ggiiôôùùii tthhiieeääuu nnggooâânn nnggööõõ && vvaaêênn … · 2018-05-12 ·...

Traàn Ngoïc Duïng

Linguistics, TESOL, Vietnamese Literature, Lexicography and Etymology

____________________________

An Introduction to The Vietnamese Language & Literature

GGiiôôùùii TThhiieeääuu NNggooâânn NNggööõõ && VVaaêênn CChhööôônngg Vieät Nam

SÁCH DÀNH CHO GIẢNG VIÊN

Tinh Hoa Viet Nam

2015

GIÔÙI THIEÄU

NGOÂN NGÖÕ & VAÊN CHÖÔNG

Vieät Nam

Saùch Daønh Cho Giaûng Vieân

(Teacher’s Manual)


Copyright ©

Garden Grove 92840

Cover photo: Thác Bản Giốc (Ban Gioc Fall), North Vietnam

Illustrators: Traàn Phan Ngoïc Minh, Dong Nguyen, VPS Cliparts, tranh daân gian

Reviewers: Phan Theå Taàn, Vuõ Thò Gia, Laurence Surfas

This material is prepared for multi-level Vietnamese classes. Unless for class instructional purpose, no parts

of this material may be reproduced for commercial in any forms or by any means.

Taøi lieäu naøy ñöôïc bieân soaïn cho caùc lôùp tieáng Vieät trung vaø cao caáp. Moïi hình thöùc sao cheùp hay taùi cheá

ngoaøi muïc ñích giaûng daïy ñeàu khoâng ñöôïc chaáp nhaän.

For information, please contact:

First impression 2004

Second edition 2007

Third edition 2011

Fourth edition 2015

Printed in America

mailto:[email protected]


http://www.tinhhoavietnam.net/

Caàu hoàn thieâng soâng nuùi

phoø trôï cho daân Vieät ñöôïc tröôøng toàn,

vaên hoaù Vieät ñöôïc phaùt huy,

tieáng Vieät ñöôïc phaùt trieån

xaùn laïn.

________________

Con thaønk kính daâng leân höông hoàn thaân phuï

vôùi taát caû nieàm kính meán

vaø loøng bieát ôn

6

Caûm taï

Chuùng toâi chaân thaønh caûm ôn söï giuùp ñôõ taän tình cuûa GS Phaïm Coâng Tín (UCLA) ñaõ ñoùng

goùp nhöõng yù kieán quyù baùu trong vieäc soaïn thaûo saùch naøy. Chuùng toâi cuõng traân toïng caûm ôn oâng

Daly Chris laø ngöôøi Myõ ñaõ duøng quyeån saùch naøy ñeå hoïc tieáng Vieät trong suoát muøa heø naêm 2001.

Mong öôùc cuûa Daly laø seõ dòch Tieáng Troáng Meâ Linh ra tieáng Anh. Chuùc oâng Daly thaønh coâng.

Chuùng toâi khoâng queân caûm ôn nhöõng sinh vieân cuûa tröôøng UCI vaø Coastline Community College

töøng söû duïng saùch naøy trong nhieàu naêm qua ñaõ coù nhöõng thaéc maéc raát quyù baùu giuùp chuùng toâi

ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi trình ñoä vaø muïc tieâu hoïc taäp. Caûm ôn coâ Vuõ Thò Gia ñaõ daøy coâng

ñoïc töøng trang vaø coù theâm yù kieán veà khía caïnh vaên hoïc raát xaùc thöïc vaø phong phuù. Caûm ôn

Phan Theå Taàn, ngöôøi vôï hieàn vaø caàn maãn, ñaõ boû nhieàu thôøi gian ñeå ñoïc laïi baûn thaûo sau cuøng.

Chuùng toâi raát bieát ôn caùc vò tröôûng thöôïng ñaõ coáng hieán cho ñôøi nhöõng taùc phaåm ñeå baây

giôø chuùng toâi söû duïng laøm saùch giaùo khoa cho caùc theá heä hoâm nay vaø veà sau. Vì tình traïng ly

taùn do hoaøn caûnh lòch söû ñaåy ñöa, caùc taùc giaû ñöôïc chuùng toâi choïn duøng coù vò ñaõ khuaát. Nhöõng

vò coøn soáng thì khoâng bieát ñang löu laïc phöông naøo neân raát khoù ñeå coù ñöôïc söï cho pheùp tröïc

tieáp. Kính mong quyù vò hoan hyû cho pheùp chuùng toâi laøm coâng vieäc trích daãn naøy.

Coá gaéng cuûa chuùng toâi tuy coù nhieàu nhöng sô soùt thì chaéc chaén khoâng theå naøo traùnh khoûi.

Mong quyù vò cao minh chæ giaùo ñeå chuùng toâi hoaøn thieän taäp saùch naøy.

***

Acknowledgments

We would like to thank Professor Tin Pham at UCLA, who has given us great contributive

ideas to the completion of this material. My thanks also go to Mr. Daly Chris who devotedly used

this book to study Vietnamese during the summer of 2001. Daly has been trying to acquire his

Vietnamese for his utmost goal: translating Tieáng Troáng Meâ Linh (The Drums of Meâ Linh) into

English. We wish you the best of luck, Daly!

We would never forget suggestions and queries from students at UCI and Coastline

Community College, who have been using this book during the last two years (2003-05). Their

suggestions and queries gave hints as to proper adjustments and to better focus on the

introduction to Vietnamese language and literature.

We personally wish to thank Ms Vu Thi Gia, who spent numerous hours to skim over every

single page of the book and had her thoughts into the enhancement of the gist of the literature

contents. Special thanks to my devoted wife, Phan Theå Taàn, who spent hours after hours to go

over the final draft for typo errors of the final draft.

We wish to express our gratitude to the authors who have brought to the world great books

and works we have used as excerpts. Because of a special situation, in which some of these

authors may have passed away and some may been scattering throughout the world making a

courteous permission alsmost impossible, may our effort be granted.

No matter how careful we have been, typo mistakes or contextual errors are inevitable. Any

suggestive contributions to perfect the book are highly appreciated.

The author

7

Muïc luïc – Contents

Caûm taï – Acknowledgments .............................................................................................................. 6

Lôøi noùi ñaàu – Preface .......................................................................................................................... 9

Sô Löôïc veà Ñòa lyù vaø Lòch söû Vieät Nam (möu gian cuûa Troïng Thuyû, 1200 naêm bò ñoâ hoä,

baøi hoïc Troïng Thuyû taùi dieãn döôùi thôøi Trieäu Vieät Vöông, nam baéc phaân tranh laàn thöù nhaát)

A summary on Vietnam Geography and History .......................................................................... 15

Hôõi Con Roàng Chaùu Tieân The Dragon and the Fairy (a poem) ...................................................... 21

Caùch Laøm Moät Baøi Giaûng Vaên Cho Lôùp Vieät Trung/cao caáp 1 –

Baøi laøm maãu ñi, khoâng, nöôùc (24)

How to conduct a Lesson on Vietnamese literature – intermediate level – A sample .............. 23

Caùch Laøm Moät Baøi Giaûng Vaên Cho Lôùp Vieät Trung/cao caáp 2 How to conduct a

Lesson on Vietnamese literature – intermediate and advanced level ......................................... 28

Baøi giaûng vaên maãu cho lôùp Trung caáp 2 – Chieàu buoàn A sample – A melancholic afternoon .... 31

A. Sô löôïc Cuù Phaùp tieáng Vieät – Giôùi thieäu, Chuû ngöõ/vò ngöõ, thuaät ngöõ, baûy maåu caâu (35)

An introduction to Vietnamese grammar – Subject, predicate, modal,

seven sentence patterns ................................................................................................................ 35

B. Caùch Chaám Caâu: chaám, phaåy, chaám phaåy, hai chaám, than, hoûi, ba chaám, ngoaëc ñôn,

ngoaëc keùp, ngang noái, gaïch daøi, gaïch cheùo, öùng duïng (40) Punctuation: period, comma,

semi-colon, colon, exclamational mark, question mark, elliptical marks, parentheses,

quotation marks, dash, hyphens, slash, applications .................................................................. 40

C. Myõ Töø Phaùp: aån duï, bieám ngöõ, ñieån tích, ñieäp ngöõ, ñieäp thanh, ñaûo ngöõ, hoaùn duï,

hoäi yù, nguï ngöõ, nhaân caùch hoaù, khieâm ngoân, thaäm xöng, thaønh ngöõ, theå tæ, töôïng hình,

töôïng thanh, ví von, öùng duïng (44) Rhetorical expressions: allegory, ................................... 44

--

A. Truyeän Coå .................................................................................................................................... 48

Truyeän Löu Bình vaø Döông Leã -- Phaân bieät – (47) Taïi sao goïi laø tieáng Haùn (52) .... 49

OÂng Quan Luøn Hoï Lyù – Phaân bieät – vaø – (57), ñöôïc, caàn, thöông, ngöôøi, ñeán (57) ..... 56

Ngöu Lang Chöùc Nöõ – Töø gheùp (65), phaân bieät Nho/Noâm (73), loaïi töø (68) ......................... 65

Sôn Tinh Thuûy Tinh – Phaân bieät – / – (76), caàu, chaâu, löu, tinh, thanh, phaân bieät

hoûi/ngaõ (82) ............................................................................................................................. 77

Mî Chaâu & Troïng Thuyû .............................................................................................................. 88

Truyeän Traàu Cau – Phaân bieät –/ – (96) ............................................................................... 94

B. Caùc Baøi Trích Giaûng Vaên Môùi ................................................................................................. 108

Toâi ñi hoïc caûm, con, caûnh, töï, giaùc (105) Phaân bieät –/ – (106) ......................................... 108

Laù ruïng (quan nieäm cuûa moãi ngöôøi veà chieác laù ruïng) .......................................................... 115

Moät Ñöùa Beù Moà Coâi (töø-ngöõ goác tieáng Phaùp ñöôïc Vieät-hoaù) .............................................. 121

Laõo Haïc ...................................................................................................................................... 129

Moái Giaø Thoâng Thaùi .................................................................................................................. 135

Cuø-lao OÂng Chöôûng ................................................................................................................... 141

Ñoäng Vaät Coù Boán ... Baùnh ..................................................................................................... 149

Taùc Duïng cuûa Ca Dao ............................................................................................................... 159

8

A. Vaên theå – Ñaïi cöông, quy taéc veà vaän/ñoái ............................................................................ 165

B. Thô Luïc Baùt - Luaät baèng/traéc, Leä baát luaän, Luïc baùt bieán theå .............................................. 172

C- Thô Thaát Ngoân – Vaàn thô, pheùp ñoái, luaät thô, nieâm, boá cuïc .............................................. 176

D- Thô Töù Tuyeät – Con voi, Khoùm göøng toûi, Ñeà chuøa voâ vi, Con coùc, Khueâ oaùn, Thaùi voâ tích

Töông tö ...................................................................................................................................... 180

Ñ- Haùt noùi – Haùt noùi nguyeân theå, Gaëp ngöôøi cuõ, Caùnh beøo, Haùt noùi bieán theå,

Tieãn bieät, Say ................................................................................................................................. 182

E- Song Thaát Luïc Baùt – Trích ñoaïn Chinh Phuï Ngaâm cuûa Ñoaøn Thò Ñieåm ........................... 187

G- Thô töï Do - Trích thô: Maøu thôøi gian, (AÛnh höôûng thô Phaùp, Thu Ngaâm) ......................... 189

H- Caùc Theå Thô Khaùc – thuaän nghòch ñoäc, Lieân hoaøn, yeáu haäu, Luïc ngoân theå, Tieät haï,

Vó tam thanh, Song ñieäp, Lieân ngaâm, Phuù, Vaên teá ............................................................. 192

I- Phaàn Trích Thô Vaø Bình Giaûng ................................................................................................. 192

Caûnh Bích-caâu ............................................................................................................................ 193

Töông Tö .................................................................................................................................... 197

Buoàn Ñeâm Ñoâng – Sadness on a Winter Night (Töông tö cuûa YÙ Nöông) ........................ 202

Hai Saéc Hoa Ty Goân – The Antigone ..................................................................................... 207

Toâi Yeâu – I Love (Tòch Mòch, Ngöôøi Traâu) .............................................................................. 210

Thuù Ñau Thöông – The Joy Of Being Miserable ..................................................................... 212

Nhôù Röøng ................................................................................................................................... 214

In Rememberance of the Forest ................................................................................................ 215

OÂng Ñoà – The Scholar Tutor (Anh huøng voâ danh, Nguyeãn Ngoïc Huy (203) ................... 217

K- Trích Thô caùc Theå loaïi .............................................................................................................. 221

Thô luïc baùt: Truyeàn thuyeát nguoàn goác daân toäc Vieät Nam, Theà non nöôùc,

AÙo boâng che baïn .................................................................................................................... 221

Thô Ñöôøng: Töù tuyeät: Xuaân mieân, Ñoåi thi, Töông tö (Taûn Ñaø), Töï thuaät, OÂng phoãng ñaù,

Nguõ ngoân: Vieân trung thaûo, Möa; Nguõ ngoân tröôøng thieân: Nguyeät haï ñoäc chöôùc, Chieàu,

Thaát ngoân: Hieàn theâ, Qua ñeøo ngang; Thaát ngoân tröôøng thieân: Ghen ................................... 221

A- Tieåu söû caùc Taùc Giaû ................................................................................................................... 226

C- Ñieån Tích .................................................................................................................................... 236

Baøi dieãn vaên cuûa George Graham Vest ................................................................................. 239

D- Saùch Tham Khaûo ........................................................................................................................ 240

Pheâ Bình Vaø Nhaän Xeùt Veà Saùch Naøy ............................................................................................ 241

Ñoâi gioøng veà taùc giaû: ...................................................................................................................... 242

9

Lôøi noùi ñaàu

Ñaây laø taäp saùch giaùo khoa ñöôïc bieân soaïn cho lôùp tieáng Vieät trung vaø cao caáp daønh cho

sinh vieân Vieät Nam vaø sinh vieân ngoaïi quoác hoïc tieáng Vieät. Muïc ñích cuûa taäp saùch laø giôùi thieäu

cho sinh vieân goác Vieät hay ngoaïi quoác hoïc tieáng Vieät veà vaên chöông Vieät Nam.

Chuùng toâi saép xeáp noäi dung cuûa caùc baøi giaûng trong taäp saùch theo thöù töï thöôøng thaáy trong

haàu heát caùc saùch giaùo khoa veà ngoân ngöõ vaø vaên chöông. Ñoù laø truyeän coå, vaên vaø thô, theo trình

ñoä töø deã ñeán khoù. Trong caû ba loaïi vaên vöøa keå, chuùng toâi ñeàu giôùi thieäu nhöõng taùc giaû vaø thi só

raát ñöôïc nhieàu ngöôøi Vieät bieát ñeán trong thôøi xöa cuõng nhö thôøi nay qua caùc baøi vieát phaûn aûnh

loái suy nghó vaø ñöôøng höôùng tö duy trong vaên chöông Vieät Nam.

Trong moãi baøi ñoïc ñeàu coù caùc phaàn ñeå sinh vieân thaûo luaän, tìm hieåu veà töø vöïng vaø caáu truùc

caâu, nhaân vaät, hoaøn caûnh, vaên caùch, chuû ñích, hình aûnh, vaø bieåu töôïng. Sinh vieân ñöôïc yeâu caàu

khaûo saùt taát caû caùc muïc vöøa neâu. Ñoàng thôøi sinh vieân cuõng seõ ñöôïc yeâu caàu vieát veà caùc phaàn

giaûi thích hay phaân tích veà noäi dung cuûa moãi baøi ñoïc. Ngoaøi ra phaàn phuï luïc seõ giuùp cho sinh

vieân nhöõng chi tieát caàn thieát ñeå hoaøn taát moät baøi giaûng vaên.

Moãi khoaù hoïc chuùng toâi ñeà nghò neân khaûo saùt boán baøi ñoïc cuûa moãi theå loaïi.

Preface

This collection, for intermediate and advanced Vietnamese classes, is designed for heritage

and non-heritage learners. Its content as well as its academic level is simply not an anthology,

but a comprehensive guide to reading and understanding Vietnamese literature at the beginning

level.

We arrange the sections of the book in the order commonly accepted by the Vietnamese –

folk story, non-fiction or fiction, and poetry – for these genres form a natural progression from

the less to the more difficult. In the first section, we wish, through literature, to introduce to

learners Vietnamese way of life and way of thinking in the very remote past and in the present

time as well. In the latter sections we have sought to provide a number of well-known authors

and poets in the near past to the contemporary, reflecting the current of thoughts and trends in

the Vietnamese literary canon.

Each reading selection covers elements for discussions such as author’s background,

language features, character, setting, tone, theme, imagery, and symbolism. Learners are

required to master these elements. They are also guided to write their own annotation or analysis

on the reading.

The appendix will provide the students with essential information for their assignments.

During a semester, it is suggested that learners would cover as many as four reading

excerpts from each section.

10

Cuøng caùc thaày/coâ thaân meán

Ñaây laø taäp saùch duøng ñeå giaûng daïy tieáng Vieät cho sinh vieân caùc tröôøng ñaïi hoïc taïi

Hoa Kyø vaø taïi caùc trung taâm Vieät Ngöõ. Ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát trong vieäc truyeàn

baù ngoân ngöõ vaø vaên hoaù Vieät Nam qua vaên chöông, soaïn giaû saùch naøy, coù lôøi ñeà nghò

neân söû duïng nhö sau:

I. Toång quaùt:

1. Thôøi löôïng cho moãi baøi laø hai buoåi neáu moãi buoåi laø 2g30 phuùt, vaø ba buoåi cho

caùc lôùp 2g moãi buoåi. Töø ñoù ñònh ra bao nhieâu baøi cho moãi khoaù hoïc (10

tuaàn/khoaù hay 16 tuaàn/khoaù). Nhö theá trung bình moãi khoaù hoïc chuùng ta coù theå

daïy töø 5 ñeán 8 baøi.

2. Lyù töôûng nhaát laø neân duøng saùch naøy cho ba lôùp lieân tieáp nhau: Lôùp moät daïy heát

phaàn truyeän coå; lôùp hai heát phaàn trích vaên vaø lôùp ba phaàn thô. Caû ba lôùp ñeàu

chuù troïng ñeán ñòa lyù vaø lòch söû Vieät Nam.

3. Caùc khoaù trung caáp moät neân duøng khoaûng 4 baøi veà truyeän coå vaø 1 hay 2 baøi

trích vaên neáu laø hoïc kyø 10 tuaàn. Hoaëc 4 truyeän coå vaø 3 baøi trích vaên neáu laø lôùp

16 tuaàn/khoaù. Buoåi cuoái tröôùc khi thi neân daønh thôøi gian giôùi thieäu veà thô luïc baùt

tieáng Vieät.

4. Caùc khoaù cao caáp hai neân duøng 1 truyeän coå, 3 baøi trích vaên vaø 2 baøi thô (khoaù

10 tuaàn) vaø 1 truyeän coå, 4 baøi trích vaên vaø 3 baøi thô (khoaù 16 tuaàn).

Saùch naøy coù theå duøng ñeå daïy cho nhieàu lôùp. Tuyø theo trình ñoä cuûa hoïc vieân hay

sinh vieân, giaûng vieân seõ choïn caùc phaàn trong saùch ñeå daïy. Tuy nhieân trình ñoä toái

thieåu phaûi laø trung caáp trôû leân, nghóa laø sinh vieân/hoïc vieân ñaõ bieát nghe gioûi vaø bieát

noùi vaø vieát raønh tieáng Vieät.

1. Trình ñoä trung caáp:

ª GV duøng nhöõng phaàn veà töø-vöïng goàm giaûi nghóa chöõ khoù, caùc baøi taäp veà

v.v....

ª Baøi taäp ñoïc coù theå caét laøm ñoâi ñeå cuûng coá theâm phaàn töø-vöïng.

ª Cho sinh vieân/hoïc vieân ñaët caâu vôùi nhöõng chöõ môùi hoïc, vieát caùc baøi ñoái thoaïi.

ª Cho moät vaøi baøi taäp veà ñoàng nghóa vaø phaûn nghóa.

ª OÂn phaàn vaên phaïm: caùch duøng chöõ LAØ, THÌ.

2. Trình ñoä cao caáp:

ª GV chuù troïng phaàn ñoàng nghóa/phaûn nghóa, chöõ Nho, hoïc/luaän veà thô

ª Cho sinh vieân vieát ít nhaát ba baøi luaän veà: Löu Bình-Döông Leã, Sôn Tinh-Thuyû

Tinh, Traàu Cau, vieát truyeän ngaén,

11

1. Vì moãi loaïi lôùp ñeàu coù daøn baøi vaø caâu hoûi ñeå sinh vieân tìm hieåu, quyù thaày/coâ neân

giaûi thích cho sinh vieân theo thöù töï ñaõ cho ñeå sinh vieân ghi cheùp theo. Vì lyù do

naøy maø quyeån saùch daønh cho Giaûng Vieân ñöôïc chuaån bò raát coâng phu, coøn saùch

cuûa sinh vieân toaøn laø caùc muïc ñeå troáng cho sinh vieân ghi cheùp. Moät phaàn ñeå

luyeän cho sinh vieân luyeän nghe vaø vieát. Moät phaàn khaùc laø taïo baàu khoâng khí baét

buoäc sinh vieân phaûi chuù yù ñeán lôøi giaûng daïy cuûa quyù vò thaày coâ.

2. Phaàn giaûi thích töø-ngöõ, giaùo vieân caàn nhaán maïnh ñeán kho taøng töø-vöïng tieáng Vieät

goàm chöõ Nho vaø tieáng Vieät thuaàn tuyù. Caû hai loaïi töø-vöïng naøy hoaø vôùi nhau trong

kho taøng töø-vöïng chung cho chuùng ta söû duïng. Caàn nhaán maïnh ñeán vieäc söû duïng

töø ñoàng nghóa vaø phaûn nghóa. Töø loaïi cuûa tieáng Vieät cuõng laø ñieåm ít ngöôøi löu

taâm ñeán. Caàn cho sinh vieân thaáy moái töông quan giöõa caùc töø loaïi trong caâu vaø

taàm quan troïng cuûa moät töø coù theå ñoùng nhieàu vai trong caâu. Moãi baøi ñeàu coù

phaàn phaân tích töø loaïi.

3. Phaàn giaûi thích ngöõ-phaùp thì neân theo moät soá maåu caâu do chuùng toâi ñeà nghò ñeå

taäp cho sinh vieân Vieät Nam laãn ngoaïi quoác laøm quen vôùi loái phaân tích ngöõ phaùp

theo phöông phaùp AÂu Taây. Löu yù ñeán caâu khoâng coù chuû töø. Khaùc vôùi caùc thöù

tieáng phöông Taây: caâu ra leänh coù chuû töø ngoâi thöù hai ñöôïc hieåu ngaàm. Tieáng Vieät

coù caáu truùc caâu: khoâng coù chuû töø coù theå ôû baát cöù ngoâi naøo. Thöù nhaát cuõng ñöôïc,

thöù hai, hay thöù ba cuõng ñöôïc.

4. Phaàn noäi dung baøi, nhaát laø phaàn nhaän xeùt vaø pheâ bình baøi vaên, mongquyù

thaày/coâ giaûng roäng theâm nhöõng ñieåm do chuùng toâi ñeà nghò trong töøng baøi.

5. Phaàn taäp vieát, coù theå duøng ñeå baét sinh vieân laøm ngay taïi lôùp baèng caùch chia

thaønh töøng nhoùm ñeå vieát caùc maåu ñoái thoaïi.

6. Phaàn taäp vieát vaên duøng ñeå ra baøi cho sinh vieân veà nhaø laøm vaø seõ noäp sau.

II. Noäi dung giaûng daïy:

1. : GV seõ neâu caùc ñieåm noåi baät veà hình theå VN, nhö :

- VN hình chöõ S, coù bôø bieån daøi, tieän lôïi cho vieäc di chuyeån, ñaùnh caù vaø khai

thaùc haûi saûn. Nhöôïc ñieåm cuûa VN laø tuy coù bôø bieån daøi nhöng chöa coù kyõ ngheä

ñoùng taøu phaùt trieån maïnh, chöa coù ñoäi thöông thuyeàn vaø löïc löôïng haûi quaân huøng

haäu.

- Taøi nguyeân veà laâm saûn khaù doài daøo, nhieàu khoaùng saûn vaø thaùc gheành tieän lôïi

cho vieäc khai thaùc thuyû ñieän. Nhieàu thuù röøng, goã quyù.

- Vuøng bieân giôùi tieáp giaùp vôùi Laøo, Cao Mieân vaø Taøu khieán vieän giao thöông deã

daøng.

12

2 : Phaàn naøy raát quan troïng ñoái vôùi sinh vieân; nhaát laø

caùc em sinh tröôûng taïi Hoa Kyø hay taïi caùc nöôùc khaùc ngoaøi Vieät

Nam. Trong phaàn naøy coù theå chia laøm naêm phaàn chính:

- : Töø ñôøi Hoàng Baøng, Kinh Döông Vöông, roài

Huøng Vöông, Thuïc, Trieäu, töø 2879 ñeán 258 tröôùc taây lòch (ttl).

- : Suoát gaàn 1200 naêm bò ngöôøi Haùn ñoâ hoä, töø

207 ttl ñeán 938 sau taây lòch (stl).

- : Khôûi söï töø Ngoâ Quyeàn ñeán cuoái trieàu

Nguyeãn, töø 939 ñeán 1884.

- : Töø cuoái ñôøi Vua Töï Ñöùc, khoaûng1884 ñeán

1948.

- : Töø khi Vua Baûo Ñaïi thoaùi vò naêm 1948 ñeán nay.

◼ Ñieàu quan troïng caàn neâu cho sinh vieân hay hoïc vieân thaáy roõ tình traïng nöôùc Vieät bò

ngoaïi xaâm laø chính yeáu. Vaäy maø tieáng Vieät khoâng maát, vaên hoaù VN vaãn coøn giöõ ñöôïc

phaàn naøo.

◼ Nöôùc Taøu “vó ñaïi” ôû phöông Baéc luoân luoân tìm caùch thoân tính nöôùc Vieät neân luùc naøo

cuõng tìm caùch gaây xaùo troän, khieán ngöôøi Vieät chuùng ta

.

Phaàn noäi dung: Khi giaûng daïy phaàn truyeän coå, mong quyù thaày/coâ neâu caùc ñieåm

ñaëc saéc nhaát cuûa haàu heát caùc truyeän ñöôïc trích daãn trong saùch naøy. Ñoù laø:

• Caùc truyeän naøy keå laïi loái suy nghó vaø neáp soáng cuûa ngöôøi Vieät Nam tröôùc thôøi

kyø bò ngöôøi Taøu ñoâ hoä (207 ttl – 937 stl).

• Qua caùc truyeän coå naøy, chuùng ta ñeàu nhaän thaáy: ngöôøi Vieät khoâng coù oùc kyø

thò giaøu ngheøo, nghóa laø khoâng heà coù vaán ñeà “moân ñaêng hoä ñoái” (chính xaùc hôn:

moân ñöông hoä ñoái) trong hoân nhaân; nhaát laø töï do luyeán aùi, maø phaàn lôùn laø do

beân phaùi nöõ chuû ñoäng, ñoái nghòch haún vôùi vaên hoaù phöông Baéc.

• Ngöôïc laïi coâng chuùa (trong Ngöu Lang Chöùc Nöõ – dò baûn Vieät, Sôn Tinh-Thuyû

Tinh) coâng chuùa chòu keát hoân vôùi anh chaøng cuøng ñinh, hay thaàn nuùi (töùc tieàu

phu) maø vaãn vui veû, haïnh phuùc. Hoaëc trong truyeän Traàu Cau, oâng quan hoï Löu

saün saøng gaû con gaùi mình cho con trai nhaø hoï Cao maát cha maát meï.

• Truyeän coå Vieät Nam phaûn aûnh raát ñaäm neùt neàn vaên hoaù noâng nghieäp.

• Truyeän coå Vieät Nam cho thaáy söï bình ñaúng nam nöõ vaø tinh thaàn troïng phaùi

nöõ raát cao trong vaên hoaù coå ñaïi Vieät Nam.

• Truyeän coå Vieät Nam noùi leân tinh thaàn soáng hoaø thuaän töø trong gia ñình ra

ngoaøi xaõ hoäi, moät xaõ hoäi bình ñaúng cao ñoä, khoâng phaân bieät giai caáp.

• Ngöôïc vôùi taât caû caùc truyeän coå phöông Taây, Trung Hoa vaø AÁn Ñoä, nhöõng

nhaân vaät trong truyeän coå Vieät Nam ñeàu töø ñòa vi cao sang xuoáng soáng hoaø ñoàng

Baø Tröng

Tranh daân gian

13

vôùi giôùi bình daân ngheøo khoù vaø taïo döïng cuoäc soáng töï laäp: An Tieâm, Chöû Ñoàng

Töû, Ngöu Lang Chöùc Nöõ, .

• Töø ñoù chuùng ta coù theå keát luaän raèng, thoùi tuïc “choàng chuùa vôï toâi” laø bò aûnh

höôûng ngoaïi lai du nhaäp vaøo, laøm baêng hoaïi tinh thaàn Vieät Nam

• Ñoù laø nhöõng neùt raát ñaëc bieät cuûa truyeän coå Vieät Nam.

Phaàn caáu truùc truyeän coå Vieät Nam caàn neâu roõ khaùi nieäm veà thaàn linh vaø tuïc leä

thôø cuùng ña thaàn cuûa ngöôøi xöa, moät ñaëc tính chung cuûa nhaân loaïi: daân toäc

naøo cuõng coù nguoàn goác laø truyeàn thuyeát döïa vaøo ñaáng voâ hình naøo ñoù. Chaúng

haïn nhö ngöôøi Hy Laïp coù thaàn Zeus, ngöôøi Nhaät coù Thaùi-döông thaàn nöõ, ngöôøi

Taøu coù oâng Baønh Toå soáng 800 tuoåi, thì ngöôøi Vieät Nam laø con chaùu con Roàng

chaùu Tieân ñaâu goïi laø hoang ñöôøng.

Ñaëc ñieåm cuûa truyeàn thuyeát con Roàng chaùu Tieân caàn löu yù

ñeán laø:

⚫ Roàng töôïng tröng cho nöôùc, bieån; Tieân cho nuùi non, vuøng

cao.

⚫ Roàng töôïng tröng cho söùc maïnh, taùnh cöông quyeát vaø söï

duõng caûm; Tieân noùi leân söï uyeån chuyeån, dòu daøng vaø

thöông yeâu.

◼ Töø ngaøn xöa ngöôøi Vieät Nam coù tinh thaàn bình ñaúng, daân chuû vaø khoâng heà coù tình

traïng “troïng nam khinh nöõ” nhö chuùng ta thöôøng nghe noùi ñeán. Ñoù chæ laø söï hieåu bieát

sai laïc vaø thieáu khaùch quan.

◼ Nhöõng ñöùc tính toát naøy ñaõ bò ngöôøi Taøu tieâu dieät vaø thay theá baèng vaên hoaù nhaát

nam vieát höõu, thaäp nöõ vieát voâ hoaëc baát hieáu höõu tam, voâ haäu vi ñaïi cuûa hoï.

Veà phaàn caùc baøi trích vaên trong saùch naøy chuùng toâi mong quyù thaày/coâ chuyeån ñeán

sinh vieân caùc ñieåm chính sau ñaây:

1. Vaên phong tieáng Vieät döïa treân loái vaên hieän ñaïi, aûnh höôûng caáu truùc ngoân ngöõ

phöông Taây. Mong quyù thaày/coâ aùp duïng caùch phaân taùch töø loaïi cuûa phöông Taây

trong nhöõng tröôøng hôïp naøo thích öùng.

2. Neâu roõ söï khaùc nhau cuûa töø-ngöõ goác Haùn vaø töø-ngöõ tieáng Vieät thuaàn tuyù baèng

caùch cho thí duï (theo thí duï cuûa muïc Töø-ngöõ goác Haùn). Baét sinh vieân ñaët caâu vôùi

nhöõng töø-ngöõ naøy ñeå hoï bieát phaân bieät hai loaïi töø-ngöõ naøy ñöôïc duøng trong sinh

hoaït haèng ngaøy nhö theá naøo. Môøi quyù thaày coâ xem kyõ caùc thí duï trong töøng baøi.

3. Mong quyù vò löu yù ñeán myõ töø phaùp ñöôïc söû duïng trong baøi. Ñaây laø tieát muïc khaù

thuù vò, giuùp cho sinh vieân hieåu caùch noùi vaên veû cuûa ngöôøi Vieät. Noåi baät trong

muïc naøy laø phaàn aùp duïng thaønh ngöõ trong sinh hoaït haèng ngaøy. Vui loøng tham

khaûo muïc A – Myõ Töø Phaùp vaø tuyø theo yù quyù vò choïn, coù theå duøng nhöõng loaïi

myõ töø naøo thích hôïp vôùi baøi giaûng.

Rồng lượn – tranh dân gian

14

4. Trong caùc baøi trích vaên cuõng nhö thô ñeàu coù nhieàu ñieån tích. Ñeå giuùp quyù

thaày/coâ khoûi maát coâng tìm toøi, chuùng toâi keøm theo caùc ñieån tích naøy trong phaàn

phuï luïc ở cuoái saùch.

Trong phaàn trích thô, tröôùc heát mong quyù thaày/coâ löu yù ñeán caùc ñieåm sau ñaây:

1. OÂn laïi phaàn ngöõ aâm tieáng Vieät theo ñuùng tieâu chuaån quoác teá, nghóa laø phaûi ñöôïc

heä thoáng hoaù vaø döïa treân caên baûn ngöõ hoïc ñeå coù theå giaûi thích ñöôïc moïi hieän

töôïng phaùt aâm coù trong tieáng Vieät.

2. Sau khi oân xong phaàn ngöõ aâm naøy, quyù thaày/coâ seõ ñi vaøo phaàn giaûng veà thô:

luaät thô, vaø caùc theå loaïi thô. ÔÛ lôùp trung caáp quyù thaày coâ löu yù ñeán thô luïc baùt

maø thoâi. Lôùp cao caáp seõ ñeà caäp theâm vaøi theå thô khaùc nhö töù tuyeät, nguõ ngoân,

thaát ngoân baùt cuù, haùt noùi. Chuùng toâi ñaõ söu taàm saün moãi theå loaïi moät vaøi baøi ñeå

quyù vò tieän vieäc tham khaûo.

3. Phaàn giaûng giaûi cho moãi baøi thô ñeàu coù saün. Quyù thaày/coâ coù theå theo ñoù maø tieán

haønh lôùp hoïc. Tuy nhieân ñaây chæ laø nhöõng baøi chuùng toâi ñöa ra laøm tieâu bieåu.

Quyù vò coù theå thay theá baèng baát cöù baøi naøo khaùc tuyø quyeàn. Tuy nhieân, chuùng

toâi raát mong quyù thaày/coâ nhaán maïnh ñeán neùt ñaëc tröng cuûa thô luïc baùt, moät theå

loaïi thô ñoäc ñaùo cuûa ngöôøi Vieät.

◼ GV coù theå giôùi thieäu theâm baøi trích ñoaïn töø truyeän Kieàu hay caùc taùc phaåm khaùc nhö

Luïc Vaân Tieân ñeå laøm thaêng hoa neùt ñoäc ñaùo cuûa thi vaên Vieät Nam.

◼ GV cuõng neân khuyeán khích sinh vieân laøm thô, vì trong ngoân ngöõ Vieät Nam saün coù

tính chaát thô vaø nhaïc trong ñoù.

Cuoái cuøng chuùng toâi raát mong quyù vò cao minh chæ ra hoaëc goùp yù veà nhöõng sai soùt

veà hình thöùc, loãi chính taû laãn noäi dung trong saùch naøy ñeå chuùng toâi kòp thôøi söûa chöõa.

Taùc giaû chaân thaønh caûm ôn quyù vò tröôùc.

15

Caùc Chöõ Vieát Taét

(Abbreviations)

danh töø (noun)

ñaïi töø (proform/pronoun)

ñaûo ngöõ (anastrophe)

ñoäng töø (verb)

ñieån tích (literary allusion)

ñoäng töø lieân keát (linking verb)

ñoäng töø khoâng troïn (transitive verb)

ñoäng töø troïn veïn (intransitive verb)

töø-ngöõ goác Haùn (Sino origin)

giôùi töø (preposition)

hö töø (function word)

löôïng töï (quantifier)

loaïi töø (classifier)

lieân töø (conjunction)

lieân töø keát hôïp (coordinating

conjunction)

lieân töø phuï hôïp (subordinating

conjunction)

meänh ñeà chính (main clause)

meänh ñeà phuï (dependent clause)

töø möôïn cuûa ngoaïi quoác (loan

word)

chöõ Noâm (tieáng Vieät thuaàn tuyù)

phoù töø (adverbial)

sau taây lòch (after Christ, AD)

taùn thaùn töø (interjection)

thaønh ngöõ (idiom)

thoå ngöõ (dialect, regional dialect)

thöïc töø (function word)

tieåu töø (particle)

trôï töø (auxiliary verb)

traïng töø (adverb)

tính töø (adjective)

tröôùc taây lòch (before Christ, BC)

tuïc ngöõ (proverb)

vò ngöõ (predicate)

Löu yù: GV neân giaûi thích theâm cho SV veà thöïc töø/theå töø vaø hö töø/duïng töø:

◼ Thöïc töø laø tieáng töï noù coù nghóa saün, nhö nhaø, xe, chim, baøn, gheá, ... Coøn goïi laø

.

◼ Hö töï laø tieáng töï noù khoâng coù nghóa neáu ñöùng rieâng moät mình, nhö vaø, maø, laø, tuy

nhieân, coù leõ, v.v.. Coøn goïi laø . Nhöõng tieáng naøy ñoùng vai phuï thuoäc trong

caâu ñeå laøm cho roõ nghóa cuûa caâu.

◼ Tieåu töø: tieáng ñeäm ñeå dieãn taû yù nghóa, nhö aø, vaäy, haû, ...

◼ Chöõ Noâm laø loaïi chöõ duøng chöõ Haùn ñeå “vieát” tieáng Vieät. Moät caùch toång quaùt, moät

chöõ Noâm thöôøng coù hai phaàn: phaàn aâm vaø phaàn nghóa. Khi vieát thì troâng gioáng

tieáng Haùn nhöng khi ñoïc thì vaãn laø caùch ñoïc cuûa ngöôøi Vieät.

Vietnamese Language & Literature – Teacher’s Manual

16

Sô Löôïc veà Ñòa lyù vaø Lòch söû Vieät Nam

Thöa quyù thaày coâ.

Phaàn naøy neân “baét” sinh vieân ñoïc ñeå hoï coù caên baûn toái thieåu veà ñaát nöôùc vaø lòch söû

Vieät Nam. Nhöõng ñieåm caàn löu yù khi giaûng veà baøi naøy:

1. Veà ñòa lyù:

Löu yù: Duøng baûn ñoà ôû bìa trong cuûa saùch ñeå noùi veà phaàn naøy.

◼ Vieät Nam laø xöù haàu nhö noùng quanh naêm vaø raát aåm. Raát nhieàu nuùi röøng vaø soâng

ngoøi.

◼ Vôùi bôø bieån khaù daøi so vôùi dieän tích, VN coù vò trí thuaän lôïi cho vieäc giao thöông, coù

raát nhieàu thaéng caûnh vaø baõi bieån raát toát..

◼ Tuy coù chieàu daøi khoâng töông xöùng vôùi chieàu ngang, vieäc giao thoâng khoâng maáy

khoù khaên vaø ñòa phöông ngöõ khoâng gaây trôû ngaïi trong vieäc lieân laïc. Noùi caùch khaùc

caùc mieàn coù theå hieåu nhau töông ñoái deã daøng.

◼ VN laø nöôùc noâng nghieäp nhöng soá ñaát ñai canh taùc khoâng nhieàu vaø coù raát nhieàu

nôi khoâ caèn. Tuy nhieân noâng nghieäp VN laø luùa nöôùc, vì vaäy ngöôøi Vieät laáy con traâu

laøm bieåu töôïng (khoâng phaûi con boø, vaø caàn dòch roõ water buffalo, chöù khoâng phaûi

con ox.

◼ Tuy nhieân vì giao thoâng coøn thieáu thoán neân cuoäc soáng daân chuùng ôû noâng thoân vaãn

ngheøo döôùi möùc trung bình so vôùi möùc soáng cuûa ngöôøi daân thaønh phoá.

◼ Vieät Nam khoâng coù kyõ ngheä ñoùng taøu toái taân vaø khoâng coù ñoäi thöông thuyeàn lôùn coù

theå chuyeân chôû haøng vieãn döông.

Nhöõng chi tieát sinh vieân caàn nhôù:

Vieät Nam coù hình chöõ S trong vuøng Ñoâng nam chaâu AÙ,

traûi daøi töø kinh tuyeán 102,080 ñeán 109,28

0 ñoâng vaø töø vó

tuyeán 8,020 ñeán 23,23

0 baéc Baéc baùn caàu, vôùi dieän tích ñaát laø

330.991 caây soá (cs) vuoâng. Laõnh haûi laø dieän tích bieån doïc

theo ñöôøng duyeân haûi coù beà ngang 12 haûi lyù (1 haûi lyù =

1853,25 meùt hay 6080,20 xích Anh). Vieät Nam coù bôø bieån daøi

3.260 cs. Daân soá Vieät Nam, theo thoáng keâ naêm 1999, laø

76.324.753 ngöôøi (soá lieäu cuûa Toång Cuïc Du Lòch VN naêm

2000) [1 xích Anh 尺 = 1 foot, khoâng phaûi boä, yard ‘maõ’ = 1

meùt Anh]

Chieàu daøi theo ñöôøng chim bay cuûa Vieät Nam töø ñieåm

cöïc baéc ñeán cöïc nam laø 1.650 cs; chieàu ngang roäng nhaát laø

600 cs vaø heïp nhaát laø 50 (taïi Quaûng Bình). Nuùi vaø röøng

Ngoân Ngöõ & Vaên Chöông Vieät Nam – Saùch Daønh Cho Giaûng Vieân

17

chieám gaàn 65% dieän tích. Ñænh nuùi cao nhaát laø Fancipan ôû Laøo Cai, 3.143 meùt (ba ngaøn

moät traêm boán möôi ba meùt).

Vieät Nam laø nöôùc noâng nghieäp vôùi hai ñoàng baèng quan troïng: Ñoàng baèng soâng

Hoàng Haø (khoaûng 15.000 cs vuoâng) vaø ñoàng baèng soâng Cöûu Long (40.000 cs vuoâng).

Vieät Nam naèm trong vuøng nhieät ñôùi neân coù khí haäu noùng vaø aåm. Mieàn Baéc coù boán

muøa nhöng mieàn Nam chæ coù hai muøa: möa vaø naéng. Nhieät ñoä trung bình töø 220 ñeán

270. Haøng naêm coù khoaûng 100 ngaøy möa vôùi löôïng möa trung bình laø 1500 ñeán 2000

mm.

Vieät Nam coù nhieàu taøi nguyeân veà khoaùng saûn vaø haûi saûn. Caùc danh lam thaéng caûnh

nhö Sa-pa, Tam-ñaûo, Haï-long, coá ñoâ Hueá, chuøa Non-nöôùc, Ñaø-laït, nuùi Sam, Haø Tieân, ...

raát thích hôïp cho vieäc môû mang ngaønh du lòch.

II. Lòch söû:

Theo caùc veát tích ñaøo ñöôïc cho thaáy Vieät Nam coù thôøi tieàn söû khoaûng töø 6 ñeán 10

ngaøn naêm taïi vuøng Hoaø-bình, Baéc-sôn.

Theo söû lieäu thì Vieät Nam baét ñaàu töø thôøi Hoàng Baøng

(2879 tröôùc taây lòch – ttl) vaø keùo daøi ñeán naêm 258 ttl. Gaàn

2.500 naêm naøy Vieät Nam traûi qua ba trieàu ñaïi: Kinh Döông

Vöông, Laïc Long Quaân vaø Huøng Vöông. Hieän nay chuùng ta

chæ coøn nhöõng söû lieäu noùi veà trieàu ñaïi Huøng Vöông maø thoâi.

Thôøi Huøng Vöông coù quoác hieäu laø Vaên Lang vaø thuû ñoâ ôû

Phong-chaâu (Phuù-thoï ngaøy nay). Ngaøy

haøng naêm laø ngaøy

1. Thôøi ñaïi thöôïng coå:

Caùc trieàu ñaïi sau Huøng Vöông goàm coù:

(258 – 207 ttl): Theo söû lieäu thì trieàu ñaïi Huøng Vöông coù 18 ñôøi. Cuoái ñôøi

vua Huøng Vöông thöù möôøi taùm, Thuïc Phaùn thay quyeàn vaø laäp neân nhaø Thuïc, laáy

vöông hieäu laø An Döông Vöông, ñaët quoác hieäu laø AÂu Laïc, ñoùng ñoâ ôû Coå-loa (töùc Haø-

noäi ngaøy nay). Trong thôøi gian naøy nhaø Thuïc luoân luoân bò Trieäu Ñaø ôû phía baéc haâm

he xaâm chieám.

◼ Quyù vò GV caàn ñeà caäp ñeán chuyeän Troïng Thuyû vaø Mî Chaâu laøm baøi hoïc veà

nhaèm xaâm chieám nöôùc Vieät.

(207 – 111 ttl): Naêm 207 Trieäu Ñaø laäp möu caàu hoân ñeå cöôùi con gaùi Thuïc

Phaùn, cho con trai mình laø Troïng Thuyû (xem truyeän Mî Chaâu & Troïng Thuyû), sau ñoù

ñaùnh uùp An Döông Vöông, saùp nhaäp vaøo hai quaän Queá-laâm vaø Nam-haûi ñang cai trò

vaø laäp neân nöôùc Nam-vieät, thuû ñoâ laø Phieân-ngung (thuoäc Quaûng-chaâu ngaøy nay). Töø

thôøi kyø naøy Vieät Nam baét ñaàu giai ñoaïn “tieàn ñoâ hoä”. Nhaø Trieäu coù boán ñôøi vua: Voõ

VPS Cliparts


18

Vöông, Vaên Vöông, Minh Vöông vaø Ai Vöông. Ñeán thôøi Ai Vöông Vieät Nam bò nhaø

Haùn thoân tính (Haùn Vuõ Ñeá: 140 – 85 ttl).

◼ Phaàn naøy quyù vò GV caàn nhaán maïnh ñeán thôøi gian bò ñoâ hoä bôûi ngöôøi Haùn keùo daøi

toång coäng töø thôøi Trieäu Ñaø laø (1200) vaø aûnh höôûng cuûa noù

ñoái vôùi toaøn boä xaõ hoäi, loái suy nghó vaø neáp soáng cuûa ngöôøi Vieät nhö theá naøo.

2. Thôøi baéc thuoäc (111 ttl – 939 sau taây lòch):

Sau khi chieám Nam Vieät, nhaø Haùn ñaët teân laø Giao-chæ. Ñeán naêm 264 thì ñoåi thaønh

Giao-chaâu. Sang ñôøi Ñöôøng thì laïi bò ñoåi teân laø An-Nam Phuû (679). Suoát

bò ñoâ hoä cuûa ngöôøi Taøu ngöôøi Vieät phaûi traûi qua voâ vaøn ñau khoå vì vaäy

trong nöôùc luùc naøo cuõng coù nhöõng cuoäc khôûi nghóa choáng laïi aùch ñoâ hoä cuûa nhieàu trieàu

ñaïi vua Taøu:

Töø 111 – 39 ttl Vieät Nam thuoäc Taây Haùn. Sang naêm 40 stl VN ñöôïc 3 naêm ñoäc laäp.

Xem thôøi Hai Baø Tröng (sau taây lòch).

Töø 43 – 186 thuoäc Ñoâng Haùn

Töø 187 – 226 thuoäc Só Vöông

Töø 227 – 602 thuoäc caùc nöôùc Ngoâ, Taán, Toáng, Teà, Löông. (Trong thôøi gian naøy, Vieät

Nam ñöôïc töï chuû 6 naêm (541 – 547). Xem thôøi Tieàn Lyù, Trieäu Vieät Vöông, thôøi Haäu Lyù.

Töø 603 – 906 thuoäc nhaø Tuyø, Ñöôøng. Thôøi kyø nam-baéc phaân tranh laàn thöù nhaát (?)

(40 – 43): Hai baø – Tröng Traéc vaø Tröng Nhò – noåi leân

gieát Toâ Ñònh, giaønh ñöôïc quyeàn bính chæ voûn veïn ba naêm neân chöa

kòp ñaët laïi quoác hieäu. Hai Baø ñoùng ñoâ ôû Meâ-linh (thuoäc Vónh-phuùc

ngaøy nay). Töø 111 – 39 ttl Vieät Nam thuoäc Taây Haùn.

(248 teân thaät Trieäu Thò Trinh, ngöôøi Taøu goïi baø laø Trieäu AÅu

– aåu: ‘muï’ laø con ñaày tôù). Baø Trieäu khôûi nghóa ñaùnh Luïc Daãn nhöng

khoâng thaønh. VN thuoäc nhaø Ngoâ beân Taøu.

(544 – 547): Lyù Boân ñaùnh ñuoåi Tieâu Tö, laäp nöôùc Vaïn Xuaân,

ñoùng ñoâ ôû Long-bieân (Haø-noäi ngaøy nay), xöng Lyù Nam Ñeá

(548 – 570): noái ngoâi Lyù Nam Ñeá, xöng laø Trieäu Vieät Vöông, veà

sau bò reå laø Nhaõ Lang laø con cuûa Lyù Phaät Töû doøng doõi Lyù Boân, laäp möu saùt haïi.

◼ Nhaõ Lang theo chaân Troïng Thuyû ôû reå nhaø hoï Trieäu ñeå saùt haïi cha vôï giuùp cha ruoät

ñoaït ngoâi. Lòch söû taùi dieãn!

(571 – 602): Lyù Phaät Töû haïi Trieäu Quang Phuïc ñeå leân ngoâi, ñoùng ñoâ ôû OÂ-

dieân, sau dôøi sang Phong-chaâu. Lyù Phaät Töû laøm vua ñöôïc 32 naêm thì bò quaân Tuyø ñaùnh

baïi.

Bà Trưng – tranh dân gian


19

(722): Xöng laø Haéc Ñeá bò töôùng Ñöôøng laø Döông Tö Huùc ñaùnh baïi.

(791 – 802): vaãn laø An Nam Ñoâ hoä phuû, ñoùng ñoâ ôû Ñaïi-la (Haø-noäi ngaøy

nay).

(906 – 923): chieám Giao-chaâu, xöng Tieát ñoä söù. Nhaø Ñöôøng maát naêm 907.

(923- 937) ñaùnh quaân Nam Haùn (quoác hieäu Nam Haùn), xöng Tieát

Ñoä söù, ñoùng ñoâ ôû Ñaïi-la.

3. Thôøi kyø töï chuû:

Thôøi kyø ñöôïc ñoäc laäp töï chuû baét ñaàu baèng vieäc Ngoâ Quyeàn ñaùnh baïi quaân Nam

Haùn, chaám döùt gaàn moät ngaøn hai traêm naêm ñoâ hoä cuûa ngöôøi Haùn.

(939 – 967) goàm tieàn Ngoâ vöông, Döông Tam Kha, haäu Ngoâ vöông,

ñoùng ñoâ ôû Coå-loa.

(968 – 980): Ñinh Boä Lónh döïng nghieäp laáy

vöông hieäu laø Tieân Hoaøng, quoác hieäu Ñaïi Coà Vieät, ñoùng

ñoâ taïi Hoa-lö (Ninh-bình hieän nay). Vì Ñinh Pheá Ñeá coøn

quaù nhoû (6 tuoåi) Leâ Hoaøn tham gia nhieáp chaùnh. Quyeàn

haønh naèm heát trong tay Leâ Hoaøn.

(980 – 1009) Leâ Ñaïi Haønh, teân huyù laø Leâ

Hoaøn, pheá Ñinh Pheá Ñeá, leân ngoâi, môû ñaàu cho trieàu ñaïi

nhaø Leâ, vaãn giöõ nguyeân quoác hieäu vaø cuõng ñoùng ñoâ taïi

Hoa-lö.

ù (1009 – 1225): Lyù Coâng Uaån leân ngoâi xöng laø

Lyù Thaùi Toå, ñaët quoác hieäu Ñaïi Vieät, dôøi ñoâ veà Ñaïi-la, sau

ñoåi thaønh Thaêng-long (Haø-noäi ngaøy nay).

(1226 – 1400): Traàn Thuû Ñoä pheá Lyù Chieâu Thaùnh

laäp neân nhaø Traàn, vaãn giöõ quoác hieäu vaø thuû ñoâ nhö cuõ.

(1400 – 1407): Hoà Quyù Ly ñoaït ngoâi nhaø Traàn, ñaët quoác hieäu Ñaïi Ngu (Nieàm

Vui Lôùn), dôøi ñoâ veà Taây-ñoâ (Thanh-hoaù).

(1407 – 1413): Con chaùu nhaø Traàn möu ñoaït laïi cô ñoà töø hoï Hoà, noäi

boä roái ren, quaân Minh lôïi duïng ñem quaân sang chieám.

(1414 – 1427): quaân Minh xaâm chieám Vieät Nam. Leâ Lôïi khôûi nghóa

(1418 – 1427) vaø ñaùnh baïi quaân Minh.

â (1428 – 1527): Leâ Lôïi laäp neân nhaø haäu Leâ, laáy laïi quoác hieäu Ñaïi Vieät,

ñoùng ñoâ taïi Thaêng-long nhöng ñaët teân laïi laø Ñoâng-ñoâ.

Vua Đinh Tiên Hoàng

tranh dân gian


20

(1527 - 1543): Maïc Ñaêng Dung cöôùp ngoâi nhaø Leâ, taïo neân caûnh nam-baéc

phaân tranh: Maïc baéc, Leâ nam (1543 – 1592), roài : Cao-baèng hoï Maïc, vuøng

quanh Haø-noäi thuoäc hoï Leâ (nhöng thöïc quyeàn naèm trong tay hoï Trònh) vaø vuøng phía

nam thuoäc nhaø Nguyeãn.

(1592 – 1777): Mieàn Baéc do Trònh Kieåm chuyeân quyeàn,

laán aùt vua Leâ, töï xöng laø Chuùa Trònh; Nguyeãn Hoaøng vaøo mieàn Nam laäp nghieäp,

xöng laø Chuùa Nguyeãn. Hai chuùa laáy soâng Gianh laøm ranh giôùi vaø ñaùnh

nhau baûy laàn. Sau ñoù chung soáng hoaø bình vôùi nhau ñöôïc hôn 100

naêm (1662 –1773).

(1778 – 1802): Ba anh em Nguyeãn Nhaïc, Nguyeãn Hueä

vaø Nguyeãn Löõ laäp neân nhaø Taây Sôn. Nguyeãn Hueä coù coâng ñaùnh deïp

hai hoï Trònh – Nguyeãn, thoáng nhaát ba mieàn, ñaùnh baïi quaân Thanh.

Nhaø Taây Sôn ñoùng ñoâ ôû Phuù-xuaân, Hueá.

4. Thôøi caän vaø hieän ñaïi:

(1802 – 1945), Nguyeãn AÙnh laäp neân, đặt kinh đô tại Hueá, Thừa Thiên, ñaët

quoác hieäu Vieät Nam.

(1856 – 1954): Phaùp xaâm chieám vaø ñoâ hoä Vieät Nam, chia ñaát

nöôùc ra laøm ba: mieàn Baéc goïi laø ñaát baûo hoä, mieàn Trung thuoäc trieàu Nguyeãn (goïi laø

Hoaøng trieàu cöông thoå), vaø mieàn Nam laø ñaát thuoäc ñòa. Ngöôøi Phaùp goïi Vieät Nam laø

Annam.

(1954 – 1975): mieàn Baéc theo cheá ñoä coäng saûn

ñöôïc Nga-Soâ vaø Trung Coäng yeåm trôï, mieàn Nam ñöôïc Hoa Kyø yeåm trôï. Mieàn Baéc laáy

Haø-noäi, vaø mieàn Nam laáy Saøigoøn laøm thuû ñoâ. Mieàn Baéc môû cuoäc chieán tranh taïi

mieàn Nam vaø keát thuùc naêm 1975 sau khi Myõ boû mieàn Nam ñeå coäng saûn vaøo.

(1975 ñeán nay): Vieät Nam laáy teân laø Coäng Hoaø Xaõ Hoäi Chuû Nghóa

Vieät Nam, thuû ñoâ laø Haø Noäi.

Traûi qua gaàn naêm ngaøn naêm Vieät Nam traûi qua khoâng bieát bao nhieâu cuoäc chieán.

Ngöôøi daân Vieät vaãn moät loøng giöõ gìn bôø coõi, vaên hoaù vaø nhaát laø luoân luoân giöõ gìn tieáng

noùi cho ñeán ngaøy hoâm nay. Vì phaûi lo ñöông ñaàu vôùi thieân tai vaø ngoaïi xaâm Vieät Nam

haàu nhö khoâng coù thôøi gian ñeå phaùt trieån. Do ñoù cho ñeán theá kyû 21, Vieät Nam vaãn coøn

laø moät nöôùc chaäm tieán.

Vua Quang Trung

Dân quân dời Trần

– Tranh Ngọc Sinh


21

Rồng cuộn – tranh dân gian

Hỡi Con Cháu Rồng Tiên!

Làm con phải nhớ ông cha,

Làm dân nhớ sử nước nhà từ xưa.

Họ nào trước đã làm vua?

Chiến tranh mấy thuở được thua thế nào.

Thường dân sinh sống cách sao,

Yêu dân mến nước bậc nào tài hoa.

Công ai mở rộng sơn hà.

Công ai gầy dựng nước ta mạnh giàu.

Tội ai bán nước cầu vinh,

Tội ai dâng biển, dân mình sầu đau.

Bấy nhiêu câu chuyện trước sau,

Toàn dân biết rõ, nước mau phú cường.

Mọi người nhớ nước mà thương,

Mọi người cố chí noi gương tổ truyền.

Miễn sao rạng giống Rồng & Tiên,

Gian lao chẳng nệ, khổ phiền chẳng than.

Góp phần tô điểm giang san,

Duy trì truyền thống vẻ vang ngàn đời.

Cốt tâm có bấy nhiêu lời,

Tài quê chỉ ước cho người dân quê.

Kế Xuyên, ngày 1 tháng 5, 1949

Trần Ngọc Anh


22

Caùch Laøm Moät Baøi Giaûng Vaên Cho Lôùp Tieáng Vieät Trung Caáp

Suy nghó vaø thaûo luaän vôùi caùc baïn trong nhoùm veà baøi ñoïc :

Moãi baøi seõ giôùi thieäu moät soá töø-ngöõ môùi coù lieân quan ñeán baøi ñoïc.

3. Tìm hieåu veà baøi ñoïc:

a. Caùc baïn coù hieåu heát noäi dung cuûa baøi khoâng? Cho bieát ñaïi yù baøi naøy baèng caùch

choïn moät trong nhöõng gôïi yù cho saün.

b. Ñieàn vaøo choã troáng trong caùc caâu cho saün döïa theo baøi ñoïc.

c. Traû lôøi nhöõng caâu hoûi lieân quan ñeán baøi ñoïc.

4. Hoïc theâm töø vöïng:

a. Tìm caùc töø-ngöõ ñöôïc duøng trong baøi ñoïc vaø caùc tieáng ñoàng nghóa, phaûn nghóa

cuûa chuùng.

b. Taäp phaân bieät danh töø gốc Haùn vaø danh töø chöõ Noâm (neáu coù).

c. Ñaët caâu vôùi moät töø-vöïng mang nhieàu töø-loaïi khaùc nhau.

5. Ngöõ phaùp:

a. Khaûo saùt myõ töø phaùp trong baøi (neáu coù)

b. Phaân tích caùch duøng caùc töø trong baøi.

c. Khaûo saùt caáu truùc caùc caâu trong baøi.

6. Taäp vieát:

a. Duøng caùc maåu caâu tìm thaáy trong baøi ñoïc vaø ñaët hai caâu töông töï nhö maåu caâu

ñoù.

b. Vieát moät ñoaïn vaên ngaén coù cuøng noäi dung nhö baøi ñoïc.

Caûnh chôï choàm hoåm ôû mieàn Baéc

tranh daân gian


23

Baøi laøm maãu

Treân ñeâ Yeân-phuï moät buoåi chieàu muøa haï.

Nöôùc soâng Nhò-haø môùi baét ñaàu leân to, cuoàn cuoän chaûy, töôûng muoán loâi phaêng caùi

cuø lao ôû giöõa soâng ñi.

Theo gioøng nöôùc ñoû lôø ñôø, nhöõng thaân caây, nhöõng caønh khoâ troâi töø röøng veà, noåi

leành beành, nhö moät daãy thuyeàn nhoû lieân tieáp chaïy thaät nhanh tôùi moät nôi khoâng bôø

khoâng beán.

Ñöùng treân ñeâ, baùc phoù neà Thöùc ñöa maét troâng theo nhöõng khuùc goã aáy toû ra yù theøm

muoán, roài quay laïi, ñaêm ñaêm nhìn vôï, hoûi thaàm yù-kieán. Ngöôøi vôï, ngaém soùng, ngaém

trôøi, laéc ñaàu thôû daøi, noùi:

- Gioù to quaù, maø ñaùm maây ñen kia ôû chaân trôøi ñuøn leân mau laém. Möa ñeán nôi maát,

mình aï!

Ngöôøi choàng cuõng thôû daøi, ñi löõng thöõng. Roài boãng ñöùng döøng laïi, hoûi vôï:

- Mình ñaõ thoåi côm chöa?

Vôï buoàn raàu ñaùp:

- Ñaõ. Nhöng chæ ñuû côm cho hai con aên böõa chieàu hoâm nay.

Khaùi Höng, Anh Phaûi Soáng

nxb Ñôøi Nay, 1970: 5-9

1. Suy nghó:

Suy nghó vaø thaûo luaän vôùi caùc baïn trong nhoùm veà baøi ñoïc:

Baøi naøy noùi veà ñieàu gì?

- Baøi naøy moâ taû quang caûnh nöôùc soâng Hoàng daâng cao trong muøa luõ luït vaø taâm

traïng cuûa hai vôï choàng anh Thöùc tröôùc nhöõng hy voïng cuõng nhö nhöõng nguy

hieåm ñang chôø hai ngöôøi.

Qua ñoaïn vaên naøy, thöû ñoaùn xem gia ñình anh phoù neà

Thöùc giaøu hay ngheøo?

- Gia ñình anh Thöùc thuoäc thaønh phaàn ngheøo khoù trong

xaõ hoäi. Böõa côm chieàu ñaõ chuaån bò roài nhöng khoâng ñuû

côm cho caû nhaø.

Taïi sao anh phoù neà phaûi ñi vôùt cuûi?

- Ngheà laøm thôï hoà khoâng ñuû soáng neân phaûi xoay xôû laøm vieäc khaùc, hay coù theå

baát cöù vieäc gì, ñeå coù caùi aên.

VPS Cliparts


24

Trong cuoäc soáng cuûa baïn, coù tröôøng hôïp naøo gioáng nhö cuûa

gia ñình anh chò Thöùc khoâng?

- Trong cuoäc soáng cuûa toâi, ñaõ xaûy ra raát nhieàu tröôøng hôïp moät

luùc phaûi laøm nhieàu ngheà môùi ñuû soáng. (Hoaëc)

- Raát may maén, trong cuoäc ñôøi toâi, moïi vieäc ñeàu dieãn bieán toát

ñeïp vaø toâi chöa heà traûi qua nhöõng giai ñoaïn khoå cöïc naøo.

2. Töø-ngöõ môùi:

Moãi baøi seõ giôùi thieäu moät soá töø-ngöõ môùi coù lieân quan ñeán baøi ñoïc.

baùc phoù neà ngöôøi laøm thôï hoà ñeå xaây nhaø gaïch duøng xi-maêng

caùi cuø lao moät khoái ñaát noåi leân giöõa gioøng soâng hay hoà

cuoàn cuoän (söï chuyeån ñoäng) doàn daäp vaø maïnh meõ

ñaêm ñaêm loái nhìn chaêm chuù vaøo moät ai hay caùi gì

ñeâ Yeân-phuï con ñeâ daøi chaïy theo bôø soâng ñeå ngaên nöôùc luït (luõ) traøn sang caùc vuøng

laân caän

ñi löõng thöõng böôùc ñi nhö ngöôøi maát hoàn, nhö heát söùc löïc

ñuøn leân töø döôùi ñaát troài leân doàn laïi thaønh ñoáng

gioøng nöôùc ñoû gioøng nöôùc laãn nhieàu phuø sa laøm cho trôû thaønh maøu ñuïc ngaàu coù saéc

hôi ñoû

hoûi thaàm töï hoûi laáy mình; laáy laøm thaéc maéc nhöng chöa noùi cho ai hay bieát

loâi phaêng keùo nhö giaät (giöït) maïnh ñeå loâi ñi

lôø ñôø chaäm chaïp coù veû mieãn cöôõng, maøu saéc thieáu töôi saùng

noåi leành beành noåi troâi treân maët nöôùc vaø nhaáp nhoâ theo côn soùng

soâng Nhò-haø coøn goïi laø soâng Hoàng coù chieàu daøi 500 km, töø thöôïng nguoàn baét ñaàu ôû

Vaân-nam ñoå ra vònh Baéc phaàn, vôùi hai phuï löu laø soâng Ñaø (543 km) vaø soâng Loâ

(277 km)

theøm muoán söï khao khaùt muoán coù caùi gì; söï ao öôùc muoán ñaït ñöôïc ñieàu gì


Baøi naøy noùi veà hai vôï choàng anh phoù neà ngheøo teân Thöùc

ñònh ñi vôùt cuûi giöõa gioøng nöôùc luõ ñang daâng cao.

Moät chieàu möa luït (luõ) Gioøng soâng Hoàng noåi giaän

Ngheà vôùt cuûi x Cuoäc soáng daân ngheøo

Do baïn töï nghó ra

VPS Cliparts


25

Giöõa gioøng soâng Thu-boàn, ngang beán Caåm-kim coù teân laø Caåm-beàn.

Moãi naêm cöù vaøo thaùng baûy thì nöôùc soâng baét ñaàu leân to, chaûy, töôûng

muoán loâi phaêng moïi thöù treân soâng theo gioøng nöôùc ñang tuoân ñi .

theo gioøng nöôùc ñuïc ngaàu laø nhöõng thaân caây, nhöõng caønh khoâ troâi

töø röøng veà. Chuùng thaûn nhieân nhaáp nhoâ theo soùng nöôùc maø khoâng heà

nghó ñang ñi veà moät nôi naøo.

Ñöùng treân cuø lao anh Thaûo troâng theo nhöõng khuùc goã aáy toû yù

roài ngaång maët leân nhìn trôøi, , suy nghó.

Töø phía bieån maây ñen baét ñaàu . Anh laåm baåm moät mình:

- Gioù to quaù, maø ñaùm maây ñen kia ôû chaân trôøi keùo ñeán mau laém. Möa ñeán nôi maát.

Anh ñi tôùi ñi lui, nöûa muoán veà nhaø nöûa muoán bôi ra giöõa gioøng ñeå

vôùi cuûi ....

(1) Thôøi gian vaø ñòa ñieåm: Muøa heø treân soâng Nhò Haø, khuùc ñeâ Yeân Phuï.

(2) Nöôùc soâng Nhò-haø luùc naøy ra sao? Gioøng nöôùc ñoû ngaàu, baét ñaàu daâng cao, chaûy

cuoàn cuoän.

(3) Nhöõng thöù troâi theo gioøng nöôùc ñöôïc ví nhö gì? Nhöõng khuùc goã vaø caønh caây troâi

leành beành nhö nhöõng chieác thuyeàn.

(4) Trong loøng cuûa Thöùc nghó gì khi nhìn thaáy nhöõng khuùc goã kia? Thöùc ñaêm ñaêm

nhìn khuùc goã vaø thanh cuûi khoâ kia maø trong loøng theøm muoán ñöôïc vôùt heát leân bôø.

(5) Qua thaùi ñoä cuûa ngöôøi vôï, chuùng ta coù theå suy ra ñöôïc ñieàu gì? Ngöôøi phuï nöõ

coù linh tính ñieàm chaúng laønh neân nhìn caûnh vaät maø laéc ñaàu thôû daøi.

(6) Baïn coù nghó raèng anh Thöùc seõ quyeát ñònh ra vôùt goã troâi giöõa gioøng soâng kia vaøo

bôø khoâng? Nghe caâu traû lôøi cuûa vôï, raèng khoâng ñuû côm cho caû gia ñình aên böõa toái

neân coù theå anh Thöùc seõ quyeát ñònh ra giöõa gioøng ñeå vôùt goã. Hy voïng nhöõng khuùc

goã kia seõ giuùp gia ñình anh buoåi aên toái vaø nhieàu böõa aên khaùc seõ ngon laønh.


Tieáng ñoàng nghóa, phaûn nghóa trong baøi naøy:

töø ngöõ ñoàng nghóa phaûn nghóa

cuoàn cuoän aøo aøo lôø ñôø

loâi phaêng giaät maïnh ñaåy nheï

cuø lao ñaûo nhoû vuõng laày

leành beành leàu beàu, leânh ñeânh, beành boàng ñöùng yeân moät choã, trô ra

khoâng bôø beán voâ ñònh, laõng du coù nôi nöông töïa

ñöa maét troâng theo nhìn theo, ngaém nghía nhaém maét traàm ngaâm

theøm muoán ao öôùc, khao khaùt thôø ô, laïnh nhaït


26

yù kieán moät nieäm trong ñaàu voâ nieäm, voâ tö

ñuøn leân noåi thaønh ñuïn, thaønh ñoáng suïp xuoáng thaønh vuõng, hoá

(1) Töø goác Haùn:

lieân tieáp -- lieân: khoâng giaùn ñoaïn; tieáp: lieàn nhau khoâng hôû

töôûng – nghó ñeán, suy nghó, ngaãm nghó

yù-kieán – ñieàu mình nghó ra, vieäc mình nhìn thaáy trong trí töôûng

(2) Töø thuaàn tuyù tieáng Noâm:

Ña soá caùc töø-ngöõ duøng trong baøi naøy laø tieáng Noâm. Xem muïc 2., phaàn giaûi thích veà töø-

vöïng.

Ñaët caâu vôùi moät töø-vöïng sau ñaây:

Thí duï:

ñi (ñgt 1) Chuùng toâi ñi treân con ñöôøng ñaày choâng gai vaø buïi môø (travel).

ñi (ñgt 2) Ai thaéng thì ñöôïc ñi tröôùc (a player’s turn to make a play).

ñi (ñgt 3) Coâng vieäc cuûa toâi chöa ñi tôùi ñaâu heát (progress).

ñi (trt 1) Chò aáy baûo chuùng toâi: “Ñi ñi!” (go away!)

ñi (trt 2) Yeâu caàu noùi döùt khoaùt. Ñöøng noùi ñi noùi laïi, khoâng ñöôïc ñaâu (speak frog

tongue).

ñi (dt) Moät laàn ñi moät laàn toán keùm (a trip, journey).

ñi (thngöõ) Ñi ñeán nôi veà ñeán choán (a safe and happy trip). Ñi guoác trong buïng ai

(read someone like a book). Ñi khoâng roài laïi veà khoâng (come away empty-

handed).

khoâng (dt 1) ... vaø treân khoâng nhöõng ñaùm maây baøng baïc ... (sky)

khoâng (dt 2) Ñaõ noùi khoâng roài maø cöù hoûi maõi (no).

khoâng (tt 1) Ñöøng coù ñi chaân khoâng ngoaøi ñoù, dô vaø nhieàu soûi vuïn laém (bare feet)

khoâng (tt 2) Cho toâi theâm moät caùi cheùn khoâng baø ôi (empty bowl).

khoâng (trt 1) Caùi caâu ñoù aên roài ñi chôi khoâng chöù ñaâu coù hoïc haønh gì! (only play)

khoâng (trt 2) Hieän nay chuùng toâi khoâng bieát anh aáy laøm gì ôû ñaâu. (don’t know)

khoâng (thngöõ) Khoâng ñoäi trôøi chung (an implacable enemy). Khoâng ai ñoaùn ñöôïc

chöõ ngôø (anything may happen).

nöôùc (dt 1) Baïn caàn uoáng vöøa ñuû nöôùc cô theå caàn trong moät ngaøy. (water)

nöôùc (dt 2) Vieät Nam laø nöôùc noâng nghieäp ñang phaùt trieån. (country)

nöôùc (dt 3) Anh aáy chaáp toâi ba nöôùc maø toâi vaãn ñaùnh thua anh aáy. (move)

nöôùc (dt 4) Ñôïi ñeán ñaàu con nöôùc thì môùi cho thuyeàn ra khôi. (tide)

nöôùc (dt 5) Anh sôn cho toâi hai nöôùc loaïi sôn toát nhaát. (layer)

nöôùc (lot) Anh aáy coù nöôùc da ngaêm ngaêm ñen. (type of skin)


27

nöôùc (tt 2) Anh aáy maäp nöôùc neân ngöôøi anh ta yeáu xìu. (watery)

nöôùc (thaønh ngöõ) Toâi naém roõ ñöôøng ñi nöôùc böôùc cuûa chuyeän naøy (to know all

tricks of the trade).

5. Ngöõ phaùp:

Khaûo saùt myõ töø phaùp trong baøi. Baøi naøy coù moät soá myõ töø nhö:

cuoàn cuoän chaûy – töôïng hình vaø ñieäp thanh

loâi phaêng ñi – loái noùi töôïng hình

noåi leành beành – loái töôïng hình vaø ñieäp thanh

nhö moät daãy thuyeàn nhoû -- theå tæ, so saùnh nhöõng khuùc goã nhö nhöõng chieác thuyeàn

nhoû

khoâng bôø khoâng beán – thaønh ngöõ, chæ moät phöông trôøi voâ ñònh

ñuøn leân – loái töôïng hình vaø so saùnh vôùi ñaøn moái ñuøn leân thaønh moät uï ñaát lôùn

lôø ñôø nhöõng thaân caây, ... – loái ñaûo ngöõ. Thay vì noùi nhöõng thaân caây troâi lôø ñôø ...

Phaân tích caùch duøng töø-ngöõ trong baøi

(1) Töø-ngöõ trong baøi naøy raát ñôn giaûn, deã hieåu,: moät buoåi chieàu muøa haï, nöôùc soâng

môùi baét ñaàu leân to, cuoàn cuoän chaûy, loâi phaêng, noåi leành beành, khoâng bôø khoâng beán, toû ra

yù theøm muoán, laéc ñaàu thôû daøi.

(2) Trong baøi naøy coù raát ít töø-ngöõ goác Haùn: lieân tieáp, töôûng, yù-kieán

(3) Caùch traû lôøi cuït nguûn vôùi chöõ “ñaõ” laø ñaëc tröng cuûa ngöôøi mieàn Baéc: “Mình ñaõ

thoåi côm chöa?” “- Ñaõ.”

(4) Loái ñoái thoaïi tuy raát ngaén vaø rôøi raïc, nhöng khoâng laøm cho ngöôøi ñoïc boái roái hay

thaéc maéc: “Gioù to quaù, maø ñaùm maây ñen kia ôû chaân trôøi ñuøn leân mau laém. Möa ñeán

nôi maát, mình aï!” vaø “Mình ñaõ thoåi côm chöa?” “-Ñaõ.” Hoaëc “Anh coù muoán caùi xe ñoù

khoâng?” “- Raát!”

(5) Taùc giaû duøng raát nhieàu hình dung töø (töùc tính töø moâ taû): cuoàn cuoän, lôø ñôø,

phaêng, leành beành, löõng thöõng, laéc ñaàu laøm cho caâu chuyeän soáng ñoäng.

Khaûo saùt caáu truùc caùc caâu trong baøi.

(1) Caâu khoâng coù ñoäng töø: “Treân ñeâ Yeân-phuï moät buoåi chieàu muøa haï.” Ñaây laø moät

phaàn cuûa caâu nguyeân veïn laø “Hoâm aáy laø moät buoåi chieàu muøa haï treân ñeâ Yeân-phuï.”

Trong vaên chöông coù theå duøng caùch noùi naøy ñeå laøm cho caâu vaên nheï nhaøng hôn.

(2) Caâu boå nghóa löûng lô (ñaây laø moät ñaëc tính cuûa loái haønh vaên tieáng Vieät):

“Nöôùc soâng Nhò-haø môùi baét ñaàu leân to, chaûy, töôûng muoán loâi phaêng caùi cuø lao ôû

giöõa soâng ñi.” Trong caâu naøy chuû töø laø “nöôùc” (soâng Nhò-haø) laøm chuû caùc ñoäng töø “baét

ñaàu leân to, chaûy vaø loâi phaêng” nhöng khoâng theå laøm chuû töø cho ñoäng töø “töôûng muoán”.

(3) Caùch ñaët daáu phaåy ôû vaøi nôi khoâng ñuùng choã:

Theo gioøng nöôùc ñoû lôø ñôø, nhöõng thaân caây, nhöõng caønh khoâ troâi töø röøng veà, noåi

nhö moät daãy ...... Leõ ra neân ñaùnh daáu phaåy nhö theá naøy:

Theo gioøng nöôùc ñoû, lôø ñôø nhöõng thaân caây... Treân kia thì noùi nöôùc chaûy cuoàn cuoän,


28

sao ôû ñaây laïi noùi gioøng nöôùc ñoû lôø ñôø? Nhöõng thaân caây troâi lôø ñôø môùi ñuùng.

“Ngöôøi vôï, ngaém soùng, ngaém trôøi, thôû daøi, noùi ...”

“Ngöôøi vôï ngaém soùng, ...” chöù! Maáy daáu phaåy tieáp theo sau raát hay vì chuùng taïo cho

ñoäc giaû caùi aán töôïng veà noãi baên khoaên, boàn choàn ñang dieãn ra trong ñaàu chò Thöùc.

(4) Xem caùch duøng caâu cuït döôùi ñaây:

“Ngöôøi choàng cuõng thôû daøi, ñi. Roài boãng ñöùng döøng laïi, hoûi vô ï:”

“- Mình ñaõ thoåi côm chöa? Vôï buoàn raàu ñaùp: - Ñaõ.”

6. Taäp vieát:

Trong toaøn boä caâu truyeän veà Anh Phaûi Soáng cho thaáy vôï choàng anh Thöùc coù ba

ñöùa con: Caùi Nhôùn, caùi Beù vaø thaèng Boø. Trong khi cha meï chuùng ñöùng ngoaøi bôø

soâng thì chuùng ôû nhaø ñang ngoùng coå chôø, ñoùi buïng. Thaèng Boø khoùc hoaøi, chò noù

doã khoâng nín. Böïc mình caùi Nhôùn baûo caùi Beù ñi tìm meï. Caùi Beù khoâng chòu vaø caõi

laïi. Vaäy laø hai ñöùa gaây nhau. Vieát moät maåu ñoái thoaïi veà cuoäc caõi vaõ naøy giöõa caùi

Nhôùn vaø caùi Beù.

(hoái caùi Beù): Khoâng bieát bu vaø boá ñi ñaâu roài. Beù! Maøy chaïy ra ngoaøi bôø

soâng xem thöû coù bu ôû ñoù khoâng maø goïi bu veà cho em buù keûo noù ñoùi buïng

quaù roài.

(cöï laïi): Em khoâng ñi ñaâu. Chò coù ñi thì ñi ñi.

(naït): Tao baûo maøy ñi maø maøy khoâng ñi aø? Tao ñaùnh cho maøy moät taùt

baây giôø. Ñi mau!

(meáu maùo) Em cuõng ñang ñoùi buïng ñaây naøy. Bieát bu ôû ñaâu maø tìm. Bu ôi,

Nhôùn noù ñoøi ñaùnh con naøy bu ôi. Hu hu hu. Nhôùn noù yû nhôùn aên hieáp con naøy

bu ôi, boá ôi. Con ñoùi buïng quaù bu ôi, boá ôi.

(dòu gioïng) Neáu maøy khoâng ñi tìm bu thì maøy giöõ em ñi ñeå tao ñi tìm bu

cho, chòu khoâng? Coù nín ñi khoâng thì baûo.

(nín khoùc nhöng vaãn khoâng chòu ñi): Hu Hu hu. ... Em khoâng ñi ñaâu heát.

Em ñoùi buïng, em muoán aên. Bu ôi, con ñoùi buïng. Bu ôi con ñoùi buïng. Bu ôi ....

Caû ba chò em cuøng baät khoùc.

Taäp vieát vaên. Vieát moät baøi vaên ngaén (khoaûng 200-250

chöõ) veà moät gia ñình ngheøo maø anh/chò bieát ñöôïc.

Duøng giaáy rieâng ñeå vieát baøi naøy.

Anh phải sống

tranh vẽ Dong Nguyen


29

Caùch Laøm Moät Baøi Giaûng Vaên Cho Lôùp Vieät Cao Caáp

Sinh vieân caàn laøm gì vôùi moät baøi giaûng vaên? Sau ñaây laø nhöõng ñieàu caàn thöïc hieän:

1. Giôùi thieäu:

Phaàn naøy bao goàm:

Vaên theå: Cho bieát baøi ñoïc thuoäc loaïi gì? Trong vaên theå coù tieåu loaïi: Ñoù laø vaên mieâu

taû -nhö: vaên taû caûnh, taû ngöôøi, taû vaät, vaø vaên thuaät söï, nhö töï thuaät, kyù öùc, buùt kyù.

Xuaát xöù: Xem baøi ñoïc trích töø taùc phaåm naøo, saùch naøo, taùc giaû laø ai. Neáu khoâng

tìm ñöôïc taùc giaû thì neân ñeà laø “khuyeát danh”. Caàn ghi roõ taùc phaåm do ai xuaát baûn,

naêm naøo vaø trang soá maáy (neáu ñöôïc).

Taùc giaû: Noùi sô löôïc veà taùc giaû, chaúng haïn teân taùc giaû ghi trong baøi ñoïc laø buùt hieäu

hay teân thaät. Taùc giaû cuûa bao nhieâu taùc phaåm, hoaøn caûnh xaõ hoäi cuûa taùc giaû (neáu

ñöôïc).

2. Phaàn phaân tích:

Giaûi thích: Caùc chöõ khoù, caùc thaønh ngöõ, ñieån coá, v.v.. ñöôïc duøng trong baøi.

Boá cuïc: Baøi ñoïc coù maáy phaàn, moãi phaàn coù chöùa yù chính laø gì. Caùc töø-ngöõ chuyeån

yù töø phaàn naøy sang phaàn khaùc laø gì?

Ñaïi yù baøi ñoïc laø gì? Neân nhôù ñaïi yù, töùc laø yù cuûa toaøn baøi – ñöôïc dieãn taû baèng moät

caâu, chöù khoâng phaûi laø moät ñoaïn vaên toùm taét hay löôïc truyeän.

Chuû ñích baøi ñoïc coù gì ñaëc bieät? Chæ thuaàn tuùy moâ taû söï vieäc, söï vaät, con ngöôøi

hay coù yù khuyeân raên ngöôøi ñôøi? Hoaëc taïo aán töôïng ñeå ngöôøi ñoïc noåi leân loøng caêm

gheùt, söï thöông tieác, thoâng caûm hay chaùn naûn?

3. Phaàn nhaän xeùt vaø pheâ bình

Caùch saép xeáp noäi dung: töùc phaàn yù töôûng chöùa ñöïng trong baøi:

(1) Caùch moâ taû coù hôïp lyù khoâng?

(2) Keát caáu cuûa baøi ñoïc coù theo tieâu chuaån naøo khoâng? Chaúng haïn nhö:

-Toång quaùt ñeán chi tieát hay ngöôïc laïi;

-Töø xa ñeán gaàn, hay gaàn ñeán xa;

-Töø nhoû ñeán lôùn hay lôùn ñeán nhoû;

-Töø tröôùc ñeán sau hay töø sau ñeán tröôùc;

-Töø trong ra ngoaøi hay töø ngoaøi vaøo trong;

-Töø noäi taâm ra ngoaïi caûnh hay töø ngoaïi caûnh vaøo noäi taâm?

Nhaän xeùt veà yù töôûng:

(1) YÙ töôûng coù boäc loä roõ raøng hay xa xoâi boùng baåy, haøm suùc hay


30

ñôn sô?

(2) Taùc giaû coù laøm cho ngöôøi ñoïc suy nghó hay lieân töôûng ñeán ñieàu gì khaùc khoâng?

(3) Veà taâm lyù, taùc giaû coù taïo ñöôïc aán töôïng gì trong taâm trí ngöôøi ñoïc khoâng?

(4) Taùc giaû coù yù muoán nhaén göûi gì vôùi baïn ñoïc?

(5) Qua baøi ñoïc, ñoäc giaû coù theå hieåu ñöôïc hoaøn caûnh xaõ hoäi ñöông thôøi hay khoâng?

(6) So saùnh thôøi ñoù vôùi thôøi nay taïi Vieät Nam.

(7) So thôøi ñoù vôùi hoaøn caûnh soáng hieän taïi cuûa anh/chò ra sao?

Pheâ bình yù töôûng:

(1) YÙ töôûng neâu trong baøi ñuùng hay sai, hôïp thôøi hay loãi thôøi?

(2) YÙ töôûng ñoäc laäp hay nöông döïa vaøo ai, coù chòu aûnh höôûng gì khoâng?

(3) Taùc giaû coù khuynh höôùng gì?

(4) Döïa theo taâm lyù chung, yù töôûng cuûa taùc giaû coù tieâu bieåu cho ña soá hay thieåu soá?

Hình thöùc trình baøy:

(1) Veà caùch duøng chöõ: ñôn giaûn hay phöùc taïp, töø-ngöõ bình daân hay vaên hoa?

(2) Lôøi vaên: gôïi caûm, taû chaân, chaûi chuoát, linh ñoäng, teá nhò, khoaùc laùc, tao nhaõ,

khaùch saùo, toái nghóa?

(3) Caùch ñaët caâu coù phuø hôïp khoâng? Caâu quaù daøi, caâu quaù ngaén

(4) Caùch chaám caâu coù gì khaùc thöôøng, coù duïng yù gì khoâng?

(5) Caùch chuyeån ñoaïn, chuyeån yù, coù hay khoâng. Thoâng thöôøng nhöõng töø-ngöõ

chuyeån yù laø tuy nhieân, maëc daàu vaäy, vaû laïi, bôûi vaäy, bôûi theá, ñaønh raèng, roài,

nhöng, duø sao, hôn nöõa, do ñoù, haäu quaû laø, keát quaû laø, v.v.. ñöôïc duøng nhö theá

naøo?

4. Keát luaän

Phaàn naøy seõ môû ra hay kheùp laïi tuøy theo noäi dung baøi vaø yù cuûa giaûng vieân muoán

keát thuùc hay muoán dieãn giaûi sang moät höôùng khaùc ñeå giôùi thieäu moät ñeà taøi khaùc.

5. Vieát vaên:

Vieát maåu ñoái thoaïi giöõa hai nhaân vaät lieân quan trong baøi. Hoaëc do GV cho ñeà taøi

trong lôùp

Vieát baøi vaên khoaûng 250 ñeán 300 chöõ vôùi nhöõng chuû ñeà ghi trong saùch hoaëc do gv

ñöa ra trong lôùp.

***

◼ Treân ñaây laø nhöõng chi tieát ñeå soaïn moät baøi giaûng vaên theo ñuùng trình ñoä Vieät ngöõ

lôùp cao caáp. Tuy nhieân, tuøy theo trình ñoä cuûa sinh vieân, giaûng vieân coù theå choïn loïc caùc

ñieåm naøo coù theå aùp duïng vaøo baøi taäp ñoïc do quyù vò choïn.


31

BBaaøøii ggiiaaûûnngg vvaaêênn mmaaããuu cchhoo llôôùùpp ccaaoo ccaaáápp

Chieàu buoàn

Tieáng troáng thu khoâng treân caùi choøi cuûa huyeän töøng tieáng moät vang ra ñeå goïi buoåi

chieàu veà.

Phöông taây ñoû röïc nhö löûa chaùy vaø nhöõng ñaùm maây hoàng nhö hoøn than saép taøn

trong loø. Daõy tre laøng tröôùc maét ñen laïi vaø caét hình roõ reät treân baàu trôøi.

Chieàu, chieàu roài. Moät buoåi chieàu eâm aû nhö ru, vang vang

tieáng eách nhaùi keâu ran ngoaøi ñoàng ruoäng theo gioù nheï ñöa

vaøo.

Trong cöûa haøng hôi toái, muoãi ñaõ baét ñaàu vo ve. Lieân

ngoài yeân laëng, ñoâi maét bò boùng toái ngaäp laàn laàn, vaø caùi

buoàn cuûa buoåi chieàu queâ thaám thía vaøo taâm hoàn ngaây thô

cuûa coâ beù. Lieân khoâng hieåu taïi sao, nhöng chæ thaáy buoàn

man-maùc tröôùc caùi giôø khaéc cuûa ngaøy taøn.

Lieân göôïng nheï ngoài nhìn ra phoá, caùc nhaø ñaõ leân ñeøn caû roài. Nhöõng nguoàn aùnh

saùng cuûa ñeøn chieáu ra ngoaøi phoá khieán coù töøng choã laáp-laùnh, vaø ñöôøng maäp-môø theâm

vì nhöõng hoøn ñaù nhoû, moät beân saùng, moät beân toái.

Thaïch Lam, Gioù Ñaàu Muøa

1. Giôùi thieäu:

Baøi naøy thuoäc loaïi vaên taû caûnh vaø taâm traïng cuûa ngöôøi trong caûnh.

Ñaây laø ñoaïn trích trong truyeän ngaén Gioù Ñaàu Muøa cuûa Thaïch Lam. Ñaây laø moät

trong ba taùc phaåm ñöôïc vieát vaøo naêm 1937, do Ñôøi Nay xuaát baûn. Thaïch Lam teân thaät

laø Nguyeãn Töôøng Laân, thuoäc nhoùm Töï Löïc Vaên Ñoaøn. OÂng sinh taïi Caåm Giaøng tænh Haûi

Döông, Baéc Vieät. Nguyeân quaùn huyeän Ñieän Baøn, tænh Quaûng Nam. OÂng baét ñaàu laøm

baùo töø naêm 1931 vaø thöôøng vieát cho caùc baùo Phong Hoaù, Ngaøy Nay, vaø Chuû Nhaät.


:

troáng thu khoâng: troáng taïi ñieám canh ñaàu laøng ñaùnh khi trôøi gaàn toái.

thaám thía: caûm giaùc aên saâu vaøo trong loøng khieán cho khoù queân

taâm hoàn: yù nghó vaø tình caûm taïo neân cuoäc soáng thaàm kín beân trong cuûa moät ngöôøi

ngaây thô: yù nghóa vaø tình caûm trong traéng, ñôn giaûn, ngay thaúng cuûa moät ngöôøi,

thöôøng trong tuoåi coøn nhoû

man maùc: nhöõng noãi thöông, nhôù, hay buoàn khoâng roõ reät laøm cho ngöôøi ta nghó

ngôïi nhieàu

VPS Cliparts


32

laáp laùnh: khi saùng loeù leân khi vuït taét hay môø ñi

maäp môø: khoâng roõ raøng

: Baøi naøy chia laøm ba phaàn:

(1) Phaàn ñaàu töø chöõ “Tieáng troáng ... ñeán ... chieàu veà.” Moâ taû quang caûnh toång quaùt

laø moät buoåi chieàu.

(2) Phaàn hai töø “Phöông taây... cuûa ngaøy taøn.” Trong phaàn hai naøy coù hai phaàn nhoû

goïi laø tieåu ñoaïn:

- Tieåu ñoaïn 1 töø “Phöông taây ... gioù nheï ñöa vaøo.” Taû chi tieát baàu trôøi hoaøng

hoân maø coâ beù chöùng kieán.

- Tieåu ñoaïn 2 töø “Trong cöûa haøng ... cuûa ngaøy taøn.” Taû khung caûnh saùt chung

quanh vaø noùi leân taâm traïng cuûa coâ beù tröôùc buoåi toái, nhöõng giôø cuoái cuûa moät

ngaøy.

(3) Phaàn ba: Töø “Lieân göôïng nheï ... moät beân toái.” Chieàu ñaõ taét haún vaø boùng toái ñaõ

bao truøm leân vaïn vaät.

Ñaïi yù: Baøi naøy moâ taû buoåi chieàu xuoáng nhöng laøm aûnh höôûng ñeán loái suy nghó cuûa

coâ beù. Chuû ñích cuûa taùc giaû muoán trình baøy baûn chaát höôùng noäi cuûa coâ beù, tuoåi tuy coøn

nhoû nhöng ñaõ coù nhöõng suy nghó baâng quô vaø ñaõ bieát buoàn.

Chuû ñích: Baøi naøy chæ thuaàn tuùy moâ taû buoåi chieàu taïi moät thò traán vaø noãi buoàn

khoâng teân cuûa moät thieáu nöõ môùi lôùn.


Tröôùc tieân taùc giaû giôùi thieäu quang caûnh buoåi chieàu baèng aâm thanh: tieáng troáng thu

khoâng. Sau ñoù moâ taû quang caûnh theo thöù töï töø xa ñeán gaàn: Töø phía chaân trôøi coøn aùnh

naéng maët trôøi vaø nhöõng vaàng maây che daàn aùnh thaùi döông: Phöông taây ñoû röïc nhö löûa

chaùy ...”. Sau ñoù taùc giaû keùo gaàn laïi baèng luyõ tre laøng: “Daõy tre laøng, tröôùc maét ...”

Cuoái cuøng laø taïi caùi quaùn do Lieân ngoài. Baây giôø trôøi ñaõ chaïng vaïng toái: “Trong cöûa

haøng hôi toái ...” Taùc giaû pha theâm caûm töôûng cuûa Lieân: “... vaø caùi

buoàn cuûa chieàu queâ thaám thiùa ...”

Nhöõng chi tieát taùc giaû söû duïng ñeå mieâu taû buoåi chieàu ôû thoân

queâ Vieät

Nam raát tieâu bieåu: tieáng troáng baùo hieäu cho nhöõng ngöôøi laøm vieäc

ngoaøi

ñoàng bieát ñeå chuaån bò trôû veà nhaø. Tieáng eách nhaùi keâu vang laø daáu

hieäu

cuûa ngaøy ñaõ taøn. Tieáng muoãi keâu vo ve caøng laøm cho buoåi toái ñeán


33

thaät

nhanh.

Toaøn baøi mang moät maøu xam xaùm. Ngoaïi tröø maøu ñoû röïc nhö löûa chaùy cuûa aùnh

naéng chieàu ra, taát caû caûnh vaät coøn laïi nhuoäm maøu traéng ñuïc tröôùc khi chuyeån sang

maøu ñen cuûa ñeâm.

Töø-ngöõ söû duïng trong baøi naøy raát ñôn giaûn, deã hieåu. Tuy nhieân nhieàu caâu trong baøi

khaù daøi. Toaøn baøi coù 10 caâu maø chæ coù 1 caâu ngaén. “Chieàu, chieàu roài.”

Vì nhieàu caâu daøi neân trong moãi caâu chöùa nhieàu yù, phöùc taïp. “Moät buoåi chieàu queâ

eâm aû nhö ru, vang vang tieáng eách nhaùi keâu ran ngoaøi ñoàng ruoäng theo gío nheï ñöa

vaøo.”

Veà caáu truùc caâu: ña soá theo keát caáu thôøi nay, nghóa laø moãi caâu coù chuû töø, ñoäng töø,

tuùc töø hay khaùch töø.

Toùm laïi, baøi Chieàu buoàn coù loái duøng chöõ giaûn dò, nhieàu chi tieát tæ mæ, lôøi vaên nheï

nhaøng khieán ngöôøi ñoïc coù theå chia seû noãi buoàn man maùc cuûa nhaân vaät trong baøi.

4. Keát luaän

Ñaây laø baøi vaên taû caûnh vöøa taû taâm traïng man maùc cuûa ngöôøi con gaùi môùi lôùn. Phaàn

taû caûnh mang maøu saéc vöøa nheï nhaøng vöøa thoaûng buoàn. Noãi buoàn aáy nhö theá naøo? Chæ

nhöõng ai ñang tuoåi môùi lôùn môùi bieát ñöôïc. Nhieàu ngöôøi ñaët teân cho noãi buoàn aáy laø noãi

buoàn khoâng teân.

5. Vieát vaên:

Vieát maåu ñoái thoaïi giöõa aùnh saùng vaø boùng toái vaøo luùc hoaøng hoân trong gia ñình oâng

Nam.

(AS): Chaøo baùc boùng toái, toâi saép söûa ñi ñaây. Chuùc baùc vui veû.

(BT): Chaøo baùc AS. Trong ngaøy coù gì laï khoâng?

: Laï gì, cuõng chöøng ñoù chuyeän thoâi. Baø chuû toâi thì hieàn laønh, oâng chuû thì quaù quaét.

Saép con thì thoâi khoûi noùi.

: Sao baùc khoâng chòu noùi cho baø chuû bieát boïn noù hö ñoán?

: Noùi laøm gì nöõa, toâi ñaõ nhieàu laàn thöû roài nhöng voâ hieäu. Thoâi thì thaây keä hoï. Coøn baùc thì

sao?

: Toâi haû? Moïi ngaøy nhö moïi ngaøy, toâi quen caùi caûnh trong nhaø naøy roài. Chuùt nöõa ñaây

thì toâi seõ nghe chuùng noù caõi nhau, ñaùnh loän nhau roài chöûi bôùi nhau oûm toûi.


34

: Vaäy toâi may hôn baùc roài. Ban ngaøy chuùng noù ñi hoïc heát, oâng chuû thì ñi laøm coøn

moät mình baø chuû ôû nhaø neân trong nhaø khoâng moät tieáng ñoäng. Toâi tha hoà maø thong

dong.

: Nghe baùc noùi maø toâi nghó ñeán thaân phaän toâi, sao toái taêm quaù. Nhieàu keû lôïi duïng

caùi toái taêm cuûa toâi maø laøm voâ soá chuyeän baát löông, toâi muoán caûn cuõng

khoâng ñöôïc.

: Thoâi, vieäc ai naáy lo, caûn hay khoâng cuõng vaäy. Toâi thaáy tröôùc ñaùm

con trong nhaø naøy. Ñöùa naøo chaêm chæ hoïc haønh thì sau naøy thaønh taøi,

nhaøn ñöôïc taám thaân. Ñöùa naøo ham chôi leâu loång thì phaûi soáng ngheøo

khoå. Toâi nghe baø chuû khuyeân chuùng noù: “Thaø cöïc tröôùc söôùng sau con aï.

Coøn hôn ham chôi thì khoå suoát ñôøi.” Vaäy maø chuùng ñaâu coù theøm nghe!

: Thoâi toâi phaûi laøm vieäc, chaøo baùc. Heïn gaëp laïi saùng mai.

: Thoâi cheát roài, toâi cuõng phaûi ñi chöù. Mong baùc tha loãi baùc, kính chaøo baùc

luoân.

Haõy noùi leân taâm traïng cuûa baïn khi gaëp chuyeän gì buoàn phieàn (250 – 300 chöõ)


35

PHAÀN MOÄT – NGÖÕ PHAÙP

AA.. SSôô llööôôïïcc CCuuùù PPhhaaùùpp ttiieeáánngg VViieeäätt

I. Giôùi thieäu

Cuù phaùp laø pheùp vieát caâu. Tieáng Vieät laø ngoân ngöõ ñöôïc La-tinh hoaù sôùm nhaát trong

taát caû caùc ngoân ngöõ trong vuøng AÙ chaâu. Coäng theâm moät traêm naêm ñoâ hoä cuûa ngöôøi

Phaùp, Vieät ngöõ ñaõ bò AÂu hoaù raát nhieàu. Töø thöïc teá ñoù, chuùng toâi thu thaäp ñöôïc nhöõng

caâu vaên vaø lôøi noùi coù caáu truùc khaù roõ raøng vaø chaët cheõ khoâng khaùc gì caùc ngoân ngöõ AÂu

chaâu.

Moät caùch toång quaùt, tieáng Vieät thuoäc loaïi ngoân ngöõ coù caáu truùc caâu theo thöù töï Chuû

töø + Ñoäng töø + Khaùch töø (Subject + Verb + Object). Vôùi thöù töï naøy, nguyeân taéc caên baûn

cuûa noù laø “thay ñoåi vò trí cuûa caùc töø loaïi trong caâu thì nghóa cuûa caâu thay ñoåi.

Thí duï: Baûn nhìn thaáy con soùc.

Neáu thay ñoåi vò trí giöõa Baûn vaø con soùc:

Con soùc nhìn thaáy Baûn.

Nghóa hai caâu treân ñaây hoaøn toaøn khaùc nhau. Hoaëc:

Baûn ruû toâi ñi aên.

Khaùc vôùi: Baûn baûo toâi aên ñi.

Noùi caùch khaùc, tieáng Vieät hieän ñaïi (thôøi ñaïi hieän nay) khaù gioáng vôùi

caùc thöù tieáng AÂu chaâu veà phöông dieän cuù phaùp.

II. Chuû ngöõ vaø vò ngöõ:

Noùi noâm na veà moät caâu thì chæ coù hai thaønh phaàn chính: chuû ngöõ – baát cöù moät söï

hieän höõu naøo taïo ra moät haønh ñoäng gì hay traïng thaùi naøo ñoù thì ñeàu thuoäc veà chuû ngöõ.

Keá ñeán laø vò ngöõ: Vò ngöõ bao goàm taát caû moïi haønh vi hay traïng thaùi do chuû ngöõ taïo ra.

Haønh ñoäng ñoù nhö theá naøo, gaây ra cho ai caùi gì, möùc ñoä nhieàu hay ít, taïi nôi naøo, thôøi

gian naøo, v.v.. Thí duï:

Maáy chuù chim non treân caønh caây coå phong ñang ríu rít theo meï, keâu chieâm chieáp.

chuû ngöõ vò ngöõ

Loái phaân tích treân ñaây ít ngöôøi bieát ñeán, vaø caùch goïi “ngöõ” trong saùch naøy duøng ñeå thay

theá cho ‘nhoùm töø, cuïm töø’ neân taùc giaû maïn pheùp duøng loái goïi vaø loái phaân tích thoâng

duïng ñeå giaûi thích veà cuù phaùp.


36

III. Töø-ngöõ chæ vai troø trong cuù phaùp tieáng Vieät

Sau ñaây laø nhöõng töø-ngöõ chæ vai troø cuù phaùp duøng trong saùch naøy.

• : tieáng laøm chuû trong caâu. Chuû töø coù theå laø moät töø hay nhieàu töø. Coù theå

goïi laø

Toâi ñi laøm.

Toâi laø chuû töø.

Nhöõng ñoaù hoàng xinh töôi ñang khoe saéc trong maûnh vöôøn sau nhaø.

Nhöõng ñoaù hoàng xinh töôi laøm chuû töø trong caâu.

• : tieáng chæ haønh ñoäng hay traïng thaùi do chuû töø taïo neân hay hieän dieän

trong ñoù. Coù boán loaïi ñoäng töø: ñoäng töø troïn (khoâng caàn tuùc töø – coøn goïi laø töï

ñoäng töø, hay noäi ñoäng töø); ñoäng töø khoâng troïn (luoân caàn tuùc töø – coøn goïi laø tha

ñoäng töø, hay ngoaïi ñoäng töø; ñoäng töø lieân keát; ñoäng töø phuï.

Toâi ñi laøm.

Ñi laø ñoäng töø.

Nhöõng tia naéng mai ñang len loûi qua nhöõng khe hôû cuûa caønh laù, leûn treøo

vaøo cöûa soå, roïi vaøo phoøng, nhìn naøng moät caùch thích thuù.

Len loûi, treøo, roïi, nhìn laø nhöõng ñoäng töø.

• : tieáng moâ taû laïi chuû töø keát hôïp vôùi danh töø hay tính töø ñoùng

vai tuùc töø. Trong tieáng Vieät coù voâ soá ñoäng töø loaïi naøy.

Vieát naøy troâng kheùo.

Troâng laø ñoäng töø lieân keát moâ taû caây vieát kheùo.

Nhaø naøy ôû thích quaù.

ÔÛ laøm ñoäng töø lieân keát moâ taû söï tieän nghi hay vò trí toát vôùi nhieàu caûnh ñeïp chung

quanh khieán ngöôøi ôû caûm thaáy vui trong loøng.

• : tieáng ñoùng vai khaùch nhaän laõnh hay laø naïn nhaân cuûa haønh ñoäng do chuû

töø gaây ra. Trong moái giao tieáp thöôøng nhaät luoân luoân coù chuû vaø khaùch: Chuû ñoùn

khaùch; chuû môøi khaùch; chuû tieãn khaùch luùc naøo cuõng thaáy xaûy ra. Trong trieát hoïc,

coù chuû theå thì cuõng caàn ñeán khaùch theå. Coù ngöôøi goïi laø

Thí duï: Meï toâi thöông toâi.

Toâi laø khaùch töø nhaän laõnh tình thöông cuûa meï toâi.

Nam ñaù con choù.

Con choù laø naïn nhaân cuûa caùi ñaù do Nam taïo ra.

• : tieáng laøm roõ theâm chuû töø baèng caùch ñònh danh hay moâ taû boå nghóa ngöôïc

laïi chuû töø hay khaùch töø. Boå töø coù theå laø danh töø hay tính töø ñoùng vai.

OÂng Nam laøm luaät sö.

Luaät sö laø boå töø boå nghóa ngöôïc laïi oâng Nam. (Boå töø laø danh töø.)

So saùnh: OÂng Nam laøm caùi baøn.

Caùi baøn laø khaùch/tuùc töø chöù khoâng phaûi boå töø.


37

OÂng Nam laøm meät.

Meät laø tieáng tính töø laøm boå töø noùi veà oâng Nam, moâ taû tình traïng söùc khoeû khoâng

toát cuûa oâng ta. (Boå töø laø tính töø.)

• : Vò ngöõ bao goàm nhieàu thaønh phaàn. Coù theå goïi ñaây laø

Chuùng toâi goïi noâm na nhö vaäy ñeå cho ñoàng nhaát vôùi caùc “töø” khaùc trong suoát

quyeån saùch naøy.

IV. Veà töø loaïi

• ø: tieáng chæ veà baát cöù söï hieän höõu cuï theå hay tröøu töôïng naøo. Noâm na,

danh töø laø tieáng chæ teân cuûa moïi thöù.

thaân theå, tình yeâu, söï tinh khoân, xe coä, v.v... laø nhöõng danh töø.

• ø: tieáng theá cho toaøn boä töø hay ngöõ naøo ñoùng vai chuû töø hay khaùch töø.

OÂng giaø taùm möôi tuoåi ñaøng kia troâng coøn khoeû maïnh quaù.

OÂng aáy troâng coøn khoeû maïnh quaù.

OÂng aáy laø ñaïi töø thay theá cho toaøn boä chuû töø oâng giaø taùm möôi tuoåi ñaøng kia.

• Tieáng hoã trôï cho ñoäng töø ñeå chæ veà möùc ñoä chaéc chaén cuûa haønh ñoäng

hay traïng thaùi xaûy ra. Coù saùch goïi laø thaùi töø.

Chò Ba khoâng chöøng ñaõ ñeán tröôùc chuùng ta roài.

Khoâng chöøng laø phoù töø noùi leân möùc ñoä chaéc chaén raát thaáp, duøng ñeå ñoaùn moø.

Hoaëc:

Daùm chieàu nay trôøi möa laém.

Daùm laém laø phoù töø chæ söï ñoaùn gaàn ñoaùn xa.

• ø: tieáng chæ tính chaát cuûa con ngöôøi hay söï vaät, söï vieäc.

Hoa naøy töôi.

Töôi laø tính töø chæ tính chaát coøn söùc soáng trong hoa.

Ngöôøi kia döõ.

Döõ moâ taû taùnh tình hay thaùi ñoä boäc loä töø beân trong ngöôøi ñoù.

• : tieáng chæ traïng thaùi hay möùc ñoä cuûa haønh ñoäng maø chuû töø taïo ra hoaëc

ñang laõnh nhaän. Traïng töø cuõng laøm taêng hay giaûm möùc ñoä cuûa tính töø.

Chuùng toâi hieän ñang ôû nhaø.

ÔÛ nhaø laø traïng töø chæ nôi choán.

Chieác xe naøy chaïy nhanh.

Nhanh moâ taû möùc ñoä chaïy cuûa chieác xe

• ø: tieáng lieân keát giöõa danh töø vaø ñoäng töø,

hoaëc giöõa

Toâi ñi xem phim vôùi anh chò toâi.

Vôùi laø giôùi töø noái giöõa ñi vaø anh chò


38

Toâi sinh ra ñôøi döôùi moät ngoâi sao xaáu. (Vuõ Troïng Phuïng)

Ra vaø döôùi laø hai giôùi töø noái sinh vaø ñôøi, sinh vaø sao.

• : tieáng noái hai caâu vôùi nhau laøm thaønh moät. Luùc naøy moãi caâu trôû thaønh

moät meänh ñeà. Xem theâm phaàn noùi veà meänh ñeà.

Coù hai loaïi lieân töø: lieân töø keát hôïp vaø lieân töø phuï hôïp.

- Lieân töø keát hôïp noái hai meänh ñeà chính laïi vôùi nhau, goïi laø caâu gheùp.

Cha toâi ñi laøm kieám tieàn coøn meï toâi ôû nhaø ñeå chaêm soùc vieäc nhaø.

Coøn laøm lieân töø noái hai meänh ñeà chính laïi vôùi nhau: Cha toâi ñi laøm kieán tieàn. Meï

toâi ôû nhaø chaêm soùc vieäc nhaø.

Nhöõng lieân töø keát hôïp thoâng duïng nhö: coøn, vaø, nhöng, hoaëc, neân, theá nhöng, ...

- Lieân töø phuï hôïp duøng ñeå noái meänh ñeà chính vaø meänh ñeà phuï laïi vôùi nhau

trong moät caâu phöùc taïp (coù nôi goïi caâu phöùc hôïp).

Khi toâi nhìn nhöõng gioït möa rôi, toâi laïi nhôù nhöõng ngaøy thô aáu ôû queâ nhaø.

Khi toâi nhìn nhöõng gioït möa rôi laø meänh ñeà phuï; phaàn coøn laïi laø meänh ñeà

chính.

Caùc lieân töø phuï hôïp thöôøng duøng nhö: bôûi leõ, bôûi vì, caùi maø, do ñoù, maëc daàu,

ngöôøi maø, tuy nhieân, vì vaäy, ...

Ñaëc bieät tieáng Vieät coù theå duøng caû hai loaïi lieân töø trong cuøng moät caâu:

Maëc daàu meï noù töøng khuyeân noù nhieàu laàn, nhöng noù chaúng bao giôø nghe.

• : tieáng duøng ñeå khen, cheâ, than van, ta thaùn, ...

OÂi chao! Buïng toâi ñau quaù.

OÂi chao laø taùn thaùn töø.

Hay quaù! Tieáng chim hoùt hay quaù.

Hay quaù laø taùn thaùn töø.

VI. Baûy maåu caâu tieáng Vieät

Chuû töø + tính töø [Subject + adjective (= adj)]

Chuû töø + ñoäng töø troïn veïn + (traïng töø) [Subject + in. verb + adverb (= adv)]

Chuû töø + ñoäng töø lieân keát + boå töø + (traïng töø) [Subject + linking verb + complement + adv)]

Chuû töø + ñoäng töø khoâng troïn+ tuùc töø + (traïng töø) [Subject + tr. verb + object + (adv]

Chuû töø + ñgt + khaùch töø + LAØ/LAØM + tuùc töø + (trgt) [Subject + verb + object + LAØ/LAØM +

complement + adv)

Chuû töø + ñoäng töø + tuùc töø + ñoäng töø + boå tuùc töø (trgt) [Subject + tr. verb + object +verb + obj.

complement + (adv]

Chuû töø + phoù töø + thuaät töø [Subject + modal + predicative]

a) Nhöõng töø loaïi naèm trong ngoaëc ñôn laø tuyø theo caâu coù khi coù coù khi khoâng.

b) Noùi veà ñoäng töø troïn veïn vaø ñoäng töø khoâng troïn. Tröôùc ñaây thöôøng ñöôïc goïi laø töï

ñoäng töø vaø tha ñoäng töø hoaëc noäi ñoäng töø vaø ngoaïi ñoäng töø.

Ñoäng töø troïn veïn laø loaïi ñoäng töø khaùch töø.

Noù nguû.


39

Nguû laø ñoäng töø troïn veïn; ngaén goïn nhöng ñuû nghóa.

Ñoäng töø khoâng troïn: Loaïi ñoäng töø naøy luoân luoân ñeán moät hay hai tuùc töø:

Ñoäng töø khoâng troïn caàn moät tuùc töø.

Khoâng theå noùi: Anh toâi thöông.

Thöông laø ñoäng töø khoâng troïn, luùc naøo cuõng caàn ñeán tuùc töø: thöông ai, thöông gì,

... Do ñoù phaûi noùi:

Anh toâi thöông chuùng toâi laém.

Ñoäng töø khoâng troïn caàn hai tuùc töø.

Anh toâi cho chuùng toâi quaø vaøo dòp Giaùng Sinh.

Chuùng toâi vaø quaø laø hai khaùch töø.

1. ___ Cam naøy aên ngoït quaù. 16. ___ Toâi bieát roài.

2. ___ Anh Nam cho toâi moät quyeån saùch. 17. ___ Khoâng chöøng trôøi saép möa.

3. ___ Chò Hoa luùc naøo cuõng vui veû. 18. ___ Chuùng toâi goïi anh aáy laø Tö.

4. ___ OÂng Baù cho toâi caây vieát. 19. ___ Hoa quyønh khuya nôû ñeïp quaù.

5. ___ Baøi boán khoù quaù söùc toâi. 20. ___ Bieát ñaâu chò aáy khoâng coù yù ñoù.

6. ___ Anh Taân mua moät chieác xe môùi. 21. ___ Ñoù laø chuyeän khoù tin.

7. ___ Coâ Thanh laø sinh vieân taïi tröôøng naøy. 22. ___ Leõ naøo cha laïi gheùt con!

8. ___ Baø aáy laø coâ giaùo cuûa lôùp toâi. 23. ___ Ñöøng noùi chuyeän ñoù nöõa.

9. ___ Hoa töôi khoe saéc. 24. ___ Toâi heát tieàn xaøi roài.

10. ___ Noù nguû nhieàu. 25. ___ Toâi khoâng nghó gì heát.

11. ___ Coâ aáy cho toâi quaø. 26. ___ Ngaøy mai toâi seõ leân ñöôøng.

12. ___ Chí trôû thaønh kyõ sö. 27. ___ Quyeån saùch naøy giaù 20 ñoàng.

13. ___ OÂng ta aên ít. 28. ___ Cho toâi möôïn quyeån saùch ñi.

14. ____ Meï toâi cho toâi tieàn. 29. ___ Ngaøy mai coù theå toâi ñeán anh.

15. ____ Mai thöông con laém. 30. ___ Hoï baàu oâng aáy laøm tröôûng toaùn.

Baûng traû lôøi 1– 2– 3– 4– 5– 6– 7– 8– 9– 10–

11– 12– 13– 14– 15– 16– 17– 18– 19– 20–

21– 22– 23– 24– 25– 26– 27– 28– 29– 30–

Lôùp hoïc ôû laøng ngaøy xöa –

Tranh daân gian


40

BB.. CCaaùùcchh CChhaaáámm CCaaââuu

I. Toång quaùt

Nhöõng daáu chaám caâu thoâng duïng trong tieáng Vieät goàm coù: daáu chaám, daáu phaåy

(hoaëc daáu pheát), daáu chaám phaåy, daáu hai chaám, daáu than, daáu hoûi, daáu ba chaám, ngoaëc

ñôn, ngoaëc keùp, ngang noái, gaïch daøi, gaïch cheùo.

1. Daáu chaám ( . )

Daáu chaám duøng ñeå:

– Döùt caâu coù troïn yù nghóa. Do ñoù khoâng neân duøng daáu chaám trong caùc nhoùm töø-

ngöõ, thaønh ngöõ hay meänh ñeà.

Chieàu chöa taét haún maø traêng ñaõ leân roài. (Ñuùng)

Coâ gaùi nhaø queâ. (Khoâng ñuùng)

2. Daáu phaåy ( , )

Daáu phaåy duøng ñeå:

– Phaân caùc töø coù cuøng moät töø loaïi: danh töø, tính töø, traïng töø hoaëc ñoäng töø trong

cuøng moät caâu:

OÂng Nam môùi mua caên nhaø saùu phoøng, môùi, maøu traéng, thaät lôùn, raát ñeïp.

Tình, tieàn, danh voïng laø ba thöù ai cuõng muoán cho nhieàu.

– Phaân caùc nhoùm töø-ngöõ coù cuøng vai troø trong caâu:

Ngoâi nhaø cuûa oâng Nam ôû trong khu Disneyland, gaàn hai xa loä I-5 vaø 57, sau vöôøn

coù hoà bôi vaø nhaø maùt, hoøn non boä, nhieàu caây aên traùi vaø raát nhieàu hoa hoàng.

– Phaân traïng töø boå nghóa cho toaøn caâu vôùi caâu ñoù:

Boãng nhieân, hai ngöôøi cuøng la leân: “Trôøi ôi!” (Khaùi Höng, Anh Phaûi Soáng)

– Phaân hai meänh ñeà vôùi nhau, baát keå chính hay phuï:

Sau khi laøm xong moïi vieäc, baø Ba ngoài töïa löng vaøo gheá nghæ moät luùc.

Maëc daàu toâi ñaõ noùi vôùi anh aáy nhieàu laàn, nhöng anh aáy vaãn khoâng nghe.

Möa vaãn rôi naëng haït, saám chôùp vaãn aàm aàm khaép nôi.

3. Daáu chaám phaåy ( ; )

– Daáu chaám phaåy thöôøng duøng ñeå giaûi thích nhöõng gì ñaõ noùi tröôùc ñoù:

Anh Ban laø con nhaø giaøu; nhöõng gì anh aáy mua cuõng laø loaïi maéc tieàn.

– Daáu chaám phaåy duøng ñeå phaân caùc yù roäng hôn bao goàm caùc yù nhoû hôn ñaõ ñöôïc

phaân caùch baèng daáu phaåy:

Naøng ñaët con xuoáng noâi, ñaép caùi chaên len leân ngang coå ñöùa beù; chaøng ñöùng yeân

nhìn vôï baèng ñoâi maét aâu yeám, khoâng noùi gì; nieàm haïnh phuùc ñang vaây quanh hai

ngöôøi.

4. Daáu hai chaám ( : )


41

– Daáu hai chaám duøng ñeå keå chi tieát ñieàu muoán noùi:

Toâi caàn caùc thöù sau ñaây: caùi baøn vieát, boä maùy ñieän toaùn, maùy in, caùi keä saùch,

caùi ñieän thoaïi vaø moät coâ thö kyù thaät ñeïp.

– Daáu hai chaám cuõng duøng ñeå giaûi thích theâm ñieàu ñaõ noùi:

Nhôù laïi nhöõng ngaøy coøn thô aáu ñaày nöôùc maét vaø ñau khoå: meï maát sôùm, phaûi aên

nhôø ôû ñaäu heát nhaø ngöôøi naøy ñeán nhaø ngöôøi khaùc, gaùnh nöôùc moøn vai, ñi chaân ñaát

moøn goùt, loøng toâi caûm thaáy chua xoùt cho thaân phaän cuûa keû moà coâi. (Traàn Ngoïc Duïng, Cuoäc

Ñôøi Noù)

5. Daáu than ( ! )

– Daáu than duøng ñeå dieãn taû caûm xuùc maïnh nhö: than vaõn, khen, cheâ, reân, la, keâu,

heùt, ra leänh, töôïng thanh (moâ taû moät caùch soáng ñoäng). Coøn goïi daáu laø daáu nheåu:

Sao cuoäc ñôøi noù cöù cöïc maõi vaäy kìa!

OÂ, hoa ñeïp quaù!

Caùi oâng naøy aên noùi kyø cuïc!

Cuùt mau cho khuaát maét tao!

Ñöùng laïi!

Traêm naêm coøn coù gì ñaâu;

Chaúng qua moät naém coû khaâu xanh rì! (OÂn Nhö Haàu)

Ñoaønh! Ñoaønh! Hai phaùt suùng noå thaät chaùt chuùa.

6. Daáu hoûi ( ? )

– Daáu hoûi ñeå sau taát caû caùc caâu hoûi tröïc tieáp.

Baây giôø laø maáy giôø?

Anh ñi ñaâu ñoù?

Chò laøm gì vaäy?

7. Daáu ba chaám ( ... )

– Daáu ba chaám duøng trong moät caâu chöa döùt yù vì caûm ñoäng:

Cuoäc ñôøi maø ... laøm sao noùi heát ñöôïc. ...

– Daáu ba chaám duøng ñeå baøy toû söï ngaïc nhieân:

Anh maø cuõng ñeán ñaây aø? Toâi töôûng ...

– Daáu ba chaám duøng ñeå ruùt ngaén caâu vaên nhöng vaãn ñeå ngoû cho ngöôøi nghe töï

hieåu:

Baø ta boû nhaø ra ñi, ñeå laïi cho oâng aáy maáy ñöùa con, moät ñoáng nôï, vaø nhieàu

nhieàu thöù raéc roái treân cuoäc ñôøi khaùc ...

8. Ngoaëc ñôn ( ( ) )

– Daáu ngoaëc ñôn duøng ñeå giaëm theâm yù hay chi tieát coù theå caàn ñeán:

Baø Trieäu (teân thaät laø Trieäu Thò Trinh) noåi leân choáng laïi quaân Ngoâ vaøo naêm 248

nhöng khoâng thaønh.


42

– Daáu ngoaëc ñôn duøng ñeå giaûi thích ñieàu khoâng lieân quan ñeán caâu vaên:

Baø Trieäu (ngöôøi Taøu goïi laø baø Trieäu AÅu “con muï hoï Trieäu”, caùch goïi ñeå sæ nhuïc

uy danh cuûa baø) daáy binh ñaùnh Luïc Daãn laø quan thaùi thuù nhaø Ngoâ luùc baáy giôø.

tuyø theo tröôøng hôïp, daáu chaám hay daáu phaåy phaûi ñaët trong hay ngoaøi ngoaëc

ñôn. Do ñoù caàn caân nhaéc kyõ.

OÂng Naêm coù coâ con gaùi duy nhaát teân laø Thaém, nhöng trong laøng ai cuõng goïi coâ ta

laø Tyù Ñieäu (vì coâ raát hay laøm daùng). Daáu chaám ñeå ngoaøi ngoaëc ñôn.

(OÂng Naêm coù coâ con gaùi duy nhaát teân laø Thaém, nhöng ngöôøi trong laøng ai cuõng

goïi coâ aáy laø Tyù Ñieäu.) Daáu chaám ñeå trong ngoaëc ñôn.

9. Ngoaëc keùp ( “ ” )

– Daáu ngoaëc keùp duøng ñeå laøm noåi baät yù khaùc thöôøng:

Chuùng toâi goïi tay ñoù laø “truøm soø”.

– Daáu ngoaëc keùp duøng ñeå laëp laïi caâu noùi tröïc tieáp:

Coâ Ba noùi: “Ngaøy nay tìm moät ngöôøi chung thuyû thaät khoù quaù!”

Ña soá tröôøng hôïp caâu vaên tieáng Vieät, caùc daáu chaám caâu ñeàu naèm ngoaøi daáu

ngoaëc keùp.

10. Ngang noái ( - )

– Daáu ngang noái caùc töø möôïn cuûa ngoaïi quoác ñöôïc dòch aâm sang tieáng Vieät:

Thaèng Tyù ngaém nghía ñoâi saên-dan môùi hoaøi. (Saên-dan laø chöõ sandal ñöôïc Vieät hoaù.)

Toái nay chuùng ta ñi xem xi-neâ. (Xi-neâ laø phieân aâm töø chöõ cineù cuûa Phaùp ñöôïc Vieät hoaù.)

11. Gaïch daøi ( — )

– Gaïch daøi thöôøng duøng ñeå dieãn taû moät cuoäc ñoái thoaïi tröïc tieáp giöõa hai ngöôøi:

– Anh coù khoeû khoâng?

– Daï, caûm ôn chò, toâi vaãn bình thöôøng.

– Maáy hoâm nay trôøi noùng quaù.

– Daï, thôøi tieát khoâng hieåu sao baát thöôøng quaù. Ai cuõng beänh heát.

– Gaïch daøi duøng ñeå theâm yù thay vì duøng daáu ngoaëc ñôn:

Toâi ôû nhaø coâ toâi ñöôïc ba naêm—vaøo thôøi gian naøy toâi phaûi laøm raát nhieàu coâng

vieäc cho coâ toâi neân khoâng ñöôïc ñi hoïc—roài sau ñoù thì veà ôû vôùi ngöôøi dì môùi baét ñaàu caép

saùch ñeán tröôøng.

12. Gaïch cheùo ( / )

– Gaïch cheùo duøng ñeå thay cho chöõ hoaëc:

Ngaøy mai/moát chuùng toâi seõ leân ñöôøng. (töùc laø ngaøy mai ngaøy moát ...


43

II. ÖÙng duïng

Haõy ñaùnh daáu chaám caâu vaøo ñoaïn vaên döôùi ñaây:

Khi chò Ñoû Caâu veà tôùi coång con Vaøng nghe tieáng böôùc doà ra suûa Moät laùt

sau coù tieáng ngöôøi hoûi töø phía trong

– Ai ñoù

Nhaän ra tieáng choàng, chò vôø ho e heøm vaø maéng con choù

Choàng chò keâu leân AØ meï Ñoû roài keùo then môû coång Chò cuùi maët phaêm

phaêm ñi vaøo nhöng döøng ngay laïi Hai caùi roi vuït khoâng khí tuùi buïi chung

quanh mình chò vun vuùt khieán chò gheâ laïnh caû ngöôøi nhaém maét co tay leân ngöïc

ñöùng laëng

Moät phuùt sau tieáng roi im chò ngöûng nhìn Choàng chò vaø laõo Naêm Xöôøi

vöùt naém roi daâu ñöùng thôû hoån heån saân ñaùt tröôùc nhaø oâ kìa traéng xoaù nhöõng

hình veõ baèng voâi ngoån ngang nhöõng cung teân nhöõng thaèng quyû söù troøn loâng loác

nhöõng maët hoå phuø Chò ñònh ñi vaøo nhöng anh Ñoã voäi keâu

– Khoan ñaõ, khoan ñaõ

Trong khi laõo Naêm Xöôøi gaøi kyõ laïi then coång anh Ñoû ñaåy vôï ñeán gaàn moät

ñoáng laù khoâ ñang chaùy boác khoùi ôû goùc raøo vaø baûo

- Xoâng khoùi laù myø ky roài haüng voâ nhaø

Chò Ñoû bò choàng aåy long baëm baëm maët Tuy vaäy chò cuõng ñeán ñöùng chaïng

chaân treân ñoáng laù Anh Ñoû luøa ñoøn gaùnh xôûi nhöõng caønh laù cho khoùi coù loái boác

leân Giaû caùch lôõ tay anh thuùc ñoøn gaùnh vaøo chaân vôï vaø noùi vu vô

- . . . .

Trích truyeän ngaén Ma Ñaäu (trang 456) cuûa Buøi Hieån trong Toång Taäp Vaên Hoïc Vieät Nam,

Trung taâm Khoa Hoïc Xaõ Hoäi & Nhaân Vaên Quoác Gia. nhaø xuaát baûn Khoa hoïc Xaõ hoäi phaùt haønh naêm 2000.

VPS Cliparts


44

CC.. MMyyõõ TTööøø PPhhaaùùpp

◼ Tuyø theo trình ñoä cuûa sinh vieân trong lôùp, GV coù theå choïn nhöõng loaïi myõ töø phaùp

thích hôïp. ◼ Ñaëc bieät chuù troïng ñeán nhöõng myõ töø phaùp thoâng duïng:

vaø

I. Ñònh nghóa:

Myõ töø phaùp (myõ: ñeïp, töø: chöõ, tieáng, phaùp: caùch, loái, pheùp, coøn goïi laø ) laø

moät phöông caùch söû duïng töø-ngöõ boùng baåy, vaên hoa ñeå laøm cho lôøi noùi hay caâu vaên

theâm sinh ñoäng, nheï nhaøng, teá nhò hôn so vôùi lôøi noùi hay caâu vaên quaù loä lieãu hay bình

daân, khoâng che ñaäy. Sau ñaây laø nhöõng hình thöùc myõ töø tieâu bieåu:

II. Hình thöùc:

Caùc hình thöùc myõ phaùp ñöôïc thaáy duøng laø:

1. AÅn duï: (metaphore): Loái noùi duøng söï so saùnh. Chaúng haïn laáy tính chaát thuaàn khieát

cuûa hoa sen ñeå so saùnh vôùi söï trong saïch cuûa moät con ngöôøi. Loái naøy ñöôïc tìm

thaáy raát nhieàu trong ca dao:

Trong ñaàm gì ñeïp baèng sen,

Laù xanh boâng traéng laïi chen nhuî vaøng.

Nhuî vaøng boâng traéng laù xanh,

Gaàn buøn maø chaúng hoâi tanh muøi buøn. (Ca dao)

2. Bieám ngöõ (satire): Ngoân ngöõ chaâm bieám moät caùch nheï nhaøng:

Bao giôø chaïch ñeû ngoïn ña,

Saùo ñeû döôùi nöôùc thì ta laáy mình (Ca dao)

3. Ñieån tích (hay ñieån coá -- literary allusion): Söï tích ngaøy xöa ñöôïc söû duïng ñeå noùi

ñöôïc nhieàu yù maø khoâng phaûi nhieàu lôøi. Xem phaàn phuï luïc ñeå coù theâm khaùi nieäm

veà caùc ñieån tích naøy.

chaâu veà Hieäp phoá, caàu hoaøng, Taàn phi, chieác dao vaøng, moät ñi khoâng trôû laïi (tích

Kinh Kha qua soâng Dòch), keát coû ngaäm vaønh, (Xem Phuï Luïc – Ñieån tích)

4. Ñieäp ngöõ (duplicative): Söï nhaéc ñi nhaéc laïi moät chöõ, moät tieáng ñeå taïo söï sinh

ñoäng cuûa söï vieäc, nhaán maïnh ñeán haønh ñoäng nhaèm taïo söï chuù yù cuûa ngöôøi ñoïc.

Ai bieát tình ai coù ñaäm ñaø? (Haøn Maëc Töû, Ai Veà thoân Vó Daï)

Coøn non, coøn nöôùc, coøn daøi,

Coøn veà, coøn nhôù ñeán ngöôøi hoâm nay.


45

(Nguyeãn Du, Kim Vaân Kieàu caâu 557, 558)

5. Ñieäp thanh (derivative): Moät tieáng ñöôïc laëp laïi hoaëc hai tieáng gaàn töông ñöông ñi

vôùi nhau thaønh caëp ñeå laøm taêng theâm hay giaûm bôùt möùc ñoä maø do caùc tieáng ñoù

dieãn taû neáu chæ ñöùng moät mình.

xanh xanh, ñoû ñoû, ño ñoû, se seõ, chaàm chaäm, thoang thoaûng, thôm thôm

cay cay, chaùt chaùt, chua chua, ngoøn ngoït, lôï lôï (= lôø lôï),

◼ Thöôøng ngaøy ngöôøi ta hay duøng ñieäp ngöõ ñeå laøm giaûm bôùt cöôøng ñoä cuûa töø.

6. Ñaûo ngöõ (inversion): Vieät ngöõ laø loaïi ngoân ngöõ thöù töï. Nghóa laø vò trí cuûa töø-ngöõ

trong caâu coù theå laøm cho nghóa cuûa töø-ngöõ ñoù hay caâu ñoù thay ñoåi. Nay duøng hình

thöùc thay ñoåi thöù töï naøy ñeå phaàn dieãn taû trong baøi theâm soáng ñoäng. Trong vaên

thöôøng ñaøm, khoâng neân laïm duïng hình thöùc ñaûo ngöõ naøy.

Taác gang ñoàng toûa nguyeân phong, (Gang taác ...)

Tòt muø naøo thaáy boùng hoàng naøo ra. (Muø tòt ...)

(Nguyeãn Du, Kim Vaân Kieàu, caâu 285, 286)

Hoaëc:

Gaùc maùi ngö oâng veà vieãn phoá, (Ngö oâng gaùc maùi ...)

Goõ söøng muïc töû laïi coâ thoân. (Muïc töû goõ söøng ...)

(Baø Huyeän Thanh Quan, Trôøi Hoâm Nhôù Nhaø)

◼ Ñaûo ngöõ raát thoâng duïng trong thi ca. Tuy nhieân ñeå nghe laï tai, nhieàu ngöôøi

thöôøng duøng ñaûo ngöõ: an uûi --> uûi an, ñau khoå --> khoå ñau, nhaø cöûa --> cöûa nhaø,

...

7. Hoaùn duï (metonymy): Duøng hai danh töø coù lieân heä nhaân quaû, lieân heä noäi dung

vôùi hình thöùc:

Tieác thay! Moät ñoùa traø mi,

Con ong ñaõ toû ñöôøng ñi loái veà.

(Truyeän Kim Vaân Kieàu, caâu 845–46. Ñoùa traø mi chæ moät thieáu nöõ ñeïp. Con ong ñeå chæ ngöôøi con

trai; ñaõ toû ñöôøng ñi loái veà chæ söï vieäc chaøng trai ñaõ chinh phuïc ñöôïc ngöôøi thieáu nöõ kia, nhaát laø veà

theå chaát.)

8. Hoäi yù (implicature): Loái noùi khieán ngöôøi nghe phaûi laáy yù maø hieåu.

Moät ngöôøi deã coù maáy thaân,

Hoa , ngaøy

(Nguyeãn Du, Kim Vaân Kieàu, caâu 1005, 1006 -- YÙ muoán noùi sinh maïng con ngöôøi raát quyù giaù. Hôn

nöõa tuoåi naøng con gaùi coøn ñang xuaân saéc, töông lai coøn daøi, ñöøng neân nghó ñeán chuyeän quyeân

sinh.)

9. Nguï ngöõ (allegory): Duøng moät söï vieäc hay söï vaät ñeå aùm chæ ñeán moät yù khaùc nöõa:

VPS Cliparts

VPS Cliparts


46

Con nhaø lính tính nhaø quan.

(YÙ noùi nhaø ngheøo maø ham cuoäc soáng xa hoa.)

Con eách maø muoán laøm con boø.

(YÙ noùi söùc voùc yeáu ñuoái, nhoû thoù maø muoán ngang haøng vôùi ngöôøi to lôùn vaø khoeû maïnh.)

10. Nhaân caùch hoaù (personification): Xem caùc ñoà vaät, con vaät nhö con ngöôøi, bieát

dieãn taû caûm tình, yù nghó:

Nhôù nöôùc ñau loøng con quoác quoác.

Nöôùc coøn cau maët vôùi tang thöông. (Baø Huyeän Thanh Quan)

11. Khieâm ngoân (euphemistic diminutive) Loái noùi mang tính caùch khieâm nhöôøng

nhöng ñaày loøng töï cao

Anh veà kieám vôï cho xong

Em laø con teùp nhoû loän rong khoù tìm. (Ca dao)

Boâng nhaøi boâng lyù boâng ngaâu

Chaúng baèng boâng böôûi thôm laâu dòu daøng. (Ca dao)

12. Thaäm xöng (hyperbole -- overstatement) Caùch noùi quaù ñaùng veà moät söï vieäc

khoâng bao giôø xaûy ra trong thöïc teá

Baét ngöôøi ta chôø ñeán ruïc caúng luoân. (traùch yeâu)

Chìm ñaùy nöôùc caù lôø ñôø laën,

Löûng da trôøi nhaïn ngaån ngô sa.

Höông trôøi ñaém nguyeät say hoa,

Taây Thi maát vía, Haèng Nga giaät mình.

(Cung Oaùn Ngaâm Khuùc)

13. Thaønh ngöõ (idiomatic expression): Dieãn taû yù nghóa baèng moät loái rieâng bieät:

tan theo maây khoùi (tan taønh, khoâng coøn gì nöõa, thaát baïi hoaøn toaøn.)

raâu oâng noï caém caèm baø kia (söû duïng ngöôøi, vieäc, vaät khoâng ñuùng choã.)

14. Tæ giaûo (simile): dieãn taû baèng caùch ví söï vieäc hay söï vaät vôùi moät söï vieäc hay söï

vaät khaùc taïo neân hình aûnh linh hoaït vaø vaên veû hôn.

noùi líu lo, oanh vaøng thoû theû, maét phöôïng maøy ngaøi, toâm teùp, gioù traêng

15. Töôïng hình (pictographic): Dieãn taû baèng töø-ngöõ taû hình daùng, maøu saéc:

cheo leo; ñen ñiu; loám ñoám; loâ nhoâ, khuùc khuyûu; leõo ñeõo, ñen ñiu, ...

16. Töôïng thanh (onomatopoeia): Baét chöôùc theo tieáng chim, thuù, söï vaät, hieän töôïng

maø dieãn taû:

aàm aàm; chíp chíp; eng-eùc; gaâu gaâu; loäp ñoäp; oø-où-o-o-o-oø, meo meo, tích taéc,

raøo raøo, raàm raàm, ...;


47

Seø seø naém ñaát beân ñöôøng,

Raàu raàu ngoïn coû nöûa vaøng nöûa xanh.

By the roadside was a low pile of dirt,

Covered with withering grass and weary earth.

17. Ví von (analogy): Loái so saùnh vieäc naøy vôùi vieäc khaùc ñeå laøm taêng theâm yù nghóa

caâu noùi maø khoâng phaûi tröïc tieáp noùi ñeán ngöôøi naøo hay vieäc gì.

thöông ngöôøi nhö theå thöông thaân anh em nhö theå tay chaân nhö nöôùc vôùi löûa

nhö maët trôøi vôùi maët traêng nhö choù vôùi meøo nhö ngöôøi döng nöôùc laõ

nhö thuøng khoâng ñaùy nhö noùn khoâng quai nhö meøo vôøn chuoät

nhö thuùng luûng khu nhö ngöôøi cheát roài nhö gaùi moät con,

. . .

III. ÖÙng duïng

Haõy cho bieát caùc caâu trích döôùi ñaây laø hình thöùc myõ töø phaùp gì (vaøi caâu ñöôïc trích

trong truyeän Kim Vaân Kieàu cuûa Nguyeãn Du; soá ñi keøm theo laø caâu thöù maáy):

Maây thua nöôùc toùc, tuyeát nhöôøng maøu da (22). aån duï

Moät vaàng nhö theå caây quyønh caønh giao (144). aån duï

Tieác thay caây queá giöõa röøng, ñeå cho thaèng maùng thaèng möôøng noù leo. bieám ngöõ

Ñoaïn tröôøng thay luùc phaân kyø, Voù caâu khaáp kheånh, baùnh xe gaäp gheành (869–70)

töôïng hình

Traêm naêm coøn coù gì ñaâu, Chaúng qua moät naém coû khaâu xanh rì! (OÂn Nhö Haàu)

nguï ngöõ

Thaân em nhö taám luïa ñaøo, Phaát phô giöõa chôï bieát vaøo tay ai. (Ca dao)

nhaân caùch hoaù

Naøng raèng chuùt phaän thô ngaây, Cuõng may daây caùt ñöôïc nhôø boùng caây (2279–80).

nguï ngöõ

Thaâm nghieâm kín coáng cao töôøng, Caïn gioøng laù thaém, döùt ñöôøng chim xanh (267–68) .

hoäi yù

Laøm cho cho meät cho meâ, Laøm cho ñau ñôùn eâ cheà cho coi (1617–18). thaäm xöng

Seø seø naém ñaát beân ñöôøng, Raàu raàu ngoïn coû nöûa vaøng nöûa xanh (58 – 59). ñaûo ngöõ


48

AA.. TTrruuyyeeäänn CCooåå

Trong phaàn truyeän coå, GV seõ môøi sinh vieân trôû veà thôøi Vieät Nam coøn trong giai ñoaïn

“tieàn söû”. Do ñoù caàn nhaán maïnh, theo töøng chuû ñeà cuûa baøi, sinh vieân seõ ñöôïc giôùi thieäu

veà tình baïn, tình vôï choàng, tinh thaàn phaán ñaáu ñeå sinh toàn vôùi thieân nhieân, con ngöôøi

duy tình bò con ngöôøi duy lyù lôïi duïng nhö theá naøo, tinh thaàn daân chuû vaø bình ñaúng

trong hoân nhaân, vaø nhöõng öu ñieåm khaùc cuûa ngöôøi Vieät tröôùc khi bò ngöôøi Haùn ñoâ hoä

vaø laøm cho “hö thaân maát neát” ñeán möùc naøo. Baèng chöùng laø Ngoïc Hoaøng, quan lôùn chæ

coù toaøn con gaùi.

Vì nhöõng neùt ñaëc saéc treân ñaây, mong quyù vò GV nhaán maïnh ñeán caùc ñieåm sau ñaây:

◼ Ngöôøi Vieät khoâng coù “phaân bieät giai caáp” (Coâng chuùa laáy ngöôøi chaên traâu; OÂng Löu

chòu gaû con gaùi mình cho con cuûa baïn laø moà coâi cha meï sao goïi coù giai caáp!)

◼ Ngöôøi Vieät khoâng chuû tröông “moân ñaêng (ñöông) hoä ñoái”. Qua truyeän Traàu Cau, Tieân

Dung vaø Chöû Ñoàng Töû, An Tieâm.

◼ Ngöôøi Vieät khoâng chuû tröông “troïng nam khinh nöõ”. (Trong ña soá caùc truyeän coå.)

◼ Ngöôøi Vieät khoâng chuû tröông “soáng döïa giaãm vaøo ngöôøi khaùc” qua heä thoáng xaõ thoân

töï trò: pheùp vua thua leä laøng

◼ Ngöôøi Vieät luoân ñeà cao tinh thaàn “soáng phaán ñaáu ñeå sinh toàn” moät caùch beàn bó (Sôn

Tinh Thuyû Tinh, An Tieâm).

◼ Ngöôøi Vieät luoân luoân khoân kheùo trong vaán ñeà ngoaïi giao vôùi nöôùc lôùn baèng taøi trí cuûa

mình ñeå . Xem caùc baøi veà Maïc Ñónh Chi vaø

OÂng Quan Luøn Hoï Lyù, Hoà Toâng Thoác, ñeå minh chöùng tính caùch ngoaïi giao khoân

kheùo vöøa khoâng laøm mích loøng nöôùc lôùn maø vaãn giöõ cho laõnh thoå ñöôïc toaøn veïn vôùi

tinh thaàn ñoäc laäp daân toäc vöøa laøm vua quan hoï thaùn phuïc.

böùc tranh theâu khoùm truùc

Ngoâ Quyeàn ñaïi phaù quaân Nam Haùn

Tranh daân gian


49

◼ Truyeän Löu Bình vaø Döông Leã neâu baät tình baïn giöõa con ngöôøi Vieät Nam vôùi nhau.

Tình naøy ñöôïc theå hieän qua vieäc baïn beø saün saøng giuùp ñôõ nhau moät caùch taän tình,

thaäm chí coøn cao hôn tình vôï choàng.

◼ Ngoaøi tình baèng höõu, truyeän Löu Bình Döông Leã coøn cho thaáy ngöôøi xöa raát troïng leã

nghóa.

Truyeän Löu Bình vaø Döông Leã

Löu Bình vaø Döông Leã laø hai ngöôøi baïn chôi vôùi nhau töø

, raát . Döông Leã nhaø ngheøo, Löu Bình

ñem veà nuoâi, ñeå cuøng nhau ñeâm ngaøy hoïc taäp.

Döông Leã chòu khoù chaêm hoïc, chaúng bao laâu thi ñaäu, ñöôïc

ñi laøm quan. Löu Bình thì mình nhaø giaøu, hay chôi bôøi,

cho neân thi maõi khoâng ñaäu. Veà sau laïi bò giaëc giaõ cöôùp phaù,

nhaø cöûa , luùc aáy muoán hoïc, cuõng khoâng coù tieàn aên hoïc

nöõa, môùi tìm ñeán nhaø Döông Leã ñeå mong nhôø baïn cuõ giuùp

ñôõ.

Döông Leã töø khi laøm quan, vaãn coù loøng nhôù Löu Bình. Khi

ñöôïc tin baïn ñeán, ñaõ möøng thaàm, nhöng laïi nghó

raèng: baïn ta hay chôi bôøi cho neân baây giôø môùi khoå. Neáu ta ñöa veà nuoâi, roài

laïi sinh löôøi bieáng, thì bao giôø cho thaønh thaân ñöôïc. Beøn maø noùi

raèng: “Ngöôøi laøm quan khoâng coù baïn beø vôùi ngöôøi ñoùi khoå”, roài sai lính ñuoåi ñi. Löu

Bình töùc giaän ra veà.

Döông Leã vaøo baûo ngöôøi thaân laø Chaâu Long ñi nuoâi baïn thay mình. Chaâu Long vaâng

lôøi, ñem tieàn cuûa ra ñi, giaû laøm ngöôøi buoân baùn, ñöa Löu Bình veà nuoâi aên hoïc. Trong ba

naêm, Löu Bình coá gaéng heát söùc. Ñeán khi thi ñaäu, Löu Bình ñeán nhaø Döông Leã ñeå

Döông Leã cho Chaâu Long ra chaøo. Baáy giôø Löu Bình môùi bieát Döông Leã laø

ngöôøi baïn ñaõ heát loøng vì mình. Töø ñoù hai ngöôøi laïi thaân thieát hôn tröôùc.

Trích Quoác Vaên Giaùo Khoa Thö,

Vieät Nam Tieåu Hoïc Tuøng Thö, 1948:114

Key terms

baïn cuõ a former friend

caäy mình nhaø giaøu to depend on one’s

family’s richness

chôi bôøi epicurean indulgence/habits

chòu khoù to endure hardships

coá gaéng heát söùc to do one’s best

ñem veà nuoâi offer to provide shelter and

food, to adopt a child

ñeøn saùch to study industriously

ñònh to have an intention; intend

ñöôïc boå laøm quan to be appointed as a

mandarin


50

ñoùi khoå hungry and mentally miserable

ñuoåi ñi chase away, drive away, make

someone go away

giaû laøm maët giaän pretend to be angry

giaû laøm ngöôøi buoân baùn to disguise oneself

as a merchant

giuùp ñôõ to assist, help, support

hai ngöôøi baïn thaân two close friends

heát loøng vì mình to help someone with one’s

true heart

hoïc taäp studying and practicing

khoå a mental misery

laøm quan to work as a mandarin

leâu loång to ramble (with one’s friends)

mong nhôø to expect to get some help

möøng thaàm an untold delight

môùi bieát to become aware of

nhaø ngheøo a poor family

ra chaøo to greet someone

sai lính to give order to one’s subordinate

sinh löôøi bieáng indulge in laziness

thaân thieát hôn tröôùc become even closer

than before

thaønh thaân to become successful

thay mình on one’s behalf

thi to take an examination

thuôû nhoû from early age, childhood

töø ñoù since then, from that time on

töùc giaän ra veà to go home in anger

traùch maéng to give someone a piece of one’s

mind

trong buïng the innermost feeling

truyeän written story (in contrast with

chuyeän: a story told orally)

vaãn coù loøng nhôù to be on one’s mind

1. Suy nghó:

Baøi naøy noùi veà ñieàu gì? Baøi naøy noùi leân tình baïn thaân thieát nhö baø con ruoät thòt,

giuùp ñôõ nhau trong moïi hoaøn caûnh.

Moät ngöôøi caàn coù nhieàu baïn hay ít baïn? Moät ngöôøi neân coù nhieàu baïn tuyø theo

coâng vieäc nhöng chæ neân coù ít baïn thaân. Moät hay hai ngöôøi baïn thaân laø vöøa ñuû.

Theá naøo laø baïn thaân? Baïn thaân laø ngöôøi thoâng caûm cho mình nhöõng khi hoaïn

naïn, chia seû vôùi mình nhöõng luùc vui thích. Coù chieàu daøy veà quaù khöù, nghóa laø phaûi

bieát nhau laâu vaø töøng traûi qua nhieàu söï thaêng traàm trong cuoäc soáng.

Anh/chò coù maáy ngöôøi baïn thaân? (caâu naøy tuyø theo töøng sinh vieân, gv chaáp nhaän

moïi con soá do sinh vieân ñöa ra.

2. Töø vöïng

Töø ngöõ môùi

truyeän: caâu chuyeän ñöôïc vieát thaønh vaên, ñöôïc in ra cho nhieàu ngöôøi ñoïc. Truyeän

khaùc vôùi chuyeän laø caâu chuyeän ñöôïc truyeàn cho nhau baèng lôøi keå.

thuôû nhoû: thôøi gian coøn con nít khoaûng töø 5 ñeán 12 tuoåi. Coøn goïi laø thuôû thieáu thôøi.

thaân thieát: raát gaàn guõi, thöông yeâu nhau nhö ruoät thòt.

ñeøn saùch: chong ñeøn thöùc ñeâm cuøng vôùi quyeån saùch; yù noùi chaêm chæ hoïc haønh.

boå: ñöôïc cöû ñi laøm vieäc, vieát goïn cuûa boå nhieäm.

caäy; yû vaøo caùi gì, chaúng haïn nhö yû vaøo söï giaøu coù, vaøo quyeàn theá, khoâng töï mình lo

lieäu coâng vieäc hay khoâng do söùc mình laøm ra.


51

chôi bôøi: ham vui, ham chôi, phung phí tieàn baïc vaø thôøi gian; ngöôïc vôùi chuyeân caàn.

sa suùt: trôû neân moãi ngaøy moät ngheøo hôn tröôùc.

trong buïng: trong loøng, trong yù ñaõ ñònh nhö vaäy.

leâu loång: ham ñi ñaây ñi ñoù khoâng chuû ñích, coát ñeå cho thoaû söï ham vui.

giaû laøm maët giaän: giaû boä giaän döõ, coù yù khích baïn mình töùc maø lo hoïc.

ñònh: trong loøng döï tính laøm vieäc gì.

traùch maéng: traùch laø phaøn naøn veà vieäc gì khoâng vöøa loøng mình; maéng laø lôøi noùi naëng

neà khoù nghe noùi ra vì töùc giaän hay vì ngöôøi kia coù loãi laàm.

Phaân bieät vaø

ª GV caàn nhaán maïnh ñeán söï khaùc bieät veà nghóa cuûa caùc töø-ngöõ baét ñaàu baèng vaø

. Raát nhieàu ngöôøi nhaàm laãn caùch vieát cuõng nhö nghóa cuûa töø coù hai aâm naøy.

ª GV neân duøng phaàn naøy laøm baøi taäp trong lôùp theo hình thöùc “chaïy” (töông töï nhö

pop quiz) vaø duøng caùc töø khaùc hoaëc caùc töø ñaõ cho döôùi ñaây.

chaû chaû gioø, chaû luïa, em chaû traû traû tieàn, traû laïi, trao traû, traû giaù

chanh chanh chua, traùi chanh, chanh cam tranh trang giaønh, nhaø tranh, coû tranh

che che daáu, che chôû, che ñaäy tre caây tre, tre giaø maêng moïc

cheâ cheâ bai, cheâ dôû, cheâ traùch treâ con treâ, troân treâ

chi vieäc chi (Trung), con chi chi tri tri thöùc, voâ tri, tri kyû

cho cho khoâng, cuûa trôøi cho, cho khoâng tro tro beáp, chaùy thaønh tro, tro buïi

chôï chôï buùa, chôï trôøi, ñi chôï trôï trôï giuùp, cöùu trôï, hoã trôï, noäi trôï

chu chu toaøn, chu vi, Buøi Chu, chu moû tru tru treùo, choù tru

chöõ chöõ vieát, chöõ nghóa, noùi chöõ tröõ döï tröõ, taøng tröõ, tröõ löôïng


Ñaïi yù baøi naøy laø gì? Ñaïi yù baøi naøy neâu cao tình baïn cao caû giöõa moät ngöôøi giaøu coù

vaø ngöôøi kia ngheøo khoù nhöng luùc naøo cuõng xem nhau nhö anh em ruoät thòt.

Coù theå ñaët laïi nhan ñeà truyeän naøy laø:

- Tình baèng höõu - Ngöôøi baïn toát

- Tình baïn ngaøy xöa - Ngöôøi baïn hieám coù x

- Ñaàu ñeà khaùc

Ñoïc baøi ñoïc treân ñaây roài ñieàn vaøo choã troáng trong caùc caâu sau ñaây:

Löu Bình vaø Döông Leã laø thaân chôi vôùi nhau töø thuôû nhoû.

nhaø ngheøo, Döông Leã ñöôïc Löu Bình môøi veà nhaø ñeå cuøng nhau


52

ñeâm ngaøy . Döông Leã hoïc haønh neân chaúng bao

laâu sau vaø ñöôïc ñi laøm quan. Löu Bình thì

yû mình giaøu coù, hay chôi bôøi neân thi maõi khoâng ñaäu. Veà

sau laïi bò ñoát phaù, sa suùt. Luùc aáy muoán hoïc, cuõng khoâng

coù tieàn aên hoïc nöõa, beøn tìm ñeán nhaø Döông Leã ñeå mong nhôø baïn cuõ giuùp ñôõ.

Döông Leã töø laâu vaãn moät loøng baïn laø Löu Bình. Khi hay tin baïn

ñeán, trong ñaõ möøng thaàm, nhöng laïi nghó raèng: baïn ta hay

cho neân baây giôø môùi khoå.

Traû lôøi nhöõng caâu hoûi sau ñaây:

(1) Löu Bình vaø Döông Leã laø hai ngöôøi baïn chôi vôùi nhau töø bao giôø? Hai ngöôøi naøy

chôi thaân vôùi nhau töø thuôû nhoû.

(2) Gia ñình Döông Leã theá naøo? Gia ñình Döông Leã raát ngheøo khoå.

(3) Löu Bình vaø Döông Leã cuøng laøm gì? Hai ngöôøi cuøng ñi hoïc ñeå mong ra laøm

quan.

(4) Ai chòu khoù chaêm hoïc, thi ñaäu vaø ñöôïc boå ñi laøm quan? Döông Leã ñeâm ngaøy

ñeøn saùch neân thi ñaäu vaø sau ñoù ñöôïc boå ñi laøm quan.

(5) Coøn Löu Bình thì sao? Ngöôïc laïi Löu Bình thì leâu loång chôi bôøi neân thi khoâng

ñaäu (ñoå) vaø veà sau chòu nhieàu khoå cöïc vì taùnh aên tieâu phung phí.

(6) Taïi sao Löu Bình veà sau muoán ñi hoïc laïi nhöng khoâng

ñöôïc? Vì giaëc giaõ, gia ñình sa suùt neân Löu Bình muoán ñi hoïc

nhöng khoâng theå ñöôïc.

(7) Döông Leã ra laøm quan coù queân baïn khoâng? Döông Leã sau

khi ra laøm quan nhöng trong loøng vaãn moät loøng nhôù ñeán baïn.

(8) Khi ñöôïc tin baïn laø Löu Bình ñeán, Döông Leã vui hay buoàn?

Ñöôïc tin baïn ñeán, Döông Leã raát vui trong loøng nhöng Döông

Leã bieát lo xa hôn neân khoâng muoán ra tieáp.

(9) Döông Leã giuùp baïn baèng caùch naøo? Döông Leã giuùp baïn baèng caùch cho vôï mình

giaû laøm ngöôøi ñi buoân ñeå giuùp baïn aên hoïc.

(10) Sau khi Löu Bình thi ñaäu ñònh ñeán nhaø Döông Leã ñeå laøm gì? Thi ñaäu xong, Löu

Bình ñònh ñeán “cho Döông Leã moät traän” cho haû giaän.

5. Hoïc theâm töø-vöïng

Tìm caùc chöõ ñoàng nghóa phaûn nghóa

buïng loøng, daï trí naõo, ñaàu oùc

buoân baùn thöông maïi, giao dòch, trao ñoåi cho khoâng, boá thí, vieäc thieän


53

coá gaéng noã löïc, ra söùc löôøi bieáng, boû cuoäc

ñeøn saùch hoïc taäp, hoïc haønh chaêm chæ chôi bôøi leâu loång

giaëc giaõ loaïn laïc, chieán tranh an vui, thanh bình

heát loøng taän tình, nhieät taâm, nhieät tình thôø ô, laõnh ñaïm, höõng hôø

hoïc taäp nghieân cöùu, tìm toøi giaûng daïy, chæ baûo

leâu loång ham chôi, bieáng hoïc chaêm chæ, caàn maãn

löôøi bieáng bieáng nhaùc, traây löôøi sieâng naêng, tích cöïc

sa suùt cô cöïc, baàn haøn thònh vöôïng, phaùt ñaït

thaân thieát thaâm tình, gaàn guõi xa laï, khoâng quen bieát

traùch maéng sæ vaû, chöûi bôùi khuyeân lôn, voã veà

Töø ngöõ goác Haùn:

khoå: söï ñau ñôùn veà tinh thaàn, ñaéng, gian nan

sa suùt: trôû neân ngheøo khoå; sa: rôi xuoáng, suùt: giaûm bôùt

thaân thieát: raát thöông meán nhau nhö ruoät thòt; thaân: thaân theå, gaàn guõi; thieát: caét, chaët,

gaén, caû thaûy, ñaët, theát

töùc; caûm thaáy böïc boäi khoâng chòu noåi, phaûi phaûn öùng maïnh meõ; töùc: hôi thôû, nghæ

ngôi, tin, sinh lôïi, böùc röùt, khoù chòu (giaän tieáng noâm, coù nghóa noåi noùng)

traùch maéng: la raày, quôû phaït vì ñieàu sai phaïm hay khoâng laøm vöøa loøng ngöôøi khaùc;

traùch: quôû maéng, cheâ bai, baét loãi (maéng: tieáng noâm, cuøng nghóa vôùi traùch)

Ñaët caâu vôùi caùc töø vöïng sau ñaây:

thuôû nhoû Thuôû nhoû toâi thöôøng theo chuùng baïn ñi caâu, baét caù, baét toå chim.

thaân thieát Höông vaø Caàu laø hai ngöôøi môùi quen nhau nhöng hoï ñoái xöû vôùi nhau raát

thaân thieát

ñeøn saùch Sau bao nhieâu naêm ñeøn saùch, cuoái cuøng Nhö Mai ñaõ caàm ñöôïc maûnh baèng

treân tay. Naøng caûm thaáy voâ cuøng maõn nguyeän.

chaêm hoïc Chaêm hoïc laø moät trong nhöõng yeáu toá thaønh coâng cuûa moät sinh vieân.

caäy mình ÔÛ caùc nöôùc ngheøo, caùc vieân chöùc chính quyeàn thöôøng hay caäy mình coù

quyeàn neân thöôøng toû ra haùch dòch vôùi thöôøng daân.

giuùp ñôõ Ai cuõng caàn söï giuùp ñôõ cuûa ngöôøi khaùc vì khoâng ai coù theå töï taïo ra ñöôïc taát

caû moïi thöù caàn duøng.

möøng thaàm Thaáy caùc con hoïc haønh chaêm chæ vaø sieâng naêng, chò Ba möøng thaàm trong

buïng.

leâu loång Ñöùa con ñaàu cuûa chò aáy tö chaát thoâng minh nhöng hoïc haønh thì raát leâu loång.

laøm maët giaän Nghe chò Tö noùi khích mình, anh Tö beøn laøm maët giaän, boû ñi moät

maïch.

aên hoïc Töø ngaøy baét ñaàu ngoài vaøo gheá nhaø tröôøng cho ñeán ngaøy coù maûnh baèng cöû

nhaân trong tay, moät hoïc sinh phaûi maát möôøi saùu naêm aên hoïc.


54

traùch maéng Cha meï noù thöôøng hay traùch maéng noù nhieàu hôn laø khuyeân raên daïy baûo

neân noù raát oaùn hoï.

heát loøng Giuùp ñôõ ngöôøi khaùc maø heát loøng laø ñieàu raát quyù, ñaùng ca tuïng.

6. Ngöõ phaùp

Phaân tích caùch duøng caùc töø loaïi trong baøi:

(1) Döông Leã nhaø ngheøo, Löu Bình ñem veà nuoâi, cuøng nhau ñeâm ngaøy ñeøn saùch

hoïc taäp. Cho bieát chöõ trong caâu naøy taïi sao bò phaân caùch vôùi ?

Caâu naøy coù chöõ ñeå ñöùng sau daáu phaåy laø nhaèm noùi ñeán hai ñieàu: a) ñöa veà nhaø

nuoâi vaø b) ñeå cuøng nhau aên hoïc.

(2) Löu Bình caäy mình nhaø giaøu, hay chôi bôøi, ... Chöõ ôû ñaây coù yù nghóa gì

ñaëc bieät?

Chöõ ôû ñaây duøng ñeå noùi ñieàu ngöôïc laïi. Coù theå hieåu caâu ñaày ñuû hôn nhö sau:

Coøn Löu Bình ngöôïc laïi, yû mình giaøu coù, hay chôi bôøi....

(3) Veà sau laïi bò giaëc giaõ .... nhôø giuùp dôõ. Cho bieát chuû töø cuûa caâu naøy laø gì? Taïi sao

taùc giaû vieát nhö vaäy? Coù theå chaáp nhaän khoâng?

Caáu truùc caâu naøy laø tieáp noái caâu tröôùc neân chuû töø cuûa caâu naøy vaãn laø Löu Bình.

Ñaây laø hình thöùc caâu cuït, thieáu chuû töø. Trong vaên chöông cuõng nhö trong vaên

noùithöôøng ngaøy ngöôøi Vieät vaãn thöôøng duøng caâu cuït.

Khaûo saùt caáu truùc:

(1) Quan saùt caùch ñaët caâu trong baøi.

Baøi naøy tuy laø truyeän coå nhöng do caùc nhaø vieát truyeän hieän ñaïi vieát neân loái haønh

vaên ngaén goïn vaø khuùc chieát. Vaên phong cuûa baøi naøy theo loái vaên môùi, coù ñaày ñuû

yeáu toá cuûa loái haønh vaên chòu aûnh höôûng cuûa Phaùp.

(2) Meänh ñeà: Meänh ñeà laø moät caâu ngaén naèm trong moät caâu daøi hôn. Coù hai loaïi

meänh ñeà: chính vaø phuï. Meänh ñeà chính töï noù coù troïn nghóa neân khi taùch ra coù theå

ñöùng moät mình.

Thí duï: Xeùt caâu Toâi caûm thaáy buoàn vaø nhôù nhaø. Vaø caâu naøy seõ trôû thaønh meänh

ñeà neáu ñöùng chung vôùi meänh ñeà phuï döôùi ñaây:

Meänh ñeà phuï chöa troïn nghóa neân khoâng theå töï ñöùng moät mình.

Thí duï: trôøi möa raû rích ngoaøi song cöûa, ...

Chöõ laøm cho caâu trôøi möa raû rích ngoaøi song cöûa trôû thaønh meänh ñeà.

trôøi möa raû rích ngoaøi song cöûa, .

Choïn hai caâu trong baøi coù meänh ñeà chính laãn meänh ñeà phuï:

- Khi ñöôïc tin baïn ñeán, ñaõ möøng thaàm, nhöng laïi nghó raèng: baïn ta

hay chôi bôøi cho neân baây giôø môùi khoå. (Khi ñöôïc tin baïn ñeán, trong

buïng Döông Leã...)

- Neáu ta ñöa veà nuoâi, roài laïi sinh löôøi bieáng, thì bao giôø cho thaønh thaân ñöôïc.


55

(3) Daáu phaåy duøng ñeå taùch caùc yù trong moät caâu; taùch caùc meänh ñeà trong cuøng moät

caâu.

Coù nhaän xeùt gì veà caùch duøng daáu phaåy trong baøi naøy?

Daáu phaåy ñöôïc duøng ñeå taùch rôøi caùc ñoäng töø trong cuøng moät caâu. Ngoaøi ra daáu

phaåy cuõng duøng ñeå phaân caùch nhoùm giôùi töø vôùi meänh ñeà. Daáu phaåy cuõng duøng ñeå

ñöôïc taùch ra baèng daáu phaåy thay vì daáu chaám phaåy.

(4) Khaûo saùt myõ töø phaùp trong baøi.

Vì tính chaát ñôn giaûn cuûa baøi ñoïc neân trong baøi naøy coù raát ít töø hoa myõ. Tuy nhieân

coù hai nhoùm chöõ coù theå ñöôïc xem laø töø hoa myõ. Ñoù laø:

– ngaøy ñeâm ñeøn saùch: chuyeân chuù vaøo vieäc hoïc moät caùch chaêm chæ khoâng keå ngaøy

ñeâm

– giaû laøm maët giaän: coù yù muoán cho ngöôøi khaùc töôûng mình giaän thaät, trong khi ñoù

thì ngaàm giuùp ñôõ maø ngöôøi kia khoâng hay bieát hoaëc ngôø ñeán.

7. Taäp vieát:

Thöû vieát moät maåu ñoái thoaïi giöõa Löu Bình vaø Döông Leã khi Löu Bình ñeán thaêm coù

yù muoán ñöôïc Döông Leã giuùp ñôõ.

(toû veû möøng rôõ khi gaëp laïi baïn cuõ): Anh Leã, toâi laø Bình ñaây. Anh coøn nhôù

toâi khoâng? Bình hoài tröôùc ôû laøng La-nang, quaän Ñieän-baøn, tænh Quaûng-nam ñaây maø.

(giaû boä laïnh nhaït): Xin loãi, toâi bieát oâng laø ai. Anh teân Bình haû? Ñeán ñaây

laøm gì?

(ngôõ ngaøng) : Thì ra anh ñaõ queân toâi roài. Khoâng ngôø con ngöôøi anh laïi

mau queân nhö vaäy. Hoài xöa toâi vôùi anh thöôøng ngoài döôùi goác vuù söõa hoïc baøi, cuøng

aên chung moät maâm ñoù maø anh laïi nôõ naøo khoâng nhìn maët toâi.

(thaáy toäi nghieäp nhöng coá laøm maët tænh): Xin loãi anh, toâi hoaøn toaøn khoâng

bieát anh. Anh noùi vaäy thì toâi nghe vaäy. Thoâi anh ñi ra ñi.

(noåi giaän): Thoâi, toâi bieát roài. OÂng laø keû vong aân boäi nghóa. Toâi maø bieát

oâng ñoái xöû vôùi toâi nhö ngaøy hoâm nay thì, thì, thì (vöøa noùi vöøa run) thaø côm aùo ñoù

toâi ñoå cho choù aên coøn coù ích hôn. Toâi bieát roài. Toâi hieåu roài. Xin chaøo oâng. Vónh

bieät oâng.

(coá khích): Mong oâng lòch söï cho, neáu khoâng toâi seõ goïi lính baét oâng cho

maø xem. OÂng noùi gì tuyø oâng nhöng khoâng ñöôïc vu caùo, khoâng ñöôïc noùi xaáu toâi.

Toâi laø quan lôùn ñaâu coù ngöôøi maø oâng goïi laø baïn nhö oâng

ñaâu.

Taäp vieát moät ñoaïn ngaén (khoaûng 200- 250) noùi veà tình

baïn cuûa chính mình hay cuûa ngöôøi quen bieát luùc coøn haøn

vi.


56

◼ Theo söû kyù cuûa Tö Maõ Thieân, moät söû gia tröù danh ñôøi Haùn (khoaûng 130–90 ttl) trong

lòch söû nöôùc Taøu döôùi quyeàn cai trò cuûa Haùn Vuõ Ñeá (140 – 85 TTL, doøng hoï Löu Bang)

laø thôøi kyø vaøng son nhaát.

◼ Trong suoát thôøi gian treân 50 naêm, Haùn Vuõ Ñeá baønh tröôùng ñöôïc laõnh thoå roäng nhaát:

phía taây bao truøm caû Taân Cöông, Trung AÙ; phía ñoâng goàm caû baùn ñaûo Trieàu Tieân, ñeán

Haùn Thaønh (Seoul); phía nam goàm baéc phaàn nöôùc Vieät, taïo neân moät cuoäc thaùi bình

maø söû Taây phöông goïi laø Thaùi Bình Haùn Hoa (Pax Sinica), roäng lôùn hôn caû Thaùi Bình

La Maõ (Pax Romana).

◼ Nhôø uy theá cuûa Haùn Vuõ Ñeá maïnh meõ nhö vaäy neân ngöôøi Vieät chuùng ta goïi ngöôøi

Taøu laø ngöôøi Haùn. Ngöôøi ngoaïi quoác cuõng goïi hoï laø ngöôøi Haùn, vaø vaên töï cuûa ngöôøi

Taøu ñöôïc goïi laø chöõ Haùn.

◼ Chöùc tö maõ töông ñöông vôùi boä tröôûng thôøi nay.

Baøi OÂng Quan Luøn hoï Lyù caàn neâu caùc ñieåm sau ñaây:

◼ Vieät Nam laø moät nöôùc nhoû ôû phía nam nöôùc Taøu vaø luoân luoân bò nöôùc Taøu naøy doøm

ngoù ñeå thoân tính.

◼ Trong quaù khöù hoï ñaõ xaâm chieám vaø cai trò treân hôn 1.000 naêm nhö hoï ñang laøm taïi

Taây Taïng. Trong thôøi gian ñoâ hoä naøy hoï ñaõ xoaù heát nhöõng veát tích vaên minh, ngoân

ngöõ cuûa ngöôøi Vieät ñoàng thôøi aùp ñaët vaên hoaù nöôùc hoï leân ngöôøi Vieät chuùng ta.

◼ Vôùi tinh thaàn baát khuaát, ngöôøi Vieät luoân luoân chöùng toû tinh thaàn ñoäc laäp töï cöôøng

cuûa mình. Truyeän oâng quan hoï Lyù laø tieâu bieåu cho ñöôøng loái ngoaïi giao khoân kheùo.

OÂng Quan Luøn Hoï Lyù

Ngaøy xöa coù moät quan hoï Lyù raát coù . Ngöôøi oâng raát thaáp,

ñeán noãi oâng chæ ñöùng ngang naùch moät ngöôøi .

Moät ngaøy kia oâng quan hoï Lyù ñöôïc cöû ñi söù sang Taøu ñeå

veà moät giöõa hai

nöôùc. Khi oâng vaøo vua Taøu , nhaø vua nhìn xuoáng

thaáy ngöôøi oâng nhoû beù beøn caát tieáng hoûi: “Daân Vieät luøn ñeán

theá sao?”

OÂng Lyù traû lôøi: “Thöa ï, nöôùc Vieät Nam chuùng toâi coù

ngöôøi cao, ngöôøi thaáp ñeàu ñuû caû. Tuy nhieân vua nöôùc chuùng

toâi choïn söù lôùn con hay nhoû con tuøy theo quan troïng

cuûa vaán ñeà caàn . Laàn naày vì laø chuyeän nhoû neân vua

chuùng toâi cöû toâi sang ñaây. Khi naøo giöõa hai nöôùc coù vaán ñeà to

lôùn hôn thì nhaø vua seõ choïn ngöôøi cao lôùn hôn ñi söù sang

cuøng .”


57

Vua Taøu nghe noùi theá beøn suy nghó: “Neáu ngöôøi Vieät coi vaán ñeà quan troïng

naøy laø chuyeän nhoû nhaët thì chaéc laø hoï phaûi laém.”

Nghó theá, vua Taøu beøn thoâi khoâng ñoøi hoûi nhieàu nöõa vaø vaán ñeà ñöôïc giaûi quyeát ngay

sau ñoù.

Phoûng theo Vietnamese Legends

George Schultz, Charles E.Tuttle Co. 1968:30

Key terms

beä kieán to meet with the king

beøn caát tieáng hoûi to exclaim

chính trò politics

chuyeän nhoû a minor matter

chuyeän nhoû nhaët only a minor matter, triffle

coù vaán ñeà lôùn there is a big problem

ñaén ño suy nghó to ponder

ñeán noãi so . . . that

luøn ñeán theá sao? such little people?

moät ngaøy kia one day

möùc ñoä quan troïng cuûa vaán ñeà the

importance of the problem

ngöôøi bình thöôøng an ordinary person

ngöôøi luøn, ngöôøi cao both little men and big

men

nhaø vua the king

noåi danh noted for, well-known, famous

ñöôïc cöû ñi söù to be sent as an envoy

noùi chuyeän vôùi quyù quoác to speak with you

huøng maïnh great and powerful

ñöùng ngang naùch just higher than a man’s

armpit ñieàu ñình to settle, negotiate

oâng quan a mandarin, royal courtier

quan troïng important

raát thaáp very short (of stature)

taøi huøng bieän of great eloquence

tuyø theo in accordance with

vaán ñeà problem, issue

xem vaán ñeà quan troïng naøy to consider

this important matter

1. Suy nghó:


Baøi naøy noùi veà ñieàu gì? Baøi naøy noùi veà söù thaàn hoï Lyù ñi söù sang Trung Hoa.

Cho bieát “ñi söù” laø gì? Ñi söù laø laøm ñaïi dieän moät nöôùc sang nöôùc khaùc ñeå thöông

thuyeát hay thaûo luaän veà vaán ñeà naøo ñoù giöõa hai nöôùc.

OÂng quan hoï Lyù naøy coù taøi gì? OÂng quan hoï Lyù coù taøi ñoái ñaùp linh hoaït, duø trong

tình theá heát söùc baát ngôø.

Nguï yù baøi naøy noùi gì? Khaû naêng öùng phoù cuûa söù thaàn Vieät Nam, ñaïi dieän cho

moät nöôùc nhoû sang Taøu laø moät nöôùc lôùn.


beä haï: tieáng caùc quan hay thöôøng daân goïi vua khi noùi chuyeän tröïc tieáp.

beä kieán: vaøo gaëp nhaø vua ñeå taâu trình.

bình thöôøng: khoâng coù gì ñaëc bieät hay ñaùng chuù yù (VH: bình ‘ngang baèng, khoâng

noåi baät’, thöôøng ‘khoâng ñaëc bieät’).


58

chính trò: vieäc laøm ngay thaät cuûa nhaø caàm quyeàn ñeå laøm cho xaõ hoäi ñöôïc an oån

ñaén ño: suy nghó, caân nhaéc söï lôïi haïi cuûa moät vieäc nhöng chöa quyeát ñònh

ñieàu ñình: thaûo luaän ñeå ñaït ñöôïc söï thoaû thuaän veà moät vaán ñeà gì

giaûi quyeát: tìm caùch hoaøn thaønh coâng vieäc gì.

huøng maïnh: coù söùc löïc, coù khaû naêng veà vaät chaát.

noåi danh: ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán teân

quan troïng: tính caùch lôùn lao, coù theå laøm thay ñoåi hay aûnh höôûng ñeán vieäc khaùc

quyù quoác: nöôùc cuûa quyù oâng (loái noùi xaõ giao, lòch söï). Tieáng xöng taëng nöôùc keû

khaùc.

taøi huøng bieän: taøi ñoái chaát, traû lôøi nhöõng caâu hoûi khoù moät caùch hôïp lyù

vaø roõ raøng

thöông nghò: thaûo luaän, baøn baïc ñeå tìm ra caùch giaûi quyeát moät vieäc gì.

vaán ñeà: moät vieäc quan troïng


Ñaïi yù baøi naøy laø gì? Baøi naøy noùi leân thieän chí giao haûo cuûa ngöôøi Vieät trong tinh

thaàn bình ñaúng.

Coù theå ñaët laïi nhan ñeà truyeän naøy laø (choïn moät):

- Moät söù giaû coù taøi öùng ñoái X - Moät söù giaû ñaùo ñeå

- Söù giaû bieát öùng phoù - Söù thaàn thoâng minh

- Ñaàu ñeà khaùc

- Cho bieát lyù do taïi sao baïn choïn nhö vaäy. ñaàu ñeà naøy phuø hôïp vôùi toaøn baøi hôn

ñaàu ñeà saün coù.

Döïa theo baøi ñoïc vaø ñieàn vaøo choã troáng trong caùc caâu döôùi ñaây:

Ngaøy xöa coù moät chaøng tuù taøi raát coù taøi . Ngöôøi anh raát oám yeáu,

cuûa anh chæ baèng moät nöûa ngöôøi bình thöôøng.

Moät ngaøy kia anh chaøng tuù taøi naøy ñi thöông löôïng vôùi

veà ñaát ñai giöõa hai laøng.

Khi anh chaøng vaøo gaëp caùc , caùc vò aáy nhìn thaáy ngöôøi anh tuù taøi

oám yeáu beøn hoûi: “Daân laøng beân ñoù thieáu aên ñeán theá sao?”

Anh chaøng lieàn traû lôøi: “Thöa quyù höông laõo, laøng chuùng toâi coù

ngöôøi cao, ngöôøi thaáp, ngöôøi beùo (maäp), ngöôøi gaày (oám) ñeàu ñuû caû.

Tuy nhieân laøng chuùng toâi choïn ngöôøi maäp hay oám tuøy theo

cuûa vaán ñeà caàn .


59

Laàn naày vì laø chuyeän neân laøng chuùng toâi cöû toâi sang ñaây.

Khi naøo giöõa hai laøng coù dòp aên möøng vui hôn thì laøng seõ choïn ngöôøi maäp maïnh hôn ñi

baøn tính cuøng .”

Caùc höông laõo nghe noùi theá beøn suy nghó: “Neáu laøng beân

coi vaán ñeà tranh chaáp ñaát ñai naøy laø chuyeän tranh aên thì chaéc laø hoï phaûi

laém.”

Nghó theá, caùc höông laõo beøn thoâi khoâng ñoøi hoûi nhieàu nöõa vaø vaán ñeà ñöôïc

ngay sau ñoù.

Traû lôøi nhöõng caâu hoûi lieân quan ñeán baøi ñoïc:

- OÂng quan ñi söù coù taøi gì? OÂng quan hoï Lyù coù taøi huøng bieän.

- Ngöôøi oâng ta coù gì ñaëc bieät? Ngöôøi oâng aáy raát thaáp, coù theå goïi laø

luøn tòt.

- OÂng aáy ñi söù ñeán ñaâu? OÂng ñi söù ñeán Trung Hoa.

- Khi oâng ta vaøo beä kieán, vua Taøu noùi gì? Khi oâng vaøo beä kieán,

vua Taøu lieàn hoûi: “Boä daân Vieät Nam luøn ñeán nhö vaäy sao (theá aø)?

- OÂng quan traû lôøi theá naøo? “Thöa beä haï, nöôùc chuùng toâi coù ñuû

loaïi ngöôøi, vaø tuyø theo möùc ñoä quan troïng cuûa vaán ñeà maø choïn

ngöôøi ñi söù.

- Vua Taøu suy nghó theá naøo? “Neáu ngöôøi Vieät Nam cho raèng vaán ñeà naøy khoâng quan

troïng thì aét haún hoï phaûi huøng maïnh laém.

- Vaán ñeà coù ñöôïc giaûi quyeát khoâng? Vaán ñeà sau ñoù ñöôïc giaûi quyeát eâm ñeïp.


Tìm caùc chöõ ñoàng nghóa vaø phaûn nghóa ñöôïc duøng trong baøi ñoïc:

Töø-ngöõ ñoàng nghóa phaûn nghóa

bình thöôøng xoaøng, trung bình xuaát saéc, xuaát chuùng

chuyeän nhoû nhaët khoâng thaønh vaán ñeà vaán ñeà quan troïng

ñieàu ñình thöông thuyeát, thöông nghò gaây haán, khoâng bieát phaûi traùi

quan troïng caàn söï cöùu xeùt kyõ (thaáy naëng) laët vaët, nhaûm nhí

suy nghó duøng trí oùc ñeå tìm caâu traû lôøi voâ tö löï, ñaàu oùc troáng roãng

taøi huøng bieän: taøi aên noùi, taøi caõi lyù aáp uùng, noùi khoâng ra lôøi

vaán ñeà vieäc quan troïng, vieäc lôùn chuyeän nhoû nhaët, chuyeän ruoài bu

Töø-ngöõ goác Haùn trong baøi naøy:

taøi huøng bieän: taøi ‘taøi naêng’, huøng ‘huøng hoàn, maïnh, söùc maïnh cuûa loaøi thuù’, bieän

‘noùi, lyù luaän’

bình thöôøng: bình ‘ngang baèng, khoâng noåi baät’, thöôøng ‘khoâng ñaëc bieät’.

ñieàu ñình: ñieàu ‘söûa sang cho ngay ngaén, chaâm chöôùc cho thích öùng; ñình ‘nôi thaûo

luaän’.


60

vaán ñeà: vaán ‘hoûi’; ñeà ‘baøi vôû, caùch thöùc, nhaõn hieäu’

chính trò: chính ‘ngay, thaät, chaéc chaén’; trò ‘cai quaûn, söûa ñònh, chuyeân lo’

beä kieán: beä ‘vaùn loùt’ kieán ‘gaëp, nhìn thaáy’. Khi vaøo gaëp nhaø vua maø khoâng daùm noùi

vaäy, chæ daùm vaøo gaëp caùi beä vua ngoài.

beä haï: beä ‘vaùn loùt’; haï ‘beân döôùi’. Khi taâu trình vôùi vua chæ daùm noùi ñeán caùi beä cuûa

vua ngoài maø thoâi, chöù khoâng daùm nhìn thaúng vaøo maët vua.

möùc ñoä: möùc ‘laèn, vaïch; ñoä ‘ño, chöøng ñoãi, khoaûng caùch’

giaûi quyeát: giaûi ‘môû, côûi troùi’; quyeát ‘laáy laøm chaéc, doác loøng’

thöông nghò: thöông ‘keá, chöôùc,’; nghò ‘baøn luaän, tìm caùch’

quyù quoác: quyù ‘sang troïng’; quoác ‘nöôùc, xöù’

huøng maïnh: huøng ‘söùc maïnh veà vaät chaát’; huøng maïnh laø tính töø gheùp, moät Haùn moät

Vieät ñeå laøm taêng theâm yù nghóa.

Phaân bieät caùc töø khoâng vaø töø coù

ª Trong tieáng Vieät coù raát nhieàu töø taän cuøng baèng vaø . Vì moät soá vuøng coù caùch

ñoïc hai töø naøy gaàn gioáng nhau neân sinh vieân caàn ñöôïc giaûi thích vaø thöïc taäp nhieàu ñeå

khoûi laãn loän, nhaát laø caùc töø coù aâm chính laø

Ghi nghóa caùc töø döôùi ñaây:

an bình an, an nhaøn ang caùi ang ñong luùa

ban uyû ban, ban ñoû bang nöôùc nhoû, bang cho baèng

baùn mua baùn, baùn haøng baùng baùng boå, traâu baùng beå buïng

caùn caùn söï, caùn leân caùi ñinh caùng caùng ñaùng, caùi caùng cöùu thöông

chan chan hoaø, chöùa chan chang naéng chang chang, choùi chang

ñaùn nguyeân ñaùn ñaùng xöùng ñaùng, ñaùng keå, quaù ñaùng

ñaøn tieáng ñaøn, ñaøn tranh ñaøng ñaøng kia, ñi ñaøng, aùch giöõa ñaøng

gaøn taùnh gaøn, gaøn baùt saùch gaøng goïn gaøng

gian gian xaûo, gian nhaø giang Haø giang, giang sôn

haøn cô haøn, haøn vi, haøn gaén haøng haøng hoaù, ñaàu haøng, haøng ñaàu

lan lan toaû, hoa lan, lan can lang lang soùi, lang thang,

laøn laøn da, laøn soùng laøng laøng xaõ, laøng chaøng, lôõ laøng

man daõ man, man rôï, mieân man mang mang ñi, mang caù, mang ôn

nan -gian nan, nan giaûi nang nang möïc, caåm nang, nôû nang

ngan con ngan, (Nam) vòt Xieâm ngang beà ngang, ngang doïc, xaø ngang

nhan dung nhan, nhan saéc, nhan ñeà nhang nhang ñeøn, nhang khoùi

phan hoï Phan, traøng phan phang phang moät gaäy

quan quan saùt, khaû quan quang quang ñaõng, vinh quang

raùn chieân, baùnh raùn raùng raùng söùc, nguû raùng, raùng chieàu

saùn saùn laûi, saùn xô-mít saùng buoåi saùng, saùng sôùm, trôøi saùng

vaùn vaùn eùp, vaùn baøi, goã vaùn vaùng vaùng söõa, choaùng vaùng


61

vaøn voâ vaøn, muoân vaøn vaøng vaøng y, maøu vaøng, vaøng son

xan xan gioù, xan naéng xang xeânh xang, xoán xang

Ñaët caâu vôùi moät töø-vöïng mang nhieàu töø-loaïi khaùc nhau:

(1) - ñöôïc (ñgt 1) Veû maët anh aáy möøng rôõ nhö ngöôøi ñöôïc cuûa.

- ñöôïc (dgt 2) Con ngöôøi ñaïo ñöùc ñöôïc loøng toân kính cuûa moïi ngöôøi.

- ñöôïc (trt) Chò noùi caâu ñoù nghe ñöôïc.

- ñöôïc (phoù) Em toâi ñöôïc meï toâi cho ba chuïc ñoàng ñeå mua taäp vôû.

- ñöôïc (thngöõ) Cheát tröôùc ñöôïc moà maû. Ñöôïc chaêng hay chôù.

- ñöôïc (gt) Coäng heát caùc thöù treân baøn ñöôïc caû thaûy 13 moùn.

- ñöôïc (tt) Ñöôïc choàng maát vôï.

(2) - caàn (ñgt) OÂng ta caàn ba boä baøn gheá ñeå doïn tieäc.

- caàn (phoù) Chuùng ta caàn mua maáy moùn ñoà caàn thieát cho gia ñình duøng.

- caàn (dt 1) Hoâm qua ñi chôï maø queân mua caàn veà xaøo vôùi möïc.

- caàn (dt 2) Gaït caùi caàn naøy leân thì maùy taét.

- caàn (tt) Baø ta coù vieäc caàn neân ñaõ ñi töø saùng sôùm.

(3) - thöông (ñgt 1) Thöông ngöôøi nhö theå thöông thaân.

- thöông (ñgt 2) Ngöôøi xöa ñaõ noùi: “Phi thöông baát phuù.”

- thöông (dt 1) OÂng aáy moät mình ñôn thöông ñoäc maõ cöï vôùi moät trung ñoäi

ñòch. Hoâm qua oâng ta phaûi vaøo nhaø thöông ñeå caáp cöùu vì oâng leân côn tim.

- thöông (trt) Em beù troâng deã thöông laøm sao!

- thöông (tt) Thöông (thanh) thieân; thöông haûi bieán vi tang ñieàn.

(4) - ngöôøi (dt 1) Caû ngöôøi noù ñeàu noåi muït troâng thaät deã sôï.

- ngöôøi (dt 2) Trong gia ñình toâi coù hai ngöôøi khoâng ñi laøm vieäc: vôï toâi vaø con

uùt toâi.

- ngöôøi (ñt) Ñaây laø nhöõng hình aûnh toâi muoán trao veà ngöôøi, mong ngöôøi nhaän

cho. OÂng Nam laø ngöôøi ñaõ töøng giuùp ñôõ toâi tieàn baïc vaø coâng söùc ñeå laøm

vieäc naøy.

- ngöôøi (tt) OÂng ta thöôøng coù nhöõng cöû chæ raát ngöôøi maø ít ngöôøi coù theå laøm

ñöôïc.

(5) - ñeán (ñgt) Khi toâi ñeán thì buoåi tieäc ñaõ gaàn taøn.

- ñeán (gt) Töø nhaø ñeán tröôøng toâi maát heát nöûa giôø laùi xe neáu khoâng bò keït xe.

- ñeán (tt) Chuyeán taøu ñeán seõ caëp saân ga soá 12.

- ñeán (trt) Thoâi ñöøng noùi ñeán caùi ngöôøi ñoù laøm gì – löôøi bieáng heát côõ noùi.

6. Ngöõ phaùp:


(1) Caùch duøng chöõ

– boå nghóa cho ñoäng töø chæ caûm tính hay sôû thích:

Toâi thích/öa/yeâu/meán/muoán/lo (cho)/sôï/thuø/ ... .


62

– boå nghóa cho traïng töø, tính töø khaùc:

Chò aáy laøm vieäc sieâng naêng. (boå nghóa cho ‘sieâng naêng’)

Chò toâi hoài coøn treû ñeïp. (boå nghóa cho ‘ñeïp’)

(2) Caùch duøng chöõ laøm ñoäng töø, tính töø hoaëc traïng töø:

Ngaøy xöa oâng quan hoï Lyù raát taøi huøng bieän. (ñoäng, chuû töø hieåu ngaàm )

Keû ngöôøi khoâng neân hoïï ñem loøng ganh gheùt nhau. (tính töø)

ai ôû nhaø khoâng? (ñoäng töø, chuû töø ngoâi thöù nhaát aån “toâi hoûi: “...”)

Nhaø aên ñeå. (tính töø)

chí thì neân. (ñoäng töø, chuû töø ngoâi thöù ba aån “ai”)

Toâi nhôù ù moät laàn gaëp anh aáy. (traïng töø)

(3) Caùch duøng chöõ Chöõ laém coù theå laøm tính töø hoaëc traïng töø. Neáu laøm tính töø,

laém ñöùng tröôùc danh töø; traïng töø thì ñöùng sau tieáng noù boå nghóa, thöôøng laø ñoäng töø

hoaëc tính töø:

OÂng ta laø ñaøn oâng maø sao lôøi. (tính töø – ñöùng tröôùc danh töø lôøi)

Khu aáy coù nhieàu nhaø ñeïp . (traïng töø boå nghóa cho ñeïp)

Maáy ngöôøi con baø aáy thöông baø aáy . (traïng töø boå nghóa cho thöông)

(4) Pheùp so saùnh, duøng Thí duï:

Nhaø anh aáy ngheøo khoâng coù tieàn ñong gaïo phaûi aên khoai, saén.

(5) Pheùp so saùnh duøng

OÂng aáy luøn chæ naùch moät ngöôøi bình thöôøng.

(6) Caâu phöùc taïp coù duøng chöõ

Khi oâng vaøo beä kieán vua Trung Hoa, nhaø vua nhìn xuoáng thaáy ngöôøi oâng nhoû

beù caát tieáng hoûi: “....”.

(7) Caâu ñieàu kieän duøng “neáu.... thì chaéc laø ...”

anh aáy noùi nhö vaäy ø anh aáy ñaõ bieát heát moïi chuyeän roài.

Khaûo saùt myõ töø phaùp trong baøi:

Trong baøi naøy khoâng coù töø hoa myõ. Tuy nhieân baøi naøy laø moät trong nhöõng giai

thoaïi (caâu chuyeän noùi toát veà vieäc gì) noùi veà taøi öùng phoù cuûa söù thaàn Vieät Nam khi ñi söù

sang Taøu vaø bò vua Taøu chaát vaán. Baïn coù bieát giai thoaïi naøo khaùc khoâng? Neáu coù, haõy

ghi vaén taét vaøo muïc 7 döôùi ñaây, sau phaàn ñaët caâu.

7. Taäp vieát:

Duøng caùc maåu caâu tìm thaáy trong baøi ñoïc vaø ñaët hai caâu töông töï nhö maåu caâu ñoù.

(1) Ñaët hai caâu vôùi :

Chò vôï anh aáy thöông anh ta ñeán noãi nhöõng gì anh laøm chò cuõng ñoàng yù heát.

Anh ta gheùt chò aáy ñeán noãi baát cöù chuyeän gì chò aáy noùi ra anh cuõng cho laø sai.

(2) Ñaët hai caâu vôùi chöõ


63

Tuy Mai ñaõ mang ñoâi guoác cao gaàn hai taác roài maø cuõng chæ ñöùng ngang vôùi vai

Lan maø thoâi.

Toùc theà ñaõ chaám ngang vai neân em nay ñaõ khaùc ngöôøi ngaøy xöa.

(3) Ñaët hai caâu duøng traïng töø :

Toâi raát thích nhöõng ngöôøi coù tinh thaàn hoïc hoûi khoâng ngöøng.

Naêm nay oâng aáy ñaõ ngoaøi baûy möôi maø troâng oâng coøn raát traùng kieän.

(4) Ñaët hai caâu duøng traïng töø

Ngöôøi ta thöôøng noùi thöông nhau laém caén nhau ñau.

Tieáng Vieät coù nhieàu ñieåm khuùc maéc laém, neân caàn phaûi coù thôøi gian ñeå giaûi thích.

Neáu gaëp tröôøng hôïp nhö döôùi ñaây, anh/chò seõ phaûn öùng ra sao?

(1) Coù ngöôøi cheâ anh/chò ích kyû: Thaät ra, ích kyû laø moät taùnh neát cuûa nhieàu ngöôøi.

Tuyø theo möùc ñoä maø söï ích kyû ñöôïc bieåu loä nhieàu hay ít. Neáu coù ai cheâ toâi ích

kyû thì toâi töï xem hoï cheâ trong tröôøng hôïp naøo, taïi sao. Neáu lôøi cheâ toâi ích kyû laø

ñuùng thì coù leõ toâi seõ tìm caùch söûa ñoåi. Nhöng neáu vì taùnh ích kyû cuûa hoï maø hoï

cheâ ngöôïc laïi toâi nhö vaäy thì khoûi baøn ñeán.

(2) Coù ngöôøi cheâ anh/chò ngheøo: Ngheøo khoâng phaûi caùi xaáu

khieán cho chuùng ta phaûi lo nghó. Voán xuaát thaân töø moät gia

ñình ngheøo, toâi luoân luoân coá gaéng vöôn leân ñeå thoaùt ra

caûnh ngheøo ñoù. Nhöng toâi khoâng tìm caùch laøm giaøu vì toâi

khoâng bao giôø muoán laøm giaøu. Ngöôïc laïi toâi thaáy ngheøo laø

moâi tröôøng toát cho toâi neân ngöôøi, tröôûng thaønh, vaø giaø daën

hôn ñeå soáng vôùi ñôøi. Ai cheá toâi ngheøo toâi khoâng bao giôø

buoàn.

3) Coù ngöôøi traùch anh/chò voâ tình: Voâ tình ö? Trong tröôøng hôïp

naøo? Vôùi ai? Caùi ñoù neân tuyø theo tình caûm giöõa toâi vaø ngöôøi ñoù maø xeùt xem hoï

traùch toâi nhö vaäy coù ñuùng hay sai. Neáu ngöôøi ñoù ñaõ töøng cuøng vôùi toâi naèm gai

neám maät, maø baâygiôø toâi khaù giaû hôn, trong khi ngöôøi kia thì coøn ngheøo tuùng

nhöng toâi khoâng heà giuùp ñôõ thì ngöôøi ñoù coù quyeàn traùch toâi voâ tình. Tröôøng hôïp

nhö vaäy khoâng nhöõng toâi ñaùng traùch maø coøn ñaùng khinh bæ nöõa laø khaùc. Thaùi ñoä

voâ tình laø maët noåi cuûa taùnh ích kyû vaø khoâng bieát toân troïng ngöôøi mình töøng giao

du.

Taäp vieát vaên (choïn moät trong hai ñeà):

(1) Vieát moät ñoaïn vaên ngaén (200 – 250 chöõ) noùi veà caûm töôûng cuûa anh/chò khi bò

ngöôøi khaùc cheâ (dôû, ngu doát, nhaø queâ, hoaëc ngheøo – choïn moät)

(2) Vieát veà moät giai thoaïi töông töï nhö tröôøng hôïp oâng quan hoï Lyù maø anh/chò bieát.


64

Maïc Ñónh Chi ngöôøi laøng Luõng Ñoäng, huyeän Chí Linh (nay thuoäc Nam Saùch, tænh Haûi

Döông, mieàn Baéc thuoäc gioøng doõi danh thaàn Maïc Hieàn Tích. Thuôû nhoû oâng Chi ngöôøi

raát xaáu xí nhöng tö chaát thoâng minh. OÂng laøm qua ñeán chöùc Taû-boäc-saï döôùi ba ñôøi vua

nhaø Traàn (Anh Toân, Minh Toân vaø Hieán Toâng).

Ñöôïc cöû ñi söù sang Taøu nhieàu laàn vaø töøng cuøng vua quan Moâng Coå ñaøm ñaïo vaên

thô. OÂng ñaõ duøng vaên chöông aùp ñaûo hoï. OÂng cuøng vôùi vua nhaø Nguyeân xöôùng hoaï

vaên thô raát töông ñaéc. Do ñoù oâng ñöôïc meänh danh laø “Löôõng quoác traïng nguyeân”.

Coù moät laàn ñi söù sang Trung Hoa, ñeán nôi thì ñuùng vaøo luùc trieàu ñình beân ñoù cöû

haønh tang leã cho moät coâng chuùa vöøa môùi töø traàn. Vua Nguyeân muoán thöû taøi oâng neân

cho vieát boán chöõ treân moät maûnh giaáy vaø nhôø oâng vieát baøi vaên teá coâng chuùa. OÂng

lieàn öùng khaåu ñoïc lieàn boán caâu thô coù chöõ

Thanh thieân ñoaù vaân Treân trôøi moät ñaùm maây xanh

Hoàng loâ ñieåm tuyeát Giöõa loø tuyeát ñieåm bao quanh löûa noàng

Thöôïng uyeån chi hoa Vöôøn hoa nôû moät ñoaù hoàng

Ñao trì phieán nguyeät Döôùi ao e aáp boùng Haèng ñang soi.

Y! Vaân taùn, tuyeát tan, OÂi thoâi, maây ñaõ tan roài,

Hoa taøn, nguyeät khuyeát! Tuyeát tan, hoa ruïng, traêng taøn coøn ñaâu!

Nghe oâng xöôùng baøi vaên teá ngaén goïn nhöng voâ cuøng yù nghóa naøy vua vaø quaàn thaàn

Taøu laáy laøm kinh ngaïc vaø thaùn phuïc.

Moät laàn khaùc, oâng laïi ñöôïc cöû ñi söù nhö vaäy. Laàn naøy chính oâng bò hoá nhöng nhôø

taøi öùng bieán raát linh hoaït vaø taøi tình, oâng ñaõ “thoaùt hieåm” vaø ñoàng thôøi laøm cho vua

quan Taøu vöøa ngöôïng vöøa kính phuïc.

Soá laø sau khi vaøo beä kieán vua Taøu xong, oâng ñöôïc trieàu ñình khoaûn ñaõi. Trong luùc

ñang aên uoáng, oâng nhìn thaáy moät böùc hoaønh phi theâu ñoâi chim seû ñaäu treân caønh truùc

raát ñeïp, troâng nhö thaät. OÂng Maïc Ñónh Chi töôûng thaät beøn chaïy voà ñeán ñònh chuïp.

Quan khaùch nhìn thaáy vaäy lieàn cöôøi roä leân cheá dieãu. Tuy bieát mình “bò hoá” nhöng oâng

vaãn bình thaûn böôùc tôùi gaàn vaø giaät böùc hoaønh phi xuoáng, xeù vuïn roài noùi lôùn: “Chim seû

laø loaøi tieåu nhaân, taïi sao ñeå cho chuùng côõi leân mình quaân töû. Caùc ngöôøi nhìn thaáy vaäy

maø khoâng bieát hoå theïn hay sao maø cöôøi?” Taát caû quan khaùch ñeàu nín thin thít ñöùng

laëng ngöôøi trong giaây laùt tröôùc caâu noùi ñoù. Noùi xong oâng chaøo töø bieät moïi ngöôøi vaø trôû

veà quaùn dòch.

Ñoâi chim seû ñaäu treân caønh truùc


65

ñöôïc keå ra, ngoaøi vieäc huyeàn thoaïi hoaù hieän töôïng möa Ngaâu

vaøo thaùng baûy haøng naêm ôû mieàn Trung vaø mieàn Baéc vaø hieän töôïng chim quaï ñoät nhieân

bieán maát vaøo thôøi ñieåm naøy, coøn ñeå khuyeân moïi ngöôøi Vieät luoân luoân nhôù:

◼ Khoâng caàn phaûi hai gia ñình moân ñaêng hoä ñoái thì con caùi hoï khi laáy nhau môùi coù

haïnh phuùc.

◼ Tình yeâu khoâng bieân giôùi. Thôøi ñoù ñaõ bieát ca tuïng tình yeâu trong hoân nhaân.

◼ Coâng chuùa laáy ngöôøi chaên traâu khoâng phaûi laø chuyeän baát thöôøng.

◼ Hình aûnh coâng chuùa deät luïa beân bôø soâng tieâu bieåu cho coâng vieäc noäi trôï cuûa ngöôøi

phuï nöõ Vieät Nam töø ngaøn xöa.

◼ Ngöu Lang laøm muïc ñoàng tieâu bieåu cho ngheà noâng. Con traâu laø hình aûnh raát Vieät

Nam. Noù laø taøi saûn cuûa nhaø noâng. Noù laø caùi maùy caøy khi coøn sung söùc. Luùc veà giaø noù

coøn cho thòt cho caû laøng, xöông cuûa noù laøm nuùt aùo, löôïc chaûi ñaàu, da laøm maët troáng.

Noùi toùm laïi con traâu raát höõu duïng cho ngöôøi Vieät.

◼ Sau khi cöôùi nhau, hai vôï choàng khoâng bieát cuøng nhau xaây döïng haïnh phuùc maø laïi

ham vui chôi laø chuyeän khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc ôû moïi thôøi, moïi hoaøn caûnh xaõ hoäi.

◼ Vieäc bò phaït moät naêm môùi ñöôïc gaëp nhau moät laàn noùi leân haäu quaû tai haïi cuûa vieäc

ham vui chôi vöøa keå treân.

◼ Hình aûnh “thieân ñình” töôïng tröng cho tinh thaàn tin vaøo “duyeân soá” cuûa ngöôøi Vieät.

Duyeân laø cô hoäi gaëp nhau, nhöng coù soá ôû vôùi nhau ñöôïc laâu beàn hay khoâng laø

chuyeän khaùc.

Ngöu Lang Chöùc Nöõ

Ngaøy xöa treân , Ngoïc

Hoaøng coù raát ñeïp vaø

teân laø Chöùc Nöõ. Naøng raát

chaêm chæ laøm vieäc. Moãi saùng naøng ñeàu ra

ngoài ôû Ngaân ñeå

, vaø ñaõ may heát

cho caùc vò treân thieân

ñình. Haøng ngaøy cuûa naøng

soâng Ngaân voã

vaøo bôø taïo thaønh nhöõng aâm thanh

Cuõng beân bôø soâng Ngaân, coù chaøng teân laø Ngöu Lang haøng ngaøy

cuûa Ngoïc Hoaøng gaëm coû non ngon laønh. Chaøng Ngöu Lang

cuûa coâng chuùa, vaø Chöùc Nöõ cuõng chaøng thanh nieân laøm vieäc chaêm chæ

caàn maãn kia. Ngoïc Hoaøng cho cuûa ñoâi neân

ñaõ cho pheùp hai keû yeâu nhau ñöôïc thaønh hoân laø sau khi thaønh

vôï choàng, hai ngöôøi vaãn phaûi tieáp tuïc moät caùch ñaày ñuû nhö

tröôùc.

Tranh daân gian Ngöu Lang Chöùc Nöõ


66

Tuy nhieân haïnh phuùc vaø tình yeâu ñaõ khieán cho caëp vôï choàng môùi cöôùi

ï . Ngaøy qua ngaøy hoï ñi rong chôi heát nôi naøy ñeán

nôi khaùc. Hoï ñöa nhau ñeán nhöõng cuûa thieân ñöôøng. Leänh cuûa

Ngoïc Hoaøng vì vaäy maø bò hai ngöôøi . Ñaøn traâu khoâng ai chaên daét, khung cöûi

im tieáng thoi ñöa khieán cho

Bieát ñöôïc hai ngöôøi , Ngoïc Hoaøng beøn . Ngaøi hai ngöôøi

phaûi chia tay nhau, moãi ngöôøi ôû moät beân bôø soâng Ngaân ñeå nhieäm vuï, vaø chæ

cho pheùp moãi naêm hai ngöôøi gaëp nhau moät laàn vaøo thaùng Baûy aâm lòch. Ngöu Lang vaø

Chöùc Nöõ raát saàu nhôù vì caûnh xa nhau. Töø ñoù haøng naêm moãi laàn hoï gaëp

nhau ñeàu khoùc vì vui möøng, sung söôùng vaø roài laïi khoùc vì phaûi chia tay nhau trong saàu

khoå, nhôù nhung.

Ngaøy nay taïi Vieät Nam, nhaát laø ôû mieàn Baéc, trôøi suoát thaùng Baûy, hay

coøn goïi laø “möa Ngaâu”. Cuõng suoát trong thaùng naøy loaøi ï khoâng heà thaáy xuaát

hieän. Ngöôøi ta cho raèng trong baûy ngaøy ñeâm lieân tieáp chim quaï ñaõ bay leân trôøi ñeå

nhau taïo thaønh chieác caàu, goïi laø “c ” baéc ngang qua soâng Ngaân cho

Ngöu Lang vaø Chöùc Nöõ gaëp nhau.

Phoûng theo Truyeän coå Vieät Nam

Leâ Huy Laïp&Nguyeãn Thò Nhung, Theá Giôùi 1993:27-29

Key terms

baéc qua soâng to span over the river

baét force, coerce, arrest

beân bôø soâng by the river bank

boû beâ coâng vieäc to ignore one’s job

buò baùm dust collects

buoàn khoå sad and miserable, grieved

caàn maãn perseverant

caàu oâ thöôùc a bridge of crows’ wings

caûm thoâng to have an empathy

chaép caùnh to join their wings together

chim quaï the crow

chính coâng chuùa the princess herself

cho pheùp to allow, permit, grant

coâng vieäc thöôøng ngaøy daily routine, chores

daét nhau go together hand in hand

deät luaï to weave silk cloth

duy nhaát unique, sole

ñi rong chôi to roam in a merry way

eâm aû melodiously, tranquil, idyllic

haâm moä to admire

hoaø vôùi in harmony with

khung cöûi the weaving machine, the loom

laõng queân to be forgotten

lo troøn nhieäm vuï to fulfill one’s duty

möa laát phaát to drizzle, to be misting

muïc töû waterbuffalo boy

naøng coâng chuùa a princess

nheän giaêng spiders spinning webs

nhieäm vuï duty

noåi giaän to blow one’s top

nôi thô moäng nhaát the most poetic place

ñöôïc giao phoù to be assigned

quen thuoäc be familiar

saéc ñeïp one’s beauty

say meâ to be fond of

soâng Ngaân the Milky River

thaàn tieân gods and fairies

thanh nieân nam nöõ young men and women


67

thaønh hoân to get married

thaû ñaøn traâu to drive the herd of buffaloes

thieân ñình heaven palace

thoâng minh intelligent

tieáng soùng the tapping waves against the shore

tieáng thoi ñöa the sound of the moving shuttle

töôi maùt fresh and cool

vôùi ñieàu kieän on the condition that

xao laõng to neglect

y phuïc garments

1. Suy nghó:

Suy nghó vaø thaûo luaän vôùi caùc baïn trong nhoùm veà baøi ñoïc.

Ñaïi yù baøi naøy noùi gì? Baøi naøy noùi leân haïnh phuùc gia ñình neân ñöôïc xaây döïng treân

hai caên baûn: söï laøm vieäc chaêm chæ vaø tình thöông yeâu vôï choàng thì môùi beàn vöõng.

Nguï yù baøi naøy noùi gì? Baøi naøy nguï yù khuyeân nhöõng caëp vôï choàng treû neân bieát giaù

trò cuûa boån phaän trong hoân nhaân. Haïnh phuùc gia ñình phaûi keøm theo traùch nhieäm.

Theo anh/chò caâu chuyeän naøy coøn hôïp thôøi khoâng? Tình yeâu vaø hoân nhaân luoân luoân

laø ñeà taøi muoân thuôû, neân vaøo baát kyø thôøi ñaïi naøo cuõng thích hôïp.

Vì sao? Vì bao giôø con ngöôøi coøn laáy gia ñình laøm neàn taûng thì caâu chuyeän naøy vaãn

coøn hôïp thôøi.


caàn maãn: sieâng naêng, hay chòu khoù

caûm thoâng: ñoäng loøng vaø hieåu thaáu (ngöôøi khaùc)

deät luïa: coâng vieäc tieâu bieåu cuûa ngöôøi phuï nöõ VN ôû thoân queâ ngaøy tröôùc

eâm aû: vöøa nheï nhaøng vaø vöøa roän ròp, nghe vui tai

giao phoù: trao cho ai coâng vieäc hay nhieäm vuï gì ñeå laøm

haâm moä: söï meán thöông, öa chuoäng

hoaø vôùi tieáng soùng nöôùc: tieáng thoi ñaäp ñeàu chen laãn vôùi tieáng nöôùc voã vaøo bôø

muïc töû: tieáng vaên veû ñeå chæ caäu beù chaên traâu

nhieäm vuï: gaùnh laáy coâng vieäc; nhieäm laø bieán caùch cuûa chöõ nhaäm

ñieàu kieän: chi tieát ñeå phaân xöû hay thi haønh

quen thuoäc: ñaõ bieát qua nhieàu laàn

thaàn tieân: theo saùch xöa, thaàn tieân laø hai chuùng sanh khoâng coù hình haøi thoâ naëng

nhö ngöôøi maø söï hieän höõu cuûa hoï laø theå hôi, goàm thaàn (thöôøng chæ ñaøn oâng) vaø

tieân (thöôøng chæ ñaøn baø: chuùa cuûa tieân thì goïi laø thaùnh maãu)

thanh nieân nam nöõ: trai gaùi trong tuoåi vöøa tröôûng thaønh

thieân ñình: cung ñình cuûa coõi tieân, thöôøng ñöôïc nghe noùi trong saùch vôû ngaøy xöa

thoâng minh: trí saùng suoát, coù theå nhìn thaáy ñöôïc söï vieäc roõ raøng vaø bieát caùch öùng phoù

vôùi noù

tieáng thoi ñöa: con thoi mang theo sôïi chæ chaïy qua chaïy veà theo chieàu ngang treân

khung cöûi do hai thanh goã hai beân ñaäp ñeàu ñeàu theo nhòp cuûa hai khung mang

hai maûng chæ doïc chaïy leân chaïy xuoáng ñeå ñan thaønh taám vaûi.


68

y phuïc: trang phuïc, ngaøy tröôùc duøng cho caû nam laãn nöõ, ngaøy nay chæ duøng cho phuï

nöõ (aâu phuïc vaø y phuïc)


Noäi dung:

(1) YÙ nghóa saâu saéc nhaát cuûa baøi naøy laø gì? Baøi naøy khuyeân daïy vôï choàng luoân

luoân xaây döïng tình yeâu vaø haïnh phuùc baèng söï noã löïc cuûa caû hai ngöôøi. Vôï cuõng

nhö choàng ñeàu coù nhöõng nhieäm vuï phaûi chu toaøn.

(2) Veà ñaàu ñeà baøi naøy: Haõy choïn moät trong nhöõng gôïi yù cho saün. Neáu phaûi ñaët laïi

ñaàu ñeà cuûa caâu chuyeän keå treân, baïn choïn ñaàu ñeà naøo?

- Moái tình ñaùng thöông - Moái tình chaân thaät

- Hình phaït quaù tay - Tình yeâu khoâng bieân giôùi

- Ñaàu ñeà khaùc Söï Tích Möa Ngaâu

Ñieàn vaøo choã troáng trong caùc caâu cho saün döïa theo baøi ñoïc:

Ngaøy xöa treân , Ngoïc Hoaøng coù

nhan saéc tuyeät vôøi vaø teân laø Chöùc Nöõ. Naøng haùt

raát hay vaø laøm vieäc. Moãi saùng naøng ñeàu ra ngoài ôû

khung cöûi beân bôø soâng Ngaân ñeå , vaø chính coâng chuùa ñaõ

theâu heát cho nhaø vua. Haøng ngaøy tieáng haùt cuûa

naøng hoaø vôùi tieáng soùng nöôùc soâng Ngaân voã vaøo bôø taïo thaønh nhöõng

aâm thanh , quen thuoäc.

Cuõng beân gioøng soâng Ngaân, coù chaøng muïc töû teân laø Ngöu Lang

chaên daét ñaøn traâu cuûa Ngoïc Hoaøng ñeán nhöõng vuøng coû

töôi non . Chaøng Ngöu Lang say meâ

cuûa coâng chuùa, vaø Chöùc Nöõ cuõng chaøng thanh nieân laøm vieäc

kia. Ngoïc Hoaøng thöông cho moái tình neân ñaõ cho

pheùp hai treû yeâu nhau ñöôïc vôùi ñieàu kieän duy nhaát laø sau khi

thaønh vôï choàng, hai ngöôøi vaãn phaûi tieáp tuïc coâng vieäc thöôøng ngaøy moät

caùch ñaày ñuû nhö tröôùc.


- Ngaøy xöa treân thieân ñình coù gì? Treân thieân ñình coù naøng coâng chuùa teân laø Chöùc Nöõ

- Naøng coâng chuùa naøy theá naøo? Naøng vöøa coù nhan saéc vöøa raát sieâng naêng, chaêm chæ.

- Haøng ngaøy naøng laøm gì? Ngoài taïi khung cöûi beân bôø soâng ñeå deät vaûi.

- Ngoaøi ra naøng coøn laøm gì? Naøng raát gioûi theâu thuøa vaø may phaåm phuïc cho caùc quan.


69

- Caûnh vaät chung quanh naøng theá naøo? Caûnh vaät chung quanh thaät neân thô vaø hieàn

hoaø.

- Beân kia soâng coù ai, ñang laøm gì? Beân kia soâng coù chaøng muïc töû teân laø Ngöu Lang.

Haøng ngaøy Ngöu Lang chaêm lo ñaøn traâu cho Ngoïc Hoaøng thöôïng ñeá.

- Ngöu Lang ñem loøng yeâu Chöùc Nöõ ñaõ ñaønh, Chöùc Nöõ cuõng haâm moä chaøng muïc töû.

- Nguï yù cuûa tình yeâu naøy laø gì? Chöùc Nöõ yeâu Ngöu Lang laø vì chaøng sieâng naêng

chaêm chæ. Nguï yù cuoäc tình naøy laø ñeà cao ñöùc tính caàn cuø, sieâng naêng cuûa nhaø noâng

Vieät Nam.

- Tö töôûng phoùng khoaùng trong chuyeän naøy laø gì? Baøi neâu hai ñieåm ñaëc bieät: a)

Coâng chuùa ñem loøng thöông muïc töû coù nghóa laø ngöôøi Vieät khoâng heà coù giai caáp.

Ngöôïc laïi raát bình ñaúng, vaø b) Ngoïc Hoaøng ñoàng yù gaû coâng chuùa cho Ngöu Lang coù

nghóa laø ngöôøi Vieät khoâng caàn “moân ñaêng (ñöông) hoä ñoái”.

- Ngoïc Hoaøng trong caâu chuyeän naøy töôïng tröng cho ai? Ngoïc Hoaøng töôïng tröng

cho “duyeân nôï” cuûa ñoâi thanh nieân nam nöõ.

- Khi vôï choàng Ngöu Lang&Chöùc Nöõ bò phaït chæ ñöôïc gaëp nhau moãi naêm moät laàn laø

nguï yù gì? Hình phaït naøy laø duïng yù nhaéc nhôû caùc ñoâi vôï choàng muoán coù haïnh phuùc

phaûi do coâng lao chính mình taïo neân. Coù nhö vaäy môùi coù haïnh phuùc.


Tìm caùc chöõ ñoàng nghóa vaø phaûn nghóa:

Töø ngöõ ñoàng nghóa phaûn nghóa

thieân ñình thöôïng giôùi, treân trôøi traàn gian, theá tuïc, coõi traàn

coâng chuùa coâng nöông, quaän chuùa hoaøng töû, theá töû, quaän coâng

thoâng minh saùng suoát, minh maãn, khoân ngoan ngu muoäi, u toái, ngu ñaàn

eâm aû yeân tónh, bình an, vaéng laëng oàn aøo, naùo nhieät, naùo ñoäng

quen thuoäc bieát maët, naèm loøng, bieát loái xa laï, thôø ô, laõnh ñaïm

töôi maùt noõn naø, môn môûn, khoâ caèn, chai cöùng

caàn maãn sieâng naêng, chaêm chæ, chòu khoù leâu loång, uø lì, bieáng nhaùc

thanh nieân tuoåi xuaân, trai treû giaø nua, caèn coãi

duy nhaát chæ moät, khoâng hai, moät mình voâ soá, haèng haø, leành kheânh

thô moäng eûo laû, tha thöôùt, thi vò thoâ keäch, cuïc mòch, thoâ thieån

boû beâ laøm ngô, thôø ô, lo laéng, cung phuïng, chaêm lo

buoàn khoå öu phieàn, buoàn böïc, lo aâu vui veû, yeâu ñôøi, thanh thaûn

möa laát phaát möa buïi, möa phuøn, möa Ngaâu naéng hanh hanh, naéng nheï

Töø-ngöõ goác Haùn:

caûm thoâng: caûm ‘hieåu roõ tình caûnh keû khaùc’; thoâng ‘suoát, khoâng bò

ngaên trôû’

duy nhaát: duy ‘chæ coù’; nhaát ‘moät’

haâm moä: haâm (tieáng noâm, bieán caùch cuûa chöõ ‘ham’; moä ‘yeâu meán’)

muïc töû: muïc ‘chaên, giaét’; töû ‘ñöùa nhoû’


70

ñieàu kieän: ñieàu ‘nhaùnh, ñoaïn, chi tieát’; kieän ‘keâu, thöa thoát’

thaønh hoân; thaønh ‘laøm neân’; hoân ‘cöôùi hoûi, nhaø gaùi, oâng boá vôï’

thieân ñình: thieân ‘trôøi’; ñình ‘cung ñieän, nôi hoäi hoïp’

thoâng minh: thoâng ‘suoát, khoâng bò ngaên trôû’; minh ‘saùng roäng khaép’

y phuïc: y ‘aùo’; phuïc ‘phaàn maëc beân döôùi’

Töø gheùp:

ª Tieáng Vieät coù boán loaïi töø gheùp. Traûi qua hôn moät ngaøn naêm leä thuoäc vaên hoaù cuûa

phöông Baéc, tieáng Vieät ñaõ vay möôïn khaù nhieàu töø laãn ngöõ cuûa ngöôøi Haùn vaø chan

hoaø theo caùch duøng cuûa ngöôøi Vieät. Soá löôïng töø-ngöõ Vieät goác Haùn coù theå leân ñeán 70%

(Tìm Veà Coäi Nguoàn Chöõ Haùn, Lyù Laïc Nghi, Jim Waters, nxb Theá Giôùi, Haø Noäi 1998:ix)

ª Xem theâm phaàn giaûi thích caùch duøng töø goác Haùn ôû cuoái baøi naøy.

(1) Haùn-Haùn (vieát taét HH): Goàm hai hoaëc ba tieáng ñi vôùi nhau ñeàu goác Haùn heát.

Loaïi naøy raát nhieàu. Baûn thaân hai tieáng “danh töø” laø HH: danh ‘teân’, töø tieáng hay chöõ’.

Nhöõng danh töø HH thoâng duïng nhö:

aùi duïc, boân ba, chuyeân chuù, dòch giaû, ñaïo ñöùc, giaùo duïc, haïnh phuùc, nam phuï laõo aáu,

ngoaïi giao, ngoaïi ngöõ, phöôùc loäc thoï, quoác gia, thöông tröôøng, taùc giaû, öu tö, vaên

chöông, …

(2) Haùn-Vieät: Hai hoaëc ba tieáng ñi vôùi nhau goàm tieáng Haùn ñi vôùi tieáng Vieät: Thí duï:

chi nhaùnh, chuû tôù, daân ñen, sinh ñeû, hoaû loø, hoïc hoûi, hung döõ, hieàn laønh, huøng

maïnh, kyø laï, lao tuø, maät ong, meán moä, nghi ngôø, taøi söùc, thaâm saâu, tieãn ñöa, öu

phieàn, vuï muøa, …

(3) Vieät-Haùn: Hai hoaëc ba tieáng ñi vôùi nhau goàm tieáng Vieät vaø tieáng goác Haùn: Thí

duï:

baøn thôø, bò ñoäng, chuoät xaï, cöûa khaåu, doái traù, ñöa tieãn, ñöôøng thuyû, ngoâi vò, queâ

höông, ngöôøi daân, thôï moäc, sao Hoaû, taøu hoaû, thôm phöùc, reøn luyeän, saân thöôïng,

thaøy giaùo, . . .

(4) Vieät-Vieät: Hai hoaëc ba tieáng ñi vôùi nhau ñeàu laø tieáng Noâm. Thí duï:

anh em, aùo quaàn, baøn gheá, baùnh traùi, buoân baùn, cha con, chaân tay, chôï buùa, ñaát

nöôùc,gioù buïi, maøy raâu, moïi chuyeän, nhaø cöûa, non nöôùc, soâng , vôï choàng, thieát tha,

trai gaùi, treû con,

Ñaët caâu vôùi nhöõng töø-ngöõ sau ñaây:

thoâng minh Nguyeãn Töù laø moät sinh vieân thoâng minh vaø lanh lôïi nhöng laïi raát hieàn.

y phuïc Ngaøy nay phuï nöõ khoâng thích y phuïc cuûa hoï. Thay vaøo ñoù hoï maëc aâu phuïc

nhö nam giôùi.

eâm aû Nhöõng buoåi chieàu vaøng eâm aû vaø hieàn hoaø cuûa ngaøy thô aáu laïi hieän ra trong ñaàu

toâi.

quen thuoäc Con ñöôøng naøy raát quen thuoäc ñoái vôùi toâi vì toâi ñaõ töøng ôû trong xoùm ñoù

treân boán naêm.


71

muïc töû Nhöõng chuù muïc töû ñang laéc lö treân mình traâu ngaân nga maáy

caâu ca dao quen thuoäc.

töôi maùt Moät laøn nöôùc töôi maùt ñang chaûy treân thaân theå, xoaù tan ñi

nhöõng oi böùc cuûa ngaøy heø.

caàn maãn Anh Voïi laø moät thanh nieân vaïm vôõ, sieâng naêng, caàn maãn,

hieàn laønh vaø thoâng minh. Ñoù laø maãu ngöôøi lyù töôûng cuûa chò Hieàn.

thanh nieân Tuoåi thanh nieân luùc naøo cuõng traøn ñaày nhieät huyeát vôùi nhöõng lyù töôûng

cao xa.

duy nhaát Laø con trai duy nhaát cuûa gia ñình, anh aáy ñöôïc moïi ngöôøi nuoâng chieàu neân

ñaâm ra hö hoûng.

5. Ngöõ phaùp:


(1) Loaïi töø: Laø tieáng duøng laøm ñôn vò cho moät caù nhaân, ñoà vaät, hay taäp hôïp cuøng

loaïi. Trong baøi naøy coù caùc loaïi töø nhö:

bôø: bôø bieån, bôø soâng, bôø töôøng, bôø ñaát, bôø ñaù, bôø vöïc, bôø tre, bôø vöïc thaúm

caëp: caëp tình nhaân, caëp vôï choàng, caëp trai gaùi, caëp boø, caëp ñi hoïc

chaøng: chaøng trai treû, chaøng chieán binh, chaøng sôû khanh, chaøng trai nöôùc Vieät

chieác: chieác laù, chieác khaên, chieác bình hoa, chieác xe, chieác thuyeàn

ñaøn: ñaøn boø, ñaøn traâu, ñaøn caù, ñaøn kieán, ñaøn cöøu, ñaøn chim, ñaøn muoãi, ñaøn ruoài

ñoâi: ñoâi chim non, ñoâi guoác, ñoâi tay, ñoâi baøn chaân, ñoâi tình nhaân, ñoâi baïn

keû: keû baïc tình, keû phaûn boäi, keû saùt nhaân, keû löôøng gaït, keû chung tình

loaøi: loaøi nai, loaøi chim, loaøi ñoäng vaät, loaøi coân truøng

naøng: naøng tieân, naøng thoân nöõ, naøng baùn hoa, naøng coâng chuùa

tieáng: tieáng thôû daøi, tieáng than khoùc, tieáng cöôøi khuùc khích, tieáng hoan hoâ, tieáng ñaû

ñaûo, tieáng chim keâu, tieáng vöôïn huù, tieáng choù tru, tieáng ngöôøi chaïy, tieáng

than khoùc, tieáng cöôøi ñuaø

vò: vò chöùc saéc, vò boâ laõo, vò quan khaùch, vò hoaø thöôïng, vò linh muïc, vò hoaøng ñeá

Tìm theâm caùc loaïi töø khaùc vôùi caùc loaïi töø treân:

Ngoaøi caùc loaïi töø vöøa keå treân, tieáng Vieät coøn voâ soá nhöõng loaïi töø khaùc. Do ñoù

caàn nhôù roõ hai ñieåm quan troïng:

◼ Baát cöù danh töø naøo cuõng coù theå laøm loaïi töø. Chaúng haïn, chöõ ngöôøi trong ngöôøi baïn

Myõ, ngöôøi Anh

◼ Muoán bieát danh töø ñoù coù phaûi ñoùng vai loaïi töø trong caâu ñoù hay khoâng thì phaûi

xem tröôùc noù coù nhöõng löôïng töø (baát ñònh hay xaùc ñònh) hay khoâng.

◼ Caùc löôïng töø baát ñònh nhö nhöõng, caùc, vaøi, moät soá, naêm baûy, maáy, hoaëc xaùc ñònh

nhö: moät, naêm, baûy, chín, ... Vaø nhöõng löôïng töø naøy phaûi ñöùng ngay tröôùc loaïi töø

VPS Cliparts


72

(2) Löôïng töø baát ñònh:

caùc: caùc anh huøng, caùc naøng tieân, caùc coâ thoân nöõ, caùc vaán ñeà, caùc chaøng thö sinh

moãi: moãi sinh vieân, moãi coâng daân, moãi naêm, moãi muøa xuaân, moãi tuaàn traêng

nhöõng: nhöõng tieáng thôû daøi, nhöõng noãi loøng, nhöõng naêm thaùng, nhöõng vaán ñeà

Phaân bieät caùch duøng vaø

◼ Tuy nhöõng vaø caùc laø hai löôïng töø baát ñònh, nhöõng chæ veà soá nhieàu moät caùch giaùn

tieáp hôn caùc. Trong nhieàu tröôøng hôïp caùc duøng tröïc tieáp vôùi ngöôøi nghe hay vaät

ñöôïc ñeà caäp ñeán.

◼ GV noùi chuyeän vôùi sinh vieân trong lôùp: “Caùc anh/chò naøo chöa noäp baøi, haõy noäp

ngay ñi. Coøn nhöõng anh chò naøo ñaõ noäp baøi roài thì coù theå veà ñöôïc roài.” Hoaëc:

“Thöa caùc anh caùc chò coù maët ngaøy hoâm nay...” Khoâng ai noùi: “Thöa nhöõng anh

nhöõng chò coù maët ....”

◼ Trong tröôøng hôïp nhöõng duøng tröïc tieáp nhö caùc thì phaûi coù theâm chæ ñònh töø: naày,

ñoù, kia, ...:

Nhöõng quyeån saùch naøy caùc anh coù theå laáy, nhöng nhöõng quyeån saùch kia thì

ñöøng laáy.

Tìm theâm nhöõng töø-ngöõ khaùc duøng vôùi löôïng töø treân ñaây:

“Moãi ngaøy moät vieäc thieän” laø chaâm ngoân cuûa soùi con Traàn Ngoïc.

Caùc anh ñi khoâng bieát ngaøy trôû laïi.

Nhöõng keû voâ löông thöôøng laøm nhöõng ñieàu baát nhaân.

(3) Trôï töø: Trôï töø laø tieáng ñeå nhaán maïnh theâm yù nghóa cuûa danh töø, ñoäng töø, hay

caùc töø loaïi khaùc. Trong baøi naøy, chính laø trôï töø.

Chính toâi ñaõ ñem laù thö ñeán taän nhaø anh aáy.

Meï toâi noùi chính maét baø nhìn thaáy coâ Hai ñi vôùi anh Thôøi.

Löu yù, chính coøn laøm tính töø coù nghóa “ngay thaúng, chuû choát, khoâng phaûi phuï”.

Ñaët caâu vôùi chính laøm trôï töø vaø chính laøm tính töø:

Chính chuùng toâi ñaõ töøng ñeán gaëp oâng nghò vieân ñeå trình laù thö thænh nguyeän.

Taâm coù ba vieäc laøm nhöng vieäc chính cuûa anh ta vaãn laø ngheà vieát baùo.

(4) Danh töø gheùp: Moät trong caùc caùch thaønh laäp danh töø gheùp laø

duøng loaïi töø vaø löôïng töø. Chaúng haïn nhö, loaïi töø tieáng trong tieáng thôû

daøi:

môùi ñöôïc. Thí duï: Toâi coù moät soá baïn Myõ cuøng laøm vieäc trong döï aùn naøy.

Moät soá baïn goàm löôïng töø baát ñònh ‘moät soá’ ñi vôùi loaïi töø ‘baïn’. Tuy nhieân neáu

noùi: “Toâi coù naêm ngöôøi baïn Myõ cuøng laøm trong döï aùn naøy.”

Naêm ngöôøi goàm ‘naêm’ laø löôïng töø xaùc ñònh vaø ‘ngöôøi’ laø loaïi töø, trong khi ‘baïn’

noùi leân khaùi nieäm veà tình baèng höõu, quen bieát hay ñoàng nghieäp.


73

Trong ñeâm khuya tónh mòch tieáng thôû daøi nghe thaät naõo nuoät.

Toäi nghieäp dì Ba, giaác nguû cuûa dì toaøn laø nhöõng tieáng thôû daøi.

Loaïi töø caùc:

Caùc baø thöôøng tuï taäp taïi ñaây ñeå ñaùnh baøi, noùi chuyeän taàm phaøo.

Boïn coâ hoàn caùc ñaûng ngaøy naøo cuõng ñi ngang vaø neùm ñaù vaøo nhaø baø Naêm.

– Nhöõng loaïi töø thoâng duïng duøng ñeå laäp neân danh töø gheùp laø:

caùi + tính töø ñôn: caùi aùc, caùi dô, caùi dôû, caùi ñeïp, caùi hay, caùi ngheøo, caùi ngu, caùi

nhuïc, caùi saïch, caùi thieän, caùi toát, caùi xaáu, v.v..

loøng + tính töø hay ñoäng töø: loøng aùi quoác, loøng caêm thuø, loøng ganh tò, loøng haêng haùi,

loøng töø thieän, loøng tham, loøng nhaân aùi, loøng traéc aån, loøng vò tha, v.v..

nieàm + ñoäng töø hay tính töø: nieàm haõnh dieän, nieàm ñau, nieàm hy voïng, nieàm tin,

nieàm vinh döï, nieàm vui, v.v..

noãi + tính töø: noãi baát haïnh, noãi buoàn, noãi coâ ñôn, noãi khoå, noãi ñau, noãi tuûi nhuïc,

noãi rieâng taây (tö), v.v..

söï + ñoäng töø: söï ñi ñöùng, söï buoân baùn, söï caõi nhau, söï hoài töôûng, söï nghieân cöùu, söï

thích nghi, söï va chaïm, v.v..

vieäc + ñoäng töø: vieäc aên uoáng, vieäc baùn haøng, vieäc binh ñao, vieäc, vieäc hoïc haønh, vieäc

khai thaùc, vieäc laùi xe, vieäc laët vaët, v.v..

Tìm nhöõng danh töø gheùp töông töï nhö hai thí duï treân vaø ñaët caâu vôùi nhöõng danh töø

ñoù:


Giaûi thích yù nghóa cuûa caùc töø hoa myõ döôùi ñaây:

khung cöûi im tieáng thoi ñöa (ñaûo ngöõ) tieáng thoi ñöa treân khung cöûi khoâng coøn

nöõa

nheän giaêng buïi baùm (töôïng hình) yù noùi vì boû beâ, khoâng coù baøn tay chaêm soùc

möa Ngaâu (ñieån tích) loaïi möa phuøn nheï haït nhöng

möa keùo daøi khaù laâu thöôøng thaáy ôû mieàn Trung vaø mieàn

Baéc

caàu OÂ thöôùc caàu do nhöõng con quaï saûi caùnh ra vaø keát

thaønh

möa laát phaát (töôïng hình) moät loaïi möa phuøn, nhö möa

Ngaâu nhöng laïnh hôn vaø naëng haït hôn.

Khaûo saùt caáu truùc caùc caâu trong baøi:

(1) Ñaûo ngöõ: Ñeå nhaán maïnh hay ñeå caâu vaên trôû neân thi vò hôn, ngöôøi ta thöôøng

duøng ñaûo ngöõ.

VPS Cliparts


74

Löu yù: Maëc daàu coù ñònh nghóa ñaûo ngöõ laø gì, nhöng ñònh nghóa naøy chæ aùp duïng cho

nhöõng töø-ngöõ ñoàng ñaúng môùi ñöôïc. Ñoàng ñaúng töùc laø töø-ngöõ ñoù goàm hai töø coù cuøng

töø loaïi (danh töø -- danh töø; tính töø -- tính töø, ñaïi töø vôùi ñaïi töø, ) Chaúng haïn:

nhaø cöûa cöûa nhaø non nöôùc nöôùc non an uûi uûi an;

Caùc töø-ngöõ khoâng ñoàng ñaúng maø thay ñaûo ngöôïc vò trí thì nghóa nguyeân thuyû seõ ñoåi:

vieäc laøm = vieäc (dt) + laøm (ñgt) khaùc vôùi laøm vieäc

aên ñi = aên (ñgt) + ñi (trt) khaùc vôùi ñi aên

tai ñieác = tai (dt) + ñieác (tt) khaùc vôùi ñieác tai

Naøng raát ñau khoå vì phaûi xa chaøng. Phaûi xa chaøng laø moät chuyeän raát khoå ñau.

Ñaët hai caâu duøng ñaûo ngöõ:

– Anh Nam laûo ñaûo, böôùc ngaû nghieâng ñöôïc moät quaõng roài ngoài beät xuoáng ñaát, thôø

thaãn nhìn leân baàu trôøi toái ñen nhö möïc, chaúng khaùc gì töông lai ñen toái cuûa anh.

Thay vì noùi nghieâng ngaû, thaãn thôø thì noùi nhö treân.

(2) Vò trí cuûa traïng töø hay nhoùm töø chæ thôøi gian: Ña soá caùc tröôøng hôïp, traïng töø hay

nhoùm töø chæ thôøi gian trong tieáng Vieät thöôøng ñaët ñaàu caâu. Sôû dó nhö vaäy laø vì

ñoäng töø tieáng Vieät khoâng “chia” nhö nhieàu ngoân ngöõ phöông Taây neân chuùng

khoâng mang khaùi nieäm thôøi gian:

Ngaøy xöa treân thieân ñình ....

Moãi saùng naøng ñeàu ....

Haøng ngaøy tieáng thoi ñöa ...

Ngaøy qua ngaøy hoï daét tay nhau ...

Töø ñoù haøng naêm ...

Ngaøy nay taïi Vieät Nam, ...

(3) Vò trí cuûa traïng töø hay nhoùm töø chæ nôi choán: Thoâng thöôøng

traïng töø hay nhoùm töø chæ nôi choán ñöùng sau traïng töø hay

nhoùm töø chæ thôøi gian:

Ngaøy xöa treân thieân ñình ...

Moãi saùng .... ngoài ôû khung cöûi beân bôø soâng ...

Ngay nay taïi Vieät Nam ...

Töø ñoù coù theå keát luaän: traïng töø hay nhoùm töø chæ thôøi gian thöôøng ñöùng tröôùc traïng

töø hay nhoùm töø chæ nôi choán.

Ñaët caâu vôùi caùc traïng töø chæ thôøi gian vaø nôi choán:

- Saùng mai luùc 3giôø chieàu taïi Hoäi tröôøng chính cuûa coâng ty chuùng toâi coù cuoäc hoïp

toaøn theå nhaân vieân vaø ban giaùm ñoác

- Chieàu chuû nhaät tuaàn tôùi taïi nhaø oâng Nam coù ñaùm tieäc möøng coâ con uùt oâng aáy vöøa

toát nghieäp ñaïi hoïc ban Toaùn.


75

- Vaøo ngaøy naøy naêm tröôùc cuõng taïi choã naøy ñaõ xaûy ra moät cuoäc xoâ xaùt giöõa hai

nhoùm: moät nhoùm choáng chieán tranh vaø nhoùm kia uûng hoä chieán tranh, laøm cho ba

ngöôøi bò thöông.

(4) Hai meänh ñeà noái vôùi nhau baèng daáu phaåy:

Ñaøn traâu khoâng ai chaên daét, khung cöûi im tieáng thoi ñöa khieán cho nheän giaêng

buïi baùm.

Ñaët moät caâu töông töï nhö caâu treân ñaây:

“Tieáng chieác xe lao ñi thaät nhanh, lieàn luùc aáy coù tieáng hoâ thaát thanh: “Cöôùp! Cöôùp! Cöùu

toâi vôùi! AÊn cöôùp giöït ñoà cuûa toâi boû chaïy treân chieác xe maøu xanh, ai cöùu toâi vôùi.”

6. Taäp vieát:

Vieát maåu ñoái thoaïi giöõa Ngöu Lang vaø Chöùc Nöõ trong laàn ñaàu gaëp nhau:

(ruït reø caát noùn chaøo): Thöa coâng chuùa. Kính chaøo coâng chuùa.

(e theïn, quay maët ñi nôi khaùc): Ngöôi laø ai, tôùi ñaây laøm gì?

(baïo daïn hôn): Thöa coâng chuùa, toâi laø Ngöu Lang. Nghe ñoàn coâng chuùa coù

ñoâi tay vaøng deät ñöôïc taám luïa tuyeät ñeïp neân toâi mong coâng chuùa cho toâi hoïc deät

vôùi.

(vaãn chöa quay laïi): Ngöôøi veà ñi, ôû ñaây khoâng coù ai daïy deät heát.

(chaøo töø giaõ): Neáu coâng chuùa daïy vaäy, thì toâi xin pheùp ñi veà ngay.

(quay laïi nhìn theo, noùi thaàm): Môùi noùi vaäy maø ñaõ veà roài aø?

(nghó thaàm trong buïng): Ñeå laàn sau toâi seõ ôû laïi laâu hôn.

Vieát baøi noùi veà moät chuyeän tình dang dôû:

Mưa Ngâu tháng bảy ngoài đồng,

Tích nàng Chức Nữ ngóng chồng Ngưu Lang. Trần Ngọc Dụng


76

ª Duø muoán duø khoâng chuùng ta cuõng phaûi coâng nhaän raèng tieáng goác Haùn chieám vai troø

raát quan troïng trong sinh hoaït haøng ngaøy cuûa ngöôøi Vieät, vì:

ª Neáu caàn ñaët teân cho moät söï kieän, moät khaùm phaù hay ñieàu gì môùi chuùng ta coù khuynh

höôùng duøng töø goác Haùn ñeå ñaët teân cho noù. Thí duï: hoäi chöùng AIDS (Myõ) hay SIDA

(Phaùp) thì chuùng ta goïi laø – laø töø goác Haùn. Gaàn ñaây coù loaïi “beänh” cuùm

caáp tính, ngöôøi Myõ goïi laø SARS (Syndrome of Acute Respiratory System) thì chuùng ta

dòch laø Hoäi Chöùng Vieâm Phoåi Caáp Tính – cuõng laø ña soá töø goác Haùn.

ª Trong sinh hoaït haøng ngaøy töø goác Haùn cuõng coù vai troø cuûa noù. Neáu chuùng ta muoán

noùi moät caùch trònh troïng khi môøi khaùch ñeán döï ngoài xuoáng thì noùi: “Traân troïng kính

môøi quyù vò an toaï.” Thay vì noùi: “Môøi caùc oâng caùc baø ngoài xuoáng.”

ª Trong nhieàu tröôøng hôïp töø goác Haùn cuõng coù nghóa ngöôïc laïi vôùi tieáng Noâm. Thí duï:

Noùi thì khoâng theå noùi ‘khoâng coù giaù’ maø “khoâng theå mua baèng tieàn”.

khoâng theå thay theá cho ‘to lôùn’ ñöôïc, maëc daàu trong caâu: Ñoù laø coâng trình to lôùn. =

Ñoù laø coâng trình vó ñaïi. Tuy vaäy Ñoù laø moät nhaân vaät vó ñaïi. ñoåi thaønh Ñoù

laø con ngöôøi to lôùn ñöôïc.

ª Ñieåm naøy goïi laø (collocation) cuûa töø. Tieáng Anh coù tröôøng hôïp töông töï:

strong vaø powerful: Coù theå noùi: strong government = powerful government. Ngöôïc laïi

strong man khoâng theå cuøng nghóa vôùi powerful man. Vaø ngöôøi ta uoáng strong coffee

chöù khoâng bao giôø coù powerful coffee.

ª Laïi nöõa, khi ngöôøi ta kính troïng ai thì thöôøng duøng chöõ Nho: Thöa Ngaøi, kính thöa

quyù vò ñaïi bieåu, tröôûng ñôn vò, Nguõ Giaùc Ñaøi, Toaø Baïch OÁc, vieân giaùm ñoác cuøng phu

nhaân, tình maãu töû, ñaïo phu theâ, ...

ª Khi muoán bình daân hoaù hay toû yù khinh ngöôøi ta thì laïi duøng tieáng Noâm: thöa oâng,

thöa caùc ngöôøi thay maët, ngöôøi caàm ñaàu ñôn vò, laàu naêm goùc, nhaø traéng, thö kyù rieâng

cuûa tænh vaø vôï, tình meï con, ñöôøng vôï choàng, ...

Cuõng nhö khi muoán mieät thò, ngöôøi ta cuõng duøng tieáng Vieät goác Haùn: Toáng (ñöa tieãn).

Neáu noùi: Toâi toáng oâng ta ra cöûa hoaøn toaøn khaùc vôùi Toâi ñöa oâng ta ra cöûa. Hoaëc:

Cöû chæ vaø lôøi noùi aáu tró. Cöû chæ vaø lôøi noùi treû con.

ª Ñieåm thuù vò nhaát laø töø goác Haùn cuûa ngöôøi Vieät khaùc vôùi caùch ngöôøi Haùn duøng.

Chaúng haïn:

Töø goác Haùn nghóa theo ngöôøi Haùn nghóa theo ngöôøi Vieät

an baøi thu xeáp coâng vieäc saép ñaët töø tröôùc, ñònh meänh

boá trí saép ñaët baøn gheá trong nhaø saép ñaët ngöôøi laøm vieäc, quaân lính

hoaø haûo (baïn beø) thaân thieát hoaø ñoàng vaø toát ñeïp

maõ thöôïng ngay töùc khaéc cao thöôïng, khoâng gieát ngöôøi ngaõ ngöïa

tieåu taâm caån thaän taâm ñòa heïp hoøi, nhoû moïn

töû teá tæ mæ loøng toát ñoái vôùi ai

ª Neáu trong lôùp coù SV goác Hoa, GV coù theå hoûi theâm veà moät soá töø xem hoï duøng ra sao.


77

Truyeän noùi leân tinh thaàn choáng choïi vôùi thieân nhieân moät caùch maõnh lieät

vaø beàn bæ. Trong truyeän naøy caàn thaûo luaän caùc ñieåm:

◼ Tröôùc heát quyù vò GV caàn xem vaøi chi tieát coù lieân quan ñeán baøi naøy trong phaàn noùi veà baøi Taùc

Duïng Cuûa Ca Dao ôû trang 150 veà khaùi nieäm vaø yeâu caàu cuûa vua Huøng Vöông.

◼ Sôn Tinh, hay thaàn nuùi, töôïng tröng cho phaàn ñaát lieàn con ngöôøi sinh soáng ñöôïc, aùm chæ

ngheà noâng. Sôn Tinh coøn mang yù nghóa baûo veä. Khi giaëc giaõ, aùch naïn do cöôøng haøo aùc baù

aùp böùc daân laønh hay thieân tai, daân chuùng thöôøng chaïy vaøo röøng ñeå laùnh naïn.

◼ Thuyû Tinh laø thaàn soâng, noùi veà ngheà soâng nöôùc nhö ñaùnh caù, naïn luït loäi

◼ Sôn Tinh thöùc daäy sôùm hôn Thuyû Tinh neân ñöôïc vôï laø hình aûnh nhaø noâng “hai söông moät

naéng” (moät naéng hai söông) ñeå lo chu toaøn coâng vieäc ñoàng aùng.

◼ Sôn Tinh cuõng coù theå laø ngöôøi tieàu phu chuyeân soáng baèng ngheà ñoán cuûi treân röøng ñeå ñem

xuoáng baùn ôû caùc laøng maïc.

◼ Khi bò Thuyû Tinh röôït ñuoåi, Sôn Tinh huy ñoäng “ngöôøi” ñan tre laøm raøo chaén ... laø hình aûnh

nhaø noâng phaûi laøm ñeâ ngaên nöôùc luõ moãi khi coù luït.

◼ Cuoái cuøng Thuyû Tinh thua, töùc laø ñeà cao söï thaønh coâng cuûa nhaø noâng Vieät Nam trong vieäc

ngaên luït moãi naêm.

◼ Vì söï thuø gheùt cuûa Thuyû Tinh ñoái vôùi Sôn Tinh khoâng heà döùt cho neân nhaø noâng phaûi luoân ñeà

phoøng vaø haønh ñoäng khi caàn thieát.

Sôn Tinh Thuûy Tinh

Vua thöù möôøi taùm coù naøng coâng chuùa xinh ñeïp teân laø Mî Nöông. Khi

Mî Nöông ñeán â, nhaø vua muoán tìm ngöôøi

ñeå naøng. Vöøa luùc aáy coù hai chaøng thanh nieân

ñeán döôùi ñeå . Nhaø vua

vaø . Moät ngöôøi ñaùp raèng laø

, vaø ngöôøi kia laø . Nghe xong, nhaø vua

: “Ta chæ coù moät ñöùa con gaùi, vôùi û

hai vò ñöôïc sao? Thoâi thì ngaøy mai môøi hai vò trôû laïi, ai

mang tôùi tröôùc thì ta seõ gaùi ta .”

Qua hoâm sau, Sôn Tinh vöøa môùi saùng sôùm ñaõ

mang ñaày ñuû sính leã goàm chaâu baùu, vaøng baïc,

chim choùc, thuù röøng vaø caùc thöù ï ñeán

daâng. Vua gaû con gaùi cho. Sôn Tinh lieàn röôùc

coâng chuùa veà nuí Taûn Vieân. Moät luùc sau thì Thuyû Tinh

cuõng mang leã vaät caàu hoân ñeán. Khi bieát ñöôïc thì ñaõ

quaù treã, lieàn noåi giaän, beøn daáy maây laøm möa vaø cho nöôùc daâng leân traøn ngaäp ruoäng

ñoàng, roài cuøng ñuoåi theo Sôn Tinh ñeå vôï.

Sôn Tinh cho giaêng löôùi saét chaän ngang soâng Töø Lieâm ñeå caûn ñöôøng.

Thuûy Tinh lieàn theo gioøng soâng khaùc töø Lî Nhaân vaøo chaân nuùi Quaûng Oai,

bôø leân cöûa Haùt, ra soâng lôùn, vaøo soâng Ñaø ñeå ñeán ñaùnh nuùi Taûn Vieân. Thuyû Tinh ñi ñeán


78

ñaâu cuõng taïo thaønh thaønh chöùa ñaày nöôùc ñeå mong vaây baét Sôn Tinh. Trong

luùc ñoù Sôn Tinh cuõng , hoâ ngöôøi ñan tre laøm raøo chaén nöôùc, laáy noû

baén xuoáng nöôùc khieán caùc loaøi thuyû toäc bò truùng teân phaûi boû chaïy.

Thuyû Tinh ñaønh phaûi maø ruùt nöôùc xuoáng. Nhöng keå töø ñoù

Thuyû Tinh vaãn coøn thuø gheùt Sôn Tinh neân haøng naêm nöôùc leân ñeå mong coù ngaøy

ñoaït ñöôïc coâng chuùa veà laøm vôï.

Phoûng theo Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn Thö

cuûa Ngoâ Só Lieân

Key terms

bò truùng teân hit by arrows

bieán hoaù transform, turn into

boïn thuyû toäc maritime creatures

caû hai both

caàu hoân to seek a love with a view to

marriage, to woo

cuoái cuøng finally, in the end

cöôùp to rob, to mug

daâng (1) to offer voluntarily (2) to raise

ñaàm swamps

gaû to marry someone off

haù possibly, could it be possible that...

hoûi danh taùnh inquire someone’s name

Huøng Vöông one of the 18 kings of the Hoàng

Baøng Dynasty (? – 258BC)

kheä neä to carefully carry something with

difficulty

laáy laøm laï to feel wonder at

laïy to kowtow in front of someone/thing

men theo to run/go/walk alongside

nhö thaàn like magic

nuùi Taûn Vieân name of a mountain in Sôn

Taây Province

nuoát haän swallow one’resentment

phaùn to say (word from the king)

quaù treã too late

saân roàng dragon yard; front yard of the

king’s palace

saùnh ñoâi to engage in

sính leã endowment for marriage

Sôn Tinh king of mountains

tuaán tuù handsome and smart

thuø gheùt to hate (someone) bitterly

Thuyû Tinh king of water

thöôïng löu (of a river) basin

tuoåi caäp keâ marrying age, adolescent

vöïc chasm, deep cleft

y heïn as promised, keep one’s promise

1. Suy nghó:


Ñaïi yù baøi naøy noùi gì? Baøi naøy noùi veà söï tranh giaønh chuyeän cöôùi Mî Nöông giöõa

hai chaøng thanh nieân teân laø Sôn Tinh vaø Thuyû Tinh.

Nguï yù baøi naøy noùi gì? Baøi naøy nguï yù veà hieän töôïng luït loäi haøng naêm maø ngöôøi daân

Vieät Nam phaûi gaùnh chòu, nhöng roát cuoäc con ngöôøi vaãn coù theå vöôït qua ñöôïc vaø

sinh toàn.

Chuyeän naøy noùi leân tinh thaàn gì? Tinh thaàn kieân trì cuûa ngöôøiVieät tröôùc nhöõng

thieân tai ñeå duy trì cuoäc soáng.


79

Tinh thaàn naøy coù coøn hôïp thôøi khoâng? Tinh thaàn naøy luùc naøo cuõng phuø hôïp vôùi

cuoäc soáng hieän taïi vaø coù theå cho caû töông lai.

Vì sao (coøn/khoâng)? Vì Vieät Nam vôùi vò trí “ñöùng ñaàu gioù” treân bao lôn nhìn ra

Thaùi Bình Döông, neân naêm naøo cuõng coù baõo luït.

2. Töø-vöïng

Töø ngöõ môùi:

Huøng Vöông: moät trong 18 ñôøi vua cuûa trieàu ñaïi Hoàng Baøng trò

vì Vieät Nam thôøi thöôïng coå (coù teân laø Vaên Lang) töø naêm 2879

ñeán 258 tröôùc coâng nguyeân.

tuoåi caäp keâ: tuoåi vöøa lôùn ñeå coù theå tính chuyeän hoân nhaân. ÔÛ

Vieät Nam ngaøy xöa tuoåi naøy thöôøng laø töø 16 trôû leân. Nhieàu

nôi tính töø tuoåi 13. Tuoåi caøi traâm.

gaû: (duøng cho gia ñình coù con gaùi) chaáp thuaän lôøi caàu hoân cuûa gia ñình ñaøng trai cho

cöôùi con gaùi nhaø naøy veà laøm daâu

tuaán tuù: thoâng minh, maët maøy saùng laùng ñeïp ñeõ

saân roàng: saân tröôùc ñieän vua ngöï khi laâm traøo

caàu hoân: (duøng cho gia ñình nhaø coù con trai) ngoû lôøi caàu hoân ñeå cöôùi con gaùi nhaø

khaùc veà laøm daâu nhaø mình (hoân: nhaø gaùi, nhaân: nhaø trai > söï keát hôïp giöõa hai nhaø)

danh taùnh: teân vaø hoï

saùnh ñoâi: keát laøm vôï choàng

sính leã: phaåm vaät vaø tieàn baïc hay quyù kim duøng ñeå laøm quaø ra maét ngoû lôøi caàu hoân

kheä neä: caån thaän mang vaät gì naëng hay coàng keành

Phaân bieät vaø

ª GV duøng phaàn naøy ñeå laøm baøi taäp trong lôùp. GV coù theå duøng nhöõng chöõ döôùi ñaây

hoaëc do quyù vò choïn laáy.

da da thòt, da deû, maøu da, da boø gia gia ñình, gia cö, gia giaûm

dai dai daúng, noùi dai, möa dai giai con giai (Baéc), giai thoaïi

daûi daûi luïa, daûi ñaát, daûi non soâng giaûi giaûi ñaùp, giaûi nghóa, giaûi quyeát

daønh ñeå daønh, daønh duïm, daønh tieàn giaønh giaønh giaät, giaønh phaàn, giaønh ñaát

daøy daøy moûng, daøy kinh nghieäm giaøy giaøy deùp, giaøy cao goùt

daõy daõy nhaø, daõy phoá, hai daõy gheá giaõy giaõy duïa, giaõy ñaønh ñaïch

daây daây nhôï, sôïi daây, daây buoäc giaây giaây phuùt, giaây laâu

doøng doøng ñôøi, doøng tö töôûng gioøng gioøng soâng, gioøng chöõ

dôû hay dôû, dôû soáng dôû cheát, lôõ dôû giôû giôû saùch, giôû troø, giôû gioïng

döõ döõ tôïn, hung döõ, choù döõ, thuù döõ giöõ giöõ gìn, giöõ cuûa, giöõ mình

döông aâm döông, döông khí, döông suy giöông giöông cung, giöông buoàm


80


Noäi dung: Noäi dung cuûa baøi naøy laø gì? Baøi naøy coù noäi dung kích ñoäng tinh thaàn

choáng choïi vôùi thieân tai cuûa ngöôøi noâng daân Vieät Nam soáng trong nhöõng vuøng ñoàng

baèng hay ven bieån, nôi thöôøng xaûy ra baõo luït haøng naêm.

Ngoaøi ñaàu ñeà nguyeân thuyû, ñaàu ñeà naøo döôùi ñaây thích hôïp vôùi noäi dung chuyeän

treân:

– Sôn Thuyû tranh huøng X - Tranh vôï

– Thieân tai haøng naêm - Moái thuø truyeàn kieáp

– Ñaàu ñeà khaùc

4. Ñieàn vaøo choã troáng trong caùc caâu cho saün döïa theo baøi ñoïc.

Vua thöù möôøi taùm coù naøng coâng chuùa nhan saéc

teân laø Mî Nöông. Khi Mî Nöông ñeán tuoåi nhaø vua muoán tìm

ngöôøi cho naøng . Vöøa luùc aáy coù hai chaøng thanh nieân troâng raát

ñeán caàu hoân döôùi . Nhaø vua hoûi raèng: “

laø ai?” Moät ngöôøi Sôn Tinh vaø ngöôøi kia laø Thuyû

Tinh. Lieàn ñoù, nhaø vua : “Ta chæ coù moät ñöùa con gaùi, laøm sao

cuøng ñöôïc? Thoâi thì ngaøy mai môøi hai coâng töû trôû laïi, ai

mang tôùi tröôùc thì ta seõ cöôùi con gaùi ta.”

Qua hoâm sau, Sôn Tinh vöøa môùi ñaõ kheä neä mang ñaày ñuû sính leã

ñeán, goàm chaâu baùu, vaøng baïc, chim choùc, thuù röøng vaø caùc thöù

ñeán daâng. Vua y heïn gaû con gaùi cho. Sôn Tinh lieàn röôùc coâng chuùa veà nuí Taûn Vieân.

Moät luùc sau thì Thuûy Tinh cuõng mang leã vaät caàu hoân ñeán. Khi bieát ñöôïc mình ñeán

treã, y lieàn noåi , beøn daáy maây laøm möa vaø cho nöôùc daâng leân

traøn ngaäp ruoäng ñoàng, roài cuøng caùc loaøi ñuoåi theo Sôn Tinh

ñeå Mî Nöông.

5. Traû lôøi nhöõng caâu hoûi lieân quan ñeán baøi ñoïc:

◼ Phaàn naøy neân nhaéc sinh vieân traû lôøi caâu hoûi baèng nhöõng caâu ñaày ñuû vaø ñuùng

caùch.

– Caâu chuyeän thuoäc veà ñôøi vua Huøng Vöông naøo?


81

– Khi Mî Nöông ñeán tuoåi caäp keâ, nhaø vua coù yù ñònh laøm gì?

– Hai chaøng thanh nieân tuaán tuù ñeán laïy döôùi saân roàng ñeå caàu hoân laø ai?

– Thaùi ñoä nhaø vua ra sao?

– Sau khi nghe xong yù ñònh cuûa hai ngöôøi, nhaø vua noùi gì?

– Sính leã cuûa Sôn Tinh goàm nhöõng gì?

– Sôn Tinh ñeán tröôùc dó nhieân ñöôïc vôï nhöng Thuyû Tinh laïi röôït theo ñeå cöôùp.

Giaûi thích duïng yù naøy.

– Phaûn öùng cuûa Sôn Tinh khi bò Thuyû Tinh röôït ñuoåi.

– Nöôùc daâng baét ñaàu töø ñaâu?

– Caûnh nöôùc daâng naøy töôïng tröng cho hieän töôïng gì?

– Cuoái cuøng Sôn Tinh toaøn thaéng. Nguï yù cuûa chieán thaéng ñoù laø gì?


Tìm caùc chöõ ñoàng nghóa vaø phaûn nghóa ñöôïc duøng trong baøi:


tuoåi caäp keâ tuoåi möôøi baûy, tuoåi laáy choàng quaù tuoåi, luoáng tuoåi,

tuaán tuù khoâi ngoâ, ñónh ngoä cuø laàn, ñaàn ñoän, u meâ

caàu hoân ngoû lôøi muoán keát duyeân töø hoân, ly dò, boû nhau

Sôn Tinh thaàn nuùi, sôn thaàn Thuyû Tinh, thaàn soâng, haø baù

saùnh ñoâi keát duyeân, ñeïp duyeân chia tay, tay ñoâi

laáy laøm laï laáy laøm ngaïc nhieân xem thöôøng, coi nhö khoâng

danh taùnh hoï teân, teân tuoåi, goác gaùc voâ danh, voâ thöøa nhaän

kheä neä hì huïc, khoù khaên thaûnh thôi, tay khoâng

thöôïng löu tröôûng giaû, giaøu sang daân giaû, haï löu, ngheøo khoù

caûn ñöôøng ngaên chaën, ñaép moâ, chaän loái töï do löu thoâng, thoâng thöông

bieán hoaù thay ñoåi, linh hoaït coá ñònh, nguyeân traïng

Töø-ngöõ goác Haùn:

bieán hoaù: bieán ‘ñoåi dôøi, khoâng coøn thaáy nöõa’; hoaù ‘döïng neân, trôû thaønh khaùc tröôùc,

laøm cho tan ra ñeå tieâu ñi’

caàu hoân: caàu ‘kieám, tìm, nguyeän, möôïn’; hoân ‘cöôùi hoûi, laøm thoâng gia’, ñaøng gaùi

chaâu baùu: chaâu ‘baõi, coàn, nöôùc maét, haït trai, son, hoät, khaép nôi, hoï Chaâu, maøu ñoû,

thuyeàn [Thuyû khaû dó taûi chaâu, dieäc khaû dó phuùc chaâu]; baùu ‘quyù, ít coù’

danh taùnh: danh ‘teân’; taùnh ‘hoï’ (baù taùnh: traêm hoï, töùc laø moïi ngöôøi, ngöôøi ta), tö

chaát’

phaùn: ‘phaân ñònh, ñoaùn xeùt, vua truyeàn leänh’

sính leã: sính ‘leã cöôùi’’ leã ‘vaät duïng duøng laøm leã cöôùi’

Sôn Tinh: sôn ‘nuí, tinh ‘sao, roøng, trong saïch, toát laønh, khí löïc’

thanh nieân: thanh ‘maøu xanh, trong, laëng, dòu daøng, xong xuoâi, tieáng’; nieân ‘naêm’

nhöõng naêm thaùng xuaân xanh, tuoåi treû


82

thöôïng löu: thöôïng ‘treân, leân, chuoäng’; löu ‘caàm giöõ, ñeå laïi, thuyû tinh, hoï, loaïi kim

thaïch’

Thuyû Tinh: thuyû ‘loaïi kim loûng, traéng nhö baïc’; tinh (xem

Sôn Tinh)

thuyû toäc: thuyû (xem Thuyû Tinh); toäc: doøng doõi, hoï haøng’

tuaán tuù: tuaán ‘thoâng minh, taøi trí’; tuù ‘dieän maïo ñeïp ñeõ’

Ñaët caâu vôùi moät töø-vöïng mang nhieàu töø-loaïi khaùc nhau.

Ña soá sinh vieân thaáy baøi taäp naøy “quaù khoù” ñoái vôùi hoï. GV caàn

(1) Ñaët caâu vôùi caùc chöõ Moãi chöõ coù nhieàu nghóa, haõy

ñaët moãi nghóa moät caâu:

Thí duï: taùnh: Cha meï sanh con, trôøi sanh taùnh (tính neát)

Baù taùnh ñang laàm than vì naïn tham oâ vaø thieân tai. (thieân haï)

Vui loøng cho bieát danh taùnh cuûa nhöõng khaùch ñeán thaêm. (teân hoï)

– Chieác caàu môùi xaây chöa ñöôïc moät naêm thì ñaõ suïp maát roài.

Quaû caàu to nhö caùi bong boùng lôùn ñöôïc ñaët ngay giöõa khu hoäi chôï.

Chuùng toâi caàu cho hai anh chò ñöôïc haïnh phuùc

Hoï yeâu caàu chuùng toâi phaûi ñeán moät giôø tröôùc giôø hoïp ñeå xem laïi chöông trình.

Cung vaø caàu laø hai yeáu toá quan troïng quyeát ñònh thöông tröôøng.

Ñaây laø chieác aùo hoà caàu.

Thoâi anh ôi, laøm gì maø anh caàu kyø quaù vaäy.

– Ngaøy xöa khi coøn bò ngöôøi Haùn ñoâ hoä, Vieät Nam laø moät chaâu cuûa nöôùc

Trung Hoa

Boán bieån naêm chaâu nôi ñaâu oâng aáy cuõng töøng ñi qua.

Töøng haït chaâu rôi laõ chaõ laøm öôùt caû laù thö treân tay naøng.

Haït traân chaâu naøy thaät ñaét tieàn.

Nay hai hoï ñaõ keát nghóa chaâu traàn, chuùng toâi thaønh thaät chuùc möøng, chuùc möøng!

Maùu ñoû ñi khaép chaâu thaân, mang thöùc aên ñeán töøng teá baøo roài sau ñoù trôû thaønh

maùu ñen.

– Coâng lao cuûa hai Baø Tröng ñöôïc löu danh muoân thuôû.

Ngoïn ñeøn löu ly treo treân traàn nhaø toaû aùnh saùng dòu daøng laøm taêng leân veû aám

cuùng cuûa caên phoøng ñöôïc trang trí thaät ñôn giaûn nhöng ñeïp maét.

Ñoù laø chaát coù chöùa löu huyønh neân khi chaùy toaùt ra muøi kheùt.

Löu löôïng soâng Cöûu Long vaøo muøa nöôùc lôùn coù theå leân ñeán haøng chuïc ngaøn meùt

khoái. Cuoäc soáng cuûa oâng ta sao maø phong löu töø nhoû ñeán lôùn.

Vì phaïm toäi naëng neân oâng aáy bò caùch chöùc vaø chòu toâi löu ñaøy 20 naêm bieät xöù.

Sau bao nhieâu naêm löu laïc xöù ngöôøi, oâng ta chæ mong coù ngaøy veà laïi coá höông.

– Nhaát ngheä tinh nhaát thaân vinh.

Muoân ngaøn tinh tuù ñang quay bay löûng lô trong khoâng gian voâ taän.


83

Töông truyeàn raèng taïi moät nôi noï coù con quyû bieán thaønh tinh, haøng ñeâm ra phaù

phaùch. Chieác aùo môùi traéng tinh troâng thaät ñeïp.

Nöôùc loïc tinh khieát thì khoâng caàn phaûi ñun soâi.

Caùi ly naøy laøm baèng loaïi thuyû tinh ñaëc cheá neân trong suoát vaø chòu nhieät ñoä cao.

Trong caùi hoäp to naøy tinh nhöõng ñoàng tieàn cuõ thôøi Minh Maïng.

Ngaøy nay nhôø maùy moùc tinh vi maø ngöôøi ta coù theå ñi vaøo taän choã phaùt taùc cuûa

ung thö.

– Toâi thích tìm nhöõng nôi thanh tònh ñeå laøm vieäc chöù khoâng thích ñeán choã

oàn aøo.

Quaùn aên ñoù laø nôi raát thanh caûnh neân nhieàu ngöôøi thích ñeán

Gioïng haùt cuûa coâ aáy nghe raát thanh.

Vaøo nhöõng ñeâm traêng thanh gioù maùt, trai gaùi trong laøng tuï taäp ôû saân ñình ñeå ca

haùt.

Caät ngöïa thanh göôm veïn chöõ toøng, Ngaøn thu raïng tieát gaùi Giang Ñoâng. (Toân Thoï

Töôøng)

Thanh danh cuûa gia ñình laø ñieàu con chaùu caàn phaûi gìn giöõ.

Naøng maëc chieác aùo maøu thieân thanh laøm taêng theâm veû raïng rôõ cuûa khuoân maët.

6. Ngöõ phaùp:



– laøm ñoäng töø lieân keát: Hoâm nay laø ngaøy 11 thaùng Taùm naêm 20...

Giaùp laø moät sinh vieân gioûi.

Ngoâi nhaø ñoù laø ñeïp nhaát trong xoùm.

– laøm ñoäng töø : Quyeån saùch naøy laø 15đ.

Anh noùi vaäy laø gì?

Toâi phaûi töï laø quaàn aùo laáy.

– laøm trôï töø : Coâ aáy ñau khoå laø coù nguyeân do.

Ñoïc heát quyeån saùch laø bieát ngay keát

cuoäc.

Nghó ñeán quaù khöù laø thaáy buoàn.

– laøm giaûi töø Trong vöôøn baø aáy bao nhieâu laø hoa.

Khoâng coù caùi gì laø anh aáy khoâng bieát.

Khoâng coù nôi naøo laø toâi chöa ñeán.

Toâi khoâng bieát theá naøo laø tình yeâu.

– coù nghóa “raèng” Khi ñöôïc hoûi veà tình yeâu anh aáy traû lôøi laø khoâng bieát.

Anh aáy cho laø khoâng tieän.

Baïn neân nhôù laø ñöøng bao giôø caû tin.


84

– chæ moái quan heä, nhö: raèng laø, thì laø, hay laø, hoaëc laø, nöõa laø, huoáng laø, heã laø,

voán laø, vaãn laø, cuøng laø, cuõng laø, chæ laø, chaúng qua laø, toaøn laø, raët laø:

Ai ai cuõng cho raèng laø ñaïi nghiõa thaéng hung taøn.

Môùi nhìn qua thì laø toâi bieát ngay.

Hay laø anh ñi moät mình ñi.

Hoaëc laø anh ñi, hoaëc laø toâi ñi.

OÂng ta coøn khoâng bieát nöõa laø toâi.

AÊn cöôùp noù coøn khoâng sôï huoáng laø aên troäm.

Heã laø hai ñöùa noù gaëp nhau thì gaây loän.

OÂng aáy voán laø thaày giaùo.

Duø cho vaät ñoåi sao dôøi, toâi vaãn laø toâi.

Chuùng ta cuøng laø ñoàng baøo trong moät nöôùc.

Anh aáy cuõng laø moät thanh nieân ñaày lyù töôûng.

Ñoù chæ laø lôøi noùi ñaàu moâi choùt löôõi.

Baø aáy noùi nhö vaäy chaúng qua laø ñeå laøm vui loøng anh thoâi.

Baïn beø cuûa oâng ta toaøn laø nhöõng nhaân vaät quan troïng.

Nhöõng lôøi aáy raët laø söï tuyeân truyeàn chính trò.

– thay cho laøm ñeå chæ ngheà nghieäp:

OÂng Ba laø thôï maùy.

OÂng Ba laøm thôï maùy

Vaøi ñieàu caàn nhôù veà daáu hoûi ( ) vaø daáu ( ): Coù hai nguyeân taéc ñeå nhôù chöõ

naøo vieát daáu hoûi vaø chöõ naøo vieát daáu ngaõ:

Bieát nghóa cuûa töø ñoù. Thí duï: ngaõ ‘toâi, choã gaëp nhau cuûa hai hay nhieàu con

ñöôøng, naèm xuoáng’, ; ngaû ‘neûo ñöôøng, nghieâng veà moät beân,’

Phaân bieät ñoù laø töø thuaàn Vieät (Noâm) hay töø goác Haùn, nhö nhöõng thí duï döôùi

ñaây:

(1) Duøng daáu hoûi.

baø aáy > baû oâng aáy > oång anh aáy > aûnh

chò aáy > chæ cha aáy > chaû dì aáy > dæ

chöa coù > chöûa ñaèng aáy > ñaúng beân aáy > beån

ngoaøi aáy > ngoaûi trong aáy > troûng, coù chöøng aáy thoâi > coù chöûng thoâi

vaäy ñoù > vaåy hoâm aáy > hoåm

Ngoaïi tröø: hoài naõy giôø > hoãi giôø (vieát daáu ngaõ)


85

Nhaân tieän GV coù theå cho SV bieát theâm moät soá tieáng tænh thanh khaùc nhö:

◼ hai möôi > haêm ba möôi moát > baêm moát ñaèng naøo > ñaâu

boïn maøy > bay baèng naøy > baây baèng aáy laâu > baáy laâu

ñaèng noï > ñoù baèng naøo > bao dai nhö chaõo raùch > dai nhaùch

aûo aûnh aûm (ñaïm) aåm (thöïc) aån (hieän) aåu ñaû yû (laïi)

yeåm (taøi) yeåu (meänh) yeân oån uûng (hoä) uyû (ban) uyû (laïo)

(ngöï) uyeån chuû (tröông) chuûng (toäc) chaån (ñoaùn) (chöùng) chæ (khaû) aùi

khôûi (söï) khaûng (khaùi) khöû (truøng) giaû (thuyeát) giaûi (thích) giaûm thieåu

giaûng giaûi kyû luaät (gia) phaû phaûn (boäi) phæ (baùng) quaû (quyeát)

quaûng (ñaïi) quyû (quyeät) thöôûng (thöùc) (pheá) thaûi traûm trieån

trôû (ngaïi) töû (thaàn) xöû (trí) ...

Ngoaïi tröø: kyõ (thuaät), xaõ (hoäi), (maâu) thuaãn, (beänh) thuõng, phaãn (noä), giaûi (phaãu)

quaãn (baùch), quyõ (ñaïo), (Nguyeãn) Traõi, (thuû) quyõ, traãm, (aáu) tró

(2) Duøng daáu ngaõ:

yõ maõn, maõ (löïc), maõnh (hoå), (töø) maãu, ...

aõ, naõo, nhaãn, noã, nöõ, ...

aãn, nhieãu, nhuõ, nhuõng, ...

eã, lieãu, luyõ, löõ,

aõng, vó, vónh vieãn, vuõ, ...

aõ, daãn, dieãm, duõng, ...

aõ, nghóa, ngöõ, ngöôõng, ...

Ngoaïi tröø: ngaûi (moät loaïi caây duøng laøm thuoác)

Cho bieát nghóa khaùc nhau cuûa caùc chöõ sau ñaây:

baû baû vai, baû (baø aáy) baõ caën baõ xaõ hoäi, nhoå baõ

caûi caây caûi, caûi toå, bieán caûi caõi caõi coï, caõi nhau, tranh caõi

chöûa ñaøn baø coù chöûa, con boø chöûa chöõa söûa chöõa, chöõa löûa

cuû cuû saén, cuû saâm, cuû chuoái cuõ cuõ kyõ, baïn cuõ

daûi daûi luïa, daûi ñaát daõi deã daõi, theøm roû daõi

deå khi deå, deã deã daøng, raát deã

ñaû ñaû töï, aåu ñaû ñaõ ñaõ coù, ñaõ quaù, ñaõ roài

ñaûng phe nhoùm, baêng ñaûng ñaõng quang ñaõng, laõng ñaõng

eûo eûo laû eõo oõng eõo, eõo eït

gaû gaû con, cöôùi gaû gaõ gaõ khôø, gaõ aáy

gheû gheû lôû, con gheû gheõ goïn gheõ

Ñeå deã nhôù

nhöõng chöõ caàn vieát daáu ngaõ, neân

thuoäc loøng caâu naøy:

ình eân ôù aø ieát aáu gaõ


86

hoå con hoå, hoå ngöôi hoã hoã trôï, hoã töông

kyû kyû luaät, vò kyû, tröôøng kyû kyõ kyõ thuaät, kyõ nöõ

lôû lôû loeùt, lôû bôø lôõ lôõ laøng, laàm lôõ

maû moà maû maõ troå maõ, tuaán maõ

maûi maûi meâ maõi maõi maõi, maõi voõ

noå noå tung, chaát noå noã noã löïc, naêng noã

ngaû ngaû nghieâng, ñoâi ngaû chia ly ngaõ baûn ngaõ, ngaõ teù

nhaû nhaû baõ, nhaû khoùi, nhaû nhôùt nhaõ thanh nhaõ, nhaõ nhaën

oûng buïng oûng ñít teo oõng oõng eïo

phuû phuû laáp, phuû huyeän, phuû pheâ phuõ phuõ phaøng, phuõ tay

quaûng quaûng caùo, quaûng baù quaõng quaõng ñöôøng, ñöùt quaõng

röûa röûa raùy, röûa veát thöông röõa röõa thoái, röõa ra

seû chia seû, con seû seõ saïch seõ, seõ ñi, se seõ

taû taû chaân, chính taû, taû höõu, taû tôi taõ mang taõ, taàm taõ,

thaûi sa thaûi, thaûi ra, thaûi hoài, ñaøo thaûi thaõi thöøa thaõi

traû traû lôøi, traû nôï traõ caùi traõ ñaát

veû veû ñeïp, veû neân thô, veû vang veõõ veõ ñeïp, veõ vôøi, veõ maët

xaû xaû raùc, xaû thaân xaõ laøng xaõ, baø xaõ

7. Taäp vieát:

Vieát moät maåu ñoái thoaïi giöõa Sôn Tinh vaø Thuyû Tinh khi hai ngöôøi gaëp nhau:

(gaây haán tröôùc): EÂ, caùi thaèng Sôn Tinh cöôùp vôï cuûa ta, haõy ñöùng laïi cho

oâng baûo!

(noùi lyù leõ): Ngöôi ñeán chaäm thì raùng chòu, coù gì maø baûo vôùi bieát!

(baát chaáp lyù leõ): Khoâng ñöùng laïi ta ñaäp cho vôõ maët. Ñöùng laïi!

(coá giöõ bình tónh): Vieäc gì maø la loái om soøm vaäy! Ngöôøi lòch söï sao maø aên noùi

haøm hoà quaù möùc!

(ngoan coá): Traû naøng Mî Nöông cuûa ta laïi cho ta. Ngöôi khoâng ñuû tö caùch

laøm choàng naøng.

(heát kieân nhaãn): AØ, teân naøy laùo khoeùt. Daùm baûo ta khoâng ñuû tö caùch. Vaäy

ngöôi laø caùi thaù gì? Haõy xem caùi chaøy voà cuûa ta ñaây. Ñeå ta cho nhaø ngöôi neám muøi!

Ñôõ naøy! (ñoáp!)

(mæa mai): Caùi thöù chaøy giaõ ôùt toûi nhaø beáp maø laøm gì ñöôïc ta!

(noåi giaän): Vaäy thì haõy xem coù laøm gì nhaø ngöôi ñöôïc khoâng. (Noùi xong Sôn

Tinh saán tôùi ñaäp chaøy leân ñaàu Thuyû Tinh tôùi taáp)

(heùt lôùn): Caùi thöù ñaøn baø giaõ ôùt toûi maø daùm choïc oâng. Xem daàm cheøo cuûa

oâng neø! (Vöøa heùt Thuyû Tinh vöøa ñöa daàm cheøo leân ñôõ vaø ñaùnh traû) Toâm, cua, caù,

möïc ñaâu! Leân!


87

(khoâng vöøa): Caùi ñuõa beáp ñoù laøm gì ñöôïc ta. Ñeå ta ñaäp cho moät chaøy cho

ngöôi veà chaàu trôøi cho mau.

(maéng chöûi): Hoãn haøo, maøy daùm aên noùi nhö vaäy aø? Cho maøy cheát, tao seõ

ñaäp naùt xöông maøy tröôùc ñeå xem maøy coù theå cho tao veà chaàu trôøi ñöôïc khoâng.

(xoâng tôùi): Caùi thaèng giaø moàm naøy maøy phaûi cheát! Ñôõ chaøy cuûa oâng ñaây naøy!

(Sôn tinh ñaùnh maïnh quaù, Thuyû Tinh chòu khoâng noåi vaø daàn daàn yeáu theá.)

(boû chaïy vaø doaï): Baây giôø ta taïm thôøi tha cho nhaø ngöôi ñoù. Sang naêm ta seõ

trôû laïi.

(cöôøi lôùn): Ha, ha, ha. Ta chôø ôû ñaây, khoâng sôï nhaø ngöôi ñaâu!

Vieát moät baøi khoaûng 300 chöõ noùi veà taâm traïng anh/chò khi thaáy ngöôøi yeâu keát

duyeân vôùi ngöôøi khaùc.


88

Baøi GV coù theå duøng ñeå laøm ñeà taøi thaûo luaän trong lôùp. Noäi dung

chính khi thaûo luaän caàn nhaán maïnh ñeán caùc ñieåm:

◼ Baèng chöùng roõ raøng nhaát laø aâm möu thoân tính nöôùc AÂu Laïc cuûa Trieäu Ñaø. Voán ngöôøi

Haø Baéc beân Taøu, Trieäu Ñaø lôïi duïng luùc nhaø Taàn suy yeáu (Taàn Nhò Theá Hoà Hôïi, 208

ttl) leân tieám quyeàn ôû vuøng Queá Laâm vaø Nam Haûi roài thoân tính luoân AÂu Laïc baèng thuû

ñoaïn “göûi reå”.

◼ Neáu keå veà goác gaùc cuûa Trieäu Ñaø laø ngöôøi Haùn thì Vieät Nam bò xaâm laêng keå töø thôøi

naøy. Tuy nhieân nhieàu söû gia Vieät Nam laïi xem Trieäu Ñaø laø trieàu ñaïi chính thoáng cuûa

nöôùc Vieät.

◼ Quan nieäm naøy ñaõ bò Ngoâ Thôøi Só, taùc giaû boä Vieät Söû Tieâu AÙn vieát vaøo theá kyû thöù 18,

laø ngöôøi ñaàu tieân baùc boû. Giaûng vieân trình baøy vaán ñeà ñeå sinh vieân löïa choïn .

◼ Ngöôøi Haùn baát chaáp moïi thuû ñoaïn ñeå xaâm chieám nöôùc Vieät. Hoï lôïi duïng tình vôï

choàng ñeå thi haønh thuû ñoaïn ñoù.

◼ Ngöôøi Vieät hay coù tính tin ngöôøi. Lòch söû taùi dieãn khi Trieäu Quang Phuïc bò reå laø Nhaõ

Lang laäp möu haõm haïi, theo leänh cuûa cha laø Lyù Phaät Töû, ñeå ñoaït ngoâi.

◼ Vieäc An Döông Vöông gieát con gaùi mình laø chuyeän hieám thaáy trong lòch söû Vieät Nam.

Tuy nhieân vì con gaùi mình ñaõ voâ tình theo giaëc neân An Döông Vöông ñaønh phaûi “ñaët

nôï nöôùc leân treân tình nhaø”.

◼ Thaûo luaän veà chieác aùo loâng ngoãng: Heïn nhau loâng ngoãng ñöa ñöôøng trong hoaøn caûnh

ñoù laø ñuùng hay sai, theo quan nieäm xöa laãn nay. Giöõa tình ruoät thòt vaø tình vôï choàng,

beân naøo naëng hôn trong tröôøng hôïp naøy?

Baøi ñoïc theâm

Mî Chaâu & Troïng Thuyû

Ngaøy xöa coõi AÂu Laïc laø vua An Döông Vöông. Vua coù naøng coâng chuùa duy

nhaát raát xinh ñeïp teân laø Mî Chaâu.

An Döông Vöông laø oâng vua raát vieäc trieàu

chính. Töø ngaøy leân ngoâi baùu, nhaø vua tìm caùch môû roäng

, suy tính caùch vaø ñaát

nöôùc ñöôïc an bình. Nhaø vua thöôøng taâm nieäm: “Phaûi coù

moät toaø thaønh kieân coá môùi giöõ ñöôïc giang sôn

laâu daøi.”

Nghó vaäy, vua sai ngöôøi ñi choïn ñaát ñaët vaø

ra leänh cho trai ñinh trong caû nöôùc phaûi veà phuïc dòch

vieäc xaây thaønh. Nhöng ñieàu laøm cho moïi ngöôøi

laø heã xaây thaønh cao quaù ñaàu ngöôøi thì chæ trong moät ñeâm töï nhieân . Xaây

ñi xaây laïi nhieàu laàn nhö vaäy, nhöng laàn naøo cuõng thaát baïi.

Internet


89

do trôøi khoâng cho xaây, nhaø vua beøn nghe lôøi caùc quan cho roài töï

mình . Sau maáy ngaøy ñeâm, thì moät buoåi saùng boãng thaáy coù moät cuï

giaø töø bieån ñi vaøo baùo cho vua bieát seõ coù laø cuûa

ñeán giuùp vua xaây thaønh. Quaû nhieân saùng hoâm sau trong khi moïi ngöôøi ñang

ôû cöûa Ñoâng thì treân maët nöôùc thaàn boãng xuaát hieän döôùi moät con ruøa vaøng

to lôùn . Ñaët chaân leân ñaát, ruøa lieàn laø söù giaû Thanh Giang. ñaõ chôø

saün moät cho ruøa boø leân vaø sau ñoù ñöôïc ñöa vaøo beä kieán nhaø vua.

Thaàn Kim Quy cho bieát sôû dó thaønh xaây leân roài ñoå xuoáng laø vì bò nhieàu yeâu quaùi

. Thaáy nhaø vua neân ruøa ñeán giuùp.

Thaät vaäy, chaúng bao laâu sau, nhôø pheùp thaàn thoâng cuûa thaàn Kim Quy, yeâu quaùi bò

tieâu dieät vaø theo höôùng daãn cuûa thaàn maø thaønh ñöôïc xaây leân cao. Bôø thaønh ñöôïc ñaép

thaønh nhieàu lôùp voøng quanh theo raát laï thöôøng. Vì theá ñöôïc

ñaët teân laø Loa Thaønh (thaønh oác). Keû ñòch duø coù vöôït qua ñöôïc cöûa thaønh cuõng khoù loøng

vaøo ñöôïc beân trong Chæ trong voøng nöûa thaùng, toaø thaønh ñoà soä ñaõ xaây

xong. Vua An Döông Vöông möøng rôõ, ñaõi thaàn raát . Nhaø vua baøy toû loøng

caûm ôn vôùi thaàn ñoàng thôøi cuõng AÂu Laïc höùa luoân luoân nhôù ôn.

Tröôùc luùc thaàn Kim Quy töø bieät, nhaø vua hoûi thaàn moät caâu: “Neáu mai naày coù

ñeán vaây ñaùnh thì laáy gì ?”

Thaàn Kim Quy beøn ruùt moät caùi vuoát cuûa mình trao cho vua vaø noùi: “Ta bieáu nhaø vua

caùi naøy, duøng noù laøm laãy noû thì khoâng coøn lo gì nöõa.”

Thaáy nhaø vua vaãn coøn toû ve , thaàn laïi daën tieáp: “ coù vieäc gì

caàn, cöù goïi ‘söù giaû Thanh Giang’ ba laàn, ta seõ ñeán giuùp.”

Noùi xong thaàn quy laën xuoáng nöôùc. Vua An Döông Vöông ñöa vuoát cho töôùng Cao

Loã, baûo laøm caùi laãy noû nhö lôøi thaàn daën. Noû laøm xong. Khi baén thöû, thì haøng ngaøn muõi

teân bay vuùt ra, keû kòch duø ñoâng cuõng khoù .

Hoài aáy ôû phía baéc AÂu Laïc coù nöôùc Nam-Vieät cuûa Trieäu Ñaø huøng maïnh. Caäy coù ñaát

roäng, daân ñoâng, Trieäu Ñaø maáy laàn , nhöng vöôït coõi

chuoác laáy thaát baïi. Beân naøy An Döông Vöông sai ñem noû ra baén. Moãi phaùt baén

ra teân bay quaân Nam-Vieät . Thaáy nhieàu phen bò thieät haïi naëng neà,

Trieäu Ñaø gaùc . Tuy vaäy y vaãn coøn , ngaøy ñeâm

ñeå chieám cho ñöôïc AÂu Laïc ï.

Nghe noùi vua An Döông Vöông coù naøng coâng chuùa ñeán tuoåi caäp keâ, Trieäu Ñaø

, cho söù sang caàu hoân Mî Chaâu cho con trai mình laø Troïng Thuyû, nhöng

Thaáy keû ñòch muoán , An Döông Vöông vui veû nhaän lôøi. Cuoäc hoân nhaân cuûa

Mî Chaâu vaø Troïng Thuyû ñaõ thaønh. Theo , chaøng reå phaûi ôû

nhaø boá vôï moät thôøi gian, goïi laø .

Cöôùi ñöôïc Mî Chaâu, Troïng Thuyû theo lôøi daën doø cuûa boá mình truôùc kia, lieàn


90

vôï veà AÂu Laïc. Chaøng hoûi vôï: “Taïi sao daân AÂu Laïc khoâng ñoâng maø

moãi laàn ra quaân ñeàu thu ñöôïc ?”

Mî Chaâu chæ mæm cöôøi khoâng ñaùp, nhöng ngaøy thaùng troâi qua, Mî Chaâu

nghó choàng naøng thaät söï yeâu thöông naøng neân khoâng nghi ngôø nöõa. Naøng keå laïi cho

Troïng Thuyû nghe töø vieäc xaây thaønh bò phaù ñeán chuyeän caùi noû thaàn. Naøng coøn leùn daãn

choàng ñeán xem noû thaàn ñaët taïi caïnh cung vua. Nhaân moät hoâm hai vôï

choàng leùn vaøo xem troäm noû, thöøa dòp vôï khoâng chuù yù, Troïng Thuyû traùo caùi laãy noû thaät

baèng moät laãy giaû ñöôïc chuaån bò saün töø tröôùc.

Ít hoâm sau, Troïng Thuyû vôï va boá vôï raèng nhôù nhaø muoán veà thaêm laïi cha

meï ruoät. , Troïng Thuyû tæ teâ: “Chuyeán ñi naøy laøm toâi nhôù naøng .

Trong khi toâi veà beân kia, hai nöôùc coù chuyeän baát hoaø, Nam Baéc , toâi

muoán tìm naøng thì bieát laøm sao ñeå gaëp nhau ñöôïc?”

Mî Chaâu ñaùp: “ coù caùi aùo loâng ngoãng. Loâng noù khaùc thöôøng. Thieáp

seõ maëc vaøo ngöôøi vaø ñi ñeán ñaâu thieáp röùt loâng ôû doïc ñöôøng. Chaøng cöù theo daáu aáy

laø gaëp ñöôïc thieáp.”

Heïn nhau loâng ngoãng ñöa ñöôøng,

Taâm tình Troïng Thuyû haïi nöôøng Mî Chaâu.

***

Khi Trieäu Ñaø naém ñöôïc caùi laãy noû trong tay, y laäp töùc keùo quaân xaâm laêng

AÂu Laïc. Nghe tin bieân giôùi caáp baùo, vua An Döông Vöông khoâng moät chuùt aùi ngaïi, chæ

maø raèng: “Giaëc Ñaø heát sôï noû thaàn cuûa ta roài hay sao?”

Noùi roài vaãn vaø khoâng gì caû. Ñeán khi quaân ñòch keùo ñeán beân

thaønh, vua môùi ñem noû ra baén. , baáy giôø vua môùi bieát laãy noû bò ñaùnh traùo,

nhö tröôùc nöõa.

Bieát theá khoâng noåi, An Döông Vöông voäi vaøng leân ngöïa vaø baûo Mî Chaâu

ngoài sau löng. Hai cha con tìm caùch thoaùt voøng vaây vaø veà phöông

Nam.

Trong khi quaân Nam-Vieät chöa bieát vua An Döông Vöông chaïy veà höôùng naøo thì


91

Troïng Thuyû ñaõ laàn theo daáu loâng ngoãng cuûa vôï, beøn thuùc ngöïa theo

An Döông Vöông cöù theo doïc bôø bieån . Moät buoåi sôùm mai, ngöïa ñeán saùt

chaân moät ngoïn nuùi, chung quanh laø laøng xoùm ñoâng ñuùc. Vua hoûi moät : “Nuùi naøy

laø nuùi naøo?”

Boâ laõo ñaùp: “Taâu beä haï, ñaây laø nuùi Moä-daï, ñaõ ñeán .

Bieát mình ñaõ , vua söïc nhôù tôùi lôøi daën cuûa thaàn Kim Quy, beøn ngöûa coå

leân trôøi keâu maáy laàn: “Hôõi söù giaû Thanh Giang, !”

Boãng nhieân töø bieån caû, thaàn Kim Quy hieän leân khoûi maët nöôùc, noùi to:

“Ngöôøi ôû sau nhaø vua chính laø giaëc ñoù!”

Noùi xong, thaàn Kim Quy bieán maát. Vua An Döông Vöông quay laïi nhìn khoâng thaáy

ai ngoaøi Mî Chaâu, ,

cuûa Trieäu Ñaø, An Döông Vöông beøn tuoát kieám cheùm cheát con gaùi yeâu quyù.

Troïng Thuyû theo daáu loâng ngoãng ñeán nuùi Moä-daï thì chæ coøn thaáy xaùc Mî Chaâu. Vöøa

thöông vôï, vöøa veà vieäc mình laøm, Troïng Thuyû beøn oâm laáy xaùc vôï than khoùc

hoài laâu roài cuõng nhaûy xuoáng moät caùi gieáng .

Phoûng theo Nguyeãn Ñoång Chi,

Kho Taøng Truyeän Coå Vieät Nam, taäp 4, 1993: 2045

Key terms

an bình safe and peaceful

aùo loâng ngoãng a coat of geese feathers

boâ laõo elderly person, senior citizen

bôø coõi a country’s boundary

caàu cuùng to pray and present offerings at

the altar

caêm töùc to bear a resentment

caùch bieät far apart, a long distance apart

caùi vuoát a claw

caùi laãy noû the trigger of a crossbow

chaàu chöïc to cool one’s heels

chaïy moät maïch to run for one’s life

cheát nhö raï to die like flies

chieác maâm vaøng a gold tray

cho raèng assuming that

choáng ñôõ defend and fight back

chuyeän can qua fire and sword, war

chuyeân lo to devote to doing something

cung kính respectfully, bow and scrape

cöï ñòch noåi able to resist attacks

coi thöôøng to look down on, think little of

cöôøi ha haû to guffaw

coù loøng thaønh to be sincere and faithful

ñaønh to resign oneself

cuøng ñöôøng at a roadend

doø xeùt quaân tình to spy the military secrets

giaän vì gian keá angered by the cunning scheme

giaëc ngoaïi xaâm foreign invaders

göûi reå matrilocality, uxorilocal

haï leänh to give an order (down)

haän vì con mình quaù tin choàng angered by the

fact that his daughter had been credulous in

believing in her husband

heã as soon as, as long as

hoái haän to repent

keùo quaân sang ñaùnh to begin an expeditionary

war

khoân xieát no end of (khoân < khoâng)

khoâng coøn maàu nhieäm no longer miraculous

khoâng maáy choác in no time, not before long


92

khoâng ngoaøi muïc ñích nothing other than

ultimate goal

kieân coá strong, free from destruction

kieán truùc hình troân oác a spiral structure

kinh ñoâ the capital city of a country

laï thöôøng extraordinary

laân la doø hoûi to make gradual approaches

to someone for information

laäp ñaøn to set up an altar in the open

leùn clandestinely

lieàn hieåu ra noâng noãi to understand what

was going on

lo laéng to be worried

löu luyeán unwilling to part

neáu moät mai someday if

luùc giaõ töø at the moment of leave-taking

mau mau hurry up

moãi laàn ... moät laàn every time ... then one

môùi haû daï to fulfil one’s desire

möôïn côù giaûng hoaø to use armistice as a

pretext

ngaïc nhieân to be surprised

ngoä nhôõ in the event that

ngoâi baùu the throne

ngoâi ñeàn caám forbidden temple

ngöûa coå leân trôøi to stare at the sky

noäi tình the internal situation

nôi vua ngöï where the king rests or lives

oâi thoâi alas

phaù phaùch to disturb, to mob

phaùt trieån to develop

phi mieát to keep riding on horseback

phong tuïc customs of a country

phoøng thuû to defend

raøo raøo sporadically noisy

raéc to sprinkle

röïc rôõ gloriously bright, brilliant

saùng röïc shinily bright

soáng soùt to survive

suïp ñoå to fall down

söù giaû an envoy

söïc nhôù to remember all of a sudden

söøng söõng to stand bulkily in the way

taâm nieäm to have a quest in the mind

Thanh Giang Clear River, another name of Loâ

Giang

thay maët toaøn daân AÂu Laïc on behalf of the

people of AÂu Laïc (the then name of VN)

thaéng lôïi victorious gain

thaát baïi failure, fiasco

thaàn Kim Quy Golden Turtle deity

theo saùt nuùt in a hot pursuit of, to follow

closely

thieáp (of a woman to her husband)

thò veä royal court guards

thoaït ñaàu at first

trai giôùi to observe vegetarian precepts

trai ñinh young and strong men

trang maïo the appearance of

trò vì to rule, to govern

tröø giaëc giuùp ta help me expel the enemy

töï töû to commit suicide

töï xöng to self-introduce

vaây ñaùnh to besiege and attack

vuøng Nam-giôùi southernmost region

xaõ taéc the land

yeâu quaùi evil spirits

Neáu coøn thôøi gian, giaûng vieân coù theå neâu moät ñaëc ñieåm trong baøi naøy laø söï

cheá taïo ra chieác noû. Tuy caâu chuyeän ñöôïc thaàn thaùnh hoaù nhöng yù nghóa khoâng ngoaøi

saùng kieán của tướng Cao Lỗ của An Döông Vöông Thục Phaùn cheá ra chieác noû, moät vuõ

khí raát höõu hieäu coù theå choáng laïi ñöôïc quaân xaâm laêng. Veà sau Höng Ñaïo Ñaïi Vöông

Traàn Quoác Tuaán cuõng duøng vuõ khí naøy ba lần đánh bại quaân Moâng Coå vaøo theá kyû thöù

13.


93

Ñaëc ñieåm cuûa chieác noû laø coù theå chieán ñaáu trong röøng: tieän lôïi, chính xaùc vaø deã di

chuyeån khi caän chieán, so vôùi caây cung. Mời sinh vieân vaøo Nỏ liên châu – Wikipedia tiếng Việt

ñeå bieát theâm chi tieát.

http://vi.wikipedia.org/wiki/N%E1%BB%8F_li%C3%AAn_ch%C3%A2u


94

Veà truyeän , GV neân nhaán maïnh ñeán caùc ñieåm:

◼ Veà thôøi löôïng, neân cho baøi naøy daøi hôn caùc baøi khaùc theâm moät buoåi nöõa.

◼ Söï maâu thuaãn giöõa tình ruoät thòt vaø tình vôï choàng. Caâu chuyeän ngaøn ñôøi cuûa nhaân

loaïi.

◼ Ngaøy xöa hoï giaûi quyeát maâu thuaãn naøy theá naøo? Ngaøy nay thì sao?

◼ Nguï yù baøi naøy laø haõy tìm caùch giaûi quyeát maâu thuaãn treân baèng phöông thöùc toát nhaát

ñeå traùnh tröôøng hôïp phaûi boû nhaø ra ñi ñeå roài trôû thaønh vaät voâ tri nhö vaäy. Coù neân

khoâng?

◼ Caùi goïi laø “ôû reå” coù phaûi laø phong tuïc ñöông thôøi hay khoâng?

◼ Coù theå keát luaän ngöôøi Vieät tröôùc thôøi “Haùn ñoâ hoä” theo cheá ñoä maãu heä khoâng?

◼ Hình aûnh ngöôøi em bieán thaønh taûng voâi traéng mang yù nghóa gì? (Theo chuùng toâi cuïc

ñaù mang hình aûnh cuûa moät ngöôøi “si meâ” nghóa laø thieáu söï suy nghó trong caùch xöû

theá hay cö xöû vôùi anh mình.)

◼ Caây cau töôïng tröng cho gì? (Theo chuùng toâi caây cau töôïng tröng cho söï vöôn leân,

thaân cuûa noù thaúng töôïng tröng cho loøng ngay thaúng. Ngöôøi choàng coù nghóa khí.)

◼ Daây traàu töôïng tröng cho söï quyeán luyeán, tình yeâu tha thieát vaø chaân thaät. Ngöôøi vôï

tieát haïnh.

◼ Giaûi thích cho sinh vieân thaáy roõ ngöôøi Vieät Nam thuoäc loaïi “duy tình”

(sentimentalists). Trong theá gian naøy coù ba loaïi ngöôøi, duy tình laø moät. Hai loaïi kia laø

“duy lyù” (rationalists, nhö ngöôøi AÂu Taây) vaø “duy yù chí” (voluntarists – ngöôøi Hoa

chaúng haïn vôùi khaåu hieäu ‘möôøi naêm traû thuø khoâng muoän’)

◼ Do ñoù Vieät Nam chuû tröông “moät boà caùi lyù khoâng baèng moät tí caùi tình” (A pound of

laws is not worth a penny of love.)

◼ Khi nhai traàu vaø cau chung vôùi nhau thì khoâng coù maøu saéc gì ñaëc bieát, nhöng neáu

theâm moät ít voâi (cuïc ñaù do ngöôøi em cheát bieán thaønh) thì trôû thaønh ñoû töôi nhö maøu

maùu. Phaûi chaêng vì thaáy anh chò quaù haïnh phuùc maø ngöôøi em uaát haän?

◼ GV hoûi yù kieán xem sinh vieân nghó gì veà giaû thuyeát naøy?

Truyeän Traàu Cau

Vaøo ñôøi vua Huøng Vöông thöù tö, coù moät vieân quan hoï

Cao coù teân laø Cao Taân vaø Cao

Lang. Hai anh em ñeán noãi

chính ngöôøi nhaø cuõng khoâng phaân bieät ñöôïc.

baø Cao sau khi ï hai con trai thì maát.

Ít laâu sau oâng Cao cuõng Tröôùc khi maát, ngöôøi cha göûi

gaám Taân cho moät hoï Löu, vaø Lang cho moät ñoàng

lieâu khaùc, nhöng Lang ñoøi theo anh. Tuy vaäy oâng

Löu laø ngöôøi coù tình nghóa, vui veû nhaän caû hai anh em veà


95

nuoâi. Nhaø oâng Löu khoâng coù con trai maø chæ coù moät ngöôøi con gaùi

. Coâ naøy laïi khaù thoâng minh neân ñaõ khaùm phaù ra Taân laø anh vaø

chaøng ta.

, moái tình cuûa hai ngöôøi ñöôïm

thaém. OÂng Löu laø ngöôøi , khoâng heà cheâ Taân ù, neân khi bieát

con gaùi mình thöông Taân cuõng thuaän loøng cho pheùp hai ngöôøi thaønh vôï choàng. Taân baây

giôø laø con ngöôøi haïnh phuùc nhaát traàn gian. Anh thöông vôï say ñaém vaø hai ngöôøi seõ

troïn ñôøi yeâu nhau. Chính ñieàu naøy ñaõ cho Lang bò laõng queân.

Chaøng vì chaøng chæ caàu cho anh mình ñöôïc haïnh phuùc.

Tuy nhieân, daàn daø chaøng caûm thaáy Taân vôùi mình. Chaøng û, “OÂi,

anh mình thöông vôï neân ñaõ queân mình roài. Vaäy thì mình coøn ôû laïi ñaây laøm gì?”

Moät saùng sôùm noï, Lang vôùi noãi ñau ñôùn trong loøng. ñeán moûi

meät, chaøng ñi maõi cho ñeán khi ñeán beân moät con soâng

Gioù laïnh thoåi, maët trôøi ñaõ taét; caûnh vaät trong

. Quaù meät moûi, ñoùi khaùt vaø laïnh, Lang ngoài xuoáng ñaùm coû beân bôø soâng vaø

cho ñeán cheát. Qua saùng hoâm sau, thi theå chaøng moät cuïc ñaù voâi

maøu traéng.

Bieát ñöôïc Lang ñaõ boû nhaø ra ñi vì thaùi ñoä thôø ô vaø laïnh nhaït cuûa mình, Taân caûm

thaáy voâ cuøng vaø hoái tieác. Anh lieàn caát böôùc ñi tìm em. Traûi qua nhieàu ngaøy,

anh ñi doïc theo cuøng con ñöôøng, baêng qua cuøng , vaø loäi qua cuøng

maø ngöôøi em ñaõ ñi qua, ñeå cuoái cuøng ñeán ngay taïi nôi Lang ñaõ ngoài. Quaù meät khoâng ñi

tieáp noåi, Taân ngoài döïa löng vaøo cuïc ñaù voâi traéng vaø khoùc cho ñeán cheát, vaø hoaù thaønh

caùi caây coù thaân thaúng vaø laù xanh töôi toát.

Töø luùc Taân ra ñi tìm em, vôï chaøng baét ñaàu troâng ngoùng. Naøng chôø ñôïi vaø

chôø ñôïi nhöng vaãn khoâng thaáy naøng ra

ñi tìm chaøng. Naøng cuõng laàn theo con loái cuõ vaø roài ñeán ñöôïc nôi coù cuïc ñaù voâi traéng vaø

caùi caây. , naøng ngoài xuoáng goác caây ñeå nghæ chaân.

Thaát voïng vaø ñau khoå, naøng vöøa khoùc moät caùch

thaûm thieát vöøa nghó ñeán choàng cho ñeán khi

Ít laâu sau, moät loaïi daây leo xuaát hieän leo

quanh leân thaân caây ñoù.

Hoaûng hoát vì con gaùi mình bieät taêm, oâng baø Löu beøn

cho ngöôøi tìm khaép moïi nôi. Hoï tìm thaáy cuïc ñaù voâi,

caùi caây vaø daây leo quanh thaân caây ñoù. Hieåu roõ caâu

chuyeän, ngöôøi nhaø oâng Löu cuøng daân laøng beøn xaây moät

caùi ñeå töôûng nhôù ñeán tình anh em nhaø hoï Cao vaø

moái tình cuûa

Hoï goïi laø ‘ ”, vaø ñaët teân cho caây naøy

Internet


96

laø “ ’ vaø daây leo kia laø ‘ ’.

Baát keå keùo daøi, caây cau vaø daây traàu vaãn soáng töôi toát trong khi caùc loaøi

caây coái khaùc khoâ chaùy. naøy, daân chuùng khaép nôi trong nöôùc keùo

nhau ñeán thaêm ñeàn.

Moät ngaøy kia khi vua Huøng Vöông ñi ngoâi mieáu, ngaøi ngaïc nhieân khi

thaáy caây laï vaø daây laï. Ngaøi beøn hoûi: “Mieáu naøy thôø vò thaàn naøo?”

Vò töôùng tuyø tuøng lieàn cho môøi caùc boâ laõo trong laøng ñeán hoûi vaø ñöôïc hoï keå laïi ñaàu

ñuoâi caâu chuyeän. Nhaø vua vaø muoán tìm hieåu yù nghóa saâu xa cuûa söï

kieän ñoù coù duïng yù gì.

Ngaøi cho ngöôøi haùi traùi cau xuoáng vaø neám thöû. Chæ laø vò , nhöng neáu nhai

vôùi laù traàu thì coù vò ï, vaø cay. Laï luøng hôn nöõa, neáu nhai vôùi vaøi chuùt

vuïn cuûa cuïc ñaù voâi traéng thì caû ba thöù trôû thaønh maøu ñoû nhö maùu.

Nhaø vua raát ngaïc nhieân khi thaáy keát quaû vieäc thöû nhai traàu cau. Ngaøi ngaãm nghó vaø

keát luaän raèng caây cau, daây traàu vaø cuïc ñaù laø bieåu töôïng cho tình anh em vaø tình choàng

vôï. Ngaøi ra leänh cho troàng khaép nôi ñeå caâu chuyeän hay ñeïp naøy. Ngaøi cuõng

baét duøng traàu cau vaø voâi trong caùc leã cöôùi.

Ngoaøi ra ñeå baøy toû hay duy trì tình caûm giöõa nhau, ngöôøi ta thöôøng môøi nhau mieáng

traàu trong caùc cuoäc gaëp nhau. Leä naøy ñaõ thaønh taäp quaùn cuûa ngöôøi Vieät treân ba ngaøn

naêm nay. Tuïc ngöõ coù caâu: “ ”.

Phoûng theo Nguyeãn Ñoång Chi,

Kho Taøng Coå Tích Vieät Nam, taäp 1, 1993: 150

Key terms

baát keå disregarding, inspite of

bieán thaønh turn out to be, become

boû nhaø ra ñi to run away from home

boùng daùng choàng veà no sight of her

husband’s return

boùng toái daøy ñaëc darkness of night closing in

caây cau the areca tree

caøng ngaøy caøng the more... the more ...

caûm thaáy to feel, to have a feeling of

caùnh röøng the woods

chaáp nhaän soá phaän mình ready to accept

one’s fate destiny

chaúng may unfortunately

chìm ñaém to sink into, be submerged in

con suoái a spring, a brook

cuoái cuøng finally, in the end

daây traàu the betel plant

ñem loøng yeâu thöông to fall in love with

ñoàng lieâu a colleague in the royal court

gioáng nhau nhö hai gioït nöôùc to look

exactly like two drops of water (two peas

in a pod)

hai ngöôøi con trai sanh ñoâi twin brothers

hoå theïn ashamed, to have a shame

hôi chaùt a little of acrid taste

khieán to cause, make

khoùc töùc töôûi to sob

laï laï rather strange (ñngöõ)

men theo con ñöôøng moøn to travel

long the worn path

Mieáng traàu ñaàu caâu chuyeän. A chew of

betel and areca gives a warm start to a

onversation.


97

mieáu anh em hoaø thuaän temple to worhip

the identical twin’s brotherhood

mieãu/mieáu a small temple (for worshipping

someone adorned by people when he/she

was alive)

moà coâi ngheøo khoù a poor orphan

naéng haïn drought

naèng naëc to insist on doing something

ngang qua to go by, pass by

ngaøy ñeâm day and night

ngöôøi thieáu phuï baát haïnh the unfortunate

woman

ngöôõng moä kyø tích to adorn the

extraordinary story

nhaân haäu kind-hearted

nöôùc chaûûy xieát the current flows torrentially

qua ñôøi to pass away

quyeát ñònh to decide, to make up one’s

mind

sanh haï to give birth to

söùc cuøng löïc taän to become exhausted, out

of energy

thaám thoaùt maáy muøa xuaân qua many

springs have come and gone

thaät söï thôø ô obvious negligence

theà to vow, swear, betroth

thô ngaây nhö hoa sen traéng innocent and as

pure as a white lotus

thôm thôm slightly fragrant (ñngöõ)

töï nhuû to talk to oneself

töôûng nhôù to commemmorate

truùt hôi thôû cuoái cuøng to take the last breath

voâ cuøng caûm kích deeply impressed by

vôï choàng tieát nghóa the faithful couple

1. Suy nghó:

Suy nghó vaø thaûo luaän vôùi caùc baïn trong nhoùm veà baøi ñoïc.

Ñaïi yù baøi naøy noùi gì? Ñaây laø caâu chuyeän veà tình anh em ruoät thòt vaø tình vôï choàng.

Nguï yù baøi naøy noùi gì? Söï maâu thuaãn giöõa tình ruoät thòt vaø tình vôï choàng.

Truyeän naøy vaø truyeän Ngöu Lang Chöùc Nöõ coù ñieåm naøo gioáng nhau? Cuoäc hoân nhaân

khoâng caàn moân ñaêng hoä ñoái. Ngöôøi vôï thuoäc gia ñình danh giaù hôn gia ñình ngöôøi

choàng nhöng cuoäc hoân nhaân vaãn haïnh phuùc.

Theo truyeän naøy giöõa tình anh em vaø tình vôï choàng, tình naøo naëng hôn? Bôûi tình

ruoät thòt vaø tình vôï choàng ngang nhau neân môùi coù keát quaû taûng ñaù voâi, daây traàu vaø

caây cau.


sanh haï sanh ra, ñeû ra

qua ñôøi cheát, moät trong nhieàu loái noùi: maát, khuaát nuùi, quy tieân, maõn phaàn, traêm tuoåi

ñoàng lieâu ngöôì cuøng laøm quan trong trieàu, ngöôøi trong quan tröôøng thôøi xöa

naèng naëc ñoøi cho baèng ñöôïc, caû quyeát veà moät söï vieäc gì

thô ngaây nhö hoa sen traéng yù noùi thô ngaây trong traéng. Ví vôí sen vì hình aûnh khoâng

vaáy loaøi hoa naøy moïc töø trong buøn leân maø khoâng heà vaáy buøn

thaám thoaùt maáy muøa xuaân qua thôøi gian qua nhanh; noùi muøa xuaân vì caùc ngöôøi naøy


98

coøn treû

nhaân haäu hieàn töø, coù loøng thöông keû khaùc maëc daàu khoâng cuøng maùu muû

chaáp nhaän soá phaän mình ngöôøi tin vaøo soá phaän vaø saün saøng chaáp nhaän nhöõng khoå

naïn ñeán vôùi mình maø khoâng oaùn traùch ai

töï nhuû töï noùi vôùi mình, töï nghó trong loøng, töï nhaéc nhôû mình veà vieäc gì

baát keå baát chaáp moïi haäu quaû toát hay xaáu coù theå xaûy ra

chìm ñaém bò nhaän chìm trong caùi gì ñoù (cuï theå laãn tröøu töôïng)

bieán thaønh thay ñoåi töø moät hình theå naøy sang moät hình theå khaùc

hoå theïn töï mình caûm thaáy xaáu trong loøng vì nhöõng chuyeän laøm sai laàm do mình gaây

ra

caùnh röøng khoaûng roäng goàm ñuû loaïi caây cao, buò raäm vaø coù nhieàu thuù röøng

con suoái gioøng nöôùc nhoû chaûy trong nuùi xuoáng choã thaáp hôn

söùc cuøng löïc taän heát naêng löïc trong ngöôøi, luùc cô theå kieät queä vì khoâng coøn söùc soáng

truùt hôi thôû cuoái cuøng moät trong nhöõng caùch noùi veà cheát

mieãu nôi thôø nhöõng vò thaàn hay nhöõng vò khi coøn soáng ñöôïc moïi ngöôøi kính troïng.

Sau khi qua ñôøi daân chuùng trong laøng laäp mieãu ñeå thôø.

baát haïnh khoâng ñöôïc höôûng söï may maén, chòu nhieàu ñau khoå trong cuoäc soáng

mieáu anh em hoaø thuaän nôi thôø tinh thaàn hoaø thuaän cuûa hai anh em

vôï choàng tieát nghóa nôi thôø tinh thaàn toân troïng khí tieát vaø ñaïo nghóa cuûa vôï choàng

Taân

caây cau loaïi caây thuoäc hoï döøa, coù quaû baèng quaû tröùng gaø, voû xanh, xô ngoït chaùt, ruoät

maøu naâu raát chaùt. Ngöôøi Vieät xöa nhôø aên traàu maø khoâng bò ñau raêng

daây traàu loaïi daây leo, laù to, coù vò cay nhöng thôm. Nhai chung vôùi cau vaø voâi thì cho

maøu ñoû töông. Ngaøy xöa cau traàu laø thöù môøi nhau khi gaëp nhau nhö ngöôøi ta môøi

nhau thuoác laù trong theá kyû tröôùc.

ngöôõng moä kyø tích laáy laøm thaùn phuïc vì söï vieäc xaûy ra

voâ cuøng caûm kích laáy laøm xuùc ñoäng vì söï vieäc xaûy ra

laï laï hôi laï, hình thöùc noùi giaûm ñeå laøm nheï nghóa “laï”

thôm thôm thoaûng muøi thôm chöù khoâng thaät söï thôm, khoâng thôm ngaøo ngaït

töôûng nhôù thöôøng nghó ñeán vaø nhôù ai hay vieäc gì ñaõ xaûy ra

Mieáng traàu ñaàu caâu chuyeän. Ngaøy xöa coù tuïc aên traàu. Töø vua quan cho ñeán thöù daân,

ñaøn oâng cuõng nhö ñaøn baø ñeàu aên traàu nhö nhau. Khi ra ñöôøng ai cuõng mang theo

moät goùi traàu teâm saün ñeå trong baâu aùo ñeå khi theøm thì laáy ra aên, hoaëc khi gaëp

ngöôøi quen thì ñem ra môøi. Sau ñoù hai ngöôøi cuøng aên traàu cuøng noùi chuyeän. Traûi

qua haøng ngaøn naêm mieáng traàu ñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc giao teá. Do

ñoù thieáu traàu thì bò xem laø thieáu leã. (Theo Vieät Chöông, Töï Ñieån Thaønh Ngöõ Tuïc Ngö õ- Ca

dao Vieät Nam, quyeån haï, 1996: 66)

[In the old days, chewing betel and areca nuts was practiced more popular than gum

chewing or cigarette smoking nowadays. Each person had a little sac, similar to today’s

pack of cigarettes, containing prepared betel leaves wrapped with lime and areca nuts

(split into six each) in a pan. Wherever people went they carried their sacs with them.

When two people met, they first invited each other “betel and areca.” In other words, the

betel and areca had played an important role in interpersonal skills and community


99

service.]


Noäi dung cuûa baøi laø gì?

– YÙ nghóa saâu saéc nhaát cuûa baøi naøy laø gì? Baøi naøy nhaéc nhôû chuùng ta neân tìm

caùch giaûi quyeát söï xung ñoät giöõa tình ruoät thòt vaø tình vôï choàng ñeå laøm sao coù ñöôïc

veïn toaøn. Söï xung ñoät coù töø muoân ñôøi vaø coù nhieàu khi khoâng giaûi quyeát ñöôïc khieán

daãn ñeán nhöõng haäu quaû ñaùng buoàn.

– Veà ñaàu ñeà baøi naøy: Haõy choïn moät trong nhöõng gôïi yù cho saün. Neáu phaûi ñaët laïi ñaàu

ñeà cuûa caâu chuyeän keå treân, baïn choïn ñaàu ñeà naøo?

– Söï tích caây cau, daây traàu vaø voâi X

– Tình anh em – Nghóa vôï choàng

– Tình vaø nghóa – Ñaàu ñeà khaùc

Ñieàn vaøo choã troáng trong caùc caâu cho saün döïa theo baøi ñoïc:

Töø luùc choàng ñi tìm em, vôï Taân baét ñaàu troâng ngoùng. Naøng chôø

ñôïi vaø chôø ñôïi nhöng vaãn thaáy . Cuoái cuøng naøng ra ñi

tìm chaøng. Naøng cuõng laàn theo con loái cuõ vaø roài ñeán ñöôïc nôi coù cuïc ñaù voâi traéng vaø

caùi caây. , naøng ngoài xuoáng goác caây ñeå nghæ chaân.

Thaát voïng vaø ñau khoå, naøng vöøa khoùc moät caùch vöøa nghó ñeán choàng

cho ñeán khi cuoái cuøng. Ít laâu sau, moät loaïi daây leo xuaát hieän leo quanh

leân thaân caây ñoù.

vì con gaùi mình bieät taêm, oâng baø Löu beøn cho ngöôøi ñi

tìm. Hoï tìm thaáy cuïc ñaù voâi, caùi caây vaø daây leo quanh thaân caây ñoù. Hieåu roõ caâu

chuyeän, ngöôøi nhaø oâng Löu cuøng daân laøng beøn xaây moät caùi ñeå töôûng nhôù ñeán

tình anh em nhaø hoï Cao vaø moái tình cuûa ñoâi vôï choàng .


◼ Vui loøng nhaéc sinh vieân traû lôøi nhöõng caâu naøy baèng caâu ñaày ñuû vaø ñuùng caùch.

– Gia ñình hoï Cao coù gì ñaëc bieät?

– Sau khi cha meï maát, anh em hoï Cao ôû ñaâu?

– Vieäc oâng Löu gaû con cho Taân noùi leân söï kieän gì?

– Thöû ñoaùn xaõ hoäi Vieät Nam vaøo thôøi ñoù coù thaùi ñoä gì vôùi cuoäc hoân nhaân naøy?

– Vieäc Lang nghó veà anh mình sau khi thaønh hoân vôùi con gaùi oâng Löu laø ñuùng hay

sai?


100

– Hình aûnh con soâng nöôùc chaûy xieát noùi leân yù nghóa gì?

– Taïi sao coù söï ngaãu nhieân laø Lang ñi tìm em treân cuøng moät con ñöôøng?

– Khi laäp mieåu thôø anh em hoï Cao, ngöôøi Vieät bieåu loä baûn tính gì?

– Giaûi thích theá naøo laø vôï choàng tieát nghóa

– Ngaøy nay, thay vì thì neân thay baèng caâu gì?


Tìm caùc chöõ ñoàng nghóa vaø phaûn nghóa:


qua ñôøi töø traàn, qui tieân, thaát loäc chaøo ñôøi, sinh ra

ñoàng lieâu ñoàng nghieäp, ñoàng moân chuû tôù, quan quaân

thô ngaây trong traéng, hoàn nhieân toäi loãi, laõo luyeän

nhaân haäu hieàn töø, ñoä löôïng hung baïo, taøn aùc, döõ tôïn

moà coâi bô vô, laïc loõng baûo boïc, che chôû, ñuøm boïc

chaáp nhaän coâng nhaän, nhìn nhaän töø choái, choái boû, phuû nhaän

soá phaän ñònh meänh, an baøi, nghieäp ngaãu nhieân, nhaân taïo

haïnh phuùc phöôùc baùu, sung söôùng ñau khoå, vaát vaû, baát haïnh

thôø ô laõnh ñaïm, thaûn nhieân lo laéng, lo aâu

chìm ñaém nguïp laën, si meâ, chuû quan tænh taùo, khaùch quan, saùng suoát

daøy ñaëc chaéc nòch, ñaëc quaùnh, ñen nghòt loûng leûo, moûng manh, rôøi raïc

töùc töôûi oan öùc, öùc hieáp, cheøn eùp côûi môû, thoaûi maùi

hoå theïn maúc côû, hoå ngöôi, maëc caûm kieâu ngaïo, töï ñaéc

truùt hôi thôû cuoái cuøng giaây phuùt saép lìa ñôøi caát tieáng khoùc chaøo ñôøi,

baát haïnh xaáu soá, ñau khoå haïnh phuùc, sung söôùng

hoaø thuaän hôïp yù, dung hôïp ñoái choïi, kình choáng

kyø tích kyø quan, tuyeät taùc chuyeän nhoû, vieäc vaët

Töø – ngöõ goác Noâm:

baát haïnh: baát khoâng keå, chaúng coù; haïnh neát na, söï aên ôû hieàn laønh, taïo nhaân laønh

caûm kích: caûm ñoäng loøng, vöôùng laáy, gan daï (quaû caûm); kích ñaùnh, taùc ñoäng vaøo

chaáp nhaän: chaáp caàm giöõ, chòu laáy; nhaän nhìn, laáy, ñeø beïp xuoáng

hoaø thuaän; hoaø thuaän theo moät chieàu, hôïp laøm moät, khoâng giao ñoäng; thuaän xuoâi

theo, hieäp yù cuøng nhau, cuøng moät loøng

naèng naëc naèng coá ñoøi cho ñöôïc, hoûi khoù; naëc giaáu kín, che ñaäy, xaáu xa, hoå theïn,

vaâng daï, baèng loøng

nhaân haäu: nhaân [(bcc nhôn] ngöôøi, loøng toát, hay thöông xoùt, nhaø trai; haäu daøy, roäng

lôùn, troïng ñaõi.

ñoàng lieâu: ñoàng cuøng, moät theá, ñeàu nhau, caû thaûy, con treû; lieâu baïn, moät trong nguõ

cung.

quyeát ñònh: quyeát laáy laøm chaéc, keå chaéc, doác loøng; ñònh tính chaéc, phaân ñaët chaéc chaén


101

sanh haï: sanh soáng, gaây ra, soáng (khoâng chín), coøn non, coøn thoâ; haï: döôùi, beà döôùi,

phía döôùi, ñeå xuoáng. Coù theå noùi haï sanh: sanh ra.

thieáu phuï: thieáu nhoû, ít, huït ñi; phuï ñaøn baø, vôï

tieát nghóa: tieát söï neát na, söï aên ôû chöøng möïc, muøa maøng, hieän töôïng thieân nhieân thay

ñoåi, chaûy ra, xì ra, coät troùi; nghóa leõ phaûi, yù [Nghóa phu tieát phuï ñaøn oâng coù nghóa,

ñaøn baø neát haïnh.]

töï nhuû: töï nghó, mình, bôûi; nhuû (Noâm) noùi khoù, baûo, khuyeân

naèng naëc Ñöùa beù naèng naëc meï mua ñoà chôi cho noù nhöng meï noù khoâng chòu.

thô ngaây Tieáng thoû theû cuûa ñöùa beù ngaây thô nghe thaät deã thöông.

nhaân haäu Baø laõo coù loøng nhaân haäu neân baø nhaän nuoâi nhieàu ñöùa treû moà coâi trong

laøng.

moà coâi Toâi laø ñöùa beù moà coâi meï töø hoài taùm tuoåi neân töø laâu nay khoâng ñöôïc dieãm

phuùc goïi tieáng “meï”

töï nhuû Kim töï nhuû: “Neáu cuoäc ñôøi maø baèng phaúng caû thì laøm sao bieát ai laø anh

huøng?”

chìm ñaém Caûnh vaät chìm ñaém trong maøn ñeâm u tòch; tieáng eách nhaùi, coân truøng raû

rich caøng laøm cho khoâng khí theâ löông theâm.

töùc töôûi Ñöôïc tin meï maát, coâ gaùi oaø leân khoùc töùc töôûi: “Meï ôi! Sao meï nôõ boû con

maø ñi vaäy meï ôi! Meï ôi, meï ôi!”

boùng daùng Vöøa thoaùng thaáy boùng daùng cuûa oâng Nam, con choù ñaõ suûa vang leân vaø

nguaåy ñuoâi möøng rôõ.

baát haïnh Nam laø keû baát haïnh nhaát treân ñôøi naøy; ngöôøi ta haønh haï noù, ñaøy ñoaï noù

moät caùch taøn nhaãn. Thaät toäi nghieäp cho Nam; anh chaúng coù thôøi giôø ñeå lo cho töông

lai!

töôûng nhôù Töø ngaøy meï toâi qua ñôøi ñeán nay, luùc naøo toâi cuõng töôûng nhôù ñeán hình

aûnh thaân yeâu cuûa ngöôøi meï hieàn suoát ñôøi hy sinh cho choàng cho con.

Nhöõng töø coù vaø raát deã laãn loän caàn phaûi giaûi thích roõ:

ª GV neân cho sinh vieân moät baøi taäp chaïy 10 phuùt (a 10-minute pop quiz) veà söï khaùc

nhau giöõa caùc töø coù vaø taän cuøng. Duøng caùc töø khaùc vôùi nhöõng töø ghi beân döôùi

ñaây.

aùc hung aùc, aùc ñoäc aùt aùt tieáng khoùc cuûa ai

baùc baùc hoïc, chuù baùc baùt cheùn baùt, baùt giaùc

baéc höôùng baéc, baéc nam baét baét buoäc, baét bôù

caùc caùc anh chò, ñaøi caùc, noäi caùc caùt caùt bieån, caùt hung, ñöôøng caùt

daùc goã daùc, daùo daùc (nhôùn nhaùc) daùt noåi daùt, daùt moûng, daùt vaøng

ñaùc laùc ñaùc ñaùt bi ñaùt

ñaéc ñaéc yù, ñaéc ñaïo, taâm ñaéc, baát ñaéc dó ñaét ñaét reû, ñaét khaùch, ñaét ñoû

gaïc gaïc caây, gaïc nai, gôõ gaïc gaït gaït chaân, gaït nöôùc maét, löôøng gaït


102

haéc haéc ín, haéc xì daàu, haéc baïch haét haét hôi, möa haét vaøo cöûa soå

laéc laéc ñaàu, xa laéc, lí laéc, quaû laéc laét lay laét, laét leûo, chuoät laét (nhaét)

maùc daùo maùc, ñoàng Maùc (Ñöùc), man maùc maùt gioù maùt, noùi maùt, hôøn maùt, nghæ maùt

maéc maéc reû, maéc möu, maéc môù gì maét con maét, ñeïp maét, maét caù, maét xích

meùc meùc ai, meùc meï, hay meùc meùt caùi meùt, taùi meùt

ngaéc cöùng ngaéc, ngaéc laïi, nguùc ngaéc ngaét ngaét lôøi, ngaét hoa, chaùn ngaét

nhaéc nhaéc laïi, caø nhaéc, caân nhaéc nhaét chuoät nhaét, laét nhaét, nhí nhaét

phaéc im phaêng phaéc phaét ñöùng phaét daäy, queân phaét maát

quaéc quaéc maét, quaéc thöôùc, saùng quaéc quaét ngöôøi quaét laïi, khoâ quaét, quaù quaét

raéc raéc tieâu, gieo raéc, raéc roái, raêng raéc raét reùo raét

raëc raëc nöôùc, cöôøi raëc raëc raët raët moät loaïi thöù, raët roøi

saéc maøu saéc, saéc chæ, saéc beùn, saéc thuoác saét saét theùp, saét laïi, son saét

seùc caùi seùc 200ñ, kyù seùc seùt ræ seùt, seùt ñaùnh, ñaát seùt, saám seùt

taéc taéc ngheõn, quy taéc, nguyeân taéc taét taét môû, taét tòt, vieát taét, taét hôi

thaéc thaéc maéc, thaéc thoûm thaét thaét chaët, thaét nuùt, thaét löng

vaïc con vaïc, vaïc daàu, vaïc maët vaït vaït aùo, vaït ruoäng, vaït nhoïn, vaït caây

vieäc vieäc laøm, vieäc lôùn, chöùc vieäc, söï vieäc vieät öu vieät, vieät daõ, Vieät Nam, vieät vò

xaùc chính xaùc, xaùc cheát, thaân xaùc xaùt xaây xaùt, chaø xaùt, coï xaùt

5. Ngöõ phaùp:

◼ Trong phaàn ngöõ phaùp naøy coù theå coù nhieàu sinh vieân khoâng naém vöõng caùch duøng

caùc töø döôùi ñaây. GV coù theå ñi chaäm vaø giaûi thích roài duøng moãi phaàn laøm “baøi taäp

chaïy” (moät hình thöùc pop quiz) ñeå taïo söï chuù yù vaø haøo höùng cho lôùp.


(1) Traïng töø: .... – traïng töø ñöùng tröôùc hoaëc sau ñoäng töø ñeå chæ söï coá gaéng

ñaït cho baèng ñöôïc yù mình muoán.

Chuùng toâi ñoøi hoï phaûi cho chuùng toâi vaøo. (ñöùng tröôùc ñoäng töø ñoøi)

Anh aáy cöù hoái neân khoâng coù thì giôø chuaån bò. (Sau ñoäng töø hoái.)

Ñaët hai caâu vôùi traïng töø

– Tuy ñaõ nhieàu laàn bò meï töø choái khoâng cho ñi chôi veà khuya, nhöng Mai cöù naèng

naëc muoán ñöôïc ñi. Khoâng ñöôïc, coâ beù beøn ngoài khoùc caû buoåi chieàu.

– Ngaøy tröôùc cha meï coâ aáy caûn khoâng cho coâ ta thöông anh chaøng Thaêng nhöng

coâ ta cöù naèng naëc ñoøi cöôùi cho baèng ñöôïc. Nay bò choàng boû beâ coâ ta cuõng phaûi

ñaønh raùng chòu ñöïng chöù chaúng theå naøo than khoå vôùi cha

meï ñöôïc.


– laøm trôï töø boå nghóa:


103

Cho tính töø:

Anh aáy laøm vieäc ñöôïc ba boán böõa beänh.

Chò aáy maø giuùp anh quaù toát.

Cho meänh ñeà nghi vaán:

ÔÛ ñaâu tìm thaáy caùi naøy?

Bao giôø chò aáy ñeán?

Bao nhieâu anh chòu baùn cho toâi?

Ai ñöôïc mieãn?

Bao laâu ñöôïc?

Chöøng naøo xong?

Caùi naøo laáy ñöôïc?

Laøm sao môùi vöøa loøng caùc ngöôì?

Cho meänh ñeà giaû thuyeát:

Neáu coù ñuû tieàn toâi ñaõ mua nhaø roài.

Neáu bieát anh ñeán toâi ñaõ ôû nhaø ñeå chôø anh roài.

– duøng trong söï so saùnh hai vaät, hai söï theå, hai ngöôøi:

Ai ñöa em ñeán choán naøy;

Beân kia nuùi, beân naøy soâng. (Ca dao)

Taøi hai ngöôøi ngang nhau, nhöng ñaïo ñöùc Ñöùc hôn haún Taán.

Nam gioûi nhöng khoâng giaøu, coøn Trung giaøu nhöng khoâng gioûi,

maøy choïn ngöôøi naøo?

– laøm traïng töø boå nghóa cho meänh ñeà theo sau:

Khi naøo anh aáy ñeán chuùng ta seõ baét ñaàu.

Neáu anh thaáy meät anh neân nghæ ngôi nhieàu.

Neáu chò coù tieàn chò laøm gì?

Ngaøy mai maø nhaän ñöôïc tieàn toâi seõ ñaõi anh aên nhaø haøng.

– ñi vôùi = noùi leân söï dieãn bieán coù tính caùnh lieân tuïc cuûa söï vieäc tieáp

theo sau moät haønh ñoäng xaûy ra tröôùc ñoù

sao?

Töø tröôøng chò ñi ñeán böu ñieän, vaø sau ñoù ñi thö vieän. chò ñi ñaâu

nöõa?

Anh nhaän ñöôïc tieàn cuûa hoï. anh laøm gì heát vôùi soá tieàn ñoù?

– ñi vôùi = noùi leân keát quaû hôïp lyù tieáp theo moät söï vieäc ñaõ xaûy ra

tröôùc: Anh aáy khoâng thöông mình, mình coøn nghó ñeán aûnh laøm gì?

Hoï veà heát roài, chuùng ta ôû laïi ñaây laøm gì nöõa?


– coù khaù nhieàu nghóa, nhöng nghóa chính laø do ñoäng töø maø ra, coù nghóa laø ñeán:

Em ôi, coù baùc Ba chôi.


104

Bao giôø anh chò ?

Ñeå chuùng toâi ñaøng nhaø oâng baø.

ñaây!

– laøm giôùi töø chæ phöông höôùng: Coù hai tröôøng hôïp, caàn löu yù:

a) Tröôøng hôïp ñi vôùi traïng töø chæ nôi choán:

Chuùng ta haõy ñi nhaø oâng Baù thaêm oâng ta. (Nhaø oâng Baù laø traïng töø ...)

Cuoái tuaàn chuùng toâi cuõng ñi nhaø oâng baø aáy ñeå troø chuyeän.

b) Tröôøng hôïp khoâng ñi vôùi traïng töø chæ nôi choán.

Vieäc ñi khoù khaên vì thieáu phöông tieän. (YÙ noùi vieäc ñi ñaây ñi ñoù gaëp khoù

khaên, baát tieän.)

– laøm traïng töø: chæ söï taùi dieãn:

anh nöõa!

Caûnh saùt ra leänh cho hung thuû dieãn maøn saùt nhaân ñoù ñeå hoï quay phim.

Môøi quí vò ngaøy mai trôû

Mong baø vui loøng laëp soá ñieän thoaïi vaø ñiaï chæ.

– Hình thöùc so saùnh keùp raát thoâng duïng trong vaên noùi, vaên vieát

cuõng nhö trong ca dao, thi ca:

+ tính töø + + tính töø:

Buoåi hoïp maët ñoâng vui.

Ñoâi maét ... giaø ... môø.

+ traïng töø + caøng + traïng töø:

Vieäc naøy caàn xong sôùm toát.

OÂng ta noùi ... nhieàu ... dôû.

– ... coù theå duøng vôùi ñoäng töø, caùc nhoùm töø-ngöõ:

OÂng aáy noùi ñeå loä nhöôïc ñieåm cuûa oâng ta ra.

Chieác xe chaïy thaáy eâm.

– chuû töø + tính töø/ñoäng töø + traïng töø/nhoùm töø-ngöõ:

oâng aáy yeáu. (Yeáu laø tính töø)

ngöôøi ta khoâng tin nhau. (Tin nhau laø ñoäng töø + traïng töø)

baø ta trôû neân khoù taùnh. (Trôû neân khoù taùnh laø ngöõ-ñoäng töø).

– Trong caâu coù hai meänh ñeà duøng vôùi chuû töø ñaàu coù theå boû bôùt. Thay

vì noùi:

Toâi laøm vieäc vôùi anh ta toâi hieåu anh ta hôn.

Caâu treân coù theå noùi goïn hôn:

laøm vieäc vôùi anh ta, toâi hieåu anh ta hôn.

Haõy ñaët caâu duøng caùc hình thöùc treân ñaây:


105

◼ Phaàn naøy coù theå ra baøi taäp nhoû laøm ngay taïi lôùp trong voøng 10 phuùt ñeå xem sinh

vieân coù hieåu baøi hay khoâng.

– Muoán sang thì baét caàu kieàu,

Muoán cho hay chöõ thì yeâu laáy thaày (Ca dao)

– Laïi laïi muoán laïi nhaø oâng Maïi maëc daàu Laïi raát ngaïi vì vieäc ñi laïi raát khoù khaên.

– Caøng cao danh voïng caøng daøy gian nan.

Daãu cho caøng luùc caøng daøy,

Loøng ham danh voïng khoâng maøng gian nan.


Giaûi thích yù nghóa cuûa caùc töø hoa myõ döôùi ñaây vaø cho bieát chuùng thuoäc hình thöùc naøo:

boùng toái daøy ñaëc theå so saùnh theo loái töôïng hình

laï laï ñieäp thanh

thô ngaây nhö hoa sen traéng theå tæ, töùc laø söï so saùnh giöõa söï thô ngaây

nhö hoa sen traéng

thôm thôm ñieäp thanh

truùt hôi thôû cuoái cuøn thaønh ngöõ, caùch noùi khaùc coù nghóa laø cheát

Khaûo saùt caáu truùc caùc caâu trong b:aøi

(1) Phaân tích maåu caâu trong baøi:

– , ngöôøi cha göûi gaám Taân cho moät ñoàng lieâu hoï Löu.

Tröôùc khi maát laøm traïng ngöõ (nhoùm chöõ ñoùng vai traïng töø) boå nghóa cho ñoäng töø

göûi gaám

Ñaët hai caâu töông töï nhö caâu treân ñaây

– Sau nhöõng thieät haïi veà nhaân maïng vaø taøi saûn trong vuï chaùy vöøa qua, chính

quyeàn tieåu bang ñang nghó ñeán chuyeän phaûi mua nhieàu phi cô chöõa löûa coù teân laø

Super Scooper.

– Vaøo nhöõng ngaøy heø naéng choùi chang, ñaùm treû con trai trong laøng haàu heát trôû

thaønh muïc ñoàng, giuùp cha meï ñöa traâu ñeán nhöõng nôi coøn coû xanh ñeå chuùng

gaëm coøn ñaùm treû con gaùi thì theo meï ra ñoàng taùt nöôùc leân ruoäng.

– Coâ naøy khaùm phaù ra Taân laø anh vaø ...

Thay vì noùi “Coâ naøy khaù thoâng minh neân coâ aáy ñaõ khaùm phaù ra Taâm laø ...”. Ñaây laø

loái noùi ruùt goïn.

Vieát hai caâu töông töï nhö caâu naøy:

– Naøng laø coâ gaùi khaù ñeïp so vôùi caùc coâ khaùc trong laøng neân dó nhieân coù nhieàu

chaøng trai ngaém ngheù theo ñuoåi.


106

– Nöôùc soâng daâng leân cao vôùi toác ñoä khaù nhanh neân daân laøng ai cuõng laáy laøm lo

sôï vì nhö vaäy trong phuùt choác nhaø cuûa hoï seõ ngaäp chìm trong bieån nöôùc.

, moái tình cuûa hai ngöôøi caøng ngaøy caøng ñöôïm

thaém.

Duøng hình thöùc chæ thôøi gian naøy laø caùch noùi boùng baåy. Thay vì noùi “Maáy naêm qua

thaät nhanh,” thì ngöôøi ta duøng nhö treân. Caùc töø nhö “muøa, thu, thoi ñöa, .. ” thöôøng

ñöôïc duøng ñeå noùi veà thôøi gian.

Ñaët hai caâu duøng hình thöùc chæ thôøi gian töông töï:

– Thaém thoaét ñaõ möôøi hai muøa thu qua vaäy maø toâi cöù töôûng chuùng toâi sang Hoa

Kyø môùi vaøi naêm!

– Nhìn ra vöôøn thaáy moãi laàn hoa ruïng, laù rôi ñeå laïi nhöõng caønh trô truïi, Loan bieát

mình ñaõ giaø theâm moät tuoåi. Naøng baát giaùc thôû daøi: “Sao moät naêm ñi qua nhanh

theá maø anh aáy vaãn chöa thaáy veà!”

6. Taäp vieát:

Vieát maåu ñoái thoaïi giöõa anh em Taân Lang tröôùc khi Lang boû nhaø ra ñi.

(thaáy em buoàn baõ, hoûi) Chuù Lang coù ñieàu gì buoàn phieàn hay sao maø thaáy maët

khoâng vui?

(choái baèng caùch noùi mæa): Ñaâu coù gì buoàn ñaâu. Nhöng chaéc chaén laø khoâng vui

baèng anh roài. Anh hoûi laøm chi.

(hoûi laïi): Chuù coù ñieàu gì buoàn thì cöù noùi cho toâi nghe vôùi, xem toâi coù theå giuùp chi

ñöôïc khoâng. Neáu khoâng thì toâi laøm sao maø bieát ñöôïc.

(noùi vôùi veû haèn hoïc): Anh bieát ñeå laøm gì. Anh ñaâu coøn ñeå taâm gì ñeán toâi nöõa maø

hoûi vôùi han. Anh coù vôï thì anh cöù veà lo cho vôï anh ñi.

(phaân giaûi): Em traùch anh nhö vaäy thì toäi nghieäp anh quaù. Coù vôï thì phaûi lo chöù

baûo anh laøm sao. Chuù cuõng ñaõ lôùn roài. Thuûng thaúng anh chò seõ tìm nôi, roài chuù cuõng

seõ laäp gia ñình nhö anh thoâi.

(khoâng ñoàng yù laãn mæa mai): Baây giôø thì anh noùi sao maø chaúng ñöôïc. Ngöôøi ta

haïnh phuùc thì ngöôøi ta ñaâu coù bieát ngöôøi khaùc buoàn phieàn laøm chi cho meät xaùc.

(coá giaûi thích): Thì anh vaãn ñoái xöû vôùi em nhö ngaøy xöa. Chæ coù moät ñieàu khaùc laø

baây giôø hai chuùng ta khoâng cuøng nguû chung moät phoøng

nhö tröôùc nöõa. Ngoaøi ra moïi vieäc vaãn nhö cuõ kia maø.

(vaãn khoâng chòu nghe): Thoâi, toâi khoâng theøm nghe anh

noùi. Anh noùi chi cuõng ñuùng. Toâi bieát maø.


107

(thôû daøi): Neáu chuù cöù noùi nhö vaäy maõi thì toâi ñaây khoâng bieát laøm sao ñeå chuù

hieåu.

(boû ñi vaøi böôùc, noùi voïng laïi vaøi tieáng nhöng Taân khoâng nghe roõ): Hieåu laøm gì

cho ....

Duøng giaáy rieâng vieát moät ñoaïn vaên daøi khoaûng 250 ñeán 300 chöõ noùi veà taùnh ghen

tuoâng cuûa moät ngöôøi anh/chò quen bieát.

Nhaân chuyeän Traàu Cau, giaùo vieân neân ñöa boán caâu “ca dao” veà Con Meøo maø treøo caây

cau ñeå cho thaáy söï aån duï veà caây cau töôïng tröng cho nöôùc Vieät Nam nhö theá naøo:

Con mèo mà trèo cây cau

Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà.

Chú chuột đi chợ đường xa

Mua mắm mua muối giỗ cha chú mèo!

Giaûi thích:

Khi Toân Só Nghò chieám ñöôïc thaønh Thaêng Long naêm 1789 lieàn môû tieäc

khao quaân. Ñang luùc say söa trong men chieán thaéng, boä töôùng cuûa y nhaéc

raèng, tuy chieán thaéng nhö vaäy nhöng nieàm vui khoâng troïn vì chöa baét ñöôïc

Nguyeãn Hueä. Trong luùc ngaø ngaø say, Só Nghò phaùn moät caâu chaéc nòch:

“Hueä laø con chuoät nhaéc, ta baét luùc naøo chaúng ñöôïc.’ Caâu noùi ñoù ñöôïc

truyeàn ra ngoaøi vaø ít laâu sau xuaát hieän boán caâu “ca dao” treân. YÙ mæa mai

raèng, neáu Nguyeãn Hueä laø chuoät thì Toân Só Nghò aét phaûi laø meøo. Meøo treøo

caây cau coù nghóa laø meøo ñang xaâm phaïm chuû quyeàn cuûa nöôùc Vieät, khoâng

lo hoái haän maø coøn hueânh hoang ñoøi baét “Chuoät”! Ngôø ñaâu chuoät khoâng

troán maø lo quaân löông ñeå phaûn coâng laïi. Khoâng nhöõng meøo cheát maø caû

“cha meøo” cuõng chaúng coøn!


108

BB.. CCaaùùcc BBaaøøii TTrríícchh GGiiaaûûnngg VVaaêênn MMôôùùii

◼ Phaàn trích giaûng vaên môùi goàm nhöõng taùc giaû caän ñaïi vaø hieän ñaïi. Sinh vieân seõ ñöôïc

giôùi thieäu caùc loaïi vaên: hoài öùc, töï thuaät, nhaân caùch hoaù, taû caûnh, bình luaän vaø taïp ghi.

Baøi Toâi Ñi Hoïc thuoäc loaïi hoài öùc, keå laïi nhöõng caûm xuùc khi coøn nhoû taùc giaû ñaõ töøng traûi

qua maø baây giôø coøn nhôù ñöôïc vaø roài ghi laïi treân giaáy.

◼ Baøi naøy raát noåi tieáng neân ña soá ngöôøi Vieät ñeàu bieát ñeán.

◼ Chuùng toâi giôùi thieäu baøi naøy vôùi duïng yù noái tieáp caùi neáp suy nghó hoàn nhieân cuûa tuoåi

thô ñoù trong moãi ngöôøi Vieät Nam.

◼ Vaên trong Toâi Ñi Hoïc chòu aûnh höôûng vaên Phaùp vôùi lôøi vaên nheï nhaøng vaø trong saùng.

◼ GV nhaán maïnh ñeán caùch haønh vaên vaø caùch duøng chöõ.

◼ Caâu vaên vöøa ñuû – khoâng quaù daøi, khoâng quaù ngaén.

◼ Daáu phaåy duøng raát ít nhöng chính xaùc.

◼ Töø-ngöõ mang nhieàu neùt töôi vui vaø ñaày chaát thô.

◼ Neâu vaøi hình thöùc myõ töø phaùp trong baøi: maây baøng baïc vôùi kyû nieäm hoang mang;

caûm giaùc trong saùng ví vôùi caùnh hoa töôi; naåy nôû trong loøng saùnh vôùi mæm cöôøi döôùi

baàu trôøi quang ñaõng.

◼ Khoâng khí ñaày söông thu coù baøn tay meï aám aùp, dòu daøng.

◼ Con ñöôøng quen thuoäc nay trôû thaønh xa laï: taâm lyù aûnh höôûng ñeán ngoaïi caûnh.

Toâi ñi hoïc

Haøng naêm cöù vaøo laù ngoaøi ñöôøng ruïng nhieàu vaø treân khoâng nhöõng ñaùm

maây , loøng toâi laïi nhöõng kyû nieäm cuûa

Toâi queân theá naøo ñöôïc aáy

nhö bao caùnh hoa töôi mæm cöôøi giöõa

, nhöõng yù-töôûng aáy toâi chöa laàn naøo ghi leân

giaáy ù toâi khoâng bieát vieát vaø ngaøy nay toâi khoâng nhôù

heát. Nhöng moãi laàn thaáy maáy ñöùa em nhoû ø döôùi noùn meï

laàn ñaàu tieàn ñi ñeán tröôøng, loøng toâi laïi

Buoåi mai hoâm aáy, moät buoåi mai ñaày vaø gioù laïnh,

meï toâi naém laáy tay toâi daãn ñi treân con ñöôøng daøi vaø heïp. Con ñöôøng naøy toâi

laém laàn nhöng laàn naøy töï-nhieân toâi thaáy laï. Caûnh vaät chung quanh toâi

ñeàu thay ñoåi vì chính trong loøng toâi ñang coù : hoâm nay toâi ñi hoïc.

Thanh Tònh, Queâ Meï


109

Key terms

aâu yeám affectionately, motherly, tenderly

baàu trôøi quang ñaõng the clear sky

baøng-baïc scattered in the sky, almost

everywhere

buoåi töïu tröôøng first day of a school year

cuoái thu the end of the fall/autumn

ñaõ quen ñi laïi had travelled

hoang-mang to be agitated

naåy nôû to develop, grow, flourish

nao-nöùc to be eager for

nhöõng caûm giaùc the feelings

roän-raõ to be excited, soul-stirring

ruït-reø timid, shy

söï thay ñoåi lôùn a great change

söông thu autumn dew, misty fall

töng-böøng joyful, elated, vivacious

trong loøng toâi in my heart

trong saùng serene and bright

vì hoài ñoù because at that time/in those times

1. Suy nghó:

◼ Phaàn naøy chæ neân xem caâu traû lôøi cuûa sinh vieân xem coù ñuùng cuù phaùp tieáng Vieät

khoâng. Noäi dung caâu traû lôøi coù theå thay ñoåi tuyø theo töøng caù nhaân sinh vieân neân

khoâng caàn löu yù kyõ.

◼ Phaàn traû lôøi döôùi ñaây xem nhö thí duï laøm maãu.

Ñaïi yù baøi naøy noùi gì? Baøi naøy moâ taû taâm traïng cuûa caäu beù khi theo meï ñeán tröôøng

laàn ñaàu tieân trong ñôøi

Muïc ñích baøi naøy noùi gì? Baøi naøy coù muïc ñích nhaéc laïi nhöõng kyû nieäm cuûa thôøi thô

aáu, ñaùnh daáu nhöõng ñoåi thay baét nguoàn töø tuoåi aáu thô.

Anh/chò coù taâm traïng nhö taùc giaû khoâng? Raát tieác thôøi thô aáu cuûa toâi khoâng coù

nhöõng giaây phuùt trong saùng aáy. Coù theå noùi toâi laø ngöôøi baát haïnh vì phaûi soáng trong

hoaøn caûnh laøng maïc bò chieán tranh taøn phaù neân khi ñoïc nhöõng gioøng treân ñaây toâi

thaáy theøm coù ñöôïc caùi caûm giaùc nhö cuûa taùc giaû trong taâm khaûm toâi.

Anh/chò coù coøn nhôù gì veà ngaøy ñaàu tieân ñi hoïc khoâng? Buoåi ñi hoïc ñaàu tieân cuûa

toâi laø moät mình thui thuûi leâ nhöõng goùt meät moûi treân con ñöôøng laøng töø nhaø ñeán

tröôøng phaûi baêng qua ba caùnh ñoàng, moät con soâng vaø moät con ñeâ. (Laøng toâi ôû Mieáu

Boâng maø phaûi ñi sang laøng Quaù Giaùng, caùch laøng toâi hai laøng) Suoát maáy naêm hoïc

tieåu hoïc (caáp 1 hieän nay) toâi phaûi ñi boä nhö vaäy.


baøng baïc phaân taùn moûng traûi khaép moïi nôi, roäng khaép

caûnh vaät hình aûnh tröôùc maét ngöôøi ñöùng nhìn

caûm giaùc söï nhaän bieát qua nguõ quan toång hôïp

hoang mang khoâng phaân ñònh roõ taâm traïng luùc baáy giôø theá naøo


110

kyû nieäm moùn vaät, hình aûnh ñaùnh daáu moät söï kieän caàn ghi nhôù

quang ñaõng saùng suûa, ñeïp trôøi

töï nhieân coù saün töø tröôùc khoâng coù baøn tay con ngöôøi laøm neân

töïu tröôøng nhoùm hoïp laïi taïi tröôøng

yù töôûng ñieàu suy nghó trong ñaàu, khaùi nieäm naûy sinh trong ñaàu


Ñieàn vaøo choã troáng trong caùc caâu cho saün döïa theo baøi ñoïc.

Haøng naêm cöù vaøo luùc trôøi saép laù ngoaøi ñöôøng ruïng ngaäp loái ñi vaø treân

khoâng nhöõng ñaùm maây khaép baàu trôøi, loøng toâi laïi bôûi

nhöõng kyû nieäm cuûa .

Toâi queân theá naøo ñöôïc nhöõng aáy

ñöa toâi ñeán nhöõng khung trôøi . Nhöõng yù-töôûng

aáy toâi chöa laàn naøo ghi leân giaáy vì hoài ñoù toâi khoâng thích vieát vaø ngaøy nay toâi khoâng

nhôù heát. Nhöng moãi laàn thaáy caùnh phöôïng khoâng coøn nöõa, loøng toâi laïi vì

bieát moät naêm saép ñi qua.

Buoåi mai hoâm aáy, moät buoåi mai ñaày vaø gioù laïnh, hai chuùng toâi

treân con ñöôøng daøi vaø heïp ñoù. Con ñöôøng naøy toâi

laém laàn nhöng laàn naøy töï-nhieân toâi thaáy . Caûnh vaät chung quanh toâi ñeàu

thay ñoåi vì luùc aáy trong loøng toâi caûm thaáy voâ cuøng : laàn ñaàâu tieân toâi hieåu

ñöôïc cuûa tình yeâu.

4. Traû lôøi nhöõng caâu hoûi lieân quan ñeán baøi ñoïc.

◼ Caàn nhaéc sinh vieân traû lôøi caâu daøi vaø troïn caâu theo loái vaên taû caûnh, chöù ñöøng vieát

theo loái vaên ñoái thoaïi.

◼ Coù theå theâm yù rieâng ñeå cho caâu vaên boùng baåy.

– Khung caûnh muøa thu theá naøo?

– Nhöõng caûm giaùc gì naåy nôû trong loøng taùc giaû?

– “Nhö caùnh hoa töôi mæm cöôøi ...” laø hình thöùc gì cuûa myõ töø phaùp?

– Noùi “... toâi chöa laàn naøo ghi leân giaáy ... khoâng nhôù heát.” taùc giaû dieãn taû taâm traïng

gì?


111

– Taïi sao taùc giaû thaáy loøng töng böøng roän raõ khi thaáy caùc em nhoû ruït reø döôùi noùn

meï? (Coù ngöôøi cho raèng taïi taùc giaû hôi aùc! Ñaùng leõ thaáy caùc em nhoû ruït reø döôùi

noun meï vì lo laéng thì oâng phaûi thöông, thaáy toäi nghieäp; ñaøng naøy loøng oâng laïi töng

böøng roän raõ! Coù phaûi oâng vui khi thaáy con nít sôï khoâng? [Gôïi yù cuûa moät vò xem qua saùch

naøy.])


Tìm caùc chöõ ñoàng nghóa vaø phaûn nghóa ñöôïc duøng trong baøi ñoïc.

Töø-ngöõ ñoàng nghóa phaûn nghóa

baøng baïc raûi raùc, laõng ñaõng, laùc ñaùc doàn cuïc, thaønh ñoáng, cuoän laïi

caûm giaùc caûm xuùc, nhaän thaáy voâ tri, voâ giaùc, chai cöùng

caûnh vaät caûnh trí, quang caûnh trong loøng, trong noäi taâm

hoang mang lo laéng, sôï seät, öu tö tin töôûng, haêng haùi

kyû nieäm löu nieäm, hoài töôûng, kyù öùc queân laõng, voâ tö löï

quang ñaõng saùng laùng, saùng suûa toái taêm, u aùm, mòt muø

töï nhieân thieân nhieân, saün coù, boãng nhaân taïo, saép ñaët, coù chuaån bò

töïu tröôøng khai giaûng, ñaàu nieân khoaù baõi tröôøng, nghæ heø, cuoái khoaù

yù töôûng caûm töôûng, yù kieán voâ tö, voâ löï

Töø-ngöõ laø chöõ Nho

baøng baïc: baøng ñöùng moät beân; baïc moûng, ít, keùm, traéng, voâ aân, phi nghóa, kim loaïi

saùng

kyû nieäm: kyû gieàng moái, truyeän ghi laïi, söï tích xöa, moät chu kyø 12 naêm, tuoåi taùc, chín

chaén, gheá daøi, töï mình; nieäm töôûng ñeán, van vaùi laâm raâm, ñoïc (chuù) nho nhoû trong

mieäng.

hoang mang: hoang boû khoâng, ñeå cho hö naùt; mang roái raém, laät ñaät, choùng

töïu tröôøng: töïu nhoùm, tôùi; tröôøng choã daïy hoïc, choã luyeän taäp, choã ñaùnh nhau, choã

ñoâng ngöôøi tuï taäp, ruoät (non, giaø)

caûm giaùc: caûm maéc laáy, ñoäng loøng, daùm (noùi, laøm); giaùc bieát nhôø nguõ quan, tænh thöùc,

söøng

quang ñaõng: quang saùng laïn, raïng ngôøi; ñaõng khoâng haïn cheá, khoâng neà neáp, buoâng

lung

yù töôûng: yù loøng daï, tình, töù, loøng öôùc muoán; töôûng nghó ñeán, suy nghó, ngaãm nghó,

nghó nhö theá

töï nhieân: töï nghó veà mình, bôûi mình, thöù lôùp, roõ raøng, chuøa, thôø phöôïng, noái; nhieân

vaäy, phaûi vaäy

caûnh vaät: caûnh cuoäc baøy ra tröôùc maét, coõi, bôø coõi; vaät caây coû, thuù, ñoà ñaïc


112

– Maáy hoâm nay noù bò caûm naëng neân meï noù phaûi muoán cho noù nghæ hoïc. (beänh

caûm) Vì caûm caùi ôn cöùu giuùp caû gia ñình naøng neân naøng cam chòu laøm vôï oâng aáy

ñeå traû ôn. (nhôù ôn)

Ñoù laø moät ngöôøi lính cöùu hoaû quaû caûm; anh ta xoâng vaøo caên nhaø ñang boác chaùy

ñeå cöùu hai ñöùa beù bò keït beân trong. (gan daï)

Thaáy ngöôøi bò hoaïn naïn neân baø ta caûm ñoäng rôi nöôùc maét. (ñoäng loøng)

– (loaïi töø) Con chim meï tha moài veà môùm cho hai chim con vöøa môùi moïc loâng

caùnh.

(tính töø) Luõ chim con möøng rôõ khi thaáy meï chuùng trôû veà. (nhoû, non daïi)

(danh töø) Gia ñình chuùng toâi coù caû thaûy ba ngöôøi con: moät trai hai gaùi. (con caùi)

(ñaïi töø) Meï ôi cho con ñi chôi vôùi maáy ñöùa baïn ñeán tröa con veà, nghe meï. (toâi)

– Giaùc troâng phong caûnh queâ ngöôøi, Non xanh nöôùc bieác thaém töôi tình ñôøi.

(caûnh trí)

Muoán giöõ ñöôïc veû thanh caûnh thì phaûi aên uoáng ñieàu ñoä, taäp theå duïc thöôøng

xuyeân, ñi ñöùng ñieàm ñaïm, aên noùi nheï nhaøng! (ñeïp ñeõ, thanh lòch)

Nhìn thaáy ngöôøi ta khoå cöïc thaät caùm caûnh ñeán cuoäc soáng lam luõ cuûa chuùng toâi

ngaøy xöa. (ñoäng loøng)

Gia ñình oâng aáy ñang chôø giaáy xuaát caûnh ñeå sang ñònh cö taïi Hoa Kyø. (bieân giôùi)

– Baùn trôøi khoâng chöùng, baùn röøng khoâng vaên töï (chöõ vieát)

Hoäi Hoàng Thaäp Töï laø moät toå chöùc nhaân ñaïo chuyeân cöùu ngöôøi hoaïn naïn. (chöõ)

Baøn thôø laø choã thöøa töï maø moãi nhaø Vieät Nam naøo cuõng coù. (thôø phöôïng)

Caâu chuyeän ra sao? Haõy keå heát töï söï ra cho chuùng toâi nghe ñi. (thöù lôùp)

Tröôùc khi traùch ngöôøi thì neân töï xeùt laïi mình xem coù ñieàu gì ñaùng traùch khoâng.

(mình)

Baûo Quoác Töï laø ngoâi chuøa ñöôïc xaây döïng treân baûy traêm naêm nay. (chuøa)

OÂng Naêm khoâng coù con trai neân bò xem ñeán ñôøi oâng laø tuyeät töï. (khoâng coù con

noái doõi)

Caùi naøy vôùi caùi kia cuõng töông töï nhö nhau. (gioáng)

– Chæ coù ñaù môùi voâ tri voâ giaùc, chöù con ngöôøi ai cuõng coù luùc yeáu loøng. (bieát)

Loäc giaùc laøm cao thì goïi laø loäc giaùc giao. (söøng nai)

Hình tam giaùc coù ba caïnh vaø ba goùc coäng laïi thaønh 180 ñoä. (goùc)

Laøm gì maø giôùn giaùc nhö thaèng aên troäm vaäy? (boä sôï seät)

Phaân bieät nghóa cuûa caùc töø ngöõ baét ñaàu baèng vaø :

sa sa suùt, phuø sa (caùt gH) xa xa gaàn, xa xoâi

saùt saùt nhaân, haï saùt xaùt xoâ xaùt, xaùt gaïo

seùt ræ seùt, seùt ñaùnh xeùt xem xeùt,

sieát sieát coå, sieát chaët xieát xieát ñoà, chaûy xieát

sanh sanh ra, sanh soáng xanh xanh xao, trôøi xanh


113

sinh sinh soáng, sinh ra (bc sanh) xinh xinh xaén, xinh ñeïp

song song song, song sinh xong xong xuoâi, ñaõ xong

soâng soâng nuùi, soâng Cöûu Long xoâng xoâng vaøo, xoâng leân

söông söông khoùi, söông mai xöông xöông söôøn, xöông xaåu

ª GV duøng theâm nhöõng chöõ thoâng thöôøng ñeå laøm baøi taäp ngay trong lôùp, nhö saâm–

xaâm, seû–xeû, si–xi, soâ–xoâ, soâi–xoâi, su–xu, sui–xui, söù–xöù, suy–xuy, sung–xung, saén–xaén,

saáu–xaáu, saïch–xaïch, saùch–xaùch saâu–xaâu, saây–xaây, söôùng–xöôùng

6. Ngöõ phaùp:


Baøng baïc laø moät myõ töø ñieäp thanh chæ söï hieän dieän khaép nôi maø khoâng ñònh hình

roõ neùt

Caùnh hoa töôi mæm cöôøi laø hình thöùc nhaân caùch hoaù chæ söï sung söôùng, diuï daøng,

töôi ñeïp

roän raõ tieáng töôïng thanh noùi leân söï naùo nhieät trong loøng hay ngoaïi caûnh

Phaân tích caùch duøng caùc töø loaïi trong baøi.

– trôï töø, coù nghóa kieân trì, lieàu lónh, coá chaáp:

Duø cho côn gioâng baõo cuoäc ñôøi coù hung haõn ñeán ñaâu ñi nöõa anh vaãn yeâu

em.

Duø coù khoù quaù söùc toâi, toâi vaãn coá gaéng.

Ñaõ bieát khoâng laøm ñöôïc maø noù coá.

– laøm ñoäng töø, coù nghóa laø döïa vaøo, noi theo, buoäc cho:

Anh (caên) ù vaøo ñaâu maø noùi vaäy?

Khoâng phaûi laøm theo anh ta.

– keát hôïp vôùi caùc töø khaùc ñeå thaønh nhieàu töø-loaïi khaùc: danh töø, traïng töø:

Moät caên môùi ñöôïc thaønh laäp trong khu vöïc naøy. (danh töø)

Baát chuyeän gì cuõng phaûi baøn vôùi nhau tröôùc roài haõy laøm. (traïng töø)

– traïng töø, coù nghóa laøm sao. Töø-ngöõ naøy do hai tieáng gheùp laïi theá + naøo

[ danh töø, nghóa laø ñôøi, caû thieân haï, nöôùc maét (theá khaáp = khoùc loùc), thay ñoåi,

caùch cuoäc baøy ra, caïo goït; gì ñaâu, theá gì, sao, coù phaûi => Theá naøo: caùch theá

laøm sao.]


– : Caâu gheùp laø moät caâu coù hai meänh ñeà töông ñöông nhau ñöôïc noái baèng

moät lieân töø keát hôïp.

Con ñöôøng naøy toâi ñaõ quen ñi laïi laém laàn laàn naøy toâi töï nhieân thaáy laï.

Cho bieát caâu vaên naøy coù ñieåm gì ñaëc bieät?


114

Ñaây laø loaïi caâu gheùp goàm hai meänh ñeà chính gheùp laïi vôùi nhau baèng lieân töø keát

hôïp.

– :

Haøng naêm vaøo cuoái thu (khi) laù ngoaøi ñöôøng ruïng nhieàu vaø (khi) treân khoâng

coù nhöõng ñaùm maây baøng baïc, loøng toâi laïi nao-nöùc nhöõng kyû nieäm hoang mang cuûa

buoåi töïu tröôøng.

Trong caâu treân ñaây coù ba meänh ñeà: hai phuï (1a & b) vaø moät chính (2). Chöõ khi

trong ngoaëc ñöôïc hieåu ngaàm vì nhö vaäy caâu vaên môùi hay.

Ñaët hai caâu vôùi hình thöùc nhö caâu treân:

– Con gaùi oâng baø aáy toát nghieäp muøa heø naêm roài neân baây giôø ñaõ tìm ñöôïc vieäc laøm

taïi moät beänh vieân gaàn nhaø.

– Nhieàu ngöôøi thích soáng trong vuøng ngoaïi oâ yeân tónh vì khoâng khí trong laønh,

nhöng ngöôïc laïi nhö vaäy laïi quaù xa nôi laøm vieäc.

7. Vieát vaên

Vieát maåu ñoái thoaïi giöõa coâ giaùo vaø baø meï cuûa hoïc sinh môùi tröôùc cöûa lôùp hoïc.

(chaøo coâ giaùo): Thöa coâ giaùo.

(chaøo laïi): Daï, chaøo baùc. Baùc cho chaùu ñi hoïc?

(caàm tay con nhaéc con): Daï. Voøng tay thöa coâ ñi con.

(aáp uùng): Daï, daï... Thöa ... coâ!

(chaøo em beù): Chaøo con. Con gioûi quaù. Con teân gì?

: Daï thöa coâ, con teân Mai

ï (noùi vôùi coâ giaùo): Chaùu noù ruït reø laém. Traêm söï nhôø coâ.

(cöôøi vaø hoûi em beù): Ít böõa coù baïn thì heát ruït reø con haù?

(ruït reø): Daï thöa coâ... thöa coâ... con ... khoâng ... bieát.

(khen em beù roài quay sang noùi vôùi ngöôøi meï): Chaùu ngoan quaù chöù baùc.

(noùi vôùi con roài noùi vôùi coâ giaùo): Daï, ôû nhaø noù laø con uùt neân ai cuõng chieàu noù. Thoâi

con ôû laïi hoïc nghe. Chuùt gaàn tröa meï trôû laïi ñoùn con.

(nhìn theo meï röng röng nöôùc maét): Meï ñi haû. Meï. ...

(vôùi em beù): Chaøo meï ñi con. Ñi vaøo ñaây vôùi coâ. Con seõ coù nhieàu baïn laém,

nhieàu ñoà chôi nöõa.

ù (ngoaùy coå nhìn theo meï, maét röng röng) Meï...!

Buoåi hoïc ñaàu tieân cuûa baïn taïi tröôøng ñaïi hoïc ôû Hoa Kyø.


115

! Baét ñaàu töø baøi Laù Ruïng trôû ñi, chuùng toâi soaïn theo chöông trình

daønh cho lôùp trình ñoä cao caáp. Do ñoù caùch trình baøy seõ khaùc vôùi caùc baøi tröôùc. Tuyø quyù

vò löïa choïn coù theå söûa ñoåi ñeå phuø hôïp vôùi trình ñoä sinh vieân.

GV caàn nhaán maïnh cho sinh vieân nhöõng ñieåm trong baøi naøy:

◼ Ñaây laø moät baøi vaên taû caûnh nhöng taùc giaû kheùo leùo nhaân caùch hoaù nhöõng chieác laù

baèng caùch cho chuùng nhöõng caûm xuùc nhö con ngöôøi ñang chöùng kieán caûnh chia ly

ñoù.

◼ Trong baøi moâ taû nhieàu loaïi caûm xuùc khaùc nhau. Ñoù laø tuyø theo quan nieäm, hoaøn

caûnh, taâm traïng cuûa töøng ngöôøi tröôùc cuøng moät caûnh vaät.

◼ Trong cuøng moät hoaøn caûnh maø moãi chieác laù laïi coù moät caûm xuùc rieâng laø vì chæ coù

nhöõng ai ñang ñau khoå môùi thoâng caûm ñöôïc noãi ñau khoå cuûa keû khaùc.

◼ Caâu cuoái cuøng cuûa baøi naøy mang tö töôûng hö voâ. Khoâng chaïy theo ngoaïi caûnh, maø

phaûi luoân luoân giöõ taâm hoàn thanh thaûn tröôùc moïi bieán chuyeån cuûa cuoäc ñôøi.

Laù ruïng

Trôøi cuoái ñoâng

. Moät luoàng gioù laïnh : maáy chieác laù

ruïng.

Moãi chieác laù ruïng coù moät rieâng, moät

rieâng, moät caûm giaùc rieâng. Coù chieác töïa muõi teân

nhoïn töï caønh caây rôi xuoáng ñaát nhö cho

xong chuyeän, cho xong moät ñôøi

, khoâng , khoâng . Coù

chieác nhö con chim bò maáy voøng treân khoâng,

roài leân hay giöõ cho

chaäm tôùi luùc naèm phôi treân maët ñaát. Coù nhieàu laù

ñuøa bôõn, , vôùi laøn gioù

thoaûng, nhö thaàm baûo raèng söï ñeïp cuûa vaïn vaät chæ ôû

hieän taïi: caû moät thôøi quaù khöù daøi cuûa chieác

laù treân caønh caây khoâng baèng vaøi giaây bay löôïn neáu söï

bay löôïn aáy coù veû ñeïp neân thô. Coù chieác laù nhö ø, roài khi gaàn

maët ñaát, coøn caát mình muoán bay trôû leân caønh. Coù chieác laù ñaày aâu-yeám rôi baùm vaøo moät

boâng hoa thôm, hay ñeán moät ngoïn coû xanh meàm maïi.


116

Moãi chieàu laù ruïng laø moät cho moät . Vaäy thì söï bieät-ly khoâng

phaûi chæ coù moät nghóa buoàn raàu . Sao ta khoâng ngaém söï bieät-ly theo taâm-hoàn

moät chieác laù nheï-nhaøng rôi?

Khaùi Höng (baùo Phong Hoaù soá 171)

Key terms

bieåu hieän to show, manifest, depict

buoàn voâ haïn exceedingly sad

caém phaäp to pierce into (the ground)

caûnh bieät-ly valedictory scene

coá göôïng try weakly to raise

daèng-daëc persistently lengthy

do döï to hesitate, to be reluctant

khoan-khoaùi to be elate

khoå-sôû miserable

laïnh luøng coldly, dispiriting

laûo ñaûo to stagger, reel, totter

linh hoàn soul, spirit

môn-trôùn to caress

muùa may gesticulate

ngaàn-ngaïi to falter, reluctant

ngoi ñaàu to raise one’s head

nheï-nhaøng lightly, gently

nhuoäm maøu to dye, color

sôï haõi to be fearful, frigtened

taâm tình innermost feeling

thaêng baèng balance, equilibrium

thaûn nhieân indifferent

thoaûng qua (of wind) gently blow

thöông tieác to grieve

vaån vô aimless(ly), purposeless(ly)

vaøng uùa withering yellow

1. Giôùi thieäu:

Vaên theå: Cho bieát baøi ñoïc thuoäc loaïi gì? Baøi naøy vieát theo loái vaên taû caûnh, nhöng

taùc giaû ñaõ nhaân caùch hoaù moät caùch kheùo leùo töøng chieác laù rôi vôùi moãi phong caùch

rieâng, coù caûm xuùc rieâng vaø taâm hoàn rieâng.

Xuaát xöù: Ñaây laø baøi vieát coù nhan ñeà Laù Ruïng vieát treân baùo Phong Hoaù soá 171 cuûa

taùc giaû Khaùi Höng

Taùc giaû: (vieát vaén taét) Khaùi Höng sinh naêm1896 taïi laøng Coå Am, huyeän Vónh Baûo,

tænh Haûi Döông vaø maát naêm 1947. Teân thaät cuûa oâng laø Traàn Khaùnh Giö. Chöõ Khaùi

Höng laø do hai tieáng Khaùnh Giö ñoåi laïi. Laø moät caây buùt trong nhoùm Töï Löïc Vaên

Ñoaøn, oâng saùng taùc nhieàu truyeän ngaén vaø truyeän daøi ñaêng treân baùo Phong Hoaù

Ngaøy Nay.

Khaùi Höng raát am töôøng taâm lyù nam nöõ thanh nieân neân oâng löu taâm ñeán vieäc baøi tröø

huû tuïc trong gia ñình Vieät Nam. Khaùi Höng laø moät Alfred de Musset cuûa thanh nieân nam

nöõ Vieät Nam thôøi aáy.


Giaûi thích:

(1) Caùc chöõ khoù:


117

bieåu hieän söï ñeå loä ra beân ngoaøi ñeå ngöôøi ta coù theå nhìn thaáy ñöôïc

buoàn voâ haïn noãi buoàn keùo theo sau maøu laù uùa khieán ngöôøi voán coù taâm traïng buoàn

laïi caøng buoàn theâm. Coù bieát chaêng ñoù chính laø noãi loøng cuûa ngöôøi nhìn caûnh.

caûnh bieät-ly giôø phuùt chöùng kieán söï chia ly vónh vieãn

coá göôïng thu heát taøn löïc ñeå nhoåm leân hay bieåu loä cöû chæ naøo ñoù

daèng-daëc laâu daøi töôûng chöøng khoâng döùt. Khi noùi ñeán daèng daëc laø coù yù chôø ñôïi

khoâng an

do döï thaùi ñoä khoâng döùt khoaùt tröôùc moät vieäc caàn coù quyeát ñònh nhanh choùng vaø

chính xaùc

khoan-khoaùi traïng thaùi maø trong taâm trí thaáy vui, thích, nheï nhaøng vaø thích thuù

khoå-sôû söï daèn vaët trong taâm hoàn khieán cho ñaàu oùc caûm thaáy nhö bò haønh haï

laïnh luøng thaùi ñoä khoâng thaân thieän hay thôø ô ñoâi khi ñeán taøn nhaãn

laûo ñaûo khoâng vöõng, nghieâng ngaû nhö muoán teù ngaõ hay rôi ruïng

linh hoàn phaàn tinh anh cuûa con ngöôøi; phaàn voâ hình khoâng theå caàm naém

môn-trôùn haønh ñoäng vuoát ve leân vaät gì moät caùch nheï nhaøng vaø chaàm chaäm

muùa may haønh ñoäng khua chaân muùa tay moät caùch baát thöôøng

ngaàn-ngaïi taâm traïng e deø khoâng muoán laøm, noùi hay coù phaûn öùng tröôùc söï vieäc gì

nheï-nhaøng traïng thaùi thö thaû vaø khoan khoaùi veà tinh thaàn hoaëc vaät theå ít troïng löôïng

nhuoäm maøu ngöôøi coù taâm traïng buoàn nhìn laù caây ñoåi maøu laïi cho raèng trôøi ñaát

nhuoäm maøu

ruït-reø taâm traïng nhuùt nhaùt vaø coù yù sôï seät khoâng daùm laøm gì, noùi gì hay phaûn öùng gì

sôï haõi taâm traïng khoâng oån ñònh tröôùc söï nguy hieåm hay khoù khaên hoaëc tröôùc söï ñe

doïa ñeán tính maïng

taâm tình noãi loøng rieâng cuûa moãi ngöôøi, cuûa moãi linh hoàn

thaêng baèng söï caân ñoái giöõa hai löïc, giöõa tinh thaàn vaø söùc löïc, giöõa hai troïng löôïng,

thaûn nhieân thaùi ñoä voâ tö tröôùc nhöõng ñoåi thay hay haønh ñoäng cuûa keû khaùc

thoaûng qua laøn gioù thoåi löôùt qua moät caùch nheø nheï.

thöông tieác söï tieác nuoái do coùù caûm tình saâu ñaäm ñoái vôùi ai, vieäc gì hay vaät gì

vaån vô khoâng chuû ñích, khoâng muïc tieâu, khoâng coù thaùi ñoä, khoâng coù yù veà baát cöù

ñieàu gì

vaøng uùa laù töø maøu xanh luïc ñoåi sang maøu vaøng goïi laø uùa, ñi vaøo tình traïng laù khoâ

daàn

(2) Myõ töø phaùp: Baøi taû caûnh, hay chính xaùc hôn, taû caây coái neân taùc giaû duøng moät soá

hình thöùc myõ töø phaùp nhö:

a) nhaân caùch hoaù: moät linh hoàn rieâng, taâm lyù rieâng, caûm giaùc rieâng;

b) töôïng hình: laûo ñaûo maáy voøng, coá göôïng ngoi ñaàu leân; sôï haõi ngaàn ngaïi, b) töôïng

hình: caém phaäp xuoáng ñaát, ñuøa bôõn muùa may, môn trôùn ngoïn coû xanh;

c) aån duï: moãi chieàu laù ruïng bieåu hieän cho moät caûnh bieät ly.

(3) Ñieån tích: Baøi naøy khoâng coù ñieån tích naøo

. Boá cuïc:


118

(1) Baøi ñoïc coù maáy phaàn? Caùc phaàn trong baøi? Baøi naøy coù theå chia laøm ba phaàn:

– Phaàn moät töø Trôøi cuoái ñoâng ... maáy chieác laù ruïng moâ taû thôøi gian vaø söï vieäc xaûy ra.

– Phaàn hai töø Moãi chieác laù ... ngoïn coû xanh meàm maïi. Phaàn naøy coù theå chia laøm boán

tieåu phaàn: moãi tieåu phaàn moâ taû moät caùch rieâng veà caùch moãi chieác laù rôi.

– Phaàn ba töø Moãi chieàu laù ruïng ... moät chieác laù nheï nhaøng rôi? Taùc giaû xem söï ruïng

laù laø hình aûnh bieät ly vaø ñaët vaán ñeà neân quan nieäm theá naøo cho ñuùng tröôùc caûnh bieät ly

ñoù.

(2) Caùc töø-ngöõ chuyeån yù: Ñaây laø moät baøi taû caûnh tuyeät vôøi nhöng khoâng duøng töø

chuyeån yù naøo. Ngöôïc laïi taùc giaû duøng loái laëp laïi moät caùch coù chuû yù ñeå taïo cho ngöôøi

ñoïc moät aán töôïng maïnh veà taâm traïng cuûa ngöôøi vieát thay ñoåi tröôùc töøng chieác laù rôi.

Chæ coù ñoaïn cuoái vôùi Vaäy thì... laø töø chuyeån yù ñeå ñi ñeán keát luaän.

Ñaïi yù baøi naøy laø gì? Ñaïi yù baøi naøy moâ taû caûnh laù ruïng vaøo cuoái ñoâng, taïo moâi

tröôøng cho taùc giaû laø ngöôøi coù taâm hoàn voán buoàn baõ caûm thaáy buoàn hôn.

Chuû ñích baøi ñoïc coù gì ñaëc bieät? Chæ maáy chieác laù ruïng vaøo cuoái ñoâng ñöôïc taùc giaû

mo taû raát linh ñoäng vaø taøi tình.


Noäi dung:

(1) Veà yù töôûng, baøi naøy coù ñieåm gì noåi baät? Taùc giaû coù oùc nhaän xeùt raát tinh vi vaø saéc

beùn, ñoàng thôøi taùc giaû ñöa vaøo ñoù haàu nhö taát caû nhöõng caûm xuùc veà cuoäc soáng qua

caùch ruïng cuûa moãi chieác laù: voâ taâm, döùt khoaùt, bi luî, hoaøi coå, tieác nuoái, thanh thoaùt, sôï

haõi, ruït reø. Vaø cuoái cuøng laø thaùi ñoä veà söï bieät ly. Coù neân bi luî hay vui veû chaáp nhaän?

(2) Caùch moâ taû theá naøo? Lôøi vaên raát nheï nhaøng, giaûn dò, roõ raøng nhöng chöùa ñaày

tình caûm, vôùi nhöõng taâm traïng raát “ngöôøi”.

(3) Keát caáu cuûa baøi ñoïc ra sao? Baøi vieát tuy ngaén nhöng keát caáu raát chaët cheõ, raønh

maïch. Boá cuïc raát phaân minh: coù phaàn giôùi thieäu quang caûnh chung vaø thôøi gian. Keá

ñeán laø dieãn bieán söï vieäc vaø sau cuøng laø keát luaän vôùi phaàn ñaët vaán ñeà ñeå giaûi quyeát söï

kieän vöøa neâu treân baèng yù kieán caù nhaân baèng caùch hoûi. Moät hình thöùc traû lôøi raát teá nhò.


(1) YÙ töôûng cuûa baøi boäc loä gì? YÙ töôûng baøi naøy mang naëng tính caùc trieát lyù soáng.

Qua nhaän xeùt cuûa töøng chieác laù rôi, taùc giaû phaân ra ñöôïc nhieàu loaïi caûm xuùc vaø loái suy

nghó khaùc nhau veà cuøng moät söï vieäc. Taùc giaû coá giöõ thaùi ñoä khaùch quan tröôùc dieãn bieán

cuûa söï vieäc.

(2) Pheâ bình yù töôûng:

– YÙ töôûng neâu trong baøi theá naøo? YÙ töôûng trong baøi thaät saâu saéc vôùi nhöõng nhaän

xeùt raát tinh teá vaø chính xaùc.


119

– YÙ töôûng cuûa taùc giaû theá naøo? Taùc giaû laø moät ngöôøi coù oùc quan saùt raát nhaïy beùn.

Ngoaøi ra taùc giaû cuõng bieåu loä ngay taâm traïng mình trong phaàn môû ñaàu: ... vaøng uùa

nhuoäm maøu buoàn voâ haïn. Phaûi chaêng taùc giaû cuõng bò dao ñoäng bôûi ngoaïi caûnh neân môùi

thoát leân lôøi nhö theá!

– Taùc giaû coù khuynh höôùng gì? Coù leõ taùc giaû coù khuynh höôùng laõng maïn. Maëc daàu

caûnh vui buoàn laø tuyø thuoäc vaøo taâm traïng cuûa moãi ngöôøi nhöng tröôùc caûnh laù ruïng taùc

giaû khoâng khoûi buøi nguøi vaø lieân töôûng ñeán nhöõng hình aûnh khaùc nhau khi con ngöôøi

phaûi lìa ñôøi.


– Veà caùch duøng chöõ: Taùc giaû duøng chöõ ñôn giaûn nhöng raát gôïi hình vaø gôïi caûm

xuùc. Gôïi hình nhö: caém phaäp xuoáng, coá göôïng ngoi ñaàu leân, giöõ thaêng baèng, laûo

ñaûo; gôïi caûm caûm xuùc nhö : do döï vaån vô, nheï nhaøng khoan khoaùi, sôï haõi, ngaàn

ngaïi, ruït reø. Nhöõng töø-ngöõ naøy raát thoâng duïng nhöng trong baøi naøy chuùng coù taùc

duïng raát maïnh.

– Lôøi vaên theá naøo? Lôøi vaên tuy moäc maïc, thanh nhaõ nhöng ñoïc leân nghe raát chaûi

chuoác. Gioïng vaên raát troâi chaûy, ñöa ngöôøi ñoïc töø caûm xuùc naøy ñeán caûm xuùc khaùc moät

caùch vöøa baát ngôø vöøa nheï nhaøng.

– Caùch ñaët caâu coù phuø hôïp khoâng? Chieàu daøi moãi caâu raát vöøa vaën: khoâng quaù daøi,

khoâng quaù ngaén. Ngöôøi ñoïc khoâng caàn phaûi “nghæ hôi” khi ñoïc heát moät caâu neân khoâng

caàn ñeán caùc caâu ngaén ñeå “laáy hôi” laïi.

– Caùch chaám caâu coù chính xaùc khoâng, ñuùng choã khoâng? Taùc giaû chaám caâu raát hay.

Laïi duøng daáu hai chaám ñeå khoûi phaûi noùi theâm röôøm raø maø coù theå thay theá cho nhöõng

töø chuyeån yù. Caùch duøng daáu phaåy cuûa taùc giaû cuõng raát hay, caøng taïo cho lôøi vaên khuùc

chieát hôn, roõ raøng hôn vaø ñoàng thôøi khieán cho lôøi vaên maïnh hôn veà hình thöùc nhöng

vaãn giöõ veû nheï nhaøng veà noäi dung.

4. Keát luaän

Nhaän xeùt toång quaùt toaøn baøi naøy veà noäi dung laãn hình thöùc:

Noùi moät caùch toång quaùt veà noäi dung baøi naøy phaûn aûnh trung thöïc taâm traïng cuûa con

ngöôøi tröôùc moät söï vieäc xaûy ra tröôùc maét: taâm traïng theá naøo thì caûnh ra theá ñoù. Veà

hình thöùc baøi vieát ngaén goïn, nhöng suùc tích, lôøi vaên nheï nhaøng maø coù theå chöùa ñöïng

ñöôïc yù töôûng doài daøo.

5. Vieát vaên:

Haõy nhaân caùch hoaù hai chieác laù treân caønh caây phong vaøo luùc trôøi saép vaøo thu.

Chuùng laø ñoâi baïn thaân töø khi môùi chaøo ñôøi. Noùi leân taâm traïng lo aâu khi nghó ñeán nhöõng

ngaøy cuoái thu, luùc chuùng saép phaûi chia tay vaø cuõng laø thôøi gian vónh bieät coõi ñôøi. Ñaët

cho moãi chieác laù moät caùi teân.


120

(nhìn trôøi): Chò Thaån ôi, hoâm nay sao gioù hôi laønh laïnh chò nhæ?

(nhìn Thô thôû daøi): Laïnh laø phaûi, thu saép ñeán nôi roài em khoâng thaáy sao?

(khoâng hieåu): Thu thì thu, côù sao chò laïi thôû daøi?

(giaûi thích): Em khoâng bieát gì caû. Saép ñeán thu töùc laø luùc chuùng mình saép phaûi töø

giaõ coõi ñôøi naøy ñeå veà vôùi caùt buïi. Chuùng ta seõ vaøng uùa, ruïng xuoáng ñaát, roài khoâ vaø

tan raõ ra.

(hieåu ra): Vaäy haû chò? Coù caùch naøo chuùng ta coù theå keùo daøi theâm thôøi gian ñeå

soáng vôùi ñôøi khoâng haû chò? Chò noùi cho em bieát vôùi.

(keå leå): Khoâng ñöôïc ñaâu em ôi. Coù sinh thì coù dieät em ôi. Chuùng ta chaøo ñôøi

vaøo muøa xuaân, traûi qua muøa heø ñaày vui thuù. Baây giôø laø muøa thu thì chuùng ta cuõng

saép taøn theo. Hoài chò môùi chaøo ñôøi chò coù nghe baø laõo Dieäp keå cho chò hay raèng

baø ñöôïc may maén soáng ñeán cuoái ñoâng môùi lìa ñôøi. Baø thaáy reùt buoát vaø khoå sôû voâ

cuøng. Cho neân baø noùi vôùi chò, thaø raèng mình boû ñi sôùm coøn hôn laø phaûi soáng giaø,

laïnh leõo, coâ ñôn nhö vaäy. Chò caøng nhôù lôøi baølaõo chò caøng thaáy sôï: chò thích ôû naùn

laïi ñeå bieát theâm veà muøa ñoâng ra sao, nhöng chò cuõng sôï laïnh vaø coâ ñôn laém.

(lo laéng): Theo chò noùi nhö vaäy nghóa laø chuùng ta tröôùc sau gì cuõng phaûi ñi vaøo

cuoái muøa thu naøy roài hay sao? (Thô rôm rôùm nöôùc maét)

(an uûi): Ñuùng roài, em nhìn laïi em xem. Boä em töôûng em coøn treû hay sao?

(thaéc maéc): Ñuùng vaäy. Môùi tuaàn tröôùc em thaáy em coøn töôi môn môûn ñaây maø

baây giôø sao mình maåy em noåi maøu vaøng vaäy naøy.

(thôû daøi giaûi thích): Thôøi gian ñoù em aï. Noù taøn nhaãn laém em ôi. Noù huyû ñi caùi

tuoåi xuaân cuûa chuùng mình nhanh laém.

(sôï haõi khoùc loùc): Chò ôi, em sôï laém. Em sôï caûnh phaûi rôi xuoáng ñaát ñeå roài thaân

theå chuùng ta bò chaø ñaïp, giaøy xeùo leân chaúng coøn gì. Hu ... hu ... hu....

(voã veà nhöng buøi nguøi): Thoâi ñöøng khoùc em ôi. Sinh ra laøm kieáp laù thì phaûi

chòu vaäy thoâi.

(caøng khoùc lôùn): Em sôï laém, em sôï laém. Chò ôi, em sôï laém. Cha ôi, meï ôi, con sôï

laém. Con khoâng muoán ñi ñaâu heát meï ôi, cha ôi. Chò Thaån ôi. Hu ... hu ... hu ...

Moät côn gioù maïnh thoåi qua, vaøi chieác laù treân caây buoâng tay lìa caønh, naèm laên loùc treân

maët ñöôøng. Ñoâi baïn cuøng nhìn xuoáng vaø roài nhìn nhau. Moãi ngöôøi theo ñuoåi yù nghó

rieâng trong ñaàu, boãng caû hai baát giaùc caát tieáng thôû daøi:

vaø (cuøng keâu leân thaûng thoát): Caûnh bieät ly sao

buoàn theá!

Taâm traïng cuûa baïn khi xa nhaø laàn ñaàu tieân.

Caûnh ñoài thu


121

Baøi cuûa Vuõ Troïng Phuïng, moät nhaø vaên taû chaân noåi tieáng.

Trong baøi naøy caàn nhaán maïnh:

◼ Toå chöùc Hoäi Baûo Anh laø cô quan töø thieän chuyeân nuoâi nhöõng ñöùa treû moà coâi vì bò

cha meï chuùng boû rôi hoaëc vì chieán tranh, thieân tai, hoaëc cha meï chuùng qua ñôøi.

◼ Caùch “chuyeån aâm” cuûa tieáng Vieät töø tieáng Phaùp nhö baø sô/xô. Tìm moät soá thí duï

khaùc:

(ba) me meøre (ñöôøng) raày rail loáp (xe) enveloppe

bia bieøre ga (xe löûa) gare soong casserole

ca (moã) cas boong (taøu) pont oâ-toâ automobile

◼ Trong baøi naøy baø sô laø do chöõ sœur ñöôïc ghi thaønh. Rieâng trong Nam coøn coù caùc töø

“baø phöôùc” hay “dì phöôùc” ñeå chæ caùc vò nöõ tu giaøu loøng töø-thieän naøy.

◼ Khaûo saùt kyõ veà caùch vieát moät baøi töï thuaät ra sao.

◼ Quan nieäm “sinh ra ñôøi döôùi moät ngoâi sao xaáu” coù phaûi laø theo thuyeát ñònh meänh

khoâng?

◼ Thaûo luaän veà “söï an baøi” hay “nghieäp” hoaëc “con ngöôøi coù soá maïng” neáu ñöôïc.

◼ Khuyeán khích sinh vieân tìm thaáy xem coù ñieàu gì khaùc thöôøng trong baøi naøy: loái noùi

cuûa moät ñöùa treû 12 tuoåi coù saâu saéc nhö cuûa moät ngöôøi lôùn khoâng?

◼ “Baét tay ngang traùn” laø cöû chæ cuûa löùa tuoåi naøo?

◼ Nhaân vaät trong baøi coù ñoøi hoûi quaù ñaùng khoâng: “thöông haïi vì boån phaän... khoâng ...

theo leõ töï nhieân” coù thích hôïp khoâng?

◼ Chöõ “gia ñình” cuûa nhaân vaät trong baøi coù thaät söï ñöôïc hieåu theo caùch ngöôøi lôùn hay

cuûa moät ñöùa treû?

◼ Thaûo luaän veà giaác moäng cuûa tuoåi treû laø gì?

Moät Ñöùa Beù Moà Coâi

Toâi sinh ra ñôøi döôùi moät . Khi haõy coøn ôû caùi tuoåi maø nhöõng ñöùa treû

khaùc ñöôïc , rieâng toâi laø ñöùa beù moät mình phaûi chòu

nhieàu

Boá meï toâi qua ñôøi töø tröôùc khi toâi coù ñuû ñeå

nhaän thaáy raèng khoâng coù boá meï laø ñieàu raát ñau khoå. Ñeán

khi toâi ñaõ ñöôïc möôøi hai tuoåi roài, toâi haõy coøn soáng soùt vì

caùi hoäi maø xaõ hoäi ñaõ laäp ra ñeå

nhöõng ñöùa treû khoâng boá meï, trong soá ñoù coù toâi. Nhö

theá caû caùi tuoåi treû cuûa toâi ñaõ troâi beân nhöõng caùi ñaàu xanh

cuøng moät nhö toâi, döôùi cuûa nhöõng

thaät ñaáy, nhöng chæ bieát

chuùng toâi vì , chöù khoâng bieát yeâu chuùng toâi theo , moät ñieàu raát

quyù vaø moät ngöôøi khoâng theå naøo caàu ñöôïc ôû moät ngöôøi û vôùi mình.


122

Khoâng bao giôø toâi queân nhöõng buoåi hoïc moät caùch ñaùng chaùn, nhöõng böõa aên

å, nhöõng giôø ñi nguû theo tieáng troáng maø caû maáy traêm ñöùa chuùng toâi leân

giöôøng, , khoâng phaûi ñeå yeân nghæ, khoâng phaûi ñeå nguû, khoâng phaûi

ñeå ñöôïc höôûng nhöõng cuûa tuoåi treû, nhöng maø laø ñeå , ñeå ,

ñeå cuoäc ñôøi cuûa nhöõng ñöùa treû coù boá coù meï, ñöôïc hieåu roõ

nghóa chöõ “ ”. ....

Vuõ Troïng Phuïng

Gioâng Toá, Tuyeån Taäp Vuõ Troïng Phuïng, taäp 1,

nxb Vaên Hoïc Haø Noäi, 1987:297-298

Key terms

aüm beá to carry in one’s arms

baét tay ngang traùn to think hard

baø sô a Catholic sister

boån phaän duty

chieàu-chuoäng to be lenient toward someone

eâm aû tranquil, peaceful, bucolic, idyllic

gia ñình family

giaác moäng a dream

giaàu loøng töø-thieän kind-heartedness

hoäi Baûo Anh Orphanage

kham khoå poverty-stricken, short of

necessities

khao khaùt eagerly desirous

khoâng maùu muû not a relative, not akin

leõ töï-nhieân the matter of course

naâng-niu to take a loving care of

ngoâi sao xaáu an unlucky star

noãi gian lao gruelling difficulty

nuoâi-naáng to raise with great care

soá phaän a fate, destiny

söï saên soùc care for, tend

theøm thuoàng to covet, eagerly wish for

thöông haïi to feel pity for someone

töø-thieän charitable, charity

trí khoân wisdom, cleverness

tuûi thaân to feel self-pity

xoùt phaän to cry for one’s fate

1. Giôùi thieäu:

Baøi naøy goàm coù ba phaàn, goàm:

Phaàn moät töø Toâi sinh ra ñôøi ... noãi gian lao. Taùc giaû töï giôùi thieäu mình vôùi söï töï

nhaän mình coù soá phaän haåm hiu.

Phaàn hai töø Boá meï toâi ... khoâng maùu muû vôùi mình. Noùi leân söï khao khaùt ñöôïc coù

cha meï vaø söï maëc caûm moà coâi cuûa mình.

Phaàn ba töø Khoâng bao giôø ... gia ñình. Noùi leân söï giaèn vaët cuûa noäi taâm trong luùc

soáng vôùi caùc baïn ñoàng trang löùa trong Hoäi Baûo Anh.

Vaên theå: Ñaây laø baøi vaên töï thuaät. Taùc giaû baøy toû söï tin töôûng vaøo ñònh meänh khi

cho raèng moãi ngöôøi sinh ra coù moät vì sao chieáu maïng. Vaø vì sao cuûa oâng thì khoâng

ñöôïc toát ñeïp.

Xuaát xöù: Baøi naøy trích trong taùc phaåm Gioâng Toá cuûa Vuõ Troïng Phuïng, moät nhaø vaên

chuyeân vieát phoùng söï vaø truyeän xaõ hoäi.

Taùc giaû: (vieát vaén taét) Vuõ Troïng Phuïng nguyeân quaùn laøng Haûo, huyeän Myõ Haøo, tænh


123

Höng Yeân (nay thuoäc Haûi Höng) nhöng sanh taïi Haø Noäi.

Töø thuôû nhoû Vuõ Troïng Phuïng ñaõ coù naêng khieáu ngheä thuaät, gioûi veõ, bieát ñaùnh ñaøn

nguyeät, soaïn tuoàng caûi löông vaø laøm thô. Naêm 16 tuoåi thi vaøo tröôøng sö phaïm khoâng

thaønh neân phaûi tìm vieäc laøm tö: thö kyù ñaùnh maùy, ñöôïc hai naêm thì thaát nghieäp vì toäi

duøng giôø coâng ñaùnh maùy baûn thaûo rieâng vaø vì aûnh höôûng cuoäc khuûng hoaûng kinh teá

1929-33.


Giaûi thích:


aüm beá tieáng gheùp: aüm ‘boàng hai tay ngöôøi hay vaät gì tröôùc maët vôùi veû naâng niu’;

beá ‘bieán caùch cuûa ‘bôï’ duøng hai tay naâng leân va ø ñöa ñi

baét tay ngang traùn moät trong hai caùnh tay ñaët ngang treân traùn, cöû chæ suy nghó raát

moâng lung cuûa ngöôøi lôùn khi phaûi tìm caùch giaûi quyeát vaán ñeà gì quan troïng

baø sô baø phöôùc, dì phöôùc, nöõ tu theo ñaïo Thieân Chuùa laøm vieäc thieän nguyeän trong

caùc toå chöùc xaõ hoäi.

boån phaän phaàn vieäc cuûa baûn thaân cuûa moãi ngöôøi caàn chu toaøn

chieàu-chuoäng söï laøm theo yù cuûa ngöôøi khaùc muoán

eâm aû caûnh thanh vaéng, hieàn hoaø vaø maùt meû, thöôøng thöôøng vaøo buoåi chieàu hay luùc

trôøi saép toái

giaác moäng söï mô veà ñieàu gì muoán ñaït ñöôïc trong töông lai

giaàu loøng töø-thieän ñaày tình thöông ngöôøi khaùc, saün saøng hy sinh coâng söùc hay tieàn

cuûa ñeå giuùp ñôõ keû khaùc.

hoäi Baûo Anh Hoäi töø thieän thöôøng do chính quyeàn vaø caùc ngöôøi haûo taâm hoã trôï veà

taøi chaùnh nhöng do tö nhaân ñieàu haønh vaø chòu traùch nhieäm

kham khoå kham, bieán caùch cuûa ‘cam’ raùng chòu, gaùnh chòu, khoå ‘söï daèng vaët, ñau

ñôùn veà tinh thaàn’; nghóa chung ‘söï cam chòu noãi ñau khoå cuûa ai’

khoâng maùu muû khoâng baø con thaân thieát, khoâng phaûi ruoät thòt, khoâng coù moái lieân heä

gia toäc naøo

leõ töï-nhieân ñieàu xaûy ra khoâng do con ngöôøi saép xeáp tröôùc

naâng-niu söï chaêm soùc moät caùch chu ñaùo vaø dòu daøng cuûa ngöôøi lôùn ñoái vôùi treû em

hay cuûa treû em ñoái vôùi caùc ñoà chôi maø chuùng öa thích

ngoâi sao xaáu Ñaây laø yù möôïn cuûa thaønh ngöõ Phaùp coù nghóa laø moãi ngöôøi ñeàu coù soá

meänh – moïi chuyeän may ruûi ñeàu taïi do soá trôøi ñònh.

noãi gian lao söï vieäc gaây ra cho ai phaûi chòu cöïc veà theå chaát vaø khoå veà tinh thaàn


124

nuoâi-naáng nuoâi ‘cho aên uoáng vaø daïy doã neân ngöôøi’; naáng ‘chaêm soùc, naâng niu’ do

tình thöông cuûa ngöôøi chaêm soùc

soá phaän phaàn soá cuûa moãi ngöôøi. Theo thuyeát ñònh meänh, moãi ngöôøi sinh ra ñeàu coù

söï “an baøi” nghóa laø taát caû ñeàu ñöôïc saép ñaët tröôùc. Caù nhaân ñoù chæ coøn bieát soáng

moät caùch thuï ñoäng cho heát cuoäc ñôøi.

söï saên soùc saên ‘saên ñoùn’ cöû chæ voàn vaõ; soùc ‘troâng coi’; söï saên soùc ‘troâng coi ai hay

vieäc gì vôùi tinh thaàn tích cöïc vaø taän tình

theøm thuoàng theøm ‘söï khao khaùt veà vaät chaát’; thuoàng ‘tieáng ñeäm theâm vaøo chöõ

theøm

thöông haïi ruû loøng thöông khi thaáy keû khaùc laâm vaøo hoaøn caûnh buoàn, khoå, ngheøo

tuùng, bô vô, hay maát heát ngöôøi thaân trong gia ñình vì bieán coá naøo ñoù

töø-thieän töø ‘loøng thöông keû khaùc’; thieän ‘caùi toát, loøng toát’. Ngöôøi coù loøng töø thieän

tröôùc heát baûn thaân phaûi coù yù toát vaø ban boá cho keû khaùc’

trí khoân trí oùc cuûa ngöôøi bieát nhaän ñònh phaûi traùi, hay dôû, xaáu toát laø gì ñeå coù thaùi

ñoä hay haønh ñoäng thích hôïp vaø chính xaùc.

tuûi thaân maëc caûm thua suùt ngöôøi khaùc vì nhieàu lyù do. Trong baøi taùc giaû tuûi thaân vì

caûm thaáy thua baïn beø cuøng trang löùa vì thieáu cha meï vaø phaûi soáng trong hoäi Baûo

Anh.

xoùt phaän laáy laøm chua xoùt, ñau khoå vì soá phaän keùm may maén, baát haïnh vaø moà

coâi

(2) Myõ töø phaùp. Trong baøi naøy coù moät soá hình thöùc myõ töø phaùp nhö

a) AÅn duï: ngoâi sao xaáu: soá phaän baát haïnh;

b) Hoäi yù: nhöõng caùi ñaàu xanh (coøn goïi laø nhöõng maùi ñaàu xanh): nhöõng tuoåi thô

voâ toäi, nhöõng ñöùa treû coøn quaù nhoû daïi chöa theå töï soáng moät mình ñöôïc;

c) thaønh ngöõ: ngöôøi maùu muû (trong ‘maùu muû ruoät thòt’), ngöôøi khoâng baø con thaân

thích; baét tay ngang traùn: suy nghó raát moâng lung; haèng haø sa soá (soá caùt soâng Haèng):

nhieàu voâ haïn, khoâng theå ñeám ñöôïc d) töôïng hình: chieàu chuoäng, naâng-niu, aüm beá

(3) Ñieån tích : Trong baøi naøy khoâng coù ñieån tích naøo

Boá cuïc: Baøi ñoïc coù maáy phaàn? Baøi naøy ñöôïc chia laøm ba phaàn:

Phaàn I: Taùc giaû töï giôùi thieäu mình vôùi lôøi taâm söï veà tình caûm moà coâi cuûa mình.

Phaàn II: Khai trieån phaàn giôùi thieäu baèng nhöõng chi tieát veà caùch soáng cuûa taùc giaû.

Phaàn III: Taâm traïng ñau buoàn cuûa taùc giaû vaø nhöõng khaéc khoaûi trong noäi taâm cuûa

mình.

(1) Caùc töø-ngöõ chuyeån yù Taùc giaû söû duïng nhöõng töø ngöõ chuyeån yù raát thoâng duïng:

“ haõy coøn ...” ; “Nhö theá caû caùi ... ”;

(2) Taâm traïng taùc giaû theá naøo? Taùc giaû manh naëng maëc caûm töï ti vì khoâng coù cha

meï. Taùc giaû raát ñau khoå vì hoaøn caûnh moà coâi cuûa mình neân luoân luoân “tuûi thaân, xoùt


125

phaän” vaø “theøm thuoàng khao khaùt” ñöôïc coù cha meï nhöng ñöùa treû cuøng löùa tuoåi.

(3) Hoaøn caûnh soáng trong Hoäi Baûo Anh ra sao? Hoaøn caûnh soáng trong hoäi Baûo Anh

raát chu ñaùo vaø ngaên naép theo kieåu toå chöùc cuûa phöông Taây vaø ñöôïc caùc dì phöôùc

chaêm soùc.


Noäi dung:

– Caùch moâ taû trong baøi naøy ra sao? Trong baøi naøy taùc giaû moâ taû moät caùch chuû quan

veà caûnh soáng trong hoäi Baûo Anh. Vì maëc caûm neân taùc giaû khoâng thaáy heát giaù trò cuûa

nhöõng taám loøng vaøng cuûa caùc dì phöôùc. Do ñoù, töø ngöõ duøng ñeå moâ taû mang veû traùch

ñôøi nhieàu hôn: trí khoân, soá phaän, söï saên soùc, baø sô giaøu loøng töø thieän, thöông haïi, boån

phaän, khoâng maùu muû ... laø nhöõng töø-ngöõ vöøa voâ tình vöøa traùch moùc.

– Keát caáu cuûa baøi ñoïc coù theo tieâu chuaån naøo? Keát caáu baøi naøy ñi töø ngoaïi caûnh

vaøo trong noäi taâm cuûa taùc giaû. Tröôùc heát taùc giaû giôùi thieäu hoaøn caûnh cuûa baûn thaân, sau

ñoù neáp soáng trong hoäi Baûo Anh vaø sau cuøng laø taâm traïng cuûa mình trong thôøi gian ôû

trong hoäi.


– YÙ töôûng cuûa baøi ra sao? YÙ töôûng cuûa taùc giaû coù veû gaàn nhö “haän ñôøi” vì hoaøn caûnh

moà coâi cuûa mình. Taùc giaû khoâng chòu chaáp nhaän hoaøn caûnh ñoù maø muoán traùch cöù noù.

– Caâu môû ñaàu: “... moät ngoâi sao xaáu.” noùi leân quan nieäm gì cuûa taùc giaû? Taùc giaû tin

töôûng con ngöôøi coù soá maïng bò ñaët ñeå rieâng.

– Caâu thöù hai: “Khi haõy coøn ... noãi gian lao.” noùi leân taâm tình gì cuûa taùc giaû? Taùc giaû

caûm thaáy thieät thoøi vì thieáu thoán tình thöông yeâu cuûa cha meï neân phaûi sôùm chòu nhieàu

noãi nhoïc nhaèn hôn caùc baïn ñoàng trang löùa coù cha meï.

– Theá naøo laø “thöông theo leõ töï nhieân”? ÔÛ ñaây taùc giaû muoán coù tình thöông yeâu thaät

söï chöù khoâng phaûi loøng thöông haïi.

– Khoâng khí buoåi hoïc theá naøo? Buoåi hoïc eâm aû nhöng ñaùng chaùn. Coù ñieàu hôi maâu

thuaãn. Taïi sao eâm aû laïi ñaùng chaùn? Coù leõ taùc giaû muoán noùi “quaù nghieâm chænh vaø ñôn

ñieäu” chaêng?

– Ñoaïn thöù ba coù ñoaïn: “..., baét tay ngang traùn, ... nghóa chöõ gia ñình”. moâ taû ñieàu

gì? Maëc caûm moà coâi vaø phaûi ôû hoäi Baûo Anh cöù aùm aûnh taâm trí taùc giaû töø hoài coøn nhoû

ñeán tuoåi tröôûng thaønh. Maëc caûm ñoù khieán taùc giaû tuûi thaân, theøm khaùt tình thöông yeâu

ruoät thòt vaø khoâng khí gia ñình.


– YÙ töôûng neâu trong baøi theá naøo? YÙ töôûng baøi naøy raát chaân thaät, ñeán ñoä mang

gioïng ñieäu phuõ phaøng vaø chua chaùt. Taùc giaû duøng nhöõng chöõ raát maïnh ñeå chæ noãi uaát

öùc vì khoâng coù cha meï


126

– YÙ töôûng trong baøi coù ñieåm gì ñaëc bieät? Ñieåm ñaëc bieät trong baøi naøy coù leõ laø ñieàu

nhaéc nhôû cho nhöõng ai coøn cha meï phaûi bieát traân troïng vaø höôûng caùi haïnh phuùc ñoù

keûo sau naøy khi cha meï qua ñôøi thì thaáy aân haän.

– Taùc giaû coù khuynh höôùng gì? Taùc giaû coù khuynh höôùng taû chaân. Neâu thaät nhöõng gì

mình nghó hay nhìn thaáy.


– Veà caùch duøng chöõ theá naøo? Taùc giaû duøng chöõ quaù maïnh ñoái vôùi moät ñöùa treû

möôøi hai tuoåi: noãi gian lao. ÔÛ hoäi Baûo Anh taïi sao phaûi gian lao? “khoâng coù boá meï laø

ñieàu raát ñau khoå.” Khoù loøng hình dung ra ñöôïc ñieàu ñau khoå ñoù. Trong caâu “Khoâng bao

giôø ... “ taùc giaû duøng ba laàn chöõ nhöõng coát ñeå nhaán maïnh veà sinh hoaït trong hoäi Baûo

Anh maø taùc giaû khoâng maáy thích thuù. Rieâng phaàn tieåu caâu “..., toâi haõy coøn soáng soùt vì hoäi

Baûo Anh ...” nghe thaät mæa mai vaø chua xoùt. Coù leõ neân söûa laïi laø: “... toâi coøng soáng soùt laø

nhôø hoäi Baûo Anh...”

– Lôøi vaên theá naøo? Lôøi vaên khaù ñôn giaûn. Chöõ khoâng caàu kyø neân nghóa cuûa caâu coù

theå hieåu ñöôïc deã daøng. Taùc giaû khoâng duøng ñieån tích hay saùo ngöõ neân ñoïc leân nghe

moäc maïc

– Caùch ñaët caâu ra sao? Coù nhieàu caâu daøi. Chaúng haïn trong ñoaïn ba, caû moät caâu goàm

khaù nhieàu daáu phaåy vaø raát daøi.

– Caùch chaám caâu coù chính xaùc khoâng, ñuùng choã khoâng? Coù leõ neân theâm daáu phaåy

giöõachieàu-chuoäng vaø naâng-niu: chieàu chuoäng, naâng niu, ... Taïi sao coù daáu phaåy giöõa

boån phaän vaø chöù khoâng....: ... boån phaän chöù khoâng bieát ...

– Caùch chuyeån ñoaïn, chuyeån yù, coù troâi chaûy khoâng? Caùch chuyeån ñoaïn, chuyeån yù

khaù troâi chaûy.

4. Keát luaän

Nhaän xeùt veà toaøn baøi naøy bao goàm caû hình thöùc laãn noäi dung:

Ñaây laø baøi vaên töï thuaät. Taùc giaû moâ taû laïi caûnh soáng khi hoài coøn beù vaø noãi loøng cuûa

ñöùa treû khoâng cha meï. Lôøi vaên khaù maïnh vaø, chaát phaùc nhöng cuõng mang nhieàu öu tö

daèn vaët. Tuy khoâng duøng nhieàu töø-ngöõ caàu kyø hoaëc khoù hieåu, taùc giaû vaãn coù theå noùi leân

ñöôïc maëc caûm töï ti vì thua suùt baïn beø, ñoàng thôøi baøy toû nieàm khaùt voïng ñöôïc höôûng

cuoäc soáng cuûa caùc ñöùa treû khaùc cuøng löùa tuoåi coøn cha meï ñeå ñöôïc baûo boïc, thöông yeâu

vaø an uûi.

5. Vieát vaên

Vieát moät maåu ñoái thoaïi giöõa hai ñöùa treû moà coâi trong Vieän Baûo Anh. Moät ñöùa vì cha

meï maát sôùm neân ñöôïc ñöa vaøo ñaây. Moät ñöùa do keát quaû cuoäc tình vuïng troäm, meï ñöùa

beù bò cha noù boû rôi neân sau khi sanh ñaõ göûi cho hoäi roài boû ñi luoân. Ñaët cho moãi ñöùa


127

treû moät caùi teân cho hôïp vôùi hoaøn caûnh cuûa chuùng. Boái caûnh laø thôøi gian tröôùc giôø ñi

nguû trong hoäi Baûo Anh.

(than thôû vôùi baïn) Khoâng bieát neáu coøn cha meï ôû nhaø thì giôø naøy mình muoán thöùc

theâm chuùt nöõa coù bò baét ñi nguû sôùm nhö vaày khoâng haû?

(an uûi baïn) Thoâi ñaõ vaøo ñaây roài thì phaûi chòu. Khi naøo mình lôùn theâm nöõa thì mình

seõ tìm caùch ra khoûi ñaây, tìm vieäc laøm vaø soáng seõ thoaûi maùi hôn.

(döôøng nhö khoâng nghe Rôùt noùi maø than thôû tieáp) ÔÛ caùi nôi gì maø aên côm cuõng coù

keûng, ñi nguû cuõng coù keûng, thöùc daäy cuõng coù keûng, laøm gì cuõng coù keûng. Öôùc gì

baây giôø maø ôû nhaø vôùiù cha meï thì söôùng bieát maáy!

(ñoäng loøng) Thoâi ñöøng noùi coù cha meï thì söôùng bieát maáy. Baïn noùi mình nghe laïi

thaáy tuûi thaân. Cha meï mình cheát hay soáng ôû ñaâu chaúng bieát. Mình chæ bieát töø nhoû

ñeán baây giôø ôû ñaây maø thoâi. Mình mong coù ngaøy gaëp ñöôïc cha meï thì vui söôùng keå

gì.

(thaáy baïn ñoäng loøng baét ñaàu khoùc thuùt thít) Baïn ôi, mình thaáy nhôù nhaø quaù chöøng.

Cha meï mình môùi bò cheát caùch ñaây hai naêm thoâi. Hai ngöôøi ñi vôùt cuûi ngoaøi soâng,

gioù to quaù, thuyeàn uùp roài bò nöôùc cuoán troâi ñi maát. Ba ngaøy sau môùi tìm thaáy xaùc.

Sau ñoù mình veà ôû vôùi baø coâ ñöôïc moät naêm thì coâ mình ñöa vaøo ñaây vì baø aáy noùi

nuoâi khoâng noåi. Hu ... hu ....

(vöøa an uûi vöøa khoùc theo) Mình khoâng bieát cha meï mình coù coøn soáng hay ñaõ cheát

ñaâu roài. Neáu vaäy thì ñôøi naøy toâi chaúng bao giôø gaëp laïi cha meï nöõa roài. Hu .. hu...

(nghe baïn noùi lieàn khoùc oaø) Hoài cha meï mình coøn soáng, mình khoâng nghe lôøi

cha meï mình. Nhö thaèng Moùc em beân caïnh nhaø mình vaäy. Thaèng ñoù ngoã nghòch

laém, bò meï noù ñaùnh hoaøi. Cho ñeán baây giôø noù cuõng vaäy. Baây giôø mình thaáy hoái haän

quaù. Nhôù meï mình quaù. Hu ... hu ....

(nín khoùc vaø baûo baïn noùi nhoû laïi) Suît! Coi chöøng khoùc to maáy baø giaùm thò nghe

baây giôø. Baïn noùi vaäy mình thaáy baïn coøn sung söôùng hôn mình vì cuõng coù maáy naêm

soáng vôùi cha meï roài. Coøn mình ñaây chöa heà bieát cha meï laø gì. Cuõng chaúng nghe ai

noùi gì ñeán hoï. Nhieàu laàn muoán hoûi baø sô nhöng sôï laém, khoâng daùm.

(lau nöôùc maét, an uûi laïi baïn) Caàu cho cha meï baïn coøn soáng ñeå coù ngaøy baïn gaëp

laïi.

(baøy toû nieàm mô öôùc cuûa mình) Mình cuõng nghó vaäy. Ñeå ít naêm nöõa mình lôùn,

mình seõ veà laøng cuõ, tìm hoûi ngöôøi quen vôùi cha meï mình thì chaéc bieát ñöôïc cha meï

mình ôû ñaâu, soáng cheát ra sao.

(mong ñöôïc keát thaân vôùi Rôùt) Bieát ñöôïc baïn toâi thích laém. Hay laø hai ñöùa mình keát

laøm anh em ñi. Naêm nay baïn maáy tuoåi roài? Mình möôøi ba.

(ñoàng yù): Vaäy thì toát quaù. Mình naêm nay möôøi ba tuoåi röôõi. Thoâi mình buoàn nguû

roài. Mai noùi tieáp.


128

Hai ñöùa chuùc nhau nguû ngon.

Taäp vieát: Noùi veà moät kyû nieäm (vui hay buoàn) ñaùng nhôù nhaát trong ñôøi baïn. Baøi taäp

vieát daøi khoaûng 200 ñeán 250 chöõ.

Bài đọc thêm:

TÔI MẤT MẸ

năm xưa tôi còn bé

mẹ tôi đã qua đời

lần đầu tiên tôi hiểu

thân phận trẻ mồ côi

quanh tôi ai cũng khóc

im lặng tôi sầu thôi

để giòng nước mắt chảy

là hết khổ đi rồi

chuông chùa lạnh rơi rơi

hoàng hôn phủ quanh mồ

tôi thấy tôi mất mẹ

như mất cả bầu trời

Xuân Tâm

(Lời Tim Non)


129

Baøi caàn chuù troïng ñeán caùc ñieåm sau:

◼ Taâm tình vaø caùch soáng cuûa moät ngöôøi ngheøo.

◼ Tình thöông cuûa Laõo Haïc ñoái vôùi con choù chaúng khaùc naøo tình thöông cuûa cha ñoái

vôùi con.

◼ Loøng trung thaønh cuûa con choù ñoái vôùi con ngöôøi.

◼ Lôøi ñoäc thoaïi cuûa Laõo Haïc vôùi con choù ñaày tình ngöôøi.

◼ Loái vaên ñoäc thoaïi

◼ Caáu truùc “caâu cuït” trong baøi naøy qua caùch noùi “bình daân” cuûa ngöôøi Vieät.

◼ Caùch xöng hoâ cuûa oâng laõo vôùi con choù vaø caùch oâng aáy noùi veà ngöôøi con trai cuûa oâng.

◼ Giôùi thieäu veà moät soá töø-ngöõ thoâng duïng duøng ñeå “chöûi yeâu” mang tính caùch phoùng

ñaïi, goïi laø thaäm xöng (hyperbole or overstatement)

Laõo Haïc

Laõo Haïc ôi! Baây giôø thì toâi hieåu taïi sao khoâng muoán baùn cuûa laõo.

Laõo chæ coøn moät mình noù ñeå . Vôï laõo cheát roài. Con laõo . Giaø roài

maø ngaøy cuõng nhö ñeâm, chæ thì ai û phaûi buoàn? Nhöõng luùc

buoàn, coù con choù laøm baïn thì cuõng ñôõ buoàn moät

chuùt. Laõo ø caäu Vaøng nhö moät

goïi ñöùa . Thænh thoaûng khoâng coù vieäc gì

laøm, laõo laïi cho noù hay ñem noù ra ao taém.

Laõo cho noù aên côm trong moät nhö moät nhaø

giaøu. Laõo aên gì cuõng chia cho noù cuøng aên. Nhöõng

buoåi toái, khi laõo uoáng röôïu, thì noù ngoài ôû döôùi chaân.

Laõo cöù vaøi mieáng laïi gaép cho moät mieáng nhö

ngöôøi ta gaép thöùc aên cho con treû. Roài laõo noù, laõo noùi vôùi noù nhö noùi vôùi moät

ñöùa chaùu beù veà boá noù. Laõo baûo noù theá naøy:

- coù nhôù boá caäu khoâng? Haû caäu Vaøng? Boá caäu laâu laém à. Boá

caäu ñi coù leõ ñöôïc ñeán ba naêm roài ñaáy... Hôn ba naêm... Coù boán naêm... Khoâng

bieát cuoái naêm nay boá caäu coù veà khoâng? Noù maø veà, noù cöôùi vôï, thì noù gieát caäu.

caäu ñaáy!

Con choù vaãn nhìn ; laõo

vaøo maét noù, :

- Noù gieát maøy ñaáy! Maøy coù bieát khoâng? OÂng cho thì boû boá!

Con choù töôûng chuû maéng, , ñeå loøng chuû. Laõo Haïc hôn

nöõa:

- Möøng aø? Vaãy ñuoâi aø? Vaãy ñuoâi thì cuõng gieát! Cho caäu cheát!


130

Thaáy laõo söøng soä quaù, con choù . Nhöng laõo ñaõ naém laáy

noù, oâm ñaàu noù, ï vaøo löng noù vaø :

- A khoâng! AØ khoâng! Khoâng gieát caäu Vaøng ñaâu nhæ?... Caäu Vaøng cuûa oâng !

OÂng khoâng cho gieát ... OÂng ñeå caäu Vaøng oâng nuoâi ...

Nam Cao,

Truyeän Ngaén Tuyeån Choïn, Nxb Vaên Hoïc, 1995:87-88

Key terms

baét raän to catch fleas (from the dog)

baø hieám hoi a woman with scarce

infecundity

caäu maternal uncle (friendly term to the dog)

caùi baùt a big bowl

chaúng loä moät veû gì to show no impression

chöûi yeâu to nag lovingly at someone

con caàu töï pray for an heir, deity-blessed

child

con choù vaøng a dog with yellow fur

daáu dí to say something nicely

ñaäp nheø nheï to tap, strike slightly

goïi noù laø call him ..., name him ...

heách moàm leân to raise its muzzle

khoâng coù thö veà have no track of him

laáy laïi regain, take back

laøm khuaây to entertain, to pastime

laõo he, him (of an old man)

lieäu hoàn beware of what you do

löø maét (= löôøm maét) to look askew at

maø chaû but without

naït to to yell at, shout at

ngoan laém good behavior, to behave well

nhaém to eat morsel food (while drinking)

nhìn tröøng tröøng to stare at

ñi baèn baët to run away from home for good

thui thuûi moät mình to be alone, lonely

to tieáng doïa to threaten someone loudly

vaãy ñuoâi möøng to wag its tail to greet (him)

vöøa vaãy ñuoâi vöøa chöïc laûng to wag its tail

getting ready to run away

: Phaàn naøy bao goàm:

Vaên theå: Cho bieát baøi ñoïc thuoäc loaïi gì? Ñaây laø loaïi vaên moâ taû vôùi lôøi ñoäc thoaïi ñeå

bieåu loä taâm tình moät caùch giaùn tieáp.

Xuaát xöù: Baøi naøy trích trong taäp truyeän ngaén tuyeån choïn cuûa Nam Cao, do nhaø xuaát

baûn Vaên Hoïc Haø Noäi in laïi naêm 1995 töø trang 87 vaø 88.

Taùc giaû: (vieát vaén taét) Nam Cao teân thaät laø Traàn Höõu Trí, queâ laøng Ñaïi Hoaøng,

phuû Lyù Nhaân,tænh Haø Nam nay laø huyeän Lyù Nhaân, tænh Nam Haø. OÂng hoïc xong trung

hoïc roài ra Haø Noäi daïy tö, baét ñaàu vieát vaên, vaøo nhoùm vaên hoaù cöùu quoác bí maät. Nam

Cao vieát nhieàu. Nhöõng baøi ñaàu tieân ñaêng caùc baùo coù aûnh höôûng vaên chöông laõng maïn,

nhöng oâng chuyeån haún theo vaên hoïc hieän thöïc vaø noåitieáng vôùi hôn hai chuïc truyeän

ngaén vieát veà noâng daân (Laõo Haïc, Moät ñaùm cöôùi, Moät böõa no, Lang Raän, Ñieáu Vaên, Mua

Danh, Tö Caùch Moõ...).

:

Giaûi thích:


131


baø hieám hoi ngöôøi phuï nöõ chæ sinh ñöôïc moät laàn vaø chæ coù moät con do caàu töï ñaát maø coù

caäu tieáng goïi ngöôøi nam nhoû tuoåi hôn mình hay goïi con vaät moät caùch thaân maät.

chaúng loä moät veû gì thaûn nhieân, voâ taâm, khoâng ñeå yù ñeán ñieàu gì, thaùi ñoä thôø ô

chöûi yeâu hình thöùc noùi lôøi yeâu thöông baèng caùc töø-ngöõ maïnh baïo nhö “caùi ñoà quyû söù”

con caàu töï gia ñình naøo khoâng con thöôøng ñeán caùc nôi nhö ñeàn, ñaøi, mieáu thôø caùc vò

thaàn nhö thaønh hoaøng, thoå ñòa, v.v.. ñeå caàu thaàn cho coù con

daáu dí noùi ñaáu dòu, noùi nöïng ñeå ngöôøi nghe hieåu roõ yù ngöôøi noùi, coù yù giaûi baøy

ñaäp nheø nheï voã tay vaøo ai hay con gì hoaëc vaät gì; tieáng soùng voã vaøo maïn thuyeàn

heách moàm leân ñöa moàm leân nhìn ngöôøi kia ñang aên hay noùi gì (duøng cho loaøi vaät)

khoâng coù thö veà khoâng heà coù tin töùc gì veà ngöôøi ra ñi

laøm khuaây cho ñôõ buoàn; cho vôi ñi nhöõng aâu lo trong loøng; laøm cho khuaây khoaû

laõo giaø, tieáng goïi ngöôøi giaø 70 tuoåi trôû leân; tieáng goïi ngöôøi giaø nhöng khoâng kính troïng

lieäu hoàn lôøi ñe doaï cuûa ngöôøi noùi ñeå ngöôøi nghe sôï maø laøm theo hay traùnh ñi

löø maét (= löôøm maét) göôøm maét ñeå loä veû khoâng baèng loøng hay baát bình

maø chaû maø chaúng, maø khoâng,

ngoan laém lôøi khen cuûa ngöôøi lôùn noùi vôùi treû con khi chuùng vaâng lôøi hay laøm ñieàu gì

gioûi

nhaém moùn aên duøng ñeå aên khi uoáng röôïu hay bia chaúng haïn nhö nem, treù, chaû, loã tai

heo ngaâm giaám, cuû kieäu, goïi laø ñöa cay. Moùn naøy khoâng duøng ñeå aên cho no hay

cho maën mieäng ñeå aên ñöôïc nhieàu côm.

nhìn tröøng tröøng aùnh maét giaän döõ, böïc töùc, gheùt ai

ñi baèn baët ñi quaù laâu maø khoâng nghe tin töùc hay bieát ngaøy trôû veà

thui thuûi moät mình coâ ñoäc, khoâng thaân thích, soáng leû loi, moïi vieäc ñeàu do moät mình

laøm chöù khoâng coù ai giuùp ñôõ.

vöõa vaãy ñuoâi vöøa chöïc laûng cöû chæ vui möøng chen laãn vôùi sôï seät vì con vaät khoâng hieåu

yù chuû thaät söï muoán gì ôû con vaät

(2) Caùc hình thöùc myõ töø phaùp: Caùc hình thöùc myõ töø phaùp trong baøi goàm a) ñieäp

thanh: baèn baët, thui thuûi, tröøng tröøng, nheø nheï; b) thaønh ngöõ: ñi baèn baët [ñi khoâng thaáy

trôû veà], thui thuûi moät mình [soáng coâ ñôn khoâng baø con thaân thích

Boá cuïc: (1) Baøi ñoïc coù maáy phaàn? Baøi naøy coù theå chia laøm hai phaàn:

(2) Moãi phaàn coù chöùa yù chính laø gì.

– Phaàn 1, töø Laõo Haïc ... Laõo baûo noù theá naøy. Giôùi thieäu caûnh soáng cuûa Laõo Haïc vaø tình

caûm cuûa laõo cuøng caùch chaêm soùc cuûa laõo ñoái vôùi con choù maø baây giôø laõo xem nhö con,

nhö baïn ñeå chia seû buoàn vui vôùi laõo.


132

– Phaàn 2, töø Caäu coù nhôù ... OÂng ñeå caäu Vaøng oâng nuoâi ... Noùi leân taâm söï cuûa laõo Haïc.

Laõo nhôù con, laõo lo cho con laõo. Laõo khoâng bieát con laõo ra sao, laøm gì, soáng cheát theá

naøo neân taát caû nhöõng khaéc khoaûi ñoù laõo boäc loä vôùi con choù.

Ñaïi yù baøi naøy laø gì? Ñaïi yù baøi naøy noùi leân tình caûm giöõa oâng laõo teân Haïc vaø con

choù teân Vaêng cuûa con oâng ñeå laïi. OÂng chaêm soùc noù vaø taâm söï vôùi noù nhö moät ngöôøi

thaân.

Chuû ñích laø gì? Chuû ñích cuûa taùc giaû laø noùi leân tình caûm cuûa ngöôøi ñoái vôùi vaät, duø

trong hoaøn caûnh naøo tình caûm ñoù cuõng coøn maõi. Nhaát laø ñoái vôùi ngöôøi ngheøo.


Noäi dung:

– Caùch moâ taû coù hôïp lyù khoâng? Lôøi vaên hôi ñöôøng ñoät khi coù nhaân vaät “toâi” trong

caâu ñaàu noùi veà vieäc oâng laõo Haïc khoâng muoán baùn con choù. Trong caû phaàn ñoaïn naøy

nhaân vaät “toâi” ñoù noùi veà oâng Haïc vaø con choù. Taâm tình cuûa oâng ñoái vôùi con vaät. Qua

ñeán ñoaïn hai thì toaøn ñoái thoaïi tröïc tieáp giöõa laõo Haïc vaø con Vaøng. Loái moâ taû naøy cuõng

thöôøng thaáy trong caùc truyeän ngaén hay tieåu thuyeát.

– Keát caáu cuûa baøi ñoïc coù theo tieâu chuaån naøo khoâng? Keát caáu baøi naøy ñi töø giaùn

tieáp ñeán tröïc tieáp. Theo ñoù taùc giaû ñaõ kheùo leùo chuyeån töø ngoaïi caûnh vaøo noäi taâm cuûa

nhaân vaät chính, laø laõo Haïc.


– YÙ töôûng cuûa baøi boäc loä ra sao? YÙ töôûng trong baøi naøy ñöôïc loàng vaøo khung caûnh

cuûa oâng giaø cheát vôï, ngheøo, coâ ñôn vì ñöùa con cuûa oâng ñaõ boû ñi laøm xa.

– Ñoaïn môû ñaàu: “Laõo Haïc... buoàn.” noùi leân hoaøn caûnh gì cuûa nhaân vaät? Noãi buoàn

cuûa laõo Haïc vì coâ ñôn.

– Caùch xöng hoâ vôùi con choù coù gì ñaùng noùi? Laõo Haïc goïi con choù laø “caäu”, loái xöng

hoâ thaân maät vaø ñaày tình thöông meán cuûa laõo Haïc ñoái vôùi con Vaøng.

– Theá naøo laø “nhö moät nhaø giaøu”? Choù taïi Vieät Nam, nhaát laø choù nhaø ngheøo nuoâi,

thì thöôøng aên caùc thöùc chuû vaát xuoáng ñaát cho chöù khoâng ñöôïc boû vaøo ñóa hay toâ ñaøng

hoaøng nhö laõo Haïc laøm. Ñoù laø laõo laøm theo kieåu nhaø giaøu cho choù aên vaäy.

– Laõo Haïc hoûi caäu Vaøng “Caäu coù nhôù boá caäu khoâng?” laø duïng yù gì? Caâu naøy duïng yù

noùi raèng caäu con trai cuûa laõo Haïc môùi laø chuû noù, laõo chæ nuoâi giuøm. Thoâng thöôøng thì

choù raát nhôù ngöôøi chuû thaät söï cuûa noù maëc daàu chuû ñi vaéng, khoâng chaêm soùc caån thaän

baèng ngöôøi khaùc trong nhaø. Neáu caàn phaûi löïa choïn thì con choù chæ choïn chuû cuûa noù

– “Noù maø veà, noù cöôùi vôï, thì noù gieát caäu, ...!” aùm chæ gì? Noãi mong öôùc cuûa laõo Haïc

laø ñöôïc gaëp laïi con vaø thaáy con laäp gia ñình ñaøng hoaøng tröôùc khi laõo nhaém maét.


133

– Anh/chò nghó gì veà cuoäc soáng cuûa laõo Haïc? Neáu ai ñaõ töøng soáng ôû thoân queâ trong

moät xoùm ngheøo thì coù theå hình dung ra ñöôïc cuoäc soáng cuûa laõo Haïc raát ñaïm baïc, töùc laø

raát ngheøo.

– Coù phaûi oâng laõo Haïc laø moät con ngöôøi tieâu bieåu trong xaõ hoäi Nam Cao ñang soáng

khoâng? Xaõ hoäi Vieät Nam döôùi thôøi Phaùp thuoäc bò hai taàng aùp böùc chính: hoäi teà laø

nhöõng vieân chöùc Vieät Nam do ngöôøi Phaùp ñaët leân vaø nhaân vieân laøm vieäc tröïc tieáp vôùi

chính quyeàn ñoâ hoä cuûa Phaùp. Vì vaäy cuoäc soáng ngöôøi daân queâ raát ngheøo, raát toäi nghieäp.

Nam Cao laø nhaø vaên vieát leân nhöõng caûnh ngheøo, noãi loøng ngöôøi ngheøo vaø vì vaäy maø taùc

giaû ñaõ tìm caùch cöùu ngöôøi daân thoaùt khoûi noãi laàm than ñoù.

– Xaõ hoäi ñoù laø vaøo thôøi naøo? Thôøi Nam Cao laø giai ñoaïn coù cuoäc chieán tranh giöõa

Vieät Minh vaø Phaùp (1945 – 54). Ngöôøi daân queâ caøng laâm vaøo caûnh ngheøo khoå nhieàu

hôn tröôùc vì phaûi ñoùng theâm loaïi thueá goïi laø “ñaûm phuï”. Chöa keå nhöõng ñaûng phaùi,

phe nhoùm thanh toaùn nhau laøm nhieàu ngöôøi cheát oan. Khoâng khí veà ñeâm thaät ñaùng sôï

vì baàu khoâng khí phuû maøu cheát choùc.


– Töø caâu chuyeän cuûa laõo Haïc chuùng ta coù theå suy luaän gì veà cuoäc soáng cuûa ngöôøi

Vieät Nam ôû thoân queâ thôøi ñoù khoâng? Ñoïc toaøn boä caâu chuyeän cuûa Nam Cao thì môùi bieát

ñöôïc roõ hôn. Chæ nhöõng chi tieát noäi trong baøi naøy thì chöa ñuû ñeå keát luaän cuoäc soáng

cuûa ngöôøi Vieät Nam ôû thoân queâ vaøo giai ñoaïn ñoù nhö theá naøo.

– YÙ töôûng cuûa baøi naøy coù gì ñaëc bieät? YÙ töôûng trong baøi naøy raát moäc maïc, chaát phaùc,

ñôn giaûn, khoâng che daáu hay aån duï. Ngöôïc laïi raát töï nhieân vaø roõ raøng.

– Taùc giaû coù khuynh höôùng gì? Taùc giaû coù khuynh höôùng xaõ hoäi. OÂng thöôøng vieát

veà cuoäc soáng baàn cuøng cuûa ngöôøi daân queâ vaø caûnh aùp böùc cuûa nhöõng ngöôøi thaáp coå beù

mieäng.


– Veà caùch duøng chöõ theá naøo? Taùc giaû duøng nhieàu töø-ngöõ cuûa daân queâ moäc maïc,

khoâng bay böôùm.

– Lôøi vaên theá naøo? Lôøi vaên boäc tröïc gaàn nhö taû chaân. Taùc giaû duøng khaù nhieàu daáu

hoûi vaø daáu than ñeå laøm cho caâu noùi taêng theâm söùc maïnh cuûa lôøi vaên.

– Caùch ñaët caâu coù ñieåm gì caàn noùi? Phaàn töôøng thuaät (phaàn 1) coù caùch vieát caâu raát

ñuùng theo maãu möïc cuûa moät baøi vaên: caâu ngaén, caâu daøi, caâu vöøa ñeàu ñuû. Rieâng phaàn 2

coù raát nhieàu caâu cuït.

– Caùch chaám caâu coù chính xaùc khoâng, ñuùng choã khoâng? Caùch chaám caâu raát hay.

Raát chính xaùc, vaø raát thích hôïp vôùi caùch noùi cuûa ngöôøi vöøa lôùn tuoåi vöøa queâ muøa.

– Caùch chuyeån ñoaïn, chuyeån yù, coù troâi chaûy khoâng? Baøi naøy khoâng duøng töø

chuyeån yù naøo. Ngöôïc laïi baøi vaên chæ toaøn nhöõng caâu tieáp noái nhau moät caùch lieàn laïc.

Do ñoù hình thöùc caâu vaên tuy khoâng coù töø chuyeån tieáp, yù töôûng cuûa toaøn baøi vaãn khoâng

giaùn ñoaïn hay rôøi raïc.


134

4. Keát luaän

Nhaän xeùt toaøn baøi naøy veà hình thöùc laãn noäi dung:

Moät caùch toång quaùt, baøi vaên naøy laø moät baøi moâ taû, vieát theo hình thöùc vöøa töôøng

thuaät vöøa ñoái thoaïi Veà noäi dung, taùc giaû noùi leân taâm söï cuûa ngöôøi giaø coâ ñôn, phaûi caàn

söï chia seû cuûa con vaät ñeå cho khuaây khoaû. Ñoàng thôøi taùc giaû cuõng muoán göûi ñeán ngöôøi

ñoïc hình aûnh ngheøo khoå cuûa daân queâ Vieät Nam vaøo thôøi kyø taùc giaû ñang soáng. Baèng töø

ngöõ bình daân vaø lôøi vaên moäc maïc taùc giaû noùi thay cho nhöõng ngöôøi ngheøo thaáp coå beù

mieäng trong xaõ hoäi. Baèng taâm tình chaát phaùc, laõo Haïc ñoái vôùi con Vaøng moät möïc

thöông yeâu nhö ñoái vôùi ngöôøi thaân.

5. Vieát vaên:

Vieát maåu ñoái thoaïi giöõa Cu Tyù vaø con choù nhoû teân Cuùn Con.

(nöïng Cuùn Con): Cuùn Con ôi, laïi ñaây vôùi Tyù neø.

(suûa) gaâu!

(oâm vaøo loøng): Cuùn Con ngoan quaù! Cuùn Con coù ñoùi buïng khoâng?

(suûa nhieàu hôn) gaâu! gaâu!

ù (oâm maët Cuùn Con): Ñeå Tyù cho Cuùn Con caùi xöông naøy ñeå Cuùn gaëm nghe.

(hö höû) Huh... huh... huh....

(hoûi lôùn): Cuùn khoâng thích caùi xöông naøy haû?

(suûa lôùn) gaâu! gaâu!

ù (vuoát loâng Cuùn Con): Vaäy thì ñeå Tyù cho Cuùn aên baùnh nghe.

(nghieâng ñaàu nhìn Cu Tyù) gaâaâaâuu....

(cho Cuùn Con mieáng baùnh vuïn): Neø, baùnh neø. Cuùn! Ngoài! Naèm!

(vaâng lôøi, ngoài, roài naèm, nhai ngaáu nghieán, xong nhìn Cu Tyù, suûa) gaâu!

(naït thöông): Gì nöõa? Suûa hoaøi! Im! Ñöøng suûa nöõa!

(suûa, nguaãy ñuoâi) gaâu u u !

Vieát caâu chuyeän noùi veà loøng trung thaønh cuûa moät con choù. Neân tìm ñoïc baøi dieãn

vaên cuûa George Graham Vest “khoùc con choù” cuûa mình. Xem phuï luïc ôû cuoái saùch.


135

Baøi vieát theo loái nhaân caùch hoaù.

ª Ñaây laø hình thöùc vaên nhaân caùch hoaù.

ª Trong theá gian coù boán loaïi kieán: kieán traéng, kieán vaøng, kieán ñen vaø kieán ñoû; moái laø

loaïi kieán traéng.

ª Khuyeán khích sinh vieân nhaän xeùt loái nhaân caùch hoaù nhö vaäy coù thích hôïp khoâng?

ª Löu yù ñeán ñieåm loaøi kieán traéng laïi ra söùc giuùp kieán vaøng laø duïng yù gì?

ª Daïy hoïc laø nieàm vui cuûa oâng noùi leân yù nghóa gì?

ª So saùnh söï gioáng vaø khaùc nhau giöõa ngöôøi laøm ngheà daïy hoïc vaø ngöôøi laøm ngheà laùi

buoân.

ª Thöû nghó ra nhöõng “kinh nghieäm quyù giaù” cuûa moái giaø laø gì?

ª Moái giaø coù tö caùch cuûa nhaø moâ phaïm khoâng? GV neân cho SV bieát tö caùch ñoù laø gì.

Moái Giaø Thoâng Thaùi

Moái Giaø laø moät Moái , oâng ta laø moät nhaø trong daân

toäc Haèng ngaøy, vì soáng ñoäc thaân, neân oâng khoâng phaûi lo laéng gì cho

baày, cho gia ñình. Cuoäc soáng giaûn dò, oâng chæ gaëm goã muïc vaø cuoäc ñôøi. OÂng

laïi coù nhieàu ñeå ñi chu du nôi

naøy nôi noï, thaêm caùc baày naày, toå khaùc neân hieåu taát

caû nhöõng cuûa caùc daân toäc. Cöù

nhìn caùi ñaàu cuûa oâng cuõng bieát, ñoù laø moät caùi ñaàu

thaät to vaø ñoâi ngaøm cuõng thaät to, trong caùi ñaàu to

aáy chöùa ñöïng bao nhieâu khoân ngoan, bao nhieâu

cuøng vôùi ñoâi ngaøm ngoaøi

bình thöôøng aáy, chöùng toû tuoåi taùc vaø

ñaày mình cuûa oâng.

Nhaø thoâng thaùi Moái Giaø trong moät goø moái ñaõ boû hoang, döôùi goác caây

coå thuï ñaõ giaø caû . Tính tình nhaø thoâng thaùi , öa giuùp ñôõ. Daïy hoïc

laø cuûa oâng neân moãi khi coù moät ai tôùi nhôø oâng ñaùm treû con cuûa mình,

oâng saün saøng ngay. Vì moäng öôùc muoân thuôû cuûa oâng vaãn laø mong sao cho caùc daân toäc

tí hon noùi chung, bieát keát hôïp laïi vôùi nhau, nhau, soáng sao cho coù toå

chöùc ñeå gioøng gioáng tí hon khoûi bò tieâu dieät bôûi caùc daân toäc, khaùc cuøng

loaøi ngöôøi. Ñeå aáy, oâng öôùc ao cho boïn treû con, caøng nhieàu caøng toát,

ï nhöõng baøi hoïc quí giaù veà kinh nghieäm cuûa oâng. Nhôø boïn treû con ñöôïc giaùo

duïc, khi lôùn leân chuùng seõ laø nhöõng trong xaõ hoäi.

...

Ñinh Tieán Luyeän,

Anh Em Kieán Vaøng, Tuoåi Ngoïc 1991: 15-16


136

Key terms

coâng daân toát good citizen

daïy baûo to teach and to guide someone

ñoäc thaân to be single, celibacy

haáp thuï to absorb, consume

hieàn laønh kind and good

kích thöôùc dimension, measurement, size

kinh nghieäm experience

muoâng thuù animals and birds

nhöôøng nhòn to cede, yield, give in for good

sake

noåi tieáng noted for, famous, celebrity

nuoâi moäng öôùc to have a dream

phong tuïc custom (of a people)

soáng bieät laäp to live in an isolate area

taäp quaùn habitual practice(s) (of a person)

thoâng thaùi intelligent and wise,

knowledgeable

thôøi giôø nhaøn roãi leisure time, free time

thuù vui pastime, hobby

tí hon tiny, very small

tính toaùn to calculate, deliberate, weigh

tö töôûng vó ñaïi great thought

töï laäp to be independent (of a person)

1. Giôùi thieäu:

Phaàn naøy bao goàm:

Vaên theå: Cho bieát baøi ñoïc thuoäc loaïi gì? Ñaây laø baøi vieát theo loái nhaân caùch hoaù.

Taùc giaû duøng con moái ñeå töôïng tröng cho nhaân vaät thoâng thaùi ñoàng thôøi vôùi ñoâi

caøng to cho thaáy khaû naêng duy trì kyû cöông moät caùch höõu hieäu.

Xuaát xöù: Baøi naøy trích töø truyeän Anh Em Kieán Vaøng cuûa Ñinh Tieán Luyeän.

Taùc giaû: (vieát vaén taét) Raát tieác chuùng toâi chöa coù nhöõng chi tieát veà tieåu söû taùc giaû.

Chæ bieát taùc giaû ñaõ vieát moät soá saùch Nhöõng taùc phaåm oâng ñaõ xuaát baûn: nhö Anh Em

Kieán Vaøng, Suoái Ñaù Maây, Gioït Nöôùc Maét Hoàng, Queâ Höông Maät Ong, Moät Loaøi Chim Beù Nhoû,

Caùnh Maây Muøa Haï, Vöôøn Caây Xöông Roàng, Anh Chi Yeâu Daáu, Nhöõng Maûnh Sao Treân Trôøi


Giaûi thích:


daïy baûo chæ veõ cho ai ñieàu gì vaø noùi cho ngöôøi ñoù laøm theo ñieàu gì; (daïy: chæ, giaûng,

truyeàn; baûo: bieåu, truyeàn rao, cho hay, cho bieát, giöõ gìn, gaùnh vaùc)

haáp thuï doïn ñöôøng ñeå deã huùt vaøo; (haáp: doïn, haâm leân, naáu baèng hôi; thuï [bieán caùch

cuûa thoï]: nhaän, vaâng chòu, laõnh, chòu, mang vaøo, bò luî, trao cho, soáng laâu)

hieàn laønh ngoan ngoaõn, toát buïng, deã thöông, ñaèm thaém; (hieàn: khoân ngoan, taøi ba;

laønh: troøn tròa, khoâng tì veát, trôû laïi tình traïng toát nhö tröôùc – hieàn laønh laø tính töø

gheùp vôùi hai chöõ ñoàng nghóa, moät goác Haùn [hieàn] vaø moät Noâm [laønh]


137

kích thöôùc côõ ño cuûa aùo hay quaàn hoaëc vaät gì (kích: côõ ño thaân aùo hay beà ngang

thaân aùo, taán coâng, ñaùnh, caây giaùo, nhìn thaáy; thöôùc: ñoà duøng ñeå ño, keû ñöôøng, teân

loaøi chim)

kinh nghieäm traûi qua thöïc teá, ñaõ bieát qua vieäc gì (kinh: gieàng moái, pheùp taéc, saùch

ñaïo, lôøi daïy, lôøi caàu khaån, söûa sang, traûi qua, sôï seät, thaønh ñoâ, loaøi thöïc vaät, teân

soâng, möông nöôùc, soá löôïng 10 trieäu; nghieäm: xem xeùt kyõ, cho laø thaät)

muoâng thuù caùc loaøi thuù bao goàm chim vaø ñoäng vaät boán chaân

nhöôøng nhòn ñeå daønh laïi cho ngöôøi khaùc vaø chòu söï thua suùt; (nhöôøng [bieán caùch

cuûa nhöôïng], kính nhau; nhòn: baèng loøng, cam loøng maø nhaän phaàn thieät)

ñoäc thaân moät mình, chöa coù gia ñình, coøn soáng trong tình traïng khoâng coù vôï hay

choàng; (ñoäc: laøm haïi, saâu hieåm, hung döõ, leû loi, ñoïc; thaân: mình, voùc, theå, gaàn guõi,

chöõ thöù 9 trong 12 chi, tieáng chaøo göûi khi vieát thö)

noåi tieáng noåi danh, nhieàu ngöôøi bieát ñeán teân; tieáng taêm (noåi: caát leân, daáy leân, troài, ôû

treân maët nöôùc; tieáng: gioïng noùi, thinh aâm, danh giaù, chöõ)

phong tuïc leà thoùi, leõ thöôøng thaáy ngöôøi ta laøm theo; (phong: gioù, thoùi, tieáng ñoàn; tuïc:

thoùi ñôøi)

soáng bieät laäp soáng xa caùc ngöôøi hay loaøi khaùc taïi moät nôi rieâng reõ (bieät: phaân reõ, lìa,

maát, bieán caùch ‘baët’; laäp: döïng leân, gaây ra, laøm neân, khoâng töø toán)

taäp quaùn laøm theo thoùi quen; quen laøm theo caùch aáy; (taäp: laøm ñi laøm laïi, laøm cho

quen, nhoùm, xaáp, noùi, uùp; quaùn: choøi leàu, mieãu thôø, quen, khu vöïc, ñöùng ñaàu,

xem, xaâu tieàn goàm 600 ñoàng)

thoâng thaùi thoâng suoát trong phaïm vi roäng lôùn; thoâng minh vaø hieåu bieát (thoâng: saùng

laùng, chung khaép, thaáu ñaùo, khoâng ngaên trôû; thaùi: caû, lôùn, thònh)

thôøi giôø nhaøn roãi thôøi gian khoâng phaûi laøm gì, thôøi gian coøn troáng ñeå vui chôi hay

laøm nhöõng ñieàu khoâng ñoøi hoûi phaûi xong ngay.

thuù vui ñieàu gì hay vieäc gì laøm ngöôøi ta öa thích; (thuù: yù höôùng, yù vò, theå caùch, boån

phaän, söï theá, chòu ñaàu phuïc, traán giöõ, chöùc quan, loaøi vaät, cöôùi hoûi, saên; vui: hôùn

hôû, thích chí)

tí hon raát nhoû, kích thöôùc nhoû khaùc thöôøng, nhaân vaät trong caùc truyeän phieâu löu

tính toaùn bieát caân nhaéc, suy tính laøm sao cho ñöôïc vieäc, cho thaønh coâng, hay cho

ñaït ñöôïc ñieàu caàn laøm

tö töôûng vó ñaïi söï suy nghó khaùc thöôøng vaø raát hay khieán nhieàu ngöôøi thích nghe hay

nhaéc ñeán (tö: lo, nhôù, rieâng taây, baøn hoûi, giöõ rieâng, cuûa caûi, boán, baûn tính; töôûng:

nghó raèng; vó: teân soâng, ñuoâi, kyø dò [nghóa cuõ] xinh ñeïp [nghóa môùi]; ñaïi: lôùn, thay

theá, khoâng e ngaïi hay sôï seät)


138

töï laäp töï mình soáng ñoäc laäp khoâng leä thuoäc vaøo ai veà nhieàu phöông dieän

(2) Myõ töø phaùp: Baøi naøy coù duøng moät hình thöùc cuûa myõ töø phaùp laø thaønh ngöõ: ñaày

mình: raát nhieàu, voâ soá keå

(3) Ñieån tích: Baøi naøy khoâng duøng ñieån tích naøo.

Boá cuïc: a) Baøi ñoïc coù maáy phaàn? Baøi naøy goàm hai phaàn

b) Moãi phaàn coù chöùa yù chính laø gì. Phaàn ñaàu laø caû ñoaïn 1. Phaàn naøy giôùi

thieäu moái giaø vaø hoaøn caûnh soáng cuûa oâng ta. Hình daùng vaø kieán thöùc cuûa moái giaø.

Phaàn hai noùi veà hoaøi baõo cuûa moái giaø veà töông lai cuûa caùc treû con trong baày.

Ñaïi yù baøi naøy laø gì? Moái giaø laø ngöôøi thoâng thaùi vôùi hoaøi baõo muoán truyeàn ñaït kieán

thöùc cho caùc theá heä treû cuûa caùc baày coân truøng ñeå chuùng daàn daàn taïo döïng moät xaõ hoäi

toát ñeïp.

Chuû ñích laø gì? Chuû ñích cuûa baøi naøy laø noùi leân söï öôùc mong cuûa ngöôøi coù thieân

chöùc laøm thaày laø muoán ñem heát taøi naêng vaø kieán thöùc cuûa mình truyeàn baù khaép nôi

ñeå naâng cao söï hieåu bieát cho hoï, töø ñoù cuoäc soáng seõ khaù hôn vaø cuoäc ñôøi cuûa hoï seõ

haïnh phuùc hôn.


Noäi dung:

– Keát caáu cuûa baøi ñoïc coù theo tieâu chuaån naøo khoâng? Keát caáu baøi naøy theo tieâu chuaån:

vaät chaát ñeán tinh thaàn. Töø cuï theå ñeán tröøu töôïng. Töø cuoäc soáng vaät chaát ñeán hoaøi baõo

muoán thöïc hieän


- YÙ töôûng cuûa baøi boäc loä ñieàu gì? Taùc giaû coù loøng mong moûi ñöôïc giôùi treû nghe

theo. Ñoù laø laøm sao cho theá heä treû bieát soáng cho hôïp ñaïo lyù, coù toå chöùc, bieát aùp duïng

kieán thöùc khoa hoïc ñeå cho xaõ hoäi moät ngaøy moät thaêng tieán, cuoäc soáng seõ haïnh phuùc vaø

giaøu coù.

– Taïi sao choïn moái giaø? Tuoåi giaø ñoái vôùi ngöôøi Vieät laø töôïng tröng cho kinh nghieäm,

cho kieán thöùc baùc hoïc, taám göông ñaïo ñöùc cho ngöôøi khaùc noi theo.

– Khi noùi “baày naày toå khaùc”, taùc giaû muoán moâ taû ñieàu gì? Baày naày toå khaùc töôïng

tröng cho caùc gioøng hoï khaùc nhau trong moät xaõ hoäi

– Theá naøo laø “phong tuïc taäp quaùn cuûa caùc daân toäc”? Neáp soáng cuûa moãi gioáng daân

moät khaùc: loái suy nghó vaø caùch soáng khaùc nhau.

– Taïi sao moái giaø soáng moät mình? Hình aûnh moái giaø soáng ñoäc thaân noùi leân tình

traïng töï do cuûa moái khoâng bò raøng buoäc veà vaät chaát ñeå thôøi gian chuyeân chuù vaøo vieäc

nghieân cöùu, hoïc hoûi, vaø lo vieäc xaõ hoäi.

– Moái giaø coù tinh thaàn hôïp quaàn nhöng soáng moät mình nhö vaäy, taùc giaû coù maâu


139

thuaãn khoâng? Khoâng maâu thuaãn. Ngöôïc laïi cuoäc soáng nhö vaäy seõ giuùp cho moái thöïc

hieän ñöôïc hoaøi baõo cuûa mình.


– YÙ töôûng neâu trong baøi ñuùng hay sai, hôïp thôøi hay loãi thôøi? Loøng kyø voïng cuûa lôùp

giaø ñoái vôùi lôùp treû laø laøm sao theá heä sau phaûi toát ñeïp hôn theá heä tröôùc. Cöù nhö vaäy heát

ñôøi naøy ñeán ñôøi khaùc, maõi maõi khoâng döùt. Do ñoù yù töôûng naøy khoâng bao giôø sai hay loãi

thôøi.

– YÙ töôûng ñoäc laäp hay nöông döïa vaøo ai, coù chòu aûnh höôûng gì khoâng? Ñaây laø tö

töôûng phoùng khoaùng cuûa taùc giaû khi muoán bieåu loä nieàm hy voïng naøy theo loái môùi, ñoäc

ñaùo.

– Taùc giaû coù khuynh höôùng gì? Taùc giaû coù khuynh höôùng caáp tieán vaø caûi caùch.


– Caùch duøng chöõ theá naøo? Trong baøi naøy taùc giaû duøng laãn loän töø-ngöõ chöõ Nho laãn

chöõ Noâm. Chöõ Nho: thoâng thaùi, ñoäc thaân, töï laäp, gia ñình, nhaøn, chu du, phong tuïc,

taäp quaùn, tö töôûng, vó ñaïi, kinh nghieäm, bieät laäp, daïy baûo, moäng öôùc, v.v..

– Lôøi vaên theá naøo? Tuy lôøi vaên coù nhieàu töø laø chöõ Nho nhöng khoâng caàu kyø khieán

cho ngöôøi ñoïc khoù hieåu. Caùch noùi bình dò, khoâng hoa myõ.

– Caùch ñaët caâu coù phuø hôïp khoâng? Ña soá caâu vaên trong baøi naøy ñeàu daøi treân möôøi

laêm chöõ. Nhöng moãi caâu ñeàu theo maãu caâu rieâng, khoâng laëp laïi. Caâu vaên raát ñaày ñuû töø

loaïi, khoâng coù caâu cuït. Tuy nhieân caâu “Cöù nhìn caùi ñaàu .... ñaày mình cuûa oâng.” hôi daøi.

Caâu naøy coù theå caét thaønh hai caâu ñöôïc. Thöû xem neân caét choã naøo hôïp lyù nhaát?

– Caùch chaám caâu ra sao? Caùch chaám caâu khaù roõ raøng.

– Caùch chuyeån ñoaïn, chuyeån yù theá naøo? Phaàn naøy khoâng coù gì ñeå nhaän xeùt vì taùc

giaû vieát theo loái vaên môùi, ít duøng ñeán töø-ngöõ chuyeån yù.

4. Keát luaän

Nhaän xeùt toaøn baøi naøy veà hình thöùc laãn noäi dung:

Moät caùch toång quaùt, baøi Moái Giaø Thoâng Thaùi veà hình thöùc laø moät baøi vieát theo loái

nhaân caùch hoaù, duøng con moái laøm nhaân vaät chính ñeå taùc giaû loàng vaøo yù töôûng mình

muoán nhaén göûi. Veà noäi dung, taùc giaû muoán hoái thuùc giôùi treû ra söùc hoïc taäp ñeå thaønh

ngöôøi höõu duïng khoâng nhöõng cho baûn thaân, cho gia ñình maø coøn cho xaõ hoäi nöõa.

5. Vieát vaên

a. Vieát maåu ñoái thoaïi giöõa moät nhaø thoâng thaùi vaø ngöôøi laùi ñoø ngang.


140

(ngoài treân ñoø dieãn thuyeát): Anh laùi ñoø ôi! Anh coù bieát hay coù bao giôø

nghe noùi trieát lyù laø gì chöa? Ñoù laø kim chæ nam cho con ngöôøi. Con ngöôøi phaûi coù

noù môùi coù leõ soáng, anh coù bieát khoâng vaäy?

Thöa oâng laø ai, laøm gì maø noùi trieát lyù nghe hay quaù vaäy. Ñaây laø laàn ñaàu

tieân toâi ñöôïc nghe noùi ñeán hai chöõ trieát lyù.

Vaäy aø? Trieát lyù maø anh khoâng bieát gì caû thì thaät laø uoång phí. Ngöôøi ta

thöôøng noùi ngöôøi khoâng bieát trieát lyù laø maát ñi heát moät phaàn tö cuoäc ñôøi ñoù anh aï.

Vaäy thì anh bieát gì naøo? Anh coù bieát ngheä thuaät laø gì khoâng?

Thöa oâng toâi queâ muøa doát naùt neân cuõng chöa heà bieát ngheä thuaät laø gì.

Mong oâng giaûi thích cho toâi vôùi.

Ngheä thuaät laø moät laõnh vöïc trong ñoù con ngöôøi ñang coá tìm ñeán toät

ñænh caùi ñeïp cuûa söï vaät, cuûa maøu saéc, cuûa aâm thanh vaø cuûa muøi vò. Ngheä thuaät

phuïc vuï ñaéc löïc cho nguõ quan cuûa con ngöôøi maø anh khoâng bieát sao? Thaät uoång

quaù, ngheä thuaät maø anh khoâng bieát thì quaû anh ñaõ ñaùnh maát moät phaàn tö cuoäc

ñôøi nöõa roài! Vaäy anh coù bieát khoa hoïc laø gì khoâng?

Thöa oâng khoâng aï. Toâi lôùn leân trong ngheøo khoå neân khoâng coù dieãm phuùc

ñi hoïc neân chaúng bieát khoa hoïc laø gì caû. Nay oâng hoûi ñeán toâi raát laáy laøm hoå theïn.

Tieác thay! Tieác thay! Khoa hoïc maø anh khoâng bieát thì voâ cuøng thieáu

soùt. Ñoù laø moät neàn hoïc thuaät döïa treân caên baûn ño löôøng vaø tieâu chuaån hoaù sao

anh laïi khoâng bieát nhæ? Toâi daùm noùi khoa hoïc maø anh khoâng bieát thì anh maát

theâm moät phaàn tö cuoäc ñôøi nöõa roài.

Luùc naøy trôøi baét ñaàu gioù lôùn.

Thöa oâng. Trôøi baét ñaàu coù gioù to, sôï soùng seõ lôùn. Toâi e raèng ... Vaäy oâng

coù bieát bôi khoâng vaäy?

Ô caùi anh naøy, toâi laø nhaø thoâng thaùi caàn gì phaûi bieát bôi laø chuyeän

nhoû nhaët. Anh hoûi laøm gì?

Toâi chæ sôï chuùt nöõa gioù thoåi maïnh, thuyeàn laät, maø oâng khoâng bieát bôi thì

toâi raát laáy laøm lo laø oâng seõ maát heát caû boán caùi phaàn tö cuûa cuoäc ñôøi oâng ñoù.

Vieát veà moät ngöôøi maø anh/chò raát meán phuïc vaø ngöôõng moä.


141

Vôùi baøi GV caàn giaûi thích caùc töø-ngöõ. Nhaân tieän nhaéc nhôû ñeán

chín chöõ cuø lao maø ngöôøi ñaõ noùi ñeán ñeå nhaén nhuû vôùi con caùi veà coâng lao khoå nhoïc

cuûa caùc baäc cha meï.

◼ Cuø lao: Cuø coù raát nhieàu nghóa: sieâng naêng, nhoïc nhaèn, meät moûi, ruõ röôïi, laên troøn, vaät

xoay troøn (caùi cuø, con quay, con vuï), loaøi ruøa bieån da coù vaân (con vích), roàng khoâng

söøng; lao: döôùi nöôùc troài leân, meät nhoïc, khoå cöïc, chuoàng nuoâi suùc vaät, choã nhoát (nhaø

lao), vöõng chaéc, beàn bó (lôùn lao), thoø tay xuoáng nöôùc maø quay, phaàn noåi ôû treân. Toùm

laïi, cuø lao laø phaàn ñaát noåi leân treân maët nöôùc coù hình gioáng con cuø.

◼ Ñoù laø 1- phuùc ngaõ bearing child, 2- sinh ngaõ giving birth to child, 3- duïc ngaõ feeding

child 4- coá ngaõ taking care of child, 5- cuùc ngaõ raising child, 6- phuï ngaõ comforting

child, 7- phuïc ngaõ observing child, 8- tröôûng ngaõ helping child’s future, 9- suùc ngaõ

supporting child.

◼ Veà töø-ngöõ, baøi naøy vieát theo loái noùi cuûa ngöôøi Nam neân coù caùc töø-ngöõ moâ taû quang

caûnh mieàn Nam

◼ Veà loái dieãn taû, coù phaàn laãn loän giöõa Nam vaø Baéc: chöõ nhæ vaø chöõ vaäy.

◼ Töø baøi naøy coù theå suy ra cuoäc soáng taïi vuøng naøy ñöôïc sung tuùc hay khoå cöïc.

◼ GV hoûi xem taùc giaû noùi veà ngöôøi ñi xa trôû veà. Ñoaùn xem töø tænh khaùc hay ngoaïi quoác

veà. Neáu ngoaïi quoác, töø nöôùc naøo veà.

◼ Thaùng chín/ möôøi aâm lòch ôû vuøng boán laø thôøi gian gì maø “chuùng treân ñoàng traøn

xuoáng thieáu gì, ...”

◼ Ñoïc toaøn baøi, sinh vieân coù theå hình dung ra hình aûnh laøng xoùm ôû mieàn naøy ra sao.

◼ Khi noùi ñeán ñòa danh ôû mieàn Nam sinh vieân caàn bieát coù raát nhieàu laøng, xoùm mang

teân ngöôøi, nhaát laø baø: Baø Ñieåm, Baø Queïo, Baø Hom, Baø Chieåu, Baø Ñen, Baø Chuùa Xöù

... vaø oâng: OÂng Chöôûng, OÂng Coä, OÂng Naêm, v.v..

Cuø-lao OÂng Chöôûng

Chieác Nguyeãn Trung hoâm ñoù haønh-khaùch, chuùng toâi

moät goùc ñeå deã chuyeän troø.

Nöôùc xuoâi taøu maïnh, treân soâng, nhöõng

õ, ñaäp tung vaøo hai beân bôø. Nhìn veà

phía tröôùc, , moïc giöõa

caây coái xanh um. daâng leân

, nhuoäm ñoû nhöõng maùi tröôøng, maùi ñình ôû

theâm röïc-rôõ beân caïnh nhöõng . Khung

caûnh troâng caøng . Anh Khanh buoät mieäng:

- ÔÛ ñaây laø ñaâu maø ñeïp quaù nhæ?

- Laïi queân maát roài! Chôï Môùi chôù coøn ñaâu nöõa!

- ÖØ, ñaõ bieát laø chôï Môùi, nhöng soâng naøy laø gì vaø


142

hai beân bôø goïi laø gì vaäy?

- Höõu-ngaïn xaõ Kieán-an, Taû-ngaïn, xaõ Long-ñieàn. Coøn con soâng naøy laø soâng OÂng

Chöôûng. Cuø lao OÂng Chöôûng ñang hieän roõ tröôùc maët chuùng ta kìa.

Anh Khanh ngaïc nhieân:

- Ñaây laø OÂng Chöôûng! Theá ra caâu ca-dao:

Ba phen quaï noùi vôùi dieàu

Cuø lao oâng Chöôûng coøn nhieàu caù toâm.

laø chæ choán naøy sao?

- Gioûi laém. Xa queâ maø ñaùng khen, cho anh moät . Ñaây

chính thaät Cuø lao OÂng Chöôûng trong ca-dao ñoù.

- Nhöng sao caù toâm khoâng thaáy?

- ù, chæ taïi anh khoâng ra chôï. Baây giôø ngöôøi ôû ñoâng ñuùc, ñi laïi

quaù nhieàu laøm caù toâm cuõng ít hôn ngaøy tröôùc , tuy vaäy vaøo thaùng 9 thaùng 10

, chuùng treân ñoàng traøn xuoáng thieáu gì, vaø giaù baùn cuõng reû maït.

- Kìa, anh haõy troâng vaøo bôø, moät mieäng chaøi ñang keùo leân, caù

.

Nguyeãn Vaên Haàu,

Nöûa Thaùng Mieàn Thaát Sôn, Giaûng Vaên Ñeä Luïc, trang 178

Key terms

aâm lòch lunar calendar

aùnh thaùi-döông the sunrays

ba phen three times

boû laïi ñaøng sau to leave behind

chaäp chuøng rolling

chen chuùc to huddle

ñieåm son a good mark

ñoâi phaàn (lit. some parts) a little, some

ñoâng ngheït overcrowded (with passengers)

ñôït soùng breakers

ghe taøu ships and boats (of all kinds)

haøng sao möôït laù rows of green hopeas

khoâng queân goác not forgetting one’s identity

laøng maïc hamlets and villages

löøng-löõng brilliantly, gloriously

löôùt vuøn vuït to sail at rapid speed

ñaàu doi the tip of an isthmus

ngoài nhom laïi to squeeze in a small space

ngoaïn-muïc pleasant to the eyes

nhaø cöûa san-saùt houses next to houses

nhaûy tung jump off in all directions

quaï noùi vôùi dieàu the crow said to the hawk

thaáy laém chôù there are plenty of them

traéng daõ white with bubbles

traéng xoùa silvery white

vöôøn töôïc gardens of all sizes

1. Giôùi thieäu:

Vaên theå Baøi naøy thuoäc vaên thuaät kyù. pha laãn ñoái thoaïi vaø mieâu taû.


143

Xuaát xöù: Baøi naøy trích trong taùc phaåm Nöûa thaùng mieàn Thaát-sôn cuûa Nguyeãn Vaên

Haàu, moät taùc phaåm thuoäc loaïi du kyù vaø bieân khaûo.

Taùc giaû: (vieát vaén taét) Nguyeãn Vaên Haàu hieäu laø Buùt Traïch taïi Bình Phöôùc Xuaân, tænh

An Giang. OÂng thích laøm thô, vieát truyeän ngaén, nhöng phaàn lôùn taâm huyeát cuûa oâng

chuyeân chuù vaøo vieäc khaûo cöùu veà vaên hoïc, lòch söû mieàn Nam.


Giaûi thích:


OÂng Chöôûng OÂng Chöôûng, ngöôøi tieân phuoâng trong coâng cuoäc Nam tieán vaø khai khaån

mieàn Nam teân thaät laø Nguyeãn Höõu Caûnh (1650-1700), laøm chöùc Chöôûng dinh töôùng

quaân Leã Taøi Haàu döôùi thôøi chuùa Nguyeãn. OÂng maát taïi Raïch Gaàm môùi 51 tuoåi. Töø naêm

1692 ñeán khi oâng maát maø ñaõ môû roäng bôø coõi nöôùc Vieät töø Khaùnh Hoaø ñeán Bieân Hoaø.

Hieän nay taïi vuøng Tieàn Giang vaø Haäu Giang coù raát nhieàu ñeàn thôø ghi ôn oâng

cuø lao moâ ñaát noåi leân giöõa bieån hoaëc giöõa soâng vôùi dieän tích quaù nhoû neân chöa theå goïi

laø ñaûo

ngoài nhom laïi ngoài xuùm laïi thaønh moät cuïm, ngoài xuùm xít saùt beân nhau

löôùt vuøn vuït di chuyeån treân maët nöôùc vôùi toác ñoä nhanh

boû laïi ñaøng sau hình aûnh chieác thuyeàn lao tôùi khieán ngöôøi nhìn thaáy caûnh vaät luøi laïi

phía sau

ñôït soùng soùng doài theo côn gioù; moãi laàn gioù thoåi maïnh, ñaåy nöôùc thaønh daõy soùng goïi laø

ñôït

chaäp chuøng caùc ngoïn soùng hay nuùi noái lieàn nhau thaønh daõy daøi khoâng döùt

nhaø cöûa san-saùt hình aûnh nhaø cöûa ñöôïc xaây lieàn nhau thaønh töøng daõy daøi, caûnh sung

tuùc vaø thònh vöôïng cuûa laøng queâ hay thaønh thò.

chen chuùc saùt nhau khoâng theo thöù töï hay kieåu caùch naøo, coù theå duøng cho ngöôøi hay

vaät.

vöôøn töôïc vöôøn coù nhieàu caây töôi toát; (töôïc [Noâm]: choài non, [gH] loäc. Vöôøn töôïc laø

danh töø gheùp tieáng Vieät.) Xem chi tieát trong phaàn ngöõ phaùp.

aùnh thaùi-döông aùnh maët trôøi; [gH] thaùi: cöïc cuøng, döông < yang ngöôïc vôùi aâm < yin.

löøng-löõng cung caùch chaäm chaïp vôùi voùc daùng to lôùn tieán chaàm chaäm tôùi

ñaàu doi ñaàu muõi ñaát laán ra soâng hay bieån do phuø sa ñoå ra

haøng sao möôït laù sao laø loaïi caây troàng raát nhieàu ôû mieàn Taây; möôït laù: hình aûnh caây coái

ñuû phaân ñuû nöôùc neân laù töôi, xanh möôùt vaø boùng

ngoaïn-muïc ngoaïn [gH] vui töôi; muïc [gH] maét: vui maét, thích maét


144

laøng maïc laøng coù ngöôøi ôû vaø vuøng ñoàng troáng khoâng ngöôøi ôû; laøng maïc laø tieáng gheùp

nhö vöôøn töôïc

höõu ngaïn: bôø soâng beân tay phaûi, nhìn theo chieàu nöôùc chaûy töø nguoàn veà; taû ngaïn: bôø

beân traùi. Caû hai ñeàu laø töø goác Haùn.

quaï noùi vôùi dieàu quaï vaø dieàu laø hai loaïi chim thích aên toâm caù; hình thöùc nhaân caùch

hoaù noùi raèng nôi ñoù coù nhieàu toâm caù vaø caùc thöù thuyû saûn khaùc

khoâng queân goác khoâng queân coäi nguoàn cuûa mình, vaãn coøn giöõ con ngöôøi cuõ, noùi veà loái

suy nghó vaø thaùi ñoä soáng maëc daàu caùch soáng coù theå ñoåi khaùc

ñieåm son ñieåm ñaùng khen, ñaùng ca tuïng, ñieàu ñaùng ñeå moïi ngöôøi laáy ñoù laøm haõnh

dieän

thaáy laém chôù caùch noùi bình daân cuûa ngöôøi mieàn Nam; nghóa laø thaáy raát roõ

nhaûy tung nhaûy thaät nhanh vaø maïnh khieán cho caû ngöôøi baén leân treân cao tröôùc khi rôi

xuoáng

traéng xoùa traéng laøm nhoaø maét, hình aûnh nöôùc bò khuaáy leân thaønh voâ soá boït nhoû khieán

ngöôøi xem coù caûm giaùc raát traéng. Trong baøi naøy “traéng xoaù” taû loaøi caù maø da coù

aùnh thuyû ngaân döôùi aùnh maët trôøi trong caùi löôùi daân chaøi vöøa keùo leân nhieàu voâ soá

keå

(2) Myõ töø phaùp: Taùc giaû duøng caùc hình thöùc myõ töø phaùp nhö:

a) töôïng hình: lao vuøn-vuït, nhöõng ñôït soùng chaäp chuøng traéng daõ, daâng leân löøng

löõng, nhaûy tung traéng xoaù;

b) nhaân caùch hoaù: Bao phen quaï noùi vôùi dieàu, Cuø lao OÂng Chöôûng ...”

c) thaønh ngöõ: giaù reû maït (cheap at twice the price).

Boá cuïc:

(1) Baøi ñoïc coù maáy phaàn? Baøi naøy chia laøm ba phaàn:


a) Phaàn moät laø caâu môû ñaàu giôùi thieäu chuyeán ñoø doïc laø chieác ghe chôû khaùch teân

Nguyeãn Trung.

b) Phaàn hai töø “Nöôùc xuoâi taøu maïnh ... ngoaïn muïc.” moâ taû quanh caûnh doïc theo

hai bôø soâng, caûnh nhaø cöûa san saùt, vöôøn caây rôïp boùng thaät ñeïp maét.

c) Phaàn ba laø maåu ñoái thoaïi giöõa Khanh laø ngöôøi ñi vaø vôùi taùc giaû, noùi ñeán taâm

tình ngöôøi ôû laïi vui söôùng khi ñöôïc bieát ngöôøi ñi xa khoâng queân queâ cuõ vaø ngöôøi veà

vaãn caûm thaáy vui trong loøng maëc daàu khoâng coøn nhôù nhöõng daáu veát ngaøy xöa.

– Caùc töø-ngöõ chuyeån yù Taùc giaû chuyeån töø yù naøy sang yù khaùc moät caùc taøi tình maø

khoâng duøng nhöõng töø-ngöõ chuyeån thoâng thöôøng.

– Ñaïi yù baøi naøy laø gì? Ñaïi yù baøi naøy noùi veà taâm traïng vaø caûm töôûng ngöôøi ñi xa trôû

veà thaêm laïi queâ cuõ.

– Chuû ñích laø gì? Chuû ñích baøi naøy moâ taû cuø lao oâng Chöôûng, nôi coù cuoäc soáng sung

tuùc nhôø thieân nhieân öu ñaõi.


145


Noäi dung:

– Caùch moâ taû coù hôïp lyù khoâng? Taùc giaû moâ taû quang caûnh mieàn Taây thaät chính xaùc

vaø soáng ñoäng. Vì coù raát nhieàu kinh raïch neân ñoø laø phöông tieän raát thoâng duïng ôû vuøng

naøy. Taùc giaû taû chuyeán ñi baèng ñoø thaïât hôïp lyù vaø ñuùng vôùi thöïc teá.

– Keát caáu cuûa baøi ñoïc coù theo tieâu chuaån naøo? Taùc giaû theo caùch moâ taû hình thöùc ñi

daàn vaøo noäi taâm. Cho ngöôøi trôû veà nhìn thaáy caûnh töôi ñeïp cuûa laøng maïc roài gôïi cho

khaùch caùi noäi dung truø phuù cho thaáy cuoäc soáng raát sung tuùc cuûa daân laøng.


– YÙ töôûng cuûa baøi ra sao? Taùc giaû laø ngöôøi coù taâm hoàn vôùi queâ höông ñaát nöôùc,

luoân luoân muoán chia seû nhöõng nieàm vui veà cuoäc soáng an laønh cuûa mình vôùi nhöõng

ngöôøi khaùc. Ñoái vôùi ngöôøi ñi xa xöù laâu naêm taùc giaû caøng muoán hoï nhôù ñeán queâ höông

nhieàu hôn.

– Chuyeán ñi naøy ñi baèng ñöôøng thuyû hay ñöôøng boä? Roõ raøng ñaây laø chuyeán ñi

baèng ñöôøng thuyû, baèng thuyeàn goïi laø ñoø doïc, ñeå phaân bieät vôùi ñoø ngang (ñöa khaùch

qua soâng). ÔÛ mieàn cöïc nam Vieät Nam ghe thuyeàn coøn quan troïng hôn xe coä vì nôi ñaây

coù heä thoáng soâng laïch chaèng chòt.

– Chuyeán ñi coù thoaûi maùi khoâng? Chuyeán ñi thaät ra khoâng thoaûi maùi laém vì ghe

“ñoâng ngheït haønh khaùch”. Tuy nhieân haønh khaùch hình nhö khoâng ñeå taâm ñeán chuyeän

chaät choäi vì hoï maûi meâ chuyeän troø.

– Thôøi gian laø vaøo luùc naøo trong ngaøy? Caâu chuyeän treân ñoø doïc xaûy ra vaøo khoaûng

möôøi giôø saùng vì “aùnh thaùi döông daâng leân löøng löõng, nhuoäm ñoû nhöõng maùi tröôøng, ...”

– Ñaây laø maåu ñoái thoaïi giöõa ai vôùi ai? Ñaây laø maåu ñoái thoaïi giöõa taùc giaû laø oâng

Nguyeãn Vaên Haàu vaø ngöôøi ñi xa trôû veà teân Khanh.

– Khoâng gian laø thuoäc vuøng naøo? Chôï Môùi laø moät quaän trong tænh An Giang, coù cuø

lao oâng Chöôûng, hay coøn goïi laø oâng Hoå (?) .

– Hai caâu ca dao trong baøi mang yù nghóa gì? Hai caâu ca dao naøy mang yù nghóa ca

tuïng nôi laøng queâ truø phuù.

– Anh/chò ñoaùn xem ngöôøi trôû veà kia ñaõ xa xöù bao laâu? Ngöôøi naøy ñi xa xöù ít nhaát

treân möôøi naêm trôû leân. Quang caûnh moät khu vöïc thöôøng thay ñoåi trong voøng möôøi naêm.

– Coù ñieåm gì maâu thuaãn trong caâu hoûi “Nhöng sao caù toâm khoâng thaáy”? Ngöôøi ñi xa

môùi veà laïi khoâng coøn nhôù roõ vieäc baét caù deã daøng nhö theá naøo neân môùi hoûi nhö vaäy.

– “... chuùng treân ñoàng traøn xuoáng thieáu gì, ...” noùi leân tình traïng gì? Haøng naêm nöôùc

luït traøn veà mang theo caù toâm töø thöôïng nguoàn ñoå veà.



146

– YÙ töôûng neâu trong baøi coù gì maâu thuaãn khoâng? Nhöõng lôøi ñoái ñaùp trong baøi

khoâng maâu thuaãn neáu ngöôøi teân Khanh xa queâ laâu ngaøy neân khoâng nhôù roõ vì khi ra

ñi ngöôøi ñoù coøn quaù nhoû neân khoâng hieåu bieát nhieàu veà laøng maïc mình. Nhöng neáu

Khanh ra ñi laø moät ngöôøi tröôûng thaønh thì nhöõng caâu hoûi cuûa Khanh nghe voâ lyù.

– Taâm traïng cuûa nhaân vaät coù saùt vôùi thöïc teá khoâng? Taâm traïng nhaân vaät khaù saùt vôùi

thöïc teá. Tuy nhieân neáu Khanh coøn nhôù Chôï Môùi laø ñaâu thì chaéc phaûi nhôù ñeán cuø lao

oâng Chöôûng. Hay laø Khanh chæ môùi nghe teân cuø lao chöù chöa heà ñeán nôi chaêng?

– Taùc giaû coù khuynh höôùng gì? Taùc giaû laø ngöôøi coù khuynh höôùng baûo thuû, muoán ñeà

cao nôi choân nhau caét roán cuûa mình vaø muoán ñeà cao tình laøng nöôùc cho duø löu laïc baát

cöù nôi ñaâu cuõng nhôù veà cuoäi nguoàn.


– Veà caùch duøng chöõ? Taùc giaû duøng chöõ khaù bình daân, tuy nhieân coù söï laãn loän giöõa

caùch noùi cuûa ngöôøi mieàn Baéc vôùi chöõ “nhæ?” thay vì “vaäy?” hay chính xaùc hôn “bdaäy?”

Theá nhöng xuoáng ñeán caâu hoûi keá tieáp cuûa Khanh laïi duøng chöõ “vaäy”.

– Lôøi vaên theá naøo? Lôøi vaên bình dò, töï nhieân, khoâng caàu kyø hay hoa myõ.

– Caùch ñaët caâu coù phuø hôïp khoâng? Caâu quaù daøi hay caâu quaù ngaén? Ña soá baøi naøy

ñeàu coù soá caâu trung bình khoâng quaù daøi hay quaù ngaén. Tuy nhieân coù vaøi caâu cuït,

khoâng coù chuû töø chính xaùc, coù theå goïi laø loái “boå nghóa löûng lô”

– Caùch chaám caâu coù gì ñaùng pheâ bình? Caùch chaám caâu trong baøi raát bình thöôøng,

khoâng coù gì ñaùng keå.

– Taùc giaû moâ taû quang caûnh coù hôïp lyù khoâng? Loái taû caûnh cuûa taùc giaû theo leõ thoâng

thöôøng nghóa laø cuõng nhöõng töø ngöõ bình daân nhö nhaø cöûa san saùt, vöôøn töôïc caây coái

xanh um... coù ñieåm nghòch lyù laø thuyeàn löôùt vuøn vuït laøm sao taùc giaû vaø Khanh coù theå

chuyeän troø deã daøng vaø nhìn thaáy ñöôïc khung caûnh nhö thuyeàn ñi töø töø?!

– Caâu cuoái cuøng “Kiaø, ... caù nhaûy tung traéng xoaù” cho anh /chò hình aûnh gì? Caù

toâm raát nhieàu treân caùc soâng laïch taïi mieàn Taây. Vieäc baét caù khaù deã daøng.

4. Keát luaän:

Nhaän xeùt toaøn baøi naøy veà hình thöùc laãn noäi dung.

Nhìn chung, veà hình thöùc baøi naøy coù caùch duøng chöõ deã hieåu, giaûn dò: ñoø ñoâng ngheït

haønh khaùch, ngoài nhom laïi moät goùc, Nhieàu töø ngöõ töôïng hình: löôùt vuøn vuït, soùng chaäp

chuøng, haøng sao möôït laù. Veà chieàu daøi cuûa caùc caâu ñoái thoaïi, coù caâu quaù daøi, khoâng

neân. Vì nhö vaäy seõ trôû thaønh baøi töôøng thuaät hay ñoaïn vaên moâ taû.

Veà noäi dung trong caùc caâu ñoái thoaïi, taùc giaû maéc phaûi caùi “taät”. Ñoù laø

taùc giaû noùi thay cho nhaân vaät. Taùc giaû laøm keû caû: “Laïi queân maát roài!”

hoaëc khen ngöôøi ñi xa môùi veà: “... ñaùng khen cho anh ...”


147

5. Vieát vaên:

Vieát maåu ñoái thoaïi giöõa anh/chò, laø ngöôøi ñi xa veà, vôùi baø con haøng xoùm. Nghe tin

anh/chò vöøa veà, loái xoùm keùo ñeán hoûi thaêm. HX laø “haøng xoùm”, vaø anh/chò ñöôïc goïi laø

“baïn”.

: Chaøo anh Nam! Anh môùi ñi dìa (veà) haû?

: Daï! Chaøo chò Saùu. Troâng chò “khoeû döõ” ñoù nghe!

: EÂ Nam! Maøy môùi ñi deà (veà) haû. Ñi chôi dui (vui) khoâng maøy maø ñi caû maáy

thaùng daäy (vaäy)?

: Daï, chuù Baûy. Con ñi nhieàu choã laém. Laïi theâm maáy ngöôøi ôû treån bieåu con ôû laïi

chôi laâu laâu neân khoâng deø maát maáy thaùng luoân.

: Anh Nam! Anh ñi laâu, laøm em nhôù anh quaù chôøi (trôøi). Anh coù mua quaø cho em

hoân (khoâng)? Khoâng mua laø em baét ñeàn ñoù.

: A... Ngoài ñoù ñi. Ñôïi chuùt nghen (nghe). Coøn lu bu laém, chöa soaïn ra caùi gì heát.

Ñöông nhieân laø phaûi coù quaø cho em roài.

: EÂ thaèng kia! Tao töôûng maøy khoâng theøm deà ñaây nöõa chôù. Ñoà maéc dòch, ñi ñaâu

maø ñi maát ñaát daäy maøy? Daïo naøy troâng traéng döõ a!

: Boán !!! Veà chôù sao khoâng maøy. ÔÛ treån bieåu tao ôû laïi chôi laâu laâu neân maát maáy

thaùng. Ñi ñaâu thì ñi chieàu gheù laïi nhaäu nghe maøy.

: (vöøa noùi vöøa beïo maù) Caùi thaèng quyû söù naøy ñi maát ñaát. Coâ con coù khoeû khoâng

daäy, haû con. Troâng böõa nay noù ñeïp trai ra. Coâ con coù thö töø gì cho dì khoâng con?

Maáy ñöùa ôû treån vaãn thöôøng chôù? Thoâi nghæ khoeû nghe. Hoâm naøo raûnh dì gheù laïi noùi

chuyeän nhieàu.

: Thöa dì UÙt! Chieàu nay con laïi ñaèng dì ñoù nghe. Coâ con coù maáy thöù göûi bieáu dì.

Dì nhôù ôû nhaø nghe. Khoaûng boán naêm giôø con laïi nghe.

: Chaùu môùi deà ñoù haû, thaèng Nam? Trôøi ñaát ôi, maøy ñi caùi gioáng gì maø laâu daäy?

: Thöa oâng Ba! Daï, con môùi veà. OÂng Ba khoeû khoâng?

: Anh Nam! Anh môùi veà haû? Heøn chi chò Böôûi cöù thuùc em chaïy qua nhaø anh ñeå

xem coù phaûi thieät anh veà hay chöa. Chò aáy noùi chæ nhôù anh laém ñoù. Mau maø qua

thaêm chæ lieàn ñi anh Nam ôi. Caùi baø ñoù kyø thieät. Noùi nhôù maø khoâng chòu qua thaêm

lieàn ñi, bieåu ngöôøi ta qua.

: Moùt haû? ÖØa, ñeå anh chaïy qua beån thaêm chò Böôûi lieàn. Coù caùi naøy cho em neø. Anh

qua lieàn maø. Noùi chò Böôûi anh môùi veà töùc thì neân chöa qua thaêm chæ ñöôïc nghen.


148

GV coù theå duøng baøi naøy ñeå laøm baøi taäp chaïy cho SV theo caùc caâu hoûi döôùi ñaây:

◼ Caâu chuyeän xaûy ra taïi vuøng naøo cuûa Vieät Nam?

◼ Caùch duøng töø-ngöõ ra sao?

◼ Moái lieân heä giöõa caùc ngöôøi “haøng xoùm” cuûa Nam goàm nhöõng ai? Keå ra vaø giaûi thích.

◼ Tình caûm cuûa Nam ñoái vôùi maáy ngöôøi haøng xoùm naøy theá naøo?

◼ Baïn keát luaän gì veà tình laøng xoùm cuûa ngöôøi Vieät?

◼ Giaûi thích söï khaùc bieät giöõa laøng mieàn Nam vaø laøng mieàn Trung hay mieàn Baéc: laøng

mieàn Trung vaø Baéc thöôøng coù luyõ tre bao boïc, moät loaïi thaønh trì ñeå töï veä khi coù giaëc

taán coâng, trong khi mieàn Nam thì khoâng coù luyõ tre nhö vaäy. Mieàn Nam thì nhieàu soâng

laïch, ñi laïi thöôøng phaûi duøng xuoàng/thuyeàn.

◼ Moãi laøng taïi mieàn Trung hay Baéc thöôøng coù moät loø voõ ñeå reøn luyeän thaân theå vöøa ñeå

taïo nhaân taøi cho quoác gia khi höõu söï.

◼ Laøng mieàn Nam laø moät khu vöïc phaùt trieån vôùi hình thaùi ñaëc bieät vì coù raát nhieàu soâng

laïch.

Vieát moät baøi vaên noùi veà caûm töôûng cuûa baïn khi trôû veà laøng xöa sau moät thôøi gian

daøi xa caùch.


149

Ñoäng Vaät Coù Boán ... Baùnh

Toâi khoâng bieát ai ñaõ noùi caùi caâu “Ngöôøi Myõ laø moät ñoäng vaät coù boán... baùnh,” caâu

noùi coù veû ngoä nghónh nhöng xem chöøng thì höõu lyù laï thöôøng. Ñôøi soáng ngöôøi Myõ hình

nhö gaén chaët vôùi caùi xe hôi töø nhoû trong ca ùi “car-seat”, cheát ñi trong caùi xe tang “funeral

car,” vaø suoát ñôøi thì khoâng rôøi caùi xe ngaøy naøo!

Chaúng nôi ñaâu xa ngay treân ñaát Cali, tieåu bang Vaøng

(Golden State) naøy coù hai möôi laêm trieäu daân thì ñaõ coù

möôøi taùm trieäu caùi xe chaïy long nhong treân ñöôøng phoá, treân

“free-way” moãi ngaøy vaø trong 24 giôø ñoàng hoà laøm vieäc, aên

nguû, nghæ, di chuyeån, lieäu nhöõng ai coù may maén chæ ngoài

trong xe tröôùc tay laùi chæ coù vaøi giôø ñoàng hoà. Nhöõng ngöôøi laøm ngheà laùi xe coù theå ngoài

treân xe suoát ngaøy vaø nhöõng ngöôøi coù nôi laøm vieäc xa phaûi laùi xe veà vaøi ba tieáng laø vieäc

thöôøng tình, khoâng coù gì phaûi than traùch. Duø ít, duø nhieàu thì ñôøi soáng cuûa moãi ngöôøi

Myõ hình nhö ñaõ gaén chaët vôùi caùi xe hôi.

Baïn môùi ñeán Myõ coù phaûi laø sau khi lo nôi aên choán ôû xong ñaõ voäi nghó ñeán vieäc hoïc

laùi xe vaø kieám moät caùi xe, vaø töø ñoù cuoäc ñôøi baïn gaén boù laáy thoùi quen “böôùc moät böôùc

leân xe.” Ngöôøi ta noùi ôû Myõ khoâng bieát noùi tieáng Anh laø... caâm, thì khoâng bieát laùi xe haún

nhieân laø... queø. Vaø chieác xe ñaõ theo con ngöôøi qua töøng giai ñoaïn thaêng tieán cuûa cuoäc

ñôøi ... löu laïc.

Môùi ñaàu luùc môùi ñònh cö, luùc chöa oån ñònh ñôøi soáng thì baïn nghó ñôn giaûn raèng caùi

xe laø caùi chaân, mieãn sao coù chaân ñi, xaáu toát gì cuõng ñöôïc. Sau ñoù vaøi ba naêm thì baïn

nghó phaûi kieám moät caùi xe kha khaù cho khoûi maát coâng söûa sang, khoûi naèm ñöôøng, xe

cuõ phaûi vaøo tieäm söûa xe hoaøi thì ñaâu cuõng vaøo ñoù. Luùc leân oâng, leân baø thì chieác xe laø

caùi theå dieän cho xöùng ñaùng vôùi ñòa vò, chöùc töôùc, söï giaøu coù vaø caùi “coù theå deã laøm aên”

thì baïn laïi nghó ñeán caùi xe ñôøi môùi nhaát mang caùc nhaõn hieäu Mercedes, Cadillac, Lexus,

Jaguar, BMW hay ñoäc ñaùo hôn laø moät chieác Hummer H2. Ñôøi ngöôøi coù nhieàu baäc thang,

choán xe hôi coù nhieàu ñôøi, ñôøi naøo cuõng coù ngöôøi troïng duïng caû.

Xe ñôøi töø 78 trôû veà tröôùc ngaøy maát nöôùc, baïn coù cheâ thì ñaõ coù nhöõng baø con cuøng

khoå môùi tôùi ñaây, toâm caù ngoaøi chôï giaù naøo cuõng coù ngöôøi mua. Caùi caâu noùi nhaùi theo

“Haõy chæ cho toâi caùi xe hôi baïn ñi, toâi seõ bieát baïn laø ngöôøi theá naøo,” hoaù ra maø ñuùng.

Khoâng theá thì caùc “dealer” xe hôi ñaõ chaúng quaûng caùo: “You are what you drive”.

Nhöng baïn laøm sao nghó ra ñöôïc coù anh chaøng aên mì ly tröø côm, share phoøng hai traêm

baïc nhöng tieàn traû xe haøng thaùng leân ñeán naêm, saùu traêm vì muoán laùi moät chieác SUV

haïng sang. ÔÛ Myõ aùo quaàn chaúng coøn laø vaán ñeà neân chaúng coù caûnh “choù caén aùo raùch”

hay “y phuïc xöùng kyø ñöùc” nhöng chaéc ngaøy nay seõ coù “xa maõ ... xöùng kyø ñöùc”. Nhaø ôû ít

khi ai ñeán vieáng, aùo quaàn thì muøa heø nhaø giaøu coøn maëc aùo thun, ñi deùp, vaäy thì vaán ñeà

coøn laïi chæ laø caùi xe, caùi voû beân ngoaøi cuûa con ngöôøi. ÔÛ trong coäng ñoàng ngöôøi Vieät,

neáu baïn thaáy coù vò baùc só, luaät sö, döôïc só naøo ñi caùi xe côõ Toyota Camry hay caùi Honda

Accord ñôøi 2000 thì baïn vui loøng baûo cho toâi bieát nheù!


150

Coøn nhö tình caûm gaén boù giöõa “ngöôøi vaø xe” seõ dieãn ra nhö theá naøo? Buoåi saùng tinh

mô ra noå maùy xe ñi laøm maø xe naèm moät ñoáng thì coøn khoå taâm hôn con nhöùc ñaàu soå

muõi, vôï caûm cuùm ho hen nöõa. Söùc khoûe beänh taät cuûa vôï con laø chuyeän thöôøng coøn xe

hö laø chuyeän caáp baùch. Boû sôû hay ñeán treã quaû coøn bao nhieâu chuyeän phieàn haø raéc roái

quan heä ñeán caùi “pay check,” maø cuoäc ñôøi ôû ñaây caùi taám giaáy naøy quyeát ñònh taát caû, toâi

chaúng noùi quaù lôøi ñaâu.

Cho neân nhaø doät coøn naùn ñöôïc, thieáu quaàn aùo giaøy deùp coøn nhòn ñöôïc, khoâng du

hí chaúng sao nhöng chieác xe hö thì phaûi lieäu gaáp khoâng treã ñöôïc moät ngaøy, vì vaäy

beänh vieän ñoâi luùc vaéng khaùch chöù tieäm söûa xe hôi khoâng luùc naøo ngôùt ngöôøi ñem xe

ñeán.

Caùi xe quan troïng ñeán noãi coù ngöôøi ngoa ngoaét noùi raèng: “Ngöôøi ta coù theå cho

möôïn vôï chöù khoâng ai cho möôïn xe.” vaø ngöôøi ta lyù luaän raèng cho möôïn xe, lôõ ngöôøi

ta laùi ñuïng phaûi Mercedes, laïi laøm gaõy hai baøn tay vaøng cuûa moät oâng baùc só ñôõ ñeû ñang

ngoài treân ñoù thì phaûi baùn gia saûn ra maø ... ñeàn. Ñoù laø noùi ñeán “ngöôøi coù toùc”, coøn keû

voâ saûn thì ñöøng lo chaúng ai naém “anh troïc ñaàu,” xin anh em cöù yeân trí lôùn.

Caùi xe noù gaén chaët ñeán ñôøi soáng Myõ ñeán möùc ñoä nhö vaäy neân nhìn quanh baïn

thaáy haàu heát moïi söï treân ñôøi ñeàu coù dính líu xa gaàn ñeán caùi xe. Ra ñeán ñöôøng, baïn

thaáy ñeøn xanh, ñoû, “phu luïc loä” ñang söûa ñöôøng keû hai ba laèn “lane” cho xe, ñang traûi

nhöïa, môû roäng ñöôøng cuõng chæ ñeå phuïc vuï cho xe hôi. Freeway ngang doïc, haøng naêm

toán vaøi ba tæ ñoàng cuõng vì caùi “ñoäng vaät coù boán baùnh” aáy. Roài haøng tæ gallons xaêng

nhôùt. Roài kyõ ngheä theùp saét, nhöïa, cao su, roài haøng nghìn xöôûng saûn xuaát ra maùy, ra voû

xe, ra baùnh, ra ñeøn. Baïn cöù nghó ñeán caùi ñaùm ñoâng phuïc vuï cho caùi xe hôi treân nöôùc

Myõ naøy cuõng ñuû laïnh ngöôøi.

Roài caùi xe hôi sinh ra nhöõng tai naïn cheát ngöôøi. Ngöôøi ta öôùc tính soá ngöôøi cheát

trong chieác xe hôi nhieàu hôn soá ngöôøi cheát treân giöôøng. Con soá 45 nghìn ngöôøi töû naïn

xe hôi moãi naêm khoâng phaûi laø con soá nhoû! Bao nhieâu haõng baûo hieåm soáng nhôø caùi xe

hôi treân nöôùc Myõ naøy. Roài bao nhieâu oâng luaät sö, baùc só kieám ñoàng tieàn nhôø caùi xe hôi.

Roài bao nhieâu “auto body shop”, bao nhieâu tieäm söûa maùy xe, bao nhieâu tieäm baùn ñoà

“parts,” bao nhieâu dealer baùn xe cuõ, xe môùi. Roài bao nhieâu tieäm baùn, söûa “alarm, radio,

cassette, ... nhaèm theâm tieän nghi cho chieác xe hôi. Caùi quaàn theå loaøi ngöôøi phuïc vuï tröïc

tieáp, giaùn tieáp xa gaàn cho chieác xe hôi quaû laø keå khoâng xieát. Noùi veà ngheà nghieäp, ngoaøi

caùc ngheà chính thöùc coù “license” lieân quan ñeán caùi xe hôi, cuoäc ñôøi coøn naåy sinh ra laøm

ngheà nhôø xe hôi nhö ngheà ... veõ sôn “parking”, ngheà lau kính xe 50 cent, ngheà ... ñuïng

xe ngheà ... chaïy moái... ñuïng xe, nhö caùc baïn ñaõ thaáy: “Hit me, I need the money”!

Ngoâi nhaø kieán truùc theo kieåu Myõ thì caùi “garage” luoân luoân naèm hieân ngang ngay

tröôùc maët nhaø, nhöng cuõng coù ñieàu traùi ngöôïc laø ngöôøi ta thöôøng duøng “garage” ñeå laøm

nhaø kho, vaø chieác xe traùi laïi naèm ngang ngöûa trong saân, ngoaøi ñöôøng ... khoâng ôû ñaâu laø

vaéng boùng caùi xe, vaät baát ly thaân, ngöôøi baïn chung thuûy cuûa moãi ngöôøi Myõ.

Nhaø ñaõ laø nhaø cuûa nhaø baêng thì xe cuõng laø xe cuûa nhaø baêng. Down tieàn mua moät

caùi xe ñôøi môùi nhaát, roài sau ñoù eø coå ra traû goùp cho nhaø baêng trong voøng ba boán naêm


151

môùi heát nôï xe. Lôõ ra thaát nghieäp, maát job thieáu tieàn traû thì chæ maáy hoâm sau coù nhaø

baêng ñeán phaù cöûa garage ra loâi noù ñi ... ñeå baùn ñaáu giaù cho ngöôøi khaùc. Khoå moät noãi,

laø khi traû heát nôï xe thì caùi xe ñaõ thuoäc loaïi xe ñôøi cuõ, chöa thuoäc loaïi coå loã só, thì cuõng

ñaõ taøng taøng vaøi chuïc nghìn miles, troâng tröôùc troâng sau chaúng hôïp thôøi chuùt naøo, coù leõ

laïi phaûi “trade in” vaøo dealer ñeå keùo moät caùi xe ñôøi môùi khaùc thoâi. Ñöôïc nhö vaäy môùi

ñích thöïc laø soáng theo loái ... Myõ.

Ngöôøi Vieät Nam ngaøy tröôùc noùi ñeán sang giaøu laø phaûi duøng ñeán hình aûnh “nhaø laàu,

xe hôi.” Nay sang Myõ thì nhaø laàu laø haïng toài, maø xe hôi thì ñaày daãy, baét buoäc chöù

khoâng coøn laø chuyeän choïn löïa thích thuù loâi thoâi gì caû.

Nöôùc Myõ maø khoâng coù xe hôi, khoâng coù xa loä thì nöôùc Myõ chaúng coøn laø nöôùc Myõ

nöõa. Vaø moãi ngöôøi Myõ moãi ngaøy khoâng coøn ñi treân hai chaân nöõa maø phaûi chaïy treân boán

baùnh. ÔÛ Myõ, khoâng ra khoûi quy luaät, chuùng ta cuõng ñaõ trôû thaønh caùc “ñoäng vaät coù boán

baùnh” maát roài.

Huy Phöông

Nöôùc Myõ Laïnh Luøng 2003:101

Höông Vaên, California

Key terms

anh troïc ñaàu the have-nots

baûo hieåm insurance of danger

coå loã só old-fashioned

cuøng khoå the poor people of a miserable sort

ñònh cö settle down, reside permanently

giai ñoaïn period, epoch

haún nhieân as a matter of fact

hieân ngang willful and obstinate

höõu lyù rational, reasonable

khoå taâm miseries gnawing one’s heart

long nhong be about aimlessly

löu laïc live in exile in a foreign land

ngoä nghónh funny-looking

ngoa ngoaét talkative and spiteful

ngöôøi coù toùc the haves

oån ñònh be stable

phu luïc loä public works worker

quy luaät rule

thaát nghieäp become unemployed

thaêng tieán be progressive, enhancement

theå dieän one’s prestige or dignity

thöôøng tình as daily routine

troïng duïng be highly valued

vaät baát ly thaân guard valuable items

y phuïc xöùng kyø ñöùc attire of the professionals

1. Giôùi thieäu:

Vaên theå: Baøi naøy thuoäc loaïi vaên taïp ghi, nghóa laø taùc giaû ghi laïi caûm töôûng cuûa

mình veà moät söï kieän gì ñoù qua nhaän xeùt rieâng roài vieát moät baøi. Moãi baøi taïp ghi

chöùa ñöïng moät nhaän xeùt veà moät söï kieän hay tình traïng naøo ñoù.

Xuaát xöù: Baøi naøy trích töø tuyeån taäp taïp ghi do nhaø vaên Huy Phöông, xuaát baûn taïi

Hoa Kyø naêm 2003.


152

Taùc giaû: (vieát vaén taét) Huy Phöông teân thaät laø Leâ Nghieâm Kính, sinh naêm 1937 taïi

Thöøa Thieân, Vieät Nam, cöïu hoïc sinh Khaûi Ñònh- Hueá, daïy hoïc taïi Trung Hoïc

Nguyeãn Hoaøng Quaûng Trò, thö kyù toaø soaïn Nguyeät San Giaùo Duïc “Soå Tay Sö Phaïm”-

Hueá, ñoäng vieân Khoaù 16 SQTB – Hoïc Khoaù só quan baùo chí taïi Hoa Kyø, bieân taäp

vieân Baùo Chí vaø Phaùt Thanh Quaân Ñoäi - Cuïc Taâm Lyù Chieán. TTK Toaø Soaïn “Chieán

Só Coäng Hoaø” vaø “Tieàn Phong” - QL/VNCH. Tröôûng Phoøng TLC - TTHL Quang Trung

Tuø Nhaân “Caûi Taïo” 7 naêm taïi Nam – Baéc Vieät, laøm thô, vieát truyeän ngaén, tuøy buùt...

töø naêm 1953.

Taùc Phaåm: - Maét Ñeâm Daøi (thô) 1959 - Maây Traéng Ñoàn Xa (truyeän ngaén) 1966 -

Nöôùc Myõ Laïnh Luøng (taïp ghi) 2003, Đi Lấy Chồng Xa (2004), Haïnh Phuùc Xoùt Xa

(2006), Chaân Dung H.O., ...


Giaûi thích:


anh troïc ñaàu ngöôøi khoâng taøi saûn hay chöùc vuï trong xaõ hoäi

coå loã só cuõ kyõ, quaù laïc haäu, quaù cuõ khoâng coøn duøng ñöôïc nöõa hay hôïp thôøi nöõa

cuøng khoå ngöôøi cuøng hoaøn caûnh khoå cöïc hoaëc nguy khoán

haún nhieân ñieàu gì hay vieäc gì xaûy ra nhö vaäy, theo leõ thöôøng theo thöù lôùp cuûa noù

phaûi vaäy

hieân ngang thaùi ñoä ñaøng hoaøng töï tin, khoâng chòu cuùi ñaàu khuaát phuïc tröôùc cöôøng

quyeàn

höõu lyù coù lyù, hôïp vôùi leõ thöôøng ñöôïc nhieàu ngöôøi coâng nhaän

long nhong ñi hay chaïy khoâng coù chuû ñích

löu laïc bò ñaåy ñöa ñeán tình traïng phaûi soáng xa queâ höông nôi mình sinh ra

ngoä nghónh veû beà ngoaøi hoaëc haønh ñoäng troâng kheùo maét, troâng hay hay

ngoa ngoaét giaø haøm, doái traù vaø haøm hoà

ngöôøi coù toùc ngöôøi coù tieàn cuûa hay ñòa vò

oån ñònh an ñònh moät nôi, ñaâu vaøo ñoù coù traät töï vaø neà neap

phu luïc loä phu laøm ñöôøng; (luïc: ñaát, loä: ñöôøng)

thaêng tieán leân caáp vaø tieán tôùi; ñöôïc ñieàu toát hôn hay thuaän hôïp hôn trong cuoäc

soáng

theå dieän giöõ maët muõi cuûa ngöôøi coù nhaân caùch

thöôøng tình tình caûnh hay thoùi ñôøi thaáy xaûy ra khaù nhieàu trong cuoäc soáng haøng

ngaøy

vaät baát ly thaân caùi thöù quyù giaù luoân luoân giöõ beân mình khoâng phuùt naøo rôøi xa noù

y phuïc xöùng kyø ñöùc aùo quaàn xöùng hôïp vôùi chöùc töôùc hay ñòa vò trong xaõ hoäi

(2) Myõ töø phaùp: Baøi naøy coù moät soá hình thöùc myõ töø phaùp nhö:

a) bieám ngöõ: xa maõ ... xöùng kyø ñöùc; caùi xe laø caùi voû beân ngoaøi;

b) thaäm xöng: cho möôn vôï chöù khoâng ai cho möôïn xe;


153

c) thaønh ngöõ choù caén aùo raùch; y phuïc xöùng kyø ñöùc; nôi aên choán ôû; leân oâng leân

baø; vaät baát ly thaân

d) ví von: khoâng bieát tieáng Anh laø ... caâm; khoâng bieát laùi xe haún nhieân laø ... queø

e) nhaân caùch hoaù: ñoäng vaät coù boán baùnh!

ª Khuyeán khích sinh vieân döïa theo phaàn höôùng daãn veà myõ töø phaùp ôû phaàn hai cuûa

saùch ñeå tìm theâm xem coøn hình thöùc myõ töø phaùp naøo nöõa hay khoâng.

Boá cuïc: (1) Baøi ñoïc coù maáy phaàn? Baøi naøy coù theå chia laøm naêm phaàn chính.


– Phaàn moät töø Toâi khoâng bieát ... gaén chaët vôùi caùi xe hôi. noùi veà thöïc teá cuoäc soáng

phaûi gaén boù vôùi chieác xe .

– Phaàn hai: Baïn môùi ñeán Myõ ... cho toâi bieát nheù! noùi veà xaõ hoäi Myõ ai cuõng caàn coù xe

nhöng coù theå phaân bieät ñöôïc ñòa vò xaõ hoäi cuûa ngöôøi naøo ñoù baèng caùch nhìn chieác xe

hoï laùi.

– Phaàn ba: Coøn nhö tình caûm ... xin anh em yeân trí lôùn. Phaàn naøy noùi leân moái raøng

buoäc ñeán gaàn nhö khoâng theå thieáu cuûa chieác xe trong cuoäc soáng cuûa moãi ngöôøi.

– Phaàn boán: Caùi xe noù gaén chaët ... “Hit me, I need the money!” noùi leân söï hai khía

caïnh toát vaø xaáu lieân quan ñeán chieác xe vaø vieäc laùi xe taïi Hoa Kyø.

– Phaàn naêm: Ngoâi nhaø kieán ... heát. Noùi leân thöïc teá cuoäc soáng taïi Hoa Kyø vaø chieác xe

laø moät ñôn cöû raát tieâu bieåu.

(3) Caùc töø-ngöõ chuyeån yù Baøi naøy coù nhieàu töø-ngöõ chuyeån yù nhö trong ñoaïn hai:

Chaúng nôi ñaâu xa...; ñoaïn saùu: Coøn nhö tình caûm...; ñoaïn baûy: Cho neân nhaø doät ... ;

ñoaïn möôøi: Roài caùi xe hôi ...;

Ñaïi yù baøi naøy laø gì? Taùc giaû nhìn chieác xe hôi döôùi con maét cuûa moät ngöôøi thuoäc

thaønh phaàn thieáu may maén vaø ñang phaûi vaät loän vôùi caùi ngheøo cöïc moät caùch khoù

khaên.

Chuû ñích laø gì? Chuû ñích baøi naøy noùi leân cuoäc soáng voán ñaõ vaát vaû thì ôû ñaâu cuõng

vaát vaû, rieâng soáng taïi Hoa Kyø thì söï vaát vaû ôû moät traïng thaùi hoaøn toaøn khaùc vôùi söï

vaát vaû ôû Vieät Nam.


Noäi dung:

– Caùch moâ taû trong baøi naøy theá naøo? Taùc giaû moâ taû moät caùch töï nhieân, khoâng goø

boù vaøo khuoân khoå naøo neân ngöôøi ñoïc deã thaáy thoâng caûm, nhaát laø vôùi nhöõng ngöôøi

ñang phaûi vaät loän vôùi cuoäc soáng “môùi” taïi Hoa Kyø: ... coù veû ngoä nghónh nhöng xem

chöøng thì höõu lyù laï thöôøng. Hoaëc: ... caùi xe laø caùi chaân, mieãn sao coù chaân ñi.... Ñeán khi

... leân oâng, leân baø thì chieác ... Taát caû ñeàu raát töï nhieân nhö caâu chuyeän taâm tình cuûa hai

ngöôøi baïn vôùi nhau


154

– Keát caáu cuûa baøi ñoïc theo tieâu chuaån naøo? Nhìn chung baøi naøy ñöôïc taùc giaû daãn

ñoäc giaû töø maët noåi cuûa thöïc teá chen laãn vôùi maët chìm cuûa noù theo töøng phaàn moät: trong

caùi “car seat”, cheát ñi trong caùi xe tang – hình aûnh vöøa thöïc teá vöøa buøi nguøi. Hoaëc

thaûng: Ñôøi ngöôøi coù nhieàu baâc thang, choán xe hôi coù nhieàu ñôøi, ... : noùi söï thaêng tieán

cuûa con ngöôøi cuõng coù moái gaén boù chaët cheõ vôùi vieäc sôû höõu ñôøi xe vaø loaïi xe,


– YÙ töôûng cuûa baøi boäc loä ñieàu gì? YÙ töôûng ñieàu naøy boäc loä caùi nhìn chua chaùt cuûa

taùc giaû veà cuoäc soáng vôùi nhieàu khoå naïn vaø chieác xe laø tieâu bieåu.

– Thaùi ñoä cuûa ngöôøi vieát ra sao? Taùc giaû mang thieân nhieàu veà bi quan vôùi cuoäc

soáng hôn laø laïc quan.

– Nhöõng nhaän xeùt cuûa taùc giaû veà cuoäc soáng ôû Myõ nhö vaäy coù ñuùng khoâng? Ñuùng veà

phöông dieän hình thöùc nhieàu hôn. Chuùng ta thöû ñaët laïi vaán ñeà: Nöôùc Myõ naøy khoâng

duøng xe ñeå laøm phöông tieân di chuyeån nhö Vieät Nam duøng xe gaén maùy thì cuoäc soáng

ra sao? Neáu ôû VN maø khoâng coù chieác xe gaén maùy thì coù khoå nhö ôû Myõ khoâng coù xe

hay khoâng – vaø khoå nhieàu hôn hay ít hôn?

– Coù thaät laø “y phuïc xöùng kyø ñöùc” khoâng? Ngaøy nay thaønh ngöõ naøy vaãn coøn aùp

duïng. Tuyø coâng vieäc, ngöôøi ta luoân luoân ñoøi hoûi ngöôøi laøm coâng vieäc gì phaûi coù loaïi y

phuïc hay trang phuïc thích hôïp vôùi ngheà ñoù.

– Caâu “Ngöôøi ta coù theå cho möôïn vôï ... möôïn xe” coù quaù ñaùng khoâng? Coù theå ñaây laø

caâu noùi ñuøa nhöng cuõng coù theå aùp duïng trong moät vaøi tröôøng hôïp ñaëc bieät: xe môùi, xe

ñaéc tieàn, v.v..

– Thaønh ngöõ choù caén aùo raùch ôû ñaây coù duïng yù gì? Choù cuõng coù oùc kyø thò hay phaân

bieät giaøu ngheøo, heã thaáy ngöôøi maëc aùo quaàn raùch röôùi thì suûa inh oûi vaø nhaøo ñeán muoán

caén xeù. Coøn khi thaáy ngöôøi aên maëc baûnh bao thì chæ nhìn chöøng chöù khoâng suûa hay ñoøi

caén. YÙ nghóa cuûa thaønh ngöõ naøy laø nhaán maïnh ñeán vieäc “aùo quaàn khoâng thaønh vaán ñeà”

vì ai cuõng coù theå mua saém quaàn aùo ñeïp ñeõ ñöôïc.

– “Anh troïc ñaàu” trong baøi naøy laø ai? Trong thaønh ngöõ Vieät Nam chæ coù naém ngöôøi

coù toùc chöù khoâng ai naém keû troïc ñaàu vôùi yù noùi raèng: chæ theo ñoøi nhöõng ngöôøi giaøu coù

hay chöùc quyeàn chöù khoâng ai ñeå yù ñeán ngöôøi khoâng coù cuûa caûi hay chöùc vò.

– Anh/chò ñoaùn xem ngöôøi vieát baøi naøy ñeán Myõ ñöôïc bao laâu? Taùc giaû vieát baøi naøy

coù theå ñaõ ôû Myõ treân möôøi naêm. Cuõng coù theå môùi qua nhöng vôùi con maét tinh ñôøi, taùc

giaû nhaän thaáy nhieàu ñieàu maø ngöôøi ôû laâu khoâng nhìn thaáy.

– Coù ngheà ñuïng xe thaät söï khoâng? Thaät khoù traû lôøi vì chöa coù thoáng keâ chính thöùc

naøo cuûa chính quyeàn veà “ngheà” naøy neân khoâng theå coù caâu traû lôøi chính xaùc vaø thoaû

ñaùng.


– YÙ töôûng neâu trong baøi coù gì maâu thuaãn khoâng? YÙ töôûng trong baøi naøy khoâng coù gì

maâu thuaãn vì taùc giaû muoán noùi leân taâm traïng aâu lo, noùi sô qua caùi taùnh “thích ñua ñoøi”


155

cuûa moät soá ngöôøi Vieät chuùng ta. nhöng cuõng cho thaáy ngöôøi Vieät khaù thaønh coâng trong

nhieàu laõnh vöïc.

– Taùc giaû coù khuynh höôùng gì? Taùc giaû coù khuynh höôùng vöøa traøo phuùng vöøa bi quan

vì taùc giaû nhìn nhieàu vaøo khía caïnh khoâng “ñeïp” cuûa vaán ñeà hôn laø khía caïnh “hay”

cuûa noù.


–Veà caùch duøng chöõ theá naøo? Caùch cuøng chöõ bình daân, ñôn giaûn, nhöng raát “thôøi

thöôïng”, phaûn aûnh ñuùng hieän traïng sinh hoaït vaø ngoân töø ñang ñöôïc ngöôøi Vieät taïi Hoa

Kyø söû duïng.

– Lôøi vaên theá naøo? Lôøi vaên nheï nhaøng, tuy coù phaàn mæa mai vaø mang chuùt chua chaùt.

– Caùch ñaët caâu ra sao? Caùch ñaët caâu ñuùng tieâu chuaån ngöõ phaùp: khoâng coù caâu cuït,

khoâng coù caâu noùi troång. Ña soá nhöõng caâu trong baøi ñeàu coù chieàu daøi gaàn baèng nhau.

Ñaëc bieät baøi naøy coù nhieàu ñoaïn ngaén chöù khoâng quaù daøi nhö nhieàu baøi khaùc.

– Caùch chaám caâu coù gì ñaëc bieät khoâng? Trong baøi naøy coù quaù nhieàu daáu nhieàu chaám

( ...) Daáu than ôû cuoái ñoaïn 5 raát deã thöông: .. vui loøng baûo cho toâi bieát nheù!

– Caùch chuyeån ñoaïn, chuyeån yù, cuûa baøi naøy coù gì hay? Baøi naøy coù boán ñoaïn maø taùc

giaû duøng töø-ngöõ chuyeån ñoaïn: 2, 4, 6, 7, 8, 11.

– Taùc giaû moâ taû “ñoäng vaät boán baùnh” coù trung thöïc khoâng? Taùc giaû duøng caùch nhaân

caùch hoaù ñeå noùi leân taàm quan troïng cuûa chieác xe trong sinh hoaït thöôøng nhaät taïi Hoa

Kyø.

– Caâu cuoái cuøng “soáng theo loái Myõ” theo anh /chò laø theá naøo? Theo nhaän xeùt rieâng cuûa

toâi, soáng theo loái Myõ laø:

a) maéc nôï ngaäp ñaàu,

b) laøm vieäc huøng huïc möôøi moät thaùng röôõi roài ñi chôi cho ñöø ngöôøi trong hai

tuaàn roài veà nhaø thôû haét hôi nhöng phaûi laøm vieäc tieáp,

c) taäp cho con töï laäp töø khi môùi baét ñaàu bieát ñi,

d) con leân 18 tuoåi ñuoåi ra khoûi nhaø ñeå chuùng töï laäp,

e) caùi gì hôïp lyù thì chaáp nhaän, khoâng theo tình caûm caù nhaân.

4. Keát luaän

Ñaây laø baøi taïp ghi cuûa taùc giaû, moät ngöôøi coù caùch nhìn khaù teá nhò veà neáp soáng cuûa

ngöôøi Vieät taïi Hoa Kyø maø tieâu bieåu laø chieác xe. Baèng lôøi vaên ñôn giaûn, nheï nhaøng, vaø

bình daân, taùc giaû ñaõ coù nhöõng nhaân xeùt khaù tinh vi vaø saâu saéc veà chieác xe taïi Hoa Kyø.

Noù vöøa laø phöông tieän vöøa laø “ñoà trang söùc” cho caùc ngöôøi coù ñòa vò trong xaõ hoäi. Veà

hình thöùc baøi naøy taùc giaû coù lôøivaên giaûn dò maëc daàu coù moät soá töø ngöõ goác Haùn nhöng

nhöõng töø-ngöõ naøy khaù thoâng duïng, ngoaïi tröø thaønh ngöõ “y phuïc xöùng kyø ñöùc”. Veà noäi

dung, taùc giaû mang taâm traïng bi quan. Nhìn chung baøi naøy phaûn aûnh khaù roõ veà moät


156

khía caïnh veà loái soáng cuûa ngöôøi Vieät taïi Myõ ñöôïc theå hieän qua chieác xe.

5. Vieát vaên:

Taâm traïng cuûa baïn khi soáng ôû Hoa Kyø theá naøo?

Neáu baïn laø ngöôøi môùi sang ñònh cö thì neâu nhöõng trôû ngaïi vaø nhöõng baát ngôø baïn

ñaõ vöôït qua cuøng nhöõng caûm töôûng thích thuù baïn tìm thaáy ôû xöù naøy.

Neáu baïn laø ngöôøi sinh tröôûng taïi ñaây thì cho bieát taâm traïng cuûa baïn khi vöøa soáng

theo caùch soáng cuûa ngöôøi Myõ vöøa phaûi sinh hoaït vôùi coäng ñoàng ngöôøi Vieät. Nhöõng

ñieàu thích vaø khoâng thích veà coäng ñoàng ngöôøi Vieät.

Baøi Ñoäng Vaät coù Boán ... Baùnh laø loái vaên taïp ghi ‘miscellany’. Noù phaûn aûnh söï suy nghó

vaø caùch nhìn cuûa moät ngöôøi ñaõ vaø ñang soáng taïi Hoa Kyø. GV caàn neâu roõ caùc ñieåm sau

ñaây:

ª Phaûn aûnh caùi nhìn cuûa moät ngöôøi Vieät phaûi vaät loän vôùi caùch soáng môùi, ngöôøi thì

thaønh coâng hay keû keùm may maén ñeàu phaûi cuøng theo ñuoåi cuoäc soáng ôû Myõ nhö

nhau.

ª Baøi vaên vöøa mang tính caùch thôøi söï vöøa phaûn aûnh thöïc teá haàu nhö baát di dòch cuûa

caùch sinh hoaït taïi xöù Myõ.

ª Lôøi vaên ñöôïc vieát bôûi ngöôøi ñöông sinh soáng, baèng kinh nghieäm coù thaät vaø söï vieäc

ñang thaät söï xaûy ra neân coù taùnh caùch thôøi söï.

ª Löu yù ñeán caùch duøng chöõ: coù söï chen laãn tieáng Anh trong caùc caâu vaên. Hieän töôïng

naøy hình nhö cuõng ñang xaûy ra taïi Vieät Nam chöù khoâng phaûi taïi Hoa Kyø.

ª Hoûi sinh vieân xem ngoaøi chöõ nhaø “baêng” ra coù coøn hình thöùc naøo khaùc töông töï

khoâng. [Xaêng < essence, cao-su < caoutchouc cuûa tieáng Phaùp].

ª Thöû ñoaùn xem caùc töø naøo cuûa tieáng Myõ seõ ñöôïc Vieät hoaù nhanh choùng? [Chaúng haïn

nhö trong “maát roùp hoaëc doùp (job), haøng xeo (sale), ñem xe ñi laøm “smog check”

(thöû khoùi xe),


157

laø lôøi töïa cuûa moät quyeån saùch nhöng coù gioïng vaên nghò luaän,

trong ñoù taùc giaû so saùnh söï khaùc bieät giöõa hai neàn vaên hoaù maø cuï theå laø nhöõng gì ñöôïc

tìm thaáy trong ca dao.

ª Ñöa vaøi caâu ca dao (kinh Thi) cuûa nöôùc Taøu ñeå minh chöùng (Trích trong Thi-Kinh

Taäp Truyeän cuûa Tuû Saùch Trieát Hoïc, Trung Taâm Hoïc Lieäu Boä Giaùo Duïc xuaát baûn naêm

1969, Taï Quang Phaùt dòch)

(baøi thöù 1 cuûa Kinh Thi):

Quan quan thö cöu.

Taïi haø chi chaâu.

Yeåu ñieäu thuïc nöõ,

Quaân töû haûo caàu

Dòch thô: Quan quan kìa tieáng thö-cöu,

Beân coàn hoùt hoaï cuøng nhau vang daày.

U nhaøn thuïc nöõ theá naøy,

Xöùng cuøng quaân töû saùnh vaày löùa duyeân.

Giaûi thích: Ñaây laø baøi ca dao cuûa ngöôøi Taøu do Khoång Töû san ñònh, thuoäc theå höùng

(allusive form) noùi veà tình caûm nam nöõ moät caùch chính ñaùng vaø töông kính nhau (kính

troïng nhau). Quan quan laø tieáng keâu kyù aâm theo töø goác Haùn cuûa hai con chim troáng vaø

maùi öùng hoaï vôùi nhau. Ñoâi chim naøy laø thö cöu, moät loaøi vòt trôøi, coøn coù teân laø vöông

thö. Ñaëc bieät ñoâi chim naøy soáng vôùi nhau thaønh caëp nhöng khoâng heà coù söï chung chaï.

Chuùng loäi chung vôùi nhau nhöng khoâng laúng lô. Tình caûm cuûa chuùng raát khaén khít

nhöng khoâng heà laãn loän. Chuùng luoân luoân giöõ moät khoaûng caùch raát thích hôïp vôùi tình

baïn.

Haø laø ‘con soâng’, chaâu laø ‘coàn ñaát giöõa soâng’ nôi chim thöôøng ñeán ñeå vui ñuøa. Yeåu

ñieäu nghóa laø u nhaøn, thanh tònh, nhaøn nhaõ; thuïc nöõ laø ‘con gaùi hieàn laønh chöa coù

choàng’. Quaân töû ‘ngöôøi coù ñöùc tính cao caû’. Haûo ‘ñeïp, laønh, toát’; caàu ‘muoán trôû thaønh

ñoâi löùa’.

Nghóa chung laø neáu ngöôøi con gaùi hieàn laønh neát na thì ngöôøi ñaøn oâng coù ñöùc ñoä

muoán caàu hoân ñeå cöôùi laøm vôï. Nhöng neáu chöa phaûi laø vôï choàng thì tình caûm trai gaùi

khoâng theå laãn loän maø phaûi töông kính nhö ñoâi chim thö cöu kia. Nghóa heïp döïa theo

tích naøng Thaùi Töï, vôï Vua Vaên-vöông. Tröôùc khi veà vôùi Vaên-vöông, naøng raát möïc trinh

thuïc, khoâng heà ñeå söï rung caûm veà duïc tình laãn loän vôùi nghi dung. Do ñoù naøng môùi

xöùng ñoâi ñöôïc vôùi Vaên-vöông laø baäc chí toân.

◼ Baøi ca dao Vieät nhö:

Trong ñaàm gì ñeïp baèng sen,

Laù xanh boâng traéng laïi chen nhuî vaøng.

Nhuî vaøng boâng traéng laù xanh,

Gaàn buøn maø chaúng hoâi tanh muøi buøn.

Dòch nghóa:

Ñoâi chim thö cöu hoùt hoaï nghe quan quan.

ÔÛ treân coàn ñaát beân soâng.

Ngöôøi thuïc nöõ u nhaøn,

Phaûi laø löùa toát cuûa baäc quaân töû .

Baøi naøy thuoäc theå phuù vaø tæ keát hôïp vôùi nhau,

noùi leân söï trinh baïch cuûa ngöôøi con gaùi duø phaûi

soáng trong caûnh luaân thöôøng hoãn loaïn.


158

◼ GV caàn neâu yù chí baát khuaát cuûa ngöôøi Vieät tröôùc nguy cô ngöôøi Taøu luoân luoân tìm

caùch thoân tính nöôùc mình ñeå baønh tröôùng laõnh thoå cuûa hoï.

◼ GV caàn giuùp SV phaân bieät ba ñieàu khaùc nhau giöõa ngöôøi Taøu vaø ngöôøi Vieät. Ñoù laø:

◼ Ngöôøi nöôùc Taøu thích vì hoï voán (cheá ngöï thieân nhieân, troïng söùc

maïnh, troïng voõ löïc, troïng nam, ñoäc toân, cöùng raén; phaân tích, sieâu hình, duy yù chí):

◼ Veà trieát hoïc: Thaùi cöïc –> Löôõng nghi –> Töù töôïng –> Baùt quaùi –> vaïn vaät. Ngöôøi Taøu

laáy taïng laøm chuû: haûo taâm, quyeát taâm, chuû taâm, taâm ñòa heïp hoøi, taâm beänh, ...

◼ Veà sinh hoaït: baùt tieân (8 vò tieân), töù baøng (4 beân haøng xoùm), töù ñaïi (4 ñôøi), töù ñöùc (4

ñöùc tính cuûa ngöôøi phuï nöõ), töù haûi ( 4 bieån), töù maõ (xe 4 ngöïa), töù phoái (4 ngöôøi

ñöôïc thôø chung vôùi Khoång Töû), töù thanh (4 gioïng trong tieáng Taøu), töù truï (4 quan

lôùn trong trieàu), luïc ngheä (6 moân hoïc thôøi xöa: leã, nhaïc, xa, ngöï, thö, soá), luïc suùc (6

loaøi gia suùc: boø, choù, deâ, gaø, heo, ngöïa), luïc thö (6 caùch ñaët chöõ Haùn), luïc boä (6 boä

trong trieàu), luïc vò (6 vò thuoác), ...

◼ Veà ngoân ngöõ: Tieáng Taøu laø haäu vò ngöõ (head final): tieáng boå nghóa cho töø chính ñöùng

tröôùc vaø töø chính ñöùng sau:

myõ nhaân (ngöôøi ñeïp); myõ laø tính töø boå nghóa cho nhaân laø töø chính.

◼ Ngoaøi ra caáu truùc caâu tieáng Taøu khaùc haún vôùi caáu truùc caâu tieáng Vieät:

Baát ngaõ khi (baát: khoâng, ngaõ: toâi, khi: khinh) --> khoâng löøa doái ta

Kinh Döông Vöông chi töû –> con cuûa vua Kinh Döông

Baùch maãu chi ñieàn, thaát phu canh nhi –> Keû thaát phu naøy caøy 100 maãu ruoäng.

◼ Ngöôøi Vieät thích soá leû vì chuùng ta voán (hoaø hôïp vôùi thieân nhieân, troïng

tình caûm, troïng vaên, troïng nöõ, dung hôïp, meàm deûo, toång hôïp, linh hoaït, duy tình):

◼ Veà trieát hoïc: Hoãn mang –> aâm döông –> tam taøi –> nguõ haønh –> vaïn vaät. Ngöôøi Vieät

laáy laø taïng chuû: toát buïng, moät loøng moät daï, buïng daï heïp hoøi, quyeát moät loøng,

taám loøng, ...

◼ Veà sinh hoaït: Ngöôøi Vieät chuùng ta duøng nhieàu nhaát soá 3 vaø soá 9. Chín möôi chín

phaàn traêm thaønh ngöõ VN ñeàu duøng soá leû: 3 hoàn 7 vía, 3 daõy 7 toaø, 3 lo baûy lieäu, 5

ñieàu 3 chuyeän, tam sao thaát boån, 3 hoàn chín vía, 3 beø 7 moái, 3 maët 1 lôøi, 3 thöng vaøo

1 ñaáu. 9 taàng maây, 9 suoái.

Khi Sôn Tinh vaø Thuyû Tinh ñeán caàu hoân, Vua Huøng Vöông coù phaùn moät caâu:

Ngaõ höõu nhaát töû, khaû ñaéc phoái löôõng hieàn hoà? –> Ta chæ coù moät ñöùa con gaùi, laøm

sao coù theå gaû cho caû hai ngöôøi ñöôïc?

Trong ñieàu kieän cuûa vua Huøng Vöông ñoøi Sôn Tinh vaø Thuyû Tinh phaûi naïp sính

leã coù noùi: raén 3 ñaàu 9 ñuoâi, voi 9 ngaø, gaø 9 cöïa, ngöïa 9 hoàng mao.

Thô Nguyeãn Bính coù caâu: Ñoàn raèng ñaùm cöôùi coâ to, Nhaø giai thueâ 9 chieác ñoø ñöa

daâu. Nhaø gaùi aên 9 nghìn cau, Tieàn cheo tieàn cöôùi chöøng ñaâu 9 nghìn. (Giaác mô anh laùi

ñoø)

Boäi soá cuûa 9 ñöôïc duøng khaù nhieàu: 18 con chim treân troáng ñoàng, 18 ñôøi vua Huøng


159

Taùc Duïng cuûa Ca Dao

“Phong dao Vieät-nam raát coù theå laø linh hoàn Vieät-nam xöa, neáu ta bieát nghieân cöùu noù

moät caùch hôïp lyù vaø thoâng minh. Neáu quaû daân toäc Vieät-nam coù moät ñaëc tính khaùc bieät

haún vôùi nhöõng daân toäc khaùc – nhaát laø daân Trung-hoa – thì ñaëc tính aáy, theo yù toâi, ta coù

theå tìm thaáy ñöôïc baèng caùch nghieân cöùu nhöõng ca dao,

caùi tieáng noùi trung thaønh cuûa daân gian. Ñoïc heát nhöõng ca

dao truyeàn tuïng laïi ta seõ thaáy noåi baät haún leân caùi tinh

thaàn ñoäc laäp töï chuû cuûa daân ta vaø caùi noã löïc lieân tieáp cuûa

toå tieân ta ñaõ thöïc haønh trong bao nhieâu theá kyû ñeå traùnh

naïn Trung-quoác-hoaù. Nhôø söï noã löïc phi thöôøng naøy maø

hieän giôø chuùng ta coù theå töï haøo raèng chuùng ta vaãn giöõ

ñöôïc trong coõi yù thöùc moät tinh tuyù Vieät-nam, caùi tinh tuyù

maø vaên hoaù Trung-quoác chæ coù theå keát tinh laïi chöù khoâng

theå naøo thoân tính ñöôïc.

Sôû dó ta ñaõ baét chöôùc caùc cheá ñoä chính trò vaø hoïc thuaät Trung-quoác laø chæ bôûi cheá

ñoä vaø hoïc thuaät naøy raát thích duïng cho moät xaõ-hoäi noâng nghieäp vaø quaân chuû (töùc laø xaõ

hoäi Vieät-nam ngaøy xöa). Nhöng cheá ñoä chính trò vaø hoïc thuaät nhaäp cuøng aáy ñaõ phaûi

bieán caûi ñi raát nhieàu cho thích hôïp vôùi tinh thaàn daân chuùng Vieät-nam. Bôûi vì chuùng ta

khoâng gioáng ngöôøi Trung-quoác. Chuùng ta laø moät khoái tinh thaàn thaønh laäp töø tröôùc thôøi

Baéc thuoäc. Khoái tinh thaàn aáy gaëp söï xaâm laêng cuûa vaên hoaù Trung-quoác ñaõ choàm daäy,

phaûn khaùng maõnh lieät, laøm cho caùc vua quan tuy bieát laø vaên hoaù Trung-quoác cuûng coá

ñöôïc ñòa vò mình maø vaãn phaûi chaâm chöôùc cho hôïp vôùi baûn chaát rieâng cuûa daân toäc

Vieät-nam. Khoái tinh thaàn daân toäc ñoù ñaõ may maén ñöôïc nhieàu ñieàu kieän kinh teá, lòch söû

vaø ñòa dö rieâng cuûa xöù Vieät-nam uûng hoä cho thaéng ñoaït noåi ñöôïc caùi tai naïn Trung-

quoác-hoaù.”

trích trong Lôøi Töïa quyeån Kinh Thi Vieät Nam cuûa Tröông Töûu,

Thi ca Bình Daân Vieät Nam, Nguyeãn Taán Long & Phan Canh

nxb Hoäi Nhaø Vaên, 1998:10

vöông, 27 thaùng ñaïi töôøng, 36 phoá phöôøng, 36 chöôùc, ...

◼ Veà ngoân ngöõ: Tieáng Vieät thuoäc loaïi tieàn vò ngöõ (head initial), nghóa laø chöõ chính

ñöùng tröôùc caùc tieáng boå nghóa cho noù: môùi naêm phoøng raát roäng maøu traéng

thaät ñeïp.

◼ Taát caû caùc tieáng boå nghóa: môùi, naêm phoøng, raát roäng, maøu traéng, thaät ñeïp ñeàu

ñöùng sau nhaø, laø chöõ chính. Do aûnh höôûng di haäu cuûa hôn 1200 naêm bò ñoâ hoä,

trong kho töï-vöïng tieáng Vieät coù khoaûng 70% töø-ngöõ goác Haùn cuøng song haønh

vôùi tieáng Vieät (huynh ñeä = anh em, thaûo moäc = caây coû, ñieàn thoå = ruoäng ñaát,

haûo taâm = toát buïng); trong ñoù khoaûng 29% tieáng goác Haùn thay theá haún tieáng

Vieät (aùc ‘hung döõ’’ chöù ít ngöôøi hieåu aùc laø maët trôøi, giaønh ‘tranh’ chöù ít ngöôøi

duøng ‘ñoaït’ (ñoaït aên, ñoaït ñoà chôi, ñoaït phaàn,)


160

Key terms

ca dao folk poetry

chaâm chöôùc tolerate, endure w/o repugnance

cheá ñoä chính trò a ruling system, regime

coõi yù thöùc realm of consciousness

cuûng coá consolidate

daân gian country folk

hoïc thuaät a branch of knowledge

khaùc bieät differences

quaân chuû monarchy

phong dao folk poetry of the ancient time

thích duïng appropriate application of

tinh thaàn ñoäc laäp spirit of independence

tinh tuyù the essence of something

Trung-quoác-hoaù Chinesation

töï haøo to have a pride

thaéng ñoaït noåi overcome,

1. Giôùi thieäu:

Vaên theå: Baøi naøy thuoäc loaïi vaên bình luaän.

Xuaát xöù: Baøi naøy trích töø lôøi töïa cuûa quyeån Kinh Thi Vieät Nam cuûa taùc giaû Tröông

Töûu vaø ñöôïc Nguyeãn Taán Long vaø Phan Canh trích laïi vaø in trong boä Thi Ca Bình

Daân Vieät Nam.

Taùc giaû: (vieát vaén taét) Raát tieác raèng chi tieát veà taùc giaû Tröông Töûu chöa theå tìm ra

neân khoâng hoaøn taát muïc naøy ñöôïc .


Giaûi thích:


ca dao lôøi thô löu truyeàn trong daân gian, ñöôïc haùt leân trong caùc leã hoäi hay trong caùc

sinh hoaït haøng ngaøy ngoaøi ñoàng aùng

chaâm chöôùc söï deã daõi trong vieäc aùp duïng nguyeân taéc hay luaät leä ñoái vôùi ai hay vieäc gì

cuûng coá ñòa vò laøm cho choã ñöùng hay choã ngoài cuûa mình ñöôïc vöõng chaéc

daân gian taàng lôùp ngöôøi bình thöôøng trong xaõ hoäi, khoâng coù chöùc töôùc hay ñòa vò

trong trieàu ñình hay chính quyeàn, ña soá ngöôøi soáng taïi caùc vuøng thoân queâ, xa

thaønh thò

ñaëc tính caùch rieâng bieät cuûa moät daân toäc, neáp sinh hoaït, vaät theå hay söï vieäc gì

ñòa dö theá ñaát vaø ñaëc tính veà khí haäu cuûa moät vuøng naøo

noã löïc söï coá gaéng heát söùc cuûa ngöôøi naøo ñeå laøm vieäc gì

phaûn khaùng maõnh lieät söùc choáng laïi raát maïnh vaø cöông quyeát. Sôû dó ngaøy xöa VN bò

ñoâ hoä 1200 naêm döôùi aùch thoáng trò cuûa ngöôøi Haùn nhöng khoâng bò ñoàng hoaù vì coù

söï phaûn khaùng maõnh lieät baèng caùch ngöôøi daân khoâng chòu hoïc theo chöõ Haùn

phi thöôøng khoâng gioáng bình thöôøng, raát ñaëc bieät khaùc thöôøng, hôn haún bình thöôøng


161

phong dao caâu thô bình daân noùi veà tuïc leä cuûa moät gioáng daân hay cuûa moät khu vöïc naøo

ñoù (phong: tuïc leä; dao: baøi thô, baøi haùt)

thaéng ñoaït chieán thaéng (keû thuø hay ñòch thuû) ñeå giaønh laáy phaàn ñöôïc

tinh tuyù Vieät Nam nhöõng ñieåm maø chæ ngöôøi Vieät môùi coù vaø ñöôïc traân troïng moät caùch

quyù giaù. Vieät Nam coù ba ñieåm ñöôïc xem laø tinh tuyù: tinh thaàn ñoaøn keát choáng

ngoaïi xaâm; tinh thaàn troïng tình (duy tình) vaø tinh thaàn dung naïp (thu thaäp vaø

dung hoaø. Ngaøy tröôùc thì coù Tam giaùo ñoàng quy, ngaøy nay thì Töù giaùo ñoàng quy:

Phaät, Thieân Chuùa, Laõo vaø Khoång)

Trung-quoác-hoaù bieán thaønh cuûa nöôùc Taøu, caùch noùi hay caùch duøng cuûa ngöôøi nöôùc Taøu

(2) Myõ töø phaùp: Vì laø baøi vieát mang tính chaát nghò luaän neân khoâng coù hình thöùc

myõ töø phaùp naøo.

Boá cuïc: Baøi ñoïc coù maáy phaàn? Baøi naøy coù theå chia laøm hai phaàn:

Phaàn moät: “Phong dao ... thoân tính ñöôïc.” ca tuïng tinh thaàn ñoäc laäp choáng

ngoaïi xaâm cuûa daân Vieät. – Phaàn hai: Sôû dó ta ñaõ ... Trung-quoác-hoaù.” Tinh thaàn

dung naïp cuûa ngöôøi Vieät theå hieän qua vieäc tieáp nhaän vaên hoaù nöôùc Taøu nhöng khoâng

chòu ñoàng hoaù. Ngöôøi Vieät bieát aùp duïng ñieàu hoïc hoûi cuûa mình theo loái rieâng neân vaãn

giöõ ñöôïc tinh thaàn Vieät Nam.

– Caùc töø-ngöõ chuyeån y: Taùc giaû duøng “sôû dó ...” laø töø chuyeån yù töø ñoaïn moät sang

ñoaïn hai.

– Ñaïi yù baøi naøy laø gì? Ngöôøi Vieät Nam coù tinh thaàn choáng ngoaïi xaâm vaø bieát

duøng nhöõng gì hoïc hoûi ñöôïc cuûa ngöôøi theo caùch rieâng cuûa mình.

– Chuû ñích laø gì? Taùc giaû muoán nhaén nhuû vôùi haäu sinh raèng caàn tieáp tuïc coâng

trình cuûa cha oâng baèng caùch nghieân cöùu ca dao ñeå hieåu ñöôïc coâng lao cuûa tieàn nhaân:

moät maët noái tieáp coâng cuoäc ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp vaø luoân luoân hoïc hoûi nhöõng caùi

môùi theo tinh thaàn “Vieät Nam” ñeå cuûng coá vò trí cuûa nöôùc Vieät Nam maõi maõi tröôøng

toàn.


Noäi dung:

– Caùch haønh vaên ra sao? Taùc giaû khoâng noùi tröïc tieáp ñeán ñieàu taùc giaû nghó

nhöng laïi ñaët vaán ñeà cho ngöôøi khaùc, roài môùi chæ ra khôûi ñieåm cuûa ñieàu muoán noùi: ...

raát coù theå ...; Neáu quaû ... . Taùc giaû duøng raát nhieàu töø-ngöõ raát maïnh meõ ñeå ca tuïng tinh

thaàn VN: noã löïc phi thöôøng, keát tinh, phaûn khaùng maõnh lieät, thaéng ñoaït.

– Keát caáu cuûa baøi ñoïc coù theo tieâu chuaån naøo? Baøi naøy ñöôïc vieát theo tieâu

chuaån suy nghieäm: luaän coå suy kim, nghóa laø duøng nhöõng chöùng lieäu cuûa ngöôøi xöa

truyeàn laïi ñeå naém vöõng roài suy ra phöông caùch ñeå öùng duïng



162

– YÙ töôûng cuûa baøi boäc loä ñieàu gì? Baøi vaên boäc loä yù töôûng ca tuïng truyeàn thoáng

cuûa tieàn nhaân vaø nhaén nhuû ngöôøi ñôøi nay neân thöøa keá truyeàn thoáng ñoù.

– Thaùi ñoä cuûa ngöôøi vieát ra sao? Thaùi ñoä cuûa ngöôøi vieát moät möïc thaùn phuïc

truyeàn thoáng vaø tinh thaàn ñoäc laäp cuûa tieàn nhaân vaø khuyeán khích haäu boái neân noi theo.

– Nhaän xeùt cuûa taùc giaû veà linh hoàn Vieät Nam theá naøo? Taùc giaû nhaän xeùt veà tinh

thaàn Vieät Nam raát chính xaùc. Baèng chöùng laø duø bò ñoâ hoä treân moät ngaøn naêm, ngöôøi Vieät

khoâng bò ñoàng hoaù bôûi ngöôøi nöôùc Taøu, moät kyø coâng raát ít daân toäc treân theá giôùi ñaït

ñöôïc.

– Taùc giaû ví ca dao vôùi caùi gì? Taùc giaû xem ca dao nhö laø vuõ khí saéc beùn ñeå löu

truyeàn tinh tuyù daân toäc Vieät Nam vaø cuõng laø nguoàn söû lieäu doài daøo cung caáp cho haäu

sinh caùc chöùng tích cuûa cuoäc ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp töø tay ngöôøi nöôùc Taøu.

– Coù thaät laø nghieân cöùu ca dao thì bieát ñöôïc linh hoàn Vieät Nam? Ca dao Vieät

Nam laø kho taøng quyù giaù trong ñoù chöùa ñöïng raát nhieàu “cuûa caûi” thuoäc veà vaên hoaù Vieät

Nam, chaúng haïn nhö qua ca dao chuùng ta bieát phong tuïc, taäp quaùn, leã hoäi, ñaëc saûn, di

tích lòch söû, bieán coá lòch söû, loái suy nghó vaø caùch soáng cuûa ngöôøi Vieät.

– Trung-quoác-hoaù laø gì? AÂm möu cuûa nhaø caàm quyeàn nöôùc Taøu khi xaâm chieám

nöôùc ta laø bieán nöôùc Vieät thaønh moät quaän cuûa hoï, daân chuùng seõ aên maëc nhö hoï, hoïc

vieát vaø noùi tieáng hoï, ñeå moät thôøi gian sau daân Vieät seõ bò ñoàng hoaù thaønh ngöôøi Taøu

hoaøn toaøn.

– Nhôø vaøo gì maø ngöôøi Vieät khoâng bò Trung-quoác-hoaù? Nhôø vaøo tinh thaàn ñoäc laäp

töï chuû vaø söï phaûn khaùng maõnh lieät cuûa daân Vieät neân khoâng bò Trung-quoác-hoaù. Tinh

thaàn naøy ñöôïc thaønh laäp töø thôøi tröôùc khi bò Baéc thuoäc. Ngoaøi ra, hai yeáu toá khoâng keùm

phaàn quan troïng nöõa laø: söï tieáp nhaän chöõ Haùn baèng aâm Vieät ñaõ ñaùnh baïi moïi toan tính

xoaù boû ngoân ngöõ Vieät. Sau cuøng, ngöôøi Vieät raát raønh taâm lyù ngöôøi Taøu neân hieåu roõ aâm

möu cuûa hoï neân luoân luoân coù caùch ñeå khöû tröø. Taát caû ñöôïc ghi laïi vaø truyeàn tuïng qua

ca dao.

– Phaûn öùng cuûa ngöôøi Vieät Nam tröôùc tình hình Trung-quoác-hoaù ra sao? Luoân

luoân noã löïc choáng laïi baèng moïi hình thöùc, ngöôøi Vieät luoân luoân nuoâi döôõng yù thöùc daân

toäc vaø gìn giöõ caùi tinh tuyù cuûa daân toäc qua ca dao ñeå löu laïi cho ngaøn ñôøi sau.


– YÙ töôûng neâu trong baøi coù gì maâu thuaãn khoâng? YÙ töôûng neâu trong baøi coù veû

maâu thuaãn ôû ñieåm: yù thöùc moät tinh tuyù Vieât-nam, caùi tinh tuyù maø vaên hoaù Trung-quoác

chæ coù theå keát tinh laïi chöù khoâng theå naøo thoân tính ñöôïc. Neáu söï keát tinh naøy toàn taïi

trong daân gian Vieät Nam thì chaúng khaùc naøo ngöôøi Vieät suy nghó vaø haønh ñoäng theo

ngöôøi Taøu roài coøn gì? Trong ñoaïn thöù hai, taùc giaû maëc nhieân chaáp nhaän vieäc chuùng ta

baét chöôùc caùc cheá ñoä chính trò vaø hoïc thuaät nöôùc Taøu chöù khoâng xem ñoù laø haäu quaû

cuûa moät ngaøn naêm ñoâ hoä cuûa phöông Baéc. Vì baét chöôùc laø töï nguyeän, trong khi haäu

quaû laø moät thaûm traïng chuùng ta baây giôø phaûi gaùnh chòu.


163

– YÙ kieán cuûa nhaân vaät coù saùt vôùi thöïc teá khoâng? Ca dao chæ laø moät phaàn cuûa

nhöõng gì daân Vieät coøn giöõ laïi sau cuoäc ñaáu tranh tröôøng kyø choáng laïi cheá ñoä Baéc thuoäc.

Theá nhöng tình traïng “choàng chuùa vôï toâi”, tö töôûng “baát hieáu höõu tam voâ haäu vi ñaïi”

vaãn coøn baøng baïc trong daân gian Vieät nam thì sao? Chuùng ta coù theå coù ñöôïc ñoäc laäp veà

chính trò vaø haønh chaùnh nhöng chuùng ta vaãn coøn bò leä thuoäc veà tö töôûng vaø haønh ñoäng.

Theo yù kieán caù nhaân, taùc giaû hôi thieáu thöïc teá.

– Taùc giaû coù khuynh höôùng gì? Khuynh höôùng daân toäc cuûa taùc giaû raát roõ neùt. Coù

theå noùi taùc giaû laø moät ngöôøi laøm vaên hoaù yeâu nöôùc, moät caây buùt coå suyù tinh thaàn daân

toäc.

. Hình thöùc trình baøy:

– Veà caùch duøng chöõ theá naøo? Taùc giaû duøng nhieàu töø-ngöõ goác Haùn: taùc duïng, linh

hoàn, nghieân cöùu, hôïp lyù, thoâng minh, ñaëc tính, truyeàn tuïng, ... thaéng ñoaït, Trung-quoác-

hoaù. Caâu ñaàu cuûa ñoaïn hai coù maáy chöõ khoù hieåu: ... hoïc thuaät Trung-quoác laø

cheá ñoä ... Leõ ra neân vieát laø .... cheá ñoä ... Hoaëc ... cheá ñoä ...

– Lôøi vaên theá naøo? Baèng lôøi leõ cöùng coûi vaø gaãy goïn, taùc giaû noùi leân nhaän ñònh

cuûa mình moät caùch khaù roõ raøng vaø thaùi ñoä döùt khoaùt caàn phaûi coù söï ñoái khaùng ñeå duy

trì neàn ñoäc laäp vaø töï chuû daân toäc.

– Caùch ñaët caâu ra sao? Tuy hôi coå, caùch ñaët caâu trong baøi naøy töông ñoái roõ raøng

vaø troïn veïn. Chæ coù moät caâu cuït: Bôûi vì chuùng ta khoâng gioáng ngöôøi Trung-quoác.

– Caùch chaám caâu coù gì ñaëc bieät khoâng? Khoâng coù gì ñaëc bieät.

– Caùch chuyeån ñoaïn, chuyeån yù, cuûa baøi naøy theá naøo? Baøi naøy khoâng coù gì khaùc

thöôøng veà caùch chuyeån ñoaïn, chuyeån yù.

– Taùc giaû nhaän xeùt veà ca dao coù ñuùng khoâng? Taùc giaû nhaän xeùt veà ca dao raát

ñuùng. Ca dao chính laø kho taøng cuûa daân Vieät, vì ca dao chöùa ñöïng toaøn tình caûm cuûa

ngöôøi Vieät Nam: tình vôùi queâ höông ñaát nöôùc, tình ñoàng baøo, tình baø con, tình maãu töû,

tình phuï töû, tình baèng höõu, tình thaày troø, v.v..

– Caâu cuoái cuøng “Khoái tinh thaàn daân toäc ñoù ñaõ may maén ñöôïc nhieàu ñieàu kieän kinh

teá, lòch söû vaø ñia dö rieâng cuûa xöù Vieät-nam uûng hoä cho thaéng ñoaït noåi ñöôïc caùi tai naïn

Trung-quoác-hoaù.” mang yù nghóa theá naøo? Ñaây laø caâu nhaéc nhôû daønh cho toaøn theå keû

haäu sinh neân khaéc ghi trong loøng: Duø hoaøn caûnh theá naøo, ngöôøi Vieät chuùng ta neân luoân

luoân nhôù aùp duïng caùch thöùc maø tieàn nhaân ñaõ vaïch ra ñeå duy trì söï toàn vong cuûa ñaát

nöôùc Vieät Nam.

Ñaây tuy laø moät lôøi töïa cho quyeån saùch, ñoaïn vaên treân ñaây coù söùc thoâi thuùc raát

maïnh veà yù thöùc daân toäc vaø tinh thaàn ñoäc laäp töï chuû. Veà hình thöùc baøi vieát coù caùch

duøng töø-ngöõ chaét nòch, cöùng coûi, maõnh lieät. Veà noäi dung, baøi chöùa ñöïng söï nhaén nhuû


164

raát thaân thieát vaø chaân tình vôùi öôùc nguyeän laø muoán keû haäu sinh phaûi theo goùt tieàn nhaân

maø laøm veû vang daân toäc.

5. Vieát vaên:

Tìm hieåu veà con ngöôøi Vieät Nam. Choïn moät trong ba ñeà döôùi ñaây:

Baøn veà moät ñöùc tính tieâu bieåu cuûa ngöôøi Vieät Nam.

Nhaän xeùt veà taùnh leø pheø cuûa nhieàu ngöôøi Vieät Nam.

Anh/chò nghó gì veà caâu “Moät boà caùi lyù khoâng baèng moät tí caùi tình.”* Hoaëc

“Pheùp vua thua leä laøng.”

A penny of love is worth a pound of laws.

Custom rules the laws. (Mored precise: Village rules superseded the king’s laws.)


165

PHAÀN BA – VAÊN VAÀN

VVaaêênn tthheeåå

Trong phaàn naøy mong quyù vò GV giaûi thích cho SV veà heä thoáng ngöõ aâm Vieät Nam döïa

theo nguyeân taéc ngöõ aâm theá giôùi, theo thöù töï nhö sau:

◼ Giôùi thieäu baûng maãu töï (the alphabet) goàm:

vaø

◼ cuûa caùc maãu töï naøy (ñoïc theo phieân aâm quoác teá) laø: /a be se je (hoaëc

ze) de e hat i ka el pe ku s te u ve its ijai/ .

◼ Sau khi giôùi thieäu xong baûng maãu töï, GV seõ taùch baûng ñoù ra laøm hai, nhö sau:

◼ Caùc maãu töï vaø goïi laø maãu töï chính --> seõ phaùt ra chính aâm.

◼ Caùc maãu töï goïi laø maãu töï phuï --> seõ phaùt ra phuï aâm.

◼ Chính aâm goàm coù nguyeân aâm vaø baùn aâm.

◼ Trong moät töø coù moät chính aâm thì khoâng ñaët vaán ñeà nguyeân aâm hay baùn aâm.

◼ Nhöng trong moät nhò hôïp aâm (diphthong) hay tam hôïp aâm (triphthong) thì chính aâm

seõ coù nguyeân aâm vaø baùn aâm.

◼ Daáu thanh chæ ñaùnh leân nguyeân aâm chöù khoâng ñaùnh treân baùn aâm.

◼ Nhò hôïp aâm tieáng Vieät coù ba nhoùm:

) Nhoùm moät coù 18 hôïp aâm ø coù aâm cuoái ñi theo, vaø aâm ñöùng tröôùc

luoân luoân laø nguyeân aâm neân ñaùnh daáu leân ñoù. Nhoùm naøy thuoäc loaïi môû-ñoùng

(offglide) hoaëc bò chaën:

) Nhoùm thöù hai coù saùu hôïp aâm, goàm:

phuï aâm cuoái, nguyeân aâm ñöùng sau. Thí duï:

) Nhoùm thöù ba coù 5 hôïp aâm, tuyø chöõ phuï aâm cuoái hoaëc khoâng, goàm:

Caùc hôïp aâm naøy coù nguyeân aâm ñöùng sau. Thí duï:

Coù theå noùi nhoùm 2 vaø 3 thuoäc ñoùng-môû (onglide) hoaëc thoâng.

◼ Tam hôïp aâm thì coù hai loaïi: caùc tam hôïp aâm khoâng coù Y ñöùng giöõa vaø caùc tam hôïp

aâm coù Y ñöùng giöõa.

/twi e n/ + daáu huyeàn . Coù giaûi thích theâm trong phaàn baøi hoïc.


166

I. Ñaïi Cöông Veà Ngöõ AÂm Tieáng Vieät

(sound) chæ söï phaùt aâm thanh töø mieäng ngöôøi noùi vaø tai ngöôøi khaùc nghe ñöôïc. Coù

hai loaïi aâm:

– Chính aâm (vowel sound) töùc laø aâm phaùt ra ngöôøi nghe coù theå nghe ñöôïc roõ raøng

vaø coù theå hieåu ñöôïc. Tröø hai aâm yeåu laø vaø , caùc chính aâm khaùc ñeàu coù theå ñöùng moät

mình vaø cho moät nghóa toái thieåu naøo ñoù. Thí duï: /a, e, i, o, u, ... / Chính aâm goàm coù

nguyeân aâm vaø baùn aâm. Chính aâm laø moät nguyeân aâm vaø coù theå trôû thaønh baùn aâm neáu

noù hoã trôï cho nguyeân aâm khaùc trong nhò hôïp aâm hay tam hôïp aâm.

– Phuï aâm (consonant sound) töùc laø aâm khi phaùt ra ngöôøi ta coù theå nghe ñöôïc nhöng

khoâng hieåu ñöôïc roõ raøng, tröôùc ñaây goïi laø “phuï aâm”. AÂm phuï töï noù khoâng theå ñöùng

rieâng reõ ñeå taïo thaønh moät “töø” hay moät “töï” ñöôïc maø luùc naøo cuõng phaûi gheùp vôùi aâm

chính môùi thaønh moät hay moät tieáng. Thí duï: ñoïc thaønh /f (hay

) c m m .../

– Baùn aâm (half vowel sound) ñi theo nguyeân aâm khaùc laøm vai phuï.

– Chuûû aâm (key vowel sound) töùc laø aâm laøm chuû trong moät nhò hôïp hay tam hôïp aâm.

Thí duï: Trong nhò hôïp aâm cuûa u ñi vôùi i hoaëc y:

u + i = ui /u:i/ (nguyeân aâm u giöõ vai chính, laøm chuû aâm, vaø i laøm baùn aâm)

u + y = uy /wi:/ (nguyeân aâm y giöõ vai chính laøm chuû aâm, vaø u laøm baùn aâm)

Trong hôïp aâm ba cuûa i vaø y ñi vôùi caùc aâm chính khaùc:

i + eâ + u = ieâu (eâ laø chuû aâm; i vaø u laøm baùn aâm)

o + a + i = oai (a laøm chuû aâm; o vaø i laø baùn aâm)

– Nhò hôïp aâm (diphthong) töùc hai chính aâm hôïp vôùi nhau. Thí duï: /ai, ia, ui, uy, ieâ,

eâu, .../ Trong moät nhò hôïp aâm luoân luoân coù moät nguyeân aâm vaø moät baùn aâm.

-a -aê -aâ -e -eâ i- -o oâ- ô- u- ö- y-

a- ai ao au ay

aê-

aââ- aâu aây

e- eo

eâ- eâu

i- ia ieâ iu

o- oa oaê oe oi oo

oâ- oâi

ô- ôi

u- ua uaâ ueâ ui uoâ uô uy

ö- öa öi öô öu

: Nhöõng oâ boâi ñaäm thì khoâng theå keát hôïp ñöôïc


167

– Tam hôïp aâm (triphthong) töùc ba aâm chính hôïp vôùi nhau. Thí duï: /ieâu, yeâu, uyeâ,

uya, .../ Trong tam hôïp aâm tieáng Vieät thì baùn aâm luoân luoân keøm hai beân chính aâm ôû

giöõa:

/ieu/ laø nguyeân aâm; vaø laø baùn aâm, nhö

/ai/ laø nguyeân aâm; vaø laø baùn aâm, nhö

: /wj/ laø nguyeân aâm; vaø laø baùn aâm, nhö

Ngoaïi tröø tam hôïp aâm coù ôû giöõa thì chính aâm ñöùng sau môùi laø nguyeân aâm:

/wie/ laø nguyeân aâm; vaø laø baùn aâm, nhö

/wia/ laø nguyeân aâm; vaø laø baùn aâm, nhö

* Caû hai loaïi aâm treân ñaây leõ ra seõ ñöôïc ghi trong hai gaïch cheùo trong moät soá

tröôøng hôïp ñaëc bieät (neáu coù), nhöng trong baøi seõ khoâng duøng ñeán hai gaïch naøy

thöôøng xuyeân ñeå traùnh roái maét.

Ñaây laø baûng tam hôïp aâm:

ieâ- oa- oe- uaâ- uoâ- uy- öô-

-a

-eâ

-i

-o

-u

-ö

-y

Nhöõng oâ boâi ñaäm thì khoâng theå keát hôïp ñöôïc

(letter): Noùi noâm na laø töùc kyù hieäu bieåu thò cho nhöõng aâm nghe

ñöôïc. Tieáng Vieät coù 29 chöõ caùi (the alphabet), trong ñoù coù hai loaïi: chính vaø phuï.

• Möôøi hai maãu töï chính: vaø

• Möôøi baûy maãu töï phuï: vaø

• Möôøi moät maãu töï phuï gheùp:

• Taùm maãu töï cuoái goàm (5 ñôn + 3 gheùp): -

• Möôøi hai maãu töï chính ñoïc coøn 11 chính aâm:

• 17 maãu töï phuï vaø 11 maãu töï phuï gheùp taïo thaønh 23 aâm phuï, hay coøn goïi laø phuï

aâm:


168

// /k/ // (/z/) // /g/ // // // // /p/

/w/ // // // // //

/c/ /k/ // // /, / /t/ //

• 8 maãu töï cuoái ñoïc thaønh 8 phuï aâm. Neân nhôù aâm cuoái tieáng Vieät :

/k c k p/ /c/ /n / // // // // //

• Trong 11 chính aâm treân coù vaøi söï truøng hôïp khi phaùt aâm. Hai aâm ñoïc gioáng

nhau nhöng vieát khaùc nhau. Thí duï:

(Nam) (Baéc) (mieàn Taây) (Baéc)

• Vì khi keát hôïp vôùi aâm chính khaùc, chính caùc aâm chính naøy cuõng taïo söï khaùc

nhau trong caùch ñoïc. Chaúng haïn tröôøng hôïp i vaø y ñi vôùi a:

( ñoïc daøi ra, ngaén laïi): tai, hai, mai, cai, chai, maùi, caùi, haùi, ...

( ñoïc ngaén laïi, daøi ra): tay, hay, may, cay, chay, maùy, caù, haùy, ...

• Ai cuõng bieát i vaø y thöôøng ñoïc gioáng nhau /i/. Theá nhöng i vaø y seõ ñoïc khaùc nhau

trong caùc nhò hôïp aâm: ui /u:i/ vaø uy /wi:/. Chính aâm naøo coù keøm theo ( : ) thì aâm ñoù

keùo daøi ra.

ừ (word) Cuõng goïi laø õ, bao goàm aâm phuï vaø aâm chính keát hôïp laïi vôùi nhau

thaønh “töø” laø tieáng coù nghóa ñoäc laäp (coù nghóa toái thieåu vaø töï ñöùng moät mình) vaø “töï”

bao goàm tieáng coù nghóa laãn khoâng coù nghóa ñoäc laäp (coù theå coù nghóa toái thieåu nhöng

khoâng ñöùng moät mình). Moät tieáng coù ba phaàn: aâm ñaàu, vaàn vaø gioïng.

Thí duï: Tieáng thaønh / ƭa3ɲ /

gioïng (daáu huyeàn)

aâm ñaàu ƭ ɲ vaàn

tones) Gioïng laø ñoä cao thaáp cuûa moät tieáng. Tieáng Vieät coù saùu gioïng:

Teân caùc gioïng Daáu chæ gioïng Thí duï

a. phuø bình khoâng daáu ( ) ba

b. phuø khöù daáu saéc ( ) baù

c. traàm bình daáu huyeàn ( ) baø

d. traàm thöôïng daáu hoûi ( ) baû


169

e. phuø thöôïng daáu ngaõ ( ) baõ

g. traàm nhaäp daáu naëng ( ) baï

(pitch) Thanh laø moät trong hai loaïi aâm cuûa tieáng Vieät. Tieáng Vieät laø ngoân

ngöõ ñôn aâm; töùc laø moãi laàn phaùt aâm ra thaønh moät tieáng. AÂm coù saùu loaïi: aâm khoâng daáu,

aâm coù daáu saéc, daáu huyeàn, daáu hoûi, daáu ngaõ vaø daáu naëng. Saùu aâm naøy ñöôïc chia ra laøm

hai loaïi thanh: thanh bình vaø thanh traéc.

Thanh bình goàm hai gioïng khoâng daáu vaø gioïng daáu huyeàn.

Thí duï: anh, em, ai, mình, chaøng, naøng, ...

Thanh traéc goàm caùc aâm coù daáu saéc, daáu hoûi, daáu ngaõ vaø daáu naëng.

Thí duï: noù, coù, nguû, ñuû, caûnh, nhöõng, ngaõ, söõa, duïng cuï, tuï taäp.

II. Nhöõng Quy Taéc Veà Vaän (Vaàn) vaø Ñoái

(syllable) laø bieán caùch cuûa laø söï öùng duïng thanh vaø gioïng cuûa tieáng vaøo

thô. Chaúng haïn vaàn ang coù theå hôïp vôùi baát cöù tieáng naøo coù chöùa noù, nhö: ang bang,

cang, chang, ñang, mang, nang, thang, quang, hay ang coù theâm daáu: baøng, caøng.

Döïa treân quy taéc cuûa vaàn hôïp cuøng vôùi thanh seõ cho ta vaàn baèng vaø vaàn traéc, töùc

laø vaàn coù thanh baèng seõ ñi vôùi nhau vaø vaàn coù thanh traéc ñi vôùi nhau thì môùi ñöôïc xem

laø hôïp vaàn (coøn goïi laø hôïp vaän).

Söï hôïp vaàn laïi coù hai hình thöùc: yeâu vaän vaø cöôùc vaän. Yeâu vaän töùc vaàn löng, vaàn

ñöôïc gieo vaøo giöõa caâu, vaø cöôùc vaän, töùc laø vaàn ñuoâi, gieo vaøo cuoái caâu. Thí duï:

Laøm con phaûi nhôù oâng ch , Vaàn a trong ch laø cöôùc vaän, vaàn baèng, hôïp vôùi

Laøm daân nhôù söû nöôùc nh ø töø xöa. vaàn aø cuûa chöõ nh , yeâu vaän, cuõng vaàn baèng.

Ñieåm caàn löu yù laø, maëc daàu thi ca Vieät Nam töøng chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa thi

ca Taøu, nhöng moät ñieåm giuùp chuùng ta phaân bieät ñöôïc theå thô naøo möôïn cuûa Taøu vaø

theå thô naøo laø cuûa rieâng Vieät Nam ôû choã caùch gieo vaàn.

Löu yù:

Nhöõng theå vaên cuûa Taøu bao giôø cuõng gieo vaàn ôû cuoái caâu (cöôùc vaän) thöôøng ôû

tieáng cuoái caâu nhaát vaø cuoái caâu chaün.

Nhöõng theå vaên cuûa Vieät Nam thì vaàn gieo ôû caû cuoái caâu laãn giöõa caâu (yeâu vaän).

Ñoái töùc laø hai tieáng, hai töø-ngöõ, hai meänh ñeà, hoaëc hai caâu ñi caëp vôùi nhau

thaønh ñoâi vaø töông xöùng vôùi nhau.

Ñoái tieáng: tieáng baèng ñoái vôùi tieáng traéc hoaëc

tieáng traéc ñoái vôùi tieáng baèng

Vaø hai tieáng naøy phaûi cuøng töø loaïi. Chaúng haïn danh töø ñoái vôùi (ñv) danh töø, tính

töø ñv tính töø, ñoäng töø ñv ñoäng töø.


170

Thí duï: treân ñv döôùi; phaûi ñv traùi;

sang ñv heøn; traéng ñv ñen

Ñoái töø-ngöõ: töùc laø söï ñoái nhau cuûa moät nhoùm töø hai tieáng trôû leân.

Thí duï: trong nhaø ñv ngoaøi ngoõ; leân thaùc ñv xuoáng gheành; phong löu ñv khoå aûi

Ñoái meänh ñeà: töùc laø söï ñoái nhau cuûa hai meänh ñeà trong cuøng moät caâu. Tröôøng hôïp

naøy ngöôøi ta goïi laø tieåu ñoái:

Giô cao ñaùnh seõ.

No neân Buït, ñoùi neân ma.

Ñoái caâu: Hai caâu ñoái vôùi nhau. Hình thöùc naøy coøn ñöôïc goò laø bình ñoái:

Trôøi sanh oâng Tuù Caùt.

Ñaát naûy con boï hung.

Trong hai caâu treân ñaây thì Trôøi ñv Ñaát; sanh ñv naûy; oâng ñv con; Tuù ñv boï; Caùt

ñv hung.

Caâu ñoái: Caâu ñoái goïi laø doanh thieáp (caùi coät vaø maûnh giaáy coù vieát chöõ). Do ñoù,

caâu ñoái luoân luoân ñi thaønh caëp theo hình thöùc ñoái caâu, ñöôïc treo hai beân caây coät hay

töôøng nhaø. Trong giôùi thi nhaân, ñoái laø dòp hoï troå taøi tröôùc maët moïi ngöôøi. Coù hai loaïi

bình ñoái:

(1) Bình ñoái thô: Hình thöùc ñoái naøy thöôøng ôû theå nguõ ngoân hay thaát ngoân. Vì chöa

hoïc ñeán caùc theå thô naøy neân chuùng toâi chæ ñôn cöû vaøi baøi ñeå laøm thí duï chöù khoâng giaûi

thích:

– Bình ñoái baèng thô nguõ ngoân (naêm chöõ moãi caâu):

Chim vôùi chim khoe thanh

Ngöôøi vôùi ngöôøi ñoï tieáng.

– Bình ñoái baèng thô thaát ngoân (moãi caâu baûy chöõ) qua baøi hoûi vaø ñaùp giöõa Nguyeãn

Traõi (NT) vaø Thò Loä (TL):

AÛ ôû ñaâu ñi * baùn chieáu gon,

Chaúng hay chieáu baùn** heát hay coøn?

Xuaân thu nay ñoä bao nhieâu tuoåi,

Ñaõ coù choàng chöa? Ñöôïc maáy con?

Toâi ôû Taây Hoà baùn chieáu gon,

Côù sao*** oâng hoûi heát hay coøn?

Xuaân thu nay môùi traêng troøn leû,

Choàng coøn chöa coù, coù chi con!

*ta **aáy ***Can chi

(2) Bình ñoái baèng phuù: Hình thöùc ñoái theo theå phuù. Xem phaàn phuù trong saùch naøy.

Coù ba hình thöùc bình ñoái baèng phuù:

– Song quan: laø hai caâu ñoái nhau, moãi caâu töø 5 chöõ trôû leân nhöng khoâng quaù 9 chöõ.

Con ruoài ñaäu maâm xoâi ñaäu;

Caùi kieán boø ñóa thòt boø.


171

– Caùch cuù: Hai caâu maø trong ñoù moãi caâu coù hai veá ñoái nhau.

Ngoùi ñoû lôïp ngheø, / lôùp treân ñeø lôùp döôùi;

Ñaù xanh xaây coáng, / hoøn döôùi noáng hoøn treân.

– Goái haïc, coøn goïi laø haïc taát. Theo caùch naøy moãi caâu goàm coù ba ñoaïn trôû leân. Luaät

aùp duïng vaøo loaïi bình ñoái naøy quy ñònh phaûi ñoái nhau ôû chöõ cuoái veá vaø chöõ cuoái ñoaïn.

Chaúng haïn nhö:

Quan chaúng quan thì daân (B) / chieáu trung ñình ngaát ngöôûng ngoài treân (B) /

naøo lình, naøo caû, naøo baøn ba (B) / xoâi laøm sao, thòt laøm sao (B), ñoùng goùp laøm sao; thuû

lôïn nhìn laâu trô caû maét (T).

Giaø chaúng giaø thì treû (T) / ñaøn tieåu töû nhaáp nhoâ ñöùng tröôùc (T); naøy phuù, naøy

thô, naøy ñoaïn moät (T), / baèng laø theá, traéc laø theá, leà loái laø theá (T); maét (T) gaø ñeo maõi

moûi beân tai (B).

Hoaëc:

– Baùt töï: Nghieän cheø nghieän röôïu (T), nghieän caû cao laâu (B);

Hay haùt hay chôi (B), hay ngheà xuoáng loõng (T).

Hai caâu treân khoâng nhöõng ñoái nhau veà töø, veà nghóa, maø coøn ñoái nhau veà vaàn

baèng/traéc nöõa.

*******

Ñeán ñaây keát thuùc phaàn ngöõ aâm, chuaån bò ñi vaøo vöôøn thô cuûa tieáng Vieät. Trong vöôøn

thô coù hai loaïi: loaïi thô Vieät aûnh höôûng thô Ñöôøng vaø thô Vieät thuaàn tuyù. Do ñoù GV

neân daønh thôøi gian ñeå giaûi thích baøi thô naøo GV choïn ñeå SV khaûo saùt.

◼ Löu yù ñeán vaàn cuûa moãi baøi thô.

◼ Ñieån tích duøng trong baøi thô ñoù.

◼ Töø-ngöõ söû duïng trong moãi baøi thô, vaø

◼ Caùc hình thöùc myõ töø phaùp söû duïng trong baøi thô ñoù.


172

T h ô

AA.. TThhôô LLuuïïcc BBaaùùtt

Thô luïc baùt (caâu saùu, caâu taùm) laø theå thô coù caâu ñaàu saùu chöõ vaø chöõ cuoái laø cöôùc

vaän hôïp vôùi chöõ thöù saùu (yeâu vaän) cuûa caâu taùm chöõ. Roài cöôùc vaän cuûa caâu taùm chöõ hôïp

vôùi cöôùc vaän cuûa caâu saùu chöõ keá tieáp. Cöù nhö vaäy tieáp tuïc cho ñeán heát baøi.

Ñoä daøi cuûa baøi thô luïc baùt khoâng giôùi haïn. Tuy nhieân moät qui luaät veà gieo vaàn cuûa

thô luïc baùt caàn löu yù. Thoâng thöôøng vaàn trong thô luïc baùt laø vaàn baèng (töùc laø khoâng

daáu hay daáu huyeàn).

I. Luaät Baèng Traéc

Nhö treân ñaõ noùi, thô luïc baùt goàm moät caâu saùu chöõ vaø moät caâu taùm chöõ. Vaàn

baèng/traéc cuûa noù ñöôïc phaân boá nhö sau:

1 2 3 4 5 6 7 8

B B T T B

B B T T B B T B

Nhö vaäy chöõ cuoái haøng thöù nhaát ñeàu phaûi thuoäc vaàn baèng.

Hôõi coâ taùt nöôùc beân ñ (1)

Sao coâ muùc aùnh traêng v ñoå ñ ?

Ñieåm ñaùng ñeå yù laø trong caâu taùm chöõ, chöõ thöù saùu vaø chöõ thöù taùm ñeàu laø vaàn

baèng nhöng phaûi thanh. Thaät vaäy, chöõ vaøng coù daáu huyeàn vaø chöõ ñi khoâng coù

daáu. Hai chöõ naøy cuøng vaàn baèng nhöng khaùc thanh. Moät thí duï khaùc:

Ñöôøng voâ xöù Hueá quanh qu (2)

Non xanh nöôùc bieác nhö tr hoaï ñ .


173

Thí duï (treân) ñaây ngöôïc vôùi caâu hai cuûa thí duï (1). Vaàn cuûa chöõ thöù saùu trong caâu

taùm chöõ khoâng coù daáu thì chöõ thöù taùm phaûi coù daáu huyeàn ñeå phuø hôïp vôùi qui luaät

Chaøng raøng chi laém böôùm ,

Ñaäu ñaâu böôùm ñaäu moät n cho roài.

Nuùi cao chi laém nuùi ,

Nuùi che maët trôøi khoâng thaáy ng thöông.

Traàu naøy teâm toái hoâm qu ,

Giaáu cha, giaáu meï ñem r môøi chaøng.

Traàu naøy khoâng phaûi traàu h ,

Khoâng buøa khoâng thuoác sao ch khoâng aên?

Hay laø cheâ khoù, cheâ kh ,

Xin chaøng ñöùng laïi maø mieáng traàu!

2. Leä Baát Luaän

Ñaây laø tröôøng hôïp ngoaïi leä ñeå giuùp moät soá baøi thô khoâng theå theo ñuùng luaät nhö

noùi treân. Theo leä baát luaän naøy thì caùc chöõ haøng soá leû khoâng aùp duïng luaät baèng traéc:

Roàng chæ L

Tieân chæ d C

xöa chuyeän ng

xöa ñeå laïi baây gi queân?

Caùc in ñaäm cho thaáy söï gieo vaàn raát chænh. Chæ coù nhuõng in ñaäm thuoäc

haøng 1, 3, 5 (vaø coù theå haøng thöù 7) laø chaâm chöôùc theo Leä Baát Luaän cuûa theå thô luïc baùt.

Baét nguoàn cho hình thöùc luïc baùt bieán theå döôùi ñaây.

Nhöng tröôùc khi sang phaàn luïc baùt bieán theå, haõy khaûo saùt moät baøi thô luïc baùt aùp

duïng sau ñaây:

Daân ta chaúng phaûi raëc n ,

nhö haàu heát gioáng ng ñôøi nay.

tieân ñaát Baéc xöù n ,

ba noøi ñeán ng buoåi ñaàu:

Hai noøi bieån Ñoâng v

Theâm noøi Coå beân T traøn qua.

Ba noøi maùu giao h

◼ Baøi thô naøy döïa theo giaû thuyeát cuûa

caùc nhaø söû hoïc khi cho raèng daân Vieät

laø moät taäp hôïp goàm nhieàu chuûng toäc

laäp thaønh.

◼ Chuûng toäc thöù nhaát laø ngöôøi Vieät ôû ñaát

Baéc goàm coù caùc gioáng ngöôøi töø ngoaøi

bieån di cö vaøo, maø nhieàu söû gia tin laø

töø Nam Döông vaø Maõ Lai ñeán, hôïp

cuøng vôùi ngöôøi Moâng Coå töø baéc Trung

Hoa xuoáng.

◼ YÙ traùch ngöôøi con trai quaù keùn

choïn maø khoâng chòu laáy vôï, cöù

löïa choïn maõi.

◼ Traùch ngöôøi yeâu ôû quaù xa

neân khoù coù dòp gaëp nhau

thöôøng xuyeân hôn.

◼ YÙ ngöôøi con gaùi treâu choïc

ngöôøi con trai maø ñaõ loït vaøo

maét xanh cuûa naøng.

Hình thöùc môùm yù tieâu bieåu

cuûa trai gaùi thôøi xöa.


174

Sinh ngöôøi Chæ maøu d ñen vaøng.

Sau ngöôøi Vieät ôû Chieát Gi ,

thua nöôùc Sôû traøn v trong (333TCN)

Vieät Thöôøng, Chæ pha d ,

Sinh ra Vieät t Baéc Haø,

Treân ñöôøng tieán sau x ,

Vaøo Trung, gioáng Vieät coøn ph maùu Hôøi.

Nam kyø, ñeán taän n ,

Gioáng doøng laïi pha n Cao-Mieân.

qua hôn boán nghìn n ,

nguoàn neáu theá Roàng, T ñaâu naøo?

Traàn Ngoïc Anh

Vieät Nam Löôïc Söû Dieãn Ca, 1945:4-5

3. Luïc Baùt Bieán Theå

Hình thöùc thô luïc baùt bieán theå khaù phoùng khoaùng khi soá chöõ trong caâu cuõng coù

theå thay ñoåi vaø dó nhieân vaàn cuõng deã gieo hôn:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ÔÛ xa toâi nghe tieáng baïn h (7 chöõ)

Noùi leân cho toâi bieát, toâi chaøo l vaøi caâu. (10 chöõ)

Caùch soâng toâi cuõng loäi, caùch ñ toâi cuõng sang (10 chöõ)

Tôùi ñaây toâi chaøo heát baïn v (7 chöõ)

Chaøo ngöôøi thuïc nöõ, chaøo n thuyeàn quyeân (8 chöõ)

Ngöôøi naøo thieät vôï Vaân T (6 chöõ)

Theo ñoaïn thô treân ñaây thì luïc baùt bieán theå coù nhöõng ñieåm caàn löu yù:

Caùch gieo vaàn bieán ñoåi: Chöõ cuoái cuûa caâu saùu chöõ gieo vaøo chöõ thöù 7 cuûa caâu

“taùm chöõ” (baây giôø laø 10) tieáp theo. Cöôùc vaän cuûa caâu “saùu chöõ” (baây giôø laø 7 chöõ)

cuõng hôïp vôùi yeâu vaän cuûa caâu taùm chöõ keá tieáp. Vaø roài cöôùc vaän cuûa caâu saùu chöõ theo

sau ñoù laïi hôïp vaàn vôùi chöõ thöù 8 cuûa caâu cuoái.

Luaät baèng / traéc bieán ñoåi: Yeâu vaän thay ñoåi chöù khoâng theo qui taéc cuûa theå luïc baùt

thuaàn tuyù. Leä Baát Luaän ñöôïc aùp duïng trieät ñeå vaøo ñaây.

Soá chöõ thay ñoåi: Ñaây laø ñieåm khaùc ñaëc bieät. Soá chöõ khoâng nhaát thieát saùu vôùi taùm,

maø coù theå baûy, möôøi.

Toùm laïi do söï deã daõi cuûa theå thô luïc baùt bieán ñoåi naøy neân vieäc laøm thô luïc baùt khaù

deã daøng. Ca-dao do vaäy maø phaùt trieån raát doài daøo. Phong traøo thô môùi cuøng vôùi söï phaùt

trieån cuûa chöõ quoác ngöõ laøm cho neàn thi ca nöôùc Vieät theâm phong phuù vaø ña daïng.

◼ Tieáp ñeán laø ngöôøi Vieät ôû Chieát

Giang traøn xuoáng. Khi nam tieán,

daân Vieät coøn chung duïng vôùi

ngöôøi Hôøi (Chaøm) vaø ngöôøi Mieân.

◼ Vôùi caùch giaûi thích naøy thì nguoàn

goác daân Vieät ngöôïc haún vôùi

truyeàn thuyeát daân Vieät noùi raèng

ngöôøi Vieät laø con Roàng chaùu

Tieân.

◼ Löu yù ñeán vaàn baèng/traéc baøi thô.

◼ Ñaùnh daáu caâu naøo theo leä baát

luaän.


175

Ca dao Vieät Nam ñöôïc truyeàn tuïng töø haøng ngaøn naêm nay ñeàu duøng hai theå thô luïc baùt

vaø luïc baùt bieán theå naøy.

◼ GV coù theå cho SV moät vaøi baøi ca dao nöõa ñeå chöùng minh ñieàu naøy, ñoàng thôøi cho SV

bieát ñoù laø kho taøng voâ giaù cuûa daân toäc Vieät Nam nhö trong baøi Taùc Duïng cuûa Ca Dao

ñaõ coù ñeà caäp qua.

◼ SV caàn ñöôïc thöïc haønh caùch ghi chuù töø naøo thuoäc vaàn baèng vaø töø naøo thuoäc vaàn traéc

cho ñuùng. GV theo doõi vaø söûa chöõa ngay khi thaáy coù SV laøm khoâng ñuùng.

Hồ Hoàn Kiếm (Hà Nội)


176

BB-- TThhôô TThhaaáátt NNggooâânn

Thô thaát ngoân töùc laø thô goàm moãi caâu baûy chöõ. Loái thô naøy aûnh höôûng thô Ñöôøng

luaät raát thònh haønh ñôøi nhaø Ñöôøng beân Taøu (618 - 907) – nguõ ngoân baùt cuù (naêm chöõ

taùm caâu) vaø thaát ngoân baùt cuù (baûy chöõ taùm caâu), . Theo Döông Quaûng Haøm thì loái thô

Ñöôøng coù naêm ñieàu phaûi löu yù: vaàn, ñoái, luaät, nieâm, boá cuïc.

1. Vaàn thô: (Vaàn hay vaän) laø nhöõng tieáng mang caùc aâm hoaø hôïp nhau duøng trong hai

hay nhieàu caâu trong cuøng baøi thô ñeå höôûng öùng nhau.

Caùch gieo vaàn: ña soá caùc baøi thô Ñöôøng ñeàu duøng vaàn baèng, theo loái ñoäc vaän töùc laø

chæ hôïp theo moät vaàn duy nhaát. (Phuù Ñöôøng Luaät coù ñoäc vaän, lieân vaän, haïn vaän, phoùng

vaän). Trong moät baøi thô Ñöôøng (baùt cuù) coù naêm vaàn gieo ôû cuoái caâu ñaàu vaø cuoái caùc

caâu chaün. Tuy nhieân cuõng coù nhieàu baøi thô laïc vaän (gieo vaàn sai haún; laïc: ruïng) hay

cöôõng vaän (göôïng gaïo).

2. Pheùp ñoái trong theå thô Ñöôøng luaät: Hai caâu ñi soùng ñoâi ñoái vôùi nhau theo yù vaø

tieáng caân xöùng nhau. Ñoái yù laø tìm hai yù töôûng caân nhau maø ñaët thaønh hai caâu soùng ñoâi

nhau. Ñoái tieáng laø coù vaàn ñoái nhau: baèng ñv traéc, vaø phaûi cuøng töø loaïi (danh töø ñv

danh töø, ñoäng töø ñv ñoäng töø, v.v..) Nhöõng caâu ñoái naøy phaûi theo luaät: Tröø hai caâu ñaàu

vaø hai caâu cuoái, boán caâu giöõa thì caâu ba ñv caâu boán, caâu naêm ñv caâu saùu.

3. Luaät thô: Theo ñònh nghóa, luaät thô laø caùch saép xeáp tieáng baèng vaø tieáng traéc trong

caùc caâu cuûa moät baøi thô, aùp duïng luaät baèng traéc nhö phaàn noùi veà thô luïc-baùt. Xem döôùi

ñaây laø hai luaät thô veà nguõ ngoân baùt cuù vaø thaát ngoân baùt cuù:

Chuù thích: Caùc chöõ vieát taét trong baûng keâ veà caùc loaïi thô Ñöôøng döôùi ñaây:

b = tieáng coù vaàn baèng

t = tieáng coù vaàn traéc

v = tieáng phaûi gieo vaàn cho ñuùng

Caùc chöõ in nghieâng ñaäm baét buoäc phaûi theo ñuùng luaät; caùc chöõ khaùc coù theå theo leä “baát

luaän”.

Chùa Một Cột (Hà Nội)


177

Chöõ 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5

Caâu 1. b t (v) 1. t t b (v)

2. t t (v) 2. b t (v)

3. t t b 3. b b

4. b t (v) 4. t t (v)

5. b b b 5. t b

6. t t b (v) 6. b t (v)

7. t b 7. b b b

8. b t t (v) 8. t t (v)

1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7

1. b t t t (v) 1. t b t (v)

2. t b t b (v) 2. b t t t (v)

3. t b b 3. b t b

4. b t t (v) 4. t b t (v)

5. b t b 5. t b b

6. t b t (v) 6. b t t (v)

7. t b b (v) 7. b t b

8. b t t (v) 8. t b t (v)

Chöõ 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7

Caâu 1. b b (v) 1. t b b (v)

2. t b (v) 2. b b t b (v)

3. t t 3. b t t

4. b b (v) 4. t b b (v)

5. b t 5. t b t

6. t b (v) 6. b t b (v)

7. t t 7. b t t

8. b b (v) 8. t b b (v)

Neân thuoäc loøng hai caâu thô naøy veà leä baát luaän:

Nhaát tam nguõ baát luaän; Moät ba naêm thì khoâng keå;

Nhò töù luïc phaân minh. Hai boán saùu phaûi roõ raøng.


178

4. Nieâm:

Töùc laø gaén lieàn, hay coøn goïi laø söï hôïp vaàn theo nguyeân taéc. Trong moät baøi thaát

ngoân baùt cuù thì caâu 1 vôùi caâu 8, caâu 2 vôùi 3, 4 vôùi 5, 6 vôùi 7 vaø 8 vôùi 1.

Chöõ thöù 1 2 3 4 5 6 7

Caâu 1 phaù B T B B vaàn

“ 2 thöøa T B T B vaàn

ñoái “ 3 thöïc T B T B

nhau “ 4 thöïc B T B B vaàn Nieâm

ñoái “ 5 luaän B T B T

nhau “ 6 luaän T B T B vaàn

“ 7 keát T B T T

“ 8 keát B T B B vaàn

Tröôøng hôïp baøi thô khoâng nieâm theo ñuùng qui taéc nay thì goïi laø thaát nieâm.

5. Boá cuïc:

Moät baøi thô Ñöôøng baùt cuù coù boán phaàn:

goàm hai caâu; caâu 1 goïi laø phaù ñeà, caâu 2 goïi laø thöøa ñeà noái caâu phaù ñeà vaøo phaàn

hai

hay traïng (hai caâu 3 vaø 4) giaûi thích roõ töïa ñeà baøi thô

goàm hai caâu 5 vaø 6 baøn roäng nghóa cuûa töïa ñeà baøi thô

hai caâu 7 & 8 toùm taét yù nghóa cuûa caû baøi thô.

Löu yù: Nhöõng baøi thô naøo daøi quaù taùm caâu thì ñeàu goïi laø tröôøng thieân: nguõ ngoân

tröôøng thieân, thaát ngoân tröôøng thieân.

Sau ñaây laø hai baøi thô tieâu bieåu cho hai loaïi thô nguõ ngoân vaø thaát ngoân noùi treân:

Khen Traàn Bình Troïng Caûnh soâng nuùi

Phan Keá Bính Baø Huyeän Thanh Quan

Ñoøng-doõi Leâ Ñaïi Haønh.

Gioûi thay Traàn Bình Troïng!

Ñaùnh giaëc dö taøi maïnh,

Thôø vua moät tieát trung.

Baéc-vöông soáng maø nhuïc,

Nam-quyû thaùc cuõng vinh.

Cöùng-coûi loøng trung-nghóa,

Ngaøn thu toû ñaïi danh.

Khen ai kheùo veõ caûnh tieâu sô:

Thaáp thoaùng non tieân laùc ñaùc möa,

Xanh om coå thuï troøn xoe taùn,

Traéng xoùa traøng giang phaúng laëng tôø.

Baàu doác giang san say chaáp röôïu,

Tuùi löng phong nguyeät naëng vì thô

OÂ hay! Caûnh cuõng öa ngöôøi nhæ?

Thaáy caûnh, ai maø chaúng ngaån ngô.


179

◼ Baøi Khen Traàn Bình Troïng cuûa Phan Keá Bính ca tuïng ngöôøi anh huøng ñaõ noùi caâu

tröôùc khi bò giaëc cheùm: “Thaø laøm quyû nöôùc Nam coøn hôn laøm vöông ñaát Baéc.”

◼ Sô löôïc tieåu söû vò Traàn Bình Troïng: Voán doøng doõi Leâ Ñaïi Haønh, Traàn Bình Troïng

laøm quan döôùi ñôøi Traàn ñeán chöùc Khuoâng-quoác Thöôïng Töôùng quaân Thöôïng Vò

haàu. Khi quaân Moâng Coå do Thoaùt Hoan caàm ñaàu sang xaâm laêng VN laàn thöù nhaát

oâng ñöôïc Traàn Quoác Tuaán phong laøm töôùng tieân phong ñeå ngaên giaëc nhöng vì

theá yeáu, oâng bò baét. Thoaùt Hoan muoán oâng ñaàu haøng nhöng oâng ñaõ khaúng khaùi

tuyeân boá nhö treân. Sau khi giaëc yeân, vua Traàn saéc phong cho oâng laø Baûo-nghóa

Thoâi-trung Trí-löïc Ñònh-thaéng Uy-vuõ ñaïi vöông. Veà sau vua Töï Ñöùc coù baøi töù

tuyeät vònh Traàn Bình Troïng nhö sau:

Tha nhieân hieät loã theá nhö vaân, Maây ñen theá giaëc tung hoaønh,

Ñaø-Maïc chaâu tieàn hoát phuùc quaân. Beân soâng Ñaø-maïc quaân mình thua tan.

Baát nguyeän Baéc-vöông, cam thaùc quyû, Laøm ma, hoàn ôû phöông nam,

Khaúng ñoàng thaùi-uyù* taû huyeàn vaên Haù nhö Thaùi-uyù raép taâm ñaàu haøng.

* Thaùi-uyù laø Traàn Nhaät Hieäu, laø ngöôøi môùi ñöôïc vua Traàn vaán keá laø neân ñaùnh hay

haøng quaân Moâng thì oâng naøy ñaõ ñöa tay vieát treân nöôùc hai chöõ “nhaäp Toáng” töùc

coù yù ñaàu haøng giaëc ngay chöù khoâng nhö Traàn Bình Troïng, bò baét roài nhöng thaø

cheát khoâng chòu haøng.

◼ Baøi thöù hai laø cuûa Baø Huyeän Thanh Quan.

◼ Baøi naøy laø thaát ngoân baùt cuù, nhöõng töø ngöõ caàn giaûi thích nhö sau:

non tieân: nuùi coù tieân ôû, yù muoán noùi caûnh ñeïp ñeõ, huøng vó

tieâu sô: sô saøi, tieâu ñieàu; caûnh hoang sô nhöng eâm ñeàm vaø neân thô

coå thuï: caây soáng laâu caû traêm naêm; coå ‘giaø, xöa; thuï ‘caây to’

traøng giang: soâng daøi vaø roäng

baàu doác giang san say chaáp röôïu: uoáng caïn baàu röôïu maø khoâng heà say

tuùi löng phong nguyeät: laáy töø caâu Baùn nang phong nguyeät (nöûa tuùi gioù traêng) ñeå taû

veà caùc thi só ngaøy xöa thöôøng laáy gioù vaø traêng laøm ñeà taøi ñeå ngaâm vònh vaø ngao

du ñaây ñoù.

ngaån ngô: khoâng bieát roõ mình ñang laøm gì, nghó gì vaø khoâng ñònh hình ñöôïc ñieàu

gì ñaõ laøm cho ngöôøi ta ra söï theå aáy.

◼ Tieåu söû Baø Huyeän Thanh Quan: Thaät ra chöa ai bieát roõ teân hoï thaät söï cuûa baø laø

gì. Giôùi vaên hoïc chæ bieát raèng baø laø con cuûa oâng Nguyeãn Lyù (1755-1837) coù choàng

ôû huyeän Thanh-trì, tænh Haø-ñoâng teân laø Löu Nguyeân Uaån ñoå cöû-nhaân naêm Maäu-tyù

döôùi thôøi vua Minh Maïng (1828). Baø thuoäc doøng doõi thi thö neân theo vieäc buùt

nghieân töø nhoû. Khi lôùn leân baø ñöôïc vua Töï Ñöùc môøi vaøo cung, phong laøm Cung

Trung Giaùo Taäp ñeå daïy coâng chuùa vaø cung nhaân. Vua Töï Ñöùc thöôøng ban thô chöõ

Haùn, baø ñeàu hoaï laïi.

◼ Hieän nay khoâng coù taùc phaåm Haùn vaên naøo cuûa baø coøn löu laïi. Chæ coøn maáy baøi

thô Noâm theo Ñöôøng luaät, ña soá thuoäc loaïi taû caûnh, taû tình: Caûnh soâng nuùi, Qua

Ñeøo Ngang, Chuøa Traán Baéc, Thaêng Long hoaøi coå, Chieàu hoâm nhôù nhaø.


180

CC-- TThhôô TTööùù TTuuyyeeäätt

– Baøi thô seõ coù ba caâu (1, 2, 4) hôïp vaàn vaø

khoâng coù caâu naøo ñoái nhau.

Nguyeãn Höõu Chænh

Xaùc khoâng, voán nhöõng caäy tay ng ,

Bao naû coâng-trình, taïch caùi th !

Keâu laém laïi caøng tan-taùc laém,

Theá naøo cuõng moät tieáng maø th .

– : Baøi thô naøy coù ba caâu (1, 2, 4) hôïp vaàn vaø hai

caâu cuoái ñoái nhau:

Leâ Thaùnh Toân

Baùc meï sinh ra voán aùo s ,

Choán nghieâm thaêm thaúm moät mình ng .

Teùp mieäng naêm ba con kieán gioù,

Nghieán raêng chuyeån ñoäng boán phöông tr .

Caùc thi nhaân Trung-hoa raát thích laøm loaïi thô naøy. Nhö baøi Khueâ Oaùn cuûa Vöông

Xöông Linh (698-765, dòch Vieät laø Nhôù Choàng) döôùi ñaây. Sau ñaây laø vaøi baøi tieâu bieåu veà

loaïi thô töù tuyeät noåi tieáng.

Haùn: Vieät:

Khueâ trung thieáu phuï baát tri saàu; Tuoåi xuaân naøng chaúng bieát saàu

Xuaân nhaät ngöng trang thöôïng thuyù laâu. Göông xuaân trang ñieåm treân laàu ngaém soi.

Hoát kieán maïch ñaàu döông lieãu saéc, Ngoaûnh troâng saéc lieãu beân ñaøng,

Hoái giao phu teá mòch phong haàu. “Phong haàu” sao laïi xui chaøng kieám chi!

◼ Taùc giaû cöôøi theá gian baèng caùch ñem

vieân phaùo ra cheâ. Khoâng bieát töï löôïng söùc

mình maø coøn lôùn tieáng. Oaùi oaêm thay, caøng

keâu to laïi caøng tan xaùc theâ thaûm hôn nöõa.

◼ Thaät ra baøi naøy khoâng thuoäc loaïi thô

Ñöôøng, nghóa laø nguõ ngoân hay thaát

ngoân, nhöng vì töù tuyeät neân ñöôïc ñöa

vaøo ñaây ñeå GV tieän tham khaûo.

◼ aùo soài: aùo suø-sì nhö da caây soài. YÙ chæ

da coùc suø-sì;

choán nghieâm: choã hieåm hoùc, u thaâm neân

troâng coù veû “nghieâm trang”;

kieán gioù: kieán coù caùnh, heã thaáy trôøi saép

möa thì bay ra;

nghieán raêng chuyeån ñoäng: ngöôøi Vieät tin

raèng khi coùc nghieán raêng thì seõ coù möa.


181

◼ Phong haàu: phong töôùc haàu – töôùc thöù ba cuûa thôøi xöa: vöông, coâng, haàu. Taát caû ñeàu döôùi

quyeàn cuûa hoaøng ñeá. Ngöôøi thieáu phuï ñaõ troùt khuyeân choàng neân theo ñuoåi chuyeän coâng danh

neân ñaønh phaûi moät mình ôû nhaø chôø ñôïi. Naêm thaùng troâi qua quaù nhanh khieán tuoåi xuaân ñaõ

taøn maø coâng danh chaøng chöa ñaït. Nay naøng hoái haän raèng sao “ham chi caùi coâng danh ñoù”

maø khoâng nghó ñeán haïnh phuùc cuûa löùa ñoâi neân beøn töï traùch.

◼Hoát kieán: nhìn thaáy (nhan saéc cuûa mình so vôùi ngaøy xöa ñaõ taøn phai theo naêm thaùng) maø giaät

mình.

◼ Mòch phong haàu: tìm kieám coâng danh chöùc töôùc

Thi nhaân Vieät Nam cuõng coù nhieàu baøi theo loái thô naøy. Chaúng haïn nhö Traàn Teá Xöông:

Thaùi Voâ Tích Caùi nhôù

Trôøi ñaát sinh ra chaùn vaïn ngheà Caùi nhôù hình dung noù theá naøo?

Laøm thaày, laøm thôï, laïi laøm thueâ. Khieán ngöôøi trong daï ngaån ngô sao!

Baùc naøy môùi thaät thaùi voâ tích: Bieát nhau cho laém theâm buoàn nhæ

Saùng vaùc oâ ñi, toái vaùc veà! Ñeå khaùch beân trôøi daï öôùc ao!

◼ Thaùi voâ tích: Voâ tích söï thaùi quaù. Taùc giaû töï traùch, töï gieãu mình laø ngöôøi voâ duïng, voâ tích söï.

◼ Tuy raèng coù chaùn vaïn ngheà nhöng ngheà naøo taùc giaû cuõng chæ laøm moät thôøi gian ngaén roài boû.

◼ Roát cuoäc chæ coøn ñöôïc moät vieäc: xaùch oâ (duø) ñi nhong nhong ngoaøi ñöôøng töø saùng ñeán toái

roài veà nhaø baùo vôï.

◼ Baøi Caùi nhôù laø loaïi tình caûm khoù kìm haõm. Noù thoâi thuùc ngöôøi mang tình caûm ñoù phaûi boàn

choàn, ra ngaån vaøo ngô, ñöùng ngoài khoâng yeân.

◼ Taùc giaû khoâng thoaû maõn ñöôïc noãi nhôù nhung beøn quay ra traùch taïi sao gaëp nhau. Nhö ca dao

coù caâu:

Chim xa baày thöông caây nhôù coäi,

Ngöôøi xa ngöôøi toäi laém ngöôøi ôi,

Thaø raèng khoâng gaëp thì thoâi,

Gaëp roài moãi ñöùa moät nôi cuõng buoàn.

◼ Ngöôøi Vieät Nam troïng tình caûm neân noãi nhôù caøng laøm cho taâm hoàn ray röùt maõi khoâng yeân!

Taûn Ñaø Nguyeãn Khaéc Hieáu cuõng coù nhöõng baøi töù tuyeät nhö sau:

Quaùi laï! Laøm sao cöù nhôù nhau, Döôùi boùng traêng troøn, taùn laù xanh,

Nhôù nhau ñaèng ñaüng suoát ñeâm thaâu. Nhôù chaêng? Chaêng nhôù? Hôõi coâ mình?

Boán phöông maây nöôùc, ngöôøi ñoâi ngaû, Traêm naêm ghi nguyeän cuøng non nöôùc,

Hai chöõ töông tö, moät gaùnh saàu. Nöôùc bieác non xanh moät chöõ tình!


182

◼ Taûn Ñaø baøy toû noãi nhôù caøng thöïc teá vaø caøng maïnh meõ hôn khieán taùc giaû thaéc maéc

“Quaùi laï, laøm sao nhôù “ngöôøi ta” ñeán nhö vaäy?” Nhôù khoâng nguû ñöôïc, nhôù ñeán noãi

saàu thaønh moät gaùnh lôùn khoâng vaùc noåi, khoâng gaùnh noåi.

◼ Boán phöông maây nöôùc quaû thaät voâ ñònh, bao la, mòt muø. Khoâng roõ ngöôøi kia hieän

nay ñang laøm gì, ôû ñaâu.

◼ Rieâng baøi Löu Tình thì noãi buoàn chæ vöông vaán vì tình chæ môùi chôùm, ñeå laïi trong taâm

tö taùc giaû noãi baên khoaên khoâng bieát naøng coù coøn nhôù nhöõng lôøi theà nguyeàn döôùi

traêng laø seõ cuøng nhau chung soáng ñeán ñaàu baïc raêng long.


183

DD-- HHaaùùtt nnooùùii

Haùt noùi, coøn goïi laø ñaøo nöông ca, haùt aû ñaøo hay ca truø, laø loaïi phoái hôïp giöõa thô

Ñöôøng vaø thô Vieät. Coù hai loaïi haùt noùi – nguyeân theå vaø bieán theå.

I. Haùt noùi nguyeân theå

. : Baøi haùt noùi goàm coù caùc phaàn nhö sau:

- Khoå ñaàu: coù hai caâu: caâu ñaàu goïi laø laù ñaàu.

caâu thöù hai laø xuyeân thöa.

- Khoå giöõa: coù hai caâu: caâu 5 vaø 6 goïi laø thô (theo ñuùng luaät thô Ñöôøng 5 - 7 chöõ)

caâu 7 vaø 8 goïi laø xuyeân mau.

- Khoå xeáp: coù ba caâu: caâu 9 goïi laø doàn

caâu 10 goïi laø xeáp

caâu 11 goïi laø keo

Soá chöõ trong baøi haùt noùi khoâng qui ñònh ngaén hay daøi.

Hoàng hoàng, tuyeát tuyeát.

Hoaëc: Quaân baát kieán hoaøng haø chi thuyû thieân thöôïng lai,

Boân löu ñaùo haûi baát phuïc hoài. (Nhaø ngöôi coù bieát nöôùc soâng Hoaøng töø treân trôøi ñoå

xuoáng nguoàn roài chaûy ra bieån maø khoâng bao giôø chaûy ngöôïc laïi khoâng? – Töông Tieán Töûu, Lyù Baïch)

Tuy nhieân coù hai ñieàu kieän:

(1) Hai caâu thô, phaûi laø nguõ ngoân hay thaát ngoân ñuùng luaät thô Ñöôøng. Trong tröôøng

hôïp khoâng theo theå thô thì coù theå ñaët so le, nghóa laø caâu daøi hôn ñaët treân vaø caâu ngaén

hôn ñaët döôùi.

(2) Caâu cuoái cuøng (caâu keo) chæ coù saùu chöõ.

Cuoái caâu 1 vaø 4 trong moãi khoå (ngoaïi tröø khoå xeáp) coù cöôùc vaän traéc.

Cuoái caâu 2 vaø 3 coù cöôùc vaän baèng.

Yeâu vaän trong caâu 2 vaàn traéc.

Yeâu vaän cuûa caâu 4 laø vaàn baèng.

Khoå xeáp vì coù ba caâu, neân cuoái caâu 1 theo cöôùc vaän laø traéc.

Cuoái caâu 2 vaø 3 (töùc caâu xeáp vaø caâu keo) coù cöôùc vaän laø baèng.

Cuoái ñoaïn hai caâu xeáp coù yeâu vaän traéc.


184

Trong baøi haùt noùi, caùc caâu 1 vaø 4, 2 vaø 3 nieâm vôùi nhau:

T T B B T T (cvt) cvt = cöôùc vaän traéc

B B T T (yvt) B B (cvb) yvt = yeâu vaän traéc

B B T T B B (cvb) cvb = cöôùc vaän baèng

T T B B (yvb) T T (cvt) yvb = yeâu vaän baèng

(Luaät baèng traéc naøy cuõng theo leä nhaát, tam, nguõ baát luaän.)

: Caâu muôõu thöôøng theo theå luïc baùt. Goàm hai loaïi möôõu:

ñaët ngay ñaàu baøi haùt noùi; coù theå laø moät hai luïc baùt hoaëc boán caâu luïc

baùt.

giöõa caâu xeáp vaø caâu keo. Luoân luoân laø moät caëp luïc baùt.

Tuyø theo taùc giaû, möôõu coù theå theâm vaøo hoaëc khoâng caàn ñeán.

Nhö vaäy moät baøi haùt noùi goàm caùc quy luaät vôùi 11 caâu.

Sau ñaây laø baøi thí duï veà baøi haùt noùi khoâng coù möôõu.

cuûa Döông Khueâ (trích töø Quoác Vaên Toång Giaûng cuûa Gs Baéc Phong)

Hoàng hoàng tuyeát tuyeát, (cvt)

Môùi ngaøy naøo chöû bieát (yvt) chi chi (cvb)

Möôøi laêm naêm thaám thoaùt coù xa gì (cvb)

Chôït ngoaûnh laïi ñaõ ñeán kyø (yvb) tô lieãu. (cvt)

Ngaõ lang du thôøi, quaân thöôïng thieáu

Quaân kim höùa giaù, ngaõ thaønh oâng.

Cöôøi cöôøi noùi noùi theïn thuøng (cvb)

Maø baïch phaùt, vôùi hoàng nhan (yvb) chöøng aùi ngaïi.

Rieâng moät thuù thanh sôn ñi laïi, (cvt)

Kheùo ngaây ngaây daïi daïi (yvt) vôùi tình (cvb)

Ñaøn ai moät tieáng döông tranh. (cvb)

◼ Hai caâu thô Ñöôøng: Ngaõ lang du thôøi, quaân thöôïng thieáu: luùc ta ñang tuoåi bieát höôûng

thuù phong löu, thì naøng haõy coøn quaù nhoû. Quaân kim höùa giaù, ngaõ thaønh oâng. Nay

naøng ñeán tuoåi laáy choàng thì ta ñaõ trôû thaønh oâng giaø luoáng tuoåi roài coøn ñaâu.

◼ Baïch phaùt, hoàng nhan: ñaàu baïc vaø nhan saéc coøn hoàng haøo. YÙ noùi moät beân laø oâng giaø

vaø beân kia laø coâ gaùi coøn son treû.

theo luaät thô

Ñöôøng


185

Sau ñaây laø baøi haùt noùi coù möôõu vaø 11 caâu ñuû khoå:

Taûn Ñaø Nguyeãn Khaéc Hieáu

Möôõu keùp Beành boàng maët nöôùc chaân maây,

Ñeâm ñeâm söông tuyeát, ngaøy ngaøy naéng möa.

AÁy ai beán ñôïi soâng chôø,

Tình kia sao kheùo löõng lôø vôùi duyeân.

Noùi, khoå ñaàu Sinh lai chuûng ñaéc tình caên thieån laù ñaàu

Söï traêm naêm hoø heïn vôùi ai chi? “

Böôùc giang hoà nay ôû laïi mai ñi, xuyeân thöa

Nhöõng ly hôïp, hôïp ly maø chaùn nhæ! “

khoå giöõa Vò taát nhaân tình giai baïch thuyû thô

Nhaãn töông taâm söï phoù haøn uyeân “

Ñaàu xanh kia troâi noåi ñaõ bao mieàn, xuyeân mau

Thoâi tröôùc laï sau quen ñöøng aùi ngaïi. “

khoå xeáp Khaép nhaân theá laø nôi khoå haûi, doàn

Kieáp phuø sinh nghó laïi cuõng nhö ai. xeáp

Ai ôi vôùt laáy keûo hoaøi. keo

◼ Sinh lai chuûng ñaéc tình caên thieån: Töø luùc sinh ra ñôøi ñeán nay chæ troàng ñöôïc caùi reã

tình quaù noâng noåi naøy.

◼ Vò taát nhaân tình giai baïch thuyû, Nhaãn töông taâm söï phoù haøn uyeân: Chöa haún tình

ngöôøi baïc beõo nhö nöôùc laõ ñaâu. Sao laïi nôõ ñem taâm söï göûi gaám cho nöôùc döôùi ñaàm,

döôùi ao laïnh leõo kia.

◼ Khoå haûi: beå khoå. Theo trieát lyù nhaø Phaät cuoäc ñôøi laø moät beå khoå, neáu khoâng tu thì seõ

bò loâi keùo ñi maõi vaø chòu nhieàu ñau khoå trieàn mieân ñeán voâ taän.

◼ Kieáp phuø sinh: kieáp ngöôøi choùng qua nhö kieáp con phuø du, coøn coù nghóa ‘kieáp soáng

con ngöôøi luùc naøo cuõng troâi noåi”.

II. Haùt noùi bieán theå.

Ngoaøi theå haùt noùi vöøa neâu treân, coøn coù loaïi haùt noùi bieán theå. Ñoù laø thieáu khoå hay

doâi khoå.

Thöôøng thöôøng, baøi haùt noùi thieáu khoå laø thieáu khoå giöõa, töùc boán caâu

giöõa (caâu 5, 6, 7 vaø 8). Thí duï nhö baøi cuûa Cung Thuùc Theàm (trích trong

Quoác Vaên Toång Giaûng , Tuû saùch Töï Hoïc, Saøigoøn, trang 91):


186

Ngaùn cho noãi xoay vaàn theá cuïc

Sum hoïp naøy chaû boõ luùc phaân ly

Hôõi oâng tô ñoäc ñòa laøm chi

Baét keû ôû ngöôøi ñi maø nôõ ñöôïc

Thoâi ñaõ troùt cuøng nhau nguyeän öôùc

Duyeân ñoâi ta chaû tröôùc thì sau

Yeâu nhau giöõ laáy lôøi nhau.

Baøi haùt noùi theâm moät hay vaøi khoå nöõa, thöôøng laø khoå giöõa. Luaät baèng traéc

cuõng theo nhö moät khoå chính. Nhö vaäy chieàu daøi cuûa baøi haùt noùi thöôøng daøi töø 15 ñeán

23 caâu.

Sau ñaây laø baøi haùt noùi doâi khoå cuõng cuûa Taûn Ñaø Nguyeãn Khaéc Hieáu, coù nhan ñeà :

Möôõu Ñeâm xuaân moät traän noâ cöôøi,

Döôùi ñeøn chaúng bieát raèng ngöôøi hay hoa.

Khi vui queân caû caùi giaø,

Khi say chaúng doác giang haø cuõng say.

Noùi, khoå ñaàu Kim tòch thò haø tòch?

Maûnh göông nga ñaõ teách loái non ñoaøi.

Ñoù kìa ai ba boán, boán naêm ngöôøi,

Ngöôøi ñaâu taù coøn chôi trong moäng theá,

khoå giöõa Nhaõn ngoaïi traàn ai khoâng nhaát theá,

Hung trung hoái luyõ thuoäc tieàn sinh

Kieáp say söa ñaõ chaám soå thieân ñình,

Caøng ñaém saéc meâ thinh caøng maûi mieát.

khoå doâi Say laém veû, say meät, say meâ, say nhöø, say töù,

Trong laøng say ai bieát nhaát ai say?

Maûnh hình haøi quen giaû traù xöa nay

Chuùng sinh töôùng luùc naøy coi môùi hieän.

khoå xeáp Thoâi xeáp caû nguyeät hoa hoa nguyeät,

Caûnh boàng lai traûi bieát goïi laøm duyeân,

Töûu trung öng thò thaàn tieân.


187

◼ Kim tòch thò haø tòch: Ñeâm nay laø ñeâm gì vaäy? [Kim: hieän taïi, tòch: ñeâm; thò: laø; haø:

tieáng ñeå hoûi – coù nghóa ‘vaäy’]

◼ Nhaõn ngoaïi traàn ai khoâng nhaát theá, Hung trung hoái luyõ thuoäc tieàn sinh: Cuoäc ñôøi buïi

baëm maø chuùng ta nhìn thaáy haèng ngaøy xem nhö khoâng coù. Nhöõng gì chöùa ñöïng

trong loøng thì thuoäc veà kieáp tröôùc. Coù yù noùi caùi hình haøi beân ngoaøi cuûa con ngöôøi

xöa nay thöôøng laø giaû traù.

◼ Chuùng sinh töôùng luùc naøy coi môùi hieän: Caâu naøy tieáp yù vôùi hai caâu treân ñaây ñeå keát

luaän raèng: Chaân töôùng cuûa keû chuùng sinh luùc naøy môùi thaät söï hieän ra.

◼ Töûu trung öng thò thaàn tieân: Trong cuoäc röôïu, ngöôøi bieát thöôûng thöùc röôïu môùi xöùng

ñaùng goïi laø thaàn tieân.


188

EE-- SSoonngg TThhaaáátt LLuuïïcc BBaaùùtt

Song thaát luïc baùt (hoaëc song thaát noùi goïn) laø moät trong nhieàu theå thô cuûa ngöôøi

Vieät Nam. Khoå thô goàm hai caâu baûy chöõ cuøng vôùi moät caâu saùu chöõ vaø moät caâu taùm chöõ.

Haõy so saùnh baûn vieát baèng chöõ Haùn vaø baûn dòch cuûa Ñoaøn Thò Ñieåm vôùi theå thô song

thaát luïc baùt.

Haùn Vieät

Thieân ñòa phong traàn

Hoàng nhan ña truaân

Du bæ thöông heà, thuyø taïo nhaân

Coå beà thanh ñoäng tröôøng thaønh nguyeät

Phong hoaû anh chieáu Cam Tuyeàn vaân

Cöûu truøng aùn kieám khôûi ñöông tòch

Baùn daï phi hòch truyeàn töôùng quaân

Thanh bình tam baùch nieân thieân haï

Tuøng thöû nhung y thuoäc vuõ thaàn

Söù tinh thieân moân thoâi hieåu phaùt

Haønh nhaân troïng phaùp khinh ly bieät

Cung tieãn heà taïi yeâu

Theâ noa heà bieät khuyeát

Lieäp lieäp tinh kyø xuaát taùi saàu

Huyeân huyeân tieåu coå töø gia oaùn

Höõu oaùn heà phaân hueà

Höõu saàu heà kheá khoaùt.

. . .

Thuôû trôøi ñaát noåi côn gioù bụi, (7)

Khaùch maù hoàng nhieàu noãi truaân chuyeân (7)

Xanh kia thaêm thaúm töøng treân, (6)

Vì ai gaây döïng cho neân noãi naøy? (8)

Troáng Tröôøng thaønh lung lay boùng nguyeät (7)

Khoùi Cam Tuyeàn môø mòt thöùc maây (7)

Chín töøng göôm baùu trao tay (6)

Nöûa ñeâm truyeàn hòch ñôïi ngaøy xuaát chinh (8)

Nöôùc thanh bình ba traêm naêm cuõ, (7)

AÙo nhung trao quan vuõ töø ñaây. (7)

Söù trôøi sôùm giuïc ñöôøng maây, (6)

Pheùp coâng laø troïng nieàm taây saù naøo. (8)

Ñöôøng giong ruoåi löng ñeo cung tieãn, 7)

Buoåi tieãn ñöa loøng luyeán theâ noa. (7)

Boùng côø tieáng troáng xa xa, (6)

Saàu leân ngoïn aûi oaùn ra cöûa phoøng. (8)

. . .

Ñoaøn Thò Ñieåm

Chinh Phuï Ngaâm

Veà nieâm luaät thì thô song thaát aùp duïng luaät baèng traéc cho hai caâu baûy tieáng, nhöng

phoùng khoaùng hôn thô Ñöôøng. Coøn hai caâu luïc baùt thì theo loái hôïp vaàn cuûa thô luïc baùt.


189

GG-- TThhôô ttööïï DDoo

Thô töï do xuaát hieän töø ñaàu theá kyû thöù hai möôi, khi neàn thi ca Phaùp ñaõ thaám

nhuaàn vaøo tö töôûng caùc nhaø trí thöùc vaø thi só ñöông thôøi.

Môû ñöôøng cho thô môùi laø oâng Phaïm Quyønh vaøo naêm 1917, khi oâng naøy pheâ phaùn

loái thô cuõ coù quaù nhieàu qui taéc, luaät thô khaéc nghieät vaø raøng buoäc. Quan nieäm naøy ñöôïc

oâng Phan Khoâi höôûng öùng (1928). Vaøo cuoái naêm naøy oâng Nguyeãn Vaên Vónh dòch baøi La

Cigale et la fourmi (Con Ve vaø con Kieán) cuûa La Fontaine ñaët vieân ñaù ñaàu tieân cho neàn

thô môùi:

Con ve saàu keâu ve ve

Suoát muøa heø

Ñeán kyø gioù baác thoåi

Nguoàn côn thaät boái roái.

...

Theá nhöng maõi ñeán naêm 1932, baøi Tình Giaø cuûa Phan Khoâi xuaát hieän treân Phuï Nöõ

Taân Vaên môùi thaät söï laø quaû bom phaù laøm lung lay thaønh trì thô cuõ vaø laâu ñaøi thô môùi

baét ñaàu ñöôïc xaây leân.

Söï thaønh hình thô môùi, cuõng nhö nhöõng bieán chuyeån xaûy ra trong quaù khöù, cuõng

traûi qua raát nhieàu söï phaûn ñoái laãn beânh vöïc. Roát cuoäc moïi vieäc ñeàu eâm ñeïp, nghóa laø

thô môùi ñöôïc nhieàu ngöôøi öa chuoäng vaø nhieàu thi só xuaát hieän vôùi nhieàu thi phaåm raát

ñaùng ñeå chuùng ta thöôûng thöùc.

– Veà hình thöùc, thô môùi khoâng raøng buoäc veà soá tieáng (chöõ), soá caâu, khuoân pheùp cuûa

töøng khoå thô cho moãi baøi.

– Veà noäi dung, nhôø thô môùi coù caùch dieãn ñaït thoaûi maùi neân deã bieåu loä taâm tình cuûa

ngöôøi laøm thô hôn.

Vôùi hai lyù do naøy neân thô môùi phaùt trieån raát nhanh.

Döôùi ñaây laø baøi thô môùi tieâu bieåu vaøo giai ñoaïn loaïi thô naøy thònh haønh nhaát vaøo

nhöõng naêm 1940 – 50.

Maøu Thôøi Gian

Sôùm nay tieáng chim thanh

Trong gioù xanh

Dìu vöông höông aám thoaûng xuaân tình

Ngaøn xöa khoâng laïnh nöõa, Taàn phi

Ta laëng daâng naøng,

Trôøi maây phaûng phaát nhuoám thôøi gian

Maøu thôøi gian khoâng xanh


190

Maøu thôøi gian tím ngaùt

Höông thôøi gian khoâng noàng

Höông thôøi gian thanh thanh

Toùc maây moät moùn chieác dao vaøng

Nghìn truøng e leä phuïng quaân vöông

Traêm naêm tình cuõ lìa khoâng haän

Thaø neùp maøy raâu thieáp phuï chaøng

Duyeân traêm naêm döùt ñoaïn

Tình muoân thuôû coøn höông

Höông thôøi gian thanh thanh

Maøu thôøi gian tím ngaùt.

Ñoaøn Phuù Töù (1910 - ) Trích trong Xuaân Thu Nhaõ Taäp,

Vieät Nam Thi Nhaân Tieàn Chieán, Nguyeãn Taán Long nxb Vaên Hoïc, Haø Noäi, 2000:1446.

Thô Phaùp aûnh höôûng ñeán thô Vieät theá naøo?

(Phoûng theo baøi Vaøi gioøng veà thô Phaùp theá 19 vaø thô Vieät Nam Tieàn Chieán cuûa taùc giaû Chu Chæ Nhöôïc

ñaêng trong Höông Vaên soá 3, thaùng 9 naêm 1998. Phaàn trích ñoaïn ñaõ ñöôïc BS Traàn Só Laâm, chuû nhieäm baùo

Höông Vaên, ñoàng yù qua ñieän thoaïi vaøo saùng chuû nhaät ngaøy 23 thaùng 11 naêm 2003, luùc 9g12 phuùt)

◼ Thô tieàn chieán cuûa Vieät Nam chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa vaên chöông Phaùp.

◼ Thô Phaùp ñöôïc tuyeån choïn ñeå trích ñaêng thuoäc caùc tröôøng phaùi: “... laõng maïn trong

buoåi bình minh cuûa theá kyû nhö Lamartine, Hugo, Vigny, Musset .. ñeán nhoùm Le

Parnasse (Nhoùm Thi San) vôùi Gautier, Banville, Leconte de Lisle, Baudelaire ... qua

tröôøng phaùi töôïng tröng vôùi Mallarmeù, Verlaine, Rimbaud, v.v.. (Höông Vaên tr. 17)

◼ Tuy nhieân ña soá caùc baøi thô Phaùp khoâng ñöôïc Vieät dòch nhöng tö töôûng cuûa caùc thi só

Phaùp ñaõ ñöôïc thi só Vieät haáp thuï vaø chuyeån hoaù thaønh thô Vieät. Chaúng haïn nhö baøi:

Chanson d’automne (Thu Ca) cuûa Verlaine do Traàn Mai Chaâu dòch:

Les sanglots longs Vó caàm Je me souviens Nhôù ngaøy vui cuõ

Des violons Nöùc nôû Des jours anciens AÂm thaàm

De l’automne Tieáng thu Et je pleure Leä rôi

Blessent mon c¬ur Loøng ta moät moái Et je m’en vais Ra ñi

D’une langueur Saàu tö Au vent mauvais Traän gioù

Monotone Khoân caàm. Qui m’emporte Tôi bôøi

Tout suffocant Giôø taøn Decaø, delaø Cuoán theo ñaây ñoù

Et bleâme, quand Nghó tuûi Pareil aø la Raõ rôøi

Sonne l’heure Chieác thaân, Feuille morte Laù khoâ

Hoaëc cuûa Baudelaire noùi veà:

◼ Noãi loøng:

Sois sage, oâ ma Douleur, et tiens-toi plus tranquille,

Tu reùclamais le Soir, il decend, le voice:

Une atmostpheøre obscure enveloppe la ville,


191

Aux uns portant la paix, aux autres le souci ...”

Hôõi Khoå Ñau, haõy ngoài yeân em nheù,

Em mong Chieàu, Chieàu ñang xuoáng, Chieàu ñaây:

Maøn u toái ñaõ bao truøm ñoâ thò,

Giöõa an bình sao laém noãi chua cay.” (Traàm Maëc, khoå 1)

◼ Nhaân caùch hoaù Caùi Ñeïp:

Viens-tu du ciel profond ou sors-tu de l’abime

O Beauteù! Ton regard infernal et divin

Verse confusement le beinfait et le crime,

Et l’on peut pour cela te comparer au vin ...

Xuoáng töï trôøi cao, leân töø ñaùy vöïc,

Caùi Ñeïp ôi! AÙc quyû, thieân thaàn?

Gieo hoãn loaïn ñieàu laønh, toäi aùc,

Chæ thoaùng nhìn, ly röôïu nhaáp cuoàng taâm ...” (Myõ Tuïng ca, khoå 1)

◼ Caùc dòch giaû ñaõ Vieät-hoaù caùc baøi thô Phaùp moät caùch “taøi tình” neân khoâng “laøm maát

baûn

saéc Vieät Nam. Nhöõng moâ phoûng ngu muoäi laäp töùc bò ñaøo thaûi” (Hoaøi Thanh) [Höông

Vaên soá 3:24]. Theá nhöng nhöõng aùng vaên trôû thaønh baát huû, luùc naøo cuõng laøm rung

ñoäng loøng ngöôøi nhö cuûa Theá Löõ trong Hoå Nhôù Röøng:

Ta soáng maõi trong tình thöông noãi nhôù

Thuôû tung hoaønh hoáng haùch nhöõng ngaøy xöa ...

Hay Xuaân Dieäu: Raëng lieãu ñìu hiu ñöùng chòu tang,

Toùc buoàn buoâng xuoáng leä hai haøng ...

Hoaëc cuûa Haøn Maëc Töû: Traêng naèm soùng soaõi treân caønh lieãu,

Ñôïi gioù ñoâng veà ñeå laû lôi...”

Hay Nguyeãn Giang vôùi (Chant d’automne cuûa Charle Baudelaire) ....

II- Yeâu em maét bieác nhö maây J’aime de vos long yeux la lumieøre verdaâtre,

Tieác raèng taâm söï nhieàu ñaéng cay. Douce beauteù, mais tout aujord’hui m’est amer

Chöõ tình eâm aùi anh khoâng thieát, Et rien ni votre amour, ni le boudoir, ni l’aâtre

Höông hoa son phaán chaúng vui vaày. Ne me vaut le soleil rayonnant sur la mer.

Laëng nhìn maët bieån trôøi taây, ...

Loøng anh rieâng chæ meâ say boùng chieàu.

...

◼ Nhö theá môùi thaáy thi nhaân nhìn thaáy caùi ñeïp cuûa thô Phaùp vaø kheùo leùo Vieät hoaù noù

thaønh caûnh trí vaø taâm hoàn Vieät Nam.

Hai ñoaïn beân

ñaây laø trong saùch

Thô Phaùp theá kyû

XIX do Gs Traàn

Mai Chaâu dòch,

(saùch daøy 426

trang, nxb Treû,

Saigon, 1996)


192

HH-- CCaaùùcc TThheeåå TThhôô KKhhaaùùcc

◼ Saùch Tìm Hieåu Vaên Chöông Vieät Nam seõ bao goàm caùc theå thô döôùi ñaây:

Ngoaøi caùc theå vöøa trình baøy treân ñaây, coù moät soá caùc theå thô khaùc khoâng thuoäc trong

phaïm vi cuûa saùch naøy. Tuy nhieân ñeå giuùp sinh vieân hoaëc caùc vò hoïc giaû ngoaïi quoác

muoán söu taàm theâm veà thi ñaøn Vieät Nam, chuùng toâi lieät keâ sau ñaây ñeå tieän vieäc tham

khaûo:

– Thuaän nghòch ñoäc: Loaïi thô coù theå ñoïc xuoâi ñoïc ngöôïc gì cuõng ñöôïc. Loaïi naøy

töông töï nhö hình thöùc palindrome cuûa Anh vaäy. Xem baøi Ñeàn Ngoïc Sôn

– Lieân hoaøn: Loái thô coù nhieàu baøi maø cöù caâu cuoái baøi naøy laøm ñaàu caâu cho baøi keá.

(Lieân: lieàn; hoaøn: voøng).

– Yeáu haäu: Loái thô coù boán caâu treân ñuû chöõ (5 hay 7 chöõ moãi caâu), rieâng caâu cuoái

cuøng chæ moät chöõ. (Yeát: nghæ; haäu: sau)

– Luïc ngoân theå: Thô thaát ngoân baùt cuù, nhöng caâu ba vaø boán chæ coù saùu chöõ moãi

caâu. Nhö baøi Caûnh Nhaøn cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm

– Tieät haï: Loái thô thaát ngoân baùt cuù nhöng caâu naøo cuõng bò boû löûng, nhö bò ngaét bôùt

khieán ngöôøi ñoïc phaûi ñoaùn ñeå hieåu. (Tieät: ngaét; haï: döôùi)

– Vó tam thanh: Baøi thô coù ba chöõ cuoái cuûa moãi caâu coù ba chöõ ñoïc gaàn gioáng

nhau. (Vó: ñuoâi; tam: ba; thanh: tieáng hay chöõ)

– Song ñieäp: Loaïi thô coù caëp ñieäp ngöõ ôû ñaàu hoaëc ôû cuoái moãi caâu. (Song: ñoâi;

ñieäp: truøng nhau)

– Lieân ngaâm hay lieân cuù: Baøi thô do nhieàu ngöôøi cuøng laøm. (Lieân: lieàn nhau;

ngaâm: ñoïc ngaân nga; cuù: caâu)

– Phuù: Baøi thô moâ taû hay baøy toû caûnh vaät, phong tuïc hay taâm tình thi só. Moät hình

thöùc keát hôïp giöõa thô Ñöôøng vaø haùt noùi. Chaúng haïn nhö baøi Haøn Nho Phong Vò Phuù cuûa

Nguyeãn Coâng Tröù.

– Vaên teá: Loaïi naøy coù theå laøm vaên xuoâi, nhöng ña soá ñeàu vieát theo vaên vaàn, nhaát laø

phuù Ñöøng luaät.


193

II-- PPhhaaàànn TTrríícchh TThhôô VVaaøø BBììnnhh GGiiaaûûnngg

Phaàn naøy bao goàm nhöõng baøi thô sinh vieân thuoäc lôùp trung caáp vaø cao caáp caàn

khaûo saùt kỹ.

Caûnh Bích-caâu

Thaønh taây coù caûnh Bích-caâu

Coû hoa goùp laïi moät baàu xinh sao!

Ñua chen thu cuùc, xuaân ñaøo,

Löïu phun löûa haï, mai chaøo gioù ñoâng.

Xanh xanh daõy lieãu ngaøn thoâng,

Coû lan loái muïc, reâu phong daáu tieàu.

Moät vuøng non nöôùc quyønh giao

Phaát phô gioù truùc, daët-dìu möa hoa.

....

Ñoaøn Thò Ñieåm

Bích Caâu Kyø Ngoä

Key terms

Bích caâu a ward of Thaêng Long, the citadel

coû hoa flowers and wild grass

coû lan grass speading all over the place

daáu tieàu worn path travelled by wood cutter

moät vuøng an area of

daët dìu now largo now presto

daõy lieãu rows of willow

ñua chen in competition, competitive

gioù truùc bonsai bamboo plants in the wind

goùp laïi join together, huddle in groups

loái muïc worn path travelled by buffalo boys

löïu pomegranate, fruit of the summer

mai ochna plant with 5-petal yellow flowers

that blooms in spring in VN

möa hoa rain of flowers

moät baàu a particular scenic place

ngaøn thoâng rows of pine trees

non nöôùc mountain and river

quyønh dao two noble plants: epiphyllum and

euphorbia tilucalli

phaát phô waving in the wind

reâu phong growth of moss

thaønh Taây to the west of the royal citadel

thu cuùc chrysanthemums, the typical flower

xanh xanh greenish green, grassy green

xinh sao! how beautiful (it is)!

xuaân ñaøo cherry, flower of the spring

representing autumn


194

I. Phaàn giôùi thieäu:

Theå thô: Baøi naøy vieát theo theå thô luïc baùt tröôøng thieân, thuoäc loaïi taû caûnh.

Xuaát xöù: Ñoaïn vaên naøy trích trong truyeän Bích Caâu Kyø Ngoä, taùc giaû baûn vieát baèng

Haùn Vaên cuûa Ñoaøn Thò Ñieåm, ñöôïc in trong boä Tuïc Truyeàn Kyø. Baûn tieáng Noâm khoâng

roõ cuûa ai vieát. Ñaây laø taùm caâu ñaàu cuûa truyeän, moâ taû caûnh Bích Caâu, nôi Tuù Uyeân gaëp

Giaùng Kieàu.

Löôïc truyeän: Truyeän Bích Caâu Kyø Ngoä coù 648 caâu, chia laøm boán hoài:

Tuù Uyeân (teân thaät laø Traàn Tuù Uyeân) gaëp Giaùng Kieàu, töø caâu 1 ñeán caâu 272. Tuù

Uyeân laø moät thö sinh ngheøo nhöng thích ngao du sôn thuyû. Ñeán ñaát Bích Caâu, thaáy

phong caûnh ñeïp beøn che leàu ôû ñoù maø hoïc. Moät hoâm Tuù Uyeân vieáng caûnh chuaø Ngoïc

Hoà (töùc chuaø baø Ngoâ ôû phoá Sinh Töø, Haø Noäi). Ñeán chieàu, luùc saép ra veà chôït thaáy coù

tôø giaáy ñeà baøi thô vôùi yù choïc gheïo mình. Troâng ra ngoaøi cöûa thì thaáy moät ngöôøi con gaùi

raát ñeïp. Tuù Uyeân lieàn ñi theo ñeán Quaûng Vaân Ñình (nay laø chôï cöaû Nam Haø Noäi) thì

ngöôøi con gaùi bieán maát. Tuù Uyeân trôû veà mang beänh töông tö.

Tuù Uyeân keát duyeân cuøng Giaùng Kieàu, töø 273 ñeán caâu 428: Tuù Uyeân ñeán ñeàn Baïch

Maõ (nay ôû phoá Haøng Buoàm) caàu moäng, ñöôïc thaàn baoû saùng hoâm sau ra ñôïi ôû Caàu

Ñoâng (nay laø phoá Haøng Ñöôøng) thì gaëp ngöôøi con gaùi aáy. Saùng hoâm sau, Tuù Uyeân ra

ñôïi maõi ñeán chieàu chæ gaëp ñöôïc oâng laõo baùn tranh veõ moät naøng toá nöõ gioáng heät ngöôøi

mình gaëp hoâm tröôùc. Uyeân mua tranh veà treo ôû nhaø. Cöù ñeán böõa aên Uyeân doïn hai caùi

baùt, hai ñoâi ñũa, môøi ngöôøi trong tranh ra cuøng aên. Moät hoâm, Uyeân ñi hoïc veà, thaáy coù

maâm côm doïn saün, trong buïng lieàn sinh nghi.

Hoâm sau Uyeân rình moät choã. Thaáy ngöôøi trong tranh böôùc ra, Uyeân voäi chaïy laïi hoûi

thì naøng aáy noùi teân laø Giaùng Kieàu töø cung tieân xuoáng ñeå keát duyeân cuøng Uyeân. Noùi

xong Giaùng Kieàu laøm pheùp bieán tuùp leàu thaønh laâu ñaøi traùng leä ñeå hai ngöôøi cuøng ôû.

Giaùng Kieàu giaän Tuù Uyeân boû ñi, töø caâu 429 ñeán 558: Tuù Uyeân cuøng Giaùng Kieàu

chung soáng ñöôïc ba naêm nhöng thöôøng hay röôïu cheø say söa. Naøng caûn ngaên. Uyeân

khoâng nhöõng khoâng nghe maø laïi coøn ñaùnh ñaäp naøng. Giaùng Kieàu quaù giaän, boû Uyeân,

bieán ñi. Luùc tænh röôïu Uyeân hoái haän, ñi tìm ñaâu cuõng khoâng thaáy vôï, chæ coøn bieát than

khoùc, hoái haän. Ñeán moät hoâm, quaù buoàn, Uyeân ñònh töï vaãn thì Giaùng Kieàu hieän ra.

Uyeân beøn xin loãi vaø töø ñoù hai beân soáng nhöõng ngaøy haïnh phuùc.

Tuù Uyeân vaø Giaùng Kieàu leân coõi tieân, töø caâu 559 ñeán 648: Giaùng Kieàu haï sanh

ñöôïc moät con trai ñaët teân laø Chaân Nhi. Sau ñoù naøng khuyeân Tuù Uyeân neân cuøng naøng

leân coõi tieân, vaø trao cho Uyeân buøa thuoác tieân ñeå Uyeân töï luyeän. It laâu sau, hai ngöôøi töø

bieät con vaø cuøng bay leân tieân giôùi. (Phoûng theo Ñoã Vaên Tuù, Giaûng Vaên Lôùp Ñeä Luïc, trang 31, 32)

II. Phaàn phaân tích:

Töø-ngöõ:

Bích Caâu: bích maøu xanh bieác, caâu ngoøi nöôùc. Bích Caâu coøn laø teân cuûa moät phöôøng


195

thuoäc thaønh Thaêng Long, sau thuoäc laøng Yeân Traïch, huyeän Thoï Xöông, Haø Noäi. Taïi

phoá Caùt Linh coù ñeàn thôø Tuù Uyeân nhöng ñaõ bò phaù huyû trong thôøi gian chieán tranh

Vieät Phaùp (khoaûng 1946).

muïc: muïc ñoàng keû chaên traâu, ngöôøi giöõ traâu

tieàu: tieàu phu ngöôøi kieám cuûi

quyønh giao teân hai thöù ngoïc quyù; cuõng laø teân cuûa hai loaïi caây caûnh quyù, do caâu:

“Vöông Dieãn nhö quyønh laâm dao thuï” (nghóa laø Vöông Dieãn ñeïp nhö caây ngoïc dao

trong töøng ngoïc quyønh).

Caùc myõ töø trong baøi naøy:

ñua chen thu cuùc, xuaân ñaøo, löïu phun löûa haï, mai chaøo gioù ñoâng: hình thöùc aån duï,

vöøa ñaûo ngöõ ñeå chæ söï thay ñoåi boán muøa taïi Bích caâu ñeàu coù hoa nôû töôi thaém

xanh xanh: ñieäp ngöõ chæ söï xinh töôi cuûa caây coû quanh vuøng Bích caâu

coû lan loái muïc: ñaûo ngöõ, loái moøn cuûa muïc ñoàng thöôøng daãn traâu ñi, veà bò coû moïc lan

phuû ra

reâu phong daáu tieàu: ñaûo ngöõ, daáu chaân tieàu phu ñi qua chöa ñuû laøm cho con ñöôøng

moøn

moät vuøng non nöôùc quyønh dao: ví von, hình thöùc so saùnh caûnh ñeïp tröôùc maét taùc giaû

nhö röøng quyønh giao

phaát phô gioù truùc, daët-dìu möa hoa: töôïng hình, moâ taû caûnh muøa thu gioù thoåi caønh truùc

ñung ñöa töôïng hình, moâ taû caûnh muøa thu hoa ruïng, maø cuõng coù theå möa laát phaát

laøm ngöôøi ta caûm thaáy se laïnh; moät caûnh raát deã taïo thi höùng cho tao nhaân maëc

khaùch.

Boá cuïc: Baøi thô naøy coù ba ñoaïn: Haõy toùm löôïc yù töøng ñoaïn

Ñoaïn 1 (caâu 1 vaø 2): Taû laøng Bích-caâu, moät ñòa danh ôû phía taây cuûa thuû ñoâ

Thaêng- long, nay thuoäc laøng Yeân Traïch, huyeän Thoï Xöông, Haø Noäi.

Ñoaïn 2 (caâu 3 – 6): Taïi Bích-caâu, quang caûnh luùc naøo cuõng ñeïp ñeõ nhôø coù hoa

nôû boán muøa: xuaân coù mai, heø coù löïu, thu coù cuùc vaø ñoâng thì hoa ñaøo khoe saéc.

Ngoaøi hoa ra coøn coù raát nhieàu caây coái, nhaát laø lieãu vaø thoâng quanh naêm töôi toát

laøm taêng theâm veû xinh ñeïp cuûa Bích-caâu.

Ñoaïn 3 (caâu 7 vaø 8): Bích-caâu quaû laø moät nôi raát ñeïp, neân thô vaø eâm ñeàm.

Ñaïi yù baøi naøy: Ñaïi yù baøi naøy moâ taû caûnh ñeïp laøng Bích-caâu, chaúng khaùc gì nôi tieân

caûnh, moät moâi tröôøng raát thích hôïp cho chuyeän tình laõng maïn cuûa Tuù Uyeân.

III. Nhaän xeùt vaø pheâ bình:

Noäi dung:

Ñaây laø moät böùc hoaï raát ñeïp ñeõ, eâm ñeàm, hieàn hoaø, boán muøa hoa nôû, caây coái xinh

töôi, aét haún con ngöôøi cuõng raát nhaøn nhaõ vaø töôi vui.


196

Phaàn nhaäp ñeà taùc giaû noùi veà vò trò vaø quang caûnh cuûa Bích-caâu moät caùch toång

quaùt

Caùc caâu naøo noùi ñeán thöù hoa nôû trong boán muøa? Hai caâu 3 vaø 4 noùi roõ loaïi hoa

gì nôû vaøo muøa naøo: thu – cuùc, xuaân – ñaøo, haï – löïu, mai – ñoâng.

So saùnh caâu boán vaø caâu ba: Hai caâu ba vaø boán gaàn nhö ñoái nhau moät caùch raát

chænh vaø raát hay: ñua chen thu cuùc, (ñua chen) xuaân ñaøo ñoái vôùi löïu phun löûa haï,

mai chaøo gioù ñoâng

Caâu saùu noùi leân ñieàu gì? Loái muïc ñeå cho coû lan, daáu tieàu ñeán noåi reâu phong thì

chaéc nôi ñaây raát ít ngöôøi qua laïi. Quang caûnh nhö vaäy khaù vaéng veû vaø u tòch.

Non nöôùc quyønh dao nghóa laø gì? Nhö treân ñaõ noùi, quyønh dao trong baøi naøy laø

noùi leân caûnh ñeïp thieân nhieân raát thô moäng, eâm aû vaø coâ tòch.

Caâu taùm moâ taû ñieàu gì? Caûnh gioù nheï laøm caønh truùc ñung ñöa vaø nhöõng caùnh

hoa rôiruïng hoaëc caûnh trôøi möa bay bay

Hình thöùc:

Lôøi thô theá naoø? Nheï nhaøng, eâm aùi: coû hoa goùp laïi moät baàu xinh sao! xanh xanh

daõy lieãu ngaøn thoâng, coû lan, reâu phong, phaát phô, daët dìu laø noùi leân ñöôïc caûnh

höõu tình naøy.

Caâu naøo duøng nhaân caùch hoaù? caâu ba vaø boán duøng hình thöùc nhaân caùch hoaù

noùi leân söï khoe saéc cuûa caùc loaøi hoa nhö con ngöôøi ñua chen vôùi nhau

Caâu naêm coù gì ñaùng ñeå yù: Taùc giaû duøng ñieäp ngöõ “xanh xanh” ñeå taû caûnh xinh

töôi cuûa caây coái trong vuøng

Vaên hay laø nhôø hình aûnh ñeïp. Caâu naøo thích hôïp vôùi ñieåm naøy? Hai caâu taû neân

caûnh ñeïp Bích-caâu. Ñoù laø Coû hoa goùp laïi moät baàu xinh sao! vaø Moät vuøng non nöôùc

quyønh dao.

Xeùt caùc caâu coù tieåu ñoái Ba caâu coù hình thöùc tieåu ñoái: löïu phun löûa haï ñv mai

chaøo gioù ñoâng; coû lan loái muïc ñv, reâu phong daáu tieàu; vaø phaát-phô gioù truùc ñv daäp-

dìu möa hoa.

Toång keát: Caûnh Bích-caâu laø baøi thô coù vaàn ñieäu eâm aû, nhòp soáng ñôn sô vaø bình

laëng, u tòch. Lôøi leõ raát nheï nhaøng, nhö moät böùc tranh. Veà noäi dung, taùc giaû muoán giôùi

thieäu vôùi ñoäc giaû hình aûnh ñeïp ñeõ, thaám ñöôïm vaøo loøng ngöôøi moät caùch man maùc,

khieán ngöôøi ñoïc lieân töôûng ñeán nhöõng hình aûnh trong chuyeän thaàn tieân. Bích-caâu quaû

laø tieân caûnh!

IV. Taäp laøm vaên:

Taû moät khu vöôøn coù nhieàu hoa vaø caây aên traùi.

Höôùng daãn: Baøi vaên phaûi coù ba phaàn: môû ñaàu, thaân baøi vaø keát


197

luaän. Phaàn môû ñaàu moâ taû vò trí vaø toaøn caûnh beân ngoaøi khu vöôøn. Phaàn thaân baøi cuõng

neân chia laøm ba phaàn: a. noùi veà caùch baøi trí trong khu vöôøn, b. noùi veà töøng oâ trong khu

vöôøn vaø c. noùi veà söï chaêm soùc cuûa ngöôøi chuû vöôøn. Phaàn keát luaän, toùm taét caùc phaàn ñaõ

noùi treân vaø coù theå cho bieát caûm töôûng cuûa baïn veà khu vöôøn ñoù tröôùc khi chaám döùt. (Sinh

vieân duøng giaáy rieâng ñeå laøm baøi vaên naøy.)

Töông Tö

Thoân Ñoaøi ngoài nhôù thoân Ñoâng.

Moät ngöôøi chín nhôù möôøi mong moät ngöôøi.

Gioù möa laø beänh cuûa trôøi,

Töông tö laø beänh cuûa toâi yeâu naøng.

Hai thoân chung laïi moät laøng,

Côù sao beân aáy chaúng sang beân naøy?

Ngaøy qua ngaøy laïi qua ngaøy,

Laù xanh nhuoäm ñaõ thaønh caây laù vaøng.

Baûo raèng caùch trôû ñoø giang,

Khoâng sang laø chaúng ñöôøng sang ñaõ ñaønh.

Nhöng ñaây caùch moät ñaàu ñình,

Coù xa xoâi maáy maø tình xa xoâi ...

Töông tö thöùc maáy ñeâm roài,

Bieát cho ai, hoûi ai ngöôøi bieát cho!

Bao giôø beán môùi gaëp ñoø?

Hoa khueâ caùc, böôùm giang hoà gaëp nhau?

Nhaø em coù moät giaøn traàu,

Nhaø anh coù moät haøng cau lieân phoøng,

Thoân Ñoaøi thì nhôù thoân Ñoâng.

Cau thoân Ñoaøi nhôù traàu khoâng thoân naøo?

Nguyeãn Bính

Lôõ Buôùc Sang Ngang

Vieät Nam Thi Nhaân Tieàn Chieán,

Nhaø Xuaát Baûn Vaên Hoïc, 2000:267

Key terms

ai ngöôøi bieát cho don’t you know that

beân aáy over there (hoäi yù)

beán môùi gaëp ñoø water step welcomes the

boat

beân naøy over here (hoäi yù)

beänh cuûa trôøi natural phenomenon

bieát cho ai know you not about my feeling

böôùm giang hoà a butterfly on the roam

cau thoân Ñoaøi areca nuts from West hamlet

caùch trôû to be hindered by obstacles


198

chín nhôù nine things to remember (of a

lover)

ñaàu ñình at one end of the village

ñoø giang ferry boat, cruising boat

giaøn traàu a trellis of betel plants

gioù möa wind and rain

hai thoân two hamlets

haøng cau rows of areca trees

hoa khueâ caùc flower in a closed castle

laù vaøng yellow leaves (ví von)

laù xanh green leave (ví von)

lieân phoøng joint rooms

moät laøng one village

möôøi thöông ten things to love (of a lover)

ngaøy laïi qua ngaøy day after day

thoân Ñoaøi the West hamlet

thöùc maáy ñeâm roài to stay for several nights

tình xa xoâi love beyond reach

töông tö to think of each other

traàu khoâng piper betle (betel)

I. Phaàn giôùi thieäu:

Theå thô: Baøi naøy vieát theo theå thô luïc-baùt tröôøng thieân, töùc laø coù ñeán hai möôi caâu.

Xuaát xöù: Baøi naøy trích töø taäp thô coù teân Lôõ Böôùc Sang Ngang cuûa Nguyeãn Bính do

nhaø xuaát baûn Leâ Cöôøng taïi Haø Noäi naêm 1940.

Sô löôïc baøi thô: Baøi thô noùi leân sö thöông nhôù cuûa chaøng trai ôû thoân Ñoaøi ñoái vôùi

coâ naøng ôû thoân Ñoâng. Khoâng bieát vì sao maø hai ngöôøi laâu ngaøy khoâng gaëp nhau neân

chaøng than traùch ngöôøi con gaùi quaù voâ tình. Traùch raèng nhaø hai ngöôøi tuy raèng ôû hai

thoân nhöng khoaûng caùch thaät söï khoâng ñeán noãi quaù xa. Chaøng beøn noùi leân noãi nhôù

nhung cuûa mình.

II. Phaàn phaân tích:

Töø-ngöõ: Giaûi thích caùc töø-ngöõ sau ñaây:

beänh cuûa trôøi beänh cuûa trôøi nhö möa, naéng, gioù, baõo; noùi chung caùc hieän töôïng thieân

nhieân trong ñoù coù naéng vaø möa laø thöôøng xuyeân nhaát.

chín nhôù coù ai tìm ra chín nhôù möôøi thöông cuûa Nguyeãn Bính chaêng? Chöa coù ai coù

caâu traû lôøi roõ raøng, nhöng chuùng ta coù theå ñoaùn qua baøi Ghen cuûa thi só, trong ñoù

thi só nhôù: nuï cöôøi, ñoâi maét, caûnh ñi taém, muøi nöôùc hoa, giaác mô cuûa naøng, laøn

hôi, böôùc ñi, chieác aùo naøng maëc, vaø cuoái cuøng hình aûnh cuûa naøng.

ñaàu ñình taïi Vieät Nam, nhaát laø ôû mieàn Baéc, laøng naøo cuõng coù moät caùi ñình, nôi hoäi

hoïp hay toå chöùc caùc leã hoäi trong laøng. Ñình thöôøng xaây ôû ñaàu laøng.

ñoø giang ñoø soâng. YÙ noùi neáu nhaø naøng caùch con soâng thì khaù caùch trôû vì phaûi ñi ñoø

môùi sang ñöôïc. Nhö vaäy naøng môùi vieän côù ñöôøng xa ñöôïc.

giang hoà soâng hoà; yù noùi ngöôøi ñi ñaây ñoù nhieàu nôi, töøng traûi vieäc ñôøi. böôùm giang hoà

chæ ngöôøi con trai töøng traûi.

khueâ caùc phoøng cho phaùi nöõ treân laàu (khueâ: phoøng; caùc: laàu); hoa khueâ caùc ôû ñaây

nguï yù naøng thieáu nöõ coù nhan saéc cuûa caùc gia ñình giaøu coù.


199

möôøi mong chöa ai giaûi thích möôøi mong goàm nhöõng “mong” gì nhöng möôøi thöông

thì bieát laø gì. Tuy nhieân möôøi mong laø hình thöùc thaäm xöng, noùi leân noãi nhôù mong

muoán ñöôïc gaëp ngöôøi yeâu khoâng buùt naøo taû xieát. [Möôøi thöông: toùc boû ñuoâi gaø, aên

noùi maën maø coù duyeân, maù luùm ñoàng tieàn, raêng laùnh haït huyeàn, coå yeám ñeo buøa,

noùn thöôïng quai tua dòu daøng, neát ôû khoân ngoan, aên noùi dòu daøng theâm xinh, coâ ôû

moät mình, con maét coù tình vôùi ai.]

thoân Ñoaøi thoân Ñoaøi. Theo Nguyeãn Coâng Tröù: Laøm trai cho ñaùng neân trai, Xuoáng

Ñoâng tónh, leân Ñoaøi, Ñoaøi tan. (Laøm trai phaûi vaãy vuøng ngang doïc ñeå giuùp ñôøi, chí

trai laø ñem an vui laïi cho moïi nhaø.

töông tö nhôù nhau (töông: laãn nhau; tö: suy nghó). Tuy nhieân thoâng thöôøng ngöôøi ta

chæ noùi ñeán chaøng nhôù ñeán naøng nhieàu hôn.

Boá cuïc: Baøi thô naøy maáy ñoaïn: boán ñoaïn. Haõy toùm löôïc yù töøng ñoaïn.

◼ Baøi naøy coù theå chia laøm boán hay naêm ñoaïn ñeàu ñöôïc. Neáu naêm ñoaïn thì theo caùch chia nhö

döôùi ñaây, nhöng neáu chia boán ñoaïn thì neân gheùp ñoaïn vaø laïi laøm moät

Ñoaïn 1 (4 caâu ñaàu) töø Thoân Ñoaøi ... yeâu naøng – giaûi thích thöông nhôù laø chuyeän

thöôøng tình cuûa hai ngöôøi yeâu nhau, chaúng khaùc naøo möa naéng laø chuyeän thöôøng

tình cuûa trôøi.

Ñoaïn 2 (caâu 5 – 8) töø Hai thoân ... caây laù vaøng – noùi thôøi gian chaøng phaûi chôø caû

maáy thaùng lieàn: laù xanh nhuoäm ñaõ thaønh caây laù vaøng: töø xuaân sang thu.

Ñoaïn 3 (caâu 8 – 12) töø Baûo raèng ... tình xa xoâi – chaøng traùch naøng raèng ôû gaàn

nhau nhö vaäy maø sao naøng quaù voâ tình ñeå chaøng phaûi chôø ñôïi

Ñoaïn 3 (caâu 13 – 16) töø Töông tö ... gaëp nhau – noùi leân yù mong nhôù cuûa chaøng

khieán chaøng phaûi thöùc suoát ñeâm, töï hoûi khoâng bieát naøng coù hay cho chaêng. Roài

chaøng baên khoaên khoâng bieát ñeán bao giôø chaøng môùi ñöôïc gaëp maët naøng.

Ñoaïn 4 (caâu 17 – heát) töø Nhaø em ... khoâng thoân naøo? Noãi nhôù nhung quaù möùc

bieán thaønh yù nghi ngôø. Chaøng toû yù ngôø vöïc khoâng bieát naøng thaät yeâu mình

khoâng?

. Ñaïi yù baøi naøy: Vì yeâu naøng thieát tha vaø vì khoâng ñöôïc gaëp naøng trong thôøi gian

daøi neân noãi nhôù nhung cuûa chaøng ñoái vôùi naøng töôûng khoâng buùt naøo taû xieát.

III. Nhaän xeùt vaø pheâ bình:

Noäi dung:

Ñaây laø moät baøi thô tình raát caûm ñoäng, baøi thô noùi leân moái tình ñôn phöông taùc

giaû oâm aáp khi thöông töôûng ñeán coâ naøng cuøng laøng nhöng caùch nhau moät ñaàu

ñình.


200

Phaàn nhaäp ñeà taùc giaû noùi veà noãi loøng nhôù nhung cuûa taùc giaû ñoái vôùi coâ gaùi thoân

beân caïnh.

Caâu naøo noùi ñeán söï töông tö? Caùc caâu 2, 4, 13, 19 vaø 20 bieåu loä taám loøng nhôù

nhung cuûa chaøng ñoái vôùi naøng raát tha thieát.

Caâu naøo traùch moùc?: Caùc caâu 6, 12 coù yù traùch raát roõ reät. Rieâng caùc caâu 14 thì yù

traùch moùc nheï nhaøng hôn.

Caâu “Laù xanh nhuoäm ñaõ thaønh caây laù vaøng” noùi leân ñieàu gì? Caâu naøy noùi roõ thôøi

gian chaøng khoâng ñöôïc gaëp naøng: laù xanh laø muøa xuaân sang laù vaøng laø muøa thu.

Caâu naøo traùch “ngöôøi kia” voâ tình? Baûo raèng caùch trôû ñoø giang, Khoâng sang laø

chaúng ñöôøng sang ñaõ ñaønh.Coù yù traùch raèng ñaâu phaûi vì ñöôøng saù xa xoâi maø

khoâng sang. ÔÛ beân ñoù vôùi beân naøy gaàn quaù maø laïi chaúng sang.

Bao giôø beán môùi gaëp ñoø laø hình thöùc duøng töø gì? Hình thöùc trong myõ töø phaùp,

theo loái aån duï vaø nhaân caùch hoaù.

Boán caâu cuoái taùc giaû coù thaùi ñoä gì? Boán caâu cuoái cuûa baøi thô taùc giaû ví ngöôøi con

gaùi mình yeâu laø traàu vaø mình laø cau. Vì quaù nhôù nhung, taùc giaû ñaâm ra ngaån ngô

vì töï hoûi mình nhôù ngöôøi ta nhö vaäy maø khoâng bieát naøng coù bieát vaäy hay chaêng!

Taïi sao noùi traàu khoâng? Traàu thì thöôøng phaûi coù voâi aên vôùi cau. Nay traàu khoâng

aùm chæ ngöôøi yeâu mình laø con gaùi coøn trong traéng, chöa choàng

Hình thöùc:

Lôøi thô theá naøo? Lôøi thô nheï nhaøng, tha thieát, buoàn vaø ñöôïm muøi than traùch.

Caâu naøo duøng nhaân caùch hoaù? Bao giôø beán môùi gaëp ñoø? Beán laø nôi coá ñònh, ñoø laø

vaät di chuyeån. Beán môùi gaëp ñoø nghóa naøng chòu sang chôi ñeå cho chaøng gaëp. Cau

thoân Ñoaøi nhôù traàu khoâng thoân naøo? Cau nhôù traàu töùc laø chaøng nhôù naøng.

Coù nhöõng aån duï naøo khoâng? Baøi coù nhieàu caâu aån duï: Gioù möa laø beänh cuûa trôøi,

Hoa khueâ caùc, böôùm giang hoà gaëp nhau laø nhöõng caâu aån duï, so saùnh hieän töôïng

möa gioù laø chuyeän cuûa trôøi, cuõng töï nhieân nhö beänh töông tö cuûa chaøng nhôù

naøng. Ñoaù hoa trong khueâ phoøng ñöôïc ví vôùi ngöôøi con gaùi ñeïp vaø böôùm giang

hoà vôùi thanh nieân töøng traûi

Lôøi thô gôûi gaém taâm tình. Caâu naøo thích hôïp vôùi ñieåm naøy? Moät ngöôøi chín nhôù

möôøi mong moät ngöôøi, Töông tö thöùc maáy ñeâm roài, Bieát cho ai, bieát ai ngöôøi bieát

cho! noùi leân tình caûm tha thieát cuûa chaøng ñoái vôùi naøng ñeán quay quaét.

Xeùt xem coù caùc caâu naøo bình ñoái khoâng? Hai caâu bình ñoái laø Gioù möa laø beänh

cuûa trôøi, Töông tö laø beänh cuûa toâi yeâu naøng. Hoaëc

Taïi sao cuoái caâu “Bieát cho ai, hoûi ai ngöôøi bieát cho! ” laïi coù daáu than (!)? Ñaây laø

caâu than thôû raát toäi nghieäp cuûa taùc giaû. OÂi naøng coù bieát raèng mình nhôù naøng ñeán

böùt ruoät böùt gan vaäy maø khoâng bieát naøng coù hay chaêng?!

Tổng kết: Baøi Töông Tö cuûa Nguyeãn Bính laø moät baøi thô tình vôùi lôøi thô raát ngoït

ngaøo, eâm ñeàm, nhöng traøn ngaäp bi thöông, chua xoùt. Taùc giaû nhaätn chaân caùi “thuù ñau


201

thöông” khi phaûi töông tö ngöôøi mình yeâu raát tha thieát, raát ñaàm aám. Veà noäi dung, taùc

giaû toû ra laø moät ngöôøi töøng traûi trong tình tröôøng, moät chuù böôùm giang hoà ñang lôûn vôûn

ñeå tìm ñeán hoa khueâ caùc.

Veà hình thöùc, taùc giaû duøng nhieàu töø-ngöõ hoa myõ ñeå baøy toû noãi loøng mình, vôùi caû caùc

caâu ñoái nhau. Baøi thô thaám ñaäm tình caûm vaø taøi dieãn ñaït cuûa thi só that kheùo leùo, taøi

tình.


Vieát moät ñoaïn vaên noùi veà moái tình ñaàu cuûa baïn.


202

◼ Ngöôøi ta noùi hoï Vuõ coù lôøi thô cuûa ngöôøi treû ñöùng ñaén pha laãn vôùi gioïng thô cuûa oâng giaø töøng

traûi. Do ñoù, qua Buoàn Ñeâm Ñoâng cuõng nhö nhieàu baøi thô khaùc, hoï Vuõ cho ta thaáy söï keát hôïp

giöõa taân vaø coå qua caùc caâu: 1 vaø 2, 5 vaø 6, hai caâu choùt.

◼ Ñoäc giaû ñoïc thô cuûa hoï Vuõ caûm thaáy trong ñoù chöùa chaát moät nieàm baát maõn; moät hình thöùc

chaùn ñôøi khoâng duyeân côù neân nhieàu ngöôøi khoâng thích thô hoï Vuõ.

◼ Hoï Vuõ duøng nhieàu töø ngöõ coå mang tính caùch “ñieån tích” laáy trong caùc thô cuûa ngöôøi xöa: hoàn

laïnh, töông tö, dö vang, tuyeát phuû, chieâm bao mang aâm höôûng thô Haùn vaên.

◼ Röôïu cuõ Hoaøng Hoa chöa coù saùch naøo noùi veà loaïi röôïu naøy neân chuùng toâi vaãn tieáp tuïc söu

taàm ñeå coù caâu traû lôøi sau naøy.

◼ Töø baøi naøy neân baét ñaàu taäp cho SV caùch laøm baøi vaên mang hình thöùc moät baøi bình luaän chöù

ñöøng soaïn theo daøn baøi chi tieát nöõa.

◼ GV caàn giaûi thích theâm vaø nhöõng ñieåm caàn löu yù ñeå SV thoâng suoát.

◼ Baøi laøm döôùi ñaây vieát theo baøi vaên bình luaän neân khoâng phaân ra töøng muïc coù ñaùnh soá 1, 2, 3

hoaëc a, b, c, …

Buoàn Ñeâm Ñoâng Sadness on a Winter Night

Maây bay môø thaáp loái bay sang From beyond the clouds float dense and low

Hoàn laïnh töông tö neûo gioù vaøng Freezing the souls in love with leaves in yellow.

Höông cuùc mong manh taø aùo luïa Fragrance of mums cling onto the silk garments;

Tình thu daøi maõi chuùt dö vang Love for fall seems to be an everlasting show.

Hoa gaày lay löùt níu caønh xöông A withering petal refuses to leave its dry stalk

Caùnh nhoû ñeâm qua ruïng ngaäp ñöôøng While others scatter all over the sidewalk.

Goái chieác naèm nghe saàu boán maët My lone pillow is drinking its sadness;

Ñeàu ñeàu möa nhòp yù theâ löông. As dreary rain drops tap against the balk.

Röôïu cuõ Hoaøng hoa vò ñaéng roài Old wine from Hoang Hoa’s become much bitter.

Men taøn theâm gôïi nhôù xa xoâi Its flavor stirs up memory of his ex-lover

Höông say nhaït vôùi maøu thu uùa As glasses of wine overflow his heart with

sadness.

Cheùn leû saàu daâng laïnh thaám moâi Drunk, he sees around him color of a dead flower

Buoàng vaéng ô hôø chaên chieáu ñôn His room, his bed give him an indifferent sight;

Pheân thöa loït gioù buoát töøng côn Wickiup bamboo walls give in cold wind of fright

Ngoaøi xa baøng baïc leân söông khoùi In the distance smoke and fog pall over the place

Tuyeát phuû chieâm bao moäng chaäp chôøn ... As now falls, the sleeper is dozing away the

night.

Vuõ Hoaøng Chöông translated into English by

Vieät Nam Thi Nhaân Tieàn Chieán, Traàn Ngoïc Duïng

Nhaø xuaát baûn Vaên Hoïc 2000:458


203

Key terms

bay môø thaáp loái palling over the path men taøn a hangover

neûo gioù vaøng the autumn wind gôïi nhôù xa xoâi a nameless memory

taø aùo luïa the silky flank of aùo daøi maøu thu uùa yellow leaves in autumn

tình thu valedictory love cheùn leû drinking by oneself

hoa gaày the withering petals of a flower laïnh thaám moâi a feeling of being lonely

caønh xöông branch without leaves chaên chieáu ñôn one’s loneliness

saàu boán maët sadness surrounding one pheân thöa wickiup bamboo walls

möa nhòp yù theâ löông raindrops fall drearily moäng chaäp chôøn dreamer dozes away ...

Phaàn baøi laøm

Baøi naøy vieát theo theå thô thaát ngoân (tröôøng thieân), trích töø taäp Thi tuyeån Vuõ Hoaøng

Chöông do nxb Nguyeãn Khang, Saøigoøn phaùt haønh naêm 1963, noùi leân taâm traïng cuûa thi

só tröôùc caûnh chieàu thu buoàn, nieàm coâ ñôn buûa vaây thi só khieán cho röôïu heát noàng, gioù

caøng laïnh, vaø nieàm coâ ñôn caøng theâm troáng traûi.

Veà phaàn töø-ngöõ taùc giaû duøng caùc chöõ mang tính caùch ñieån tích nhö töông tö theo

nguyeân nghóa laø “nhôù nhau” (töông: cuøng, lieân quan; tö: suy nghó, nhôù) coù öùng theo

ñoaïn thô nhö sau:

Nhaân ñaïo Töông giang thaâm,

Vò ñeå töông tö baûn.

Giang thaâm chung höõu ñeå,

Töông tö voâ bieân ngaïn.

Quaân taïi Töông giang ñaàu,

Thieáp taïi Töông giang vó,

Töông tö baát töông kieán.

Ñoàng aåm Töông giang thuyû.

Moäng hoàn phi baát ñaùo,

Sôû khieám duy nhöùt töû.

Nhaäp ngaõ töông tö moân,

Tri ngaõ töông tö khoå!?

caønh xöông caønh trô laù troâng gioáng nhö xöông khoâ, yù noùi thôøi gian cuoái thu laù ruïng gaàn

heát, chæ coøn vaøi chieác laù coøn luyeán tieác chöa muoán rôøi caønh vaø ñöôïc taùc giaû caûm

thoâng

chaäp chôøn lôûn vôûn trong ñaàu hình aûnh gì ñoù khoâng ñònh hình roõ

cheùn leû cheùn röôïu uoáng moät mình. Coù leõ taùc giaû möôïn yù trong baøi Nguyeät Haï Ñoäc

Chöôùc – Uoáng röôïu döôùi traêng – cuûa Lyù Baïch (Xem baøi naøy trong muïc I, phaàn trích

thô nguõ ngoân tröôøng thieân.)

Ngöôøi ta noùi soâng Töông saâu,

Nhöng ñaâu baèng saàu nhôù nhau.

Soâng saâu coøn coù ñaùy,

Nhôù nhau khoâng beán bôø,

Chaøng taïi ñaàu soâng Töông,

Thieáp taïi cuoái soâng Töông,

Nhôù maø khoâng gaëp ñöôïc,

Cuøng uoáng gioøng soâng Töông,

Hoàn mô chaúng ñeán ñaëng,

Chæ thieáu moät ñieàu cheát,

Ñaõ vaøo coõi töông tö,

Môùi bieát töông tö khoå.

Xem chuù thích

veà ñieån tích naøy

trong Muïc Ñieån

Tích ôû cuoái saùch.


204

dö vang tieáng doäi coøn soùt laïi, aâm vang coøn nghe ñöôïc [dö coù hai nghóa: nhieàu ngöôøi

(dö luaän: ñieàu gì ñöôïc nhieàu ngöôøi baøn ñeán), thöøa thaõi (dö thöøa, loái noùi gheùp, caû hai

ñeàu coù cuøng nghóa dö. chæ coù thöøa thaëng môùi noùi roõ: dö coù theå chôû ñeán möôøi coã xe)

lay löùt lay ñoäng vaø quyeán luyeán, ñoàng aâm vôùi “ray röùt” coù yù noùi söï daèn vaët trong taâm

hoàn

ô hôø lô ñeãnh, khoâng heà coù yù döï phoøng hay chuaån bò

röôïu cuõ Hoaøng hoa teân moät loaïi röôïu saûn xuaát taïi laøng Hoaøng Hoa ôû Hueá chaêng?

(Hoaøng Hoa naèm caùch coá ñoâ Hueá chöøng baûy caây soá veà höôùng taây baéc treân ñöôøng ñi

Long Thoï.)

theâ löông buoàn thaûm quaïnh hiu [theâ goác Haùn) coù 4 nghóa: buoàn, vôï, traêm trieäu vaø ôû nhôø

nhöng ngöôøi Vieät chæ duøng 2 nghóa ñaàu: theâ thieáp ‘vôï lôùn vôï beù’, theâ thaûm ‘buoàn

thaûm’]

Baøi Buoàn Ñeâm Ñoâng ñöôïc chia laøm boán ñoaïn roõ raøng. Ñoaïn moät laø boán caâu ñaàu moâ

taû quang caûnh cuoái thu vaø ñang ñi vaøo muøa ñoâng vôùi maây giaêng giaêng treân baàu trôøi,

möa bay, laù ruïng, caûnh vaät nhuoäm moät maøu vaøng buoàn man maùc.

Ñoaïn keá tieáp taû taùc giaû moät mình nhìn caûnh vaät beân ngoaøi, caûm nhaän noãi buoàn

ñang ñi vaøo taâm khaûm mình qua nhöõng chieác laù ruïng, Nhìn chieác giöôøng vôùi chieác goái

leû loi, thi só ví hình aûnh mình vôùi noù trong khi beân ngoaøi trôøi möa gioù baõo buøng. Tieáp

ñeán laø noãi buoàn daâng leân khieán cho loøng ngao ngaùn, chaùn chöôøng: röôïu heát thaáy noàng

maø laït ñaéng, höông muøa thu coøn soùt laïi, se laïnh vaø nhaït nhoaø, caøng uoáng caøng buoàn.

ÔÛø ñoaïn cuoái, taùc giaû caûm thaáy noãi buoàn thaám saâu vaøo coõi loøng, khieán cho coõi loøng

laïnh giaù hôn trôøi muøa ñoâng, giaác nguû coá ru nhöng khoâng yeân giaác, traèn troïc, ray röùt.

Toùm laïi baøi thô noùi leân taâm traïng cuûa moät ngöôøi coù noãi buoàn vì nhôù nhung do xa

ngöôøi yeâu hay bò tình phuï khieán cho thi só caøng caûm thaáy theâ löông hôn bao giôø heát.

Veà noäi dung, ñaây laø moät baøi thô moâ taû taâm traïng cuûa ngöôøi coù noãi buoàn. Vì noãi

buoàn naøy maø thi só caûm thaáy caûnh vaät beân ngoaøi buoàn theo. Taâm sanh caûnh.

Phaàn nhaäp ñeà taùc giaû noùi veà quanh caûnh laù vaøng rôi ruïng, aùo maøu hoa cuùc vôùi nguï

yù laø maøu vaøng, maøu cuûa laù uùa vaø caây trô caønh truïi laù. Naøo laø maây bay môø thaáp, gioù

vaøng, tình thu daøi (chia tay muøa thu keùo daøi sang muøa ñoâng), caùnh nhoû ñeâm qua ruïng

ngaäp ñöôøng, laø nhöõng töø-ngöõ moâ taû raát saéc neùt quang caûnh muøa ñoâng.

Trong caûnh theâ löông ñoù, noãi buoàn cuûa thi só ñöôïc toâ ñaäm theâm leân baèng nhöõng

caâu:

Cheùn leû saàu daâng laïnh thaám moâi

hoaëc Pheân thöa loït gioù buoát töøng côn

laøm cho ngöôøi ñoïc cuõng caûm thaáy chaïnh loøng.

Theá roài Goái chieác naèm nghe saàu boán maët,

vaø Buoàng vaéng ô hôø chaên chieáu ñôn

caøng laøm taêng theâm noãi buoàn nhôù.

Thi só nhôù gì. Haún nhieân chaøng nhôù ñeán

Höông cuùc mong manh taø aùo luïa


205

cuûa ngöôøi yeâu. Chieác aùo daøi maøu hoa cuùc. Moãi böôùc chaân naøng ñi quyeän vôùi hai taø aùo

noâ ñuøa vôùi gioù hoâm naøo coøn thoang thoaûng höông yeâu. Vaäy maø baây giôø moät mình moät

boùng, leû loi!

Trong khi ñoù gioù giaät töøng côn, möa laát phaát beân ngoaøi nöông theo gioù haét vaøo caên

buoàng troáng traûi, nôi thi só ñang nghe noãi buoàn gaëm nhaém taâm traïng leû loi vì nhôù, vì

buoàn. Chaúng khaùc naøo

Hoa gaày lay löùt níu caønh xöông.

Thoâi heát roài, coøn gì nöõa maø löu luyeán. Thi só noãi nhôù nhung ñoïng laïi trong taâm hoàn

mình nhö caùnh hoa taøn trong gioù, coá göôïng laïi, coá níu laïi thôøi xuaân saéc ngaøy tröôùc chöù

khoâng muoán buoâng xuoâi.

Thi só hoï Vuõ thích duøng röôïu ñeå giaûi saàu. Trong caùc baøi thô oâng thöôøng mang chuùt

men röôïu vaøo ñeå laøm taâm hoàn choaùng vaùng. Phaûi noùi taäp thô ñaàu tay oâng cho ra maét

ñoäc giaû laø thi taäp coù nhan ñeà Thô Say (nhaø xuaát baûn Coâng Taïo, Haø Noäi, 1940):

Röôïu cuõ Hoaøng hoa vò ñaéng roài

Men taøn theâm gôïi nhôù xa xoâi

Thi só coù leõ vì quaù ñau khoå vì nhôù thöông ai ñoù neân muoán tìm ñeán röôïu mong sao côn

say seõ ñöa thi só vaøo coõi moäng aûo hay laøm teâ daïi moïi giaùc quan ñeå khoâng coøn bieát gì

ñeán cuoäc ñôøi nöõa:

... Khoâng bieát nöõa maøu xanh hay saéc ñoû,

Haõy theâm say, coøn ñoù röôïu chôø ta! (Môøi Say, Thô Say)

Chính caâu thô treân ñaây cuõng noùi leân nieàm chua xoùt cuûa cuoäc ñôøi, khieán thi só caøng

theâm chaùn chöôøng:

Höông say nhaït vôùi maøu thu uùa

Cheùn leû saàu daâng laïnh thaám moâi.

Thi só tìm queân qua côn say baèng cheùn röôïu. Ñaây laø ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi xöa vôùi

hình aûnh “baàu röôïu tuùi thô”, hay “baàu gioù tuùi traêng”, maây möa, soâng nöôùc laø nguoàn thi

höùng:

Soâng thu ngôùt haït möa tuoân,

Röôïu vöøa caïn cheùn, caùnh buoàm xa bay Tieãn Khaùch veà Ñaát Ngoâ, Taûn Ñaø dòch

(Giang thoân thu vuõ yeát,

Töûu taän nhaát phaøm phi. Lyù Baïch, Toáng Khaùch Quy Ngoâ)

Veà hình thöùc, lôøi thô thoaït xem qua thì nheï nhaøng, nhöng naëng neà veà töø ngöõ vaø hôi

göôïng eùp: tình thu daøi maõi, hoa gaày lay löùt, ñeàu ñeàu möa nhòp, saàu boán maët. Tình thu

daøi maõi thì ñaâu coù baèng ‘saàu ñoâng’? Hoa gaày lay löùt hoa taøn thì ruïng chöù laøm sao ‘lay

löùt’? Ñeàu ñeàu möa nhòp töùc möa naëng haït thì khoù thaáy buoàn baèng möa raû rích? Saàu boán

maët saàu naøy phaûi traøn ngaäp caû khoâng gian chöù?

Ñeå laøm taêng theâm neùt soáng ñoäng cuûa baøi thô, thi só duøng chöõ níu caønh xöông ñeå

nhaân caùch hoaù söï luyeán tieác cuûa thi só cho moái tình phoâi pha nhö caùnh hoa taøn khoâng

muoán lìa caønh ñeå ñi veà nôi gioù caùt. Ngoaøi ra thi só coøn möôïn chieác goái thay mình noùi

leân taâm söï coâ ñôn: Goái chieác naèm nghe ...


206

Ñuùng nhö lôøi ngöôøi ñôøi thöôøng noùi, thô laø ñeå goùi gaém taâm tình. Toaøn boä baøi thô

ñeàu noùi leân taâm traïng coâ ñôn chaùn chöôøng. Ñau khoå nhaát laø caâu:

Cheùn leû saàu daâng laïnh thaám moâi.

Cuoái cuøng thi só cuõng möôïn lôøi ngöôøi ñeå noùi veà noãi aâu lo:

Caùnh nhoû ñeâm qua ruïng ngaäp ñöôøng.

phoûng theo yù (Daï lai phong vuõ thanh,

Hoa laïc tri ña thieåu? (Xem Xuaân Mieân cuûa Cao Haïo Nhieân, muïc Thô Ñöôøng)

Phaûi chaêng thi só vöøa coâ ñôn vöøa lo laéng cho böôùc chaân ngöôøi tình phuï coù bình an moät

nôi naøo ñoù hay cuõng phaûi ñau khoå nhö kieáp hoa khoâng ñöông ñaàu noåi nhöõng phong ba

baõo taùp cuûa cuoäc ñôøi roài rôi ruïng trong moät ñeâm möa gioù.

Toång keát:

Ñaây laø baøi thô thoå loä taâm tình cuûa thi só thaát voïng vì tình. Veà hình thöùc thi só duøng

nhieàu töø-ngöõ thieáu töï nhieân vì mang nhieàu saéc thaùi coå nhöng cuõng laøm cho ngöôøi ñoïc

thoâng caûm ñöôïc saâu xa nhöõng noãi nieàm cuûa thi só. Veà noäi dung, thi só coá loät heát taâm

traïng coâ ñôn buoàn chaùn cuûa mình vì thöông nhôù ngöôøi xöa.

Tuy lôøi thô coù söï pha troän giöõa nhöõng hình aûnh coå kính laãn taân thôøi, toaøn boä baøi thô

cuõng laøm cho ñoäc giaû caûm thaáy buøi nguøi, vaø thaáy quanh ñaây coù man maùc noãi buoàn.

Khoâng kheùo ngöôøi ñoïc cuõng thaáy mình mang taâm traïng coâ ñôn buoàn chaùn cuûa thi só maø

khoâng heà hay bieát!


Noùi veà moät ngöôøi anh/chò thaàm yeâu troäm nhôù nhöng ngöôøi kia khoâng heà hay bieát.


207

◼ Töø ñaây trôû ñi, chuùng toâi khoâng soaïn theo caùc baøi tröôùc maø chæ coù phaàn chuù thích veà

nhöõng chi tieát GV caàn naém vöõng khi giaûng baøi ñoù.

◼ Sôû dó nhö vaäy laø vì ñeå quyù vò tuyø nghi söû duïng caùc baøi trích vaø ñoàng thôøi coù theå

theâm bôùt cho phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa lôùp.

◼ Phaàn chuù thích thieân veà hai khía caïnh : ñieån tích vaø töø goác Haùn, vì hai khía caïnh

naøy luoân luoân laøm SV boái roái nhöng hoï raát caàn bieát.

◼ Ngoaøi ra chuùng toâi tìm caùch dòch nhöõng baøi thô naøy ra tieáng Anh ñeå tieän ñoái chieáu

giuùp cho caùc sinh vieân naøo chöa vöõng tieáng Vieät hieåu theâm moät caùch saâu saéc.

◼ Nhöõng baøi dòch thô vôùi duïng yù giuùp sinh vieân ngoaïi quoác hieåu theâm veà yù nghóa baøi

thô. [The translations are supposed to give non-heritage students some more hints to a

better understanding of the poems.]

Hai Saéc Hoa Ti-Goân

Moät muøa thu tröôùc moãi hoaøng hoân

Nhaët caùnh hoa rôi chaúng thaáy buoàn,

Nhuoäm aùnh naéng taø qua maùi toùc,

Toâi chôø ngöôøi ñeán vôùi yeâu thöông.

Ngöôøi aáy thöôøng hay vuoát toùc toâi,

Thôû daøi trong luùc thaáy toâi vui,

Baûo raèng: “Hoa traéng nhö tim vôõ,

Anh sôï tình ta cuõng vôõ thoâi!”

Thuôû ñoù, naøo toâi ñaõ hieåu gì,

Caùnh hoa tan taùc cuûa sinh ly,

Cho neân cöôøi ñaùp: “Maøu hoa traéng

Laø chuùt loøng trong chaúng bieán suy.”

Daãu bieát laàn ñi moät lôõ laøng,

Döôùi trôøi gian khoå cheát yeâu ñöông

Ngöôøi xa xaêm quaù! Toâi buoàn laém,

Trong moät ngaøy vui phaùo nhuoäm ñöôøng ...

Töø ñaáy thu roài thu laïi thu,

Loøng toâi coøn giaù ñeán bao giôø?

Choàng toâi vaãn bieát toâi thöông nhôù ...

Ngöôøi aáy, cho neân vaãn höõng hôø.

Toâi vaãn ñi beân caïnh cuoäc ñôøi

AÙi aân laït leõo cuûa choàng toâi,

Vaø töøng thu cheát töøng thu cheát,

Vaãn giaáu trong tim boùng moät ngöôøi.

Buoàn quaù! Hoâm nay xem tieåu thuyeát

Thaáy ai cuõng ví caùnh hoa xöa

Nhöng hoàng töïa traùi tim tan vôõ

Vaø ñoû nhö maøu maùu traéng pha!

Toâi nhôù lôøi ngöôøi ñaõ baûo toâi

Moät muøa thu tröôùc raát xa xoâi ...

Ñeán nay toâi hieåu thì toâi ñaõ

Laøm lôõ tình duyeân cuõ maát roài!

Toâi sôï chieàu thu phôùt naéng môø,

Chieàu thu hoa ñoû ruïng. Chieàu thu

Gioù veà laïnh leõo chaân maây vaéng,

Ngöôøi aáy ngang soâng ñöùng ngoùng ñoø.

Neáu bieát raèng toâi ñaõ laáy choàng.

Trôøi ôi ngöôøi aáy coù buoàn khoâng?

Coù thaàm nghó tôùi loaøi hoa ... vôõ

Töïa traùi tim phai, töïa maùu hoàng?

T. T. KH

Tieåu Thuyeát Thöù Baûy, soá 179,

30 thaùng 10 naêm 1937


208

◼ Xuaát hieän naêm 1937 treân tuaàn baùo Tieåu Thuyeát Thöù Baûy, baøi Hai Saéc hoa Ti-goân coù

theå noùi laø moät vì khoâng ai bieát roõ taùc giaû baøi thô laø ai. Coù

ngöôøi ñoaùn TTKH laø Traàn Thò Khaùnh. Ngöôøi khaùc noùi ñoù laø Thaâm Taâm Khaùnh.

◼ Ñaàu ñeà Hoa Ti-goân laø laáy töø tieáng Phaùp “antigonon”, moät loaøi hoa leo ñeïp, khoâng

muøi höông nhöng coù hình quaû tim vôõ laøm nhieàu maûnh. Ngöôøi Vieät mình thöôøng goïi

laø hoa nho vì coù laù gioáng laù nho. Hoa naøy coù hai maøu traéng ñoû. Maøu traéng töôïng

tröng cho loøng trinh baïch cuûa ngöôøi con gaùi nhöng maøu ñoû laø maøu maùu con tim ñaõ

töøng chòu nhieàu ñau khoå vì tình.

◼ Baøi thô daøi 40 caâu, theo theå thaát ngoân tröôøng thieân. Ba ñoaïn ñaàu (12 caâu) noùi leân

noãi loøng thi só: loøng trinh baïch ngaây thô cuûa coâ gaùi chöa hieåu gì veà nhöõng gaäp gheành

treân böôùc ñöôøng tình maëc daàu naøng vaãn thaéc maéc khi thaáy ngöôøi yeâu thôû daøi, nhöng

naøng khoâng tin gì heát ngoaøi taám loøng trinh baïch cuûa mình.

◼ Theá roài cuoäc tình tan vôõ ñaõ giuùp naøng hieåu yù nghóa tieáng thôû daøi kia khi naøng phaûi

leân xe hoa vôùi ngöôøi naøng khoâng heà yeâu. Roài naøng thaät söï böôùc nhöõng böôùc ñau khoå

treân con ñöôøng ñaày gaäp gheành ñoù. Lyù do naøo ñöa ñeán söï tan vôõ: nho phong leã giaùo,

hay “moân ñaêng (ñöông) hoä ñoái”?

◼ Ñònh meänh khaét khe ñaåy naøng vaøo hoaøn caûnh phaûi soáng göôïng vôùi ngöôøi choàng moät

caùch teû nhaït, laïnh leõo, thôø ô. Ñau khoå thay!

◼ Ngöôøi choàng cuõng hieåu ñöôïc raèng vôï mình khoâng thöông mình neân coù leõ oâng aáy ñau

khoå khoâng keùm. Ñeå xoa dòu noãi chua xoùt ñoù, Hoà Dzeánh coù maáy caâu an uûi nhö sau:

Roài moät ngaøy kia em laáy choàng,

Anh veà laáy vôï theá laø xong,

Vôï anh khoâng gioáng em laø maáy,

Anh laáy cho anh đôõ chaïnh loøng.

Dog rose – commons.wikipedia


209

The Antigone1

Every evening in the falls of the past years

My picking up a fallen petal didn’t stir my

tears

Instead I enjoyed gazing at the sun setting

Waiting for my lover to come smiling.

He used to stroke my hair and give sighs

Watching me happy with a sad look in his

eyes,

Said he: “The petal looked like a heart broken.

And I’m afraid our love’d endure the same

token.”

By then I never understood what he meant

Of the dead petals were like love pestilent

And I smiled, telling him: “The whiteness

Of the flower is just like my faithfulness!”

Was it the last time we talked of affection

That we, no I! ’m dying of unfulfilled passion.

For he’s gone far and pangs I am to suffer

Having to stroll on the remaining of

firecracker .

Since then, fall after fall has come and gone

My heart has turned into ice of feeling alone

By the side of my legitimate husband who

knows

That my everlasting first-love now and then

shows.

Still I live on with my husband and my life

But our family seems to undergo an unsaid

strife

And I am to endure every of the passing

autumns

Longing for the first-lover that never comes

So sad, this evening I begin to read a novel

About the fate of a flower’s petal

That its color is brightly blood red

Of my broken heart, and to tears I shed

I remember what he told me about the petal

It was very long time ago in the fall

Suddenly I understand what he said

But alas! It is too late; my first love is dead!

I began to fear the sun at setting,

The withering flower with its petal falling

And cold wind blowing along with white cloud

Someone by the river shore is like a corpse in

shroud

Had he known I got married – Oh my God!

Would he have been feeling awkwardly odd

Thinking about the flower that withered

Like, in dry blood, a broken heart that suffered

translated into English

by Tran Ngoc Dung

Sepember 10, 2000

1 liane corail (antigonon liptopus)

2 To stroll on remainings of firecracker is a euphemism for the idea of “getting married” or “marriage”

3 An image figuratively meant by someone who is going to get married. The expression commonly refers to a girl

getting married to a man whom she has not ever fallen in love or the one who loves her.


210

Toâi Yeâu I love

Toâi yeâu tieáng Vieät mieàn Nam I love Vietnam and my Vietnamese;

Yeâu con soâng roäng yeâu haøng döøa cao. I love wide rivers ’n rows of tall coconut trees.

Yeâu xe thoå moä xoân xao I love cow carts full loads of rice and hay

Treân ñöôøng khuùc khuyûu ñi vaøo mieàn queâ. Travelling busily along the worn paths in May.

Toâi yeâu ñoàng coû naéng se, I love the parched rice paddies embracing

Nhaø rôm troáng traûi, chieác ghe daäp deành. Empty humble cottages and boats cruising

Toâi yeâu naéng loaù chaâu thaønh, On rivers. I love the sun shining over cities

Traän möa ngaén nguûi gioù laønh hiu hiu. After a shower; after hot days, cool breezes.

Nôi ñaây toâi meán thöông nhieàu, With all my heart, I love my homeland

Mieàn Nam nöôùc Vieät myõ mieàu laøm sao! With landscapes and beaches of sand.

Xa xoâi haèng vaãn öôùc ao, Where I have been yearning for some day.

Vaøo thaêm vöïa luùa xem sao, hôõi mình! I could make a tour or a short stay.

Chöø ñaây tình ñaõ gaëp tình, To meet with people who are loving and kind

Töôûng nhö trong ñaïi gia ñình ñaâu xa. Like sisters and brothers with an open mind:

Ngöôøi xem toâi töïa ngöôøi nhaø, One treats another with respect. And “Hi!...”

Ngöôøi keâu thaân maät toâi laø: thaày Hai! To me, they always say, “Teacher Hai!2”

Ñoàng baøo Nam Vieät toâi ôi! Oh, people in the South, oh my dear ones!

Toâi yeâu caëp maét laøn moâi thieät thaø. I love your benign eyes with little wants

Nöôùc non vaãn nöôùc non nhaø, North or South, this homeland is of us dwellers:

Baéc Nam xa maáy vaãn laø anh em! As ever we are sisters and brothers

Baøng Baù Laân, translated into English

Saigoøn 1954 by Traàn Ngoïc Duïng

◼ Baøng Baù Laân noåi tieáng trong giôùi thi só laø “nhaø thô cuûa ñoàng aùng”. OÂng laø nhaø thô

tieân phong trong haønh trình ñi vaøo ñoàng queâ Vieät Nam vaø oâng thaønh coâng röïc rôõ.

◼ Nhieàu caâu thô cuûa Baøng Baù Laân ñaõ trôû thaønh ca dao:

Hôõi coâ taùt nöôùc beân ñöôøng,

Sao coâ muùc aùnh traêng vaøng ñoå ñi?

◼ Sinh tröôûng taïi mieàn Baéc maø nhieàu baøi thô cuûa oâng ñöôïm tình caûm mieàn Nam khoâng

keùm.

Yeâu em yeâu caû con ñöôøng,

Ñöa ta veà choán ruoäng vöôøn phì nhieâu

Caàn Thô, Raïch Giaù, Baïc Lieâu, ...

Raèng thöông, raèng nhôù, raèng yeâu laï luøng!

2 Hai pronounced as “hi” in English.


211

◼ Laøng queâ Vieät Nam thô moäng raát nhieàu, ñeïp ñeõ cuõng laém, nhöng caùi ngheøo cöù ñeo

ñuoåi maõi nhöõng taám loøng chaát phaùc, quanh naêm chæ bieát coù maûnh vöôøn vôùi leàu tranh

vaùch ñaát, nhö baøi döôùi ñaây:

Löûa heø ñoát buïi tre vaøng,

Tröa heø ru nguû xoùm laøng say söa.

Khoùm chuoái laù bô phôø nghó ngôïi

Raëng cau gaày ngheån vôùi trôøi cao.

Trong nhaø, ngoaøi ngoõ quaïnh hiu,

Ñaàu theàm con Veän thiu thiu giaác naèm.

Trong nhaø laù toái taêm laëng leõ

Tieáng ngaùy ñeàu nheï nheï bay ra.

Voõng ñay chaäm chaïp kheõ ñöa

Ru hai baø chaùu say söa moäng daøi ...

Chaùu boãng cöïa, raãy hoaøi khoùc ñoùi,

Tænh giaác mô, baø voäi haùt leân:

“AÏ ôøi ...” maáy tieáng. Roài im.

Nheän töôøng oâm tröùng naèm yeân mô maøng.

Ruoài bay thong thaû nheï nhaøng,

Muoãi vo ve khoùc beân maøn thieát tha.

Hôi thôû noùng luoàn qua khe lieáp,

Laøm ruøng mình maáy chieác dieàm soâ.

Buïi naèm laâu chaùn xaø nhaø,

Nheï nhaøng rôi xuoáng baøn thôø buoàn thiu

...

◼ Ngoaøi nhöõng baøi thô ca tuïng caûnh ñeïp cuûa laøng queâ Vieät Nam, Baøng Baù Laân coøn noùi leân kieáp

soáng ñoaï ñaøy cuûa ngöôøi noâng daân Vieät qua baøi (Ngöôøi keùo caøy thay traâu), nhö

sau:

Trôøi xaùm thaáp. Raëng tre giaø truùt laù

Ñaày ngoõ thoân hun huùt boùng chieàu ñoâng.

Söông muø bay phôi phôùi toaû thaønh ñoàng,

Hôi laïnh caén vaøo laøn da coùng buoát

Trong thöûa ruoäng chaân ñeâ traøn ngaäp nöôùc,

Ñoâi boùng ngöôøi ñang chaäm böôùc ñi ñi...

Ngöôøi ñaøn oâng cuùi raïp böôùc laàm lì,

Ngöôøi vôï coá ñaåy böøa theo saùt goùt.

Hoï laø nhöõng noâng phu ngheøo baäc choùt

Khoâng coù traâu neân ngöôøi phaûi laøm ... traâu.

Hoï böøa ngaàm moät thöûa ruoäng chieâm saâu,

Nöôùc ñeán buïng, oâi, reùt caøng theâm reùt!

AÙo raùch töôùp hôû ra töøng maûnh thòt

Tím baàm ñen trong gioù laïnh caêm caêm,

Hì huïc laøm, thænh thoaûng hoï döøng chaân

Veùo vaø neùm leân maët ñöôøng töøng voác ...

-Nhaùc troâng ngôõ laø naém buøn hay ñaát

Nhìn laïi xem! OÀ, ñoáng ñæa ñen sì!

Ta ruøng mình quay maët böôùc chaân ñi,

Loøng teâ taùi moät moái saàu u aùm,

Trôøi caøng thaáp, taàng maây chì caøng xaùm,

Möa phuøn gieo aûm ñaïm khaép ñoàng queâ,

Gioù chieàu nay sao laïnh buoát leâ theâ?

Ruộng khô có những ông già rách vai Cuốc đất bên đàn trẻ gầy Có người bừa thay trâu cầy.

Quê Nghèo, Phạm Duy Ảnh minh hoạ: Internet.


212

◼ Tuy ngheøo nhö vaäy nhöng ngöôøi Vieät Nam töø ngaøn xöa ñaõ coá baùm laáy maûnh ñaát cuûa

toå tieân truyeàn laïi töø bao ñôøi nay neân môùi coøn cho chuùng ta sinh soáng ngaøy hoâm nay.

◼ Nhaän thaáy queâ höông mình vöøa töôi ñeïp vöøa höõu tình nhöng cuoäc soáng cuûa ngöôøi

daân coøn nhieàu ñau khoå vì ngheøo keùm, Baøng Baù Laân ñaõ chöùng toû baèng chính cuoäc ñôøi

mình: moät mình oâng nuoâi möôøi mieäng aên nhöng luùc naøo cuõng yeâu ñôøi vaø haêng haùi

vôùi thieân chöùc thi só cuûa mình. GV coù theå xem theâm baøi trong tuyeån

taäp VN Thi Nhaân Tieàn Chieán, Nguyeãn Taán Long, nxb Vaên Hoïc, Haø Noäi, 2000:1023.

Thuù Ñau Thöông3 The Joy Of Being Miserable

Tình ñaõ len trong maøu naéng môùi, Love has sneaked through the rays of a new day.

Loøng anh buoàn vôøi vôïi, em ôi! Oh my dear! my sadness is so immense in disarray.

Nieàm yeâu rung ñoäng ñoâi moâi, As my love for you has gotten my lips shivered,

Tình ñaày khoân löïa ñöôïc lôøi thaém töôi. My words, like fresh flowers, became shattered.

Ñaõ heùo laém nuï cöôøi trong moäng, No longer having good dreams, I smile less.

Ñaõ môø môø laém boùng thaân yeâu, Your dear glimpse is fading and mirthless.

Ñaõ laøm tím caû caûnh chieàu, The evening sky is darkening in red purple;

Trong hoàn laëng daõ hiu hiu moäng taøn. In tranquility, my soul wakes up with a startle.

Ñeå chaên goái yeân naèm choã cuõ, Letting my sheet and pillow stay in resilience,

Haõy lòm ngöôøi trong thuù ñau thöông. I seek to enjoy my misery in complete silence,

Giôø ñaây ta ñoát neùn höông, Imagining the burning of a josstick

Treân tay ta buoäc giaûi tang cho tình. And putting on the weeds of being lovesick.

Löu Troïng Lö translated into English by Traàn Ngoïc Duïng,

trích trong taäp Tieáng Thu September 2002

Vieät Nam Thi Nhaân Tieàn Chieán

cuûa Nguyeãn Taán Long,

Nxb Vaên Hoïc, 2000:139

3 Heautontimoroumenos (tiếng Hy Lạp: Εαυτόν τιμωρούμενος ; English: ‘The Self-Tormentor’)


213

◼ Löu Troïng Lö thuoäc tröôøng phaùi laõng maïn, muoán ñi tìm cho giôùi treû caùi khoâng khí

töôi vui cuûa aùnh saùng bình minh ñaày höùa heïn, ngöôïc haún vôùi phaùi theo Nho hoïc chæ

muoán laøm baïn vôùi aùnh traêng vaøng, vôùi söông khoùi buoàn aûm ñaïm.

◼ Tuy nhieân hoàn thô cuûa Lö cuõng khoâng thoaùt khoûi caùi öôùc leä cuûa con ngöôøi: tình tan

vôõ, soáng vôùi moäng roài chôït tænh, cuõng khaéc khoaûi, cuõng ngheïn ngaøo, ñau thöông,

nhöng lôøi thô cuûa Lö loâi cuoán raát ñoâng khaùch yeâu thô ngay töø khi nhöõng vaàn thô ñaàu

tieân ra trình laøng.

◼ Baøi Thuù Ñau Thöông chöùa ñöïng taát caû nhöõng xuùc caûm cuûa ngöôøi ñang yeâu: maâu

thuaãn, vui buoàn laãn loän: Tình ñaõ len trong maøu naéng môùi, (vui), nhöng roài Loøng anh

buoàn vôøi vôïi, em ôi (buoàn)

◼ Thi só maâu thuaãn vôùi chính mình khi gom heát ñau khoå vaøo mình ñeå “taän höôûng” noù

nhö taän höôûng nieàm vui.


214

Nhôù Röøng

(Lôøi con hoå trong vöôøn baùch thuù)

Gaäm moät khoái caêm hôøn trong cuõi saét

Ta naèm daøi troâng ngaøy thaùng daàn qua.

Khinh luõ ngöôøi ngaïo maïn, ngaån ngô,

Giöông maét beù rieãu oai linh röøng thaúm.

Nay sa cô, bò nhuïc nhaèn tuø haõm,

Ñeå laøm troø laï maét, thöù ñoà chôi

Chòu ngang baày cuøng boïn gaáu dôû hôi,

Vôùi caëp baùo chuoàng beân voâ tö löï.

Ta soáng maõi trong tình thöông noãi nhôù

Thuôû tung hoaønh hoáng haùch nhöõng ngaøy

xöa.

Nhôù coõi sôn laâm, boùng caû, caây giaø,

Tieáng gioù gaøo ngaøn, gioïng nguoàn heùt nuùi,

Vôùi khi theùt khuùc tröôøng ca döõ doäi,

Ta böôùc chaân leân doõng daïc, ñöôøng hoaøng.

Löôïn taám thaân nhö soùng cuoän nhòp nhaøng.

Vôøn boùng aâm thaàm, laù gai, coû saéc.

Trong hang toái maét thaàn khi ñaõ quaéc

Laø khieán cho moïi vaät ñeàu im hôi,

Ta bieát ta chuùa teå caû muoân loaøi,

Trong choán thaûo hoa, khoâng teân, khoâng tuoåi.

Naøo ñaâu nhöõng ñeâm vaøng beân bôø suoái,

Ta say moài ñöùng uoáng aùnh traêng tan?

Ñaâu nhöõng ngaøy möa chuyeån boán phöông

ngaøn,

Ta laëng ngaém giang sôn ta ñoåi môùi

Ñaâu nhöõng bình minh caây xanh naéng goäi,

Tieáng chim ca giaác nguû ta töng böøng?

Ñaây nhöõng chieàu leânh laùng maùu sau röøng

Ta ñôïi taét aùnh maët trôøi gay gaét,

Ñeå chieám laáy rieâng ta vuøng bí maät?

Than oâi! Thôøi oanh lieät nay coøn ñaâu?

Nay ta oâm baàu uaát haän ngaøn thaâu,

Gheùt nhöõng caûnh khoâng ñôøi naøo thay ñoåi,

Nhöõng caûnh söûa sang, taàm thöôøng, giaû doái.

Hoa chaêm, coû xeùn, loái phaúng, caây troàng;

Giaûi nöôùc ñen giaû suoái chaúng thoâng gioøng

Len döôùi naùch nhöõng moâ goø thaáp keùm;

Daêm vöøng laù hieàn laønh, khoâng bí hieåm,

Cuõng hoïc ñoøi baét chöôùc veû hoang vu

Cuûa choán ngaøn naêm cao caû, aâm u.

Hôõi oai linh, caûnh nöôùc non huøng vó!

Laø nôi gioáng huøm thieâng ta ngöï trò,

Nôi theânh thang ta vuøng vaãy ngaøy xöa,

Nôi chaúng mong coøn thaáy laïi bao giôø

Coù bieát chaêng trong nhöõng ngaøy ngao ngaùn,

Ta ñang theo giaác moäng ngaøn to lôùn

Ñeå hoàn ta phaûng phaát ñöôïc gaàn ngöôi,

- Hôõi caûnh röøng kieâu haõnh cuûa ta ôi!

Theá Löõ, 1936

Vieät Nam Thi Vaên Tieàn Chieán,

1998: 204-205


215

In Remembrance of the Forest

(of a Tiger in the Zoo)

Enduring silent resentment

in an iron cage,

I yawn watching

the passing of each day.

In front of me come and go

those little guys

that are of nothing

but very silly in my eyes.

Now that I’ve been caught

and kept in prison

I shamefully act like a clown

for man’s fun.

Look at that!

Those dishonest bears over there

and brainless leopards

nearby me seem to air.

I’m living in lack of love

and in sad memory

about the old days

when I was entirely free:

The forest was vast,

full of shades of tall trees

caressed by angry storms

and echoes of gorges.

among boisterous noises

and chaos in darkness

My roar’d silence everything,

and emptiness

would return

to solemnly greet my brisk pace.

I enjoyed other animals’ dependence

on my grace.

I travelled through darkness

and shivering thicket,

but my eyes, so keen

that I’d spot a tiny criket.

Everywhere I went,

my prey held their breath

for their fear of me

as their fear of death!

I am I the lord of all creatures

in the forest

where ageless plants

and flowers show their best.

But alas!

No more yellow moon by a rivulet,

Where I quenched my thirst

after a neat banquet.

No more can I gaze

at violent hurricane

that swept over my kingdom

with heavy rain.

I see no more young trees bathing

in forenoon ray,

and happy birds chirping;

as life bringing them into play.

I couldn’t watch the sun setting

in bloodlike red

waiting for the night to fall

and darkness to shed.

Before I began

to regain what I had possessed.

Oh, poor me!

I lost everything and have to live on,

swallowing all the bitterness

and let them be bygone

I’m averse to that lifeless

and unnatural scene

that appears

before me here since I have been:

planted flowers, moved lawn, trimmed trees,

and brooks with dull water, all fake

can’t suit my royal taste

that I had been enjoying with glee.

There, a disgusting islet

I never want to even see.

Those thick leaves on that tree

show me no mystery.

But, heck!

They all pretend

to be extreme secrets

with irony,

they all act as if in wilderness,

where wildness


216

and prestige have existed for ages.

Oh my former kingdom!

How magnificient it is!

My kingdom

where I used to proudly throne.

How can I stand

doing nothing but lie prone?

My kingdom,

the place I can never see again.

Don’t those guys understand

my innermost pain?

Never mind!

I am still having it in my dream.

Yes, I am standing

by a wonderful stream:

– Hark! My proud kingdom,

my beloved forest!

by Theá Löõ

translated into English

by Traàn Ngoïc Duïng, 9/2002

◼ Neáu Phan Khoâi laø ngöôøi môû ñöôøng cho phong traøo thô môùi thì Theá Löõ laø ngöôøi ñaõ

ñaët nhöõng taûng ñaù lôùn ñeå laøm cho con ñöôøng ñoù vöõng vaøng hôn.

◼ Nhöõng saùng taùc cuûa Theá Löõ taïo tieáng vang saâu roäng, taïo söï tin töôûng maïnh meõ cho

giôùi treû vaø ñeïp loøng ñoäc giaû.

◼ Baøi Hoå Nhôù Röøng tieâu bieåu cho taâm hoàn phoùng khoaùng, yeâu thích veû huøng vó chaân

thöïc cuûa thieân nhieân khoâng phaûi xa hoa, hoïc ñoøi, baét chöôùc.

◼ Töø ngöõ trong baøi thô naøy raát ñôn giaûn vaø roõ raøng. Nhöõng töø töôïng thanh, töôïng hình

vaø gôïi caûm khieán ngöôøi ñoïc nhö cuøng chia seû noãi uaát öùc vaø khinh maïn cuûa hoå.


217

OÂng Ñoà The Scholar Tutor

Moãi naêm hoa ñaøo nôû Each year when peaches are in merry show

Laïi thaáy oâng ñoà giaø The scholar tutor displayed his know

Baøy möïc taøu giaáy ñoû With his black ink and red paper on paveù

Beân phoá ñoâng ngöôøi qua Or on sidewalks with passers-by on the go.

Bao nhieâu ngöôøi thueâ vieát Many peole coming for his calligraphy

Taám taét ngôïi khen taøi Complimented his strokes being so fancy:

“Hoa tay thaûo nhöõng neùt “What a skilled hand! What artful strokes!

Nhö phöôïng muùa roàng bay”. Like phoenix and dragon in dance so dandy.”

Nhöng moãi naêm moãi vaéng Then years went by, customers grew fewer.

Ngöôøi thueâ vieát nay ñaâu? Not many people come to the calligrapher

Giaáy ñoû buoàn khoâng thaám; Red paper faded in the brutal heat of the sun;

Möïc ñoïng trong nghieân saàu... Black ink dried in the dozing container.

OÂng ñoà vaãn ngoài ñaáy, Still the scholar tutor sat by the roadside

Qua ñöôøng khoâng ai hay, But no one bothered to come by his side.

Laù vaøng rôi treân giaáy; Yellow leaves landed upon his paper

Ngoaøi trôøi möa buïi bay. As misty rain began falling from the far side.

Naêm nay hoa ñaoø nôû, This year the peaches return with blossom

Khoâng thaáy oâng ñoà xöa. But no one sees the scholar tutor come.

Nhöõng ngöôøi muoân naêm cuõ He might’ve gone with his old customers.

Hoàn ôû ñaâu baây giôø? Like yellow leaves gone with the late autumn.

Vuõ Ñình Lieân translated into English

Thi Nhaân Tieàn Chieán by Traàn Ngoïc Duïng

2000: 899 September 2002

◼ Vuõ Ñình Lieân vôùi taám loøng hoaøi coå ñaõ toû loøng tieác thöông caùi hoïc cuõ bò neàn taân hoïc laán aùt

moät caùch taøn nhaãn. OÂng thaáy thöông cho nhöõng daáu veát coå kính cuûa thaønh quaùch loang loã,

nhöõng ñoáng gaïch vuïn ñoå naùt bò laáp vuøi döôùi reâu phong vaø buïi thôøi gian.

◼ Hình aûnh oâng ñoà giaø vôùi boä y phuïc coå truyeàn: chieác aùo the thaâm, quaàn traéng, ñaàu chít

khaên ñen, ñoâi kính traéng treä xuoáng vôùi choøm raâu löa thöa daøi ngang öùc laø moät hình aûnh cuõ

neân laõng queân! Thaät ñaùng ngaäm nguøi!! Chaúng khaùc naøo baø Huyeän Thanh Quan trong baøi

Thaêng Long Hoaøi Coå, thöông tieác cho moät thôøi huy hoaøng ñaõ maát:

Loái xöa xe coä coä hoàn thu thaûo,

Ñeàn cuõ laâu ñaøi boùng tòch döông.


218

◼ Vuõ Ñình Lieân laø moät chieán só tranh ñaáu cho söï soáng coøn cuûa oâng ñoà moät caùch tuyeät voïng.

Khoâng choáng choïi noåi vôùi côn soùng taân hoïc ñang aøo aït keùo ñeán, thi só hoï Vuõ ñaønh ngaån

ngô hoûi:

Nhöõng ngöôøi muoân naêm cuõ,

Hoàn ôû ñaâu baây giôø?

◼ Thaät ñaùng buoàn cho moät thôøi ñaïi giaãy cheát maø thi só hoï Vuõ vöøa laø ngöôøi trong cuoäc vöøa laø

chöùng nhaân.

◼ Noãi aám öùc trong loøng vì söï baát löïc cuûa mình tröôùc xu theá cuûa thôøi ñaïi khieán thi só phaûi taâm

söï: Naëng mang maõi khoái hình haøi oâ nhuïc,

Taâm hoàn ta ñaõ nhoïc töï laâu roài!

◼ Teân tuoåi Vuõ Ñình Lieân qua baøi OÂng Ñoà vaãn vang voïng maõi trong neàn vaên hoïc Vieät Nam.

◼ Khi ñoïc leân baøi OÂng Ñoà ai ai cuõng thaáy trong loøng buøi nguøi.

***

Baøi ñoïc theâm

Thöa quyù vò giaûng vieân:

◼ Nhìn töø khía caïnh nhaân baûn daân toäc Vieät Nam vöøa raát ñaùng thöông vöøa ñaùng kính phuïc.

Ñaùng thöông laø vôùi moät ñòa theá goàm nuùi non soâng ngoøi vaø bôø bieån daøi nhö vaäy, leõ ra Vieät

Nam phaûi laø moät trong nhöõng quoác gia phaùt trieån nhaát treân theá giôùi. Nhöng khoâng, ñaát nöôùc

aáy vaãn coøn laïc haäu vaø daân chuùng vaãn coøn laàm than.

◼ Ñaùng kính phuïc vì duø traûi qua bieát bao nhieâu côn baõo lòch söû, Vieät Nam vaãn tröôøng toàn.

◼ Ñeå töôûng nhôù ñeán coâng lao cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ hy sinh caû ñôøi mình cho ñaïi cuoäc, mong

quyù coâ vaø quyù thaày daønh moät ít thôøi gian ñeå ñoïc baøi naøy cho caû lôùp

nghe.

◼ Baøi naøy khoâng coù trong saùch cuûa sinh vieân, mong quyù vò in ra vaø phaùt cho hoï ñeå cuøng ñoïc.

Nhö vaäy môùi gaây ñöôïc nhieàu chuù yù cuûa caû lôùp.

◼ Daân toäc Vieät traûi qua haøng ngaøn naêm phaûi ñaáu tranh ñeå sinh toàn. Haøng trieäu ngöôøi ñaõ hy

sinh thaân mình ñeå cho ñaát nöôùc tröôøng toàn vaø gioáng noøi ñöôïc soáng maïnh. Hoï laø nhöõng ngöôøi

soáng laëng leõ nhöng vôùi loøng quaû caûm, chieán ñaáu aâm thaàm vaø cheát khoâng ai hay bieát.

◼ Ñaát nöôùc Vieät traûi qua haøng ngaøn naêm chöùng kieán caûnh ñaàu rôi maùu ñoå. Haøng ngaøn caây soá

vuoâng ñöôïc boài ñaép baèng moà hoâi vaø coâng söùc cuûa haøng vaïn ñoàng baøo ruoät thòt ñeå vun queùn

thaønh nhöõng maûnh vöôøn töôi toát. Nhöõng baøn tay aáy laøm vieäc aâm thaàm nhöng vôùi loøng kieân

trì, khoâng thaám meät vaø chaúng heà keâu than.

◼ Chuùng ta laø con daân nöôùc Vieät, haõy daønh moät phuùt ñeå töôûng nhôù ñeán nhöõng chieán só voâ

danh vaø nhöõng baøn tay caàn cuø ñaõ döïng leân caên nhaø Vieät Nam ñeïp ñeõ nhö ngaøy nay.

◼ Caûm ôn Giaùo sö Nguyeãn Ngoïc Huy ñaõ thay maët chuùng ta baøy toû nieàm töï haøo daân toäc vaø loøng

bieát ôn cuûa chuùng ta ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ naèm xuoáng cho söï toàn vong vaø höng thònh cuûa

ñaát nöôùc.


219

Anh huøng voâ danh

Ñaèng Phöông Nguyeãn Ngoïc Huy

taëng nhöõng chieán só voâ danh tranh ñaáu cho Toå quoác

Hoï laø nhöõng anh huøng khoâng teân tuoåi

Soáng aâm thaàm trong boùng toái moâng meânh

Khoâng bao giôø ñöôïc höôûng aùnh quang

vinh,

Nhöng can ñaûm vaø taän tình giuùp nöôùc.

Hoï laø keû trong ngaøn muoân thuôû tröôùc,

Ñaõ phaù röøng, xeû nuùi, laáp ñoàng saâu,

Vaø laøm cho nhöõng maûnh ñaát hoang vu,

Bieán thaønh moät giaûi san haø gaám voùc.

Hoï laø keû khoâng naøi ñöôøng hieåm hoùc

Khoâng ngaïi xa, haêng haùi vöôït truøng sôn

Ñeå aâm thaàm chuaån bò giöõa coâ ñôn

Cuoäc Nam tieán môû giang sôn lôùn roäng

Hoï laø keû khi queâ höông chuyeån ñoäng

Döôùi goùt giaøy cuûa nhöõng keû xaâm laêng,

Ñaõ xoâng vaøo khoùi löûa, quyeát lieàu thaân

Ñeå baûo veä Töï Do cho Toå Quoác

Trong chieán ñaáu, khoâng naøi muoân khoù

nhoïc,

Cöôøi hieåm nguy, baát chaáp noãi gian nan,

Ngöôøi thaát cô ñaønh thòt naùt xöông tan

Nhöõng keû soáng loøng son khoâng bieán chuyeån.

Vaø ñeán luùc nöôùc nhaø vui thoaùt hieåm,

Quyeát khöôùc töø lôïi loäc vôùi vinh hoa

Hoï buoâng göôm quay laïi choán queâ nhaø

Ñeå soáng laïi cuoäc ñôøi trong boùng toái.

Hoï laø keû anh huøng khoâng teân tuoåi

Trong loaïn ly nhö giöõa luùc thanh bình

Beàn moät loøng duõng caûm, chí hy sinh

Daâng ñaát nöôùc caû cuoäc ñôøi trong saïch.

Tuy coâng nghieäp khoâng ghi trong söû saùch,

Tuy baûng vaøng bia ñaù chaúng ñeà teân

Tuy moà hoang xieâu laïc döôùi trôøi queân

Khoâng ai ñeán khaán nguyeàn daâng leã vaät,

Nhöng maùu hoï ñaõ len vaøo maïch ñaát,

Thòt cuøng xöông troän laãn vôùi non soâng.

Vaø anh hoàn chung vôùi taám tình trung

Ñaõ hoaø hôïp laøm linh hoàn gioáng Vieät;

Hoï laø keû töø muoân ngaøn thuôû tröôùc.


220

The unknown heroes

by Ñaèng Phöông Nguyeãn Ngoïc Huy in dedication of the unknown heroes

who have died for their beloved country (of Vietnam)

They are the unknown and unsung heroes

with a humble and selfless life that goes.

Never enjoying a bit of glory,

they are indeed very courageous

and always devoting to serving the country.

With all their hearts,

they volunteer to explore deep jungles

and excavate canals, preparing for farm lands.

Deserts have turned into green patches

under their tireless efforts and skilled hands.

They are the fearless and lonely people

who are ready to cut mountains

regardless of their heroic achievements

being recognized or forgotten.

As Vietnam expands its territory southward,

they are first to endure a hard life in the

frontier of hellish heat.

As the invaders rattle their hostile spear,

they are the first to go beyond without fear,

sacrificing their lives to ward them off

for the independence and welfare of the rear

While fighting they never retreat,

but laugh at the face of dangers and hardships.

When they die, they mind not their bodies

being buried well or being smashed to ashes.

Those who are lucky enough

to have survived in the war, simply

return home and resume their lives humbly.

They are heroes whose names are unknown,

who, despite the country at war or in peace,

firmly nourish their courage and strong will

and are ready to answer any appeal

to fight for the country’s need.

Despite their names never being listed,

nor being inscribed on any epitaphs,

they are in once-and-for-all unattended graves,

which seem to be non-existing sepulchers,

their blood has filtrated in the soil

and their flesh and bodies toil

to enrich the name of Vieät Nam.

Their spirit and faithfulness to the beloved

motherland never die;

they never die in the Vietnam history, instead

they mingle into the everlasting soul of the

country.

They have been with the land forever and a

day.

translated by Traàn Ngoïc Duïng

June 2004


221

KK-- TTrríícchh TThhôô ccaaùùcc TThheeåå llooaaïïii

Thô luïc baùt

Truyeàn Thuyeát Nguoàn Goác Daân Toäc Vieät Nam

Tieân, Roàng caâu chuyeän laøm sao?

Laø daân nöôùc Vieät leõ naøo hoûi ai?

- Thaàn Noâng coù chaùu boán ñôøi,

Teân laø Loäc Tuïc hieäu thôøi Kinh Döông.

Ñoäng Ñình du ngoaïn Nam phöông,

Gaëp naøng Long-nöõ noái ñöôøng tô duyeân.

Gioáng Roàng sau gaëp doøng Tieân:

Laïc Long, con tröôûng keát nguyeàn AÂu Cô.

Sinh ra traêm tröùng baáy giôø,

Nôû ra traêm gaõ trai thô moät laàn.

Roàng, Tieân khaùc gioáng khoù gaàn,

Keû non, ngöôøi bieån ñaønh phaàn chia ñoâi.

Huøng Vöông con tröôûng noái ngoâi,

Vaên Lang giöõ nöôùc möôøi taùm ñôøi keá nhau.

Kinh ñoâ ñoùng ôû Phong-chaâu,

Tieân, Roàng töø ñoù veà sau noái doøng.

Noùi Roàng laø chæ Laïc Long,

Goïi Tieân laø chæ gioáng doøng AÂu Cô.

Tích xöa duø chuyeän ñaùng ngôø,

Söû xöa ñeå laïi ta thì chôù queân.

Traàn Ngoïc Anh,

Vieät Nam Löôïc Söû Dieãn Ca

Theà Non Nöôùc

Nöôùc non naëng moät lôøi theà, Duø cho soâng caïn ñaù moøn,

Nöôùc ñi, ñi maõi khoâng veà cuøng non. Coøn non coøn nöôùc haõy coøn theà xöa.

Nhôù lôøi nguyeän nöôùc theà non, Non cao ñaõ bieát hay chöa?

Nöôùc ñi chöa laïi, non coøn ñöùng khoâng. Nöôùc ñi ra beå laïi möa veà nguoàn.

Non cao nhöõng ngoùng cuøng troâng, Nöôùc non hoäi ngoä coøn luoân,

Suoái khoâ gioøng leä chôø mong thaùng ngaøy. Baûo cho non chôù coù buoàn laøm chi.

Xöông mai moät naém hao gaày, Nöôùc kia duø haõy coøn ñi,

Toùc maây moät maùi ñaõ ñaày tuyeát söông. Ngaøn daâu xanh toát non thì cöù vui.

Trôøi taây boùng ngaû taø döông, Nghìn naêm giao öôùc keát ñoâi,

Caøng phôi veû ngoïc neùt vaøng phoâi pha, Non non nöôùc nöôùc chöa nguoâi lôøi theà.

Non cao tuoåi vaãn chöa giaø,

Non thôøi nhôù nöôùc, nöôùc maø queân non! Taûn Ñaø Nguyeãn Khaéc Hieáu

AÙo Boâng Che Baïn

Tuù Xöông

Ai ôi, coøn nhôù ai khoâng?

Trôøi möa moät maûnh aùo boâng che ñaàu.

Naøo ai coù tieác gì ñaâu?

AÙo boâng ai öôùt, khaên ñaàu ai khoâ?

Ngöôøi ñi Tam Ñaûo, Nguõ Hoà,

Keû veà khoùc truùc than ngoâ moät mình.

Non non nöôùc nöôùc tình tình,

Vì ai ngô ngaån cho mình ngaån ngô.


222

TThhôô ÑÑööôôøønngg

I. Töù tuyeät:

(Haùn vaên) Cao Haïo Nhieân Traàn Ngoïc Duïng dòch Vieät

Xuaân mieân baát giaùc hieåu, Giaác xuaân trôøi saùng chaúng hay

Xöù xöù vaên ñeà ñieåu Chim keâu ríu rít ñoù ñaây vui vaày

Daï lai phong vuõ thanh Ñeâm qua möa gioù baõo buøng,

Hoa laïc tri ña thieåu. Caønh rôi caùnh laïc tôi bôøi kieáp hoa

Tuù Xöông Nguyeãn Bænh Khieâm

Nghe noùi khoa naøy saép ñoåi thi Nieân phöông nhaát thaäp dó höu quan,

Caùc thaày ñoà coå ñoåi mau ñi! Truøng tröôùng u theâ mòch coá san.

Daãu khoâng bia ñaù coøn bia mieäng Taân quaân nhaät caûo mieân vò khôûi,

Vöùt buùt loâng ñi, giaét buùt chì! Thanh vaïn thanh töï Baïch Vaân nhaøn.

Taûn Ñaø Nguyeãn Khaéc Hieáu ù Nguyeãn Khuyeán

Quaùi laï! Laøm sao cöù nhôù nhau, OÂng ñöùng laøm chi ñoù hôõi oâng?

Nhôù nhau ñaèng ñaüng suoát ñeâm thaâu. Trô trô nhö ñaù vöõng nhö ñoàng.

Boán phöông maây nöôùc, ngöôøi ñoâi ngaû, Ñeâm ngaøy gìn giöõ cho ai ñoù?

Hai chöõ töông tö, moät gaùnh saàu. Non nöôùc ñaày vôi coù bieát khoâng?

II. Nguõ Ngoân

Cao Baù Quaùt Hoà Dzeánh

Vieân thaûo baát tri danh, Toâi nhôù ngaøy naêm xöa

Chu hoa duïc nhieân haïm. Maùi nhaø vang tieáng möa

Höõu saéc thu nhaân lieân, Ñöông ngaøy maø hoaù toái,

Vo höông döõ theá ñaïm. Nöôùc chaûy aùt lôøi thöa.

Tröøu chi khoâng töï xuaân, Gioù tung ñaàu ngoïn mít,

Keát thöïc baát sung ñaïm. Gioù nghieán thaân caây döøa,

Hoaøi thöû coâ thöông tö, Toâi vaø hieàn ôû caùch

Tam thaùn dó taêng caûm! Veûn veïn moät daøn döa.


223

◼ Nhöõng baøi thô trong phaàn naøy GV neân duøng ñeå minh chöùng khi giaûng ñeán caùc theå loaïi

thô.

Nguõ Ngoân Tröôøng Thieân

Lyù Baïch Traàn N. Duïng dòch

Hoa gian nhaát hoà töûu, Röôïu ngon chaúng coù baïn hieàn,

Ñoäc chöôùc voâ töông thaân. Moät mình chuoác röôïu beân hieân, moät mình.

Cöû boâi yeâu minh nguyeät, Tay naâng cheùn röôïu môøi Haèng

Ñoái aûnh thaønh tam nhaân. Ba ta: mình, aûnh, vôùi traêng treân trôøi.

Nguyeät kyù baát giaûi aåm, Tieác traêng chaúng uoáng röôïu môøi,

AÛnh ñoå tuyø ngaõ thaân. Boùng mình ñoå xuoáng chôi vôi beân theàm.

Taïm baïn nguyeät töông aûnh, Baây giôø boùng quyeän cuøng traêng,

Haønh laïc tu caäp xuaân. Vui vaày maây nöôùc ví baèng tuoåi xuaân.

Ngaõ ca nguyeät boài hoài Mình ca boùng nguyeät boài hoài,

Ngaõ vuõ aûnh linh loaïn. Mình khua tay muùa, boùng doài boùng loang.

Tænh thì ñoàng giao hoan. Luùc tænh röôïu boùng giao hoan,

Tuyù haäu caùc phaân taùn. Khi say löôùt khöôùt boùng taøn theo traêng .

Vónh keát voâ tình du, Boùng ôi boùng coù nhôù chaêng

Töông kyø dieåu vaân Haùn. Heïn nhau leân ñænh maây giaêng tìm ngöôøi.

Hoà Dzeánh

Treân ñöôøng veà nhôù ñaày ... Toâi laø ngöôøi löõ khaùch,

Chieàu chaäm ñöa chaân ngaøy, Maøu trôøi khoù laøm khuaây,

Tieáng buoàn vang trong maây ... Ngôõ loøng mình laø Röøng,

Chim röøng queân caát caùnh, Ngôõ hoàn mình laø Maây,

Gioù sanh tình ngaây ngaây,

Coù phaûi saàu vaïn coå Nhôù nhaø chaâm ñieáu thuoác

Chaát trong hoàn chieàu nay Khoùi huyeàn bay leân caây ...

III. Thaát Ngoân

Taây Hoà Phan Chu Trinh Baø Huyeän Thanh Quan

Chaøng taùch thieân moân thieáp ñöùng loø, Böôùc tôùi ñeøo Ngang boùng xeá taø

Giaùm khuyeân quaân töû kheùo tì moø. Coû caây chen ñaù, laù chen hoa.

Chæ cam thaûo meï, vaâng lôøi daïy, Lom khom döôùi nuùi tieàu vaøi chuù,

Taân khoå qua ngaøy giöõ phaän lo. Laùc ñaùc veân soâng rôï maáy nhaø

Vieãn chí chöa ñeán ñaønh gaén maõi, Nhôù nöôùc ñau loøng con quoác quoác

Ñöông quy ñöøng göûi môùi hay cho. Thöông nhaø moûi mieäng caùi gia gia;


224

Huyeàn hoà thoaû ñaëng loøng trai treû, Döøng chaân ngoaûnh laïi trôøi, non nöôùc.

Ñeán luùc hoài höông maëc chuyeän troø. Moät maûnh tình rieâng ta vôùi ta.

Thaát ngoân tröôøng thieân

Ghen

Coâ nhaân tình beù cuûa toâi ôi!

Toâi muoán moâi coâ chæ mæm cöôøi

Nhöõng luùc coù toâi vaø maét chæ

Nhìn toâi nhöõng luùc toâi xa xoâi.

Toâi muoán coâ ñöøng nghó ñeán ai,

Ñöøng hoân, duø thaáy caùnh hoa töôi,

Ñöøng oâm goái chieác ñeâm nay nguû,

Ñöøng taém chieàu nay beå laém ngöôøi.

Toâi muoán muøi thôm cuûa nöôùc hoa

Maø coâ thöôøng xöùc chaúng bay xa,

Chaúng laøm ngaây ngaát ngöôøi qua laïi,

Daãu chæ qua ñöôøng khaùch laïi qua.

Toâi muoán nhöõng ñeâm ñoâng giaù laïnh

Chieâm bao ñöøng laån khuaát beân coâ.

Baèng khoâng toâi muoán coâ ñöøng gaëp,

Moät treû trai naøo trong giaác mô.

Toâi muoán laøn hôi coâ thôû nheï

Ñöøng laøm aåm aùo khaùch chöa quen;

Chaân coâ in veát treân ñöôøng buïi

Chaúng böôùc chaân naøo ñöôïc giaãm

leân.

Nghóa laø ghen quaù ñaáy maø thoâi;

Theá nghóa laø yeâu quaù maát roài,

Vaø nghóa laø coâ laø taát caû,

Coâ laø taát caû cuûa rieâng toâi.

Nguyeãn Bính


225

TThhôô TTööïï DDoo

Löu Troïng Lö Thanh Tònh

Beân thaønh con chim non Reùo raét tieáng tô ñoàng Nhöng khaùch,

Hoùt næ non Nheï chuyeån lôùp söông ñoâng boãng buoàn!

Giuïc loøng em boàn choàn Mô maøng nghe ñaøn gaûy Gioøng leä

Buoåi hoaøng hoân Nöõ khaùch khoùc beân soâng! laïi tuoân!

Em traùch gì con chim con

Em oaùn gì con chim con? Vì ñoâng naêm tröôùc, Vì

Em chæ haän; Cuøng baïn hoaø ñaøn, Ñaøn

Sao em ngô ngaån Tình khaùch mieân man Caâm

Ñeå tình lang em laän ñaän Treân thuyeàn maët nöôùc ... Tieáng

Choán xa xoâi

Nôi tuyeät vôøi, Gioøng soâng naëng ...

Nöôùc buoàn troâi, Taëng B.H.

Trong luùc con chim trôøi Khaùch laëng ngoài. Haø Noäi baùo

Beân em noù haùt nhöõng lôøi ... Treân bôø vaéng ... soá 25, 4/4/1936

... nöôùc non.

Löu Troïng Lö

Naêm vöøa roài

Chaøng cuøng toâi

Beân vuøng Giaùp Moä

Trong gian nhaø coû

Toâi quay tô

Chaøng ngaâm thô.

Vöôøn sau oanh giuïc giaõ,

Nhìn ra hoa ñua nôû;

Döøng tay toâi keâu chaøng:

“Naøy, naøy! Baïn! Xuaân sang.”

Chaøng nhìn xuaân maët hôùn hôû

Toâi nhìn chaøng loøng voàn vaõ!

Roài ngaøy laïi ngaøy

Saéc maøu: phai

Laù caønh: ruïng

Xuaân ñi

Chaøng cuøng ñi

Ngöôøi xöa khoâng thaáy tôùi.

◼ Khoâng theo khuoân pheùp coá ñònh naøo:

khoâng aán ñònh soá chöõ trong moãi caâu vaø

soá caâu trong moãi baøi.

◼ Töø ngöõ ñôn giaûn, khoâng caàu kyø, khoâng

ñieån tích.

◼ Nhan ñeà baøi thô cuõng raát roõ raøng vaø cuï

theå, phaûn aûnh ñuùng leà loái cuûa ngöôøi AÂu

chaâu voán troïng kyõ thuaät vaø duy lyù

(rationalism).


226

Phuï Luïc

AA-- TTiieeååuu ssööûû CCaaùùcc TTaaùùcc GGiiaaûû

Baøng Baù Laân chaùnh quaùn laøng Ñoâng Thö, huyeän Bình Luïc, tænh Nam Haø nhöng sinh taïi phuû

Laïng Thöông. OÂng töøng coäng taùc vôùi nhieàu nhaät baùo, tuaàn san, baùn nguyeät san taïi Haø Noäi

vaø Saøigoøn nhö: Ñaøn Baø (1939), Haïnh Phuùc, Tia Saùng vaø Vaên Ngheä (1955). Naêm 1959 oâng

vieát trong muïc thô treân baùn nguyeät san Taân Phong, sau ñoù laø baùn nguyeät san Phoå Thoâng

cuûa Nguyeãn Vyõ trong muïc Nhöõng AÙng Vaên Hay.

Baøng Baù Laân noåi tieáng veà nhöõng baøi thô noùi veà ñoàng queâ Vieät Nam trong ñoù oâng ghi laïi

nhöõng neùt sinh hoaït cuûa ngöôøi daân mieàn thoân daõ. Moät buoåi chieàu muøa haï, moät caûnh hoaøng

hoân vaøo ñoä cuoái thu, moät mieàn ñaát Caø Mau truø phuù, moät ñeá ñoâ Haø Noäi meán yeâu, ... laø ñeà taøi

chính cuûa thi só neân ñuôïc giôùi yeâu thô taëng cho danh hieäu , thieát töôûng

khoâng coù gì quaù ñaùng.

Taùc phaåm oâng cho chaøo ñôøi tröôùc vaø sau ñeä nhò theá chieán (1945) nhö sau:

- Tieáng Thoâng Reo, 1934, Thanh Hoaù Tuøng Thö, Haø Noäi;

- Xöa, 1941, vieát chung vôùi nöõ só Anh Thô, Soâng Thöông, Haø Noäi;

- Tieáng Saùo Dieàu, 1939-1945,

- Thô Baøng Baù Laân, 1957, Nguyeãn Hieán Leâ, Haø Noäi;

- Tieáng Voõng Ñöa, 1957, Nguyeãn Hieán Leâ, Saøigoøn.

Ngoaøi ra oâng coøn xuaát baûn hai quyeån Kyû Nieäm Vaên Thi Só Hieän Ñaïi. Noäi dung taäp

saùch naøy vieát theo theå kyù, ghi laïi nhöõng kyû nieäm cuûa oâng cuøng caùc vaên ngheä só

khaùc.

OÂng coù buùt hieäu laø Vaân Trì, nhöng nhieàu ngöôøi thöôøng goïi oâng laø Ngheø Vaân Ñình. OÂng

thuoäc nhaø thô caän ñaïi vôùi khuynh höôùng tình caûm.

Queâ oâng ôû laøng Vaân Ñình, phuû ÖÙng Hoaø, tænh Haø Ñoâng, mieàn Baéc, oâng ñaäu tieán só naêm

1868 (naêm Maäu Thìn, Töï Ñöùc 21 laøm quan chöùc hình boä thöôïng thö.

OÂng raát saønh quoác aâm, neân duøng thi ca ñeå tieâu khieån. Thô oâng eâm aùi, nheï nhaøng, chöùa

ñöïng nhieàu tình caûm tha thieát.

Nhöõng taùc phaåm oâng ñaõ xuaát baûn:- Anh Em Kieán Vaøng,- Suoái Ñaù Maây,- Gioït Nöôùc Maét Hoàng,

- Queâ Höông Maät Ong,- Moät Loaøi Chim Beù Nhoû, - Caùnh Maây Muøa Haï,- Vöôøn Caây Xöông Roàng,

- Anh Chi Yeâu Daáu,- Nhöõng Maûnh Sao Treân Trôøi

Ñoaøn Phuù Töù sinh ra vaø ñi hoïc taïi Haø Noäi. OÂng ñoã tuù taøi Phaùp, nhöng baét ñaàu vieát vaên töø

lôùp nhaát (lôùp naêm hieän nay). Baøi vieát ñaàu tieân cuûa oâng ñaêng treân baùo Ñoâng Phaùp. OÂng

cuõng thænh thoaûng vieát cho caùc baùo Phong Hoaù, Ngaøy Nay. Naêm 1937 oâng laäp tôø baùo Tinh

Hoa vaø chuyeân veà vieát kòch. Nhöõng kòch phaåm ñaõ xuaát baûn vaø ñöôïc trình dieãn goàm coù:


227

- Ghen, tröôøng kòch ñaêng trong baùo Tinh Hoa vaø do ban kòch Tinh Hoa dieãn taïi nhaø haùt Taây

vaøo thaùng 3 naêm 1937.

- Nhöõng Böùc Thö Tình, kòch ngaén, do Ñôøi Nay xuaát baûn naêm 1937

- Loøng Troáng Roãng, kòch ngaén, phoûng theo vôû Le Professor cuûa Henri Duvernois.

- Chieác Nhaïn Trong Söông, vôû kòch tình caûm

- Con Chim Xanh, taû laïi cuoäc soáng phoùng ñaõng cuûa moät chaøng thanh nieân

- Sau Cuoäc Khieâu Vuõ, do ban kòch Tinh Hoa trình dieãn thaùng ba naêm 1937

- Gaùi Khoâng Choàng, noùi veà cuoäc ñôøi cuûa ba coâ gaùi tuoåi ngoaøi ba möôi maø thieáu tình yeâu

nhöng coá soáng vui moät caùch göôïng eùp, do ban kòch Tinh Hoa trình dieãn laàn ñaàu taïi Nhaø

Haùt Haø Noäi, thaùng tö naêm 1938

- Xuaân Töôi, do Tinh Hoa trình dieãn taïi Nhaø Haùt Taây Haø Noäi, thaùng tö 1938

- Haän Ly Tao, vôû kòch ñöa Ñoaøn Phuù Töù leân ñænh cao cuûa ngheä thuaät.

Ñoaøn Thò Ñieåm laø moät nöõ só ñôøi Leâ, coù buùt hieäu laø Hoàng Haø Nöõ Só, bieät hieäu laø Ban Tang,

ngöôõi xaõ Hieán Phaïm, xöù Kinh Baéc (nay thuoäc tænh Baéc Ninh, mieàn Baéc).

Ñoaøn Thò Ñieåm laø ngöôøi coù nhan saéc xinh ñeïp, tö chaát thoâng minh, gioûi vaên thô khaép vuøng

ñeàu bieát tieáng. Cha vaø anh (Tieán só Ñoaøn Traùc Luaân) maát sôùm. Ñeå traùnh söï aùp böùc cuûa keû

coù quyeàn theá, baø ñeán laøm giaùo-thoï daïy cho moät baø cung taàn ôû haäu cung ñöôïc vua Leâ suûng

aùi. Thoâi laøm giaùo-thoï baø sang ôû laøng Chöông Döông (tænh Haø Ñoâng) vaø môû tröôøng daïy hoïc.

Maõi ngoaøi ba möôi tuoåi baø môùi laäp gia ñình vôùi Taû Thò Lang Nguyeãn Kieàu, ngöôøi lang Phuù

Xaù, huyeän Tö Lieâm (tænh Haø Ñoâng). Ñöôïc saùu naêm, naêm bính-daàn (1746) thì oâng Nguyeãn

Kieàu phaûi ñi traán nhieäm ôû Ngheä An. Gia ñình doïn vaøo ñoù. Treân ñöôøng ñi baø nhuoám beänh

vaø khi ñeán Ngheä An thì baø maát.

Taùc phaåm cuûa baø Ñoaøn Thò Ñieåm goàm coù:

- Tuïc Truyeàn Kyø (coøn goïi laø Truyeàn Kyø Taân Phaû) baèng Haùn Vaên vaø baûn dòch Chinh Phuï

Ngaâm (412 caâu theo theå song thaát luïc baùt nguyeân taùc cuûa Ñaëng Traàn Coân) ra quoác aâm. Dòch

phaåm naøy coù giaù trò raát cao ñoái vôùi neàn vaên hoïc söû nöôùc nhaø.

Ñoã Ñöùc Thu laø moät caây buùt vieát tieåu thuyeát tình caûm, coù taøi quan saùt tæ mæ vaø choïn loïc. OÂng

taû caûnh, taû tình vôùi loái vaên chaûi chuoát teá nhò.

Taùc phaåm cuûa Ñoã Ñöùc Thu goàm coù:

- Vôõ Loøng, 1940, - Boác Ñoàng, 1942,- Ñöùa Con, 1942,- Nhaø Beân Kia (truyeän ngaén), 1942

George F. Schultz, taùc giaû cuûa quyeån Vietnamese Legends, laø cöïu giaùm ñoác ñieàu haønh Hoäi

Vieät Myõ taïi Saøigoøn töø naêm 1956 ñeán naêm 1958. OÂng coù nhieäm vuï xaây döïng Trung Taâm Vieät

Myõ taïi Saøigoøn ñoàng thôøi laø ngöôøi phuï traùch chöông trình vaên hoaù giaùo duïc cuûa Hoäi naøy.

Ít laâu sau khi ñaët chaân ñeán Vieät Nam, oâng Schultz hoïc ngoân ngöõ, vaên chöông vaø lòch söû Vieät

Nam. Chæ trong moät thôøi gian ngaén oâng trôû thaønh moät ngöôøi naém khaù vöõng veà tieáng Vieät vaø

vaên hoïc söû Vieät Nam khieán khoâng nhöõng caùc coäng söï vieân ngöôøi Myõ laáy laøm thaùn phuïc maø

caû nhöõng hoïc giaû Vieät Nam cuõng raát ñoãi ngaïc nhieân vaø meán moä veà khaû naêng vaø trình ñoä

uyeân baùc cuûa oâng veà Vieät Nam.


228

Taùc phaåm veà tieáng Vieät oâng Schultz xuaát baûn goàm:

- Vietnamese Language

- Vietnamese Names

- The Complaints of An Odalisque (the translation of Cung Oaùn Ngaâm Khuùc)

- Vietnamese Legends

Huy Phöông teân thaät laø Leâ Nghieâm Kính, sinh naêm 1937 taïi Thöøa Thieân, VN. OÂng laø cöïu hoïc

sinh tröôøng Khaûi Ñònh, Hueá; toát nghieäp Quoác Gia Sö Phaïm; Saigon vaø daïy hoïc taïi tröôøng

Trung Hoïc Nguyeãn Hoaøng, Quaûng Trò; Toång thö kyù Toaø Soaïn Nguyeät San Giaùo Duïc Soå Tay

Sö Phaïm- Hueá. Ñoäng Vieân Khoaù 16 SQTB – Hoïc Khoaù só quan baùo chí taïi Hoa Kyø; bieân

taäp vieân Baùo Chí vaø Phaùt Thanh Quaân Ñoäi; phoùng vieân tuaàn baùo Dieàu Haâu; toång thö kyù

nhaät baùo Cöûu Long, Saigon. toång thö kyù toaø soaïn nguyeät san Chieán Só Coäng Hoaø vaø Tieàn

Phong; tröôûng phoøng Chính Huaán & Taâm Lyù Chieán – Trung Taâm Huaán Luyeän Quang Trung

(Quaân Löïc Vieät Nam Coïng Hoaø). Sau bieán coá naêm 1975 oâng bò tuø “caûi taïo” 7 naêm taïi trong

Nam laãn Baéc Vieät.

OÂng baét ñaàu laøm thô, vieát truyeän ngaén, tuøy buùt töø naêm 1953.

Taùc Phaåm: - Maét Ñeâm Daøi (thô) 1959 - Maây Traéng Ñoàn Xa (truyeän ngaén) 1966 - Nöôùc Myõ

Laïnh Luøng (taïp ghi) 2003 - 2004

Xem trang 168 veà sô löôïc tieåu söû baø Huyeän Thanh Quan.

Teân thaät laø Traàn Khaùnh Giö. Chöõ Khaùi Höng laø do hai tieáng Khaùnh Giö ñoåi laïi. OÂng sinh taïi

laøng Coå Am, huyeän Vónh Baûo, tænh Haûi Döông. Laø moät caây buùt trong nhoùm Töï Löïc Vaên

Ñoaøn, oâng saùng taùc nhieàu truyeän ngaén vaø truyeän daøi ñaêng treân baùo Phong Hoaù Ngaøy Nay.

Khaùi Höng raát am töôøng taâm lyù nam nöõ thanh nieân neân oâng löu taâm ñeán vieäc baøi tröø huû tuïc

trong gia ñình Vieät Nam. Khaùi Höng laø moät Alfred de Musset cuûa thanh nieân nam nöõ Vieät

Nam thôøi aáy.

Taùc phaåm cuûa oâng ñöôïc chia laøm ba loaïi:

a) Truyeän daøi:

- Hoàn Böôùm Mô Tieân, 1933, taùc phaåm ñaàu tay vaø cuõng laø taùc phaåm thöù nhaát cuûa Töï Löïc Vaên

Ñoaøn;

- Nöûa Chöøng Xuaân, 1934, truyeän moâ taû söï xung ñoät giöõa meï laø ngöôøi ñaïi dieän cho quan

nieäm coå xöa vaø ngöôøi con trai laø ñaïi dieän cho phaùi môùi vôùi quan nieäm töï do keát hoân.

- Gaùnh Haøng Hoa, 1934, vieát chung vôùi Nhaát Linh;

- Troáng Maùi, 1936, - Thöøa Töï, 1940,- Tieâu Sôn Traùng Só, 1940, - Haïnh, 1940, - Nhöõng Ngaøy

Vui, 1941, - Ñeïp, 1944,

b) Truyeän ngaén:

- Doïc Ñöôøng Gioù Buïi, 1936, - Anh Phaûi Soáng, 1937, vieát chung vôùi Nhaát Linh; - Tieáng Suoái

Reo, 1937, - Ñôïi Chôø, 1939, - Ñoäi Muõ Leäch, 1941,

c) Kòch ngaén:

- Tuïc Luî, 1937,- Ñoàng beänh, 1938,


229

Vua Leâ Thaùnh Toân laø moät ñaáng minh quaân, vaên voõ toaøn taøi, chí hieáu vôùi meï, thaät

loøng vôùi beà toâi, ñöa Vieät Nam leân ñòa vò cöïc thònh vaøo theá kyû 15. Trong 38 naêm trò

vì, nhaø vua coù nhöõng caûi caùch raát lôùn, mang phuùc lôïi cho toaøn daân. Nhaø vua cho

ban haønh boä luaät Hoàng Ñöùc raát coâng baèng vaø nhaân ñaïo.

Veà vaên chöông, nhaø vua laäp hoäi Tao Ñaøn cuøng vôùi 28 vaên nhaân xöôùng hoaï thô vaên.

Hieän nay coøn ñeå laïi caùc taäp:

- Minh Löông Caåm Tuù, Quyønh Uyeån Cöûu Ca, Coå Taâm Baùch Vònh, Xuaân Vaân thi taäp,

Vaên Minh Coå Suyù, Chinh Taây Kyù Haønh, Thieân Haï Baûn Ñoà Kyû Soá. Ngoaøi ra coøn coù boä

Hoàng Ñöùc Quoác AÂm thi taäp goàm hôn 300 baøi thô quoác aâm.

Thô cuûa Leâ Thaùnh Toân luoân luoân chaát chöùa chí khí, thaùi ñoä cuûa keû xuaát chuùng phi

phaøm ñöôïc theå hieän qua caùc chuû ñeà raát moäc maïc, nhö trong caùc baøi: Thaèng Moõ,

Con Coùc, Caùi Choåi, Caùi Noùn, . . .

Löu Troïng Lö sanh taïi laøng Haï Traïch, huyeän Hoå Traïch, tænh Quaûng Bình (mieàn Trung). OÂng

hoïc ôû Quoác Hoïc Hueá ñeán naêm thöù ba thì ra Haø Noäi hoïc tö vaø baét ñaàu laøm baùo.

Löu Troïng Lö laø nhaø thô thuoäc phaùi môùi, coù nhieàu tö töôûng laõng maïn trong laøng thô tieàn

chieán. OÂng böôùc vaøo nghieäp thô töø naêm 1932, chuû tröông Ngaân Sôn Tuøng Thö, Hueá (1933-

45).

Naêm 1939 taäp thô Tieáng Thu cuûa oâng ra ñôøi taïi Haø Noäi. Thô cuûa oâng thöôøng thaáy ñaêng treân

baùo nhieàu hôn laø xuaát baûn thaønh taäp saùch. OÂng vieát cho caùc baùo Phuï Nöõ Taân Vaên, Phuï Nöõ

Thôøi Ñaøm, Tieán Hoaù, Haø Noäi Baoù, Taân Thieáu Nieân, Tao Ñaøn, vaø baùn nguyeät san Phoå Thoâng.

Ngoaøi thô ra, Löu Troïng Löu coøn vieát tieåu thuyeát, nhö:

- Con Ñöôøi Öôi, - Töø Thieân Ñaøng ñeán Ñiaï Nguïc, - Naøng Coâng Chuùa Hueá,- Coâ Nguyeät, - Moät

ngöôøi ñau khoå,- Coâ gaùi taân thôøi,- Coâ Nhung,- Ngöôøi Sôn Nhaân

Taùm quyeån treân ñaây ñeàu do baùn nguyeät san Phoå Thoâng xuaát baûn taïi Haø Noäi

- Huyeàn Khoâng Ñoäng, 1935, hoài ky,ù xuaát baûn taïi Nam Ñònh;- Caàu Söông Ñieám Coû, 1936,

- Khoùi Lam Chieàu, 1936,- Con Voi Giaø cuûa Vua Haøm Nghi, 1937,- Chaïy Loaïn, 1939, Librarie

Central Haø Noäi xuaát baûn, Haø Noäi;- Moät Thaùng Vôùi Ma, 1940, Leâ Cöôøng xuaát baûn, Haø Noäi;

- Chieác Caùn Xanh, 1941, Taân Daân xuaát baûn, Haø Noäi;

Nhöõng taùc phaåm sau 1945 taïi mieàn Baéc:

a) Thô: - Toaû Saùng Ñoâi Bôø, 1959, - Ngöôøi Con Gaùi Soâng Gianh, 1966, - Töø Ñaát Naøy, 1971,

b) Vaên: - Hoaø Bình Trôû Laïi, 1954,- Muaø Thu Lôùn, 1978,- Nöaû Ñeâm Söïc Tænh, 1989, hoài kyù,

c) Kòch: - Hoàng Gaám,- Tuoåi Hai Möôi

OÂng maát taïi Haø Noäi ngaøy 10 thaùng taùm naêm 1991.

Nam Cao teân thaät laø Traàn Höõu Trí, queâ laøng Ñaïi Hoaøng, phuû Lyù Nhaân, tænh Haø Nam nay laø

huyeän Lyù Nhaân, tænh Nam Haø. OÂng hoïc xong trung hoïc roài ra Haø Noäi daïy tö, baét ñaàu vieát

vaên, vaøo nhoùm vaên hoaù cöùu quoác bí maät. Thaùng 8 naêm 1945, tham gia khôûi nghóa ôû queâ

nhaø roài ra Haø Noäi, laøm thö kyù toaø soaïn Taïp chí Tieàn Phong, roài ñi theo quaân ñoäi, vaøo Nam,

leân chieán khu Vieät Baéc. Gia nhaäp Ñaûng coäng saûn naêm 1948, bò baén cheát ôû Ninh Bình.

Nam Cao vieát nhieàu. Nhöõng baøi ñaàu tieân ñaêng caùc baùo coù aûnh höôûng vaên chöông laõng maïn,


230

nhöng oâng chuyeån haún theo vaên hoïc hieän thöïc vaø noåi tieáng vôùi hôn hai chuïc truyeän ngaén

vieát veà noâng daân (Laõo Haïc, Moät ñaùm cöôùi, Moät böõa no, Lang Raän , Ñieáu Vaên, Mua Danh, Tö

Caùch Moõ...). Ñaëc bieät noåi nhaát laø truyeän Chí Pheøo (1941), truyeän Ñoâi Maét (1948). Truyeän daøi

Soáng moøn vieát naêm 1944 ñeán naêm 1956 môùi xuaát baûn cuõng ñöôïc hoan ngheânh. Nam Cao

thöôøng moâ taû cuoäc soáng baàn cuøng cuûa noâng daân, cuûa nhöõng trí thöùc bò daøy voø vì thöïc teá xaõ

hoäi tuùng quaãn, aùp böùc. Vaên cuûa Nam Cao saéc saûo, ñaäm ñaø, sôû tröôøng mieâu taû taâm lyù con

ngöôøi. OÂng cuõng coù nhöõng trang nhaät kyù, buùt kyù sinh ñoäng vaøo nhöõng ngaøy ñaàu cuoäc

khaùng chieán choáng Phaùp ôû röøng (1948). Nam Cao coøn vieát nhieàu truyeän thieáu nhi cho loaïi

saùch Hoa Mai tröôùc 1945.

Truyeän ngaén Nam Cao trong boái caûnh hieän thöïc tröôùc 1945 (trích Nam Cao Chí Pheøo – Taäp

truyeän ngaén, nxb Thanh Hoaù, 1998)

- Chí Pheøo, thaùng 2/1941)

- Laõo Haïc, Ñôøi thöøa, Mua nhaø, Traêng Saùng

- Ñoâi Moùng Gioø, 1942, Tieåu Thuyeát Thöù Baûy,

- Cöôøi, 4 thaùng 9/1943, Tieåu Thuyeát Thöù Baûy, soá 447

- Queân Ñieàu Ñoä, thaùng 1/1943, Tieåu Thuyeát Thöù Baûy soá 448,

- Baøi Hoïc Queùt Nhaø, 7 thaùng 8/1943, Tieåu Thuyeát Thöù Baûy soá 473, - Ñoùn Khaùch, Tieåu

Thuyeát Thöù Baûy soá 446, - Treû Con Khoâng Ñöôïc Aên Thòt Choù, 1942, - Moät böõa no, 1943,

Tieåu thuyeát thöù baûy, - Mua Danh, Ñieáu Vaên

Ngöôøi laøng Chuùc Lyù, huyeän Chöông Ñöùc (nay laø Chöông Myõ, tænh Haø Ñoâng, mieàn Baéc), laø söû

gia ñôøi Leâ, taùc giaû saùch Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn Thö – moät trong nhöõng boä söû ñaày ñuû nhaát cuûa

Vieät Nam .

OÂng ñaäu ñoàng tieán só khoa nhaâm tuaát (1442) döôùi trieàu Vua Leâ Thaùi Toân, naêm Ñaïi Baûo thöù

ba), laøm quan döôùi caùc trieàu Leâ Nhaân Toân (1443-1459) vaø Leâ Thaùnh Toân (1460-1497), giöõ

chöùc Höõu Thò Lang Boä Leã, trieàu lieät Ñaïi Phu, kieâm Tö-nghieäp Quoác Töû Giaùm, kieâm tu-soaïn

Söù quan (töø naêm 1473 trôû ñi). OÂng maát naêm 98 tuoåi.

Vaâng leänh vua Leâ Thaùnh Toân, oâng bieân soaïn saùch Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn Thö. Saùch hoaøn taát

naêm kyû hôïi (1479 Hoàng Ñöùc thöù möôøi), goàm 15 quyeån chia laøm hai phaàn: Ngoaïi kyû (5

quyeån) cheùp töø ñôì Hoàng Baøng ñeán khi heát noäi thuoäc nöôùc Taøu (naêm 938) vaø Baûn kyû (10

quyeån) cheùp töø ñôøi Ngoâ Quyeàn ñeán khi vua Leâ Thaùi Toå leân ngoâi (1428).

Nguyeãn Bính teân thaät laø Nguyeãn Troïng Bính, sau ñoåi thaønh Nguyeãn Bính Thuyeát, sinh taïi

laøng Thieän Vònh, huyeän Vuï Baûn, tænh Nam Ñònh (nay laø Nam Haø, mieàn Baéc).

Baét ñaàu laøm thô töø naêm 13 tuoåi, vaø ñeán naêm 22 tuoåi oâng ñaõ laøm treân moät ngaøn baøi thô,

nhöng maõi ñeán khoaûng naêm 1935-36 oâng chính thöùc böôùc vaøo thi ñaøn. Naêm 1937 oâng ñöôïc

taëng giaûi khuyeán khích veà thô cuûa Töï Löïc Vaên Ñoaøn vôùi taäp thô Taâm Hoàn Toâi.

Caùc thi baûn ñöôïc xuaát baûn goàm coù:

- Lôõ Böôùc Sang Ngang, 1940, Leâ Cöôøng, Haø Noäi;- Taâm Hoàn Toâi, 1940, Leâ Cöôøng, Haø Noäi;- Moät

Nghìn Cöûa Soå, 1941,- Ngöôøi Con Gaùi ÔÛ Laàu Hoa, 1942, - Möôøi Hai Beán Nöôùc, 1942, - Maây

Taàn, 1942, - Boùng Giai Nhaân – Truyeän Tyø Baø, 1944, truyeän thô, - Höông Coá Nhaân, 1941, AÙ

Chaâu, Haø Noäi,- Boùng Giai Nhaân, kòch thô.

Ngoaøi ra oâng coøn moät taùc phaåm dang dôû coù nhan ñeà laø Thaïch Xöông Boà, teân moät loaïi laù maø

nöõ só Moäng Tuyeát duøng ñeå naáu ñeå taém goäi vaøo tieát Ñoan Ngoï.


231

Thôøi tieàn chieán, teân tuoåi Nguyeãn Bính ñöôïc öa chuoäng qua nhöõng baøi thô coù saéc thaùi mang

naëng noãi buoàn haàu nhö baát taän vaø aâm ñieäu nheï nhaøng, man maùc, tieác thöông cuûa chia ly,

ngaên caùch, ....

Nguyeãn Ñoång Chi sanh ôû Phan Thieát (coù saùch noùi ôû xaõ Ích Haäu, huyeän Can Loäc, tænh Haø

Tónh?). OÂng ñaõ boû coâng nghieân cöùu tìm toøi vaø trôû thaønh moät trong nhöõng nhaø bieân khaûo noåi

tieáng cuûa Vieät Nam.

Nhöõng taùc phaåm cuûa oâng goàm coù:

- Kho Saùch Baïn Treû, 1932, truyeän thieáu nhi 5 taäp, Vinh

- Yeâu Ñôøi, 1935, truyeän, laáy teân taùc giaû laø Nguyeãn Traàn Ai, Vinh

- Moïi Kon-Tum, 1937, saùch nghieân cöùu daân toäc hoïc, vieát chung vôùi Nguyeãn Kinh Chi, Hueá

- Tuùp Leàu Naùt, 1937, phoùng söï, kyù teân Nguyeãn Traàn Ai, Vinh

- Vieät Nam Coå Vaên Hoïc Sö û, 1942, quyeån 1, Haø Noäi; taùi baûn 1970 vaø 1993 taïi Saøigoøn

- Haùt Daëm Ngheä Tónh, 1943, Haø Noäi; 1962-63 ra 3 taäp (taäp 1 nghieân cöùu, taäp 2 vaø 3 söu taàm

cuøng vôùi Ninh Vieát Giao), Haø Noäi

- Ñaøo Duy Töø, 1943, ñöôïc taëng giaûi thöôûng Hoïc Hoäi Alexandre de Rhodes, chöa in, maát baûn

thaûo

- Phaïm Hoàng Thaùi, 1945, Haø Noäi, vôùi buùt hieäu Baïch Haøo

- Löôïc Söû Caùc Cuoäc Caùch Maïng Theá Giôùi, 1946, 3 taäp, vôùi buùt hieäu Baïch Haøo

- Gaëp Laïi Moät Ngöôøi Baïn Nhoû, 1949, truyeän, Haø Noäi, taùi baûn 1985

- Löôïc Khaûo veà Thaàn Thoaïi Vieät Nam, 1956, Haø Noäi, taùi baûn naêm 1957

- Sô Thaûo Lòch Söû Vaên Hoïc Vieät Nam, 1957 – 1960, 5 taäp, Haø Noäi, taùi baûn nhieàu laàn

- Kho Taøng Truyeän Coå Vieät Nam, 1957 – 1982, 5 taäp, Haø Noäi, taùi baûn nhieàu laàn

- Nguyeãn Traõi, Nhaø Vaên Hoïc vaø Chính Trò Thieân Taøi, 1958, Haø Noäi, vieát chung vôùi Mai

Haïnh, Leâ Troïng Khaùnh

- Veø Ngheä Tónh, 1965, Haø Noäi

- Phöông Phaùp Söu Taàm Vaên Hoïc Daân Gian ôû Noâng Thoân, 1969, Haø Noäi, vieát cuøng vôùi Cao

Huy Ñænh vaø Ñaëng Nghieâm Vaïn

- Thö Muïc vaø Saùch Daãn Taäp San Vaên Söû Ñiaï vaø Taïp chí Nghieân Cöùu Lòch Söû, 1973, Haø Noäi

- Thôøi Ñaïi Huøng Vöông, 1973, Haø Noäi, cuøng vôùi nhieàu taùc giaû khaùc

- Chieán Thaéng Raïch Gaàm, Xoaøi Muùt, 1977, Saøigoøn

- Nguyeãn Traõi, Khí Phaùch vaø Tinh Hoa Daân Toäc, 1980, Haø Noäi, vieát chung vôùi nhieàu taùc giaû

- Vaên Hoïc Vieät Nam Treân Nhöõng Chaëng Ñöôøng Choáng Phong Kieán Trung Quoác, 1982, Haø

Noäi, vieát chung vôùi nhieàu taùc giaû

- Loï Nöôùc Thaàn, 1983, Saøigoøn

- Ca dao Ngheä Tónh, 1985, Vinh, vieát chung vôùi Ninh Vieát Giaùo

- Vaên Hoïc Daân Gian Söu Taàm ÔÛ Ích Chaâu, 1962 – 1969, 5 taäp, vieát chung vôùi Ñoaøn Thò

Tònh, chöa in

- Lòch Söû Phong Traøo Noâng Daân Thôøi Trung Ñaïi, 1969, chöa in

- Goùp Phaàn Tìm Hieåu Phong Traøo Noâng Daân Trong Lòch Söû Xaõ Hoäi Phong Kieán, 1973, chöa in

- Ñiaï Chí Vaên Hoaù Daân Gian Ngheä Tónh, 1982 – 1983, chöa in

- Töø Ñieån Thö Tòch Haùn Noâm, 1982, chöa in.

Laø moät danh só thôøi Leâ maït, taùc giaû truyeän thô Cung Oaùn Ngaâm Khuùc. OÂng ngöôøi xaõ

Lieãu Ngaïn, huyeän Sieâu Loaïi (töùc Thuaän Thaønh), Baéc Ninh, mieàn Baéc hieän nay.


232

Naêm 19 tuoåi oâng ñöôïic sung chöùc hieäu uyù, sau coù coâng ñaùnh giaëc ñöôïc thaêng leân

chæ uyù ñoàng tri vaø phong töôùc oân nhö haàu.

Taùnh tình oâng khoaùng ñaït vaø hôn ngöôøi ôû choã oâng sinh ra trong gia ñình quyeàn quí

nhöng khoâng ham coâng danh maø chæ muoán tieâu dao, nghieân cöùu ñaïo lyù vaø baøn luaän

thô vaên.

OÂng thích ca, töø vaø coù soaïn hai boä phoå vaøo nhaïc: Sôn Trung Am vaø Sôù Töø Ñieäu.

Ngoaøi ra oâng coøn laøm thô chöõ Nho: Tieàn Haäu Thi Taäp, vaø thô chöõ Noâm: Thi Hoà Thi

Taäp vaø Töø Trai Taäp.

Ñaùng keå nhaát laø khuùc Cung Oaùn Ngaâm goàm 356 caâu vieát theo theå song thaát luïc baùt,

ñaõ ñöa teân tuoåi oâng leân ñòa vò vöõng vaøng trong neàn vaên hoïc nöôùc nhaø.

Nguyeãn Khaéc Hieáu coù bieät hieäu laø Taûn Ñaø, moät thi só caän ñaïi vôùi loái thô nheï nhaøng vaø tö

töôûng phoùng khoaùng, töï do. OÂng sinh taïi xaõ Kheâ Thöôïng, huyeän Baát Baït, tænh Sôn Taây,

mieàn Baéc; con oâng Nguyeãn Danh Keá, moät ngöôøi gioûi thô vaên döôùi thôøi vua Töï Ñöùc.

OÂng theo Nho hoïc nhöng thi maõi khoâng ñaäu, neân sau laàn thi rôùt cuoái cuøng, oâng baét ñaàu vieát

quoác vaên, laøm chuû buùt tôø Höõu Thanh Taïp Chí naêm 1921, sau ñoù chuû tröông tôø An Nam Taïp

Chí naêm 1921 nhöng bò ñình baûn naêm 1933.

Ngheà baùo khoâng ñuû soáng, oâng xoay qua laøm ngheà boùi toaùn cho ñeán khi qua ñôøi, naêm 1939

ôû tuoåi 52.

Taùc phaåm cuûa oâng goàm coù:

a) Thô: Khoái Tình Con 1, 2, vaø 3, Giaác Moäng Con 1, 2, Giaác Moäng Lôùn, Thaàn Tieàn, Theà

Non Nöôùc

b) Tieåu thuyeát: Traàn Ai Tri Kyû

c) Luaän thuyeát: Khoái Tình

d) Saùch giaùo khoa: Leân Saùu, Leân Taùm, Ñaøi Göông, Quoác Söû Huaán Moâng

e) Dòch thuaät: Ñaïi Hoïc, Kinh Thi, Ñaøn Baø Taøu, Lieâu Trai Chí Dò

Nguyeãn Vaên Haàu hieäu laø Buùt Traïch taïi Bình Phöôùc Xuaân, tænh An Giang. OÂng thích laøm thô,

vieát truyeän ngaén, nhöng phaàn lôùn taâm huyeát cuûa oâng chuyeân chuù vaøo vieäc khaûo cöùu veà vaên

hoïc, lòch söû mieàn Nam.

Taùc phaåm cuûa oâng ñaõ xuaát baûn goàm:

Tieáng Quyeân, (1953, thô), Chính Quaân Yeáu Löôïc (1955), Thaát Sôn Maàu Nhieäm (1956), Cuoäc

Khôûi Nghóa Baûy Thöa (1956), Vieät Söû Kinh Nghieäm (1957), Vieät Nam Tam Giaùo Söû Ñaïi Cöông

(1957) Nhöõng Loãi Thoâng Thöôøng Trong Thuaät Vieát Vaên (1960), Chí só Nguyeãn Quang Dieäu

(1963)

Nhaát Linh teân thaät laø Nguyeãn Töôøng Tam, sinh taïi Caåm Giaøng, tænh Haûi Döông, nguyeân

quaùn laøng Caåm Phoâ, phuû Ñieän Baøn, tænh Quaûng Nam (nay laø Caåm Phoâ, Hoäi An, Quaûng

Nam). OÂng chuû tröông baùo Phong Hoaù (1932-37), baùo Ngaøy Nay (1935-40), giai phaåm Vaên

Hoaù Ngaøy Nay (1959. ?), saùng laäp nhaø xuaát baûn Ñôøi Nay vaø Töï Löïc Vaên Ñoaøn.

Nhaát Linh thöôøng ñöa ra nhöõng caùi loãi thôøi trong cuoäc soáng gia ñình hay xaõ hoäi, vaø ñöa ra

nhöõng giaûi phaùp söûa ñoåi cho phuø hôïp vôùi neáp soáng môùi. Nhöõng nhaän xeùt cuûa oâng veà hai

laõnh vöïc naøy raát teá nhò, caâu vaên oâng vieát raát chaûi chuoát, trong saùng.


233

Caùc taùc phaåm cuûa oâng goàm coù:

a) Truyeän daøi:

Nho Phong, Gaùnh Haøng Hoa (vieát chung vôùi Khaùi Höng), Ñoaïn Tuyeät, Laïnh Luøng, Ñoâi Baïn,

Böôùm Traéng, Gioøng Soâng Thanh Thuyû

b) Truyeän ngaén:

Anh Phaûi Soáng (vieát chung vôùi Khaùi Höng), Toái Taêm, Hai Buoåi Chieàu Vaøng, Ñi Taây

Phan Keá Bính coù buùt hieäu laø Böu Vaên, ngöôøi laøng Thuî Khueâ, huyeän Hoaøn Long, tænh Haø

Ñoâng, mieàn Baéc, ñoå cöû nhaân Haùn hoïc naêm 1906.

Phan Keá Bính laø nhaø baùo tieân phong cuûa nöôùc ta, töøng laøm vieäc cho caùc tôø Ñaêng Coå Tuøng

Baùo, Trung Baéc Taân Vaên vaø Hoïc Baùo.

OÂng coù nhöõng vaên phaåm nhö sau:

a) Tröôùc taùc: Nam Haûi dò nhaân lieät truyeän, Höng Ñaïo Ñaïi Vöông truyeän (1909), Vieät Haùn

Vaên Khaûo (1918), Vieät Nam Phong Tuïc (1915).

b) Dòch thuaät: Tam Quoác chí (1907), Ñaïi Nam Ñieån leä toaùt-yeáu (1915), Ñaïi Nam Nhaát Thoáng

Chí (1916), Ñaïi Nam lieät truyeän tieàn bieân (1918) Ñaïi Nam lieät truyeän chính bieân (1919), Maëc

Löõ, Coå Vaên, Chieán Quoác, vaø Tình Söû.

Thanh Tònh teân thaät laø Traàn Vaên Ninh, sanh taïi laøng Döông Noä, tænh Thöøa Thieân. Tröôùc theo

hoïc tröôøng Ñoâng Ba, sau leân tröôøng Pellerin (Hueá). Sau khi ñoã Thaønh chung, oâng daïy tö taïi

Hueá.

OÂng töøng vieát cho caùc baùo Phong Hoaù, Ngaøy Nay, Tinh Hoa, Haø Noäi Baùo, Tieåu Thuyeát Thöù

Naêm.

Naêm 1936 oâng xuaát baûn taäp thô ñaàu tay Haän Chieán Tröôøng goàm nhöõng baøi thô maùu haän.

Ngoaøi thi taøi, Thanh Tònh coøn laø caây buùt vieát truyeän ngaén vaø tieåu thuyeát. Nhöõng taùc phaåm

oâng coù laø:

- Queâ Meï, 1941, thuoäc khuynh höôùng hoàn queâ, Ñôøi Nay, Haø Noäi

- Chuù Toâi, khuynh höôùng hoaït keâ;

- Ra Laøng, khuynh höôùng phong tuïc;

- Ngaäm Ngaõi Tìm Vaøng, 1941, truyeän kyù, Taân Vaên, Haø Noäi;

- Haøi Coát cuûa Anh Em Taây Sôn Hieän ÔÛ Ñaâu? 1936, khaûo cöùu, Haø Noäi Baùo;

- Beán Nöùa, - Queâ Baïn, - Tình Trong Caâu Haùt,

Thanh Tònh laø ngöôøi ñöôïc giaûi nhaát ñoàng haïng vôùi thi só Phaïm Ñình Baùch trong cuoäc thi thô

thaùng hai, soá 5 ngaøy 5 thaùng 2 naêm 1936 do Haø Noäi Baùo toå chöùc.

Sau naêm 1945, oâng vieát taäp thô Söùc Moà Hoâi, taäp truyeän ngaén Nhöõng Gioït Nöôùc Bieån – 1954,

Thô ca tuyeån taäp, 1980.

OÂng maát ngaøy 17 thaùng 7 naêm 1988.

Theá Löõ teân thaät laø Nguyeãn Thöù Leã, buùt hieäu thöù hai laø Leâ Ta. Theo Hoaøi Thanh vaø Hoaøi

Chaân trong Thi Nhaân Vieät Nam thì oâng sinh taïi Thaùi Haø aáp, Haø Noäi, nhöng theo baùo Phong

Hoaù noùi chính Theá Löõ cho bieát oâng sinh taïi Laïng Sôn vaø ôû ñoù cho ñeán naêm 11 tuoåi môùi

xuoáng Haûi Phoøng. OÂng hoïc ban Thaønh chung nhöng chæ ñöôïc ba naêm thì boû sang hoïc

tröôøng Myõ Thuaät vaø roài cuõng boû cuoäc luoân thôøi gian ngaên sau ñoù ñeå böôùc vaøo laøng vaên.


234

OÂng gia nhaäp nhoùm Töï Löïc Vaên Ñoaøn vôùi Nhaát Linh, Khaùi Höng, Thaïch Lam, Hoaøng Ñaïo,

Xuaân Dieäu vaø Tuù Môõ (töùc Hoà Troïng Hieáu).

OÂng töøng coäng taùc vôùi caùc baùo: Phong Hoaù, Ngaøy Nay, vaø Tinh Hoa.

Veà thô Theá Löõ coù thi phaåm Maáy Vaàn Thô, do Ñôøi Nay xuaát baûn naêm 1935 taïi Haø Noäi. Naêm

1941 thi phaåm naøy ñöôïc taùi baûn vôùi teân laø Maáy Vaàn Thô Taäp Môùi.

Ngoaøi thô ra, oâng coøn vieát tieåu thuyeát ñöôøng röøng, trinh thaùm, truyeän kinh dò:

- Vaøng Vaø Maùu, 1934,

- Beân Ñöôøng Thieân Loâi, 1936, - Mai Höông vaø Leâ Phong, 1937, - Goùi Thuoác La ù, 1940, - Gioù

Traêng Ngaøn, 1941, - Traïi Boà Tuøng Linh, 1941, - Ba Hoài Kinh Dò, - Con Quyû Truyeàn Kieáp, vaø -

Ñoøn Heïn.

Traàn Ngoïc Anh sinh taïi laøng La Nang, quaän Ñieän Baøn, tænh Quaûng Nam, toát nghieäp cöû nhaân

vaên chöông Phaùp, coù taøi laøm thô, nhöng ña soá thô cuûa oâng laø thô ñaïo OÂng coù moät tuyeån taäp

thô ñaïo treân hai traêm baøi noùi veà tö duy con ngöôøi vaø tu taäp hueä caên. OÂng chuyeân vieát saùch

bieân khaûo veà ñaïo Phaät vaø dòch kinh Phaät töø Haùn sang Vieät vaø Phaùp.

Quyeån thô Vieät Nam Löôïc Söû Dieãn Ca laø thi phaåm duy nhaát xuaát baûn naêm 1955. Ñaây laø

moät trong nhöõng quyeån söû thi tuy ngaén nhöng khaù suùc tích.

Suoát trong khoaûng thôøi gian töø naêm 1937, treân thi ñaøn Vieät Nam ñoät nhieân xuaát hieän moät

thi nhaân laøm chaán ñoäng dö luaän cho ñeán ba möôi naêm sau. TT Kh xuaát hieän moät laàn roài

bieät taêm bieät tích, ñeå laïi boán baøi thô tình raát laâm li, chöùa ñöïng noãi nieàm u uaån cuûa moät coâ

gaùi ñang tuoåi xuaân thì chan chöùa tình yeâu vôùi moät chaøng ngheä só nhöng vì söï khaét khe cuûa

neà neáp cuõ, naøng phaûi xa caùch ngöôøi yeâu ñeå ñi laáy choàng, moät oâng giaø. Moäng ñeïp dôû dang,

naøng möôïn maáy gioøng thô thoåt leân nhöõng tieáng keâu ai oaùn, bi thöông.

TT Kh laø ai? Cho ñeán baây giôø, töùc laø gaàn baûy möôi naêm qua, chöa ai traû lôøi ñöôïc. Trong

Vieät Nam Thi Vaên Tieàn Chieán cuûa Nguyeãn Taán Long coù nhieàu giai thoaïi veà taùc giaû naøy.

Vuõ Troïng Phuïng nguyeân quaùn laøng Haûo, huyeän Myõ Haøo, tænh Höng Yeân (nay thuoäc Haûi

Höng) nhöng sanh taïi Haø Noäi.

Töø thuôû nhoû Vuõ Troïng Phuïng ñaõ coù naêng khieáu ngheä thuaät, gioûi veõ, bieát ñaùnh ñaøn

nguyeät, soaïn tuoàng caûi löông vaø laøm thô. Naêm 16 tuoåi thi vaøo tröôøng sö phaïm khoâng thaønh

neân phaûi tìm vieäc laøm tö: thö kyù ñaùnh maùy, ñöôïc hai naêm thì thaát nghieäp vì toäi duøng giôø

coâng ñaùnh maùy baûn thaûo rieâng vaø vì aûnh höôûng cuoäc khuûng hoaûng kinh teá 1929-33. Töø ñoù

oâng chuyeân veà vieát laùch.

Töø 1930 ñeán 1939 oâng vieát cho caùc baùo Haø Thaønh, Ngoï Baùo, Nhaät Taân, Haûi Phoøng tuaàn

baùo, Taân Thieáu Nieân, Coâng Daân, Tieåu Thuyeát Thöù Baûy, Haø Noäi Baùo, Töông Lai, Tieåu Thuyeát

Thöù Naêm, Soâng Höông, Ñoâng Döông taïp chí, Thôøi Vuï, Tao Ñaøn taïp chí, ...

Caùc taùc phaåm cuûa oâng goàm coù:

a) Phoùng söï:

Caïm Baãy Ngöôøi (1933), Kyõ Ngheä Laáy Taây (1934), Daân Bieåu vaø Daân bieåu (1935), Côm Thaày

Côm Coâ (1936), Luïc Xì (1937), Moät Huyeän AÊn Teát (1938)

b) Tieåu thuyeát:

Döùt Tình (1934), Gioâng Toá (1936), Soá Ñoû (1936), Vôõ Ñeâ (1936), Laøm Ñó (1936), Laáy Nhau Vì


235

Tình (1937), Quyù Phaùi (1937 – ñaêng dôû dang treân Ñoâng Döông Taïp Chí), Truùng Soá Ñoäc Ñaéc

(1938), Ngöôøi Tuø Ñöôïc Tha (? – di caûo)

c) Truyeän ngaén:

Cuoäc Vui Coù Ít vaø Hai Hoäp Xì Ga ø (1933), Sö Cuï Trieát Lyù (1935), Lôõ Lôøi, Teát AÊn Maøy, Hoà Xeâ Líu

Hoà Líu Xeâ Xaøng, Con Ngöôøi Ñieâu Traù (1936), Caùi Ghen Ñaøn OÂng, Loøng Töï AÙi, Ñi Saên Khi,

Ngöôøi Coù Quyeàn, Maùu Meâ, Laáy Vôï Xaáu, Moät Con Choù Hay Chim Chuoät, Caùi Cheát Bí Maät Cuûa

Ngöôøi Truùng Soá Ñoäc Ñaéc (1937), Töø Lyù Thuyeát Ñeán Thöïc Haønh, Moät Ñoàng Baïc. Ñôøi Laø Moät

Cuoäc Chieán Ñaáu (1939), Ñoaïn Tuyeät (di caûo), Göông Toáng Tieàn (?)

d) Kòch:

Khoâng Moät Tieáng Vang (1931), Taøi Töû (1934), Hoäi Nghò Ñuaø Nhaû (1938), Phaân Bua (1939),

Teát Cuï Coá (di caûo)

e) Dòch thuaät:

- Gieát Meï, 1936, (nguyeân taùc Lucreøre Borgia cuûa Victor Hugo)

- Tröôùc Giôø Leân Maùy Cheùm (nguyeân taùc Le Dernier Jour d’un Condamneù cuûa Victor Hugo).

Vuõ Hoaøng Chöông sanh taïi Nam Ñònh, mieàn Baéc. Naêm 1930, Vuõ Hoaøng Chöông theo hoïc

ban trung hoïc Phaùp Albert Sarraut taïi Haø Noäi. OÂng coù taøi laøm thô, vieát kòch.

OÂng vieát cho caùc taïp chí vaên hoïc nhö Phoå Thoâng, Buùt Hoa, Nguyeät San, Ñaïi Töø Bi, ...

Nhöõng taùc phaåm cuûa oâng goàm:

- Thô Say, 1940, Coâng Löïc, Haø Noäi

- Vaân Muoäi, 1942, kòch, ñöôïc trinh dieãn laàn ñaàu tieân taïi Nhaø Haùt Lôùn, Haø Noäi

- Tröông Chi, 1944, 3 kòch thô ngaén laø Tröông Chi, Vaân Muoäi vaø Hoàng Ñieäp

- Taâm Söï Keû Sang Taàn, 1951, kòch, trình dieãn taïi saân khaáu Hoa Quyønh kòch xaõ

- Röøng Phong, 1954, thi phaåm, Phaïm Vaên Töôi, Saøigoøn; - Hoa Ñaêng, 1959, Vaên Höõu AÙ Chaâu,

- Maây, vaø Caûm Thoâng, 1960, taùc giaû töï xuaát baûn; taùi baûn taäp Thô Say; - Taâm Tình Ngöôøi Ñeïp,

1961,

- Trôøi Moät Phöông, 1962, - Thi Tuyeån Vuõ Hoaøng Chöông, 1963, Nguyeãn Khang, Saøigoøn; - Löûa

Töø Bi, 1963, Thanh Taêng, Saøigoøn; - AÙnh Traêng Ñaïo Ly ù, 1966, Tuyeân Uyù Phaät Giaùo, Saøigoøn

- Buùt Nôû Hoa Ñaøm, 1967, Vaïn Haïnh, Saøigoøn; - Noái Löûa Töø Bi (thô) vaø Caønh Hoa Traéng Moäng

(goàm 59 baøi nhieàu theå loaïi) nhöng hai taùc phaåm cuoái naøy chöa ñöôïc xuaát baûn.

Vuõ Ñình Lieân sinh taïi Haø Noäi. Thuôû nhoû oâng theo hoïc tröôøng Baûo Hoä, sau ñoù leân hoïc

tröôøng Luaät. OÂng töøng laøm quaûn nhieäm cho baùo Tinh Hoa, töøng chuû tröông taäp san Revue

Peùdagogique, vaø laøm tham taù taïi Sôû Thöông Chính Haø Noäi.

Thô Vuõ Ñình Lieân ñaêng raûi raùc treân caùc baùo Loa, Tinh Hoa, Phong Hoaù, Phuï Nöõ Thôì Ñaøm.

Tuy nhieân oâng töø giaõ thi ñaøn raát sôùm vaø chæ ñeå laïi moät soá thi phaåm khieâm toán nhöng raát coù giaù

trò. Trong caùc baøi thô cuûa Vuõ Ñình Lieân, baøi OÂng Ñoà laø xuaát saéc nhaát.

Sau naêm 1954 oâng ñaõ in Ñoâi Maét (thô, 1957), Sô Thaûo Lòch Söû Vaên Hoïc Vieät Nam (thuoäc loaïi

nghieân cöùu, 1957) vaø Nguyeãn Ñình Chieåu (nghieân cöùu, 1958)


236

BB-- ÑÑiieeåånn TTíícchh

Haäu quaû cuûa moät ngaøn naêm bò ngöôøi Haùn ñoâ hoä laø ngöôøi Vieät chòu aûnh höôûng veà

phong tuïc, taäp quaùn, vaø nhaát laø ngoân ngöõ. Theo thoáng keâ sô khôûi, gaàn baûy möôi phaàn

traêm caùc töø-ngöõ trong kho taøng töï-vöïng tieáng Vieät laø goác Haùn, thöôøng ñöôïc goò taét laø töø

Haùn-Vieät. Trong soá töø goác Haùn naøy coù raát nhieàu (töùc söï tích ngaøy xöa ñöôïc

duøng laøm chuaån möïc cho moät yù nghóa roäng lôùn do moät hay hai tieáng gheùp laïi thaønh,

coøn gọi laø ñieån coá).

Döôùi ñaây laø moät soá caùc ñieån tích ñöôïc neâu trong saùch naøy.

Hieäp Phoá laø moät thò traán ñiïa ñaàu cuûa tænh Quaûng Ñoâng. Töông

truyeàn raèng nôi ñaây töøng ñöôïc phoàn thònh laø nhôø soá löôïng ngoïc trai raát lôùn tìm ñöôïc

moãi naêm. Theá nhöng vì söï ñoäc aùc cuûa quan tri phuû ñöông thôøi neân loaøi trai cho ngoïc

boãng döng bieán maát. Daân oaùn giaän quan tri phuû taøn baïo khoâng buùt naøo keå xieát. Tieáng

oaùn hôøn ñeán tai vua. Nhaø vua beøn caùch chöùc vieân tri phuû aùc ñoäc ñoù vaø cöû moät vieân

quan nhaân töø ñoä löôïng ñeán thay. Vaäy laø boãng döng loaïi trai cho ngoïc khoâng bieát töø ñaâu

keùo veà trôû laïi, coøn nhieàu hôn tröôùc kia. Söï tích naøy ngaøy sau ñöôïc söû duïng ñeå noùi veà

caùi gì ñoù ñaõ maát ñi roài, nay kieám laïi ñöôïc.

Tích naøy do boán chöõ phöôïng caàu kyø hoaøng – con chim phöôïng troáng tìm

con chim phöôïng maùi, töùc con hoaøng moät khuùc nhaïc do danh-caàm Tö Maõ Töông Nhö,

ngöôøi ñôøi Haùn beân Taøu, daïo leân coát ñeå Traùc Vaên Quaân laø moät thieáu phuï goaù choàng

nghe. Vaên Quaân bò loâi cuoán bôûi khuùc nhaïc ñoù maø boû nhaø theo Töông Nhö. Noùi goïn laø

caàu hoaøng. Sau naøy trong taùc phaåm Bích Caâu Kyø Ngoä cuûa baø Ñoaøn Thò Ñieåm coù hai caâu

nhö sau:

Caàu Hoaøng tay löïa neân vaàn

Töông Nhö loøng aáy, Vaên Quaân loøng naøy.

Tích naøy xaûy ra vaøo ñôøi nhaø Ñöôøng beân Taøu (khoaûng töø naêm 628 –

683). Luùc baáy giôø Vieät Nam vaãn coøn goïi laø Giao Chaâu, cho ñeán naêm 768 thì ñoåi thaønh

An Nam Ñoâ Hoä phuû.

Naøng con gaùi teân Döông Quyù Phi ñöôïc tuyeån vaøo cung haàu vua. Khi môùi vaøo

cung ngöôøi naøy coù tính hay ghen neân bò Ñöôøng Minh Hoaøng cho giam loûng vaøo moät

nôi. Veà sau nhaø vua nhôù quaù beøn saí Cao löïc só thay maët mình ñeán thaêm. Döông Quyù

Phi caét toùc nhôø Cao löïc só ñem veà daâng leân vua. Khi vua troâng thaáy loïn toùc, laáy laøm

thöông xoùt maø tha toäi cho naøng vaø cho pheùp trôû veà cung.

Ñoaøn Phuù Töù trong Xuaân Nhaõ Thi Taäp coù baøi thô Maøu Thôøi Gian noùi leân caùch

baøy toû moái tình maø Döông Quyù Phi muoán baøy toû cuøng nhaø vua. Ngaøy xöa caét toùc laø moät

cöû chæ raát trang troïng chæ coù tröôøng hôïp naøo quyeát lieät môùi laøm. Ñoaøn Phuù Töù coù maáy

caâu thô:

Toùc maây moät moùn chieác dao vaøng

Nghìn truøng e leä phuïng quaân vöông


237

Thaønh ngöõ naøy goàm coù hai phaàn gheùp vaoø nhau: keát coû vaø ngaäm

vaønh. Vaøo ñôøi nhaø Ñöôøng coù ngöôøi teân Nguî Thu. Luùc laâm chung laïi khoâng muoán

ngöôøi vôï thöù xinh ñeïp cuûa oâng ôû laïi treân döông theá, Nguî Thu beøn ra leänh cho con laø

Nguî Khoa phaûi choân soáng baø ta trong cuøng quan taøi vôùi oâng. Khoa thaáy quaù baát nhaãn

neân khoâng chòu laøm theo lôøi cha. Haønh ñoäng naøy khieán baø keá maãu cuûa Khoa caûm kích.

Veà sau Khoa tröôûng thaønh vaø tham gia vieäc quaân. Trong moät traän giao tranh vôùi

ñòch thuû teân Ñoã Hôïi, Khoa thaáy treân baõi chieán tröôøng coû bò keát laïi thaønh nhöõng caùi baãy

giaêng laøm vöôùng chaân ngöïa cuûa quaân Ñoã Hôïi. Nhôø vaäy Nguî Khoa ñaùnh tan ñöôïc keû

thuø. Trong ñeâm chieán thaéng, Nguî Khoa naèm mô thaáy hoàn cha cuûa baø vôï thöù cuûa cha

mình hieän ra vaø caûm ôn veà chuyeän ngaøy tröôùc ñaõ tha cheát cho con gaùi oâng ta. Ñeå traû

caùi ôn xöa oâng ñaõ keát coû ñeå giuùp Khoa thaéng traän. Ñoù laø tích veà “keát coû”.

Coøn tích veà “ngaäm vaønh” thì vaøo ñôøi nhaø Haùn coù ngöôøi teân Döông Baùo nhìn thaáy

con chim dieàu haâu taán coâng con chim vaøng anh. Vì söùc yeáu, nhoû con neân chim vaøng

anh bò thöông vaø rôi xuoáng ñaát. Döông Baùo thaáy vaäy lieàn nhaët chim leân vaø ñem veà

chaêm soùc veát thöông cho ñeán khi noù ñöôïc laønh haún. Sau ñoù oâng thaû con chim bay ñi.

Nhôø loøng toát ñoù maø ngaøy sau Döông Baùo ñöôïc traû ôn.

Moät hoâm coù caäu beù maëc aùo vaøng ñem ñeán taëng cho oâng ta boán caùi voøng vaøng vaø

thöa raèng nhôø nhöõng voøng vaøng aáy maø Döông Baùo seõ ñöôïc haïnh phuùc troïn ñôøi. Thaät

vaäy, chaúng bao laâu sau, Döông Baùo trôû neân giaøu coù, tieáng laønh ñoàn khaép nôi.

Trong Kim Vaân Kieàu cuûa Nguyeãn Du coù hai caâu sau ñaây:

Daùm nhôø coát-nhuïc töû sinh

Coøn nhieàu keát coû ngaäm vaønh veà sau.

Theo Söû Kyù Tö Maõ Thieân, tích naøy döïa theo söû Taøu veà chaøng

Kinh Kha, ngöôøi nöôùc Veä, nhöng toå tieân voán ngöôøi Teà. Veà sau Kinh Kha laïi dôøi sang ôû

nöôùc Yeân, vaø ñöôïc ngöôøi nöôùc naøy goïi laø Khaùnh khanh. Baûn tính cuûa Kinh Kha raát hieàn

vaø khoâng thích tranh luaän, nhöng thích giao du vôùi nhöõng nhaân vaät coù uy theá.

Veà sau khi Taàn Thuyû Hoaøng aâm möu goàm thaâu taát caû caùc nöôùc veà moät moái ñeåø ñaët

neàn ñeá cheá treân toaøn coõi Trung Hoa. Trong soá caùc nöôùc muoán choáng laïi aâm möu naøy

coù nöôùc Yeân. Kinh Kha ñöôïc söï uyû thaùc cuûa Thaùi Töû Ñan neân laäp keá aùm saùt vua Taàn.

Möu khoâng thaønh Kinh Kha bò baêm naùt nhö töông vaø nöôùc Yeân sau ñoù bò Taàn ñaùnh baïi.

Trong ngoân ngöõ Vieät Nam khi duøng tích naøy thöôøng noùi: moät ñi khoâng trôû laïi nhö

Kinh Kha qua soâng Dòch.

Vaøo thôøi Haäu Chaâu, ñôøi Nguõ Quyù (khoaûng 907 – 955) taïi Hoà Nam vuøng

soâng Tieâu Töông coù gia ñình hoï Löông sanh haï moät con gaùi ñaët teân YÙ Nöông, taøi saéc

song toaøn. Trong nhaø coù moät nho sinh teân Lyù Sinh, veû ngöôøi thanh nhaõ ñeán ôû troï. Vì ôû

cuøng nhaø neân hai ngöôøi coù dòp gaëp nhau vaø tình yeâu naûy nôû. Cuoäc tình cuûa hai ngöôøi

ñeán tai oâng Löông. Lyù Sinh bò ñuoåi khoâng cho ôû nöõa. YÙ Nöông laáy laøm ñau khoå, beøn

göûi gaám taâm söï vaøo khuùc Tröôøng Töông Tö vaø göûi cho ngöôøi yeâu. Lyù Sinh baét ñöôïc baøi

thô, lieàn voäi vaõ ñeán khaån khoaûn vôùi cuï Löông. Khi ñoïc ñöôïc töông tö khuùc cuûa con gaùi,

oâng cuï quaù caûm ñoäng neân ñaønh chòu gaû naøng cho Lyù Sinh. Nguyeãn Du ñuùc keát noãi loøng

cuûa YÙ Nöông qua hai caâu trong Kieàu (365– 66):


238

Soâng Töông moät daõi noâng sôø,

Beân troâng ñaàu noï beân chôø cuoái kia.

Thôøi Haùn Vuõ Ñeá coù ngöôøi cung phi hoï Lyù nhan saéc xinh ñeïp neân ñöôïc vua

suûng aùi. Chaúng may Lyù cung phi bò baïo beänh vaø sau ñoù qua ñôøi trong luùc tuoåi coøn

xuaân. Tröôùc luùc laâm chung, Haùn Vuõ Ñeá muoán vaøo thaêm naøng bòt kín maët khoâng chòu

cho vua nhìn vì sôï raèng nhaø vua nhìn thaáy dung nhan tieàu tuî cuûa mình maø thaát voïng.

Naøng muoán caùi hình boùng xinh ñeïp ngaøy xöa cuûa naøng soáng maõi trong trí töôûng cuûa

nhaø vua thoâi.


239

Baøi ñieáu vaên cuûa George Graham Vest

Thö quyù vò boài thaåm vieân.

Ngöôøi baïn toát cuûa ai ñoù coù ñöôïc treân theá gian naøy moät ngaøy kia coù theå trôû maët vôùi

hoï vaø trôû thaønh keû thuø. Con caùi ñöôïc cha meï nuoâi döôõng baèng tình thöông yeâu voâ bôø

roài cuõng coù theå bò chuùng traû laïi baèng söï voâ ôn. Nhöõng ngöôøi thaân caän, gaàn guõi nhaát

maø chuùng ta nghó raèng coù theå giao phoù cuoäc ñôøi vaø haïnh phuùc cho hoï cuõng coù theå trôû

thaønh keû phuï baïc, phaûn boäi loøng tin töôûng vaø chung thuyû cuûa chuùng ta ñoái vôùi hoï. Tieàn

baïc chuùng ta coù seõ boû ñi vaøo luùc chuùng ta caàn noù nhaát. Danh döï chuùng ta cuõng coù theå

tieâu tan chæ vì moät phuùt haønh ñoäng daïi doät thieáu suy nghó. Nhöõng keû töøng tuøng phuïc,

suy toân chuùng ta khi chuùng ta thaønh coâng laïi laø nhöõng keû ñaàu tieân saün saøng neùm ñaù

vaøo maët chuùng ta khi chuùng ta sa cô lôõ vaän.

Treân theá gian ñaày vò kyû naøy, con ngöôøi chæ coøn laïi moät ngöôøi baïn hoaøn toaøn khoâng

vuï lôïi, moät ngöôøi baïn khoâng bao giôø boû rôi chuùng ta. Ngöôøi baïn aáy khoâng bao giôø traùo

trôû vaø toû ra voâ ôn vôùi chuùng ta. Ñoù laø con choù ta nuoâi trong nhaø. Con choù naøy luoân

luoân ôû beân caïnh chuùng ta – khi phuù quyù hay luùc baàn haøn, khi maïnh khoeû hay luùc oám

ñau. Noù nguû treân neàn ñaát laïnh leõo baát keå gioù laïnh buoát nhö caét ñöùt da, laøm raùch thòt

hoaëc baõo tuyeát choân vuøi thaân theå, noù vaãn cam chòu, mieãn laø ñöôïc keà caän beân chuû noù.

Noù lieám baøn tay chuùng ta duø chaúng coù chuùt gì ñeå aên. Noù taän tình lieám cho laønh veát

thöông cho chuû – thöù veát thöông do nhöõng va chaïm cuûa cuoäc ñôøi taøn nhaãn taïo ra. Con

choù ñoù canh giaác nguû cho chuû noù nhö ngöôøi lính canh giaác nguû cuûa moät oâng hoaøng,

maëc daàu chuû noù chæ laø moät gaõ aên maøy. Daãu cho chuùng ta coù taùn gia baïi saûn hay bò thaân

taøn ma daïi thì con choù vaãn moät möïc trung thaønh vôùi chuùng ta baèng thöù tình caûm voâ taän

noù ñaõ daønh cho chuùng ta chaúng khaùc naøo aùnh maët trôøi (maõi maõi saùng soi4). Neáu chaúng

may soá phaän chuùng ta bò cuoäc ñôøi xoâ ngaõ, ñaåy vaøo caûnh voâ gia cö, khoâng baø con thaân

thích, thì con choù chuùng ta nuoâi vaãn muoán laøm keû ñoàng haønh vôùi chuùng ta, vaø saün saøng

laøm keû baûo veä chuùng ta tröôùc nhöõng hieåm nguy hay nhöõng keû thuø.

Vaø cuoái cuøng, khi saân khaáu haï maøn vaø caùi vai cuûa maøn kòch chuùng ta đóng chaám

döùt, thaàn cheát ñeán keùo linh hoàn chuùng ta ñi vaø thaân xaùc chuùng ta vuøi saâu trong loøng

ñaát laïnh, khi aáy taát caû thaân baèng quyeán thuoäc phuûi tay ra veà sau khi neùm nhöõng cuïc

ñaát cuoái cuøng vaøo huyeät moä ñeå trôû laïi vôùi cuoäc soáng bình thöôøng cuûa hoï thì, beân naám

moà môùi ñaép, con choù vaãn taám loøng cao thöôïng aáy, duoãi hai chaân naèm guïc moõm xuoáng,

ñoâi maét tuy öôùt buoàn hoen leä vaãn môû to, thöùc tænh, trung thaønh vôùi chuùng ta moät caùch

chaân thaät, vôùi ngöôøi chuû khoâng coøn coù maët treân traàn gian nöõa.

Baøi naøy ñöôïc William Safire cuûa tôø New York Times

choïn laøm baøi dieãn vaên hay nhaát theá giôùi trong moät ngaøn naêm qua.

(Quyù vò muoán coù nguyeân vaên baøi dieãn vaên naøy haõy vaøo Website teân laø Bartlely.com GEORGE GRAHAM

VEST, “Eulogy on the Dog,” speech during lawsuit, 1870.—Congressional Record, October 16, 1914, vol.

51, Appendix, pp. 1235–36.

4 Dòch giaû töï yù theâm vaøo.


240

CC-- SSaaùùcchh TThhaamm KKhhaaûûoo

Baéc Phong, Quoác Vaên Toång Giaûng, Tuû Saùch Töï Hoïc, Saøigoøn, 1971

Buøi Ñöùc Tònh, Vaên Phaïm Vieät Nam, Nhaø Xuaát Baûn Phan Vaên Töôi, Saøigoøn, 1932

Chu Chæ Nhöôïc, Höông Vaên soá 3, thaùng 9 naêm 1998

Doaõn Quoác Syõ & Ñoaøn Quoác Böûu, Löôïc Khaûo veà Ngöõ Phaùp Vieät Nam, Tröôøng Sö Phaïm, Saøigoøn,

1970

Döông Ñöùc Nhöï, Dòch Vieät Anh, Saigon, 1970

Döông Quaûng Haøm, Vieät Nam Vaên Hoïc Söû Yeáu, Institut de L’Asie du Sud-Est, 1986

Ñaëng Chaán Lieâu vaø Leâ Khaû Keá, Töø Ñieån Vieät Anh, Nhaø xuaát baûn Khoa Hoïc Xaõ Hoäi, 1987

Ñinh Tieán Luyeän, Anh Em Kieán Vaøng, Tuû Saùch Côø Lau, San Jose, California, 1991

Ñoã Vaên Tuù, Giaûng Vaên Lôùp Ñeä Luïc, Vieät Nam Tu Thö, Saøigoøn, 1973

George F. Schultz, Vietnamese Legends, Charles E, Tutle Company, Rutland, Vermont & Tokyo,

Japan, 1968

Gustave Hue, Töø Ñieån Vieät-Hoa-Phaùp, Nhaø saùch Khai Trí, Saøigon, 1971

Hoaøng Pheâ, Leâ Anh Hieàn, Ñaøo Thaän, Töø Ñieån Chính Taû tieáng Vieät, Nhaø Xuaát Baûn Giaùo Duïc,

Saøigoøn, 1988

Huy Phöông, Nöôùc Myõ Laïnh Luøng, Höông Vaên, California, 2003

Huìønh Tònh Paulus Cuûa, Ñaïi Nam Quoác AÂm Töï Vò, Rey, Curiol Cie, Saøigoøn, 1896

John Walker, The Rhyming Dictionary of the English Language, E. P. Dutton and Co, New York,

1963

Kim Ñònh, Söù Ñieäp Troáng Ñoàng, An Vieät San Jose, 1999

Laurence Thompson, A Reference of Vietnamese Grammar, Hawaiian Press, 1993

Leâ Ngoïc Truï, Taàm Nguyeân Töï Ñieån Vieät Nam, nxb Tp HCM, 1993

Leâ Ngoïc Truï, Vieät Ngöõ Chính Taû Töï Vò, Ñaïi Nam taùi baûn taïi Hoa Kyø, 1996

Leâ Thò Thanh Hoaø, Töø Ñieån Vaên Hoaù Vieät Nam, nxb Vaên Hoaù – Thoâng Tin, 1993

Leâ Trí Vieãn, Ñaëng Ñöùc Sieâu, Nguyeãn Ngoïc San vaø Ñaëng Chí Huyeàn, Cô Sôû Ngöõ Vaên Haùn Noâm,

Nhaø xuaât baûn Giaùo Duïc, 1986

Leâ Vaên Lyù, Sô Thaûo Ngöõ Phaùp Vieät Nam, Trung Taâm Hoïc Lieäu Boä Giaùo Duïc, Saøigoøn, 1968

Lyù Laïc Nghò & Jim Waters, Tìm Veà Coäi Nguoàn Chöõ Haùn, nxb Theá Giôùi, Haø Noäi 1998

Nam Cao, Truyeän Ngaén Tuyeån Choïn, Nhaø Xuaát Baûn Vaên Hoïc, 1995, Haø Noäi

Ngoâ Só Lieân, Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn Thö, Nhaø xuaát baûn Khoa Hoïc Xaõ Hoäi, 1998, Haø Noäi

Nguyeãn Huyeàn Anh, Vieät Nam Danh Nhaân Töø Ñieån, Cô sôû Xuaát baûn Zieleks, 1990, Texas

Nguyeãn Kim Thaûn, Nghieân Cöùu veà Ngöõ Phaùp Tieáng Vieät, Nhaø Xuaát Baûn Giaùo Duïc, Saøigoøn, 1997

Nguyeãn Nhö YÙ, Nguyeãn Vaên Khang, Nguyeãn Xuaân Thaønh, Töø Ñieån Thaønh Ngöõ Tieáng Vieät, nxb

Vaên Hoaù, Haø Noäi, 1993

Nguyeãn Ñoång Chi, Kho Taøng Truyeän Coå Tích Vieät Nam, Vieän Vaên Hoïc, 1993, Saøigon

Nguyeãn Ñöôïc & Trung Haûi, Soå Tay Ñòa Danh Vieät Nam, nxb Giaùo Duïc, Haø Noäi &Saigon, 1998

Nguyeãn Taán Long, Vieät Nam Thi Vaên Tieàn Chieán, baûn in môùi cuûa Nhaø Xuaát Baûn Vaên Hoïc,

Saøigoøn, 1998

Nguyeãn Vaên Baøo, Thaønh Ngöõ & Caùch Ngoân goác Haùn, nxb Ñaïi Hoïc Quoác Gia Haø Noäi, Haø Noäi

1998

Nguyeãn Vaên Huyeân, Goùp Phaàn Nghieân Cöùu Vaên Hoaù Vieät Nam, nxb Khoa Hoïc Xaõ Hoäi, Haø Noäi

1995


241

Nhieàu taùc giaû, Vaên Ngheä Daân Gian Vieät Nam, nxb Vaên Hoaù Daân Toäc, Haø Noäi 1997

Oxford Advanced Learners Dictionary, encyclopedic edition, 1992

Phaïm Khaéc Caàn&Phaïm Vieát Thöïc, Vieät Nam, trong quaù khöù qua 700 hình aûnh, Nhaø Xuaát Baûn

Lao Ñoäng, Haø Noäi, 1997

Random House Unabridged Dictionary, Third Edition (CD-ROM), Random House Inc., New York,

1996

Söû kyù Tö Maõ Thieân, Giaûn Chi Nguyeãn Hieán Leâ giôùi thieäu, trích dòch vaø chuù giaûi, Laù Boái, Saøigoøn,

1972

Taï Quang Phaùt (Tuû Saùch Trieát Hoïc), Thi Kinh Taäp Truyeän, Trung Taâm Hoïc Lieäu Boä Giaùo Duïc,

Saigon 1969

Toång Cuïc Du Lòch/Trung Taâm Coâng Ngheä Thoâng Tin Du Lòch, Non Nöôùc Vieät Nam, Haø Noäi,

2000

Traàn Ngoïc Anh, Vieät Nam Löôïc Söû Dieãn Ca, Ñaïi Chuùng, Ñaø Naüng, 1955

Traàn Ngoïc Duïng, Thaønh Ngöõ Tieáng Vieät (Vietnamese Idioms), Hoàn Vieät, Orange County,

California, USA, 2001

Traàn Ngoïc Theâm, Tìm Hieåu Veà Baûn Saéc Vaên Hoaù Vieät Nam, Nhaø Xuaát Baûn TPHCM, 1997

Traàn Troïng Kim, Vieät Nam Vaên Phaïm, laàn thöù naêm, Saùch Giaùo Khoa Taân Vieät, Saøigoøn, 1960

Tröông Vaên Chình & Nguyeãn Hieán Leâ, Khaûo Luaän veà Ngöõ Phaùp Vieät Nam, Ñaïi Hoïc Hueá, 1963

Tuyeån Taäp Vuõ Troïng Phuïng, Nhaø Xuaát Baûn Vaên Hoïc, Haø Noäi, 1987

Vaên Taân, Töø Ñieån Trung Vieät, Nhaø Xuaát Baûn Söï Thaät, Haø Noäi, 1956

Vieän Khoa Hoïc Xaõ Hoäi Vieät Nam, Töø Ñieån Trung Vieät, Nhaø xuaát baûn Khoa Hoïc Xaõ Hoäi, Haø Noäi,

1993

Vieät Nam Quaù Khöù qua 700 hình aûnh, nxb Lao Ñoäng, 1998

Vuõ Ngoïc Phan, Nhaø Vaên Hieän Ñaïi, Nhaø Xuaát Baûn Khoa Hoïc Xaõ Hoäi, 1989

Long Xa

Vieät Nam quaù khöù qua 700 hình aûnh


242

Ñoâi gioøng veà taùc giaû:

Taùc giaû Traàn Ngoïc Duïng, queâ quaùn taïi Quaûng-nam, mieàn Trung Vieät Nam, phoù giaùm ñoác cô

quan JUSPAO Quaûng Trò (1964-69), Uyû vieân ngaønh Thieáu Ñaïo Quaûng Trò Höôùng Ñaïo Vieät Nam

(1965-69), cöïu sinh vieân Ñaïi Hoïc Vaên Khoa vaø Luaät Khoa, Giaûng Vieân Tröôøng Sinh Ngöõ Quaân

Ñoäi vaø Tröôøng Quaân Y (1971-75) vaø Giaûng Vieân tröôøng Ñaïi Hoïc Toång Hôïp (1980 –1991). Töøng

laø giaûng vieân ESL taïi caùc Hoïc khu North Orange County Community College District, Rancho

Santiago vaø Garden Grove Unified School District (1997-2009); giaûng nghiệm vieân tieáng Vieät taïi

UCI, UCLA, UCR (2002-2005), Coastline Community College vaø Santa Ana College (2001- nay)

Giaûng vieân caùc lôùp Tu Nghieäp Sö Phaïm taïi Orange County töø 1999 ñeán nay; tröôûng ban dòch

thuaät cuûa Khu Hoïc Chaùnh Garden Grove, Haït Orange taïi mieàn Nam California; hieäu ñinh vieân

baøi thi DLTP5 cuûa Vieän Ngoân Ngöõ Quoác Phoøng (Defense Language Institute) taïi Monterey, coäng

taùc vieân cuûa National Resources Centers for Asian Languages, California State University taïi

Fullerton.

Coâng trình dòch thuaät vaø bieân khaûo:

• Dòch thuaät – Translation:

I.- Töø Anh sang Vieät: (ñaõ xuaát baûn) – English –Vietnamese (published):

❑ A Linguistic Guide to Language Learning by G. W. Morton; 1972,

❑ New English 900 Series, 1984,

❑ Follow Me to Britain Series, 1984;

❑ Follow Me To San Francisco, 1985;

❑ A Death in November by Ellen J. Hammer, 1991,

❑ Kennedy and Vietnam War by John M. Newman, 1992;

❑ Book of the Death by W. Y. Darjeeling (from Tibetan into English), 1993;

❑ In Retrospect by Robert S. McNamara, 1995;

❑ The Private Life of Mao Tse Tung by Dr. Li Zhisui, 1995;

❑ Foundation of Tibetan Mysticism by Anagorika Lavinda, 1995;

❑ John Paul II by Tad Szulc 1995;

❑ A Soldier Reports by William Westmoreland, 1996;

❑ The Collapse of South Vietnam by Cao Van Vien, 1996;

❑ How to Sell Yourself by Joe Girard, 1997

2 - Töø Vieät sang Anh - Vietnamese-English (published):

❑ The Yellow Ants by Dinh Tien Luyen, (a children’s story about two brothers’ adventure), 1996;

❑ Reminiscences of My Life by Tran Du, 1996;

❑ History of the Catholic Church in Vietnam (from 1530-1975) by Phan Phat Huon, CSsR, 1997;

❑ The Vietnamese Art of Miniature Landscape, 1997;

❑ My Third Homeland by James Luu, 1998;

❑ Rice Worshipping by Duong Van Tham (a series of articles about Vietnamese tradition of

worshipping the rice stalk, Fowler Museum, UCLA), 2000;

❑ Vietnamese Communist Party Through Vicissitudes of the Communist International by Nguyen

Minh Can, 2001

❑ Vaøng Ñen by Nguyeãn Duõng Tieán, 2005

❑ Cải Cách Ruộng Đất miền Bắc, một nhóm thân hữu, 2008

❑ Nỗi Lòng và Khát Vọng by Nguyễn Ninh Thuận, 2012


243

❑ Truyeän Keå, by Taêng Vónh Loäc, German, 2017

• Bieân khaûo

1 - Published:

❑ English-Vietnamese Handbook for Translator (a textbook for college students specialized in

English-Vietnamese/Vietnamese-English translation) Saigon, 1983;

❑ English Pronunciation Lessons (Saigon, 1984;

❑ American English Phrases, World Graphics, 1994;

❑ Forbidden English, World Graphics, 1995;

❑ Ta Ve Ta Tam Ao Ta (a book of Vietnamese proverbs) published by SHEN’s in Acadia,

California, 1998;

❑ Thaønh ngöõ tieáng Vieät (Vietnamese Idioms), 2001, 2010, 2018

❑ Introduction to Vietnamese Language and Culture, 2002

❑ Vietnamese for Busy People 1&2, a practical method to learn authentic Vietnamese, published

by Kendall Hunt Publishing House, 2007, second edition 2014

❑ Basic English Structure (the most up-to-date comprehensive grammar book ever written by a

Vietnamese for Vietnamese adults and Vietnamese ESL/EFL college students), second edition

– English Grammar Handbook, former title of Basic English Structure,2014

❑ Caåm Nang Dòch Thuaät, Translator’s Manual, 2018

2 - To be published:

❑ American Slang (more than 1,500 entries of slang and their equivalents;

❑ English Idioms (more than 2,000 idioms with their equivalents);

❑ Dictionary of Abbreviations and Acronyms (more than 3,000 common abbreviations and

acronyms);

❑ Vietnamese Folk Poetry (more than 400 poems ever made in original Vietnamese verses and

annotations in English);

❑ Truyeän Kieàu chuù giaûi (a new annotation with replete details and new philosophical view

points)

❑ Giới Thiệu Ngôn Ngữ và Văn Hoá Việt Nam, an Introduction to Vietnamese Language and Culture.

Nam quan border control port between Vietnam and China


244

Pheâ Bình Vaø Nhaän Xeùt Veà Saùch Naøy

Chuùng toâi raát hoan ngheânh moïi söï pheâ bình, goùp yù xaây döïng ñeå caùc laàn taùi baûn sau

ñöôïc hoaøn haûo hôn. Do ñoù, mong quyù vò thöùc giaû vaø sinh vieân vui loøng cho bieát caûm

töôûng vaø yù kieán ñoùng goùp vaøo ñaây vaø göûi veà cho chuùng toâi taïi moät trong caùc ñòa chæ:

[email protected], [email protected], [email protected]

Chuùng toâi traân troïng caûm ôn tröôùc.

a) Veà noäi dung:

b) Veà hình thöùc:

c) Caùc yù ñieåm khaùc:




AALLSSOO BBYY TTHHEE SSAAMMEE AAUUTTHHOORR

A book of Vietnamese Proverbs A book of Vietnamese proverbs, a bi-lingual of 22 proverbs with colorful illustrations

by Dang Xuan Quang published by Lee & Low Books (Shen’s Books)

Basic English Structure the most up-to-date comprehensive grammar book for Vietnamese adults and EFL/ESL college students

with replete detailed explanations and examples that enable the learner

to get an insight of English structure and word usage

Vietnamese Folk Poetry a compilation of Vietnamese folk poetry with more than 400 poems ever made

in original Vietnamese verses and annotations in English

Vietnamese Grammar Handbook 1 A bi-lingual reference grammar manual for heritate and non-heritage students who wish to endear

themselves to standard and authentic Vietnamese

Vietnamese Idioms A bi-lingual Vietnamese-English – book of over two thousand idiomatic expressions contemporarily

used by the Vietnamese people in the country as well as all over the world

English Idioms A big collection of English idioms and their Vietnamese equivalents – very comprehensive for

Vietnamese learning English and foreigners who wish to learn Vietnamese through English idioms.

Vietnamese for Busy People 1&2, 2nd edition

A 2-volume textbook series for heritate and non-heritage Vietnamese learners to study authentic simple

and standard Vietnamese published by Kendall Hunt Publishing Company: www.kendallhunt.com

Translator’s Handbook A comprehensive manual very useful for translators with replete examples and e-handouts for readers to

practice.

For information, please contact:


e-mail: [email protected]

or visit our website:www.tinhhoavietnam.net

http://www.kendallhunt.com/


http://www.tinhhoavietnam.net/

ggiiôôùùii tthhiieeääuu nnggooâânn nnggööõõ && vvaaêênn … · 2018-05-12 ·...

Documents