henricus snellman,

22
De sENsU gUUENTUTIs JEsTEETICO , IN LEGENDIs AUCTORIBUs CLAssICIs FORMANDO, speci m. Acad, CUJUs PARTEM T. Fenia AmpL Fac. Phil. Ab, Publico Proponit Examini HENRICUs sNELLMAN, Eloqv. Docens, Aman. Bibliotheca Extraord. 8s ad schoL Cathedr. Ab. Vicarius Conrector, Resp 0 ndent e GUsT. GUILIELM. ZETTERBERG, lJemtL In schola Cathedr. die 19 Junii 1806. Horis a. m . /olitis. AEQUE, Typis Frenckellianis.

Upload: others

Post on 26-May-2022

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: HENRICUs sNELLMAN,

DesENsU gUUENTUTIs JEsTEETICO,

IN LEGENDIs AUCTORIBUs CLAssICIsFORMANDO,

specim. Acad,

CUJUsPARTEM T.

Fenia AmpL Fac. Phil. Ab,

Publico Proponit Examini

HENRICUs sNELLMAN,Eloqv. Docens, Aman. Bibliotheca Extraord. 8s ad schoL

Cathedr. Ab. Vicarius Conrector, ■

Resp 0 ndent e

GUsT. GUILIELM. ZETTERBERG,lJemtL

In schola Cathedr. die 19 Junii 1806.Horis a. m. /olitis.

AEQUE, Typis Frenckellianis.

Page 2: HENRICUs sNELLMAN,

sACRAM REGIAM MAJEsTATEMMAGNssi FIDEI

VIRO,Dioeceseos Aboensts

je:pzsco:po reverendissimo ,

Academia: AuraicaVMO- JVCIscXX.A. ;h jo

Eminentissimo,Recti Ordinis de stella Polari2¥DOCH:KO splendidissimo,

s. s, Theolog. JOOCECOjRX Celeberrimo,DOMINO

JACOBO TENGsTROM,

Pietas

Auctoris.

Page 3: HENRICUs sNELLMAN,

Didicisje sideliter artesEmollit mores nec Jhiit esse seros.

Ovm.

§ n Educatione Juventutis non mitius rite insiituen-da, quam sausio quem optamus successu perse-

quenda, modum & ordinem ipsius Naturae legibuspraefinitum, sancte servandum sibi proponat necessee(l sapiens quisque Paedagogus; quas vero leges im-mota qua polient auctoritate exigunt, ut a sensualihominis Natura negotium maximi momenti potissi-nmm ordiamur; a qua quippe omnis cognitio huma-na incipit, & qua a Creatore benignissimo eum or-nati sumus in sinem, ut illam excolendo, persicien-do, poliendoque ad celliora tendendi viam sensimnobis muniamus. Animi igitur culturam si respicis,prima utique insiitutionis opera in eo, ut facultatesejusdem sensuales si ve JKslheticas evolvat & persiciathoc diligentius occupabitur, quo verius consiet *su-periores illas & InteUe&uates , hac via vel sola, ad

A

Page 4: HENRICUs sNELLMAN,

2

Teram naturaque nostra dignam, pertingere ac per-duci posse perfectionum, Ipsarum vero facultatumiEstheticarum, nexu licet sororio & indivulso interse connexarum, triplicem jure ponunt materiam, inqua quippe percipienda & qua.si elaboranda, pro su acujusque natura & indole, lingulae vim suam potis-simum exierant, Pulchritudinem nempe, Veritatem,& Bonitatem (a~). Quibus vel auditis nominibus,quis tria illa vitae humana? principia, & ornamentapraecipua, pulchrique omnis & decori fundamenta,laetissime non agooscet pectore? Quis probus & in-genuus juventutis Magister sensum illum PEJiheticum,quo uno nomine laudatas hasce complectimur sacul-tates (£), tenerrimis jam discipulorum animis inllil-liare non cupiat ?

a) De unanimi TEstheticorum bae in re consensu longiusmonere supervacuum ducimus. Illud autem in primojam limine obkrvasse juvabit, probe hoc loco diltin-gvendum,. inter verum Logicum & ALJlheticum , ut etiaminter Bonum Metaphyjicum, (Logicum, nonnullis dictum),& y.EJlheticum. De his vero sultus paullo disserendi oc-calionem infra, habebimus,.

iO sequimur in hoc rationem recentiorum quorumdam Phi-losophorum,. qui piopius ad etymon vocis ri-spicientes ,

eandem nobiscum seniut TEishetico subjiciunt notionem.,Gujlus vero appellationem,, potius exqaiiito Fulchri ju-dicio soli tribuunt. Csr„ Niemeyer’s Grunds. der Erzie-tmng und. dei. Untertichts,. Erjt, Th.. 77, Neque ta.-

Page 5: HENRICUs sNELLMAN,

3

summo itaque jure Plato , Philosophus orbrsantiqui facile princeps, qui idem, summa qua solitussuit sagacitate, ad rem Paedagogicam animum inten-dit, & post eum optimi quotquot nostro sevo flo-ruerunt Paedagogi, justum Educationi hominis JEsile-tica honorem habuerunt, uno quippe contendentesore, ejus hanc esse vim ac dignitatem, ut vera o-mnis & ingenua juventutis institutio inde maximependeat, indeque demum verum summumque sibivindicet pretium (c). Ut enim taceamus facultates

A 2

men usiii sermonis quotidiani, qui Gustus nomine omnemsignificare videtur lensum iEssheticum., valde repugnave-rim. Csr. quae sub Artic. Geschmack , in opere Mg*Theorie der schonen Kunjie , de. Gujlu Majore (der grosleGeschmackj egregie disserit J. G. sulzlr.

c) Quantum Platoni curae cordique fuerit res Paedagogi*ca, haec ejusdem inter alia offendunt verba ; avB^cottos$e

, cos Cpapsv, yj/Jtst°cv' c/xcos pr\v Tixisieixs psv csBris ru%wkxi (pversMs Bsiotxtov re Cmcv yi-yvr&xt CpiAsl' /xt] iv.xvcos de ij /xq v.xKms rqxCpev, xyqicorx-rcv oTicacc (post yrj. cov svskx cu cv de sisiTt}v Ttcusicov Tt?o(pqv Tov vosxoBsrriv .sxv yiyve&xi. De Lcgib.Lib. Z7/, p. 2jp. RdL Bipoat. .— L’e Educatione veroALsthetica quid ienserit, haec satis declarant: Aeyoo rcivuv

TMV TtXlUcOV CIVOCl TTgMTtJV Xl<3/siHV, Y$OVV[\ KXI Kv-7;y\v * y.xi ev cis xqerr] y.xi vxckix TrxpxyivsTXi ,

rov txvt sivxi ' Cpisovqaiv 6e kxi xAyBsTs Qs&xtovv ,

-svTv%es ctco y.xi Tiqcs ro yijgxs TixqeysvsTo. reAeics dcvvXvBgCOTTOs TXVTX y.M TX £V rUT Cis 7sXVTX XsKTilluews

Page 6: HENRICUs sNELLMAN,

4

mentis nostras AEstheticas, sensus boni, veri, & pul-chri excipientes, ejus esse naturae &: indolis, ut si

xyxBx. ITxiseixv srj Aeyco ryv Trxgxyivcpevyv ttoh-

atv ctgerriv. risovts se Hat (piAid acti AutTrj v.xi puros etv es-boos sv v|/u%«7s eyytyvcmui , pt}7Tco svvapsvoov Aoya Axp-(iocvsiv' Axsiovrcav se tcv Aoycv, avp(pxv/]crco<ri r<*> A oyoc,cfixs ei&i&xi imo tmv 7r$o<r/]Kovroov eBav' xvrijs scup-(pamet, t uev, avem' &c. ibid. L. II. pp. s& »

sp. Locum porro ex ipiius de Repubtica Lih. III. p, 292his subjungere animas incitat; «AA’ sntivms syrtjrsovrovs suiptiovtp/ovr, rovs ei>(pvoijs svvxpevovs ixvsvetv rtjv ravmAs re kxi su<T%>jjMslvor (sivaiv. h xrrteq ev vytsivco tottu crr.cvvres 01 vsoi ccCpeAoovrxi arto nxvros, encBtv av aureisano toov kxAcov egyoov »7 nqos oxjsiy t\ nqos xKosjv n nqor-$xArt, sorneq oEqx Cpssovea arro renoov vyieixv ,

nat sv&vs ex, naisonv Aav&avri sis cp.oiorrrx re xxi CbiAiavxai toj v.xA00 A oya ayovrx. — Cum quibusamice conspirant quae schiller uber die Ajlhetische Er-ziehung des Menschen egregie hunc in modum commenta-tur; ”Vcrjage die Willkuhr, die Frivolitat, die Ro-higkeit aus ihren Vergniigungen, so wirst du sie un-vermerkt auch aus ihren Handlungen, endlich aus ihrenGesinnungen verbannen. Wo du sie sindest, umgieb siemit edeln, mit groffen, mit geistreichen Formen, schlies-se sie ringsum mit den symbolen des vortrefflichen ein,bis der schein die Wuklichkeit und die Kunst die Na-tur uberwindet”. Csr, Ejusdem Kleinere Prosaische schris.ien. Dritt. Th. p. n6. Inter paedagogos autem recen-tiores, hoc nomine claros, nominasse sufficiat; Rollin:De la muniere et d7 etudier Tes ReWes Lettres;Rousseau ; Emile ou de UEduaxtion; Niemlyer; Grunds.

Page 7: HENRICUs sNELLMAN,

5

primis, quibus quasi expergiscuntur & agere inci-piunt annis, cultura earum negligatur, paullatim velomnino torpeant & hebescant, vel a via sibi propo-lita deflectentes turpiter degenerent, certam felicita-ti nosirae inserentes ruinam; monuisse liceat, easnon solum jusios inter naturam hominis rationalem& sensualem ducere limites, eamque igitur sibi vereconslantem reddere (d): verum etiam perplurimas,quas vel meris abstrusis cogitationibus intentus Phi-losophus, vel rudis & mere sensualis homo ignorat,suppeditare virtutum politiorum occasiones (s), son-tes nobilissimarum voluptatum aperire uberrimos,mentem in genere ad suscipiendas scientias quascun-

der Erzieh. und des Unterrichts; nec non Wagner: Fili-losophie der Erziehungskunjl.

dj ”Durch die schonheit wird der smnliche Mensch zurFarm und zum Denken geleitet; durch die schonheit wirdder Geijiige Mensch zur Materie zuruckgesiihrt, undder sinnenwelt wiedergeg, ben. Aus diesem scheint zusolgen, dass es zwischen Materie und Form, zwischenLeiden und Tbatigkeit einen mittleren zujland gebentniisse, und dass uns die schonheit in diesen mittlerenzuiland versetzc”. schiller 1. c. p. 192,

e) Vidit hoc jam seneca Pbilosophus; haec enim in Epijl.88 invenies ipsius verba; ”Quare ergo liberalibus stu-diis silios erudimus? Non quia virtutem dare possunt*sed quia animum ad accipiendam virtutem praeparant”,

Page 8: HENRICUs sNELLMAN,

6

que pulchras & egregias praeparare (/), gratiam,leporem & svavitatem omni vitas nollrae impertiri,morumque illam in delere asperitatem,qua bonos quoque homines, supra modum nempegraves & austeros, ingratam & horridam paene,haud raro nobis praebere videmus faciem (g): ver-bo, ad Humanitatem nos singere, quam prima omniseducationis respicere debet cura. Quid? quod vir-tus ipsa & honestas, quam pueruli jam & Rationemorali sive practica nondum matura, suscipimus &

/) ”Alle Ausklarung des Verstandes geht gewissermassenvon dem Csiarakter aus, weil der weg zu dem Kopsdurch das Herz muss geossnet werden. Ausbildung desErapsindungsvermbgens ist aiso das dringende bedursnissder Zeit, nicht bloss weil sle ein mittel wird, die ver-

besserte Einsicht iiir das Leben wirksam zu maclien,sondern selbst darum, weil sie zu verbesserung der Ein-sicht erweckt”. schiller i. e. p. 106. Cum quo remfacit sulzer; ”Je mehr der Gesdmiack unter einer Na-tiori ausgebreitet ist, je lahiger ist ile auch unterrichtetund gebessert zu werden, weil sie das Einnehmende indem wahren und Guten zu empsinden vermag” e. [s. p,Csr. Ejusd. Theorie d. sch. KUnJle , Art. Geschmack,

g) ”Der sonll gute Menssh, der roh und ohnc Geschmackiss, verdienet unfre Hochachtung; aber er wird weitniitzlicher und iiir sidi selbst auch gliicklicher, wenndiese guten Eigenschalten niit seinen sitten und init schb-nen Anstand begleitet sind. Dieses gehbrt unstreitig mitzu der rnenschlichen Vollkocinienheit”, sulzer 2. c.Art. Krast.

Page 9: HENRICUs sNELLMAN,

7

approbamus, judiciis sensus hujus tacitisdeberi videatur (//)., tantoque magis coactae illi, &

iris jurgiisque extortae praeserenda, quanto apertio-rem ad spontaneam liberaraque assequendara virtu-tem adu-ltiore aetate sternat viam;

Hanc itaque tot & tantis nominibus laudandam E-ducationis curam, plerumque non negligi tantum, ve-rum etiam, quod vix credideris,. saepe vituperari, do»lente animo, quis ingenuus non sentiat? Neque si utisas est, causTam irruentis & ingravescentis hujus malipenitius rimari operae pretium duxeris, diu dubitabisquin praecipue lita sit in perversa illa, nimis arcta & an-gusta, quam vulgo concipere solent sensus iEsiheticinotione; cujus vero erroris origo inde potissimum pe-tenda, quod justam quidem & bonam, sed in ignaris do-cendis minus forte cautam quorumdam Fhilosophorumrationem non intelligant, qua omnem materiamctEstheticam uno Pulchri nomine complectuntur. Non

h) ”Die erslen Moralischen Begrisse bc-y der Erziehungwerden hiiusig aus die Begrisse vom schonen, von dem,was artig und wohlansUlndig ils, gegriindet”. J. G. H.Feder Uber das Moralische Gesiihl. Anhang: vom Ge-juht des sckdnen itn Verhdltnisse zum Moralischen Gesuht.p. 157 — Id. ni innuit Niemeyer 1. c. §, 69. ’sln demJahren der noch nictu ganz emwickelten Vernunst, kanndas sittliche GesiihlverniOgen , die stella hoherer Prin-eipien vertreten.. Die Allhetische Erziehung bereitetdaher, sosern sie das Moralilehe Gesiihl ausbildesj dieMoralische voi”„

Page 10: HENRICUs sNELLMAN,

8

enirn videntes, vel potius videre non curantes, ar-ctistirnam & sano cuivis perspicuam inter Pulchrum ,

Verum ac Bonum cognationem, senium iEsiheticum,vel Gujlim quem dicunt, in praepotente tantum, ser-vida & luxuriante Phantasia ac sensualirate, nobi-lioribus quibusvis animi facultatibus imperio immiti& praeposiero dominante, & quaerunt & ponunt.Qua? ratio quam iniqua sit & homine indigna, exipsius Pulchri natura, & saniore quaque Philosophiaabunde consiat. Ex communi nempe & rationibusfirmissimis sussulto optimorum Philosophorum consen-su, Pulchritudinem ibi sentimus, ubi in multiplici &

vario sensibus vel Phantasiae oblato ac svaviter nosassiciente, ordinem quendam, harmoniam & conve-nientiam (unitatem), vi sensualitatis internae obser-varaus (i). Quid autem quseso est Bonum & Deco-

i) Csr. ex. gr. sulzer 1. s, c, sub Articulis Krast , schon& Geschmack. Item A. H. schott’s Theorie der schd-ricti JVissenschasten , Ztveit. Th. § /2, & passim alibi;egregie enim per totam hanc operis partem de Gustu &

Pulchritudine disseiit. — Huc etiam, ni valde sallimur,redit doctrina celeberrimi Kant de Pulchro in genere,qui Formam, sive Nexum quem dicit Finalem (DieZiaeckmdssigkeit , subjektive , Ajlhetische Zweckmdsjigkeit ) ,

Pulchri fundamentum ponit. Csr. hac de re schmid’sWbrterhuch zmt, leichtern Gebrauch der Kantischen schris-

vocabb. schonheit & Zweckmdsjigkeit :&J.G. H.Kiesevvetter’s DarJleUung der wichtigjlen Wahrheiten derKritischen Philosophie sur unsingeiacihte} Zw. Th. Hinc

Page 11: HENRICUs sNELLMAN,

9

rum nisi harmonia & convenientia quaedam pulcher-rima actionum humanarum cum sensu Morali 7E-sthetico, ad sinem ac u-sum vitae humanae communemtendente (£)? .si itaque sensus Harmoniae, Ordinis

B

etiam Philotophi hanc scholae prositentes eandem nobis-cum pastiin arguunt Pulchri notionem. Exemplo sitWagner ile supra laudatus, cujus haec pp. 175 & 176sunt verba; ”Die organisehe Vollendung, in ihrer To-talitat dargestelit hei sil schonheit. Was du sonst schbnnennil, borgt naher oder entserner ieinen scirem' nuevon dteser Idee, und gesalit aur in ihr- selbii das Far-benspiel aut den Flugeln des schmettedings rennsi dtinur dann schon, wenn die manigsaltigen sarben dicti inihrer zusammenstellung eine geheime organische Einheitahnden Laslen; slehen sie ollae disen schein von bezie-hung neben cinander, so aenuli du sic hbchslens lebhast,bnnt, prdchtig

k) Novimus Platonem jam hancce inter Bonum & Pulchrumiridigitasse cognationem. ”Die schonheit und die sitt-lichkeit sind nach dem Pleno tehr nahe init einander ver-wandt, daher glaubte er, da Is die AJlhetische bildungdie vorbercitung zur moralisehen Ity”. Geschichte derFini, von W. G. Tennemann, Zw. Band. p. jn. jpliusautem Platonis praeter alia multa, haec in Philebo suop. 317 occurrunt verba: p.eTsjicTr\s yag ticy ,

xaAA.cs- (sr]7Tcv Koy cc%sty\ 7[cara.%oZ yiyveiBai”.Inter recentiores vero nominare liceat Peder luco moxcitato p. 144; "Uebereinilimmuug d s tnannichsal igenmactit immer die schonheit der Tugend ausj das wasan ilu- dem Geiile gesallt. Es ist dic Utbcreinstimraung

Page 12: HENRICUs sNELLMAN,

10

et Convenientiae animis nosiris innatus, FnlchritudT-ne percipienda politur & evehitur; cur non eademhac via ad sentiendam Harmoniam Moralem , in Bo*-no & Decoro ubique obviam, paultadm informare-mur (/)? Quid? quod suerint, qui, nescio an omni-no male contenderent, pulchritudinem seraper bono

der Beslrcbungen und Zwecke; alie cinzelne Handlun-gen dahin zielend, alie Neigungen darrnne iibereinstim-iaend e. s. p. Quid? quod ipse Herder , huic adllipu-letur sententiae: ”sosern i!ls also gewiis, dass Geschmackdie Guten sitten tnit erhiillt , ais einen schdnen anjtand ,

ais Wohlordnmg”. Csr. Ejusd. Ursachen des gesunhnenGeschmcks , p* 259.

t) Placet huic loco egregia subjungere sulzeri verba:, ’Der Geschmack. iit im Grunde nichts, ais das innereGesiihl, wodurch m»n die Reizung des Wahren und Gu-ten enipsmdetj also wiirket er naturlichen Weise Liebesur daslelbe, Zugleich erwekt er dn so richtigcs Ge-siihl der Ordnung, schonhert, und Urbereinstiramung,dass wiederwillen und verachtung gegen das schlechce,Unordentliche und Haffliche, von w Icher art e* ieynitioge, eine naiiirbche Wtirkung destelben irt. DerMensch in dessen stela der gute Gelchm ck s sine vblii*ge bildung erreicht hat jll einer so bestandig anhalten-den Ausmerksamktit ausOrdnung, schickbcbkdr, V/ohl-anslandigkdt und sehonhdi: gewohns, dais cr alles wasdieiera entgegen iit, verachtet. Ihm ekelt vor alleraspitzsindigen, sophistischen, Gezwungenen und Unnatiir-lichen ,in Gedank.en und Handluugen’*.. L. c. art. Ge*JchmacL

Page 13: HENRICUs sNELLMAN,

11

esc utili, deformitatem vero malo & noxio, ut adillud invitaremur, ab hoc autem absterreremur, natu-ras beneficio esse impressam (ni). Iterum deniqueiEstheticum est conditio sine qua genuina nulla obti-net Pulchritudo; quid erim est harmonia & congru-entia vel boni vel pulchri, nlsi approbata fuerit &

stabilita tacito sensus veri judicio & constnsu? Hu-jus enim illud est munus, ut veram partium inter seunitatem & cum toto convenientiam examinet, velsentiat potius, verum a sallo, male picta & sucataa coloribus nativis distingvat, & naturam, pulchrisontem uberrimum, ubique consulat & sequatur.Hinc longa non eget demonstratione, senium veri,quam plurimum ad genuinam quamcunque conserrevoluptatem iEstheticam, quamvis latente plerumquejudicio sentiatur (n). Inter omnes itaque facultatesnostras AEstbeticas tam arctus intercedere videturnexus, ut de iis idem sere valeat, quod de commer-

B z

m) Notas sunt & decantatae veterum Philosophorum, socra-tis imprimis & Platonis hac de re disquilitiones. E rc-centioribus autem haud paucis eidem addictis placito,etiam eil suczs-R ille saepius nobis laudatus. Csr, Eund.sub art, schone JiUnJle.

n) succurrit hic notum d.scriraen quod inter Pulchritudi-nem Vagam & Adkoerentem (die Freje und anhdngendeschonheit) jure slasuit philosophia Critica j sed praeter-quam quod &; in illa veri judicium lateat, nos hanc im-primis praetenti instituto aptam duximus.

Page 14: HENRICUs sNELLMAN,

12

cio animi & corporis egregie dixit salhtjlius: utrum-que per le indigens alterum alterius auxilio veget(o).

») ”Hieraus isl zp sehen, diss der Geschmack in seinerganZen ausdehming ein seines Gesiihl in allen Nervender seele zum Grund cder ohne Methapher zureden ; dass jedes .vermogen der seele, es gehore zumVerstand, zur Einbildungskrast osser zu dem Herzen,das seinige dazu beytragen miisse”. sulzer 1, c. ait.

Geschmack. Eandem hanc cognationem, hunc in modumdescribit Wagner; ”Durch die Totali tat eines vollende-ten organismus entlieht dir das schonej durcli Erzeu-gung eines einzelnen Gliedes sur jene Totalitiit schassstdu das Gute, und durch die Einsicht in die Nothwen-digkeit des zussmmenhangs in einer solchen Totalitiiterkennll du das IVahre. siebc da die drey himmlilchenGrazien, schonhsit , Tugend , und IVahrheit L* cir, p.176, Hinc etiam ex noifro qualicunque judicio opti-me explicatur oblervatio, quam jam dudum seceruntPhilosophi, mentem vera quavis Elegantia ssilihetica ca-ptam vivideque perculsam, ad alta quaevis & egregiasentienda, suspicienda & audenda, pronam esse & appo-sitam, ”Die Allhetische stimmung des Gemiiths ist aisein Zustand der hochslen Realitdt anzusshen, in sosernman dabey aul die Abwesenheit aller schranken, undaus die summe der Kraste aditet die in detselben, ge-meinschahlich thatig smd. Eine Gemuthsllimnmng rvel-che das Ganze der Mnschheit in lich begreilt, umssnothwendig auch jede einzelne Ausserung dcisilben,dem vermogen nach ,in lich Ichlieslen.” schiixer 1, c.p. 225 sqq, — Quae li vera sunt, egiegl e uiique cecinitPoeta quidam Germanus;

Page 15: HENRICUs sNELLMAN,

13

Hanc autem cie qua disputamus Culturam AEsiheti-cam praeparandi, primaque ejus principia tenerisanimis quasi insti1!a j1di, in usu ac consvetudine ju-ventutis quotidiana occasiones multas, idoneas atquecommodas habebit Paedagogus quivis ingenuus & re-ligiosus, mature nempe alendis & acuendis iis velanimi vel corporis facultatibus intentus, quibus sen-ilis noster iEstheticus vel totus innititur, vel maximeadjuvatur; haec vero tenerrimas aetatis informandaspraecepta Arti Paedagogiae accuratius enuccleandareservantes, illud arripimus institutionis tempus, ubistudia Litterarum, non illa quidem prima & elemen-taria, sed provectiora paullo & accuratiora primamillam puerilem institntionem excipiunt; quas quippecum commercium familiarius cum Mulis Gratiisqueadmittunt, sensui Puerorum ctEllhetico, praeviis his-ce curis excitato quasi &; praeparato, vasiissimumsvavifflmumque osserunt agendi & adolescendi cam-pum, cujus divo beneficio cultior quivis Litterarumhumaniorum alumnus ceteris & dignitate praevalet,& formato idoneoque ad res quasvis gerendas inge-nio Qe).

"VVirke Gutcs, du ncihrjl der Menschheit gottlichePtlanze;

Bilde scsiones, du streust keime der gottlichen aus.”

p) Man muss zu dem veredlung des Charakters ein werk-zeug aussuchen, Welches der staat nieht hergiebt, undQwctlea duzu eiossnen die sidi bey aller poliiilchen

Page 16: HENRICUs sNELLMAN,

14

Hic vero sponte sua occurrit quaestio maximisime momenti, quam paucis solvendam duximus,cujus nempe generis scriptores & Litterce Undatumoptime promoveant sinem JEsthcticim , primam que igitur[apientis Magistri mereantur attentionem & operam?

Patet ex hactenus ciisputatis , insiitutionemstheticam quam urgemus, & quasi fundamenti lococulturae reliquae suscipiendae poluimus, ad Humanita-tem quam dicunt, mentes informare pueriles; id est,non tam specialem quandam & hypotheticam, ut Pae-dagogis loqui moris est, asserre & proxime promo-vere culturam, certis quibusdam & peculiaribusmentis aut ingenii facultatibus persiciendis occupa-tam, quam potius prima limatioris omnis culturaefundamenta respicere, nos quatenus homines in ge-nere sumus formare, pretiumque habere non relati-vum & particulare, sed per se absolutum & sinale;quippe cum versetur maxime in primis ac praeci-puis tam cognitionis quam felicitatis humanae princi-piis, Vero, Pulchro & Bono tradendis mentibusquepuerilibus insiillandis. Haec igitur cum magni omni-no in quocunque homine aeltimanda sint, primus u-tique campus litterarius, ea juventuti depascendapraebeat pabula, quae totum alant, juvent, ac per-

Verderbnils rein und lauter erhalten. Diescs wcrkzeugisl die schone Kunst, diese Qvellen ossnen sich in ihreaunstcrblichen Mustern.’> schillkr 1. c, p. 107.

Page 17: HENRICUs sNELLMAN,

15

siciant hominem, neque sinem qnendam assequantur& promoveant mere relativum & conditionalem,sed omnem in genere poliendo & acuendo seniumnostrum AEstheticum, facilem pulchritudini cuivis adpectora muniant aditum, eaque sic ad politiorem il-lam & communem forment & instituant Humanita-tem, unde in quaracunque vitae partem morumquerationem facile nos convertere postiraus, undequeceu e centro quodam, nova & gratiore forma habi-tuque omnis vitas circulus sese spectandum osserat.

Cadunt itaque suo quasi jure in LitterariumIiuncce cursum yEstheticum Litteras, quas aptissimosane Humaniorum nomine insignire solemus: e generenempe Hiflorico , Poetico , Philosophico ,

& Oratorio;quas omnes ad praecipua illa ac palmaria mentis hu-manas studia, veritatem quippe, bonitatem, &c pul-chritudinem, utpote ad sines quos maxime spectant,& pretiosi&sima 6c felicissima sane opera tendere at-que ducere sua cujusque novimus experientia (qj.

gj, Valet hic in genere, quod de ductio Veterum elastica*rutu egregie disserit K. G, schelle; ”Hauptgpgenjiandedes Unterrichrs und studiums dt r alt-.n Literatur sind

Gcisteswerke der Alten stibii, welche aisP.odukte reinrnenschlicher Eeltrebungen, keinen blossaussern, relativen werth haben , sordem ihren innem un-ledingten werth in jieh selbjl tragen. Nur relativen werthhiitten z, B. die schristen von Cato, Varro, Columellasiber den Landbau, Daslejbe wiire mit dem geographi*-

Page 18: HENRICUs sNELLMAN,

16

Haec vero jure & in genere urgentes, eam tamenquam maxime teneri volumus legem, ut e gyro hoc-ce Litterarum schoiastico, sapienter & ad Usum di-scipulorum accommodate, scripta removeantur, quaevel tales requirunt notitias rerum praevias, quibusnondum instructa sunt ingenia puerilia, vel propriescientifica sunt, e genere imprimis Philosophico (r),

schen Werken der Alten der sall, sie hatten nurwerthais mittel, ivic ihre Gcgenssande seibss. Aberwerke derAlten, dic das JVahre , Gute und schone zum unmittel-baren Gegenssande haben , Hissorische, Philolophische,Dichterische und Rednerilche Produkte, lassen sidi auskeinen hohcrn zweck beziehnj sie sind alie Gegenssar.deeines unbedingten strebens, i des VVahren, Guten, undschonen ) und tragen also ihren zweck in sidi selbstP Csr.Ejusdem Tradi, doctils, JVelche Alte Klasstsche Autoren,wie, in welcher Folge und Verbindung mit andern studiensoll man sie aus schulen lesen? T. 1. p. 7. Item p. 19 icjq.

r) Ne quis, dum scripta Philosophica huc traximus, in cx-cessu nos peccasse arguat, omtKin in genere Philoso-phiam, tam Theoreticani quam Practica!!!, in Abjlraslamsive speculativam ,

& Popularem descripsisse juvabit. Ilictquantum conlilio nostro ossiceret, tantum Haec prudenteradhibita proderit, cum tam facultates noilras iEllhcticas,quam intellectuales & Morales simul occupet sc persiciar.Hujus autem generis sunt omnes, methodo ad captumhominum communem accommodata, ssiloque simpliciori actenui exaratas tractationes de Deo

, hominibus, rebusquehumanis , live ad cognitionem tendant, live ad praxin,soirnamquc praeterea induant vel Dogmaticam si HijJori*

Page 19: HENRICUs sNELLMAN,

17

nimiamqne & poscunt & redolent artis operam; haecenim adulriores demum postulant ingeniorum vires,& justo maturius admissa, mechanico tantum, enervi

c

eam, vel ut plerumque sit & consultissime, EpiJJolarent& Dialogijlicam. sexcenta hujusmodi opuscula in usurajuventutis scholasticae contecta, protulit recentior aetas,rei Paedagogica?, praesertim in Germania, litterarum cujus-cunque generis scracissiina, valde intenta. Inter veteresautem hoc nomine insignes simi Epijlolce Ciceronis &

Pdnii, in quibus an lingvam & elegantiam illius, magiscerte communi hujus pretio humanistico praeteramus,haud parum dubitamusj nec non Dialogi Ciceronis desenedute & Amicitia, de quibus ita schelle; *Zuerslwurde man unter den aus schulen zu lesenden Philoso-phischen schristen des Cicero, den Dialog siber dieFreundschatt — cinen Gegenstand sijr den die Jugendtich to sehr interessirt — lesen; dan den Dialog siberdas Alter solgen lassen; und mit den Ossiciis den Be-schluts machen”. Apud Grcecos, alios ut taceamus,silum sibi honorem vindicant Dialogi Platonis haud pau.ci, de quibus hoc habemus Ejusd. schelle judicium;s,Auch darin glaub sili nicht ohne grund zu versahrendass ich diejenigen Plato’nschen Dialogen zuvordertt mitder Jugend zu lelen rathe, die, wie der Phaedrus, derEysis, der £son, das symposion , jugendliche Empsindun-gen daritellen”; item Characteres TheophraJU, quos hiselogiis dignos habuit idem celebris Paedagogus; ”iVlansollte Thcophraits Charactere aus schulen, ais cinen unsglsicklich eihaltenen schatz des Alterthums, durcbausnicht ubergehn. sie bilden ungemein den seinein sinaia skten und Verbaltnissen der Welt’%

Page 20: HENRICUs sNELLMAN,

18

ac satuo animos pueriles adsvescunt (ludiorum gene-ri o>

Cura porro omnem prudentem insiitutionis ope-ram a simplicioribus ad altiora paullatim tendere o-porteat, in ipsis quoque Litteris Humanioribus tra-ctandis, ut recte & saustis cura avibus opus aggre-diamur, sapientissime, nostro quidem ex judicio, ini-tium siet vel a Lingva nostra Vernacula, vel aliquaalia ex Hodiernis, quas & vivas dicere solemus; cumpropter earum, Germanicae praesertim, propioremcum vernacula cognationem, tum propter mores, in-stituta, consvetudines, & quae sunt cetera, in scri-ptis quibusvis recentioribus describi solita, quorumomnium inter gentes hodiernas tantum non obtinetdiscriraen, quantum in scriptis Veterum unaquaquesere pagina occurrit, tironibusque praesertim, milleobjicit dissicultates, mentem non solum & ingeniumpuerile a sine Litterarum humano distrabentes, ve-rum quod pessimum esl, taedium haud raro & odi-um litterarum quarumvis, haud facile olim eradi-

r) ”Das ganxo iibrige Ltben, nur der Jugend nicht, sollder Wissenschast geweiht si-yn; Ja der Wissenschast-liche Gcist wird, wie aueh die Ersahrung zeigt, nureinen um Io mehr gedcililichen Boden sinden, je zweck-rnaffiger und treuer die Jugrnd durch die rein humanenGegenjldnde d r Klasdithen Kultur, ihre crlte naturae*masste Ausbildung crhieii”. schelle 1, c, p, 36,

Page 21: HENRICUs sNELLMAN,

19

candnm excitantes (Q. Ad quod, tam in Lingvisdilcendis, formando, maximi sime pon-deris momentum, ut paullo diligentius respiciat In-siitutio nostra Publica, spinosae satis & molefrae adGrammaticam Vetenm Lingvarum cognitionempraeparationi, a tenerrimis jam discipuiorum annisscrupulosius intenta, non uno nomine optandum.Quibus jam siudiis, per annos aliquot scite ac sapi-enter continuatis, viribusque ingeniorum praeviahacce opera explicatis ac confirmatis, nec non quafieri potuit diligentia reserato arduo asperoque adsacraria Veterum aditu; tempus tandem insiat ido-neum Litteraturam Clasficam aggrediendi; solito qui-dem serius, sed ut facile inteliigitur, cum usu & fru-

0 Neque in hoc urgendo soli nos sumus. Csr. ex. gr.NlEMEY r1. c. §, 202, cujus haec adjungere libet ver-ba: ”Hatte man ganz freye haud, und sande sich be-sonders vorzugiich Gelegenheit —— (de Lingvis hodier-nis juventuti proponendis loquitur) — so wurde derLehrling ohne alien nachthcil auch erst ira vierzehntenund siinszehnten Jahr, zu dem alten sprachstudium ii-scergehn, iind dann ganz andre Fortschritte raachen aislechs- und achtjiihrige Knaben in Lateiuischen schulcamachen konnen. Dadurch wurde man die Classiker, dieman doch chren vvili, besser ehren, ais wenn wir siezu Lesebiichern der Unariindigen erniedrigen”. Et alioloco idem dicit; ”\Vas wiiiden- die alten Classiker sa*gen, wenn sie manche ihrer volieiidetileo, seinsten Gci-

in den Handen zehnjasiriger Knaben erblick:ten? — Huc adde senoxr 1, s, c. §, 109.

Page 22: HENRICUs sNELLMAN,

20

ctu centuplici insumendum. Quantum enim haec i-psa culturam juvenilis pariter ac adultae aetatis ad-juvet, longa non eget expositione, cum vel primislabris delibata mirabiles sui amores excitet, nosqueliberali ejus beneficio ad sacros, perennes, & pertantam saeculorum seriem inexhaustos Pulchri atqueElegantiarum omnis generis sontes, vel li mavis O-ceanum delati, bas veras & nativas anxie quaerereopus non habeamus, cum sponte & certatim qualiin avidos sese infundant animos nostros, pectoraquebene nata ubique seriant (u\

u) Missas hoc loco facimus confroversias sat notas de pre-tio Veterum ClasJtcorum t sasculo proxime prsetcrlapso in-ter A. Daceriam (Madame Dacier ) &H. Motteum (Deia Motte) imprimis magno servore agitatas, utpotc jamdudum feliciter diremtas; quamvis neque recentistimistemporibus desuerint, quibus perversa methodus, quaminultos in colendo studio hocce Claflico sequi observa-runt, occalionem praebuit omne sere improbandi cum Mu-sis Antiquioris Graeciae Latiique commercium. Iniquis& insipientibus horum conaminibus argumenti loco haecverba opponimus laudati Herder: ”wer, unter welchenvorwanden es sey, der Jugend die IVerke der Alten ausden Hiinden bringt, (was er ihnen auch von seinensachelchen in die Hand gebe, Encyklopiidie, Lehrbuch,Rcgcl, Realit ), er kann den schaden mit Nichts erset-zen”. Csr. Eund. I. c. p. jis- Quibus adjungere placet(smile sere Philosophi scholae Criticae sagacisiimi Kiese-wetter de piaestantia Auctorum Claflicorum judicium:"vVolleH wir jemandes Gekhraack bilden, so miissen wir