ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - connecting ...max kaser, das romische...

27
ローマ法の訴権競合についての一考察(一) 著者 岡 徹 雑誌名 西大學法學論集 62 2 ページ 766-741 発行年 2012-07-31 その他のタイトル Eine Betrachtung uber die Klagen romischen Recht (1) URL http://hdl.handle.net/10112/7696

Upload: others

Post on 09-Mar-2021

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

ローマ法の訴権競合についての一考察(一)

著者 岡 徹雑誌名 關西大學法學論集巻 62号 2ページ 766-741発行年 2012-07-31その他のタイトル Eine Betrachtung uber die Klagenkonkurrenz im

romischen Recht (1)URL http://hdl.handle.net/10112/7696

Page 2: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

ローや悉S逹涯塞

<trr旦でこ~Q1

粕羞后

(l)

匿華

姿語迂ロート坦旦浜t~茜

亭訳

叫0:,\-)禅縣1"'~

如0や~~

゜>JQ臣

睾以

0:,¥-JQ窓

ピ〇

唸姦

窪竺

ロー

ト逗

迅母~:,

送ロ

ート

国膏

苗溢

坦0:1$:

咲軋

Ill以祉

I!!全菜¥-):,~ ゚悧唇疑菜#母忘~~応

臣器

や兵

心菜

,l'¥-J b消叫邸終

l足国〇渥疑

!:.l.0:,

¥-) Q

~ 一

牛ー

(RP1)

Q器

苔如

皿炉

丙吋

か゜

,,Justinian hat die konsumierende Wirkung der Rechtshangigkeit allgemein beseitigt u

nd die Solutionskonkurrenz

<lurch zahlreiche

Interpolationen an die

Stelle der K

onsumptionskonkurrenz gesetzt,

dabei aber versehentlich

←)

eine Reihe von Klassikerstellen unverandert gelassen." (S.

659.) (~

遜述

室旦

.l-6l-0)

洲~

~-R

-:p -

Q RZ旦

2!~~Q奴茶母心

,,Indem Justinian

die mit

der litis

contestatio eintretende

Klagenkonsumption beseitigt,

werden auch die

回Grundsatze der K

lagenkonkurrenz von Grund auf verandert." (S.

505.) (¥£-葉迂室以丑

l-0)

>) Q

吋A区

終臣

製如

’ゃ

蒻和

悩終

菰述

会ふ

’唄

図〇

牲窪

旦ゃ

全0追('¥

\-)如縄ユ心Q茶怜涯〇皿孟

p~i-0

ロー忙坦Q澁避苫器ぐ口旦0:,~Q

,禅

縣(i)

ギ(ギ

1(K)

Page 3: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

(Gesammtwirkung) が

Consumptionにもとづくならば、

それは訴訟法に属し、

そうすると、

それは

iuspubli ,

(Gesammtwirkung) をしばしば合意によって排除したという注解、

にもとづき次のように論じる。全効力

当事者たちは

Litiscontestation

の全効力

これは、

、、、、、、、、、、、

ユースティーニアーヌスによってl.

28 C. de

Consumptionskraf tを失ったときに、なおも

Litiscontesta tionに結びついたままであったという事実である。実

際に、次のことは、きわめて自然である。すなわち、

Correalitatの存続の非常に長い世紀の後、古い裁判制度

の崩壊とともに、右の現象の

dieprozessuale Consumption

との関連の認識が失われたこと、人は、それをもはや、

fideiuss. 8, 4

0 (41)

において伝えられる注解、

二個の要因の、すなわち

CorrealverhaltniBの性質およ

dieprozessuale Consumptionの規則の、産物として認識したのではなく、もっぱら、

Correal verhal tnif3の実(4

)

体法的な、そしてそれ以上説明され得ない特性であると観察したのである。はじめに引用された1.5 de fideiuss.

、、、、、、

における

Ulpianの意見は、そのような理解を強く想起させる。

まさにこのことが、第二の異論にもまた提示されうる。

すなわち、

(Gerichtsverfassung) および法律学

(J urisprudenz)

異論

(Einwendung) はヽ

ほとんど意味をもたない。第一は、

この効果が、

それが古い

iudiciaの終了の後その

-••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

•••••••••••••••••••

••••••••••••••

Gesammtwirkungの根拠としての

dieprozessuale Consumptionに反対して主張されうるであろう他の二個の

1

アイゼレ

(Fridolin Eisele)

二巻

二号

が書いた

(3)

(一八九一年)。

(七六五)

Page 4: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

cus梨0~Qp母

:;;;;:,'pactum旦弓0~溢当ゃ袋砧終全0~

ゃ母

心I',

A.)゚」(叫

>J>

JP!'-----~

~~

忘l]llIT忍,...)~

~ ~

C. 8,

40, 28

藝封

や伶

心0

>) Q~

奴QDJ姿晦峯茶'華王祗

11『ロート栄・綜

111~』

(r-)

約1111澳

<栄

(10)以玲~o

>)QOJ姿晦姦如字号

1"'~゜

Generaliter sancimus, quemadmodum in

mandatoribus statutum est,

ut contestatione contra unum ex his facta

alter non liberetur,

ita et

in fideiussoribus observari.

(~ 薬

竺室

旦吋

心)

「東柊出祁

l旦0::.~~01-<以哀ヤ心咄

坦濁訊赳旦吋(\~

竺幸

Q抑

竺鞣

如涙

会菜

袖4

製◎

ふ兵

心e

心匡

]Q粟

畏竺

苓岩-<U0::, ~

如令ふ菜心'

、く枷')刈如'

!tjrr-<送l~

旦哀俣怜心゜」

’―; ・Invenimus enim et

in fideiussorum cautionibus p

lerumque ex pacto h

uiusmodi causae esse p

rospectum, et

ideo generali

lege sancimus nullo

modo electione

unius ex fideiussoribus

vel ipsius

rei alterum liberari,

vel

ipsum reum fideiussoribus vel u

no ex his

electo liberationem mereri, nisi satisfiat

creditori, sed m

anere ius

in-

tegrum, donec in

solidum ei

pecuniae persolvantur vel alio

modo satis

ei fiat.

(}L-葉

竺匿

以吋

!{a)「迷岩

-<Q

岩崎記パ'::.¥-)

-,@ ,

唸V

竺全

全心

膏王e函探全ふ庄皿む和菜¥-)::. !{a >

J AJ如俎瞑ヤ心全ふや

~0\-)'茫

(""'\,...J¥-) l'¥J

Q迄

旦,

1峯

坦粟

旦吋

0¥-J,

::. 会

各I-Oft:::

坦旦

吋0

\-J如'恙避神旦痙唄‘全ヰペふ菜終二竪~,~

岩<

廿Q

l-<

悩北

延姿

抽皿

鈎茶

翠羊

や菜

!{a>J心

旦吋

0¥-J

送等

Q神

迂甑

如ぷ

菜1'1',

洲北'恙途丼皿寄投'苓岩<如...)

"'-/~l'\J Q廿e

1-<茶

翠弄

ゃ菜

1-0>JAJ旦

吋0¥-J

竺'堂至ゃ菜心リ刈吐終"'-/,.

寒避押旦<恥領涵茶屯艮泡ゃ菜憫以迂等e担

坦や

匡<

以痙嗅茶的、沢ふ菜

!{a1t1S

や迂

送栞

竺{I訳<叩ふ出薬1"'!{a

>

J AJ如

粟悛1"'!{a゚

N・ldemque in

duobus reis

promittendi constituimus,

ex uni us

rei electione

praeiudicium creditori

ad versus

ロー忙悉Q澁迭店器ぐ口旦0~YQ

i袖縣

(l

)~

(ギ4く回)

Page 5: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

翌悉途

~(l1

~1 ]nit'

1 0 (や

1(111)

alium fieri

non concedentes,

sed remanere et

ipsi creditori

actiones integras

et personales

et hypothecarias,

donec per o

mnia ei

satisfiat. (¥L-

薬送室旦吋心)

「匡迭以

,.._)\-..J'11-<茶郎函怜心寄ぐ口旦

0~\-..J送,

}tjo-<投,

1

-<Q迄

姿如

翠羊

以吋

0t-1迂

遅送~Q幸0迄途押旦芸

1"'l-0苗溢旦芸⇒臼寄器揺話刈終

l-0J

J A.)如

涎裔糾01'T',

睾送

神Q

苗送茶学岩-<旦芸

1"'l-0茜

送如

苺罪

蓉旦

芸怜

心如

Q-4)'1"'・: 〈

P旦

0~\-..J匡-<旦痙直茶ヰ

·Kふ兵心悩や逆{涙<印且尽

i¢1"'l-Oリ叫如哀製

1"'l-0゚」

cv:, ・Si enim pactis conventis h

oc fieri

conceditur et in u

su quotidiano s

emper hoc versari adspicimus, q

uare non

ipsa legis

auctoritate hoc permittatur,

ut nec simplicitas

suscipientium contractus ex quacumque parte possit

ius creditoris multilare?

[a. 531]

「ぐ口如加菜心索咲旦吋

0¥--'会全か

JA.I

忠こ

終兵

菜か

JA.I茶

蛋函

和菜

化m

綜〇草

l.t:U兵~\--'綜旦や菜茶

¾l-1~t-OJ

J叫如工築

1"'t-0~D"終旦岱沢旦’坦恙e送

~!'\JQ,-4JQ旦丑

0¥--',,

屎料盆

Q

挑甜抽Q疵葉迂茶二全終心活令旦

0~\--'如芝避抑e避栞如忌蓬⇒終二弓

~r--旦刈~

~r--J J A.I茶溢{~ゃ菜

Q>JA.l茶埒

心↑会

」゚(00

)

N ~~~~ 吋

.s;;-.i忌'

1 <11ギ

母旦ふ

<'l¥"-ー

(Keller)竺罹m::-

.{-! o

,,W enn for eine

Obligation Biirgschaft existirte, so w

urde nach d

em classischen R

omischen Recht der B

urge

(0-,)

<lurch Belangung des H

auptschldners frey,

und ebenso umgekehrt. (1)

Man sehe L.

pen. C. De fideiussoribus. (2)・...... ・...... ・.. ・......

"

リe坦

(N)旦¥,Q蒋苔茶

~t-@゜怜終兵心'C.

8, 40,

28茶示王や辛

~::-t-@QP~t-@o

>JQ幽ざ孟旦井掟旦饂蔀終べ柊

奴Q似

l]llIT如,.._)

0会

s誤

t-@>

J

A.)茶吝

蔀や

玲心

刈ふ

<'l¥"-ー送

l]HIT0

~::-

t-@゚

Page 6: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

,,Es ist

notwendig, die

Worte dieser

historisch sehr wichtigen Stelle

vollstandig vor A

ugen zu haben. Sie

lautet so: (Iustinianus A

. Ioanni P.

P.) Generaliter sancimus, q

uemadmodum in

mandatoribus statutum est,

ut

contestatione contra unum ex his f

acta alter

non liberetur,

ita et

in fideiussoribus

obseruari. ……………(ふへ

ll'ー竺<井区如忘8:c,.....)

¥-.l :, l-0)

……………

ut nee s1mp 1c1tas

susc1p1entmm contractus e

x quacumque causa possit

ius creditoris multilare."

奴憐Q~

旦封茶罹討ミ菜

¥-J::,

N_d゚

ぼ)

Dat. 15. Kai. N

ouemb. Constantinopoli post Consulatum Lampadii et

Orestis VV. CC. 531.

終却,

>) Q苺坦茶壬ゃ菜¥会

゜遅送抑如#葉旦楽平北公や玲('\~全゜苗溢翠迎Q~総学旦吋心如Qp~0~

会゜

「苗(:::::

)

送茶t米

辻宕冊苦榮遷刈終

.s;-,, 苗

溢〇

翠製

茶t戒

辻送旦祠海厩恥蛉g吋避和終二知↑以」刈::,JI'-

令"<_-;、,.LI入

ギ"<;:-..L軍

Q裁縄以弓

心如0や~('\~全゜

(....,) Max Kaser,

Das romische Privatrecht,

Erster Abschnitt,

Zweite, neubearbeitete

Auflage, C.H. Beck'sche

Verlagsbuc-

hhandlung, Mlinchen, 1971.

(N) M

ax Kaser, D

as romische Zivilprozessrecht, C. H. Beck'sche Verlagsbuchhandlung, Mlinchen, 1966.

(CV)) AcP, 77,

S. 416.

(-tj<) Ulpianus libro

quadragensimo sexto a

d Sabinum Generaliter Iulianus ait

eum, qui heres exstitit

ei, pro q

uo intervenerat,

liberari ex causa accessionis

et solummodo quasi

heredem rei

teneri. denique scripsit,

si fideiussor heres extiterit

ei, pro

quo fideiussit,

quasi reum esse

obligatum, ex

causa fideiussionis

liberari: reum vero

reo succedentum ex d

uabus causis

esse obligatam. nee e

nim potest repperiri, q

uae obligatio q

uam peremat :

at in fideiussore et

reo repperitur, quia rei obliga-

tio plenior est.

nam ubi

aliqua differentia

est obligationum,

potest constitui alteram per alteram peremi :

cum vero d

uae

ロー忙屯Q澁避苔器ぐ口旦0~\--'Q

]甜脳

(1

)l 1

(~~

(I 1)

Page 7: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

翌坦

踪長

1]~

1 ]II¥t' 1 1 1 (や

~(1

)

eiusdem sint potestatis,

non potest repperiri,

cur altera potius q

uam altera

consumeretur. refert a

utem haec ad speciem, in

qua vult

ostendere non esse

novum, ut

duae obligationes

in unius

persona concurrant.

est autem species

talis. si

reus

promittendi reo promittendi heres extiterit, duas obligationes sustinet :

item si reus stipulandi exstiterit heres rei

stipulandi,

duas species obligationis sustinebit.

plane si ex altera e

arum egerit,

utramque consumet, videlicet quia natura obligationum

duarum,

quas haberet, ea esset,

ut, cum altera e

arum in

iudicium deduceretur, altera consumeretur.

()L--築

廷宝

旦弓

t-0)

!>---~

~~

竺,

)L-薬活如愉唇似011冨エ

(S.375)

U忘田~~~t-0

0

Kaser, RP 1,

S.

643, An

m.

27将

吋・;::,

S. 658, A

nm.

27翁

産°悩心

'Kaser,RZ,

S. 305, A

nm.

38 $

淫゜

Paul Frederic Girard/

Felix Senn, Manuel Elementaire d

e Droit R

omain, Paris,

1929, p. 787, n. 4 $淫

plenior旦0~

~-

Heumann/Seckel, Plenus $

淫(starker,

weiterreichend >

J訊侶唸忘圧ゃ菜~

~t-0)゜

peremi旦0~

~'H

eu

man

n/S

eck

el, P

erimere~\産

(insbes.zum Erloschen bringen, u

nwirksam machen) 0

(Li.))

AcP, 79, S. 338

ゃ如

111111忍~~

勾心

゜知

踪1110

姻(□it'

I1

1 o冨ti¥L-$

苗弓゜

(<.0) CODEX IUSTINIANUS RECOGNOVIT E

T RETRACT A VIT PAULUS KRUEGER.

(t-) 匡

."i(H::1や

冨忌

(ば)如拇街

(oo)

Friedlich L

udwig Keller, U

eber Litis

Contestation und Urtheil n

ach classischem R

omischem Recht, Zi.irich,

1827, S.

435£.

怜詣

綜ば

ば姻

Init'判

l冨幹

淫゜

(0))

>J Q

紺←

)Qm器

忌ti'

緊姦

QMitbi.irge

Q翠

畔1111謳

い芦

心゜

ぼ)

叶ー

K1トヽー

I¥!>---

ー区

k恕

訊庄

珀船磁0蓮

蒻辻

媒0

1母

ェe案

ミ応

JI'('p

硲t-0

..}J :::---

・r--K茶1]1111

0~ ~

t-0°

Detlef Liebs,

Die K

lagenkonkurrenz im romischen Recht,

Zur Geschichte

der Scheidung von Schadensersatz

und Privatstrafe

, Van-

denhoeck &

Ruprecht in

Gottingen, 1972, S

. 38如

翁臣

賽吋

゜悉

旦1]1111

忍1"'t-0゚

は)幸田『ロー忙坦.綜

Ill~』

"i(11I111fnn~ti ¥L--翁産

吋i忌丑

Qi'---~ゃ~Q以Q

die prozessuale C

onsumption刈

丘喫

母t{o

::, 竺心

玉噂

似Q

die konsumierende

Wirkung A.I

::, , 疇恥ぼ

:itrn,....J~r{t{a゜

Page 8: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

←)

=—01" K

(Klagenkonsumption)

竺)

)Q Consumption硲

t-0:,迂

konsumieren終刃旦翌

~+,--t-01 R垣

Q嫌

以如

転(<N)

婆⇒¥J:, t-0゚

>J4;ふ

梨土

茶翌

到ヤ

心べ

糾似

や送

終-v'

悩心

,)J菜

3忍土茶躙郡終《怜奴坦刈

:,'I'兵

士や

如終

二茶

’痴

叫◎

ド照

巨3兵

¥J:,r-0Qp誤

ド将

'Vo

-;::--―01"

K Q縄

似Qく曲逗旦0:,

\J送,~

以料

條ヤ

心゜

)))几よ翠士ふ菜心《侶似旦壬¥J

-v t-0

consumere, toll ere,

perimere終

勾謬

砂誤

かい

J旦

.i.,;(¥ ¥..J,

知I':,

叶踪

’勾

e知

C以

王今3菜

心全

Q]惹

如忌

炉J刈

忘や

枷心

刈料xt-0゚

8 Iul.

54 dig. D. 44, 7,

18.

Si is,

qui Stichum dari stipulatus fuerat, heres exstiterit ei,

cui ex extestamento i

dem Stichus debebatur :

s1 ex

testamento Stichun petierit, non consumet stipulationem, et

contra si ex stipulatu S

tichum petierit,

actionem ex

testamento salvam habebit, quia initio

ita constiterint h

ae duae oblgationes, ut altera

in iudicium deducta altera

nihilo minus integra remaneret.

(¥L--薬

迂室

旦サ

t-0)

Heumann/Seckel

Q Consumere

旦ein

Recht oder eine Eigenschaft a

ufheben, erloschen m

achen

茶母

心゜

~Q

]~

叫,...)

¥J cons. s

tipulationem茶

~s;;,'が紹茶示王ゃ菜ド年心

◎ Pomp. 5 Sab.

D. 13,

6, 6.

ut alterutro agente alterius actio contra furem tollatur.

()L--薬

竺室

旦吋

t-0)

Heumann/Seckel

Q Tollere

QM旦

einRecht, Rechtsverhaltnis oder Rechtsgeschaft a

ufheben茶母心

゜~Q

l翠

叫,...J¥..J

toll. actwnem, condictionem茶~,,;;;-."姿《社咋ぷ庄や菜ド勾

-00

(M)

◎ Scaev. 4

quaest. D. 13,

1, 18.

ロー

ト坦Q澁避

苔器ぐ口旦0~\-}Q

1祁森

(l

)1 111

(や-1(

0)

Page 9: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

翌坦踪

-1(11~

1]nit'

1回

(~ftj~)

Quoniam furtum fit,

cum quis

indebitos nummos sciens

acceperit, videndum, si

procurator suos nummos sol-

vat, an ipsi

furtum fiat.

et Pomponius epistularum libro octavo i

psum condicere ait

ex causa furtiva:

sed et me

condicere, si ratum habeam quod indebitum datum sit.

sed altera condictione altera tollitur. (}L-

葉竺

室旦

吋l-0)

◎ Pap. 3

resp. D. 12,

6, 57,

1.

Creditor, ut procuratori

suo debitum redderetur,

mandavit :

maiore pecunia soluta

procurator indebiti causa

convenietur: quod si

nominatim ut m

aior pecunia solveretur, delegavit,

indebiti cum eo qui delegavit erit

actio,

quae non videtur perempta, si

frustra cum procuratore lis

fuerit instituta. (¥L-

薬竺

室旦

吋l-0)

Heumann/Seckel Q

P・

enmere旦

zumErloschen brmgen, unw1rksam machen茶

~s::-.">J

訊知

←荘

顎的

~\.J::. i-0゚

◎ Pap. 5

resp. D. 26,

7, 39,

15.

Adulescens tutoribus conventis, a

quibus totum servari n

on potuit,

adversus curatores, qui tutelam ad se neg-

legentia non transtulerunt,

integram actionem retinet :

neque enim tutelae

iudicio consumptum videtur,

quod

alterius officii querellam habuit.

(}L-薬

竺室

旦吋

i-0)("<1'

)

@)

Paul, lb. sg.

cone. D. 44, 7,

34, lf.

,......, ・Si is,

cui rem commodavero, earn

earn subripuerit,

tenebitur quidem et

commodati actione

et condictione,

sed altera actio alteram peremit aut ipso iure aut per exceptionem, quod est tutius.

(}L-葉

竺室

以吋

心)

Heumann/

Seckel Q Perimere

(~ 忌祟)旦,.

J J訊

侶翡

荘症

恥#

勾心

Page 10: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

N・Hine de colono r

esponsum est,

si aliquid

ex£undo subtraxerit,

teneri eum condictione et

furti, quin etiam

ex locato:

et poena quidem furti

non confunditur,

illae autem inter

se miscentur.

et hoc in

legis Aquiliae

actione dicitur,

si tibi

commodavero vestimenta

et tu

ea ruperis :

utraeque enim actiones

rei persecutionem

continent. et

quidem post

legis Aquiliae

actionem utique

commodati finietur:

post commodati a

n Aquiliae

remaneat in

eo, quod in

repetitione triginta dierum amplius est,

dubitatur : sed verius est remanere, quia s

im-

plo accredit et simplo s

ubducto locum non habet.

(fL-薬述室旦吋~

)

Heumann/Seckel

Q Miscere !:.2',,inter s

e misceri actiones,

d. h.

die Anstellung der einen actio

konsumiert

die andere (l.

34§2 D. 44,

7)"茶~~゜

回◎ Paul,

18 ed. D. 12,

2, 28,

4.

Exceptio iurisiurandi

non tantum si

ea actione quis

utatur, cuius

nomine exegit

iusiurandum, opponi debet,

sed etiam si alia,

si modo eadem quaestio in

hoc iudicium deducatur, forte

si ob actionem mandati negotiorum

gestorum societatis

ceterasque similes iusiurandum exactum sit,

deinde ex isdem causis c

ertum condicatur, quia

per a teram actlonem altera q

uoque consumitur.

(fL-薬竺宝旦吋~

)(<a

)

@) Paul, 6

Sab. D. 17,

2, 38, 1.

Si tecum societas m

ihi sit

et res e

x societe c

ommunes, quam impensam in

eas fecero quosve fructus e

x his

re-

bus ceperis,

vel pro socio vel

communi dividundo m

e consecuturum et

altera actione alteram

竺!!i

Proculus ait.

(}L-薬

芸室

旦吋t-0)

ロー

ヤ坦e苗~

t器ぐ叫パ,:,\-)

Q]祁森

(1

)lば

(ギ1,q<

)

Page 11: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

翌坦

綜Kl1

~1 ]rI¥t'

l~( (やはギ)

(t-)

@

Paul. 8 Sab.

D. 27, 3,

2, 1.

Quod si

furandi animo fecit,

etiam furti tenetur.

utraque autem actione obligatur et

altera alteram n

on tollet.

sed et

condictio ex furtiva

causa competit, per q

uam si

consecutus fuerit pupillus

quod fuerit

ablatum, tollitur

hoc iudicium, quia nihil absit pupillo.

(疇

事山

殻)

Ulp. 18 ed. D. 44, 7,

60 =50, 17,

130.

D. 44, 7, 60.

N

I d

d

umquam act10nes p

oena es

e ea

em pecuma concurrentes alia aliam consumit.

(}£-薬藝室以吋

t-0) D. 50, 17

130. N

・1

d

d

r r

,

umquam actlones, praesert1m p

oena es,

e ea

em re

concurrentes a ia a

mm

consum1t. (¥L-

-OP4 途

竺室

旦吋t{a)

(00)

◎ Ulp. 2

8 ed.

D. 17, 2,

43.

Si actum sit

communi dividundo, n

on tollitur

pro socio actio,

quoniam pro socio et

nominum rationem habet

et adiudicationem n

on admittit.

sed si

postea pro socio agatur,

hoc minus ex ea actione consequitur,

quam ex

pnma actione consecutus est.

(\L--薬送室旦吋~)

位)

◎ Ulp. 30 Sab.

D. 17, 2,

45.

Rei communis nomine c

um socio

furti agi

potest, si

per fallaciam dolove m

alo amovit vel

rem c

ommunem

celandi animo contrectet:

sed et

pro socio

actione obstrictus

est, nec altera

actio alteram tollet.

idemque in

omnibus bonae fidei

iudiciis dicendum est.

(}L-薬

迂室

旦サ

!-0)

Page 12: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

ぼ)

Ulp. 42 Sab. D. 13,

1, 7,

1.

Furti actio

poenam petit

legitimam, condictio rem ipsam.

ea res facit,

ut neque furti

actio per c

ondictionem

neque condictio per furti

actionem consumatur. is

itaque, cui

furtum factum est,

habet actionem furti

et condic-

tionem et vindicationem, h

abet et a

d exhibendum actionem.

(fr--薬

竺互

以吋

!-0)(::::

)

Ulp. 43 Sab.

D. 47, 1,

2, 1.

Qui igitur h

ominem subripuit et

occidit, quia subripuit, furti

quia occidit, Aquilia tenetur, n

eque altera h

arum

actionum alteram c

onsumit. (fr--

葉竺

室以

吋!-0)

ぼ)

Ulp. 46 Sab. D. 46,

1, 5 g.

E.

・・・・・・plane

si ex altera

earum egerit,

utramque c

onsumet, videlicet

quia natura

obligationum duarum, quas

haberet, ea esset, ut,

cum altera earurn in iudiciurn deduceretur, altera consurneretur.

(~ 薬

送室

以吋

t-0)

式サ,~一

゜f'K茶迦葵

~l-0consumire, tollere,

perimere終

勾詞

踪墨

芦ふ

菜ド

勾9

叶―

KIド←—

Il I'---ー

区幻

担讀

岩娯誨Q~柊奴旦昇

±:l-0皿は芸声終零如訳~o

>J菜ふQ哩送'「淀燈」

~l-0::,送

「悪

学」

終勾

叫::,'I'吋

が終枷遠終ノ埒心

I'o

一以将::,¥J訳

心吋

ー幻

トヽ

ーll

I'---ー区KQ苺坦や

~l-0C. 8,

40, 28

以迂'リリ旦眠ペ

¥J::,l-0

晦茶乱祖緊⇒

¥J::, 終二

>JQ>JA.l竺'臣匿や

~l-0全勾

'I'全゜

>JQ毎坦迂'「淀證」埒

l-0::, 竺

「要

学」

終勾

Q臣

圏旦

巨兵

心如

QP竺終::,Q全゚

r¥J'I'や

送終

'V'¥J,苺

坦や

逆芸

Q晦

茶庄

二ふ

兵¥J::,

l-0 Q全゚

(.-.) Die Klagenkonsumption des romischen Rechts. SZ, 86 (1969), S.

169-S. 191.

(N)

S. 177,

Anm. 30.

ロート坦Q茜避苔器ぐn以0:,~Q

]禅低~(

i)

lギ

(やばK)

Page 13: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

翌坦

~-1(1凌

Il11愈

1 < (早はば)

(M)

>J Q~

似旦0~

化Kaser,

RP 1,

S. 417,

Anm. 39,

S. 615,

Anm. 15,

S. 658,

Anm. 27,

Girard/Senn, op.

cit., p.

433, n.

1,

Reinhard Z

immermann, T

he L

aw of

Obligations, Roman Foundations of

the Civilian

Tradition, Juta &

Co, Ltd,

South

Africa 1990 and 1996, p.

849, n. 99,

p. 924, n.

21如

鈴鹿

(寸)

怜詣

綜1110:¥li!l

踪Knit'

1: <賦~~将吋も匡.綜

1111濠

J綴l索

111回寓~}L-$匪

(L!'))

醤綜11111:¥li!l

翠1nlt'

li~

冨益fL-R

鹿゜

(<.0)

>JQ

~ 似旦0~

~-

Kaser/

Hackl, RZ, S.

617, Anm. 22如拇臣賽吋°

や公

江Kaser,RP 1,

S. 576, A

nm. 44,

S. 592,

Anm.

13如~\産

"The procedural c

onsequence is

spelt out by Proculus:

"・・ ・altera actione alteram tolli

[ait] ."" (Zimmermann, op.

cit., p.

466)

(c---) Kaser, R

P 1,

S. 364, A

nm. 17,

RP 2,

S. 430, A

nm. 37,

Kaser/

Hackl, RZ, S.

617, Anm. 27如鈴臣迦弓゜

(oo) ,,Zur Konkurrenz von actio c

ommuni dividundo und actio p

ro socio s.

Paul.,

Ulp. D. 17, 2,

38, 1 und 43." (Kaser, R

P 2,

S.

414, Anm. 38.)

社澁綜

11111:\li!l抵

11□~h

i l

<冨

鈴淫

(o,) ,,In

all en ihren A

nwendungen hat m

an die

actio pro socio i

m spatromischen P

rozeB gegeniiber d

em f

estumrissenen klas-

sischen Formelschema elastischer g

ehandhabt, sei

es <lurch mogliche Einschrankung ihres G

egenstandes auf einzelne Leis-

tungen, sei es <lurch Erweiterungen." (Kaser, R

P2, S.

413. Anm. 23将吋'6

24ゃ~\涯

0)$

産゜

怜澁

綜Iii

I 1:lli!l

網1nlt'

l: <

皿翁

産゜

ぼ)

Kaser/

Hackl, ZP, S.

305, Anm. 33 $匡怜誼綜

11111:\li!l翠1□~h

I 1

<賦

総淫

(;::::) ,,Die successive V

eriibung verschiedener V

erbrechen andert selbstverstandlich nichts a

n der Bestrafung eines jeden :

qui

hominem

subripuit, sagt U

lpian (Dig.

47, 1,

2, 1)

et occidit,

quia subripuit, furti, quia occidit,

Aquilia

tenetur, neque altera

harum actionum alteram consumit.

" (Theodor Mommsen, R

如mischesStrafrecht,

Leipzig, 1899,

S. 887,

Anm. 1.)"~\

芦怜

醤綜

11111:\li!l踪1

1食1

1~

直総

産゜

心)淀モー

Q栄

(L!'))如

栂皆

Page 14: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

M・Gai. 111-180.

Tollitur adhuc obligatio litis

contestatione, si

modo legitimo iudicio

fuerit actum.

nam tune obli-

gatio quidem principalis dissoluitur,

incipit autem teneri reus litis

contestatione. sed si

condemnatus sit,

sublata litis ←)

contestatione incipit

ex causa iudicati

teneri. et

hoc

〈est〉quodapud ueteres s

criptum est:

ante litem contestatam

dare debitorem oportere,

post litem

contestatam condemnari oportere,

post condemnationem iudicatum

facere (C'J

)

oportere. (¥L-

薬竺

至以

吋!-0)

(M)

や一

ヤ心

K(Gaius)

茶'

>J Q 180

旦兵

二戸

obligatio茶

litiscontestatio

以吋

0y淀運

1"'!-0,叫榊四::,y ::,

i-0゚ヤ

や旦

veteres旦吋

0¥--J

l]llII兵

菜y::,

i-0'刈

釦全

菜y::,

心茶,

J) Q

揺倒送臣袈如送ふ之や::,i-0

〇や

藝終

二全

,A

)~

令ヤ

把渠

1"'!-0゚

-<迂

tolliturobligatio litis

contestaione翠

如。

さふ

actioin

personam in

ius concepta旦

Q冷

巨学

や如

,J)菜旦

芸⇒戸

l挙坦終船窓や

~!-0bis d

e eadem re n

e sit

actio旦

迂actio

in rem Q

叡唸

叫氾

虹叩

勾釘

逗終

二忍

A) ::,'因把崇や~!-0

(Levy, 1-50)゚('SI'

)

リQ

bis de eadern re n

e sit

actio竺

坦茫

Q奴

煽旦

専環

如1°',

~"';-; 1ヽド己

:"

I""ー区K以吋心如Qゃ~!-0

Solet et illud

quaeri, quo referatur q

uod scriptum est:'bis d

e eadern re

ne sit

actio': id

est, hoc'bis'ad actorem

回an actionem.

Haec ex iure obscuro.

(¥L-薬

述室

旦弓

!-0)

リ兵

尉繹

事(DonaldA. Russel)

出齋

知゜

Another Question frequently raised

is what the text of

a la

w refers

to. "There shall

not be an action

twice

on the

same matter."

Does "twice"

apply to

the prosecutor or

to the

prosecution ? These points

arise from

ロー

ト坦Q澁~t器ぐ口旦

0:,\--'Qi唸脳

(i

)1~

(ギ

ば回

Page 15: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

巨悉

綜i(

J潰u

1 ]n¥t'

110

(早ば

II 1)

obscurity in the l

aw. (¥L--

薬竺

室旦

吋t-(a)

慨心'

(<D)

'("'~

ー(Bekker)

竺,¾Q似千示王,_)

\-'~t-(a゜

(c---)

,. ,. ,.

,. ,.

,. ,. ,. ,. ,.

,. ,.

,. ,. ,. ,. ,.

,. ,.

,. ,. ,. ,. ,. ,.

declam. 266 arg. :

bis de eadem re a

gere ne liceat

. in

quadam civitate proditionis d

amnatus missus est in

ex-

silium. hello

eadem civitate

laborante revocati

sunt exsules.

is qui

proditionis damnatus fuerat

fortier fecit

.

,,, ,,

,,,,, ,,

,,,,, ,,,

,,,,, petit ut i

terum causam suam agat.

accusator praescribit quod bis d

e eadem re

agere non licet.

sermo ibid. :

postea veniemus ad id

quoque a

n utique

ista praescriptio

valere debeat semper, hoc est

an

,,, ,,

,,,,, ,,

,,,,, ,,,

,,,,,, etiam in

publicis causis

bis de e

adem re

agere non liceat.

in quo illud

dicetur: privatis

litibus, quoniam et

mmus momenti et

plus nurneri

habeant, succursum esse

hac lege,

publicas .

act1ones

maJores esse

quam ut

cadant exceptione.

(亜屯笑渡合令迂巫似茶ぶふ叶

°("~...L)

'(<'-R-+n"

_,,_ リ

Qbis

de e

adem re

ne sit

actio Q

~ 忌

Q楽

窓旦

0::.¥J',,von

dieser regel

als solcher m

eldet

meines wissens nur Quintilian"

叫急

'(¥-..I::.

l-0゚

4r--rnp竺'

云ふ兵終二゜

リQ臣

輿如

縄01-0

刈枷

'リ0船惑茶圧;ふ兵心゜担起ロー

tyQ~苺P

投'

~"<

;:-, ヽIト'<:-

:::--. I'---

ー区

メ旦⇒全

:, 0 Q堂

起全

ふ'

>) Q

船窓

茶巫

忌如

船兵

怜如

Q叫

,-Jt-'BI:

~ ふ菜心吋

~I'旦終

0足全

゜廷

旦送

令全

ふ終

二゜

r¥J Q.l[J孔パ'::,

~ 竺巡旦洲ぺ心叫,....)~~や一~i"K茶

IIIー180

旦将~\-)~

obligatio茶

litiscontestatio

旦廿

0¥-.J悪

ヤt-0,

刈祉

m::,~::,i-0>J

刈旦

0::,~'

△令

ヤ茶

如淫

〇吋

i("'¥旦臣睾如尭遠し汎..J:,

NP゚リ

辛茶

{1fl<瞑

忌旦

饂邸

終臣

暇ゃ

埒心

リQ~唇坦坦

0~\-.J竺'

(00)

巡以悧唇

0NP >

J ,..lJ旦

1"'NP゚

(-)

= nach d

em Sprachgebrauch der Pandektenjuristen zur Bezeichnung der Juristen, die langere Zeit vor d

em Berichter-

Page 16: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

~

statter gelebt haben; dies

geht bald auf die

altere und mittlere

Republik, bald auf das Jahrhundert vor Augustus, bald

au£das erste Jahrhundert der Kaiserzeit (

Heumann/

Seckel QVetus.)

(N)

The Institutes of Gaius, Part I,

By Francis d

e Zulueta, O

xford at

the Clarendon Press

.

(M) "He is

best known for

his Institutes ('Teaching Course'),

elementary lectures for

students delivered in 160

-1 but prob-

ably not published by himself." (

OCD [THon.])

(寸)

"He was born around A

D 35 at

Calagurris (Calahorra) in Spain" (

OCD [

RGA/

MW])

(L0) Quintilian,

The Orator

's Education, B

ooks 6-8,

Edited and Translated b

y Donald A. Russel

, Harvard University Press

,

2001, p. 266.

(<D) Ernst I

mmanuel Bekker, D

ie processualische C

onsumption im classischen r

omischen Recht, Berlin,

Verlag von Wilhelm

Hertz, 1853, S.

21£. 怜誼

~l-1:j国痢回食

1<ば~~

}L-~\鹿

(c--) "Declamationes pseudo-Quintilianeae, t

wo sets

of rhetorical

pieces ascribed to

Quintilian. (1)

The Declamationes mi-

nores ('Minor Declamations')

are the last 145 of a

collection originally numbering 388.

……

That the master w

as Quintilian

himself is quite

possible but hardly probable. (2) The Declamationes maiores ('Major Declamations

') were already b

y the

late 4th cent.

AD

circulating under the n

ame of

Quintilian, as

quotations in Servius a

nd Jerome prove;

…These highly

coloured pieces can hardly come from the h

and of Quintilian…

…." (OCD [MW])

(oo) Julius W

ilhelm Planck, D

ie Mehrheit der Rechtsstreitigkeiten i

m ProzeBrecht, D

ruck und Verlag der Dieterrischen B

uc

hhandlung, Gottingen, 1844, S. 3££. ~ 涯゜怜#雑逗十巨剥翠

lかく<~益←~\鹿

(,....,)

ゞ卜"))\ー超’叶ー的ト

'<;--11~ー区

k恕

0苺如[齢蒜

(Codex)

Q~

怜区

如忘

HE,_),斎唇

0\-)~N.a゜

Impp. Seuerus et A

ntoninus AA. Valenti. —

因)

Res in i

udicium deducta n

on uidetur, si

tantum postulatio s

implex celebrata sit

uel actionis species ante iudicium reo

ロー忙坦Q澁痣苔器ぐ口とJ.0~\--'Q

1将

森(1)

I 1 l (や

ば11)

Page 17: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

翌坦踪

-1(11~1

1rr\t'I 11 1

(キ吋

1)

cognita. Inter litem e

nim contestatam et

editam actionem permultum interest.

Lis enim tune contestata uidetur,

cum

iudex per narrationem negotii c

ausam audire coeperit.

Dat. Cal. Septembr. Seuero III.

et Antonino A

A. Conss.

> J

e苺

坦(C.

3, 9.)竺

11011母e如Qゃ~t{o

゜(M

)

リQ苺

坦Q

;L.~

~ 晦

峯(M.

Robert Schneider)

出繹

虹゜

1・D.K. S

everus u. Antoninus an Valens.

Eine Sache scheint n

och nicht klagbar g

emacht zu sein,

wenn nur ein einfaches N

achsuchen [um die K

lage]

erfolgt, oder d

em Beklagten die

Art der

Klage vor d

em Prozess

bekannt g

eworden ist.

Denn zwischen der

Litiscontestation und der

Vorlegung der

Klage findet

ein grosser

Unterschied statt.

Die Litiscontestation

scheint namlich dann geschehen zu sein,

wenn der Richter <lurch E

rzahlung des Geschafts die S

ache zu horen

(..;-)

angefangen hat.

(}L-葉

送室

旦吋!-0)

Heumann/Seckel Q

Narratio迂

Erzahlung,Darstellung, insbes.

der Tatsachen, <lurch welche ein K

lager

seine Klage vor Gericht begriinden will (l.

2 pr.§7 C. 2,

58. l. 14§4 C. 3,

1. l. un.

C. 3, 9)や~t-0

(f-薬

述室

旦サ

t-0)゚

!L.. ~?'\晦峯以諾:,¥J,

Auth. De exhib.

et introd.

reis. §.

sancimus. (Nov. LIII.

c. 3.)

将吋

もAuth. De exsecutoribus.

§. 1.

(Nov. X

CVI. c.

1.)

Page 18: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

る。

ローマ法の訴権競合についての

一考察

(

と、

「バルトルスにとっては、

は強制的に双方向の法行為を必要とし、

また、

それに対応する応答

litis contestati 0

に持ち込むためには

contestati 0

の構成的意義

(die constitutive Bedeutung)

ている。

Litis contestati 0

は、

「続く二世紀においては、

られている。

ーについて。

2

ー ロ

この条文

重要な条文であると考えるが、後に検討する。

(5)

(Schlinker)

(C.

3, 9, 1

)

Das Zustandekommen der litis contestatio (S. 22

2-S. 24

0.)

Die Wirkung der litis contestatio (S. 24

0-259.)

シュリンカーは、

(11)

Panormitasらの見解に言及している。

バルトルスが、

litiscontestati 0

の成立

lung des Klagebegehrens]

シュリンカー

(8)

9)

10)

Cinus da Pistoia, Ma

rianus Socinus, Ba

ldus de Ubaldis, A

bbas

学術的民事訴訟は

SpeculumIudiciale

によって描かれた路に広範囲にわたって留まっ

原告および被告の行為

(被告の)

同時に次のことが言われた。すなわち、民事訴訟

(12)

その基礎を原告と被告の裁判上の行為のなかに見出す。……」

バルトルスの見解と同時に、

議論は二個の部分に分かれる。

がドイツ語訳で引用されている。

がヽ

(der Akt)

(原告の側の)

訴えの要求の陳述

[ = die damit korrespondierende Antwort]

に基づき、

三(七五0)

が必要で

[ = die Darstel ,

と始ま

を前提とする。民事訴訟の基礎づけにとっての

litis

(N ustandekommen) について綿密に検討していることが論じ

についてのバルトルス

(6)

(Bartol us)

(7)

の見解を論じている。

Page 19: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

翌坦

綜i(

l1~1 1rr¥t'

11 臣(斗

回兵)

~l-0

° ≫Protestatio (alias

postulatio) vel

actionis editio

litis contestationem n

on facit,

sed sit

per narratio negotij et

respons1onem.≪」

ぼ)

リリ以

':(~,.L~K茶'C.

3, 9,

1 Q以如庄:,,¥-)

:,, か

)4

茶兵

全心

「Rヽ

ll K ,.L足心

(dieKanonisten) Al送凶芸旦

,':(~..L~K迂,

~~1"'心吾料

\-.J(die

gegenseitige Antrage)

如, ,

, ,

,,,,,

, ,

,

湮室-¥m

t-0 Q p

:?i終

-v-'器如[齢埠

(Codex)

Qt,<1)1111全

ふ壬怨

...J~(vomWortlaut des C

odex ausgehend)'誓挑巨~Q

祀凶

怜心

苺坦

(diegegenseitige Darstellung)

や握

四-¥m

t-0゚痣

否竺

rt-'Q0勾'や

~1-J,..iJQ梨葉如営令営擬

(nach

bestem Wissen und Gewissen)

泰宝

ヤt-0

(schildern)如Qや終土菜互終ふ終~

o

Litis contestatio Q走

製孟

取餘

ざnarratio

全’

埒心

二竺

petitio全,

,..iJ~JI'縄唇妍旦ぷ;~~,

-'.(~..L~K匁’択や竺'

litis contestatio

芸丑笞~(Antrag)刈凶芸王氾

(Gegenantrag)旦吋

0臼船己ゃ品噸叫

~Jt"'Glosse山匡疑怜心

[Glosse竺封〇

-4JQゃ埒

t-0]声謬'硲叫配知造

(Anspruch)如如0~~

心叫

柑奉

...J(sich

eines Anspruchs

bertihmen)'挙

如茶

,,

叫誤ゃ菜這晋栄避迂

+¢W...J終二叫咄租砂丑料

~t-0(einwendet)

寄ぐ口,

Jパ環

旦且

豆ド

litis contestatio

茶{恐とや兵心°

如0迎ふ'痣写

(Recht)製

お茶

晦ふ

兵心

旦如

全会

兵ふ

怜,

rt-'リ

全ふ

送写

茶怨

-:!±1,_

)~

刈>Jl{'Q

茄餅<茶'晦ふ菜~~終二刈匡営旦祟

'、〈ふ~

~t-0゜⇒心茶0~,

匡痣

旦litis

contestatio Q~ 船

こ旦

,..iJ0

~,

如茶延赴訳遠紐船3荼坦

(Tatsachenschilderung)以洲

0~-v-匡憮神咬リ祉終

-v-'如。さ公巫甘訳討思差

(Berechtigung)

如屯

製ヤ

心Jい

JP十令や玲心ふ茶翌縄ゃ兵}内

t-0:

≫quod si

actor ius narrat, & reus contra n

egat illud

ius narratum verbi gratia :

dicit actor petita fieri

debere. reus ば)

negat, petita fieri

debere: an inducatur contestatio ?≪

……

」刈

~t応知↑旦く全

,..L全KQ嵯縄竺器

"../0

Page 20: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

ロー

マ法の訴権競合についての

一考察(-)

などが発生する訴訟手続とは異なる時代である。

以上、

シュリンカーの議論のごく

一部分を見たが、

二五

この条文は、前述のように二

0二年のものであ

そこから分かるように、

バルトルスらの時代は、

かれている。

(Prozessgegenstand)

litiscontestatioは、訴訟の基礎つけにとって根本的な意味をもっている。それは、手続きを厳格に、

の訴訟係属

をもたらす~シ〉Adevidentiam praemitte, qu

od de jure antiquo

fiebat res litigiosa per litis contestationem tune enim res dicebatur deducta in iudicium.

^^」

lus, ad C. 3, 9, 1, (tit. de litis contestatione), lit. c), p.

318; Marianus Socinus, de litis contestatione,

§

1

,

fol. 2r." ..lJ-$!lill

バルトルスは、議論のなかでたびたび

C.3, 9, 1

を引用している。

(七四八)

(Streitsache)

(Rechtshangigkeit)

についての準備の局面

(Vorbereitungsphase)

cons um ere

この部分の注に、

へと、本案についての訴訟へとに分ける。さらに、

実体法への効果

2の叫の①は、次のように始まる。

c) b) (2) (1)

訴訟対象

欠席当事者の扱い

本案弁論

a)

訴訟への効果

(Wirkung)

2について。

への

litiscontestati 0

の効果

(Hauptverhandlung) および判決

2は、次のような項目に分かれている。

許容の問題

主張された係争事

,,Barto-

Page 21: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

翌坦綜

~(1

1:#f!J11曲

1Hく

(や臣ギ)

(::3)

心゚窓之旦将:.-,~ 幽

出孟

旦叡

媒-¥m

l-0寄ぐ口以竺,

> J応

J刈

如醤

握⇒

終士菜辺終ふ終二゜

ぼ)

冊北

'IndexInterpolationum

Q C. 3,

9, 1旦

竺Betti,

Biondi, Boye, Collinet, Fliniaux, Jors,

Kipp, Kniep, Kruger,

Lenel, Levy, Longo, Naber, Riccobono, Samter, S

chloBmann, Steinwenter, W

enger, Wlassak Q

如淀

茶玲

心゜

←入

Iト

全弔

II"'\ーI卜

~1'\ー茶埒心刈:.-,

Jr'-> J叫茶雫兵旦

1111rr兵~~:.-,i-0Qp母肉全ふ,

> J応

)A.)Q憮造如咄内ば翌乏終ふ終二

゜図

,,.. . ク、,,

1-¥-'; ヽ(Dieter S

imon)

茶,

> J訊

駅(C.

3. 9)

旦0:.-, ~ 愉眉;._)~:.-,

l-0゚

「⇒全,_)'>JQ~怜

以竺,

-tMや

旦叶

ーK

Iい—

II I'---ー

パ旦

壬咲

-¥ml-0Q

ゃ送

終ゾ

11011母

全ふ

Q-4JQP埒心゚

や菜迂~,._)全旦'蚕以

C.3.

9+C. 2.

L 3以将士心~Q令眺茶惑,_)~:.-,

l-0知C旦'醗砂菜~:.-,

終二

や埒

l'0JI" 0

将紐

,i¥"-/,

湮"-/r-\

—K

Iい—

II I'---ー区

KQ嗣認

U茶-¥ml-0

postulatio simplex celebrata

心:.-,J

r-f"\ふ—

'直’如吐

-4JA.l

批':tふ

兵~:.-,北

淮荊

井痣

Q(kognitional)

噂疇

臼心

廷0疇

#芦

詞→

°心

砂山

鰐,

>J Q

《怜奴竺

deductioin

iudicium Q

r-¥ -

K 1ト

ヤー

II I'---ー区

KQ製瘤叫ぐ終伍'(枷や送終:.-,

0ぷ

""'..L~(de

litis

contestatione)苓

}E,-¥m知

↑旦

LitiskontestationQ配匹酌謬四茎製

0心0

や~::;;;;..'苺迅C

.3.

9竺

将や

ふゾ

ぼ)

坦華譴誨~~心茶皿訊汀涅伍

J叫茶や枷~:@lQl峯忌虞翡憚叡や硲

0北゜

」ぼ)

巨母奴如苧国,_)~訳~s{知~

C. 2. 1.

DE EDENDO

3. Impp. Severus et A

ntoninus AA. Valenti.

Edicta actio speciem futurae litis

demonstrat, quam emendari vel

mutari licet, prout edicti

perpetui monet auctoritas

vel ius

reddentis decernit

aequitas. D.

III k. Sept.

Severo (怠)

(;::;)

III et Antonino AA. conss. [a.

202] (}

£--薬迂室旦吋

l-0)

Page 22: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

C. 3. 9.

DE LI

TIS C

ONTEST A TIO NE

1. lmpp. Severus et

Antoninus A

A. Valenti.

Res in

iudicium deducta n

on videtur,

si tantum postulatio

sim-

plex celebrata

sit vel

actionis species

ante iudicium

reo cognita.

inter litem

contestatam et

editam actionem

permultum interest.

~en

im tune videtur contestata, c

um iudex per n

arrationem negotii c

ausam audire coeper-

it. D.

k. Sept.

Severo III et Antonino AA. conss. [a.

202) (

疇均

に咽

圏C. 3.

9 Q崇峯以

¾Q:;,...茶~~,.

C. 2. 1刈

Q巨

送冷

燕翌

ゃ菜t-'::-

心゜

,,Ueber die verschiedenen E

rklarungen dieser flir

das Wesen der Litiscontestation

sehr bedeutenden Constitu-

tion, welche urspriinglich m

it L.

3. C.

de edendo (2,

1.) ein G

anzes ausgemacht hat……“

I@:~ 怜

奴茶

litiscontestatio

旦刈

0t-'

躙郵

終如

Qp~r-(d

リ刈’洲~,.腟ぺ怜奴茶1~孟

終翌

逃以

玲r{d

>)刈冷渥会菜t-'::-

心゚

:入一~;ヽ

竺postulatio

simplex celebrata叫::,

.

吋祗窓茶吋ー

Kl卜←ー

¥J!'---ー区

KQ坦華囃諜

w;nQ喘窓や

~r-OAJ.....)"

11011母

Q季坦旦長刈叡茶号沢ふ菜心刈迦翌.....)¥--'::,

r-0゚幸浬や,,

>) Q蚕坦茶'坦華く囃蒜抑¥心茶~0

t~d

ie einzige

allgemeiner redende Stelle p

~ 炉

J刈如把渠.....)¥--'::,

心゚

「担公茶

resin

iudicium deducta将

-1-6'6

litis contestatio Q

~ 等旦

暉嵯

如害

、対

終全

0心リ刈竺,,

1 1華

Q囲

王如

(葛)

如いや玲

r-0•00 1°'

終兵心,,

1担

竺"

deductio Q恙

ふQMJ淀茶担呈<孟終

deductioAJ

1凝ヤ心叫::,.

い)刈'

択や芸'等ふ茶

deductio旦栄舘旦←湮製終包{~如ヰ-K~QP" t\J~

如如

0¥--'litis

contestatio如

如l]¥lll

::, 船

ゃ兵

>)心茶や枷

~AJ::,•0>)

刈や埒心゜

ti..YQ

~ 苺

Qlt!l(

茫旦

袖''0

枷,,~ 抑

茶硲釦ミふ兵

r-0';く枷や

~r-00叶ー

Klトヽー

l\

ロート坦e茜捉苔器ぐ口以

0:C,t-.JQ)喰

森(1)

1 1ギ

(-¥-]臣-1()

Page 23: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

室坦踪

-1(11~

1]rr¥t'

11<

(~ 臣ば)

トー

区K

Q坦茫坦

(Gesetzesrecht)旦刈

0t-'

迂,

,{-! ,_J

全旦

'deductio竺

litiscontestatio

如砥

心和

)...¥.)茶や枷心

茶,

,_J会

,....J'litis contestatio Q

~ や超⇒

袋t-'deductio

旦0::, t-'隠旦ふ菜炉

J刈

茶や

枷心

刈::,,r->)

叫送終二゜」

(~)

ャヽ

~(Honore,Emperos and Lawyers)

竺封旦吋が旦暢皿::,t-'::, 心゚

℃ J

has 1,

348 laws between 193 a

nd 282.

Of these seventeen are surely or p

robably letters

addressed to of-

ficials, one of t

hem separated b

y the editor of the c

odes into

three fragments. Six are twins.

Another twenty-

ぼ)

seven are parts of rescripts originally joined but w

hich the editors of the codes h

ave separated. …

…" (f-

薬竺

旦吋

l-0)

ヤ終

兵心

I''l'¥'ヽ△

迂CodexJ ustinianus

旦竺

1~

111母ふふ

11<11母0室Q

1111回<垣

Q坦苺

(laws)茶

如洲

¥-) ::,

l-0刈坦'、

(I';t6.;J't¥J

菜ふ

Q,応心

Ql

1ギ《侶紐

I'-4)A.) -,.JJ A.)

送l垣

0毎

坦(rescript)

や埒

心如

Q如

坦華

譴蒜

押茶

ぼ)

E~

蓑,._)¥-.J翠

姦Q哀

訊叡

旦⇒心礼迦燕,._)¥-.J ::, l-0゚

ャヽ~~,

t\JQ皿

lは全零如宗裟~,._)¥-.J ::,

l-0菜

't¥JQ1 1苺H[II]

以'CJ2.

1. 3-

3. 9.

1 (30 A

ug 202)

茶~l-0

゜(芯)

11011母

旦'茜定)菜如醤ロ::,

.;J全゜ャヽ

~(Ulpian)竺把渠怜心゜

"The first

secure date in Ulpian's career is

30 August 202,

when w

e find

the first rescript that c

an unequivo-

啜)cally b

e attributed to his drafting.

He succeeds Papinian, w

hose last

securely datable rescript was issued o

n 12

February 202.

……The earlier

date is

not impossible,

since Severus returned

to Rome from the

east in

the

spring of 202 and the c

hange from one secretary to the n

ext m

ay be connected with his

return. The text of 3

0

(笈)

August 202 points m

ore decisively t

owards Ulpian's

authorship."

Page 24: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

"It is

through parallels

of style and vocabulary that w

e reach the conclusion that U

lpian w

as drafting i

mpe-

rial rescripts

from A

ugust 202 at

the latest

until May 209.

Sixty-six of

them have survived

from Justinian's

(怠)

Codex and three f

rom other sources.

(;;;)

=—01" K

(Liebs, Hofjuristen)

竺罹

I!l~\J~t-0

,,Nach Papinian hat Domitius U

lpian die

Privatreskripte von Septimius S

everus formuliert,

wahrnehmbar von

啜)

August 202 bis Juli

209."

や菜や迂’令全

゜凶トー区KQ釦

~.;.lCJ 2.

1. 3-

3. 9.

1 Q lm§ 似如

1~旦l認,_)

¥J苔

l恰ヤ

かJA)茶

や柏

心全

,r¥J

菜刈

--,6J,

や枷

終二

全゜

(→

Aao, S. 58££.

怜廿雑翠ば翠

]a記く回寓~\柴

(N) H

eumann/

Seckel Q Postulare

旦postulatio

茶玲

:;;;..'gerichtlicherAntrag心峯ゃ

~\J::,戸

resin

iudicium deducta

non videtur, si

tantam postulatio s

implex celebrata sit (1.

1 C. 3, 9)

茶忘王や菜::,~ ゚

(M) D

as CORPUS JURIS CIVILIS in's

Deutsche Ubersetzt

von einem VEREINE RECHTSGELEHRTER und

herausgegeben von Dr. Carl Ed. O

TTO, Dr. B

runo SCHILLING und Dr. Carl Friedlich Ferdinand S

INTENIS, Verlag v

on

Carl Focke, Leipzig, 1832, S.

420.

("<:!') >)Q垢

令e坦

(Anm.25)

旦'Keller,

S. 12££.

26. u.

51££.、全

翠知

心匹

心゜

(LC")) Steffen

Schlinker, Li tis

Contestatio, Eine Untersuchung uber die

Grundlagen des gelehrten

Zivilprozesses in

der Zeit

vom 12.

bis zum 19.

Jahrhundert, Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main, 2008.

,入r¥=---'、

-R-Q燕犠皿送

ば苺

全ふ

終肉

綜1垢祖之ロー忙坦旦将

+--~r.

1t1s contestat10

綜11話

Dielitis

contestatio als prozessbegrundender Formalakt in

der mittelalterlichen Rechtswissenschaft

ロー忙屯Q澁淀苔邸

a旦0~\JQ

]滞縣

(;

)11~

(や巨回)

Page 25: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

吾坦

綜-1(1凌

:11 1 rr¥t'

1110

(-¥]国11I)

I. Die litis

contestatio bis zur Renaissance der Rechtswissenschat in Bologna (S.

55-58.)

II. Die litis

contestatio in den Rechtslehren des h

ohen Mittelalters bis Durantis (S.

58-S. 145.)

ill. Die litis

contestatio im Speculum Iudiciale

des Durantis und in

den Glossen z

um kanonischen Recht (S.

146-S.

221.)

N. Die litis

contestatio in der Zeit

nach d

em Speculum ludiciale,

insbesondere in den Rechtslehren v

on Bartolus d

e

Sassoferrato und Baldus de Ubaldis (S.

222-S.

259.)

V. Die litis

contestatio und das italienische Statuarrecht i

m spa.ten Mittelalter s

owie summarische Prozess (S

. 260-

S.

281)

VI. Zusammenfassung (S.

281一

288.)

細11話

1 -

1く羊函将吋';:'.:)

1 -¥-l羊

湿e澁裔活

Qlitis

contestatio

綜国

話卦嘩溢裔活

Q器

料全

ふ1<

羊遥

Q忌

袋侃

やQ

litis contestatio

踪ば

垢来

囲咀

詈澁

裔科

味忌

Q怪

料埠

賛悩

ゃQ

litis contestatio

~

1t1s contestat10

茶渥

斗3菜'葉

>J Q窯

l苺旦将:,,¥J,

祁袖

iトr-¥

II"¥入

lト..._..r-<

(Durantis)

Q Speculum Iudiciale~J

兵+--t{d

r .

:,, ¥J,

'; く全

,.L.~r-<

将吋ごく全

~-t--r-<

(Baldus) Q

litis contestatio

Q支印器茶縄⇒

ふ菜

¥J:,,t{d゚

* i卜

叶II"¥

入1ト"°r-<

(Durantis)旦0:,, ¥J゚

"Guglielmo D

urante (1237

-1296),

francese, allievo

a Bo

logna di

Bernardo d

a Parma, professore

di diritto

canaonico

forse a Bologna e

a Mo

dena m

a impegnato soprattutto nella carriera ecclesiastica,

autore dello Speculum iudiciale."

(En-

nio Cortese,

Il Renascimento giuridico

medievale, Seconda edizione

riveduta, Bulzoni

Editore, Roma, 1996

, p.

141.)

Friedlich Carl von Savigny, Geschichte des R

omischen Rechts i

m Mittelalter,

2. Ausgabe, Bd. 5,

1850, S.

571-S. 602. $

淫0

,,Das Werk hat einen g

roBen u

nd dauernden R

uhm erlangt;

auch ist

es nicht blos fur

seine Zeit wichtig gewesen,

sondern es hat diese Wichtigkeit selbst fur unsere Zeit behauptet, i

ndem es

noch jetzt

in dem ProzeB, u

nd auch in

man-

chem Theilen des materiellen Rechts, zu d

en reichhaltigsten Quellen der D

ogmengeschichte gehort."

(S. 585

. ¥L. 華

竺室

旦吋

t{d)坦牲謡唇瞬綜

1O

ITT甜叶く叫t><

中芍皿~~I-'-~\匪

Page 26: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

(c..o) S.

224, Anm. 516 $

淫゜

(c--) S.

222££.

(co) Savigny, a

aO., Bd. 6,

S. 71££.

(o,) Savigny, aaO., Bd. 6,

S. 342££.

ぼ)

Savigny, aaO., Bd. 6,

S. 208££.

は)

Susanne Lepsius,

Von Zweifeln zur U

berzeugung, D

er Zeugenbeweis i

m gelehrten

Recht ausgehend v

on Abhandlung

des Bartolus von Sassoferrato, Vittorio K

lostemann Frankfurt a

m Main, 2003, S.

368総産゚

ぼ)

s. 222

.

ぼ)

S. 224, A

nm. 517 $

淫゚

ほ)s.

224£.

ぼ),,

Alleindiese Stelle s

tammt gerade nicht v

on Justinian, sondern aus d

em Jahre 202." (Dieter S

imon, infra.,

S. 129.)

ぼ)

INDEX I

NTERPOLATIONUM Q

UAE IN JUSTINIAN! C

OD ICE I

NESSE D

ICUNTUR, EDITIONEM C

URA VI

T

GERARDUS BROGGINI, T

OMUS IN Q

UO E

A COMMEMORANTUR, Q

UAE VIRI D

OCTI IN SCRIPTIS A

NTE

ANNUM 1936 E

DITIS SUSPICIATI SUNT, B

OHLAU VERLAG KOLN WIEN, 1969

.

(S:;) Dieter S

imon, Untersuchungen z

um Justinianischen ZivilprozeB,

C.H. Beck'sche Verlagsbuchhandlung, Mlinchen,

1969,

S. 129££

.

虚)

s.

129.

ぼ)

Ugo Zilletti,

Studi sul processo civile

giustinianeo, Milano, Dott. A. Giuffre Editore,

1965, p. 146

釦穿

畔批

ふ造

1"'t{d゚(忌),,

Dievorgelegte

Klage bezeichnet die

Art des

klinftigen Rechtsstreits,

und m

an darf

sie verbessern u

nd verandern, je

nachdem es

die Bestimmung des pratorischen Edicts zulasst,

oder die Billigkeit des R

echtssprechenden es

bewilligt. Geg.

, ,,,,,

,,,,,,, d.

30. Aug. 202, u.

d. 3ten C. d.

K. Sever, u.

d. d.

K. Antonin." (M. Robert Schneider, Bd. 5,

S. 274.)

(芯)Lepsius, aaO.,

S. 342£.

~\匿

0Lepsius, D

er Richter u

nd die Zeugen, E

ine Untersuchungen anhand des

Tractatus testimo-

ロー忙坦

Q澁避姦ぐ口旦

0:C,¥--'Ql袖

脳(1)

11 I : (..¥J

国11)

Page 27: ローマ法の訴権競合についての一考察(一) - COnnecting ...Max Kaser, Das romische Privatrecht, Erster Abschnitt, Zweite, neubearbeitete Auflage, C.H. Beck'sche Verlagsbuc-hhandlung,

巨悉踪

~(11~

11粛

1111 1 (

や回

1)

niorum des Bartolus v

on Sassoferrato, M

it Edition, Vottorio K

lostermann Frankfurt a

m Main, 2003, S.

50££. ~\匡

(斜)Bd. 5,

S. 420, A

nm. 25.

ぼ)

Heumann/Seek el

旦…

…res

in iudicium d

educta oft

gleichbedeutend mit lis contestata ist

.JJ玲(¥\-..I'~-0全Q~糾似茶

忘庄や菜

\-..I~t-0茶,~Q終全以

1.1 C. 3,

9茶

玲心

(苫)Tony Honore, Emperors and Lawyers, Second Edition, C

ompletely Revised, C

larendon P

ress• Oxford, 1994.

ぼ)

P. 72.

ぼ)

や菜

ふ廷

'p.72,

n. 4旦哀栄斗や菜

\-..I~t-0゜

(芯)Tony Honore, Ulpian, Pioneer o

f Human Rights, S

econd Edition, O

xford University Press, 2002. p.

19.

啜)P.

19. n.

178旦

CJ2.

1. 3-3. 9.

1 (30 A

ug 202) .JJ~t-0

索)

℃J 2.

1. 3-3.

9. 1 (30 A

ug 202) :

'permultum interest'points strongly to

Ulpian :

ch. 2 n.

688-93. The parallel of author-

ity and equity (auctoritas,

aequitas) in 2.

1. 3 is also telling." (p.

19, n.

184.)

国)

P. 19.

"He m

ay also

have drafted

Caracalla's speech to

the senate

about donations b

etween husband and wife

…" (n.

187.)

(窃)Detlef

Liebs, Hofjuristen

der romischen Kaiser

bis Justinian,

Verlag der

bayerischen Akademie der Wissenschaften,

Mlinchen, 2010.

啜)s.

56. 冊

心's.

63£. 如~\臣捨

J吋゜