Informatie en informatietheorie

Literatuur:

Vickery & Vickery, Information Science in Theory & Practice, H1 en H2

Van Cuilenburg, e.a. Communicatiewetenschap, H1

Van Peursen, Bertels & Nauta, Informatie, H2

Informatiewetenschap

Informatiewetenschap bestudeert de communicatie van informatie

in de samenleving

praktisch en theoretisch

Waarom informatie?

Informatiebehoefte groeit sterk – Schaal samenleving– Complexiteit – Steden als informatie intensieve systemen

Informatie als instrument en grondstof– de vuursteen van de 20e eeuw

Mechanismen:

Toenemende vraag naar informatie door: – complexiteit & coördinatie– technologische innovatie– opleidingsniveau– gevarieerde levensloop

Complexiteit & coördinatie

complexiteit neemt toe, en dus de behoefte aan coördinatie – omvang samenleving (staat & markt)– sociale differentiatie– politieke participatie– verzorgingsstaat (welzijn arrangementen;

regelingen)

Technologische innovatie

economie– nieuwe produkten en processen– nieuwe beroepen en vaardigheden– handel en transport

vrije tijd transport

– afstemming

info & communicatiekanalen

Gevolg

– enorme groei ‘geletterdheid’ en informatie– vraag naar vaardigheden om met informatie om

te gaan• veranderende normen (actief aanbieden informatie,

toegankelijkheid, evaluatie van informatiediensten

– begin met studie van informatie (systemen) • classificeren van (wetenschappelijke) informatie

• kwantitatieve studie van bibliografische produktie

• empirische studie van informatiegebruik

Het informatiesysteem

plaatje in Vickery & Vickery, pagina 10

Systeem en organisme

we maken en verbeteren componenten van het informatiesysteem

maar als geheel vertoont het organische groei– wetenschappelijke informatie– informatietechnologie– informatie(systeem)kunde – informatiewetenschap

Informatiewetenschap gaat over:

Gedrag van mensen – als bron, producent, ontvanger, gebruiker,

distributeur van informatie

Kwantitatieve studie van informatie en informatiedragers – omvang, groei, produktie, gebruik

Semantische organisatie van informatie en van communicatiekanalen– voor identificatie door zender en ontvanger

Informatiewetenschap gaat ook over Problemen rond opslag, analyse en retrieval Organisatie van informatiesystemen en de

performance ervan De sociale (economische en politieke)

context en betekenis

Algemene model van de communicatie van informatie:

bron -> kanaal -> ontvanger -> effect

Communicatie van informatie als sociaal proces

Bron, ontvanger en kanaal zijn sociale fenomenen Mens is direct het kanaal (spreken) of

indirect (ontwerp, onderhoud, management van ‘technische kanalen)

Informatietechnologie is vanuit het perspectief van de informatiewetenschap van belang inzoverre het sociale proces van het communiceren van informatie erdoor wordt beïnvloed.

Implicaties

Analyse van enkelvoudige communicatie van informatie is dus niet informatief

Betekenis van informatie hangt af van (veranderende) positie van ontvanger

Patronen van ‘informatieve communicatie’ evolueren ‘sterk afhankelijk van de evolutie van de onderliggende structuren en relaties’

Verkeerspatronen in de communicatie van informatie

» centraal individueel» informatiebestand informatiebestand

centrum kiest onderwerp en allocutie registratie tijdsbestek (tv) (enquête, examen)

individu kiest onderwerp en consultatie conversatie tijdsbestek (boek) (telefoon) gesprek,

Wat is informatie eigenlijk?

syntax semantiek pragmatiek

Algemene model

bron ---> kanaal ---> ontvanger -> effect intentioneel? of elk stimulus-respons effect?

Afbeelding uit Van Cuilenburg

Informatieruimten

De informatieruimte bestaat uit eenheden informatie, die aan elkaar gerelateerd zijn

Relaties ontstaan in de produktie en door de communicatie van informatie.

Dat ‘zie’ je aan de informatie eenheden.– Citaties– Cocitaties– Woordgebruik

Informatie gaat over tekens

tekens in verschillende vorm– tekens

• icoon; index, symbool

– tekentalen• klanken, woorden, zinnen

• syntax: waarden + grammatica

– formele tekentalen (kunsttalen)• symbolen, combinatieregels, afleidingsregels

Disciplines

Semiotiek Linguïstiek Logica

niveaus

Syntaxis: tekens en tekencombinaties Semantiek: verwijzing naar een wereld Pragmatiek: gebruik en effect van tekens alle drie aanwezig in logica. linguïstiek en

semiotiek– maar in verschillende betekenis

Informatie

informatie als communicatie van representaties uit het ene voorstellingskader (van de zender) naar een ander voorstellingskader (van de ontvanger) via een informatiedrager (signaal) dat via een kanaal (media).

Niveaus van informatie

syntactische informatie: signaal staat centraal, betekenis en gebruik blijven buiten beschouwing

semantische informatie: betekenis staat centraal; gebruik, effect blijft buiten beschouwing

pragmatische informatie: gebruik staat centraal, naast betekenis en signaal.

conditie voor differentiatie tussen informatieniveaus (pragmatische) informatie leidt vaak tot

gedragsbeinvloeding bij dier: ‘automatisch’ mensen kunnen differentiëren tussen de

niveaus: evolutionair resultaat. mens reageert niet (automatisch) op een

signaal, en ook niet automatisch op de betekenis van het signaal.

Onderscheiden en observeren

Niveau van observatie bepaalt of informatie syntactisch, semantisch of pragmatisch is.

Informatie en codificatie

informatie-overdracht vereist– codering– decodering – kanaal

Code is alles wat je al weet voordat de boodschap arriveert.

– b.v. bij morse tekens weet je welke code voor welke letter staat

Elke taal is een code– gecodeerd worden gebeurtenissen in onze

leefwereld.

Je kent syntax & woordenschat & betekenissen – dus in principe alle mogelijke

signalen/boodschappen

Informatie, onzekerheid en selectie Informatie is selectief: een bericht uit het

repertoire van mogelijke berichten Dus, naarmate je verwachtte repertoire

kleiner is, is informatie inhoud van je boodschap ook kleiner (want minder selectief)

Ruis en redundantie

De boodschap kan verstoord doorkomen: dat noemen we ruis.

Door meer informatie dan minimaal noodzakelijk door te sturen, kan dit worden voorkomen– syntactisch: eexxttrraa iinnffoorrmmaattiiee– semantisch: de circelvormige plattegrond van het ronde

gebouw– pragmatisch:aandacht trekken door zwaaien EN roepen

Informatie en leren

Leren leidt tot afnemende (syntactische, semantische, en pragmatische) redundantiebehoefte

Dus tot andere structuur van informatieboodschappen

Objectieve en subjectieve redundantie Objectief = meetbaar Subjectief = voor ontvanger

Redundantie en efficiency

Redundante info = meer info = duurdere informatie

Dit leidde tot de mathematische theorie van de communicatie

Met veel andere toepassingen

Definitie

Informatie is een functie van de verhouding tussen de mogelijke antwoorden voor en na ontvangst (van het bericht)

Mathematische theorie van de communicatie b.v. 32 kaarten, hoeveel informatie is nodig

om een specifiek geval te selecteren. door 5 keer een ja/nee keuze te maken elke binaire keuze noemen we een BIT

informatie dus de informatie nodig om een specifieke

kaart te selecteren is I = 2 Log 32 = 5 (want 25=32)

Of in kansen

I = - 2log (1/32) Stel nu dat we een van twee identieke kaarten uit

16 willen selecteren:– I = - 2log (1/8)=3– dat kan niet met binaire keuzen– maar wel met gemiddelden

stel dat gebeurtenissen niet identieke kansen hebben– identiek aan hierboven I = - 2log (1/32)