COMMENTARIVS

D Ervs^R I sreSoLvtorivsALIQ^OT DVBIQRVM

MANVALIS CONFE^SAR.

IN caput primum X 4. q* 3 .Salmjmticnc rcrmonc Hifpano anno CO.I3.LVL

compofuus a Marrino ab Azpilcucdi IXxflorc Na^rro , tunc cadicdrario

primx fiinibionis Saaorum Canonum rudc donaoD, fcu iubihto in inclyta

Conimbricenfi Acad^iaj qui antca flicrat duf^cm funcHonis in cdc*

bcrrima Salmanticcn fi . f

Ifunc autcm anno CIO . 10 . litYllC, latimtate donatu^y defoecatus,^

Au6lus ab codem au6iore in Komana Curia San6fifs. D. N,

CKEGORII XI I L Sacrsq; ipftus inforo con-

fckntiA Tcemtentiarix obfequijs inferuiente,

AD ILLVSTRISSIMVM REVERENDISS.D. V. C A R b LV B O R R O M AE V M

CarcUnalcm , & Archipr.T:fuIem Mcdiola-

ncnfem quam colcnciifs.*^

Conicnia in hoc libro verfa paginadpCCt. ' - r

7

A N. M D L X X X.

^ ELiEtiCUVS COHTmE^HS mgtnm hoc litro traBata .

VIGT >fTIDVO notabilla; quorum quatuor pnma doccntfummam

capitis, nomn vfurs , matcriatn ,& crcditum duplex

.

Slumtum ,& confequtnti^a tradunt vf/tr^ dejimtionem, diuifionem , ma*iitiam ,& frequentiam .

}^onum , & alia triafequtntia y^furd qu£ aptior defimtlo, qua requirat ; &vfura mentalis , yt differat a peccato mentali vfurx .

Vecimum tertium y&tria fequentia laudant quandam lcgem , docentforteminfocietatefaluarey&dupkx mtercffc, atqiie eonditiones iUa iumficates.

Lecimum tertium,&alia fequcntuktria.fuccurrunt dupMtcr mutuanti, de^fendunt montes pietatis, & maritos dotes accipii^ntes .

Vigeftmum primumy & vigeftmHm fecundum defimunt ,& diuidut cenfum;& probant non pojfe in perfma consiitui .

Continet infuper extrauagaMmVtj y.fuper cenfuum confiitutlone ,& dt-fcm& oSoglofias, dr quinqua^a quitsiioncs ad cam pertinentes.

10«

Gregorius PapaXTII.

l L ECTE fili («lutetTj 6c apo/VoScam txtiedidionfrt.Cuki;

Iicutaoc^pmin«,tu primar Carhcdrjc Ainchonis /acroftJm Cinonum vwufrilttris ftudij gcncralis Conimbrwnfis iatnpH«

dcm ruHe donatus , & in Romana Curia noiVri^, ac iACtx no(

ftra: PcriHWndan^c obrequijs inici uicns, iftobr»<|u. um Dci t

facrofancbcq. Scdis Apoftolica: , atquc Rcipubhca: Clniftia'

nx vtiliratem , intcncUs tv^is cxcudi faccrc omncs libros, & opera tua ad clccla-

rarioncfllttliqiiaruHVpaitiiJrn iuris Canonici compoiira,tam iUa, qitr ante haccum priuilegiis fcl. rccor. Pauli 1 1 1. 5^ Pij V. pr.TclcceIIorum nollroi um a no»

bis confirmatis cditlifti; quam alia nondnm a:aiia,omnia vero rccognica, cmcn<laca,c{cfixcata, auv^b, 8c vtihora ctfeohij & quia nonnullis lie caufsis pi-xfcrtim

nc a Typogr.aphis cie ficie lufpccbis imprimanturjddiderevle bcnignitatc fc-

dis Apoftolicc tibi drca hoc indulgcri ; 6c prouideri,nc quis ca, vel corum par-

tcm aliquam finc cxprcllo ruo conrcnfu imprimit . Mom proprio non ad aia,

Td altcrius pro te nobis dcfuper obiatx petitionis inftantiam ; fcd ex cerra no-

ftra fcientia volumus , 6c aucloritace Apoftolica dcccrni"mus,nc quis in terris,&

locis fancbe Romanac Ecclefix immcdiatc, vcl mcdiatc fubicdis, prardichi opcra, vel iJlorum partem aliquam intra dcccm annos a dic prim.T imprefsionis

pofthac fadcncic computancios fub cxcommunicacionis laLT fententix porni

ipfo fa^Slo incurrcnd;i,ciiam fub pcrna quingentorum ducatorum pro vna Ca-

mcn Apoftolic.r , fcu fifco noftro , <Sc altcra medictatibus tibi appiicamiorum

&,amifsionis iibrorum iplo hi^o in fiiuorcm tuum incurrenda Ime ruo expref^

foad idconfenfu imprimcre, autaiibi imprefia di<fto decennio durantc vcn-

derc, aut vcnalia tencre , donare , aut permutarc pofsit. Dccernenres tranfgrel-

forcs quoshbet pr.rdidtis ccnfuras, 6c pcrnas pccuniarias incurrillea quouis fe-

dis Apoftohcae etiam dc laterc Lcgato ordinario, vel Dclegato, aut a qucxruque

ftlio iudice Ecclefiaftico declarari, aggrauari , & reaggrauari , & ad parendum

,

foIuendum<]uc pocnam inucx:ato ciiamfi opus fuerit auxilio bracnij frcularis

co^i , & compelii pofse, &c dcberc . Non ooibmtibus conftitutionibus, dc ordi-

nationibus Apoftohds,ac ciiam iurami:to , autquauis aha,etiam Apoftolicaau

dh>ricate, roboratis Ibtutis, 8c confuetudinibus;priuilegiis qucxjue,A: indul-

os quibufcunque aliis,etiam fuper miprimendorum librorum facuhate forfan

concefsis , Sc innouatis ; & htccris Apoftolids fub quibufcunquc tenoribus, 6c

formi$,etiam motu limili , ac cx certa fdcntia , ac de Apoftolicx poteftaiis plc-

fiitudine: vel fi forfan fpcdaliter alicui eficr indultum, 6c conccllum nc excom-

municari , interdid, declarari , capi, autarreftari pofsit, ac aiiis quomodohbccConcefsis>approbaci$ , confirmacis, & iniiouicis. Quibus oninibus etiamfi dc

( 2 iUis

iUis fpcdalis , Cpcdfici , e^rtfiySc indiuiciua menrio , non autcm |>er dauTuIas.

gencralcs dcrogatorias focicncia cfTccj^uoru omnium tenor«prxrenribus pro

cxpreflis Iiabcnfbc^, iflis alias in fuo robore pcrmaiUuris ; hacviie duntaxat fpc

cialitcr , & exjjfcfc dcrogamus , cetcrisquc contraris qmburcunque . Ec infupa

quia Hilficilc forct pr^fentes litcras aci fmgula qu^q. loca, vbi opus clfet dcfcrri,

yoluraus , cactcrtiquc aucioritiitc tlcccrniraus carum frantunptis , & cxfenpGs

,

ftiam inipds libris imprcflis plenam , Sc indubitatam fitlcm in iutlicio,& cxtra

adhiberi;qu^ eifdcm originalibus lincris atiiiibcrctiir, (i ofteniiercncur. Dat,

.

Romj apuci Sanvflum Pctrum fub annulo PifcacDris dieprima Martij.

^l. D. L XXX. Pontifiatu» NoIUi Anno OOauo^

C«: 'GloricrlttiM

1

XLLVSTRISS AC REVER*DOMINO D. CAROLO BORROMAEO'

5'AIs>CTAfe ROMANAE EC^IeSIAE

Cardinali amplifsimo

.

E 1 T> E M ^ % C H I V SVL/MedioUnenft ^U4m colenJif^,

M A R T I N V S A B A Z P I L C V E T ADOCfOR NAVARRVS FELICITATEM

temporariam, & xtcrnam

.

Ommentarivm hunc Je ^>Jurii re/o/utonH,

CarJinalu amplij^- non ea ranone /llufirijih

md T^.T^.fum Aufm dedicareyyc occajtonem

^uarer^m tuarum yirtutum hcroicarum en*

comium agendi: licet ilLudaftCy ornatej^ cou^

textueffet exhilere mundc rari^imum ext*

flum eius , t^uodConcilium Carthapnenje olim dejlderauit : TJt

frdjulesJu^e dignitatu audoritatempotiusfidei , (r yitdc meritisy

^uafn fretioJaJupelleBile ^u/ererent. Efft ojlenderefraxim illius

Ceneralis Coci/ij:7^e longi temporu yiBum hreuis hfira conjumat.

Ejpt Proponere exejuentem illudConcilij Trident. T^rafulej, ^u^c

JtntJui mumrisfartes a^Jcanty acJi non adfrofrid commoda,

pon addtuttiasy aut luxu ;Jedad lahores, <<rfolicitudinesfro 2)ei

gloria yocates ejje imclligant, Et iliud ciujdem: Imfrimu ycro^t4

. > mms

)

mcresJucs omnes cofonanttyt retijui ah eiiJrugaJit4thy fpoJefli^,

nnttnektidyat^i^iie tantopere nos comfhen£itS)Uyfkn3ie IjMmili'

tatis exempU peterepojjint , ^ufi^frm tamcn idfkjcerei^fartim^

^juod^perernfi^^i^'^

ommaJuaife^vitarfjJuamtt^taJat Chri.

iio ad\furai methafhoricas^profua Virik^curahitt ne quiJcjuam

alijsJetur aJyeras. T^artim ^uoJ ejui percupit^rem ChriBianam

circa mincra renouari: frocurahtt eam repurgari circa quteJam

maiora.qua hac in re oxcurruntpurgatione tnJtgua.maxime Vf-

ro , iJfacerefitm auftayt \elhoc leuiufculofgno tefer maxima ,

^ua multis nominiht^sfumyO* effe Jeheo \erga T>. T. llluFhtJ?ima

ohferuanttam , (^rpietatem : Tracipue autem eo quoJ\ cum effes

maximusfel. rec. Tij ZJ, TcenitentiariuSy^^^rfgr^ agerereSy illi

us auSorttateper lUuJlriJ^imu CarJinalem ^lciatu munere tuo

amplipmofungente mterfofitay cura^liy^t ego oh a/t^uof cauffoi

nolens , (fr oh altasparere yolens acceptarem munus DoBoris Je*

tretorum infacrofanB*epoenitemiari^pr^etorio exercenJu) quoJ

profrto motu conferre Jtgnaharis . QuoJ^uiJem nec ego tunc

aJeo magnifacteham] nec tuputahas tliuJ mihtfore aJeo apti,

commoJum, (r ytilcyacfuity^p* efi . 'Nulium enim munuSyWl offi-

cium, (iuoJfciamy eB in toto ChrtBiano orhe , ijuoJylla humana

•tttam fuprema ecclefaftca-, yel latcapoteffas haheat ereilum y

\ijuoJmea conJttioni yprofefioni;Jttin;>&' meis hferarfm fheJijt

sjuaJraginta ctrciter annupraleBtonifacrorH Canonum in ^ua-^

tuor celeherrtmts //lifantarUy Calltarumj^ ^caJcmijs tmpenfs^

')aptius;^elcommvdtu^^immoynec aJnaptumf!iy& tomimJufnX

Omnia entm aiiay etiamaxim^ Totmtentiartie , <37* Jtgnitaf ipfk

X arJtnaIitia,cut aJtunBhef iUuJ y aJeofunt ohnoxta tumulrui,

firepttui: cum ^tjttationum agenJarum y&*fufcipienJarum$

Tum altarum millc occttpationum internarum^^ exttfnarumri ^commcfh

\

tmmenJatorum/fudm ffreprtorum munerMmy^vt \ixpermittant

jmgentihus eis yti otio, ejuod {^uguflino auBore) caritas \erita*

tts requirit:Jedferefimper cogunt efp totum in negotioy^juod (ea*

dem auffore) caritas necejittatufiefcipit. QuodfrofeElo ei, ^ui ia

inde afu^ro in offogeflmu,(T ampHtts annu Ittteraru otiofimper

deliSatus, nonpoteft noneffi quoddam ah(lnthiUi (T amaror

cum, tfoc autem nuliu alium fhepitS, nec d dcmo exituretjuirit ,

qua\t eofungtns oBauo.aut quindecimo ^uojue die adeat facr<e

panitentiaria 'Pratonum. c!^ in eofifper occurrentihus duhijsfux

fenttnti^m diicdt^^e^ue okM^^y ^uodgrande negotium mihiyic.

denturfacere fuapiiinesy ^Uit huius muneris cauffa in dies,(T ho*

ras mtht proponunturj ex^mnifiregente, ommumfere homi»

num ordme mijfe: tu quod illa incitant ^ c37* iuuant admagu con-

{mue otib Ittterario ytendu, admaiori cum meditatione digere

dum tn ipeciej cjuamfcholu ingenen dtdtcera, (p* docuera: tunt'.

ijuodomjiiwn illarum decifioi tendtt adanimarumfalutem ejua-^

rendiy yel confirmanddm , ^«*e affiei homini CirrtjHand dehet effi

\olupe . \Accedit, cjuodhutc comentario adijcimus extrauagante

illum, quafi^per cenfuum imponendoruforma prafatus horu me

morue^ius U. edtdit , dec^ ^p^.offoglofiu cjuinejuaginta ju^Bionihus ornataxerti quody (jui einspro totogrege Chrtfitano mi^

Ittanttsinterrafuifii comthto,immitatory^ maximus cultor erU

eins ( V/par elt credere ) in cdlo regnantis ypropugndculi contrA

yfifraruyoragine ah ipfi munitiy etiafidij^tmusproteSfor. Quart

fuppUco humtltter D. T, llluHrtfiim^;vt meum confihuhont con

fulens dtgneru hoc munus dnguHuin angujla ofjtctnaformatu ,

ttto ifio dmplifiimo quo in omnes eSyanimo augere in ohfiqutu 7)ei

Opt. Jttax. cjui te dtgnifiimufrmifiimum^fuaftnBte Ttomar^.

£cclefi^ cdrdinem , quam dmifitmefirutA incolumen. ^men^~ ^7> 1L ^B^

VON I AM in tcrtia cditionc Enchiridij,Gue Ma-.nualis ConfcfTarioru Hifpano fermonc compofiti

fada Salmaticx anno CID.IO.LVI . copofuimuscodcm fcrmortc quinque comentarios dubiorum;*

qu3e in eo tangcbantur,refoluto^ios in quinq; capi*

tula^fcilicct in c I.i4.q,3.c.fin;i4.q.6.c. hon in infercnda 2 3 .q.j,

cvltim. dc fimon.c.vlt.dc vfur.quos dedicauimus altifsimo,eidcq,.

potctifsimo CarolojCaftcllxjmultqrumq. alioru regnoru SummaPrincipijqui^. etiam in eode volumine cfi ipfo Manuali fucrunt ty-^

pis cxcufi. Cum<^. poftea anno x 573. praffttum Etrchiridiu latini-

tate in vrbe donafTcmus, & multQ aujeiffemu!^; vifuip fiiit e repub.

fore» ne pr^efati commentarij excuderentur ineodc volumine cum;

iJloifcd corum fumma locis opporiunis eius infcrcrctur;tum ne nin

mium crefceret, & nomc Enchiridij, & Manuplis amittcret: tum vt

limpliciores, & occupatiores confcffarij, (qui parum vtcbantur ci^

propter defedum dcxteritatis eis vtcndi, vcl ob occupationcs, vcJ

ob ncgligcntiam) multum frucreniur cifdcm opportunis locis infcr

tis. Nunc autcm, quia bona pars rci in fumii^am rcda<fcar folci ei dcefTcpraefcrtim rationes&fimdamcnta, quibusii^muniunturiqui-bufq. a contrariafcntcntia difceditun quoru vimV& ncruds veHcnteruditiorcs pcrpcndcrc ; rogamur a multis, ne graucmur dcuordretffdium donandi cos latinirate , ceu qiiendam coipmentarium , &dypcum praefati Manualis,qualis antea erant edcrc: indicando locaeius , quibus eorum fumma infcrta cft,ficut in eis indicabimus locahorum commcntariorum i in quibus dilatantur,& augcntur; quocifecerc dccrcuimus,non paru defoecando,& augcndo illos incipicn-

tes a primo,quem compofueramus in capitulum fi foencraucris.14

q.3. in vtilitatem reipub. & gratiam Confefrariorum, & poeniten-tium, praffcrtim curiofioru, ad gloriam D.N. lefii Chrifti hf^xlf^w,ope eius diuina implorata;& pcr intcrccfsioncm gloriofirsimae Ma-;'tris cius T«f9i'K«/«»T^f diuorum^uc omnium , quibus illa pra^cft fpc-rara. Submittimus autcm in primis omnia,qua^ diduri fumus infal-iibili facrofan(Jla: Romanoe Ecclcfi^e cenfura:^

COMMEN-

CO M M ENT ARI VSRESOLVTORIVS

DE VSVRIS IN CAPITVLVMSi foeneraueris . 14. q. 3 . iam pridem fcrmone Hifpano

compofitus a Martino ab Azpilcueta Do(5tore

NauarrO)& nunc ab eodem lacinitate do-

natus>defcecatus,& zuCtus •

m^uguJl.Ju^er ^Jalmo xxxvl concione ii/.

I fceneraucris homm,ideH,ft muruo Jederispecuniam

tuam:A quopluSy ^uam Jedifli expef}es,nonpecuniam

folam 3fedalijuidflus , ejuam dedifti :fme illud triti^

cum [itjfiue yinum , Jtue oleum yfiue e^uodlihet aliud jf flus ,

cuam dedtHi exfeBes accifere.fcenerator es :^ in hoc imfrg*

lanJuSjnon laudandus •

SyMM^KlVM.

1 V Vfurarijfumauidamcreduoresmxdesdebuorumdiucrfa^^^

2 Vfur£vcrbum quid fignificet

,

2 DoCior Sotuslaudatus

,

3 CrcditumdupleXM&vtrumijgratHitHnu

3 Vfura dperta ht cu ufinodi credito reperiatur

.

4 yfura palliata inueniri potcH in omni contra£fu , in quofoluth ant':cipat:ir,ycl

dijfatur cum cxcmplis .

'

^ Trenum rci iuHum non confiSla in ijuiiuifibdi : immo hahet latitudlnem futTh^

mi , inflmi, mcdij .

R-IMO noto exhoccapite,i(lc|uodpr.TCipuc DrAugunmus pcr i!lud intcndit > fiuc fummam cius ,

qua: fccundum maxiinuni illum Majnflrum Gratia

H num , hums magni voluminis, <]uod Dccrctum ap-

pcilarur audorcm , crt harc : CVuiplus,quam dcdc-

rir accipit , '."^uras expctit . Quar parum contcxtui

eius conRruir , ob multa , qux non cxpcdit rctcrre *Sc vidctur aptior

ifta jQuialiquid vltra id , quod mutuo dat , expetit ; quidquid illudfityyfura-

rius cH '. Qjiod ipfum confirmat Hicronymus in c. kqucnti cx cora-

ircntariis cius fupcr Excchiclcm dcfumpto lfh.6.cap.i .in illis ucrbis

;

Vfura appeUatur ,quidquid illud eUyftah coyquod dcdcrintyphss acceperint

,

Et id ipfum affirmat Ambro. in c.3.inf.cad. q.dcfumpto cx commcntariis ciu$inTobiam,pcrillaucrba: Neque y inquit , vfuram efcarum

sccipies , neque omniwn rerum . Item cfca vfura cH , & vcHis vfura cH , &quodcunque acccditforti , vfura cH . Item fi quis mflaurandum conuiuium pu

taty ad ncgotktorem mittit, vt ahfyntbiafi cupeUam defcratfihi ^atis.ad cau^

poncm dirigit , vt Viccmm vinum, aut Tyriacum requirat : ad lanium vt hyl"

lam fibi procuret ; ad alium vt ftbi poma addmet. Harc ibi : pro vcrbo hylla

vidctur habuifle infuo libro Archidiaconusr«/«4W, vclT^cr,ucl by-

Uam j fcd caftigatior uidctur litcra hxc , habcns hyUam; quar clt intclH

num fartum , quod lanij folcnt in dclicias, & xcnia pararc. Idipfum

confirmai Conc. Agathcnfc in c. vlt.infra cad. quxft.Qjiibus confcn

tiunt multi canones, Sc lcgcs , qux in titulis dc vfuris Cod. is & Digc-lRoruro,Dccrctal.Scxti,(Sc Clcmcnt. Sc haccad.caufa,q.fcqucn.<Scah-

hi Cxpe: licet enim non omnes vfuram damnentj lucrum tamcn illud

vltra fortcm vfuram appcUant. * Ex hocnotab.modo pracdi£lo confir

maio facile colligi potcft , rcitc nos refpondilfc in Lufitania , vfurae

pcccatum admififfc quofdam , qui morantcs in ciuitatibus mutuabactcnuioribus multispagos , & vicoscoltntibus quafdam paruas pccu-

niarum fummas , quas non exigcbant ufquc ad mcfTcmtnec in ea (i

crat copiofa : fed quafi bencficium cis largicntcs dilfcrcbant exad^io

nem dicentes : nolumus vobis nunc incommodare , 8c intcrim eutes,

&rcdcuntcs frcqucnicr adfuancgotia m corum pagis gcrcndadi-

ocrfabanturin corum domibus cum fuis cquis gratis prandcndo , coe

jaando> 6ccubando> nuncinhorunijnunc in lilorumdoiiiibus; ^polU*

9 E V S V t I S. spollea aduenicnte mcncuacxigua^vccfrct verinmilegrana Maiofequenti futura cara » exigebant dcbita ; ob qux raifcri agricolz nonhabentes aliud,quod rolucrenr» dabant frumenta, & alia erana cis tn

folutum duplici noraine grauati : ncmpe cjuod multis dicbus eos ho>fpitio gratis fufccpifTent j & quod cogebantur folnerc, quando nonpotcrant» ni(i granum, quo roultumcgcbant,dandoin folutum,cuniprius commodius foluere potuifTent, H fuifTent exaifli.argumcnto eo*

rum, qnz diximusin Alanua.Confcna.c.i/.nu. 227. *

Secundo noto, quod quamuis hoc verbum, ipfuray originaria figni-

ficatione vfum cumslibet rei fignificct, iuxta iilud Ciccr.pro Rabirio:

Ffuram huius lucts, &c. taracniuxta fignificationcm , quani hic, <Sc in

tiiis luribus , & Doitoribus , tam Theologis, quam Canoniitis com-muniter habct, fignificatlucrumproucnicns excontractu mutui, <Sc

Gr??cisdiciturT«W, ideft.partus; quia eum rautnii parir, &Harbraisappcllatur morfus, quo mutuans mutuatarium mordcr . E.x quo quNdam reccntiorcs intulcruntquoddam falfuin* Poftquos,vJ>c cria nos,

latius fcripfit dehaceadere Dominic. Sot.IIJuftrifsiini ordmis Dominicanorum clarifsimum dccus,hb. i.q.i.ar.i.de iufl. & lure. Cuiusdi-

^a magis erudita , quam praxi , 6c vfui accommoda gratia brcuitatis

'

prztermitto

.

Tertionoto omnia mutua gratuita eHc dcbcre : quia omne crcdi-»

tum , quod vulgus Hifpanum appcllat , freHado cft rantum duplex.

Aiterum, quouiatine dicimus commodatum ; per quod rci crcditaei

dominium non rranfit in comraodatarium ;immo eadc resin fpccie,

Vt luriicon. loquuntur, fiue inindmiduo, vt Logici, cflcommodantireddenda : cuiufmodi c(l concefsio mular ad deambuiandum; de quo2uidcm mutuo didum eftin przdi£to manual. cap.i 7. num. 281. &cber eflc gratuirum,mxtaglo. c.i.dc commod. &tot. tit.ft.com mod.

;

Altcrum cit mutuum , per quod dominium rci crcdita: tranfit in mu-tuatarium ;quod non cftrcddcnduminre eadem fpccie,6cindiuiduoy

fed in eodcm gcncrc ; ut colligitur ex texr.& glo.l.i.in princ.^Sc §. i .ff.

cie rcb. credit. <Scideo,hoccrcditum dicirur propric muruum ; quia

per liiud mcum , fittuum, vt ait VJpia. iii 1.2/§ appcliara. ft.cod. Cic

dcbcr cftc gratuitum, ficut commodarum,iuxc.glo.recep.in cap.i. decommod. 1

Quarto noto cx illis vcrbis, mutuum dederis^&c. quod clara, 5c aper.

ta vfura non commirritur , nifi in crcdiro (ccundi gcncns pr.Tdictoru

»

rcihcet muruo ; <3c confequenrcr quod ficuc clarmii niiit\iitm no con-trahirur, nifiinrebus, qurc vfuconfumunrur,»Scin ponderc,numcro,

aur mcnfura conOftunr ; pura,pccunia numcrara,viiio,olco,rritico, <!k

id genusaiiis> qua: vfuconfumuntur, inft^quibus mod. rc contrnh.

A 2 obliga.

obliga. in princ. ita clara vfura non nifi in huiufniodi rerura contra*

^ibus inucnitur . Ht confequenter quod qucmadraodum mutuu pal-

Jiatum,(iuc occultummomnium rcrum concradibus inueniri pote(b

/ic etiam \Tura palliata, occulta inillis oninibus inueniripote(}>

quin etiam rcperifur in omnibusillis ; in quibusob folucionis tempusdilatum plus lullo pretio rigido, dcfummo accipitur : auc ob antici-

patam rolutioncm datur minus ludoprccio pio dciniimoi c.ccnfuU

uir, c.in ciuitare. de vfur. & c.ad nodram. de cmpcion. Excmpluinprimi jucndo tibi domum cuius iui^um prctium rummum,& rigoro-

fum funt centum y 6c quia do tibi vnum annum ad folutioncm coru

faciendam, vendo tibi eam centum , 8c decem : in hoc cafujVt mutuii

palliatum contrahitur ; ita 6c vfura palliata inuenicur . Perinde cninv

cft, ac ii mihi mutuo dares centum aureos numeracos, quos rurfuin ti«

biadannum crcdcrem j vt eo tranfatt^o centum, «Scdecemrcddercs»

iixemplum fccundi, conduco,vcI eino a te frudtus, auc prouentus cui

bencficii ;aut pumigeni), aucalicuiusoppidi, pagi, aut alicuiusdomi-

ni; ; cuius iuflum prctium , pium , 8c innmum funt mille aurci : «Sc obanticipatam folucionem anni vniusconduco, vel cmo noningcntis;

perindc enitn ell,ac (iance annum mutuarem 900. vt in hiie illiusred

dercs millc. Non aucem otiofe in excmplo primi vcrbis ilUs , iuHo prc

rio, addidimus vcrbum inhmum , drp/Mm; quia ficuc cciam dixiaius

inManua.conf. c, i7.num.228, «Sc c.2}.nu.7p.dare rainuspretio iu-.

ilo, fummo , (Sc rigorofo ob anticiparam folutionem, nonefl vfura»

nec peccatum , modo detur iuilum,medium,uel infimum,(iue pium:neque accipcrc pIusiuQo prctio inhmo, (iuepio, vel mediopropcerdilaram folucione: modo non accipiacur plus fummo , nuerigorofo.*

IPro cuius rci clariori incclligcncia mcmorandum f(k id,quod eciam

pofuimusinprafaco Manual.c.23.nu.79.&cum primis dicacScoc.in

4. dift. I y. q. 2. prccium ncmpe iuQum non conhftcrc in indiuifibih

,

immo haberc lacitudinem;cuius exrremum inferius appellatur piumy6c fupcrius rigorofum > & quod inccr illa duo intcnacct mc<iium, uclniodcratum. verbigraria , vnius vlnzpanniiuflum prcrium diccturdeccm iulij , vno plus , vcl mmus. ita quod vndecim erunt rigorofum»noucm pium ; 8c deccm, <Sc quodhbct aliud inccriacens raedium , uelmodcracum* Przfatorura quatuornocab. furama infencur przfacoManual.c.i7.nu. 206.

<5 TT5FR.yf qftidycumfuadefimthneexaffa,

6 V Teccatum yfurx quid .

Ffura

7> B V S V % I 3% VftiTd non eH lucrumfpirituale, aut quafijpirituaUamcau , &c .

7 Vfiiram e/fe iUicitam , <jr pcccatum mortalfi eH defide.8 Vfura probibita etiam in noua lege , etiam inJpecie , etiam mentalis.

9 San^us Thomas intelle^u angelico donatus .

10 ^ 11. Caroli Molinm crroris primus proditor ybi fuit audor,

12 Vfura reaiiSf mentalis ,& cur ita dicantur .

1 3 . Simonia mentalis ad reHitutionem non obligat.

1 3 Teccatum mcntale yfurx vt difert ab yfura mentali «

1 4 Vftora nunc magts , quam ynquam antea ycrbis execrata,yt vero magis qu7k

ynquam operc exerceatur paliiata .

6 /^VINTO noto, exmetehuiiiscap. quodaliudcQ vfuraialiud

pcccatum ufurz . Pcccatum enim vfurar eft ipfcappeiitus,vcl

acccptiolucriilliciti ex niutuo,nue propoHtum accipicdi illud quodin hac raarena, vcprzdidum ell, appeliatur ufura, Vfura vero c(k

ipfum lucrum iHicitum , quod appeticur , ucl accipitur . £t quamuis a

multis diuerfis modis,iuxta pr<Tfatam iignificationem definiaturr

apertius tamen , Sc accommodatius verbis huius cap.& ahorum mul-torum huiuscau(Tar)(5cquz{}ionis2.3.&4. 6c c. quoniam, c.in hoc.c.

quid dicam.cad.cauf& cconfaluit.& ahoruin dc vfuns, & glofTaru»

6cDD.tam Thcologorum, quam Canoniilacum, GofFrcdi.Hon. <Sc

abofum infummis, ckinlib.^.fcntcn.dift.i^'. &mrubricis dcvfuris

definiripotcltfic.

Vfura eH lucrum pcctmia ^Himabilcfuapte natura, principaUteryt mutul

yeri , yel palliati auaficum , yelfperatum. Dixi , lucrum, pro gcncre. Dixi

pecuma ^imabitcfuaptc natura ad diflercntiam lucri non ^ftimabihs

iuapce nacurapecunia, tum ad includendum bencficium Ecclcnani-

cu,quod hcet no fic iure xllimabile , eft tamen fua natura talc vt rooxdicctar : cum ad cxcludcndum lucrum rci fpirituahs mcnti, &grariari

quodmucuans in flatu gratix , quando , & quomodo, <5c cur oportcr,

quxritapud Dcum ; luxtaillud Pfal. Beatusyir ,qtiim'iferctur ,&corrk-

modat.fiue mutuat. Et illud Euangehj Matth.19. : CentMpluacctpietis.Crc,

Quod proprie non eft vfura : licct ahquando mctaphoncos , fic dica-

tur, Luc.19. vcait Thom. rcccp. infccundafecundar q. 7^. arc.i. adprimu.Q;>alc cft fecundo omnc lucruquad fpiritualcvcl (imilc fpiri-

tuah , virtutis, 5c amiciciar ; quod mutuando quarnrur: & non efl vfu*

ra ; quia fuapte natura non cfl pccunia zflimabile \ licet muhi pluris

zfhmenc 2miatam, quam mutuando qua^runt j quam pecuniam,quam ab vfurano qu.Trerenr, propicr fimilis pecunix mutuum.Dixi

,

yi mutui, ad differcniiam eius , quod ratione veri intcrefTc lucri cclTan-

tis, vcldamni cmergcmis accipitur; quia illudnon cft vfura , iuxt»

glo.

glo. Hrg. 5c rcccp; in cap. conqu:tftus. dc vfur. fadtcap. i. 5c c. fala ^

britcr. dc vruris.Dixi, reri ,yel paUiati adincludcndum lucrum, quoddc mutuo palliato quarrirur •

T Scxtonotocxillisucrbis: mhocmprobafidus quod lucrum vfurxcftjllicitum-, ^St-ems appctitus fuo gcncrc pcccatum mortalc: adcovtcontrarium aflcrcrc litharrc(is.clcm. i.dc vfuns . Et vctiiumnonfolum iure humano j fcd ctiam naturali,5c diuino vctcns, 6cnouitcftamonti . Tum quia id fcnfit Conc. Latcrancnfcrn c. quia in om-Jlibus. dc vfur. dic Alcxand. iij. in cap. fupcr eo. cod. titu. QuidquidAlcx. Imol. in conf i . lib. 2. 6c alij citaii ab eo dicant:tum quia pro-hibctur fcprinio pr.Tccpto Dccalogi: hfonfurtumfkcies, lato. £xhod.ao. Quo omnis rci lilicita vfurpatio ,• quahs cft vlura.prohibctur cap. ^

posnaic. 14.^.5. Tum quia luftirinp naturah aducrfatur, quatcnuscapitur , vt frudus rci , qua non cft capicntis rarionc dominij dircwli»

nccviilis, ncc vfusfructus , ncquc vfus, ncqucalteriusiuris , vclfcr-

uitucis . Nam vfurarius , quxrit illud cx rc mutuata,quam mutuo dc-»

dit j quacpcrmutuum dclinit cfTc omnino mutuantis, &fkomni*noaltcrius, I. 2 . §. appcllata. ff.dc reb. crcdit. Inftit. quibus mod.

8 re contrah. oblig. in princip. Tum quia in multislocis vcteris tc-

ftamcn. Dcutcronom. aj.Ezcchit. 18 . &pfalm. 43 . 5c7i . fpccia-

litcr cft prohibitt . Et cum illa prohibitio non cffcc czrcmonia-lis, nequc iudicialis ; fcd moralis, ctiam innouopermanct, $. fi«

na. dift. 6. vbiglof. notab. 5ccoIligiturex Thom. i. 2. q. p^.art. f.«

admnaaq. loo.art. I. & 103. ait. 3. & 104 art. 3. Tum quia ctiamin Euangi lio Luc. 6. pcnllud : Mutuum date nlhil hidefperantes : fpc-cialitcr prohibitacft, vt prarfatum Conc. Lateranenfc, dcpr;efatu$.Alcx. ijj. \ bi fupra , /ignificarunt j quatcnus aimit eam vtnufquc tc-

flamcnti pagina dainiiarj: & fatis conftat , cos no intcUcxiflc dc gcnerali damnationc feptiaii pncccpti: Nonfurtum ficies.Tum quia Papay rbanusid Bffitrnauit in dido cap. conluluit. cod.titu. allcgandoil-\\id L\ic.c3ip:6.MHiuumdate whil indc f}>era?ites :. Tuni quianonob-,O^f» quod f

i ^miy^^n iMi unpms dc commcn» js nu. 1 1 . 6c 5>ot. pius hb^6.q. I. dc luft. & lur.dicam prarlaium jllud Lucx: Mutuum date ,nihili^

mdcjpcrantes, (quod Vrbanus ad id adduxir,) id non probarc, diccn-tcs

, quodfojum confulir, «Scnonprarcipit flne vfura mutttarc.Primoquidcm quod quamuis pnar pars cms, fcilicet : Mutuim date commu-^niccrco.ntjncat confiimnij poftcrior vcco, fcilicct : Nibditidcjperantesfcmpcr fo^t(uet prxccptum, ncqui mutuatahqmd amplius cxpc-^ipc vr pR diclum Conc. ^ Alcx. iij. fanxcrunr, & Vrbanus exprcf-"t, & S.Thotn.Itadtciarauit 2. fccundx q. 78.art. 1. ad^. in pnmartfponiioijc. Sccundo quod alioqui dicendwm cflct, Papam Vrba,

num

'D E V S'V t ! S. 4nnfti errafTcjauc ccrtc incogitarcr rcfpondiffc adduccdo itlud Lucae

,

Er confcqacntcr , Grcgoriuin nonuin dormitalfe rcponendo cius

rcfponfum in Dccreralib. Iib.adco authcntico,(Sc D. Thora. angelicointcllcclu donatum rorpuifTe dcclarando, vt prardiilum cft, prarfatu

clogiumLucx. Nam Vrbanusnon foluni aircrit quod colligJcur;fcd

ctiam quod apertc colligitur cx illo Luc.pcccarc cum , qui ad vfurammutuat. <5cnonfolum pcccarcqui niutua£.cum paj^o dc folucndavfura : fcd etiam qui mutuac abfquc pa^o cum fola intentione acci*

piendi aliquid ampiius. £t quod is non foluni peccat,fcd ctiam tcnc«

turad rc(litucndum illud plusacccptum . Tcrrioquod aliud Conci*liura rccentius Lateranenfi fclT. lo.in bulla, quam approbantc Con-cilio, Lco. X. tulit fuper approbationc montium pietatis , cxprc(reait, illud Luc. continercapertum praecepium vfuram prohibcns.

Qjiarro quod nifi audoritas illa fic intclligcrctur , polfct quis tueri,non cflc pcccatum mutuare cum tali inteniione, finc pa»Sto cxprcf-

fo , aut tacitoj ficut non cft fimonia rcuuntiarc bcncficium cum prin

cipah intcntione, vt fuo ncpoti dctur , cui, nifi crcdcret iUi collatumiri, non rcounciarct , modo non adfit pa^^um expre(rum,aut tacituin

iuxtaglof. fingul. cap. ordinationcs. i.q. i. Panor. incap. dilccto.

dc prxbend. FeUn. cap. ad audicntiam. ,2. col. 4. dc rcfcrip. Anton. 2.

par. tit. I . cap.Y.§.i i . quod ctiam Sylu. & alij dixcrunt. * Lt tradimus

laousin manua. Confcf. cap. aj.nu. 107 . Q^odautcm id fcqucre-

tur , cx eo coliigitur , quod nullo alio loco iuris diuini vidctur proba«

ri» quodfola fpcfine pa^o admictatur vfura, falcim rcHitucnda.

Quod auccm hoc non fic tcncndum , conflac ex omni cachohcorumfentcntia cxprcfTa, vcltacita.*

o. Quinto quia nifi iUud Luc<e intclligerctur ita,vt ab Vrbano dccU'*

ratur j aliqui tencrcnt, quod liccc pcccct cum tali iatcntione mutuando: ad refticucndum tamen acccptum non ccnerctur, vt parum quide

pudentcr, ^ nimium pcrtinacitcr prxdidus.^WoUiMMP^' vb: fu*

pra nu. 7. & 1 1 . aufus fuit tcnerc, cxinicnans fc prprdida rcfponfione

dcfinitioncm di^i Vrbaniind. cap. confuluic cncruare, citansin id

aliquos , qui auc td non dicunt , auc facilc in noAram fcnrcntiam cx«poBipofTunt, tam pcriculofum cft incipcrc mutare pcr noftras pr.x-

coccs imaginationcs id quod Santifsima Scdcs Apoflolica inatura dc-

hbcrationc conftituit. C^uarc fufpicicntcs , & reucrcntcs prxfata duoConcilia, <ScprzfatosduosPontificcsMaximos, concludimus, vfura

cfTc prohtbitam rpccialitcr iurc diuino Euangchco j noVi folum ad-mifiam cum pa£^o cxpreifo , auc cacito recipiencfi aliquid aniplius:

fcdctiam finc vllopadocum fpe, & intentione principali aliquid

^mphus accipicndi: quod huius cap. coatcxcus diioDUS locis fen fic» ia

quibus

c|U;bus vcrbum expedes ponicur . Siue afrcramus !cgc$ Romanas crai*

lcs vcrare vfurasraltim implicicetVt communis opinio afTcnCtixtua

latc cradita a loan. And. in Mcrcuria. rcgular i pcccacum > dc rcg. iu-

rislib. 6. 6c a Panor. & alijs , in cap. cum ficgcncrale, de foro com«pcn. (iuea(reramus,easpcrmicccrccum modcraminel.cos.C.de vfur.

ti Quarc non video quomodo ab hxrefi» aut ab eius fufpicione

excufari porsit^«M4#44aliA»vbi fupra anu.^.nu.i no-.Tif. ibi;

fremant cmnes licct , cgofoltus veritaris, i^rc. qui cum magna laude impii

JWrt^^i Mllaw. 6c maiori cum grauifsimorum au£loru irrcuerentim

& nimia fui ludici) confidcntia aufus fuit affirmarc, licicas eflc vfuras

inodcracas pcr illam I. eos, hoc tcxtu 3c toto iure canonico non obdatc * Cuius impudcntix , & erroris damnatorcs prodirorcsq* nos fuifTe

primos in cclcbcrrimis Hifpaniarum Academiis credtmus , dc gaudc-mus. Quamuis, quia nondum crattunccius impictasadcomanifc-Oa,modcftius quam ipfc mcrcbatur.eum notaucrimus. *

l 2 Scptimo noto cx illo vcrbo , expc6fcs, bj$ itcrato, adiun,ftis c.dcbi-

tores, dciurciurand. <Sc c. final. de vfur.^ aliis multis : vfuram diuidi

jn vfuram rcalcm,6c mcntalcm. Realis e(l vfura , qu:e expailotaci-to, autcxprcirorccipirur. Vfuravero mcntaliscnvfura,quaracctpi-tur finc pailo cxprcfTo , ncc tacito ex mutuo fafto intcntionc princi

palirecipicndi eam, iuxta mentcm omnium, ih c. confuluir, de vfur.

^c.fin. de fimon.Vndc fcquitur, vfuram mcntalcm noivdici mcntaJcm ob candcm rationcm}* qua aba peccata mcrtalia communiter di«i

cuntur mcntalia, Alia enini dicuntur mcntalia, coquodfint a£lu$interioris voluntatis , fine vcrbo, <5c opcrc confecuto j ut homicidiummentalc dicitur voluntasoccidcndi mente, non confccuto opere.cpericulofe.c.homicidiorum.c. noli. de parnitent.dift.i.Et furtum men-lale Yoluntasfurandinon fecuro fiirto.c. fi proptcrea » 5cc.fi cui. dcpoenit. diftin. i • Mcntalc vcro rcalc dicitur, quandb vtrunque concurritt Et cuTffequttifcr vfura mentalis comniunitcr non appcllarurmcntalis, eoquod fitvoluntascommitrcndi vfuras fincopcrcconfe-<uto; fcdco, quod capirur fine pa^^o exprcfib, auttacito ex foli

frenrisinrcntionc, quamutuansmuruar, vr aliquid amplius fibired

datur, Vnde infertur , quod ahud cft pcccatum vfurar mcntalc, &aliud vfura mentalis j vfura qutppc mentalts efl illa , quat fupra proxime definirur . Pcccaium autem mcntale vfunx cft voluntas excrccdi,vel rccipicndi vfuras receprionc non fccura , neque opcreconfccu-to. Nam ficur omneillud pcccarum quod opcrc pcrficirur, diuiditur

inmcntalc tanrum, quod cft voluntas peccandi abfquc vcrbo,velopere:«Sc menrale 6crcalc, quod eft volunras pcccandi vcrbo., velopcrc confccuto : ita 3c peccatum vfurac eft duplcx , mentale tantu »

E V S V Tt 1 S. 5quodcfl voluntasquzrendi vfurain operc non fecuto : 5c mentale»& rcalc) quod edvoluntas cam qu.Trcndi opere rubfccuto. Scicn-dum autcm c(t,nul!um pcccatum vrur<T nicntale , quantumuis mcn^tale Hc illud , (i nihil accipiacur ad rclhtucioncm obligarc ; <Sc contrt'omncm vfurani rcccptam

» quamuis^folum (icmcncalis , idc(} rccepta

13 fine pa£lo racito, ncc cxpreiroi cum intcntioncpnncrpali rccipiendi

eam obligarc ad rcibtucndum: licct limonia mcntalis,ad id non obli-

gct j vcprobamus ni commentario rcrolutorio cap. (inal. dc Hmon.3.notab. qucm rccognofccndo Manua. ConfclT. fcrmonc Hifpa-no una cum hoc compofuimus 5 6c nunc lacinicacc donatus fuo Jocoponctur. *

Exquoinfcrtur, quod cum Do^iorcs difputantdc vfuramcnrali,tn obligcc ad rcdicucndum ; non quxrunc dc pcccaco mcncali vfurf.Ccrcum cnim c(l,illud non obiigarc , ficut nec uUum aJiud pcccarummcncalc cancum ad rcQirucioncm : fcd difputant , an vfura mcncalis,,(luc lucrum quxilcum cx mucuo finc pado cum inccnrionc principali ob liJudfaiito obJjgcc ad iJlud . Inj(VrCur ctiani , qupd inuenitur, &frcqucntcr, pcccatum mcntalc.tancum vfurx mcntalis.Q,uipp,c mul-ti funt , qu^ uoiunt mutua^re mcntc , ac intentione principali rccipiendi aliquia amplius, fiuc ullo pado j & tamcn non mutuanr.Pcr quodquidcm ^pparcc, quantum dinciat vfura mentaJis, a pcccato mcnta^livfurari cuni iUa fit frcqucntcr obicdum huius; qua: pJanc hailcnUsAquod fciam i nuU^bi fucrunt Hc dcclarata

.

14 Oclauo noto ex hoc cap. & cius pcfsima obfcruationc.mirandumcffc,quod cum totusorbis chriflianus nunc magis^ quam unquamvfuram damnct, & diccntcm cam iiccrc,J)7rcticiim iudicctjmaiorci!

tamcn falccm paliutas difsimulati qqam lex ciuilisohni pcrmitccbat)pcrl. cos. §. 1. C. dc vfuris . Maxiina cnim vfurarum , quas liJa lcx,

pcrmiccit cft cenicfiraa , qux ccnru mcnfibus ipfam fortcm cx^equat.

Q^od djJigcntcr, <5c copiofc oficndit BarcJio. Soci. in i. (1 hjErcfs.irc.

fF.ad Jcg.faJcjd. cui concordat Budsusdcaffclib.i. foJ. 24.6C Alciat.

Lb.3. difpun^. cap.i. & alij reccntiorcs alibi. Ita quod fors panat unii

iii unoquoquc mcnfcv & duodcciro in anno , & cam non pcrmitrir

,

nifi in pccuniatraie^litia , fortis pcncuJum 111 fe fufcipienti : «J^calijg

jncrcatoribus duas partes ccntefinia- concedit, hoccAodoproccn'*;tuminanno: &aJi)S hominibus vulganbus dimidiam ccntefimx|[hoc cft fcx pro ccntum jnaDiio: ^c iiobihbus tcrtiani partcm jqu.xfunc quatuor pro ccnium . Nunc ramcn pcrmittuntur faJtem paiiia-

t;e tam grandcs,ut intcrdum fors pariac dccem , 6c ampliuspro ccnrtum ab vnii nundinisin alias : qua: tamcn trcs, aut quatuor in anrooccurunt : & ita ccntum pariupt trjginta , 6( amplius in anno . Itcm

.u. B antca

ttitca cxvfuris vfurx non capicbantur, 1. vtnullo C. dc vfur, &placutt. fF. cod. Atnunc dc cambijs rccambia cxiguntur .

* Ncqueobftat , quod raulti rcfpondcbunt , non rccipcrc fc liU pro vfunsj fcd

pro iiitcrcfTc , aut cambijsrquia non omncs, qui muiant nomcn, rcin

fpfam mutant. Qjja quidcm dc rc in commcntario rcfolutorio de ca-

bijs , fupcr c. finaf. dc vfur. aitius tra^a mus; atquc vcritatc coa^li ad-

demus quafdam , qu.T ftcilc tcrrcant multos in cainbiorum lucra ia-

cfrxnarc; intrcpidcquc anhclantcs. *

I y T T 5 r R ,AT. qn£ defmm dpfior.

1 6 • V Ffura etii:mwomffra capere qytdqiiAm pro bono of^ere mntmindi ; 0cetnonCiipiatnrproyJhrermrttnatiC.

17 V.furafmomatamutuarcobbencfitium.'

1 8 Vfura , rt inuemturfinepa&o y& Toluntate paclfcendi .

1 9 Vfitra non cfl mutuare cum intentione mintts principaU lucri contra'fptofdam:

mntuare antem cum interttione principali lncri/ic, contra alios

.

10 ^t^inistnimtsfrincipalk effepotcH id , quod nequjt ejfe prrnctpalis',

I JVT OT A nono , quod non abs rc dixirausfupra not.f .fio 6.<lcfi-|

JiN nin^rtcm vfur.T ibi datam clariorcm, iuribiisquc aptiorcm cflcj^

quam fint quaedam ali.T. IMacnim , quam loan. Maibr deditin 4,

)»b.fcntcn. dift.i v q.zj col.i. fcilicct,quod cft yolitio ifeH*poltmtas aCci'

pitndi lucrum vi mntm , non cft fatis apta : quoniam nort dcfinit vlll-

ram , fcd pcccatum vfur.T jintcrquac magnain eflcditfcrcnriam pr.T*

(hximusfapra nu.13. Illa itcmnoua, quam poU nos dcditprarKatu*

c^Icbris Doiflor Sotus lib. 6. q 1. dc iuft. <Sc lurcj quamouc potuit de-16 ccrpere exquddam di£lo'S.Tho.fccunda i.q.^S.art.a. Vfura ncmpe

eftprctiilm vfusrci mutuarnf, nonuitfetupclTe apta . Tum quiadaturvcroisin hacmatcnainuntatis, &rcm rpfamobfcurantibusj vocabu-lamcnim,pretium,in hac matcriaparu vfitatiim crt;tum quiafcquc-

rctur, quod non clTct vfura mutuo tibi-rfarc ccntum aurcos , vt in finc

a<nni rcddasmihicentum &deccm: nonpropter vfum eorum,quipcrmutuum fafti funttui j fcd proptcr bonum mutuandi opns, quod^meum eOjquia nihil rcddispro prctio vfus rei mutuo daiar:fed in pra;-^

jnium opcris mci boni . Qjiod tamc cfl contra mcntem otlmium pofV& antc Tliom. 2. i.q.78. art. 1 . Tum quod mmuare ad obtinendum^ahquod bcncficium ccclefiadicum cft dare ad ufuram, vt mox dicetur

bcncficium tamen non cft prctium, ncc iurc prctio pcftimabilc, luxtft'

£lof.€clcb.c«coram.dc offi.aclcga. vbi eam commcndat Panor. «Sc La^

fihg. S\ 3. licet Aiaptc natura fitxUiniabiie^ut infra dicetur.

quamuis ad hoc refpoad^n pq(sir/a;pe prccium pro pr.tmio vfurparuiuxta illud Tcrent. iis t^dr, ob HdtiUam prctiumfero : rcplican ta.-

mcn jpotci>,quod ratio cui dc^inino iUa nititur,concludit]llud pro ptciio vlus afTumi. Practcrca noto » quod quamuis mutuarc communitcrfit confilij ; faltcm quando cxtrcma ncccfsitas non adcft : nihil tamcfpcrareprincipaliccr vlrra rem mutuatam prxcepti cft i quamuis noniitmortifcruTZL, quando quod fpcratur cxiguum cd.qucmadmodumncc fiirtum rci cxigu^ non cft niH vcnialc luxta doiS^rniam S. Thom.a.a .q.66.art.6. quam in AlanUal.c.i 7.nu.3. 6c in Conimcnt.c. fin.14.

17 quf• latius dcclaramus . Colligitur itcm mutuarc prmcipaliter ob be«

nchcium Ecclcnafticum obtinendum cHc vfuram.Quia licct talc bc<

ncficium non flc iurc pecunia xHimabilc» fccundum glo. cclcb. d.c. co

ram: cft camcn fuaptc natura cale » cum Cu ius pcrcipicndi fru^lus > 3c

proucntusaliquos, fccundum Caldcr. rcccp.in c.in noilradc refcrip.

latius dcclaratum a nobis in rubr. dc prarbcnd. Ht ad hoc, vt vfura c6>

mittatur^fufhcir, vt accipiatur, vcl fpcrctur principalitcr lucrum rci fu*

aptenatura pccunia zihmabilisjhccta commcrtio rcrum .xlhmabi-

hum a iurcfcparetur.Qucmadmodum ctiam omncsrcs confccratz,li-

cet dicantur iurc inzUimabilcs , co quod cas lcx a commcrtio hominurcmoucat.i.intcr ftipulantem.§.facrain.iF.dc vcrb.obiig.§.racrz.in(l.dc

rcrum diuisifuaptcnatura tamcnfuntxniinabiicsj<Sc qui mutuarctobcasquxrendas vfurarius crTct» Ncqucplancobflar, quod hoc pcccaiik

(it Hmonia.argumento dchnitionis iimonix,dat.T a glof fummx.i.q.i.

latius dcclaratz pcr nos in Manual. conf.c.23. nu.99. Quia eo, quodfit nmonia^noRdcfinitcireufurajimmo cilufura fimoniaca,vcinmo

nia ufurana:& confcqucnter erit re ipfa duplcx peccatum, aut vnumcum circumftantia ncccfrario conhtcnda; iuxta ca , qux poQ alios di«

l3 xtmus in prardK^^o Manual.c.6. Coiligitur ciiam,pcccatum vfura: rc-

pcriripone hncpado exprclTo , aut tacito accipiendi aliquid vltra

rem mucuatam: immo, 6c hnc vila voluntace pacifcendi , nmtu:)ndo

fcihcet cum foia inccntioncprincipah rccipicndi ob id aliquid \lcra

rcm muruatam, pcr prardi^a, quod inducit ecia m obligariQncm refti«

tucndi, vt Papa Vrbanus dcciarauit in d.cap.confuluit.dc vfur. cuiu>

quidcm fan(^am deciarationem non fuit vencracus, vt dcbuitimmo-

dcilus Carol. Aloiin?. dc commcrtijs» nu. 1 1.

19 Decimo noco ex textu, <Sc pr.'cdi<^is: vfutam rcquircre pai^nm cx-

prcfTum, auttacitura , autintcntioncm prinupalcm luciandi aiiqui^

cx mutuo.Nam minus principalis, .Sc fccundaria intcncio hurandi nofufhcit ad condituendam vfQramj liccc nouc tcnuerit oppoHtum Dominic. Sot.hb.6.q.i.de iuH.&iurCfdiccns vtranqucintcntu^ncm ufuia

, B 1 condi-

COM ME^lTjitlVSconftftucrc , quod mtnusbene di^um cft . Primoquic{cm,quod cohitrarium tcnent glbr.<Sc Inno. in d.c.confuluir. dc vUir. ab omnibus fo*

YC Theolo. & Canonift.recep.diningucntibusintcrintcntioncm prin

-^palcnijfiuc primariam; & minus prindpalcm, fiuc fccundariam,cx-<cptb Aiolinaco vbi fupra; qui altcrum cxtrcraum amplcxus,ait,ncu-

traro.riccprincipalcm, ncc minUs pnncipalcm obligationcm reftituc-

di vfiiram fincpailoinduccrc. Sccundo, qnod Gaict.^Thojj.q. 3. dcvfuris ( cuius quandam fcntcntiam pcrcam fuum diaum firmandoSot. laudat) ftatim in quaeft. fcqucti,qu;c quarta eft,cxprcfrc id,quodglof commuuis tcnct j immo, & in illa ipfa quift. 3 .vbi ponit fcn-

tcnriam.qua fc iuuat Sotus,concordat communf,in illis vcrbis: OfM//ix

fmlXcTyfeHJpesfecundarlay poteH dirigt circa aliquam remunerationem;ciuia

Sc fi fatis pcrpcndatur, fignificat nunquam dc hoc D.Tho. dubitaffc •

Tcrtio quod id fatis probantc.fi oFficia.yp.dift. & c.quid prodcft.6l;

dift. cum fuis glo. pcr quac communis id affirmat, quatcnus fignificat,

id quod eorum glof cxprcfFe habcnt, fcihcet hccrc fcruire ccclcfix, Sc

Prarlaro cum fpc minus principali, fiuc fccundaria obtincndi ahquod20 beneficium,hcct non cum priocipah,& primaria.Quarto,quodqua-

plurimafunt, qux quamuis non pofsintcftefincsprincipalcs, 6cpri-

mari) opcrisjpofiunttamcn cftcminusprincipalcs^flc fccundari): ver

bi gratia : Non licet diccrc mifTas , & diuina officia audirc principah-

tcr proptcr diftributioncs quotidianas } minus tamcn principaiitcr iic:

iuxta glof fingul.rcccpt.c.i.dc cicric. nonrcfid.lib* 6. Non licctitcm

amarc Dcu principalitcr proptcr aliud y quia cft ultimus finis , Qc idco

proptcr fcipfum tantum amabiiis,vt poft Tho. fccunda 2.q.27.art.i.

diximus in c.cum miniftcr.^^.q.^.nu.^. Nec confcqucntcr hcet ci fer-

tiirc principaliter proptcr aliud:quia id eftet faccre dc ultimofine me-dium : Licct tamen amarc Dcum minus principaUtcr proptcr aliud ,

vtfcruireilliminusprincipalitcr proptcr remuncrationcm ; iuxta il-

ludPfal. ii8. IncUnaui cormeum ad cuHodiendas iuHificationes tuaspro^

ptcr retributioncm . Adcoquod Conc. Trid. fcfs. 6.c. 31. sgiathcmati-

zat cum , qui dixerit pcccare iuftum , qui Dco intuitu przmi) fcr-

uit. Q^oniam tam mcrccs tcmporaria , quam arternaanumi potedin fincm minus principalcm , & fccundarium , modo in principa—lcm , & primarium vltimumquc fincm prxfigatur ipfc Dcus folus

dignifsimus , qui fuo ipfius foiius intuitu amctur , 6c colatur.

Qjiinto , quod pulchra, &firmcfuita conciufio Adriani Quoiibcto.10.C0I.4. (quem fcquimurin rcpctitione c. intcr vcrba. conclufy. nu.12. & 31.) habctomncm a^lum cuiufcunquc uirtutis,cuiustotusfinJs»

aut partiaiis principaiis cft bonum aliquod tcmporariu,crfe uiiiofum ;

& nupcr id probauimus in c.cum minifter.23.q.y,nu.3p. £tpatetpai«

QOi

7) E V S V Z I S. ^7

cos efTe coliatione alioruoiy c]ui cx fuis honcdis atflionibus aliquod bonumtcmporariam honoris, famx» glortx» falutis, rei familiaris, viiflus

fui , autahorum in minus principalem non przQituant: quosnemocathohcorum pcccarc dicit . Noto etiam, quod nullum» ncc principa-

lc ncc minus principalc lucrum, tanquam lurc dcbitum cx routuo ex-pcdari potcit : fed (ic tanquam antidoraie, dc remuneratorium de gra

tia » 6c non de iuClitia dcbitum . Vndc& cum comuni a(1eriinus,quod

tam principahtcr , quam fccundario lucrum amiciciac & gratitudims

cx mutuo fperarc poflumus •

syMM^KiyM»a I SVK^ mentalts yt dcfmt ejjc rfura .

22 y yftra. non eH lucrHm ex ami cttia prtTKipaltterJperamm .

*3 'Spes principalis non omnts iUa ,ftnc qua non mutuaretwr .

I4 yfura eji acceptum ftne Itbera dantis yoluntate .

2 y Scd non rcccptum pro folutionc dcbiti aut pro labore numeradi, aut mktcndi,

IIT tN D E CI M O noto cxprardi<fb$, quodqui poftcaquam princi

V palitcr proptcr lucrum rautuauit , fuum peccatum agnofcens illa

-intcntioncm mutat in intcnrioncm minusprincipalcm accipicndi: &poftea gratis datum accipitjpcccatquidcm mutuando,fed non pcccac

accipicndoj ncque acccptum tcnetur rcftitucrc . quia non recipit prin"

cipaliter,co quod muruat,vt ritedicit Ricard.in -f.dift.iy.art.y.Qucm

fcquirur Angel.vcrb.vfura.i S i. adijcliendo in §. 2» Qiiod licitu e(t mutuare ctiam principalitcr,ficut dictum cft,adcomparandum amicitia,

6c gratiam mutuatari),quia huiufmodi gracia non c(l fua natura pccu-

nia .Tibmabilis,ctiam cxpc^^ando aliquod lucrum pccunia .Tdimabi'

lcprincipalitcrcxillaamicitiajvtdocct Tho. 2. 2. q.^S. art. 2. ad

& pulchre dcclarat Caict. ibid. &in paruis opufculis tom. 3. q.3.

& 4. de ufur. & Sot.lib.6.q.(.art.i.dc iuft. *5c lurc. * Qua quidcm con-

clufioncSc ali)s pr.TCcdcntibu$,fcioquofdam frcqucntcrcofolatoscf-

fcj&ahosquoridiccorirolariponc: idcoqucomnia efTc mcmoranda1 2 maximc ConfcfTarijs. * Ex quibus coIligitur,non cflc peccatum cxpc

6tarc lucrum aliquod cx mutuo mediante amicitia,<Sc gratitudine>ta-

quam quid gratuitum cx hbcra cius qui rccipit voluntatc prouctuni

,

23 Colligituritcm.quod non eft vfurariu$,qui muiuatcum fpcquodaliquid plus (ibi rcddctur,quam dcditj h eo animo id faciat,quocl no dc-

fincrct id faccrcquarauis niliiio plus quam mutuauit fibi reddcndumforctjcum talis fpes fccundaria iit,Sc non ptiiicipaiis. Scd ncc etia, qui

cum cah fpe lucri mucuac , quod Cmc lila non nuuuarcc» fi modo finis

prin-

pnncifyahs mumandi-non cilet illa fpcs : {cd ainicitia>vei ajQiorvDcf^

«cluirtcs: dclucrutii>minus prfncipaiis. Tumquia nicrccstain tcmpo;rana,quam a-rcrna afrumi potcQinfinc mmusprincipalcm,taro amo»tis quam obfcquii Dci. Tum quia , vt aliquis finis {icprincipalis a^lus

non fufficit, vt (it caufTatfinc qua non ficrct adus ; fcd oportct»quo^

plunsiuel ranti xftimctur,ac alius fims,proptcr que lile Btjut latc pro<^

kamusin d.c. cum miniflcr. 6c tangitur fupra nu.io..Exchiplo fiot il-^

K» qui principalitcr cclcbrant., aut addiuma officia uadunt proptcrDeDm,<5c minusprincipaiitcr proptcrpuantias>vtuulgqiilkcunr,(X di-

Itribuiionesjljrc quarum ramcn lucrandaruni fpc fccundaria non cc-

lcbrarcnr. ucl non ircnt . Kccctiam pcccat routuajas,qui non muiuatprincipalitcr ob lucrum > accipicndo a muruacario aliquid bona fidc ,

(xiftimans id fibi amantcr, t&gratis.ab co dari) licctmutuatanus id

non fibi dct : mid ob graiitudincm, quam ob ciinorcm,nc nifi dct,pc-

cunia afercpctatui ;.uci fibi aliauicc mucuum dciicgctur) quamuis

fi poHca id rcfcirct , tenerctur ad rcflitutioncm illius > ut rc^e ait Aii-

toni. z.p.Mir.i.t,7. § 6. 6cconfoiiatciid>quodait Syiu. vcrb.ufura. 6.

q.3.& 4.6c Caict. 2. 2.^.78. arc.i. Cotra ucro fi dum fibi dabatur cxifti-

snafbat non dari libc ra uolutatc, fcd coacta,pcccaret accipicndo, ctiafi

,

a pnnctpio fola cariratc mutuaffct.Laur.in c.falubritcr.de vfur.& Syl.

•J d JLuJ^ ^"P* c] uis autc ro

^

gc t, quomodo muiuans fcirc potcn,an mutua-tarius iibcra uoluntatV» an coa^a moueatur ad dandum lilud plus:

^**^rcfpondco, quod cx qualitace rci dataf inlucium, <5c cx iaflura,ucl»^4MA's<y

. lucro, quod mutuatarius fcci? , <Sc cx condiitionc naturali , 6c uirtutc

\. f- y*^*4sju iiberalitatJS mucuitarij , probus pjitaiicns , & prudcns confefTarius id

>«..^.uVH. conijcercpoicft ; aniinus cnimcxconic^urisconiicitur.c.cum qui.

-

-^f^' derenunti.l»b.6.I. doluni.C.de dolo. & c. cifi quaffliones. de fimoni.

' a y Colligitur ctiam, quod qui dcb;tori fuo , a quo debi tum rccupcrare

commode non potcfl, mut^uat pccuniam, ut fibi liac uia altcrum tan*

tum »quantum ci debct, rffundat, non peccar.nihil quippe ab coac

cipit ob mutuum principaiitcr ; (cd uc (ibK dcbicum rccupcrct. Maiorin^. diO. 17.^.29. in princ. Adijcinius tamcncaucndum cdc dcbiton»

pcrchtrographum, uelaliummodum»pcrqucm de folutioncconflcti

jie poOea ipfe,uel cius h.Trcdcs itcrum illud pccant » ucl accipiant fpote folutum, per ca, quai; diximus in fimili calu ip jVlanual. Confefs. c.

.i7.nu.113. Ncquc cciam peccac, quiaccipitaliquid in iuffam merccdcjaboris numcrandi magi>ain fuinmam a fc , ucl afuis familiaribusfu.

fccpti: quia nunili m utui > fqd ob laborcm numcrandi accipic« nequcquicapiraliquiilpro rgnipru, ik I.-.bore mittcndi pccuniafli mutuataigiigc abfcati , ut iiiquic Alaior ubi fupra

,

SVM.

7) E V S V % I S . t

s y M M *A K i y M.

"XT SFK^A eH qmdqmd amplius accipttur obfoluticnis ddationem , atti

V datur minus ob anticipationem ; in omni contraHu etiam mnomouito ,

cum multis exemplis

.

17 - Kedituum venditorcs , emptorcs in au^iombus, qui mtiltum videntur pec"

^ carc

,

tZ fortuitorum cafuum renuntiatlo minuere dcbcrct rcdituum prctium qiiod

apud poiicosfacit

.

1 9 Vo^or Monte maior laudatus

,

30,Carolns V, Imperator ,& Rex ThiUp.fccundus ,& eorum confiliarij laude

. K eb hoc di^nilfimi .

31 Lexdenon emcndo reditusgranortmfan^a rt fraudatur .

*^ O T O duodccmo , quod cx codcm tcxtu , 5c prardii^is colligi

i.^ tur^ cum, qtucmic» aurcondacit, aliquid minons iuQoprctio»irinmo ob anticipatam folutioncm commitcerc vfuram ; & c contra»rio, eum, quiucndic, autiocat maions iufto prctio fummO» fiuc

rigorofo, obd^Iatam folurioncm. Qjiiaomncs prxdi£li accipiunt»aut voJunt accipcre aliquod lucrum pecuniaardimabiic vltra fortcm,principalitcr ratione mutui palliad, 3c occuiti ; (^ita tota dcfinitio

vfury pofita fupra, nu.6. conucnit Iiuic iucro j vt 8c ipfis tota dcfini-

tio ufurarioruni.* Idcm cadcm rationc cddiccndum deomnibuSy'qui pcr pcrmurationcm , uci qucmcunquc alium contra£lum innominacum;do,ut dcs,facio,ut facias, &.c.dc quibusin I. naturalis.ff;

dcpcrfcript. ucrb. uolunt rcciperc , uci recipiunc aliquid maioris ua-l(»ris>co quod dedcrint, uel dcrtt aliud minQris uiloris aliquanto tera-

porcanrcquamrecipiintrem maioristtalotis. Etcohfcqucntcr, qui»

in hycmc dant mcrccnanj'* antctcmpora mcfsis, ucl putationis, ucl

fofsionis uincarum aliqaa, qu:c non funt tantiualoris, quanti opcrzi^

quar proinirtunrur prarfland.T iniilis, ufuram committunt: ficute

cbntrario omnes mercenanj, qui carius fuas opcras prnriiant tcmporcy

quo illx funt pr<^rianda:,co quod folutio mcrccdis in hyemcm fcqucn

tcm cft facienda. Q^od non uidentur fatisanimaduertcre, qui mi«Imbus cgcntibu«:,ptnnum , & ucdes , corium , &*caIceos j immot Sc

aUquando pancm , dc u(num,& camcs maioris iufto pretio maximo

»

fiuc rigorofo ucndunt ( co quod folurio ditfertur in tcmpus , quo cis

fit^icndiafuntfolucnda) quamucndcrcntpTarfenripccunia. Ncqueecontrario fatis hoc pcrpendnnt nnlitcs , qui prxfcnti pecunia emunc«mnia prxdi^^a miaoris iuilo prcdo > inEmo ucl pio , eo quod ionge

: poilca

COMMEtJT^ItlVSa/poftca fintcarcccpturi.* Colltgituritcm quod obnixc rogandus cft

Dcus , ut dc morc pius infpirct ucrani poenitcntiani cum uoluniatc

rcftiiucndiconiuncVam plurimis cmptoribus, Huccondu^onbus, qui

fcdicum cpifcopatuuni , &a!iorum bcncficiorum ccclciiafhcorum >

prarfcrtim fummorumMagiftratuum illorum Hifpaniar ordinum mi-

litarium , &coramcndarum corumdcm , DomTnatuum , itcm ciuita-

tum , oppidorum , & uc«$li2;alium , & ccnfuum rcgalium , «Sc aliorum

publicorum, ud priuatorum cmunt , fiuc conducunt, a ncccfsitate

opprcfsis, multo minori iufto prctio iniimo, obfoJutioncra anticipa-

lamuniusanni , & minon ob duorum , &: adhuc n:inori, obtrium.

Orandus itcm , ut idcm infpirct his , qui c contrano ucndunt , ucl lo-

cantfpccics, cinamomum, pipcr, & crocum , pannum fcncum»Jar.as, aula'a, libros, papyrum , (Scalia (imi!ia :boucs uaccas, cquas»

oucs , 8c alia pccora his , qui cis indigcnt , ad fc fuftcntandum, ucl adqu.Trendum prifcntcm numcrata pccuniam , rcuendcndo protinus

,

ca minoris iullo prciio . Vcndunt inquam , ucl locant maioris iuflo

prctio furorao, ucl rigorofo,proptcrdilatam folutioncm . Colligi.

turctiam orandum eflc Dcum , utparcat hominjbusillis ccclcfialli,

cis, & fzculanbus, prarfcrtim pracdiuitibus, quiagrosfuosIcLcant co«

lonis fuispluris iuftopretio , fummo, uclrigorofo, eo quod amplianl

tcrminum folutionis iibi dcbitorum,uel mutuant a prinapio triticum

ad fcrcndum, ^ uiclum,ucl pccunias adcmenda qv.Tdam aliaiit

agrorum culturam neccdaria, data cis ad foluendum dilationc longt,'

Q^ibusquidem ac\ibuseos adco fatigant» urcoeaniurmifcriusuiut

rc,quamfi cfTent ueri ferui, 6c uera mancipia . Orandus itcmyOtctiam parcat illis , quireditusfuos qua maximo pofrunt pretio locanc

in audiionibuspublicis allicichtes ad augenda pretia polhcitationi<«

^gbus, Sc donarijsmcrementorum, (qux Hifpani uocant, Tkjas,J 6c di-

iationibus folurionutn , 8c adigcntcs condudorcs facerc renuntia-

tionesiurium cafuum fortuitorum , maiores, & rigidiorcs, quam anteooftra artatem Hifpaniauident: nulla rationc habita, an prctium »

quod eis promittitur,fupcrct iuflum , an non , ncquc quod dimanuicprcMum luHum adie£)io earum renuntiatiorum, cumprouentus illi

minorisualcaiit cum onerc prorfatarum renuntiationum , quam Hneillo . Nulla item habitarationequodhuiufmodfproucntusnoiitantiualcnt , ilii qui cos Chrinianccoliigit, & luflcucndit ; quam illi,qui

perfas, Sc ncfas , quoiurc, quauciniuria cos colligir, & cxigir,& po«ttca uendit cofdem muitis mendacijs, 6c nmulationibus adhibitisf

longisque dilationibus ad foluenduni conccfsis, lilisq,* duranubus frc-

quentcrutendo gratis dcbitorum hofpitijs , & non pauca munufcula»coa^« potius quain libcra uoluntatc libicbJata rufcipiciido, paupcr«.

fangui-

7> E V S V je / S\ ^ 9fAflguniem tanquam fanguifugac inlenfilitcrcxugenda. CoUigituretiam,non abi rc,Doclorcm ilium Momcmaiorcm

( qucm ita fulgcnzptcm gloria in caclo raihi uidcrc vidcor,ac in tcrra virtutc fplcndcntcmp)gnoui , cums magno fuccclfori.in priroac fun»5iiodi5 Cathcdra ipfcindigfius fucccfsi,) ^ mc ambos, fcd fol^s quodam anno in ceicbcrri-ixjx ilalmaticcn, AcadcmixScnatu ixy ca fcntcntia fuiiTe, nc rcdiru»j^cadcmiz

»qui exdccimarum fruaibusrcdcunt mqdo ibhto ucndf-

Kentur,Guc iocarcntur;puta bis dc liiis au<^onem facicndo,fcmcl qai*dem mcnfc Fcbruano,(5c iterum mcnfc lunio adiudicando eos plus offcrcnii,& ommbus cafibus fortuitis rcnuntianti, <3c ahjs multis claufu-ii$fepncranii,(Scquibufcunq; quiprctium corum augerct ccrtadonaproroutcndo . Tum «juia adco carc vcndcbantur, fculocabantur, vtmcnfura tncici, (quam vocont Fanccam) quaf tcmpore mcfsis vix v«|«

lcrct qumquc, &c vixfcptcmucrifimihtcrcum ab Acadcmia vcndeadus cUct , i\ rcditus cius non locarcntur in prxfatis au,aionibus,cmc-batur pluxjs quam dcccm;cum tamcn laborcs,(& impcnfje in colligcndo, <Sc fcruando cos, & pcriculum , quod pcr prarfaias rcnuntiationcsfubitur,aliquid dcprctiodiminucrcdcbcrcnt. Tum,quia timcrc dcbebamus,ncadco'carc ucndcndo fiuc locando darcmusoccafionem propinquan^ cmptonbus, iiue condu^onbus rcuendcndi poflea tcnuio-ribus pluriiiudopretio rdando longasdilationes> vtcndomulcis arti-

bus, mcndacijs <!k fraudibus,fine quibus vcndcndo non polTcnt quid.quam lucr^ri^ immo ncc tantum pccuni.T nuracratar cx eorum diAra^one coliigcrc,quantum pro cisK>luere pKomifcrunt. Tum quia dcrbcbamus confidcrarcquod ilh,qui per huiufmodi cmptiones, ^ coadudiones, (quas arrcndationcs Hifpani,6c Itahad affiiflum acccptio*

ncs vQcant,) fefuasqidomosfu(lcntant,vtpiurimum quaficogunturcasquouisprctio, ctu carifsimo conduccrcne dccoquant,fiuc,vt vul^.

gus iit,faiiant: Qjioniam oportct eos ex frui5libus noue,vtita dicara»

arrendatis, fiueadafficlum acceptisfoluercdcbita, quxdcbcnt pir.q

acccptisanno pr.tcedenti . Tumquia nondcbcbamus difsimulare»

quod fcicbamus , &ccrncbamus huiufmodi condui^orcs fcreomncsm tantam paupertatcm tandem redigi, vtcogercntur dccoqucrc, d(

reh^a fua mifera familia folum ucrtcre, aut confugerc in ccclcfias;

quar funt ibi afylum , 6c rcfugium, quod m urbe franquigiam uocant.£c fic dabamus multorum maiorum occafioncs, ita ut uix potcramuseffugerc uomcn damiiincantium , iux. c.fin. de iniur. In hac inquamfcntcntia prafat. liiuti. Dodior, 6cegofuimus; fcdadcoilla plcrisqj

omnibus difpiicuit, ut quod ad aiiud propofitum grauius Pfaltcs ait»

riferuntnos, <5c moucruntcapitafaa, Rideanttamennunc,<Sc fubfan-

ACUt quamhbct hbcat, hi rcditunm Dominii fiue fint pcrfona: iuigu*

C larcs»

ileres, (luc capitula, & uniucrfitaics, fiuc clcriciV& laici, fiuc fumm»-tcs,riueinfimatcs,(iuc Prziaci,<ScDnccs,nuc Rcgulis 6c Kcgcs;quibuintmiacuracnquoquo modoaugcndi rcditus fuosquotannis» dcmi-

'

-1fiinia,ucl nuHaobuiandi malis,qinrmdcrcquuntnr rcrpublic^ <Sc c6*

-du^oribus . Qjuiqne nuUa iu(ht racionc habita ualoris rcdituu fiiorai

<& quantum ualcrc poiruntcondmfiori diligcntcr, & Chriflitne rel

-co!l»gcnti,>5t diftrahcniiy locant cos qnam carifsimir pbfTnnt iiirh aiia

•mlucrum,<!^ diuitiasquadafTttcnuspro Dco colcntibusrucl )js,qur neit«m cito dccoquant uc! fugianr, uclin caTCcrcra conijctantur cogiih-

tur quamlibet magno prctio emcrcfiuc conduccre j quos probabile

'tft nihjl non tciiiaiuros,vtiurc,uclinjuria,fas,ucl ncfas,fponte,ur,ucl

^ctuucndendo,veiexigcndoexigcnda,vcl non exigenda cbrradant

Ii6n folum prctium,quod promircrunt, cum illis rcnuntiationibus iu

'risjik cum obligationcvt aiunt in forma Camerz excqucdarfcd

quo fcfuasquc pompofas domos fuftcntent, dc ditcfcairt. Ridcanr, in

^uam nunc , '!k fubranncnt fpiritu auaritizinfpirantc,quam largitef

itolcnt i ucnict tamcn dics lilc ultimus horrcndx mortis, quz hcc Re>gibus,ncc Principibusparcirj in qua qui mortifcrc in his peccaocriiti

& non fatis pznitucrunt.uclrcftitutioncm ncccflTariam ncglcxcrunt^diccnt.-Q^; id profiiit nobts rcditus noOros nimia,^ inordinata cupidt

tate contra fas, iusqi naturalc,cuiuspocnisfubijcimur, etiai^fl ab his»

•quzfunthumani liberi fimusaugerc? cxponcndo nnnra^animastanto xtcrnc damnationis pcriculo, no faiis curantcs,an cfFcmm tn cauf-

fa, <Sc culpa,ut nortrorum redituum audores, '& arrandatorcs,fuas animas pcrdcrcnt opprimcndo noftros populos, fubditos , uel alios dcci-

inarum,&tnbutorum,<ScgabcIlarum, dcbitorcs:& negligcrttcsiconfi

'dcrarc, quod cramus in caufa , ut dcbitorCs noftri , quibus reditus no-ilros ucndcbamus,<Sc locabamus durc ac crudclitcr a przdi^is condu'^oribus cxa^ti perdidcrint etiam fuasjnunc ncgandb ucritatem,6c peiet^ndojnuncfraudibusiniquisutcndo;nunc dcfpcrando,nunc nobiidctrahcndo, <5c mala impic prccando? Vcnict inquam dics illc,in quaharc funtdi6luri jiramot&additur. Curnopotiuscxrftimauimus no^fuilTc corum fratrcs? & quod fratrum cft, ut ait Paul.i.ad ThcfFalo^r.c.non crcurauenirefratrcm in ncgotioj& c6requcntcr,non dart cavf-

fam culpa- coniunftam circumucnicndi . Cur non ctiara nos cxiftimacimus quadamtcnus patres ahquot corum, 6c quod patris cft thcfau-rizarc filijs, 6c non ad iracundiam prouocarc?& ira cos tradirre, vt po-iins amarcnr, quam timcrcnt?& odio habcant,& quod non cft dandaoccalio pra-fcrtim propinqoa pcccandi : ncc ullatcnus cofcnticndumpcccanir:maxJmc mortifcrcco quod fccundum Apoft.c. i. ad Roma.-ab itcrno ludicc non fokm factcntcsi fcd ctiam cofcniicntcs laztcr-

num

2) E V S V % i J. - ft,

unnipunienturiuxca dcclarationcni glof. & ahorum omnium c.i.cfc

o£nc. delcg. nolira rcfolutioncmia Manual. Confcfs. c.u. nu.i a.

Eccurnon potiusaiiquanto minoris locauimus noHros rcditus viris

Dcum timcntibusy & nos rcucrcntibus proxnnos^; araanttbus j quosrobabiliccr crcdcbamus,& nobis finc fraudc foluturos, <5c a dcbitori-

lisiinc iniuria dcbica cxac^uros?

30 Noto tcniodccimo , cx tcxtu , 5c pracdiclis colljgi millc borias ptc-catioucs fmc bcncdic^iones dcbcrj ti-farcar Maiclt,Caroii V. Jmpc-^atoris <5c Rcgix Catholicx ciusfihj RcaisPjuJippi fccundidominorunoftrorum ipforomq,- proccribus ob ilUm pragmaticam fan^lioncm,ncquis cmat,autconducatrcduus proucnicntcscx tritico,hordco,uclalijs granis,cxquibuscoficitur panisjquar non parua falus fuit fuis rc-

gnis, ncc paruG iVarnu miihis ufurispalliatis, faltcin paruis,qux in tc«

nuiorum opprcfsiohcs cxcrccbantur. vidco tamcn aperiri oQium,p/erquod nih claudatur virtusprarfatar pragmatic;c clabctur . Nam cuin

|tprouidcconcincat pocnam arbitranam, cuius tcrtia pars appliccturiadicj,utlibcntiusaudcat inquircrc tranfgrcfTorcscius^ctia corum odiiincurrcndoi cumqj hcc^t condcmnatis bis appcllarc, iuxta rubr.C.nccui hcc. tcriio prouo: poftcriorcs iudiccs aliqua cx partc fatagunt, ita

rcformarcfcntctiasprjorum, vtad cos pcrtincat cxccutio carum rc-

iormationum, lux. glo. c.cum in ccclcha. dc appcll. <5c confcqucjucrpocnx in cjs contcnt jc fibi apphcantur, 5c priorcs nihil lucran^ur. Quividcntcs hoc,nulla,ucl parua pocna mttltant prarfatos tranfgrcflbrcs»

Bcab cis appcUccur, 6cnncfuo Jucro odium tranfgrcfforum incur*

rantiargrcfcrcntcs,quod podcriorcs fuorum laborum pra^mia toJlant;»

& ita iranfgrc/Torcs, nulla, ucl parua pcrna caftigati param ucrcnturcam tranfgrcdi. • Quarc rogo ctiam, atquc ctiam Prxlatos.concionatorc$,5c confc(rarios,qui afsiftunt Rcgix Maicftati,ciusq; proccribu^,

jrtepshzcadmoncant,(ouorum aliquQt, ctia ipfc admonui): hmulf^;

cifdcm pcrfuadcant, ut ot) amorcmJDei, ^utilitatem pubhcam,6ci^paupcrcs mifcricordiam , inucniantaliquam rationcm, qua primiiu-diccs.qui odiuni tranfgrcfforum incurrunt inquircndo,«Sc curando,vtcoram ipfisaccufcnturfuamcrccdc fruantur: nequc fua fraudcntur

poftrcmi, qui funt iudiccs appcllationum confirmantes, ucliniirmantcs fentcntias priorum. £t quidcm una ( falua corum faniorc fcntetit)

poffct cfFc , vt poQrcmi ludiccs accipiant omncm illam pcrnam , quaprimorumpccnz adiccchnt, ctnnihil adi)ciant,ucl cam minucrint,rc

mittant fcntentiam cxequcndain primis»quibus earum pccn^ ccdant.

Admoneoetiam rcligioios , quiprzfatosiudiccsdcprecantur,nchu-

iufmodi tranfgrcfTorcStulla, vcl folumparua poenapuniant fub boni

(p ecie malc faccrc \ cum illud £t vti mifcricordia iniud» i dc qua ia

C A C. Cft

%. efltnmfta m:Tcricordia.2 ^ q.4. Dam cnim paucos noccntcs a poenaAilla liberant, plurimosinnoccnicsgrauibus xrumnis inuoluunc

.

»•

3 1 ^^'^ c^femper lucrumfocientisfaluaforte remanente,& quoV niodo tdficri poteH per tres contraffus,& c,

^3 3 InteUctfns nomts c.pcr ycHras. de donat. inter virum& uxo,

34 Vfurarianinon effc confuctudincm immemorialcm recipiendi quatuor procentumyfahaforte, qua rationc defendi vidctur ,

34 Confitetudo immcmorialis hahct vim cottslituti .

37 Mutuumnonfacitfolafecuritaspecunix datA,

3 6 T)omimum rci nonfacit tranftre in aliumfola perlcuTi receptk .

3 7 Dominits ndn otnnis de fuo ut libct di^omt

.

3 ^^ObUgatio dcbitoris non toUiturfccuritate adieCia

.

32^^0X0 dccimoquarto, quodcxtcx. <Scprsdiaiscolligitar, ma-IN inx quicflionis cfTc, an aliquiporsifttintcr fc Tocictatc ita cotra-fccrc, vtalccr,falua forteprincipali,aIiquidultraiI!a finc vfura capiat>Cuircfpondimus affirmatiucin Man. Confcf.c.i^.nu.if^.quodip-Tum V! yfsiponar antci confulacramus, monflrado in primis qucndS'modum ad id Maicf!ari Rcgiar , a quibufdam iuris do^oribus oblatii

,

Tion fuifrc vllatcnus admrttcndum.Qacm modum collcgimus a loan.Maio, in 4. dift. iy.q.49. Syl. in ucrb. focictas. q.2, & cx Caicr. in lib.

17. rcfpon. rcfponf.i i.»qU3Cnunchabcturin opufculis fuis tomo i,

tra«5l. 31. rcfponfioncii.Quitamcn mcrcatoribus^parumplacuit, eoquod parum lucri fibi allaturus uifus fuiti quamuis pro fua in rcligio-nc Chriftianam obfcruantia ab alio abftinuificnt.Modus auicm prx-;fttu$ qucm ipfc Rcgi.-e Maicftati obruli confiftit in 6icicndo trcs con-tra^tus , quorum primus fit focictatis , quo tltcr confcrat pccuniam

,

ficaltcropcram &induilriamadcommunclucrum, & damnum. Sc-cundus, quo qui opcrara <Sc induftriam confcrt , afTccuret altcri fortcprincipalcm.iufto in id prerio fibi ab co condituto , aut altcro tato exlucro remino. Tertius, vt ad tollcndas raolcftias, & fufpicioncs malasrationum rcddendarum delucris, &damni$ carundcmconucniant;vtqui fortcm alTccurat , ctiam aiTccurct alteri lucrum ccrcum, pro in-ccrto.iufto ctiam in id prctio conftituto, aut altero tanto cx lucro rc-mifiTo. Qiicm inquam modu dicimus cfTc licitum,ccfrante omni fran-de ufuraria,<5c fimularionc, 6c infamii pcriculo. Cuius iuftitia efficacitcrprobatur, eo quod omncs fatcntur,hos trcs contra£^us iufte cum tri

bu$ diuerfis hominibus ficri poflc , & quod nuUo tcxtuncc ulla ra—tionc

tiortc probari potdt,cttr cum uno, & codcm ficri non pofsiot ccflari* .

tc ortini fraude,<5c vruraria,& dolofa (imularionc:ita quod lucrum jl-

)ud ccrcum, quod pro dubiojfcd verifimili afsicuratur,fperetur ex iu*

ftancgotiacioncfocictttis, & non alia ilhctta . Addimus prartcrea mdi^o Manua. Confcfs.c.i/.nu. ivy. fccnti prarfatum loan.Maio. vbi

fdpra, pracdi£h>s trcs contra6^!us vno , 5c codcm tcmporc ita ficri pof-

fcactribus diucrfis ; cura cadem ratio id pcrfuadeat,argumenro. 1. il-

lud.ad l.Aquil.modo,vtdiximus,fiantccfranteomnifraudcufurana,

& iniufta fimulationc . Addimus, itcm quod qua ratione fieri potcft

per rres contraif^us formalcs, & cxprclTos, ita fieri potcft pcr tres taci-

tos, 5c .-cquiualcntcs ; quia regulanter, cadem eft virtus taciti,quz cx-

prcfsi.l.cum quid.ff. dc rcb. crcd. 5c c.2. dc rcfcript. &i duorum aequi-

pollenTiura. 1. fin. fF.mand. •

Pofl hxcfcripta cum pr.Tfatum Manual. Conf. latinitatc donar»-

tnus.pofuimus c^cmplum faciendi hoc per contra«ltus tacitos,6c xqii*

pollentcs, cum fumma probationum,quos ohm Vlyfsiponx adduxc-

ramusncmpe. Siquis ncgotrator pubhcc proteftarctur , fc paratum

ad accipicndam pccuniam a quocunquc volcnte illi confcrrc iUam in

focietatcm cum pado dc afTccurationc fortis ad rationcm 4. pro ccn-

lum , & lucri ccrri quatuor pro duodccira incerti lucri . ita quod ex 1«

cro inccrto vcrifimih' duodecim , cx ccntum acdpiat quatuor pto

affccurationc fortis , <Scquatuor pro ccrrificando lucro 1 2, & confe-

quenter nont^cncaturrcdderenifiquatuorr&poftca alius fcicns hanC

protcftarioncm confcrt bi centum , diccns : Ego confcro tibi ccntumin focictatcra ncgotiattonis cum fecuritatc fortis , & redcraptionc !u-

cri inccrri iuxta protcftationcra tuam . Pro quopr.Ttcr prafdifta vr^et

33 c. pcr veftras. dc donatio. intcr vir. 5c vxo. fic noucindu£lum . Ibi

Papa iubet, vtmarito vergcntcadinopiam,dos dcponaturapud ali-

ucm raercatorem , quo cx parrc lucri honcfti oncra matrimonij fa*

entet. & ita intentio ciasfuit,Yt dosfalua fcruaretur: fiquidcm

ob hoc iubebat illam a marito aaferri > & ita videtucnoluifre, vt td

lucrura, & damnura mercatori traderetur, quod cratcam periculo

obijcerc. Voluit itcm ccrtura aliquod lucrum indc proucnirc ad matri

monij oncra fuftcntanda : at harc duo ficri non poftunt fine aflecura-

tionc capitalis, <Sc finc rcdcmptione lucri inccrti pro ccrto : crgo Papatacirc voluitilla ficri. Vrgciitcm , quod tn multis Gallix partibus,

quando in ea prxlegcbamns , audiuimus, 6c nunc audimus in aliquot

Italix partibus , & raontjbusidem fcruari : quod ccclcfise , & vidux,

&pupilh morcimmemoriali antiquo confcrcbantfuas pccunias mercatoribus , quo quatuor fccuros |^ro ccntuoi in fuain fuftcmationem

lacrarcncur. ;^ .

34^ Qw*^ plane confucwdo dcfVndinAiU^jnof^g potc/l pcrintelJc^ft»

.«^ucmlotn. And. &nojiulii4lijin d.c. pcrtua^. afsignant , fcilicct,

.<juod in fauor^ni ccclefiarum , vidu^^nj, & pupillorum cum iHo lu^

.cro tnutuart potcrat: qujaclTct vfura , quar ncque ciiara ad rcdimcn*

tilos capiiuosadmuti poicft.c.fuperco. de vfuris. Vrgct itcm quod

.HuUo alio rao^o defcndi poicA , quam difcndo,quod cxcrdium coc-

pic ab hoc focictatis modo , qni fit cum fccuritatc , & rcdcmptionf

prardidis , &conti«uata fmt vfquc ad illud tcmpus , Ad quod conij*

ciendufn vrgct ctiara , quod vix tcrtiam partcm iucridubij vcrifimi-

iis, quod fibiprofuarata rceularitcr obucnirepofrct,accipicbantt

..^ acupiunt«lN«am vcririmilc lucrumccntum ad miaus crat ii. vcl

4^. <Sc non rccipicbantnifi quaiuorpro ccntum , quod fignificat,illos

rciiquafduas parccs pro fccuritate eiufmodi, & rcdcmpuonc. dubii

|M:occrtorclinqucrc.' Vrgct etiam^, quod confuctudo immcmoriali»

iial>ct iiim coiillituti, &pcr eam probatur titiilus , vel priuHegiura ,

jquodallceatur procal.bociurc.§. dudus aqiiap .fF. deaquaquor. &«ft. & c. fuper quibufdam. s.praetcrca. de vcrb. figqif.£t4juod prac-

jdi^la confuetudo cratimmemorialis, vtpotcftallcgari, quod hauuit

.originema modo contrahcndi focictatcm adieda pr;efata duplici

«(Tccurationc . Vixiciz, vrgeteiiamquod pr;cfata rc^nacum primis

^omnium fcmpcr floruerunt pictate , iiini^liute,& ecuditionci& quod

ininitioprarfataeconfoctudinis homincs corum, (vtpar cftcrcdcrc)

fion crant pciorcs : fcd multo mehorcs, qutmnunc (umus, ficidco

f^n pcrmifiiTcnt confuctudincm huiufmodj vfurarium tant,9 tempo

xccoalcfcere, niiiahquarationc iuftificari poiuiirct. Obftarc tamcn

ijsvidetur, primo , quod Caict. qucm pro jiobiS£itainus,in d. rcfponi.

1 1. vidciur^n'c contrarius.Secundojquod cxprcirc damiiat coniradii

qucndam focictati«aIlatum ex Gcrraania, quoquisdabat , in focic-

iatcmccjitu.alicui mcrcatorifaluo capitali, copa£to,ut fibircddcrcni-

tur fccura quinquc in anno pro fua parte,liicri,cx'ei& quarrcndi.Tcrtio

quod etiam exprcfli aflcrit ipfc, xjuod contra^SUis ibdcutis ,.cjuo CiU

nocapitaIiredc'antur quinqueproccniumpro partciucri^nonpoicll

iuflificari pcr pcorfatos trcs contra ^lus fubintcllc^os. Qjaia ex naturi

coiura^iusipliusfoactatis nofubintelbguntur.Q^arto quodctia alFc

^t,non hccre contrahere (bcietatc cum aliquo mcrcatorc,co pa^o,ut

ipfc tcncaiur aflccurarc capitalc,(Sc pliqua partcm lucrLQjiiiito quodcxhacopinione fcqu£rctur,licerc nobilibus mutuare ad vfuram, quatuor pro xcutu iux. (.eos. C.xic vfuris. ,Scxto quod cx ea^icm uidctuf

aperiri uia cxercen<li vfura& , ad rationcm i^uatuor * ucl quinquc pro

fcntum .j

Sc(i hxc nulUtcnus obllanr. ad primusi cnxm rcfpondctur^ncgan-^

<lo, qiiod Caict. fit tontrarius: <juia immo in i.arr. ppaffatx rcfporif,

exprcfTc dicit qttod lidte pot^ft ficrivpcrtfCT ctfntrad^u$prxdi<aos,utin contradhi focitratis faluuin mancat capitale/• Ad fcc\in<*^rtt rcfpoii<icturconccdcndb id, quorfipfe ait; ncmpc,^odtejrifra^irs ftmplcxdandi in focictatcm cchtum , faluocnpicali,

&qu6dqujhqUcrcddr»tuTpr<<partf lucri,cft lUicitus, fi formaliter,uclxquipollcjitfcr, nort tiantprx^htrcs^ortifaausrfcd non fifiapt

ilhV q^od ipftrmct conctdir . tt quod non diciraiis noi ualcrcucl efTclidtam torifuctudincm aliquarumpartium It;»liar,5c Gallix j qua or-

phtni,i^ uiduardcnt nicrcatohcentttm infocictatcm, ut faluocapiraJircddantunilis quatuor m anno :fed quod iUa confuctudopotuit habcPc iuftdJJrbrtgincm a contraftibusinms, cumprardi£la duplici afTocurationie 8c quod fipoffcrfatiscohftarc hoc,& quod intcntio coru,cjuicam introdUxer«ntufqi»c td tcrapora no(h*a,fuit tacitc, &3cquwpol!cntcrfat»neid, quod aprincipioficbat, poffct iudican licitaj 8^audrfad conijticndum hocmultum facmntpKcfatum.c.pcr ucftras»

ic alia fupradi^fla

.

• Ad-3. conccdimas etiam , qnod nonlicct contrahere focictttcmeopa^lo, utaltcr tencatur affccurtre aliquod lucfiim, ficcapitalc»fluodipfeaii? fed ncgamuf,quod contra^a prius tcroporcucl natur»Ibdetate, noh pofsint dc utriufque hbcra nolun«rate afftfcurationciiilx'ficri

)quod nos afrcrimus , & ipfc Caret. fatctuir

;

• Ad 4. conccdimus , quod coniraaus fodctatis, vi fafuo capitah',ah*-duod ccrtun^ lucrumrcddatuf confcrentf pccumam,non potcft iufti*

hcaripcrprxdiftoscontra^asfubintcllcaoSyCJcfola natura contra-dhii ; quia non fubintciligiintur ex fola illa ; fcd ncgamus quod noirpofsitiuftificaripcrcosformaliter, fiuepxprefTe, vclafquipolcntcr,'fiuc tacitc additus, ut prardii^lum cft

.

r A4yncgamu*cxhacopiniotie fequi, quod hccat noMhbus mu- ^ ^

tuarC ad vfuram 4. pro 1 oo. fcH folura liccrc nobilibus, & quibufquralijsiniVc fadctatcm cwm paao , quod capitalc, Sc aliquod lucrlim,»fintfalua,& fccura confcrcnti pccuniam , fotucndopro alTccurdtfo»rie, quod iuftum fuerir , quod longc diucrfam cft

,

' Adfextum,ncgamuspcrhocaperiri viam excrceridi vfuram adquatuorfyroccntumjquia vfuranon quatritur nifi ex moiuo vcro,elpalhato, &txhacopinionC'folum fcquitur, qubd potcft qu^crihicrura quatuor pro ccnium cx Contfaau focict^kis,'& prxdiars afTc'curationibusquT funt longc diucrfaj 8c i djucrfis ri6n fitillatio.l.Pavjmiiantts.ff dcminorfb.Int^ingcndafufitautcmfc*comnra,vtpr.T<K':fimus,ce{rantc6mnifraudc,6c fimulationcita vt coramDcoforraa'kter, aotarqttipoUciii€rptardiaiti0coBt»au$fiant5qU«iiifi ceiTaii

'' tibiis

tlbus h!S,ncc diio» nec vaus cjuidcra ficri poffci Poftcaquam h»c fcn

pfimus prxfatuj Sot. yrr alioquin doai/samus lib.6.q.6, art. i.de lult

& lur. tna dc hac re ffnpfit , Primum nihil mtcrcffc an humfmodi co

iraaus codem temporcVd dmerfo liant , quod rccU diaum vidctur,

quoad Dcum, ^forura confcicnti.T; hc«t multura mtcrciTc pollet

quo ad hommcs,6c forum cxtcrius, ad peius pr;cfumcndum ,cura eo*

dcmicmporc, quam cumdiuerfi^fiunt. grgumcnto, c<ip, adnoftrajn.

dccmpiio. &vcnd. ^c.iUo.vos cumciJannoc, dcpignQr.Sccundum

Jicere inirc prjediaos^res tontra^us cu inbus dmcrlis lu)minibus,imo

etiam , fipnmusfcihcctfotietatM, 6cl^ccundusfcihcei lucri ceru pra

inccriocumvnoficrcnti 6c tcrtiu$fciliceifecuritaujcum aho,quod

ctiam communiter approbatur. Tcrcmm non effc hciiw • primum fci-

hcet foctctatis, & icrtium fcilicci fccuritatis capitahs^cum eodcm taj

ccre, ncque eodcm temporc, ncquc diuetfis, pcr pouam quadam,tcd

parum pcrpcnfam raiioncin . Nempc quod pccuniam inlocictatcixi

confcrre fccuritatc a focio pracftita, aut ciiam coUatam fic.jarccurarc ,

rc vcra fit mutuare , aut mutuum faccrc.Quia confcren$ ita pccunia.

vel incipicns fic coUatam habcre, eiui dominmm in rccipircntc tranf-

fcrt,cum ciuspcriculomancat; &confcquentcrpro fuQ hbitopcr.

indciUa vti pofsir,acfi mutuodatafuiflct, ncgot*ando, ^ pncdia,

ircl cenfus cmendo, amalias diftraliendo , co quod fi pcrcat ciusdam

nopereat : etfi ferueturKcms commodo fcruetur. Quod non contm.

gitquando cumvno fitprimwscontraausfocictai»$, ccfccundusju-

cn. tcrtius autera dc fccuntacccum aho ;<unc cnimis,cui pecuma

traditur non tencturrcftiiucrc, &eiquiadidtcnctur, pecunianon

damr , & fic nullum mutuura inucniiur . Qjix ccnc ratio,cifi pnmo

afpcau cuipiam lardo, vcriJlpccicm prae fe ferre vidcatur, nuUatcnu»

ttmcncftnrraa.

|6 Primoquidcm, quod apcrto iuri cohtrarium cft,dicere,domimura

rei co folo in ahum tran firc , quod periculum in fc recjpiat ; turp quia,

cxprcftc Grcgo. nonusin c.i.dc commodat. dcfinit, mxia 1,1 .C.cod.

y quod conccditur alicui ccrti vfus gratia cum pafto, vt loium pcn

culum fit pencs rccipientcm ( criam fi cafu fortuiio percat ) cfle com

modatum : 5cconftatdominiumreicoromodaiarin commodatarium

non tranfirc » fecundum glo. ab omnibus rcccp. in d.c. i .dc commod.

tum quod idei^ Grcgo. in c.final.dc dcpofito iuxta J.l fi cduemtt.

fF.cod. dcfinif .j comracndatum ahcui cuftodicndum cum patao, vt,

cuftodicntis pcriculomancat, eflcdcpofitum, & conftatdcjpofiii do

mjinium non tranfirc in depofitarium , ti .& I.licct.ft, depofiti. Tumquia culpa, <Sc mora rcgularitcrtransfcrunt pcnculum in dcbcntcm,

viidcai Grcgo. vuo^iquc prarfupponit, 6c tamcn noto oouus cft cul

pam.

7) E V S V 7L I S. \ tj37 parHf 5c moram non cfTe tirulos transfcrcndidomimj. Sccundo,t)L!o4

cciam cfl iun concrarium diccrcquod quis pofstc difponcrc pro ]ibico

fuo dc omni rc , qu.T fuo periculo, vcl commodo (lacaut pcrit . Qjiia

oronccommodacuni,<& dcpofitum cum pado» vc pcricuio comuK>dn-tarij, & deponcari) mancacquoad rc(l)Cuacur,«Sc omne aliud quod c(l

pcncs aliqucm, qui cit in mora rellicucndi, mancc, vcJ pcric cius pcruculo ; <!k camcn ccrci iuriscd, non poiTc illos iulte cis vci in alios vTus»

quam in quos acccpcrunc, ucl habcnc . Adco quidcm, quod il in alio»

vfus vcacur contra voiuncaccin comodancis, dcponcntis, vcl alias cra-

dcncis furci conueniri poccric, <Sc dupli, vcl quadrupli damnari pla-

cuic. inii. dc obh». qu:r cx dcii^. nafcun. i. qui v^s« §. vccarc. ff. cod.

l.fin.^.fcd ii quidcm. C.dciure domin.impccran.auih. prjtfcnci.C.de

fidcmr.Tcrcio,quod etiam iuri rcpugnat diccrcquod focius apud quepccuniam conflitui > ad rcriitucioncm non tcncatur % eo quod aiiqui»

tcrtius fccuritatcm prxflitcric: quiapcrindc tcnctur ac fi nulia fccu-

ricaccm pcarilitifret . Nullocnim lurc» nccvila racioneprobariporcd

«ximi qucm ab obligacionc, co quod alius illius dcbica affccurcc . Nanec fideiuisio , nequc pignora eam toiiunc , aut diminuunt ^ quia h.TC

omnia adduntur ad augcndam, 6c no ad diminucndam obligationc:

^ mducla ad auecndum non operantur diminucioncm, ncc c concra-

rio.l.Icgaca inuciriccr.fF dc adimcdis lcgac.& c. fin. de vnb.flgnif.quia

inducta in vnum fincm non dcbcnc concrarium opcrari. c. ad noitra.

dc app.i. I .tf.cod.Q^uarto quia focius mcus no potcfl vri pccunia,qu4;

ego in ccrtam ncgotiationcm illi trado, in aliam: *I>cica non poccft vti-

pecunia , quam ad mercaturam facicndam dcdi, incmcndosccnfus

«

quamlibct falua mihi mancant lucru, 6c fors: id cnim cffct vti re mcain ahos vfus.quam in quos eam tradidi : quod fpecics furti,& pcccatu

eft.l.fi conucncrit. ff.pro focio. 3c argumento pradi^^li § placuit, & i.

qui vas.S.vctarc,& Clcmcnti. quia contingit.de rcligio. domi. <Sc eoru

quz ibi pulchre tradidic Card.Qjiinco quod etiam cotra ius cfi dicere»

oucmlibct . inciucm dominiura rci tranfit de ca pro fua voluntate di«

fponere poiTc : Id cnim locum non habccquando cum ahqua rcfcrua

tione, 5concre vccndi ea in ccrruro fincm, vclmodum cranfiit: vtdominium rcrum, quasprimus roaritus vxori fuacdcdittransfcrturin iU

lam l.fgcminar. C.dc fccund. nupt. & vi dominium Pnmigeniorum

«

& multarum aliarum rcrum tran Ht in eos,qui ad ea uocantur« Et confcqucntcrquamuis pccuniar 4oni'"iuiTi ad focium transfcrrccurjquia

tamen rransfcrcur cum ea rcfcruacionc, & onerc,vt ca vtaturin talcm

ficgotiationcm,aut in traclandasmcrccs,nonpotcft in aliasrcs^quam

in dcrtinaras cxpcndi. 1. 1. & i.Icgarum.ff. dc adminirt. rcr. ad ciuit.

pcrc.1 icgacura. dciifufru^fl. lcg. dida Clcm. «^uia contingit . Cum\ D i^itur

r coMMEnTUt.ivsjgicur dominium rcrum in accipicccm non transtcratur co folo, quoct

ea$ rccipic.cum pac^o,vc omne pcriculum cafuum fortmtorum ad fc

fpccict pcr prjmum argumcntum ; 3choc folum faciat arTccuracio:

cumquc ncmo co folo, quod rcm pcriculo fuo rccipiat uti pofsit ca in

alio$vfus,quam in quos rccipit, pcr fccundam arguracntum.-cumque

nemo, inqucm tranfitrcialicuius dommium, rcfcruatoaliquo lure»

vcl oncrc, pofsii ca iuflc vti , nifi faluo illo iurc, vcl oncrc pcr tcrtium

38 argunicntum cumquc dcniquc fccuritas a tcrtio pr.Tftitaobljgatione

fortcm rcQitucndi locio ncc adimat,ncc diminuac pcr quarcuin arga-

mentumipcrfpicuum profc<Jto cft, pratdidam Soti racioncm quatuordc caufis corrucrcidcoqj nihil concludcrcjSc noRra conclufionc ma-iiercfirmam . Quam ctiam confirmat ca confidcratio, quxcx pracfa-

tis infcrtur,quod focius tradcns pccuniam cura his conucntionibus,co

|;crcpotcft focium negoriantcm,vt cam in illara folam ncgotiationci

in quam tradiditimpcndat,6c etiamab cius focictate difccdcrc, fi contrarium faciat. 1. fi conuencrit. & 1. fi focius. ff. pro focio. non obtlan-

39te affccurationc, <Sc lucri ccrti pro incerto venditionc : aut ti aufcrre

fuam pecuniam,«Sc altcri darc, quatcnus ius,dc pada patiuntur: quin& alia pa£la addcre potc(l,quibus focietas clariisima cfficiatur,dc ex»primcrcid,quod iurc tacitc incftifcUicct fc nollcvteapccuniain alias

negotiationes, quam in illasiautillas, vtatur: nec ahud lucrum certu»

vel incertum fpcrarc, quam quodilia,vclilla negotiatione comparabitur: immo Sc addere pocnas contra^lui foluendas, fi aliter,quam c6«

iiencrir,vcl tacitc iurcintelh'gitur,negotictur . Q^odnonidcoafTeri*mus.vt cupiamus homines ab antiquioribus modis lucradi ad hos no»uiorcs adduccrc . Nec quod credamus, multos tam cxiguo lucro con-tenros forc,- fcd quia vi$ veritaiis,<Sciuris, in id nos adigit: & quod mt-enopere dcfidcrcmu$ auidos homines admagna lucra illicitismodii

ncienda, ad hrc parua modo hcito qu^trcnda alliccrcj qui force nul-

]a via licite quarrcnda propofita ab illis non difccdcrcnt : & quidcmcrcdimusnon cffc hoc vfuractam finitimumjquam funt cenfuspcrfo-

fialcs , quos przdiAus Sotus conccdit» quos tamcn infra Notab. ax»

impugnabimus.

S V M M Uf^ir M.T^Nterefi quid, ^quotuplex,

1 Interelfe dammy^ lucrt quid

,

42 Intereffc ex ntutuo capltur tribus cafibusfecundum pmncs «

^ 3 Jntereff• extra rcm regulariter non debetur .

44 FfuratHi nec dijpenfatio, nec visfacit licitam .

^^^^^eintcrejfej&yfuradiffcruntiuxta leges Kormouu ^

ZtUs

T)- E V S V>A 1 S'. 14T.tttan(mdcbeturlrUereffeeo foloqHod -^Hradebeat, ' ' •

46 Tecuma plus valet apud negotiatorem;quam apud alioSjyt trkknmfernina*le apud volentem feminare ,& non babcnte aliudftmile ,

47 Trctiumreinonaugeturpcrfurtum^autytm, v,

48 Vcndere yijuis fuum potefi pretio , quofibiralet ,quamMif alijs nwta»-tumdemraleat

.

48 Tecuniaduplcxpotentiaad lucrandum,,

48 Virtuti magis , quam vitiofauendum . •

49 commentantinon creditur,vt legem fercnu,

Jnterejfedamnif^lucri,ytdiferunt,

f 1 Vcndere vt licet fpe lucri .

J 2 ./^wor <in dicatur cogcre vt timor .

NOTO decimo qumco ex tcx.Sc prxdi^ii lidtu c(Te mutiianti accipere aliquid vUra fortem nomtnc intercfrcytam lucri ccrTantis»

40quam damni cnicrsjcntis. £t quia raulci pcrcupicrunt vt cxplicarc-

mus,quid in noOro Manua. Confcf. c. i7.nu.2ii.appcllcturintcrcnc»

& quotuplex fn, <Sc an vtrunq; capi pofsit , Sc pcti a mutuante ; tamproillo loco ) quam proiflo dicimusi prartcrmifsis rubtiliratibustam

dcfinitionis intcrefrc.quam rocmbrorum diuidcntium,& fubdiuidcfi

tium ipfum . De quibus late Bar. Bal. Sali. 8c alij nouiorcs. inl. i. C»de renten. qux pro co quodintcr. (quibus cx parte materia obfcura»

tur.) Dicimus inqua primo id quod lam trandulimus in Alanua.Cof.

C.17. nu.an. Quod intercnc in gcncrc cft damnum emcrgcns, &lu»crum ccflans, co quod aliquid ficri ccflatur fccund. glo. in vcrbo. pof-

fibile. C. dc fcnt. quar pro eo quod . In qua dcfinitionc coniun^io^accipitar, pro , vel, ik verbum yim pro vtcomprchcndit , nonficri, co

quod non faccre, fitfaccre. I. iimora. ff.folut.matr.&glof.rcccp.I.a.

in prin.fF.dc vcrb. oblig. & ita in propofitointcrcflc id dicitur, quod ^mutuans pcrdit dc fuis rcbus , aut dcfinit lucrari co quod mutuat , aut

eo quod ad pr.Tflitutum dicm non.foluitur . Et fic duplcx cfl intcrcflc»

altcrum dainni cmcrgentis,alterum lucri ccflantis, fi;lo.4.d.I.i.cuius$.

41 final. id probac . Excmplum damni cmcreentis ; habco pecunias qui*

bus reficiara domum, nc corruat , aut quibus arftatc volo tnticu cmc-

re in totius anni alimenta,aut fanum pecoribus, aut fcpta,fiue aggc-

m aquar molcndinorum rcftitucre, aut mca dcbita folucre;quas niu^

4uo tibi: Sc quia eas ad pra fticutum diem non foluifti domus concidit.

Triticum duplo carius cmi, pecora fame intcricrunt, molcndina noninolunt:aut intcrcflc dcbitoribus mcis foluo,aut rcs mcas vilius yedo,

quo illis fatisfaciam : damnum cx hoc mihi fubfccutum dicitur intcr«

cfle damni cmcr^cmis. Excmplum imcrcflclucri ccflantis: fummer-D » cator

r

ti COMMEf^lT^t.IVScaror, habco pccun)as,quibus mcrccs cmcre volo ad ncgotiandum,ea9iibi mucuo:6c die pr.Tfixo non reftituisj lucrum quod ob id faccre ccf-

fo, eftmcum inccreirelucri ceriancis.

41 Sccundodtcimus, quodmter omnes conuentt) vcrumque horumcontmgcnsobmutuum petipofTein duobus caiibus. Prioreftcumculpa, aut mora in folucione przcefsic. glorT. celcb. c ConqucHus. devfur. pcr c.dilccti. dcforo compet. c.pcruenit. (Scc. conlhtutu^ . dc fi- ^dciufs. 6l 1. 1 .fub fincm.C.dc fentcn.qux pro co quod inccr.prQb.opci.

icx. iii 1.3.§.Hn. tf. dc co quod cerco loco. Poftcrior autem cafus cumante, aut po(t inoram contigit. mutuuin tamen datutn fuit pcr aliqua

^vim regis, ctuitatis, aut cuiusuis alius . Tertio^ inter omncs ctiam coii

^ucnityintcrcire damni cxigi pode, ctiamfi nec vis,nec mora aliqua in-

^terucniat j niudo mutuatanus admonttusfuiiTct lepore mutui^damniquodcucnirepotcrat, & fuilTct contentus illud vnacum fortemuruata folucrc,'vt cxprcirc dctcrminat D.Thom.2.2.q.78.arr.2^ ad primu .

In quibiistr»bus calibusnon folum licetaccipere, & exigcre> lcd ctia

aprincipioconuetiirc defumma ,quxvltra fortem fibi rcpcndcndacA, ex vetiiimili illo intererfc damni, aut lucri r vt lateprxdi^us Sot.

Arripfit hb:6. q.i.art.3. dciui}. &iure4 quamuismagis, quam ali) hancmatcriam rci^rin^erc iit conatus . Quarto, quod folum dubitatur dccafu,in c[uo quis fpontc » (ine vi- mutuat pecunias expoiitas negotia-

tioni, aut rcrum frugiferarum cmptioni , & ccflat a ncgotiatione , ac

fnigiferorum emptione,pofsit capcre licitc intercflc lucri ceflanns c6nhgenrisantcnforam <Sc cuIpam?Nam Inno.tenet,quod non,in cap.

fina). de vfur. qucm pned. Sot.laudat, 6c fequituryquamuis dicat fe c6trariam opTnionein minime damnarc: 6cpro fua opinionc adducit prt

moprx^dicl.Inno. in d.c.final.qui hoc affirmat. Peindc S. Thom. a.x,

q.7?i.arr.2. adprimum, qui vidctureiponcre hanc difFcrcntiam intct

43 intcrcfre djmni, tSc inrercflc lucri, & Durand. 5c Scot. quos diot eflc

fecurosThomam. Tertio, cjuod nullus tex. vidctur rcpcriri, qui con»cedat hoc intcrcire lucri ccflanris accipi ab eo,qui culpa caruit,nec raoram in folutionc adhibuit i Quarto quod vidctur ct>nullum antiquuDo^orcm aperte oppofituni tcnuiflc,<Sc quod iromo Scot.in ^^diR.ij..

q.2.& Durand.in 3.difl.37.q.2, D. Tho. fcquKntur.

Pro contraria ramcn fentcria , quac receptiorcfl:,facit prmio,quod»etiam illc dicit , eam tcnent Conrad. de cotra»ft.q.3o .Sylucft.verb.

vfura q.i 9.Caiet.2.2.q.62.art.4.& Adri1jn4.dc rcitit.q.dc vfuia.Ad-«Iimusnos,qaod eriam cidem renent Panor.m cap.fin.de vfur.& anteillum Hoft. 6c AntonJn c.falubritercod.tit.<3c loan.And in d.c.fina).

2uatentJS dicir,di£!umHoft.haberc locum,quando dcbitor folutioncittulit:quia alias quifquc voluntatem ncgotiandi fingcrct , & poftca

pccu-

7) E V sx/ r I^S.' 15pecUTffi^T^i aainter«(rc daret. Qriar ratio folum includr.noftijcopi-

nioni locum non cffc, cjuancio rc vcra, «Sc coram Dco mutuans ncgotiari r ' itlt, fcdfingft fc vcllc, quod orancs fatcmur : <3cconfcqoc.

iky loan. And. fatcri dcber.aut mhil fuam rarioncm vaJcrcauc noitra

apinioncm cfTcvcrflmt tt ctiam loan. dc Lignanograuifsimus Dn.rfir, ^ Laurcn.dc ilbdul.in d.c.falubritcr tcncnt idcm , quod Hoft.5crctiatii S.Antoni.a.par.tit.i.cap.7.§.i y. trcsrarioncs adid adduccs:quamuis dfcac mciius cfTc, vt huiufmodi contra«^us diffuadcrctur^qd

nos ctiam fafcmur , nifi quando conftarct maius obfcquium Dcopcrdorum cxcrcitium prxftitum iri. quod totics vfu ucnicquotics proxtmtls libcrarctur a magno damno mutuata fibi pccunia lam mercatu-fa^parata pro exiguo lucro intcrcflc iucri ccffantis. Przcipuarum Tt>-

frtf)TiuTn , qurbus ad id moucmur prima cft,quodipfcmctSot. fatctur,

int^rcfTc damni vniusdomus cx mutuationcproucnicnsiuftc poffcajccipi : <5c conflat,id clTc intcrcffc.quod cxtrarcm dicitur fccundutnBarr.fic alios in l.i. C.dc co quod intcrcft, & quod taic non magis dc»bctur.quam intcreffc lucri ccffantis.l.fi (lcrilis.§.cum pcr vcndicorcm.dc a<flio. cmpr. Ergo fi illud luflc accipi potcft abfquc eo, quod culp»

aut morft prarccdat,potcrit . <Sc hoc, argumcnto.l. iliud ad i. Aqail.Se-

cunda , quod idcm Sotus fatctur quod intcrcffc lucri ccifantis, culpa

& mora no pr.TCcdcnt»bas , accipi potcft ab eo,qui vi aliqua mutuar.

44 Atvis non potcft vfuramlicitamfacerc, cumillaiurcnaturaii,&di-

uino prohibita fit, vt di<^lum eft fupra cod.Commcm.num. 7. 6c ipfc

latius probat : i^itur ob intcrucnrura vis.hutufmodi intcrcffc lucri act

cipcre non iiccbit, aut, quamutsilla non intcrucniat,Iiccbic . Tcniii»

quod Alcxand. iij, CxprcfTc dctcrminauit in cap. fupcrco. de Tfur.no

poifc difpcnfari fupcr prohibitionc diuina vfurarum,<Sc quod vt nuUlatenus mentiri iicct ; tta ncc ad vfuram dare : & confcqucntcr, quodficut nuila vi ficri poicft, vi quis licitc mcntiatur: ita nulia vi ficri potcft, vt ad vfurara licitc dctur.Cum crgo Sotusfaccatur non effc vfur

ram accipcre intcrcfTc lucri ccffanris ob mutuatas aliqua vi pccunias

ad ncgotiandum paratas ; confitcri dcbct,quod ncc accipcrc iliud ob^afdcm fpontc mutuatas fit vfura . Quarta , quod aliud cft accipcre

intcrcffc lucriccffantis , & aiiud vfuram»vt finguiariter» <5c apertc di-

cit Scaruo!a,in I.3.§ fin.ff.dc co quod ccrto Ioco,quatcnu5 affcrit,quod

dcbitor ob non folutioncm debici interdum tcnctur ad foluedum in-

terirfrc lucri » quamuis fummam vftirarum pcrmiffaru fupcrct, Qiiin

^yta» quod idem Scxuo^a clarc vbi fupra fignificat,non omncscrcdiro

res hcite poftc rccipcrc intercffe iucr!,eo quod dcbitoresfua illis dcbi-

ta non foluat tcmporc prarftituto. Quia mercatores accipcrc poffunt,

ftalii noni&confeqaentcrfignificatpius dcberi mcrcacori ob pcc«'

! oiam»

\

ciam» qtianegociaturiquani altcri,^ui non ncgotiatur; Cui confe-

quens vidcior vnam » & candcm pccuniz fummam plus ualcre apud

incrcatorcm paratum ad ncgotiandum cum ca,quam apud aliu > qui

non cll cum ca negotjaturus ; & idco fi plus aliqufd rccipit qua aliuf,

non rccipit plus> quam habebat & dcdit . Scxta quod vt proximc di

46 £lum ediprzfatus Sczuola fignificat , quod pccmiia , qua habct mcrcator paratam ad ftatim negotiandum plus valct , quain altcra lanta»

quam habct ahus non paratam ad negotiandum . Imo plus quam al-

tera tanta , quam ipfcmct habet a negoiiationc feparatam . ob quod>

qui ci cam furarctur, plus rcftitucrc tenerctur , quam fi altcri furacus

fuifTct : vt & qui habct triticum fcminale ad ftatim fcminadum, ahud

iimile ad idem non habcns j plus valct ci,quam almd lantundcm al-

tcri non feminaturo: &quifurarctur illud ci tcncrcturrcftitucrc plui

quam fi aliud lantundcm furarctur alij, qui fcminarc nolcbat.Auiei-

dem ipfi aliud fimile ad fcrcndum habcti, luxta oninium mente,qua

latc Czitt.t. % qu.Tft^78.art.a.cxplicat. Scptima,quod contra luscft

. dicere, quod cx fola culpa dcbitoris, aut mora folutionis iniercfrc lu-

cricefTantis debcatur. eft enim contra di.l. 3.1bi, ({uodfimercesph

Uhat comparare , puto& lucrt hahcndam rationem . Ex quibus uerbis cla-

fc colhgitur, quod hcct lc^es Romanx vfuras conftitutas folui.mbcac

proptcr folam folutionis mctam in quibufdam contra^libus, I. mora*

§.in bon.T fidci. fF.dc vfur.& l.vlt.fFdcpcri.<5c commo.rei vend.l.firu-

ftus. C.dc aclion.cmp. non tameniubent foluiintcrcfrelucriccftan-

tis , nifi quandc faltcm cum mora dcbitoris facultas,6c voluntas pro-

pinqua 6c vcrifimilitudo lucri facicndi in creditorc concurrit, pcr d.l.^

f.fi. Et communis opiniojn d. 1. 1 .C. dc fcnt.qu^ pro co.conira glo.

cius &ahas ei fimilestenet,nihil eflcimmutatam pcrilla legcm »quaad hoc , vt foluatur intcreflc , quod antc illam folui non debcbat. £tita longc alia cft ratio folucndi intcrcflc lucri ceflantis , a rationc fol-

uendi vfuram & confequcntcr non inferturillud cflcillicitum , eo

uod vfura fit illicita, cum a fcparatis non fiat illatio.l.Papinianus.ff

.

c minorib. O^aua , quod ex his omnibus fcquitur , quod quamuiifacultas , qua: pecuniz ad lucrandum ineft , abfolutc confidcrata noqaugct eius pretium , nec faciat vaJcrc pluris» quam fine illa : confidc-;

rata tamc ca prouteft pcrfona:, qux illa fcit <Sc viilt vti, ftgt,vt pluri^

valeat : vt facultas genciandi , quar incft tritico abfolute confidcrattnon cfiRcit,quodplus valcat: confidcrata tanien, quodcft eius, quiillud iara fatum htbet , aut fatui prarparaium, aliud fimilc ad fcmi-nandum non habens,facit , vtpluris valeat, ad effc^um» vt vcndcre»& muiuarc carius pofsit j Sc qui furto illud fuftulcrit,plus ei, quam altcri^cftitucrc tcncatur . £t ita,qui mcrcaior mutuat aliquam pecunia

ncgo»

T> B V S V 7t I S. x6rfgotiationi paratam accipicndo aliquod lucrum vltra fimilem qua-tiratem > quamuts acctpiat plufquam valebat quantitas mutuataicoa(idrrando cam abfolutc non tamcn capit plus quam mutuauir, con*(idcrando eam cum illa quaiicate quod crat parata a fc ipfo ad ncgo-tiandum : 6cconfequcntcr non accipit vfuram . Nona,quod nullo iu

47 rc,ncc vlla rationc probari potcft, quod prctium alicuiusrci crcfcac»

co quod fubtrahatur Furto manifcf^o t aut non manifelio,ui , aut me«tu : quamuis cnimratione pocn.r, aut iniurix rcuscogi pofTct ad ali-

uid plus eo foluendum in pocnam delit^ii commifsi,mxta titulos . fF*

e furtis, vi bjno. rapto. quod mctus caufa. & InlVde obligatio. quae

Cxdcli^l. nafcun. 6c de vt bono. rapto. non camen ideo , quod prc-

tium eius crefcaceo quod furto fubtrav^um,aut vi,aut metu cxtortumfucrit . Vndc, qui fic dcliquir,non tcnctur rcftituere in foro confcien

tix, amplius quidquam ^ quam Hmplcx ablatum (ine aliquo incremcto,tuxta glof. lingui.<Sc recep.c. frttcrnitas. i a. q.2. ^ honorem, (i ali-

quem ademcric. Fatcntur tamen omnes , quod fi quis ab aliofurtOy

auc vt, aut metu,auferret pecuniam ad negotiandum paratam,aut tri-

ticum fationipra:paratum> & non habcntf ahud iimilc, tenetur plus

reditucrcilli , ctiam in foro confcicnti.t : qua li abllulifrctab alio,qui

non htbuifTct illa iic parata . Ergo ncccdario confitendum ell > illam

pccuniam , & illud triticum plus valcretlli,qui feminarc, &ncgotia-ri vutt,6c potcQ^quam alijs id faccrcnolentibus. & confequcntcr fi

mutuat,pocc(l accipcre aliquid amplius ratione intcrcirc pccuniz .-^

48 Dccitna , quod licec, qui habct aliquid,quod c5municer,ncc (ibi nccaliis pluris quam dccem valet, plus alteri vendere non pofsit (quam*uisementi multo pluris valcat) tamcn fi pluhs (ibi valcat, rc6^e cttQ

endere potefi eo prctio , quo (ibi valet, tccipiendo pro ea tato plas»

3uanto fibi plus vtlet , iuxta S.Thom. 2. 2.^.77. art. i .& Scotum in 4.

id.c 7.quarft.2.receptos. At vt di^lum, Scprobatum cft,centum fcu

ta plus valent mercatori illis Qatim» ncgotiari volenti ; aut altcri prat-

dia fru£lifera occurrentia fibiemere cupienti j qutm aliis, quibus i<i

faciendi animus no e(l: ergo illud amplius (ine viura recipere poterit.

Vndecima , quod hoc interc(re non accipirur propter muruaram pe-

cuniam; neque etiam propcer facultatcm gencralcm» «Scabfoluramt'

qux ad lucrandum ciclcm tncf( j fcd proptcr facultatem fpecialem la

crandi , ^uam habet > ob id quod c(l ad negotiandum paratt, 6c confe'

^ucnter non erit vfura lUud pcrcipcrcargumcto eorum, quz (Je vfa-

IX dcfinitione fupradi<Sta fuerunt num. ^.Cum no recipiat illud ratio-

ne mutuijfed rationc illiusfacukatisfpecialis maiort$,quam habcc

flipud ilium , quam apud alios . Duodecima, quod virtutipotius,qua

iritiofaucDdum en.c. l.dcpo(lula.przl«» c.quaiuio.2.qd*y. mutuarc^ tuccm

COMMEVT^JtlVS •

aafem coa«5le non cQ a«^us vircuosj muiuarcvero cx amore, & clit*

ricatc fic. Cum crgo, qui coadusaliqua viinutuat>caperehoc in«

ccrcdc pofsit > ctiam fccundum Sotum > vt fupradiwtum cO > a fortio*

tc potcrit idcm faccrc> qui cx amorc> & caritatc mutuat . Dccimatcrtia , quod ipfc Sor, vbi fupra facetur intcrefrc lucri ccfTantis dcbcn ainutuatario,(Scpo(Tca mucuantc accipi> fi cum rali pado mutuum ac-

ccpi(rct> quod clicK, & quidcm rcdc, cx Thom. x, a.qo.^S. arcic.2.

ad primum.

49 Non obftantilla argumenta quibus mouctur Sot.'Ad primu cniiii

refpondetur conccdcnd j> quod Inno. quartus> quc pro fc adducit in

c.fin.dc vfur. tcnuit iilain fcnccntiam, vc Doclor commiiufccdo in tUlud c. non autcm vt Papa flatuendo lilud : <5c :ta non tcncmur , cammagis fcqui quam aham, qux in comminifcendo in ahis locis tenuit:

Adco quodHoH.qucm communis fcquicur in c.i .dc concclT.prxbcn.lib.6. difcefsit a quadam eius opmioncquam tcnuic inccrprctando vCDo»Jlorillud c.afcmecipfo,vcPapa confticutum.

jo Ad fccundum rcfpondccur conccdcndo>quod S.Thom.quem profc cicat in d. q.^S.arr.i.ad primum

,ponit quidcm ditrcrcnciamintcr.

intcrcflc damni cmcrgcntis, & inccrclTc lucri ccffantis^quoad hocvtintcrcffclucri non accipiatur, tanquam rcsiam quacfita & perdita vtintcrerrc damni recipitur>non auicm quoad hoc>vtnihilrccipipof-fit,Tum quia ratio,quam ilic rcddit> fciIicet>quod non potcft vcndc-rcquod nondum habct, <Sc mulcis modis impcdiri poce(i> oppofitumconcludit . Concludic cnim no polTc rccipi intcrclTc lucri caraquamlf.m. iam quarfitaro, fignific^ndoi quod jpotcfl rccipi tamquam res fpc.

]^^ca,qux potcft mulnsmodisimpcdiri.Tum quia ipfcmecjn cad.i.a.q.62.art.4. dicic> quod qui altcri in fcmine faco noccr, aut m aiia re,

quxnondumertadquifita, fed fperaturadquiri, quamuisnon ccnca-lur rcftitucrc quantum collc^lurus cflct impcdimcntis ccflantibusi adiuQam tamcn, «Sc probabilcm quandam compcnfationcm tcnctur .

Itaquc diitum Dmi Thom.x noftr^ conclufioni non adacrfatur>qua-uis cam modcrctur > vt dicamus, quod qui mutuat non tantum inter-cflc dcbct accipcrc, quantum ahus fui fimil;s, & arquahs altcra tanr*

yi pccunia iucrifacir, impcdimcncisccflaniibus j fcdquantum mcrcturUla facult?s , Sf. (pcs lucri verifimilis, quam pccunia illa in mutuantehabct, confidcratis modis , auibus impediri poccft . QjicmadmodumJ|uihabctprardiura aliquod fatum > non dcbct lanri vcndcre fru^hupcratos, quanri valcrcnt, fi eflcnt col ledi profpcre, ccffantibus impedimcntis;fcd quari vaictiJlafpescolIigendi,c6fideratis modis, quibu»forum collci^io profpera impcdiri potcft

.

, .ficc plus obftat, quod dc Purando adducic in j .difl.37.Quia idcm

V E V S V % I S. tj•iif, <jnod Thom. ^percaci. vcrbaj NecquoddcScof. ilddiKir jn 4.dill I y.q.i.Q^ia licct a)ia puichra in hac fnarena dicar, vbi ab co ci-

tarur,ficuc 111 Jaiis fohdis folct : ratncn hanc difhnitione Diui Thomxron adfcrt . Immo cxprcdc dicit in cad. diU.colum.6.Ctuod c]ui lia-

bct pccuniam nfgorianoni cxpofiram , cam muruarc potcQ conitiruta pocna ccrrar rci fibi folucndar,nifi ab eo rcOiruarur,vc fc indcmiicmferuer, <Sc ita fcntit,cuni polfc damiiura in mutuationc,& lucii cclTt-

lione acccptum rccipcrc*

* Ad tertium rcfp6deo,quod prarfatus SotusTatis mcminifTcr pr».fatamU3.$ fina. dceo, quod ccrto ioc. 6c pcrpcndillct pr.Tfatas dua-dccim rationcs, non tuilfci vifum ci) hanc fcntcntiam firma rationccarcre

.

Ad quartum rcfpondetur ncgatido , quod nullus anriquoru doAo.rum hanc fcntenriam rcnucnt;quia fupra cirauimus Hoft.Ioan.And.Panor. Anto. <Sc alios mulros eam rcnuifTe. Immo, & in odaua rario^

fie monflrauimus, lunsconful. ScTuoIa eam fcnnire.* NcqucobOacctiam aha duo argumcnra omnibu s aliis forriora . Altcrum cft , quodqui voluntatc fpontanea mutuat , non facit id coa<ftus: 5: qui coa^u»non mutuat,non vidctur dicere polTe, quod pcraliu impcdirar iucra-

ri , doaecmora,aut culpa folurionis adfit; 6c confcqoenrcr, qui line

vi muruat,non vidcturpoffe accipcrc quidquam iucri, cu illud ci an-teculpam,aut moram abalio nonimpedtarur . Aitcrum cfl iliud.qdCaict. 2. 2.q.78. art. i.ad pnmum (licct noftram opinioncm rucarur )

«dfcrt; fcilicct, quodquamuisahqua res, dum cRin particulari po-tenna lucrandi, pluns valcat : quam alia eiufdcm fpccici, bonicantab illapotentia feparata ,* fed non fi fponre ab ilia cxtrahatur. Q^ic-admodum tnncum fcminatum , aut ad fcminandum paratum plurit

valet,6c vcndiploris potefl. quam aliudciufdcm fpecici, (Sc bonitatit

a tali potentia fcparatum: (i tamcn fponte ab illa porcnria,quar lucru

continet fcnararetur, nonpofTctpIuns, quam aliud eiuf^cm bonira-

tis vendi ; oc Hc videtur,quod quamuis pccunia,quz ncgotiarioni cx-poHta e(I , aut eidem (latim exponenda pluris , quam aiia (imilis va*

leat : fed (imul ac fponte mutuo darur fponte ab lila lucrandi poretit

cxtrahitury Sc ita non pluns , quam alia valct ; neque ob eam pluf

<|uam ob aliam peri poteft

.

2 Ad harc duo argumcnta Caieta. refpondct multis verbis, quorumfnmma cft , quod qui amorc , & caritate mutuar, quo proximum par

vo damno, amatorilibcrct,non diciturmuruarefponrcfccundu menlera D. Thomar i.i.q 78.art.i.adprimum ; fcd aliquo modo coa^lus.

Pro quo facit,quod qui e naui fcruandi fui caufa mcrces in marc lacicw

cdafn fpofltc l.i .& toto cit. ft*. adl« Khod.dc ia^. c. inaiorcs itcm

£ ^uzmur.

qu.rrftiir. dc bapnr.non facir voJunrarc abrolucc fpontanca: fcJ con»

dtrionalkcr viran<ii matoris mali graria/Aduerfus camcn hanc rcfpon

(ionem Caicraiii ForciGime facic primo ; quod lufium » aur luiulium

non conriibr m bonuarc t aur piauicacc animdrum » & inrcncionuin \

'fcd in rcrum, t!k operum cxternorii arqualicatd & inzqualiracc » lux.

^lodrinam Anllocc. 2.»Sc f.tchicorum . &D.Thom7rtccptia. 2«g6.

y8.arr.io.*& q.^9 arr. i. Sccundoquod nihil rcfcrr»an mucuacio batob mifciiCQrdiam > carirarcm , amorcm , aucodium, vcl crudchtatcm

«d hoc vr muruum dicatur luQum, vcl iniuflum» vcl ad hoc » vt iuile

aliquid rarione liiius dciidcrctur , aut capiatur»ad inducendum rcdi-

tucndi ncccrsttatcm , vei ad iiberandum ab ca* Tcrcio,quod quainuis

muruacro pofsir efTc bonum opus cariraris , auc maium ei repugnans

»

co quod tiar animo iuuandi, vcl laedcndi proximum ; non tamcn obhoc diccrur iufla, autinivifla ad hoc vc neccr>icatcro rerhcucndi indu«

car , auc ab eadem liberec . quia , vtin Manuai.Confef.cap.i^. nu.

diximus » foia pcccara contra iuQitiam fpccalem inducunc rcflitucdi

siccefbitarcm. Qjjarto,quod vidccur do^rina noua,&contraria l. vlc.

C.ii quis cclbr. aiiqucm prohibucr. &c6ciu(ioniS.Thomar,quz fun^darur in ca,i.a.q 6.arr.6.quamin Manua.c.i^.num. 1 7. <5c 6.ad aliud

proponrum accommodauimus : pura » quod ncque mifencordia vel

pietas,ncque amor, vcl prcccs biand.T (ine mendacio» dc fraudc adhi.

bir.T inducunr ncccfsitatcn , aut vim fuFficientcm>ad hoc>vtquis di^

catur coa<flc fcci(Tc aliquid ad effcAum » vt pofstt renitutioncm pctorc»aut ab ea hbcrari . Quare ad prius argumcntum refpondco»CQ£ice.

dendo qutdcm , quodqui mutuat motuscaritatc > mifcricordia adopiruiandum proximo»no dicitur mutuarc compulfus coa^onc»quzreOiturionem inducat» auttoiiat. Concedcndoetiam, quodqui fponCe muruat.non diciturimpcdiri a lucro quzrendo» per aiiura» ira vt lUlc tencatur ei rclHrucre illud » eo folo

»quod impediuit cuai : fed ne»

Sando. quod qui fponte a lucrando ccffat, vt rubueniat aii;»non poC-X iuQe accipcrc tantum

»quanti res muruata ftbi valebat > «Sc quan*

ti fpcs (ucrandi iudcpoteO zftimari . Nam (3c carpcntarius»latomus %

aut aiius operarius»qui ceifat a fuo lucro» & ofRcio»mcis prccibus, vt

«lecomiteturaiiquoproficifccntcm fponte quidcm defiltit a lucran-do: fanwte ramcn a meexigcrcporret» id quod probabilitcr lucrife-

cillet . Q^i ctiam fponte vicino modium tntici fcminalis ad feminan-^duin parari mutuat, iutlc cxigcre potell ab eo tantum» quatu ilbi tcmpore» quo dcdtt valel>at ^hcct ali^snon tantundcm valcrct>per ea^quarpaulo aiKc,nu.V4> diximus.Qjii etiam fpontc dat cuipitm triti-

cutn fatum»iuQc poted accipcrc pro eo tantum,quantu iliud curo fpc«tcri(timiis frudos valcc . badcm i^icur racionc DulUm imuditiam c6-

iliiltit>

Biittir, qni fyonxc onnttitcincrc przdat^vcl nierces,vtpeciinias>(]t]a»did paratas aut cxpofitas habcr,mutuct altcri pctcns lacmin , quo4iHius cauffa omittir, aut quantum illa pcctinia,cum lila commoditatcvalet

.Nec eft vlla vi opusad id excufandura , ncc cft vfura , quia ni-

hil accipic vimutui; icd ratione lucri.quod propter muruatariumnon facit ; & in effe^u fmitduo conrra^^us , Altcr mutui : alrcr fa*cio, vt dcs, hoccftlucrariccfro,'vttibi mutucm, &illudrcpcndastiuxrt I. naturalis. flF.dc prarfcrip. vcr.aut cft vcnditio illius lucn vcnfi.milisiuxctmcntemS.Tho.a.a q.78.arr.a.ad i^Adpoftcnusargumctum refpondco , quod di^^um Caict. afFumprum in co, folum intclir.

gitur dc illo, quifaam pccuniam quam habctad lucrandum patata(impliciter ab illo fine tollit, no dando eam alteri ad iuuandum cum*&poftea tantum pro illa vult, quahti cum illa coramoditatc lucran-^ fdi valct. Noftra vero conclufio intclligiturdc illo,qui pccuniam curalucrandi commoditateconiun^am aacaltcri. Concludamus itaquehcitum cfTc mutuanti aliquid amphusaccipcre^nofolum rarioncin-tereftc damni emcrgcnris : fcd eriara lucri ccftantis ; ncquc folum ra-tione eius, quod moram, autculpam in folutionccommifTam fubfe*quitur:fcdcriameius, qaodanrecuenit. Qjiac tamcn conclulio in«tclhgenda cft, dummodo dolus, <Sr fraus palliandi vfuras ab(it:& modo,non tamquamresadquinta,fcdtamquam resm fpcponra,& quximpcdin multis modis poteft>xftimctur , raaxime (i mucuarur cumpmdo dc rcfarciendo illud intcreftc . Nam ctiam Sot. in d.quarftio.i

.

art.3.1ib.6.proindubitatoponir,quodintcrc(rc lucri cclTanris, accipi^

& peti poteft>quando a pnncipio mutuationis promifttim fuic iliud.

«

53 f*NTERE55H tapi rm poteHfecmdum altquos , Htfi coHCwrrantfept^^

1. tfHA tamen omma non funt necejfarut .

14 Interejfeantctempusjquolucrifieretcapinonpotefl,

i

53T^O TO decimorcxto ex prapdi^is.quod non funt neccfTariarfot

XN conditioncsad iuftccapicndum inrcreftclucricciranris cxmu-Cno » quot Conradusin q. 30. dccontracl. 6cquidam aliialibi rcqui-

rant > fcd aliquot Hc. Prima cnim cft , vt hic lucrandi modus non tantum (ibi placcar, quarum ncgoriarionis j quod icnct ctiam Syl.ucrb,vfura, q. i^.quat tamcn non vidctur ncccfTaria . Tum quia nulla le-

^e velrarioneprobatur,quod vnuimodus lucrandi dc fciuftus6atinluftus cx fola voluntatc zque libcntcr vtcndi ecatquc alio; quamuitillc ciTcc mclior. * Q^od poft hxc noftra fcripu tradidit Sotus lib.^.

£ » q.I,

q.f art.i.deittd. & iurc . Lcaddit»<Scquiclcm rc^e eod.Iib.q.f . art. |i

cleiuft.'i5ciurc, nihilrcfcrrc an mutuans ncrogatus» &qu;ciicus a

snutuatario > an vhro mutuet : modo id quod ad luditiam commuta*tiuam pcrtinct fcruetur . Nam vt fupra diAum cfl» iu(lum,<Sc iniuflii

fion in bonitatc, autprauicaccanimorum* & intentionum»rcd in rc«

rum, & opcnim cxccrnorum arqaahcate, & inzquahtate coaiiAic,(ct

cund. Anftocclcm a.& 5.£thicor.<5c D.Thom. rcccpcum 2, %, qo.

«rc.io.& q.yp. arr.a. Sccunda condiciocft, quodintcreflc lii vcrumi?uarnccc{Ianacftiux.mcnccmglorar t 6comniiimd. c. conque(lu»«

acis tamcn c(l , vt ccmpK>re mucui lucrum pa£^um fit vcrinmile,qua<«

uis podca non fubrcquatur^ttt rc&c Mcdina djxit in Codi. dc rcliitu-

110.fol.132.*

54- Aducrtendum tamen eft , quod per Extrauag.Pij V. cditam fupcf

cambijs, & rclfltam a nobis in Manua. Confcf.c. i 7«nil. vli.Utc. N. (

rcfcrcndam, Deopropiiio , in Commencario c. vlt. de vfuris . in quodccambijsagccur) vccitumeft,ne poft illamcamprorcs pofsinc aIk

initio conuenirc dc cerco intcrcdc i quam lamcnad routuanccs cxu«materiam cambiorum non cxtcndi fupcr eadcaicxcrauagance anno«tauimus. * Tercia quod mutuacio, vcl non foluuo iic caula amifsionit

lucri , fccundum omncs ; qualis non cft (fccundum Caicc. <5c Mcdi,ybifupra) quandomutuans aUam pccuniam habcr, quancgociccur;

quanco minus critfi mutuator non cr^t ncgociacurus, ncctVugifcni

cmpcurusiccianifinon mutua(rcc.argumcncoauth.multo magis. C.defacrofan<5l. ccclcf. Quod valde pondcrandum c(l circa lilos campfo-rcs,qui non ncgociarcncur, ctiamii non canibirencj acumcn dicunc fc

pro inccrcilc capercaliquid vlcra forccm, quam mucuanc. * Q^ae ca-

incn limiTacio Caicc. hon proccdic , (i aliam pcCuniam ad ahoshncs »

vc]uti,ad forcuicas ncccfsicaccs dcftina(rcc, ncquc ncgociationicomit-

fttc vcliccquod prudcnciz cft.Qjiarra vc mucuans non iit dandis vfuris affuccusjqua: tamcn non procedicin foro confcientiac : in quove-ricasprzualcc prxfumpcioni. c.tua. dcfponfal. ficri poccil , vt quiit

in alijs vfurarius (it, 6c in hoc non . Quinta vt non rccipiat intcreiTc

»

|>nusquam labatur tcmpus intra quod illud vcriiimiliccr lucri fa^mfuiH cciquia fubrogacum fubirc dcbcc naturam , fcv codicioncra cius %

cui fubrogacur 1. eum qui. %. qui iniuriarum.if.ii quis caucio. & capicccclciia.vc liccpcnd.nihilinno. &id quodaccipicurpro mccrcirc fub*fogacur ipii inccrcire j quod tamcn non pcrcipicur ab initio roercium»sttX prxdiorum empcorum : fcd poi^ca tcmporc mcfsis vel vindcmi^r»velnundinarum,vclaliocemporc,inquomcrcck vcnduntur. Pcr c6-ilidcrationcscarocMcdinar vbifupra» inccrcflc lucri vcriiimilisaprincipio conacDCttm, poccilcapi cciamdin finc»duiii rccipicjcoo(lcc,nal

•* IttXB

Ittm lucram fa^uin f«M(r&Kargumcnco. c in auicate. de vfuris. Scxti/A

vx mucuacarius nou cgeac excrciae : qux cciam non vidccur necerfa*

rta > quia non ccnecur ex prxcepco fubucnirc lUi gracis : immo facisfa

oc mucuando > vc cum poc^ric foluac, pcr ca,qux dixiinus in iManua.

<uon£ieCc.i7.nu.6o. tlk mucuarciincinccrc(rc c(rccdoa«irc. Scpcima»

vcmuAian^ob boc noii incurrat infamiam vfuran) apud limpliccs,

aiftimSnccitliiiUd loccrencciTc vfuram ob ilroilicudmcm > cam omnit

fpeciffsmalifugicndaUc. s.Thcrf.^;. &c. cum al^prnni» dc yica &ho-nell. clor. Qjior condicio» quamuis ad cuicaodum pcccatum fcandali

ncccilarta ficjnon camcnad cuicandam vfuram, &obhgacioncmre-

fticucndj , quae cx fola iniu(licta nafcicur j per tradita in przfico Ma«nua.Conff:f.c.i7,nu.6.quale non cft pcccacum fcandali>quod edco-

ua(C;aricaccin Thom. a. 2.^.43. in princip. Oi^ua, quod caulTaprin-

•p!aii& raatuapdi iic fubHdium necefsicacis vicae » faiucis, honoris , aut

bonoruin pi^oximi : quz camcn cll neccfTaria , hccc flc honcllifsima •

pcr dicla in prima condicionc.Nona> vc non captacncciuc pacifcacur

tocum inccrcirc, quod vctifimihtcr cxpc£Ucur ccnantibus impedimc

us cafualibus, fcd folum cantum, quancum valct illa veriflmilis cxpe

^acio confidcracis impedimcnci> pracfacis . Nam qui praedmm fatum

vcndiCi non poccll tanci vcudcrc , quanci valcc cncicum, quod vcrifi-

mihccrcolhgendum fpcracur^ccfTantibus pridi^is impcdimcncis:fc<l

quanci valet vcrifimiUcerilla fpcs, fubicda illis , quibus impcdiri p«tcft , vt diaum cft poll Thom. in prxced. notab.

Crcdimus tamcn , quod qui mutuatpccunias ncgotiationi , autrci

frugifer.T cmcndac dcftinatas, ca lcgcvt ci foluatur pro intcrdtrc can-

tura, fiuc fic mukum,fiue parum, fiue nihil,qUantum alij ciufclcm ar«^

tis alccra tanta pccunia lucri fccerint : aut quantum fru^us rei frugi-

ferz, quam cmerc volcbat impenfis dedu£lis valcbunt. Quia hoc ioi

ttrcllc nuu unquam iam ,ltt:tifa£lu,fcd iu fpc lucri pofitu cxigicur.'

S y 14 M ^ K 1 M."

\ MVTV^l^ S i licite capit kf, quodfoluit, qmA, non dl a folutm .

^6 iSrLMutiMnthMliceatcaperelnterejfenonpromifum.

%7 yfurs no efi capare qmntum rcd^MfetprMium quod oh mutuum nonfui^

. emptum > quamtus non tantum fiiijfet mutuo datum &c,

58 yfuraeH lucrum ,quod capitmcrcator pro intereffepaumamutuatd^qu^

' ttoneratnegotiiturusttecfrugiferamptujruff'^

^^v^O TO decimofepuiiK?ftxtextu»&pracdi<fti$,quod quicogitnr

lolucic inccrcdc,vd vfuras credicori luo,co quod mucuatarius no

Cuiuit ci mucuum lUto dic » Ucicc potpft ab co recipcrc iliud» quod fic

\ loluiii

fdhiitj Sctttaih catnpcnfitioncm ia<f^urx r «luain fccit vifnrfendomfaas minom,quam valcrcnt: auccrticndo triticura,aiicvmum maioris

db qi/od ftato dic dtbirori ci non foluit.^qUKl id non acccpit vi mutuij

fcd ratiohcintcrcfTc damni cmcrgcntis, qtfod dcbctur: dummodo fc«^

ctindum aliquos co ncurranc duo j rictt»pe ^quod monucnt dcbitorcm'damnum cmcrforum , & quod qusciTcrit mutuum graTuitii fuificiens/

Uitandum iIIud,&:non potucritinucnire:quoram ramen pofteritir

non vidctur ncccnariUm r qUania nulla Jc^;c , ncc Vlla cfficatt racione-

ptobatur,crcditorcm mutaantcmtencri ad mutUum eratoitum

r^dum , quo libcret mutuatarium a damno, quod ob non foluttone

tticurrcTct. Scd ncqucprius vidciurncccfrarium : tum quia intcrclTc

intrinfccum , fiuc intra rcm,qualcc(l incrcmentum prctij vini , tritici

t^utuati, (incaliavllamonitionc, motafa^ta, dcbctur. argumcnto.l.

vinum.ff.fi ccrtii pctat. & Ij.S.fin.fF.dc co quod cert.loco: Tum quii

criam intcrcfTc cxtrinfccum , (quod appcllat Bart. communitcr rccc»

ptus cxtra rcm,in l.i.C.dc fcntcn. qux pro eo quod. nu.i a.) frcquen-

rer dcbetur finc aiia promi^ione : vt cura in rc quar dcbcturnon in«

iicnitur interclTe intrinfccum , qualis c(l pccunia numerata.l. numis

.

fT.dc in litc. iuran. & dcclarat Bart. vbi fupra, nu. 2 1 . licet qtando in

redebita poteftconfidcrari intcrcflTc inthnfccumrcgularitcrnon vc-

jiiat cxtrinfecum pcr I. fi ftcrihs. J. cum per vcnditorem.fT.dc a^o.cmptio. faltcm in cmptionc , 3c vcnditionc* vt fcntit Alciat. in d. 1. 1. C.

flc fent. quxpro co dcc. c. vlt. 8c tunc non fufficcret admonitio,quia

^cquircrcturfolution is proraifsio , faitem , quod ad exigcndum , licet

non quoad fponte oblatum accipicndum

.

|6 Noto dccimoo«JVauo ex tcxtu, & prxdiAii,quod volcns emere ali»

quod prardium ,aut domum , quzlibi aliquid annuatim redderctf

pecuniara , qux id , vel eam empturus crat , mutuat alteri pr.Tfcrtini

promittcnti recompcnfationem potcflaccipcrc, & pctcrc ab eo pro-

Bcnnim , quem ex ilia , vel illo fa^urus erat , quoad pecunia rcddita

fucrit, fccund. Antonin.2.par.tit.f.c.7.$.i5.qucm comunisfcquitur

.

Tnm quia ts arquatur mercatori mutuanti pccunias ad cmcndas mer*ces paratas.Tum quia illud accipic rarionc intercfTc lucri ccfTanris ; (i-

Ciit mercator. Tum'quia, qui vcndit tiiquod prardium, Sc tradit illud |

cmptori qui nor. foluit ; potcfl accipcrc loco intcrcfTc tantum , quan*tumreddit illud,criam fi pretinm folucdum deponcrct.i.i.C.dc vfur. { .

vbi glof. fccutt Azon. ^crcccpta pcr alios ait , id ctiam iurc Canoni*coproccdcrc: quod tamcn vidcripotcQ limitandum faltcm in foro

confcicntix, quando illar pecunix pro quibus prardium dabatur,iufHk

illiusprcrium efrenC. Qjtia fi prxdium millcaurcis vaiet,<Scproptcr

Acccfutacciti « auc aIuu rationcs» (qux donationcm non contincant

)

poilit

foo . illi (!ctur,non polTct accipcrc plus, quani dimidium prouenrtis

illius , pcr ca, quz ad aliud propodtum incajp. Nouic,dc ludic. not.6,

• nam.2i. rcrip(imas. Si quidcm m foro confcicntix lUa pecunia . nifi

dimidiumiUius cenfus cminonpotcrat. Addimus tamcn.quod fitu

omnibus illis pecunus noa indigcs, fcd fcptingcntisjquibus tamcn a

inc mutuo (ibi dacis pr.Tdium , aut merccs, quas expcdiret emerc non

podcm , C<c omnibus lic i vi iibi mutuarem a Ittcro ccfrauiiacciperc

potero intcrciTc millc aurconim,Yt redc Mcdina confidcrauit in Co-

dicc dc rcb. rcdicu .

j8 Noto dccimononocxtextu^&praediclisquodnopofTuntquidqua

caperc luUc ratione inrerclTc lucri ccirantis hi.qui nolunc,vcl no pof-

funt ncgotiari, ncc res Frugifcras emerc, <Sc mutuant ad intcrcirc. Nc-

quciUi mcrcatorcs, qui certa pccunix fumma ncgotiantur , & non

maion i 5c aliam quam habcnt mutuant ad intcrcirc. Nequc hi , qui

multas pccunias in nundmas impojnant , & eraptis mcrcibus fuo pro-

pofito fufficicntibus rcUquas pro inicrcfic mutuat. Ncque qui ab aUif

fumunt grandcs pccuniarum fummas, quasaUis,atquc ahis ad intcr-'

c(Te tribuant nolctes, lUisncgotiari.ncc ccfus,vcl aliafrugifcra cmere

(quamuisahas ad negoiiacioncm habeant.) Quia clarum eft, nulloi

pr^fatorum poiTc pr;ctendcrc vUumintcrenc vcrum, vclvcrifirailc

lucriccllantis, fcdfolumfiaum, &inanc . An autem rationc cabiu

vcl aha mfta capcre pofsint ahqui»dicccur ia commentario c^nai. d#

vfur. vbi dc Cambijs agiiur

.

»

£o Mons Ttctatis approbatur pcr CQncllitim,& Tapam Leonm ex ttf»

tafcientia,&modoj}ecial'ifsmo,

6 1 CuHodia rei conuenu ei , ad qi4em eias emolumentum prtncipaliter pertinet »

Cr cm pereat .

6i M<MS TietatU non accipit a pattperibui proptermutuationem;fcdproptC9

tuHodiam .

il Montes Ttetatis commHmter inHituti non defimmt ejfe Uciti, co quod poJfcM

meliH4 in^itui •

19 l^OTO vi^efimo, cxtcxtii5cpracdifti$,quodnonfinemagno

,W colore vi(um cft aUquilHis vfurarium id,quodm motibus pie-

tatis, ficaliquotahis fimilibusoperibus cxercctur ad fubucnicndum

paupcribus m Italia & ahis rcrris inftituiis , quod roagnis vinbus niti-

iwt probarc Caiccaaus ia opufculo dc moaic Pictatisi qucm fcqmiuf

Sot.lib. q.I.art.6.dciuft.5c lurc, quiainnituuntur hoc nie>cJo . Pra^-

larus aiiquis,autDominusaaropulcntus homoiaut Ciuirasdonat.aut

rchnquit aiiquam quantitatcm tririci , vc) pccunix numcratx aitcui

ioco , vcl rcipub. ca lcgc, vt mutuo dcntur paupenbus,pignoribus ao-

ccpos, vtcxfguum aiiquod foluant (irguiismcnfibusproquanciTaiC

acccpra, 5c prorcmporc, quo cam non folucrint praujftu,^ lalario

mininrorum , qui funr habituri ciirani ttiftodicndi di^um triticum

»

autpccuniam mutuandi, «Sc rcriip<'ranc!!,fcruandi,& rcftirucndi pi*

gnora rcmporc oportuno. lca quod aliquid amplius vltra fortcm mu*ruodaram (ingulis mcnfibus capiturad prxdidaoncra fuOcntandt.

Qjiod, vr dixi, vifum cft vfurarium aliquibus,pracfcrtim Caictano»

60 CJc Socoin locisprx-diilis. Primo quidcm, quia mutuans palam capit

aliquid vitrafort^m mutuo datam . Sccundoquia aiioqui liccrcr cui*

hbcthomini pio, &priuaro dcputarc aiiquam pccuniam, auttriticu

ad muruandum paupcribus , cilcgc, vt capcrcr aliquid virra forrcra

pro falario, laborc ruracuflodicndi, mutuandi,pignoracapiendi, iSc

rcftirucndi ca rcmporc oportuno. Quia cadcm in vtroqucratio mili-w

rar,quod tamcn fccundum omncs cft faIfum.Tcrtio,quod non vidcn-

n]rpaupercsrcncricuftodircmagts^ccuniam,aur rrincum, quod fibi

dc illo monrc pieratis mmuo dandum eft ; quam triticum, & peclinii

Srzfarihomincs;quia noncft fuum , argumento 1. 1. »Sc I. ncccfTario

.

*. dc pcrrc. & commod.rei vcnd.<Sc l.inccndium. C.fi cci^tum pcr.f. fs

cui.inft.quib.mod. re conrrah.obl*ncc eft futurum fuum , quoad vfq;

muruo acccpcrit . Qjix licct fimul cum au£lorirare Caier. fucrinr in

caufta , cur neque in cBthcdraprarICgcndo,ncque cxira lilam rcfpon-

dcndo fupcr hoc contrariam fenrcnriam afrcrucrini : nunc tamc camalfcro. Pnmo quidcm quod Lco Papa dccimusin Concil.Lateranc. r

fc<r. 10. (cuius tenorcm etiam do;f>if$.loan.Mcdinarcfcrr fol. it^.)pcrbullam paicnrcm approbauir prJrd»dos monrcs ; ^c dcclarauit,

coscflclicitos, & fanfto5 , iif!iTmamVdcm fcciflefuos prTdcccftorcs

Paulum 1 L Sixtura 1 1 1 L lnnoccn. V J 1 L <5c luliuni lL5cnon vc-

curaque^ & in forma communi approbauit, yt aliqui cenfcnrj fed exccrra (cicnria.Dcquarum approbarionum diffcrcntia late traduntPtror. & Dcc. in rubr. & c. i . & c.vencrabilis.de confir.vril. vcl inut. &alij alibi. Ncquc vt cumque approbauir , & d( clarauir ex ccrra fcien-

tia j fcd rcccnfcndo argumcnia vrriufquc pattis , 6c laudando mulrii

monrium huiufmodi inftitutorcs, 5( connonarores, qui cos perfuafc-

runt , & Poiuifices Maximos, qui magnas indulgcntias corum am-plificaroribus conceircrunr.

Sccundo, quod rcfponfio, qua Caier. prarfaro Concilio rcfpondct,parum modcfta vidctar: & qualcm magnus ille» idcmq. in Ccrciha

occLincxiica

ifccamcnict & maximos Pontificcs maxima obrcniantiaD.Thom.Aquinas non dcdifTct 5 & qu5c a do^lifs. Mcdina fatis confiiratur j <5c

«go minus audcrcm di£ercid,quod pr.Tfaius Sot. vbifupra dixir, ne-pc omnia illius Concilij mimincrcccptafuifTc.Tum quia fignificat,

przfatam approbationem parumnos obligarc j tum /qaia licetilia rc-

fponfio vtcumque aliquid valcrc poflctjquo ad dcclarationcs lcgumhumanarum , nuas Concihum fccirjcuiufuiodi clt cxempluKquod iln

ille ponit: nihil tamcn valct quoad dcclarationcs legum diuinaFum^iquar ob id,quod non fufcipiantur,nondcfinunt cfTc vcrsr, necobhgtrc. Non cnim quifquam diccrc potcft,Concihum in idadeciaratione

crrare potuifTcj cum ixxc declaratio pcrcincat ad lcgcm diuinam ,

ad matcriam definiendi, an ahquid iitpeccatum mortifcrum,necnc$

in qua Concihum non potcft errarec.maiores.i^.q.i.cum ahiscitatis

ibidrm a glof Immo ncijuc Papa, quatenus cft Papa, vt habet recc-

ptior fcntcntia Thomar 2. i. q.fi,art*i.Pro>quafacit cJiarcicft . 8c c,

4]uoniam vctus.2^.q.J>quaciacjusxc£uhmusin c. >jpuic.dc ludi.hot.^^c^

nu. 45.&fcc|* 4

* Tcrrio, quodinteromnes, tami11os,C[iiamno$coniicnic, iuflutii

cflc » vt miniflri , quibus iniunOum cftonuscuflodicndi, muruandi^

& rccupcrandi mutuo datum ; aut recipicndi , feruandi , rcfttrucndi

pignora pauperibus.fuam mcrcedem honcftam habcant; <!khanc il-

los habere dcbcre ab co , qui ad jllud rcnetur, & diucrfitasin:co confi

iht, quod Caiet. & eius fequaccsdicunt,<]uodipfi montos«au( Ciui-

tatcs , quar ipfos fufcipiunt, cam fbluerc tcncntur^ 6c non paupcres .

Kos autcm didmus, <]Uod pauperes , ad quos citiolumcntum liioium

jnontium peruenit, tenentur^ &non ipii montcs , aut Ciuitates,

m

<|uibus ipfi conftituuntur; quia idpaiam fcnfit Conc.jnd fcfl^ 10*

d«m pro rationcfupf dectfiioois fubiicitiliavcxl>a; ^ti cemmodumfett

iit, omts quoquefcntire dehet . Qu.t cft vnaparsilhusrcguhTJuris, hb.

Qjn fcntitonus, debetfentirccommodum , &ccontra . JEt patet

pr.Tdiiflas pccunias , 8c pnrfatura triticum, non cflc data , vd Tdicla

Ciuitatibus, vcl ciujbtisadcommodumeorum , quatennsfunttajcs;

fcd ad commodum pauperum 5 etfi pcrirenr, aut imnnnucrcntur,illif

rolis perirent , aut diminuerentur , & non ahts; fecundum ius ad il

]um pcrtinetcuftodia rei ad cuiuscommodum & viilitatcmcuftodi-

lur, &cai perit, aurlucnfir.l. i.&l.ncccflaTio.fF.depcricu. & como.Qjiarto, <juia iuftum, '& firmum cflct legatum.aut donatio,quibu»

.

aliquid paupcribus cum ahquoonercrclinqueretur, autdonarctur.

«rgumcnto l.idquodpauperibus.C.dccpifco.&cleri. & 1. fiquis addcclinandum..eod. tit. 6c confcqucnteriuftcillisdonari, & tclinqui

«icccm xnillui Aurcoruin> cum oncxc^Yciilafcmpcrfauencurinarcha»

c* F aut

tutchirographis afTecuratis iuftis pignoribus, vi cisin vfu$ fuos vta-

tur acctpicntcs mutuo pignoribus datis , dc llatis tcmporibus folucn-

do» (!k nunc aliis , nunc vcro ali)s (int vfui > & vtiliiati . £t cuin illo*

luin folum commociis feruiant,ad illos (olos ciiam pcrtincbit ilJoruin

cu^lodia ; & confcqucnter illi dcbcnt contnbucrc, OJc confcrrc id.qcF

fucrit ncccnarium ad folucndam luHam mcrccdcm rainiftrisj quida-tis idoncis fidciuHoribus fubjcrunt curam , & laborcm cuUodicndi,6c

niutuandi pccuniam , vcl triticum j chirographos, ^kpignora rccipic

<ii> & cuftodicndij folutioncs recuperandi,6c p gnora rclhtuciidi. Acsiullaa*quabihor, ncqueiuQior contnbutio, dccollatio, Guccolle^aficri po(7e videtur j quam mftitucndo, vt ab vnoquoqucpro /ingulii

Jiicnfibus, quibus mutuum duraucrit,ccrtum quid tribuatur.quod ita

«xig.ium fit, Vr vcrifimihtcrnoncxccdat ludam prxfacorum mini^Hioriim mcrccdcm

.

Non obftant in contrarium addu£^a . Ad primum cnim rcfpodco

,

4a quod paupcres mutuum accipientcsnihilfoluuntrationcmucui ; fcd

rationc cullodi2c,<Sc adminiftrationisniontis,qui corura commodiscuftoditur 6t rcgirur . Nara & Sotus confitctur, pofic qucm accipcrc ali-

quid a mutuatanis proofficio, 6c obli^ationcquatcncrcrurad mu-tuandum eis,* quocl ipfum antcillum clixit fingularitcr Scotus in 4.

^ift. I y.qii. Ad fccundum refpondco, magnum difcrimcn effc intct

liomincm piura,dc quo in arguracnto,& montem pictatis : quia ilhut

pccunia fu« c(l j ctfi nollct mutuarc , non poffct ad id cogi : dominiii

autcm pecuniar montis pictatis pcncs communitatera pauperum c(l,

autpcnes aliam , calcgc, vttota cius vtihtas paupenbus ccdat . Pcrquod'in etFc£lu6t fua, & adminiftrator montis habctofficium ,

obhgationem mutuandt ; & ad id cogi potcd. Ad tertium rcfpodco

ncgandocullodiam iliiusmontts, adalios quam adpaupcrcsprinct-

palitcr pcrtinere : cum faltcm principahter foJa ipforura vtihtas in coTcfpiciatur, quod pratfatum Conc.in prarfata fcfsio. cxprimitiUis vcr

tis: Cumpauperes commodumfentiant; etiam impcnfam, quApama en/ejh-

^^nredehent. Q^uarenihil vidcmus , quodin rctam fanda,Sc pcrtantiA

Conc. approbata , damnandum fit . Contra vcro vidcmus multa lau-

danda, quorum laudibus, ah) ad alia fimiha pia incitcntur . Non ob-Oatquodmchus ciTct conflitucrc aliqucm rcditum annuum,quo fine

onerc aliquo paupcribus mutuarct. Tum quia hoc cfTc mclius iIJo

non arguitillttd effe malum , cura bono vino dctur raclius, J.vbi au.tcm nonapparet.if. de verbor. obligat. & virginttas, quar mclior cft

snatrimonio.c.virginitas.32.q.l.non arguit, illud cfFe malum: cum fit

^numdefeptem facramcntis licclcfiz €hriftiana:,iux.glo.ccleb.c. vcAicnSjdc uanfadt. rcda^um.incaxioncm infcfsio.i^.Conc.Tnd^^

V 6. .* Tum,

DEVSVTtlS. MTum quia fatis c(l, quod ConciL Larcrancn. iudicauft,pracfatuni modum confliruendimontcm cflc bonum. Tuni quia pccunia,qua con-

(licucndus c(Tct annuus rcditus iii llipcdium pro adminiftrationc adi^

mcrctur monti, <Sc diminucrct illum • Tum quia cx illa fola pccunia •

qua prnrfatus rcditus conlhrct, poflcc conflitui mons alius pauui ah-

cui populo fatis aptus

.

64 T TSVK^ non eSl acclperefrn^Hs pignotis profoluendA dote dati, noMA

V ratione , fex altjs rcie^is etiamfi maritus nonfit gener

,

6 ^ Bona omnia fmt communia intcr maritum vxorem in Lufitama .

66 Dotem , qtii promittitj& non foluit, videtur promittere cmoLumcntum^quoi

mediocriter ex illa qujori poteH .

67 Vfura non eH accipcrc ccrtum quid pro dotc promiffa ftn^ulis annis •

6 8 QuDd etiam yidua capere poteh &c.& talia Hatuta yalent,

6.JVTOTO 2 1 . cx tcxtu, 5c fupradiclis,quod gcncr licitc porcft pcr^

xN cipcrc fru»5tus pignoris frucbfcri traditi fibi a foccro in cautionc

dotis folucndjc, vtcftcafusc. falubriccr. dc vfuris. <Sc l.patcr.fl^dc doli

mal.cxccpto . Qjiia non capit cos vi mutui vcri, vclpalliaii : fcd alia

rationc,quar a varijs vana rcdditur, vt in c.i . lib.i. variar.rcfolutionu.

rcfcrt dili2;cntifsimc douttfs.mus Doc^or Didac. a Lciua, <5c Couarr.

qui lanvpridcm mulcisannis auditor noficr fuit fludioflfs. in hac Acadcmia Salmanticcnfi , co maiore hanc noilram diucinam pcrcgnna-

honcm honorans, quo id candidius iti fuis pr.Tclaris opcribus,tei)a ur :

nuncautem inmagnum fuarum littcrarum, & virtutum tcfltmoniii

Epifcopus factusclt Rcucrcndifs.* quiquc poftca cuc«flus in Illuftrif

fimum totius CailcII.T Prz fldcm, cum omniu magno dc(idcrio,hanc

mifcram vitam jantc vnum circitcr annum,in alrcram, vt mcrito cre

ditur, fcliccm comutauit .* Qjix tamcn ratio fatis iufla nobis adhuc

non vidctur iiiucnra . Nam illa qu£ cfl communis, ( fciltccr quodillos accipit rationc damni cmcrgcntis,aut lucri ccirantis) non conuc*

nic. Tum quta non quadrattcxtui :tum quia fi conucnicnseflet,c6«

cluderet* nullum cfl^c difcrimcn intcrdotis, 6c altcrius rci dcbitum ;

quodabfurdum cd .Tumquia quando ccrtum efl^ct, aut vcrinmilc»

maritum nuUum damnum fuarum facultatum pafl^urum ob dotc nonfolutam, ncquc lucrum fa«f^urum ob illam folutam, prapdi£los fruftus

«cctpere non poflVt . Tum quia ctiam quando ob id aliquod damnupateretury^velaliquod Iucrum,vcrifimilircr faccrcr, ncquirct capcre

fruwlusinili poiiia rationc intcr illud damnum,vel Iucrum,<Sc valore

F a fru^uum:

C0M E^RTUTL lU Sfru^^unm: 5c nifi damnum vcllucrum cx.Tquant valorcm frui^tutim:

quodrcpugnar anttquirstmarconfuctudini} quz nunquam ciurmoditationcs> ^ calculuin admirsir : cum tamcn confuctudo lit optima le-

guni intcrprcs. c. cum dilcdus. dc confuctud. Minu$ conucnit Sccunratio, quam rcddtt loan. ab Anania. in d.c. falubritcr.nu.S. cut no«

nulli conicntiunt,fcilicct,quod accipit cos rarionc damnt cmcrgcntis»

quod paritur in fuflcntanda vxore : quia vxorcm fuQcntarc non c(l

pattdamnum i fed dcbitum officium praftarc. Non fatisfacit ctiam .

tcrtia cademq> noua raiioMcdinarin Codi. dcrcQitutio. q.i. de v(u

i^s.pura, qiiod foccrvidctur donarcillos fruftuspignorisr quiaprx^a-

tum cap. falubiitcr. nulli donationi innititur . Nou cciam fatiat. quaria,cadcmqj nouifsima Soci, quam rcddit lib.6. q.3. art.2.dc luft.dc iu»

r'e; ncmpc , quod maricus tcnetur ad oncra macrimoni) fullentanda :

quorum vnuin cfl docis cuflodia% Tum quia contcxtus non fc fundac

^ in culiodia dotis. Tum quia fequcrctur ,quod iii Lufitania in alijs

terns vbi omnia bona inter coniuges fiunt communia non habcrct lo-

cum prarfatum c. falubriter. quod contra omncm morcm, cJc confue-

nidinem cft.Tum quia nullus unquam alius vfquead ipfum dixit,cu

ilodiam docis dTc onusmathmonij r quin potius ipfius cullodia, &rectaseius vfus, funt lcuamcn» & adiutorium» ficuc <Sc contrario pcr«

(htiocius, & fumptus , quosin alendo fc, fuaqj vxorc,ac domo facir»

funt oncra cius . Ncquc ctia cliidonca illafcxta dodifsimi Fortunij,

quam rcddit inillattone 6. dc vlt.fin.iurisrqucm olim fccuti fuimus

in hac ipfa Acadcmia cclebcrrima , dum pr;elcgeremus tit. de vfuris

»

£c pnrfatum c. falubritcr. ncmpc quod patcr tcnctur ad alcndain , &ftirtcntandam filiam fuam ; 6c ita fruftus pignoris vidctur donare protlimcnciseius, donec dotcm foluat. Non inquam ha^c cUidonca.Tiiquia fequcrctur,quod illi tcxtui no clTctlocus, nili in gcncrorccipic-

ic pignus pro dotc fili.T dotantis ; quod etiam ipfcmct farctur.fcd ini-

fiusbcnc>quiais intcncctusnimis rellnngit illum tcxtiii fcmpcr cnimfcruatuscli in omnibus irugifcrispignonbuspro folucnda dote accc-

ptis, fiucdcntur prodotc filiar, fiuc fororis» vcl neptis, fiue cuiusbbcc

ttiusextranear, quod palam fcntit lcx Luficana, Iib.4. tit.i4.§. e pa-

Oo . Tum quia racio , quam tcxcus infinuat pcr.tque omncs videtur

includcre. Qji^iarc videtur rcddcnda fcptima rauo, quae nobis vidctur

conuententtlsima, vtdcliccr, quod atcento,quoddos traditurm vxo*^

ns patnmonmm ad fuQcnttoncm onerum matriraoni^. l.Pomponius»fi.faniil. crcifcun. <Sc quod intcntionis dantis doccm cft , vt tlla ferue-

tur,Ck non confumatur I.vbi adhuc.C.de iore doti. <Sc quod oncribuiipatnmonijinfcruiatc.pervcflras.dcdonation. intcr virum vxor*.

^ucntis iccmaliis multis priuilcgijs docis: dc ^uibu& amphfsimc pcc. Bald.

D E V S V Z I S. jj66 Bal. Nouel. dc Ooce,qui ca dar.auc promiccit > no foIuRi illam clotcm>

cxprcife promitcic: lcd enam prxramicurtacite promicccrc pro prac-

didis oncr:bus lancum einolumencum > quanram cx doce illa foluca

falua cxiilcncc poccll Faccrc , liuc dcccrpcre aliquis homo mediocri

prudcncia, & diligcncia predi£lus ab illo cempore,quo illa cft folucn»

da,Ck ab eo,quo incipic maricus pr;edida oncra fullincre vfquc ad fo»

lucioncm,nulla habica racionc alccnus damni, vel lucri cciTancis mart-

ti : <Sc ica dans, 6c accipicns doccin daco, & acccpco pignorc frugifcra

pro fccuricacc docispromiir^e , vidcncurcacitcpacifci» vc omnes><!^foli

iVudusilii pignoris capiancur pro folutionc illius emolumcnci cacice

promifsi . Ad quod nos moucntprimo prxdidar acccncioncs,5c conli

dcraciones, qua? colliguncur cx di^o c. pcr vcilras . <Sc final. de diuor.

Hx. d. i.vbi adhuc,<5c L pro oiieribus.C.de lurc dociu. 6c d. 1. Poponius*

Sccundo quod qui promitciccencum clcricis alicuius ccclcfiac cuonc-^

rediccndi vna minam in qualrbcc iiebdomada , ^quodilla mancaCfcmpcr falua, <Sc quod incipiac diccre niilTas a cempore promifsronis

»

& non foUiic lila (latim , fatisprofcc^o videtur promicccrcfc folucurii

rcdicus illorum ccncum pro nnfsis , qux dicentur vfquc ad iiloruni

iraditionem , qui enim promiitit aliquid > vidccur promiccerc idy finc

quo promiirum conlirterc nonpoceft . argumcco.l.z.fF.dc iurifd.omn»

hid. c.pra.*ccrca . dc offi. delcg. Tcrcio, quodhurc noflrae fciitcntiap gc-

ncralis confuetudo confcnfit,<5c quodcontex. d.c. falubriter.infinuat

in illis verbis: Cum frequejitcr dotisfruBus nonfufficlantad onera matrlntQ*

nijfrislincnda ; \\l2k t^iMvn verba vidcntur figniticarc » cum, quiaiiciuant ^

docem promitcicobiigari ad foluendum cancum fructura uue rcciicum

pro illa doce, quoufquc foluatur ad fuHcncandum onera macrimonij»

quancum aliquis homo mcdiocrisprudcnciar» 3c diiigcnciat exiila €!o-

tc, faiua ea mancncccolligerc pocell. Per hanc decidenct rationcm (i

ne vllo fcrupulo refpondimuscontraid» quod antea tenuimus in d.c.

faiubriter, curaiilud, vtdidum cft, interprccaremurhic Salmanticx

fecuti Fortu. pracdi. Ncmpcqucmlibetraaritum , quamuisnon fitgc-

ner cius, qui calc pignus dcdit, pofTc fru^lus cius percfperc> non com-

pucando cos in doccm promifTam in quaralibet longum rempus folu-

iio docis diffcracur, raodoobligatio docem foluendr cfTcc ad prxfens ic

pus: nifi contrarium exprcflcawlum fuerit,fcilicct,vc computcnrurin

parcem docis frudtus pignoris.Quia quzlibct difpoficio i n dubio intel

ligttur fa£la (ecundum ius,Sc confuctudincm. c.cam diFedus. de con-

fuctud.(Sc c. caulTam quar.dc rcfcrip. c.cum M. dc conflit.l.fina. C. dc

iidciuf cum muhisadditisperFcIi.ind.c.cum M.&d.c.cauiram qu^.

£7 6t per altosalibi.Pcr candem rationcm dccidcDdt conctudimus, mari

ittm pofTcpaafcicum co^iudoccmpromifit^&non foluiCivt c^uoad

Yfq^uc

?fquc folufltur in fingulos annos>ad fuUcntandum oncra matnmonif»

tantum, paulum plus, vcl minus foIuat,quantum aliquis nicdiocritcr

induftrius cx illa dotc,ipfa falua.capcrc podcr. Quod Panor. d.c. fa-»

lubritcr. &alijmultirclati,aprzfatoD.Didaco vbi fupra,<Sc etiam So<

lus tcnent ; quamuis concrarium vifum fucrit rcccptius loanni Lupofinrcpct. c.pcrvcftras.nor.6. Pcrhanc eandcm rationcm dcfcndipO'

tcQ. id . quod infinuat Sotus Iib.6.q. I. art.i. dc iuli iur. puta mari-

tum , quj dotcm rcccpit, & harrcdcs cius in cafu diuortij , tcncri vxori

viduar, aut fcparat.T ad alimcnta prxbcnda,qux dc rcdiru dotis,falua

fnanente illa, dari poffunt.quoad vfquc iUi ea pcrfoluatunquia quc«ac'modum,qui cam promiiit,vifusfuit in dubio ad id obligari, quoadfclucrct! Hc vidctur quod in dubio tacitc qui cam rcccpit vifus cfl ad

idcm obligari quoad vfqncillam rcRituatci.Quia corrclatiuorum ca«

dcm eO dif(9iphna,quando cadcm ratio, idcm in vtroquc fuadet 1. vni«

ca.C.dc cuprcfs. hb.i i.&traditur latcpcr Do^to. praefcrtim pcr Fcli.

in fuprafcripiioncprocmij Grcgoriani . Ncc vxor vidua vcl fcparata

pcccat accipicndo illud incrcmcntum dotis,ca falua.Qjiia non rccipit

illud vt vfuram cx mutuo palliato: fcd vt quoddam onus promilfum»

adoptantcproconfcruationcdotisacccptatum , tam contra fc, quani

pro feab accipicnic illam j quodonus lanquamrcalc comitatur illa

quo ad vfque dcfinat cfTc dos.argum. c. cx httcrii. dc pignonbus . 6c

pracf.c.pcr vcftras. dc donatio. intcr virum & vxo. & 1. vbi adhuc , &I.pro oncribus. C. dc iurc dor. 5c aliorum, quar ad hoc fupra citamus •

68 \\zt\c eandcm rationcm poffunt dcfcndi ftatuta illa icrrarfi , qui-

. buscauctur, vtqui dotcm promittit,<Sc h.Tredcseius, quoufquc illam

foluant, (Sc maricus, qui rccipit cam , <Sc ha'rcdcs cius»quoufque illam

reftituant vxori vidu.T, autfcparatar ccrtum quid ex centum fingulis

annis foluant: quia ficutdi^lum cO, non iubcnt illud folui,vt Tfurammutui vcri,autpalliati: fcd vtquoddam dcbitum ccrturo fubrogaiumloco debiti inccrti, quod pro confcruationc dotis tacite promiht, quicam dcdit, 6c ctiam tacite rcpromifit candcm accipicnSi iuxta fupradida; qux omnia vidcntur clTc mcmorabiha

.

^9 /^'EUSyS perpetuus ricite emitur»

7 0 K^tQuimuls recentcr conHituatur •

71 €tan rfui in vita, aut decem, aut plurcs atmof,

7 2 St etiam qui pro rolutttatc rcnditoris conSiituipoj^ •

7 I' & 7 2 Licct isftmilior vfur^, quam alijfit .

7 3 - BartholomMs a Caranca laudatur .

71 Cmfm

y 3 Cenfus redimlbHis quot conditioncs reqturat .

7 4 .Q^Ji omncs an probcntur auibufdam extrauagan.

{

7 7 Cenfus realis in perfona Iwcra con^litui neqmt .

7 6 Nec perfonaliSy ncc ius pignoris ,

76 c}r 7^ Trafertim quoadforum extcrius,

7 7 ycnditor mhil perdit re empta percunte .

7 8 Smptift cum paCio de rctroucndendo ,& in minorl fretio qua»do prjtfmitmyfkraria. f

7 9 €mptio ammalittm , qu£ nonfuntjVt vfuraria,

80 Cenftts rcalis pro rcbus non nccejfartjs reipub. pcmitiofa»

80 St pcrfonalis pcrnisiofwr,&fcq.

81 Homo libcr non datur in pignus, ncque inf^ruitutem ob dcbitum ciiule.

€tvt vcnditio cius valet.

8t Si & 83 txhortatio ad perfonales cenfus dijfuadcndos

,

X T O vigcfimofccundo , quod cx tcx. & prapdi«5^i$ colligitur

»

magn.T ciua-ftionis cfTc i an Cfe cjuando cniptio,& vcnditio ccn-fus lit, & ccnfcri dcbcat vfuraria j dc qua fzpc in praelcdioni-

buspublicis, dcconfiliis , atquc rcfponfis ad intcrrogatadatislocutifumus: & tandcmm Manua.Confcf. Hifpano,in c. i^.a.nu.i^z.pauJo latius fcriprimus , quac in lioc commcnt. dilatauimus. Pro quibuspodca in cod. Manu. latinitatc donatofolum infcruimus cxtrauag.icl. rcc. Pi; V. infra rclatam , rcmittcndo nos ad hunc locum. Di—cimus itaquc primum , ccnfum cfTc ius quoddam rccipicndi abquampelloncm pccunia; , aut altcrius rci vtilis in annum, mcfcm, aut aliud

tcmpus, argumcnto , c. perucnit , dc cenfib. <Sc c.prarterca, dc iur. pa-iron, Sccundum,quod antiqui dubitarunt,vt rcfert Inno.in c.in ciui-

latc, dc vfuTi an bcita efTctcmptio huiufmodj ccnfuseiiam pcrpctui,

& antiqui , & irrcdimibihs: quia paria circ vidcntur niutuarc ccntumin viginti annos eo pa^o , vt Hnguhs annis mutuatarius reddat mu-cuanti quinquc pro lucro , & cmcrc cenfum annuum quinque pro ce

4ura : at illud palam e(l vfura per definitionem vfur^ (upra nor. j.da-

;Kam : crgo & hocargumcnto l.illud.tf.ad l.AquiLSedcontrarium ip-

.fcmct tcnct Inno. rcccp. ibidcm pcr omncs : quia ccnfus antiquus eft

rcs^vendibihs, &confequcntcriu(loprerioemi potcfl, Innitu.decmrrptio.inprincip.& $ 1 .Hmihor tamcn c(t vfurar quani emptio ahcuius

70 prardii,fccundum Pct. Ancha. in difputat* lUafolcnni, quar incipicv

«Antiquis , & modcrnis temponbus. quam late rcfert loan. ab Ananinin d.c.in ciuitatc . Tcrcium, quod ahqui dixcrunt,quod non licet cmcre ccnfum noue conQituendum « ccnfuaria; quia non vidctur cmiiullcantcquam fitr&quia vidctur vcrc£crijiiutuum><!kfiiigi vcndi

ttocontra tit.plus valcrcquodagitiir. Scdcommunistcnct contrt,'

Tum quia nondum naca f^olTunr vcndi.l. ncc cmptio.ff.de conirahc.

emptio, & lceari,l.cu Ticius.fF.de rritico vino, olco, lcg. & nipulari,!,

inccrdum,fF.dc vcrb.oblig.Tum cjuiaindubio ncmo prarfumicur fin-

gerc,& pcccarc,c.?.dc reg.iu,Tum cjuia,qua rationcaliquis PDtcn donarc alteri reditum annuum duorum, vd trium aurcojum luper ali-

qao pr^Edio fuo; eadem potcrit 6c vcnderc illum ci vel altcri. argumcto,c.dudum,il 2. de clc^io. quar cH ratio Conra.de contra«fi. q. 79» Sc

aliorum . Qux tamcn Parum valct; quia in conAitutionc cenrus per

donationem non potcltcnc vllafraudis vfurx furpicjo: &in ca; quziitper pccuniam nc ; quod a prxfatis non animaducrtirur, fcd omiilji

rationc lila probat alia prxmiiTa concluiioncm cocm ; quauis cmptioccnfus nouc codituendi Iimilior Hc vfur.t , qua cmptio ccfus antiqui.

71 Qjiayum,quodlicita cciam cflcroptio ccnfusin vitam cmptons, aucvcndicoris.aut vtriufq; cum pa^flo, vt fua mortc flniarurctiam obliga-

tioreftituendiprctium» quoconQitit, iux. Inno. 6c communcm in d.

c.in ciuitacc, 6c lacc Panor. in difpucacj .Qjiamuis yifuni fucrit alicui^

Philippum Dccium conf.i 23. concrarium fcnfifre;fcd fi facispcrpcn-

datur,Iongc aliud c(l,quod diatj& mulcx alia: conie^ur;c occurrebn(

in cafueiproponto , Plus tamen obftat cxtrauag. illanouafcr. rccw^

Pij V. infra relacanu.98. in cuiusiS.glof. hoc cangcmus. Qjiintum li»

citara etiam cnecmptionem ccnfus in ccrtosannos, vt in iex.dcccmyquindccim, aut viginti : quod pcrfpicuum cn,quando pcnrio om^nium illorum annorum non eft ma:or; quam prcrmm, quod projlia accipitur : fcd li maior fit , verbi graria, fi pro pcnfionedc^ccm in iingulosannos ccntum aurei inquindecim anno^ darcntur^fufpicio maior incfret: fcmpcr ramcn fi pretium fuitiuftum, luxta ar-

bitrium boni viri cmptio licita foret nec cenferctur fa^ia ad palliani»

dasvfuras, vtdcclarauii Conrad. vbi fupra q. 79. & 8. Dc hoctamcnidcm vidctur diccndum, quod dc proximo du^um eO, per prardi. cx-

72trauag. Pij V. &glof. 18. illi adicdam . Hac tamcn cmptio fimilitcr

cft v(urar,quam a!i;c prafdn^ta: . Scxtum liciram ^ffc cmptioncm ccn-fus perpctm rcdimibilis, icf cft , qucm vendiror tolldrc , liue rcdimcrt^ro fuauolunuicpotcft. Qjiodduo Ponnficcsfn duabuscxtrauag,fuis dcclararunt : fcilicct Maninus V. in cxtrauag.i.dc cmprio.& Ca-4rxt.incxtrauag.2.ciufdcm titu.Notandumtamcn cft, pr;rdid^os Poniificescxprefrcnon declarafrc omncm cmptionem ccfus» qui redimi .

potcft,licitam efTc , & pro tali habendam-: quia folumdeclaranr talcs^tfTc, qu.Tin fuis cxtfauag. rcfcruntur , & cum ccrtis modis, & condi-tionibuscrantfaaar. Qnarum primacft , quod vrndiror ccrtum fnc-^ittm, i^a^o ccnfus coii(Utucrciurafsigiiab^t.Sccunda, quodfnud fo

iuiQ

V E V S V 1t I S. »5lum illrQsroluiioni obligatuin rcmancbat» 0$c nonipfcncq; aiia fua

bona. Tcrria.quoel prctiuin iuOuni folucbacur . Q^arta.quod (latim

illud totum traclcbacur.Qjiinta>quo(i vcndirori optio dabatur cotum*tut partcm» quandO(& ouomodo mclius fibi vidcrctur rcdimcndi»Scxta , quod vcnditoraci rcdimcndum ccnfum non obligabatur. Sc-ptima, quod prxdi^o prxdio pcrcuntc, ccnfus pcrTct 0£^aua,quo(iprzdium, in quo ccnfus conflitucbacur rcddcrct faltcm tantum,quaiitum ccnfus vcnditus valcrct. Quasconditioncs ianidiu in hacSai*maticcnfi Acadcmia prxd. extrauag. pr;cIcgcndo , noscollcgimus»

73 quaspoflca cclcbcrrimus Dodorpatcr Bart. Caran.magnuin Domtnicanorum dccus contcrrancus noder pr.Tfaras o£lo conditioncs re-

dcgitin fcx, in fumma Cociliorum pag.6i8.inhis,qua;funtparu7 for

mac , & in aiifs,quar funt mcdiocrispag.jS/. vbipoft quam dc Marri-no V. 5cCali3cro I II. tradauir, rctulitprxfatas eorum cxrrauagan*les. • Scptimum, quod aliqui, (dcquibusnunc cflSotuslib.6.q.^. ir*

' ti.i.deiuH:. 5c iurc) dicunt, in lilis non probari fccuJam,& feptiinam

conditionem prxdivlarum j fcilicct , quod folum prx-dium fupcr qM3cenfusconflituicur . illius foiucioni obtigatuin mancat: (Scquodilio

pcrdito , etiam cenfus pcrdatur . dicunt enim,contcxtum illarum cx-crauagantium non habcrc, quod ccnfusnon pofsit a vcnditoribus cxigi, n prordium ccnfui addic^um perirctj fcd fo)um habcrc prccium proccnfu datutn exigi nonpofTc: <Sc quod fi au^^^orcs caruin fcnfifTcnt,

quod ncc ccnfuscxigipotcrat, ctiam id cxprcfsifFcnt : qui tamcn no-74 Ilro iudicio malcillasintcrprctantur . Priitio q<iidc-m,quod non idcn»

id exprimcre omifcrunt.quod aliud fcntircnt , fcd co quod dc illo nd*

dubitarcnt : vifum quippe fuit eis, quod ficut fublato ccmcnto parics

ci nitcns corruit : fic pcrcuntc prxdid cui ccnfus inharrct , ipfc quoq;ccnfus pcrit : quia fublato fundamento , ncccfTe eft corrucrc fundarii

ccum paulus.i.n.f. &ideo foIumdubitabarur;an qui prctia rcccpif-

fcnt ad corum rcltiturioncm tcncrcnturj cum ccnfus ob quos data fue

runtpcrcuntibuspracdiispcrircnt. argumcnto c.cu cclfanfc caulfaccf

fci eflFcclus. dc appclia. & l. adtgerc.$.quamuis. fF.dc iurcpatronat.(5c

td hocdubium Ponrifictsrcfpondcnr,quod non. Scciido, quod prar*

farx exrrauag. ranquam rcm muitum dubiam d«-cIararunt,quod vcnditorcs ccnfuura, percuntibus prxdiis,fupcr quibus fucrant impofiri

;

tion tencbantur ad reftuucndum prctfa pro eis acccpta: at non fu (Tet

rcs valdc, ncquc vHatcnus dubia^fi pcrcuntibus prxdnsrcftafTcnt ob-

ligari ad folucndum ccnfus,qui accepcnint prctia eorum . Nam,qua-u 5 illa non pcriifTcnt, non icncbantur illi td rcftitucnda prcna , nec

td rcdimcndum ccnfus, vtex lUarum tenorc conftat. 0£^auu quod

to priffla,&fccunda cdicionc Manua.Confcf.nobis,ficut & alijs mul

COMMElslT^TilVStis viTum fuir, prxdit^as cxtraua^. non probarc, illicitas cfTc cmptio*nesredimibilcs ccnfuuni , quxnunt ablqueomnibus condicionibus,

cum quibusfatf^x fucruncill<T) deqmbusipfz loquuncur:quia folumprobauc lilas fufliccrc, vciiix lullz finc .* non auccm probarc>iiias re-

quiri j cum longc aiiud fic aliquid rcquiri, <Sc fufficcrc, iuxca glof fin-

gul.c.nacucum,in princ. vcrb.canonicis.de rcfcrip.iib.6.Propccrca mprardictis cdirionibus diximus, aiiquas ex pnedictis condicionibus nocllc ncccfrarias } &poftlizcpr.Tdidus Sotusdixicin fumma in lib.6.

arc. c .dc iuft. iSc lurc, nuiiam praediclarjim condicionum cflc ncccHa-riampr.TCeriilam iufti prccij,<Sciilam, vt vcndicor ad rcdinicndii ccnfum non ccneacur.Nonum,quod poft feriam medtcationcm vifum cft

nobis primam o£lo pr«Tdiclarum conditionum cflc ncccflariam ; tum^yquiapracdictxexcraua^. ambaridfignificanc: tum quia incafumus.

fcntencia, vtccnfusin perfonaliberaconftitui non pofsit,falccm finc,

vfurac pr.Tfumptionc,vt mox in difto fcquenti probabimus:cum quia»

hic dc ccnfu rcaii, qui in bonis confticuicur, difputamus: lum quia ac-

cidcns fine fubicdlo confiftcrc non poteft.i.fi fcruum . §. \ .ff. dc a£tio.

cmp.Bald.ini. 2. Ctdebono.poflcf contracabul.&ccnfus rcfpectu

prxdiorum,in quibusconfticuicur, cftcanquain accidcns. deniq;quia,

in nulia parcc iuris agitur dc ccnfu rcali,qui fupcr rc aliqua ccrca noncflct confticucus. * Admoncmus auccm nunc lcdorcm pracfac. D.Bartlioio.a Caranza,virumalioquinvigilantifsimum,aut ccrte corrccto-

rcm fuac fummae pcr nonnullam incogKantiam dixifTcjvbi fupra, pri

mam condirioncm cflc,vt vcndens defignet,& exprimatrcm aliqua,

quam vcndat,& alius craat..Tum quia non habcnt cxcrauag. pracfa-

tsr, vcis, qui vcndiccenfum, vendacpr.Tdium, fupcrquoillcimponi-

tur; tum quia , aiioquin vendens ccnfum venderet eciam pracdium;' quod concra ius , 5c omnem morcm cft : alioquin cnim ccnfus confb-tucrcturfupcrre,6cpracdiocincncis,<Scnon vendcniis . Mensautcmcius fuic diccrc, quod vendcns dcbecdcfignare rcmaliquafupcr qua

76iiiiponatcenfum , 6caliusematillum illirciimpofitum .* Secunda

ctiam coditio, fcilicet, cjuod rcs ilia folajfuper qua ccnfus imponitur»

obligetur ad id,ncceflaria videtur': tum quia przdi£lac cxcrauag. id fi-

gnificant, vtdi^flum cftin fcxco dido. lum quia, fi pcriona vcndico-riscenfus,&aiiabonaipfius ad cius folucionem obligaca manercnt»non cenfcrctur cmptioccnfus realis, dc quo agimus : fcd perfonalis,

de quo nunc non loquimur : auc cflcc coftitucio pignoris, &. obiigacio

recuricacispreci) acccpti , & folucionis ccnfus,quod vfura efrccpailia-

ta: quia concra nacuram cft vcndicionis 8c cmpcionis , vt vcndicor fc >

& fua bona ad pcrpecuam fecuricaccm rei vcndicae obligcc . Cum rci

cmpta pcricns poft iradiuoacm cmpconpcrcat > ^ non vendicori to-' '

"-

lotic

77 to tir.fF. 5c,C.dcperi,5ccomtnod.rei vcnd. Tum qoialicctvcnditbr

ccnfusiuflcfc^ruaq.obhgart poflet, td aflrccurandum,quod prardiumfupcr quo imponitur ccnfus , cft fuum , 3c potcft fupcr illo imponcrciiluni ccnfumj qnraiurcidtcncturrationccuiftionis, tot.ti. ff.CSc C.dccaiclionib.<Sc c. finnl.dc cmptior non tamcn cx co fcquitur, quod, fc

dcbcat obligarc ad folucndum ccnfum jlli prxdio impofitum, quam-nis illud ptrcat j cum id iniuftufit, ficut vcnditorpradjj tcncturqui-

dcrti ad prarftandam cautioncm dc illius cuiclioncjnon tamcn tcnctur

prscftare cautioncm dc folucndis fruclibus cius,quamuis illud pcrcar,

cum id iniuftum fit , & rcpugnans omni raiioni iuns diuini,(Sc huma-7 8 ni . Tcrtia conditio , fcilicct , quod prctium fit iuftum,quamuis noii

fit ncccfraria ad hoc ut emptio ccnfus finc illo fa£la in foro co nfcicn-tiar dicatur vfuraria , fi vcrc vcnditor habuit animum vcndcndi ccn-fum, 6c emptor emendi cum : fcd fic qao ad hoc, yt non fit iniufta in-

ducens obIi*ationem ad rcftirucndum ,pctea qua? latc diximusin c,

nouit. dc iudic.not.6.nu.70. «5cfcqucn. £tad hoc, vtin foro extcriori,

non ccnfcatur vfuraria ; fiquidcm paruitas prctij , cum pai^o dc rc-

tToucndcdo,prsfumptionem vfurapintcrduminducir, vtin Manua?.Conf.c. 17. nu. 1^9. didVum eftjprscfertim in contrai^u cmptionis &vcnditionis ccnfus, qui fimilior cftaliquo modocontra^^ibus vfura-

rijs , quam aharum rcrum cmptiones, vt fupra cod. c.nu.77.& 78. du^um eft.Qjiarta,fcihcct, vt totum prctium ftatim foIuatur,ctitni nc-ccffaria vidctur, etiam in foro confcicnti.T, quia emptor no debctcrc-dercquod vendiror fpontcdatdilationemad foluendum pretium,( hcct ipfc dicat ) fiquidcm pr.xfcnti ncccfsitate impulfus in fuo prac-

dio ccnfum coriftiruit : qucmadmodum ncc crcdcrc dcbet, cum , quijnutuum accipit, fpontc fibi vfuras promittcre, quamuis id illc affir-

tnct,iuxtaomncs poft Thomam 2. 2.q.78.artic.i .ad 7.qui dicunr,euperquandam vim ncccfsitatis promittcrc j ncccfraria ctiam videtur intoro cxtcriori. Tum quia illa dilatio partisprctij data ab hominc compulfo ncccfsitarc ad vendendum ccnfum, quandam fimiliiudinc mu-tui vfurarij fignificarc viderurproptcr fimihrudinem maiorcm,quamhabet cmptio ccnfusjquam aliarum rcrum cmptioncs , pcr pr.Tdi£la ,

in fcx prioribus diftis. Tum quia vidctur minus iufto prctio darcquiflatim non foluit ei, qui nccclsitatc dudlus cenfura vendit, tr^mcn-to,c.i.dc plus petirio.S.plus autcm. inft.de t^lioni. Qujnta,vt fcilicct,

in totum, vcl in partesrcdjm! pofsit ctiam nccclTaria dicipotcft adcffc^^urti, quod cftct iniufta cmptio ccnfus j nifi plus pro co daretur,in-Tcrucnicntc pafto,ricpcr pirtes redimipofsit,quam cum facultatc rc-

dimcndi pcr partcs . Itnmo & ad cfFciftum nc vfuraria cenfcatur , nifi

plus dctur, cum padlo dc non rcdimcndo pcr partcs,quam cum con*

G a uario.

trario . Q^iia minus iuUo prctio datur , proptcr t^uod, 5c facultate re-

dimcndi,qu.T cx pa^lo dc rctroucndcndo dcfccnditfpolTet ficn, v t ui-

icrdum vfuranapucarctur,vtfupfaiacluin cft. Scxta,fcilicer,(]uod vc

7P dcns non tcncbarur redimcrcfccundum orancs, cft ncccfTaria. Scpti

ma, fcihcct, quod pcrcmptarc ccnfuaria pcriit cenfus cx f^cuuda fe-

quitur,& pcr cam probatur clTc ncccllaria . Ot^aua,fciliceti vt prxdjj

rcdicusxquct.aut fupcrct ccnfum in co conQitucum nonnuUis non vi

derur ncceflaria . Tum quiamagis cmptori ccnfus, quam venditoxi

faucc: liquidcni vcnditorlibcraturrclinqucndo prxdium cu fuo ccn-

ruempiori, pcrfccundam conditioncm : tum quiaiUa ex przdidit

cxtrauag. non vidctur colligii ncquc nos quando cas Salmancar prac-

lcgebamus, eam collcgimus ; fcd no eft vcrum. Tum quia nemo cmit

ccnfum fupcrprzdio aliquo, quod fciat non reddere tantum : rumquiapro conlticuto liabctur , vcdixirausin Manua.Confcf.c. 17. nu.

aap. (fccuti Angci. vcrb. vfura 1 $.7. & Maior.in-f.dift.i y.q.46.6c

Syl.vcrb, vfura.3.q.6.) cum, aui cmit pr.Tdia,aut pecora, ab Ins , qui

non habcnt, aut plura,quam habcnt,& ea cifdcm locat vfurariu cfTci

cui fatis fimilis cft is , qui cmit ccnfum fuper praedio,quod no eft, aut

non tantos prouentus alfcrt , quantus cft ccnfus.Dccimum,quod per

dn^a concludimus tcncndum efle,omnes prardi^as oSlo conditionet

rcfpc»aibuspra'diclis ncccffarias efrc.Primo pcrrationes ad earupro-

bationcs addu£tas. Sccundo, quia ficut fupra infinuatum cft , eodcmcommcntario a nu. 76. & 79. omnis emptio ccnfus.ctiam antiqui,ah-

^uam (imilitudincm cum vfuraria habet, & multo maiorcm eraptio

iioui,quipcrcam conftituitur,auamuis (itpcrpctuus, &(inepa^o fa

culcaris rcdimcndi,<Sc collcndi, oc longe maiorcm eraptio cenfus, cumpa^lo facultaris tollcdi,& adimendi . quar adco magna eft, vt in prar-

didis extrauag. dicaturquod etiam fa£t.TCum przdi<^is conditioni-

bus, quz vfurz pr.Tfumptioncm,& iniuftitiam diminuunt,pro vfura-

riis a muliis habcbantur, 5: pro tahbus diflolucbaiur quoufq; pcr cai

dcclaracum fuit, eas , quz cum illis fai^z cflcnt,licitas cfl"c fignifican-

do, rcliquas non cflc pro tahbus habcndas.Tcrtio,quia padii , quod

dc recroucndendoappcllacur in qualibctcuiufcunque rei cmpcione

«dco magnam vfurz fufpicioncm affcrc,vtipfum,& dcfedusiufti prc

ti), pro vfuraria habcri eam faciat,iuxta glof flng.c.conqucftus, de

\fur.communitcr rcccp.fccund.Anton.Burgen.cad noftram,de em-ptio. &Decium coniil. 1 67. £t conftitucio noui ccnfus adhabendam

per eam pecuniam hnc przdi£tis conditionibus, vidctur tantam aut

jnaiorcm vfurz fufpicionem induccrcquam prctij paruitas . £rgo il-

Jam cum paAo facultatis rcdimcndi (quod in cfFc^u cft dc rctroucn

dcndo) pro vfurarioccafcridwbcC) (iiiac (incprjcdi^it coditionibusy

^uac

D E V S V t 1 S. s7quzhancprzruinpciotiem collanc. Q^uarco quod,quamui'.s Iixc lcnce

iia ncccdariJ probari non pofrcc concra cum> qui mordicus coiitrana

cicF.-nderct > ccncnda camcn r(l : auia ncque contraria probari poffct

contra cum i qui hanc cucrccur . bc hzc co maiorc fauorc digna cll>

quo ma^is fauhcatcm dandi, Scaccipicndicenfum reprimic:quoque

|o magis conucnit vcilicacianimarum > i^cconfcruacioni rcrum prmaca-

rum : immo, & pubhcarum. Sunc enim plurimi> qui fua bona huiuC^

modi cenfibus oneranc ad quxdam minimc nccclfaria» & ad quzdafupcrfluaiimmo (5c malajquaiia funt profana>vana,<Sc interdu noxia»

vel curpia . Q^o hc > vc dum nec cenfus condicucos foluere pofrunt ^

nec hcentiofe viucndt confuctudincm fullencare, facile Hdem faliat»

& dccoquant.&rciictis vxoribus>3c hbcris>cum magnopublic*e>pri-

uaczque rci dccrimenco foium vcrcac > dc pcregrc in longinqua pro*

ficifcancunqux marcria dehnqucndi cil amputanda.c.cx parce.cle c6fuccud.i.conueniri.fF. dc pavlis doca. 5c rcfpub. foucnda>c.n diligenci,

dcforo compec. etiam iu his> quz mcdiatctantum iliam concinguta

1. 1 .ff.folut. matrimo. Confirmancur pr<Tdicta>eo quod Innoc. 1 1 1 1.

grauifsi mus auctor > quamuis fuerit in primis corum> qui dixerunt^li-

citam edc hanc cmptioncm ccnfuum nouorum: addit camen o.mnet

Chrillianos fe ab illa dcbere abilinercj I quo nemo illi aducrfatus e(L

tx quibus omnibus iuflum e(rcintciligitur (lacutum quodda fan^XMariz Guadalupx cum co> quod in cius copiofo commentario dici*

tur. Vndecimum > quod cx his fcquitur>non clTc tenendum id>quod8i przdi^tus Sot. tcnuitlib.6.q.^.art.(.deiu(l.«Scmrc>dc Couar. lio. 3.

C.7. varia.refolu. ncmpc iicere alicui ccnfum connituerc fupcr fua fo

la perfona>iine defignarione aliquorum bonorum.Quod eriam ante

tenuit Conrad. de contra^ib.q.74.6c 7f. Contra quos faciiit primoconcludo przcedens> 6c omnia cius fundamenta. Secundo>quodcontrarium eius.quod Sotusdicic affirmant lnnoc.Ho(l.Ioan.And.An«cha. Ant.tSc Card.Panor. & loan. Anania in c.in Ciuitacc . de vfuris.

& Panor.in difput.y.coIum.penul.& Angcl.in fumma vcrb. vfura.$.

71{.Barch.Ca(ran.in catala.elor.mu. p.i i.conf.^p.Lauren.Rodul.c.fft

lubriter.de vfur. a.p.q. 1 2. S.Anto.i p.tit.i.c.8.& fcrc omncs. Tcruo»

(iiiia e(l inucntio noua, qua nuqua Rcrpub.Romana»fahe poQca quaChrilliana fa^a fuit vfa cft;ncc paffa, vt cenfus, 5c penfio in pcrfons

libera con(titucrcntur>quomodo in przdio ahquo conllicuicur.Qjia-

Yc tanauam res infolens> & noua,maliq. excmpli ableganda eft c.cx* partc,(icconfuctud.<Scc«quisnefciat.ii.di{lin.(Xu irco> quia ciufdcna

Reipub« Romanz lcgibus cautum e(l , nehber homo pignori dctur

c. 2. de pignorib.l. ob zs alicnum.C. dc obligation b. & a£lionib. «Sc

L a. C qu« rcs pi^non obhg.polunt, Ncc^ucia co msiealcquod lus

piunori»

'•J C0J>i€''MEKTji1t'JVS "pignons dicitur , conftituatur . adco, vtcrcditor, qaitalcpignusac-

cipir pccnam incurrat, auth. immo. C. dc obligationib.& adionib. §.

^uia vero.auth. vt nulli iudic. col). 9. Et ccrtum cft , ius ccnfus maius

onus,c|uam ius pignoriscnc : quia pcr pignusnihil ahud dat dcbitor»

quam dcbiti fccuntatcm, &pcr ccnfum fic: vtcolligiturcxl. i.flF. dcpignorib. c.2.t!cyfur»'adiun£toc.Conftitutus. de rchgio.domib.5cob

id, qui pccunias habct mauult emerc c^nfum, quam cas pro pignore

darc.'Ciuinto,quodquamuis,fccundum legcs Rcipub. fcu verens tc»

ftamcnti Hcbrieorum, potcrat fc dcbitor, fihosq. fuos in quandam fcr

uitutcm tradcrcvt facra fcriptura figniiicat Lcuit.c.iy.dc 4-Reg. 4. \i

cctnoncfFct vcraomninofcruitus, vtdicit Thora. i. a. q. loy. art. 4.

Qjiamuis itcm teporcquo legcs Duodecira Tabular.inftirurac fiieruc

Rom.T y quo tcmporc adhuc Kcfpub.inculta, <Sc minus humana,& mtrus morata erat debitor,qui vnde folucrc non habcbat, fc ad tcrapus

creditori in feruitutcm dabat, Vt Bud. in annotationibus ad Pandc^l.

tit. dcin dicm addi^. dc ahj dcclarant : ex illa tanien duritiaraulta

mala , & magnum pertculum rcipub.Roman.T cucniiTc, narrat Titus

LiuiuSjlib.i .ab vrbc cod. qui hb.^.fcnbit, iulfum fuilTc,nc quis focnc

rarctur. Etlib. S.aitob quandam crudchtatcm , 6c turpitudmcm,quaquidam crcditor in adolcfccntcm quendam fuum dcbitorc cxercuit,

omncsdcbitores ab obhgationc corporum fenatum libcrafTc, fancic-

do, vtbonadcbirofum, &noncorporaaccipipofrcnt. EtSolon vi-

dcns, quodhominespropterfacilitatcm conftitucndi iuspignoris in

fuis pcrfonis inucnicbant , qui fibi mutuo ad vfuras darcnt , & fc iihs

onerabant j ftatuit, vt nemo pignori fuum corpus ob mutuum accc-

ptum dare poiFct, vt rcfcrt Plutar. lib. de vitanda vfur. quanto magisfanxifTct ne ccnfus conftitueretur j cum, ficut didum eft, ccfus fii grauius onus pignorc ? Sexto,quia facultatcm conftitucndi ccnfus in fo

lis perfonis mducere, efTet , nos ipfos ad illam duritiam antiqua ma-* gnorum malorum fontem reducerc. Sepnmo, quod quamuistenc»rcmus, poflc ahqucm fe vcdcrc, aut fc ahcui ad tcmpus,aut perpetuoin feruum tradcrc j eo quod hcitum (it, fccundum ius naturale, <Sc di-

uinum, & non prohibitum humano : tamen non idco hcitum eiret in

femancnte hbero iusccnfusconftituere: quit lcxIrumanaiBfta vc-tat,nein pcrfona hbcra luspignoris pofsitconftitui , hbera ea mancnte:& confequcntcr nec ius ccnfus quod maiu5,quara pignoris eft.Nc*

quedubium efTepotcftjquin inrerrogatus lcgislator idcradc ccnfnrquod de pignore refpondiftct j dt ita habcndom pro lege, iuxta glo.

f5ng.I.rtlcpa«^ti5.§. quiprouocauit.fF.de pa<5tis. 0£lauo,quodquara-tiis raiioncs partis aduerfac probarcnt , hunc cenfum redimibilcm infola perfona abfq} aha bonorum defignationc coram Dco hcitc con«'

ilitui

V E V S V 7L I S. ,8ftttui poffc: a^ud homines tamcii ccnfcrctur condituiad paldandasvfuras . Nam ii alicuius przdi) cmptio cum pado faculiacis rcdimcndi

dum libucric farpc vfuraria ccnfctur.c.fignificantc . 5c c.iUo vos.dc pi-

gn^rib. ccH aliquoc grauifsimi doctorcs ccnucrunc cmptionem ccnfus

nouiycciam pcrpctui,& fupcr prxdijs abfquc pcrfona: obligacione co-

(lituti vfurariam habcndam cfTc : ctii ahj niuiti tenucruncfaltcm em-ptionem cenfuum rcdimibihum talcm cxillmiandam ciTe , etia cuiu

przdidis ocXo condicionibus , hanc przfumpcioncm minucctbus fie-

ret . Ec li adco magnum dubium fuit, vt a duobus fummis Potificibus

oportuilTcc rcfolui in prarfatis cxtraua». i.iki. dc emptio. quod effct

hcita iUa , quac cu prxdi«^is conditionibus iierct : quis diccrc audcat

,

ccnfum in pcrfona fola conlbtucum cum faculcate redimcndi no cfTe

ccnfendum vfurarium ? Nono quod contrana opinio prafcludit viammutuigratuiti pctitioni, co quod quiuis pecuniaegcns crubcfcctpc-

terc gratuito ab aho,cum rcfpondcrici pofsit,vt conflituatiuftum cc

fum pccuni.T, quam pctit: quodpcrviam emptionis, & non mutuirccipiat, cum fupra fuam pcrlonani tara facileillum conflituere pof^

fir,qua facilc potcft cam folutioni eius obligare . Et ita quadamtenu»ianuain caritati claudir, & cupiditati apcrit j paucienim gratismu-

tuarent cum mailentiu prctium^ ccnfustradcrc> oAiumquc vfuris

paliiatisapcrire. *

83 Muita dcniqucaliainconuenienua infcrri ex coiitraria opimoncmondrabam hocin locofcrmonc Hifpano, quo a Chrifliana rcpub.

cxplodcretur, <Sc n^mini arriderec : ob qua; fcio in prztoriis Hifpanixtam farcularibus prxfcrtim fuprcmis,quam Hcclcfiafticis decrctu fuif-

fchuiufmodi cenfum perfonalem vcrcvel prarfumptiue, faltcm vfu-

ranum efTc iudicandum. In quorum omnium locu fubiicio extrauag,

illius opinionis cxpultriccin , quam fcl.rec. Pms V.pofl noflrura in

vrbc appulsu cdidir,auditis fatis,5cpcrpcnfis,quaenos in hoc 22. nota

bihter fcripfinms, fuggcrcntc illa ci eruditifsimo probatifsimoq^. viro

Doiiorc Cornejo,fiuc CornclioLufitano,vtriufq. fignaturac rcferen-

<iario(qui nofler ohm fuit audicor ardctifsimus)& ob id mineruahbus

infignious magno cum gaudto a nobisibidem donatus: quem tademcgrcgiam laudcm in vrbcmcricum,ad prxmiazccrna,vt pic creditur»

a fummo Kcge gloriz ChriQo vocatum, non iinc magno.fcd pio do«

lorc in cadcm excuhmus .<

f4 T^XTR^ N S Tij V. de modo conHitucndi cenfu4. x

S y Ccnfu in coniiituendoferuandti 0^0 etiam oHmferuata,

8y Imm$

tv Tmmo& atU totidem,

16 Ccnfusrtnottpotenponifitpermnibusboms*

87 Cenfumfupercenfupompojje,

S8 CenfHapretvjfolUtioprAfenSyrtfraudatttr,

8 8 f f quod nonfufciat teHatio Notarij de confefiione recefAonii l

8 9 Solutto antii ipata rt valet hic minus .

S 9 Compcnfaticni cur non efi hic locus

,

9 o Fortuiti cafus rcnuntiatio m hoc cafu non ralct ;& optatur,ne etiam in alijs

contra ius ordinarium renuntiaretur .

91 eJr 92 Cenfuariamremrendipotiusemptori^efuamalijfubdurMm»

9 3 Laudemium ob rcm cenfuariam yenditam rt debetur.

94 Cenfus pretium ncquit effe debitum, nec debendum .

9 ^ Ccnfus contraCius^& emphyteuticus in hoc differunt.

p fi Cenfum redimendi facultatem nec immcmorialts toUit •

97 TrafumptioimmemorialtSyrtfortiorcentenaria. ^Formam contra rel prster datamfa^a non ralcnt,

^ 8 Cenfus qui contra formam extrauagantfs ccnnituti valent,

9 8 Cerifus perpetuos quales aon mludit b£c extrauagans •

PIVS EPISCOPVS SERVVS SERVORVM DEIAd pcrpctuam rci mcraoriam.

\UJ)^t onus s^fo^olicdferuitutU oheuntes cognoueru

mus , irmumeros celehratosfuifJejO" in dies celehrari

cenfuum contraBus j ^ui ne dum non conttnentur in^

tra limites a rwflris anteceJfcriLus eifdem contraBihus Hatutosj

\erum etiam , ^uod detertus efi , contrarijs omninopantonihus,

frofter ardentem auaritiaJlimuhim , le^um etiam diuinarum

manifeflum contemptum pr^efeferunt : ru>nfotuimtps , anima^

Yum^frout tcnemurjfaluti confulentes^(T piarum mentium fe--

titionihus etiamfatisfacientesjtam graui morho , letifero^ \enc

nofalurari aruidoto non meden. Nac igitur noHra conjlitutione

ffatuimus, cenfim , Jeu annuum redditum creari , conjlituiye

nfdlo modo fofje, nifim rc immohtli, aut ^u^efro immoli/i ha*

h^tur, deJuinaturafruBifera, qua nominatim certisf»tuhui

nitfus Jeftgndtdpt.^urjHmy nijtwe in fecununumeratd^

firdfemihm te^wus^ dc "Hotario ,& in affu celebrationis inflru

tnemi , non autemprius recepto imegro , fretio . Solurio*

nes, tjuas^ulgo anticif^atas aptfellantyfieri.autinpaBum dedu*

cifrohihemus. Conuentiones direEleyaut indireSle ohligantes adcapisfortuitos eum, ^ui altasex natura contraBus non tenetur^

nullo modo yalere yolumus . Quemadmodum necfaBum aufe*

rtnSy aut rellringensfacultatem alienandirem cenfuifupfofU

tam j ^uia yolumusrem ipfamfemfery (<r lihere, autpnefolu*tione iaudemij y feu quin(]uagefima , aut alterius juantitatif

,

VeJrei, tam inter yiuos, quam in \ltima yoluntate alienari.Vhi

dutem yendenddftt , \olumus Dominum cenfus alijs omnihus

frdferriy eij^ denunciari conditioneSyquihus^vendendaftyCtiam

fer menfem expe8ari. T^alla ccntinentia morofum cenfus dehi^

torem reneri adintereffe lucri ceffantifyyeladcamhiumyfu cer

tds expenftf , aut certafalariayaut adfalariayfeu expenfas me^

Jto iuramento creduoris It^utdandas , aut rem cefiifihieffam,

/eu aliquam eiuspartem amittere , aut aliudlus ex eodem cor^

sraBuypue aliunde adcjuiftamPerdereyaut in ali^uampcenam

cadere ex toto irrita fint, <<r nulla . Immo cenjum aug€riy<(T

nouum crearifuper eadem yelalta re^ infauorem eiufdcm, aut

ferfindper eumfippoft^e pro cenfhus temporis;^eIprateriti ,

yelfuturi omninoprohihemM . Sicut etiam annuUamuspaHd€ontinentiafiluiiones onerum adeumjf^eElareyad ^juem alias de

itire ,<T ex natura contraBus non ipeHarent. "PeBremo cenfnt

emnes infuturum creandoSy nonfilum re in tstumyelproparte

ferempta , aut infruEluofa in terum \elproparte ejjeda , \oIt^

mus ad ratam perire s fidetiam pojfipro eodem pretio extirh»

guij nonuhHdntt etiAm longipmitemporis^ dcimmemorahHi,

C0MME1<[T^niVS r

immo cer}tum,(i^plurtum annorumfr£fcription£,non oljlanth

ifps almuiiu6 paHis dtreBe, yel tndtre^le talemfacultatem au^

ferentihus^quilpufcum^ yerlis^aut claufulfs conceptafmt . Cum

yero tradttionepretij redditus extinguendus erit ,yo/umusper

himeUre ante iddenunciari cuiprettum dandum ertt , d^^pofi

denunciamjtntra annum tamen, ettam ab tnuttoprettum repe^

tipoffe, <T yhipretium, nec yolens intra hime§lre foluaty nec ah

inutto tntra annum extgatur . Volumus nihtlominn^ quando^

cum^ reddttum extinguipoffe.prauia tamenfimper denuncta,

de i]uafupra: (fr non ohBantthus hisje ^uihusfifra^tdj^ ohfirj^

ftari mandamm, ettam tjuodpluries , autplurtes denunctatum

futjfei.necyncjuamefeausfecutusfutjfet. 9aBaettam conti^

nentia pretium cenfusextra cafumpradtBumah inuito ^aut

0h pa:nam,aut oh altacaufam repettpoffe omninoprohihemus ,

€ontraBtis^fuh altaformafoHhac celebrandosfoeneraticios iu

dtcamus . Et ita , illispropterea non ohSlantthus, quidquid yel

txprefeyeltaciteiContra hac nolfra mandara dari,remitt;,aut

Jtmttti contingat , afifco yolumuspofie yendtcart .Hanc autem

falutiferamfanBtonem/tedum in cenfu noutter creando,yerum

etiamy^uodtn creato quocumj^ tempore alienartdo/nodofoHpu

hltcattonem coHttutionts creatusfityperpetuo^ tn ommbus fer

stari yolumus . 7)eclarantesfretiumfemelcenfui conHttutum

,

wiumquafoffc oh temforumy aut contrahentium qualttatemyfiu

^liudacctdeSy nec ^uoad ylttmo contrahentes minuiyyel augeri,

Et ticet legem ipfam ad contraBus iam celehratoSy no extenda"

musy illos tamen omneSy in quosfuh aliaforma peruenerunt een

fuSyhortamur in T>ominOyytfingulos contraBus cenjur^ honorti

religiofirufithijcianty^ antmarufaluti confulant.^Hon ohfian-

tihm,&c, 2?4t, %QrM^nm i S^^, 14. hUrh Fthruarij.'

"— — ^^ojiiam

^ E V S V Ti I S . 30^r/^Voniamquidcmin Manua .Confcfrar.cap.i^.nu.i^^.dixiniuj/V^^nos huic cxtrauagantihoc in loco addicuros cfTcahquajqm itcquidam amici Illuftnfsimi ordmis Socictatis Iefu,viri cgrcgia picratCy

& cruditionc, attulcrunt ad mc multa circa prxfatam cxtrauagatcmdubia, qu2 fibi, & ahis fui ordinis port cam cdiram occurrcrunt,pau.lo maiorcm, quam putaram commcntarium in cam faciam. Addcdoprimo 17. glof Dcindcquxrcndo,«iic brcuitcrdccidcndo multa.quxad hanc Extrauagantcm propius attincnt

.

Priraaigiturglofafucrit,quod pcr cain probatur, fcruafidas efTc,

in cuiusq^ ccnfus c^onftitutionc omncs ofto conditioncs , quas fupra ajiu.73. diximus fcruatas fuilTc in conftitutionibus ccnfuum,'dc quoriiiu(btia , vcl iniuftitia,intcrrogati rcfpondcrunt Martinus V.<Sc CaU-xtus III. in prxfatis fuis Extrauagantibus i .<Sc 2.dc cmpr.Pnma quidcm, quod ccnfus dcbct conftitui fupcr rc ccrta, proba-

tur in ilhs vcrbis, mfiinreimmobiliy &c. Sccunda,quod ilia fola rcs re-mancat illi ccnfui fubiccta, ibi , ran ccnfui fuppofitam. Tcrtia , quodprctium iuftum dctur , ibi , prteio, Quarta , quod totum prc-tium fimul foluatur, ibi, nonprius,&c. Q.uinta,quod vcnditor potcracrcdimerc totum,veI partcm, ibi, extinguipoffe. Scxta , quod vcnditorron obhgctur ad rcdimendum , ibi , ab inuito. Scptima , quod re cen-fuali percuntecenfuspcrear, ihi,re intotumyVeHnparteperefnpta. 06\ziia, qucd rcs ccnfuahs rcddattantuin, quantusc(Uenfus,ibi,jf«^//drrf»

quamuis cnim non dicatur cxprcflc quantx frugis dcbcat cllc j faii$

tamen fign.ficaiur, quod dcbcar cfTc tanty, quantus cft ccnfus jalio-

qui non fatis aptc diccrctur, frugifcra, luxta matcriam fubicdam, iu-xta quam verba funt intclhgcnda.l.li vno.§.i. fr.Iocati.(Sc c.intelhgc-tia, dc verb.fignif.

Glof 2. quod haec cxtrauag. probat quod non folum non potcftconditui ccnfus fupcr fola perfona conftituentis iuxta conditioncmprimam,vtfupra eodem,nu.7y. contra Sotum probauimus; fcdncq;fupcr aliquaaha rccorporali, vcl fpiritualij nifi fit rcs immobihs,autquac pro immobili habcatur,fitq. frugifcra,& finibus ccrtis dcfignata,quod colhgitur ex ilhs verbis , §iatuimHS,&c,

J5 Ex quo infcrtur , non valerc ccnfum, qucm quis ponit generalitcrfuper bonis fuis, nec vniucrfahtcrfupcr omnibus bonis fuis,nuIIo ccrto prardio cum fuis limitibus fincconfrontationibusdcfignatojimmojicquc aliquo prardio dcfignato , quod pridc vidi Lcgionc fhfpaniac-prai^icari . Tum quia h,TC extrauagans clare habct,non pottc confti-lui, nifi in rcimmobih dcfisnata j atpcrillum modfi conftitucbatur'Don folum in rc dcfignata,fcd cciam in omnibus alns bonis conftituc

H a lis

tfs illuffl j trnn quia raiio,qua Pius Quintus fuit motus ad ftatuenda

dtbcrcrcm cfTc ccriisfinibus dcfignatam^fuit, vt pcrdita,vclpcrcutc

illa pcriret & ccnfus : ctfi fupcr ca , & alijs bonis non dclignaiis con-

ftitucrctur, nonperirci. quod infra paulo lauuus rcpcmur, doncc

aliaquoqucperircnt.

$7 Sccundo,kquitur pofTc ccnfum collitui fupcr annuo rcddiiujquia

iicct iHc non fit propnc rcs immobilisi habctur tamcn pro rc imniobi

lipcrtexr.iuris optimum Clcmcnt. cxiui.S.cumq.annui rcditus dc

verb. fienif cui concordat c.i.adiunv^aglof.rcccpiain ucrbo lura,

de rcb. ccclcf non alien. l»b.6. & confcqucntcr poffct conQitui cHu$

{uper cenfu maiore , vel atquali iam antca connuuto,per quodrcloi-

uiturvnumdcprafdiftorumpatrumdubijs.

SS Glof3.quod h;cc extra.addit duas alias nouas coditiones ad cenluf

conftitutioncrorequifitas vltraprxdiaasoao, nempe , quod prctm

ccnfus foluatur in pccunia numcrata j 5c coram Notario, dc teiti bus

,

flui uidcani illam realitcr tradi ; qui forma nouifsima clt, cui tamcn

audio ficri fraudem duobus modis. Ahero monftrado quandam qua-

litatcm pecunix ,quam no numcrata tradit yenditori cenfus, qui con

fitcturrccipcrcmtegiupretmmccnfus a fe conftituti , pcr quodnon

vidctnr ficri fatis contextui huius cxtrauagatis,qu.T fic habet :^wjftm

mft rcre in pectntia mmterata pr^cntlbus tenibus, ac Notarto y&maUu ce-

lebrationis insirumcnti , nonautem prius recepto , integro, luSlo^ prnto.

Pcr qust fi^nificatiir, quod Noiarius, &teftcsdcbcni vidcrc folui

pretium integrum in pecunia numerata, ad quod non vidctur fufii-

ccreoftcnfio, & traditiopartispecunix, ctiam cum confcfsionevea.

dcntis cenfum , quod rccipit totam. argumento l.i.dc vltimx.C.dc do-

tccauta nonnum.quatenus probat maiusefTc probarc folutionem

feaam numerando pccuniam rcaliter , quam probare,quod pars fuit

confdfa eam recepiffe . Videtur etiam quod no potcft pars rcmittcrf

faltcm in prxiudicium fifci, nc tcneatur emptor folucre totum prciia

innumcratapecuniaadnumcratum,vtvocantperverficulu, €tua.

Alteromodo fit , quod emcns monftrai totum pretium , & tradit

illum totum numcrando, ita quod Notarius,<5c tcftcspofrunt fcrrc te

ftimonium dc numeratione totius prcti) ; fcd poftca pcr conuentione

•ntca fecfcto initam ilhco in abfcntia corura reftituit vendcns par-

tcmpecuni?,quamf>riusab cmente reccpcrat. & dcbcbat .Harum

tutc caurclaru pnor vidctur paru tuta in foro cxtenon,co qd non pro

baturper eam rcalis numeraiio intcgri pretij, qua cxtrauagansrequi-

nt Altera vero turior cft , mfi probari poflct, quod antc iraditioncm

10UU6 prctJ>fuit conucntuiB, vi accipicxw iUwn rcddcrct ftatim illam

V E V S V 1t I S. 31parteni, qax dcbebatur cmpcori ccnfus, quoniam qui fic roluic,ut fUum reddatur ei folucum» non liberatur.l.qui (ic foluit.ff.de fol.

£11 tamen quzdioquotidiana, & magni ponderif:An prarfuppof»-To»quod vendens cenfum debet cmptori centum antea ob aliquas

cauffas recepta, «Sc podea recipit illa centum in partem p rctij, per aUteram prxfararum cautclarum , an eraens tute in foro confcicnti.T

ofsitpercipercccnfum ita connitutum,(5c folutum?<Sc videtur quodc ; tum quia veie coram Deototum pretium foluit > tum quia magis

prodell vcndenti ccnfum > qui antequam conituat lUum temporibusopportunis,tradit partera pretij eius, dc cxpc^lat folutionem aliquadofefqui anno,&aliquando aqno,vcl biennioiincuUo lucro>quam qutfoluit totum ipfaconnitutionecenfus,incipiendo Aatim lucrari.argu-

mento,c.i.dc ptus pcti.(Sc.$.n quisagens,In(lit.dc a£ho.Tum quia lexfundata in prxfumptionenon habctlocum in foro confcientiz, qua*do veritas cU contraria. c.is qui.c. tDa,cum eis annotatis,dc fponfal.Atis rigor foiucndi totum prctium in conilitutione ccnfus in pecunia vi«

detur induiftusa Pio ad prarcludendam viam malis dolis » & cautelis»

quibus cmentes cenfus malc foluebantpretium in pannis,& aliis mercibusantca,veltunctraditis, velinpecunia numcrata adludcnduni»aut in alios fincs vanos,vel malos , 8c ita no videtur includere quoadforum confcientix illos, quibonafidc vtilius» velarque vtihtcr anti-

cipauerunt folucioncm totius» vel partis cenfus» ac (i in ipfi conAitu*tione folucrinr

.

Gloff.^.quod hic cfl cafus in quo qut dat ante tempus,non videttir

dare plus »immo minus cam tamen regula cotrarium habeat iux.prz*

dii^um cap. primum dc pluspccit.&§.n quisagens,InQit.dcaAio.£(|

item cafus, in quo non fit compenfatio eciam de liquido ad liquiduia

concra regulam. l.vlt.C.dc compenfac.licct enim loannes condituta*

rus <Sc venditurus ccnfum Petro debeatci mille quingenta ; no poteil

tamen Pctruspacifcicum loancvt illa,quz debet, vel corum aliqua

partem accipiat in folutioncm alicuius partis millc qningentoru libi

pro cenfu folucndorum . Ratio harura fallentiarum>vidctur e(rcprae«

clu(io viz fraudis vfurarix fupra ta^ar^ficut & ratio,quz contra pete-

tem dcpofitum non admittiturcompenfatio,cftexubcrantiaiIIa bo«nzfidci,qu.x fcruanda e(l in dcpoliu rcdditione>iux.c.fiD.dc depof.6c

per aliiiurapcr cius gloff. citata.

Gloff. quod alia conditio, Sc ita vndecimi requiriturin cenfuumconQitutione > nc fcilicct derogetur vlli exceptioni cafus fortuiti » nifi

ci>qui nature contraflus conucniat ; & confeqacnter nota cafum > in

ouorcaJnciatio cafuum fortuitorum.non valct contra regulara Jegit

tcd & ^ (juviltum.fF^fi <][uis cautio.<^uaccnusprobat fccundum c6^

tnuucfli

coMMBnrwnivsliiuncm intcUigcndi moduin , quod licct gcncralis rcnunciatlo rioft

pbrtct cxcipicntitltcafu fortuiioj nocctiamcn fpccialis ; iromo , 5c

gcncralis,quoad cafus firailcs, alus fpccialitcr rcnunciatis,argumeto,

c. qui ad agcndum dc procurat. lib.6. Qjiod vtinam omncs Monar-

chx in fuis Monnrchiisidcm rtatucrcnt, ctiam in aliis matcriis.Qjian-

doquidem quamplurimi partim ignorantia, partim incogiiantia,par-

tim defidcrio adipifccndi aliquid, <Sc timorc nc illud ahas cis ncgctur,

factiint rcnunciationcs a iurc cxorbitantifsimas , & Notariorum ftylo

adformam obhgationum Camcrari(qu.Ttot facriscanonibus, & lcgi

bus dcrogat amphatifsimas) & poftca per cas omnia fua bona,quibu$

fcfuosq. fuftcntabant, pcrdunt, dccoqunt, & fugiunt,autcarccnbus

inclufi, ftmc pcrcunt . Qjnbus rcnunciationibus,nuUi5,quod fciam»

lcgibusjtam obuiatum cft, quam Lufitanis.

^ l GlofT» 6, quod duodccima conditio .Tquifsima fcruanda cQ in con

ftitutioncccnfus,ncrapc,quodcum conftitucns,non fcobhgct,ad no

ahcnandum rcm ccnfui fubicdaraj proptcr quam mcmini pridcm rc-

fpondcrc cuidam viro do^lifsimo, qui multos ccnfus cmcrat,& fufpi-

'cabaiur corum inftrumcnta non fatis hcitc di»5^ata,vtfaccrcttolli,vel

rcmitti ahquot conditioncs , quas tabclho inUrumcto infcrucrar,qua- \

rum vna grauifsima crat , quod dominus prncdij ccnfui fuppofiti, nonpofsct illud vcndcrc: immo cadcrct illud in commi(rum,fi vcndcrct il

• lud finc confcnfu ipfius;quod profcfto nullaicnus contraclui ccfuali

conucnicbat } fcd folum contradu cmphytcutico, cuius natura longc

ahcna cft a contraftu ccnfua h pcr ca quar habcntur in l.i. & 2. C. dc

iur.cmph. 5c in c.cum dilcAus,dc rchgiof.dom.& ahbi fappc.

51 GlolT. 7. quod additur dccimaicrtia conditio , quac cft in fauorcm

emcntium ccnfus, fcilicet, quod praefcrantur alijs in cmpiionc rci ccn

fuarix, & adco quidcm , vt vcnditurr.s cam, tencatur dcnunciarc an-

tc mcnfcm Domino ccnfus conditioncs, &prctium, qux fibi ofFcrun

tur, quo pofsint cam,fi volucrit, cmcrc, offercndo cadcm. Qux pro-

fc^lo conditio , mca fcntcntia, iuftc potuilTct omitti'j tum quia nullo

iurc alio illa probatur ; tum quia hoc fuit faccre quadatcnus dc con-

tra<5^u ccfualicontrac^um cmphytcuticum contra notata in d. c.cumdilc<flus dc rclig. domi : tum quia Domino cmphitcufisdebctur ilU

prarrogatiua raiionc dircdi dominij > quod habctin rc cmphytcutica

iux. I. i.ff.fi agcr. vc(fli. vcicmphy. pctatur,&.$.adco.Inff.dclocato.

. qualc cmptor ccnfus non habcr, ncc vnquaro forfan habuit m rc fuo• ccnfui fubicda j fcd fcruanda cft harc conditio ; quia ca placuit Princi

pi. argumcnto I. i.dcconftit. Princ.fic l.profpcxit.fF.qui,& a quib.ncc

vidco vllam rarioncm, quar magis iuftificcthuiusoncrisimpofitionct

quam quod ipfa minuic facilitaccm imponcndi ccnfum przdiis , quxmultorum

7) E V S V 7t I S. •

muUoruin e(l occaiio malorumilicec cciam mulrorum fir cauiTa bonorum.vr prxdiclum cft.

\ GlolT. 8. quod aliqui parum cautc colligunt cx hac cxtrauaganti

»

quodcx nulla vendtcionc rei ccnfui fuppolit.i: dcbetur laudcniiumSquod ad fummum c(l quinquagedma parsprctijjmx. l*3.C.dc mr.emphy tcu. Non cnim fuit intcntio lcgtslatoris > libcrare a laudcmio prx-dia, quod alia ratione > quam ccnfuum in cis poHtorum dcbctur > fcd

uod dominus rci ccnfuarix potcl) vcndcrc illam non folucndo lau-

emium ei,qui habct ccnfum m ca,ni(i alia rationc teneatur ci . Con-ftitutio cnim Principis intclligcnda eft line praciudicio tertij, cap. fu-

pcr eo.de off.dcIeg.de 1.1. quisaprincipe.lT.nc quid \ loc. pub. fiati.

GlofTa 9. quod h.tc cxtrauagans inducit mulca fpccialia in folutio-

necenfus. Primum, quodpr jptcr moram foluendt iUum non incur-

ritur vUa porna amifsionisreicenfuarije , vel partis cius, etiam (i con-t

uentio dc illa incurrcnda prxccdcretcontra rcgulam, c.fuam dc poc-nis, «Sc I.flipulatio if}a.§.altcri,de verb.oblig. Sccundum , q^uodnonincurritur ctiam obligatio ad intcreirc lucri ccITantis, ctiam ii conuentio dc ilia incurrcnda prxcedcrct contra rcgula.l.3. ff.de eo quod ccr-i

to loc. <Sc c.conqucftus,iunda gIof.de vfur. Tcrcium quod non incut

licur etiam obligatio foluendiccrtasimpenras, & ccrca falaria,6c intri

penfas iuramento parcis Iiquidandas co;>tra rcgulam^c.i.de pac.6cl.l«;

<Sc I.iuiifgcntium.iSc 1. Icgitiina. ff.de pa*^.

An autem idcm (ic dicendum dc obligationc damni cmergcntis. Ecvidetur ,quod non : tu quia dc illo nullam facit mentioncm ; tu quia

non obrtant illa vcrba , quibus annullantur conucntioncs de folucdis

certis cxpcnfis, & ccrtis falariis , 5ccxpenfis iuramento cmsqui fc-

cit, hquidandis . Quoniam folum vidctur rcfpiccre conucntioncsil»

las duras , quz folcbant imponi ab emcntibus ccnfus, vt die prxffi-J*

tuto non folucnt , ccnfuarius tcncrctur ad folucndum ccrtum,idemq.

nimium falarium , &certas, eafdcmq. nimiasexpcnfasnuncio mitte

do ad rccipicndum cenfum j quia illa: nimiz coram Dco non dcben-tur.Tum quia lurc naturali dcbcntur crcdicori a morofo dcbitore im<^«

pcnfar modcratx, & falarium mffum , iuxta illud Pauliad Roma.i|.Reddite omnlbus debita , & mfra: Nemim quidquam debeatis,3c iux. iUud

Luc.io. Dignus cli mercenariusmercedefua . Jbt qui caufam damni dat,

.

damnum dcdiffc vidctur.c.fin.de iniur.l.qui occidit.fflad lcg.Aquil.In

^uibus fundacur damni cmcrgcncis obligacio. Quare iuftc potcft pctc

reemptor ccnfus non folum illum, fed etiam damna,quz paffiis c(l

propter moram folucndii mittendo nuntios,faciendoimpenfasmode

ratas : non quidem ratione conuentionis de foluendo tantum,aut tan

tum pro falario;^ impciili^^fed rationc lcgisnaturalis dminx, <Sc hvu

COMMEnTWHIVSinifi»; €(iit prarcipimur foluercproximisdcbitaiufta, &damna e«

anobisin>u(leillata,autquorura fuimuscaufTa.

f GlolT. lo.quod ctiam alia conditio (quae crit.!4.) necclTana eft ad

conftitucnduraccnfum,ncmpc quodnon conftituaturpro ccnfibu»

iamdccurfis, &dcbms,vcl dccurrcndis , ob quosnecaugcn potcft

ccnfus anteapofitus, nccimponi nouus fupcr eadc rc.& nequc fupcr

alia emptori priori ccnfus , licct dici pofTct hanc conditioncm contine

rifubilla, qux rcquirit, vttotum pretium foluatur tcmpore confti-

tutioniscenfus, 5cquodnullum debitum accipiatur in folutione to-

tiuspretii, vel partis cius . Et aduertcndum , quod non probaiurhic

iUud , quod aliqui putarunt , ncmpc quod conftitucns ccnfum m ak-

quarcnonpotcftaugcrcillum ccnfum } vcl poncre nouura emptori

prioris : quia folum ftatuitur,vt non pofsit id ficri pro ccnfibus decur-

iisjvcldccurrcndis. Qjiarcob pccuniam nouedandam rc^e potcft

«ugcri , vel nouus imponi

.

Glo(r.i 1.quod ctiam cft aha condirio (qu:r erit. I y.) in conftitutio-

fie ccnfus ncccfTaria , ncmpc, quod conftitucns non fc obliget ad (u-

l>cundaaliaonera,quz aliasiurcfubircnondcbct, prartcr quam

folucndum ccnfum , puta, \t fufcipiat hofpitio familiarcs cius , cui dc-

bcturcenfiis,donccitlarcdimatur}pro quo faciuntpcr conirarium

Treslcgcstituli.C.fincccnfuvclrcliq.fundum comparan nonpofTe.

% Gloff. 1 1. quod ccnfus crcati, & crcandi poft hanc Extrauagantcai

poftuntrcdimiintotum, & propartc; ficquod non folum pcrcunt

pcrempta rc, cui funt impofiti ; fed ctiam pars corum pro rata panHpcrcmptx. Etquod paria funt, rcm pcrirc, vcl infrugifcram fieri^

quia ita pcrit ccnfus ob hoc , vt ob illud.qu» nufquam alibi fic dccli-

rata funt.Etcx his,adiunaa.l.i.C.dciur* cmphyt. colhgitur vna gran-

iisdiffcrcniia intcr ccnfum Emph) tcuucum , & intcr aiios ccnfu«

annuos alio modo comparatos .

Glo(r. 13. quod duo aha noua inducuntiirialtcrum in fauorcm emctium,ncmpc, quodvcnditor volens rcdimcrcillum , dcbct cmptori

dcnunciarcantcduosmenfcs, quam rcdimatjdc iliis lapfis poteftcogi

kitra annumadrcdimcndumillum } altcriim infauorcm dcbcntium

ccnfus, vidclicct, quod dcnuntians vellc rcdimcre, finonrcdiraat

illum voluntarie in fine duorum menfium , ncc cogatur intra annumrcdimcrc i non potcft poftea cogi ad rcdimcndum , ncc poteft rcpcHf

a rcdcmptione eo, quod fcmcl , aut piurics dcnunciaucnt, fc vclle re-

dimerc j fi intra annum arenunciationc non cogaturidfaccrc; & con-

fcquentcr colligitur hinc vna exccptio illius rcgulac. Qjiod fcmcl

placuit de rcg. iur. ]il}.6. Cauc tamen ncdamncs obitcr contcxtum

Wus legis proptcr vccbum dmnndam bis poficum, pro vctbo /ienuncU

7> E V S V 7t I S. jjlTOfffm:quia idncgligentia corrcAoris, 6cnoa birbare diAatis conti^

gifTe videtur

.

96 GlofT.i^. quod hic £t declaratio vrilirsima dcbentibus cenfas^ncm*

pe, quodfaculcas rcdimendi, quandocumquc volcnt» fa^a przfata

dcnunctationc, nonpotcd tolli ab eis pa«^o, ncc przrcriptione caamimmemoriali» nec centum annorum:per quam dcclarationcm cc{tac

illa erandis difficultas, an facultas rcdimcndiccnfum vllatcmponsprztcnptionc tollatur.

97 GlofT. quod alia e(l immemorial/t pnrfcriptio , & alia centumannorum > quod efl vcrum fccundum omncs in «c. cum nobi$,dcprz.

fcriptio. (Sc m.c.i .Iib.6.cod.rir. Nota etiam quod contextus fignincar»

prxfcnptioncm ccnrum annorum cfTc maioris virturis» quam immc-morialcm : di<^io cnim immo c() impJicatiua. lux. glofTam rcccpra in

]. iurisgentium . quinimmo.fF. de pa<5t. (icut di^io etiatn : & im-plicat cafum dubiratiorem lux.I.ctiam.ff. dc minor. £t ita dum textus

«ir, n(m ohflante fnrsfcripttone immcmoriAli , immo nec centum annorum

,

(ignificat hanc cffc maioris virtutis, quam immcmorialcm : fcd con-

trarium c(l vcrius . Maiorisquippe virtutis c(l immemorialis , quamcentumannorum;quiahzcnonprodcfl finetituload prarfcribendu

ca, in quibus prsrfurDptio iuris cQ contraprRrfcribcntcm: illa vcro Hc»

er textu iun^a glorfa, 3c cis annotata in .c. i. dc prarfcripr. Iib.6. auia

abetvim tituli c. fuper c]uibufdam prartcrca, dc vcrb. fignif. &hociurc.§. dufhisaquz.fK dcaqua quot. Scarf^.quam non habet fpa*

cium ccntum annorum , fccundum omncs in didis locis . Idcoque di*

ccndum efl vcrbum iliud /mmo huius cxtrjuagantisj implicarcquidc

alium cafum , 6c ira probarc id , quod pnrnotatum efl ; ncmpc aiiam

clfc pr.Tfcriptioncm immemorialcm , oc aliam ccntcnarianu fed nonimplicarc cafum vcrc dubitatiorcm ; fcd qui pofTct apparcrc dubita*

lior alicui, qui crcdcrct pr.Tfcriptionem ccntcnariam cfTc maioris vir*

lutis, quam immcmorialcin , co,auod opiniogloffa; Panormir. 6c

communis in .c»cum nobis. dc prarlcripr. habct, quod probata prx-

fcriptionc immcmoriali , non cfl probata ccntcnaria . Conrra quamtamen pracfatus Couarru. validis argumcntis tcnct in cap. pof1'cfTor,dc

xcg.iur.lib.6.2.par.§. 3. nu.9. fccutus Card.in.c. fi dcligcnti.cod.titulo.

Circa quod vidcntur triadiccnda , Primum,quod procui dubio

immcmorialiscfl maioris virturis, quam ccntenaria,vtprxdi6lum efl.

Secundnm , quod ex praffara communi opinionc , non inf crtur con»

tranum huius , vt palam cfl . Tcrrium , quod mca fcntcntia,facilc coii

ciliari pofTuntprzfata communis opinio,& contraria Card.& Couar.

dicendo, quod illa intcllieatur de vcra probarione : hacc vcro dc prac-

fumpcajintcr quas quoad hanc maccriam przrcriptionis, cQ illama-

COJ^MEHTUHIUSgna JifTcrentia , (juodprarcriptioimnicniorialisiudicandjcdiiuialir

da, fi probctur vcrc cuin iUa nialafidc fuillccontinuata j non auccmrolunVprarrumptiuc fucrit mala fidc probauv vr coiijguur cx citans

pcr pra fatum Couarrii.2.part.$.8.

Glofl. i6.c]uod nullo pado Ibruiporcf}, vt prctium a connjiucii-

tc ccnfuin inuito rcpcti pofsit ob pocnam,vcl aliam caull3m,xi!h qua-€lo dcnunciauit ycllc fc rcdjmcrc j (juia tunc mtra annum cogi poroll

ad rcddcndum prc!ium,vtpracdiLlum cihnu * £x quiLusinfcr-

tur , quod opinio illalnnoc. inc in Ciuitatc , dc vfur, Icilicct quod.

potcft conflicui ccnfus rtdmiibilis, ita vt conflitucnsctcncaturrcdime-

^cillumpofltrcs, vclquinquc, vcldccem annos^non cflnunc tcucdji

YCinfinuatum cfl fupra,nu.78.*

5^ GlofTa 17. quod conflitutio ccnfus fa^^a fub alia rorma,quam coji-

tcnta in hac cxtrauaganti ccnfcnda cft focncratitia.Pro quo facit prin

cipium c. prudcntiam,dcoff. dclcg. quatcnusiiabcr, iion fotum fadUcontra formam cffc nulla j fcd ctiam fada CJtra formamiquodibi Pa-

norm. Fclin.& alij vtiliccr dcclaranr • Aducrtcndum tamcn>quod cd-

tcxtus loquitur dc contra£^ibus tantum , iSc ita non vidctur damnareconflitutioncs ccnfuum, ctiam rcdimibiliumpcr viam lcgatt,fidcic6-

inifsi, vclaliam vltimam voluncaccm,inaIia rorma, quara illafaclas.

argumcnto l.cum pnctor. lf.dciud.& c. noncdc pr.Tfumpt.imrao ncc

factas pcr omncs contrailus ; quia no includit fa»^tas pcr donationcs >

& alios contraclus gratuitos ; quamuis donatio mtcr viuos fit contra-

^s, fccundum omncs,cciam nominacus,fccundum vcnus loqucnccs

poftgloff. in l.Icgitima.ff. dcpa^.t&in l.fi quisargcntum.§.fin. C.dcdonat. Idipfum vidccur diccndum dcconftitutionc ccnfus pcr viamdoris, vclfponfalitiz largicatis,fcudonationisproptcr nuptias,vc! do-nationis alicuius Hcclcfiar, vcl capcllae ad aliqua diuina officia facicn-

da, licetnon fint contra£lusgratuiti.argumcnto.l.pro oncribus.C. delurc dotiura. c.pcr vcftras,dcdonat.intcr virum,(Sc vxor.& c. 1 .dc ccnfibus,& c. fignificatum dc przbcn.Immo vidcatur cxdudi omncs c6flitutiones ccnfuum, qux non fiunt pcr emptionem,& vciidiuoncm»vel alium contrai^um fibi aequipollcnrcm , pcrqucm quisconftituic

alceri cenfum in rc fuaob aliquod prccium.Tum quia folum difponie

de iis, quz pretio accepto conftituuntur, vt coljigitur ex vcrf Kurfiim,

Tum quia ratio przfumptionis fraudis vfurarum , in qua fraudatur»ccffac in illis; «Sc confcqucntcr ipf» ccfTabir.arg.c. cum ccffamc>dfappcliat. <Sc 1. adigerc.|. quamuis.ff.de iur. pauonat •

GlofTa

T) E V S V Ti I S. 34Gloffa l8, quod hxc cxtrauagans non folum vidctur incJudc-

rcccnfus rcdimibilcs poft cam conrtitucnHos j fcd ctiani irrcdirci-

bilcs . Tum quod gcncralitcr finc vlla diftin<flione dc orani ccn-

fus conrtitucione,t5c vcnditionc Ioquitur,<5cita gcncraiim cftintclligc

da.ar2;umcnto. 1. dc prctio.ff.de publicia. m rcm ailio.<Sc c.folitac fub

fincm.dc maiorita.5c obedi. Tum quod ctiam ccnfus irrcdjmibilii po-tcftin fraudem vfurarum con{litui,5c vcndi; iJcita ratio cdcndihacextrau. vidctur habcre locum in illo, & confcqucntcr ipfa. arguracto

I.illud. ad I.Aquili. Dixi( poft cam conflitucndos ) quia conibtutos

antcanon includit.ctiamfi fintrcdimibilcs, vt habct finiscius . Hancautcm ampli.irioncm , fiuc dccljrationcm rcllnngo ad cenfus irrcdi-

mibilcs tcmporaIcs,vcl perpctuos , qui codem ferc prctio, quo rcdi-

mibiles conflituuntur . Non cnim vidctur hxc cxtraua. includcrc il-

lospcrpctuos irrcdimibiles , qui longc maiorc prctio , <Scquafi duplo

quam rcdimibiles conQituuntur , co quod nulla pcnitus faculcas rc-

dimcndi fiat vcnditori : quoniam in illis vidctur ccffarcratio pr.Tfu-

mcndimu^uum vfurarium, cum ccffct facultas fcdimcndi> Ofc par-

uitas preti),quod illa facultas minuit , argumcnto , c, cum ccfran'c,

caufTa cum concord. dc appcllatio. Ha^flcnus dcglofsis. Nuncautcmdequzflionibus

.

59 ^ SV S qualts contraformam imp07iitur pcrfetitcnttam .

I oo y^Cenfus per fcntentiam crcatus an pro parte rcdimatur .

1 0 f Credkor rc^ularttcr, an tcncatur accipere dcbitt partcm .

I o 2 obligatio dandi natura, cjr ejfeffu diuidua .'

10» Solutio partis dcbiti tjU£incommoda.

1 o^ Cenfus anfolius ptcunix numeratx Uceat,

JpTjRima qu.xfliocff, vtrum ccnfusannuuspofsit conflifuiper fcnten»

jL titm iudicis condemnantc alicram partc pd folacrdum millcvcl

Ccnfum annuum , donccilla foluantur. F.t pro partc quidcm affir-

minte , facit. Primo quod huiufmodi fentcntiaefrcqucntcrin Hifptfiia fcruntur, &cxequuntur, quo vcrbo nunc vtimur inpafsiuafi-

gnificarionc, ficut Vlpianus in l.qtii pro inbunali,uin£la gloff. ucrboexcqucntur fi\dc rc iud.

* SccQndo , quod Iicira cfl obligatio , qiin quts obligatur ad aliquid

facicndum fub poena tam iurc canonico. c.dilc»^i,dc arb». & c. fusm,

dc pocn. quani cuiili.l.qui fidcm.ff.dc tranfa£^.& l.ctm j^roponrs» C.dc dolo > & non folum pcr contra^lum, vt in di<f>is legibus j ft d ctiam

1 2 pcr

/

per vltimam voluntatcm l.i. C.dc hi$ quac pocn.aom.& in.S.fin.Indt.

dc lcgat. Et qood etiam pcr fcntcntiam arbitri id ficri pofstt.cil cafus

in d.c.dilcai, & aliis luribus allcgaus ibidcra,& ctiam pcr fcnteuam,

ludicisdc lurc canonico,cafusc(l in d.c. fuam.

I oo Tcrno,quod dcbitor non folum tcnctur folucre fortera , fcd etiam

intercflc , quod padus cft creditor. I. i . C. dc fcnt. qua: pro eo quodintcr. proftT: crgoiudcxpoicrt condcmnare dcbitorcm ad folucndii

drbitam, & intcrcfTc j at pcr fcntcntiam prarfatam ludcx lUudprz*

tcndit ; crgo potcrt id faccre

.

Quarto,quod cui licet,qcF eft plus,1icet quod eft minus.c.cui plus,

cum ibi citat. dc reg.iur.lib.6.Ac minus,& vtilius dcbitori c(},quod cd

demnetur altcrnatme ad foluendum miHc, vel ccnfum eoru , donccilia folucrit, quam nmplicircr ad folucndum raille: ergo (i potcO c6-

dcninarc (implicitcr ad folucndura millc, potcricetiam condcaiuaread fulucnduin milic , vcl ccnfum eorum,doncc liiat foluat»

Pro partc autcm ncganre, facit, primo , quod ccnfus non potefl coflitui iicitc alio modo , quam quo pracdicla extrauagans detcrminac

:

dchic modus conflitucndi pcr fcntcntiam cll longe alius ab co.Sccundo,q(! pcr contrariam opinionem darecur via facilis ad con-

nituendas vfuras ; qui enim vellec mutuare cctum milie,uel plura fub

vfuris, ^ qni vcllct ca fic mutuarijfaciiepofTencconucnircvt mutua-turus tradac illa mutuatario , $c vocet eum ad iudiciuin , ad folucnduilia ci, 5c mutuatarius confiteatur fe debcre illajfed non poffe fotuerc»

& quod efl contentus, vt condemnetur ad foluendum ea,vel cenfumcorum annuum, doncc ca folucrir.

Tcrtio , quod non licct dare alteri aliquid confiflens in numcro,p5dcre , vcl racnfura , fiue mutuare cum pac^o pocnali,quod fi noii fol-

ueric ad ccrtum ccrminum , foluat aliquam poenara i qiua id cl( darctaciread vfuram , vt fentiunt Bar.dc Salic. inl. cum proponas.C. dedolo, (Sc ante ipfos Innoc. communiter receptus in d.c.fuam, 6c latiut

Ludo. Rom* in conf yio.nu. 1 3.

Pro concordia ab vcraque parte allcgatorum, videcur diflingucn«

dum. An lisfucric inota (upcr rcbusconlillcntibus in nuraero, pon*dcrc, ^cincnfura, an fuperalijs; quod priore cafu non valccj pofle-riore vero fic . RatJo diucrfitaris colligitur cx ipfifmec argumcntis fu-pra formatis, Dcinpc, quod pocna pccuniaria impohta contra dcbico-"rcm rcrum mutualL>iIium pr.TfumKur impofita in fraudcm vfurarum 5

impofita autem fupcr aliis minimc, nifi faitcin fucnt impofita a con-fucto focncrari , iux.gloiT.in I. pocnam.fF. dc vfur. Vnde ad argumcn-tum pnmum , pro partc negantc formaium refpondctur , quod hxccxicauaganssu>nhabctlocuai«iufi in conlbcuuoiic ccnfus pcr con-

Ua^um»

V E V S V % 1 S. 3jm^lum.vt in glof. 17. didum cll>(5c quxdio mouctur fuper ceiiru per

rencentiam conibcuto.

Ncc obdar, ciuodpcr f^fntentiam ouafi contrahitur.t.3.$.fdem fcn

bit.if. dc pccul.ic ^od a contraclu ad fententiam arguitur.l. fi proca

rator ff.de procur. 1 um quia id regulariter non videtur verum.l.incer

(lipulante.§. i .fF.de vcrb.oblig.ncc vllo cafu.i quo ratto diuerfa di ucr

fum ruadct>& in propoGto noltro e(l diucrfaraciOyquiain colbtutio-

ne ccnfus per cocradu prarfumi potcdfraus vfuraria» quxin fcntctia

iudicis non prcfumicur.nincum Fcrretilla fuperrcbus mutuabtlibusy

qualem diximus no debere ccnfcri validam,fakcm in foro exccriori

.

Pcr quod ipfum refp^ndecur ad alia dao argumcnca pro parte,ne*

gantefacta. Adargumcuta vcro proparce ai:tirmancefacla,refp3n*

detur* illa folum probare ccnfum pode con^lttui per fentcnciam la-

tam fupcr aiijsrcbus» quam mucuabilibus» quod noilra coocordia

concedir

.

Qjiz tamen diflin«Slio, 5c coiicordia videtur feruanda in Foro exte-

riori » non autem m foro confciencix: quia (I verc coram Deo , iudicis

<5c partis vic^ricis animus fuit.vt alterapars condemnaretur in aliqua

fumma» 3c obligare lUam ad foluendum cenfum annuum pro vfu iU

Jius pecuniar» in qua eum condcmnauit : in neutro foro cCCct feruada

fententiacoram L)eo, &in foro confcienciar: (i autem fuicanimus co«

demnandi debitorem in illa fumma • 3c ad foluendum annuum cen-

fum» donec eam foluat » tamquam intcrciTe, vel poenam contumacizin vtroquc foro valcbic » Ci in vcroque cafu intereifc .. vel contumaciainueniatur,pcr illam rationem firmam,quod lex vel difpoflcio fundata fuperprxfumpcione»non habec locu»quando rci vericas habetcoatrarium. chis qui fidem, <5c c.tua»de fponfal. cum eis annotatis.

Neque obi^at diclum Innocin cfu5»de poen. quacenus habct adie«

Aionem pcenz non cenferi in fraudem vfurarum fa£lani»nin cucre-ditorerat atTuecus focnerari; Qjiiaid eil verum inaliis contra^busquammucuo: inmutuo enim lcmper pr.xfumicur adiec>a in fraudemYfurarum,iux» glof. in 1. rogalli.^.fi tibi.ff.fi ccrt.pet.communitcr rcce

pca a Barc.&ahis

.

|oi Secunda quzdio, A.n condemnatusfoluere mille» velcenfum eo*rum donec illa foluerit , fupcr ahis rebus,quam mutuabilibus

( fuperquibustalem condemnationem fieri poflein prima qu^nione di^Stii

eft ) pofsit foluere particulacim»6ccogeTccredicorem ad rccipiendamfolucionem parciculacim.

Pro cuius parce negante > facit primo l.tucor. Lucius.fF. dc vfar.

quatcaus babct > dcbuorcm ccotum pcr obligacioncmj& cofignacio-

nem

nc quinqnaginta n51jberai*i a folutionc vfuraru, quas dcbctpro cctu.

Sccundo facit.l.planc.fF.famil.crcirc.quatcnus habctparticuUrcmfolutioncm incommoditatcm affcrrc

.

Tcrtio, quod crcditor non potcft pctcrc partcm fummar dcbitar co

*ram iudicc, qui dc tota fumma cognofccrc potcft , dcbitorc idoppo-ncntc, vt tradit Bart.communitcrrcccptus m l.incomodati.§. duabus.

fF. commod. quiliabct commodatcm duasrcspoiTc pctcrc,vnam cxillis fcparatam a commodatario j commodantcm autcra vnam, nonpofFc pctcrc parrcm ciiis

.

Q^arto, quod communis opinio tcnct hanc conclunoRcra cu glof

fa.l. quidam cxillimaucrunr.fF.dc rcb. crcd.

Pro partcucroaflirmantc, vrgcr primo.h.TC cxtrauagan$,quae dc«

tcrminat qucniljbctcenfuariu polfe folucrc particulatim pccuniamin prctium cenfus acccpia ad htcradum fc a folutionc ccfus pro rata.

Kcc obdat, quod iuxta yltimam gloffam, huic cxrrauaganti nonift locus in ccnfibus qui pcr aliiim modum , quam pcr cmptioncm &*-Vcnditionem,aut alium contracVum ci non afquipollci^tem conftuui-

tur. Q^iaid vcrum cfl quatcnus continci formam contrahendi ccn-

fum j non autcm quatcnuscontinct formam difTolucndi , 5ctollcndi

^llum, propter racioncm diucrfiratis, eo, quod ni foblarioncccnfus»

uon timctur fraus vfuraria j ficut in cius conrtirutionc, dc ira harc cx-

trauagans vidcrur niti lurc humano antiquo, <Sc commuin, quatcnus

~diQx>mt poffc rcdimi ccnfum pcrparics, przfupponcndo qvod dc-

bitum quaiititacis potcft folui pcr partcs

.

Sccundo ,urgct prardiila l.quidam cxifJimaucrunt. quatcnus fine

vllarcflri£^ioncgcneraliterhabcti Prsrrorcm humanius fa^iurum, fi

cocgcritcredirorcm ad accipicndam dcbiti partem, qujrofFcrtur ctk

NccftbQat rcfponfiot:loflaf , vSccommUni^ , quar reliringitlcgcni illa

ad dibitorcm, qui conlicdtut part^ dlbiti.parjtcm vcro negar j quo-'niam cx nullis verbis le»fs , nccahus torius-iuris collieitur illa hniita-

"tiiojCu nulla talia fint quar dc tahcoirfcfsioncvel ncgaiionc loquattir.

-Tertio facit , quod dcbiror ileipiibli^ie poteft folucrc particulatim

cidcbirum.l.vltima. C. deapocji. publ.hb.io. quar habcr,Rcccptorci

-Rcipublica: confitrndo fc iccepiifc parrcm rci dcbiraf Rcipubhcwadco hbcrare dcbitorcm quoadillam, vt cxceptio non numcrarxpc-

' fun^.Tncqueat ci opponi . Ad idcrr. cft rafus in l.placnic. C. dccollat.

*-fund.patrim,quatcnushabcT Kanonalcs,fiuc Rcccprorespublicos te»

ncn ad rccipu ndam dcbiri folutioncm tnbutorum Rcipublicar dcbd^"toVcm paTtitularitcrfactam , modo iribiis vicibusfoluatur totum : er-

go a fortion4cbiCor priuatar pcrfunx potcricid faccrc arium. autb.

jnulfo fna^s.HG.dc racrorajj.Ecd.& c.cum m cuucl/^,4^ clcil»

102 Q^ua- ' •! . ( ud obltgatJo dc daiiJQ quaricaccm cll dimdiia^

nacura , 6c cucciu> ica qu id piruri^acio parcis libcrcc debicorem a folu*

tioticillius quoaJilU n parCwm ]»2.§ x iiarum. if.dc vcrba.oblig. cjc

<quo B<trc< i^i,(nj.2. comuin cr rccv' >' ' c /l-^ic: 3cobli^acio de cjua

lo;:]!iiinur,clt dc Jaiido quajjttcatCwi : v.; _^-) C it diutdua .

*Qiimto,-vrgerl-. li lbpalatusfum.S.qiiJ dc n.ff.dc folut. vbi finc

vlU exccptipnc biibcntui hxc v?rba;j^i(/au ^.^ctypM-temfolucndo li".

heratur,'

Sexto, qiiod'niliil obflat his duobus prnximis argumcntis diccrc

»

quod liia procctiuiic in folutionc partis faifla crcdituri eo volcnce:

qu:a nulla cl) )cx, ncquo caiion,qai lioc fic limitct: tu quia prxfatus

.

iNi(5charum, ponit diffcrcntiam irnerobIigaciauem .de dando quanti-r

tatem, ck de dando hominem,Ck ait Iuri!>confultus, quodlixc eftin-

diuidua cnectu, id efl, quod non hbcrat folutio partis quoad par^em;illa vero iic. ac conllac quod ctiam dcbitor gencrisiiDcracur quoaci

partcm,folucndo parccm volcntc id crcditorc.argumcto.i.facislactio.

ff.dc folut.&l fi rcm.§. omnis.tf.de pignor. adio. & l.i.if. qui facifda,

cogan. ibr.Satisfacerc alicui dicimurjcum cius deftderium adimplemHS : cr-

go in obligacionc dandt quantitaccm folutio parcis, ctiam nolcntc crq

ditorc , liberat quoad partem . Hquidcii> hoc argumcntum adiuc^umduobusproximis irrcfragabiliter probat hanc conclunoncnii quaiix

cxertc afHrmauit crudicifsimus Alciacus in d. l.quida cxiQimaucrut»nu.i a.facicns regulaiT!, quod rcgularitcr potcfl cogi crcditor ad capie

dam folutionem partis oblatar, ni(i cum nimis minutatim offcrcur

.

Septimo,facitratio,quatam Paul. Iurifconfultus,in d.§ 6c harum»quam comminifcentcs in ilhim ponunt differcntiam inter iLpulario-

ficm dandi quatitatem ab una parte,(Sc inter nipulationem facti , vel

dandi iiomincm cx altera, quoad hoc, vt ilia dicatur regularitcr diui-

dua , hxc autcm regularicerindiuidua. £(l cnim lila ratio, quod raro

concingit , vt folutio partisquanntatis,quoad illam (it notabilitcrin*

coinraodior» quam folucio tociusquanntatis quoad totam quantita-

tcm . Pcr quam rationcm tollitur coniidcratio illa magnx incommo-ctitatiSf quafe munic contraria opinio ad diccduni,quod particularis

iblutio multas incommoditatcs adfcrt.Q^iia id non clf regularitcr vc«

fuiu, cum dcbc^ur quantitas

.

0^auo,facit confidcratio Philippi Dccij, & Alciati in d.l.quidam

cxtftimauerunt,fcihcet,quod ratioilhus legis,nempe,vt diminuanturiitcs, atquc habec locum in dcbicorp confitcntc totum dcbitum , ac in

confitcnte partcm cancum j quoniam per acccptioncm partis oblats

in vcroquc cafuiumuitur hs quoad lilatn parccni . fu^iun crgo omnc$fatcaatur

fatctntiir cogendum cfTc crcditorem recipere partem confc{Tini>

quando alia pars nepatur,etiam cogetur, quando nihil negatur ; prz*fcrtim

»quodabrurdum videturj vtmelioris conditionis nt negans»

&contumaX} quamconfitens» 6cobediens : cum magis fauendum(it obcdicntiz» quam contumaciz.c.quanto. %, q. 4.C.1. 5* nosigituf

dcpoft. prxlat

.

Nono, facit illudargumcntum Alciati, quod nifi hanc partcm tc*

neamus , cogcmur diccrc lcgcm. i 2. Tabularnm , qux dcbiium dcfundiuiditin harrcdcsproportionibus hzrcditari)s,iuxta.l.2.C. dc hz*

red. ailio. fuiflc iniquam creditoribusj nam pcr illam h.Trcdcspoflunt

pro partc dcbitum loliicre , quod tamcn non potuifTct dcfundus fa»

ccre fccundum contrariam opinionem,^ tamen tam ipfa, quam nof*

tra confitcri cogitur conditioncm crcditoris non dcbcre fieri pcioremcx pcrfona h7redum.l,2.$. cxhis.if.de verb.oblig.

lo3 Facir, quod licctomncs hzredcs dcbaoris rcncantur dcfcndcre

fc pcr vnum procurarorcm , necondirio crcditoris fiatpeiorpcr muUnplicationem perfonarum hnrrcdum : harrcdcstamcn crcdiioris nontcncntur pctcre fuas parrcs dcbiri pcr vnum .1. iam tamcn .ff. ludicar.

folui. cuiusratio nullaaliadanpotcfl, quam quod folutio panis de«

^itz quantirans,non inducit incomoditatc faltcm notabilc crcditori,

Adprimumoppontorum,quodc(^contrari.T opinionis Achillcs,

ftil.in.l.turor .5. Lucius.fF.de vfur. rcfpondct Philip. Decius in.d.U

quidam exinjmaucrunt, fccurus Fulgofium , qui fcquitur tcrtiam fo-

lutioncm glolT^ illius Icgis , vidclicct, quod loquicur in dcbico vfura-

rio , fiuc quod dcbctur fub vfuris . Rario fpcdalitatis cfl , quod vfurxfuntqiian pocna, quxnon cxcurarurpcr folutioncm partis.l. in cxc-

cunone.S. pro parte.fF. dc vcrb. oblig. & quafi dcbitum fub condiiio-

nc, & quodam cucntu,quod non tollitur nifi conditione in toium ad-

implcra, <Sc cucntu in toiu fccuto.l.cui fiindus.fF.de condit,& dcm6(lr#' Ad fccundum rcfpondent Pccius, ^ Alciatus,quod particularis

folurio, tunc cftincommoda norabilitcr, quando muliiplicaniurpcr»

fon», a cjuibuscxigrndum cftdcbitum , & idco boniiudicis cfl, vtinludicro f^amiliae crcircundat debita , & rcmira dcftiniii diuidat intc?

h;^ rcdcs, vt quardam illorum intcgra adiudicct vni harrcdi , & quatdaalij j fic vt non cogantur omncs harrcdes pcterc fuas portioncs ab om-nibus crcditoribus, quod cnct valdc graye

fquodque nullatcnus con»

tingit in propofira quacflionc

,

Ad tcrtium refpondctur, quod illc.$,duabus. loquirnr detoto fpe«

ciei , 6c eius partc intcgrali, non autcm de toto quantitatis, dc ciusparte quantitatiua, & ita di£)um Bart. dccreditore quantitatis,quod nonpoccft pccere partcm ciusinon probatur ibi|& contra cum tcncnr mul-

ta Do^to*

d DoAoreSj^nos additia ipfius ibt citat,& etian rifbit,qiefn illa nomcitacin.l.fcirc debcnius,dc vcrbor.obiigat.na*^i.fi^£catcommuni«.

tcrtcneri contra Bart. auod crcditor pctcns quinquagintaa debito*

re»probando , qaod debcotur centUQi>debe( obunerc£catcntiam ia

t^uinquaginta.

Ad quartum rcfpondctur,quod communis optnioidco tenuitpar

tem contrariam; quia non fatis pcrpcndit pracdidU,quz cfficacicer iUUm reprobantVd^ quotics ynus mclius , quam multitudo fcntir» eiua

cfl fcntcQtia fequcnda.t.i .$.fed neque. C.dc vct.iur.cnucl.dc argume-to c.capcllanus.dc feriis, 5c c.Nxccna.3 i.dift.iicct rcgularitcr (it rencAda communis fccundum loan. And. in c. i, dc Conlbt.qucm, «Scaiiot

<it9t,& fcquituribidem Fcl.nu-H* "on vnus tantum^fed multi , «Sc

in his Decius , & And. Alciat. qui pro fuo acuminc, & profiinda eru- ' l

ditione mu!cis zquipollcnt , eam dcfcndunt. Etmca fcntentia quamctiam in Manualt ConfcfT. c.27.nu.386.iQfcruimus , quocics vtraquo

opinio clafsicos «u^orcshabetprOfcpanimclltribucdumnumcroj&multum rationibus,& fundamcncis.

f04 Tcrtia quxflioi lafi pcr hanc cxtrauagantcm vetctur conQituice-fus in ah^ rc, quam in pecunia numcraca . Ad quam quzdioncm re«

fpondcQ , quod non ;tum, quia ocnuUa ciusparce potcftidcolligi;

tumquiahoc fcncr Innoc.communiter reccprusinc.in Ciuitarc,de

vfur. ht ita non fo)um pi>teft conilttui,& emi annmts cenfus pccun:xnumcratz ; fcd ctiam vini, frumcnti, & cuiufcunquefdius rci : quauit

in nonnuUis Rcgnis Hifpaniz ahte ahquot annos fiarQtum fucrit > vt

jion con()irucrctur niti in pecunia numcrara : immo & legibuscautii

fuit) qilahtum dcberet eiTeprctium cius. Vndein Aragonia xiebcnt:

folui «o. pro vno, fiuc ad rattoncm pro 100 ,-£c in Rcgno NauarraB

adrationcm6.pro 100. 5cin Rcgno CafteJlar adrationcm 7. prop6»Jmmo 6c ccnfus antca connitutosm a.liis rebm redegerunt in cenfui

pecumar numeracacadrarioncmpr;rdidam. Pitis aurcmQjiintus ialiac extrauaganti , ncqoc dctcrminauit ,'vt oenfus conQatuacur in foUr

pccnnia numcrata ; ncqnc quantum-prctifi dtbcat pro co foliii, Vn-^

dc quamuis in vrbc communicer foluarur ad racionem 7.pro centum;

dudiui tamcnftliquosfolucrc, aut foluiffco^lopro centum. Audioitcm Regcm Cat^olicum Philippum 1 1, nunc in Rcgno Neapolira*

fxo crigcrc montcm in ano foluuntur noucm annna pro centum ; (cHk

fciamin aliquibus partibus GMx conOituiccnfus ad rarioncm 10^;

pro 1 00. ncc mirum quia prcjia rcrum pro vanctate gencis,tcixarumr

& tcmporum )' & pro copia, vel penuria cmcncium, vci vcndcntiumr

aut mcrcium,vel pccpniaf numcrarxvariantur,iux.l.prciiarcrum.ff.

^dieg. Faici.& anoot. ei pcr Do^lorcti & caAa ctiam [y^t nos in Ma«K nuali

Auali ConfcfT. c.23] nu.i86.Et apud iomncs conUat,ccnfum cfTc mer-^cm quaodam: cmibilem^ 6c vcndibilcm.

tr M M yi K i r.

I ^5 T ^ 5 dimnum an humanum contmeat h£c extrauaganu

I o y 1 IMS quod eH naturale,yeL diuinum,& quod humamm»

I o^ CatfH6 cotHituendifoma TapAy an vbiqucfttferuand^. , .

.

1 q6 Lex qu£ 7*afA ligat K eges ornnes ,& cisfulditos,

107 Jtfscontcntum inhacextrauaganti efevari^ fpeciei.

1 08 Extrauagantem hancj qua parte conjketudo, aut non vfus fotUt^

lof V A R TA quxflio (cumt dedfionc prapdi^fta^xtrauagans rc

; V4 acintclligi , & in praxim dcduci pofsit) fuent: An hacc cx:-

tranagans (it naturalis,& diuini iuris dccUratoria, an humani tantuin

induaona, Quodcnim fitiunsnAturahs, (Scd^uini dcclaratoria,facit

proocmium cius, quatenus habct , au^torcm cius motum fuilTc ad lol-

lcndos contraftus ccnfualcs ; qui ficbam in diuioarum ^cgunicontc-

ptum, cummtgno animarum pcricuio: &quatenM$poftca fub Bncm '

iudicar, omncscontraaus ccnfualesfub alia forma, quam ^b.ca prae-

fcripta cflcfocncraticiosi <Sc confcqucntcr contra natiMraJc, dmin^q.

iusfaaos: cum omnc foenus vtroquc illo iurc damncturi vccopiplis

probatum cft fupra not.^* nu. 8%

Quodautcmiiumanitaotumiuris fitindu<floria facit, quodfub.fj-^

ncm dcchrat non extcndi cam ad practerita : <Sc conftat conftitutione

nins naturalis, vcldiuini dcclar»toriara;CXtcndi ad pi^tcrita,vt tradiC;

Panorm.m c.fin.dcpt«fcrip.<ScFchn.in c.fin. dc conftit.fall.i. 6f. pro-

batur ea firma rationc , quod omnis conftitutio dcclaratoria iuris an-

tiqu! cxtcnditur ad prartcrita. c.cx antiquis.74.d1fl, cum ci annot.pcr

Dominicum.ficin Auth.dcjcquah. dotis,coliar.3.$tf5.6c palam cft ius

naturale cfTc antiquius jcumab cxordiorationahs crcaturx cocpcrit

effe. 7.diftin£i. inprin.<Sccciamdiuinumpontiuu,m antiquius pmniPontificio humano argumcnto.c. funtquidam, ly.q. l.

Pro rcfolutionc igirur huius quarftionis. diccndum primo »multa in

ea contincn , quz funt iuris naturahs, 8c diuini, <Sc multji qu^r iuris hu-mani. Namiuns naturalis, «Scdiuini cft, contra£^um f^ncratitium cffc

geprobum per dicla fupra not.7' quod ex hac cOftitutione colligitur

:

ciufdcm iuris yidetur criam clTcj quod ccnfus non conftituarur in rc>

qux non fit frugifcra cum contra naturam rcifit, ccnfum ( qui cft

quidam frudus) capi dcrcinfrugifera.Nam cadem raiionc Dodlorctconcludunt, vfuram cIFc contrt ms naturalci cum lUa fit quidam fru-

f

>

Aus, & capittur ex pccuina,quae cft rcs infrugifcrtC •

Eiufdcm iuris uidctur ctiam cffc 1 quod ccnfusnon codituatur, ni(t

in rc immobiti; cum rcs mobilirfinc iui totius, vcl partis confumptio-

nc non pofsic rcddcrcfruc^um ; &ccnrusc(l quidam frut^^us, qui dctliqua rc (inc ipfius pcrcmptiorle colligicur ; luris amcm humani cf^»

quod prccium fbluatur in fola pecunia numcrata,(!k coram Notario^

.ic tcfbbus , 3c quod arrncipata folutio non fufficiat ; 6z quod vcditiQ

rei ccnfuan;?, cum contigcritficriiantcbimenrcdcnuncictur ccnfua*

rio: & quod illepr.Tfcraturaliisemptoribus; «Scmulta idgcnusalia»

quxex folo iure naturali , <Sc diumo non pofTunc pcr bonam confc^

qucntiam cduci . <Scqun;cunquenonfuntta!ia, quamlibetrationabi^

lia (int, non ccnfcntur erTe iurisnaturalis, <3c diuini,fcd humani.argu*mentO,c.iusnaturaIe.r . did. vbihoc laiiusrcfoluimus. £xquibusin«fcrrur,quod iuris humani c(l illa grandis p2inicii\z:ContraSusjjfub alia

prma poflhac cclcbrandosfcmeraticios iudicamus . Tum,quia non cxtcn*

ditur ad prius cclcbratos, ad quos cxtendcnda erat j Ci tota forma contrahcndi pcr eam indu^a e(Tct iuris naturahs , Sc diuini per prardi^la .

>Tu quia folo iure naturali , 8c diuino attento pofTet confiitui iuHc co

ram Deo ccnfus , foluto pretio eius m alia rc, quam pccunia numera*ia » Ci illa coram ipHus diuina maicflace eirct xquc vtdis > aut vtiUor veditori,quam pecunia numcrata

.

I06 Qjjinta quarilio,An prxdi<fla extrauagans Cn fcruanda eciamin Refnis , quoad cemporalia ccmporali dominio Hcclcnz non fubic^is ?

cquidempro parccncgance facit . c.nouit. de iud. cum multis ahTs

a nob)sineius.3.not.citatis,quatenus probant Maximis Pontificibus

ron cfTe mentcm turbandiiurifdidlioncm Rcgum quoadtcmporaledominium fibi non fubie«^torum . <Sc quod legcs Pont.Max.qu^r non^conunent ieges naturalcs, ncquediuinas , non dcbcnt ncccfrario fcr-

uari cxtra flatum* «Sc forum ecclcfia[hcum,c.2.dearbit.hb.6. jidiun£hi

fua glofra,& gk)fr.c.cum contingat,de lurc iuran.cum c s annotatis

^ Pro partc vero affirmante facit idem cap. nouit . quarcnus multtt

modis a nobisin eius.6.notabiIi induclum probat,ad PontificcmMaximumpertineredcclarationcm dubiorum dcpcccatisj anfint pccca

ta , & an fint lctalia , ncc ne ?

Omiffatamcn (quxaltior iicripofTct) difputatione > refolucndo

?cam brcuitcr dicoprimo, proculdobioeam cfTc fcruandamin cmni-hus Rcgnis.qu.Tnon funtdetemporali dominio Ecclcfiar , quatcnus

(cfliurisnaruralis» 6cdiuini dcciaratoria : quia quatenustaUsnihilno-• tii inducitjfcd foium quid a<llutti fitmonet.l. harrcdcspaiafr.§.i.ff. deTfcflam . &conflatiusnaturaIer &diuinu<n efTe vbique fcruandum.

c^uodiurc.S.did. l:t confc^ucmcrquatcnusexprefrc, vcl tacitcde?

K £ crcuiCy

crcuir, peccatum vfurae cflc coutra ius naturaic» & diuinumpta quo<|

vbiquc gcntium crcdcndum cil cflc pcccacum vTurarium) vcl aliud id>

c)uod in hac cxcrauagauu dccUraiuc cllc talc > loio lurc uaturali j vci

«iiuino attcnio.

» Sccundo,quod dub tari potcft dc ijs, qux prztcr iu$ naturalc, 3c di-

Uinii nouc inducit proptcr rationcs in principio quxQtonis pro vtr^q,*

partc infinuatas : ^cquod vidctur rcrolucndum ciiam fcruanda i)U«

qua: inducuntur ad pizfumcndum contractum ccnfualcm cfTc vfura

nuin. Tum quialcgcs Pont.Max.iatx circa ea, mquibus vcrtiturpc-

ficulum animar, enam (i non contincantlcgcsnaturalts, ncque diui"

fiaf » dcbcnt fcruari apudomncs CiiriUianus in vtroquc foro, & vbi-

quc gentmm, lux. gIoir.cclcb.6c rcccptam in.c.a. dc rcg. lur. lib.6.Pro

2aa cdillud capitulum , <5c .c. fin. de prxfcnpr. & «c. cuin contingati

c iurciur.&.c.pcimlt. vlt. dc fccund. nupc. <Sc communis opinio

inillisomnibus capir. «Sc in .c.cum (it gcncralcdc foro conipcc. harc

cxtrauagdnskatacllc!rcaca,mqu:bus vcrcitur pcriculum animar, vc

palamclL Tumqutalcx Papa' lacacirca fpiricualia, fcruanda clhn\troque foro.c. vt inquifitionis.§. fin. uc .c. pcnulr. «Sc vlt. dc lia:rcr#

lib.6. qualcs func lat.T circa macrimomum .c.pcnult. <5c vlt. dc fccund.

iiHpr. ctiam fi fulum inducat modum przrumcndi inatnmonmm.c.is (jui , dc* fponfa . quod vb quc fcruatum fuic vfquc ad ConciL Trid.

tsuni quia in vtroque foro vidctur fcruandum id qiiod prarfatus PiuiV. in cxrrauaeanti , cuius caput cQ. Intokral/dts , ( rcJota anobisinManual. Contcifa. c. 13. nu. iio. ) (latuit , fcilicer , quod ad proban«dam confidcntiam illicitam, <5c fimoniacam fufficiant tcftcs fin^u-

larcsj 6c qu;cdam alia; prxfumptioncs, qux ncc iure nacurali , nc-quc diuino anre illius conQitutioncm fufficicbant ; turn quiaglolfa

prxf^ci cap.i. dcarbicr. & ci fimilcs, qux probant Icgcs canonicas in

ioro canonicocirc obfcruandas, 6c lcgcsctuilcsinforo ciuili , intcUt-

gcnda funt, quando lcxcaiionica non fcrtur circa fptritualc» ncqu^circB ea,m quibus vcrtitur pcriculum anim.T,ncc fpcdantia ad rehgioncm ChnQianam : fcd fcrtur circa alia profana vthque foro fubieSa.Achacc extrauagans iatacft circa fpiniualcdubium, fcilicct ,an con*ilitutio ccnfus fit pcccatum , cuiusdcctfio rcfcruatur Pap^. d.c. nouit»& tangit pcriculum animarum , vt palam c(i . Ncquc obnat glofT.ce-

kbris Clcin. difpcnrlivjr^.ii , dc ludi. in verbo, vfuris, quatenushabct^illi Clcmcntinc (qu^inducit formam fupcr vfuris rcpctcndisjnon cfTc

Jocum 111 ioro j^culari , in quo iUz rcpctcrcnturiquia illa ClcmentinaYiondcclarat hunc > vcl illum contra^um cfTc viurarium, vclpraTa*mcndam vfurarium : fcdfolum inducit formara proccdendi fupcr^funsi ^uxmhil attinccadpcccacum . No«autcmagimus deconili-

lUtlODCt

!D E V S V T. I S. 39tucione > qux declarar, contractus aliquos cenruarios efTc verc pccca-

ta I vel pr.v(umcndac(re calia

.

Tcrtio, quod hisvidccurcfTcconrequcnSfquocl nonligat cos qui

Rcgibus laicis rabi)ciaiuur,illa claufula, quod ccnfuanus prxfcratur

in cmptioncrci libi per ccnfum fubic^flz j ncc ilIa,quod rcdcmpturus

cenfum , dcbet anicbimcrirc dcnunciarc illarcdimcndi voluntatcm

ccnfuario : quia pcr illuS claufulas non dcclaraiuraliquid cfTc pccca-

tum, nccprffunii cfTcialc jfcd quod coctcntainillis vifa funtiutU»

&zqua ciuslatori

.

Qjiarro , quod nemo cft iudicandus vrurariusin foro confcicnrix

proptcr pr.ir(umptioncs pcr hanc cxtrauagaiitcm jndu^tas, fl coutra-

rium coram Dco t{\ vcrum: quia nulla lcx fundata fupcr prarfumpcio

oe ligat aliqucm in foro confcicntix^fcu Dci»n conrrarium cius, quodprzfumitur^cil coram Dco verum.c. tuade fpons, & c. humanz au»

rcf. 2 2.q.7.6c c.isquta cuin cis annot. d c fponf.

I07 Scxia qux-dio > an omnia contcnta in hac cxtrauaganti fltitiuric

ciuftiem fpccici? Ad quod rcfpondeo, quod non . Q\izdam cnimfuntin cacxprcfTa prxfuppofita, vcl infinuata, qux funtiurisnatu-'

rahs, «!Jc diuini, qu.T ccrtum cClligarc omncsctiam }aicos Rcgnorumuon fubicctorum quoad tcmporalc dominium Papx, vt primum dic-

tum quarlbomsproximx habet. Qjiardam vcro funt, quznonfuntiuns naturalis , ncquc diuini ; fcd humani noui pcr cxtrauagantcs i.S^

l.dccmpt. «Sc per hanc clarius nouc inducla ad prxfumcndu aliquot

contravlus cenfualcs clTc vfurarios : qu.T probabilitcr dici potcfl i>ga«

rc vniucrfos ctiam laicos , ctiam quoad tcmporalia Pap.T minime fu-

bicdos. Qjixdam tandcin funt, quar neccontincnt lusnaturaic di-

uinum, ncquc moduin prxfumendi ccnfum cffc vfuraria-njfcd xqua*&: digna , qu.T in co fcruentur , qualis cil przlatio , qux datur ccnfua-

rio in cmptionc rci cenfui fubicdx jquahs itcm dcnunciatio, quajnrcdempturus cenfum dcbet faccrc antc bimcftre : <Sc illa , qia tcnctur

iicnunciansvelit,noht, redimcrc ccnfuminrraannum pod dcnuncia-

tioncm . Hxcenim nondcclarantaiiquidc(repcccatum,nccprxru«

tnicnetale; niH dicas mcntcm Piifuiife, vtccnfusprxfumatur vfa"*

rarius , C\ hxc omnia non fcrucntur: quod tamcn non vidctur rationa*

bilcjcum ccnfus antcdcccra annosconfra«Slus feruatisfcruandis, ^toto illo tcmpore iudicatusiuftus , nuilarationepofsit iudicari vfura»

rius « eo folo, quod redempturus lilum non dcnunciauerit ante bimc-(Irc j vcl po(l denunciationem antc annum iapfum non rcdcmerit

.

)o8 Septima quzlliQ i an hxc extrauagans pofsit in totum , vcl pancloUi pcr contrarium vfum,vcl non vfum cius, ficut <Sc alix legcs cncr*

•ancur»ac to)laQtur c.in i(bi, g.lcgcs.^. diH. & pcr glof.folcmncm .c.

dc trcu^

coMME^nrjif.Jvs^etrcug. Scpac. <3c pcrlatcdcduftaibi pcrFcli. Ad quam'c[uic!c qnap-

ftionc rcfpondco primo, quod no poicll toili,quatcnus cft folu dccla«

raroria iurisnaturalis, & diuini j fiuc quoad ca,quz cxprcfTcvcltaci-

tcdcfinitcflc iuranaturalia, vcl diuina c.quo iurc.S.dift.&.c.fin. dc

confuctud. »

Sccundo,quod potcftt:6lli pcr contrarium vfumjVcl non vfum ciut»

quoad alia omnia nouc indufta,ctiam quoad pracfumcndam vfurarii

prau\tatcm,quia lUa funt iura humana,& omnia iura humana pcr n5

vfum, vcl confuctudincm contrariam tollt polTunt^faltim Papa fcicQ

tc, & non contradiccnrc,d.§.lcgcs,&d.c.fin.dcconfuctud.

Tcrrio,quod iuftc pofTct omitti cius obfcruantia cxtra tcrras Papac

fubict^as quoad ca, qux non funt iuris naturalis,ncc diuini.ncquc humani indu^li ad prapfumcndam vfurariam prauitatcm ; fcd folum tan

guntiuftitiam vcl iniuftitiam conftitutionisccnfus. Qjioniam illa no

tangunt fpiritualia, ncc contincnt vitationcm pcriculi animaru pluf-

quam alix lcgcs fad.T fupcr cmptionc & vcnditionc aliarum mcrciu r

quia ccnfus cft mcrx, <Sc rcs tcmporalis,5c dc fc profana : & coftitutio

cius non cft rcs magis fpiritualisi quamcmptio, 6c vcnditio aliarum

sncrcium j cum vcrc fit venditio cx partc conftitucntis,& cmptio cjc

partcillius cui conftituitur fccundum omnes. Et italcx fupcriuftitia,

vcl iniuftitia illius lata , cft lata fupcr matcria tcmporali, & comuni >

tam iurifdidioni Rcgum , quam Paparj <Scconfcqucntcr ficutlcxTa-

ta ab uno Rcgc fupcr iuftitia, vcl iniuftitia cius,fi non continct ius nt. turalc , vcl diuinnm, non ligabit alios fibi non fubditos j fic lcx Papae

fada fupcr ca, fi non continct ius naturalc vcl diuinum,vcl non inda*

cicprxfumptioncm , quar prarfumaturtalc, non ligabit Rcgcs>6cRe7

gnt ccmporalia Ecclehap dorainio non fubicwta,

Ci. SVMMUKIVM*V

109 /^5 N SVS dehltor fatkfaat credendo m duhio , qucd dehct llltm €M

contra&H cenfitico, <jr non cnjphyteutico ,

f Q9 Ohligatio ccnfitici mitior , quam cmphyteutici •

1 1 o ContraCIus ccnfiticus vt dijfert ah empbytcutico .

I I.0 Tcma exadid oh non folutionem cenfua , an reHiiuenda

.

X i I Cenfus an viendi pofiit maicrisy yel minorisyquamfit creaWi «

1 1 j' Trctium ccnfue, per qua crefiit,^ decrefcif,

III. Cenfusfuper cenfu conHitui potefi

.

tii Frugifera csi res apta fru^ium ferre , iicet nonfcrat •

i 11 C^fus vnusfuper pluribws rcbus confiuui potcJi,

OCTAVA

T> '£ V s V z I s.. :rs 4«»

lo^ C T AV A quxflio , An <jui foluit aliquem cehfum» ob alf«

. qaod pr.ediuin > <!k ncfcic , an cum dcbeat cx cocradu cmplij^

teutico» aii ccnfuali » vtrum corum potms in foro confcicncix credc*

re dcbeacj cum plurimumfcfcrac>vcrum illorum crcdac. Naai (tcre-

dacccofum illuni fc dcbcrc ex concractu cmpliyceutico,cencbicur cre

dere> fe perdidiircpr.'Edmm non foluendo ccnfum incra duos annos li

dcbec £cclc(ia;.c.pocuic,de locac. vel mcra crcs (i debcc perfonx laicx.

l.a.C.de iur. cmphyccu. Ad quod dubium videcur dicendum , pnmoquodcodcm modo videcur refoluendum quoadforumcxccrius, ac

quoad inccrius i cum non agacur dc incerprcrada legc fundata in prx-fumpcionc iux.noc.in cap.is qui>& c. cua,dc fponfal.

5ecundo,quod non tcnecur crederc in dubio,fe dcbcre illum ex c6trat^u cmphyccutico : fcd fatis cH credere , fe dcberc illum ex concra*

£hi cenfitico, arg. c. ex partcdc ccnfi. «Sc notatorum ibi pcr Panorm.in^.notab. (Scl.fcrapcrin ftipulationibus.flF.de verb.oblig.<& ff.dcre-

ga.iur.^Sc c.inobfcuns, dc reg. mr.lib.6.cum aliis fimilibus, quatenusprobant obfcura , & dubia, ita interpretanda clfcvt quam minimamobligationeminducant^&prnfdiwtum cap. cx parte probat de cenfu

debito ex voto, quod votum folucndi fcxtarium frumcnti cdintelli

gendum dc fextario minore, li duo fint (extaria. Et conClatjmitiorcm

cife obligationcm dcbcndi ccnfum cx contra<Stu cenlitico ; quam txcmphyteutico: cum vt fupra tailum e(l dcbens ex illo noipcrdit prar-

dium non foluendo cenfum. c.cum dilcdus,cum glof. «Sc Innoc.rccep.

de religiofdomi.dcbcns autem cx cmphy tcutico iicd.c. potuic dc lo

cat.6cd.l.2.C.deiur. cmphytcut.

110 Nona quxdio , an liceat pod przditftam extraua^antcm tradere

alicui prxdium valorismiile ducatorum, referuato hbiannuoccnfU)adic£la poena , vt ceffancc illo foluerc pcr criennium , pofsic rcCipcre

prxdium traditum. Ad quod refpondeo, quod (ic cumquia excraua

gans difponit de cenfu>quem quis imponit, ^cvcndit fuper rcfua,^non dcillo,qui tradit rcm fuam alccri, vt (ibialiquid annuum foluat*

^a diuerfisnon fitillatio. 1. Papinianus.fF.de minor: tum quianoafuitintcntionis Pij V. prohiberc locationes ad longum ccmpus: necconfequenterconcracluscmphyteuticos, vtfupra dictum cft,5cprxfa

ta traditio diccnda cQ locatio ad longum tcmpusivcl ccrte c6tra<^us

ctnphytcuticus, qui fimiiis eil illi.§.adco Indit.de locato, vt coUigicur

cx ditfcrcntiis , quas ponit glofF.i. in l.i.C.deiur.cmphytcut.6c tradiit

Do«5torcs, maxime lafon fuper illa : tum quia , vt contraclus dicatur

cmphytcuticus , vcl locatio ad longum tempus,non e(lncce(rarium >

vt id exprcirc di cacur; fcd facis e(l>vc colligacur tacite, ex his, qux agu

tur, adc o quod ali^uando contingit , vt in inQrumcnto dicatur dari

aliquid

atiquid in etnphyccunra > attamcn contra^his non tit emp1i7teiiti'c«|

fcd ccnfiticus , vt polt Imolen. in c.ad audientiam,dc rcb. Ecclcf.non

alicn.Traditlaf.ind.I.i.nu. 48. fic fcq. poncnsexcmplumdc >llo,qiu

diccret,iradcrc feahquod pr^rdium incmphytcunm ptocerco annuQcenfu ; ita quod omne ius , quod habcret in coitransferret in illum •

Cumenim pcrcontrawtumcmphytcuticum non tramfcrjitur domi-fiium dircchjm \ fcd canrum vtilcfccundum omncsicumque fimul acuis transfcrtionine ius quod habct in rc vidcatur tranfcrre dominiii

irc£lum,vidccur nollc faccreconira^um cmphyteucicum; fed cenfi

ticum vcl tradcre pro annuo ccnfu , ne difpohtio fccum pugnct con-tra.I. ubi rcpugnaniia.fF.de r(g.iur.c.fohcitudinero>de appcHat. 'Y^Vl

deniquequodpraedi^Va extrauag^ins nihil difponirde cenfuprxCcr-uato in traditionc alicuiusiurisi vel aliquorum iurium,dc quo cH lex,

cum glofT. folcmni in d. c. cum dilcftus, dc rcligiofdomi.fcd tantumdc nouc condituto, vcl conHitucndo fuper re , qux rciinetur a vcndcte illamj&non efleadem ratio de vtroque; quia in illonullacadi(

fraudis vfurarum fufpicio, in hoc autem magna,vt palani cft.

1 1 1 pccima quarQio , an qui exegit pocnam ob non folutum cenfuQipfr ncuam conOitutioncm dcbicpm, tcmporc prxflituto,tencatur re-

ftKiicre illam in foro confcicnti? ? Rcfpondeo , quod ficfi (tiit confti

'tutus poft pnrfatam cxtrauagantcm pcr di^a fupra in glo.p, Si aute

fuitante illam conflitutus, diflingucndum clhan fittahs,6c tara ino*

<icrnr9, &tam abfque mcntefocncrandi fafta, vtiunc poruifrciponi<]uoad forum confcicntiar, an non. Priore cafunon tencbiturrcltitue

jrc : poftcriore ucro fic , ^rgumcnto.I. fi pa^o qup pocnam. C.dc paft.

& l.nudam.C.dc contr.vcl c6mitt.flipulat.LnipuIatio ifta. J. altcri. ff.

de vcrb. obhe. §. alteri.inftit.de inutil. ftipulat.c. fuam^de pocnis. c. $fxcuh Icge$,« fcqucnti.ii.q 2.

j 1 1 Vndccima quarftio , an hccat ci, cui dcbetur ccnfus yendcrc illamin ccrtum tcmpus / vcl ad vitatp ipfius, vcl cmptoris. Rcfp6deo,quo(|non,perdi^ia fupra in glof. 16. fi^n autc vcndcicpofsit ccnfum ipfumfimphcircr? {lcfpondco,quod fi^,modo codcm pretio vcndat,6c noninaiori,ncque minori, quam fuit cmptus , vt hacc extrauagans cxpri-rait . Qjiod quia vidctur ftatutum fuiflc ad cuitandam fraudcm vfa-rarum j fic , vt arbitrcr hccre in fofo confcicntix habcti ccnfum feptcAurcorum emptum ccntum aurcis fi egcret, <?c non inueniret, qui vcl-

Jct totidcm cmere ; fcd aliquanto rainoris , pofTc vendcrc minoris fal

lem quoad forum confcicntic.modo nujla fraus vfurarii intcrueniat»fed folum diminutio valorij; aut cx eo quod vendiror qUfmt,& rogaTemptorc.&merces vltroncx vilcfcunt ;aut,quia multifunt vcnchtorcs tahum ccnfuum,& pauci cmptorcs , proptcr <^uar v^lor rerum vc^

dcndarum

T> - E V S V H tS. 41dendarani tnmui folct.vt dicimus in Manuali ConfcfTar.c.i^.nu.^J.

Arbitror ctiam quod c contrario.fi multuni rogarciur js. cui dcbcturcenfus vt vcndcrct illum j <Sc lUc nollct , 6c adcflcnt multi cmptorcs

»

5c pauci vcnditorcSipofTcr vcndcre aliquanto maioris.quam ccntum»faltimquo ad forum confcicntia^.Tuni quia iuftnm prctium ccfuumnon vidctur in prcrio indiuifjbili connnurum /icut ncc ccrcjraru mttrctum , vt dixinius fup. not. ^.nu ^Sc latius poft alios «ndi«5l.Manua,

<ap.23.nu.79.«5c vidctur liccrc, iniraiHam lantudincm pluns.vcl mi-noris vcndcrcaut cincrc.Tum quia mulritudo volcntium vcndcre,&raritas volcniium emcre potcft niinucrc prctium : contra mulritu-

do volcntiu emcrc,«Sc rantas volcntium vcndcrc potertilJud aueerc »

fccundum omncs . Tum quia pafsim vidcmusin vrbc cos.qu habcncccnfus emptos in inontibus Pictatis, 5c ali|s vcderc niaiore pretio eo

»

quo emcrunt.li rogatur amultis vcndcrc; & contra minoris qua cmcrunr, fi quxrunt, & rogant cmptorcs & niulti inncniuniur vcndiro-

rcs, CSc rari cin ptores. Dixi fupra bis,faltcm quoad forum confcicti.T,

quia non tam facilejpotcfl id aflcn , quo ad forum cxtcrius , ob hanccxrrau. qu.r cxpreUc vctat illum vcndi carius,vcl vilius.quam fit co-

fhtutus : nihilominustamen cx bono, ^Sc.xquo idcm poflct dici, quo-

ad forum exrcrius limitando candcin cxrrauagantcin , pcr r.itioncs

pr.rmiiras nc procedat, quando prctium ccnfus crcuit , vcldccreuit

pofl illius conihtuttoncm.fcd folum quando prctium non fuit au<^u

»

nec dirninutum . Qjuod quia quotidiaiuim cQ,mcmorabiIc cfrc ducomaximc cohfcirariis.

Duodccima quarll.an fupcr ccnfu vcl alio iurc capicndi aliquos re-

ditus,valcatconOirui noausccnfus ? Rcfpondco.poircvt diclum fuit

in prima glofT. Qjionia annuus rcdituspro rc iininobili habctur, pcr

text. finguf.in Clem. exiui.§.cumquc annui rcd)tus,dc vcrbo. figniii.

ibidem citatum.

113 Qiiarf>io dccimatertia , an quilibctrcsimmobilis, quar proprctio

.Tquantc ccnfum ad humanos vfus locari valcr,ccnfcatur fru<nifcra Hcct locari nunquam folcat , qualis funt aliquot turrcs non confuct.x

Jocari ? Refpondeo , quod fic . Tum quia non folum pra?dium , quoda^^u fcrt fruftum , dicitur frutlifcrum : fed etiam id,quod dc fc aptu,

natutn cfl fcrrc illum, argu. c. quid pcr noualcdc vcrbo.ngn.5c l.fyU

ua cedua. ff. de vcrbo. figni. Tuni quia modus loqucrdi pcnc omniu

( qui fcruanduseft.l.labco.fF.dc fupcl. Icga. «Sc I. hbrorum.5. quod ta^

jnen Cafsius.dc lcgat.3.) id habct . Tun^ quia fpo'ias tcnctur rcfiitue»

re fru£tus,quos fpoliarus pcrcipcrc poiuit , licct a^u rmn perccperir.

tcx.& ibi g1off.reccp.in c. grauis.dercfiitu.fpoliarorijm.

Qjixfbo dccmiaquarta, an vccdcns ceniuxn pobit partc prctij pro

L co

CO MEnTUTLIVs«0 acccptidarc alicai,ca lcgc, vtpartcm ccnfus, qu.r illi rcrpoict.fol

uat cius cmptori ? Rcfpondco quod non. Q^iia id chJcclu elt mutuarc

pccuniam, vt aliquid lucrctur : dc ita ad vrurara darcj quod omni lu-

rc vctitum cft, iuxtadi£la in nota.6.nu.8.

Qujcrtio dccimaquinia , an liceac cmcrc ccnfum coftitutum fupcr

diucrlis prxdiis fcparatis , cxprcfiis tamcn finibus eorum? Rcfpodco,

<]uod fic. Tum quia hjcc cxtrauagaiis(quatcnus ait,quod ccnfus non

potcft conrtituinififuperrcimmobHi ) non intendit cxcludcre plu-

t^aliratcm rcrum iinmobilium ; fcd rcs mobilcs . Tuni quia difponcto

loquens de vno iiabet locum in pluribus, quando cadcm ratio militac

in illis ; vt colligitur cx tcx.adiun<it. glof. pnma communitcr rccepra,

l.fi compromilTarius.de clc^l.lib.6. vbi hoc adnotat Dom.communi-icr rcccptus.Tum quia a lure antiquo non el^ rcccdcndum,rifi quatc

lius di6t^tnouum.l.pr.Tcipimus.C.deappcll.(5?c antc lianc cxtrauag.li

ccbat coiilluucrc vnum ccnfum fupcr pluribus rcbusj »Ik ha:c non vc-

tatillud.

s r M M ^ K I y M.

IT4 f^EN $ y^^KI F S fotcU plurihu^vcndcrerem cenfnalein,

1 1 4 Ccnfus totit^sfolticndiis a poffeffbre partrs rei ccnfuarlt.

1 1 7 Ccnfumu^s non tcnctur pa&o redimendi ccnfumycafu quo parte rct alienet,

1 1 V Cenfus antc hanc extrauagantem crcatus an pefcat,partc rel pereinpta,

1 1 6 Cenfuafius.an pofut ohligari mforma Camerx,

1 1 6 CcnfuariHS vcndita rc ccnfuali liheratur

.

1 17 Trjcdium nonfit cx parte infrugiferum^co quod reddat minus,

1 17 T^xdium rcddcns minus nonfit cx parte infi-ugiferum^

1 1 7 Ccnfus non perit refa Cfa ficrtli .

1 1 8 Cenfuarius dctincns rem vt tenetur

.

1 1 5 Ccjifum ponensfupcr re alicna vt tcnctur

,

114/^VAHSTIO dccimafcxta, an liccatdiuidcrcrcm fupcrnuaV,^^ cft confiiruius ccnfus, vcndcrc diuerfis diucrfas partcs? Kc-

fpoiidco quod ficr quoniam h.Tc cxrraungans vetat , vt ncc pcr pai^uliberras alicnandi rcm ccnfuariam , qua habct conlbtucns ^ vendcnsccnfum tollatur, vel rcrtrm^^atur . Cum er<^oantcconlticutum ccfumpofict diuiderc rcm cenfui fubicitam in diucrfas partes,d<c cas vcl alr-

quas carum diucrfis vcndcrc ; potcrit idcm facerc po(t illu conftitutii.

Qjiarftio dccimafcptima,an vcnditor qui vendit aliquas partes fundicciifualiSjipfefoIustcncaturfolucrc totum ccnfum, an ctia tlli quilcas cmcruDt ? Rcfpoodco> quod is>€ui dcbccur ccnfus poccrit ilium to

*^ tum

2) E V S V 1 S. ^ 4jtum petere a quolibcc illorum. Tum quia conciitio creditoris non df*bctiicri dctcnor cx h.Treclum multiplicationc 1.2.§. cx his.ff. dc vcrb.

.obhg.<Sc Lplanc.ff.famii.hcrcir.crgo cacIcra>immo foniori rationc*non

debct ficri pcior cx vcditionc partium fundi vcctigahs.Tura quia per-fundi ue^iigahs diuiiioncm non diuiditur vcwligal tnjprxiudicium iU-liusjcui dcbccur :immo potcftpctcrc a quohbetpoflcdoreilhus v«lpartis eius l.communi diuidundo .ff. comm. diu. Tum quia glo0.iiliusl.rcccpta habccmortuo cmphytcuta, rch^is duobus h.Trcdi*

:rbus,ncutrum illorum folucndo partcmpcnnonis> quae illum contin-

git, Iibcran a pcrna caducitatjs liuc pcrdiiionis partis cmphytcufis in

quam fucccfsit: immo>a]tcroiilorum non folucntc, fuampartcm to-

tam cmphvtcunm pcrdi ab vtroquc» vt latc podmultosalios a fc ci«

tatos traduiic lafon m I.z.nu. j7.C.dc iurc cmphytcu.1 1 7 Q^iariho dccimaodaua , an ab initio. conibtuti ccnfus liccat pa—

cifci , quod cafu , quo vcnditor ccnfus vendidcrit funduni vel partemcius> tenearurrcdiinerecentum ? Rcfpondeo, quod no: Qjiia ha*c ex*trauag. in vcrf. pada,ctiam vctat,ne in venditioncccnfus pofsitopponi padum.pcr quod a vcndentc ccnfum inui^lo prctiuni pofsit exigi $

cui confcqucnscd, non pofTcapponipa^^um, quo vcndcns rcdim&>

rccogatur, •

Qjiarllio dccimanona , an qoiconque cefifus ctiam ante hanc con»ftitutioncm crcatus fuper rc certa,ea pcrcmpta, vcl pro partc infru^Ufera efFc<5^a in totum vcl pro parte ccfTct ? Rcfpondco,quod ccfus an»

tc hanc conflitutionem creatus nonpcrdttur in totum,nccin partcm»

cx co folo quod pars prardij vc£ligali$, nc cenfui fuppofiti pcrdatur .

.Quia id nullo iurc vidctur caueri , ncc vlla efficaci ratione probarir

icum is, qui dcbet illum , rc]i«f^a partc, quar fupcrcfl ccnfuario , cui de-

betur cenfus,]iberetor. Nam vt probatum fuit notab.a 2.ccnfus etiam

ante hanc extrau. non potcrat conflitui in perfona \ fcd tantum in re

ipfa, quapercmpta.vel derch^a Iibcraretur vcnditor.

Qjiarrtio vigcfima, an cenfus fupcrccrtisdcfinitifquerebusconfti»

tutus, <5c fuper omnibus vendcntis facultatibus, pcrcat in parte, parte

illorum pcrcmpta? Refpondetur quod non, ficcnfusfuit crearusan«

te hanc cxirau. per rcfponfum, ad qucflio.pr^cedcn.Et quod poll baccxirauagantcm njon potcft crcari cenfus fuper omnibus bonis indcfi-

gnatisjfcd tantum fupcr defignatisfuis finibus ; & dc taliidem diccn

dum ell,quod didum cQ fupra qu^Q.i^. dc cenfu fupcr duabus rcbus

dcfignacir» conflituto

.

Ii6 Quclho vigefima prima , Ttrum hanc extrauagaijtem tranfgredia»

tur.qin venditcenfum obligando fcad folutioncm in forma Came-Rcfpondcp quod fic. Tum quia conAituit, & vcnditcfnfLmi in

L a alia

Ilia forma quam pofita in illa . Tum quia obligat fc ad pociias & in-

•'iommoda, qutc incurruntuf pcr obligaiioncm in forma Camer^, &''iiapccxirailag.iirritatomniapaw^a (5c conucntioncs adq^ux vcnditor

"hirc comrauni non tcnctur.

QuxRib vigcfimafccunda , an vcnditor ccnfus dcHnat cflc obliga-

'tU^ ad fotucnduin illum vcndcndo , dc diltrahcndo rcm ccnfui fubic-

• <^am ? Rcfpohdco quod licjmodo rcquiiito ccnfuano illam vendat

:

-tum quia onus icalc tranfit cum ipfa rc , c. cxhtcris , dc pignoribus:

tum quia ccfTante caufTa ccrtat cfFc<Slus , c. cum ccffantcdc appcii. 6c

caufTa cur dcbitor ccnfus tcnctur foiucrc ilium,c{l dominium vci pof-

fcfsio ,quod, vci quam habct in refupcr qua conllituit ccnfum, 6c

• dcfinit ilia habcrc pcr vcnditioncm dJc traditioncm cius toto tit. fF. dc

pcncui. <5c commod. rci vcnd. Tum dcniqucquia cenfus non coiiib-

•tuitur , ncc confbtui potcft fupcr pcrfona,vt latc probatum fuit fup.

in notab.2 2.

1 17 Q^iarftio vigcfimatcrtia,an rcsccnfui fuppofira dcfinatcffcin par-

tc frugifcra co folo, quod non rcddit tantum,quantum tcmporc conrtuutiortjs,<5c vcndttioniscius rcddcbat? Kcfpondco.quod non.Turaquia nulio iurc vidctur probari, quod aiiquod pr.Tdium dicaturin to-

tum vcl in partcm pcrcmptum co folo, quod dcfinat fcrrc tantura fru

•i\u%y quantum antea fcrcbat : Sc ita non cH diccndum. argumcmo , c.

•confuluifii i.q.^.Tum quianooblUtdiccrc.quod dc xqaipollctibus

idcm cil ccnfcndum i. fina. ff. mandat. c. iicct cx qaadam . dc tcihb.

& quod paria (Scxquipollcntia vidcntur,partcm prxdij pcrimi,<Sc par

tcm fruduum non fcrrc . Non tnquam hoc obfUt,quia ncgari potcil

iila cflc pana,<Sc ;rquipolietta fimpiiciter,iicct fccundii quid fint talia.

Quarfbo vigcfimaquarta an proptcr ilcriiicatem fundi multorumannorum cxtinguatur cenfus ? Kcrpondcaquod non. Tum quia nul-

lo lure id cauetur . Tum quiadcbitori cenius Tciinquendo prxdiumiilud ccnfui fubic£lum pro dcrchi^o Ubcratur ab oncrerlium foiucn.*

, di, vt prx-didum cft.

1 1 8 Quarnio vigcfimaquinta , an cafu , quo molendinum fupcr quoefl conlbtutus cenfus dcOrucrctur a domino co quod aqua mutaueratcurfum,^ .Tdificauit aliud cx matcria priors tnoiedini» an cenfus dc-

bcatur cx fccundo molendino . Kcfpondeo quod fecundum molcn-dinuninon crit fabicdlum cenfui rquianon fuitimpofitum illi, &certum cfi iliud efre aliud a pnori . Tum quia nauis conflrui^a ex matcria altcrius nauis pcniius difIblut.T,c(l alia a prton. 1. inter fbpulaii-

iem.§. facram,vcrf. dcnauis.iF, de vcrbo.obiigat. Tum quia etiam do-mus fi vfquc ad arcam dcflruatur, iicct cx eadcm matcria rcfbtuatur

ctiam in codcm loco,aha domus dicitur.l.quid tamcn.S.i.if.quib.inod.

- • - vfusf.

vfasf. amitt. \Sc d. §. facram . Tum quiaxdificium coniflru^m in vno»

locoex maccriia;drRcijdettruiS^irnaUero,'non (<>lum eilaliud abeo.

fed cc frequcncer, tW alccrtus domini, vc colligicur ex .§. cu in fuo.mllt

dereruraf diui(ione. Secundo dico > quod cenfuarius quia deftruxi*

fnolendinfi^oenebicurei cui dcbebacur cenfus condicucusin eoa«flio-

iiedcdolo,^lalia,iuxca ccx.in hoc aptumin 1. repeci, ad iunctam^gna glofiffquib. mod.vfusf amicca.dc c. fin.cumei adnoc. dc iniurijs.

Auc ad ni^nus cogecur rcdderc precium , quod pro ccnfu acccpic , aut

conflitucrc lUum fupcr nouum molendinum , vcl aliam rem fuam im-

mobilem

.

Qjiaclho vigcfiraa fcxca, an qui emit cenfum fuperaliqua rc nonIibcra,vcl fupcr qua non poccrai vcndicor cum conlbcucrc , quodca-

dien craptor ignorabat»po(^ic cmptor exigcrc .illum abfquc pccc«to.f t

Rcrp6dco,quod iic, protcrapore quo idprobabihccrignorauit.Tumii

quia lic ignorans debcc cxcufari a damno c. 2. dc conftic. & fua fraus

^ dolus ncmini debct prodcfTc c.fcdes. de rcfcrip.l. icaquc fuUo, lf.de. i

fiircis. Ec confcqucncer empcor prxfjtus innocensnon dcbetperdcre

cenfum,nec vcnditor dolofus cxcufariab cofolucndo. Tum quia .

venditor celans vitia , & dcfc^us rci vcndtitiC.(cncCur eraptori ad inte*

reffe. 1. lulianus.ff.de awlip.cmp. >. -"tQji^flio vigcnma fcptirna; an in cafu pr^ccdcntis quefttonis pofsit 1

emptor compcUere venditorcm ad renitucndum prctium ? Refpon* f

dco quod (ic . Tum quia datum ob caufara , ea non fccuta rcdire de-

bet addantcm toto tit. dcconditio. cauf. dat. cauf. non fccu.<5c.C.de

Gon<li. ob cauf <Sc pr^fatus cmpCQr dcdit pretium ob cenfum fupcr re

hbcra conflituendum , quod non fuic fecucum . Tum quia vendicor

prsrdij fcruicuti fubic«5iitcnetur cmptori idignoranti cxcmpcoa^iO'nc l.i .if.dc tciion. cmpc. & ad intcrefre (i fciens vitium cclaucrit , auc

ad quantum minoris,(i ignorauit luxca denin^ioncra poncam in 1. lulianus.ff.eod. '

Ci.u;rftio vigefima o«^aua, an ab inicio condicucionis cenfus pofsit

fieripa^io,vt vcndensceneacurfoluerc ccnfum doncc precium red-

dac, cafu quo res non edcc libcrai vcl elfcc alij ccnfui fubiecla.Rcfpon

dco , quodnon : tumquia cenfus cum huiufmodi pa^o conflicucus

vidccur cfrc contra formam przfacar cxcrauagancis : tum quia aperi-

recurmagnum oRium cxcrccndis vfuris. Nam volences fub cis rau-

tuari, conllicucrc poffcncccnfusfuper alicnisprsrdiis, & volcncesmu*cuare fub vfuris,cmcrentillos cum huiufmodi pacto, per quod fccure

accipicnc vfuram norainc ccnfus , & huiufmodi offium nullacenuf

cft apericndum.arg.l . conucnire.if.de pacl. do^ahb. & c. ex parce dcconfuetud.Tum quia non obilat , quod cxprccio cius quod lurc ineft,

nihii

nihilnocetl.^.fF.dclcgar.i.c. fignificnih, dc clc^iu. (it^nnimedin^do <}uoincU cxprimauiivKuxra gloir. CSc tmd.ibi vcHitera Fchn.io c.ad

audicntiam i, de reknp. & quod contcntiiin in ipCo pado vidcturtat

citc inciTc pcr allcgata in qu9?(lioue |)trxccdcnn . Non luquam bt>c ob.nat.quia hcet cacito iurc inGt c]uod:c6(lltucns, & vcndcns cenfum fu*

pcrrcahqua» velnQn libcra tcncatur rcddcrc prctium» & adint^reC»

fc, vt.pracdiiluTO crt j non lamcn iurcanclU vctcncatur roluofc ccii*

fum nialc contlitgtiim doncQFcddatur prctium : quia boc cdct vcre»

.Vcl pr^Kfcntiue vruratiuii]. arg, corum> quarAipradi^a Cunt

f

fl 1.9 /^fN Sf^Sm re alienajVel non libcra creattkt, an dehertt et exegi pojJiU

1 V> Cenfus ffofitus in alia rc , quam peccunia numcrata, anad cam reducl

ti debcat.

1 20 Cenfus creatus alio pretio , quant nummis yt licitus . •'

121 Cenfus cumquopafloperimendiconnituipofpt

.

121 Cenfus &n ualeat cum paClo repetendi pretinm; rccipienda

inpartemfolutionis eiuscenfusanteafolutos .*

112 Ccnfus rcdimi potefl etiamfme numerata pecunia .

I J3 Cenfus pro redcmptioneijualeampUusliceat accipere*

1 24 Cenfusytredimiturpercompenfationem,... .

.1'

11^/^ V AE S T 1 O vigcfimauona , an iuOc pofsitacciperc cenfum' cmptor, qui nouitrem fuper qua conrt^twtu^fibi ccnfus cfTc

lahcuam, vcl non Iibcram , Sc fimular fcid ignorarcvtpofsir, quan*

•do voiucrir,cogcrc vcnditorcm adreddcnduni fibijprerium ,ca ratiof

IDequodcuin conflituic fupcr rc , quar not\^rat;fua,vel noncrat hbc*

fit <Scapta ad conCHrucndumjtlum, ''R^fpondctur, quodiion .TumquiaiUa fimuIatio'doIofanon dcbctciprodcnc,arg. acontrario fcnftt

c. vtilcm»iun£l.glafl'.22.q.2. 5c arg.tot tir.C.phiK valcrcquod agitur»

quam quod fimuh concip. Tum quia fimuiatio dotofa tik peccatum;

.vt probat Thomas reccp. 2.2.q;- 1 iT.art.r. Q^iabus cl> confcqucns»

non ^lfcjpfum boiia confcicntia recjpcre ccnfum iilu ficimpofitu»

*k q4iod fi rcciperct,tcncrcturcum rcftitucre, vcl computarcin partc

foiutionisprctij, quodprocodcdit^ &hocin foro intcnori conicicn

tia? . In foro autcm cxtcriori , fi non confitcarur , m c piobctur, obti-

rficrct: cuia in illo foro dc non cxiftentibus non anparcnnbus idcm

^dicatur.I.duo funt Titij.ff.dc tcitam. lutcl. & 2\o(\x. fi faccrdos , d«

aofficioordin.fed fi probaretur pofTctpuniri pana vfurariorum vitra

id,adquodin foro confcicnti2obh^atur,eo<|uod vfursm palliatani

admific

Z>^fi ti/ S U Z / J &. 0 "^^ 4^

«dmifitpcr fupradiaa innotab.i,nu.4. ' i V-jc.''.

-^.

1 20 Qj!Ptfti6tri»c(ima, an ccnfus conllittitm in atra rcqtifni fn niime

Mta pecuniai puta in tot modijsfrutncnti, vel foramphoris vini , vdcadrs olci dctjcat rcduci ad pccuni »tn numcrat.im , qua: iallc rcfpon-

xlcatprctiopro co d ito, li prcti iin fruiiicnti,vfni,vcl oleiadco crcuc-

rir. vt cxccdatprctmm procod uu.n, licct cum darctur clfct mtUm^.'Ad'tjuam qu.Tlbdncm rcfpondco , prnno quod pro partc ncgantc fa«

cittquia non del>etaugcri,vclminui prctium rci vcnditar.quod cratiu

flum temporc vcnditionis, co quod prctiuni illius poftca crcucrir:

ttlioquMi oinniuin fcrc rcruni immobilium vjcditionura prctia eifcur

augcndaj cumfere vbiquc longc maiori pccunia numerara valcant

•Hodic , qu.im tcmporc veiiditionis valcbant : quod cllct abfurdum p i

A^c ita non diccndum I. nim quod abfurdum. ff.de bonis-hbcr. Secun-

do quia lufhria prcti) ad mcrcem cU alfumcndA fccundum tcpus vcn

ditionisj liScnon fccunduin tcmpus futurum vcl pratteritum.iuxta I,

l^rctia renim. ff.ad legcin Fal. Tcriio quod li prctium frumcnti, vini,

vcl olci efTct valdc diminutum , non proptcrca vcndcns cflct cogcn-

dus ad rcllitucndum aliquid dc prctio.quod crat luftc tcmporc vcn4i

-tionjs accepto ; crgo ncc cmcnticcnfum dcbct diminui quatitascius,

quod fucnt aUilum prcrium cius j quia quod opcratur oppofitum^ii

oppo(ito,op^raturpropafitum in propolito.l. ctli contratabulas.fF.de

vulg. »1^ c. Icicnduin.8. q.i . \

iVo parte Qut affirmantc facit primo,quod in multis Hifpaniac rc-

gnis,vt pr.Tdictum c(l »n quxl>.3. tatta cliprarfata rcduclto. Sccundo

quod cum cmitur ccnfus altcrius rci, quam numeratar pccuni.T,maior

refpcctus habctur ad prctium cius , quam ad ipfam rcm ; «Sc ita magis. vidctur poni ccnfus in numcrata pccunia j quam in ip("a rc , quar illa

arthmatur.ficut cudaturaliqua fpccics ^llimata in dote,vidcturpotiiis

^ata pccunia,quaarrtimatur,quam ipfa.l. aettimat#.ff. folut,matrimo.

Pro rcfoiutionc huiusquarllionis, & concorii a pro vtraquc partc

citatorum dico primo, quod iutl:c potcft (latui a iegislatorc non rcco-

gnofccntc fupcriorem, vt prardicla reductio fiercr, ob rationcm fecfi-

<dam pro parte affiimanic formatam . Dico fecundo,quod antequam

prsefata rcduftio ficret per lcgc, folucndus cfrct ccnfus in ca re,in qua

i^ohftituta efl, fiue prctmm cius fitaudum,vcl diminutum, fiucnoii

proptcr raiioncs pro parte ncganic addu^las.

I 21 Qjiarlbotngclimapnma, an tutus fitin confcicntia cmptor ccn-

YoS, li vcrciullum prctium foluit,fed non in pr.Tfentia Notarij (Scte-

ftiQm,ncc in pccunia numcrata ; fcd pcr liquidi, 6c mfli prctij recom-

pcnfationcm, vcl fine fraude m raercibus, quas veditor ccnfus emerc

volebat, 6c quz prb lullo prctio taxaca; fucrum,Kcfpondco,quod fic,

. . • : . vt dixi

1^6

COMMEnrUZIVSvt <!ixi fupri in glof.^.nu.

Qusrftio trigcnnaafccunda , quid fi non pro iuftopretio fueruht

arftimaur &partcprctij in mcrciDUSpartem in pccunia accipcre fuit

coaclus, an cuncemptorcenfuscencacur ad damnum cmcrgens, &lucrum ccfTans: an tantum ad fupplcndum iuftum prctium? Rcfpon-

deo,quod przfatus emptor tenebitur ad fupplendum iuftum pretiv»

mfupcr ad cotum incercfTc tam lucri ccnantisi quam damqi cmcc*

^cnris: tum quia lenccurortcrrc «5c folutrc totum pretium.l.lulianu^

§.offerri.flF.dea^ion. cmpr.Tum quia vendicor tenctur folucre inter*

clTc eroptori per principium prTCuatar l.lulianus,<Sc l.fi Hcrilis.S. cura

per venditorcm.fT.de a^lion. cmpr.

121 Q^arftiotrigcfiinatcrtia, an pofsic dariiufta venditio cum pa^ocxi^cndi prccium a vendicore aliquocafu? Rcfpondeo, quod non j

nifi fic cafus in quo iurecommuni prccium exigi pofsic, vt quia fuit

ignoranrcrcmpcus fuperrc non libcra,vcl inepra ccnfui folucdoj vcl

quando vendicor dcnunciauic empcori, fc vcllc ccnfum redimcre .

1'urc enim intra vnuni annum poccft cogi ad rcdimenduni, vc habct

1 arc excrauag.vcrf. cHtn rero,

Quxftio trigcfimaquarra , an peradic^lionc pa^i, dequa in qu7-Aione prarccdcnti empcio ccnfus fierec, auc pra-fumcrerur vfurari^ ?

Refpondeo , quod fic, per candcni extrauag. vctf tcntr&Sittsj/m alut

forma. ^

Qjiar ftio trigcfvmaquinra , an a principio pofsic fieri pa^ura vt cm(ptor pretium reperac quadocunquc volcccompuraris in eo omnibus• cenfibus ar.rc a rccepris ? Rcfpondco,quod non. Tum pcr cande cx-traufg. verf ccrJra6fusjj fubalia, Tum quia per huiufmodi pactu apc

,rirctur via fraudandi lcgcs vctantcs vfuras; quod non cft facicnduni»

ar^.c. cx parre. de confuctud.

QU].Tftio trigefimafexca, an claufula huius extrauag. quod ccnfus

redimatur epdcm preiio quo fuic conftirucus,rcnringarur ad folum ce

fum redimibilcm cantum ? Refpondco quod non: C^joniam , vc harc

exirauftg. vidfcur habcre locum in crnfu pcrpctuo irrcdimibile

poft cam conftitucndo , vt.diximusingIof.jo. lca pars illa cius de nonvcndcndo, vcl cmcndo cariusvcl vilius habcbic locum in eodcm,fedficucipfanon includicccnfusrcdimibOcsanccipfam confttrucos :ita

eriania fortiorinon in^ludccirrcdimibilcsancciliam coi ftitutos.

12 j Qjja:ftio rrigcfimafeprima, an vcndirori cenfus liccat prctium re-

dcmptionis fiue caftalionis folucre iri<aiivirebus, quam pccunia nu*merara ? Refpondco, quod fic : lum quiareeularitcr quoties fii con-icnriisdcbirordcprctio fibrdcbiro, ccferur fibi foiutum.l. farisfaiHio.

iF. dc folutio.adiun^.U. qui fatifdarc cogaii.l.fi riir.§.oiiif]is.ft.dcpi-

gnorat.

D B V S V n I S. 45gnorar. a^io. &iscarusnon viclcturcxccptiisabillaregi]]aj ^citamanccfubca. argumcnto glofT. folcm.in 1. omnis dcfinitio.f)-. dc regul.

iuns. c]unr habct (imilcm in rubr. cod. tit. lib.6. Tum quia hxc cxtra-

uagans cxorbitaca iurc communi> quatcnus flatuit , vt prccium ccn-

fus non pofsit folui eius vcnditon ctiam volcnti, niH in pccunia nu«mcrata , flc ita cft rcflringcnda.c. qux a lurc.dc rcgul.iur. in 6. & con-

fcqucntcrcum folum flatuac dcprctio folucndo vcnditori prctmmccnfusconOitucnci non dcbct cxtcndi ad prccium folucndum cmpto-ri pro co rcdimcndo , fiuc cafHi ndo. Tani quia mcns & ratio au£loris

/cxtrau. fucrunt obuiarc fraudibus vfurarum , «Sc iuuarc connitucntcs

ccnfus , nc vrgcntc ncccfsiratc , accipcrcnt pro prctio, vcl partc prcrij

«liqua (ibi parum coramoda ^vcl maiocis.quam iudum cflcr» arflima-

ta . Qjj.T mcus, & ratio ccflant in prcrio folucndo cmptori pro rcdcmptionc fiuc caffaiionc illms, &itaipfa extrau. ccffabitinillo: arg.l.

adigcrc.$.quamuis.fT.dc iure patron. Sc c. cum ccflante.dc appclla.

1 S4 Quienio trigcnmaqctaua, an liccat accipcre pro cius rcdcmptio-

ne » fiuc cafl^ation^ aliquid vlcra id, quod datum iuit, Ci folurio fuic in

pluribus terminis i puta folucndo iUud intra fpacium trium , vcl qua-

tuor annorum ? Rcfpondeo quod non,li illud plus accipiatur tamquapretium,vcl pars prctij: fcd fic il accipiatur tamquam folutio alicuius

partis ccnfus iam dccurfi . Vctbi gratia : cmit quis in Aragonia ccn-fum ly. fcutorum ucccntis fcutis.iuxta lcgcm illiusRcgni, qua (latai-

tur» vt iuftura prctium cenfus vnius anni fint vjginri, 6c vcnditor

vulcredimerc , vcl cafl^arc totum ccjifum vnica folurtonc : non potcft

cmptor quidquaih amplius, quam rrcccnta iuxtc acCipcrc:immo,nccfipluribus folucionibus, cx intcruallo ctiammagno fa^lis rcdimac,

poccd capcrc aiiquid amplius, camquam prccium : fcdfictamquamiblutioncm ccnfus dccurfi . Si cnim vcnditoriribus annisrcdimac ccnfumillorum qumdccim , potcric vlcra 300, capcrc quindccim : pro

ccnfu quidem fcqucntisanniprimam folucioncm dcccm ; Sc pro cen*

fu anni fcqucncis fccundam folutioncm quinquc. Pcr folutioncra

cnim tcrtiac partis prcti; non rcdimituv nili rcrtia pars ccnfus : ncc perfolurionem duaruni parciuni prctij , nifi duar partcs ccnfus . Etita fo-

]uta prima tcrtia: partis pr.xtij curruut duar partcs ccnfus, & folutis duabuspartibus prctij , currit rcrtia parsccnlus, vt palam eft rcm fatis

perpendcnti. •

Qjiarflio irigcfimanona ,an ccnfusrcdimi pofsit pcr compcnfatio-fiem dcbiti liquidi ? Ad quod rcfpondco, quod ficco modo quo dici/

turinq. fcq. rum quia omnis aftio ipfo iurc tollitur pcr compcnfa-tioncm dcbici Iiquidi.I. fin.C.dc compcnf Tum quiadcbitor ccnfuspGCcric proponc rc coram iudicc conipjcccnci , quod is , cui dcbet ccii*

M fuJ»

Ais , dcbet fibi liquiJe cancum , quantom fuitprctiunt acceptani

,

pctcrc ab eo , vt lubcat ei habere cenfum pro redcmpto . Podcc itcmcxrraiudicialircr conucnirc ccnruarium><5c monere» vc cx tunc liabcat

ccnrumpro rcdcmptO) proccflans» fc non eifc obligatum ad folucn-dum illum amplius» ncc vclic» vt darct vitra : immo vcllc» vt cxtin-guarur pcr conipcrjtioncm. arg.l.vic.cum ci annotacis. if. dc compcllCkquod curfus vfurarum ccfrcc, cjuoad concurrcnccm quancuarciu atcmpurc; quo c^pic vfurarius ilia dcberc.i. cum aiccr.tf. dc compcai

•

s y M M ^ K ir M.

1^7 HN SyM foluerc vtiUud interdum efl , qu^xm compenfare .

1 i 6 V> Cenfuario quouis tcmporefit denunciatio redcmptionU .

^ 2 6 Cenfus , an totus foluendws cum redimitur antc terminum •

127 Cenfuartj prxlationi vt potefi prdiudicari .

127 Ccnfuartj pr<eIatio yanobfit cognatis ,vclfocijs.

128 Ccnfus centum pro mille donatus ad uitamy an valeat ,

' 2^ Cenfus non potcfi pom hodic fimul fuper vna re defi^nata , ^ generalitef

fuper ommbus altjs bonis non defi^atis .

"y^^ VAESTIO quadragcfima, an compenfatio ida fiac ipfo fa«

<^o,vcccnfuariusn6 pofsic accipcre quidquamracionc ccnfus»

tcmpore , quo incipic debcrc liquido, cancumei, qui dcbcc cenfum»quancum dcdic pro illo , co quod vidcacur ipfo fa^o cxcm^lus. £t ptopartc quidcni affirmantc facit , quod compcnfatio fic ipfo iurcl.fiaaw

C.dccompciif. Scd concrarium puco vcrius: tum quia fccundil Azo*ncm in fumnia tit.dc compcnf nu.^.compcnfatio qutdc fitipfoiure:

redpartcopponcnrc illam.arg.§. compcnfafiones.ind.dcadio. TuntquiainnoUro cafunon concurrit dcbitum vnius partiscum dcbito

altcrius.Quiaquivendiditccnfum,obligaturqu]cfcm folucre lilunt

ccnfuario tcmpore ad id Qato : fednon dcbctei prctium eius,iufire«

dcmerir j dcita donec dcclarct, & moncat cenfuanum, quod vulc

rcdimcre ccnfum , & quod id quod (ibidebct accipiac in coropenfa.

tioncm prcti) rcdemprionis,non videcurrcdcmptuscenfus.Tum quia

multis dc caufsis conucnire potcil dcbcnti ccnfum> vtfoluatur Obi

»

quod dcbec ci ccnfuari us , quam redimerc ccnfum ; pcr quas raaonct

roluunturin contranum addu«^a

.

126 Qjijcflio quadragcnmaprima, an dcnuntiatio facienda pcr dcbi-

torcm cciifuario anrc bimcHrc, quod vult rcdimcre cenfum, pofsit

iicri qualibcr partc anni ? Refpondco quodfic: tum quia lixc cx*

uau. nuiium tcmpus ad id pra:(igit ; tum quia pcr iila vcrl>a > quibut

daiuit

ftatvit eam fieri poffc > ctim cenfus excinguendas ent ; (ignificai caoi

ficri pofTc quocunquc tcmporc ccnfus cxtingui potcfl. At cx cad. cx*trau. colligiturid quolibct cemporc ficn polTc: tum quia fubijcit;

quodiipoll dcniiutiationcm non rcdcmcritm finc bimcdriSiHCcco*

a^us fucnc rcdimcre intit annum, poccrit quandocunqucrcdimirprzuia tamcn dcnuntiationc pr^di^ta

.

Quzf^io quadragcnmafccunda» an (i rcdcmptio fiat antc Hnem•nni,qnando debct folui ccnfusi Hc foluendus tocus ccnfus ilhus

anni > an pro rata tcmporis ? Refpondco, quod cantum pro rata tcm-poris.Qjfi alioquin non pofTct libcrc quandocunque veilcc redim ''e*

cum inccpro anno non pofstt id iinc pocna , vcl damno faccrc : 3c is

dicitur hberc aliquid faccrc , qui (iue vUo damno potcft.c. I . de re^u«

lar.Iib. 6. vbihocannotaucrunt Domini. <iJcFranc. 6c facitgloITia

clcm. dudum. verbo, hberc.de fcpujt.

117 Qjuai-flioquadragcrimatcrtia, an przlationi, quam per hanccx-trau. habet ccnfuanusin cmptione rei cenfui fubiedar, prxiudicarepofsit is . qui dcbct ccnfum , rcdimcndo prius illum , <Sc poflca ven—dcndocuiplacuerit? Refpondco,quod fic.Qjiia ccnfuario non daturius prxlacionis , nifi pro tcmporc , quo cft cenfuarius ; & fimul ac re»

dimitur ccnfus , dcfinic enccahs, <Sc rcdcmpcio poccflfieri quocunqjtemporc , per eandcm extraug. vc prardidum eft

.

Qji^flio quadragcfima quarta, an cognato, vcl focio habctc ius p-lationis in rc cognati, vcl communi focij, cenfuanus fitprxfcrcndusSKerpondeoquod non : tum quia princeps conccdendo vnigranam»non vidctur veilc pr:eiudicarcah). I.a.j. fi auisa principc.tt nc quidin locopub. 5cc. fupcreo. dcoffic. delcga. ocitaprzfar. Pius V.con»ccdcndo ccnfuano gratiam , vt przfcratur in emptionc rei fibi ccn-fuahs alijs emptoribus , non ccnfetur pr*riudicare cognatis , vcl focijt

venditoris , qui confuetudmc, vcl Qacuto ahquo habcnt ius prarlatio

nis in cmptione rerum fui cognati , vel focij . Tum quia ahoqui pa«tercc via facilis fraudandi cos fuo iurc zquifsimo przlatianisj cum ra"

cilimc pofTct vcnditor cogn^tus, vcl focius connitucrc aliquantulumccnfusalreri cmptori fupcr rc, quam vellet transferrc in cum per vcaditionem. Cuirei, quia cfl vna dc mahcijshominum,obiuandum cfl

l.in fundo.if.dc rci vcnd.c.fcdcsdercfcript,

128' Q^i arftio quadragcfimaquinta, an fitlicitus contra£)u«, quemi>i]per fccerunt dno ; quorum alccr donauit irrcuocabihrer alteri miiJeobliganri fe ad donandum, vel dandum donatori centum ouolibecanno,dum viucrctjita quod poft niortcm cius niliil dcbrr< cur fibi necha rcdibus eius? Rcfpondco quod proparte negante facit harc cxrrau.

^uaccnushabct, nuilum ccnfum pofic conditui , & vcndi, rifi fcr«

M t uata

uitt forma ineafcnpca: quztamenin hoccafu noiifait reniata

.

pars vero afHrmans e(l tcnenda . Tum quod e(l Iicita donario fub mo

'

do iufto fa£^atoto tit.de dona. qu:3r fub modo. & prxfau donattu ci(

cuifmodi > nullum enim contincc modum intuftum. Tum quod fubw*rio periculiefliuxtacaaira accipicndi aliquidvlcra id,quod darufyl.l.6c2. C. de naut. foenor.<Scnot.'inc. fin.dc vfur. Sttradit DcCcin^conC I 23.6C in cafu propofito donacor fubijc periculum pcrdcndi om

•

nia mille, vel ma^ntm parccm illorum , quidonac: nam (i paucii».^

velnullis annis vixeric, ionge minus, quam donauir» velnihil acci- •

. piec . Tum quod is contraiflus nullatenus cQ mutuacio,etiam fi non Ht

veradonatio: feddonatio fubmodo, aut conrradus innominacus»,

do, vcdesj vtdiximus in Manual. Confcfs.c.c 7.nu.ii2. Tumquod,*-vnbidem diximus , licitum efl donare alteri aliquid cum pai5to,quod

fi vixcriccercosaniios, rcddaturei duplum ; 6c alioqui nihil . Tumdeniquc quo^d no obftat h.TC excrau. pro parce negancc adduda: quia

loquicur de ccnfu conftituto pcr viam cmptionis , vcl altcrms contra-

ftuseiarquipollcntis, vt diximus fupcreain gloff. 17. In cafuautempropofico agicur de ccnfu confhcuco pcr viam donationis fub modoftc^orjScita non vidcturad ipfumextendi : cum quifquc pofsitrei

fu.T traditioni modum imponcre.i. in traditionibus .if. dc pa^is.c. vc-

rum,dc conditio. appoHr.

129 Quarftioquadragcfimafcxta , an cenfus conflitutus Romac tnno1570. fupervna reimmobiii, Scfuis limitibus defiganatt; & (imulgeneralitcr fuper alijs omnibus rcbus mobiiibus,6c immobilibus nondefignatisifuifrctiuflc confbtutus? Refpondco, quod hxc qu.rfiio

fuit data in dul)ium ante aliquot dies in cclcberrimo Rotz Pr.Ttorioi

& ei ad nos dclatar rcfpondimus quod non.Tum periila quar quidamPatronus cauffarum doclifsimus adduccbat. Tum perhanc cxcraua.

qua: edica fuit anno 1568. in ipfa vrbe Roma ,* in qua eadcm fuitcon-'

iiitutus cenfusanno 1770. &ita duobus faitemannis poflca.Tumquodeam breuitcrdccidcramus ante paucos menfesin gloff. 2, com-menti eius, quod huiccommcntario adiccimus.Tum quod mulcispro»

bauimusoiimcommunem fcntentiam in hoccommcntario not. ai.

ziu«9o. contraSot. &Couar. fupra citatos, quod ccnfusnon potcft .

confiitui fuper fola perfona, fecundum noilram fcntentitm, vc

'

fupradi^^um eOiudicaturin Hifpania) & conftiruere cenfuum fupcromnibus bonis gcneraliter, vel fupcr vnare dclignaca ; «Scgcnerali-

ler fupcr alijs omnibus, eft cfFc^lu, quadamtenus conflituerc illum fu-

per perfona tenerc contrarinm cfFct cncruarcmcntcm huius cxtrtu.fi

iatisrcs pcrpcndatur.

SVMMA-

I

f y M M ^ K 1 ^ W-

1 3o V SVS non imponitMr hodicfuperwmbHS bonk , ctim atlqno dil!>

1 3 I C^rtfnrH vt imponkqtm in re alicm , Vf//«tf, cJr aUenA,< cnfus renditor rcgalia iura foluere debet .

> 3 ^ tenfus emptor vane fit procurator ad exigendum.

134' Cenftti folucndo finisfcmefhts potefl Hatui .

1 3 T Ccrifus venditor obligari poteH pro cuiiiione,

136 Venditor cenfus non potefl obligari ad pcenam dupVi

.

1^7 yenditorcenfusyaneconfiituitfcpojfcfforemprecario.

138 Venditor cenfus non potefi darcfacultatcm capicndi poff^flionemjnec renHt

tiareforoynec dare contradiui paratam executioncm •

139 Cenfus infirumcnto qualcy&c. non inferitur .

«40 Ccnfuiemcndo ,anvUumpretiumprsfixum.

130/^VONIAM pofthapcfcripta brcuircrpoiidimus dcccm, 3:oi^oqu^ftionibusrcfultantibuscxduobuscontraiflibusduo-

rum cenfuum in Rcgno Ncapolitano cuidam honorabili viro confti-'

rutoram j in gratiam, 8c obfcquium admodum IlJufhisRcucrcndil^;

q. Domini Pctri a Luncll Caictani Epifcopi, multis nominibus mihifufpicicndi} hxc quadragcfima fcptima quxftio contincbit fcx primarcfponfa in fummam rcda^ta. Primum cnt>quod non potueruntpra:-di^li ccnfus conftirui poft h»nc cxtrauagantcm fupcr omnibus bonis»nullo immobih fpcciahtcr fuisfinibus dcfignato,vtfupra diximus incjus glo{r.2.nu.86,&q.46. 1 29. Sccundum quod nopotucruntctiainimponi fupcromnibus bonis gcncrahtcr , ctiam quoda immobih(pc-ciah cxpreffo , iScfinibus eius dcfignato. Quia cft contra forma huiutcxtrauagantis, & ciusrationcm in diila glo(r.i.num.86.tartam, 5cin^6.46.paululu dilatatam. Tertium quod irapofitio ccnfus antc hanccxtrauagantcm fa^afupcromnibusbonisvcndcntishcuit: firameaknponens bona captcia tanti ccnfus habuit.* Quoniam nullo iure ziXm.

fiquiorc illa vidctur flatutum , nc quis pofTct vcndcre ccnfum gcnc-^131 rahterfup^romnibus bonis fuis. (^iiartum quod duopofTuntim-^oncrc vnum ccnfum fuper duabusrcbus immobilibus faistcrminii'

defignatis j quarum vna nf vnius imponehtis,& altcra altcrius.NuIla/

cnim lure antiquo, ncquc nouo huius Extrauagantis vidctur hoc pro-liibitumj&ita necdiccndum arg.c.lcgatur a^.q.i.Sc $.confidcrcmu$.ftuth. de trient. 6c femifs.coll.3. (iuintum,quod quispoted vcndcrc,jfcimponerc ccnfum fupcrre immobihalienaj confcnttcnte domii^l^

quia

COMMEV.TiAf.IVS2aravendiuo rcialienae valec.l.rem alienam.fF.de contrahen.empt.Et

fiat. confentiente domino^ eft efficax ; quia non poteftilli contra»

«enire.c. quod femeldc rcg. iur. lib.6.Et quia dominus fundi,qui po-

trft ccnfum iraponercpptcft alten imponeuti conrcntirCiper rcg.qui

potcft alicn^rci potcft alienanti conrentire.if.de ree.iur. liccr aliud fic

vcnderc, & aliud vendcnti conrcntirc.l.aliud.0^.eod 6c tradiu ibt pcr.

132 Dcc. Scxtum quod venditor ccnfus , & non cmptor tcnetur folu^re

lura rcgalia; quar rationcprzdij ccnfuarij Fifco dcbcnrur: tum quia

dominus przdij vendcns fupcr co cenfum,non poteft prxiudicare Fi«

fco « ncquc altcri tcrtio.arg, l.i . 6c tot.tit.C.de rcb.alien.non alicnan.

tum quia no valcrpaAii fa^uintcr venditorc,(Sc cmpcorc,ncpon^ef-

for prardij vcdititcncatur folucreiurafifcalia.l.a.C.fine ccfu.&rcljq.

Quzftio quadragcfima nona contiacbit fcptimum, dcaliaquin-

uc dcprardictis deccm 5c o^orcfbonfis. Septimum quod adiu-

am ccnfus impofitionem non furncit j vt vcnditor ccnfus con—fiteatur , fibi eftc folutum prctium > fcque efte de folutionc contentii

poft hanc cxtrauagantcm.vt cius contcxtus cxprcfre continct:quauis

sntciilam id fuffcciftct.Qjioniam folutu diciturcrcditori quomodo-^unqucci fatisfa^^ura fit,J.i.if.qui fatifd.cogan.<5c l.fi rcm.i.omnis.if.

>33 dc pign. a£V.& l.fatisfai^io.ff.dc folutionib. Odauum,quod fupcrua

canca^^ inanis cft conftituuo, qua vcnditor ccnfus conftituit cmpto-rem procuratorcm in rcm propriam ad lilum recipicndum, vel cxigc«

dum : tum quia cmptor cft dominus ccnfus, & non vcnditor poft tra

dicionem iilius fufncicntcm»iuxta I. traditionib.de pa^.C.6cita nonindigctmandacoprocuiatorio vcnditoris ad rccipicndum,vci cxigcn

dum jlium ; ncqucillud ci quidquam prodcft : tum qui ctiam nihil

prodeft cmptoriadcogcndum vcnditorcm ad tradcndum cicenfumvcnditum j quoniam non dcbct cum ad id cogcrc nomine vcnditoris^

fed fuo proprio, quia vcndit illum,<5c prctium foluit,iuxta l.lulianus.

1 34 ^offcrri.ft. dc tdionib. cmpt. Nonum,quod luftc potcft conucniri f

vt dimidium ccnfus foluatur in finc ft;mcftris>6c altcrum in fine anm:vc! quod ccnia pars in fine cuiufqu< quadnmcftris. Primum quia nul)o lure ajitiquo , ncc nouo huius cxtrauagantis ftatuitur contrarium •

Dcindc quiaiure communipcnfio alicuiusrciconducVzdebet folui

,jn tcrmino a partibus ftato, (i quem cxprcffc ftatucrunt, iuxta glo.cq, i

irunitcr receptam in 1. ardc. C de Jocat.btideo coftitutio tcmporisadfoluendum ccfum nihiJ ahud cfTe videtur, quam fublatio dubijjquo<l

iura permittunt, &approbant: & ficeft quxda cxprcfsiociusquodquaJamrcnustacitc incfti quar quidcm cxprcfsio nihd nocct.l.^.dele

>3T gar.i.c.fignificafti dc clcd. Dccimum quod promifsio,qua vcditor

c^Q^us it obiigac ad dcfendcnduni ccnfum vendicuin cmptori , ^ d€. cui^ooc

2) E V S V t I S. 48cnt^^ionc vidcturpcrniifra ctiam poft hanc cxtrauagantc.Tum quitnon vidctur illt tollcrc ca

»quor fuot naturalia contradus cmptionis»

& vcndition s i qualia funt obligatio, 6c cautio de cni^ionc rct ven*ditz, iuxi.^ 1. fi funduSydctot tit.R.dc cui£lionib.& 1. pa£la conucnta»iQnift.glofr.ir.decoiitrahc.empt. Tumquia corum,qux tacitemfunt»cxprcfsio nihil nocct , vt dtdum eCl : & pcr iura prxdicVa tacitc incll

vcnditioniprxdicta obiigntio, vt ctiam diximus fupra q6.26. Ik. fcq.

136 Vndccimum quod promilsio dc folucndo ccnfum rubpccnadupliDonpotcU ficri ponhanc cxtrauagantera j quamuisanteiila ficri po-tuidct. Hzc cnim cxtrauagansprohibctficriomnLa huiufmodi pa-

1 37 ifla pocnaha ; qux ramcn ante illa non videbantur prohibita . Duo-decimum quod ciaufula, qua vcnditor ccnfus con(htuit fc pofrcfTore

nomine prccari) videtur eiTc incpta, «5c tam lurc antiquo,quam nouoreprobanda. Qjiia vcnditor ccnfus non vcndit rem ccnfuaria, nec minuspofsidct cam poil vcnditum cenfum,quam antea> 6c ccnfum quevcndidit,nullo modo pofsidct ipfe j fed emptor, vt palam cil.

138 Qji.t(1io quinquagcHma contincbit dccimum tcrtium, & rcliqut

quinquc rcfponfa de prxdi«ftis dccem 6c o£lo in fummam , vt dixi<-

mus , redai^a • Decimum tcrtium , quod claufula, qua vcnditor cen-fus facit copiam emptori cius capicndi au^toritatc propha rem cen-fuanam ob ccfTationcm folutionts pennonis»e(l iniqua, & oroni innV

non folum nouo huius extrauagantis » fed ctiam antiquo contraria .

Tum quia fcqucretur, quod proptcr cdlationcm a foluendo cenfumvnius aurci pcrderetur fundus valoris mille aureorum; 6c ita perdcre*^^

tnr , vt emptor cenfus pofTct illum auif^oritatc propria capcre . Tumobaha qux de pa^lis, quibus datur facultas auiftoritate propriarcmaliquam capiendi multis in locis traduntur . Dccimum quartu,quod

pa^um quod venditor ccnfus renunciac forp fuo , <Sc alio fe fubijcit»

cdcontrarium iurinouo huiuscxtrauagantis . Quiapeream vctan-

tur conditioncs omnes grauantes ccnfus venditorcm > vltraquam ccn-

fus natura requirit: non tamcn viderur contrarium iuri antiquo j quia

nulli tali vidctur prohibitum . Dccimum quintum,quod conucntio»

3ua venditor ccnfus fe obligat ad foluendum quohbet die dimtdium

Qcati procuraton , Hue nuntio cmptoris > ad recipiendum ccnfumpodtcrminum lapfum mi(ro,e(lcontrana huic extrauaganti » vtcx-

prcfTc habeturin ca : quamuis iurc antiquo non vidctur reprobata

»

modoillud , quod foluendum erat pro qualibct die procuratori , fca

nuntio non ciTct notabihter nimium . Dccimum fcxtum , quod con-

lientio , qua partcs conueniunt, vt inftrumentO , quod contincrccn-

ruscmptionem , habeat cxccutioncni paratam,c(tcontraria huic ex«

crauagaou> vt cx illiiu contcxtu facilc colijgitur : niii lcgc Regia, vd" confuc-

^j. rOJMT. VE VSU1LIS. '

confuetudine prarfcripta caucatur , quod in Rcgno Ncapolifano in*

ftrumcnra publica habiant cxccutioncm paratami fiuc quod fint guarcntij!;iata. fi hoc cnimiUiscaucrctur.poflct apponijquoniam hoc nocilcr aliud quam cxprimcrc illud , quod tacitc incll , cuius cxprcfsio,

139 vcfupradiximus.nihilobcft. Dccimum feptimum quod claufula il-

k; Cum oranibus ahjsclaufulis, & cct. non potcft apponipofthanc

exttauagantcra, ficonfiictudo notariorum publicorum ilhusRcgni

habct, quod racione iUius claufula: pofsint in mftrumcnto apponi ali-

qux obligationcs , vcl renuntiationcs contrarix huic cxtrauaganti, vt

140 cx etcolligirur . Decimum o£^auum , quod licet vidcri poflct ahcui

praffatos cenfus iudicari poflc iniuflc impofitos raiione pretijj quia imponontur ad rationem decem pro ccntum : rontamcneft firmum ,

Tum quia , vt nos fupra fcripfiraus, nuilo iure nouo , nequc antiquo

vidcturcxpreflc ftatutum , quod prcrium dicatur iuflum cenfus con-

ftituendi . Tum quiapro varictate rcgionum, vtfupra ctiara admo*nuimus nu. 104. varium foluitur . In Aragonia cnim foluitur ad ratio

nem quinque pro centum . in Nauarra ad rationem fcx pro centum.

in Caflclla ad rationem fcptem & aliquantulum plus pro centum : &in aliquotpartibus Galliar ad rationcm dcccrapro ccnium, quodetia

mGcrmania folitum fuiffe, fignificant extrauagantcs Martini,d6

Cahxti pofita; in tit.de empt. inter cxtrauagantes communes j quate*

iiU5probant,licitos fuiflc quosdara ccnfus impofitos ad rationera dc«*

cera pro ccntum . Et quod ctiam in Vrbe vidimus aliquosimpofito^

ad rationem nouem pro cenrum , & 0^0 pro centum: quarauis nunc^t plurimum imponantur ad rationcm fcptcm pro centum

.

F I N I S.

liij ; lit:

I.N D E X^^•^ h'eHk& coUeSus.

i

I

^1M 0 R , dkatur ccgerc rt timor

,

1

fol, 17. tm.

»1

iB^RTHOIOAffr^ 4 Carranca hmdatus,

^ fol. .^S' nu, 7%

Bom omiafunt commuma tnter virum& vxorem In Lufitania, 22^ 6 j

J

>

42- 11142. 115

r.>^/lOZ:rS r Impcrator.&KcxTbiUppus ll.&corumcon' ^

fJi.xrijlaudeobhccdiptifsimi, fol- 10. nu.

^H^p^Htoimm erroris primus proditor yhi fuit autior . 4^ ia.(jr 1

1

Ccnfuanam rcm yendi potius emptoriytfuam alijfubdurum. lu 9l'&9^

CcnfiutriMn poreflpluribusvcndcreremccnfualarL 41. I14

Ccnfu^riUs non tenetur pa&o rcdimendi cchftm cafu , quo partcm m >

' ahenet.

CcnfudriHs,aripofttrobli^arimfnrmaCamerA.

Ccnfuartus , vejidita rc ccnfuah^ libcratur .

Ccnfuarius dcfmcns rcm , vt tcnctuP.

CenfuartjprxlatwmvtpoteflprMudicari.

CenfumiprxlarioyanobfltcognatiSjVelfocijs,

4:enfuano quouis temporcfit dcmamatio rcdemptioms.

Cenfuspcrpetiiuslicitecmituf ;qujLmm recenccr co^iituatur, 24-

CenfuFrwdmihHtsquotcondinoncs retpurat.

Cr*ifus rtalis in pcrfona corMitui nequit, ncc pcrfonafu , nec pignoris

.prdifcTtimqmadforumcxtcrms. . ^ .^*5rC2r26.

rt^fus rcaits pro rcbus non neccff&rns reip^penmofm ^ . \ 27-.

42.

46.

45.

6p.

21^

LI6

116IlS

127126

79_7J

89

§

1 N D E X.

CmfHS.vtHonpoteJtpomfHpermnibm boms.^ ^

•__ ^ $0. %6

Ccnfusquxliscontraformamimpomtitrpcrfenttntiam. . 34. 99

CenfHs^irfen(entiamcreatiis,anpropar$tredtmatur. 34- lOO

Ccnfus^anfotiuspecum^nwneratxliceat. ili 104

Ctnfus , an yendi poffit pluris , yH minorU , quamfit creatus . 40. 1 1

1

Cenfusfupercenfuconnituipoten. 40 IHCenfusvnusfuperpluribusconsiituipoteft. 4^- »11

Ce^ifustotusfoluendusapoffelforepartisrcictnfuariA. ^41-

Cenfusantehanc cxtrauaganttm creatus .anpereat, parttrei ptr*

tmpta,Cenfusnonperit.rtfaaafitriH . -^m.^Wr.Ccnfusinrcdinia,yelnonlibcracreatus,andcberu&exesipoi}it, 43.

Cenfus pofitus in re alieiUy quam pecunia nMmerata,an ad eam reduci

' debeat.^

•

. .

Cenfus creatus dio pretio ,quam nummis vt Ucitus . 44. 1 20

Cenfuscumquopaaoperimeitdiconfiituipojpt. .... 44-1^1

C«?f«J , an valeat cum piHo rcpctendi prctium; recipmdom parti

folucloms eius cenfas antcafoltitos . 4+- ^^.l

tenfusredimipotejietiamfinenumeratapccuma, 44- 122

Cenfus ,Ttredimiturper compmfattonem . 45- ^"^^

Ccnfus prettjfolutio prsfens vtfraudatur . 30. 88

Cenfusprctiumnequiteflcdcb:rum,nccdebendicm, 3 2^ 94

Cwr/wi contrafius,& emphyteutictts in boc dijfcrunt. ii. 95

Ccn/iif ctmflttucndiforma Tapa an vbimte fitfernanda. 18. 106

CCTi/ay debitorfatisfacit credendo in dubio ,^tfoJ bcr dlum ex con-

traQucenfmcOy&noncmpbyteutieo. ^¥>- !«•

Cenfusantotifsfolutnduscumredimituranreterminum. lii

Certfusetntumpromilledonatusadvitamanvaleat. ^6. iil

Cenfus non peteft poni hodie ftmulfuper vnare deftgnatay&gtntrali^

ierff^perommbusaltjsbomsnondift^atis . ^46. 129

Cenfitsnonimtnniturhodiefupero-tbusbomsetiaaliquodefignato. ^ 110

Cenfusproredemptionequalcampliusficeataccipert. 44i 1-3

Cettfusvenditorregafta iura folueredcbet. A2i 132

Cettfusemptorvanefttprocuratoradagendum* - X3I

CenftisvenditQrobfigaripoteUproeuiQicnt. 47- lj$

Cetifnsinnrumentoquale,&cet.nminferitur. 48- I3f

CtnfuifolueHdofimsfemefirispotcfislatui. 47» 134

Ctnfmemendo,anvUumpretiumprsfixnm. 48- 14O

Cenfwnfuperccnfapompofft. 87

X^erijifmrcdinscndifitcultattmnecimmcTn^rianstoUth. ll. 96

ftf»/inw fowc/:^ /«pcr rc<i/ioM i»r fr^JrtMT. 42« lilV* Cc»/««

LN q E X.

tenfimfotuere rnlms mterdHm , efl quam compenfare . 45. ^XS_

Cenfum rt impomt quis in re aliena , yelfua ,& aliena • 47- U.CcnfumconBitucndofcrudndioCioetiamolimferuata, iQ. 8.^

Ccnfus qui contra exrraua^antem conflituti valent, H ; r ^

Cenfus perpctuos qualcs non imludit Ijac extrauagans, j is. ,98

Conpenfationicurnonefihic locus . S l±. $9Confuetudo mmemorialis habet ritfi conflituti . |_X . 14^

Contra^s cenftticus yt difert ab emphytcutlco , 40, X.IO

Creditor regularuer , <m tmeatur accipere debln partem • j 5 . loi

Creditumduplcj(;&vtrumqucgratuitum. 2«.. 3_

Cuflodia rei conuenit ei, ad quem cius cmolumcntum priHcipaliter per

tiTtet ; & cui pereat • 21^ 61

BOCTOK Sotus laudatus» foL 2. W. ZJ>cCfor Montemaior laudatus *

^.

^9^ 2.9

DomimumrcinonfacittranftreinariumfoUpericuTireeeptiO. 16Dominus non omnis defuo , rt libet , difponitp. ^ . 13* 37Votem ,

^«i promittit,& nonfoluityridctur promittere emoiumcntutn,

quodmeduicritercxiUaqusripotefl, ^

EMTTLO cum paBo dc retroucndcndo ,& in minori prctb quan

doprxfumiturvfuraria. 26, 7S

Tmptio ammalium , qu^ nonfuntyt vfuraria . 2 6. 79€xhorratio ad perfonales ccnfus dijfuadendos . 27» ^Extrauagans Tij.y. de modo conflitucndi cenfus . . 28^ 84txtrauagantem hanc qua partc confuetudo , aut non v/hs toUet • 59.10!

1FIKIS minns principaTis cffe potcfl id , quod nequit effe prmtfa^ > y

lis . /0/. ^ WK. 20^rormamcontra jVclpraterdatamfk&anonvalent, 9S

Fortuiti cafus rcnuntiatio m hoc cafu non yaieti& optatur ne etiam

inaltjscontraiusordmarihmrenMntiaretmr, ^1.90Fortuitcrum cafuum rcnuntiatio minuerc deheret reditusm prctium »

' qucd apud pancosfhcit . 8^ 2SfrugifcrncftresaptafrHClumferretTuetnottferat* _ 4a X12

V a. HOMO

I N D E xi:

1- I_ .t K -'

' H " • •'«^iT V

UDMO liber non datur In pignus , neque In fermtutm ob dchitum

li fu^c.. JoL 27' ^ 3«

.it 1

OII «C> —tlfT^ZLtCTKS notats cap.peryeilras dedonattcmk intcr ,v>

l yir/miy&vxorem, foLjli' 39

Jntcren^q^d^^t^tupkx, 14* 40

thterefl^damm,& lucri quid , ^A^ 41

Iiitcreffe cx mutuo capltur tribus cafthus fecundum ornnes , 1_4^ 4-

^ntvfcfj^ei^rcmre^ulariternondcbetur. ." _ _ 14- 4i_

ijnterejfk ,& rfura dtffcrunt iuxta legcs Komanas , 44tlhterep damni\^hkr\,yt diffcrhit . fO

^intereff^ capi non potcH , fecundum aliquos , ni/i concurrantfeptem;

quatdmenommanonfuntnecrjfaria. ll^ 5J

*fntereff€ ante tempus , ^«o lucrifieret capi npn pote/l . - . \ .^ . . , , ^ . $ 4

J«j diuinum , n humanum coutineat bac cxtrauagans. IJ^ 105

IKJ ^«orf f/? naturale , tc/ diuinum , (j^ humanum . 37.^ 105

contentum in hac extrauaganti ejfe yarMfpeciei . 107

1

It^yTytMlVM oh rem ccnfuariam yenditam , rf dchetur. foL 3 2. ««• 9I

Lex de non emendo reditus^anorumfanRa , ytfraudatur . lO. i I_

't«r ^ia Pdp* iigf^ Keges onmcs , cJr eisfubditos . 06

MONS i>!etat2S^,&a!tifnniriaiiuartaftnt\[ fot^ 20. »«.59

^ot^ Vietatis afprobatur per Concilium& Tapam Lconem ex certa

^<fctentiay&modofpec}at}{limo. 20. 60

Mons Vietatis narr accifit a fauftribus proptcr ntutuationem : fed

CijproptercuHodiam. • _ ^I»

Montes Tietatis cdmmumter inltituti non deftnunt ejfr Hciti , eo quod i

5 ^w/T^^ melius inSiitui . 2 1

.

'Mntuans licite capit id.quodfcimtur , quia non eflet foltftum . 53

Mutuanti an liceat capere intercjf? mo« pronuffum . 5jS_

Mutuumnonfkcitfolafecurttuspccumsdata, li_ 3_s

. _ OBLIC^TIO

.r H n E" X.

.pdliC^TlO dandin<ttttra,<i!refe£ludmiuA. fit, $6. nu.

Obligatw d^httoris nontolUturfecuritiUe aditSa , _ ;

T^Pv^f commentjntinon creditur yrt lcgenferenti . fol. i6^nu. 49Teccamm mentale rfura , 4i» yfura mcntaii . 5^ > i-•^eccatHmyfurAquid . 6_Tecunia pltts yalet atrnd negotiatorem, quam apud alios , vt triticum,

^ femi^aleapudyolmemfcmmarey^nonhabentnnalmdfmile. 14j_ 46^ecuni£duphxpotcntiaadlucrattdum. -l^ 47^ceTui^xaQaobnonfolutionemcenfus yanreflitueTtda. 4OU iloiTretium rei iuHum non confiHitm indiuifibUi : immo hahet latuudi-

nemfummiyinfimiy&medij , 2.

Tretium rei non augetur pcrfurtum , aut yim, 1/$. 47. T>r.«/

^

r^fio immemorialis , /or/ior centcnaria , 31»- 97Tretium cenfus , per qux crcfcit , (jr decrefcit , 40. II

1

Tradium non fit ex parte infiugiferum eo quod reddat minus • 42. 1 1 7_TrAdium rcddcns mmus nonfit cxpartc infi-ugifcrum , 42. 1 17_

KED ITVVM yenditorcs ,& mptores in auUioruhuSyqui multtyidcnturpeccare. foi s,_m, 27

^^NCT.yS Thomas mteUcSiu angeVico donatus , fol. ^. nu. 9Spcs principalis non omnis Ula , ftne qua non mutuaretur, f,_ 2l_fimtonia mcntalis ad rcftitutionem non ohligat . ' 5» 1 1_Solutioanticipatayytyalethicminus, jlT— 89S^lutiopartis dehitiqux mcommoda, ^6^01

y~

< .

yENDEKe qiusfuump0t^pretiO)qHoftblvalet;qumuisaliis

^ ttontamfmdmyMcat, faL 16._jn1. 4S

1 N D E X.retJd€re,rtUcet/pelucn, llL 51VendltormhUperditreemptapcreunti , sjL 77yenditor ccnfus non potcjl obligjri ad pcmam dupU^ 48. ix<Lyenditor ccnftis vane cfmflttuafe pofjejforem precam . 48.

^cnditor cenfus non potek darefacultatem captendi poffeljionem;nec

Qc ircnmtiarcforo ; nec dare ccntraHuifaratam executionm, 48 . LjSyirtuti magisy quam ritiofkuendum • X6^ 48rfurarius cfl qui pltts , quam dcdit ex mutuofperat . X. X_

yjururijfunt quidam creditons in xdes dcbitorum diucrfantes • x*_ Lfjyfurdverbumquidfi^nificet. z.

:FJura quid (umfua definitione exa8a, ^ ^yjuraapcrtaincuiufmcdicreditorcperiatur. Xs_ %^

yfura paliiata inueniri potcB in cmni contraGhi, tn quofolutio antici'

patur yrel diffcrtur cum excmplis , Zs_ 4^yjura ncn iH lucrum jpirituale , aut quafiff>irituale cmicitid.&c, j. ^

V yfur&m cffr illicitam , & peccatum nwrtale cfi dc fidc . j. 2_

yfura prcbibita etiam in ncua lc^e ; etiam infpcciejCtiam mcntalis.. f

. ffurA rcalis , cJr mcntalis , & cur ita dicantur . 4^ jj»

f7«r4 magisjqucm rnquam antea rcrbis cxecrata^ rtrero ma-

gisquamrnquamcpere^xerccaturpaUiata,

yfursqudidcfiratioaptior. . LJ^

yfura etiam mortifera capcre quidquam pro bcno cpcre mutuandi;

JicetnoncapiaturprorfureimutuaT4t. 5^ Id_

yfuraftmoniacamutuareob beneficium . (L_ L7

^/x/ra , Tf inucniturfmeprMo rdur.tate pacifcendi . i_g^

yfura ncn eji mutuare cum intcnttcne n^irus principali lucri , cont)'a

quofdam:nmtuareautfmcumjntentioneprincipalilucrific;contra

\ aluis. 6m- 19yjura mcntalis , rt definit effr rfura . 7^ 2Xf7Mr4 «y? lucrum ex amicitia prijftipaUtcrjj^eratum . 1*_ 2Zyftira cfl acccptumfine Hberadantisroluntatc . 7^ 24df^fura efl quidquid amplius accipitur cb folutlonls ddationem , aut ?r r: </4f«r wiwwj o/> antictpationem; in cpi^i ccrltraChi etiam innomina-

to iCnmmultisexcmpUs . ... 8. 26^yfura mn cji /impcr lucrttmfccictatis,faluaforte rcmanente;^ quo-

fnodo idfieri poteft per tres ccntradus , cJr c. I o» 52yfuraria non cjje conjuetudincm immemorialcm rccipicndi quatuor

procentumyfaluaforte,quaratic7t^dcfcndiridetur. ' u. ^yfura

m

, ncc dilpenfatio , ncc risfi. cit licitam : L5 . 44yfura non ejl capere quantum rcddidijfct pr^dium , quod oh mntuum

~ ^C"

ntmfuit cmpim;qttani uis ncn tantumfuijfct mutuo datum^c, 19. 5^yfura

I N D E X.Tp*tSL efi li4crHm,quod capit mcrcator pro intereffe pecmuA mntHat^,

qua non erat negottaturus , nec frugifera empturus . 20*

Vfura non efi acclpere fru^.ts pignorls profoluenda dote dati, noua

rattonCyfex alijs relcB'is,etiam fi maritus nonfttgcncr . 22.

Vfwra non (fl accipere certum quid pro dote promiffa fingulis anms, z^.

r t N I s.

Errauintcrpun(flionc> autprxtcrmifla, aut praue&(fla.

f. p. u. L

fblio pagina Tcrfii lcgc

• P. 5 .p. I .u. 20. l«yc Cine. f.y.p. i.t.proucnicns. f.8.p.2.u.6. Ic. MilfriaK

rum. f.iQ.pIl.u I s .l.qug tamcn non eft necellariju f. 24. p. 2.u. j l.l.il-

Riilior. f.42. p. I .U' I S.LinuiK). f>46.p.l.iu34.1. obuiandmii^

«467

«

R O M AE,Apud Officinam Accoltianam

M. D. L X X X.

t

i