İşletme Yönetimi

Dr. Adil AKINCIBankacılık ve Finans Bölümü

İçerik

• Örgütleme

• Örgütleme İlkeleri

• Formelleşme

• Merkezileşme

• Emir Komuta Zinciri

• Bölümlendirme

• Örgüt Yapıları

• Kontrol Alanı

Örgütleme

• Örgütleme, planlamada belirlenen faaliyetlerin netleştirilmesi, işleri yapacak kişilerin ve aralarındaki ilişkilerin belirlenmesi ile yer, araç ve yöntemlerin hazırlanmasını içerir.

Örgütleme İlkeleri

Örgütleme fonksiyonun etkin bir biçimde yerine getirilebilmesi için;

• İşbölümü ve uzmanlaşma

• Bölümlendirme

• Emir komuta zinciri

• Kontrol alanı

• Merkezileşme ya da merkezileşmeme

• Formelleşme

İşbölümü ve Uzmanlaşma

İşlerin parçalara bölünerek her görevi bir kişinin yapması uzmanlaşma olarak tanımlanmaktadır. Bu aynı zamanda işbölümünü de sağlamaktadır.

Bölümlendirme

• Gruplandırılmış, aynı kategoride toplanmış işlere bölümlendirme denir.

• Bölüm, bir işletmenin belirli faaliyetlerini içine alan bir bölgeyi ifade etmektedir. Bölümlendirme işletmeye ait faaliyetleri sınıflandırarak, kümelere ayırma yoluyla amaçlara daha kolay ulaşılmasını sağlama faaliyetidir.

Bölümlendirme

Bölümlere ayırmada göz önünde tutulacak unsurlar;1. Benzer işlerin bir araya

getirilmesi2. Uzmanlaşmadan yararlanılması3. Denetimin kolaylaştırılması4. Koordinasyonun

kolaylaştırılması5. Giderlerin azaltılması

Bölümlendirme

Bölümlendirmenin 5 yaygın biçimi vardır;a. İşlevsel (fonksiyonlara göre)b. Ürünc. Coğrafi (bölgesel)d. Müşterie. Süreç temelli

İşlevsel Bölümlendirme

Bu bölümlendirmenin sağladığı faydalar;

• Ortak özellikleri ve benzer yetenek, bilgiye sahip insanları bir araya getirmeden dolayı kaynaklanan verimlilik

• İşlevsel alan içinde koordinasyon kolaylığı

• Derinlemesine uzmanlaşmadan yararlanılmasıZayıf yanları;

• İletişimin zayıf olması

• Örgütsel hedeflerin sınırlı görünümü

İşlevsel Bölümlendirme

Genel Müdür

Pazarlama Müdürü Finans Müdürü Üretim Müdürü

Coğrafi Temelli Bölümlendirme

Yararları;

• Yerel pazara en iyi hizmet

• Bölgelerindeki özel koşulları merkezdekilerden daha iyi görebilmesi

• İşlevlerin yerel birimlerde görülmesinden kaynaklanan tecrübe

Zayıf yönleri;

• İşlevlerin her bölge için tekrarlanmasının maliyeti

• Diğer bölgelerden yalıtılmışlık hissi uyandırması ve koordinasyon problemi

Coğrafi Temelli Bölümlendirme

Satış Müdürü

Batı Bölgesi Satış Sorumlusu

Güney Bölgesi Satış Sorumlusu

Doğu Bölgesi Satış Sorumlusu

Ürün Temelli BölümlendirmeYararları;

• Belirli ürün ve hizmetlerin uzmanlaşmasını sağlar

• Yöneticiler kendi ürün gruplarında uzmanlaşmaya başlar

• Müşterilere yakınlık sağlanırZayıf yönleri;

• İşlevlerin her bölge için tekrarlanmasının maliyeti

• Diğer ürün gruplarından yalıtılmışlık hissi uyandırması

Ürün Temelli BölümlendirmeGenel Müdür

Bisküvi Ürünleri

Çikolata Ürünleri Kek Ürünleri

Süreç Temelli Bölümlendirme

Fabrika Müdürü

Montaj Bölüm Yöneticisi

Kontrol Yöneticisi

Birleştirme Bölüm Yöneticisi

Müşteri Temelli Bölümlendirme

Genel Müdür

Perakende Müşteriler Yöneticisi

Toptan Müşteriler Yöneticisi

Devlete Satışlar Yöneticisi

Emir Komuta Zinciri

• Emir komuta zinciri, yetki doğrultusunda en üst seviyeden en düşük seviyeye kadar kimin kime rapor vereceğini açıklar.

• Yetki, emir verme ve itaat bekleme hakkıdır.

• Sorumluluk, verilen bir görevi veya faaliyeti yapma yükümlülüğüdür.

• Komuta Birliği, her astın yalnızca bir üstten emir alacağını ifade eder.

Kontrol Alanı

• Yöneticinin doğrudan kontrol edebileceği ast sayısı kontrol alanı olarak ifade edilmektedir.

Merkezileşme ya da Merkezileşmeme

• Yetkinin üst yönetimde toplandığı yapılar merkezileşmiş, yetkinin tek elde toplanmayarak alt kademelere dağıtıldığı yapılar merkezileşmemiş örgüt yapılarını ifade etmektedir.

• Örgütler daha esnek ve çevre eğilimlerine karşı daha duyarlı olmaya başlamışlardır, burada merkezileşmemeye (adem-i merkeziyetçilik) doğru belirgin bir kayış olmuştur.

Formelleşme

• Örgüt işlerinin nasıl standardize edileceğini ve çalışan davranışlarının kurallar ve prosedürler ile ölçüleceğini, derecelendirileceğini ifade eder.

• Yüksek formelleşmenin olduğu örgütlerde;Açık iş tanımlarıÇok sayıda örgütsel kurallarAçıkça tanımlanmış prosedürler yer alır. Bu durumda işlerin ne zaman ve nasıl yapılacağı üzerinde işçilerin takdiri, payı azdır. Formelleşme arttığında çalışanların aynı faaliyet girdilerini aynı şekilde ele alarak aynı çıktıyı elde edecekleri varsayılır.

Formelleşme

• Formelleşme az olduğunda çalışanların işlerin yapılacağı zaman ve nasıl yapılması konusunda daha çok paya sahiptir.

• Formelleşme uyum ve kontrol için gerekli olmasına rağmen, bugün birçok örgüt katı kurallara ve çalışan davranışlarına rehberlik eden ve düzenleyen standardizasyona daha az önem vermektedir.

Örgüt Tasarımı

a. Mekanik ve Organik Örgütb. Geleneksel Örgüt Tasarımıc. Çağdaş Örgüt Tasarımları

Mekanik ve Organik ÖrgütlemeMekanik yapı, yüksek uzmanlaşma, katı bölümleme, dar kontrol alanı, yüksek formelleşme, sınırlı bir bilgi ağı ve alt düzey çalışanların kararlara sınırlı katılımı ile sert ve sıkı bir biçimde kontrol edilen yapıyı karakterize eder. Organik yapı, yüksek derecede uyum ve esnekliğin olduğu yapılar organik yapılardır.

Geleneksel Örgüt Tasarımları1. Basit Yapı: Düşük seviyede

bölümlendirme, geniş çapta kontrol ve yetkinin tek bir kişi üzerinde toplandığı basit yapılanma modeliyle girişimcinin riski üzerine aldığı yapılar olarak kurulur.

Geleneksel Örgüt Tasarımları2. İşlevsel Yapı: Örgüt

içerisindeki benzer veya ilişkili bölümleri bir arada toplayan bir yapılanma tipidir.

3. Bölümlendirilmiş Yapı: Örgütün farklı birer işletme gibi birimler halinde yönetildiği bir yapıdır.

Çağdaş Örgüt Yapıları

1. Takım Yapıları: Örgütün yapması gereken tüm işlerin ekipler tarafından yerine getirildiği yapıdır.

2. Proje ve Matris Yapılar: Proje yapısının en önemli özelliği proje türü işlerin gerçekleştirilmesi için gerekli kaynaklar ve birimlerin bir proje yöneticisinin emir komutasına vermiş olmasıdır. Matris yapılarda, farklı departmanlardan uzmanlar bir proje yöneticisi tarafından yönetilen projelerde çalıştırılmaktadır.

Çağdaş Örgüt Yapıları

3. Sınırların Olmadığı Yapılar: Bu tip örgüt daha önceden tanımlanmış yapının dayattığı yatay, dikey ve dış çevre tarafından konulmuş sınırların olmadığı bir örgüt biçimidir.