kuran incil ve tevrat

8/3/2019 Kuran Incil Ve Tevrat

1/29

Kuran ncil ve TevratnSmerdeki KkeniMazzez lmiye I

SMER D N j3DNLERN KARILATIRILMASI 15BA RTME 29

TEK DiL VE BABL KULES 34YARATILI 35ADEM' N CENNETTEN KOVULMASI 41TUFAN 49EYP PEYGAMBER HiKAYESi 56EK: SMER EFSANELER YAZILITABLETLERDEN RNEKLER 69

NSZBat dnyasnda, Smer kltrnden Tevrat'a geen konular zerinde baz almalar yapld. Fakat

bunlar hakknda Trke bir yayn yoktu. Dier taraftan bu konulardanKuranda var mdr, varsa neekilde bulunuyordur, imdiye kadar aratrlmamt. Bu nedenle, Smer inan ve efsanelerinden

tektanrl dinlere gelen etkileri ve TevratveKur'an'dabulunan konulan birlikte aratrmaya kararverdim.Kur'an'dabulunan ilgili ayetleri, Diyanet leri Bakanl,Kur'an- Kerim ve Trke Anlam,(Ankara, 1991) ile stanbul Yksek islam Enstits Mdr Dr. Ali zek bakanlnda 5 kiitarafndan hazrlanp, 1987 tarihinde Medine'de baslmKur'an- Kerim ve Aklamal Meal'ikarlatrmak suretiyle aldm.Kur'an'da:, Tevrat'ta olan konularn hemen hepsinden sz edilmise dedaha ksa, yzeysel ve bir konu eitli surelere dalm.Gelecekte yeni bulunacak metinlerle bunlara daha ilaveler yaplabilecektir. nk Smer din veyaedebiyatna ait henz bilinmeyen ve krklklar dolaysyla tam zlemeyen metinler de olduu gibi,hl toprak altnda da pek ok tablen bulunduu kukusuzdur. Bununla birlikte eldeki malzeme bileSmer kltrnn daha sonraki dinler zerine olan etkisini okuyuculara gstermeye yeterlidir,kansndaym.Bize, stanbul Arkeoloji Mzelerinde bulunan ve kendi topraklarmzdan ynlarla kmakta olaniviyazl belgeler zerinde aratrma yapmay, birok geleneimizin, nanlarmzn, bilgilerimizinkaynan arayp bulma olanan salayan Ulu Atamz burada kranla anmay bir bor biliyorum.Ruhu kvansn.Muazzez lmiye

GRBize iviyazl bilimlerin alanm aan Ulu Atamz, bu yazy kullanm olan milletlerin, zellikledilleri dilimize benzeyen Sumerlilerin Trklerle dil ve kltr bakmndan olan ilikilerininaratrlmasn istiyordu. O, Sumerlilere ait bilginin henz ocukluk anda olduu gnlerde,dillerinin Trke'ye benzediine ve Asya topraklarndan gelmi olacaklarna inanmt.1 Bugn ise buvarsaym gittike kesinlemeye balamtr.2

Bizde imdiye kadar Smer dili ile Trk dilinin kar

lat

r

lmas

zerinde iki arat

rma yap

lm

t

r.

3

Trk mitolojisinde Smer mitolojisinden izlere ait tarafmdan yaplan bir alma, 1993 ylnda topla-nan "Trk Kltr Kongresi"ne sunuldu, henz yaymlanmad.


2/29

Bilindii gibi yzyllar boyunca Bat kltrnn temeli, Yunanllara, dini de Tevrat'adayandrlyordu. Fakat Sumerlilerin kltr ortaya kmaya balaynca, Bat dnyasnngelimesindeki ana kaynan onlarda olduu anlald. Sumerlilerin gerek kendi alarndaki, gerekdaha sonra var olan kltrlere yaptklar etkileri iki kaynaktan izleyebiliyoruz:1. Arkeolojik buluntular.2. Yazl belgeler.1 Muazzez , "Atatrk and the Begininng of Cuneiform Studies in Turkey", JCS 40/2 s.213, 214,(Ataturk ve Trkiye'de iviyazlar Biliminin Balamas), Erdem, c.6, say 16, s.286, 287.)2 Samuel Noah Kramer, Sumerians, Their Histoty, Culture and Character, Chicago, 1965, s.306.Diane Wolkstein ve Samuel Noah Kramer,Inanna queen ofHeaven and Eartl, Her Stories and Hymns

from Smer, Philadelpnia, 1983, s.115.Cyrus Gordon, The Gmmen Background of Greek and Hebrew Civilizalion,New York, 1965, s.48.3 Mebnre Tosun, Smer Dili ile Trk Dili Arasnda Karlatrma, Atatrk Konferanslar IV, Ankara,1973, s.147,168.Osman Nedim Tuna, Smer Dili ile Trk Dillerinin Tarihi ilgisi ve Trk Dilinin Yas Meselesi,Ankara, 1989.Bu etkiler; mimaride, sanatta, teknikte, sosyopolitik kurumlarda, bilimde, edebiyatta ve dinlerde

grlmektedir. Kaz

larda

kar

lan tap

naklar

n, saraylar

n, hatta zel evlerin yap

teknii ve stili, dahasonraki milletlerin mimarisini u veya bu ekilde etkilemitir. Bundan en az 5 bin yl nceSumerlilerin uyguladklar kemer, kubbe sistemi, stunlar, yuvarlak pencereler, mozaikler, duvarssleri, kabartmalar, sunaklar, niler Ortadou'da olduu gibi, Yunan, Roma yoluyla Bat mimarisinegirmitir. Silindir mhrlerinde grlen, tapnaklarn duvarlarn ssleyen iki tarafnda hayvan figrlhayat aac, birbirleriyle kavga eden mitolojik hayvanlar, arslan bal kartal, uzun boyunlar birbirinegemi hayvan figrleri; spanya, Fransa, svire ve Orta Almanya'daki ortaa kiliselerinde eitlisslemeler halinde grlmektedir.4Yaplarda kullanlan tula, kerpi, evlere kadar knklerle getirilen su yollan, tuvalet, lam tekilatSumerlilerde balamtr. Smer'in zellikle Laga Kral Gudea zamanna kadar ulaan plastiksanatn, nl heykeltra Henry Moor(Henry Moor on Sculpture, Edithed by Philip James, Londo,1968, s.!65-167)'da dnyann byk plastik sanatlar olarak tanmlanan erken-Yunan, Etrsk, eski

Meksika, Msr'n 4.-12. slalen zaman, Roma, Gotik sanat ile ayn dzeyde tutmakta ve onlardakicanllk, fade tarz ile sanat zelliklerini uzun uzun aklamaktadr.Kanallar aarak bataklklarn kurutulmas, tannn sulanmas, ulamn salanmas, sulann nne setkonarak bir tr baraj uygulamas,5 yolcularn her trl rahat bulaca han veya motellerin yaplmas,yine Sumerlilerde balamtr.Bugn uygarlmzn temeli olan tekerlek, bundan en az 5 bin yl nceye ait Ur kral mezarlanndagmlm arabalarda ve birok kabartmada grlmektedir. Bu mezarlarda bulunan altn, gm,fildii eserlerin tr ve iilii zamanmza kadar ulamtr. Sularda tamaclk yaplan tekneler veyelkenliler yine onlann buluudur.Sumerlierin uygarla en nemli katklar, dillerine gre bir yaz icat etmeleri ve okullar aarak onuistedikleri her konuyu yazacakekilde gelitirmeleridir. Balangta yaz, resim eklinde talar zerineyazlm.

4 Hatmut Schmkcl,Das Land Smer, Sttgart, 1962, s.169.5 Samuel Noah Kramer, Tarih Smer'de Balar (History Begins at Smer ), cv. Muazzez ilmiye ,Ankara, 1990. s. 148.6 Ayn yerde, s.225.10Daha sonralar Dicle ve Frat nehirlerinin oluturduu bol kil yaz malzemesi olarak kullanlm.Yumuak kil zerine yazlmaya balanan ya1 z, yava yavaekil deitirerekaretleri oluturanizgiler ivi ekline dnm (bu yzden bugn "iviyazs" deniyor), kelimeler de ksmen heceolmu, bylece hem kendileri istediklerim yazabilmiler, hem de Ortadou milletleri olan Babilliler,Asurlular, Huniler, Hititler ve Urartularn da kendi dillerini yazmalarm salamlardr. Ugaritler vePersler de bu yazdan harf yazs yaparak yararlanmlardr. Smer yazs Msr yazsnn icatedilmesine de nderlik etmitir,


3/29

Geen yzyldan beri yaplan kazlarla gerek Mezopotamya'da, gerek Anadolu'da on binlerceiviyazb, tablet bulunmu, yazlar okunmu, diller zlm ve tamamyla unutulmu en az binyllk Ortadou milletlerinin tarihi meydana km ve kmaktadr.Sumerlilerin en nemli iki politik mirasndan biri olan ve 3000 yllarnda kurduklan ehir

beylikleri, Hindistan'dan Akdeniz'e kadar olan alandaki ve ortaa Avrupa'sndakehir krallklarnnncleri olmutur. Bu ehirler; zgr ve klelerden oluan ehirlileri, siyasal meclisleri, askerleri,saygnlar, rahipleri, alc ve satclar, ifti, sanat ve tccarlar, ehri koruyan Tanrs, yeryzndeonu temsil eden kral, tapnaklar, ehir surlar ve onlann kaplar ile birbirine benzemektedir.kinci politik miras, yazl kanunlardr. imdiye kadar bulunan ilk Su-merce yazl kanan kitab, yeniSmer devrini balatan nc Ur slalesinin kurucusu Urnammu tarafndan kaleme aldrnlmtr.Smer kanunlarnn daha sonra yazlanlara nderlik ve kaynaklk ettii anlalyor.Alm satm, borlanma, kira, miras bltrme gibi her trl hukuksal ilerin birer yazl antlama ileyaplmas ilk Sumerlilerde balamtr. Evlenme boanmalar da, yasal saylmas iin yazl birantlama ile kantlann alyd. Tanmaz mallar ilk olarak bir kadastro yoluyla Smer'de gvenceyealnmtr.Vergi dengesizliini, krtasiyecilii, zorbal, rveti nlemek, kadn ve erkein eit ie eit cretalmasn salamak amacyla ilk reform yapan yine Sumerliler olmutur.7

Bunlardan baka Sumerlilerin bilimde att

klar

temeller de kmsenecek gibi deildir. Onlargkyzn incelemiler; Ayn hareketine gre seneyi otuzar gnlk 12 aya blmler. Gnesistemine gre de her yl7 Ayn yerde, s.317-322.11artan 10 gnleri toplayarak ylda bir seneyi 13 ay yapmlar. Aylan haftalara blerek, hafta iinde

bir gn dinlenmeye ayrmlardr. Araplarda aya gre yaplm takvim devam etmekte. Bu yzdenher yl aylarn balangc 10 gn nceye geldiinden ay zamanlan hep deimektedir. BurlarSumerliler saptam. Onlara akrep, terazi, boa, ikizler gibi verdikleri adlar Sumerceden evrili olaraksrmektedir. Dnyadaki btn olaylarn gkyznde yazl olduuna inanan Sumerliler, onuincelerken astronomi ve astrolojinin temelini kurmulardr.Matematikte onlu ve altl sistemi kullanmlardr. Bugn onlu sistem dnda altl sistem de saat,

dakika, daire lmnde kullanlmaktadr. Okullarda matematik reniminde arpm tablolar, eitliproblemlerin zm yer almaktadr. Yunanl Fisagor'a (Pisagor) mal edilen Fisagor teoremi de tabletzerinde izilmi olarak bulunmaktadr. Cebirin kkeni de Sumerlilere dayanmaktadr.Tbbn balangc da Smerlilerde. Hastalklar, onlara yarayacak ilalar gzlemiler, eitli ilareeteleri yazmlardr. Hastalar iyi etmek iin yalnz ilaca deil sihire de bavurmulardr. Sihir, buada bile ayn amala kullanlyor.8Smer yazl belgelerinin en nemlileri edebi olanlardr. Onlar; Su-merlilerin hayal glerini, dnyave evrene baklarn, sosyal dzenlerini, dinsel inanlarn yanstr. Bunlar; kahramanlarnnservenlerini dile getiren destanlar, geirilen felaketleri anlatan atlar, dinsel trenlerde Tanrlar,mabetleri, krallar ven ilahiler, Tanrlarn yklerine ait efsaneler, tartmalar, ataszleri ve deyimler,hayyan masallar, okullarla ilgili hikyelerden olumaktadr.9ite bu belgelerin nda, Smer dininden tektanrl dinlere gelen etkileri ve din kitaplarna giren

konulan aa karmaya alacaz.8 Smer'de Astronomi, Matematik ve Tp hakknda daha geni bilgi iin: Ord. Prof. Dr. Aydn Sayl,Marhlanla ve Mezopotamyallarda Matematik, Astronomi ve Tp. Ankara 1991.9 Kazlardan kartlan Smer edebiyatna ait tabletlerin hemen hemen te biri istanbul Arkeolojimzelerinin zengin iviyazl Belgeler Ariv'nde bulunmaktadr. Bu yzyln zellikle ikinciyansndan sonra, S.N, Kramer, Hatice Kzlyay ve Muazzez tarafndan yaymlanan bu tabletlerle,Smer edebiyatna ait yeni konular ortaya km ve birok konu da tamamlanabilmitir. Bunlarhakknda bilgi in, Muazzez ilmiye ,fstanbul Arkeoloji Mzeleri iviyazl Belgeler ArivininSmer Edebiyatna Katklar, X. Trk Tarih Kongresi, Ankara 1930, s.481-497. Smer edebiyathakknda daha geni bilgi iin: S.N. Kraner,History egins ar Smer, (Tarih Smer'de Balar),eviren Muazzez lmiye , Ankara, 1990.12SUMER DN


4/29

Smer dini oktanrl bir dindi. Dnyada, evrende, doada grlen, hissedilen her nesnenin bir Tanrsvard. Tanrlar insan grnmnde, fakat insanst gleri olan lmsz varlklard, insanlar gibi,onlarn da ocuklar ve elerinden oluan aileleri bulunuyordu. Bu aileler kral gibi bir Batana altndatoplanmlard. Tanrlar da insanlar gibi sever, zlr, kzar, kskanr, kavga eder, ktlk yapar,hastalanr, hatta yaralanabil irlerdi. Yer, Gk, Hava, Su Tanrlar yaratc, dierleri ynetici vekoruyucu Tamdand.Herehrin bir koruyucu Tanrs vard. O Tanr, ehrinin iyi yaam srmesinden sorumlu idi. Onungc, ehrinin iyi veya fena olduuna gre deiirdi. Bunlara ayn zamanda dierehirlerde detaplrd. Bu ehir Tanrlar, evrenin ynetimini aralarnda blmlerdi. Tanrlara ait listelerde 1500kadar Tanr ad bulunmas, Sumerlilerin ne kadar ok Tanr yarattn gstermektedir.Tanrlan insan eklinde alglamalan, Tanrlan ehirlerin dnda evren ve doa Tanrs olarakgelitirmeleri ve onlan uyumlu bir sistem iine almalan, Sumerlilerin nemli ruhsal baarar olarakkabul edilmektedir. Tanrlar yalnz evrende deil, insanlarn yaamna da girerler. rnein, yorulmak

bilmeden gezen Gne Tanrs Utu, hereyi grr, adaleti korur, insanlara yardm eder, cier falbakanlarn piridir. Bilgelik ve Su Tanrs Enki, insanlann ve sihirbazlarn koruyucusudur. Vensyldzn simgeleyen Tanra nanna, klann ve savalann koruyucusudur.10Smer'de Tanrlar istediklerini yapar; onlar, insanlara ne istediklerini bildirmez. Ancaknsanlar

onlara, kendilerinden istenileni sorarak renebilir. Bu, kurban edilen hayvanlann karacierlerindeki10 Bu konuda daha geni bilgi iin, Prof. Dr. B. Landsberger, Sumerlilerin Kltr SahasndakiBaarlan (Dil ve Tarih Corafya Fakltesi dergisi, c.3, s, 137)13iaretlere gre anlalr. Bu iaretlerin ne olduu, neyi anlatt, bu hususta yazlm kataloglarda

bulunur; rahipler ona gre onlar yorumlar. Ayrca rya ile de Tanr istediini bildirir. Tanrnnyaplacak bir ii uygun grp grmediini anlamak isteyen; mabede gide1, kurban keser, dua eder veuykuya yatar. Grd ryann olumlu veya olumsuz olduunu da ancak rahip yorumlar.Sumerliler, bu Tanrlar dnyas zerine pek ok efsane gelitirmiler; iirler yazm,, ilahiler

bestelemi, trenler dzenlemi ve btn bunlar yazya geirerek zamanmza kadar ulamasnsalamlardr. Onlarn kurduklar oktanrl din, yava yava tektanrya dnerek, bugnk dinlerintemelini oluturmutur. Fakat bu arada dier Tanrlar da tamamyla yok olmayarak bu dinlerde

melekler, eytanlar, cinler olarak varlklarn korumaktadr.DNLERN KARILATIRILMASIYahudi, Hristiyan ve Mslman dinleriyle Smer din arasndak tak noktalarunlardr: Tanrnnyaratc ve yok edici gc; Tanr korkusu; Tanr yarglamas; kurbanlar, trenler, lahiler, dualar vetts Tanry memnun etmek; iyi ahlakl, drst ve haktanr olmak; byt ve kklere sayggstermek; sosyal adalet; temizlik, Temizlik Sumerlilerde ok nemli idi. Tapmaa gidenlerin, duaedenlerin, kurban tirenlerin vcuta temiz olmalar gerekti. Dmanlarn yktklar seri iin onlarnyazdklar atta:"Artk karabal (Sumerliler) halk tren iin ykanamyor,kirliyi beenmek onlarn kaderi oldu,grnleri deiti"denmektedir.11 Yeni yaplan binalar, iine girmeden nce dinse temizlikten geirilirdi. Temizlik,ataszlerine bile, "Ykanmam yemek yeme!" olarak girmi.

Smer Tanrlar, insanlara ne istediklerini bildirmez; fakat hol gitmeyecek bir ii yapan insanlarcezalandrrlar. Buna karlk dinlerde Tanr baz kimselere ne stediini bildirir. nsanlar da onahareket ederler. Tanr bildirilerini alan kimselere Farsada "peygam Arapada "resul" denir. lginolan peygamberlik olay, Yahudili Asurlulara gemi. iviyazl metinlere gre bu dnce Asur v>listin'de politik ve ekonomik krizlerle balam. Asur'da Tanrda insan (peygamber) yoluyla alnanhaberler tabletlere yazlm. O gre Tanr ile iletiime giren insanlar eitli ekilde trans halin riyorlar.Bu kimseler aslnda aa tabaka saylyor ve byc11 S.N. Kramer, The Stmerians, Their History, Cultr and Churacter, Chigago, 1965, Sabunu daSumerliler yapmilk kez.14

balanyor. Konuan Tanra ise, onun azndan syleyen de kadn oluyor. zellikle Ak Tanrastar'dan haber getirenler. Bunlar ya Tanrlardan nc ahs olarak buyruunu alr veya birinci ahsolarak kendisini, konuan Tanr ile bir yapar. (A. Leo Oppenheim,Ancient Me-sopotomio, Chicago,


5/29

1964, $.221.)Kuranda. da ayn ifadeyi buluyoruz. Allah bazen nc ahs olur, bazen dorudankonuur.12SumerUlere gre Tanrlar, ehirleri ve btn kltr varlklarn meydana getirmi ve insanlaravermitir. Ayn dnceyiKur'an'da da buluyoruz.A'rf Suresi, ayet 26:"Ey Ademoulan! Size irkin yerlerinizi rtecek giysi, sslenecek elbise indirdik. Tekva (man)elbisesi daha hayrldr." Nahl Suresi, ayet 81:"Allah yarattklarndan sizin iin glgeler yapt, dalarda sizin iin barnaklar yaratt ve sizi scaktankoruyacak elbiseler, savata koruyacak zrhlar yaratt."Ysn Suresi, ayet 42:"Gemilerin benzerlerinden, binmekte olduklar ve ileride binecekleri eyleri onlar iin biz yarattk."Bu ayette Allah hem birinci ahs olarak konuuyor, hem de ondan nc ahs olarak sz ediliyor.Ysn Suresi, ayet 82:"Onun ii, bireyi yaratmak istedii vakit 'ol' demektir, o ey hemen olur."12 Asur'da Tanr bildirileri genellikle saraya bal olanlara geliyor. Byle bir bildiriyi Asur KralSanharip'in katlinden sonra (10 681) taht kavgalar arasnda, onun yerine geen Asarhadon (10 680-669) alyor. Ak Tanras Igtar, bir kadn peygamber yoluyla ona syle sesleniyor:

"Ben Arbela ttar'

y

m. Ey Asarhadon! Asur Kral

! Asur'da, Ninve'de Kalah ve Ar-bela'da uzunzamanlara, sonsuz yllara kadar benim Kralm Asarhadon'u kutsayacam. Uzun zamanlara, sonsuzyllara kadar tahtn gn altnda kurdum. Onu altn bir ivi ile ge baladm. Elmaslarn ileAsur Kral Asarhadon'u klandrdm." (Meissner,Bobylonien undAssyrien I, Heidelberg, 1925,s.281.)16

Smer'de de Tanrlar "ol" der ve herey oluverir.Her dinde de Tanrlarn var edici gleri yannda yok edici gleri de var. Smer'de Tanr Enlil,Tanrlar meclisinde Urehrinin yklmasna karar vermitir. ehrin Tanrs buna ne kadar zlseelinden birey gelmez. Gelen ordular Tanrnn dnyadaki aralardr. Ayn deyimiKur'an'da da

buluyoruz:

Enfl Suresi, ayet 17:"Savata siz onlar ldrmediniz, Allah ldrd. Attn zaman sen atmadn, Allah att."Smer'de Tanr kzmaya grsn, kendi lkesi bile olsa yakp yktrr. Smer Tanrlarnn babas TanrEnlil, Akad krallarnn yaptklarna kzarak gzlerini dalara eviriyor ve oradan barbar ve vahiGutileri ekirge srleri gibi getirterek Agade'yi ve hemen hemen btn Smer'i krp geirtiyor. (S.N.Kramer, The Sumerians, s.66.)Tevrat'la da birok kez Yahve'nin (Yehova) insanlara kzarak onlara yok edici felaketler verdii,setii komu milletleri srail'in zerine saldrtt bildirilmektedir.Ayn olayKur'an'du da gryoruz. Birok sure iindeki ayetlerde Allah'n eitli milletleri nasl yokettii yazlyor. Bunlardan bazlar:Hcc Suresi, ayet 44:"Ey Muhammedi Seni yalanc sayyorlarsa bil ki, onlardan nce Nuh milleti. Ad milleti, Semd,

ibrahim milleti, Lut milleti ve Medyen halk da peygamberlerini yalanc saym, Musa da yalanlamt.Ama ben, kfirlere nce mehil verdim, sonra onlar yakalayverdim, beni tanmamak naslmgrsnler!"Furkan Suresi, ayet 38:"Ad, Semd ile Ress'lileri ve bunlarn arasnda birok milleti de yerle bir ettik."Ankebt Suresi, ayet 38: "Ad ve Semd milletlerini de yok ettik."17Fussilet Suresi, ayet 13:"ite sizi, Ad ve Semd'un bana gelen kasrgaya benzer bir kasrga ile uyardm."Fussilet Suresi, ayet 16:"Rezillik azabn onlara dnyada tattrmak iin zerlerine dondurucu rzgr gnderdik." (Ad milletihakknda bkz. Sadi Bayram,Kaynaklara Gre Gneydou Anadolu'da Proto Trk izleri, Ankara,1980, s.54.)Muhammed Suresi, ayet 13:


6/29

"Biz halk seni yurdundan karan nice ehirleri yok ettik. Fakat onlara bir yardm eden kmad."Ahkaf Suresi, ayet 27:"Ant olsun biz evrenizdeki memleketleri de yok ettik." Isr Suresi, ayet 15, 16:"Bir lkeyi yok etmek istediimizde, o beldenin marm olanlarna nce emrimizi ulatrrz. Yinektlk ederlerse biz de oray yerle bir ederiz."Smer'de krallarn nasl saraylar varsa Tanrlann da yle evleri olmalyd. Bunun iin "Tanr evi" adaltnda grkemli tapmaklar, yanlarnda Tanrlarla insanlar yaklatrd dnlen basamakl kuleleryaplmt. Daha sonra bu Tanr evleri sinagoglara, kiliselere, camilere dnt.13 Camilerin veminarelerin stndeki yanm ay, Smer Ay Tanrsnn semboldr.1413 Smer'deki "Tanr evi" deyimi,Kur'an'a "Allah'n mescitleri" (Tevbe Suresi, ayet 17, 18)eklinde bulunmaktadr. Smer'de mabet veya saray anlamna gelen "e.gal" kelimesi Tevrat'ta "hegal"olmgtur.Max I. Dimont,Jews, Cod and History,New York, 1962, s.65'te; "Babif topranda Yahudiler iki yenidnce gelitirdiler, bunlar o zamandan beri insanln mal oldu. Kurban iin Tanr evi yerine, dinseltoplant iin sinagoglar yaptlar. Buralarda Tanr'ya kurban yapmak yerine dua etmeyi koydular.Sinagoglar Hristiyanlkta kiliselere, Mslmanlkta camilere dnt. Dua, bu insanlar arasndaTanr'ya adanan bir sembol haline geldi" eklinde yazlmaktadr.

14 Smer dininde Ay kltnn nemli bir yeri vard

r. Ay

n ilk grnd gn, 15 gnlk olduu vegrnmedii gnlerde trenler yaplr, hatta baz yiyecekler yenilmezdi. Islamiyette de oru vebayramlar Ayn grnne gre dzenlenmitir.18Smer krallar, Tanrlann yeryzndeki vekili saylyordu. Bu inan hristiyanlkta papaya,Mslmanlkta halifeye geerek srmtr. Bakara Suresi, ayet 30:"Rabbin meleklere, 'ben yeryznde bir halife yaratacam' dedi. Onlar da, 'biz hamdinle sana tebiheder ve seni takdis edip dururken, yeryznde fesat karacak, kan dkecek insan m halife klyorsun'dediler."Smer kanunu, Babl Kral Hammurabi'nin yapti kanuna temel olmu, ondan Musa'nn ve Yahudikanunu, ondan da slam kanunu etkilenmitir. Hammurabi'nin (10 1750) Gne Tanrsndan kanunual, Musa'nn Tanrdan kanunu alna rnek olmutur. lgin olanslam'da hukukun, ancak

Araplarn Irak topraklarm ele geirdikten sonra kuralla-masdr. Smer, Babil hukuksalgeleneklerinden kan szler, ibrani kanunu Talmud'da bulunuyor. Ortodoks Yahudi'deki boanmaterimi Sumerce bir kelime. Sinagogda Tevratokunurken dinleyenlerallarnn saaklar ile onuizlerler. Bu, Smer'de hukuksal bir belgenin onaylandn gstermek iin tablete elbise kenaryla

baslmasn yanstmaktadr. (Samuel Noah Kramer, Cradle of Civilization,New York, 1967, s.160.)Musa'nn kanununda bulunan anaya babaya sayg, kimseyi ldrmeyeceksin, zina yapmayacaksn,almayacaksn, yalan tanklk etmeyeceksin, komunun karma ve malna gz dikmeyeceksin gibikurallar Smer kanununda da ayn. Yalnz Smer Kanunu daha nsancl; gze gz, die di yokcezalarda. Ne yazk ki, Smer kanunlarnn yazl olduu tabletler ok knkl, belki de toprak altndandaha karlamayanlar da var. Bu yzden tam karlatrma yaplamyor. Buna karn daha sonraSamiler tarafndan yaplan kanunlann, Smer kanunlarna dayand kuku gtrmez. Buna ak birmek olarak, brahim Peygamber'in kans ile cariyesi arasndaki olay gsterebiliriz. Smer kanununa

gre ksr bir kadnn kocasna verdii cariyesi ocuk dourunca, hanmna kar byklk taslayamaz,yle yapmaya kalkarsa cezalandrlr. TevratveKur'an'da yazldna gre brahim Peygamber'in ksrolan kans Sara, cariyesi Hacer'i ocuk yapmak zere kocasna veriyor. Cariye, ocuk dourup ken-disini stn grmeye balaynca, olu smal ile le gtrlp atlyor kocas tarafndan.1515 C.L. Woolley, The Sumerians,New York, 1965, s. 102; Hammurabi 146; TevratTekvin bap 21;8-21;Kur'an'du eitli sureleriinde.19Tevrat'a gre byk erkek ocua mirastan zel bir pay verilir. ocuklar isterse babann salnda bu

pay alabilirler. Tekvin bap 25: 32-34'te Yakup byk kardei Esav'a istei zerine payn veriyor.Ayn kural Smer'de de var. Sumerce yazlm pittar kanununda bu madde, tabletin krklyznden tam deil (Smer, Sabit, Asur Kanunlar, s.69, madde 2). Fakat Hammurabi kanununda

bunun tmn buluyoruz. Madde 165: Eer bir adam byk oluna tarla, bahe ve ev hediye eder, onabir belge yazarsa, baba ldnde o payn aynca alr ve baba malnn dier ksmm kardeleriyle eitblecektir.


7/29

Araplarda zina yapan kadnlarn talanmas, Tevrat'ta olmasna karn (Tesniye 13-23),Kur'an'da.byle bir ceza yok. Zina cezas ile ilgili drt ayet bulunuyor. Bunlar:Nisa Suresi, ayet 15-16:"Kadnlarnzdan zina yapanlara kar iinizden drt ahit getirin. Eerahitlik ederlerse, o kadnlarlm alp gtrnceye kadar, yahut Allah onlara bir yol ancaya kadar evinizde tutun. inizden zinayapan her iki tarafa ceza verin! Eer tvbe edip uslanrsa artk onlara ceza verip eziyet etmektenvazgein. nk Allah tvbeleri ok kabul eden ve ok esirgeyendir."

Nur Suresi, ayet 2:"Zina eden kadn ve erkekten her birine yz sopa vurun. Mminlerden bir grup da onlara ahit olsun!"

Nur Suresi, ayet 3:"Zina eden erkek ancak zina eden veya putperest olan kadnla, zina eden kadn da zina eden veya

putperest olan erkekle evlenebilir."Talanma cezas Sumerlilerin eski alarnda varm. Fakat deiik bir nedenden 2200'lerde LagaKral Urukagina tarafndan yaplm sosyal reform metninde, gemi zamanlarda olduu gibi iki kocaalmaya kalkan kadnlar ve hrszlarn, bu fena hareketleri yazl talarla talanacaklar

bildirilmektedir.16 Daha sonra yazlan kanunlarda bu talanma konusu bulunmuyor.16 S.N. Kramer, The Sumerians, s.322. slamiyetten nce baz Arap kabileleri anaerkil olup kadnlar

birka koca alabiliyorlarm

. (Hayrullah rs,Hazreti Muhamtned, istanbul 1963, s.160, 161.)Islamyetten sonra da baz kabileler arasnda anaerkil20Smer kanunlarnda zina ile ilgili maddeler, krklklar dolaysyla lsa gerek, yok. Buna karnHammurabi kanununda bulunuyor. Smer, Babil, Asur Kanunlar, s. 198:"129. Eer bir adamn kans bir baka bir erkekle yatarken yakalanrsa onlar balayp suya atacaklar.Eer kadnn kocas yaatrsa, kral da yaatacak."130. Eer bir adam baka bir adamn babasnn evinde oturan karsn zor kullanp koynundayatrrken yakalanrsa, o adam ldrlecek, kadn zgr."Smer'de bekret konusu nemli grnyor. Smer kanunlarnn yazl olduu tabletler krk veokunamayan yerleri ok. Okunabilen iki madde bunu kantlyor: Bunlardan birinde, bir klenin zorla

bikrini bozan 5 ekel (tahminen 40 gram) gm vermek zorunda. Dierinde dul olarak evlenen bir

kadn, kocasndan boandnda kz olarak evlenen kadnn alaca tazminatn yarsn alabiliyor.17

Tevratfta kural daha kat. Bir kz evlendiinde bakir olmad kantlanrsa tala ldrlyor (Tesniye22:13-21). Buna karn,Kur'an'a.bekret konusu ele alnmam.Smer'de tecavz de fena saylm. "Hr bir adamn kz yolda tecavze urarsa, anne, babas onunsokakta olduunu bilmemi lerse, kz onlara 'tecavze uradm' derse, anne, baba onu zorla erkee karolarak verecekler." (The Ancient Near East, Supplementary Texts and pictures Re-lating to oldTestament, Editted by James B. Pritchard, Princton, 1969, $.89,90.)Tecavz, Smer efsanesine bile konu olmu. Tanr Enlil, Tanrlarn ba olduu halde, evlenmedennce karsn aldatarak zorla tecavz ettii iin Tanrlar meclisince yeralt dnyasna srlm.18detin srdn, olduka eski bir tarihte Stern mecmuasnda, bir Alman kadn yazarn, Arabistankabileleri arasnda yapt aratrma hakkndaki yazsnda okumutum. Sumerce metinde talanmaolarak evrilen kelime tablette pek belirli olmadndan, yeni aratrmada, anlamsz brakld. Prof. Dr.

Mebnre Tosun, Do. Dr. Kadriye Yava, Smer, Babil ve Asur Kanunlar ve Ammi Saduqa Ferman,Ankara, 1975, s.40, madde 5-7. Bu efsaneye ait baz satrlaryle:

Nippur'm gzel km Tanra Ninlil annesinin nerisi zeine kendisini Tanr Enlii'e gstermek zeresuya giriyor.21Ayn olay Tevrat'ta (Tesniye, 22:28, 29) yle:"Eer bir adam kz olan nianlanmam bir gen kadnla yatarsa ve onlar bulurlarsa, adam genkadnn babasna 50 ekel (ekel Su-merllerden Akadcaya geen bir arlk ls birimi) gm ve-recek ve kadn onun kars olacak."Eer adam, nianl bir kzla ehirde yatarsa her ikisi de talanarak ldrlyor.

Kur'an'dabu konu yok.Smer'de sosyal adaleti koruyan Tanra, senede bir kere insanlar iyi veya fena hareketlerinden dolayyarglar, ktleri cezalandrr. Bu inanslam'a, aban aynn on beinde Berat Kandili olarakgirmitir.19


8/29

Saf suda kz ykand.Nnlil Nunbirdu kanalnn kenarnda yrd.Byk da baba Enlil grd onu.Bey kza "gel yatalm" dedi, kz istemedi."Benim dlyolum ok ufak birlemeyi bilemez,Dudaklarm ok kk pmeyi bilemez."Bunun zerine Enlil, vezirine br lekne getirtir. Kzla teknede gezerken ona tecavz eder. Bu olayakzan Tanrlar meclisi Enlil'i yakalayarakyle derler:"Enlil ahlakszn biri, defol ehirden,"Bylece Enlil yeralt dnyasna gnderilir. Ninlil de arkasndan gider. O arada Ay Tanrsna gebekalr. Birok olaydan sonra ancak yeryzne karlar. (Tarih Smer'de Balar, s.70-72.) 19 TarihSmer'de Balar, s.87-89.Sosyal adaletin Tanras Nane'nin nasl bir Tanra olduunu ve insanlarda beenmedii hareketlernelerdir; aadaki dizeler anlatyorkszleri bilen, dullar bilen,insann insana yapt zulm bilen,kszlerin annesidir O.

Nane dullan koruyan.Fakirlere haktanr olan,Snanlara kucak aan,Gszlere barnak bulan kraliedir o. Beenmedikleri:Kanunsuz yolda gezen,Geerli olan gelenekleri aan, anlamalar bozan,Fena yerlere beenerek bakan,Byk arlk ls yerine kn koyan,Uzun l yerine ksasn kullanan,Kendine ait olmayan yiyip de "yedim" demeyeniip de "itim" demeyennsanlar fena kimseler Tanra Nanc in.

22Smer Tanrlarnn esas adlarnn baka, niteliklerine gre dier adla- n da vard. Babilliler bu adlardan 50"sini yeni yarattklar Taun Marduk'a vererek tek Tanrdncesine doru bir adm atmlard.slam dininde Allah'a verilen 99 ad, ayn gelenein bir devam gibi grnyor.Sumerlilere gre ller, "kur" adl karanlk, dn olmayan bir yeraltI dnyasna gidiyorlar. Tevrat'labu; eol, Yunan'da Hades,Incil'fo cehennem, islam'da ahret olarakdevam etmektedir. Sumerlilere gre burada tek-dirilme yok. Fakat yeralt dnyas; orann Tanrlar, rahipleri, lenlerin glgeleriyle olduka hareketli

bir yer. Buradan baz zel durumlarda glgeler yeryzne kabiliyor. Glgam'n ars zerinearkada Enki-lu'nun glgesi karak iki arkada konuuyorlar. TevratSamuel I:28'de Saul'un isteizerine Samuel'in glgesi yeraltndan kyor.

Smer'de yeraltndaki llerin ruhlar iin yiyecek ve kurbanlar sunul-sa, onlar yeryzne karak insanlara rahatszlk veriyorlar. lenlerin rkasndan ok fazla alaypszlanmak onlar skyor. slamiyette de ller yaplan dualar, kurbanlar bu inann bir devam. Bizdede "ok alanp lnn ruhunu rahatsz etmeyin" sz vardr.Yahudilere, Babil tutsaklndan sonra Perslerin etkisiyle, Zerdt dilinden; llerin tekrar dirilecei,cennet, cehennem ve Srat Kprs irmitir. (Hayrullah rs, Musa ve Yahudilik, stanbul, 1966,s.36l.)20 'ur'oM'da Srat Kprs yok.Sumerliler, kendilerinin, Tanrlar tararndan seilmi stn bir halk )lduunu yazmlar. Tevrat'ta.Yahve,Kur'an'dz Allah, srailoullann stn bir kavim yapmt. TevratTesniye 14:6;Kur'an CsiyeSuresi, ayet 16; Bakara Suresi, ayet 27:Zerdt dinindeki cennet cehennem hakkndaki geni bilgi, Samuel Noah Kramer, Mythotogies of

Aneleni Worltfda. (America, 1961, s.358-360) bulunuyor. Buraya gre, lnn ruhu gn durduktansonra korkun Sinvat Kprs'nden (Srat olmu) geiyor. Adam dnyada iyi iler yapmsa gzel birkz onu karlyor, ilk admda cennetin iyi dncesine, ikinci admda iyi szne, ncde iyi


9/29

olaylarna, drdncde parlak sonsuz bira girer. Eer insan iyi deilse, cesedi brakmayan ruhu,bir cin Srat Kprs'nden geirir. Onu fena bir kadn alr; fena sz, fena dnce, fena olaylardangeerek fena cinlerle karlar. Dier bir anlatya gre de ller canlanp ruhtaryla birleiyorlar.Hepsi, iinde kurun kaynayan bir kazana atlyor, iyi olanlara bu lk st gibi geliyor. gn sonrahepsi oradan karlyor. lmszlk ikisi veriliyor ve lmsz oluyorlar.23

Sumerliler kadnlar bir tarlaya benzetmiler. Ayn deyim hem Tevrat, hemKur'at'da var,Kur'an'a"kadnlarnz sizin iin bir tarladr, tarlanza nasl dilerseniz yle varn" yazl (Bakara Suresi, ayet223). Bunu mfes-sirler eitli ekilde tefsir etmiler. (Bkz. Turan Dursun,DinBu 3, stanbul, 1991,s.28, 28.) Bu tefsirlerde, bir kadnla nasl cinsel ilikiye girilecei mstehcen birekildeaklanmaktadr.Sumerliler, dnyadaki btn olaylarn ve Tanrlarn isteklerinin gkte yldzlarla yazl olduunainanrlard.Kur'an'da ayn inan "Levh-i Mahfuz" olarak sryor. (Dipnot 23'e baknz.)

Nemi Suresi, ayet 75:"Gkte ve yerde gze grnmeyen hibirey yoktur ki, apak bir kitapta da (Levh-i Mahfuz)

bulunmasn."

Brc Suresi, ayet 17, 18:"Ordularn haberi geldi mi sana? Onlar Firavun ve Semd ordular idi (nasl helak oldular?). Bilakisinkarclar bir baka eit yalanlamann iine dtler. Allar onlar arkasndan kuatmt. Hakikatteonlarn yalanladklar Levh-i Mahfuz'da bulunan erefliBu ayete greKur'anbile gkte yazl bulunuyor. Smer'den kaynaklanan bir inan!Sumerlilerde 7 says ok nemlidir. 7 gn gemek, 7 da amak, 7 k, 7 aa, 7 kap gibi. Aynekilde TevratveKur'an'da da 7 says bolca bulunmaktadr. slam'a gre cennetin 7 kaps vardr; S-mer yeralt dnyasnn da 7 kaps bulunuyor.Yahudi dinsel trenleri Babil'den alnmtr. Onlarn bu trenlerde syledikleri arklar,Mezopotamya'da yeniyl bayramlarnda sylenen arklara benzemektedir. Cinlerin yok edilmesidualar da Babil kkenlidir.Sumerliler Tanrlarm sevindirmek, onlardan bir istekte bulunmak, hastalklardan kurtulmak iin veya

yaptklar adaklara karlk kurban kestirirlerdi. Bu kurbanlar sakalsz ve hastalksz olmal ve kurbansahibi vcuta temizlenmeliydi. Kurbanlar, rahipler tarafndan zel dualarla ke-silirdi. Kurbann sa kalas ve i organlar Tanrya takdim edilir, gerisi etrafta olanlara datlrd.slamlkta da kurbanlar ayn koullarda kesiliyor. Yalnz hocann kesmesi zorunlu deil. Kurbann sakalas ile i organlar Tanr yerine kurban sahibine braklr, gerisi datlr.Smer'de Erhanedan devrinde Ur Kral mezarlarna gre, Kral ve Kralieler askerleri veetrafmdakilerle birlikte gmlrd. Fakat metinlerde her trl kurban yazlmasna kar insan kurbanyok. Buna mukabil srail'de, Yunan'da insan kurban yaplm. (Cyrus Gordon, The Commen

Background of Greek and Hebrevv Civilization,New York, 1966, s.225.) branilerde l veya dirilerikvandrmak veya ahslarn saln korumak iin Tanr ile bir tr anlama olarak insan kurbanyaplm. (Tevrat, Sauel II 21: 6-9; Hayrullah rs, Musa ve Yahudilik, stanbul, 1966, s.142.)Araplarda da bunun olduunu, hatta Muhammed'in bykbabasnn "eer on olum olursa birini

Tanr'ya (veya Tanrlara) kurban edeceim" dediini bir kitapta okumutum. Mezopotamya'dan gelenbrahim Peygamber bu ilkel deti kaldrtm.Sumerlilerde, okul tabletlerine gre 6 gn alma, 7. gn dinlenme var. Bu Yahudilere Sabbat olarakgemi. On emirde "Sabbat' dn, onu kutsal gn olarak gr!" deniyor. 6 gn alp yedinci gnTanrya adanm bir dinlenme gn oluyor. Yahudilere veKur'an'% (dipnot 28'e bkz.) gre Tanr 6gnde dnyay yaratp yedinci gn dinlenmi. Bu gnn cumartesi olmas da Babillilerden gemi.Babilliler her ayn 7. gnnde (apatu)bir kutlama yaparlard. Bu zgnl ve nefis terbiyesini ifadeeden ve Satrn gezegenine adanm bir gnd, (Saturday, Satrn gezegeninden gelen bir gn ad, yanicumartesi). Satrn kt glerin temsilcisi idi. Yahudiler bu gnn anlamn deitirerek onu neeli birhale koymulardr. Onlar cumartesi gnn Tanr'ya dua ederek, kitaplar okuyarak eitli elencelerlegeirirler ve en ufak bir ie el srmezler. slamiyete bu gn Cuma'ya dntrlerek daha hafifletilmikuralla alnmtr.


10/29

Smer yazarlarna ve ilahiyatlanna gre her insann ve ailenin birahsi Tanrs veya Tanrsal babayerine geen iyi bir melei vard. Bu, bir fal, bir rya veya grnen Tanr ile bir anlama yaplarak

belirlenirdi. Bunun grevi, Batanrlardan, ait olduu kimse iin salkl ve uzun mr2425dilemek ve onun isteklerini Tanrlar meclisine iletmek. Tevrat'ta (Tekvin 31:53), "brahim'in,

Nahor'un Allah, babalarn Allah aramzda hkmetsin!)" deniyor. Bu da Sumerlilerin ahsi Tanrsnnbr yansmas. brahim'in Allah, brahim ile, onu tanyacana, kendine Allah yapacana dair bir ahityapyor, onu da snnet yaplmak suretiyle pekitiriyor.

Kur'an'b (Kaf Suresi, ayet 17, 18). "Hi kimse yoktur ki, onun zerinde bir koruyucusu vedenetleyicisi bulunmasn" denmektedir ki, bu da Sumerlilerdeki bireylerin zel Tanrlarn yanstyor.Smer Tanrlarnn gkte toplandktan dk adnda bir yerleri var. slam inanna gre de Allah yedikat gn zerinde Ar'ta oturuyor. (Hd Suresi, ayet 7; Furkan Suresi, ayet 59; Secde Suresi, ayet 4.)

Kur'an'a gre (ra Suresi, ayet 51) Allah, bir insana ancak vahiy yoluyla, perde arkasndan veya.bireli gnderip dilediini ona bildirir.Tevrat'ta. Tanr ile ahslar (peygamberler dnda Musa'nn kardei, klesi brahim'in kars gibi)karlkl konuuyorlar veya insan ekline girmi melekler Tanr'dan haber getiriyor veya Tanr istedi-

ini ryada bildiriyor.Smer'de Tanr sadece bir kez duvar arkasndan konuuyor (Bilgelik Tanrs Enki, Tufann olacan,Nuh'un karl olan Ziusud-ra'ya duvar arkasndan sylemi). Tanrlar insanlara yapacaklar ileriryalarda bildiriyor. Bunlardan baka fal ve kehanet yoluyla insanlar, Tanrlarn isteini reniyorlar.TVvra'daki ilahiler, ataszleri ve deyimlerin Sumerlilerden kaynakland anlalmaktadr.21 Smerataszleri Tufan kahraman Zi-21 Robert Cooper, The Inquire.r's Text-Book, Being Subxtonc.e ofTtrteen Leclures on the Bibel,Boston, Londra, 1846, s.l II. Bu kitap, Tevratvencil'i ksm ksm eletiren 13 konferans kapsyor.Daha iviyazlan yeni zlmeye balad ve tabletlerden, hele Smer'den kimsenin haberi olmad

bir zamanda yazlm. Bugn Sumerlilerden geldiini kantladmz Tevraftaki birok konunun,israilliler tarafndan yazlm olamayacann ve bunlarn baka bir dille yazlm metinlerdenalndnn ne srlmesi ok ilgin ve ileri grllk.

Burada, "'vraftaki ilk be kitap Musa tarafndan yazlm olamaz, nk o zaman henz papirskullanlmyor, ancak talar zerine yazlyordu" deniyor. nl Yahudi filozofu Spinoza'ya (16. yzyl)gre, Yahudler'in Babil dnnden en az yz yl sonra bunlar yazlm olmalym. Sayfa 111'deTevrat'tabulunanAtaszleri kitabnn Kral Sleyman'n olamayaca, bunlarn Yahudilerden baka birkavme ait deyimler koleksiyonu olduu, Sleyman'n adnn ona eklendiini yazyor R. Cooper.nk26usudra'ya babasuruppak tarafndan, Tevrat'ta Sleyman'a babas Davud tarafndan syleniyor.

Kur'anda. ise Lokman tarafndan adt verilmeyen oluna t veriliyor. Lokman'n kimlii hakkndaok allm; bazlar onun peygamber olduunu, bazlar da ok dindar olduundan Tanr tarafndanuzun mr verildiini, yaam boyunca bilgisinin arttn sylyor. O, 560 yl yaam ve bir ad daSumer-ce Ziusudra gibi lmsz anlamna gelenLubadimi. Aram edebiyatnda Ahiqar, Bizans'ta

Planudes olarak ortaya kyor. Bunlarn hepsi Smer'deki Ziusudra'ya dayanmaktadr (Paul Lun.de,Aesop of the Arabe, Aramco, 1974, March-April, s.2).Smer'de ryalar Tanr bildirisi olarak yorumlanyor. Bu ryalardan bazlarnn etkisi Tevratvetfur'on'da grlmektedir. Bunlardan en ilginci Yakub'un olu Yusufun ryasdr. Yusuf "ryamdatarlann ortasnda demetler balyorduk. Benim demetim kalkt dikildi. Sizin demetiniz onun etrafnkuatp benim demetime eildiler" deyince, kardeleri "bu bizim zerimize kral m olacak?" dediler.Yusufun ikinci ryasnda gne, ay ve 11 yldzn kendisine eildiklerini sylemesi zerine, kardelerionu ldrmeye karar veriyorlar. (Tekvin 97:7,9.)22Aynekilde Smer KralUrzababa'mn yannda alan Sargon, grd ryay Krala syleyince,Kral "benm yerime kral olacak" korkusuyla Sargon'u ldrmekstiyor. (Jerrold S. Cooper, Sargonand Jo-seph,Dremam Come True, Bblical and Related Studies, Presented to Sa-muel Iwry, Indana,s.33-35.)


11/29

Smer mabet ve saraylarnn yaplnda izlenen yol, bunlar hakknda yazlan ilahilerde belirtilmi.Yapya balamakin nce Tanrnn nermesi gerek. Bu da genellikle ryada bildiriliyor. Bundansonra yap malzemesi ve sanatkarlar toplanyor. Yapya balamadan ve bittikten sonra"Sleyman'n Meselleri" blmnde, bap 25'in ilk satrlarnda, "Bunlar Sleyman'n meselleridir,

bunlar Yahuda Kral Hzkia toplayp yazdum" denmektedir. Halbuki bu kral, Sleyman'dan 250 ylsonra yaam. Bu kadar aradan sonra, yaym olmad halde nasl bilmiler bunlarn Sleyman'a aitolduunu, diyor yazar. (Bu kitab, ktphanesinin en deerli eserlerinden biri olduu halde banahediye eden Sayn dostum, Jersay niver-sitesi'nden Prof. Martin Abend'a burada teekkr etmeyi bir

bor biliyorum.) Aynca bkz. Hayrullah rs, Musa ve Yahudilik, stanbul, 1966, s.241; S.N. Kramer, inIhe World of Smer, An Autobiography, Detroit, 1986, s.225. 22Ktr'an'du Yusufun ikinci ryasyazl, birincisi yok. (Yusuf Suresi, ayet 4.)27temizlik trenleri yaplyor. Bu yaplarn grkemlilii vlyor, adanma hikyesi anlatlyor. Bazilahilerde yapy yaptran Tanr tarafndan kutsanmak suretiyle dllendiriliyor.23Tevrat'ta da ayn yolizleniyor.Smer Tanr evleri hangi Tanr iin yaplm ise o Tanrnn ve ailesinin heykelleri iine konurdu.Kiliselerdeki sa ve Meryem'in heykel ve resimleri bu detin bir uzants.

Sumerlilerde rahibeler tapmaklara Tanr

n

n gelini olarak ey

zleriyle girerlerdi. Bu, H

ristiyanl

ktadevam etmektedir. Trenlerde Meryem'in heykelinin tanmas, Smer trenlerinde Tanrheykellerinin gezdirilmesini yanstyor.Hristiyanlkta olduu gibi Smer'de de gnah karan rahipler vard, bunlar krmz elbise giyerlerdi.23 Laga Kral Gudea (10 2250) Eninu mabedinin yaplmasyla ilgili 1400 satr kapsayan iki silindirkitabe yazdmm. Bunda: Gudea mabedi yapmadan nce bir rya gryor. Ryada, ahsi Tanrs

Ningizida ufukta gne gibi douyor. Yaz ve okullarn koruyucusu Tanra Nidaba elinde gkteyazlanlar kapsayan bir tablet tutuyor (Levh- Mahfuz). Mimarlk- Tanrs Nindub da zerindeyaplacak mabedin plan bulunan mavi tastan bir tableti gsteriyor. (The Sumericns, s. 138.) TevratHe-zekiel 4:l-2'de mabet planna paralel, "Sen de Ademolu, kendine bir tula al ve onu nne koy vezerine birehir iz, Yerualim'i iz!" deniyor.28

BA RTMESmer tapnaklarnda rahibeler genel kadn grevi yapyorlard. Bunlar Tanr namna seksyaptklarndan kutsal saylm ve dier kadnlardan ayrlmalar iin balan rttrlmtr.24 Dahasonralar, t 1500 yllarnda bir Asur Kral, yapt bir kanunun krknc maddesi ile evli ve dul dnlanda balanm rtmeye mecbur etmitir. Fakat kzlar, cariyeler ve kak fahielerinin rtnmesi yasak;rtnrlerse ceza var. (Prof. Mebrure 'osun-Do. Dr. Kadriye Yalav, Smer, Babil, Asur Kanunlar ve

Atnmi-duqa Ferman, Ankara, 1975, s.252, madde 40.) Bylece meru seks apan evli ve dul kadnlanda mabet fahieleri dzeyinde saymlardr.Bu gelenek Yahudilere gemi, dindar Yahudi kadnlar evlenince salarn tra ettirip bir peruk veya

barts ile balarn rtmler. Hristiyanlkta rahibeler aynekilde balarn rtyorlar. lginolanTevrat'n son yazld zamana kadar Yahudiler arasnda Tanr namna fuhu yapan kadn veerkekler varm. TevratTesniye 23: 18'de "srailoullanndan ve kzlarndan kendilerini fuha

vakfetmi kimseler olmayacaktr. Kadnlar! Fuhun cretini herhangi bir adak iin Allah'n Rabbinmabedine getirmeyeceksin, nk bunlarn ikisi de Allah'n Rabbe mekruhtur" eklinde yazlyor.Yahudi fahieleri yzlerine pee koyuyorlarm. (Tevrat, Tekvin 38:15.)2S Bunun Araplarda daolduunu duydum; ama yazl bir kant bulamadm, islam'a rtnme, erkekten kama eklinde gemi.Buna karn erkeksiz bir yerdeKur'an okunurken veya dua ederken kadnlarn ban rtmesi, Smergeleneinin bir devamdr.24Hartmut Schmkel,Kulturgeschichte de Altenorient, Stuttgart, 1961, s.37.25 Tekvin 38: 5-26'da bulunan hikye bunu aklyor. Buna gre, Yahuda'nm olu lyor. Geleneegre gelinini ikinci oluna veriyor. O da lnce adam nc oluna almyor gelinini. Buna kzangelin dulluk elbisesini karyor. Yzne pee takp kendisini fahie gibi yaparak kaynatas ile yatyor.Karlnda kadn adamn mhrn, kuan ve deneini istiyor. Kadn gebe kalyor; bunlarla,ocuun kaynatasndan olduunu kantlyor.29Kur'an'da rtnmeyle lgili Ayetler


12/29

A'rf Suresi, ayet 26-27:"Ey Ademoullan! Size irkin yerlerinizi rtecek giysi, sslenecek elbise ndirdik. Tekva (iman)elbisesi ise daha hayrldr. Ey Ademoullar! Her mescide gidiinizde ziynetli elbiseler giyinin. Yiyiniin, fakat israf etmeyin."

Nur Suresi, ayet 31:"Mmin kadnlara syle: Gzlerini korusunlar, namus ve iffetlerini esirgesinler. Grnen ksmlarmstesna olmak zere ziynetlerini tehir etmesinler. Bartlerini yakalannn stne rtsnler. Koca-lar, babalar, kocalarnn babalan, kendi oullan, erkek kardeleri, erkek kardelerinin oullar, kzkardelerinin oullan, kendi kadnlar ellerinin altnda bulunan, erkeklerden kadna ihtiyac kalmamhizmetiler, yahut henz kadnlarn gizli kadnlk hususiyetlerinin farknda olmayan ocuklardan

bakasna ziynetlerini gstermesinler. Gizlemekte olduklar ziynetleri anlalsn diye ayaklarm yerevurmasnlar."Bu ayetteki "ziynetler" nedir? Bu, eitli ekilde yorumlanm. Kimi kadnn vcudu, kimi de taklanziynettir, demi. Nur Suresi, ayet 60:"Bir nikh midi beslemeyen, ocuktan kesilmi kadnlann ziynetlerini gstermeksizin, d elbiselerinikarmalarnda kendilerine bir vebal yoktur. Yine de iffetli olmalar kendileri iin daha hayrldr."Burada ziynetin; kadnn vcudu, gsleri olduu daha belirgin. slamiyetten evvel Arap kadnlar

yanbellerine kadar

plak gezerlermi. Hatta slamiyetten sonra da cariyeler, kleler giyinmezlermialtklar iin. Bizde kadnlar yalannca daha ok kapanyorlar.30Ahzb Suresi, ayet 59:"Ey Peygamber! Harumlanna, kzlarna ve mminlerin kadnlarna (bir ihtiya iin dan ktklarnda)rtlerini zerlerine almalarn syle. Onlann tannmamas ve inciltilmemesi iin en elverili olan

budur."Bu ayete gre kadnlar rtnnce ne okullara gidebilecek, ne de alabilecekler.Kur'an'da,bazhocalarn uydurduu gibi, balarn rtmeyen kadnlann cehennemde salanndan aslacaklan eklinde

br ayet olmad gibi, rtnenlerin de cennete gidecei yazlmyor.Baz Smer rahibelerinin, evlenseler bile ocuklar olmamal idi. Kazara byle doan ocuklarldrlrd. nk bu kadnlar Allah'n kars olduundan, doan ocuklar da Tanr'nn ocuu

saylyordu. Smerler bir lmlden Tamnn ocuunu istemiyorlard. Bu veKur'an'dakibir ayet,sa'nn neden Tanrnn olu olarak kabul edildiine bir aklk getiriyor.li mrn Suresi, ayet 35-37:"mran'n karsyle demiti 'Rabbim karnmdakini azatl bir kul olarak sana adadm. Adam kabul

buyur. Rabbim onu kz dourdum, ona Meryem adn verdim. Kovulmueytana kar onu ve soyunusana smarlyorum' dedi. Rabbi onu hsnkabul gsterdi ve gzel bir bitki gibi yetitirdi. Zekeriya'y(teyzesinin kocasn) Rabbi onun bakm ile grevlendirdi. Zekeriya onun yanma, mabede hergeliinde orada bir rzk bulur 'bu sana nereden geliyor?' derdi. O da 'Allah tarafndan' derdi."Bu ayetten anlaldna gre o zaman mabetler vard. (Tevratve /ncV'de de mabetlerin bulunduuyazl.) Meryem, mabede adanm ve orada yetimi bir kzd. Herhangi birekilde, baz kitaplara grede nianls Yusuf tan hamile kalmt.26 Onu gidip cra bir yerde26 incil Manaya,bap I, 18-25:

Anas Meryem Yusufa nianl olduu halde bulumalarndan nce Ruhulkudsten gebe olduuanlald. Nianls Yusuf salih bir adam olup onu leme rsvay etmek istemeyerek gizlice boamakniyetindeydi. Fakat bunlar dnrken Rabbin melei ona ryada grnp "sen Davut olu Yusuf,Meryem'i kendine kan olarak almaktan korkma. nk kendisinde domu olan Ruhulkudstendir ve

bir oul doacaktr. Onun adn Isa koyacaksn. nk kavmini gnahlarndan kurtaracak olan odur."Yusuf31dourmas, Tanrnn ocuu diye ldrlmesinden korktuu t olmal. sa byrken Tanrnn oluolduu kendisine alanm bulunduundan "ben Tanrnn oluyum" diyerek ortaya kmas ge de,olsa lmne neden olmu olmal.Mezopotmaya'da eski alardan balayarak Yeni Babil devrine kadar adak olarak veya ktlktankorumak zere ocuklar mabede verilirdi. Meryem hikyesinde bu gelenein srd anlalyor.(L.O. Oppenheim,Ancient Mesopotamia, Chicago, 1964, s. 107.)

Kur'an'da sa ile gili bir ayet:


13/29

Mide Suresi, ayet 110:"Allah o zaman yle diyecek: 'Ey Meryem olu sa! Sana ve annene (verdiim) nimeti hatrla! Haniseni mukaddes ruh ile destek-uykusudan uyand. Rabbin meleinin kendisine buyurduunu yapt. Karsn alp douruncaya kadaronu bilmedi ve adm Isa koydu. Bu konu hakknda, R. Cooper 1846 ylnda yazd ve daha nce szgeen kitabnn 148. sayfasnda, "bugn birinin gelip byle bir olay mahkeme nnde sylemesiherkesi gldrr. Bakireliin sz konusu olduu a ve toplumlarda rahipler byle bireyiyaktryorlar. Eer doan bir mevki sahibi olursa iyi, olmazsa da Allah onu istemedi deniyor" diyeyazm. O zaman Smer metinlerinden ve kltrnden haberi yoktu ki. lgin olan;Kur'un'n TevbeSuresi, ayet 30'a gre, Yahudiler zeyrsimli birine de "Allah'n olu" diyorlarm. Buna Tevrat'nrastlayamadm. Meryem'den nce de Tanr'dan gebe kalma hikyeleri var. Hintlilerde bakire Rohini

bir Tanr olu douruyor. in'de Tanr Foe'nin annesi gnendan gebe kalnp. Si-yamllara greevreni koruyacak Tanrnn annesi bakireymi. (Robert Cooper, s.I49.) Mool Buyan Han'n kzAlankovva kapdan giren ay ndan gebe kaldn sylyor. Szde k girerken sembolik birhayvan ekli alm; bu, Tanrnn kendisi veya elisymi. (Bahaattin gel, Trk Mitolojisi, Kaynaklanve Aklatnalan ile Destanlar, Ankara, 1989, c.l, s.131.) Kitan efsanesinde kadnn karnna birgkdyor. Bu kla birlikte Tanr tarafndan bir de ocuk gnderiliyor. Uygur efsanesinde gkten den

bir

kla bir kay

n aac

gebe kal

p be ocuk dourmu. Bir Mool efsanesinde bir kad

n dolutanesini yutarak gebe kalm,. Birok inli kraln anneleri, gkten k gelerek gebe kalmlar. Byletreyen nesiller kutsal saylm veya nesilleri kutsal yapmakin byle hikyeler uydurulmu. (gel,S.85,558.) lgin olan, bunlara benzer olaylar Kzlderililerde de bulunuyor. Kuzey Amerika'dayaayan Hopi yerlileri arasndaki bir ykde, hibir erkekle beraber olmayan bir kz sabaha kargodasna giren gnenlarndan gebe kalyor. Doan ocuk, gnein olu oluyor. (Corning to Light,Contemporary Translations of the Native Literatures of North America, Edited and with anIntroduction by Brian Swann, New York, 1994, s.663. The Boy wlo went in Search his Futher.)Kolombiya Kzlderililerinde de bir kabile reisinin son derece gze! kz, bir ormanda otururken bir

bulut arasndan szan gnesnlarndan gebe kalyor. Ve bir olan douruyor. Bu ocuk, gnein oluolarak Zak Kzlderiliierinin atas oluyor. (Kolombien Land der Leenden adl bir brorden.)32

lemistim. Sen beikte iken de yetikin anda da insanlarla konuuyordun. Sana kitab, hikmeti,Tevratve incili retmitim. Benim iznimle amurdan kueklinde birey yapyordun da onaflyordun ve benim iznimle ku oluyordu. Yine benim iznimle anadan doma kr, alacayiyileriyordun. lleri benim iznimle (hayata) karyordun. Hani srailoullann (seni ldrmekten)nlemitim. Kendilerine apak deliller getirdiinde bu bir sihirden baka birey deildir, demilerdi.'"Bu ayete gre Allah, sa'ya incili retmi. Halbuki sa yaad srede ne birey yazm, ne deyazdrtm. incilok sonra eitli kimseler tarafndan yazlm, /ri/'lerin yazlma tarihleri ve yazanlarhakknda eitli varsaymlar ortaya atlm. zellikle geen yzyl. Ayrca Apostol Barnabas, sa'nnarmha gerilmedini, gerilenin Judas olduunu; Hristiyan retmen Bassilides de armha gerileninSimon of Sirene olduunu; Mosheim da sa'nn aslnda bulunmadn, yalnz hayal edildiinisylyor. sa'nn yazlan mucizelerini de asla kabul etmiyorlar. (R. Cooper, The lnquirer's Text-Book,

Being Substance of Thirteen Lec-tures on the Bibel, s. 150 ve Meydan Larousse, ncil.)

33TEK DiL VE BABL KULESGelelim Smer efsanelerinden bu dinlere geen konulara: ok eski gnlerde gerek Smer lkesi,gerek komular bolluk ve huzur iinde yayorlarm. Hepsi de Hava Tanrs Enlil'e tek dilde dua edi-yorlarm. Bilgelik Tanrs Enk, Enlil'in stnln kskanarak insanlar arasnda bozumay, savakararak bu gzel aa son veriyor ve eitli diller koyarak insanlarn birbiriyle anlamalarnnlyor. Ayn konu Tevrat'ta (Tekvin 11:1-9) yle:"Ve btn dnyann sz bir, dili birdi. arktan gtkleri zaman Sinear diyarnda bir ova buldular,orada oturdular. Birbirlerine 'gelin kerpi yapalm, onlan iyice piirelim. Onlarn ta yerine kerpileri,har yerine ziftleri vard. Yeryznde dalmayalm diye kendimize birehir, ba gklere eriecek birkule yapalm' dediler. Ve Ademoullannn yapmakta olduu ehri ve kuleyi grmek iin Rab indi.Onlar bir kavm, hepsinin tek dili var. Gelin inelim birbirlerinin dilini anlamasnlar diye onlarn dilinikartralm. Rab onlan oradan datt ve ehri bina etmeyi braktlar. Bundan dolay onun adna Babildendi."


14/29

Buradaki Babil kulesinin, Mezopotamya'nn ziguratlan olduuna kuku yok. braniler onlar yklmhalde grdler. Bu yklm ve harap olmu kule katntlarnn, insanlarn korumaszlm, gce karduyulan istein insanlara verdii zntleri sembolize ettiini sylyor S.N. Kramer. (Sutnerions,s.293.)34

YARATILISmer efsanesine gre evrende ilk olarak Tanra Nammu adnda byk usuz bucaksz bir su vard.Tanra o sudan byk bir da -kanyor. Olu Hava Tanrs Enlil, onu ikiye ayryor. st gkoluyor, Gk Tanrs onu alyor, yer olan alt da Yer Tanras ile Hava Tanrsnn oluyor. BilgelikTanrs ile Hava Tanrs yeri bitkiler, aalar, sularla donatyor. Hayvanlar yaratlyor ve hepsini idareedecek Tanrlar meydana getiriliyor.27TevratTekvin l :2-9."Sularn yz zerinde Allahm ruhu hareket ediyordu. Allah 'sularn ortasnda kubbe olsun, sulanayrsn' dedi ve Allah kubbeyi yapt. Altta olan suyu stte olan sudan ayrd ve Allah kubbeye 'gk' vealttaki kuru topraa 'yer1 dedi."Bundan sonra yerin, bitkiler ve hayvanlarla donatm geliyor. Enbiy Suresi, ayet 30:

"Gkler ve yer yap

k iken onlar

ay

rd

m

z

, btn canl

lar

sudan meydana getirdiimizi bilmezlermi?"Burada Smer ve Tevrathikyesi birbirine ok yakn.Kur'an'dm ok yzeysel. Fakat ana fikir, gk veyerin balangta bitiik olmas, bunlarn sudan kmas ayn.28nsann YaratlSmer'de: Tanrlar, zellikle dii Tanrlar oalmaya balaynca ilerinin okluundan, yiyeceklerinihazrlamann zorluundan yaknyorlar27Tarih Smer'de Balar, s.64-69.28Kur'an 'da yaratl ile ilgili dier ayetler:35ve btn Tanrlar var eden Deniz Tanras Nammu'ya bir are bulmas iin yalvaryorlar. O daBilgelik Tanrsna bilgeliini ve marifetini gstermesini sylyor. Bilgelik Tanrs yumuak kilden

ekiller yapyor ve Tanraya sesleniyor:29

"Ey annem! Adn verecein yaratk oldu,Onun zerine Tanrlarn grntsn koy30Dipsiz suyun amurunu kartr,Kol ve bacaklar meydana getir.Ey annem! Yeni doann kaderini syle!te o bir insan!"Tevbe Suresi, ayet 3:"phesiz ki, sizin Rabbiniz gkleri ve yeri 6 gnde yaratan, sonra da ileri idare ederek arayerletirendir."Hd Suresi, ayet 7:"O, ar su zerinde iken gkleri ve yeri 6 gnde yaratandr." Furkan Suresi, ayet 59; Secde Suresi,

ayet 4: (iki ayet de ayn)"Gkleri ve yeri ve kisinin arasmdakileri 6 gnde yaratan, sonra ara yerleen Rahmandr."Sfft Suresi, ayet 11:"Ey Muhammedi Allaha ekoanlara sor! Kendilerini yaratmak m daha zordur, yoksa bizimyarattmz gkleri yaratmak m? Aslnda biz kendilerini zl amurdan yaratmzdr."Fussilet Suresi, ayet 9, 11-12:"Ey Muhammed! Size yeri iki gnde yaratan mnkr ediyorsunuz ve ona ekouyorsunuz?"Sonra duman halinde bulunan ge yneldi ve ona ve yeryzne isteyerek veya istemeyerek

buyruuma gelin' dedi. ikisi de 'isteyerek geldik1 dediler. Allah bunun zerine 2 gn iinde 7 gkyaratt ve her gn iini kendisine bildirdi. Yakn g klarla donattk ve bozulmaktan koruduk."(Burada hem Allah, hem nc ahs konuuyor.)29 S.N. Kramer, The Sumerians, s.150, 151.Giovanni Pettinato,Das ultorientaliscle Menschenbild und die Sumerischen undAkkadischenSchpfungsmytfen, Heidelberg, 1971.


15/29

30 Buradan anlalaca zere, Smer'de, Tanrlar insan kendi grnleriyle yaratmlard. Bu daonlarn Tanrlar insan gibi dndklerine bir kant oluyor. Ayn deyimi Tevrarta buluyoruz.Tekvin bap 1:27"Ve Allah insan kendi suretinde yaratt, onlar erkek ve dii olarak yaratt."36Bu iesnasnda btn Tanrlarn annesi, Yer Tanras, Doum Tanras ve Bilgelik Tanrs olmakzere 4 Tanr birlikte bulunuyorlar. TevratTekvin 2-7: "Rab Allah yerin toprandan adam yapt veonun yzne hayat nefesini fledi ve adam yaayan can oldu."Tevrat'la, insann yaratl iki trl anlatlm:Tekvin bap l: 26:"Allah yeri, g, yldzlan, bitkileri hayvanlar yarattktan sonra Allah dedi: 'Suretimizde

benzeyiimize gre insan yapalm! O yeryznde hereye hkim olsun.1 Ve Allah insan kendisuretinde yaratt ve onlar erkek ve dii olarak yaratt."Tekvin bap 9:6"nk Allah kendi suretinde Adan' yapt."Kur'an Mide Suresi, ayet 64:"Yahudiler 'Allah'n eli skdr' dediler. Dediklerinden tr elleri balansn. Lanet olsun! Hayr! Onuniki eli de aktr, nasl dilerse sarf eder."

Ali Jmrn Suresi, ayet 115:"Dou da bat da Allah'ndr. Nereye dnerseniz Allah'n yz oradadr." S3d Suresi, ayet 71: ."Rabbin meleklere demiti ki, 'Ben muhakkak amurdan br insan yaratacam. Onu tamamlayp iineruhumdan frdiiiim zaman derhal ona secdeye kapann!' Melekler loptan secde ettiler. Yalnz iblissecde etmedi, zira o byklk taslad, kfirlerden oldu. Allah, 'Ey blis! iki elimle yarattma secdeetmekten seni men eden nedir? Bbrlendin mi, yoksa ycelerden mi oldun?' dedi. blis, 'Ben ondanhayrlym, beni ateten, onu se amurdan yarattn' dedi."Bu konu ile ilgili yorumlar hakknda daha geni bilgi iin, bkz. Dr. Muhammed Ul-Behiy,slam

Dncesinin ilahi Taraf, ev. Fuat Sezgin, tslanbul, 1948, s.26-29. Bir hadiste Muhammed "YceTanr yarattklarn yaratma ini bitirince srt st uzand. O srada bir ayan br ayann zerinekoymutu. Bunun benzerini yapmak hi kimseye uygun deildir" demi. Bunun yazld yerler iin,

bkz. Turan Tursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu 2, Kaynak Yaynlan, istanbul 1991, 5.209. Bu da

Muhammed'n Allah' insan eklnde algladn gstermektedir. Roger Amaldez [HazreiiMulammed, (Hadis ve Szleri), Tercme, Burhanettin Sem, stanbul 1982, s.I63]'e gre, eriatlar,Allah' gklerde tahtnda oturmu, gz, kula, eli, aya olan bir insan gibi tasavvur ediyorlar. Hatta

baz bilim adamlan onun vcudunu evvela ellen kemikten oluan bir varlk olarak bile dnmler.Aklclar ise Allah' byle dnmek puta benzetmek olur diyor. Onlara gre, o manevi bir gtr.37Bylece yaratlmann son gn, 6. gn bitiyor. Talmud'a gre bu ilk Adem'le birlikte yaratlan kadnnad Lilith'dir. Bu kadn kendini Adem'le eit grp, onun szn dinlememi ve bir dii cin olmu,erkeklere satamaya balam. Yakalad bir erkei brakmazm. zellikle ayn yedinci gnerkekler iin byk tehlike imi. Bu Li-lith Smer Ak Tanras tnanna'nn aacna yuva yapp onukestirmeyen bir cinin ad. (Bkz. Hartmut Schmkel,Das Land Smer, Stuttgart, 1962,s.l41.)Allah daha sonra Adem'i topraktan, karsn da kaburgasndan yaratyor. Grld gibi Tevrat'ta

insan altnc gnde erkek ve dii olarak yaratld halde, tekrar erkek amurdan, kadn onun ka-burgasndan yaratlyor.Tevrat'ta,birbirinden ayr iki yaratl efsanesini zetleyecek olursak (Tekvin, Bap 1:31): Yaratl altgnde oluyor. Birinci gnde Tanr gkleri ve yeri yaratyor, gece ve gndz meydana getiriyor, ikincign, sulan ayran bir kubbe yapyor ve bu kubbeye, Tanr, Gkdiyor.nc gn, sularn altndan topra kanyor, ona,yerdiyor. Sulan bir yere toplayarak onlara denizdiyor. Yerden aalar, bitkiler kartyor. Drdnc gn, gkkubbesinde gne, ay ve yldzlanyapyor. (Halbuki birinci gnde gk ve yer yaratlm, gece ve gndz gne ve aysz meydana gelmi,hatta ikinci gnde bitkiler ve aalar bile kmt.) Beinci gn, suda yaayan hayvanlarla kularyaratlyor. Altnc gn srlar, srngenler, yerde yaayan btn hayvanlar yaratlyor. Yaratlan

btn hayvanlara egemen olmas iin Tanr, nsan kendi grnnde ve erkek, dii olarak yaratyor.Ve onlara, "oaln!" diyor. Bylece, altnc gnde yaratma bitiyor. Yedinci gn Tanr dinleniyor.Bap 2:4'ten itibaren, yaratma deiik olarak anlatlyor. Yukarda, her trl bitki ve insan ift olarakyaratld halde, burada yamur henz yamad iin, bir kr otu ve fidan yoktu, deniyor. Yerden bir


16/29

buu ykseliyor ve Tanr yerin toprandan Adam' yapp hayat nefesini flyor. Ve Adam, yaayancan oluyor. Bundan sonra. Tanr, douda Aden'de bir bahe yapyor, Adam' oraya koyuyor ve oyalnz kalmasn diye, kaburgasndan kadn yaratyor. Bu gsteriyor ki, bu hikye iki ayr kaynaktanalnm, ikincisi Sumerlilere dayanyor. lgin olan, BabiIIiler daha sonra yaam olmalarna ramen,onlarn yaratl efsanesinden iz olmamas.38

Kur'on'a insann yaratl eitli surelerde deiik tarzda geiyor: M'minn Suresi, ayet 12:"insan szme amurdan yarattk." Rahman Suresi, ayet 14:"Allah insan pimi amura benzeyen balktan yaratt." li tmrn Suresi, ayet 19:"Allah'n nezdinde sa'nn durumu Adem'in durumu gibidir. Allah onu topraktan yaratt."Secde Suresi, ayet 7:"O ki, yaratt hereyi gzel yapm ve ilk bata insan amurdan yaratmtr."En'm Suresi, ayet 2:"nk bizi amurdan yaratan, lm zamann takdir eden ancak odur."Hacc Suresi, ayet 5:"Ey insanlar! unu bilin ki, biz sizi topraktan, nutfeden, sonra phtlam kandan, sonra hilkati belirsiz

bir lokma et parasndan yarattk."

Hicr Suresi, ayet 26:"Ant olsun ki, biz insan (pimi) kuru bir amurdan, ekillenmi cvk bir balktan yarattk."Bu ayetin dier bir evirisi de: "Ant olsun ki, insan balktan, ilenebilen kara. topraktan yarattk."Ayet 27-28:"Rabbin meleklere, 'Ben, balktan, ilenebilen kara topraktan bir insan yaratacam, onu yappruhumdan flediimde ona secdeye kapann' demiti."39Ayet 30-31:"Bunun zerine, bs'in dnda btn melekler hemen secde ettiler. Allah, 'Ey iblis! Seni secdeedenlerle beraber olmakta alkoyan nedir?' dedi."Ayet 33:'"Balktan, ilenebilen kara topraktan yarattn insana secde edemem' dedi."

Ayet 34:'"yle ise defol oradan sen artk kovulmu birisin, dorusu hesap gnne kadar lanet sanadr' dedi."Grld gibi her dinde de insan amurdan yaratlm. Fakat Smer'de insann yaratlma nedenive nasl yaratld ayrntl olarak anlatlm.** R. Cooper kitabnn 209. sayfasnda unlar yazm:"tik insann amurdan meydana geldiini ve hayat nefesi verilerek canlandn dnmek, kadnnerkein kaburgasndan yaratlm olduunu kabul etmek, ancak barbarlarn yaad aa ait olmal.Bunlara nananlar, ayn kfl peynirden yapld din kitaplarnda yazlsa ona da inanrlar, insanlarAdem ile Havva'dan remi olsalar bu kadar farklrklar nasl meydana gelir?"150 yl nce yazlm bunlar.Tevrat'a gre yaratl 6 bin yl nce olmu. Hristiyanlk da bu tarihi kabul etmi.Kur'an'da.bu yok.Fakat islam inanna gre 5bin yl nceym. Buna karlk Smer Kral listesine gre 241 200 yl

ncesine gidiyor. inliler 49 bin yl nce diyorlann. Msrllara gre 13 bin yl nce, Heredot se 17bin yl nce diyor. Bunlara gre tektanrh dinlerin yaratl balangc olarak verdikleri tarihler, netarihsel kaynaklara, ne de bilimsel kantlara uyuyor. Bugn 4 milyon yl nceye ait insan fosilleri bu-lundu. Allah neden dorusunu yazdrtmad acaba?40ADEM'N CENNETTEN KOVULMASISmer'de, Dilmun adnda, saf, temiz, parlak Tanrlarn yaad bir lke var. Hastalk ve lm

bilinmeyenyaam lkesi, Fakat orada su yok. Su Tanrs, Gne Tanrsna yerden su kararak orasntatl su ile doldurmasn sylyor. Gne Tanrs syleneni yapyor. Bylece Dilmun meyve baheleri,tarlalar ve ayrlan le Tanrlarn bahesi haline geliyor. Bu cennet bahesinde Yer Tanras 8 bitkiyetitiriyor. Bu aalar meyvelenince Bilgelik Tanrs Enki her birinden tadyor. Buna Yer Tanrasok kzyor, Tanry lmle lanetleyerek ortadan yok oluyor, Bilgelik Tanrs ok ar hastalanyor.Dier Tanrlar byk glklerle Yer Tanrasn bularak Bilgelik Tanrsn iyi etmesi iinyalvaryorlar. Tanra, Tanrnn 8 bitkiye kar hasta olan 8 organ iin birer Tanr yaratyor, ilgin


17/29

olan, yaratlan Taunlardan bei Tanra (bu doktorlukta ilk uzmanlamay da gstermesi bakmndannemli). Hasta olan organlardan biri kaburga. Onu iyi eden Tanrann ad, "kaburgann hanmanlamna gelenNinti'dir. Bu kelimedeNin hanm, ti kaburgadr. 77'nin bir anlam da hayat'lr.Eer ikinci anlamyla tercme edersek Tanrann ad "hayatn hanm" olur.31Bu hikye Tevrat'ta da var: (Tekvin 2:5-23.)"Ve henz yerde bir kr fidan yoktu ve bir kr otu henz bitmemiti; nk Rab Allah yerin zerineyamur yadrmamt ve topra ilemek iin adam yoktu ve yerden buu ykseldi ve btn toprasulad. Ve Rab Allah yerin toprandan Adam yap ve onun burnuna hayat nefesini fledi ve adamyaayan can oldu. Ve Rab Allah arka doru Aden'de bir bahe dikti ve Adam' oraya31 Tarih Smer'deBalar, s.123-127.41koydu ve Rab Allah, grn gzel ve yenilmesi iyi olan her aac ve bahenin ortasna da hayataacn, iyilik ve ktl bilme aacn yerden bitirdi ve baheyi sulamak iin Aden'den birrmakkt ve oradan blnerek drt kol oldu. (Bunlardan ikisi Dicle ve Frat-M...) Ve Rab Allah baksnve onu korusun diye Adam' oraya koydu ve Rab Allah Adam'a, 'bahenin her aacndan ye, fakatiyilik, ktlk bilme aacndan yemeyeceksin, yersen lrsn1 dedi. Ve Rab Adam' yalnz

brakmamak iin btn hayvanlar topraktan yapt ve onlara ad koymak iin Adam' getirdi. Fakat

Adam yaln

z idi. Rab Adam'a derin bir uyku verdi, onun kaburga kemiklerinden birini ald

, ondan birkadn yapt ve onu adama getirdi ve adam dedi: imdi bu benim kemiklerimden kemik ve etimdenettir, bunam'ja denilecek."Bundan sonra ylann kadn kandrarak yasak meyveyi yedirdii ve bahede olan Allah ilekonumalar geliyor. Allah ylan lanetliyor. Allah, Adem (burada Adam yerine Adem deniyor)32 vekarsna giymeleri iin kaftan yapyor. Kadn arl ok ocuk yapmas ve Adem'i de topraklauramasle cezalandrarak onlar Aden bahesinden kovuyor. Buraya kadar nedense karsnn adverilmemi. Ancak drdnc babn banda, karsnn adnn Havva olduu ve Habil, Kain'i dourduuyazl.Grld gibi Tevrat'ta (bap 1:27) yaratln altnc ve son gnnde Allah insan erkek ve diiyaratm olduu halde, Adam' tekrar yerin toprandan, eini de onun kaburgasndan yaratyor. Bunagre bap 2: 4-23'te anlatlanlar, Smer hikyesinden alnmadr.

Kur'an'da.bu konu ok yzeysel ve eitli surelerde para para anlatlyor. Sure sras ile:Bakara Suresi, ayet 31:"Allah Adem'e hereyin ismini retti." Bakara Suresi, ayet 32: '"Ey Adem! Eyann isimlerinimeleklere anlat' dedi."32 Adem, Amoritcedc Adanu, branicede Adam veya Ha-Adam; anlam insan, daha dorusu"krmz toprak". Daha geni bilgi iin I.M. Diakonoff. Father "Adam", AfoBeiheft 19,s.!6vd.42Bakara Suresi, ayet 35-37:'"Ey Adem! Ein ve sen cennette kal, orada olanlardan istediiniz yerden bol bol yiyin, yalnz u aacayaklamayn, yoksa zalimlerden olursunuz' dedik. eytan orada ikisini de ayartt, on-lan bulunduklaryerden kartt. Onlara 'birbirinize dman olarak inin, yeryznde bir mddet iin yerleipgeineceksiniz' dedik. Adem Rabbinden emirler ald, onlar yerine getirdi, Rab-bi de bunun zerine

tvbesini kabul etti."A'rf Suresi, ayet 19-26:'"Ey Adem! Sen ve ein cennette kaln ve istediiniz yerden yiyin, yalnz u aaca yaklamayn, yoksazalimlerden olursunuz.' eytan ayp yerlerini kendilerine gstermek iin onlara fsldad: "Rabbinizinsizi bu aatan men etmesi, melek olmanz veya burada temelli kalmanz nlemek iindir.' Dorusu

ben size t verenlerdenim1 diye ikisine yemin etti. Bylece onlarn yanlmalarn salad. Aatanmeyve tattklarnda kendilerinin ayp yerlerini grdler. Cennnet yapraklarndan onlar rtmeyekoyuldular. Rabbi onlara, 'ben sizi o aatan men etmemi miydim? eytann size apak bir dmanolduunu sylememi miydim?' diye seslendi. Her ikisi, 'Rabbimiz kendimize yazk ettik, bizi

balamaz ve bize merhamet etmezsen biz kaybedenlerden oluruz' dediler. 'Birbirinize dman olarakinin, siz yeryznde bir mddet iin yerleip geineceksiniz, orada yaar, orada lrsnz, oradadirilirsiniz' dedi."Th Suresi, ayet 115-122:


18/29

"Ant olsun ki, biz daha nce Adem'e ahd vermitik, fakat unuttu, onu azimli bulmadk. Meleklere'Adem'e secde edin' demitik, blisten baka hepsi secde etmi, o ekinmiti. 'Ey Adem! Doru bu,senin einin dmandr, sakn cennetten karmasn, yoksa bedbaht olursun. Dorusu cennette neackrsn, ne de plak kalrsn, orda ne susarsn ne de gnein scanda kalrsn' dedik. Ama eytanona vesvese verip: 'Ey Adem! Sana sonsuzluk aacn ve sana kmesi olmayan bir saltanatgstereyim mi7 dedi. Bunun zerine ikisi de o aacn meyvesinden yedi, ayp yerleri grnverdi.Cennet yapraklaryla rtnmeye koyuldular. Adem Rabbine bakaldrd. Rabbi yine de onu seipdoru yolu gsterdi."43Grld gibi bu hikye, Smer ve Tevrat'tabirbirine olduka paralel. kisinde de bir Tanr bahesi,dikilmi aalar, baheden su karlmas, yasak meyvenin yenmesi, lanetlenme. Smer'de kaburgayiyi etmek iin Tanra yaratlyor; ad Kaburgann Hanm. Hikye Tevrat'a geerken kadnkaburgadan yaratlm ve ad Smer'deki ikinci anlam olanHayatn Hamm'mn (yaatan hanm)braice karlHavva olmutur.

Kur'an'da cennet bahelerine ait deiik surelerde eitli ayetler var.33 Yasak aacn "sonsuzluk aac"olduu yalnz Th Suresi'nin 20. ayetinde belirtilmi. Cennetten ylan deil eytan kartyor ve neHavva'nn ad, ne de kaburgadan yaratld yazl,

33Kur'an, Kamer Suresi, ayet 49:"Rabbine kar durmaktan korkan kimseye-2 cennet vardr." Ayet 48:"Bu iki cennet trl aalarla doludur." Ayet 50:"Bu cennetlerde akan 2 kaynak vardr." Ayet 62:"Bu iki cennetten baka iki cennet daha vardr. kisinde de fkran 2 su vardr." Saff Suresi, ayet 12:"te o takdirde, sizin gnahlarnz balar, sizi zemininden rmaklar akan cennetlere Adn (Aden)cennetlerindek gzel meskenlere koyar, te en byk kurtulu budur."Muhammed Suresi, ayet 15:"Mttektlere vaat olunan cennetin durumu yledir: inde bozulmayan sudan rmaklar, taddeiemeyen stten rmaklar, ienlere kuvvet veren araptan rmaklar ve szme baldan rmaklarvardr. Orada meyvelerin her eidi onlarndr. Bunlardan da te. Rablerinden bi- balama vardr."Cennetteki bu drt rmakTevratcennetindeki 4 rmak olmal. Meryem Suresi, ayet 61. 62:

"Tvbe eden, iman eden ve iyi davranta bulunanlar hibir hakszla uratlmak-szn cennete, yaniok merhametli Allah'n kullarna gyaben vaat ettii Adn cennetlerine girecekler. phesiz O'nunva'di yerini bulacaktr."S5d Suresi, ayet 49, 50:"Dorusu Allah'a kar gelmekten saknanlara gzel bir gelecek vardr. Kaplaryalnz kendilerine alm Adn cennetleri vardr."44slam mitolojisinde, Adem'in yaratlmas ve cennetten kovulmas daha deiik(Meydan Larousse,Adem). "Allah, Cebrail, Mikail, Azrail, srafl adh meleklerine 7 kat yerden 7 avu toprakgetirmelerini emretti. Fakat yeryuvarla bu topra vermeye raz olmad. Azrail topra zorla ald.Allah bu toprak zerine gnlerce yamur yadrd, onu yumuatt, melekler yourdu. Ve Allahekillendirdi. Adem 80 yl ekilsiz toprak olarak, 120 yl da ruhsuz bekledi. ekil ve renk kazandktan

sonra meleklere, Adem'e secde etmesi emredildi. Bu emri yalnz eytan dinlemedi. Bu yzdencennetten kovuldu. Cennetteki iyiyi ktden ayrmaya l olan elma aacndan y2mesi Adem'e yasakedilmiti. Cennetten kovulmasna kzan eytan, ylan ile anlap Adem ile Havva'y, yasak meyveyedirterek cennetten kovduruyor. Adem yaptna piman olarak yalvaryor, Cebrail vastasylaaffedilip Mekke'de Arafat'a gnderiliyor. Orada Havva ile buluuyor. Adem'e Mekke'yi yapmasemrediliyor. Cebrail de Hac merasimini retiyor ve bylece insan nesli tryor."Bunda Havva'nn nasl yaratld bildirilmemi. Grld gibi, bu efsane ileKur'an arasndaolduka byk farkllk var. lgin olan, insann yaratlmasnda Allah'a 4 melek yardmc oluyor.Smer'de de, 4 nemli Tanr. Burada cennette bulunan elma aac. Bu aa, Smer efsanelerinde okgeen, zellikle Ak Tanras ile lgili bir aatr.Kur'an'dabir defa bununsonsuzluk aacolduuyazlm. Smer'de yasak meyveyi, Bilgelik Tanrs Enki'ye, ikiyzl olan veziri simut veriyor. Bu iiTevrat'ta ylan,Kur'an'Aeytan, bu efsanede ikisi birden yapyor. Burada, Adem'in Allah tarafndanaffedilmesini Cebrail salyor. Smer'de Tanrlarn yalvarmas ile, Ana Tanra, Bilgelik Tanrsn iyiediyor.


19/29

Smer'de Bilgelik Tanrs Enki, insanlara, dier Tanrlardan haber getiriyor. Islamda ayn ii Cebrailyapyor. Cebrail'in kudret sahibi olmas, kemale eritiricilik nitelikleri de (Meydan Larousse, Cebrail)Bilgelik Tanrsna uymaktadr, slam efsanesinde Havva'nn nasl yaratld belirtilmemi.Adem ve Havva'nn ocuklar Habil ve Kain hikyesi:Tevrat, Tekvin, bap 4: l:"Ve Adem kars Havva'y bildi ve gebe kalp Kain'i dourdu ve yine kardei Habil'i dourdu. Habilkoyun oban oldu. Fakat Kain45ifti oldu. Ve Kain gnler getikten sonra, topran semeresinden Rabbe takdime getirdi. Habil desrsnn ilk doanlarndan ve yalarndan getirdi. Ve Rab Kabil'e ve onun takdimesine bakt, fakatKain'e ve onun takdimesine bakmad. Ve Kain ok fkelendi. Ve Rab, Kain'e dedi: 'Niin fkelendinve suratn astn? Eer iyi davranrsan o ykseltilmeyecek m? Ve iyi davranmazsan gnah kapda

pusuya yatmtr. Ve onun istei sensin, fakat sen ona stn ol.' Ve Kain kardei Kabil'e syledi vevaki oldu ki, krda olduklar zaman Kain kardei Kabil'e kar kalkt ve onu ldrd."Bu konuKur'an'da yine ok ksa ve bu adlar da yok. Mide Suresi, ayet 27-31:"Onlara, Adem'in iki olunun haberini gerek oku: Hani bir kurban takdim etmilerdi de, birisindenkabul edilmi, dierinden kabul edilmemiti. 'Ant olsun seni ldreceim' dedi. Dieri de 'ancak sa-

k

nanlardan kabul eder' dedi. "Ant olsun ki, sen ldrmek iin bana elini uzatsan, ben sana ldrmekiin el uzatacak deilim: Ben lemlerin Rabbi olan Allah'tan korkarm.' 'Ben istiyorum ki, sen hembenim gnahm, hem de kendi gnahn yklenip atee atlacaklardan olasn: Zalimlerin cezas budur'dedi. Nihayet nefsi, onu, kardeini ldrmeye itti de onu ldrd. Bu yzden de kaybedenlerden oldu.Derken Allah, kardeinin cesedini nasl gmeceini ona gstermek iin yeri eeleyen bir kargagsterdi: 'Yazk bana! u karga gibi olup da kardeimin cesedini gmmekten aciz mi oldum' dedi veettiine yananlardan oldu."TevratveKur'an 'da Havva'nn biri kz biri olan doan ikiz ocuklarndan sz yok. Bunlarefsanelerde olmal.Smer'de bu hikye iki ayrekilde grlyor: Birisinde oban Tanrs Dumuzi ile ifti TanrsEnkmdu, Ak Tanrasnanna'ya k olurar. Her biri Inanna'ya kendi rnn ver ve sonuta

Tanra, oban Tanrs Dumuzi'nin rnlerini beenerek onunla evlenir. Enkimdu bu seimi dostakabul ederek onlarla arkada olur.Dier bir hikye de yle:Eme yaz, Enten k. Hava Tanrs Enlil'e, k, eitli hayvanlar,yavrularn, ya ve st getiriyor. Yaz da aalar, bit-46kiler ve deerli talan getiriyor. Her ikisi kendi getirdiklerinin daha deerli olduunu syleyerektartyorlar. Bu kavgay gren Tanr, kn getirdiklerini daha stn buluyor. Yaz da bunu kabulederek ka boyun eiyor. Sumerliler, sr ve tahl, ku ve balk, aa ve kam, gm ve bakr,kazma ve saban gibi varlklar her biri kendi zelliklerini ortaya koyarak tantrmlardr. Butartma tarz ortaan sonlarna doru Avrupa halk arasnda yaplan tartmalarn ilk rneklerisaylyor.Havva'nn kiz ocuklar belki sylence olarak bunlardan karlmtr.34

Sularn Kana evrilmesi KonusuTevrat, k bap 7:14-25:"Rab Musa'ya dedi: 'Firavunun yrei inatdr, kavmi salvermek istemiyor. Sabahleyin nehrinkenarna kan Firavun'a git, ona 'lde bana ibadet etmeleri iin kavmimi salver, diye branerinAllah beni sana gnderdi, ben elimdeki denekle rmaktaki sulara vuracam ve kana dnecekler.'Musa Rabbin dediini yapt. Deneini rmaktaki sulara vurdu. Btn sular kana dnd. Msrllarecek su bulamadlar."Bu olay A'rf Suresi'nin 132. ve 133. ayetlerinde yle gemektedir:'"Bizi sinirlemek iin ne mucize gsterirsen gster, sana inanmayacaz' dediler. Bunun zerine su

basknn, ekirgeyi, gveyi, kurbaalan ve kan birbirinden ayr mucizeler olarak onlara musallatettik, yine de byklk taslayp sulu bir millet oldular."Bu olayda mterek nokta, Tanrnn lkede tek birahsa kzp (Msr'da Firavun) btn insanlarafelaketler vermesi ve bunlardan birisinin de sularn kana dndrlmesidir. yle ki, halk kandan bakaiecek bulamyor.


20/29

Smer efsanesinden geen bir konu da,birine kzan Tamnn, btn lkeye eitli felaketler vermesi.Smer'de Ak Tanras nanna, bir34 S.N. Kraner, The Sumerians, s.21&, 219.47

bahenin kenarnda uyuyakalyor. Bunu gren bahenin sahibi gidip Tanraya tecavz ediyor. Bunakzan Tanra, lkeye eitli felaketler veriyor. Bu konu, ok gneli olduu iin bahesinde bireyyetitireme-yen bir bahvann, geni yaprakl aalar dikerek baheyi yararl hale getirmesini anlataniirin bir blmnde yazl:"Bir gn kraliem, g dolatktan, yeri dolatktan sonra,tnanna g dolatktan, yeri dolatktan sonra,Kutsal fahie (nanna) yorgunluk iinde (baheye) yaklat.Derin uykuya dald.Onu bahemin kesinde grdm,Tecavz ettim ona, ptm onu,Bahemin kesine dndm.afak att, gne dodu,Kadn korku ile etrafna baknd,

nanna korku ile etraf

na bak

nd

,Sonra kadn nasl bir felaket yapt!nanna utancndan ne yapt!lkede btn kuyular kan ile doldurdu,Odun tayan kleler kandan baka birey iemediler,Su dolduran kleler (kadn), kandan baka birey dolduramadlar."(Bu metnin tm iin, bkz. Tarih Smer'de Balar, s.59-62.)48TUFANok eski alarda, insanlar yok etmek amac ile Tanr tarafndan byk bir tufan yapldhikyesinin, yalnz, ilk kutsal kitap Tevrat'ta yazl olduu biliniyordu. Fakat geen yzyl iinde

Ninive'de yaplan kazlarda kan Asur Kral Asurbanipal'n ktphanesi iindeki bir tablette ayn

hikye okununca (1872) byk biraknlk yaanm ve bu inan kknden sarslmt. GlgamDestan'nn son ksmm oluturan bu hikye, lmszl arayan Glgam'a, tufandan kurtulupTanrlar tarafndan lmszlk verilen Utnapitim tarafndan anlatlmt.Buna gre ksaca: nsanlar yle oalmt ki, Tanrlar onlarn grlt ve amatasndan uyuyamazolmular. Bunun zerine drt byk Tanr, bu insanlar bir Tufan ile yok etmeye karar veriyorlar.Bilgelik Tanrs (Enk), yarattklar insanlarn ortadan kaldrlmasna ok zlyor ve uruppakehrinde yaayan Utnapitim'in evinin duvarndan seslenerek, Tanrlarn bir tufan yapmaya kararverdiklerini, bir gemi yapmasn sylyor. Geminin tarifini veriyor. Adam sylendii ekilde gemiyi 7gnde tamamlyor. Gemi yapld mddete eitli hayvanlar kesiliyor; beyaz, krmz ve sukatlmamaraplar nehir suyu gibi bol olarak iiliyor, adeta ylba trenlerine benzerenliklerle ileryaplyor. Utnapitim geminin ine ailesini, akrabalarm, sanatlar, krlarn evcil ve yabanhayvanlarn dolduruyor. Bu arada altn da almay unutmuyor. Geminin kaps kapanr kapanmaz

iddetli bir frtna ile birlikte yamur boanyor. Sular yalnz gkten boanmakla kalmyor, YerTanrlar da yerden fkrtyor sulan. Tufan yle azgnlayor ki, onu yaptran Tanrlar bile korkuyor.Bu kyamet 6 gn 6 gece srdkten sonra yedinci gn gemi Ni-sir Dana oturuyor. 7 gn beklediktensonra Utnapitim bir gvercin salyor dar. O konacak yer bulamad iin geri dnyor. Daha sonra

bir krlang gnderiyor, fakat o da geri geliyor. Son olarak uurduu kuzgun49geri dnmeyince dan kyorlar. Utnapitim dan tepesine kurbanlarla ikiler sunuyor. Altlarndaeitli aalarn odunlar yanan ocaklara 7 kazan konarak kurban ederi piiriliyor. Onlarn tatlkokusunu duyan Tanrlar yorlar. Tufan yaptran Tanr Enlil gelip gemiyi ve insanlar grnceok kzyor, kim bunlar kurtard diye. Bilgelik Tanrs ona kar karak, gnah yapan, kurallara kargeleni cezalandr ama bu kadar ar ve lmcl olma diye onu yattryor. Bylece Utnapitim vekans lmsz bir yaam ile nehrin azndaki Tanrlar bahesine yerletiriliyorlar.35Bu hikye Sami bir dil olan Akadca ile yazlmt. Halbuki, iinde geen adlar baka bir dile aitti.Buna gre bu hikye, o dili konuan Su-merliler tarafndan yaratlm olmalyd. Hakikaten daha sonra


21/29

Phi-ladelphia niversitesi Mzesi'nde bulunan yans knk bir tablet bunu kantlad. Bu tablette TufanHikyesi Sumerce ve iir tarznda yazlyd. Ne yazk ki, metnin en az yars yoktu. Fakat bulunanksmlar konu hakknda olduka aydnlatcdr. Bunda da Tanrlar insanlara kzarak bir Tufan yapmayakarar veriyorlar. Ziusudra isimli birine bir Tanr tarafndan durum bir duvar arkasndan bildiriliyor. Busatrlaryle:"Alakgnll, saygl olanHer gn tanrsal grevlerine dikkat edenZiusudra'ya Tanr Enki,'Duvardan bir sz syleyeceim, szm tut!Kulak ver syleyeceklerime!Bizden bir Tufan klt merkezlerini kaplayacak,insanln tohumu yok olacak,Tanrlar meclisinin sz karardr,An ve Enlil'in emirleriyleKrallk hkmdarlk son bulacaktr.'"Bundan sonra tabletin krk ksm geliyor. Burada geminin nasl yaplaca bildirilmi olmal. Metninyine okunan ksmnda Tufan'n btn iddetiyle memleketi kaplad; 7 gn, 7 gece srd, bittiinde

Ziusudra'nm Tanr

lara kurbanlar yapt

yaz

l

.35 N.K. Sanders, The Epic of Gilgemesh, Revised Ediion Incorporating New Material, PenguenBooks, 1972, s. 108-113.50"Sonunda: Ziusudra, kral,Tanr An ve Enlil nne att kendini.Onu sevdiler, bir tanr gibi yaam verdiler, ona,Bitkilerin adn, insanln tohumunu, koruyan,Ziusudra'y gnein doduu yere,Dilmun lkesine yerletirdiler."3136 Tarih Smer'de Balar, s. 128-132. Smnerairleri Ttfan' yalnz hikye olarak anlatmaklakalmamlar, aynca onun yapt felaketi baka konulara ait kompozisyonlarda da szgelii

anlatmlardr. Ele geen byle iki metinden Tufan le ilgili satrlar:1.Nmnbitkisinin meydana gelii hakkndaki iirden:Rzgr yamur getirdikten sonra.Btn yaplm duvarlar ykldktan sonra,Kudurmu frtna yamur getirdikten sonra,Bir adam, ikinci bir adama kar ktktan sonra,Tahl yetitikten, ot bittikten sonra,Frtna "yamuru getireceim" dedikten sonra,O, "yamuru yaplm duvarlarn zerine boaltacam" dedikten sonra,Tufan "hereyi silip spreceim" dedikten sonra,Gk emir verdi, yer dourdu,nmn bitkisini dourdu,

Yer dourdu, gk emirverdi,nmnbitkisini dourdu.2. Lagaehrinin balangcndan Guda'nn zamanna kadar ( 2150) olan olaylar kapsayanyartarihsel bir belgedeki Tufan ile ilgili blm:Tufan hereyi silip sprdkten sonra.lkenin yklmas tamamlandktan sonra,nsanlk sonuna kadar dayandktan sonra,nsanln tohumu korunduktan sonra,Karabat Smer halk kendisini yeniden kalkndrdktan sonra,An ve Enlil insan adyla ardktan sonra,ensi-Iik kurulduktan sonra.Fakat henz gkten krallk inmemiti.S.N. Kramer, in ihe World of Smer, an Autobiography, Detroit, 1986, s.99. Bu iki belge, Smerairve ozanlarnn Tufann getirdii felaket ve etkilerini bildiklerini gsteriyor. Kramer'e gre, gney


22/29

Mezopotamya'da zaman zaman byk su basknlar olmu. Bu yzyl inde 1925, 1930, 1954yilannda byk felaketlere neden olmu su baskn. 7. ve 8. yzyllarda Abbasiler zamannda; 10., 11.ve 12. yzyllarda nemli ve yazya gememi su basknlar olmu.Tufan'n oluumu hakknda yeni bir varsaym Cumhuriyet Bilim ve Teknikdergisinde yaymland.Ayn konuyu birka yl nce istanbul niversites'nde konferans olarak dinlemitim. Jeologlara gre,

Nuh Tufan Karadeniz'de olmutu. Buzullar erimeden nce Karadeniz, Boazn tabanndan 85 metrederinlikteyim 51

Ayn olayn Tevrat'taki anlatl: Tevrat'ta (Tekvin bap 6-9) bu konu ok uzun. Onda insanlar fena vebozulmu olduklarndan Rab onlar yok etmeye karar veriyor. Nuh, Allah tanyan, onunla birliktegiden biri. Rab, ona insanlar yok etmekin bir Tufan yapacan, kendisine bir gemi yapmasnsylyor ve geminin nasl yaplacan, ine neler alacan bildiriyor. Nuh syleneni yerine getiriyor.Tufan balyor ve 40 gn sryor. Yeryznde herey yok oluyor. Sular ancak 150 gnde azabyor.Gemi 7. ayda ve ayn 17. gnnde Ararat dana oturuyor. Tekrar 40 gn bekliyor Nuh. Sonra sularntamamyla ekilip ekilmediini anlamak iin nce bir kuzgun salyor dar. O geri gelince bekliyor,

bir gvercin uuruyor. nc defa gnderdii gvercin dnmeyince karaya kyorlar. Kurbanlar

kesiyor Nuh. Rab ho kokular duyunca art

k tekrar Tufan yapmamaya karar veriyor. Nuh ilekonuarak bir daha yeryznde Tufan yapmayacana ahdediyor.Tekvin bap 9:12:"Ve Allah dedi: Benimle sizin ve ebedi devirlerce sizinle beraber olan her canl mahlukun arasndayapmakta olduum ahdin alameti udur: Yaym buluta koydum ve benimle yerin arasnda bir ahitalameti olacaktr. Yerin zerine bulut getirdiim zaman, yay da bulutta grnecektir."

Nuh 950 yl yaadktan sonra lyor. Kurtulan canllardan ve Nuh'un oullarndan yeni insanlartryor.Grld gibi bu hikye temelde birbirinin ayndr. Tanrlarn insanlara kzmas ve Tufan'a kararvermesi, gemi yaplmas nerisi, geminin yaplmas, canllarn iine alnmas, Tufan'n olmas,gemidekilerin kurtulmas, kurbanlar, bunlarn kokusuna Tanr veya Tanrlarn gelii.Ayrlan noktalar: Babil efsanesinde Tanrlar insanlarn oalmas dolaysyla grltlerinin artarak

Tanrlar rahatsz ettikleri in Tufan yapmaya karar veriyorlar. Smer ve Tevrat'ta insanlarn fenaolmasve Marmara'nn suyu Karadeniz'e akmyormu. 11 bin yl nce buzullar eriyince denizler birdenbireykselmi ve sular, Boaz'dan bykelaleler halinde denize boalm. Bu bolalma le deniz kysndaolan yerler su altnda kalyor. Bundan kurtulanlar veya bu felaketi grenler Mezopotamya'ya gediyor. Yaz icat edildikten sonra da azdan aza ulaan bu olay yazya geiriliyor diye varsayyor

jeologlar.52yznden. Smer ve Babil metninde bu karan gizlice bildiren Bilgelik Tanrs. Tevrat'ta Allannkendisi. Tufan Smer'de 7 gn, Babil'de 6 gn, 6 gece; 7. gn bitiyor. Tevrat'ta 40 gn, gemidenkmalar iin de aylarca bekliyorlar. Babil'de Tufan' balatan Tanr Enlil kurtarldklar iin okkzyor, fakat Bilgelik Tanrs onu yattryor ve kurtulana lmsz bir yaam verilerek Tanrlarn

bahesine gnderiliyor. Tevrat'ta; Tufan'a karar veren, Nuh'u kurtaran, yaptna piman olan, Nuh'uuzun mrle dllendiren hep tek Tanr.

Kur'an'dabu olay ok yzeysel yazlm. Ankebt Suresi'ndeki eitli ayetlerin ou, Nuh'un, kavmiile olan nan problemleri ile ilgili. "Tufan" kelimesi yalnz bir kere geiyor. Tufan ile ilgili surelerdeayetler srasyla yle:A'rf Suresi, ayet 59:"Ant olsun ki, Nuh'u eli olarak kavmine gnderdik. Dedi ki, 'Ey kavmim Allah'a kulluk edin, sizinondan baka tanrnz yoktur. Dorusu ben zerinize gelecek azaptan korkuyorum.1"Vunus Suresi, ayet 73:"Yine de onu yalanladlar. Biz hem onu, hem de gemide onunla beraber bulunanlar kurtardk ve onlarhalifeler kldk. Ayetlerimizi yalanlayanlar da suda boduk. Bak, uyarlanlarn sonu nasl oldu."Hd Suresi, ayet 36-44:"Nuh'a vahyolundu ki, artk kavminden iman etmi olanlardan bakas asla inanmayacak. yle iseonlarn ilemekte olduklar gnahlardan zlme. Bizim gzlerimiz nnde bildirdiimiz gibi gemiyi


23/29


24/29

Hikyenin ana fikri; insann felaketlere urad zaman, bunu yapan Tanrya lanetler saaca yerde,onu ycelterek, ona yalvarp yakararak kalbini yumuatp, bu felaketlerden kurtulabileceidir.Smer'de yalvan-lan Tanr, insann kendi Tanrsdr. O, Tanrlar meclisine bu dualar gtrerek iyisonu alyor.Bu iir, evvela insann Tanrsn vmesini, yceltmesini, alayp szlamalarla kalbini yumuatmasnt vererek balyor. Ondan sonra ad verilmeyen bir adama, akraba ve arkadalar tarafndan yaplanfena davranlar anlatlyor. Adam bana gelen felaketlerden sz ediyor. Arkadalarnn da kendizntlerine katlmasn istiyor. Bundan sonra bana gelen bu hallerin kendi gnahtan yzndenolabileceini syleyerek, Tanrsna affetmesi iin yalvanyor. iir, Tanrsnn onu affettiini bildiren birksmla son buluyor.Smeriirinden baz blmler: (Tarih Smer'de Balar, s.96-98.)"Ben anlayl insandm, imdi bana kimse deer vermiyor,Doru szm yalana dnd.Hilenin adam beni gney rzgr gibi sard, ona i yapmayazorlandm.Bana sayg duymayan, senin nnde beni utandrd.56

Bana durmadan yeni zntler verdin, Eve girdim ruh a

r, sokaa

kt

n

kalp s

k

nt

l

. Cesur, drstobanm bana kzd, dmanca bakt. Dman olmadm obanm bana fenalk arad, Yoldamdoru bir sz syleyemedi bana, Arkadam drst szm yalanlad. Hilenin adam bana tuzak kurdu,Ve sen Tanrm ona engel olmadn!Ben bilgin, neden gen cahiller iine sokuldum? Ben anlayl, neden bilgisizler arasnda sayldm?Her yerde yiyecek var, imdi benim am alk, Herkese paylar verilirken benim paym znt oldu.Tanrm nnde durmak istiyorum, niltili szlerimi sylemek istiyorum, Aclarm bildirmekistiyorum.Tanrm gn d, benim gnm karanlk, Gzyalar, at ve sknt sard beni.Gzyalarmdan baka bir seeneim yokmu gibi znt kaplad beni.Kt kader eline ald beni, alyor yaam soluumu, Fena hastalklar yakyor bedenimi.Tanrm, beni var eden babam, yzn kaldr,

Ne zamana kadar beni hmal edecek, beni korumayacaksn?Ne kadar zaman beni rehbersiz brakacaksn?Bir doru sz sylyor akll bilginler,'Asla gnahsz bir ocuk annesinden doamaz,Gnahsz bir gen, en eski zamandan beri yoktu.'"Bundan sonra mutlu sonu yle:"insann Tanrs onun ac gzyalanna ve alamalanna kulak verdi. Gen adamn yalvar veyakarlar tanrsnn kalbini yumuatt.57Syledii doru sz Tanrs kabul etti,Adamn dua dolu tvbeli szn.Tanrs fenalklardan elini ekti.

Kanatlarn geren hastalk cinlerini uzaklatrd.Adamn zntleri sevince dnd,Tanrs yanna koruyucu bir cin koydu,Ona mfik bir melek verdi."Tevrat'tabu hikye, birok bilge dolu szle sslenmi 1040 satn kapsayan biriir halindeanlatlmtr. (Tevrat, Eyb.)Hikyenin banda Rab, eytana, Eyb'n iyi bir kul olduunu sylyor. eytan da, "eer onu fenaduruma drrsen bak sana nasl lanet edecektir" diyor. eytan, Eyb'n vcudunu tabanndantepesine kadar banlarla dolduruyor. Eyb sesini karmyor. Kars ona "bunu veren Allah'a lanet et!"diyor. Eyb de "Allah'n iyiliini nasl kabul ediyorsak, ktl de yle stlenmeliyiz" karlnveriyor.Bundan sonra Eyb bana gelen felaketleri, dnyaya gelmemesi gerektiini, Allah'n bunu hakszolarak kendisine verdiini iir halinde anlatyor. Arkadalar ise Tanrnn haksz i yapmayacan,kendisinin bunu hak ettiini syleyerek Allah' savunuyorlar. Bundan sonra Allah ile Eyb karlkl


25/29

tartyorlar. Her ikisi de kendi yaptktan iyi ileri sayp dkyor. Sonunda Eyp sylediklerine pimanolup tvbe ediyor. Allah da onun tvbesini kabul ederek salna kavuturuyor ve mal mlkn de ikikat yapyor. Bylece Eyb arkadalarnn yannda saygnln kazanyor.38Tevrat'taki iirden, Smeriirine paralel olan baz satrlar:Bap 63:15-16:"Kardelerim hainlik ettiler, bir vadi gibi, Akp giden vadilerin yata."38 Robert Cooper, ayneser, s.HO'da, bu hikyenin Yahudi kompozisyonu olamayaca yazl."Bu Tevralta bulunan kitaplardan hibiriyle ilgili deil, 'it stand alonc n tS glory' (o, kendiihtiamiindebalbana duruyor). Birok Yahudi bilginleri bu kanda. Bu muhakkak ki,baka bir dilden Yahudiceye evrilmitir. Dhice yazlm bir kompozisyon ve onda anlatlandrama Yahudilere ait olamaz" deniyor. "Kutsal hayalet tarafndan yazlm" diyenler de varm.58Bap 7:3:"Miras olarak bana sefalet aylan verildi, Pay olarak da meakkat geceleri."Bap 7:11:"Ruhumun sknts ile syleyeyim, Canmn acl ile ekva edeyim."Bap 7:11:

"Niin gnah

m

ba

lamaz, Fesad

m

gidermezsin?"Bap 10:2:"Allah! diyeyim, beni mahkm etme! Niin benimle ekiiyorsun bana bildir!"Bap 13:1:"Bana gnahm ve suumu bildir, Niin yzn gstermiyorsun?"Bap 13:23:"Fesatlanm ve sularm ne kadar? Bana gnahm ve suumu bildir!"Bap 16:6:"Alamaktan yzm kzard."Bap 19:2:"Ne zamana kadar canm zecek, ve beni szle ezeceksin?"Bap 19:13:

"Kardelerimi benden uzaklatrd,ve tandklarm bana btn btn yabanc oldular."59Bap 19:14:"Akrabalarm gelmez oldu, Yakn dostlarm da beni unuttu."Bap 19:19:"Hep srdalarm benden ikrah ediyorlar, Sevdiklerim de yz evirdiler."Bap 30:1:"Yaa benden kk olanlar zerime glmekte!" Bap 34:5:"Hakkm varken yalanc saylmaktaym." Bap 30:26:"Ben k beklerken karanlk geldi, Ruhum krld, gnlerim karard."Bap 34:6:

"Hakkm varken yalanc saylmaktaym."Bap 42:iirin sonu. Eyb Allah'a sylyor:"Sen hereyi yaparsn!Anlamadm eyleri syledim,Benden stn olan bilmediim, alacakeyleri

Niyaz ederim, dinle de ben syleyeyim!Sana soraym da bana anlat!Senin iin kulaktan iitmitim,imdi ise seni gzlerim grd.Bundan tr kendimi hor grmekteyim,ve tozda klde tvbe etmekteyim."Daha nce de belirtildii gibi Eyb'n tvbesi Tanr tarafndan kabul edilerek, daha byk mutluluaeriiyor.


26/29

60Grld gibi, Smer ve Tevratmetinleri, konu olarak aynTev-raf'taki, Smeriirinden en az bin yldaha ge yazlm. Daha derin ve kapsaml, iirsel bir dil ve bilgi dolu szlerle donatlm. Smeriiridaha yaln. Fakat Smer metninde birok yerin knk olmasndan okunamayan, anlalamayan bir haylisatr var. Her ikisinde de bu felaketlerin kendi gnahlar yznden ceza olarak verildii syleniyor.Yalnz Smer inancna gre, zaten her ocuk gnah ile douyor. tekinde bu belirtilmemi. Tevrat'ta.Eyb Allah' gryor.r'art'a(gelince, btn konularda olduu gibi, bu da ok yzeysel; ancak drt sure iinde birka ayette

bulunuyor. Nisa Suresi, ayet 163 ve En'm Suresi, ayet 84'te, ibrahim'den balayarak btn peygam-berler arasnda Eyb'e de vahi edildii yazl.Enbiy Suresi, ayet 83-94:"Eyb'e gelince: O Rabbine 'bama bu dert geldi, sen merhametlilerin en merhametlisisin!' diye niyazetmiti. Bunun zerine biz, tarafmzdan bir rahmet ve kulluk edenler .iin bir hatra olmak zere onunduasn kabul ettik. Kendisinden dert ve sknt olarak ne varsa giderdik ve ona aile efradn, ayrca

bunlarla birlikte bir mislini daha verdik."Sd Suresi, ayet 41-44:"Kulunuz Eyb' de an! O Rabbine nida etmi ve 'dorusu eytan bana bir yorgunluk ve azap verdi'

diye seslenmiti. 'Aya

n

yere vur! te y

kanacak, iilecek souk su!' Bizden bir rahmet ve olgun ak

lsahipleri iin de bir ibret olmak zere ona, hem ailesini hem de onlarla beraber bir mislini baladk.Eline bir sap al da onunla vur, yeminini bozma! Gerekten biz Eyb' sabrl bulmutuk. O ne iyi birkuldu, daima Allah'a ynelirdi."Konu ok ksa yazlm olmasna ramen eytann azap vermesi, sabr, Tanrya yakar, duann kabuledilmesi, dllendirilme, dier kaynaklarla paralel.Tevrataratrclarn yzlerce yldan beri megul eden ve nedenini bulamadklar bir konu da, yineSmer metinlerinin zlmesi ile aklanabildi. O

kuran incil ve tevrat

Documents