JOURNAL OF THE SECOND JOINT SESSION

OF THE 16TH CONGRESS

5TH STATE OF THE NATION ADDRESS OF

HIS EXCELLENCY BENIGNO S. AQUINO III

PRESIDENT OF THE PHILIPPINES

Monday, July 28, 2014

PROCESSIONAL

At 3:58 p.m., the processional took place with the entry of the President, His

Excellency Benigno S. Aquino III, in the Plenary Hall of the House of Representatives.

CALL TO ORDER

At 4:00 p.m., Senate President Franklin M. Drilon, on behalf of the Senate, and

Speaker Feliciano Belmonte Jr., on behalf of the House of Representatives, called the

joint session to order.

NATIONAL ANTHEM AND THE NATION’S PRAYER

Thereupon, Regina Coeli Choir-Philippines led the singing of the National Anthem

which was followed by the Nation’s Prayer led by various clergymen, to wit:

PANALANGIN NG SAMBAYANANG PILIPINO

Amang Makapangyarihan, puspos Ka ng biyaya at pagmamahal, pinupuri at

dinarangal Ka namin sa walang sawang paglingap sa amin.

Kami po’y nagpapasalamat sa Iyo, dahil tinipon Mo ang bayang Pilipinas sa

araw na ito upang dakilain ang mga biyayang pinagkaloob Mo po sa amin.

Sa mga nagdaang araw, sinubok kami ng panahon, dahil sa lubos naming

tiwala sa Iyo, at sa turo Mong pagdadamayan at pagkakaisa, nalagpasan lahat

namin ito.

Kaya sa pagtitipong ito, hinihiling po namin na bigkisin pa ng matibay na

pagkakaisa ang lahat ng Pilipino habang patuloy naming tinatahak ang landas

tungo sa isang higit na maunlad at mapayapang Pilipinas.

458 SONA 2014

Basbasan at gabayan Mo kami, lalo na ang aming Pangulo, Pangalawang

Pangulo, mga Miyembro ng Kongreso at lahat ng naglilingkod sa pamahalaan,

upang maisakatuparan ang adhikain tungo sa maayos na paninilbihan sa Inang

Bayan at sa gayo’y maikapuri sa Iyo.

Ang lahat po ng ito ay aming dalangin sa Iyo. Siya nawa.

STATE OF THE NATION ADDRESS OF PRESIDENT BENIGNO S. AQUINO III

Maraming salamat po. Salamat po. Maupo ho tayong lahat. Salamat pong

muli. Maupo ho tayo.

Bise Presidente Jejomar Binay; dating Pangulong Fidel Valdez Ramos; Senate

President Franklin M. Drilon at mga miyembro ng Senado; Speaker Feliciano

Belmonte Jr. at mga miyembro ng Kamara de Representante; Chief Justice Maria

Lourdes Sereno at ang ating mga mahistrado ng Korte Suprema; mga kagalang-

galang na kagawad ng kalipunang diplomatiko; mga miyembro ng Gabinete;

mga opisyal ng lokal na pamahalaan; mga kasapi ng militar, pulis, at iba pang

kawani mula sa ating unipormadong hanay; mga kapwa ko nagseserbisyo sa

taumbayan; at sa aking mga Boss, ang mga minamahal kong kababayan:

Magandang hapon po sa inyong lahat.

Ito po ang aking ikalimang SONA, isa na lamang ang natitira. May kasabihan

po tayo: Ang hindi lumingon sa pinanggalingan, hindi makararating sa

paroroonan. Kaya marapat lang po siguro tayong magbalik-tanaw:

Noon, sa sitwasyon natin: Para bang kahibangan ang mangarap. May

burukrasyang walang saysay, patong-patong ang tongpats, at bumubukol ang

korupsyon sa sistema. Naturingan tayong “Sick Man of Asia.” Ang ekonomiya

natin, matamlay; ang industriya, manipis. Walang kumpiyansang mamuhunan sa

atin pong bansa. Ang resulta: kakarampot ang trabahong nalilikha. Dinatnan

nating tigang sa pag-asa ang mamamayang Pilipino. Marami sa atin ang sumuko

at napilitang makipagsapalaran sa ibang bansa. Nakayuko na lamang nating

tinanggap: Talagang wala tayong maaasahan sa ating pamahalaan at lipunan.

Nalugmok nga po ang Pilipinas dahil sa labis na pamumulitika. Naglaho

ang pananalig natin sa isa’t isa, humina ang kumpiyansa sa atin ng mundo, at

ang pinakamasakit: Nawalan tayo ng tiwala sa ating mga sarili.

Sa puntong ito natin sinimulan ang pagtahak sa tuwid na daan.

Bilang ama ng bayan, nakaatang sa aking balikat, hindi lang ang mga

suliraning ating dinatnan at mga lumilitaw sa kasalukuyan—obligasyon ko ring

459JULY 28, 2014

paghandaan ang kinabukasan. Sa bawat sandali, kailangan kong isaalang-alang

ang interes at punto-de-bista ng lahat. Isipin na lang po ninyo: Para kang

nanonood ng 200 channel sa telebisyon nang sabay-sabay. Kailangan, alam mo,

hindi lang ang kasalukuyang nagaganap, kundi ang pinanggalingan at

paroroonan ng nilalaman ng bawat channel. Bawal malito, at kailangan, may

tugon ka sa anumang tanong, suhestiyon, at kritisismo—at dapat sagutin mo ito,

bago pa iharap sa iyo. Hindi po madali ang trabahong ito, at tao lang po ako, na

kung minsan, nagkakaroon din ng agam-agam.

Ngunit buo ang aking loob dahil malinaw ang aking pangunahing layunin:

Ang ibalik ang gobyerno sa dapat nitong tuon—ang paglingkuran ang taumbayan

sa lahat ng panahon.

Di po ba’t may kasabihan tayo: Bigyan mo ng isda ang tao, at mapapakain

mo siya ng isang araw. Turuan mo siyang mangisda, at habambuhay niyang

mapapakain ang sarili niya. Halimbawa nito ay ang TESDA. Sa Training-for-

Work Scholarship Program, nag-ambag ang DAP ng P1.6 billion. Nakapagpatapos

po ito ng 223,615 benepisyaryo. 66 percent po nito—o katumbas ng 146,731

graduates—ang nagtatrabaho na ngayon. Iyon naman pong 34 percent na natitira,

tinutulungan na rin ng TESDA na makahanap ng trabaho. Tingnan po ninyo:

Lahat po ng mga TESDA scholar, nakalista ang pangalan at iba pang datos, na

puwede ninyong kumpirmahin.

Kung hahatiin natin sa bilang ng graduates ang naipagkaloob na pondo,

pumapatak na P7,155 ang naipuhunan ng pamahalaan para sa training ng bawat

scholar. Sa BPO sector, mababa na ang kitang P18,000 kada buwan. Kada taon,

kikita siya ng P234,000 pesos. Ibigay man ang maximum tax deduction, ang

magiging income tax niya kada taon: P7,900. Ibig-sabihin, ang pinuhunan ng

estadong P7,155, sa unang taon pa lang, nabawi na, may sobra pa. Ito, at ang

lahat ng ibubuwis ng ating scholar hanggang magretiro siya, ay magbibigay

naman sa kanyang kababayan ng parehong pagkakataon. Ito po ang mabuting

pamamahala: May tama pong intensyon, pamamaraan, at resulta. Lahat panalo.

Pakinggan po natin ang kuwento ng dalawang TESDA graduates:

(Video presentation.)

Nasimulan na rin po natin ang Expanded Conditional Cash Transfer Program

nitong Hunyo 2014, na may pondong P12.3 billion. Ngayon, suportado na rin ng

estado hanggang umabot ng 18 taong gulang ang benepisyaryo. May

magtatanong, “Bakit?” Batay po kasi sa pag-aaral ng Philippine Institute for

Development Studies, 40 percent ang dagdag na sinasahod ng high school

graduate, kumpara sa grade school lang ang natapos.

460 SONA 2014

Namumuhunan po tayo sa pinakamahalagang yaman ng bansa: ang

taumbayan. Pinapatunayan ito ng datos ng NEDA. Ayon sa kanila, ang 27.9

percent na poverty incidence natin sa unang semester ng 2012, bumaba patungong

24.9 percent sa kaparehong panahon noong 2013. Ang three percentage points

pong ito ay katumbas ng halos 2.5 milyon na Pilipinong nakaalpas na sa poverty

line. Totoo namang dapat pagtuunan ng masusing pansin ang pinakamahihirap

sa lipunan. Pero hindi tayo titigil diyan: Ngayong nadagdagan ang kakayahan

natin, sinisikap nating hindi na manumbalik sa ilalim ng poverty line ang lahat

ng nakaalpas na.

Dumating po tayo sa lipunang parang isang sirang bahay na hindi natin

malisan. Ang malala pa dito, halos wala tayong kagamitan at materyales para

ayusin ang sira. Nitong mga nakaraang taon, sa pakikiambag ng bawat

mapagkapwang Pilipino, nabubuo na natin ang mga kagamitan at materyales na

ito—tulad po ng budget na tanging nakatuon sa pangangailangan ng

mamamayan, at apat na sunud-sunod na taon na nating naipapasa sa tamang

oras. Kasama nito ang mga batas na nagpapabilis ng pagdating ng pakinabang

sa atin pong mga Boss.

Dito po—sa isang patas na sistema—nagsimula ang panunumbalik ng sigla

ng ating ekonomiya. Nakatipid tayo dahil sa maayos na pangangasiwa ng pondo.

Napapalawak natin ang saklaw ng mga serbisyo nang hindi nagtataas ng buwis,

maliban sa Sin Tax Reform na layuning ibsan ang bisyo sa lipunan.

Nagtrabaho tayo para magkaroon ng kakayahang tustusan ang mga

proyektong ipinatupad, ipinatutupad, at ipatutupad pa natin. Pinaigting natin

ang pangongolekta ng buwis: mula sa koleksyong P1.094 trillion noong 2010,

naitaas na natin ito sa P1.536 trillion noong 2013. Inayos natin ang pamamahala

ng ating mga utang. Ang resulta: Bumaba ang ating debt to GDP ratio; ang

perang dating dapat ibabayad sa interes, napupunta na sa social services. Pati

ang mga obligasyong karamihan ay minana lang, natugunan din natin.

Halimbawa po nito: 1993 pa po o panahon pa ni Pangulong Ramos nang itinakda

ang obligasyong i-recapitalize ang Bangko Sentral ng Pilipinas sa halagang 50

bilyong piso para magawa niya ang kanyang tungkulin. Ang napondohan ni

Presidente Ramos, P10 bilyon, at hindi na nadagdagan pagkatapos noon. P40

bilyon ang kakulangang iniwan sa atin; nabayaran na po natin ito.

Pinaghirapan natin ang pondong mayroon tayo ngayon, kaya’t hindi po

natin maaatim na waldasin lang ito. Kung pipili nga ng tamang pinuno ang ating

mga Boss, malalagpasan pa ng susunod ang ating mga nagawa, dahil malaki na

ang naibawas natin sa problema, at mas matayog na ang kanilang pagmumulan.

461JULY 28, 2014

Bakit po mas matayog? Nitong 2013, sa unang pagkakataon, nagkamit tayo

ng investment grade status mula sa Moody’s, sa Fitch, at Standard and Poor’s—

ang tatlong pinakatanyag na credit ratings agency sa mundo. Sa pagsusuri nila

ng ating macroenomic fundamentals at governance, nabawasan ang riskong

itinatala, kaya tumingkad ang kumpiyansa ng mga namumuhunan. Hindi pa nga

po nakuntento ang Standard and Poor’s: Nitong Mayo lang, panibagong upgrade

na naman ang ibinigay nila sa atin. Ang hatid po nito: Dahil nga investment

grade na tayo, mas murang mahihiram ng gobyerno ang pondo para sa mga

programa at proyekto, mas maraming naaakit na mamumuhunan sa ating bansa,

at mas mabilis na natatamasa ng Pilipino ang benepisyo.

Kung susumahin naman po ang lahat ng puhunang pumasok sa Philippine

Economic Zone Authority simula nang itatag ito noong 1995, makikitang 42

porsyento ang pumasok sa apat na taon ng ating panunungkulan. Ang natitirang

58 percent, inabot ng 15 taon ang ibang mga administrasyon para bunuin.

Kumpiyansa po tayo: bago tayo bumaba sa puwesto, papantayan o hihigitan pa

natin ang halagang ito. Kay Director General Lilia de Lima: Salamat sa nagawa

mo na, at gagawin pa, sa pagkamit ng tagumpay na ito.

Talagang pa-take-off na ang ating ekonomiya at bansa, at inaabot na natin

ang mas matatayog pang mithiin. Minana natin ang tila grounded na aviation

industry: napatawan tayo ng significant safety concerns ng International Civil

Aviation Organization, o ICAO, nabigyan ng downgrade ng United States Federal

Aviation Administration, at nilagyan ng restriction ng European Union ang ating

mga local carriers.

Nitong 2013, inalis na nga po ng ICAO ang significant safety concerns sa

Pilipinas. Sa parehong taon, sinundan ito ng pagpayag ng European Union na

muling lumipad ang Philippine Airlines patungong Europa, kaya direkta nang

makakabiyahe ang Pilipino mula Maynila po hanggang London. Malamang nga

po, pasunod na ang Cebu Pacific dahil nabigyan na rin sila ng pahintulot ng EU

ngayong 2014. Ngayong taon din, in-upgrade ng United States Federal Aviation

Administration ang Pilipinas balik sa Category 1. Dahil dito, maaari nang

dumagdag ang mga ruta papunta sa Estados Unidos. Sa larangan ng turismo at

pangangalakal, malaki ang itinulong ng pagdami ng flights ng ating airlines

tungo sa mga bansa kasapi ng EU at Estados Unidos .

Dumarating sa atin ang mga ulat na sa dami ng gustong bumisitang negosyante

at turista sa ating bansa, dumarating ang mga panahong kulang na ang mga

biyahe papunta rito. Magandang balita nga po ang mga upgrade: Dadami ang

biyahe, kaya’t matutugunan ang suliraning ito. At sa patuloy na pagtutulungan

ng CAAP at ng ating mga local carrier, pihadong mas marami pa tayong maaakit

na turista at negosyante sa mga susunod na taon. Panalo ang mga umaasa sa

462 SONA 2014

sektor ng turismo, panalo ang sambayanang Pilipino. Mabuting pamamahala po

ang ugat ng mga tagumpay na ito. Nagpapasalamat nga tayo kina Director General

William Hotchkiss, sa CAAP, at sa ating mga local carriers para sa inyong

pagsusumikap.

Talagang nasa sentro ng pandaigdigang entablado ang Pilipinas. Nito lang

pong nakaraang Mayo, nagpakitang-gilas tayo sa tagumpay ng pagdaraos ng

World Economic Forum on East Asia sa ating bansa. Ihahayag natin sa gaganaping

APEC Summit dito sa susunod na taon ang kaunlarang nakakamit natin at ang

pagkakataong hatid para sa lahat. Wala pong duda: More open for business na

nga po ang Pilipinas.

Bukod po sa maaliwalas na pagnenegosyo, isinusulong din natin ang maayos

na relasyon ng ating mga manggagawa at mga kompanya.

Isipin po ninyo: Mula 2010, nananatiling mababa sa sampu ang bilang ng

mga strike kada taon ayon sa National Conciliation and Mediation Board. Isa po

itong positibong bunga ng itinataguyod nating Single Entry Approach, o SEnA,

ng DOLE, kung saan dumaraan sa 30-day conciliation-mediation ang mga

nakahaing labor cases. Ang maganda nga po: sa 115 notices of strike and lockout

noong 2013, isa lang ang natuloy na welga. Ito ang pinakamababa sa kasaysayan

ng DOLE. Maraming salamat po kay Secretary Linda Baldoz, sa pamilya ng DOLE

at siyempre po sa labor at management sectors. Minsan po ay nagkabiruan kami

ni Secretary Baldoz, noong 2012 ho yata’y may dalawang strike, noong 2013, isa

na lang, so nangangalahati nang nangangalahati. Sabi ko: Linda, sa 2014, hindi

tagumpay ‘yung may kalahating strike. Baka puwede, wala nang strike?

Napakalaki po talaga ng pagbabago: Lampas doble na ang budget para sa

imprastruktura, mula P200.3 billion noong 2011, naging P404.3 billion ngayong

2014. Paalala ko lang po: Hindi tayo nagdagdag ng buwis maliban sa Sin Tax

Reform na nakatugon sa kalusugan, habang napanatili din ang ating allowable

deficit, at patuloy na bumababa ang ating debt-to-GDP ratio. Malaki po ang

epekto nito, dahil hindi lang lumaki ang pondo: binawasan pa natin ang mga

tagas sa sistema, kaya natitiyak nating mas sulit ang bawat pisong ginagastos ng

estado.

Sa pamumuno ni Secretary Babes Singson ng DPWH: Bawal ang tongpats,

bawal ang bukol. Tinapalan na ang mga butas sa lumang sistema, at pinatag ang

proseso sa ahensya. Isang simpleng halimbawa po nito ang pagtatanggal ng

Letter of Intent sa bidding process. Noon po kasi, ginagamit ito bilang

kasangkapan sa kuntsabahan—kapag nalaman kung sinu-sino ang bidders ng

proyekto, binibigyan ng puwang ang sabwatan. Isa pa po: Ang mga dokumentong

hinihiling mula sa bidders: lima na lang, mula sa dating 20. Mas mabilis ang

463JULY 28, 2014

proseso, at mas kaunti ang pagkakataong manghingi ng pampadulas o suhol.

Ang resulta: Halos P28 bilyon ang naisalbang pondo, at napapaaga ang

pagpapatupad ng mga susunod na proyekto. Kaya naman kay Sec. Babes at sa

bumubuo ng DPWH: muli, maraming salamat po sa inyong lahat.

Hanep po talaga: Kasabay ng mga natipid ng DPWH, ang nailatag,

napapaayos, napalawak, o naipagawa nilang kalsada mula nang maupo tayo,

umabot na sa 12,184 kilometro. Nung nakita ko po itong numerong ‘to, napag-

isip rin ako: Paano ko ba maipapaliwanag ‘yung labindalawang libo? Sabi po

sa atin: katumbas ito ng apat na kalsadang nag-uugnay sa Laoag hanggang

Zamboanga City. National roads lang po ito; wala pa rito ang mga local farm-to-

market roads o tourism roads.

Sa Public-Private Partnership program naman po: Mula Disyembre 2011

hanggang nitong Hunyo, nakapag-award at nakalagda na ng pitong PPP projects

ang inyong pamahalaan; ang halaga nito: tinatayang P62.6 billion. Sa apat na

taon natin sa tuwid na daan, nalampasan na natin ang pinagsamang anim lamang

na aprubadong solicited PPP projects mula sa nakaraang tatlong administrasyon.

Ang laki na po talaga ng pinagkaiba ng noon sa ngayon. Sabi nga ni Secretary

Cesar Purisima: Dati, hindi makaakit ang Pilipinas ng mga mamumuhunan. Noon,

gobyerno pa mismo ang nag-aalay ng kaliwa’t kanang insentibo, tulad ng

pagbibigay ng commercial development rights, subsidy, at iba pang garantiya.

Ngayon, baliktad na ang sitwasyon. Matindi ang kompetisyon ng mga nag-

uunahang kompanya; handa silang magbayad para makuha ang pribilehiyong

itayo ang imprastrukturang kailangan natin. Halimbawa po: Sa Mactan-Cebu

International Airport Passenger Terminal Building, may premium ang gobyerno

na umaabot sa mahigit P14 bilyon; sa NAIA Expressway Project Phase 2, nakakuha

ang gobyerno ng prima na P11 bilyon. Muli: Mabuting pamamahala ang ugat ng

lahat ng ito.

Tingnan naman natin ang TPLEX. Dahil sa kalsadang ito, maginhawa na

ang biyaheng Tarlac hanggang Rosales sa Pangasinan. Ayon po sa kanila, ang

bahagi hanggang Urdaneta, makukumpleto na bago matapos ang 2014. Sa

susunod na taon, aabot na raw ang daang ito hanggang sa dulo sa Rosario, La

Union.

Ang mga imprastrukturang matagal nang ipinako sa pangako, atin na rin

pong isinasakongkreto. Ang Aluling Bridge, na 1978 pa po binuo ang konsepto,

bukas na sa publiko. Ang Metro Manila Skyway Stage 3, na bahagi ng Metro

Manila Expressway na proyekto pa noong dekada sitenta, inilunsad na natin

noong Enero. Sa mga dumadaan ng Osmeña Highway, nakikita naman po ninyo

kung gaano kabilis itayo ang mga haligi para dito. Ang Ternate-Nasugbu Road,

464 SONA 2014

na noon pang 1994 sinimulang ilatag ang plano—100 percent complete na rin

ngayon Ang Basilan Circumferential Road, na year 2000 pang under construction,

malapit na rin pong matapos. Hindi ko na ho sasabihin ‘yung eksaktong petsa

baka mausog pa. Pero ‘pag hindi ho natupad, ‘yung ipinangako sa atin ni

Governor Hataman, sasamahan ko siya araw-araw hanggang matapos ito.

Ilan lang po ito sa mga imprastrukturang wala tayong planong ipamana

bilang problema; sa halip, ngayon, nagsisimula na itong mapakinabangan ng

ating mga Boss.

Muli, dahil sa mabuting pamamahala, mas may kakayahan na tayong

tugunan, maging ang mga problemang paparating pa lang. Halimbawa: sa tubig.

Alam nating habang lumalago ang populasyon at umaangat ang ekonomiya, mas

maraming tubig ang kakailanganin sa mga susunod na taon. Ayon nga po sa pag-

aaral, maaaring magkaroon ng kakulangan ng tubig sa Metro Manila pagdating

ng 2021. Hindi na po natin hihintayin ang tagtuyot: Ang mga solusyong talagang

pinag-aralan ng mga dalubhasa, inaprubahan na po natin—ang Kaliwa Dam

Project sa Quezon, at ang pag-aayos ng mga linya ng Angat Dam. Magandang

solusyon po ito kaysa kumuha ng tubig mula sa mga aquifer sa ilalim ng lupa, na

mas madaling pasukin o magbibigay-daan para mas madaling pasukan ng tubig-

alat. Isa pa, kung sa mga aquifer lang tayo nakasalalay, mas mapapabilis ang

paglubog ng lupa—na siya namang nagiging dahilan ng pagbaha.

Kasabay po ng mga dam para sa Metro Manila at mga karatig-bayan ang

suporta natin sa mga tagalalawigan. Aprubado na rin ang Water District

Development Sector Project, sa ilalim ng LWUA o Local Water Utilities

Administration.

Siguro po, narinig na rin ninyo ang pinakamalaki nating PPP project—ang

Laguna Lakeshore Expressway Dike—bubuksan na rin ang bidding bago matapos

ang 2014. Napakaraming benepisyong maidudulot nito. Una, mababawasan ang

pagbaha. Ngayon po, ‘pag pumalo ng 12.5 meters ang taas ng tubig sa lawa,

tiyak, babahain na ang mga komunidad sa paligid nito. Ang solusyon: dikeng

may taas na higit sa 15 metro. Ikalawa pong pakinabang: Malilinis ang tubig sa

Laguna Lake. Ang ikatlo po: Bawas ang trapiko. Sa ibabaw ng dike, magkakaroon

ng expressway, na babagtas sa Los Baños hanggang Taguig. ‘Pag natapos ang C-

6 road na kokonekta sa Jose del Monte, may isa na naman tayong paraan upang

makatawid ng Kamaynilaan nang hindi na kakailanganing dumaan sa EDSA. Sa

pakikituwang ng pribadong sektor, ang obligasyon natin dito ay right of way

lang; porsyento ng lupang mare-reclaim ang ipapambayad sa mananalong bidder.

Dahil dito, makukuha natin ang ating mga pangangailangan, habang

mababawasan din ang ating gastusin.

465JULY 28, 2014

Ilang halimbawa lang po iyan ng mga proyektong nakapila na para magdala

ng benepisyo sa ating mga Boss. Marami pang iba: Aprubado na rin ng NEDA

Board ang Laoag City Bypass Link Road Project; ang Cebu Bus Rapid Transit

Project; at ang LRT Line 1 South Extension and Line 2 East Extension. Sa mga

taga-Palawan naman: Maliban sa mga proyekto sa Puerto Princesa Airport,

abangan na rin ninyo ang Busuanga Airport. Naka-go signal na rin po ang

pagpapatayo ng phase one ng modernong Clark Green City sa Capas, Tarlac,

pihado pong magsisilbing sentro ng komersyo at industriya, hindi lang sa Gitnang

Luzon, kundi sa kalakhang bansa. Sa dulo po, ang ambisyon natin sa Clark

Green City—maging di-hamak itong mas malawak na Bonifacio Global City. Ang

dating liblib, magiging hitik sa oportunidad.

Sa mabuting pamamahala, nanunumbalik ang tiwala ng merkado, ng mundo,

at ng taumbayan sa ating gobyerno. Nagbubunsod ito ng isang siklo: Dahil

nakikita ang resulta ng agenda ng reporma, nakikiambag ang bawat isa sa ating

mga Boss. Talagang hindi nag-iisa ang gobyerno sa pagsusulong ng malawakan

at makabuluhang reporma. Totoo nga po: Kayo ang aming lakas.

Kaya nga po, mga Boss: Salamat sa inyong tiwala at pakikiisa, na lalong

nagiging mahalaga sa mga panahong sinalubong tayo ng sunud-sunod na

trahedya.

Noong Setyembre 2013, sinugod ng masasamang elemento ang Zamboanga:

Ginawang human shield ang mga kababayan nating namumuhay nang mapayapa,

at sinunog pa ang kanilang mga tahanan. Nasubukan ang galing ng ating

unipormadong hanay. Pinakamasalimuot sa larangan ng bakbakan ang tinatawag

na urban combat—ngunit 195 ang nailigtas natin, sa 197 kataong naipit sa

putukan. Saludo tayo sa ating mga kapatid sa unipormadong hanay: Nagtagumpay

ang sambayanan dahil sa inyong sakripisyo.

Inatasan po natin si Secretary Singson na pangasiwaan ang rehabilitasyon

ng imprastrukturang nasira sa Zamboanga. Pangunahin sa mga

pangangailangan: mabigyan ng tahanan ang mga kababayan nating nasunugan.

Ito po mismo ang isinasagawa natin sa ilalim ng Zamboanga City Roadmap to

Recovery and Reconstruction. Pagpasok nga po ng Agosto, magsisimula nang

lumipat ang mga apektadong pamilya sa mga permanenteng bahay sa Martha

Drive Subdivision. Kabuuang 7,176 na kabahayan sa iba’t ibang lugar ang target

nating makumpleto sa Hunyo ng susunod na taon. Humihingi po kami ng pang-

unawa. Maraming problemang kinailangan munang lutasin ukol sa pagkuha ng

lupang lilipatan. Tinitiyak din nating ang mga tahanang ito ay sumasang-ayon

sa pangangailangan ng kanilang relihiyon at kultura, kaya’t hindi

pangkaraniwan ang mga ito. Sa 1,661 pamilya namang gustong sila mismo ang

magkumpuni ng sariling tahanan, P30,000 halaga ng Home Materials Assistance

ang ipinapamahagi na. P3.5 billion po ang nakahanda para sa pagpapaayos ng

466 SONA 2014

imprastruktura, pagbili ng mga lote, pagpapatayo ng mga permanenteng tahanan,

at iba pang suporta sa Zamboanga. P2.57 billion dito, nai-release na sa NHA at

DPWH.

Ilang linggo naman po matapos ang krisis sa Zamboanga, niyanig ng lindol

ang Central Visayas; pinakamalaki ang pinsala sa Bohol. Dito natin nakita ang

maaaring maabot ng sambayanang nagkakaisa sa pagresponde sa sakuna. Isang

linggo matapos ang lindol, may kuryente na sa Tagbilaran at sa lahat ng

munisipalidad ng Bohol.

Ngayon nga po, bawat isa sa 25 na kritikal na tulay at kalsadang nasira ng

lindol, nadadaanan na. May kabuuang P3.583 billion nang nai-release para sa

rehabilitasyon ng Bohol at Cebu. Kasama na rito ang P2.49 billion na

ipinagkaloob ng DILG sa lokal na gobyerno, para sa pagpapagawa ng mga

palengke, civic center, tulay, water systems, munisipyo at iba pang istrukturang

pampamahalaan.

Bago naman po matapos ang 2013, dumating naman si Yolanda— ang

pinakamalakas na bagyo sa kasaysayan. 1.47 milyong pamilya ang talagang

naapektuhan, at 44 sa ating 81 probinsya ang tinamaan. Sa Eastern Visayas,

kung saan pinakamalakas ang pinsalang nadulot, napakaraming kinailangan

na agarang lingap.

Sa sobrang lakas ng bagyo, naparalisa ang maraming LGUs dahil sila mismo

ang tinamaan. Natangay po pati ang ating prepositioned relief goods, kaya’t

talagang kinailangang manggaling sa ibang lugar ang tulong. Lalo pang naging

mabigat ang pagdadala ng ayuda, dahil bagsak ang imprastruktura: Walang

kuryente, hindi madaanan ang kalsada, at halos lahat ng truck at heavy equipment

na kailangan ng ating first responders ay nasira sa pinakaapektadong mga lugar.

Wala ring gasolina, at walang komunikasyon.

Kinailangan po talaga ng pambihirang pagkakaisa para ipaabot ang tulong

sa mga apektadong pamilya, kalingahin ang mga naulila’t sugatan, siguruhing

walang mangyayaring outbreak ng sakit, at marami pang ibang tungkulin.

Halimbawa lang po sa pagkain: Hindi lang bigas at de-lata ang kinailangang

intindihin: kailangan din ng mga repacking center, ng maraming truck, pati na

ng mga barkong magtatawid ng ayuda sa mga apektadong probinsya. Pagdating

doon ng relief goods, kailangang malinis na ang kalsadang dadaanan, at

mapagasolinahan ang mga truck nang makabalik sila sa pinanggalingan, upang

muling makapagkarga ng ating mga food pack.

Hindi nagpatumpik-tumpik sa pagresponde ang inyong gobyerno. Nagmadali

tayong linisin, unang-una, ang airport, kaya sa loob ng 24 oras pagkatapos ng

467JULY 28, 2014

bagyo, nakapasok na ang tatlo nating C130 na may dalang ayuda. Sa mismong

araw ding iyon, nakapagtayo tayo ng communications hub para maging mas

mabilis ang daloy ng impormasyon. Sa ikalawang araw, dumating na ang Rapid

Health Assessment teams ng DOH; ang dagdag na sundalo, pulis, at BFP personnel

mula sa ibang probinsya; pati na mga kawani ng DSWD na nanguna sa relief

operations— sa distribution centers man sa Eastern Visayas, o sa maraming

repacking centers na agad na nagbukas sa buong bansa.

Sa loob lang ng dalawang araw, napagana na ang Leyte water district; sa

ikatlong araw naman, bumukas ang unang gasolinahan. Agad na nilinis ang

pangunahing mga kalsada. Pagsapit ng ika-22 ng Nobyembre o dalawang linggo

matapos ang bagyo, naipamahagi na ang ikaisang milyong food pack sa mga

nasalanta; at na-clear na ang 35,162 cubic meters ng debris sa mga kalsadang

pagdadaanan nitong mga relief; at nalinis at nadaanan na ring muli ang 3,426

kilometers ng National Roads—kasalukuyan naman po nating kinukumpuni ang

108.8 kilometrong napinsalang daanan, tulay, approaches, at landslide-prone

areas. Pagsapit nga po ng Pasko noong lumipas ang 2013, may kuryente na sa

lahat ng munisipalidad na tinamaan ng sakuna.

Kumbaga nga po sa Emergency Room, ibinuhos ng estado ang lahat ng

kanyang kapangyarihan upang agad na mai-stabilize ang pasyente.

Nagpapasalamat tayo sa mga kasapi sa ating Gabinete, na talaga naman pong

nanguna sa pagresponde sa mga apektadong komunidad. Sina Sec. Cesar Purisima

at Sec. Joel Villanueva ng TESDA, na namuno sa logistics at nag-organisa sa mga

repacking center, nagmistula po silang dalawang warehouse operator. Si Sec.

Greg Domingo ng DTI, naging head purchasing agent ng bansa, habang si Sec.

Linda Baldoz naman ng DOLE ay minabuting maging call center operator para sa

lahat ng gusto o nag-aalok ng tulong. Salamat din kina Sec. Jun Abaya ng DOTC,

na naging dispatcher ng ating transportasyon; kay Sec. Dinky Soliman na

talagang pinatunayan ang pagiging punong relief worker ng bansa; at kina Sec.

Mar Roxas ng DILG at Sec. Volts Gazmin ng DND, na nagbigay ng marching

orders sa ating unipormadong hanay mula sa frontline ng sakuna. Muli po, salamat

sa ating Gabinete.

To our friends and neighbors around the world: Your outpouring of solidarity

will never be forgotten by a grateful Filipino people. Again, on their behalf, we

thank you.

Marahil nga po, sa kahandaan nating makiambag sa abot ng ating makakaya,

na siyang ipinapamalas ng ating OFWs, peacekeepers, at iba pang Pilipino sa

labas ng bansa, nang tayo naman ang nangailangan, nakita ng mundong karapat-

dapat din tayong tulungan. Salamat sa inyo, at sa lahat ng Pilipinong nag-alay

ng dalangin at suporta, dito man o sa ibang panig ng mundo.

468 SONA 2014

Hindi po natigil ang trabaho natin. Nagsagawa tayo ng livelihood

interventions, upang maging mas mabilis ang pagbangon ng mga nasalanta nating

kababayan. Ngayong Hulyo nga po, 221,897 trabaho na ang nalikha matapos

tayong magkaloob ng bangka, kagamitan sa pangingisda at pagtatanim, mga

binhi, at livestock. Kasama na rin po dito ang mga sinuwelduhan nating naging

kabahagi ng cash for work program.

Tanggap naman po siguro ng lahat na malaki ang problemang dala ni

Yolanda. Pero ayon nga po sa international standards, kapag nangyari ang

ganitong klaseng sakuna, isang taon ang inaabot bago matapos ang relief at

mag-umpisa ang rehabilitasyon ng isang bansa. Pero sa loob lang ng walong

buwan, idineklara na ng United Nations mismo na nasa yugto na tayo ng

rehabilitation. Si Ginoong Yuri Afanasiev ng United Nations Development

Programme na nga po ang nagsabi: “We have never seen a recovery happen so

quickly. And many of us have been in many different disasters.”

Mahabang panahon ang bubunuin para tuluyang makabangon sa mabibigat

na sakuna. Sa Haiti, dalawang taon ang nakalipas mula ng lindol, marami pa rin

ang nasa evacuation centers. Ang mga kapatid natin sa Indonesia, inabot ng

walong taon para maka-recover sa tsunami sa Aceh. Mismong sa Amerika nga po,

sinasabing walong taon ang inabot para makabalik sa dati matapos humagupit

si Hurricane Katrina.

Hindi pa po tapos ang ating trabaho. Marami pang bahay na kailangang

ipatayo; marami pang mga kababayan natin ang kailangang ibangong muli;

patuloy pa rin ang pag-build back better para sa mga hinagupit ni Yolanda.

Kaya nga po: Ngayong Hulyo, isinumite na sa atin, at nilagdaan na rin natin,

ang LGU Rehabilitation and Recovery Plan para sa Cebu, Iloilo, Samar, Eastern

Samar, Leyte, at Tacloban City. Pumasa po ito sa masusing pagsusuri ng mga

cluster ng Gabinete; laman nito ang mga pangangailangan ng ating mga

kababayan, ayon na rin sa isinasagawang malawakang post-disaster needs

assessment. Nabuo po ang planong ito sa maigting na pagsisikap ni Secretary

Ping Lacson, na inatasan nga nating tumutok sa mga hamong iniwan ni Yolanda.

Umaasa po ako sa pakikiisa ng Kongreso, dahil malaking halaga ang kailangan,

upang tuluyan nang maibangon ang ating mga kababayan.

Alalahanin po natin: Nasa Diyos ang awa; nasa tao ang gawa. Ito rin ang

parehong ideya sa likod ng ating mga hakbang para sa disaster preparedness.

Binigyang-lakas natin ang mga LGU na siyang mga frontliner tuwing bagyo at

iba pang sakuna, gamit ang moderno at malawakang forecasting system.

469JULY 28, 2014

Sa DREAM-LiDAR project sa ilalim ng Project NOAH, halimbawa, napapadali

ang pagtukoy kung saan ang mga lugar na pinakabahain. Nakamapa na po ang

19 sa target nating 20 river systems para matukoy kung ano ang mga lugar na

agad naaapektuhan tuwing bumubuhos ang ulan.

Dahil mas eksakto na ang pagtukoy natin kung kailan at saan tatama ang

epekto ng bagyo, ngayon po, napapaaga ang paghahanda at pagbibigay-babala

ng ating mga LGUs. Maaga na ring naililikas ang kanilang mamamayan. Kung

ang maayos na forecasting, tatambalan pa natin ng mahusay na LGU, talaga

naman pong maraming buhay ang maililigtas. Sa Albay na hinagupit kamakailan

lang ng bagyong Glenda, walang naitalang pumanaw dahil sa bagyo, salamat sa

mabuting pamamahala ni Governor Joey Salceda. At kung kaya itong gawin ng

isang probinsya na siya ngang parang natawag na nga pong highway ng mga

bagyo, bakit naman tayo magdududa na kakayanin ng iba pang hindi highway

ng bagyo?

Pag-usapan naman natin ang seguridad. Mulat po tayo sa mga hamon sa

bansa, at alam din nating mahal ang kailangan nating mga kagamitan. Ngayon

po, ikinalulugod kong iulat sa inyo: Tuloy-tuloy ang modernisasyon ng AFP.

Nakuha na natin ang brand new na 8 Sokol Combat Utility Helicopters, tatlong

AgustaWestland-109 helicopters, at ang kauna-unahang landing craft utility ship

na ginawa dito mismo sa ating bansa, ang BRP Tagbanua. Dumating na rin po

ang apat na refurbished UH-1 helicopters at 2 navy cutters. Nito namang

nakaraang Mayo, pinasinayaan na rin natin ang state-of-the-art Command Center

ng Naval Forces West sa Palawan.

Sa susunod na taon, lalapag na ang 2 sa 12 na FA-50 lead-in fighter trainer

jets na binili natin. Ang natitira naman po, inaasahan nating maide-deliver bago

matapos ang 2017. Target din nating makuha ang karagdagang brand new na 8

Bell combat utility helicopters, 2 anti-submarine helicopters, 10 pang

AgustaWestland-109 helicopters, 2 light-lift aircraft, 3 medium-lift aircraft, mga

radar system at iba pang kagamitang magpapaunlad sa kakayahan ng ating

Sandatahang Lakas. Samantala po, sa Setyembre ng taong ito, inaasahan ang

pagdating ng karagdagang 17 refurbished UH-1 helicopters.

Dumating na rin ang paunang mga M4 assault rifles na binili natin para sa

kasundaluhan. Sa mga susunod na buwan, ang kabuuang bilang ng baril na

mapapasakamay ng ating mga kawal: 50,629 units ng M4. Ang bonus pa: dahil sa

maayos na proseso ng procurement at tapat na pangangasiwa sa pondo, may

savings tayo na mahigit P1.2 billion; itong savings ay ipinambibili na natin ng

mas marami pang baril.

470 SONA 2014

Ididiin ko lang po: Brand new at dekalidad ang lahat ng ripleng ito na

nagmumula sa manufacturer na daang taon na pong gumagawa ng sandata. ‘Di

po ba noong araw: naubos na nga ang pondo, hindi pa alinsunod sa

ispesipikasyong kailangan natin, tulad po ng biniling Kevlar Helmets. Sabi po ng

ispesipikasyon, dapat sa U.S. Pero noong ibinili, sa ibang bansa. May na-convict

na po dahil dito. Pati ang isang hukom na diumano’y sangkot dito, natapos na

ang imbestigasyong inutos ng Korte Suprema, at hinihintay natin ang kanilang

pasya.

Tuloy ang pagtugis natin sa kalaban ng estado at masasamang elemento

para sa mga krimeng ginawa nila. Halimbawa nga po: Nahuli na ang Chairman

at Secretary General ng NPA nitong Marso. Nanunumbalik na rin po ang

normalidad at kaayusan sa 31 probinsyang dating ginambala ng NPA.

Nagbabago na rin nga po ang mukha ng ating kapulisan. Patunay po rito

ang 30 pulis, sa pangunguna ni Inspector Charity Galvez, na tumalo sa tinatayang

250 NPA na sumugod sa kanilang presinto noong 2011. Nitong Marso naman po,

4 na bagitong pulis ang buong-tapang na sumagupa laban sa Martilyo Gang sa

Mall of Asia. Mabuti nga po’t naabot na ang 1:1 police to pistol ratio, kaya’t

naisyuhan na rin ng bagong baril ang ating mga rookie policewomen. Dati,

nakakaligtaan ang kapulisan; ngayon, kinakalinga na sila ng estado, at talaga

namang tinutumbasan nila ito ng wagas at masigasig na serbisyo.

Pakinggan po natin ang tinig ng mga magigiting nating pulis:

(Video presentation)

Nito naman pong Hunyo, naging sunod-sunod ang high-profile na

pamamaslang. Arestado na ang ilang mga sangkot sa pagpatay kina Mayor

Ernesto Balolong, sa negosyanteng si Richard King, at may sinusundan na ring

magandang lead ang ating kapulisan sa pagpatay sa race car driver na si

Ferdinand Pastor. Huwag po kayong mag-alala: hahabulin natin ang hustisya sa

kabuuan, hindi ang bahagi lamang. Kaya bukod sa mga ginawa nating pag-

aresto, patuloy tayo sa paglikom ng ebidensya laban sa iba pang suspect.

Pananagutin natin ang lahat ng may-sala.

Pinapaigting pa natin ang pangangalaga sa seguridad ng taumbayan. Simula

ng ika-16 ng Hunyo ngayong taon, ipinapatupad natin sa National Capital Region

ang Operation Lambat. Matapos nating gawing triple ang dami ng checkpoints

at magsagawa ng iba’t ibang operasyon, ang resulta: 862 sasakyan at 29 mga

baril ang nakumpiska natin. Nakapag-serve tayo ng 587 warrants of arrest, na

nagresulta sa pagkakaaresto ng 410 suspect. Ibinalik din natin ang Oplan Katok

471JULY 28, 2014

para matiyak na ang may tangan ng lisensyadong baril ay ang karapat-dapat

lamang. 28,714 na bahay sa NCR ang kinatok ng mga pulis para sa operasyong

ito.

Bago natin ipatupad ang Oplan Lambat, mula Enero hanggang ikalawang

linggo ng Hunyo, ang murder at homicide sa National Capital Region, umaabot

sa 31 kaso kada linggo. Sa limang linggo pa lang ng operasyon, ang murder at

homicide rate: Bumaba sa 22 kaso na lamang kada linggo. 29 porsyentong pagbaba

ang naitala—katumbas ng 9 na pagpatay ang napigilan natin kada linggo. At sa

NCR pa lang po ito. Kung maisasabatas natin ang pension reform, at makakakalap

nga tayo ng sapat na pondo para sa dagdag na pulis at para matuloy ang planong

pagbili ng kagamitan, lalong mapapalawak ni Sec. Mar Roxas ang Operation

Lambat, upang gawing mas ligtas ang buong bansa. Nasa ilalim nga po sana ng

DAP ang pondong pangkagamitan, pero dahil hindi ito na-obligate bago bumaba

ang desisyon ng Korte Suprema, kailangan po nating maghanap ng pagkukunan

ng karagdagang pondo.

Tunay nga po: Tiwala ang pundasyon ng mabuting pamamahala. Tiwalang

maaasikaso ang lahat ng tinamaan o tatamaan ng bagyo; tiwalang sa bawat

araw ng trabaho, ligtas mong mauuwian ang pamilya mo. Tiwala na hindi kayo

lalamangan ng inyong mga pinuno; tiwalang nariyan ang inyong gobyerno,

kakampi ninyo, lalo na kung kayo ang nadedehado. Tiwala na mananagot ang

mga nang-abuso, at maitatama ang mga proseso at institusyong ginagamit para

nakawan kayo. Tiwala na kung sumunod ka sa tama, makukuha mo kung ano ang

dapat sa iyo. Ang pagbabalik ng tiwala ninyo: Iyan po ang ibig-sabihin ng reporma.

Halimbawa po: Sa Customs, na talaga naman pong sinubok ang ating

pasensya noong nakaraang mga taon. Naging malinaw sa atin: Reset button ang

solusyon. Bumuo po tayo ng mga bagong tanggapan para suriin at gawing

epektibo ang mga patakaran sa Customs. Nagtalaga tayo ng bagong

commissioner, anim na bagong deputy commissioner, kasabay na rin ang 40 iba

pang maaasahang indibidwal para ipatupad ang ating mga reporma sa Customs.

Ibinalik din natin sa tamang posisyon ang mga empleyado. Totohanang

ipinagbawal ang mga guwardiyang umaastang kahera, o warehouseman na

ginagawang examiner.

Marami nga po ang nagsasakripisyo para ayusin ang Customs. Kabilang

dito ang mga kawani mula sa ibang departamento at ahensya ng gobyerno, na

hiniling nating lumipat sa Customs dahil tiwala tayo sa kanilang integridad.

Sino nga ba naman ang naghahanap ng sakit ng ulo, lalo pa’t walang garantiya

ng tagumpay? May mga ipinagpaliban ang kanilang promotion. May mga

nagpahiwatig din ng agam-agam dahil sa takot na balikan sila ng mga sindikato.

Pero sa huli, tumugon sila sa ating panawagang maglingkod. Marapat lang na

472 SONA 2014

personal kong pasalamatan ang lahat ng kawaning ito, sa pangunguna na nga ni

Commissioner Sunny Sevilla.

Pinapatunayan po natin: Sa paninindigan at pagkakaisa, kayang linisin

kahit pa ang isang institusyong napakahabang panahon nang dinungisan ng

katiwalian. Patunay po rito ang good news na natanggap natin: Mula Enero

hanggang Abril 2014, umangat ng 22 porsyento ang cash collections ng Customs

kumpara sa parehong panahon noong nakalipas na taon. Ang kabuuan nilang

koleksiyon sa unang apat na buwan ng taon: P117 billion.

Ang masasabi ko naman sa mga patuloy na rumaraket: Alam kong hindi na

kayo tinatablan ng takot at kahihiyan. Nasa inyo kung makukunsensya kayo—o

maaawa kayo sa mga nalululong sa drogang pinapapasok o pinahihintulutan

ninyo, o sa mga magsasakang napagkakaitan ng tamang kita. Ang sa akin lang:

Kapag sumapat na ang nililikom na ebidensya laban sa inyo, sa Bilibid ang

susunod ninyong destino.

Kung pag-uusapan natin ang mga repormang nagsisimula nang magbunsod

ng malawakang kaunlaran, marapat din pong ibalita ko sa inyo ang mga

pangyayari ukol sa repormang agraryo.

Alam naman po natin, at malinaw sa batas: kailangan munang tukuyin ang

maaari at hindi maaaring ipamahaging lupain. Pero ang masaklap, ipinamana

sa atin ang bungi-bunging datos. Bakit ‘ka niyo? Taong 1913 pa sinimulan ang

Cadastral Survey ng ating bansa, na tutukoy ng hangganan ng mga lupaing

saklaw ng bawat lungsod, bayan, at lalawigan sa Pilipinas.

Isa pang problema: Inuna ng mga nakaraang administrasyon ang distribusyon

ng mga lupaing madaling ipamahagi tulad ng mga government-owned land, at

lupaing napagkasunduan na ng may-ari at magsasaka. Ang naiwan sa atin ay

mga lupaing maraming kumplikasyon, at ugat pa ng mahabang debate at

demandahan.

Dagdag din nga pong suliranin ang masalimuot na sitwasyon sa ARMM. Ang

lupa ng ARMM ay tinatayang 1.5 milyong ektarya. Pero ang lupang nakatala na

dinatnan natin, nasa 2.9 million hectares dahil sa patung-patong na pag-angkin

ng lupa. Nagtataka nga po si Governor Mujiv Hataman ng ARMM at tinanong

niya sa akin minsan, “Boss, paano nga po kaya nanganganak ang lupa?”

Wala po tayong balak na ipasa ang mga suliraning ito sa susunod sa atin,

para pag-ugatan lang ng panibagong mga problema at ng lalong pagkaudlot ng

repormang agraryo.

473JULY 28, 2014

Sa 2015, makalipas ng 102 taon, matatapos na rin ang Cadastral Survey.

Ngayong taon,ihahain din nating muli sa Kongreso ang panukalang batas para

i-extend ang paghahain ng Notice of Coverage, na hindi agad natapos nang

husto dahil nga sa mga problemang kinailangan muna nating solusyonan. Oras

na maihain ang panukalang batas, umaasa tayong maipapasa ito sa lalong

madaling panahon.

Kung tiwala nga po ang pag-uusapan, dapat ding isama ang Bangsamoro.

Matapos ang mahabang panahon ng hidwaan at napupurnadang negosasyon,

naibalik na natin ang tiwala. Pruweba ponito: Noong nakaraang Marso,

nilagdaan na ang Comprehensive Agreement on the Bangsamoro.

Pero simula pa lang ito ng ating pag-usad sa landas ng malawakang pag-

unlad sa Mindanao. Wala pong nakakatangging napag-iwanan ang ARMM. Gusto

po nating bigyan ng pantay na pagkakataon ang lahat ng Pilipino, kaya nga

dapat may boost up, para naman maka-catch up ang ating mga kababayang nasa

laylayan. Halimbawa, sa budget na imumungkahi natin para sa 2015, P5.17 billion

mula sa budget ng DPWH ay nakalaan para sa imprastraktura ng ARMM.

Kasalukuyan na po nating pinapanday ang panukalang Bangsamoro Basic

Law. Humihingi po tayo ng pang-unawa sa ating Kongreso ukol rito. Mahalaga

pong maging masusi ang paghimay natin ng bawat probisyong ilalatag. Sa abot

ng ating makakaya, isusulong natin ang isang panukalang batas na makatuwiran,

makatarungan, at katanggap-tanggap sa lahat.

Kung maisasabatas nga po ang Bangsamoro Basic Law bago matapos ang

taon at maisasagawa ang kinakailangang plebesito, mabibigyan ng isa’t

kalahating taon ang Bangsamoro Transition Authority para ipakita ang positibong

pagbabago. Kung maaantala naman ito, natural pong iikli rin ang panahon para

mapatunayan na tama nga ang landas ng kapayapaang tinatahak natin.

Napakarami na nga po nating nararating dahil sa tiwala—at wala tayong

balak basagin ang tiwalang ito. Ang gobyerno ninyo ngayon: mayroong isang

salita. Hindi ko na po iisa-isahin ang mga natupad nating panata sa tuwid na

daan; baka masabihan lang tayong nagbubuhat ng sariling bangko. Pero mahirap

din namang hindi tayo magbanggit, dahil malamang nag-aabang na ang mga

magsasabing wala tayong ginawa. Kaya samahan nyo na lang akong magbigay

ng ilang halimbawa: Trabaho’t pagkakataon para sa napakaraming Pilipino,

nalikha at patuloy pang nililikha. Sa katunayan, mula Abril 2013 hanggang

Abril 2014: nasa 1.65 million ang nadagdag sa bilang ng mga Pilipinong

nagtatrabaho. Minanang kakulangan sa aklat, upuan, at silid-aralan, napuno

474 SONA 2014

na; habang ang mga panibagong pangangailangan dahil sa K to 12, pinupunuan

na rin. 1:1 police-to-pistol ratio, meron na rin po. Modernisasyon ng Sandatahang

Lakas, nangyayari na. Pangmatagalang kapayapaan sa Mindanao, sumusulong

na. Pag-angat ng ating ekonomiya, tuloy-tuloy pa rin.

Sabay-sabay nang natutupad ang ating mga pangarap: kalusugang

pangkalahatan, silid-aralan, trabaho, daungan, kalsada, paliparan, kaligtasan,

kapayapaan. Ang nabawi nating pambansang dangal, sinamahan pa ng pagkilala

ng mundo sa bagong anyo ng Pilipinas. Ang kaban ng bayang mula sa pawis ng

mamamayan, ginugugol para lamang sa kanilang kapakanan.

Pakinggan po nating muli ang isa pa sa ating mga Boss:

(Video presentation)

Ngayon nga po: Ang problemang dinatnan, nasolusyonan. Ang nandiyan,

tinutugunan. At ang problemang parating pa lang, pinaghahandaan na rin.

Naniniwala ako: Kung mananatili ang inyong tiwala, masosolusyonan natin ang

mga ito.

Tingnan po natin ang sitwasyon sa enerhiya. Ginagawa na po natin ang

lahat para siguruhing natutugunan ang lumalagong pangangailangan ng bansa.

Sa kabila nito, meron pong mga pangyayaring talagang hindi natin inaasahan,

na maaaring magbunsod ng problema sa susunod na taon. Halimbawa po:

Kailangan nating bunuin ang mga kakulangan dahil sa outages para sa

maintenance ng mga lumang planta, ng mga biglaang paghinto ng operasyon

dahil sa pagkasira, at ng delay sa implementation o sa pagsasatayo ng mga

bagong planta.

Huwag po nating kalimutan, may banta din ng El Niño na makakaapekto sa

kapasidad ng mga hydro powerplants, at magpapataas pa ng demand sa kuryente.

Kung sa ating mga kabahayan nga, lalakas ang gamit natin ng electric fan o

aircon dahil sa init ng panahon, lalo naman po sa mga industriya at negosyo.

Hindi ito kasing simple ng pagpunta sa tindahan at pagsabing, “Pabili nga po ng

600 megawatt generator, at paki-install na rin bukas.”

Ang habol natin: kumpletong paghahanda para hindi tayo maparalisa

sakaling mangyari ang worst-case scenario. Dapat, kahit sa susunod na taon pa

uusbong ang problema, meron na tayong pinaplanong solusyon para dito. Kaya

nga po inatasan ko si Secretary Icot Petilla ng DOE: Makipag-ugnayan ka na sa

Joint Congressional Power Commission, sa Energy Regulatory Commission, sa

475JULY 28, 2014

industriya, at ang pinakaimportante, sa mga consumer, upang madagdagan ang

kakayahan nating tugunan ang problema sa enerhiya.

Batid ko rin po na apektado ang mga Boss natin sa pabugso-bugsong pagtaas

ng presyo ng bigas. Mukhang totoo nga po ang mga ulat: May ilang mga halang

ang bitukang hoarder na itinatago lang ang bigas, para kapag tumaas ang presyo,

ibebenta nila ang stock para kumita nang di-makatwiran.

Hindi puwede ito. Kung sa tingin nila wais sila, mas mahusay ang ginagawang

diskarte ng inyong gobyerno. Ang agarang solusyon: mag-import pa ng bigas, i-

supply sa merkado, pababain ang presyo, at panatilihin ito sa risonableng antas,

para malugi ang mga nagsasamantala sa Pilipino.

Noong Nobyembre ng nakaraang taon, nagsimula na tayong mag-import ng

500,000 metriko tonelada para magsilbing ayuda sa supply na pinanipis ng

nagdaang mga bagyo. Dumating na lahat ito nitong Marso. Nito ding Pebrero,

inaprubahan ng NFA Council ang pag-angkat natin ng karagdagang 800,000

metriko tonelada bilang pagpuno sa ating buffer stock requirement, at 360,750

metric tons na nito ang dumating ngayong Hulyo; pagdating ng Setyembre,

makakarating na ang kabuuan. Naaprubahan na rin ngayong Hulyo ang agarang

importasyon ng 500,000 metriko tonelada ng bigas sa pamamagitan ng open

bidding. May standby authority rin ang NFA na mag-angkat ng karagdagan pang

500,000 metriko tonelada, bilang paghahanda sa magiging epekto ng kalamidad

sa ani at sa presyo ng bigas.

Kapag dumating ang karagdagan nating inaangkat, mapupuwersa na

ngayong magbenta ang mga hoarder ng bigas na nakatago sa kanilang mga

kamalig. Sa mga hoarder na ito: kung gusto ninyong makipagmatigasan, okay

lang, subukan ninyo ang estado. Tandaan lang ninyo: Anim na buwan lang ang

itatagal bago mabulok ang stock sa mga warehouse ninyo. Siguradong malulugi

kayo kapag nalunod na ang merkado sa dagdag na bigas. Kumikilos kayo kontra

sa mga Pilipino. Kami naman, isinusulong ang interest ng bawat Pilipino. Tingnan

natin kung sino ang mananalo.

Bukod po sa pagiimbistiga sa mga diumano’y nagtago ng NFA rice, sinisiyat

na rin natin ang lahat ng mga pwedeng nagkutsabahan sa mga ahensya.

Iniimbistigahan na ang mga empleyadong pinagdududahan upang makasuhan

at mapakulong ang mga may sala sa lalong madaling panahon.

Sabay ng pagtugis sa mga mapangabuso, patuloy rin ang mga proyekto natin

para alagaan ang mga nasa sektor ng agrikultura. Ginagawa nating kaakit-akit

na kabuhayan ang pagtatanim ng palay. Alam naman po natin na tumatanda na

476 SONA 2014

ang ating mga magsasaka, kaya malaki ang maitutulong sa food security kung

mahihikayat natin ang mga kabataan na pasukin ang ganitong hanapbuhay.

Nagkakaloob po tayo ng mga makabagong kagamitan sa pagsasaka para sa

episyenteng pagtatanim at pag-aani. Mula 2011 hanggang Mayo ng 2014,

naipamahagi na natin ang kabuuang 4,628 production machineries, 11,362 post-

production machineries, at 105 rice mills sa iba’t ibang farmers associations. Sa

tulong po nito, nabawasan ang nasasayang sa ani ng ating mga magsasaka.

Bukod rito, pinapaunlad natin ang mga patubig. Nagpapagawa tayo ng farm-to-

market roads, at nagsusulong ng training programs upang masagad ang kanilang

kita.

Pag-usapan naman po natin ang budget. Ang Ehekutibo, nagmumungkahi

ng mga proyekto’t programa; inaaprubahan naman ito ng Kongreso. Kailangan

nga lang po nating itigil ang ilan, para makasiguradong sumusunod tayo sa

naging desisyon ng Korte Suprema ukol sa Disbursement Acceleration Program o

DAP. Alam ko pong kaisa kayong mga nasa bulwagang ito sa paniniwalang hindi

dapat ipagkait ang benepisyo sa ating mamamayan, at dapat nga itong makarating

sa kanila sa lalong madaling panahon.

Kaya nga po: Ipinapanukala namin ang pagpasa ng supplemental budget

para sa 2014, upang hindi naman maantala ang ating mga programa at proyekto.

Kasabay po nito, nanawagan din tayo sa pakikiisa ng Kongreso, upang maipasa

ang isang Joint Resolution na maglilinaw sa mga depinisyon at kaisipang tila

pinagtatalunan pa at iba pang mga usaping kailangan sa lehislatura, bilang

mga nagsulat ng batas, ang makakapaglinaw.

Sa unang araw po ng trabaho matapos ang SONA, ihahain natin sa Kongreso

ang panukalang P2.606 trillion na 2015 National Budget. Gaya ng lagi, binuo

ito kasama ang mamamayan, gamit ang istratehiyang naglalaan ng pondo kung

saan lamang ito tunay na maghahatid ng benepisyo. Umaasa po tayo sa pakikiisa

ng ating mga mambabatas na pagtibayin ito bilang pangunahing instrumento sa

paglikha ng pagkakataon para sa sambayanang Pilipino.

Pakinggan naman natin ngayon ang isang benepisyaryo ng Alternative

Learning System Program po ng DepEd.

(Video presentation)

Mga kababayan, siya po, at ang marami pang benepisyaryong tulad niya,

ang natatabunan sa tuwing umiingay ang orkestra ng negatibismo sa balita.

Itong mga ingay na ito, sadyang isinasara ang isip at namumuhay sa sariling

477JULY 28, 2014

mundo at realidad. Habang nakikita ang pagbabago sa lipunan, nangyayari na

nga ang ating inaasahan: lalong dumadalas, lalong umiinit, at lalong tumitindi

ang pag-atake nila sa atin. Habang lumilinaw ang benepisyo ng reporma, pahirap

ng pahirap ang pag-asang magtagumpay ang panlilinlang nila, kaya’t nagtatanim

sila ng duda. Desperado na po sila.

Bakit nga po ba sila galit na galit? Tingnan po natin ang kanilang motibasyon.

Para sa mga ginawa nang negosyo ang kanilang posisyon: kung maaayos natin

ang mga sistema, nawawalan sila ng pagkakataong mansamantala. Natural lang

na kontrahin nila tayo. Ito namang mga walang ibang layunin kung hindi ibagsak

ang gobyerno: Puwede nilang madagdagan ang kanilang hanay kung maraming

nagdurusa, at nawalan ng tiwala sa sistema. Ngayong nakukumpuni na ang sistema

at natutugunan ang pagdurusa, nababawasan na ang puwede nilang i-recruit,

kaya pakaunti ng pakaunti ang kanilang bilang. Natural lang din na kontrahin

nila tayo. Ang pinakamaingay na kumokontra sa atin ay ang ayaw ng

transpormasyon, dahil nagsamantala at nakinabang sila sa lumang kalakaran.

Ganito ko nga po naiisip ang ating sitwasyon: Para tayong mga mamamayang

matagal na naipit sa isang isla kung saan may nag-iisang tindahan. Dahil walang

pagpipilian, nagpapataas sila ng kanilang presyo kung kailan nila gusto, at

talaga nga naman pong inaabuso tayo. Inatasan po ninyo akong itimon ang

bangka ng estado tungo sa kabilang isla, kung saan mas maraming tindahan,

mas maraming pagpipilian, mas maayos ang buhay, at mas malawak ang

pagkakataon. Siyempre po, ang nagpapatakbo ng tindahan sa ating islang nilisan,

ayaw tayong pumalaot, dahil mawawalan sila ng inaabuso. Lahat gagawin nila

para pigilan ang ating pagtawid sa kabilang pampang. Sasabihin nilang: Pareho

lang naman doon; wala naman talagang pagbabago doon. Itatali nila tayo sa

daungan, bubutasan ang ating bangka, makikipagkuntsabahan para iligaw ang

ating biyahe.

Ang totoo po, hindi naman ako ang kinokontra ng mga ito,kundi ang

taumbayang nakikinabang sa tuwid na daan. Kontra sila sa magsasaka sa Iloilo,

na mahigit 50 taong nangarap ng maayos na irigasyon, at ngayon ay nakikita

nang ginagawa ang Jalaur Multipurpose River Project. Kontra sila sa

napakaraming estudyanteng hindi na kailangang magsiksikan sa mga classroom.

Kontra sila sa nagkatrabaho dahil nasanay ng TESDA; kontra sa mga maagang

naililikas sa panahon ng bagyo dahil sa pinahusay na PAGASA; kontra sa mga

informal settler na nailayo sa panganib dahil sa programang pabahay; kontra sa

mga maralitang libre nang nakakapagpagamot sa pampublikong ospital; kontra

sa mga sundalong may modernong kagamitan kaya mas may kumpiyansa nang

ipagtanggol ang bayan; kontra sa mga Moro at katutubong abot-tanaw na ang

kapayapaan. Mga boss, kontra po sila sa inyo.

478 SONA 2014

Ang totoo po niyan, wala pa tayo sa puwesto, inaatake na tayo. Sanay na

tayong sinalubong ng negatibong komentarista sa almusal, pang-aalipusta sa

tanghalian, insulto sa hapunan, at may intriga pa bilang midnight snack. Ngayon

nga pong Pangulo ako, tuloy pa rin ang mga kontra sa pagbabago. Sa tingin ko,

maski sa pagbaba ko sa puwesto, hindi pa rin sila titigil.

Naalala ko po ang isang matandang babaeng nakausap ko dati sa kampanya.

Ang sabi niya sa akin, “Noy, mag-iingat ka. Marami kang makakabangga.” Totoo

ang kanyang babala. Pero buo ang loob kong kaharapin ang mga

nakakabanggang ito, dahil alam ko: iilan lamang sila at di-hamak na napakarami

natin. Mas malakas po tayong mga handang makisagwan tungo sa pagbabago.

Magtatagumpay tayo sa labang ito dahil tayo ang nasa tama. Nangarap tayo,

nagsimula tayo, nagsikap tayo, nakabuwelo tayo, at ngayon umaarangkada na

nga po ang Pilipino. Lalong magiging sulit ang pagod at sakripisyo natin kung

itong nasimulan natin ay itutuloy po ninyo.

Kayo ang haharap sa sangandaan, kayo ang magpapasya kung magtutuloy

ang pagbabago. Tandaan na lang po natin, ito ang aking ikalimang SONA; isa

na lamang ang natitira. Sa 2016, pipili kayo ng bagong pinuno ng ating bayan.

Ang sa akin lang po: Para ipagpatuloy at mas mapabilis pa ang pagbabagong

tinatamasa na ng ating lipunan, iisa lang ang batayan sa pagpili ng papalit sa

akin: Sino ang wala ni katiting na dudang magpapatuloy sa transpormasyong

ating isinasakatuparan?

Kayo po ang Boss, kayo ang lakas, kayo ang gumagawa ng pagbabago—

kaya kayo rin ang magpapatuloy nito. Nasa sa inyo kung paanong isusulat sa

kasaysayan ang mga panahong ito. Maaari itong maalala bilang tuktok ng ating

tagumpay, bilang magandang simulaing nasayang lang. Pero mas maganda pong

di-hamak kung maaalala ang mga nagawa natin bilang simula pa lang ng ating

mahabang paglalakbay tungo sa katuparan ng mas matatayog pang pangarap.

Noong iminungkahi po ng ilang mga grupo na ako ay tumakbo, ang sabi nila

sa akin noon, hindi namin inaasahan na lutasin mo lahat ang problema ng ating

bansa sa loob ng anim na taon. Pero simulan mo na sana. Nakita naman ninyo

kung saan tayo nanggaling, at nakita naman ninyong lampas-lampas pa sa ating

mga pinangarap noong simula ang tinatamasa natin ngayon.

Pinapanday na natin ang sistema kung saan talagang patas ang laban; kung

saan ang sumusunod sa patakaran ay nakararating sa nais niyang paroroonan;

kung saan may tunay na kumpetisyon nagbubukal ng pagkakataon at

malawakang kaunlaran; kung saan ang lahat ay may kakayahang panghawakan

ang sariling kapalaran.

479JULY 28, 2014

Abot-kamay na ang isang lipunang kayang sumalo, umaruga sa mga nasa

laylayan; kung saan ang bawat isa ay kumikilala sa kanyang tungkulin sa kapwa

at sa bayan; kung saan tuluy-tuloy at walang hanggan ang pakikiambag at sama-

samang pag-angat ng sambayanan.

Papalapit na po talaga tayo sa minimithi nating kinabukasan, kung saan

naghahari ang katarungan, at tunay pong walang maiiwan.

Ito ang resulta ng reporma, at ito ang ipinaglalaban natin, at patuloy pang

ipinaglalaban: Hindi ang pagpapanatili ng nakasanayan, kundi ang pagbabago

ng sistema para makinabang ang lahat.

Mga Boss: Binigyan ninyo ako ng pagkakataong pamunuan ang

transpormasyon. Kung hinindian ko ang hamon na iniharap ninyo sa akin, para

ko ring sinabi na tutulong akong pahabain ang inyong pagdurusa, at hindi

maaatim ng konsensya ko iyon. Kung tinalikuran ko ang pagkakataon, parang

tinalikuran ko na rin ang aking ama’t ina, at ang lahat ng inialay nila para sa

atin; hindi po mangyayari iyon. Sa paghakbang sa tuwid na daan, pinili ninyo

ang mabuti at ang tama; tumotoo kayo sa akin—at ako naman ay tumotoo sa

inyo.

Ang transpormasyong tinatamasa natin ngayon, ay magagawa nating

permanente sa gabay ng Panginoon. Hangga’t buo ang ating pananalig at tiwala,

at hangga’t nagsisilbi tayong lakas ng isa’t isa, patuloy nating mapapatunayan

na, “the Filipino is worth dying for,” “the Filipino is worth living for,” at idadagdag

ko naman po: “The Filipino is definitely worth fighting for.”

Alam po ni Vice President, na noong 1987 magkasama kami, may kudeta, na-

ambush po tayo doon, at tapos noon eh pangalawang buhay ko na po ito. Hindi

natin maiiwasan mag-isip sa mga binubunggo natin, may araw kayang ‘pag

sasampa ka sa entablado, may magtatagumpay bang maglagay ng bomba?

Magtatagumpay ba ‘yung mga may maiitim na balak ng atin pong mga

katunggaling gusto tayong ibalik sa maling kalakaran. At kung dumating nga

ang panahon pong iyon, at natapos na po ang ating pangalawang buhay,

masasabi ko ho bang, okay na rin? At sasabihin ko po sa inyo, mata sa mata, sa

lahat po ng inabot natin, masasabi kong kuntento na ako.

Kuntento na po ako dahil panatag ang kalooban ko, na kung ako po’y mawala

na dito, marami po ang magpapatuloy ng ating tinahak na. Baka iyon lang po

talaga ang papel ko–umpisahan ito.

Nandiyan po ang mga taong tulad ni Cardinal Chito Tagle, at Ka Eduardo

Manalo, at tulad ni Brother Eddie Villanueva, Father Catalino Arevalo, at Father

480 SONA 2014

Jett Villarin, at ni Bishop Jonel Milan, at si Sister Agnes Guillen, and Mae

Salvatierra. Sila pong sektor relihiyoso, tuloy, itutuloy nila ang atin pong

sinimulan.

Meron pong Aris Alip ng CARD na magtutuloy sa kanyang ambag sa

pamamagitan ng microfinance. Nandiyan po ang isang Alice Murphy at ang

kanyang mga kasamahan sa urban poor associates na talagang tutuluyan ang

pangangalaga sa atin pong informal settlers.

Nandiyan po ang ating mga sundalo at kapulisan–talagang araw-araw

naman pong pinipilit gawin ang tama, tulad ng ating bagong Chief of Staff, ating

mga Service Commanders, mga sundalo ng Light Reaction Battalion, at ng JSOG.

Nandiyan rin po, siyempre, hanay niyong pinanggalingan kong mga pulitiko.

May duda ba na dadalhin tayo ni Senate President Franklin Drilon at ni Speaker

Belmonte sa tamang landas?

Naging pribilehiyo ko rin ho makipagtrabaho at makipag-ugnayan sa isang

governor, Alfredo Marañon ng Negros Occidental. Hindi ko ho kapartido, pero

palagay ko naman po kasama rin niya ako sa fans club sa tama niyang

pamamalakad sa Negros.

Mayroon tayong mga umaangat na bago o mas bata sa aking pulitiko. Ayaw

ko naman ho kasing sabihin napakaluma ko nang pulitiko sa pagtukoy sa mga

mas bata.

Mga taong katulad ni Mayor Jed Mabilog at ni Mayor Len Alonte.

Dito naman sa sector, sabihin nating culture katulad ni Noel Cabangon at ni

Ogie Alcasid na hindi pansarili lang ang iniintindi.

Gabi-gabi po, bago ako matulog, thank you, nakalampas pa ako ng isang

araw. Kung sabi nga noong bata kami, “finish or not finish, pass your paper,” ay

dumating na sa akin, palagay ko naman, nararamdaman na ninyo kung anong

pagbabagong karapatan ng bawat Pilipinong mangyari, at bahala na kayong

ituloy ito.

Mga Boss, kayo ang gumawa ng transpormasyong ating tinatamasa. Kayo

ang susi ng pagpapatuloy ng lahat ng positibong pagbabagong naabot natin.

Buong-buo ang tiwala ko, nasa eksena man ako o wala, tutungo ang Pilipino sa

tama niyang kalalagyan.

481JULY 28, 2014

Kaya, hanggang dito na lang po ako. Magandang hapon po sa lahat.

Maraming salamat sa inyo.

ADJOURNMENT OF JOINT SESSION

Thereafter, Senate President Drilon, on the part of the Senate, and Speaker

Belmonte, on the part of the House, declared the joint session adjourned.

It was 5: 38 p.m.

I hereby certify to the correctness of the foregoing.

(Sgd.) ATTY. MARILYN B. BARUA-YAP

Secretary General