Upload File

literaturuli meskheti_december 2015 (204)

12
7/23/2019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204) http://slidepdf.com/reader/full/literaturuli-meskhetidecember-2015-204 1/12 გამოცემის მეჩვიდმეტე წელი  “LITERATURULI MESKHETI” გიორგი ლეონიძე №12 (204) დეკემბერი 2015 წელი ფასი 40 თეთრი “литературули месхети” “დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი” დასასრული მე-2 გვ. . ხშირად გვიწევს ხოლმე ქარ- თველი ერის სასიქადულო მა- მულიშვილთა გამონათქვამების მოშველიება ამა თუ იმ საკით- ხებზე, მაგრამ როდესაც იგი შენს მხარეს, იმ ადგილს ეხება, სადაც დაიბადე და გაიზარდე, ალბათ, მართლა ღირს ხშირად ვიხსენებ- დეთ მათ ნაფიქრალ-ნააზრევს, რადგან ჩვენი ახალგაზრდობის- თვის ამას დიდი მნიშვნელობა აქვს. მესხეთის ბედუკუღმართობა- ზე სულმნათი ილია ბრძანებდა: „ჩვენი ყოფილი ცხოვრება იქ აღ- ყვავებულა, ჩვენს სიცოცხლეს აქ უჩქეფნია, ჩვენის სულის ძლიერე- ბას იქ აღუმართავს თავისი სახელ- განთქმული დროშა, თითქმის იგია ჩვენის სულის აღმატებულების აკვანი და იგივეა სამარეც ჩვენი ყოფილის ადამიანობისა. სწავლა, განათლება, მამულისათვის თავ- გამეტებული სიყვარულისათვის თითქმის იქიდამ ეფინებოდა ჩვენს ქვეყანასა ერთს დროს”. ამით კიდევ ერთხელ ხაზი უნდა გავუსვათ იმას, თუ ვისი გორისანი ვართ, რანი ვიყავით, რანი ვართ ახლა! ათას ჭირვარამგამოვლილ მხარეს ყოველთვის უჭირდა როგორც ეკონომიურად, სული- ერად, ასევე ინტელექტუალუ- რად. იგი სხვა პრობლემებთან ერთად ყოველთვის უმწვავესად განიცდიდა მაღალკვალიფი- ციური კადრების ნაკლებობას. ამიტომ კადრების მოზიდვა რეს- პუბლიკის სხვადასხვა უმაღლესი სასწავლებლების კურსდამთავ- რებულთა განაწილების ხარჯ- ზე ხდებოდა. სამწუხაროდ, მათი დამაგრებაც, გარკვეულწილად, ვერ ხერხდებოდა და კადრების გადინება მასიურ ხასიათს ღებუ- ლობდა. ნათქვამია – „კადრები წყვე- ტენ ყველაფერს“! ამიტომაც სა- კადრო პოლიტიკა ყოველთვის განსაზღვრავს ქვეყნის მომა- ვალს. იმ ურთულეს პერიოდში, როდესაც კიდევ უფრო დიდი პრობლემებით ცხოვრობდა სამ- ცხე-ჯავახეთი, საშვილიშვილო საქმეს ჩაეყარა საფუძველი – ცნობილი მეცნიერისა და პატ- რიოტის მერაბ ბერიძის ინიცი- ატივით 1990 წელს, ახალციხეში, გაიხსნა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილიალი. ეს წინ გადადგმული ნაბიჯი, მა- შინ, გმირობის ტოლფასი იყო, რადგან, ასეთი უმნიშვნელოვა- ნესი საქმისადმი შეჭიდება, ყვე- ლა მოკვდავ ადამიანს, როგორი ერუდიციისაც არ უნდა ყოფილი- ყო, დიდი გამოცდის წინაშე აყე- ნებდა. სწორედ ასეთი გამოცდის წინაშე დადგა მაშინ მერაბ ბე- რიძე თავის ერთგულ თანამოაზ- რეებთან ერთად და დღეს, სხვაგ- ვარად „ჰყვავის” მესხეთის დედა უნივერსიტეტი – განათლების ჭეშმარიტი, მტკიცედ დამკვიდ- რებული და ფართო ასპარეზზე გამოსული ცოდნის კერა. ერთი წუთით თვალი გადა- ვავლოთ მესხეთის საუნივერ- სიტეტო ცხოვრებას, რომელიც მან გაიარა მეოთხედ საუკუნე- ში. უპირველესად, უნდა ითქვას, რომ სამცხე-ჯავახეთის სახელმ- წიფო უნივერსიტეტმა გაიარა გზა, რომელიც იავარდებით არ ყოფილა მოფენილი. ამ ხნის გან- მავლობაში, წინააღმდეგობების მიუხედავად, ბევრი ფასდაუდე- ბელი საქმე გაკეთდა და სიამა- ყით შეგვიძლია ვთქვათ: მიზანი მიღწეულია! ამჟამად რეგიონის (და არა მარტო რეგიონის) ნებისმიერ სტრუქტურაში, – სახელმწიფო დაქვემდებარების იქნება თუ კერძო, აბსოლუტურად ყველგან სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავ- რებულები მოღვაწეობენ, რომ- ლებიც წარმატებით ართმევენ თავს მინდობილ საქმეს. დღეს, მესხეთში, პრობლემას აღარ წარ- მოადგენს კვალიფიციური კად- რები, რადგან უნივერსიტეტმა შეძლო ამ დიდი პრობლემის გა- დაწყვეტა: ახალციხე საუნივერსიტეტო ქალაქად იქცა. მისი მატერი- ალურ-ტექნიკური ბაზა დღი- თიდღე უმჯობესდება და, ფაქ- ტიურად, საერთაშორისო სტან- დარტების დონესაც მიაღწია. თავდაპირველად, ახალციხეში, საუნივერსიტეტო ცხოვრება სამი სპეციალობით დაიწყო – ქართული ენა და ლიტერატურა (30 კაცი), ისტორია (30 კაცი), სოციალური და ეკონომიკური დაგეგმვა (სოფლის მეურნეობის ეკონომიკის სპეციალობით – 40 კაცი). ამჟამად უნივერსიტეტში ოთხი ფაკულტეტია; რექტორა- ტის დიდი მცდელობით ჯავახეთ- ში – ახალქალაქშიც დიდი ხანია ფუნქციონირებს ასევე დიდი პერსპექტივების მქონე ფილი- ალი, ორივეგან კი 1500-მდე სტუ- დენტი სწავლობს და ყველაფერი კეთდება იმისათვის, რომ საუნი- ვერსიტეტო ცხოვრება ჯავახე- თის ცენტრშიც აღორძინდეს. სამცხე-ჯავახეთის სახელმ- წიფო უნივერსიტეტი რეგიონე- ბის უნივერსიტეტებს შორის ერთ-ერთია, ვისაც სახელმწიფო უნივერსიტეტის სტატუსი აქვს. აქ 200-მდე პროფესორ-მასწავ- ლებელი და ტექნიკური პერსო- ნალი ემსახურება სტუდენტთა სწავლა-აღზრის საქმეს. მათ შორის – 15 პროფესორი, 46 – ასოცირებული პროფესორი და 3 ასისტენტ-პროფესორი. 25 წლის განმავლობაში სამცხე-ჯა- ვახეთის უნივერსიტეტი 7000-ზე მეტმა სტუდენტმა დაამთავრა. კურსდამთავრებულთაგან ამავე უნივერსიტეტში დასაქმებულია სამეცნიერო ხარისხის მქონე 30- მდე ლექტორ-მასწავლებელი. სამცხე-ჯავახეთის სახელმ- წიფო უნივერსიტეტს თამამად შეუძლია იამაყოს, – იგი წამყვან უნივერსიტეტად იქცა და საერ- თაშორისო აღიარებაც მოიპოვა. ამაზე მეტყველებს ის ფაქტი, რომ შარშან, ჟენევაში, სამცხე- ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერ- სიტეტი საუკეთესო მენეჯმენტი- სა და პრესტიჟისათვის საერთა- შორისო ორგანიზაციის (პარი- ზი) მიერ დაჯილდოვდა „ოქროს დელფინით”. ყოველივე ამის ფონზე 25-წლოვანი საიუბილეო თა- რიღიც უნივერსიტეტმა ღირ- სეულად აღნიშნა ამა წლის 16 ნოემბერს. ეს დღე ერთ-ერთ უმ- ნიშვნელოვანეს დღედ ჩაიწერება სამცხე-ჯავახეთის ისტორიაში. მსგავსი ღონისძიება ხომ იშვი- ათობას წარმოადგენს ნებისმი- ერი რეგიონისთვის, მით უფრო, მესხეთისთვის. ქვეყნის საგან- მანათლებლო ელიტამ ერთდრო- ულად მოიყარა თავი ახალქალაქ- სა და ახალციხეში. თავდაპირვე- ლად, საქართველოს განათლე- ბისა და მეცნიერების მინისტრი თამარ სანიკიძე, აკადემიკოსი როინ მეტრეველი, თსუ-ის რექ- ტორი, აკადემიკოსი ლადო პა- პავა, საპატრიარქოს უნივერსი- ტეტის რექტორი, პროფესორი სერგო ვარდოსანიძე, თურქეთის რესპუბლიკის არტაანის უნი- ვერსიტეტის რექტორი რამაზან ქორქმაზი, ართვინის – ჭოროხის უნივერსიტეტის რექტორი მე- მედ დუმანი და სხვ. დაესწრნენ ახალქალაქში სამცხე-ჯავახეთის ფილიალში 200 სტუდენტზე გათ- ვლილი საერთო საცხოვრებლის გახსნის საზეიმო ცერემონიალს და მისასალმებელი სიტყვები წარმოსთქვეს; სამცხე-ჯავახე- თის უნივერსიტეტის რექტორმა მერაბ ბერიძემ საპატიო სტუმ- რებს დაათვალიერებინა თანა- მედროვე დონეზე გარემონტებუ- ლი სტუდენტთა საცხოვრებელი წარმატებული უნივერსიტეტის ღირსეული იუბილე

Upload: -

Post on 18-Feb-2018

316 views

Category:

Documents


2 download

Report

TRANSCRIPT

Page 1: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 112

გამოცემის მეჩვიდმეტე წელი ldquoLITERATURULI MESKHETIrdquo

გიორგი ლეონიძე

12 (204)

დეკემბერი2015 წელიფასი 40 თეთრი

ldquoлитературули месхетиrdquo

ldquoდადგით მესხეთში აკვნები აღზარდეთ კვლავ რუსთაველიrdquo

დასასრული მე-2 გვ

ხშირად გვიწევს ხოლმე ქარ-თველი ერის სასიქადულო მა-მულიშვილთა გამონათქვამებისმოშველიება ამა თუ იმ საკით-ხებზე მაგრამ როდესაც იგი შენსმხარეს იმ ადგილს ეხება სადაცდაიბადე და გაიზარდე ალბათმართლა ღირს ხშირად ვიხსენებ-დეთ მათ ნაფიქრალ-ნააზრევსრადგან ჩვენი ახალგაზრდობის-თვის ამას დიდი მნიშვნელობააქვს

მესხეთის ბედუკუღმართობა-ზე სულმნათი ილია ბრძანებდა bdquoჩვენი ყოფილი ცხოვრება იქ აღ-ყვავებულა ჩვენს სიცოცხლეს აქუჩქეფნია ჩვენის სულის ძლიერე-ბას იქ აღუმართავს თავისი სახელ-განთქმული დროშა თითქმის იგიაჩვენის სულის აღმატებულებისაკვანი და იგივეა სამარეც ჩვენიყოფილის ადამიანობისა სწავლაგანათლება მამულისათვის თავ-გამეტებული სიყვარულისათვისთითქმის იქიდამ ეფინებოდა ჩვენსქვეყანასა ერთს დროსrdquo

ამით კიდევ ერთხელ ხაზიუნდა გავუსვათ იმას თუ ვისიგორისანი ვართ რანი ვიყავითრანი ვართ ახლა

ათას ჭირვარამგამოვლილმხარეს ყოველთვის უჭირდა

როგორც ეკონომიურად სული-ერად ასევე ინტელექტუალუ-რად იგი სხვა პრობლემებთანერთად ყოველთვის უმწვავესადგანიცდიდა მაღალკვალიფი-ციური კადრების ნაკლებობასამიტომ კადრების მოზიდვა რეს-პუბლიკის სხვადასხვა უმაღლესისასწავლებლების კურსდამთავ-რებულთა განაწილების ხარჯ-ზე ხდებოდა სამწუხაროდ მათიდამაგრებაც გარკვეულწილადვერ ხერხდებოდა და კადრებისგადინება მასიურ ხასიათს ღებუ-ლობდა

ნათქვამია ndash bdquoკადრები წყვე-ტენ ყველაფერსldquo ამიტომაც სა-

კადრო პოლიტიკა ყოველთვისგანსაზღვრავს ქვეყნის მომა-ვალს იმ ურთულეს პერიოდშიროდესაც კიდევ უფრო დიდიპრობლემებით ცხოვრობდა სამ-ცხე-ჯავახეთი საშვილიშვილოსაქმეს ჩაეყარა საფუძველი ndash

ცნობილი მეცნიერისა და პატ-რიოტის მერაბ ბერიძის ინიცი-ატივით 1990 წელს ახალციხეშიგაიხსნა თბილისის სახელმწიფოუნივერსიტეტის ფილიალი ეს

წინ გადადგმული ნაბიჯი მა-

შინ გმირობის ტოლფასი იყორადგან ასეთი უმნიშვნელოვა-ნესი საქმისადმი შეჭიდება ყვე-ლა მოკვდავ ადამიანს როგორიერუდიციისაც არ უნდა ყოფილი-ყო დიდი გამოცდის წინაშე აყე-ნებდა სწორედ ასეთი გამოცდისწინაშე დადგა მაშინ მერაბ ბე-რიძე თავის ერთგულ თანამოაზ-რეებთან ერთად და დღეს სხვაგ-ვარად bdquoჰყვავისrdquo მესხეთის დედაუნივერსიტეტი ndash განათლებისჭეშმარიტი მტკიცედ დამკვიდ-რებული და ფართო ასპარეზზეგამოსული ცოდნის კერა

ერთი წუთით თვალი გადა-

ვავლოთ მესხეთის საუნივერ-სიტეტო ცხოვრებას რომელიცმან გაიარა მეოთხედ საუკუნე-ში უპირველესად უნდა ითქვასრომ სამცხე-ჯავახეთის სახელმ-წიფო უნივერსიტეტმა გაიარაგზა რომელიც იავარდებით არ

ყოფილა მოფენილი ამ ხნის გან-მავლობაში წინააღმდეგობებისმიუხედავად ბევრი ფასდაუდე-ბელი საქმე გაკეთდა და სიამა-ყით შეგვიძლია ვთქვათ მიზანიმიღწეულია

ამჟამად რეგიონის (და არამარტო რეგიონის) ნებისმიერსტრუქტურაში ndash სახელმწიფოდაქვემდებარების იქნება თუკერძო აბსოლუტურად ყველგანსამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფოუნივერსიტეტის კურსდამთავ-რებულები მოღვაწეობენ რომ-ლებიც წარმატებით ართმევენთავს მინდობილ საქმეს დღესმესხეთში პრობლემას აღარ წარ-

მოადგენს კვალიფიციური კად-რები რადგან უნივერსიტეტმაშეძლო ამ დიდი პრობლემის გა-დაწყვეტა

ახალციხე საუნივერსიტეტოქალაქად იქცა მისი მატერი-ალურ-ტექნიკური ბაზა დღი-თიდღე უმჯობესდება და ფაქ-ტიურად საერთაშორისო სტან-დარტების დონესაც მიაღწიათავდაპირველად ახალციხეშისაუნივერსიტეტო ცხოვრებასამი სპეციალობით დაიწყო ndashქართული ენა და ლიტერატურა(30 კაცი) ისტორია (30 კაცი)სოციალური და ეკონომიკური

დაგეგმვა (სოფლის მეურნეობისეკონომიკის სპეციალობით ndash 40კაცი) ამჟამად უნივერსიტეტშიოთხი ფაკულტეტია რექტორა-ტის დიდი მცდელობით ჯავახეთ-ში ndash ახალქალაქშიც დიდი ხანიაფუნქციონირებს ასევე დიდი

პერსპექტივების მქონე ფილი-ალი ორივეგან კი 1500-მდე სტუ-დენტი სწავლობს და ყველაფერიკეთდება იმისათვის რომ საუნი-ვერსიტეტო ცხოვრება ჯავახე-თის ცენტრშიც აღორძინდეს

სამცხე-ჯავახეთის სახელმ-წიფო უნივერსიტეტი რეგიონე-ბის უნივერსიტეტებს შორისერთ-ერთია ვისაც სახელმწიფოუნივერსიტეტის სტატუსი აქვსაქ 200-მდე პროფესორ-მასწავ-ლებელი და ტექნიკური პერსო-ნალი ემსახურება სტუდენტთასწავლა-აღზრის საქმეს მათშორის ndash 15 პროფესორი 46 ndash

ასოცირებული პროფესორი და3 ასისტენტ-პროფესორი 25წლის განმავლობაში სამცხე-ჯა-ვახეთის უნივერსიტეტი 7000-ზემეტმა სტუდენტმა დაამთავრაკურსდამთავრებულთაგან ამავეუნივერსიტეტში დასაქმებულიასამეცნიერო ხარისხის მქონე 30-მდე ლექტორ-მასწავლებელი

სამცხე-ჯავახეთის სახელმ-წიფო უნივერსიტეტს თამამადშეუძლია იამაყოს ndash იგი წამყვანუნივერსიტეტად იქცა და საერ-თაშორისო აღიარებაც მოიპოვაამაზე მეტყველებს ის ფაქტირომ შარშან ჟენევაში სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერ-სიტეტი საუკეთესო მენეჯმენტი-სა და პრესტიჟისათვის საერთა-შორისო ორგანიზაციის (პარი-ზი) მიერ დაჯილდოვდა bdquoოქროსდელფინითrdquo

ყოველივე ამის ფონზე25-წლოვანი საიუბილეო თა-რიღიც უნივერსიტეტმა ღირ-სეულად აღნიშნა ამა წლის 16ნოემბერს ეს დღე ერთ-ერთ უმ-

ნიშვნელოვანეს დღედ ჩაიწერებასამცხე-ჯავახეთის ისტორიაშიმსგავსი ღონისძიება ხომ იშვი-ათობას წარმოადგენს ნებისმი-ერი რეგიონისთვის მით უფრომესხეთისთვის ქვეყნის საგან-მანათლებლო ელიტამ ერთდრო-ულად მოიყარა თავი ახალქალაქ-სა და ახალციხეში თავდაპირვე-ლად საქართველოს განათლე-ბისა და მეცნიერების მინისტრითამარ სანიკიძე აკადემიკოსიროინ მეტრეველი თსუ-ის რექ-ტორი აკადემიკოსი ლადო პა-პავა საპატრიარქოს უნივერსი-ტეტის რექტორი პროფესორისერგო ვარდოსანიძე თურქეთისრესპუბლიკის არტაანის უნი-ვერსიტეტის რექტორი რამაზანქორქმაზი ართვინის ndash ჭოროხისუნივერსიტეტის რექტორი მე-მედ დუმანი და სხვ დაესწრნენახალქალაქში სამცხე-ჯავახეთისფილიალში 200 სტუდენტზე გათ-ვლილი საერთო საცხოვრებლისგახსნის საზეიმო ცერემონიალსდა მისასალმებელი სიტყვებიწარმოსთქვეს სამცხე-ჯავახე-თის უნივერსიტეტის რექტორმამერაბ ბერიძემ საპატიო სტუმ-რებს დაათვალიერებინა თანა-მედროვე დონეზე გარემონტებუ-ლი სტუდენტთა საცხოვრებელი

წარმატებული უნივერსიტეტის ღირსეული იუბილე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 212

ლიტერატურული მესხეთი2 2015 წელი დეკემბერი

იუბილე

დასაწყისი გვ 1კორპუსი სადაც საუკეთესო პი-რობებია შექმნილი სტუდენტთანორმალური ცხოვრებისათვის

შემდეგ ახალციხე ხალხითგადაჭედილი სახელმწიფო თეატ-რი

საზეიმო ღონისძიებას შესა-ვალი სიტყვით ხსნის სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის რექტორის მოადგილე სა-მეცნიერო დარგში მაკა ბერიძეშემდეგ ტრიბუნას იკავებს უნი-ვერსიტეტის რექტორი პროფე-სორი მერაბ ბერიძე რომელმაცთავის ღრმაშინაარსიან მოხსენე-ბაში ძირეულად მიმოიხილა უნი-ვერსიტეტის მიერ განვლილი სა-ხელოვანი 25-წლიანი გზა ისაუბ-რა იმაზეც თუ როგორ ჩამოყა-ლიბდა აღნიშნული უნივერსიტე-ტი როგორ შექმნა ენთუზიასტთაჯგუფი რა პირობებში უხდებო-დათ გზის გაკვალვა რა ურთუ-ლესი წლები გაიარეს ndash სიცივეუშუქობა უსახსრობა კვალი-ფიციური კადრების ნაკლებობაუტრანსპორტობა დღეს უნი-ვერსიტეტი არა მარტო უმნიშვ-ნელოვანესი საგანმანათლებლოკერაა არამედ დიდი სამეცნიეროპოტენციალიც გააჩნია და ყველაპირობაა შექმნილი ქვეყნისათვისმაღალკვალიფიციური კადრებისმომზადებისთვის მერაბ ბერიძემდიდი მადლობა გადაუხადა ყვე-ლა იმას ვინც მხარში დაუდგა დადახმარება გაუწია ამ დონის უნი-ვერსიტეტის ჩამოყალიბებაში

უნივერსიტეტის საიუბილეოსაღამოს ესწრებოდნენ საქართ-ველოს პარლამენტის წევრებისაქართველოს თითქმის ყვე-ლა წამყვანი უნივერსიტეტისთურქეთის რესპუბლიკის უნი-ვერსიტეტების დელეგაციებისამცხე-ჯავახეთის გუბერნატო-რი გუბერნიის პასუხიმგებელიმუშაკები მუნიციპალიტეტის

საკრებულოს თავმჯდომრებიგამგებლები სხვა ოფიციალურიპირები და საზოგადოების წარ-მომადგენლები უნივერსიტეტისპროფესორ-მასწავლებლებისტუდენტები

მისასალმებებელი სიტყვებითგამოვიდნენ და იუბილე მიულო-ცეს საქართველოს განათლები-სა და მეცნიერების მინისტრმათამარ სანიკიძემ ცაგერისა დალენტეხის მიტროპოლიტმა მე-უფე სტეფანემ ახალციხისა დატაო-კლარჯეთის მიტროპოლიტ-მა მეუფე თეოდორემ ივანეჯავახიშვილის სახელობის თბი-ლისის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის რექტორმა აკადემიკოსმავლადიმერ პაპავამ თბილისისსახელმწიფო სამედიცინო უნი-ვერსიტეტის რექტორის მოად-გილემ პროფესორმა გიორგიაბესაძემ შოთა რუსთაველისსახელობის ბათუმის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტის რექტორისმოადგილემ პროფესორმა ირმაშილაშვილი აკაკი წერეთლისსახელობის ქუთაისის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტის რექტორმაპროფესორმა გიორგი ღავთაძემ

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის რექტორმა პროფესორმაჯონი აფაქიძემ საქართველოსსაპატრიარქოს წმიდა ანდრიაპირველწოდებულის სახელო-ბის ქართული უნივერსიტეტისრექტორმა პროფესორმა სერგოვარდოსანიძემ გორის სახელმ-

წიფო სასწავლო უნივერსიტეტისრექტორმა პროფესორმა გიორგისოსიაშვილმა ბათუმის ხელოვნე-ბის უნივერსიტეტის რექტორმაპროფესორმა ერმილე მესხიამსაქართველოს მეცნიერებათააკადემიის აკადემიკოსმა როინმეტრეველმა საქართველოს პარ-ლამენტის დიასპორისა და კავკა-სიის საკითხთა კომიტეტის თავმ-ჯდომარემ თემურ ჭკუასელმასაქართველოს პარლამენტის წევ-რებმა ზაქარია ქუცნაშვილმა დავაჟა ჩიტაშვილმა სახელმწიფორწმუნებულმა ndash გუბერნატორმასამცხე-ჯავახეთის მხარეში აკა-კი მაჭუტაძემ ახალციხის მერ-

მა გიორგი კოპაძემ ახალციხისმუნიციპალიტეტის გამგებელმაზაზა მელიქიძემ bdquoკახური ტრა-დიციული მეღვინეობის დამ-ფუძნებელმა და გენერალურმადირექტორმა ზურაბ ჩხაიძემარტაანის უნივერსიტეტის რექ-ტორმა რამაზან ქორქმაზმა ართ-

ვინის ndash ჭოროხის უნივერსიტეტისრექტორმა მემედ დუმანმა

აბსოლუტურად ყველა გამომს-ვლელმა იუბილარ უნივერსიტეტსსამახსოვრო საჩუქრები გადასცახოლო თავის მხრივ სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის რექტორის ბრძანებით უნი-ვერსიტეტის საპატიო დოქტორისსაპატიო წოდება მიენიჭა არტა-ანის და ართვინის ndash ჭოროხის უნი-ვერსიტეტების რექტორებს რამა-ზან ქორქმაზს და მემედ დუმანსაკადემიკოსებს როინ მეტრეველსა და ვლადიმერ პაპავას

ასევე სამცხე-ჯავახეთის სა-ხელმწიფო უნივერსიტეტის გან-

ვითარების საქმეში შეტანილიგანსაკუთრებული წვლილისათ-ვის საქართველოს განათლებისადა მეცნიერების მინისტრს თა-მარ სანიკიძესა და აკადემიკოსროინ მეტრეველს (რომლის უშუ-ალო მხარდაჭერით თსუ-ის რექ-ტორობის პერიოდში მოხდა სამ-

ცხე-ჯავახეთის უნივერსიტეტისდაარსება) გადაეცათ უნივერსი-ტეტის სპეციალური მედლები

სამცხე-ჯავახეთის სახელმ-წიფო უნივერსიტეტის განვითა-რების საქმეში შეტანილი გან-საკუთრებული წვლილისთვისსპეციალური მედლებით დაჯილ-დოვდნენ პროფესორები ნათელაბერიძე და თინა იველაშვილი ხან-გრძლივი და ნაყოფიერი მუშაობი-სათვის საპატიო სიგელები გადა-ეცა უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებელთა ერთ ნაწილს

ავთანდილ მესხი

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი - 25 1990 წელს დედა უნივერსიტეტის

თანადგომით სამცხე-ჯავახეთში დაარს-

და უმაღლესი სასწავლო დაწესებულება

რომელიც რეგიონის მნიშვნელოვან სა-

განმანათლებლო კერად იქცა ეს ფაქტი

მნიშვნელოვანი გახლდათ ქვეყნის პოლი-

ტიკურ თუ საგანმანათლებლო ცხოვრება-

ში რადგან მესხეთში ქართული კულტუ-რის ამ ძირძველ კუთხეში კულტურისა და

განათლების ხელახალ აღორძინებასა და

განახლებას შეუწყო ხელი

მართალია წლების მანძილზე უნი-

ვერსიტეტი იცვლიდა პროფილს მაგრამ

მთავარი მაინც მომავალი თაობების აღ-

ზრდის სამსახურში ღირსეულად დგომა

და მნიშვნელოვანი კვლევების წარმოება

იყო რომლებმაც კუთვნილი ადგილი და-

იჭირეს ქართულ სამეცნიერო სივრცეში

დღეს სამცხე-ჯავახეთის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტი საკუთარი მისიითა და

ფუნქციით გამორჩეული უმაღლესი სას-

წავლებელია საქართველოში რომელიც

ჩართულია ევროპულ საგანმანათლებლო

სივრცეში მონაწილეობს ბოლონიის პრო-

ცესში და ხელმძღვანელობს უნივერსი-

ტეტების დიდი ქარტიის პრინციპით მან

განაგრძო საუკუნეებით მოტანილი ღირ-

სეული გზა ქართველი ერის კულტურულ-

ინტელექტუალური და ზნეობრივი აღზრ-

დის საქმეშივულოცავთ 25 წლის იუბილეს სამცხე-

ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტსდა საიუბილეო დღეებში გვინდა ვუსურ-

ვოთ რომ კიდევ მრავალი წელი ეღვაწოს

რეგიონისა და ქვეყნის სასწავლო და სა-

მეცნიერო პოტენციალის გაზრდისა და

საზოგადოებაში ჰუმანიზმის დემოკრა-

ტიისა და კულტურული ღირებულებების

დამკვიდრებისათვის

მერაბ ხალვაში

ბათუმის შოთა რუსთაველისსახელმწიფო უნივერსიტეტის

რექტორის მოვალეობის

შემსრულებელი

სამცხე-ჯავახეთის

სახელმწიფო

უნივერსიტეტის

რექტორს

პროფესურასა და

მთელ კოლექტივსაკაკი წერეთლის სახელობის

ქუთაისის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტი გილოცავთ საიუბილეო თა-რიღს უკვე 25 წელია რაც სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტი ამ რეგიონის უმნიშვნელოვა-ნესი სასწავლო-სამეცნიერო კერაა

რომელიც კულტურულ-საგანმა-ნათლებლო ატმოსფეროს ცვლის დაავითარებს რაც განსაკუთრებითღირებულია მხარისათვის და ჩვე-ნი ქვეყნის გაძლიერებას უწყობსხელს

თქვენს თავდადებულ საქმიანო-ბას უდავოდ გამსჭვალავს ის ფაქ-ტი რომ საქართველოს ამ უძველესკუთხეში მოღვაწე დიდი მამულიშ-ვილების სულიერი მემკიდრეებადითვლებით ეს ყოველივე დიდ პასუ-ხისმგებლობასაც გაკისრებთ და გა-საკვირი არაა რომ ასეთი რუდუნე-ბით ემსახურებით ახალგაზრდებსკარიერული წინსვლისა და პროფე-სიული სრულყოფისათვის მყარი სა-ფუძვლის ჩაყრას

კიდევ ერთხელ გილოცავთ წარ-მატებას გაძლიერებასა და წინსვ-ლას გისურვებთ დიდხანს ყოფილი-

ყავით ჩვენი სამშობლოს სამსახურ-ში

უნივერსიტეტის სახელით

რექტორი პროფ გიორგიღავთაძე

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორსპროფესორ მერაბ ბერიძეს

მინდა მოგილოცოთ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დაარსებიდან 25 წლის იუბილეერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტი სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან თანამშრომლობას უდიდეს მნიშნელობას

ანიჭებს უნივერსიტეტის დაარსებიდან ცოტა დროა გასული თუმცა მისი როლი როგორც საგანმანათლებლო და კვლევის კუთხითასევე კულტურის მხრივ დიდია თქვენს რეგიონსა და მთელს ქვეყანაში თქვენი სტუდენტობა და აკადემიური პერსონალი მიჰყვებაუმაღლესი სტანდარტის ტრადიციას უნივერსიტეტის სამეცნიერო პოტენციალი ქმნის მეცნიერების სხვადასხვა დარგში ინტერდისციპ-ლინარული კვლევისა და ინოვაციური შრომების უნიკალურ შესაძლებლობას

უნივერსიტეტის ისტორიულ სოციალურ-კულტურულ და პოლიტიკურ წარმომავლობაზე დაყრდნობით ასევე კვლევებისა და სწავ-ლების პროფილის მიხედვით შესაძლებელი ხდება აღვნიშნოთ საქართველოში თქვენი უნივერისიტეტის პრესტიჟის ზრდა მე დარწ-მუნებული ვარ იმაში რომ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თანამედროვე ფართომასშტაბიანი კვლევითი აქტივობებიგანვითარება და ინოვაციები საუკეთესოდ ერწყმის საქართველოს სამეცნიერო სივრცეს

გვინდა თქვენს სტუდენტებს მომუშავე პერსონალს და მთლიანად უნივერსიტეტს მივულოცოთ ეს ღირსშესანიშნავი თარიღი ndash 25

წლის იუბილე ჩვენ ღრმად ვართ დარწმუნებული იმაში რომ უნივერსიტეტი კიდევ უფრო განვითარდება მისი დევიზი კვლავ დარჩებასწავლის უმაღლესი ხარისხი დისციპლინა და ცოდნა

ჩვენ დარწმუნებულნი ვართ რომ აკადემიური თანამშრომლობა რომელიც ჩვენს უნივერსიტეტებს შორის არსებობს გაგრძელდებადა კიდევ უფრო განვითარდება ჩვენი უნივერსიტეტებისა და ქვეყნის საკეთილდღეოდ

პატივისცემითერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის

რექტორი პროფესორი არამ სიმონიანი

გვჯერა თქვენი მომავალი წარმატებების ვუერთდები საქართველოს ულამაზესი ისტორიული კუთ-

ხის სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იუბი-

ლესთან დაკავშირებულ მილოცვებს უნივერსიტეტის რო-

გორც რეგიონული სამეცნიერო ცენტრის მისია დიდია და

მნიშვნელოვანი რეგიონის განვითარებისთვის სამცხე-ჯავა-

ხეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი არის მხარის სოციალ-

პოლიტიკური კულტურული და ეკონომიკური განვითარების

გარანტი 25 წლის მანძილზე უნივერსიტეტი ღირსეულად ას-

რულებდა ამ მისიას და სახელოვნად დაიმკვიდრა ერთ-ერთი

წამყვანი ადგილი ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში

შოთა მესხიას სახელობის ზუგდიდის სახელმწიფო სას-

წავლო უნივერსიტეტის ადმინისტრაცია ულოცავს სამცხე-

ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორს პრო-

ფესორ მერაბ ბერიძეს ადმინისტრაციას პროფესორებს

განსაკუთრებით სტუდენტებს და რეგიონის მოსახლეობას

ღირსშესანიშნავ თარიღს დაარსებიდან 25 წლის იუბილეს

გვჯერა სამცხე-ჯავახეთის უნივერსიტეტის შემდგომი

წარმატებების

საუკეთესო სურვილებით

თეონა ხუფენია

შოთა მესხიას სახელობის ზუგდიდის სახელმწიფო სასწავ-

ლო უნივერსიტეტის რექტორი პროფესორი

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 312

2015 წელი დეკემბერი 3ლიტერატურული მესხეთიიუბილე

25 წლის წინ მერაბ ბერიძისა და მისი რამდენიმეთანამოაზრის ძალისხმევით ახალციხეში საფუძველიჩაეყარა უმაღლესი განათლების კერას საქართვე-ლოს მთავრობის 2014 წლის 4 აპრილის დადგენილე-ბით (272) დღეს ეს უმაღლესი სკოლა იწოდება სამ-ცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტად არამხოლოდ სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობისათვის ანთუნდაც საქარველოსათვის არამედ მთელი კავკასი-ისათვის დიდი დატვირთვის მქონეა ახალციხეში წარ-მატებით არსებული უნივერსიტეტი რამდენადაც აქქართველების გარდა მეზობელი ქვეყნების ndash თურქე-თისა და სომხეთის ndash წარმომადგენლებიც სწავლობენდა უმაღლეს განათლებასთან ერთად მშვიდობიანითანაცხოვრების გაკვეთილებსაც იღებენ

ჩემთვის მშობლიურია ახალციხის უნივერსიტე-ტი მე ამ უნივერსიტეტის ქართული ენის კათედრისპირველი გამგე ვიყავი როგორც საკუთარი შვილისავსა და კარგს განიცდის ადამიანი ისე განვიცდიდიმე მესხეთის უნივერსიტეტის წინსვლასა თუ მარცხსამ უნივერისტეტის ამგდარი პიროვნებების ღირსე-ულად დაფასებას თუ მათ რეპრესიებს რაც მთავა-რია სტუდენტების კრიტიკულ დამოკიდებულებასათუ სიყვარულს უნივერსიტეტისათვის 25 წლის ის-ტორია დამკვიდრების პერიოდია ახლა ახალი ეტაპიიწყება დარწმუნებული ვარ უკვე გამოწრთობილიპროფესორ-მასწავლებლების ღვაწლით მომავალშიკიდევ უფრო წარმატებული ნაბიჯები გადაიდგმებანაბიჯები რომლებიც დიდ საერთაშორისო აღიარებასმოუტანს სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტს

სწორედ საერთაშორისო აღიარებაა ახლა აუცილე-ბელი რომ ახალციხეში დაფუძნებულმა უნივერსიტეტ-მა წონიანი სიტყვა თქვას თანამედროვე მსოფლიოშიმიმდინარე საინფორმაციო ომების პროცესში სამწუხა-როდ ამჟამად საქართველო აგებს საინფორმაციო ომსრამდენადაც საბჭოთა პერიოდში და უფრო ადრეცრუსეთის იმპერიის პერიოდში სამეცნიერო თუ საგან-მანათლებლო ცენტრებში მეცნიერებისა და განათლე-ბის დაგეგმვა არ ხდებოდა საქართველოს ინტერესებისშესაბამისად დღეს უკვე შექმნილია საამისო პირობებიმაგრამ აქ ნათქვამ სიტყვას ნაკლებად შეუძლია დააბა-ლანსოს საუკუნის მანძილზე შექმნილი ანტიქართულიიდეოლოგემები აუცილებელია ჩვენმა პროფესურამმეცნიერული სიღრმითა და კვლევების ინტერნაციონა-ლიზაციით (ქართველებს ობიექტურობა არ გვაკლია)აქტიურად შეუწყოს ხელი თავისუფლებისმოყვარექართველი ერის მრავალსაუკუნოვან ბრძოლას დამო-უკიდებლობისა და თავისი გამორჩეული კულტურისგანვითარებისათვის

მომავალ მსოფლიოში უფრო დიდი მნიშვნელო-ბა ექნება საინფორმაციო თავდაცვის ორგანიზებასსაინფორმაციო თავდაცვის ორგანიზებაში კი არსები-თია ისეთი აკადემიური მიდგომები რომელიც ობიექ-ტურად წარმოაჩენს ჩვენი ერის ჩვენი დედაენის ჩვე-ნი სახელმწიფოსა და აქ მცხოვრები ეთნიკური უმცი-რესობების ისტორიას ასევე შექმნის საფუძვლებსაღდგეს საქართველოს ტერიტირული მთლიანობა დადაცული იქნეს ყველა მოქალაქის უფლებები და ინტე-რესები

ისტორიული ბედუკუღმართობის გამო საქართვე-ლოს ეს უძველესი კუთხე ndash სამცხე-ჯავახეთი ndash დღე-საც ძალიან პრობლემური მხარეა შესაბამისად საინ-ფორმაციო თავდაცვის ორგანიზების კუთხით პერს-პექტივაში ტოლს ვერავინ დაუდებს ახალციხის უნი-ვერსიტეტის კადრებს პროფესორ-მასწავლებლებსა

თუ სტუდენტებს მე ეჭვი არ მეპარება რომ ამიერი-დან ახალციხელები და ახალქალაქელები უფრო მეტსგააკეთებენ მეცნიერებისა და განათლებისათვის ზო-გადად ისეთი აკადემიური ბაზის მომზადებისათვისრომელიც წყაროს წყალივით ესაჭიროება საქართვე-ლოს

თანამედროვე მსოფლიოში ქვეყნებს შორის ურ-თიერთობები ბევრად უკეთ დალაგდება თუკი ფარ-თო საზოგადოებებს მეტი ინფორმაცია ექნებათ ერთ-მანეთის შესახებ სწორედ ამას ხელი უნდა შეუწყოსუნივერსიტეტებმა სამწუხაროდ არაიშვიათად საარ-ჩევნო ბატალიების გამო პოლიტიკოსები აგრესიულიმპულსებს ავითარებენ თავიანთ ქვეყნებში მეცნი-ერებს შორის გაცილებით მეტი კომუნიკაცია და ურ-თიერთგაგებაა შესაბამისად საზღვრისპირა მხარეშიარსებულ უნივერსიტეტს გაცილებით დიდი ფუნქციააქვს ვიდრე ცენტრალურ მხარეებში არსებულს აქვეაღვნიშნავ რომ მე უფრო მომწონს სახელი მესხეთისუნივერსიტეტი მესხეთის უნივერსიტეტი ჩემთვისტევადი ცნებაა იმიტომაც რომ ისტორიული მესხეთიმოიცავს აჭარასაც ტაოსაც მაჭახელსაც შავშეთ-იმერხევსაც ლივანასაც ლაზეთის ნაწილსაც შესაბა-მისად მესხეთში არსებულ უნივერსიტეტს შეუძლიაშექმნას შთამბეჭდავი სამეცნიერო-საგანმანათლებ-ლო ზიარჭურჭელი რომელიც ქართული ალალი სტუ-მარ-მასპინძლობისა და სიყვარულის ველში მეგრობ-რულ ველს შექმნის გარეშე ძალების მიერ დაგეგმილიკონფლიქტების საკომპენსაციოდ

დასასრულს აღვნიშნავკარგად ვიცნობ მერაბ ბერიძის ბუნებას სიყვარულ-

ზე ორიენტირებული მისი ფსიქოლოგია მიმტევებლუ-რი ხასიათი და შესაბამისი განათლება დიდ შესაძლებ-ლობას იძლევა რომ მესხეთის უნივერსიტეტში შეიქმ-ნას ქართულ-სომხური ქართულ-თურქული ქართულ-ევროპული კველევებისა თუ ურთიერთობების მუდ-მივმოქმედი ინსტიტუტები მეცნიერებაში თანხმობაარის დიდებული საფუძველი ხალხების კეთილმეზობ-ლობისა შეიძლება რაღაცაში ვერ დაეთანხმო კოლეგასმაგრამ ზოგადად ძირითად წახნაგებში ერთიანობაუთუოდ არის აუცილებელი ამიტომ მე ვფიქრობ რომჩვენ უახლოეს მომავალში უნდა შევძლოთ აკადემიურიკვლევებით დავაბალანსოთ ფართოდ გავრცელებულიურაპატრიოტული ეწ bdquoსამეცნიეროrdquo პროდუქცია რო-მელიც ყველა მხარის გაღიზიანებას იწვევს აკადემი-ური აზრის ფორმირებისთვის აუცილებელია ნეიტრა-ლური გონივრული და ამასთან ინტელექტუალურიგარემო სადაც მოხდება სხვადასხვა აზრის შეთანას-წორება და ურთიერგამდიდრება სწორედ ამგვარ ცენ-ტრად მეგულება მე სამცხე-ჯავახეთის უნივერსიტეტი

მესხეთში უნივერსიტეტის 25 წლის იუბილეს კი-დევ ერთხელ ვულოცავ უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებსა და სტუდენტებს ვულოცავ მთელსაქართველოსა და ცივილიზებულ კაცობრიობასვულოცავ საკუთარ თავსაც მე ორმაგად ბედნიერივარ რამდენადაც დამოუკიდებლობისკენ მსწრაფავისაქართველოსთვის ურთულეს პერიოდში უმძიმესიისტორიის მქონე საქართველოს ამ მხარეში ndash სამხ-რეთ საქართველოს ცენტრში ndash 25 წლის წინ ჩემი მო-ნაწილეობითაც დაფუძნდა დღეს უკვე მაღალი რან-გის სამსაფეხურიანი უნივერსიტეტი უნივერსიტეტირომელსაც დიდი მომავალი აქვს

პროფესორი ტარიელ ფუტკარაძესაქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირ-

ველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტე-ტის ქართველოლოგიის ცენტრის ხელმძღვანელი

მესხეთის უნივერსიტეტი 25 წლისაა სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფოუნივერსიტეტს

1990 წელს დაარსებული უდიდესი საგანმანათლებლო ცენტრიმესხეთ-ჯავახეთში საქართველოს ამ ისტორიულ უძველეს მხარე-ში დიდი მამულიშვილური საქმიანობის განმხორციელებელი სამ-ცხე-ჯავახეთის უნივერსიტეტი იუბილარია ndash 25 წლისაა

25 წელი დაუღალავი შრომა ბევრი ქარტეხილი ქვეყანაში სა-

მოქალაქო ომი ტერიტორიების დაკარგვა რეჟიმის ცვლა და სწო-რედ ამ ისტორიულ რეალობაში მოგიწიათ უნივერსიტეტის დაარ-სება განვითარება ჩამოყალიბება და ის რაც დღეს გვაქვს იქცამესხეთ-ჯავახეთის ცოდნისა და განათლების კერად

მინდა გისურვოთ მსოფლიო საგანმანათლებლო კერად გადაქ-ცევა ndash ვიცი რა თქვენი უნივერსიტეტის დიდი პოტენციალი

გწყალობდეთ ღმერთი გაგეზარდოთ მრავალი წარმატებულისპეციალისტი და სახელმწიფო მოღვაწე

პატივისცემითთეიმურაზ მაისურაძე

პარლამენტარი

გილოცავთ სამცხე-ჯავახეთი ქართული სუ-

ლიერი კულტურის უმნიშვნელოვა-ნესი ციტადელია როგორც რუსთა-ველის ადგილის დედა და გრიგოლხანძთელის სამოღვაწეო არეალიწინასწარმეტყველის ჭვრეტითგრიგოლ ხანძთელმა იგრძნო რომსწორედ ამ მხრიდან საქართველოსსამხრეთის კარიბჭიდან უნდა დაწ-ყებულიყო ქართული გონისა დაზეიმის ამაღლება აქედან გამომდი-ნარე განუზომლად დიდი მნიშვნე-ლობისაა დღეს რომ ისტორიულადუდიდესი კულტურის მხარეშისამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფოუნივერსიტეტი მოქმედებს ის ჯერახალგაზრდაა მეოთხედი საუკუ-ნის მაგრამ მიუხედავად ამისა ამმხარის სულიერი და ინტელექტუ-ალური ზრდის საქმეში უაღრესადდიდი წვლილი უდევს

მჯერა საქმისადმი თქვენი კე-თილსინდისიერი დამოკიდებულება დაპროფესიონალიზმი მომავალში ახალიწარმატებების საწინდარი გახდება

დავით შემოქმედელისრულიად საქართველოს

რუსთაველის საზოგადოებისპრეზიდენტი

განათლების ზეიმისაყოველთაოდ ცნობილია რუსთაველის მიწაზე ოდითგან

კულტურულ-საგანმანათლებლო კერების არც თუ მცირე რაოდე-ნობა იყო აქ არსებულ მონასტრებში ბერ-მონაზვნები ეწეოდნენთავდადებულ ლიტერატურულ და თარგმნით საქმიანობას თარგ-მნიდნენ ბერძნულიდან სირიულიდან არაბულიდან და სხვა ენე-ბიდან ამ მხრივ გამოირჩეოდა კუმურდოს სამონასტრო კომპლექ-სი სადაც მოღვაწეობდნენ ამ ტაძრის აგების ინიციატორი იოანე

ეპისკოპოსი-კუმურდოელი მან შექმნა სვიმეონ სალოსის ცხოვ-რების ნ უსხა რომელიც ამჟამად გრაცში ინახება მას შეუდგენიაbdquoიადგარნი გამოკრებილნიrdquo მე-16 საუკუნეში აქ მოღვაწეობდა ზო-სიმე კუმურდოელი და სხვ

ვარძიაში ყოფილა მდიდარი ბიბლიოთეკა რომელიც შემოსე-ვების შედეგად განადგურებულა ცნობილია აგრეთვე ვარძიისოთხთავი ვარძიას უკავშირდება იოანე შავთელის გალობანი ვარ-ძიისა ღვთისშობლისაrdquo სარგის თმოგველის bdquoდილარგეთიანიrdquo დამესხი შოთა რუსთაველის უკვდავი bdquoვეფხისტყაოსანიrdquo მხატვრულიაზროვნების უმაღლესი გვირგვინი ეს ხელიხელ საგოგმანებელიპოემა ქართველთა ბიბლიაა ასეთი ენციკლოპედიური მხატვრუ-ლი ქმნილება და ამ მხარის კულტურულ-საგანმანათლებლო კერისტრადიციების ლოგიკური შედეგია სამცხე-ჯავახეთის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტის და დაარსების ჯერ კიდევ 25 წლის წინ და აიახლა მთელი საქართველო აღნიშნავს ამ უნივერსიტეტის საიუბი-ლეო თარიღს მას დარსების პირველი დღიდან უნარიანად ხელმძ-ღვანელობს ამ მხარის მკვიდრი პროფ მერაბ ბერიძე რომელსაცმაღალ დონეზე აქვს დაყენებული უნივერსიტეტის როგორც სას-წავლო ისე სამეცნიერო მუშაობა

ვულოცავ სამცხე-ჯავახეთოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის-რექტორს ბატონ მერაბ ბერიძესა და პროფესორ-მასწავლებლებს

ამ სახელოვან იუბილეს და ვუსურვებ კვლავაც ასეთივე შემართე-ბით და ნაყოფიერად გაეგრძელებინოთ ხელმძღვანელობა

თქვენი პატივისმცემელი პროფ ბონდო არველაძე

მთელი სულითა და გულით მივესალმები სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტე-ტის დაარსების 25-ე წლისთავს და დარწმუნებული ვარ რომ იგი ასევე სახელოვნად გააგრ-ძელებს თავისი ისტორიული მოვალეობის შესრულებას შემდგომ წლებშიც

უკვდავი დათა თუთაშხიასი არ იყოს მართლაც ჭკვიანი კაცის მოფიქრებული იყომისი გახსნა თავის დროზე და ეს ყველაფერი ნათლად გამოჩნდა ბოლო ხანებში ბევრღონისძიებაში მიმიღია მონაიწლეობა ამ უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებ-თან და სტუდენტებთან ერთად გულითადი მასპინძლობაც გაგვიწევია ერთმანეთისთ-ვის თბილისშიც და სამცხე-ჯავახეთშიც და იმედია ეს ახლო ურთიერთობა კიდევ უფროგაღრმავდება ახლა როცა ახალციხე უკვე იქცა ნამდვილ საუნივერსიტეტო ქალაქად

თ ქვენი მეგობარიპროფ გოგი დოლიძე

საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფოუნივერსიტეტის მთავარი სამეცნიერო კონსულტანტი

აკაკი წერეთლის პრემიის ლაურეატი

გულით გილოცავთ

მინდა სულითა და გულით მივულოცო სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფოუნივერსიტეტს დაარსების 25 წლისთავი ვფიქრობ რომ უნივესიტეტი დიდეროვნულ და სასიკეთო საქმეს აკეთებს ახალგაზრდა კადრების აღზრდისსაქმეში გულწრფელად ვულოცავ უნივერსიტეტელებს მთელ მესხეთს ამღირსშესანიშნავ თარიღს და მეც განსაკუთრებით მეამაყება რომ ჩემი წი-ნაპრების ქალაქში ასეთი ღირსეული საგანმანათლებლო კერაა

ვაჟა აზარაშვილიკომპოზიტორი საქართველოს სახალხო არტისტი შოთა რუს-

თაველის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატიახალციხის საპატიო მოქალაქე

ვულოცავ

მესხეთის ყველაზე მნიშვნელოვან საგან-მანათლებლო ცენტრს სამცხე-ჯავახეთისსახელმწიფო უნივერსიტეტს დაარსების 25წლისთავს ვულოცავ ჩვენი კუთხის თითოე-ული ადამიანისთვის ეს თარიღი მეტად მნიშვნე-ლოვანი და სასიხარულოა მეოთხედი საუკუნეაგასული მას შემდეგ რაც სახელმწიფო აზროვ-ნების მქონე ჯგუფმა ახალციხეში უნივერსი-ტეტის დაარსების პასუხისმგებლობა იკისრა

ძნელია პირველი დამოუკიდებელი ნაბიჯე-ბის გადადგმა სასწავლო და სააღმზრდელოპრაქტიკის შექმნა თუმცა ბევრი დაბრკოლები-სა და პრობლემების მიუხედავად საქმის სიყვა-რულით გულანთებული ადამიანებისთვის ხელიარ შეშლიათ წარმატებულ უნივერსიტეტად ჩა-მოეყალიბებინათ მესხეთის უნივერსიტეტი

სასიხარულოა რომ უნივერსიტეტს ისევბატონი მერაბ ბერიძე უძღვება და უმნიშვნე-ლოვანეს წარმატებებსაც აღწევენ

მე ამ უნივერსიტეტში არ მისწავლია მაგ-რამ მასთან მშობლიური სიყვარულის განცდა

მაკავშირებსვოლოცავ უნივერსიტეტის თითოეულთანამშრომელს ახალ-ახალ წარმატებებს მა-ღალკვალიფიციური კადრების აღზრდის საშ-ვილიშვილო საქმეში

ლევან ცაბაძეასპინძის მუნიციპალიტეტის გამგებელი

bdquo ჭკვიანი კაცის მოფიქრებული იყოrdquo

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 412

ლიტერატურული მესხეთი4 2015 წელი დეკემბერი

იუბილე

1990 წლიდან უნივერსიტეტმა არაერ-თი თაობა გაზარდა და ბევრი სახელ-განთქმული საზოგადო მოღვაწე შემატაქვეყანას ყოველთვის ყველა თაობისთ-ვის საამაყო იყო სამცხე-ჯავახეთის უნი-

ვერსიტეტის სტუდენტობა მის კედლებ-ში ცოდნის მიღება მეამაყება რომ მეცერთ-ერთი მათგანი ვარ სტუდენტობა

ndash ეს მართლაც გამორჩეული პერიოდიაადამიანის ცხოვრებაში მინდა იმ სტუ-დენტებს რომლებიც ამ უნივერსიტეტისკედლებში აგრძელებენ სწავლის მდიდარტრადიციებს ვუსურვო წინსვლა და წარ-მატებები აქვე არ შემიძია არ აღვნიშნოის რომ უნივერსიტეტი არაა მხოლოდ ისადგილი სადაც იძენ ცოდნას ესაა ადგი-ლი სადაც ადამიანი იზრდება სულიერადზნეობრივად ეს არის ერთგვარი ხიდირომელიც გაკავშირებს დანარჩენ სამყა-როსთან გასწავლის თუ როგორ გადალა-ხო სიძნელეები იბრძოლო სიმართლისთ-ვის და გახდე შენი ქვეყნის ღირსეული

მოქალაქე სწორედ ამიტომ მიმაჩნიარომ უნივერსიტეტის არსებობა ჩვენს რე-გიონში სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანიაგანსაკუთრებულია პროფესორ მერაბ ბე-რიძის ღვაწლი უნივერსიტეტის ისტორი-

აში ბატონ მერაბს უდიდესი დამსახურებააქვს ერისა და ქვეყნის წინაშე მან ფასდა-უდებელი შრომა გასწია და მჯერა რომმომავალი თაობა მას ჯეროვნად დააფა-სებს ასევე მინდა დიდი მადლობა გადავუ-ხადო უნივერსიტეტის აკადემიურ ჯგუფსრომლებმაც ტიტანური შრომა ჩადეს უნი-ვერსიტეტის განვითარებაში ვულოცავყველას და განსაკუთრებით ყველა უნი-ვერსიტეტელს უნივერსიტეტის 25 წლისიუბილეს და ვუსურვებ წარმატებებს

ღრმად მჯერა რომ უნივერსიტეტისარსებობა ჩვენს რეგიონში დიდ როლს ითა-მაშებს რეგიონის განვითარებისაათვის

ზაქარია ენდელაძეადიგენის მუნიციპალიტეტის

გამგებელი

სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანიუნივერსიტეტი

ჩვენი საამაყოუნივერსიტეტიმინდა განსაკუთრებული ემოციებით მი-

ვულოცო სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტს 25 წლის იუბილე ძალიანდიდი სურვილი მაქვს უნივერსიტეტი მუდამასე ამაყად იდგეს ახალციხესა და ახალქა-ლაქში და მისი კურსდამთავრებულებითდღე-მუდამ ამაყობდეს

მე პირადად როგორც ამ უნივერსიტე-ტის კურსდამთავრებული ამჟამად ენათმეც-ნიერების დოქტორანტი და ამავე დროს უნი-ვერსიტეტის თანამშრომელი 2002 წლიდანნაბიჯ-ნაბიჯ მოვყვები უნივერსიტეტის მიერგავლილ გზას რომელიც მინდა გითხრათ არყოფილა ადვილად სავალი მითუმეტეს თუამ გზას ახალქალაქის გადმოსახედიდან შევ-ხედავთ ვისაც კი III კორპუსთან შეხება ჰქო-ნია დამეთანხმება რომ ადვილი ნამდვილადარ ყოფილა თუნდაც ამდენი კილომეტრებისგავლა (ახალციხე-ახალქალაქი) და შემდეგლექციების ჩატარება მაგრამ იმაშიც დამე-თანხმებიან რომ ისინი გაასმაგებული და-დებითი ენერგიით ბრუნდებოდნენ სახლშიჯავახეთის მიწა-წყლიდან ამ ძალისხმევასუნაყოფოდ არ ჩაუვლია და სწორედ ამის დამ-სახურებაა რომ დღეს ჯავახეთში უნივერ-სიტეტი ღირსეულად აგრძელებს მუშაობასღვთის წყალობით ყველა დაბრკოლება გა-დალახა უნივერსიტეტმა და მისმა თითოეულ-მა თანამშრომელმა ბატონ მერაბ ბერიძისთაოსნობით

ვიმედოვნებ კიდევ მრავალ იუბილეს იზე-იმებს სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნი-ვერსიტეტი თავისი სასახელო სტუდენტე-ბითურთ და იგი ყოველთვის საამაყო საგან-მანათლებლო სამეცნიერო კერად დარჩებაჩვენი რეგიონისთვის

ჟანა ხაჩატურიანი

ერთი მესხური ანდაზა გვასწავლის ჯიდურს დაუკ-

ვირდი ფარჩა ისე იყიდეო დედას დაუკვირდი შვილი ისე

ითხოვეოrdquo

დიდებული ნათქვამია

დიახაც გვწამს ამ დარიგებისამებრ მოვიქცეთ

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის არსი

რომ გაიგო უნდა დაუკვირდე მის მშობელს ndash თბილისის სა-

ხელმწიფო უნივერსიტეტს და მაშინ ყველაფერი დღესავით

ნათელი გახდებადიახ მესხეთის მიწაზე არსებული ეს მოწინავე სასწავ-

ლებელი დედასასწავლებლის წარჩინებული შვილია პირმ-

შოა შემთხვევითი როდია რომ აქ მოღვაწე სწავლულთა

უმეტესობა ივ ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტშია

გამოზრდილ-გამოწრთობილი და წარმატებით აგრძელებს

სახელოვანი მშობლის გზას ამ გზაზე მას ია-ვარდი ყოველ-

თვის არ დაჰფენია ოღონდ იავარდულ შედეგს ყოველთვის

იმკიდა

ყოველმა გონიერმა მამულიშვილმა იცის და თუ არ

იცის სისხლითა გრძნობს

მესხური უნივერსიტეტი დღეს იმავე მნიშვნელობისაა

რა მნიშვნელობაც თავის დროზე (მეოცე საუკუნის დამ-

დეგს) თბილისის უნივერსიტეტსა ჰქონდა თუ დედაუნი-

ვერსიტეტი საერთო ქართული ფუნქციების მქონე იყოისეა დღეს მესხური უნივერსიტეტი რომელიც ზედაპი-

რულ თვალს ოდენ მესხური შეიძლება მოეჩვენოს ოღონდ

ღრმად მხედველი გონება უკეთ სწვდება სინამდვილეს ndash

იგი საერთო ქართული და ქართველური ფუნქციებით არის

დაყანთრული და ჩვენი ენისა და ერის დაუძინარი ებგურია

მურმან თავდიშვილიპროფესორი

ენისა და ერის ებგური

თითქოს ახლახან იყო რომ სა-ქართველოს მოეფინა სასიხარულოამბავი ndash მესხეთ-ჯავახეთში უნივერ-სიტეტის გახსნის შესახებ არადა მასმერე მეოთხედი საუკუნე გასულა ესდრო კი საკმაოა იმისათვის რომ გა-მოვიტანოთ დასკვნა ndash იყო თუ არასასწრაფო და აუცილებელი მაშინსაქართველოში ახალი უნივერსიტე-ტის გახსნა როცა ჯერაც არ გაეხილათვალი ახლადდაბადებულ დამოუკი-დებელ საქართველოს

დიახ სწორი იყო რადგან სახელ-მწიფოებრიობა აღდგენილ საქართ-

ველოს თავისი მომავალის შენებაგანათლებასა და კულტურაზე დაყრ-დნობით უნდა დაეწყო ახალციხისუნივერსიტეტი ც სწორედ ეროვნულტალღაზე სახელმწიფოებრივი აზ-როვნებით დაბადებული ცოდნის კე-რაა

რა კარგია რომ მის კედლებშიმშობლიურ გარემოსგან მოუწყვეტ-ლად იღებენ განათლებას ავთანდი-ლები და ტარიელები თინათინები დანესტან-დარეჯანები შერმადინებიფატმანები სრულიად რუსთველისშთამომავლები ამ მხარის შვილები

უნივერსიტეტი საქართველოსრომელ მხარეს არ სჭირდება მაგრამქვეყნის იმ განაპირა მხარეს სადაცავის მოსურნემ შეიძლება ადვილადმოითბოს ხელი მისი არსებობობამართლაც რომ ჰაერივით საჭიროა

რაოდენ სასიხარულოა რომ მო-ლოდინმაც გაამართლა და ახალცი-ხის უნივერსიტეტის სახით დღეს ქვე-ყანაში კიდევ ერთი დიდი საგანმანათ-ლებლო კერა არსებობს

ნომადი ბართაია

პროფესორი

სახელმწიფოებრივი აზროვნებითდაბადებული ცოდნის კერა

გილოცავთ საიუბილეო თარიღს

მეტად სასიამოვნო და სასიხარულო ცნობა მოვისმინე ჩვენი მხარის საამაყოდა ხელიხელსაგოგმანო სიბრძნის ტაძარს ndash სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნი-ვერსიტეტს 25 წელი შეუსრულდა]

დიდი ბედნიერებაა ამ უმაღლესი დონის სასწავლო ცენტრის სამცხე-ჯავახე-თის მხარეში არსებობა განვლილი წლების მანძილზე უნივერსიტეტმა მრავალიპრობლემა დაძლია და მყარად დადგა სხვა ცნობილ სასწავლო დაწესებულებე-ბის გვერდით რაშიც უდავოდ დიდია უნივერსიტეტის ლექტორ-მასწავლებლებისწვლილი და რა თქმა უნდა უნივერსიტეტის რექტორის სამცხე-ჯავახეთის მხა-რის ერთგული მამულიშვილის ბატონ მერაბ ბერიძის წვლილი

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აღზრდილები წარმატებითმოღვაწეობენ რეგიონის სასწავლო და საჯარო სამსახურებში თავიანთი წვლილიშეაქვთ თავისუფალი და დემოკრატიული საქართველოს აღმშენებლობის საქმეში

გულწრფელად ვულოცავთ სამცხე-ჯავახეთის მხარის ცოდნის ტაძარს საიუბი-ლეო თარიღს და ახალ წარმატებებს ვუსურვებთ სამომავლო საქმიანობაში მწამსისტორიული მესხეთის სახელოვანი სასწავლო ცენტრების ndash ვარძიის საფარისზარზმის კუმურდოს და სხვათა გვერდით ღირსეულ ადგილს დაიმკვიდრებს იუბი-

ლარი უნივერსიტეტი და ახალი წარმატებებით გაახარებს დედა საქართველოს

პატივისცემით და დიდი სიყვარულით

ვალერიან ლომიძეგაზეთ 991262ბორჯომის991261 რედაქტორი

ბორჯომის საპატიო მოქალაქე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 512

2015 წელი დეკემბერი 5ლიტერატურული მესხეთი

სოსო გიქოშვილი

აკაკი წერეთლის სახელი ქართველიხალხის ცნობიერებაში დიდი სიყვარული-თაა გარემოცული ამ სიყვარულს bdquoგამზ-რდელისrdquo ავტორი თანმიმდევრულად ამ-კვიდრებდა თავისი შემოქმედებითი თუმიწიერი ცხოვრებით როგორც ერის გუ-ლისნადების გამომხატველი ხელოვანიჩვენი აზრით სწორედ ამის შედეგია ის

განსაკუთრებული პოპულარობა რამაცმწერლის სახელი სიცოცხლეშივე უკვდავ-ყო აკაკი წერეთელმა თანამოკალმეთაგანერთ-ერთმა პირველმა შექმნა შთამბეჭ-დავი სახე მონობაში მყოფი ერის განმა-თავისუფლებელი გმირისა რომელმაცსულიერად დაკნინებულ ქართველობასეროვნული მეობის მინავლული გრძნო-ბა განუახლა და დაუბრუნა ოპტიმიზმისნათელი განცდა უნდა აღვნიშნოთ რომზნეობრივი გმირის გვერდით აკაკიმ არა-ნაკლები ძალსხმევით შექმნა ანტიგმირისმხატვრული სახეც რომელიც აღიზარდამონურად მორჩილებაში მყოფ საზოგადო-ებაში და რომელიც სრულიად უსაფუძ-ვლოდ აღაზევა ახალმა ვითარებამ ესარის ზნეობრივად გადაგვარებული გმი-რი რომელმაც პირად მოვალეობად საკუ-თარი ინტერესებისკენ სწრაფვა მიიჩნიახოლო მაღალმოძალადეობრივ პათოსსზურგი აქცია აკაკი წერეთელი გამუდ-

მებით ეძებდა გამოსავალს თუ როგორშეიძლებოდა აღედგინა ერის ზნეობრივისიწმინდე შელახული ეროვნული თავმოყ-ვარეობა რათა სიბნელესა და უმეცრე-ბისკენ მიდრეკილი ქვეყანა გადაერჩინაასეთი გზის ძიებამ დიდი მგოსანი მიიყვა-ნა პირდაპირ მხილებამდე ამიტომ თავისლიტერატურულ მემკვიდრეობაში მნიშვ-ნელოვანი ადგილი დაუთმო ქართველი კა-ცისთვის დამახასიათებელი უარყოფითითვისებების გასაჯაროებას

აღნიშნულის თაობაზე აკაკი ბაქრაძემართებულად შენიშნავდა რომ პოეტ-მა 991262ღრმად ჩაიხედა ქართველი ხალხისცხოვრებაში ყველაფერი შეისწავლა გა-აანალიზა და აწონ-დაწონა მან ცხადლივდაინახა სნეული საქართველო და შექმნაკიდეც მისი მხატვრული სახე991261 აკაკის თა-ნამედროვე ქართველთათვის უცხო როდიიყო მშობლიური ენის უარყოფა ეროვ-ნული ინტერესების იგნოლირება საკუ-

თარის გმობა და უცხოურის განდიდებამოყვასის ღალატი და მტრის ერთგულებამავნე მომაკვდინებელი თვისებები არცადრეულ საუკუნეებში მოჰკლებია ჩვენსერს მაგრამ ისინი განსაკუთრებულადმომრავლებულია თავისუფლებადაკარ-გულ ქვეყანაში იქ სადაც ხალხის მომა-ვალზე ზრუნვა პიროვნული კეთილდღე-ობისკენ ლტოლვამ შეცვალა სადაც არა-რაობად იქცა ეროვნული თვითშეგნებაროგორც ჩანს ქართველ საზოგადოებაშიხელახლა ვრცელდებოდა არსებულ მძიმევითარებასთან შეგუების მავნე ტრადი-ცია უფრო მეტად მომრავ ლდნენ ისე-თი ადამიანები რომლებიც დაკარგულიეროვნული თვითმყოფადობის აღდგენისნაცვლად ამჯობინებდნენ ეზრუნათ ვიწყოპიროვნული ინტერესებისთვის სწორედმონური ერთგულების იდეებით განმსჭვა-ლული ქართველები ჰყავდა პოეტს მხედ-ველობაში როცა წერდა

991262ვინც რომ გუშინ ქვეყნის მტერსაგამბედავად შეუძახადღეს ულოკავს ფერხთა მტვერსადა შესცინის ხა ხა ხა ხა991260ასეთი მძიმე ყოფა დაუხვდა სამშობ-

ლოში პეტერბურგიდან დაბრუნებულ აკა-კის რომელმაც ნათლად დაინახა უფსკ-რულისკენ დაქანებული ერი ისინი ვინცხალხის იდეური წინამძღოლნი უნდა ყოფი-ლიყვნენ საკუთარი სურვილით თმობდნენყველაფერს მონური ერთგულებით ფეხქ-ვეშ ეგებოდნენ ხილულ მტერს ახალგაზ-რდა პოეტი შეუნიღბავად ხატავდა ზოგ-ჯერ ალეგორიული ფორმებით ზოგჯერმკვეთრი სატირული ფერებით ოღონდ იმიმედით რომ საზოგადოება გამოფხიზლ-დებოდა და დაფიქრდებოდა ჩვენი აზრითამით იყო განპირობებული კაცისა და ძაღ-ლის დაპირისპირება ლექსში bdquoნადირობაrdquoპოეტის აზრით ძაღლი უფრო საიმედოერთგული მეგობარია ვიდრე ზოგიერთი

ადამიანი991262რადგან კაცში მეგობარიუსასყიდლოდ არსად არისულ ძებნით რომ გადვიაროთოცდაათი მთა და ბარი991261ასეთმა განმარტებამ სერიოზული აღ-

შფოთება გამოიწვია იმდროინდელი საზო-გადოების გარკვეულ ნაწილში და პოეტის-

თვის ლანძღვა არ დაუშურებიათ თუმცამათგან სხვაგვარი ქნედება წარმოუდ-გენელი იყო ვინაიდან მათში ჩამკვდარი-ყო ეროვნული იდეალები და ადამიანურიზნეობანი აკაკი წერეთელი მსგავს ქარ-თველებს bdquoკაცის ჩეროსrdquo ჭეშმარიტებისმგმობელებს უწოდებდა და ქართველე-ბად არ მოიხსენიებდა ლექსში bdquoჩუ ქართ-ველსrdquo ვკითხულობთ

991262ეჰ ქართველო კაცის ჩეროქართლი შენგან არას ელის

და მაშ როგორ დავიჯერო

რომ შვილი ხარ შენ ქართველის991261მძაფრმა მხილებამ პოეტი მთელი სი-

ცოცხლის მანძილზე საბედისწერო გზითატარა და ბევრი უსიამოვნება მოუტანათუმცა უკან დახევა არ უფიქრია სწამდარომ პირადულზე ზრუნვა ერთობ დამთრ-გუნველი იყო ადამიანებისთვის დიდ მგო-სანს აღელვებდა ზოგიერთი ქართველისგულგრილი დამოკიდებულება მშობლი-ური ენისადმი ვინც საკუთარი სურვილითუარყოფდა bdquoდედაენასrdquo და სხვათა ენასაღმერთებდა განსაკუთრებით ndash რუსულსაკაკი წერდა

991262ბევრს ოჯახში შეხვდებით მისთანასსადაც დედაც ქართველია და მამაც (ენისცოდნით) და შვილებმა კი ერთი სიტყვაცაღარ იციან ქართული ას ქალში ოცსვერ ნახავთ რომ ქართულის წაკითხვაშეეძლოს და რაც შეეხება წერას უბრა-ლოდ აზრის გამოთქმაც არ შეუძლიათ მო-

ახერხონ991261 აღნიშნულიდან გამომდინარეაღარაა გასაკვირი რომ აკაკი წერეთლისლიტერატურულ მემკვიდრეობაში ერთ-ერთ გამოკვეთილ მხატვრულ სახედ ახა-ლი გარემოების პირმშო ეროვნებით ქარ-თველი რუსულად მოაზროვნე პიროვნებამივიჩნიოთ სწორედ ასეთ ადამიანებზეშენიშნავდა bdquoგანთიადისrdquo ავტორი

991262ქართულზე რომ ხელს იღებენვეღარც რუსულს ახერხებენქართულ ენას არად ხდიანშვილებს რუსულადა ზრდიანტრედიაკოვსკის აქებენ დარუსთაველს კი დასცინიან991261მსგავსი იდეური არსი მრავლად

გვხვდება აკაკის პოეზიაში იგი დაუნ-დობლად ამხელდა გადაგვარებულ ქართ-ველებს მშობლიური ენის bdquoდედაენისrdquoაბუჩად ამგდებთ უარყოფდა და ხმამაღ-ლა აცხადებდა 991262ვინც იაკობის გზას არგაივლის ის ქართველად არც იხსენებაო991261

აკაკის სამართლიან აღშფოთებას იწვევდაის გარემოებაც რომ ერის ინტელექტუ-ალურმა ნაწილმა დათმო სამშობლოს ჭი-რისუფლება ერთგული პატრონის მოვა-ლეობა საზოგადოების უმეტეს ნაწილშიგაბატონებულმა მონურმა ფსიქოლოგიამსერიოზულად შეარყია ეროვნული დაზნეობრივი ფასეულობანი ძირფესვიანადშეცვალა ქართველთა ტრადიციული სი-დარბაისლე ცხოვრების წესი აკაკის აზ-რით ამ ყველაფერს ახალმა გარემოება-მაც შეუწყო ხელი ამიტომ დაუპირისპირაძველი და ახალი დროება უპირატესობაკი პირველ მათგანს მიანიჭა 991262სადღა არისძველებური დარბაისლობა ზრდილობარიგიანობა ტკბილ-ქართულობა ავ-კარ-გის გარჩევა და ადამიანობა დღეს თავ-ხედობა და კუდაბზიკობა კაცობის ნიშნადმიგვაჩნია უზრდელობა 991251 განათლებად991261 აკაკი წერეთელი სერიოზული პრობლემისწინაშე დგას და ეძებს მას ვისაც ძალუძს

დაინახოს ერი ამ საბედისწერო მდგომა-რეობიდან თუმცა ასეთი გმირები არსადჩანან მის ტრაგიზმს ამძაფრებს იმის გან-ცდაც რომ სამშობლოს მხსნელი მამუ-ლიშვილები შეიძლება სამომავლოდაც ვერგამოჩნდნენ აქ თავისთავად გვახსენდებადიდი ილია რომელიც გულისტკივილითშენიშნავდა

991262 მაგრამ ქართველნოსად არის გმირი

რომელსაც ვეძებ რომლისთვისვტირიrdquo

ან კიდევ991262იქნებ აკვანში ის ყრმა წევსვისიც არ ითქმის სახელივისაც დღე-და-ღამ ჰნატრულობსჩუმის ნატვრითა ქართველიrdquoუფრო მკვეთრად რომ გვაგრძნობი-

ნოს ქვეყანას თავსდატეხილი უბედურება

აკაკი წერეთელი ხშირად მიმართავს და-პირისპირების ხერხს კერძოდ ცალკერძასახავს გარდასულ დროს მეორე მხრივაღგვიწერს მონობით დათრგუნულ და და-ბეჩავებულ ერს რომლის ნაწილი გადაგ-ვარებულია და მტრის სამსახურში ჩამდ-გარა უფრო მეტიც მწერალი სხვადასხ-ვა მხატვრული საშუალებებით ცდილობსმხსნელის მისიით მოვლენილი ჩრდილო-ელი მეზობლის მხილებას რომლის მიზა-ნია ცრუ დაპირებებით ქართველთა გონე-ბის დაბრმავება

991262იქ სადაც ძველად ქართველი

ქართველსხელს მიაწვდენდა ძმურად

საშველადდღეს იქ ქართველი ყელში

უჭერს ხელსთვით მოძმეს სულის ამოსახდელად991261ვკითხულობთ ლექსში bdquoაღარ გვაქვს

გრძნობაrdquo დაწერილია 1872 წელს შეიძლე-ბა ვიფიქროთ რომ აკაკი ზოგჯერ ზედმეტსიმკაცრესაც იჩენდა მაგრამ ნათელიარომ ამას განსაკუთრებული მიზანდასახუ-ლობით აკეთებდა ერს დაანახა მონობისარსი გამოფხიზლებულიყო და გადაგვა-რებისაგან ეხსნა საკუთარი თავი მგოსანსშეგნებული აქვს რომ ფესვგადგმულიბოროტების აღმოფხვრა უფრო რთულიავიდრე დასაწყისში მისი მოსპობა ამიტო-მაც წერდა bdquoროდესაც ეკალი ამოვა მაშინმისი მოსპობა უფრო ძნელია უფრო ადვი-ლი და უფრო გონიერია როდესაც მთესვე-ლი გამოდის ეკლის სათესავად ვეცადოთ

ხელის შეშლას და ვიყვიროთ რამდენადაცშევიძლოთ ბევრი ვაი-ვაგლახი მოგველისამ ყვირილისათვის მაგრამ რა გაეწყობაქვეყანას ხომ მოუხდება ეს ყვირილი991261 უკეთურების მთესველნი მრავლად იყვ-ნენ თავისუფლებადაკარგულ ქვეყანაშიმრავლად იყვნენ ქართველნი რომლებიცანგარებით ზომავდნენ და აფასებდნენ

ქვეყნის ბედს მის მომავალს აკაკი თავ-გამოდებით ებრძოდა ვაი-ქართველებსრადგან ღვთაებრივი მისიით მოვლენილსსხვაგვარად არ შეეძლო მოქცეულიყომისი მახვილი კალამი იმათაც გადასწვდავისაც მამულის სიყვარულის არაფერი გა-ეგებოდათ ვისაც სამშობლოს ცნება ვერცკი გაეაზრებინათ სწორედ ასეთები ცდი-ლობდნენ სხვათა კუთვნილებად გამოეც-ხადებინათ ჩვენი წარსულის ფასდაუდებე-ლი ღირებულებები გაეყალბებინათ ქარ-

თველი კაცის ისტორიული სინამდვილეამას ემატება მოყვრულად მოსული მტრისფაქტორიც ვინაიდან იგი მხსნელად თა-ნამოაზრედ მიაჩნდათ მტერი თავისი მიზ-ნების განსახორციელებლად ყოველგვარხერხს მიმართავდა ndash ერის თვითშეგნებასაქვეითებდა თიშავდა მის მთლიანობასსაზოგადოების ნაწილს თავისკენ იბირებ-და აკაკისთვის იმთავითვე ცხადი იყოამ ჩანაფიქრის არსი რომ ფარისევლურისაქციელი ქვეყანას სრულად წაახდენდაამიტომ ხმამაღლა აცხადებდა

991262დამეხსენი ჩრდილოელორა მაქვს შენთან საზიაროთვით ოხერო მოუვლელოროგორ გინდა მომიაროვერ მომხიბლავ ცრუ მოყვარევვერც ენით ვერც თვალადობითშეგიპყრივარ როგორც მთვარეგველეშაპსა ძალადობით991260

მტრის მხილებისას აკაკი ცდილობდაქართველთათვის აეხსნა რომ მათი ხვედ-რი არ განსხვავდებოდა სხვა დაპყრობილიპატარა ერების ბედისაგან რომ დამპყრო-ბელს საერთო მიზანი ამოძრავებდა სწრა-ფად დაემორჩილებინა და გადაეგვარებინათითოეული მათგანი აეცდინა ბუნებრი-ვი განვითარების ისტორიულ გზას აკაკიძალზე დაუნდობელი იყო იმ ქართველთამიმართ ვინც ერთგულად ემსახურებოდამტერს და არც ისაა შემთხვევითი რომაკაკის ისინი bdquoეროვნულ მტრებადrdquo ჰყავ-და შერაცხული ამგვარი ზნეობრივი ატ-

როფირების მიზეზად მწერალი მიიჩნევდაეროვნული თავისუფლების დაკარგვას დაკატეგორიულად მოუწოდებდა ჭეშმარიტქართველობას 991262საღმრთო მამულიშვილუ-რი მოვალეობის აღსრულებისკენ991261 აკაკიწერეთლის შემოქმედებაში მნიშვნელოვა-ნი ადგილი უკავია ეროვნული იდეალებისმხატვრულად წარმოჩენას იმის გააზრე-ბას თუ ვინ უნდა იყოს თავად ქართვე-ლი ხალხის იდეალი რომელზეც ბევრადიქნებოდა დამოკიდებული ქვეყნის მომა-ვალი ამ შემთხვევაში პოეტი ისტორიულწარსულსაც იხსენებს და თავის თანამედ-როვეობას უპირისპირებს რომ დღევან-დელი ქართველნი ისტორიული წარსულისყველაზე ჭეშმარიტ და ეროვნულ-ზნეობ-რივ მაგალითებს აზიარებს ისტორიულიწარსულის გახსენებით აკაკი ცდილობდაშეეხსენებინა საზოგადოებისთვის რომსამაგალითო ეროვნული გმირები ბევრნიიყვნენ ჩვენში რომ მათი შემართება ასულ-

დგმულებდა ქართულ სახელმწიფოებრი-ობას მიუხედავად იმ სერიოზული წუხი-ლისა რომელიც პოეტის ლიტერატურულმემკვიდრეობაში გვხვდება იგი არასდროსმისულა საბოლოო იმედგაცრუებამდე პი-რიქით ჩვენი აზრით ეს იყო ოპტიმიზმისნათელი რწმენით შთაგონებული წუხილი

ნათელირწმენით

შთაგონებულიწუხილი

(აკაკი წერეთლის დაბადებიდან 175 და

გარდაცვალებიდან 100 წლისთავისთვის)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 612

ლიტერატურული მესხეთი6 2015 წელი დეკემბერი

პროზა

წმიდანის უცხოელ

სტუმრებთან

შეხვედრა(ნაწყვეტი რომანიდან bdquoწმინდა ნინოrdquo)

რეზო (ემელიანე)

ადამიაიმედი ნინო მოდიოდა და ფეხ-

დაფეხ მიმნდობი უძველესი იბე-რია მოჰყვებოდა

ამ დროს ცის კაბადონზე არ-ნახული მკვეთრი ფერთა გადაად-გილება შეინიშნებოდა რითაცქვეყანას ეუწყა bdquoყოველთა მფარ-

ველი ანგელოზები უნდა გამოც-ხადდნენოrdquobdquoგველთ მკრთალი გროვა მზე

და მთვარე ცისფერ ფარდაგზეერთად დაწოლილიყო აფორიაქე-ბული ვარსკვლავები გარს ეხვივ-ნენ მარად მოფუსფუსე ჭიანჭვე-ლებივით ნაცრისფერგადაკრუ-ლი ტანდაგრეხილი ბებერი ლეღ-ვის ჩრდილში ყვითელ-მომწვანოფერის ხვლიკები უდარდელადთვლემდნენ მწვანე წითელთვა-ლება ვასაკას მკაფიო იდუმალიშეძახილი არღვევდა გარემოსმისტიკურ მყუდროებას მუხისფუღუროში საოცრება ველურიტანჭრელი ფუტკარი დაოჯახე-ბულიყო და გარემოს ყოველწუ-თიერი დასაქმების მაგალითსუჩვენებდა

დრო მკაცრი გადიოდა ირგ-ვლივ მგალობელი ფრინველები

დამატკბობელი ჰანგებით სალა-მურობდნენ ერთ-ერთ ბორცვზეზეცისკენ მზირალი ადამიანებისდიდი ჯგუფი იდგა მათ ირგვლივგალაღებული ცხენები და ძაღ-ლები წრიულად დარბოდნენ ამუცნაურ სეირს შორიდან მისჩერე-ბოდა თვალებანთებული მგლებისხროვაrdquo

წმიდა ასულმა რომ იხილა დამოისმინა ყოველივე გაეღიმა დათქვა ndash ხილულ და უხილავ ქვე-ყანაზე როგორი მიწიერი საოცრე-ბები და ზეციური მშვენიერებანიშექმნაო უფალმა მერმე სიმშ-ვიდემოგვრილმა წმიდანმა შინ-დისფერი მანდილი მოიხსნა რო-მელზეც ჩალისფერი ჯვარი იყოგამოსახული და მზრუნველადგადააფარა მათ უმალ წამებულიიესო ქრისტეს სულის ანდამატუ-რი სურნელი მოედო გარემოს და

ფერი იცვალა ცამ მიწამ და გარე-მომ

იესოს კვართის მცველი გა-ზაფხულის ყვავილებაფეთქებუ-ლი ჯანსაღი მაყვლის ბუჩქივითმოდიოდა მშვიდად იბერიისმთავარქალაქ მცხეთისკენ იესოქრისტეს საოცრება კვართის მო-სანახულებლად და თავდადებულდარაჯად წმინდანის უზარმაზა-რი ფუნქციის ეს მაცხოვრისეულიმატერიალურ-იდეალური სიმბო-ლო რწმენის ერთადერთი ღერძ-თაგანი გახლდათ

იგავ მიუწვდომელი ნინომოდიოდა არ ეშინოდა და არა-ფერი არ აბრკოლებდა თექვ-სმეტი წლის უმანკო ქალწულიბიბლიურ-სახარებისეული ცოდ-ნით და ღრმა რწმენით წმიდა-ნური უძლეველობით ცხადდე-

ბოდა ღვთიური მთლიანობის დაიესო ქრისტესეული სიყვარულისმადლს მოაბრძანებდა მოციქულ-თსწორი შეუპოვრად ევლინებოდადა ელვასავით აპობდა წარმარ-თულ ბნელ გარემოს შეუპოვარიწმიდანი შემოიჭრა მძლავრსა დაბარბაროსულ სივრცეში რო-გორც სანთლის შუქი ბნელითმო-ცულ მღვიმეში და იესო ქრისტესღვთისნიერი ენერგიის შუქითშემოსა დაუსაბამოდ რითაც გა-მოჩნდა ბარელიეფები გორელი-ეფები ქანდაკებები ბიუსტებიპორტრეტები და შორს მზირალისაკვირველი პროფილები ანგე-ლოზების წმიდანებისა შიგადა-შიგ მიწაზე შავი ლაქები შეინიშნე-ბოდა უადგილო

წმიდანი მეგობარ სომხებთა-ნაც იესო ქრისტეს მოძღვრებისსწავლა-ქადაგებას იბერიელების

და კოლხების დარად ავრცელებ-და და ყველგან მაცხოვრისეულისიკეთე ndash მადლი და სიყვარულიიესო ქრისტესმიერი ღვთიურითვისებით მოეფინებოდა

შორეული სამხრეთ-აღმო-სავლეთის ქვეყნებში ცნობილისომეხი მოგზაური ვაჭარი და

სოვდაგარი კაიროს კონსტან-ტინოპოლის ტრაპიზუნტისა დაფაზის-არქეოპოლისის შემოვ-ლით ქალაქ მცხეთას ეწვია თან-ვე ახლდა რამდენიმე ცხენოსანიმძიმედ შეიარაღებული დაცვაშეგირდები და ტვირთმზიდავიორი აქლემი ასე რომ შორეულიქვეყნებიდან მომავალი ქარავანისერიოზულ ძალას და თავისებურსრულყოფილ საერთაშორისო

ფორმას წარმოადგენდადიდი სოვდაგარი ძირითადად

ბრილიანტებზე ალმასებსა დაოქროზე ვაჭრობდა ძვირფასიტყავი და ქსოვილებიც შედიოდამის საფონდო შემადგენლობაშიზოგჯერ უნიკალურ ეგვიპტურბერძნულ და რომაულ ხელოვნე-ბის ნიმუშებსაც გამოიყოლებდა

ხოლმე უფრო მეფეთათვის დადედოფალთათვის მისართმევადან დიდებულებთან მორიგება-გარიგების მიზნით ყოველივედაახლოებით ამდაგვარი საქ-მიანობა გახლდათ თუ ვინმესზოგადად მაინც გაეგო მასზედანარჩენი მოღვაწეობა სახელმ-წიფოებრივ მიწერ-მოწერებში დამეფეთა სიტყვიერ გარჩევა-შე-მოთვლებში თავსდებოდა თით-ქმის ორი დღით წმიდა მირიანმეფესთან დანიშნულ დროს გა-მოცხადდებოდა მათი საუბრებითუ უცხოური ნაწერების გარჩევადახურულ საიდუმლოებაში რჩე-ბოდა აქვე მინდა გაუწყოთ რომსოვდაგარი სურენი მსოფლიოშიწამყვან რამდენიმე ენას სრულ-ყოფილად ფლობდა იმდენადსერიოზული საქვეყნო და საერ-თაშორისო გავლენა ჰქონდა ამ

პიროვნებას რომ რომელიმე სა-ხელმწიფოს ელჩის ფუნქციებსაცკი უტოლდებოდა

მერმე როცა მეფესთან მო-ითავა სახელმწიფოებრივი საქ-მეები წმიდა ნინოს ეახლა თავისსენაკთან ახლო მდგარ ეკლესია-სამლოცველოში

სოვდაგარი სურენი საშუალოტანის და მკვრივი აგებულებისორმოცდაათ წელს მიღწეულიმამაკაცი გახლდათ ხშირი ხუჭუ-ჭა შავი თმით ფართო წარბებითმომწვანო-მოყვითალო-მოშავოფერის კანით ცისფერ-მწვანედშერწყმული ჭკვიანური ცოცხა-ლი მაგრამ ცბიერი გამოხედვისთვალებით უხდებოდა კოხტადჩამოვარცხნილი ოთხკუთხა ხუ-ჭუჭა წვერი ძვირფას ოქროსჯვარს ატარებდა საუბრისასუფრო თვითონ იძლეოდა შეკით-ხვებს პასუხს ძუნწად და მოზო-მილად გასცემდა ხოლმე ნების-მიერს მთლიანი სხეულის იერიძალიან ფრთხილი ადამიანისხასიათს გამოხატავდა მხოლოდერთი ლალისთვლიანი ბეჭდითდა რომაული ბრტყელი ორპირახანჯლით დადიოდა შესანიშნავი

მოხანჯლურის სახელი ჰქონდაგავარდნილი როგორც კი ქრის-ტიანობა მიიღო მრავალ ცოლსჩამოშორდა და დაკანონებულ ერ-თცოლიანობას შეეგუა დაუღ-ლელი ბუნების კაცი იყო სომხე-თის თითქმის ყველა საეკლესიოპირს იცნობდა და საქმიანი ურ-თიერთობა ჰქონდა ეჩმიაძინთანახლოს თავისი ხარჯებით ორიულამაზესი ბაზილიკა ააშენა

ფერადი ტუფის ქვისგან ნაღდიპატრიოტი გახლდათ უძველესი

ndash ძირფესვიანი სომხე-თისა

ბრძენმა წმიდანმადა ძვირფასმა სტუმარ-მა ბევრი ისაუბრეს სომ-ხეთში ქრისტიანობისგავრცელების თაობაზედა სურენმა დინჯადგანაგრძო მოყოლარომ კარგად მიდისოსომხეთში ეკლესიათამშენებლობა ასევერელიგიური სწავლა-განათლების საკით-ხი მჭიდრო კავშირიგვაქვსო დამყარებულიბიზანტიასთან ანტი-ოქიასთან არაბეთთანსპარსეთთან თავისთა-ვად

ndash საეკლესიო წიგნების მთარ-გმნელობითი საქმიანობა სასი-კეთოდ თუ დაიძრაო ndash წმიდანიმხოლოდ ქრისტიანულ და საეკ-ლესიო თემაზე ეკითხებოდა ndashყველაფერი კარგად მიდის სული-ერო დაო ndash იყო პასუხი ndash უფლის

და ბიზანტიის იმპერიის მეოხე-ბით ჯერჯერობით მშვიდობა სუ-ფევს ქვეყანაში

ndash მადლობა უფალს ndash და-ამატა წმიდანმა ndash მე მჯერამთარგმნელობითი საქმე კარგადწავა რადგან ორთავე ერის დამ-წერლობა უძველესია კერძოდკოლხურ-იბერიული ძალიან შო-რეულია ებრაულ-ბერძნულისწავლებიდან შემიტყვია ჩვენწელთაღრიცხვამდე უკვე არ-სებულა დაახლოებით მეხუთესაუკუნიდან მაგრამ აქ ავბედით-მა ისტორიამ კერძოდ იბერი-ელები ოთხი საუკუნე არამეულ(სემიტურ)-სპარსულ დამწერლო-ბაზე გადაიყვანა მერმე მოდისღვთივმოვლენილი მეფე მირიანიდა მან სამომავლოდ ააღორძინაუძველესი იბერიულ-კოლხურიდამწერლობა რამაც დიდი სამსა-

ხური გაუწია ქვეყნის ქრისტიანუ-ლი ლიტერატურის ბიბლიისა დასხვა მრავალი რელიგიური წიგნისთარგმნას

ამასობაში ისტორიულადამეტყველდა სურენ დიდებულიდა განმარტა

ndash სომხები უძველესი დრო-იდან არამეულ-სპარსული დამ-წერლობით სარგებლობდნენ დადღესაც ძალაშია წმიდაო ნინომაგრამ ქრისტიანობის მიღებისმერმე სომხური ეკლესია უფრობერძნულ-ლათინურს ხმარობს

ndash მთავარია ხალხს ndash მრევლსესმოდეს ndash დასძინა წმიდანმა ndash გარკვეული გახლავართ მაგსაკითხებში და მინდა გაუწყოთგარდა მწიგნობრობისა მე სხვადამაჯერებელი წყაროებიდანაცმომეწოდება ყოველივე როგორციდუმალი ასევე რეალური

ndash უფლის სახელით ჩემითხოვნაა ქვეყანაში მართლმადი-დებლობა განამტკიცოთ და გააძ-ლიეროთ სომხები მშრომელი დანიჭიერი ხალხია იმედი მაქვსიბერიელებისა და კოლხების არიყოს მსოფლიოში ერთ-ერთი უძ-ლიერესი ქრისტიანული სახელმ-

წიფოთაგანი გახდებამოკლე პაუზის შემდგომ შორს

მჭვრეტელმა წმიდანმა მიმართა ndash სურენ დიდებულო ჩვენი

თხოვნაა როგორც შეიძლებაახალგაზრდა თაობის მომზადება-ზე იზრუნოთ არ დაზოგოთ არა-ფერი და ქრისტეს სიყვარულითაშენეთ სრულიად ახალი ქრისტი-ანული სახელმწიფო

ndash იბერიის შემდგომ გთხოვთ

ჩვენთან სომხეთში იმოღვაწეთნინო წმიდა დედაო გონივრუ-ლად მიმართა სტუმარმა

ndash სიამოვნებით წამოვიდოდისომხეთში მაგრამ მე მხოლოდმაცხოვრის და დედაღვთისმშობ-ლის ნებას ვასრულებ ბიზანტიისდედოფალმაც შემომითვალაჩვენსას კონსტანტინოპოლს ჩა-მობრძანდიო ასევე უძველესიკოლხეთის მეფემაც მაგრამ ჩემიაქედან გამგზავრება სხვა ქვეყა-ნაში მხოლოდ უფლის დარიგე-ბით დავალებით და მითითებითმოხდება

მერმე დედამ იბერიისა გულ-ღიად დალოცა სომეხი ხალხი დავაჭრად მოგზაურს საჩუქრადბევრი ჯვარი და თავისივე ხელითჩამოქნილი ნაკურთხი სანთლე-ბი გადასცა ndash დაურიგე ყველას

ძმაო სურენისევ უმნიშვნელო დუმილისშემდგომ ndash მცხეთაში ხუროებიქვისმთლელები და ოსტატები ხომარ გჭირდებათო ndash სოვდაგარმათავისი მეგობრული წინადადე-ბა შესთავაზა წმიდანს ndash დიდადმადლობელი გახლავართ სული-ერო ძმაო და ფრიად დიდებულოამ მხრივ არავითარ ნაკლებობასჩვენ არ განვიცდით გვყავს ყვე-ლა სფეროში დახელოვნებულიდა განთქმული ოსტატები ლა-ზები და ეგრისელები რომლე-ბიც ბიზანტიაშივე მოღვაწეობენმნიშვნელოვან ადგილებში დაქრისტიანულ საქმეებსაც აკეთე-ბენ ხოლო იბერიელნი დიდოს-ტატები ჩვენთანვე ეკლესიათადა საფორტიფიკაციო ციხეთმ-შენებლობებზე გახლავთ დაკავე-ბულნი ყოველმა მათგანმა ხომ

უცხოეთში კერძოდ ეგვიპტესადა საბერძნეთში მიიღეს მრავალსპეციალობათა დიდი ცოდნა-გა-მოცდილება დახელოვნება

ზემოთ მიმდინარე თემაზეწმიდანმა ისევ გააგრძელა საუბა-რი ndash მოგახსენებთ რამდენიმეთვის წინ სომხეთის ეკლესიის რჩე-ული ჯგუფი გვესტუმრა ერთობ-ლივად განვიხილეთ ძალიან ბევრისამომავლო გეგმა როგორც რელი-გიური ხასიათის ასევე საეროცამ საკეთილდღეო მეგობრულსაკითხებზეც იყო მსჯელობა დაშინაარსიანი საუბარი ოსტატთახუროთა სხვადასხვა განხრის ხე-ლოვან ხელოსანთა და მუშახელ-თა ურთიერთგაცვლის თაობაზესრულიად იგივე პასუხი გავეციჩვენს სულიერ ძმებს სხვა მრა-ვალ საკითხზე რა თქმა უნდა სა-მომავლოდ გადაჭრით შევთანხმ-

დით სურენ დიდებულო ndash კეთილი უფლისმიერო წმი-

დანო ყველაფერი გასაგები დასაერთო სამეგობროში მისაღე-ბია

ndash ჩვენ ყველას იბერიელებსდა კოლხებს ძალიან გვახარებსთქვენი ქრისტიანული და სა-ერო მიღწევები მხოლოდ ასეთიუნდა იყოს ურთიერთ ღვთიურისიყვარულით სავსე სიახლოვევიმეგობროთ და ქრისტესმიერიკეთილგანწყობით ვიყოთ ერთ-მანეთთან ეკლესია მხოლოდ ასეგვასწავლის

ndash თუ რამეს დამაბარებ დაო-წმიდანო

ndash დიახ ჩემს და ჩვენს სომ-ხეთს მის დიდებულ სამღვდელო-ებას ქრისტიან მრევლს ხელისუ-ფალთ ndash ვუგზავნი ღვთიურ სიყ-ვარულს და კეთილ სურვილებსვილოცებ ხშირად უფლის შემწე-ობით სომხურ-იბერიელ-კოლხურქრისტიანულ ერთობაზე და ძმო-ბაზე

აი ასეთი გახლდათ წმიდა ნი-ნოს რჩევა-დარიგება და ღვთის-მშობლისეული წმიდათაწმიდალოცვანი

მუსა ჯალილი

სატრფოს

შესაძლო არის დაგვიანდეს ჩემი წერილიიქნება ჩემგან არც ამბავი არ მოგივიდეთიქნებ დაჰფაროს ჩემი კვალი

შავბნელმა მიწამდა ნატერფალზე ბალახები

ამობიბინდეს

იქნება სიზმრად მინახულო შავად ჩაცმულიტანჯვა ნახული წამებული

დავცქერი ძირსაშენს გულში იქნებ წაიშალოს

ჩემი სხეულიდა გაგიფანტოს სიტკბოებაც

პირველ კოცნისა

ვიცი იქნება შენთვის მძიმე და მოსაწყენიჩემი ლოდინი უსასრულო და უიმედოერთხელ როგორღაც შესაძლოა

წამოგცდეს კიდეცbdquoის აღარ არისrdquo და ამ შენს აზრს

ბოლომდე ენდო

შესაძლო არის მე სრულიადმოულოდნელად

შენს უძვირფასეს ტკბილ სიყვარულსმოვწყდე მთლიანად

მოვწყდე და ერთხელ წავიშალოშენი ხსოვნიდან

შენი გულიდან აღმოვიფხვრაძირფესვიანად

ჩემო ძვირფასო ეს იცოდე რომშენზედ მხოლოდ

გულსაწყვეტი და სამდურავი მაშინ მექნებაროცა სიკვდილი გაიმარჯვებს ჩემზედ

და შენსკენწამოსასვლელი ყველა გზები გადამეჭრება

შენ რომ მელოდი დღემდე იგი მაიმედებდაბრძოლის ველზედაც იმით ვიყავ

მკლავღონიერიშენი სპეტაკი სიყვარული გზას მინათებდა ndashმიცავდა როგორც უხილავი ძალა ძლიერი

ვთქვათ მე დავეცი მაშინ ჩემი

ურყევი ფიცი ndashbdquoრომ გავიმარჯვებთrdquo ndash ჩემს ხსოვნაში

მარად დარჩებაჩემო ლამაზო არც შენ მეტყვი

მადლობას ვიცითუ ჩემს სამშობლოს არ მოვუტან

მე გამარჯვებას

ბრძოლა იქნება ხანგრძლივი დაბრძოლის გზა ndash გრძელი

მაგრამ ძვირფასო მომელოდეარ სთქვა ndash bdquoვერ მოვალrdquo

წყალს რას დააკლებს თუნდ მოედვასცეცხლი ძლიერი ndash

არც შენ მოგელის სატრფოსათვისცრემლი და გლოვა

სიზმარი ციხეში

სიზმარში ჩემი პატარა გოგომოვიდა ჩემს თმებს დაუწყო ვარცხნა

ndash მამა უშენოდ მომწყინდა როგორ

ndash სთქვა და ალერსით მიცქერდა ახლა

მე ჩავიხუტე გოგონა გულში

სიხარულისგან გიჟიც ვარ მთვრალიც

მაშინ ვიგრძენი მწარე ტანჯვისა

და სიყვარულის ძლიერი ძალი

ჩვენ ორივენი გავედით მოლზე

მოვსეირნობდით ყვავილთა ზღვაში

სიცოცხლის სიტკბოს ტრფიალის ძალას

მთელს მსოფლიოში ვხედავდით მაშინ

გამომეღვიძა ბორკილგაყრილი

კვლავ ციხეს ვუცქერ სქელკედლებიანს

და ოცნებანი ჩემი მტანჯველი

ჩემს გაღვიძებას ელოდებიან

ოხ რათ მატყუებთ ჩემო ფიქრებო

ჩემთვის გაზაფხულს უკვე არ ველი

რად მეჩვენებით ტკბილო სიზმრებო

ან ტანჯვის ღამევ რადა ხართ გრძელი

თარგმნა

პლატონ ზუმბაძემ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 712

2015 წელი დეკემბერი 7ლიტერატურული მესხეთი

პოეზია

გაგა გომართელი

ჩემს მომავალ თაობას

ახლა ჩემი ფიქრები მომავლისკენ გარბიანდამიჯერეთ ქართველის ყველა ფიქრი დარდიასიბერისკენ წასული ვარ ნამცეცი თაობისუბედური ეპოქის მდგმური არარაობისავი დროის ტუსაღი სისასტიკის მთხრობელიდროის უკუღმართობის ყინვით გაუთბობელი

ქრისტეს ასაკს მიმდგარი გონება დარღვეულიერთ დროს სხვისი ჯალათი სული გადარეულითავს ვიმართლებ ასეთი ბედი ჭედა დროებამცხოველივით გამქონდა ბაცისფერი ცხოვრებაახლა ვხვდები ყველაფერს მაგრამ არის გვიანიყურთან ღმერთის ხმა მესმის შენ ხარ ადამიანისინანულის მჭამს განცდა ყველა ნამოქმედარისმინდა სული გავრეცხო ღმერთის გავხდე მხედარიმაგრამ ერთხელ დალაქულ ვეღარ ვშველი გონებასუბადრუკი ცრემლები აი ჩემი ქონებაზამთარია ჩემს გულში სევდისფერად მთოვარიაი ჩემი მეფობის ოქროს მონაპოვარიახლა ვხედავ ავსა და სიკეთეში სხვაობასჰოდა გემუდარებით ჩემს მომავალ თაობასუფლის კვალზე იარეთ ნაცვლად ძმათა ომისამორჩილებით შეაღეთ კარი ამბიონისაგონება არ დაუთმოთ ცოდვას ფიქრად მოწოლილსბოროტებას ნუ დარგავთ ჩაიხუტეთ ობოლირწმენით მამაპაპურით ახათქუნეთ თასებიკაენს ნამოქმედარში ნუღარ დაემსგავსებითსულს ცოდვა გამოგლიჯეთ ყური კეთილს ათხოვეთსაქართველოს დიდების ჟამი მოიახლოვეთგახსოვდეთ რომ ამქვეყნად არ არსებობს პირადილუკმა გაუნაწილეთ მიუსაფარს მივარდნილსჭეშმარიტი გზის მკვლევად ერთი გქონდეთ კომპასისადაც სიყვარულია სადაც გიხმობთ მოყვასიგონაბნეულ ასულის დევნა არის საცდურიჩანასახში ჩაკალით საქმე არაკაცურიპატიების მომთხოვნელს მუშტებს ნუ მოუღერებთტყუილს ნუ გაამეფებთ ნამდვილ გრძნობას უმღერეთკუპრის ტბორში ჩაფერფლილს გამაგონეთ ძახილისამშობლოსთვის ნალესი დამანახეთ მახვილიჯოჯოხეთის ქვესკნელში გამაგონეთ bdquoშავლეგოrdquoმინდა სულმა ქართულმა საზვერენი წალეკოსმჯერა მეიმედება რომ გოლგოთას გაივლითქართულ სულსაც დაანთებთ ცაზე ჩირაღდანივითარ დაკარგოთ ოღონდაც ძლიერება ერთობაერთმანეთის სულისთვის უფალს სთხოვეთ შენდობაგულით მიუსამძიმრეთ სევდას ცრემლად ჩამოშლილსსუნთქვა გადააფარეთ დედის ხელებს გათოშილსდამანახეთ ქართველი ერი როგორ აშენდაჩამომძახეთ რომ დილა ბედნიერი გათენდამამაპაპის ნასისხლარს ფუჭად არ ჩაუვლია

რომ ქართველის მოშურნე ყველა დამარხულიაგუნდმა შევარდენების გული შემომინგრიოსვისაც შური აცოცხლებს შურიც იმან იძიოსთქვენ კი მიტევებასთან მოახდინეთ თანხვედრადამანახეთ ბოროტი მადლმა როგორ გახედნარაღა გითხრათ მიწა ვარ სხვა რამ არ დამრჩენიააწმყომ მე არ მიწყალა მომავალი თქვენია

წერილი მამასმოვედი და სამარესთან ჩამოვდექი ლანდივითწამოვშალე მაგ შენს გულზე ბეღურების ნადიმიშენს საფლავზე ყვავილები გამოცოცხლდნენ ჩეროდანგამიცოცხლდი სულ ცოტა ხნით გნახო მამაჩემო-დაგითხრა როგორ დამილეწა ბედის ქარმა გვერდებინახე როგორ დაგემსგავსე ერთნაირად ვბერდებითშენ რაც მითხარ და მასწავლე გული იმით ივსებარომ არასდროს ვუღალატებ შენს სახელს და ღირსებასშემეშველე რა ვუშველო სულს ცოდვისგან ნაწვალებსყველას როგორ უერთგულო კიდევ ერთხელ მასწავლესუსტი ვარ და მაპატიე მიჭირს აღიარება

რომ ძნელია შენისთანა კაცის ჩრდილის ტარებადაღლილი ვარ არ იფიქრო ბედს დაწერილს ვუწუნებგანა მუხლი დამისუსტდა განა რამეს ვწუწუნებგანა მტკივა ან უცხოა ცხოვრებისგან გალახვამეგობარი ხარ ჩემი და განა მარტო მამა ხარგიყვები და არ იღელვო რომ ასეთი ბედის ვარმიხარია შენი მსგავსი ჯვრის ტარება მეღირსაახლა წავალ არ იდარდო განა ის დრო შორს არიროცა ჩემიც დამთავრდება ბედის კრიალოსანიაჰა ჩვენი საუბარის დასასრულთან მივედითდარდთან ერთად წამომყვება შენი ნახვის იმედი

იქ სადაც

(ბიჭებს)

არ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლარკებსვიცი რომ ერთი ოცნება გხიბლავთთქვენი სამშობლოს დარდი გაბერებთდამარცხებული ქართველი გწიხლავთიქ გიყვართ ყოფნა სადაც შევარდენს

ცა ირაოთი დაუხაზიადასაბამიდან ვიდრე ჩვენამდეამბორს ვყოფთ სიტყვას ფარნავაზიანსსად ქარაფების ძარღვებში მოქრისნაომარ სულთა დიდება წინსვლადა წინაპართა ნაღეჭი ორთქლიზეცას ჩამოჰყავს თალხისფერ ნისლადსაიმედონი ერთგული ყმანიხართ მედროშენი ასე მგონია

სამშობლოს გარდა სხვა სათაყვანოარც გინატრიათ არცა გქონიათიმას ოცნებობთ რომ სისხლი თქვენიწინაპართ კვალად ძარღვებში დუღდესამაყობთ თქვენი ქართული გენითდა ამ გენისვე ატარებთ უღელსარ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლაკერებსვიცი სამშობლოს არ გაცვლით არაცას ვაჟკაცობას შემოაკერებთდა თავმდაბლობას ირგუნებთ ფარად

ჩემზე რა გითხრათ თავდაღმართს ვუმზერდა იწრიტება დღენი სიცოცხლისმეც საქართველო მეწერა გულზემეც საქართველოს მზეში ვიწვოდიუკანასკნელი ფიქრი მკლავს ძმებოშეუბრალებლად მაწვალებს მუდამძვლები ამ ქართულ მიწაში მედოსვიცოცხლო ისე ვით მამას სურდაარ დაუჯეროთ სიყალბის მსახველსყველა ღიმილი განძია განაელოლიავეთ სამშობლოს სახელსდადექით სადაც გმირები დგანანმეიმედებით გაცხელდა გულივით გიჟი ვიფხრეწ დარდის არტახებსვიბრძოლებ სანამ ცხოვრების წყლულიმომკლავს და სულ მთლად გამაპარტახებსდამჟანგებია სიტყვა და ხმალივწუხვარ რომ მეტად ვერ შეგიყვარეთაჰა თქვენ ჩემი წილი ბორჯღალიდა საქართველო გადაიბარეთ

ლეილა ჯახველიძე

ცეცხლნაკიდები ჟამი სდის(ჩემი სოფელი ავლევი სამაჩაბლოს საზღვრის პირას მდ

ფრონეს მარჯვენა სანაპიროზეა გაშენებული იგი 2008 წლისომის დროს მნიშვნელოვნად დაზარალდა)

დღეს სიყვარულით ვთენდებიხვალ ქარიშხლები მაკვირვებსზოგჯერ უჟამოდ ვბერდები ndash ზეცა თუ ღრუბლებს ამკვრივებსკუზი ბაკანი ეშვებიმოჰგავს ჯალალებს ნამდვილებსჯავრის ბადეში ვეხვევი ndash დავწყვეტ მტრის ჟინს და წადილებსჩამომცრობილი სამშობლოსფიქრი bdquoსაზღვართანrdquo მაყოვნებსმტერს თუ თავისი არ ჰყოფნისbdquoსხვის მიწა დაანაყროვნებსrdquoუფალი უქმად განა სჯის

ndash ერთ დროს იუდას ამყოლებსგულამღვრეული გავყურებფრონის გადაღმა მაყლოვნებსმდუმარებს ჟამი სახსოვარbdquoნათლისმცემლებისrdquo ლოდები

დამრეცზე მუხა იბურვისრძისფერი ნისლის ბლონდებითცეცხლნაკიდები ჟამი სდისვერცხლის დიდებით ვღონდებიქართლის საცისკრო ქედებომზესევდით მომაგონდებით

ნასმენი ndash ბრმა იყო ndash ნადავლი რა იყობებერი გალავნის ხავსი დაქვა იყოჭა იყო ელამიძველი და ღრმა იყოფსკერი ვარსკვლავებითპირსავსე ცა იყოროგორც ფარატინა ფლეთილი გზა იყოჟამი მოლოდინისწამებად დაიყოსად აველ ndash მთვარის

ნალევი ქვა იყო

დავაგვიანესიძულვილი დავაგვიანედა ამიტომაცომი მაქვს ომისიმშვიდისათვისცის ქუხილი გავატიალე

გული ვიჯერეჩამოვქსოვე სიჩუმის ფონივკიბე აღმართიდანაბადი გავამზიანეუკვე მწიფეა დროდა ლევას განიცდის ღონიელიფსის ცაზემდუმარების მარტივობს გონიაქ კუბიკ-რუბიკსჩაეშალა კვლავ წმინდად რგოლი

პოეტიიანვრის ღამის ცავარსკვლავებს მოარიალებსსუსხიან ბუქებსავერცხლისფრებსახალი მთვარეთრთოლვით ვითვალენაბიჯები და დადინჯებითვიტყვი პოეტი ალბათ გასცდასხვა არეალებს

გლუვია გლუვიამ ქათქათა პლანეტის კიდეაითვლის გულიბაგა-ბუგით დროთა იამებსდა ეძერწება სულიმთვარის ყვითელ პერგამენტსაქ მოლოდინის გაცხადებადაიგვიანებს

სამყაროს გასაოცრადbdquoთვალი თვალს რომ გასცილდაldquo ndash ცრემლი ბროლის მძივიამონატრება ძვირიაწვიმა ახლა ცივიამზე კი იყო თაკარამდორე-მდორე დგაფუნამოფართქალე მათარაკორდის მტვერმა დაფარაპირველ თეთრი სუდარამკერდზე გადააფარამთა მაღალნი შევძარიცამ მაყარა ცეცხლებიგანმეძარცვა ვერცხლებიმიწავ ისევ ვერ ცხრებიმამასისხლად შევძელიხსოვნის წმინდა ნაცრემლისსიონისგან დალოცვასამყაროს გასაოცრად

თვალი თვალს რომ გასცილდა ndashგული კი არ გაცივდახსოვნის ნაპერწკალებივარსკვლავებად დაცვივდა

იზოლდა სარქისიანი

მე შენ სიყვარულს გასწავლი

მე შენ სიყვარულს გასწავლითეთრად გასათევ ღამისარომ ნეტარებით თვრებოდედაუსრულებელ წამისავეღარ დაიცხრო წყურვილისურვილის ცეცხლით იწვოდეერთგული ქალის ფასი დანამდვილი გრძნობა იცოდემე შენ სიყვარულს გასწავლიკანს შეუმშრალი ნამისა1001 ღამეს ნატრობდეარ გათენებას ღამისასკუბოს კარამდე მოგელითუ კი მომძებნი ვიცოდეგული ტრფიალით გიძგერდესნუ შემიცოდებ იცოდე

შხამის ფიალით დამათვრემე პურს მარილში გიწობდეჭეშმარიტ გრძნობის მსხვერპლი ვარსახელად გიჟს ნუ მიწოდებხარბად შეგასვა ნექტარივერ მოსაშორებ ბაგისარომ სინანულმა დაგსაჯოსშენგან ხელნაკრავ ქალისამ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 812

ლიტერატურული მესხეთი8 2015 წელი დეკემბერი

2015 წელს შესრულდა ცნობილიქართველი მოღვაწის ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილის გარდაცვალები-დან 125 წლისთავი მისი დამსახურებაქართველი ერის წინაშე განუზომე-ლია მან თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით დიდი წვლილი შეიტანადა განსაკუთრებით ნათელი კვალიდაამჩნია სამცხე-ჯავახეთში ქალთაგანათლებას რაც იმ დროს ძალზედაუცილებელი და საჭირო იყო იგი იმადამიანთა რიცხვს ეკუთვნის რომ-

ლებიც წლების განმავლობაში ამკუთხეში ცხოვრებდნენ და იღწვოდნენმოსახლეობის კეთილდღეობისთვის

ქართველი ქალის როლი ქვეყ-ნის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში დაეროვნული კულტურის დაცვა-აღორ-ძინების საქმეში ყოველთვის აქტიურიიყო XIX საუკუნეში განვითარებულმამოვლენებმა ქალის დანიშნულებისსრული გააზრება და აქედან გამომ-დინარე ქალთა ფართო განათლებისაუცილებლობის საკითხი წამოჭრაპროფესორი ვლადიმერ გაგუა სამარ-თლიანად შენიშნავდა რომ bdquoქალის და-ნიშნულებისა და მაღალი მოწოდებისდასაბუთებაში XIX საუკუნის დასა-რულს ქართული პედაგოგიური აზრიარა თუ ჩამორჩებოდა პროგრესულევროპულ აზრს ამ საკითხზე არამედწინ უსწრებდა კიდეცrdquo (ვ გაგუა სა-ხალხო განათლება მე-XIX საუკუნისრეფორმის შემდგომ საქართველოშითბ 1974 გვ 306)

იმ პერიოდში შექმნილი შინაპოლი-ტიკური მდგომარეობიდან გამომდი-ნარე სამცხე-ჯავახეთში ქალთა საზო-გადოებრივ მოღვაწეობას საგანმანათ-ლებლო მიმართულება ჰქონდა XIXსაუკუნის 20-იან წლებში ეს მხარე გან-თავისუფლდა თურქთა ბატონობისა-გან და შეუერთდა დედა სამშობლოსიგი იმავდროულად აღმოჩნდა მეორედამპყრობლის ndash რუსეთის ხელშირომელმაც იმთავითვე დაიწყო რუსი-ფიკატორული პოლიტიკის განხორცი-ელება როდესაც რეალური საფრთხეშეექმნა ყოველივე ეროვნულს ndash ქარ-თულს ენას წეს-ჩვეულებას ტრადი-ციას ეპოქის უპირველეს მოთხოვნადიქცა მოსახლეობაში განათლების შე-ტანა და მისი კულტურული დაწინა-ურება რამდენადაც ტრადიციულადქართულ ოჯახში ქალი მიჩნეული იყოძირითად აღმზრდელად და ეროვნუ-ლი ტრადიციების დამცველად გან-საკუთრებით აუცილელებელი გახდაქალთა განათლება უნდა აღინიშნოსისიც რომ თურქთა მრავალწლიანმაბატონობამ მძიმე ვითარება შექმნასაერთოდ განათლების სფეროში აღ-ნიშნულ პერიოდში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების ერთ-ერთ ფორ-მად იქცა ეწ საშინაო-საოჯახო სკო-ლები ასეთი სკოლები გოგონებისთვისმხოლოდ წერა-კითხვის სწავლებით არშემოიფარგლებოდა მათ აგრეთვეასწავლიდნენ ანგარიშს ლოცვებსეტიკეტს ndash ეი საზოგადოებაში ქცევისწესებს და რაც მთავარია ქალის ხელ-საქმეს ჭრას კერვას ქარგვას ქსოვასდა აშ საერთოდ საშინაო სკოლებისმიზანი გლეხთა და ხელოსანთა ოჯა-ხებიდან გამოსული გოგონებისთვისელემენტარული განათლების მიცემაიყო XIX საუკუნის I ნახევრის მდგო-მარეობით სამცხე-ჯავახეთში რამდე-ნიმე ასეთი სკოლა ფუნქციონირებდარომელთაც იმ დროის შესაფერისადგანათლებული ქალბატონები უძღ-ვებოდნენ კერძოდ ასეთი საოჯახო

სკოლები არსებობდა სოფელ ხიზაბავ-რაში (ასპინძის რაიონი) რომელსაცუძღვებოდა თერეზინა ხუციშვილივალეში ndash სკოლის დამააარსებელი იყომარიამ გასპარის ასული ბაღდოშვილი(სჯიმხფ N 209 ივ გვარამაძე ვინ- მე მესხის მოკლე ცხოვრება შედგენი-ლი 1891 წელსა)

სოფელ უდეში საგანმანათლებლოსაქმიანობას ეწეოდნენ ქალბატონებიანა თომას ასული ბალახაშვილი და პე-ლაგია პეტრეს ასული სარაშვილი

XIX საუკუნეში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების დაწინაურებისსაქმეში ადგილობრივ მესხ ქალებთანერთად დიდი წვლილი შეიტანეს სა-ქართველოს სხვადასხვა კუთხიდანჩამობრძანებულმა ქალბატონებმაისინი იყვნენ ძირითადად იმ სახელმ-წიფო მოხელეთა მეუღლეები რომლე-ბიც ამ კუთხეში მსახურობდნენ ასეთქალბატონთა შორის განსაკუთრებითაღსანიშნავია ანა ღოღობერიძე-მუს-

ხელიშვილის მოღვაწეობა იგი დიდინტერესს იწვევდა მის თანამედროვე-თა შორის რაზეც მეტყველებს იმ პე-რიოდის მრავალი საგაზეთო სტატიადღემდე არ შენელებულა ამ საკითხი-სადმი ყურადღება რაც იმაში გამოიხა-ტება რომ იმ პერიოდში გამოცემულრამდენიმე ნაშრომში მას განსაკუთრე-ბული ყურადღება დაეთმო მათ შორის

ანტონ ნებიერიძის ნაშრომში ndash bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილიrdquo ნაზისუდაძის ndash bdquoსოციალური ვითარებადა საგანმანათლებლო საკითხები XIXსაუკუნის სამცხე-ჯავახეთშიrdquo ასე-ვე ფართოდ არის განხილული ნატოყრუაშვილის სადისერტაციო ნაშრომ-ში ndash bdquoივანე გვარამაძის როლი მესხურგანმანათლებლობაშიrdquo ისიც უნდაითქვას რომ ვერცერთი მეცნიერირომელიც იკვლევს სამცხე-ჯავახეთშიკულტურისა და განათლების სფეროს

XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე გვერდს

ვერ აუვლის ანა ღოღობერიძის მოღ-ვაწეობას მის დაარსებულ ქალთასკოლას ამ სკოლის აღზრდილთა საქ-მიანობას

ანა ღოღობერიძე დაიბადა 1842წელს ქალაქ ქუთაისში იგი ცნობილისაზოგადო მოღვაწის ნიკოლოზ ღო-ღობერიძის და იყო მიღებული ჰქონდაიმ დროისათვის შესაფერისი განათლე-ბა კერძოდ განათლება მიიღო წმინდანინოს სახელობის ქალთა სასწავლე-ბელში ქალაქ ახალციხეში მისი მოღ-ვაწეობა განაპირობა იმან რომ მისიმეუღლე მ მუსხელიშვილი ახალციხისმაზრის სამხედრო უწყების მოხელე-გენერალი იყო

ქ ახალციხეში საცხოვრებლადგადმოსულმა ანამ სრულიად ახალ-გაზრდამ 1870 წელს დააფუძნა bdquoსაქ-ველმოქმედო საზოგადოებაrdquo აღნიშ-ნული საზოგადოების მიზანი ახალცი-ხეში ქართველი ქალებისთვის უფასოსასწავლებლის დაფუძნება მათთვისხელსაქმის სწავლება და ქართულისულისკვეთებით აღზრდა იყო საქ-ველმოქმედო საზოგადოების წევრე-ბი იყვნენ ადგილობრივი სამხედროდა სამოქალაქო უწყებათა მოხელენიამასთან დაკავშირებით იაკობ გოგე-

ბაშვილი მოგვიანებით წერდა bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილისა მაშინსაუკეთესო მანდილოსნად იყო მიჩნე-ული მთელ შეგნებულ საქართველოშითავისი იშვიათი ჭკუით მომხიბლავიგულკეთილობით დარბაისლური ხა-სიათით და მხურვალე მონაწილეობითყველა საზოგადო საქმეში მან სხვათაშორის დააფუძნა საქველმოქმედო სა-ზოგადოება ახალციხეში და დააარსასაქალებო სკოლაrdquo

1870 წლის 4 აპრილს ანა ღოღო-ბერიძემ ქალთა უფასო სკოლა და-აფუძნა ხოლო მეცადინეობა 1 მაისსთამარ მეფის სახელობის დღეს დაიწ-ყო რაბათის ქალთა სკოლის bdquoწმინდაპედაგოგიურ გეგმაზე აშენებული დაჩინებულად წარმოებულიrdquo საქმიანო-ბის შესახებ ქართველ საზოგადოებასამცნო ჟურნალმა bdquoგანათლებამrdquoსასწავლებელი ღარიბთა შვილებისთ-ვის ხელმისაწვდომი რომ ყოფილიყოსწავლა უფასო იყო ხოლო სკოლის

ხარჯები ანა მუსხელიშვილმა იკისრარასაც ემატებოდა საქველმოქმედოსაზოგადოების წევრთა შესატანებიშემოწირულობანი bdquoქართველთა შო-რის წერა-კითხვის გამავრცელებელისაზოგადოების ერთდროული დახ-მარება საღამო წარმოდგენებიდანმოსწავლეთა ნაკეთობების რეალიზა-ციიდან შემოსული თანხა ყოველივე

ამის ორგანიზატორი ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილი იყო

კონსტანტინე გვარამაძის ცნო-ბით აღნიშნული სასწავლებელი მო-თავსდა რაბათში ნაქირავებ სახლშითავდაპირველად თვითონ ასწავლიდაგოგონებს ხოლო შემდეგ თბილისიდანდა ქუთაისიდან მიიწვია ორი მასწავ-ლებელი როგორც რუსულ-ქართულიენების ისე ქსოვისა და ქარგვის შესას-წავლად (სჯიმხფ N4011 კ გვარა-მაძე მოკლე ისტორიული მიმოხილვა

რაბათის დედათა სასწავლებლის არ-

სებობისა და ა ბ ღოღობერიძე-მუსხე-ლაშვილის ბიოგრაფია)

ასევე ერთ-ერთ აუცილებელსაგნად ითვლებოდა საღვთო სჯუ-ლი რომელსაც ასწავლიდა სპეცი-ალურად მიწვეული მღვდელი აღ-ნიშნული სასწავლებელი საშუალოდწელიწადში 60-მდე მოსწავლეს ამზა-დებდა სასწავლებელს ყოველწლიურნივთიერ დახმარებას უწევდა ქალა-ქის გამგეობა ndash 3000 მანეთით ივანეგვარამაძის ცნობით სასწავლებელსეხმარებოდა მაზრის უფროსი ნიკოალექსი-მესხიევი იგი ძირითადად შე-მოწირულობის ხარჯზე არსებობდამოსწავლეთა დიდი ნაწილი ახალცი-ხის მოქალაქეთა უღარიბეს ფენას მი-ეკუთვნებოდა ხოლო თავისი სპეცი-ფიკიდან გამომდინარე იგი პროფე-სიულ სასწავლებელს წარმოადგენ-და რამდენადაც განსაკუთრებულიყურადღება ეთმობოდა ხელსაქმისშესწავლას

სასწავლებელმა იმთავითვე დიდიდაინტერესება გამოიწვია როგორცქართველ საზოგადოებაში ისე ხე-ლისუფლებაშიც 1872 წელს გაზეთbdquoდროებაშიrdquo დაბეჭდილი ანა მუსხე-ლიშვილის კორესპოდენციით ვგებუ-

ლობთ რომ რაბათის ქალთა სკოლა31 მარიამობის თვეს მოინახულაbdquoმისმა უმაღლესობამ ნამესტნიკმადიდმა მთავარმაrdquo ანა მუსხელიშვილსმისთვის უჩვენებია სასწავლებელიდა სახელსაქმო ოთახები უპასუხნიამეფისნაცვლის კითხვებზე როდისდაფუძნდა სასწავლებელი ვინ იყვნენმასწავლებლები რამდენი და რა ასა-კის იყვნენ შეგირდებ და აშ ბოლოსკი მადლობა მოუხსენებია მისთვის დასინანულიც გამოუთქვამს იმის გამორომ ყმაწვილები ვერ ნახა (ა ღოღობე-რიძე კორესპოდენცია გაზ bdquoდროებაrdquoN 36 1872)

ახალციხის ქალთა უფასო სკოლისდაფუძნებას იმთავითვე დიდი მოწო-ნებით შეხვდა ქართველი ინტელიგენ-ცია იაკობ გოგებაშვილი აღნიშნულისკოლის დაფუძნებას bdquoცისკრის ამოს-ვლასrdquo ადარებდა იგი აღფრთოვანე-ბული წერდა bdquoიმედი ვიქონიოთ რომახალციხის ქალთა უფასო სკოლა ჰპო-

ვებს მიმბაძველებს ჩვენი კუთხის სხვასაბაზო ქალაქებში და იქნება ნიმუშიქალთა უფასო სკოლების დაარსებისადა ორგანიზაციისა რომელთა საჭი-როება ყველგან ასე ძლიერ იგრძნობაrdquo (ი გოგებაშვილი თხზ ტ I გვ 20-211952)

აღნიშნული სკოლის ფუნქცი-ონირებას არსებითი მნიშვნელობა

ჰქონდა რადგან უდიდესი როლი შეას-რულა მესხეთში ქალთა განათლებისსაქმეში ამასთანავე ალექსანდრეფრონელის (ყიფშიძის) სამართლიანიშენიშვნით იგი წარმოადგენდა bdquoერთ-ერთ ზღუდეს აქაური გამქრალი ქართ-ველებისაrdquo (ალ ფრონელი (ყიფშიძე)bdquoდიდებული მესხეთიrdquo თბ 1991) აკაკიწერეთელმა კი პატივისცემის ნიშნადანა ღოღობერიძეს 1871 წელს უძღვნალექსი bdquoვარდის ხმაზედrdquo

1875 წელს ანა მუსხელიშვილმა

დატოვა ახალციხე იგი bdquoდროებისrdquoერთ-ერთ კორესპოდენციაში წერდაbdquoსხვადასხვა მიზეზებისა გამო იძულე-ბული ვიყავი 20 ამ თვეს დამეტოვები-ნა ახალციხე სასწავლებელი და ყველასაქმეები რაც იმას შეეხებოდა ჩავა-ბარე ახალციხის კეთილმოქმედებითსსაზოგადოებას მე ჩავაბარე საზოგა-დოებას სასწავლებელი 70 შეგირდითrdquo(ა ღოღობერიძე კორესპოდენციაგაზ bdquoდროებაrdquo N111 1875)

აღოღობერიძე დროებით საცხოვ-რებლად გადავიდა რუსეთში ხუთიწლის შემდეგ კი ქუთაისში დაბრუნ-და სადაც bdquoქართველთა შორის წე-რა-კითხვის გამავრცელებელი საზო-გადოებისrdquo მიერ დაწყებითი სკოლისდასაარსებლად შექმნილ საზედამხედ-ველო კომიტეტს ჩაუდგა სათავეშიდიდი მუშაობა გასწია სკოლის (შემდეგსათავადაზნაურო ქართული გიმნა-ზიის) შესაქმნელად 1885 წელს იგიკვლავ ახალციხეში ndash თავის საყვარელ

სკოლაშიაანა მუსხელიშვილ-ღოღობერიძისსახელს უკავშირდება ახალციხეშითეატრის დაფუძნებაც რამდენადაცმის მიერ დაარსებული საქველმოქმე-დო საზოგადოების უმთავრესი მიზანიიყო ქალთა უფასო სკოლის შენახვაიგი ცდილობდა სხვადასხვა საშუალე-ბებით მოეპოვებინა სახსრები ერთ-ერთ ღონისძიებას წარმოადგენდასცენის მოყვარულთა მიერ წარმოდგე-ნების გამართვა ამ საკითხთან დაკავ-შირებით ილია მაისურაძე აღნიშნავდაbdquoახალციხური წარმოდგენები რაკიმათი შემოსავალი ქალთა სკოლი-სათვის იყო დანიშნული ამ სკოლისდაარსების პირველ წლებშივე უნდაიღებდეს სათავეს 1870-1872 წლებშიrdquo (სჯიმხფ N 433 ილია მაისურაძე bdquoმესხეთის თეატრალური წარსული-დანrdquo )

მესხეთში თეატრს მრავალმხრივიდატვირთვა ჰქონდა ქალაქ ახალცი-ხეში მოქმედი ორივე დასის მიერ გან-ხორციელებული საღამო-წარმოდგე-ნები გარდა იმისა რომ ემსახურებო-და მოსახლეობის კულტურული დონისამაღლებას ეროვნული ტრადიციებისდაცვას ითვალისწინებდა ქველმოქმე-დებასაც კერძოდ დახმარებას უწევ-დნენ რაბათში არსებულ დედათა დაკათოლიკეთა სასწავლებლებს ადგი-ლობრივ სამკითხველოს ამაზე მეტყ-ველებს XIX ს-ის დასასრულს ქართულპერიოდიკაში დაცული მდიდარი მასა-ლა სწორედ ამ მასალით ირკვევა რომანა ღოღობერიძე იყო თეატრალურიდასის არამარტო დამფუძნებელი არა-მედ მისი ერთ-ერთი აქტიური წევრიც(გაზ bdquoდროებაrdquo 1910 N 17 გვ 9)

გაზეთი ივერია წერდა bdquoამ ერთითვის განმავლობაში აქაურის კლუბისდარბაზში ქალბატონი ანნა მუსხელო-ვის თაოსნობით იყო გამართული ორმოქმედებიანი კომედია bdquoძუნწიrdquo წარ-მოდგენა იყო გამართული აქაურისქართველი ქალების სკოლის სასარ-

გებლოდ სწორედ დიდი მადლობისღირსია ამ საქმის მოთავე ანნა მუსხე-ლიშვილისა მისი მოღვაწეობით უდგიასული აქაურის ქართულის საქალებოსკოლას რომ არა მისი ზრუნვა ვინიცის იქნება ეს სკოლა აქამდე ხუთჯერგაუქმებულიყოrdquo (გაზეთი bdquoივერიაrdquo1889 N41)

ანა ღოღობერიძე 1890 წლის 30მაისს მძიმე სენით დაავადებულითბილისის ერთ-ერთ საავადმყოფოშიგარდაიცვალა რაც დიდ დანაკლისადმიიღო ქართველმა საზოგადოებამმის გარდაცვალებას იუწყებოდა ყვე-ლა ქართული ჟურნალ-გაზეთი მისმამეუღლემ სამძიმრის მრავალი დეპეშამიიღო ქალაქ ახალციხეში წმინდა მა-რინეს ეკლესიაში დიმიტრი ხახუტაშ-ვილის მიერ გადახდილი იქნა პანაშ-ვიდი გაზეთ bdquoივერიაშიrdquo გამოქვეყნდავრცელი ნეკროლოგი სადაც დეტა-ლურად იყო განხილული ანა მუსხე-ლიშვილის მოღვაწეობა bdquoდიდი უმრავ-

ლესობა ამ სკოლის მოსწავლე ქალთაეკუთვნის ახალციხის უღარიბეს წრე-სა ეს ღარიბი მოსწავლე ქალები თავი-სივე ხელსაქმით ირჩენდნენ თავსა დახშირად ეხმარებოდნენ თავის ღარიბოჯახსაც გულის დამატყვევებელ სა-ნახავს წარმოადგენდა მაშინ ღარიბქალთა სკოლა ახალციხისა დაფუძნე-ბული ჭეშმარიტ სიყვარულზე და გო-

ნიერ შრომაზე ასეთი სამაგალითოსკოლის დაარსება შეეძლო მხოლოდისეთ იშვიათ ადამიანს როგორიც იყოგანსვენებული ანეტა რომლისთვი-საც არ არსებობდა არაფერი კერძოსაკუთარი ინტერესი იმის ცხოვრებამთლად ეკუთვნოდა მის სკოლას რომ-ლითაც განახორციელა თავისი საზო-გადო მოღვაწეობაrdquo როგორც გაზეთიbdquoივერიაrdquo იუწყებოდა განსვენებულისკუბოს მრავალი გვირგვინი ამკობდამათ შორის ახალციხის საზოგადო-

ებისა რომელიც ლითონის ძვირფასილენტით იყო მორთული წარწერითbdquoახალციხის საქველმოქმედო საზოგა-დოებისა და დედათა უფასო სკოლი-საგან ჩვენს მფარველს და დამფუძ-ნებელს ანა მუსხელიშვილისასrdquo იგიდაკრძალეს დიდუბის პანთეონში (ანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილი გაზ bdquoივერიაrdquo N112 1890 )

1911 წელს ახალციხის საზოგადო-ებამ აღნიშნა რაბათის დედათა სკო-ლის 40 წლისთავი და განსაკუთრებუ-ლი მადლიერებით იქნა მოხსენიებულიანა ბესარიონის ასული ღოღობერიძე-მუსხელიშვილი ndash მესხეთში ახალგაზ-რდების განსაკუთრებით ქალთა სწავ-ლა-აღზრდის დიდი მოამაგე

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილისმოღვაწეობა ფასდაუდებელია მისმიერ დაფუძნებული სკოლა 50 წლისგანმავლობაში განათლების კერადიქცა სადაც მესხი გოგონები მშობ-ლიურ ენაზე ღებულობდნენ განათლე-

ბას სწავლობდნენ საჭირო ხელსაქმესდა ქვეყნის სიყვარულს ეროვნულტრადიციებზე აღზრდილნი კი ცდი-ლობდნენ თავიანთი შვილებიც ეროვ-ნული თვითშეგნებით აღეზარდათ

ახალციხის ქალთა უფასო სკო-ლის ერთ-ერთი ღირსება ისიც იყორომ იქ ერთმანეთის გვერდით სწავ-ლობდნენ სხვადასხვა ეროვნებისგოგონები ქართველები (კათოლიკე-ნი და მაჰმადიანები) ბერძნები რუ-სები ებრაელები ეს ხდებოდა მაშინროდესაც მეფის რუსეთი ყველანა-ირად ცდილობდა როგორც მთელსაქართველოში ისე ამ კუთხეშიცერთმანეთისთვის დაეპირისპირები-ნა სხვადსხვა ეროვნების ადამიანე-ბი ndash გამოეწვია ეთნოკომფლიქტებიქართველი ხალხი ჩამოეშორებინაეროვნულ-განმათავისუფლებელიბრძოლისაგან სწორედ ამიტომ წერ-და ანასტასია თუმანიშვილი-წერეთე-ლისა bdquoზოგჯერ არიან ისეთი პირნიმართალია იშვიათნი რომელნიცთუმცა ვიწრო წრეში მოქმედებენმაგრამ მათი გავლენა ისეთნაირადაღიბეჭდება ყველა ადამიანზედ რომრაც უნდა დრო გავიდეს დაუვიწყარირჩება და უფრო ბევრი სარგებლობამოაქვს ვიდრე დიდ ნიჭს რომელსაცხშირად კაცი ბოროტებით ხმარობსrdquo

ამ სკოლის არაერთმა აღზრდილმაისახელა თავი ხელოვნების უნიკალუ-რი ნიმუშების შექმნით მათ მონაწილე-ობა მიიღეს როგორც საქართველოშიგამართულ ისე მსოფლიო საერთაშო-რისო გამოფენებში და დაიმსახურესუმაღლესი ჯილდო რაბათის ქალთასასწავლებლის აღზრდილთა შორისწარმატებულნი იყვნენ როზა (როზა-ლია) მეფისაშვილი ნატალია გიორგა-ძე აღათია გოზალიშვილი და სხვანიისინი თავიანთი საქმიანობით ერთგ-ვარ პროპაგანდას უწევდნენ ქართულკულტურას ამიტომაც არის რომმიხეილ კეკელიძე სამართლიანად აღ-ნიშნავს ანა ღოღობერიძემ თავისი

საქმიანობით ბევრ ახალგაზრდა ქალსგაუხსნა გზა საზოგადოებრივ საქმი-ანობაში მონაწილეობის მისაღებად(მკეკელიძე bdquoანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილიrdquo კრ bdquoგანმანათლებლობა სა-ქართველოში იდეები და მოღვაწენიrdquo2015წ)

ამრიგად ანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილმა თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით უდიდესი სამსახურიგაუწია სამცხე-ჯავახეთის მოსახლე-ობას განსაკუთრებული წვლილი შე-იტანა სწავლას მოწყურებული მესხიგოგონების განათლებაში აღზარდადა ცხოვრების გზაზე დააყენა მათისახით ქვეყანას აღუზარდა ღირსე-ული მოქალაქეები ბევრი მათგანი იყოსახელოვანი პედაგოგი და ცნობილიხელოვანი ზოგ მა თავისი ნამოღვაწა-რით მესხეთი და საქართველო გააც-ნო მსოფლიოს სხვა ხალხებს ახალ-ციხეში თეატრალური დასის დაფუძ-ნებითა და სამსახიობო მოღვაწეობით

დიდი წვლილი შეიტანა მოსახლეობისკულტურული დონის ამაღლებასა დამათში ეროვნული ცნობიერების შე-ნარჩუნებაში ყოველივე აღნიშნულისგათვალისწინებით ნათლად ჩანს რომმისი დამსახურება მესხეთის წინაშეგანუზომელია

ნატო ყრუაშვილი

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილის პედაგოგიურ-საზოგადოებრივი მოღვაწეობა

სამცხე-ჯავახეთში(გარდაცვალებიდან 125 წლისთავის გამო)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 912

2015 წელი დეკემბერი 9ლიტერატურული მესხეთი

ზარზმა 11 ნოემბერი გვი-ანი შემოდგომის ცივი წვიმიანიმაგრამ დაუვიწყარი დღე ndash დიდისახალხო დღესასწაული აქ დილი-დანვე თავს იყრის მუნიციპალი-ტეტისა თუ მეზობელი რაიონებისმოსახლეობის წარმომადგენლებიქართული კულტურის სიდიადეუიშვიათესი ძეგლი ზარზმის სა-მონასტრო კომპლექსი მოზღვა-ვებულ მრევლს ვერ იტევს დღესსერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღეა

ტრადიციულ სახალხო დღე-სასწაულს რამდენიმე ათეულიწლის წინ ჩაეყარა საფუძველიმაგრამ ერთი პერიოდი მიზეზთაგამო მივიწყებას მიეცა ორი წლისწინ კი კვლავ იქნა აღდგენილი დადაიბრუნა თავისი ფუნქცია

ტრადიციული სახალხო დღე-სასწაულები დიდი მნიშვნელობისმატარებელია ისინი ჩვენი ცხოვ-რების შემადგენელ ნაწილად იქც-ნენ (ყველა კუთხის ტრადიციებიხომ რაღაცითაა გამორჩეული)

ერთი წუთით მკითხველის ყუ-რადღება გვინდა გავამახვილოთთვით სერაპიონ ზარზმელსა დასამონასტრო კომპლექს ზარზმა-ზე

bdquoქართველ წმინდანთა ცხოვ-

რებანიrdquo გვაუწყებს სერაპიონზარზმელი წარმოშობით კლარჯიყოფილა ჰყავდა ორი ძმა ისინიადრე დაობლებულან წმ სერა-პიონს ბავშვობიდანვე იზიდავდაეკლესიური ცხოვრება და ამიტომთავის უმცროს ძმასთან ერთადდიდ მიქელ პარეხელს თავისითავი შეჰვედრა bdquoმამასა სული-თასა და მზრდელსა ობოლთასასასწაულთა და ნიშთა მოქმედსაrdquoღირსმა მამამ მიიღო სერაპიონირადგან იგი მასში ხედავდა საღმ-რთო საქმისადმი დიდ მიდრეკილე-ბას მღვდლადაც აკურთხა და მისმიერ განსწავლული სერაპიონი დაიოანე მოავლინა სამცხეს მონას-ტრის ასაშენებლად

წმსერაპიონს და იოანეს გან-საკუთრებით მოსწონებიათ აქა-ურობა შეურჩევიათ მშვენიერიმთა და იქ გადაუწყვეტიათ მონას-ტრის აგება თუმცა ადგილობრი-ვებს ისინი იქიდან გაუძევებიათბერებს იმედი მაინც არ დაუკარ-გავთ და მდინარის მეორე მხარესის ადგილი შეურჩევიათ რომელიცმიქელს უხილავს გამოცხადებითეს ადგილი მხარის დიდი ფეოდა-ლის გიორგი ჩორჩანელის გამგებ-ლობაში ყოფილა საბედნიეროდიგი ნადირობისას შეხვედრია რა

უსიერ ტყეში თავშეფარებულ ბე-რებს მათთვის ნება დაურთავს დადახმარებია კიდეც აღესრულები-ნათ დაკისრებული მისია

ლეგენდის მიხედვით იმ ღა-მით როცა ჩორჩანელი ბერებსშეხვედრია მიწა იძრა თურ-მე კლდე გაპობილა სათახვისმღვრიე ტბა მომსკდარა და იქა-ურობა წაულეკავს მხოლოდ ორიძმა გადარჩენილა სერაპიონისწინასწარმეტყველება ახდა და შე-შინებულმა ხალხმაც ამ ადგილს

bdquoზარზმაrdquo უწოდაბერმა ძმებმა ეკლესიის ასა-შენებლად შესაფერისი ადგილისძებნა დაიწყეს წმსერაპიონისდა სხვა ბერების აზრი სხვადასხ-ვაგვარი აღმოჩნდა ndash სერაპიონსშემაღლებულ ბორცვზე სურდატაძრის გაშენება თავისი ძმაც დასხვებიც ურჩევდნენ bdquoნუ წმინდამამაო ადგილსა ამას რამეთუმაღალ და ცივ არს და ძმანი ესეშიშველ და გლახაკrdquo ამის შემ-დეგ ნეტარ მამებს ორ კანდელ-ში თანასწორად ზეთი ჩაუსხიათერთი წმსერაპიონს დაუდგამსბორცვზე მეორე ndash მცირე ღე-ლეში ndash იოანეს ორივენი დამდ-გარან ლოცვად გათენებისას სე-რაპიონის კანდელი დაშრეტილა

იოანესი კი სამხრობამდე ბრწყი-ნავდა

ეკლესიის საძირკველი იოანესმიერ არჩეულ ადგილზე ჩაყარესმაგრამ მშენებლობა სამშენებ-ლო მასალების კერძოდ ქვისუკმარისობის გამო გაძნელებუ-ლა გიორგი ჩორჩანელის რჩევითმშენებლობისთვის მიწისძვრისგანდანგრეული უმწის ეკლესიის ქვე-ბიც გამოუყენებიათ და სამ წელშიტაძრის მშენებლობაც დამთავრე-ბულა

ცხადია ყველა ძეგლს თავი-სი ისტორია და წარსული აქვსრომელთანაც ბევრი ლეგენდადა თქმულებაა დაკავშირებულიმაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანიასევე ის სიძველეებია რომლე-ბიც შეულამაზებლად წარმოგ-ვიდგენენ მის ისტორიას ამ მხრივყველაზე საყურადღებო ძეგლიაბასილ ზარზმელის bdquoსერაპიონზარზმელის ცხოვრებაrdquo სადაცაღწერილია ამ ჭეშმარიტად დიდიადამიანის ცხოვრებისა და მოღ-ვაწეობის ყველა ნიუანსი რითაცკიდევ უფრო გვაახლოებს იგი მისსიდიადესთან წმინდანობასთან

სწორედ ამიტომ ქართველიკაცი ვინც არ უნდა იყოს დღე-ნიადაგ უნდა ზრუნავდეს ამ დიდი

ტრადიციების შენარჩუნებისთვისრათა მომავალ თაობებს ესტაფე-ტასავით გადავცეთ ყოველივე ისრაც ჩვენს დიდ წმინდანებთანაადაკავშირებული

სახალხო დღესასწაულები კიდიდ საშუალებას იძლევიან ამი-სათვის რომლებიც ასევე გვიზი-დავენ არა მარტი იმით ვისთანაციგია დაკავშირებული არამედ იმი-თაც რომ ყველა სახალხო დღე-სასწაულს თან ახლავს სტუმართა

სიმრავლე და იმის წარმოჩინებარისი პატრონები არიან თავადმასპინძლები ndash რა შეგვიძლია დარას წარმოვადგენთ ამჟამად ამმხრივ პირველ რიგში საზოგა-დოების ყურადღებას იქცევს მა-სობრივი კულტურული ღონისძი-ებები ხალხური რეწვის ოსტატთანამუშევრების გამოფენა ის ხელ-ნაკეთობები რითაც ვაფასებთმხარის კულტურულ ცხოვრებას

ზარზმის სახალხოდღესასწაული

დანიშნულ დროსდაიწყო

სტუმრებს ყურადღებასცენისკენ გადააქვთ

bdquoადიგენში მზე უნთია ირმისჭალებს

თრიალეთთან შაშვისწვერზე შაშვი გალობს

საქართველოს ამ მშვენიერლამაზ კუთხეს

დედამიწის ყველა კუთხეენაცვალოსrdquo

კითხულობს წამყვანი და ირგ-ვლივ ქართული ლექსის საამო ხმაიფრქვევა

შემდეგ სცენაზე უხმობენადიგენის მუნიციპალიტეტისგამგებელს ზაქარია ენდელაძესახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის

მიტროპოლიტს მეუფე თე-ოდორეს რელიგიის საკითხთასააგენტოს თავმჯდომარეს ზაზავაშაყმაძეს რომლებიც მიესალმ-ნენ მოწვეულ სტუმრებს თითო-ეული მათგანის გამოსვლაში ხაზ-გასმული იყო ზარზმის როგორცქართული კულტურის უნიკალურიმემკვიდრეობა სერაპიონ ზარზ-მელის როლზე ქართული მართლ-მადიდებლური ეკლესიის წინაშე

სცენაზე ერთმანეთს ცვლიანმუნიციპალიტეტის კულტურის

სახლთან არსებული თვითმოქ-მედი კოლექტივები ქორეოგრა-ფიული ანსამბლები ndash bdquoზარზმაrdquo(ქორეოგრაფი ბაგრატ გავაშელი)bdquoჭულეrdquo (ხელმძღვანელი თამარგოდელაძე) სოფელ ზარზმისსაჯარო სკოლასთან არსებულიანსამბლი bdquoტაოrdquo (ხელმძღვანელივანო ბალახაშვილი) ფოლკლორუ-ლი ჯგუფი (ხელმძღვანელი აკაკიგელაშვილი) ინდივიდუალურიშემსრულებლები ავთანდილ გე-ლაშვილი ეკა ჩიხრაძე ციალაჩილინგარაშვილი და საქვეყნოდაღიარებული ანსამბლის ndash bdquoერი-სიონისrdquo (მთ ქორეოგრაფი ლევანკუბლაშვილი) და მასთან არსე-ბული ბავშვთა ქორეოგრაფიულიანსამბლის bdquoელეონისrdquo მოცეკვა-ვეები ასეთი მაღალი რანგის ან-

სამბლებთან ერთად ადიგნელთაგამოსვლა საპატიოც იყო და დასა-მახსოვრებელიც

ღონისძიების მსვლელობისასრამდენიმე რესპოდენტს შევხ-ვდით და ვთხოვეთ bdquoსერაპიონზარზმელის ხსენების დღესთან

ndash ზარზმობისrdquo სახალხო დღესას-წაულთან დაკავშირებით თავიან-თი მოსაზრებები გამოეთქვათ

ბადრი პაქსაძე ndash დაბა ადიგე-ნის მცხოვრები ხალხური ინსტ-რუმენტების ხელოსანი 30 წელზემეტია ვამზადებ ხალხურ საკრავინსტრუმენტებს ძირითადად ndashბანისა და კლასიკურ ფანდურებსაგრეთვე ndash სალამურებს რომელ-თა რეალიზაციას რეგიონში ვახ-დენ სახალხო დღესასწაულებისაკუთარი შესაძლებლობების

წარმოჩენის საუკეთესო საშუალე-ბაა აქ საშუალება გაქვს გაეცნოხალხური რეწვის სხვა ოსტატთანამუშევრებს და სტიმული გეძ-ლევა უფრო დახვეწო საკუთარიხელოვნება უფრო მეტიც ყველაანალოგიური ღონისძიება ხალხუ-რი რეწვის ოსტატთა ერთგვარი

დათვალიერებაცაათამარ ნიკოლაიშვილი ndash ადი-

გენის მცხოვრები პირველ რიგშიყველას მინდა მივულოცო bdquoსერა-პიონ ზარზმელის ხსენების დღე

ndash ზარზმობაrdquo ჩვენი რაიონისთვისეს დიდი დღესასწაული და იმისდასტურია რომ ჩვენ კულტურუ-ლი მემკვივდრეობის იმ დიდი სა-განძურის პატრონები ვართ რო-გორიც უნიკალური ძეგლი ზარზ-მაა რომლის მსგავსი თითო-ორო-ლა თუ გვაქვს და ეს ძალიან ბევრს

ნიშნავს კარგია რომ აღდგა აღ-ნიშნული სახალხო დღესასწაულიდიდი სურვილი მაქვს ტრადიციაგაგრძელდეს მჯერა რაც მეტირეკლამა გაეწევა ამ სახალხოდღესასწაულს მეტი სტუმარიცჩამოვა და გაეცნობა ზარზმას

მალხაზ ლომსაძე ndash სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის იურიდიული ფაკულტეტისდეკანი პროფესორი დღეს მეტადმნიშვნელოვანი დღეა ესაა საუფ-ლო დღესასწაული სერაპიონზარზმელის ხსენების დღე მინდამივილოცო სრულიად საქართვე-ლოს და ვუსურვო ღვთისმშობლისმადლი ფარავდეს თითოეულ მათ-განს დაე სერაპიონ ზარზმელისხსენების დღე გამხდარიყოს ჩვენიქვეყნის გამთლიანებისა და ეროვ-

ნული შერიგების საწინდარისაბჭოთა პერიოდიდან მოდისსაუფლო და სასულიერო დღესას-წაულები ერთხანს სასულიეროდღესასწაულების გადაკეთება უნ-დოდათ საერო დღესასწაულებადთუმცა მათ შორის დიდ განსხ-ვავებას ვერ ვხედავ ორივე ემსა-ხურება ეროვნული ღირებულებე-ბის დაცვას ესენი ერთმანეთისგანუყოფელი ნაწილებია საეროდღესასწაულებთან დაკავშირე-ბით მინდა ვთქვა რომ სრულიადსაქართველოსთვის საერო დღე-სასწაულები ფაქტიურად სახელ-მწიფო დღესასწაულებია და საეკ-ლესიო დღესასწაულები ndash სახელმ-წიფო დღესასწაულები ვინაიდანსაერო დღესასწაულებიც ჩვენიეროვნული დღესასწაულებია და

სერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღე ჩვენი ეროვნული დღესას-წაული და ეროვნული საკუთრე-ბაა არიან წმინდანები რომლე-ბიც ეროვნული წმინდანებია დაარიან წმინდანები რომლებიც

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ

ერს მართლაც საამაყო გაქვთrdquo

ზარზმაცეცხლით და ზარით დაეცა ზარზმასმაინც დაინთქა ურდო მონგოლთაზარზმამ რამდენჯერ გაუძლო ჯვარცმასრამდენი ნახა ზარზმამ გოლგოთა

შემდეგ იმძლავრა თურქმა და სპარსმაგვიტევდნენ სულის ამოხდომამდიიმ ქარიშხლებსაც გადურჩა ზარზმატალღებზე დადგა როგორც ხომალდი

მაგრამ სხვაც ახსოვს კარგი დრო ზარზმასთხისებრ დამფრთხალი თურქთა ბრბოებიროცა ჯვრის სახედ შეკრულმა ვაზმაგადაანათა უდაბნოები

მაშინ ძლიერნი და მკლავმაგრებიმტრებს თვით ზარავდნენ გაბატონებითმესხეთს მართავდნენ ათაბაგებიდა ტახტზე ისხდნენ ბაგრატოვნები

სამოთხეს ჰგავდა ქართლის მთა-ბარიუღრუბლო იყო ცა სხივოსანი

მაშინ აქ იდგა ლოცვად თამარიდა ჯარს უძღვოდა დავით სოსლანი

ამოდიოდა სამცხის ბაღებითთვითონ რუსთველი ndash მეფე მგოსანიიქარგებოდა ზარზმის თაღებიიხატებოდა გარდამოხსნანი

და აბრმავებდა ჩუქურთმის მკაზმავსალბათ თამარის შუქთა თოვანიდა მაღლდებოდა ღრუბლებში ზარზმატაძარი ndash ნათელ-გუმბათოვანი

გრიგოლ აბაშიძე

ზარზმობა-2015

გაგრძელება მე-12 გვ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1012

ლიტერატურული მესხეთი10 2015 წელი დეკემბერი

ცნობილი ისტორიკოსი და საზოგადომოღვაწე ქართველ-კათოლიკეთა პატრიევროპაში ცნობილი მიქელ თამარათის სა-ხელით მან სახელი გაითქვა თავისი ორისაფუძვლიანი დიდი ისტორიული შრომით991262ისტორია კათოლიკობისა ქართველთ შო-რის ნამდვილ საბუთების შემოტანით დაგანმარტებით XIII საუკუნიდან ვიდრე XXსაუკუნემდე991261 თბილისი 1902 წ და 991262ისტო-რია საქართველოს ეკლესიისა991261 ფრანგულენაზე 700 გვერდიანი წიგნი რომელიც

დაიბეჭდა 1910 წმიხეილი (ერისკაცობაში ალექსანდრე) და-

იბადა 1858 წელს ქალ ახალციხეში (თამარათ ndash თამარაშვილების) ორსართულიანი ბანიანისახლი დღესაც დაცულია რაბათში) ღარიბიმოქალაქის ოჯახში ქართული წერა-კითხ-ვა და პირველ დაწყებითი განათლება მიიღოქვემო ეკლესიის სამრევლო სკოლაში ცნო-ბილი მოღვაწის იგვარამაძის ndash ვინმე მესხისხელმძღვანელობით მამით ადრე დაობლე-ბულმა მიხეილმა 15 წლიდანვე მოჰკიდა ხელისაარსებო შრომას შეისწავლა ფეხსაცმლისკერვა და თავის ძმასთან ერთად მუშაობდა ამხელობაზე ხაშურსა და ახალციხეში სწავლასმოწყურებულმა მან 1878 წ მოახერხა კონს-ტანტინეპოლს წასვლა სადაც აბატ პეტრეხარისჭირაშვილის დახმარებით შევიდა ქარ-თველ-კათოლიკეთა მონასტერთან არსებულსასულიერო სასწავლებელში რომლის დამ-თავრების შემდეგ მას ორი წლით ესპანეთშიაგზავნიან bdquoსაბერ მონაზონის მოღვაწეობის

განსავითარებლადrdquo ამის შემდეგ იგი შედისპარიჟის წმ ლაზარეს სასულიერო სასწავლე-ბელში საქართველოში მიხეილი საკმაოდ გან-სწავლული ბრუნდება 1888 წ და აპირებს აქვედარჩენას სამსახურში მაგრამ კათოლიკეთავიზიტატორი არელატი არლოვსკი მას სამ-სახურზე უარს ეუბნევა და აძევებს თბილისი-დან თამარაშვილის დევნის მიზეზი ის უთანხ-მოებაა რომელიც იმ დროს იყო გამწვავებუ-ლი სომეხ და ქართველ სასულიერო წრეებსშორის ამის თაობაზე პრესაშიც სწარმოებდაცხარე ბრძოლა სომხის მოღვაწენი ყველაქართველ-კათოლიკებს რომელთაც სომხურიტიპიკონი ჰქონდათ (მღვდელთ მსახურებასაწარმოებდნენ სომხურ ენაზე) სთვლიდნენსომხების ჩამომავლობად და საერთოდ უარჰ-ყოფდნენ კათოლიკურ მოძრაობას ქართველ-თა შორის ხოლო მათი მოწინააღმდეგე ქართ-ველი მწიგნობარნი ცდილობდნენ დაემტკიცე-ბინათ სომხურად მლოცველ და ქართულადმოლაპარაკე ქართველთა ქართველობა და

ეჩვენებინათ ისტორიული ფაქტები რომლე-ბიც საქართველოში იტალიიდან მოსულ მისი-ონერ-პატრების მოღვაწეობას ნათელ ჰყოფდ-ნენ ამ პაექრობაში სომეხ პუბლიცისტებთანგანსაკუთრებული სიძლიერით გაისმოდა მღიგვარამაძის (ვინმე მესხის) ხმა (ამ კამათისშესახებ 60-70-იან წლების ქართულ პერიოდი-კაში უამრავი წერილები იბეჭდებოდა ხოლოსომხურ პრესაში განსაკუთრებულად ეხმა-ურებოდა ამ საკითხს გაზ bdquoმშაკიrdquo (1897-1898წლის ნომრები)

მაგრამ ქართველთა აღიარებას მაინც აკ-ლდა ისტორიული დამაჯერებლობა საჭიროიყო ისტორიული კვლევა-ძიების წარმოება დაისეთი საბუთების გამონახვა რომლებიც სა-ბოლოოდ ნათელს ჰყოფდნენ საქართველოსადა რომის დიპლომატიური თუ სარწმუნოებ-რივი ურთიერთობის რეალობას წარსულშითბილისიდან უსამართლოდ დევნილი ახალ-გაზრდა მღვდელი მიხ თამარაშვილი ახალ-ციხეში მიდის სადაც მის მთელ ცოდნასა და

შესაძლებლობას დიდ ყურადღებას აქცევსხსენებული ვინმე მესხი იგვარამაძე და ურ-ჩევს მას ისევ ევროპაში დაბრუნებას სწავლისგაღრმავებას და ქართველ-კათოლიკობისისტორიის დასაწერად საჭირო მასალებისშეგროვება-შესწავლას რომში თამარაშვილისთანხმობის შემდეგ იგივე მოძღვარი კისრუ-ლობს ეკონომიური საღსარი აღმოუჩინოს მი-ხეილს ამ მაღალი მიზნების შესრულებაში

ამგვარადმთამარაშვილი თავის სამშობ-ლოში დევნილი მეორედ გაემგზავრა ბათომი-დან ჯერ კონსტანტინეპოლს შემდეგ რომსსწორედ ამ პერიოდში გაშალა მან თავისი მე-ტად ნაყოფიერი მუშაობა რომელმაც საქართ-ველოს ისტორიისათვის მეტად საგულისხმოდა მანამდე სრულებით უცნობი ისტორიულიწყაროებით გაამდიდრა მეცნიერება

კათოლიკეთა ისტორიის გამოქვეყნებამდეის გულდასმით აგრძელებდა თავისი ცოდნისგაგრძელებას 991262საზოგადო სწავლაში დი-დად დახელოვნებულმა ფილოსოფიაში

უკვე გაწვრთნილმა საღვთისმეტყველოსაგნებს მიაპყრო ყურადღება და იმდენადწარმატებით შეიგნო ეს მეცნიერება რომღვთისმეტყველებაში დოქტორის ხარისხითიქნა დაჯილდოებული991261 (გრყიფშიძე ndashrdquo მღ

მიქელ თამარაშვილიrdquo ძვსაქართველო ტ21913 წ)

1891 წ ფრანგულ გაზეთში მან დაბეჭდა

ვრცელი წერილი ქართველ კათოლიკობაზედა ამავე წლიდანვე შეუდგა საარქივო მასა-ლაზე მუშაობას ვატიკანის (რომში) სიძველე-თა საცავში მან უამრავი ისტორიული დოკუ-მენტები იპოვნა ქართველ მეფე-მთავართადედოფალთა და სასულიერო პირთა მიწერ-მოწერის სახით პაპებთან რაც ბრწყინვალედჰფენდა შუქს საქართველოსა და რომის ეკლე-სიის მჭიდრო ურთიერთობას დაწყებული მე-13 საუკუნიდან ყველა ეს დოკუმენტი მან სის-ტემაში მოიყვანა გადათარგმნა ქართულად

მისცა კომენტარები და სათანადო გამოკვ-

ლევითურთ გადმოგზავნა საქართველოში და-საბეჭდად მაგრამ დაბეჭდვას დიდი საღსარიუნდოდა ამ საღსრის გაღება იკისრა ცნობილ-მა ქველმოქმედმა სტეფანე ზუბალაშვილ-მა და 1902 წ მთამარაშვილის ავტორობითთბილისში დაიბეჭდა კათოლიკობის ისტორია

ზემო ხსენებული სათაურითაღსანიშნავია ის გარემოება რომ ვინმე

მესხ იგვარამაძეს არ დაუკლია თავისი ზრუნ-ვა და ეკონომიური დახმარება რომში მომუ-შავე მკვლევარისთვის ახალციხის მხარეთმ-

ცოდნეობის მუზეუმში დაცული მიწერ-მოწე-რა (იხ ვინმე მესხის არქივი საქმე 16) ამორ პიროვნებას შორის ნათელჰყოფს იმას თუროგორ ამხნევებდა თავისი სათუთი წერილე-ბით მოხუცი მწიგნობარი ახალგაზრდა მკვლე-ვარს წარგზავნილს უცხო ქვეყანაში და რო-გორი ზრუნვით უგროვებდა მას საწირავებს(შეკვეთილი წირვებიდან მიღებულ თანხებს)რათა ცხოვრების პირობები შეემსუბუქებინათავისი წარსულის ისტორიაზე მომუშავე მოღ-ვაწისათვის

თვითონ თამარაშვილიც დაძაბული მუ-შაობის პერიოდში ცდილობდა არ მოეკლოწერილები თავისი მზრუნველისათვის და თავსვალდებულად თვლიდა ეცნობებინა ყოველიდეტალი თავისი ცხოვრებისა

სხვათა შორის ამ წერილებში ადამიანი მე-ტად საგულისხმო საისტორიო მნიშვნელობისმქონე ცნობებს იპოვნის აი ზოგიერთი მათგა-

ნი1) ამ დღეებში ვიპოვე საბა-სულხან ორბე-

ლიანის წერილები ndash 7 რომლებიც მოურთმე-ვია ფრანციის ლუდოვიკო მე-14 მეფისათვის

2) ამ დღეებში აქ გამოიარაალცაგარელმა დიდად ესიამოვნა ჩემიშრომა საქართველოს ისტორიის შესახებ დადიდად დამავალიანა რომ შრომა არ დავზო-

გო და თავში გავიტანო ესა ისიც ახლა აბეჭ-დინებს საქართველოს მოწერილებს რუსისმთავრობისადმი ეს შეუკრებია პეტერბურგისარხივებიდან ეს ცაგარელი დაეძებდა ქარ-თულს ხელით ნაწერებს მაგრამ აქ არაფერიიპოვა და აქედან წავიდა თორე დელ გრექო-ში სადაც 13 წიგნია ქართულად კაპუჩინებისხელით

3) წერილებიდგან შევიტყვე რომ აქ ყო-ფილა ვახტანგის ისტორია ხელით ნაწერიმაგრამ აქამდინ ვერ ვიპოვნე იმედი მაქვს

ვიპოვნი4) აგრეთვე შევიტყვე რომ ვახტანგ მეფის

შვილი ვახუშტი რომში მოსულა და აქ დაუწე-რია საქართველოს ისტორია იქნება ამაზეცკიდევ რაიმე ვიპოვნო

5) პარეზში ასზედ მეტი ხელთნაწერიქართული წიგნები ყოფილან მგონებ ყველაამ წიგნის კოპიო საქართველოშიც იქნება ამწიგნებითგან ბევრი თეიმურაზ გიორგი მეფისშვილს ზოგი სოლომონ მეფის შვილს მიუციადა ზოგიც სხვა თავადის შვილებს რომლებიცკი პარეზში მოსულან

6) პაპს საბა სულხან ორბელიანისთვისსხვათა შორის მიუცია წმ კლემენტის თავი დაწა ჯვრის ნაწილები (მთამარაშვილის წერილიი ვინმე მესხისადმი 1898 წ 7 ივნისი ახალცი-ხის მუზ საარქივო ფონდი საქმე 16)

გარდა ვატიკანის არქივისა მიხეილს უმუ-შავია სიცილიის თორედელ გრექოს კაპუჩი-ნების პროპაგანდის სიძველეთა საცავებში

საქართველოს მუზეუმის ხელნაწერთა

განყოფილებაში (Q 582) დაცულია ფოტოსუ-რათების ალბომი bdquoAntiguites de la Georgierdquoეს არის მე-17 საუკუნის იტალიელი მხატვ-

რის ქრისტეფორე კასტელის სურათების ფო-ტოასლები რომელიც მთამარაშვილმა იპოვასიცილიაში და გადმოგზავნა საქართველოშიალბომში წარმოდგენილია 125 სურათი შესა-ფერი წარწერით (ლათინურად და ქართულითარგმანით) აქ არის გორის ციხის გიორგისააკაძის თეიმურაზ პირველის ალექსანდრეიმერეთის მეფის დადიანების გურიელებისათაბაგების მათი ოჯახის წევრების სასული-ერო თუ სამოქალაქო წარჩინებული პირებისსურათები და პორტრეტები აქვეა დასავლეთსაქართველოს გლეხთა ყოფა-ცხოვრების გა-მომხატველი სურათები ამხსნელი ტექსტები-თურთ ალბომს ყდის ფურცელზე შიგნიდანწარწერა აქვს ქართულად 991262საკუთრება კონ-სტანტინეპოლის ქართველ კათოლიკეთამონასტრისა991261 ხოლო გარედან ფრანგულადოქროს ასოებით დაბეჭდილიაAntiguetes olela Georgie (bdquoსაქართველოს სიძველენიldquo) და-

საწყისში I გვერდზე მოცემულია მიხეილ თამა-რაშვილის bdquoშენიშვნაrdquo (იხ დამატება I)

ამ ალბომის სურათები ერთად ერთი წყა-როა XVII საუკუნის საქართველოს ყოფა ცხოვ-რების საილუსტრაციოდ სხვათა შორის კას-ტელის ზოგიერთი სურათი გადმობეჭდილიასაქართველოს ისტორიის კურსის უკანასკნელგამოცემაშიც (ივჯავახიშვილი სჯანაშია

ნბერძენიშვილი ndash bdquoსაქართველოს ისტორიაldquo)ზჭიჭინაძე ამ ალბომის შესახებ წერდა

9912621904 წ 10 ივნისის 991262ივერიამ991261 ცნობამოგვიტანა რომ მთამარაშვილს იტალიისერთ-ერთს სამკითხველოში უპოვნია ერთიძვირფასი ისტორიული წიგნი სახელ-დობრ საქართველოს აღწერა ლათინურსენაზედ სურათები დაბეჭდილია 1631-1654წ რომს აღწერილი მისიონერის ქრის-ტეფორე კასტელისაგან რომელიც იმდროსვეა საქართველოში საქართველო

აუწერია მრავალნაირად და მერე სურა-თებიც დაუსტამბავს ეს ძვირფასი წიგნიდიდი შრომით მოუძებნია მთამარაშვილს991261(ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა პატრი

მთამარაშვილიrdquo თბ1904 გვ24)რაკი ჩვენი ისტორიკოსის საფუძვლიანმა

შრომამ მოსალოდნელზე მეტი ნაყოფი გა-მოიღო ევროპის სიძველეთ საცავებში აღ-მოჩნდა უტყუარი და ძვირფასი საბუთებირომლებიც არა მარტო საეკლესიო ისტორიისსაკითხებს აშუქებდა არამედ ნათელს ჰფენ-და საქართველოს პოლიტიკურ-კულტურულდა დიპლომატიურ ცხოვრების ისტორიასაცამის შემდეგ ქართველ მოღვაწეთა განცხა-დებასაც მიმართულს სომეხ პუბლიცისტთაწინააღმდეგ უფრო რეალური საფუძველიეძლეოდა და მთამარაშვილიც დაეყრდნო რაფაქტობრივ მტკიცებულ ნიადაგს 1904 წელსგამოაქვეყნა პოლემიური ხასიათის ნაშრომი991262პასუხად სომხის მწერლებს რომელნიცუარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას991261 ამ

წიგნმა ერთგვარად ჯამი გაუკეთა მრავალწ-ლიან პოლემიურს და დასაბუთებული პასუხიგასცა bdquoმშაკისrdquo ფურცლებზედ გამოქვეყნე-ბულ სტატიებს

გარდა საჟურნალო და საგაზეთო პატარ-პატარა სტატიებისა რომლებსაც ისტორიკო-სი სხვადასხვა დროს აქვეყნებდა ევროპული-დან ქართულ პრესაში (იხ თანდართული ბიბ-ლიოგრაფია) 1910 წ როგორც მოვიხსენიეთრომში ქვეყნდება თამარაშვილის დიდი ისტო-რიული გამოკვლევა bdquoსაქართველოს საეკლე-სიო ისტორიაrdquo (მდიდრად ილუსტრირებული)ამ წიგნის გამოსვლას უდიდესი მნიშვნელობაჰქონდა ევროპის წინაშე მთელი თავისი სიმ-დიდრით გადაიშალა არა მარტო ქართული ეკ-ლესიის ისტორიული ყოფა-ცხოვრება არამედთვალნათლივ ნაჩვენები იქნა ქართველი ერისმიერ შექმნილი უდიდესი კულტურა ხელოვნე-ბა ხუროთმოძღვრება სამოქალაქო და პოლი-ტიკური ცხოვრება ევროპაში bdquoმოკლე ხანში50-ზედ მეტი რეცენზია დაიბეჭდა ამ წიგნის

შესახებ შესამკობლად ევროპის ჟურნალ-გა-ზეთებში უმთავრესი აზრი ამ რეცენზიებისაის იყო რომ ეს წიგნი 991262ახალი ისტორიულიგამოცხადება და აღმოჩენაა991261 მრავალი მო-ლოცვის წერილი მოუვიდა ავტორსrdquo (გრყიფ-შიძე ndash მთამარაშვილიrdquo ძველი საქართველოII)

ბიბლიოგრაფია

1 bdquoისტორია კათოლიკობისა ქართველ-თა შორის ნამდვილი საბუთების შემოტანით

და განმარტებით XIII საუკუნითგან ვიდრეXX საუკუნემდე მღმიხეილ თამარაშვილისაrdquoთბ1902წ

2 მღმიქელ თამარაშვილი ndash bdquoპასუხადსომხის მწერლებს რომელნიც უარჰყოფენქართველ კათოლიკობასrdquo (ისტორიული გა-მოკვლევა) თბ 1904წ

3 მთამარაშვილი bdquoბიბლიოგრაფიაrdquo (Gli Armeni cattolicein Georgia e le guestionihellip)bdquoივერიაrdquo 1903 წ 228229230231233236

4 ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა

პატრი მთამარაშვილიrdquo თბ 1904 წ გვ325 თსახოკია bdquoსაისტორიო საბუთები მი-

ხეილ თამარაშვილი (წერილი პარიჟიდანrdquo6 bdquoცნ ფურცელიrdquo 1902 1856

თს(სახოკია) მღვდ მთამარაშვილი და მისისაისტორიო ნაშრომი bdquoცნობის ფურცელიrdquo1901 წ 1554

7 მჯანაშვილი bdquoბიბლიოგრაფია (მ თამა-რაშვილის ისტორია) bdquoივერიაrdquo 1902 წ 254

8 bdquoოდისევსი პატრი მიხ თამარაშვილიდა მისი ახალი თხზულებაrdquo bdquoდროებაrdquo 1909წ64

9 გრყიფშიძე bdquoმღვ მთამარაშვილი (ნეკ-როლოგი) bdquoძველი საქართველოrdquo 2 1913

10 ალ ყიფშიძე bdquoმთამარაშვილი (ნეკრო-ლოგი) bdquoნაკადულიrdquo 1911 წ10

11 ალ ხახანაშვილი bdquoმთამარაშვილის ის-ტორიული შრომის შესახებrdquo bdquoივერიაrdquo 1900 წ225 13 bdquoმიქელ თამარაშვილიrdquo bdquoთეატრი დაცხოვრებაrdquo 11 1920 წ

12 გურგენიძე bdquoმიხეილ თამარაშვილიrdquo

გაზ bdquoხალხის მეგობარიrdquo 263 2109191813 პდევნილი ndash bdquoისტორიკოს თამარაშ-

ვილის შვიდი წლისთავის აღნიშვნაrdquo bdquoხალხისმეგობარიrdquo 266 26091918 წ

ილია მაისურაძეშენიშვნა ეს მასალა შედგენილია

ჩემს მიერ დაბეჭდილი არ არის

მიხეილ

თამარაშვილი(Michel Tamarati)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 2: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 212

ლიტერატურული მესხეთი2 2015 წელი დეკემბერი

იუბილე

დასაწყისი გვ 1კორპუსი სადაც საუკეთესო პი-რობებია შექმნილი სტუდენტთანორმალური ცხოვრებისათვის

შემდეგ ახალციხე ხალხითგადაჭედილი სახელმწიფო თეატ-რი

საზეიმო ღონისძიებას შესა-ვალი სიტყვით ხსნის სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის რექტორის მოადგილე სა-მეცნიერო დარგში მაკა ბერიძეშემდეგ ტრიბუნას იკავებს უნი-ვერსიტეტის რექტორი პროფე-სორი მერაბ ბერიძე რომელმაცთავის ღრმაშინაარსიან მოხსენე-ბაში ძირეულად მიმოიხილა უნი-ვერსიტეტის მიერ განვლილი სა-ხელოვანი 25-წლიანი გზა ისაუბ-რა იმაზეც თუ როგორ ჩამოყა-ლიბდა აღნიშნული უნივერსიტე-ტი როგორ შექმნა ენთუზიასტთაჯგუფი რა პირობებში უხდებო-დათ გზის გაკვალვა რა ურთუ-ლესი წლები გაიარეს ndash სიცივეუშუქობა უსახსრობა კვალი-ფიციური კადრების ნაკლებობაუტრანსპორტობა დღეს უნი-ვერსიტეტი არა მარტო უმნიშვ-ნელოვანესი საგანმანათლებლოკერაა არამედ დიდი სამეცნიეროპოტენციალიც გააჩნია და ყველაპირობაა შექმნილი ქვეყნისათვისმაღალკვალიფიციური კადრებისმომზადებისთვის მერაბ ბერიძემდიდი მადლობა გადაუხადა ყვე-ლა იმას ვინც მხარში დაუდგა დადახმარება გაუწია ამ დონის უნი-ვერსიტეტის ჩამოყალიბებაში

უნივერსიტეტის საიუბილეოსაღამოს ესწრებოდნენ საქართ-ველოს პარლამენტის წევრებისაქართველოს თითქმის ყვე-ლა წამყვანი უნივერსიტეტისთურქეთის რესპუბლიკის უნი-ვერსიტეტების დელეგაციებისამცხე-ჯავახეთის გუბერნატო-რი გუბერნიის პასუხიმგებელიმუშაკები მუნიციპალიტეტის

საკრებულოს თავმჯდომრებიგამგებლები სხვა ოფიციალურიპირები და საზოგადოების წარ-მომადგენლები უნივერსიტეტისპროფესორ-მასწავლებლებისტუდენტები

მისასალმებებელი სიტყვებითგამოვიდნენ და იუბილე მიულო-ცეს საქართველოს განათლები-სა და მეცნიერების მინისტრმათამარ სანიკიძემ ცაგერისა დალენტეხის მიტროპოლიტმა მე-უფე სტეფანემ ახალციხისა დატაო-კლარჯეთის მიტროპოლიტ-მა მეუფე თეოდორემ ივანეჯავახიშვილის სახელობის თბი-ლისის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის რექტორმა აკადემიკოსმავლადიმერ პაპავამ თბილისისსახელმწიფო სამედიცინო უნი-ვერსიტეტის რექტორის მოად-გილემ პროფესორმა გიორგიაბესაძემ შოთა რუსთაველისსახელობის ბათუმის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტის რექტორისმოადგილემ პროფესორმა ირმაშილაშვილი აკაკი წერეთლისსახელობის ქუთაისის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტის რექტორმაპროფესორმა გიორგი ღავთაძემ

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის რექტორმა პროფესორმაჯონი აფაქიძემ საქართველოსსაპატრიარქოს წმიდა ანდრიაპირველწოდებულის სახელო-ბის ქართული უნივერსიტეტისრექტორმა პროფესორმა სერგოვარდოსანიძემ გორის სახელმ-

წიფო სასწავლო უნივერსიტეტისრექტორმა პროფესორმა გიორგისოსიაშვილმა ბათუმის ხელოვნე-ბის უნივერსიტეტის რექტორმაპროფესორმა ერმილე მესხიამსაქართველოს მეცნიერებათააკადემიის აკადემიკოსმა როინმეტრეველმა საქართველოს პარ-ლამენტის დიასპორისა და კავკა-სიის საკითხთა კომიტეტის თავმ-ჯდომარემ თემურ ჭკუასელმასაქართველოს პარლამენტის წევ-რებმა ზაქარია ქუცნაშვილმა დავაჟა ჩიტაშვილმა სახელმწიფორწმუნებულმა ndash გუბერნატორმასამცხე-ჯავახეთის მხარეში აკა-კი მაჭუტაძემ ახალციხის მერ-

მა გიორგი კოპაძემ ახალციხისმუნიციპალიტეტის გამგებელმაზაზა მელიქიძემ bdquoკახური ტრა-დიციული მეღვინეობის დამ-ფუძნებელმა და გენერალურმადირექტორმა ზურაბ ჩხაიძემარტაანის უნივერსიტეტის რექ-ტორმა რამაზან ქორქმაზმა ართ-

ვინის ndash ჭოროხის უნივერსიტეტისრექტორმა მემედ დუმანმა

აბსოლუტურად ყველა გამომს-ვლელმა იუბილარ უნივერსიტეტსსამახსოვრო საჩუქრები გადასცახოლო თავის მხრივ სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის რექტორის ბრძანებით უნი-ვერსიტეტის საპატიო დოქტორისსაპატიო წოდება მიენიჭა არტა-ანის და ართვინის ndash ჭოროხის უნი-ვერსიტეტების რექტორებს რამა-ზან ქორქმაზს და მემედ დუმანსაკადემიკოსებს როინ მეტრეველსა და ვლადიმერ პაპავას

ასევე სამცხე-ჯავახეთის სა-ხელმწიფო უნივერსიტეტის გან-

ვითარების საქმეში შეტანილიგანსაკუთრებული წვლილისათ-ვის საქართველოს განათლებისადა მეცნიერების მინისტრს თა-მარ სანიკიძესა და აკადემიკოსროინ მეტრეველს (რომლის უშუ-ალო მხარდაჭერით თსუ-ის რექ-ტორობის პერიოდში მოხდა სამ-

ცხე-ჯავახეთის უნივერსიტეტისდაარსება) გადაეცათ უნივერსი-ტეტის სპეციალური მედლები

სამცხე-ჯავახეთის სახელმ-წიფო უნივერსიტეტის განვითა-რების საქმეში შეტანილი გან-საკუთრებული წვლილისთვისსპეციალური მედლებით დაჯილ-დოვდნენ პროფესორები ნათელაბერიძე და თინა იველაშვილი ხან-გრძლივი და ნაყოფიერი მუშაობი-სათვის საპატიო სიგელები გადა-ეცა უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებელთა ერთ ნაწილს

ავთანდილ მესხი

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი - 25 1990 წელს დედა უნივერსიტეტის

თანადგომით სამცხე-ჯავახეთში დაარს-

და უმაღლესი სასწავლო დაწესებულება

რომელიც რეგიონის მნიშვნელოვან სა-

განმანათლებლო კერად იქცა ეს ფაქტი

მნიშვნელოვანი გახლდათ ქვეყნის პოლი-

ტიკურ თუ საგანმანათლებლო ცხოვრება-

ში რადგან მესხეთში ქართული კულტუ-რის ამ ძირძველ კუთხეში კულტურისა და

განათლების ხელახალ აღორძინებასა და

განახლებას შეუწყო ხელი

მართალია წლების მანძილზე უნი-

ვერსიტეტი იცვლიდა პროფილს მაგრამ

მთავარი მაინც მომავალი თაობების აღ-

ზრდის სამსახურში ღირსეულად დგომა

და მნიშვნელოვანი კვლევების წარმოება

იყო რომლებმაც კუთვნილი ადგილი და-

იჭირეს ქართულ სამეცნიერო სივრცეში

დღეს სამცხე-ჯავახეთის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტი საკუთარი მისიითა და

ფუნქციით გამორჩეული უმაღლესი სას-

წავლებელია საქართველოში რომელიც

ჩართულია ევროპულ საგანმანათლებლო

სივრცეში მონაწილეობს ბოლონიის პრო-

ცესში და ხელმძღვანელობს უნივერსი-

ტეტების დიდი ქარტიის პრინციპით მან

განაგრძო საუკუნეებით მოტანილი ღირ-

სეული გზა ქართველი ერის კულტურულ-

ინტელექტუალური და ზნეობრივი აღზრ-

დის საქმეშივულოცავთ 25 წლის იუბილეს სამცხე-

ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტსდა საიუბილეო დღეებში გვინდა ვუსურ-

ვოთ რომ კიდევ მრავალი წელი ეღვაწოს

რეგიონისა და ქვეყნის სასწავლო და სა-

მეცნიერო პოტენციალის გაზრდისა და

საზოგადოებაში ჰუმანიზმის დემოკრა-

ტიისა და კულტურული ღირებულებების

დამკვიდრებისათვის

მერაბ ხალვაში

ბათუმის შოთა რუსთაველისსახელმწიფო უნივერსიტეტის

რექტორის მოვალეობის

შემსრულებელი

სამცხე-ჯავახეთის

სახელმწიფო

უნივერსიტეტის

რექტორს

პროფესურასა და

მთელ კოლექტივსაკაკი წერეთლის სახელობის

ქუთაისის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტი გილოცავთ საიუბილეო თა-რიღს უკვე 25 წელია რაც სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტი ამ რეგიონის უმნიშვნელოვა-ნესი სასწავლო-სამეცნიერო კერაა

რომელიც კულტურულ-საგანმა-ნათლებლო ატმოსფეროს ცვლის დაავითარებს რაც განსაკუთრებითღირებულია მხარისათვის და ჩვე-ნი ქვეყნის გაძლიერებას უწყობსხელს

თქვენს თავდადებულ საქმიანო-ბას უდავოდ გამსჭვალავს ის ფაქ-ტი რომ საქართველოს ამ უძველესკუთხეში მოღვაწე დიდი მამულიშ-ვილების სულიერი მემკიდრეებადითვლებით ეს ყოველივე დიდ პასუ-ხისმგებლობასაც გაკისრებთ და გა-საკვირი არაა რომ ასეთი რუდუნე-ბით ემსახურებით ახალგაზრდებსკარიერული წინსვლისა და პროფე-სიული სრულყოფისათვის მყარი სა-ფუძვლის ჩაყრას

კიდევ ერთხელ გილოცავთ წარ-მატებას გაძლიერებასა და წინსვ-ლას გისურვებთ დიდხანს ყოფილი-

ყავით ჩვენი სამშობლოს სამსახურ-ში

უნივერსიტეტის სახელით

რექტორი პროფ გიორგიღავთაძე

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორსპროფესორ მერაბ ბერიძეს

მინდა მოგილოცოთ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დაარსებიდან 25 წლის იუბილეერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტი სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან თანამშრომლობას უდიდეს მნიშნელობას

ანიჭებს უნივერსიტეტის დაარსებიდან ცოტა დროა გასული თუმცა მისი როლი როგორც საგანმანათლებლო და კვლევის კუთხითასევე კულტურის მხრივ დიდია თქვენს რეგიონსა და მთელს ქვეყანაში თქვენი სტუდენტობა და აკადემიური პერსონალი მიჰყვებაუმაღლესი სტანდარტის ტრადიციას უნივერსიტეტის სამეცნიერო პოტენციალი ქმნის მეცნიერების სხვადასხვა დარგში ინტერდისციპ-ლინარული კვლევისა და ინოვაციური შრომების უნიკალურ შესაძლებლობას

უნივერსიტეტის ისტორიულ სოციალურ-კულტურულ და პოლიტიკურ წარმომავლობაზე დაყრდნობით ასევე კვლევებისა და სწავ-ლების პროფილის მიხედვით შესაძლებელი ხდება აღვნიშნოთ საქართველოში თქვენი უნივერისიტეტის პრესტიჟის ზრდა მე დარწ-მუნებული ვარ იმაში რომ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თანამედროვე ფართომასშტაბიანი კვლევითი აქტივობებიგანვითარება და ინოვაციები საუკეთესოდ ერწყმის საქართველოს სამეცნიერო სივრცეს

გვინდა თქვენს სტუდენტებს მომუშავე პერსონალს და მთლიანად უნივერსიტეტს მივულოცოთ ეს ღირსშესანიშნავი თარიღი ndash 25

წლის იუბილე ჩვენ ღრმად ვართ დარწმუნებული იმაში რომ უნივერსიტეტი კიდევ უფრო განვითარდება მისი დევიზი კვლავ დარჩებასწავლის უმაღლესი ხარისხი დისციპლინა და ცოდნა

ჩვენ დარწმუნებულნი ვართ რომ აკადემიური თანამშრომლობა რომელიც ჩვენს უნივერსიტეტებს შორის არსებობს გაგრძელდებადა კიდევ უფრო განვითარდება ჩვენი უნივერსიტეტებისა და ქვეყნის საკეთილდღეოდ

პატივისცემითერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის

რექტორი პროფესორი არამ სიმონიანი

გვჯერა თქვენი მომავალი წარმატებების ვუერთდები საქართველოს ულამაზესი ისტორიული კუთ-

ხის სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იუბი-

ლესთან დაკავშირებულ მილოცვებს უნივერსიტეტის რო-

გორც რეგიონული სამეცნიერო ცენტრის მისია დიდია და

მნიშვნელოვანი რეგიონის განვითარებისთვის სამცხე-ჯავა-

ხეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი არის მხარის სოციალ-

პოლიტიკური კულტურული და ეკონომიკური განვითარების

გარანტი 25 წლის მანძილზე უნივერსიტეტი ღირსეულად ას-

რულებდა ამ მისიას და სახელოვნად დაიმკვიდრა ერთ-ერთი

წამყვანი ადგილი ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში

შოთა მესხიას სახელობის ზუგდიდის სახელმწიფო სას-

წავლო უნივერსიტეტის ადმინისტრაცია ულოცავს სამცხე-

ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორს პრო-

ფესორ მერაბ ბერიძეს ადმინისტრაციას პროფესორებს

განსაკუთრებით სტუდენტებს და რეგიონის მოსახლეობას

ღირსშესანიშნავ თარიღს დაარსებიდან 25 წლის იუბილეს

გვჯერა სამცხე-ჯავახეთის უნივერსიტეტის შემდგომი

წარმატებების

საუკეთესო სურვილებით

თეონა ხუფენია

შოთა მესხიას სახელობის ზუგდიდის სახელმწიფო სასწავ-

ლო უნივერსიტეტის რექტორი პროფესორი

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 312

2015 წელი დეკემბერი 3ლიტერატურული მესხეთიიუბილე

25 წლის წინ მერაბ ბერიძისა და მისი რამდენიმეთანამოაზრის ძალისხმევით ახალციხეში საფუძველიჩაეყარა უმაღლესი განათლების კერას საქართვე-ლოს მთავრობის 2014 წლის 4 აპრილის დადგენილე-ბით (272) დღეს ეს უმაღლესი სკოლა იწოდება სამ-ცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტად არამხოლოდ სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობისათვის ანთუნდაც საქარველოსათვის არამედ მთელი კავკასი-ისათვის დიდი დატვირთვის მქონეა ახალციხეში წარ-მატებით არსებული უნივერსიტეტი რამდენადაც აქქართველების გარდა მეზობელი ქვეყნების ndash თურქე-თისა და სომხეთის ndash წარმომადგენლებიც სწავლობენდა უმაღლეს განათლებასთან ერთად მშვიდობიანითანაცხოვრების გაკვეთილებსაც იღებენ

ჩემთვის მშობლიურია ახალციხის უნივერსიტე-ტი მე ამ უნივერსიტეტის ქართული ენის კათედრისპირველი გამგე ვიყავი როგორც საკუთარი შვილისავსა და კარგს განიცდის ადამიანი ისე განვიცდიდიმე მესხეთის უნივერსიტეტის წინსვლასა თუ მარცხსამ უნივერისტეტის ამგდარი პიროვნებების ღირსე-ულად დაფასებას თუ მათ რეპრესიებს რაც მთავა-რია სტუდენტების კრიტიკულ დამოკიდებულებასათუ სიყვარულს უნივერსიტეტისათვის 25 წლის ის-ტორია დამკვიდრების პერიოდია ახლა ახალი ეტაპიიწყება დარწმუნებული ვარ უკვე გამოწრთობილიპროფესორ-მასწავლებლების ღვაწლით მომავალშიკიდევ უფრო წარმატებული ნაბიჯები გადაიდგმებანაბიჯები რომლებიც დიდ საერთაშორისო აღიარებასმოუტანს სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტს

სწორედ საერთაშორისო აღიარებაა ახლა აუცილე-ბელი რომ ახალციხეში დაფუძნებულმა უნივერსიტეტ-მა წონიანი სიტყვა თქვას თანამედროვე მსოფლიოშიმიმდინარე საინფორმაციო ომების პროცესში სამწუხა-როდ ამჟამად საქართველო აგებს საინფორმაციო ომსრამდენადაც საბჭოთა პერიოდში და უფრო ადრეცრუსეთის იმპერიის პერიოდში სამეცნიერო თუ საგან-მანათლებლო ცენტრებში მეცნიერებისა და განათლე-ბის დაგეგმვა არ ხდებოდა საქართველოს ინტერესებისშესაბამისად დღეს უკვე შექმნილია საამისო პირობებიმაგრამ აქ ნათქვამ სიტყვას ნაკლებად შეუძლია დააბა-ლანსოს საუკუნის მანძილზე შექმნილი ანტიქართულიიდეოლოგემები აუცილებელია ჩვენმა პროფესურამმეცნიერული სიღრმითა და კვლევების ინტერნაციონა-ლიზაციით (ქართველებს ობიექტურობა არ გვაკლია)აქტიურად შეუწყოს ხელი თავისუფლებისმოყვარექართველი ერის მრავალსაუკუნოვან ბრძოლას დამო-უკიდებლობისა და თავისი გამორჩეული კულტურისგანვითარებისათვის

მომავალ მსოფლიოში უფრო დიდი მნიშვნელო-ბა ექნება საინფორმაციო თავდაცვის ორგანიზებასსაინფორმაციო თავდაცვის ორგანიზებაში კი არსები-თია ისეთი აკადემიური მიდგომები რომელიც ობიექ-ტურად წარმოაჩენს ჩვენი ერის ჩვენი დედაენის ჩვე-ნი სახელმწიფოსა და აქ მცხოვრები ეთნიკური უმცი-რესობების ისტორიას ასევე შექმნის საფუძვლებსაღდგეს საქართველოს ტერიტირული მთლიანობა დადაცული იქნეს ყველა მოქალაქის უფლებები და ინტე-რესები

ისტორიული ბედუკუღმართობის გამო საქართვე-ლოს ეს უძველესი კუთხე ndash სამცხე-ჯავახეთი ndash დღე-საც ძალიან პრობლემური მხარეა შესაბამისად საინ-ფორმაციო თავდაცვის ორგანიზების კუთხით პერს-პექტივაში ტოლს ვერავინ დაუდებს ახალციხის უნი-ვერსიტეტის კადრებს პროფესორ-მასწავლებლებსა

თუ სტუდენტებს მე ეჭვი არ მეპარება რომ ამიერი-დან ახალციხელები და ახალქალაქელები უფრო მეტსგააკეთებენ მეცნიერებისა და განათლებისათვის ზო-გადად ისეთი აკადემიური ბაზის მომზადებისათვისრომელიც წყაროს წყალივით ესაჭიროება საქართვე-ლოს

თანამედროვე მსოფლიოში ქვეყნებს შორის ურ-თიერთობები ბევრად უკეთ დალაგდება თუკი ფარ-თო საზოგადოებებს მეტი ინფორმაცია ექნებათ ერთ-მანეთის შესახებ სწორედ ამას ხელი უნდა შეუწყოსუნივერსიტეტებმა სამწუხაროდ არაიშვიათად საარ-ჩევნო ბატალიების გამო პოლიტიკოსები აგრესიულიმპულსებს ავითარებენ თავიანთ ქვეყნებში მეცნი-ერებს შორის გაცილებით მეტი კომუნიკაცია და ურ-თიერთგაგებაა შესაბამისად საზღვრისპირა მხარეშიარსებულ უნივერსიტეტს გაცილებით დიდი ფუნქციააქვს ვიდრე ცენტრალურ მხარეებში არსებულს აქვეაღვნიშნავ რომ მე უფრო მომწონს სახელი მესხეთისუნივერსიტეტი მესხეთის უნივერსიტეტი ჩემთვისტევადი ცნებაა იმიტომაც რომ ისტორიული მესხეთიმოიცავს აჭარასაც ტაოსაც მაჭახელსაც შავშეთ-იმერხევსაც ლივანასაც ლაზეთის ნაწილსაც შესაბა-მისად მესხეთში არსებულ უნივერსიტეტს შეუძლიაშექმნას შთამბეჭდავი სამეცნიერო-საგანმანათლებ-ლო ზიარჭურჭელი რომელიც ქართული ალალი სტუ-მარ-მასპინძლობისა და სიყვარულის ველში მეგრობ-რულ ველს შექმნის გარეშე ძალების მიერ დაგეგმილიკონფლიქტების საკომპენსაციოდ

დასასრულს აღვნიშნავკარგად ვიცნობ მერაბ ბერიძის ბუნებას სიყვარულ-

ზე ორიენტირებული მისი ფსიქოლოგია მიმტევებლუ-რი ხასიათი და შესაბამისი განათლება დიდ შესაძლებ-ლობას იძლევა რომ მესხეთის უნივერსიტეტში შეიქმ-ნას ქართულ-სომხური ქართულ-თურქული ქართულ-ევროპული კველევებისა თუ ურთიერთობების მუდ-მივმოქმედი ინსტიტუტები მეცნიერებაში თანხმობაარის დიდებული საფუძველი ხალხების კეთილმეზობ-ლობისა შეიძლება რაღაცაში ვერ დაეთანხმო კოლეგასმაგრამ ზოგადად ძირითად წახნაგებში ერთიანობაუთუოდ არის აუცილებელი ამიტომ მე ვფიქრობ რომჩვენ უახლოეს მომავალში უნდა შევძლოთ აკადემიურიკვლევებით დავაბალანსოთ ფართოდ გავრცელებულიურაპატრიოტული ეწ bdquoსამეცნიეროrdquo პროდუქცია რო-მელიც ყველა მხარის გაღიზიანებას იწვევს აკადემი-ური აზრის ფორმირებისთვის აუცილებელია ნეიტრა-ლური გონივრული და ამასთან ინტელექტუალურიგარემო სადაც მოხდება სხვადასხვა აზრის შეთანას-წორება და ურთიერგამდიდრება სწორედ ამგვარ ცენ-ტრად მეგულება მე სამცხე-ჯავახეთის უნივერსიტეტი

მესხეთში უნივერსიტეტის 25 წლის იუბილეს კი-დევ ერთხელ ვულოცავ უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებსა და სტუდენტებს ვულოცავ მთელსაქართველოსა და ცივილიზებულ კაცობრიობასვულოცავ საკუთარ თავსაც მე ორმაგად ბედნიერივარ რამდენადაც დამოუკიდებლობისკენ მსწრაფავისაქართველოსთვის ურთულეს პერიოდში უმძიმესიისტორიის მქონე საქართველოს ამ მხარეში ndash სამხ-რეთ საქართველოს ცენტრში ndash 25 წლის წინ ჩემი მო-ნაწილეობითაც დაფუძნდა დღეს უკვე მაღალი რან-გის სამსაფეხურიანი უნივერსიტეტი უნივერსიტეტირომელსაც დიდი მომავალი აქვს

პროფესორი ტარიელ ფუტკარაძესაქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირ-

ველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტე-ტის ქართველოლოგიის ცენტრის ხელმძღვანელი

მესხეთის უნივერსიტეტი 25 წლისაა სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფოუნივერსიტეტს

1990 წელს დაარსებული უდიდესი საგანმანათლებლო ცენტრიმესხეთ-ჯავახეთში საქართველოს ამ ისტორიულ უძველეს მხარე-ში დიდი მამულიშვილური საქმიანობის განმხორციელებელი სამ-ცხე-ჯავახეთის უნივერსიტეტი იუბილარია ndash 25 წლისაა

25 წელი დაუღალავი შრომა ბევრი ქარტეხილი ქვეყანაში სა-

მოქალაქო ომი ტერიტორიების დაკარგვა რეჟიმის ცვლა და სწო-რედ ამ ისტორიულ რეალობაში მოგიწიათ უნივერსიტეტის დაარ-სება განვითარება ჩამოყალიბება და ის რაც დღეს გვაქვს იქცამესხეთ-ჯავახეთის ცოდნისა და განათლების კერად

მინდა გისურვოთ მსოფლიო საგანმანათლებლო კერად გადაქ-ცევა ndash ვიცი რა თქვენი უნივერსიტეტის დიდი პოტენციალი

გწყალობდეთ ღმერთი გაგეზარდოთ მრავალი წარმატებულისპეციალისტი და სახელმწიფო მოღვაწე

პატივისცემითთეიმურაზ მაისურაძე

პარლამენტარი

გილოცავთ სამცხე-ჯავახეთი ქართული სუ-

ლიერი კულტურის უმნიშვნელოვა-ნესი ციტადელია როგორც რუსთა-ველის ადგილის დედა და გრიგოლხანძთელის სამოღვაწეო არეალიწინასწარმეტყველის ჭვრეტითგრიგოლ ხანძთელმა იგრძნო რომსწორედ ამ მხრიდან საქართველოსსამხრეთის კარიბჭიდან უნდა დაწ-ყებულიყო ქართული გონისა დაზეიმის ამაღლება აქედან გამომდი-ნარე განუზომლად დიდი მნიშვნე-ლობისაა დღეს რომ ისტორიულადუდიდესი კულტურის მხარეშისამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფოუნივერსიტეტი მოქმედებს ის ჯერახალგაზრდაა მეოთხედი საუკუ-ნის მაგრამ მიუხედავად ამისა ამმხარის სულიერი და ინტელექტუ-ალური ზრდის საქმეში უაღრესადდიდი წვლილი უდევს

მჯერა საქმისადმი თქვენი კე-თილსინდისიერი დამოკიდებულება დაპროფესიონალიზმი მომავალში ახალიწარმატებების საწინდარი გახდება

დავით შემოქმედელისრულიად საქართველოს

რუსთაველის საზოგადოებისპრეზიდენტი

განათლების ზეიმისაყოველთაოდ ცნობილია რუსთაველის მიწაზე ოდითგან

კულტურულ-საგანმანათლებლო კერების არც თუ მცირე რაოდე-ნობა იყო აქ არსებულ მონასტრებში ბერ-მონაზვნები ეწეოდნენთავდადებულ ლიტერატურულ და თარგმნით საქმიანობას თარგ-მნიდნენ ბერძნულიდან სირიულიდან არაბულიდან და სხვა ენე-ბიდან ამ მხრივ გამოირჩეოდა კუმურდოს სამონასტრო კომპლექ-სი სადაც მოღვაწეობდნენ ამ ტაძრის აგების ინიციატორი იოანე

ეპისკოპოსი-კუმურდოელი მან შექმნა სვიმეონ სალოსის ცხოვ-რების ნ უსხა რომელიც ამჟამად გრაცში ინახება მას შეუდგენიაbdquoიადგარნი გამოკრებილნიrdquo მე-16 საუკუნეში აქ მოღვაწეობდა ზო-სიმე კუმურდოელი და სხვ

ვარძიაში ყოფილა მდიდარი ბიბლიოთეკა რომელიც შემოსე-ვების შედეგად განადგურებულა ცნობილია აგრეთვე ვარძიისოთხთავი ვარძიას უკავშირდება იოანე შავთელის გალობანი ვარ-ძიისა ღვთისშობლისაrdquo სარგის თმოგველის bdquoდილარგეთიანიrdquo დამესხი შოთა რუსთაველის უკვდავი bdquoვეფხისტყაოსანიrdquo მხატვრულიაზროვნების უმაღლესი გვირგვინი ეს ხელიხელ საგოგმანებელიპოემა ქართველთა ბიბლიაა ასეთი ენციკლოპედიური მხატვრუ-ლი ქმნილება და ამ მხარის კულტურულ-საგანმანათლებლო კერისტრადიციების ლოგიკური შედეგია სამცხე-ჯავახეთის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტის და დაარსების ჯერ კიდევ 25 წლის წინ და აიახლა მთელი საქართველო აღნიშნავს ამ უნივერსიტეტის საიუბი-ლეო თარიღს მას დარსების პირველი დღიდან უნარიანად ხელმძ-ღვანელობს ამ მხარის მკვიდრი პროფ მერაბ ბერიძე რომელსაცმაღალ დონეზე აქვს დაყენებული უნივერსიტეტის როგორც სას-წავლო ისე სამეცნიერო მუშაობა

ვულოცავ სამცხე-ჯავახეთოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის-რექტორს ბატონ მერაბ ბერიძესა და პროფესორ-მასწავლებლებს

ამ სახელოვან იუბილეს და ვუსურვებ კვლავაც ასეთივე შემართე-ბით და ნაყოფიერად გაეგრძელებინოთ ხელმძღვანელობა

თქვენი პატივისმცემელი პროფ ბონდო არველაძე

მთელი სულითა და გულით მივესალმები სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტე-ტის დაარსების 25-ე წლისთავს და დარწმუნებული ვარ რომ იგი ასევე სახელოვნად გააგრ-ძელებს თავისი ისტორიული მოვალეობის შესრულებას შემდგომ წლებშიც

უკვდავი დათა თუთაშხიასი არ იყოს მართლაც ჭკვიანი კაცის მოფიქრებული იყომისი გახსნა თავის დროზე და ეს ყველაფერი ნათლად გამოჩნდა ბოლო ხანებში ბევრღონისძიებაში მიმიღია მონაიწლეობა ამ უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებ-თან და სტუდენტებთან ერთად გულითადი მასპინძლობაც გაგვიწევია ერთმანეთისთ-ვის თბილისშიც და სამცხე-ჯავახეთშიც და იმედია ეს ახლო ურთიერთობა კიდევ უფროგაღრმავდება ახლა როცა ახალციხე უკვე იქცა ნამდვილ საუნივერსიტეტო ქალაქად

თ ქვენი მეგობარიპროფ გოგი დოლიძე

საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფოუნივერსიტეტის მთავარი სამეცნიერო კონსულტანტი

აკაკი წერეთლის პრემიის ლაურეატი

გულით გილოცავთ

მინდა სულითა და გულით მივულოცო სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფოუნივერსიტეტს დაარსების 25 წლისთავი ვფიქრობ რომ უნივესიტეტი დიდეროვნულ და სასიკეთო საქმეს აკეთებს ახალგაზრდა კადრების აღზრდისსაქმეში გულწრფელად ვულოცავ უნივერსიტეტელებს მთელ მესხეთს ამღირსშესანიშნავ თარიღს და მეც განსაკუთრებით მეამაყება რომ ჩემი წი-ნაპრების ქალაქში ასეთი ღირსეული საგანმანათლებლო კერაა

ვაჟა აზარაშვილიკომპოზიტორი საქართველოს სახალხო არტისტი შოთა რუს-

თაველის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატიახალციხის საპატიო მოქალაქე

ვულოცავ

მესხეთის ყველაზე მნიშვნელოვან საგან-მანათლებლო ცენტრს სამცხე-ჯავახეთისსახელმწიფო უნივერსიტეტს დაარსების 25წლისთავს ვულოცავ ჩვენი კუთხის თითოე-ული ადამიანისთვის ეს თარიღი მეტად მნიშვნე-ლოვანი და სასიხარულოა მეოთხედი საუკუნეაგასული მას შემდეგ რაც სახელმწიფო აზროვ-ნების მქონე ჯგუფმა ახალციხეში უნივერსი-ტეტის დაარსების პასუხისმგებლობა იკისრა

ძნელია პირველი დამოუკიდებელი ნაბიჯე-ბის გადადგმა სასწავლო და სააღმზრდელოპრაქტიკის შექმნა თუმცა ბევრი დაბრკოლები-სა და პრობლემების მიუხედავად საქმის სიყვა-რულით გულანთებული ადამიანებისთვის ხელიარ შეშლიათ წარმატებულ უნივერსიტეტად ჩა-მოეყალიბებინათ მესხეთის უნივერსიტეტი

სასიხარულოა რომ უნივერსიტეტს ისევბატონი მერაბ ბერიძე უძღვება და უმნიშვნე-ლოვანეს წარმატებებსაც აღწევენ

მე ამ უნივერსიტეტში არ მისწავლია მაგ-რამ მასთან მშობლიური სიყვარულის განცდა

მაკავშირებსვოლოცავ უნივერსიტეტის თითოეულთანამშრომელს ახალ-ახალ წარმატებებს მა-ღალკვალიფიციური კადრების აღზრდის საშ-ვილიშვილო საქმეში

ლევან ცაბაძეასპინძის მუნიციპალიტეტის გამგებელი

bdquo ჭკვიანი კაცის მოფიქრებული იყოrdquo

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 412

ლიტერატურული მესხეთი4 2015 წელი დეკემბერი

იუბილე

1990 წლიდან უნივერსიტეტმა არაერ-თი თაობა გაზარდა და ბევრი სახელ-განთქმული საზოგადო მოღვაწე შემატაქვეყანას ყოველთვის ყველა თაობისთ-ვის საამაყო იყო სამცხე-ჯავახეთის უნი-

ვერსიტეტის სტუდენტობა მის კედლებ-ში ცოდნის მიღება მეამაყება რომ მეცერთ-ერთი მათგანი ვარ სტუდენტობა

ndash ეს მართლაც გამორჩეული პერიოდიაადამიანის ცხოვრებაში მინდა იმ სტუ-დენტებს რომლებიც ამ უნივერსიტეტისკედლებში აგრძელებენ სწავლის მდიდარტრადიციებს ვუსურვო წინსვლა და წარ-მატებები აქვე არ შემიძია არ აღვნიშნოის რომ უნივერსიტეტი არაა მხოლოდ ისადგილი სადაც იძენ ცოდნას ესაა ადგი-ლი სადაც ადამიანი იზრდება სულიერადზნეობრივად ეს არის ერთგვარი ხიდირომელიც გაკავშირებს დანარჩენ სამყა-როსთან გასწავლის თუ როგორ გადალა-ხო სიძნელეები იბრძოლო სიმართლისთ-ვის და გახდე შენი ქვეყნის ღირსეული

მოქალაქე სწორედ ამიტომ მიმაჩნიარომ უნივერსიტეტის არსებობა ჩვენს რე-გიონში სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანიაგანსაკუთრებულია პროფესორ მერაბ ბე-რიძის ღვაწლი უნივერსიტეტის ისტორი-

აში ბატონ მერაბს უდიდესი დამსახურებააქვს ერისა და ქვეყნის წინაშე მან ფასდა-უდებელი შრომა გასწია და მჯერა რომმომავალი თაობა მას ჯეროვნად დააფა-სებს ასევე მინდა დიდი მადლობა გადავუ-ხადო უნივერსიტეტის აკადემიურ ჯგუფსრომლებმაც ტიტანური შრომა ჩადეს უნი-ვერსიტეტის განვითარებაში ვულოცავყველას და განსაკუთრებით ყველა უნი-ვერსიტეტელს უნივერსიტეტის 25 წლისიუბილეს და ვუსურვებ წარმატებებს

ღრმად მჯერა რომ უნივერსიტეტისარსებობა ჩვენს რეგიონში დიდ როლს ითა-მაშებს რეგიონის განვითარებისაათვის

ზაქარია ენდელაძეადიგენის მუნიციპალიტეტის

გამგებელი

სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანიუნივერსიტეტი

ჩვენი საამაყოუნივერსიტეტიმინდა განსაკუთრებული ემოციებით მი-

ვულოცო სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტს 25 წლის იუბილე ძალიანდიდი სურვილი მაქვს უნივერსიტეტი მუდამასე ამაყად იდგეს ახალციხესა და ახალქა-ლაქში და მისი კურსდამთავრებულებითდღე-მუდამ ამაყობდეს

მე პირადად როგორც ამ უნივერსიტე-ტის კურსდამთავრებული ამჟამად ენათმეც-ნიერების დოქტორანტი და ამავე დროს უნი-ვერსიტეტის თანამშრომელი 2002 წლიდანნაბიჯ-ნაბიჯ მოვყვები უნივერსიტეტის მიერგავლილ გზას რომელიც მინდა გითხრათ არყოფილა ადვილად სავალი მითუმეტეს თუამ გზას ახალქალაქის გადმოსახედიდან შევ-ხედავთ ვისაც კი III კორპუსთან შეხება ჰქო-ნია დამეთანხმება რომ ადვილი ნამდვილადარ ყოფილა თუნდაც ამდენი კილომეტრებისგავლა (ახალციხე-ახალქალაქი) და შემდეგლექციების ჩატარება მაგრამ იმაშიც დამე-თანხმებიან რომ ისინი გაასმაგებული და-დებითი ენერგიით ბრუნდებოდნენ სახლშიჯავახეთის მიწა-წყლიდან ამ ძალისხმევასუნაყოფოდ არ ჩაუვლია და სწორედ ამის დამ-სახურებაა რომ დღეს ჯავახეთში უნივერ-სიტეტი ღირსეულად აგრძელებს მუშაობასღვთის წყალობით ყველა დაბრკოლება გა-დალახა უნივერსიტეტმა და მისმა თითოეულ-მა თანამშრომელმა ბატონ მერაბ ბერიძისთაოსნობით

ვიმედოვნებ კიდევ მრავალ იუბილეს იზე-იმებს სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნი-ვერსიტეტი თავისი სასახელო სტუდენტე-ბითურთ და იგი ყოველთვის საამაყო საგან-მანათლებლო სამეცნიერო კერად დარჩებაჩვენი რეგიონისთვის

ჟანა ხაჩატურიანი

ერთი მესხური ანდაზა გვასწავლის ჯიდურს დაუკ-

ვირდი ფარჩა ისე იყიდეო დედას დაუკვირდი შვილი ისე

ითხოვეოrdquo

დიდებული ნათქვამია

დიახაც გვწამს ამ დარიგებისამებრ მოვიქცეთ

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის არსი

რომ გაიგო უნდა დაუკვირდე მის მშობელს ndash თბილისის სა-

ხელმწიფო უნივერსიტეტს და მაშინ ყველაფერი დღესავით

ნათელი გახდებადიახ მესხეთის მიწაზე არსებული ეს მოწინავე სასწავ-

ლებელი დედასასწავლებლის წარჩინებული შვილია პირმ-

შოა შემთხვევითი როდია რომ აქ მოღვაწე სწავლულთა

უმეტესობა ივ ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტშია

გამოზრდილ-გამოწრთობილი და წარმატებით აგრძელებს

სახელოვანი მშობლის გზას ამ გზაზე მას ია-ვარდი ყოველ-

თვის არ დაჰფენია ოღონდ იავარდულ შედეგს ყოველთვის

იმკიდა

ყოველმა გონიერმა მამულიშვილმა იცის და თუ არ

იცის სისხლითა გრძნობს

მესხური უნივერსიტეტი დღეს იმავე მნიშვნელობისაა

რა მნიშვნელობაც თავის დროზე (მეოცე საუკუნის დამ-

დეგს) თბილისის უნივერსიტეტსა ჰქონდა თუ დედაუნი-

ვერსიტეტი საერთო ქართული ფუნქციების მქონე იყოისეა დღეს მესხური უნივერსიტეტი რომელიც ზედაპი-

რულ თვალს ოდენ მესხური შეიძლება მოეჩვენოს ოღონდ

ღრმად მხედველი გონება უკეთ სწვდება სინამდვილეს ndash

იგი საერთო ქართული და ქართველური ფუნქციებით არის

დაყანთრული და ჩვენი ენისა და ერის დაუძინარი ებგურია

მურმან თავდიშვილიპროფესორი

ენისა და ერის ებგური

თითქოს ახლახან იყო რომ სა-ქართველოს მოეფინა სასიხარულოამბავი ndash მესხეთ-ჯავახეთში უნივერ-სიტეტის გახსნის შესახებ არადა მასმერე მეოთხედი საუკუნე გასულა ესდრო კი საკმაოა იმისათვის რომ გა-მოვიტანოთ დასკვნა ndash იყო თუ არასასწრაფო და აუცილებელი მაშინსაქართველოში ახალი უნივერსიტე-ტის გახსნა როცა ჯერაც არ გაეხილათვალი ახლადდაბადებულ დამოუკი-დებელ საქართველოს

დიახ სწორი იყო რადგან სახელ-მწიფოებრიობა აღდგენილ საქართ-

ველოს თავისი მომავალის შენებაგანათლებასა და კულტურაზე დაყრ-დნობით უნდა დაეწყო ახალციხისუნივერსიტეტი ც სწორედ ეროვნულტალღაზე სახელმწიფოებრივი აზ-როვნებით დაბადებული ცოდნის კე-რაა

რა კარგია რომ მის კედლებშიმშობლიურ გარემოსგან მოუწყვეტ-ლად იღებენ განათლებას ავთანდი-ლები და ტარიელები თინათინები დანესტან-დარეჯანები შერმადინებიფატმანები სრულიად რუსთველისშთამომავლები ამ მხარის შვილები

უნივერსიტეტი საქართველოსრომელ მხარეს არ სჭირდება მაგრამქვეყნის იმ განაპირა მხარეს სადაცავის მოსურნემ შეიძლება ადვილადმოითბოს ხელი მისი არსებობობამართლაც რომ ჰაერივით საჭიროა

რაოდენ სასიხარულოა რომ მო-ლოდინმაც გაამართლა და ახალცი-ხის უნივერსიტეტის სახით დღეს ქვე-ყანაში კიდევ ერთი დიდი საგანმანათ-ლებლო კერა არსებობს

ნომადი ბართაია

პროფესორი

სახელმწიფოებრივი აზროვნებითდაბადებული ცოდნის კერა

გილოცავთ საიუბილეო თარიღს

მეტად სასიამოვნო და სასიხარულო ცნობა მოვისმინე ჩვენი მხარის საამაყოდა ხელიხელსაგოგმანო სიბრძნის ტაძარს ndash სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნი-ვერსიტეტს 25 წელი შეუსრულდა]

დიდი ბედნიერებაა ამ უმაღლესი დონის სასწავლო ცენტრის სამცხე-ჯავახე-თის მხარეში არსებობა განვლილი წლების მანძილზე უნივერსიტეტმა მრავალიპრობლემა დაძლია და მყარად დადგა სხვა ცნობილ სასწავლო დაწესებულებე-ბის გვერდით რაშიც უდავოდ დიდია უნივერსიტეტის ლექტორ-მასწავლებლებისწვლილი და რა თქმა უნდა უნივერსიტეტის რექტორის სამცხე-ჯავახეთის მხა-რის ერთგული მამულიშვილის ბატონ მერაბ ბერიძის წვლილი

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აღზრდილები წარმატებითმოღვაწეობენ რეგიონის სასწავლო და საჯარო სამსახურებში თავიანთი წვლილიშეაქვთ თავისუფალი და დემოკრატიული საქართველოს აღმშენებლობის საქმეში

გულწრფელად ვულოცავთ სამცხე-ჯავახეთის მხარის ცოდნის ტაძარს საიუბი-ლეო თარიღს და ახალ წარმატებებს ვუსურვებთ სამომავლო საქმიანობაში მწამსისტორიული მესხეთის სახელოვანი სასწავლო ცენტრების ndash ვარძიის საფარისზარზმის კუმურდოს და სხვათა გვერდით ღირსეულ ადგილს დაიმკვიდრებს იუბი-

ლარი უნივერსიტეტი და ახალი წარმატებებით გაახარებს დედა საქართველოს

პატივისცემით და დიდი სიყვარულით

ვალერიან ლომიძეგაზეთ 991262ბორჯომის991261 რედაქტორი

ბორჯომის საპატიო მოქალაქე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 512

2015 წელი დეკემბერი 5ლიტერატურული მესხეთი

სოსო გიქოშვილი

აკაკი წერეთლის სახელი ქართველიხალხის ცნობიერებაში დიდი სიყვარული-თაა გარემოცული ამ სიყვარულს bdquoგამზ-რდელისrdquo ავტორი თანმიმდევრულად ამ-კვიდრებდა თავისი შემოქმედებითი თუმიწიერი ცხოვრებით როგორც ერის გუ-ლისნადების გამომხატველი ხელოვანიჩვენი აზრით სწორედ ამის შედეგია ის

განსაკუთრებული პოპულარობა რამაცმწერლის სახელი სიცოცხლეშივე უკვდავ-ყო აკაკი წერეთელმა თანამოკალმეთაგანერთ-ერთმა პირველმა შექმნა შთამბეჭ-დავი სახე მონობაში მყოფი ერის განმა-თავისუფლებელი გმირისა რომელმაცსულიერად დაკნინებულ ქართველობასეროვნული მეობის მინავლული გრძნო-ბა განუახლა და დაუბრუნა ოპტიმიზმისნათელი განცდა უნდა აღვნიშნოთ რომზნეობრივი გმირის გვერდით აკაკიმ არა-ნაკლები ძალსხმევით შექმნა ანტიგმირისმხატვრული სახეც რომელიც აღიზარდამონურად მორჩილებაში მყოფ საზოგადო-ებაში და რომელიც სრულიად უსაფუძ-ვლოდ აღაზევა ახალმა ვითარებამ ესარის ზნეობრივად გადაგვარებული გმი-რი რომელმაც პირად მოვალეობად საკუ-თარი ინტერესებისკენ სწრაფვა მიიჩნიახოლო მაღალმოძალადეობრივ პათოსსზურგი აქცია აკაკი წერეთელი გამუდ-

მებით ეძებდა გამოსავალს თუ როგორშეიძლებოდა აღედგინა ერის ზნეობრივისიწმინდე შელახული ეროვნული თავმოყ-ვარეობა რათა სიბნელესა და უმეცრე-ბისკენ მიდრეკილი ქვეყანა გადაერჩინაასეთი გზის ძიებამ დიდი მგოსანი მიიყვა-ნა პირდაპირ მხილებამდე ამიტომ თავისლიტერატურულ მემკვიდრეობაში მნიშვ-ნელოვანი ადგილი დაუთმო ქართველი კა-ცისთვის დამახასიათებელი უარყოფითითვისებების გასაჯაროებას

აღნიშნულის თაობაზე აკაკი ბაქრაძემართებულად შენიშნავდა რომ პოეტ-მა 991262ღრმად ჩაიხედა ქართველი ხალხისცხოვრებაში ყველაფერი შეისწავლა გა-აანალიზა და აწონ-დაწონა მან ცხადლივდაინახა სნეული საქართველო და შექმნაკიდეც მისი მხატვრული სახე991261 აკაკის თა-ნამედროვე ქართველთათვის უცხო როდიიყო მშობლიური ენის უარყოფა ეროვ-ნული ინტერესების იგნოლირება საკუ-

თარის გმობა და უცხოურის განდიდებამოყვასის ღალატი და მტრის ერთგულებამავნე მომაკვდინებელი თვისებები არცადრეულ საუკუნეებში მოჰკლებია ჩვენსერს მაგრამ ისინი განსაკუთრებულადმომრავლებულია თავისუფლებადაკარ-გულ ქვეყანაში იქ სადაც ხალხის მომა-ვალზე ზრუნვა პიროვნული კეთილდღე-ობისკენ ლტოლვამ შეცვალა სადაც არა-რაობად იქცა ეროვნული თვითშეგნებაროგორც ჩანს ქართველ საზოგადოებაშიხელახლა ვრცელდებოდა არსებულ მძიმევითარებასთან შეგუების მავნე ტრადი-ცია უფრო მეტად მომრავ ლდნენ ისე-თი ადამიანები რომლებიც დაკარგულიეროვნული თვითმყოფადობის აღდგენისნაცვლად ამჯობინებდნენ ეზრუნათ ვიწყოპიროვნული ინტერესებისთვის სწორედმონური ერთგულების იდეებით განმსჭვა-ლული ქართველები ჰყავდა პოეტს მხედ-ველობაში როცა წერდა

991262ვინც რომ გუშინ ქვეყნის მტერსაგამბედავად შეუძახადღეს ულოკავს ფერხთა მტვერსადა შესცინის ხა ხა ხა ხა991260ასეთი მძიმე ყოფა დაუხვდა სამშობ-

ლოში პეტერბურგიდან დაბრუნებულ აკა-კის რომელმაც ნათლად დაინახა უფსკ-რულისკენ დაქანებული ერი ისინი ვინცხალხის იდეური წინამძღოლნი უნდა ყოფი-ლიყვნენ საკუთარი სურვილით თმობდნენყველაფერს მონური ერთგულებით ფეხქ-ვეშ ეგებოდნენ ხილულ მტერს ახალგაზ-რდა პოეტი შეუნიღბავად ხატავდა ზოგ-ჯერ ალეგორიული ფორმებით ზოგჯერმკვეთრი სატირული ფერებით ოღონდ იმიმედით რომ საზოგადოება გამოფხიზლ-დებოდა და დაფიქრდებოდა ჩვენი აზრითამით იყო განპირობებული კაცისა და ძაღ-ლის დაპირისპირება ლექსში bdquoნადირობაrdquoპოეტის აზრით ძაღლი უფრო საიმედოერთგული მეგობარია ვიდრე ზოგიერთი

ადამიანი991262რადგან კაცში მეგობარიუსასყიდლოდ არსად არისულ ძებნით რომ გადვიაროთოცდაათი მთა და ბარი991261ასეთმა განმარტებამ სერიოზული აღ-

შფოთება გამოიწვია იმდროინდელი საზო-გადოების გარკვეულ ნაწილში და პოეტის-

თვის ლანძღვა არ დაუშურებიათ თუმცამათგან სხვაგვარი ქნედება წარმოუდ-გენელი იყო ვინაიდან მათში ჩამკვდარი-ყო ეროვნული იდეალები და ადამიანურიზნეობანი აკაკი წერეთელი მსგავს ქარ-თველებს bdquoკაცის ჩეროსrdquo ჭეშმარიტებისმგმობელებს უწოდებდა და ქართველე-ბად არ მოიხსენიებდა ლექსში bdquoჩუ ქართ-ველსrdquo ვკითხულობთ

991262ეჰ ქართველო კაცის ჩეროქართლი შენგან არას ელის

და მაშ როგორ დავიჯერო

რომ შვილი ხარ შენ ქართველის991261მძაფრმა მხილებამ პოეტი მთელი სი-

ცოცხლის მანძილზე საბედისწერო გზითატარა და ბევრი უსიამოვნება მოუტანათუმცა უკან დახევა არ უფიქრია სწამდარომ პირადულზე ზრუნვა ერთობ დამთრ-გუნველი იყო ადამიანებისთვის დიდ მგო-სანს აღელვებდა ზოგიერთი ქართველისგულგრილი დამოკიდებულება მშობლი-ური ენისადმი ვინც საკუთარი სურვილითუარყოფდა bdquoდედაენასrdquo და სხვათა ენასაღმერთებდა განსაკუთრებით ndash რუსულსაკაკი წერდა

991262ბევრს ოჯახში შეხვდებით მისთანასსადაც დედაც ქართველია და მამაც (ენისცოდნით) და შვილებმა კი ერთი სიტყვაცაღარ იციან ქართული ას ქალში ოცსვერ ნახავთ რომ ქართულის წაკითხვაშეეძლოს და რაც შეეხება წერას უბრა-ლოდ აზრის გამოთქმაც არ შეუძლიათ მო-

ახერხონ991261 აღნიშნულიდან გამომდინარეაღარაა გასაკვირი რომ აკაკი წერეთლისლიტერატურულ მემკვიდრეობაში ერთ-ერთ გამოკვეთილ მხატვრულ სახედ ახა-ლი გარემოების პირმშო ეროვნებით ქარ-თველი რუსულად მოაზროვნე პიროვნებამივიჩნიოთ სწორედ ასეთ ადამიანებზეშენიშნავდა bdquoგანთიადისrdquo ავტორი

991262ქართულზე რომ ხელს იღებენვეღარც რუსულს ახერხებენქართულ ენას არად ხდიანშვილებს რუსულადა ზრდიანტრედიაკოვსკის აქებენ დარუსთაველს კი დასცინიან991261მსგავსი იდეური არსი მრავლად

გვხვდება აკაკის პოეზიაში იგი დაუნ-დობლად ამხელდა გადაგვარებულ ქართ-ველებს მშობლიური ენის bdquoდედაენისrdquoაბუჩად ამგდებთ უარყოფდა და ხმამაღ-ლა აცხადებდა 991262ვინც იაკობის გზას არგაივლის ის ქართველად არც იხსენებაო991261

აკაკის სამართლიან აღშფოთებას იწვევდაის გარემოებაც რომ ერის ინტელექტუ-ალურმა ნაწილმა დათმო სამშობლოს ჭი-რისუფლება ერთგული პატრონის მოვა-ლეობა საზოგადოების უმეტეს ნაწილშიგაბატონებულმა მონურმა ფსიქოლოგიამსერიოზულად შეარყია ეროვნული დაზნეობრივი ფასეულობანი ძირფესვიანადშეცვალა ქართველთა ტრადიციული სი-დარბაისლე ცხოვრების წესი აკაკის აზ-რით ამ ყველაფერს ახალმა გარემოება-მაც შეუწყო ხელი ამიტომ დაუპირისპირაძველი და ახალი დროება უპირატესობაკი პირველ მათგანს მიანიჭა 991262სადღა არისძველებური დარბაისლობა ზრდილობარიგიანობა ტკბილ-ქართულობა ავ-კარ-გის გარჩევა და ადამიანობა დღეს თავ-ხედობა და კუდაბზიკობა კაცობის ნიშნადმიგვაჩნია უზრდელობა 991251 განათლებად991261 აკაკი წერეთელი სერიოზული პრობლემისწინაშე დგას და ეძებს მას ვისაც ძალუძს

დაინახოს ერი ამ საბედისწერო მდგომა-რეობიდან თუმცა ასეთი გმირები არსადჩანან მის ტრაგიზმს ამძაფრებს იმის გან-ცდაც რომ სამშობლოს მხსნელი მამუ-ლიშვილები შეიძლება სამომავლოდაც ვერგამოჩნდნენ აქ თავისთავად გვახსენდებადიდი ილია რომელიც გულისტკივილითშენიშნავდა

991262 მაგრამ ქართველნოსად არის გმირი

რომელსაც ვეძებ რომლისთვისვტირიrdquo

ან კიდევ991262იქნებ აკვანში ის ყრმა წევსვისიც არ ითქმის სახელივისაც დღე-და-ღამ ჰნატრულობსჩუმის ნატვრითა ქართველიrdquoუფრო მკვეთრად რომ გვაგრძნობი-

ნოს ქვეყანას თავსდატეხილი უბედურება

აკაკი წერეთელი ხშირად მიმართავს და-პირისპირების ხერხს კერძოდ ცალკერძასახავს გარდასულ დროს მეორე მხრივაღგვიწერს მონობით დათრგუნულ და და-ბეჩავებულ ერს რომლის ნაწილი გადაგ-ვარებულია და მტრის სამსახურში ჩამდ-გარა უფრო მეტიც მწერალი სხვადასხ-ვა მხატვრული საშუალებებით ცდილობსმხსნელის მისიით მოვლენილი ჩრდილო-ელი მეზობლის მხილებას რომლის მიზა-ნია ცრუ დაპირებებით ქართველთა გონე-ბის დაბრმავება

991262იქ სადაც ძველად ქართველი

ქართველსხელს მიაწვდენდა ძმურად

საშველადდღეს იქ ქართველი ყელში

უჭერს ხელსთვით მოძმეს სულის ამოსახდელად991261ვკითხულობთ ლექსში bdquoაღარ გვაქვს

გრძნობაrdquo დაწერილია 1872 წელს შეიძლე-ბა ვიფიქროთ რომ აკაკი ზოგჯერ ზედმეტსიმკაცრესაც იჩენდა მაგრამ ნათელიარომ ამას განსაკუთრებული მიზანდასახუ-ლობით აკეთებდა ერს დაანახა მონობისარსი გამოფხიზლებულიყო და გადაგვა-რებისაგან ეხსნა საკუთარი თავი მგოსანსშეგნებული აქვს რომ ფესვგადგმულიბოროტების აღმოფხვრა უფრო რთულიავიდრე დასაწყისში მისი მოსპობა ამიტო-მაც წერდა bdquoროდესაც ეკალი ამოვა მაშინმისი მოსპობა უფრო ძნელია უფრო ადვი-ლი და უფრო გონიერია როდესაც მთესვე-ლი გამოდის ეკლის სათესავად ვეცადოთ

ხელის შეშლას და ვიყვიროთ რამდენადაცშევიძლოთ ბევრი ვაი-ვაგლახი მოგველისამ ყვირილისათვის მაგრამ რა გაეწყობაქვეყანას ხომ მოუხდება ეს ყვირილი991261 უკეთურების მთესველნი მრავლად იყვ-ნენ თავისუფლებადაკარგულ ქვეყანაშიმრავლად იყვნენ ქართველნი რომლებიცანგარებით ზომავდნენ და აფასებდნენ

ქვეყნის ბედს მის მომავალს აკაკი თავ-გამოდებით ებრძოდა ვაი-ქართველებსრადგან ღვთაებრივი მისიით მოვლენილსსხვაგვარად არ შეეძლო მოქცეულიყომისი მახვილი კალამი იმათაც გადასწვდავისაც მამულის სიყვარულის არაფერი გა-ეგებოდათ ვისაც სამშობლოს ცნება ვერცკი გაეაზრებინათ სწორედ ასეთები ცდი-ლობდნენ სხვათა კუთვნილებად გამოეც-ხადებინათ ჩვენი წარსულის ფასდაუდებე-ლი ღირებულებები გაეყალბებინათ ქარ-

თველი კაცის ისტორიული სინამდვილეამას ემატება მოყვრულად მოსული მტრისფაქტორიც ვინაიდან იგი მხსნელად თა-ნამოაზრედ მიაჩნდათ მტერი თავისი მიზ-ნების განსახორციელებლად ყოველგვარხერხს მიმართავდა ndash ერის თვითშეგნებასაქვეითებდა თიშავდა მის მთლიანობასსაზოგადოების ნაწილს თავისკენ იბირებ-და აკაკისთვის იმთავითვე ცხადი იყოამ ჩანაფიქრის არსი რომ ფარისევლურისაქციელი ქვეყანას სრულად წაახდენდაამიტომ ხმამაღლა აცხადებდა

991262დამეხსენი ჩრდილოელორა მაქვს შენთან საზიაროთვით ოხერო მოუვლელოროგორ გინდა მომიაროვერ მომხიბლავ ცრუ მოყვარევვერც ენით ვერც თვალადობითშეგიპყრივარ როგორც მთვარეგველეშაპსა ძალადობით991260

მტრის მხილებისას აკაკი ცდილობდაქართველთათვის აეხსნა რომ მათი ხვედ-რი არ განსხვავდებოდა სხვა დაპყრობილიპატარა ერების ბედისაგან რომ დამპყრო-ბელს საერთო მიზანი ამოძრავებდა სწრა-ფად დაემორჩილებინა და გადაეგვარებინათითოეული მათგანი აეცდინა ბუნებრი-ვი განვითარების ისტორიულ გზას აკაკიძალზე დაუნდობელი იყო იმ ქართველთამიმართ ვინც ერთგულად ემსახურებოდამტერს და არც ისაა შემთხვევითი რომაკაკის ისინი bdquoეროვნულ მტრებადrdquo ჰყავ-და შერაცხული ამგვარი ზნეობრივი ატ-

როფირების მიზეზად მწერალი მიიჩნევდაეროვნული თავისუფლების დაკარგვას დაკატეგორიულად მოუწოდებდა ჭეშმარიტქართველობას 991262საღმრთო მამულიშვილუ-რი მოვალეობის აღსრულებისკენ991261 აკაკიწერეთლის შემოქმედებაში მნიშვნელოვა-ნი ადგილი უკავია ეროვნული იდეალებისმხატვრულად წარმოჩენას იმის გააზრე-ბას თუ ვინ უნდა იყოს თავად ქართვე-ლი ხალხის იდეალი რომელზეც ბევრადიქნებოდა დამოკიდებული ქვეყნის მომა-ვალი ამ შემთხვევაში პოეტი ისტორიულწარსულსაც იხსენებს და თავის თანამედ-როვეობას უპირისპირებს რომ დღევან-დელი ქართველნი ისტორიული წარსულისყველაზე ჭეშმარიტ და ეროვნულ-ზნეობ-რივ მაგალითებს აზიარებს ისტორიულიწარსულის გახსენებით აკაკი ცდილობდაშეეხსენებინა საზოგადოებისთვის რომსამაგალითო ეროვნული გმირები ბევრნიიყვნენ ჩვენში რომ მათი შემართება ასულ-

დგმულებდა ქართულ სახელმწიფოებრი-ობას მიუხედავად იმ სერიოზული წუხი-ლისა რომელიც პოეტის ლიტერატურულმემკვიდრეობაში გვხვდება იგი არასდროსმისულა საბოლოო იმედგაცრუებამდე პი-რიქით ჩვენი აზრით ეს იყო ოპტიმიზმისნათელი რწმენით შთაგონებული წუხილი

ნათელირწმენით

შთაგონებულიწუხილი

(აკაკი წერეთლის დაბადებიდან 175 და

გარდაცვალებიდან 100 წლისთავისთვის)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 612

ლიტერატურული მესხეთი6 2015 წელი დეკემბერი

პროზა

წმიდანის უცხოელ

სტუმრებთან

შეხვედრა(ნაწყვეტი რომანიდან bdquoწმინდა ნინოrdquo)

რეზო (ემელიანე)

ადამიაიმედი ნინო მოდიოდა და ფეხ-

დაფეხ მიმნდობი უძველესი იბე-რია მოჰყვებოდა

ამ დროს ცის კაბადონზე არ-ნახული მკვეთრი ფერთა გადაად-გილება შეინიშნებოდა რითაცქვეყანას ეუწყა bdquoყოველთა მფარ-

ველი ანგელოზები უნდა გამოც-ხადდნენოrdquobdquoგველთ მკრთალი გროვა მზე

და მთვარე ცისფერ ფარდაგზეერთად დაწოლილიყო აფორიაქე-ბული ვარსკვლავები გარს ეხვივ-ნენ მარად მოფუსფუსე ჭიანჭვე-ლებივით ნაცრისფერგადაკრუ-ლი ტანდაგრეხილი ბებერი ლეღ-ვის ჩრდილში ყვითელ-მომწვანოფერის ხვლიკები უდარდელადთვლემდნენ მწვანე წითელთვა-ლება ვასაკას მკაფიო იდუმალიშეძახილი არღვევდა გარემოსმისტიკურ მყუდროებას მუხისფუღუროში საოცრება ველურიტანჭრელი ფუტკარი დაოჯახე-ბულიყო და გარემოს ყოველწუ-თიერი დასაქმების მაგალითსუჩვენებდა

დრო მკაცრი გადიოდა ირგ-ვლივ მგალობელი ფრინველები

დამატკბობელი ჰანგებით სალა-მურობდნენ ერთ-ერთ ბორცვზეზეცისკენ მზირალი ადამიანებისდიდი ჯგუფი იდგა მათ ირგვლივგალაღებული ცხენები და ძაღ-ლები წრიულად დარბოდნენ ამუცნაურ სეირს შორიდან მისჩერე-ბოდა თვალებანთებული მგლებისხროვაrdquo

წმიდა ასულმა რომ იხილა დამოისმინა ყოველივე გაეღიმა დათქვა ndash ხილულ და უხილავ ქვე-ყანაზე როგორი მიწიერი საოცრე-ბები და ზეციური მშვენიერებანიშექმნაო უფალმა მერმე სიმშ-ვიდემოგვრილმა წმიდანმა შინ-დისფერი მანდილი მოიხსნა რო-მელზეც ჩალისფერი ჯვარი იყოგამოსახული და მზრუნველადგადააფარა მათ უმალ წამებულიიესო ქრისტეს სულის ანდამატუ-რი სურნელი მოედო გარემოს და

ფერი იცვალა ცამ მიწამ და გარე-მომ

იესოს კვართის მცველი გა-ზაფხულის ყვავილებაფეთქებუ-ლი ჯანსაღი მაყვლის ბუჩქივითმოდიოდა მშვიდად იბერიისმთავარქალაქ მცხეთისკენ იესოქრისტეს საოცრება კვართის მო-სანახულებლად და თავდადებულდარაჯად წმინდანის უზარმაზა-რი ფუნქციის ეს მაცხოვრისეულიმატერიალურ-იდეალური სიმბო-ლო რწმენის ერთადერთი ღერძ-თაგანი გახლდათ

იგავ მიუწვდომელი ნინომოდიოდა არ ეშინოდა და არა-ფერი არ აბრკოლებდა თექვ-სმეტი წლის უმანკო ქალწულიბიბლიურ-სახარებისეული ცოდ-ნით და ღრმა რწმენით წმიდა-ნური უძლეველობით ცხადდე-

ბოდა ღვთიური მთლიანობის დაიესო ქრისტესეული სიყვარულისმადლს მოაბრძანებდა მოციქულ-თსწორი შეუპოვრად ევლინებოდადა ელვასავით აპობდა წარმარ-თულ ბნელ გარემოს შეუპოვარიწმიდანი შემოიჭრა მძლავრსა დაბარბაროსულ სივრცეში რო-გორც სანთლის შუქი ბნელითმო-ცულ მღვიმეში და იესო ქრისტესღვთისნიერი ენერგიის შუქითშემოსა დაუსაბამოდ რითაც გა-მოჩნდა ბარელიეფები გორელი-ეფები ქანდაკებები ბიუსტებიპორტრეტები და შორს მზირალისაკვირველი პროფილები ანგე-ლოზების წმიდანებისა შიგადა-შიგ მიწაზე შავი ლაქები შეინიშნე-ბოდა უადგილო

წმიდანი მეგობარ სომხებთა-ნაც იესო ქრისტეს მოძღვრებისსწავლა-ქადაგებას იბერიელების

და კოლხების დარად ავრცელებ-და და ყველგან მაცხოვრისეულისიკეთე ndash მადლი და სიყვარულიიესო ქრისტესმიერი ღვთიურითვისებით მოეფინებოდა

შორეული სამხრეთ-აღმო-სავლეთის ქვეყნებში ცნობილისომეხი მოგზაური ვაჭარი და

სოვდაგარი კაიროს კონსტან-ტინოპოლის ტრაპიზუნტისა დაფაზის-არქეოპოლისის შემოვ-ლით ქალაქ მცხეთას ეწვია თან-ვე ახლდა რამდენიმე ცხენოსანიმძიმედ შეიარაღებული დაცვაშეგირდები და ტვირთმზიდავიორი აქლემი ასე რომ შორეულიქვეყნებიდან მომავალი ქარავანისერიოზულ ძალას და თავისებურსრულყოფილ საერთაშორისო

ფორმას წარმოადგენდადიდი სოვდაგარი ძირითადად

ბრილიანტებზე ალმასებსა დაოქროზე ვაჭრობდა ძვირფასიტყავი და ქსოვილებიც შედიოდამის საფონდო შემადგენლობაშიზოგჯერ უნიკალურ ეგვიპტურბერძნულ და რომაულ ხელოვნე-ბის ნიმუშებსაც გამოიყოლებდა

ხოლმე უფრო მეფეთათვის დადედოფალთათვის მისართმევადან დიდებულებთან მორიგება-გარიგების მიზნით ყოველივედაახლოებით ამდაგვარი საქ-მიანობა გახლდათ თუ ვინმესზოგადად მაინც გაეგო მასზედანარჩენი მოღვაწეობა სახელმ-წიფოებრივ მიწერ-მოწერებში დამეფეთა სიტყვიერ გარჩევა-შე-მოთვლებში თავსდებოდა თით-ქმის ორი დღით წმიდა მირიანმეფესთან დანიშნულ დროს გა-მოცხადდებოდა მათი საუბრებითუ უცხოური ნაწერების გარჩევადახურულ საიდუმლოებაში რჩე-ბოდა აქვე მინდა გაუწყოთ რომსოვდაგარი სურენი მსოფლიოშიწამყვან რამდენიმე ენას სრულ-ყოფილად ფლობდა იმდენადსერიოზული საქვეყნო და საერ-თაშორისო გავლენა ჰქონდა ამ

პიროვნებას რომ რომელიმე სა-ხელმწიფოს ელჩის ფუნქციებსაცკი უტოლდებოდა

მერმე როცა მეფესთან მო-ითავა სახელმწიფოებრივი საქ-მეები წმიდა ნინოს ეახლა თავისსენაკთან ახლო მდგარ ეკლესია-სამლოცველოში

სოვდაგარი სურენი საშუალოტანის და მკვრივი აგებულებისორმოცდაათ წელს მიღწეულიმამაკაცი გახლდათ ხშირი ხუჭუ-ჭა შავი თმით ფართო წარბებითმომწვანო-მოყვითალო-მოშავოფერის კანით ცისფერ-მწვანედშერწყმული ჭკვიანური ცოცხა-ლი მაგრამ ცბიერი გამოხედვისთვალებით უხდებოდა კოხტადჩამოვარცხნილი ოთხკუთხა ხუ-ჭუჭა წვერი ძვირფას ოქროსჯვარს ატარებდა საუბრისასუფრო თვითონ იძლეოდა შეკით-ხვებს პასუხს ძუნწად და მოზო-მილად გასცემდა ხოლმე ნების-მიერს მთლიანი სხეულის იერიძალიან ფრთხილი ადამიანისხასიათს გამოხატავდა მხოლოდერთი ლალისთვლიანი ბეჭდითდა რომაული ბრტყელი ორპირახანჯლით დადიოდა შესანიშნავი

მოხანჯლურის სახელი ჰქონდაგავარდნილი როგორც კი ქრის-ტიანობა მიიღო მრავალ ცოლსჩამოშორდა და დაკანონებულ ერ-თცოლიანობას შეეგუა დაუღ-ლელი ბუნების კაცი იყო სომხე-თის თითქმის ყველა საეკლესიოპირს იცნობდა და საქმიანი ურ-თიერთობა ჰქონდა ეჩმიაძინთანახლოს თავისი ხარჯებით ორიულამაზესი ბაზილიკა ააშენა

ფერადი ტუფის ქვისგან ნაღდიპატრიოტი გახლდათ უძველესი

ndash ძირფესვიანი სომხე-თისა

ბრძენმა წმიდანმადა ძვირფასმა სტუმარ-მა ბევრი ისაუბრეს სომ-ხეთში ქრისტიანობისგავრცელების თაობაზედა სურენმა დინჯადგანაგრძო მოყოლარომ კარგად მიდისოსომხეთში ეკლესიათამშენებლობა ასევერელიგიური სწავლა-განათლების საკით-ხი მჭიდრო კავშირიგვაქვსო დამყარებულიბიზანტიასთან ანტი-ოქიასთან არაბეთთანსპარსეთთან თავისთა-ვად

ndash საეკლესიო წიგნების მთარ-გმნელობითი საქმიანობა სასი-კეთოდ თუ დაიძრაო ndash წმიდანიმხოლოდ ქრისტიანულ და საეკ-ლესიო თემაზე ეკითხებოდა ndashყველაფერი კარგად მიდის სული-ერო დაო ndash იყო პასუხი ndash უფლის

და ბიზანტიის იმპერიის მეოხე-ბით ჯერჯერობით მშვიდობა სუ-ფევს ქვეყანაში

ndash მადლობა უფალს ndash და-ამატა წმიდანმა ndash მე მჯერამთარგმნელობითი საქმე კარგადწავა რადგან ორთავე ერის დამ-წერლობა უძველესია კერძოდკოლხურ-იბერიული ძალიან შო-რეულია ებრაულ-ბერძნულისწავლებიდან შემიტყვია ჩვენწელთაღრიცხვამდე უკვე არ-სებულა დაახლოებით მეხუთესაუკუნიდან მაგრამ აქ ავბედით-მა ისტორიამ კერძოდ იბერი-ელები ოთხი საუკუნე არამეულ(სემიტურ)-სპარსულ დამწერლო-ბაზე გადაიყვანა მერმე მოდისღვთივმოვლენილი მეფე მირიანიდა მან სამომავლოდ ააღორძინაუძველესი იბერიულ-კოლხურიდამწერლობა რამაც დიდი სამსა-

ხური გაუწია ქვეყნის ქრისტიანუ-ლი ლიტერატურის ბიბლიისა დასხვა მრავალი რელიგიური წიგნისთარგმნას

ამასობაში ისტორიულადამეტყველდა სურენ დიდებულიდა განმარტა

ndash სომხები უძველესი დრო-იდან არამეულ-სპარსული დამ-წერლობით სარგებლობდნენ დადღესაც ძალაშია წმიდაო ნინომაგრამ ქრისტიანობის მიღებისმერმე სომხური ეკლესია უფრობერძნულ-ლათინურს ხმარობს

ndash მთავარია ხალხს ndash მრევლსესმოდეს ndash დასძინა წმიდანმა ndash გარკვეული გახლავართ მაგსაკითხებში და მინდა გაუწყოთგარდა მწიგნობრობისა მე სხვადამაჯერებელი წყაროებიდანაცმომეწოდება ყოველივე როგორციდუმალი ასევე რეალური

ndash უფლის სახელით ჩემითხოვნაა ქვეყანაში მართლმადი-დებლობა განამტკიცოთ და გააძ-ლიეროთ სომხები მშრომელი დანიჭიერი ხალხია იმედი მაქვსიბერიელებისა და კოლხების არიყოს მსოფლიოში ერთ-ერთი უძ-ლიერესი ქრისტიანული სახელმ-

წიფოთაგანი გახდებამოკლე პაუზის შემდგომ შორს

მჭვრეტელმა წმიდანმა მიმართა ndash სურენ დიდებულო ჩვენი

თხოვნაა როგორც შეიძლებაახალგაზრდა თაობის მომზადება-ზე იზრუნოთ არ დაზოგოთ არა-ფერი და ქრისტეს სიყვარულითაშენეთ სრულიად ახალი ქრისტი-ანული სახელმწიფო

ndash იბერიის შემდგომ გთხოვთ

ჩვენთან სომხეთში იმოღვაწეთნინო წმიდა დედაო გონივრუ-ლად მიმართა სტუმარმა

ndash სიამოვნებით წამოვიდოდისომხეთში მაგრამ მე მხოლოდმაცხოვრის და დედაღვთისმშობ-ლის ნებას ვასრულებ ბიზანტიისდედოფალმაც შემომითვალაჩვენსას კონსტანტინოპოლს ჩა-მობრძანდიო ასევე უძველესიკოლხეთის მეფემაც მაგრამ ჩემიაქედან გამგზავრება სხვა ქვეყა-ნაში მხოლოდ უფლის დარიგე-ბით დავალებით და მითითებითმოხდება

მერმე დედამ იბერიისა გულ-ღიად დალოცა სომეხი ხალხი დავაჭრად მოგზაურს საჩუქრადბევრი ჯვარი და თავისივე ხელითჩამოქნილი ნაკურთხი სანთლე-ბი გადასცა ndash დაურიგე ყველას

ძმაო სურენისევ უმნიშვნელო დუმილისშემდგომ ndash მცხეთაში ხუროებიქვისმთლელები და ოსტატები ხომარ გჭირდებათო ndash სოვდაგარმათავისი მეგობრული წინადადე-ბა შესთავაზა წმიდანს ndash დიდადმადლობელი გახლავართ სული-ერო ძმაო და ფრიად დიდებულოამ მხრივ არავითარ ნაკლებობასჩვენ არ განვიცდით გვყავს ყვე-ლა სფეროში დახელოვნებულიდა განთქმული ოსტატები ლა-ზები და ეგრისელები რომლე-ბიც ბიზანტიაშივე მოღვაწეობენმნიშვნელოვან ადგილებში დაქრისტიანულ საქმეებსაც აკეთე-ბენ ხოლო იბერიელნი დიდოს-ტატები ჩვენთანვე ეკლესიათადა საფორტიფიკაციო ციხეთმ-შენებლობებზე გახლავთ დაკავე-ბულნი ყოველმა მათგანმა ხომ

უცხოეთში კერძოდ ეგვიპტესადა საბერძნეთში მიიღეს მრავალსპეციალობათა დიდი ცოდნა-გა-მოცდილება დახელოვნება

ზემოთ მიმდინარე თემაზეწმიდანმა ისევ გააგრძელა საუბა-რი ndash მოგახსენებთ რამდენიმეთვის წინ სომხეთის ეკლესიის რჩე-ული ჯგუფი გვესტუმრა ერთობ-ლივად განვიხილეთ ძალიან ბევრისამომავლო გეგმა როგორც რელი-გიური ხასიათის ასევე საეროცამ საკეთილდღეო მეგობრულსაკითხებზეც იყო მსჯელობა დაშინაარსიანი საუბარი ოსტატთახუროთა სხვადასხვა განხრის ხე-ლოვან ხელოსანთა და მუშახელ-თა ურთიერთგაცვლის თაობაზესრულიად იგივე პასუხი გავეციჩვენს სულიერ ძმებს სხვა მრა-ვალ საკითხზე რა თქმა უნდა სა-მომავლოდ გადაჭრით შევთანხმ-

დით სურენ დიდებულო ndash კეთილი უფლისმიერო წმი-

დანო ყველაფერი გასაგები დასაერთო სამეგობროში მისაღე-ბია

ndash ჩვენ ყველას იბერიელებსდა კოლხებს ძალიან გვახარებსთქვენი ქრისტიანული და სა-ერო მიღწევები მხოლოდ ასეთიუნდა იყოს ურთიერთ ღვთიურისიყვარულით სავსე სიახლოვევიმეგობროთ და ქრისტესმიერიკეთილგანწყობით ვიყოთ ერთ-მანეთთან ეკლესია მხოლოდ ასეგვასწავლის

ndash თუ რამეს დამაბარებ დაო-წმიდანო

ndash დიახ ჩემს და ჩვენს სომ-ხეთს მის დიდებულ სამღვდელო-ებას ქრისტიან მრევლს ხელისუ-ფალთ ndash ვუგზავნი ღვთიურ სიყ-ვარულს და კეთილ სურვილებსვილოცებ ხშირად უფლის შემწე-ობით სომხურ-იბერიელ-კოლხურქრისტიანულ ერთობაზე და ძმო-ბაზე

აი ასეთი გახლდათ წმიდა ნი-ნოს რჩევა-დარიგება და ღვთის-მშობლისეული წმიდათაწმიდალოცვანი

მუსა ჯალილი

სატრფოს

შესაძლო არის დაგვიანდეს ჩემი წერილიიქნება ჩემგან არც ამბავი არ მოგივიდეთიქნებ დაჰფაროს ჩემი კვალი

შავბნელმა მიწამდა ნატერფალზე ბალახები

ამობიბინდეს

იქნება სიზმრად მინახულო შავად ჩაცმულიტანჯვა ნახული წამებული

დავცქერი ძირსაშენს გულში იქნებ წაიშალოს

ჩემი სხეულიდა გაგიფანტოს სიტკბოებაც

პირველ კოცნისა

ვიცი იქნება შენთვის მძიმე და მოსაწყენიჩემი ლოდინი უსასრულო და უიმედოერთხელ როგორღაც შესაძლოა

წამოგცდეს კიდეცbdquoის აღარ არისrdquo და ამ შენს აზრს

ბოლომდე ენდო

შესაძლო არის მე სრულიადმოულოდნელად

შენს უძვირფასეს ტკბილ სიყვარულსმოვწყდე მთლიანად

მოვწყდე და ერთხელ წავიშალოშენი ხსოვნიდან

შენი გულიდან აღმოვიფხვრაძირფესვიანად

ჩემო ძვირფასო ეს იცოდე რომშენზედ მხოლოდ

გულსაწყვეტი და სამდურავი მაშინ მექნებაროცა სიკვდილი გაიმარჯვებს ჩემზედ

და შენსკენწამოსასვლელი ყველა გზები გადამეჭრება

შენ რომ მელოდი დღემდე იგი მაიმედებდაბრძოლის ველზედაც იმით ვიყავ

მკლავღონიერიშენი სპეტაკი სიყვარული გზას მინათებდა ndashმიცავდა როგორც უხილავი ძალა ძლიერი

ვთქვათ მე დავეცი მაშინ ჩემი

ურყევი ფიცი ndashbdquoრომ გავიმარჯვებთrdquo ndash ჩემს ხსოვნაში

მარად დარჩებაჩემო ლამაზო არც შენ მეტყვი

მადლობას ვიცითუ ჩემს სამშობლოს არ მოვუტან

მე გამარჯვებას

ბრძოლა იქნება ხანგრძლივი დაბრძოლის გზა ndash გრძელი

მაგრამ ძვირფასო მომელოდეარ სთქვა ndash bdquoვერ მოვალrdquo

წყალს რას დააკლებს თუნდ მოედვასცეცხლი ძლიერი ndash

არც შენ მოგელის სატრფოსათვისცრემლი და გლოვა

სიზმარი ციხეში

სიზმარში ჩემი პატარა გოგომოვიდა ჩემს თმებს დაუწყო ვარცხნა

ndash მამა უშენოდ მომწყინდა როგორ

ndash სთქვა და ალერსით მიცქერდა ახლა

მე ჩავიხუტე გოგონა გულში

სიხარულისგან გიჟიც ვარ მთვრალიც

მაშინ ვიგრძენი მწარე ტანჯვისა

და სიყვარულის ძლიერი ძალი

ჩვენ ორივენი გავედით მოლზე

მოვსეირნობდით ყვავილთა ზღვაში

სიცოცხლის სიტკბოს ტრფიალის ძალას

მთელს მსოფლიოში ვხედავდით მაშინ

გამომეღვიძა ბორკილგაყრილი

კვლავ ციხეს ვუცქერ სქელკედლებიანს

და ოცნებანი ჩემი მტანჯველი

ჩემს გაღვიძებას ელოდებიან

ოხ რათ მატყუებთ ჩემო ფიქრებო

ჩემთვის გაზაფხულს უკვე არ ველი

რად მეჩვენებით ტკბილო სიზმრებო

ან ტანჯვის ღამევ რადა ხართ გრძელი

თარგმნა

პლატონ ზუმბაძემ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 712

2015 წელი დეკემბერი 7ლიტერატურული მესხეთი

პოეზია

გაგა გომართელი

ჩემს მომავალ თაობას

ახლა ჩემი ფიქრები მომავლისკენ გარბიანდამიჯერეთ ქართველის ყველა ფიქრი დარდიასიბერისკენ წასული ვარ ნამცეცი თაობისუბედური ეპოქის მდგმური არარაობისავი დროის ტუსაღი სისასტიკის მთხრობელიდროის უკუღმართობის ყინვით გაუთბობელი

ქრისტეს ასაკს მიმდგარი გონება დარღვეულიერთ დროს სხვისი ჯალათი სული გადარეულითავს ვიმართლებ ასეთი ბედი ჭედა დროებამცხოველივით გამქონდა ბაცისფერი ცხოვრებაახლა ვხვდები ყველაფერს მაგრამ არის გვიანიყურთან ღმერთის ხმა მესმის შენ ხარ ადამიანისინანულის მჭამს განცდა ყველა ნამოქმედარისმინდა სული გავრეცხო ღმერთის გავხდე მხედარიმაგრამ ერთხელ დალაქულ ვეღარ ვშველი გონებასუბადრუკი ცრემლები აი ჩემი ქონებაზამთარია ჩემს გულში სევდისფერად მთოვარიაი ჩემი მეფობის ოქროს მონაპოვარიახლა ვხედავ ავსა და სიკეთეში სხვაობასჰოდა გემუდარებით ჩემს მომავალ თაობასუფლის კვალზე იარეთ ნაცვლად ძმათა ომისამორჩილებით შეაღეთ კარი ამბიონისაგონება არ დაუთმოთ ცოდვას ფიქრად მოწოლილსბოროტებას ნუ დარგავთ ჩაიხუტეთ ობოლირწმენით მამაპაპურით ახათქუნეთ თასებიკაენს ნამოქმედარში ნუღარ დაემსგავსებითსულს ცოდვა გამოგლიჯეთ ყური კეთილს ათხოვეთსაქართველოს დიდების ჟამი მოიახლოვეთგახსოვდეთ რომ ამქვეყნად არ არსებობს პირადილუკმა გაუნაწილეთ მიუსაფარს მივარდნილსჭეშმარიტი გზის მკვლევად ერთი გქონდეთ კომპასისადაც სიყვარულია სადაც გიხმობთ მოყვასიგონაბნეულ ასულის დევნა არის საცდურიჩანასახში ჩაკალით საქმე არაკაცურიპატიების მომთხოვნელს მუშტებს ნუ მოუღერებთტყუილს ნუ გაამეფებთ ნამდვილ გრძნობას უმღერეთკუპრის ტბორში ჩაფერფლილს გამაგონეთ ძახილისამშობლოსთვის ნალესი დამანახეთ მახვილიჯოჯოხეთის ქვესკნელში გამაგონეთ bdquoშავლეგოrdquoმინდა სულმა ქართულმა საზვერენი წალეკოსმჯერა მეიმედება რომ გოლგოთას გაივლითქართულ სულსაც დაანთებთ ცაზე ჩირაღდანივითარ დაკარგოთ ოღონდაც ძლიერება ერთობაერთმანეთის სულისთვის უფალს სთხოვეთ შენდობაგულით მიუსამძიმრეთ სევდას ცრემლად ჩამოშლილსსუნთქვა გადააფარეთ დედის ხელებს გათოშილსდამანახეთ ქართველი ერი როგორ აშენდაჩამომძახეთ რომ დილა ბედნიერი გათენდამამაპაპის ნასისხლარს ფუჭად არ ჩაუვლია

რომ ქართველის მოშურნე ყველა დამარხულიაგუნდმა შევარდენების გული შემომინგრიოსვისაც შური აცოცხლებს შურიც იმან იძიოსთქვენ კი მიტევებასთან მოახდინეთ თანხვედრადამანახეთ ბოროტი მადლმა როგორ გახედნარაღა გითხრათ მიწა ვარ სხვა რამ არ დამრჩენიააწმყომ მე არ მიწყალა მომავალი თქვენია

წერილი მამასმოვედი და სამარესთან ჩამოვდექი ლანდივითწამოვშალე მაგ შენს გულზე ბეღურების ნადიმიშენს საფლავზე ყვავილები გამოცოცხლდნენ ჩეროდანგამიცოცხლდი სულ ცოტა ხნით გნახო მამაჩემო-დაგითხრა როგორ დამილეწა ბედის ქარმა გვერდებინახე როგორ დაგემსგავსე ერთნაირად ვბერდებითშენ რაც მითხარ და მასწავლე გული იმით ივსებარომ არასდროს ვუღალატებ შენს სახელს და ღირსებასშემეშველე რა ვუშველო სულს ცოდვისგან ნაწვალებსყველას როგორ უერთგულო კიდევ ერთხელ მასწავლესუსტი ვარ და მაპატიე მიჭირს აღიარება

რომ ძნელია შენისთანა კაცის ჩრდილის ტარებადაღლილი ვარ არ იფიქრო ბედს დაწერილს ვუწუნებგანა მუხლი დამისუსტდა განა რამეს ვწუწუნებგანა მტკივა ან უცხოა ცხოვრებისგან გალახვამეგობარი ხარ ჩემი და განა მარტო მამა ხარგიყვები და არ იღელვო რომ ასეთი ბედის ვარმიხარია შენი მსგავსი ჯვრის ტარება მეღირსაახლა წავალ არ იდარდო განა ის დრო შორს არიროცა ჩემიც დამთავრდება ბედის კრიალოსანიაჰა ჩვენი საუბარის დასასრულთან მივედითდარდთან ერთად წამომყვება შენი ნახვის იმედი

იქ სადაც

(ბიჭებს)

არ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლარკებსვიცი რომ ერთი ოცნება გხიბლავთთქვენი სამშობლოს დარდი გაბერებთდამარცხებული ქართველი გწიხლავთიქ გიყვართ ყოფნა სადაც შევარდენს

ცა ირაოთი დაუხაზიადასაბამიდან ვიდრე ჩვენამდეამბორს ვყოფთ სიტყვას ფარნავაზიანსსად ქარაფების ძარღვებში მოქრისნაომარ სულთა დიდება წინსვლადა წინაპართა ნაღეჭი ორთქლიზეცას ჩამოჰყავს თალხისფერ ნისლადსაიმედონი ერთგული ყმანიხართ მედროშენი ასე მგონია

სამშობლოს გარდა სხვა სათაყვანოარც გინატრიათ არცა გქონიათიმას ოცნებობთ რომ სისხლი თქვენიწინაპართ კვალად ძარღვებში დუღდესამაყობთ თქვენი ქართული გენითდა ამ გენისვე ატარებთ უღელსარ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლაკერებსვიცი სამშობლოს არ გაცვლით არაცას ვაჟკაცობას შემოაკერებთდა თავმდაბლობას ირგუნებთ ფარად

ჩემზე რა გითხრათ თავდაღმართს ვუმზერდა იწრიტება დღენი სიცოცხლისმეც საქართველო მეწერა გულზემეც საქართველოს მზეში ვიწვოდიუკანასკნელი ფიქრი მკლავს ძმებოშეუბრალებლად მაწვალებს მუდამძვლები ამ ქართულ მიწაში მედოსვიცოცხლო ისე ვით მამას სურდაარ დაუჯეროთ სიყალბის მსახველსყველა ღიმილი განძია განაელოლიავეთ სამშობლოს სახელსდადექით სადაც გმირები დგანანმეიმედებით გაცხელდა გულივით გიჟი ვიფხრეწ დარდის არტახებსვიბრძოლებ სანამ ცხოვრების წყლულიმომკლავს და სულ მთლად გამაპარტახებსდამჟანგებია სიტყვა და ხმალივწუხვარ რომ მეტად ვერ შეგიყვარეთაჰა თქვენ ჩემი წილი ბორჯღალიდა საქართველო გადაიბარეთ

ლეილა ჯახველიძე

ცეცხლნაკიდები ჟამი სდის(ჩემი სოფელი ავლევი სამაჩაბლოს საზღვრის პირას მდ

ფრონეს მარჯვენა სანაპიროზეა გაშენებული იგი 2008 წლისომის დროს მნიშვნელოვნად დაზარალდა)

დღეს სიყვარულით ვთენდებიხვალ ქარიშხლები მაკვირვებსზოგჯერ უჟამოდ ვბერდები ndash ზეცა თუ ღრუბლებს ამკვრივებსკუზი ბაკანი ეშვებიმოჰგავს ჯალალებს ნამდვილებსჯავრის ბადეში ვეხვევი ndash დავწყვეტ მტრის ჟინს და წადილებსჩამომცრობილი სამშობლოსფიქრი bdquoსაზღვართანrdquo მაყოვნებსმტერს თუ თავისი არ ჰყოფნისbdquoსხვის მიწა დაანაყროვნებსrdquoუფალი უქმად განა სჯის

ndash ერთ დროს იუდას ამყოლებსგულამღვრეული გავყურებფრონის გადაღმა მაყლოვნებსმდუმარებს ჟამი სახსოვარbdquoნათლისმცემლებისrdquo ლოდები

დამრეცზე მუხა იბურვისრძისფერი ნისლის ბლონდებითცეცხლნაკიდები ჟამი სდისვერცხლის დიდებით ვღონდებიქართლის საცისკრო ქედებომზესევდით მომაგონდებით

ნასმენი ndash ბრმა იყო ndash ნადავლი რა იყობებერი გალავნის ხავსი დაქვა იყოჭა იყო ელამიძველი და ღრმა იყოფსკერი ვარსკვლავებითპირსავსე ცა იყოროგორც ფარატინა ფლეთილი გზა იყოჟამი მოლოდინისწამებად დაიყოსად აველ ndash მთვარის

ნალევი ქვა იყო

დავაგვიანესიძულვილი დავაგვიანედა ამიტომაცომი მაქვს ომისიმშვიდისათვისცის ქუხილი გავატიალე

გული ვიჯერეჩამოვქსოვე სიჩუმის ფონივკიბე აღმართიდანაბადი გავამზიანეუკვე მწიფეა დროდა ლევას განიცდის ღონიელიფსის ცაზემდუმარების მარტივობს გონიაქ კუბიკ-რუბიკსჩაეშალა კვლავ წმინდად რგოლი

პოეტიიანვრის ღამის ცავარსკვლავებს მოარიალებსსუსხიან ბუქებსავერცხლისფრებსახალი მთვარეთრთოლვით ვითვალენაბიჯები და დადინჯებითვიტყვი პოეტი ალბათ გასცდასხვა არეალებს

გლუვია გლუვიამ ქათქათა პლანეტის კიდეაითვლის გულიბაგა-ბუგით დროთა იამებსდა ეძერწება სულიმთვარის ყვითელ პერგამენტსაქ მოლოდინის გაცხადებადაიგვიანებს

სამყაროს გასაოცრადbdquoთვალი თვალს რომ გასცილდაldquo ndash ცრემლი ბროლის მძივიამონატრება ძვირიაწვიმა ახლა ცივიამზე კი იყო თაკარამდორე-მდორე დგაფუნამოფართქალე მათარაკორდის მტვერმა დაფარაპირველ თეთრი სუდარამკერდზე გადააფარამთა მაღალნი შევძარიცამ მაყარა ცეცხლებიგანმეძარცვა ვერცხლებიმიწავ ისევ ვერ ცხრებიმამასისხლად შევძელიხსოვნის წმინდა ნაცრემლისსიონისგან დალოცვასამყაროს გასაოცრად

თვალი თვალს რომ გასცილდა ndashგული კი არ გაცივდახსოვნის ნაპერწკალებივარსკვლავებად დაცვივდა

იზოლდა სარქისიანი

მე შენ სიყვარულს გასწავლი

მე შენ სიყვარულს გასწავლითეთრად გასათევ ღამისარომ ნეტარებით თვრებოდედაუსრულებელ წამისავეღარ დაიცხრო წყურვილისურვილის ცეცხლით იწვოდეერთგული ქალის ფასი დანამდვილი გრძნობა იცოდემე შენ სიყვარულს გასწავლიკანს შეუმშრალი ნამისა1001 ღამეს ნატრობდეარ გათენებას ღამისასკუბოს კარამდე მოგელითუ კი მომძებნი ვიცოდეგული ტრფიალით გიძგერდესნუ შემიცოდებ იცოდე

შხამის ფიალით დამათვრემე პურს მარილში გიწობდეჭეშმარიტ გრძნობის მსხვერპლი ვარსახელად გიჟს ნუ მიწოდებხარბად შეგასვა ნექტარივერ მოსაშორებ ბაგისარომ სინანულმა დაგსაჯოსშენგან ხელნაკრავ ქალისამ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 812

ლიტერატურული მესხეთი8 2015 წელი დეკემბერი

2015 წელს შესრულდა ცნობილიქართველი მოღვაწის ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილის გარდაცვალები-დან 125 წლისთავი მისი დამსახურებაქართველი ერის წინაშე განუზომე-ლია მან თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით დიდი წვლილი შეიტანადა განსაკუთრებით ნათელი კვალიდაამჩნია სამცხე-ჯავახეთში ქალთაგანათლებას რაც იმ დროს ძალზედაუცილებელი და საჭირო იყო იგი იმადამიანთა რიცხვს ეკუთვნის რომ-

ლებიც წლების განმავლობაში ამკუთხეში ცხოვრებდნენ და იღწვოდნენმოსახლეობის კეთილდღეობისთვის

ქართველი ქალის როლი ქვეყ-ნის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში დაეროვნული კულტურის დაცვა-აღორ-ძინების საქმეში ყოველთვის აქტიურიიყო XIX საუკუნეში განვითარებულმამოვლენებმა ქალის დანიშნულებისსრული გააზრება და აქედან გამომ-დინარე ქალთა ფართო განათლებისაუცილებლობის საკითხი წამოჭრაპროფესორი ვლადიმერ გაგუა სამარ-თლიანად შენიშნავდა რომ bdquoქალის და-ნიშნულებისა და მაღალი მოწოდებისდასაბუთებაში XIX საუკუნის დასა-რულს ქართული პედაგოგიური აზრიარა თუ ჩამორჩებოდა პროგრესულევროპულ აზრს ამ საკითხზე არამედწინ უსწრებდა კიდეცrdquo (ვ გაგუა სა-ხალხო განათლება მე-XIX საუკუნისრეფორმის შემდგომ საქართველოშითბ 1974 გვ 306)

იმ პერიოდში შექმნილი შინაპოლი-ტიკური მდგომარეობიდან გამომდი-ნარე სამცხე-ჯავახეთში ქალთა საზო-გადოებრივ მოღვაწეობას საგანმანათ-ლებლო მიმართულება ჰქონდა XIXსაუკუნის 20-იან წლებში ეს მხარე გან-თავისუფლდა თურქთა ბატონობისა-გან და შეუერთდა დედა სამშობლოსიგი იმავდროულად აღმოჩნდა მეორედამპყრობლის ndash რუსეთის ხელშირომელმაც იმთავითვე დაიწყო რუსი-ფიკატორული პოლიტიკის განხორცი-ელება როდესაც რეალური საფრთხეშეექმნა ყოველივე ეროვნულს ndash ქარ-თულს ენას წეს-ჩვეულებას ტრადი-ციას ეპოქის უპირველეს მოთხოვნადიქცა მოსახლეობაში განათლების შე-ტანა და მისი კულტურული დაწინა-ურება რამდენადაც ტრადიციულადქართულ ოჯახში ქალი მიჩნეული იყოძირითად აღმზრდელად და ეროვნუ-ლი ტრადიციების დამცველად გან-საკუთრებით აუცილელებელი გახდაქალთა განათლება უნდა აღინიშნოსისიც რომ თურქთა მრავალწლიანმაბატონობამ მძიმე ვითარება შექმნასაერთოდ განათლების სფეროში აღ-ნიშნულ პერიოდში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების ერთ-ერთ ფორ-მად იქცა ეწ საშინაო-საოჯახო სკო-ლები ასეთი სკოლები გოგონებისთვისმხოლოდ წერა-კითხვის სწავლებით არშემოიფარგლებოდა მათ აგრეთვეასწავლიდნენ ანგარიშს ლოცვებსეტიკეტს ndash ეი საზოგადოებაში ქცევისწესებს და რაც მთავარია ქალის ხელ-საქმეს ჭრას კერვას ქარგვას ქსოვასდა აშ საერთოდ საშინაო სკოლებისმიზანი გლეხთა და ხელოსანთა ოჯა-ხებიდან გამოსული გოგონებისთვისელემენტარული განათლების მიცემაიყო XIX საუკუნის I ნახევრის მდგო-მარეობით სამცხე-ჯავახეთში რამდე-ნიმე ასეთი სკოლა ფუნქციონირებდარომელთაც იმ დროის შესაფერისადგანათლებული ქალბატონები უძღ-ვებოდნენ კერძოდ ასეთი საოჯახო

სკოლები არსებობდა სოფელ ხიზაბავ-რაში (ასპინძის რაიონი) რომელსაცუძღვებოდა თერეზინა ხუციშვილივალეში ndash სკოლის დამააარსებელი იყომარიამ გასპარის ასული ბაღდოშვილი(სჯიმხფ N 209 ივ გვარამაძე ვინ- მე მესხის მოკლე ცხოვრება შედგენი-ლი 1891 წელსა)

სოფელ უდეში საგანმანათლებლოსაქმიანობას ეწეოდნენ ქალბატონებიანა თომას ასული ბალახაშვილი და პე-ლაგია პეტრეს ასული სარაშვილი

XIX საუკუნეში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების დაწინაურებისსაქმეში ადგილობრივ მესხ ქალებთანერთად დიდი წვლილი შეიტანეს სა-ქართველოს სხვადასხვა კუთხიდანჩამობრძანებულმა ქალბატონებმაისინი იყვნენ ძირითადად იმ სახელმ-წიფო მოხელეთა მეუღლეები რომლე-ბიც ამ კუთხეში მსახურობდნენ ასეთქალბატონთა შორის განსაკუთრებითაღსანიშნავია ანა ღოღობერიძე-მუს-

ხელიშვილის მოღვაწეობა იგი დიდინტერესს იწვევდა მის თანამედროვე-თა შორის რაზეც მეტყველებს იმ პე-რიოდის მრავალი საგაზეთო სტატიადღემდე არ შენელებულა ამ საკითხი-სადმი ყურადღება რაც იმაში გამოიხა-ტება რომ იმ პერიოდში გამოცემულრამდენიმე ნაშრომში მას განსაკუთრე-ბული ყურადღება დაეთმო მათ შორის

ანტონ ნებიერიძის ნაშრომში ndash bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილიrdquo ნაზისუდაძის ndash bdquoსოციალური ვითარებადა საგანმანათლებლო საკითხები XIXსაუკუნის სამცხე-ჯავახეთშიrdquo ასე-ვე ფართოდ არის განხილული ნატოყრუაშვილის სადისერტაციო ნაშრომ-ში ndash bdquoივანე გვარამაძის როლი მესხურგანმანათლებლობაშიrdquo ისიც უნდაითქვას რომ ვერცერთი მეცნიერირომელიც იკვლევს სამცხე-ჯავახეთშიკულტურისა და განათლების სფეროს

XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე გვერდს

ვერ აუვლის ანა ღოღობერიძის მოღ-ვაწეობას მის დაარსებულ ქალთასკოლას ამ სკოლის აღზრდილთა საქ-მიანობას

ანა ღოღობერიძე დაიბადა 1842წელს ქალაქ ქუთაისში იგი ცნობილისაზოგადო მოღვაწის ნიკოლოზ ღო-ღობერიძის და იყო მიღებული ჰქონდაიმ დროისათვის შესაფერისი განათლე-ბა კერძოდ განათლება მიიღო წმინდანინოს სახელობის ქალთა სასწავლე-ბელში ქალაქ ახალციხეში მისი მოღ-ვაწეობა განაპირობა იმან რომ მისიმეუღლე მ მუსხელიშვილი ახალციხისმაზრის სამხედრო უწყების მოხელე-გენერალი იყო

ქ ახალციხეში საცხოვრებლადგადმოსულმა ანამ სრულიად ახალ-გაზრდამ 1870 წელს დააფუძნა bdquoსაქ-ველმოქმედო საზოგადოებაrdquo აღნიშ-ნული საზოგადოების მიზანი ახალცი-ხეში ქართველი ქალებისთვის უფასოსასწავლებლის დაფუძნება მათთვისხელსაქმის სწავლება და ქართულისულისკვეთებით აღზრდა იყო საქ-ველმოქმედო საზოგადოების წევრე-ბი იყვნენ ადგილობრივი სამხედროდა სამოქალაქო უწყებათა მოხელენიამასთან დაკავშირებით იაკობ გოგე-

ბაშვილი მოგვიანებით წერდა bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილისა მაშინსაუკეთესო მანდილოსნად იყო მიჩნე-ული მთელ შეგნებულ საქართველოშითავისი იშვიათი ჭკუით მომხიბლავიგულკეთილობით დარბაისლური ხა-სიათით და მხურვალე მონაწილეობითყველა საზოგადო საქმეში მან სხვათაშორის დააფუძნა საქველმოქმედო სა-ზოგადოება ახალციხეში და დააარსასაქალებო სკოლაrdquo

1870 წლის 4 აპრილს ანა ღოღო-ბერიძემ ქალთა უფასო სკოლა და-აფუძნა ხოლო მეცადინეობა 1 მაისსთამარ მეფის სახელობის დღეს დაიწ-ყო რაბათის ქალთა სკოლის bdquoწმინდაპედაგოგიურ გეგმაზე აშენებული დაჩინებულად წარმოებულიrdquo საქმიანო-ბის შესახებ ქართველ საზოგადოებასამცნო ჟურნალმა bdquoგანათლებამrdquoსასწავლებელი ღარიბთა შვილებისთ-ვის ხელმისაწვდომი რომ ყოფილიყოსწავლა უფასო იყო ხოლო სკოლის

ხარჯები ანა მუსხელიშვილმა იკისრარასაც ემატებოდა საქველმოქმედოსაზოგადოების წევრთა შესატანებიშემოწირულობანი bdquoქართველთა შო-რის წერა-კითხვის გამავრცელებელისაზოგადოების ერთდროული დახ-მარება საღამო წარმოდგენებიდანმოსწავლეთა ნაკეთობების რეალიზა-ციიდან შემოსული თანხა ყოველივე

ამის ორგანიზატორი ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილი იყო

კონსტანტინე გვარამაძის ცნო-ბით აღნიშნული სასწავლებელი მო-თავსდა რაბათში ნაქირავებ სახლშითავდაპირველად თვითონ ასწავლიდაგოგონებს ხოლო შემდეგ თბილისიდანდა ქუთაისიდან მიიწვია ორი მასწავ-ლებელი როგორც რუსულ-ქართულიენების ისე ქსოვისა და ქარგვის შესას-წავლად (სჯიმხფ N4011 კ გვარა-მაძე მოკლე ისტორიული მიმოხილვა

რაბათის დედათა სასწავლებლის არ-

სებობისა და ა ბ ღოღობერიძე-მუსხე-ლაშვილის ბიოგრაფია)

ასევე ერთ-ერთ აუცილებელსაგნად ითვლებოდა საღვთო სჯუ-ლი რომელსაც ასწავლიდა სპეცი-ალურად მიწვეული მღვდელი აღ-ნიშნული სასწავლებელი საშუალოდწელიწადში 60-მდე მოსწავლეს ამზა-დებდა სასწავლებელს ყოველწლიურნივთიერ დახმარებას უწევდა ქალა-ქის გამგეობა ndash 3000 მანეთით ივანეგვარამაძის ცნობით სასწავლებელსეხმარებოდა მაზრის უფროსი ნიკოალექსი-მესხიევი იგი ძირითადად შე-მოწირულობის ხარჯზე არსებობდამოსწავლეთა დიდი ნაწილი ახალცი-ხის მოქალაქეთა უღარიბეს ფენას მი-ეკუთვნებოდა ხოლო თავისი სპეცი-ფიკიდან გამომდინარე იგი პროფე-სიულ სასწავლებელს წარმოადგენ-და რამდენადაც განსაკუთრებულიყურადღება ეთმობოდა ხელსაქმისშესწავლას

სასწავლებელმა იმთავითვე დიდიდაინტერესება გამოიწვია როგორცქართველ საზოგადოებაში ისე ხე-ლისუფლებაშიც 1872 წელს გაზეთbdquoდროებაშიrdquo დაბეჭდილი ანა მუსხე-ლიშვილის კორესპოდენციით ვგებუ-

ლობთ რომ რაბათის ქალთა სკოლა31 მარიამობის თვეს მოინახულაbdquoმისმა უმაღლესობამ ნამესტნიკმადიდმა მთავარმაrdquo ანა მუსხელიშვილსმისთვის უჩვენებია სასწავლებელიდა სახელსაქმო ოთახები უპასუხნიამეფისნაცვლის კითხვებზე როდისდაფუძნდა სასწავლებელი ვინ იყვნენმასწავლებლები რამდენი და რა ასა-კის იყვნენ შეგირდებ და აშ ბოლოსკი მადლობა მოუხსენებია მისთვის დასინანულიც გამოუთქვამს იმის გამორომ ყმაწვილები ვერ ნახა (ა ღოღობე-რიძე კორესპოდენცია გაზ bdquoდროებაrdquoN 36 1872)

ახალციხის ქალთა უფასო სკოლისდაფუძნებას იმთავითვე დიდი მოწო-ნებით შეხვდა ქართველი ინტელიგენ-ცია იაკობ გოგებაშვილი აღნიშნულისკოლის დაფუძნებას bdquoცისკრის ამოს-ვლასrdquo ადარებდა იგი აღფრთოვანე-ბული წერდა bdquoიმედი ვიქონიოთ რომახალციხის ქალთა უფასო სკოლა ჰპო-

ვებს მიმბაძველებს ჩვენი კუთხის სხვასაბაზო ქალაქებში და იქნება ნიმუშიქალთა უფასო სკოლების დაარსებისადა ორგანიზაციისა რომელთა საჭი-როება ყველგან ასე ძლიერ იგრძნობაrdquo (ი გოგებაშვილი თხზ ტ I გვ 20-211952)

აღნიშნული სკოლის ფუნქცი-ონირებას არსებითი მნიშვნელობა

ჰქონდა რადგან უდიდესი როლი შეას-რულა მესხეთში ქალთა განათლებისსაქმეში ამასთანავე ალექსანდრეფრონელის (ყიფშიძის) სამართლიანიშენიშვნით იგი წარმოადგენდა bdquoერთ-ერთ ზღუდეს აქაური გამქრალი ქართ-ველებისაrdquo (ალ ფრონელი (ყიფშიძე)bdquoდიდებული მესხეთიrdquo თბ 1991) აკაკიწერეთელმა კი პატივისცემის ნიშნადანა ღოღობერიძეს 1871 წელს უძღვნალექსი bdquoვარდის ხმაზედrdquo

1875 წელს ანა მუსხელიშვილმა

დატოვა ახალციხე იგი bdquoდროებისrdquoერთ-ერთ კორესპოდენციაში წერდაbdquoსხვადასხვა მიზეზებისა გამო იძულე-ბული ვიყავი 20 ამ თვეს დამეტოვები-ნა ახალციხე სასწავლებელი და ყველასაქმეები რაც იმას შეეხებოდა ჩავა-ბარე ახალციხის კეთილმოქმედებითსსაზოგადოებას მე ჩავაბარე საზოგა-დოებას სასწავლებელი 70 შეგირდითrdquo(ა ღოღობერიძე კორესპოდენციაგაზ bdquoდროებაrdquo N111 1875)

აღოღობერიძე დროებით საცხოვ-რებლად გადავიდა რუსეთში ხუთიწლის შემდეგ კი ქუთაისში დაბრუნ-და სადაც bdquoქართველთა შორის წე-რა-კითხვის გამავრცელებელი საზო-გადოებისrdquo მიერ დაწყებითი სკოლისდასაარსებლად შექმნილ საზედამხედ-ველო კომიტეტს ჩაუდგა სათავეშიდიდი მუშაობა გასწია სკოლის (შემდეგსათავადაზნაურო ქართული გიმნა-ზიის) შესაქმნელად 1885 წელს იგიკვლავ ახალციხეში ndash თავის საყვარელ

სკოლაშიაანა მუსხელიშვილ-ღოღობერიძისსახელს უკავშირდება ახალციხეშითეატრის დაფუძნებაც რამდენადაცმის მიერ დაარსებული საქველმოქმე-დო საზოგადოების უმთავრესი მიზანიიყო ქალთა უფასო სკოლის შენახვაიგი ცდილობდა სხვადასხვა საშუალე-ბებით მოეპოვებინა სახსრები ერთ-ერთ ღონისძიებას წარმოადგენდასცენის მოყვარულთა მიერ წარმოდგე-ნების გამართვა ამ საკითხთან დაკავ-შირებით ილია მაისურაძე აღნიშნავდაbdquoახალციხური წარმოდგენები რაკიმათი შემოსავალი ქალთა სკოლი-სათვის იყო დანიშნული ამ სკოლისდაარსების პირველ წლებშივე უნდაიღებდეს სათავეს 1870-1872 წლებშიrdquo (სჯიმხფ N 433 ილია მაისურაძე bdquoმესხეთის თეატრალური წარსული-დანrdquo )

მესხეთში თეატრს მრავალმხრივიდატვირთვა ჰქონდა ქალაქ ახალცი-ხეში მოქმედი ორივე დასის მიერ გან-ხორციელებული საღამო-წარმოდგე-ნები გარდა იმისა რომ ემსახურებო-და მოსახლეობის კულტურული დონისამაღლებას ეროვნული ტრადიციებისდაცვას ითვალისწინებდა ქველმოქმე-დებასაც კერძოდ დახმარებას უწევ-დნენ რაბათში არსებულ დედათა დაკათოლიკეთა სასწავლებლებს ადგი-ლობრივ სამკითხველოს ამაზე მეტყ-ველებს XIX ს-ის დასასრულს ქართულპერიოდიკაში დაცული მდიდარი მასა-ლა სწორედ ამ მასალით ირკვევა რომანა ღოღობერიძე იყო თეატრალურიდასის არამარტო დამფუძნებელი არა-მედ მისი ერთ-ერთი აქტიური წევრიც(გაზ bdquoდროებაrdquo 1910 N 17 გვ 9)

გაზეთი ივერია წერდა bdquoამ ერთითვის განმავლობაში აქაურის კლუბისდარბაზში ქალბატონი ანნა მუსხელო-ვის თაოსნობით იყო გამართული ორმოქმედებიანი კომედია bdquoძუნწიrdquo წარ-მოდგენა იყო გამართული აქაურისქართველი ქალების სკოლის სასარ-

გებლოდ სწორედ დიდი მადლობისღირსია ამ საქმის მოთავე ანნა მუსხე-ლიშვილისა მისი მოღვაწეობით უდგიასული აქაურის ქართულის საქალებოსკოლას რომ არა მისი ზრუნვა ვინიცის იქნება ეს სკოლა აქამდე ხუთჯერგაუქმებულიყოrdquo (გაზეთი bdquoივერიაrdquo1889 N41)

ანა ღოღობერიძე 1890 წლის 30მაისს მძიმე სენით დაავადებულითბილისის ერთ-ერთ საავადმყოფოშიგარდაიცვალა რაც დიდ დანაკლისადმიიღო ქართველმა საზოგადოებამმის გარდაცვალებას იუწყებოდა ყვე-ლა ქართული ჟურნალ-გაზეთი მისმამეუღლემ სამძიმრის მრავალი დეპეშამიიღო ქალაქ ახალციხეში წმინდა მა-რინეს ეკლესიაში დიმიტრი ხახუტაშ-ვილის მიერ გადახდილი იქნა პანაშ-ვიდი გაზეთ bdquoივერიაშიrdquo გამოქვეყნდავრცელი ნეკროლოგი სადაც დეტა-ლურად იყო განხილული ანა მუსხე-ლიშვილის მოღვაწეობა bdquoდიდი უმრავ-

ლესობა ამ სკოლის მოსწავლე ქალთაეკუთვნის ახალციხის უღარიბეს წრე-სა ეს ღარიბი მოსწავლე ქალები თავი-სივე ხელსაქმით ირჩენდნენ თავსა დახშირად ეხმარებოდნენ თავის ღარიბოჯახსაც გულის დამატყვევებელ სა-ნახავს წარმოადგენდა მაშინ ღარიბქალთა სკოლა ახალციხისა დაფუძნე-ბული ჭეშმარიტ სიყვარულზე და გო-

ნიერ შრომაზე ასეთი სამაგალითოსკოლის დაარსება შეეძლო მხოლოდისეთ იშვიათ ადამიანს როგორიც იყოგანსვენებული ანეტა რომლისთვი-საც არ არსებობდა არაფერი კერძოსაკუთარი ინტერესი იმის ცხოვრებამთლად ეკუთვნოდა მის სკოლას რომ-ლითაც განახორციელა თავისი საზო-გადო მოღვაწეობაrdquo როგორც გაზეთიbdquoივერიაrdquo იუწყებოდა განსვენებულისკუბოს მრავალი გვირგვინი ამკობდამათ შორის ახალციხის საზოგადო-

ებისა რომელიც ლითონის ძვირფასილენტით იყო მორთული წარწერითbdquoახალციხის საქველმოქმედო საზოგა-დოებისა და დედათა უფასო სკოლი-საგან ჩვენს მფარველს და დამფუძ-ნებელს ანა მუსხელიშვილისასrdquo იგიდაკრძალეს დიდუბის პანთეონში (ანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილი გაზ bdquoივერიაrdquo N112 1890 )

1911 წელს ახალციხის საზოგადო-ებამ აღნიშნა რაბათის დედათა სკო-ლის 40 წლისთავი და განსაკუთრებუ-ლი მადლიერებით იქნა მოხსენიებულიანა ბესარიონის ასული ღოღობერიძე-მუსხელიშვილი ndash მესხეთში ახალგაზ-რდების განსაკუთრებით ქალთა სწავ-ლა-აღზრდის დიდი მოამაგე

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილისმოღვაწეობა ფასდაუდებელია მისმიერ დაფუძნებული სკოლა 50 წლისგანმავლობაში განათლების კერადიქცა სადაც მესხი გოგონები მშობ-ლიურ ენაზე ღებულობდნენ განათლე-

ბას სწავლობდნენ საჭირო ხელსაქმესდა ქვეყნის სიყვარულს ეროვნულტრადიციებზე აღზრდილნი კი ცდი-ლობდნენ თავიანთი შვილებიც ეროვ-ნული თვითშეგნებით აღეზარდათ

ახალციხის ქალთა უფასო სკო-ლის ერთ-ერთი ღირსება ისიც იყორომ იქ ერთმანეთის გვერდით სწავ-ლობდნენ სხვადასხვა ეროვნებისგოგონები ქართველები (კათოლიკე-ნი და მაჰმადიანები) ბერძნები რუ-სები ებრაელები ეს ხდებოდა მაშინროდესაც მეფის რუსეთი ყველანა-ირად ცდილობდა როგორც მთელსაქართველოში ისე ამ კუთხეშიცერთმანეთისთვის დაეპირისპირები-ნა სხვადსხვა ეროვნების ადამიანე-ბი ndash გამოეწვია ეთნოკომფლიქტებიქართველი ხალხი ჩამოეშორებინაეროვნულ-განმათავისუფლებელიბრძოლისაგან სწორედ ამიტომ წერ-და ანასტასია თუმანიშვილი-წერეთე-ლისა bdquoზოგჯერ არიან ისეთი პირნიმართალია იშვიათნი რომელნიცთუმცა ვიწრო წრეში მოქმედებენმაგრამ მათი გავლენა ისეთნაირადაღიბეჭდება ყველა ადამიანზედ რომრაც უნდა დრო გავიდეს დაუვიწყარირჩება და უფრო ბევრი სარგებლობამოაქვს ვიდრე დიდ ნიჭს რომელსაცხშირად კაცი ბოროტებით ხმარობსrdquo

ამ სკოლის არაერთმა აღზრდილმაისახელა თავი ხელოვნების უნიკალუ-რი ნიმუშების შექმნით მათ მონაწილე-ობა მიიღეს როგორც საქართველოშიგამართულ ისე მსოფლიო საერთაშო-რისო გამოფენებში და დაიმსახურესუმაღლესი ჯილდო რაბათის ქალთასასწავლებლის აღზრდილთა შორისწარმატებულნი იყვნენ როზა (როზა-ლია) მეფისაშვილი ნატალია გიორგა-ძე აღათია გოზალიშვილი და სხვანიისინი თავიანთი საქმიანობით ერთგ-ვარ პროპაგანდას უწევდნენ ქართულკულტურას ამიტომაც არის რომმიხეილ კეკელიძე სამართლიანად აღ-ნიშნავს ანა ღოღობერიძემ თავისი

საქმიანობით ბევრ ახალგაზრდა ქალსგაუხსნა გზა საზოგადოებრივ საქმი-ანობაში მონაწილეობის მისაღებად(მკეკელიძე bdquoანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილიrdquo კრ bdquoგანმანათლებლობა სა-ქართველოში იდეები და მოღვაწენიrdquo2015წ)

ამრიგად ანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილმა თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით უდიდესი სამსახურიგაუწია სამცხე-ჯავახეთის მოსახლე-ობას განსაკუთრებული წვლილი შე-იტანა სწავლას მოწყურებული მესხიგოგონების განათლებაში აღზარდადა ცხოვრების გზაზე დააყენა მათისახით ქვეყანას აღუზარდა ღირსე-ული მოქალაქეები ბევრი მათგანი იყოსახელოვანი პედაგოგი და ცნობილიხელოვანი ზოგ მა თავისი ნამოღვაწა-რით მესხეთი და საქართველო გააც-ნო მსოფლიოს სხვა ხალხებს ახალ-ციხეში თეატრალური დასის დაფუძ-ნებითა და სამსახიობო მოღვაწეობით

დიდი წვლილი შეიტანა მოსახლეობისკულტურული დონის ამაღლებასა დამათში ეროვნული ცნობიერების შე-ნარჩუნებაში ყოველივე აღნიშნულისგათვალისწინებით ნათლად ჩანს რომმისი დამსახურება მესხეთის წინაშეგანუზომელია

ნატო ყრუაშვილი

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილის პედაგოგიურ-საზოგადოებრივი მოღვაწეობა

სამცხე-ჯავახეთში(გარდაცვალებიდან 125 წლისთავის გამო)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 912

2015 წელი დეკემბერი 9ლიტერატურული მესხეთი

ზარზმა 11 ნოემბერი გვი-ანი შემოდგომის ცივი წვიმიანიმაგრამ დაუვიწყარი დღე ndash დიდისახალხო დღესასწაული აქ დილი-დანვე თავს იყრის მუნიციპალი-ტეტისა თუ მეზობელი რაიონებისმოსახლეობის წარმომადგენლებიქართული კულტურის სიდიადეუიშვიათესი ძეგლი ზარზმის სა-მონასტრო კომპლექსი მოზღვა-ვებულ მრევლს ვერ იტევს დღესსერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღეა

ტრადიციულ სახალხო დღე-სასწაულს რამდენიმე ათეულიწლის წინ ჩაეყარა საფუძველიმაგრამ ერთი პერიოდი მიზეზთაგამო მივიწყებას მიეცა ორი წლისწინ კი კვლავ იქნა აღდგენილი დადაიბრუნა თავისი ფუნქცია

ტრადიციული სახალხო დღე-სასწაულები დიდი მნიშვნელობისმატარებელია ისინი ჩვენი ცხოვ-რების შემადგენელ ნაწილად იქც-ნენ (ყველა კუთხის ტრადიციებიხომ რაღაცითაა გამორჩეული)

ერთი წუთით მკითხველის ყუ-რადღება გვინდა გავამახვილოთთვით სერაპიონ ზარზმელსა დასამონასტრო კომპლექს ზარზმა-ზე

bdquoქართველ წმინდანთა ცხოვ-

რებანიrdquo გვაუწყებს სერაპიონზარზმელი წარმოშობით კლარჯიყოფილა ჰყავდა ორი ძმა ისინიადრე დაობლებულან წმ სერა-პიონს ბავშვობიდანვე იზიდავდაეკლესიური ცხოვრება და ამიტომთავის უმცროს ძმასთან ერთადდიდ მიქელ პარეხელს თავისითავი შეჰვედრა bdquoმამასა სული-თასა და მზრდელსა ობოლთასასასწაულთა და ნიშთა მოქმედსაrdquoღირსმა მამამ მიიღო სერაპიონირადგან იგი მასში ხედავდა საღმ-რთო საქმისადმი დიდ მიდრეკილე-ბას მღვდლადაც აკურთხა და მისმიერ განსწავლული სერაპიონი დაიოანე მოავლინა სამცხეს მონას-ტრის ასაშენებლად

წმსერაპიონს და იოანეს გან-საკუთრებით მოსწონებიათ აქა-ურობა შეურჩევიათ მშვენიერიმთა და იქ გადაუწყვეტიათ მონას-ტრის აგება თუმცა ადგილობრი-ვებს ისინი იქიდან გაუძევებიათბერებს იმედი მაინც არ დაუკარ-გავთ და მდინარის მეორე მხარესის ადგილი შეურჩევიათ რომელიცმიქელს უხილავს გამოცხადებითეს ადგილი მხარის დიდი ფეოდა-ლის გიორგი ჩორჩანელის გამგებ-ლობაში ყოფილა საბედნიეროდიგი ნადირობისას შეხვედრია რა

უსიერ ტყეში თავშეფარებულ ბე-რებს მათთვის ნება დაურთავს დადახმარებია კიდეც აღესრულები-ნათ დაკისრებული მისია

ლეგენდის მიხედვით იმ ღა-მით როცა ჩორჩანელი ბერებსშეხვედრია მიწა იძრა თურ-მე კლდე გაპობილა სათახვისმღვრიე ტბა მომსკდარა და იქა-ურობა წაულეკავს მხოლოდ ორიძმა გადარჩენილა სერაპიონისწინასწარმეტყველება ახდა და შე-შინებულმა ხალხმაც ამ ადგილს

bdquoზარზმაrdquo უწოდაბერმა ძმებმა ეკლესიის ასა-შენებლად შესაფერისი ადგილისძებნა დაიწყეს წმსერაპიონისდა სხვა ბერების აზრი სხვადასხ-ვაგვარი აღმოჩნდა ndash სერაპიონსშემაღლებულ ბორცვზე სურდატაძრის გაშენება თავისი ძმაც დასხვებიც ურჩევდნენ bdquoნუ წმინდამამაო ადგილსა ამას რამეთუმაღალ და ცივ არს და ძმანი ესეშიშველ და გლახაკrdquo ამის შემ-დეგ ნეტარ მამებს ორ კანდელ-ში თანასწორად ზეთი ჩაუსხიათერთი წმსერაპიონს დაუდგამსბორცვზე მეორე ndash მცირე ღე-ლეში ndash იოანეს ორივენი დამდ-გარან ლოცვად გათენებისას სე-რაპიონის კანდელი დაშრეტილა

იოანესი კი სამხრობამდე ბრწყი-ნავდა

ეკლესიის საძირკველი იოანესმიერ არჩეულ ადგილზე ჩაყარესმაგრამ მშენებლობა სამშენებ-ლო მასალების კერძოდ ქვისუკმარისობის გამო გაძნელებუ-ლა გიორგი ჩორჩანელის რჩევითმშენებლობისთვის მიწისძვრისგანდანგრეული უმწის ეკლესიის ქვე-ბიც გამოუყენებიათ და სამ წელშიტაძრის მშენებლობაც დამთავრე-ბულა

ცხადია ყველა ძეგლს თავი-სი ისტორია და წარსული აქვსრომელთანაც ბევრი ლეგენდადა თქმულებაა დაკავშირებულიმაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანიასევე ის სიძველეებია რომლე-ბიც შეულამაზებლად წარმოგ-ვიდგენენ მის ისტორიას ამ მხრივყველაზე საყურადღებო ძეგლიაბასილ ზარზმელის bdquoსერაპიონზარზმელის ცხოვრებაrdquo სადაცაღწერილია ამ ჭეშმარიტად დიდიადამიანის ცხოვრებისა და მოღ-ვაწეობის ყველა ნიუანსი რითაცკიდევ უფრო გვაახლოებს იგი მისსიდიადესთან წმინდანობასთან

სწორედ ამიტომ ქართველიკაცი ვინც არ უნდა იყოს დღე-ნიადაგ უნდა ზრუნავდეს ამ დიდი

ტრადიციების შენარჩუნებისთვისრათა მომავალ თაობებს ესტაფე-ტასავით გადავცეთ ყოველივე ისრაც ჩვენს დიდ წმინდანებთანაადაკავშირებული

სახალხო დღესასწაულები კიდიდ საშუალებას იძლევიან ამი-სათვის რომლებიც ასევე გვიზი-დავენ არა მარტი იმით ვისთანაციგია დაკავშირებული არამედ იმი-თაც რომ ყველა სახალხო დღე-სასწაულს თან ახლავს სტუმართა

სიმრავლე და იმის წარმოჩინებარისი პატრონები არიან თავადმასპინძლები ndash რა შეგვიძლია დარას წარმოვადგენთ ამჟამად ამმხრივ პირველ რიგში საზოგა-დოების ყურადღებას იქცევს მა-სობრივი კულტურული ღონისძი-ებები ხალხური რეწვის ოსტატთანამუშევრების გამოფენა ის ხელ-ნაკეთობები რითაც ვაფასებთმხარის კულტურულ ცხოვრებას

ზარზმის სახალხოდღესასწაული

დანიშნულ დროსდაიწყო

სტუმრებს ყურადღებასცენისკენ გადააქვთ

bdquoადიგენში მზე უნთია ირმისჭალებს

თრიალეთთან შაშვისწვერზე შაშვი გალობს

საქართველოს ამ მშვენიერლამაზ კუთხეს

დედამიწის ყველა კუთხეენაცვალოსrdquo

კითხულობს წამყვანი და ირგ-ვლივ ქართული ლექსის საამო ხმაიფრქვევა

შემდეგ სცენაზე უხმობენადიგენის მუნიციპალიტეტისგამგებელს ზაქარია ენდელაძესახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის

მიტროპოლიტს მეუფე თე-ოდორეს რელიგიის საკითხთასააგენტოს თავმჯდომარეს ზაზავაშაყმაძეს რომლებიც მიესალმ-ნენ მოწვეულ სტუმრებს თითო-ეული მათგანის გამოსვლაში ხაზ-გასმული იყო ზარზმის როგორცქართული კულტურის უნიკალურიმემკვიდრეობა სერაპიონ ზარზ-მელის როლზე ქართული მართლ-მადიდებლური ეკლესიის წინაშე

სცენაზე ერთმანეთს ცვლიანმუნიციპალიტეტის კულტურის

სახლთან არსებული თვითმოქ-მედი კოლექტივები ქორეოგრა-ფიული ანსამბლები ndash bdquoზარზმაrdquo(ქორეოგრაფი ბაგრატ გავაშელი)bdquoჭულეrdquo (ხელმძღვანელი თამარგოდელაძე) სოფელ ზარზმისსაჯარო სკოლასთან არსებულიანსამბლი bdquoტაოrdquo (ხელმძღვანელივანო ბალახაშვილი) ფოლკლორუ-ლი ჯგუფი (ხელმძღვანელი აკაკიგელაშვილი) ინდივიდუალურიშემსრულებლები ავთანდილ გე-ლაშვილი ეკა ჩიხრაძე ციალაჩილინგარაშვილი და საქვეყნოდაღიარებული ანსამბლის ndash bdquoერი-სიონისrdquo (მთ ქორეოგრაფი ლევანკუბლაშვილი) და მასთან არსე-ბული ბავშვთა ქორეოგრაფიულიანსამბლის bdquoელეონისrdquo მოცეკვა-ვეები ასეთი მაღალი რანგის ან-

სამბლებთან ერთად ადიგნელთაგამოსვლა საპატიოც იყო და დასა-მახსოვრებელიც

ღონისძიების მსვლელობისასრამდენიმე რესპოდენტს შევხ-ვდით და ვთხოვეთ bdquoსერაპიონზარზმელის ხსენების დღესთან

ndash ზარზმობისrdquo სახალხო დღესას-წაულთან დაკავშირებით თავიან-თი მოსაზრებები გამოეთქვათ

ბადრი პაქსაძე ndash დაბა ადიგე-ნის მცხოვრები ხალხური ინსტ-რუმენტების ხელოსანი 30 წელზემეტია ვამზადებ ხალხურ საკრავინსტრუმენტებს ძირითადად ndashბანისა და კლასიკურ ფანდურებსაგრეთვე ndash სალამურებს რომელ-თა რეალიზაციას რეგიონში ვახ-დენ სახალხო დღესასწაულებისაკუთარი შესაძლებლობების

წარმოჩენის საუკეთესო საშუალე-ბაა აქ საშუალება გაქვს გაეცნოხალხური რეწვის სხვა ოსტატთანამუშევრებს და სტიმული გეძ-ლევა უფრო დახვეწო საკუთარიხელოვნება უფრო მეტიც ყველაანალოგიური ღონისძიება ხალხუ-რი რეწვის ოსტატთა ერთგვარი

დათვალიერებაცაათამარ ნიკოლაიშვილი ndash ადი-

გენის მცხოვრები პირველ რიგშიყველას მინდა მივულოცო bdquoსერა-პიონ ზარზმელის ხსენების დღე

ndash ზარზმობაrdquo ჩვენი რაიონისთვისეს დიდი დღესასწაული და იმისდასტურია რომ ჩვენ კულტურუ-ლი მემკვივდრეობის იმ დიდი სა-განძურის პატრონები ვართ რო-გორიც უნიკალური ძეგლი ზარზ-მაა რომლის მსგავსი თითო-ორო-ლა თუ გვაქვს და ეს ძალიან ბევრს

ნიშნავს კარგია რომ აღდგა აღ-ნიშნული სახალხო დღესასწაულიდიდი სურვილი მაქვს ტრადიციაგაგრძელდეს მჯერა რაც მეტირეკლამა გაეწევა ამ სახალხოდღესასწაულს მეტი სტუმარიცჩამოვა და გაეცნობა ზარზმას

მალხაზ ლომსაძე ndash სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის იურიდიული ფაკულტეტისდეკანი პროფესორი დღეს მეტადმნიშვნელოვანი დღეა ესაა საუფ-ლო დღესასწაული სერაპიონზარზმელის ხსენების დღე მინდამივილოცო სრულიად საქართვე-ლოს და ვუსურვო ღვთისმშობლისმადლი ფარავდეს თითოეულ მათ-განს დაე სერაპიონ ზარზმელისხსენების დღე გამხდარიყოს ჩვენიქვეყნის გამთლიანებისა და ეროვ-

ნული შერიგების საწინდარისაბჭოთა პერიოდიდან მოდისსაუფლო და სასულიერო დღესას-წაულები ერთხანს სასულიეროდღესასწაულების გადაკეთება უნ-დოდათ საერო დღესასწაულებადთუმცა მათ შორის დიდ განსხ-ვავებას ვერ ვხედავ ორივე ემსა-ხურება ეროვნული ღირებულებე-ბის დაცვას ესენი ერთმანეთისგანუყოფელი ნაწილებია საეროდღესასწაულებთან დაკავშირე-ბით მინდა ვთქვა რომ სრულიადსაქართველოსთვის საერო დღე-სასწაულები ფაქტიურად სახელ-მწიფო დღესასწაულებია და საეკ-ლესიო დღესასწაულები ndash სახელმ-წიფო დღესასწაულები ვინაიდანსაერო დღესასწაულებიც ჩვენიეროვნული დღესასწაულებია და

სერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღე ჩვენი ეროვნული დღესას-წაული და ეროვნული საკუთრე-ბაა არიან წმინდანები რომლე-ბიც ეროვნული წმინდანებია დაარიან წმინდანები რომლებიც

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ

ერს მართლაც საამაყო გაქვთrdquo

ზარზმაცეცხლით და ზარით დაეცა ზარზმასმაინც დაინთქა ურდო მონგოლთაზარზმამ რამდენჯერ გაუძლო ჯვარცმასრამდენი ნახა ზარზმამ გოლგოთა

შემდეგ იმძლავრა თურქმა და სპარსმაგვიტევდნენ სულის ამოხდომამდიიმ ქარიშხლებსაც გადურჩა ზარზმატალღებზე დადგა როგორც ხომალდი

მაგრამ სხვაც ახსოვს კარგი დრო ზარზმასთხისებრ დამფრთხალი თურქთა ბრბოებიროცა ჯვრის სახედ შეკრულმა ვაზმაგადაანათა უდაბნოები

მაშინ ძლიერნი და მკლავმაგრებიმტრებს თვით ზარავდნენ გაბატონებითმესხეთს მართავდნენ ათაბაგებიდა ტახტზე ისხდნენ ბაგრატოვნები

სამოთხეს ჰგავდა ქართლის მთა-ბარიუღრუბლო იყო ცა სხივოსანი

მაშინ აქ იდგა ლოცვად თამარიდა ჯარს უძღვოდა დავით სოსლანი

ამოდიოდა სამცხის ბაღებითთვითონ რუსთველი ndash მეფე მგოსანიიქარგებოდა ზარზმის თაღებიიხატებოდა გარდამოხსნანი

და აბრმავებდა ჩუქურთმის მკაზმავსალბათ თამარის შუქთა თოვანიდა მაღლდებოდა ღრუბლებში ზარზმატაძარი ndash ნათელ-გუმბათოვანი

გრიგოლ აბაშიძე

ზარზმობა-2015

გაგრძელება მე-12 გვ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1012

ლიტერატურული მესხეთი10 2015 წელი დეკემბერი

ცნობილი ისტორიკოსი და საზოგადომოღვაწე ქართველ-კათოლიკეთა პატრიევროპაში ცნობილი მიქელ თამარათის სა-ხელით მან სახელი გაითქვა თავისი ორისაფუძვლიანი დიდი ისტორიული შრომით991262ისტორია კათოლიკობისა ქართველთ შო-რის ნამდვილ საბუთების შემოტანით დაგანმარტებით XIII საუკუნიდან ვიდრე XXსაუკუნემდე991261 თბილისი 1902 წ და 991262ისტო-რია საქართველოს ეკლესიისა991261 ფრანგულენაზე 700 გვერდიანი წიგნი რომელიც

დაიბეჭდა 1910 წმიხეილი (ერისკაცობაში ალექსანდრე) და-

იბადა 1858 წელს ქალ ახალციხეში (თამარათ ndash თამარაშვილების) ორსართულიანი ბანიანისახლი დღესაც დაცულია რაბათში) ღარიბიმოქალაქის ოჯახში ქართული წერა-კითხ-ვა და პირველ დაწყებითი განათლება მიიღოქვემო ეკლესიის სამრევლო სკოლაში ცნო-ბილი მოღვაწის იგვარამაძის ndash ვინმე მესხისხელმძღვანელობით მამით ადრე დაობლე-ბულმა მიხეილმა 15 წლიდანვე მოჰკიდა ხელისაარსებო შრომას შეისწავლა ფეხსაცმლისკერვა და თავის ძმასთან ერთად მუშაობდა ამხელობაზე ხაშურსა და ახალციხეში სწავლასმოწყურებულმა მან 1878 წ მოახერხა კონს-ტანტინეპოლს წასვლა სადაც აბატ პეტრეხარისჭირაშვილის დახმარებით შევიდა ქარ-თველ-კათოლიკეთა მონასტერთან არსებულსასულიერო სასწავლებელში რომლის დამ-თავრების შემდეგ მას ორი წლით ესპანეთშიაგზავნიან bdquoსაბერ მონაზონის მოღვაწეობის

განსავითარებლადrdquo ამის შემდეგ იგი შედისპარიჟის წმ ლაზარეს სასულიერო სასწავლე-ბელში საქართველოში მიხეილი საკმაოდ გან-სწავლული ბრუნდება 1888 წ და აპირებს აქვედარჩენას სამსახურში მაგრამ კათოლიკეთავიზიტატორი არელატი არლოვსკი მას სამ-სახურზე უარს ეუბნევა და აძევებს თბილისი-დან თამარაშვილის დევნის მიზეზი ის უთანხ-მოებაა რომელიც იმ დროს იყო გამწვავებუ-ლი სომეხ და ქართველ სასულიერო წრეებსშორის ამის თაობაზე პრესაშიც სწარმოებდაცხარე ბრძოლა სომხის მოღვაწენი ყველაქართველ-კათოლიკებს რომელთაც სომხურიტიპიკონი ჰქონდათ (მღვდელთ მსახურებასაწარმოებდნენ სომხურ ენაზე) სთვლიდნენსომხების ჩამომავლობად და საერთოდ უარჰ-ყოფდნენ კათოლიკურ მოძრაობას ქართველ-თა შორის ხოლო მათი მოწინააღმდეგე ქართ-ველი მწიგნობარნი ცდილობდნენ დაემტკიცე-ბინათ სომხურად მლოცველ და ქართულადმოლაპარაკე ქართველთა ქართველობა და

ეჩვენებინათ ისტორიული ფაქტები რომლე-ბიც საქართველოში იტალიიდან მოსულ მისი-ონერ-პატრების მოღვაწეობას ნათელ ჰყოფდ-ნენ ამ პაექრობაში სომეხ პუბლიცისტებთანგანსაკუთრებული სიძლიერით გაისმოდა მღიგვარამაძის (ვინმე მესხის) ხმა (ამ კამათისშესახებ 60-70-იან წლების ქართულ პერიოდი-კაში უამრავი წერილები იბეჭდებოდა ხოლოსომხურ პრესაში განსაკუთრებულად ეხმა-ურებოდა ამ საკითხს გაზ bdquoმშაკიrdquo (1897-1898წლის ნომრები)

მაგრამ ქართველთა აღიარებას მაინც აკ-ლდა ისტორიული დამაჯერებლობა საჭიროიყო ისტორიული კვლევა-ძიების წარმოება დაისეთი საბუთების გამონახვა რომლებიც სა-ბოლოოდ ნათელს ჰყოფდნენ საქართველოსადა რომის დიპლომატიური თუ სარწმუნოებ-რივი ურთიერთობის რეალობას წარსულშითბილისიდან უსამართლოდ დევნილი ახალ-გაზრდა მღვდელი მიხ თამარაშვილი ახალ-ციხეში მიდის სადაც მის მთელ ცოდნასა და

შესაძლებლობას დიდ ყურადღებას აქცევსხსენებული ვინმე მესხი იგვარამაძე და ურ-ჩევს მას ისევ ევროპაში დაბრუნებას სწავლისგაღრმავებას და ქართველ-კათოლიკობისისტორიის დასაწერად საჭირო მასალებისშეგროვება-შესწავლას რომში თამარაშვილისთანხმობის შემდეგ იგივე მოძღვარი კისრუ-ლობს ეკონომიური საღსარი აღმოუჩინოს მი-ხეილს ამ მაღალი მიზნების შესრულებაში

ამგვარადმთამარაშვილი თავის სამშობ-ლოში დევნილი მეორედ გაემგზავრა ბათომი-დან ჯერ კონსტანტინეპოლს შემდეგ რომსსწორედ ამ პერიოდში გაშალა მან თავისი მე-ტად ნაყოფიერი მუშაობა რომელმაც საქართ-ველოს ისტორიისათვის მეტად საგულისხმოდა მანამდე სრულებით უცნობი ისტორიულიწყაროებით გაამდიდრა მეცნიერება

კათოლიკეთა ისტორიის გამოქვეყნებამდეის გულდასმით აგრძელებდა თავისი ცოდნისგაგრძელებას 991262საზოგადო სწავლაში დი-დად დახელოვნებულმა ფილოსოფიაში

უკვე გაწვრთნილმა საღვთისმეტყველოსაგნებს მიაპყრო ყურადღება და იმდენადწარმატებით შეიგნო ეს მეცნიერება რომღვთისმეტყველებაში დოქტორის ხარისხითიქნა დაჯილდოებული991261 (გრყიფშიძე ndashrdquo მღ

მიქელ თამარაშვილიrdquo ძვსაქართველო ტ21913 წ)

1891 წ ფრანგულ გაზეთში მან დაბეჭდა

ვრცელი წერილი ქართველ კათოლიკობაზედა ამავე წლიდანვე შეუდგა საარქივო მასა-ლაზე მუშაობას ვატიკანის (რომში) სიძველე-თა საცავში მან უამრავი ისტორიული დოკუ-მენტები იპოვნა ქართველ მეფე-მთავართადედოფალთა და სასულიერო პირთა მიწერ-მოწერის სახით პაპებთან რაც ბრწყინვალედჰფენდა შუქს საქართველოსა და რომის ეკლე-სიის მჭიდრო ურთიერთობას დაწყებული მე-13 საუკუნიდან ყველა ეს დოკუმენტი მან სის-ტემაში მოიყვანა გადათარგმნა ქართულად

მისცა კომენტარები და სათანადო გამოკვ-

ლევითურთ გადმოგზავნა საქართველოში და-საბეჭდად მაგრამ დაბეჭდვას დიდი საღსარიუნდოდა ამ საღსრის გაღება იკისრა ცნობილ-მა ქველმოქმედმა სტეფანე ზუბალაშვილ-მა და 1902 წ მთამარაშვილის ავტორობითთბილისში დაიბეჭდა კათოლიკობის ისტორია

ზემო ხსენებული სათაურითაღსანიშნავია ის გარემოება რომ ვინმე

მესხ იგვარამაძეს არ დაუკლია თავისი ზრუნ-ვა და ეკონომიური დახმარება რომში მომუ-შავე მკვლევარისთვის ახალციხის მხარეთმ-

ცოდნეობის მუზეუმში დაცული მიწერ-მოწე-რა (იხ ვინმე მესხის არქივი საქმე 16) ამორ პიროვნებას შორის ნათელჰყოფს იმას თუროგორ ამხნევებდა თავისი სათუთი წერილე-ბით მოხუცი მწიგნობარი ახალგაზრდა მკვლე-ვარს წარგზავნილს უცხო ქვეყანაში და რო-გორი ზრუნვით უგროვებდა მას საწირავებს(შეკვეთილი წირვებიდან მიღებულ თანხებს)რათა ცხოვრების პირობები შეემსუბუქებინათავისი წარსულის ისტორიაზე მომუშავე მოღ-ვაწისათვის

თვითონ თამარაშვილიც დაძაბული მუ-შაობის პერიოდში ცდილობდა არ მოეკლოწერილები თავისი მზრუნველისათვის და თავსვალდებულად თვლიდა ეცნობებინა ყოველიდეტალი თავისი ცხოვრებისა

სხვათა შორის ამ წერილებში ადამიანი მე-ტად საგულისხმო საისტორიო მნიშვნელობისმქონე ცნობებს იპოვნის აი ზოგიერთი მათგა-

ნი1) ამ დღეებში ვიპოვე საბა-სულხან ორბე-

ლიანის წერილები ndash 7 რომლებიც მოურთმე-ვია ფრანციის ლუდოვიკო მე-14 მეფისათვის

2) ამ დღეებში აქ გამოიარაალცაგარელმა დიდად ესიამოვნა ჩემიშრომა საქართველოს ისტორიის შესახებ დადიდად დამავალიანა რომ შრომა არ დავზო-

გო და თავში გავიტანო ესა ისიც ახლა აბეჭ-დინებს საქართველოს მოწერილებს რუსისმთავრობისადმი ეს შეუკრებია პეტერბურგისარხივებიდან ეს ცაგარელი დაეძებდა ქარ-თულს ხელით ნაწერებს მაგრამ აქ არაფერიიპოვა და აქედან წავიდა თორე დელ გრექო-ში სადაც 13 წიგნია ქართულად კაპუჩინებისხელით

3) წერილებიდგან შევიტყვე რომ აქ ყო-ფილა ვახტანგის ისტორია ხელით ნაწერიმაგრამ აქამდინ ვერ ვიპოვნე იმედი მაქვს

ვიპოვნი4) აგრეთვე შევიტყვე რომ ვახტანგ მეფის

შვილი ვახუშტი რომში მოსულა და აქ დაუწე-რია საქართველოს ისტორია იქნება ამაზეცკიდევ რაიმე ვიპოვნო

5) პარეზში ასზედ მეტი ხელთნაწერიქართული წიგნები ყოფილან მგონებ ყველაამ წიგნის კოპიო საქართველოშიც იქნება ამწიგნებითგან ბევრი თეიმურაზ გიორგი მეფისშვილს ზოგი სოლომონ მეფის შვილს მიუციადა ზოგიც სხვა თავადის შვილებს რომლებიცკი პარეზში მოსულან

6) პაპს საბა სულხან ორბელიანისთვისსხვათა შორის მიუცია წმ კლემენტის თავი დაწა ჯვრის ნაწილები (მთამარაშვილის წერილიი ვინმე მესხისადმი 1898 წ 7 ივნისი ახალცი-ხის მუზ საარქივო ფონდი საქმე 16)

გარდა ვატიკანის არქივისა მიხეილს უმუ-შავია სიცილიის თორედელ გრექოს კაპუჩი-ნების პროპაგანდის სიძველეთა საცავებში

საქართველოს მუზეუმის ხელნაწერთა

განყოფილებაში (Q 582) დაცულია ფოტოსუ-რათების ალბომი bdquoAntiguites de la Georgierdquoეს არის მე-17 საუკუნის იტალიელი მხატვ-

რის ქრისტეფორე კასტელის სურათების ფო-ტოასლები რომელიც მთამარაშვილმა იპოვასიცილიაში და გადმოგზავნა საქართველოშიალბომში წარმოდგენილია 125 სურათი შესა-ფერი წარწერით (ლათინურად და ქართულითარგმანით) აქ არის გორის ციხის გიორგისააკაძის თეიმურაზ პირველის ალექსანდრეიმერეთის მეფის დადიანების გურიელებისათაბაგების მათი ოჯახის წევრების სასული-ერო თუ სამოქალაქო წარჩინებული პირებისსურათები და პორტრეტები აქვეა დასავლეთსაქართველოს გლეხთა ყოფა-ცხოვრების გა-მომხატველი სურათები ამხსნელი ტექსტები-თურთ ალბომს ყდის ფურცელზე შიგნიდანწარწერა აქვს ქართულად 991262საკუთრება კონ-სტანტინეპოლის ქართველ კათოლიკეთამონასტრისა991261 ხოლო გარედან ფრანგულადოქროს ასოებით დაბეჭდილიაAntiguetes olela Georgie (bdquoსაქართველოს სიძველენიldquo) და-

საწყისში I გვერდზე მოცემულია მიხეილ თამა-რაშვილის bdquoშენიშვნაrdquo (იხ დამატება I)

ამ ალბომის სურათები ერთად ერთი წყა-როა XVII საუკუნის საქართველოს ყოფა ცხოვ-რების საილუსტრაციოდ სხვათა შორის კას-ტელის ზოგიერთი სურათი გადმობეჭდილიასაქართველოს ისტორიის კურსის უკანასკნელგამოცემაშიც (ივჯავახიშვილი სჯანაშია

ნბერძენიშვილი ndash bdquoსაქართველოს ისტორიაldquo)ზჭიჭინაძე ამ ალბომის შესახებ წერდა

9912621904 წ 10 ივნისის 991262ივერიამ991261 ცნობამოგვიტანა რომ მთამარაშვილს იტალიისერთ-ერთს სამკითხველოში უპოვნია ერთიძვირფასი ისტორიული წიგნი სახელ-დობრ საქართველოს აღწერა ლათინურსენაზედ სურათები დაბეჭდილია 1631-1654წ რომს აღწერილი მისიონერის ქრის-ტეფორე კასტელისაგან რომელიც იმდროსვეა საქართველოში საქართველო

აუწერია მრავალნაირად და მერე სურა-თებიც დაუსტამბავს ეს ძვირფასი წიგნიდიდი შრომით მოუძებნია მთამარაშვილს991261(ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა პატრი

მთამარაშვილიrdquo თბ1904 გვ24)რაკი ჩვენი ისტორიკოსის საფუძვლიანმა

შრომამ მოსალოდნელზე მეტი ნაყოფი გა-მოიღო ევროპის სიძველეთ საცავებში აღ-მოჩნდა უტყუარი და ძვირფასი საბუთებირომლებიც არა მარტო საეკლესიო ისტორიისსაკითხებს აშუქებდა არამედ ნათელს ჰფენ-და საქართველოს პოლიტიკურ-კულტურულდა დიპლომატიურ ცხოვრების ისტორიასაცამის შემდეგ ქართველ მოღვაწეთა განცხა-დებასაც მიმართულს სომეხ პუბლიცისტთაწინააღმდეგ უფრო რეალური საფუძველიეძლეოდა და მთამარაშვილიც დაეყრდნო რაფაქტობრივ მტკიცებულ ნიადაგს 1904 წელსგამოაქვეყნა პოლემიური ხასიათის ნაშრომი991262პასუხად სომხის მწერლებს რომელნიცუარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას991261 ამ

წიგნმა ერთგვარად ჯამი გაუკეთა მრავალწ-ლიან პოლემიურს და დასაბუთებული პასუხიგასცა bdquoმშაკისrdquo ფურცლებზედ გამოქვეყნე-ბულ სტატიებს

გარდა საჟურნალო და საგაზეთო პატარ-პატარა სტატიებისა რომლებსაც ისტორიკო-სი სხვადასხვა დროს აქვეყნებდა ევროპული-დან ქართულ პრესაში (იხ თანდართული ბიბ-ლიოგრაფია) 1910 წ როგორც მოვიხსენიეთრომში ქვეყნდება თამარაშვილის დიდი ისტო-რიული გამოკვლევა bdquoსაქართველოს საეკლე-სიო ისტორიაrdquo (მდიდრად ილუსტრირებული)ამ წიგნის გამოსვლას უდიდესი მნიშვნელობაჰქონდა ევროპის წინაშე მთელი თავისი სიმ-დიდრით გადაიშალა არა მარტო ქართული ეკ-ლესიის ისტორიული ყოფა-ცხოვრება არამედთვალნათლივ ნაჩვენები იქნა ქართველი ერისმიერ შექმნილი უდიდესი კულტურა ხელოვნე-ბა ხუროთმოძღვრება სამოქალაქო და პოლი-ტიკური ცხოვრება ევროპაში bdquoმოკლე ხანში50-ზედ მეტი რეცენზია დაიბეჭდა ამ წიგნის

შესახებ შესამკობლად ევროპის ჟურნალ-გა-ზეთებში უმთავრესი აზრი ამ რეცენზიებისაის იყო რომ ეს წიგნი 991262ახალი ისტორიულიგამოცხადება და აღმოჩენაა991261 მრავალი მო-ლოცვის წერილი მოუვიდა ავტორსrdquo (გრყიფ-შიძე ndash მთამარაშვილიrdquo ძველი საქართველოII)

ბიბლიოგრაფია

1 bdquoისტორია კათოლიკობისა ქართველ-თა შორის ნამდვილი საბუთების შემოტანით

და განმარტებით XIII საუკუნითგან ვიდრეXX საუკუნემდე მღმიხეილ თამარაშვილისაrdquoთბ1902წ

2 მღმიქელ თამარაშვილი ndash bdquoპასუხადსომხის მწერლებს რომელნიც უარჰყოფენქართველ კათოლიკობასrdquo (ისტორიული გა-მოკვლევა) თბ 1904წ

3 მთამარაშვილი bdquoბიბლიოგრაფიაrdquo (Gli Armeni cattolicein Georgia e le guestionihellip)bdquoივერიაrdquo 1903 წ 228229230231233236

4 ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა

პატრი მთამარაშვილიrdquo თბ 1904 წ გვ325 თსახოკია bdquoსაისტორიო საბუთები მი-

ხეილ თამარაშვილი (წერილი პარიჟიდანrdquo6 bdquoცნ ფურცელიrdquo 1902 1856

თს(სახოკია) მღვდ მთამარაშვილი და მისისაისტორიო ნაშრომი bdquoცნობის ფურცელიrdquo1901 წ 1554

7 მჯანაშვილი bdquoბიბლიოგრაფია (მ თამა-რაშვილის ისტორია) bdquoივერიაrdquo 1902 წ 254

8 bdquoოდისევსი პატრი მიხ თამარაშვილიდა მისი ახალი თხზულებაrdquo bdquoდროებაrdquo 1909წ64

9 გრყიფშიძე bdquoმღვ მთამარაშვილი (ნეკ-როლოგი) bdquoძველი საქართველოrdquo 2 1913

10 ალ ყიფშიძე bdquoმთამარაშვილი (ნეკრო-ლოგი) bdquoნაკადულიrdquo 1911 წ10

11 ალ ხახანაშვილი bdquoმთამარაშვილის ის-ტორიული შრომის შესახებrdquo bdquoივერიაrdquo 1900 წ225 13 bdquoმიქელ თამარაშვილიrdquo bdquoთეატრი დაცხოვრებაrdquo 11 1920 წ

12 გურგენიძე bdquoმიხეილ თამარაშვილიrdquo

გაზ bdquoხალხის მეგობარიrdquo 263 2109191813 პდევნილი ndash bdquoისტორიკოს თამარაშ-

ვილის შვიდი წლისთავის აღნიშვნაrdquo bdquoხალხისმეგობარიrdquo 266 26091918 წ

ილია მაისურაძეშენიშვნა ეს მასალა შედგენილია

ჩემს მიერ დაბეჭდილი არ არის

მიხეილ

თამარაშვილი(Michel Tamarati)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 3: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 312

2015 წელი დეკემბერი 3ლიტერატურული მესხეთიიუბილე

25 წლის წინ მერაბ ბერიძისა და მისი რამდენიმეთანამოაზრის ძალისხმევით ახალციხეში საფუძველიჩაეყარა უმაღლესი განათლების კერას საქართვე-ლოს მთავრობის 2014 წლის 4 აპრილის დადგენილე-ბით (272) დღეს ეს უმაღლესი სკოლა იწოდება სამ-ცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტად არამხოლოდ სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობისათვის ანთუნდაც საქარველოსათვის არამედ მთელი კავკასი-ისათვის დიდი დატვირთვის მქონეა ახალციხეში წარ-მატებით არსებული უნივერსიტეტი რამდენადაც აქქართველების გარდა მეზობელი ქვეყნების ndash თურქე-თისა და სომხეთის ndash წარმომადგენლებიც სწავლობენდა უმაღლეს განათლებასთან ერთად მშვიდობიანითანაცხოვრების გაკვეთილებსაც იღებენ

ჩემთვის მშობლიურია ახალციხის უნივერსიტე-ტი მე ამ უნივერსიტეტის ქართული ენის კათედრისპირველი გამგე ვიყავი როგორც საკუთარი შვილისავსა და კარგს განიცდის ადამიანი ისე განვიცდიდიმე მესხეთის უნივერსიტეტის წინსვლასა თუ მარცხსამ უნივერისტეტის ამგდარი პიროვნებების ღირსე-ულად დაფასებას თუ მათ რეპრესიებს რაც მთავა-რია სტუდენტების კრიტიკულ დამოკიდებულებასათუ სიყვარულს უნივერსიტეტისათვის 25 წლის ის-ტორია დამკვიდრების პერიოდია ახლა ახალი ეტაპიიწყება დარწმუნებული ვარ უკვე გამოწრთობილიპროფესორ-მასწავლებლების ღვაწლით მომავალშიკიდევ უფრო წარმატებული ნაბიჯები გადაიდგმებანაბიჯები რომლებიც დიდ საერთაშორისო აღიარებასმოუტანს სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტს

სწორედ საერთაშორისო აღიარებაა ახლა აუცილე-ბელი რომ ახალციხეში დაფუძნებულმა უნივერსიტეტ-მა წონიანი სიტყვა თქვას თანამედროვე მსოფლიოშიმიმდინარე საინფორმაციო ომების პროცესში სამწუხა-როდ ამჟამად საქართველო აგებს საინფორმაციო ომსრამდენადაც საბჭოთა პერიოდში და უფრო ადრეცრუსეთის იმპერიის პერიოდში სამეცნიერო თუ საგან-მანათლებლო ცენტრებში მეცნიერებისა და განათლე-ბის დაგეგმვა არ ხდებოდა საქართველოს ინტერესებისშესაბამისად დღეს უკვე შექმნილია საამისო პირობებიმაგრამ აქ ნათქვამ სიტყვას ნაკლებად შეუძლია დააბა-ლანსოს საუკუნის მანძილზე შექმნილი ანტიქართულიიდეოლოგემები აუცილებელია ჩვენმა პროფესურამმეცნიერული სიღრმითა და კვლევების ინტერნაციონა-ლიზაციით (ქართველებს ობიექტურობა არ გვაკლია)აქტიურად შეუწყოს ხელი თავისუფლებისმოყვარექართველი ერის მრავალსაუკუნოვან ბრძოლას დამო-უკიდებლობისა და თავისი გამორჩეული კულტურისგანვითარებისათვის

მომავალ მსოფლიოში უფრო დიდი მნიშვნელო-ბა ექნება საინფორმაციო თავდაცვის ორგანიზებასსაინფორმაციო თავდაცვის ორგანიზებაში კი არსები-თია ისეთი აკადემიური მიდგომები რომელიც ობიექ-ტურად წარმოაჩენს ჩვენი ერის ჩვენი დედაენის ჩვე-ნი სახელმწიფოსა და აქ მცხოვრები ეთნიკური უმცი-რესობების ისტორიას ასევე შექმნის საფუძვლებსაღდგეს საქართველოს ტერიტირული მთლიანობა დადაცული იქნეს ყველა მოქალაქის უფლებები და ინტე-რესები

ისტორიული ბედუკუღმართობის გამო საქართვე-ლოს ეს უძველესი კუთხე ndash სამცხე-ჯავახეთი ndash დღე-საც ძალიან პრობლემური მხარეა შესაბამისად საინ-ფორმაციო თავდაცვის ორგანიზების კუთხით პერს-პექტივაში ტოლს ვერავინ დაუდებს ახალციხის უნი-ვერსიტეტის კადრებს პროფესორ-მასწავლებლებსა

თუ სტუდენტებს მე ეჭვი არ მეპარება რომ ამიერი-დან ახალციხელები და ახალქალაქელები უფრო მეტსგააკეთებენ მეცნიერებისა და განათლებისათვის ზო-გადად ისეთი აკადემიური ბაზის მომზადებისათვისრომელიც წყაროს წყალივით ესაჭიროება საქართვე-ლოს

თანამედროვე მსოფლიოში ქვეყნებს შორის ურ-თიერთობები ბევრად უკეთ დალაგდება თუკი ფარ-თო საზოგადოებებს მეტი ინფორმაცია ექნებათ ერთ-მანეთის შესახებ სწორედ ამას ხელი უნდა შეუწყოსუნივერსიტეტებმა სამწუხაროდ არაიშვიათად საარ-ჩევნო ბატალიების გამო პოლიტიკოსები აგრესიულიმპულსებს ავითარებენ თავიანთ ქვეყნებში მეცნი-ერებს შორის გაცილებით მეტი კომუნიკაცია და ურ-თიერთგაგებაა შესაბამისად საზღვრისპირა მხარეშიარსებულ უნივერსიტეტს გაცილებით დიდი ფუნქციააქვს ვიდრე ცენტრალურ მხარეებში არსებულს აქვეაღვნიშნავ რომ მე უფრო მომწონს სახელი მესხეთისუნივერსიტეტი მესხეთის უნივერსიტეტი ჩემთვისტევადი ცნებაა იმიტომაც რომ ისტორიული მესხეთიმოიცავს აჭარასაც ტაოსაც მაჭახელსაც შავშეთ-იმერხევსაც ლივანასაც ლაზეთის ნაწილსაც შესაბა-მისად მესხეთში არსებულ უნივერსიტეტს შეუძლიაშექმნას შთამბეჭდავი სამეცნიერო-საგანმანათლებ-ლო ზიარჭურჭელი რომელიც ქართული ალალი სტუ-მარ-მასპინძლობისა და სიყვარულის ველში მეგრობ-რულ ველს შექმნის გარეშე ძალების მიერ დაგეგმილიკონფლიქტების საკომპენსაციოდ

დასასრულს აღვნიშნავკარგად ვიცნობ მერაბ ბერიძის ბუნებას სიყვარულ-

ზე ორიენტირებული მისი ფსიქოლოგია მიმტევებლუ-რი ხასიათი და შესაბამისი განათლება დიდ შესაძლებ-ლობას იძლევა რომ მესხეთის უნივერსიტეტში შეიქმ-ნას ქართულ-სომხური ქართულ-თურქული ქართულ-ევროპული კველევებისა თუ ურთიერთობების მუდ-მივმოქმედი ინსტიტუტები მეცნიერებაში თანხმობაარის დიდებული საფუძველი ხალხების კეთილმეზობ-ლობისა შეიძლება რაღაცაში ვერ დაეთანხმო კოლეგასმაგრამ ზოგადად ძირითად წახნაგებში ერთიანობაუთუოდ არის აუცილებელი ამიტომ მე ვფიქრობ რომჩვენ უახლოეს მომავალში უნდა შევძლოთ აკადემიურიკვლევებით დავაბალანსოთ ფართოდ გავრცელებულიურაპატრიოტული ეწ bdquoსამეცნიეროrdquo პროდუქცია რო-მელიც ყველა მხარის გაღიზიანებას იწვევს აკადემი-ური აზრის ფორმირებისთვის აუცილებელია ნეიტრა-ლური გონივრული და ამასთან ინტელექტუალურიგარემო სადაც მოხდება სხვადასხვა აზრის შეთანას-წორება და ურთიერგამდიდრება სწორედ ამგვარ ცენ-ტრად მეგულება მე სამცხე-ჯავახეთის უნივერსიტეტი

მესხეთში უნივერსიტეტის 25 წლის იუბილეს კი-დევ ერთხელ ვულოცავ უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებსა და სტუდენტებს ვულოცავ მთელსაქართველოსა და ცივილიზებულ კაცობრიობასვულოცავ საკუთარ თავსაც მე ორმაგად ბედნიერივარ რამდენადაც დამოუკიდებლობისკენ მსწრაფავისაქართველოსთვის ურთულეს პერიოდში უმძიმესიისტორიის მქონე საქართველოს ამ მხარეში ndash სამხ-რეთ საქართველოს ცენტრში ndash 25 წლის წინ ჩემი მო-ნაწილეობითაც დაფუძნდა დღეს უკვე მაღალი რან-გის სამსაფეხურიანი უნივერსიტეტი უნივერსიტეტირომელსაც დიდი მომავალი აქვს

პროფესორი ტარიელ ფუტკარაძესაქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირ-

ველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტე-ტის ქართველოლოგიის ცენტრის ხელმძღვანელი

მესხეთის უნივერსიტეტი 25 წლისაა სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფოუნივერსიტეტს

1990 წელს დაარსებული უდიდესი საგანმანათლებლო ცენტრიმესხეთ-ჯავახეთში საქართველოს ამ ისტორიულ უძველეს მხარე-ში დიდი მამულიშვილური საქმიანობის განმხორციელებელი სამ-ცხე-ჯავახეთის უნივერსიტეტი იუბილარია ndash 25 წლისაა

25 წელი დაუღალავი შრომა ბევრი ქარტეხილი ქვეყანაში სა-

მოქალაქო ომი ტერიტორიების დაკარგვა რეჟიმის ცვლა და სწო-რედ ამ ისტორიულ რეალობაში მოგიწიათ უნივერსიტეტის დაარ-სება განვითარება ჩამოყალიბება და ის რაც დღეს გვაქვს იქცამესხეთ-ჯავახეთის ცოდნისა და განათლების კერად

მინდა გისურვოთ მსოფლიო საგანმანათლებლო კერად გადაქ-ცევა ndash ვიცი რა თქვენი უნივერსიტეტის დიდი პოტენციალი

გწყალობდეთ ღმერთი გაგეზარდოთ მრავალი წარმატებულისპეციალისტი და სახელმწიფო მოღვაწე

პატივისცემითთეიმურაზ მაისურაძე

პარლამენტარი

გილოცავთ სამცხე-ჯავახეთი ქართული სუ-

ლიერი კულტურის უმნიშვნელოვა-ნესი ციტადელია როგორც რუსთა-ველის ადგილის დედა და გრიგოლხანძთელის სამოღვაწეო არეალიწინასწარმეტყველის ჭვრეტითგრიგოლ ხანძთელმა იგრძნო რომსწორედ ამ მხრიდან საქართველოსსამხრეთის კარიბჭიდან უნდა დაწ-ყებულიყო ქართული გონისა დაზეიმის ამაღლება აქედან გამომდი-ნარე განუზომლად დიდი მნიშვნე-ლობისაა დღეს რომ ისტორიულადუდიდესი კულტურის მხარეშისამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფოუნივერსიტეტი მოქმედებს ის ჯერახალგაზრდაა მეოთხედი საუკუ-ნის მაგრამ მიუხედავად ამისა ამმხარის სულიერი და ინტელექტუ-ალური ზრდის საქმეში უაღრესადდიდი წვლილი უდევს

მჯერა საქმისადმი თქვენი კე-თილსინდისიერი დამოკიდებულება დაპროფესიონალიზმი მომავალში ახალიწარმატებების საწინდარი გახდება

დავით შემოქმედელისრულიად საქართველოს

რუსთაველის საზოგადოებისპრეზიდენტი

განათლების ზეიმისაყოველთაოდ ცნობილია რუსთაველის მიწაზე ოდითგან

კულტურულ-საგანმანათლებლო კერების არც თუ მცირე რაოდე-ნობა იყო აქ არსებულ მონასტრებში ბერ-მონაზვნები ეწეოდნენთავდადებულ ლიტერატურულ და თარგმნით საქმიანობას თარგ-მნიდნენ ბერძნულიდან სირიულიდან არაბულიდან და სხვა ენე-ბიდან ამ მხრივ გამოირჩეოდა კუმურდოს სამონასტრო კომპლექ-სი სადაც მოღვაწეობდნენ ამ ტაძრის აგების ინიციატორი იოანე

ეპისკოპოსი-კუმურდოელი მან შექმნა სვიმეონ სალოსის ცხოვ-რების ნ უსხა რომელიც ამჟამად გრაცში ინახება მას შეუდგენიაbdquoიადგარნი გამოკრებილნიrdquo მე-16 საუკუნეში აქ მოღვაწეობდა ზო-სიმე კუმურდოელი და სხვ

ვარძიაში ყოფილა მდიდარი ბიბლიოთეკა რომელიც შემოსე-ვების შედეგად განადგურებულა ცნობილია აგრეთვე ვარძიისოთხთავი ვარძიას უკავშირდება იოანე შავთელის გალობანი ვარ-ძიისა ღვთისშობლისაrdquo სარგის თმოგველის bdquoდილარგეთიანიrdquo დამესხი შოთა რუსთაველის უკვდავი bdquoვეფხისტყაოსანიrdquo მხატვრულიაზროვნების უმაღლესი გვირგვინი ეს ხელიხელ საგოგმანებელიპოემა ქართველთა ბიბლიაა ასეთი ენციკლოპედიური მხატვრუ-ლი ქმნილება და ამ მხარის კულტურულ-საგანმანათლებლო კერისტრადიციების ლოგიკური შედეგია სამცხე-ჯავახეთის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტის და დაარსების ჯერ კიდევ 25 წლის წინ და აიახლა მთელი საქართველო აღნიშნავს ამ უნივერსიტეტის საიუბი-ლეო თარიღს მას დარსების პირველი დღიდან უნარიანად ხელმძ-ღვანელობს ამ მხარის მკვიდრი პროფ მერაბ ბერიძე რომელსაცმაღალ დონეზე აქვს დაყენებული უნივერსიტეტის როგორც სას-წავლო ისე სამეცნიერო მუშაობა

ვულოცავ სამცხე-ჯავახეთოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის-რექტორს ბატონ მერაბ ბერიძესა და პროფესორ-მასწავლებლებს

ამ სახელოვან იუბილეს და ვუსურვებ კვლავაც ასეთივე შემართე-ბით და ნაყოფიერად გაეგრძელებინოთ ხელმძღვანელობა

თქვენი პატივისმცემელი პროფ ბონდო არველაძე

მთელი სულითა და გულით მივესალმები სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტე-ტის დაარსების 25-ე წლისთავს და დარწმუნებული ვარ რომ იგი ასევე სახელოვნად გააგრ-ძელებს თავისი ისტორიული მოვალეობის შესრულებას შემდგომ წლებშიც

უკვდავი დათა თუთაშხიასი არ იყოს მართლაც ჭკვიანი კაცის მოფიქრებული იყომისი გახსნა თავის დროზე და ეს ყველაფერი ნათლად გამოჩნდა ბოლო ხანებში ბევრღონისძიებაში მიმიღია მონაიწლეობა ამ უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებ-თან და სტუდენტებთან ერთად გულითადი მასპინძლობაც გაგვიწევია ერთმანეთისთ-ვის თბილისშიც და სამცხე-ჯავახეთშიც და იმედია ეს ახლო ურთიერთობა კიდევ უფროგაღრმავდება ახლა როცა ახალციხე უკვე იქცა ნამდვილ საუნივერსიტეტო ქალაქად

თ ქვენი მეგობარიპროფ გოგი დოლიძე

საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფოუნივერსიტეტის მთავარი სამეცნიერო კონსულტანტი

აკაკი წერეთლის პრემიის ლაურეატი

გულით გილოცავთ

მინდა სულითა და გულით მივულოცო სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფოუნივერსიტეტს დაარსების 25 წლისთავი ვფიქრობ რომ უნივესიტეტი დიდეროვნულ და სასიკეთო საქმეს აკეთებს ახალგაზრდა კადრების აღზრდისსაქმეში გულწრფელად ვულოცავ უნივერსიტეტელებს მთელ მესხეთს ამღირსშესანიშნავ თარიღს და მეც განსაკუთრებით მეამაყება რომ ჩემი წი-ნაპრების ქალაქში ასეთი ღირსეული საგანმანათლებლო კერაა

ვაჟა აზარაშვილიკომპოზიტორი საქართველოს სახალხო არტისტი შოთა რუს-

თაველის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატიახალციხის საპატიო მოქალაქე

ვულოცავ

მესხეთის ყველაზე მნიშვნელოვან საგან-მანათლებლო ცენტრს სამცხე-ჯავახეთისსახელმწიფო უნივერსიტეტს დაარსების 25წლისთავს ვულოცავ ჩვენი კუთხის თითოე-ული ადამიანისთვის ეს თარიღი მეტად მნიშვნე-ლოვანი და სასიხარულოა მეოთხედი საუკუნეაგასული მას შემდეგ რაც სახელმწიფო აზროვ-ნების მქონე ჯგუფმა ახალციხეში უნივერსი-ტეტის დაარსების პასუხისმგებლობა იკისრა

ძნელია პირველი დამოუკიდებელი ნაბიჯე-ბის გადადგმა სასწავლო და სააღმზრდელოპრაქტიკის შექმნა თუმცა ბევრი დაბრკოლები-სა და პრობლემების მიუხედავად საქმის სიყვა-რულით გულანთებული ადამიანებისთვის ხელიარ შეშლიათ წარმატებულ უნივერსიტეტად ჩა-მოეყალიბებინათ მესხეთის უნივერსიტეტი

სასიხარულოა რომ უნივერსიტეტს ისევბატონი მერაბ ბერიძე უძღვება და უმნიშვნე-ლოვანეს წარმატებებსაც აღწევენ

მე ამ უნივერსიტეტში არ მისწავლია მაგ-რამ მასთან მშობლიური სიყვარულის განცდა

მაკავშირებსვოლოცავ უნივერსიტეტის თითოეულთანამშრომელს ახალ-ახალ წარმატებებს მა-ღალკვალიფიციური კადრების აღზრდის საშ-ვილიშვილო საქმეში

ლევან ცაბაძეასპინძის მუნიციპალიტეტის გამგებელი

bdquo ჭკვიანი კაცის მოფიქრებული იყოrdquo

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 412

ლიტერატურული მესხეთი4 2015 წელი დეკემბერი

იუბილე

1990 წლიდან უნივერსიტეტმა არაერ-თი თაობა გაზარდა და ბევრი სახელ-განთქმული საზოგადო მოღვაწე შემატაქვეყანას ყოველთვის ყველა თაობისთ-ვის საამაყო იყო სამცხე-ჯავახეთის უნი-

ვერსიტეტის სტუდენტობა მის კედლებ-ში ცოდნის მიღება მეამაყება რომ მეცერთ-ერთი მათგანი ვარ სტუდენტობა

ndash ეს მართლაც გამორჩეული პერიოდიაადამიანის ცხოვრებაში მინდა იმ სტუ-დენტებს რომლებიც ამ უნივერსიტეტისკედლებში აგრძელებენ სწავლის მდიდარტრადიციებს ვუსურვო წინსვლა და წარ-მატებები აქვე არ შემიძია არ აღვნიშნოის რომ უნივერსიტეტი არაა მხოლოდ ისადგილი სადაც იძენ ცოდნას ესაა ადგი-ლი სადაც ადამიანი იზრდება სულიერადზნეობრივად ეს არის ერთგვარი ხიდირომელიც გაკავშირებს დანარჩენ სამყა-როსთან გასწავლის თუ როგორ გადალა-ხო სიძნელეები იბრძოლო სიმართლისთ-ვის და გახდე შენი ქვეყნის ღირსეული

მოქალაქე სწორედ ამიტომ მიმაჩნიარომ უნივერსიტეტის არსებობა ჩვენს რე-გიონში სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანიაგანსაკუთრებულია პროფესორ მერაბ ბე-რიძის ღვაწლი უნივერსიტეტის ისტორი-

აში ბატონ მერაბს უდიდესი დამსახურებააქვს ერისა და ქვეყნის წინაშე მან ფასდა-უდებელი შრომა გასწია და მჯერა რომმომავალი თაობა მას ჯეროვნად დააფა-სებს ასევე მინდა დიდი მადლობა გადავუ-ხადო უნივერსიტეტის აკადემიურ ჯგუფსრომლებმაც ტიტანური შრომა ჩადეს უნი-ვერსიტეტის განვითარებაში ვულოცავყველას და განსაკუთრებით ყველა უნი-ვერსიტეტელს უნივერსიტეტის 25 წლისიუბილეს და ვუსურვებ წარმატებებს

ღრმად მჯერა რომ უნივერსიტეტისარსებობა ჩვენს რეგიონში დიდ როლს ითა-მაშებს რეგიონის განვითარებისაათვის

ზაქარია ენდელაძეადიგენის მუნიციპალიტეტის

გამგებელი

სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანიუნივერსიტეტი

ჩვენი საამაყოუნივერსიტეტიმინდა განსაკუთრებული ემოციებით მი-

ვულოცო სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტს 25 წლის იუბილე ძალიანდიდი სურვილი მაქვს უნივერსიტეტი მუდამასე ამაყად იდგეს ახალციხესა და ახალქა-ლაქში და მისი კურსდამთავრებულებითდღე-მუდამ ამაყობდეს

მე პირადად როგორც ამ უნივერსიტე-ტის კურსდამთავრებული ამჟამად ენათმეც-ნიერების დოქტორანტი და ამავე დროს უნი-ვერსიტეტის თანამშრომელი 2002 წლიდანნაბიჯ-ნაბიჯ მოვყვები უნივერსიტეტის მიერგავლილ გზას რომელიც მინდა გითხრათ არყოფილა ადვილად სავალი მითუმეტეს თუამ გზას ახალქალაქის გადმოსახედიდან შევ-ხედავთ ვისაც კი III კორპუსთან შეხება ჰქო-ნია დამეთანხმება რომ ადვილი ნამდვილადარ ყოფილა თუნდაც ამდენი კილომეტრებისგავლა (ახალციხე-ახალქალაქი) და შემდეგლექციების ჩატარება მაგრამ იმაშიც დამე-თანხმებიან რომ ისინი გაასმაგებული და-დებითი ენერგიით ბრუნდებოდნენ სახლშიჯავახეთის მიწა-წყლიდან ამ ძალისხმევასუნაყოფოდ არ ჩაუვლია და სწორედ ამის დამ-სახურებაა რომ დღეს ჯავახეთში უნივერ-სიტეტი ღირსეულად აგრძელებს მუშაობასღვთის წყალობით ყველა დაბრკოლება გა-დალახა უნივერსიტეტმა და მისმა თითოეულ-მა თანამშრომელმა ბატონ მერაბ ბერიძისთაოსნობით

ვიმედოვნებ კიდევ მრავალ იუბილეს იზე-იმებს სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნი-ვერსიტეტი თავისი სასახელო სტუდენტე-ბითურთ და იგი ყოველთვის საამაყო საგან-მანათლებლო სამეცნიერო კერად დარჩებაჩვენი რეგიონისთვის

ჟანა ხაჩატურიანი

ერთი მესხური ანდაზა გვასწავლის ჯიდურს დაუკ-

ვირდი ფარჩა ისე იყიდეო დედას დაუკვირდი შვილი ისე

ითხოვეოrdquo

დიდებული ნათქვამია

დიახაც გვწამს ამ დარიგებისამებრ მოვიქცეთ

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის არსი

რომ გაიგო უნდა დაუკვირდე მის მშობელს ndash თბილისის სა-

ხელმწიფო უნივერსიტეტს და მაშინ ყველაფერი დღესავით

ნათელი გახდებადიახ მესხეთის მიწაზე არსებული ეს მოწინავე სასწავ-

ლებელი დედასასწავლებლის წარჩინებული შვილია პირმ-

შოა შემთხვევითი როდია რომ აქ მოღვაწე სწავლულთა

უმეტესობა ივ ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტშია

გამოზრდილ-გამოწრთობილი და წარმატებით აგრძელებს

სახელოვანი მშობლის გზას ამ გზაზე მას ია-ვარდი ყოველ-

თვის არ დაჰფენია ოღონდ იავარდულ შედეგს ყოველთვის

იმკიდა

ყოველმა გონიერმა მამულიშვილმა იცის და თუ არ

იცის სისხლითა გრძნობს

მესხური უნივერსიტეტი დღეს იმავე მნიშვნელობისაა

რა მნიშვნელობაც თავის დროზე (მეოცე საუკუნის დამ-

დეგს) თბილისის უნივერსიტეტსა ჰქონდა თუ დედაუნი-

ვერსიტეტი საერთო ქართული ფუნქციების მქონე იყოისეა დღეს მესხური უნივერსიტეტი რომელიც ზედაპი-

რულ თვალს ოდენ მესხური შეიძლება მოეჩვენოს ოღონდ

ღრმად მხედველი გონება უკეთ სწვდება სინამდვილეს ndash

იგი საერთო ქართული და ქართველური ფუნქციებით არის

დაყანთრული და ჩვენი ენისა და ერის დაუძინარი ებგურია

მურმან თავდიშვილიპროფესორი

ენისა და ერის ებგური

თითქოს ახლახან იყო რომ სა-ქართველოს მოეფინა სასიხარულოამბავი ndash მესხეთ-ჯავახეთში უნივერ-სიტეტის გახსნის შესახებ არადა მასმერე მეოთხედი საუკუნე გასულა ესდრო კი საკმაოა იმისათვის რომ გა-მოვიტანოთ დასკვნა ndash იყო თუ არასასწრაფო და აუცილებელი მაშინსაქართველოში ახალი უნივერსიტე-ტის გახსნა როცა ჯერაც არ გაეხილათვალი ახლადდაბადებულ დამოუკი-დებელ საქართველოს

დიახ სწორი იყო რადგან სახელ-მწიფოებრიობა აღდგენილ საქართ-

ველოს თავისი მომავალის შენებაგანათლებასა და კულტურაზე დაყრ-დნობით უნდა დაეწყო ახალციხისუნივერსიტეტი ც სწორედ ეროვნულტალღაზე სახელმწიფოებრივი აზ-როვნებით დაბადებული ცოდნის კე-რაა

რა კარგია რომ მის კედლებშიმშობლიურ გარემოსგან მოუწყვეტ-ლად იღებენ განათლებას ავთანდი-ლები და ტარიელები თინათინები დანესტან-დარეჯანები შერმადინებიფატმანები სრულიად რუსთველისშთამომავლები ამ მხარის შვილები

უნივერსიტეტი საქართველოსრომელ მხარეს არ სჭირდება მაგრამქვეყნის იმ განაპირა მხარეს სადაცავის მოსურნემ შეიძლება ადვილადმოითბოს ხელი მისი არსებობობამართლაც რომ ჰაერივით საჭიროა

რაოდენ სასიხარულოა რომ მო-ლოდინმაც გაამართლა და ახალცი-ხის უნივერსიტეტის სახით დღეს ქვე-ყანაში კიდევ ერთი დიდი საგანმანათ-ლებლო კერა არსებობს

ნომადი ბართაია

პროფესორი

სახელმწიფოებრივი აზროვნებითდაბადებული ცოდნის კერა

გილოცავთ საიუბილეო თარიღს

მეტად სასიამოვნო და სასიხარულო ცნობა მოვისმინე ჩვენი მხარის საამაყოდა ხელიხელსაგოგმანო სიბრძნის ტაძარს ndash სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნი-ვერსიტეტს 25 წელი შეუსრულდა]

დიდი ბედნიერებაა ამ უმაღლესი დონის სასწავლო ცენტრის სამცხე-ჯავახე-თის მხარეში არსებობა განვლილი წლების მანძილზე უნივერსიტეტმა მრავალიპრობლემა დაძლია და მყარად დადგა სხვა ცნობილ სასწავლო დაწესებულებე-ბის გვერდით რაშიც უდავოდ დიდია უნივერსიტეტის ლექტორ-მასწავლებლებისწვლილი და რა თქმა უნდა უნივერსიტეტის რექტორის სამცხე-ჯავახეთის მხა-რის ერთგული მამულიშვილის ბატონ მერაბ ბერიძის წვლილი

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აღზრდილები წარმატებითმოღვაწეობენ რეგიონის სასწავლო და საჯარო სამსახურებში თავიანთი წვლილიშეაქვთ თავისუფალი და დემოკრატიული საქართველოს აღმშენებლობის საქმეში

გულწრფელად ვულოცავთ სამცხე-ჯავახეთის მხარის ცოდნის ტაძარს საიუბი-ლეო თარიღს და ახალ წარმატებებს ვუსურვებთ სამომავლო საქმიანობაში მწამსისტორიული მესხეთის სახელოვანი სასწავლო ცენტრების ndash ვარძიის საფარისზარზმის კუმურდოს და სხვათა გვერდით ღირსეულ ადგილს დაიმკვიდრებს იუბი-

ლარი უნივერსიტეტი და ახალი წარმატებებით გაახარებს დედა საქართველოს

პატივისცემით და დიდი სიყვარულით

ვალერიან ლომიძეგაზეთ 991262ბორჯომის991261 რედაქტორი

ბორჯომის საპატიო მოქალაქე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 512

2015 წელი დეკემბერი 5ლიტერატურული მესხეთი

სოსო გიქოშვილი

აკაკი წერეთლის სახელი ქართველიხალხის ცნობიერებაში დიდი სიყვარული-თაა გარემოცული ამ სიყვარულს bdquoგამზ-რდელისrdquo ავტორი თანმიმდევრულად ამ-კვიდრებდა თავისი შემოქმედებითი თუმიწიერი ცხოვრებით როგორც ერის გუ-ლისნადების გამომხატველი ხელოვანიჩვენი აზრით სწორედ ამის შედეგია ის

განსაკუთრებული პოპულარობა რამაცმწერლის სახელი სიცოცხლეშივე უკვდავ-ყო აკაკი წერეთელმა თანამოკალმეთაგანერთ-ერთმა პირველმა შექმნა შთამბეჭ-დავი სახე მონობაში მყოფი ერის განმა-თავისუფლებელი გმირისა რომელმაცსულიერად დაკნინებულ ქართველობასეროვნული მეობის მინავლული გრძნო-ბა განუახლა და დაუბრუნა ოპტიმიზმისნათელი განცდა უნდა აღვნიშნოთ რომზნეობრივი გმირის გვერდით აკაკიმ არა-ნაკლები ძალსხმევით შექმნა ანტიგმირისმხატვრული სახეც რომელიც აღიზარდამონურად მორჩილებაში მყოფ საზოგადო-ებაში და რომელიც სრულიად უსაფუძ-ვლოდ აღაზევა ახალმა ვითარებამ ესარის ზნეობრივად გადაგვარებული გმი-რი რომელმაც პირად მოვალეობად საკუ-თარი ინტერესებისკენ სწრაფვა მიიჩნიახოლო მაღალმოძალადეობრივ პათოსსზურგი აქცია აკაკი წერეთელი გამუდ-

მებით ეძებდა გამოსავალს თუ როგორშეიძლებოდა აღედგინა ერის ზნეობრივისიწმინდე შელახული ეროვნული თავმოყ-ვარეობა რათა სიბნელესა და უმეცრე-ბისკენ მიდრეკილი ქვეყანა გადაერჩინაასეთი გზის ძიებამ დიდი მგოსანი მიიყვა-ნა პირდაპირ მხილებამდე ამიტომ თავისლიტერატურულ მემკვიდრეობაში მნიშვ-ნელოვანი ადგილი დაუთმო ქართველი კა-ცისთვის დამახასიათებელი უარყოფითითვისებების გასაჯაროებას

აღნიშნულის თაობაზე აკაკი ბაქრაძემართებულად შენიშნავდა რომ პოეტ-მა 991262ღრმად ჩაიხედა ქართველი ხალხისცხოვრებაში ყველაფერი შეისწავლა გა-აანალიზა და აწონ-დაწონა მან ცხადლივდაინახა სნეული საქართველო და შექმნაკიდეც მისი მხატვრული სახე991261 აკაკის თა-ნამედროვე ქართველთათვის უცხო როდიიყო მშობლიური ენის უარყოფა ეროვ-ნული ინტერესების იგნოლირება საკუ-

თარის გმობა და უცხოურის განდიდებამოყვასის ღალატი და მტრის ერთგულებამავნე მომაკვდინებელი თვისებები არცადრეულ საუკუნეებში მოჰკლებია ჩვენსერს მაგრამ ისინი განსაკუთრებულადმომრავლებულია თავისუფლებადაკარ-გულ ქვეყანაში იქ სადაც ხალხის მომა-ვალზე ზრუნვა პიროვნული კეთილდღე-ობისკენ ლტოლვამ შეცვალა სადაც არა-რაობად იქცა ეროვნული თვითშეგნებაროგორც ჩანს ქართველ საზოგადოებაშიხელახლა ვრცელდებოდა არსებულ მძიმევითარებასთან შეგუების მავნე ტრადი-ცია უფრო მეტად მომრავ ლდნენ ისე-თი ადამიანები რომლებიც დაკარგულიეროვნული თვითმყოფადობის აღდგენისნაცვლად ამჯობინებდნენ ეზრუნათ ვიწყოპიროვნული ინტერესებისთვის სწორედმონური ერთგულების იდეებით განმსჭვა-ლული ქართველები ჰყავდა პოეტს მხედ-ველობაში როცა წერდა

991262ვინც რომ გუშინ ქვეყნის მტერსაგამბედავად შეუძახადღეს ულოკავს ფერხთა მტვერსადა შესცინის ხა ხა ხა ხა991260ასეთი მძიმე ყოფა დაუხვდა სამშობ-

ლოში პეტერბურგიდან დაბრუნებულ აკა-კის რომელმაც ნათლად დაინახა უფსკ-რულისკენ დაქანებული ერი ისინი ვინცხალხის იდეური წინამძღოლნი უნდა ყოფი-ლიყვნენ საკუთარი სურვილით თმობდნენყველაფერს მონური ერთგულებით ფეხქ-ვეშ ეგებოდნენ ხილულ მტერს ახალგაზ-რდა პოეტი შეუნიღბავად ხატავდა ზოგ-ჯერ ალეგორიული ფორმებით ზოგჯერმკვეთრი სატირული ფერებით ოღონდ იმიმედით რომ საზოგადოება გამოფხიზლ-დებოდა და დაფიქრდებოდა ჩვენი აზრითამით იყო განპირობებული კაცისა და ძაღ-ლის დაპირისპირება ლექსში bdquoნადირობაrdquoპოეტის აზრით ძაღლი უფრო საიმედოერთგული მეგობარია ვიდრე ზოგიერთი

ადამიანი991262რადგან კაცში მეგობარიუსასყიდლოდ არსად არისულ ძებნით რომ გადვიაროთოცდაათი მთა და ბარი991261ასეთმა განმარტებამ სერიოზული აღ-

შფოთება გამოიწვია იმდროინდელი საზო-გადოების გარკვეულ ნაწილში და პოეტის-

თვის ლანძღვა არ დაუშურებიათ თუმცამათგან სხვაგვარი ქნედება წარმოუდ-გენელი იყო ვინაიდან მათში ჩამკვდარი-ყო ეროვნული იდეალები და ადამიანურიზნეობანი აკაკი წერეთელი მსგავს ქარ-თველებს bdquoკაცის ჩეროსrdquo ჭეშმარიტებისმგმობელებს უწოდებდა და ქართველე-ბად არ მოიხსენიებდა ლექსში bdquoჩუ ქართ-ველსrdquo ვკითხულობთ

991262ეჰ ქართველო კაცის ჩეროქართლი შენგან არას ელის

და მაშ როგორ დავიჯერო

რომ შვილი ხარ შენ ქართველის991261მძაფრმა მხილებამ პოეტი მთელი სი-

ცოცხლის მანძილზე საბედისწერო გზითატარა და ბევრი უსიამოვნება მოუტანათუმცა უკან დახევა არ უფიქრია სწამდარომ პირადულზე ზრუნვა ერთობ დამთრ-გუნველი იყო ადამიანებისთვის დიდ მგო-სანს აღელვებდა ზოგიერთი ქართველისგულგრილი დამოკიდებულება მშობლი-ური ენისადმი ვინც საკუთარი სურვილითუარყოფდა bdquoდედაენასrdquo და სხვათა ენასაღმერთებდა განსაკუთრებით ndash რუსულსაკაკი წერდა

991262ბევრს ოჯახში შეხვდებით მისთანასსადაც დედაც ქართველია და მამაც (ენისცოდნით) და შვილებმა კი ერთი სიტყვაცაღარ იციან ქართული ას ქალში ოცსვერ ნახავთ რომ ქართულის წაკითხვაშეეძლოს და რაც შეეხება წერას უბრა-ლოდ აზრის გამოთქმაც არ შეუძლიათ მო-

ახერხონ991261 აღნიშნულიდან გამომდინარეაღარაა გასაკვირი რომ აკაკი წერეთლისლიტერატურულ მემკვიდრეობაში ერთ-ერთ გამოკვეთილ მხატვრულ სახედ ახა-ლი გარემოების პირმშო ეროვნებით ქარ-თველი რუსულად მოაზროვნე პიროვნებამივიჩნიოთ სწორედ ასეთ ადამიანებზეშენიშნავდა bdquoგანთიადისrdquo ავტორი

991262ქართულზე რომ ხელს იღებენვეღარც რუსულს ახერხებენქართულ ენას არად ხდიანშვილებს რუსულადა ზრდიანტრედიაკოვსკის აქებენ დარუსთაველს კი დასცინიან991261მსგავსი იდეური არსი მრავლად

გვხვდება აკაკის პოეზიაში იგი დაუნ-დობლად ამხელდა გადაგვარებულ ქართ-ველებს მშობლიური ენის bdquoდედაენისrdquoაბუჩად ამგდებთ უარყოფდა და ხმამაღ-ლა აცხადებდა 991262ვინც იაკობის გზას არგაივლის ის ქართველად არც იხსენებაო991261

აკაკის სამართლიან აღშფოთებას იწვევდაის გარემოებაც რომ ერის ინტელექტუ-ალურმა ნაწილმა დათმო სამშობლოს ჭი-რისუფლება ერთგული პატრონის მოვა-ლეობა საზოგადოების უმეტეს ნაწილშიგაბატონებულმა მონურმა ფსიქოლოგიამსერიოზულად შეარყია ეროვნული დაზნეობრივი ფასეულობანი ძირფესვიანადშეცვალა ქართველთა ტრადიციული სი-დარბაისლე ცხოვრების წესი აკაკის აზ-რით ამ ყველაფერს ახალმა გარემოება-მაც შეუწყო ხელი ამიტომ დაუპირისპირაძველი და ახალი დროება უპირატესობაკი პირველ მათგანს მიანიჭა 991262სადღა არისძველებური დარბაისლობა ზრდილობარიგიანობა ტკბილ-ქართულობა ავ-კარ-გის გარჩევა და ადამიანობა დღეს თავ-ხედობა და კუდაბზიკობა კაცობის ნიშნადმიგვაჩნია უზრდელობა 991251 განათლებად991261 აკაკი წერეთელი სერიოზული პრობლემისწინაშე დგას და ეძებს მას ვისაც ძალუძს

დაინახოს ერი ამ საბედისწერო მდგომა-რეობიდან თუმცა ასეთი გმირები არსადჩანან მის ტრაგიზმს ამძაფრებს იმის გან-ცდაც რომ სამშობლოს მხსნელი მამუ-ლიშვილები შეიძლება სამომავლოდაც ვერგამოჩნდნენ აქ თავისთავად გვახსენდებადიდი ილია რომელიც გულისტკივილითშენიშნავდა

991262 მაგრამ ქართველნოსად არის გმირი

რომელსაც ვეძებ რომლისთვისვტირიrdquo

ან კიდევ991262იქნებ აკვანში ის ყრმა წევსვისიც არ ითქმის სახელივისაც დღე-და-ღამ ჰნატრულობსჩუმის ნატვრითა ქართველიrdquoუფრო მკვეთრად რომ გვაგრძნობი-

ნოს ქვეყანას თავსდატეხილი უბედურება

აკაკი წერეთელი ხშირად მიმართავს და-პირისპირების ხერხს კერძოდ ცალკერძასახავს გარდასულ დროს მეორე მხრივაღგვიწერს მონობით დათრგუნულ და და-ბეჩავებულ ერს რომლის ნაწილი გადაგ-ვარებულია და მტრის სამსახურში ჩამდ-გარა უფრო მეტიც მწერალი სხვადასხ-ვა მხატვრული საშუალებებით ცდილობსმხსნელის მისიით მოვლენილი ჩრდილო-ელი მეზობლის მხილებას რომლის მიზა-ნია ცრუ დაპირებებით ქართველთა გონე-ბის დაბრმავება

991262იქ სადაც ძველად ქართველი

ქართველსხელს მიაწვდენდა ძმურად

საშველადდღეს იქ ქართველი ყელში

უჭერს ხელსთვით მოძმეს სულის ამოსახდელად991261ვკითხულობთ ლექსში bdquoაღარ გვაქვს

გრძნობაrdquo დაწერილია 1872 წელს შეიძლე-ბა ვიფიქროთ რომ აკაკი ზოგჯერ ზედმეტსიმკაცრესაც იჩენდა მაგრამ ნათელიარომ ამას განსაკუთრებული მიზანდასახუ-ლობით აკეთებდა ერს დაანახა მონობისარსი გამოფხიზლებულიყო და გადაგვა-რებისაგან ეხსნა საკუთარი თავი მგოსანსშეგნებული აქვს რომ ფესვგადგმულიბოროტების აღმოფხვრა უფრო რთულიავიდრე დასაწყისში მისი მოსპობა ამიტო-მაც წერდა bdquoროდესაც ეკალი ამოვა მაშინმისი მოსპობა უფრო ძნელია უფრო ადვი-ლი და უფრო გონიერია როდესაც მთესვე-ლი გამოდის ეკლის სათესავად ვეცადოთ

ხელის შეშლას და ვიყვიროთ რამდენადაცშევიძლოთ ბევრი ვაი-ვაგლახი მოგველისამ ყვირილისათვის მაგრამ რა გაეწყობაქვეყანას ხომ მოუხდება ეს ყვირილი991261 უკეთურების მთესველნი მრავლად იყვ-ნენ თავისუფლებადაკარგულ ქვეყანაშიმრავლად იყვნენ ქართველნი რომლებიცანგარებით ზომავდნენ და აფასებდნენ

ქვეყნის ბედს მის მომავალს აკაკი თავ-გამოდებით ებრძოდა ვაი-ქართველებსრადგან ღვთაებრივი მისიით მოვლენილსსხვაგვარად არ შეეძლო მოქცეულიყომისი მახვილი კალამი იმათაც გადასწვდავისაც მამულის სიყვარულის არაფერი გა-ეგებოდათ ვისაც სამშობლოს ცნება ვერცკი გაეაზრებინათ სწორედ ასეთები ცდი-ლობდნენ სხვათა კუთვნილებად გამოეც-ხადებინათ ჩვენი წარსულის ფასდაუდებე-ლი ღირებულებები გაეყალბებინათ ქარ-

თველი კაცის ისტორიული სინამდვილეამას ემატება მოყვრულად მოსული მტრისფაქტორიც ვინაიდან იგი მხსნელად თა-ნამოაზრედ მიაჩნდათ მტერი თავისი მიზ-ნების განსახორციელებლად ყოველგვარხერხს მიმართავდა ndash ერის თვითშეგნებასაქვეითებდა თიშავდა მის მთლიანობასსაზოგადოების ნაწილს თავისკენ იბირებ-და აკაკისთვის იმთავითვე ცხადი იყოამ ჩანაფიქრის არსი რომ ფარისევლურისაქციელი ქვეყანას სრულად წაახდენდაამიტომ ხმამაღლა აცხადებდა

991262დამეხსენი ჩრდილოელორა მაქვს შენთან საზიაროთვით ოხერო მოუვლელოროგორ გინდა მომიაროვერ მომხიბლავ ცრუ მოყვარევვერც ენით ვერც თვალადობითშეგიპყრივარ როგორც მთვარეგველეშაპსა ძალადობით991260

მტრის მხილებისას აკაკი ცდილობდაქართველთათვის აეხსნა რომ მათი ხვედ-რი არ განსხვავდებოდა სხვა დაპყრობილიპატარა ერების ბედისაგან რომ დამპყრო-ბელს საერთო მიზანი ამოძრავებდა სწრა-ფად დაემორჩილებინა და გადაეგვარებინათითოეული მათგანი აეცდინა ბუნებრი-ვი განვითარების ისტორიულ გზას აკაკიძალზე დაუნდობელი იყო იმ ქართველთამიმართ ვინც ერთგულად ემსახურებოდამტერს და არც ისაა შემთხვევითი რომაკაკის ისინი bdquoეროვნულ მტრებადrdquo ჰყავ-და შერაცხული ამგვარი ზნეობრივი ატ-

როფირების მიზეზად მწერალი მიიჩნევდაეროვნული თავისუფლების დაკარგვას დაკატეგორიულად მოუწოდებდა ჭეშმარიტქართველობას 991262საღმრთო მამულიშვილუ-რი მოვალეობის აღსრულებისკენ991261 აკაკიწერეთლის შემოქმედებაში მნიშვნელოვა-ნი ადგილი უკავია ეროვნული იდეალებისმხატვრულად წარმოჩენას იმის გააზრე-ბას თუ ვინ უნდა იყოს თავად ქართვე-ლი ხალხის იდეალი რომელზეც ბევრადიქნებოდა დამოკიდებული ქვეყნის მომა-ვალი ამ შემთხვევაში პოეტი ისტორიულწარსულსაც იხსენებს და თავის თანამედ-როვეობას უპირისპირებს რომ დღევან-დელი ქართველნი ისტორიული წარსულისყველაზე ჭეშმარიტ და ეროვნულ-ზნეობ-რივ მაგალითებს აზიარებს ისტორიულიწარსულის გახსენებით აკაკი ცდილობდაშეეხსენებინა საზოგადოებისთვის რომსამაგალითო ეროვნული გმირები ბევრნიიყვნენ ჩვენში რომ მათი შემართება ასულ-

დგმულებდა ქართულ სახელმწიფოებრი-ობას მიუხედავად იმ სერიოზული წუხი-ლისა რომელიც პოეტის ლიტერატურულმემკვიდრეობაში გვხვდება იგი არასდროსმისულა საბოლოო იმედგაცრუებამდე პი-რიქით ჩვენი აზრით ეს იყო ოპტიმიზმისნათელი რწმენით შთაგონებული წუხილი

ნათელირწმენით

შთაგონებულიწუხილი

(აკაკი წერეთლის დაბადებიდან 175 და

გარდაცვალებიდან 100 წლისთავისთვის)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 612

ლიტერატურული მესხეთი6 2015 წელი დეკემბერი

პროზა

წმიდანის უცხოელ

სტუმრებთან

შეხვედრა(ნაწყვეტი რომანიდან bdquoწმინდა ნინოrdquo)

რეზო (ემელიანე)

ადამიაიმედი ნინო მოდიოდა და ფეხ-

დაფეხ მიმნდობი უძველესი იბე-რია მოჰყვებოდა

ამ დროს ცის კაბადონზე არ-ნახული მკვეთრი ფერთა გადაად-გილება შეინიშნებოდა რითაცქვეყანას ეუწყა bdquoყოველთა მფარ-

ველი ანგელოზები უნდა გამოც-ხადდნენოrdquobdquoგველთ მკრთალი გროვა მზე

და მთვარე ცისფერ ფარდაგზეერთად დაწოლილიყო აფორიაქე-ბული ვარსკვლავები გარს ეხვივ-ნენ მარად მოფუსფუსე ჭიანჭვე-ლებივით ნაცრისფერგადაკრუ-ლი ტანდაგრეხილი ბებერი ლეღ-ვის ჩრდილში ყვითელ-მომწვანოფერის ხვლიკები უდარდელადთვლემდნენ მწვანე წითელთვა-ლება ვასაკას მკაფიო იდუმალიშეძახილი არღვევდა გარემოსმისტიკურ მყუდროებას მუხისფუღუროში საოცრება ველურიტანჭრელი ფუტკარი დაოჯახე-ბულიყო და გარემოს ყოველწუ-თიერი დასაქმების მაგალითსუჩვენებდა

დრო მკაცრი გადიოდა ირგ-ვლივ მგალობელი ფრინველები

დამატკბობელი ჰანგებით სალა-მურობდნენ ერთ-ერთ ბორცვზეზეცისკენ მზირალი ადამიანებისდიდი ჯგუფი იდგა მათ ირგვლივგალაღებული ცხენები და ძაღ-ლები წრიულად დარბოდნენ ამუცნაურ სეირს შორიდან მისჩერე-ბოდა თვალებანთებული მგლებისხროვაrdquo

წმიდა ასულმა რომ იხილა დამოისმინა ყოველივე გაეღიმა დათქვა ndash ხილულ და უხილავ ქვე-ყანაზე როგორი მიწიერი საოცრე-ბები და ზეციური მშვენიერებანიშექმნაო უფალმა მერმე სიმშ-ვიდემოგვრილმა წმიდანმა შინ-დისფერი მანდილი მოიხსნა რო-მელზეც ჩალისფერი ჯვარი იყოგამოსახული და მზრუნველადგადააფარა მათ უმალ წამებულიიესო ქრისტეს სულის ანდამატუ-რი სურნელი მოედო გარემოს და

ფერი იცვალა ცამ მიწამ და გარე-მომ

იესოს კვართის მცველი გა-ზაფხულის ყვავილებაფეთქებუ-ლი ჯანსაღი მაყვლის ბუჩქივითმოდიოდა მშვიდად იბერიისმთავარქალაქ მცხეთისკენ იესოქრისტეს საოცრება კვართის მო-სანახულებლად და თავდადებულდარაჯად წმინდანის უზარმაზა-რი ფუნქციის ეს მაცხოვრისეულიმატერიალურ-იდეალური სიმბო-ლო რწმენის ერთადერთი ღერძ-თაგანი გახლდათ

იგავ მიუწვდომელი ნინომოდიოდა არ ეშინოდა და არა-ფერი არ აბრკოლებდა თექვ-სმეტი წლის უმანკო ქალწულიბიბლიურ-სახარებისეული ცოდ-ნით და ღრმა რწმენით წმიდა-ნური უძლეველობით ცხადდე-

ბოდა ღვთიური მთლიანობის დაიესო ქრისტესეული სიყვარულისმადლს მოაბრძანებდა მოციქულ-თსწორი შეუპოვრად ევლინებოდადა ელვასავით აპობდა წარმარ-თულ ბნელ გარემოს შეუპოვარიწმიდანი შემოიჭრა მძლავრსა დაბარბაროსულ სივრცეში რო-გორც სანთლის შუქი ბნელითმო-ცულ მღვიმეში და იესო ქრისტესღვთისნიერი ენერგიის შუქითშემოსა დაუსაბამოდ რითაც გა-მოჩნდა ბარელიეფები გორელი-ეფები ქანდაკებები ბიუსტებიპორტრეტები და შორს მზირალისაკვირველი პროფილები ანგე-ლოზების წმიდანებისა შიგადა-შიგ მიწაზე შავი ლაქები შეინიშნე-ბოდა უადგილო

წმიდანი მეგობარ სომხებთა-ნაც იესო ქრისტეს მოძღვრებისსწავლა-ქადაგებას იბერიელების

და კოლხების დარად ავრცელებ-და და ყველგან მაცხოვრისეულისიკეთე ndash მადლი და სიყვარულიიესო ქრისტესმიერი ღვთიურითვისებით მოეფინებოდა

შორეული სამხრეთ-აღმო-სავლეთის ქვეყნებში ცნობილისომეხი მოგზაური ვაჭარი და

სოვდაგარი კაიროს კონსტან-ტინოპოლის ტრაპიზუნტისა დაფაზის-არქეოპოლისის შემოვ-ლით ქალაქ მცხეთას ეწვია თან-ვე ახლდა რამდენიმე ცხენოსანიმძიმედ შეიარაღებული დაცვაშეგირდები და ტვირთმზიდავიორი აქლემი ასე რომ შორეულიქვეყნებიდან მომავალი ქარავანისერიოზულ ძალას და თავისებურსრულყოფილ საერთაშორისო

ფორმას წარმოადგენდადიდი სოვდაგარი ძირითადად

ბრილიანტებზე ალმასებსა დაოქროზე ვაჭრობდა ძვირფასიტყავი და ქსოვილებიც შედიოდამის საფონდო შემადგენლობაშიზოგჯერ უნიკალურ ეგვიპტურბერძნულ და რომაულ ხელოვნე-ბის ნიმუშებსაც გამოიყოლებდა

ხოლმე უფრო მეფეთათვის დადედოფალთათვის მისართმევადან დიდებულებთან მორიგება-გარიგების მიზნით ყოველივედაახლოებით ამდაგვარი საქ-მიანობა გახლდათ თუ ვინმესზოგადად მაინც გაეგო მასზედანარჩენი მოღვაწეობა სახელმ-წიფოებრივ მიწერ-მოწერებში დამეფეთა სიტყვიერ გარჩევა-შე-მოთვლებში თავსდებოდა თით-ქმის ორი დღით წმიდა მირიანმეფესთან დანიშნულ დროს გა-მოცხადდებოდა მათი საუბრებითუ უცხოური ნაწერების გარჩევადახურულ საიდუმლოებაში რჩე-ბოდა აქვე მინდა გაუწყოთ რომსოვდაგარი სურენი მსოფლიოშიწამყვან რამდენიმე ენას სრულ-ყოფილად ფლობდა იმდენადსერიოზული საქვეყნო და საერ-თაშორისო გავლენა ჰქონდა ამ

პიროვნებას რომ რომელიმე სა-ხელმწიფოს ელჩის ფუნქციებსაცკი უტოლდებოდა

მერმე როცა მეფესთან მო-ითავა სახელმწიფოებრივი საქ-მეები წმიდა ნინოს ეახლა თავისსენაკთან ახლო მდგარ ეკლესია-სამლოცველოში

სოვდაგარი სურენი საშუალოტანის და მკვრივი აგებულებისორმოცდაათ წელს მიღწეულიმამაკაცი გახლდათ ხშირი ხუჭუ-ჭა შავი თმით ფართო წარბებითმომწვანო-მოყვითალო-მოშავოფერის კანით ცისფერ-მწვანედშერწყმული ჭკვიანური ცოცხა-ლი მაგრამ ცბიერი გამოხედვისთვალებით უხდებოდა კოხტადჩამოვარცხნილი ოთხკუთხა ხუ-ჭუჭა წვერი ძვირფას ოქროსჯვარს ატარებდა საუბრისასუფრო თვითონ იძლეოდა შეკით-ხვებს პასუხს ძუნწად და მოზო-მილად გასცემდა ხოლმე ნების-მიერს მთლიანი სხეულის იერიძალიან ფრთხილი ადამიანისხასიათს გამოხატავდა მხოლოდერთი ლალისთვლიანი ბეჭდითდა რომაული ბრტყელი ორპირახანჯლით დადიოდა შესანიშნავი

მოხანჯლურის სახელი ჰქონდაგავარდნილი როგორც კი ქრის-ტიანობა მიიღო მრავალ ცოლსჩამოშორდა და დაკანონებულ ერ-თცოლიანობას შეეგუა დაუღ-ლელი ბუნების კაცი იყო სომხე-თის თითქმის ყველა საეკლესიოპირს იცნობდა და საქმიანი ურ-თიერთობა ჰქონდა ეჩმიაძინთანახლოს თავისი ხარჯებით ორიულამაზესი ბაზილიკა ააშენა

ფერადი ტუფის ქვისგან ნაღდიპატრიოტი გახლდათ უძველესი

ndash ძირფესვიანი სომხე-თისა

ბრძენმა წმიდანმადა ძვირფასმა სტუმარ-მა ბევრი ისაუბრეს სომ-ხეთში ქრისტიანობისგავრცელების თაობაზედა სურენმა დინჯადგანაგრძო მოყოლარომ კარგად მიდისოსომხეთში ეკლესიათამშენებლობა ასევერელიგიური სწავლა-განათლების საკით-ხი მჭიდრო კავშირიგვაქვსო დამყარებულიბიზანტიასთან ანტი-ოქიასთან არაბეთთანსპარსეთთან თავისთა-ვად

ndash საეკლესიო წიგნების მთარ-გმნელობითი საქმიანობა სასი-კეთოდ თუ დაიძრაო ndash წმიდანიმხოლოდ ქრისტიანულ და საეკ-ლესიო თემაზე ეკითხებოდა ndashყველაფერი კარგად მიდის სული-ერო დაო ndash იყო პასუხი ndash უფლის

და ბიზანტიის იმპერიის მეოხე-ბით ჯერჯერობით მშვიდობა სუ-ფევს ქვეყანაში

ndash მადლობა უფალს ndash და-ამატა წმიდანმა ndash მე მჯერამთარგმნელობითი საქმე კარგადწავა რადგან ორთავე ერის დამ-წერლობა უძველესია კერძოდკოლხურ-იბერიული ძალიან შო-რეულია ებრაულ-ბერძნულისწავლებიდან შემიტყვია ჩვენწელთაღრიცხვამდე უკვე არ-სებულა დაახლოებით მეხუთესაუკუნიდან მაგრამ აქ ავბედით-მა ისტორიამ კერძოდ იბერი-ელები ოთხი საუკუნე არამეულ(სემიტურ)-სპარსულ დამწერლო-ბაზე გადაიყვანა მერმე მოდისღვთივმოვლენილი მეფე მირიანიდა მან სამომავლოდ ააღორძინაუძველესი იბერიულ-კოლხურიდამწერლობა რამაც დიდი სამსა-

ხური გაუწია ქვეყნის ქრისტიანუ-ლი ლიტერატურის ბიბლიისა დასხვა მრავალი რელიგიური წიგნისთარგმნას

ამასობაში ისტორიულადამეტყველდა სურენ დიდებულიდა განმარტა

ndash სომხები უძველესი დრო-იდან არამეულ-სპარსული დამ-წერლობით სარგებლობდნენ დადღესაც ძალაშია წმიდაო ნინომაგრამ ქრისტიანობის მიღებისმერმე სომხური ეკლესია უფრობერძნულ-ლათინურს ხმარობს

ndash მთავარია ხალხს ndash მრევლსესმოდეს ndash დასძინა წმიდანმა ndash გარკვეული გახლავართ მაგსაკითხებში და მინდა გაუწყოთგარდა მწიგნობრობისა მე სხვადამაჯერებელი წყაროებიდანაცმომეწოდება ყოველივე როგორციდუმალი ასევე რეალური

ndash უფლის სახელით ჩემითხოვნაა ქვეყანაში მართლმადი-დებლობა განამტკიცოთ და გააძ-ლიეროთ სომხები მშრომელი დანიჭიერი ხალხია იმედი მაქვსიბერიელებისა და კოლხების არიყოს მსოფლიოში ერთ-ერთი უძ-ლიერესი ქრისტიანული სახელმ-

წიფოთაგანი გახდებამოკლე პაუზის შემდგომ შორს

მჭვრეტელმა წმიდანმა მიმართა ndash სურენ დიდებულო ჩვენი

თხოვნაა როგორც შეიძლებაახალგაზრდა თაობის მომზადება-ზე იზრუნოთ არ დაზოგოთ არა-ფერი და ქრისტეს სიყვარულითაშენეთ სრულიად ახალი ქრისტი-ანული სახელმწიფო

ndash იბერიის შემდგომ გთხოვთ

ჩვენთან სომხეთში იმოღვაწეთნინო წმიდა დედაო გონივრუ-ლად მიმართა სტუმარმა

ndash სიამოვნებით წამოვიდოდისომხეთში მაგრამ მე მხოლოდმაცხოვრის და დედაღვთისმშობ-ლის ნებას ვასრულებ ბიზანტიისდედოფალმაც შემომითვალაჩვენსას კონსტანტინოპოლს ჩა-მობრძანდიო ასევე უძველესიკოლხეთის მეფემაც მაგრამ ჩემიაქედან გამგზავრება სხვა ქვეყა-ნაში მხოლოდ უფლის დარიგე-ბით დავალებით და მითითებითმოხდება

მერმე დედამ იბერიისა გულ-ღიად დალოცა სომეხი ხალხი დავაჭრად მოგზაურს საჩუქრადბევრი ჯვარი და თავისივე ხელითჩამოქნილი ნაკურთხი სანთლე-ბი გადასცა ndash დაურიგე ყველას

ძმაო სურენისევ უმნიშვნელო დუმილისშემდგომ ndash მცხეთაში ხუროებიქვისმთლელები და ოსტატები ხომარ გჭირდებათო ndash სოვდაგარმათავისი მეგობრული წინადადე-ბა შესთავაზა წმიდანს ndash დიდადმადლობელი გახლავართ სული-ერო ძმაო და ფრიად დიდებულოამ მხრივ არავითარ ნაკლებობასჩვენ არ განვიცდით გვყავს ყვე-ლა სფეროში დახელოვნებულიდა განთქმული ოსტატები ლა-ზები და ეგრისელები რომლე-ბიც ბიზანტიაშივე მოღვაწეობენმნიშვნელოვან ადგილებში დაქრისტიანულ საქმეებსაც აკეთე-ბენ ხოლო იბერიელნი დიდოს-ტატები ჩვენთანვე ეკლესიათადა საფორტიფიკაციო ციხეთმ-შენებლობებზე გახლავთ დაკავე-ბულნი ყოველმა მათგანმა ხომ

უცხოეთში კერძოდ ეგვიპტესადა საბერძნეთში მიიღეს მრავალსპეციალობათა დიდი ცოდნა-გა-მოცდილება დახელოვნება

ზემოთ მიმდინარე თემაზეწმიდანმა ისევ გააგრძელა საუბა-რი ndash მოგახსენებთ რამდენიმეთვის წინ სომხეთის ეკლესიის რჩე-ული ჯგუფი გვესტუმრა ერთობ-ლივად განვიხილეთ ძალიან ბევრისამომავლო გეგმა როგორც რელი-გიური ხასიათის ასევე საეროცამ საკეთილდღეო მეგობრულსაკითხებზეც იყო მსჯელობა დაშინაარსიანი საუბარი ოსტატთახუროთა სხვადასხვა განხრის ხე-ლოვან ხელოსანთა და მუშახელ-თა ურთიერთგაცვლის თაობაზესრულიად იგივე პასუხი გავეციჩვენს სულიერ ძმებს სხვა მრა-ვალ საკითხზე რა თქმა უნდა სა-მომავლოდ გადაჭრით შევთანხმ-

დით სურენ დიდებულო ndash კეთილი უფლისმიერო წმი-

დანო ყველაფერი გასაგები დასაერთო სამეგობროში მისაღე-ბია

ndash ჩვენ ყველას იბერიელებსდა კოლხებს ძალიან გვახარებსთქვენი ქრისტიანული და სა-ერო მიღწევები მხოლოდ ასეთიუნდა იყოს ურთიერთ ღვთიურისიყვარულით სავსე სიახლოვევიმეგობროთ და ქრისტესმიერიკეთილგანწყობით ვიყოთ ერთ-მანეთთან ეკლესია მხოლოდ ასეგვასწავლის

ndash თუ რამეს დამაბარებ დაო-წმიდანო

ndash დიახ ჩემს და ჩვენს სომ-ხეთს მის დიდებულ სამღვდელო-ებას ქრისტიან მრევლს ხელისუ-ფალთ ndash ვუგზავნი ღვთიურ სიყ-ვარულს და კეთილ სურვილებსვილოცებ ხშირად უფლის შემწე-ობით სომხურ-იბერიელ-კოლხურქრისტიანულ ერთობაზე და ძმო-ბაზე

აი ასეთი გახლდათ წმიდა ნი-ნოს რჩევა-დარიგება და ღვთის-მშობლისეული წმიდათაწმიდალოცვანი

მუსა ჯალილი

სატრფოს

შესაძლო არის დაგვიანდეს ჩემი წერილიიქნება ჩემგან არც ამბავი არ მოგივიდეთიქნებ დაჰფაროს ჩემი კვალი

შავბნელმა მიწამდა ნატერფალზე ბალახები

ამობიბინდეს

იქნება სიზმრად მინახულო შავად ჩაცმულიტანჯვა ნახული წამებული

დავცქერი ძირსაშენს გულში იქნებ წაიშალოს

ჩემი სხეულიდა გაგიფანტოს სიტკბოებაც

პირველ კოცნისა

ვიცი იქნება შენთვის მძიმე და მოსაწყენიჩემი ლოდინი უსასრულო და უიმედოერთხელ როგორღაც შესაძლოა

წამოგცდეს კიდეცbdquoის აღარ არისrdquo და ამ შენს აზრს

ბოლომდე ენდო

შესაძლო არის მე სრულიადმოულოდნელად

შენს უძვირფასეს ტკბილ სიყვარულსმოვწყდე მთლიანად

მოვწყდე და ერთხელ წავიშალოშენი ხსოვნიდან

შენი გულიდან აღმოვიფხვრაძირფესვიანად

ჩემო ძვირფასო ეს იცოდე რომშენზედ მხოლოდ

გულსაწყვეტი და სამდურავი მაშინ მექნებაროცა სიკვდილი გაიმარჯვებს ჩემზედ

და შენსკენწამოსასვლელი ყველა გზები გადამეჭრება

შენ რომ მელოდი დღემდე იგი მაიმედებდაბრძოლის ველზედაც იმით ვიყავ

მკლავღონიერიშენი სპეტაკი სიყვარული გზას მინათებდა ndashმიცავდა როგორც უხილავი ძალა ძლიერი

ვთქვათ მე დავეცი მაშინ ჩემი

ურყევი ფიცი ndashbdquoრომ გავიმარჯვებთrdquo ndash ჩემს ხსოვნაში

მარად დარჩებაჩემო ლამაზო არც შენ მეტყვი

მადლობას ვიცითუ ჩემს სამშობლოს არ მოვუტან

მე გამარჯვებას

ბრძოლა იქნება ხანგრძლივი დაბრძოლის გზა ndash გრძელი

მაგრამ ძვირფასო მომელოდეარ სთქვა ndash bdquoვერ მოვალrdquo

წყალს რას დააკლებს თუნდ მოედვასცეცხლი ძლიერი ndash

არც შენ მოგელის სატრფოსათვისცრემლი და გლოვა

სიზმარი ციხეში

სიზმარში ჩემი პატარა გოგომოვიდა ჩემს თმებს დაუწყო ვარცხნა

ndash მამა უშენოდ მომწყინდა როგორ

ndash სთქვა და ალერსით მიცქერდა ახლა

მე ჩავიხუტე გოგონა გულში

სიხარულისგან გიჟიც ვარ მთვრალიც

მაშინ ვიგრძენი მწარე ტანჯვისა

და სიყვარულის ძლიერი ძალი

ჩვენ ორივენი გავედით მოლზე

მოვსეირნობდით ყვავილთა ზღვაში

სიცოცხლის სიტკბოს ტრფიალის ძალას

მთელს მსოფლიოში ვხედავდით მაშინ

გამომეღვიძა ბორკილგაყრილი

კვლავ ციხეს ვუცქერ სქელკედლებიანს

და ოცნებანი ჩემი მტანჯველი

ჩემს გაღვიძებას ელოდებიან

ოხ რათ მატყუებთ ჩემო ფიქრებო

ჩემთვის გაზაფხულს უკვე არ ველი

რად მეჩვენებით ტკბილო სიზმრებო

ან ტანჯვის ღამევ რადა ხართ გრძელი

თარგმნა

პლატონ ზუმბაძემ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 712

2015 წელი დეკემბერი 7ლიტერატურული მესხეთი

პოეზია

გაგა გომართელი

ჩემს მომავალ თაობას

ახლა ჩემი ფიქრები მომავლისკენ გარბიანდამიჯერეთ ქართველის ყველა ფიქრი დარდიასიბერისკენ წასული ვარ ნამცეცი თაობისუბედური ეპოქის მდგმური არარაობისავი დროის ტუსაღი სისასტიკის მთხრობელიდროის უკუღმართობის ყინვით გაუთბობელი

ქრისტეს ასაკს მიმდგარი გონება დარღვეულიერთ დროს სხვისი ჯალათი სული გადარეულითავს ვიმართლებ ასეთი ბედი ჭედა დროებამცხოველივით გამქონდა ბაცისფერი ცხოვრებაახლა ვხვდები ყველაფერს მაგრამ არის გვიანიყურთან ღმერთის ხმა მესმის შენ ხარ ადამიანისინანულის მჭამს განცდა ყველა ნამოქმედარისმინდა სული გავრეცხო ღმერთის გავხდე მხედარიმაგრამ ერთხელ დალაქულ ვეღარ ვშველი გონებასუბადრუკი ცრემლები აი ჩემი ქონებაზამთარია ჩემს გულში სევდისფერად მთოვარიაი ჩემი მეფობის ოქროს მონაპოვარიახლა ვხედავ ავსა და სიკეთეში სხვაობასჰოდა გემუდარებით ჩემს მომავალ თაობასუფლის კვალზე იარეთ ნაცვლად ძმათა ომისამორჩილებით შეაღეთ კარი ამბიონისაგონება არ დაუთმოთ ცოდვას ფიქრად მოწოლილსბოროტებას ნუ დარგავთ ჩაიხუტეთ ობოლირწმენით მამაპაპურით ახათქუნეთ თასებიკაენს ნამოქმედარში ნუღარ დაემსგავსებითსულს ცოდვა გამოგლიჯეთ ყური კეთილს ათხოვეთსაქართველოს დიდების ჟამი მოიახლოვეთგახსოვდეთ რომ ამქვეყნად არ არსებობს პირადილუკმა გაუნაწილეთ მიუსაფარს მივარდნილსჭეშმარიტი გზის მკვლევად ერთი გქონდეთ კომპასისადაც სიყვარულია სადაც გიხმობთ მოყვასიგონაბნეულ ასულის დევნა არის საცდურიჩანასახში ჩაკალით საქმე არაკაცურიპატიების მომთხოვნელს მუშტებს ნუ მოუღერებთტყუილს ნუ გაამეფებთ ნამდვილ გრძნობას უმღერეთკუპრის ტბორში ჩაფერფლილს გამაგონეთ ძახილისამშობლოსთვის ნალესი დამანახეთ მახვილიჯოჯოხეთის ქვესკნელში გამაგონეთ bdquoშავლეგოrdquoმინდა სულმა ქართულმა საზვერენი წალეკოსმჯერა მეიმედება რომ გოლგოთას გაივლითქართულ სულსაც დაანთებთ ცაზე ჩირაღდანივითარ დაკარგოთ ოღონდაც ძლიერება ერთობაერთმანეთის სულისთვის უფალს სთხოვეთ შენდობაგულით მიუსამძიმრეთ სევდას ცრემლად ჩამოშლილსსუნთქვა გადააფარეთ დედის ხელებს გათოშილსდამანახეთ ქართველი ერი როგორ აშენდაჩამომძახეთ რომ დილა ბედნიერი გათენდამამაპაპის ნასისხლარს ფუჭად არ ჩაუვლია

რომ ქართველის მოშურნე ყველა დამარხულიაგუნდმა შევარდენების გული შემომინგრიოსვისაც შური აცოცხლებს შურიც იმან იძიოსთქვენ კი მიტევებასთან მოახდინეთ თანხვედრადამანახეთ ბოროტი მადლმა როგორ გახედნარაღა გითხრათ მიწა ვარ სხვა რამ არ დამრჩენიააწმყომ მე არ მიწყალა მომავალი თქვენია

წერილი მამასმოვედი და სამარესთან ჩამოვდექი ლანდივითწამოვშალე მაგ შენს გულზე ბეღურების ნადიმიშენს საფლავზე ყვავილები გამოცოცხლდნენ ჩეროდანგამიცოცხლდი სულ ცოტა ხნით გნახო მამაჩემო-დაგითხრა როგორ დამილეწა ბედის ქარმა გვერდებინახე როგორ დაგემსგავსე ერთნაირად ვბერდებითშენ რაც მითხარ და მასწავლე გული იმით ივსებარომ არასდროს ვუღალატებ შენს სახელს და ღირსებასშემეშველე რა ვუშველო სულს ცოდვისგან ნაწვალებსყველას როგორ უერთგულო კიდევ ერთხელ მასწავლესუსტი ვარ და მაპატიე მიჭირს აღიარება

რომ ძნელია შენისთანა კაცის ჩრდილის ტარებადაღლილი ვარ არ იფიქრო ბედს დაწერილს ვუწუნებგანა მუხლი დამისუსტდა განა რამეს ვწუწუნებგანა მტკივა ან უცხოა ცხოვრებისგან გალახვამეგობარი ხარ ჩემი და განა მარტო მამა ხარგიყვები და არ იღელვო რომ ასეთი ბედის ვარმიხარია შენი მსგავსი ჯვრის ტარება მეღირსაახლა წავალ არ იდარდო განა ის დრო შორს არიროცა ჩემიც დამთავრდება ბედის კრიალოსანიაჰა ჩვენი საუბარის დასასრულთან მივედითდარდთან ერთად წამომყვება შენი ნახვის იმედი

იქ სადაც

(ბიჭებს)

არ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლარკებსვიცი რომ ერთი ოცნება გხიბლავთთქვენი სამშობლოს დარდი გაბერებთდამარცხებული ქართველი გწიხლავთიქ გიყვართ ყოფნა სადაც შევარდენს

ცა ირაოთი დაუხაზიადასაბამიდან ვიდრე ჩვენამდეამბორს ვყოფთ სიტყვას ფარნავაზიანსსად ქარაფების ძარღვებში მოქრისნაომარ სულთა დიდება წინსვლადა წინაპართა ნაღეჭი ორთქლიზეცას ჩამოჰყავს თალხისფერ ნისლადსაიმედონი ერთგული ყმანიხართ მედროშენი ასე მგონია

სამშობლოს გარდა სხვა სათაყვანოარც გინატრიათ არცა გქონიათიმას ოცნებობთ რომ სისხლი თქვენიწინაპართ კვალად ძარღვებში დუღდესამაყობთ თქვენი ქართული გენითდა ამ გენისვე ატარებთ უღელსარ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლაკერებსვიცი სამშობლოს არ გაცვლით არაცას ვაჟკაცობას შემოაკერებთდა თავმდაბლობას ირგუნებთ ფარად

ჩემზე რა გითხრათ თავდაღმართს ვუმზერდა იწრიტება დღენი სიცოცხლისმეც საქართველო მეწერა გულზემეც საქართველოს მზეში ვიწვოდიუკანასკნელი ფიქრი მკლავს ძმებოშეუბრალებლად მაწვალებს მუდამძვლები ამ ქართულ მიწაში მედოსვიცოცხლო ისე ვით მამას სურდაარ დაუჯეროთ სიყალბის მსახველსყველა ღიმილი განძია განაელოლიავეთ სამშობლოს სახელსდადექით სადაც გმირები დგანანმეიმედებით გაცხელდა გულივით გიჟი ვიფხრეწ დარდის არტახებსვიბრძოლებ სანამ ცხოვრების წყლულიმომკლავს და სულ მთლად გამაპარტახებსდამჟანგებია სიტყვა და ხმალივწუხვარ რომ მეტად ვერ შეგიყვარეთაჰა თქვენ ჩემი წილი ბორჯღალიდა საქართველო გადაიბარეთ

ლეილა ჯახველიძე

ცეცხლნაკიდები ჟამი სდის(ჩემი სოფელი ავლევი სამაჩაბლოს საზღვრის პირას მდ

ფრონეს მარჯვენა სანაპიროზეა გაშენებული იგი 2008 წლისომის დროს მნიშვნელოვნად დაზარალდა)

დღეს სიყვარულით ვთენდებიხვალ ქარიშხლები მაკვირვებსზოგჯერ უჟამოდ ვბერდები ndash ზეცა თუ ღრუბლებს ამკვრივებსკუზი ბაკანი ეშვებიმოჰგავს ჯალალებს ნამდვილებსჯავრის ბადეში ვეხვევი ndash დავწყვეტ მტრის ჟინს და წადილებსჩამომცრობილი სამშობლოსფიქრი bdquoსაზღვართანrdquo მაყოვნებსმტერს თუ თავისი არ ჰყოფნისbdquoსხვის მიწა დაანაყროვნებსrdquoუფალი უქმად განა სჯის

ndash ერთ დროს იუდას ამყოლებსგულამღვრეული გავყურებფრონის გადაღმა მაყლოვნებსმდუმარებს ჟამი სახსოვარbdquoნათლისმცემლებისrdquo ლოდები

დამრეცზე მუხა იბურვისრძისფერი ნისლის ბლონდებითცეცხლნაკიდები ჟამი სდისვერცხლის დიდებით ვღონდებიქართლის საცისკრო ქედებომზესევდით მომაგონდებით

ნასმენი ndash ბრმა იყო ndash ნადავლი რა იყობებერი გალავნის ხავსი დაქვა იყოჭა იყო ელამიძველი და ღრმა იყოფსკერი ვარსკვლავებითპირსავსე ცა იყოროგორც ფარატინა ფლეთილი გზა იყოჟამი მოლოდინისწამებად დაიყოსად აველ ndash მთვარის

ნალევი ქვა იყო

დავაგვიანესიძულვილი დავაგვიანედა ამიტომაცომი მაქვს ომისიმშვიდისათვისცის ქუხილი გავატიალე

გული ვიჯერეჩამოვქსოვე სიჩუმის ფონივკიბე აღმართიდანაბადი გავამზიანეუკვე მწიფეა დროდა ლევას განიცდის ღონიელიფსის ცაზემდუმარების მარტივობს გონიაქ კუბიკ-რუბიკსჩაეშალა კვლავ წმინდად რგოლი

პოეტიიანვრის ღამის ცავარსკვლავებს მოარიალებსსუსხიან ბუქებსავერცხლისფრებსახალი მთვარეთრთოლვით ვითვალენაბიჯები და დადინჯებითვიტყვი პოეტი ალბათ გასცდასხვა არეალებს

გლუვია გლუვიამ ქათქათა პლანეტის კიდეაითვლის გულიბაგა-ბუგით დროთა იამებსდა ეძერწება სულიმთვარის ყვითელ პერგამენტსაქ მოლოდინის გაცხადებადაიგვიანებს

სამყაროს გასაოცრადbdquoთვალი თვალს რომ გასცილდაldquo ndash ცრემლი ბროლის მძივიამონატრება ძვირიაწვიმა ახლა ცივიამზე კი იყო თაკარამდორე-მდორე დგაფუნამოფართქალე მათარაკორდის მტვერმა დაფარაპირველ თეთრი სუდარამკერდზე გადააფარამთა მაღალნი შევძარიცამ მაყარა ცეცხლებიგანმეძარცვა ვერცხლებიმიწავ ისევ ვერ ცხრებიმამასისხლად შევძელიხსოვნის წმინდა ნაცრემლისსიონისგან დალოცვასამყაროს გასაოცრად

თვალი თვალს რომ გასცილდა ndashგული კი არ გაცივდახსოვნის ნაპერწკალებივარსკვლავებად დაცვივდა

იზოლდა სარქისიანი

მე შენ სიყვარულს გასწავლი

მე შენ სიყვარულს გასწავლითეთრად გასათევ ღამისარომ ნეტარებით თვრებოდედაუსრულებელ წამისავეღარ დაიცხრო წყურვილისურვილის ცეცხლით იწვოდეერთგული ქალის ფასი დანამდვილი გრძნობა იცოდემე შენ სიყვარულს გასწავლიკანს შეუმშრალი ნამისა1001 ღამეს ნატრობდეარ გათენებას ღამისასკუბოს კარამდე მოგელითუ კი მომძებნი ვიცოდეგული ტრფიალით გიძგერდესნუ შემიცოდებ იცოდე

შხამის ფიალით დამათვრემე პურს მარილში გიწობდეჭეშმარიტ გრძნობის მსხვერპლი ვარსახელად გიჟს ნუ მიწოდებხარბად შეგასვა ნექტარივერ მოსაშორებ ბაგისარომ სინანულმა დაგსაჯოსშენგან ხელნაკრავ ქალისამ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 812

ლიტერატურული მესხეთი8 2015 წელი დეკემბერი

2015 წელს შესრულდა ცნობილიქართველი მოღვაწის ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილის გარდაცვალები-დან 125 წლისთავი მისი დამსახურებაქართველი ერის წინაშე განუზომე-ლია მან თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით დიდი წვლილი შეიტანადა განსაკუთრებით ნათელი კვალიდაამჩნია სამცხე-ჯავახეთში ქალთაგანათლებას რაც იმ დროს ძალზედაუცილებელი და საჭირო იყო იგი იმადამიანთა რიცხვს ეკუთვნის რომ-

ლებიც წლების განმავლობაში ამკუთხეში ცხოვრებდნენ და იღწვოდნენმოსახლეობის კეთილდღეობისთვის

ქართველი ქალის როლი ქვეყ-ნის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში დაეროვნული კულტურის დაცვა-აღორ-ძინების საქმეში ყოველთვის აქტიურიიყო XIX საუკუნეში განვითარებულმამოვლენებმა ქალის დანიშნულებისსრული გააზრება და აქედან გამომ-დინარე ქალთა ფართო განათლებისაუცილებლობის საკითხი წამოჭრაპროფესორი ვლადიმერ გაგუა სამარ-თლიანად შენიშნავდა რომ bdquoქალის და-ნიშნულებისა და მაღალი მოწოდებისდასაბუთებაში XIX საუკუნის დასა-რულს ქართული პედაგოგიური აზრიარა თუ ჩამორჩებოდა პროგრესულევროპულ აზრს ამ საკითხზე არამედწინ უსწრებდა კიდეცrdquo (ვ გაგუა სა-ხალხო განათლება მე-XIX საუკუნისრეფორმის შემდგომ საქართველოშითბ 1974 გვ 306)

იმ პერიოდში შექმნილი შინაპოლი-ტიკური მდგომარეობიდან გამომდი-ნარე სამცხე-ჯავახეთში ქალთა საზო-გადოებრივ მოღვაწეობას საგანმანათ-ლებლო მიმართულება ჰქონდა XIXსაუკუნის 20-იან წლებში ეს მხარე გან-თავისუფლდა თურქთა ბატონობისა-გან და შეუერთდა დედა სამშობლოსიგი იმავდროულად აღმოჩნდა მეორედამპყრობლის ndash რუსეთის ხელშირომელმაც იმთავითვე დაიწყო რუსი-ფიკატორული პოლიტიკის განხორცი-ელება როდესაც რეალური საფრთხეშეექმნა ყოველივე ეროვნულს ndash ქარ-თულს ენას წეს-ჩვეულებას ტრადი-ციას ეპოქის უპირველეს მოთხოვნადიქცა მოსახლეობაში განათლების შე-ტანა და მისი კულტურული დაწინა-ურება რამდენადაც ტრადიციულადქართულ ოჯახში ქალი მიჩნეული იყოძირითად აღმზრდელად და ეროვნუ-ლი ტრადიციების დამცველად გან-საკუთრებით აუცილელებელი გახდაქალთა განათლება უნდა აღინიშნოსისიც რომ თურქთა მრავალწლიანმაბატონობამ მძიმე ვითარება შექმნასაერთოდ განათლების სფეროში აღ-ნიშნულ პერიოდში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების ერთ-ერთ ფორ-მად იქცა ეწ საშინაო-საოჯახო სკო-ლები ასეთი სკოლები გოგონებისთვისმხოლოდ წერა-კითხვის სწავლებით არშემოიფარგლებოდა მათ აგრეთვეასწავლიდნენ ანგარიშს ლოცვებსეტიკეტს ndash ეი საზოგადოებაში ქცევისწესებს და რაც მთავარია ქალის ხელ-საქმეს ჭრას კერვას ქარგვას ქსოვასდა აშ საერთოდ საშინაო სკოლებისმიზანი გლეხთა და ხელოსანთა ოჯა-ხებიდან გამოსული გოგონებისთვისელემენტარული განათლების მიცემაიყო XIX საუკუნის I ნახევრის მდგო-მარეობით სამცხე-ჯავახეთში რამდე-ნიმე ასეთი სკოლა ფუნქციონირებდარომელთაც იმ დროის შესაფერისადგანათლებული ქალბატონები უძღ-ვებოდნენ კერძოდ ასეთი საოჯახო

სკოლები არსებობდა სოფელ ხიზაბავ-რაში (ასპინძის რაიონი) რომელსაცუძღვებოდა თერეზინა ხუციშვილივალეში ndash სკოლის დამააარსებელი იყომარიამ გასპარის ასული ბაღდოშვილი(სჯიმხფ N 209 ივ გვარამაძე ვინ- მე მესხის მოკლე ცხოვრება შედგენი-ლი 1891 წელსა)

სოფელ უდეში საგანმანათლებლოსაქმიანობას ეწეოდნენ ქალბატონებიანა თომას ასული ბალახაშვილი და პე-ლაგია პეტრეს ასული სარაშვილი

XIX საუკუნეში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების დაწინაურებისსაქმეში ადგილობრივ მესხ ქალებთანერთად დიდი წვლილი შეიტანეს სა-ქართველოს სხვადასხვა კუთხიდანჩამობრძანებულმა ქალბატონებმაისინი იყვნენ ძირითადად იმ სახელმ-წიფო მოხელეთა მეუღლეები რომლე-ბიც ამ კუთხეში მსახურობდნენ ასეთქალბატონთა შორის განსაკუთრებითაღსანიშნავია ანა ღოღობერიძე-მუს-

ხელიშვილის მოღვაწეობა იგი დიდინტერესს იწვევდა მის თანამედროვე-თა შორის რაზეც მეტყველებს იმ პე-რიოდის მრავალი საგაზეთო სტატიადღემდე არ შენელებულა ამ საკითხი-სადმი ყურადღება რაც იმაში გამოიხა-ტება რომ იმ პერიოდში გამოცემულრამდენიმე ნაშრომში მას განსაკუთრე-ბული ყურადღება დაეთმო მათ შორის

ანტონ ნებიერიძის ნაშრომში ndash bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილიrdquo ნაზისუდაძის ndash bdquoსოციალური ვითარებადა საგანმანათლებლო საკითხები XIXსაუკუნის სამცხე-ჯავახეთშიrdquo ასე-ვე ფართოდ არის განხილული ნატოყრუაშვილის სადისერტაციო ნაშრომ-ში ndash bdquoივანე გვარამაძის როლი მესხურგანმანათლებლობაშიrdquo ისიც უნდაითქვას რომ ვერცერთი მეცნიერირომელიც იკვლევს სამცხე-ჯავახეთშიკულტურისა და განათლების სფეროს

XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე გვერდს

ვერ აუვლის ანა ღოღობერიძის მოღ-ვაწეობას მის დაარსებულ ქალთასკოლას ამ სკოლის აღზრდილთა საქ-მიანობას

ანა ღოღობერიძე დაიბადა 1842წელს ქალაქ ქუთაისში იგი ცნობილისაზოგადო მოღვაწის ნიკოლოზ ღო-ღობერიძის და იყო მიღებული ჰქონდაიმ დროისათვის შესაფერისი განათლე-ბა კერძოდ განათლება მიიღო წმინდანინოს სახელობის ქალთა სასწავლე-ბელში ქალაქ ახალციხეში მისი მოღ-ვაწეობა განაპირობა იმან რომ მისიმეუღლე მ მუსხელიშვილი ახალციხისმაზრის სამხედრო უწყების მოხელე-გენერალი იყო

ქ ახალციხეში საცხოვრებლადგადმოსულმა ანამ სრულიად ახალ-გაზრდამ 1870 წელს დააფუძნა bdquoსაქ-ველმოქმედო საზოგადოებაrdquo აღნიშ-ნული საზოგადოების მიზანი ახალცი-ხეში ქართველი ქალებისთვის უფასოსასწავლებლის დაფუძნება მათთვისხელსაქმის სწავლება და ქართულისულისკვეთებით აღზრდა იყო საქ-ველმოქმედო საზოგადოების წევრე-ბი იყვნენ ადგილობრივი სამხედროდა სამოქალაქო უწყებათა მოხელენიამასთან დაკავშირებით იაკობ გოგე-

ბაშვილი მოგვიანებით წერდა bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილისა მაშინსაუკეთესო მანდილოსნად იყო მიჩნე-ული მთელ შეგნებულ საქართველოშითავისი იშვიათი ჭკუით მომხიბლავიგულკეთილობით დარბაისლური ხა-სიათით და მხურვალე მონაწილეობითყველა საზოგადო საქმეში მან სხვათაშორის დააფუძნა საქველმოქმედო სა-ზოგადოება ახალციხეში და დააარსასაქალებო სკოლაrdquo

1870 წლის 4 აპრილს ანა ღოღო-ბერიძემ ქალთა უფასო სკოლა და-აფუძნა ხოლო მეცადინეობა 1 მაისსთამარ მეფის სახელობის დღეს დაიწ-ყო რაბათის ქალთა სკოლის bdquoწმინდაპედაგოგიურ გეგმაზე აშენებული დაჩინებულად წარმოებულიrdquo საქმიანო-ბის შესახებ ქართველ საზოგადოებასამცნო ჟურნალმა bdquoგანათლებამrdquoსასწავლებელი ღარიბთა შვილებისთ-ვის ხელმისაწვდომი რომ ყოფილიყოსწავლა უფასო იყო ხოლო სკოლის

ხარჯები ანა მუსხელიშვილმა იკისრარასაც ემატებოდა საქველმოქმედოსაზოგადოების წევრთა შესატანებიშემოწირულობანი bdquoქართველთა შო-რის წერა-კითხვის გამავრცელებელისაზოგადოების ერთდროული დახ-მარება საღამო წარმოდგენებიდანმოსწავლეთა ნაკეთობების რეალიზა-ციიდან შემოსული თანხა ყოველივე

ამის ორგანიზატორი ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილი იყო

კონსტანტინე გვარამაძის ცნო-ბით აღნიშნული სასწავლებელი მო-თავსდა რაბათში ნაქირავებ სახლშითავდაპირველად თვითონ ასწავლიდაგოგონებს ხოლო შემდეგ თბილისიდანდა ქუთაისიდან მიიწვია ორი მასწავ-ლებელი როგორც რუსულ-ქართულიენების ისე ქსოვისა და ქარგვის შესას-წავლად (სჯიმხფ N4011 კ გვარა-მაძე მოკლე ისტორიული მიმოხილვა

რაბათის დედათა სასწავლებლის არ-

სებობისა და ა ბ ღოღობერიძე-მუსხე-ლაშვილის ბიოგრაფია)

ასევე ერთ-ერთ აუცილებელსაგნად ითვლებოდა საღვთო სჯუ-ლი რომელსაც ასწავლიდა სპეცი-ალურად მიწვეული მღვდელი აღ-ნიშნული სასწავლებელი საშუალოდწელიწადში 60-მდე მოსწავლეს ამზა-დებდა სასწავლებელს ყოველწლიურნივთიერ დახმარებას უწევდა ქალა-ქის გამგეობა ndash 3000 მანეთით ივანეგვარამაძის ცნობით სასწავლებელსეხმარებოდა მაზრის უფროსი ნიკოალექსი-მესხიევი იგი ძირითადად შე-მოწირულობის ხარჯზე არსებობდამოსწავლეთა დიდი ნაწილი ახალცი-ხის მოქალაქეთა უღარიბეს ფენას მი-ეკუთვნებოდა ხოლო თავისი სპეცი-ფიკიდან გამომდინარე იგი პროფე-სიულ სასწავლებელს წარმოადგენ-და რამდენადაც განსაკუთრებულიყურადღება ეთმობოდა ხელსაქმისშესწავლას

სასწავლებელმა იმთავითვე დიდიდაინტერესება გამოიწვია როგორცქართველ საზოგადოებაში ისე ხე-ლისუფლებაშიც 1872 წელს გაზეთbdquoდროებაშიrdquo დაბეჭდილი ანა მუსხე-ლიშვილის კორესპოდენციით ვგებუ-

ლობთ რომ რაბათის ქალთა სკოლა31 მარიამობის თვეს მოინახულაbdquoმისმა უმაღლესობამ ნამესტნიკმადიდმა მთავარმაrdquo ანა მუსხელიშვილსმისთვის უჩვენებია სასწავლებელიდა სახელსაქმო ოთახები უპასუხნიამეფისნაცვლის კითხვებზე როდისდაფუძნდა სასწავლებელი ვინ იყვნენმასწავლებლები რამდენი და რა ასა-კის იყვნენ შეგირდებ და აშ ბოლოსკი მადლობა მოუხსენებია მისთვის დასინანულიც გამოუთქვამს იმის გამორომ ყმაწვილები ვერ ნახა (ა ღოღობე-რიძე კორესპოდენცია გაზ bdquoდროებაrdquoN 36 1872)

ახალციხის ქალთა უფასო სკოლისდაფუძნებას იმთავითვე დიდი მოწო-ნებით შეხვდა ქართველი ინტელიგენ-ცია იაკობ გოგებაშვილი აღნიშნულისკოლის დაფუძნებას bdquoცისკრის ამოს-ვლასrdquo ადარებდა იგი აღფრთოვანე-ბული წერდა bdquoიმედი ვიქონიოთ რომახალციხის ქალთა უფასო სკოლა ჰპო-

ვებს მიმბაძველებს ჩვენი კუთხის სხვასაბაზო ქალაქებში და იქნება ნიმუშიქალთა უფასო სკოლების დაარსებისადა ორგანიზაციისა რომელთა საჭი-როება ყველგან ასე ძლიერ იგრძნობაrdquo (ი გოგებაშვილი თხზ ტ I გვ 20-211952)

აღნიშნული სკოლის ფუნქცი-ონირებას არსებითი მნიშვნელობა

ჰქონდა რადგან უდიდესი როლი შეას-რულა მესხეთში ქალთა განათლებისსაქმეში ამასთანავე ალექსანდრეფრონელის (ყიფშიძის) სამართლიანიშენიშვნით იგი წარმოადგენდა bdquoერთ-ერთ ზღუდეს აქაური გამქრალი ქართ-ველებისაrdquo (ალ ფრონელი (ყიფშიძე)bdquoდიდებული მესხეთიrdquo თბ 1991) აკაკიწერეთელმა კი პატივისცემის ნიშნადანა ღოღობერიძეს 1871 წელს უძღვნალექსი bdquoვარდის ხმაზედrdquo

1875 წელს ანა მუსხელიშვილმა

დატოვა ახალციხე იგი bdquoდროებისrdquoერთ-ერთ კორესპოდენციაში წერდაbdquoსხვადასხვა მიზეზებისა გამო იძულე-ბული ვიყავი 20 ამ თვეს დამეტოვები-ნა ახალციხე სასწავლებელი და ყველასაქმეები რაც იმას შეეხებოდა ჩავა-ბარე ახალციხის კეთილმოქმედებითსსაზოგადოებას მე ჩავაბარე საზოგა-დოებას სასწავლებელი 70 შეგირდითrdquo(ა ღოღობერიძე კორესპოდენციაგაზ bdquoდროებაrdquo N111 1875)

აღოღობერიძე დროებით საცხოვ-რებლად გადავიდა რუსეთში ხუთიწლის შემდეგ კი ქუთაისში დაბრუნ-და სადაც bdquoქართველთა შორის წე-რა-კითხვის გამავრცელებელი საზო-გადოებისrdquo მიერ დაწყებითი სკოლისდასაარსებლად შექმნილ საზედამხედ-ველო კომიტეტს ჩაუდგა სათავეშიდიდი მუშაობა გასწია სკოლის (შემდეგსათავადაზნაურო ქართული გიმნა-ზიის) შესაქმნელად 1885 წელს იგიკვლავ ახალციხეში ndash თავის საყვარელ

სკოლაშიაანა მუსხელიშვილ-ღოღობერიძისსახელს უკავშირდება ახალციხეშითეატრის დაფუძნებაც რამდენადაცმის მიერ დაარსებული საქველმოქმე-დო საზოგადოების უმთავრესი მიზანიიყო ქალთა უფასო სკოლის შენახვაიგი ცდილობდა სხვადასხვა საშუალე-ბებით მოეპოვებინა სახსრები ერთ-ერთ ღონისძიებას წარმოადგენდასცენის მოყვარულთა მიერ წარმოდგე-ნების გამართვა ამ საკითხთან დაკავ-შირებით ილია მაისურაძე აღნიშნავდაbdquoახალციხური წარმოდგენები რაკიმათი შემოსავალი ქალთა სკოლი-სათვის იყო დანიშნული ამ სკოლისდაარსების პირველ წლებშივე უნდაიღებდეს სათავეს 1870-1872 წლებშიrdquo (სჯიმხფ N 433 ილია მაისურაძე bdquoმესხეთის თეატრალური წარსული-დანrdquo )

მესხეთში თეატრს მრავალმხრივიდატვირთვა ჰქონდა ქალაქ ახალცი-ხეში მოქმედი ორივე დასის მიერ გან-ხორციელებული საღამო-წარმოდგე-ნები გარდა იმისა რომ ემსახურებო-და მოსახლეობის კულტურული დონისამაღლებას ეროვნული ტრადიციებისდაცვას ითვალისწინებდა ქველმოქმე-დებასაც კერძოდ დახმარებას უწევ-დნენ რაბათში არსებულ დედათა დაკათოლიკეთა სასწავლებლებს ადგი-ლობრივ სამკითხველოს ამაზე მეტყ-ველებს XIX ს-ის დასასრულს ქართულპერიოდიკაში დაცული მდიდარი მასა-ლა სწორედ ამ მასალით ირკვევა რომანა ღოღობერიძე იყო თეატრალურიდასის არამარტო დამფუძნებელი არა-მედ მისი ერთ-ერთი აქტიური წევრიც(გაზ bdquoდროებაrdquo 1910 N 17 გვ 9)

გაზეთი ივერია წერდა bdquoამ ერთითვის განმავლობაში აქაურის კლუბისდარბაზში ქალბატონი ანნა მუსხელო-ვის თაოსნობით იყო გამართული ორმოქმედებიანი კომედია bdquoძუნწიrdquo წარ-მოდგენა იყო გამართული აქაურისქართველი ქალების სკოლის სასარ-

გებლოდ სწორედ დიდი მადლობისღირსია ამ საქმის მოთავე ანნა მუსხე-ლიშვილისა მისი მოღვაწეობით უდგიასული აქაურის ქართულის საქალებოსკოლას რომ არა მისი ზრუნვა ვინიცის იქნება ეს სკოლა აქამდე ხუთჯერგაუქმებულიყოrdquo (გაზეთი bdquoივერიაrdquo1889 N41)

ანა ღოღობერიძე 1890 წლის 30მაისს მძიმე სენით დაავადებულითბილისის ერთ-ერთ საავადმყოფოშიგარდაიცვალა რაც დიდ დანაკლისადმიიღო ქართველმა საზოგადოებამმის გარდაცვალებას იუწყებოდა ყვე-ლა ქართული ჟურნალ-გაზეთი მისმამეუღლემ სამძიმრის მრავალი დეპეშამიიღო ქალაქ ახალციხეში წმინდა მა-რინეს ეკლესიაში დიმიტრი ხახუტაშ-ვილის მიერ გადახდილი იქნა პანაშ-ვიდი გაზეთ bdquoივერიაშიrdquo გამოქვეყნდავრცელი ნეკროლოგი სადაც დეტა-ლურად იყო განხილული ანა მუსხე-ლიშვილის მოღვაწეობა bdquoდიდი უმრავ-

ლესობა ამ სკოლის მოსწავლე ქალთაეკუთვნის ახალციხის უღარიბეს წრე-სა ეს ღარიბი მოსწავლე ქალები თავი-სივე ხელსაქმით ირჩენდნენ თავსა დახშირად ეხმარებოდნენ თავის ღარიბოჯახსაც გულის დამატყვევებელ სა-ნახავს წარმოადგენდა მაშინ ღარიბქალთა სკოლა ახალციხისა დაფუძნე-ბული ჭეშმარიტ სიყვარულზე და გო-

ნიერ შრომაზე ასეთი სამაგალითოსკოლის დაარსება შეეძლო მხოლოდისეთ იშვიათ ადამიანს როგორიც იყოგანსვენებული ანეტა რომლისთვი-საც არ არსებობდა არაფერი კერძოსაკუთარი ინტერესი იმის ცხოვრებამთლად ეკუთვნოდა მის სკოლას რომ-ლითაც განახორციელა თავისი საზო-გადო მოღვაწეობაrdquo როგორც გაზეთიbdquoივერიაrdquo იუწყებოდა განსვენებულისკუბოს მრავალი გვირგვინი ამკობდამათ შორის ახალციხის საზოგადო-

ებისა რომელიც ლითონის ძვირფასილენტით იყო მორთული წარწერითbdquoახალციხის საქველმოქმედო საზოგა-დოებისა და დედათა უფასო სკოლი-საგან ჩვენს მფარველს და დამფუძ-ნებელს ანა მუსხელიშვილისასrdquo იგიდაკრძალეს დიდუბის პანთეონში (ანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილი გაზ bdquoივერიაrdquo N112 1890 )

1911 წელს ახალციხის საზოგადო-ებამ აღნიშნა რაბათის დედათა სკო-ლის 40 წლისთავი და განსაკუთრებუ-ლი მადლიერებით იქნა მოხსენიებულიანა ბესარიონის ასული ღოღობერიძე-მუსხელიშვილი ndash მესხეთში ახალგაზ-რდების განსაკუთრებით ქალთა სწავ-ლა-აღზრდის დიდი მოამაგე

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილისმოღვაწეობა ფასდაუდებელია მისმიერ დაფუძნებული სკოლა 50 წლისგანმავლობაში განათლების კერადიქცა სადაც მესხი გოგონები მშობ-ლიურ ენაზე ღებულობდნენ განათლე-

ბას სწავლობდნენ საჭირო ხელსაქმესდა ქვეყნის სიყვარულს ეროვნულტრადიციებზე აღზრდილნი კი ცდი-ლობდნენ თავიანთი შვილებიც ეროვ-ნული თვითშეგნებით აღეზარდათ

ახალციხის ქალთა უფასო სკო-ლის ერთ-ერთი ღირსება ისიც იყორომ იქ ერთმანეთის გვერდით სწავ-ლობდნენ სხვადასხვა ეროვნებისგოგონები ქართველები (კათოლიკე-ნი და მაჰმადიანები) ბერძნები რუ-სები ებრაელები ეს ხდებოდა მაშინროდესაც მეფის რუსეთი ყველანა-ირად ცდილობდა როგორც მთელსაქართველოში ისე ამ კუთხეშიცერთმანეთისთვის დაეპირისპირები-ნა სხვადსხვა ეროვნების ადამიანე-ბი ndash გამოეწვია ეთნოკომფლიქტებიქართველი ხალხი ჩამოეშორებინაეროვნულ-განმათავისუფლებელიბრძოლისაგან სწორედ ამიტომ წერ-და ანასტასია თუმანიშვილი-წერეთე-ლისა bdquoზოგჯერ არიან ისეთი პირნიმართალია იშვიათნი რომელნიცთუმცა ვიწრო წრეში მოქმედებენმაგრამ მათი გავლენა ისეთნაირადაღიბეჭდება ყველა ადამიანზედ რომრაც უნდა დრო გავიდეს დაუვიწყარირჩება და უფრო ბევრი სარგებლობამოაქვს ვიდრე დიდ ნიჭს რომელსაცხშირად კაცი ბოროტებით ხმარობსrdquo

ამ სკოლის არაერთმა აღზრდილმაისახელა თავი ხელოვნების უნიკალუ-რი ნიმუშების შექმნით მათ მონაწილე-ობა მიიღეს როგორც საქართველოშიგამართულ ისე მსოფლიო საერთაშო-რისო გამოფენებში და დაიმსახურესუმაღლესი ჯილდო რაბათის ქალთასასწავლებლის აღზრდილთა შორისწარმატებულნი იყვნენ როზა (როზა-ლია) მეფისაშვილი ნატალია გიორგა-ძე აღათია გოზალიშვილი და სხვანიისინი თავიანთი საქმიანობით ერთგ-ვარ პროპაგანდას უწევდნენ ქართულკულტურას ამიტომაც არის რომმიხეილ კეკელიძე სამართლიანად აღ-ნიშნავს ანა ღოღობერიძემ თავისი

საქმიანობით ბევრ ახალგაზრდა ქალსგაუხსნა გზა საზოგადოებრივ საქმი-ანობაში მონაწილეობის მისაღებად(მკეკელიძე bdquoანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილიrdquo კრ bdquoგანმანათლებლობა სა-ქართველოში იდეები და მოღვაწენიrdquo2015წ)

ამრიგად ანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილმა თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით უდიდესი სამსახურიგაუწია სამცხე-ჯავახეთის მოსახლე-ობას განსაკუთრებული წვლილი შე-იტანა სწავლას მოწყურებული მესხიგოგონების განათლებაში აღზარდადა ცხოვრების გზაზე დააყენა მათისახით ქვეყანას აღუზარდა ღირსე-ული მოქალაქეები ბევრი მათგანი იყოსახელოვანი პედაგოგი და ცნობილიხელოვანი ზოგ მა თავისი ნამოღვაწა-რით მესხეთი და საქართველო გააც-ნო მსოფლიოს სხვა ხალხებს ახალ-ციხეში თეატრალური დასის დაფუძ-ნებითა და სამსახიობო მოღვაწეობით

დიდი წვლილი შეიტანა მოსახლეობისკულტურული დონის ამაღლებასა დამათში ეროვნული ცნობიერების შე-ნარჩუნებაში ყოველივე აღნიშნულისგათვალისწინებით ნათლად ჩანს რომმისი დამსახურება მესხეთის წინაშეგანუზომელია

ნატო ყრუაშვილი

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილის პედაგოგიურ-საზოგადოებრივი მოღვაწეობა

სამცხე-ჯავახეთში(გარდაცვალებიდან 125 წლისთავის გამო)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 912

2015 წელი დეკემბერი 9ლიტერატურული მესხეთი

ზარზმა 11 ნოემბერი გვი-ანი შემოდგომის ცივი წვიმიანიმაგრამ დაუვიწყარი დღე ndash დიდისახალხო დღესასწაული აქ დილი-დანვე თავს იყრის მუნიციპალი-ტეტისა თუ მეზობელი რაიონებისმოსახლეობის წარმომადგენლებიქართული კულტურის სიდიადეუიშვიათესი ძეგლი ზარზმის სა-მონასტრო კომპლექსი მოზღვა-ვებულ მრევლს ვერ იტევს დღესსერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღეა

ტრადიციულ სახალხო დღე-სასწაულს რამდენიმე ათეულიწლის წინ ჩაეყარა საფუძველიმაგრამ ერთი პერიოდი მიზეზთაგამო მივიწყებას მიეცა ორი წლისწინ კი კვლავ იქნა აღდგენილი დადაიბრუნა თავისი ფუნქცია

ტრადიციული სახალხო დღე-სასწაულები დიდი მნიშვნელობისმატარებელია ისინი ჩვენი ცხოვ-რების შემადგენელ ნაწილად იქც-ნენ (ყველა კუთხის ტრადიციებიხომ რაღაცითაა გამორჩეული)

ერთი წუთით მკითხველის ყუ-რადღება გვინდა გავამახვილოთთვით სერაპიონ ზარზმელსა დასამონასტრო კომპლექს ზარზმა-ზე

bdquoქართველ წმინდანთა ცხოვ-

რებანიrdquo გვაუწყებს სერაპიონზარზმელი წარმოშობით კლარჯიყოფილა ჰყავდა ორი ძმა ისინიადრე დაობლებულან წმ სერა-პიონს ბავშვობიდანვე იზიდავდაეკლესიური ცხოვრება და ამიტომთავის უმცროს ძმასთან ერთადდიდ მიქელ პარეხელს თავისითავი შეჰვედრა bdquoმამასა სული-თასა და მზრდელსა ობოლთასასასწაულთა და ნიშთა მოქმედსაrdquoღირსმა მამამ მიიღო სერაპიონირადგან იგი მასში ხედავდა საღმ-რთო საქმისადმი დიდ მიდრეკილე-ბას მღვდლადაც აკურთხა და მისმიერ განსწავლული სერაპიონი დაიოანე მოავლინა სამცხეს მონას-ტრის ასაშენებლად

წმსერაპიონს და იოანეს გან-საკუთრებით მოსწონებიათ აქა-ურობა შეურჩევიათ მშვენიერიმთა და იქ გადაუწყვეტიათ მონას-ტრის აგება თუმცა ადგილობრი-ვებს ისინი იქიდან გაუძევებიათბერებს იმედი მაინც არ დაუკარ-გავთ და მდინარის მეორე მხარესის ადგილი შეურჩევიათ რომელიცმიქელს უხილავს გამოცხადებითეს ადგილი მხარის დიდი ფეოდა-ლის გიორგი ჩორჩანელის გამგებ-ლობაში ყოფილა საბედნიეროდიგი ნადირობისას შეხვედრია რა

უსიერ ტყეში თავშეფარებულ ბე-რებს მათთვის ნება დაურთავს დადახმარებია კიდეც აღესრულები-ნათ დაკისრებული მისია

ლეგენდის მიხედვით იმ ღა-მით როცა ჩორჩანელი ბერებსშეხვედრია მიწა იძრა თურ-მე კლდე გაპობილა სათახვისმღვრიე ტბა მომსკდარა და იქა-ურობა წაულეკავს მხოლოდ ორიძმა გადარჩენილა სერაპიონისწინასწარმეტყველება ახდა და შე-შინებულმა ხალხმაც ამ ადგილს

bdquoზარზმაrdquo უწოდაბერმა ძმებმა ეკლესიის ასა-შენებლად შესაფერისი ადგილისძებნა დაიწყეს წმსერაპიონისდა სხვა ბერების აზრი სხვადასხ-ვაგვარი აღმოჩნდა ndash სერაპიონსშემაღლებულ ბორცვზე სურდატაძრის გაშენება თავისი ძმაც დასხვებიც ურჩევდნენ bdquoნუ წმინდამამაო ადგილსა ამას რამეთუმაღალ და ცივ არს და ძმანი ესეშიშველ და გლახაკrdquo ამის შემ-დეგ ნეტარ მამებს ორ კანდელ-ში თანასწორად ზეთი ჩაუსხიათერთი წმსერაპიონს დაუდგამსბორცვზე მეორე ndash მცირე ღე-ლეში ndash იოანეს ორივენი დამდ-გარან ლოცვად გათენებისას სე-რაპიონის კანდელი დაშრეტილა

იოანესი კი სამხრობამდე ბრწყი-ნავდა

ეკლესიის საძირკველი იოანესმიერ არჩეულ ადგილზე ჩაყარესმაგრამ მშენებლობა სამშენებ-ლო მასალების კერძოდ ქვისუკმარისობის გამო გაძნელებუ-ლა გიორგი ჩორჩანელის რჩევითმშენებლობისთვის მიწისძვრისგანდანგრეული უმწის ეკლესიის ქვე-ბიც გამოუყენებიათ და სამ წელშიტაძრის მშენებლობაც დამთავრე-ბულა

ცხადია ყველა ძეგლს თავი-სი ისტორია და წარსული აქვსრომელთანაც ბევრი ლეგენდადა თქმულებაა დაკავშირებულიმაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანიასევე ის სიძველეებია რომლე-ბიც შეულამაზებლად წარმოგ-ვიდგენენ მის ისტორიას ამ მხრივყველაზე საყურადღებო ძეგლიაბასილ ზარზმელის bdquoსერაპიონზარზმელის ცხოვრებაrdquo სადაცაღწერილია ამ ჭეშმარიტად დიდიადამიანის ცხოვრებისა და მოღ-ვაწეობის ყველა ნიუანსი რითაცკიდევ უფრო გვაახლოებს იგი მისსიდიადესთან წმინდანობასთან

სწორედ ამიტომ ქართველიკაცი ვინც არ უნდა იყოს დღე-ნიადაგ უნდა ზრუნავდეს ამ დიდი

ტრადიციების შენარჩუნებისთვისრათა მომავალ თაობებს ესტაფე-ტასავით გადავცეთ ყოველივე ისრაც ჩვენს დიდ წმინდანებთანაადაკავშირებული

სახალხო დღესასწაულები კიდიდ საშუალებას იძლევიან ამი-სათვის რომლებიც ასევე გვიზი-დავენ არა მარტი იმით ვისთანაციგია დაკავშირებული არამედ იმი-თაც რომ ყველა სახალხო დღე-სასწაულს თან ახლავს სტუმართა

სიმრავლე და იმის წარმოჩინებარისი პატრონები არიან თავადმასპინძლები ndash რა შეგვიძლია დარას წარმოვადგენთ ამჟამად ამმხრივ პირველ რიგში საზოგა-დოების ყურადღებას იქცევს მა-სობრივი კულტურული ღონისძი-ებები ხალხური რეწვის ოსტატთანამუშევრების გამოფენა ის ხელ-ნაკეთობები რითაც ვაფასებთმხარის კულტურულ ცხოვრებას

ზარზმის სახალხოდღესასწაული

დანიშნულ დროსდაიწყო

სტუმრებს ყურადღებასცენისკენ გადააქვთ

bdquoადიგენში მზე უნთია ირმისჭალებს

თრიალეთთან შაშვისწვერზე შაშვი გალობს

საქართველოს ამ მშვენიერლამაზ კუთხეს

დედამიწის ყველა კუთხეენაცვალოსrdquo

კითხულობს წამყვანი და ირგ-ვლივ ქართული ლექსის საამო ხმაიფრქვევა

შემდეგ სცენაზე უხმობენადიგენის მუნიციპალიტეტისგამგებელს ზაქარია ენდელაძესახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის

მიტროპოლიტს მეუფე თე-ოდორეს რელიგიის საკითხთასააგენტოს თავმჯდომარეს ზაზავაშაყმაძეს რომლებიც მიესალმ-ნენ მოწვეულ სტუმრებს თითო-ეული მათგანის გამოსვლაში ხაზ-გასმული იყო ზარზმის როგორცქართული კულტურის უნიკალურიმემკვიდრეობა სერაპიონ ზარზ-მელის როლზე ქართული მართლ-მადიდებლური ეკლესიის წინაშე

სცენაზე ერთმანეთს ცვლიანმუნიციპალიტეტის კულტურის

სახლთან არსებული თვითმოქ-მედი კოლექტივები ქორეოგრა-ფიული ანსამბლები ndash bdquoზარზმაrdquo(ქორეოგრაფი ბაგრატ გავაშელი)bdquoჭულეrdquo (ხელმძღვანელი თამარგოდელაძე) სოფელ ზარზმისსაჯარო სკოლასთან არსებულიანსამბლი bdquoტაოrdquo (ხელმძღვანელივანო ბალახაშვილი) ფოლკლორუ-ლი ჯგუფი (ხელმძღვანელი აკაკიგელაშვილი) ინდივიდუალურიშემსრულებლები ავთანდილ გე-ლაშვილი ეკა ჩიხრაძე ციალაჩილინგარაშვილი და საქვეყნოდაღიარებული ანსამბლის ndash bdquoერი-სიონისrdquo (მთ ქორეოგრაფი ლევანკუბლაშვილი) და მასთან არსე-ბული ბავშვთა ქორეოგრაფიულიანსამბლის bdquoელეონისrdquo მოცეკვა-ვეები ასეთი მაღალი რანგის ან-

სამბლებთან ერთად ადიგნელთაგამოსვლა საპატიოც იყო და დასა-მახსოვრებელიც

ღონისძიების მსვლელობისასრამდენიმე რესპოდენტს შევხ-ვდით და ვთხოვეთ bdquoსერაპიონზარზმელის ხსენების დღესთან

ndash ზარზმობისrdquo სახალხო დღესას-წაულთან დაკავშირებით თავიან-თი მოსაზრებები გამოეთქვათ

ბადრი პაქსაძე ndash დაბა ადიგე-ნის მცხოვრები ხალხური ინსტ-რუმენტების ხელოსანი 30 წელზემეტია ვამზადებ ხალხურ საკრავინსტრუმენტებს ძირითადად ndashბანისა და კლასიკურ ფანდურებსაგრეთვე ndash სალამურებს რომელ-თა რეალიზაციას რეგიონში ვახ-დენ სახალხო დღესასწაულებისაკუთარი შესაძლებლობების

წარმოჩენის საუკეთესო საშუალე-ბაა აქ საშუალება გაქვს გაეცნოხალხური რეწვის სხვა ოსტატთანამუშევრებს და სტიმული გეძ-ლევა უფრო დახვეწო საკუთარიხელოვნება უფრო მეტიც ყველაანალოგიური ღონისძიება ხალხუ-რი რეწვის ოსტატთა ერთგვარი

დათვალიერებაცაათამარ ნიკოლაიშვილი ndash ადი-

გენის მცხოვრები პირველ რიგშიყველას მინდა მივულოცო bdquoსერა-პიონ ზარზმელის ხსენების დღე

ndash ზარზმობაrdquo ჩვენი რაიონისთვისეს დიდი დღესასწაული და იმისდასტურია რომ ჩვენ კულტურუ-ლი მემკვივდრეობის იმ დიდი სა-განძურის პატრონები ვართ რო-გორიც უნიკალური ძეგლი ზარზ-მაა რომლის მსგავსი თითო-ორო-ლა თუ გვაქვს და ეს ძალიან ბევრს

ნიშნავს კარგია რომ აღდგა აღ-ნიშნული სახალხო დღესასწაულიდიდი სურვილი მაქვს ტრადიციაგაგრძელდეს მჯერა რაც მეტირეკლამა გაეწევა ამ სახალხოდღესასწაულს მეტი სტუმარიცჩამოვა და გაეცნობა ზარზმას

მალხაზ ლომსაძე ndash სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის იურიდიული ფაკულტეტისდეკანი პროფესორი დღეს მეტადმნიშვნელოვანი დღეა ესაა საუფ-ლო დღესასწაული სერაპიონზარზმელის ხსენების დღე მინდამივილოცო სრულიად საქართვე-ლოს და ვუსურვო ღვთისმშობლისმადლი ფარავდეს თითოეულ მათ-განს დაე სერაპიონ ზარზმელისხსენების დღე გამხდარიყოს ჩვენიქვეყნის გამთლიანებისა და ეროვ-

ნული შერიგების საწინდარისაბჭოთა პერიოდიდან მოდისსაუფლო და სასულიერო დღესას-წაულები ერთხანს სასულიეროდღესასწაულების გადაკეთება უნ-დოდათ საერო დღესასწაულებადთუმცა მათ შორის დიდ განსხ-ვავებას ვერ ვხედავ ორივე ემსა-ხურება ეროვნული ღირებულებე-ბის დაცვას ესენი ერთმანეთისგანუყოფელი ნაწილებია საეროდღესასწაულებთან დაკავშირე-ბით მინდა ვთქვა რომ სრულიადსაქართველოსთვის საერო დღე-სასწაულები ფაქტიურად სახელ-მწიფო დღესასწაულებია და საეკ-ლესიო დღესასწაულები ndash სახელმ-წიფო დღესასწაულები ვინაიდანსაერო დღესასწაულებიც ჩვენიეროვნული დღესასწაულებია და

სერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღე ჩვენი ეროვნული დღესას-წაული და ეროვნული საკუთრე-ბაა არიან წმინდანები რომლე-ბიც ეროვნული წმინდანებია დაარიან წმინდანები რომლებიც

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ

ერს მართლაც საამაყო გაქვთrdquo

ზარზმაცეცხლით და ზარით დაეცა ზარზმასმაინც დაინთქა ურდო მონგოლთაზარზმამ რამდენჯერ გაუძლო ჯვარცმასრამდენი ნახა ზარზმამ გოლგოთა

შემდეგ იმძლავრა თურქმა და სპარსმაგვიტევდნენ სულის ამოხდომამდიიმ ქარიშხლებსაც გადურჩა ზარზმატალღებზე დადგა როგორც ხომალდი

მაგრამ სხვაც ახსოვს კარგი დრო ზარზმასთხისებრ დამფრთხალი თურქთა ბრბოებიროცა ჯვრის სახედ შეკრულმა ვაზმაგადაანათა უდაბნოები

მაშინ ძლიერნი და მკლავმაგრებიმტრებს თვით ზარავდნენ გაბატონებითმესხეთს მართავდნენ ათაბაგებიდა ტახტზე ისხდნენ ბაგრატოვნები

სამოთხეს ჰგავდა ქართლის მთა-ბარიუღრუბლო იყო ცა სხივოსანი

მაშინ აქ იდგა ლოცვად თამარიდა ჯარს უძღვოდა დავით სოსლანი

ამოდიოდა სამცხის ბაღებითთვითონ რუსთველი ndash მეფე მგოსანიიქარგებოდა ზარზმის თაღებიიხატებოდა გარდამოხსნანი

და აბრმავებდა ჩუქურთმის მკაზმავსალბათ თამარის შუქთა თოვანიდა მაღლდებოდა ღრუბლებში ზარზმატაძარი ndash ნათელ-გუმბათოვანი

გრიგოლ აბაშიძე

ზარზმობა-2015

გაგრძელება მე-12 გვ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1012

ლიტერატურული მესხეთი10 2015 წელი დეკემბერი

ცნობილი ისტორიკოსი და საზოგადომოღვაწე ქართველ-კათოლიკეთა პატრიევროპაში ცნობილი მიქელ თამარათის სა-ხელით მან სახელი გაითქვა თავისი ორისაფუძვლიანი დიდი ისტორიული შრომით991262ისტორია კათოლიკობისა ქართველთ შო-რის ნამდვილ საბუთების შემოტანით დაგანმარტებით XIII საუკუნიდან ვიდრე XXსაუკუნემდე991261 თბილისი 1902 წ და 991262ისტო-რია საქართველოს ეკლესიისა991261 ფრანგულენაზე 700 გვერდიანი წიგნი რომელიც

დაიბეჭდა 1910 წმიხეილი (ერისკაცობაში ალექსანდრე) და-

იბადა 1858 წელს ქალ ახალციხეში (თამარათ ndash თამარაშვილების) ორსართულიანი ბანიანისახლი დღესაც დაცულია რაბათში) ღარიბიმოქალაქის ოჯახში ქართული წერა-კითხ-ვა და პირველ დაწყებითი განათლება მიიღოქვემო ეკლესიის სამრევლო სკოლაში ცნო-ბილი მოღვაწის იგვარამაძის ndash ვინმე მესხისხელმძღვანელობით მამით ადრე დაობლე-ბულმა მიხეილმა 15 წლიდანვე მოჰკიდა ხელისაარსებო შრომას შეისწავლა ფეხსაცმლისკერვა და თავის ძმასთან ერთად მუშაობდა ამხელობაზე ხაშურსა და ახალციხეში სწავლასმოწყურებულმა მან 1878 წ მოახერხა კონს-ტანტინეპოლს წასვლა სადაც აბატ პეტრეხარისჭირაშვილის დახმარებით შევიდა ქარ-თველ-კათოლიკეთა მონასტერთან არსებულსასულიერო სასწავლებელში რომლის დამ-თავრების შემდეგ მას ორი წლით ესპანეთშიაგზავნიან bdquoსაბერ მონაზონის მოღვაწეობის

განსავითარებლადrdquo ამის შემდეგ იგი შედისპარიჟის წმ ლაზარეს სასულიერო სასწავლე-ბელში საქართველოში მიხეილი საკმაოდ გან-სწავლული ბრუნდება 1888 წ და აპირებს აქვედარჩენას სამსახურში მაგრამ კათოლიკეთავიზიტატორი არელატი არლოვსკი მას სამ-სახურზე უარს ეუბნევა და აძევებს თბილისი-დან თამარაშვილის დევნის მიზეზი ის უთანხ-მოებაა რომელიც იმ დროს იყო გამწვავებუ-ლი სომეხ და ქართველ სასულიერო წრეებსშორის ამის თაობაზე პრესაშიც სწარმოებდაცხარე ბრძოლა სომხის მოღვაწენი ყველაქართველ-კათოლიკებს რომელთაც სომხურიტიპიკონი ჰქონდათ (მღვდელთ მსახურებასაწარმოებდნენ სომხურ ენაზე) სთვლიდნენსომხების ჩამომავლობად და საერთოდ უარჰ-ყოფდნენ კათოლიკურ მოძრაობას ქართველ-თა შორის ხოლო მათი მოწინააღმდეგე ქართ-ველი მწიგნობარნი ცდილობდნენ დაემტკიცე-ბინათ სომხურად მლოცველ და ქართულადმოლაპარაკე ქართველთა ქართველობა და

ეჩვენებინათ ისტორიული ფაქტები რომლე-ბიც საქართველოში იტალიიდან მოსულ მისი-ონერ-პატრების მოღვაწეობას ნათელ ჰყოფდ-ნენ ამ პაექრობაში სომეხ პუბლიცისტებთანგანსაკუთრებული სიძლიერით გაისმოდა მღიგვარამაძის (ვინმე მესხის) ხმა (ამ კამათისშესახებ 60-70-იან წლების ქართულ პერიოდი-კაში უამრავი წერილები იბეჭდებოდა ხოლოსომხურ პრესაში განსაკუთრებულად ეხმა-ურებოდა ამ საკითხს გაზ bdquoმშაკიrdquo (1897-1898წლის ნომრები)

მაგრამ ქართველთა აღიარებას მაინც აკ-ლდა ისტორიული დამაჯერებლობა საჭიროიყო ისტორიული კვლევა-ძიების წარმოება დაისეთი საბუთების გამონახვა რომლებიც სა-ბოლოოდ ნათელს ჰყოფდნენ საქართველოსადა რომის დიპლომატიური თუ სარწმუნოებ-რივი ურთიერთობის რეალობას წარსულშითბილისიდან უსამართლოდ დევნილი ახალ-გაზრდა მღვდელი მიხ თამარაშვილი ახალ-ციხეში მიდის სადაც მის მთელ ცოდნასა და

შესაძლებლობას დიდ ყურადღებას აქცევსხსენებული ვინმე მესხი იგვარამაძე და ურ-ჩევს მას ისევ ევროპაში დაბრუნებას სწავლისგაღრმავებას და ქართველ-კათოლიკობისისტორიის დასაწერად საჭირო მასალებისშეგროვება-შესწავლას რომში თამარაშვილისთანხმობის შემდეგ იგივე მოძღვარი კისრუ-ლობს ეკონომიური საღსარი აღმოუჩინოს მი-ხეილს ამ მაღალი მიზნების შესრულებაში

ამგვარადმთამარაშვილი თავის სამშობ-ლოში დევნილი მეორედ გაემგზავრა ბათომი-დან ჯერ კონსტანტინეპოლს შემდეგ რომსსწორედ ამ პერიოდში გაშალა მან თავისი მე-ტად ნაყოფიერი მუშაობა რომელმაც საქართ-ველოს ისტორიისათვის მეტად საგულისხმოდა მანამდე სრულებით უცნობი ისტორიულიწყაროებით გაამდიდრა მეცნიერება

კათოლიკეთა ისტორიის გამოქვეყნებამდეის გულდასმით აგრძელებდა თავისი ცოდნისგაგრძელებას 991262საზოგადო სწავლაში დი-დად დახელოვნებულმა ფილოსოფიაში

უკვე გაწვრთნილმა საღვთისმეტყველოსაგნებს მიაპყრო ყურადღება და იმდენადწარმატებით შეიგნო ეს მეცნიერება რომღვთისმეტყველებაში დოქტორის ხარისხითიქნა დაჯილდოებული991261 (გრყიფშიძე ndashrdquo მღ

მიქელ თამარაშვილიrdquo ძვსაქართველო ტ21913 წ)

1891 წ ფრანგულ გაზეთში მან დაბეჭდა

ვრცელი წერილი ქართველ კათოლიკობაზედა ამავე წლიდანვე შეუდგა საარქივო მასა-ლაზე მუშაობას ვატიკანის (რომში) სიძველე-თა საცავში მან უამრავი ისტორიული დოკუ-მენტები იპოვნა ქართველ მეფე-მთავართადედოფალთა და სასულიერო პირთა მიწერ-მოწერის სახით პაპებთან რაც ბრწყინვალედჰფენდა შუქს საქართველოსა და რომის ეკლე-სიის მჭიდრო ურთიერთობას დაწყებული მე-13 საუკუნიდან ყველა ეს დოკუმენტი მან სის-ტემაში მოიყვანა გადათარგმნა ქართულად

მისცა კომენტარები და სათანადო გამოკვ-

ლევითურთ გადმოგზავნა საქართველოში და-საბეჭდად მაგრამ დაბეჭდვას დიდი საღსარიუნდოდა ამ საღსრის გაღება იკისრა ცნობილ-მა ქველმოქმედმა სტეფანე ზუბალაშვილ-მა და 1902 წ მთამარაშვილის ავტორობითთბილისში დაიბეჭდა კათოლიკობის ისტორია

ზემო ხსენებული სათაურითაღსანიშნავია ის გარემოება რომ ვინმე

მესხ იგვარამაძეს არ დაუკლია თავისი ზრუნ-ვა და ეკონომიური დახმარება რომში მომუ-შავე მკვლევარისთვის ახალციხის მხარეთმ-

ცოდნეობის მუზეუმში დაცული მიწერ-მოწე-რა (იხ ვინმე მესხის არქივი საქმე 16) ამორ პიროვნებას შორის ნათელჰყოფს იმას თუროგორ ამხნევებდა თავისი სათუთი წერილე-ბით მოხუცი მწიგნობარი ახალგაზრდა მკვლე-ვარს წარგზავნილს უცხო ქვეყანაში და რო-გორი ზრუნვით უგროვებდა მას საწირავებს(შეკვეთილი წირვებიდან მიღებულ თანხებს)რათა ცხოვრების პირობები შეემსუბუქებინათავისი წარსულის ისტორიაზე მომუშავე მოღ-ვაწისათვის

თვითონ თამარაშვილიც დაძაბული მუ-შაობის პერიოდში ცდილობდა არ მოეკლოწერილები თავისი მზრუნველისათვის და თავსვალდებულად თვლიდა ეცნობებინა ყოველიდეტალი თავისი ცხოვრებისა

სხვათა შორის ამ წერილებში ადამიანი მე-ტად საგულისხმო საისტორიო მნიშვნელობისმქონე ცნობებს იპოვნის აი ზოგიერთი მათგა-

ნი1) ამ დღეებში ვიპოვე საბა-სულხან ორბე-

ლიანის წერილები ndash 7 რომლებიც მოურთმე-ვია ფრანციის ლუდოვიკო მე-14 მეფისათვის

2) ამ დღეებში აქ გამოიარაალცაგარელმა დიდად ესიამოვნა ჩემიშრომა საქართველოს ისტორიის შესახებ დადიდად დამავალიანა რომ შრომა არ დავზო-

გო და თავში გავიტანო ესა ისიც ახლა აბეჭ-დინებს საქართველოს მოწერილებს რუსისმთავრობისადმი ეს შეუკრებია პეტერბურგისარხივებიდან ეს ცაგარელი დაეძებდა ქარ-თულს ხელით ნაწერებს მაგრამ აქ არაფერიიპოვა და აქედან წავიდა თორე დელ გრექო-ში სადაც 13 წიგნია ქართულად კაპუჩინებისხელით

3) წერილებიდგან შევიტყვე რომ აქ ყო-ფილა ვახტანგის ისტორია ხელით ნაწერიმაგრამ აქამდინ ვერ ვიპოვნე იმედი მაქვს

ვიპოვნი4) აგრეთვე შევიტყვე რომ ვახტანგ მეფის

შვილი ვახუშტი რომში მოსულა და აქ დაუწე-რია საქართველოს ისტორია იქნება ამაზეცკიდევ რაიმე ვიპოვნო

5) პარეზში ასზედ მეტი ხელთნაწერიქართული წიგნები ყოფილან მგონებ ყველაამ წიგნის კოპიო საქართველოშიც იქნება ამწიგნებითგან ბევრი თეიმურაზ გიორგი მეფისშვილს ზოგი სოლომონ მეფის შვილს მიუციადა ზოგიც სხვა თავადის შვილებს რომლებიცკი პარეზში მოსულან

6) პაპს საბა სულხან ორბელიანისთვისსხვათა შორის მიუცია წმ კლემენტის თავი დაწა ჯვრის ნაწილები (მთამარაშვილის წერილიი ვინმე მესხისადმი 1898 წ 7 ივნისი ახალცი-ხის მუზ საარქივო ფონდი საქმე 16)

გარდა ვატიკანის არქივისა მიხეილს უმუ-შავია სიცილიის თორედელ გრექოს კაპუჩი-ნების პროპაგანდის სიძველეთა საცავებში

საქართველოს მუზეუმის ხელნაწერთა

განყოფილებაში (Q 582) დაცულია ფოტოსუ-რათების ალბომი bdquoAntiguites de la Georgierdquoეს არის მე-17 საუკუნის იტალიელი მხატვ-

რის ქრისტეფორე კასტელის სურათების ფო-ტოასლები რომელიც მთამარაშვილმა იპოვასიცილიაში და გადმოგზავნა საქართველოშიალბომში წარმოდგენილია 125 სურათი შესა-ფერი წარწერით (ლათინურად და ქართულითარგმანით) აქ არის გორის ციხის გიორგისააკაძის თეიმურაზ პირველის ალექსანდრეიმერეთის მეფის დადიანების გურიელებისათაბაგების მათი ოჯახის წევრების სასული-ერო თუ სამოქალაქო წარჩინებული პირებისსურათები და პორტრეტები აქვეა დასავლეთსაქართველოს გლეხთა ყოფა-ცხოვრების გა-მომხატველი სურათები ამხსნელი ტექსტები-თურთ ალბომს ყდის ფურცელზე შიგნიდანწარწერა აქვს ქართულად 991262საკუთრება კონ-სტანტინეპოლის ქართველ კათოლიკეთამონასტრისა991261 ხოლო გარედან ფრანგულადოქროს ასოებით დაბეჭდილიაAntiguetes olela Georgie (bdquoსაქართველოს სიძველენიldquo) და-

საწყისში I გვერდზე მოცემულია მიხეილ თამა-რაშვილის bdquoშენიშვნაrdquo (იხ დამატება I)

ამ ალბომის სურათები ერთად ერთი წყა-როა XVII საუკუნის საქართველოს ყოფა ცხოვ-რების საილუსტრაციოდ სხვათა შორის კას-ტელის ზოგიერთი სურათი გადმობეჭდილიასაქართველოს ისტორიის კურსის უკანასკნელგამოცემაშიც (ივჯავახიშვილი სჯანაშია

ნბერძენიშვილი ndash bdquoსაქართველოს ისტორიაldquo)ზჭიჭინაძე ამ ალბომის შესახებ წერდა

9912621904 წ 10 ივნისის 991262ივერიამ991261 ცნობამოგვიტანა რომ მთამარაშვილს იტალიისერთ-ერთს სამკითხველოში უპოვნია ერთიძვირფასი ისტორიული წიგნი სახელ-დობრ საქართველოს აღწერა ლათინურსენაზედ სურათები დაბეჭდილია 1631-1654წ რომს აღწერილი მისიონერის ქრის-ტეფორე კასტელისაგან რომელიც იმდროსვეა საქართველოში საქართველო

აუწერია მრავალნაირად და მერე სურა-თებიც დაუსტამბავს ეს ძვირფასი წიგნიდიდი შრომით მოუძებნია მთამარაშვილს991261(ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა პატრი

მთამარაშვილიrdquo თბ1904 გვ24)რაკი ჩვენი ისტორიკოსის საფუძვლიანმა

შრომამ მოსალოდნელზე მეტი ნაყოფი გა-მოიღო ევროპის სიძველეთ საცავებში აღ-მოჩნდა უტყუარი და ძვირფასი საბუთებირომლებიც არა მარტო საეკლესიო ისტორიისსაკითხებს აშუქებდა არამედ ნათელს ჰფენ-და საქართველოს პოლიტიკურ-კულტურულდა დიპლომატიურ ცხოვრების ისტორიასაცამის შემდეგ ქართველ მოღვაწეთა განცხა-დებასაც მიმართულს სომეხ პუბლიცისტთაწინააღმდეგ უფრო რეალური საფუძველიეძლეოდა და მთამარაშვილიც დაეყრდნო რაფაქტობრივ მტკიცებულ ნიადაგს 1904 წელსგამოაქვეყნა პოლემიური ხასიათის ნაშრომი991262პასუხად სომხის მწერლებს რომელნიცუარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას991261 ამ

წიგნმა ერთგვარად ჯამი გაუკეთა მრავალწ-ლიან პოლემიურს და დასაბუთებული პასუხიგასცა bdquoმშაკისrdquo ფურცლებზედ გამოქვეყნე-ბულ სტატიებს

გარდა საჟურნალო და საგაზეთო პატარ-პატარა სტატიებისა რომლებსაც ისტორიკო-სი სხვადასხვა დროს აქვეყნებდა ევროპული-დან ქართულ პრესაში (იხ თანდართული ბიბ-ლიოგრაფია) 1910 წ როგორც მოვიხსენიეთრომში ქვეყნდება თამარაშვილის დიდი ისტო-რიული გამოკვლევა bdquoსაქართველოს საეკლე-სიო ისტორიაrdquo (მდიდრად ილუსტრირებული)ამ წიგნის გამოსვლას უდიდესი მნიშვნელობაჰქონდა ევროპის წინაშე მთელი თავისი სიმ-დიდრით გადაიშალა არა მარტო ქართული ეკ-ლესიის ისტორიული ყოფა-ცხოვრება არამედთვალნათლივ ნაჩვენები იქნა ქართველი ერისმიერ შექმნილი უდიდესი კულტურა ხელოვნე-ბა ხუროთმოძღვრება სამოქალაქო და პოლი-ტიკური ცხოვრება ევროპაში bdquoმოკლე ხანში50-ზედ მეტი რეცენზია დაიბეჭდა ამ წიგნის

შესახებ შესამკობლად ევროპის ჟურნალ-გა-ზეთებში უმთავრესი აზრი ამ რეცენზიებისაის იყო რომ ეს წიგნი 991262ახალი ისტორიულიგამოცხადება და აღმოჩენაა991261 მრავალი მო-ლოცვის წერილი მოუვიდა ავტორსrdquo (გრყიფ-შიძე ndash მთამარაშვილიrdquo ძველი საქართველოII)

ბიბლიოგრაფია

1 bdquoისტორია კათოლიკობისა ქართველ-თა შორის ნამდვილი საბუთების შემოტანით

და განმარტებით XIII საუკუნითგან ვიდრეXX საუკუნემდე მღმიხეილ თამარაშვილისაrdquoთბ1902წ

2 მღმიქელ თამარაშვილი ndash bdquoპასუხადსომხის მწერლებს რომელნიც უარჰყოფენქართველ კათოლიკობასrdquo (ისტორიული გა-მოკვლევა) თბ 1904წ

3 მთამარაშვილი bdquoბიბლიოგრაფიაrdquo (Gli Armeni cattolicein Georgia e le guestionihellip)bdquoივერიაrdquo 1903 წ 228229230231233236

4 ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა

პატრი მთამარაშვილიrdquo თბ 1904 წ გვ325 თსახოკია bdquoსაისტორიო საბუთები მი-

ხეილ თამარაშვილი (წერილი პარიჟიდანrdquo6 bdquoცნ ფურცელიrdquo 1902 1856

თს(სახოკია) მღვდ მთამარაშვილი და მისისაისტორიო ნაშრომი bdquoცნობის ფურცელიrdquo1901 წ 1554

7 მჯანაშვილი bdquoბიბლიოგრაფია (მ თამა-რაშვილის ისტორია) bdquoივერიაrdquo 1902 წ 254

8 bdquoოდისევსი პატრი მიხ თამარაშვილიდა მისი ახალი თხზულებაrdquo bdquoდროებაrdquo 1909წ64

9 გრყიფშიძე bdquoმღვ მთამარაშვილი (ნეკ-როლოგი) bdquoძველი საქართველოrdquo 2 1913

10 ალ ყიფშიძე bdquoმთამარაშვილი (ნეკრო-ლოგი) bdquoნაკადულიrdquo 1911 წ10

11 ალ ხახანაშვილი bdquoმთამარაშვილის ის-ტორიული შრომის შესახებrdquo bdquoივერიაrdquo 1900 წ225 13 bdquoმიქელ თამარაშვილიrdquo bdquoთეატრი დაცხოვრებაrdquo 11 1920 წ

12 გურგენიძე bdquoმიხეილ თამარაშვილიrdquo

გაზ bdquoხალხის მეგობარიrdquo 263 2109191813 პდევნილი ndash bdquoისტორიკოს თამარაშ-

ვილის შვიდი წლისთავის აღნიშვნაrdquo bdquoხალხისმეგობარიrdquo 266 26091918 წ

ილია მაისურაძეშენიშვნა ეს მასალა შედგენილია

ჩემს მიერ დაბეჭდილი არ არის

მიხეილ

თამარაშვილი(Michel Tamarati)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 4: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 412

ლიტერატურული მესხეთი4 2015 წელი დეკემბერი

იუბილე

1990 წლიდან უნივერსიტეტმა არაერ-თი თაობა გაზარდა და ბევრი სახელ-განთქმული საზოგადო მოღვაწე შემატაქვეყანას ყოველთვის ყველა თაობისთ-ვის საამაყო იყო სამცხე-ჯავახეთის უნი-

ვერსიტეტის სტუდენტობა მის კედლებ-ში ცოდნის მიღება მეამაყება რომ მეცერთ-ერთი მათგანი ვარ სტუდენტობა

ndash ეს მართლაც გამორჩეული პერიოდიაადამიანის ცხოვრებაში მინდა იმ სტუ-დენტებს რომლებიც ამ უნივერსიტეტისკედლებში აგრძელებენ სწავლის მდიდარტრადიციებს ვუსურვო წინსვლა და წარ-მატებები აქვე არ შემიძია არ აღვნიშნოის რომ უნივერსიტეტი არაა მხოლოდ ისადგილი სადაც იძენ ცოდნას ესაა ადგი-ლი სადაც ადამიანი იზრდება სულიერადზნეობრივად ეს არის ერთგვარი ხიდირომელიც გაკავშირებს დანარჩენ სამყა-როსთან გასწავლის თუ როგორ გადალა-ხო სიძნელეები იბრძოლო სიმართლისთ-ვის და გახდე შენი ქვეყნის ღირსეული

მოქალაქე სწორედ ამიტომ მიმაჩნიარომ უნივერსიტეტის არსებობა ჩვენს რე-გიონში სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანიაგანსაკუთრებულია პროფესორ მერაბ ბე-რიძის ღვაწლი უნივერსიტეტის ისტორი-

აში ბატონ მერაბს უდიდესი დამსახურებააქვს ერისა და ქვეყნის წინაშე მან ფასდა-უდებელი შრომა გასწია და მჯერა რომმომავალი თაობა მას ჯეროვნად დააფა-სებს ასევე მინდა დიდი მადლობა გადავუ-ხადო უნივერსიტეტის აკადემიურ ჯგუფსრომლებმაც ტიტანური შრომა ჩადეს უნი-ვერსიტეტის განვითარებაში ვულოცავყველას და განსაკუთრებით ყველა უნი-ვერსიტეტელს უნივერსიტეტის 25 წლისიუბილეს და ვუსურვებ წარმატებებს

ღრმად მჯერა რომ უნივერსიტეტისარსებობა ჩვენს რეგიონში დიდ როლს ითა-მაშებს რეგიონის განვითარებისაათვის

ზაქარია ენდელაძეადიგენის მუნიციპალიტეტის

გამგებელი

სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანიუნივერსიტეტი

ჩვენი საამაყოუნივერსიტეტიმინდა განსაკუთრებული ემოციებით მი-

ვულოცო სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწი-ფო უნივერსიტეტს 25 წლის იუბილე ძალიანდიდი სურვილი მაქვს უნივერსიტეტი მუდამასე ამაყად იდგეს ახალციხესა და ახალქა-ლაქში და მისი კურსდამთავრებულებითდღე-მუდამ ამაყობდეს

მე პირადად როგორც ამ უნივერსიტე-ტის კურსდამთავრებული ამჟამად ენათმეც-ნიერების დოქტორანტი და ამავე დროს უნი-ვერსიტეტის თანამშრომელი 2002 წლიდანნაბიჯ-ნაბიჯ მოვყვები უნივერსიტეტის მიერგავლილ გზას რომელიც მინდა გითხრათ არყოფილა ადვილად სავალი მითუმეტეს თუამ გზას ახალქალაქის გადმოსახედიდან შევ-ხედავთ ვისაც კი III კორპუსთან შეხება ჰქო-ნია დამეთანხმება რომ ადვილი ნამდვილადარ ყოფილა თუნდაც ამდენი კილომეტრებისგავლა (ახალციხე-ახალქალაქი) და შემდეგლექციების ჩატარება მაგრამ იმაშიც დამე-თანხმებიან რომ ისინი გაასმაგებული და-დებითი ენერგიით ბრუნდებოდნენ სახლშიჯავახეთის მიწა-წყლიდან ამ ძალისხმევასუნაყოფოდ არ ჩაუვლია და სწორედ ამის დამ-სახურებაა რომ დღეს ჯავახეთში უნივერ-სიტეტი ღირსეულად აგრძელებს მუშაობასღვთის წყალობით ყველა დაბრკოლება გა-დალახა უნივერსიტეტმა და მისმა თითოეულ-მა თანამშრომელმა ბატონ მერაბ ბერიძისთაოსნობით

ვიმედოვნებ კიდევ მრავალ იუბილეს იზე-იმებს სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნი-ვერსიტეტი თავისი სასახელო სტუდენტე-ბითურთ და იგი ყოველთვის საამაყო საგან-მანათლებლო სამეცნიერო კერად დარჩებაჩვენი რეგიონისთვის

ჟანა ხაჩატურიანი

ერთი მესხური ანდაზა გვასწავლის ჯიდურს დაუკ-

ვირდი ფარჩა ისე იყიდეო დედას დაუკვირდი შვილი ისე

ითხოვეოrdquo

დიდებული ნათქვამია

დიახაც გვწამს ამ დარიგებისამებრ მოვიქცეთ

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის არსი

რომ გაიგო უნდა დაუკვირდე მის მშობელს ndash თბილისის სა-

ხელმწიფო უნივერსიტეტს და მაშინ ყველაფერი დღესავით

ნათელი გახდებადიახ მესხეთის მიწაზე არსებული ეს მოწინავე სასწავ-

ლებელი დედასასწავლებლის წარჩინებული შვილია პირმ-

შოა შემთხვევითი როდია რომ აქ მოღვაწე სწავლულთა

უმეტესობა ივ ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტშია

გამოზრდილ-გამოწრთობილი და წარმატებით აგრძელებს

სახელოვანი მშობლის გზას ამ გზაზე მას ია-ვარდი ყოველ-

თვის არ დაჰფენია ოღონდ იავარდულ შედეგს ყოველთვის

იმკიდა

ყოველმა გონიერმა მამულიშვილმა იცის და თუ არ

იცის სისხლითა გრძნობს

მესხური უნივერსიტეტი დღეს იმავე მნიშვნელობისაა

რა მნიშვნელობაც თავის დროზე (მეოცე საუკუნის დამ-

დეგს) თბილისის უნივერსიტეტსა ჰქონდა თუ დედაუნი-

ვერსიტეტი საერთო ქართული ფუნქციების მქონე იყოისეა დღეს მესხური უნივერსიტეტი რომელიც ზედაპი-

რულ თვალს ოდენ მესხური შეიძლება მოეჩვენოს ოღონდ

ღრმად მხედველი გონება უკეთ სწვდება სინამდვილეს ndash

იგი საერთო ქართული და ქართველური ფუნქციებით არის

დაყანთრული და ჩვენი ენისა და ერის დაუძინარი ებგურია

მურმან თავდიშვილიპროფესორი

ენისა და ერის ებგური

თითქოს ახლახან იყო რომ სა-ქართველოს მოეფინა სასიხარულოამბავი ndash მესხეთ-ჯავახეთში უნივერ-სიტეტის გახსნის შესახებ არადა მასმერე მეოთხედი საუკუნე გასულა ესდრო კი საკმაოა იმისათვის რომ გა-მოვიტანოთ დასკვნა ndash იყო თუ არასასწრაფო და აუცილებელი მაშინსაქართველოში ახალი უნივერსიტე-ტის გახსნა როცა ჯერაც არ გაეხილათვალი ახლადდაბადებულ დამოუკი-დებელ საქართველოს

დიახ სწორი იყო რადგან სახელ-მწიფოებრიობა აღდგენილ საქართ-

ველოს თავისი მომავალის შენებაგანათლებასა და კულტურაზე დაყრ-დნობით უნდა დაეწყო ახალციხისუნივერსიტეტი ც სწორედ ეროვნულტალღაზე სახელმწიფოებრივი აზ-როვნებით დაბადებული ცოდნის კე-რაა

რა კარგია რომ მის კედლებშიმშობლიურ გარემოსგან მოუწყვეტ-ლად იღებენ განათლებას ავთანდი-ლები და ტარიელები თინათინები დანესტან-დარეჯანები შერმადინებიფატმანები სრულიად რუსთველისშთამომავლები ამ მხარის შვილები

უნივერსიტეტი საქართველოსრომელ მხარეს არ სჭირდება მაგრამქვეყნის იმ განაპირა მხარეს სადაცავის მოსურნემ შეიძლება ადვილადმოითბოს ხელი მისი არსებობობამართლაც რომ ჰაერივით საჭიროა

რაოდენ სასიხარულოა რომ მო-ლოდინმაც გაამართლა და ახალცი-ხის უნივერსიტეტის სახით დღეს ქვე-ყანაში კიდევ ერთი დიდი საგანმანათ-ლებლო კერა არსებობს

ნომადი ბართაია

პროფესორი

სახელმწიფოებრივი აზროვნებითდაბადებული ცოდნის კერა

გილოცავთ საიუბილეო თარიღს

მეტად სასიამოვნო და სასიხარულო ცნობა მოვისმინე ჩვენი მხარის საამაყოდა ხელიხელსაგოგმანო სიბრძნის ტაძარს ndash სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნი-ვერსიტეტს 25 წელი შეუსრულდა]

დიდი ბედნიერებაა ამ უმაღლესი დონის სასწავლო ცენტრის სამცხე-ჯავახე-თის მხარეში არსებობა განვლილი წლების მანძილზე უნივერსიტეტმა მრავალიპრობლემა დაძლია და მყარად დადგა სხვა ცნობილ სასწავლო დაწესებულებე-ბის გვერდით რაშიც უდავოდ დიდია უნივერსიტეტის ლექტორ-მასწავლებლებისწვლილი და რა თქმა უნდა უნივერსიტეტის რექტორის სამცხე-ჯავახეთის მხა-რის ერთგული მამულიშვილის ბატონ მერაბ ბერიძის წვლილი

სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აღზრდილები წარმატებითმოღვაწეობენ რეგიონის სასწავლო და საჯარო სამსახურებში თავიანთი წვლილიშეაქვთ თავისუფალი და დემოკრატიული საქართველოს აღმშენებლობის საქმეში

გულწრფელად ვულოცავთ სამცხე-ჯავახეთის მხარის ცოდნის ტაძარს საიუბი-ლეო თარიღს და ახალ წარმატებებს ვუსურვებთ სამომავლო საქმიანობაში მწამსისტორიული მესხეთის სახელოვანი სასწავლო ცენტრების ndash ვარძიის საფარისზარზმის კუმურდოს და სხვათა გვერდით ღირსეულ ადგილს დაიმკვიდრებს იუბი-

ლარი უნივერსიტეტი და ახალი წარმატებებით გაახარებს დედა საქართველოს

პატივისცემით და დიდი სიყვარულით

ვალერიან ლომიძეგაზეთ 991262ბორჯომის991261 რედაქტორი

ბორჯომის საპატიო მოქალაქე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 512

2015 წელი დეკემბერი 5ლიტერატურული მესხეთი

სოსო გიქოშვილი

აკაკი წერეთლის სახელი ქართველიხალხის ცნობიერებაში დიდი სიყვარული-თაა გარემოცული ამ სიყვარულს bdquoგამზ-რდელისrdquo ავტორი თანმიმდევრულად ამ-კვიდრებდა თავისი შემოქმედებითი თუმიწიერი ცხოვრებით როგორც ერის გუ-ლისნადების გამომხატველი ხელოვანიჩვენი აზრით სწორედ ამის შედეგია ის

განსაკუთრებული პოპულარობა რამაცმწერლის სახელი სიცოცხლეშივე უკვდავ-ყო აკაკი წერეთელმა თანამოკალმეთაგანერთ-ერთმა პირველმა შექმნა შთამბეჭ-დავი სახე მონობაში მყოფი ერის განმა-თავისუფლებელი გმირისა რომელმაცსულიერად დაკნინებულ ქართველობასეროვნული მეობის მინავლული გრძნო-ბა განუახლა და დაუბრუნა ოპტიმიზმისნათელი განცდა უნდა აღვნიშნოთ რომზნეობრივი გმირის გვერდით აკაკიმ არა-ნაკლები ძალსხმევით შექმნა ანტიგმირისმხატვრული სახეც რომელიც აღიზარდამონურად მორჩილებაში მყოფ საზოგადო-ებაში და რომელიც სრულიად უსაფუძ-ვლოდ აღაზევა ახალმა ვითარებამ ესარის ზნეობრივად გადაგვარებული გმი-რი რომელმაც პირად მოვალეობად საკუ-თარი ინტერესებისკენ სწრაფვა მიიჩნიახოლო მაღალმოძალადეობრივ პათოსსზურგი აქცია აკაკი წერეთელი გამუდ-

მებით ეძებდა გამოსავალს თუ როგორშეიძლებოდა აღედგინა ერის ზნეობრივისიწმინდე შელახული ეროვნული თავმოყ-ვარეობა რათა სიბნელესა და უმეცრე-ბისკენ მიდრეკილი ქვეყანა გადაერჩინაასეთი გზის ძიებამ დიდი მგოსანი მიიყვა-ნა პირდაპირ მხილებამდე ამიტომ თავისლიტერატურულ მემკვიდრეობაში მნიშვ-ნელოვანი ადგილი დაუთმო ქართველი კა-ცისთვის დამახასიათებელი უარყოფითითვისებების გასაჯაროებას

აღნიშნულის თაობაზე აკაკი ბაქრაძემართებულად შენიშნავდა რომ პოეტ-მა 991262ღრმად ჩაიხედა ქართველი ხალხისცხოვრებაში ყველაფერი შეისწავლა გა-აანალიზა და აწონ-დაწონა მან ცხადლივდაინახა სნეული საქართველო და შექმნაკიდეც მისი მხატვრული სახე991261 აკაკის თა-ნამედროვე ქართველთათვის უცხო როდიიყო მშობლიური ენის უარყოფა ეროვ-ნული ინტერესების იგნოლირება საკუ-

თარის გმობა და უცხოურის განდიდებამოყვასის ღალატი და მტრის ერთგულებამავნე მომაკვდინებელი თვისებები არცადრეულ საუკუნეებში მოჰკლებია ჩვენსერს მაგრამ ისინი განსაკუთრებულადმომრავლებულია თავისუფლებადაკარ-გულ ქვეყანაში იქ სადაც ხალხის მომა-ვალზე ზრუნვა პიროვნული კეთილდღე-ობისკენ ლტოლვამ შეცვალა სადაც არა-რაობად იქცა ეროვნული თვითშეგნებაროგორც ჩანს ქართველ საზოგადოებაშიხელახლა ვრცელდებოდა არსებულ მძიმევითარებასთან შეგუების მავნე ტრადი-ცია უფრო მეტად მომრავ ლდნენ ისე-თი ადამიანები რომლებიც დაკარგულიეროვნული თვითმყოფადობის აღდგენისნაცვლად ამჯობინებდნენ ეზრუნათ ვიწყოპიროვნული ინტერესებისთვის სწორედმონური ერთგულების იდეებით განმსჭვა-ლული ქართველები ჰყავდა პოეტს მხედ-ველობაში როცა წერდა

991262ვინც რომ გუშინ ქვეყნის მტერსაგამბედავად შეუძახადღეს ულოკავს ფერხთა მტვერსადა შესცინის ხა ხა ხა ხა991260ასეთი მძიმე ყოფა დაუხვდა სამშობ-

ლოში პეტერბურგიდან დაბრუნებულ აკა-კის რომელმაც ნათლად დაინახა უფსკ-რულისკენ დაქანებული ერი ისინი ვინცხალხის იდეური წინამძღოლნი უნდა ყოფი-ლიყვნენ საკუთარი სურვილით თმობდნენყველაფერს მონური ერთგულებით ფეხქ-ვეშ ეგებოდნენ ხილულ მტერს ახალგაზ-რდა პოეტი შეუნიღბავად ხატავდა ზოგ-ჯერ ალეგორიული ფორმებით ზოგჯერმკვეთრი სატირული ფერებით ოღონდ იმიმედით რომ საზოგადოება გამოფხიზლ-დებოდა და დაფიქრდებოდა ჩვენი აზრითამით იყო განპირობებული კაცისა და ძაღ-ლის დაპირისპირება ლექსში bdquoნადირობაrdquoპოეტის აზრით ძაღლი უფრო საიმედოერთგული მეგობარია ვიდრე ზოგიერთი

ადამიანი991262რადგან კაცში მეგობარიუსასყიდლოდ არსად არისულ ძებნით რომ გადვიაროთოცდაათი მთა და ბარი991261ასეთმა განმარტებამ სერიოზული აღ-

შფოთება გამოიწვია იმდროინდელი საზო-გადოების გარკვეულ ნაწილში და პოეტის-

თვის ლანძღვა არ დაუშურებიათ თუმცამათგან სხვაგვარი ქნედება წარმოუდ-გენელი იყო ვინაიდან მათში ჩამკვდარი-ყო ეროვნული იდეალები და ადამიანურიზნეობანი აკაკი წერეთელი მსგავს ქარ-თველებს bdquoკაცის ჩეროსrdquo ჭეშმარიტებისმგმობელებს უწოდებდა და ქართველე-ბად არ მოიხსენიებდა ლექსში bdquoჩუ ქართ-ველსrdquo ვკითხულობთ

991262ეჰ ქართველო კაცის ჩეროქართლი შენგან არას ელის

და მაშ როგორ დავიჯერო

რომ შვილი ხარ შენ ქართველის991261მძაფრმა მხილებამ პოეტი მთელი სი-

ცოცხლის მანძილზე საბედისწერო გზითატარა და ბევრი უსიამოვნება მოუტანათუმცა უკან დახევა არ უფიქრია სწამდარომ პირადულზე ზრუნვა ერთობ დამთრ-გუნველი იყო ადამიანებისთვის დიდ მგო-სანს აღელვებდა ზოგიერთი ქართველისგულგრილი დამოკიდებულება მშობლი-ური ენისადმი ვინც საკუთარი სურვილითუარყოფდა bdquoდედაენასrdquo და სხვათა ენასაღმერთებდა განსაკუთრებით ndash რუსულსაკაკი წერდა

991262ბევრს ოჯახში შეხვდებით მისთანასსადაც დედაც ქართველია და მამაც (ენისცოდნით) და შვილებმა კი ერთი სიტყვაცაღარ იციან ქართული ას ქალში ოცსვერ ნახავთ რომ ქართულის წაკითხვაშეეძლოს და რაც შეეხება წერას უბრა-ლოდ აზრის გამოთქმაც არ შეუძლიათ მო-

ახერხონ991261 აღნიშნულიდან გამომდინარეაღარაა გასაკვირი რომ აკაკი წერეთლისლიტერატურულ მემკვიდრეობაში ერთ-ერთ გამოკვეთილ მხატვრულ სახედ ახა-ლი გარემოების პირმშო ეროვნებით ქარ-თველი რუსულად მოაზროვნე პიროვნებამივიჩნიოთ სწორედ ასეთ ადამიანებზეშენიშნავდა bdquoგანთიადისrdquo ავტორი

991262ქართულზე რომ ხელს იღებენვეღარც რუსულს ახერხებენქართულ ენას არად ხდიანშვილებს რუსულადა ზრდიანტრედიაკოვსკის აქებენ დარუსთაველს კი დასცინიან991261მსგავსი იდეური არსი მრავლად

გვხვდება აკაკის პოეზიაში იგი დაუნ-დობლად ამხელდა გადაგვარებულ ქართ-ველებს მშობლიური ენის bdquoდედაენისrdquoაბუჩად ამგდებთ უარყოფდა და ხმამაღ-ლა აცხადებდა 991262ვინც იაკობის გზას არგაივლის ის ქართველად არც იხსენებაო991261

აკაკის სამართლიან აღშფოთებას იწვევდაის გარემოებაც რომ ერის ინტელექტუ-ალურმა ნაწილმა დათმო სამშობლოს ჭი-რისუფლება ერთგული პატრონის მოვა-ლეობა საზოგადოების უმეტეს ნაწილშიგაბატონებულმა მონურმა ფსიქოლოგიამსერიოზულად შეარყია ეროვნული დაზნეობრივი ფასეულობანი ძირფესვიანადშეცვალა ქართველთა ტრადიციული სი-დარბაისლე ცხოვრების წესი აკაკის აზ-რით ამ ყველაფერს ახალმა გარემოება-მაც შეუწყო ხელი ამიტომ დაუპირისპირაძველი და ახალი დროება უპირატესობაკი პირველ მათგანს მიანიჭა 991262სადღა არისძველებური დარბაისლობა ზრდილობარიგიანობა ტკბილ-ქართულობა ავ-კარ-გის გარჩევა და ადამიანობა დღეს თავ-ხედობა და კუდაბზიკობა კაცობის ნიშნადმიგვაჩნია უზრდელობა 991251 განათლებად991261 აკაკი წერეთელი სერიოზული პრობლემისწინაშე დგას და ეძებს მას ვისაც ძალუძს

დაინახოს ერი ამ საბედისწერო მდგომა-რეობიდან თუმცა ასეთი გმირები არსადჩანან მის ტრაგიზმს ამძაფრებს იმის გან-ცდაც რომ სამშობლოს მხსნელი მამუ-ლიშვილები შეიძლება სამომავლოდაც ვერგამოჩნდნენ აქ თავისთავად გვახსენდებადიდი ილია რომელიც გულისტკივილითშენიშნავდა

991262 მაგრამ ქართველნოსად არის გმირი

რომელსაც ვეძებ რომლისთვისვტირიrdquo

ან კიდევ991262იქნებ აკვანში ის ყრმა წევსვისიც არ ითქმის სახელივისაც დღე-და-ღამ ჰნატრულობსჩუმის ნატვრითა ქართველიrdquoუფრო მკვეთრად რომ გვაგრძნობი-

ნოს ქვეყანას თავსდატეხილი უბედურება

აკაკი წერეთელი ხშირად მიმართავს და-პირისპირების ხერხს კერძოდ ცალკერძასახავს გარდასულ დროს მეორე მხრივაღგვიწერს მონობით დათრგუნულ და და-ბეჩავებულ ერს რომლის ნაწილი გადაგ-ვარებულია და მტრის სამსახურში ჩამდ-გარა უფრო მეტიც მწერალი სხვადასხ-ვა მხატვრული საშუალებებით ცდილობსმხსნელის მისიით მოვლენილი ჩრდილო-ელი მეზობლის მხილებას რომლის მიზა-ნია ცრუ დაპირებებით ქართველთა გონე-ბის დაბრმავება

991262იქ სადაც ძველად ქართველი

ქართველსხელს მიაწვდენდა ძმურად

საშველადდღეს იქ ქართველი ყელში

უჭერს ხელსთვით მოძმეს სულის ამოსახდელად991261ვკითხულობთ ლექსში bdquoაღარ გვაქვს

გრძნობაrdquo დაწერილია 1872 წელს შეიძლე-ბა ვიფიქროთ რომ აკაკი ზოგჯერ ზედმეტსიმკაცრესაც იჩენდა მაგრამ ნათელიარომ ამას განსაკუთრებული მიზანდასახუ-ლობით აკეთებდა ერს დაანახა მონობისარსი გამოფხიზლებულიყო და გადაგვა-რებისაგან ეხსნა საკუთარი თავი მგოსანსშეგნებული აქვს რომ ფესვგადგმულიბოროტების აღმოფხვრა უფრო რთულიავიდრე დასაწყისში მისი მოსპობა ამიტო-მაც წერდა bdquoროდესაც ეკალი ამოვა მაშინმისი მოსპობა უფრო ძნელია უფრო ადვი-ლი და უფრო გონიერია როდესაც მთესვე-ლი გამოდის ეკლის სათესავად ვეცადოთ

ხელის შეშლას და ვიყვიროთ რამდენადაცშევიძლოთ ბევრი ვაი-ვაგლახი მოგველისამ ყვირილისათვის მაგრამ რა გაეწყობაქვეყანას ხომ მოუხდება ეს ყვირილი991261 უკეთურების მთესველნი მრავლად იყვ-ნენ თავისუფლებადაკარგულ ქვეყანაშიმრავლად იყვნენ ქართველნი რომლებიცანგარებით ზომავდნენ და აფასებდნენ

ქვეყნის ბედს მის მომავალს აკაკი თავ-გამოდებით ებრძოდა ვაი-ქართველებსრადგან ღვთაებრივი მისიით მოვლენილსსხვაგვარად არ შეეძლო მოქცეულიყომისი მახვილი კალამი იმათაც გადასწვდავისაც მამულის სიყვარულის არაფერი გა-ეგებოდათ ვისაც სამშობლოს ცნება ვერცკი გაეაზრებინათ სწორედ ასეთები ცდი-ლობდნენ სხვათა კუთვნილებად გამოეც-ხადებინათ ჩვენი წარსულის ფასდაუდებე-ლი ღირებულებები გაეყალბებინათ ქარ-

თველი კაცის ისტორიული სინამდვილეამას ემატება მოყვრულად მოსული მტრისფაქტორიც ვინაიდან იგი მხსნელად თა-ნამოაზრედ მიაჩნდათ მტერი თავისი მიზ-ნების განსახორციელებლად ყოველგვარხერხს მიმართავდა ndash ერის თვითშეგნებასაქვეითებდა თიშავდა მის მთლიანობასსაზოგადოების ნაწილს თავისკენ იბირებ-და აკაკისთვის იმთავითვე ცხადი იყოამ ჩანაფიქრის არსი რომ ფარისევლურისაქციელი ქვეყანას სრულად წაახდენდაამიტომ ხმამაღლა აცხადებდა

991262დამეხსენი ჩრდილოელორა მაქვს შენთან საზიაროთვით ოხერო მოუვლელოროგორ გინდა მომიაროვერ მომხიბლავ ცრუ მოყვარევვერც ენით ვერც თვალადობითშეგიპყრივარ როგორც მთვარეგველეშაპსა ძალადობით991260

მტრის მხილებისას აკაკი ცდილობდაქართველთათვის აეხსნა რომ მათი ხვედ-რი არ განსხვავდებოდა სხვა დაპყრობილიპატარა ერების ბედისაგან რომ დამპყრო-ბელს საერთო მიზანი ამოძრავებდა სწრა-ფად დაემორჩილებინა და გადაეგვარებინათითოეული მათგანი აეცდინა ბუნებრი-ვი განვითარების ისტორიულ გზას აკაკიძალზე დაუნდობელი იყო იმ ქართველთამიმართ ვინც ერთგულად ემსახურებოდამტერს და არც ისაა შემთხვევითი რომაკაკის ისინი bdquoეროვნულ მტრებადrdquo ჰყავ-და შერაცხული ამგვარი ზნეობრივი ატ-

როფირების მიზეზად მწერალი მიიჩნევდაეროვნული თავისუფლების დაკარგვას დაკატეგორიულად მოუწოდებდა ჭეშმარიტქართველობას 991262საღმრთო მამულიშვილუ-რი მოვალეობის აღსრულებისკენ991261 აკაკიწერეთლის შემოქმედებაში მნიშვნელოვა-ნი ადგილი უკავია ეროვნული იდეალებისმხატვრულად წარმოჩენას იმის გააზრე-ბას თუ ვინ უნდა იყოს თავად ქართვე-ლი ხალხის იდეალი რომელზეც ბევრადიქნებოდა დამოკიდებული ქვეყნის მომა-ვალი ამ შემთხვევაში პოეტი ისტორიულწარსულსაც იხსენებს და თავის თანამედ-როვეობას უპირისპირებს რომ დღევან-დელი ქართველნი ისტორიული წარსულისყველაზე ჭეშმარიტ და ეროვნულ-ზნეობ-რივ მაგალითებს აზიარებს ისტორიულიწარსულის გახსენებით აკაკი ცდილობდაშეეხსენებინა საზოგადოებისთვის რომსამაგალითო ეროვნული გმირები ბევრნიიყვნენ ჩვენში რომ მათი შემართება ასულ-

დგმულებდა ქართულ სახელმწიფოებრი-ობას მიუხედავად იმ სერიოზული წუხი-ლისა რომელიც პოეტის ლიტერატურულმემკვიდრეობაში გვხვდება იგი არასდროსმისულა საბოლოო იმედგაცრუებამდე პი-რიქით ჩვენი აზრით ეს იყო ოპტიმიზმისნათელი რწმენით შთაგონებული წუხილი

ნათელირწმენით

შთაგონებულიწუხილი

(აკაკი წერეთლის დაბადებიდან 175 და

გარდაცვალებიდან 100 წლისთავისთვის)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 612

ლიტერატურული მესხეთი6 2015 წელი დეკემბერი

პროზა

წმიდანის უცხოელ

სტუმრებთან

შეხვედრა(ნაწყვეტი რომანიდან bdquoწმინდა ნინოrdquo)

რეზო (ემელიანე)

ადამიაიმედი ნინო მოდიოდა და ფეხ-

დაფეხ მიმნდობი უძველესი იბე-რია მოჰყვებოდა

ამ დროს ცის კაბადონზე არ-ნახული მკვეთრი ფერთა გადაად-გილება შეინიშნებოდა რითაცქვეყანას ეუწყა bdquoყოველთა მფარ-

ველი ანგელოზები უნდა გამოც-ხადდნენოrdquobdquoგველთ მკრთალი გროვა მზე

და მთვარე ცისფერ ფარდაგზეერთად დაწოლილიყო აფორიაქე-ბული ვარსკვლავები გარს ეხვივ-ნენ მარად მოფუსფუსე ჭიანჭვე-ლებივით ნაცრისფერგადაკრუ-ლი ტანდაგრეხილი ბებერი ლეღ-ვის ჩრდილში ყვითელ-მომწვანოფერის ხვლიკები უდარდელადთვლემდნენ მწვანე წითელთვა-ლება ვასაკას მკაფიო იდუმალიშეძახილი არღვევდა გარემოსმისტიკურ მყუდროებას მუხისფუღუროში საოცრება ველურიტანჭრელი ფუტკარი დაოჯახე-ბულიყო და გარემოს ყოველწუ-თიერი დასაქმების მაგალითსუჩვენებდა

დრო მკაცრი გადიოდა ირგ-ვლივ მგალობელი ფრინველები

დამატკბობელი ჰანგებით სალა-მურობდნენ ერთ-ერთ ბორცვზეზეცისკენ მზირალი ადამიანებისდიდი ჯგუფი იდგა მათ ირგვლივგალაღებული ცხენები და ძაღ-ლები წრიულად დარბოდნენ ამუცნაურ სეირს შორიდან მისჩერე-ბოდა თვალებანთებული მგლებისხროვაrdquo

წმიდა ასულმა რომ იხილა დამოისმინა ყოველივე გაეღიმა დათქვა ndash ხილულ და უხილავ ქვე-ყანაზე როგორი მიწიერი საოცრე-ბები და ზეციური მშვენიერებანიშექმნაო უფალმა მერმე სიმშ-ვიდემოგვრილმა წმიდანმა შინ-დისფერი მანდილი მოიხსნა რო-მელზეც ჩალისფერი ჯვარი იყოგამოსახული და მზრუნველადგადააფარა მათ უმალ წამებულიიესო ქრისტეს სულის ანდამატუ-რი სურნელი მოედო გარემოს და

ფერი იცვალა ცამ მიწამ და გარე-მომ

იესოს კვართის მცველი გა-ზაფხულის ყვავილებაფეთქებუ-ლი ჯანსაღი მაყვლის ბუჩქივითმოდიოდა მშვიდად იბერიისმთავარქალაქ მცხეთისკენ იესოქრისტეს საოცრება კვართის მო-სანახულებლად და თავდადებულდარაჯად წმინდანის უზარმაზა-რი ფუნქციის ეს მაცხოვრისეულიმატერიალურ-იდეალური სიმბო-ლო რწმენის ერთადერთი ღერძ-თაგანი გახლდათ

იგავ მიუწვდომელი ნინომოდიოდა არ ეშინოდა და არა-ფერი არ აბრკოლებდა თექვ-სმეტი წლის უმანკო ქალწულიბიბლიურ-სახარებისეული ცოდ-ნით და ღრმა რწმენით წმიდა-ნური უძლეველობით ცხადდე-

ბოდა ღვთიური მთლიანობის დაიესო ქრისტესეული სიყვარულისმადლს მოაბრძანებდა მოციქულ-თსწორი შეუპოვრად ევლინებოდადა ელვასავით აპობდა წარმარ-თულ ბნელ გარემოს შეუპოვარიწმიდანი შემოიჭრა მძლავრსა დაბარბაროსულ სივრცეში რო-გორც სანთლის შუქი ბნელითმო-ცულ მღვიმეში და იესო ქრისტესღვთისნიერი ენერგიის შუქითშემოსა დაუსაბამოდ რითაც გა-მოჩნდა ბარელიეფები გორელი-ეფები ქანდაკებები ბიუსტებიპორტრეტები და შორს მზირალისაკვირველი პროფილები ანგე-ლოზების წმიდანებისა შიგადა-შიგ მიწაზე შავი ლაქები შეინიშნე-ბოდა უადგილო

წმიდანი მეგობარ სომხებთა-ნაც იესო ქრისტეს მოძღვრებისსწავლა-ქადაგებას იბერიელების

და კოლხების დარად ავრცელებ-და და ყველგან მაცხოვრისეულისიკეთე ndash მადლი და სიყვარულიიესო ქრისტესმიერი ღვთიურითვისებით მოეფინებოდა

შორეული სამხრეთ-აღმო-სავლეთის ქვეყნებში ცნობილისომეხი მოგზაური ვაჭარი და

სოვდაგარი კაიროს კონსტან-ტინოპოლის ტრაპიზუნტისა დაფაზის-არქეოპოლისის შემოვ-ლით ქალაქ მცხეთას ეწვია თან-ვე ახლდა რამდენიმე ცხენოსანიმძიმედ შეიარაღებული დაცვაშეგირდები და ტვირთმზიდავიორი აქლემი ასე რომ შორეულიქვეყნებიდან მომავალი ქარავანისერიოზულ ძალას და თავისებურსრულყოფილ საერთაშორისო

ფორმას წარმოადგენდადიდი სოვდაგარი ძირითადად

ბრილიანტებზე ალმასებსა დაოქროზე ვაჭრობდა ძვირფასიტყავი და ქსოვილებიც შედიოდამის საფონდო შემადგენლობაშიზოგჯერ უნიკალურ ეგვიპტურბერძნულ და რომაულ ხელოვნე-ბის ნიმუშებსაც გამოიყოლებდა

ხოლმე უფრო მეფეთათვის დადედოფალთათვის მისართმევადან დიდებულებთან მორიგება-გარიგების მიზნით ყოველივედაახლოებით ამდაგვარი საქ-მიანობა გახლდათ თუ ვინმესზოგადად მაინც გაეგო მასზედანარჩენი მოღვაწეობა სახელმ-წიფოებრივ მიწერ-მოწერებში დამეფეთა სიტყვიერ გარჩევა-შე-მოთვლებში თავსდებოდა თით-ქმის ორი დღით წმიდა მირიანმეფესთან დანიშნულ დროს გა-მოცხადდებოდა მათი საუბრებითუ უცხოური ნაწერების გარჩევადახურულ საიდუმლოებაში რჩე-ბოდა აქვე მინდა გაუწყოთ რომსოვდაგარი სურენი მსოფლიოშიწამყვან რამდენიმე ენას სრულ-ყოფილად ფლობდა იმდენადსერიოზული საქვეყნო და საერ-თაშორისო გავლენა ჰქონდა ამ

პიროვნებას რომ რომელიმე სა-ხელმწიფოს ელჩის ფუნქციებსაცკი უტოლდებოდა

მერმე როცა მეფესთან მო-ითავა სახელმწიფოებრივი საქ-მეები წმიდა ნინოს ეახლა თავისსენაკთან ახლო მდგარ ეკლესია-სამლოცველოში

სოვდაგარი სურენი საშუალოტანის და მკვრივი აგებულებისორმოცდაათ წელს მიღწეულიმამაკაცი გახლდათ ხშირი ხუჭუ-ჭა შავი თმით ფართო წარბებითმომწვანო-მოყვითალო-მოშავოფერის კანით ცისფერ-მწვანედშერწყმული ჭკვიანური ცოცხა-ლი მაგრამ ცბიერი გამოხედვისთვალებით უხდებოდა კოხტადჩამოვარცხნილი ოთხკუთხა ხუ-ჭუჭა წვერი ძვირფას ოქროსჯვარს ატარებდა საუბრისასუფრო თვითონ იძლეოდა შეკით-ხვებს პასუხს ძუნწად და მოზო-მილად გასცემდა ხოლმე ნების-მიერს მთლიანი სხეულის იერიძალიან ფრთხილი ადამიანისხასიათს გამოხატავდა მხოლოდერთი ლალისთვლიანი ბეჭდითდა რომაული ბრტყელი ორპირახანჯლით დადიოდა შესანიშნავი

მოხანჯლურის სახელი ჰქონდაგავარდნილი როგორც კი ქრის-ტიანობა მიიღო მრავალ ცოლსჩამოშორდა და დაკანონებულ ერ-თცოლიანობას შეეგუა დაუღ-ლელი ბუნების კაცი იყო სომხე-თის თითქმის ყველა საეკლესიოპირს იცნობდა და საქმიანი ურ-თიერთობა ჰქონდა ეჩმიაძინთანახლოს თავისი ხარჯებით ორიულამაზესი ბაზილიკა ააშენა

ფერადი ტუფის ქვისგან ნაღდიპატრიოტი გახლდათ უძველესი

ndash ძირფესვიანი სომხე-თისა

ბრძენმა წმიდანმადა ძვირფასმა სტუმარ-მა ბევრი ისაუბრეს სომ-ხეთში ქრისტიანობისგავრცელების თაობაზედა სურენმა დინჯადგანაგრძო მოყოლარომ კარგად მიდისოსომხეთში ეკლესიათამშენებლობა ასევერელიგიური სწავლა-განათლების საკით-ხი მჭიდრო კავშირიგვაქვსო დამყარებულიბიზანტიასთან ანტი-ოქიასთან არაბეთთანსპარსეთთან თავისთა-ვად

ndash საეკლესიო წიგნების მთარ-გმნელობითი საქმიანობა სასი-კეთოდ თუ დაიძრაო ndash წმიდანიმხოლოდ ქრისტიანულ და საეკ-ლესიო თემაზე ეკითხებოდა ndashყველაფერი კარგად მიდის სული-ერო დაო ndash იყო პასუხი ndash უფლის

და ბიზანტიის იმპერიის მეოხე-ბით ჯერჯერობით მშვიდობა სუ-ფევს ქვეყანაში

ndash მადლობა უფალს ndash და-ამატა წმიდანმა ndash მე მჯერამთარგმნელობითი საქმე კარგადწავა რადგან ორთავე ერის დამ-წერლობა უძველესია კერძოდკოლხურ-იბერიული ძალიან შო-რეულია ებრაულ-ბერძნულისწავლებიდან შემიტყვია ჩვენწელთაღრიცხვამდე უკვე არ-სებულა დაახლოებით მეხუთესაუკუნიდან მაგრამ აქ ავბედით-მა ისტორიამ კერძოდ იბერი-ელები ოთხი საუკუნე არამეულ(სემიტურ)-სპარსულ დამწერლო-ბაზე გადაიყვანა მერმე მოდისღვთივმოვლენილი მეფე მირიანიდა მან სამომავლოდ ააღორძინაუძველესი იბერიულ-კოლხურიდამწერლობა რამაც დიდი სამსა-

ხური გაუწია ქვეყნის ქრისტიანუ-ლი ლიტერატურის ბიბლიისა დასხვა მრავალი რელიგიური წიგნისთარგმნას

ამასობაში ისტორიულადამეტყველდა სურენ დიდებულიდა განმარტა

ndash სომხები უძველესი დრო-იდან არამეულ-სპარსული დამ-წერლობით სარგებლობდნენ დადღესაც ძალაშია წმიდაო ნინომაგრამ ქრისტიანობის მიღებისმერმე სომხური ეკლესია უფრობერძნულ-ლათინურს ხმარობს

ndash მთავარია ხალხს ndash მრევლსესმოდეს ndash დასძინა წმიდანმა ndash გარკვეული გახლავართ მაგსაკითხებში და მინდა გაუწყოთგარდა მწიგნობრობისა მე სხვადამაჯერებელი წყაროებიდანაცმომეწოდება ყოველივე როგორციდუმალი ასევე რეალური

ndash უფლის სახელით ჩემითხოვნაა ქვეყანაში მართლმადი-დებლობა განამტკიცოთ და გააძ-ლიეროთ სომხები მშრომელი დანიჭიერი ხალხია იმედი მაქვსიბერიელებისა და კოლხების არიყოს მსოფლიოში ერთ-ერთი უძ-ლიერესი ქრისტიანული სახელმ-

წიფოთაგანი გახდებამოკლე პაუზის შემდგომ შორს

მჭვრეტელმა წმიდანმა მიმართა ndash სურენ დიდებულო ჩვენი

თხოვნაა როგორც შეიძლებაახალგაზრდა თაობის მომზადება-ზე იზრუნოთ არ დაზოგოთ არა-ფერი და ქრისტეს სიყვარულითაშენეთ სრულიად ახალი ქრისტი-ანული სახელმწიფო

ndash იბერიის შემდგომ გთხოვთ

ჩვენთან სომხეთში იმოღვაწეთნინო წმიდა დედაო გონივრუ-ლად მიმართა სტუმარმა

ndash სიამოვნებით წამოვიდოდისომხეთში მაგრამ მე მხოლოდმაცხოვრის და დედაღვთისმშობ-ლის ნებას ვასრულებ ბიზანტიისდედოფალმაც შემომითვალაჩვენსას კონსტანტინოპოლს ჩა-მობრძანდიო ასევე უძველესიკოლხეთის მეფემაც მაგრამ ჩემიაქედან გამგზავრება სხვა ქვეყა-ნაში მხოლოდ უფლის დარიგე-ბით დავალებით და მითითებითმოხდება

მერმე დედამ იბერიისა გულ-ღიად დალოცა სომეხი ხალხი დავაჭრად მოგზაურს საჩუქრადბევრი ჯვარი და თავისივე ხელითჩამოქნილი ნაკურთხი სანთლე-ბი გადასცა ndash დაურიგე ყველას

ძმაო სურენისევ უმნიშვნელო დუმილისშემდგომ ndash მცხეთაში ხუროებიქვისმთლელები და ოსტატები ხომარ გჭირდებათო ndash სოვდაგარმათავისი მეგობრული წინადადე-ბა შესთავაზა წმიდანს ndash დიდადმადლობელი გახლავართ სული-ერო ძმაო და ფრიად დიდებულოამ მხრივ არავითარ ნაკლებობასჩვენ არ განვიცდით გვყავს ყვე-ლა სფეროში დახელოვნებულიდა განთქმული ოსტატები ლა-ზები და ეგრისელები რომლე-ბიც ბიზანტიაშივე მოღვაწეობენმნიშვნელოვან ადგილებში დაქრისტიანულ საქმეებსაც აკეთე-ბენ ხოლო იბერიელნი დიდოს-ტატები ჩვენთანვე ეკლესიათადა საფორტიფიკაციო ციხეთმ-შენებლობებზე გახლავთ დაკავე-ბულნი ყოველმა მათგანმა ხომ

უცხოეთში კერძოდ ეგვიპტესადა საბერძნეთში მიიღეს მრავალსპეციალობათა დიდი ცოდნა-გა-მოცდილება დახელოვნება

ზემოთ მიმდინარე თემაზეწმიდანმა ისევ გააგრძელა საუბა-რი ndash მოგახსენებთ რამდენიმეთვის წინ სომხეთის ეკლესიის რჩე-ული ჯგუფი გვესტუმრა ერთობ-ლივად განვიხილეთ ძალიან ბევრისამომავლო გეგმა როგორც რელი-გიური ხასიათის ასევე საეროცამ საკეთილდღეო მეგობრულსაკითხებზეც იყო მსჯელობა დაშინაარსიანი საუბარი ოსტატთახუროთა სხვადასხვა განხრის ხე-ლოვან ხელოსანთა და მუშახელ-თა ურთიერთგაცვლის თაობაზესრულიად იგივე პასუხი გავეციჩვენს სულიერ ძმებს სხვა მრა-ვალ საკითხზე რა თქმა უნდა სა-მომავლოდ გადაჭრით შევთანხმ-

დით სურენ დიდებულო ndash კეთილი უფლისმიერო წმი-

დანო ყველაფერი გასაგები დასაერთო სამეგობროში მისაღე-ბია

ndash ჩვენ ყველას იბერიელებსდა კოლხებს ძალიან გვახარებსთქვენი ქრისტიანული და სა-ერო მიღწევები მხოლოდ ასეთიუნდა იყოს ურთიერთ ღვთიურისიყვარულით სავსე სიახლოვევიმეგობროთ და ქრისტესმიერიკეთილგანწყობით ვიყოთ ერთ-მანეთთან ეკლესია მხოლოდ ასეგვასწავლის

ndash თუ რამეს დამაბარებ დაო-წმიდანო

ndash დიახ ჩემს და ჩვენს სომ-ხეთს მის დიდებულ სამღვდელო-ებას ქრისტიან მრევლს ხელისუ-ფალთ ndash ვუგზავნი ღვთიურ სიყ-ვარულს და კეთილ სურვილებსვილოცებ ხშირად უფლის შემწე-ობით სომხურ-იბერიელ-კოლხურქრისტიანულ ერთობაზე და ძმო-ბაზე

აი ასეთი გახლდათ წმიდა ნი-ნოს რჩევა-დარიგება და ღვთის-მშობლისეული წმიდათაწმიდალოცვანი

მუსა ჯალილი

სატრფოს

შესაძლო არის დაგვიანდეს ჩემი წერილიიქნება ჩემგან არც ამბავი არ მოგივიდეთიქნებ დაჰფაროს ჩემი კვალი

შავბნელმა მიწამდა ნატერფალზე ბალახები

ამობიბინდეს

იქნება სიზმრად მინახულო შავად ჩაცმულიტანჯვა ნახული წამებული

დავცქერი ძირსაშენს გულში იქნებ წაიშალოს

ჩემი სხეულიდა გაგიფანტოს სიტკბოებაც

პირველ კოცნისა

ვიცი იქნება შენთვის მძიმე და მოსაწყენიჩემი ლოდინი უსასრულო და უიმედოერთხელ როგორღაც შესაძლოა

წამოგცდეს კიდეცbdquoის აღარ არისrdquo და ამ შენს აზრს

ბოლომდე ენდო

შესაძლო არის მე სრულიადმოულოდნელად

შენს უძვირფასეს ტკბილ სიყვარულსმოვწყდე მთლიანად

მოვწყდე და ერთხელ წავიშალოშენი ხსოვნიდან

შენი გულიდან აღმოვიფხვრაძირფესვიანად

ჩემო ძვირფასო ეს იცოდე რომშენზედ მხოლოდ

გულსაწყვეტი და სამდურავი მაშინ მექნებაროცა სიკვდილი გაიმარჯვებს ჩემზედ

და შენსკენწამოსასვლელი ყველა გზები გადამეჭრება

შენ რომ მელოდი დღემდე იგი მაიმედებდაბრძოლის ველზედაც იმით ვიყავ

მკლავღონიერიშენი სპეტაკი სიყვარული გზას მინათებდა ndashმიცავდა როგორც უხილავი ძალა ძლიერი

ვთქვათ მე დავეცი მაშინ ჩემი

ურყევი ფიცი ndashbdquoრომ გავიმარჯვებთrdquo ndash ჩემს ხსოვნაში

მარად დარჩებაჩემო ლამაზო არც შენ მეტყვი

მადლობას ვიცითუ ჩემს სამშობლოს არ მოვუტან

მე გამარჯვებას

ბრძოლა იქნება ხანგრძლივი დაბრძოლის გზა ndash გრძელი

მაგრამ ძვირფასო მომელოდეარ სთქვა ndash bdquoვერ მოვალrdquo

წყალს რას დააკლებს თუნდ მოედვასცეცხლი ძლიერი ndash

არც შენ მოგელის სატრფოსათვისცრემლი და გლოვა

სიზმარი ციხეში

სიზმარში ჩემი პატარა გოგომოვიდა ჩემს თმებს დაუწყო ვარცხნა

ndash მამა უშენოდ მომწყინდა როგორ

ndash სთქვა და ალერსით მიცქერდა ახლა

მე ჩავიხუტე გოგონა გულში

სიხარულისგან გიჟიც ვარ მთვრალიც

მაშინ ვიგრძენი მწარე ტანჯვისა

და სიყვარულის ძლიერი ძალი

ჩვენ ორივენი გავედით მოლზე

მოვსეირნობდით ყვავილთა ზღვაში

სიცოცხლის სიტკბოს ტრფიალის ძალას

მთელს მსოფლიოში ვხედავდით მაშინ

გამომეღვიძა ბორკილგაყრილი

კვლავ ციხეს ვუცქერ სქელკედლებიანს

და ოცნებანი ჩემი მტანჯველი

ჩემს გაღვიძებას ელოდებიან

ოხ რათ მატყუებთ ჩემო ფიქრებო

ჩემთვის გაზაფხულს უკვე არ ველი

რად მეჩვენებით ტკბილო სიზმრებო

ან ტანჯვის ღამევ რადა ხართ გრძელი

თარგმნა

პლატონ ზუმბაძემ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 712

2015 წელი დეკემბერი 7ლიტერატურული მესხეთი

პოეზია

გაგა გომართელი

ჩემს მომავალ თაობას

ახლა ჩემი ფიქრები მომავლისკენ გარბიანდამიჯერეთ ქართველის ყველა ფიქრი დარდიასიბერისკენ წასული ვარ ნამცეცი თაობისუბედური ეპოქის მდგმური არარაობისავი დროის ტუსაღი სისასტიკის მთხრობელიდროის უკუღმართობის ყინვით გაუთბობელი

ქრისტეს ასაკს მიმდგარი გონება დარღვეულიერთ დროს სხვისი ჯალათი სული გადარეულითავს ვიმართლებ ასეთი ბედი ჭედა დროებამცხოველივით გამქონდა ბაცისფერი ცხოვრებაახლა ვხვდები ყველაფერს მაგრამ არის გვიანიყურთან ღმერთის ხმა მესმის შენ ხარ ადამიანისინანულის მჭამს განცდა ყველა ნამოქმედარისმინდა სული გავრეცხო ღმერთის გავხდე მხედარიმაგრამ ერთხელ დალაქულ ვეღარ ვშველი გონებასუბადრუკი ცრემლები აი ჩემი ქონებაზამთარია ჩემს გულში სევდისფერად მთოვარიაი ჩემი მეფობის ოქროს მონაპოვარიახლა ვხედავ ავსა და სიკეთეში სხვაობასჰოდა გემუდარებით ჩემს მომავალ თაობასუფლის კვალზე იარეთ ნაცვლად ძმათა ომისამორჩილებით შეაღეთ კარი ამბიონისაგონება არ დაუთმოთ ცოდვას ფიქრად მოწოლილსბოროტებას ნუ დარგავთ ჩაიხუტეთ ობოლირწმენით მამაპაპურით ახათქუნეთ თასებიკაენს ნამოქმედარში ნუღარ დაემსგავსებითსულს ცოდვა გამოგლიჯეთ ყური კეთილს ათხოვეთსაქართველოს დიდების ჟამი მოიახლოვეთგახსოვდეთ რომ ამქვეყნად არ არსებობს პირადილუკმა გაუნაწილეთ მიუსაფარს მივარდნილსჭეშმარიტი გზის მკვლევად ერთი გქონდეთ კომპასისადაც სიყვარულია სადაც გიხმობთ მოყვასიგონაბნეულ ასულის დევნა არის საცდურიჩანასახში ჩაკალით საქმე არაკაცურიპატიების მომთხოვნელს მუშტებს ნუ მოუღერებთტყუილს ნუ გაამეფებთ ნამდვილ გრძნობას უმღერეთკუპრის ტბორში ჩაფერფლილს გამაგონეთ ძახილისამშობლოსთვის ნალესი დამანახეთ მახვილიჯოჯოხეთის ქვესკნელში გამაგონეთ bdquoშავლეგოrdquoმინდა სულმა ქართულმა საზვერენი წალეკოსმჯერა მეიმედება რომ გოლგოთას გაივლითქართულ სულსაც დაანთებთ ცაზე ჩირაღდანივითარ დაკარგოთ ოღონდაც ძლიერება ერთობაერთმანეთის სულისთვის უფალს სთხოვეთ შენდობაგულით მიუსამძიმრეთ სევდას ცრემლად ჩამოშლილსსუნთქვა გადააფარეთ დედის ხელებს გათოშილსდამანახეთ ქართველი ერი როგორ აშენდაჩამომძახეთ რომ დილა ბედნიერი გათენდამამაპაპის ნასისხლარს ფუჭად არ ჩაუვლია

რომ ქართველის მოშურნე ყველა დამარხულიაგუნდმა შევარდენების გული შემომინგრიოსვისაც შური აცოცხლებს შურიც იმან იძიოსთქვენ კი მიტევებასთან მოახდინეთ თანხვედრადამანახეთ ბოროტი მადლმა როგორ გახედნარაღა გითხრათ მიწა ვარ სხვა რამ არ დამრჩენიააწმყომ მე არ მიწყალა მომავალი თქვენია

წერილი მამასმოვედი და სამარესთან ჩამოვდექი ლანდივითწამოვშალე მაგ შენს გულზე ბეღურების ნადიმიშენს საფლავზე ყვავილები გამოცოცხლდნენ ჩეროდანგამიცოცხლდი სულ ცოტა ხნით გნახო მამაჩემო-დაგითხრა როგორ დამილეწა ბედის ქარმა გვერდებინახე როგორ დაგემსგავსე ერთნაირად ვბერდებითშენ რაც მითხარ და მასწავლე გული იმით ივსებარომ არასდროს ვუღალატებ შენს სახელს და ღირსებასშემეშველე რა ვუშველო სულს ცოდვისგან ნაწვალებსყველას როგორ უერთგულო კიდევ ერთხელ მასწავლესუსტი ვარ და მაპატიე მიჭირს აღიარება

რომ ძნელია შენისთანა კაცის ჩრდილის ტარებადაღლილი ვარ არ იფიქრო ბედს დაწერილს ვუწუნებგანა მუხლი დამისუსტდა განა რამეს ვწუწუნებგანა მტკივა ან უცხოა ცხოვრებისგან გალახვამეგობარი ხარ ჩემი და განა მარტო მამა ხარგიყვები და არ იღელვო რომ ასეთი ბედის ვარმიხარია შენი მსგავსი ჯვრის ტარება მეღირსაახლა წავალ არ იდარდო განა ის დრო შორს არიროცა ჩემიც დამთავრდება ბედის კრიალოსანიაჰა ჩვენი საუბარის დასასრულთან მივედითდარდთან ერთად წამომყვება შენი ნახვის იმედი

იქ სადაც

(ბიჭებს)

არ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლარკებსვიცი რომ ერთი ოცნება გხიბლავთთქვენი სამშობლოს დარდი გაბერებთდამარცხებული ქართველი გწიხლავთიქ გიყვართ ყოფნა სადაც შევარდენს

ცა ირაოთი დაუხაზიადასაბამიდან ვიდრე ჩვენამდეამბორს ვყოფთ სიტყვას ფარნავაზიანსსად ქარაფების ძარღვებში მოქრისნაომარ სულთა დიდება წინსვლადა წინაპართა ნაღეჭი ორთქლიზეცას ჩამოჰყავს თალხისფერ ნისლადსაიმედონი ერთგული ყმანიხართ მედროშენი ასე მგონია

სამშობლოს გარდა სხვა სათაყვანოარც გინატრიათ არცა გქონიათიმას ოცნებობთ რომ სისხლი თქვენიწინაპართ კვალად ძარღვებში დუღდესამაყობთ თქვენი ქართული გენითდა ამ გენისვე ატარებთ უღელსარ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლაკერებსვიცი სამშობლოს არ გაცვლით არაცას ვაჟკაცობას შემოაკერებთდა თავმდაბლობას ირგუნებთ ფარად

ჩემზე რა გითხრათ თავდაღმართს ვუმზერდა იწრიტება დღენი სიცოცხლისმეც საქართველო მეწერა გულზემეც საქართველოს მზეში ვიწვოდიუკანასკნელი ფიქრი მკლავს ძმებოშეუბრალებლად მაწვალებს მუდამძვლები ამ ქართულ მიწაში მედოსვიცოცხლო ისე ვით მამას სურდაარ დაუჯეროთ სიყალბის მსახველსყველა ღიმილი განძია განაელოლიავეთ სამშობლოს სახელსდადექით სადაც გმირები დგანანმეიმედებით გაცხელდა გულივით გიჟი ვიფხრეწ დარდის არტახებსვიბრძოლებ სანამ ცხოვრების წყლულიმომკლავს და სულ მთლად გამაპარტახებსდამჟანგებია სიტყვა და ხმალივწუხვარ რომ მეტად ვერ შეგიყვარეთაჰა თქვენ ჩემი წილი ბორჯღალიდა საქართველო გადაიბარეთ

ლეილა ჯახველიძე

ცეცხლნაკიდები ჟამი სდის(ჩემი სოფელი ავლევი სამაჩაბლოს საზღვრის პირას მდ

ფრონეს მარჯვენა სანაპიროზეა გაშენებული იგი 2008 წლისომის დროს მნიშვნელოვნად დაზარალდა)

დღეს სიყვარულით ვთენდებიხვალ ქარიშხლები მაკვირვებსზოგჯერ უჟამოდ ვბერდები ndash ზეცა თუ ღრუბლებს ამკვრივებსკუზი ბაკანი ეშვებიმოჰგავს ჯალალებს ნამდვილებსჯავრის ბადეში ვეხვევი ndash დავწყვეტ მტრის ჟინს და წადილებსჩამომცრობილი სამშობლოსფიქრი bdquoსაზღვართანrdquo მაყოვნებსმტერს თუ თავისი არ ჰყოფნისbdquoსხვის მიწა დაანაყროვნებსrdquoუფალი უქმად განა სჯის

ndash ერთ დროს იუდას ამყოლებსგულამღვრეული გავყურებფრონის გადაღმა მაყლოვნებსმდუმარებს ჟამი სახსოვარbdquoნათლისმცემლებისrdquo ლოდები

დამრეცზე მუხა იბურვისრძისფერი ნისლის ბლონდებითცეცხლნაკიდები ჟამი სდისვერცხლის დიდებით ვღონდებიქართლის საცისკრო ქედებომზესევდით მომაგონდებით

ნასმენი ndash ბრმა იყო ndash ნადავლი რა იყობებერი გალავნის ხავსი დაქვა იყოჭა იყო ელამიძველი და ღრმა იყოფსკერი ვარსკვლავებითპირსავსე ცა იყოროგორც ფარატინა ფლეთილი გზა იყოჟამი მოლოდინისწამებად დაიყოსად აველ ndash მთვარის

ნალევი ქვა იყო

დავაგვიანესიძულვილი დავაგვიანედა ამიტომაცომი მაქვს ომისიმშვიდისათვისცის ქუხილი გავატიალე

გული ვიჯერეჩამოვქსოვე სიჩუმის ფონივკიბე აღმართიდანაბადი გავამზიანეუკვე მწიფეა დროდა ლევას განიცდის ღონიელიფსის ცაზემდუმარების მარტივობს გონიაქ კუბიკ-რუბიკსჩაეშალა კვლავ წმინდად რგოლი

პოეტიიანვრის ღამის ცავარსკვლავებს მოარიალებსსუსხიან ბუქებსავერცხლისფრებსახალი მთვარეთრთოლვით ვითვალენაბიჯები და დადინჯებითვიტყვი პოეტი ალბათ გასცდასხვა არეალებს

გლუვია გლუვიამ ქათქათა პლანეტის კიდეაითვლის გულიბაგა-ბუგით დროთა იამებსდა ეძერწება სულიმთვარის ყვითელ პერგამენტსაქ მოლოდინის გაცხადებადაიგვიანებს

სამყაროს გასაოცრადbdquoთვალი თვალს რომ გასცილდაldquo ndash ცრემლი ბროლის მძივიამონატრება ძვირიაწვიმა ახლა ცივიამზე კი იყო თაკარამდორე-მდორე დგაფუნამოფართქალე მათარაკორდის მტვერმა დაფარაპირველ თეთრი სუდარამკერდზე გადააფარამთა მაღალნი შევძარიცამ მაყარა ცეცხლებიგანმეძარცვა ვერცხლებიმიწავ ისევ ვერ ცხრებიმამასისხლად შევძელიხსოვნის წმინდა ნაცრემლისსიონისგან დალოცვასამყაროს გასაოცრად

თვალი თვალს რომ გასცილდა ndashგული კი არ გაცივდახსოვნის ნაპერწკალებივარსკვლავებად დაცვივდა

იზოლდა სარქისიანი

მე შენ სიყვარულს გასწავლი

მე შენ სიყვარულს გასწავლითეთრად გასათევ ღამისარომ ნეტარებით თვრებოდედაუსრულებელ წამისავეღარ დაიცხრო წყურვილისურვილის ცეცხლით იწვოდეერთგული ქალის ფასი დანამდვილი გრძნობა იცოდემე შენ სიყვარულს გასწავლიკანს შეუმშრალი ნამისა1001 ღამეს ნატრობდეარ გათენებას ღამისასკუბოს კარამდე მოგელითუ კი მომძებნი ვიცოდეგული ტრფიალით გიძგერდესნუ შემიცოდებ იცოდე

შხამის ფიალით დამათვრემე პურს მარილში გიწობდეჭეშმარიტ გრძნობის მსხვერპლი ვარსახელად გიჟს ნუ მიწოდებხარბად შეგასვა ნექტარივერ მოსაშორებ ბაგისარომ სინანულმა დაგსაჯოსშენგან ხელნაკრავ ქალისამ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 812

ლიტერატურული მესხეთი8 2015 წელი დეკემბერი

2015 წელს შესრულდა ცნობილიქართველი მოღვაწის ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილის გარდაცვალები-დან 125 წლისთავი მისი დამსახურებაქართველი ერის წინაშე განუზომე-ლია მან თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით დიდი წვლილი შეიტანადა განსაკუთრებით ნათელი კვალიდაამჩნია სამცხე-ჯავახეთში ქალთაგანათლებას რაც იმ დროს ძალზედაუცილებელი და საჭირო იყო იგი იმადამიანთა რიცხვს ეკუთვნის რომ-

ლებიც წლების განმავლობაში ამკუთხეში ცხოვრებდნენ და იღწვოდნენმოსახლეობის კეთილდღეობისთვის

ქართველი ქალის როლი ქვეყ-ნის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში დაეროვნული კულტურის დაცვა-აღორ-ძინების საქმეში ყოველთვის აქტიურიიყო XIX საუკუნეში განვითარებულმამოვლენებმა ქალის დანიშნულებისსრული გააზრება და აქედან გამომ-დინარე ქალთა ფართო განათლებისაუცილებლობის საკითხი წამოჭრაპროფესორი ვლადიმერ გაგუა სამარ-თლიანად შენიშნავდა რომ bdquoქალის და-ნიშნულებისა და მაღალი მოწოდებისდასაბუთებაში XIX საუკუნის დასა-რულს ქართული პედაგოგიური აზრიარა თუ ჩამორჩებოდა პროგრესულევროპულ აზრს ამ საკითხზე არამედწინ უსწრებდა კიდეცrdquo (ვ გაგუა სა-ხალხო განათლება მე-XIX საუკუნისრეფორმის შემდგომ საქართველოშითბ 1974 გვ 306)

იმ პერიოდში შექმნილი შინაპოლი-ტიკური მდგომარეობიდან გამომდი-ნარე სამცხე-ჯავახეთში ქალთა საზო-გადოებრივ მოღვაწეობას საგანმანათ-ლებლო მიმართულება ჰქონდა XIXსაუკუნის 20-იან წლებში ეს მხარე გან-თავისუფლდა თურქთა ბატონობისა-გან და შეუერთდა დედა სამშობლოსიგი იმავდროულად აღმოჩნდა მეორედამპყრობლის ndash რუსეთის ხელშირომელმაც იმთავითვე დაიწყო რუსი-ფიკატორული პოლიტიკის განხორცი-ელება როდესაც რეალური საფრთხეშეექმნა ყოველივე ეროვნულს ndash ქარ-თულს ენას წეს-ჩვეულებას ტრადი-ციას ეპოქის უპირველეს მოთხოვნადიქცა მოსახლეობაში განათლების შე-ტანა და მისი კულტურული დაწინა-ურება რამდენადაც ტრადიციულადქართულ ოჯახში ქალი მიჩნეული იყოძირითად აღმზრდელად და ეროვნუ-ლი ტრადიციების დამცველად გან-საკუთრებით აუცილელებელი გახდაქალთა განათლება უნდა აღინიშნოსისიც რომ თურქთა მრავალწლიანმაბატონობამ მძიმე ვითარება შექმნასაერთოდ განათლების სფეროში აღ-ნიშნულ პერიოდში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების ერთ-ერთ ფორ-მად იქცა ეწ საშინაო-საოჯახო სკო-ლები ასეთი სკოლები გოგონებისთვისმხოლოდ წერა-კითხვის სწავლებით არშემოიფარგლებოდა მათ აგრეთვეასწავლიდნენ ანგარიშს ლოცვებსეტიკეტს ndash ეი საზოგადოებაში ქცევისწესებს და რაც მთავარია ქალის ხელ-საქმეს ჭრას კერვას ქარგვას ქსოვასდა აშ საერთოდ საშინაო სკოლებისმიზანი გლეხთა და ხელოსანთა ოჯა-ხებიდან გამოსული გოგონებისთვისელემენტარული განათლების მიცემაიყო XIX საუკუნის I ნახევრის მდგო-მარეობით სამცხე-ჯავახეთში რამდე-ნიმე ასეთი სკოლა ფუნქციონირებდარომელთაც იმ დროის შესაფერისადგანათლებული ქალბატონები უძღ-ვებოდნენ კერძოდ ასეთი საოჯახო

სკოლები არსებობდა სოფელ ხიზაბავ-რაში (ასპინძის რაიონი) რომელსაცუძღვებოდა თერეზინა ხუციშვილივალეში ndash სკოლის დამააარსებელი იყომარიამ გასპარის ასული ბაღდოშვილი(სჯიმხფ N 209 ივ გვარამაძე ვინ- მე მესხის მოკლე ცხოვრება შედგენი-ლი 1891 წელსა)

სოფელ უდეში საგანმანათლებლოსაქმიანობას ეწეოდნენ ქალბატონებიანა თომას ასული ბალახაშვილი და პე-ლაგია პეტრეს ასული სარაშვილი

XIX საუკუნეში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების დაწინაურებისსაქმეში ადგილობრივ მესხ ქალებთანერთად დიდი წვლილი შეიტანეს სა-ქართველოს სხვადასხვა კუთხიდანჩამობრძანებულმა ქალბატონებმაისინი იყვნენ ძირითადად იმ სახელმ-წიფო მოხელეთა მეუღლეები რომლე-ბიც ამ კუთხეში მსახურობდნენ ასეთქალბატონთა შორის განსაკუთრებითაღსანიშნავია ანა ღოღობერიძე-მუს-

ხელიშვილის მოღვაწეობა იგი დიდინტერესს იწვევდა მის თანამედროვე-თა შორის რაზეც მეტყველებს იმ პე-რიოდის მრავალი საგაზეთო სტატიადღემდე არ შენელებულა ამ საკითხი-სადმი ყურადღება რაც იმაში გამოიხა-ტება რომ იმ პერიოდში გამოცემულრამდენიმე ნაშრომში მას განსაკუთრე-ბული ყურადღება დაეთმო მათ შორის

ანტონ ნებიერიძის ნაშრომში ndash bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილიrdquo ნაზისუდაძის ndash bdquoსოციალური ვითარებადა საგანმანათლებლო საკითხები XIXსაუკუნის სამცხე-ჯავახეთშიrdquo ასე-ვე ფართოდ არის განხილული ნატოყრუაშვილის სადისერტაციო ნაშრომ-ში ndash bdquoივანე გვარამაძის როლი მესხურგანმანათლებლობაშიrdquo ისიც უნდაითქვას რომ ვერცერთი მეცნიერირომელიც იკვლევს სამცხე-ჯავახეთშიკულტურისა და განათლების სფეროს

XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე გვერდს

ვერ აუვლის ანა ღოღობერიძის მოღ-ვაწეობას მის დაარსებულ ქალთასკოლას ამ სკოლის აღზრდილთა საქ-მიანობას

ანა ღოღობერიძე დაიბადა 1842წელს ქალაქ ქუთაისში იგი ცნობილისაზოგადო მოღვაწის ნიკოლოზ ღო-ღობერიძის და იყო მიღებული ჰქონდაიმ დროისათვის შესაფერისი განათლე-ბა კერძოდ განათლება მიიღო წმინდანინოს სახელობის ქალთა სასწავლე-ბელში ქალაქ ახალციხეში მისი მოღ-ვაწეობა განაპირობა იმან რომ მისიმეუღლე მ მუსხელიშვილი ახალციხისმაზრის სამხედრო უწყების მოხელე-გენერალი იყო

ქ ახალციხეში საცხოვრებლადგადმოსულმა ანამ სრულიად ახალ-გაზრდამ 1870 წელს დააფუძნა bdquoსაქ-ველმოქმედო საზოგადოებაrdquo აღნიშ-ნული საზოგადოების მიზანი ახალცი-ხეში ქართველი ქალებისთვის უფასოსასწავლებლის დაფუძნება მათთვისხელსაქმის სწავლება და ქართულისულისკვეთებით აღზრდა იყო საქ-ველმოქმედო საზოგადოების წევრე-ბი იყვნენ ადგილობრივი სამხედროდა სამოქალაქო უწყებათა მოხელენიამასთან დაკავშირებით იაკობ გოგე-

ბაშვილი მოგვიანებით წერდა bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილისა მაშინსაუკეთესო მანდილოსნად იყო მიჩნე-ული მთელ შეგნებულ საქართველოშითავისი იშვიათი ჭკუით მომხიბლავიგულკეთილობით დარბაისლური ხა-სიათით და მხურვალე მონაწილეობითყველა საზოგადო საქმეში მან სხვათაშორის დააფუძნა საქველმოქმედო სა-ზოგადოება ახალციხეში და დააარსასაქალებო სკოლაrdquo

1870 წლის 4 აპრილს ანა ღოღო-ბერიძემ ქალთა უფასო სკოლა და-აფუძნა ხოლო მეცადინეობა 1 მაისსთამარ მეფის სახელობის დღეს დაიწ-ყო რაბათის ქალთა სკოლის bdquoწმინდაპედაგოგიურ გეგმაზე აშენებული დაჩინებულად წარმოებულიrdquo საქმიანო-ბის შესახებ ქართველ საზოგადოებასამცნო ჟურნალმა bdquoგანათლებამrdquoსასწავლებელი ღარიბთა შვილებისთ-ვის ხელმისაწვდომი რომ ყოფილიყოსწავლა უფასო იყო ხოლო სკოლის

ხარჯები ანა მუსხელიშვილმა იკისრარასაც ემატებოდა საქველმოქმედოსაზოგადოების წევრთა შესატანებიშემოწირულობანი bdquoქართველთა შო-რის წერა-კითხვის გამავრცელებელისაზოგადოების ერთდროული დახ-მარება საღამო წარმოდგენებიდანმოსწავლეთა ნაკეთობების რეალიზა-ციიდან შემოსული თანხა ყოველივე

ამის ორგანიზატორი ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილი იყო

კონსტანტინე გვარამაძის ცნო-ბით აღნიშნული სასწავლებელი მო-თავსდა რაბათში ნაქირავებ სახლშითავდაპირველად თვითონ ასწავლიდაგოგონებს ხოლო შემდეგ თბილისიდანდა ქუთაისიდან მიიწვია ორი მასწავ-ლებელი როგორც რუსულ-ქართულიენების ისე ქსოვისა და ქარგვის შესას-წავლად (სჯიმხფ N4011 კ გვარა-მაძე მოკლე ისტორიული მიმოხილვა

რაბათის დედათა სასწავლებლის არ-

სებობისა და ა ბ ღოღობერიძე-მუსხე-ლაშვილის ბიოგრაფია)

ასევე ერთ-ერთ აუცილებელსაგნად ითვლებოდა საღვთო სჯუ-ლი რომელსაც ასწავლიდა სპეცი-ალურად მიწვეული მღვდელი აღ-ნიშნული სასწავლებელი საშუალოდწელიწადში 60-მდე მოსწავლეს ამზა-დებდა სასწავლებელს ყოველწლიურნივთიერ დახმარებას უწევდა ქალა-ქის გამგეობა ndash 3000 მანეთით ივანეგვარამაძის ცნობით სასწავლებელსეხმარებოდა მაზრის უფროსი ნიკოალექსი-მესხიევი იგი ძირითადად შე-მოწირულობის ხარჯზე არსებობდამოსწავლეთა დიდი ნაწილი ახალცი-ხის მოქალაქეთა უღარიბეს ფენას მი-ეკუთვნებოდა ხოლო თავისი სპეცი-ფიკიდან გამომდინარე იგი პროფე-სიულ სასწავლებელს წარმოადგენ-და რამდენადაც განსაკუთრებულიყურადღება ეთმობოდა ხელსაქმისშესწავლას

სასწავლებელმა იმთავითვე დიდიდაინტერესება გამოიწვია როგორცქართველ საზოგადოებაში ისე ხე-ლისუფლებაშიც 1872 წელს გაზეთbdquoდროებაშიrdquo დაბეჭდილი ანა მუსხე-ლიშვილის კორესპოდენციით ვგებუ-

ლობთ რომ რაბათის ქალთა სკოლა31 მარიამობის თვეს მოინახულაbdquoმისმა უმაღლესობამ ნამესტნიკმადიდმა მთავარმაrdquo ანა მუსხელიშვილსმისთვის უჩვენებია სასწავლებელიდა სახელსაქმო ოთახები უპასუხნიამეფისნაცვლის კითხვებზე როდისდაფუძნდა სასწავლებელი ვინ იყვნენმასწავლებლები რამდენი და რა ასა-კის იყვნენ შეგირდებ და აშ ბოლოსკი მადლობა მოუხსენებია მისთვის დასინანულიც გამოუთქვამს იმის გამორომ ყმაწვილები ვერ ნახა (ა ღოღობე-რიძე კორესპოდენცია გაზ bdquoდროებაrdquoN 36 1872)

ახალციხის ქალთა უფასო სკოლისდაფუძნებას იმთავითვე დიდი მოწო-ნებით შეხვდა ქართველი ინტელიგენ-ცია იაკობ გოგებაშვილი აღნიშნულისკოლის დაფუძნებას bdquoცისკრის ამოს-ვლასrdquo ადარებდა იგი აღფრთოვანე-ბული წერდა bdquoიმედი ვიქონიოთ რომახალციხის ქალთა უფასო სკოლა ჰპო-

ვებს მიმბაძველებს ჩვენი კუთხის სხვასაბაზო ქალაქებში და იქნება ნიმუშიქალთა უფასო სკოლების დაარსებისადა ორგანიზაციისა რომელთა საჭი-როება ყველგან ასე ძლიერ იგრძნობაrdquo (ი გოგებაშვილი თხზ ტ I გვ 20-211952)

აღნიშნული სკოლის ფუნქცი-ონირებას არსებითი მნიშვნელობა

ჰქონდა რადგან უდიდესი როლი შეას-რულა მესხეთში ქალთა განათლებისსაქმეში ამასთანავე ალექსანდრეფრონელის (ყიფშიძის) სამართლიანიშენიშვნით იგი წარმოადგენდა bdquoერთ-ერთ ზღუდეს აქაური გამქრალი ქართ-ველებისაrdquo (ალ ფრონელი (ყიფშიძე)bdquoდიდებული მესხეთიrdquo თბ 1991) აკაკიწერეთელმა კი პატივისცემის ნიშნადანა ღოღობერიძეს 1871 წელს უძღვნალექსი bdquoვარდის ხმაზედrdquo

1875 წელს ანა მუსხელიშვილმა

დატოვა ახალციხე იგი bdquoდროებისrdquoერთ-ერთ კორესპოდენციაში წერდაbdquoსხვადასხვა მიზეზებისა გამო იძულე-ბული ვიყავი 20 ამ თვეს დამეტოვები-ნა ახალციხე სასწავლებელი და ყველასაქმეები რაც იმას შეეხებოდა ჩავა-ბარე ახალციხის კეთილმოქმედებითსსაზოგადოებას მე ჩავაბარე საზოგა-დოებას სასწავლებელი 70 შეგირდითrdquo(ა ღოღობერიძე კორესპოდენციაგაზ bdquoდროებაrdquo N111 1875)

აღოღობერიძე დროებით საცხოვ-რებლად გადავიდა რუსეთში ხუთიწლის შემდეგ კი ქუთაისში დაბრუნ-და სადაც bdquoქართველთა შორის წე-რა-კითხვის გამავრცელებელი საზო-გადოებისrdquo მიერ დაწყებითი სკოლისდასაარსებლად შექმნილ საზედამხედ-ველო კომიტეტს ჩაუდგა სათავეშიდიდი მუშაობა გასწია სკოლის (შემდეგსათავადაზნაურო ქართული გიმნა-ზიის) შესაქმნელად 1885 წელს იგიკვლავ ახალციხეში ndash თავის საყვარელ

სკოლაშიაანა მუსხელიშვილ-ღოღობერიძისსახელს უკავშირდება ახალციხეშითეატრის დაფუძნებაც რამდენადაცმის მიერ დაარსებული საქველმოქმე-დო საზოგადოების უმთავრესი მიზანიიყო ქალთა უფასო სკოლის შენახვაიგი ცდილობდა სხვადასხვა საშუალე-ბებით მოეპოვებინა სახსრები ერთ-ერთ ღონისძიებას წარმოადგენდასცენის მოყვარულთა მიერ წარმოდგე-ნების გამართვა ამ საკითხთან დაკავ-შირებით ილია მაისურაძე აღნიშნავდაbdquoახალციხური წარმოდგენები რაკიმათი შემოსავალი ქალთა სკოლი-სათვის იყო დანიშნული ამ სკოლისდაარსების პირველ წლებშივე უნდაიღებდეს სათავეს 1870-1872 წლებშიrdquo (სჯიმხფ N 433 ილია მაისურაძე bdquoმესხეთის თეატრალური წარსული-დანrdquo )

მესხეთში თეატრს მრავალმხრივიდატვირთვა ჰქონდა ქალაქ ახალცი-ხეში მოქმედი ორივე დასის მიერ გან-ხორციელებული საღამო-წარმოდგე-ნები გარდა იმისა რომ ემსახურებო-და მოსახლეობის კულტურული დონისამაღლებას ეროვნული ტრადიციებისდაცვას ითვალისწინებდა ქველმოქმე-დებასაც კერძოდ დახმარებას უწევ-დნენ რაბათში არსებულ დედათა დაკათოლიკეთა სასწავლებლებს ადგი-ლობრივ სამკითხველოს ამაზე მეტყ-ველებს XIX ს-ის დასასრულს ქართულპერიოდიკაში დაცული მდიდარი მასა-ლა სწორედ ამ მასალით ირკვევა რომანა ღოღობერიძე იყო თეატრალურიდასის არამარტო დამფუძნებელი არა-მედ მისი ერთ-ერთი აქტიური წევრიც(გაზ bdquoდროებაrdquo 1910 N 17 გვ 9)

გაზეთი ივერია წერდა bdquoამ ერთითვის განმავლობაში აქაურის კლუბისდარბაზში ქალბატონი ანნა მუსხელო-ვის თაოსნობით იყო გამართული ორმოქმედებიანი კომედია bdquoძუნწიrdquo წარ-მოდგენა იყო გამართული აქაურისქართველი ქალების სკოლის სასარ-

გებლოდ სწორედ დიდი მადლობისღირსია ამ საქმის მოთავე ანნა მუსხე-ლიშვილისა მისი მოღვაწეობით უდგიასული აქაურის ქართულის საქალებოსკოლას რომ არა მისი ზრუნვა ვინიცის იქნება ეს სკოლა აქამდე ხუთჯერგაუქმებულიყოrdquo (გაზეთი bdquoივერიაrdquo1889 N41)

ანა ღოღობერიძე 1890 წლის 30მაისს მძიმე სენით დაავადებულითბილისის ერთ-ერთ საავადმყოფოშიგარდაიცვალა რაც დიდ დანაკლისადმიიღო ქართველმა საზოგადოებამმის გარდაცვალებას იუწყებოდა ყვე-ლა ქართული ჟურნალ-გაზეთი მისმამეუღლემ სამძიმრის მრავალი დეპეშამიიღო ქალაქ ახალციხეში წმინდა მა-რინეს ეკლესიაში დიმიტრი ხახუტაშ-ვილის მიერ გადახდილი იქნა პანაშ-ვიდი გაზეთ bdquoივერიაშიrdquo გამოქვეყნდავრცელი ნეკროლოგი სადაც დეტა-ლურად იყო განხილული ანა მუსხე-ლიშვილის მოღვაწეობა bdquoდიდი უმრავ-

ლესობა ამ სკოლის მოსწავლე ქალთაეკუთვნის ახალციხის უღარიბეს წრე-სა ეს ღარიბი მოსწავლე ქალები თავი-სივე ხელსაქმით ირჩენდნენ თავსა დახშირად ეხმარებოდნენ თავის ღარიბოჯახსაც გულის დამატყვევებელ სა-ნახავს წარმოადგენდა მაშინ ღარიბქალთა სკოლა ახალციხისა დაფუძნე-ბული ჭეშმარიტ სიყვარულზე და გო-

ნიერ შრომაზე ასეთი სამაგალითოსკოლის დაარსება შეეძლო მხოლოდისეთ იშვიათ ადამიანს როგორიც იყოგანსვენებული ანეტა რომლისთვი-საც არ არსებობდა არაფერი კერძოსაკუთარი ინტერესი იმის ცხოვრებამთლად ეკუთვნოდა მის სკოლას რომ-ლითაც განახორციელა თავისი საზო-გადო მოღვაწეობაrdquo როგორც გაზეთიbdquoივერიაrdquo იუწყებოდა განსვენებულისკუბოს მრავალი გვირგვინი ამკობდამათ შორის ახალციხის საზოგადო-

ებისა რომელიც ლითონის ძვირფასილენტით იყო მორთული წარწერითbdquoახალციხის საქველმოქმედო საზოგა-დოებისა და დედათა უფასო სკოლი-საგან ჩვენს მფარველს და დამფუძ-ნებელს ანა მუსხელიშვილისასrdquo იგიდაკრძალეს დიდუბის პანთეონში (ანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილი გაზ bdquoივერიაrdquo N112 1890 )

1911 წელს ახალციხის საზოგადო-ებამ აღნიშნა რაბათის დედათა სკო-ლის 40 წლისთავი და განსაკუთრებუ-ლი მადლიერებით იქნა მოხსენიებულიანა ბესარიონის ასული ღოღობერიძე-მუსხელიშვილი ndash მესხეთში ახალგაზ-რდების განსაკუთრებით ქალთა სწავ-ლა-აღზრდის დიდი მოამაგე

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილისმოღვაწეობა ფასდაუდებელია მისმიერ დაფუძნებული სკოლა 50 წლისგანმავლობაში განათლების კერადიქცა სადაც მესხი გოგონები მშობ-ლიურ ენაზე ღებულობდნენ განათლე-

ბას სწავლობდნენ საჭირო ხელსაქმესდა ქვეყნის სიყვარულს ეროვნულტრადიციებზე აღზრდილნი კი ცდი-ლობდნენ თავიანთი შვილებიც ეროვ-ნული თვითშეგნებით აღეზარდათ

ახალციხის ქალთა უფასო სკო-ლის ერთ-ერთი ღირსება ისიც იყორომ იქ ერთმანეთის გვერდით სწავ-ლობდნენ სხვადასხვა ეროვნებისგოგონები ქართველები (კათოლიკე-ნი და მაჰმადიანები) ბერძნები რუ-სები ებრაელები ეს ხდებოდა მაშინროდესაც მეფის რუსეთი ყველანა-ირად ცდილობდა როგორც მთელსაქართველოში ისე ამ კუთხეშიცერთმანეთისთვის დაეპირისპირები-ნა სხვადსხვა ეროვნების ადამიანე-ბი ndash გამოეწვია ეთნოკომფლიქტებიქართველი ხალხი ჩამოეშორებინაეროვნულ-განმათავისუფლებელიბრძოლისაგან სწორედ ამიტომ წერ-და ანასტასია თუმანიშვილი-წერეთე-ლისა bdquoზოგჯერ არიან ისეთი პირნიმართალია იშვიათნი რომელნიცთუმცა ვიწრო წრეში მოქმედებენმაგრამ მათი გავლენა ისეთნაირადაღიბეჭდება ყველა ადამიანზედ რომრაც უნდა დრო გავიდეს დაუვიწყარირჩება და უფრო ბევრი სარგებლობამოაქვს ვიდრე დიდ ნიჭს რომელსაცხშირად კაცი ბოროტებით ხმარობსrdquo

ამ სკოლის არაერთმა აღზრდილმაისახელა თავი ხელოვნების უნიკალუ-რი ნიმუშების შექმნით მათ მონაწილე-ობა მიიღეს როგორც საქართველოშიგამართულ ისე მსოფლიო საერთაშო-რისო გამოფენებში და დაიმსახურესუმაღლესი ჯილდო რაბათის ქალთასასწავლებლის აღზრდილთა შორისწარმატებულნი იყვნენ როზა (როზა-ლია) მეფისაშვილი ნატალია გიორგა-ძე აღათია გოზალიშვილი და სხვანიისინი თავიანთი საქმიანობით ერთგ-ვარ პროპაგანდას უწევდნენ ქართულკულტურას ამიტომაც არის რომმიხეილ კეკელიძე სამართლიანად აღ-ნიშნავს ანა ღოღობერიძემ თავისი

საქმიანობით ბევრ ახალგაზრდა ქალსგაუხსნა გზა საზოგადოებრივ საქმი-ანობაში მონაწილეობის მისაღებად(მკეკელიძე bdquoანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილიrdquo კრ bdquoგანმანათლებლობა სა-ქართველოში იდეები და მოღვაწენიrdquo2015წ)

ამრიგად ანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილმა თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით უდიდესი სამსახურიგაუწია სამცხე-ჯავახეთის მოსახლე-ობას განსაკუთრებული წვლილი შე-იტანა სწავლას მოწყურებული მესხიგოგონების განათლებაში აღზარდადა ცხოვრების გზაზე დააყენა მათისახით ქვეყანას აღუზარდა ღირსე-ული მოქალაქეები ბევრი მათგანი იყოსახელოვანი პედაგოგი და ცნობილიხელოვანი ზოგ მა თავისი ნამოღვაწა-რით მესხეთი და საქართველო გააც-ნო მსოფლიოს სხვა ხალხებს ახალ-ციხეში თეატრალური დასის დაფუძ-ნებითა და სამსახიობო მოღვაწეობით

დიდი წვლილი შეიტანა მოსახლეობისკულტურული დონის ამაღლებასა დამათში ეროვნული ცნობიერების შე-ნარჩუნებაში ყოველივე აღნიშნულისგათვალისწინებით ნათლად ჩანს რომმისი დამსახურება მესხეთის წინაშეგანუზომელია

ნატო ყრუაშვილი

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილის პედაგოგიურ-საზოგადოებრივი მოღვაწეობა

სამცხე-ჯავახეთში(გარდაცვალებიდან 125 წლისთავის გამო)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 912

2015 წელი დეკემბერი 9ლიტერატურული მესხეთი

ზარზმა 11 ნოემბერი გვი-ანი შემოდგომის ცივი წვიმიანიმაგრამ დაუვიწყარი დღე ndash დიდისახალხო დღესასწაული აქ დილი-დანვე თავს იყრის მუნიციპალი-ტეტისა თუ მეზობელი რაიონებისმოსახლეობის წარმომადგენლებიქართული კულტურის სიდიადეუიშვიათესი ძეგლი ზარზმის სა-მონასტრო კომპლექსი მოზღვა-ვებულ მრევლს ვერ იტევს დღესსერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღეა

ტრადიციულ სახალხო დღე-სასწაულს რამდენიმე ათეულიწლის წინ ჩაეყარა საფუძველიმაგრამ ერთი პერიოდი მიზეზთაგამო მივიწყებას მიეცა ორი წლისწინ კი კვლავ იქნა აღდგენილი დადაიბრუნა თავისი ფუნქცია

ტრადიციული სახალხო დღე-სასწაულები დიდი მნიშვნელობისმატარებელია ისინი ჩვენი ცხოვ-რების შემადგენელ ნაწილად იქც-ნენ (ყველა კუთხის ტრადიციებიხომ რაღაცითაა გამორჩეული)

ერთი წუთით მკითხველის ყუ-რადღება გვინდა გავამახვილოთთვით სერაპიონ ზარზმელსა დასამონასტრო კომპლექს ზარზმა-ზე

bdquoქართველ წმინდანთა ცხოვ-

რებანიrdquo გვაუწყებს სერაპიონზარზმელი წარმოშობით კლარჯიყოფილა ჰყავდა ორი ძმა ისინიადრე დაობლებულან წმ სერა-პიონს ბავშვობიდანვე იზიდავდაეკლესიური ცხოვრება და ამიტომთავის უმცროს ძმასთან ერთადდიდ მიქელ პარეხელს თავისითავი შეჰვედრა bdquoმამასა სული-თასა და მზრდელსა ობოლთასასასწაულთა და ნიშთა მოქმედსაrdquoღირსმა მამამ მიიღო სერაპიონირადგან იგი მასში ხედავდა საღმ-რთო საქმისადმი დიდ მიდრეკილე-ბას მღვდლადაც აკურთხა და მისმიერ განსწავლული სერაპიონი დაიოანე მოავლინა სამცხეს მონას-ტრის ასაშენებლად

წმსერაპიონს და იოანეს გან-საკუთრებით მოსწონებიათ აქა-ურობა შეურჩევიათ მშვენიერიმთა და იქ გადაუწყვეტიათ მონას-ტრის აგება თუმცა ადგილობრი-ვებს ისინი იქიდან გაუძევებიათბერებს იმედი მაინც არ დაუკარ-გავთ და მდინარის მეორე მხარესის ადგილი შეურჩევიათ რომელიცმიქელს უხილავს გამოცხადებითეს ადგილი მხარის დიდი ფეოდა-ლის გიორგი ჩორჩანელის გამგებ-ლობაში ყოფილა საბედნიეროდიგი ნადირობისას შეხვედრია რა

უსიერ ტყეში თავშეფარებულ ბე-რებს მათთვის ნება დაურთავს დადახმარებია კიდეც აღესრულები-ნათ დაკისრებული მისია

ლეგენდის მიხედვით იმ ღა-მით როცა ჩორჩანელი ბერებსშეხვედრია მიწა იძრა თურ-მე კლდე გაპობილა სათახვისმღვრიე ტბა მომსკდარა და იქა-ურობა წაულეკავს მხოლოდ ორიძმა გადარჩენილა სერაპიონისწინასწარმეტყველება ახდა და შე-შინებულმა ხალხმაც ამ ადგილს

bdquoზარზმაrdquo უწოდაბერმა ძმებმა ეკლესიის ასა-შენებლად შესაფერისი ადგილისძებნა დაიწყეს წმსერაპიონისდა სხვა ბერების აზრი სხვადასხ-ვაგვარი აღმოჩნდა ndash სერაპიონსშემაღლებულ ბორცვზე სურდატაძრის გაშენება თავისი ძმაც დასხვებიც ურჩევდნენ bdquoნუ წმინდამამაო ადგილსა ამას რამეთუმაღალ და ცივ არს და ძმანი ესეშიშველ და გლახაკrdquo ამის შემ-დეგ ნეტარ მამებს ორ კანდელ-ში თანასწორად ზეთი ჩაუსხიათერთი წმსერაპიონს დაუდგამსბორცვზე მეორე ndash მცირე ღე-ლეში ndash იოანეს ორივენი დამდ-გარან ლოცვად გათენებისას სე-რაპიონის კანდელი დაშრეტილა

იოანესი კი სამხრობამდე ბრწყი-ნავდა

ეკლესიის საძირკველი იოანესმიერ არჩეულ ადგილზე ჩაყარესმაგრამ მშენებლობა სამშენებ-ლო მასალების კერძოდ ქვისუკმარისობის გამო გაძნელებუ-ლა გიორგი ჩორჩანელის რჩევითმშენებლობისთვის მიწისძვრისგანდანგრეული უმწის ეკლესიის ქვე-ბიც გამოუყენებიათ და სამ წელშიტაძრის მშენებლობაც დამთავრე-ბულა

ცხადია ყველა ძეგლს თავი-სი ისტორია და წარსული აქვსრომელთანაც ბევრი ლეგენდადა თქმულებაა დაკავშირებულიმაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანიასევე ის სიძველეებია რომლე-ბიც შეულამაზებლად წარმოგ-ვიდგენენ მის ისტორიას ამ მხრივყველაზე საყურადღებო ძეგლიაბასილ ზარზმელის bdquoსერაპიონზარზმელის ცხოვრებაrdquo სადაცაღწერილია ამ ჭეშმარიტად დიდიადამიანის ცხოვრებისა და მოღ-ვაწეობის ყველა ნიუანსი რითაცკიდევ უფრო გვაახლოებს იგი მისსიდიადესთან წმინდანობასთან

სწორედ ამიტომ ქართველიკაცი ვინც არ უნდა იყოს დღე-ნიადაგ უნდა ზრუნავდეს ამ დიდი

ტრადიციების შენარჩუნებისთვისრათა მომავალ თაობებს ესტაფე-ტასავით გადავცეთ ყოველივე ისრაც ჩვენს დიდ წმინდანებთანაადაკავშირებული

სახალხო დღესასწაულები კიდიდ საშუალებას იძლევიან ამი-სათვის რომლებიც ასევე გვიზი-დავენ არა მარტი იმით ვისთანაციგია დაკავშირებული არამედ იმი-თაც რომ ყველა სახალხო დღე-სასწაულს თან ახლავს სტუმართა

სიმრავლე და იმის წარმოჩინებარისი პატრონები არიან თავადმასპინძლები ndash რა შეგვიძლია დარას წარმოვადგენთ ამჟამად ამმხრივ პირველ რიგში საზოგა-დოების ყურადღებას იქცევს მა-სობრივი კულტურული ღონისძი-ებები ხალხური რეწვის ოსტატთანამუშევრების გამოფენა ის ხელ-ნაკეთობები რითაც ვაფასებთმხარის კულტურულ ცხოვრებას

ზარზმის სახალხოდღესასწაული

დანიშნულ დროსდაიწყო

სტუმრებს ყურადღებასცენისკენ გადააქვთ

bdquoადიგენში მზე უნთია ირმისჭალებს

თრიალეთთან შაშვისწვერზე შაშვი გალობს

საქართველოს ამ მშვენიერლამაზ კუთხეს

დედამიწის ყველა კუთხეენაცვალოსrdquo

კითხულობს წამყვანი და ირგ-ვლივ ქართული ლექსის საამო ხმაიფრქვევა

შემდეგ სცენაზე უხმობენადიგენის მუნიციპალიტეტისგამგებელს ზაქარია ენდელაძესახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის

მიტროპოლიტს მეუფე თე-ოდორეს რელიგიის საკითხთასააგენტოს თავმჯდომარეს ზაზავაშაყმაძეს რომლებიც მიესალმ-ნენ მოწვეულ სტუმრებს თითო-ეული მათგანის გამოსვლაში ხაზ-გასმული იყო ზარზმის როგორცქართული კულტურის უნიკალურიმემკვიდრეობა სერაპიონ ზარზ-მელის როლზე ქართული მართლ-მადიდებლური ეკლესიის წინაშე

სცენაზე ერთმანეთს ცვლიანმუნიციპალიტეტის კულტურის

სახლთან არსებული თვითმოქ-მედი კოლექტივები ქორეოგრა-ფიული ანსამბლები ndash bdquoზარზმაrdquo(ქორეოგრაფი ბაგრატ გავაშელი)bdquoჭულეrdquo (ხელმძღვანელი თამარგოდელაძე) სოფელ ზარზმისსაჯარო სკოლასთან არსებულიანსამბლი bdquoტაოrdquo (ხელმძღვანელივანო ბალახაშვილი) ფოლკლორუ-ლი ჯგუფი (ხელმძღვანელი აკაკიგელაშვილი) ინდივიდუალურიშემსრულებლები ავთანდილ გე-ლაშვილი ეკა ჩიხრაძე ციალაჩილინგარაშვილი და საქვეყნოდაღიარებული ანსამბლის ndash bdquoერი-სიონისrdquo (მთ ქორეოგრაფი ლევანკუბლაშვილი) და მასთან არსე-ბული ბავშვთა ქორეოგრაფიულიანსამბლის bdquoელეონისrdquo მოცეკვა-ვეები ასეთი მაღალი რანგის ან-

სამბლებთან ერთად ადიგნელთაგამოსვლა საპატიოც იყო და დასა-მახსოვრებელიც

ღონისძიების მსვლელობისასრამდენიმე რესპოდენტს შევხ-ვდით და ვთხოვეთ bdquoსერაპიონზარზმელის ხსენების დღესთან

ndash ზარზმობისrdquo სახალხო დღესას-წაულთან დაკავშირებით თავიან-თი მოსაზრებები გამოეთქვათ

ბადრი პაქსაძე ndash დაბა ადიგე-ნის მცხოვრები ხალხური ინსტ-რუმენტების ხელოსანი 30 წელზემეტია ვამზადებ ხალხურ საკრავინსტრუმენტებს ძირითადად ndashბანისა და კლასიკურ ფანდურებსაგრეთვე ndash სალამურებს რომელ-თა რეალიზაციას რეგიონში ვახ-დენ სახალხო დღესასწაულებისაკუთარი შესაძლებლობების

წარმოჩენის საუკეთესო საშუალე-ბაა აქ საშუალება გაქვს გაეცნოხალხური რეწვის სხვა ოსტატთანამუშევრებს და სტიმული გეძ-ლევა უფრო დახვეწო საკუთარიხელოვნება უფრო მეტიც ყველაანალოგიური ღონისძიება ხალხუ-რი რეწვის ოსტატთა ერთგვარი

დათვალიერებაცაათამარ ნიკოლაიშვილი ndash ადი-

გენის მცხოვრები პირველ რიგშიყველას მინდა მივულოცო bdquoსერა-პიონ ზარზმელის ხსენების დღე

ndash ზარზმობაrdquo ჩვენი რაიონისთვისეს დიდი დღესასწაული და იმისდასტურია რომ ჩვენ კულტურუ-ლი მემკვივდრეობის იმ დიდი სა-განძურის პატრონები ვართ რო-გორიც უნიკალური ძეგლი ზარზ-მაა რომლის მსგავსი თითო-ორო-ლა თუ გვაქვს და ეს ძალიან ბევრს

ნიშნავს კარგია რომ აღდგა აღ-ნიშნული სახალხო დღესასწაულიდიდი სურვილი მაქვს ტრადიციაგაგრძელდეს მჯერა რაც მეტირეკლამა გაეწევა ამ სახალხოდღესასწაულს მეტი სტუმარიცჩამოვა და გაეცნობა ზარზმას

მალხაზ ლომსაძე ndash სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის იურიდიული ფაკულტეტისდეკანი პროფესორი დღეს მეტადმნიშვნელოვანი დღეა ესაა საუფ-ლო დღესასწაული სერაპიონზარზმელის ხსენების დღე მინდამივილოცო სრულიად საქართვე-ლოს და ვუსურვო ღვთისმშობლისმადლი ფარავდეს თითოეულ მათ-განს დაე სერაპიონ ზარზმელისხსენების დღე გამხდარიყოს ჩვენიქვეყნის გამთლიანებისა და ეროვ-

ნული შერიგების საწინდარისაბჭოთა პერიოდიდან მოდისსაუფლო და სასულიერო დღესას-წაულები ერთხანს სასულიეროდღესასწაულების გადაკეთება უნ-დოდათ საერო დღესასწაულებადთუმცა მათ შორის დიდ განსხ-ვავებას ვერ ვხედავ ორივე ემსა-ხურება ეროვნული ღირებულებე-ბის დაცვას ესენი ერთმანეთისგანუყოფელი ნაწილებია საეროდღესასწაულებთან დაკავშირე-ბით მინდა ვთქვა რომ სრულიადსაქართველოსთვის საერო დღე-სასწაულები ფაქტიურად სახელ-მწიფო დღესასწაულებია და საეკ-ლესიო დღესასწაულები ndash სახელმ-წიფო დღესასწაულები ვინაიდანსაერო დღესასწაულებიც ჩვენიეროვნული დღესასწაულებია და

სერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღე ჩვენი ეროვნული დღესას-წაული და ეროვნული საკუთრე-ბაა არიან წმინდანები რომლე-ბიც ეროვნული წმინდანებია დაარიან წმინდანები რომლებიც

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ

ერს მართლაც საამაყო გაქვთrdquo

ზარზმაცეცხლით და ზარით დაეცა ზარზმასმაინც დაინთქა ურდო მონგოლთაზარზმამ რამდენჯერ გაუძლო ჯვარცმასრამდენი ნახა ზარზმამ გოლგოთა

შემდეგ იმძლავრა თურქმა და სპარსმაგვიტევდნენ სულის ამოხდომამდიიმ ქარიშხლებსაც გადურჩა ზარზმატალღებზე დადგა როგორც ხომალდი

მაგრამ სხვაც ახსოვს კარგი დრო ზარზმასთხისებრ დამფრთხალი თურქთა ბრბოებიროცა ჯვრის სახედ შეკრულმა ვაზმაგადაანათა უდაბნოები

მაშინ ძლიერნი და მკლავმაგრებიმტრებს თვით ზარავდნენ გაბატონებითმესხეთს მართავდნენ ათაბაგებიდა ტახტზე ისხდნენ ბაგრატოვნები

სამოთხეს ჰგავდა ქართლის მთა-ბარიუღრუბლო იყო ცა სხივოსანი

მაშინ აქ იდგა ლოცვად თამარიდა ჯარს უძღვოდა დავით სოსლანი

ამოდიოდა სამცხის ბაღებითთვითონ რუსთველი ndash მეფე მგოსანიიქარგებოდა ზარზმის თაღებიიხატებოდა გარდამოხსნანი

და აბრმავებდა ჩუქურთმის მკაზმავსალბათ თამარის შუქთა თოვანიდა მაღლდებოდა ღრუბლებში ზარზმატაძარი ndash ნათელ-გუმბათოვანი

გრიგოლ აბაშიძე

ზარზმობა-2015

გაგრძელება მე-12 გვ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1012

ლიტერატურული მესხეთი10 2015 წელი დეკემბერი

ცნობილი ისტორიკოსი და საზოგადომოღვაწე ქართველ-კათოლიკეთა პატრიევროპაში ცნობილი მიქელ თამარათის სა-ხელით მან სახელი გაითქვა თავისი ორისაფუძვლიანი დიდი ისტორიული შრომით991262ისტორია კათოლიკობისა ქართველთ შო-რის ნამდვილ საბუთების შემოტანით დაგანმარტებით XIII საუკუნიდან ვიდრე XXსაუკუნემდე991261 თბილისი 1902 წ და 991262ისტო-რია საქართველოს ეკლესიისა991261 ფრანგულენაზე 700 გვერდიანი წიგნი რომელიც

დაიბეჭდა 1910 წმიხეილი (ერისკაცობაში ალექსანდრე) და-

იბადა 1858 წელს ქალ ახალციხეში (თამარათ ndash თამარაშვილების) ორსართულიანი ბანიანისახლი დღესაც დაცულია რაბათში) ღარიბიმოქალაქის ოჯახში ქართული წერა-კითხ-ვა და პირველ დაწყებითი განათლება მიიღოქვემო ეკლესიის სამრევლო სკოლაში ცნო-ბილი მოღვაწის იგვარამაძის ndash ვინმე მესხისხელმძღვანელობით მამით ადრე დაობლე-ბულმა მიხეილმა 15 წლიდანვე მოჰკიდა ხელისაარსებო შრომას შეისწავლა ფეხსაცმლისკერვა და თავის ძმასთან ერთად მუშაობდა ამხელობაზე ხაშურსა და ახალციხეში სწავლასმოწყურებულმა მან 1878 წ მოახერხა კონს-ტანტინეპოლს წასვლა სადაც აბატ პეტრეხარისჭირაშვილის დახმარებით შევიდა ქარ-თველ-კათოლიკეთა მონასტერთან არსებულსასულიერო სასწავლებელში რომლის დამ-თავრების შემდეგ მას ორი წლით ესპანეთშიაგზავნიან bdquoსაბერ მონაზონის მოღვაწეობის

განსავითარებლადrdquo ამის შემდეგ იგი შედისპარიჟის წმ ლაზარეს სასულიერო სასწავლე-ბელში საქართველოში მიხეილი საკმაოდ გან-სწავლული ბრუნდება 1888 წ და აპირებს აქვედარჩენას სამსახურში მაგრამ კათოლიკეთავიზიტატორი არელატი არლოვსკი მას სამ-სახურზე უარს ეუბნევა და აძევებს თბილისი-დან თამარაშვილის დევნის მიზეზი ის უთანხ-მოებაა რომელიც იმ დროს იყო გამწვავებუ-ლი სომეხ და ქართველ სასულიერო წრეებსშორის ამის თაობაზე პრესაშიც სწარმოებდაცხარე ბრძოლა სომხის მოღვაწენი ყველაქართველ-კათოლიკებს რომელთაც სომხურიტიპიკონი ჰქონდათ (მღვდელთ მსახურებასაწარმოებდნენ სომხურ ენაზე) სთვლიდნენსომხების ჩამომავლობად და საერთოდ უარჰ-ყოფდნენ კათოლიკურ მოძრაობას ქართველ-თა შორის ხოლო მათი მოწინააღმდეგე ქართ-ველი მწიგნობარნი ცდილობდნენ დაემტკიცე-ბინათ სომხურად მლოცველ და ქართულადმოლაპარაკე ქართველთა ქართველობა და

ეჩვენებინათ ისტორიული ფაქტები რომლე-ბიც საქართველოში იტალიიდან მოსულ მისი-ონერ-პატრების მოღვაწეობას ნათელ ჰყოფდ-ნენ ამ პაექრობაში სომეხ პუბლიცისტებთანგანსაკუთრებული სიძლიერით გაისმოდა მღიგვარამაძის (ვინმე მესხის) ხმა (ამ კამათისშესახებ 60-70-იან წლების ქართულ პერიოდი-კაში უამრავი წერილები იბეჭდებოდა ხოლოსომხურ პრესაში განსაკუთრებულად ეხმა-ურებოდა ამ საკითხს გაზ bdquoმშაკიrdquo (1897-1898წლის ნომრები)

მაგრამ ქართველთა აღიარებას მაინც აკ-ლდა ისტორიული დამაჯერებლობა საჭიროიყო ისტორიული კვლევა-ძიების წარმოება დაისეთი საბუთების გამონახვა რომლებიც სა-ბოლოოდ ნათელს ჰყოფდნენ საქართველოსადა რომის დიპლომატიური თუ სარწმუნოებ-რივი ურთიერთობის რეალობას წარსულშითბილისიდან უსამართლოდ დევნილი ახალ-გაზრდა მღვდელი მიხ თამარაშვილი ახალ-ციხეში მიდის სადაც მის მთელ ცოდნასა და

შესაძლებლობას დიდ ყურადღებას აქცევსხსენებული ვინმე მესხი იგვარამაძე და ურ-ჩევს მას ისევ ევროპაში დაბრუნებას სწავლისგაღრმავებას და ქართველ-კათოლიკობისისტორიის დასაწერად საჭირო მასალებისშეგროვება-შესწავლას რომში თამარაშვილისთანხმობის შემდეგ იგივე მოძღვარი კისრუ-ლობს ეკონომიური საღსარი აღმოუჩინოს მი-ხეილს ამ მაღალი მიზნების შესრულებაში

ამგვარადმთამარაშვილი თავის სამშობ-ლოში დევნილი მეორედ გაემგზავრა ბათომი-დან ჯერ კონსტანტინეპოლს შემდეგ რომსსწორედ ამ პერიოდში გაშალა მან თავისი მე-ტად ნაყოფიერი მუშაობა რომელმაც საქართ-ველოს ისტორიისათვის მეტად საგულისხმოდა მანამდე სრულებით უცნობი ისტორიულიწყაროებით გაამდიდრა მეცნიერება

კათოლიკეთა ისტორიის გამოქვეყნებამდეის გულდასმით აგრძელებდა თავისი ცოდნისგაგრძელებას 991262საზოგადო სწავლაში დი-დად დახელოვნებულმა ფილოსოფიაში

უკვე გაწვრთნილმა საღვთისმეტყველოსაგნებს მიაპყრო ყურადღება და იმდენადწარმატებით შეიგნო ეს მეცნიერება რომღვთისმეტყველებაში დოქტორის ხარისხითიქნა დაჯილდოებული991261 (გრყიფშიძე ndashrdquo მღ

მიქელ თამარაშვილიrdquo ძვსაქართველო ტ21913 წ)

1891 წ ფრანგულ გაზეთში მან დაბეჭდა

ვრცელი წერილი ქართველ კათოლიკობაზედა ამავე წლიდანვე შეუდგა საარქივო მასა-ლაზე მუშაობას ვატიკანის (რომში) სიძველე-თა საცავში მან უამრავი ისტორიული დოკუ-მენტები იპოვნა ქართველ მეფე-მთავართადედოფალთა და სასულიერო პირთა მიწერ-მოწერის სახით პაპებთან რაც ბრწყინვალედჰფენდა შუქს საქართველოსა და რომის ეკლე-სიის მჭიდრო ურთიერთობას დაწყებული მე-13 საუკუნიდან ყველა ეს დოკუმენტი მან სის-ტემაში მოიყვანა გადათარგმნა ქართულად

მისცა კომენტარები და სათანადო გამოკვ-

ლევითურთ გადმოგზავნა საქართველოში და-საბეჭდად მაგრამ დაბეჭდვას დიდი საღსარიუნდოდა ამ საღსრის გაღება იკისრა ცნობილ-მა ქველმოქმედმა სტეფანე ზუბალაშვილ-მა და 1902 წ მთამარაშვილის ავტორობითთბილისში დაიბეჭდა კათოლიკობის ისტორია

ზემო ხსენებული სათაურითაღსანიშნავია ის გარემოება რომ ვინმე

მესხ იგვარამაძეს არ დაუკლია თავისი ზრუნ-ვა და ეკონომიური დახმარება რომში მომუ-შავე მკვლევარისთვის ახალციხის მხარეთმ-

ცოდნეობის მუზეუმში დაცული მიწერ-მოწე-რა (იხ ვინმე მესხის არქივი საქმე 16) ამორ პიროვნებას შორის ნათელჰყოფს იმას თუროგორ ამხნევებდა თავისი სათუთი წერილე-ბით მოხუცი მწიგნობარი ახალგაზრდა მკვლე-ვარს წარგზავნილს უცხო ქვეყანაში და რო-გორი ზრუნვით უგროვებდა მას საწირავებს(შეკვეთილი წირვებიდან მიღებულ თანხებს)რათა ცხოვრების პირობები შეემსუბუქებინათავისი წარსულის ისტორიაზე მომუშავე მოღ-ვაწისათვის

თვითონ თამარაშვილიც დაძაბული მუ-შაობის პერიოდში ცდილობდა არ მოეკლოწერილები თავისი მზრუნველისათვის და თავსვალდებულად თვლიდა ეცნობებინა ყოველიდეტალი თავისი ცხოვრებისა

სხვათა შორის ამ წერილებში ადამიანი მე-ტად საგულისხმო საისტორიო მნიშვნელობისმქონე ცნობებს იპოვნის აი ზოგიერთი მათგა-

ნი1) ამ დღეებში ვიპოვე საბა-სულხან ორბე-

ლიანის წერილები ndash 7 რომლებიც მოურთმე-ვია ფრანციის ლუდოვიკო მე-14 მეფისათვის

2) ამ დღეებში აქ გამოიარაალცაგარელმა დიდად ესიამოვნა ჩემიშრომა საქართველოს ისტორიის შესახებ დადიდად დამავალიანა რომ შრომა არ დავზო-

გო და თავში გავიტანო ესა ისიც ახლა აბეჭ-დინებს საქართველოს მოწერილებს რუსისმთავრობისადმი ეს შეუკრებია პეტერბურგისარხივებიდან ეს ცაგარელი დაეძებდა ქარ-თულს ხელით ნაწერებს მაგრამ აქ არაფერიიპოვა და აქედან წავიდა თორე დელ გრექო-ში სადაც 13 წიგნია ქართულად კაპუჩინებისხელით

3) წერილებიდგან შევიტყვე რომ აქ ყო-ფილა ვახტანგის ისტორია ხელით ნაწერიმაგრამ აქამდინ ვერ ვიპოვნე იმედი მაქვს

ვიპოვნი4) აგრეთვე შევიტყვე რომ ვახტანგ მეფის

შვილი ვახუშტი რომში მოსულა და აქ დაუწე-რია საქართველოს ისტორია იქნება ამაზეცკიდევ რაიმე ვიპოვნო

5) პარეზში ასზედ მეტი ხელთნაწერიქართული წიგნები ყოფილან მგონებ ყველაამ წიგნის კოპიო საქართველოშიც იქნება ამწიგნებითგან ბევრი თეიმურაზ გიორგი მეფისშვილს ზოგი სოლომონ მეფის შვილს მიუციადა ზოგიც სხვა თავადის შვილებს რომლებიცკი პარეზში მოსულან

6) პაპს საბა სულხან ორბელიანისთვისსხვათა შორის მიუცია წმ კლემენტის თავი დაწა ჯვრის ნაწილები (მთამარაშვილის წერილიი ვინმე მესხისადმი 1898 წ 7 ივნისი ახალცი-ხის მუზ საარქივო ფონდი საქმე 16)

გარდა ვატიკანის არქივისა მიხეილს უმუ-შავია სიცილიის თორედელ გრექოს კაპუჩი-ნების პროპაგანდის სიძველეთა საცავებში

საქართველოს მუზეუმის ხელნაწერთა

განყოფილებაში (Q 582) დაცულია ფოტოსუ-რათების ალბომი bdquoAntiguites de la Georgierdquoეს არის მე-17 საუკუნის იტალიელი მხატვ-

რის ქრისტეფორე კასტელის სურათების ფო-ტოასლები რომელიც მთამარაშვილმა იპოვასიცილიაში და გადმოგზავნა საქართველოშიალბომში წარმოდგენილია 125 სურათი შესა-ფერი წარწერით (ლათინურად და ქართულითარგმანით) აქ არის გორის ციხის გიორგისააკაძის თეიმურაზ პირველის ალექსანდრეიმერეთის მეფის დადიანების გურიელებისათაბაგების მათი ოჯახის წევრების სასული-ერო თუ სამოქალაქო წარჩინებული პირებისსურათები და პორტრეტები აქვეა დასავლეთსაქართველოს გლეხთა ყოფა-ცხოვრების გა-მომხატველი სურათები ამხსნელი ტექსტები-თურთ ალბომს ყდის ფურცელზე შიგნიდანწარწერა აქვს ქართულად 991262საკუთრება კონ-სტანტინეპოლის ქართველ კათოლიკეთამონასტრისა991261 ხოლო გარედან ფრანგულადოქროს ასოებით დაბეჭდილიაAntiguetes olela Georgie (bdquoსაქართველოს სიძველენიldquo) და-

საწყისში I გვერდზე მოცემულია მიხეილ თამა-რაშვილის bdquoშენიშვნაrdquo (იხ დამატება I)

ამ ალბომის სურათები ერთად ერთი წყა-როა XVII საუკუნის საქართველოს ყოფა ცხოვ-რების საილუსტრაციოდ სხვათა შორის კას-ტელის ზოგიერთი სურათი გადმობეჭდილიასაქართველოს ისტორიის კურსის უკანასკნელგამოცემაშიც (ივჯავახიშვილი სჯანაშია

ნბერძენიშვილი ndash bdquoსაქართველოს ისტორიაldquo)ზჭიჭინაძე ამ ალბომის შესახებ წერდა

9912621904 წ 10 ივნისის 991262ივერიამ991261 ცნობამოგვიტანა რომ მთამარაშვილს იტალიისერთ-ერთს სამკითხველოში უპოვნია ერთიძვირფასი ისტორიული წიგნი სახელ-დობრ საქართველოს აღწერა ლათინურსენაზედ სურათები დაბეჭდილია 1631-1654წ რომს აღწერილი მისიონერის ქრის-ტეფორე კასტელისაგან რომელიც იმდროსვეა საქართველოში საქართველო

აუწერია მრავალნაირად და მერე სურა-თებიც დაუსტამბავს ეს ძვირფასი წიგნიდიდი შრომით მოუძებნია მთამარაშვილს991261(ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა პატრი

მთამარაშვილიrdquo თბ1904 გვ24)რაკი ჩვენი ისტორიკოსის საფუძვლიანმა

შრომამ მოსალოდნელზე მეტი ნაყოფი გა-მოიღო ევროპის სიძველეთ საცავებში აღ-მოჩნდა უტყუარი და ძვირფასი საბუთებირომლებიც არა მარტო საეკლესიო ისტორიისსაკითხებს აშუქებდა არამედ ნათელს ჰფენ-და საქართველოს პოლიტიკურ-კულტურულდა დიპლომატიურ ცხოვრების ისტორიასაცამის შემდეგ ქართველ მოღვაწეთა განცხა-დებასაც მიმართულს სომეხ პუბლიცისტთაწინააღმდეგ უფრო რეალური საფუძველიეძლეოდა და მთამარაშვილიც დაეყრდნო რაფაქტობრივ მტკიცებულ ნიადაგს 1904 წელსგამოაქვეყნა პოლემიური ხასიათის ნაშრომი991262პასუხად სომხის მწერლებს რომელნიცუარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას991261 ამ

წიგნმა ერთგვარად ჯამი გაუკეთა მრავალწ-ლიან პოლემიურს და დასაბუთებული პასუხიგასცა bdquoმშაკისrdquo ფურცლებზედ გამოქვეყნე-ბულ სტატიებს

გარდა საჟურნალო და საგაზეთო პატარ-პატარა სტატიებისა რომლებსაც ისტორიკო-სი სხვადასხვა დროს აქვეყნებდა ევროპული-დან ქართულ პრესაში (იხ თანდართული ბიბ-ლიოგრაფია) 1910 წ როგორც მოვიხსენიეთრომში ქვეყნდება თამარაშვილის დიდი ისტო-რიული გამოკვლევა bdquoსაქართველოს საეკლე-სიო ისტორიაrdquo (მდიდრად ილუსტრირებული)ამ წიგნის გამოსვლას უდიდესი მნიშვნელობაჰქონდა ევროპის წინაშე მთელი თავისი სიმ-დიდრით გადაიშალა არა მარტო ქართული ეკ-ლესიის ისტორიული ყოფა-ცხოვრება არამედთვალნათლივ ნაჩვენები იქნა ქართველი ერისმიერ შექმნილი უდიდესი კულტურა ხელოვნე-ბა ხუროთმოძღვრება სამოქალაქო და პოლი-ტიკური ცხოვრება ევროპაში bdquoმოკლე ხანში50-ზედ მეტი რეცენზია დაიბეჭდა ამ წიგნის

შესახებ შესამკობლად ევროპის ჟურნალ-გა-ზეთებში უმთავრესი აზრი ამ რეცენზიებისაის იყო რომ ეს წიგნი 991262ახალი ისტორიულიგამოცხადება და აღმოჩენაა991261 მრავალი მო-ლოცვის წერილი მოუვიდა ავტორსrdquo (გრყიფ-შიძე ndash მთამარაშვილიrdquo ძველი საქართველოII)

ბიბლიოგრაფია

1 bdquoისტორია კათოლიკობისა ქართველ-თა შორის ნამდვილი საბუთების შემოტანით

და განმარტებით XIII საუკუნითგან ვიდრეXX საუკუნემდე მღმიხეილ თამარაშვილისაrdquoთბ1902წ

2 მღმიქელ თამარაშვილი ndash bdquoპასუხადსომხის მწერლებს რომელნიც უარჰყოფენქართველ კათოლიკობასrdquo (ისტორიული გა-მოკვლევა) თბ 1904წ

3 მთამარაშვილი bdquoბიბლიოგრაფიაrdquo (Gli Armeni cattolicein Georgia e le guestionihellip)bdquoივერიაrdquo 1903 წ 228229230231233236

4 ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა

პატრი მთამარაშვილიrdquo თბ 1904 წ გვ325 თსახოკია bdquoსაისტორიო საბუთები მი-

ხეილ თამარაშვილი (წერილი პარიჟიდანrdquo6 bdquoცნ ფურცელიrdquo 1902 1856

თს(სახოკია) მღვდ მთამარაშვილი და მისისაისტორიო ნაშრომი bdquoცნობის ფურცელიrdquo1901 წ 1554

7 მჯანაშვილი bdquoბიბლიოგრაფია (მ თამა-რაშვილის ისტორია) bdquoივერიაrdquo 1902 წ 254

8 bdquoოდისევსი პატრი მიხ თამარაშვილიდა მისი ახალი თხზულებაrdquo bdquoდროებაrdquo 1909წ64

9 გრყიფშიძე bdquoმღვ მთამარაშვილი (ნეკ-როლოგი) bdquoძველი საქართველოrdquo 2 1913

10 ალ ყიფშიძე bdquoმთამარაშვილი (ნეკრო-ლოგი) bdquoნაკადულიrdquo 1911 წ10

11 ალ ხახანაშვილი bdquoმთამარაშვილის ის-ტორიული შრომის შესახებrdquo bdquoივერიაrdquo 1900 წ225 13 bdquoმიქელ თამარაშვილიrdquo bdquoთეატრი დაცხოვრებაrdquo 11 1920 წ

12 გურგენიძე bdquoმიხეილ თამარაშვილიrdquo

გაზ bdquoხალხის მეგობარიrdquo 263 2109191813 პდევნილი ndash bdquoისტორიკოს თამარაშ-

ვილის შვიდი წლისთავის აღნიშვნაrdquo bdquoხალხისმეგობარიrdquo 266 26091918 წ

ილია მაისურაძეშენიშვნა ეს მასალა შედგენილია

ჩემს მიერ დაბეჭდილი არ არის

მიხეილ

თამარაშვილი(Michel Tamarati)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 5: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 512

2015 წელი დეკემბერი 5ლიტერატურული მესხეთი

სოსო გიქოშვილი

აკაკი წერეთლის სახელი ქართველიხალხის ცნობიერებაში დიდი სიყვარული-თაა გარემოცული ამ სიყვარულს bdquoგამზ-რდელისrdquo ავტორი თანმიმდევრულად ამ-კვიდრებდა თავისი შემოქმედებითი თუმიწიერი ცხოვრებით როგორც ერის გუ-ლისნადების გამომხატველი ხელოვანიჩვენი აზრით სწორედ ამის შედეგია ის

განსაკუთრებული პოპულარობა რამაცმწერლის სახელი სიცოცხლეშივე უკვდავ-ყო აკაკი წერეთელმა თანამოკალმეთაგანერთ-ერთმა პირველმა შექმნა შთამბეჭ-დავი სახე მონობაში მყოფი ერის განმა-თავისუფლებელი გმირისა რომელმაცსულიერად დაკნინებულ ქართველობასეროვნული მეობის მინავლული გრძნო-ბა განუახლა და დაუბრუნა ოპტიმიზმისნათელი განცდა უნდა აღვნიშნოთ რომზნეობრივი გმირის გვერდით აკაკიმ არა-ნაკლები ძალსხმევით შექმნა ანტიგმირისმხატვრული სახეც რომელიც აღიზარდამონურად მორჩილებაში მყოფ საზოგადო-ებაში და რომელიც სრულიად უსაფუძ-ვლოდ აღაზევა ახალმა ვითარებამ ესარის ზნეობრივად გადაგვარებული გმი-რი რომელმაც პირად მოვალეობად საკუ-თარი ინტერესებისკენ სწრაფვა მიიჩნიახოლო მაღალმოძალადეობრივ პათოსსზურგი აქცია აკაკი წერეთელი გამუდ-

მებით ეძებდა გამოსავალს თუ როგორშეიძლებოდა აღედგინა ერის ზნეობრივისიწმინდე შელახული ეროვნული თავმოყ-ვარეობა რათა სიბნელესა და უმეცრე-ბისკენ მიდრეკილი ქვეყანა გადაერჩინაასეთი გზის ძიებამ დიდი მგოსანი მიიყვა-ნა პირდაპირ მხილებამდე ამიტომ თავისლიტერატურულ მემკვიდრეობაში მნიშვ-ნელოვანი ადგილი დაუთმო ქართველი კა-ცისთვის დამახასიათებელი უარყოფითითვისებების გასაჯაროებას

აღნიშნულის თაობაზე აკაკი ბაქრაძემართებულად შენიშნავდა რომ პოეტ-მა 991262ღრმად ჩაიხედა ქართველი ხალხისცხოვრებაში ყველაფერი შეისწავლა გა-აანალიზა და აწონ-დაწონა მან ცხადლივდაინახა სნეული საქართველო და შექმნაკიდეც მისი მხატვრული სახე991261 აკაკის თა-ნამედროვე ქართველთათვის უცხო როდიიყო მშობლიური ენის უარყოფა ეროვ-ნული ინტერესების იგნოლირება საკუ-

თარის გმობა და უცხოურის განდიდებამოყვასის ღალატი და მტრის ერთგულებამავნე მომაკვდინებელი თვისებები არცადრეულ საუკუნეებში მოჰკლებია ჩვენსერს მაგრამ ისინი განსაკუთრებულადმომრავლებულია თავისუფლებადაკარ-გულ ქვეყანაში იქ სადაც ხალხის მომა-ვალზე ზრუნვა პიროვნული კეთილდღე-ობისკენ ლტოლვამ შეცვალა სადაც არა-რაობად იქცა ეროვნული თვითშეგნებაროგორც ჩანს ქართველ საზოგადოებაშიხელახლა ვრცელდებოდა არსებულ მძიმევითარებასთან შეგუების მავნე ტრადი-ცია უფრო მეტად მომრავ ლდნენ ისე-თი ადამიანები რომლებიც დაკარგულიეროვნული თვითმყოფადობის აღდგენისნაცვლად ამჯობინებდნენ ეზრუნათ ვიწყოპიროვნული ინტერესებისთვის სწორედმონური ერთგულების იდეებით განმსჭვა-ლული ქართველები ჰყავდა პოეტს მხედ-ველობაში როცა წერდა

991262ვინც რომ გუშინ ქვეყნის მტერსაგამბედავად შეუძახადღეს ულოკავს ფერხთა მტვერსადა შესცინის ხა ხა ხა ხა991260ასეთი მძიმე ყოფა დაუხვდა სამშობ-

ლოში პეტერბურგიდან დაბრუნებულ აკა-კის რომელმაც ნათლად დაინახა უფსკ-რულისკენ დაქანებული ერი ისინი ვინცხალხის იდეური წინამძღოლნი უნდა ყოფი-ლიყვნენ საკუთარი სურვილით თმობდნენყველაფერს მონური ერთგულებით ფეხქ-ვეშ ეგებოდნენ ხილულ მტერს ახალგაზ-რდა პოეტი შეუნიღბავად ხატავდა ზოგ-ჯერ ალეგორიული ფორმებით ზოგჯერმკვეთრი სატირული ფერებით ოღონდ იმიმედით რომ საზოგადოება გამოფხიზლ-დებოდა და დაფიქრდებოდა ჩვენი აზრითამით იყო განპირობებული კაცისა და ძაღ-ლის დაპირისპირება ლექსში bdquoნადირობაrdquoპოეტის აზრით ძაღლი უფრო საიმედოერთგული მეგობარია ვიდრე ზოგიერთი

ადამიანი991262რადგან კაცში მეგობარიუსასყიდლოდ არსად არისულ ძებნით რომ გადვიაროთოცდაათი მთა და ბარი991261ასეთმა განმარტებამ სერიოზული აღ-

შფოთება გამოიწვია იმდროინდელი საზო-გადოების გარკვეულ ნაწილში და პოეტის-

თვის ლანძღვა არ დაუშურებიათ თუმცამათგან სხვაგვარი ქნედება წარმოუდ-გენელი იყო ვინაიდან მათში ჩამკვდარი-ყო ეროვნული იდეალები და ადამიანურიზნეობანი აკაკი წერეთელი მსგავს ქარ-თველებს bdquoკაცის ჩეროსrdquo ჭეშმარიტებისმგმობელებს უწოდებდა და ქართველე-ბად არ მოიხსენიებდა ლექსში bdquoჩუ ქართ-ველსrdquo ვკითხულობთ

991262ეჰ ქართველო კაცის ჩეროქართლი შენგან არას ელის

და მაშ როგორ დავიჯერო

რომ შვილი ხარ შენ ქართველის991261მძაფრმა მხილებამ პოეტი მთელი სი-

ცოცხლის მანძილზე საბედისწერო გზითატარა და ბევრი უსიამოვნება მოუტანათუმცა უკან დახევა არ უფიქრია სწამდარომ პირადულზე ზრუნვა ერთობ დამთრ-გუნველი იყო ადამიანებისთვის დიდ მგო-სანს აღელვებდა ზოგიერთი ქართველისგულგრილი დამოკიდებულება მშობლი-ური ენისადმი ვინც საკუთარი სურვილითუარყოფდა bdquoდედაენასrdquo და სხვათა ენასაღმერთებდა განსაკუთრებით ndash რუსულსაკაკი წერდა

991262ბევრს ოჯახში შეხვდებით მისთანასსადაც დედაც ქართველია და მამაც (ენისცოდნით) და შვილებმა კი ერთი სიტყვაცაღარ იციან ქართული ას ქალში ოცსვერ ნახავთ რომ ქართულის წაკითხვაშეეძლოს და რაც შეეხება წერას უბრა-ლოდ აზრის გამოთქმაც არ შეუძლიათ მო-

ახერხონ991261 აღნიშნულიდან გამომდინარეაღარაა გასაკვირი რომ აკაკი წერეთლისლიტერატურულ მემკვიდრეობაში ერთ-ერთ გამოკვეთილ მხატვრულ სახედ ახა-ლი გარემოების პირმშო ეროვნებით ქარ-თველი რუსულად მოაზროვნე პიროვნებამივიჩნიოთ სწორედ ასეთ ადამიანებზეშენიშნავდა bdquoგანთიადისrdquo ავტორი

991262ქართულზე რომ ხელს იღებენვეღარც რუსულს ახერხებენქართულ ენას არად ხდიანშვილებს რუსულადა ზრდიანტრედიაკოვსკის აქებენ დარუსთაველს კი დასცინიან991261მსგავსი იდეური არსი მრავლად

გვხვდება აკაკის პოეზიაში იგი დაუნ-დობლად ამხელდა გადაგვარებულ ქართ-ველებს მშობლიური ენის bdquoდედაენისrdquoაბუჩად ამგდებთ უარყოფდა და ხმამაღ-ლა აცხადებდა 991262ვინც იაკობის გზას არგაივლის ის ქართველად არც იხსენებაო991261

აკაკის სამართლიან აღშფოთებას იწვევდაის გარემოებაც რომ ერის ინტელექტუ-ალურმა ნაწილმა დათმო სამშობლოს ჭი-რისუფლება ერთგული პატრონის მოვა-ლეობა საზოგადოების უმეტეს ნაწილშიგაბატონებულმა მონურმა ფსიქოლოგიამსერიოზულად შეარყია ეროვნული დაზნეობრივი ფასეულობანი ძირფესვიანადშეცვალა ქართველთა ტრადიციული სი-დარბაისლე ცხოვრების წესი აკაკის აზ-რით ამ ყველაფერს ახალმა გარემოება-მაც შეუწყო ხელი ამიტომ დაუპირისპირაძველი და ახალი დროება უპირატესობაკი პირველ მათგანს მიანიჭა 991262სადღა არისძველებური დარბაისლობა ზრდილობარიგიანობა ტკბილ-ქართულობა ავ-კარ-გის გარჩევა და ადამიანობა დღეს თავ-ხედობა და კუდაბზიკობა კაცობის ნიშნადმიგვაჩნია უზრდელობა 991251 განათლებად991261 აკაკი წერეთელი სერიოზული პრობლემისწინაშე დგას და ეძებს მას ვისაც ძალუძს

დაინახოს ერი ამ საბედისწერო მდგომა-რეობიდან თუმცა ასეთი გმირები არსადჩანან მის ტრაგიზმს ამძაფრებს იმის გან-ცდაც რომ სამშობლოს მხსნელი მამუ-ლიშვილები შეიძლება სამომავლოდაც ვერგამოჩნდნენ აქ თავისთავად გვახსენდებადიდი ილია რომელიც გულისტკივილითშენიშნავდა

991262 მაგრამ ქართველნოსად არის გმირი

რომელსაც ვეძებ რომლისთვისვტირიrdquo

ან კიდევ991262იქნებ აკვანში ის ყრმა წევსვისიც არ ითქმის სახელივისაც დღე-და-ღამ ჰნატრულობსჩუმის ნატვრითა ქართველიrdquoუფრო მკვეთრად რომ გვაგრძნობი-

ნოს ქვეყანას თავსდატეხილი უბედურება

აკაკი წერეთელი ხშირად მიმართავს და-პირისპირების ხერხს კერძოდ ცალკერძასახავს გარდასულ დროს მეორე მხრივაღგვიწერს მონობით დათრგუნულ და და-ბეჩავებულ ერს რომლის ნაწილი გადაგ-ვარებულია და მტრის სამსახურში ჩამდ-გარა უფრო მეტიც მწერალი სხვადასხ-ვა მხატვრული საშუალებებით ცდილობსმხსნელის მისიით მოვლენილი ჩრდილო-ელი მეზობლის მხილებას რომლის მიზა-ნია ცრუ დაპირებებით ქართველთა გონე-ბის დაბრმავება

991262იქ სადაც ძველად ქართველი

ქართველსხელს მიაწვდენდა ძმურად

საშველადდღეს იქ ქართველი ყელში

უჭერს ხელსთვით მოძმეს სულის ამოსახდელად991261ვკითხულობთ ლექსში bdquoაღარ გვაქვს

გრძნობაrdquo დაწერილია 1872 წელს შეიძლე-ბა ვიფიქროთ რომ აკაკი ზოგჯერ ზედმეტსიმკაცრესაც იჩენდა მაგრამ ნათელიარომ ამას განსაკუთრებული მიზანდასახუ-ლობით აკეთებდა ერს დაანახა მონობისარსი გამოფხიზლებულიყო და გადაგვა-რებისაგან ეხსნა საკუთარი თავი მგოსანსშეგნებული აქვს რომ ფესვგადგმულიბოროტების აღმოფხვრა უფრო რთულიავიდრე დასაწყისში მისი მოსპობა ამიტო-მაც წერდა bdquoროდესაც ეკალი ამოვა მაშინმისი მოსპობა უფრო ძნელია უფრო ადვი-ლი და უფრო გონიერია როდესაც მთესვე-ლი გამოდის ეკლის სათესავად ვეცადოთ

ხელის შეშლას და ვიყვიროთ რამდენადაცშევიძლოთ ბევრი ვაი-ვაგლახი მოგველისამ ყვირილისათვის მაგრამ რა გაეწყობაქვეყანას ხომ მოუხდება ეს ყვირილი991261 უკეთურების მთესველნი მრავლად იყვ-ნენ თავისუფლებადაკარგულ ქვეყანაშიმრავლად იყვნენ ქართველნი რომლებიცანგარებით ზომავდნენ და აფასებდნენ

ქვეყნის ბედს მის მომავალს აკაკი თავ-გამოდებით ებრძოდა ვაი-ქართველებსრადგან ღვთაებრივი მისიით მოვლენილსსხვაგვარად არ შეეძლო მოქცეულიყომისი მახვილი კალამი იმათაც გადასწვდავისაც მამულის სიყვარულის არაფერი გა-ეგებოდათ ვისაც სამშობლოს ცნება ვერცკი გაეაზრებინათ სწორედ ასეთები ცდი-ლობდნენ სხვათა კუთვნილებად გამოეც-ხადებინათ ჩვენი წარსულის ფასდაუდებე-ლი ღირებულებები გაეყალბებინათ ქარ-

თველი კაცის ისტორიული სინამდვილეამას ემატება მოყვრულად მოსული მტრისფაქტორიც ვინაიდან იგი მხსნელად თა-ნამოაზრედ მიაჩნდათ მტერი თავისი მიზ-ნების განსახორციელებლად ყოველგვარხერხს მიმართავდა ndash ერის თვითშეგნებასაქვეითებდა თიშავდა მის მთლიანობასსაზოგადოების ნაწილს თავისკენ იბირებ-და აკაკისთვის იმთავითვე ცხადი იყოამ ჩანაფიქრის არსი რომ ფარისევლურისაქციელი ქვეყანას სრულად წაახდენდაამიტომ ხმამაღლა აცხადებდა

991262დამეხსენი ჩრდილოელორა მაქვს შენთან საზიაროთვით ოხერო მოუვლელოროგორ გინდა მომიაროვერ მომხიბლავ ცრუ მოყვარევვერც ენით ვერც თვალადობითშეგიპყრივარ როგორც მთვარეგველეშაპსა ძალადობით991260

მტრის მხილებისას აკაკი ცდილობდაქართველთათვის აეხსნა რომ მათი ხვედ-რი არ განსხვავდებოდა სხვა დაპყრობილიპატარა ერების ბედისაგან რომ დამპყრო-ბელს საერთო მიზანი ამოძრავებდა სწრა-ფად დაემორჩილებინა და გადაეგვარებინათითოეული მათგანი აეცდინა ბუნებრი-ვი განვითარების ისტორიულ გზას აკაკიძალზე დაუნდობელი იყო იმ ქართველთამიმართ ვინც ერთგულად ემსახურებოდამტერს და არც ისაა შემთხვევითი რომაკაკის ისინი bdquoეროვნულ მტრებადrdquo ჰყავ-და შერაცხული ამგვარი ზნეობრივი ატ-

როფირების მიზეზად მწერალი მიიჩნევდაეროვნული თავისუფლების დაკარგვას დაკატეგორიულად მოუწოდებდა ჭეშმარიტქართველობას 991262საღმრთო მამულიშვილუ-რი მოვალეობის აღსრულებისკენ991261 აკაკიწერეთლის შემოქმედებაში მნიშვნელოვა-ნი ადგილი უკავია ეროვნული იდეალებისმხატვრულად წარმოჩენას იმის გააზრე-ბას თუ ვინ უნდა იყოს თავად ქართვე-ლი ხალხის იდეალი რომელზეც ბევრადიქნებოდა დამოკიდებული ქვეყნის მომა-ვალი ამ შემთხვევაში პოეტი ისტორიულწარსულსაც იხსენებს და თავის თანამედ-როვეობას უპირისპირებს რომ დღევან-დელი ქართველნი ისტორიული წარსულისყველაზე ჭეშმარიტ და ეროვნულ-ზნეობ-რივ მაგალითებს აზიარებს ისტორიულიწარსულის გახსენებით აკაკი ცდილობდაშეეხსენებინა საზოგადოებისთვის რომსამაგალითო ეროვნული გმირები ბევრნიიყვნენ ჩვენში რომ მათი შემართება ასულ-

დგმულებდა ქართულ სახელმწიფოებრი-ობას მიუხედავად იმ სერიოზული წუხი-ლისა რომელიც პოეტის ლიტერატურულმემკვიდრეობაში გვხვდება იგი არასდროსმისულა საბოლოო იმედგაცრუებამდე პი-რიქით ჩვენი აზრით ეს იყო ოპტიმიზმისნათელი რწმენით შთაგონებული წუხილი

ნათელირწმენით

შთაგონებულიწუხილი

(აკაკი წერეთლის დაბადებიდან 175 და

გარდაცვალებიდან 100 წლისთავისთვის)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 612

ლიტერატურული მესხეთი6 2015 წელი დეკემბერი

პროზა

წმიდანის უცხოელ

სტუმრებთან

შეხვედრა(ნაწყვეტი რომანიდან bdquoწმინდა ნინოrdquo)

რეზო (ემელიანე)

ადამიაიმედი ნინო მოდიოდა და ფეხ-

დაფეხ მიმნდობი უძველესი იბე-რია მოჰყვებოდა

ამ დროს ცის კაბადონზე არ-ნახული მკვეთრი ფერთა გადაად-გილება შეინიშნებოდა რითაცქვეყანას ეუწყა bdquoყოველთა მფარ-

ველი ანგელოზები უნდა გამოც-ხადდნენოrdquobdquoგველთ მკრთალი გროვა მზე

და მთვარე ცისფერ ფარდაგზეერთად დაწოლილიყო აფორიაქე-ბული ვარსკვლავები გარს ეხვივ-ნენ მარად მოფუსფუსე ჭიანჭვე-ლებივით ნაცრისფერგადაკრუ-ლი ტანდაგრეხილი ბებერი ლეღ-ვის ჩრდილში ყვითელ-მომწვანოფერის ხვლიკები უდარდელადთვლემდნენ მწვანე წითელთვა-ლება ვასაკას მკაფიო იდუმალიშეძახილი არღვევდა გარემოსმისტიკურ მყუდროებას მუხისფუღუროში საოცრება ველურიტანჭრელი ფუტკარი დაოჯახე-ბულიყო და გარემოს ყოველწუ-თიერი დასაქმების მაგალითსუჩვენებდა

დრო მკაცრი გადიოდა ირგ-ვლივ მგალობელი ფრინველები

დამატკბობელი ჰანგებით სალა-მურობდნენ ერთ-ერთ ბორცვზეზეცისკენ მზირალი ადამიანებისდიდი ჯგუფი იდგა მათ ირგვლივგალაღებული ცხენები და ძაღ-ლები წრიულად დარბოდნენ ამუცნაურ სეირს შორიდან მისჩერე-ბოდა თვალებანთებული მგლებისხროვაrdquo

წმიდა ასულმა რომ იხილა დამოისმინა ყოველივე გაეღიმა დათქვა ndash ხილულ და უხილავ ქვე-ყანაზე როგორი მიწიერი საოცრე-ბები და ზეციური მშვენიერებანიშექმნაო უფალმა მერმე სიმშ-ვიდემოგვრილმა წმიდანმა შინ-დისფერი მანდილი მოიხსნა რო-მელზეც ჩალისფერი ჯვარი იყოგამოსახული და მზრუნველადგადააფარა მათ უმალ წამებულიიესო ქრისტეს სულის ანდამატუ-რი სურნელი მოედო გარემოს და

ფერი იცვალა ცამ მიწამ და გარე-მომ

იესოს კვართის მცველი გა-ზაფხულის ყვავილებაფეთქებუ-ლი ჯანსაღი მაყვლის ბუჩქივითმოდიოდა მშვიდად იბერიისმთავარქალაქ მცხეთისკენ იესოქრისტეს საოცრება კვართის მო-სანახულებლად და თავდადებულდარაჯად წმინდანის უზარმაზა-რი ფუნქციის ეს მაცხოვრისეულიმატერიალურ-იდეალური სიმბო-ლო რწმენის ერთადერთი ღერძ-თაგანი გახლდათ

იგავ მიუწვდომელი ნინომოდიოდა არ ეშინოდა და არა-ფერი არ აბრკოლებდა თექვ-სმეტი წლის უმანკო ქალწულიბიბლიურ-სახარებისეული ცოდ-ნით და ღრმა რწმენით წმიდა-ნური უძლეველობით ცხადდე-

ბოდა ღვთიური მთლიანობის დაიესო ქრისტესეული სიყვარულისმადლს მოაბრძანებდა მოციქულ-თსწორი შეუპოვრად ევლინებოდადა ელვასავით აპობდა წარმარ-თულ ბნელ გარემოს შეუპოვარიწმიდანი შემოიჭრა მძლავრსა დაბარბაროსულ სივრცეში რო-გორც სანთლის შუქი ბნელითმო-ცულ მღვიმეში და იესო ქრისტესღვთისნიერი ენერგიის შუქითშემოსა დაუსაბამოდ რითაც გა-მოჩნდა ბარელიეფები გორელი-ეფები ქანდაკებები ბიუსტებიპორტრეტები და შორს მზირალისაკვირველი პროფილები ანგე-ლოზების წმიდანებისა შიგადა-შიგ მიწაზე შავი ლაქები შეინიშნე-ბოდა უადგილო

წმიდანი მეგობარ სომხებთა-ნაც იესო ქრისტეს მოძღვრებისსწავლა-ქადაგებას იბერიელების

და კოლხების დარად ავრცელებ-და და ყველგან მაცხოვრისეულისიკეთე ndash მადლი და სიყვარულიიესო ქრისტესმიერი ღვთიურითვისებით მოეფინებოდა

შორეული სამხრეთ-აღმო-სავლეთის ქვეყნებში ცნობილისომეხი მოგზაური ვაჭარი და

სოვდაგარი კაიროს კონსტან-ტინოპოლის ტრაპიზუნტისა დაფაზის-არქეოპოლისის შემოვ-ლით ქალაქ მცხეთას ეწვია თან-ვე ახლდა რამდენიმე ცხენოსანიმძიმედ შეიარაღებული დაცვაშეგირდები და ტვირთმზიდავიორი აქლემი ასე რომ შორეულიქვეყნებიდან მომავალი ქარავანისერიოზულ ძალას და თავისებურსრულყოფილ საერთაშორისო

ფორმას წარმოადგენდადიდი სოვდაგარი ძირითადად

ბრილიანტებზე ალმასებსა დაოქროზე ვაჭრობდა ძვირფასიტყავი და ქსოვილებიც შედიოდამის საფონდო შემადგენლობაშიზოგჯერ უნიკალურ ეგვიპტურბერძნულ და რომაულ ხელოვნე-ბის ნიმუშებსაც გამოიყოლებდა

ხოლმე უფრო მეფეთათვის დადედოფალთათვის მისართმევადან დიდებულებთან მორიგება-გარიგების მიზნით ყოველივედაახლოებით ამდაგვარი საქ-მიანობა გახლდათ თუ ვინმესზოგადად მაინც გაეგო მასზედანარჩენი მოღვაწეობა სახელმ-წიფოებრივ მიწერ-მოწერებში დამეფეთა სიტყვიერ გარჩევა-შე-მოთვლებში თავსდებოდა თით-ქმის ორი დღით წმიდა მირიანმეფესთან დანიშნულ დროს გა-მოცხადდებოდა მათი საუბრებითუ უცხოური ნაწერების გარჩევადახურულ საიდუმლოებაში რჩე-ბოდა აქვე მინდა გაუწყოთ რომსოვდაგარი სურენი მსოფლიოშიწამყვან რამდენიმე ენას სრულ-ყოფილად ფლობდა იმდენადსერიოზული საქვეყნო და საერ-თაშორისო გავლენა ჰქონდა ამ

პიროვნებას რომ რომელიმე სა-ხელმწიფოს ელჩის ფუნქციებსაცკი უტოლდებოდა

მერმე როცა მეფესთან მო-ითავა სახელმწიფოებრივი საქ-მეები წმიდა ნინოს ეახლა თავისსენაკთან ახლო მდგარ ეკლესია-სამლოცველოში

სოვდაგარი სურენი საშუალოტანის და მკვრივი აგებულებისორმოცდაათ წელს მიღწეულიმამაკაცი გახლდათ ხშირი ხუჭუ-ჭა შავი თმით ფართო წარბებითმომწვანო-მოყვითალო-მოშავოფერის კანით ცისფერ-მწვანედშერწყმული ჭკვიანური ცოცხა-ლი მაგრამ ცბიერი გამოხედვისთვალებით უხდებოდა კოხტადჩამოვარცხნილი ოთხკუთხა ხუ-ჭუჭა წვერი ძვირფას ოქროსჯვარს ატარებდა საუბრისასუფრო თვითონ იძლეოდა შეკით-ხვებს პასუხს ძუნწად და მოზო-მილად გასცემდა ხოლმე ნების-მიერს მთლიანი სხეულის იერიძალიან ფრთხილი ადამიანისხასიათს გამოხატავდა მხოლოდერთი ლალისთვლიანი ბეჭდითდა რომაული ბრტყელი ორპირახანჯლით დადიოდა შესანიშნავი

მოხანჯლურის სახელი ჰქონდაგავარდნილი როგორც კი ქრის-ტიანობა მიიღო მრავალ ცოლსჩამოშორდა და დაკანონებულ ერ-თცოლიანობას შეეგუა დაუღ-ლელი ბუნების კაცი იყო სომხე-თის თითქმის ყველა საეკლესიოპირს იცნობდა და საქმიანი ურ-თიერთობა ჰქონდა ეჩმიაძინთანახლოს თავისი ხარჯებით ორიულამაზესი ბაზილიკა ააშენა

ფერადი ტუფის ქვისგან ნაღდიპატრიოტი გახლდათ უძველესი

ndash ძირფესვიანი სომხე-თისა

ბრძენმა წმიდანმადა ძვირფასმა სტუმარ-მა ბევრი ისაუბრეს სომ-ხეთში ქრისტიანობისგავრცელების თაობაზედა სურენმა დინჯადგანაგრძო მოყოლარომ კარგად მიდისოსომხეთში ეკლესიათამშენებლობა ასევერელიგიური სწავლა-განათლების საკით-ხი მჭიდრო კავშირიგვაქვსო დამყარებულიბიზანტიასთან ანტი-ოქიასთან არაბეთთანსპარსეთთან თავისთა-ვად

ndash საეკლესიო წიგნების მთარ-გმნელობითი საქმიანობა სასი-კეთოდ თუ დაიძრაო ndash წმიდანიმხოლოდ ქრისტიანულ და საეკ-ლესიო თემაზე ეკითხებოდა ndashყველაფერი კარგად მიდის სული-ერო დაო ndash იყო პასუხი ndash უფლის

და ბიზანტიის იმპერიის მეოხე-ბით ჯერჯერობით მშვიდობა სუ-ფევს ქვეყანაში

ndash მადლობა უფალს ndash და-ამატა წმიდანმა ndash მე მჯერამთარგმნელობითი საქმე კარგადწავა რადგან ორთავე ერის დამ-წერლობა უძველესია კერძოდკოლხურ-იბერიული ძალიან შო-რეულია ებრაულ-ბერძნულისწავლებიდან შემიტყვია ჩვენწელთაღრიცხვამდე უკვე არ-სებულა დაახლოებით მეხუთესაუკუნიდან მაგრამ აქ ავბედით-მა ისტორიამ კერძოდ იბერი-ელები ოთხი საუკუნე არამეულ(სემიტურ)-სპარსულ დამწერლო-ბაზე გადაიყვანა მერმე მოდისღვთივმოვლენილი მეფე მირიანიდა მან სამომავლოდ ააღორძინაუძველესი იბერიულ-კოლხურიდამწერლობა რამაც დიდი სამსა-

ხური გაუწია ქვეყნის ქრისტიანუ-ლი ლიტერატურის ბიბლიისა დასხვა მრავალი რელიგიური წიგნისთარგმნას

ამასობაში ისტორიულადამეტყველდა სურენ დიდებულიდა განმარტა

ndash სომხები უძველესი დრო-იდან არამეულ-სპარსული დამ-წერლობით სარგებლობდნენ დადღესაც ძალაშია წმიდაო ნინომაგრამ ქრისტიანობის მიღებისმერმე სომხური ეკლესია უფრობერძნულ-ლათინურს ხმარობს

ndash მთავარია ხალხს ndash მრევლსესმოდეს ndash დასძინა წმიდანმა ndash გარკვეული გახლავართ მაგსაკითხებში და მინდა გაუწყოთგარდა მწიგნობრობისა მე სხვადამაჯერებელი წყაროებიდანაცმომეწოდება ყოველივე როგორციდუმალი ასევე რეალური

ndash უფლის სახელით ჩემითხოვნაა ქვეყანაში მართლმადი-დებლობა განამტკიცოთ და გააძ-ლიეროთ სომხები მშრომელი დანიჭიერი ხალხია იმედი მაქვსიბერიელებისა და კოლხების არიყოს მსოფლიოში ერთ-ერთი უძ-ლიერესი ქრისტიანული სახელმ-

წიფოთაგანი გახდებამოკლე პაუზის შემდგომ შორს

მჭვრეტელმა წმიდანმა მიმართა ndash სურენ დიდებულო ჩვენი

თხოვნაა როგორც შეიძლებაახალგაზრდა თაობის მომზადება-ზე იზრუნოთ არ დაზოგოთ არა-ფერი და ქრისტეს სიყვარულითაშენეთ სრულიად ახალი ქრისტი-ანული სახელმწიფო

ndash იბერიის შემდგომ გთხოვთ

ჩვენთან სომხეთში იმოღვაწეთნინო წმიდა დედაო გონივრუ-ლად მიმართა სტუმარმა

ndash სიამოვნებით წამოვიდოდისომხეთში მაგრამ მე მხოლოდმაცხოვრის და დედაღვთისმშობ-ლის ნებას ვასრულებ ბიზანტიისდედოფალმაც შემომითვალაჩვენსას კონსტანტინოპოლს ჩა-მობრძანდიო ასევე უძველესიკოლხეთის მეფემაც მაგრამ ჩემიაქედან გამგზავრება სხვა ქვეყა-ნაში მხოლოდ უფლის დარიგე-ბით დავალებით და მითითებითმოხდება

მერმე დედამ იბერიისა გულ-ღიად დალოცა სომეხი ხალხი დავაჭრად მოგზაურს საჩუქრადბევრი ჯვარი და თავისივე ხელითჩამოქნილი ნაკურთხი სანთლე-ბი გადასცა ndash დაურიგე ყველას

ძმაო სურენისევ უმნიშვნელო დუმილისშემდგომ ndash მცხეთაში ხუროებიქვისმთლელები და ოსტატები ხომარ გჭირდებათო ndash სოვდაგარმათავისი მეგობრული წინადადე-ბა შესთავაზა წმიდანს ndash დიდადმადლობელი გახლავართ სული-ერო ძმაო და ფრიად დიდებულოამ მხრივ არავითარ ნაკლებობასჩვენ არ განვიცდით გვყავს ყვე-ლა სფეროში დახელოვნებულიდა განთქმული ოსტატები ლა-ზები და ეგრისელები რომლე-ბიც ბიზანტიაშივე მოღვაწეობენმნიშვნელოვან ადგილებში დაქრისტიანულ საქმეებსაც აკეთე-ბენ ხოლო იბერიელნი დიდოს-ტატები ჩვენთანვე ეკლესიათადა საფორტიფიკაციო ციხეთმ-შენებლობებზე გახლავთ დაკავე-ბულნი ყოველმა მათგანმა ხომ

უცხოეთში კერძოდ ეგვიპტესადა საბერძნეთში მიიღეს მრავალსპეციალობათა დიდი ცოდნა-გა-მოცდილება დახელოვნება

ზემოთ მიმდინარე თემაზეწმიდანმა ისევ გააგრძელა საუბა-რი ndash მოგახსენებთ რამდენიმეთვის წინ სომხეთის ეკლესიის რჩე-ული ჯგუფი გვესტუმრა ერთობ-ლივად განვიხილეთ ძალიან ბევრისამომავლო გეგმა როგორც რელი-გიური ხასიათის ასევე საეროცამ საკეთილდღეო მეგობრულსაკითხებზეც იყო მსჯელობა დაშინაარსიანი საუბარი ოსტატთახუროთა სხვადასხვა განხრის ხე-ლოვან ხელოსანთა და მუშახელ-თა ურთიერთგაცვლის თაობაზესრულიად იგივე პასუხი გავეციჩვენს სულიერ ძმებს სხვა მრა-ვალ საკითხზე რა თქმა უნდა სა-მომავლოდ გადაჭრით შევთანხმ-

დით სურენ დიდებულო ndash კეთილი უფლისმიერო წმი-

დანო ყველაფერი გასაგები დასაერთო სამეგობროში მისაღე-ბია

ndash ჩვენ ყველას იბერიელებსდა კოლხებს ძალიან გვახარებსთქვენი ქრისტიანული და სა-ერო მიღწევები მხოლოდ ასეთიუნდა იყოს ურთიერთ ღვთიურისიყვარულით სავსე სიახლოვევიმეგობროთ და ქრისტესმიერიკეთილგანწყობით ვიყოთ ერთ-მანეთთან ეკლესია მხოლოდ ასეგვასწავლის

ndash თუ რამეს დამაბარებ დაო-წმიდანო

ndash დიახ ჩემს და ჩვენს სომ-ხეთს მის დიდებულ სამღვდელო-ებას ქრისტიან მრევლს ხელისუ-ფალთ ndash ვუგზავნი ღვთიურ სიყ-ვარულს და კეთილ სურვილებსვილოცებ ხშირად უფლის შემწე-ობით სომხურ-იბერიელ-კოლხურქრისტიანულ ერთობაზე და ძმო-ბაზე

აი ასეთი გახლდათ წმიდა ნი-ნოს რჩევა-დარიგება და ღვთის-მშობლისეული წმიდათაწმიდალოცვანი

მუსა ჯალილი

სატრფოს

შესაძლო არის დაგვიანდეს ჩემი წერილიიქნება ჩემგან არც ამბავი არ მოგივიდეთიქნებ დაჰფაროს ჩემი კვალი

შავბნელმა მიწამდა ნატერფალზე ბალახები

ამობიბინდეს

იქნება სიზმრად მინახულო შავად ჩაცმულიტანჯვა ნახული წამებული

დავცქერი ძირსაშენს გულში იქნებ წაიშალოს

ჩემი სხეულიდა გაგიფანტოს სიტკბოებაც

პირველ კოცნისა

ვიცი იქნება შენთვის მძიმე და მოსაწყენიჩემი ლოდინი უსასრულო და უიმედოერთხელ როგორღაც შესაძლოა

წამოგცდეს კიდეცbdquoის აღარ არისrdquo და ამ შენს აზრს

ბოლომდე ენდო

შესაძლო არის მე სრულიადმოულოდნელად

შენს უძვირფასეს ტკბილ სიყვარულსმოვწყდე მთლიანად

მოვწყდე და ერთხელ წავიშალოშენი ხსოვნიდან

შენი გულიდან აღმოვიფხვრაძირფესვიანად

ჩემო ძვირფასო ეს იცოდე რომშენზედ მხოლოდ

გულსაწყვეტი და სამდურავი მაშინ მექნებაროცა სიკვდილი გაიმარჯვებს ჩემზედ

და შენსკენწამოსასვლელი ყველა გზები გადამეჭრება

შენ რომ მელოდი დღემდე იგი მაიმედებდაბრძოლის ველზედაც იმით ვიყავ

მკლავღონიერიშენი სპეტაკი სიყვარული გზას მინათებდა ndashმიცავდა როგორც უხილავი ძალა ძლიერი

ვთქვათ მე დავეცი მაშინ ჩემი

ურყევი ფიცი ndashbdquoრომ გავიმარჯვებთrdquo ndash ჩემს ხსოვნაში

მარად დარჩებაჩემო ლამაზო არც შენ მეტყვი

მადლობას ვიცითუ ჩემს სამშობლოს არ მოვუტან

მე გამარჯვებას

ბრძოლა იქნება ხანგრძლივი დაბრძოლის გზა ndash გრძელი

მაგრამ ძვირფასო მომელოდეარ სთქვა ndash bdquoვერ მოვალrdquo

წყალს რას დააკლებს თუნდ მოედვასცეცხლი ძლიერი ndash

არც შენ მოგელის სატრფოსათვისცრემლი და გლოვა

სიზმარი ციხეში

სიზმარში ჩემი პატარა გოგომოვიდა ჩემს თმებს დაუწყო ვარცხნა

ndash მამა უშენოდ მომწყინდა როგორ

ndash სთქვა და ალერსით მიცქერდა ახლა

მე ჩავიხუტე გოგონა გულში

სიხარულისგან გიჟიც ვარ მთვრალიც

მაშინ ვიგრძენი მწარე ტანჯვისა

და სიყვარულის ძლიერი ძალი

ჩვენ ორივენი გავედით მოლზე

მოვსეირნობდით ყვავილთა ზღვაში

სიცოცხლის სიტკბოს ტრფიალის ძალას

მთელს მსოფლიოში ვხედავდით მაშინ

გამომეღვიძა ბორკილგაყრილი

კვლავ ციხეს ვუცქერ სქელკედლებიანს

და ოცნებანი ჩემი მტანჯველი

ჩემს გაღვიძებას ელოდებიან

ოხ რათ მატყუებთ ჩემო ფიქრებო

ჩემთვის გაზაფხულს უკვე არ ველი

რად მეჩვენებით ტკბილო სიზმრებო

ან ტანჯვის ღამევ რადა ხართ გრძელი

თარგმნა

პლატონ ზუმბაძემ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 712

2015 წელი დეკემბერი 7ლიტერატურული მესხეთი

პოეზია

გაგა გომართელი

ჩემს მომავალ თაობას

ახლა ჩემი ფიქრები მომავლისკენ გარბიანდამიჯერეთ ქართველის ყველა ფიქრი დარდიასიბერისკენ წასული ვარ ნამცეცი თაობისუბედური ეპოქის მდგმური არარაობისავი დროის ტუსაღი სისასტიკის მთხრობელიდროის უკუღმართობის ყინვით გაუთბობელი

ქრისტეს ასაკს მიმდგარი გონება დარღვეულიერთ დროს სხვისი ჯალათი სული გადარეულითავს ვიმართლებ ასეთი ბედი ჭედა დროებამცხოველივით გამქონდა ბაცისფერი ცხოვრებაახლა ვხვდები ყველაფერს მაგრამ არის გვიანიყურთან ღმერთის ხმა მესმის შენ ხარ ადამიანისინანულის მჭამს განცდა ყველა ნამოქმედარისმინდა სული გავრეცხო ღმერთის გავხდე მხედარიმაგრამ ერთხელ დალაქულ ვეღარ ვშველი გონებასუბადრუკი ცრემლები აი ჩემი ქონებაზამთარია ჩემს გულში სევდისფერად მთოვარიაი ჩემი მეფობის ოქროს მონაპოვარიახლა ვხედავ ავსა და სიკეთეში სხვაობასჰოდა გემუდარებით ჩემს მომავალ თაობასუფლის კვალზე იარეთ ნაცვლად ძმათა ომისამორჩილებით შეაღეთ კარი ამბიონისაგონება არ დაუთმოთ ცოდვას ფიქრად მოწოლილსბოროტებას ნუ დარგავთ ჩაიხუტეთ ობოლირწმენით მამაპაპურით ახათქუნეთ თასებიკაენს ნამოქმედარში ნუღარ დაემსგავსებითსულს ცოდვა გამოგლიჯეთ ყური კეთილს ათხოვეთსაქართველოს დიდების ჟამი მოიახლოვეთგახსოვდეთ რომ ამქვეყნად არ არსებობს პირადილუკმა გაუნაწილეთ მიუსაფარს მივარდნილსჭეშმარიტი გზის მკვლევად ერთი გქონდეთ კომპასისადაც სიყვარულია სადაც გიხმობთ მოყვასიგონაბნეულ ასულის დევნა არის საცდურიჩანასახში ჩაკალით საქმე არაკაცურიპატიების მომთხოვნელს მუშტებს ნუ მოუღერებთტყუილს ნუ გაამეფებთ ნამდვილ გრძნობას უმღერეთკუპრის ტბორში ჩაფერფლილს გამაგონეთ ძახილისამშობლოსთვის ნალესი დამანახეთ მახვილიჯოჯოხეთის ქვესკნელში გამაგონეთ bdquoშავლეგოrdquoმინდა სულმა ქართულმა საზვერენი წალეკოსმჯერა მეიმედება რომ გოლგოთას გაივლითქართულ სულსაც დაანთებთ ცაზე ჩირაღდანივითარ დაკარგოთ ოღონდაც ძლიერება ერთობაერთმანეთის სულისთვის უფალს სთხოვეთ შენდობაგულით მიუსამძიმრეთ სევდას ცრემლად ჩამოშლილსსუნთქვა გადააფარეთ დედის ხელებს გათოშილსდამანახეთ ქართველი ერი როგორ აშენდაჩამომძახეთ რომ დილა ბედნიერი გათენდამამაპაპის ნასისხლარს ფუჭად არ ჩაუვლია

რომ ქართველის მოშურნე ყველა დამარხულიაგუნდმა შევარდენების გული შემომინგრიოსვისაც შური აცოცხლებს შურიც იმან იძიოსთქვენ კი მიტევებასთან მოახდინეთ თანხვედრადამანახეთ ბოროტი მადლმა როგორ გახედნარაღა გითხრათ მიწა ვარ სხვა რამ არ დამრჩენიააწმყომ მე არ მიწყალა მომავალი თქვენია

წერილი მამასმოვედი და სამარესთან ჩამოვდექი ლანდივითწამოვშალე მაგ შენს გულზე ბეღურების ნადიმიშენს საფლავზე ყვავილები გამოცოცხლდნენ ჩეროდანგამიცოცხლდი სულ ცოტა ხნით გნახო მამაჩემო-დაგითხრა როგორ დამილეწა ბედის ქარმა გვერდებინახე როგორ დაგემსგავსე ერთნაირად ვბერდებითშენ რაც მითხარ და მასწავლე გული იმით ივსებარომ არასდროს ვუღალატებ შენს სახელს და ღირსებასშემეშველე რა ვუშველო სულს ცოდვისგან ნაწვალებსყველას როგორ უერთგულო კიდევ ერთხელ მასწავლესუსტი ვარ და მაპატიე მიჭირს აღიარება

რომ ძნელია შენისთანა კაცის ჩრდილის ტარებადაღლილი ვარ არ იფიქრო ბედს დაწერილს ვუწუნებგანა მუხლი დამისუსტდა განა რამეს ვწუწუნებგანა მტკივა ან უცხოა ცხოვრებისგან გალახვამეგობარი ხარ ჩემი და განა მარტო მამა ხარგიყვები და არ იღელვო რომ ასეთი ბედის ვარმიხარია შენი მსგავსი ჯვრის ტარება მეღირსაახლა წავალ არ იდარდო განა ის დრო შორს არიროცა ჩემიც დამთავრდება ბედის კრიალოსანიაჰა ჩვენი საუბარის დასასრულთან მივედითდარდთან ერთად წამომყვება შენი ნახვის იმედი

იქ სადაც

(ბიჭებს)

არ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლარკებსვიცი რომ ერთი ოცნება გხიბლავთთქვენი სამშობლოს დარდი გაბერებთდამარცხებული ქართველი გწიხლავთიქ გიყვართ ყოფნა სადაც შევარდენს

ცა ირაოთი დაუხაზიადასაბამიდან ვიდრე ჩვენამდეამბორს ვყოფთ სიტყვას ფარნავაზიანსსად ქარაფების ძარღვებში მოქრისნაომარ სულთა დიდება წინსვლადა წინაპართა ნაღეჭი ორთქლიზეცას ჩამოჰყავს თალხისფერ ნისლადსაიმედონი ერთგული ყმანიხართ მედროშენი ასე მგონია

სამშობლოს გარდა სხვა სათაყვანოარც გინატრიათ არცა გქონიათიმას ოცნებობთ რომ სისხლი თქვენიწინაპართ კვალად ძარღვებში დუღდესამაყობთ თქვენი ქართული გენითდა ამ გენისვე ატარებთ უღელსარ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლაკერებსვიცი სამშობლოს არ გაცვლით არაცას ვაჟკაცობას შემოაკერებთდა თავმდაბლობას ირგუნებთ ფარად

ჩემზე რა გითხრათ თავდაღმართს ვუმზერდა იწრიტება დღენი სიცოცხლისმეც საქართველო მეწერა გულზემეც საქართველოს მზეში ვიწვოდიუკანასკნელი ფიქრი მკლავს ძმებოშეუბრალებლად მაწვალებს მუდამძვლები ამ ქართულ მიწაში მედოსვიცოცხლო ისე ვით მამას სურდაარ დაუჯეროთ სიყალბის მსახველსყველა ღიმილი განძია განაელოლიავეთ სამშობლოს სახელსდადექით სადაც გმირები დგანანმეიმედებით გაცხელდა გულივით გიჟი ვიფხრეწ დარდის არტახებსვიბრძოლებ სანამ ცხოვრების წყლულიმომკლავს და სულ მთლად გამაპარტახებსდამჟანგებია სიტყვა და ხმალივწუხვარ რომ მეტად ვერ შეგიყვარეთაჰა თქვენ ჩემი წილი ბორჯღალიდა საქართველო გადაიბარეთ

ლეილა ჯახველიძე

ცეცხლნაკიდები ჟამი სდის(ჩემი სოფელი ავლევი სამაჩაბლოს საზღვრის პირას მდ

ფრონეს მარჯვენა სანაპიროზეა გაშენებული იგი 2008 წლისომის დროს მნიშვნელოვნად დაზარალდა)

დღეს სიყვარულით ვთენდებიხვალ ქარიშხლები მაკვირვებსზოგჯერ უჟამოდ ვბერდები ndash ზეცა თუ ღრუბლებს ამკვრივებსკუზი ბაკანი ეშვებიმოჰგავს ჯალალებს ნამდვილებსჯავრის ბადეში ვეხვევი ndash დავწყვეტ მტრის ჟინს და წადილებსჩამომცრობილი სამშობლოსფიქრი bdquoსაზღვართანrdquo მაყოვნებსმტერს თუ თავისი არ ჰყოფნისbdquoსხვის მიწა დაანაყროვნებსrdquoუფალი უქმად განა სჯის

ndash ერთ დროს იუდას ამყოლებსგულამღვრეული გავყურებფრონის გადაღმა მაყლოვნებსმდუმარებს ჟამი სახსოვარbdquoნათლისმცემლებისrdquo ლოდები

დამრეცზე მუხა იბურვისრძისფერი ნისლის ბლონდებითცეცხლნაკიდები ჟამი სდისვერცხლის დიდებით ვღონდებიქართლის საცისკრო ქედებომზესევდით მომაგონდებით

ნასმენი ndash ბრმა იყო ndash ნადავლი რა იყობებერი გალავნის ხავსი დაქვა იყოჭა იყო ელამიძველი და ღრმა იყოფსკერი ვარსკვლავებითპირსავსე ცა იყოროგორც ფარატინა ფლეთილი გზა იყოჟამი მოლოდინისწამებად დაიყოსად აველ ndash მთვარის

ნალევი ქვა იყო

დავაგვიანესიძულვილი დავაგვიანედა ამიტომაცომი მაქვს ომისიმშვიდისათვისცის ქუხილი გავატიალე

გული ვიჯერეჩამოვქსოვე სიჩუმის ფონივკიბე აღმართიდანაბადი გავამზიანეუკვე მწიფეა დროდა ლევას განიცდის ღონიელიფსის ცაზემდუმარების მარტივობს გონიაქ კუბიკ-რუბიკსჩაეშალა კვლავ წმინდად რგოლი

პოეტიიანვრის ღამის ცავარსკვლავებს მოარიალებსსუსხიან ბუქებსავერცხლისფრებსახალი მთვარეთრთოლვით ვითვალენაბიჯები და დადინჯებითვიტყვი პოეტი ალბათ გასცდასხვა არეალებს

გლუვია გლუვიამ ქათქათა პლანეტის კიდეაითვლის გულიბაგა-ბუგით დროთა იამებსდა ეძერწება სულიმთვარის ყვითელ პერგამენტსაქ მოლოდინის გაცხადებადაიგვიანებს

სამყაროს გასაოცრადbdquoთვალი თვალს რომ გასცილდაldquo ndash ცრემლი ბროლის მძივიამონატრება ძვირიაწვიმა ახლა ცივიამზე კი იყო თაკარამდორე-მდორე დგაფუნამოფართქალე მათარაკორდის მტვერმა დაფარაპირველ თეთრი სუდარამკერდზე გადააფარამთა მაღალნი შევძარიცამ მაყარა ცეცხლებიგანმეძარცვა ვერცხლებიმიწავ ისევ ვერ ცხრებიმამასისხლად შევძელიხსოვნის წმინდა ნაცრემლისსიონისგან დალოცვასამყაროს გასაოცრად

თვალი თვალს რომ გასცილდა ndashგული კი არ გაცივდახსოვნის ნაპერწკალებივარსკვლავებად დაცვივდა

იზოლდა სარქისიანი

მე შენ სიყვარულს გასწავლი

მე შენ სიყვარულს გასწავლითეთრად გასათევ ღამისარომ ნეტარებით თვრებოდედაუსრულებელ წამისავეღარ დაიცხრო წყურვილისურვილის ცეცხლით იწვოდეერთგული ქალის ფასი დანამდვილი გრძნობა იცოდემე შენ სიყვარულს გასწავლიკანს შეუმშრალი ნამისა1001 ღამეს ნატრობდეარ გათენებას ღამისასკუბოს კარამდე მოგელითუ კი მომძებნი ვიცოდეგული ტრფიალით გიძგერდესნუ შემიცოდებ იცოდე

შხამის ფიალით დამათვრემე პურს მარილში გიწობდეჭეშმარიტ გრძნობის მსხვერპლი ვარსახელად გიჟს ნუ მიწოდებხარბად შეგასვა ნექტარივერ მოსაშორებ ბაგისარომ სინანულმა დაგსაჯოსშენგან ხელნაკრავ ქალისამ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 812

ლიტერატურული მესხეთი8 2015 წელი დეკემბერი

2015 წელს შესრულდა ცნობილიქართველი მოღვაწის ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილის გარდაცვალები-დან 125 წლისთავი მისი დამსახურებაქართველი ერის წინაშე განუზომე-ლია მან თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით დიდი წვლილი შეიტანადა განსაკუთრებით ნათელი კვალიდაამჩნია სამცხე-ჯავახეთში ქალთაგანათლებას რაც იმ დროს ძალზედაუცილებელი და საჭირო იყო იგი იმადამიანთა რიცხვს ეკუთვნის რომ-

ლებიც წლების განმავლობაში ამკუთხეში ცხოვრებდნენ და იღწვოდნენმოსახლეობის კეთილდღეობისთვის

ქართველი ქალის როლი ქვეყ-ნის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში დაეროვნული კულტურის დაცვა-აღორ-ძინების საქმეში ყოველთვის აქტიურიიყო XIX საუკუნეში განვითარებულმამოვლენებმა ქალის დანიშნულებისსრული გააზრება და აქედან გამომ-დინარე ქალთა ფართო განათლებისაუცილებლობის საკითხი წამოჭრაპროფესორი ვლადიმერ გაგუა სამარ-თლიანად შენიშნავდა რომ bdquoქალის და-ნიშნულებისა და მაღალი მოწოდებისდასაბუთებაში XIX საუკუნის დასა-რულს ქართული პედაგოგიური აზრიარა თუ ჩამორჩებოდა პროგრესულევროპულ აზრს ამ საკითხზე არამედწინ უსწრებდა კიდეცrdquo (ვ გაგუა სა-ხალხო განათლება მე-XIX საუკუნისრეფორმის შემდგომ საქართველოშითბ 1974 გვ 306)

იმ პერიოდში შექმნილი შინაპოლი-ტიკური მდგომარეობიდან გამომდი-ნარე სამცხე-ჯავახეთში ქალთა საზო-გადოებრივ მოღვაწეობას საგანმანათ-ლებლო მიმართულება ჰქონდა XIXსაუკუნის 20-იან წლებში ეს მხარე გან-თავისუფლდა თურქთა ბატონობისა-გან და შეუერთდა დედა სამშობლოსიგი იმავდროულად აღმოჩნდა მეორედამპყრობლის ndash რუსეთის ხელშირომელმაც იმთავითვე დაიწყო რუსი-ფიკატორული პოლიტიკის განხორცი-ელება როდესაც რეალური საფრთხეშეექმნა ყოველივე ეროვნულს ndash ქარ-თულს ენას წეს-ჩვეულებას ტრადი-ციას ეპოქის უპირველეს მოთხოვნადიქცა მოსახლეობაში განათლების შე-ტანა და მისი კულტურული დაწინა-ურება რამდენადაც ტრადიციულადქართულ ოჯახში ქალი მიჩნეული იყოძირითად აღმზრდელად და ეროვნუ-ლი ტრადიციების დამცველად გან-საკუთრებით აუცილელებელი გახდაქალთა განათლება უნდა აღინიშნოსისიც რომ თურქთა მრავალწლიანმაბატონობამ მძიმე ვითარება შექმნასაერთოდ განათლების სფეროში აღ-ნიშნულ პერიოდში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების ერთ-ერთ ფორ-მად იქცა ეწ საშინაო-საოჯახო სკო-ლები ასეთი სკოლები გოგონებისთვისმხოლოდ წერა-კითხვის სწავლებით არშემოიფარგლებოდა მათ აგრეთვეასწავლიდნენ ანგარიშს ლოცვებსეტიკეტს ndash ეი საზოგადოებაში ქცევისწესებს და რაც მთავარია ქალის ხელ-საქმეს ჭრას კერვას ქარგვას ქსოვასდა აშ საერთოდ საშინაო სკოლებისმიზანი გლეხთა და ხელოსანთა ოჯა-ხებიდან გამოსული გოგონებისთვისელემენტარული განათლების მიცემაიყო XIX საუკუნის I ნახევრის მდგო-მარეობით სამცხე-ჯავახეთში რამდე-ნიმე ასეთი სკოლა ფუნქციონირებდარომელთაც იმ დროის შესაფერისადგანათლებული ქალბატონები უძღ-ვებოდნენ კერძოდ ასეთი საოჯახო

სკოლები არსებობდა სოფელ ხიზაბავ-რაში (ასპინძის რაიონი) რომელსაცუძღვებოდა თერეზინა ხუციშვილივალეში ndash სკოლის დამააარსებელი იყომარიამ გასპარის ასული ბაღდოშვილი(სჯიმხფ N 209 ივ გვარამაძე ვინ- მე მესხის მოკლე ცხოვრება შედგენი-ლი 1891 წელსა)

სოფელ უდეში საგანმანათლებლოსაქმიანობას ეწეოდნენ ქალბატონებიანა თომას ასული ბალახაშვილი და პე-ლაგია პეტრეს ასული სარაშვილი

XIX საუკუნეში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების დაწინაურებისსაქმეში ადგილობრივ მესხ ქალებთანერთად დიდი წვლილი შეიტანეს სა-ქართველოს სხვადასხვა კუთხიდანჩამობრძანებულმა ქალბატონებმაისინი იყვნენ ძირითადად იმ სახელმ-წიფო მოხელეთა მეუღლეები რომლე-ბიც ამ კუთხეში მსახურობდნენ ასეთქალბატონთა შორის განსაკუთრებითაღსანიშნავია ანა ღოღობერიძე-მუს-

ხელიშვილის მოღვაწეობა იგი დიდინტერესს იწვევდა მის თანამედროვე-თა შორის რაზეც მეტყველებს იმ პე-რიოდის მრავალი საგაზეთო სტატიადღემდე არ შენელებულა ამ საკითხი-სადმი ყურადღება რაც იმაში გამოიხა-ტება რომ იმ პერიოდში გამოცემულრამდენიმე ნაშრომში მას განსაკუთრე-ბული ყურადღება დაეთმო მათ შორის

ანტონ ნებიერიძის ნაშრომში ndash bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილიrdquo ნაზისუდაძის ndash bdquoსოციალური ვითარებადა საგანმანათლებლო საკითხები XIXსაუკუნის სამცხე-ჯავახეთშიrdquo ასე-ვე ფართოდ არის განხილული ნატოყრუაშვილის სადისერტაციო ნაშრომ-ში ndash bdquoივანე გვარამაძის როლი მესხურგანმანათლებლობაშიrdquo ისიც უნდაითქვას რომ ვერცერთი მეცნიერირომელიც იკვლევს სამცხე-ჯავახეთშიკულტურისა და განათლების სფეროს

XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე გვერდს

ვერ აუვლის ანა ღოღობერიძის მოღ-ვაწეობას მის დაარსებულ ქალთასკოლას ამ სკოლის აღზრდილთა საქ-მიანობას

ანა ღოღობერიძე დაიბადა 1842წელს ქალაქ ქუთაისში იგი ცნობილისაზოგადო მოღვაწის ნიკოლოზ ღო-ღობერიძის და იყო მიღებული ჰქონდაიმ დროისათვის შესაფერისი განათლე-ბა კერძოდ განათლება მიიღო წმინდანინოს სახელობის ქალთა სასწავლე-ბელში ქალაქ ახალციხეში მისი მოღ-ვაწეობა განაპირობა იმან რომ მისიმეუღლე მ მუსხელიშვილი ახალციხისმაზრის სამხედრო უწყების მოხელე-გენერალი იყო

ქ ახალციხეში საცხოვრებლადგადმოსულმა ანამ სრულიად ახალ-გაზრდამ 1870 წელს დააფუძნა bdquoსაქ-ველმოქმედო საზოგადოებაrdquo აღნიშ-ნული საზოგადოების მიზანი ახალცი-ხეში ქართველი ქალებისთვის უფასოსასწავლებლის დაფუძნება მათთვისხელსაქმის სწავლება და ქართულისულისკვეთებით აღზრდა იყო საქ-ველმოქმედო საზოგადოების წევრე-ბი იყვნენ ადგილობრივი სამხედროდა სამოქალაქო უწყებათა მოხელენიამასთან დაკავშირებით იაკობ გოგე-

ბაშვილი მოგვიანებით წერდა bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილისა მაშინსაუკეთესო მანდილოსნად იყო მიჩნე-ული მთელ შეგნებულ საქართველოშითავისი იშვიათი ჭკუით მომხიბლავიგულკეთილობით დარბაისლური ხა-სიათით და მხურვალე მონაწილეობითყველა საზოგადო საქმეში მან სხვათაშორის დააფუძნა საქველმოქმედო სა-ზოგადოება ახალციხეში და დააარსასაქალებო სკოლაrdquo

1870 წლის 4 აპრილს ანა ღოღო-ბერიძემ ქალთა უფასო სკოლა და-აფუძნა ხოლო მეცადინეობა 1 მაისსთამარ მეფის სახელობის დღეს დაიწ-ყო რაბათის ქალთა სკოლის bdquoწმინდაპედაგოგიურ გეგმაზე აშენებული დაჩინებულად წარმოებულიrdquo საქმიანო-ბის შესახებ ქართველ საზოგადოებასამცნო ჟურნალმა bdquoგანათლებამrdquoსასწავლებელი ღარიბთა შვილებისთ-ვის ხელმისაწვდომი რომ ყოფილიყოსწავლა უფასო იყო ხოლო სკოლის

ხარჯები ანა მუსხელიშვილმა იკისრარასაც ემატებოდა საქველმოქმედოსაზოგადოების წევრთა შესატანებიშემოწირულობანი bdquoქართველთა შო-რის წერა-კითხვის გამავრცელებელისაზოგადოების ერთდროული დახ-მარება საღამო წარმოდგენებიდანმოსწავლეთა ნაკეთობების რეალიზა-ციიდან შემოსული თანხა ყოველივე

ამის ორგანიზატორი ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილი იყო

კონსტანტინე გვარამაძის ცნო-ბით აღნიშნული სასწავლებელი მო-თავსდა რაბათში ნაქირავებ სახლშითავდაპირველად თვითონ ასწავლიდაგოგონებს ხოლო შემდეგ თბილისიდანდა ქუთაისიდან მიიწვია ორი მასწავ-ლებელი როგორც რუსულ-ქართულიენების ისე ქსოვისა და ქარგვის შესას-წავლად (სჯიმხფ N4011 კ გვარა-მაძე მოკლე ისტორიული მიმოხილვა

რაბათის დედათა სასწავლებლის არ-

სებობისა და ა ბ ღოღობერიძე-მუსხე-ლაშვილის ბიოგრაფია)

ასევე ერთ-ერთ აუცილებელსაგნად ითვლებოდა საღვთო სჯუ-ლი რომელსაც ასწავლიდა სპეცი-ალურად მიწვეული მღვდელი აღ-ნიშნული სასწავლებელი საშუალოდწელიწადში 60-მდე მოსწავლეს ამზა-დებდა სასწავლებელს ყოველწლიურნივთიერ დახმარებას უწევდა ქალა-ქის გამგეობა ndash 3000 მანეთით ივანეგვარამაძის ცნობით სასწავლებელსეხმარებოდა მაზრის უფროსი ნიკოალექსი-მესხიევი იგი ძირითადად შე-მოწირულობის ხარჯზე არსებობდამოსწავლეთა დიდი ნაწილი ახალცი-ხის მოქალაქეთა უღარიბეს ფენას მი-ეკუთვნებოდა ხოლო თავისი სპეცი-ფიკიდან გამომდინარე იგი პროფე-სიულ სასწავლებელს წარმოადგენ-და რამდენადაც განსაკუთრებულიყურადღება ეთმობოდა ხელსაქმისშესწავლას

სასწავლებელმა იმთავითვე დიდიდაინტერესება გამოიწვია როგორცქართველ საზოგადოებაში ისე ხე-ლისუფლებაშიც 1872 წელს გაზეთbdquoდროებაშიrdquo დაბეჭდილი ანა მუსხე-ლიშვილის კორესპოდენციით ვგებუ-

ლობთ რომ რაბათის ქალთა სკოლა31 მარიამობის თვეს მოინახულაbdquoმისმა უმაღლესობამ ნამესტნიკმადიდმა მთავარმაrdquo ანა მუსხელიშვილსმისთვის უჩვენებია სასწავლებელიდა სახელსაქმო ოთახები უპასუხნიამეფისნაცვლის კითხვებზე როდისდაფუძნდა სასწავლებელი ვინ იყვნენმასწავლებლები რამდენი და რა ასა-კის იყვნენ შეგირდებ და აშ ბოლოსკი მადლობა მოუხსენებია მისთვის დასინანულიც გამოუთქვამს იმის გამორომ ყმაწვილები ვერ ნახა (ა ღოღობე-რიძე კორესპოდენცია გაზ bdquoდროებაrdquoN 36 1872)

ახალციხის ქალთა უფასო სკოლისდაფუძნებას იმთავითვე დიდი მოწო-ნებით შეხვდა ქართველი ინტელიგენ-ცია იაკობ გოგებაშვილი აღნიშნულისკოლის დაფუძნებას bdquoცისკრის ამოს-ვლასrdquo ადარებდა იგი აღფრთოვანე-ბული წერდა bdquoიმედი ვიქონიოთ რომახალციხის ქალთა უფასო სკოლა ჰპო-

ვებს მიმბაძველებს ჩვენი კუთხის სხვასაბაზო ქალაქებში და იქნება ნიმუშიქალთა უფასო სკოლების დაარსებისადა ორგანიზაციისა რომელთა საჭი-როება ყველგან ასე ძლიერ იგრძნობაrdquo (ი გოგებაშვილი თხზ ტ I გვ 20-211952)

აღნიშნული სკოლის ფუნქცი-ონირებას არსებითი მნიშვნელობა

ჰქონდა რადგან უდიდესი როლი შეას-რულა მესხეთში ქალთა განათლებისსაქმეში ამასთანავე ალექსანდრეფრონელის (ყიფშიძის) სამართლიანიშენიშვნით იგი წარმოადგენდა bdquoერთ-ერთ ზღუდეს აქაური გამქრალი ქართ-ველებისაrdquo (ალ ფრონელი (ყიფშიძე)bdquoდიდებული მესხეთიrdquo თბ 1991) აკაკიწერეთელმა კი პატივისცემის ნიშნადანა ღოღობერიძეს 1871 წელს უძღვნალექსი bdquoვარდის ხმაზედrdquo

1875 წელს ანა მუსხელიშვილმა

დატოვა ახალციხე იგი bdquoდროებისrdquoერთ-ერთ კორესპოდენციაში წერდაbdquoსხვადასხვა მიზეზებისა გამო იძულე-ბული ვიყავი 20 ამ თვეს დამეტოვები-ნა ახალციხე სასწავლებელი და ყველასაქმეები რაც იმას შეეხებოდა ჩავა-ბარე ახალციხის კეთილმოქმედებითსსაზოგადოებას მე ჩავაბარე საზოგა-დოებას სასწავლებელი 70 შეგირდითrdquo(ა ღოღობერიძე კორესპოდენციაგაზ bdquoდროებაrdquo N111 1875)

აღოღობერიძე დროებით საცხოვ-რებლად გადავიდა რუსეთში ხუთიწლის შემდეგ კი ქუთაისში დაბრუნ-და სადაც bdquoქართველთა შორის წე-რა-კითხვის გამავრცელებელი საზო-გადოებისrdquo მიერ დაწყებითი სკოლისდასაარსებლად შექმნილ საზედამხედ-ველო კომიტეტს ჩაუდგა სათავეშიდიდი მუშაობა გასწია სკოლის (შემდეგსათავადაზნაურო ქართული გიმნა-ზიის) შესაქმნელად 1885 წელს იგიკვლავ ახალციხეში ndash თავის საყვარელ

სკოლაშიაანა მუსხელიშვილ-ღოღობერიძისსახელს უკავშირდება ახალციხეშითეატრის დაფუძნებაც რამდენადაცმის მიერ დაარსებული საქველმოქმე-დო საზოგადოების უმთავრესი მიზანიიყო ქალთა უფასო სკოლის შენახვაიგი ცდილობდა სხვადასხვა საშუალე-ბებით მოეპოვებინა სახსრები ერთ-ერთ ღონისძიებას წარმოადგენდასცენის მოყვარულთა მიერ წარმოდგე-ნების გამართვა ამ საკითხთან დაკავ-შირებით ილია მაისურაძე აღნიშნავდაbdquoახალციხური წარმოდგენები რაკიმათი შემოსავალი ქალთა სკოლი-სათვის იყო დანიშნული ამ სკოლისდაარსების პირველ წლებშივე უნდაიღებდეს სათავეს 1870-1872 წლებშიrdquo (სჯიმხფ N 433 ილია მაისურაძე bdquoმესხეთის თეატრალური წარსული-დანrdquo )

მესხეთში თეატრს მრავალმხრივიდატვირთვა ჰქონდა ქალაქ ახალცი-ხეში მოქმედი ორივე დასის მიერ გან-ხორციელებული საღამო-წარმოდგე-ნები გარდა იმისა რომ ემსახურებო-და მოსახლეობის კულტურული დონისამაღლებას ეროვნული ტრადიციებისდაცვას ითვალისწინებდა ქველმოქმე-დებასაც კერძოდ დახმარებას უწევ-დნენ რაბათში არსებულ დედათა დაკათოლიკეთა სასწავლებლებს ადგი-ლობრივ სამკითხველოს ამაზე მეტყ-ველებს XIX ს-ის დასასრულს ქართულპერიოდიკაში დაცული მდიდარი მასა-ლა სწორედ ამ მასალით ირკვევა რომანა ღოღობერიძე იყო თეატრალურიდასის არამარტო დამფუძნებელი არა-მედ მისი ერთ-ერთი აქტიური წევრიც(გაზ bdquoდროებაrdquo 1910 N 17 გვ 9)

გაზეთი ივერია წერდა bdquoამ ერთითვის განმავლობაში აქაურის კლუბისდარბაზში ქალბატონი ანნა მუსხელო-ვის თაოსნობით იყო გამართული ორმოქმედებიანი კომედია bdquoძუნწიrdquo წარ-მოდგენა იყო გამართული აქაურისქართველი ქალების სკოლის სასარ-

გებლოდ სწორედ დიდი მადლობისღირსია ამ საქმის მოთავე ანნა მუსხე-ლიშვილისა მისი მოღვაწეობით უდგიასული აქაურის ქართულის საქალებოსკოლას რომ არა მისი ზრუნვა ვინიცის იქნება ეს სკოლა აქამდე ხუთჯერგაუქმებულიყოrdquo (გაზეთი bdquoივერიაrdquo1889 N41)

ანა ღოღობერიძე 1890 წლის 30მაისს მძიმე სენით დაავადებულითბილისის ერთ-ერთ საავადმყოფოშიგარდაიცვალა რაც დიდ დანაკლისადმიიღო ქართველმა საზოგადოებამმის გარდაცვალებას იუწყებოდა ყვე-ლა ქართული ჟურნალ-გაზეთი მისმამეუღლემ სამძიმრის მრავალი დეპეშამიიღო ქალაქ ახალციხეში წმინდა მა-რინეს ეკლესიაში დიმიტრი ხახუტაშ-ვილის მიერ გადახდილი იქნა პანაშ-ვიდი გაზეთ bdquoივერიაშიrdquo გამოქვეყნდავრცელი ნეკროლოგი სადაც დეტა-ლურად იყო განხილული ანა მუსხე-ლიშვილის მოღვაწეობა bdquoდიდი უმრავ-

ლესობა ამ სკოლის მოსწავლე ქალთაეკუთვნის ახალციხის უღარიბეს წრე-სა ეს ღარიბი მოსწავლე ქალები თავი-სივე ხელსაქმით ირჩენდნენ თავსა დახშირად ეხმარებოდნენ თავის ღარიბოჯახსაც გულის დამატყვევებელ სა-ნახავს წარმოადგენდა მაშინ ღარიბქალთა სკოლა ახალციხისა დაფუძნე-ბული ჭეშმარიტ სიყვარულზე და გო-

ნიერ შრომაზე ასეთი სამაგალითოსკოლის დაარსება შეეძლო მხოლოდისეთ იშვიათ ადამიანს როგორიც იყოგანსვენებული ანეტა რომლისთვი-საც არ არსებობდა არაფერი კერძოსაკუთარი ინტერესი იმის ცხოვრებამთლად ეკუთვნოდა მის სკოლას რომ-ლითაც განახორციელა თავისი საზო-გადო მოღვაწეობაrdquo როგორც გაზეთიbdquoივერიაrdquo იუწყებოდა განსვენებულისკუბოს მრავალი გვირგვინი ამკობდამათ შორის ახალციხის საზოგადო-

ებისა რომელიც ლითონის ძვირფასილენტით იყო მორთული წარწერითbdquoახალციხის საქველმოქმედო საზოგა-დოებისა და დედათა უფასო სკოლი-საგან ჩვენს მფარველს და დამფუძ-ნებელს ანა მუსხელიშვილისასrdquo იგიდაკრძალეს დიდუბის პანთეონში (ანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილი გაზ bdquoივერიაrdquo N112 1890 )

1911 წელს ახალციხის საზოგადო-ებამ აღნიშნა რაბათის დედათა სკო-ლის 40 წლისთავი და განსაკუთრებუ-ლი მადლიერებით იქნა მოხსენიებულიანა ბესარიონის ასული ღოღობერიძე-მუსხელიშვილი ndash მესხეთში ახალგაზ-რდების განსაკუთრებით ქალთა სწავ-ლა-აღზრდის დიდი მოამაგე

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილისმოღვაწეობა ფასდაუდებელია მისმიერ დაფუძნებული სკოლა 50 წლისგანმავლობაში განათლების კერადიქცა სადაც მესხი გოგონები მშობ-ლიურ ენაზე ღებულობდნენ განათლე-

ბას სწავლობდნენ საჭირო ხელსაქმესდა ქვეყნის სიყვარულს ეროვნულტრადიციებზე აღზრდილნი კი ცდი-ლობდნენ თავიანთი შვილებიც ეროვ-ნული თვითშეგნებით აღეზარდათ

ახალციხის ქალთა უფასო სკო-ლის ერთ-ერთი ღირსება ისიც იყორომ იქ ერთმანეთის გვერდით სწავ-ლობდნენ სხვადასხვა ეროვნებისგოგონები ქართველები (კათოლიკე-ნი და მაჰმადიანები) ბერძნები რუ-სები ებრაელები ეს ხდებოდა მაშინროდესაც მეფის რუსეთი ყველანა-ირად ცდილობდა როგორც მთელსაქართველოში ისე ამ კუთხეშიცერთმანეთისთვის დაეპირისპირები-ნა სხვადსხვა ეროვნების ადამიანე-ბი ndash გამოეწვია ეთნოკომფლიქტებიქართველი ხალხი ჩამოეშორებინაეროვნულ-განმათავისუფლებელიბრძოლისაგან სწორედ ამიტომ წერ-და ანასტასია თუმანიშვილი-წერეთე-ლისა bdquoზოგჯერ არიან ისეთი პირნიმართალია იშვიათნი რომელნიცთუმცა ვიწრო წრეში მოქმედებენმაგრამ მათი გავლენა ისეთნაირადაღიბეჭდება ყველა ადამიანზედ რომრაც უნდა დრო გავიდეს დაუვიწყარირჩება და უფრო ბევრი სარგებლობამოაქვს ვიდრე დიდ ნიჭს რომელსაცხშირად კაცი ბოროტებით ხმარობსrdquo

ამ სკოლის არაერთმა აღზრდილმაისახელა თავი ხელოვნების უნიკალუ-რი ნიმუშების შექმნით მათ მონაწილე-ობა მიიღეს როგორც საქართველოშიგამართულ ისე მსოფლიო საერთაშო-რისო გამოფენებში და დაიმსახურესუმაღლესი ჯილდო რაბათის ქალთასასწავლებლის აღზრდილთა შორისწარმატებულნი იყვნენ როზა (როზა-ლია) მეფისაშვილი ნატალია გიორგა-ძე აღათია გოზალიშვილი და სხვანიისინი თავიანთი საქმიანობით ერთგ-ვარ პროპაგანდას უწევდნენ ქართულკულტურას ამიტომაც არის რომმიხეილ კეკელიძე სამართლიანად აღ-ნიშნავს ანა ღოღობერიძემ თავისი

საქმიანობით ბევრ ახალგაზრდა ქალსგაუხსნა გზა საზოგადოებრივ საქმი-ანობაში მონაწილეობის მისაღებად(მკეკელიძე bdquoანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილიrdquo კრ bdquoგანმანათლებლობა სა-ქართველოში იდეები და მოღვაწენიrdquo2015წ)

ამრიგად ანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილმა თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით უდიდესი სამსახურიგაუწია სამცხე-ჯავახეთის მოსახლე-ობას განსაკუთრებული წვლილი შე-იტანა სწავლას მოწყურებული მესხიგოგონების განათლებაში აღზარდადა ცხოვრების გზაზე დააყენა მათისახით ქვეყანას აღუზარდა ღირსე-ული მოქალაქეები ბევრი მათგანი იყოსახელოვანი პედაგოგი და ცნობილიხელოვანი ზოგ მა თავისი ნამოღვაწა-რით მესხეთი და საქართველო გააც-ნო მსოფლიოს სხვა ხალხებს ახალ-ციხეში თეატრალური დასის დაფუძ-ნებითა და სამსახიობო მოღვაწეობით

დიდი წვლილი შეიტანა მოსახლეობისკულტურული დონის ამაღლებასა დამათში ეროვნული ცნობიერების შე-ნარჩუნებაში ყოველივე აღნიშნულისგათვალისწინებით ნათლად ჩანს რომმისი დამსახურება მესხეთის წინაშეგანუზომელია

ნატო ყრუაშვილი

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილის პედაგოგიურ-საზოგადოებრივი მოღვაწეობა

სამცხე-ჯავახეთში(გარდაცვალებიდან 125 წლისთავის გამო)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 912

2015 წელი დეკემბერი 9ლიტერატურული მესხეთი

ზარზმა 11 ნოემბერი გვი-ანი შემოდგომის ცივი წვიმიანიმაგრამ დაუვიწყარი დღე ndash დიდისახალხო დღესასწაული აქ დილი-დანვე თავს იყრის მუნიციპალი-ტეტისა თუ მეზობელი რაიონებისმოსახლეობის წარმომადგენლებიქართული კულტურის სიდიადეუიშვიათესი ძეგლი ზარზმის სა-მონასტრო კომპლექსი მოზღვა-ვებულ მრევლს ვერ იტევს დღესსერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღეა

ტრადიციულ სახალხო დღე-სასწაულს რამდენიმე ათეულიწლის წინ ჩაეყარა საფუძველიმაგრამ ერთი პერიოდი მიზეზთაგამო მივიწყებას მიეცა ორი წლისწინ კი კვლავ იქნა აღდგენილი დადაიბრუნა თავისი ფუნქცია

ტრადიციული სახალხო დღე-სასწაულები დიდი მნიშვნელობისმატარებელია ისინი ჩვენი ცხოვ-რების შემადგენელ ნაწილად იქც-ნენ (ყველა კუთხის ტრადიციებიხომ რაღაცითაა გამორჩეული)

ერთი წუთით მკითხველის ყუ-რადღება გვინდა გავამახვილოთთვით სერაპიონ ზარზმელსა დასამონასტრო კომპლექს ზარზმა-ზე

bdquoქართველ წმინდანთა ცხოვ-

რებანიrdquo გვაუწყებს სერაპიონზარზმელი წარმოშობით კლარჯიყოფილა ჰყავდა ორი ძმა ისინიადრე დაობლებულან წმ სერა-პიონს ბავშვობიდანვე იზიდავდაეკლესიური ცხოვრება და ამიტომთავის უმცროს ძმასთან ერთადდიდ მიქელ პარეხელს თავისითავი შეჰვედრა bdquoმამასა სული-თასა და მზრდელსა ობოლთასასასწაულთა და ნიშთა მოქმედსაrdquoღირსმა მამამ მიიღო სერაპიონირადგან იგი მასში ხედავდა საღმ-რთო საქმისადმი დიდ მიდრეკილე-ბას მღვდლადაც აკურთხა და მისმიერ განსწავლული სერაპიონი დაიოანე მოავლინა სამცხეს მონას-ტრის ასაშენებლად

წმსერაპიონს და იოანეს გან-საკუთრებით მოსწონებიათ აქა-ურობა შეურჩევიათ მშვენიერიმთა და იქ გადაუწყვეტიათ მონას-ტრის აგება თუმცა ადგილობრი-ვებს ისინი იქიდან გაუძევებიათბერებს იმედი მაინც არ დაუკარ-გავთ და მდინარის მეორე მხარესის ადგილი შეურჩევიათ რომელიცმიქელს უხილავს გამოცხადებითეს ადგილი მხარის დიდი ფეოდა-ლის გიორგი ჩორჩანელის გამგებ-ლობაში ყოფილა საბედნიეროდიგი ნადირობისას შეხვედრია რა

უსიერ ტყეში თავშეფარებულ ბე-რებს მათთვის ნება დაურთავს დადახმარებია კიდეც აღესრულები-ნათ დაკისრებული მისია

ლეგენდის მიხედვით იმ ღა-მით როცა ჩორჩანელი ბერებსშეხვედრია მიწა იძრა თურ-მე კლდე გაპობილა სათახვისმღვრიე ტბა მომსკდარა და იქა-ურობა წაულეკავს მხოლოდ ორიძმა გადარჩენილა სერაპიონისწინასწარმეტყველება ახდა და შე-შინებულმა ხალხმაც ამ ადგილს

bdquoზარზმაrdquo უწოდაბერმა ძმებმა ეკლესიის ასა-შენებლად შესაფერისი ადგილისძებნა დაიწყეს წმსერაპიონისდა სხვა ბერების აზრი სხვადასხ-ვაგვარი აღმოჩნდა ndash სერაპიონსშემაღლებულ ბორცვზე სურდატაძრის გაშენება თავისი ძმაც დასხვებიც ურჩევდნენ bdquoნუ წმინდამამაო ადგილსა ამას რამეთუმაღალ და ცივ არს და ძმანი ესეშიშველ და გლახაკrdquo ამის შემ-დეგ ნეტარ მამებს ორ კანდელ-ში თანასწორად ზეთი ჩაუსხიათერთი წმსერაპიონს დაუდგამსბორცვზე მეორე ndash მცირე ღე-ლეში ndash იოანეს ორივენი დამდ-გარან ლოცვად გათენებისას სე-რაპიონის კანდელი დაშრეტილა

იოანესი კი სამხრობამდე ბრწყი-ნავდა

ეკლესიის საძირკველი იოანესმიერ არჩეულ ადგილზე ჩაყარესმაგრამ მშენებლობა სამშენებ-ლო მასალების კერძოდ ქვისუკმარისობის გამო გაძნელებუ-ლა გიორგი ჩორჩანელის რჩევითმშენებლობისთვის მიწისძვრისგანდანგრეული უმწის ეკლესიის ქვე-ბიც გამოუყენებიათ და სამ წელშიტაძრის მშენებლობაც დამთავრე-ბულა

ცხადია ყველა ძეგლს თავი-სი ისტორია და წარსული აქვსრომელთანაც ბევრი ლეგენდადა თქმულებაა დაკავშირებულიმაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანიასევე ის სიძველეებია რომლე-ბიც შეულამაზებლად წარმოგ-ვიდგენენ მის ისტორიას ამ მხრივყველაზე საყურადღებო ძეგლიაბასილ ზარზმელის bdquoსერაპიონზარზმელის ცხოვრებაrdquo სადაცაღწერილია ამ ჭეშმარიტად დიდიადამიანის ცხოვრებისა და მოღ-ვაწეობის ყველა ნიუანსი რითაცკიდევ უფრო გვაახლოებს იგი მისსიდიადესთან წმინდანობასთან

სწორედ ამიტომ ქართველიკაცი ვინც არ უნდა იყოს დღე-ნიადაგ უნდა ზრუნავდეს ამ დიდი

ტრადიციების შენარჩუნებისთვისრათა მომავალ თაობებს ესტაფე-ტასავით გადავცეთ ყოველივე ისრაც ჩვენს დიდ წმინდანებთანაადაკავშირებული

სახალხო დღესასწაულები კიდიდ საშუალებას იძლევიან ამი-სათვის რომლებიც ასევე გვიზი-დავენ არა მარტი იმით ვისთანაციგია დაკავშირებული არამედ იმი-თაც რომ ყველა სახალხო დღე-სასწაულს თან ახლავს სტუმართა

სიმრავლე და იმის წარმოჩინებარისი პატრონები არიან თავადმასპინძლები ndash რა შეგვიძლია დარას წარმოვადგენთ ამჟამად ამმხრივ პირველ რიგში საზოგა-დოების ყურადღებას იქცევს მა-სობრივი კულტურული ღონისძი-ებები ხალხური რეწვის ოსტატთანამუშევრების გამოფენა ის ხელ-ნაკეთობები რითაც ვაფასებთმხარის კულტურულ ცხოვრებას

ზარზმის სახალხოდღესასწაული

დანიშნულ დროსდაიწყო

სტუმრებს ყურადღებასცენისკენ გადააქვთ

bdquoადიგენში მზე უნთია ირმისჭალებს

თრიალეთთან შაშვისწვერზე შაშვი გალობს

საქართველოს ამ მშვენიერლამაზ კუთხეს

დედამიწის ყველა კუთხეენაცვალოსrdquo

კითხულობს წამყვანი და ირგ-ვლივ ქართული ლექსის საამო ხმაიფრქვევა

შემდეგ სცენაზე უხმობენადიგენის მუნიციპალიტეტისგამგებელს ზაქარია ენდელაძესახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის

მიტროპოლიტს მეუფე თე-ოდორეს რელიგიის საკითხთასააგენტოს თავმჯდომარეს ზაზავაშაყმაძეს რომლებიც მიესალმ-ნენ მოწვეულ სტუმრებს თითო-ეული მათგანის გამოსვლაში ხაზ-გასმული იყო ზარზმის როგორცქართული კულტურის უნიკალურიმემკვიდრეობა სერაპიონ ზარზ-მელის როლზე ქართული მართლ-მადიდებლური ეკლესიის წინაშე

სცენაზე ერთმანეთს ცვლიანმუნიციპალიტეტის კულტურის

სახლთან არსებული თვითმოქ-მედი კოლექტივები ქორეოგრა-ფიული ანსამბლები ndash bdquoზარზმაrdquo(ქორეოგრაფი ბაგრატ გავაშელი)bdquoჭულეrdquo (ხელმძღვანელი თამარგოდელაძე) სოფელ ზარზმისსაჯარო სკოლასთან არსებულიანსამბლი bdquoტაოrdquo (ხელმძღვანელივანო ბალახაშვილი) ფოლკლორუ-ლი ჯგუფი (ხელმძღვანელი აკაკიგელაშვილი) ინდივიდუალურიშემსრულებლები ავთანდილ გე-ლაშვილი ეკა ჩიხრაძე ციალაჩილინგარაშვილი და საქვეყნოდაღიარებული ანსამბლის ndash bdquoერი-სიონისrdquo (მთ ქორეოგრაფი ლევანკუბლაშვილი) და მასთან არსე-ბული ბავშვთა ქორეოგრაფიულიანსამბლის bdquoელეონისrdquo მოცეკვა-ვეები ასეთი მაღალი რანგის ან-

სამბლებთან ერთად ადიგნელთაგამოსვლა საპატიოც იყო და დასა-მახსოვრებელიც

ღონისძიების მსვლელობისასრამდენიმე რესპოდენტს შევხ-ვდით და ვთხოვეთ bdquoსერაპიონზარზმელის ხსენების დღესთან

ndash ზარზმობისrdquo სახალხო დღესას-წაულთან დაკავშირებით თავიან-თი მოსაზრებები გამოეთქვათ

ბადრი პაქსაძე ndash დაბა ადიგე-ნის მცხოვრები ხალხური ინსტ-რუმენტების ხელოსანი 30 წელზემეტია ვამზადებ ხალხურ საკრავინსტრუმენტებს ძირითადად ndashბანისა და კლასიკურ ფანდურებსაგრეთვე ndash სალამურებს რომელ-თა რეალიზაციას რეგიონში ვახ-დენ სახალხო დღესასწაულებისაკუთარი შესაძლებლობების

წარმოჩენის საუკეთესო საშუალე-ბაა აქ საშუალება გაქვს გაეცნოხალხური რეწვის სხვა ოსტატთანამუშევრებს და სტიმული გეძ-ლევა უფრო დახვეწო საკუთარიხელოვნება უფრო მეტიც ყველაანალოგიური ღონისძიება ხალხუ-რი რეწვის ოსტატთა ერთგვარი

დათვალიერებაცაათამარ ნიკოლაიშვილი ndash ადი-

გენის მცხოვრები პირველ რიგშიყველას მინდა მივულოცო bdquoსერა-პიონ ზარზმელის ხსენების დღე

ndash ზარზმობაrdquo ჩვენი რაიონისთვისეს დიდი დღესასწაული და იმისდასტურია რომ ჩვენ კულტურუ-ლი მემკვივდრეობის იმ დიდი სა-განძურის პატრონები ვართ რო-გორიც უნიკალური ძეგლი ზარზ-მაა რომლის მსგავსი თითო-ორო-ლა თუ გვაქვს და ეს ძალიან ბევრს

ნიშნავს კარგია რომ აღდგა აღ-ნიშნული სახალხო დღესასწაულიდიდი სურვილი მაქვს ტრადიციაგაგრძელდეს მჯერა რაც მეტირეკლამა გაეწევა ამ სახალხოდღესასწაულს მეტი სტუმარიცჩამოვა და გაეცნობა ზარზმას

მალხაზ ლომსაძე ndash სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის იურიდიული ფაკულტეტისდეკანი პროფესორი დღეს მეტადმნიშვნელოვანი დღეა ესაა საუფ-ლო დღესასწაული სერაპიონზარზმელის ხსენების დღე მინდამივილოცო სრულიად საქართვე-ლოს და ვუსურვო ღვთისმშობლისმადლი ფარავდეს თითოეულ მათ-განს დაე სერაპიონ ზარზმელისხსენების დღე გამხდარიყოს ჩვენიქვეყნის გამთლიანებისა და ეროვ-

ნული შერიგების საწინდარისაბჭოთა პერიოდიდან მოდისსაუფლო და სასულიერო დღესას-წაულები ერთხანს სასულიეროდღესასწაულების გადაკეთება უნ-დოდათ საერო დღესასწაულებადთუმცა მათ შორის დიდ განსხ-ვავებას ვერ ვხედავ ორივე ემსა-ხურება ეროვნული ღირებულებე-ბის დაცვას ესენი ერთმანეთისგანუყოფელი ნაწილებია საეროდღესასწაულებთან დაკავშირე-ბით მინდა ვთქვა რომ სრულიადსაქართველოსთვის საერო დღე-სასწაულები ფაქტიურად სახელ-მწიფო დღესასწაულებია და საეკ-ლესიო დღესასწაულები ndash სახელმ-წიფო დღესასწაულები ვინაიდანსაერო დღესასწაულებიც ჩვენიეროვნული დღესასწაულებია და

სერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღე ჩვენი ეროვნული დღესას-წაული და ეროვნული საკუთრე-ბაა არიან წმინდანები რომლე-ბიც ეროვნული წმინდანებია დაარიან წმინდანები რომლებიც

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ

ერს მართლაც საამაყო გაქვთrdquo

ზარზმაცეცხლით და ზარით დაეცა ზარზმასმაინც დაინთქა ურდო მონგოლთაზარზმამ რამდენჯერ გაუძლო ჯვარცმასრამდენი ნახა ზარზმამ გოლგოთა

შემდეგ იმძლავრა თურქმა და სპარსმაგვიტევდნენ სულის ამოხდომამდიიმ ქარიშხლებსაც გადურჩა ზარზმატალღებზე დადგა როგორც ხომალდი

მაგრამ სხვაც ახსოვს კარგი დრო ზარზმასთხისებრ დამფრთხალი თურქთა ბრბოებიროცა ჯვრის სახედ შეკრულმა ვაზმაგადაანათა უდაბნოები

მაშინ ძლიერნი და მკლავმაგრებიმტრებს თვით ზარავდნენ გაბატონებითმესხეთს მართავდნენ ათაბაგებიდა ტახტზე ისხდნენ ბაგრატოვნები

სამოთხეს ჰგავდა ქართლის მთა-ბარიუღრუბლო იყო ცა სხივოსანი

მაშინ აქ იდგა ლოცვად თამარიდა ჯარს უძღვოდა დავით სოსლანი

ამოდიოდა სამცხის ბაღებითთვითონ რუსთველი ndash მეფე მგოსანიიქარგებოდა ზარზმის თაღებიიხატებოდა გარდამოხსნანი

და აბრმავებდა ჩუქურთმის მკაზმავსალბათ თამარის შუქთა თოვანიდა მაღლდებოდა ღრუბლებში ზარზმატაძარი ndash ნათელ-გუმბათოვანი

გრიგოლ აბაშიძე

ზარზმობა-2015

გაგრძელება მე-12 გვ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1012

ლიტერატურული მესხეთი10 2015 წელი დეკემბერი

ცნობილი ისტორიკოსი და საზოგადომოღვაწე ქართველ-კათოლიკეთა პატრიევროპაში ცნობილი მიქელ თამარათის სა-ხელით მან სახელი გაითქვა თავისი ორისაფუძვლიანი დიდი ისტორიული შრომით991262ისტორია კათოლიკობისა ქართველთ შო-რის ნამდვილ საბუთების შემოტანით დაგანმარტებით XIII საუკუნიდან ვიდრე XXსაუკუნემდე991261 თბილისი 1902 წ და 991262ისტო-რია საქართველოს ეკლესიისა991261 ფრანგულენაზე 700 გვერდიანი წიგნი რომელიც

დაიბეჭდა 1910 წმიხეილი (ერისკაცობაში ალექსანდრე) და-

იბადა 1858 წელს ქალ ახალციხეში (თამარათ ndash თამარაშვილების) ორსართულიანი ბანიანისახლი დღესაც დაცულია რაბათში) ღარიბიმოქალაქის ოჯახში ქართული წერა-კითხ-ვა და პირველ დაწყებითი განათლება მიიღოქვემო ეკლესიის სამრევლო სკოლაში ცნო-ბილი მოღვაწის იგვარამაძის ndash ვინმე მესხისხელმძღვანელობით მამით ადრე დაობლე-ბულმა მიხეილმა 15 წლიდანვე მოჰკიდა ხელისაარსებო შრომას შეისწავლა ფეხსაცმლისკერვა და თავის ძმასთან ერთად მუშაობდა ამხელობაზე ხაშურსა და ახალციხეში სწავლასმოწყურებულმა მან 1878 წ მოახერხა კონს-ტანტინეპოლს წასვლა სადაც აბატ პეტრეხარისჭირაშვილის დახმარებით შევიდა ქარ-თველ-კათოლიკეთა მონასტერთან არსებულსასულიერო სასწავლებელში რომლის დამ-თავრების შემდეგ მას ორი წლით ესპანეთშიაგზავნიან bdquoსაბერ მონაზონის მოღვაწეობის

განსავითარებლადrdquo ამის შემდეგ იგი შედისპარიჟის წმ ლაზარეს სასულიერო სასწავლე-ბელში საქართველოში მიხეილი საკმაოდ გან-სწავლული ბრუნდება 1888 წ და აპირებს აქვედარჩენას სამსახურში მაგრამ კათოლიკეთავიზიტატორი არელატი არლოვსკი მას სამ-სახურზე უარს ეუბნევა და აძევებს თბილისი-დან თამარაშვილის დევნის მიზეზი ის უთანხ-მოებაა რომელიც იმ დროს იყო გამწვავებუ-ლი სომეხ და ქართველ სასულიერო წრეებსშორის ამის თაობაზე პრესაშიც სწარმოებდაცხარე ბრძოლა სომხის მოღვაწენი ყველაქართველ-კათოლიკებს რომელთაც სომხურიტიპიკონი ჰქონდათ (მღვდელთ მსახურებასაწარმოებდნენ სომხურ ენაზე) სთვლიდნენსომხების ჩამომავლობად და საერთოდ უარჰ-ყოფდნენ კათოლიკურ მოძრაობას ქართველ-თა შორის ხოლო მათი მოწინააღმდეგე ქართ-ველი მწიგნობარნი ცდილობდნენ დაემტკიცე-ბინათ სომხურად მლოცველ და ქართულადმოლაპარაკე ქართველთა ქართველობა და

ეჩვენებინათ ისტორიული ფაქტები რომლე-ბიც საქართველოში იტალიიდან მოსულ მისი-ონერ-პატრების მოღვაწეობას ნათელ ჰყოფდ-ნენ ამ პაექრობაში სომეხ პუბლიცისტებთანგანსაკუთრებული სიძლიერით გაისმოდა მღიგვარამაძის (ვინმე მესხის) ხმა (ამ კამათისშესახებ 60-70-იან წლების ქართულ პერიოდი-კაში უამრავი წერილები იბეჭდებოდა ხოლოსომხურ პრესაში განსაკუთრებულად ეხმა-ურებოდა ამ საკითხს გაზ bdquoმშაკიrdquo (1897-1898წლის ნომრები)

მაგრამ ქართველთა აღიარებას მაინც აკ-ლდა ისტორიული დამაჯერებლობა საჭიროიყო ისტორიული კვლევა-ძიების წარმოება დაისეთი საბუთების გამონახვა რომლებიც სა-ბოლოოდ ნათელს ჰყოფდნენ საქართველოსადა რომის დიპლომატიური თუ სარწმუნოებ-რივი ურთიერთობის რეალობას წარსულშითბილისიდან უსამართლოდ დევნილი ახალ-გაზრდა მღვდელი მიხ თამარაშვილი ახალ-ციხეში მიდის სადაც მის მთელ ცოდნასა და

შესაძლებლობას დიდ ყურადღებას აქცევსხსენებული ვინმე მესხი იგვარამაძე და ურ-ჩევს მას ისევ ევროპაში დაბრუნებას სწავლისგაღრმავებას და ქართველ-კათოლიკობისისტორიის დასაწერად საჭირო მასალებისშეგროვება-შესწავლას რომში თამარაშვილისთანხმობის შემდეგ იგივე მოძღვარი კისრუ-ლობს ეკონომიური საღსარი აღმოუჩინოს მი-ხეილს ამ მაღალი მიზნების შესრულებაში

ამგვარადმთამარაშვილი თავის სამშობ-ლოში დევნილი მეორედ გაემგზავრა ბათომი-დან ჯერ კონსტანტინეპოლს შემდეგ რომსსწორედ ამ პერიოდში გაშალა მან თავისი მე-ტად ნაყოფიერი მუშაობა რომელმაც საქართ-ველოს ისტორიისათვის მეტად საგულისხმოდა მანამდე სრულებით უცნობი ისტორიულიწყაროებით გაამდიდრა მეცნიერება

კათოლიკეთა ისტორიის გამოქვეყნებამდეის გულდასმით აგრძელებდა თავისი ცოდნისგაგრძელებას 991262საზოგადო სწავლაში დი-დად დახელოვნებულმა ფილოსოფიაში

უკვე გაწვრთნილმა საღვთისმეტყველოსაგნებს მიაპყრო ყურადღება და იმდენადწარმატებით შეიგნო ეს მეცნიერება რომღვთისმეტყველებაში დოქტორის ხარისხითიქნა დაჯილდოებული991261 (გრყიფშიძე ndashrdquo მღ

მიქელ თამარაშვილიrdquo ძვსაქართველო ტ21913 წ)

1891 წ ფრანგულ გაზეთში მან დაბეჭდა

ვრცელი წერილი ქართველ კათოლიკობაზედა ამავე წლიდანვე შეუდგა საარქივო მასა-ლაზე მუშაობას ვატიკანის (რომში) სიძველე-თა საცავში მან უამრავი ისტორიული დოკუ-მენტები იპოვნა ქართველ მეფე-მთავართადედოფალთა და სასულიერო პირთა მიწერ-მოწერის სახით პაპებთან რაც ბრწყინვალედჰფენდა შუქს საქართველოსა და რომის ეკლე-სიის მჭიდრო ურთიერთობას დაწყებული მე-13 საუკუნიდან ყველა ეს დოკუმენტი მან სის-ტემაში მოიყვანა გადათარგმნა ქართულად

მისცა კომენტარები და სათანადო გამოკვ-

ლევითურთ გადმოგზავნა საქართველოში და-საბეჭდად მაგრამ დაბეჭდვას დიდი საღსარიუნდოდა ამ საღსრის გაღება იკისრა ცნობილ-მა ქველმოქმედმა სტეფანე ზუბალაშვილ-მა და 1902 წ მთამარაშვილის ავტორობითთბილისში დაიბეჭდა კათოლიკობის ისტორია

ზემო ხსენებული სათაურითაღსანიშნავია ის გარემოება რომ ვინმე

მესხ იგვარამაძეს არ დაუკლია თავისი ზრუნ-ვა და ეკონომიური დახმარება რომში მომუ-შავე მკვლევარისთვის ახალციხის მხარეთმ-

ცოდნეობის მუზეუმში დაცული მიწერ-მოწე-რა (იხ ვინმე მესხის არქივი საქმე 16) ამორ პიროვნებას შორის ნათელჰყოფს იმას თუროგორ ამხნევებდა თავისი სათუთი წერილე-ბით მოხუცი მწიგნობარი ახალგაზრდა მკვლე-ვარს წარგზავნილს უცხო ქვეყანაში და რო-გორი ზრუნვით უგროვებდა მას საწირავებს(შეკვეთილი წირვებიდან მიღებულ თანხებს)რათა ცხოვრების პირობები შეემსუბუქებინათავისი წარსულის ისტორიაზე მომუშავე მოღ-ვაწისათვის

თვითონ თამარაშვილიც დაძაბული მუ-შაობის პერიოდში ცდილობდა არ მოეკლოწერილები თავისი მზრუნველისათვის და თავსვალდებულად თვლიდა ეცნობებინა ყოველიდეტალი თავისი ცხოვრებისა

სხვათა შორის ამ წერილებში ადამიანი მე-ტად საგულისხმო საისტორიო მნიშვნელობისმქონე ცნობებს იპოვნის აი ზოგიერთი მათგა-

ნი1) ამ დღეებში ვიპოვე საბა-სულხან ორბე-

ლიანის წერილები ndash 7 რომლებიც მოურთმე-ვია ფრანციის ლუდოვიკო მე-14 მეფისათვის

2) ამ დღეებში აქ გამოიარაალცაგარელმა დიდად ესიამოვნა ჩემიშრომა საქართველოს ისტორიის შესახებ დადიდად დამავალიანა რომ შრომა არ დავზო-

გო და თავში გავიტანო ესა ისიც ახლა აბეჭ-დინებს საქართველოს მოწერილებს რუსისმთავრობისადმი ეს შეუკრებია პეტერბურგისარხივებიდან ეს ცაგარელი დაეძებდა ქარ-თულს ხელით ნაწერებს მაგრამ აქ არაფერიიპოვა და აქედან წავიდა თორე დელ გრექო-ში სადაც 13 წიგნია ქართულად კაპუჩინებისხელით

3) წერილებიდგან შევიტყვე რომ აქ ყო-ფილა ვახტანგის ისტორია ხელით ნაწერიმაგრამ აქამდინ ვერ ვიპოვნე იმედი მაქვს

ვიპოვნი4) აგრეთვე შევიტყვე რომ ვახტანგ მეფის

შვილი ვახუშტი რომში მოსულა და აქ დაუწე-რია საქართველოს ისტორია იქნება ამაზეცკიდევ რაიმე ვიპოვნო

5) პარეზში ასზედ მეტი ხელთნაწერიქართული წიგნები ყოფილან მგონებ ყველაამ წიგნის კოპიო საქართველოშიც იქნება ამწიგნებითგან ბევრი თეიმურაზ გიორგი მეფისშვილს ზოგი სოლომონ მეფის შვილს მიუციადა ზოგიც სხვა თავადის შვილებს რომლებიცკი პარეზში მოსულან

6) პაპს საბა სულხან ორბელიანისთვისსხვათა შორის მიუცია წმ კლემენტის თავი დაწა ჯვრის ნაწილები (მთამარაშვილის წერილიი ვინმე მესხისადმი 1898 წ 7 ივნისი ახალცი-ხის მუზ საარქივო ფონდი საქმე 16)

გარდა ვატიკანის არქივისა მიხეილს უმუ-შავია სიცილიის თორედელ გრექოს კაპუჩი-ნების პროპაგანდის სიძველეთა საცავებში

საქართველოს მუზეუმის ხელნაწერთა

განყოფილებაში (Q 582) დაცულია ფოტოსუ-რათების ალბომი bdquoAntiguites de la Georgierdquoეს არის მე-17 საუკუნის იტალიელი მხატვ-

რის ქრისტეფორე კასტელის სურათების ფო-ტოასლები რომელიც მთამარაშვილმა იპოვასიცილიაში და გადმოგზავნა საქართველოშიალბომში წარმოდგენილია 125 სურათი შესა-ფერი წარწერით (ლათინურად და ქართულითარგმანით) აქ არის გორის ციხის გიორგისააკაძის თეიმურაზ პირველის ალექსანდრეიმერეთის მეფის დადიანების გურიელებისათაბაგების მათი ოჯახის წევრების სასული-ერო თუ სამოქალაქო წარჩინებული პირებისსურათები და პორტრეტები აქვეა დასავლეთსაქართველოს გლეხთა ყოფა-ცხოვრების გა-მომხატველი სურათები ამხსნელი ტექსტები-თურთ ალბომს ყდის ფურცელზე შიგნიდანწარწერა აქვს ქართულად 991262საკუთრება კონ-სტანტინეპოლის ქართველ კათოლიკეთამონასტრისა991261 ხოლო გარედან ფრანგულადოქროს ასოებით დაბეჭდილიაAntiguetes olela Georgie (bdquoსაქართველოს სიძველენიldquo) და-

საწყისში I გვერდზე მოცემულია მიხეილ თამა-რაშვილის bdquoშენიშვნაrdquo (იხ დამატება I)

ამ ალბომის სურათები ერთად ერთი წყა-როა XVII საუკუნის საქართველოს ყოფა ცხოვ-რების საილუსტრაციოდ სხვათა შორის კას-ტელის ზოგიერთი სურათი გადმობეჭდილიასაქართველოს ისტორიის კურსის უკანასკნელგამოცემაშიც (ივჯავახიშვილი სჯანაშია

ნბერძენიშვილი ndash bdquoსაქართველოს ისტორიაldquo)ზჭიჭინაძე ამ ალბომის შესახებ წერდა

9912621904 წ 10 ივნისის 991262ივერიამ991261 ცნობამოგვიტანა რომ მთამარაშვილს იტალიისერთ-ერთს სამკითხველოში უპოვნია ერთიძვირფასი ისტორიული წიგნი სახელ-დობრ საქართველოს აღწერა ლათინურსენაზედ სურათები დაბეჭდილია 1631-1654წ რომს აღწერილი მისიონერის ქრის-ტეფორე კასტელისაგან რომელიც იმდროსვეა საქართველოში საქართველო

აუწერია მრავალნაირად და მერე სურა-თებიც დაუსტამბავს ეს ძვირფასი წიგნიდიდი შრომით მოუძებნია მთამარაშვილს991261(ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა პატრი

მთამარაშვილიrdquo თბ1904 გვ24)რაკი ჩვენი ისტორიკოსის საფუძვლიანმა

შრომამ მოსალოდნელზე მეტი ნაყოფი გა-მოიღო ევროპის სიძველეთ საცავებში აღ-მოჩნდა უტყუარი და ძვირფასი საბუთებირომლებიც არა მარტო საეკლესიო ისტორიისსაკითხებს აშუქებდა არამედ ნათელს ჰფენ-და საქართველოს პოლიტიკურ-კულტურულდა დიპლომატიურ ცხოვრების ისტორიასაცამის შემდეგ ქართველ მოღვაწეთა განცხა-დებასაც მიმართულს სომეხ პუბლიცისტთაწინააღმდეგ უფრო რეალური საფუძველიეძლეოდა და მთამარაშვილიც დაეყრდნო რაფაქტობრივ მტკიცებულ ნიადაგს 1904 წელსგამოაქვეყნა პოლემიური ხასიათის ნაშრომი991262პასუხად სომხის მწერლებს რომელნიცუარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას991261 ამ

წიგნმა ერთგვარად ჯამი გაუკეთა მრავალწ-ლიან პოლემიურს და დასაბუთებული პასუხიგასცა bdquoმშაკისrdquo ფურცლებზედ გამოქვეყნე-ბულ სტატიებს

გარდა საჟურნალო და საგაზეთო პატარ-პატარა სტატიებისა რომლებსაც ისტორიკო-სი სხვადასხვა დროს აქვეყნებდა ევროპული-დან ქართულ პრესაში (იხ თანდართული ბიბ-ლიოგრაფია) 1910 წ როგორც მოვიხსენიეთრომში ქვეყნდება თამარაშვილის დიდი ისტო-რიული გამოკვლევა bdquoსაქართველოს საეკლე-სიო ისტორიაrdquo (მდიდრად ილუსტრირებული)ამ წიგნის გამოსვლას უდიდესი მნიშვნელობაჰქონდა ევროპის წინაშე მთელი თავისი სიმ-დიდრით გადაიშალა არა მარტო ქართული ეკ-ლესიის ისტორიული ყოფა-ცხოვრება არამედთვალნათლივ ნაჩვენები იქნა ქართველი ერისმიერ შექმნილი უდიდესი კულტურა ხელოვნე-ბა ხუროთმოძღვრება სამოქალაქო და პოლი-ტიკური ცხოვრება ევროპაში bdquoმოკლე ხანში50-ზედ მეტი რეცენზია დაიბეჭდა ამ წიგნის

შესახებ შესამკობლად ევროპის ჟურნალ-გა-ზეთებში უმთავრესი აზრი ამ რეცენზიებისაის იყო რომ ეს წიგნი 991262ახალი ისტორიულიგამოცხადება და აღმოჩენაა991261 მრავალი მო-ლოცვის წერილი მოუვიდა ავტორსrdquo (გრყიფ-შიძე ndash მთამარაშვილიrdquo ძველი საქართველოII)

ბიბლიოგრაფია

1 bdquoისტორია კათოლიკობისა ქართველ-თა შორის ნამდვილი საბუთების შემოტანით

და განმარტებით XIII საუკუნითგან ვიდრეXX საუკუნემდე მღმიხეილ თამარაშვილისაrdquoთბ1902წ

2 მღმიქელ თამარაშვილი ndash bdquoპასუხადსომხის მწერლებს რომელნიც უარჰყოფენქართველ კათოლიკობასrdquo (ისტორიული გა-მოკვლევა) თბ 1904წ

3 მთამარაშვილი bdquoბიბლიოგრაფიაrdquo (Gli Armeni cattolicein Georgia e le guestionihellip)bdquoივერიაrdquo 1903 წ 228229230231233236

4 ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა

პატრი მთამარაშვილიrdquo თბ 1904 წ გვ325 თსახოკია bdquoსაისტორიო საბუთები მი-

ხეილ თამარაშვილი (წერილი პარიჟიდანrdquo6 bdquoცნ ფურცელიrdquo 1902 1856

თს(სახოკია) მღვდ მთამარაშვილი და მისისაისტორიო ნაშრომი bdquoცნობის ფურცელიrdquo1901 წ 1554

7 მჯანაშვილი bdquoბიბლიოგრაფია (მ თამა-რაშვილის ისტორია) bdquoივერიაrdquo 1902 წ 254

8 bdquoოდისევსი პატრი მიხ თამარაშვილიდა მისი ახალი თხზულებაrdquo bdquoდროებაrdquo 1909წ64

9 გრყიფშიძე bdquoმღვ მთამარაშვილი (ნეკ-როლოგი) bdquoძველი საქართველოrdquo 2 1913

10 ალ ყიფშიძე bdquoმთამარაშვილი (ნეკრო-ლოგი) bdquoნაკადულიrdquo 1911 წ10

11 ალ ხახანაშვილი bdquoმთამარაშვილის ის-ტორიული შრომის შესახებrdquo bdquoივერიაrdquo 1900 წ225 13 bdquoმიქელ თამარაშვილიrdquo bdquoთეატრი დაცხოვრებაrdquo 11 1920 წ

12 გურგენიძე bdquoმიხეილ თამარაშვილიrdquo

გაზ bdquoხალხის მეგობარიrdquo 263 2109191813 პდევნილი ndash bdquoისტორიკოს თამარაშ-

ვილის შვიდი წლისთავის აღნიშვნაrdquo bdquoხალხისმეგობარიrdquo 266 26091918 წ

ილია მაისურაძეშენიშვნა ეს მასალა შედგენილია

ჩემს მიერ დაბეჭდილი არ არის

მიხეილ

თამარაშვილი(Michel Tamarati)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 6: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 612

ლიტერატურული მესხეთი6 2015 წელი დეკემბერი

პროზა

წმიდანის უცხოელ

სტუმრებთან

შეხვედრა(ნაწყვეტი რომანიდან bdquoწმინდა ნინოrdquo)

რეზო (ემელიანე)

ადამიაიმედი ნინო მოდიოდა და ფეხ-

დაფეხ მიმნდობი უძველესი იბე-რია მოჰყვებოდა

ამ დროს ცის კაბადონზე არ-ნახული მკვეთრი ფერთა გადაად-გილება შეინიშნებოდა რითაცქვეყანას ეუწყა bdquoყოველთა მფარ-

ველი ანგელოზები უნდა გამოც-ხადდნენოrdquobdquoგველთ მკრთალი გროვა მზე

და მთვარე ცისფერ ფარდაგზეერთად დაწოლილიყო აფორიაქე-ბული ვარსკვლავები გარს ეხვივ-ნენ მარად მოფუსფუსე ჭიანჭვე-ლებივით ნაცრისფერგადაკრუ-ლი ტანდაგრეხილი ბებერი ლეღ-ვის ჩრდილში ყვითელ-მომწვანოფერის ხვლიკები უდარდელადთვლემდნენ მწვანე წითელთვა-ლება ვასაკას მკაფიო იდუმალიშეძახილი არღვევდა გარემოსმისტიკურ მყუდროებას მუხისფუღუროში საოცრება ველურიტანჭრელი ფუტკარი დაოჯახე-ბულიყო და გარემოს ყოველწუ-თიერი დასაქმების მაგალითსუჩვენებდა

დრო მკაცრი გადიოდა ირგ-ვლივ მგალობელი ფრინველები

დამატკბობელი ჰანგებით სალა-მურობდნენ ერთ-ერთ ბორცვზეზეცისკენ მზირალი ადამიანებისდიდი ჯგუფი იდგა მათ ირგვლივგალაღებული ცხენები და ძაღ-ლები წრიულად დარბოდნენ ამუცნაურ სეირს შორიდან მისჩერე-ბოდა თვალებანთებული მგლებისხროვაrdquo

წმიდა ასულმა რომ იხილა დამოისმინა ყოველივე გაეღიმა დათქვა ndash ხილულ და უხილავ ქვე-ყანაზე როგორი მიწიერი საოცრე-ბები და ზეციური მშვენიერებანიშექმნაო უფალმა მერმე სიმშ-ვიდემოგვრილმა წმიდანმა შინ-დისფერი მანდილი მოიხსნა რო-მელზეც ჩალისფერი ჯვარი იყოგამოსახული და მზრუნველადგადააფარა მათ უმალ წამებულიიესო ქრისტეს სულის ანდამატუ-რი სურნელი მოედო გარემოს და

ფერი იცვალა ცამ მიწამ და გარე-მომ

იესოს კვართის მცველი გა-ზაფხულის ყვავილებაფეთქებუ-ლი ჯანსაღი მაყვლის ბუჩქივითმოდიოდა მშვიდად იბერიისმთავარქალაქ მცხეთისკენ იესოქრისტეს საოცრება კვართის მო-სანახულებლად და თავდადებულდარაჯად წმინდანის უზარმაზა-რი ფუნქციის ეს მაცხოვრისეულიმატერიალურ-იდეალური სიმბო-ლო რწმენის ერთადერთი ღერძ-თაგანი გახლდათ

იგავ მიუწვდომელი ნინომოდიოდა არ ეშინოდა და არა-ფერი არ აბრკოლებდა თექვ-სმეტი წლის უმანკო ქალწულიბიბლიურ-სახარებისეული ცოდ-ნით და ღრმა რწმენით წმიდა-ნური უძლეველობით ცხადდე-

ბოდა ღვთიური მთლიანობის დაიესო ქრისტესეული სიყვარულისმადლს მოაბრძანებდა მოციქულ-თსწორი შეუპოვრად ევლინებოდადა ელვასავით აპობდა წარმარ-თულ ბნელ გარემოს შეუპოვარიწმიდანი შემოიჭრა მძლავრსა დაბარბაროსულ სივრცეში რო-გორც სანთლის შუქი ბნელითმო-ცულ მღვიმეში და იესო ქრისტესღვთისნიერი ენერგიის შუქითშემოსა დაუსაბამოდ რითაც გა-მოჩნდა ბარელიეფები გორელი-ეფები ქანდაკებები ბიუსტებიპორტრეტები და შორს მზირალისაკვირველი პროფილები ანგე-ლოზების წმიდანებისა შიგადა-შიგ მიწაზე შავი ლაქები შეინიშნე-ბოდა უადგილო

წმიდანი მეგობარ სომხებთა-ნაც იესო ქრისტეს მოძღვრებისსწავლა-ქადაგებას იბერიელების

და კოლხების დარად ავრცელებ-და და ყველგან მაცხოვრისეულისიკეთე ndash მადლი და სიყვარულიიესო ქრისტესმიერი ღვთიურითვისებით მოეფინებოდა

შორეული სამხრეთ-აღმო-სავლეთის ქვეყნებში ცნობილისომეხი მოგზაური ვაჭარი და

სოვდაგარი კაიროს კონსტან-ტინოპოლის ტრაპიზუნტისა დაფაზის-არქეოპოლისის შემოვ-ლით ქალაქ მცხეთას ეწვია თან-ვე ახლდა რამდენიმე ცხენოსანიმძიმედ შეიარაღებული დაცვაშეგირდები და ტვირთმზიდავიორი აქლემი ასე რომ შორეულიქვეყნებიდან მომავალი ქარავანისერიოზულ ძალას და თავისებურსრულყოფილ საერთაშორისო

ფორმას წარმოადგენდადიდი სოვდაგარი ძირითადად

ბრილიანტებზე ალმასებსა დაოქროზე ვაჭრობდა ძვირფასიტყავი და ქსოვილებიც შედიოდამის საფონდო შემადგენლობაშიზოგჯერ უნიკალურ ეგვიპტურბერძნულ და რომაულ ხელოვნე-ბის ნიმუშებსაც გამოიყოლებდა

ხოლმე უფრო მეფეთათვის დადედოფალთათვის მისართმევადან დიდებულებთან მორიგება-გარიგების მიზნით ყოველივედაახლოებით ამდაგვარი საქ-მიანობა გახლდათ თუ ვინმესზოგადად მაინც გაეგო მასზედანარჩენი მოღვაწეობა სახელმ-წიფოებრივ მიწერ-მოწერებში დამეფეთა სიტყვიერ გარჩევა-შე-მოთვლებში თავსდებოდა თით-ქმის ორი დღით წმიდა მირიანმეფესთან დანიშნულ დროს გა-მოცხადდებოდა მათი საუბრებითუ უცხოური ნაწერების გარჩევადახურულ საიდუმლოებაში რჩე-ბოდა აქვე მინდა გაუწყოთ რომსოვდაგარი სურენი მსოფლიოშიწამყვან რამდენიმე ენას სრულ-ყოფილად ფლობდა იმდენადსერიოზული საქვეყნო და საერ-თაშორისო გავლენა ჰქონდა ამ

პიროვნებას რომ რომელიმე სა-ხელმწიფოს ელჩის ფუნქციებსაცკი უტოლდებოდა

მერმე როცა მეფესთან მო-ითავა სახელმწიფოებრივი საქ-მეები წმიდა ნინოს ეახლა თავისსენაკთან ახლო მდგარ ეკლესია-სამლოცველოში

სოვდაგარი სურენი საშუალოტანის და მკვრივი აგებულებისორმოცდაათ წელს მიღწეულიმამაკაცი გახლდათ ხშირი ხუჭუ-ჭა შავი თმით ფართო წარბებითმომწვანო-მოყვითალო-მოშავოფერის კანით ცისფერ-მწვანედშერწყმული ჭკვიანური ცოცხა-ლი მაგრამ ცბიერი გამოხედვისთვალებით უხდებოდა კოხტადჩამოვარცხნილი ოთხკუთხა ხუ-ჭუჭა წვერი ძვირფას ოქროსჯვარს ატარებდა საუბრისასუფრო თვითონ იძლეოდა შეკით-ხვებს პასუხს ძუნწად და მოზო-მილად გასცემდა ხოლმე ნების-მიერს მთლიანი სხეულის იერიძალიან ფრთხილი ადამიანისხასიათს გამოხატავდა მხოლოდერთი ლალისთვლიანი ბეჭდითდა რომაული ბრტყელი ორპირახანჯლით დადიოდა შესანიშნავი

მოხანჯლურის სახელი ჰქონდაგავარდნილი როგორც კი ქრის-ტიანობა მიიღო მრავალ ცოლსჩამოშორდა და დაკანონებულ ერ-თცოლიანობას შეეგუა დაუღ-ლელი ბუნების კაცი იყო სომხე-თის თითქმის ყველა საეკლესიოპირს იცნობდა და საქმიანი ურ-თიერთობა ჰქონდა ეჩმიაძინთანახლოს თავისი ხარჯებით ორიულამაზესი ბაზილიკა ააშენა

ფერადი ტუფის ქვისგან ნაღდიპატრიოტი გახლდათ უძველესი

ndash ძირფესვიანი სომხე-თისა

ბრძენმა წმიდანმადა ძვირფასმა სტუმარ-მა ბევრი ისაუბრეს სომ-ხეთში ქრისტიანობისგავრცელების თაობაზედა სურენმა დინჯადგანაგრძო მოყოლარომ კარგად მიდისოსომხეთში ეკლესიათამშენებლობა ასევერელიგიური სწავლა-განათლების საკით-ხი მჭიდრო კავშირიგვაქვსო დამყარებულიბიზანტიასთან ანტი-ოქიასთან არაბეთთანსპარსეთთან თავისთა-ვად

ndash საეკლესიო წიგნების მთარ-გმნელობითი საქმიანობა სასი-კეთოდ თუ დაიძრაო ndash წმიდანიმხოლოდ ქრისტიანულ და საეკ-ლესიო თემაზე ეკითხებოდა ndashყველაფერი კარგად მიდის სული-ერო დაო ndash იყო პასუხი ndash უფლის

და ბიზანტიის იმპერიის მეოხე-ბით ჯერჯერობით მშვიდობა სუ-ფევს ქვეყანაში

ndash მადლობა უფალს ndash და-ამატა წმიდანმა ndash მე მჯერამთარგმნელობითი საქმე კარგადწავა რადგან ორთავე ერის დამ-წერლობა უძველესია კერძოდკოლხურ-იბერიული ძალიან შო-რეულია ებრაულ-ბერძნულისწავლებიდან შემიტყვია ჩვენწელთაღრიცხვამდე უკვე არ-სებულა დაახლოებით მეხუთესაუკუნიდან მაგრამ აქ ავბედით-მა ისტორიამ კერძოდ იბერი-ელები ოთხი საუკუნე არამეულ(სემიტურ)-სპარსულ დამწერლო-ბაზე გადაიყვანა მერმე მოდისღვთივმოვლენილი მეფე მირიანიდა მან სამომავლოდ ააღორძინაუძველესი იბერიულ-კოლხურიდამწერლობა რამაც დიდი სამსა-

ხური გაუწია ქვეყნის ქრისტიანუ-ლი ლიტერატურის ბიბლიისა დასხვა მრავალი რელიგიური წიგნისთარგმნას

ამასობაში ისტორიულადამეტყველდა სურენ დიდებულიდა განმარტა

ndash სომხები უძველესი დრო-იდან არამეულ-სპარსული დამ-წერლობით სარგებლობდნენ დადღესაც ძალაშია წმიდაო ნინომაგრამ ქრისტიანობის მიღებისმერმე სომხური ეკლესია უფრობერძნულ-ლათინურს ხმარობს

ndash მთავარია ხალხს ndash მრევლსესმოდეს ndash დასძინა წმიდანმა ndash გარკვეული გახლავართ მაგსაკითხებში და მინდა გაუწყოთგარდა მწიგნობრობისა მე სხვადამაჯერებელი წყაროებიდანაცმომეწოდება ყოველივე როგორციდუმალი ასევე რეალური

ndash უფლის სახელით ჩემითხოვნაა ქვეყანაში მართლმადი-დებლობა განამტკიცოთ და გააძ-ლიეროთ სომხები მშრომელი დანიჭიერი ხალხია იმედი მაქვსიბერიელებისა და კოლხების არიყოს მსოფლიოში ერთ-ერთი უძ-ლიერესი ქრისტიანული სახელმ-

წიფოთაგანი გახდებამოკლე პაუზის შემდგომ შორს

მჭვრეტელმა წმიდანმა მიმართა ndash სურენ დიდებულო ჩვენი

თხოვნაა როგორც შეიძლებაახალგაზრდა თაობის მომზადება-ზე იზრუნოთ არ დაზოგოთ არა-ფერი და ქრისტეს სიყვარულითაშენეთ სრულიად ახალი ქრისტი-ანული სახელმწიფო

ndash იბერიის შემდგომ გთხოვთ

ჩვენთან სომხეთში იმოღვაწეთნინო წმიდა დედაო გონივრუ-ლად მიმართა სტუმარმა

ndash სიამოვნებით წამოვიდოდისომხეთში მაგრამ მე მხოლოდმაცხოვრის და დედაღვთისმშობ-ლის ნებას ვასრულებ ბიზანტიისდედოფალმაც შემომითვალაჩვენსას კონსტანტინოპოლს ჩა-მობრძანდიო ასევე უძველესიკოლხეთის მეფემაც მაგრამ ჩემიაქედან გამგზავრება სხვა ქვეყა-ნაში მხოლოდ უფლის დარიგე-ბით დავალებით და მითითებითმოხდება

მერმე დედამ იბერიისა გულ-ღიად დალოცა სომეხი ხალხი დავაჭრად მოგზაურს საჩუქრადბევრი ჯვარი და თავისივე ხელითჩამოქნილი ნაკურთხი სანთლე-ბი გადასცა ndash დაურიგე ყველას

ძმაო სურენისევ უმნიშვნელო დუმილისშემდგომ ndash მცხეთაში ხუროებიქვისმთლელები და ოსტატები ხომარ გჭირდებათო ndash სოვდაგარმათავისი მეგობრული წინადადე-ბა შესთავაზა წმიდანს ndash დიდადმადლობელი გახლავართ სული-ერო ძმაო და ფრიად დიდებულოამ მხრივ არავითარ ნაკლებობასჩვენ არ განვიცდით გვყავს ყვე-ლა სფეროში დახელოვნებულიდა განთქმული ოსტატები ლა-ზები და ეგრისელები რომლე-ბიც ბიზანტიაშივე მოღვაწეობენმნიშვნელოვან ადგილებში დაქრისტიანულ საქმეებსაც აკეთე-ბენ ხოლო იბერიელნი დიდოს-ტატები ჩვენთანვე ეკლესიათადა საფორტიფიკაციო ციხეთმ-შენებლობებზე გახლავთ დაკავე-ბულნი ყოველმა მათგანმა ხომ

უცხოეთში კერძოდ ეგვიპტესადა საბერძნეთში მიიღეს მრავალსპეციალობათა დიდი ცოდნა-გა-მოცდილება დახელოვნება

ზემოთ მიმდინარე თემაზეწმიდანმა ისევ გააგრძელა საუბა-რი ndash მოგახსენებთ რამდენიმეთვის წინ სომხეთის ეკლესიის რჩე-ული ჯგუფი გვესტუმრა ერთობ-ლივად განვიხილეთ ძალიან ბევრისამომავლო გეგმა როგორც რელი-გიური ხასიათის ასევე საეროცამ საკეთილდღეო მეგობრულსაკითხებზეც იყო მსჯელობა დაშინაარსიანი საუბარი ოსტატთახუროთა სხვადასხვა განხრის ხე-ლოვან ხელოსანთა და მუშახელ-თა ურთიერთგაცვლის თაობაზესრულიად იგივე პასუხი გავეციჩვენს სულიერ ძმებს სხვა მრა-ვალ საკითხზე რა თქმა უნდა სა-მომავლოდ გადაჭრით შევთანხმ-

დით სურენ დიდებულო ndash კეთილი უფლისმიერო წმი-

დანო ყველაფერი გასაგები დასაერთო სამეგობროში მისაღე-ბია

ndash ჩვენ ყველას იბერიელებსდა კოლხებს ძალიან გვახარებსთქვენი ქრისტიანული და სა-ერო მიღწევები მხოლოდ ასეთიუნდა იყოს ურთიერთ ღვთიურისიყვარულით სავსე სიახლოვევიმეგობროთ და ქრისტესმიერიკეთილგანწყობით ვიყოთ ერთ-მანეთთან ეკლესია მხოლოდ ასეგვასწავლის

ndash თუ რამეს დამაბარებ დაო-წმიდანო

ndash დიახ ჩემს და ჩვენს სომ-ხეთს მის დიდებულ სამღვდელო-ებას ქრისტიან მრევლს ხელისუ-ფალთ ndash ვუგზავნი ღვთიურ სიყ-ვარულს და კეთილ სურვილებსვილოცებ ხშირად უფლის შემწე-ობით სომხურ-იბერიელ-კოლხურქრისტიანულ ერთობაზე და ძმო-ბაზე

აი ასეთი გახლდათ წმიდა ნი-ნოს რჩევა-დარიგება და ღვთის-მშობლისეული წმიდათაწმიდალოცვანი

მუსა ჯალილი

სატრფოს

შესაძლო არის დაგვიანდეს ჩემი წერილიიქნება ჩემგან არც ამბავი არ მოგივიდეთიქნებ დაჰფაროს ჩემი კვალი

შავბნელმა მიწამდა ნატერფალზე ბალახები

ამობიბინდეს

იქნება სიზმრად მინახულო შავად ჩაცმულიტანჯვა ნახული წამებული

დავცქერი ძირსაშენს გულში იქნებ წაიშალოს

ჩემი სხეულიდა გაგიფანტოს სიტკბოებაც

პირველ კოცნისა

ვიცი იქნება შენთვის მძიმე და მოსაწყენიჩემი ლოდინი უსასრულო და უიმედოერთხელ როგორღაც შესაძლოა

წამოგცდეს კიდეცbdquoის აღარ არისrdquo და ამ შენს აზრს

ბოლომდე ენდო

შესაძლო არის მე სრულიადმოულოდნელად

შენს უძვირფასეს ტკბილ სიყვარულსმოვწყდე მთლიანად

მოვწყდე და ერთხელ წავიშალოშენი ხსოვნიდან

შენი გულიდან აღმოვიფხვრაძირფესვიანად

ჩემო ძვირფასო ეს იცოდე რომშენზედ მხოლოდ

გულსაწყვეტი და სამდურავი მაშინ მექნებაროცა სიკვდილი გაიმარჯვებს ჩემზედ

და შენსკენწამოსასვლელი ყველა გზები გადამეჭრება

შენ რომ მელოდი დღემდე იგი მაიმედებდაბრძოლის ველზედაც იმით ვიყავ

მკლავღონიერიშენი სპეტაკი სიყვარული გზას მინათებდა ndashმიცავდა როგორც უხილავი ძალა ძლიერი

ვთქვათ მე დავეცი მაშინ ჩემი

ურყევი ფიცი ndashbdquoრომ გავიმარჯვებთrdquo ndash ჩემს ხსოვნაში

მარად დარჩებაჩემო ლამაზო არც შენ მეტყვი

მადლობას ვიცითუ ჩემს სამშობლოს არ მოვუტან

მე გამარჯვებას

ბრძოლა იქნება ხანგრძლივი დაბრძოლის გზა ndash გრძელი

მაგრამ ძვირფასო მომელოდეარ სთქვა ndash bdquoვერ მოვალrdquo

წყალს რას დააკლებს თუნდ მოედვასცეცხლი ძლიერი ndash

არც შენ მოგელის სატრფოსათვისცრემლი და გლოვა

სიზმარი ციხეში

სიზმარში ჩემი პატარა გოგომოვიდა ჩემს თმებს დაუწყო ვარცხნა

ndash მამა უშენოდ მომწყინდა როგორ

ndash სთქვა და ალერსით მიცქერდა ახლა

მე ჩავიხუტე გოგონა გულში

სიხარულისგან გიჟიც ვარ მთვრალიც

მაშინ ვიგრძენი მწარე ტანჯვისა

და სიყვარულის ძლიერი ძალი

ჩვენ ორივენი გავედით მოლზე

მოვსეირნობდით ყვავილთა ზღვაში

სიცოცხლის სიტკბოს ტრფიალის ძალას

მთელს მსოფლიოში ვხედავდით მაშინ

გამომეღვიძა ბორკილგაყრილი

კვლავ ციხეს ვუცქერ სქელკედლებიანს

და ოცნებანი ჩემი მტანჯველი

ჩემს გაღვიძებას ელოდებიან

ოხ რათ მატყუებთ ჩემო ფიქრებო

ჩემთვის გაზაფხულს უკვე არ ველი

რად მეჩვენებით ტკბილო სიზმრებო

ან ტანჯვის ღამევ რადა ხართ გრძელი

თარგმნა

პლატონ ზუმბაძემ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 712

2015 წელი დეკემბერი 7ლიტერატურული მესხეთი

პოეზია

გაგა გომართელი

ჩემს მომავალ თაობას

ახლა ჩემი ფიქრები მომავლისკენ გარბიანდამიჯერეთ ქართველის ყველა ფიქრი დარდიასიბერისკენ წასული ვარ ნამცეცი თაობისუბედური ეპოქის მდგმური არარაობისავი დროის ტუსაღი სისასტიკის მთხრობელიდროის უკუღმართობის ყინვით გაუთბობელი

ქრისტეს ასაკს მიმდგარი გონება დარღვეულიერთ დროს სხვისი ჯალათი სული გადარეულითავს ვიმართლებ ასეთი ბედი ჭედა დროებამცხოველივით გამქონდა ბაცისფერი ცხოვრებაახლა ვხვდები ყველაფერს მაგრამ არის გვიანიყურთან ღმერთის ხმა მესმის შენ ხარ ადამიანისინანულის მჭამს განცდა ყველა ნამოქმედარისმინდა სული გავრეცხო ღმერთის გავხდე მხედარიმაგრამ ერთხელ დალაქულ ვეღარ ვშველი გონებასუბადრუკი ცრემლები აი ჩემი ქონებაზამთარია ჩემს გულში სევდისფერად მთოვარიაი ჩემი მეფობის ოქროს მონაპოვარიახლა ვხედავ ავსა და სიკეთეში სხვაობასჰოდა გემუდარებით ჩემს მომავალ თაობასუფლის კვალზე იარეთ ნაცვლად ძმათა ომისამორჩილებით შეაღეთ კარი ამბიონისაგონება არ დაუთმოთ ცოდვას ფიქრად მოწოლილსბოროტებას ნუ დარგავთ ჩაიხუტეთ ობოლირწმენით მამაპაპურით ახათქუნეთ თასებიკაენს ნამოქმედარში ნუღარ დაემსგავსებითსულს ცოდვა გამოგლიჯეთ ყური კეთილს ათხოვეთსაქართველოს დიდების ჟამი მოიახლოვეთგახსოვდეთ რომ ამქვეყნად არ არსებობს პირადილუკმა გაუნაწილეთ მიუსაფარს მივარდნილსჭეშმარიტი გზის მკვლევად ერთი გქონდეთ კომპასისადაც სიყვარულია სადაც გიხმობთ მოყვასიგონაბნეულ ასულის დევნა არის საცდურიჩანასახში ჩაკალით საქმე არაკაცურიპატიების მომთხოვნელს მუშტებს ნუ მოუღერებთტყუილს ნუ გაამეფებთ ნამდვილ გრძნობას უმღერეთკუპრის ტბორში ჩაფერფლილს გამაგონეთ ძახილისამშობლოსთვის ნალესი დამანახეთ მახვილიჯოჯოხეთის ქვესკნელში გამაგონეთ bdquoშავლეგოrdquoმინდა სულმა ქართულმა საზვერენი წალეკოსმჯერა მეიმედება რომ გოლგოთას გაივლითქართულ სულსაც დაანთებთ ცაზე ჩირაღდანივითარ დაკარგოთ ოღონდაც ძლიერება ერთობაერთმანეთის სულისთვის უფალს სთხოვეთ შენდობაგულით მიუსამძიმრეთ სევდას ცრემლად ჩამოშლილსსუნთქვა გადააფარეთ დედის ხელებს გათოშილსდამანახეთ ქართველი ერი როგორ აშენდაჩამომძახეთ რომ დილა ბედნიერი გათენდამამაპაპის ნასისხლარს ფუჭად არ ჩაუვლია

რომ ქართველის მოშურნე ყველა დამარხულიაგუნდმა შევარდენების გული შემომინგრიოსვისაც შური აცოცხლებს შურიც იმან იძიოსთქვენ კი მიტევებასთან მოახდინეთ თანხვედრადამანახეთ ბოროტი მადლმა როგორ გახედნარაღა გითხრათ მიწა ვარ სხვა რამ არ დამრჩენიააწმყომ მე არ მიწყალა მომავალი თქვენია

წერილი მამასმოვედი და სამარესთან ჩამოვდექი ლანდივითწამოვშალე მაგ შენს გულზე ბეღურების ნადიმიშენს საფლავზე ყვავილები გამოცოცხლდნენ ჩეროდანგამიცოცხლდი სულ ცოტა ხნით გნახო მამაჩემო-დაგითხრა როგორ დამილეწა ბედის ქარმა გვერდებინახე როგორ დაგემსგავსე ერთნაირად ვბერდებითშენ რაც მითხარ და მასწავლე გული იმით ივსებარომ არასდროს ვუღალატებ შენს სახელს და ღირსებასშემეშველე რა ვუშველო სულს ცოდვისგან ნაწვალებსყველას როგორ უერთგულო კიდევ ერთხელ მასწავლესუსტი ვარ და მაპატიე მიჭირს აღიარება

რომ ძნელია შენისთანა კაცის ჩრდილის ტარებადაღლილი ვარ არ იფიქრო ბედს დაწერილს ვუწუნებგანა მუხლი დამისუსტდა განა რამეს ვწუწუნებგანა მტკივა ან უცხოა ცხოვრებისგან გალახვამეგობარი ხარ ჩემი და განა მარტო მამა ხარგიყვები და არ იღელვო რომ ასეთი ბედის ვარმიხარია შენი მსგავსი ჯვრის ტარება მეღირსაახლა წავალ არ იდარდო განა ის დრო შორს არიროცა ჩემიც დამთავრდება ბედის კრიალოსანიაჰა ჩვენი საუბარის დასასრულთან მივედითდარდთან ერთად წამომყვება შენი ნახვის იმედი

იქ სადაც

(ბიჭებს)

არ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლარკებსვიცი რომ ერთი ოცნება გხიბლავთთქვენი სამშობლოს დარდი გაბერებთდამარცხებული ქართველი გწიხლავთიქ გიყვართ ყოფნა სადაც შევარდენს

ცა ირაოთი დაუხაზიადასაბამიდან ვიდრე ჩვენამდეამბორს ვყოფთ სიტყვას ფარნავაზიანსსად ქარაფების ძარღვებში მოქრისნაომარ სულთა დიდება წინსვლადა წინაპართა ნაღეჭი ორთქლიზეცას ჩამოჰყავს თალხისფერ ნისლადსაიმედონი ერთგული ყმანიხართ მედროშენი ასე მგონია

სამშობლოს გარდა სხვა სათაყვანოარც გინატრიათ არცა გქონიათიმას ოცნებობთ რომ სისხლი თქვენიწინაპართ კვალად ძარღვებში დუღდესამაყობთ თქვენი ქართული გენითდა ამ გენისვე ატარებთ უღელსარ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლაკერებსვიცი სამშობლოს არ გაცვლით არაცას ვაჟკაცობას შემოაკერებთდა თავმდაბლობას ირგუნებთ ფარად

ჩემზე რა გითხრათ თავდაღმართს ვუმზერდა იწრიტება დღენი სიცოცხლისმეც საქართველო მეწერა გულზემეც საქართველოს მზეში ვიწვოდიუკანასკნელი ფიქრი მკლავს ძმებოშეუბრალებლად მაწვალებს მუდამძვლები ამ ქართულ მიწაში მედოსვიცოცხლო ისე ვით მამას სურდაარ დაუჯეროთ სიყალბის მსახველსყველა ღიმილი განძია განაელოლიავეთ სამშობლოს სახელსდადექით სადაც გმირები დგანანმეიმედებით გაცხელდა გულივით გიჟი ვიფხრეწ დარდის არტახებსვიბრძოლებ სანამ ცხოვრების წყლულიმომკლავს და სულ მთლად გამაპარტახებსდამჟანგებია სიტყვა და ხმალივწუხვარ რომ მეტად ვერ შეგიყვარეთაჰა თქვენ ჩემი წილი ბორჯღალიდა საქართველო გადაიბარეთ

ლეილა ჯახველიძე

ცეცხლნაკიდები ჟამი სდის(ჩემი სოფელი ავლევი სამაჩაბლოს საზღვრის პირას მდ

ფრონეს მარჯვენა სანაპიროზეა გაშენებული იგი 2008 წლისომის დროს მნიშვნელოვნად დაზარალდა)

დღეს სიყვარულით ვთენდებიხვალ ქარიშხლები მაკვირვებსზოგჯერ უჟამოდ ვბერდები ndash ზეცა თუ ღრუბლებს ამკვრივებსკუზი ბაკანი ეშვებიმოჰგავს ჯალალებს ნამდვილებსჯავრის ბადეში ვეხვევი ndash დავწყვეტ მტრის ჟინს და წადილებსჩამომცრობილი სამშობლოსფიქრი bdquoსაზღვართანrdquo მაყოვნებსმტერს თუ თავისი არ ჰყოფნისbdquoსხვის მიწა დაანაყროვნებსrdquoუფალი უქმად განა სჯის

ndash ერთ დროს იუდას ამყოლებსგულამღვრეული გავყურებფრონის გადაღმა მაყლოვნებსმდუმარებს ჟამი სახსოვარbdquoნათლისმცემლებისrdquo ლოდები

დამრეცზე მუხა იბურვისრძისფერი ნისლის ბლონდებითცეცხლნაკიდები ჟამი სდისვერცხლის დიდებით ვღონდებიქართლის საცისკრო ქედებომზესევდით მომაგონდებით

ნასმენი ndash ბრმა იყო ndash ნადავლი რა იყობებერი გალავნის ხავსი დაქვა იყოჭა იყო ელამიძველი და ღრმა იყოფსკერი ვარსკვლავებითპირსავსე ცა იყოროგორც ფარატინა ფლეთილი გზა იყოჟამი მოლოდინისწამებად დაიყოსად აველ ndash მთვარის

ნალევი ქვა იყო

დავაგვიანესიძულვილი დავაგვიანედა ამიტომაცომი მაქვს ომისიმშვიდისათვისცის ქუხილი გავატიალე

გული ვიჯერეჩამოვქსოვე სიჩუმის ფონივკიბე აღმართიდანაბადი გავამზიანეუკვე მწიფეა დროდა ლევას განიცდის ღონიელიფსის ცაზემდუმარების მარტივობს გონიაქ კუბიკ-რუბიკსჩაეშალა კვლავ წმინდად რგოლი

პოეტიიანვრის ღამის ცავარსკვლავებს მოარიალებსსუსხიან ბუქებსავერცხლისფრებსახალი მთვარეთრთოლვით ვითვალენაბიჯები და დადინჯებითვიტყვი პოეტი ალბათ გასცდასხვა არეალებს

გლუვია გლუვიამ ქათქათა პლანეტის კიდეაითვლის გულიბაგა-ბუგით დროთა იამებსდა ეძერწება სულიმთვარის ყვითელ პერგამენტსაქ მოლოდინის გაცხადებადაიგვიანებს

სამყაროს გასაოცრადbdquoთვალი თვალს რომ გასცილდაldquo ndash ცრემლი ბროლის მძივიამონატრება ძვირიაწვიმა ახლა ცივიამზე კი იყო თაკარამდორე-მდორე დგაფუნამოფართქალე მათარაკორდის მტვერმა დაფარაპირველ თეთრი სუდარამკერდზე გადააფარამთა მაღალნი შევძარიცამ მაყარა ცეცხლებიგანმეძარცვა ვერცხლებიმიწავ ისევ ვერ ცხრებიმამასისხლად შევძელიხსოვნის წმინდა ნაცრემლისსიონისგან დალოცვასამყაროს გასაოცრად

თვალი თვალს რომ გასცილდა ndashგული კი არ გაცივდახსოვნის ნაპერწკალებივარსკვლავებად დაცვივდა

იზოლდა სარქისიანი

მე შენ სიყვარულს გასწავლი

მე შენ სიყვარულს გასწავლითეთრად გასათევ ღამისარომ ნეტარებით თვრებოდედაუსრულებელ წამისავეღარ დაიცხრო წყურვილისურვილის ცეცხლით იწვოდეერთგული ქალის ფასი დანამდვილი გრძნობა იცოდემე შენ სიყვარულს გასწავლიკანს შეუმშრალი ნამისა1001 ღამეს ნატრობდეარ გათენებას ღამისასკუბოს კარამდე მოგელითუ კი მომძებნი ვიცოდეგული ტრფიალით გიძგერდესნუ შემიცოდებ იცოდე

შხამის ფიალით დამათვრემე პურს მარილში გიწობდეჭეშმარიტ გრძნობის მსხვერპლი ვარსახელად გიჟს ნუ მიწოდებხარბად შეგასვა ნექტარივერ მოსაშორებ ბაგისარომ სინანულმა დაგსაჯოსშენგან ხელნაკრავ ქალისამ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 812

ლიტერატურული მესხეთი8 2015 წელი დეკემბერი

2015 წელს შესრულდა ცნობილიქართველი მოღვაწის ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილის გარდაცვალები-დან 125 წლისთავი მისი დამსახურებაქართველი ერის წინაშე განუზომე-ლია მან თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით დიდი წვლილი შეიტანადა განსაკუთრებით ნათელი კვალიდაამჩნია სამცხე-ჯავახეთში ქალთაგანათლებას რაც იმ დროს ძალზედაუცილებელი და საჭირო იყო იგი იმადამიანთა რიცხვს ეკუთვნის რომ-

ლებიც წლების განმავლობაში ამკუთხეში ცხოვრებდნენ და იღწვოდნენმოსახლეობის კეთილდღეობისთვის

ქართველი ქალის როლი ქვეყ-ნის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში დაეროვნული კულტურის დაცვა-აღორ-ძინების საქმეში ყოველთვის აქტიურიიყო XIX საუკუნეში განვითარებულმამოვლენებმა ქალის დანიშნულებისსრული გააზრება და აქედან გამომ-დინარე ქალთა ფართო განათლებისაუცილებლობის საკითხი წამოჭრაპროფესორი ვლადიმერ გაგუა სამარ-თლიანად შენიშნავდა რომ bdquoქალის და-ნიშნულებისა და მაღალი მოწოდებისდასაბუთებაში XIX საუკუნის დასა-რულს ქართული პედაგოგიური აზრიარა თუ ჩამორჩებოდა პროგრესულევროპულ აზრს ამ საკითხზე არამედწინ უსწრებდა კიდეცrdquo (ვ გაგუა სა-ხალხო განათლება მე-XIX საუკუნისრეფორმის შემდგომ საქართველოშითბ 1974 გვ 306)

იმ პერიოდში შექმნილი შინაპოლი-ტიკური მდგომარეობიდან გამომდი-ნარე სამცხე-ჯავახეთში ქალთა საზო-გადოებრივ მოღვაწეობას საგანმანათ-ლებლო მიმართულება ჰქონდა XIXსაუკუნის 20-იან წლებში ეს მხარე გან-თავისუფლდა თურქთა ბატონობისა-გან და შეუერთდა დედა სამშობლოსიგი იმავდროულად აღმოჩნდა მეორედამპყრობლის ndash რუსეთის ხელშირომელმაც იმთავითვე დაიწყო რუსი-ფიკატორული პოლიტიკის განხორცი-ელება როდესაც რეალური საფრთხეშეექმნა ყოველივე ეროვნულს ndash ქარ-თულს ენას წეს-ჩვეულებას ტრადი-ციას ეპოქის უპირველეს მოთხოვნადიქცა მოსახლეობაში განათლების შე-ტანა და მისი კულტურული დაწინა-ურება რამდენადაც ტრადიციულადქართულ ოჯახში ქალი მიჩნეული იყოძირითად აღმზრდელად და ეროვნუ-ლი ტრადიციების დამცველად გან-საკუთრებით აუცილელებელი გახდაქალთა განათლება უნდა აღინიშნოსისიც რომ თურქთა მრავალწლიანმაბატონობამ მძიმე ვითარება შექმნასაერთოდ განათლების სფეროში აღ-ნიშნულ პერიოდში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების ერთ-ერთ ფორ-მად იქცა ეწ საშინაო-საოჯახო სკო-ლები ასეთი სკოლები გოგონებისთვისმხოლოდ წერა-კითხვის სწავლებით არშემოიფარგლებოდა მათ აგრეთვეასწავლიდნენ ანგარიშს ლოცვებსეტიკეტს ndash ეი საზოგადოებაში ქცევისწესებს და რაც მთავარია ქალის ხელ-საქმეს ჭრას კერვას ქარგვას ქსოვასდა აშ საერთოდ საშინაო სკოლებისმიზანი გლეხთა და ხელოსანთა ოჯა-ხებიდან გამოსული გოგონებისთვისელემენტარული განათლების მიცემაიყო XIX საუკუნის I ნახევრის მდგო-მარეობით სამცხე-ჯავახეთში რამდე-ნიმე ასეთი სკოლა ფუნქციონირებდარომელთაც იმ დროის შესაფერისადგანათლებული ქალბატონები უძღ-ვებოდნენ კერძოდ ასეთი საოჯახო

სკოლები არსებობდა სოფელ ხიზაბავ-რაში (ასპინძის რაიონი) რომელსაცუძღვებოდა თერეზინა ხუციშვილივალეში ndash სკოლის დამააარსებელი იყომარიამ გასპარის ასული ბაღდოშვილი(სჯიმხფ N 209 ივ გვარამაძე ვინ- მე მესხის მოკლე ცხოვრება შედგენი-ლი 1891 წელსა)

სოფელ უდეში საგანმანათლებლოსაქმიანობას ეწეოდნენ ქალბატონებიანა თომას ასული ბალახაშვილი და პე-ლაგია პეტრეს ასული სარაშვილი

XIX საუკუნეში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების დაწინაურებისსაქმეში ადგილობრივ მესხ ქალებთანერთად დიდი წვლილი შეიტანეს სა-ქართველოს სხვადასხვა კუთხიდანჩამობრძანებულმა ქალბატონებმაისინი იყვნენ ძირითადად იმ სახელმ-წიფო მოხელეთა მეუღლეები რომლე-ბიც ამ კუთხეში მსახურობდნენ ასეთქალბატონთა შორის განსაკუთრებითაღსანიშნავია ანა ღოღობერიძე-მუს-

ხელიშვილის მოღვაწეობა იგი დიდინტერესს იწვევდა მის თანამედროვე-თა შორის რაზეც მეტყველებს იმ პე-რიოდის მრავალი საგაზეთო სტატიადღემდე არ შენელებულა ამ საკითხი-სადმი ყურადღება რაც იმაში გამოიხა-ტება რომ იმ პერიოდში გამოცემულრამდენიმე ნაშრომში მას განსაკუთრე-ბული ყურადღება დაეთმო მათ შორის

ანტონ ნებიერიძის ნაშრომში ndash bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილიrdquo ნაზისუდაძის ndash bdquoსოციალური ვითარებადა საგანმანათლებლო საკითხები XIXსაუკუნის სამცხე-ჯავახეთშიrdquo ასე-ვე ფართოდ არის განხილული ნატოყრუაშვილის სადისერტაციო ნაშრომ-ში ndash bdquoივანე გვარამაძის როლი მესხურგანმანათლებლობაშიrdquo ისიც უნდაითქვას რომ ვერცერთი მეცნიერირომელიც იკვლევს სამცხე-ჯავახეთშიკულტურისა და განათლების სფეროს

XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე გვერდს

ვერ აუვლის ანა ღოღობერიძის მოღ-ვაწეობას მის დაარსებულ ქალთასკოლას ამ სკოლის აღზრდილთა საქ-მიანობას

ანა ღოღობერიძე დაიბადა 1842წელს ქალაქ ქუთაისში იგი ცნობილისაზოგადო მოღვაწის ნიკოლოზ ღო-ღობერიძის და იყო მიღებული ჰქონდაიმ დროისათვის შესაფერისი განათლე-ბა კერძოდ განათლება მიიღო წმინდანინოს სახელობის ქალთა სასწავლე-ბელში ქალაქ ახალციხეში მისი მოღ-ვაწეობა განაპირობა იმან რომ მისიმეუღლე მ მუსხელიშვილი ახალციხისმაზრის სამხედრო უწყების მოხელე-გენერალი იყო

ქ ახალციხეში საცხოვრებლადგადმოსულმა ანამ სრულიად ახალ-გაზრდამ 1870 წელს დააფუძნა bdquoსაქ-ველმოქმედო საზოგადოებაrdquo აღნიშ-ნული საზოგადოების მიზანი ახალცი-ხეში ქართველი ქალებისთვის უფასოსასწავლებლის დაფუძნება მათთვისხელსაქმის სწავლება და ქართულისულისკვეთებით აღზრდა იყო საქ-ველმოქმედო საზოგადოების წევრე-ბი იყვნენ ადგილობრივი სამხედროდა სამოქალაქო უწყებათა მოხელენიამასთან დაკავშირებით იაკობ გოგე-

ბაშვილი მოგვიანებით წერდა bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილისა მაშინსაუკეთესო მანდილოსნად იყო მიჩნე-ული მთელ შეგნებულ საქართველოშითავისი იშვიათი ჭკუით მომხიბლავიგულკეთილობით დარბაისლური ხა-სიათით და მხურვალე მონაწილეობითყველა საზოგადო საქმეში მან სხვათაშორის დააფუძნა საქველმოქმედო სა-ზოგადოება ახალციხეში და დააარსასაქალებო სკოლაrdquo

1870 წლის 4 აპრილს ანა ღოღო-ბერიძემ ქალთა უფასო სკოლა და-აფუძნა ხოლო მეცადინეობა 1 მაისსთამარ მეფის სახელობის დღეს დაიწ-ყო რაბათის ქალთა სკოლის bdquoწმინდაპედაგოგიურ გეგმაზე აშენებული დაჩინებულად წარმოებულიrdquo საქმიანო-ბის შესახებ ქართველ საზოგადოებასამცნო ჟურნალმა bdquoგანათლებამrdquoსასწავლებელი ღარიბთა შვილებისთ-ვის ხელმისაწვდომი რომ ყოფილიყოსწავლა უფასო იყო ხოლო სკოლის

ხარჯები ანა მუსხელიშვილმა იკისრარასაც ემატებოდა საქველმოქმედოსაზოგადოების წევრთა შესატანებიშემოწირულობანი bdquoქართველთა შო-რის წერა-კითხვის გამავრცელებელისაზოგადოების ერთდროული დახ-მარება საღამო წარმოდგენებიდანმოსწავლეთა ნაკეთობების რეალიზა-ციიდან შემოსული თანხა ყოველივე

ამის ორგანიზატორი ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილი იყო

კონსტანტინე გვარამაძის ცნო-ბით აღნიშნული სასწავლებელი მო-თავსდა რაბათში ნაქირავებ სახლშითავდაპირველად თვითონ ასწავლიდაგოგონებს ხოლო შემდეგ თბილისიდანდა ქუთაისიდან მიიწვია ორი მასწავ-ლებელი როგორც რუსულ-ქართულიენების ისე ქსოვისა და ქარგვის შესას-წავლად (სჯიმხფ N4011 კ გვარა-მაძე მოკლე ისტორიული მიმოხილვა

რაბათის დედათა სასწავლებლის არ-

სებობისა და ა ბ ღოღობერიძე-მუსხე-ლაშვილის ბიოგრაფია)

ასევე ერთ-ერთ აუცილებელსაგნად ითვლებოდა საღვთო სჯუ-ლი რომელსაც ასწავლიდა სპეცი-ალურად მიწვეული მღვდელი აღ-ნიშნული სასწავლებელი საშუალოდწელიწადში 60-მდე მოსწავლეს ამზა-დებდა სასწავლებელს ყოველწლიურნივთიერ დახმარებას უწევდა ქალა-ქის გამგეობა ndash 3000 მანეთით ივანეგვარამაძის ცნობით სასწავლებელსეხმარებოდა მაზრის უფროსი ნიკოალექსი-მესხიევი იგი ძირითადად შე-მოწირულობის ხარჯზე არსებობდამოსწავლეთა დიდი ნაწილი ახალცი-ხის მოქალაქეთა უღარიბეს ფენას მი-ეკუთვნებოდა ხოლო თავისი სპეცი-ფიკიდან გამომდინარე იგი პროფე-სიულ სასწავლებელს წარმოადგენ-და რამდენადაც განსაკუთრებულიყურადღება ეთმობოდა ხელსაქმისშესწავლას

სასწავლებელმა იმთავითვე დიდიდაინტერესება გამოიწვია როგორცქართველ საზოგადოებაში ისე ხე-ლისუფლებაშიც 1872 წელს გაზეთbdquoდროებაშიrdquo დაბეჭდილი ანა მუსხე-ლიშვილის კორესპოდენციით ვგებუ-

ლობთ რომ რაბათის ქალთა სკოლა31 მარიამობის თვეს მოინახულაbdquoმისმა უმაღლესობამ ნამესტნიკმადიდმა მთავარმაrdquo ანა მუსხელიშვილსმისთვის უჩვენებია სასწავლებელიდა სახელსაქმო ოთახები უპასუხნიამეფისნაცვლის კითხვებზე როდისდაფუძნდა სასწავლებელი ვინ იყვნენმასწავლებლები რამდენი და რა ასა-კის იყვნენ შეგირდებ და აშ ბოლოსკი მადლობა მოუხსენებია მისთვის დასინანულიც გამოუთქვამს იმის გამორომ ყმაწვილები ვერ ნახა (ა ღოღობე-რიძე კორესპოდენცია გაზ bdquoდროებაrdquoN 36 1872)

ახალციხის ქალთა უფასო სკოლისდაფუძნებას იმთავითვე დიდი მოწო-ნებით შეხვდა ქართველი ინტელიგენ-ცია იაკობ გოგებაშვილი აღნიშნულისკოლის დაფუძნებას bdquoცისკრის ამოს-ვლასrdquo ადარებდა იგი აღფრთოვანე-ბული წერდა bdquoიმედი ვიქონიოთ რომახალციხის ქალთა უფასო სკოლა ჰპო-

ვებს მიმბაძველებს ჩვენი კუთხის სხვასაბაზო ქალაქებში და იქნება ნიმუშიქალთა უფასო სკოლების დაარსებისადა ორგანიზაციისა რომელთა საჭი-როება ყველგან ასე ძლიერ იგრძნობაrdquo (ი გოგებაშვილი თხზ ტ I გვ 20-211952)

აღნიშნული სკოლის ფუნქცი-ონირებას არსებითი მნიშვნელობა

ჰქონდა რადგან უდიდესი როლი შეას-რულა მესხეთში ქალთა განათლებისსაქმეში ამასთანავე ალექსანდრეფრონელის (ყიფშიძის) სამართლიანიშენიშვნით იგი წარმოადგენდა bdquoერთ-ერთ ზღუდეს აქაური გამქრალი ქართ-ველებისაrdquo (ალ ფრონელი (ყიფშიძე)bdquoდიდებული მესხეთიrdquo თბ 1991) აკაკიწერეთელმა კი პატივისცემის ნიშნადანა ღოღობერიძეს 1871 წელს უძღვნალექსი bdquoვარდის ხმაზედrdquo

1875 წელს ანა მუსხელიშვილმა

დატოვა ახალციხე იგი bdquoდროებისrdquoერთ-ერთ კორესპოდენციაში წერდაbdquoსხვადასხვა მიზეზებისა გამო იძულე-ბული ვიყავი 20 ამ თვეს დამეტოვები-ნა ახალციხე სასწავლებელი და ყველასაქმეები რაც იმას შეეხებოდა ჩავა-ბარე ახალციხის კეთილმოქმედებითსსაზოგადოებას მე ჩავაბარე საზოგა-დოებას სასწავლებელი 70 შეგირდითrdquo(ა ღოღობერიძე კორესპოდენციაგაზ bdquoდროებაrdquo N111 1875)

აღოღობერიძე დროებით საცხოვ-რებლად გადავიდა რუსეთში ხუთიწლის შემდეგ კი ქუთაისში დაბრუნ-და სადაც bdquoქართველთა შორის წე-რა-კითხვის გამავრცელებელი საზო-გადოებისrdquo მიერ დაწყებითი სკოლისდასაარსებლად შექმნილ საზედამხედ-ველო კომიტეტს ჩაუდგა სათავეშიდიდი მუშაობა გასწია სკოლის (შემდეგსათავადაზნაურო ქართული გიმნა-ზიის) შესაქმნელად 1885 წელს იგიკვლავ ახალციხეში ndash თავის საყვარელ

სკოლაშიაანა მუსხელიშვილ-ღოღობერიძისსახელს უკავშირდება ახალციხეშითეატრის დაფუძნებაც რამდენადაცმის მიერ დაარსებული საქველმოქმე-დო საზოგადოების უმთავრესი მიზანიიყო ქალთა უფასო სკოლის შენახვაიგი ცდილობდა სხვადასხვა საშუალე-ბებით მოეპოვებინა სახსრები ერთ-ერთ ღონისძიებას წარმოადგენდასცენის მოყვარულთა მიერ წარმოდგე-ნების გამართვა ამ საკითხთან დაკავ-შირებით ილია მაისურაძე აღნიშნავდაbdquoახალციხური წარმოდგენები რაკიმათი შემოსავალი ქალთა სკოლი-სათვის იყო დანიშნული ამ სკოლისდაარსების პირველ წლებშივე უნდაიღებდეს სათავეს 1870-1872 წლებშიrdquo (სჯიმხფ N 433 ილია მაისურაძე bdquoმესხეთის თეატრალური წარსული-დანrdquo )

მესხეთში თეატრს მრავალმხრივიდატვირთვა ჰქონდა ქალაქ ახალცი-ხეში მოქმედი ორივე დასის მიერ გან-ხორციელებული საღამო-წარმოდგე-ნები გარდა იმისა რომ ემსახურებო-და მოსახლეობის კულტურული დონისამაღლებას ეროვნული ტრადიციებისდაცვას ითვალისწინებდა ქველმოქმე-დებასაც კერძოდ დახმარებას უწევ-დნენ რაბათში არსებულ დედათა დაკათოლიკეთა სასწავლებლებს ადგი-ლობრივ სამკითხველოს ამაზე მეტყ-ველებს XIX ს-ის დასასრულს ქართულპერიოდიკაში დაცული მდიდარი მასა-ლა სწორედ ამ მასალით ირკვევა რომანა ღოღობერიძე იყო თეატრალურიდასის არამარტო დამფუძნებელი არა-მედ მისი ერთ-ერთი აქტიური წევრიც(გაზ bdquoდროებაrdquo 1910 N 17 გვ 9)

გაზეთი ივერია წერდა bdquoამ ერთითვის განმავლობაში აქაურის კლუბისდარბაზში ქალბატონი ანნა მუსხელო-ვის თაოსნობით იყო გამართული ორმოქმედებიანი კომედია bdquoძუნწიrdquo წარ-მოდგენა იყო გამართული აქაურისქართველი ქალების სკოლის სასარ-

გებლოდ სწორედ დიდი მადლობისღირსია ამ საქმის მოთავე ანნა მუსხე-ლიშვილისა მისი მოღვაწეობით უდგიასული აქაურის ქართულის საქალებოსკოლას რომ არა მისი ზრუნვა ვინიცის იქნება ეს სკოლა აქამდე ხუთჯერგაუქმებულიყოrdquo (გაზეთი bdquoივერიაrdquo1889 N41)

ანა ღოღობერიძე 1890 წლის 30მაისს მძიმე სენით დაავადებულითბილისის ერთ-ერთ საავადმყოფოშიგარდაიცვალა რაც დიდ დანაკლისადმიიღო ქართველმა საზოგადოებამმის გარდაცვალებას იუწყებოდა ყვე-ლა ქართული ჟურნალ-გაზეთი მისმამეუღლემ სამძიმრის მრავალი დეპეშამიიღო ქალაქ ახალციხეში წმინდა მა-რინეს ეკლესიაში დიმიტრი ხახუტაშ-ვილის მიერ გადახდილი იქნა პანაშ-ვიდი გაზეთ bdquoივერიაშიrdquo გამოქვეყნდავრცელი ნეკროლოგი სადაც დეტა-ლურად იყო განხილული ანა მუსხე-ლიშვილის მოღვაწეობა bdquoდიდი უმრავ-

ლესობა ამ სკოლის მოსწავლე ქალთაეკუთვნის ახალციხის უღარიბეს წრე-სა ეს ღარიბი მოსწავლე ქალები თავი-სივე ხელსაქმით ირჩენდნენ თავსა დახშირად ეხმარებოდნენ თავის ღარიბოჯახსაც გულის დამატყვევებელ სა-ნახავს წარმოადგენდა მაშინ ღარიბქალთა სკოლა ახალციხისა დაფუძნე-ბული ჭეშმარიტ სიყვარულზე და გო-

ნიერ შრომაზე ასეთი სამაგალითოსკოლის დაარსება შეეძლო მხოლოდისეთ იშვიათ ადამიანს როგორიც იყოგანსვენებული ანეტა რომლისთვი-საც არ არსებობდა არაფერი კერძოსაკუთარი ინტერესი იმის ცხოვრებამთლად ეკუთვნოდა მის სკოლას რომ-ლითაც განახორციელა თავისი საზო-გადო მოღვაწეობაrdquo როგორც გაზეთიbdquoივერიაrdquo იუწყებოდა განსვენებულისკუბოს მრავალი გვირგვინი ამკობდამათ შორის ახალციხის საზოგადო-

ებისა რომელიც ლითონის ძვირფასილენტით იყო მორთული წარწერითbdquoახალციხის საქველმოქმედო საზოგა-დოებისა და დედათა უფასო სკოლი-საგან ჩვენს მფარველს და დამფუძ-ნებელს ანა მუსხელიშვილისასrdquo იგიდაკრძალეს დიდუბის პანთეონში (ანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილი გაზ bdquoივერიაrdquo N112 1890 )

1911 წელს ახალციხის საზოგადო-ებამ აღნიშნა რაბათის დედათა სკო-ლის 40 წლისთავი და განსაკუთრებუ-ლი მადლიერებით იქნა მოხსენიებულიანა ბესარიონის ასული ღოღობერიძე-მუსხელიშვილი ndash მესხეთში ახალგაზ-რდების განსაკუთრებით ქალთა სწავ-ლა-აღზრდის დიდი მოამაგე

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილისმოღვაწეობა ფასდაუდებელია მისმიერ დაფუძნებული სკოლა 50 წლისგანმავლობაში განათლების კერადიქცა სადაც მესხი გოგონები მშობ-ლიურ ენაზე ღებულობდნენ განათლე-

ბას სწავლობდნენ საჭირო ხელსაქმესდა ქვეყნის სიყვარულს ეროვნულტრადიციებზე აღზრდილნი კი ცდი-ლობდნენ თავიანთი შვილებიც ეროვ-ნული თვითშეგნებით აღეზარდათ

ახალციხის ქალთა უფასო სკო-ლის ერთ-ერთი ღირსება ისიც იყორომ იქ ერთმანეთის გვერდით სწავ-ლობდნენ სხვადასხვა ეროვნებისგოგონები ქართველები (კათოლიკე-ნი და მაჰმადიანები) ბერძნები რუ-სები ებრაელები ეს ხდებოდა მაშინროდესაც მეფის რუსეთი ყველანა-ირად ცდილობდა როგორც მთელსაქართველოში ისე ამ კუთხეშიცერთმანეთისთვის დაეპირისპირები-ნა სხვადსხვა ეროვნების ადამიანე-ბი ndash გამოეწვია ეთნოკომფლიქტებიქართველი ხალხი ჩამოეშორებინაეროვნულ-განმათავისუფლებელიბრძოლისაგან სწორედ ამიტომ წერ-და ანასტასია თუმანიშვილი-წერეთე-ლისა bdquoზოგჯერ არიან ისეთი პირნიმართალია იშვიათნი რომელნიცთუმცა ვიწრო წრეში მოქმედებენმაგრამ მათი გავლენა ისეთნაირადაღიბეჭდება ყველა ადამიანზედ რომრაც უნდა დრო გავიდეს დაუვიწყარირჩება და უფრო ბევრი სარგებლობამოაქვს ვიდრე დიდ ნიჭს რომელსაცხშირად კაცი ბოროტებით ხმარობსrdquo

ამ სკოლის არაერთმა აღზრდილმაისახელა თავი ხელოვნების უნიკალუ-რი ნიმუშების შექმნით მათ მონაწილე-ობა მიიღეს როგორც საქართველოშიგამართულ ისე მსოფლიო საერთაშო-რისო გამოფენებში და დაიმსახურესუმაღლესი ჯილდო რაბათის ქალთასასწავლებლის აღზრდილთა შორისწარმატებულნი იყვნენ როზა (როზა-ლია) მეფისაშვილი ნატალია გიორგა-ძე აღათია გოზალიშვილი და სხვანიისინი თავიანთი საქმიანობით ერთგ-ვარ პროპაგანდას უწევდნენ ქართულკულტურას ამიტომაც არის რომმიხეილ კეკელიძე სამართლიანად აღ-ნიშნავს ანა ღოღობერიძემ თავისი

საქმიანობით ბევრ ახალგაზრდა ქალსგაუხსნა გზა საზოგადოებრივ საქმი-ანობაში მონაწილეობის მისაღებად(მკეკელიძე bdquoანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილიrdquo კრ bdquoგანმანათლებლობა სა-ქართველოში იდეები და მოღვაწენიrdquo2015წ)

ამრიგად ანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილმა თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით უდიდესი სამსახურიგაუწია სამცხე-ჯავახეთის მოსახლე-ობას განსაკუთრებული წვლილი შე-იტანა სწავლას მოწყურებული მესხიგოგონების განათლებაში აღზარდადა ცხოვრების გზაზე დააყენა მათისახით ქვეყანას აღუზარდა ღირსე-ული მოქალაქეები ბევრი მათგანი იყოსახელოვანი პედაგოგი და ცნობილიხელოვანი ზოგ მა თავისი ნამოღვაწა-რით მესხეთი და საქართველო გააც-ნო მსოფლიოს სხვა ხალხებს ახალ-ციხეში თეატრალური დასის დაფუძ-ნებითა და სამსახიობო მოღვაწეობით

დიდი წვლილი შეიტანა მოსახლეობისკულტურული დონის ამაღლებასა დამათში ეროვნული ცნობიერების შე-ნარჩუნებაში ყოველივე აღნიშნულისგათვალისწინებით ნათლად ჩანს რომმისი დამსახურება მესხეთის წინაშეგანუზომელია

ნატო ყრუაშვილი

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილის პედაგოგიურ-საზოგადოებრივი მოღვაწეობა

სამცხე-ჯავახეთში(გარდაცვალებიდან 125 წლისთავის გამო)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 912

2015 წელი დეკემბერი 9ლიტერატურული მესხეთი

ზარზმა 11 ნოემბერი გვი-ანი შემოდგომის ცივი წვიმიანიმაგრამ დაუვიწყარი დღე ndash დიდისახალხო დღესასწაული აქ დილი-დანვე თავს იყრის მუნიციპალი-ტეტისა თუ მეზობელი რაიონებისმოსახლეობის წარმომადგენლებიქართული კულტურის სიდიადეუიშვიათესი ძეგლი ზარზმის სა-მონასტრო კომპლექსი მოზღვა-ვებულ მრევლს ვერ იტევს დღესსერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღეა

ტრადიციულ სახალხო დღე-სასწაულს რამდენიმე ათეულიწლის წინ ჩაეყარა საფუძველიმაგრამ ერთი პერიოდი მიზეზთაგამო მივიწყებას მიეცა ორი წლისწინ კი კვლავ იქნა აღდგენილი დადაიბრუნა თავისი ფუნქცია

ტრადიციული სახალხო დღე-სასწაულები დიდი მნიშვნელობისმატარებელია ისინი ჩვენი ცხოვ-რების შემადგენელ ნაწილად იქც-ნენ (ყველა კუთხის ტრადიციებიხომ რაღაცითაა გამორჩეული)

ერთი წუთით მკითხველის ყუ-რადღება გვინდა გავამახვილოთთვით სერაპიონ ზარზმელსა დასამონასტრო კომპლექს ზარზმა-ზე

bdquoქართველ წმინდანთა ცხოვ-

რებანიrdquo გვაუწყებს სერაპიონზარზმელი წარმოშობით კლარჯიყოფილა ჰყავდა ორი ძმა ისინიადრე დაობლებულან წმ სერა-პიონს ბავშვობიდანვე იზიდავდაეკლესიური ცხოვრება და ამიტომთავის უმცროს ძმასთან ერთადდიდ მიქელ პარეხელს თავისითავი შეჰვედრა bdquoმამასა სული-თასა და მზრდელსა ობოლთასასასწაულთა და ნიშთა მოქმედსაrdquoღირსმა მამამ მიიღო სერაპიონირადგან იგი მასში ხედავდა საღმ-რთო საქმისადმი დიდ მიდრეკილე-ბას მღვდლადაც აკურთხა და მისმიერ განსწავლული სერაპიონი დაიოანე მოავლინა სამცხეს მონას-ტრის ასაშენებლად

წმსერაპიონს და იოანეს გან-საკუთრებით მოსწონებიათ აქა-ურობა შეურჩევიათ მშვენიერიმთა და იქ გადაუწყვეტიათ მონას-ტრის აგება თუმცა ადგილობრი-ვებს ისინი იქიდან გაუძევებიათბერებს იმედი მაინც არ დაუკარ-გავთ და მდინარის მეორე მხარესის ადგილი შეურჩევიათ რომელიცმიქელს უხილავს გამოცხადებითეს ადგილი მხარის დიდი ფეოდა-ლის გიორგი ჩორჩანელის გამგებ-ლობაში ყოფილა საბედნიეროდიგი ნადირობისას შეხვედრია რა

უსიერ ტყეში თავშეფარებულ ბე-რებს მათთვის ნება დაურთავს დადახმარებია კიდეც აღესრულები-ნათ დაკისრებული მისია

ლეგენდის მიხედვით იმ ღა-მით როცა ჩორჩანელი ბერებსშეხვედრია მიწა იძრა თურ-მე კლდე გაპობილა სათახვისმღვრიე ტბა მომსკდარა და იქა-ურობა წაულეკავს მხოლოდ ორიძმა გადარჩენილა სერაპიონისწინასწარმეტყველება ახდა და შე-შინებულმა ხალხმაც ამ ადგილს

bdquoზარზმაrdquo უწოდაბერმა ძმებმა ეკლესიის ასა-შენებლად შესაფერისი ადგილისძებნა დაიწყეს წმსერაპიონისდა სხვა ბერების აზრი სხვადასხ-ვაგვარი აღმოჩნდა ndash სერაპიონსშემაღლებულ ბორცვზე სურდატაძრის გაშენება თავისი ძმაც დასხვებიც ურჩევდნენ bdquoნუ წმინდამამაო ადგილსა ამას რამეთუმაღალ და ცივ არს და ძმანი ესეშიშველ და გლახაკrdquo ამის შემ-დეგ ნეტარ მამებს ორ კანდელ-ში თანასწორად ზეთი ჩაუსხიათერთი წმსერაპიონს დაუდგამსბორცვზე მეორე ndash მცირე ღე-ლეში ndash იოანეს ორივენი დამდ-გარან ლოცვად გათენებისას სე-რაპიონის კანდელი დაშრეტილა

იოანესი კი სამხრობამდე ბრწყი-ნავდა

ეკლესიის საძირკველი იოანესმიერ არჩეულ ადგილზე ჩაყარესმაგრამ მშენებლობა სამშენებ-ლო მასალების კერძოდ ქვისუკმარისობის გამო გაძნელებუ-ლა გიორგი ჩორჩანელის რჩევითმშენებლობისთვის მიწისძვრისგანდანგრეული უმწის ეკლესიის ქვე-ბიც გამოუყენებიათ და სამ წელშიტაძრის მშენებლობაც დამთავრე-ბულა

ცხადია ყველა ძეგლს თავი-სი ისტორია და წარსული აქვსრომელთანაც ბევრი ლეგენდადა თქმულებაა დაკავშირებულიმაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანიასევე ის სიძველეებია რომლე-ბიც შეულამაზებლად წარმოგ-ვიდგენენ მის ისტორიას ამ მხრივყველაზე საყურადღებო ძეგლიაბასილ ზარზმელის bdquoსერაპიონზარზმელის ცხოვრებაrdquo სადაცაღწერილია ამ ჭეშმარიტად დიდიადამიანის ცხოვრებისა და მოღ-ვაწეობის ყველა ნიუანსი რითაცკიდევ უფრო გვაახლოებს იგი მისსიდიადესთან წმინდანობასთან

სწორედ ამიტომ ქართველიკაცი ვინც არ უნდა იყოს დღე-ნიადაგ უნდა ზრუნავდეს ამ დიდი

ტრადიციების შენარჩუნებისთვისრათა მომავალ თაობებს ესტაფე-ტასავით გადავცეთ ყოველივე ისრაც ჩვენს დიდ წმინდანებთანაადაკავშირებული

სახალხო დღესასწაულები კიდიდ საშუალებას იძლევიან ამი-სათვის რომლებიც ასევე გვიზი-დავენ არა მარტი იმით ვისთანაციგია დაკავშირებული არამედ იმი-თაც რომ ყველა სახალხო დღე-სასწაულს თან ახლავს სტუმართა

სიმრავლე და იმის წარმოჩინებარისი პატრონები არიან თავადმასპინძლები ndash რა შეგვიძლია დარას წარმოვადგენთ ამჟამად ამმხრივ პირველ რიგში საზოგა-დოების ყურადღებას იქცევს მა-სობრივი კულტურული ღონისძი-ებები ხალხური რეწვის ოსტატთანამუშევრების გამოფენა ის ხელ-ნაკეთობები რითაც ვაფასებთმხარის კულტურულ ცხოვრებას

ზარზმის სახალხოდღესასწაული

დანიშნულ დროსდაიწყო

სტუმრებს ყურადღებასცენისკენ გადააქვთ

bdquoადიგენში მზე უნთია ირმისჭალებს

თრიალეთთან შაშვისწვერზე შაშვი გალობს

საქართველოს ამ მშვენიერლამაზ კუთხეს

დედამიწის ყველა კუთხეენაცვალოსrdquo

კითხულობს წამყვანი და ირგ-ვლივ ქართული ლექსის საამო ხმაიფრქვევა

შემდეგ სცენაზე უხმობენადიგენის მუნიციპალიტეტისგამგებელს ზაქარია ენდელაძესახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის

მიტროპოლიტს მეუფე თე-ოდორეს რელიგიის საკითხთასააგენტოს თავმჯდომარეს ზაზავაშაყმაძეს რომლებიც მიესალმ-ნენ მოწვეულ სტუმრებს თითო-ეული მათგანის გამოსვლაში ხაზ-გასმული იყო ზარზმის როგორცქართული კულტურის უნიკალურიმემკვიდრეობა სერაპიონ ზარზ-მელის როლზე ქართული მართლ-მადიდებლური ეკლესიის წინაშე

სცენაზე ერთმანეთს ცვლიანმუნიციპალიტეტის კულტურის

სახლთან არსებული თვითმოქ-მედი კოლექტივები ქორეოგრა-ფიული ანსამბლები ndash bdquoზარზმაrdquo(ქორეოგრაფი ბაგრატ გავაშელი)bdquoჭულეrdquo (ხელმძღვანელი თამარგოდელაძე) სოფელ ზარზმისსაჯარო სკოლასთან არსებულიანსამბლი bdquoტაოrdquo (ხელმძღვანელივანო ბალახაშვილი) ფოლკლორუ-ლი ჯგუფი (ხელმძღვანელი აკაკიგელაშვილი) ინდივიდუალურიშემსრულებლები ავთანდილ გე-ლაშვილი ეკა ჩიხრაძე ციალაჩილინგარაშვილი და საქვეყნოდაღიარებული ანსამბლის ndash bdquoერი-სიონისrdquo (მთ ქორეოგრაფი ლევანკუბლაშვილი) და მასთან არსე-ბული ბავშვთა ქორეოგრაფიულიანსამბლის bdquoელეონისrdquo მოცეკვა-ვეები ასეთი მაღალი რანგის ან-

სამბლებთან ერთად ადიგნელთაგამოსვლა საპატიოც იყო და დასა-მახსოვრებელიც

ღონისძიების მსვლელობისასრამდენიმე რესპოდენტს შევხ-ვდით და ვთხოვეთ bdquoსერაპიონზარზმელის ხსენების დღესთან

ndash ზარზმობისrdquo სახალხო დღესას-წაულთან დაკავშირებით თავიან-თი მოსაზრებები გამოეთქვათ

ბადრი პაქსაძე ndash დაბა ადიგე-ნის მცხოვრები ხალხური ინსტ-რუმენტების ხელოსანი 30 წელზემეტია ვამზადებ ხალხურ საკრავინსტრუმენტებს ძირითადად ndashბანისა და კლასიკურ ფანდურებსაგრეთვე ndash სალამურებს რომელ-თა რეალიზაციას რეგიონში ვახ-დენ სახალხო დღესასწაულებისაკუთარი შესაძლებლობების

წარმოჩენის საუკეთესო საშუალე-ბაა აქ საშუალება გაქვს გაეცნოხალხური რეწვის სხვა ოსტატთანამუშევრებს და სტიმული გეძ-ლევა უფრო დახვეწო საკუთარიხელოვნება უფრო მეტიც ყველაანალოგიური ღონისძიება ხალხუ-რი რეწვის ოსტატთა ერთგვარი

დათვალიერებაცაათამარ ნიკოლაიშვილი ndash ადი-

გენის მცხოვრები პირველ რიგშიყველას მინდა მივულოცო bdquoსერა-პიონ ზარზმელის ხსენების დღე

ndash ზარზმობაrdquo ჩვენი რაიონისთვისეს დიდი დღესასწაული და იმისდასტურია რომ ჩვენ კულტურუ-ლი მემკვივდრეობის იმ დიდი სა-განძურის პატრონები ვართ რო-გორიც უნიკალური ძეგლი ზარზ-მაა რომლის მსგავსი თითო-ორო-ლა თუ გვაქვს და ეს ძალიან ბევრს

ნიშნავს კარგია რომ აღდგა აღ-ნიშნული სახალხო დღესასწაულიდიდი სურვილი მაქვს ტრადიციაგაგრძელდეს მჯერა რაც მეტირეკლამა გაეწევა ამ სახალხოდღესასწაულს მეტი სტუმარიცჩამოვა და გაეცნობა ზარზმას

მალხაზ ლომსაძე ndash სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის იურიდიული ფაკულტეტისდეკანი პროფესორი დღეს მეტადმნიშვნელოვანი დღეა ესაა საუფ-ლო დღესასწაული სერაპიონზარზმელის ხსენების დღე მინდამივილოცო სრულიად საქართვე-ლოს და ვუსურვო ღვთისმშობლისმადლი ფარავდეს თითოეულ მათ-განს დაე სერაპიონ ზარზმელისხსენების დღე გამხდარიყოს ჩვენიქვეყნის გამთლიანებისა და ეროვ-

ნული შერიგების საწინდარისაბჭოთა პერიოდიდან მოდისსაუფლო და სასულიერო დღესას-წაულები ერთხანს სასულიეროდღესასწაულების გადაკეთება უნ-დოდათ საერო დღესასწაულებადთუმცა მათ შორის დიდ განსხ-ვავებას ვერ ვხედავ ორივე ემსა-ხურება ეროვნული ღირებულებე-ბის დაცვას ესენი ერთმანეთისგანუყოფელი ნაწილებია საეროდღესასწაულებთან დაკავშირე-ბით მინდა ვთქვა რომ სრულიადსაქართველოსთვის საერო დღე-სასწაულები ფაქტიურად სახელ-მწიფო დღესასწაულებია და საეკ-ლესიო დღესასწაულები ndash სახელმ-წიფო დღესასწაულები ვინაიდანსაერო დღესასწაულებიც ჩვენიეროვნული დღესასწაულებია და

სერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღე ჩვენი ეროვნული დღესას-წაული და ეროვნული საკუთრე-ბაა არიან წმინდანები რომლე-ბიც ეროვნული წმინდანებია დაარიან წმინდანები რომლებიც

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ

ერს მართლაც საამაყო გაქვთrdquo

ზარზმაცეცხლით და ზარით დაეცა ზარზმასმაინც დაინთქა ურდო მონგოლთაზარზმამ რამდენჯერ გაუძლო ჯვარცმასრამდენი ნახა ზარზმამ გოლგოთა

შემდეგ იმძლავრა თურქმა და სპარსმაგვიტევდნენ სულის ამოხდომამდიიმ ქარიშხლებსაც გადურჩა ზარზმატალღებზე დადგა როგორც ხომალდი

მაგრამ სხვაც ახსოვს კარგი დრო ზარზმასთხისებრ დამფრთხალი თურქთა ბრბოებიროცა ჯვრის სახედ შეკრულმა ვაზმაგადაანათა უდაბნოები

მაშინ ძლიერნი და მკლავმაგრებიმტრებს თვით ზარავდნენ გაბატონებითმესხეთს მართავდნენ ათაბაგებიდა ტახტზე ისხდნენ ბაგრატოვნები

სამოთხეს ჰგავდა ქართლის მთა-ბარიუღრუბლო იყო ცა სხივოსანი

მაშინ აქ იდგა ლოცვად თამარიდა ჯარს უძღვოდა დავით სოსლანი

ამოდიოდა სამცხის ბაღებითთვითონ რუსთველი ndash მეფე მგოსანიიქარგებოდა ზარზმის თაღებიიხატებოდა გარდამოხსნანი

და აბრმავებდა ჩუქურთმის მკაზმავსალბათ თამარის შუქთა თოვანიდა მაღლდებოდა ღრუბლებში ზარზმატაძარი ndash ნათელ-გუმბათოვანი

გრიგოლ აბაშიძე

ზარზმობა-2015

გაგრძელება მე-12 გვ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1012

ლიტერატურული მესხეთი10 2015 წელი დეკემბერი

ცნობილი ისტორიკოსი და საზოგადომოღვაწე ქართველ-კათოლიკეთა პატრიევროპაში ცნობილი მიქელ თამარათის სა-ხელით მან სახელი გაითქვა თავისი ორისაფუძვლიანი დიდი ისტორიული შრომით991262ისტორია კათოლიკობისა ქართველთ შო-რის ნამდვილ საბუთების შემოტანით დაგანმარტებით XIII საუკუნიდან ვიდრე XXსაუკუნემდე991261 თბილისი 1902 წ და 991262ისტო-რია საქართველოს ეკლესიისა991261 ფრანგულენაზე 700 გვერდიანი წიგნი რომელიც

დაიბეჭდა 1910 წმიხეილი (ერისკაცობაში ალექსანდრე) და-

იბადა 1858 წელს ქალ ახალციხეში (თამარათ ndash თამარაშვილების) ორსართულიანი ბანიანისახლი დღესაც დაცულია რაბათში) ღარიბიმოქალაქის ოჯახში ქართული წერა-კითხ-ვა და პირველ დაწყებითი განათლება მიიღოქვემო ეკლესიის სამრევლო სკოლაში ცნო-ბილი მოღვაწის იგვარამაძის ndash ვინმე მესხისხელმძღვანელობით მამით ადრე დაობლე-ბულმა მიხეილმა 15 წლიდანვე მოჰკიდა ხელისაარსებო შრომას შეისწავლა ფეხსაცმლისკერვა და თავის ძმასთან ერთად მუშაობდა ამხელობაზე ხაშურსა და ახალციხეში სწავლასმოწყურებულმა მან 1878 წ მოახერხა კონს-ტანტინეპოლს წასვლა სადაც აბატ პეტრეხარისჭირაშვილის დახმარებით შევიდა ქარ-თველ-კათოლიკეთა მონასტერთან არსებულსასულიერო სასწავლებელში რომლის დამ-თავრების შემდეგ მას ორი წლით ესპანეთშიაგზავნიან bdquoსაბერ მონაზონის მოღვაწეობის

განსავითარებლადrdquo ამის შემდეგ იგი შედისპარიჟის წმ ლაზარეს სასულიერო სასწავლე-ბელში საქართველოში მიხეილი საკმაოდ გან-სწავლული ბრუნდება 1888 წ და აპირებს აქვედარჩენას სამსახურში მაგრამ კათოლიკეთავიზიტატორი არელატი არლოვსკი მას სამ-სახურზე უარს ეუბნევა და აძევებს თბილისი-დან თამარაშვილის დევნის მიზეზი ის უთანხ-მოებაა რომელიც იმ დროს იყო გამწვავებუ-ლი სომეხ და ქართველ სასულიერო წრეებსშორის ამის თაობაზე პრესაშიც სწარმოებდაცხარე ბრძოლა სომხის მოღვაწენი ყველაქართველ-კათოლიკებს რომელთაც სომხურიტიპიკონი ჰქონდათ (მღვდელთ მსახურებასაწარმოებდნენ სომხურ ენაზე) სთვლიდნენსომხების ჩამომავლობად და საერთოდ უარჰ-ყოფდნენ კათოლიკურ მოძრაობას ქართველ-თა შორის ხოლო მათი მოწინააღმდეგე ქართ-ველი მწიგნობარნი ცდილობდნენ დაემტკიცე-ბინათ სომხურად მლოცველ და ქართულადმოლაპარაკე ქართველთა ქართველობა და

ეჩვენებინათ ისტორიული ფაქტები რომლე-ბიც საქართველოში იტალიიდან მოსულ მისი-ონერ-პატრების მოღვაწეობას ნათელ ჰყოფდ-ნენ ამ პაექრობაში სომეხ პუბლიცისტებთანგანსაკუთრებული სიძლიერით გაისმოდა მღიგვარამაძის (ვინმე მესხის) ხმა (ამ კამათისშესახებ 60-70-იან წლების ქართულ პერიოდი-კაში უამრავი წერილები იბეჭდებოდა ხოლოსომხურ პრესაში განსაკუთრებულად ეხმა-ურებოდა ამ საკითხს გაზ bdquoმშაკიrdquo (1897-1898წლის ნომრები)

მაგრამ ქართველთა აღიარებას მაინც აკ-ლდა ისტორიული დამაჯერებლობა საჭიროიყო ისტორიული კვლევა-ძიების წარმოება დაისეთი საბუთების გამონახვა რომლებიც სა-ბოლოოდ ნათელს ჰყოფდნენ საქართველოსადა რომის დიპლომატიური თუ სარწმუნოებ-რივი ურთიერთობის რეალობას წარსულშითბილისიდან უსამართლოდ დევნილი ახალ-გაზრდა მღვდელი მიხ თამარაშვილი ახალ-ციხეში მიდის სადაც მის მთელ ცოდნასა და

შესაძლებლობას დიდ ყურადღებას აქცევსხსენებული ვინმე მესხი იგვარამაძე და ურ-ჩევს მას ისევ ევროპაში დაბრუნებას სწავლისგაღრმავებას და ქართველ-კათოლიკობისისტორიის დასაწერად საჭირო მასალებისშეგროვება-შესწავლას რომში თამარაშვილისთანხმობის შემდეგ იგივე მოძღვარი კისრუ-ლობს ეკონომიური საღსარი აღმოუჩინოს მი-ხეილს ამ მაღალი მიზნების შესრულებაში

ამგვარადმთამარაშვილი თავის სამშობ-ლოში დევნილი მეორედ გაემგზავრა ბათომი-დან ჯერ კონსტანტინეპოლს შემდეგ რომსსწორედ ამ პერიოდში გაშალა მან თავისი მე-ტად ნაყოფიერი მუშაობა რომელმაც საქართ-ველოს ისტორიისათვის მეტად საგულისხმოდა მანამდე სრულებით უცნობი ისტორიულიწყაროებით გაამდიდრა მეცნიერება

კათოლიკეთა ისტორიის გამოქვეყნებამდეის გულდასმით აგრძელებდა თავისი ცოდნისგაგრძელებას 991262საზოგადო სწავლაში დი-დად დახელოვნებულმა ფილოსოფიაში

უკვე გაწვრთნილმა საღვთისმეტყველოსაგნებს მიაპყრო ყურადღება და იმდენადწარმატებით შეიგნო ეს მეცნიერება რომღვთისმეტყველებაში დოქტორის ხარისხითიქნა დაჯილდოებული991261 (გრყიფშიძე ndashrdquo მღ

მიქელ თამარაშვილიrdquo ძვსაქართველო ტ21913 წ)

1891 წ ფრანგულ გაზეთში მან დაბეჭდა

ვრცელი წერილი ქართველ კათოლიკობაზედა ამავე წლიდანვე შეუდგა საარქივო მასა-ლაზე მუშაობას ვატიკანის (რომში) სიძველე-თა საცავში მან უამრავი ისტორიული დოკუ-მენტები იპოვნა ქართველ მეფე-მთავართადედოფალთა და სასულიერო პირთა მიწერ-მოწერის სახით პაპებთან რაც ბრწყინვალედჰფენდა შუქს საქართველოსა და რომის ეკლე-სიის მჭიდრო ურთიერთობას დაწყებული მე-13 საუკუნიდან ყველა ეს დოკუმენტი მან სის-ტემაში მოიყვანა გადათარგმნა ქართულად

მისცა კომენტარები და სათანადო გამოკვ-

ლევითურთ გადმოგზავნა საქართველოში და-საბეჭდად მაგრამ დაბეჭდვას დიდი საღსარიუნდოდა ამ საღსრის გაღება იკისრა ცნობილ-მა ქველმოქმედმა სტეფანე ზუბალაშვილ-მა და 1902 წ მთამარაშვილის ავტორობითთბილისში დაიბეჭდა კათოლიკობის ისტორია

ზემო ხსენებული სათაურითაღსანიშნავია ის გარემოება რომ ვინმე

მესხ იგვარამაძეს არ დაუკლია თავისი ზრუნ-ვა და ეკონომიური დახმარება რომში მომუ-შავე მკვლევარისთვის ახალციხის მხარეთმ-

ცოდნეობის მუზეუმში დაცული მიწერ-მოწე-რა (იხ ვინმე მესხის არქივი საქმე 16) ამორ პიროვნებას შორის ნათელჰყოფს იმას თუროგორ ამხნევებდა თავისი სათუთი წერილე-ბით მოხუცი მწიგნობარი ახალგაზრდა მკვლე-ვარს წარგზავნილს უცხო ქვეყანაში და რო-გორი ზრუნვით უგროვებდა მას საწირავებს(შეკვეთილი წირვებიდან მიღებულ თანხებს)რათა ცხოვრების პირობები შეემსუბუქებინათავისი წარსულის ისტორიაზე მომუშავე მოღ-ვაწისათვის

თვითონ თამარაშვილიც დაძაბული მუ-შაობის პერიოდში ცდილობდა არ მოეკლოწერილები თავისი მზრუნველისათვის და თავსვალდებულად თვლიდა ეცნობებინა ყოველიდეტალი თავისი ცხოვრებისა

სხვათა შორის ამ წერილებში ადამიანი მე-ტად საგულისხმო საისტორიო მნიშვნელობისმქონე ცნობებს იპოვნის აი ზოგიერთი მათგა-

ნი1) ამ დღეებში ვიპოვე საბა-სულხან ორბე-

ლიანის წერილები ndash 7 რომლებიც მოურთმე-ვია ფრანციის ლუდოვიკო მე-14 მეფისათვის

2) ამ დღეებში აქ გამოიარაალცაგარელმა დიდად ესიამოვნა ჩემიშრომა საქართველოს ისტორიის შესახებ დადიდად დამავალიანა რომ შრომა არ დავზო-

გო და თავში გავიტანო ესა ისიც ახლა აბეჭ-დინებს საქართველოს მოწერილებს რუსისმთავრობისადმი ეს შეუკრებია პეტერბურგისარხივებიდან ეს ცაგარელი დაეძებდა ქარ-თულს ხელით ნაწერებს მაგრამ აქ არაფერიიპოვა და აქედან წავიდა თორე დელ გრექო-ში სადაც 13 წიგნია ქართულად კაპუჩინებისხელით

3) წერილებიდგან შევიტყვე რომ აქ ყო-ფილა ვახტანგის ისტორია ხელით ნაწერიმაგრამ აქამდინ ვერ ვიპოვნე იმედი მაქვს

ვიპოვნი4) აგრეთვე შევიტყვე რომ ვახტანგ მეფის

შვილი ვახუშტი რომში მოსულა და აქ დაუწე-რია საქართველოს ისტორია იქნება ამაზეცკიდევ რაიმე ვიპოვნო

5) პარეზში ასზედ მეტი ხელთნაწერიქართული წიგნები ყოფილან მგონებ ყველაამ წიგნის კოპიო საქართველოშიც იქნება ამწიგნებითგან ბევრი თეიმურაზ გიორგი მეფისშვილს ზოგი სოლომონ მეფის შვილს მიუციადა ზოგიც სხვა თავადის შვილებს რომლებიცკი პარეზში მოსულან

6) პაპს საბა სულხან ორბელიანისთვისსხვათა შორის მიუცია წმ კლემენტის თავი დაწა ჯვრის ნაწილები (მთამარაშვილის წერილიი ვინმე მესხისადმი 1898 წ 7 ივნისი ახალცი-ხის მუზ საარქივო ფონდი საქმე 16)

გარდა ვატიკანის არქივისა მიხეილს უმუ-შავია სიცილიის თორედელ გრექოს კაპუჩი-ნების პროპაგანდის სიძველეთა საცავებში

საქართველოს მუზეუმის ხელნაწერთა

განყოფილებაში (Q 582) დაცულია ფოტოსუ-რათების ალბომი bdquoAntiguites de la Georgierdquoეს არის მე-17 საუკუნის იტალიელი მხატვ-

რის ქრისტეფორე კასტელის სურათების ფო-ტოასლები რომელიც მთამარაშვილმა იპოვასიცილიაში და გადმოგზავნა საქართველოშიალბომში წარმოდგენილია 125 სურათი შესა-ფერი წარწერით (ლათინურად და ქართულითარგმანით) აქ არის გორის ციხის გიორგისააკაძის თეიმურაზ პირველის ალექსანდრეიმერეთის მეფის დადიანების გურიელებისათაბაგების მათი ოჯახის წევრების სასული-ერო თუ სამოქალაქო წარჩინებული პირებისსურათები და პორტრეტები აქვეა დასავლეთსაქართველოს გლეხთა ყოფა-ცხოვრების გა-მომხატველი სურათები ამხსნელი ტექსტები-თურთ ალბომს ყდის ფურცელზე შიგნიდანწარწერა აქვს ქართულად 991262საკუთრება კონ-სტანტინეპოლის ქართველ კათოლიკეთამონასტრისა991261 ხოლო გარედან ფრანგულადოქროს ასოებით დაბეჭდილიაAntiguetes olela Georgie (bdquoსაქართველოს სიძველენიldquo) და-

საწყისში I გვერდზე მოცემულია მიხეილ თამა-რაშვილის bdquoშენიშვნაrdquo (იხ დამატება I)

ამ ალბომის სურათები ერთად ერთი წყა-როა XVII საუკუნის საქართველოს ყოფა ცხოვ-რების საილუსტრაციოდ სხვათა შორის კას-ტელის ზოგიერთი სურათი გადმობეჭდილიასაქართველოს ისტორიის კურსის უკანასკნელგამოცემაშიც (ივჯავახიშვილი სჯანაშია

ნბერძენიშვილი ndash bdquoსაქართველოს ისტორიაldquo)ზჭიჭინაძე ამ ალბომის შესახებ წერდა

9912621904 წ 10 ივნისის 991262ივერიამ991261 ცნობამოგვიტანა რომ მთამარაშვილს იტალიისერთ-ერთს სამკითხველოში უპოვნია ერთიძვირფასი ისტორიული წიგნი სახელ-დობრ საქართველოს აღწერა ლათინურსენაზედ სურათები დაბეჭდილია 1631-1654წ რომს აღწერილი მისიონერის ქრის-ტეფორე კასტელისაგან რომელიც იმდროსვეა საქართველოში საქართველო

აუწერია მრავალნაირად და მერე სურა-თებიც დაუსტამბავს ეს ძვირფასი წიგნიდიდი შრომით მოუძებნია მთამარაშვილს991261(ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა პატრი

მთამარაშვილიrdquo თბ1904 გვ24)რაკი ჩვენი ისტორიკოსის საფუძვლიანმა

შრომამ მოსალოდნელზე მეტი ნაყოფი გა-მოიღო ევროპის სიძველეთ საცავებში აღ-მოჩნდა უტყუარი და ძვირფასი საბუთებირომლებიც არა მარტო საეკლესიო ისტორიისსაკითხებს აშუქებდა არამედ ნათელს ჰფენ-და საქართველოს პოლიტიკურ-კულტურულდა დიპლომატიურ ცხოვრების ისტორიასაცამის შემდეგ ქართველ მოღვაწეთა განცხა-დებასაც მიმართულს სომეხ პუბლიცისტთაწინააღმდეგ უფრო რეალური საფუძველიეძლეოდა და მთამარაშვილიც დაეყრდნო რაფაქტობრივ მტკიცებულ ნიადაგს 1904 წელსგამოაქვეყნა პოლემიური ხასიათის ნაშრომი991262პასუხად სომხის მწერლებს რომელნიცუარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას991261 ამ

წიგნმა ერთგვარად ჯამი გაუკეთა მრავალწ-ლიან პოლემიურს და დასაბუთებული პასუხიგასცა bdquoმშაკისrdquo ფურცლებზედ გამოქვეყნე-ბულ სტატიებს

გარდა საჟურნალო და საგაზეთო პატარ-პატარა სტატიებისა რომლებსაც ისტორიკო-სი სხვადასხვა დროს აქვეყნებდა ევროპული-დან ქართულ პრესაში (იხ თანდართული ბიბ-ლიოგრაფია) 1910 წ როგორც მოვიხსენიეთრომში ქვეყნდება თამარაშვილის დიდი ისტო-რიული გამოკვლევა bdquoსაქართველოს საეკლე-სიო ისტორიაrdquo (მდიდრად ილუსტრირებული)ამ წიგნის გამოსვლას უდიდესი მნიშვნელობაჰქონდა ევროპის წინაშე მთელი თავისი სიმ-დიდრით გადაიშალა არა მარტო ქართული ეკ-ლესიის ისტორიული ყოფა-ცხოვრება არამედთვალნათლივ ნაჩვენები იქნა ქართველი ერისმიერ შექმნილი უდიდესი კულტურა ხელოვნე-ბა ხუროთმოძღვრება სამოქალაქო და პოლი-ტიკური ცხოვრება ევროპაში bdquoმოკლე ხანში50-ზედ მეტი რეცენზია დაიბეჭდა ამ წიგნის

შესახებ შესამკობლად ევროპის ჟურნალ-გა-ზეთებში უმთავრესი აზრი ამ რეცენზიებისაის იყო რომ ეს წიგნი 991262ახალი ისტორიულიგამოცხადება და აღმოჩენაა991261 მრავალი მო-ლოცვის წერილი მოუვიდა ავტორსrdquo (გრყიფ-შიძე ndash მთამარაშვილიrdquo ძველი საქართველოII)

ბიბლიოგრაფია

1 bdquoისტორია კათოლიკობისა ქართველ-თა შორის ნამდვილი საბუთების შემოტანით

და განმარტებით XIII საუკუნითგან ვიდრეXX საუკუნემდე მღმიხეილ თამარაშვილისაrdquoთბ1902წ

2 მღმიქელ თამარაშვილი ndash bdquoპასუხადსომხის მწერლებს რომელნიც უარჰყოფენქართველ კათოლიკობასrdquo (ისტორიული გა-მოკვლევა) თბ 1904წ

3 მთამარაშვილი bdquoბიბლიოგრაფიაrdquo (Gli Armeni cattolicein Georgia e le guestionihellip)bdquoივერიაrdquo 1903 წ 228229230231233236

4 ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა

პატრი მთამარაშვილიrdquo თბ 1904 წ გვ325 თსახოკია bdquoსაისტორიო საბუთები მი-

ხეილ თამარაშვილი (წერილი პარიჟიდანrdquo6 bdquoცნ ფურცელიrdquo 1902 1856

თს(სახოკია) მღვდ მთამარაშვილი და მისისაისტორიო ნაშრომი bdquoცნობის ფურცელიrdquo1901 წ 1554

7 მჯანაშვილი bdquoბიბლიოგრაფია (მ თამა-რაშვილის ისტორია) bdquoივერიაrdquo 1902 წ 254

8 bdquoოდისევსი პატრი მიხ თამარაშვილიდა მისი ახალი თხზულებაrdquo bdquoდროებაrdquo 1909წ64

9 გრყიფშიძე bdquoმღვ მთამარაშვილი (ნეკ-როლოგი) bdquoძველი საქართველოrdquo 2 1913

10 ალ ყიფშიძე bdquoმთამარაშვილი (ნეკრო-ლოგი) bdquoნაკადულიrdquo 1911 წ10

11 ალ ხახანაშვილი bdquoმთამარაშვილის ის-ტორიული შრომის შესახებrdquo bdquoივერიაrdquo 1900 წ225 13 bdquoმიქელ თამარაშვილიrdquo bdquoთეატრი დაცხოვრებაrdquo 11 1920 წ

12 გურგენიძე bdquoმიხეილ თამარაშვილიrdquo

გაზ bdquoხალხის მეგობარიrdquo 263 2109191813 პდევნილი ndash bdquoისტორიკოს თამარაშ-

ვილის შვიდი წლისთავის აღნიშვნაrdquo bdquoხალხისმეგობარიrdquo 266 26091918 წ

ილია მაისურაძეშენიშვნა ეს მასალა შედგენილია

ჩემს მიერ დაბეჭდილი არ არის

მიხეილ

თამარაშვილი(Michel Tamarati)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 7: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 712

2015 წელი დეკემბერი 7ლიტერატურული მესხეთი

პოეზია

გაგა გომართელი

ჩემს მომავალ თაობას

ახლა ჩემი ფიქრები მომავლისკენ გარბიანდამიჯერეთ ქართველის ყველა ფიქრი დარდიასიბერისკენ წასული ვარ ნამცეცი თაობისუბედური ეპოქის მდგმური არარაობისავი დროის ტუსაღი სისასტიკის მთხრობელიდროის უკუღმართობის ყინვით გაუთბობელი

ქრისტეს ასაკს მიმდგარი გონება დარღვეულიერთ დროს სხვისი ჯალათი სული გადარეულითავს ვიმართლებ ასეთი ბედი ჭედა დროებამცხოველივით გამქონდა ბაცისფერი ცხოვრებაახლა ვხვდები ყველაფერს მაგრამ არის გვიანიყურთან ღმერთის ხმა მესმის შენ ხარ ადამიანისინანულის მჭამს განცდა ყველა ნამოქმედარისმინდა სული გავრეცხო ღმერთის გავხდე მხედარიმაგრამ ერთხელ დალაქულ ვეღარ ვშველი გონებასუბადრუკი ცრემლები აი ჩემი ქონებაზამთარია ჩემს გულში სევდისფერად მთოვარიაი ჩემი მეფობის ოქროს მონაპოვარიახლა ვხედავ ავსა და სიკეთეში სხვაობასჰოდა გემუდარებით ჩემს მომავალ თაობასუფლის კვალზე იარეთ ნაცვლად ძმათა ომისამორჩილებით შეაღეთ კარი ამბიონისაგონება არ დაუთმოთ ცოდვას ფიქრად მოწოლილსბოროტებას ნუ დარგავთ ჩაიხუტეთ ობოლირწმენით მამაპაპურით ახათქუნეთ თასებიკაენს ნამოქმედარში ნუღარ დაემსგავსებითსულს ცოდვა გამოგლიჯეთ ყური კეთილს ათხოვეთსაქართველოს დიდების ჟამი მოიახლოვეთგახსოვდეთ რომ ამქვეყნად არ არსებობს პირადილუკმა გაუნაწილეთ მიუსაფარს მივარდნილსჭეშმარიტი გზის მკვლევად ერთი გქონდეთ კომპასისადაც სიყვარულია სადაც გიხმობთ მოყვასიგონაბნეულ ასულის დევნა არის საცდურიჩანასახში ჩაკალით საქმე არაკაცურიპატიების მომთხოვნელს მუშტებს ნუ მოუღერებთტყუილს ნუ გაამეფებთ ნამდვილ გრძნობას უმღერეთკუპრის ტბორში ჩაფერფლილს გამაგონეთ ძახილისამშობლოსთვის ნალესი დამანახეთ მახვილიჯოჯოხეთის ქვესკნელში გამაგონეთ bdquoშავლეგოrdquoმინდა სულმა ქართულმა საზვერენი წალეკოსმჯერა მეიმედება რომ გოლგოთას გაივლითქართულ სულსაც დაანთებთ ცაზე ჩირაღდანივითარ დაკარგოთ ოღონდაც ძლიერება ერთობაერთმანეთის სულისთვის უფალს სთხოვეთ შენდობაგულით მიუსამძიმრეთ სევდას ცრემლად ჩამოშლილსსუნთქვა გადააფარეთ დედის ხელებს გათოშილსდამანახეთ ქართველი ერი როგორ აშენდაჩამომძახეთ რომ დილა ბედნიერი გათენდამამაპაპის ნასისხლარს ფუჭად არ ჩაუვლია

რომ ქართველის მოშურნე ყველა დამარხულიაგუნდმა შევარდენების გული შემომინგრიოსვისაც შური აცოცხლებს შურიც იმან იძიოსთქვენ კი მიტევებასთან მოახდინეთ თანხვედრადამანახეთ ბოროტი მადლმა როგორ გახედნარაღა გითხრათ მიწა ვარ სხვა რამ არ დამრჩენიააწმყომ მე არ მიწყალა მომავალი თქვენია

წერილი მამასმოვედი და სამარესთან ჩამოვდექი ლანდივითწამოვშალე მაგ შენს გულზე ბეღურების ნადიმიშენს საფლავზე ყვავილები გამოცოცხლდნენ ჩეროდანგამიცოცხლდი სულ ცოტა ხნით გნახო მამაჩემო-დაგითხრა როგორ დამილეწა ბედის ქარმა გვერდებინახე როგორ დაგემსგავსე ერთნაირად ვბერდებითშენ რაც მითხარ და მასწავლე გული იმით ივსებარომ არასდროს ვუღალატებ შენს სახელს და ღირსებასშემეშველე რა ვუშველო სულს ცოდვისგან ნაწვალებსყველას როგორ უერთგულო კიდევ ერთხელ მასწავლესუსტი ვარ და მაპატიე მიჭირს აღიარება

რომ ძნელია შენისთანა კაცის ჩრდილის ტარებადაღლილი ვარ არ იფიქრო ბედს დაწერილს ვუწუნებგანა მუხლი დამისუსტდა განა რამეს ვწუწუნებგანა მტკივა ან უცხოა ცხოვრებისგან გალახვამეგობარი ხარ ჩემი და განა მარტო მამა ხარგიყვები და არ იღელვო რომ ასეთი ბედის ვარმიხარია შენი მსგავსი ჯვრის ტარება მეღირსაახლა წავალ არ იდარდო განა ის დრო შორს არიროცა ჩემიც დამთავრდება ბედის კრიალოსანიაჰა ჩვენი საუბარის დასასრულთან მივედითდარდთან ერთად წამომყვება შენი ნახვის იმედი

იქ სადაც

(ბიჭებს)

არ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლარკებსვიცი რომ ერთი ოცნება გხიბლავთთქვენი სამშობლოს დარდი გაბერებთდამარცხებული ქართველი გწიხლავთიქ გიყვართ ყოფნა სადაც შევარდენს

ცა ირაოთი დაუხაზიადასაბამიდან ვიდრე ჩვენამდეამბორს ვყოფთ სიტყვას ფარნავაზიანსსად ქარაფების ძარღვებში მოქრისნაომარ სულთა დიდება წინსვლადა წინაპართა ნაღეჭი ორთქლიზეცას ჩამოჰყავს თალხისფერ ნისლადსაიმედონი ერთგული ყმანიხართ მედროშენი ასე მგონია

სამშობლოს გარდა სხვა სათაყვანოარც გინატრიათ არცა გქონიათიმას ოცნებობთ რომ სისხლი თქვენიწინაპართ კვალად ძარღვებში დუღდესამაყობთ თქვენი ქართული გენითდა ამ გენისვე ატარებთ უღელსარ დაუჯეროთ მლიქვნელ კლაკერებსვიცი სამშობლოს არ გაცვლით არაცას ვაჟკაცობას შემოაკერებთდა თავმდაბლობას ირგუნებთ ფარად

ჩემზე რა გითხრათ თავდაღმართს ვუმზერდა იწრიტება დღენი სიცოცხლისმეც საქართველო მეწერა გულზემეც საქართველოს მზეში ვიწვოდიუკანასკნელი ფიქრი მკლავს ძმებოშეუბრალებლად მაწვალებს მუდამძვლები ამ ქართულ მიწაში მედოსვიცოცხლო ისე ვით მამას სურდაარ დაუჯეროთ სიყალბის მსახველსყველა ღიმილი განძია განაელოლიავეთ სამშობლოს სახელსდადექით სადაც გმირები დგანანმეიმედებით გაცხელდა გულივით გიჟი ვიფხრეწ დარდის არტახებსვიბრძოლებ სანამ ცხოვრების წყლულიმომკლავს და სულ მთლად გამაპარტახებსდამჟანგებია სიტყვა და ხმალივწუხვარ რომ მეტად ვერ შეგიყვარეთაჰა თქვენ ჩემი წილი ბორჯღალიდა საქართველო გადაიბარეთ

ლეილა ჯახველიძე

ცეცხლნაკიდები ჟამი სდის(ჩემი სოფელი ავლევი სამაჩაბლოს საზღვრის პირას მდ

ფრონეს მარჯვენა სანაპიროზეა გაშენებული იგი 2008 წლისომის დროს მნიშვნელოვნად დაზარალდა)

დღეს სიყვარულით ვთენდებიხვალ ქარიშხლები მაკვირვებსზოგჯერ უჟამოდ ვბერდები ndash ზეცა თუ ღრუბლებს ამკვრივებსკუზი ბაკანი ეშვებიმოჰგავს ჯალალებს ნამდვილებსჯავრის ბადეში ვეხვევი ndash დავწყვეტ მტრის ჟინს და წადილებსჩამომცრობილი სამშობლოსფიქრი bdquoსაზღვართანrdquo მაყოვნებსმტერს თუ თავისი არ ჰყოფნისbdquoსხვის მიწა დაანაყროვნებსrdquoუფალი უქმად განა სჯის

ndash ერთ დროს იუდას ამყოლებსგულამღვრეული გავყურებფრონის გადაღმა მაყლოვნებსმდუმარებს ჟამი სახსოვარbdquoნათლისმცემლებისrdquo ლოდები

დამრეცზე მუხა იბურვისრძისფერი ნისლის ბლონდებითცეცხლნაკიდები ჟამი სდისვერცხლის დიდებით ვღონდებიქართლის საცისკრო ქედებომზესევდით მომაგონდებით

ნასმენი ndash ბრმა იყო ndash ნადავლი რა იყობებერი გალავნის ხავსი დაქვა იყოჭა იყო ელამიძველი და ღრმა იყოფსკერი ვარსკვლავებითპირსავსე ცა იყოროგორც ფარატინა ფლეთილი გზა იყოჟამი მოლოდინისწამებად დაიყოსად აველ ndash მთვარის

ნალევი ქვა იყო

დავაგვიანესიძულვილი დავაგვიანედა ამიტომაცომი მაქვს ომისიმშვიდისათვისცის ქუხილი გავატიალე

გული ვიჯერეჩამოვქსოვე სიჩუმის ფონივკიბე აღმართიდანაბადი გავამზიანეუკვე მწიფეა დროდა ლევას განიცდის ღონიელიფსის ცაზემდუმარების მარტივობს გონიაქ კუბიკ-რუბიკსჩაეშალა კვლავ წმინდად რგოლი

პოეტიიანვრის ღამის ცავარსკვლავებს მოარიალებსსუსხიან ბუქებსავერცხლისფრებსახალი მთვარეთრთოლვით ვითვალენაბიჯები და დადინჯებითვიტყვი პოეტი ალბათ გასცდასხვა არეალებს

გლუვია გლუვიამ ქათქათა პლანეტის კიდეაითვლის გულიბაგა-ბუგით დროთა იამებსდა ეძერწება სულიმთვარის ყვითელ პერგამენტსაქ მოლოდინის გაცხადებადაიგვიანებს

სამყაროს გასაოცრადbdquoთვალი თვალს რომ გასცილდაldquo ndash ცრემლი ბროლის მძივიამონატრება ძვირიაწვიმა ახლა ცივიამზე კი იყო თაკარამდორე-მდორე დგაფუნამოფართქალე მათარაკორდის მტვერმა დაფარაპირველ თეთრი სუდარამკერდზე გადააფარამთა მაღალნი შევძარიცამ მაყარა ცეცხლებიგანმეძარცვა ვერცხლებიმიწავ ისევ ვერ ცხრებიმამასისხლად შევძელიხსოვნის წმინდა ნაცრემლისსიონისგან დალოცვასამყაროს გასაოცრად

თვალი თვალს რომ გასცილდა ndashგული კი არ გაცივდახსოვნის ნაპერწკალებივარსკვლავებად დაცვივდა

იზოლდა სარქისიანი

მე შენ სიყვარულს გასწავლი

მე შენ სიყვარულს გასწავლითეთრად გასათევ ღამისარომ ნეტარებით თვრებოდედაუსრულებელ წამისავეღარ დაიცხრო წყურვილისურვილის ცეცხლით იწვოდეერთგული ქალის ფასი დანამდვილი გრძნობა იცოდემე შენ სიყვარულს გასწავლიკანს შეუმშრალი ნამისა1001 ღამეს ნატრობდეარ გათენებას ღამისასკუბოს კარამდე მოგელითუ კი მომძებნი ვიცოდეგული ტრფიალით გიძგერდესნუ შემიცოდებ იცოდე

შხამის ფიალით დამათვრემე პურს მარილში გიწობდეჭეშმარიტ გრძნობის მსხვერპლი ვარსახელად გიჟს ნუ მიწოდებხარბად შეგასვა ნექტარივერ მოსაშორებ ბაგისარომ სინანულმა დაგსაჯოსშენგან ხელნაკრავ ქალისამ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 812

ლიტერატურული მესხეთი8 2015 წელი დეკემბერი

2015 წელს შესრულდა ცნობილიქართველი მოღვაწის ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილის გარდაცვალები-დან 125 წლისთავი მისი დამსახურებაქართველი ერის წინაშე განუზომე-ლია მან თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით დიდი წვლილი შეიტანადა განსაკუთრებით ნათელი კვალიდაამჩნია სამცხე-ჯავახეთში ქალთაგანათლებას რაც იმ დროს ძალზედაუცილებელი და საჭირო იყო იგი იმადამიანთა რიცხვს ეკუთვნის რომ-

ლებიც წლების განმავლობაში ამკუთხეში ცხოვრებდნენ და იღწვოდნენმოსახლეობის კეთილდღეობისთვის

ქართველი ქალის როლი ქვეყ-ნის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში დაეროვნული კულტურის დაცვა-აღორ-ძინების საქმეში ყოველთვის აქტიურიიყო XIX საუკუნეში განვითარებულმამოვლენებმა ქალის დანიშნულებისსრული გააზრება და აქედან გამომ-დინარე ქალთა ფართო განათლებისაუცილებლობის საკითხი წამოჭრაპროფესორი ვლადიმერ გაგუა სამარ-თლიანად შენიშნავდა რომ bdquoქალის და-ნიშნულებისა და მაღალი მოწოდებისდასაბუთებაში XIX საუკუნის დასა-რულს ქართული პედაგოგიური აზრიარა თუ ჩამორჩებოდა პროგრესულევროპულ აზრს ამ საკითხზე არამედწინ უსწრებდა კიდეცrdquo (ვ გაგუა სა-ხალხო განათლება მე-XIX საუკუნისრეფორმის შემდგომ საქართველოშითბ 1974 გვ 306)

იმ პერიოდში შექმნილი შინაპოლი-ტიკური მდგომარეობიდან გამომდი-ნარე სამცხე-ჯავახეთში ქალთა საზო-გადოებრივ მოღვაწეობას საგანმანათ-ლებლო მიმართულება ჰქონდა XIXსაუკუნის 20-იან წლებში ეს მხარე გან-თავისუფლდა თურქთა ბატონობისა-გან და შეუერთდა დედა სამშობლოსიგი იმავდროულად აღმოჩნდა მეორედამპყრობლის ndash რუსეთის ხელშირომელმაც იმთავითვე დაიწყო რუსი-ფიკატორული პოლიტიკის განხორცი-ელება როდესაც რეალური საფრთხეშეექმნა ყოველივე ეროვნულს ndash ქარ-თულს ენას წეს-ჩვეულებას ტრადი-ციას ეპოქის უპირველეს მოთხოვნადიქცა მოსახლეობაში განათლების შე-ტანა და მისი კულტურული დაწინა-ურება რამდენადაც ტრადიციულადქართულ ოჯახში ქალი მიჩნეული იყოძირითად აღმზრდელად და ეროვნუ-ლი ტრადიციების დამცველად გან-საკუთრებით აუცილელებელი გახდაქალთა განათლება უნდა აღინიშნოსისიც რომ თურქთა მრავალწლიანმაბატონობამ მძიმე ვითარება შექმნასაერთოდ განათლების სფეროში აღ-ნიშნულ პერიოდში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების ერთ-ერთ ფორ-მად იქცა ეწ საშინაო-საოჯახო სკო-ლები ასეთი სკოლები გოგონებისთვისმხოლოდ წერა-კითხვის სწავლებით არშემოიფარგლებოდა მათ აგრეთვეასწავლიდნენ ანგარიშს ლოცვებსეტიკეტს ndash ეი საზოგადოებაში ქცევისწესებს და რაც მთავარია ქალის ხელ-საქმეს ჭრას კერვას ქარგვას ქსოვასდა აშ საერთოდ საშინაო სკოლებისმიზანი გლეხთა და ხელოსანთა ოჯა-ხებიდან გამოსული გოგონებისთვისელემენტარული განათლების მიცემაიყო XIX საუკუნის I ნახევრის მდგო-მარეობით სამცხე-ჯავახეთში რამდე-ნიმე ასეთი სკოლა ფუნქციონირებდარომელთაც იმ დროის შესაფერისადგანათლებული ქალბატონები უძღ-ვებოდნენ კერძოდ ასეთი საოჯახო

სკოლები არსებობდა სოფელ ხიზაბავ-რაში (ასპინძის რაიონი) რომელსაცუძღვებოდა თერეზინა ხუციშვილივალეში ndash სკოლის დამააარსებელი იყომარიამ გასპარის ასული ბაღდოშვილი(სჯიმხფ N 209 ივ გვარამაძე ვინ- მე მესხის მოკლე ცხოვრება შედგენი-ლი 1891 წელსა)

სოფელ უდეში საგანმანათლებლოსაქმიანობას ეწეოდნენ ქალბატონებიანა თომას ასული ბალახაშვილი და პე-ლაგია პეტრეს ასული სარაშვილი

XIX საუკუნეში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების დაწინაურებისსაქმეში ადგილობრივ მესხ ქალებთანერთად დიდი წვლილი შეიტანეს სა-ქართველოს სხვადასხვა კუთხიდანჩამობრძანებულმა ქალბატონებმაისინი იყვნენ ძირითადად იმ სახელმ-წიფო მოხელეთა მეუღლეები რომლე-ბიც ამ კუთხეში მსახურობდნენ ასეთქალბატონთა შორის განსაკუთრებითაღსანიშნავია ანა ღოღობერიძე-მუს-

ხელიშვილის მოღვაწეობა იგი დიდინტერესს იწვევდა მის თანამედროვე-თა შორის რაზეც მეტყველებს იმ პე-რიოდის მრავალი საგაზეთო სტატიადღემდე არ შენელებულა ამ საკითხი-სადმი ყურადღება რაც იმაში გამოიხა-ტება რომ იმ პერიოდში გამოცემულრამდენიმე ნაშრომში მას განსაკუთრე-ბული ყურადღება დაეთმო მათ შორის

ანტონ ნებიერიძის ნაშრომში ndash bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილიrdquo ნაზისუდაძის ndash bdquoსოციალური ვითარებადა საგანმანათლებლო საკითხები XIXსაუკუნის სამცხე-ჯავახეთშიrdquo ასე-ვე ფართოდ არის განხილული ნატოყრუაშვილის სადისერტაციო ნაშრომ-ში ndash bdquoივანე გვარამაძის როლი მესხურგანმანათლებლობაშიrdquo ისიც უნდაითქვას რომ ვერცერთი მეცნიერირომელიც იკვლევს სამცხე-ჯავახეთშიკულტურისა და განათლების სფეროს

XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე გვერდს

ვერ აუვლის ანა ღოღობერიძის მოღ-ვაწეობას მის დაარსებულ ქალთასკოლას ამ სკოლის აღზრდილთა საქ-მიანობას

ანა ღოღობერიძე დაიბადა 1842წელს ქალაქ ქუთაისში იგი ცნობილისაზოგადო მოღვაწის ნიკოლოზ ღო-ღობერიძის და იყო მიღებული ჰქონდაიმ დროისათვის შესაფერისი განათლე-ბა კერძოდ განათლება მიიღო წმინდანინოს სახელობის ქალთა სასწავლე-ბელში ქალაქ ახალციხეში მისი მოღ-ვაწეობა განაპირობა იმან რომ მისიმეუღლე მ მუსხელიშვილი ახალციხისმაზრის სამხედრო უწყების მოხელე-გენერალი იყო

ქ ახალციხეში საცხოვრებლადგადმოსულმა ანამ სრულიად ახალ-გაზრდამ 1870 წელს დააფუძნა bdquoსაქ-ველმოქმედო საზოგადოებაrdquo აღნიშ-ნული საზოგადოების მიზანი ახალცი-ხეში ქართველი ქალებისთვის უფასოსასწავლებლის დაფუძნება მათთვისხელსაქმის სწავლება და ქართულისულისკვეთებით აღზრდა იყო საქ-ველმოქმედო საზოგადოების წევრე-ბი იყვნენ ადგილობრივი სამხედროდა სამოქალაქო უწყებათა მოხელენიამასთან დაკავშირებით იაკობ გოგე-

ბაშვილი მოგვიანებით წერდა bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილისა მაშინსაუკეთესო მანდილოსნად იყო მიჩნე-ული მთელ შეგნებულ საქართველოშითავისი იშვიათი ჭკუით მომხიბლავიგულკეთილობით დარბაისლური ხა-სიათით და მხურვალე მონაწილეობითყველა საზოგადო საქმეში მან სხვათაშორის დააფუძნა საქველმოქმედო სა-ზოგადოება ახალციხეში და დააარსასაქალებო სკოლაrdquo

1870 წლის 4 აპრილს ანა ღოღო-ბერიძემ ქალთა უფასო სკოლა და-აფუძნა ხოლო მეცადინეობა 1 მაისსთამარ მეფის სახელობის დღეს დაიწ-ყო რაბათის ქალთა სკოლის bdquoწმინდაპედაგოგიურ გეგმაზე აშენებული დაჩინებულად წარმოებულიrdquo საქმიანო-ბის შესახებ ქართველ საზოგადოებასამცნო ჟურნალმა bdquoგანათლებამrdquoსასწავლებელი ღარიბთა შვილებისთ-ვის ხელმისაწვდომი რომ ყოფილიყოსწავლა უფასო იყო ხოლო სკოლის

ხარჯები ანა მუსხელიშვილმა იკისრარასაც ემატებოდა საქველმოქმედოსაზოგადოების წევრთა შესატანებიშემოწირულობანი bdquoქართველთა შო-რის წერა-კითხვის გამავრცელებელისაზოგადოების ერთდროული დახ-მარება საღამო წარმოდგენებიდანმოსწავლეთა ნაკეთობების რეალიზა-ციიდან შემოსული თანხა ყოველივე

ამის ორგანიზატორი ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილი იყო

კონსტანტინე გვარამაძის ცნო-ბით აღნიშნული სასწავლებელი მო-თავსდა რაბათში ნაქირავებ სახლშითავდაპირველად თვითონ ასწავლიდაგოგონებს ხოლო შემდეგ თბილისიდანდა ქუთაისიდან მიიწვია ორი მასწავ-ლებელი როგორც რუსულ-ქართულიენების ისე ქსოვისა და ქარგვის შესას-წავლად (სჯიმხფ N4011 კ გვარა-მაძე მოკლე ისტორიული მიმოხილვა

რაბათის დედათა სასწავლებლის არ-

სებობისა და ა ბ ღოღობერიძე-მუსხე-ლაშვილის ბიოგრაფია)

ასევე ერთ-ერთ აუცილებელსაგნად ითვლებოდა საღვთო სჯუ-ლი რომელსაც ასწავლიდა სპეცი-ალურად მიწვეული მღვდელი აღ-ნიშნული სასწავლებელი საშუალოდწელიწადში 60-მდე მოსწავლეს ამზა-დებდა სასწავლებელს ყოველწლიურნივთიერ დახმარებას უწევდა ქალა-ქის გამგეობა ndash 3000 მანეთით ივანეგვარამაძის ცნობით სასწავლებელსეხმარებოდა მაზრის უფროსი ნიკოალექსი-მესხიევი იგი ძირითადად შე-მოწირულობის ხარჯზე არსებობდამოსწავლეთა დიდი ნაწილი ახალცი-ხის მოქალაქეთა უღარიბეს ფენას მი-ეკუთვნებოდა ხოლო თავისი სპეცი-ფიკიდან გამომდინარე იგი პროფე-სიულ სასწავლებელს წარმოადგენ-და რამდენადაც განსაკუთრებულიყურადღება ეთმობოდა ხელსაქმისშესწავლას

სასწავლებელმა იმთავითვე დიდიდაინტერესება გამოიწვია როგორცქართველ საზოგადოებაში ისე ხე-ლისუფლებაშიც 1872 წელს გაზეთbdquoდროებაშიrdquo დაბეჭდილი ანა მუსხე-ლიშვილის კორესპოდენციით ვგებუ-

ლობთ რომ რაბათის ქალთა სკოლა31 მარიამობის თვეს მოინახულაbdquoმისმა უმაღლესობამ ნამესტნიკმადიდმა მთავარმაrdquo ანა მუსხელიშვილსმისთვის უჩვენებია სასწავლებელიდა სახელსაქმო ოთახები უპასუხნიამეფისნაცვლის კითხვებზე როდისდაფუძნდა სასწავლებელი ვინ იყვნენმასწავლებლები რამდენი და რა ასა-კის იყვნენ შეგირდებ და აშ ბოლოსკი მადლობა მოუხსენებია მისთვის დასინანულიც გამოუთქვამს იმის გამორომ ყმაწვილები ვერ ნახა (ა ღოღობე-რიძე კორესპოდენცია გაზ bdquoდროებაrdquoN 36 1872)

ახალციხის ქალთა უფასო სკოლისდაფუძნებას იმთავითვე დიდი მოწო-ნებით შეხვდა ქართველი ინტელიგენ-ცია იაკობ გოგებაშვილი აღნიშნულისკოლის დაფუძნებას bdquoცისკრის ამოს-ვლასrdquo ადარებდა იგი აღფრთოვანე-ბული წერდა bdquoიმედი ვიქონიოთ რომახალციხის ქალთა უფასო სკოლა ჰპო-

ვებს მიმბაძველებს ჩვენი კუთხის სხვასაბაზო ქალაქებში და იქნება ნიმუშიქალთა უფასო სკოლების დაარსებისადა ორგანიზაციისა რომელთა საჭი-როება ყველგან ასე ძლიერ იგრძნობაrdquo (ი გოგებაშვილი თხზ ტ I გვ 20-211952)

აღნიშნული სკოლის ფუნქცი-ონირებას არსებითი მნიშვნელობა

ჰქონდა რადგან უდიდესი როლი შეას-რულა მესხეთში ქალთა განათლებისსაქმეში ამასთანავე ალექსანდრეფრონელის (ყიფშიძის) სამართლიანიშენიშვნით იგი წარმოადგენდა bdquoერთ-ერთ ზღუდეს აქაური გამქრალი ქართ-ველებისაrdquo (ალ ფრონელი (ყიფშიძე)bdquoდიდებული მესხეთიrdquo თბ 1991) აკაკიწერეთელმა კი პატივისცემის ნიშნადანა ღოღობერიძეს 1871 წელს უძღვნალექსი bdquoვარდის ხმაზედrdquo

1875 წელს ანა მუსხელიშვილმა

დატოვა ახალციხე იგი bdquoდროებისrdquoერთ-ერთ კორესპოდენციაში წერდაbdquoსხვადასხვა მიზეზებისა გამო იძულე-ბული ვიყავი 20 ამ თვეს დამეტოვები-ნა ახალციხე სასწავლებელი და ყველასაქმეები რაც იმას შეეხებოდა ჩავა-ბარე ახალციხის კეთილმოქმედებითსსაზოგადოებას მე ჩავაბარე საზოგა-დოებას სასწავლებელი 70 შეგირდითrdquo(ა ღოღობერიძე კორესპოდენციაგაზ bdquoდროებაrdquo N111 1875)

აღოღობერიძე დროებით საცხოვ-რებლად გადავიდა რუსეთში ხუთიწლის შემდეგ კი ქუთაისში დაბრუნ-და სადაც bdquoქართველთა შორის წე-რა-კითხვის გამავრცელებელი საზო-გადოებისrdquo მიერ დაწყებითი სკოლისდასაარსებლად შექმნილ საზედამხედ-ველო კომიტეტს ჩაუდგა სათავეშიდიდი მუშაობა გასწია სკოლის (შემდეგსათავადაზნაურო ქართული გიმნა-ზიის) შესაქმნელად 1885 წელს იგიკვლავ ახალციხეში ndash თავის საყვარელ

სკოლაშიაანა მუსხელიშვილ-ღოღობერიძისსახელს უკავშირდება ახალციხეშითეატრის დაფუძნებაც რამდენადაცმის მიერ დაარსებული საქველმოქმე-დო საზოგადოების უმთავრესი მიზანიიყო ქალთა უფასო სკოლის შენახვაიგი ცდილობდა სხვადასხვა საშუალე-ბებით მოეპოვებინა სახსრები ერთ-ერთ ღონისძიებას წარმოადგენდასცენის მოყვარულთა მიერ წარმოდგე-ნების გამართვა ამ საკითხთან დაკავ-შირებით ილია მაისურაძე აღნიშნავდაbdquoახალციხური წარმოდგენები რაკიმათი შემოსავალი ქალთა სკოლი-სათვის იყო დანიშნული ამ სკოლისდაარსების პირველ წლებშივე უნდაიღებდეს სათავეს 1870-1872 წლებშიrdquo (სჯიმხფ N 433 ილია მაისურაძე bdquoმესხეთის თეატრალური წარსული-დანrdquo )

მესხეთში თეატრს მრავალმხრივიდატვირთვა ჰქონდა ქალაქ ახალცი-ხეში მოქმედი ორივე დასის მიერ გან-ხორციელებული საღამო-წარმოდგე-ნები გარდა იმისა რომ ემსახურებო-და მოსახლეობის კულტურული დონისამაღლებას ეროვნული ტრადიციებისდაცვას ითვალისწინებდა ქველმოქმე-დებასაც კერძოდ დახმარებას უწევ-დნენ რაბათში არსებულ დედათა დაკათოლიკეთა სასწავლებლებს ადგი-ლობრივ სამკითხველოს ამაზე მეტყ-ველებს XIX ს-ის დასასრულს ქართულპერიოდიკაში დაცული მდიდარი მასა-ლა სწორედ ამ მასალით ირკვევა რომანა ღოღობერიძე იყო თეატრალურიდასის არამარტო დამფუძნებელი არა-მედ მისი ერთ-ერთი აქტიური წევრიც(გაზ bdquoდროებაrdquo 1910 N 17 გვ 9)

გაზეთი ივერია წერდა bdquoამ ერთითვის განმავლობაში აქაურის კლუბისდარბაზში ქალბატონი ანნა მუსხელო-ვის თაოსნობით იყო გამართული ორმოქმედებიანი კომედია bdquoძუნწიrdquo წარ-მოდგენა იყო გამართული აქაურისქართველი ქალების სკოლის სასარ-

გებლოდ სწორედ დიდი მადლობისღირსია ამ საქმის მოთავე ანნა მუსხე-ლიშვილისა მისი მოღვაწეობით უდგიასული აქაურის ქართულის საქალებოსკოლას რომ არა მისი ზრუნვა ვინიცის იქნება ეს სკოლა აქამდე ხუთჯერგაუქმებულიყოrdquo (გაზეთი bdquoივერიაrdquo1889 N41)

ანა ღოღობერიძე 1890 წლის 30მაისს მძიმე სენით დაავადებულითბილისის ერთ-ერთ საავადმყოფოშიგარდაიცვალა რაც დიდ დანაკლისადმიიღო ქართველმა საზოგადოებამმის გარდაცვალებას იუწყებოდა ყვე-ლა ქართული ჟურნალ-გაზეთი მისმამეუღლემ სამძიმრის მრავალი დეპეშამიიღო ქალაქ ახალციხეში წმინდა მა-რინეს ეკლესიაში დიმიტრი ხახუტაშ-ვილის მიერ გადახდილი იქნა პანაშ-ვიდი გაზეთ bdquoივერიაშიrdquo გამოქვეყნდავრცელი ნეკროლოგი სადაც დეტა-ლურად იყო განხილული ანა მუსხე-ლიშვილის მოღვაწეობა bdquoდიდი უმრავ-

ლესობა ამ სკოლის მოსწავლე ქალთაეკუთვნის ახალციხის უღარიბეს წრე-სა ეს ღარიბი მოსწავლე ქალები თავი-სივე ხელსაქმით ირჩენდნენ თავსა დახშირად ეხმარებოდნენ თავის ღარიბოჯახსაც გულის დამატყვევებელ სა-ნახავს წარმოადგენდა მაშინ ღარიბქალთა სკოლა ახალციხისა დაფუძნე-ბული ჭეშმარიტ სიყვარულზე და გო-

ნიერ შრომაზე ასეთი სამაგალითოსკოლის დაარსება შეეძლო მხოლოდისეთ იშვიათ ადამიანს როგორიც იყოგანსვენებული ანეტა რომლისთვი-საც არ არსებობდა არაფერი კერძოსაკუთარი ინტერესი იმის ცხოვრებამთლად ეკუთვნოდა მის სკოლას რომ-ლითაც განახორციელა თავისი საზო-გადო მოღვაწეობაrdquo როგორც გაზეთიbdquoივერიაrdquo იუწყებოდა განსვენებულისკუბოს მრავალი გვირგვინი ამკობდამათ შორის ახალციხის საზოგადო-

ებისა რომელიც ლითონის ძვირფასილენტით იყო მორთული წარწერითbdquoახალციხის საქველმოქმედო საზოგა-დოებისა და დედათა უფასო სკოლი-საგან ჩვენს მფარველს და დამფუძ-ნებელს ანა მუსხელიშვილისასrdquo იგიდაკრძალეს დიდუბის პანთეონში (ანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილი გაზ bdquoივერიაrdquo N112 1890 )

1911 წელს ახალციხის საზოგადო-ებამ აღნიშნა რაბათის დედათა სკო-ლის 40 წლისთავი და განსაკუთრებუ-ლი მადლიერებით იქნა მოხსენიებულიანა ბესარიონის ასული ღოღობერიძე-მუსხელიშვილი ndash მესხეთში ახალგაზ-რდების განსაკუთრებით ქალთა სწავ-ლა-აღზრდის დიდი მოამაგე

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილისმოღვაწეობა ფასდაუდებელია მისმიერ დაფუძნებული სკოლა 50 წლისგანმავლობაში განათლების კერადიქცა სადაც მესხი გოგონები მშობ-ლიურ ენაზე ღებულობდნენ განათლე-

ბას სწავლობდნენ საჭირო ხელსაქმესდა ქვეყნის სიყვარულს ეროვნულტრადიციებზე აღზრდილნი კი ცდი-ლობდნენ თავიანთი შვილებიც ეროვ-ნული თვითშეგნებით აღეზარდათ

ახალციხის ქალთა უფასო სკო-ლის ერთ-ერთი ღირსება ისიც იყორომ იქ ერთმანეთის გვერდით სწავ-ლობდნენ სხვადასხვა ეროვნებისგოგონები ქართველები (კათოლიკე-ნი და მაჰმადიანები) ბერძნები რუ-სები ებრაელები ეს ხდებოდა მაშინროდესაც მეფის რუსეთი ყველანა-ირად ცდილობდა როგორც მთელსაქართველოში ისე ამ კუთხეშიცერთმანეთისთვის დაეპირისპირები-ნა სხვადსხვა ეროვნების ადამიანე-ბი ndash გამოეწვია ეთნოკომფლიქტებიქართველი ხალხი ჩამოეშორებინაეროვნულ-განმათავისუფლებელიბრძოლისაგან სწორედ ამიტომ წერ-და ანასტასია თუმანიშვილი-წერეთე-ლისა bdquoზოგჯერ არიან ისეთი პირნიმართალია იშვიათნი რომელნიცთუმცა ვიწრო წრეში მოქმედებენმაგრამ მათი გავლენა ისეთნაირადაღიბეჭდება ყველა ადამიანზედ რომრაც უნდა დრო გავიდეს დაუვიწყარირჩება და უფრო ბევრი სარგებლობამოაქვს ვიდრე დიდ ნიჭს რომელსაცხშირად კაცი ბოროტებით ხმარობსrdquo

ამ სკოლის არაერთმა აღზრდილმაისახელა თავი ხელოვნების უნიკალუ-რი ნიმუშების შექმნით მათ მონაწილე-ობა მიიღეს როგორც საქართველოშიგამართულ ისე მსოფლიო საერთაშო-რისო გამოფენებში და დაიმსახურესუმაღლესი ჯილდო რაბათის ქალთასასწავლებლის აღზრდილთა შორისწარმატებულნი იყვნენ როზა (როზა-ლია) მეფისაშვილი ნატალია გიორგა-ძე აღათია გოზალიშვილი და სხვანიისინი თავიანთი საქმიანობით ერთგ-ვარ პროპაგანდას უწევდნენ ქართულკულტურას ამიტომაც არის რომმიხეილ კეკელიძე სამართლიანად აღ-ნიშნავს ანა ღოღობერიძემ თავისი

საქმიანობით ბევრ ახალგაზრდა ქალსგაუხსნა გზა საზოგადოებრივ საქმი-ანობაში მონაწილეობის მისაღებად(მკეკელიძე bdquoანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილიrdquo კრ bdquoგანმანათლებლობა სა-ქართველოში იდეები და მოღვაწენიrdquo2015წ)

ამრიგად ანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილმა თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით უდიდესი სამსახურიგაუწია სამცხე-ჯავახეთის მოსახლე-ობას განსაკუთრებული წვლილი შე-იტანა სწავლას მოწყურებული მესხიგოგონების განათლებაში აღზარდადა ცხოვრების გზაზე დააყენა მათისახით ქვეყანას აღუზარდა ღირსე-ული მოქალაქეები ბევრი მათგანი იყოსახელოვანი პედაგოგი და ცნობილიხელოვანი ზოგ მა თავისი ნამოღვაწა-რით მესხეთი და საქართველო გააც-ნო მსოფლიოს სხვა ხალხებს ახალ-ციხეში თეატრალური დასის დაფუძ-ნებითა და სამსახიობო მოღვაწეობით

დიდი წვლილი შეიტანა მოსახლეობისკულტურული დონის ამაღლებასა დამათში ეროვნული ცნობიერების შე-ნარჩუნებაში ყოველივე აღნიშნულისგათვალისწინებით ნათლად ჩანს რომმისი დამსახურება მესხეთის წინაშეგანუზომელია

ნატო ყრუაშვილი

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილის პედაგოგიურ-საზოგადოებრივი მოღვაწეობა

სამცხე-ჯავახეთში(გარდაცვალებიდან 125 წლისთავის გამო)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 912

2015 წელი დეკემბერი 9ლიტერატურული მესხეთი

ზარზმა 11 ნოემბერი გვი-ანი შემოდგომის ცივი წვიმიანიმაგრამ დაუვიწყარი დღე ndash დიდისახალხო დღესასწაული აქ დილი-დანვე თავს იყრის მუნიციპალი-ტეტისა თუ მეზობელი რაიონებისმოსახლეობის წარმომადგენლებიქართული კულტურის სიდიადეუიშვიათესი ძეგლი ზარზმის სა-მონასტრო კომპლექსი მოზღვა-ვებულ მრევლს ვერ იტევს დღესსერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღეა

ტრადიციულ სახალხო დღე-სასწაულს რამდენიმე ათეულიწლის წინ ჩაეყარა საფუძველიმაგრამ ერთი პერიოდი მიზეზთაგამო მივიწყებას მიეცა ორი წლისწინ კი კვლავ იქნა აღდგენილი დადაიბრუნა თავისი ფუნქცია

ტრადიციული სახალხო დღე-სასწაულები დიდი მნიშვნელობისმატარებელია ისინი ჩვენი ცხოვ-რების შემადგენელ ნაწილად იქც-ნენ (ყველა კუთხის ტრადიციებიხომ რაღაცითაა გამორჩეული)

ერთი წუთით მკითხველის ყუ-რადღება გვინდა გავამახვილოთთვით სერაპიონ ზარზმელსა დასამონასტრო კომპლექს ზარზმა-ზე

bdquoქართველ წმინდანთა ცხოვ-

რებანიrdquo გვაუწყებს სერაპიონზარზმელი წარმოშობით კლარჯიყოფილა ჰყავდა ორი ძმა ისინიადრე დაობლებულან წმ სერა-პიონს ბავშვობიდანვე იზიდავდაეკლესიური ცხოვრება და ამიტომთავის უმცროს ძმასთან ერთადდიდ მიქელ პარეხელს თავისითავი შეჰვედრა bdquoმამასა სული-თასა და მზრდელსა ობოლთასასასწაულთა და ნიშთა მოქმედსაrdquoღირსმა მამამ მიიღო სერაპიონირადგან იგი მასში ხედავდა საღმ-რთო საქმისადმი დიდ მიდრეკილე-ბას მღვდლადაც აკურთხა და მისმიერ განსწავლული სერაპიონი დაიოანე მოავლინა სამცხეს მონას-ტრის ასაშენებლად

წმსერაპიონს და იოანეს გან-საკუთრებით მოსწონებიათ აქა-ურობა შეურჩევიათ მშვენიერიმთა და იქ გადაუწყვეტიათ მონას-ტრის აგება თუმცა ადგილობრი-ვებს ისინი იქიდან გაუძევებიათბერებს იმედი მაინც არ დაუკარ-გავთ და მდინარის მეორე მხარესის ადგილი შეურჩევიათ რომელიცმიქელს უხილავს გამოცხადებითეს ადგილი მხარის დიდი ფეოდა-ლის გიორგი ჩორჩანელის გამგებ-ლობაში ყოფილა საბედნიეროდიგი ნადირობისას შეხვედრია რა

უსიერ ტყეში თავშეფარებულ ბე-რებს მათთვის ნება დაურთავს დადახმარებია კიდეც აღესრულები-ნათ დაკისრებული მისია

ლეგენდის მიხედვით იმ ღა-მით როცა ჩორჩანელი ბერებსშეხვედრია მიწა იძრა თურ-მე კლდე გაპობილა სათახვისმღვრიე ტბა მომსკდარა და იქა-ურობა წაულეკავს მხოლოდ ორიძმა გადარჩენილა სერაპიონისწინასწარმეტყველება ახდა და შე-შინებულმა ხალხმაც ამ ადგილს

bdquoზარზმაrdquo უწოდაბერმა ძმებმა ეკლესიის ასა-შენებლად შესაფერისი ადგილისძებნა დაიწყეს წმსერაპიონისდა სხვა ბერების აზრი სხვადასხ-ვაგვარი აღმოჩნდა ndash სერაპიონსშემაღლებულ ბორცვზე სურდატაძრის გაშენება თავისი ძმაც დასხვებიც ურჩევდნენ bdquoნუ წმინდამამაო ადგილსა ამას რამეთუმაღალ და ცივ არს და ძმანი ესეშიშველ და გლახაკrdquo ამის შემ-დეგ ნეტარ მამებს ორ კანდელ-ში თანასწორად ზეთი ჩაუსხიათერთი წმსერაპიონს დაუდგამსბორცვზე მეორე ndash მცირე ღე-ლეში ndash იოანეს ორივენი დამდ-გარან ლოცვად გათენებისას სე-რაპიონის კანდელი დაშრეტილა

იოანესი კი სამხრობამდე ბრწყი-ნავდა

ეკლესიის საძირკველი იოანესმიერ არჩეულ ადგილზე ჩაყარესმაგრამ მშენებლობა სამშენებ-ლო მასალების კერძოდ ქვისუკმარისობის გამო გაძნელებუ-ლა გიორგი ჩორჩანელის რჩევითმშენებლობისთვის მიწისძვრისგანდანგრეული უმწის ეკლესიის ქვე-ბიც გამოუყენებიათ და სამ წელშიტაძრის მშენებლობაც დამთავრე-ბულა

ცხადია ყველა ძეგლს თავი-სი ისტორია და წარსული აქვსრომელთანაც ბევრი ლეგენდადა თქმულებაა დაკავშირებულიმაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანიასევე ის სიძველეებია რომლე-ბიც შეულამაზებლად წარმოგ-ვიდგენენ მის ისტორიას ამ მხრივყველაზე საყურადღებო ძეგლიაბასილ ზარზმელის bdquoსერაპიონზარზმელის ცხოვრებაrdquo სადაცაღწერილია ამ ჭეშმარიტად დიდიადამიანის ცხოვრებისა და მოღ-ვაწეობის ყველა ნიუანსი რითაცკიდევ უფრო გვაახლოებს იგი მისსიდიადესთან წმინდანობასთან

სწორედ ამიტომ ქართველიკაცი ვინც არ უნდა იყოს დღე-ნიადაგ უნდა ზრუნავდეს ამ დიდი

ტრადიციების შენარჩუნებისთვისრათა მომავალ თაობებს ესტაფე-ტასავით გადავცეთ ყოველივე ისრაც ჩვენს დიდ წმინდანებთანაადაკავშირებული

სახალხო დღესასწაულები კიდიდ საშუალებას იძლევიან ამი-სათვის რომლებიც ასევე გვიზი-დავენ არა მარტი იმით ვისთანაციგია დაკავშირებული არამედ იმი-თაც რომ ყველა სახალხო დღე-სასწაულს თან ახლავს სტუმართა

სიმრავლე და იმის წარმოჩინებარისი პატრონები არიან თავადმასპინძლები ndash რა შეგვიძლია დარას წარმოვადგენთ ამჟამად ამმხრივ პირველ რიგში საზოგა-დოების ყურადღებას იქცევს მა-სობრივი კულტურული ღონისძი-ებები ხალხური რეწვის ოსტატთანამუშევრების გამოფენა ის ხელ-ნაკეთობები რითაც ვაფასებთმხარის კულტურულ ცხოვრებას

ზარზმის სახალხოდღესასწაული

დანიშნულ დროსდაიწყო

სტუმრებს ყურადღებასცენისკენ გადააქვთ

bdquoადიგენში მზე უნთია ირმისჭალებს

თრიალეთთან შაშვისწვერზე შაშვი გალობს

საქართველოს ამ მშვენიერლამაზ კუთხეს

დედამიწის ყველა კუთხეენაცვალოსrdquo

კითხულობს წამყვანი და ირგ-ვლივ ქართული ლექსის საამო ხმაიფრქვევა

შემდეგ სცენაზე უხმობენადიგენის მუნიციპალიტეტისგამგებელს ზაქარია ენდელაძესახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის

მიტროპოლიტს მეუფე თე-ოდორეს რელიგიის საკითხთასააგენტოს თავმჯდომარეს ზაზავაშაყმაძეს რომლებიც მიესალმ-ნენ მოწვეულ სტუმრებს თითო-ეული მათგანის გამოსვლაში ხაზ-გასმული იყო ზარზმის როგორცქართული კულტურის უნიკალურიმემკვიდრეობა სერაპიონ ზარზ-მელის როლზე ქართული მართლ-მადიდებლური ეკლესიის წინაშე

სცენაზე ერთმანეთს ცვლიანმუნიციპალიტეტის კულტურის

სახლთან არსებული თვითმოქ-მედი კოლექტივები ქორეოგრა-ფიული ანსამბლები ndash bdquoზარზმაrdquo(ქორეოგრაფი ბაგრატ გავაშელი)bdquoჭულეrdquo (ხელმძღვანელი თამარგოდელაძე) სოფელ ზარზმისსაჯარო სკოლასთან არსებულიანსამბლი bdquoტაოrdquo (ხელმძღვანელივანო ბალახაშვილი) ფოლკლორუ-ლი ჯგუფი (ხელმძღვანელი აკაკიგელაშვილი) ინდივიდუალურიშემსრულებლები ავთანდილ გე-ლაშვილი ეკა ჩიხრაძე ციალაჩილინგარაშვილი და საქვეყნოდაღიარებული ანსამბლის ndash bdquoერი-სიონისrdquo (მთ ქორეოგრაფი ლევანკუბლაშვილი) და მასთან არსე-ბული ბავშვთა ქორეოგრაფიულიანსამბლის bdquoელეონისrdquo მოცეკვა-ვეები ასეთი მაღალი რანგის ან-

სამბლებთან ერთად ადიგნელთაგამოსვლა საპატიოც იყო და დასა-მახსოვრებელიც

ღონისძიების მსვლელობისასრამდენიმე რესპოდენტს შევხ-ვდით და ვთხოვეთ bdquoსერაპიონზარზმელის ხსენების დღესთან

ndash ზარზმობისrdquo სახალხო დღესას-წაულთან დაკავშირებით თავიან-თი მოსაზრებები გამოეთქვათ

ბადრი პაქსაძე ndash დაბა ადიგე-ნის მცხოვრები ხალხური ინსტ-რუმენტების ხელოსანი 30 წელზემეტია ვამზადებ ხალხურ საკრავინსტრუმენტებს ძირითადად ndashბანისა და კლასიკურ ფანდურებსაგრეთვე ndash სალამურებს რომელ-თა რეალიზაციას რეგიონში ვახ-დენ სახალხო დღესასწაულებისაკუთარი შესაძლებლობების

წარმოჩენის საუკეთესო საშუალე-ბაა აქ საშუალება გაქვს გაეცნოხალხური რეწვის სხვა ოსტატთანამუშევრებს და სტიმული გეძ-ლევა უფრო დახვეწო საკუთარიხელოვნება უფრო მეტიც ყველაანალოგიური ღონისძიება ხალხუ-რი რეწვის ოსტატთა ერთგვარი

დათვალიერებაცაათამარ ნიკოლაიშვილი ndash ადი-

გენის მცხოვრები პირველ რიგშიყველას მინდა მივულოცო bdquoსერა-პიონ ზარზმელის ხსენების დღე

ndash ზარზმობაrdquo ჩვენი რაიონისთვისეს დიდი დღესასწაული და იმისდასტურია რომ ჩვენ კულტურუ-ლი მემკვივდრეობის იმ დიდი სა-განძურის პატრონები ვართ რო-გორიც უნიკალური ძეგლი ზარზ-მაა რომლის მსგავსი თითო-ორო-ლა თუ გვაქვს და ეს ძალიან ბევრს

ნიშნავს კარგია რომ აღდგა აღ-ნიშნული სახალხო დღესასწაულიდიდი სურვილი მაქვს ტრადიციაგაგრძელდეს მჯერა რაც მეტირეკლამა გაეწევა ამ სახალხოდღესასწაულს მეტი სტუმარიცჩამოვა და გაეცნობა ზარზმას

მალხაზ ლომსაძე ndash სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის იურიდიული ფაკულტეტისდეკანი პროფესორი დღეს მეტადმნიშვნელოვანი დღეა ესაა საუფ-ლო დღესასწაული სერაპიონზარზმელის ხსენების დღე მინდამივილოცო სრულიად საქართვე-ლოს და ვუსურვო ღვთისმშობლისმადლი ფარავდეს თითოეულ მათ-განს დაე სერაპიონ ზარზმელისხსენების დღე გამხდარიყოს ჩვენიქვეყნის გამთლიანებისა და ეროვ-

ნული შერიგების საწინდარისაბჭოთა პერიოდიდან მოდისსაუფლო და სასულიერო დღესას-წაულები ერთხანს სასულიეროდღესასწაულების გადაკეთება უნ-დოდათ საერო დღესასწაულებადთუმცა მათ შორის დიდ განსხ-ვავებას ვერ ვხედავ ორივე ემსა-ხურება ეროვნული ღირებულებე-ბის დაცვას ესენი ერთმანეთისგანუყოფელი ნაწილებია საეროდღესასწაულებთან დაკავშირე-ბით მინდა ვთქვა რომ სრულიადსაქართველოსთვის საერო დღე-სასწაულები ფაქტიურად სახელ-მწიფო დღესასწაულებია და საეკ-ლესიო დღესასწაულები ndash სახელმ-წიფო დღესასწაულები ვინაიდანსაერო დღესასწაულებიც ჩვენიეროვნული დღესასწაულებია და

სერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღე ჩვენი ეროვნული დღესას-წაული და ეროვნული საკუთრე-ბაა არიან წმინდანები რომლე-ბიც ეროვნული წმინდანებია დაარიან წმინდანები რომლებიც

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ

ერს მართლაც საამაყო გაქვთrdquo

ზარზმაცეცხლით და ზარით დაეცა ზარზმასმაინც დაინთქა ურდო მონგოლთაზარზმამ რამდენჯერ გაუძლო ჯვარცმასრამდენი ნახა ზარზმამ გოლგოთა

შემდეგ იმძლავრა თურქმა და სპარსმაგვიტევდნენ სულის ამოხდომამდიიმ ქარიშხლებსაც გადურჩა ზარზმატალღებზე დადგა როგორც ხომალდი

მაგრამ სხვაც ახსოვს კარგი დრო ზარზმასთხისებრ დამფრთხალი თურქთა ბრბოებიროცა ჯვრის სახედ შეკრულმა ვაზმაგადაანათა უდაბნოები

მაშინ ძლიერნი და მკლავმაგრებიმტრებს თვით ზარავდნენ გაბატონებითმესხეთს მართავდნენ ათაბაგებიდა ტახტზე ისხდნენ ბაგრატოვნები

სამოთხეს ჰგავდა ქართლის მთა-ბარიუღრუბლო იყო ცა სხივოსანი

მაშინ აქ იდგა ლოცვად თამარიდა ჯარს უძღვოდა დავით სოსლანი

ამოდიოდა სამცხის ბაღებითთვითონ რუსთველი ndash მეფე მგოსანიიქარგებოდა ზარზმის თაღებიიხატებოდა გარდამოხსნანი

და აბრმავებდა ჩუქურთმის მკაზმავსალბათ თამარის შუქთა თოვანიდა მაღლდებოდა ღრუბლებში ზარზმატაძარი ndash ნათელ-გუმბათოვანი

გრიგოლ აბაშიძე

ზარზმობა-2015

გაგრძელება მე-12 გვ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1012

ლიტერატურული მესხეთი10 2015 წელი დეკემბერი

ცნობილი ისტორიკოსი და საზოგადომოღვაწე ქართველ-კათოლიკეთა პატრიევროპაში ცნობილი მიქელ თამარათის სა-ხელით მან სახელი გაითქვა თავისი ორისაფუძვლიანი დიდი ისტორიული შრომით991262ისტორია კათოლიკობისა ქართველთ შო-რის ნამდვილ საბუთების შემოტანით დაგანმარტებით XIII საუკუნიდან ვიდრე XXსაუკუნემდე991261 თბილისი 1902 წ და 991262ისტო-რია საქართველოს ეკლესიისა991261 ფრანგულენაზე 700 გვერდიანი წიგნი რომელიც

დაიბეჭდა 1910 წმიხეილი (ერისკაცობაში ალექსანდრე) და-

იბადა 1858 წელს ქალ ახალციხეში (თამარათ ndash თამარაშვილების) ორსართულიანი ბანიანისახლი დღესაც დაცულია რაბათში) ღარიბიმოქალაქის ოჯახში ქართული წერა-კითხ-ვა და პირველ დაწყებითი განათლება მიიღოქვემო ეკლესიის სამრევლო სკოლაში ცნო-ბილი მოღვაწის იგვარამაძის ndash ვინმე მესხისხელმძღვანელობით მამით ადრე დაობლე-ბულმა მიხეილმა 15 წლიდანვე მოჰკიდა ხელისაარსებო შრომას შეისწავლა ფეხსაცმლისკერვა და თავის ძმასთან ერთად მუშაობდა ამხელობაზე ხაშურსა და ახალციხეში სწავლასმოწყურებულმა მან 1878 წ მოახერხა კონს-ტანტინეპოლს წასვლა სადაც აბატ პეტრეხარისჭირაშვილის დახმარებით შევიდა ქარ-თველ-კათოლიკეთა მონასტერთან არსებულსასულიერო სასწავლებელში რომლის დამ-თავრების შემდეგ მას ორი წლით ესპანეთშიაგზავნიან bdquoსაბერ მონაზონის მოღვაწეობის

განსავითარებლადrdquo ამის შემდეგ იგი შედისპარიჟის წმ ლაზარეს სასულიერო სასწავლე-ბელში საქართველოში მიხეილი საკმაოდ გან-სწავლული ბრუნდება 1888 წ და აპირებს აქვედარჩენას სამსახურში მაგრამ კათოლიკეთავიზიტატორი არელატი არლოვსკი მას სამ-სახურზე უარს ეუბნევა და აძევებს თბილისი-დან თამარაშვილის დევნის მიზეზი ის უთანხ-მოებაა რომელიც იმ დროს იყო გამწვავებუ-ლი სომეხ და ქართველ სასულიერო წრეებსშორის ამის თაობაზე პრესაშიც სწარმოებდაცხარე ბრძოლა სომხის მოღვაწენი ყველაქართველ-კათოლიკებს რომელთაც სომხურიტიპიკონი ჰქონდათ (მღვდელთ მსახურებასაწარმოებდნენ სომხურ ენაზე) სთვლიდნენსომხების ჩამომავლობად და საერთოდ უარჰ-ყოფდნენ კათოლიკურ მოძრაობას ქართველ-თა შორის ხოლო მათი მოწინააღმდეგე ქართ-ველი მწიგნობარნი ცდილობდნენ დაემტკიცე-ბინათ სომხურად მლოცველ და ქართულადმოლაპარაკე ქართველთა ქართველობა და

ეჩვენებინათ ისტორიული ფაქტები რომლე-ბიც საქართველოში იტალიიდან მოსულ მისი-ონერ-პატრების მოღვაწეობას ნათელ ჰყოფდ-ნენ ამ პაექრობაში სომეხ პუბლიცისტებთანგანსაკუთრებული სიძლიერით გაისმოდა მღიგვარამაძის (ვინმე მესხის) ხმა (ამ კამათისშესახებ 60-70-იან წლების ქართულ პერიოდი-კაში უამრავი წერილები იბეჭდებოდა ხოლოსომხურ პრესაში განსაკუთრებულად ეხმა-ურებოდა ამ საკითხს გაზ bdquoმშაკიrdquo (1897-1898წლის ნომრები)

მაგრამ ქართველთა აღიარებას მაინც აკ-ლდა ისტორიული დამაჯერებლობა საჭიროიყო ისტორიული კვლევა-ძიების წარმოება დაისეთი საბუთების გამონახვა რომლებიც სა-ბოლოოდ ნათელს ჰყოფდნენ საქართველოსადა რომის დიპლომატიური თუ სარწმუნოებ-რივი ურთიერთობის რეალობას წარსულშითბილისიდან უსამართლოდ დევნილი ახალ-გაზრდა მღვდელი მიხ თამარაშვილი ახალ-ციხეში მიდის სადაც მის მთელ ცოდნასა და

შესაძლებლობას დიდ ყურადღებას აქცევსხსენებული ვინმე მესხი იგვარამაძე და ურ-ჩევს მას ისევ ევროპაში დაბრუნებას სწავლისგაღრმავებას და ქართველ-კათოლიკობისისტორიის დასაწერად საჭირო მასალებისშეგროვება-შესწავლას რომში თამარაშვილისთანხმობის შემდეგ იგივე მოძღვარი კისრუ-ლობს ეკონომიური საღსარი აღმოუჩინოს მი-ხეილს ამ მაღალი მიზნების შესრულებაში

ამგვარადმთამარაშვილი თავის სამშობ-ლოში დევნილი მეორედ გაემგზავრა ბათომი-დან ჯერ კონსტანტინეპოლს შემდეგ რომსსწორედ ამ პერიოდში გაშალა მან თავისი მე-ტად ნაყოფიერი მუშაობა რომელმაც საქართ-ველოს ისტორიისათვის მეტად საგულისხმოდა მანამდე სრულებით უცნობი ისტორიულიწყაროებით გაამდიდრა მეცნიერება

კათოლიკეთა ისტორიის გამოქვეყნებამდეის გულდასმით აგრძელებდა თავისი ცოდნისგაგრძელებას 991262საზოგადო სწავლაში დი-დად დახელოვნებულმა ფილოსოფიაში

უკვე გაწვრთნილმა საღვთისმეტყველოსაგნებს მიაპყრო ყურადღება და იმდენადწარმატებით შეიგნო ეს მეცნიერება რომღვთისმეტყველებაში დოქტორის ხარისხითიქნა დაჯილდოებული991261 (გრყიფშიძე ndashrdquo მღ

მიქელ თამარაშვილიrdquo ძვსაქართველო ტ21913 წ)

1891 წ ფრანგულ გაზეთში მან დაბეჭდა

ვრცელი წერილი ქართველ კათოლიკობაზედა ამავე წლიდანვე შეუდგა საარქივო მასა-ლაზე მუშაობას ვატიკანის (რომში) სიძველე-თა საცავში მან უამრავი ისტორიული დოკუ-მენტები იპოვნა ქართველ მეფე-მთავართადედოფალთა და სასულიერო პირთა მიწერ-მოწერის სახით პაპებთან რაც ბრწყინვალედჰფენდა შუქს საქართველოსა და რომის ეკლე-სიის მჭიდრო ურთიერთობას დაწყებული მე-13 საუკუნიდან ყველა ეს დოკუმენტი მან სის-ტემაში მოიყვანა გადათარგმნა ქართულად

მისცა კომენტარები და სათანადო გამოკვ-

ლევითურთ გადმოგზავნა საქართველოში და-საბეჭდად მაგრამ დაბეჭდვას დიდი საღსარიუნდოდა ამ საღსრის გაღება იკისრა ცნობილ-მა ქველმოქმედმა სტეფანე ზუბალაშვილ-მა და 1902 წ მთამარაშვილის ავტორობითთბილისში დაიბეჭდა კათოლიკობის ისტორია

ზემო ხსენებული სათაურითაღსანიშნავია ის გარემოება რომ ვინმე

მესხ იგვარამაძეს არ დაუკლია თავისი ზრუნ-ვა და ეკონომიური დახმარება რომში მომუ-შავე მკვლევარისთვის ახალციხის მხარეთმ-

ცოდნეობის მუზეუმში დაცული მიწერ-მოწე-რა (იხ ვინმე მესხის არქივი საქმე 16) ამორ პიროვნებას შორის ნათელჰყოფს იმას თუროგორ ამხნევებდა თავისი სათუთი წერილე-ბით მოხუცი მწიგნობარი ახალგაზრდა მკვლე-ვარს წარგზავნილს უცხო ქვეყანაში და რო-გორი ზრუნვით უგროვებდა მას საწირავებს(შეკვეთილი წირვებიდან მიღებულ თანხებს)რათა ცხოვრების პირობები შეემსუბუქებინათავისი წარსულის ისტორიაზე მომუშავე მოღ-ვაწისათვის

თვითონ თამარაშვილიც დაძაბული მუ-შაობის პერიოდში ცდილობდა არ მოეკლოწერილები თავისი მზრუნველისათვის და თავსვალდებულად თვლიდა ეცნობებინა ყოველიდეტალი თავისი ცხოვრებისა

სხვათა შორის ამ წერილებში ადამიანი მე-ტად საგულისხმო საისტორიო მნიშვნელობისმქონე ცნობებს იპოვნის აი ზოგიერთი მათგა-

ნი1) ამ დღეებში ვიპოვე საბა-სულხან ორბე-

ლიანის წერილები ndash 7 რომლებიც მოურთმე-ვია ფრანციის ლუდოვიკო მე-14 მეფისათვის

2) ამ დღეებში აქ გამოიარაალცაგარელმა დიდად ესიამოვნა ჩემიშრომა საქართველოს ისტორიის შესახებ დადიდად დამავალიანა რომ შრომა არ დავზო-

გო და თავში გავიტანო ესა ისიც ახლა აბეჭ-დინებს საქართველოს მოწერილებს რუსისმთავრობისადმი ეს შეუკრებია პეტერბურგისარხივებიდან ეს ცაგარელი დაეძებდა ქარ-თულს ხელით ნაწერებს მაგრამ აქ არაფერიიპოვა და აქედან წავიდა თორე დელ გრექო-ში სადაც 13 წიგნია ქართულად კაპუჩინებისხელით

3) წერილებიდგან შევიტყვე რომ აქ ყო-ფილა ვახტანგის ისტორია ხელით ნაწერიმაგრამ აქამდინ ვერ ვიპოვნე იმედი მაქვს

ვიპოვნი4) აგრეთვე შევიტყვე რომ ვახტანგ მეფის

შვილი ვახუშტი რომში მოსულა და აქ დაუწე-რია საქართველოს ისტორია იქნება ამაზეცკიდევ რაიმე ვიპოვნო

5) პარეზში ასზედ მეტი ხელთნაწერიქართული წიგნები ყოფილან მგონებ ყველაამ წიგნის კოპიო საქართველოშიც იქნება ამწიგნებითგან ბევრი თეიმურაზ გიორგი მეფისშვილს ზოგი სოლომონ მეფის შვილს მიუციადა ზოგიც სხვა თავადის შვილებს რომლებიცკი პარეზში მოსულან

6) პაპს საბა სულხან ორბელიანისთვისსხვათა შორის მიუცია წმ კლემენტის თავი დაწა ჯვრის ნაწილები (მთამარაშვილის წერილიი ვინმე მესხისადმი 1898 წ 7 ივნისი ახალცი-ხის მუზ საარქივო ფონდი საქმე 16)

გარდა ვატიკანის არქივისა მიხეილს უმუ-შავია სიცილიის თორედელ გრექოს კაპუჩი-ნების პროპაგანდის სიძველეთა საცავებში

საქართველოს მუზეუმის ხელნაწერთა

განყოფილებაში (Q 582) დაცულია ფოტოსუ-რათების ალბომი bdquoAntiguites de la Georgierdquoეს არის მე-17 საუკუნის იტალიელი მხატვ-

რის ქრისტეფორე კასტელის სურათების ფო-ტოასლები რომელიც მთამარაშვილმა იპოვასიცილიაში და გადმოგზავნა საქართველოშიალბომში წარმოდგენილია 125 სურათი შესა-ფერი წარწერით (ლათინურად და ქართულითარგმანით) აქ არის გორის ციხის გიორგისააკაძის თეიმურაზ პირველის ალექსანდრეიმერეთის მეფის დადიანების გურიელებისათაბაგების მათი ოჯახის წევრების სასული-ერო თუ სამოქალაქო წარჩინებული პირებისსურათები და პორტრეტები აქვეა დასავლეთსაქართველოს გლეხთა ყოფა-ცხოვრების გა-მომხატველი სურათები ამხსნელი ტექსტები-თურთ ალბომს ყდის ფურცელზე შიგნიდანწარწერა აქვს ქართულად 991262საკუთრება კონ-სტანტინეპოლის ქართველ კათოლიკეთამონასტრისა991261 ხოლო გარედან ფრანგულადოქროს ასოებით დაბეჭდილიაAntiguetes olela Georgie (bdquoსაქართველოს სიძველენიldquo) და-

საწყისში I გვერდზე მოცემულია მიხეილ თამა-რაშვილის bdquoშენიშვნაrdquo (იხ დამატება I)

ამ ალბომის სურათები ერთად ერთი წყა-როა XVII საუკუნის საქართველოს ყოფა ცხოვ-რების საილუსტრაციოდ სხვათა შორის კას-ტელის ზოგიერთი სურათი გადმობეჭდილიასაქართველოს ისტორიის კურსის უკანასკნელგამოცემაშიც (ივჯავახიშვილი სჯანაშია

ნბერძენიშვილი ndash bdquoსაქართველოს ისტორიაldquo)ზჭიჭინაძე ამ ალბომის შესახებ წერდა

9912621904 წ 10 ივნისის 991262ივერიამ991261 ცნობამოგვიტანა რომ მთამარაშვილს იტალიისერთ-ერთს სამკითხველოში უპოვნია ერთიძვირფასი ისტორიული წიგნი სახელ-დობრ საქართველოს აღწერა ლათინურსენაზედ სურათები დაბეჭდილია 1631-1654წ რომს აღწერილი მისიონერის ქრის-ტეფორე კასტელისაგან რომელიც იმდროსვეა საქართველოში საქართველო

აუწერია მრავალნაირად და მერე სურა-თებიც დაუსტამბავს ეს ძვირფასი წიგნიდიდი შრომით მოუძებნია მთამარაშვილს991261(ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა პატრი

მთამარაშვილიrdquo თბ1904 გვ24)რაკი ჩვენი ისტორიკოსის საფუძვლიანმა

შრომამ მოსალოდნელზე მეტი ნაყოფი გა-მოიღო ევროპის სიძველეთ საცავებში აღ-მოჩნდა უტყუარი და ძვირფასი საბუთებირომლებიც არა მარტო საეკლესიო ისტორიისსაკითხებს აშუქებდა არამედ ნათელს ჰფენ-და საქართველოს პოლიტიკურ-კულტურულდა დიპლომატიურ ცხოვრების ისტორიასაცამის შემდეგ ქართველ მოღვაწეთა განცხა-დებასაც მიმართულს სომეხ პუბლიცისტთაწინააღმდეგ უფრო რეალური საფუძველიეძლეოდა და მთამარაშვილიც დაეყრდნო რაფაქტობრივ მტკიცებულ ნიადაგს 1904 წელსგამოაქვეყნა პოლემიური ხასიათის ნაშრომი991262პასუხად სომხის მწერლებს რომელნიცუარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას991261 ამ

წიგნმა ერთგვარად ჯამი გაუკეთა მრავალწ-ლიან პოლემიურს და დასაბუთებული პასუხიგასცა bdquoმშაკისrdquo ფურცლებზედ გამოქვეყნე-ბულ სტატიებს

გარდა საჟურნალო და საგაზეთო პატარ-პატარა სტატიებისა რომლებსაც ისტორიკო-სი სხვადასხვა დროს აქვეყნებდა ევროპული-დან ქართულ პრესაში (იხ თანდართული ბიბ-ლიოგრაფია) 1910 წ როგორც მოვიხსენიეთრომში ქვეყნდება თამარაშვილის დიდი ისტო-რიული გამოკვლევა bdquoსაქართველოს საეკლე-სიო ისტორიაrdquo (მდიდრად ილუსტრირებული)ამ წიგნის გამოსვლას უდიდესი მნიშვნელობაჰქონდა ევროპის წინაშე მთელი თავისი სიმ-დიდრით გადაიშალა არა მარტო ქართული ეკ-ლესიის ისტორიული ყოფა-ცხოვრება არამედთვალნათლივ ნაჩვენები იქნა ქართველი ერისმიერ შექმნილი უდიდესი კულტურა ხელოვნე-ბა ხუროთმოძღვრება სამოქალაქო და პოლი-ტიკური ცხოვრება ევროპაში bdquoმოკლე ხანში50-ზედ მეტი რეცენზია დაიბეჭდა ამ წიგნის

შესახებ შესამკობლად ევროპის ჟურნალ-გა-ზეთებში უმთავრესი აზრი ამ რეცენზიებისაის იყო რომ ეს წიგნი 991262ახალი ისტორიულიგამოცხადება და აღმოჩენაა991261 მრავალი მო-ლოცვის წერილი მოუვიდა ავტორსrdquo (გრყიფ-შიძე ndash მთამარაშვილიrdquo ძველი საქართველოII)

ბიბლიოგრაფია

1 bdquoისტორია კათოლიკობისა ქართველ-თა შორის ნამდვილი საბუთების შემოტანით

და განმარტებით XIII საუკუნითგან ვიდრეXX საუკუნემდე მღმიხეილ თამარაშვილისაrdquoთბ1902წ

2 მღმიქელ თამარაშვილი ndash bdquoპასუხადსომხის მწერლებს რომელნიც უარჰყოფენქართველ კათოლიკობასrdquo (ისტორიული გა-მოკვლევა) თბ 1904წ

3 მთამარაშვილი bdquoბიბლიოგრაფიაrdquo (Gli Armeni cattolicein Georgia e le guestionihellip)bdquoივერიაrdquo 1903 წ 228229230231233236

4 ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა

პატრი მთამარაშვილიrdquo თბ 1904 წ გვ325 თსახოკია bdquoსაისტორიო საბუთები მი-

ხეილ თამარაშვილი (წერილი პარიჟიდანrdquo6 bdquoცნ ფურცელიrdquo 1902 1856

თს(სახოკია) მღვდ მთამარაშვილი და მისისაისტორიო ნაშრომი bdquoცნობის ფურცელიrdquo1901 წ 1554

7 მჯანაშვილი bdquoბიბლიოგრაფია (მ თამა-რაშვილის ისტორია) bdquoივერიაrdquo 1902 წ 254

8 bdquoოდისევსი პატრი მიხ თამარაშვილიდა მისი ახალი თხზულებაrdquo bdquoდროებაrdquo 1909წ64

9 გრყიფშიძე bdquoმღვ მთამარაშვილი (ნეკ-როლოგი) bdquoძველი საქართველოrdquo 2 1913

10 ალ ყიფშიძე bdquoმთამარაშვილი (ნეკრო-ლოგი) bdquoნაკადულიrdquo 1911 წ10

11 ალ ხახანაშვილი bdquoმთამარაშვილის ის-ტორიული შრომის შესახებrdquo bdquoივერიაrdquo 1900 წ225 13 bdquoმიქელ თამარაშვილიrdquo bdquoთეატრი დაცხოვრებაrdquo 11 1920 წ

12 გურგენიძე bdquoმიხეილ თამარაშვილიrdquo

გაზ bdquoხალხის მეგობარიrdquo 263 2109191813 პდევნილი ndash bdquoისტორიკოს თამარაშ-

ვილის შვიდი წლისთავის აღნიშვნაrdquo bdquoხალხისმეგობარიrdquo 266 26091918 წ

ილია მაისურაძეშენიშვნა ეს მასალა შედგენილია

ჩემს მიერ დაბეჭდილი არ არის

მიხეილ

თამარაშვილი(Michel Tamarati)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 8: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 812

ლიტერატურული მესხეთი8 2015 წელი დეკემბერი

2015 წელს შესრულდა ცნობილიქართველი მოღვაწის ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილის გარდაცვალები-დან 125 წლისთავი მისი დამსახურებაქართველი ერის წინაშე განუზომე-ლია მან თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით დიდი წვლილი შეიტანადა განსაკუთრებით ნათელი კვალიდაამჩნია სამცხე-ჯავახეთში ქალთაგანათლებას რაც იმ დროს ძალზედაუცილებელი და საჭირო იყო იგი იმადამიანთა რიცხვს ეკუთვნის რომ-

ლებიც წლების განმავლობაში ამკუთხეში ცხოვრებდნენ და იღწვოდნენმოსახლეობის კეთილდღეობისთვის

ქართველი ქალის როლი ქვეყ-ნის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში დაეროვნული კულტურის დაცვა-აღორ-ძინების საქმეში ყოველთვის აქტიურიიყო XIX საუკუნეში განვითარებულმამოვლენებმა ქალის დანიშნულებისსრული გააზრება და აქედან გამომ-დინარე ქალთა ფართო განათლებისაუცილებლობის საკითხი წამოჭრაპროფესორი ვლადიმერ გაგუა სამარ-თლიანად შენიშნავდა რომ bdquoქალის და-ნიშნულებისა და მაღალი მოწოდებისდასაბუთებაში XIX საუკუნის დასა-რულს ქართული პედაგოგიური აზრიარა თუ ჩამორჩებოდა პროგრესულევროპულ აზრს ამ საკითხზე არამედწინ უსწრებდა კიდეცrdquo (ვ გაგუა სა-ხალხო განათლება მე-XIX საუკუნისრეფორმის შემდგომ საქართველოშითბ 1974 გვ 306)

იმ პერიოდში შექმნილი შინაპოლი-ტიკური მდგომარეობიდან გამომდი-ნარე სამცხე-ჯავახეთში ქალთა საზო-გადოებრივ მოღვაწეობას საგანმანათ-ლებლო მიმართულება ჰქონდა XIXსაუკუნის 20-იან წლებში ეს მხარე გან-თავისუფლდა თურქთა ბატონობისა-გან და შეუერთდა დედა სამშობლოსიგი იმავდროულად აღმოჩნდა მეორედამპყრობლის ndash რუსეთის ხელშირომელმაც იმთავითვე დაიწყო რუსი-ფიკატორული პოლიტიკის განხორცი-ელება როდესაც რეალური საფრთხეშეექმნა ყოველივე ეროვნულს ndash ქარ-თულს ენას წეს-ჩვეულებას ტრადი-ციას ეპოქის უპირველეს მოთხოვნადიქცა მოსახლეობაში განათლების შე-ტანა და მისი კულტურული დაწინა-ურება რამდენადაც ტრადიციულადქართულ ოჯახში ქალი მიჩნეული იყოძირითად აღმზრდელად და ეროვნუ-ლი ტრადიციების დამცველად გან-საკუთრებით აუცილელებელი გახდაქალთა განათლება უნდა აღინიშნოსისიც რომ თურქთა მრავალწლიანმაბატონობამ მძიმე ვითარება შექმნასაერთოდ განათლების სფეროში აღ-ნიშნულ პერიოდში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების ერთ-ერთ ფორ-მად იქცა ეწ საშინაო-საოჯახო სკო-ლები ასეთი სკოლები გოგონებისთვისმხოლოდ წერა-კითხვის სწავლებით არშემოიფარგლებოდა მათ აგრეთვეასწავლიდნენ ანგარიშს ლოცვებსეტიკეტს ndash ეი საზოგადოებაში ქცევისწესებს და რაც მთავარია ქალის ხელ-საქმეს ჭრას კერვას ქარგვას ქსოვასდა აშ საერთოდ საშინაო სკოლებისმიზანი გლეხთა და ხელოსანთა ოჯა-ხებიდან გამოსული გოგონებისთვისელემენტარული განათლების მიცემაიყო XIX საუკუნის I ნახევრის მდგო-მარეობით სამცხე-ჯავახეთში რამდე-ნიმე ასეთი სკოლა ფუნქციონირებდარომელთაც იმ დროის შესაფერისადგანათლებული ქალბატონები უძღ-ვებოდნენ კერძოდ ასეთი საოჯახო

სკოლები არსებობდა სოფელ ხიზაბავ-რაში (ასპინძის რაიონი) რომელსაცუძღვებოდა თერეზინა ხუციშვილივალეში ndash სკოლის დამააარსებელი იყომარიამ გასპარის ასული ბაღდოშვილი(სჯიმხფ N 209 ივ გვარამაძე ვინ- მე მესხის მოკლე ცხოვრება შედგენი-ლი 1891 წელსა)

სოფელ უდეში საგანმანათლებლოსაქმიანობას ეწეოდნენ ქალბატონებიანა თომას ასული ბალახაშვილი და პე-ლაგია პეტრეს ასული სარაშვილი

XIX საუკუნეში სამცხე-ჯავახეთშიქალთა განათლების დაწინაურებისსაქმეში ადგილობრივ მესხ ქალებთანერთად დიდი წვლილი შეიტანეს სა-ქართველოს სხვადასხვა კუთხიდანჩამობრძანებულმა ქალბატონებმაისინი იყვნენ ძირითადად იმ სახელმ-წიფო მოხელეთა მეუღლეები რომლე-ბიც ამ კუთხეში მსახურობდნენ ასეთქალბატონთა შორის განსაკუთრებითაღსანიშნავია ანა ღოღობერიძე-მუს-

ხელიშვილის მოღვაწეობა იგი დიდინტერესს იწვევდა მის თანამედროვე-თა შორის რაზეც მეტყველებს იმ პე-რიოდის მრავალი საგაზეთო სტატიადღემდე არ შენელებულა ამ საკითხი-სადმი ყურადღება რაც იმაში გამოიხა-ტება რომ იმ პერიოდში გამოცემულრამდენიმე ნაშრომში მას განსაკუთრე-ბული ყურადღება დაეთმო მათ შორის

ანტონ ნებიერიძის ნაშრომში ndash bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილიrdquo ნაზისუდაძის ndash bdquoსოციალური ვითარებადა საგანმანათლებლო საკითხები XIXსაუკუნის სამცხე-ჯავახეთშიrdquo ასე-ვე ფართოდ არის განხილული ნატოყრუაშვილის სადისერტაციო ნაშრომ-ში ndash bdquoივანე გვარამაძის როლი მესხურგანმანათლებლობაშიrdquo ისიც უნდაითქვას რომ ვერცერთი მეცნიერირომელიც იკვლევს სამცხე-ჯავახეთშიკულტურისა და განათლების სფეროს

XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე გვერდს

ვერ აუვლის ანა ღოღობერიძის მოღ-ვაწეობას მის დაარსებულ ქალთასკოლას ამ სკოლის აღზრდილთა საქ-მიანობას

ანა ღოღობერიძე დაიბადა 1842წელს ქალაქ ქუთაისში იგი ცნობილისაზოგადო მოღვაწის ნიკოლოზ ღო-ღობერიძის და იყო მიღებული ჰქონდაიმ დროისათვის შესაფერისი განათლე-ბა კერძოდ განათლება მიიღო წმინდანინოს სახელობის ქალთა სასწავლე-ბელში ქალაქ ახალციხეში მისი მოღ-ვაწეობა განაპირობა იმან რომ მისიმეუღლე მ მუსხელიშვილი ახალციხისმაზრის სამხედრო უწყების მოხელე-გენერალი იყო

ქ ახალციხეში საცხოვრებლადგადმოსულმა ანამ სრულიად ახალ-გაზრდამ 1870 წელს დააფუძნა bdquoსაქ-ველმოქმედო საზოგადოებაrdquo აღნიშ-ნული საზოგადოების მიზანი ახალცი-ხეში ქართველი ქალებისთვის უფასოსასწავლებლის დაფუძნება მათთვისხელსაქმის სწავლება და ქართულისულისკვეთებით აღზრდა იყო საქ-ველმოქმედო საზოგადოების წევრე-ბი იყვნენ ადგილობრივი სამხედროდა სამოქალაქო უწყებათა მოხელენიამასთან დაკავშირებით იაკობ გოგე-

ბაშვილი მოგვიანებით წერდა bdquoანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილისა მაშინსაუკეთესო მანდილოსნად იყო მიჩნე-ული მთელ შეგნებულ საქართველოშითავისი იშვიათი ჭკუით მომხიბლავიგულკეთილობით დარბაისლური ხა-სიათით და მხურვალე მონაწილეობითყველა საზოგადო საქმეში მან სხვათაშორის დააფუძნა საქველმოქმედო სა-ზოგადოება ახალციხეში და დააარსასაქალებო სკოლაrdquo

1870 წლის 4 აპრილს ანა ღოღო-ბერიძემ ქალთა უფასო სკოლა და-აფუძნა ხოლო მეცადინეობა 1 მაისსთამარ მეფის სახელობის დღეს დაიწ-ყო რაბათის ქალთა სკოლის bdquoწმინდაპედაგოგიურ გეგმაზე აშენებული დაჩინებულად წარმოებულიrdquo საქმიანო-ბის შესახებ ქართველ საზოგადოებასამცნო ჟურნალმა bdquoგანათლებამrdquoსასწავლებელი ღარიბთა შვილებისთ-ვის ხელმისაწვდომი რომ ყოფილიყოსწავლა უფასო იყო ხოლო სკოლის

ხარჯები ანა მუსხელიშვილმა იკისრარასაც ემატებოდა საქველმოქმედოსაზოგადოების წევრთა შესატანებიშემოწირულობანი bdquoქართველთა შო-რის წერა-კითხვის გამავრცელებელისაზოგადოების ერთდროული დახ-მარება საღამო წარმოდგენებიდანმოსწავლეთა ნაკეთობების რეალიზა-ციიდან შემოსული თანხა ყოველივე

ამის ორგანიზატორი ანა ღოღობერი-ძე-მუსხელიშვილი იყო

კონსტანტინე გვარამაძის ცნო-ბით აღნიშნული სასწავლებელი მო-თავსდა რაბათში ნაქირავებ სახლშითავდაპირველად თვითონ ასწავლიდაგოგონებს ხოლო შემდეგ თბილისიდანდა ქუთაისიდან მიიწვია ორი მასწავ-ლებელი როგორც რუსულ-ქართულიენების ისე ქსოვისა და ქარგვის შესას-წავლად (სჯიმხფ N4011 კ გვარა-მაძე მოკლე ისტორიული მიმოხილვა

რაბათის დედათა სასწავლებლის არ-

სებობისა და ა ბ ღოღობერიძე-მუსხე-ლაშვილის ბიოგრაფია)

ასევე ერთ-ერთ აუცილებელსაგნად ითვლებოდა საღვთო სჯუ-ლი რომელსაც ასწავლიდა სპეცი-ალურად მიწვეული მღვდელი აღ-ნიშნული სასწავლებელი საშუალოდწელიწადში 60-მდე მოსწავლეს ამზა-დებდა სასწავლებელს ყოველწლიურნივთიერ დახმარებას უწევდა ქალა-ქის გამგეობა ndash 3000 მანეთით ივანეგვარამაძის ცნობით სასწავლებელსეხმარებოდა მაზრის უფროსი ნიკოალექსი-მესხიევი იგი ძირითადად შე-მოწირულობის ხარჯზე არსებობდამოსწავლეთა დიდი ნაწილი ახალცი-ხის მოქალაქეთა უღარიბეს ფენას მი-ეკუთვნებოდა ხოლო თავისი სპეცი-ფიკიდან გამომდინარე იგი პროფე-სიულ სასწავლებელს წარმოადგენ-და რამდენადაც განსაკუთრებულიყურადღება ეთმობოდა ხელსაქმისშესწავლას

სასწავლებელმა იმთავითვე დიდიდაინტერესება გამოიწვია როგორცქართველ საზოგადოებაში ისე ხე-ლისუფლებაშიც 1872 წელს გაზეთbdquoდროებაშიrdquo დაბეჭდილი ანა მუსხე-ლიშვილის კორესპოდენციით ვგებუ-

ლობთ რომ რაბათის ქალთა სკოლა31 მარიამობის თვეს მოინახულაbdquoმისმა უმაღლესობამ ნამესტნიკმადიდმა მთავარმაrdquo ანა მუსხელიშვილსმისთვის უჩვენებია სასწავლებელიდა სახელსაქმო ოთახები უპასუხნიამეფისნაცვლის კითხვებზე როდისდაფუძნდა სასწავლებელი ვინ იყვნენმასწავლებლები რამდენი და რა ასა-კის იყვნენ შეგირდებ და აშ ბოლოსკი მადლობა მოუხსენებია მისთვის დასინანულიც გამოუთქვამს იმის გამორომ ყმაწვილები ვერ ნახა (ა ღოღობე-რიძე კორესპოდენცია გაზ bdquoდროებაrdquoN 36 1872)

ახალციხის ქალთა უფასო სკოლისდაფუძნებას იმთავითვე დიდი მოწო-ნებით შეხვდა ქართველი ინტელიგენ-ცია იაკობ გოგებაშვილი აღნიშნულისკოლის დაფუძნებას bdquoცისკრის ამოს-ვლასrdquo ადარებდა იგი აღფრთოვანე-ბული წერდა bdquoიმედი ვიქონიოთ რომახალციხის ქალთა უფასო სკოლა ჰპო-

ვებს მიმბაძველებს ჩვენი კუთხის სხვასაბაზო ქალაქებში და იქნება ნიმუშიქალთა უფასო სკოლების დაარსებისადა ორგანიზაციისა რომელთა საჭი-როება ყველგან ასე ძლიერ იგრძნობაrdquo (ი გოგებაშვილი თხზ ტ I გვ 20-211952)

აღნიშნული სკოლის ფუნქცი-ონირებას არსებითი მნიშვნელობა

ჰქონდა რადგან უდიდესი როლი შეას-რულა მესხეთში ქალთა განათლებისსაქმეში ამასთანავე ალექსანდრეფრონელის (ყიფშიძის) სამართლიანიშენიშვნით იგი წარმოადგენდა bdquoერთ-ერთ ზღუდეს აქაური გამქრალი ქართ-ველებისაrdquo (ალ ფრონელი (ყიფშიძე)bdquoდიდებული მესხეთიrdquo თბ 1991) აკაკიწერეთელმა კი პატივისცემის ნიშნადანა ღოღობერიძეს 1871 წელს უძღვნალექსი bdquoვარდის ხმაზედrdquo

1875 წელს ანა მუსხელიშვილმა

დატოვა ახალციხე იგი bdquoდროებისrdquoერთ-ერთ კორესპოდენციაში წერდაbdquoსხვადასხვა მიზეზებისა გამო იძულე-ბული ვიყავი 20 ამ თვეს დამეტოვები-ნა ახალციხე სასწავლებელი და ყველასაქმეები რაც იმას შეეხებოდა ჩავა-ბარე ახალციხის კეთილმოქმედებითსსაზოგადოებას მე ჩავაბარე საზოგა-დოებას სასწავლებელი 70 შეგირდითrdquo(ა ღოღობერიძე კორესპოდენციაგაზ bdquoდროებაrdquo N111 1875)

აღოღობერიძე დროებით საცხოვ-რებლად გადავიდა რუსეთში ხუთიწლის შემდეგ კი ქუთაისში დაბრუნ-და სადაც bdquoქართველთა შორის წე-რა-კითხვის გამავრცელებელი საზო-გადოებისrdquo მიერ დაწყებითი სკოლისდასაარსებლად შექმნილ საზედამხედ-ველო კომიტეტს ჩაუდგა სათავეშიდიდი მუშაობა გასწია სკოლის (შემდეგსათავადაზნაურო ქართული გიმნა-ზიის) შესაქმნელად 1885 წელს იგიკვლავ ახალციხეში ndash თავის საყვარელ

სკოლაშიაანა მუსხელიშვილ-ღოღობერიძისსახელს უკავშირდება ახალციხეშითეატრის დაფუძნებაც რამდენადაცმის მიერ დაარსებული საქველმოქმე-დო საზოგადოების უმთავრესი მიზანიიყო ქალთა უფასო სკოლის შენახვაიგი ცდილობდა სხვადასხვა საშუალე-ბებით მოეპოვებინა სახსრები ერთ-ერთ ღონისძიებას წარმოადგენდასცენის მოყვარულთა მიერ წარმოდგე-ნების გამართვა ამ საკითხთან დაკავ-შირებით ილია მაისურაძე აღნიშნავდაbdquoახალციხური წარმოდგენები რაკიმათი შემოსავალი ქალთა სკოლი-სათვის იყო დანიშნული ამ სკოლისდაარსების პირველ წლებშივე უნდაიღებდეს სათავეს 1870-1872 წლებშიrdquo (სჯიმხფ N 433 ილია მაისურაძე bdquoმესხეთის თეატრალური წარსული-დანrdquo )

მესხეთში თეატრს მრავალმხრივიდატვირთვა ჰქონდა ქალაქ ახალცი-ხეში მოქმედი ორივე დასის მიერ გან-ხორციელებული საღამო-წარმოდგე-ნები გარდა იმისა რომ ემსახურებო-და მოსახლეობის კულტურული დონისამაღლებას ეროვნული ტრადიციებისდაცვას ითვალისწინებდა ქველმოქმე-დებასაც კერძოდ დახმარებას უწევ-დნენ რაბათში არსებულ დედათა დაკათოლიკეთა სასწავლებლებს ადგი-ლობრივ სამკითხველოს ამაზე მეტყ-ველებს XIX ს-ის დასასრულს ქართულპერიოდიკაში დაცული მდიდარი მასა-ლა სწორედ ამ მასალით ირკვევა რომანა ღოღობერიძე იყო თეატრალურიდასის არამარტო დამფუძნებელი არა-მედ მისი ერთ-ერთი აქტიური წევრიც(გაზ bdquoდროებაrdquo 1910 N 17 გვ 9)

გაზეთი ივერია წერდა bdquoამ ერთითვის განმავლობაში აქაურის კლუბისდარბაზში ქალბატონი ანნა მუსხელო-ვის თაოსნობით იყო გამართული ორმოქმედებიანი კომედია bdquoძუნწიrdquo წარ-მოდგენა იყო გამართული აქაურისქართველი ქალების სკოლის სასარ-

გებლოდ სწორედ დიდი მადლობისღირსია ამ საქმის მოთავე ანნა მუსხე-ლიშვილისა მისი მოღვაწეობით უდგიასული აქაურის ქართულის საქალებოსკოლას რომ არა მისი ზრუნვა ვინიცის იქნება ეს სკოლა აქამდე ხუთჯერგაუქმებულიყოrdquo (გაზეთი bdquoივერიაrdquo1889 N41)

ანა ღოღობერიძე 1890 წლის 30მაისს მძიმე სენით დაავადებულითბილისის ერთ-ერთ საავადმყოფოშიგარდაიცვალა რაც დიდ დანაკლისადმიიღო ქართველმა საზოგადოებამმის გარდაცვალებას იუწყებოდა ყვე-ლა ქართული ჟურნალ-გაზეთი მისმამეუღლემ სამძიმრის მრავალი დეპეშამიიღო ქალაქ ახალციხეში წმინდა მა-რინეს ეკლესიაში დიმიტრი ხახუტაშ-ვილის მიერ გადახდილი იქნა პანაშ-ვიდი გაზეთ bdquoივერიაშიrdquo გამოქვეყნდავრცელი ნეკროლოგი სადაც დეტა-ლურად იყო განხილული ანა მუსხე-ლიშვილის მოღვაწეობა bdquoდიდი უმრავ-

ლესობა ამ სკოლის მოსწავლე ქალთაეკუთვნის ახალციხის უღარიბეს წრე-სა ეს ღარიბი მოსწავლე ქალები თავი-სივე ხელსაქმით ირჩენდნენ თავსა დახშირად ეხმარებოდნენ თავის ღარიბოჯახსაც გულის დამატყვევებელ სა-ნახავს წარმოადგენდა მაშინ ღარიბქალთა სკოლა ახალციხისა დაფუძნე-ბული ჭეშმარიტ სიყვარულზე და გო-

ნიერ შრომაზე ასეთი სამაგალითოსკოლის დაარსება შეეძლო მხოლოდისეთ იშვიათ ადამიანს როგორიც იყოგანსვენებული ანეტა რომლისთვი-საც არ არსებობდა არაფერი კერძოსაკუთარი ინტერესი იმის ცხოვრებამთლად ეკუთვნოდა მის სკოლას რომ-ლითაც განახორციელა თავისი საზო-გადო მოღვაწეობაrdquo როგორც გაზეთიbdquoივერიაrdquo იუწყებოდა განსვენებულისკუბოს მრავალი გვირგვინი ამკობდამათ შორის ახალციხის საზოგადო-

ებისა რომელიც ლითონის ძვირფასილენტით იყო მორთული წარწერითbdquoახალციხის საქველმოქმედო საზოგა-დოებისა და დედათა უფასო სკოლი-საგან ჩვენს მფარველს და დამფუძ-ნებელს ანა მუსხელიშვილისასrdquo იგიდაკრძალეს დიდუბის პანთეონში (ანაღოღობერიძე-მუსხელიშვილი გაზ bdquoივერიაrdquo N112 1890 )

1911 წელს ახალციხის საზოგადო-ებამ აღნიშნა რაბათის დედათა სკო-ლის 40 წლისთავი და განსაკუთრებუ-ლი მადლიერებით იქნა მოხსენიებულიანა ბესარიონის ასული ღოღობერიძე-მუსხელიშვილი ndash მესხეთში ახალგაზ-რდების განსაკუთრებით ქალთა სწავ-ლა-აღზრდის დიდი მოამაგე

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილისმოღვაწეობა ფასდაუდებელია მისმიერ დაფუძნებული სკოლა 50 წლისგანმავლობაში განათლების კერადიქცა სადაც მესხი გოგონები მშობ-ლიურ ენაზე ღებულობდნენ განათლე-

ბას სწავლობდნენ საჭირო ხელსაქმესდა ქვეყნის სიყვარულს ეროვნულტრადიციებზე აღზრდილნი კი ცდი-ლობდნენ თავიანთი შვილებიც ეროვ-ნული თვითშეგნებით აღეზარდათ

ახალციხის ქალთა უფასო სკო-ლის ერთ-ერთი ღირსება ისიც იყორომ იქ ერთმანეთის გვერდით სწავ-ლობდნენ სხვადასხვა ეროვნებისგოგონები ქართველები (კათოლიკე-ნი და მაჰმადიანები) ბერძნები რუ-სები ებრაელები ეს ხდებოდა მაშინროდესაც მეფის რუსეთი ყველანა-ირად ცდილობდა როგორც მთელსაქართველოში ისე ამ კუთხეშიცერთმანეთისთვის დაეპირისპირები-ნა სხვადსხვა ეროვნების ადამიანე-ბი ndash გამოეწვია ეთნოკომფლიქტებიქართველი ხალხი ჩამოეშორებინაეროვნულ-განმათავისუფლებელიბრძოლისაგან სწორედ ამიტომ წერ-და ანასტასია თუმანიშვილი-წერეთე-ლისა bdquoზოგჯერ არიან ისეთი პირნიმართალია იშვიათნი რომელნიცთუმცა ვიწრო წრეში მოქმედებენმაგრამ მათი გავლენა ისეთნაირადაღიბეჭდება ყველა ადამიანზედ რომრაც უნდა დრო გავიდეს დაუვიწყარირჩება და უფრო ბევრი სარგებლობამოაქვს ვიდრე დიდ ნიჭს რომელსაცხშირად კაცი ბოროტებით ხმარობსrdquo

ამ სკოლის არაერთმა აღზრდილმაისახელა თავი ხელოვნების უნიკალუ-რი ნიმუშების შექმნით მათ მონაწილე-ობა მიიღეს როგორც საქართველოშიგამართულ ისე მსოფლიო საერთაშო-რისო გამოფენებში და დაიმსახურესუმაღლესი ჯილდო რაბათის ქალთასასწავლებლის აღზრდილთა შორისწარმატებულნი იყვნენ როზა (როზა-ლია) მეფისაშვილი ნატალია გიორგა-ძე აღათია გოზალიშვილი და სხვანიისინი თავიანთი საქმიანობით ერთგ-ვარ პროპაგანდას უწევდნენ ქართულკულტურას ამიტომაც არის რომმიხეილ კეკელიძე სამართლიანად აღ-ნიშნავს ანა ღოღობერიძემ თავისი

საქმიანობით ბევრ ახალგაზრდა ქალსგაუხსნა გზა საზოგადოებრივ საქმი-ანობაში მონაწილეობის მისაღებად(მკეკელიძე bdquoანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილიrdquo კრ bdquoგანმანათლებლობა სა-ქართველოში იდეები და მოღვაწენიrdquo2015წ)

ამრიგად ანა ღოღობერიძე-მუსხე-ლიშვილმა თავისი საგანმანათლებლომოღვაწეობით უდიდესი სამსახურიგაუწია სამცხე-ჯავახეთის მოსახლე-ობას განსაკუთრებული წვლილი შე-იტანა სწავლას მოწყურებული მესხიგოგონების განათლებაში აღზარდადა ცხოვრების გზაზე დააყენა მათისახით ქვეყანას აღუზარდა ღირსე-ული მოქალაქეები ბევრი მათგანი იყოსახელოვანი პედაგოგი და ცნობილიხელოვანი ზოგ მა თავისი ნამოღვაწა-რით მესხეთი და საქართველო გააც-ნო მსოფლიოს სხვა ხალხებს ახალ-ციხეში თეატრალური დასის დაფუძ-ნებითა და სამსახიობო მოღვაწეობით

დიდი წვლილი შეიტანა მოსახლეობისკულტურული დონის ამაღლებასა დამათში ეროვნული ცნობიერების შე-ნარჩუნებაში ყოველივე აღნიშნულისგათვალისწინებით ნათლად ჩანს რომმისი დამსახურება მესხეთის წინაშეგანუზომელია

ნატო ყრუაშვილი

ანა ღოღობერიძე-მუსხელიშვილის პედაგოგიურ-საზოგადოებრივი მოღვაწეობა

სამცხე-ჯავახეთში(გარდაცვალებიდან 125 წლისთავის გამო)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 912

2015 წელი დეკემბერი 9ლიტერატურული მესხეთი

ზარზმა 11 ნოემბერი გვი-ანი შემოდგომის ცივი წვიმიანიმაგრამ დაუვიწყარი დღე ndash დიდისახალხო დღესასწაული აქ დილი-დანვე თავს იყრის მუნიციპალი-ტეტისა თუ მეზობელი რაიონებისმოსახლეობის წარმომადგენლებიქართული კულტურის სიდიადეუიშვიათესი ძეგლი ზარზმის სა-მონასტრო კომპლექსი მოზღვა-ვებულ მრევლს ვერ იტევს დღესსერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღეა

ტრადიციულ სახალხო დღე-სასწაულს რამდენიმე ათეულიწლის წინ ჩაეყარა საფუძველიმაგრამ ერთი პერიოდი მიზეზთაგამო მივიწყებას მიეცა ორი წლისწინ კი კვლავ იქნა აღდგენილი დადაიბრუნა თავისი ფუნქცია

ტრადიციული სახალხო დღე-სასწაულები დიდი მნიშვნელობისმატარებელია ისინი ჩვენი ცხოვ-რების შემადგენელ ნაწილად იქც-ნენ (ყველა კუთხის ტრადიციებიხომ რაღაცითაა გამორჩეული)

ერთი წუთით მკითხველის ყუ-რადღება გვინდა გავამახვილოთთვით სერაპიონ ზარზმელსა დასამონასტრო კომპლექს ზარზმა-ზე

bdquoქართველ წმინდანთა ცხოვ-

რებანიrdquo გვაუწყებს სერაპიონზარზმელი წარმოშობით კლარჯიყოფილა ჰყავდა ორი ძმა ისინიადრე დაობლებულან წმ სერა-პიონს ბავშვობიდანვე იზიდავდაეკლესიური ცხოვრება და ამიტომთავის უმცროს ძმასთან ერთადდიდ მიქელ პარეხელს თავისითავი შეჰვედრა bdquoმამასა სული-თასა და მზრდელსა ობოლთასასასწაულთა და ნიშთა მოქმედსაrdquoღირსმა მამამ მიიღო სერაპიონირადგან იგი მასში ხედავდა საღმ-რთო საქმისადმი დიდ მიდრეკილე-ბას მღვდლადაც აკურთხა და მისმიერ განსწავლული სერაპიონი დაიოანე მოავლინა სამცხეს მონას-ტრის ასაშენებლად

წმსერაპიონს და იოანეს გან-საკუთრებით მოსწონებიათ აქა-ურობა შეურჩევიათ მშვენიერიმთა და იქ გადაუწყვეტიათ მონას-ტრის აგება თუმცა ადგილობრი-ვებს ისინი იქიდან გაუძევებიათბერებს იმედი მაინც არ დაუკარ-გავთ და მდინარის მეორე მხარესის ადგილი შეურჩევიათ რომელიცმიქელს უხილავს გამოცხადებითეს ადგილი მხარის დიდი ფეოდა-ლის გიორგი ჩორჩანელის გამგებ-ლობაში ყოფილა საბედნიეროდიგი ნადირობისას შეხვედრია რა

უსიერ ტყეში თავშეფარებულ ბე-რებს მათთვის ნება დაურთავს დადახმარებია კიდეც აღესრულები-ნათ დაკისრებული მისია

ლეგენდის მიხედვით იმ ღა-მით როცა ჩორჩანელი ბერებსშეხვედრია მიწა იძრა თურ-მე კლდე გაპობილა სათახვისმღვრიე ტბა მომსკდარა და იქა-ურობა წაულეკავს მხოლოდ ორიძმა გადარჩენილა სერაპიონისწინასწარმეტყველება ახდა და შე-შინებულმა ხალხმაც ამ ადგილს

bdquoზარზმაrdquo უწოდაბერმა ძმებმა ეკლესიის ასა-შენებლად შესაფერისი ადგილისძებნა დაიწყეს წმსერაპიონისდა სხვა ბერების აზრი სხვადასხ-ვაგვარი აღმოჩნდა ndash სერაპიონსშემაღლებულ ბორცვზე სურდატაძრის გაშენება თავისი ძმაც დასხვებიც ურჩევდნენ bdquoნუ წმინდამამაო ადგილსა ამას რამეთუმაღალ და ცივ არს და ძმანი ესეშიშველ და გლახაკrdquo ამის შემ-დეგ ნეტარ მამებს ორ კანდელ-ში თანასწორად ზეთი ჩაუსხიათერთი წმსერაპიონს დაუდგამსბორცვზე მეორე ndash მცირე ღე-ლეში ndash იოანეს ორივენი დამდ-გარან ლოცვად გათენებისას სე-რაპიონის კანდელი დაშრეტილა

იოანესი კი სამხრობამდე ბრწყი-ნავდა

ეკლესიის საძირკველი იოანესმიერ არჩეულ ადგილზე ჩაყარესმაგრამ მშენებლობა სამშენებ-ლო მასალების კერძოდ ქვისუკმარისობის გამო გაძნელებუ-ლა გიორგი ჩორჩანელის რჩევითმშენებლობისთვის მიწისძვრისგანდანგრეული უმწის ეკლესიის ქვე-ბიც გამოუყენებიათ და სამ წელშიტაძრის მშენებლობაც დამთავრე-ბულა

ცხადია ყველა ძეგლს თავი-სი ისტორია და წარსული აქვსრომელთანაც ბევრი ლეგენდადა თქმულებაა დაკავშირებულიმაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანიასევე ის სიძველეებია რომლე-ბიც შეულამაზებლად წარმოგ-ვიდგენენ მის ისტორიას ამ მხრივყველაზე საყურადღებო ძეგლიაბასილ ზარზმელის bdquoსერაპიონზარზმელის ცხოვრებაrdquo სადაცაღწერილია ამ ჭეშმარიტად დიდიადამიანის ცხოვრებისა და მოღ-ვაწეობის ყველა ნიუანსი რითაცკიდევ უფრო გვაახლოებს იგი მისსიდიადესთან წმინდანობასთან

სწორედ ამიტომ ქართველიკაცი ვინც არ უნდა იყოს დღე-ნიადაგ უნდა ზრუნავდეს ამ დიდი

ტრადიციების შენარჩუნებისთვისრათა მომავალ თაობებს ესტაფე-ტასავით გადავცეთ ყოველივე ისრაც ჩვენს დიდ წმინდანებთანაადაკავშირებული

სახალხო დღესასწაულები კიდიდ საშუალებას იძლევიან ამი-სათვის რომლებიც ასევე გვიზი-დავენ არა მარტი იმით ვისთანაციგია დაკავშირებული არამედ იმი-თაც რომ ყველა სახალხო დღე-სასწაულს თან ახლავს სტუმართა

სიმრავლე და იმის წარმოჩინებარისი პატრონები არიან თავადმასპინძლები ndash რა შეგვიძლია დარას წარმოვადგენთ ამჟამად ამმხრივ პირველ რიგში საზოგა-დოების ყურადღებას იქცევს მა-სობრივი კულტურული ღონისძი-ებები ხალხური რეწვის ოსტატთანამუშევრების გამოფენა ის ხელ-ნაკეთობები რითაც ვაფასებთმხარის კულტურულ ცხოვრებას

ზარზმის სახალხოდღესასწაული

დანიშნულ დროსდაიწყო

სტუმრებს ყურადღებასცენისკენ გადააქვთ

bdquoადიგენში მზე უნთია ირმისჭალებს

თრიალეთთან შაშვისწვერზე შაშვი გალობს

საქართველოს ამ მშვენიერლამაზ კუთხეს

დედამიწის ყველა კუთხეენაცვალოსrdquo

კითხულობს წამყვანი და ირგ-ვლივ ქართული ლექსის საამო ხმაიფრქვევა

შემდეგ სცენაზე უხმობენადიგენის მუნიციპალიტეტისგამგებელს ზაქარია ენდელაძესახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის

მიტროპოლიტს მეუფე თე-ოდორეს რელიგიის საკითხთასააგენტოს თავმჯდომარეს ზაზავაშაყმაძეს რომლებიც მიესალმ-ნენ მოწვეულ სტუმრებს თითო-ეული მათგანის გამოსვლაში ხაზ-გასმული იყო ზარზმის როგორცქართული კულტურის უნიკალურიმემკვიდრეობა სერაპიონ ზარზ-მელის როლზე ქართული მართლ-მადიდებლური ეკლესიის წინაშე

სცენაზე ერთმანეთს ცვლიანმუნიციპალიტეტის კულტურის

სახლთან არსებული თვითმოქ-მედი კოლექტივები ქორეოგრა-ფიული ანსამბლები ndash bdquoზარზმაrdquo(ქორეოგრაფი ბაგრატ გავაშელი)bdquoჭულეrdquo (ხელმძღვანელი თამარგოდელაძე) სოფელ ზარზმისსაჯარო სკოლასთან არსებულიანსამბლი bdquoტაოrdquo (ხელმძღვანელივანო ბალახაშვილი) ფოლკლორუ-ლი ჯგუფი (ხელმძღვანელი აკაკიგელაშვილი) ინდივიდუალურიშემსრულებლები ავთანდილ გე-ლაშვილი ეკა ჩიხრაძე ციალაჩილინგარაშვილი და საქვეყნოდაღიარებული ანსამბლის ndash bdquoერი-სიონისrdquo (მთ ქორეოგრაფი ლევანკუბლაშვილი) და მასთან არსე-ბული ბავშვთა ქორეოგრაფიულიანსამბლის bdquoელეონისrdquo მოცეკვა-ვეები ასეთი მაღალი რანგის ან-

სამბლებთან ერთად ადიგნელთაგამოსვლა საპატიოც იყო და დასა-მახსოვრებელიც

ღონისძიების მსვლელობისასრამდენიმე რესპოდენტს შევხ-ვდით და ვთხოვეთ bdquoსერაპიონზარზმელის ხსენების დღესთან

ndash ზარზმობისrdquo სახალხო დღესას-წაულთან დაკავშირებით თავიან-თი მოსაზრებები გამოეთქვათ

ბადრი პაქსაძე ndash დაბა ადიგე-ნის მცხოვრები ხალხური ინსტ-რუმენტების ხელოსანი 30 წელზემეტია ვამზადებ ხალხურ საკრავინსტრუმენტებს ძირითადად ndashბანისა და კლასიკურ ფანდურებსაგრეთვე ndash სალამურებს რომელ-თა რეალიზაციას რეგიონში ვახ-დენ სახალხო დღესასწაულებისაკუთარი შესაძლებლობების

წარმოჩენის საუკეთესო საშუალე-ბაა აქ საშუალება გაქვს გაეცნოხალხური რეწვის სხვა ოსტატთანამუშევრებს და სტიმული გეძ-ლევა უფრო დახვეწო საკუთარიხელოვნება უფრო მეტიც ყველაანალოგიური ღონისძიება ხალხუ-რი რეწვის ოსტატთა ერთგვარი

დათვალიერებაცაათამარ ნიკოლაიშვილი ndash ადი-

გენის მცხოვრები პირველ რიგშიყველას მინდა მივულოცო bdquoსერა-პიონ ზარზმელის ხსენების დღე

ndash ზარზმობაrdquo ჩვენი რაიონისთვისეს დიდი დღესასწაული და იმისდასტურია რომ ჩვენ კულტურუ-ლი მემკვივდრეობის იმ დიდი სა-განძურის პატრონები ვართ რო-გორიც უნიკალური ძეგლი ზარზ-მაა რომლის მსგავსი თითო-ორო-ლა თუ გვაქვს და ეს ძალიან ბევრს

ნიშნავს კარგია რომ აღდგა აღ-ნიშნული სახალხო დღესასწაულიდიდი სურვილი მაქვს ტრადიციაგაგრძელდეს მჯერა რაც მეტირეკლამა გაეწევა ამ სახალხოდღესასწაულს მეტი სტუმარიცჩამოვა და გაეცნობა ზარზმას

მალხაზ ლომსაძე ndash სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის იურიდიული ფაკულტეტისდეკანი პროფესორი დღეს მეტადმნიშვნელოვანი დღეა ესაა საუფ-ლო დღესასწაული სერაპიონზარზმელის ხსენების დღე მინდამივილოცო სრულიად საქართვე-ლოს და ვუსურვო ღვთისმშობლისმადლი ფარავდეს თითოეულ მათ-განს დაე სერაპიონ ზარზმელისხსენების დღე გამხდარიყოს ჩვენიქვეყნის გამთლიანებისა და ეროვ-

ნული შერიგების საწინდარისაბჭოთა პერიოდიდან მოდისსაუფლო და სასულიერო დღესას-წაულები ერთხანს სასულიეროდღესასწაულების გადაკეთება უნ-დოდათ საერო დღესასწაულებადთუმცა მათ შორის დიდ განსხ-ვავებას ვერ ვხედავ ორივე ემსა-ხურება ეროვნული ღირებულებე-ბის დაცვას ესენი ერთმანეთისგანუყოფელი ნაწილებია საეროდღესასწაულებთან დაკავშირე-ბით მინდა ვთქვა რომ სრულიადსაქართველოსთვის საერო დღე-სასწაულები ფაქტიურად სახელ-მწიფო დღესასწაულებია და საეკ-ლესიო დღესასწაულები ndash სახელმ-წიფო დღესასწაულები ვინაიდანსაერო დღესასწაულებიც ჩვენიეროვნული დღესასწაულებია და

სერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღე ჩვენი ეროვნული დღესას-წაული და ეროვნული საკუთრე-ბაა არიან წმინდანები რომლე-ბიც ეროვნული წმინდანებია დაარიან წმინდანები რომლებიც

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ

ერს მართლაც საამაყო გაქვთrdquo

ზარზმაცეცხლით და ზარით დაეცა ზარზმასმაინც დაინთქა ურდო მონგოლთაზარზმამ რამდენჯერ გაუძლო ჯვარცმასრამდენი ნახა ზარზმამ გოლგოთა

შემდეგ იმძლავრა თურქმა და სპარსმაგვიტევდნენ სულის ამოხდომამდიიმ ქარიშხლებსაც გადურჩა ზარზმატალღებზე დადგა როგორც ხომალდი

მაგრამ სხვაც ახსოვს კარგი დრო ზარზმასთხისებრ დამფრთხალი თურქთა ბრბოებიროცა ჯვრის სახედ შეკრულმა ვაზმაგადაანათა უდაბნოები

მაშინ ძლიერნი და მკლავმაგრებიმტრებს თვით ზარავდნენ გაბატონებითმესხეთს მართავდნენ ათაბაგებიდა ტახტზე ისხდნენ ბაგრატოვნები

სამოთხეს ჰგავდა ქართლის მთა-ბარიუღრუბლო იყო ცა სხივოსანი

მაშინ აქ იდგა ლოცვად თამარიდა ჯარს უძღვოდა დავით სოსლანი

ამოდიოდა სამცხის ბაღებითთვითონ რუსთველი ndash მეფე მგოსანიიქარგებოდა ზარზმის თაღებიიხატებოდა გარდამოხსნანი

და აბრმავებდა ჩუქურთმის მკაზმავსალბათ თამარის შუქთა თოვანიდა მაღლდებოდა ღრუბლებში ზარზმატაძარი ndash ნათელ-გუმბათოვანი

გრიგოლ აბაშიძე

ზარზმობა-2015

გაგრძელება მე-12 გვ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1012

ლიტერატურული მესხეთი10 2015 წელი დეკემბერი

ცნობილი ისტორიკოსი და საზოგადომოღვაწე ქართველ-კათოლიკეთა პატრიევროპაში ცნობილი მიქელ თამარათის სა-ხელით მან სახელი გაითქვა თავისი ორისაფუძვლიანი დიდი ისტორიული შრომით991262ისტორია კათოლიკობისა ქართველთ შო-რის ნამდვილ საბუთების შემოტანით დაგანმარტებით XIII საუკუნიდან ვიდრე XXსაუკუნემდე991261 თბილისი 1902 წ და 991262ისტო-რია საქართველოს ეკლესიისა991261 ფრანგულენაზე 700 გვერდიანი წიგნი რომელიც

დაიბეჭდა 1910 წმიხეილი (ერისკაცობაში ალექსანდრე) და-

იბადა 1858 წელს ქალ ახალციხეში (თამარათ ndash თამარაშვილების) ორსართულიანი ბანიანისახლი დღესაც დაცულია რაბათში) ღარიბიმოქალაქის ოჯახში ქართული წერა-კითხ-ვა და პირველ დაწყებითი განათლება მიიღოქვემო ეკლესიის სამრევლო სკოლაში ცნო-ბილი მოღვაწის იგვარამაძის ndash ვინმე მესხისხელმძღვანელობით მამით ადრე დაობლე-ბულმა მიხეილმა 15 წლიდანვე მოჰკიდა ხელისაარსებო შრომას შეისწავლა ფეხსაცმლისკერვა და თავის ძმასთან ერთად მუშაობდა ამხელობაზე ხაშურსა და ახალციხეში სწავლასმოწყურებულმა მან 1878 წ მოახერხა კონს-ტანტინეპოლს წასვლა სადაც აბატ პეტრეხარისჭირაშვილის დახმარებით შევიდა ქარ-თველ-კათოლიკეთა მონასტერთან არსებულსასულიერო სასწავლებელში რომლის დამ-თავრების შემდეგ მას ორი წლით ესპანეთშიაგზავნიან bdquoსაბერ მონაზონის მოღვაწეობის

განსავითარებლადrdquo ამის შემდეგ იგი შედისპარიჟის წმ ლაზარეს სასულიერო სასწავლე-ბელში საქართველოში მიხეილი საკმაოდ გან-სწავლული ბრუნდება 1888 წ და აპირებს აქვედარჩენას სამსახურში მაგრამ კათოლიკეთავიზიტატორი არელატი არლოვსკი მას სამ-სახურზე უარს ეუბნევა და აძევებს თბილისი-დან თამარაშვილის დევნის მიზეზი ის უთანხ-მოებაა რომელიც იმ დროს იყო გამწვავებუ-ლი სომეხ და ქართველ სასულიერო წრეებსშორის ამის თაობაზე პრესაშიც სწარმოებდაცხარე ბრძოლა სომხის მოღვაწენი ყველაქართველ-კათოლიკებს რომელთაც სომხურიტიპიკონი ჰქონდათ (მღვდელთ მსახურებასაწარმოებდნენ სომხურ ენაზე) სთვლიდნენსომხების ჩამომავლობად და საერთოდ უარჰ-ყოფდნენ კათოლიკურ მოძრაობას ქართველ-თა შორის ხოლო მათი მოწინააღმდეგე ქართ-ველი მწიგნობარნი ცდილობდნენ დაემტკიცე-ბინათ სომხურად მლოცველ და ქართულადმოლაპარაკე ქართველთა ქართველობა და

ეჩვენებინათ ისტორიული ფაქტები რომლე-ბიც საქართველოში იტალიიდან მოსულ მისი-ონერ-პატრების მოღვაწეობას ნათელ ჰყოფდ-ნენ ამ პაექრობაში სომეხ პუბლიცისტებთანგანსაკუთრებული სიძლიერით გაისმოდა მღიგვარამაძის (ვინმე მესხის) ხმა (ამ კამათისშესახებ 60-70-იან წლების ქართულ პერიოდი-კაში უამრავი წერილები იბეჭდებოდა ხოლოსომხურ პრესაში განსაკუთრებულად ეხმა-ურებოდა ამ საკითხს გაზ bdquoმშაკიrdquo (1897-1898წლის ნომრები)

მაგრამ ქართველთა აღიარებას მაინც აკ-ლდა ისტორიული დამაჯერებლობა საჭიროიყო ისტორიული კვლევა-ძიების წარმოება დაისეთი საბუთების გამონახვა რომლებიც სა-ბოლოოდ ნათელს ჰყოფდნენ საქართველოსადა რომის დიპლომატიური თუ სარწმუნოებ-რივი ურთიერთობის რეალობას წარსულშითბილისიდან უსამართლოდ დევნილი ახალ-გაზრდა მღვდელი მიხ თამარაშვილი ახალ-ციხეში მიდის სადაც მის მთელ ცოდნასა და

შესაძლებლობას დიდ ყურადღებას აქცევსხსენებული ვინმე მესხი იგვარამაძე და ურ-ჩევს მას ისევ ევროპაში დაბრუნებას სწავლისგაღრმავებას და ქართველ-კათოლიკობისისტორიის დასაწერად საჭირო მასალებისშეგროვება-შესწავლას რომში თამარაშვილისთანხმობის შემდეგ იგივე მოძღვარი კისრუ-ლობს ეკონომიური საღსარი აღმოუჩინოს მი-ხეილს ამ მაღალი მიზნების შესრულებაში

ამგვარადმთამარაშვილი თავის სამშობ-ლოში დევნილი მეორედ გაემგზავრა ბათომი-დან ჯერ კონსტანტინეპოლს შემდეგ რომსსწორედ ამ პერიოდში გაშალა მან თავისი მე-ტად ნაყოფიერი მუშაობა რომელმაც საქართ-ველოს ისტორიისათვის მეტად საგულისხმოდა მანამდე სრულებით უცნობი ისტორიულიწყაროებით გაამდიდრა მეცნიერება

კათოლიკეთა ისტორიის გამოქვეყნებამდეის გულდასმით აგრძელებდა თავისი ცოდნისგაგრძელებას 991262საზოგადო სწავლაში დი-დად დახელოვნებულმა ფილოსოფიაში

უკვე გაწვრთნილმა საღვთისმეტყველოსაგნებს მიაპყრო ყურადღება და იმდენადწარმატებით შეიგნო ეს მეცნიერება რომღვთისმეტყველებაში დოქტორის ხარისხითიქნა დაჯილდოებული991261 (გრყიფშიძე ndashrdquo მღ

მიქელ თამარაშვილიrdquo ძვსაქართველო ტ21913 წ)

1891 წ ფრანგულ გაზეთში მან დაბეჭდა

ვრცელი წერილი ქართველ კათოლიკობაზედა ამავე წლიდანვე შეუდგა საარქივო მასა-ლაზე მუშაობას ვატიკანის (რომში) სიძველე-თა საცავში მან უამრავი ისტორიული დოკუ-მენტები იპოვნა ქართველ მეფე-მთავართადედოფალთა და სასულიერო პირთა მიწერ-მოწერის სახით პაპებთან რაც ბრწყინვალედჰფენდა შუქს საქართველოსა და რომის ეკლე-სიის მჭიდრო ურთიერთობას დაწყებული მე-13 საუკუნიდან ყველა ეს დოკუმენტი მან სის-ტემაში მოიყვანა გადათარგმნა ქართულად

მისცა კომენტარები და სათანადო გამოკვ-

ლევითურთ გადმოგზავნა საქართველოში და-საბეჭდად მაგრამ დაბეჭდვას დიდი საღსარიუნდოდა ამ საღსრის გაღება იკისრა ცნობილ-მა ქველმოქმედმა სტეფანე ზუბალაშვილ-მა და 1902 წ მთამარაშვილის ავტორობითთბილისში დაიბეჭდა კათოლიკობის ისტორია

ზემო ხსენებული სათაურითაღსანიშნავია ის გარემოება რომ ვინმე

მესხ იგვარამაძეს არ დაუკლია თავისი ზრუნ-ვა და ეკონომიური დახმარება რომში მომუ-შავე მკვლევარისთვის ახალციხის მხარეთმ-

ცოდნეობის მუზეუმში დაცული მიწერ-მოწე-რა (იხ ვინმე მესხის არქივი საქმე 16) ამორ პიროვნებას შორის ნათელჰყოფს იმას თუროგორ ამხნევებდა თავისი სათუთი წერილე-ბით მოხუცი მწიგნობარი ახალგაზრდა მკვლე-ვარს წარგზავნილს უცხო ქვეყანაში და რო-გორი ზრუნვით უგროვებდა მას საწირავებს(შეკვეთილი წირვებიდან მიღებულ თანხებს)რათა ცხოვრების პირობები შეემსუბუქებინათავისი წარსულის ისტორიაზე მომუშავე მოღ-ვაწისათვის

თვითონ თამარაშვილიც დაძაბული მუ-შაობის პერიოდში ცდილობდა არ მოეკლოწერილები თავისი მზრუნველისათვის და თავსვალდებულად თვლიდა ეცნობებინა ყოველიდეტალი თავისი ცხოვრებისა

სხვათა შორის ამ წერილებში ადამიანი მე-ტად საგულისხმო საისტორიო მნიშვნელობისმქონე ცნობებს იპოვნის აი ზოგიერთი მათგა-

ნი1) ამ დღეებში ვიპოვე საბა-სულხან ორბე-

ლიანის წერილები ndash 7 რომლებიც მოურთმე-ვია ფრანციის ლუდოვიკო მე-14 მეფისათვის

2) ამ დღეებში აქ გამოიარაალცაგარელმა დიდად ესიამოვნა ჩემიშრომა საქართველოს ისტორიის შესახებ დადიდად დამავალიანა რომ შრომა არ დავზო-

გო და თავში გავიტანო ესა ისიც ახლა აბეჭ-დინებს საქართველოს მოწერილებს რუსისმთავრობისადმი ეს შეუკრებია პეტერბურგისარხივებიდან ეს ცაგარელი დაეძებდა ქარ-თულს ხელით ნაწერებს მაგრამ აქ არაფერიიპოვა და აქედან წავიდა თორე დელ გრექო-ში სადაც 13 წიგნია ქართულად კაპუჩინებისხელით

3) წერილებიდგან შევიტყვე რომ აქ ყო-ფილა ვახტანგის ისტორია ხელით ნაწერიმაგრამ აქამდინ ვერ ვიპოვნე იმედი მაქვს

ვიპოვნი4) აგრეთვე შევიტყვე რომ ვახტანგ მეფის

შვილი ვახუშტი რომში მოსულა და აქ დაუწე-რია საქართველოს ისტორია იქნება ამაზეცკიდევ რაიმე ვიპოვნო

5) პარეზში ასზედ მეტი ხელთნაწერიქართული წიგნები ყოფილან მგონებ ყველაამ წიგნის კოპიო საქართველოშიც იქნება ამწიგნებითგან ბევრი თეიმურაზ გიორგი მეფისშვილს ზოგი სოლომონ მეფის შვილს მიუციადა ზოგიც სხვა თავადის შვილებს რომლებიცკი პარეზში მოსულან

6) პაპს საბა სულხან ორბელიანისთვისსხვათა შორის მიუცია წმ კლემენტის თავი დაწა ჯვრის ნაწილები (მთამარაშვილის წერილიი ვინმე მესხისადმი 1898 წ 7 ივნისი ახალცი-ხის მუზ საარქივო ფონდი საქმე 16)

გარდა ვატიკანის არქივისა მიხეილს უმუ-შავია სიცილიის თორედელ გრექოს კაპუჩი-ნების პროპაგანდის სიძველეთა საცავებში

საქართველოს მუზეუმის ხელნაწერთა

განყოფილებაში (Q 582) დაცულია ფოტოსუ-რათების ალბომი bdquoAntiguites de la Georgierdquoეს არის მე-17 საუკუნის იტალიელი მხატვ-

რის ქრისტეფორე კასტელის სურათების ფო-ტოასლები რომელიც მთამარაშვილმა იპოვასიცილიაში და გადმოგზავნა საქართველოშიალბომში წარმოდგენილია 125 სურათი შესა-ფერი წარწერით (ლათინურად და ქართულითარგმანით) აქ არის გორის ციხის გიორგისააკაძის თეიმურაზ პირველის ალექსანდრეიმერეთის მეფის დადიანების გურიელებისათაბაგების მათი ოჯახის წევრების სასული-ერო თუ სამოქალაქო წარჩინებული პირებისსურათები და პორტრეტები აქვეა დასავლეთსაქართველოს გლეხთა ყოფა-ცხოვრების გა-მომხატველი სურათები ამხსნელი ტექსტები-თურთ ალბომს ყდის ფურცელზე შიგნიდანწარწერა აქვს ქართულად 991262საკუთრება კონ-სტანტინეპოლის ქართველ კათოლიკეთამონასტრისა991261 ხოლო გარედან ფრანგულადოქროს ასოებით დაბეჭდილიაAntiguetes olela Georgie (bdquoსაქართველოს სიძველენიldquo) და-

საწყისში I გვერდზე მოცემულია მიხეილ თამა-რაშვილის bdquoშენიშვნაrdquo (იხ დამატება I)

ამ ალბომის სურათები ერთად ერთი წყა-როა XVII საუკუნის საქართველოს ყოფა ცხოვ-რების საილუსტრაციოდ სხვათა შორის კას-ტელის ზოგიერთი სურათი გადმობეჭდილიასაქართველოს ისტორიის კურსის უკანასკნელგამოცემაშიც (ივჯავახიშვილი სჯანაშია

ნბერძენიშვილი ndash bdquoსაქართველოს ისტორიაldquo)ზჭიჭინაძე ამ ალბომის შესახებ წერდა

9912621904 წ 10 ივნისის 991262ივერიამ991261 ცნობამოგვიტანა რომ მთამარაშვილს იტალიისერთ-ერთს სამკითხველოში უპოვნია ერთიძვირფასი ისტორიული წიგნი სახელ-დობრ საქართველოს აღწერა ლათინურსენაზედ სურათები დაბეჭდილია 1631-1654წ რომს აღწერილი მისიონერის ქრის-ტეფორე კასტელისაგან რომელიც იმდროსვეა საქართველოში საქართველო

აუწერია მრავალნაირად და მერე სურა-თებიც დაუსტამბავს ეს ძვირფასი წიგნიდიდი შრომით მოუძებნია მთამარაშვილს991261(ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა პატრი

მთამარაშვილიrdquo თბ1904 გვ24)რაკი ჩვენი ისტორიკოსის საფუძვლიანმა

შრომამ მოსალოდნელზე მეტი ნაყოფი გა-მოიღო ევროპის სიძველეთ საცავებში აღ-მოჩნდა უტყუარი და ძვირფასი საბუთებირომლებიც არა მარტო საეკლესიო ისტორიისსაკითხებს აშუქებდა არამედ ნათელს ჰფენ-და საქართველოს პოლიტიკურ-კულტურულდა დიპლომატიურ ცხოვრების ისტორიასაცამის შემდეგ ქართველ მოღვაწეთა განცხა-დებასაც მიმართულს სომეხ პუბლიცისტთაწინააღმდეგ უფრო რეალური საფუძველიეძლეოდა და მთამარაშვილიც დაეყრდნო რაფაქტობრივ მტკიცებულ ნიადაგს 1904 წელსგამოაქვეყნა პოლემიური ხასიათის ნაშრომი991262პასუხად სომხის მწერლებს რომელნიცუარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას991261 ამ

წიგნმა ერთგვარად ჯამი გაუკეთა მრავალწ-ლიან პოლემიურს და დასაბუთებული პასუხიგასცა bdquoმშაკისrdquo ფურცლებზედ გამოქვეყნე-ბულ სტატიებს

გარდა საჟურნალო და საგაზეთო პატარ-პატარა სტატიებისა რომლებსაც ისტორიკო-სი სხვადასხვა დროს აქვეყნებდა ევროპული-დან ქართულ პრესაში (იხ თანდართული ბიბ-ლიოგრაფია) 1910 წ როგორც მოვიხსენიეთრომში ქვეყნდება თამარაშვილის დიდი ისტო-რიული გამოკვლევა bdquoსაქართველოს საეკლე-სიო ისტორიაrdquo (მდიდრად ილუსტრირებული)ამ წიგნის გამოსვლას უდიდესი მნიშვნელობაჰქონდა ევროპის წინაშე მთელი თავისი სიმ-დიდრით გადაიშალა არა მარტო ქართული ეკ-ლესიის ისტორიული ყოფა-ცხოვრება არამედთვალნათლივ ნაჩვენები იქნა ქართველი ერისმიერ შექმნილი უდიდესი კულტურა ხელოვნე-ბა ხუროთმოძღვრება სამოქალაქო და პოლი-ტიკური ცხოვრება ევროპაში bdquoმოკლე ხანში50-ზედ მეტი რეცენზია დაიბეჭდა ამ წიგნის

შესახებ შესამკობლად ევროპის ჟურნალ-გა-ზეთებში უმთავრესი აზრი ამ რეცენზიებისაის იყო რომ ეს წიგნი 991262ახალი ისტორიულიგამოცხადება და აღმოჩენაა991261 მრავალი მო-ლოცვის წერილი მოუვიდა ავტორსrdquo (გრყიფ-შიძე ndash მთამარაშვილიrdquo ძველი საქართველოII)

ბიბლიოგრაფია

1 bdquoისტორია კათოლიკობისა ქართველ-თა შორის ნამდვილი საბუთების შემოტანით

და განმარტებით XIII საუკუნითგან ვიდრეXX საუკუნემდე მღმიხეილ თამარაშვილისაrdquoთბ1902წ

2 მღმიქელ თამარაშვილი ndash bdquoპასუხადსომხის მწერლებს რომელნიც უარჰყოფენქართველ კათოლიკობასrdquo (ისტორიული გა-მოკვლევა) თბ 1904წ

3 მთამარაშვილი bdquoბიბლიოგრაფიაrdquo (Gli Armeni cattolicein Georgia e le guestionihellip)bdquoივერიაrdquo 1903 წ 228229230231233236

4 ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა

პატრი მთამარაშვილიrdquo თბ 1904 წ გვ325 თსახოკია bdquoსაისტორიო საბუთები მი-

ხეილ თამარაშვილი (წერილი პარიჟიდანrdquo6 bdquoცნ ფურცელიrdquo 1902 1856

თს(სახოკია) მღვდ მთამარაშვილი და მისისაისტორიო ნაშრომი bdquoცნობის ფურცელიrdquo1901 წ 1554

7 მჯანაშვილი bdquoბიბლიოგრაფია (მ თამა-რაშვილის ისტორია) bdquoივერიაrdquo 1902 წ 254

8 bdquoოდისევსი პატრი მიხ თამარაშვილიდა მისი ახალი თხზულებაrdquo bdquoდროებაrdquo 1909წ64

9 გრყიფშიძე bdquoმღვ მთამარაშვილი (ნეკ-როლოგი) bdquoძველი საქართველოrdquo 2 1913

10 ალ ყიფშიძე bdquoმთამარაშვილი (ნეკრო-ლოგი) bdquoნაკადულიrdquo 1911 წ10

11 ალ ხახანაშვილი bdquoმთამარაშვილის ის-ტორიული შრომის შესახებrdquo bdquoივერიაrdquo 1900 წ225 13 bdquoმიქელ თამარაშვილიrdquo bdquoთეატრი დაცხოვრებაrdquo 11 1920 წ

12 გურგენიძე bdquoმიხეილ თამარაშვილიrdquo

გაზ bdquoხალხის მეგობარიrdquo 263 2109191813 პდევნილი ndash bdquoისტორიკოს თამარაშ-

ვილის შვიდი წლისთავის აღნიშვნაrdquo bdquoხალხისმეგობარიrdquo 266 26091918 წ

ილია მაისურაძეშენიშვნა ეს მასალა შედგენილია

ჩემს მიერ დაბეჭდილი არ არის

მიხეილ

თამარაშვილი(Michel Tamarati)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 9: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 912

2015 წელი დეკემბერი 9ლიტერატურული მესხეთი

ზარზმა 11 ნოემბერი გვი-ანი შემოდგომის ცივი წვიმიანიმაგრამ დაუვიწყარი დღე ndash დიდისახალხო დღესასწაული აქ დილი-დანვე თავს იყრის მუნიციპალი-ტეტისა თუ მეზობელი რაიონებისმოსახლეობის წარმომადგენლებიქართული კულტურის სიდიადეუიშვიათესი ძეგლი ზარზმის სა-მონასტრო კომპლექსი მოზღვა-ვებულ მრევლს ვერ იტევს დღესსერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღეა

ტრადიციულ სახალხო დღე-სასწაულს რამდენიმე ათეულიწლის წინ ჩაეყარა საფუძველიმაგრამ ერთი პერიოდი მიზეზთაგამო მივიწყებას მიეცა ორი წლისწინ კი კვლავ იქნა აღდგენილი დადაიბრუნა თავისი ფუნქცია

ტრადიციული სახალხო დღე-სასწაულები დიდი მნიშვნელობისმატარებელია ისინი ჩვენი ცხოვ-რების შემადგენელ ნაწილად იქც-ნენ (ყველა კუთხის ტრადიციებიხომ რაღაცითაა გამორჩეული)

ერთი წუთით მკითხველის ყუ-რადღება გვინდა გავამახვილოთთვით სერაპიონ ზარზმელსა დასამონასტრო კომპლექს ზარზმა-ზე

bdquoქართველ წმინდანთა ცხოვ-

რებანიrdquo გვაუწყებს სერაპიონზარზმელი წარმოშობით კლარჯიყოფილა ჰყავდა ორი ძმა ისინიადრე დაობლებულან წმ სერა-პიონს ბავშვობიდანვე იზიდავდაეკლესიური ცხოვრება და ამიტომთავის უმცროს ძმასთან ერთადდიდ მიქელ პარეხელს თავისითავი შეჰვედრა bdquoმამასა სული-თასა და მზრდელსა ობოლთასასასწაულთა და ნიშთა მოქმედსაrdquoღირსმა მამამ მიიღო სერაპიონირადგან იგი მასში ხედავდა საღმ-რთო საქმისადმი დიდ მიდრეკილე-ბას მღვდლადაც აკურთხა და მისმიერ განსწავლული სერაპიონი დაიოანე მოავლინა სამცხეს მონას-ტრის ასაშენებლად

წმსერაპიონს და იოანეს გან-საკუთრებით მოსწონებიათ აქა-ურობა შეურჩევიათ მშვენიერიმთა და იქ გადაუწყვეტიათ მონას-ტრის აგება თუმცა ადგილობრი-ვებს ისინი იქიდან გაუძევებიათბერებს იმედი მაინც არ დაუკარ-გავთ და მდინარის მეორე მხარესის ადგილი შეურჩევიათ რომელიცმიქელს უხილავს გამოცხადებითეს ადგილი მხარის დიდი ფეოდა-ლის გიორგი ჩორჩანელის გამგებ-ლობაში ყოფილა საბედნიეროდიგი ნადირობისას შეხვედრია რა

უსიერ ტყეში თავშეფარებულ ბე-რებს მათთვის ნება დაურთავს დადახმარებია კიდეც აღესრულები-ნათ დაკისრებული მისია

ლეგენდის მიხედვით იმ ღა-მით როცა ჩორჩანელი ბერებსშეხვედრია მიწა იძრა თურ-მე კლდე გაპობილა სათახვისმღვრიე ტბა მომსკდარა და იქა-ურობა წაულეკავს მხოლოდ ორიძმა გადარჩენილა სერაპიონისწინასწარმეტყველება ახდა და შე-შინებულმა ხალხმაც ამ ადგილს

bdquoზარზმაrdquo უწოდაბერმა ძმებმა ეკლესიის ასა-შენებლად შესაფერისი ადგილისძებნა დაიწყეს წმსერაპიონისდა სხვა ბერების აზრი სხვადასხ-ვაგვარი აღმოჩნდა ndash სერაპიონსშემაღლებულ ბორცვზე სურდატაძრის გაშენება თავისი ძმაც დასხვებიც ურჩევდნენ bdquoნუ წმინდამამაო ადგილსა ამას რამეთუმაღალ და ცივ არს და ძმანი ესეშიშველ და გლახაკrdquo ამის შემ-დეგ ნეტარ მამებს ორ კანდელ-ში თანასწორად ზეთი ჩაუსხიათერთი წმსერაპიონს დაუდგამსბორცვზე მეორე ndash მცირე ღე-ლეში ndash იოანეს ორივენი დამდ-გარან ლოცვად გათენებისას სე-რაპიონის კანდელი დაშრეტილა

იოანესი კი სამხრობამდე ბრწყი-ნავდა

ეკლესიის საძირკველი იოანესმიერ არჩეულ ადგილზე ჩაყარესმაგრამ მშენებლობა სამშენებ-ლო მასალების კერძოდ ქვისუკმარისობის გამო გაძნელებუ-ლა გიორგი ჩორჩანელის რჩევითმშენებლობისთვის მიწისძვრისგანდანგრეული უმწის ეკლესიის ქვე-ბიც გამოუყენებიათ და სამ წელშიტაძრის მშენებლობაც დამთავრე-ბულა

ცხადია ყველა ძეგლს თავი-სი ისტორია და წარსული აქვსრომელთანაც ბევრი ლეგენდადა თქმულებაა დაკავშირებულიმაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანიასევე ის სიძველეებია რომლე-ბიც შეულამაზებლად წარმოგ-ვიდგენენ მის ისტორიას ამ მხრივყველაზე საყურადღებო ძეგლიაბასილ ზარზმელის bdquoსერაპიონზარზმელის ცხოვრებაrdquo სადაცაღწერილია ამ ჭეშმარიტად დიდიადამიანის ცხოვრებისა და მოღ-ვაწეობის ყველა ნიუანსი რითაცკიდევ უფრო გვაახლოებს იგი მისსიდიადესთან წმინდანობასთან

სწორედ ამიტომ ქართველიკაცი ვინც არ უნდა იყოს დღე-ნიადაგ უნდა ზრუნავდეს ამ დიდი

ტრადიციების შენარჩუნებისთვისრათა მომავალ თაობებს ესტაფე-ტასავით გადავცეთ ყოველივე ისრაც ჩვენს დიდ წმინდანებთანაადაკავშირებული

სახალხო დღესასწაულები კიდიდ საშუალებას იძლევიან ამი-სათვის რომლებიც ასევე გვიზი-დავენ არა მარტი იმით ვისთანაციგია დაკავშირებული არამედ იმი-თაც რომ ყველა სახალხო დღე-სასწაულს თან ახლავს სტუმართა

სიმრავლე და იმის წარმოჩინებარისი პატრონები არიან თავადმასპინძლები ndash რა შეგვიძლია დარას წარმოვადგენთ ამჟამად ამმხრივ პირველ რიგში საზოგა-დოების ყურადღებას იქცევს მა-სობრივი კულტურული ღონისძი-ებები ხალხური რეწვის ოსტატთანამუშევრების გამოფენა ის ხელ-ნაკეთობები რითაც ვაფასებთმხარის კულტურულ ცხოვრებას

ზარზმის სახალხოდღესასწაული

დანიშნულ დროსდაიწყო

სტუმრებს ყურადღებასცენისკენ გადააქვთ

bdquoადიგენში მზე უნთია ირმისჭალებს

თრიალეთთან შაშვისწვერზე შაშვი გალობს

საქართველოს ამ მშვენიერლამაზ კუთხეს

დედამიწის ყველა კუთხეენაცვალოსrdquo

კითხულობს წამყვანი და ირგ-ვლივ ქართული ლექსის საამო ხმაიფრქვევა

შემდეგ სცენაზე უხმობენადიგენის მუნიციპალიტეტისგამგებელს ზაქარია ენდელაძესახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის

მიტროპოლიტს მეუფე თე-ოდორეს რელიგიის საკითხთასააგენტოს თავმჯდომარეს ზაზავაშაყმაძეს რომლებიც მიესალმ-ნენ მოწვეულ სტუმრებს თითო-ეული მათგანის გამოსვლაში ხაზ-გასმული იყო ზარზმის როგორცქართული კულტურის უნიკალურიმემკვიდრეობა სერაპიონ ზარზ-მელის როლზე ქართული მართლ-მადიდებლური ეკლესიის წინაშე

სცენაზე ერთმანეთს ცვლიანმუნიციპალიტეტის კულტურის

სახლთან არსებული თვითმოქ-მედი კოლექტივები ქორეოგრა-ფიული ანსამბლები ndash bdquoზარზმაrdquo(ქორეოგრაფი ბაგრატ გავაშელი)bdquoჭულეrdquo (ხელმძღვანელი თამარგოდელაძე) სოფელ ზარზმისსაჯარო სკოლასთან არსებულიანსამბლი bdquoტაოrdquo (ხელმძღვანელივანო ბალახაშვილი) ფოლკლორუ-ლი ჯგუფი (ხელმძღვანელი აკაკიგელაშვილი) ინდივიდუალურიშემსრულებლები ავთანდილ გე-ლაშვილი ეკა ჩიხრაძე ციალაჩილინგარაშვილი და საქვეყნოდაღიარებული ანსამბლის ndash bdquoერი-სიონისrdquo (მთ ქორეოგრაფი ლევანკუბლაშვილი) და მასთან არსე-ბული ბავშვთა ქორეოგრაფიულიანსამბლის bdquoელეონისrdquo მოცეკვა-ვეები ასეთი მაღალი რანგის ან-

სამბლებთან ერთად ადიგნელთაგამოსვლა საპატიოც იყო და დასა-მახსოვრებელიც

ღონისძიების მსვლელობისასრამდენიმე რესპოდენტს შევხ-ვდით და ვთხოვეთ bdquoსერაპიონზარზმელის ხსენების დღესთან

ndash ზარზმობისrdquo სახალხო დღესას-წაულთან დაკავშირებით თავიან-თი მოსაზრებები გამოეთქვათ

ბადრი პაქსაძე ndash დაბა ადიგე-ნის მცხოვრები ხალხური ინსტ-რუმენტების ხელოსანი 30 წელზემეტია ვამზადებ ხალხურ საკრავინსტრუმენტებს ძირითადად ndashბანისა და კლასიკურ ფანდურებსაგრეთვე ndash სალამურებს რომელ-თა რეალიზაციას რეგიონში ვახ-დენ სახალხო დღესასწაულებისაკუთარი შესაძლებლობების

წარმოჩენის საუკეთესო საშუალე-ბაა აქ საშუალება გაქვს გაეცნოხალხური რეწვის სხვა ოსტატთანამუშევრებს და სტიმული გეძ-ლევა უფრო დახვეწო საკუთარიხელოვნება უფრო მეტიც ყველაანალოგიური ღონისძიება ხალხუ-რი რეწვის ოსტატთა ერთგვარი

დათვალიერებაცაათამარ ნიკოლაიშვილი ndash ადი-

გენის მცხოვრები პირველ რიგშიყველას მინდა მივულოცო bdquoსერა-პიონ ზარზმელის ხსენების დღე

ndash ზარზმობაrdquo ჩვენი რაიონისთვისეს დიდი დღესასწაული და იმისდასტურია რომ ჩვენ კულტურუ-ლი მემკვივდრეობის იმ დიდი სა-განძურის პატრონები ვართ რო-გორიც უნიკალური ძეგლი ზარზ-მაა რომლის მსგავსი თითო-ორო-ლა თუ გვაქვს და ეს ძალიან ბევრს

ნიშნავს კარგია რომ აღდგა აღ-ნიშნული სახალხო დღესასწაულიდიდი სურვილი მაქვს ტრადიციაგაგრძელდეს მჯერა რაც მეტირეკლამა გაეწევა ამ სახალხოდღესასწაულს მეტი სტუმარიცჩამოვა და გაეცნობა ზარზმას

მალხაზ ლომსაძე ndash სამცხე-ჯა-ვახეთის სახელმწიფო უნივერსი-ტეტის იურიდიული ფაკულტეტისდეკანი პროფესორი დღეს მეტადმნიშვნელოვანი დღეა ესაა საუფ-ლო დღესასწაული სერაპიონზარზმელის ხსენების დღე მინდამივილოცო სრულიად საქართვე-ლოს და ვუსურვო ღვთისმშობლისმადლი ფარავდეს თითოეულ მათ-განს დაე სერაპიონ ზარზმელისხსენების დღე გამხდარიყოს ჩვენიქვეყნის გამთლიანებისა და ეროვ-

ნული შერიგების საწინდარისაბჭოთა პერიოდიდან მოდისსაუფლო და სასულიერო დღესას-წაულები ერთხანს სასულიეროდღესასწაულების გადაკეთება უნ-დოდათ საერო დღესასწაულებადთუმცა მათ შორის დიდ განსხ-ვავებას ვერ ვხედავ ორივე ემსა-ხურება ეროვნული ღირებულებე-ბის დაცვას ესენი ერთმანეთისგანუყოფელი ნაწილებია საეროდღესასწაულებთან დაკავშირე-ბით მინდა ვთქვა რომ სრულიადსაქართველოსთვის საერო დღე-სასწაულები ფაქტიურად სახელ-მწიფო დღესასწაულებია და საეკ-ლესიო დღესასწაულები ndash სახელმ-წიფო დღესასწაულები ვინაიდანსაერო დღესასწაულებიც ჩვენიეროვნული დღესასწაულებია და

სერაპიონ ზარზმელის ხსენებისდღე ჩვენი ეროვნული დღესას-წაული და ეროვნული საკუთრე-ბაა არიან წმინდანები რომლე-ბიც ეროვნული წმინდანებია დაარიან წმინდანები რომლებიც

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ

ერს მართლაც საამაყო გაქვთrdquo

ზარზმაცეცხლით და ზარით დაეცა ზარზმასმაინც დაინთქა ურდო მონგოლთაზარზმამ რამდენჯერ გაუძლო ჯვარცმასრამდენი ნახა ზარზმამ გოლგოთა

შემდეგ იმძლავრა თურქმა და სპარსმაგვიტევდნენ სულის ამოხდომამდიიმ ქარიშხლებსაც გადურჩა ზარზმატალღებზე დადგა როგორც ხომალდი

მაგრამ სხვაც ახსოვს კარგი დრო ზარზმასთხისებრ დამფრთხალი თურქთა ბრბოებიროცა ჯვრის სახედ შეკრულმა ვაზმაგადაანათა უდაბნოები

მაშინ ძლიერნი და მკლავმაგრებიმტრებს თვით ზარავდნენ გაბატონებითმესხეთს მართავდნენ ათაბაგებიდა ტახტზე ისხდნენ ბაგრატოვნები

სამოთხეს ჰგავდა ქართლის მთა-ბარიუღრუბლო იყო ცა სხივოსანი

მაშინ აქ იდგა ლოცვად თამარიდა ჯარს უძღვოდა დავით სოსლანი

ამოდიოდა სამცხის ბაღებითთვითონ რუსთველი ndash მეფე მგოსანიიქარგებოდა ზარზმის თაღებიიხატებოდა გარდამოხსნანი

და აბრმავებდა ჩუქურთმის მკაზმავსალბათ თამარის შუქთა თოვანიდა მაღლდებოდა ღრუბლებში ზარზმატაძარი ndash ნათელ-გუმბათოვანი

გრიგოლ აბაშიძე

ზარზმობა-2015

გაგრძელება მე-12 გვ

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1012

ლიტერატურული მესხეთი10 2015 წელი დეკემბერი

ცნობილი ისტორიკოსი და საზოგადომოღვაწე ქართველ-კათოლიკეთა პატრიევროპაში ცნობილი მიქელ თამარათის სა-ხელით მან სახელი გაითქვა თავისი ორისაფუძვლიანი დიდი ისტორიული შრომით991262ისტორია კათოლიკობისა ქართველთ შო-რის ნამდვილ საბუთების შემოტანით დაგანმარტებით XIII საუკუნიდან ვიდრე XXსაუკუნემდე991261 თბილისი 1902 წ და 991262ისტო-რია საქართველოს ეკლესიისა991261 ფრანგულენაზე 700 გვერდიანი წიგნი რომელიც

დაიბეჭდა 1910 წმიხეილი (ერისკაცობაში ალექსანდრე) და-

იბადა 1858 წელს ქალ ახალციხეში (თამარათ ndash თამარაშვილების) ორსართულიანი ბანიანისახლი დღესაც დაცულია რაბათში) ღარიბიმოქალაქის ოჯახში ქართული წერა-კითხ-ვა და პირველ დაწყებითი განათლება მიიღოქვემო ეკლესიის სამრევლო სკოლაში ცნო-ბილი მოღვაწის იგვარამაძის ndash ვინმე მესხისხელმძღვანელობით მამით ადრე დაობლე-ბულმა მიხეილმა 15 წლიდანვე მოჰკიდა ხელისაარსებო შრომას შეისწავლა ფეხსაცმლისკერვა და თავის ძმასთან ერთად მუშაობდა ამხელობაზე ხაშურსა და ახალციხეში სწავლასმოწყურებულმა მან 1878 წ მოახერხა კონს-ტანტინეპოლს წასვლა სადაც აბატ პეტრეხარისჭირაშვილის დახმარებით შევიდა ქარ-თველ-კათოლიკეთა მონასტერთან არსებულსასულიერო სასწავლებელში რომლის დამ-თავრების შემდეგ მას ორი წლით ესპანეთშიაგზავნიან bdquoსაბერ მონაზონის მოღვაწეობის

განსავითარებლადrdquo ამის შემდეგ იგი შედისპარიჟის წმ ლაზარეს სასულიერო სასწავლე-ბელში საქართველოში მიხეილი საკმაოდ გან-სწავლული ბრუნდება 1888 წ და აპირებს აქვედარჩენას სამსახურში მაგრამ კათოლიკეთავიზიტატორი არელატი არლოვსკი მას სამ-სახურზე უარს ეუბნევა და აძევებს თბილისი-დან თამარაშვილის დევნის მიზეზი ის უთანხ-მოებაა რომელიც იმ დროს იყო გამწვავებუ-ლი სომეხ და ქართველ სასულიერო წრეებსშორის ამის თაობაზე პრესაშიც სწარმოებდაცხარე ბრძოლა სომხის მოღვაწენი ყველაქართველ-კათოლიკებს რომელთაც სომხურიტიპიკონი ჰქონდათ (მღვდელთ მსახურებასაწარმოებდნენ სომხურ ენაზე) სთვლიდნენსომხების ჩამომავლობად და საერთოდ უარჰ-ყოფდნენ კათოლიკურ მოძრაობას ქართველ-თა შორის ხოლო მათი მოწინააღმდეგე ქართ-ველი მწიგნობარნი ცდილობდნენ დაემტკიცე-ბინათ სომხურად მლოცველ და ქართულადმოლაპარაკე ქართველთა ქართველობა და

ეჩვენებინათ ისტორიული ფაქტები რომლე-ბიც საქართველოში იტალიიდან მოსულ მისი-ონერ-პატრების მოღვაწეობას ნათელ ჰყოფდ-ნენ ამ პაექრობაში სომეხ პუბლიცისტებთანგანსაკუთრებული სიძლიერით გაისმოდა მღიგვარამაძის (ვინმე მესხის) ხმა (ამ კამათისშესახებ 60-70-იან წლების ქართულ პერიოდი-კაში უამრავი წერილები იბეჭდებოდა ხოლოსომხურ პრესაში განსაკუთრებულად ეხმა-ურებოდა ამ საკითხს გაზ bdquoმშაკიrdquo (1897-1898წლის ნომრები)

მაგრამ ქართველთა აღიარებას მაინც აკ-ლდა ისტორიული დამაჯერებლობა საჭიროიყო ისტორიული კვლევა-ძიების წარმოება დაისეთი საბუთების გამონახვა რომლებიც სა-ბოლოოდ ნათელს ჰყოფდნენ საქართველოსადა რომის დიპლომატიური თუ სარწმუნოებ-რივი ურთიერთობის რეალობას წარსულშითბილისიდან უსამართლოდ დევნილი ახალ-გაზრდა მღვდელი მიხ თამარაშვილი ახალ-ციხეში მიდის სადაც მის მთელ ცოდნასა და

შესაძლებლობას დიდ ყურადღებას აქცევსხსენებული ვინმე მესხი იგვარამაძე და ურ-ჩევს მას ისევ ევროპაში დაბრუნებას სწავლისგაღრმავებას და ქართველ-კათოლიკობისისტორიის დასაწერად საჭირო მასალებისშეგროვება-შესწავლას რომში თამარაშვილისთანხმობის შემდეგ იგივე მოძღვარი კისრუ-ლობს ეკონომიური საღსარი აღმოუჩინოს მი-ხეილს ამ მაღალი მიზნების შესრულებაში

ამგვარადმთამარაშვილი თავის სამშობ-ლოში დევნილი მეორედ გაემგზავრა ბათომი-დან ჯერ კონსტანტინეპოლს შემდეგ რომსსწორედ ამ პერიოდში გაშალა მან თავისი მე-ტად ნაყოფიერი მუშაობა რომელმაც საქართ-ველოს ისტორიისათვის მეტად საგულისხმოდა მანამდე სრულებით უცნობი ისტორიულიწყაროებით გაამდიდრა მეცნიერება

კათოლიკეთა ისტორიის გამოქვეყნებამდეის გულდასმით აგრძელებდა თავისი ცოდნისგაგრძელებას 991262საზოგადო სწავლაში დი-დად დახელოვნებულმა ფილოსოფიაში

უკვე გაწვრთნილმა საღვთისმეტყველოსაგნებს მიაპყრო ყურადღება და იმდენადწარმატებით შეიგნო ეს მეცნიერება რომღვთისმეტყველებაში დოქტორის ხარისხითიქნა დაჯილდოებული991261 (გრყიფშიძე ndashrdquo მღ

მიქელ თამარაშვილიrdquo ძვსაქართველო ტ21913 წ)

1891 წ ფრანგულ გაზეთში მან დაბეჭდა

ვრცელი წერილი ქართველ კათოლიკობაზედა ამავე წლიდანვე შეუდგა საარქივო მასა-ლაზე მუშაობას ვატიკანის (რომში) სიძველე-თა საცავში მან უამრავი ისტორიული დოკუ-მენტები იპოვნა ქართველ მეფე-მთავართადედოფალთა და სასულიერო პირთა მიწერ-მოწერის სახით პაპებთან რაც ბრწყინვალედჰფენდა შუქს საქართველოსა და რომის ეკლე-სიის მჭიდრო ურთიერთობას დაწყებული მე-13 საუკუნიდან ყველა ეს დოკუმენტი მან სის-ტემაში მოიყვანა გადათარგმნა ქართულად

მისცა კომენტარები და სათანადო გამოკვ-

ლევითურთ გადმოგზავნა საქართველოში და-საბეჭდად მაგრამ დაბეჭდვას დიდი საღსარიუნდოდა ამ საღსრის გაღება იკისრა ცნობილ-მა ქველმოქმედმა სტეფანე ზუბალაშვილ-მა და 1902 წ მთამარაშვილის ავტორობითთბილისში დაიბეჭდა კათოლიკობის ისტორია

ზემო ხსენებული სათაურითაღსანიშნავია ის გარემოება რომ ვინმე

მესხ იგვარამაძეს არ დაუკლია თავისი ზრუნ-ვა და ეკონომიური დახმარება რომში მომუ-შავე მკვლევარისთვის ახალციხის მხარეთმ-

ცოდნეობის მუზეუმში დაცული მიწერ-მოწე-რა (იხ ვინმე მესხის არქივი საქმე 16) ამორ პიროვნებას შორის ნათელჰყოფს იმას თუროგორ ამხნევებდა თავისი სათუთი წერილე-ბით მოხუცი მწიგნობარი ახალგაზრდა მკვლე-ვარს წარგზავნილს უცხო ქვეყანაში და რო-გორი ზრუნვით უგროვებდა მას საწირავებს(შეკვეთილი წირვებიდან მიღებულ თანხებს)რათა ცხოვრების პირობები შეემსუბუქებინათავისი წარსულის ისტორიაზე მომუშავე მოღ-ვაწისათვის

თვითონ თამარაშვილიც დაძაბული მუ-შაობის პერიოდში ცდილობდა არ მოეკლოწერილები თავისი მზრუნველისათვის და თავსვალდებულად თვლიდა ეცნობებინა ყოველიდეტალი თავისი ცხოვრებისა

სხვათა შორის ამ წერილებში ადამიანი მე-ტად საგულისხმო საისტორიო მნიშვნელობისმქონე ცნობებს იპოვნის აი ზოგიერთი მათგა-

ნი1) ამ დღეებში ვიპოვე საბა-სულხან ორბე-

ლიანის წერილები ndash 7 რომლებიც მოურთმე-ვია ფრანციის ლუდოვიკო მე-14 მეფისათვის

2) ამ დღეებში აქ გამოიარაალცაგარელმა დიდად ესიამოვნა ჩემიშრომა საქართველოს ისტორიის შესახებ დადიდად დამავალიანა რომ შრომა არ დავზო-

გო და თავში გავიტანო ესა ისიც ახლა აბეჭ-დინებს საქართველოს მოწერილებს რუსისმთავრობისადმი ეს შეუკრებია პეტერბურგისარხივებიდან ეს ცაგარელი დაეძებდა ქარ-თულს ხელით ნაწერებს მაგრამ აქ არაფერიიპოვა და აქედან წავიდა თორე დელ გრექო-ში სადაც 13 წიგნია ქართულად კაპუჩინებისხელით

3) წერილებიდგან შევიტყვე რომ აქ ყო-ფილა ვახტანგის ისტორია ხელით ნაწერიმაგრამ აქამდინ ვერ ვიპოვნე იმედი მაქვს

ვიპოვნი4) აგრეთვე შევიტყვე რომ ვახტანგ მეფის

შვილი ვახუშტი რომში მოსულა და აქ დაუწე-რია საქართველოს ისტორია იქნება ამაზეცკიდევ რაიმე ვიპოვნო

5) პარეზში ასზედ მეტი ხელთნაწერიქართული წიგნები ყოფილან მგონებ ყველაამ წიგნის კოპიო საქართველოშიც იქნება ამწიგნებითგან ბევრი თეიმურაზ გიორგი მეფისშვილს ზოგი სოლომონ მეფის შვილს მიუციადა ზოგიც სხვა თავადის შვილებს რომლებიცკი პარეზში მოსულან

6) პაპს საბა სულხან ორბელიანისთვისსხვათა შორის მიუცია წმ კლემენტის თავი დაწა ჯვრის ნაწილები (მთამარაშვილის წერილიი ვინმე მესხისადმი 1898 წ 7 ივნისი ახალცი-ხის მუზ საარქივო ფონდი საქმე 16)

გარდა ვატიკანის არქივისა მიხეილს უმუ-შავია სიცილიის თორედელ გრექოს კაპუჩი-ნების პროპაგანდის სიძველეთა საცავებში

საქართველოს მუზეუმის ხელნაწერთა

განყოფილებაში (Q 582) დაცულია ფოტოსუ-რათების ალბომი bdquoAntiguites de la Georgierdquoეს არის მე-17 საუკუნის იტალიელი მხატვ-

რის ქრისტეფორე კასტელის სურათების ფო-ტოასლები რომელიც მთამარაშვილმა იპოვასიცილიაში და გადმოგზავნა საქართველოშიალბომში წარმოდგენილია 125 სურათი შესა-ფერი წარწერით (ლათინურად და ქართულითარგმანით) აქ არის გორის ციხის გიორგისააკაძის თეიმურაზ პირველის ალექსანდრეიმერეთის მეფის დადიანების გურიელებისათაბაგების მათი ოჯახის წევრების სასული-ერო თუ სამოქალაქო წარჩინებული პირებისსურათები და პორტრეტები აქვეა დასავლეთსაქართველოს გლეხთა ყოფა-ცხოვრების გა-მომხატველი სურათები ამხსნელი ტექსტები-თურთ ალბომს ყდის ფურცელზე შიგნიდანწარწერა აქვს ქართულად 991262საკუთრება კონ-სტანტინეპოლის ქართველ კათოლიკეთამონასტრისა991261 ხოლო გარედან ფრანგულადოქროს ასოებით დაბეჭდილიაAntiguetes olela Georgie (bdquoსაქართველოს სიძველენიldquo) და-

საწყისში I გვერდზე მოცემულია მიხეილ თამა-რაშვილის bdquoშენიშვნაrdquo (იხ დამატება I)

ამ ალბომის სურათები ერთად ერთი წყა-როა XVII საუკუნის საქართველოს ყოფა ცხოვ-რების საილუსტრაციოდ სხვათა შორის კას-ტელის ზოგიერთი სურათი გადმობეჭდილიასაქართველოს ისტორიის კურსის უკანასკნელგამოცემაშიც (ივჯავახიშვილი სჯანაშია

ნბერძენიშვილი ndash bdquoსაქართველოს ისტორიაldquo)ზჭიჭინაძე ამ ალბომის შესახებ წერდა

9912621904 წ 10 ივნისის 991262ივერიამ991261 ცნობამოგვიტანა რომ მთამარაშვილს იტალიისერთ-ერთს სამკითხველოში უპოვნია ერთიძვირფასი ისტორიული წიგნი სახელ-დობრ საქართველოს აღწერა ლათინურსენაზედ სურათები დაბეჭდილია 1631-1654წ რომს აღწერილი მისიონერის ქრის-ტეფორე კასტელისაგან რომელიც იმდროსვეა საქართველოში საქართველო

აუწერია მრავალნაირად და მერე სურა-თებიც დაუსტამბავს ეს ძვირფასი წიგნიდიდი შრომით მოუძებნია მთამარაშვილს991261(ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა პატრი

მთამარაშვილიrdquo თბ1904 გვ24)რაკი ჩვენი ისტორიკოსის საფუძვლიანმა

შრომამ მოსალოდნელზე მეტი ნაყოფი გა-მოიღო ევროპის სიძველეთ საცავებში აღ-მოჩნდა უტყუარი და ძვირფასი საბუთებირომლებიც არა მარტო საეკლესიო ისტორიისსაკითხებს აშუქებდა არამედ ნათელს ჰფენ-და საქართველოს პოლიტიკურ-კულტურულდა დიპლომატიურ ცხოვრების ისტორიასაცამის შემდეგ ქართველ მოღვაწეთა განცხა-დებასაც მიმართულს სომეხ პუბლიცისტთაწინააღმდეგ უფრო რეალური საფუძველიეძლეოდა და მთამარაშვილიც დაეყრდნო რაფაქტობრივ მტკიცებულ ნიადაგს 1904 წელსგამოაქვეყნა პოლემიური ხასიათის ნაშრომი991262პასუხად სომხის მწერლებს რომელნიცუარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას991261 ამ

წიგნმა ერთგვარად ჯამი გაუკეთა მრავალწ-ლიან პოლემიურს და დასაბუთებული პასუხიგასცა bdquoმშაკისrdquo ფურცლებზედ გამოქვეყნე-ბულ სტატიებს

გარდა საჟურნალო და საგაზეთო პატარ-პატარა სტატიებისა რომლებსაც ისტორიკო-სი სხვადასხვა დროს აქვეყნებდა ევროპული-დან ქართულ პრესაში (იხ თანდართული ბიბ-ლიოგრაფია) 1910 წ როგორც მოვიხსენიეთრომში ქვეყნდება თამარაშვილის დიდი ისტო-რიული გამოკვლევა bdquoსაქართველოს საეკლე-სიო ისტორიაrdquo (მდიდრად ილუსტრირებული)ამ წიგნის გამოსვლას უდიდესი მნიშვნელობაჰქონდა ევროპის წინაშე მთელი თავისი სიმ-დიდრით გადაიშალა არა მარტო ქართული ეკ-ლესიის ისტორიული ყოფა-ცხოვრება არამედთვალნათლივ ნაჩვენები იქნა ქართველი ერისმიერ შექმნილი უდიდესი კულტურა ხელოვნე-ბა ხუროთმოძღვრება სამოქალაქო და პოლი-ტიკური ცხოვრება ევროპაში bdquoმოკლე ხანში50-ზედ მეტი რეცენზია დაიბეჭდა ამ წიგნის

შესახებ შესამკობლად ევროპის ჟურნალ-გა-ზეთებში უმთავრესი აზრი ამ რეცენზიებისაის იყო რომ ეს წიგნი 991262ახალი ისტორიულიგამოცხადება და აღმოჩენაა991261 მრავალი მო-ლოცვის წერილი მოუვიდა ავტორსrdquo (გრყიფ-შიძე ndash მთამარაშვილიrdquo ძველი საქართველოII)

ბიბლიოგრაფია

1 bdquoისტორია კათოლიკობისა ქართველ-თა შორის ნამდვილი საბუთების შემოტანით

და განმარტებით XIII საუკუნითგან ვიდრეXX საუკუნემდე მღმიხეილ თამარაშვილისაrdquoთბ1902წ

2 მღმიქელ თამარაშვილი ndash bdquoპასუხადსომხის მწერლებს რომელნიც უარჰყოფენქართველ კათოლიკობასrdquo (ისტორიული გა-მოკვლევა) თბ 1904წ

3 მთამარაშვილი bdquoბიბლიოგრაფიაrdquo (Gli Armeni cattolicein Georgia e le guestionihellip)bdquoივერიაrdquo 1903 წ 228229230231233236

4 ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა

პატრი მთამარაშვილიrdquo თბ 1904 წ გვ325 თსახოკია bdquoსაისტორიო საბუთები მი-

ხეილ თამარაშვილი (წერილი პარიჟიდანrdquo6 bdquoცნ ფურცელიrdquo 1902 1856

თს(სახოკია) მღვდ მთამარაშვილი და მისისაისტორიო ნაშრომი bdquoცნობის ფურცელიrdquo1901 წ 1554

7 მჯანაშვილი bdquoბიბლიოგრაფია (მ თამა-რაშვილის ისტორია) bdquoივერიაrdquo 1902 წ 254

8 bdquoოდისევსი პატრი მიხ თამარაშვილიდა მისი ახალი თხზულებაrdquo bdquoდროებაrdquo 1909წ64

9 გრყიფშიძე bdquoმღვ მთამარაშვილი (ნეკ-როლოგი) bdquoძველი საქართველოrdquo 2 1913

10 ალ ყიფშიძე bdquoმთამარაშვილი (ნეკრო-ლოგი) bdquoნაკადულიrdquo 1911 წ10

11 ალ ხახანაშვილი bdquoმთამარაშვილის ის-ტორიული შრომის შესახებrdquo bdquoივერიაrdquo 1900 წ225 13 bdquoმიქელ თამარაშვილიrdquo bdquoთეატრი დაცხოვრებაrdquo 11 1920 წ

12 გურგენიძე bdquoმიხეილ თამარაშვილიrdquo

გაზ bdquoხალხის მეგობარიrdquo 263 2109191813 პდევნილი ndash bdquoისტორიკოს თამარაშ-

ვილის შვიდი წლისთავის აღნიშვნაrdquo bdquoხალხისმეგობარიrdquo 266 26091918 წ

ილია მაისურაძეშენიშვნა ეს მასალა შედგენილია

ჩემს მიერ დაბეჭდილი არ არის

მიხეილ

თამარაშვილი(Michel Tamarati)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 10: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1012

ლიტერატურული მესხეთი10 2015 წელი დეკემბერი

ცნობილი ისტორიკოსი და საზოგადომოღვაწე ქართველ-კათოლიკეთა პატრიევროპაში ცნობილი მიქელ თამარათის სა-ხელით მან სახელი გაითქვა თავისი ორისაფუძვლიანი დიდი ისტორიული შრომით991262ისტორია კათოლიკობისა ქართველთ შო-რის ნამდვილ საბუთების შემოტანით დაგანმარტებით XIII საუკუნიდან ვიდრე XXსაუკუნემდე991261 თბილისი 1902 წ და 991262ისტო-რია საქართველოს ეკლესიისა991261 ფრანგულენაზე 700 გვერდიანი წიგნი რომელიც

დაიბეჭდა 1910 წმიხეილი (ერისკაცობაში ალექსანდრე) და-

იბადა 1858 წელს ქალ ახალციხეში (თამარათ ndash თამარაშვილების) ორსართულიანი ბანიანისახლი დღესაც დაცულია რაბათში) ღარიბიმოქალაქის ოჯახში ქართული წერა-კითხ-ვა და პირველ დაწყებითი განათლება მიიღოქვემო ეკლესიის სამრევლო სკოლაში ცნო-ბილი მოღვაწის იგვარამაძის ndash ვინმე მესხისხელმძღვანელობით მამით ადრე დაობლე-ბულმა მიხეილმა 15 წლიდანვე მოჰკიდა ხელისაარსებო შრომას შეისწავლა ფეხსაცმლისკერვა და თავის ძმასთან ერთად მუშაობდა ამხელობაზე ხაშურსა და ახალციხეში სწავლასმოწყურებულმა მან 1878 წ მოახერხა კონს-ტანტინეპოლს წასვლა სადაც აბატ პეტრეხარისჭირაშვილის დახმარებით შევიდა ქარ-თველ-კათოლიკეთა მონასტერთან არსებულსასულიერო სასწავლებელში რომლის დამ-თავრების შემდეგ მას ორი წლით ესპანეთშიაგზავნიან bdquoსაბერ მონაზონის მოღვაწეობის

განსავითარებლადrdquo ამის შემდეგ იგი შედისპარიჟის წმ ლაზარეს სასულიერო სასწავლე-ბელში საქართველოში მიხეილი საკმაოდ გან-სწავლული ბრუნდება 1888 წ და აპირებს აქვედარჩენას სამსახურში მაგრამ კათოლიკეთავიზიტატორი არელატი არლოვსკი მას სამ-სახურზე უარს ეუბნევა და აძევებს თბილისი-დან თამარაშვილის დევნის მიზეზი ის უთანხ-მოებაა რომელიც იმ დროს იყო გამწვავებუ-ლი სომეხ და ქართველ სასულიერო წრეებსშორის ამის თაობაზე პრესაშიც სწარმოებდაცხარე ბრძოლა სომხის მოღვაწენი ყველაქართველ-კათოლიკებს რომელთაც სომხურიტიპიკონი ჰქონდათ (მღვდელთ მსახურებასაწარმოებდნენ სომხურ ენაზე) სთვლიდნენსომხების ჩამომავლობად და საერთოდ უარჰ-ყოფდნენ კათოლიკურ მოძრაობას ქართველ-თა შორის ხოლო მათი მოწინააღმდეგე ქართ-ველი მწიგნობარნი ცდილობდნენ დაემტკიცე-ბინათ სომხურად მლოცველ და ქართულადმოლაპარაკე ქართველთა ქართველობა და

ეჩვენებინათ ისტორიული ფაქტები რომლე-ბიც საქართველოში იტალიიდან მოსულ მისი-ონერ-პატრების მოღვაწეობას ნათელ ჰყოფდ-ნენ ამ პაექრობაში სომეხ პუბლიცისტებთანგანსაკუთრებული სიძლიერით გაისმოდა მღიგვარამაძის (ვინმე მესხის) ხმა (ამ კამათისშესახებ 60-70-იან წლების ქართულ პერიოდი-კაში უამრავი წერილები იბეჭდებოდა ხოლოსომხურ პრესაში განსაკუთრებულად ეხმა-ურებოდა ამ საკითხს გაზ bdquoმშაკიrdquo (1897-1898წლის ნომრები)

მაგრამ ქართველთა აღიარებას მაინც აკ-ლდა ისტორიული დამაჯერებლობა საჭიროიყო ისტორიული კვლევა-ძიების წარმოება დაისეთი საბუთების გამონახვა რომლებიც სა-ბოლოოდ ნათელს ჰყოფდნენ საქართველოსადა რომის დიპლომატიური თუ სარწმუნოებ-რივი ურთიერთობის რეალობას წარსულშითბილისიდან უსამართლოდ დევნილი ახალ-გაზრდა მღვდელი მიხ თამარაშვილი ახალ-ციხეში მიდის სადაც მის მთელ ცოდნასა და

შესაძლებლობას დიდ ყურადღებას აქცევსხსენებული ვინმე მესხი იგვარამაძე და ურ-ჩევს მას ისევ ევროპაში დაბრუნებას სწავლისგაღრმავებას და ქართველ-კათოლიკობისისტორიის დასაწერად საჭირო მასალებისშეგროვება-შესწავლას რომში თამარაშვილისთანხმობის შემდეგ იგივე მოძღვარი კისრუ-ლობს ეკონომიური საღსარი აღმოუჩინოს მი-ხეილს ამ მაღალი მიზნების შესრულებაში

ამგვარადმთამარაშვილი თავის სამშობ-ლოში დევნილი მეორედ გაემგზავრა ბათომი-დან ჯერ კონსტანტინეპოლს შემდეგ რომსსწორედ ამ პერიოდში გაშალა მან თავისი მე-ტად ნაყოფიერი მუშაობა რომელმაც საქართ-ველოს ისტორიისათვის მეტად საგულისხმოდა მანამდე სრულებით უცნობი ისტორიულიწყაროებით გაამდიდრა მეცნიერება

კათოლიკეთა ისტორიის გამოქვეყნებამდეის გულდასმით აგრძელებდა თავისი ცოდნისგაგრძელებას 991262საზოგადო სწავლაში დი-დად დახელოვნებულმა ფილოსოფიაში

უკვე გაწვრთნილმა საღვთისმეტყველოსაგნებს მიაპყრო ყურადღება და იმდენადწარმატებით შეიგნო ეს მეცნიერება რომღვთისმეტყველებაში დოქტორის ხარისხითიქნა დაჯილდოებული991261 (გრყიფშიძე ndashrdquo მღ

მიქელ თამარაშვილიrdquo ძვსაქართველო ტ21913 წ)

1891 წ ფრანგულ გაზეთში მან დაბეჭდა

ვრცელი წერილი ქართველ კათოლიკობაზედა ამავე წლიდანვე შეუდგა საარქივო მასა-ლაზე მუშაობას ვატიკანის (რომში) სიძველე-თა საცავში მან უამრავი ისტორიული დოკუ-მენტები იპოვნა ქართველ მეფე-მთავართადედოფალთა და სასულიერო პირთა მიწერ-მოწერის სახით პაპებთან რაც ბრწყინვალედჰფენდა შუქს საქართველოსა და რომის ეკლე-სიის მჭიდრო ურთიერთობას დაწყებული მე-13 საუკუნიდან ყველა ეს დოკუმენტი მან სის-ტემაში მოიყვანა გადათარგმნა ქართულად

მისცა კომენტარები და სათანადო გამოკვ-

ლევითურთ გადმოგზავნა საქართველოში და-საბეჭდად მაგრამ დაბეჭდვას დიდი საღსარიუნდოდა ამ საღსრის გაღება იკისრა ცნობილ-მა ქველმოქმედმა სტეფანე ზუბალაშვილ-მა და 1902 წ მთამარაშვილის ავტორობითთბილისში დაიბეჭდა კათოლიკობის ისტორია

ზემო ხსენებული სათაურითაღსანიშნავია ის გარემოება რომ ვინმე

მესხ იგვარამაძეს არ დაუკლია თავისი ზრუნ-ვა და ეკონომიური დახმარება რომში მომუ-შავე მკვლევარისთვის ახალციხის მხარეთმ-

ცოდნეობის მუზეუმში დაცული მიწერ-მოწე-რა (იხ ვინმე მესხის არქივი საქმე 16) ამორ პიროვნებას შორის ნათელჰყოფს იმას თუროგორ ამხნევებდა თავისი სათუთი წერილე-ბით მოხუცი მწიგნობარი ახალგაზრდა მკვლე-ვარს წარგზავნილს უცხო ქვეყანაში და რო-გორი ზრუნვით უგროვებდა მას საწირავებს(შეკვეთილი წირვებიდან მიღებულ თანხებს)რათა ცხოვრების პირობები შეემსუბუქებინათავისი წარსულის ისტორიაზე მომუშავე მოღ-ვაწისათვის

თვითონ თამარაშვილიც დაძაბული მუ-შაობის პერიოდში ცდილობდა არ მოეკლოწერილები თავისი მზრუნველისათვის და თავსვალდებულად თვლიდა ეცნობებინა ყოველიდეტალი თავისი ცხოვრებისა

სხვათა შორის ამ წერილებში ადამიანი მე-ტად საგულისხმო საისტორიო მნიშვნელობისმქონე ცნობებს იპოვნის აი ზოგიერთი მათგა-

ნი1) ამ დღეებში ვიპოვე საბა-სულხან ორბე-

ლიანის წერილები ndash 7 რომლებიც მოურთმე-ვია ფრანციის ლუდოვიკო მე-14 მეფისათვის

2) ამ დღეებში აქ გამოიარაალცაგარელმა დიდად ესიამოვნა ჩემიშრომა საქართველოს ისტორიის შესახებ დადიდად დამავალიანა რომ შრომა არ დავზო-

გო და თავში გავიტანო ესა ისიც ახლა აბეჭ-დინებს საქართველოს მოწერილებს რუსისმთავრობისადმი ეს შეუკრებია პეტერბურგისარხივებიდან ეს ცაგარელი დაეძებდა ქარ-თულს ხელით ნაწერებს მაგრამ აქ არაფერიიპოვა და აქედან წავიდა თორე დელ გრექო-ში სადაც 13 წიგნია ქართულად კაპუჩინებისხელით

3) წერილებიდგან შევიტყვე რომ აქ ყო-ფილა ვახტანგის ისტორია ხელით ნაწერიმაგრამ აქამდინ ვერ ვიპოვნე იმედი მაქვს

ვიპოვნი4) აგრეთვე შევიტყვე რომ ვახტანგ მეფის

შვილი ვახუშტი რომში მოსულა და აქ დაუწე-რია საქართველოს ისტორია იქნება ამაზეცკიდევ რაიმე ვიპოვნო

5) პარეზში ასზედ მეტი ხელთნაწერიქართული წიგნები ყოფილან მგონებ ყველაამ წიგნის კოპიო საქართველოშიც იქნება ამწიგნებითგან ბევრი თეიმურაზ გიორგი მეფისშვილს ზოგი სოლომონ მეფის შვილს მიუციადა ზოგიც სხვა თავადის შვილებს რომლებიცკი პარეზში მოსულან

6) პაპს საბა სულხან ორბელიანისთვისსხვათა შორის მიუცია წმ კლემენტის თავი დაწა ჯვრის ნაწილები (მთამარაშვილის წერილიი ვინმე მესხისადმი 1898 წ 7 ივნისი ახალცი-ხის მუზ საარქივო ფონდი საქმე 16)

გარდა ვატიკანის არქივისა მიხეილს უმუ-შავია სიცილიის თორედელ გრექოს კაპუჩი-ნების პროპაგანდის სიძველეთა საცავებში

საქართველოს მუზეუმის ხელნაწერთა

განყოფილებაში (Q 582) დაცულია ფოტოსუ-რათების ალბომი bdquoAntiguites de la Georgierdquoეს არის მე-17 საუკუნის იტალიელი მხატვ-

რის ქრისტეფორე კასტელის სურათების ფო-ტოასლები რომელიც მთამარაშვილმა იპოვასიცილიაში და გადმოგზავნა საქართველოშიალბომში წარმოდგენილია 125 სურათი შესა-ფერი წარწერით (ლათინურად და ქართულითარგმანით) აქ არის გორის ციხის გიორგისააკაძის თეიმურაზ პირველის ალექსანდრეიმერეთის მეფის დადიანების გურიელებისათაბაგების მათი ოჯახის წევრების სასული-ერო თუ სამოქალაქო წარჩინებული პირებისსურათები და პორტრეტები აქვეა დასავლეთსაქართველოს გლეხთა ყოფა-ცხოვრების გა-მომხატველი სურათები ამხსნელი ტექსტები-თურთ ალბომს ყდის ფურცელზე შიგნიდანწარწერა აქვს ქართულად 991262საკუთრება კონ-სტანტინეპოლის ქართველ კათოლიკეთამონასტრისა991261 ხოლო გარედან ფრანგულადოქროს ასოებით დაბეჭდილიაAntiguetes olela Georgie (bdquoსაქართველოს სიძველენიldquo) და-

საწყისში I გვერდზე მოცემულია მიხეილ თამა-რაშვილის bdquoშენიშვნაrdquo (იხ დამატება I)

ამ ალბომის სურათები ერთად ერთი წყა-როა XVII საუკუნის საქართველოს ყოფა ცხოვ-რების საილუსტრაციოდ სხვათა შორის კას-ტელის ზოგიერთი სურათი გადმობეჭდილიასაქართველოს ისტორიის კურსის უკანასკნელგამოცემაშიც (ივჯავახიშვილი სჯანაშია

ნბერძენიშვილი ndash bdquoსაქართველოს ისტორიაldquo)ზჭიჭინაძე ამ ალბომის შესახებ წერდა

9912621904 წ 10 ივნისის 991262ივერიამ991261 ცნობამოგვიტანა რომ მთამარაშვილს იტალიისერთ-ერთს სამკითხველოში უპოვნია ერთიძვირფასი ისტორიული წიგნი სახელ-დობრ საქართველოს აღწერა ლათინურსენაზედ სურათები დაბეჭდილია 1631-1654წ რომს აღწერილი მისიონერის ქრის-ტეფორე კასტელისაგან რომელიც იმდროსვეა საქართველოში საქართველო

აუწერია მრავალნაირად და მერე სურა-თებიც დაუსტამბავს ეს ძვირფასი წიგნიდიდი შრომით მოუძებნია მთამარაშვილს991261(ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა პატრი

მთამარაშვილიrdquo თბ1904 გვ24)რაკი ჩვენი ისტორიკოსის საფუძვლიანმა

შრომამ მოსალოდნელზე მეტი ნაყოფი გა-მოიღო ევროპის სიძველეთ საცავებში აღ-მოჩნდა უტყუარი და ძვირფასი საბუთებირომლებიც არა მარტო საეკლესიო ისტორიისსაკითხებს აშუქებდა არამედ ნათელს ჰფენ-და საქართველოს პოლიტიკურ-კულტურულდა დიპლომატიურ ცხოვრების ისტორიასაცამის შემდეგ ქართველ მოღვაწეთა განცხა-დებასაც მიმართულს სომეხ პუბლიცისტთაწინააღმდეგ უფრო რეალური საფუძველიეძლეოდა და მთამარაშვილიც დაეყრდნო რაფაქტობრივ მტკიცებულ ნიადაგს 1904 წელსგამოაქვეყნა პოლემიური ხასიათის ნაშრომი991262პასუხად სომხის მწერლებს რომელნიცუარჰყოფენ ქართველ კათოლიკობას991261 ამ

წიგნმა ერთგვარად ჯამი გაუკეთა მრავალწ-ლიან პოლემიურს და დასაბუთებული პასუხიგასცა bdquoმშაკისrdquo ფურცლებზედ გამოქვეყნე-ბულ სტატიებს

გარდა საჟურნალო და საგაზეთო პატარ-პატარა სტატიებისა რომლებსაც ისტორიკო-სი სხვადასხვა დროს აქვეყნებდა ევროპული-დან ქართულ პრესაში (იხ თანდართული ბიბ-ლიოგრაფია) 1910 წ როგორც მოვიხსენიეთრომში ქვეყნდება თამარაშვილის დიდი ისტო-რიული გამოკვლევა bdquoსაქართველოს საეკლე-სიო ისტორიაrdquo (მდიდრად ილუსტრირებული)ამ წიგნის გამოსვლას უდიდესი მნიშვნელობაჰქონდა ევროპის წინაშე მთელი თავისი სიმ-დიდრით გადაიშალა არა მარტო ქართული ეკ-ლესიის ისტორიული ყოფა-ცხოვრება არამედთვალნათლივ ნაჩვენები იქნა ქართველი ერისმიერ შექმნილი უდიდესი კულტურა ხელოვნე-ბა ხუროთმოძღვრება სამოქალაქო და პოლი-ტიკური ცხოვრება ევროპაში bdquoმოკლე ხანში50-ზედ მეტი რეცენზია დაიბეჭდა ამ წიგნის

შესახებ შესამკობლად ევროპის ჟურნალ-გა-ზეთებში უმთავრესი აზრი ამ რეცენზიებისაის იყო რომ ეს წიგნი 991262ახალი ისტორიულიგამოცხადება და აღმოჩენაა991261 მრავალი მო-ლოცვის წერილი მოუვიდა ავტორსrdquo (გრყიფ-შიძე ndash მთამარაშვილიrdquo ძველი საქართველოII)

ბიბლიოგრაფია

1 bdquoისტორია კათოლიკობისა ქართველ-თა შორის ნამდვილი საბუთების შემოტანით

და განმარტებით XIII საუკუნითგან ვიდრეXX საუკუნემდე მღმიხეილ თამარაშვილისაrdquoთბ1902წ

2 მღმიქელ თამარაშვილი ndash bdquoპასუხადსომხის მწერლებს რომელნიც უარჰყოფენქართველ კათოლიკობასrdquo (ისტორიული გა-მოკვლევა) თბ 1904წ

3 მთამარაშვილი bdquoბიბლიოგრაფიაrdquo (Gli Armeni cattolicein Georgia e le guestionihellip)bdquoივერიაrdquo 1903 წ 228229230231233236

4 ზჭიჭინაძე bdquoქართველ კათოლიკეთა

პატრი მთამარაშვილიrdquo თბ 1904 წ გვ325 თსახოკია bdquoსაისტორიო საბუთები მი-

ხეილ თამარაშვილი (წერილი პარიჟიდანrdquo6 bdquoცნ ფურცელიrdquo 1902 1856

თს(სახოკია) მღვდ მთამარაშვილი და მისისაისტორიო ნაშრომი bdquoცნობის ფურცელიrdquo1901 წ 1554

7 მჯანაშვილი bdquoბიბლიოგრაფია (მ თამა-რაშვილის ისტორია) bdquoივერიაrdquo 1902 წ 254

8 bdquoოდისევსი პატრი მიხ თამარაშვილიდა მისი ახალი თხზულებაrdquo bdquoდროებაrdquo 1909წ64

9 გრყიფშიძე bdquoმღვ მთამარაშვილი (ნეკ-როლოგი) bdquoძველი საქართველოrdquo 2 1913

10 ალ ყიფშიძე bdquoმთამარაშვილი (ნეკრო-ლოგი) bdquoნაკადულიrdquo 1911 წ10

11 ალ ხახანაშვილი bdquoმთამარაშვილის ის-ტორიული შრომის შესახებrdquo bdquoივერიაrdquo 1900 წ225 13 bdquoმიქელ თამარაშვილიrdquo bdquoთეატრი დაცხოვრებაrdquo 11 1920 წ

12 გურგენიძე bdquoმიხეილ თამარაშვილიrdquo

გაზ bdquoხალხის მეგობარიrdquo 263 2109191813 პდევნილი ndash bdquoისტორიკოს თამარაშ-

ვილის შვიდი წლისთავის აღნიშვნაrdquo bdquoხალხისმეგობარიrdquo 266 26091918 წ

ილია მაისურაძეშენიშვნა ეს მასალა შედგენილია

ჩემს მიერ დაბეჭდილი არ არის

მიხეილ

თამარაშვილი(Michel Tamarati)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 11: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1112

2015 წელი დეკემბერი 11ლიტერატურული მესხეთი

რეპორტაჟი

2015 წელს სწორუპოვარი პო-ეტებისა და მამულიშვილების აკა-კისა და ვაჟას საიუბილეო თარიღიდაემთხვა შერჩევითი სამართლისპრინციპიდან გამომდინარე ერთისწარმოჩენა მეორის დამცრობისხარჯზე ხშირად გვჩვევია რის გა-მოც არჩევანი აკაკიზე შევაჩერეთ

ღვაწლმოსილი რეჟისორისვანო გელაშვილის მხარდაჭერით

აკაკისადმი მიძღვნილი ღონისძი-ების გამართვა დავგეგმეთ ცნო-ბილ მწერლებთან და საზოგადომოღვაწეებთან ერთად bdquoპიონერ-ფილმისაrsquorsquo და სასახლის აღსაზრდე-ლების აქტიური მონაწილეობა საი-უბილეო საღამოს მასშტაბურობასშესძენდა მომავალ თაობას კლასი-კისადმი ინტერესს გაუღრმავებდადა განუმტკიცებდა

ილია-აკაკი-ვაჟა ndash ქართულიმწერლობისა და მსოფლმხედვე-ლობის სამი უცვლელი განმსაზღ-ვრელი სიდიდე ndash ახალთაობელთაჯანსაღი ცნობიერების ჩამოყალი-ბების ქვაკუთხედია ეროვნულითვითმყოფადობის შენარჩუნებისუნივერსალური გზაა რომელიცსაქართველოს გაძლიერებასა დასამერმისო განვითარებას მო-იცავს ერის შინაგან კონსოლი-

დაციასა და ნაციონალური თვით-შეგნების ზრდას განაპირობებსმსოფლიო ქარტეხილების ფონზემუდმივად შეგვახსენებს არასდ-როს დავივიწყოთ ndash ვისი გორისანივართ

ამა წლის 15 ნოემბერს მოს-წავლე ახალგაზრდობის სასახ-ლეში აკაკის დაბადებიდან 175წლისთავის საიუბილეო საღამოსაღსანიშნავად შეკრებილ საზოგა-დოებას ღონისძიების მესვეურებ-მა საგანგებოდ მიმართეს ვანოგელაშვილის გამოსვლის შემდეგbdquoპიონერფილმისrsquorsquo (ხელმძღვანელიგრიშა ჩიგოგიძე) მოსწავლემ მა-რიამ გარსევანიშვილმა განაცხადარომ აკაკის საიუბილეო საღამოსპოეტი და კრიტიკოსი იკა ქადაგიძეგაუძვებოდა

წამყვანმა შესავალ სიტყვაშიაკაკის მოღვაწეობაზე გაამახვილაყურადღება მის პუბლიცისტურსაქმიანობაზე ვრცლად ისაუბ-რა აღნიშნა რომ საქართველოსბულბულს ერის თვითმყოფადობისშესანარჩუნებლად უმეტესად უწყ-ვეტი და უშეღავათო ბრძოლებისწარმოება უხდებოდა ბასრი სა-მართლიანი კალამი ამ უთანასწო-რო ბრძოლაში კლასიკოსს ფასდა-უდებელ სამსახურს უწევდა

აკაკის როგორც ერთიანისაქართველოსთვის დაუღალავიმებრძოლის განსაკუთრებული

დანიშნულება ცნობილმა პოეტმადა საზოგადო მოღვაწემ ერეკლე

საღლიანმა ჩვეული ხატოვნებითგამოკვეთაღონისძიება დაამშვენა ფილმ

bdquoაკაკის აკვანშიrdquo აკაკის როლისშემსრულებლის ომარ ჩიტაიასსაინტერესო გამოსვლამ რომე-ლიც მუსიკალური ნომრით დაგ-ვირგვინდა მას თან ახლდნენ მომ-ღერლები მიხეილ მცურავიშვილიამირან ასათიანი და კონსტანტინეგოგოლაშვილი მათ მიერ შთამბეჭ-დავად შესრულებულმა სიმღერამ(ამ დროს დარბაზში ფილმიდან აჩ-ვენეს კარდები) პუბლიკა აღაფრ-თოვანა სასახლის ქართული ენისადა ლიტერატურის ხელმძღვანელე-ბის რუსუდან ყიფიანისა და რუსუ-დან ხოფერიას აღსაზრდელებმალიზი ვეფხვაძემ ნინო ჩიბურდა-ნიძემ თინა სამსონიძემ დათობუღაძემ ნიკა გუგუნავამ ჟანააშხატოიანმა გიორგი თეთრაძემდა მარიამ მირცხულავამ დაკისრე-ბულ მოვალეობას თავი შესანიშნა-ვად გაართვეს და სცენაზე აკაკისუკვდავი ლირიკა შთამბეჭდავადგააცოცხლეს ექსპრომტების ოს-ტატმა პოეტმა მიმოზა ცანავამსაქართველოს ბულბულისადმიმიძღვნილი ლექსი საოცარი მუხ-ტით წაიკითხა მას არც ახალგაზრ-და ნიჭიერი პოეტი ოთარ ფალიანიჩამორჩა რომლის პირველი პო-ეტური კრებულის ndash bdquoღია გალისrdquoწარდგინება ახლახან ეროვნულ

ბიბლიოთეკაში შედგა და ავტორსსამწერლო სივრცის აღიარება და

სიმპატია მოუტანა ცნობილმა მწე-რალმა და მეცნიერმა გიგი ხორ-ნაულმა თავისი გამოსვლა აკაკისადა ვაჟას ურთიერთობის თემაზეააგო მან აღნიშნა რომ ბოლოდროს მავანი ამ ორი გენიოსისგეზმიმართულ დისკრედიტაციასეწევა მათ თითქოსდა მტრულდამოკიდებულებას წარმოაჩენსრაც სიმართლეს არ შეესაბამებაარავის არ აქვს უფლება ფაქტებითვითნებურად დაამახინჯოს დასაზოგადოება ცდომილებაში შეიყ-ვანოს მანვე განაცხადა რომ 1911წლამდე სალიტერატურო ენაში არარსებობდა სიტყვა bdquoფიფქიrdquo რომ-ლის შემოტანა და დამკვიდრება ვა-ჟას სახელთანაა დაკავშირებული

სახელოვანმა მხატვარმა რე-ზო-ემელიანე ადამიამ საზოგა-დოებას ამცნო რომ საჩხერის მუ-ნიციპალიტეტის დაფინანსებითმისი ახალი წიგნი ndash bdquoერი აკაკი დასამყაროrdquo გამოიცა მან მადლიერე-ბის ნიშნად საკუთარი ნაშრომი ოჩიტაიას ndash bdquoპატარა აკაკისrdquo ndash უსახ-სოვრა რომლის სახე თანატოლე-ბის მეხსიერებაში ჩაებეჭდათ

და აი დარბაზში bdquoპიონერ-ფილმისrdquo ფილმი გაუშვეს 100წლის შემდეგ აკაკის მიერ განვ-ლილი მოგზაურობის მარშრუტსდაადგნენ დიდი წინაპრისადმიპატივისცემა ორიგინალურად რომდაედასტურებინათ ოსტატურად

წაკითხულ ლექსებს სახალისოთავგადასავლები ბუნებრივად ავ-სებდა და ალამაზებდა

დარბაზში ცნობილი კომპოზი-ტორი ვაჟა აზარაშვილი იმყოფებადა თბილისის დინამოსადმი მიძ-ღვნილი პოპულარული სიმღერაააგუგუნა

ცნობილი ლიტერატორისა დაორატორის თემურ ქორიძის ღრმა-შინაარსიანი გამოსვლა აკაკის ფე-ნომენის მასშტაბურ გააზრებასდაეყრდნო მემკვიდრის თემისგაჟღერებამ ერთი ძველი ამბავიგამახსენა ქუთაისის რომელიღაცდუქანში შესული ალექსი წერეთ-ლის რეპლიკამ (დუქნის კედელ-ზე აკაკის სურათი ამაყად ეკიდა)

ndash აკაკი მამაჩემიაო ქუთათურე-ბი იმდენად აღაშფოთა საქართ-ველოს ბულბულის ერთადერთივაჟი რომელიც ევროპის არცთუუსახელო ბალეტ-მეისტერი გახლ-დათ ქართულის არცოდნის გამოდაუფიქრებლად მიჟეჟეს ეს შემთ-ხვევა ცხოვრებისეული პარადოქ-სის მერამდენე დასტურია

ჩემს მიერ bdquoდაჩაგრულიrdquo პო-ეტები თავიანთ რიგს მოთმინებითელოდნენ რაც მრავალფეროვანიპროგრამის საძნელო საქმე გამოდ-გა ამერიკიდან bdquoთავდაღწეულმაrdquoმარინა თექთუმანიძემ პუბლიკასაუწყა რომ დიდი ბებია წერეთ-ლის ქალი ჰყავდა ვისგანაც აკა-კის შესახებ ბევრი საინტერესოამბავი სმენოდა თან სინანულით

დააზუსტა რომ მცირე ასაკისგამო მოგონებები ვერ ჩაიწერაპოეტ რამაზ ბერაძეს წამყვანისთხოვნამ რეგლამენტის დაცვისთაობაზე პროტესტი გაუღვიძათუმცა ყველაფერი მშვიდობიანადდასრულდა და მან აკაკისადმი პა-ტივისცემა ფილოსოფიური წიაღს-ვლებით გამოხატა უნივერსალურ-მა ხელოვანმა პოეტმა მხატვარმადა კრიტიკოსმა მარსიანმა აკაკისშემოქმედების საუკეთესო მცოდ-ნემ და დამფასებელმა საქართვე-ლოს ბულბულის ერთ-ერთი ლექ-სი დიდი გრძნობით წაიკითხა დაგენიოსის თანმდებ განსაცდელზეკიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა

პროფესორმა ლადო მინაშვილ-მა (მან ილიასა და აკაკის შემოქ-მედებას საგულისხმო ნაშრომებიმიუძღვნა) აღნიშნა რომ 2015წელი bdquoიუნესკოსrdquo მიერ აკაკისწლადაა გამოცხადებული და ამღირსსახსოვარ თარიღთან და-კავშირებით თსუ-ში გამართულკონფერენციებზე ქართველი მეც-ნიერების მონაწილეობა მისასალ-მებელი ფაქტია ღვაწლმოსილმამწერლებმა ბონდო არველაძემ დარევაზ კვერენჩხილაძემ გამოსვლე-ბისგან თავი შეიკავეს და ღონისძი-ების მსვლელობას თვალყური დინ-ჯად მიადევნეს ცნობილი პოეტისდალილა ბედიანიძის აკაკისადმიმიძღვნილი ლექსი საჯაროდ ვერგაჟღერდა ზოგჯერ გარემოებათაგამო ჩანაფიქრი იცვლება

გიგი ხორნაულის მეუღლემმშვენიერმა მკვლევარმა ნანა კო-ტეტიშვილმა 1909 წელს შორეულაღმოსავლეთში გამოცემული აკა-კის აფიშის ასლი წარმოადგინარომელიც ქართველი კლასიკოსისაღიარების დასტურია

განსაკუთრებით აღსანიშნავიაიყო გარდაბნის მოსწავლე-ახალ-გაზრდობის ცენტრის აქტიურიწევრების შესანიშნავი გამოსვლაგარდაბნის პირველი საჯარო სკო-ლის პედაგოგის ნანა სამხარაძისხელმძღვანელობით მოსწავლეებისაბა და ლუკა ღუღუნიშვილებიბექა ლობჟანიძე თათა და თაიაზვიადაურები და სანდრო ნიჟა-რაძე დედაქალაქს აკაკის საი-უბილეო საღამოზე დასასწრებადეწვივნენ და არაჩვეულებრივი გა-მოსვლებით საზოგადოების გულიმოინადირეს რეგიონებთან სისხ-ლხორცეულ კავშირს ქართულიკულტურის განვითარებისთვის სა-სიცოცხლო მნიშვნელობა ენიჭებადა დიდად სასიხარულოა როცა ორმ-ხრივი კავშირი ხორციელდება

იკა ქადაგიძე

აკაკის საიუბილეო საღამო

bdquoლექსია საგალობელიrdquo

უკანასკნელ წლებში მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიტარდება ქვეყნის განათლების სფეროს სრულყოფისადა მისი განვითარებისათვის მომავალი თაობის აღზრ-და მათში ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება და თა-ნამედროვე დონეზე განათლების მიღება ხელისუფლებისუპირველესი ამოცანაა აქედან გამომდინარე განათლე-ბისა და მეცნიერების სამინისტრო მზრუნველობას არაკლებს მაღალმთიან რეგიონებსა და განსაკუთრებითსამცხე-ჯავახეთის რეგიონს ამის ნათელი დადასტურე-ბა იყო ამ დღეებში თავად მინისტრის ქალბატონ თამარსანიკიძის სტუმრობა ჯავახეთში შეხვედრა გაიმართაახალქალაქის ილია ჭავჭავაძის სახელობის მესამე საჯა-რო სკოლაში სადაც მოწვეულები იყვნენ რეგიონის რე-სურსცენტრებისა და საჯარო სკოლების დირექტორებიწარჩინებული მოსწავლეები

ქალბატონმა თამარ სანიკიძემ შეხვედრაზე ისაუბრა

იმ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე რასაც უკანასკნელპერიოდში სამინისტრო ეწევა მომავალი თაობის სწავლა-აღზრდის საქმეში

მოსწავლეთა შემდგომი წახალისების მიზნით სამი-ნისტროს გადაწყვეტილებით პერსონალური კომპიუტე-რებით დაჯილდოვდნენ რეგიონის საბაზისო სკოლებისყველა კურსდამთავრებული წარჩინებული მოსწავლევინც ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფრიადოსანი იყომინისტრმა და მოწვეულმა სტუმრებმა ndash რეგიონის გუბერ-ნატორმა აკაკი მაჭუტაძემ მუნიციპალიტეტის გამგებ-ლებმა საზეიმოდ გადასცეს დაჯილდოებულებს საჩუქრე-ბი მათ შორის პერსონალური კომპიუტერები გადაეცათბორჯომის მუნიციპალიტეტის სკოლების ndash 18 მოსწავლესახალციხის ndash 44-ს ნინოწმინდის ndash 6-ს ასპინძის ndash 1-ს ადი-გენის ndash 15-ს და ახალქალაქის ndash 6 მოსწავლეს

საკუთარი ინფორმაცია

წარჩინებულები დაჯილდოვდნენავთანდილ ივანიძის პოეზიის

საღამოპოეზიის საღამო რომელიც ახლახან ჩატარდა ქალაქ თბილისის N70 საჯარო

სკოლაში მიეძღვნა ამავე სკოლის ხელოვნების მასწავლებლის ndash ავთანდილ ივანიძის შემოქმედებას საღამო გახსნა სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა ლალი ჯაყელმარომელმაც შთამბეჭდავად დაახასიათა როგორც ა ივანიძის პიროვნება ისე მისი მა-ღალმხატვრული გულში ჩამწვდომი ლექსები

პოეტის ლექსები წაიკითხეს მოსწავლეებმა და მოწვეულმა პოეტებმა მის ლექ-სებზე შექმნილ სიმღერებს მღეროდნენ პატარები (მუსიკა დაწერა ამავე სკოლის მუ-სიკის მასწავლებელმა ფოთოლა ნონიაშვილმა) ა ივანიძე არა მარტო პედაგოგი დაპოეტია არამედ შესანიშნავი მხატვარიც ეკრანზე აჩვენეს მის მიერ შესრულებულინახატების რეპროდუქციები რომლებიც ამშვენებენ სკოლის ყველა სართულს მისწიგნებს და ხელოვნების კაბინეტს

სტუმრად მოწვეული იყვნენ ავ ივანიძის მეგობრები პოეტი და მსახიობი ელდი-

ნო საღარაძე პოეტი ჟურნალისტთა კავშირის გენერალური მდივანი მარინა თექ-თუმანიძე დალი მაზმიშვილი და რამაზ ბერაძე მათ გულწრფელად ისაუბრეს ბატონავთანდილის შემოქმედებაზე მისი ლექსების მხატვრულობასა და მელოდიურობაზე

პოეზიის საღამოს ორგანიზატორები იყვნენ სკოლის მუსიკის მასწავლებელიფო-

თოლა ნონიაშვილი ხელოვნების მასწავლებელინანა პირტახია და ისტორიის მასწავ-ლებელილალი ჯაყელი

ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას ხელი შეუწყო სკოლის დირექციის (დი-

რექტორი ვალერიან გიორგაძე მოადგილე ნინო გოგსაძე) მხარდაჭერამ და გულისხ-მიერმა დამოკიდებულებამ ღონისძიებას პოეტის მრავალი გულშემატკივარი დაეს-წრო მოსწავლეებთან ერთად აქ იყვნენ მათი მშობლები პედაგოგები მოწვეულისტუმრები

ნიშანდობლივია რომ ავთანდილ ივანიძეს იმ დღეს 69 წელი შეუსრულდა ღმერ-თმა დიდხანს აცოცხლოს და არ ჩაუქროს შემოქმედებითი ცეცხლი რომელიც უფალ-მა უხვად უბოძა მას

ნარგიზა კახაძე

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის

Page 12: Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

7232019 Literaturuli Meskheti_December 2015 (204)

httpslidepdfcomreaderfullliteraturuli-meskhetidecember-2015-204 1212

ლიტერატურული მესხეთი12 2015 წელი დეკემბერი

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

ქ თბილისში გაზეთ ldquoლიტერატუ-რული მესხეთისrdquo შეძენა შეგიძლიათ

თავისუფლების მოედანზე ndash ალპუშკინის ქ 5ndashის წინ მეტრო ldquoთა-ვისუფლებისrdquo გამოსასვლელთან და

საქართველოს რაიონებში ndashldquoსაქპრესისrdquo ჯიხურებში

991262განათლება არს უმტკიცესი და უსაიმედოესი საფუძველიკეთილმდგომარეობისა ყოვლისა საზოგადოებისაrdquo

სოლომონ დოდაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე wwwscribdcom facebook ლიტერატურული მესხეთი

მადლობაგაზეთ bdquoლიტერატურული მესხეთისrdquo რედაქცია დიდ

მადლობას უხდის შპს bdquoარალისrdquo დირექტორს ბატონოთარ თათეშვილს გაზეთის მიმდინარე ნომრის აწყობა-დაკაბადონების საქმეში გაწეული ფინანსური დახმარები-სათვის

5

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე

სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდამფუძნებლები

დღესასწაულები და დღესასწაულებთანდაკავშირებული წესები

(გაგრძელება დასაწყ იხ N1-2 2015წ)

ჯავახეთში ყველაზე დიდ საზეიმოდღედ ახალწელიწადი და აღდგომა ით-ვლებიან პატარები დიდი ხნით ადრეელოდებიან ამ დღეებს დიდები კიდიდი ხნით ადრე ემზადებიან ამ დღე-ების შესახვედრად ჯავახი განსაკუთ-რებით ახალწელიწადს თვით უახლოესნათესავებთანაც კი ერიდება სტუმ-რობას ცდილობს ამ bdquoბედნიერ დღესrdquoთავის ოჯახში იყოს თუ რამე აქვს მე-ზობლებში განათხოვრებული იმასაცოჯახში მოიტანს არ ვარგაო ამ დღესსაოჯახო ნივთების სხვის ოჯახში და-ტოვება ირწმუნებიან ხშირად ახალ-წლის წინა დღით ქადა-ნამცხვრებისცხობას შეუდგებოდნენ ქადას და სხვანამცხვრებთან ერთად აცხობდნენწმბასილს (კაცის ფიგურას) ძროხისძუძუებს (რგვალ პურზე ძროხის ცუ-რის მსგავსად გააკეთებდნენ) ცელისხარის რქების კავების ფულის ქისისფიგურებს აკეთებდნენ რომლებსაცახალწლისთვის ოდის კედლებზე დაბოძებზე ჩამოკიდებდნენ ჩიტებს სა-კენკს დაუყრიდნენ ყველასათვის უნდაგაეჩინათ საზრდო

საღამოთი მოამზადებდნენ სუფ-რას სუფრაზე დატოვებდნენ თაფლსქადა-ნამცხვარს ბედის ქადას და სანთ-ლებს

დილით ვიდრე გაშუქდებოდაოჯახის უფროსი ან სხვა ვისი ფეხიცკარგად ექნებოდა ოჯახს დაცდილი(ოჯახის წევრი) ადგებოდა აიღებდასუფრას და ავიდოდა ბანზე სუფრასსანთლები ენთო წყვილი ndash 2 ან ოთხიცალი ერდოს შემოუვლიდა რამდენ-ჯერმე გარშემო და ერდოდან (სანათუ-რიდან) ჩამოაგდებდა სახლში ბასილსთუ ბასილი ისე დაეცემოდა რომ თავიბუხრისკენ ექნებოდა და ფეხები კა-რებისკენ კარგი იყო და იმ წელიწადსოჯახს ბედნიერება ელოდა თუ არა დაარ ვარგოდა ან შეიძლება ბედის ქადაჩამოეგდო ქადაც თუ სწორედ დაეცე-მოდა (ეი ისე რომ ძირი მიწაზე ექნე-ბოდა და პირი მაღლა) კარგი იყო ამისშემდეგ ოჯახის მეკვლე ჩამობრუნდე-ბოდა და შემოვიდოდა სახლში თან ამსიტყვებს ამბობდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoდა სხვა

აიღებდა ბასილს და დასდებდახონჩაზე (სუფრაზე) ამის შემდეგ ოჯა-

ხის ყველა წევრს ndash უფროსიდან დაწყე-ბული უნცროსამდე მიაწოდებდა თაფ-ლში ან სხვა ტკბილეულში ამოვლებულპურის ნაჭერს და მიაწოდებდა ndash ასეტკბილად დამიბერდიო ndash ეტყოდა

ოჯახის წევრების ტკბილად დაბე-რებას რომ მოათავებდა ახლა საქო-ნელს დააბერებდა ხარს პურს შეაჭმევ-

და ცხვარს კაკალს შეუგორებდა ასემრგვალი წელიწადი მოიარეო ზოგანიცოდნენ ამ დროს უფროს (ხნოვანსადა ოჯახის მოამაგეს) ხარს გამოიყვან-დნენ ოდის კარებში დააყენებდნენრქებზე სანთლებს აუნთობდნენ თავიბუხრისკენ უნდა ჰქონებოდა და თანკაკლებს გაუგორებდნენ

საქონელსაც რომ მიუმკვლევდნენამის შემდეგ მიაშურებდნენ წყალს ყვე-ლა ცდილობდა მოესწრო და სხვაზე წინგაეშვა წყლისკენ პურს წაიღებდნენ დაჩაუყრიდნენ წყალში თან აავსებდნენვედრებს და გამოუშვებდნენ სახლისა-კენ

ამ დღეს (უკეთ ღამეს) ცოტა ხანსწყალიც ჩერდება ndash bdquoერთი პირი ძილიწყალსაც მოუვაrdquo ndash იტყვიან ვინც მიუს-წრებს ამ დროს და შეჩერებულ წყა-როდან პირველ გადმოდენილ წყალსაავსებს და სახლში მიიტანს ისე რომუკან არ მოიხედავს მოტანილი წყალიოქროდ გადაიქცევა ამაზე არსებობსთქმულება ერთხელ წავიდა ერთიჩვენი მეზობელი წყალზე ახალწელი-წადს ნახა რომ წყალი გაჩერებულადა აღარ დის მიხვდა მაშინვე და მო-უცადა ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გამო-დინდა აავსო ვედრები და საჩქაროდსახლისკენ გასწია მაგრამ ორიოდენაბიჯიც არ ჰქონდა გადმოდგმულირომ საშინელი და შემაძრწუნებელიძახილი მოესმა bdquoწყალი მიაქვს წყალიმიაქვსldquo ndash იძახდა მიწა ქვა და ხე თავსძალა დაატანა იმდენი მოახერხა რომსახლის დერეფნამდე მიაღწია დერე-

ფანშიც რომ შეეხმიანნენ კედლები დაძელები გულშეღონებული დაეცა ძირსდა წყალიც დაეღვარა

ახალწელიწადს სახლში ცარიელიარავინ შემოვიდოდა ყველას რაღაცუნდა შემოეტანა ზოგან იცოდნენ წი-ნადღით დააპობდნენ შეშას და კარებზედაალაგებდნენ ვინც გარეთ გავიდოდადა შემობრუნდებოდა აიღებდა სამ ნა-პობს და შემოჰქონდა სახლში ბუხარშიდიდ კოჩოს დააგდებდნენ ცეცხლწაკი-დებულს შემომსვლელი შემოტანილნაპობებს უჩხვლეტდა კოჩოს ნაპერწ-კლები რომ გასცვივდებოდა იძახდაbdquoამდენი ცხვარი ამდენი ძროხა ამდენისაქონელი და დოვლათიოrdquo და სხვა

ამასობაში მეკვლეც ეწვეოდა (მეკ-ვლეს წინდაწინ დაუთქვავდნენ დაირჩევდნენ იმას ვის ფეხსაც კარგადდასცდიდნენ) მეკვლე სუფრით მოდი-ოდა ზღურბლს რომ გადმოაბიჯებდადერეფნისას ეტყოდა

bdquoშემოვდგი ფეხი გწყალობდეთღმერთი

ფეხი ჩემი კვალი ანგელოზისაrdquoსამჯერ გაიმეორებდა ამას და ისე

შევიდოდა სახლში მოულოცავდა ოჯა-ხის წევრებს ბედნიერი და მხიარულიწელიწადი მოგსვლოდეთო მოკეთეგაგიმარჯოთ მტერი დაგემარცხები-

ნოთrdquo თან ტკბილეულით დააბერებდაასევე ტკბილეულით დააბერებდნენოჯახის წევრები მეკვლეს ჰალვას გო-ზინაყს ვაშლს ან სხვა ასეთს უკვლევდ-ნენ

მეკვლეს ქვეშ პარკში ჩაყრილ ნაწ-მენდს დაუტოვებდნენ და ზედ გადააჯ-ვდენდნენ არ უნდა ამდგარიყო და სი-არული არ უნდა დაეწყო თორემ კრუხიაღარ დაუჯდებოდათ კვერცხებზე

გამართავდნენ სუფრას მოიტანდ-ნენ მოხარშულ ღორის თავს და დაიწ-ყებდნენ ქეიფს ბავშვები კი ამ დროსსათამაშოდ გაეშურებოდნენ სადმეკარგ ყინულს ან მშრალს მოსძებნიდ-ნენ იქ გამართავდნენ კაკლობანას თა-მაშს

ოჯახში ქეიფს რომ მოათავებდნენშეკაზმავდნენ სუფრას მეკვლეს დაგაისტუმრებდნენ

საერთოდ ჯავახს მიაჩნდა რომახალწელიწადს წყდება მთელი მომა-ვალი წლის ბედ-იღბალი ამიტომაც ამდღეს მეტად თავდაჭერილად იქცევიანერიდებიან როგორც ოჯახში ისე გა-რეთ არ შელაპარაკდებიან რომ არ და-ებედოთ ჩხუბი და აყალმაყალი

ერიდებოდნენ აგრეთვე შიშველიფეხის მიწაზე დაკარებას მიწა მწვარა(მუწუკი) გამოგვივაო კაკალსაც არდაანტვრევდნენ კავები დაგვენტვრე-ვაო

ამასთანავე სწამდათ რომ თუოჯახის ანგელოზი კეთილი თვალითშეხედავს ოჯახს მაშინ ტახტებზე თავ-ქვეშ და სხვა პურის მარცვლებს დას-

ტოვებსო რაც ოჯახის უდიდესი ბედ-ნიერების მომასწავლებლად ითვლება

ახალწლის მეორე დღე იყო bdquoბედო-ბაrdquo ჯავახს სწამს რომ განსაკუთრე-ბით ამ დღეს ებედება ადამიანს თავისიმთელი წლის ბედ-იღბალი ამიტომ ამდღეს შეეცდებოდა უსაქმოდ არ ყოფი-ლიყო დილით ადრე ამდგარიყო რა-იმე სარგებელი შემოეტანა ოჯახში დასხვა ერთი სიტყვით ყოველივე ის უნ-დოდა გაეკეთებინა რაც სურდა რომამ წელს დაბედებოდა

საღამოთი ბედის-ქადას გასჭრიდ-ნენ (ბედის ქადა შედარებით სხვებთანუფრო მოზრდილი იყო და გულში ვერ-ცხლის ფული ჰქონდა ჩატანებული)იმდენ ნაწილად ჭრიდნენ რამდენიციყვნენ ოჯახში ზოგჯერ იმათაც მიათ-ვლიდნენ თუ ელოდნენ რომ გაუჩნ-დებოდათ შვილი ან თუ ქალი ჰყავდათდანიშნული და ჯერ არ მოეყვანათნაჭრებს ოჯახის უფროსი გაუნაწილებ-

და ოჯახის წევრებს ვისაც ფულიანინაჭერი მოჰყვებოდა ის იღბლიანადითვლებოდა

მთქმელი სიკო მელიქიძე

ბორჯომის რაიონი სოფ ბალანთა

ჩაიწერა გიორგი

ზედგინიძემ 1948 წელს

საერთაშორისო წმინდანებიაასეთ შემთხვევაში სერაპიონზარზმელი ჩვენი ეროვნულიწმინდანია ეს პირადად ჩემისუბიექტური აზრია ეს წმინდაქრისტიანული დღესასწაული

ჭეშმარიტ დღესასწაულადიქცა ქრისტიანობის უპირვე-ლესად მართლმადიდებლობისგარეშე ჩვენი ერის ისტორიაწარმოუდგენელია მართლმა-დიდებლობა ყოველთვის იყოჩვენი ეროვნული სულიერებისთვითმყოფადობის დამცველ-თა სადარაჯოზე

ედუარდას სირიონე-სი ndash ლიტველი სტუმარიმე გახლავართ ლიტვიიდან

ვცხოვრობ ვილნიუსში უკვემეექვსედ ვიმყოფები საქარ-თველოში მე აქ ყველაფერიმომწონს განსაკუთრებითმიყვარს ფეხით მოგზაურობაყველა რეგიონი მაქვს შემოვ-ლილი ადიგენში პირველადვარ ცოტა ხანი შევჩერდიზარზმაში და გაოცებას ვერვმალავ თქვენი სახალხოდღესასწაულით მოხიბლუ-ლი ვარ აქაურობით პირველრიგში იმიტომ რომ ძალზემაღალი მთებია ლამაზი ტყე-ები მდინარის ხეობა მეორეიმიტომ რომ ხალხი ძალზეგულთბილი და სტუმართმოყ-ვარეა იშვიათად თუ შეხვ-დებით მსგავს ხალხს მესამე

ndash თქვენი სამზარეულო ესაარაღაც სასწაული ndash ყველა-ფერი ნატურალური თქვენსხვანაირად იცით სახალხოდღესასწაულების აღნიშვ-ნაც მე ზარზმის სამონასტროკომპლექსის ხილვამ გამაოგ-ნა საქართველოში ბევრი ეკ-

ლესია-მონასტერი მინახავსყველა თავისებურად თავისისიდიადით გამოირჩევა მაგ-რამ ზარზმა სხვაა იგი ჩემ-თვის აღმოჩენაა საოცრე-ბაა რომ იტყვიან მართლაცამაყური გამოხედვა აქვსთითქოს სხვის დაჩრდილვასცდილობს ამის საბაბიც აქვსცხადია ამიტომ არც კი გამ-კვირვებია მისი ამშენებლისხსენების დღე ასე რუდუნე-

ბით რომ აღინიშნება რომ არაღნიშნოთ არც გეპატიებათუმადურობა იქნებოდა თქვე-ნი დიდი წინაპრის მიმართ

სახალხო დღესასწაულიგრძელდება ცეკვა სიმღე-რა ბუნების ჭირვეულობაგავლენას ვერ ახდენს საზე-იმოდ შეკრებილ მრევლსა დასამღვდელოების წარმომად-გენლებზე

მოწვეულ სტუმართა შორი-საა მხარის გუბერნატორი აკა-კი მაჭუტაძე მეზობელი მუნი-ციპალიტეტების საკრებულოსთავმჯდომრები გამგებლებიდა სხვა ოფიციალური პირები

ავთანდილ ბერიძე

ldquoამ ძეგლის შემქმნელ ერსმართლაც საამაყო გაქვთrdquo

დასაწყისი გვ 9 ახალი წელი (ახალწელიწადი)

საბურთალოს 43ატელ 2ndash93ndash27ndash66

კომპიუტერული

უზრუნველყოფა

ირმა ჯიშკარიანის


École Henri-Bergeron · Transportation: 204-253-2681 ext. 337 Happiness Is: 204-757-7025 Les heures claires: 204-233-4442 2015-2016 ÉCOLE HENRI-BERGERON 363, croissant Enfield

IAED 204 Construction and Materials II Spring 2015 HVAC SYSTEMS

FISHBONE Design by Favaretto&Partners, 2015 · 5 2 5 670 426 8 5 2 670 426 435 642 437 450 0 450 445 7 4 2 445 430 500 712 455 196 204 204 196 204 196 196 204 196 204 196 204 196

literaturuli tradiciis gageba qarTul modernizmSi - sjani.geƒ™ონსტანტინე ბრეგაძე.pdf · dac kargad Cans maTi literaturuli simpatia-antipatiebi

Middle School Liaison Meeting January, 2015 Presenter: Simi Minhas CFN 204

204-400-8 EINECS - MASTER INVENTORY 204-436-4 204-400 …204-508-5 EINECS - MASTER INVENTORY 204-545-7 4 EC_2044008_2054990 204-508-5 121-92-6 kyselina 3-nitrobenzoová C7H5NO4 204-509-0

Literaturuli Meskheti_February 2016 (206)

87 30 30 204 20200 204 21600 204 21700 204 35000 …140.112.113.50/course/087-01/087-01-P-P010-00.pdf · 87 30 30 204 20200 204 21600 204 21700 204 35000 224 u1730 224 u1770 205 103bo

MARCH 2015 - Gimli New Horizonsgimlinewhorizons.com/news_for_march_2015__compressed_.pdf · 2015 Please Remember to dial 204 in front of number Remember to dial 204 in front of the

Порядок Богослужіньholyeucharist.info/wp-content/uploads/2015/12/... · 12/6/2015  · Lydia Firman 204-668-1920 Knights of olumbus - Grand Knight: Ernie Shume 204-237-9394

qarTul-sazRvargareTuli literaturuli urTierTobebis kvlevis ...kartvelologybooks.tsu.ge/uploads/book/qartul_sazgvargaretuli_khintibidze.pdfqarTul-Turquli literaturuli urTierTobebis kvlevis

Literaturuli Meskheti_October 2014 (190)

Literaturuli Meskheti_May 2016 (209)

Literaturuli Meskheti_September 2015 (201)

Converting Colors - RGB(204, 47, 161) · 2021. 1. 24. · 204, 47, 161 204, 67, 167 204, 88, 172 204, 108, 178 204, 129, 183 204, 149, 189 204, 169, 195 204, 190, 200. 24-01-2021

LOUGHTON AND DISTRICT HISTORICAL SOCIETY NEWSLETTER 204theydon.org.uk/lhs/Downloads/LHS News 204.pdf ·  · 2015-03-20LOUGHTON AND DISTRICT HISTORICAL SOCIETY NEWSLETTER 204

literaturuli gazeTi - dspace.nplg.gov.gedspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/112808/1/Literaturuli_Gazeti_2013_N... · seriidan `50 wigni, romelic unda wai-kiTxo sanam cocxali xar~

literaturuli - core.ac.uk · ნატვრის ხე, ან ნატვრის თვალი იმისათვის, რომ ორი თეთრით ან

Cyberbullying By: Kayla Banks EDF 204 Spring 2015

qarTul-sazRvargareTuli literaturuli urTierTobebis kvlevis istoria

1 204-204-204 128-128-128 122-109-73 163-145-97 178-162-121 195-181-148 212-202-178 221-212-194 192-0-0 September, 2015 EURASIA DRILLING COMPANY LTD 2015

Microbiology 204 TCR Structure Art Weiss October 19, 2015

06 AGRO 204 Soybean Production 2015-Revised 2-16-15[1]

Glengarry Wineletter #204 February 2015

Mrs. Long’s Classroom Policies and Procedures 2014-2015 Room 204

totalitarizmi da literaturuli diskursiliteraturuli diskursi file1 SoTa rusTavelis qarTuli literaturis institutiinstituti Shota Rustaveli Institute of Georgian Literature saerTaSoriso

June 2015 2015.pdf · ANAVETS Unit 283 3584 Portage Avenue Winnipeg, Manitoba R3K 0Z8 Ph. (204) 837-6708 Fax (204) 888-6358 E-Mail: [email protected] Web Site:

Literaturuli Meskheti_March 2016 (207)

2015 Annual Results · 199 0 11 204 153 153 204 204 204 102 153 204 234 217 165 204 102 102 Heading 64 64 64 170 120 37 170 120 37 2 Disclaimer This document is strictly confidential

Literaturuli Meskheti_August 2015 (200)

Econ 204 2015 - Econometrics Laboratory, UC Berkeleyhie/econ204/Lecture-1-Slides.pdf · Econ 204 2015 Lecture 1 Outline 1. Administrative Details 2. Methods of Proof 3. Equivalence

literaturuli gazeTi - dspace.nplg.gov.gedspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/164711/1/Literaturuli_Gatezi... · ixar, unda moxio, waxvide da morCa. danarCeni tuftaa... dRes bedobaa

Literaturuli Meskheti_November 2014 (191)

Volume 3 Number 1 January 2015 Pages 1–204 Biomaterials

Elementary Liaison Meeting January, 2015 Presenter: Simi Minhas CFN 204