Güre (Giresun, KD Türkiye) Granitoyidinin petrografik, jeokimyasalve petrolojik özellikleri

Petrographical, geochemical and petrological characteristics of the Güre(Giresun, NE Turkey) Granitoid

Mehmet ARSLAN, Hasan KOLAYLI, ‹rfan TEM‹ZELKaradeniz Teknik Üniversitesi, Jeoloji Mühendisli¤i Bölümü, 61080 TRABZON

ÖZ

Güre (Giresun) yöresinde Türoniyen-Koniyasiyen yafll› bazalt ve piroklastitleri, Koniyasiyen-Santoniyen yafll›dasit/riyodasit ve piroklastitleri ile Kampaniyen-Maestrihtiyen (?) yafll› biyotitli andezit ve piroklastitleri yüzeylen-mektedir. Kretase-Paleosen (?) yafll› Güre Granitoyidi, dasit/riyodasit ve piroklastitlerini keserek yerleflmifltir. GüreGranitoyidi, genellikle özflekilsiz taneli, ince taneli porfirik, yer yer yaz› ve mikropegmatitik dokulu olup, kuvars,ortoklas, plajiyoklas, hornblend, biyotit, aksesuar apatit ve sfen, ikincil klorit, epidot ve kalsit içermektedir. Mineraltermometre ve barometre hesaplamalar›, ~650-700oC ve ~0.9-1.5 (χ–) kbar’l›k kristallenme koflullar›n› göstermek-tedir. Güre Granitoyidi jeokimyasal olarak, I-tipi, kalkalkalin, metalümin-peralümin (A/CNK=0.9-1.2) karakterli, frak-siyonlaflm›fl ve alümino-kafemik (ALCAF) özellikledir. Ana ve iz element de¤iflimleri kayaçlar›n geliflimindeayr›mlaflman›n önemli oldu¤una iflaret etmektedir. Üz element da¤›l›mlar› birbirine benzemesine ra¤men, baz›örnekler K, Rb, Ba ve Th bak›m›ndan daha fazla zenginleflme gösterirler. Nadir toprak element da¤›l›mlar› ortaderecede zenginleflmifl (LaN/LuN=1-2) ve kafl›k flekilli olup, muhtemel hornblend ve plajiyoklas ayr›mlaflmas›n›yans›tmaktad›r. Güre Granitoyidi, hibrid bir ana magmadan itibaren geliflmifl olup, bu ana magma muhtemelen yaykabu¤u ve manto kaynaklar›n› kapsamaktad›r. Granitik magman›n kristallenmesi, yay kabu¤unun nispeten derinkesimlerinde (~6 km) bafllam›fl ve magma yükselmesi ile s›¤ derinliklerde (~3 km) tamamlanm›flt›r.

Anahtar Kelimeler: Do¤u Pontid, Hornblend, I- tipi Granitoyid, Jeotermobarometre, Petrokimya.

ABSTRACT

In the Güre (Giresun) area, Turonian-Coniacian basalt and pyroclastics, Coniacian-Santonian dacite-rhyodaciteand pyroclastics, and Campanian-Maestrichtian (?) biotite-bearing andesite and pyroclastics crop out. UpperCretaceous-Paleocene (?) Güre Granitoid intruded into dacite/rhyodacite and their pyroclastics. The GüreGranitoid shows xenomorphic granular, fine-grained porphyric, rarely graphic and micropegmatitic textures. Therocks contain mainly quartz, orthoclase, plagioclase, hornblende, biotite, accessory apatite and sphene, secondarychlorite, epidote and calcite. Mineral thermometer and barometer calculations indicate crystallization conditions of~650-700oC and ~0.9-1.5 (χ–) kbar, respectively. The Güre Granitoid has I-type, calc-alkaline, metaluminous-per-aluminous (A/CNK=0.9-1.2) characteristics, fractionated and alumino-cafemic (ALCAF) features. Major and traceelement variations indicate that fractionation was significant in the evolution of the rocks. Trace element patternsof the rocks are similar to each other but some exhibit K, Rb, Ba and Th enrichments. The rocks have moderate-ly enriched and spoon-shaped rare earth element patterns with (La/Lu)N =1-2, reflecting hornblende and plagio-clase fractionations in the evolution. The Güre Granitoid evolved from a hybrid parental magma, possibly derivedfrom arc crust and mantle sources. It was concluded that the crystallization of the granitic magma took place rel-atively at greather depth (~6 km) of the arc crust, and then completed in shallow level (~3 km) following magmauplift.

Key Words: Eastern Pontide, Hornblende, I-type Granitoid, Geothermobarometer, Petrochemistry.

Yerbilimleri, 30 (2004), 1-21Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araflt›rma Merkezi BülteniBulletin of Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe University

M. ArslanE-mail: marslan@ktu.edu.tr

2 Yerbilimleri

G‹R‹fi

Eski bir ada yay› olan Do¤u Pontidler, Jura, GeçKretase ve Eosen olmak üzere üç ana volkanikevre sonunda flekillenmifltir (Adamia vd., 1977;E¤in vd., 1979; Kazmin vd., 1986; Çamur vd.,1996; Arslan vd., 1997). Liyas yafll› volkanik ka-yaçlar toleyitik veya toleyitik kalkalkalen geçiflli-dir (Çamur vd., 1996; Arslan vd. 1997). Do¤uPontidler’de Üst Kretase’ye kadar olan dönem-de kuzey ve güney zonda litolojik olarak benzer-likler gözlenmektedir. Ancak Üst Kretase’de be-lirgin farkl›l›klar olup, güney zonda sedimanterkayaçlara karfl›n, kuzey zonda volkanik kayaç-lar›n yayg›n oldu¤u gözlenmektedir. Üst Kreta-se döneminde geliflen ve genelde volkanik ka-yaçlarla temsil edilen birimler; Çatak, K›z›lkaya,Ça¤layan, Çay›rba¤ Formasyonlar› olarak ta-n›mlanm›fllard›r (Güven, 1993). Geç Kretaseyafll› volkanitler toleyitik (E¤in vd., 1979) veyakalkalkalen-alkalen (Manetti vd., 1983) olaraktan›mlanmaktad›r. Ayr›ca Do¤u Karadeniz’dekiönemli masif sülfid yataklar›n›n Geç Kretaseyafll› dasit-riyodasit ve bunlar›n piroklastik ka-yaçlar› ile iliflkili olmas›, bölgede daha çok ma-den yataklar› a¤›rl›kl› çal›flmalar›n yap›lmas›naneden olmufltur (Sawa ve Altun, 1977; Pejato-vic, 1979; Aslaner vd., 1982; Altun, 1990; Tüy-süz ve Er, 1995).

Bölgede ayn› zamanda Permo-Karbonifer’denEosen sonras›na kadar genifl bir yafl aral›¤›ndageliflmifl pek çok granitik sokulum da yer almak-tad›r. Paleozoyik yafll› Gümüflhane Granitoyidimetamorfitleri (Ço¤ulu, 1975), Jura-Kretase-Pa-leosen yafll› granitoyidler ise volkanik ve/veyavolkanoklastik serileri keserek yerleflmifltir (Ge-diko¤lu, 1978; fien, 1987; Van, 1990; Aslan,1998; Kaygusuz ve fien, 1998). Eosen yafll› so-kulumlar ise, daha dar alanlarda tüm serilerikesmifl olarak görülürler (Arslan ve Aslan,2001). Bölgede yüzeylenen granitik sokulumla-r›n yafl iliflkileri ço¤unlukla tart›flmal› olup, çokaz›n›n yafl› radyometrik verilerle belirlenmifltir(Ço¤ulu, 1975; Taner, 1977; Gediko¤lu, 1978;Arslan ve Aslan, 2001). Radyometrik çal›flma-lar, sokulumlar›n birden çok fazda yerleflti¤inigöstermektedir. Do¤u Pontid yitim zonunda ge-liflmifl kompleks zonlanma gösteren sokulumlar-da, her zonun farkl› bir faza ve ayn› zamandamagmatik yay›n›n geliflim sürecinde bir evreyekarfl›l›k geldi¤i ileri sürülmüfltür (fien ve Kaygu-suz, 1998).

Bu çal›flma, Giresun’un 4 km bat›s›nda GüreVadisi’nde Üst Kretase volkanik kayaçlar›n› ke-sen ve yaklafl›k 3 km2’lik bir alanda yüzeylenenGüre Granitoyidini kapsamaktad›r. Volkanik ka-yaçlar; Türoniyen-Koniyasiyen yafll› bazalt vepiroklastitler, Koniyasiyen-Santoniyen yafll› da-sit/riyodasit ve piroklastitler ile Kampaniyen-Ma-estrihtiyen (?) yafll› biyotitli andezit ve piroklas-titlerinden oluflmaktad›r (fiekil 1). Çal›flmada,Güre Granitoyidinin çevre kayaçlar› olan volka-nitler ile dokanak iliflkileri saptanm›flt›r. Dahaönceki çal›flmalardan da yararlan›larak; granito-yidin yay›l›m›, s›n›rlar›, stratigrafik iliflkileri ile ya-p›sal ve makroskopik özellikleri incelenmifltir.Güre Granitoyidinin petrografik, jeokimyasal vepetrolojik özellikleri ortaya konularak, bölgedekibenzer kayaçlarla karfl›laflt›r›lm›fl ve Do¤u Pon-tid Üst Kretase magmatizmas›n›n geliflimineaç›kl›k getirilmeye çal›fl›lm›flt›r.

ANAL‹Z YÖNTEMLER‹

Çal›flma kapsam›nda araziden derlenen 40adet el örne¤inin ince kesitleri haz›rlanm›fl, po-larizan mikroskopta ayr›nt›l› olarak incelenmifl,petrografik özellikleri belirlenerek, modal analiz-

fiekil 1. ‹nceleme alan›n›n yer bulduru ve jeoloji hari-tas›.

Figure 1. Location and geological map of the investi-gated area.

Arslan vd. 3

leri yap›lm›fl ve isimlendirilmifltir. Seçilmifl ör-neklerden parlat›lm›fl kesitler haz›rlanarak kar-bonla kaplanm›fl ve kesitler üzerinde mineralanalizleri Alberta Üniversitesi Yer ve AtmosferBilimleri Bölümü Elektron Mikroprob Laboratu-var›’nda (Kanada) Cameca SX100 marka mik-roprob ile gerçeklefltirilmifltir. Arazi çal›flmalar›ve petrografik incelemeler esas al›narak vemümkün oldu¤u kadar ayr›flmam›fl olmas›naözen gösterilerek seçilen 15 örnekten ana, iz venadir element analizleri yap›lm›flt›r. Önce çene-li daha sonrada halkal› ö¤ütücüde yaklafl›k 200mesh boyutuna kadar ö¤ütülen örnekler ana, izve nadir element analizi için Kanada’da ACMEAnalytical Laboratuar›na (Kanada) gönderilmifl-tir. Burada ana ve iz elementler ICP, nadir top-rak elementler ise ICP-MS ile analiz edilmifltir.Toz örneklerden 0.200 g al›narak 1.5 g LiBO2 ilekar›flt›r›lm›fl, %5 HNO3 içeren bir s›v› içinde çö-zündürülmüfltür. Ana elementler % a¤›rl›k, izelementler ppm olarak ölçülmüfltür. Toz örnek-lerden 0.250 g dört farkl› asit içinde çözündürül-müfl ve ppm olarak nadir toprak element analiz-leri gerçeklefltirilmifltir.

GENEL JEOLOJ‹

Bu çal›flmada; stratigrafi ve yafl iliflkileri aç›s›n-dan daha önceden yap›lm›fl olan ve yöredekivolkanitleri de kapsayan genel jeolojik amaçl›çal›flmalar esas al›nd›¤›ndan, ayr›nt›l› bölgeseljeoloji kapsam d›fl›nda tutulmufltur. Yörenin ge-nel jeolojisi daha önceki çal›flmalarda (Güven,1993; Arslan ve Kolayl›, 2003) ayr›nt›l› bir flekil-de verilmifltir (bkz. fiekil 1).

Do¤u Pontid Tektonik Birli¤i Kuzey Zonu’ndayer alan ve genelde volkanitlerin egemen oldu-¤u çal›flma alan›nda, Türoniyen-Koniyasiyenyafll› Çatak Formasyonu (Güven, 1993), incele-me alan›ndaki en yafll› birimi oluflturur ve dar biralanda yüzeylenir (bkz. fiekil 1). Bazalt ve pirok-lastitlerinden oluflan bu formasyonun piroklastit-leri daha yayg›n olup, genellikle tüf-aglomerakarakterindedir. Çatak Formasyonu, Koniyasi-yen-Santoniyen yafll› K›z›lkaya Formasyonu(Güven, 1993) taraf›ndan uyumlu olarak üzer-lenmektedir (fiekil 2). K›z›lkaya Formasyonu in-celeme alan›nda genifl yay›l›m göstermekteolup, dasit-riyodasit ve piroklastitlerinden olufl-maktad›r. Dasit-riyodasitler daha çok volkanikdomlar fleklinde gözlenmektedir. Bu birimin

üzerine biyotitli andezit ve piroklastitlerinden (tüfve aglomera-brefl) oluflan Kampaniyen-Maest-rihtiyen yafll› Ça¤layan Formasyonu (Güven,1993) gelmektedir. Güre Granitoyidi Çatak veK›z›lkaya Formasyonlar›n› keserek yerleflmifltir(bkz. fiekil 2). Ancak Ça¤layan Formasyonu ilegranitoyid aras›nda dokanak olmad›¤›ndan gra-nitoyidin yafl›n›n Üst Kretase-Paleosen (?) oldu-¤u düflünülmüfltür (Arslan ve Kolayl›, 2003; Ko-layl› ve Arslan, 2003).

Güre Granitoyidi KD-GB yönünde 3 km boyun-da ve 1 km geniflli¤inde oval flekilli yüzeylemevermektedir. Yan kayaçlarla dokana¤› belirgin-dir ve dokanaklar›nda genellikle epidot, kil venadiren pirit oluflumlar› yayg›n olarak gözlen-mektedir. Yan kayac›n volkanitlerle uyumsuz venispeten küçük boyutlu olmas›, yankayac›n ank-lavlar› içermesi özellikleri dikkate al›nd›¤›nda,Güre Granitoyidi epizon granitoyidi olarak ta-n›mlanabilir.

fiekil 2. ‹nceleme alan›n›n genellefltirilmifl stratigrafikkolon kesiti.

Figure 2. Simplified stratigraphic columnar section ofthe investigated area.

4 Yerbilimleri

GRAN‹TOY‹D‹N PETROGRAF‹S‹

Güre Granitoyidi, granitten diyorite kadar de¤i-flen bir mineralojik bileflim sergiler. Genellikleözflekilsiz taneli, ince taneli porfirik, yer yer deyaz› ve mikropegmatitik dokular gösterir (fiekil3). Ana mineral olarak kuvars (%17-22), ortok-las (%1-18), plajiyoklas (%38-58), hornblend(%0-37), biyotit (%0-6) ve aksesuar mineral ola-rak apatit ve sfen, ikincil mineral olarak ise klo-rit, epidot, aktinolit-tremolit ve kalsit içerir. Bumodal mineralojik bileflime göre granodiyorit vetonalit bileflimindedir.

Plajiyoklaslar, yar› özflekilli ve öz flekilsiz kristal-ler halinde tüm örneklerde yayg›n olarak bulun-

maktad›r. Granodiyoritlerde %39-52, tonalitler-de %52-65, kuvars-diyoritlerde %66-77, diyorit-lerde %80-84 oran›ndad›r. Plajiyoklaslar, diyoritve kuvars-diyoritlerde öz flekilli, granodiyorit vetonalitlerde daha çok yar› öz flekillidirler. Genel-likle tüm granitoyid içerisinde plajiyoklaslar nor-mal zonlanmal› olup, bu oran asit gruplara do¤-ru artmaktad›r. Plajiyoklaslar›n 010’a dik kesitle-rinde yap›lan cins tayinlerinde bileflimlerinin ol-dukça de¤iflken oldu¤u görülmüfltür. Bu bileflimgranodiyoritlerde An22-37 (oligoklas-andezin), to-nalitlerde An23-38 (oligoklas-andezin), kuvars-di-yorit ve diyoritlerde An26-43 (oligoklas-andezin)bileflimindedir. Ayr›ca kuvars-diyorit ve diyorit-lerde ikincil olarak yo¤un albitleflme ve daha azoranda epidotlaflma mevcuttur. Diyoritik kayaç-

fiekil 3. Güre Granitoyidinin mikrofoto¤raflar›: (a) özflekilsiz taneli dokulu granodiyorit (Örnek No. 10; ‚.N.), (b) yar›özflekilli taneli dokulu kuvars monzodiyorit (Örnek No. 26A; Çift Nikol), (c) özflekilsiz ince taneli dokulumikrogranodiyorit (Örnek No. 15; Çift Nikol), (d) özflekilsiz taneli, porfirik dokulu tonalit (Örnek No. 11; ÇiftNikol)(Or: ortoklas, Hb: hornblend, Bi: biyotit, K: kuvars, Pl: plajiyoklas).

Figure 3. Microphotos of the Güre Granitoid: (a) anhedral granular textured granodiorite (Sample No. 10; XPL), (b)subhedral granular textured quartz monzodiorite (Sample No 26A; XPL), (c) anhedral fine-grained tex-tured microgranodiorite (Sample No. 15; XPL), (d) anhedral granular porphyric textured tonalite (SampleNo. 11; XPL)(Or: orthoclase, Hb: hornblende, Bi: biotite, K: quartz, Pl: plagioclase).

Arslan vd. 5

larda plajiyoklaslar yer yer hornblend kristalleritaraf›ndan çevrelenirler. Bu durum, bunlar›nhornblendden daha yüksek s›cakl›kta olufltu¤u-nu gösterir. Plajiyoklas fenokristallerinde yap›-lan mikroprob analizlerine (Çizelge 1) göre; pla-jiyoklaslar genellikle andezin, nadiren oligoklasve albittir (fiekil 4). Genelde mineraller az da ol-sa belirgin zonlanma gösterecek bileflimsel birde¤iflime sahiptir. ‹ri gözlenen plajiyoklaslar ço-¤unlukla andezin olup, bileflimleri mineral mer-kezinde An36Ab63Or1, kenar k›sm›nda An62Ab3-

8Or1; mineral merkezinde An47Ab52Or1, kenark›sm›nda An10Ab83Or7 veya mineral merkezindeAn46Ab53Or1, kenar k›sm›nda ise An9Ab87Or4’tür (bkz. Çizelge 1).

Kuvars, granodiyoritlerde % 36-49, tonalitlerde% 31-43, kuvars-diyoritlerde % 5-12, diyoritler-de % 1-3 oran›ndad›r . Genellikle özflekilsizolup, plajiyoklaslar aras›ndaki çok köfleli alanla-r› doldururlar. K›smen de ortoklaslar ile birlikteyaz› dokusu olufltururlar. Yer yer dalgal› sönmegösterirler. K›smen plajiyoklas kapan›mlar› içe-rirler.

Ortoklas, granodiyoritlerde % 8-17, tonalitlerde% 0-5, kuvars-diyoritlerde % 0-4 ve diyoritlerde% 1 oran›nda bulunur. Ortoklaslarda yap›lanmikroprob analizlerinde ise minerallerin tümüortoklast›r (Çizelge 2). Bileflimleri ise baz› mine-rallerde, merkezde An0Ab1Or99, kenar k›s›mda

An0Ab25Or75; merkezde An0Ab13Or87, kenar k›-s›mda An0Ab16Or84; baz› minerallerde ise, mer-kezde An0Ab11Or86, kenar k›s›mda An0Ab6Or94’tür. Minerallerde belirgin bir bileflimsel zonlan-ma da vard›r (bkz. fiekil 4).

Hornblend, diyorit ve kuvars-diyoritlerde % 29oran›na kadar bulunmaktad›r. Granodiyorit vetonalitlerde eser miktarda mevcuttur. Baz› ör-neklerde k›smen veya tamamen aktinolit ve klo-rite dönüflmüfltür. Altere olmam›fl hornblendler-den yap›lan mikroprob analizlerine göreMg/(Mg+Fe+2) oran› genelde minerallerin mer-kezinde ve kenar k›sm›nda hemen hemen ayn›olup, yaklafl›k 0.48-0.49 aras›nda de¤iflmekte-dir (Çizelge 3). Ayn› zamanda hem mineral mer-kezinde hem de mineral kenar k›sm›nda Fe+2 veFe+3 içerikleri fazla de¤iflmemekte olup, s›ras›y-la 2.30-2.40 ve 2.52-2.38 aras›ndad›r (bkz. Çi-zelge 3). Leake vd. (1997)’nin s›n›flamas›na gö-re hornblendler, ferrohornblend ve magnezyo-hornblend ayr›m s›n›r›nda yer almaktad›r (fiekil5).

Biyotit, az miktardan % 6 oran›na kadar de¤iflikoranlarda mevcuttur. Daha çok granodiyorit vetonalitlerde gözlenir. Bolluk miktar› granitoyidsto¤unun güneyine do¤ru art›fl gösterir. Yap›lanmikroprob analizlerine göre fazla kimyasal de¤i-flim göstermemektedirler (Çizelge 4).Mg/(Mg+Fe+3+Fe+2) oran› mineralin merkezindeyaklafl›k 0.39-0.43, kenar k›sm›nda ise yaklafl›k0.41-0.46 aras›nda de¤iflmektedir. Opak mine-

fiekil 4. Güre Granitoyidi feldispatlar›n›n An-Ab-Orüçgen diyagram›nda s›n›flamas›.

Figure 4. Classification of the Güre Granitoid felds-pars on ternary An-Ab-Or feldspars plot.

fiekil 5. Güre Granitoyidi örnekleri hornblendlerinins›n›flama diyagram› (Leake vd., 1997).

Figure 5. Hornblende classification diagram (Leakeet al., 1997) of the Güre Granitoid samples.

CaB ≥1.50 ; (Na + K)A < 0.50 ; CaA < 0.5

magnezyohornblend

Mg/

(Mg

+ F

e+2)

taflhermakit

ferrotaflhermakitferrohornblendferroaktinolit

aktinolit

tremolit

8.00 7.50 7.00 6.50 6.00 5.50Si

1.0

0.8

0.6

0.4

0.2

0.0

6 YerbilimleriÇ

izel

ge1.

Gür

e G

rani

toyi

di p

lajiy

okla

slar

›n›n

mik

ropr

ob a

naliz

son

uçla

r› (

m: k

rista

l mer

kezi

, k: k

rista

l ken

ar›)

.T

able

1. R

esul

ts o

f mic

ropr

obe

anal

ysis

of p

lagi

ocla

ses

from

the

Gür

e G

rani

toid

(m

: cry

stal

cor

e, k

: cry

stal

rim

).

Örn

ek N

o.

H12

TG

8T

G8

Plj-

2P

lj-2

Plj-

2P

lj-2

Plj-

2P

lj-6

Plj-

6P

lj-6

Plj-

6P

lj-6

Plj-

6P

lj-6

Plj-

8P

lj-8

Plj-

8P

lj-8

mk

mk

k-1

k-2

mk

SiO

259

.31

58.4

958

.12

57.9

853

.06

55.5

756

.06

56.3

457

.65

60.0

366

.72

65.4

056

.26

58.7

762

.56

65.7

6A

l 2O3

25.5

626

.26

26.4

126

.69

29.9

026

.70

26.3

225

.88

25.6

323

.92

19.3

220

.50

26.8

625

.27

22.5

520

.61

FeO

0.17

0.29

0.24

0.27

0.42

0.32

0.31

0.28

0.25

0.23

0.08

0.13

0.27

0.26

0.16

0.10

CaO

7.73

8.47

8.90

9.06

12.8

29.

939.

539.

248.

506.

340.

752.

079.

717.

904.

481.

87N

a 2O7.

246.

916.

896.

664.

355.

976.

296.

316.

807.

9510

.58

9.68

6.07

6.91

8.41

9.95

K2O

0.10

0.08

0.07

0.11

0.10

0.17

0.19

0.25

0.23

0.44

0.90

1.24

0.19

0.30

0.61

0.67

Top

lam

100.

1110

0.5

100.

6310

0.77

100.

6598

.66

98.7

98.3

99.0

698

.91

98.3

510

0.11

99.3

599

.41

98.7

998

.96

For

mül

8 o

ksije

n üz

erin

den

hesa

plan

m›fl

t›r.

Si

2.65

2.61

2.59

2.58

2.39

2.54

2.56

2.58

2.61

2.71

2.98

2.91

2.55

2.64

2.80

2.92

Al

1.34

1.38

1.39

1.40

1.60

1.44

1.42

1.40

1.37

1.27

1.02

1.08

1.43

1.34

1.19

1.08

Fe+2

0.01

0.01

0.01

0.01

0.02

0.01

0.01

0.01

0.01

0.01

0.00

0.01

0.01

0.01

0.01

0.00

Ca

0.37

0.41

0.43

0.43

0.62

0.49

0.47

0.45

0.41

0.31

0.04

0.10

0.47

0.38

0.22

0.09

Na

0.63

0.60

0.60

0.58

0.38

0.53

0.56

0.56

0.60

0.70

0.92

0.84

0.53

0.60

0.73

0.86

K0.

010.

000.

000.

010.

010.

010.

010.

020.

010.

030.

050.

070.

010.

020.

040.

04T

opla

m5.

005.

005.

015.

015.

025.

015.

025.

015.

015.

025.

005.

005.

015.

004.

984.

99A

b62

.57

59.3

458

.15

56.7

137

.87

51.6

153

.82

54.4

758

.41

67.6

191

.32

83.1

852

.50

60.2

374

.51

87.1

0A

n36

.83

40.2

641

.46

42.7

061

.53

47.4

145

.11

44.0

740

.31

29.8

63.

599.

8546

.42

38.0

321

.91

9.04

Or

0.60

0.40

0.39

0.59

0.60

0.98

1.06

1.46

1.27

2.53

5.09

6.97

1.08

1.74

3.58

3.85

Fe+2

, top

lam

dem

ir ol

arak

ver

ilmifl

tir.

Arslan vd. 7Ç

izel

ge 2

. Gür

e G

rani

toyi

di o

rtok

lasl

ar›n

›n m

ikro

prob

ana

liz s

onuç

lar›

(m

: kris

tal m

erke

zi, k

: kris

tal k

enar

›).

Tab

le 2

. Res

ults

of m

icro

prob

e an

alys

is o

f ort

hocl

ases

fr

om th

e G

üre

Gra

nito

id (

m: c

ryst

al c

ore,

k: c

ryst

al r

im).

Örn

ek N

o.

TG

8T

G8

TG

8

Ort

-5O

rt-5

Ort

-5O

rt-5

Ort

-5O

rt-7

Ort

-7O

rt-7

Ort

-7O

rt-7

Ort

-9O

rt-9

Ort

-9O

rt-9

Ort

-9m

km

km

k

SiO

264

.83

65.5

965

.04

64.2

465

.65

64.2

964

.73

64.5

964

.20

64.5

463

.67

64.7

264

.22

62.6

863

.17

Al 2O

318

.30

18.3

118

.46

18.4

218

.40

18.0

718

.10

18.0

017

.88

18.1

918

.47

18.3

618

.24

19.0

218

.05

FeO

0.03

0.07

0.05

0.06

0.18

0.00

0.09

0.03

0.01

0.04

0.02

0.01

0.03

0.01

0.02

CaO

0.00

0.00

0.00

0.02

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.30

0.00

0.01

0.03

0.01

0.00

Na 2O

0.15

3.12

1.74

1.21

2.84

1.37

2.58

0.38

0.27

1.67

1.49

0.95

0.51

0.95

0.69

K2O

16.5

212

.45

14.3

415

.14

13.0

014

.26

12.7

015

.81

15.7

713

.86

14.1

014

.58

15.4

714

.16

15.2

4T

opla

m99

.84

99.5

499

.62

99.0

910

0.07

98.0

098

.20

98.8

198

.13

98.6

697

.74

98.6

298

.51

96.8

397

.17

For

mül

8 o

ksije

n üz

erin

den

hesa

plan

m›fl

t›r.

Si

3.00

3.00

3.00

2.99

3.00

3.01

3.01

3.01

3.01

3.00

2.98

3.01

3.00

2.95

2.99

Al

1.00

0.99

1.00

1.01

0.99

1.00

0.99

0.99

0.99

1.00

1.02

1.00

1.00

1.06

1.01

Fe+2

0.00

0.00

0.00

0.00

0.01

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

Ca

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

0.00

Na

0.01

0.28

0.16

0.11

0.25

0.12

0.23

0.03

0.02

0.15

0.14

0.09

0.05

0.09

0.06

K0.

980.

730.

840.

900.

760.

850.

750.

940.

940.

820.

840.

860.

920.

850.

92T

opla

m4.

995.

005.

005.

005.

014.

984.

994.

984.

974.

984.

984.

964.

984.

944.

99

Ab

1.37

27.6

015

.56

10.8

324

.95

12.7

623

.60

3.53

2.57

15.5

013

.87

8.98

4.80

9.22

6.44

An

0.01

0.00

0.00

0.08

0.00

0.00

0.00

0.00

0.01

0.02

0.00

0.05

0.13

0.04

0.00

Or

98.6

272

.40

84.4

489

.09

75.0

587

.24

76.4

096

.47

97.4

284

.48

86.1

390

.96

95.0

690

.74

93.5

6

Fe+2

, top

lam

dem

ir ol

arak

ver

ilmifl

tir.

8 YerbilimleriÇ

izel

ge 3

. Gür

e G

rani

toyi

di h

ornb

lend

lerin

in m

ikro

prob

ana

liz s

onuç

lar›

(m

: kris

tal m

erke

zi, k

: kris

tal k

enar

›).

Tab

le 3

. Res

ults

of m

icro

prob

e an

alys

is o

f hor

nble

ndes

from

the

Gür

e G

rani

toid

(m

: cry

stal

cor

e, k

: cry

stal

rim

).

Örn

ek N

o.H

12-1

H12

-1H

12-1

H12

-3H

12-3

H12

-3H

12-3

H12

-4H

12-4

H12

-4m

-1m

-2k

m-1

m-2

k-1

k-2

m-1

m-2

m-3

SiO

247

.24

47.2

547

.19

46.5

046

.53

47.0

247

.67

47.1

547

.31

47.0

7T

iO2

1.09

1.19

1.27

1.29

1.44

1.24

1.21

1.19

1.45

1.27

Al 2O

35.

645.

595.

536.

206.

246.

155.

556.

135.

965.

90F

eO22

.73

22.3

421

.84

21.9

121

.95

22.0

622

.01

22.2

922

.22

22.3

0M

nO0.

480.

430.

560.

420.

360.

460.

490.

480.

440.

45M

gO10

.14

10.2

79.

6710

.10

10.1

29.

8610

.22

10.0

09.

999.

90C

aO9.

769.

8710

.04

10.1

810

.39

10.2

510

.05

9.99

10.2

39.

85N

a 2O1.

501.

411.

141.

621.

611.

650.

811.

471.

581.

60K

2O0.

130.

160.

190.

160.

170.

140.

170.

140.

150.

14T

opla

m98

.71

98.5

397

.41

98.3

798

.81

98.8

398

.18

98.8

599

.32

98.4

7

For

mül

23

oksi

jen

üzer

inde

n he

sapl

anm

›flt›r

.

Si

7.06

7.07

7.10

6.96

6.95

7.00

7.10

7.01

7.02

7.04

Ti

0.12

0.13

0.14

0.15

0.16

0.14

0.14

0.13

0.16

0.14

Al [

IV]

0.94

0.93

0.90

1.04

1.05

1.00

0.90

0.99

0.98

0.96

Al [

VI]

0.05

0.05

0.08

0.06

0.05

0.08

0.07

0.08

0.06

0.07

Fe+3

0.38

0.37

0.48

0.40

0.36

0.45

0.52

0.49

0.36

0.42

Fe+2

2.46

2.43

2.27

2.34

2.38

2.30

2.22

2.28

2.40

2.36

Mn

0.06

0.05

0.07

0.05

0.05

0.06

0.06

0.06

0.06

0.06

Mg

2.26

2.29

2.17

2.26

2.25

2.19

2.27

2.22

2.21

2.21

Ca

1.56

1.58

1.62

1.63

1.66

1.63

1.60

1.59

1.63

1.58

Na

0.43

0.41

0.33

0.47

0.47

0.48

0.23

0.42

0.45

0.46

K0.

020.

030.

040.

030.

030.

030.

030.

030.

030.

03T

opla

m15

.34

15.3

415

.21

15.3

915

.41

15.3

515

.15

15.3

015

.36

15.3

4

Mg

#0.

480.

490.

490.

490.

490.

490.

510.

490.

480.

48

Fe+3

ve F

e+2ay

r›m

› Lea

ke v

d. 1

997’

ye g

öre

hesa

plan

m›fl

t›r. M

g #

(Mg-

num

aras

›) =

Mg

/ (M

g +

Fe+2

).

Arslan vd. 9

ral, saç›n›m halinde ve az miktarda (%1-4) ge-nellikle yar› öz flekilli olarak mevcuttur. Genelolarak, ferromagnezyen mineral içeri¤i granito-yidin kuzeyine do¤ru azal›r. Bununla birlikte bi-yotit içeri¤i kuzeye do¤ru artarken, hornblendiçeri¤i güneye do¤ru artar.

QAP modal s›n›flamas› (Streckeisen, 1976) anamagma serilerinin ay›rtlanmas›nda yayg›n ola-rak kullan›lmaktad›r (Lameyre ve Bowden,1982; Lameyre ve Bonin, 1991). Bu s›n›flama-da, üç ana serinin (toleyitik, kalk-alkalen ve alka-len) izledi¤i belirgin yollar, genellikle P ucundan

bafllayarak, alkali granit alan›na do¤ru gider.Magmatik yaylarda bulunan granitik kayaçlar›nizledi¤i kalk-alkalen seri de kendi içerisinde, to-nalitik-trondjemitik kalk-alkalen seri, granodiyori-tik kalk-alkalen seri ve monzonitik kalk-alkalenseri olarak alt serilere ayr›lm›flt›r (Lameyre veBowden, 1982). Modal mineralojik bileflimlerinegöre incelenen Güre Granitoyid örnekleri hemenhemen tek bir grup oluflturmaktad›rlar (fiekil 6);genel olarak granodiyoritik-tonalitik bileflim sun-maktad›rlar. Bu bileflimler dikkate al›nd›¤›nda,sokulum kütlesi toleyitik-kalkalkalen seri yönse-mesi göstermektedir (bkz. fiekil 6).

Çizelge 4. Güre Granitoyidi biyotitlerinin mikroprob analiz sonuçlar› (m: kristal merkezi, k: kristal kenar›).Table 4. Results of microprobe analysis of biotites from the Güre Granitoid (m: crystal core, k: crystal rim).

Örnek No. TG8 TG8

biy-7 biy-7 biy-7 biy-7 biy-5 biy-5 biy-5 biy-5 biy-5m-1 m-2 k-1 k-2 m k

SiO2 34.5 34.58 35.38 34.46 35.07 34.42 34.78 34.58 35.39TiO2 3.90 3.99 3.61 4.97 4.08 3.94 3.84 3.80 3.67Al2O3 12.04 11.81 11.72 11.86 11.72 11.71 11.65 11.89 12.27FeO 23.42 23.78 22.04 23.17 24.92 24.64 24.42 24.57 23.96MnO 0.25 0.28 0.24 0.25 0.29 0.27 0.29 0.28 0.25MgO 9.83 10.04 10.58 9.68 8.9 8.98 9.37 9.59 9.46CaO 0.02 0.06 0.07 0.02 0.01 0.02 0.01 0.02 0.03Na2O 0.39 0.27 0.28 0.20 0.42 0.42 0.43 0.32 0.34K2O 9.02 9.04 9.20 9.09 8.92 8.95 8.85 9.07 8.91Cl 0.52 0.61 0.68 0.45 0.70 0.61 0.51 0.55 0.55F 0.80 0.80 0.90 0.70 1.12 1.12 1.10 0.66 0.61Toplam 94.69 95.26 94.70 94.85 96.15 95.08 95.25 95.33 95.44

Formül 22 oksijen üzerinden hesaplanm›flt›r.

Si 5.53 5.52 5.64 5.50 5.59 5.55 5.58 5.53 5.61Ti 0.47 0.48 0.43 0.60 0.49 0.48 0.46 0.46 0.44Al [IV] 2.28 2.22 2.20 2.23 2.20 2.23 2.20 2.24 2.29Al [VI] 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00Fe+2 3.14 3.18 2.94 3.09 3.32 3.33 3.28 3.29 3.17Mn 0.03 0.04 0.03 0.03 0.04 0.04 0.04 0.04 0.03Mg 2.35 2.39 2.51 2.30 2.12 2.16 2.24 2.29 2.24Ca 0.00 0.01 0.01 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01Na 0.12 0.08 0.09 0.06 0.13 0.13 0.13 0.10 0.10K 1.85 1.84 1.87 1.85 1.81 1.84 1.81 1.85 1.80Cl 0.14 0.17 0.18 0.12 0.19 0.17 0.14 0.15 0.15F 0.41 0.40 0.45 0.35 0.56 0.57 0.56 0.33 0.31Toplam 15.77 15.77 15.72 15.68 15.70 15.76 15.76 15.79 15.69

Mg # 0.43 0.43 0.46 0.43 0.39 0.39 0.41 0.41 0.41

Fe+2, toplam demir olarak verilmifltir. Mg # (Mg-numaras›)=Mg / (Mg + Fe+2).

10 Yerbilimleri

JEOTERMOMETRE VE JEOBAROMETREHESAPLAMALARI

Granitik kayaçlar›n geliflimini anlayabilmek için,bunlar›n yerleflim derinli¤i, bu derinlikteki kristal-lenme koflullar› ve kristallenme sonras› yüksel-me gibi süreçlerin araflt›r›lmas› gerekmektedir.Bu bak›mdan granitik kütlelerin oluflum s›cakl›kve bas›nçlar›n›n bilinmesi önemlidir. Bunun içinbir çok araflt›rmac›, jeotermometre ve jeobaro-metre hesaplamalar› için çeflitli görgül eflitliklerönermifller ve diyagramlar gelifltirmifllerdir. Bugörgül eflitlik ve diyagramlardan yaralan›larakincelenen Güre Granitoyidinin oluflum s›cakl›kve bas›nç koflullar› saptanmaya çal›fl›lm›flt›r.

Fuhrman ve Lindsley (1988) feldispatlar›n Ab-An-Or üçgen diyagram› üzerinde, deneysel ça-l›flmalar sonucunda elde ettikleri denge s›cakl›kde¤erlerini gösteren izoterm e¤rilerini olufltur-mufllard›r. Güre Granitoyidi feldispatlar›n›n bile-

flimleri böyle bir diyagram üzerine düflürüldü-¤ünde, örnek noktalar› yaklafl›k 700°C s›cakl›¤akarfl›l›k gelen izoterm e¤risinin alt›nda yeral›r(fiekil 7a). Buna göre feldispatlar›n yaklafl›k650±50°C’de dengede kristallendi¤ini söylemekmümkündür. Holland ve Blundy (1994)’nin çe-flitli granitik kayaçlarda yapt›klar› çal›flmalar so-nucunda önerdikleri hornblend-plajiyoklas mine-ral çifti termometresine göre ise hesaplanan s›-cakl›klar 692-826°C aras›nda bulunmufltur (Çi-zelge 5). Bu son de¤erler feldispat termometre-sine göre hesaplanandan biraz yüksek olup,muhtemelen hornblend ve plajiyoklas›n denge-de kristallenmemesinden kaynaklanmaktad›r.Bu durum mikroskopik gözlemlerle de do¤rulan-maktad›r.Kalkalkalin granitik kayaçlarda hornblendlerin Aliçeri¤inden haraketle kristallenme bas›nçlar›n›nhesaplanmas› yayg›n olarak kullan›lmaktad›r.Güre Granitoyidi hornblendlerinin Al içeriklerin-de kristal merkezi ve kenar› aras›nda baz› kim-yasal de¤iflimler gözlenmektedir. Bu durumHammarstrom ve Zen (1986)’in belirtti¤i gibiAl[IV] ile Al[T] aras›nda iyi derecede pozitif kore-lasyonla kendini göstermektedir (fiekil 7b).Hammarstrom ve Zen (1986)’in farkl› alanlardayapt›klar› çal›flmalar sonucunda hornblendler-deki toplam alüminyumu esas alarak ortayakoyduklar› eflitli¤e göre ( P = -3.92 + 5.03 AlT)hesaplanan bas›nçlar 0.9-1.5 kb aras›nda de-¤iflmektedir. Hollister vd. (1987)’nin hornblend-lerin içerdi¤i toplam alüminyum baz al›narakönerdi¤i görgül eflitli¤e göre (P = -4.67 + 5.64AlT) hesaplanan bas›nçlar ise 0.6-1.3 kb aras›n-da de¤iflmektedir. Johnson ve Rutherford(1989)’un hornblendlerdeki toplam alüminyumgöz önüne al›narak ortaya koydu¤u eflitli¤e gö-re (P = -3.46 + 4.23 AlT) hesaplanan bas›nçlar0.6-1.1 kb aras›nda de¤iflmektedir. Schmidt(1990)’in hornblendlerin içerdi¤i toplam alümin-yum baz al›narak önerdi¤i formüle göre(P = -3.01 + 4.76 AlT) hesaplanan bas›nçlar ise1.5-2.1 kb aras›nda de¤iflmektedir (Çizelge 5).Hesaplamalardan elde edilen dört farkl› bas›nçde¤erleri Al[T]’a karfl› P (kbar) iliflkisinde birbiri-ne çok yak›n paralellikler sunmaktad›r (fiekil7c). Bu farkl› barometre de¤erleri birlikte de¤er-lendirildi¤inde Güre Granitoyidi hornblendlerin-den hesaplanan Al barometre de¤erlerinin 0.9ilâ 1.5 (χ–) kbar aras›nda de¤iflti¤i söylenebilir.

Çizelge 5’de görüldü¤ü üzere, hornblendlerinmerkez ve kenar bileflimlerine göre hesaplanan

fiekil 6. Güre Granitoyidi örneklerinin QAP modal mi-neralojik s›n›flamas› (Streckeisen, 1976) vegranitik kayaçlar›n QAP modal bilefliminedayal› ana yönsemeleri: 1-toleyitik seriler, 2-kalk-alkalen trondjemitik seriler, 3-6-kalk-al-kalen granodiyorit serileri, 7-monzonitik seri-ler, 8-9- alkalen seriler (Lameyre ve Bow-den, 1982; Lameyre ve Bonin, 1991).

Figure 6. QAP modal mineralogical classification ofthe Güre Granitoid samples, and maintrends of granitic rock series: 1-tholeiitic se-ries, 2-calc-alkaline trondhjemitic series, 3-6-various calc-alkaline granodiorite series,7-monzonitic series, 8-9-various alkaline se-ries (Lameyre and Bowden, 1982; Lameyreand Bonin, 1991).

Arslan vd. 11

fiekil 7. a) Güre Granitoyidi feldispatlar›n›n An-Ab-Or diyagram›nda bileflimleri. ‹zoterm çizgileri Fuhrman veLindsley (1988)’e göredir. b) Analiz edilen hornblendlerde Al[T] karfl› Al[IV] iliflkisini gösteren diyagram.Verilere ait regresyon do¤rusu ve eflitli¤i diyagramda verilmifltir. c) Güre hornblendlerinden hesaplanandört farkl› hornblend jeobarometresine ait do¤rular› gösteren Al[T] karfl› P (kbar) diyagram›.

Figure 7. a) Composition of the Güre Granitoid feldspars on An-Ab-Or plot. Isotherm lines are from Fuhrman andLindsley (1988). b) Al[T] versus Al[IV] plot in the analysed hornblendes. The regresion line and its equa-tion are shown on the plot. c) Al[T] against P(kb) plot showing the slopes of four calculated hornblendegeobarometers.

bas›nç de¤erleri biraz farkl›l›k göstermekte olup,elde edilen bas›nç de¤erleri minimum 3 km(>0.9 kbar) ve en fazla 6 km (1.5 kbar)’lik bir de-rinli¤e karfl›l›k gelmektedir. Bu sonuçlar; GüreGranitoyidinin erken faz›n›n nispeten derinlerdekristallenmeye bafllad›¤›n›, ancak kristallenmes›ras›ndaki yükselme sonucu son kristallenme-nin s›¤ derinliklerde tamamland›¤› fleklinde yo-rumlanabilir.

GRAN‹TOY‹D‹N JEOK‹MYASI

Ana ve ‹z Elementler

Güre Granitoyid sto¤undan al›nan 15 adet ör-nekten ana, iz ve nadir toprak element analizle-ri yapt›r›lm›flt›r (Çizelge 6 ve 7). Güre Granitoyi-di’nin kimyasal bileflimi oldukça de¤iflken olup,kayaçlardaki modal mineralojik de¤iflimle iliflkili-dir. Granodiyoritlerdeki ana oksit de¤erleri; SiO2

%54- 73, Al2O3 %13-16, Fe2O3 %2.8-11.8, MgO%0.3-4.7, CaO %2.5-5, Na2O %3.5-4, K2O%0.4-1.7 ve TiO2 %0.3-1.1 aras›nda, tonalitler-deki ana oksit de¤erleri; SiO2 %67-76, Al2O3%13-15, Fe2O3 %2.4-5.6, MgO %0.2-1.5, CaO%2.2-4.5, Na2O %3.6-4.3, K2O %0.2-1.9 ve Ti-O2 %0.3-0.6 aras›nda, kuvars monzodiyoritler-de ana oksit de¤erleri; SiO2 %54-57, Al2O3%14.5-15.2, Fe2O3 %10.4-11.8, MgO %3-5,CaO %5-8, Na2O %3.2-4.4, K2O %0.15-0.3 veTiO2 %1-1.25 aras›nda de¤iflmektedir. Bunagöre SiO2 içeri¤i tonalitlerde en yüksek, K-mon-zodiyoritlerde en düflük iken, Fe2O3 içeri¤i bu-nun aksine tonalitlerde en düflük ve K-monzodi-yoritlerde en yüksektir (bkz. Çizelge 6).

Ana element oksitlere dayanarak haz›rlananmagmatik kayaçlar›n adland›rma diyagram›nda(Debon ve Le Fort, 1983) yap›lan adland›rmamodal bileflime dayal› adlama ile uyum içerisin-dedir. Bu adland›rmaya göre, Güre Granitoyidiörnekleri tonalit ve granodiyorit alanlar›nda yeralmaktad›r (fiekil 8).

Harker diyagram›nda Güre Granitoyidi örnekle-ri, ço¤u ana ve iz elementler için do¤rusala ya-k›n bir da¤›l›m göstermektedir (fiekil 9 ve 10).Bu da kayaçlar›n gelifliminde fraksiyonel kristal-

12 Yerbilimleri

lenmenin etkili olabilece¤ini göstermektedir. Ar-tan silis içeri¤ine göre; TiO2, Al2O3, Fe2O3

*,MgO, CaO, MnO ve Sr içerikleri negatif, Zr isepozitif iliflkiler sunmaktad›r. Bu iliflkiler, kayaçla-r›n oluflumunda plajiyoklas+hornblend+magne-tit fraksiyonlaflmas›ndan kaynaklanmaktad›r.Na2O ve K2O nispeten düzensiz da¤›l›mlar gös-termektedir. Bu düzensizlik, k›smen alterasyon-

fiekil 8. Güre Granitoyidi örneklerinin Q-P kimyasaladlama diyagram› (Debon ve Le Fort, 1983).

Figure 8. Q-P chemical nomenclature diagram(Debon and Le Fort, 1983) for the GüreGranitoid samples.

Çizelge 5. Güre granitoyidi örneklerinde hornblend-plajiyoklas jeotermometre ve hornblend jeobarometre hesap-lamalar›.

Table 5. Hornblende-plagioclase geothermometer and hornblende geobarometer calculations from the GüreGranitoid samples.

Plajiyoklas-hornblend termometresi

Mineral 1 Hbl-H12-1-M1 Hbl-H12-1-M2 Hbl-H12-1-K Hbl-H12-3-M1 Hbl-H12-3-M2 Hbl-H12-3-K1Mineral 2 Plj-H12-2-M Plj-H12-2-> Plj-H12-2-> Plj-H12-2-> Plj-H12-2-> Plj-H12-2-K

Plj (Xab) 0.63 0.59 0.58 0.56 0.38 0.82T (°C ) 756 - 760 765 - 769 774 - 781 794 - 798 822 - 826 692 - 698

Hornblend barometresi

Örnek No. H12-1 H12-1 H12-3 H12-3 H12-3 H12-4 H12-4Mag. Mag. Mag. Mag. Mag. Mag. Mag.

Hornb. Hornb. Hornb. Hornb. Hornb. Hornb. Hornb.kenar-1 kenar merkez-1 merkez-1 kenar-2 merkez-1 merkez-2

P (kbar)Hammarstrom ve Zen (1986) 1.0 0.9 1.5 1.4 0.9 1.4 1.2Hollister vd. (1987) 0.7 0.7 1.3 1.2 0.6 1.2 1.0Johnson ve Rutherford (1989) 0.6 0.6 1.1 1.0 0.6 1.0 0.9Schmidt (1990) 1.6 1.6 2.1 2.0 1.5 2.0 1.9Ortalama ( χ–) 0.98 0.95 1.5 1.40 0.90 1.40 1.25Standart sapma (σ) 0.45 45 0.43 0.43 0.42 0.43 0.45

Arslan vd. 13Ç

izel

ge 6

. Gür

e G

rani

toyi

di ö

rnek

lerin

in a

na (

% a

¤›rl›

k) v

e iz

ele

men

t (pp

m)

anal

iz s

onuç

lar›

.T

able

6. R

esul

ts o

f maj

or (

wei

ght %

) an

d tr

ace

elem

ent (

ppm

) an

alys

is o

f the

Gür

e G

rani

toid

sam

ples

.

Örn

ek N

o.G

-2G

-3G

-4G

-5G

-6G

-7G

-8G

-9G

-10

G-1

1G

-12

G-1

3G

-15

G-2

2G

-23

G-2

5G

-26A

SiO

272

.28

73.0

672

.66

72.6

973

.89

72.9

972

.83

72.8

272

.06

76.0

567

.20

74.4

468

.30

56.9

654

.06

54.6

955

.47

TiO

20.

300.

290.

310.

330.

300.

300.

300.

320.

300.

300.

620.

350.

581.

241.

131.

061.

08A

l 2O3

13.7

013

.54

13.6

613

.88

13.9

013

.78

13.9

013

.40

13.2

513

.08

14.7

912

.88

14.2

214

.52

16.0

315

.08

15.2

4F

e 2O3*

2.89

3.09

3.37

3.21

2.48

3.05

2.85

2.77

3.33

2.43

5.62

2.74

5.03

11.8

711

.84

11.5

110

.40

MnO

0.10

0.08

0.09

0.08

0.05

0.07

0.07

0.06

0.08

0.02

0.12

0.07

0.10

0.16

0.13

0.18

0.16

MgO

0.34

0.38

0.42

0.38

0.36

0.41

0.42

0.60

0.80

0.17

1.56

0.65

1.51

3.19

4.70

4.75

4.92

CaO

2.61

2.58

2.56

2.61

2.45

2.74

2.75

2.99

3.04

3.03

4.53

2.21

3.94

5.54

5.05

6.74

7.79

Na 2O

3.96

3.60

3.76

3.60

3.77

3.71

3.61

3.48

3.59

4.35

4.09

3.91

3.89

4.40

3.55

3.87

3.25

K2O

1.36

1.75

1.92

1.91

1.68

1.78

1.60

1.67

1.77

0.27

0.22

0.39

0.30

0.16

0.44

0.29

0.15

P2O

50.

030.

050.

040.

040.

040.

050.

040.

080.

070.

050.

130.

060.

080.

120.

090.

070.

08A

K2.

21.

41.

11.

21.

21.

01.

51.

61.

80.

41.

02.

52.

11.

83.

01.

71.

4

Top

lam

99.8

499

.86

99.9

399

.99

100.

1699

.91

99.9

299

.82

100.

1210

0.16

99.9

010

0.22

100.

0699

.97

100.

0499

.96

99.9

6

Co

33

33

23

33

42

93

731

3637

33G

a16

1616

1717

1717

1615

1617

1517

1817

156

17H

f3

3.3

34

43

33

42

32

22

22

Nb

33

33

33

33

32

22

22

22

2R

b17

4859

6753

6145

5663

33

53

23

21

Sr

134

111

113

116

124

122

136

124

110

121

128

9316

116

118

221

820

9T

h4

44

44

54

44

21

11

21

11

V21

1919

2217

2021

2117

1867

1758

318

400

393

374

Zr

100

111

107

111

104

109

7910

610

911

871

9464

8471

6770

Y26

3128

2818

2823

2520

2534

2126

2925

2725

Cu

63

33

23

34

35

440

617

1010

4P

b8

34

43

43

45

43

33

33

33

Zn

111

3045

4431

3027

3035

1627

3167

1825

1410

Ni

22

22

22

22

22

23

24

1412

11

Mg#

1111

1111

1312

1318

197

2219

2321

2829

32

Not

: Fe 2O

3* , F

e 2O3

cins

inde

n to

plam

dem

ir. A

K, a

teflt

e ka

y›p

(top

lam

uçu

cu iç

eri¤

i). M

g# (

Mg-

num

aras

›)=1

00xM

gO/(

MgO

+Fe 2O

3*).

dan ve büyük ölçüde kabuk kirlenmesinden kay-naklanmaktad›r. Ayr›ca, Ba ve Rb hiperbolik po-zitif bir iliflki sunarak magmatik geliflimde kabuketkisi ve/veya magma kar›fl›m› olaylar›na iflaretetmektedir (fiekil 10). Y içeri¤i önce pozitif son-ra negatif olan e¤risel bir de¤iflim sunmaktad›r.Bu durum muhtemelen, fraksiyonel kristallenmes›ras›nda hornblend ve plajiyoklas kontrollü ay-r›mlaflmaya ba¤l›d›r.

Jeokimyasal olarak Güre Granitoyidi, I-tipi, kal-kalkalin karakterli, metalümin-peralümin (fiekil11) özelliktedir (A/CNK=0.9-1.2; Maniar ve Pic-colli, 1989). Whalen vd. (1987)’nin gelifltirdi¤iay›r›m diyagram›nda örnekler, genel olarak frak-siyonlaflm›fl granitoyid (FG) alan›nda yer almak-tad›r (fiekil 12). Buna göre Güre Granitoyidi,kendisinden daha mafik ana granitoyidik birmagman›n farkl›laflm›fl son faz ürününü temsiledebilir. Debon ve Le Ford (1983)’un karakteris-tik mineral diyagram›nda örneklerin ço¤unlu¤u IIve III nolu alanlarda yer almakta ve karakteristikmafik minerali biyotit olup (fiekil 13), Güre Gra-nitoyidi alümino-kafemik (ALCAF) karakterli ola-rak tan›mlanmaktad›r. Buna ilaveten granitoyidörnekleri, az belirgin subalkalen (SALKL) alt bö-lümü yönsemesini izlemektedir.

Batchelor ve Bowden (1985)’nin granitik kayaç-lar için gelifltirdi¤i magma-tektonik ay›rtman di-yagram›nda, Güre Granitoyidi örnekleri çarp›fl-ma ile efl yafll› alan ile manto fraksiyonlar› alan›-n› ay›ran çizgi s›n›r›nda yer almaktad›r (fiekil14). Ayr›ca tektonik ortamlar› tan›mlamada kul-

lan›lan Rb-Y+Nb iz element diyagram›nda (Pe-arce vd., 1984) incelenen sokulum örneklerinintümü volkanik yay granitoyidleri (VAG) alan›nadüflmektedir (fiekil 15). Buna göre Güre Grani-toyidi yay ortam›nda geliflen çarp›flma granitoyi-di olarak yorumlanabilir.

Uyumsuz Elementler

Güre Granitoyidi örneklerinin okyanus s›rt› gra-nitlerine normallefltirilmifl uyumsuz element da-¤›l›mlar› genel olarak birbirine benzerlik göster-mesine ra¤men, granodiyoritler K, Rb, Ba ve Thbak›m›ndan kuvars monzodiyorit ve tonalit ör-neklerine göre daha fazla zenginleflme göster-mektedirler. Genel olarak yüksek iyonik potansi-yelli uyumsuz element miktarlar› normallefltiril-mifl bileflime göre daha düflüktür. Bu özellikleriy-le volkanik yay granitoyidlerinin özelliklerini yan-s›t›rlar. Kayaç örneklerinde büyük iyon yar›çapl›elementlerdeki zenginleflme farkl›l›klar›, muhte-melen ana magman›n farkl›laflmas› s›ras›ndagerçekleflen farkl› oranlardaki kabuk özümleme-siyle iliflkilidir. Ayr›ca da¤›l›mlarda karakteristiknegatif Nb anomalileri gözlenmektedir (fiekil16). ‹z element da¤›l›mlar›ndaki özellikler, Pear-ce vd. (1984) taraf›ndan verilen çarp›flma grani-toyidlerinin yönsemesine benzemektedir.

Nadir Toprak Elementleri

Granitoyid örneklerinin, kondrite göre normalizeedilmifl nadir toprak element (NTE) da¤›l›mlar›genelde birbirlerine benzer olup, hafif NTE’ler,

14 Yerbilimleri

Çizelge 7. Güre Granitoyidi örneklerinin nadir toprak element (ppm) analiz sonuçlar›.Table 7. Results of rare earth element (ppm) analysis of the Güre Granitoid samples.

Örnek G-2 G-3 G-4 G-5 G-6 G-7 G-8 G-9 G-10 G-11 G-12 G-13 G-15 G-22 G-23 G-25 G26ANo.

La 8.7 12.9 12.2 12.8 7.1 13.6 11.7 12.5 7.7 7.8 4.8 3.8 4.4 7.3 6.8 6.3 6.4Ce 18.7 28.5 26.3 28.4 15.0 29.1 23.9 27.5 16.1 19.6 13.1 10.7 11.5 17.3 14.3 12.9 13.9Pr 2.31 3.48 3.30 3.48 1.93 3.64 3.04 3.50 2.06 2.85 2.11 1.63 1.68 2.49 1.91 2.01 1.98Nd 10.0 14.9 13.2 14.4 7.3 15.2 12.2 14.0 8.1 12.5 10.3 7.2 8.6 11.2 8.2 8.7 8.3Sm 2.9 3.8 3.7 3.8 2.4 3.6 3.4 3.3 2.5 3.8 4.1 2.8 3.0 3.4 2.7 2.8 2.8Eu 1.01 1.05 1.11 1.14 0.88 1.08 1.04 1.03 0.92 1.28 1.20 0.99 1.30 1.22 1.03 0.86 0.88Gd 3.61 4.50 3.89 4.05 2.41 4.27 3.77 3.84 2.66 3.94 4.69 2.83 3.82 4.14 3.49 3.49 3.54Tb 0.62 0.79 0.74 0.64 0.44 0.77 0.67 0.73 0.45 0.63 0.78 0.55 0.64 0.70 0.61 0.65 0.61Dy 4.15 4.85 4.56 4.36 2.72 4.61 3.79 4.21 3.14 4.27 5.40 3.71 3.99 4.90 3.91 3.73 4.00Ho 1.03 1.18 1.03 1.08 0.64 1.10 0.89 0.89 0.71 0.98 1.26 0.86 1.02 1.15 0.93 0.95 0.96Er 3.13 3.50 3.56 3.21 2.09 3.24 2.72 3.02 2.37 3.13 3.73 2.81 3.11 3.35 2.89 2.96 2.97Tm 0.47 0.52 0.50 0.44 0.29 0.50 0.38 0.41 0.35 0.41 0.56 0.44 0.44 0.45 0.36 0.38 0.38Yb 3.02 3.54 3.66 3.24 2.30 3.41 2.71 3.04 2.41 3.24 3.70 3.25 2.92 3.46 2.78 2.80 2.79Lu 0.55 0.59 0.60 0.56 0.37 0.57 0.45 0.43 0.44 0.52 0.60 0.56 0.48 0.52 0.44 0.46 0.49

Arslan vd. 15

fiekil 9. Güre Granitoyidi örneklerinin % SiO2’ye karfl› ana oksit (% a¤›rl›k) de¤iflim diyagramlar›.Figure 9. SiO2 (wt.%) versus major oxide (weight %) variation plots of the Güre Granitoid samples.

16 Yerbilimleri

fiekil 10. Güre Granitoyidi örneklerinin % SiO2’ye karfl› iz element (ppm) de¤iflim diyagramlar›. Figure 10. SiO2 (wt.%) versus trace element (ppm) variation plots of the Güre Granitoid samples.

Arslan vd. 17

fiekil 11. Güre Granitoyidi örneklerinin molekülerAl2O3/(CaO+Na2O+K2O) (A/CNK) de¤erinekarfl› moleküler Al2O3/(Na2O+K2O) (A/NK)diyagram› (Maniar ve Piccolli, 1989).

Figure 11. Molecular Al2O3/ (CaO+Na2O+K2O)(A/CNK) versus Al2O3/(Na2O+K2O) (A/NK)diagram (Maniar and Piccolli, 1989) of theGüre Granitoid samples.

fiekil 12. Güre Granitoyidi örneklerinin fraksiyonlafl-maya ba¤l› Zr+Nb+Ce+YÕa karfl›FeO*/MgO ay›r›m diyagram› (Whallen vd.,1987) (FG: Fraksiyonlaflm›fl granitoyidler,OGT: Fraksiyonlaflmam›fl granitoyidler).

Figure 12. Zr+Nb+Ce+Y versus FeO*/MgO discrimi-nation diyagram (Whallen vd., 1987) of theGüre Granitoid samples (FG: Fractionatedgranitoids, OGT: Unfractionated granitoids).

fiekil 13. Güre Granitoyidi örneklerinin A-B karakte-ristik mineral diyagram› (Debon ve Le Fort,1983).

Figure 13. A-B characteristic mineral plot (Debon andLe Fort, 1983) of the Güre Granitoid.

fiekil 14. Güre Granitoyidi örneklerinin R1- R2 anaelement ay›r›m diyagram› (Batchelor veBowden, 1985).

Figure 14. R1-R2 major element discrimination plot(Batchelor and Bowden, 1985) of the GüreGranitoid samples.

a¤›r NTE’e göre daha fazla zenginleflme göste-rir ((La/Lu)N=1-2; fiekil 17). Bu zenginleflme,baz› granodiyorit ve tonalit örneklerinde dahabelirgindir. Genel olarak örnekler az zenginlefl-mifl kafl›k flekilli bir da¤›l›m sunmaktad›rlar (bkz.fiekil 17). Bu da kayaçlar›n gelifliminde muhte-mel hornblend ayr›mlaflmas›na iflaret etmekte-dir. Baz› örneklerde negatif Eu anomalisi göz-

lenmekte olup, kayaçlar›n oluflumu s›ras›ndaplajiyoklas fraksiyonlaflmas›n›n da etkili olabile-ce¤ini göstermektedir.

SONUÇLAR VE TARTIfiMA

Güre Granitoyidinin yüzeylemesi dikkate al›nd›-¤›nda uzun ekseni KD-GB uzan›ml›d›r. Bu uza-n›m yönelimi Pontidlerin ana k›r›k yönleriyleuyumluluk göstermektedir (Bektafl ve Çapk›-no¤lu, 1997). Bu ana iki k›r›k sisteminin Meso-zoyik granitlerinin yerlefliminde etkili oldu¤u fienve Kaygusuz (1998) taraf›ndan belirtilmektedir.Ayr›ca kal›nlaflan ve olgunlaflan Pontid yay ka-bu¤unun Üst Kretase sonras› magmatizman›n

18 Yerbilimleri

fiekil 15. Güre Granitoyidi örneklerinin Rb-(Y+Nb)tektonik ay›r›m diyagram› (Pearce vd.,1984). VAG: volkanik yay granitoyidleri, syn-COLG: çarp›flma ile efl yafll› granitoyidler,WPG: levha içi granitoyidleri, ORG: okyanuss›rt› granitoyidleri.

Figure 15. Rb-(Y+Nb) tectonic discrimination plot(Pearce et al., 1984) of the Güre Granitoidsamples. VAG: volcanic arc granitoids, syn-COLG: syn-collision granitoids, WPG: wit-hin-plate granitoids, ORG: ocean ridge gra-nitoids. edilen bulgular›n petrojenetik aç›dan irdelenme-

sini zorlaflt›rmaktad›r. Ancak yan kayaç volka-nitlerin en az›ndan ‹st Kretase zaman aral›¤›ndaolufltu¤u kabul edilirse (Kolayl› ve Arslan,2003), bunlar› kesen Güre Granitoyidinin ÜstKretase-Paleosen (?) yafll› oldu¤u söylenebilir.Böyle bir durumda söz konusu sokulumdan el-de edilecek jeokronolojik kesin yafl tayini yankayaç olan volkanitlerin en düflük yafl›n› da ta-n›mlayacakt›r.

Petrografik ve jeokimyasal veriler Güre Granito-yidinin, I-tipi, kalkalkalin karakterli, metalümin-peralümin, alümino-kafemik (ALCAF), ayr›mlafl-m›fl granitoyid ve çarp›flma ile efl yafll› volkanikyay granitoyidi özellikleri tafl›d›¤›n› göstermek-tedir. Granitoyid örneklerinin ana ve iz elementde¤iflimleri bunlar›n gelifliminde kristal ayr›mlafl-mas›n›n önemli oldu¤unu göstermektedir. Ayr›-ca, uyumsuz element ve nadir toprak elementda¤›l›mlar› oluflumlar›nda olgunlaflan yay kabu-¤unun katk›s›n›n da önemli oldu¤una iflaret et-mektedir. Sokulum, kesmifl oldu¤u dasitik ka-yaçlarla ayn› ana magmadan türeyen ürünlerveya tamamen iliflkisiz olabilir. E¤er sokulumvolkanitlerle iliflkisiz ise, derinlere yerleflen bü-yük bazik magma odalar› taraf›ndan kabu¤un›s›t›lmas› nedeniyle geliflen kabuk ergimesineiflaret eder. Bu yüzden yitim ve kabuk kal›nlafl-mas› esnas›nda gerçekleflen hibrid kökenlimagmatik aktivite için delil oluflturmaktad›r. Pet-

fiekil 16. Güre Granitoyidi örneklerinin okyanus orta-s› s›rt› granitlerine (Pearce vd., 1984) görenormallefltirilmifl iz element da¤›l›mlar›.

Figure 16. Ocean Ridge Granite (ORG) (Pearce etal., 1984) normalised trace element plot ofthe Güre Granitoid samples.

geliflimi aç›s›ndan önemli oldu¤u bilindi¤inden(Arslan vd., 2001 ve 2002) Güre Granitoyidininana magmas›n›n gelifliminde yay kabuk yap›s›-n›n önemli rolü oldu¤u ileri sürülebilir.Bölgede hem volkanitler ve hem de sokulumunyafl› konusunda sa¤l›kl› bilgilerin olmamas› elde

fiekil 17. Güre Granitoyidi örneklerinin kondrite (Tay-lor ve McLennan, 1985) göre normalize edil-mifl nadir toprak element da¤›l›mlar›.

Figure 17. Chondrite (Taylor and McLennan, 1985)normalised rare earth element patterns ofthe Güre Granitoid samples.

rografik ve petrokimyasal özelliklerine göre ince-lenen granitoyidin kökeni hibrid bir malzeme ol-mal›d›r. Ancak bu malzemenin oluflumunda si-alik veya manto kökeni daha fazla olabilmekte-dir (Debon ve Le Fort, 1983). Bu bak›mdan ince-lenen Güre Granitoyidi, hibrid ana magman›nfarkl›laflma ürünü olup, Do¤u Pontid Geç Kreta-se ve sonras› magmatizmas›n›n gelifliminde ol-gun yay kabu¤unun önemine dikkat çekmekte-dir.

Güre Granitoyidi, ergiyiklerce zengin bir kaynak-tan itibaren fraksiyonel kristallenme ile oluflmuflolabilir. Granitik ana magma büyük oranda k›s-mi ergime ile oluflmufltur ve magma zorlamas›(stopping) yolu ile volkanik kayaçlar içerisineyerleflmifltir. Granitik magman›n kristallenmesinispeten derin kesimlerde (yaklafl›k 6 km) bafl-lamakta birlikte, son kristallenmesi s›¤ seviyeler-de (yaklafl›k 3 km) gerçekleflmifl olmal›d›r. Budurumda hornblendin kristallenmesi s›ras›ndayükselmeyle son yerleflmenin tamamlanm›fl ol-mas› gerekmektedir. Bölgenin genel tektoni¤i(KD-GB ve KB-GD uzan›ml› ana k›r›k sistemleri;Bektafl ve Çapk›no¤lu, 1997) hakk›nda; incele-nen granitik kütlenin muhtemel yerleflim yafl› veyay›l›m geometrisi esas al›nd›¤›nda, bu yüksel-menin ve/veya son yerleflmenin k›r›k sistemleriile iliflkili olabilece¤ini söylemek mümkündür. Bunedenle Güre Granitoyidinden ve benzeri grani-tik sokulumlardan ileride yap›lacak jeokronolojikyaflland›rmalar; hem sokulumlar›n yerleflim yafl-lar›n›n belirlemesi, hem de yöredeki Geç Kreta-se sonras› tektonizman›n ayd›nlat›lmas› aç›s›n-dan oldukça önemlidir.

KATKI BEL‹RTME

Yazarlar, bu çal›flma için maddi destek sa¤layanKaradeniz Teknik Üniversitesi Bilimsel Araflt›r-ma Projeleri (Proje No: 2000.112.005.7) Biri-mi’ne ve mikroprob analizlerinin gerçeklefltiril-mesinde yard›mc› olan Dr. Sergei Matveev’e(Alberta Üniversitesi, Kanada) teflekkür ederler.

KAYNAKLAR

Adamia, S. A., Lordkipanidze, M. B., and Zakariadze,G. S., 1977. Evolution of an active conti-nental margin as exemplified by the Alpinehistory of the Caucasus. Tectonophysics,40, 183-199.

Altun, Y. 1990. Giresun-Görele ve Tirebolu (Do¤u Ka-radeniz) Yöresindeki renkli metal yataklar›-n›n karfl›laflt›rmal› cevher mineralojileri vekökenleri. Doktora Tezi, ‹stanbul Üniversi-tesi Jeoloji Mühendisli¤i Bölümü, 150 s(yay›mlanmam›fl).

Arslan, M. ve Aslan, Z., 2001. Do¤u Pontid kuzey(Tonya-Trabzon) ve güney (Ya¤murdere-Gümüflhane) zonundaki Eosen yafll› grani-tik sokulumlar›n jeokimyasal ve petrolojiközelliklerinin incelenmesi. KTÜ Araflt›rmaFonu Projesi Raporu No:98.112.005.2, 30s.

Arslan, M. ve Kolayl›, H., 2003. Güre (Giresun) Gra-nitoyidi ve çevre kayaçlar›n›n petrografik,jeokimyasal, petrolojik ve jeokronolojik in-celenmesi. Karadeniz Teknik ÜniversitesiBilimsel Araflt›rma Projesi Raporu (Projekod no: 2000.112.005.7), 43 s.

Arslan, M., Tüysüz, N., Korkmaz, S., and Kurt, H.,1997. Geochemistry and Petogenesis ofthe Eastern Pontide Volcanic Rocks, Nort-heast Turkey. Chemi’der Erde (Geoche-mistry), 57, 157-187.

Arslan, M., Hoskin, P.W.O., and Aslan, Z., 2001. Con-tinental crust formation and thermal conse-quences of Cenozoic thickening of theEastern Pontides Tectonic unit: Prelimi-nary temporal constraints and implications.Fourth International Turkish GeologySymposium (ITGS IV), 121 pp.

Arslan, M., Temizel, ‹., and Abdio¤lu, E., 2002. Sub-duction input versus source enrichmentand role of crustal thickening in the gene-ration of Tertiary magmatism in the PontidPaleo-Arc setting, NE Turkey. In: B. De Vi-vo and R.J. Bodgar (eds.) Workshop-ShortCourse on Volcanic Systems, Geochemi-cal and Geophysical Monitoring, Melt inc-lusions: Methods, Applications and Prob-lems, Napoli, Italy, 13-16.

Aslan, Z., 1998. Sarayc›k-Sar›han granitoyidleri (Bay-burt) ve çevre kayaçlar›n›n petrografisi, je-okimyas› ve petrolojisiyle Sar›han granito-yidinin jeokronolojik incelenmesi. DoktoraTezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi JeolojiMühendisli¤i Bölümü, 222 s (yay›mlanma-m›fl).

Aslaner, M., Gediko¤lu, A. ve Tülümen, E., 1982.Harflit polimetalik mineralizasyonlar›n›nayr›nt›l› araflt›r›lmas›. TÜB‹TAK Matema-tik-Fizik ve Biyolojik Bilimler Araflt›rmaGrubu, Proje No: TBAG 390, Ankara.

Batchelor, B., and Bowden, P., 1985. Petrogenetic in-terpretation of granitoid rock series usingmulticationic parameters. Chemical Ge-ology, 48, 43-55.

Bektafl, O. ve Çapk›no¤lu, fi., 1997. Do¤u Pontidmagmatik ark›nda (KD Türkiye) neptüni-yen dayklar ve blok tektoni¤i, Mesozoyikhavzalar›n kinemati¤i ile ilgili bulgular. Çu-kurova Üniversitesi 20.Y›l SempozyumuBildiri Özleri, 187-189.

Arslan vd. 19

Çamur, M. Z., Güven, ‹. H., and Er, M., 1996. Geoc-hemical characteristics of the EasternPontide volcanics: An example of multiplevolcanic cycles in arc evolution. TurkishJournal of Earth Sciences, 5, 123-144.

Ço¤ulu, E., 1975. Gümüflhane ve Rize bölgelerindepetrolojik ve jeokronometrik araflt›rmalar.‹stanbul Teknik Üniversitesi Yay›nlar›, 112s.

Debon, F., and Le Fort, P., 1983. A chemical-minera-logical classification of common plutonicrocks and associations. Transactions Ro-yal Society of Edinburg, Earth Sciences,73, 135-149.

E¤in, D., Hirst, D.M., and Phillips, R., 1979. The pet-rology and geochemistry of volcanic rocksfrom the northern Harflit river area, Pontidvolcanic province, northeast Turkey. Jour-nal of Volcanology and Geothermal Rese-arch, 6, 105-123.

Fuhrman, M. L., and Lindsley, D. H., 1988. Ternary-feldspar modelling and thermometry. Ame-rican Mineralogist, 73, 201-215.

Gediko¤lu, A., 1978. Harflit granit karmafl›¤› ve çevrekayaçlar›. Doçentlik Tezi, Karadeniz Tek-nik Üniversitesi, Jeoloji Mühendisli¤i Bölü-mü, 161 s (yay›mlanmam›fl).

Güven, ‹. H., 1993. 1/250 000 scaled geological andmetallogenical map of the Eastern BlackSea Region. Maden Tetkik ve Arama Ge-nel Müdürlü¤ü Raporu, Trabzon (yay›m-lanmam›fl).

Hammarstrom, J. M., and Zen, E., 1986. Aluminum inhornblende: an empirical igneous geoba-rometer. American Mineralogist, 71, 1297-1313.

Holland, T. J. B., and Blundy, J. D., 1994. Non-idealinteractions in calcic amphiboles and theirbearing on amphibole-plagioclase thermo-metry. Contributions to Minerology andPetrology, 116, 443-447.

Hollister, L. S., Grisson, G. C., Peters, E. K., Stowel,H. H., and Sisson, V. B., 1987. Confirmati-on of the empirical calibration of Al inhornblende with pressure of solidificationof calc-alkaline plutons. American Minera-logist, 72, 231-239.

Johnson, M. C., and Rutherford, M. J., 1989. Experi-mental calibration of the aluminum inhornblende geobarometer with applicationto Long Valley Caldera (California) volca-nic rocks. Geology, 17, 837-841.

Kaygusuz, A. ve fien, C. 1998. Torul (Gümüflhane)granitoyidinin petrografik ve kimyasal ka-rakterleri. Türkiye Cumhuriyeti’nin 75. Y›-l›nda F›rat Üniversitesi’nde Jeoloji Mühen-disli¤i E¤itiminin 20. Y›l› Sempozyumu Bil-diri Özleri Kitab›, 14-15.

Kazmin, V. G., Sbortshikov, I. M., Ricou, L. E., Zo-nenshain, L. P., Boulin, J., and Knipper, A.

L., 1986. Volcanic belts as markers of theMesozoic-Cenozoic Evolution of Tethys.Tectonophysics, 123, 123-152.

Kolayl›, H. ve Arslan, M., 2003. Güre (Giresun) yöre-si Üst Kretase volkanitlerinin petrografik vepetrokimyasal özellikleri. Süleyman Demi-rel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Der-gisi, 7-2, 145-160.

Lameyre J., and Bowden P., 1982. Plutonic rock typeseries: discrimination of various granitoidsseries and related rocks. Journal of Volca-nology and Geothermal Research, 14,169-186.

Lameyre, J., and Bonin, B., 1991. Granites in the ma-in plutonic series. In: J. Didier and B. Bar-barin (eds.), Enclaves and Granite Petro-logy. Development in Petrology, 13, 3-17.

Leake E. B., Wooley, A. R., Arps, C. E. S., Birch, W.D., Gilbert, M. C., Grice, J. D., Hawthorne,F. C., Kato, A., Kisch, H. J., Krivovichev, V.G., Linthout, K., Laird, J., Mandarino, J.,Maresch, W. V., Nickhel, E. H., Rock, N.M. S., Schumacher, J. C., Smith, D. C.,Stephenson, N. C. N., Ungaretti, L., Whit-taker, E. J. W., and Youzhi, G., 1997. No-menclature of Amphiboles Report of theSubcommittee on Amphiboles of the Inter-national Mineralogical Association Comis-sion on New Minerals and Mineral Names.European Journal of Mineralogy, 9, 623-651.

Manetti, P., Peccerillo, A., Poli, G., and Corsini, F.,1983. Petrochemical constraints on themodels of Cretaceous-Eocene tectonicevolution of the Eastern Pontid Chain (Tur-key). Cretaceous Research, 4, 159-172.

Maniar, P.D., and Piccolli, P.M., 1989. Tectonic disc-rimination of granitoids. Geological Societyof America Bulletin, 101, 635-643.

Pearce, J.A., Harris, N.B.W., and Tindle, A.G.W.,1984. Trace element discrimination diag-rams for the tectonic interpretation of gra-nitic rocks. Journal of Petrology, 25, 956-983.

Pejatovic, S., 1979. Pontid Tipi Masif Sülfit Yataklar›-n›n Metalojenisi. Maden Tetkik AramaEnstitüsü Yay›nlar› No. 177, 100 s.

Sawa, T. ve Altun, Y., 1977. Do¤u Karadeniz Bölge-si’ndeki tabakal› ve stockwork tip bak›r,kurflun, çinko yataklar›. Maden Tetkik Ara-ma Enstitüsü Raporu 1510.

Schmidt, M.W., 1990. Experimental calibration of theAl-in-hornblende geobarometer at 650oC,3.5 kbar. Terra (Abstracts), 3, 30.

Streckeisen, A.L., 1976. To each plutonic rock its pro-per name. Earth Science Reviews, 12, 1-33.

fien, C., 1987. Da¤bafl› (Trabzon) Bölgesinde yüzey-lenen Alt Bazik (Jura)-Granitoyid (Üst Kre-tase) formasyonlar›n›n petrografik-kimya-

20 Yerbilimleri

sal özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Karade-niz Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisli¤iBölümü, 80 s (yay›mlanmam›fl).

fien, C. ve Kaygusuz, A. 1998. Do¤u Pontid adayay›granitoyidlerin karfl›laflt›r›lmal› petrografikve kimyasal özellikleri. KD Türkiye. F›ratÜniversitesi, Jeoloji Mühendisli¤i E¤itimi-nin 20. Y›l› Sempozyumu Bildiri Özleri Ki-tab›, 12-13.

Taner, M. F., 1977. Etuda géologique et pétrographi-que de la région de Güneyce-‹kizdere, si-tuée au sud de Rize (Pontides Orientales,Turquie). Doktora Tezi, Universite de Ge-neve, 180 s (yay›mlanmam›fl).

Taylor, S.R., and McLennan, S.M., 1985. The Conti-nental Crust, Its Composition and Evoluti-on. Blackwell, Oxford, 312 pp.

Tüysüz, N. ve Er, M., 1995. Lahanos (Espiye) ve ‹s-raildere (Tirebolu) masif sülfit cevherlefl-meleri çevresinde görülen hidrotermal alte-rasyon zonlar›ndaki kimyasal ve mineralo-jik de¤iflimler. Türkiye Jeoloji Kurumu Bül-teni, 10, 104-113.

Van, A., 1990. Pontid kufla¤›nda Artvin bölgesinin je-okimyas›, petrojenezi ve masif sülfit mine-ralizasyonlar›. Doktora Tezi, KaradenizTeknik Üniversitesi, Jeoloji Mühendisli¤iBölümü, 185 s (yay›mlanmam›fl).

Whalen, J.B., Kenneth, L.C., and Chappell, B.W.,1987. A-type granites: geochemical cha-racteristics, discrimination and petrogene-sis. Contibutions to Mineralogy and Petro-logy, 95, 407-419.

Arslan vd. 21