(1)

ผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง ตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม

The Effect of Supportive Educative Program for Reduction of Anemia on Self-Care Behavior of Muslim Pregnant Women

มนสมน เจะโนะ Manusmeen Jehnok

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การผดงครรภขนสง)

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science (Advanced Midwifery) Prince of Songkla University

2555 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง ตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม

ผเขยน นางสาวมนสมน เจะโนะ สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การผดงครรภขนสง) อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก .............................................................................. (ผชวยศาสตราจารย ดร. โสเพญ ชนวล)

คณะกรรมการสอบ ...........................................................ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารย ดร. จรเนาว ทศศร) ...........................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. โสเพญ ชนวล)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม .............................................................................. (ดร. ปรยา แกวพมล)

...........................................................กรรมการ (ดร. ปรยา แกวพมล)

...........................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. วงจนทร เพชรพเชฐเชยร)

...........................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย นาวาเอกหญง ดร. ทศนศร เสมยนเพชร)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบนส าหรบ

การศกษา ตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การผดงครรภขนสง)

.............……………………………………… (ศาสตราจารย ดร. อมรรตน พงศดารา) คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนเปนผลมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และขอขอบคณผทมสวนเกยวของทกทานไว ณ ทน

ลงชอ............................................................. (ผชวยศาสตราจารย ดร.โสเพญ ชนวล)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

ลงชอ........................................................... (นางสาวมนสมน เจะโนะ)

นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอนและไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน

ลงชอ.................................................. (นางสาวมนสมน เจะโนะ)

นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง

ตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม

ชอผเขยน นางสาวมนสมน เจะโนะ

สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การผดงครรภขนสง)

ปการศกษา 2555

บทคดยอ

การวจยกงทดลองนมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความร

เพอลดภาวะโลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม กลมตวอยางเปนหญง

ตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางทโรงพยาบาลชมชนสองแหงในจงหวดปตตาน ชวงเดอน

กมภาพนธ ถง มนาคม พ.ศ. 2555 กลมตวอยางคดเลอกตามคณสมบตทก าหนด จ านวน 50 ราย

แบงเปนกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางและกลม

ควบคมทไดรบการดแลตามปกตกลมละ 25 ราย เครองมอทใชในการทดลอง คอโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง และเครองมอทใชในการรวบรวมขอมล ไดแก

1) แบบสอบถามขอมลสวนบคคลของหญงตงครรภและขอมลประวตการตงครรภปจจบน 2) แบบ

ประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ เครองมอดงกลาวไดรบ

การตรวจสอบความตรงเชงเนอหาโดยผทรงคณวฒจ านวน 5 ทาน ทดสอบความเทยงของแบบ

ประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ โดยวธการวดซ าไดคา

ความเทยงโดยรวมเทากบ .92 วเคราะหขอมลโดยหา คาความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน

สถตทอสระ สถตทค สถตวลคอกซอน-ซายน แรงคเทส และสถตแมน-วทนย ย เทส

ผลการวจยพบวา 1) หญงต งครรภมสลมทมภาวะโลหตจางทไดรบโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางหลงเขารวมโปรแกรมมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการ

ดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจาง (M = 77.52, SD = 1.53) สงกวากอนไดรบโปรแกรม (M = 59.32,

SD =4.81) อยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) และ 2) หญงตงครรภมสลมกลมทไดรบโปรแกรม

การสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลด

(6)

ภาวะโลหตจาง (M = 77.52, SD = 1.53) สงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต (M = 58.04,

SD = 5.56) อยางมนยส าคญทางสถต (p < .001)

ผลการวจยแสดงใหเหนวาโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง

สามารถชวยใหหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางมพฤตกรรมการดแลตนเองดขน

(7)

Thesis Title The Effect of Supportive Educative Program for Reduction of Anemia on Self-Care Behavior of Muslim Pregnant Women

Author Manusmeen Jehnok Major Program Nursing Science (Advanced Midwifery) Academic Year 2012

ABSTRACT

The purpose of this quasi-experimental research was to explore the effect of a supportive educative program for reduction of anemia on self-care behavior of Muslim pregnant women who attended the antenatal clinic of two community hospitals in Pattani province in February and March 2012. Fifty subjects were purposively selected and were equally divided into an experimental group (n = 25), who received the supportive educative program for reduction of anemia, and a control group (n = 25), who received usual care. The instruments used in this study were of two types: 1) the supportive educative program for reduction of anemia as the intervention tool, and 2) questionnaires for data collection which included a demographic and current pregnancy questionnaire, and the Self-Care Behaviors for Reduction of Anemia Questionnaire (SCBRAQ). All instruments in this study were content validated by five experts, and the test-retest reliability of the SCBRAQ yielded a test-retest correlation cofficient of .92. The data were analyzed using frequency, percentage, mean, standard deviation, independent, paired t-test, Wilcoxon signed-ranks test and Mann-Whitney U test. The results are summarized as follows: 1) subjects in the experimental group (M = 77.52, SD = 1.53) had significantly (p < .001) higher mean score of self-care behaviors for reduction of anemia than before intervention (M = 59.32, SD = 4.81); and 2) Subjects in the experimental group (M = 77.52, SD = 1.53) had significantly (p < .001) higher mean score on self-care behaviors for reduction of anemia after the intervention than those in the control group (M = 58.04, SD = 5.56). The results of this study showed that the supportive educative program for reduction of anemia could promote self-care behavior among Muslim pregnant women.

(9)

สารบญ หนา

บทคดยอ.................................................................................................................................... (5) ABSTRACT.............................................................................................................................. (7) กตตกรรมประกาศ..................................................................................................................... (8) สารบญ...................................................................................................................................... (9) รายการตาราง............................................................................................................................. (11) รายการภาพประกอบ................................................................................................................. (12) บทท 1 บทน า............................................................................................................................ 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา....................................................................... 1 วตถประสงคการวจย.................................................................................................... 4 ค าถามการวจย.............................................................................................................. 5 กรอบแนวคดการวจย.................................................................................................... 5 สมมตฐานการวจย........................................................................................................ 7 นยามศพท..................................................................................................................... 9 ขอบเขตการวจย............................................................................................................ 10 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ........................................................................................... 10 บทท 2 วรรณคดทเกยวของ...................................................................................................... 11 ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ................................................................................... 12 การสงเสรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง................................. 18 พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ............................... 26 สรปการทบทวนวรรณคด............................................................................................ 35 บทท 3 วธด าเนนการวจย.......................................................................................................... 37 ประชากรและกลมตวอยาง.......................................................................................... 37

เครองมอทใชในการวจย............................................................................................. 39 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ........................................................................... 41 การเกบรวบรวมขอมลและการทดลอง........................................................................ 42

การพทกษสทธกลมตวอยาง........................................................................................ 47 การวเคราะหขอมล...................................................................................................... 47

(10)

สารบญ (ตอ) หนา

บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล....................................................................................... 50 ผลการวจย...................................................................................................................... 50 การอภปรายผลการวจย................................................................................................... 57 บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ................................................................................... 63 สรปผลการวจย............................................................................................................... 63 ขอจ ากดการวจย.............................................................................................................. 64 ขอเสนอแนะ................................................................................................................. 65 บรรณานกรม........................................................................................................................... 68 ภาคผนวก................................................................................................................................... 78 ก การค านวณขนาดอทธผล............................................................................................ 79 ข ตารางวเคราะหการทดสอบขอตกลงเบองตน............................................................. 80 ค ใบพทกษสทธของกลมตวอยาง................................................................................... 84 ง เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล....................................................................... 85 จ แบบสอบถามประเมนความเชอ.................................................................................. 90 ฉ แบบตดตามการเยยม................................................................................................... 91 ช คมอการการดแลตนเองตามหลกอสลามส าหรบหญงตงครรภมสลมทมภาวะซด....... 93 ซ แผนการสอนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ มสลม..........................................................................................................................

94

ญ รายชอผทรงคณวฒ.................................................................................................... 105 ประวตผเขยน.............................................................................................................................. 106

(11)

รายการตาราง ตาราง หนา 1 จ านวน รอยละ และผลการทดสอบความแตกตางของขอมลทวไปในหญงตงครรภ

มสลม ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมดวยสถตไคสแควร .................................. 52

2 คาคะแนนต าสด คาคะแนนสงสด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และผลการทดสอบความแตกตาง ของอายครรภ และคาความเขมขนของเลอด ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมดวยสถตทอสระ ........................................................................................

53

3 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางกอนและหลงในกลมควบคมทรบการพยาบาลตามปกต และกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางโดยใชสถตทค .....................................

55

4 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางกอนและหลงในกลมควบคมทรบการพยาบาลตามปกต และกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางรายดานโดยใชสถตสถตวลคอกซอน-ซายน แรงคเทส...................................................................................................

56

5 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางและกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต โดยใชสถตทอสระ ...........................................................

56

6 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางและกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต โดยใชสถตแมน-วทนย ย เทส ....................................

57

(12)

รายการภาพประกอบ ภาพ หนา 1 กรอบแนวคดการวจย............................................................................................... 8 2 สรปกระบวนการด าเนนการทดลอง......................................................................... 49 3 กราฟแทงแสดงการกระจายขอมลของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลด ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลมในกลมควบคม กอนการทดลอง..................

82

4 กราฟแทงแสดงการกระจายขอมลของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลด ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลมในกลมควบคมหลงการทดลอง....................

82

5 กราฟแทงแสดงการกระจายขอมลของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลด ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลมในกลมทดลองกอนการทดลอง....................

83

6 กราฟแทงแสดงการกระจายขอมลของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลด ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลมในกลมทดลองหลงการทดลอง....................

83

1

บทท 1

บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

ภาวะโลหตจางขณะตงครรภเปนปญหาส าคญทางสาธารณสขทวโลกรวมทงประเทศไทย

จากการส ารวจสถตภาวะโลหตจางหญงตงครรภในประเทศก าลงพฒนาป ค.ศ. 2009 พบรอยละ

56.40 และประเทศทพฒนาแลวพบรอยละ 11.84 (Encyclopedia of the Nation, 2009) สถตของกรม

อนามย กระทรวงสาธารณสข ป พ.ศ. 2554 พบหญงตงครรภทงประเทศมภาวะโลหตจางรอยละ

19.67 (โรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว, 2554) และจากสถตของจงหวดปตตาน ยะลาและ

นราธวาส พบหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางมแนวโนมเพมขนโดยป พ.ศ. 2554 พบสถตแตละ

จงหวดรอยละ 31.58, 20.02 และ 33.19 ตามล าดบ (โรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว) ซงสงกวา

เกณฑทกระทรวงสาธารณสขก าหนดคอเกนรอยละ 10 ของหญงตงครรภทมารบการฝากครรภ

ทงหมด จากสถตทกลาวมาสะทอนใหเหนวาปญหาภาวะโลหตจางในหญงตงครรภเปนปญหาทาง

สาธารณสขทส าคญของประเทศไทย รวมทงในพนทสามจงหวดภาคใตทจะตองไดรบการแกไข

อยางเรงดวนเพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนตอมารดาและทารก

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภเกดจากหลายสาเหตไดแก 1) ขาดธาตเหลกซงมสาเหตจาก

มปรมาณธาตเหลกกอนการตงครรภต า การมพฤตกรรมการรบประทานอาหารทไมเหมาะสมท าให

รางกายไดรบธาตเหลกไมเพยงพอ และการขาดปจจยในการสรางเมดเลอด (อนใจ และอานภาพ,

2549; อษา, บญแสง, ประวทย และภาวน, 2550) 2) การเปลยนแปลงทางสรรวทยาซงเปนการเพม

ปรมาตรของพลาสมามากกวาเมดเลอดแดง (อนใจ และอานภาพ) 3) โรคเลอด ไดแกโรคธาลสซเมย

หรอฮโมโกลบนผดปกต (อนใจ และอานภาพ; American College of Obstetricians and

Gynecologists [ACOG], 2008) และ 4) การเสยเลอดแบบเฉยบพลนและเรอรงทพบบอยไดแก

พยาธปากขอ การเกดแผลในกระเพาะอาหาร (รายน, ชยนตธธร และชไมพร 2552; อนใจ และ

อานภาพ; อษา และคณะ) ซงสาเหตทพบบอยในหญงตงครรภ คอ ภาวะโลหตจางจากการขาดธาต

เหลก (อษา และคณะ; อนใจ และอานภาพ) สอดคลองกบสาเหตการเกดภาวะโลหตจางของหญง

2

ตงครรภมสลมในจงหวดปตตาน พบวาเกดจากการขาดธาตเหลกสงถงรอยละ 37.8 (Piammongkol,

Chongsuvivatwong, Williams, & Ponpatkul, 2006) เนองจากหญงตงครรภมสลมไมนยม

รบประทานยาบ ารงครรภเพราะมความเชอวาการรบประทานยาบ ารงครรภสงผลใหทารกตวโต

(สดารตน และคณะ, 2552) จากความเชอดงกลาวเปนปจจยหนงทท าใหหญงมสลมมภาวะโลหตจาง

ขณะตงครรภ นอกจากนปจจยทท าใหเกดภาวะโลหตจางประกอบดวยปจจยสวนบคคล ไดแก

รายไดของครอบครว การรบรเกยวกบโรค การสนบสนนทางสงคม (ยคลธร และคณะ, 2551) อาย

อาชพ ลกษณะทอยอาศย จ านวนครงการตงครรภ และอายครรภ (สวทย และสายชล, 2552) เปน

ปจจยพนฐานสงผลตอวถชวตและพฤตกรรมสขภาพทท าใหเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

ภาวะโลหตจางขณะตงครรภท าใหเกดผลกระทบตอมารดาและทารกทงในระยะตงครรภ

ระยะคลอด และหลงคลอด ซงผลกระทบตอหญงในระยะตงครรภ ไดแก มอาการ ของระบบหวใจ

คอ มปรมาณเลอดทสงออกจากหวใจใน 1 นาทเพมขน ฟงไดยนเสยงเมอรเมอร (murmur) บรเวณ

ขวหวใจ และยอดหวใจอาจคล าการเตนผดปกตของหวใจได (พรพงศ, 2551) มโอกาสเกด

ภาวะแทรกซอนความดนโลหตสงขณะตงครรภไดถง 2 เทา สขภาพทวไปออนแอ มโอกาสตดเชอ

ไดงาย ถารนแรงอาจท าใหเกดการแทงหรอคลอดกอนก าหนด ระยะคลอดอาจท าใหมหวใจวาย ตก

เลอดระหวางคลอดไดงายแมวามการเสยเลอดเลกนอย และระยะหลงคลอดท าใหความตานทานตอ

การตดเชอลดลงท าใหตดเชอไดงาย (เทยมศร, 2548; พจมาลย, 2551; อนใจ และอานภาพ, 2549)

ส าหรบผลกระทบตอทารก ไดแก การแทง คลอดกอนก าหนด ทารกตายคลอดทารกน าหนกตวนอย

และอตราตายของทารกเพมขน(เทยมศร; พจมาลย; อนใจ และอานภาพ; Patra, Pasrija, Trivedi, &

Puri, 2005)

จากการทบทวนวรรณคดพบวา หญงต งครรภมสลมมพฤตกรรมการดแลตนเองไม

เหมาะสม ซงพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมสวนหนงเกดจากความเชอทไม

ถกตองจงสงผลเสยตอสขภาพ ตวอยางการนยมดมชา กาแฟ แทนอาหารมอเชา (ยามละ, 2551)

จะขดขวางการดดซมธาตเหลกสงผลท าใหหญงตงครรภเกดภาวะโลหตจาง นอกจากความเชอท

สงผลเสยแลวยงมความเชอทด ถกใชเปนแนวทางในการปฏบตตวในชวตประจ าวนทสงเสรมการม

พฤตกรรมทด สงผลดตอสขภาพหญงตงครรภ อาทเชน ศาสนาอสลามสนบสนนใหหญงตงครรภ

ตองปฏบตตวทเหมาะสม เนองจากเชอวาการตงครรภเปนความประสงคของพระเจา จงเสมอนเปน

3

หนาทประการหนงของหญงตงครรภในฐานะเปนผศรทธาในหลกศาสนาในการดแลสขภาพของ

ตนเองและบตรในครรภใหมสขภาพทด (สดารตน และคณะ, 2552) ดงน นในการสงเสรม

พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมจ าเปนตองมการน าบทบญญตของศาสนาอสลาม

มาประยกตในการสงเสรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมเพอเปนการเพมความศรทธาใน

การดแลตนเองทถกตองตามความเชอและสงเสรมการรบรทถกตองเกยวกบการปฏบตตว

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภเปนภาวะแทรกซอนทสามารถแกไขไดโดยการสรางเสรม

พฤตกรรมการดแลตนเองทเหมาะสมในดานการรบประทานอาหารทมธาตเหลกสง (นงเยาว และ

ชมพนช, 2550; ปรารถนา, 2545; ปรยาภรณ, 2548) ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกอยาง

สม าเสมอ (นงเยาว และชมพนช; ปรยาภรณ; อารยา และรงโรจน, 2547) และดานการปองกนการ

เกดภาวะโลหตจางเพมขน โดยหญงตงครรภจะตองใหความส าคญกบการฝากครรภ การสงเกต

อาการผดปกตของตนเอง (รตนชนก, 2553) การแกไขภาวะโลหตจางประกอบดวย การใหความร

เกยวกบโรคโลหตจาง และการปฏบตตวขณะเกดโรคโลหตจาง (ปรารถนา) ซงวธการใหความร

ประกอบดวย การชมวดทศน การน าเสนอกรณตวอยางหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางใหรวมกน

วเคราะหสาเหตการหาแนวทางแกไขปญหารวมกน (ปรยาภรณ; อารยา และรงโรจน) และทม

สขภาพจะตองมการตดตามพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภอยางตอเนองโดยวธการ

โทรศพทตดตามหรอการเยยมบานโดยตดตามในเรองการบนทกการรบประทานอาหารและยาเมด

เสรมธาตเหลก เพอใหหญงตงครรภเกดพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตอง (นงเยาว และชมพนช;

ปรารถนา; ปรยาภรณ; รพพร, 2545)

จากการทหญงตงครรภมสลมมภาวะโลหตจางท าใหหญงตงครรภมสลมมความตองการ

การดแลตนเองเพมขนในดานความตองการการดแลตนเองทจ าเปนโดยทวไป และการดแลตนเองท

จ าเปนตามระยะพฒนาการ จงจ าเปนตองใชระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรซง

ประกอบดวย การสรางสงแวดลอมทสงเสรมใหบคคลพฒนาความสามารถทจะตอบสนองความ

ตองการการดแลตนเอง การใหความร การชแนะเพอฝกทกษะการดแลตนเองทเหมาะสม และการ

สนบสนนการดแลตนเองทถกตอง (Orem, 2001)

จากการทบทวนวรรณคดไมปรากฏรายงานการวจยทศกษาเกยวกบการสรางเสรม

พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลม แตมการศกษาเกยวกบการ

4

พฒนาโปรแกรมการสงเสรมการดแลตนเองส าหรบหญงตงครรภมสลมทมภาวะซดของรตนชนก

(2553) ซงกระบวนการแกไขปญหาภาวะโลหตจางประกอบดวย การเพมทกษะ เพมความรเกยวกบ

โรคโลหตจาง การเลอกรบประทานอาหารและยา การประเมนตนเองเกยวกบอาการและ

ภาวะแทรกซอนจากภาวะโลหตจาง และการประเมนผลการดแลตนเองจากการตดตามผลเลอด

อยางไรกตามเนองจากการศกษาของรตนชนก ยงไมมการน าไปทดลองใชจรงกบหญงตงครรภ

มสลมทมภาวะโลหตจาง ท าใหไมสามารถสรปไดวากระบวนการแกไขปญหาตามโปรแกรม

สงเสรมการดแลตนเองส าหรบหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางสามารถลดภาวะโลหตจางใน

หญงตงครรภมสลมได หรอสามารถน าไปใชไดจรงตามบรบทสงคมมสลม ในการศกษาทผานมา

ไมมการวดพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางหลงการสงเสรม

การดแลตนเอง ซงการเปลยนแปลงพฤตกรรมการดแลตนเองเปนสงส าคญในการชวยแกปญหา

ภาวะโลหตจาง และจากการทบทวนวรรณคดไมปรากฏรายงานการวจยทศกษาเกยวกบการสราง

เสรมพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลม โดยการน าหลก

บทบญญตของศาสนาอสลามมาประยกตในการสรางเสรมพฤตกรรมทถกตองระหวางตงครรภ

จากขอจ ากดขององคความรทกลาวมา จงมความจ าเปนในการศกษาเพอแกปญหาในการวจยครงน

ดงนนในการศกษาครงนผวจยน าทฤษฎการพยาบาลระบบการสนบสนนและใหความรของ

โอเรม (Orem, 2001) รวมกบการน าหลกศาสนาอสลามมาประยกตใชในการสรางโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง มการทดลองน าโปรแกรมไปใชจรงเพอใหมความ

เหมาะสมกบบรบทของหญงตงครรภมสลม ซงมปจจยดานประเพณ วฒนธรรม และความเชอทาง

ศาสนาทแตกตางจากบรบทอน เพอใหหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางใหมพฤตกรรมการ

ดแลตนเองทเหมาะสมและลดภาวะโลหตจาง

วตถประสงคการวจย

วตถประสงคของการวจยครงนเพอ

1. เปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางกอน

และหลงไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง

5

2. เปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงต งครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง

ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางกบกลมทไดรบ

การพยาบาลตามปกต

ค าถามการวจย

1. พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงต งครรภมสลมทมภาวะโลหตจางหลงไดรบ

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางสงกวากอนไดรบโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางหรอไม

2. พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงต งครรภมสลมทมภาวะโลหตจางกลมทไดรบ

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางสงกวากลมทไดรบการพยาบาล

ตามปกตหรอไม

กรอบแนวคดการวจย

การศกษาครงนผวจยใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม (Orem, 2001) รวมกบการทบทวน

วรรณคดทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงต งครรภทมภาวะโลหตจาง และ

บทบญญตของศาสนาอสลามในการดแลตนเองขณะต งครรภเปนกรอบแนวคดในการศกษา

ทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม (Orem) ประกอบดวย 3 ทฤษฏทมความสมพนธกน คอ ทฤษฏการ

ดแลตนเอง ทฤษฏความพรองในการดแลตนเอง และทฤษฏระบบการพยาบาลซงประกอบดวย

3 ระบบ คอ ระบบทดแทนทงหมด ระบบทดแทนบางสวน ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและ

ใหความร ซงประกอบดวย 1) การกระท าใหหรอกระท าทดแทน 2) การสรางสงแวดลอม 3) การให

ความร 4) การชแนะ และ 5) การสนบสนน (Orem)

ตามบทบญญตของศาสนาอสลามจะสงเสรมใหหญงตงครรภมสลมมสขภาพทด และมการ

ดแลตนเองอยางเหมาะสมโดยเลอกรบประทานอาหารทมประโยชน (ยซฟ และสภทร, 2551) และ

ในบทบญญตของศาสนาอสลามสงเสรมผทมปญหาสขภาพรบการรกษาอยางเหมาะสม ดงนนหญง

6

ตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางถอเปนผทมปญหาสขภาพ ตองรบการรกษาทถกวธเพอเปนมสลม

ทดตามหลกศาสนาอสลามโดยหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางจะตองมการปรบเปลยน

พฤตกรรมการดแลตนเองทถกตอง

จากการทบทวนวรรณคดเกยวกบพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางของหญง

ตงครรภพบวาหญงตงครรภจะตองมพฤตกรรมการดแลตนเองทจ าเปน 3 ดาน คอ 1) ดานการ

รบประทานอาหารทมธาตเหลก (กองโภชนาการ กรมอนามย, 2544; ปรยาภรณ, 2548; สกญญา,

2552; Wylie & Bryce, 2008) 2) ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก (จตไพบล , 2544;

ยามละ, 2551) และ 3) ดานการปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขน (พรสดา, 2552; รตนชนก,

2553)

จากปญหาและกรอบแนวคดการวจยทกลาวมาขางตน ผวจยจงไดพฒนาโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง ซงประยกตใชทฤษฏการดแลตนเองของโอเรม

(Orem, 2001)โดยเลอกใชเฉพาะระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรเนองจากหญง

ตงครรภสามารถเรยนรทจะก าหนดความตองการการดแลตนเองทงหมดและสามารถกระท าการ

ดแลตนเองไดโดยพยาบาลจะเปนผใหการสนบสนนและใหความร ซงโปรแกรมการสนบสนนและ

ใหความรเพอลดภาวะโลหตจางประกอบดวย 5 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 การสรางสงแวดลอมท

สงเสรมใหบคคลไดพฒนาความสามารถทจะสนองตอบตอความตองการการดแลตนเอง โดยการ

สรางสมพนธภาพระหวางพยาบาลกบหญงตงครรภ การประเมนความเชอเกยวกบพฤตกรรมการ

ดแลตนเองขณะตงครรภของหญงตงครรภมสลม การแลกเปลยนขอคดเหนเกยวกบบทบญญตของ

ศาสนาอสลามในการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจาง การใหหญงตงครรภก าหนดเปาหมายใน

การดแลตนเอง และการท าสญญาใจ (อามานะฮ) รวมกนในการดแลตนเองตามค าแนะน า

ขนตอนท 2 การใหความรเรองโรคโลหตจางขณะตงครรภ การดแลตนเองตามหลกศาสนาอสลาม

เพอปรบพฤตกรรมทเอออ านวยใหเกดการดแลตนเองเหมาะสมลดภาวะโลหตจางขณะตงครรภ

ขนตอนท 3 การชแนะ โดยแนะน าการจดรายการอาหารและเลอกเครองดมทชวยดดซมธาตเหลก

ขนตอนท 4 การสนบสนนใหหญงตงครรภมการบนทกการรบประทานอาหารและยาเมดเสรมธาต

เหลกมการตดตามการดแลพรอมใหก าลงใจในการดแลตนเองทางโทรศพทหลงใหความร

1 สปดาห ขนตอนท 5 การประเมนผลการดแลตนเอง โดยมการประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง

7

จากแบบบนทกการรบประทานอาหารและยาเมดเสรมธาตเหลก ซงการน าโปรแกรมการสนบสนน

และใหความรเพอลดภาวะโลหตจางไปใชในการดแลหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางท าให

เกดผลในการปรบพฤตกรรม คอหญงตงครรภมสลมมความร และทกษะ สามารถพจารณาตดสนใจ

กระท าการดแลตนเองทเหมาะสมใน 3 ดาน 1) ดานพฤตกรรมการรบประทานอาหารทมธาตเหลก

2) ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกอยาง และ 3) ดานการปองกนการเกดภาวะโลหตจาง

เพมขน (ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย)

สมมตฐานการวจย

1. พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงต งครรภมสลมทมภาวะโลหตจางหลงไดรบ

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางสงกวากอนไดรบโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง

2. พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงต งครรภมสลมทมภาวะโลหตจางกลมทไดรบ

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางสงกวากลมทไดรบการพยาบาล

ตามปกต

8

D:\รวมบท 1-5\วจย 20-5-55(สงสอบ)\สงจรง 18-3-54 สอบรอบ

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม

ขนตอนท 1 การสรางสงแวดลอม

- สรางสมพนธภาพ

- ประเมนความเชอในการดแลตนเองขณะตงครรภ

- แลกเปลยนขอคดเหนเกยวกบการดแลตนเองของหญงตงครรภ

ตามบทบญญตของศาสนาอสลาม

- ก าหนดเปาหมายในการดแลตนเอง

- การท าสญญาใจ (อามานะฮ) รวมกน

ขนตอนท 2 การใหความร

ใหความรแกหญงตงครรภเปนรายบคคลในเรอง ดงตอไปน

- เรองโรคโลหตจางขณะตงครรภ และการดแลตนเองตาม

บทบญญตของศาสนาอสลามเพอลดภาวะโลหตจางขณะตงครรภ

ขนตอนท 3 การชแนะ

- - แนะน าการจดรายการอาหารทมธาตเหลกสงในทองถน และ

ก การเลอกเครองดมทชวยสงเสรมการดดซมธาตเหลก

ขนตอนท 4 การสนบสนน

- แจกคมอการดแลตนเอง

- สนบสนนการบนทกการรบประทานอาหารและยาเมดเสรมธาต

เหลก

- ตดตามการดแลตนเอง ใหก าลงใจและกระตนใหเหนความส าคญ

ของการดแลตนเองทางโทรศพทหลงใหความร 1สปดาห

ขนตอนท 5 การประเมนผลการดแลตนเอง

- ประเมนการรบประทานอาหารและยาเมดเสรมธาตเหลก

พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจาง - ดานการรบประทานอาหารทมธาตเหลก - ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก - ดานการปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขน

9

นยามศพท

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง หมายถง ชดกจกรรมสราง

เสรมการกระท าทจงใจและมเปาหมายของหญงตงครรภมสลมเพอลดภาวะโลหตจาง ประกอบดวย

5 ขนตอน คอ 1) การสรางสงแวดลอม โดยการสรางสมพนธภาพระหวางพยาบาลกบหญงตงครรภ

การประเมนความเชอเกยวกบพฤตกรรมการดแลตนเองขณะตงครรภของหญงตงครรภมสลม การ

แลกเปลยนขอคดเหนเกยวกบบทบญญตของศาสนาอสลามวาดวยการดแลสขภาพขณะตงครรภการ

ก าหนดเปาหมายในการดแลตนเองของหญงตงครรภ และการท าสญญาใจ (อามานะฮ) รวมกนใน

การดแลตนเองตามค าแนะน า 2) การใหความรรายบคคลเรองโรคโลหตจางขณะตงครรภ การดแล

ตนเองเพอลดภาวะโลหตจางขณะตงครรภตามบทบญญตศาสนาอสลาม 3) การชแนะ โดยการ

แนะน าการจดรายการอาหารทมธาตเหลกสงในทองถน และการเลอกเครองดมทชวยในการดดซม

ธาตเหลก 4) การสนบสนนโดยมการแจกคมอการดแลตนเอง สนบสนนหญงตงครรภบนทกการ

รบประทานอาหารและยาเมดเสรมธาตเหลกเปนระยะเวลา 2 สปดาห และมการตดตามการดแล

ตนเองพรอมใหก าลงใจ และกระตนใหเหนความส าคญของการดแลตนเองทางโทรศพท หลงให

ความร 1 สปดาห และ 5) การประเมนผลการดแลตนเอง

พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม หมายถง การกระท าหรอการปฏบต

กจกรรมในชวตประจ าว นของหญงต งครรภมสลมเพอลดภาวะโลหตจางขณะต งครรภ

ประกอบดวย 1) การรบประทานอาหารทมธาตเหลก 2) การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก และ

3) การปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขน ท าการประเมนโดยการใชแบบสอบถามพฤตกรรม

การดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลม ทผวจยสรางขนโดยมคะแนนรวม

ตงแต 20-80 คะแนน โดยคะแนนรวมสง หมายถง พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะ

โลหตจางด

การรบประทานอาหารทมธาตเหลก หมายถง การทหญงต งครรภมสลมม

พฤตกรรมในการเลอกชนดอาหารโดยเลอกรบประทานอาหารทธาตเหลกสง อาหารทชวยดดซม

ธาตเหลก และหลกเลยงการรบประทานอาหารทขดขวางการดดซมธาตเหลก

10

การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกหมายถง การทหญงต งครรภมสลมม

พฤตกรรมการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกอยางสม าเสมอตามแผนการรกษา

การปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขน หมายถง การทหญงตงครรภมสลมม

พฤตกรรมการมาตรวจครรภตามนดอยางสม าเสมอ และมการปองกนการเกดพยาธ

การพยาบาลตามปกต หมายถง กจกรรมการพยาบาลไดรบตามปกตจากพยาบาลหนวยงาน

ฝากครรภท เปนการชวยเหลอหรอแนะน าหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง ซงเปนกจกรรม

รายบคคลหรอรายกลม เชน การใหขอมลเกยวกบภาวะโลหตจาง การดแลตนเองเมอเกดภาวะโลหต

จางในเรองการรบประทานอาหารและยาเมดเสรมธาตเหลก

ขอบเขตการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลองเพอศกษาผลของโปรแกรมการสนบสนนและให

ความรเพอลดภาวะโลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม ทมารบการฝาก

ครรภทโรงพยาบาลชมชน 2 แหงในจงหวดปตตาน ชวงเดอน กมภาพนธ ถง มนาคม พ.ศ. 2555

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

สามารถน าผลการวจยไปประยกตใชในการดแลหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง

ขณะตงครรภทสอดคลองกบบรบทและวถปฏบตของมสลม เพอชวยใหหญงตงครรภมสลมม

พฤตกรรมการดแลตนเองทเหมาะสม เพอลดภาวะโลหตจางและลดภาวะแทรกซอนตอมารดาและ

ทารกตงแตระยะตงครรภจนถงหลงคลอด

11

บทท 2

วรรณคดทเกยวของ

การศกษาครงนเปนการศกษาผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะ

โลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงต งครรภมสลม ผวจ ยไดทบทวนวรรณคดท

เกยวของเพอใหเกดความครอบคลมในเนอหา โดยไดรวบรวมเนอหาในหวขอตามล าดบดงน

1. ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

1.1 ความหมายภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

1.2 สาเหตของการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

1.3 อาการและอาการแสดงภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

1.4 ผลกระทบภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

1.5 แนวทางการดแลหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง

2. การสงเสรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง

2.1 ทฤษฏการพยาบาลของโอเรม

2.2 ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตามแนวคดการดแลตนเอง

2.3 การประยกตใชแนวคดการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการสงเสรม

พฤตกรรมการดแลตนเอง

2.4 โปรแกรมการปองกนและการจดการภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

3. พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

3.1 ความหมายของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

3.2 องคประกอบของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

3.3 ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

3.4 การประยกตหลกศาสนาอสลามเพอสรางเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองของหญง

ตงครรภมสลม

12

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ ผวจยจะ

น าเสนอประเดนดงตอไปนคอ ความหมายของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ สาเหตของการเกด

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ อาการและอาการแสดงของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

ผลกระทบภาวะโลหตจางในหญงตงครรภตอมารดาและทารกตงแตระยะตงครรภจนถงระยะหลง

คลอด และแนวทางการดแลหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง ซงจะน าเสนอรายละเอยดตามล าดบ

ความหมายภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภตามนยามขององคการอนามยโลก คอความเขมขนของ

ฮโมโกลบน (hemoglobin) ในเลอดนอยกวา 11 กรมตอเดซลตร หรอฮมาโตครท (hematocrit)

นอยกวารอยละ 33 ตลอดการตงครรภ (de Benoistet et al., 2008) ซงใกลเคยงกบความหมายของ

พรยา, วไลวรรณ, และตตรตน (2549) ทกลาววา ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ หมายถง ภาวะท

รางกายมเมดเลอดแดงหรอความเขมขนของฮโมโกลบนในเลอดนอยกวา 11 กรมตอเดซลตร หรอ

ฮมาโตครทนอยกวารอยละ 33 ศนยควบคมและปองกนโรคของสหรฐอเมรกา (Reinold, Dalenius,

Brindley, Smith, & Grummer-Strawn, 2010) ไดใหความหมายของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

หมายถง ระดบฮโมโกลบนในเลอดนอยกวา 11 กรมตอเดซลตรในไตรมาสแรกและไตรมาสทสาม

ของการตงครรภ และนอยกวากวา 10.5 กรมตอเดซลตรในไตรมาสทสองของการตงครรภ ส าหรบ

การศกษาครงนภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ หมายถง ภาวะทรางกายของหญงตงครรภมเมด

เลอดแดงหรอความเขมขนของฮโมโกลบนในเลอดนอยกวา 11 กรมตอเดซลตร หรอฮมาโตครท

นอยกวารอยละ 33 ตลอดการตงครรภ

13

สาเหตของการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

สาเหตของการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมหลายสาเหต ไดแก การขาดธาตเหลก

การเปลยนแปลงทางสรรวทยาของหญงตงครรภ โรคเลอด และการเสยเลอดทงแบบเฉยบพลนและ

เรอรง ซงมรายละเอยดดงตอไปน

1. การขาดธาตเหลก

การขาดธาตเหลกเปนสาเหตทพบบอยทสดโดยพบรอยละ 57.6 ของการเกดภาวะ

โลหตจางในหญงตงครรภ (อษา และคณะ, 2550) เนองจากขณะตงครรภรางกายมความตองการธาต

เหลกเพมขนเพอเสรมสรางเมดเลอดแดงใหหญงตงครรภและทารกในครรภ ซงการรบประทาน

อาหารทมธาตเหลกเพยงอยางเดยวไมเพยงพอตอความตองการของรางกายแตละวน หญงตงครรภ

จงตองรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกเพม โดยทวไปรางกายสามารถดดซมธาตเหลกไดประมาณ

รอยละ 10 ของปรมาณธาตเหลกทรางกายไดรบจากการรบประทานอาหารทงหมด (พรพงศ, 2551;

อนใจ และอานภาพ, 2549; Wylie & Bryce, 2008)

2. การเปลยนแปลงทางสรรวทยา

ขณะตงครรภรางกายหญงตงครรภจะมการเปลยนแปลงทางสรรวทยา โดยมการเพม

ปรมาตรพลาสมากอนตามดวยปรมาตรของเมดเลอดแดงรอยละ 30-50 ตลอดการตงครรภ ซงเรม

ตงแตอายครรภ 6-10 สปดาห เพมอยางรวดเรวในไตรมาสทสอง และสงสดทอายครรภ 28-32

สปดาห (Reinold et al., 2010; Wylie & Bryce, 2008) สงผลท าใหเกดภาวะโลหตจางขณะตงครรภ

โดยขณะตงครรภรางกายมความตองการธาตเหลกมากขนโดยเฉลยวนละ 6-7 มลลกรมตอวนเพอ

สรางเมดเลอดแดง (อนใจ และอานภาพ, 2549)

3. โรคเลอด

โรคเลอดบางชนดมผลท าใหเกดการท าลายเมดเลอดแดงมากผดปกต อาท ความ

ผดปกตดานโครงสรางเมดเลอดแดงในโรคธาลสซเมย ซงเปนสาเหตหนงของการเกดภาวะโลหต

จางในหญงตงครรภ พบมากรองจากการขาดธาตเหลกพบไดประมาณรอยละ 12.1 (อษา และคณะ,

2550) เปนความผดปกตทางพนธกรรมในการสงเคราะหสายฮโมโกลบนในเมดเลอดแดงลดลง

14

หรอไมสามารถสงเคราะหได ความผดปกตของฮโมโกลบนจะท าใหเมดเลอดแดงถกท าลาย สงผล

ท าใหเกดภาวะโลหตจาง โรคธาลสซเมยแบงเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ แอลฟาธาลสซเมย

(Alfa- thalassemia) และเบตาธาลสซเมย (Beta- thalassemia) ซงโดยสวนใหญหญงตงครรภจะเปน

พาหะธาลสซเมยมากกวาเปนโรคธาลสซเมย (พรพงศ, 2551; อนใจ และอานภาพ, 2549; Wylie &

Bryce, 2008) ซงผทเปนพาหะธาลสซเมยอาจไมมอาการแสดงของโรคแตสามารถตรวจเลอดหา

ความผดปกตได

4. การเสยเลอด

การเสยเลอดเปนสาเหตของการเกดภาวะโลหตจางทพบไดนอยซงประกอบดวย

การเสยเลอดเฉยบพลน และการเสยเลอดเรอรง ดงรายละเอยดตอไปน

4.1 การเสยเลอดเฉยบพลน เกดจากการไดรบบาดเจบและการฉกขาดของหลอดเลอด

หรอมเลอดออกผดปกตจากสาเหตใดกตาม ซงความรนแรงของอาการขนกบปรมาณเลอดความเรว

และต าแหนงทเลอดออกในระยะ 24-48 ชวโมงแรกของการเสยเลอด (พรยา และคณะ, 2549)

ในหญงต งครรภสวนใหญการเสยเลอดในไตรมาสแรกเกดจากการแทงคกคาม การตงครรภ

นอกมดลก การตงครรภไขปลาอก และในไตรมาสทสามการเสยเลอดเกดจากภาวะรกเกาะต า

(placenta previa) รกลอกตวกอนก าหนด (abrubtio placenta) (Wylie & Bryce, 2008)

4.2 การเสยเลอดเรอรง สงผลท าใหเกดภาวะโลหตจางรนแรงในหญงตงครรภ คอโรค

ไตวายเรอรง ท าใหการสราง อรโทรโพอตน (erythropoietin) ลดลงและการเสยเลอดเรอรงทพบ

บอย คอ พยาธปากขอซงพบมากภาคใตของประเทศไทยโดยพบรอยละ 78.31 ของการเกดภาวะ

โลหตจางในหญงตงครรภมสลม (Piammongkolet et al., 2006) และการเกดแผลในกระเพาะอาหาร

(อนใจ และอานภาพ, 2549; Wylie & Bryce, 2008)

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลมพบวามสาเหตจากการขาดธาตเหลกมากทสด พบ

รอยละ 37.8 (Piammongkol et al., 2006) ซงสาเหตดงกลาวเปนสาเหตทสามารถปองกนไดโดยการ

ใหความรทถกตองในการดแลตนเองเพอปองกนอาการผดปกตทอาจเกดขนกบหญงตงครรภและ

ทารกในครรภ

15

อาการและอาการแสดงภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

อาการและอาการแสดงของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภแบงเปน 3 ระดบ คอ 1) อาการ

ไมรนแรง เปนอาการของภาวะโลหตจางเกดขนชา ๆ รางกายสามารถปรบตวได มกไมมอาการ

แทรกซอน แตเมอมการท ากจกรรมทตองใชแรงมาก จะมอาการใจสน เหนอยหอบ 2) อาการรนแรง

ปานกลาง จะมอาการเหนอย ออนเพลย เหงอออกมาก ใจสน หายใจล าบาก และ 3) อาการรนแรง

จะมอาการเหนอย ออนเพลยตลอดเวลา ใจสน หนาวงาย เบออาหาร มนงง ปวดศรษะ อาจมอาการ

เจบหนาอกจากการทเลอดไปเลยงหวใจไมเพยงพอ (พจมาลย, 2551; อนใจ และอานภาพ; 2549;

Green & Wilkinson, 2004) และอาการทพบจากการตรวจรางกาย คอ ผวหนงซด ซดบรเวณรม

ฝปาก เหงอก เยอบตาเยอบในกระพ งแกมมแผลเปอยทบรเวณมมปาก เลบบางออนคลายชอน

(koilonychia) มอาการบวมจากไตสญเสยหนาทหรอตรวจพบโปรตนในปสสาวะ (พรพงศ, 2551;

Wylie & Bryce, 2008)

ผลกระทบภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

ภาวะโลหตจางขณะตงครรภสงผลกระทบตอมารดา และทารก ดงรายละเอยดตอไปน

1. ดานมารดา การเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภสงผลกระทบตอมารดาตงแตระยะ

ตงครรภจะท าใหหญงตงครรภมอาการออนเพลย หายใจล าบากชวงหายใจสน บวมและมโอกาส

เกดพรอแคลมปเชยไดถง 2 เทา (พจมาลย, 2551; อนใจ และอานภาพ, 2549; Wylie & Bryce, 2008)

ระยะคลอดอาจท าใหเกดการตกเลอดขณะคลอด เนองจากมารดามความทนตอการเสยเลอดนอยท า

ใหเพมอนตรายและอตราตายของมารดาสง (พจมาลย) และระยะหลงคลอดมารดาทมภาวะโลหต

จางระดบรนแรง คอ คาความเขมขนของเลอดนอยกวารอยละ 24 อาจเกดภาวะแทรกซอนตกเลอด

หลงคลอดเพมขน 4.9 เทาและท าใหเกดการตดเชอไดงายจากภมตานทานต า (พจมาลย; ยคลธร และ

คณะ, 2551; Patra et al., 2005)

16

2. ดานทารก ผลกระทบตอทารกพบไดตงแตระยะตงครรภ ไดแก ทารกคลอดกอนก าหนด

ทารกน าหนกตวนอย ทารกตายคลอด (พจมาลย, 2551; อนใจ และอานภาพ, 2549) และทารกแรก

คลอดมคะแนนแอพการ (apgar score) ท 5 นาทต า คอ คะแนนแอพการระดบ 1-3 คะแนน

ซงผลกระทบดงกลาวจะพบสงขนในหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางระดบรนแรง (พจมาลย; Patra

et al., 2005)

แนวทางการดแลหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง

ทมสขภาพสามารถใหการดแลหญงต งครรภทมภาวะโลหตจาง โดยการสรางเสรม

พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทถกตอง ตงแตระยะแรกของการตงครรภดวยวธการให

ความร การตดตามการปฏบตตว และการรกษาดวยยา ดงรายละเอยดตอไปน

1. การใหความรหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง ประกอบดวย การใหความรรายกลมและ

การใหความรรายบคคล ดงรายละเอยดตอไปน

1.1 การใหความรรายกลม ทมสขภาพจะตองใหความรหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง

เกยวกบโรคโลหตจางขณะตงครรภ สาเหต อาการ การปองกนการเกดภาวะโลหตจาง ผลกระทบตอ

มารดาและทารก (จตไพบล, 2544; นงเยาว และชมพนช, 2550; ปรารถนา, 2545; ปรยาภรณ, 2548;

อารยา และรงโรจน, 2547) นอกจากนมการใหความรเกยวกบอาหารทมธาตเหลกสง อาหารท

สงเสรมการดดซมธาตเหลก อาหารทขดขวางการดดซมธาตเหลก สาธตอาหารทมธาตเหลก รวมจด

รายการอาหารตลอดจนฝกใหเลอกเครองดมทสงเสรมการดดซมธาตเหลก (จตไพบล; นงเยาว และ

ชมพนช; ปรารถนา; ปรยาภรณ; อารยา และรงโรจน) ใหชมวดทศนเกยวกบภาวะโลหตจางรวม

แสดงความคดเหนความรสก รวมกนหาแนวทางในการปฏบตตนเพอปองกนภาวะโลหตจาง

(จตไพบล; นงเยาว และชมพนช; ปรยาภรณ; อารยา และรงโรจน) มการสนทนาแลกเปลยน

ประสบการณการปฏบตตนเพอปองกนภาวะโลหตจางทผานมาพรอมน าเสนอกรณศกษาหญง

ต งครรภทมภาวะโลหตจางและใหหญงต งครรภรวมกนวเคราะหสาเหตและแนวทางแกไข

(ปรยาภรณ) พรอมมอบคมออาหาร แผนพบภาวะโลหตจางในหญงต งครรภ แบบบนทก

17

การรบประทานอาหารและแบบบนทกการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก (นงเยาว และชมพนช;

ปรยาภรณ; อารยา และรงโรจน)

1.2 การใหความรรายบคคล ประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ ดงน คอ หญงตงครรภประเมน

ปญหาทพบในการปฏบตตว ตงเปาหมาย วางแนวทางปฏบตรวมกนระหวางผวจยและหญงตงครรภ

มการทบทวนความรทวไปเกยวกบโรคโลหตจางขณะตงครรภ ประเมนผลการปฏบตตว ซกถาม

ปญหาอปสรรคในการปฏบตตว ถาพบปญหาอปสรรคหรอไมประสบความส าเรจตามเปาหมาย

ผวจยและหญงตงครรภหาแนวทางแกไขและปรบแผนรวมกน (จตไพบล, 2544; นงเยาว และ

ชมพนช, 2550)

2. การตดตามการปฏบตตวหญงตงครรภ โดยตดตามเยยมทางโทรศพทหลงใหความร

1 สปดาห (นงเยาว และชมพนช, 2550) หรอตดตามเยยมบานเพอประเมนการปฏบตตวจากแบบ

บนทกการรบประทานอาหารและยาเมดเสรมธาตเหลกพรอมรบฟงปญหาทเกดจากการดแลตนเอง

ของหญงตงครรภ (นงเยาว และชมพนช; ปรารถนา, 2545; ปรยาภรณ, 2548; รพพร, 2545)

เพอสงเสรมและสนบสนนการดแลตนเองของหญงตงครรภทถกตอง

3. การรกษาดวยยาเมดเสรมธาตเหลกในหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจะใหรบประทาน

ยาทมปรมาณธาตเหลก (elemental iron) ประมาณ 200 มลลกรมตอวน หรอยาเฟอรสซลเฟต

(Ferrous sulfate) 200 มลลกรมวนละ 3 เมดซงจะท าใหจ านวนตวออนของเมดเลอดแดง

(reticulocyte count) เพมขนภายใน 5-10 วนหลงการรกษา และหลงจากนนระดบฮโมโกลบนจะ

เพมขน 0.3-1 กรมตอสปดาห ภาวะแทรกซอนจากการรกษาท าใหระคายเคองกระเพาะอาหาร

มอาการ คลนไส อาเจยน ทองอด ปวดทอง ทองเสยหรอทองผก (พรพงศ, 2551) แนวทางการแกไข

อาจใหรบประทานยาพรอมอาหารแลวอาจคอย ๆ รบประทานวนละ 1 เมด ถาไมมอาการคลนไส

คอย ๆ เพมปรมาณขนไปจนถงวนละ 3 เมด เพมการดมน าและรบประทานผกผลไมเพอปองกน

ทองผก (พรพงศ; อนใจ และอานภาพ, 2549; Pillitteri, 2007)

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภเกดจากการขาดธาตเหลกเปนสาเหตทพบบอยทสด ซงจะ

สงผลกระทบตอมารดา ทารกในครรภตงแตระยะตงครรภจนถงระยะหลงคลอด แนวทางการให

การดแลหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางประกอบดวย 1) การใหความรรายบคคลหรอรายกลม

18

เกยวกบโรคโลหตจาง การดแลตนเองขณะเกดโรคโลหตจาง 2) การตดตามการปฏบตตวหญง

ตงครรภ และ 3) การรกษาดวยยาเมดเสรมธาตเหลก

การสงเสรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง

การสงเสรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางประกอบดวยเนอหา

เกยวกบทฤษฏการพยาบาลของโอเรม ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตามแนวคด

การดแลตนเอง การประยกตใชแนวคดการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการสงเสรม

พฤตกรรมการดแลตนเองในหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง และโปรแกรมการสนบสนนและให

ความรเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภดงรายละเอยดตอไปน

ทฤษฏการพยาบาลของโอเรม

ทฤษฏการพยาบาลของโอเรมประกอบดวย 3 ทฤษฏ คอ ทฤษฏการดแลตนเอง ทฤษฏความ

พรองในการดแลตนเอง และทฤษฏระบบการพยาบาล (Orem, 2001) ดงรายละเอยดตอไปน

1. ทฤษฏการดแลตนเอง (theory of self - care) การดแลตนเองเปนกจกรรมทบคคลรเรม

กระท าการดแลตนเองอยางจงใจและมเปาหมาย เพอคงไวซงชวต สขภาพ สวสดภาพ การดแล

ตนเองเปนพฤตกรรมทมการเรยนรภายใตขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมของชนแตละ

กลม บคคลทอยในวยเจรญเตบโตหรอก าลงเจรญเตบโตจะปรบหนาท และพฒนาการของตนเอง

ตลอดจนปองกน ควบคม ก าจดโรค และการบาดเจบ ตาง ๆ โดยการปฏบต กจกรรม

ในชวตประจ าวน เรยนรวธการทจะดแลตนเองและสงแวดลอมทคดวาจะมผลตอหนาทพฒนาการ

ของตนเอง (Orem, 2001) ทฤษฏนไดอธบายการดแลตนเองในลกษณะการปรบหนาทเปน

พฤตกรรมเรยนรในสงแวดลอมและขนบธรรมเนยมประเพณทบคคลนนไดมสวนในการตดตอและ

มปฏสมพนธกบบคคลอนเพอทจะรจกจดการตนเอง และสงแวดลอมทคงทหรอเปลยนแปลงอย

เสมอเปรยบไดกบกระบวนการของระบบประสาท และตอมไรทอซงในแนวคดของโอเรม

19

การดแลตนเองเปนพฤตกรรมทจงใจและมเปาหมาย เพอคงไวซงชวต สขภาพ และสวสดภาพ ซง

แบงเปน 2 ระยะ ดงรายละเอยดตอไปน

ระยะท 1 ระยะของการพนจพจารณาและตดสนใจ ซงจะน าไปสการกระท าบคคล

สามารถกระท าการดแลตนเองไดอยางมประสทธภาพนน จะตองมความรเกยวกบตนเองและ

สงแวดลอม ตองเลงเหนวาสงทกระท านนเหมาะสมในสถานการณนน ๆ ดงนนกอนทบคคลจะเหน

ดวยกบการกระท านน ๆ วาเหมาะสม จงตองมความรกอนวาสงทตองกระท านนมประสทธภาพและ

ใหผลตามทตองการ ดงนนการดแลตนเองจงตองการความรเกยวกบเหตการณทงภายนอกและ

ภายใน ความรทจะชวยในการสงเกต การใหความหมายของสงทสงเกตพบ มองเหนความสมพนธ

ของความหมายของเหตการณกบสงทตองกระท า จงจะสามารถพนจพจารณาตดสนใจกระท าได

(Orem, 2001)

ระยะท 2 ระยะการกระท าและผลของการกระท า เปนระยะของการด าเนนการ

กระท า ซงการกระท าจะตองมเปาหมายเฉพาะเพราะเปนตวก าหนดการเลอกกจกรรมทจะกระท า

และเปนเกณฑทจะใชในการตดตามผลของการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ในการดแลตนเองนนบคคล

จะตงค าถามวา ตนเองจะด าเนนการอยางไรเพอจะไดกระท ากจกรรมการดแลตนเองตามทไดเลอก

จะกระท าอะไรบาง ตองการแหลงประโยชนอะไรบาง ตนเองมแหลงประโยชนเหลานนหรอไม

จะกระท าไดถกตองและมประสทธภาพหรอไม และจะตองกระท านานเทาใด การทตองกระท า

การดแลตนเองนนขดขวางตอกจกรรมอน ๆ ในชวตหรอไม จะทราบไดอยางไรวากระท าได

ถกตอง และถาตองการความชวยเหลอมใครชวยไดบาง (Orem, 2001)

การดแลตนเองนนจะกลายเปนนสยตดตวได ถาไดกระท าไปสกระยะหนง โดยพยาบาล

จะตองใหความชวยเหลอใหบคคลมความรความเขาใจในเหตการณทเกดขนกบตวเอง ความหมาย

ของเหตการณนน ๆ เพอใหผรบบรการสามารถพนจพจารณาตดสนใจทจะกระท าการดแลตนเอง

ตามทตองการ และสามารถปฏบตกจกรรมการดแลตนเองไดอยางมประสทธภาพและตอเนอง

2. ทฤษฏความพรองในการดแลตนเอง (theory of self-care deficit) เปนภาวะทบคคลม

ความตองการการดแลตนเองมากกวาความสามารถในการดแลตนเองเพอตอบสนองตอความ

ตองการการดแลตนเองทงหมดของบคคลทอยในวยเจรญเตบโตหรอเตบโตอยางเตมทสามารถ

20

ถกกระทบไดเนองจากภาวะดานสขภาพ หรอองคประกอบทงภายในและภายนอก ซงท าใหบคคล

นนใชความสามารถของตนเองไดบางสวนหรอไมสามารถจะใชไดเลย หรอปรมาณ คณภาพของ

ความสามารถในการดแลตนเองไมเพยงพอทจะตอบสนองตอบตอความตองการการดแลทงหมด

จงท าใหบคคลตองการการพยาบาล ซงพยาบาลจะท าหนาทในการตอบสนองตอความตองการการ

ดแลตนเองใหกบผปวยหรอผรบบรการ (Orem, 2001)

3. ระบบการพยาบาล (theory of nursing system) เปนระบบทใชความสามารถทางการ

พยาบาล (nursing agency) ในการปรบความสมดลระหวางความสามารถในการดแลตนเองกบความ

ตองการการดแลตนเองทงหมด เพอไมใหเกดความพรองในการดแลตนเอง ระบบการพยาบาลจะ

เกดขนเมอพยาบาลมปฏสมพนธกบผปวยหรอผรบบรการ และลงมอกระท าเพอสนองตอบตอความ

ตองการการดแลตนเอง ระบบการพยาบาลเปนระบบของการกระท าทมการเปลยนแปลงอย

ตลอดเวลาตามความสามารถ ความตองการการดแลของผปวยหรอผรบบรการ โอเรม (Orem, 2001)

กลาววา ระบบการพยาบาลทพยาบาลกระท าดวยความจงใจ โดยใชความรความสามารถทเรยนร

และฝกฝนมาโดยเฉพาะ การปฏบตตองผานสมพนธภาพและการตกลงรวมกนกบพยาบาลหรอผ

ใหบรการดานสขภาพ เพอใหบคคลนนสามารถดแลตนเองหรอบคคลทอยภายใตการดแลไดรบการ

ปกปองและพฒนาจนสามารถดแลตนเองได ซงสามารถแบงชนดของระบบการพยาบาล โดยอาศย

เกณฑของความสามารถของบคคลในการควบคมการเคลอนไหวและการจดกระท า แบงเปน

3 ระบบ ดงรายละเอยดตอไปน

3.1 ระบบทดแทนทงหมด (wholly compensatory nursing system) เมอบคคลไม

สามารถควบคมการเคลอนไหวหรอไมสามารถตดสนใจในการดแลตนเองได พยาบาลจะเปนผ

ตอบสนองความตองการการดแลตนเองทงหมด (Orem, 2001)

3.2 ระบบทดแทนบางสวน (partly compensatory nursing system) พยาบาลจะชวยตาม

ความตองการและความจ าเปน ผปวยกบพยาบาลตงเปาหมายรวมกน ผปวยจะปฏบตในกจกรรม

ดแลทเกยวของกบการสนองตอบตอความตองการการดแลทจ าเปนซงเกดจากปญหาสขภาพ

(Orem, 2001)

21

3.3 ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร (educative supportive nursing

system) ในระบบนผปวยจะเรยนรทจะก าหนดความตองการการดแลตนเองทงหมดและกจกรรมท

ตองกระท า ผปวยจะไดรบการสอน แนะน าและสนบสนนจากพยาบาล การสอนจะตองรวมผปวย

และครอบครวหรอบคคลทส าคญของผปวยดวย สวนพยาบาลมบทบาทในการใหความรและ

สนบสนนใหผปวยพฒนาความสามารถในการดแลตนเองไดอยางเพยงพอและตอเนอง (Orem,

2001) ในการศกษาครงนเลอกใชระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรเนองจากหญง

ตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางมความสามารถทจะก าหนดความตองการการดแลตนเองทงหมด

และสามารถก าหนดกจกรรมทตองกระท าได โดยมพยาบาลเปนผสนบสนนและใหความรในการ

ปฏบตกจกรรมตาง ๆ อยางเหมาะสม

ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตามแนวคดการดแลตนเอง

การพยาบาลระบบสนบสนนและใหความรผปวยจะไดรบการชวยเหลอจากพยาบาลดาน

การสรางสงแวดลอมทสงเสรมใหบคคลไดพฒนาความสามารถทจะสนองตอบตอความตองการ

การดแลตนเอง การใหความร การชแนะ และการสนบสนนดงนรายละเอยดตอไปน

1. การสรางสงแวดลอมทสงเสรมใหบคคลไดพฒนาความสามารถทจะสนองตอบตอความ

ตองการการดแลตนเอง เปนวธการเพมแรงจงใจของผ ปวยในการวางเปาหมายทเหมาะสม

ปรบเปลยนพฤตกรรมเพอใหไดผลตามเปาหมาย รวมถงการเปลยนแปลงเจตคตและการใหคณคา

ตอการดแลตนเอง การใชความสามารถในทางสรางสรรค การปรบเปลยนอตมโนทศน และการ

พฒนาทางดานรางกาย พยาบาลจะตองจดสงแวดลอมใหผปวยไดมโอกาสมปฏสมพนธกบบคคล

อน เพอจะใหค าแนะน า สนบสนน และวธการชวยเหลออน ๆ (Orem, 2001)

2. การใหความร เปนวธทเหมาะสมทจะชวยเหลอผปวยหรอผใชบรการในการพฒนา

ความรหรอทกษะบางประการและเปนวธการทส าคญมากวธหนงในการพฒนาความสามารถของ

ผปวยในการดแลตนเอง การสอนผปวยจงตองยดหลกการเพมศกดศรและความรสกมคณคาใน

ตนเองของผ ปวย ใหผ ปวยไดมสวนในการรจกควบคมตนเอง ในบางครงปญหาจะเกดขน

22

ถาทศนคตและความเชอของผปวยแตกตางไปจากพยาบาล แตพยาบาลตองระลกไวเสมอวาผปวย

เปนบคคลทจะตองตดสนใจกระท ากจกรรมตาง ๆ ในการดแลตนเองเมอกลบไปบาน ผปวยหรอ

ญาตอาจเลอกกระท าตามความรความเขาใจ การใหความหมายตอปญหา ความเจบปวยของเขาและ

พยาบาลจะตองประเมนในสงเหลาน เพอเพมประสทธภาพในการสอนและใหค าปรกษา

(Orem, 2001)

3. การชแนะ เปนวธการชวยเหลอทเหมาะสมในกรณทผปวยหรอผใชบรการสามารถ

ตดสนใจเลอกได สามารถเลอกวธการดแลตนเองไดภายใตการแนะน า และการใหค าปรกษาเปนตน

พยาบาลและผรบบรการชวยเหลอจะตองตดตอซงกนและกน พยาบาลมกใชวธการชแนะรวมกบ

วธการสนบสนน (Orem, 2001)

4. การสนบสนน เปนวธการสงเสรมความพยายามใหผปวยหรอผใชบรการสามารถปฏบต

กจกรรมการดแลตนเองได สามารถเรยนรทจะมชวตอยโดยไมเปนอปสรรคตอพฒนาการของ

ตนเองหรอเปนอปสรรคนอยทสด การสนบสนนอาจเปนค าพด หรอกรยาทาทางของพยาบาล เชน

วธการมอง การสมผส หรอการชวยทางดานรางกาย พยาบาลตองเลอกใชใหเหมาะสมกบ

สถานการณและกบผปวยแตละราย ผปวยบางคนอาจตองการการสนบสนนทางดานรางกาย เชน

การชวยเหลอในการลกเดน และค าพดทกระตนใหก าลงใจ เปนตน การสนบสนนทางดานรางกาย

และอารมณจะสามารถชวยใหผปวยมก าลงใจและแรงจงใจทจะรเรมและพยายามปฏบตกจกรรม

การดแลตนเอง (Orem, 2001)

การประยกตใชแนวคดการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการสงเสรม

พฤตกรรมการดแลตนเอง

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวามงานวจยทประยกตใชกรอบแนวคดการพยาบาล

ระบบสนบสนนและใหความรตามแนวคดของโอเรมในกลมหญงตงครรภนอยโดยเฉพาะการศกษา

ในหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางยงไมมการศกษาไวโดยตรง ซงงานวจยทใชกรอบแนวคดการ

พยาบาลระบบสนบสนนและใหความรตามแนวคดของโอเรมในกลมหญงตงครรภไดมการศกษา

23

ของเสาวลกษณ (2551) ทศกษาผลของการพยาบาลสนบสนนและการใหความรตอความสามารถใน

การดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะความดนโลหตสงอนเนองจากการตงครรภศกษาในกลม

ตวอยาง 60 คน แบงเปนกลมทดลอง 30 ราย กลมควบคม 30 ราย ในกลมทดลองจะไดรบการสอน

เกยวกบภาวะความดนโลหตสงอนเนองจากการตงครรภ การดแลตนเอง การชแนะเกยวกบการ

ตดสนใจในการดแลตนเองรวมกนตงเปาหมายในการปฏบตตนทถกตองสนบสนนทางดานอารมณ

จตใจ และการสรางสงแวดลอมผลการศกษาพบวากลมทดลองภายหลงไดรบการพยาบาลระบบ

สนบสนนและใหความร มความสามารถในการดแลตนเองดกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

อยางมนยส าคญทางสถตท p < .001 และจากการศกษาของสรชา (2543) ทศกษาผลของการพยาบาล

ระบบสนบสนนและใหความรตอการรบรอปสรรค ความพงพอใจและพฤตกรรมในการเลยงลก

ดวยนมแมของมารดาวยรนโดยใชทฤษฎการพยาบาลระบบสนบสนนและใหความรตามแนวคด

การดแลตนเองของโอเรมศกษาในกลมตวอยาง 60 คน แบงเปนกลมทดลอง 30 ราย กลมควบคม 30

ราย ในกลมทดลองจะไดรบการสอนและฝกปฏบตมารดาในการเลยงลกดวยนมแม การชแนะ

สนบสนนมารดาทางดานรางกายจตใจ และการสรางสงแวดลอมทเหมาะสม

นอกจากนโสเพญ (2555) ศกษาการพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลในการสงเสรมการดแล

ตนเองของหญงต งครรภทมภาวะซดจากการขาดธาตเหลกโดยใชทฤษฎการพยาบาลระบบ

สนบสนนและใหความรตามแนวคดการดแลตนเองของโอเรมเนอหาประกอบดวย 1) การสอนเรอง

โรคภาวะซดจากการขาดธาตเหลก การดตนเองใหไดรบธาตเหลกอยางเพยงพอโดยการรบประทาน

อาหารทมธาตเหลกสงและยาเสรมธาตเหลก อาการอาการแสดงและวธการดแลตนเองเบองตน

2) การชแนะแหลงอาหารท มธาต เหลกสง เมนอาหารท มธาต เหลก เ ปนสวนประกอบ

3) การสนบสนนใหครอบครวเขามามสวนรวมในการสงเกต ซกถาม คอยชวยเหลอและกระตน

เตอนในการดแลตนเองของหญงตงครรภ การแจกคมอการดแลตนเองการบนทกกจกรรมการดแล

ตนเองในการรบประทานอาหารและยาเสรมธาตเหลกรวมทงการตดตามผลการดแลตนเองท

ตอเนองจากแบบบนทกและจากผลคาความเขมขนของเลอด และ 4) การสรางสงแวดลอมทสงเสรมให

บคคลไดพฒนาความสามารถทจะตอบสนองตอความตองการการดแลตนเองของหญงตงครรภทม

ภาวะซดจากการขาดธาตเหลกโดยการสรางสมพนธภาพ เพอใหหญงตงครรภเกดความไววางใจ

24

และใหความรวมมอในการดแลตนเอง การใหหญงตงครรภและครอบครวรวมประเมนสาเหต เพอให

เกดการรบรและสรางการมสวนรวมในการดแลตนเอง น าไปสการเลอกและก าหนดกจกรรมการ

ดแลตนเองดวยตนเอง

โปรแกรมการปองกนและการจดการภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

จากการทบทวนวรรณคดพบวามงานวจยเกยวกบการแกไขปญหาภาวะโลหตจางในหญง

ตงครรภซงประกอบดวยโปรแกรมการปองกนภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ และโปรแกรมการ

จดการภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ ดงรายละเอยดตอไปน

1. โปรแกรมการปองกนภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ ประกอบดวย

1.1 การใหความรรายกลมหรอรายบคคล เ รองภาวะโลหตจาง สาเหต อาการ

การปองกน ผลกระทบตอมารดาทารก และใหความรเกยวกบอาหารทมธาตเหลกสง อาหารท

สงเสรมการดดซมธาตเหลก อาหารทขดขวางการดดซมธาตเหลก (นงเยาว และชมพนช , 2550;

ปรยาภรณ, 2548; อารยา และรงโรจน, 2547) การอภปรายกลมประกอบวดทศน การเสนอ

กรณศกษาเพอแลกเปลยนประสบการณ การสาธตอาหารทมธาตเหลก รวมจดรายการอาหาร

ฝกเลอกเครองดมทเหมาะสมกบการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก (อารยา และรงโรจน)

1.2 การตดตามเยยมทางโทรศพทหลงใหความร 1 สปดาห เพอตดตามการรบประทาน

อาหารและยาเมดเสรมธาตเหลก (นงเยาว และชมพนช, 2550)

1.3 ใหหญงต งครรภบนทกการรบประทานอาหารและยาเมดเสรมธาตเหลกเปน

ระยะเวลา 1 สปดาห (นงเยาว และชมพนช, 2550)

2. โปรแกรมการจดการภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ ประกอบดวย

2.1 การใหความร เรองโรคโลหตจางขณะต งครรภ สาเหต อาการ การปองกน

ผลกระทบตอมารดา ทารก และใหความรเกยวกบอาหารทมธาตเหลกสง อาหารทสงเสรม

การดดซมธาตเหลก อาหารทขดขวางการดดซมธาตเหลก และการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก

25

(จตไพบล, 2544, ธญญาภรณ และคณะ, 2551; ปรารถนา, 2545; รพพร, 2545; รตนชนก, 2553;

ศภสรา, 2552; สกญญา, 2552; อจฉรา และเครอวลย, 2547; อษา และคณะ, 2550)

2.2 ก าหนดความคาดหวงในการดแลตนเอง (รตนชนก, 2553)

2.3 การตดตามเยยมทางโทรศพทหรอเยยมบานหลงใหความร 2, 3 และ 4 สปดาห

(รพพร, 2545; สกญญา, 2552)

2.4 บนทกการรบประทานอาหารโดยบนทกชนดของอาหารทหญงตงครรภรบประทาน

(ปรารถนา, 2545; รพพร, 2545; สกญญา, 2552)

2.5 บนทกการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก (ธญญาภรณ และคณะ, 2551;

ปรารถนา, 2545; รพพร, 2545; ศภสรา, 2552; สกญญา, 2552; อษา และคณะ, 2550) และมการสง

ขอความทางโทรศพท (SMS) กระตนเตอนใหรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก (รพพร)

จากการทบทวนวรรณคดพบวาองคประกอบของโปรแกรมการปองกนและจดการภาวะ

โลหตจางในหญงตงครรภตงครรภประกอบดวยชดกจกรรมคอ 1) การใหความรเกยวกบโรคโลหต

จางขณะตงครรภและการปฏบตตวทถกตอง 2) การก าหนดเปาหมายรวมกน 3) การบนทกการ

รบประทานอาหารและยาเมดเสรมธาตเหลก 4) การตดตามเยยม และเครองมอทใชในการทดลอง

ประกอบดวยคอ 1) คมอการปฏบตตว 2) ภาพพลก 3) แผนการสอน 4) ภาพนง และ 5) แบบบนทก

การรบประทานอาหารและยา

นอกจากนจากการทบทวนวรรณคดเกยวกบโปรแกรมการปองกนและจดการภาวะโลหต

จางในหญงตงครรภตงครรภ พบวาโปรแกรมสวนใหญศกษาเกยวกบภาวะโลหตจางจากการขาด

ธาตเหลกโดยเนนสงเสรมการรบประทานอาหารทมธาตเหลกสง อาหารทชวยดดซมธาตเหลก

หลกเลยงอาหารทขดขวางการดดซมธาตเหลก และสงเสรมการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก

แตไมมงานวจยเกยวกบการหลกเลยงการรบประทานอาหารทไมมประโยชน ซงถาหญงตงครรภ

รบประทานอาหารทไมมประโยชนเปนอาหารมอหลกหรอระหวางมอท าใหรสกอม ท าใหไม

สามารถรบประทานอาหารทมธาตเหลก สงผลท าใหเกดภาวะโลหตจางได และจากการทบทวน

วรรณคดพบวามการศกษาเกยวกบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองส าหรบหญงตงครรภ

มสลม (รตนชนก, 2553) ซงกจกรรมทใหแกหญงตงครรภประกอบดวย 1) การสรางสมพนธภาพ

26

และสรางความหวง 2) การประเมนความร โดยประเมนการดแลตนเองและภาวะซดจากผลเลอด

3) การเพมทกษะและความรเกยวกบภาวะซด 4) การเลอกรบประทานอาหารและยา 5) การประเมน

ตนเองเกยวกบอาการและภาวะแทรกซอนจากภาวะซด และ 6) การประเมนผลการดแลตนเองจาก

การตดตามผลเลอด

จากกจกรรมตาง ๆ จะเหนไดวาเปนกจกรรมทสงเสรมใหไดรบธาตเหลกและการปองกน

ภาวะแทรกซอน แตไมมกจกรรมทจะแกไขสาเหตของการเกดภาวะโลหตจางจากสาเหตอน ๆ เชน

การปองกนการเกดพยาธ ซงเปนสาเหตทพบสงถงรอย 78.31 ของหญงต งครรภมสลม

(Piammongkolet al., 2006) ในงานวจยทกลาวมาไมมการน าบทบญญตของศาสนาอสลามมาให

ความรเพอแลกเปลยนความเชอกบหญงตงครรภมสลม และไมมการตดตามเยยมหลงใหความร

ดงน นในการสรางโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางจะตองมการ

สงเสรมใหหญงตงครรภไดรบธาตเหลกทเพยงพอ มการปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขน และ

มการน าบทบญญตของศาสนาอสลามเกยวกบความเชอทไมถกตองเพอแลกเปลยนความคดเหนกบ

หญงตงครรภมสลม

พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

จากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะ

โลหตจางในหญงตงครรภ ผวจยน าเสนอเนอหาประเดนหลก ๆ ดงน ความหมายของพฤตกรรมการ

ดแลตนเองของหญงตงครรภ องคประกอบของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางใน

หญงตงครรภ ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ และ

การประยกตหลกศาสนาอสลามเพอสรางเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม

ดงรายละเอยดตอไปน

27

ความหมายของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

จากการทบทวนวรรณคดเกยวกบความหมายของพฤตกรรมการดแลตนเอง ไดมผให

ความหมายของพฤตกรรมการดแลตนเองทคลายคลงกน โดยโอเรม (Orem, 2001) กลาววา การดแล

ตนเอง หมายถง กจกรรมทบคคลรเรมและกระท าดวยความจงใจและมเปาหมายเพอรกษาไวซงชวต

สขภาพ และสวสดภาพของตนเอง การดแลตนเองเปนการกระท าทจงใจและมเปาหมาย มระบบ

ระเบยบเปนขนตอนและเมอกระท าอยางมประสทธภาพจะมสวนชวยใหโครงสราง หนาท และ

พฒนาการด าเนนไปไดถงขดสดของแตละบคคลใกลเคยงกบการใหความหมายของ จนทรเพญ

และคณะ (2552) กลาววา พฤตกรรมการดแลตนเอง หมายถง การกระท าทจงใจ ซงเปนสงทจ าเปน

ส าหรบบคคลในการด ารงชวต สขภาพ และความผาสก โดยบคคลกระท าเพอตนเอง และเพอผท

ตองพ งพา การดแลตนเองสามารถเรยนรไดจากทบาน โรงเรยน และจากประสบการณ บคคล

มความจ าเปนในการพฒนาความร ทกษะและมทศนคตทดตอการดแลตนเองและสขภาพ

จากการศกษาของ ปรารถนา (2545) ใหความหมาย พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทม

ภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก หมายถง การปฏบตกจกรรมทบคคลกระท าดวยตนเองในการ

ปฏบตตนเพอควบคมภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลกชวยควบคมอาการของภาวะโลหตจาง

จากการขาดธาตเหลกไมใหรนแรงเพมขน โดยสามารถหลกเลยงการรบประทานอาหารทขดขวาง

การดดซมธาตเหลก รบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกอยางถกตองและสม าเสมอ เพอใหรางกาย

ไดรบธาตเหลกในปรมาณทเพยงพอ และจากการศกษาของ จตไพบล (2544) ใหความหมายของ

พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง หมายถง พฤตกรรมการรบประทาน

อาหารและรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก โดยหญงตงครรภสามารถเลอกอาหารทมธาตเหลก

ถกตอง รบประทานอาหารทสงเสรมการดดซมธาตเหลกและลดอาหารทขดขวางการดดซมธาต

เหลก การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก

ส าหรบการศกษาครงนผวจยใหความหมาย พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหต

จางในหญงตงครรภมสลม หมายถงการกระท าเพอการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภมสลม

ซงประกอบดวย การรบประทานอาหารทมธาตเหลก การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก และการ

28

ปองกนภาวะโลหตจางเพมขน เพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนกบตนเองและทารก

ในครรภ

องคประกอบของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจาง ในหญงต งครรภประกอบดวย

การรบประทานอาหาร การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก และการคดกรองและการปองกนการ

เกดภาวะโลหตจางเพมขนดงรายละเอยดตอไปน

1. การรบประทานอาหารของหญงตงครรภ

การรบประทานอาหารของหญงต งครรภเพอลดภาวะโลหตจางประกอบดวย

การรบประทานอาหารทมธาตเหลกสง การรบประทานอาหารทชวยดดซมธาตเหลก การหลกเลยง

การรบประทานอาหารทขดขวางการดซมธาตเหลก และการหลกเลยงการรบประทานทไมม

ประโยชนและการปองกนการเกดแผลในกระเพาะอาหาร ดงรายละเอยดตอไปน

1.1 การรบประทานอาหารทมธาตเหลกสงหญงตงครรภควรไดรบปรมาณธาตเหลกจาก

อาหารทรบประทานโดยเฉลย 45 มลลกรมตอวน หญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจะตองมการเลอก

รบประทานอาหารทมธาตเหลกสงในรปของฮม (hemeiron) คออยในรปฮโมโกลบนหรอ

มยโอโกลบน ซงพบมากในเลอด เนอสตว ตบซงคดค านวณจากอาหารไทยในสวนทกนได 100

กรม อาทเชน เนอววไมตดมนมธาตเหลก 3 มลลกรม เนอไก 1 มลลกรม ตบไก 9.7 กรม หอยขม

25.2 กรม ไขไกทงฟอง 3.2 กรม และเหลกในรปไมใชฮม (nonheme iron) เชน ขาวกลอง มธาต

เหลก 2.8 มลลกรม กระถน มธาตเหลก 4.4 มลลกรม และผลไม เชน กลวยไข มธาตเหลก 0.5

มลลกรม และมะขาม มธาตเหลก 1.3 มลลกรมเปนตน (กองโภชนาการ กรมอนามย, 2544)

1.2 การรบประทานอาหารทชวยดดซมธาตเหลก หญงตงครรภจะตองมการเลอกรบ

ประทานอาหารทชวยในการดดซมธาตเหลกไดแก อาหารประเภทวตามนซ ซงจะชวยเพมการดด

ซมธาตเหลก เชน การรบประทานกะหล าปล ถวฝกยาว ซอสพรก กะท นอกจากนการรบประทาน

29

ผลไมหลงอาหาร เชน กลวย มะละกอ และสม จะท าใหการดดซมธาตเหลกเพมขนเปน 3 เทา

(กองโภชนาการ กรมอนามย, 2544; ปรยาภรณ, 2548)

1.3 การหลกเลยงการรบประทานอาหารทขดขวางการดดซมธาตเหลก หญงตงครรภทม

ภาวะโลหตจางจะตองหลกเลยงอาหารประเภท เกลอแร แคลเซยม และฟอสฟอรส สารประกอบ

ฟอสเฟตในรปของไวเทลลน (vitellin) เชน ไขแดง เคซน (casein) ในน านม และแคลเซยมในนม

เนย จะลดการดดซมธาตเหลกชนดฮมและไมใชฮมลงประมาณรอยละ 50 (กองโภชนาการ

กรมอนามย, 2544; ปรยาภรณ, 2548) หลกเลยงการรบประทานอาหารทมเสนใยมาก เชน ขาวโพด

ลกเดอย เมลดแมงลก เนองจากเสนใยอาหารจะจบกบเหลก และรางกายไมมน ายอยสลายเสนใยได

ท าใหการดดซมธาตเหลกลดลง (กองโภชนาการ กรมอนามย; สกญญา, 2552) จากการส ารวจ

พฤตกรรมการรบประทานของหญงตงครรภมสลมพบวาหญงตงครรภมสลมนยมรบประทาน

อาหารประเภท น าชา กาแฟ พรอมอาหารมอเชา (ยามละ, 2551) ซงเปนอาหารทขดขวางการดดซม

ธาตเหลกเนองจากมสวนประกอบของแทนนน

1.4 การหลกเลยงการรบประทานอาหารทไมมประโยชนและการปองกนการเกดแผลใน

กระเพาะอาหาร หญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจะตองมการหลกเลยงการรบประทานอาหารทไม

มประโยชนทท าใหรสกอม แนนทอง จนท าใหไมสามารถรบประทานอาหารทมธาตเหลกได อาท

เชน การรบประทานอาหารประเภทจานดวนกลมบะหมกงส าเรจรป ลกชน เฟรนซฟราย และหญง

ตงครรภทมภาวะโลหตจางจะตองมการรบประทานอาหารตรงเวลาเพอปองกนการเกดแผลใน

กระเพาะอาหารซงการเกดแผลในกระเพาะอาหารเปนสาเหตประการหนงของการเกดโรคโลหตจาง

(สกญญา, 2552; Wylie & Bryce, 2008)

2. การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกในหญงตงครรภ

หญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจะตองมพฤตกรรมการรบประทานยาเมดเสรมธาต

เหลกอยางสม าเสมอโดยขนาดยาทรบประทานตองมปรมาณธาตเหลกอยางนอย 200 มลลกรมตอ

วน (อนใจ และอานภาพ, 2549) และวธการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกจะตองรบประทาน

กอนอาหารอยางนอย 30 นาทแตถามอาการคลนไสอาเจยนใหรบประทานหลงอาหาร 30 นาท และ

หลกเลยงการรบประทานพรอมอาหารทขดขวางการดดซมธาตเหลก อาทเชน นมและผลตภณฑ

30

ทไดจากนม (จตไพบล, 2544) แตพฤตกรรมการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกในหญงตงครรภท

มภาวะโลหตจางจะพบอปสรรค คอหญงตงครรภจะมพฤตกรรมการรบประทานยาไมสม าเสมอ

สงถงรอยละ 33 (อษา และคณะ, 2550) ซงสาเหตของการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกไม

สม าเสมอเนองจากอาการขางเคยงจากการรบประทานยา เชน มอาการคลนไสอาเจยน (จตไพบล)

การทหญงตงครรภคดวาตนเองปกตดจงท าใหเกดอาการเบอในการรบประทานยาเมดเสรมธาต

เหลก และเกดความเขาใจผดคดวาการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกท าใหทารกในครรภตวโต

สงผลท าใหคลอดยาก ตองผาตดคลอด (ยามละ, 2551; ศรวสย, 2550; Galloway et al., 2002) ในการ

แกไขปญหาดงกลาวจงตองมการใหความรเกยวกบโรคโลหตจางในหญงต งครรภ สาเหต

ผลกระทบตอมารดาและทารก ความจ าเปนทหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจะตองรบประทานยา

เมดเสรมธาตเหลก เพอเปนการปรบเปลยนการรบรทไมถกตองของหญงตงครรภ

3. การคดกรองและการปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขน

หญงตงครรภทมภาวะโลหตจางขณะตงครรภจะมความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน

และภาวะโลหตจางเพมขนซงเปนอนตรายตอมารดาและทารกในครรภ เพอปองกนการเกดอนตราย

ดงกลาวหญงตงครรภจะตองมพฤตกรรมการปองกนการเกดภาวะแทรกซอนและภาวะโลหตจาง

เพมขนโดยการมารบการฝากครรภตามนด การสงเกตอาการผดปกต และการปองกนการเกดพยาธ

ดงรายละเอยดตอไปน

3.1 การฝากครรภตามนด หญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจะตองมารบการตรวจตามนด

เพอประเมนภาวะแทรกซอนหรออาการผดปกตทกครงทมารบการตรวจครรภซงอาจเกดขนกบ

มารดาและทารกในครรภ และหญงตงครรภทมารบการฝากครรภจะไดรบการดแลขณะตงครรภจาก

ทมสขภาพทถกตองพรอมไดรบค าน าแนะน าในการปฏบตตวทเหมาะ (พรสดา, 2552) จะชวย

ปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขน ลดอตราเสยงของการคลอดบตรกอนก าหนด การตาย

ปรก าเนดของทารก รวมทงแกไขปญหาการเสยชวตของมารดาและทารก (อนใจ และอานภาพ,

2549)

3.2 การสงเกตอาการผดปกต หญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจะตองมการสงเกตอาการ

ผดปกตของตนเองและบตรในครรภเพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนและภาวะโลหตจางท

31

รนแรงสงผลท าใหเกดอนตรายตอหญงตงครรภและทารกในครรภ ซงอาการผดปกตทอาจเกด

ขนกบหญงตงครรภ ไดแก อาการเวยนศรษะ ออนเพลย ไมมแรง เหนอยงาย อาการปวดทองหรอ

มเลอดออกทางชองคลอด สวนอาการผดปกตทอาจเกดขนกบทารกในครรภ ไดแก ทารกดนนอยลง

ซงถาหญงตงครรภพบอาการผดปกตดงกลาวจะตองรบมารบการรกษาทโรงพยาบาลทนท (พรพงศ,

2551; Wylie & Bryce, 2008)

3.3 การปองกนการเกดพยาธ สาเหตการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภประการ

หนงเกดจากพยาธโดยเฉพาะประเทศในแถบรอน (tropical zone) ซงมความชกของพยาธปากขอ

พยาธตวกลมและพยาธอนๆจากสถตการเกดพยาธในหญงตงครรภมสลมจงหวดปตตานพบ

รอยละ 72.22 (Piammongkolet et al., 2006) ในการสงเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองจะตองแกไข

ทสาเหตการเกดของโรค ซงจะตองมการควบคมโรคโลหตจางโดยมมาตรการเสรมธาตเหลกควบค

กบการก าจดพยาธ (สกญญา, 2552) โดยการแนะน าใหหญงตงครรภสวมใสรองเทาทกครงทสมผส

พนดนหรอออกจากบาน การใชสวมทถกสขลกษณะการหลกเลยงการรบประทานอาหารสก ๆ

ดบ ๆ อาท เ ชน ลาบเนอยาง ปลายาง และการลางผ กผลไมใหสะอาดกอนรบประทาน

(กองโภชนาการ กรมอนามย, 2544)

ดงน น การศกษาครงนไดท าการศกษาเกยวกบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญง

ตงครรภมสลม 3 ดาน คอดานการรบประทานอาหารทมธาตเหลก ดานการรบประทานยาเมดเสรม

ธาตเหลก และดานการปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขน เนองจากการทบทวนวรรณคดพบวา

พฤตกรรมทง 3 ดานลวนเปนปจจยของการเกดภาวะโลหตจางขณะตงครรภ

ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

จากการทบทวนวรรณคดและงานวจยทเกยวของกบปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแล

ตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภประกอบดวย ความรและประสบการณในการดแล

ตนเอง ความเชอ การสนบสนนทางสงคม รายไดของครอบครว และการรบรเกยวกบประโยชนของ

อาหาร ดงรายละเอยดตอไปน

32

1. ความรและประสบการณในการดแลตนเอง ความรเปนปจจยประการหนงทม

ความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเอง (ศภาวรรณ, 2548) การทหญงตงครรภมความรเกยวกบ

โรคโลหตจางขณะตงครรภ และการปฏบตตวเพอแกไขภาวะโลหตจางท าใหหญงตงครรภเหน

ประโยชนในการปฏบตตนท าใหรสกไมยงยากในการปฏบตตามค าแนะน าของทมสขภาพ

นอกจากนประสบการณของผใกลชดมความส าคญตอการปฏบตตนของหญงตงครรภเชนกน อาท

เชน หญงตงครรภมสลมจะมการฝากครรภกบผดงครรภโบราณ หรอโตะบแด ท าใหไดรบการ

ถายทอดความรหรอประสบการณจากผดงครรภโบราณในการดแลตนเองขณะตงครรภ และน าไป

ปฏบตตามค าแนะน าเนองจากความศรทธาในตวบคคลดงกลาว (ยามละ, 2551; รตนชนก, 2553)

2. ความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมความเชอเปนตวก าหนดพฤตกรรม

ของบคคล ซงการแสดงออกถงพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภจะไดรบการถายทอด

ทางประเพณ วฒนธรรมทหญงตงครรภอาศยอย อาทเชน หญงตงครรภมสลมมความเชอวาการ

รบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกท าใหทารกในครรภตวโตท าใหเกดการคลอดยากตองผาตดคลอด

(ศรวสย, 2550; สดารตน และคณะ, 2552) จากความเชอดงกลาวท าใหหญงตงครรภมสลมไมนยม

รบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก และหญงตงครรภมสลมมวฒนธรรมการรบประทานอาหารเชา

รวมกบการดมน าชา กาแฟ (ยามละ, 2551) ซงการดมน าชา กาแฟ ท าใหขดขวางการดดซมธาต

เหลกสงผลท าใหเกดภาวะโลหตจาง นอกจากนหญงตงครรภมสลมมความเชอทสงเสรมสขภาพทด

ในการดแลตนเองโดยมพฤตกรรมการดแลตนเองขณะตงครรภตามหลกบทบญญตของศาสนา

อสลามในตวบทอลกรอานและอลดษ (วจนะของทานศาสดามฮ าหมด) (อบดลเลาะ และสมเจตน,

2551) ซงศาสนาอสลามสงเสรมใหหญงตงครรภรบประทานอาหารทมประโยชน ครบ 5 หม

รบประทานอาหารทหลากหลาย เพมการรบประทานผกผลไม และหลกเลยงอาหารรสจด

เครองดองของมนเมา ชา กาแฟ (พงศเทพ และยซฟ, 2552)

3. การสนบสนนทางสงคม ถาหญงตงครรภมสมพนธภาพภายในครอบครวและสงคมด

ท าใหหญงตงครรภไดรบการดแล สนบสนนในดานตาง ๆ จากสมาชกในครอบครว และสงคม

(ยคลธร และคณะ, 2551) อาทเชน การไดรบการสนบสนนจากสมาชกภายในครอบครวในการ

จดเตรยมอาหารทมคณภาพมธาตเหลกสง ไดรบการกระตนเตอนในการรบประทานยาเมดเสรม

33

ธาตเหลก ไดรบการสนบสนนใหมารบการฝากครรภตามนด และไดรบขอมลขาวสารในการดแล

ตนเองเพอปองกนภาวะแทรกซอนตาง ๆ จากโรคโลหตจางขณะตงครรภ สอดคลองกบการศกษา

ของศภาวรรณ (2548) พบวา การสนบสนนทางสงคมจะมความสมพนธตอพฤตกรรมการปองกน

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

4. รายไดของครอบครว รายไดเปนปจจยพนฐานของการด าเนนชวตและมผลตอการ

ตอบสนองความตองการของบคคล เปนสงทแสดงถงสภาพทางเศรษฐกจและสงคม ครอบครว

หญงตงครรภทมฐานะรายไดทางเศรษฐกจสงจะมโอกาสในการแสวงหาสงทเปนประโยชนตอการ

ดแลตนเองในการเลอกรบประทานอาหารทมธาตเหลกสง อาหารทชวยดดซมธาตเหลก และ

สามารถเขาถงสถานบรการทดกวาหญงตงครรภทมรายไดต า (ศภาวรรณ, 2548) สอดคลองกบ

การศกษาของยคลธร และคณะ (2551) พบวารายไดของครอบครวมความสมพนธทางบวกกบ

พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางขณะตงครรภอยางมนยส าคญ

ทางสถต

5. การรบรเกยวกบประโยชนของอาหาร หญงตงครรภทมการรบรเกยวกบประโยชนของ

อาหารทดมคณภาพ อาหารทมธาตเหลกสง อาหารทชวยดดซมธาตเหลก สงผลท าใหหญงตงครรภ

มการเลอกรบประทานอาหารทถกตอง ท าใหเกดพฤตกรรมทดสงผลใหลดภาวะโลหตจางไดถา

หญงตงครรภมการรบรเกยวกบอปสรรคในการรบประทานอาหาร อาทเชน รบรเกยวกบอาหารท

ขดขวางการดดซมธาตเหลก ท าใหหญงตงครรภมพฤตกรรมหลกเลยงการรบประทานอาหารกลม

ดงกลาว ท าใหอาหารทมธาตเหลกดดซมไดดชวยลดภาวะโลหตจางขณะตงครรภได (ศภาวรรณ,

2548)

การประยกตหลกศาสนาอสลามเพอสรางเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภ

มสลม

หญงตงครรภทนบถอศาสนาอสลามทกคนจะตองมการด าเนนชวตตามกรอบของอสลามท

บญญตไวในคมภรอลกรอานและจรยวตรของทานศาสดามฮ าหมด (หะดษ) ซงจะประกอบดวยแนว

34

ปฏบตทกเรอง เชน กจวตรประจ าวน สงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม นอกจากนคณลกษณะอยางหนง

ในคณลกษณะ 4 ประการของทานศาสดา คอ การรกษาค ามนสญญา (อามานะฮ) ฉะนนการรกษาอา

มานะฮทไดใหไวกบตนเองหรอผอนอยางเครงครดถอเปนคณลกษณะทดของสตรมสลม และใน

ทศนะของอสลามการมสขภาพดถอเปนความกรณาจากอลลอฮ. (สพล, 2549) ตามหลกศาสนาอสลามการตงครรภและการคลอดเปนปรากฏการณสวนหนงของวงจร

ชวตตามธรรมชาตของมนษย โดยเชอวาลกมความหมายและส าคญยงเพราะเปนเสมอนของฝาก

ทอลลอฮ.ฝากไวตอพอแม โดยพอแมจะตองรบผดชอบตงแตอยในครรภจนถงวยทเขาเจรญเตบโต

เปนผใหญ หากละเลยไมดแลอบรมลกพอแมจะตองถกไตสวนในวนสนโลก (อาคเราะฮ.)โดย

ในขณะตงครรภพระองคก าหนดใหแมปฏบตตนใหดขน โดยการรบประทานอาหารทมประโยชน

ตามมาตรการในการเลอกรบประทานอาหาร 3 ประการ (ยซฟ และสภทร, 2551) คอ 1) รบประทาน

อาหารจากสงทฮาลาล (อาหารทอนมต) ซงฮาลาล หมายถง การบรโภคอาหารทไดรบอนญาตตาม

บทบญญตศาสนาอสลามใหบรโภคได โดยกระบวนการเตรยมการแปรรปการขนสงหรอการเกบรกษา

ตองไมใชเครองมอหรออปกรณทมการปนเปอนจากสงตองหาม (หะรอม)หรอสงทไมอนญาตใน

บทบญญตศาสนาอสลาม 2) รบประทานอาหารทมประโยชน ซงอาหารทมประโยชนหมายถง

อาหารทมคณคาทางดานโภชนาการไมใชอาหารทใหโทษแกรางกาย เชน สงมนเมาและสงเสพตด

ทกชนดเปนตน และ 3) การรบประทานอาหารทพอควร คอ รบประทานอาหารพอดกบความ

ตองการของรางกายไมนอยและไมมากจนเกนไปหลกเลยงการรบประทานอาหารรสจด ดมน าชา

กาแฟ เครองดองของมนเมา และไมสบบหร (พงศเทพ และยซฟ, 2552) จากการทบทวน

วรรณกรรมพบวาหญงตงครรภมสลมมความเชอทไมสอดคลองกบบทบญญตของศาสนาอสลาม

คอ หญงตงครรภมสลมเชอวาการรบประทานอาหารปรมาณเพมขนขณะตงครรภจะท าใหทารก

ตวโต คลอดยาก (สดารตน และคณะ, 2552) สอดคลองกบการศกษารปแบบการบรโภคอาหารของ

หญงตงครรภชาวไทยมสลมในจงหวดปตตาน ผลการศกษาพบวา หญงตงครรภมสลมไดรบ

สารอาหารต ากวาปรมาณสารอาหารทแนะน าใหรบประทานในแตละวน (recommended dietary

allowances) หญงตงครรภมสลมมวฒนธรรมการดมน าชา กาแฟ แทนอาหารมอเชา (สมาลกา,

35

2545) ท าใหไดรบปรมาณสารอาหารทจ าเปนไมเพยงพอและการดมน าชา กาแฟ ยงท าใหยบย งการ

ดดซมธาตเหลกดงกลาวแลวขางตน

นอกจากนตามหลกศาสนาอสลามไดมบทบญญตในอลกรอานอยางชด เจนวา

ขณะตงครรภหญงตงครรภมสลมสามารถละเวนการถอศลอดในเดอนรอมฏอนได เพอปองกนการ

เกดอนตรายตอตนเองและทารกในครรภ ดงค ากลาวของทานศาสดากลาวไววา แทจรงอลลอฮ.

ทรงผอนผนการถอศลอด และครงหนงของการละหมาดใหแกผเดนทาง และผอนผนการถอศลอด

ใหแกหญงทตงครรภ หรอหญงทใหนมบตร(หะดษหมายเลข 3830, อางตามสดารตน และคณะ,

2552)

ศาสนาอสลามสงเสรมใหหญงตงครรภมสขภาพทด ตามบทบญญตของศาสนาอสลามม

การก าหนดอยางชดเจนวามสลมทมความศรทธาและเปนทรกขององคอลลอฮ.จะตองมสขภาพทด

ทงดานรางกายและจตใจ (ยซฟ และสภทร, 2551) ทานศาสดาไดกลาวไววา ผศรทธาทเขมแขงยอมด

และเปนทรกของอลลลอฮ. ยงกวาผศรทธาทออนแอ (หะดษหมายเลข 4816, อางตามสดารตน และ

คณะ, 2552) หญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางถอเปนบคคลทมปญหาทางดานสขภาพ จงตอง

มการแสวงหาวธการรกษาเพอเปนมสลมทดและมความศรทธาตอองคอลลอฮ. ดงค ากลาวของทาน

ศาสดากลาวไววา พวกทานจงเยยวยารกษาเถด เพราะแทจรงอลลอฮ.ไมทรงวางโรคใดมาเวนแตได

ก าหนดใหมตวยาไวรกษา นอกจากโรคเดยวคอความชรา (หะดษหมายเลข 3357, อางตามสดารตน

และคณะ) ซงการรกษาภาวะโลหตจางขณะตงครรภ คอ การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกอยาง

สม าเสมอ

สรปการทบทวนวรรณคด

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลมเปนปญหาส าคญทางดานสาธารณสข จากสถตของ

ประเทศไทยพบวาภาวะโลหตจางในหญงตงครรภสงกวาเกณฑทกระทรวงสาธารณสขก าหนด

สาเหตส าคญของการเกดภาวะโลหตจางขณะตงครรภเกดจากการขาดธาตเหลก ภาวะโลหตจาง

ขณะตงครรภสงผลกระทบตอมารดาและทารกตงแตระยะตงครรภ ระยะคลอด และระยะหลงคลอด

36

อาทเชน ระยะตงครรภท าใหเกดการแทงและคลอดกอนก าหนด ระยะคลอดและหลงคลอดท าให

เกดการตกเลอด การเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลมมผลท าใหหญงตงครรภมสลมม

ความตองการการดแลตนเองเพมขน จงจ าเปนตองไดรบการชวยเหลอจากระบบการพยาบาลแบบ

สนบสนนและใหความร เพมสงเสรมใหหญงตงครรภมสลมมการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแล

ตนเองทถกตองในดาน 1) การเลอกรบประทานอาหาร 2) การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก

และ 3) การปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขนขณะเดยวกนในบรบทของพนทมสลม ซงม

วฒนธรรมของการดแลตนเองขณะตงครรภทแตกตางกบพนทอน ๆ อยางชดเจน และมวถการ

ด าเนนชวตประจ าวนทสอดคลองกบหลกศาสนาและจรยวตรของทานศาสดามฮ าหมด การสราง

เสรมพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทม ภาวะโลหตจาง จงจ าเปนตองอาศยกจกรรมท

สอดคลองกบหลกการศาสนาอสลามและจรยวตรของทานศาสดามาประยกตใชใหเหมาะสมกบหญง

ตงครรภมสลม จากการทบทวนวรรณคดพบวาไมมงานวจยปรากฏเกยวกบการสนบสนนและให

ความรเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลม โดยการน าหลกค าสอนของศาสนาอสลามมา

ประยกตในการใหความรเพอแลกเปลยนความเชอในการดแลตนเองขณะตงครรภ

37

บทท 3

วธด ำเนนกำรวจย

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi-experimental research) เพอศกษาผลของ

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญง

ตงครรภมสลม ซงเปนการศกษาแบบวดกอนและหลงการทดลอง (the pretest-posttest control

group design) แบงกลมตวอยางเปน 2 กลม คอ กลมทดลองและกลมควบคม โดยมรายละเอยดดงน

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร คอ หญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง

กลมตวอยาง คอ หญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางทมารบบรการทแผนกฝากครรภ

โรงพยาบาลชมชนสองแหงในจงหวดปตตาน จ านวน 50 ราย ระหวางเดอนกมภาพนธ ถง เดอน

มนาคม พ.ศ. 2555 ผวจยคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทก าหนดไวดงน

1. หญงตงครรภมาฟงผลเลอดครงแรก

2. คาฮมาโตครทนอยกวารอยละ 33

3. อายครรภไมเกน 28 สปดาห

4. ผลการตรวจคดกรองโรคธาลสซเมยปกต

5. ไมมโรคแทรกซอนอนๆไดแก 1) โรคทางอายรกรรม เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง

โรคหวใจ 2) โรคทางศลยกรรม เชน รดสดวงทวาร โรคกระเพาะอาหาร และ 3) โรคทางสตกรรม

เชน แทงคกคามเปนตน

6. สามารถอานและเขยนภาษาไทยได

7. สามารถตดตอไดทางโทรศพท

38

การก าหนดขนาดของกลมตวอยาง

การศกษาครงนไดก าหนดขนาดของกลมตวอยางโดยใชวธการวเคราะหอ านาจการทดสอบ

(power analysis) ของโพลทและเบค (Cohen, as cited in Polit & Beck, 2008) โดยก าหนดระดบ

ความเชอมนท .95 อ านาจการทดสอบ (power) เทากบ .80 และขนาดอทธพล (effect size) จาก

งานวจยทผานมา ศกษาเกยวกบผลของการใหโปรแกรมโภชนศกษาโดยประยกตใชแบบแผนความ

เชอดานสขภาพและพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจากการขาดธาต

เหลกทมาฝากครรภโรงพยาบาลปทมธาน จงหวดปทมธาน ของปรารถนา (2545) ค านวณไดคา

ขนาดอทธพลเทากบ 2.57 (ภาคผนวก ก) เนองจากการศกษาของ ปรารถนา ศกษาในกลมตวอยาง

หญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก แตการศกษาครงนศกษาในกลมหญง

ตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง ผวจยจงปรบลดขนาดอทธพลลงเหลอ .80 จากนนค านวณขนาด

กลมตวอยางโดยการเปดตารางอ านาจการทดสอบของโพลทและเบคไดขนาดกลมตวอยางกลมละ

25 ราย รวมทงหมด 50 ราย

เทคนคการสมกลมตวอยาง

การคดเลอกกลมตวอยางจากหญงตงครรภมสลมทมคณสมบตตามเกณฑทก าหนดไว ซง

เปนหญงตงครรภมสลมทมารบการฝากครรภ ณ แผนกฝากครรภของโรงพยาบาลชมชนสองแหงใน

จงหวดปตตานจดกลมตวอยางเพอเขากลมควบคมและกลมทดลองโดย 25 คนแรกก าหนดใหเปน

กลมควบคมไดรบการพยาบาลตามปกตจากนนคดเลอกกลมตวอยางอก 25 คนเขากลมทดลองให

ไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง

คณสมบตทคดออกจากการศกษา (exclusion criteria) คอ หญงตงครรภมสลมทมภาวะ

โลหตจางมภาวะแทรกซอนเกดขนระหวางด าเนนการทดลอง เชน เลอดออกผดปกต อาเจยนรนแรง

เปนตนซงในการศกษาครงนไมมการคดกลมตวอยางออกจากการศกษา

39

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงนม 2 ประเภท ประกอบดวย เครองมอทใชในการด าเนนการ

ทดลอง และเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ซงมรายละเอยดดงน

สวนท 1 เครองมอทใชในการด าเนนการทดลอง คอ

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางสรางขนตามกรอบแนวคด

ทฤษฏการพยาบาลของโอเรม (Orem, 2001) รวมกบการทบทวนวรรณคดทเกยวของ ประกอบดวย

กระบวนการ 5 ขนตอน คอ 1) การสรางสงแวดลอม 2) การใหความร 3) การชแนะ 4) การ

สนบสนน และ 5) การประเมนผล ซงในโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหต

จาง ประกอบดวยเครองมอทใชในการทดลอง คอ 1) คมอ 2) แผนการสอน 3) ภาพนง 4) แบบ

บนทกการตดตามเยยมทางโทรศพท และ 5) แบบประเมนความเชอ มรายละเอยดดงตอไปน

1. คมอ เรองการดแลตนเองตามหลกอสลามส าหรบหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง

ประกอบดวยรายละเอยด คอ ความหมายของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ สาเหต อาการและ

อาการแสดง ผลกระทบตอมารดาและทารก บทบญญตของศาสนาอสลาม การดแลตนเองขณะเกด

โรคโลหตจางในเรองการรบประทานอาหาร การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก การปองกน

ภาวะแทรกซอน ตารางอาหารทมธาตเหลก แบบบนทกชนดของอาหารและแบบบนทกการ

รบประทานยา ซงผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ มภาพประกอบ เพอเปน

เอกสารประกอบการใหความรใหหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางสามารถทบทวนความร

ดวยตนเองทบาน

2. แผนการสอน เรองพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

มสลม ประกอบดวยรายละเอยด คอ ความหมายของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ สาเหต อาการ

และอาการแสดง ผลกระทบตอมารดาและทารก บทบญญตของศาสนาอสลาม การดแลตนเองขณะ

เกดโรคโลหตจางในเรองการรบประทานอาหาร การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก การสงเกต

อาการผดปกตและการมาฝากครรภตามนดผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ

40

3. ภาพนง เรองการดแลตนเองตามหลกอสลามเพอลดภาวะโลหตจางขณะต งครรภ

ประกอบดวยรายละเอยด คอ ความหมายของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ สาเหต อาการและ

อาการแสดง ผลกระทบตอมารดาและทารก บทบญญตของศาสนาอสลาม การดแลตนเองขณะเกด

โรคโลหตจางในเรองการรบประทานอาหาร การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก การสงเกต

อาการผดปกตและการมาฝากครรภตามนดผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ

4. แบบบนทกการตดตามเยยมทางโทรศพทหญงต งครรภมสลมทมภาวะโลหตจางม

วตถประสงคเพอใชเปนแนวทางเดยวกนในการตดตามเยยมหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง

5. แบบประเมนความเชอเกยวกบพฤตกรรมการดแลตนเองเพอเปนแนวทางในการ

แลกเปลยนความคดเหนเกยวกบความเชอทถกตอง

สวนท 2 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย 2 สวน ดงรายละเอยด

ตอไปน

ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไปของหญงตงครรภ ประกอบดวย 1) ขอมลสวนบคคล

ไดแก อาย อาชพ ระดบการศกษา ระดบการศกษาทางศาสนา รายไดของครอบครวตอเดอน

ลกษณะครอบครว สถานภาพสมรส และ 2) ขอมลประวตการตงครรภปจจบนไดแก จ านวนครง

การตงครรภ อายบตรคนสดทาย ประวตการแทง อายครรภทมาฝากครรภครงแรก ระดบความ

เขมขนของเลอดเมอเจาะเลอดครงแรก ผลการตรวจคดกรองโรคธาลสซเมย จ านวน 12 ขอ

(ภาคผนวก ง ชดท 1)

ตอนท 2 แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

เปนแบบสอบถามทผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ โดยกอนน าแบบสอบถาม

ใหผทรงคณวฒตรวจสอบความตรงตามเนอหาแบบสอบทงชดประกอบดวย 28 ขอ หลงจาก

ผทรงคณวฒตรวจสอบความตรงตามเนอไดปรบแบบสอบถามทงชดเหลอ 20 ขอ แบงเปน 3 ดาน

(ภาคผนวก ง ชดท 2) มรายละเอยดดงน

2.1 ดานการรบประทานอาหารจ านวน 14 ขอ (ขอ 1-14)

2.2 ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก จ านวน 3 ขอ (ขอ 15-17)

2.3 ดานการปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขน จ านวน 3 ขอ (ขอ 18-20)

41

แบบสอบถามเปนขอค าถามดานบวก จ านวน 14 ขอ คอ ขอ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,

11, 13, 15, 16, 18 และ 20 และขอค าถามดานลบ จ านวน 6 ขอ คอ ขอ 9, 10, 12, 14, 17 และ 19

ลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา (rating scale) ก าหนดใหเลอกตอบ 4 ระดบคอ ปฏบต

สปดาหละ 6-7 วน ปฏบตสปดาหละ 3-5 วน ปฏบตสปดาหละ 1-2 วน และไมไดปฏบต

โดยก าหนดเกณฑการใหคะแนนดงน

1 คะแนน หมายถง ใน 1 สปดาหทานไมไดปฏบตกจกรรมนนๆ

2 คะแนน หมายถง ใน 1 สปดาหทานปฏบตกจกรรม 1-2 วน

3 คะแนน หมายถง ใน 1 สปดาหทานปฏบตกจกรรม 3-5 วน

4 คะแนน หมายถง ใน 1 สปดาหทานปฏบตกจกรรม 6-7 วน

สวนขอความทมความหมายทางลบ ผวจยตองปรบคาคะแนนขอความดานลบกอนแลวจง

คดคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภ คะแนนรวมมคาตงแต 20 คะแนน ถง 80

คะแนน โดยคะแนนสง หมายถง มพฤตกรรมการดแลตนเองด

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

1. การตรวจสอบความตรงตามเนอหา (content validity) ผวจยน าเครองมอทใชในการ

ทดลอง คอ โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง ซงประกอบดวยเครองมอ

1) คมอเรองการดแลตนเองตามหลกอสลามส าหรบหญงต งครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง

2) แผนการสอนเรองพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงต งครรภมสลม

3) ภาพนงเรองการดแลตนเองตามหลกอสลามเพอลดภาวะโลหตจางขณะตงครรภ 4) แบบบนทก

การตดตามเยยมทางโทรศพทหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง และ 5) แบบประเมนความเชอ

เกยวกบพฤตกรรมการดแลตนเองและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย 1) แบบ

บนทกขอมลสวนบคคลและประวตการต งครรภปจจบนของหญงต งครรภ 2) แบบสอบถาม

พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภตรวจสอบหาความตรงเชงเนอหา

โดยผทรงคณวฒจ านวน 5 ทาน ซงประกอบดวย แพทยทนบถอศาสนาอสลาม จ านวน 1 ทาน

42

พยาบาลวชาชพทรบผดชอบงานอนามยแมและเดก จ านวน 2 ทาน นกโภชนาการจ านวน 1 ทาน

และอาจารยพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร จ านวน 1 ทาน เพอ

พจารณาตรวจสอบความถกตองเหมาะสม ความชดเจน และความครอบคลม จากนนผวจยน า

เครองมอมาพจารณาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะ ของผทรงคณวฒ เพอใหมถกตอง ความ

ชดเจน และครอบคลมของเนอหา

2. การตรวจสอบหาคาความเทยงของเครองมอ (reliability) ผวจยน าเครองมอทใชในการ

เกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญง

ตงครรภซงผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาและผานการปรบปรงแกไขแลวไปทดลองใช

(try out) กบหญงตงครรภมสลมทมคณสมบตคลายกบกลมตวอยางจ านวน 10 ราย ทโรงพยาบาล

แหงหนงในจงหวดปตตาน โดยเกบขอมลครงท 1 และครงท 2 หางกน 1 สปดาห แลวน าขอมลทได

ค านวณหาคาความเทยงจากความคงท (stability) ของเครองมอโดยวธการวดซ า (test-retest method)

โดยการวเคราะหหาคารอยละไดเทากบ .92 ในการศกษาครงนผวจยเลอกใชวธการตรวจสอบหาคา

ความเทยงของเครองมอโดยวธการวดซ า เนองจากแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลด

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภเปนการวดพฤตกรรม 3 ดานทมลกษณะค าถามแตกตางกน

การเกบรวบรวมขอมลและการทดลอง

การวจยครงนเปนวจยกงทดลอง มการด าเนนการเปนขนตอน ประกอบดวย ขนเตรยมการ

และขนด าเนนการ ดงรายละเอยดตอไปน

1. ขนเตรยมการ

1.1 ผวจยท าหนงสอขอความอนเคราะหในการด าเนนการวจยผานคณบดคณะพยาบาล

ศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทรถงผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนสองแหงในจงหวดปตตาน

เพอชแจงวตถประสงคของการวจยและขออนญาตในการด าเนนการวจยและเกบรวมขอมล

1.2 หลงจากไดรบอนมตจากผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนและคณะกรรมการวจยใน

มนษยของโรงพยาบาลชมชนสองแหงในจงหวดปตตานผวจยเขาพบหวหนาฝายการพยาบาล

43

หวหนาหนวยงานฝากครรภเพอแนะน าตว ชแจงวตถประสงคของการวจย วธการด าเนนการวจย

และขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลและการทดลองตลอดระยะเวลาของการศกษา

2. ขนด าเนนการ

2.1 ผวจยคดเลอกหญงตงครรภมสลมทมคณสมบตตามทก าหนดจ านวน 50 ราย

แบงกลมตวอยางออกเปน 2 กลม คอกลมควบคม 25 ราย กลมทดลอง 25 ราย

2.2 ผวจยชแจงวตถประสงคของการวจย ขนตอนการวจย เปดโอกาสใหกลมตวอยาง

ซกถามขอสงสยเกยวกบการวจย และสอบถามถงความสมครใจในการเขารวมวจย ชแจงการพทกษ

สทธใหกลมตวอยางทราบ ถาหญงตงครรภมสลมยนยอมเขารวมในการวจย จงใหหญงตงครรภ

มสลมลงนามในแบบฟอรมการพทกษสทธกลมตวอยาง อธบายถงสทธในการตอบรบหรอปฏเสธ

และยกเลกการเขารวมวจยตามความตองการโดยไมมผลตอการรกษาใด ๆ ทงสน ซงในการวจยครง

นพบวาไมมกลมตวอยางปฏเสธและยกเลกการเขารวมวจย

2.3 ผวจยท าการเกบขอมลในกลมควบคมโดยการใหการพยาบาลตามปกตกอนจนครบ

จ านวน 25 ราย และด าเนนการทดลองในกลมทดลองโดยใหโปรแกรมการสนบสนนและใหความร

เพอลดภาวะโลหตจางจนครบจ านวน 25 ราย

2.4 ท าการทดลองในกลมควบคมและกลมทดลอง ดงรายละเอยด ภาพ 2 (หนา 50)

กลมควบคม

ผวจยเขาพบกลมตวอยางจ านวน 2 ครง ดงน

ครงท 1 วนฟงผลเลอดครงแรก

- ผวจยเขาพบหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง เรมตนดวยการสรางสมพนธภาพ

และใหหญงต งครรภมสลมทมภาวะโลหตจางตอบแบบสอบถามขอมลสวนบคคล และแบบ

ประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ (pre-test)

- พยาบาลประจ าหนวยงานฝากครรภใหการพยาบาลตามปกต

- นดหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางเพอประเมนผลอก2สปดาห

ครงท 2 เมอครบ 2 สปดาห

44

- ผวจยใหหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางตอบแบบประเมนพฤตกรรมการดแล

ตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ (post-test) และผวจยตรวจสอบความสมบรณของ

แบบประเมน

- แจงหญงตงครรภทราบถงสนสดการเปนกลมตวอยางในการศกษา พรอมแจกคมอ

เรอง การดแลตนเองตามหลกอสลามส าหรบหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางใหความร

เกยวกบโรคโลหตจาง และการดแลตนเองขณะเกดโรคโลหตจางตามความตองการของหญง

ตงครรภ

กลมทดลอง

ผวจยเขาพบกลมตวอยางจ านวน 3 ครง จดกจกรรมเปนรายบคคล ดงรายละเอยด ภาพ 2

(หนา 50)

ครงท 1 วนฟงผลเลอดครงแรก ใชเวลา 45 นาท

- ผวจยเขาพบหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางเรมตนดวยชแจงวตถประสงค และ

ใหหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางตอบแบบสอบถามขอมลสวนบคคล และแบบประเมน

พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ (pre-test) จากนนด าเนนการ

ทดลองประกอบดวย รายละเอยดตอไปน

ขนตอนท 1 การสรางสงแวดลอม มกจกรรมดงน

- ผ วจ ยสรางสมพนธภาพกบหญงต งครรภมสลมโดยการแนะน าตว เพอสราง

ความคนเคย

- ประเมนความเชอในการดแลตนเองขณะตงครรภของหญงตงครรภมสลม โดยการ

สอบถามความเชอเกยวกบการรบประทานอาหาร การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกและการ

ดแลตนเองเมอเกดภาวะโลหตจาง (ภาคผนวก จ)

- แลกเปลยนขอคดเหนเกยวกบค าสอนของศาสนาอสลามในเรองการเลอกรบประทาน

อาหารการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก และการดแลตนเองเมอเกดภาวะโลหตจางเพอปรบ

ความเชอเกยวกบพฤตกรรมการดแลตนเองทไมถกตองตามหลกศาสนา

- ใหหญงตงครรภก าหนดเปาหมายในการดแลตนเอง

45

- ท าสญญาใจ (อามานะฮ) รวมกนในการดแลตนเองใหสอดคลองกบบทบญญตของ

ศาสนาอสลาม

ขนตอนท 2 การใหความร มกจกรรมดงน

- ผวจยใหความรแกหญงตงครรภมสลมเปนรายบคคล ประกอบดวยการใหความรเรอง

โรคโลหตจางขณะตงครรภ ลกษณะของเนอหาประกอบดวย ความหมาย สาเหต อาการแสดง

ผลกระทบตอมารดาและทารกในครรภ และเรองการดแลตนเองตามหลกศาสนาอสลามเพอลด

ภาวะโลหตจางขณะตงครรภ ลกษณะเนอหาประกอบดวยดงน การสงเสรมพฤตกรรมการดแล

ตนเอง 1) ดานการรบประทานอาหารทมธาตเหลกไดแก อาหารทมธาตเหลกสง อาหารทสงเสรม

การดดซมธาตเหลก อาหารทขดขวางการดดซมธาตเหลก การรบประทานอาหารทไมมประโยชน

และการปองกนการเกดโรคแผลในกระเพาะอาหาร 2) ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก

และ 3) ดานการปองกนการเกดภาวะโลหตจางเพมขน ไดแก การมารบการฝากครรภตามนด การ

สงเกตอาการผดปกต และการปองกนการเกดพยาธ

- กลาวถงบทบญญตของศาสนาอสลามเกยวกบการรกษาโรค

- สอทใชในการใหความรเปนภาพนง เรอง การดแลตนเองตามหลกอสลามเพอลดภาวะ

โลหตจางขณะตงครรภ และคมอเรองการดแลตนเองตามหลกอสลามส าหรบหญงตงครรภมสลมท

มภาวะโลหตจาง

- เปดโอกาสใหหญงตงครรภซกถามขอสงสย

ขนตอนท 3 การชแนะมกจกรรมดงน

- แนะน าการจดรายการอาหารทมธาตเหลกสงในทองถน และการเลอกเครองดมทชวย

สงเสรมการดดซมธาตเหลก

ขนตอนท 4 การสนบสนน มกจกรรมดงน

- แจกคมอการดแลตนเองตามหลกอสลามส าหรบหญงต งครรภมสลมทมภาวะ

โลหตจาง

- สนบสนนหญงตงครรภมสลมบนทกการรบประทานอาหารและยาเมดเสรมธาตเหลก

เปนระยะเวลา 2 สปดาห

46

ครงท 2 ตดตามเยยมทางโทรศพทหางจากครงแรก 1 สปดาหมกจกรรมดงน

ตดตามการดแลตนเอง ใหก าลงใจและกระตนใหเหนความส าคญของการดแลตนเอง

ทางโทรศพทโดยมการตดตามในเรองดงตอไปน (ภาคผนวก ฉ)

1. พฤตกรรมการรบประทานอาหารทมธาตเหลก ประเมนจากประเภทของอาหารท

รบประทานแตละวนจากแบบบนทกการรบประทานอาหารโดยการสมการรบประทานอาหาร

จ านวน 1 วน คอ วนพธ

2. พฤตกรรมการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกประเมนจากความสม าเสมอของการ

รบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกจากแบบบนทกการรบประทานยาโดยการสมการรบประทานยา

เมดเสรมธาตเหลกจ านวน 1 วน คอ วนพธ

3. ประเมนภาวะแทรกซอนตาง ๆ จากการตงครรภ อาทเชน หนามด เปนลม ออนเพลย

หายใจเหนอย หนาซด บวม และอาการขางเคยงจากการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก ไดแก

คลนไสอาเจยน อาการทองผก

ครงท 3 จดกจกรรมหางจากครงแรก 2 สปดาหใชเวลา 20 นาท

ขนตอนท 5 ประเมนผลการดแลตนเอง โดยใหหญงตงครรภมสลมประเมนพฤตกรรม

การดแลตนเองวาบรรลตามเปาหมายทก าหนดหรอไม

- ซกถามปญหาและอปสรรคในการดแลตนเอง

- ประเมนการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมจากแบบบนทกการรบประทาน

อาหารและยาเมดเสรมธาตเหลก

- ใหหญงตงครรภมสลมตอบแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะ

โลหตจางในหญงตงครรภ

- แจงหญงตงครรภมสลมทราบถงการสนสดการเปนกลมตวอยางในการศกษาและ

กลาวขอบคณ

47

การพทกษสทธกลมตวอยาง

ในการศกษาผวจยท าการพทกษสทธกลมตวอยางทกราย โดยจดท าเอกสารพทกษสทธแนบ

กบแบบสอบถามใหกลมตวอยางอานกอนท าแบบสอบถาม บอกชอเรองของการท าวจยครงน คอ

ผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเอง

ของหญงตงครรภมสลม ชแจงวตถประสงคของการท าวจย วธด าเนนการวจย ขนตอนการรวบรวม

ขอมล ระยะเวลาของการท าวจย สทธของกลมตวอยางในการตอบรบหรอปฏเสธการเขารวมวจย

ครงน โดยไมมผลตอการไดรบการรกษา และขอมลตาง ๆ ทไดจากการวจยครงนจะถกเกบเปน

ความลบ การน าเสนอขอมลตาง ๆ จะน าเสนอในภาพรวม หากกลมตวอยางมขอสงสยเกยวกบการ

วจยสามารถสอบถามผวจยไดตลอดเวลา และใหกลมตวอยางลงลายมอชอในแบบฟอรมการพทกษ

สทธของกลมตวอยาง (ภาคผนวก ค)

การวเคราะหขอมล

หลงจากเกบรวบรวมขอมลในการศกษาทงหมด ผวจยน าขอมลทไดมาประมวลและวเคราะห

ทางสถตโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป และวเคราะหขอมลโดยใชสถต โดยก าหนดความม

นยส าคญทระดบ .05 มรายละเอยด ดงน

1. วเคราะหขอมลทวไปของหญงตงครรภโดยใชสถตการแจกแจงความถ รอยละดวยคาเฉลย

และคาเบยงเบนมาตรฐาน

2. วเคราะหความแตกตางของขอมลทวไปของหญงตงครรภระหวางกลมทดลองและกลม

ควบคมดวยสถตทอสระ (independent-t-test) ส าหรบตวแปรระดบชวงมาตรา (interval scale) และ

ระดบอตราสวนมาตรา (ratio scale) และใชสถตทดสอบไคสแควร (chi-square test) หรอสถต

ทดสอบฟชเชอร (Fisher’s exact test) ส าหรบตวแปรระดบนามมาตรา (nominal scale) และอนดบ

มาตรา (ordinal scale)

48

3. วเคราะหเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมกอนและหลง

ไดรบการดแลโดยใชโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางโดยใชสถต

ทดสอบคาทค (paired t-test) และขอมลทไมเปนไปตามขอตกลงเบองตนของการใชสถตท (t-test)

วเคราะหโดยใชสถตนนพาราเมตรกต โดยใชสถตสถตวลคอกซอน-ซายน แรงคเทส (Wilcoxon

signed-ranks test)

4. วเคราะหเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมหลงไดรบการดแล

โดยใชโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางระหวางกลมทไดรบการ

พยาบาลตามปกตกบกลมทไดรบการดแลโดยใชโปรแกรมโดยใชสถตทดสอบคาททเปนอสระตอ

กน (independent-t-test) และขอมลทไมเปนไปตามขอตกลงเบองตนของการใชสถตท (t-test)

วเคราะหโดยใชสถตนนพาราเมตรกต โดยใชสถตแมน-วทนย ย เทส (Mann-Whitney U test)

49

หญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง จ านวน 50 คน

ผวจยชแจงวตถประสงคการวจย พทกษสทธกลมตวอยาง เกบรวบรวมขอมล

กลมควบคม(n = 25) กลมทดลอง (n = 25)

ครงท 1 วนฟงผลเลอดครงแรก - สรางสมพนธภาพ - ประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง (pre - test) - ใหการพยาบาลตามปกต - นด 2 สปดาห

ครงท 2 (สปดาหท 2) - ประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง (post –test) - สนสดการเปนกลมตวอยาง

ครงท 1 วนฟงผลเลอดครงแรก - ชแจงวตถประสงค - ประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง (pre-test) ขนตอนท 1 - สรางสมพนธภาพ - ประเมนความเชอ - แลกเปลยนขอคดเหน - หญงตงครรภก าหนดเปาหมายในการดแลตนเอง - ท าสญญาใจ (อามานะฮ.) ขนตอนท 2 การใหความร - ใหความรหญงตงครรภรายบคคล เรองโรคโลหตจางและการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจาง - กลาวถงค าสอนของศาสนาเกยวกบการรกษาโรค - เปดโอกาสใหซกถาม ขนตอนท 3 การชแนะ - แนะน าการจดรายการอาหาร ขนตอนท 4 การสนบสนน - สนบสนนการบนทกการรบประทานอาหารและยา

ครงท 2 (สปดาหท 1) ขนตอนท 4 การสนบสนน - ตดตามการดแลทางโทรศพทหลงใหความร 1 สปดาห - ใหก าลงใจ

ครงท 3 (สปดาหท 2) ขนตอนท 5 ประเมนผลการดแล - ประเมนการดแลตนเองจากแบบบนทกการรบประทานอาหารและยา - ประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง (post-test) - สนสดการเปนกลมตวอยาง

ภาพ 2 สรปกระบวนการด าเนนการทดลอง

50

บทท 4

ผลการวจยและการอภปรายผล

การวจยครงนเปนการศกษาผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะ

โลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม กลมตวอยางเปนหญงตงครรภ

มสลมทมภาวะโลหตจางในโรงพยาบาลชมชนสองแหงในจงหวดปตตาน จ านวน 50 คน โดยกลม

ควบคมจะไดรบการดแลตามปกตจากโรงพยาบาล และกลมทดลองไดรบโปรแกรมการสนบสนน

และใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง ผลการวเคราะหขอมลน าเสนอตามล าดบ ดงน

ผลการวจย

ผลการศกษาน าเสนอในรปการบรรยายและตาราง โดยแบงเปน 2 สวน ตามล าดบดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปและขอมลประวตการตงครรภในปจจบนของหญงตงครรภมสลม

สวนท 2 ผลการทดสอบสมมตฐานการวจย

2.1 เปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

มสลมกอนและหลงไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง

2.2 เปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

มสลมระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางกบกลมท

ไดรบการพยาบาลตามปกต

สวนท 1 ขอมลทวไปและขอมลประวตการตงครรภในปจจบนของหญงตงครรภมสลม

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนเปนหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง จ านวน

50 ราย แบงเปนกลมควบคมและกลมทดลอง จ านวนกลมละ 25 ราย มรายละเอยดของขอมลดงน

51

ขอมลทวไปของหญงตงครรภมสลมพบวากลมทดลองเปนหญงตงครรภมสลมทมอาย

ระหวาง 15-39 ป มอายเฉลยเทากบ 26.96 ป (SD = 7.42) กลมตวอยางประกอบอาชพแมบาน

(รอยละ 44.40) สวนใหญมระดบการศกษาระดบต ากวาหรอเทากบระดบมธยมศกษา (รอยละ 76) ม

การศกษาทางศาสนา (รอยละ 64) กลมตวอยางมรายไดเพยงพอกบรายจายและเหลอเกบ

(รอยละ 76) มลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว (รอยละ 56) กลมตวอยางทงหมดมสถานภาพ

สมรส ดงแสดงในตาราง 1 และ 2

ส าหรบกลมควบคมพบวามอายระหวาง 17-43 ป อายเฉลยเทากบ 27.40 ป (SD = 6.91)

กลมตวอยางประกอบอาชพแมบาน (รอยละ 56.50) สวนใหญมระดบการศกษาระดบต ากวาหรอ

เทากบระดบมธยมศกษา (รอยละ 80) มการศกษาทางศาสนา (รอยละ 84) กลมตวอยางมรายได

เพยงพอกบรายจายและเหลอเกบ (รอยละ 52) สวนใหญมลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว

(รอยละ 68) กลมตวอยางทงหมดมสถานภาพสมรส รายละเอยดดงแสดงในตาราง 1 และ 2

จะเหนไดวากลมตวอยางทใชในการศกษาครงน ลกษณะขอมลทวไปของหญงตงครรภ

มสลมระหวางกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง

และกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต มความคลายคลงกนในดานตาง ๆ ซงผลการทดสอบ

ความแตกตางของคณสมบตระหวางกลมควบคมและกลมทดลองโดยใชสถตไคสแควร ในขอมล

ดานอาย อาชพ ระดบการศกษา รายไดในครอบครว ลกษณะครอบครว สถานภาพ และใชสถต

ฟชเชอร ในขอมลดานการศกษาทางศาสนา พบวาคณสมบตของกลมตวอยางไมมความแตกตางกน

อยางมนยส าคญทางสถต (p > .05) ดงแสดงในตาราง 1 และตาราง 2

52

ตาราง 1 จ านวน รอยละ และผลการทดสอบความแตกตางของขอมลทวไปในหญงตงครรภมสลมระหวางกลมทดลองและกลมควบคมดวยสถตไคสแควร (N = 50) ลกษณะกลมตวอยาง กลมทดลอง (n = 25) กลมควบคม (n = 25)

2/

Fisher’s จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

อายของหญงตงครรภ (ป) 0.08 ns < 20 ป 6 24.00 6 24.00 20 ป 19 76.00 19 76.00 อาชพ แมบาน

12

44.40

15

56.50

0.39 ns

อน ๆ 13 55.60 10 43.50 ระดบการศกษา

0.78 ns

ต ากวาหรอเทากบระดบมธยมศกษา 19 76.00 20 80.00 สงกวาระดบมธยมศกษา 6 24.00 5 20.00 การศกษาทางศาสนา*

0.19 ns

ม 16 64.00 21 84.00 ไมม 9 36.00 4 16.00 รายไดในครอบครว/เดอน

0.07 ns

รายไดเพยงพอและเหลอเกบ 19 76.00 13 52.00 รายไดไมเพยงพอ 6 24.00 12 48.00 ลกษณะครอบครว

0.38 ns

ครอบครวเดยว 14 56.00 17 68.00 ครอบครวขยาย 11 44.00 8 32.00

53

ตาราง 1 (ตอ) ลกษณะกลมตวอยาง กลมทดลอง (n = 25) กลมควบคม (n = 25)

2 /

Fisher’s จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สถานภาพ N/A ค 25 100.00 25 100.00

ns = nonsignificant, N/A = not available * กรณทไมเปนไปตามขอตกลงเบองตนตามสถตไค-สแควรวเคราะหดวย Fisher’s exact test

ส าหรบขอมลประวตการตงครรภในปจจบนของหญงตงครรภมสลมกลมทดลอง พบวา

เปนการตงครรภครรภหลง (รอยละ 72) อายครรภระหวาง 6-24.1 สปดาห อายครรภเฉลย 13.64

สปดาห มคาความเขมขนของเลอดรอยละ 29-32.9 และมคาความเขมขนเฉลยรอยละ 31.10 สวน

กลมควบคม พบวาสวนใหญเปนการต งครรภครรภแรก (รอยละ 56) อายครรภระหวาง 6-28

สปดาห อายครรภเฉลย 13.84 สปดาห มคาความเขมขนของเลอดรอยละ 27-32.8 และมคาความ

เขมขนของเลอดเฉลยรอยละ 30.98 ดงแสดงในตาราง 2

ตาราง 2

คาคะแนนต าสด คาคะแนนสงสด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และผลการทดสอบความแตกตาง

อายครรภ และคาความเขมขนของเลอด ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมดวยสถตทอสระ

(N = 50)

ลกษณะกลม

ตวอยาง

กลมทดลอง (n = 25) กลมควบคม (n = 25) t

Min Max M SD Min Max M SD

อายครรภ (สปดาห) 6 24.1 13.64 5.58 6 28.0 13.84 5.77 0.94 ns

คา Hct (%) 29 32.9 31.10 1.20 27 32.8 30.98 1.37 0.76 ns

ns = nonsignifican

54

สวนท 2 ผลการทดสอบสมมตฐานการวจย

ผลการทดสอบสมมตฐานขอท 1 พบวาหญงตงครรภมสลมกลมทดลองทไดรบโปรแกรม

การสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางมพฤตกรรมการดแลตนเอง ดานการรบประทาน

อาหารทมธาตเหลก ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก ดานการปองกนภาวะโลหตจาง

เพมขน และพฤตกรรมโดยรวมสงกวากอนไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลด

ภาวะโลหตจางอยางมนยส าคญทางสถต ดงนนผลการวจยเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 1 ทวา

พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางหลงไดรบโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางสงกวากอนไดโปรแกรมการสนบสนนและให

ความรเพอลดภาวะโลหตจาง (ตาราง 3 และตาราง 5)

ผลการทดสอบสมมตฐานขอท 2 พบวาหญงตงครรภมสลมกลมทดลองทไดรบโปรแกรม

การสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง มพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะ

โลหตจาง ดานการรบประทานอาหารทมธาตเหลก ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก ดาน

การปองกนภาวะโลหตจางเพมขน และพฤตกรรมโดยรวมสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

อยางมนยส าคญทางสถต ดงนนผลการวจยเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 2 ทวาพฤตกรรมการ

ดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางกลมทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและให

ความรเพอลดภาวะโลหตจางสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต (ตาราง 5 และตาราง 6)

55

ตาราง 3

เปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางกอนและหลงในกลม

ควบคมทรบการพยาบาลตามปกตและกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความร

เพอลดภาวะโลหตจางโดยใชสถตทค (N = 25)

พฤตกรรมการดแลตนเอง กอนทดลอง หลงทดลอง t

เพอลดภาวะโลหตจาง M SD M SD

กลมทดลอง

ดานการรบประทานอาหารทมธาตเหลก

ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก

พฤตกรรมโดยรวม

กลมควบคม

ดานการรบประทานอาหารทมธาตเหลก

ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก

พฤตกรรมโดยรวม

38.00 3.98

10.32 1.70

57.36 5.98

38.08 4.35

8.88 2.22

57.04 5.98

53.60 1.41

11.92 0.28

77.52 1.53

37.60 4.14

9.76 1.58

58.04 5.56

20.11***

4.68***

19.11***

0.41ns

0.98ns

0.64ns

ns = nonsignificant,***p < .001

56

ตาราง 4 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางกอนและหลงในกลมควบคมทรบการพยาบาลตามปกตและกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางรายดานโดยใชสถตวลคอกซอน-ซายน แรงคเทส (N = 25) พฤตกรรมการดแลตนเอง เพอลดภาวะโลหตจาง

Negative ranks

Positive ranks

Z

พฤตกรรมของกลมควบคม ดานการปองกนภาวะโลหตจางเพมขน 3.60 6.00 0.00 ns พฤตกรรมของกลมทดลอง ดานการปองกนภาวะโลหตจางเพมขน 0.00 7.00 -3.22*** ns = nonsignificant, ***p < .001 ตาราง 5 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางและกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต โดยใชสถตทอสระ (N = 50) พฤตกรรมการดแลตนเอง

เพอลดภาวะโลหตจาง กลมทดลอง กลมควบคม (n = 25) (n = 25) t M SD M SD

กอนทดลอง ดานการรบประทานอาหารทมธาตเหลก ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก พฤตกรรมโดยรวม หลงทดลอง ดานการรบประทานอาหารทมธาตเหลก ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก พฤตกรรมโดยรวม

38.00 10.32 57.36

53.60 11.92 77.52

3.98 1.70 5.98

1.41 0.28 1.53

38.08

8.88 59.32

37.60

9.76 58.04

4.35 2.22 4.81

4.14 1.58 5.56

0.06ns

-2.57ns 1.14 ns

18.27 *** 12.81 *** 16.90 ***

ns = nonsignificant, ***p < .001

57

ตาราง 6

เปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางระหวางกลมทไดรบ

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางและกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

โดยใชสถตแมน-วทนย ย เทส (N=50)

พฤตกรรมการดแลตนเอง

เพอลดภาวะโลหตจาง

กลมทดลอง กลมควบคม

Mean Sum of Mean Sum of

ranks ranks ranks ranks

Z

กอนทดลอง

ดานการปองกนภาวะโลหตจางเพมขน 27.08 677.00 23.92 598.00 -0.81 ns

หลงทดลอง

ดานการปองกนภาวะโลหตจางเพมขน 34.00 850.00 17.00 425.00 -4.91 ***

ns = nonsignificant, ***p < .001

การอภปรายผลการวจย

การวจยครงนเปนการศกษาผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะ

โลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม โดยมการอภปรายผลการศกษาตาม

สมมตฐานและผลของการวจย ดงรายละเอยดตอไปน

1. ลกษณะทวไปและประวตการตงครรภในปจจบนของหญงตงครรภมสลม

1.1 ลกษณะทวไปของหญงตงครรภมสลม

จากการศกษาพบวากลมตวอยางสวนใหญมอาย 20 - 34 ป สอดคลองกบการศกษา

ของสวทย และสายชล (2551) พบวากลมตวอยางทมภาวะโลหตจางสวนใหญมอาย 20 - 34 ป ซง

เปนวยเจรญพนธทมความพรอมในการมบตร มวฒภาวะทางอารมณ สามารถตดสนใจแกไขปญหา

ตาง ๆ และสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงทเกดขนระหวางตงครรภไดอยางเหมาะสม และ

กลมตวอยางสวนใหญมระดบการศกษาต ากวาหรอเทากบระดบมธยมศกษา สอดคลองกบการศกษา

58

ของศภาวรรณ (2548) พบวาหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลกมระดบการศกษา

ระดบมธยมศกษา ซงการศกษาของหญงตงครรภมผลตอการรบร และการพฒนาความสามารถใน

การแสวงหาขอมลจากแหลงตาง ๆ ในการดแลตนเองรวมทงการเขาถงแหลงบรการทางดาน

สาธารณสข ซงความรมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภ (ศภาวรรณ)

และในการศกษาครงนพบวากลมทดลองสวนใหญมการศกษาทางดานศาสนา (รอยละ 64) ซงการท

กลมตวอยางมการศกษาทางดานศาสนาท าใหการน าบทบญญตทางศาสนามาบรณาการในการให

ความรเกยวกบโรคโลหตจางขณะตงครรภเปนสงทนาสนใจส าหรบกลมตวอยาง เนองจากตาม

บทบญญตของศาสนาอสลามมการก าหนดอยางชดเจนวามสลมทมความศรทธาและเปนทรกของ

องคอลลอฮจะตองมสขภาพทดทงดานรางกายและจตใจ (ยซฟ และสภทร, 2551 ) และกลมตวอยาง

จะปฏบตตามบทบญญตของศาสนาอยางเครงครดสงผลท าใหกลมตวอยางทเปนกลมทดลองม

พฤตกรรมการดแลตนเองดขนและกลมตวอยางสวนใหญมลกษณะครอบครวเปนครวเดยวท าให

ไดรบการสนบสนนในการสงเสรมการสงเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองไดนอย สอดคลองกบ

การศกษาของอารยา (2553) พบวาหญงตงครรภทไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจะมพฤตกรรมการ

ดแลตนเองดกวากลมทไมไดรบแรงสนบสนนทางสงคม

1.2 ประวตการตงครรภในปจจบนของหญงตงครรภมสลม

จากการศกษาประวตการตงครรภของหญงตงครรภมสลมพบวากลมตวอยางมอาย

ครรภเฉลย 13 สปดาหซงเปนไตรมาสทแรกของการตงครรภ (เทยมศร, 2548) ซงสาเหตของการเกด

ภาวะโลหตจางขณะตงครรภอาจเกดจากหญงตงครรภมสลมมปรมาณเหลกสะสมกอนการตงครรภ

ต า (อษา และคณะ, 2550) เมอรางกายของหญงตงครรภมการเปลยนแปลงทางดานสรรวทยาโดยม

การเพมของปรมาณเลอดมากกวาเมดเลอดแดงซงจะเรมเพมตงแตอายครรภ 6-10 สปดาห เพมขน

อยางรวดเรวในไตรมาสทสอง และสงสดทอายครรภ 28-32 สปดาห (อนใจ และอานภาพ, 2549)

แตกตางกบการศกษาของรายน และคณะ (2552) พบวาภาวะโลหตจางสวนใหญพบในการหญง

ตงครรภทมาฝากครรภครงแรกในไตรมาสทสอง และกลมตวอยางมล าดบการตงครรภเปนครรภหลง

(รอยละ 58) เนองการหญงตงครรภทเคยผานการคลอดจะตองมการสญเสยเลอดขณะคลอด สงผลให

59

เกดภาวะโลหตจางในการตงครรภครงตอไปได สอดคลองกบการศกษาของสวทย และสายชล (2551)

พบวาหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางมล าดบการตงครรภเปนครรภหลง

2. หญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความร

เพอลดภาวะโลหตจางหลงเขารวมโปรแกรมมพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางราย

ดาน และพฤตกรรมโดยรวมสงกวากอนไดรบโปรแกรมอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) และ

หญงตงครรภมสลมกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหต

จางมพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางรายดาน และพฤตกรรมโดยรวมสงกวากลม

ควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต อยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) ซงผลการวจยเปนไปตาม

สมมตฐานการวจยสามารถอธบายไดดงน

ประการท 1 โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางทใชใน

การศกษาครงนประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม (Orem, 2001) รวมกบการทบทวน

วรรณคดทเกยวของ และบทบญญตของศาสนาอสลามในการดแลตนเองขณะต งครรภ ซง

โปรแกรมดงกลาว ประกอบดวย 5 ขนตอน คอ คอ 1) การสรางสงแวดลอม โดยมการประเมนความ

เชอในการดแลตนเองขณะต งครรภ มการแลกเปลยนขอคดเหนเกยวกบการดแลตนเองตาม

บทบญญตของศาสนาอสลามเพอเปนแนวทางในการใหความรและท าหญงตงครรภมการรบร

เกยวกบความเชอทถกตอง มการท าสญญาใจรวมกน (อามานะฮ.) ในการดแลตนเองซงเปนการท า

พนธะสญญาตอตนเองและผอน การรกษาสญญาใจ (อามานะฮ.) อยางเครงครดถอเปนคณลกษณะ

ทดของสตมสลม ท าใหหญงตงครรภมพฤตกรรมการดแลตนเองทเหมาะสมจากการท าสญญาใจ

2) การใหความรในการดแลตนเองในหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางทสอดคลองกบบทบญญต

ของศาสนาอสลามท าใหหญงตงครรภมสลมมความรความเขาใจในการดแลตนเองตามหลกศาสนา

อสลาม และไมปฏบตตวทขดกบหลกศาสนาอสลาม สงผลท าใหหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหต

จางมพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตอง 3) การชแนะในการเลอกรบประทานอาหารทหางายใน

ทองถน 4) การสนบสนนในการบนทกชนดของอาหาร และยาเมดเสรมธาตเหลก การตดตามเยยม

ทางโทรศพท และ 5) การประเมนผลการดแลตนเอง จากโปรแกรมดงกลาวสงผลใหหญงตงครรภ

60

มสลมกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางมพฤตกรรม

การดแลตนเองดขน

จากการทบทวนรายงานวจยเกยวกบการสนบสนนและใหความรในหญงตงครรภกลมโรค

อน ๆ ซงผลการศกษาสอดคลองกบรายงานวจยเรองน คอการศกษาของ เสาวลกษณ (2551)

ผลการศกษาพบวา กลมทดลองภายหลงไดรบการพยาบาลระบบสนบสนนและใหความร

มความสามารถในการดแลตนเอง ดกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต อยางมนยส าคญทางสถต

(p < .001) และสอดคลองกบการศกษาของสรชา (2543) ทพบวากลมทดลองมคะแนนพฤตกรรมใน

การเลยงลกดวยนมแมสงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (t = 31.62, p < .001)

ประการท 2 การน าบทบญญตของศาสนาอสลามมาบรณาการในการใหความรเกยวกบ

การดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในกลมทดลองมการแลกเปลยนขอคดเหนเกยวกบการดแล

ตนเองของหญงตงครรภตามหลกศาสนาอสลามเพอใหหญงตงครรภมการรบรเกยวกบความเชอใน

การดแลตนเองทถกตอง ซงตามบทบญญตของศาสนาอสลามไดบญญตอยางชดเจนในการดแล

ตนเองขณะต งครรภ เ รองการรบประทานอาหารทมประโยชนตามมาตรการในการเลอก

รบประทานอาหาร 3 ประการ (ยซฟ และสภทร, 2551) คอ 1) รบประทานอาหารจากสงทฮาลาล

(อาหารทอนมต) 2) รบประทานอาหารทมประโยชน และ 3) การรบประทานอาหารทพอควร คอ

รบประทานอาหารพอดกบความตองการของรางกายไมนอยและไมมากจนเกนไป หลกเลยงการ

รบประทานอาหารรสจด ดมน าชา กาแฟ เครองดองของมนเมา และไมสบบหร (พงศเทพ และยซฟ,

2552)

นอกจากนศาสนาอสลามไดบญญตเกยวกบการดแลตนเองใหมสขภาพทด เนองจากมสลม

ทมความศรทธาและเปนทรกขององคอลลอฮ.จะตองมสขภาพทดท งดานรางกายและจตใจ

(ยซฟ และสภทร, 2551) ทานศาสดาไดกลาวไววา ผศรทธาทเขมแขงยอมดและเปนทรกของอลลลอฮ.

ยงกวาผศรทธาทออนแอ (หะดษหมายเลข 4816, อางตามสดารตน และคณะ, 2552) จากการประเมน

ความเชอหญงตงครรภมสลมพบหญงตงครรภมสลมสวนใหญ (รอยละ 88) มความเชอวาโรคโลหต

จางเปนภาวะปกตทเกดขนขณะตงครรภไมมผลกระทบตอตนเองและทารกในครรภ และหญง

ตงครรภมสลม (รอยละ 80) มความเชอวาการรบประทานอาหารทมวตามนซสงจะขดขวางการดด

61

ซมยาเมดเสรมธาตเหลก วธการใหความรโดยการน าบทบญญตของศาสนาอสลามมาบรณาการ

สงผลใหหญงตงครรภมสลมซงสวนใหญมการศกษาทางดานศาสนาเกดการรบรทถกตองในการ

ดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางตามหลกศาสนาอสลาม และมการท าสญญาใจ (อามานะฮ.)

รวมกนระหวางพยาบาลและหญงตงครรภในการดแลตนเองตามเปาหมายทก าหนดซงการปฏบต

ตามพนธะสญญาใจตอตนเองและผอนเปนคณลกษณะอยางหนงในคณลกษณะ 4 ประการของทาน

ศาสดา (สพล, 2549) ดงนนการรกษาอามานะฮ.ทไดใหไวกบตนเองหรอผอนอยางเครงครดถอเปน

คณลกษณะทดของสตรมสลมจากการท าสญญาใจดงกลาวสงผลท าใหหญงตงครรภมสลมทมภาวะ

โลหตจางมพฤตกรรมการดแลตนเองเหมาะสม

ประการท 3 มสอการเรยนร ผวจยน าคมอเรองการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางใน

หญงตงครรภมสลม เปนสอประกอบการใหความรแกหญงตงครรภมสลม ซงมเนอหาเฉพาะเจาะจง

กบหญงตงครรภมสลม มสสวยงาม นาอาน ใชภาษาทเหมาะสมเขาใจงาย และมบทบญญตของ

ศาสนาอสลามในการดแลตนเองขณะตงครรภมอบใหหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางกลม

ทดลองอานท าความเขาใจขณะมาฝากครรภ พรอมน ากลบไปศกษารายละเอยดเพมเตมทบานท าให

หญงตงครรภมความสนใจทจะศกษาเกยวกบการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางตามหลกศาสนา

และจากการตดตามพบวาหญงตงครรภทกรายมการน าคมอมาใชในการดแลตนเองตามค าแนะน า

จรง สอดคลองกบงานวจยทท าการศกษาการน าคมอมาใชในโปรแกรม เชน คมออาการกบภาวะ

โลหตจาง คมอเกยวกบภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก และคมอการดแลสขภาพตนเอง

ส าหรบหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก (จตไพบล, 2544; นงเยาว และ

ชมพนช, 2550; อารยา, 2553) พบวา กลมทดลองมผลรวมของคะแนนการดแลตนเองสงกวาในกลม

ควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ซงจากผลทไดแสดงใหเหนวาการน าคมอมาเปน

สวนประกอบในการดแลตนเองจะท าใหกลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลตนเองไดดยงขน

ประการท 4 การกระตนเตอนการรบประทานอาหารและยา โดยใหหญงตงครรภมสลม

ทมภาวะโลหตจางกลมทดลองบนทกชนดของอาหาร บนทกการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก

เปนระยะเวลา 2 สปดาห ท าใหหญงตงครรภมสลมกลมทดลองมการกระตนเตอนตนเอง และ

สะทอนคดอยเสมอในการเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสมกบภาวะโลหตจาง รบประทานยาเมด

62

เสรมธาตเหลกอยางสม าเสมอสอดคลองกบการศกษาของนงเยาว และชมพนช (2550) ศกษาผลของ

การพยาบาลตามทฤษฎความส าเรจตามเปาหมายตอพฤตกรรมการปองกนภาวะโลหตจางจากการ

ขาดธาตเหลกในหญงตงครรภ โดยผวจยใหหญงตงครรภบนทกการรบประทานอาหาร และบนทก

การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก ผลการศกษาพบวาหญงตงครรภในกลมทดลองมคะแนนเฉลย

พฤตกรรมการปองกนภาวะโลหตจางสงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ประการท 5 การใหการดแลอยางตอเนอง โดยการตดตามเยยมทางโทรศพทในหญง

ตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางกลมทดลองจะไดรบการตดตามเยยมทางโทรศพทหลงไดรบ

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง 1 สปดาห เพอสงเสรมพฤตกรรมการ

ดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม ท าใหหญงตงครรภมสลมไดรบการกระตนการดแลตนเองใน

การเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสม และการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกอยางสม าเสมอ

ไดรบค าแนะน าเพมเตมตามสภาพปญหาแตละบคคล ไดรบก าลงใจและค าชมเชยในการดแลตนเอง

ทเหมาะสมท าใหหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางกลมทดลองมพฤตกรรมการดแลตนเอง

ถกตอง สอดคลองกบการศกษาของรพพร (2545) โดยผวจยมการเยยมบานกลมทดลองในสปดาหท

2, 3 และ 4 ของการวจย ผลการศกษาพบวาภายหลงการทดลองกลมทดลองมคะแนนเฉลยการ

ปฏบตตวทถกตองและระดบคาฮมาโตครตเพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

สรป การใชโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางสงผลใหหญง

ตงครรภมสลมมพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางสงกวากลมหญงตงครรภมสลมท

ไดรบการพยาบาลตามปกต ทงนสามารถอธบายผลการศกษาดงกลาวดวยหลกส าคญ ๆ ไดแก

กระบวนการ 5 ขนตอนของทฤษฎการดแลตนเอง คอ 1) การสรางสงแวดลอม 2) การใหความร

3) การชแนะ 4) การสนบสนน และ 5) การประเมนผล สวนเหตผลทใชอธบายประการอน ๆ คอ

การมน าบทบญญตของศาสนาอสลามมาบรณาการในการใหความร การมคมอการดแลตนเองเพอ

ลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลม การบนทกการรบประทานอาหาร และยาเมดเสรมธาต

เหลก การตดตามเยยมทางโทรศพทตามล าดบ

63

บทท 5

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลองมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภ

มสลม กลมตวอยางเปนหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางในโรงพยาบาลชมชนสองแหงใน

จงหวดปตตาน จ านวน 50 ราย แบงเปนกลมควบคมและกลมทดลอง จ านวนกลมละ 25 รายโดย

คดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทก าหนด และด าเนนการเกบขอมลระหวางเดอนกมภาพนธถง

มนาคม 2555 เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย 2 สวน ประกอบดวย สวนท 1 เครองมอทใช

ในการทดลองไดแกโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง และสวนท 2

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลไดแก 1) แบบสอบถามเกยวกบขอมลสวนบคคลและ ขอมล

ประวตการตงครรภในปจจบน และ 2) แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหต

จางในหญงตงครรภ เครองมอดงกลาวไดตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดยผทรงคณวฒจ านวน

5 ทาน และหาความเทยงของแบบสอบถามดวยวธการวดซ าเทากบ .92 สวนการวเคราะหขอมลใช

โปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป แจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน ทดสอบ

ไคสแควรหรอการทดสอบฟชเชอร ทดสอบสถตทอสระ และสถตทค

สรปผลการวจย

ผลการวจยสรปตามวตถประสงคดงน

1. ผลการเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง

กอนและหลงไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง พบวาหญง

ตงครรภมสลมกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางม

พฤตกรรมการดแลตนเอง ดานการรบประทานอาหารทมธาตเหลก (M = 58.60, SD = 1.41) ดาน

การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก (M = 11.92, SD = 0.28) ดานการปองกนภาวะโลหตจาง

เพมขน (Mean ranks = 34.00) และพฤตกรรมโดยรวม (M = 77.52, SD = 1.53) สงกวากอนไดรบ

64

โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง ดานการรบประทานอาหารทมธาต

เหลก (M = 38.00, SD = 3.98) ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก (M = 10.32, SD = 1.70)

ดานการปองกนภาวะโลหตจางเพมขน (Mean ranks = 27.08) และพฤตกรรมโดยรวม (M = 57.36,

SD = 5.98) อยางมนยส าคญทางสถต (p < .001)

2. ผลการเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง

ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางกบกลมทไดรบ

การพยาบาลตามปกต พบวาหญงตงครรภมสลมกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการสนบสนนและ

ใหความรเพอลดภาวะโลหตจางมพฤตกรรมการดแลตนเอง ดานการรบประทานอาหารทมธาต

เหลก (M = 58.60, SD = 1.41) ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก (M = 11.92, SD = 0.28)

ดานการปองกนภาวะโลหตจางเพมขน (Mean ranks = 34.00) และพฤตกรรมโดยรวม (M = 77.52,

SD = 1.53) สงกวากลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต ดานการรบประทานอาหารทมธาต

เหลก (M = 37.60, SD = 4.14) ดานการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก (M = 9.76, SD = 1.58)

ดานการปองกนภาวะโลหตจางเพมขน (Mean ranks = 17.00) และพฤตกรรมโดยรวม (M = 58.04,

SD = 5.55) อยางมนยส าคญทางสถต (p < .001)

ขอจ ากดการวจย

1. ผวจยเปนผด าเนนการวจยตงแตการเกบรวบรวมขอมลกอนการทดลอง ใหโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง และเกบรวบรวมขอมลหลงการทดลอง ซงอาจมผล

ตอการตอบแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางหลงการทดลอง จงควรม

ผชวยวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลหลงการทดลอง

2. โปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางมการประเมนความเชอใน

การดแลตนเองขณะตงครรภ แตกจกรรมในโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะ

โลหตจางทใหกบหญงตงครรภมสลมไมไดเปนการปรบความเชอในการดแลตนเอง แตเปนการ

แลกเปลยนขอคดเหนเกยวกบบทบญญตของศาสนาอสลามในการดแลตนเองขณะตงครรภ

65

3. ระยะเวลาในการน าโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางไปใช

กบหญงตงครรภมสลม 2 สปดาห อาจสงผลใหหญงตงครรภไมไดปรบเปลยนพฤตกรรมแตเปน

การรบรพฤตกรรมการดแลตนเองขณะตงครรภ ดงนนในการประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง

ขณะตงครรภหลงไดรบโปรแกรมควรใชการวดหลายวธ เชน เพมแบบสอบถามเปนแบบสงเกต

หรอเพมระยะเวลาในการประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองหลงไดรบโปรแกรมเปน 4 สปดาห

ขอเสนอแนะ

การศกษาเรองผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางตอ

พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงต งครรภมสลมมขอเสนอแนะแบงเปน 2 สวน ไดแก

ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช และขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป ดงรายละเอยด

ตอไปน

ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช

จากผลการศกษาครงนท าใหไดหลกฐานเชงประจกษส าหรบน าไปใชในดานการปฏบตการ

พยาบาลส าหรบหญงต งครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง เพอใหมพฤตกรรมการดแลตนเองท

เหมาะสม เพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนตอมารดาและทารก นอกจากนยงมประโยชนในดาน

อน ๆ อกไดแก ดานการบรหารการพยาบาล และดานการศกษา ดงรายละเอยดตอไปน

1. ดานการปฏบตการพยาบาล

พยาบาลแผนกฝากครรภควรมการสนบสนนและใหความรหญงตงครรภมสลมให

เหมาะสมกบบรบทของพนท ซงมวฒนธรรมและประเพณบางประการทแตกตางจากบรบทอน ๆ

และจากการศกษาพบวาหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางจะมพฤตกรรมการรบประทาน

อาหารดงตอไปนนอย คอ 1) การรบประทานอาหารทปรงรส เชน มะนาว มะขาม สมแขก มะมวง

2) การรบประทานอาหารประเภทเครองในสตว เชน ตบไก ตบวว 3) การประทานประเภทถวเมลด

แหงตาง ๆ ทใชประกอบอาหารคาว หวาน เชน ถวเขยว ถวด า ถวแดง ถวเหลอง 4) การรบประทาน

66

ผกอยางนอยวนละ 6 ทพพ เชน ผกคะนา ผกกด ผกบง ต าลง ผกกาดหอม และ 5) การดมเครองดม

ประเภท นมสด นมถวเหลอง น าเตาห ระหวางมออาหารหรอหลงอาหาร 1-2 ชวโมง ดงนนในการ

น าโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางไปใช ควรมการเนนย าหญง

ตงครรภในการเลอกรบประทานอาหารดงกลาวเพมเตมใหมากยงขน และเลอกรบประทานอยาง

ถกวธ

2. ดานการบรหารการพยาบาล

ผบรหารควรมการสนบสนนและสงเสรมการน าผลการวจยไปใช กลาวคอโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางครงน สามารถน ามาใชในการวางแผนการจดบรการ

แกหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง ควรมการปรบรปแบบระบบบรการของแผนกฝากครรภ

เดมใหมประสทธภาพมากขน โดยใหพยาบาลแผนกฝากครรภตดตามพฤตกรรมการดแลตนเองของ

หญงต งครรภอยางตอเนอง ดวยวธการโทรศพทตดตามเยยม หรอประสานความรวมมอกบ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเพอตดตามเยยมบาน มการจดสรรงบประมาณหรอสนบสนนใน

ดานทรพยากร ไดแก ดานบคลากรควรมการเพมบคลากรในหนวยงานฝากครรภใหมจ านวน

บคลากรเพยงพอกบจ านวนผรบบรการ เพอใหความรและตดตามการดแลตนเองของหญงตงครรภ

มสลมอยางครบคลมและตอเนอง ดานสอควรมการผลตสอทเปนรปภาพประกอบเนอ ซงท าให

สามารถสอสารกบหญงตงครรภมสลมไดงายขน เชน คมอการดแลตนเองขณะตงครรภ รายการ

อาหารทสามารถหาไดงายในทองถน เพอใหหญงตงครรภสามารถน ากลบไปศกษาตอทบานได

สงผลใหการดแลหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางไดครอบคลมมากยงขน

3. ดานการศกษา

ผลการวจยครงนมประโยชนตอการศกษาทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต ภาคทฤษฎควรม

การจดการเรยนการสอนเกยวกบการประเมนความเชอ และการปรบความเชอทสงผลเสยตอสขภาพ

หญงตงครรภ โดยเนนใหนกศกษาประเมนความเชอในการดแลตนเองของหญงตงครรภ เพอให

นกศกษาสามารถน าขอมลดงกลาววางแผนการพยาบาลอยางเหมาะสมกบประเพณและวฒนธรรม

ความเชอในทางสตศาสตร และเพอปรบความเชอทสงผลเสยตอสขภาพหญงต งครรภ สวน

ภาคปฏบตควรจดใหนกศกษามการดแลหญงตงครรภโดยใชแนวคดการดแลตนเองของโอเรม

ในสวนของระบบสนบสนนและใหความร ซงประกอบดวย 5 ขนตอน คอ 1) การกระท าใหหรอ

67

กระท าทดแทน 2) การสรางสงแวดลอม 3) การใหความร 4) การชแนะ และ 5) การสนบสนน

เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนใหการพยาบาลไดครอบคลม

ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษาเกยวกบโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง

โดยบรณาการแหลงสนบสนนทางสงคม เชน สาม และบคคลอน ๆ ในครอบครว เนองจากสามและ

บคคลในครอบครวมสวนในจดเตรยมอาหาร กระตนเตอนการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก

และสงเสรมการดแลตนเองทวไปเพอปองกนภาวะแทรกซอนตาง ๆ

2. ควรมการศกษาเกยวกบโปรแกรมการสนบสนนใหความรโดยบรณาการหลกศาสนา

อสลามตอพฤตกรรมการดแลตนเองในหญงตงครรภมสลมทมภาวะแทรกซอนอน ๆ เชน เบาหวาน

ความดนโลหตสงขณะตงครรภ

3. ควรมการศกษาผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจาง

ระยะยาวเพอตดตามการเปลยนแปลงคาความเขมขนของเลอด และพฤตกรรมการดแลตนเอง

68

บรรณานกรม

กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2544). สรปแนวทางการควบคมปองกนการ

ขาดธาตเหลกในประชาชนไทย. สบคนเมอวนท 20 มถนายน 2554. จากhttp://nutrition.

anamai.moph.go.th/temp/files/book/

กรต บญเจอ. (2541). ศาสนาเบองตน (พมพครงท 4). กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพาณช.

จนทรเพญ สนตวาจา, อภญญา เพยรพจารณ, และรตนาภรณ ศรวฒนชยพร. (2552). แนวคดพนฐาน

ทฤษฎและกระบวนการพยาบาล (พมพครงท 5). กรงเทพมหานคร: ธนาเพรส.

จตไพบล พระธาน. (2544). แบบแผนการใหค าปรกษารายบคคลตอการปฏบตตนของหญงตงครรภ

ทมภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาการวชาการพยาบาลครอบครว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

จรดา เอยมระหงส, นวต อณฑพนธ, สมหมาย คชนาม, โฉมยพา เศรษฐ, จรรยาวฒน ทบจนทร,

และรจวรรณ สอนสมภาร. (2548). แนวทางการเสรมธาตเหลกและการแกไขปญหาหญง

ตงครรภทมภาวะโลหตจาง ในอ าเภอวเศษชยชาญ จงหวดอางทอง . ส านกงานกองทน

สนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) รวมกบชมรมพยาบาลชมชนแหงประเทศไทย.

ฐตพร องคถาวรวงศ. (2544). การพยาบาลผ รบบรการทางสตศาสตรทมภาวะผดปกต. สงขลา:

ภาควชาสต-นรเวชและผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ชยวฒน มนะ. (2551). หลกค าสอนในคมภรอลกรอานทสอดคลองกบภมปญญาพนบานในการดแล

สขภาพอนามยแมและเดกของชาวไทยมสลมในจงหวดปตตาน.สารนพนธปรญญารฐ

ประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาข าว ช าก ารปกครองทอ ง ถนบณ ฑตวทย าลย

มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

ชศร วงศรตนะ. (2546). เทคนคการใชสถตเพอการวจย (พมพครงท 9). กรงเทพมหานคร: เทพ

เนรมตการพมพ.

ณฐพงศ จตรนรตน. (2549). อตลกษณชมชนภาคใต: บทส ารวจเบองตนจากเอกสาร. ปารชาต, 18,

102-118.

69

ทดทรวง ปญญทลงค. (2541). ผลของการพยาบาลระบบสนบสนนและใหความรตอความสามารถ

ในการดแลตนเองและบตร และความพงพอใจในการพยาบาลทไดรบของมารดาครรภแรก

หลงคลอด. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลมารดาและทารก

แรกเกด บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

เทยมศร ทองสวสด. (2548). การพยาบาลหญงมครรภทมภาวะแทรกซอน (พมพครงท 2).

เชยงใหม: โครงการต ารา คณะพยาบาลศาสตร มหาลยเชยงใหม.

ธนาภรณ จนทรหงษ. (2545). ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาในการปองกนภาวะการขาดธาต

เหลกในหญงตงครรภทมาฝากครรภ โรงพยาบาลสมทรสาคร. วทยานพนธปรญญา

วทยาศาสตรมหาบนทต สาขาสขศาสตรและพฤตกรรมศาสตร บณทตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

ธญญาภรณ พวงทอง, รณชย อนทรไพบลย, และวาทน เพชรสมฤทธ. (2551). ผลของโปรแกรม

การสงเสรมการรบประทานยาเสรมธาตเหลกในหญงตงครรภโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ศนยอนามยท 8 นครสวรรค. สารนพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขา

สาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ธารวรรณ ไชยบญเรอง. (2553). โภชนาการส าหรบหญงตงครรภ. วารสารพยาบาลสาร, 37, 116-

129.

ธระพงศ เจรญวทย, บญชย เออไพโรจนกจ, ศกนน มะโนทย, สมชาย ธนวฒนาเจรญ, และ

กระเษยร ปญญาค าเลศ. (2551). สตศาสตร (พมพครงท 4). กรงเทพมหานคร: โอ.เอส. พรน

ตงเฮาส.

นงเยาว สายแกว, และชมพนช โสภาจารย. (2550). ผลของการพยาบาลใชทฤษฏความส าเรจตาม

เปาหมายตอพฤตกรรมการปองกนภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลกในหญงตงครรภ.

วารสารพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 19, 17-29.

นวลอนง ศรธญรตน, นพพร อารยวฒนานนท, ปรศนา สวรรณภาราดร, ศรลกษณ ทองสทธ,

จารวรรณ เยนเสมอ, สมร สหบณฑ, และคณะ. (2543). การศกษาปจจยเสยงตอการเกด

ภาวะโลหตจางเนองจากขาดธาตเหลกในหญงตงครรภในชมชนเขตเทศบาลเมองสรนทร.

วทยาสารพยาบาล วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย, 25, 96-105.

70

นภา ทองรกชาต. (2543). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทมาฝากครรภ

ในโรงพยาบาลของรฐ จงหวดสพรรณบร. ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสขศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพมหานคร.

เนตรทอง ทะยา. (2547). ผลของการพยาบาลระบบการสนบสนนและใหความรแกมารดาทารก

คลอดกอนก าหนดตอพฤตกรรมการดแลตนเองของมารดาและผลลทธดานสขภาพของ

ทารก. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาแมและเดก คณะพยาบาล

ศาสตร มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

บญใจ ศรสถตนรากร. (2553). ระเบยบวธการวจยทางการพยาบาลศาสตร (พมพครงท 5).

กรงเทพมหานคร: ยแอนดโอ อนเตอรมเดย.

ประเทอง เหลยมพงศาพทธ, ชยนตรธร ปทมานนท, และชไมพร ทวชศร . (2547). ผลของภาวะ

โลหตจางในหญงตงครรภตอน าหนกทารกแรกคลอดเมอครรภครบก าหนดทโรงพยาบาล

ล าปาง. วารสารวชาการสาธารณสข, 13, 559-566.

ปรารถนา เพยรทอง. (2545). ผลของการใหโปรแกรมโภชนศกษาโดยประยกตใชแบบแผนความ

เชอดานสขภาพและพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจากการ

ขาดธาตเหลกทมาฝากครรภโรงพยาบาลปทมธาน จงหวดปทมธาน. วทยานพนธปรญญา

สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

ปรยาภรณ บญยง. (2548). ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาเพอปองกนภาวะโลหตจางจากการ

ขาดธาตเหลกในหญงตงครรภ โรงพยาบาลเจรญกรงประชารกษ กรงเทพมหานคร .

วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาสขศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ, กรงเทพมหานคร.

พงศเทพ สธรวฒ, และยซฟ นมะ. (2552). การจดบรการสขภาพตามวถมสลม 4 ชวงวย: วยเดก

วยรน วยผใหญ และการดแลผปวยระยะสดทาย. สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต

มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

พงศเทพ สธรวฒ, และยซฟ นมะ. (2552). การบรณาการองคความรบทบญญตศาสนาอสลามกบ

การสรางเสรมสขภาพอาหารและโภชนาการ. สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต

มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

71

พจมาลย เฉลมพลประภา. (2551). ภาวะโลหตจางกบการตงครรภ. วารสารแพทยเขต 6-7, 27,

667-674.

พรสดา ไทยกลาง. (2552). ความพรองในการดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะซด. สารนพนธ

ป รญญ าพ ย า บ า ล ศ า ส ต รมห าบณ ฑ ต ส า ข า ก า ร พ ย า บ า ล เ ว ชป ฏ บ ต ช ม ช น

มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

พรอมจตร หอนบญเหม. (2540). ทฤษฎการพยาบาลของโอเรม: แนวคดและการประยกตในการ

พยาบาลสตศาสตร. มหาสารคาม: โครงการจดตงคณะพยาบาลศาสตร คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยมหาสารคาม.

พพฒน มงคลฤทธ. (2549). ยทธศาสตรการแกไขภาวะโลหตจางของหญงมครรภในจงหวดยะลา.

วารสารวชาการเขต 12, 17, 13-37.

พรยา ศภศร, วไลวรรณ สวสดพาณชย, และตตรตน สวรรณสจรต. (2549). การดแลสขภาพมารดา

ทารกทมภาวะเสยงและเบยงเบนสขภาพ เลม 1. ชลบร: ศรศลปะการพมพ.

พรพงศ อนทศร. (2551). ความผดปกตทางโลหตวทยาขณะตงครรภ. ใน มาน ปยะอนนต, ชาญชย

วนทนาศร, และประเสรฐ ศนสนยวทยกล (บรรณาธการ), ต าราสตศาสตร (หนา 352-363).

กรงเทพมหานคร: พ.เอ.ลฟวง.

ฟารดา อบราฮม. (2541). นเทศวชาชพและจรยศาสตรส าหรบพยาบาล. กรงเทพมหานคร: สามเจรญ

พาณชย.

มณรตน ศรมานอย. (2552). ผลของการใหค าปรกษาทางสขภาพตอความวตกกงวลและ

ความสามารถในการดแลตนเองของหญงตงครรภทเปนพาหะของโรคธาลสซเมย.

วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลมารดาและทารกแรกเกด)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

ยามละ มซอ. (2551). ความเชอดานสขภาพและบรบททางสงคม วฒนธรรมทมผลตอการดแล

ตนเองของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางในจงหวดนราธวาส . วทยานพนธปรญญา

สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

72

ยคลธร แจมฤทธ, และคณะ. (2551). ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล การรบรเกยวกบโรค

การสนบสนนทางสงคม และพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจาง

ขณะตงครรภ. วารสารการพยาบาลและสาธารณสข วทยาลยเครอขายภาคกลาง, 25, 30-38.

ยซฟ นมะ, และสภทร ฮาสวรรณกจ. (2551). การแพทยและการดแลผปวยทสอดคลองกบวถชม

ชน (พมพครงท 3). สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

รตนชนก ไตรวรรณ. (2553). การพฒนาโปรแกรมสงเสรมการดแลตนเองส าหรบหญงตงครรภ

มสลมทมภาวะซด. สารนพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวช

ปฏบตชมชน มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

รพพร สงขรอาสน. (2545). ผลของการเยยมบานโดยประยกตแบบจ าลองระบบของนวแมนตอการ

ปฏบตตวและระดบคาฮมาโตครตของหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจากการขาดธาต

เหลกในอ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน . วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตร

มหาบณฑต (สาธารณสขศาสตร) สาขาวชาเอกพยาบาลสาธารณสข บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

รายน อโรรา, ชยนตธธร ปทมานนท, และชไมพร ทวชศร. (2552). ภาวะโลหตจางในสตรทมาฝาก

ครรภ ณ โรงพยาบาลล าปาง: ความชก สาเหตและปจจยเสยง. ล าปางเวชสาร, 30, 28-36.

โรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว. (2554). ขอมลรายงานเฉพาะกจโรงพยาบาลสายใยรกแหง

ครอบครว. สบคนเมอวนท 20 มถนายน 2555. จาก http://www.saiyairakhospital. comnew

demo/admin/user_report.html

วรา เศลวฒนะกล. (2551). ปจจยทมผลตอภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ ของโรงพยาบาลโปงน า

รอน จงหวดจนทบร. วารสารศนยการแพทยศาสตรคลนก โรงพยาบาลพระปกเกลา , 25,

156-166.

ศรวสย ศลาลาย. (2550). ผลงานอนามยแมและเดกในสถานการณความไมสงบ 3 จงหวดชายแดน

ใต. วารสารวชาการ เขต 12, 18, 19-32.

73

ศภาวรรณ รวบ ารง. (2548). ปจจยทมความสมพนธกบภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลกในสตร

ตงครรภของโรงพยาบาลตากสน กรงเทพมหานคร. ตากสนเวชสาร, 23, 97-111.

ศภสรา วรโคตร. (2552). การพฒนารปแบบการดแลหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจากการขาด

ธาตเหลก ของงานอนามยแมและเดก อ าเภอเตางอย จงหวดสกลนคร . สาระนพนธปรญญา

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการวชาการผดงครรภข น สง บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

สมจต หนเจรญกล. (บรรณาธการ). (2540). การดแลตนเอง: ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล

(พมพครงท 5). กรงเทพมหานคร: ว. เจ. พรนตง.

สรชา ตนตเวชกล. (2543). ผลของการพยาบาลระบบสนบสนนและใหความรตอการรบรอปสรรค

ความพงพอใจและพฤตกรรมในการเลยงลกดวยนมแมของมารดาวยรน . วทยานพนธ

ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลแมและเดก บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

สกญญา คณกตต. (2552). ผลของโปรแกรมสงเสรมภาวะโภชนาการตอระดบความเขมขนของเมดเลอดแดงใน

สตรตงครรภวยรนทมภาวะโลหตจาง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการ

พยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพมหานคร.

สดารตน ธระวร, เจะเหละ แขกพงศ, อบดลรอฮมาน จะปะกยา, พพฒน มงคลฤทธ, มฮมหมดดาโอะ เจะเลาะ,

และโนรมาน มดอ. (2549). หลกศาสนาอสลาม กบการดแลมารดาทางสตกรรม. กรงเทพมหนคร:

บรษทเอสพรน.

สดารตน ธระวร, เจะเหละ แขกพงศ, อบดลรอฮมาน จะปะกยา, พพฒน มงคลฤทธ, มหมดดาโอะ

เจะเลาะ, และโนรมาน มดอ. (2552). คมอครอบครวอบอน ครอบครวสขใจ. ยะลา: บรษท

เอสพรน.

สพล บญมาเลศ. (2549). วถชวตมสลม. กรงเทพมหานคร: ประสานมตร.

สมาลกา เปยมมงคล. (2545). รปแบบการบรโภคอาหารของหญงตงครรภชาวไทยมสลมในจงหวด

ปตตาน . ภาควชาวทยาศาสตรการอาหารและโภชนาการ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยสงขลานครนทร, ปตตาน.

74

สวทย อดมกตต, และสายชล พฤกษขจร. (2552). ภาวะโลหตจางในสตรตงครรภทมาฝากครรภท

โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา. วารสารวชาการโรงพยาบาลศนยและโรงพยาบาลทวไปเขต

4, 22, 45-52.

เสาวลกษณ คาของ. (2551). ผลของการพยาบาลระบบสนบสนนและใหความรตอความสามารถใน

การดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะความดนโลหตสงเนองจากการตงครรภ .

วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพมหานคร.

โสเพญ โพธพงศา. (2555). การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลในการสงเสรมการดแลตนเองของ

หญงต งครร ภ ท มภาวะ ซดจากการขาดธาต เหลก . สารนพนธป รญญาพยาบาล

ศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชนมหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

อจฉรา ศรนภาสวสด, และเครอวลย ทองพนชง. (2547). การพฒนารปแบบใหโภชนศกษาอยางม

สวนรวมของคลนกฝากครรภเพอควบคมและปองกนภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก

วารสารโรงพยาบาลชลบร, 28, 3-9.

อบดลเลาะ การนา, และสมเจตน นาคเสว. (2551). การยดมนในหลกการศาสนาของชาวไทยมสลม

ในสามจงหวดชายแดนภาคใต. มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตปตตาน.

อารยา ภกดศร. (2553). ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาในการเสรมสรางพฤตกรรมการดแล

ตนเองของหญงต งครรภ ท มภาวะโลหตจางจากการขาดธาต เหล กโรงพยาบาล

ประจวบครขนธ.วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (สขศกษา) สาขาวชาสขศกษา

บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพมหานคร.

อารยา จรธนานวฒน, และรงโรจน พมรว. (2547). ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาเพอปองกน

ภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก ในหญงตงครรภทมาฝากครรภวทยาลยแพทยศาสตร

กรงเทพมหานครและวชรพยาบาล. วารสารสภาการพยาบาล, 6, 23-29.

อนใจ กออนนตกล, และอานภาพ เลขะกล. (2549).โรคเลอดระหวางตงครรภ. ใน อนใจ

กออนนตกล (บรรณาธการ), การตงครรภความเสยงสง (หนา 431-450). สงขลา: ชานเมอง

การพมพ.

75

อษา รตนพนธ, บญแสง บญอ านวยกจ, ประวทย ชยกองเกยรต, และภาวน โภคสนจ ารญ. (2550).

การศกษาการพฒนารปแบบการดแลปองกนภาวะโลหตจางในหญงต งครรภ .

วารสารวชาการเขต 12, 18, 87-93.

Aikawa, R., Jimba, M., Nguen, K. C., & Binns, C. W. (2008). Prenatal iron supplementation in

rural Vietnam. European Journal of Clinical Nutrition, 62, 946–952. Retrieved January

10, 2011 from http://proquest.umi.com/pqdweb?index=1& did=1526122891&SrchMode

=1&sid=1&Fmt=6&VInst=PROD&VType=PQD&RQT=309&VName=PQD&TS=13225

02110&clientId=47903

Allen, H. L. (2000). Anemia and iron deficiency: Effects on pregnancy outcome. American

Society for Clinical Nutrition, 71, 1280S-1284S.

American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). (2008). ACOG practice bulletin

number 95: Anemia in pregnancy. Obstetricsand Gynecology, 112, 201-207. Retrieved

January 10, 2011 from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18591330

Banhidy, F., Acs, N., Puho, E. H., & Czeizel, E. A. (2010). Iron deficiency anemia: Pregnancy

outcome with or without iron supplementation. Nutrition Journal, 10, 1-8. doi: 10.1016

/j.nut.2009.12.005

Billing, M., & Stevenson, M. (2007). Critical care in childbearing for midwives. Singapore:

Blackwell.

Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral science (2nd ed.). Hillsdale, NJ:

Lawrence Erlbaum.

deBenoist, B., Mclean, E., Egli, I., & Cogswell, M. (2008). Worldwide prevalence of anemia

1993-2005: WHO Global Database on Anemia.Geneva, Swizerland: WHO Press.

Retrieved January 10, 2011 from http://whqlibdoc.who.int/publications/ 2008/978924

1596657eng.pdf

76

Encyclopedia of the Nation. (2009). Prevalence of anemia among pregnant women (%) - health

nutrition and population statistics. Retrieved June 15, 2012 from http://www.nations

encyclopedia.com/WorldStats /HNP prevalence-anemia-pregnant-women.html.

Engmann, C., Adanu, R., Lu, T., Bose, C., & Lozoff, B. (2008). Anemia and iron deficiency in

pregnancy Ghanaian woman from urban areas. International Journal of Gynecology and

Obstetrics, 101, 62-66.

Galloway, R., Dusch, E., Elder, L., Achadi, E., Grajeda, R., Hurtado, E., et al. (2002). Women’s

perceptions of iron deficiency and anemia prevention and control in eight developing

countries. Social Science & Medicine, 55, 529-544.

Green, C. J., & Wilkinson, J. M. (2004). Maternal newborn nursing care plans. St. Louis: Mosby

Year Book.

Haidar, J. (2010). Prevalence of anemia, deficiencies of iron and folic acid and their determinants

in Ethiopian women. Journal of Health Population and Nutrition, 28, 359-368.

Henderson, C., & Macdonald, S. (2004). Mayes’ midwifery: A textbook for midwives. (13th ed.).

Philadelphia: Elsevier Saunders.

Orem, D. E. (2001). Nursing concept of practice (6th ed.). St. Louis: Mosby.

Patra, S., Pasrija, S., Trivedi, S. S., & Puri, M. (2005). Maternal and perinatal outcome in patients

with severe anemia in pregnancy. International Journal of Gynecology and Obstetrics,

91,164-165.

Piammongkol, S., Chongsuvivatwong, V., Williams, G., & Ponpatkul, M. (2006). The prevalence

and determinants of iron deficiency anemia in rural Thai-muslim pregnancy woman in

Pattani province. Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health, 37,

553-558.

Pilliteri, A. (2007). Maternal & child health nursing: Care of childbearing & childrearing family

(5th ed.). Philadelphia: J.B. Lippincott Company.

77

Polit, D. F., & Beck, T. B. (2008). Nursing research: Generating and assessing evidence for

nursingpractice (8th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

Reinold, C., Dalenius, K., Brindley, P., Smith, B., & Grummer-Strawn, L. (2010). Pregnancy

nutrition surveillance 2008 Report. Atlanta: U.S. Department of Health and Human

Services, Center for Disease Control and Prevention. Retrieved January

10, 2011 from http://www.cdc.gov/pednss/pdfs/PNSS_2008.pdf

Weiner, C. P., & Buhimschi, C. (2009). Drugs for pregnant and lactating women. Philadelphia:

Elsevier Saunders.

Wylie, L., & Bryce, H. (2008). The Midwives’s guide to key medical conditions: Pregnancy and

childbirth. Edinburgh: Churchill Livingstone Elsevier.

78

ภาคผนวก

79

ภาคผนวก ก

การค านวณขนาดอทธพล

การค านวณขนาดอทธพล (effect size) โดยใชสตรการค านวณของโคเฮน(Cohen, ascited Polit &

Beck, 2008)

ES = µ1 – µ2 = √ (12 + 2

2) /2

µ1 คอ คาเฉลยของกลมทดลอง

µ2 คอ คาเฉลยของกลมควบคม

12 คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมทดลอง

22 คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมควบคม

จากการศกษาของปรารถนา (2545) เกยวกบ ผลของการใหโปรแกรมโภชนศกษาโดย

ประยกตใชแบบแผนความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทมภาวะ

โลหตจางจากการขาดธาตเหลกทมาฝากครรภโรงพยาบาลปทมธาน จงหวดปทมธาน

µ1 = 37.37 µ2 = 29.67

1 = 2.74 2 = 3.23

ES = 37.37 – 29.67

√(2.742+ 3.232)/2

= 2.57

80

ภาคผนวก ข

ตารางวเคราะหการทดสอบขอตกลงเบองตน การทดสอบขอตกลงเบองตน

กอนทจะน าขอมลมาวเคราะหผล ผวจยไดน าขอมลทไดไปทดสอบตามขอตกลงเบองตนของการวจย สถตทผวจยใชในการวเคราะหขอมลคอ การทดสอบทางสถตท ดงนนผวจยจงน าขอมลไปทดสอบขอตกลงเบองตนของ t-test ซงประกอบดวย

1. การกระจายขอมลของตวแปรตามเปนไปตามปกต ผวจยน าขอมลทไดทงในกลมทดลองและกลมควบคมทดสอบการแจกแจงปกต โดยดจาก

คา Z-value ของความเบ (skewness) ไมเกน ± 1.96 ความโดง (kustosis) ไมเกน ± 3โดยใชโปรแกรมส าเรจรปในการวเคราะหขอมล ซงเมอน าขอมลทไดทงในกลมควบคมและกลมทดลองมาทดสอบ พบวาขอมลทกชดไดคา Z-value ไมเกน ± 1.96 (Munro, 2001) นนคอ ขอมลการกระจายไปตามปกต (normal distribution) (ตาราง 6) 2. ตวแปรทใชตองมระดบการวดเปนชวงมาตราหรออตราสวนมาตรา ในการวจยครงน ผวจยเกบขอมลโดยใชแบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ ซงลกษณะแบบประเมนเปนมาตรวดแบบประมาณคา คอ คาคะแนนระหวาง 1-4 คะแนน ดงนนชดคะแนนทน าไปวเคราะหผลดวยคาสถตทจงเปนไปตามขอตกลงเบองตน

3. คาความแปรปรวนภายในกลมของกลมตวอยางไมแตกตางกน (homogeniety of variance) คาความแปรปรวนของกลมตวอยางไมแตกตางกน ทดสอบดวย Levene´s test โดยใช F-statistic คา p-value มากกวา .05 แสดงวาคาความแปรปรวนภายในกลมของกลมตวอยางไมแตกตางกน ซงผลการทดสอบเปนไปตามขอตกลงเบองตน 4. มความเปนอสระของกลมตวอยาง ในการวจยครงน ผวจยคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทก าหนด จากนนท าการเกบรวบรวมขอมลในกลมควบคม 25 ราย และกลมทดลอง 25 ราย

81

ตาราง 6 การทดสอบขอตกลงเบองตนเรองการกระจายขอมล (N = 25)

พฤตกรรมการดแลตนเอง Skewness Kustosis

statistic SE Z- value statistic SE Z- value กลมทดลอง กอนทดลอง พฤตกรรมโดยรวม 0.12 0.46 0.26 0.21 0.90 0.23

หลงทดลอง

พฤตกรรมโดยรวม -0.84 0.46 -1.82 0.44 0.90

0.48

กลมควบคม กอนทดลอง พฤตกรรมโดยรวม 0.03 0.46 0.05 -0.25 0.90 -0.27

หลงทดลอง

พฤตกรรมโดยรวม 0.21 0.46 0.45 0.36 0.90 0.40

สตรค านวณ Z- value = Statistic SE

82

ภาพ 3

กราฟแทงแสดงการกระจายขอมลของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญง

ตงครรภมสลมในกลมควบคม กอนการทดลอง (N = 25)

ภาพ 4

กราฟแทงแสดงการกระจายขอมลของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญง

ตงครรภมสลมในกลมควบคมหลงการทดลอง (N = 25)

Mean = 58.04

Std. Dv = 5.556

N = 25

Mean = 57.56

Std. Dv = 5.987

N = 25

83

ภาพ 5

กราฟแทงแสดงการกระจายขอมลของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญง

ตงครรภมสลมในกลมทดลองกอนการทดลอง (N = 25)

ภาพ 6

กราฟแทงแสดงการกระจายขอมลของพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญง

ตงครรภมสลมในกลมทดลองหลงการทดลอง (N = 25)

Mean = 77.52

Std.Dv = 1.531

N = 25

Mean = 77.52

Std. Dv = 1.531

N = 25

Mean = 59.32

Std. Dv = 4.811

N = 25

84

ภาคผนวก ค

ใบพทกษสทธของกลมตวอยาง

สวสดคะ ดฉนนางสาวมนสมน เจะโนะ ขณะนก าลงศกษาอยในระดบปรญญาโท สาขา

ผดงครรภขนสง คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ก าลงท าการศกษาวจยเรอง

ผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเอง

ของหญงตงครรภมสลมงานวจยเรองนเปนสวนหนงของการศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหา

บณฑต ทานเปนบคคลทไดรบการคดเลอกในการเขารวมวจยในครงนเนองจากทานเปนโรคโลหต

จางขณะตงครรภดฉนใครขอความรวมมอจากทานในการเขารวมวจย โดยมกจกรรมกลมทดลอง

จ านวน3ครง ไดแก ครงท 1 วนทมาฟงผลเลอดครงแรก ครงท 2 เปนการโทรศพทตดตามการดแล

หลงพบครงแรก 1 สปดาห ครงท 3 หางจากครงแรก 2 สปดาห การเขารวมกจกรรมแตละครงใช

เวลาประมาณ 30 นาท ระหวางท าวจยใครขอความรวมมอทานในการบนทกประเภทของอาหารท

รบประทาน และยาเมดเสรมธาตเหลก จ านวน 2 สปดาห และกลมควบคมซงไมไดรบการจด

กจกรรม ผวจยจะจดกจกรรมใหทานตามประสงคภายหลงเสรจสนการทดลองแลว ในการวจย

ครงนทานสามารถยกเลกหรอออกจากการวจยนเมอใดกไดตามความตองการ โดยไมมผลกระทบ

ตอการรกษา และการดแลททานจะไดรบจากโรงพยาบาลแตอยางใด ในระหวางการเกบขอมลหาก

ทานเกดขอสงสยใด ๆ ทานสามารถทจะสอบถามไดตลอดเวลาจากตวผวจยเอง หรอตดตอทาง

โทรศพทหมายเลข 084-9684563 ส าหรบขอมลทตอบในแบบสอบถามจะถกเกบไวเปนความลบ

และน าเสนอในภาพรวม

หากทานยนดใหความรวมมอในการเขารวมการวจย ขอความกรณาลงนามเปนลายลกษณ

อกษร หรอประสงคจะไมลงนามแตสมครใจเขารวมวจย ดฉนขอขอบคณมากคะ ททานใหความ

รวมมอในการวจยครงน

............................................ .....................................

(.........................................) (นางสาวมนสมน เจะโนะ)

ผเขารวมวจย ผวจย

85

ภาคผนวก ง เครองมอการเกบรวบรวมขอมล

เลขทแบบสอบถาม…….

วนท…………………….

กลมควบคม/กลมทดลอง

แบบสอบถามเรอง ผลของโปรแกรมการสนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางตอ

พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภมสลม

ค าชแจงแบบสอบถาม

แบบสอบถามชดน จดท าขนโดยมวตถประสงคเพอศกษาผลของผลของโปรแกรมการ

สนบสนนและใหความรเพอลดภาวะโลหตจางตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภ

มสลม ท าการศกษาโดยนางสาวมนสมน เจะโนะ นกศกษาปรญญาโท หลกสตรพยาบาลศาสตร

มหาบณฑต สาขาการผดงครรภขนสงบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ประกอบดวย

เนอหาทงหมด 2 สวน จ านวน 32 ขอ คอ

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไปของหญงตงครรภมสลม จ านวน 12 ขอ

สวนท 2 แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจาง

ในหญงตงครรภ จ านวน 20 ขอ

ผวจยใครขอความรวมมอจากทาน ในการตอบแบบสอบถามตามความเปนจรง และผวจย

ขอขอบพระคณทกรณาใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถามเพอการวจยนเปนอยางยง

86

ตวอยางการตอบแบบสอบถามสวนท 2

พฤตกรรมการรบประทานอาหาร

ของหญงตงครรภ

ปฏบต

สปดาหละ

6-7 วน

ปฏบต

สปดาหละ

3-5 วน

ปฏบต

สปดาหละ

1-2 วน

ไมได

ปฏบตใน

1 สปดาห

ทานรบประทานผลไมอยางใดอยางหนง (กลวย

น าหวา มะละกอ สม มะกอก เงาะ) ทกวน

สวนท 1แบบสอบถามขอมลสวนบคคลของหญงตงครรภ ค าชแจง ใหท าเครองหมาย / ลงใน ( ) หนาขอความหรอเตมขอความลงในชองวางใหตรงกบความจรงมากทสด 1. อาย.................ป 2. อาชพ ( ) 1 แมบาน ( ) 2 รฐวสาหกจ ( ) 3 คาขาย ( ) 4 รบจาง

( ) 5 รบราชการ ( ) 6 เกษตรกรรม ( ) 7 อนๆ โปรดระบ...............................

3. ระดบการศกษา ( ) 1 ประถมศกษา ( ) 2 มธยมศกษา ( ) 3 อนปรญญา ( ) 4 ปรญญาตร ( ) 5 สงกวาปรญญาตร 4. ระดบการศกษาทางศาสนา ระดบ............................... 5. รายไดของหญงตงครรภและสาม................................บาท/เดอน ( ) 1 เพยงพอกบรายจาย ( ) 2 มหนสน ( ) 3 เหลอเกบ 6. ลกษณะครอบครว ( ) 1 ครอบครวเดยว ( ) 2 ครอบครวขยาย

87

7. สถานภาพสมรส ( ) 1 ค ( ) 2 หมาย ( ) 3 โสด/ยงไมไดแตงงาน ( ) 4 อนๆ (ระบ.............)

8. ครรภท......................บตรคนสดทาย อาย.....................ป…………. เดอน 9. ทานมประวตการแทงบตร ( ) 1 ม จ านวน....... ครง หางจากครรภน…...ป ( ) 2 ไมม 10. อายครรภทมาฝากครรภครงแรก................................. สปดาห 11. ระดบความเขมขนของเลอดเมอเจาะเลอดครงแรก............................... 12. ผลการตรวจคดกรองโรคธาลสซเมย

OF= ..............DCIP= ...................Hb=.............. MCV = ..................

ชดท 2แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชอง ( ) หรอเตมค าในขอความทตรงกบการปฏบตตวของ

ทานมากทสด

พฤตกรรมการรบประทานอาหาร

ของหญงตงครรภ

ปฏบต

สปดาหละ

6-7 วน

ปฏบต

สปดาหละ

3-5 วน

ปฏบต

สปดาหละ

1-2 วน

ไมได

ปฏบตใน 1

สปดาห

1. ทานรบประทานอาหารพวกเนอสตวอยางใด

อยางหนง (เนอไก เนอแดง ปลา หอย กง) อน ๆ

ระบ.......... อยางนอย 12 ชอนกนขาวตอวน

2. ทานรบประทานผกประเภทผกอยางใดอยางหนง (กะหล าปล กะหล าดอก คะนา ผกกด ผกบง ต าลง ผกกาดหอม แตงกวา มะเขอพวง) อน ๆ ระบ.......... อยางนอย 6 ทพพตอวน

3. ทานรบประทานอาหารประเภท เครองใน

สตวอยางใดอยางหนง (ตบไก ตบวว) อยางนอย

วนละ 2 ชอนกนขาว

88

พฤตกรรมการรบประทานอาหาร

ของหญงตงครรภ

ปฏบต

สปดาหละ

6-7 วน

ปฏบต

สปดาหละ

3-5 วน

ปฏบต

สปดาหละ

1-2 วน

ไมได

ปฏบตใน 1

สปดาห

4. รบประทานถวเมลดแหงตางๆ ทประกอบ

อาหารคาว หวานอยางใดอยางหนง (ถวแดง

ถวเขยว ถวเหลอง ถวด า) อน ๆ ระบ.........

อยางนอย5 ชอนชา

5. ทานรบประทานไขอยางนอยวนละ 1 ฟอง

6. ทานดมน าผลไมทมรสเปรยว (น าสม น าฝรง น ากระเจยบ น ามะนาว) อน ๆ ระบ..... วนละ 1-2 แกว

7. ทานรบประทานผลไมทมรสเปรยว (ฝรง มะขาม สม สบปะรด มะมวงรสเปรยว) อน ๆระบ.........พรอมอาหารหรอหลงอาหารทกมอ

8. ทานรบประทานอาหารทปรงรสเปรยว(มะนาว มะขาม สมแขก มะมวง)อน ๆ ระบ......

9. ทานดมชา กาแฟ หลงรบประทานอาหารทนทหรอภายใน1 ชวโมง

10. ทานดมเครองดม (นมสด นมถวเหลอง น าเตาห หรอโอวลตน) หลงอาหารทนทหรอภายใน 1 ชวโมง

11. ทานดมเครองดม (นมสด นมถวเหลอง หรอน าเตาห) ระหวางมออาหารหรอหลงอาหาร 1-2 ชวโมง

12. ทานรบประทานผกประเภท ชะพล หรอบอน หรอหนอไม หรอผกโขม 1 ถวยตอวน

89

พฤตกรรมการรบประทานอาหาร

ของหญงตงครรภ

ปฏบต

สปดาหละ

6-7 วน

ปฏบต

สปดาหละ

3-5 วน

ปฏบต

สปดาหละ

1-2 วน

ไมได

ปฏบตใน 1

สปดาห

13. ทานรบประทานอาหารมอหลกวนละ 3 มอ เชน ขาวสวย กวยเตยว ขนมปง อนๆ ระบ.........

14. ทานรบประทานอาหารประเภทจานดวนอยางใดอยางหนง(บะหมกงส าเรจรป ไสกรอก ลกชนเบอเกอรเฟรนซฟราย)

15. ทานรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกตามแผนการรกษา

16. เมอทานลมรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกทานจะรบประทานทนททนกได

17. เมอมอาการขางเคยงจากการรบประทานยาเสรมธาตเหลก (คลนไส อาเจยน ทองผก) ทานหยดรบประทานยา

18. ทานสวมใสรองเทาทกครงทออกจากบาน 19. ทานรบประทานอาหารสกๆดบๆ เชน ลาบเนอยางหรอปลายาง เปนตน

20. ทานลางผกสดและผลไมทกครงกอนรบประทานเพอปองกนพยาธ

90

ภาคผนวก จ แบบสอบถามประเมนความเชอ

เลขทแบบสอบถาม…….

วนท…………………….

แบบสอบถามประเมนความเชอเกยวกบพฤตกรรมการดแลตนเอง

1. อาหารอะไรบางททานไมรบประทานหรอรบประทานไมไดในขณะตงครรภ และเมอ

รบประทานแลวทานคดวาจะเปนอยางไร ?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………….

2. ทานคดวาการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกจะมผลตอรางกายทาน และสขภาพทารกในครรภ

อยางไรบาง ?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………….

3. การปฏบตตวตามค าแนะน าจะชวยแกปญหาภาวะซดหรอไม ? อยางไร

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

4. ถาทานมภาวะซดทานจะปฏบตตวอยางไร ?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

91

ภาคผนวก ฉ

แบบบนทกการตดตามเยยม

Case ท……

วนทโทรเยยม………

แบบบนทกการตดตามหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางทางโทรศพท

ชอ-สกล……………………………………………เบอรโทรศพท………………….

ล าดบ ขนตอนการตดตาม ผลการตดทางโทรศพท การใหค าแนะน า 1. ผวจยแนะน าตว 2. สอบถามหญงตง

ครรภมสลมถงสขภาพปจจบน

3. สอบถามถงพฤตกรรมการรบประทานอาหารทมธาตเหลกตามแบบบนทกการรบประทานอาหาร

4. สอบถามถงพฤตกรรมการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกตามแบบบนทกการรบประทานยา

92

ล าดบ ขนตอนการตดตาม ผลการตดทางโทรศพท การใหค าแนะน า 5.

สอบถามอาการผดปกตตางๆเชน หนามด เปนลม ออนเพลย หายใจเหนอย หนาซด บวม ทารกดนนอย และอาการขางเคยง การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก เชน อาการคลนไสอาเจยน ทองผก

6. เปดโอกาสใหหญงตงครรภมสลมซกถามขอสงสย

7. ใหค าแนะน าตามปญหาทพบ

8. ใหก าลงใจและเนนย าการสงเกตอาการผดปกต การมารบการตรวจตามนด

9. สอบถามการอานรายละเอยดในคมอ

93

ภาคผนวก ช

คมอ

การดแลตนเองตามหลกอสลามส าหรบหญงตงครรภมสลมทมภาวะซด

จดท าโดย

จดท าโดย นางสาวมนสมน เจะโนะ

นกศกษาปรญญาโท สาขาการผดงครรภขนสง

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

อาจารยทปรกษา ผศ.ดร. โสเพญ ชนวล และ ดร. ปรยา แกวพมล

94

ภาคผนวก ซ แผนการสอน พฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลม

หลกการและเหตผล ภาวะโลหตจางขณะตงครรภเปนปญหาส าคญทางสาธารณสขทยงไมไดรบการแกไขโดยเฉพาะในบรบทของหญงตงครรภมสลมทมประเพณ วฒนธรรมทแตกตางจากบรบทอนๆ ซงภาวะโลหตจางขณะตงครรภสงผลกระทบตอมารดา และทารก อาทเชน ตกเลอดขณะคลอด ทารกคลอดกอนก าหนด ดวยเหตดงกลาวผวจยจงเลงเหนความส าคญของปญหาดงกลาวจงจดแผนการสอนการใหความรเกยวกบการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลม เพอเปนสอใหทมสขภาพในการใหความรหญงตงครรภมสลมในการดแลตนเองทถกตอง วตถประสงค ภายหลงสนสดการสอน 1. หญงตงครรภมสลมมความรเกยวกบภาวะโลหตจางขณะตงครรภโดยสามารถบอกความหมาย สาเหต อาการและอาการแสดง และผลกระทบตอมารดาและทารกได 2. หญงตงครรภมสลมมความร ความเขาใจเกยวกบอาหารทมธาตเหลกสง อาหารทชวยดดซมธาตเหลก และอาหารทขดขวางการดดซมธาตเหลก 3. หญงตงครรภมสลมทราบวธการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกอยางถกตองและสม าเสมอ 4. หญงตงครรภมสลมทราบเกยวกบความส าคญของการมาตรวจตามนด และอาการผดปกตทตองรบมาโรงพยาบาล

95

สถานท แผนกฝากครรภโรงพยาบาลชมชน 2 แหงในจงหวดปตตาน สอทใชประกอบการสอน

1.คมอเรอง การดแลตนเองตามหลกอสลามส าหรบหญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง 2. ภาพนงเรอง ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลม

ผด าเนนการ นางสาวมนสมน เจะโนะ นกศกษาปรญญาโท สาขาผดงครรภขนสง คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ผฟง หญงตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจาง ระยะเวลา ครงละ 45 นาท อาจารยทปรกษา

1. ผศ.ดร. โสเพญ ชนวล 2. ดร.ปรยา แกวพมล

96

วตถประสงค เนอหา กจกรรม ระยะเวลา/สอ การประเมนผล เพอสรางสมพนธภาพและความไววางใจ

แนะน าตวนกศกษา สวสดคะ (ขอความสนตสขจงมแดทาน) ดฉนนางสาวมนสมน เจะโนะนกศกษาปรญญาโทสาขาผดงครรภขนสง มหาวทยาลยสงขลานครนทรกลาวดวยทาทางทเปนมตรสหนายมแยมมการพดคยแลกเปลยนเรองทวไปกบหญงตงครรภ และอธบายวตถประสงคในการศกษาครงนเพอตองการศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงต งครรภมสลมหลงใหความรเรอง การดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมสลม ศาสนาอสลามกบการตงครรภ ศาสนาอสลามใหความส าคญกบการตงครรภเนองจากการตงครรภถอเปนความประสงคขององคอลลอฮ ขณะตงครรภจงเปนหนาทของหญงตงครรภตามบทบญญตของศาสนาทจะตองมการดแลตนเองและบตรในครรภใหมสขภาพทดปราศจากโรคและภาวะแทรกซอน เนองจากผศรทธาทมสขภาพด จะเปนทโปรดปรานขององคอลลอฮ

ผวจยกลาวทกทายหญงตงครรภมสลมดวยใบหนาทยมแยม พรอมทงแนะน าตนเองและขอความรวมมอในการท าวจย

3 นาท วธการสอน: บรรยาย

2 นาท บรรยาย/ ภาพนง

97

วตถประสงค เนอหา กจกรรม ระยะเวลา/สอ การประเมนผล เพอประเมนความรของหญงตงครรภมสลม เพอใหหญงตงครรภมความรเกยวกบโรคโลหตจางขณะตงครรภ และสาเหตของการเกดโรคถกตอง

ดงน นขณะต งครรภหญงต งครรภมสลมทมความศรทธาจะตองมการเลอกรบประทานอาหารทมประโยชนถกตองตามหลกศาสนาอสลาม มการปฏบตตวตามค าแนะน าของทมสขภาพในการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก การมารบการตรวจตามนด และการสงเกตอาการผดปกตทตองรบมาโรงพยาบาล ความหมาย ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ คอ การทรางกายมจ านวนเมดเลอดแดงหรอความเขมขนของฮโมลโกลบนในเลอดต ากวาปกต คอ ความเขมขนของเลอดนอยกวารอยละ 33 ท าใหความสามารถในการน าออกซเจนของเลอดไปยงสวนตาง ๆ ของรางกายลดลงตามไปดวย สาเหตของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ 1. จากการขาดสารอาหารธาตเหลก ซงจ าเปนตอการสรางเมดเลอดแดง ท าใหมความผดปกตของการสรางเมดเลอดแดง 2. การเปลยนแปลงทางสรระในหญงตงครรภทมความตองการธาตเหลกเพมมากขนกวาปกต โดยเฉพาะในการตงครรภไตรมาสท 2 จนถงระยะคลอด รางกายมความตองการธาตเหลกสงมากเพอน าไปใชในการเจรญเตบโตของทารกในครรภ

ผวจยซกถามหญงตงครรภเกยวกบโรคโลหตจางขณะตงครรภสาเหตผลกระทบ การดแลตนเอง

10 นาท บรรยาย/ ภาพนง

หญงตงครรภมสลมสามารถบอกสาเหตของโรคโลหตจางขณะตงครรภไดถกตอง

98

วตถประสงค เนอหา กจกรรม ระยะเวลา/สอ การประเมนผล

เพอใหหญงตงครรภ อธบายถงอาการและ อาการแสดงของภาวะ โลหตจางไดถกตอง

3. โรคเลอด ซงเกดจากความผดปกตของเมดเลอดแดงมผลท าใหเกดการท าลายเมดเลอดแดงมากผดปกต อาทเชน ความผดปกตดานโครงสรางเมดเลอดแดงในโรคธาลสซเมยเปนความผดปกตทางพนธกรรมในการสงเคราะหสายฮโมลโกลบนในเมดเลอดแดงลดลงหรอไมสามารถสงเคราะหได ความผดปกตของฮโมลโกลบนจะท าใหเมดเลอดแดงถกท าลาย 4. การเสยโลหตแบบเรองรง เชน มแผลในกระเพาะอาหาร จากพยาธปากขอ โดยจะเสยเลอดทละนอยเปนเวลานาน อาการและอาการแสดง อาการของภาวะโลหตจางอาจแตกตางกนขนกบความรนแรงของโรค สวนใหญจะเกดจากการขาดเลอดไปเลยงอวยวะตางๆ ไดแก 1. ซด จะมองเหนอาการซดไดชดทบรเวณเปลอกตา ในเนอเยอองปาก 2. เหนอยงาย ใจสน หายใจไมสะดวก ชพจรเตนเรว อาจมอาการเจบหนาอก และหวใจลมเหลว

ผวจยซกถามหญงตงครรภเกยวกบอาการและอาการแสดงของภาวะโลหตจางขณะตงครรภ

5 นาท บรรยาย/ภาพนง และคมอ

หญงตงครรภ สามารถบอกอาการและการแสดงของการเกดภาวะโลหต จางไดถกตอง

99

วตถประสงค เนอหา กจกรรม ระยะเวลา/สอ การประเมนผล

เพอใหหญงตงครรภอธบายถงผลกระทบของภาวะโลหตจางตอมารดาและทารกไดถกตอง

3. ปวดศรษะ วงเวยน ตาพรา เปนลม เนองจากระบบประสาทและกลามเนอขาดออกซเจนเบออาหาร แนนทอง คลนไสอาเจยน อาหารไมยอย เกดจากระบบทางเดนอาหารไดรบเลอดและออกซเจนไมเพยงพอ 4. การตดเชอ ภมตานทานโรคลดลงท าใหมโอกาสเกดการตดเชอไดงาย 5. ไตเสอมหนาท ท าใหมอาการบวม และพบโปรตนในปสสาวะ 6. แสบลน ลนเลยน มแผลทมมปาก เลบบางออนคลายชอน ผลกระทบของภาวะโลหตจาง ผลกระทบตอมารดา แบงได 3 ระยะ คอ

ระยะตงครรภ 1. มอาการทางหวใจ โดยมหวใจเตนผดปกต 2. มโอกาสเกดความดนโลหตสงไดถง 2 เทา 3. สขภาพทวไปออนแอ มโอกาสตดเชองาย ถารนแรงท าใหเกดการแทง หรอคลอดกอนก าหนดได

ผวจยซกถามหญงตงครรภถงผลกระทบของภาวะโลหตจางตอมารดาและทารกระยะตงครรภ ระยะคลอด และหลงคลอด

10 นาท/ บรรยายภาพนงและคมอ

หญงตงครรภสามารถบอกถงผลกระทบของการเกดภาวะโลหตจางไดถกตอง

100

วตถประสงค เนอหา กจกรรม ระยะเวลา/สอ การประเมนผล

ระยะคลอด 4. อาจท าใหมหวใจวายได เนองจากมภาวะปอดบวมน า 5. การตกเลอดขณะคลอดและเกดการชอคไดงายแมวาเสยเลอดเพยงเลกนอย

ระยะหลงคลอด 6. ท าใหความตานทานของรางกายลดลง มโอกาสตดเชอไดงายโดยเฉพาะระบบทางเดนปสสาวะ 7. มโอกาสตกเลอดหลงคลอดไดงาย และมภาวะรนแรงจนอาจเปนอนตรายถงชวตเนองจากปรมาณเมดเลอดในรางกายนอย

ผลตอทารก 1. ทารกคลอดกอนก าหนด ท าใหอาจมปญหาการเจรญเตบโต และพฒนาการ 2. ทารกแรกเกดน าหนกนอยกวาปกต ทารกตวเลก เนองจากการน าสารอาหารจากมารดาสทารกไดนอยลง 3. อตราตายของทารกเพมขน เนองจากการคลอดกอนก าหนด ปอดไมสมบรณ ตวเหลอง และตดเชองาย

101

วตถประสงค เนอหา กจกรรม ระยะเวลา/สอ การประเมนผล เพอใหหญงตงครรภ อธบายถงวธการรบประทานอาหารเพอลดภาวะโลหตจางไดถกตอง

หลกศาสนาอสลามกบการดแลตนเองขณะตงครรภ การรบประทานอาหาร ศาสนาอสลามสงเสรมใหหญงตงครรภเลอกรบประทานอาหารทมประโยชนดงบทบญญตของอลกรอานกลาววา “ บรรดาผศรทธาเอย สเจาจงบรโภคสงทดจากสงทเรารบประทานแกสเจาและจงขอบคณตออลลอฮ หากสเจาเคารพสกการะแตเพยงพระองค ”ดงนนหญงตงครรภมสลมจะตองเลอกรบประทานอาหารดงตอไปน 1. หญงตงครรภจะตองรบประทานอาหารครบ 5 หม และเนนรบประทานอาหารประเภทโปรตนเพมขน เพอชวยในการสรางอวยวะตางๆ ไดสมบรณ 2. การรบประทานอาหารทมธาตเหลกสง ไดแก ประเภทเนอสตว เชน เครองในสตว ตบ เนอสตว ประเภทปลา เชน ปลาท ประเภทไข เชน ไขแดง ประเภทผก เชน ผกกด ผกแวน เหดฟาง ประเภทพชเมลดถว เชน ถวแดงดบ เตาห และประเภทผลไม เชน มะละกอ 3. ควรงดอาหารทไปขดขวางการดดซมธาตเหลก สารอาหารทท าใหการดดซมเหลกนอยลงไดแก เกลอแร อาหารทมแคลเซยม ฟอสเฟตสงในนมแทนนน

ผวจยซกถามหญงตงครรภเกยวกบชนดของอาหารทมธาตเหลกสง อาหารชวยดซมธาตเหลก และอาหารทขดขวางการดดซมธาตเหลก

10 นาท/ บรรยาย

ภาพนงและคมอ

หญงตงครรภสามารถบอกวธการรบประทานอาหารเพอลดภาวะโลหตจางไดถกตอง

102

วตถประสงค เนอหา กจกรรม ระยะเวลา/สอ การประเมนผล เพอใหหญงตงครรภอธบายถงวธการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกไดถกตอง

ในน าชา กาแฟ และใบเมยง 4. การรบประทานอาหารทชวยใหมการดดซมธาตเหลกดขน ไดแกอาหารทมวตามนซสง เชน สม ฝรง มะละกอสก กลวยน า และเครองดมทมวตามนซสง เชน น าสมคน น ามะนาว 5. หลกเลยงการรบประทานอาหารทไมมประโยชน เชน พซา มามา ลกชน 6. หลกเลยงอาหารสกๆ ดบๆ เชน สมต า ลาบ วธการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกทถกวธประกอบดวย ดงน 1. รบประทานยากอนอาหารอยางนอย 30 นาท เนองจากอาหารมผลลดการดซมของยา 2. รบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกรวมกบการกนผลไมทมรสเปรยวมาก เชน สม มะละกอ กลวย เพอชวยในการดดซมเหลกดยงขน 3. หามรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกพรอมนม หรออาหารทมสวนผสมของนม เชน โอวลตน เคก ไอศรมดมน าชา กาแฟ เพราะจะขดขวางการดดซมธาตเหลก 4. รบประทานยาสม าเสมอ ถาลมใหรบประทานทนททนกได

ผวจยซกถามหญงตงครรภเกยวกบวธการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลก

10 นาท/ บรรยาย ภาพนงและคมอ

หญงตงครรภสามารถบอกวธการรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกถกตอง

103

วตถประสงค เนอหา กจกรรม ระยะเวลา/สอ การประเมนผล เพอใหหญงตงครรภอธบายวธการปองกนภาวะแทรกซอนไดถกตอง

5. ถามอาการคลนไสอาเจยนหลงรบประทานยาไมควรรบประทานยากอนหรอหลงอาหารทนท ควรรบประทานหลงอาหาร 30 นาท 6. ยาเสรมธาตเหลกอาจท าใหอจจาระเปนสด าซงเปนอาการปกต และถามอาการทองผกใหดมน ามากๆ 7. ไมควรรบประทานยาเสรมธาตเหลกพรอมยาฆาเชอหรอยาลดกรดหากจ าเปนตองรบประทานใหรบประทานหางกน 2 ชม. การปองกนภาวะแทรกซอน หญงต งครรภทมภาวะโลหตจางขณะต งครรภจะมความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนตอมารดาและทารกในครรภ เพ อ ปองกนการ เ กดภาวะแทรกซอนดงกลาวหญงต งครรภจะตองมพฤตกรรมการปองกนภาวะแทรกซอน ดานการมารบการฝากครรภตามนด การสงเกตอาการผดปกต และการปองกนการเกดพยาธ ดงรายละเอยดตอไปน 1. การฝากครรภตามนดหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจะตองมารบการตรวจตามนดเพอประเมนภาวะแทรกซอนหรออาการผดปกตทกครงทมารบการตรวจครรภซงอาจเกดขนกบมารดาและทารกในครรภ

ผวจยซกถามหญงตงครรภเกยวกบการปองกนภาวะแทรกซอน

5 นาท บรรยาย /ภาพนง และคมอ

หญงตงครรภสามารถบอกวธการปองกนภาวะแทรก ซอนไดถกตอง

104

วตถประสงค เนอหา กจกรรม ระยะเวลา/สอ การประเมนผล

2. การสงเกตอาการผดปกตหญงตงครรภทมภาวะโลหตจางจะตองมการสงเกตอาการผดปกตของตนเองและบตรในครรภซงอาการผดปกตทอาจเกดขนกบหญงตงครรภ ไดแก อาการเวยนศรษะ ออนเพลย ไมมแรง เหนอยงาย อาการปวดทองหรอมเลอดออกทางชองคลอด และอาการผดปกตทอาจเกดขนกบทารกในครรภ ไดแก ทารกดนนอยลง ซงถาหญงตงครรภพบอาการผดปกตดงกลาวจะตองรบมารบการรกษาทโรงพยาบาลทนท 3. การปองกนการเกดพยาธหญงตงครรภจะตองสวมใสรองเทาทกครงทสมผสพนดนหรอออกจากบาน การใชสวมทถกสขลกษณะ และการหลกเลยงการรบประทานอาหารสกๆดบๆ อาทเชน สมต า ลาบ พฤตกรรมการดแลตนเองทถกตอง คอ การเลอกรบประทานอาหารทมธาตเหลกสง การเลอกรบประทานอาหารทชวยดดซมธาตเหลก หลกเลยงอาหารขดขวางการดซมธาตเหลก การรบประทานยาเมดเสรมธาตเหลกทถกตอง การปองกนภาวะแทรกซอนโดยการมาตรวจตามนด สงเกตอาการผดปกตทเกดขนกบตนเองและบตรในครรภและการปองกนการเกดพยาธ ซงถาหญงตงครรภมสลมสามารถดแลตนเองเพอลดภาวะโลหตจางขณะตงครรภไดสงผลใหเพมความศรทธาตอองคอลลอฮ.เพมขน

เปดโอกาสใหหญงตงครรภซกถามขอสงสย

5 นาท บรรยาย /ภาพนง และคมอ

105

ภาคผนวก ฌ

รายนามผทรงคณวฒตรวจสอบเครองมอ

1. รองศาสตราจารย ฐตพร องคถาวรวงศ

ภ า ค ว ช า ก า ร พ ย า บ า ล ส ต -น ร เ ว ช แ ล ะ ผ ด ง ค ร ร ภ ค ณ ะ พ ย า บ า ล ศ า ส ต ร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2. นายแพทยซลกฟล ยโซะ

ผอ านวยการโรงพยาบาลไมแกน อ าเภอไมแกน จงหวดปตตาน

3. คณชไมพร สนธอทย

หวหนาแผนกฝากครรภ โรงพยาบาลปตตาน

4. คณถนอมจตร พฒนศลป

หวหนาแผนกสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 12 จงหวดยะลา

5. คณสลมา ชออน

หวหนาแผนกเวชปฏบตชมชน โรงพยาบาลกะพอ อ าเภอกะพอ จงหวดปตตาน

106

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางสาวมนสมน เจะโนะ

รหสประจ าตวนกศกษา 5310420017

วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา

พยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา

2550

ต าแหนงและสถานทท างาน

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ

สถานทท างาน โรงพยาบาลกะพอ อ าเภอกะพอ จงหวดปตตาน