Eğitim ve Tıp öğretimin başlaması, modern tıp anlayışı

BEYKENT UNİVERSİTESİ

Tıp Eğitiminin Modernizasyonu

Osmanlıda tıp öğrenimi ve eğitimi medrese sistemine (usta-çırak ilişkisi) dayanmaktaydı.

19. yy. başında hem eğitilen hekim sayısı yetersiz, hem de mezunlar modern tıp bilgisi açısından yetersizdi.

Dönemin Hastalıkları

Sıtma

Tüberküloz

Trahom

Tifüs

Kuduz

Frengi

Çiçek

Medrese teşkilatı, Osmanlı Devleti’nin17. yy.’dabaşlayangerilemesi ile birlikte gerek düzen, gerekse tedris bakımından paralel kayba uğramış,

Batı’nın ilim sahasındaki gelişmesine kayıtsız kaldığından ihtiyaçları karşılayacak bir varlık olmaktan çıkmıştı.

18. yy.’dan itibaren bu kötüye gidişi düzeltme arayışına girilmiş, 19. yy.’ın başlarında Süleymaniye Medresesi’nde tıp eğitimi devam ederken, Başbakanlık Arşivi Cevdet Sıhhiye Tasnifi 304 numarada kayıtlı,1220/1805 tarihli bir belge ile, yine bu tasnifte kayıtlı 1575 no’lu1220/1806 tarihli bir diğer belgeden anlaşıldığı üzere III. Selim (1789-1807), donanmanın hekim ve hasta bakım ihtiyacını karşılamak üzere 18Şubat 1805’de Kasımpaşa’da Tersâne Tıp Mektebini kurdurmuştur.

Alet ve kitaplarının Avrupa’dan getirtilmesine, Avrupa’da tıp öğrenimi görmüş hocaların görevlendirilmesine gayret edilen bu okul, Kabakçı İsyanı (1807) ve Alemdar Vak’ası (1808) gibi karışıklıklar sonrasında faaliyetini durdurmuş, 1822 Kasımpaşa Yangını ile binası da ortadan kalkmıştı.

Kısa bir süre yaşamış olan bu kurumun, Türk tıbbının batılılaşmasında bir dönüm noktası oluşturduğu kabul edilmektedir.

Batılılaşma çabalarını sürdüren Sultan II.Mahmud, Yeniçeri Ocağı’nın kapatılmasıardından modern bir orduya sahip olmahedefinin bir parçası olarak yeni orduya(Asakir-i Mansure-i Muhammediye)nitelikli hekim ve cerrah yetiştirilmesi için Vezneciler’deki Tulumbacılar Konağı’nda bir askeri okul niteliğindeki Tıbhane-iÂmire’yi kurdurdu.

Okul, 14 Mart 1827 (15 Şaban 1242)’defaaliyete geçti. Bu okul, ülkemizdemodern anlamda açılan ilk tıp okuludur.

Bu kurum, daha sonra farklı adlar alsa daeğitime aralıksız ve kendisini geliştirerek devametmiştir.

Bu nedenle 14 Mart 1827 tarihi, ülkemizde modern tıp eğitiminin başlangıcı kabuledilmekte ve Tıp Bayramı olarak kutlanmaktadır.Bu okulda üst katta Tıphane, altta ise Cerrahhane öğrencileri ayrı ayrı okurlardı.

Tıphane’nin ilk Nazırı (Müdürü) hekimbaşıMustafa Behçet Efendi idi.

Okul yatılı değildi, girişte bir sınavuygulanmıyordu.

Sınıf geçme de sınavla olmayıp, yıl içindeki sözlü sınavlarda hocaların yetiştiğine kanaat getirdiği talebelerin üst sınıfa alınması, yerlerine başkalarının kabul edilmesi şeklindeydi.Nihayet, tıp eğitimi veren kurum adına diploma verilen bir sisteme geçilmişti.

Tıbhane-i Âmire ve ordunun cerrah ihtiyacını karşılamak üzere aynı okul bünyesinde kurulan Cerrahhane’de eğitim, tabip olmak için dört yıl, cerrahlık için ise üç yıl olarak düzenlenmişti.

Başlangıçta İstanbul cerrahlarından yirmisi seçilerek başlarına Avrupa tıbhanelerinden yetişmiş, teorik ve pratik bilgilere sahip biri getirilerek ordunun istediği cerrahların kısa süredeyetiştirilmeleri yoluna gidildi.

Yüzlerce yıllık medrese sisteminden modern bir düzene geçme arayışı içinde bu kurumda da sık sık yeni düzenlemeler yapılmış, öğrenci sayısının artması ile bina yetersiz kalınca 1832 yılında Cerrahhane, Topkapı Sarayı’ndaki Hastalar Odası’na nakledilmiş, başına Fransız cerrah Sat-Deygalliere getirilmişti.

Tıphane-i Âmire de 1836 yılında yine Topkapı Sarayı içindekiOtlukçu Kışlası’na nakledilmiş, bir süre sonra Cerrahhane de aynıbinaya taşınmıştır.

Cerrahhane daha sonra Halıcıoğlu’nda bir binaya taşınarak okulun iki kısmı birbirinden tekrarayrılmıştır.

Yer darlığı nedeniyle Tıphane ve Cerrahhane’nin birleştirilemeyişi ve modernleşme yolundaarzulanan düzenlemelerin yapılamadığı görülerek 1838 yılında Galatasaray’daki Enderun AğalarıMektebi’ne taşınılmış,

Tıphane ve Cerrahhane kısımları ile birlikte buraya yerleşen okulda başlangıçta Osman Saib Efendi, kısa süre sonra ise Abdülhak Molla yönetici olmuştur.

II: MAHMUD DÖNEMİ VE TIPBu sırada Sultan II. Mahmud, ParisElçisi Ahmed Fethi Paşa’nınViyana’da bulunuşu sırasında Prens Metternich’ten Osmanlı Devleti’nde çalışacak iki hekim ve bir eczacı tavsiye edilmesi içinricada bulunmasını istemiş,Viyana’daki Askeri Tıp ve Cerrahi Akademisi Josephinum’dan mezun olan iki genç askeri hekim Dr.Jakob Neuner ve Dr. Karl Ambroise Bernard ve eczacı Antoine Hoffmann bu görev için seçilmişlerdir.

1839’da Dr. Charles AmbroiseBernard’ın (1808-1844) muallim-ievvelliğe atanışı ardından okul, 17 Şubat 1839’da mülki ve dini törenle Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne adıyla yeniden açılmış, 11 Mart 1839’da 290 öğrencisiyle öğretime başlamıştı.

Okul 4 yıllık idadi denilen hazırlıkbölümü ile dört yıllık esas tıpeğitiminin yapıldığı yüksek bölümdenoluşuyordu.

Fransız İhtilali’nden sonra Avrupa’dageçerli dil olan Fransızca öğretim diliolarak belirlenmişti. Okulda 1839yılında bir de eczacı sınıfı açılmıştı.

1841 yılından itibaren azınlıklar da Tıbbiye’ye kabul edilmeye başlanmıştır.

Dr. Tıphane-i Âmire orduya Müslüman hekim yetiştirmek için kurulmuşsa da, 1839 yılında Tanzimat’ın ilanı ile tab’a arasında eşitlik kabul edildiğinden

Bernard, okulda bir botanik bahçesi kurdurmuş, Fransızca 1300 ciltten oluşan bir kütüphane ve mineral koleksiyonu vücuda getirilmesini sağlamıştı.

Klinik dersler, okula ait hasta koğuşlarında verilmekteydi.

Okuldaki idari görevi yanında dahiliye ve hariciye kürsülerinin de başınageçenBernard, okula bir Fakülte kimliği kazandırmış, Osmanlı Askeri Farmakopesi’nin de içlerinde yer aldığı 4 önemli kitap yazmış, Sultan Abdülmecid tarafından“İftiharNişanı” ile taltif edilmişti. Bursa Kaplıcaları üzerine yazdığı kitap, ülkemizdegelişecekBalneolojinin ilk yapıtı kabul edilebilir.

Bernard’ın “ o zamana kadar modeller üzerinde öğretilen teşrih dersinden talebenin istifade edemediği ve ölü üzerinde teşrih yapılması gerektiği”ne dikkat çekişi ile Sultan I. Abdülmecid 1841’de bir Ferman çıkarmış, böylelikle tıp öğrencisi nihayet insan ölüsü üzerinde kanuni izinle disseksiyon yapmaya başlamış, bu derslerin sorumluluğu verilmek üzere Viyana’dan Dr. Sigmund Spitzer (1813-1895) getirilmişti.

20 Temmuz 1842 tarihli bir Avrupa gazetesinde (Allgemeine Medicinische Central-Zeitung) okulda 50’şer yataklı dahiliye, cerrahi ve göz kliniklerinden oluşan bir uygulama hastanesi açıldığı haberi yer almıştır. Bernard, 1844 yılında henüz36yaşında iken Istanbul’da aniden vefat edip Beyoğlu’ndaki Santa Maria İtalyan KatolikKilisesi’ne gömüldüğünde, Tıbbiye’nin eğitim işlerinin idaresini Spitzer üzerinealmıştır.

Tıbbiye Galatasaray’da (1839)Mektep Beyoğlu’nda olduğu, Istanbul’daki doktorların da çoğu da Galata ve Beyoğlu’nda oturdu için, acil durumlarda İstanbul içerisinde oturanların ihtiyaçlarına çare olması için, Beyazıt Simkeşhane karşısında tabiplere nöbet mahalli belirlendi. 1845 yılından itibaren Mekteb-iTıbbiye’den seçilen 10 doktor ve 2 cerrah geceleri sabaha kadar nöbet tutmak üzere buradagörevlendirildiler.

Burada ödeme gücü bulunmayan hastalardan para alınmaması, ilaçlarının da ücretsiz olarak verilmesi irade buyurulmuştu. Bu girişim, tıp okuluna sahip olan bir şehir halkının o okuldan yararlanma hakkı olduğunun düşünüldüğünü gösteren, kayda değer bir olaydır.

Galatasaray’daki Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’nin ikinci mezunları için yapılan diploma töreninden sonra Sultan

Abdülmecid Tıbbiye’den ayrılırken(1844)Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, 1843 yılında ilk mezunlarını vermiştir. 1848yılında okulda, ayda bir kez ve taş basması usulü ile bilimsel birmecmuanın yayınına başlanmıştır. Bu mecmuada Türkiye’deki önemlitıp olaylarından bahsedilir ve Avrupa’da yayınlanan tıp dergilerindenyapılmış çevirilere yer verilirdi.

1848 yılında okuldan mezun olan öğrencilerin artık Avrupa okullarındasınav verecek kadar iyi yetiştiklerine kanaat getirilince Türk, Ermeni,Rum ve Katolik olmak üzere 4 mezun Viyana’ya gönderilerek oradasınav vermişler ve yeterlilikleri belgelenmiştir.

Bunun üzerine Avrupa Fakültelerine eşit kabul edilen İstanbul’daki tıpokuluna “Fakülte” ünvanı verilmiştir. İstanbul Tıp Fakültesi, kendisiniAvrupa fakültelerine eşit kabul edince, yabancı memleketlerde tıpeğitimi almış olarak Türkiye’ye gelen ve Türkiye’de hekimlik yapmakisteyenleri imtihan etmek üzere 1849’da “Kolokyum” imtihanı yapmayıkararlaştırmıştır.

1848 yılında çıkan yangında binaları yok olan okul, 1909’daHaydarpaşa’da yapılacak yeni binasına geçinceye kadar birkaç defa yerdeğiştirmek zorunda kalmıştır. Önce on sekiz yıl boyunca Halıcıoğlu’ndabir zamanlar Mühendishane-i Berri-i Hümayun olan eskiHumbarahane’de kalındı.

Dönemin Önde Gelen Bazı Hekimleri

Dr. Refik SAYDAM (1881-1942)

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Sağlık Bakanıdır. Ulusal sağlık programının ve bununla ilişkili olarak pek çok sistemin (numune hastaneleri, doğumevleri, bulaşıcı hastalıklarla mücadele-sıtma, tüberküloz, trahom, kuduz, frengi, çiçek-) ayrıca Hıfzıssıhha Enstitüsü ve Sağlık ve Sosyal YardımBakanlığı teşkilatının da kurucusudur.

Dr. Refik SAYDAM (1881-1942)

Dönemin Önde Gelen Bazı Hekimleri

Cemil Paşa (TOPUZLU) (1868–1958)

Türkiye’de modern cerrahinin kurucusu kabul edilir. İki kezİstanbul Şehremini olarak hizmet vermiştir. Karın boşluğu,beyin ve toraksa müdahale etmiştir.

Fransa’da eğitim almış, kloroform anestezisinin öncülüğünüyapmıştır.

Cemil Topuzlu (1868–1958)

Dönemin Önde Gelen Bazı Hekimleri

Besim Ömer Paşa (AKALIN) (1861–1940)

Modern obstetrik, neonatoloji ve pediatrinin kurucusu kabul edilir. Ebelik okulunun yenilenmesi ve Türkiye’de ebeyetiştirilmesinde de öncülük etmiştir. Nevsal-i Afiyet adında bir popüler tıp dergisi - tıp yıllığı çıkartmış ve halkı sağlık konularında bilinçlendirmeye gayret etmiştir. Kızılay’ın kuruluşu ve tüberküloz ile mücadelede en başta gelenisimlerden biridir. Darülfünunda rektör ve meclisteparlamenter olarak da hizmet vermiştir.

Besim Ömer Paşa (AKALIN) (1861–1940)

Dönemin Önde Gelen Bazı Hekimleri

Tevfik Salim SAĞLAM (1882–1963)

Türkiye’de göğüs hastalıkları alanının ve tüberküloz ilemücadelenin öncü isimlerindendir. Cephede hizmet verdiği dönemde tifüs salgını ile mücadelede çok önemli hizmetleri olmuş ve tifüs aşısının geliştirilmesi için çalışmıştır. Verem Savaş Derneği’nin teşkilatlanması onun sayesinde olmuştur. 1933 üniversite reformunda kadro dışı kalan Tevfik Sağlam, 1942’de tekrar üniversiteye atanmış, 1943 yılında rektör olmuştur.

Tevfik Salim SAĞLAM (1882–1963)

Dönemin Önde Gelen Bazı Hekimleri

Akil Muhtar ÖZDEN (1877–1949)

Türkiye’de modern ve deneysel farmakolojinin vefarmakodinaminin öncüsü kabul edilir. Tıbbın çeşitli alanlarında (özellikle iç hastalıkları) çalışmıştır. Devrinin önde gelen bilim adamlarındandır. Düşünür ve ressam olarak da eserler vermiştir.

Akil MuhtarÖzden (1877–1949)

Dönemin Önde Gelen Bazı Hekimleri

Mehmet Esat Paşa (IŞIK) (1865–1936)

Türkiye’de modern oftalmolojinin kurucusudur.

(Işık soyadını bu nedenle almıştır)

Mehmet Esat Paşa (IŞIK) (1865–1936)

Dönemin Önde Gelen Bazı Hekimleri

Neşet Ömer İRDELP (1882–1948)

Türkiye’de kardiyolojinin kurucusu kabul edilir. İç hastalıkları, kardiyoloji ve enfeksiyon hastalıkları konularında çalışmıştır. Atatürk’ün özel hekimliğini de yapmıştır. Hekimliğin yanı sıra rektör olarak üniversitede hizmet vermiştir.

1933 Üniversite Reformu

İstanbul Darülfünunu olarak bilinen yapılandırmayı sonlandıran bu girişim, Türkiye’deki yüksek öğretim standartlarının yeniden yapılandırılmasını amaçlamıştır.

Bu girişimin ardından İstanbul Üniversitesi kurulmuştur. Tıp fakültesi de Avrupa yakasına taşınmıştır.Üniversitenin ilk rektörü Neşet Ömer (İrdelp)’tir.

1933 Üniversite Reformu

1933 reformu sadece tıp eğitimini değil, tüm bilimsel hayatı ve üniversite yapılanmasınıdeğiştiren bir girişimdir. Bu sırada pek çok ünlüyabancı bilim adamı da Türkiye’ye davet edilmiş ve burada müfredat hazırlamaları ve akademisyen yetiştirmeleri beklenmiştir.

Tıp Eğitiminin Modernizasyonu

Kurulan ikinci tıp fakültesi Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’dir (1945).

1967 yılında Cerrahpaşa ve İstanbul (Çapa) Tıp Fakülteleri ayrılmıştır.

Tıp Eğitiminin Modernizasyonu

2017 yılında Beykent Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrenime başlamıştır.

2019 yılında Özel Beykent Hastanesi

BEYKENT ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ

Konuyla İlgili SORU/CEVAP

Soru 1:

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Sağlık Bakanı kimdir?

Cevap 1: Refik Saydam

Soru 2:

Beykent Üniversitesi Tıp Fakültesi hangi tarihte öğrenime başlamıştır?

Cevap 2: 2017

Kaynaklar

A. Selim ATAY, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, çeviri

Tolga GÜVEN, Marmara Üniversitesi Tıp Tarihi ve Etik AD ders notları

Ali Haydar BAYAT, Tıp Tarihi

Emine ATABEK, Şefik GÖRKEY, Başlangıcından Rönesansa Kadar Tıp Tarihi

Çağlar Boyu Tıp, Roche Yayınları

http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page