gv. 2-4 - tafu114)_2017.pdf · griboedovis t-rsi misi axali piesa ,,mogzauroba sam drosi~ ixila...

1

# 6 (114) 30 ivnisi 2017 weli # 6 (114) 30 ivnisi 2017 weli

saqarTvelos SoTa rusTavelis TeEatrisa da kinos saxelmwifo universitetis gazeTi #6 (114) 30 ivnisi 2017 weli

gamomcemloba `kentavri~, aRmaSeneblis gamz. 40; tel: 294 37 28; www. tafu.edu.ge

gv. 4-12

gv. 2-4

,,qarTuli Teatraluri enciklopedia~

paata iakaSvili

natalia diRmelaSvili

s. axmetelik. marjaniSvili

a. vasaZea. xorava

2

# 6 (114) 30 ivnisi 2017 weli # 6 (114) 30 ivnisi 2017 weli# 6 (114) 30 ivnisi 2017 weli # 6 (114) 30 ivnisi 2017 weli

3. gv.

`adamianis raobis arsi moZraobaSia~blez paskali

qoreografia _ es moZraobiT gadmocemuli grZnobebi, miznebi da miswrafebebia.

am xelovnebas moZraobiT swavlob da moZraobiTve aswavli sxvas, oRond

imisaTvis, rom icekvo, saTanado ganwyoba unda gqondes. qvecnobieri impulsebi gibiZgeben dausrulebeli moZra-obisken, yovelTvis, Sesaferis da zogjer Seuferebel situaciaSic ki, da ase grZeldeba mTeli cxovreba...

qoreografiiT gata-ceba erTgvari bedisweraa, romelsac ver gaeqcevi...

gaqceva arc ufiqria... piriqiT, cekva bavSvobidanve misi interesis umTavres sagnad iqca. roca qalbatoni natalia diRmelaSvili gavicani, is Teatralur institutSi cnobili qoreografis, iuri zareckis, asistentad muSaobda. maSinve Cemi yuradReba miiqcia... natalia dasaxul amocanas didi seriozulobiT da gasaocari sibejiTiT arTmevda Tavs.

qalbatoni natalias SemoqmedebiTi gza Sedgeboda da Sedgeba ori, erTmaneTTan dakavSirebuli, procesisagan: is swavlobs da sxvas aswavlis! daamTavra vaxtang Wabukianis saxelobis Tbilisis saxelmwifo qoreografiuli saswavlebeli _ baletis msaxiobis kvalifikaciiT; moskovis did TeatrTan arsebuli saxelmwifo qoreografiuli saswavlebeli _ klasikuri da saxasiaTo cekvis pedagogis kvalifikaciiT; moskovis saxelmwifo qoreografiuli akademia _ qoreografisa da baletmaisteris kvalifikaciiT; amjerad ki saqarTvelos SoTa rusTavelis Teatris da kinos saxelmwifo universitetis doqtoranturaSi swavlobs.

qalbaton natalias didi praqtikuli gamocdileba aqvs; muSaobda televiziaSi, dramatul TeatrebSi, kinoSi; iyo vaso

abaSiZis saxelobis musikaluri komediis Teatris balerina; moskovis did TeatrTan arsebuli qoreografiuli saswavleblis pedagog-staJiori; vaxtang Wabukianis saxelobis saxelmwifo qoreografiuli saswavleblis klasikuri da saxasiaTo cekvebis pedagogi, meTodisti da direqtoris moadgile; umaRlesi profesiuli programis `qoreografi-repetitoris~ xelmZRvanel-koordinatori da pedagogi; Tbilisis eqvTime TayaiSvilis saxelobis kulturisa da xelovnebis institutis sabaleto ganyofilebis xelmZRvanel-koordinatori, asocirebuli profesori, kiTxulobda cekvebis meTodologiis kurss; sergo zaqariaZis saxelobis tradiciuli da Tanamedrove xelovnebis kolejSi _ sabaleto skolis xelmZRvaneli da pedagogi; 1995 wlidan dRemde ki saqarTvelos SoTa rusTavelis Teatrisa da kinos saxelmwifo universitetis cekvis pedagogia. gamouSva `musikaluri qrestomaTia cekvis gakveTilebisaTvis~; aris saqarTvelos pedagog-qoreografTa asociaciis Tavmjdomare. da bolos, is gaxlavT Rirsebis ordenis kavaleri.

qalbaton natalias saqmianobaTa vrceli nusxidan gamovyofdi or, arsebiTad erTmaneTTan dakavSirebul, Temas. amaTgan pirveli cekvis meTodologias Seexeba, rac, zogadad, qarTul qoreografiaSi problemur sakiTxs warmoadgens, radgan am mxriv saTanado Teoriuli naSromebis deficiti aSkaraa...

amjerad qalbatoni natalia muSaobs sadisertacio naSromze ̀ cekvis mniSvneloba Tanamedrove msaxiobis koncefciaSi. swavlis formebi da meTodebi~. es Sroma mravalmxriv aris sayuradRebo: pirvel nawilSi gaazrebulia sakiTxis istoriuli mxare, cekvis damkvidrebis procesi zogadad Teatralur xelovnebaSi da qarTul Teatralur warmodgenebSi kote marjaniSvilisa da sandro axmetelis novacia _ cekvisaTvis dramaturgiuli datvirTvis miniWeba. naSromis meore nawili ki saTeatro studiebSi, umaRles saswavleblebSi, kerZod ki Cvens universitetSi cekvis

natalia diRmelaSvili


3


2 gv.

swavlebis formebsa da meTodebs Seexeba; sacekvao xelovnebis swavlebis avangardul tendenciebs aRwers. avtori aanalizebs vrcel Teoriul da praqtikul informacias

da, cxadia, sakuTar mravalwlian profesiul gamocdilebasac gviziarebs. yovelive es marwmunebs, rom zemoaRniSuli sadisertacio naSromi mniSvnelovani SenaZeni iqneba qarTuli qoreografiuli meTodologiis ganviTarebis saqmeSi da xels Seuwyobs studentebis srulyofil swavlebas.

praqtikuli muSaobisa da Teoriuli Ziebebis paralelurad, qalbatonma nataliam aranakleb sayuradRebo funqciis mqone RonisZiebis organizeba iTava. es gaxlavT vaxtang Wabukianis saxelobis Tbilisis saerTaSoriso qoreografiuli festival-konkursi, romelic wels ukve meoTxed Catarda. mas didi mniSvneloba aqvs da, ai, ratom: qoreografiul skolebSi mimdinareobs rigi Teoriuli da meTodologiuri Sexedulebebis praqtikuli realizeba. am procesis Sedegebis Sejameba swored festivalze xdeba. amas garda, sayovelTaod aRiarebuli faqtia, rom festivals is qveyana atarebs, sadac Zlieri, konkurentunariani qoreografiuli skolebi arsebobs. festival-konkursma qarTuli qoreogra-fiuli skolebis SesaZleblobaTa

warmoCenas Seuwyo xeli, dagvanaxa iq mimdinare SemoqmedebiTi procesebis xasiaTi da Segvadarebina is mezobeli saxelmwifoebis qoreografiul skolebSi

mimdinare analogiur procesebTan. amitom SemTxveviTi ar aris, rom wlevandel, rigiT IV festival-konkursSi ocda-sami qarTuli qore-ografiuli skola da studia iRebda monawileobas _ Tbili-sidan, quTaisidan, baTumidan, rusTa-vidan. amas garda, am sacekvao forumSi monawileobdnen _ ruseTis, azerbaijanis, somxeTis da TurqeTis qoreografiuli sko-lebi. sul festival-

konkursSi monawileobas 33 skola da damoukidebeli moswavle iRebda.

vaxtang Wabukianis saxelobis festivalma-konkursma Tavidanve moipova gamocdilebaTa gacvlis mniSvnelovani funqcia. is iwyeba 27 Tebervals, vaxtang Wabukianis dabadebis dRes, samecniero konferenciiT da, ukve aprilis damdegs, grZeldeba praqtikuli RonisZiebiT, metad sasiamovno sanaxaobiT. festivalis farglebSi agreTve tardeba sxvadasxva Janris master klasebi, romelic did stimuls aZlevs axalgazrdebs profesiis dauflebisas.

dasasruls vityodi: qalbaton natalia diRmelaSvilis moRvaweobis es ori mimarTuleba metad sasargebloa qoreografiuli wreebisaTvis, xolo saqarTvelos SoTa rusTavelis Teatrisa da kinos saxelmwifo universitetisaTvis prestiJulic aris, radgan Cveni universitetis pedagogis Zalisxmevis Sedegia!

paata iakaSvili

xelovnebaTmcodneobis doqtori

4


5 gv.

,,qarTuli Teatraluri enciklopedia~(gagrZeleba. dasawyisi `durujis~ wina nomerSi)

abakelia1 Tamar giorgis as. [19. VIII. (1. IX.) 1905. daba xoni _ 14. V. 1953. Tbilisi] _ moqandake, grafikosi, Teatrisa da kinos mxatvari. saq. xel. dams. moR. (1942).

daamTavra Tssa (1929). ped.: i. nikolaZe da n. kandelaki. gamofenebSi monawileobda 1927-dan. namuSevrebi: reliefuri frizi yofili marqsizm-leninizmis in-tis (Tbilisi) Senobis fasadze (1936_37); II msoflio omis Temaze Seqmnili skulpturuli kompozicia `Surs viZiebT!~ (1944, brinjao) da sxva. warmatebiT muSaobda wignis grafikaSi: `vefxistyaosani~ (1937) da vaJa-fSavelas poemebi (1947).

scenografiuli moRvaweoba quTaisSi daiwyo (1929) k. marjaniSvilTan, pirvelad swored misi sagangebo davalebiT Seqmna eskizebi vaJa-fSavelas ,,mokveTilisTvis~, ramac sayovelTao aRtaceba gamoiwvia, magram TviT dadgma ar ganxorcielebula. misi mxatvrobiT daidga: quTaisSi _ g. baazovis `munjebi alaparakdnen~ (reJ. g. suliaSvili, 1932); marjaniSvilis T-rSi _ n. kuliSis ,,komuna velze~ (damdgmeli k. marjaniSvili, reJ. el. RoRoberiZe, pr. 29. XI. 1930), i. vakelis ,,Samili~ (reJ.: dodo anTaZe, s. WeliZe, pr. 30. XII. 1935), kalaZis ,,lali~ (reJ. yuSitaSvili, pr. 15. V. 1947); rusTavelis T-ri _ SanSiaSvilis ,,foladauri~ (reJ. S. wereTeli, pr. 16. XI. 1938), s. kldiaSvilis ,,irmis xevi~ (reJ. a. vasaZe, pr. 10. IX. 1944), SanSiaSvilis ,,xevisberi goCa~ (yazbegis mixedviT), reJ. s. WeliZe, pr. 22. II. 1945); TobT _ bizes ,,karmeni~ qarTul enaze (reJ. al. wuwunava, mxat. k. ioanovi, kostium. mxat. a., pr. 25. I. 1931), S. TaqTaqiSvilis baleti ,,malTayva~ (I qarT. baleti Tanamedrove Temaze, reJ. al. TayaiSvili. pr. 30. IV. 1938); somxeTis 1-li saxelmw. T-ri (1937-dan sundukianis saxelobisa) _ kalaZis ,,xatije~ (reJ. v. abaSiZe, pr. 17. XII. 1931), momdevno wlis ivnisSi es speqtakli warmatebiT iqna naCvenebi T-ris gastrolebisas jer baqoSi (pr. 14.VI. 1932), Semdeg TbilisSi (rusTavelis T-ri, pr. 28. VI. 1932); amave sezonSi (1931-32) `xatije~ a-is mxatvrobiT daidga baTumSic (reJ. dodo anTaZe, pr. 10.III.1932); TmmqT

(mozard may. T-ri) _ g. gabunias òrjonikiZis xmali~ (reJ. al. TayaiSvili, pr. 29.II.1944).

a. mxatvaria agreTve f-bisa: m. Wiaurelis àrsena~ (ir. gamrekelTan erTad, 1937) da `giorgi saakaZe~ (mxat.: m. gociriZe, r. mirzaSvili, i. Sveci, k. kvaliaSvili, kost. mxat. _ a., 1942_43), n. saniSvilisa da i. TumaniSvilis ̀ daviT guramiSvili~ (mxat.: q. lebaniZe, l. mamalaZe, a. utkini, kost. mxat. a. k. elikovTan erTad, 1946).

1 statia `T. abakelia~ imdenad Seivso da daixvewa gamoqveynebis Semdeg, rom xelaxla vbeWdavT (red.).

a. dakrZalulia didubis saz. moRvaweTa panTeonSi. Tbilisis erT-erTi quCa mis saxels atarebs.

lit.: `xatije~ erevnis saxelmwifo TeatrSi~, g. `kom..,~ 28. XII. 1931; S a m a T a v a d., òrjonikiZis xmali~, mozard mayurebelTa qarTuli Teatris axali dadgma, g. `lit. da xel-ba, 17.III. 1944; f i r a l i S v i l i o., Tamar abakelia, Tb., 1956; a v C i a n i s., qarTul-somxuri Teatraluri urTierTobani, Tb., 1960; ,,ТЭ~, т.1, 1961; b e r Z e n i S v i l i e., Tamar abakelia, J. `mn.~ 1964, #6; Tamar abakelia, albomi, Semd. da winasityvaoba g. jafariZisa, Tb., 1967; b e q i r i S v i l i i. , 1929 weli. `xatije~, g . `sab . aW .~, 20. VI . 1969; qse, t. I, 1975; Bb a J a n i m . , nazi da vaJkacuri mxatvari, J. `sx.~, 1977, #3; enc. `saq-lo”, t. I, 1997; enc. `Tb.~, 2002; `q. kino _ enc. leq.~, Tb., 2011.

abariani aleqsandre avaqis Ze [15 (28). XII. 1902, q. derbendi, daRestani _ 25. I. 1967, Tbilisi] _ somexi msaxiobi, reJisori. saq. (1943) da somx. xel. dams. moR. (1964).

1921 daiwyo prof. sasceno moRvaweoba q. kislovodskSi, somex artistTa dasSi. Semdeg (1926_27) iyo baqosa da sxva qalaqebis somxuri T-ebis msax. da reJ., 1927_36 Tbil. mm somx.

T-risa. 1936 swored misi dadgmuli speqtakliT (jananis ,,Sah-name~) gaixsna Tbil. somxuri dram. T-is axali Senoba. aq man 1944 imuSava, rogorc mT. reJisorma. 1946_53 mT. reJ. leninakanis (axlandeli giumris) dram. T-risa. 1953_67 isev Tbil. somxur dram. T-rs daubrunda.

a-is saukeTeso reJ. namuSevrebia: slavinis ,,intervencia~, gorkis ,,mtrebi~, sundukianis ,,daqceuli ojaxi~, ,,pepo~, ,,xaTabala~, guckovis ,,uriel akosta~, Sileris ,,yaCaRebi~, Sirvanzades ,,avi suli~, ,,namusi~, dadianis ,,naperwklidan~, a. wereTlis ,,kinto~, sumbaTaSvil-iuJinis ,,Ralati~ da sxv. Tbil. mm somxur T-rSi dadgmuli speqtaklebidan aRsaniSnavia: stous ,,biZia Tomas qoxi~, Tumanianis ,,giqori~, Svarcis ,,Tovlis dedofali~...

a. eweoda nayofier pedagogiur moRvaweobasac. misi aRzrdilebi arian cnobili somexi msaxiobebi: b. nersesiani, f. mkrtiCiani, v. varTeresiani da a. S.

Txz:. Tbilisis somxuri Teatri, გ. ,,kom.~, 20. IV. 1937; somxuri TviTmoqmedebis ganviTareba saqarTveloSi, ჟ. ,,sx~, 1960, #6; Teatris didi reformatori (k. stanislavski_100), g. ,,sovetakan vrastani~, Tb., 15. 1. 1963; saxelovani dramaturgi (a. ostrovski_140), გ. ,,kom.~, 11. IV. 1963.


5


4 gv.

lit:. ,,Т Э~, т. 1, 1961; kr. ,,sT~, 1992, gv. 131; enc. ,,saq-lo~, t. 1, 1997; kr. ,,sT~, 2002, gv. 81.

abaSis saxelmwifo Teatri _ daarsda 1944 P(pr. _ 12. XII, g. erisTavis ̀ yvaryvare aTabagi~). T-ris samx. xelm-bi: i. qajaia (1944_45), v. wulaZe (1945_47). msax-bi: v. beria, k. bokuCava, g. Todua, T. daTebaSvili, k. kaWarava, T. kirTaZe, a. daTebaSvili, v. melaZe, l. papava, g. ruxaZe, n. yruaSvili, a. fircxalava, g. foCxua, k. comaia da sxv. daidga speq-bi: g. berZeniSvilis `tirifis qveS~, d. itkinis `leitenanti gamidovi~ (gamdok. S. kilasoniZis mier), cagarlis `glexis qali guljavari~, gogebaSvilis `iavnanam ra hqmna~, g. tuRuSis ̀ sabediswero biliki~, S. dadianis `gegeWkori~, g. qelbaqianis `Sesaferi jildo~ da sxv. T-ri daixura 1947.

abaSiZe goCa aleqsandres Ze (16. V. 1937, saCxeris r-ni, sof. Wala _ 8. X. 1961, Tbilisi) _ msaxiobi.

swavlobda (1957_61) da daamTavra ssTi sams. f-ti (a. xoravas jg.). institutSi swavlisas iwvevdnen studentur sakurso speqtaklebSi (,,ukanaskne-li gaCereba~, ,,suleli~, ,,Весёлка~ _ ukr. dramaturgis n. zarudnis

piesa, ,,iupiteri icinis~ _ es ukanaskneli moamzada, magram premieras ver moeswro). 24 wlis asakSi tragikulad gardaicvala... skolis mowafeobidan iRebdnen kinoSi da am mxriv popularobac moipova didi gulwrfelobisa da momxibvlelobis gamo.

a. gadaRebulia f-bSi: ,,isini Caovidnen mTidan~ (1954), ,,ciskara~ (1955), ,,abezara~, ,,Cveni ezo~ da ,,Crdili gzaze~ (1956), maia wyneTeli~ da ,,sad aris Seni bedniereba, mzia?~ (1959), ,,glaxis naambobi~ (1961).

lit.: statiaTa seria: J. ,,raindi~, 2010 # 1-2, # 3, # 4; 2011 # 1-2, # 2-4; 2012 # 1-2.

abaSiZe grigol grigolis Ze [19. VII. (1. VIII) 1914, sof. zeda rgani, WiaTuris r-ni _ 29. VII. 1994, Tbilisi] _ poeti, prozaikosi, dramaturgi, saxelmw. (1965), iv. maCablisa (1985) da rusTavelis (1994) prem. laureati.

samwerlo asparezze gamovida 1934-dan. 1936 daamTavra Tsu filol. fak-ti, Semdeg ki

(1937_39) moskovSi (ВГИК) sascenaro f-ti. iyo red-ri Jur. (`niangi~, `droSa~, `mnaTobi~). 1967-dan _ saq. mweralTa kavSiris I mdivani, 1973-dan _ Tav-

re. 1970-dan _ ssrk mwer. kav-is samdivnos wevri. a-is dramaturgiuli debiuti 1959 Sedga

marjaniSvilis T-rSi, sadac daidga misi dram. poema ,,legenda pirvel Tbiliselebze~, saxelwodebiT ,,mumli muxasa~, reJ. S. qaruxniSvili. 1961 griboedovis T-rSi misi axali piesa ,,mogzauroba sam droSi~ ixila mayurebelma (reJ. a. rubini); 1964 es piesa TiTqmis erTdroulad daidga soxumsa (reJ. l. mircxulava) da quTaisSi (reJ. ak. vasaZe). 1965 l. mircxulavam marjaniSvilis T-rSi ganaxorciela a-is mier Targmnili anuis ̀ Jana d’arki~ (igive ,,torola~, mT. rolSi _ s. Wiaureli), mogvianebiT ki (1995) baTumis TeatrSic (mT. rolSi _ m. cecxlaZe). a. avtoria agreTve piesisa `miwisZvra~.

a-is Semoqmedebis didi nawili Targmnilia mraval ucxo enaze. dajildoebulia 2 leninis ordeniT, social. Sromis gmiris (1974), Sromis wiTeli droSisa da ̀ sapatio niSnis~ ordenebiT. dakrZalulia didubis panTeonSi. 2016 misi biusti gaixsna saqarTvelos parlamentis erovnuli biblioTekis skverSi (avt._Teimuraz asaTiani).

Txz.: rC. Txz. 6 tomad, Tb., 2011.lit.: r a d i a n i S.., literaturuli portretebi,

Tb., 1953. recenziebi da sxva masalebi a-s dramaturgiaze: I. ,,legenda pirvel Tbiliselebze~ (igive ,,mumli

muxasa~ da ,,deda~): g i o r g o b i a n i v., ,,mumli muxasa~... marjaniSvilis TeatrSi~, g. ,,Tb.~ 5. V. 1959; q a r e l i S v i l i e., speqtakli pirvel Tbiliselebze, g. ,,lg~, 19. VI. 1959;

II. ,,Jana d’arki~ (igive ,,torola~): interviu premieris win _ ,,Jana d’arki~ qarTul scenaze~, g. ,,Tb.~, 12. V. 1965; b u x n i k a S v i l i g., ,,Jana d’arki~ (marjaniSvilis T-ris axali dadgma), g. ,,Tb.~, 3. VI. 1965; m a W a v a r i a n i v., ,,Jana d’arki~ marjaniSvilis scenaze, g. ,,ls~, 25. VI. 1965; ,,Jana d’arki~ _ premiera baTumSi, g. ,,aW.~, 10. IX. 1995; b i b i l e i S v i l i i., Teatri mouxmobs gmirebs (,,Jana d’arki~ baTumis TeatrSi), g. ,,aW.~, 26. IX. 1995;

III. ,,mogzauroba sam droSi~: piesis kiTxva-ganxilva mwer. kavSirSi, g. ,,lg~, 3. VI. 1960; n a t r o S v i l i g., mwuxarebas frTebi ara aqvs (,,mogzauroba sam droSi~ griboedovis T-rSi, reJ. a. rubini), g. ,,lg~, 8. XII. 1961; k u p r a v a r., ,,mogzauroba sam droSi~ (soxumis T-ris qarTuli dramis axali speqtakli, reJ. l. mircxulava, g. ,,sab. afx.~, 29. II. 1964; T a T a r a S v i l i b., ,,mogzauroba sam droSi~ (soxumis T-rSi), g. ,,kom.~, 4. III. 1964; b e r o Z e r., k v e i Z e k., giyvardes Seni dro (,,mogzauroba sam droSi~ quTaisis T-rSi, reJ. a. vasaZe), g. ,,quT.~, 19. IV. 1964; k v e i Z e k., pirveli speqtakli, pirveli gamarjveba (soxumis T-ris gastrolebi quTaisSi, g. ,,quT.~, 27. VI. 1964; k i k n a Z e v., ,,mogzauroba sam droSi~ (soxumelTa dadgma), g. ,,ls~, 10. VII. 1964; m e l u x a d., ,,mogzauroba sam droSi~ (soxumis T-ris warmodgenaze), g. ,,Tb~, 11. VII. 1964; k v i t a i S v i l i e., axalgazrduli Jini da gayviTlebuli furclebi (erTi

6 gv.

6


5 gv.

7 gv.

ganuxorcielebeli scenaris Tavgadasavali), J. ,,Cv. mw.~, 2008, #20 (72); W e i S v i l i r., k v i t a i S v i l i e., ,,samaia~ (mxatvruli filmi sam drod da xuT gadasvlad), J. ,,Cv. mw.~, 2009, # 16(94) da #17(95). samive piesa gamoqveynebulia miTiTebuli rC. Txz. V tomSi.

abaSiZe daviT aleqsandres Ze (25. I. 1917, saCxeris r-nis sof. Wala _ 22. III. 1984, Tbilisi) _ msaxiobi.

1935_39 swavlobda da daamTavra rusTavelis T-ris 4-wliani studia-kursebi (iyo a. xoravasa da g. daviTaSvilis studenti) da gaigzavna goris saxelmw. T-rSi, romelic maSin gaixsna. imave wels gadmoyvanil

iqna rusTavelSi, sadac muSaobda 1. X. 1940-mde, roca samxedro samsaxurSi gaiwvies. II msof. omis dawyebisTanave frontis wina xazze ibrZoda, dajildoebulia mravali ordeniTa da medliT. 25. I. 1945 kenisbergis ganTavisuflebisas dakarga marcxena xeli da imave wlis seqtemberSi damobilizebuli iqna. SemoTavazeba hqonda mSobliur rusTavelis T-rSi, Tundac sareJisoro fakultetze eswavla, magram fizikuri mdgomareobis gamo Tavs ver misca ufleba gaegrZelebina Teatraluri moRvaweoba...

rolebi: SanSiaSvilis ,,arsena~ (gziri, pr. 23. V. 1936), mdivnis ,,alkazari~ (iunkeri, 27. I. 1937) da ,,samSoblo~ (kolmeurne, 22. V. 1938), s. kldiaSvilis ,,gmirTa Taoba~ (kolmeurne, 28. V. 1937) da ,,grafis qvrivi~ (ianuSi, 19. IV. 1940), SiukaSvilis ,,suleli~ (oficeri, 22. III. 1938), pogodinis ,,Tofiani kaci~ (mzareulis TanaSemwe, 24. I. 1939), korneiCukis ,,bogdan xmelnicki~ (kazaki, 5. III. 1940).

lit.: x u b ul u r i - t a t i S v i l i l., kapitani monti, Tb., 1979; d ol i Z e g., kidev erTi msaxiobi abaSiZeTa saxelovani gvaridan, J. `raindi~, 2016.

abaSiZe daviT (dodo) ivanes Ze (1. V 1924, Tbilisi _ 26. I. 1990, iqve) _ msaxiobi, reJisori. saq. sax. art. (1967). rusTavelis prem. l-ti (1992,

gard. Semdeg). daamTavra ssTi samsaxiobo

fak-ti (1949, ped. l. ioseliani) da Cairicxa rusTavelis Teatris dasSi. sakmaod

warmatebuli aRmoCnda misis pirvelive rolebi: pepo (sundukianis ̀ pepo~), eremo (karsaniZis ̀ marad mwvane qedebi~), giorgi (WavWavaZis òTaraanT qvrivi~), roleri (Sileris `yaCaRebi~), goduni (lavreniovis `rRveva~), gela (yazbegis `xevisberi goCa~), Sibaevi (viSnevskis `dauviwyari 1919 weli~), Suqri

(mosaSvilis `CaZiruli qvebi~). 1956 wlidan k/s `q. f.~ gamorCeuli msaxiobia: ,,WriWina~ (1954), ,,didi mwvane veli~ (1967), ,,pirveli mercxali~ (1975), ,,daTa TuTaSxia~ (1978)... dakrZalulia didubis panTeonSi.

lit.: b a x t u r i Z e p., speqtakli dauviwyari brZolebis Sesaxeb (`dauviwyari 1919 weli~, g. kom., 24.XII.1950., q a r e l i S v i l i e., `dauviwyari 1919~, g. `lit. da xel-ba~., 24.XII.1950. Г р и ш а ш в и л и И., ,,Пепо~, новый спектакль в театре имени Руставели, г. ,,ЗВ~, 23. I. 1952; г. ,,ЗВ~, 13. I. 1952; J R e n t i b., òTaraanT qvrivi scenaza~ g. `lit. da xel-ba~, 28.XII.1952; М о н и а в а А., ,,Отарова вдова~ на сцене театра имени Руставели ~ ,Z n e l a Z e g. spqtakli `rRveva~ rusTavelis saxelobis Teatris scenaze, g. `lg~, 25.V.1956; s a l u q v a Z e S., vaniko abaSiZe, Tb., 1962; ,,qse~, t. 1, Tb., 1975; Ц е р е т е л и К., Д. Абашидзе, М., 1976; Кино, энциклопедический словарь, М., 1986; w e r e T e l i k., dodo abaSiZe, Tb., 1990; enc. ,,Tbilisi~, 2002; kr. `sT~, 2004, gv. 40; d a d v a n i n., dodo, J. èpizodi~, 2011, ianvari; qar. kino_enc. leqs., Tb., 2011.

abaSiZe devi konstantines Ze (I. V. 1924, xaragaulis r-ni, sof. islari _ 4. VIII. 2005, Tbilisi) _ reJisori. saq. xel. dams. moR. (1980). 1944_48 msaxiobad muSaobda sxvadasxva TeatrSi.

1948_53 swavlobda da daamTavra ssTi sareJisoro fak-ti. 1953_57 iyo quTaisis l.

mesxiSvilis sax. T-ris reJ. da dasis gamge. dadgmebi: k. miufkes ,,xvalindeli dRe Cemi iqneba~ (1953), v. minkos ,,gvars nu davasaxelebT~ (1954), buaCiZis `mkacri qaliSvilebi~ da èzoSi avi ZaRlia~ (,,kom.~ 55. I. IV orive 1954), p. jakometis `damnaSavis ojaxi~ (1955), kakabaZis `yvaryvare TuTaberi~, WeiSvilis ̀ maTi gasaWiri~ (v. yuSitaSvilTan erTad), d. gorgaZis `nacnobi saxeebi~ (1956).

1957 muSaobda k/s `q. f.~: `didostatis marjvena~ (v. tabliaSvilTan erTad, 1968_70), ,,CaZiruli qalaqis maZiebelni~ (1972), ,,yvela kometa rodi qreba~ (1978), `yvaryvare~ (1978, scen. Tanaavtori) ...

lit.: m a R a l a S v i l i T., quTaisis Teatris axalgazrdoba, J. ,,sx~, 1954, # 3; q u T a T e l a Z e v., l. mesxiSvilis saxelobis saxelmwifo Teatris gastrolebi TbilisSi, g. ,,lg~, 31. VIII. 1956; q u T a T e l a Z e v., respublikis Teatrebis scenaze (quTaisis Teatris scenaze d. gorgaZis piesa ,,nacnobi saxeebi~, g. ,,axkomi~, 1. II. 1965; x m a l a Z e p., ,,umwifara~ l. mesxiSvilis saxelobis Teatris warmodgena, g. ,,stalineli~ (quTaisi), 22. VI. 1954; T a T a r a S v i l i b., m e f i s a S v i l i g., m a Rl a f e r i Z e s., roca dramaturgs TeatrTan mWidro kavSiri ara aqvs, g. ,,kom.~, 1. IV. 1955; t u s k i a m., ,,nacnobi saxeebi~, pr. l. mesxiSvilis sax. TeatrSi, g. ,,stalineli~, 22. I. 1956; enc. ,,saq-lo~, t. 1, 1997; kr. ,,sT~, Tb., 2004; ,,q. kino-enc. leq.~, Tb., 2011.


7


6 gv.

8 gv.

abaSiZe vaso (vasil) aleqsis Ze [22. XI. (4. XII) 1854, duSeTi _ 9. X 1926, Tbilisi] _ msaxiobi, qarTuli realisturi samsaxiobo skolis fuZemdebeli. saq. sax. art. (1922). daibada pedagog a. abaSiZis ojaxSi. deda _ anastasia Satrovskaia (erovnebiT ukraineli)

ganaTlebuli qali iyo, Svils 9 wlamde saxlSi aswavlida qarTul da rusul enebs.

a. Tavdapirvelad swavlobda Tbil. I klas. gimnaziaSi, Semdeg _ quT. gimn-Si (1863_1872), romlis damTavrebisTanave muSaobas iwyebs maswavleblad quT. kaTolikeTa samrevlo skolaSi (1872_77), mogvianebiT ki _ SuSsa da yazaxSi (azerbaijani, 1877_79).

Teatrisadmi interesi gauCnda Tbil. gim-Si swavlisas sumbaTaSvil-iuJinTan da nemiroviC-danCenkosTan erTad saskolo warmodgenaSic monawileobda. quTaisSi swavlis dros TbilisSi ardadegebze Camosulma maTTan erTad scenismoyvareTa wre Camoayaliba.

sasceno moRvaweobas 1872 quTaisSi iwyebs. 1875 warmatebiT gamodis belogubovis rolSi (ostrovskis `Semosavliani adgili~). 1877, rodesac TbilisSi Cadis, mimdinareobs muSaoba qarTuli prof. T-ris aRsadgenad. paralelurad marTaven warmodgenebsac. scenismoyvareebma misi Camosvla rom Seityves, esaias roli SesTavazes sundukianis piesaSi `xaTabala~ (piesa avtoris reJisorobiT daidga). speqtaklma warmateba moutana da am dRidan mTeli cxovreba daukavSira Teatrs. 1878 mudmiv dasSi Sedis, Tavs anebebs saxelmwifo samsaxurs da xdeba mudmivmoqmedi prof. T-ris (axlandeli rusTavelis T-ri) erT-erTi damaarsebeli da msaxiobi. xelSekrulebiT gansazRvruli iyo misi amplua _ `komik-bufi~ da `komikuri moarSiye~. i. WavWavaZis gadmocemiT, `yovel mis fexis gadadgmazed sicili agvitydeboda xolme. mayurebeli, roca ki batons abaSiZes Tvals mohkravs xolme, iqac ki uneburad icinis, saca b-ni abaSiZe unda naRvlobdes rolis mixedviTa~.

a-em sruliad gansakuTrebuli roli Seasrula me-19 s. qarTul T-Si. is iyo msaxiobi-lideri, reJisori, dramaturgi, mTargmneli, Teoretikosi, antrepreniori, saz. moRvawe. i. WavWavaZisa da a. wereTlis erov.-gan. ideebis Tanamoazre. im dros, rodesac qarTuli T-ri mefis ruseTis mxridan Seviwroebas ganicdida, rodesac cenzura krZalavda piesebis dadgmas, a. cdilobda TavisuflebisaTvis brZolaSi Tavisi saTqmeli bolomde eTqva, divertismenterSi warmoadgenda akrZaluli piesebis nawyvetebs, ris gamoc 1907 Tavisi qaliSvilis _ t. abaSiZis benefisze daapatimres. magram qarT. saz-bis aRSfoTebam mefis Jandarmeria iZulebuli gaxda msaxiobi gaeTavisuflebina.

am periodis qarT. T-ris moRvaweTa da qarT. mweralTa erTianobas safuZvlad erovnuli ideologia edo. T-ris daniSnulebasa da rols gansazRvravda cnebebi: `Teatri-tribuna~, `Teatri-skola~, `Teatri-taZari~. a-s azriT, `Teatri erT-erTi saukeTeso iaraRia eris sulisa da bunebis esTetikuri aRzrdisaTvis~. sworedac rom eris esTet. da zneobrivi aRzrda, qarT. enis dacva, erovnuli TviTSegnebis gaRviZeba, kult.-sagan. saqmianoba qarTuli T-ris udidesi misia gaxlavT. a. ki am didi erovnuli saqmis erT-erTi upirvelesi Semsrulebeli iyo.

realisturi Teatr. esTetikis warmomadgeneli _ a. maRali saSemsruleblo ostatobiT, gardasaxvis didi niWiTa da, amave dros, ̀ bunebrivi sinamdviliT~ (i. WavWavaZe) qmnida scenaze mravalferovan xasiaTebs. misi gmirebi gamoirCeodnen xalxuri sakarnavalo T-ris damaxasiaTebeli improvizaciiT, iumoris gamaxvilebuli grZnobiT.

Teoriul naSromSi _ `mokle cnobari dramatuli xelovnebis Sesaxeb~, r-ic 19 s. II nax. qarT. Teatr. naazrevis erT-erT saukeTeso nimuSs warmoadgens, igi praqtikul rCeva-darigebas iZleva sasceno xelovnebisa da msaxiobis aRzrdis saqmeSi. misi azriT, yvelam, visac ki surs msaxiobi gaxdes, unda SeimuSavos: a) mixra-moxra, b) mimika e. i. is saSualebani, r-biTac msaxiobi mayurebelze moqmedebs. mxolod am SemTxvevaSi SeuZlia mas scenas emsaxuros. amasTan, T-ris ZiriTadi funqcia WeSmaritebisa da simarTlis msaxurebaa. `namdvili maswavlebelni dramatuli xelovnebisa arian: cxovreba, praqtika da dakvirveba. umTavresi kanoni ki, romelzec damyarebulia xelovneba, aris sinamdvile da WeSmariteba~. igi Teatris SemoqmedebiT saqmianobaSi a. gansakuTrebul yuradRebas repertuaris SerCevaze amaxvilebda: `gonieri msaxiobi SeiZleba mxolod kargis repertuaris wyalobiT SemuSavdes~. amitom urCevda msaxiobebs, eTamaSaT klasikos dramaturgTa nawarmoebebSi da zogadad avtorisadmi pativiscemisaken miuTiTebda: ̀ ymawvilebo _ mimarTavda axalgazrda msaxiobebs, – Tu gsurT pativiscemiT moepyran xolme Tqvens qmnilebas, maS nurc Tqven SeuracxyofT sxvis qmnilebas. nu daiviwyebT, rom igi did jafad da tanjvad uRirs Semqmnels~. moiTxovda maTgan dram. lit-ris safuZvlian Seswavlas: ̀ rolis ucodinaroba usindisobaa, Seuracxyofa xelovnebisa, avtorisa, msmeneli sazogadoebisa da damcireba TviT Tavis Tavisac~.

a. Teatraluri kritikis sakiTxsac exeba. `kritikas msaxiobi Zalian guldamSvidebiT unda epyrobodes. nurc aRtacebaSi mova, Tu aqes da nurc sasowarkveTilebaSi Cavardeba, Tu gahkicxes~.

a-s 500-ze meti roli aqvs naTamaSebi. misi yoveli gamosvla scenaze partniorisaTvis gakveTils warmoadgenda: `abaSiZe Tan TamaSobs da Tan amxanags aswavlis TamaSs~ _ werda v. gunia.

8


7 gv.

9 gv.

msaxiobis repertuari mravalferovani iyo. farTo diapazoni saSualebas aZlevda Seeqmna klas. saxeebi, rogorc qarTuli, aseve ucxouri dramaturgiidan: akofa (cagarlis `xanuma~), geurqa (antonovis `mzis dabneleba saqarTveloSi~), karapeta (erisTavis `Zunwi~), beso (sumbaTaSvil-iuJinis `Ralati~), siraji (b. jorjaZis `ras veZebdi da ra vipove~), mose mgelaZe (WavWavaZis `maWankali~), Sah-abasi (erisTavis `samSoblo~) skapeni (molieris `skapenis oinebi~), orgoni (molieris `tartiufi~), poloniusi (Seqspiris `hamleti~), figaro (bomarSes `sevilieli dalaqi~), famusovi (griboedovis `vai Wkuisagan~), gorodniCi (gogolis `revizori~), Smaga (ostrovskis ùdanaSaulo damnaSaveni~) da sxva. a-s xSirad scenaze partniorobas uwevda meuRle _ mako safarova-abaSiZisa, romelTanac 1879 daiwera jvari.

1881_1885 a. mudmivmoqmedi T-ris antrepreniori iyo. misi xelmZRvanelobiT gaizarda dasis Semadgenloba. am periodSi pirvelad daidga erisTavis `samSoblo~, Seqspiris `hamleti~, `mefe liri~, `venecieli vaWari~, cagarlis `xanuma~, yazbegis àrsena~, gogolis `revizori~.

a-s dawerili aqvs piesebi: `coli Tu gindaT, es aris~, `visi bralia~, `tasiko~, aseve qarTuli T-ris repertuars Semata mravali gadmokeTebuli Tu Targmnili piesa. gadmoakeTa v. sardus `gaviyareniT~, Targmna operetebi, r-ebSic TviTonac monawileobda, mag. J. ofenbaxis ̀ mejlisi italielebiT~ (asrulebda latuSeviCis partias, 1882). lekokis `raindi uSiSari da gulmarTali~ (asrulebda lagiris partias), e. skribis èspaneli aznauri~, f. r. fon-Saxtanis `jambazebi~, ak. deneris `SeSlilia~, aseve g. sundukianis komedia ̀ abanos boxCa~, a. ostrovskis àra Sejda mwyeri xesa~ da sxv. a. gadaRebulia mx. f-bSi (“qristine”, àrsena jorjiaSvili~, `xanuma~).

a-m aseve daarsa yovelkvireuli gaz. `Teatri~ (1885_1887). Seadgina da gamosca piesaTa da saestrado masalaTa krebulebi: `Cangi~; `panTeoni~; piesebis kr. _ `Cveni Teatri~ (1911).

a. gardaicvala 1926 wlis 9 oqtombers 72 wlis asakSi. dakrZalulia mTawmindaze. muskomediis T-ri 1947-dan atarebs mis saxels.

lit.: qarTuli Teatris moRvaweni sasceno xelovnebis Sesaxeb, Tb., 1951; z u r a b i S v i l i i., òTxi portreti~, Tb., 1948; g e r s a m i a s., `vaso abaSiZe~, Tb., 1949; b u r T i k a S v i l i a., `scenis ostatebi~, Tb., 1953.

abaSiZe vasil giorgis Ze (26. IX. 1935, Tbilisi _ 1. IX. 2012, iqve) _ baletis mocekvave, pedagogi, saq. dams. art. (1980), saxalxo ganaTlebis dams. muSaki (1989), saerTaSoriso festivalis ,,Wabukiani-balanCinis~ spec. prizis mflobeli (2001), aWaris ar xel. dams. muSaki. (2003), m.

abaSiZis sax. saxelmw. pr. l-ti (2003), qarTuli realisturi samsaxiobo skolis fuZemdeblis, vaso abaSiZis SvilTaSvili, kerZod, taso abaSiZis SviliSvili. misi deda ki _ Tamar avaliSvili, nikoloz avaliSvilis SviliSvilia.

daamTavra Tsqs (1955, ped. s. vekua), iyo TobT solisti (1955_77), wamyvan partiebTan erTad asrulebda calkeul sacekvao nomrebsa Tu saxasiaTo rolebs: alberi (adanis ,,Jizeli~), ufliswuli (Caikovskis ,,mZinare mzeTunaxavi~), princi zigfridi, espanuri cekva (Caikovskis ,,gedebis tba~), espada (minkusis ,,don-kixoti~), bramini, induri cekva (minkusis ,,baiadera~), pa de-de (minkusis ,,korsari~), vakxi (gunos ,,valpurgis Rame~), maSkovskis ,,valsi~ da sxv. paralelurad muSaobda: muskomediis T-rSi, novosibirskis, kuibiSevis, kievis obT-ebSi, moskovis did T-rSi, sankt-peterburgis mixailovis sax. T-rSi v. Wabukianis balet ,,laurensias~ originaluri versiis aRsadgenad (2010), bulgareTSi (q. stara zagora). meuRlesTan, rusudan abaSiZesTan erTad, eraySi q. baRdadis konservatoriasTan daaarsa sabaleto skola (1972_73), eweoda pedagogiur moRvaweobas (1965_99) Tsqs-Si. iyo sTs bazaze arsebuli sabaleto dasis xelmZRvaneli da baletmaisteri (1989_91), meuRlesTan erTad daaarsa baTumis m. abaSiZis sax. xelovnebis institutis sabaleto studia (1996_99 iyo misi samx. xel-li) da baTumis sabaleto skola (1999_2004 _ direqtori da baletmaisteri). 2004 SeTavsebiT iyo q. baTumis bavSvTa obT mT. baletmaisteri. aq da sabaleto skolaSi dadga 7 sabaleto speqtakli. sakoncerto nomrebi da divertismentebi Caikovskis, Subertis, kreinis, gunos, delibis, mandrusis, ToraZis, bizes, hertelisa da kereseliZis musikaze. dajildoebulia aWaris Teat. saz. priziT ,,baTumSi sabaleto skolis daarsebisa da ganviTarebisaTvis~.

lit.: k v e i Z e k., ori axali speqtakli (muskomediis Teatris gastrolebi), g. `stalineli~, 24.VII.1960; n a d a r e i S v i l i l., qarTuli baleti, Tb., 2002; n i n i Z e T., lamazi ojaxis istoria, J. ,,saqarTvelos qali~, 2004, # 3-4; Н а д а р е и ш в и л и Л., Рыцарь Грузинского балета, ж. ,, Русский клуб’’, 2012, № 10; x u r c i l a v a d., kargi gvariSvili, J. ,,T. da cx.’’, 2015, #4

abaSiZe vaxtang iosebis Ze (1. XII. 1897 _ 1937) _ reJisori.

daamTavra moskovis v. mWedliSvilis studia. 1926_30 moRvaweobda marjani-Svilis T-rSi, moskovis mcire T-ris filialSi. erTi weli dayo xonis T-rSi. dadga Selis ,,beatriCe CenCi~ (1930), r-is mxatvari iyo axalgazrda p.

ocxeli. marjaniSvilis T-rSi _ oleSas ,,sami bRenZi~ (1931) da kirSonis ,,puri~.

1931 erevanSi (g. sundukianis TeatrSi)


9


8 gv.

ganaxorciela kalaZis `xatije~ (mxat. T. abakelia, komp. a. balanCivaZe, pr. 17.XII.1931). momdevno wels es speqtakli g. sundukianis Teatrma gastrolebisas warmatebiT waradgina jer baqoSi (pr. 14.VI.1932), Semdeg TbilisSi (pr. 28.VI.1932, rusTavelis T-ri). 1932_33 a. sezonSi TelavSia. axalgazrda reJisoris did avtoritetze metyvelebda is faqtic, rom Tbilisidan TelavSi mas gahyvnen msaxiobebi: s. zaqariaZe, b. zaqariaZe, m. qoreli, a. qiqoZe, k. gogiaSvili, s. vaCnaZe. swored TelavSi Seqmna s. zaqariaZem jemalisa da gulbaaTis (,,xatije~), Tasimis (,,Wori~), tarasis (,,salte~) da sxva scenuri saxeebi. aqve dadga a-m kirSonis ,,liandagi gugunebs~ da i. mikitenkos ,,Cveni qveynis qaliSvilebi~ (orives komp. a. balanCivaZe), v. Skvarkinis ,,Wori~, vakelis ,,aprakune WimWimeli~, kirSonis ,,sasamarTlo~. warmatebuli sarepertuaro politikisa da dasis SemoqmedebiTi zrdis logikur Sedegad aRiqmeba 1934 Telavis T-ris Tbilisuri gastrolebi. a-is moRvaweobis bolo etapi ukavSirdeba moskovis mcire Teatrs. 1937 wlis 2 dekembers igi daxvrites.

lit.: a v C i a n i s., qarTul-somxuri Teatraluri urTierTobani. Tb., 1960, gv. 130-132; k i k n a Z e v., ,,wamebuli raindebi~, Tb., 1992; m e g r e l i Z e g., udanaSaulo msxverpli, J. `T. da cx.~, 1993, #2; k i k n a Z e v., Tuki qristianoba cxovrebis wesia, g. `rez.~, 22.XII.2007.

abaSiZe zviad mixeilis Ze (14. II. 1978, Tbilisi) _ msaxiobi.

1997 – 2001 swavlobda Tksu (a. qanTarias jg.). damTavrebisTanave Cairicxa Telavis vaJa-fSvelas sax. saxelmw. dram. TeatrSi. 5 wlis ganmavlobaSi Seasrula 15 mT. da II xarisxovani roli:

s.s. orbelianis ,,sibrZne sicruisa~ (ufliswuli), Svarcis ,,Tovlis dedofali~ (komerciis mrCeveli), f. yuSitaSvilis ,,aladinis zRapari~ (aladini), l. TabukaSvilis ,,mere ra, rom svelia, sveli iasamani~ (gio), cagarlis ,,xanuma~ (kote), lencis ,,Jami ucodvelTa~ (studenti), gorinis ,,baron miunhauzenis cxovreba da gardacvaleba~ (Tomasi), T. WilaZis ,,mSvidobiT, lomebo!~ (ministri) da sxv. 2002 – 2004 wlis sezonSi heqtoris rolis SesrulebisaTvis speqtaklSi ,,qurdebis mejlisi~ mieniWa sTs yovelwliuri premia ,,wlis saukeTeso aqtioruli namuSevrisaTvis~. amJamad moRvaweobs ruseTSi (q. yazani).

gadaRebulia teleserialebSi _ ,,eh, megobrebo!~ (reJ. g. cincaZe) da ,,cxeli ZaRli _ I~ da ,,cxeli ZaRli _ V~ (reJ. z. uruSaZe).

lit.: g i g o S v i l i m., saaxalwlo premieris Semdeg (Telavis Teatri amayobs warsuliT, awmyoTi da iamayebs momavliT, g. ,,Telavis moambe’’, 1. I. 2000; k u p a t a Z e n., reJisorma al. qanTariam studentebs misca mSvenieri burTi da moedani da TviTonac warmogvidga

rogorc mSvenieri mwvrTneli, pedagogi da aRmzrdeli’’, g. ,,Telavis moambe’’, 6. IV. 2001; o C i a u r i l., eqsperimentma g. ,,rez.’’, 10. V. 2001; k o r Z a i a m., mSvenierebis samyaroSi _ ,,aladinis lampari’’, J. ,,omega’’, 2002, noemberi.

abaSiZe Tamar aslanis as. (3 (15). V. 1892, zestafoni _ 16. V. 1960, Tbilisi) _ msaxiobi, saq. sax. art. (1950). 1912_16 moRvaweobda WiaTuris scenismoyvareebTan. 1916-dan swavlobda donis rostovis konserv-Si, 1918_19 muSaobda rostovis wiTeli armiis T-rSi, 1920 dabrunda WiaTuraSi. 1921-dan muSaobda rusTavelis, quTaisis,

ozurgeTisa da WiaTuris T-rebSi, 1939_49 _ goris T-rSi, Semdeg kvlav daubrunda WiaTuris Teatrs, sadac sicocxlis bolomde dayo.

a. realisturi skolis msaxiobia. igi qmnida mravalferovan scenur saxeebs. ganasaxiera 150-ze meti roli: katarina, emilia (Seqspiris ,,Wirveulis morjuleba~, ,,otelo~), xanuma, gadia (SalikaSvilis ,,uniadagoni~), dedofali (wereTlis ,,patara kaxi~), vasa Jeleznova (gorkis ,,vasa Jeleznova~), rifsime (antonovis ,,mzis dabneleba saqarTveloSi~), melano da elene (kldiaSvilis ,,samaniSvilis dedinacvali~), kruCinina (ostrovskis ,,udanaSaulo damnaSaveni~), berseneva (lavreniovis ,,rRveva~), iokaste (sofokles ,,oidiposi~), mediko xvanwkaia (pataraias ,,uCa uCardia~) da sxva dram. Tu saxasiaTo rolebi.

5.IV.1953 aRiniSna msaxiobis sasceno moRvaweobis 40 wlis iubile. 1984 WiaTuris T-rma daawesa misi sax. yovelwliuri prem. qalis rolis sauk. Semsr-sTvis.

lit.: ,,qse~, t. I, Tb., 1975; kr. ,,sT~, Tb., 2003.

abaSiZe Teimuraz (Temo)Ggiorgis Ze (30. VIII. 1937, Tbilisi) _ reJisori. saq. xel. dams. moR. (1982).

1961 swavlobda Tsk. daamTavra ssTi sareJisoro fak-ti (m. TumaniSvilis jg.). muSaobda: baTumis (1961_63 reJ., 1965_70 mT. reJ.), Tbil. mmrT (1963_65 da 1970_72 reJ., 1979_83 mT. reJ.), TmkT (1972_75 mT. reJ.,

1983_85, 1988_90 mT. reJ.), TobT (1975_79 reJ.), marjaniSvilis (1985_88 reJ.) T-bSi. 1993_2002 qairos (egvipte) xelovnebis akademiaSi, ssTi da Tsk aswavlida msaxiobis ost. da reJ-ras.

a. 1970-dan ssTi-is mus. disciplinaTa kaTedris gamge,Aprofesori.

dadgmebi: baTumSi _ CxaiZis `fexburTelebi,~

10 gv.

10


gewaZis ̀ wmindanebi jojoxeTSi~ (moskovis sakavSiro konkursis l-ti), moretos `cocxali portreti~, samsonias ̀ zRva da siyvaruli~, kldiaSvilis ̀ irines bedniereba~; mozardSi _ dumbaZis `me vxedav mzes~, naxucriSvilis `nacarqeqia~. marSakis `karuseli~ (raqviaSvilis miuzikli), zaickis `robin hudi~; muskomediis T-Si: cincaZis ̀ simRera tyeSi~ (libreto l. Wubabriasi), n. gabunias `yvaryvare TuTaberi~ (lib. gruzinski-bagrationisa), azaraSvilis `Svidni Zmani gurjanelni~ (libr. m. TarxniSvilisa), cabaZis `Tovliani mTebis melodiebi~(lib. gruzinski-bagrationisa), miClis `lamanCeli~; TobT _ verdis `rigoleto~, Caikovskis `pikis qali~ (g. JordaniasTan erTad), daviTaSvilis `nacarqeqia~, rosinis “sevelieli dalaqi”, bukias `daupatiJebeli stumrebi~; marjaniSvilis T-rSi _ sardusa da moros `madam san-Jeni~; qairos obT _ stravinskis ̀ mavra~, tunsis `erTi Rame aTasidan~; sverdlovskis obT _ verdis `rigoleto~ da sxva.

Txz.: ,,Teatris sivrce~, Tb., 2014; damxmare saxelmZRvanelo `opereta da miuzikli~, Tb., 2008; “musikaluri Teatris msaxiobis aRzrdis sakiTxisaTvis”, Tb., 2010; ,,Cemi universitetebi~, Tb., 2011; ,,qarTuli miuzikli~, Tb., 2016; Tanamgzavrebi, J. `T. cx.~, 2017 #2

lit.: T v a l W r e l i Z e t., ,,axalgazrda reJisoris warmateba~, J. ,,sx~, 1964, # 10; Г о г л и ч и д з е Л., С чего начинается опера, г. ,,ВТ~, 30. XI. 78; enc. ,,saqarTvelo~, t.1, 1997; kr. ,,sT~, Tb., 2007, gv.80; d ol i Z e g., ,,Cemi universitetebi...~, J. ,,T. da cx.~, 2012, # 5 .

abaSiZe ivane (vaniko) daviTis Ze (17 (29). I. 1896, quTaisi _ 1937) _ msaxiobi. saq. dams. art. (1934), 1937 wlis represiebis msxverpli.

bavSvobaSi (1906_10) sakuTari ,,improvizaciuli dasiT~ dadga wereTlis ,,patara kaxi~, yazbegis ,,konstantine batoniSvili~ da kldiaSvilis ,,darispanis gasaWiri~,

sadac mT. rolebi warmatebiT ganasaxiera. igi iyo d. kldiaSvilis disSvili, dodo abaSiZis mama. quT. gimnaziaSi swavlisas monawileobda scenismoyvareTa wreSi da aRizarda quT. Teatris SesaniSnavi msaxiobebis (e. mesxi, n. CxeiZe, l. mesxiSvili, a. imedaSvili, g. aradel-iSxneli) SemoqmedebiT tradiciebze. 1926 daamTavra rusTavelis T-ris studia. 1924_36 iyo rusTavelis T-ris msaxiobi, 1926-dan _ korporacia ,,durujis~ wevri.

ganasaxiera sruliad gansxvavebuli epiz. da mT. rolebi: kariskaci (Seqspiris ,,hamleti~), vinkelridi (Sileris ,,vilhelm teli~), ingliseli (azianis ,,dezertirka~), xabaslo (glebovis ,,zagmuki~), IV mezRvauri (lavreniovis ,,rRveva~), meTevze ibragimi (SanSiaSvilis ,,anzori~), giorgi (kirSonis ,,qarTa qalaqi~), munji simona (ianovskis ,,yamiri~), TorRvai (robaqiZis ,,lamara~), dianoza sirbilaZe (maSaSvilis ,,gangaSi~), xafiCia (samsonias ,,salte~),

roleri (Sileris ,,yaCaRebi~), filka (slavinis ,,intervencia~), kompozitori Sermadini (Skvarkinis ,,nabiWvari~), lundiSevi (koCergas ,,maisteri~).

a-s SesaniSnavi xma (dram. baritoni) da momxiblavi garegnoba hqonda. rodesac rusTavelis Teatridan gaaTavisufles, darispanis rols amzadebda ,,Semodgomis aznaurebSi~ (1935). Semdgom man lanCxuTis T-rSi ganagrZo moRvaweoba. 1937 warmatebiT dadga ,,ninoSvilis guria~, S. dadianis inscenirebiT da ,,Semodgomis aznaurebi~ (d. kldiaSvilis nawarmoebis mix.), sadac soloman morbelaZis saxe Seqmna. premierisaTvis amzadebda m. javaxiSvilis ,,arsena marabdels~, mT. roli unda ganesaxierebina, magram ar dascalda _ repeticiidan gaiyvanes da daxvrites, rogorc nac.-kontr. jgufis _ ,,durujis~ wevri.

lit.: s a l u q v a Z e S., ,,vaniko abaSiZe~, Tb., 1962; k i k n a Z e v., ,,wamebuli raindebi~, Tb., 1992, gv. 58-64.

abaSiZe kita (ivane) giorgis Ze [16 (28). I. 1870, sof. lesa, lanCxuTis r-ni _ 17. (30). XII. 1917, Tbilisi] _ literaturaTmcodne, kritikosi, publicisti, saz. moRvawe, social-federaluri partiis erT-erTi lideri.

1889 daamTavra quT. klasikuri gimnazia, Semdeg parizSi ismenda

leqciebs filosofiasa da xelovnebis TeoriaSi. 1890_1895 swavlobda odesis un-tis iurid. fak-tze. 1893-dan sistematurad aqveynebda werilebs qarT., rus. da evr. lit-rasa da T-rze. 1895 brundeba saqarTveloSi, muSaobda sxvadasxva Tanamdebobaze Tbilissa da WiaTuraSi. iyo Savi qvis mrewvelTa sabWos Tav-re. 1917 a/k ganaTlebis komisari.

a. `TergdaleulTa~ rev.-dem. Sexedulebebis, maTi erovn.-ganm. ideebis mimdevari iyo. misma moRvaweobam axali etapi Seqmna qarT. krit. azrovnebis istoriaSi. Ddidad afasebda qarT. T-ris sazogadoebriv mniSvnelobas. misi azriT, T-ri yvelaze cocxali, xalx. dawesebulebaa, r-is arseboba da winsvla mWidrod ukavSirdeba saz-bis kult. zneobriv-gonebriv ganviTarebas. a. exmianeboda yvela mniSvnelovan Teatr. movlenas, mimoixilavda axal piesebsa Tu speqtaklebs, aanalizebda qarT. T-ris saWirboroto problemebs, repertuaris avkargianobas, calkeul msaxiobTa Sem-bas, dram. saz-is muSaobas da a. S. misi werilebi: `Cveni Teatri da misi bed-iRbali~ (1897), `safrangeTis Tanamedrove dramatuli literatura~ (1911), `qarTuli Teatri~ (1912) da sxv. gamoirCeva Rrma erudiciiT, profesionalizmiT, maRali lit. gemovnebiT, niWierebiT, T-ris WeSmariti siyvaruliTa da misi ukeTesi momavlis rwmeniT. aqtiuri monawileoba miiRo sruliad saqarTvelos scenis moRvaweTa I yrilobaSi (8_15. VI. 1914). waikiTxa

11 gv.

9 gv.


11


moxseneba Temaze _ ,,recenzia da Teatraluri kritika~, romelzedac yrilobam miiRo dadgenileba, rom sasurvelia presa sifrTxiliT moepyras, sazogadod, Teatralur kritikas da recenzias da ecados am saqmis gaumjobesebas, recenziebis wera ki daavalos specialist Teatralur kritikosebs.

a. dakrZalulia didubis panTeonSi. TbilisSi aris kita abaSiZis quCa.

Txz.: etiudebi XIXs. qarTuli literaturis istoriidan, Tb., 1962; cxovreba da xelovneba, Tb., 1971.

lit.: Jur. ,,T. da cx.~, 1914, # 19; a b a S i Z e g., kita abaSiZis cxovreba da literaturuli moRvaweoba, Tb., 1964; r a m i S v i l i d., kita abaSiZe, Tb., 1964; ,,qse~, t. I., 1975; enc. `saq-lo~, t. 1, 1997; enc. ,,Tbilisi~, 2008.

abaSiZe konstantine givis Ze (19. IX. 1964, Tbilisi) – Teatrmcodne, reJisori.

1986 daamTavra ssTi Teatrmcodneobis f-ti (v. kiknaZis jg.), 1997 ki _ dramis sareJ. f-ti (m. TumaniSvilis saxelosno).

nayofierad warimarTa a-is muSaoba pirveli specialobiT

_ misi saintereso statiebi da recenziebi xSirad ibeWdeboda periodul presaSi da 1988 mieniWa kidec prem., rogorc wlis sauk. publikaciis avtors. amasTan, 1993 – 2006 muSaobda sTs gam-ba ,,qarTuli Teatris~ direqtorad. rac Seexeba reJisorul moRvaweobs, metad farToa misi interesebis sfero:

soxumis T-ri: d. kldiaSvilis ,,darispanis gasaWiri~ (1995); rusTavi: i. samsonaZis ,,iq, sadac Rvrad moedineba~ (1996) rusTavis sf ,,oqros niRbis~ premia Tanamedrove Temaze Seqmnili sauk. speq-sTvis; n. lorTqifaniZis ,,dalaqi~ (1997), i. samsonaZis ,,indaur indikos saaxalwlo Tavgadasavali~ (1998), Cexovis ,,daTvi~ da ,,xelis Txovna~ (1990), n. saimonis ,,kaliforniuli sonata~ (2013); marneuli: i. o’nilis ,,siyvaruli Telebs qveS~ (1997, sTs yovelwliuri premia wlis sauk. reJ. namuSevrisTvis); TumaniSvilis T-ri: J. sesbrionis ,,Tqveno aRmatebulebav!..~ (2000), a. nikolais ,,rkinis biWebi~ (2011), T. barTaias ,,mea da io~ (2013); marjaniSvilis T-ri: v. havelisa da h. pinteris ,,audiencia~ da ,,wasvlamde~ (2002), Cexovis ,,siyvarulis anatomia~ (2008); Teatraluri sardafi: gibsonis ,,orni saqanelaze~ (2001); Teatraluri sardafi vakeSi: d. kldiaSvilis ,,yviTeli eskizebi~ (2005); Tavisufali T-ri: moritones ,,qalTa gulTampyrobeli~ (2008), patrikis ,,Zvirfasi pamela~ (2013); Telavi: gorinis ,,baron miunhauzenis cxovreba da gardacvaleba~ (2003), a. nikolais ,,rkinis biWebi~ (2011); quTaisi: i. samsonaZis ,,saaxalwlo zRapari~ (2010), havelis ,,dupleti~ (2012), saimonis ,,siyvarulis qrestomaTia~(2014); axalcixe: patrikis

10 gv.

12 gv.

,,Zvirfasi pamela~ (2011), baTumi: rondones ,,qvrivTa nugeSismcemeli~ (2013);

telespeqtaklebi: g. gegeWkoris sax. satelevizio T-ri: koburnis ,,jini~ (2014, aWaris Teatris moRvaweTa kavSiris prem. wlis sauk. reJ. namuSevrisTvis), saimonis ,,siyvarulis qrestomaTia~ (2015), a. nikolais ,,rkinis biWebi~ (2015).

Txz.: ara mxolod sityviT, J. ,,xelovneba~, 1980, # 10 (sTs yovelwliuri premia _ ,,wlis saukeTeso publikaciisTvis); xelovnebaSi yovel dRe unda imarjvebde, g. `Tb.~, 10.VIII.1988; SavTvala mimino ar unda moTvinierdes, g. ,,ls~, 14.I.1989; gaumarjos Tavisufal saqarTvelos!.. J. `Tm~., 1990, #3; dagvianebuli milocva b-n o. meRvineTuxucess, J. ,,Tm~, 1990, # 4.

lit.: s i r b i l a S v i l i m . , dalaqis aRsareba, g. `Tb.~, 9.VIII.1997; c q i t i S v i l i g., survili sakuTaris Seqmnisa, g. ̀ Teatri da kino~, 1999, #1; k i k n a Z e v., Ziebis gziT, g. `sr~., 25.VIII.2001; o C i a u r i l., kidev erTxel siyvarulze, g. `rez~., 2.XI.2001 da sxva.

abaSiZe levan (1963–1992) _ msaxiobi. erekle II-is STamomavali (Tekla batoniSvilis Stodan). saq. saxelmw. prem. l-ti (1993). 1985 daamTavra ssTi samsaxiobo fak-ti (ped. m. TumaniSvili) da sicocxlis bolomde muSaobda kinomsaxiobTa T-rSi. rolebi: levani (r. gabriaZis ,,Cveni patara

qalaqi~), biWi (molieris ,,don Juani~). gadaRebulia mrav. filmSi (àxalgazrda kompozitoris mogzauroba~, ànemia~, àra, megobaro!~ da sxv.). gamoirCeoda uaRresad momxiblavi, inteleqtualuri garegnobiT, Sinagani temperamentiTa da gardasaxvis unariT. gmirulad daeca saqarTvelos damoukideblobisaTvis brZolaSi, dakrZalulia didubis panTeonSi.

lit.: b a q r a Z e a., iwame gadarCena, J. ,,sx~, 1985, # 12; s t r i m b i a n u m., Tbilisuri ardadegebi, J. ,,epizodi~, 2011, ianvari. a b u l a Z e T e a, qari (l. abaSiZis xsovnas), J. ,,raindi~, 2011, #1-2; k a l a n d a Z e a., levan abaSiZe da misi ukanaskneli siyvaruli, J. ,,reitingi~, 8. VII. 2015.

abaSiZe leila mixeilis as. (1.VIII.1929, Tbilisi) _ msaxiobi, scenaristi, reJisori. saq. dams. art. (1958), CeCneT-inguSeTis ar sax. art.(1964), saq. sax. art. (1965).

1947 _ 51 swavlobda ssTi sams. f-tze (d. aleqsiZisa da m. TumaniSvilis jg.). studentur speqtaklebSive moipova iseTi

warmateba, rom damTavrebisTanave r. CxikvaZesTan da gur. saRaraZesTan erTad Caricxes rusTavelis T-rSi. am droisaTvis igi ukve popularuli

12


11 gv.

kinomsaxiobi iyo, ,,qajanas~ zRapruli premieris (1941) Semdeg, zedized gadaiRes oTx mxat. f-mSi (,,oqros biliki~, ,,akakis akvani~, ,,qeTo da kote~, ,,gazafxuli sakenSi~) da cxadi gaxda, rom a. mxolod Cveulebrivi vunderkindi ki ar iyo Caplinis j. kuganiviT, romelsac wamdauwum adarebdnen kidec presaSic da cxovrebaSic, aramed namdvili xalasi niWierebiT dajildoebuli msaxiobi, romlis talanti TandaTanobiT ifurCqneboda. amdenad, verc kinematografi ityoda masze uars da sabolood gadawyvita, rom gaegrZelebina saimedod wamowyebuli gza (,,WriWina~, ,,abezara“, ,,maia wyneTeli~...)

1962 aRmzrdelma-pedagogma d. aleqsiZem mainc miiwvia rusTavelis T-rSi da mT. rolebi Seasrula or speqtaklSi (gaCeCilaZis ,,amirani~ da karajales ,,dakarguli baraTi~). odnav mogvianebiT ki (1965) erTi rolic r. sturuasTan iTamaSa (,,seilemis procesi~) da isev mTlianad ,,mSobliur~ kinematrografs daubrunda (,,me vicekveb~, 1963, azerbaijanuli f., ,,xevisberi goCa~, 1964; ,,Sexvedra warsulTan~ da ,,Sexvedra mTaSi~, oriveni 1966), Semdeg sakuTari scenariT gadaRebuli ,,molodini~ (1969) da kinosareJisoro debiutic _ ,,Tbilisi _ parizi _ Tbilisi~ (1980), mT. roli l. RoRoberiZis f-mSi ,,oromtriali~ (1986), romelmac mas kidev erTi saerTaSoriso aRiareba moupova da sxv.

2008 TbilisSi, k/T ,,rusTavelis~ win gaixsna ,,leila abaSiZis varskvlavi~.

Txz: italiuri STabeWdilebebi, gaz. ,,komunisti~, 19.XII.1967.

lit.: ,,sabWoTa meri pikfordi~, gaz. ,,komunisti~, 25.01.1960; rusTavelTa axali speqtakli (`amirani~), g., kom. 23.V. 1963; 23.d ol i Z e g., leila abaSiZe, gaz. ,,ls~’, 22.V.1964; b a r a m i Z e g., seilemis tragedia g. kom. 12.III.1965; e l i a S v i l i n., SurisZieba daZrwis seilemSi, g. ax. kom. 13.III.1965; R v i n e f a Z e n., karajala qarTul scenaze, g. ax.kom. 26.VI.1965; w e r e T e l i k., leila abaSiZe, Tb., 1987.

abaSiZe manoni vaxtangis

as. (19.III.1944, Tbilisi_12.VI.2006, iqve) _ msaxiobi.

daamTavra ssTi samsaxiobo fak-ti. 1967. amave wlidan sicocxlis bolomde muSaobda TmmqT-Si. paralelurad iyo mars pedagogi. rolebi: pioneri (v. kataevis ,,nevis Sevardeni~),

konkia (q. quCukaSvilis ,,konkia~), katia (v. kataevis ,,Svidfera yvavili~), daSa (v. aqsionovis ,,kolegebi~), jimi (r. stivensonis ,,ganZTa kunZuli~), Zu mgeli (g. naxucriSvilis ,,WinWraqa~), guranda (T. maRalaSvilis ,,sad xar, sofiko?~), daSa (vasilevis ,,ganTiadi aq wynaria~), fusutia (d. kldiaSvilis ,,qamuSaZis gaWirveba~), maikli (p. traversis ,,meri popinsi~), gio (l. qiaCelis ,,tariel golua~), griSutka (v.

daraselis ,,divizia #16~), marTa, minadora (n. dumbaZis ,,kukaraCa~, ,,me vxedav mzes~), Tamro (i. samsonaZis ,,aRdgoma gauqmebul sasaflaoze~), gadia (i. gogebaSvilis ,,legenda iavnanaze~), koxtapruwa (g. WiWinaZis ,,ucnauri biWi~) da sxva.

monawileobda radio da telespeqtaklebSi: ,,bakulas Rorebi~, ,,jayos xiznebi~, ,,maradisobis kanoni~ da sxva. gaxmovanebuli aqvs mravali filmi.

lit.: speqtakli `konkia“, г. “Молодежь Грузии”, 14.III.1986. (1986г. 14 март)

abaSiZe marina konstantines as. (17.II.1957, Tbilisi) _ msaxiobi.

1978 daamTavra ssTi samsaxiobo fak-ti. 1978_1993 moRvaweobda TmmqT-Si. iyo ZiriTadad reJ. S. gawerelias Teatris wamyvani msaxiobi. mT. rolebi: natalia (kldiaSvilis ,,darispanis gasaWiri~), gogo (T. bibiluris ,,ori novela~),

mzevinari (q. quCukiSvilis ,,gogo xoxesia~), tatiana (b. lavreniovis ,,rRveva~), beatriCe (goldonis ,,ori batonis msaxuri~), inga (n. dumbaZis ,,kukaraCa~), lika (i. samsonaZis ,,bednieri bileTi~), lida (i. samsonaZis ,,aRdgoma gauqmebul sasaflaoze~). a. gamoirCeoda scenuri momxibvlelobiT, msubuqi ironiiTa da lirizmiT, plastikurobiTa da daxvewili gemovnebiT. 1994 wlidan cxovrobs da moRvaweobs holandiaSi.

lit.: Х и м ш и а ш в и л и И., “Поле премьеры”, г. “ЗВ”, 21.V.1986; g v a T u a i., speqtakli `kukaraCa~ , J. `Tm~., 1986. #3.

saredaqcio kolegiisagan

cxadia, mkiTxveli SeamCnevda, rom, rogorc Tavad

mivuTiTeT, erTi statia (,,T. abakelia~), romelic wina

nomerSi gamoqveynda, axlac gavimeoreT. amiT imis Tqma

gvinda, rom, SeiZleba iTqvas, yoveldRiurad ixveweba da

ivseba ukve gamoqveynebuli statiebi... amaze dawvrilebiTi

saubari axla Sors wagviyvanda, mTavaria, rom kolegia

agrZelebs intensiur muSaobas im TvalsazrisiT, rom roca

pirveli tomi gamoicema, iq mTeli srulyofilebiT iyos

warmodgenili masalebi.

ase rom, zogi uxerxuloba Tu mogxvdeT TvalSi,

nu gagikvirdebaT _ SemdgomisaTvis yvelaferi iqneba

gaTvaliswinebuli da Sevsebuli, cxadia, dReisaTvis

arsebuli informaciiT...

g. doliZe, 29. VI. 2017

(gagrZeleba Semdeg nomerSi)

gv. 2-4 - tafu114)_2017.pdf · griboedovis t-rsi misi axali piesa ,,mogzauroba sam drosi~ ixila...

Documents