kvss ni 2016- ct studd-a chanchin (naupang sunday school)

34
C.T. Studd-a chanchin 1 www.mizoramsynod.org

Upload: lehkhabu-khawvel

Post on 12-Apr-2017

72 views

Category:

Spiritual


9 download

TRANSCRIPT

Page 1: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 1

www.mizoramsynod.org

Page 2: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

KHAWVÊL SUNDAY SCHOOL NINOVEMBER 6, 2016

NAUPANG SUNDAY SCHOOL

Thupui

C.T. STUDD-A CHANCHIN

ZiaktuLalhruaitluanga Ralte

SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD

Page 3: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 3

www.mizoramsynod.org

Published bySynod Literature & Publication BoardforMizo Sunday School Union

Chhut khatna 2016Copies - 6,000(All rights reserved)

Printed atSynod PressAizâwl - 796 001Mizoram

Page 4: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 4

www.mizoramsynod.org

THUHMAHRUAI

Kum 1910-a Khawvel Sunday school Ni hman \an a niha\ang khan a kum 107-na kan lo thleng ta reng mai a. MizoramPresbyterian Kohhran hnuaia Sunday School pawhin a kum 119-na kan hman mek laiin, Khawvel Sunday School Ni kan hman\an a\anga a kum 73-na a ni ve ta chiah bawk a. Pathianin Sun-day School rawngbawlna hi mal a sawm zel a, a lawmawmhle a ni.

Kum 2016 Khawvel Sunday School Ni-a naupang lam ziratan ‘C.T. Studd-a chanchin’ thlan a ni a, a ziaktu atan PuLalhruaitluanga Ralte ruat a ni. A ziaktu hian chipchiar lehngaihnawm takin a hun takah a rawn ziak zo thei a, a lawmawmhle a ni.

Cricketer ropui, a \hat lai leh a lar vanglaia China rammissionary atana a inpek duhtawk mai lova, India ram lehAfrica ram thim leh pik taka Chanchin |ha hriltu C.T. Studd-a chanchin hi a ropuiin a ngaihnawm hle a. Chumi piah lamahchuan a chanchin zirtu zawng zawngte tan Isua zuina kawngami tichaktu a nih ngei ka beisei.

(REV. P.C. PACHHUNGA)Executive Secretary

i/c MSSU

Page 5: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 5

www.mizoramsynod.org

KHAWVEL SUNDAY SCHOOL NINovember 6, 2016

NAUPANG SUNDAY SCHOOL PROGRAMME

CHAWHMA INKHAWMHruaitu : Asst. Superintendent

i/c NPSS|antu chhiar tur : Marka 16:15-16Hla sak ho : KHB 12

Lal Engkimtitheia chuanThilpek lak khawm leh hlanThupui sawi : C.T. Studd-a chanchin

|hen khatnaThupui sawitu : Asst. Leader, Sacrament DepttHla sak ho : KHB 526

Zan a lo thleng mek eBanna

CHAWHNU INKHAWMHruaitu : Leader, Beginner Department|antu chhiar tur : Rom 1:16-17Hla sak ho : KHB 521

Ro hlu ka nei, lawmna thurukThilpek lak khawm leh hlanThupui sawi : C.T. Studd-a chanchin

|hen hnihnaThupui sawitu : Asst. Leader, Senior DepttHla sak ho : KHB 356

Lalpa Chanchin |ha puangtuteBanna

Page 6: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 6

www.mizoramsynod.org

|hen khatna

Charles Thomas Studd-a (Stad tia lam tur) chu a \hiantenCharlie tiin an ko va, cricket khêl thiam hmingthang a nihhnuah erawh chuan a hming lam tawi CT tih chu a larna bera ni. Kum 1860 December ni 2-ah England ramaNorthamtonshire (Nawrthamtawnsair) biala khaw pakhatSpratton-ah (Spratawn) a lo piang a. A pa chu pa hausa takEdward Studd-a a ni a, a nu chu Dorothy Thomas-i a ni.CT-a pa Edward Studd-a

CT-a chanchin kan thlûr hmain a pa chanchin ngaihnawmtak hi i lo ngaithla phawt teh ang. Indigo hi ram hnim lian lote, pâr sendâng leh pawdal a ni a. A hnah leh pâr chu tuiahan sawngbawl hnuah rawng dumpawlah lo changin, puandum nana hman lar ber a ni a. Jeans kekawr rawng dumpawlte hi indigo hmanga dum a ni hlawm. Edward Studd-a chuanIndia ram hmar lamah rawng dumna indigo hmun zau tak anei a, sum tam tak siamin hausa takin England-ah a haw a.

Infiamna ngaina tak a ni a, Sap rama a haw hnuah sakawrintlansiak a tuipui em avangin sakawr \ha tak tak a lei khawma, intlansiakna a\angin sum tam tak a hui lut a. |um khat chua \hian Vincent-a chu D.L. Moody-a thuhril a ngaihthlaka\angin a piangthar ta tlat mai a. Chutih lai tak chuan Edward-a chuan sakawr \ha eltiang a lei thar hlim a ni a, a \hianpachunga thil thleng chu hre lovin phur takin lehkha tâwi te,“|hianpa, finna i neiha, pawisa i nei a nih chuan tun \umsakawr intlansiaknaah hian lo kal la, i pawisa neih zawngzawng chu ka sakawr tharah hian rawn dahkham teh,” tiin athawn a.

Intlansiak zawha Vincent-a nen an inhmuh veleh,“|hianpa, ka sakawrah khan cheng eng zat nge i dahkham?”tiin phur takin a zawt a. Ani chuan, “Eng zat mah,” tiin a lochhâng a. “Mi â let der i nih chu. Ka sakawr thar \hatzia ka

Page 7: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 7

www.mizoramsynod.org

hmuhin, pakhatna a ni ngei ang tih ring lo ila i pawisa dahkhamturin ka hrilh na’ng che. A pawi lo ve! Ti teh, zanriah ei dunila, chumi hnuah chuan intihlim turin i duhnaa berah kan kaldawn nia,” tiin a \hianpa chu a hrilh bawrh bawrh a.

Zanriah an ei kham chuan Vincent-a chuan Studd-a duhvak lo chungin D.L. Moody-a (Mudi) thusawinaah a hruaia, a hma zawn takah \hutna an pe a. Inkhawm bânah chuan,“He Moody-a hian ka thiltih tawh zawng zawng hi min hrilhnawn a ni ber e, a thusawi hi ka rawn ngaithla leh ang,” a tia, a tih ang ngeiin vawi eng emaw zat a ngaihthlak hnuchuan Edward Studd-a chu a piangthar ta a.

Edward-a chuan Moody-a hnenah, “Tunah zawng Kristianka ni ta, sakawr intlansiak te, thal kah te, ram chhuah te,intihhlimna hmuna kal leh ennawm chhuahna ina kal te kabansan a ngai ta tihna em ni?” tiin a zawt a. Moody-a chuan,“Tlang takin ka hrilh ang che, sakawr intlansiakah chuan miinhlawkna umin pawisa an thâp \hin a, pawisa thâp chu pawisakhelhna a ni a, pawisa khelh leh Kristian nun inzawm theihdan ka hmu lo ve, a dang zawng chu i duha i hlimpui theih ani ang e,” tiin a chhang a ni.

Edward Studd-a piangthar ta chuan a sakawrte a hralh a,inkhawmna in lian pui a lei a, mi tam tak inkhawm turasawmin a hun tam ber a hmang ta a. Thuhriltu \ha tak tak asawm a, an thuhril ngaithla turin an chhehvel khuaahte sakawrchunga chuangin hla tak tak thlengin inkhawm turin mi asawm a, za tel telin an lo kal mup mup mai \hin a ni.

Chhandam nih inhriatna a chan a\anga kum hnih a lo veichuan \um khat chu Moody-a thusawi ngaithla turin a kal leha, a hmun an va thlen chuan a chhiahhlawhpa an hruaitheihnghilh tih a hria a. Moody-a thusawi chu ngaithla vengei se a duh si a, hmanhmawh takin a tlan let leh a, a chawntha tichatin a thisen zam a puak keh bawk a, chuta \angchuan a dam chhuak thei ta lo va, kum 1879-ah Lalpa hnenaha chawl ta a ni.

Page 8: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 8

www.mizoramsynod.org

Amah vuina inkhawmah chuan thusawituin, “EdwardStudd-an kum hnih chhunga a thawh hi Kristian tam berinkum sawmhnih chhunga kan thawh aiin a hlawk zawk ang,”tiin fakna thu a sawi a ni.CT Studd-a hun hmasa lam

Kum 1877-ah Edward Studd-a fapa pathumte – Kynaston-a, George-a leh Charles-a te unau Studd Brothers tia an kohtechu Sap rama mi mal enkawl sikul \ha leh hmingthang berEton-ah an lut a, luh man pawh a to hle. CT-a hi a û George-a leh chumi û leh Kynaston-a te nen chuan an inkawmngeihhle a, engkim mai hi an ti ho \hin a ni. An inkawm ngeihbâkah an inhmangaih em em bawk a, mahnia thil nei \ha biknih ai chuan unauten nei \ha zawk se tih hi an duh zawk zel ani an ti. Chutiang khawpa rilru \ha tak nei tura enkawltu lehzirtirtu an nu Dorothy-i leh an pa Edward Studd-a te anfakawm hle a ni.

Heng hun lai hian naupangte hian sikul an kai mai lohavangin kum 6-a sikul kai chu a hma pâwl an ni \hin. Mineinung fate lo chu sikul kai thei an awm mang loh avanginnaupang kum 8 chin chu thil siamna hmunah tlem azawnghlawh neiin hna an thawk nghal mai \hin a, kum 1870 hnulamah erawh chuan thil siamna hmuna naupang chhawrkhapna dan an siam avang leh khaw lian deuhah chuan sikuldah vek tura \an an lak tak avangin naupang tam ber chuansikul an kai ve ta a ni.

|um khat chu Edward-an a fate London-a a hruai chu nidang ang bawkin ennawm chhuahna hmunah an kal dawnemaw an tih laiin Moody-a thusawinaah a hruai daih mai a.Chumi \uma an awm dan chu CT-an heti hian a sawi a: “Tunhma zawng kha chuan sakhua hi Chawlhni thil mai niin kangai a, kan thawmhnaw \ha ber Chawlhni kawr kan ha a, atuk Thawh\annia kan hlip leh mai ang hi niin ka lo ngai \hin.Kan unau za chuan Chawlhni apiangin kan inkhawm a, sakhawthil chu kan va ti ve ngei a, chu bâk chu kan thleng thui lohle. Chawlhni lo thleng tur hi kan huphurh \hin a ni. Kan

Page 9: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 9

www.mizoramsynod.org

serh lo chu a ni hran lo va, thiltih \ul apiang chu \ha takin kanti ve mai \hin,” tiin.

“Ka pa pianthar hlim chuan ka mutna pindanah a lo lut a,Lal Isua ka rin leh rin loh hriat a duh \hin a, ka lo muhil der\hin. A chang leh a thawm kan hriat veleh tukverha chhuakinka pa chu kan hêl \hin bawk a,” tiin an naupan lai chanchin asawi a. Chutianga pa berin, Lal Isua ring ve se, tia a fate angaihven em avang chuan an bihruksan rei thei bik lo.

Kum 1878-ah chuan Edward Studd-a ruahman angin nipuichawlh chu hmun danga zin lovin an inah CT-a te unauchuan thuhriltu, Mr. W-a tia an koh mai thuhril an ngaithla a.CT-a chuan heti hian a sawi a: “Ni khat chu cricket khelturin ka chhuak tawh a, Mr. W-a nen kan intawk chu, ‘Charlie,Kristian i ni em?’ tiin min zawt thut a. ‘I tih ang Kristian chuka ni lo mai thei. Mahse, i khûp chen leka sâng naupang kanih lai ata tawh Isua ringtu ka ni a, kohhran hi a din a nihpawh ka ring,’ tiin ka chhang a. Min kalsan mai dawn emmaw ka tih laiin min tiding a, Johana 3:16 chham chhuakin,‘Krista hi i tan a thi tih i ring em?’ tiin min zawt leh a, ‘Ringe,’ ka ti a. ‘A nih leh a chang chhunzawmna, “Chatuannunna an nei ang,” tih hi i ring em?’ a ti leh a. ‘Aih, kha khachu ka ring lo,’ ka ti a.

“Thuhriltu chuan, ‘Pathian thu hi a \hen lai chauh ringlovin, a pumin rin zawk tur a ni a, Lal Isua i rin chuanchatuan nunna thilthlawnpek hi i ta a ni tih i hre lo vem ni?Chhandamtu a pek che avang leh chatuana nunna a pek cheavangin Pathian hnenah lawm thu i sawi mai tur a ni lo’mni?’ a tih tak zel avang chuan chu lai hmunah chuan \hing\hiinPathian hnenah ka inhlan a, ‘Ka lawm e, Lalpa,’ tiin ka\awng\ai ta a. ‘Chu veleh ka thinlungah lawmna sawi thiamloh leh thlamuanna a lo awm ta a, pianthar awmzia ka lo hrethiam ta a ni. Chumi hnu chuan Baibul, tun hmaa ka chhiarve chang pawha awmze nei lo \hin kha ka tan engkima kaengkim a lo ni ta zawk a ni,” tiin.

Page 10: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 10

www.mizoramsynod.org

A pianthar a\anga kum 6 chhung chu CT-a chuan tih takzeta Pathian thu awih chu a thei mai lo. Cricket lamah a rilrua pe nasa a, mi ngaihsan rawn a nih vangin Krista neitu a nihchu a lantir hlei thei lo va, ringtu hnungtawlh kan tih ang hiana awm ta a. A unaupate chuan chu chu an hmuhin ni tin zan tinan \awng\aisak a, a tlukna a\ang chuan a lo tho leh ta a ni.

Chhandamna thu hril tura Moody-a England-a lo kal leh\umin CT-a chuan a nun tiharh turin a va pan leh a. “Lalpanhemi \um hian min kai harh a, chhandam hlimna pawh minneih thartir leh a, ka lawm em em a ni,” tiin a sawi. A hnulawkah chuan a \hiante zingah Chanchin |ha a hril a, a thuhrilazara miin chhandamna an lo chang ve ta chu a lawm em emmai a. “Khawvel nawmchenna tinreng hi ka lo chen ve tawh\hin a, nuam pawh ka ti \hin. Lal Isua hnena thlarau bo kahruai hmasak ber \uma ka lawmzia erawh chu sawi fiah thiamchi a ni lo. Kan khaikhin dawn a nih chuan a hmaa nuam katihte kha chu eng mah lo mai a ni,” a ti.CT-a leh cricket

CT-a chu sikul hmingthang Eton sikula kai a ni a. Hesikul \hatzia an sawi dan chu hetiang hi a ni: France lal ropuiNapoleon Bonaparte-a kha a ropui vanglai chuan, “A keding lam a han per dup chuan Europe khawmualpui hi anghing lawih \hin,” tih khawpa ropui a ni a. Chu lal ropuichuan Waterloo indona hmunah English sipaite a hneh lo va,a tlawm ta a. A hneh loh chhan nia a sawi chu – English-hoinenkawlna khawng tak chuan sipai huaisen, tlawm duh lothinlung a chher chhuak a. Chu chu Eton sikul tualzawlasikul naupangho infiam lai a\anga an zir a ni, a ti.

CT-a chuan Eton sikula a kal lai a\angin cricket a khel ve\an a, a tirah chuan a zei lo hle mai a; mahse, thiam ber nihtumin mi hmuh lohvin darkar tam tak tak a khel a. A inkhelhtibahlah thei zuk leh hmuam lamah te a insum a, kâr lovah mihriat hlawh khawpin a thiam ta a, an sikul team captain a nita hial a ni.

Page 11: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 11

www.mizoramsynod.org

Kum 1880-ah CT-a chu kum 19 mi a nihin Eton sikulatangin Cambridge University hnuaia Trinity College-aha lut a, chutah chuan cricket star lâr tak a lo ni ta a. Hetihlai hian cricket hi England rama an infiamna lar ber a nia, CT-a chu England ramin cricket khel an neih tawhzinga thiam leh \ha ber niin an sawi thin a. Chutia cricketstar lar ber a nih lai chuan a kalna apiangah mi hriat lehlawm hlawh a ni a. Chhungkaw hausa leh mi zah an nibawk nen, a khawlai leng vel pawh hi a zalen halh mai a,kum 1885-ah BA zir zovin Cambridge University chu achhuahsan ta a ni.The Ashes

Kum 1882-ah chuan khawvela cricket khel thiam ber niha hlawh tawh a, kum 1883-84-ah chuan Cambridge Universitycricket team captain a ni a, hneh loh nei theiah an inngai lohial a ni. CT-a te unau thum, cricket khel thiam hmingthangtechu Cambridge University-a an kal chhungin cricket teamcaptain-ah a indawt zatin kum 1882–1884 chhung khan anthlang a ni. CT-a bik phei chu a unaute aia thiam zual bik anih avangin, kum 1882-a Australia leh England inkhelh \umkhan national team-ah a tel ve a. He an inkhelh hi heng rampahnihten a bika cricket an inkhelh \hin, The Ashes an tih lochhuah \anna pawh a ni. Hemi \um hian kum 1853-a sakInternational Cricket ground, London khawpuia awm, TheOval an tihah Australia team hi an hneh lo va, lawmmannopui chu Australia team hian an hawn ta a. Australian teamchu England ramah an vawi khat chakna a nih avangin Britishchanchinbu The Sporting Times chuan tihel leh deusawhnanan – ‘English cricket chu a thi ta. A taksa chu hâl ral a niang a, a vâp (Ashes) chu Australia ramah lak a ni ang,’ tiina chhuah a. The Ashes tih chu a hnu zelah he ram pahnihteinkhelhna bik sawi nan an hmang hlen ta a ni. Chumi kumtawp thlasik lai chuan Australia-ah an zu khel ve leh ta ngeia, London-a nopui an hloh chu CT-a te chuan an zu la lêt lehta a ni. Hemi \um hian CT-a hi a che \ha bawk a ni ang,Australia-ah pawh a lar hle a ni.

Page 12: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 12

www.mizoramsynod.org

Cricket a\angin Chanchin |ha hrilKum 1884-ah chuan CT-a unaupa George-a chu a dam lo

vak mai a, chutia thi chhawnga a unaupa a awm ta chuan a langaihtuah ngai loh thil, “Hlawhtlinna leh lârna hi eng angchiaha hlu nge ni tih leh thih theih tawh lohna khawvel,chatuan rama kal turin eng dinhmunah nge ka awm?” tiinamah leh amah a inzawt ta a ni. Kum ruk kal ta khan Pathianhnenah a inhlan tawh a; mahse, a thla a muang thei lo va,Pathianah a nun a hahchawl thei lo. Khawvel hriatah hlim lehlawm tak angin lang mah se, a nun chhungrilah chuan ruak aawm avangin a khua a har hle \hin.

“Cricket hi ka khel reng dawn lo. Hmingthang leh mingaihsana awm hi a theih reng dawn lo tih ka hria. Hekhawvelah eng thil mah hi awm reng tur a lo awm lo, khawvello la awm leh tur atana ka inbuatsaihna hi a hlu ber chu a ni,”tiin a inpuang a. Thi mai tur pawh nunna pe leh theitu chuPathian chauh a ni tih leh khawvel thil eng mah hi chatuandaih a awm lo tih a hmu thiam ta a. Chatuan nun nei tur lehchatuan daih thilte chauh ngaihtuaha a hun pum hmang turinchatuan Pa hnenah a inhlan thar ta a ni.

CT-a hian lehkhabu \ha tak, Hannah Whithall Smith-iziah, The Christian’s Secret of a Happy Life tih bu a chhiarhnuah a pindanah \hing\hiin Pathian tan a inhlan pumhlumthei ta a ni. “Naupang têin mawlmang taka Pathian a rinanga ring ve mai tur ka lo ni a, mahnia thiltih ve \alh tumtur a ni lo. Amah ka rin tlat chuan keimahah a rawn thawkang a, chu chu zawm mai tur a lo ni. Chumi ka hriatchinah chuan Pathian hriatna mai ni lovin thlamuanna kanei ta a, sawi hleih theih loh khawp hlimna min pe ta ani,” tiin a sawi bawk.

Chumi hnuah chuan CT-a chuan cricket a khelhpuite leha \hiante zingah Lal Isua zuitu, Kristian a nihna a lantir ta zela, a unaupa Kynaston-an zirlaite zinga Chanchin |ha hril hnaa thawh mek chu a pui ta a. Rei lo teah chuan zirlai engemaw zatin Isua hnenah an nun an hlan ve ta a ni. A phûrna

Page 13: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 13

www.mizoramsynod.org

leh châkna mai chu a tawk lo tih a hria a, Pathian kutainnghah tawp mai chu a tih tur a ni tih a hmu chiang ta a ni.China ram lam a hawi ta

Chutia Chanchin |ha hril a phurpui \an viau lai chuan\um khat chu missionary pakhatin China rama thawktu anmamawhzia a sawi chuan a rilru a khawih hle a. Bible achhiar a, Sam 2:8 thu, “Min dil la, i luah atan ringlo miteram ka pe ang che, khawvel tawp ram thlengin i nei dawnnia,” tih te chu a rilru khawihtu a ni. |halaite leh zirlaitezinga CT-a rawngbawlna chu a \han duan lai tak a nih avanginhmun danga kal lovin British \halaite zinga rawngbawl zelturin an duh thu an hrilh hlawm a. A \hiante leh a chhungtepawhin chhuak lo turin duhpui hle mah se, CT-a chuanPathianin China rama kal turin a ko tih a inhre chiang a.A nu, hmeithai erawh chuan CT-a chu a thinlunga Pathianina tirhna lama kal turin a râwn ve thung. Mt. 10:36-a,“Keimah aia a nu emaw, a pa emaw hmangaih zawktuchu ka mi ni tlâk a ni lo,” tih châng chuan a thinlung ahneh a, China rama kal chu a thlang ta a ni.

Chumi hnu chuan China Inland Mission (CIM) director,missionary ropui tak Hudson Taylor-a nen rei tak aninkawm hnuah Associate member-ah a lo ziak lût ta a.Thutlukna a siam hnu lawkah a \hiante paruk chu Chinarama missionary ni turin an inpe ve a. Mi thiam leh lâr taktak an nih hlawm avang leh Cambridge chhuak an nihavangin Cambridge Seven tiin an sawi \hin. An pasarihhian England ram fangin Chanchin |ha hril tura an inpekchhan leh khawvelin missionary a mamawhzia an sawi zela. An thusawi chuan mi thinlung a hneh a, missionary turainpe an awm ta zel a ni. Edinburgh (Edinbâk) leh London-ah te, Oxford leh Cambridge-a zirlaite zingah piantharharhna mai ni lovin, missionary nih duhna a lo piang zela, chu chu khawvel hmun tina Chanchin |ha theh darhnahmanraw pawimawh tak a ni.

Page 14: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 14

www.mizoramsynod.org

China ramah kum 1885–1894 chhungKum 1885 February thlaah England a\angin lawngin

China an pan a, March ni 18-ah Shanghai khua an thleng.China ram an thlen chuan European-ho awmna lai an fanghmasa a, Krista tâna an awmna apiang hauh zel tura fuihinChanchin |ha an hril \an ta a. Thla eng emaw zat an zin kualhnu chuan an hotupa Hudson Taylor-an China ram pilrillamah a hruai ta a, chu chu an hna thawh tur tak tak chu a ni.

Tichuan, Cambridge Seven hna hmasa ber chu Chinese\awng a ni a, a zirna bu chhiarin ni tin darkar 7-10 te an zir\hin. CT-a chuan a thiam thei lo hle lehnghal a, luipui hnârpana lawnga an inkar \auh \auh lai te chuan CT-a leh a \hiantepahnih beidawng chuan an zirlai bute chu an dah bo va,chaw ngheia \awng\aiin Pathian hnenah Chinese \awng thiaman dil chiam mai a. An dil ang chuan chhanin an awm maibawk si lo va, CT-a phei chuan, “Setana hian Chinese-hovinIsua chanchin an hriat mai theih loh nan \awng zir thiam hartak a pe emaw tih mai tur a ni,” a ti nghe nghe. Chutiangtaka an beih lai chuan Chinese nun dan anga nun an tumhram hram \hin a ni.

Hudson Taylor-a chuan tlangval pasarihte chu Shansibiala Pingyang khuaah a hruai hmasa ber a, chutah chuanPastor Hsi-a (Hasi-a) hnuaia inzir turin a duh a ni. PastorHsi-a chu ruihhlo ngai tawh, piangthar ta a ni a, Shansibialah chuan \hahnemngai takin a thawk a, a hlawhtling hlenghe nghe a ni. Hudson Taylor-a duh ang chuan Pastor Hsi-a \anpui turin an inbuatsaih ta a ni.Cambridge Seven

CT-a leh a \hiante 6, Cambridge Seven an tihte chumi thiam rual, infiam mi an ni a, a \hiante hi chanchintawi te tein lo sawi ila:

Stanley P. Smith-a: Kum 13 mi a nih laia D.L. Moody-a thusawi a\anga piangthar a ni. A rilru hnehtu chu Isaia49:6, “Jentailte tiengtuah ka ruat bawk ang che, kawlkil

Page 15: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 15

www.mizoramsynod.org

thlenga ka chhamdamtua i awm theihna turin,” tih châng hia ni. Smith-a hi Cambridge Seven tihlimtu ber a ni a, thusawithiam tak a ni bawk.

Montague Beauchamp-a (Montagu Biuchamp): A nuleh pate chu Hudson Taylor-a pawl din CIM-a sum leh paithawhtu an ni. A \hianten nasa taka an \awng\aisak zarah a lopiangthar ve a, CIM a zawm ve ta a ni.

William Hoste-a: Sipaiah lutin awfisar a ni a, a pianthartak avangin a hna bansanin CIM a zawm ve ta a. Kum 1903-ah Hudson Taylor-a thlakin CIM director a ni a, kum 30chhung an pawl hotu a ni a, kum 1946 May thlaah London-ah a thi a, Cambridge Seven zinga dam rei ber a ni.

William Cassels-a hi pastor nih tuma lehkha zir a ni a.Cambridge zirlaite tana \hahnemngai taka \awng\ai \hin a ni.China ramah England Kohhran mi a nihna chu keng lut zelin,China ram thlang lama an kohhranah Bishop nih a thlang taa, kum 1925-a a thih thlengin China ramah a awm.

Arthur Pohill Turner-a: China rama Chanchin |ha anhril chhungin thingtlang khaw tam tak tlawha, mel tam takkala rim taka Pathian tana thawktu a ni. Kum 1928 thlenginChina ramah a awm a, kum 1935-ah Sap ramah a thi.

Cecil Pohill Turner-a: Arthur-a nau a ni a, British sipaiawfisar a ni. China rama Chanchin |ha an hril laiin Tibetrama Isua chanchin thlentu a ni. Kum 1909-ah TibetanBorder Mission, Tibet rama Chanchin |ha hriltu pawl a dina, a dam chhungin chutah chuan a inhmang a, kum 1938-ahEngland-ah a thi ta a ni.Lehkhabu pakhat a tawk e

“CT-an China rama Chanchin |ha a hril chhung zawngchuan Sapho tih dan pangngaia dictionary leh lehkhabu \hatak tak inchhawp thêr thûr \hin kha a ni a; mahse, tuk khatchu Bible chhiara Pathian hnena a inhlan lai chuan Biblehlutzia a ngaihtuah a, a tel lova nun chu thil theih loh niin ahria a. Chuta \ang chuan lehkhabu pakhat chauh, Bible chauh

Page 16: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 16

www.mizoramsynod.org

chu chhiarin, a châng duh lai a chhinchhiah a, tuk tin a zir taa, lehkhabu dang zawng chu a dah bo ta a ni. Naupang hlimtaka a inkhualtelem ang hian Bible chu a lâwm a, a kâwm a,a pawm \hin. Bible thute chu hrilhfiah turin ThlarauThianghlim a ngen a, ring a, a nghâk \hin,” tiin CT-a makpaNorman Grubb-a chuan a puzawn chanchin a ziak a ni.

Tuk tinin Bible chhiara inhlanin CT-a chuan Pathian awa ngaithla \hin a, Thlarau Thianghlim zarah chakna thar adawng \hin. “Pathian ka pâwl theih loh tûk a awm chuan, michak Samsona, a chakna bulpui a lu an mehsak hnua chaknarêng a nei ta lo ang mai kha niin ka inhre hial \hin,” a ti.Mi hausa leh hriau benga sanghawngsei luh thu

England a chhuahsan hma a\angin CT-a hian kum 25 atlin hunah a pa ro tam tham tak a khâwm tur chu a hre lawka, engtia hman tur nge tih chu a ngaihtuah lawk \hin a. LalIsuan, “I neih zawng zawng hralh la, pachhiate hnenah perawh; chutichuan, vanah ro i nei ang; tin, lo kal la, mi zuiang che,” (Mt.19:21) tia tlangval hausa a hrilh kha a hrechhuak a. Chu tlangval chu sum tam tak nei a nih avanginIsua thu chu a zâwm thei dawn lo tih inhriain lungngai taka akal bo tâk thu te a ngaihtuah a. Isuan, “Mi hausa Pathianrama luh aiin hriau benga sanghawngsei luh tlang a awl zawk,”tia a zirtirte hnena a sawi chu a ngaihtuah vang vang a. Kum23 mi CT-a chuan Juda tlangval hausa tih theih loh chu kumhnih a lo ral leh chuan tih theih a tum ta a.

Kum 1885 December-a kum 25 a lo tlin chuan a pan a rochan ai a dahsak chu $ 1,45,000 a ni a, tunlaiah $ 2,50,00,000vel zet tluk a ni ang. A tum lawk ang ngeiin a sum chu midangte tan a pe chhuak \an ta a. Kum 1877 January ni 13-ahchuan cheque-in $ 25,000 \heuh pali a thawn chhuak a (chequehi pawisa inziak zat chiah bank a\anga lâk chhuah theihnalehkha a ni).

CT-an \anpuina a pek hmasak ber chu a pa leh anunau za Pathian hnena hruaitu D.L. Moody-a a ni. Moody-a chuan Chicago khawpuia Moody Bible Institute din nan

Page 17: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 17

www.mizoramsynod.org

a hmang a, chu chu khawvel hmun hrang hranga Chanchin|ha hriltute inzir chhuahna hmun a ni.

CT-a puih pahnihna chu George Muller-a a ni a,Missionary hnathawh nan $ 20,000 a pek bakah $ 5,000 chunau hnuchhamte enkawl nan a pe.

Pathumna chu George Holland-a, Whitechapel-a khawsaa ni a, CT-a pa Edward-a thlarau nun lo kaihruai tawh \hintua ni a. London-a mi retheite zinga a rawngbawl nan a pe.

Palina chu Salvation Army dintu Commissioner Booth-a a ni a, India rama Salvation Army \anpui nan a ni a, officer50 lai tirh chhuah nan an hmang.

Rei lo teah $ 5,000 \heuhvin cheque panga, mi retheitetan leh Chanchin |ha hriltute tan a sem chhuak leh a, atam ber chu China Inland Mission-ah a pe a. A vaiin $1,25,000 a sem chhuak a nih chu.

China rama Kristian hruaitu leh lehkhabu ziaktu lâr takWatchman Nee-a chuan, “Pathian hi kan ring takzet a nihchuan sanghawngsei hi hriau bengah a lut tlang thei a, kumsanghnih chhûng khan sanghawngsei tam takin hriau bengan lût tlang a ni,” tiin a lo ziak a. CT-a pawh hi mi hausazinga a neih engkim hralha, mite tana sem raltu,sanghawngsei, hriau benga lût tlanga a lehlama Pathianrawngbawl tura lo chhuak chu a ni.

Chutia mi retheite tan leh Chanchin |ha hril nana ahausakna a sem chhuah lai chuan, nula fel tak PriscillaStewart-i chu Ireland khawpui Belfast a\angin China-ah alo thleng ve a. A thawhna khuaah chuan lawngpuhokhualbûk a awm a, CT-a pawh chu khualbûka mite thlarauchhandam hna chu thawkin a buai hle a. Inkhawm te ahuaihawt a, mi eng emaw zat chuan Isua an lo ring ta a.Chinese lawngpuho buaipuia an han thawk dun chu aninhmel duh ta a. Rei lo teah Priscilla-i chu China ramlailia thawk turin an sawn a, CT-a pawh China hmar lamaha kal ta bawk a. Kum 1887 June thlaah chuan lehkhainthawn tawnin, October ni 5-ah an inhual ta a ni.

Page 18: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 18

www.mizoramsynod.org

Kum 1888 March thlaa ram vawt tak, vûrin a khuh varvo mai, dai thawih thawih theih khawpa vur tamnaah chuanPriscilla-i chu Chinese-hote tan \hing\hiin a \awng\ai a, ahnu lawkah khawsik awmnâ (Pneumonia) a vei phah a. CT-a pawh hrisel lohnain a tlakbuak a. A chuap a vûng a, athawk zâwngin a na zawk zawk \hin a, chumi hnuahkhawsikpui (Typhoid) a vei leh a. Chu mai a la ni lo, Priscilla-i vei ang khawsik awmnâ chu a vei zui leh ta a. Priscilla-idamlo buaipui turin CT-a chu a dam hman hlauh thung a.Chinese Pastor Shi-a kutah Kristian dâna kut an insuih hnuah,dânin a phût angin March thla tawpah Tientsin khuaah, Chinarama England ram aiawha awm hotu, Consul kutah an inneileh ta a ni.

A nupui, Scilla-i tia a koh chu a duh hle a ni ang, aninneih hma chiahin a pawisa la neih zawng zawng $ 17,000chu a pe a. Scilla-i chu a lo duai bik lo hle mai a! CT-ahnenah chuan, “Isuan tlangval hausa hnenah khan eng nge titura a tih kha? ‘I neih zawng zawng hralh la,’ a ti a nih kha.Eng pawh ni se, kan inneih a\angin Lalpa tâna nun thar kan\an dun theih nan tih tur kan nei a ni chu,” tiin CT-a pawisapek chu a dawng a. An inneih ni chuan CT-a pawisa pekzawng zawng chu Pathian rawngbawl nana pek turinruahmanna an siam ta a. July ni 3-ah chuan CT-a te nupachuan General Booth-a hnenah lehkha an thawn a. Chutahchuan CT-an a hmaa Salvation Army tana pawisa a lo pektawh chu belhchhah nan, a pawisa dahna bank hotu hnenah apawisa la neih zawng chu Salvation Army hnena pe tura ahriattir thu an va hrilh ta a ni. Tichuan, $ 5 leh an mutbuchauh neiin Tientsin khua chu an chhuahsan ta a. “Tunahchuan leiah pawisa kan nei ta lo, kan pawisa dahna in chuvanramah a ni ta,” tiin, kum 41 zet an inneih chhung chu anmamawh apiang pe tura Pathian chauh ring turin an kal chhuakta a ni.

China ram chhungrila Lungang Fu khuaah in luah tur anzawng a, an hmuh chhun chu in hrâng, tu ma luah ngam loh

Page 19: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 19

www.mizoramsynod.org

a ni a. Chu in chu kum nga (1888–1892) an luah chhungin ina\anga an kal chhuah reng rengin an \henawmte anchhe dawnglova chhuah ni rêng an nei lo. Mahse, in hrânga an awmchhungin an chungah eng mah a thlen loh avang leh,\henawmte anchhe tinreng an dawn hnuah pawh an chungahthil \ha lo eng mah a thlen loh avangin mite chuan an ngaina\an ta a. Chung hun lai chuan kànî, opium an tih ngawl veian tam hle a, CT-a chuan a hun tam tak chu chung kànîngawl veite zingah chuan a hmang a. A châng chuan misawmnga rual te hi a enkawl \hin a. Krista chhandamna thuhrilhin, kum sarih chhung an hnena a awm chhungin mizariat zet chu an ruihhlo ngawl veina ata tidamin thlarauchhandamna an chang a ni.

An fa tir chu kum 1889-ah a lo piang a, Scilla-i churaichehin a thi \helh nghe nghe a. Fa dang nei zelin, apangana chu ni khat chauh a dam a ni. Fanu panga a neihchhung hian Scilla-i hian vawi khat mah daktawr a râwnlo va, an theih ang angin an inenkawl ve mawp mawp maia ni. An fa pali damte chu an upat dan indawtin – Grace-i leh Dorothy-i te, Edith-i leh Pauline-i te an ni a, England-a an haw hnuah fapa an nei a, chu pawh chu ni hnihchauh a dam a ni.China rama an thawh rah

China rama CT-a leh Cambridge Seven-te hnathawhchuan rah duhawm tam tak a chhuah a, chung zinga pakhatchauh CT-an a sawi han tar lang ila.

“Mi dang zawng an haw hnu chuan Chinese pa pakhathi kan inkhawmna pindan hnung kilah chuan a \hu a, kan vapan chuan heti hian min lo ti a: ‘Kei chu tualthattu leh uire kani a, kan ram dan leh Pathian dan engkim hi ka bawhchhetawh a. Kàni ngai nghet tlat tawh ka ni bawk a. Chuvangin,Pathian meuh pawh chuan mi chhandam thei lo vang,’ tiin.

“Lal Isua chhandamna mak leh ropuizia te, a thiltihtheihnate kan hrilhfiah a. Tihtakzeta a nun tihdanglam duh a ni bawka, hlim takin Lal Isua hnenah a inpe ta a ni. Chumi hnuah

Page 20: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 20

www.mizoramsynod.org

chuan, ‘Ka thil sual tihna khuaah ngei chuan va kalin LalIsua chhandamna thu lawmawm ber hi ka va sawi dawn ani,’ tiin hrem huamin a va kal ta a. Roreltu hmaah an hruai a,a thil tihsual hrem nan a hnungzângah mau tlawnin vawisanghnih an vua a. Chung zozai vuak a tuar hnu chuan a thiem maw an ti hial a; mahse, a la nung tih an hriat chuandamdawi inah an hruai a. Damdawi ina Kristianten ahnungzâng vun thler hniang hnuang, a tisa sawm nuaih karathisen khang iaih uaih te chu damdawi hnawihin an tuam a.Ni rei lo teah a rawn \hu chhuak thei ta mai a.

“Chutia a kal theih veleh chuan, ‘Kan khuaah khan ka vakal leh ang a, Lal Isua chhandamna thu hi ka va sawi leh ange,’ tiin kal a tum a. A enkawltute chuan an dang a, awm damrih turin an thlem a; mahse, a kal lui ta tho va. A hmaa anvuakna hmunah ngei chuan Lal Isua Chanchin |ha chu a vahril leh ta a ni. A hma ang bawkin roreltu hmaah an hruai leha, a hnungzâng pawh a la dam si lo va, vuak leh chi-ah anngai lo va, lung inah an khung ta zawk a. A tânna lung inchuan tukverh te tak te hi a nei a, chuta \ang chuan Isuachanchin chu a puang ta thung a. Pathian thu a hril chungaithla duhin mi tam tak an lo kal a, kawtthlera a thuhrilngaithla duh lote khan lung in a\anga a thuhril chu ngaihthlakan châk a, mi tam takin Lal Isua an rin phah ta hlauh zawk ani. Thuneitute pawh chuan chu pa luhlul tak chu tihngaihnaan hre lo va, an chhuah zalên ta ringawt mai a ni. Chutiangmi chhandama an awm chu a va hlu em!” tiin a sawi.

Kum sawm chhung zet China rama rim taka Chanchin|ha an hril hnu chuan CT-a leh a nupui Scilla-i chu an hriselnaa \ha thei ta lo va, an fanu palite nen kum 1894 khan England-a chawl turin an kal ta a. In an thlen chuan CT-a nu Pi Studd-in hlim takin a lo lâwm a, a tu leh fate chu a lo enkawl damhlawm a. CT-a fanute chuan Chinese \awng an thiam zawkavangin Sap \awng zir \ha lehin sikulah an kal ta a ni.

Hetih lai hian CT-a unaupa Kynaston-a chu D.L. Moody-an America ram fanpuiah a sawm a, Pathian thu hrila an zin

Page 21: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 21

www.mizoramsynod.org

kualnaah chuan Kynaston-a chuan CT-a leh a \hiante 6,Cambridge Seven-ten China rama Chanchin |ha hrila anchhuah dante a sawi zel a. America rama college zirlai tamtak chuan Isua an rin phah a, missionary nih duh pawh tamtak an lo awm ta a ni. Students Volunteer Movement dininmi za tel an inziak lut tup tup mai a ni.

CT-a pawh an sawm angin, a unaupa kawng sah ênahchuan zu kalin America ram hmun hrang hranga university-ah thusawiin a zin ve a, thla sawm leh pariat chhung zet a zuchâm a ni. Missionary chona thu a han sawi chu \hahnem angai bawk a, ni khatah vawi ruk te thu a sawi a ni. Zirlaisang tam takin an bâwr a, China rama a thawh dan lehChanchin |ha hril \ulna ram la tamzia chu a sawi tam ber ani. A thusawi avangin Tennesee State-a Knoxville khuaah te,Nebraska state-a Lincoln khuaah leh Minnesota state-aMinneapolis khuaah te zirlai tam tak chu Krista chhandamnachangin Chanchin |ha hril turin an inpe a ni.

.....

Page 22: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 22

www.mizoramsynod.org

|hen Hnihna

India ramah kum 1900–1906England-a kum thum, 1897–1900 chhunga damdawi inah

leh in lama a awm hahdam chhung chuan China rama athawh dan te a chhui kir a, taksa, rilru leh thlarau hriselna\ha zawk nei turin a intuaithar a. Hma thar la tur leh hlâwkzawka thawk chhuak leh turin a inbuatsaih a. A piantharhlim a\angin a pain sum leh pai tam tak a siam chhuahnahmun, India rama kala Chanchin |ha hril chu a rilruah aawm reng \hin a. Chu bakah a pain a thih dawna a duhthusama hrilh chu India rama Chanchin |ha hril a nih avangin, a paduh dan chu zawmin kal a tum ta a. A unaupa Kynaston-achuan, “India ram hmar lama mite chuan Studd-a hming chuan hre ngei mai; mahse, Studd-a an hmuh leh an hriat churawng dumna hmun siama hausakna zawngtu kha a ni a,thlarau bo zawng Studd-a chu an la hre ngai reng reng lo.Studd-a dang, Isua Krista thuhretu chu hmuh ve an inbeiseithei ang em?” tiin CT-a chu a cho chhuak bawk a.

Tichuan, kum 1900-ah CT-a te chhungkua chu Englanda\angin lawngin an lo chhuak a, India hmar lama a paintihhausakna hmun Tricot khuaah thla ruk an awm hnuahTamil Nadu state chhunga Ootacamund khuaah an inbengbela. He khua hi Coimbatore a\anga hmar lam km 80 vela hlaaawm, Nilgiri district khawpui a ni. Tunah chuan Ooty tiin alar tawh zawk a, nipui laia hahchawlh nana an hman khawhmingthang ber berte zinga mi a ni. Ooty khua hi Nilgiritlang sâng taka awm a ni a, Mizorama tlang sang berPhawngpui tluk deuhthawa sang, ft 7,392 zeta sânga awm ani. He khuaa CT-a te chhungkua an khawsak hnu chuan rimtakin Lal Isua Krista thu an hril a. An tum a ruh avang lehKrista thu lo chu sawi tur an neih loh avangin a khaw hminglemah, ‘Kristiana inleh huam lo tana tlawh loh tur khua’ tiinan vuah nghe nghe a ni.

Page 23: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 23

www.mizoramsynod.org

Kum 1900–1906 chhungin Ooty khuaah hian UnionChurch Pastor-ah a \ang a, a hrisel lohna ber thawhah natna,(Asthma) chu a lo zual zel a. Zân dâr 2 a\anga zîng dâr 4inkârah hian muhil thei lovin thawchhamin a thi lek lek \hina, \hutthlengah a \hu tlaivar \hin a ni. Daktawrten Ooty-ahchuan a dam zo dawnin an hre lo va, England-a haw turin anti a. Rim taka kum ruk chhung Chanchin |ha an hril hnuahkum 1906-ah England-ah an haw leh ta a ni. Ooty-a Pastor anih chhung hian kâr tin mi pahnih pathum talin Isuachhandamna an chang thar deuh ngei ngei a ni, tiin an sawi\hin. Ooty-a an awm chhung hian a fanute pawhin Chanchin|ha hril tura intiamin baptisma an chang nghe nghe a ni.Africa khawmualpui lam a hawi ta

CT-a chuan India ram lam hawi thei tawh lo mah se,khawi hmunah emaw chuan thawh chhuah leh ngei tuminkum thum dawn, kum 1907–1909 chhung chu damdawiainenkawlin a hahchawl a. Chutia hahchawlh paha a zinveivahnaah chuan kum 1908 khan Liverpool khuaah khawlaiahriattirna intâr a hmuh chuan a rilru a khawih hle mai a. Chuhriattirna thu târah chuan heti hian a inziak a: Hringei hnamzingah missionary mamawh a ni. Chu thuziak a hmuh chuan,“A dik alawm, an mamawh ngei ang chu, mi pangngai aiinhringei hnamte chuan missionary chu an mamawh zawk ngeiang chu!” tiin a phun mawlh mawlh a. “Tute târ nge ni rengreng ka han hre chiang teh ang,” tiin an inhmuh khawmnaahchuan a han kal a, a dam chhunga Lal Isua tana a hnathawhropui ber a thawhna tur bul in\anna a lo ni ta a ni.

Chu inkhâwmah chuan German Kristian \ha tak maihian thu a lo sawi a, “Africa ram lailiah khuan Isuachanchin an la hre ngai lo va. Ram hmu chhuaktu te,ram chhuak mi te, hausakna zawngtu te , Arabsumdawng te, Europe ram hrang hrang hruaitu te lehscientist te chuan Africa ram laili khu an tlawh chhuakfo va; mahse, Chanchin |ha hriltu Kristian tu mah anla kal ngai lo,” tiin.

Page 24: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 24

www.mizoramsynod.org

Chu thu chuan CT-a rilru a khawih hle mai a, “A vazahthlak em!” tiin amah leh amah a inhrilh mawlh mawlh a.Pathianin, “I zu kal mai dawn em ni?” a rawn ti hian a hriaa. “Daktawrin ka kal an phal chuang lo vang,” tiin a hnial a.“Daktawr \ha ber ka ni lo’m ni? Chu hmunah chuan i hriselnaka vawnhim theih loh i ring em ni?” tiin Pathianin a bia niina hria a. Chuap \ha lo, thawhah natna a vei chu Pathianin lotihdamsak ta tehreng pawh ni se, kum 50 mi a ni tawh a, sumleh pai eng mah neih a nei tawh si lo, engtin nge a kal ngawtang? CT-a chuan chung zawng zawng chu Pathian hnenah athlen a, Pathian chuan Sap rama Kristian sumdawng intelkhawm pawl rilru a hnehsak a. CT-a chu doctor-in Africarama a chhuah an phalsak phawt chuan a senso ngai apiangchu tumsak an inhuam thu an hriattir ta a. A rin lawk angngeiin daktawrte chuan Africa rama kal chu an phalsak tahauh lo mai a. Chumi chungchang chu sumdawng pawlcommittee hmaah chuan hetiang hian a sawi a: “Doctor-tehian phal lo mah se, ka kal dawn a ni. Pu duh takte u,Pathianin kal tura min tih avangin ka kal mai dawn a ni. Kakalna apiangah sulhnu ka hnutchhiah zel ang a, ka taksain athleng zo ta ngang lo a nih pawhin ka thlân tal ka hnutchhiahang a. Chu thlân chu missionary naupang zawk tu emaw talchuan a rawn chhui ang a, Lal Isua chanchin a la rawn hrilngei ka beisei ang,” tiin a tumruh dan chu a sawi chhuak a.

Tichuan, puitu nei lovin kum 1910-ah chuan a nupuibawksawp tawh leh a fanute chu kalsanin Africa khawmualpuilam panin lawngah a chuang a, a hma lam hun chu nunnaneitu Pathian kutah a nghat ta tawp mai a ni. Chumi zanchuan Pathian awmpuina leh hriattirna thlamuanthlak tak adawng a. A hnu daihah chutih laia a dinhmun chu hetianghian a sawi: “Africa khawmualpuia min chhuahtirtu chucommittee lian lo tê, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim ani a, eng lai pawhin hna thawkin an awm a, min enkawl \hahle a ni,” tiin.

Tlangval hrisel tak, \halai zawng zawng ngaihsan a nihlaiin a larna leh a hmakhaw eng tak chu Isua Krista thihna

Page 25: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 25

www.mizoramsynod.org

krawsah a hlân tawh a. Tunah chuan a sum leh pai hausaknate, hriselna leh chhungkua te, a in leh lo nen lam, a neihzawng zawng chu kalsanin Chanchin |ha hril turin a chhuakta a ni. A nupui hnena lehkha a thawnah chuan a hriselnachu Pathian hnena hlan turin a hrilh a, Africa khawmualpuiaa thawhna turah \awng\aia theihtawp chhuaha thawhpui turina ngen a.

Kum hnih hnuah chuan CT-a, kum 52 mi leh a thawhpuitlangval naupang tak Alfred R. Buxton-a, kum 20 mi chuanthirsakawr leh kea thla kaw chhung zet Congo ram an fanhnuah Africa khawmualpuia ram laili, Belgian Congo(Belgium sawrkar awp bik Congo sawina a ni) an thleng ta a.CT-a chuan kum upa lam a ni tawh tih inhre chungin, “Tlangvalangin hriselin thawk hlawk thei tawh lo mah ila, thawh loh aichuan keia lo thawh ve chu a hlawk tho a ni lo’m ni?” tiin a\hahnemngaihna chuan a thawhtir zel a ni.

Kum li hnuah chuan intuaithar tur leh a thawhnaa insakna tur châk la khawm turin England-ah a haw a. A duhang a lak khawm hnuah a kal leh a, kum 1916 a\ang pheichuan kum 1931-a a thih thlengin a haw ta lo. Africakhawmualpuiah chuan a inpe ral raih a ni. Belgian Congobika rawngbawl nan chuan Africa khawmualpui ram lailiathawktu pawl, Heart of Africa Mission (HAM) a din ta a ni.

CT-a Africa khawmualpuia a awm lai hian a nupui Scilla-i chuan hrisel lo tak chungin an fate a lo enkawl a, a theihang angin an velah Krista thu chu a hril ve zel a. Tlema a lo\hat leh deuh hnu chuan USA leh Canada te, Australia lehNew Zealand te, Tasmania leh South Africa-te tlawhin IsuaChanchin a hril zel a. Chung a zinnaa a thusawi ngaithlatutechuan missionary thusawi thiam ber pawl niin an sawi. Kum1921 a lo nih chuan Scilla-i chuan HAM office hmunpui chuan inah a sawn a, a makpa fel tak Gilbert Barclay-a, Dorothy-i pasal chu an pawl hotuah a siam a, an pawl hming pawhHeart of Africa Mission ti tawh lovin, WorldwideEvangelization Crusade tiin an thlak ta a ni.

Page 26: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 26

www.mizoramsynod.org

Africa khawmualpuiah meuh chuan Chanchin |ha hrilhautakzia chu a namen lo hle a, China ram leh India rama athawh tawhna nena khaikhin chuan khangte kha chu a aitechhinmai a lo ni tih CT-a chuan a hmuchhuak a. Hnam leh hnaminkara indona leh inhuatna awm te, sualna chi hrang hrangte, dawithiamna leh aien lam te, mahni mihringpui sa ei \hinte chuan CT-a thinlung a chhun na em em a. Ringthar asiamte erawh an rinawm hle thung a, ram pilril tak taka thlathum chhung te Pathian thu hrila a vah velnaah pawh an zuizel \hin a. African mi sawmhnih chu a thlang chhuak a,Pathian thuhriltu atana buatsaihin hmun hrang hrangah a tirchhuak a. A kalna apiangah ringthar an awm zel a, kohhrana din zel bawk a ni. Kohhran a din zingah pawh hmun hranghrang a\anga ringtharten an rawn pan khawm theihna turkhua bik eng emaw zat a siam a, chung zinga pakhat chuIbambi kohhran a ni.

Ibambi kohhran chu a kohhran ngainat ber leh a tlawhzin ber a ni a, a din tirhah ringthar tam an awm lo na a, rei loteah a khaw chhehvel a\angin mi tam tak an lo kal ta a. Mi1,500 len theihna in an sa a. Chutiang in lian sak chu chunghun lai chuan thil tih awm lo tak a ni. Ibambi khaw chhehvelmel tam tak chhungah chuan mi 1,500 an awm pawhin a langlo va, lirthei eng mah a la awm hek lo. Mahse, a lo tisual lo.

Harhna a lo thleng ta a, an biak in lian puiah chuan mi ankhat ta hmur mai a! Thingtlang hmun hrang hrang a\angin anlo kal khawm a, nileng zankhuaa khaw hla tak tak a\anga lokalte an ni hlawm a. Chawlhni tuka CT-a thusawi ngaihthlakchu an chak ber a ni. Chawlhni tukah chuan CT-a chu zingkhaw var hmain a tho \hin a. A chhan chu an khaw chhehvelamite chu Inrinni zanah a huhovin kein an lo kal a, Kristianhla sa rual \hup \hup chungin hlim takin Ibambi biak in paninan lo kal a, zai chungin zing khawvar hmaa an lo thlen \hinavangin an zai thawm chu ngaihnawm a ti \hin a ni.

Ni a lo chhuah meuh chuan biak inah chuan mi an khat\hup tawh a, thuhriltu thusawi ngaichangin an ring an fan

Page 27: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 27

www.mizoramsynod.org

âwk âwk tawh mai \hin a ni! Ni chhuah a\angin hlim takazaiin hun an hmang \an a, a chângin ringtharin Lal Isua anhmuh dan te an sawi a, an hun tam ber chu zai ho nan anhmang a. A tawpah CT-an Pathian thu a sawi chu ning hauhlovin an ngaithla ta \hin a ni. Chhunah chaw an fâk ho va, reilo te hun awl an nei a, tu mah haw lovin biak inah an lut leha, zai leh lâm leh Pathian thu kham lo taka ngaithla chungzelin ni tlâkah an bâng \hin a ni. An \hiante leh an \henawmaringlote Krista hnena hruai hna chu an mawhphurhnaa ngaichungin an haw \hin.

CT-a chuan a theihna zawng zawngin rawng a bawl a, ahriselnain a tlin lo \hin a. A ha a bal zo deuhthaw a, heartattack an tih, lungphu chawlh dup châng leh phût hlawphlawp châng vawi tam a nei a; mahse, eng mahin Chanchin|ha hril hna chu a \hulhtir thei lo a ni. Chutiang taka rima athawh hnu kum 1923-ah chuan hmun hrang hrangah thawktumi 40 a nei tawh a, mi sang tam tak ringtuah an siam a ni.

Kum eng emaw zat ral hnu chuan Budu ram bial chhungaIbambi kohhran pawh chu a lo chau ve ta a. Inkhawm antlemin milem biakna lamah an kir leh ta hlawm a. Dawithiamnalamah te, mipat hmeichhiatna sual chi hrang hrangah te kirin,dawt sawi leh rukrukte pawi tih lohna a lo awm ta zel a.Chutah chuan CT-a chuan a hun tawn zinga harsatna lian takchu a hmachhawn ta a.

Chutiang hun a lo thlena a damdawi \ha ber nia a hriatleh a sawi fo chu, ‘Thlarau Thianghlim baptisma chan lehharhna thleng tura beiseina nung neih’ a ni. Chumi nei turchuan, Kristianten anmahni leh kohhranhote sualna avangainchhira thinlung taka Pathian hnena sima ngaihdam dil angai \hin.

|um khat chu missionary-te intawh khawmnaah Hebraibung 11 thu chhiarin thu a sawi a. “Rinnaa mi huaisente chueng thlarauvin nge fak hlawh tlak khawpa an nun hlana thihthlenga inpektir thei? Pathian Thlarau Thianghlim a ni. Keinihohi anniho ang hian Pathianin min pe ve ang em? Tehreng

Page 28: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 28

www.mizoramsynod.org

mai. Kan tih tur pakhat a awm – Pathianin an engkim amahnena petu hnenah Thlarau Thianghlim a pe thin,” tiininkhawmte chu a cho va.

Pakhat te tein missionary-te chuan an taksa mamawh chungai pawimawh lovin, Krista tan an nun zaa za pe turin aninbuatsaih a. Harhna lo thlen hma zawng chu nasa lehzualathawk tur leh \awng\ai turin lungrual takin thutlukna an siamta a.

Tichuan, an beisei ang ngeiin Ibambi Kristiante zing\awng\ai inkhawmah harhna a lo thleng a, Kristian dangtehnenah a lo thleng zel a, ringlote zingah pawh nasa takin alo thleng ta a ni. Ibambi kohhran chuan Africa khawmualpuihmun tinah missionary a tir chhuak a, harhna a\anga Isualo ringtute zingah chuan mi naran ve mai, Chanchin |hahriltu ropui taka lo chhuak te pawh an awm a. Chungzinga pakhat chu Zamu-a a ni a, a chanchin chu hetiang hia ni.

Zamu-a chu pa naran ve mai a ni a, an khua pawh a larlo. A keah pân dam thei lo hi a nei a. Ringtu a nih hnu chuankhua fangin a zin hla thei hle a, thlarau bo chhandam chu atum ber a ni. An khua a\anga mel zahnih zeta hla khaw liantakah Africa hnam kawlhsen, Balumbi-ho an awm a, Zamu-ate hnam nena inhmelmak kumhlun an ni nghe nghe a. Chungmite hnena thuhril chu a duh tlat mai a, a Kristian \hiantechuan kal lo se an duh zawk a, CT-a thurawn la turin a pana. CT-a chuan Zamu-a thlarau chan chu a hriat thiampui a,amah ang bawka tu ma ngam loh pawh Pathian \anpuinanena tum ngam mi a ni tih a hriat chuan, “Zamu, i tumnaahchuan va kal ngei teh. Ni tinin Pathianin chakna a pe zel angche. Hlau suh. Chanchin |ha chu hril zel la, Pathianin ihnathawh chu mal a sawm zel ang,” tiin a lo fuih a.

A nupui nen an chhuak ta a, mel sawmriat zet ramngawhnuaiah kebai chunga an kal hnuah Ituri lui an kân a, chuta\ang chuan mel za an kal leh a, an thlen tum khua, Balumbi-ho awmna chu an thleng ta a. A rin loh takin \ha takin an lo

Page 29: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 29

www.mizoramsynod.org

mikhual a, a thusawite pawh chu an lo ngaithla \ha hle mai a.Amaherawhchu, an sualnate a han tar lansak hnu chuan anthin a rim a, ei tur nei lova khung bo an tum ta a. Chutahchuan Pathian a rawn inrawlh a, an khaw lal ber unauparawn tirin a rawn \anpui ta a ni. Tuar huama Pathian tana athawhna chuan rah a rawn chhuah ta a, kâr lovah ringtu\hahnem tak an lo awm ta a ni.

Kum eng emaw zat a liam hnuah CT-a chuan Zamu-achanchin eng mah hriat a neih loh avangin a thawktu \henkhatchu Zamu-a zawng turin a tir chhuak a, tam tak chuan a thihtawh an ring a. Zamu-a an va hmuh chuan a thawh rimnachuan rah duhawm tak a chhuah a ni tih an va hmu ta zawka. Ibambi khuaah a kal leh \um pawhin biak inah thu a sawia, kohhranhote chu Balumbi hnam ropui zinga Chanchin |hahril tura ngenin a cho va. Mi sawmnga lai thinlung a khawiha, Zamu-a pui turin an zui chhuak ta a. A hnuah chuanBalumbi hnam zingah harhna ropui tak, Africa khawmualpuiina la tawn ngai loh chu a lo thleng ta a ni.

CT-a chenna in chu mauva sak bûk te tak tê, a chunghnah chih, a bang tlak leia zut mam, thim rik rek a ni a. Afanu pakhat chu England-a khawsa deuh chawt a ni a, a panChina rama a awm laia a ro chan sum a sem ral vek avangalungawi thei mang lo hi a ni a. A pa thih dawn hnaih lamahAfrica-ah chuan a zu tlawh a. Chutia a fanu, a hmangaihtakin a in tlâwm tak a thleng chu Pa hmangaihna rilru chuaneng emaw tal pek a duh a, a han en kual vel a, pek tur a neisi lo chu a mittui a tla ta a. “Ka fanu duh tak, hei leh chen hii lo kal a; mahse, eng mah pek tur che ka nei si lo. Ka neihzawng zawng chu Pathian hnenah ka pe zo tawh a ni,” tiin alo kuah a ni! A fanu pawh chuan a pa khawsak dan zawngzawng a han chhui kir chuan a huatna a reh a, a pa rinnaropui tak te, a inpekna thuk tak leh Pathian a hmangaihna techu a ngaisang a, a hnung zui turin a intiam ta nghe nghe.

CT-a hun tawp dawn lamah chuan a fanu Pauline-i leh apasal Norman Grubb-a leh an fapa nausên Noel Grubb-a te

Page 30: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 30

www.mizoramsynod.org

chu Ibambi-ah an zu kal a, CT-a hna chu an zu pui ve ta a.CT-a tupa chu a dam rei lo hle a, a pianchamphaphak vawikhatnaah a thi ta mai a, Democratic Republic of Congo ramaNala khuaah an phum a ni.

Kum 1928 a lo thlen chuan kum 12 chhung a hmuh tawhloh a nupui Scilla-i’n a rawn tlawh a, African Kristian sanghnihzetin an lo hmuak a. African-ho chuan, “CT-a nupui chu mingo a ni a, a pasal chu mi hangho hnenah Isua chanchin hrilturin a tir chhuak,” tia an lo sawi \hin a. Rei lo te chhung achâm a. A haw dawn chuan CT-a mau bûk chhe têah chuaninpawmin an infawp a. Khawvela an dam chhungin an inhmuleh tawh ngai dawn lo a ni tih hre rengin an thlang kawngpuiamotor ding chu an thlir dun a. Eng mah sawi zui lo leh hawilet map lovin Scilla-i chu motor-ah chuan a lâwn a. Amahhmangaih em emtu a pasalin a thlir reng lai chuan an tlanliam ta a. A kum leh 1929-ah Spain rama a zin laiin Malagakhuaah a thi ta a ni.

CT-a pawh chuan vanrama chawl ta a nupui chu a hanzawm ta thuai a. Kum 1931 July ni 12 chu Chawlhni a ni a,a kohhranah inkhawm urhsûn tak neiin darkar nga lai thusawileh inpawl hona a neihpui a. Chau takin a haw a. A tukThawh\anni chuan a khua a sik nasat avangin sikserh a nihinringin quinine-in a inchiutir a. Zanah chuan a pum a nat takêm avangin, a tuka an han endik chuan a kalah lungte a awm alo ni a. Thawhlehni leh Nilaini chuan a nâ a zual zel a, Ninganichuan a \awng chhuak thei tawh mang lo. Amah enkawltutena thlarau a thlah hnai dawn tawh em, tia an zawh pawh chuan,“A hnai hle tawh e,” tiin a chhang a. Thawhah nei a nih bawkavangin a thâwk \hat theih deuh châng chuan, “Halleluia!Halleluia!” tiin aw thâm \ik \iakin a la rawn \awng hrâm hrâma. Zan dar 7-ah chuan nikhaw hre lovin a awm ta a, zan dar10:30-ah chuan a ro khawlna vanram panin, a rawngbawlsaka LALPA hnenah a chawl ta a ni.

Kum 18 chhung Congo rama Chanchin |ha a hril hnuahkum 71 mi niin kum 1931 July ni 16-ah, a kohhran ngainat

Page 31: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 31

www.mizoramsynod.org

ber Ibambi kohhranin an vui a. A vuitu mi sangsarih zettechuan an \awnga Bwanka Makuba (Mi ngo lal ropui) tia anram dung leh vânga a chanchin an sawi tawp theih loh chumittui nen an thlah ta a ni. Pathian khawngaihna azârah CT-a chuan Africa khawmualpuia a awm chhungin kohhran zahnihzet a din a, Pathian a hmangaihna leh a tana a inpumpeknachuan Africa khawmualpui mai ni lovin khawvel pum a dengchhuak a ni.

Lal Isuan, “Vanah, sùlrûl leh tuiêkin a ei chhiat theihlohnaah in tân ro te khâwl khâwm rawh u,” a tih hi CT-achuan a zawm famkim a ni.Ibambi-ah CT-a thlân tlawhin

Kum 2011 July ni 16 kha CT-a thih champhaphâk vawi80-na a ni a, mi thiam pakhat Ed Lauber-a chu hemi ni takhian Ibambi khuaa CT-a thlan tlawh chhuak turin a kal a.Kalkawnga a kal lai chuan CT-a thusawi lar tak, “|henkhatchuan biak in dar ri hriat phaka awm hi an thlahlel a ni thei e;kei erawh zawngin hremhmun kawngkhâr bula chhan-chhuahna in siam ngawt hi a ni ka thlakhlelh chu ni,” a tih techu a ngaihtuah rauh rauh va. Doctor pakhatin, “CT-a hizawng ‘natna bupui’ a ni ringawt mai!” a tih khawpa hrisellohna ngah tak leh, a natna avanga inenkawl hman lo khawpaPathian tana thawk rim a ni te chu a ngaisang tulh tulh mai a.

Ed Lauber-a chuan, “Congo rama CT-a thawhna hmunchu Kristian an ni fai duak tawh a. Ibambi khaw chhunga intinah va lut ila, a nun pumpui Pathian hnena hlantu CT-azirtirna hnuaia sei lian an nih avangin CT-a rin Pathian ringtuan lo ni vek tawh a ni,” tiin a ziak.

Ibambi khuaah chuan thlanmual lian lo tak, uluk takaenkawl thlan 20 vel a awm a, chutah chuan CT-a lehmissionary dangten lu an phum a ni. A thihna chu kum 70zet ni tawh mah se, heng laia mi rethei ber leh sawisaktuar nasa berte hian, leia an hmuh theih pathian leh vanPathian hnena hruai thlengtu chu an la hre reng a, an langaihlu reng a, a thlan chhungah chuan ruhro bâk a awm

Page 32: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 32

www.mizoramsynod.org

tawh lo tih hre mah se, an tan chuan ro hlu ber a la ni tareng a ni.Charles Thomas Studd-a thusawi \henkhat1. Ka nun pumpui ka han thlir lêt hian Lal Isua hnena ka

hlan loh hi a awmin ka hre lo.2. Missionary nih hi thil namai a ni lo. “Lalpa tan thih

thlengin ka bei ang,” i ti a nih loh chuan chhuak lo lawlaw rawh. “Lal Isua tana nun leh thih aia ropui zawk aawm lo ve,” i tih chauhvin missionary i ni thei ang.

3. Vawi khat chauh kan nung a, chu pawh chu a ral thuaiang. Lal Isua tana kan tih erawh chu chatuanin a awmreng ang.

4. Kraws i dahna hmun azirin inneihna hi malsawmna emaw,anchhia emaw a ni thei.

5. |henkhat chuan biak in dar ri hriat phaka awm an duh ani thei e; kei erawh chuan hremhmun kawngkhar bulathlarau bo chhanchhuahna ina chên ka duh zawk.

6. Sum leh pai kan tlachham leh ta maw? A va lawmawmem! Pathianin a thiltihtheihzia kan hmuh chhuah minphalsak leh ta a nih chu.

7. Chhunah Setana nena intawh i zuam lo a nih chuanvar\ianah Isua kawm \hin ang che.

8. Isua Krista hi Pathian a niha, ka tan a thi a nih phawtchuan a tana ka inpeknaah tam lua a awm thei lo.

9. Isuan mi hausa tlangval hnena tih tur a tuk, a tih theih loh,hlim leh lawm taka ka ti thei kha ka lawm em em a ni.

10. Ka lawmna ber chu – Pathianin a hna thawk tura min kokha a ni mai lo va, hnial lova ka thawk thei kha a nizawk.

.....

Page 33: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 33

www.mizoramsynod.org

Thu laknate:

1. http://boards.straightdope.com/sdmb/archive/index.php/t-83685.html

2. http://www.thetravelingteam.org/articles/ct-studd

3. http://churchages.com/en/missions/ct-studd/

4. h t t p s : / / w w w . g o o d r e a d s . c o m / a u t h o r / q u o t e s /3441241.C_T_Studd

5. http://www.christianity.com/church/church-history/timeline/1801-1900/c-t -studd-gave-huge-inheri t ance-away-11630616.html

6. http://www.eaec.org/faithhallfame/ctstudd.htm

7. http://www.wholesomewords.org/missions/biostudd.html8. https://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Studd

9. https://en.wikipedia.org/wiki/Studd

10. http://www.biblerays.com/uploads/8/0/4/2/8042023/courage_for_christ_ctstudd.pdf

11. h t t p: //www.goodnews .o r .k r/ en /goodnews/0808 /_0808.faith.pdf

12. C.T. Studd: Cricketer & Pioneer by Norman P. Grubb

13. http://www.jesusloversincleveland.org/English/biographies/studd/ctstudd.htm

14. C.T. Studd (Christian Heroes: Then and Now) by Geoff Bengeand Janet Benge

15. The Chocolate Soldier Or, Heroism – The Lost Chord of Chris-tianity by C.T. (Charles Thomas) Studd

16. http://menwhosawrevival.blogspot.in/p/ct-studd.html17. C.T. Studd: Cricketer and Pioneer by Norman Grubb

18. C.T. Studd: Famous Athlete and Pioneer by Norman Grubb

19. Millionaire for God: Story of C.T. Studd by J.T. Erskine20. With C.T. Studd in Congo Forests by Norman P. Grubb

21. https://standingforgod.com/men-of-god/c-t-studd/

22. http://www.eooty.com/union-church.php

Page 34: KVSS Ni 2016- CT Studd-a Chanchin (Naupang Sunday School)

C.T. Studd-a chanchin 34

www.mizoramsynod.org