u n e s c o World Heritage- The Global Strategy and Other Considerations

N i l s M a r s t e i n

The background for the ConventionThe adoption o f th e u n e s c o World Heritage C onvention1 by the u n e s c o

General C onference in 19 72 w as the result o f a grow ing concern that

the cultural and natural heritage w as increasingly threatened with d e ­

struction, not only through the traditional ca u se s o f decay, but also by

ch anging social and e c o n o m ic conditions which aggravated the s itu­

ation with even m ore threatening factors contributing to d a m a g e or

destruction.

The cultural and natural heritage w as seen as inestimable and irreplace­

able good, not only for individual nations, but also for all mankind. Loss

o f one or m ore o f th ese highly valued good s would affect all the peoples

o f the world. B ecau se o f their exceptional qualities, parts o f this heritage

could be regarded as having ‘outstanding universal va lue ’, and should,

therefore, be given special protection against the dangers that increas­

ingly threatened them.

In order to guarantee, as far as it is possible, the adequate identification,

protection, conservation and promotion o f world heritage, the m em ber

states o f u n e s c o adopted the World Heritage Convention. The Convention

envisioned the establishment o f a World Heritage Committee and a ‘World

Heritage Fund. Both the Com m ittee and the Fund have been operating

since 1976.

The 1972 Convention Concerning the Protection o f th e World Cultural

and Natural Heritage is the m ost successfu l u n e s c o convention. 186

states are parties to the convention, which involves much m ore than

the well-known World Heritage List. The States Parties undertake, am ong

N i l s M a r s t e i n

Ś w i a t o w e d z ie d z ic tw o

u n e s c o - s t ra teg ia g lo b a ln a

i in n e z a g a d n ie n ia

Jak do sz ło do powstania Konwencji?Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i na­turalnego1 została przyjęta przez Konferencję Generalną u n e s c o w 1972 roku. Jej przyjęcie spowodowane było rosnącymi obawami, że dziedzic­twu kulturowemu i przyrodniczemu w coraz większym stopniu zagraża zniszczenie, nie tylko z przyczyn naturalnych, ale także przez zmianę warunków społecznych i gospodarczych, pogarszającą się sytuację, która zapowiada coraz groźniejsze szkody.

Dziedzictwo kulturowe i naturalne jest postrzegane jako wartość bezcenna i niezastąpiona, nie tylko dla poszczególnych narodów, ale dla całej ludzkości. Utrata jednego lub wielu spośród tych skarbów, gdyby zaginęły, wiązałaby się ze stratą dla całej ludzkości. Część tego dzie­dzictwa uważana jest ze względu na jej unikalne cechy za wyjątkową wartość uniwersalną (Outstanding Universal Value - ouv) i dlatego zasługującą na szczególną ochronę przed niebezpieczeństwami, które

jej coraz bardziej zagrażają.Aby można było chronić światowe dziedzictwo tak długo, jak to moż­

liwe, należy je badać, konserwować i udostępniać w odpowiedni sposób. Państwa członkowskie u n e s c o przyjęły w tym celu Konwencję Świato­wego Dziedzictwa, która wezwała do utworzenia Komitetu Światowego Dziedzictwa oraz Funduszu Światowego Dziedzictwa. Zarówno Komitet,

jak i Fundusz działają już od roku 1976.Konwencja w sprawie światowego dziedzictwa kulturowego i natural­

nego z 1972 roku to największy sukces u n e s c o , jeśli chodzi o konwencje. Ratyfikowało ją 186 krajów, o wiele więcej niż liczba państw na Liście

other things, to produce records o f cultural and natural heritage with uni­

versal value, and to establish legislation and expertise for safeguard ing

this heritage for the future.

The World Heritage Com m itteeThe World Heritage Com m ittee, consisting o f 21 elected representatives

o f the States Parties, adm in isters the Convention and d e c id e s which

cultural and natural heritage sites to inscribe on the World Heritage List.

The List has grown considerably, and in the autumn o f 2 0 0 9 it included

a total o f 8 9 0 sites.

u n e s c o ’ s World Heritage Centre serves as a secretariat for the C om m i­

ttee. A ccording to the Convention, i c c r o m 2 , i c o m o s 3 and i u c n 4 are

advisors to the Committee.

The Com m ittee is responsible for the implementation o f the World

Cultural and Natural Heritage Convention, allocates funds from the World

Heritage Fund and p ro c e sse s applications for financial a ss is ta n c e to

the States Parties. The Committee decides which sites should be inscribed

on the World Heritage List. Criteria for inscribing cultural and natural

heritage sites on the List have been established , in order to facilitate

the a sse ssm e n t o f whether the sites are o f outstanding universal value.

The Com m ittee may ask for further information from the States Parties

before deciding on inscription.

The C o m m itte e a s s e s s e s the reports on the state o f con servat ion

for the sites on the List and asks the States Parties for im p rovem ents

where sites are not being adequately managed. If serious danger threatens

a site on the World Heritage List, the C om m ittee shall a s s e s s whether

to inscribe it on the List o f World Heritage in Danger. If the outstanding

universal value that originally led to the site ’s inscription on the World

Heritage List has been destroyed, the Com m ittee shall consider deleting

the site from the World Heritage List (-» Fig. i).

According to Art. 9 o fthe Convention, the representatives to the C om m i­

ttee should be ‘persons qualified in the field o f cultural or natural heritage’.

Today, this is no longer the case.

Several o f th e States Parties in the Com m ittee have d e legations led by

a politician or a diplomat and it is obvious from several o f th e discussions

in the Committee that their opinions are based on the political positions o f

the States Parties. This is the case both for the nominations to the World

Heritage List and for reporting on the state o f conservation for the sites

inscribed on the List.

Światowego Dziedzictwa. Państwa-strony zobowiązują się między inny­m i do badań nad dziedzictwem kulturowym i dziedzictwem przyrodni­czym, do ustalenia listy obiektów o wartości uniwersalnej, do ustalenia prawa mającego na celu ich ochronę i rozwijanie kompetencji, które mają zachować te obiekty światowego dziedzictwa na przyszłość.

Komitet Światowego DziedzictwaKomitet Światowego Dziedzictwa składa się z 21 wybranych przedstawi­cieli państw-stron, zarządza sprawami realizacji Konwencji i decyduje o tym, które obiekty kulturowe i przyrodnicze należy wpisać na Listę Światowego Dziedzictwa. Lista znacznie się poszerza i jesienią 2009 roku liczyła już 890 obiektów.

Centrum Światowego Dziedzictwa u n e s c o służy jako sekretariat Komitetu. Zgodnie z Konwencją organami doradczymi Komitetu są: ic c R O M 2 (Międzynarodowe Centrum Konserwacji i Restauracji Zabytków w Rzymie), i c o m o s 3 (Międzynarodowa Rada Zabytków Kultury) i i u c n 4

(Światowa Unia Ochrony Przyrody).Komitet jest odpowiedzialny za realizację Konwencji Światowego

Dziedzictwa, określa korzystanie ze środków pochodzących z World Heritage Fund (Funduszu Światowego Dziedzictwa) i rozpatruje wnioski0 pomoc finansową dla państw-stron. Komitet decyduje, które obiekty mają zostać wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa. Przygotowuje kryteria i w arunki dopuszczenia obiektów kulturowych i przyrodni­czych na Listę, ocenia, czy stanowią one wyjątkową wartość uniwersalną. Komitet może zażądać dodatkowych informacji od państw-stron przed podjęciem decyzji o ewentualnym wpisie.

Komitet sprawdza raporty o stanie obiektów, które znalazły się na Liście, i wzywa państwa-strony do usunięcia zaniedbań oraz do popra­w y zarządzania, jeżeli obiektowi z Listy zagraża niebezpieczeństwo. Komitet może też um ieścić obiekty na liście zagrożeń, jeżeli jednak wyjątkowe wartości uniwersalne, które były podstawą wpisania danego obiektu na Listę Światowego Dziedzictwa, zostały utracone, Komitet rozważa usunięcie obiektu z Listy (-> Ryc. 1).

Zgodnie z paragrafem 9. Konwencji Komitet składa się z przed­stawicieli, którzy są ekspertami w zakresie dziedzictwa kulturowego1 przyrodniczego. Niektóre z państw-stron delegują do Komitetu polity­ków lub dyplomatów jako kierowników delegacji i dlatego w dyskusjach prezentowane są często stanowiska polityczne państw-stron. Dotyczy to zarówno nominacji na Listę Światowego Dziedzictwa, jak i raportów

34

B rygge n (N a d b rze że ) w B erge n , w p i s a n e na Listę w roku 19 7 9 . D o k u m e n t a c j ę n o m in a c y jn ą

s ta n o w i ło 7 s tron tekstu , 6 z d jęć i 3 mapy. N ie o p r a c o w a n o ż a d n e g o p r o g r a m u o ch ro n y obiektu .

Fot. A rve K jersh eim , Riksantikvaren

B rygge n in B ergen , N orw ay , w a s inscr ibed in 19 7 9 . T h e n o m in a t io n d o c u m e n t a t io n co n s i s t e d

o f 7 p a g e s o f text, 6 p h o to g ra p h s , a nd 3 m a p s . N o m a n a g e m e n t plan had b e e n prepared .

Photo by Arve K jersheim , D irectory for Cultural H eri tage

This leads to the inscription o f sites that shou ld not be inscribed,

and to the fact that sites which should be inscribed are not. In addition,

the Com m ittee d o e s not take hold o f the problem s connected with badly

m anaged sites on the List, which we shall return to later (-» Fig. 2).

Static Convention and dynamic guidel inesThe purpose o f t h e Convention is to identify, protect, con serve and pro­

mote cultural and natural heritage o f outstanding universal value, and

to pass this heritage on to future generations. Since the establishm ent

o f t h e Convention in 1972, the international com m unity has endorsed

the idea o f ‘su sta inable d e v e lo p m e n t ’. Protecting and co n se rv in g nat­

ural and cultural heritage is a significant contribution to this type o f

V e s tn o rsk f jo r d l a n d s k a p (F iordy z a c h o d n ie j N orw eg i i ) - G e i ra n g e r f jo rd e n i N æ ra y f jo rd e n .

W p is a n e na Listę w roku 2 0 0 5 . D o k u m e n ta c ja n om in a cy jn a s k ła d a ła s ię z 2 2 4 s tron te kstu ,

1 0 0 fotograf ii i 15 z d ję ć . D o d a tk o w o p r z e s ła n o plan z a rz ą d z a n ia dla te g o o b sz a ru l iczący

1 0 0 stron. Fot. T ron d T a u g b a l , R iksantikvaren

Fjord la n d s c a p e s in W e st e rn N o r w a y (G e iran ge r fjord and Naeray fjord) w e re inscr ibed in 2 0 0 5 .

T h e nom ination d o c u m e n t a t io n c o n s i s t e d o f 2 2 4 p a g e s o f text, 1 0 0 p h o to g ra p h s , and 15 m a p s .

In addition, a m a n a g e m e n t plan o f 1 0 0 p a g e s had b ee n pre pare d . Photo by Trond T au gb a l ,

D irectory for Cultural H e r i t a g e

o stanie ochrony obiektów. Prowadzi to niekiedy do tego, że na Liście znajdują się obiekty, które nie powinny zostać na nią wpisane, a zajmują one miejsce tych, które na to zasłużyły. Komitet często nie interweniuje w sprawie złego zarządzania i ochrony obiektów z Listy - wrócę do tego

później (-> Ryc. 2).

Statyczna konwencja i dynamiczna politykaCelem Konwencji jest rejestracja, ochrona, konserwacja i upowszechnia­nie światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, mającego wy­jątkową wartość uniwersalną, oraz dbanie o to, by można je było zachować

developm ent. Since the view s on what constitutes cultural or natural

heritage with universal value necessarily change over time, there has been

a desire to revise the Convention to reflect these changes.

However, the international Convention is static, so a revision would apply

only to new States Parties, and to States Parties that ratify the changes.

To m eet the need for a m ore dynam ic Convention, the C om m ittee

has created a set o f O perational Guidelines for the Implementation o f

the World Heritage Convention’ 5. The purpose o f these Guidelines is to fa­

cilitate the application o f the Convention by establishing procedures for:

- inscribing cultural or natural heritage sites on the World Heritage List

or the List o f World Heritage in Danger (the List in Danger),

- protecting and conserving World Heritage Sites,

- allocating international assistance through the World Heritage Fund

and

- mobilizing national and international su pport for the Convention.

The Operational Guidelines are revised with regular intervals so they

at all tim es reflect the decisions o f the World Heritage Com m ittee.

Th e G uid elines draw up criteria and conditions for inscribing cul­

tural and natural heritage sites on the World Heritage List, for a s s e s s ­

ing w hether they are o f o utstan d in g universal value, and for advising

the States Parties to the Convention on protection and m an agem en t o f

World Heritage Sites.

In 19 9 4 , the World Heritage Com m ittee launched its ‘Global Strategy

for a Representative, Balanced and Credible World Heritage List’6. Its aim

is to assure that the World Heritage List reflects the diversity o f the world ’s

cultural and natural heritage o f outstanding universal value.

Over the years, the developm ent o f the World Heritage List has been

the topic o f many debates, sem inars, studies and reports. Let us take

a closer look at the m ost important d iscussions in recent years.

Current d iscuss ions in the World Heritage Com mitteeThe discussion has been focussed on 5 points:

- How large should the List be?

- How can the quality o f inscriptions be ensured?

- How can good m anagem ent o f the World Heritage Sites be ensured?

- How can a good geographical balance be ensured?

- How can a good thematic balance be ensured?

na przyszłość. Konwencja została przyjęta w roku 1972 i społeczność międzynarodowa dysponowała już wówczas pojęciem „zrównoważonego rozwoju”, a ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego stała się znaczącym wkładem w taki rozwój. Jednakże w określaniu uniwersal­nych wartości dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego nastąpiły wraz z upływem czasu pewne zmiany i dlatego pojawiły się zamiary rewizji Konwencji, aby owe zmiany mogły w niej zostać odzwierciedlone.

Konwencja międzynarodowa ma charakter statyczny, toteż jej zmiana może dotyczyć tylko nowych państw-stron i tych starych, które je ratyfi­kują. Aby zaspokoić zapotrzebowanie na bardziej dynamiczny charakter Konwencji, Komitet stworzył „zbiór wytycznych do realizacji jej celów”5. Mają one charakter określonych procedur, dotyczących:- wpisania obiektu przyrodniczego na Listę Światowego Dziedzictwa

u n e s c o lub listę zagrożeń,- ochrony obiektów światowego dziedzictwa,- przyznawania pomocy przez Fundusz Światowego Dziedzictwa,

- mobilizacji krajowego i międzynarodowego wsparcia dla Konwencji. Wytyczne operacyjne będą okresowo kontrolowane, tak by mogły przez

cały czas odzwierciedlać stanowisko Komitetu Światowego Dziedzictwa. W ramach tych wytycznych mieszczą się też kryteria i warunki dopusz­czania obiektów na Listę, aby można było ocenić, czy mają wyjątkową wartość uniwersalną, i um ożliwić państwom-stronom ochronę tych obiektów oraz ich administrowanie zgodnie z zasadami Konwencji.

W roku 1994 Komitet Światowego Dziedzictwa ogłosił „Globalną strategię na rzecz zrównoważonej, reprezentatywnej i wiarygodnej Listy Światowego Dziedzictwa”6. Jej celem miało być zapewnienie, że Lista od­zwierciedla różnorodność światowego dziedzictwa kulturowego i przy­rodniczego, mającego wyjątkową wartość uniwersalną.

Przez lata Lista była przedmiotem wielu dyskusji, seminariów, badań i raportów. Przyjrzyjm y się niektórym tematom tych dyskusji.

Tem aty dyskusj i Komitetu Światowego Dziedzictwa- Jak długa ma być Lista?- Co gwarantuje jakość poszczególnych wpisów na Listę?- Jak zapewnić dobre zarządzanie obiektami światowego dziedzictwa?- Jak zapewnić równowagę geograficzną?- Jak zapewnić równowagę tematyczną?

How large should the List be?There is a recurring d iscussion about the size o f th e List. As w e have said,

there are currently 89 0 sites on the List and there is concern that if it is

significantly expanded, it will be in danger o f becom ing devalued.

In its report on the deficiencies in the List ’s rep resentativeness ,

the IUCN proposed, at the C om m ittee ’s m eeting in Suzhou in 2 0 0 4 , to

set a cap o f 3 0 0 for natural sites.

The IUCN has a very good knowledge on the world 's various biotopes,

and their cap w as substantiated through scientific research. However,

limiting the num ber o f natural sites on the List cannot be d o n e by qu an ­

titative criteria alone. The Convention ’s G uidelines provide a set o f cri­

teria to a s s e s s whether a site has outstand ing universal value. O ne o f

the criteria for a natural site is ‘exceptional natural beauty and aesthetic

im p ortance ’ and it is difficult to a ss e ss this in term s o f natural science

h Fi g . 3)·

At the sam e meeting, i c o m o s proposed to add 100 cultural sites to

the List. Both propositions were, after a substantial d iscussion, rejected

by the Com m ittee, which pointed out that better and m ore com plete

tentative lists from the States Parties would be a good basis for assess in g

the gaps in the List and would, at the sam e time, provide the Com m ittee

with a better idea o f the future size o f the List.

I believe that the List could well be substantially larger. The legitimacy

and value o f th e List is connected much m ore with the quality o f the List

than its size.

How can the quality o f inscriptions be ensured?The World Heritage List should consist o f sites with outstanding univer­

sal value. This m eans a cultural and/or natural value is so exceptional

that it exceeds the national level and is im portant for both present and

future generations o f mankind. Therefore, perm anent conservation o f

this heritage is o f great importance for the international com m unity as

a whole. The C om m ittee establishes the criteria for inscribing sites on

the Cultural Heritage List.

The intention behind the Convention is not that it should ensure

o f protection o f all sites o f great interest, significance or value, but only

a selection o f th ose which, from the international point o f view, are

m ost outstanding. It should not be expected that a place with national

or regional im portance should automatically be inscribed on the World

Heritage List.

3D ia g ra m rozw oju Listy Ś w ia to w eg o D z iedz ictw a w latach 1 9 7 8 - 2 0 0 9 . M im o prób Komitetu

o g ra n ic z e n ia ilości n om ina c j i n a s tą p i ł n iemal l iniowy ich w z ro s t . Ź ró d ło : w h c . un e sc o .org/e n / l is t .

D ia g ram : Nils M a rs te in

T h e d e v e l o p m e n t o f t h e World H eritage List 19 7 8 - 2 0 0 9 . In sp ite o f t h e a t te m p ts o f th e World

H e r i t a g e C o m m it t e e to limit th e n u m b e r o f n o m in a t io n s , th e g row th o f th e List is appro xim ate ly

linear. Sourc e : w h c . u n e sc o .o rg/e n / l is t . G raph : Nils M arste in

jak d ługa powinna być Lista Światowego Dziedzictwa?Pytanie to ciągle powraca. W roku 2009 na Liście było 890 obiektów i ist­nieje obawa, że będzie ich ciągle przybywać, a to poskutkuje dewaluacją Listy.

W swoim raporcie na temat braku reprezentatywności i u c n zapropo­nował na posiedzeniu Komitetu w Suzhou w roku 2004, by ograniczyć liczbę obiektów przyrodniczych do 300.

i u c n ma skrupulatny przegląd różnych biotopów na świecie i uza­sadnia swe propozycje wynikam i badań. Nie da się jednak ustalić krań­cowych granic wpisu na Listę poprzez dane liczbowe. Konwencja ustala zestaw kryteriów do oceny tego, czy obiekt posiada wyjątkową wartość uniwersalną. Dla obszarów przyrodniczych jednym z kryteriów jest

„wyjątkowe piękno natury, wartość estetyczna”, czyli coś, co trudno badać metodami nauk przyrodniczych (-> Ryc. 3).

i c o m o s zaproponował na tym sam ym spotkaniu w pisanie 100 nowych obiektów kultury na Listę, ale oba wnioski zostały po d łu ż­szej dyskusji odrzucone przez Komitet, który uznał, że do oceny luk na Liście lepiej posłużą kompletne propozycje nowych wpisów składane

iUCN and icoM o s have taken different a p p ro ac h e s in their re c o m ­

m endations to the C om m ittee concerning inscription o f sites on the List.

The iu c n has based its a sse ssm e n ts on its extensive records o f natural

sites and, in recent years, has only su p p o rted nom inations o f unique

places, although the text o f th e Convention says outstanding. This has en ­

sured that the Natural Heritage sites are o f high quality, but has excluded

sites that could obviously have deserved a place on the List.

icoM os has to deal with a great variety o f cultural expressions, which

makes it impossible to objectively a sse ss sites from all corners o f the world.

The recom m endations o f i c o m o s are therefore m ore nuanced and less

precise. It is more difficult to reject nom inations if one does not have

deep cultural knowledge. In my view, this has led to so m e nominations

having been accepted too easily.

The World Heritage C om m ittee has criticized i c o m o s for this, and

a few years ago i c o m o s changed its policy, b ec am e m ore critical and

rejected several nominations. In my view, this policy change w as a suc­

cess. However, parts o f th e C om m ittee reacted against it, and insisted on

inscribing the sites which i c o m o s had rejected and which clearly do not

belong to the List.

A ca se in point is the silver m ine at Iwami G inzan on H on su in

japan. Iwami Ginzan w as central to the mining boom in the 17th century.

In the course o ft im e, the mine went into decline and it was closed in 1923.

In the 1970 s , Iwami was m ore or less a gh ost town, and this would still

be the case had the tourist industry o f the town not woken up. A local

businessm an used his contacts, and thanks to intensive lobbying in Tokyo,

the town was entered on Japan ’s tentative list, and in 2 0 0 7 it was inscribed

on the World Heritage List.

The world Heritage C om m ittee has strict criteria for inscription, so

how did this happen? A site m ust have ‘outstanding universal va lue ’ and

m ust satisfy at least one o f the i o binding criteria. For instance, a site

must ‘represent a masterpiece o f human creative genius ’ or ‘bear a unique

or at least exceptional testimony to a cultural tradition... ’. Japan claimed

that the nomination had universal value and satisfied both o f th ese cri­

teria. i c o m o s disagreed, and maintained that Iwami did not m eet any o f

the requirements. Thanks to intensive pressure from Japan ese diplom ats

during the C o m m ittee ’s m eeting in Durban, the mining town w as n o n e­

theless inscribed in a secret ballot (the second such ballot in the history

o f t h e Com m ittee). The tourist industry and ec o n o m y flourished, and

i million tourists visited Iwami, which w as a dramatic increase from 15 ,0 0 0

the previous year.

przez państwa-strony. Komitet przesunął dyskusję nad długością Listy

na przyszłość.Moim zdaniem Lista może być dużo dłuższa. O jej jakości decyduje

jakość obiektów i zasadność ich wpisania, a nie rozmiar Listy.

Co gwarantuje jakość poszczególnych w p isó w na Listę?Lista Światowego Dziedzictwa obejmuje obiekty o wyjątkowej wartości uniwersalnej, a to oznacza, że ich wartość przekracza poziom krajowy oraz to, że Lista jest doceniana nie tylko przez obecne pokolenia, ale zachowana będzie dla następnych. Dlatego też stała ochrona tego dzie­dzictwa jest sprawą najwyższej wagi dla całej społeczności m iędzyna­rodowej. Komitet ustanawia kryteria, które powinny stanowić podstawę do wpisania danego obiektu na Listę Światowego Dziedzictwa.

Konwencja nie przewiduje ochrony wszystkich m iejsc i obiektów, które są wartościowe i interesujące. Komitet ma dokonać ich selekcji i wybrać jedynie te, które są wyjątkowe z m iędzynarodowego punk­tu widzenia. Nie można oczekiwać, że obiekty o znaczeniu wyłącznie krajowym lub regionalnym zostaną automatycznie wpisane na Listę

Światowego Dziedzictwa.iucN i ic o m o s miały na to inne spojrzenie, gdy prezentowały Komite­

towi swe wnioski w sprawie wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa.iucN dysponował rozległym rejestrem obszarów przyrodniczych i wy­

bierał z niego obszary interesujące, o dużej wartości, i proponował ich wpisanie na Listę, mimo że Konwencja domagała się, aby były to obiekty unikalne z międzynarodowego punktu widzenia. Nie można oczekiwać, że obiekty o znaczeniu wyłącznie krajowym lub regionalnym znajdą się automatycznie na Liście, pozbawiając na niej miejsca innych, bardziej na to zasługujących.

Natomiast ic o m o s musi uwzględniać znaczną różnorodność form ekspresji kulturowej, co jednak uniemożliwia obiektywne porównanie zabytków kultury w wielu zakątkach świata. Dlatego też rekomendacje ic o m o s są bardziej zniuansowane i mało precyzyjne. Trudno jednak odmówić nominacji, gdy nie dysponuje się głęboką znajomością danej kultury - a to właśnie doprowadziło do tego, że część obiektów zbyt łatwo prześliznęła się przez ucho igielne.

Z tego powodu Komitet Światowego Dziedzictwa skrytykował ic o m o s ,

co spowodowało, że instytucja ta zm ieniła przed kilku laty formy pra­cy w tym zakresie, ic o m o s stał się bardziej krytyczny i odrzucił kilka wniosków nominacyjnych. Moim zdaniem przyniosło to dobre skutki.

This is just one example o f inscriptions w here national prestige m eans

more than the quality o f the World Heritage Site. There are a num ber o f

other exam ples. In my opinion, this weakens the List m ore than anything

else. The List m ust be credible. This p resu p p oses quality.

How can good m an a g e m e n t o f the World Heritage sites be ensured?The protection and m a nagem ent o f the World Heritage Sites aim to en ­

sure that their outstanding universal value and the basis for their integrity

or authenticity at the time o f inscription on the World Heritage List are

maintained or strengthened in the future.

All the sites inscribed on the World Heritage List should have satis­

factory long-term protection and m a n ag em en t to ensure that they are

maintained. If it is necessary for proper protection o f t h e site, a buffer

zone o f sufficient size should be established.

All the nominated sites should have a suitable m a n ag em e n t plan or

other docum ented system o f m a nagem ent which specif ies how to pre­

serve the outstanding universal value o fth e site, preferably through the in­

volvem ent o f different interest groups.

The States Parties to the Convention are thus bound to create m a n a g e ­

ment plans to ensure effective m an ag em en t o f sites with World Heritage

status.

This was not a pre-requisite before the turn o f th e millennium. The first

nominations at the end o f t h e 19 7 0 s generally consisted o f a couple o f

A ą-sheets with som e information about a given site. This w as sufficient for

the Com m ittee to inscribe the site on the List. When Bryggen in Bergen

w as inscribed in 1979, the nomination d ocum ent consisted o f 7 pages o f

text, 6 photographs and 3 m aps. When the West N orw egian Fjords were

inscribed in 20 0 5 , the nomination docum ent consisted o f 2 2 4 pages o f

text, 1 0 0 photographs and 15 maps.

Today, there is also a requirement for regular reporting on the state o f

conservation. Fortunately, nowadays the C om m ittee devotes an ever-in­

creasing portion o f its m eetings to status reports.

This development is a good one, but it pre-supposes that m anagem ent

plans have been made. In a num ber o f instances, this is not the case.

This topic is d iscused at every Com m ittee meeting, but the Com m ittee

can do little, apart from appealing to the States Parties to prepare and

follow up m an ag em en t plans. If m a nagem ent is weak and a site decays,

the Com m ittee has no other sanctions than inscribing the site on the List

Część członków Komitetu zareagowała na to w ten sposób, że wbrew stanowisku i c o m o s negatywnie zaopiniowane obiekty um ieściła jednak na Liście, co było jawnym błędem. Podam tu jeden przykład.

Kopalnia srebra w Iwami Ginzan na wyspie Honsiu w Japonii peł­niła centralną rolę w okresie rozkwitu wydobycia srebra w χ ν ιι w ie­ku. Później jednak nastąpił spadek wydobycia i kopalnię zamknięto w roku 1923. Po roku 1970 Iwami stało się miastem widmem i gdyby nie rozwój turystyki, pewnie całkiem by wymarło. Turystyka je ożywiła. Lokalny przedsiębiorca użył swych wpływów i dzięki lobbingowi z Tokio miasto znalazło się najpierw na wstępnej liście Japonii, a w roku 2007 na Liście Światowego Dziedzictwa.

Komitet Światowego Dziedzictwa posiada ścisłe kryteria w pisywa­nia obiektów na Listę, jak zatem do tego doszło? Obiekt m usi cecho­wać wyjątkowa wartość uniwersalna i m usi on spełniać przynajmniej jedno z 10 kryteriów. W inien na przykład reprezentować „arcydzieło ludzkiej kreatywności” lub być „unikalnym wyjątkowym świadectwem tradycji kulturowej”. Japonia uznała, że obiekt ma uniwersalne warto­ści i spełnia oba te kryteria, ic o m o s nie zgodził się z tym i stwierdził, że Iwam i nie spełnia pewnych założeń. Dzięki silnej presji ze strony japońskich dyplomatów na posiedzeniu Komitetu w Durbanie byłe górnicze m iasto uzyskało nom inację w głosowaniu tajnym - drugim tajnym głosowaniu w historii Komitetu. Gospodarka i przem ysł tu­rystyczny rozw inęły się po tej nom inacji w takim stopniu, że Iwami odwiedziło m ilion turystów, podczas gdy przed nom inacją było ich tylko 15 000 .

To tylko jeden przykład nominacji, przy której narodowy prestiż zna­czył więcej niż jakość obiektu światowego dziedzictwa u n e s c o . Istnieje jednak wiele innych przykładów tego rodzaju, które bardziej osłabiają Listę niż inne sprawy. Lista musi być wiarygodna, to bowiem świadczy o jej jakości.

Jak zag w a r a n to w a ć jakość zarządzan ia ob iektem?Ochrona obiektów światowego dziedzictwa i właściwe nimi zarządzanie mają za zadanie zapewnić tym wyjątkowym wartościom uniwersalnym dalsze ich zachowanie, utrzymanie ich autentyczności i integralności w takim stanie, w jakim były w momencie wpisania na Listę, a niekiedy

należy ten stan poprawić.W szystkie obszary w pisane na Listę Światowego Dziedzictwa po­

winny być chronione i właściwie zarządzanie. Jeżeli jest to niezbędne

in Danger. This is hardly ever done, since in practice the Com m ittee shows

great forbearance towards the States Parties that ignore the requirement

for m a nagem ent plans.

Angkor in C am bodia is one o f the m ost spectacular o f all the World

Heritage Sites. The enorm ous complex o f stone tem ples with Angkor Wat

as the grandest, has been on the World Heritage List since 19 9 2 . More

than 2 million tourists visit the site every year. The neighbouring town

o f Siem Reap has b ecom e a tourist town with giant hotels, restaurants

and an international airport, but the old tem ple stones are worn down

by millions o f sh oes and boots every year.

u n e s c o was caught unawares in Angkor. Since the site w as in very

bad condition, all efforts were concentrated on repairs and restoration.

N ob od y looked at the m assive d e ve lo p m e n t o f the surrounding area.

Although u n e s c o has a special c o m m iss io n working on Angkor now,

the organization’s only possibility to intervene is to exert moral pressure

on Cam bodian authorities. In other words, it is up to Cam bodia to solve

this problem.

The Com m ittee can remove a World Heritage Site from the List. This

has been done twice so far. The Oryx Reservation in O m an w as deleted

in 2 0 0 7 . This h appened after the estim ated n u m b er o f Arabian Oryx

antelope had been reduced from 450 in 19 9 6 to only 65 in the course o f

this period. This w as due to poaching and lack o f m an agem en t. When

the country decided to open 9 0 percent o f the area for oil exploration, it

was no longer possible to keep the area on the World Heritage List.

In 2 0 0 9 , the Elbe Valley which g o e s through Dresden w a s deleted

from the List after the city had begun building a new m otorw ay bridge

through the landscape.

I believe that the two deletions contribute to making the States Parties

m ore vigilant in sa feg u ard in g the im portant va lu es a sso c ia te d with

the World Heritage Sites. In my view, the C om m ittee should work more

offensively by placing m ore sites on the Danger List and deleting more

sites where conditions do not improve within a reasonable time.

How can a good geographical balance be ensured?The World Heritage List has been justly criticized for being Eurocentric.

O fth e 89 0 sites inscribed so far, 4 4 0 , or 4 9 % , are in Europe and North

America. O f the 2 0 countries with m ost sites on the List, 13 are in this

region. Half o f the States Parties have no, one, or two sites on the List

(-» Fig. 4, 5).

dla właściwego utrzymania obszaru w zadowalającym stanie, należy ustanowić strefę buforową odpowiedniej wielkości.

Każdy nominowany obiekt winien mieć opracowany plan zarządzania lub inny udokumentowany system ochrony, które określą, w jaki sposób będzie się dążyć do zachowania jego unikalnych wartości, o ile tylko to możliwe poprzez włączenie do tego lokalnych grup interesów.

Państwa-strony Konwencji są zatem zobowiązane do tworzenia pla­nów zarządzania, mających zapewnić skuteczne sposoby zachowania i ochrony obiektów, które uzyskały status światowego dziedzictwa.

Aż do przełomu stuleci nie było takich wymogów. Pierwsze nomina­cje pojawiły się dopiero pod koniec lat siedemdziesiątych i m iały postać kartki papieru formatu A4, na której zapisano kilka informacji o wpi­sanym na Listę obiekcie. To wystarczało, by Komitet um ieścił obiekt na Liście. Kiedy wpisywano na Listę Bryggen w Bergen w roku 1979, dokument nominacyjny składał się z 7 stron tekstu, 6 zdjęć i 3 map. Dokument nom inacyjny Vestnorsk fjordlandskap, podpisany w roku 2005, to 224 strony tekstu, 100 zdjęć i 15 map.

Obecnie m amy wymogi regularnego składania sprawozdań dotyczą­cych stanu zachowania obiektu, a Komitet odbywa coraz częściej spotka­nia poświęcone tym sprawozdaniom. Jest to dobry prognostyk na przy­szłość. Komitet zaleca przygotowanie planów zarządzania obiektem, a gdy pomimo to ich nie ma, jest to tematem obrad Komitetu. Niestety nie może on zrobić więcej w tej sprawie niż zachęcać państwa-strony do opracowania planów zarządzania i ich realizacji. Jeśli obiekt nisz­czeje, Komitet może go jedynie wpisać na Listę obiektów zagrożonych. Zdarza się to bardzo rzadko, bo Komitet cechuje niezwykły szacunek dla państw-stron, nawet jeśli nie spełniają zalecanych wymogów.

Angkor w Kambodży jest jednym z najbardziej spektakularnych ob­szarów światowego dziedzictwa. Ogromny kompleks kamiennych świą­tyń, z Angkor Wat na czele, znalazł się na Liście Światowego Dziedzictwa w roku 1992. Co roku ponad dwa miliony turystów odwiedza ten kom­pleks. Sąsiadujące z nim miasto Siem Reab stało się ośrodkiem turystycz­nym z wielkimi hotelami, restauracjami i międzynarodowym lotniskiem, a stare kamienie świątyń zadeptywane są przez miliony par butów.

u n e s c o dało się zaskoczyć w Angkor. Cała energia poszła w restau­rację obiektów, bo były one w bardzo złym stanie, toteż nikt nie zwracał uwagi na ogromną rozbudowę otoczenia. Teraz, gdy u n e s c o ma już odrębną kom isję zajmującą się kompleksem Angkor, niewiele da się z tym zrobić - można jedynie wywierać moralne naciski na władze Kambodży.

Państwa-strony States Parties

4P ań stw a -st ro n y i ich ob iekty na Liśc ie Św ia to w e g o D z ied z ic tw a (2 0 0 9 ) .

Ź ród ło : w h c . u n e sc o .o rg/e n / l is t . O p rać . Nils M arste in

S tates Part ies with s ites on the World H er itage List (20 0 9 ) .

Source : w h c . u n e sc o .o rg/e n / l is t . Elab. Nils M arste in

52 0 pań stw -s tro n z n a jw y ż s z ą l iczbą w pisan y ch o b iek tó w s ta now i 5 0 % (4 4 8 obiektów) s p o ś r ó d

o góln e j liczby 8 9 0 ob iek tó w na liście (20 0 9) .

Ź ród ło : w h c .u n e s co .o rg / e n / l i s t . O prać . Nils M arste in

N u m b e r o f in scr ip tions (2). T h e 2 0 S ta te s Part ies with the h igh e st n u m b e r o f inscribed s ites

have 4 4 8 (50% ) o f th e 8 9 0 s i tes on th e List (20 0 9) .

S ource : w h c .u n e s co .org / e n / l i s t . Elab. Nils M arste in

Komitet m a prawo usunąć obiekt w pisany na Listę Światowego Dziedzictwa. Zrobiono to dotychczas dwukrotnie. Rezerwat Oryl w Omanie usunięto z Listy w roku 2007, a powodem tego był spadek liczby rzekomo arabskich antylop orył w roku 1996 z 450 do 65. Było to skutkiem kłusownictwa z jednej strony i braku zarządzania tym obszarem z drugiej. Gdy władze zezwoliły na poszukiwanie ropy naf­towej na 90 procentach obszaru zamieszkiwanego przez antylopy, nie dało się utrzymać wpisu rezerwatu na Liście Światowego Dziedzictwa. W roku 200 9 usunięto z Listy dolinę Łaby w Dreźnie, po tym jak miasto wybudowało most umożliwiający transport przez obszar chronionego

krajobrazu kulturowego.Niewątpliwie te dwa skreślenia przyczynią się do tego, że państwa-stro­

ny będą przywiązywać większą wagę do ochrony wartości światowego dziedzictwa. Bardziej aktywne metody pracy Komitetu powinny moim zdaniem doprowadzić do umieszczenia większej liczby obiektów na li­ście obiektów zagrożonych i skreślenia z Listy Światowego Dziedzictwa kilku obiektów, o ile stan ich ochrony nie ulegnie w najbliższym czasie

znaczącej poprawie.

jak uzyskać równowagę geograficzną?Lista Światowego Dziedzictwa jest słusznie krytykowana za euro- centryzm. Spośród 890 wpisanych do roku 20 0 9 obiektów światowego dziedzictwa aż 440, czyli 49 procent wszystkich, znajduje się w Europie i w Ameryce Północnej. Spośród 20 krajów, które mają najwięcej obiek­tów wpisanych na Listę, 13 znajduje się w tym regionie. Połowa państw nie m a żadnych wpisów lub zaledwie jeden czy dwa (-> Ryc. 4,5).

Jedyną w ażną zm ianą jest fakt uzyskania mocnej reprezentacji na Liście regionu Azji i Pacyfiku. Komitet zaproponował, by kraje i re­giony, które m ają wiele obiektów na Liście Światowego Dziedzictwa, ograniczyły się ze składaniem wniosków. Wywołało to jednak sprzeciw ze strony niektórych państw i dlatego ustalono jedynie limit roczny dwu kandydatur, z których jedna będzie obiektem przyrodniczym.

Komitet obiecał też priorytetowe traktowanie kandydatur krajów, które nie mają dotychczas żadnych wpisów na Liście, oraz wniosków dotyczących kategorii obiektów niedostatecznie reprezentowanych. Państwa-strony są zachęcane do pomocy takim krajom w przygotowa­niu list wstępnych.

The only significant change since 1978 has been that the Asia/Pacific

region has a stronger representation. The Com m ittee has issued a general

recom m endation that countries and regions with many sites on the List

should show restraint. In spite o f strong protests from so m e countries,

a cap o f two nominations per country per year has been introduced, pro­

vided one o f t h e nominations is a Natural Heritage Site. It is interesting

to note that when it com es to natural heritage, Europe and North America

are not over-represented.

The C om m ittee would also like to give priority to nominations from

the States Parties without any sites on the List, and nominations in cat­

egories that are under-represented.

The States Parties are a lso en courag ed to su p p o r t countries with

few or no sites on the List in their work with tentative lists and n o m in a ­

tions.

How can a good thematic balance be ensured?There is a clear imbalance between cultural and natural heritage sites on

the List. O f 890 sites, 689 are cultural, 176 are natural and 25 are a mixture

o f cultural and natural.

The List needs a better balance between cultural and natural heritage

sites. The device o f limiting cultural heritage nom inations is important,

but does not seem to have had any appreciable effect (-> Fig. 6 ) .

In a small parenthesis, I should like to note that there are many ways

o f looking at this. Yellowstone National Park covers an area o f 9 ,0 0 0

square kilometres and can absorb large num bers o f tourists. Dubrovnik

covers an area o f 0.5 square kilometres and is suffocated by the influx o f

tourists. There are also other international conventions for natural herit­

age. The 1971 Ram sar Convention on Wetlands covers an area o f 1,836,811

square kilometres, or an area larger than the com bined areas o f Norway,

Sweden, Denmark, Finland, Germ any and Poland.

ConclusionIt is doubtful whether the Com m ittee has m ade m uch progress towards

the goal o f a m ore balanced, representative and credible World Heritage

List. As the graph s illustrate, nothing has ch an ged when it c o m e s to

nominations, geographic spread and thematic representativity.

If the World Heritage List is to retain its credibility, the dem ands for

authenticity, integrity and outstanding universal value m ust be met, not

5° - |

1978 1979 19 8 0 1981 1982 2005 2006 2007 2008 2009

В K u ltu row e В Przyrodn icze В M ieszane

C u ltu ra l N atu ra l M ixed

6O b ie k ty w p i s a n e w o k re s ie p ie rw s z yc h pięciu lat i ob iekty w p i s a n e w okres ie ostatn ich pięciu

lat. M im o prz y ję c ia strategi i g loba lne j ju ż w roku 1 9 9 4 nie w id a ć jej e fektu na Liście, która nadal

ukazu je brak ró w n o w a g i te m a t y c z n e j . Ź ród ło : w h c .u n e s c o .o rg / e n / l i s t . O p rać . Nils M arste in

S i tes inscr ib ed d u r in g the five first and the five la test years . A l th ou gh th e global s t ra tegy w a s

a d o p te d as ear ly as 1 9 9 4 , it h as not had any e f fec t on th e th em a t ic im b ala n ce o f t h e List.

S o u rc e : w h c .u n e s c o .o r g / e n / l i s t . Elab. Nils M arste in

jak zapew n ić równowagę tematy czną?Istnieje w yraźna nierównowaga na Liście między liczbą obiektów kultu­rowych i obiektów przyrodniczych. Wśród 890 obiektów 689 to obiekty dziedzictwa kulturowego, 176 to obiekty przyrodnicze i 25 obiektów o charakterze mieszanym - kulturowym i przyrodniczym.

Istnieje potrzeba doprowadzenia do równowagi między nimi na Liście u n e s c o . Kroki podjęte w celu ograniczenia liczby nominacji kulturowych są ważne, niem niej nie przyniosły jak dotąd znaczących rezultatów

(-> Ryc. 6).

Na marginesie pragnę zauważyć, że istnieje wiele sposobów, by to po­prawić. Park Narodowy Yellowstone ma powierzchnię 9 0 0 0 kilometrów kwadratowych i jest w stanie wchłonąć dużą liczbę turystów. Dubrownik zajmuje 0,5 kilometra kwadratowego i zalewa go masa turystów. Istnieją także inne konwencje międzynarodowe dotyczące obszarów przyrodni­czych, jak na przykład konwencja z Ram sar z 1971 roku dotycząca obsza­rów wodno-błotnych o powierzchni 1836 811 kilometrów kwadratowych

only in the nominations, but also in the follow-up and m a nagem ent by

the States Parties.

The nominations that are not good enough m ust be rejected. The sites

that are subjected to d a m a g e or danger b ec au se o f bad m a n ag em e n t

should be placed on the Danger List and be deleted if the conditions

do not improve. I believe that this is the only way that the World Heritage

List can defend its position in the long run.

T ransla te d from th e N o rw e g ia n b y T o r T o r h a u g

Endnotes1. Con ven t io n co n c e rn in g th e protect ion o f t h e World Cultural and Natural H er i tage . In Bas ic

Texts o f t h e 1 9 7 2 World H er itage Con ven t ion , u n e s c o World H er itage Centre , Paris , 2 0 0 5 ,

pp. 7 - 2 2 .

2. ICCRO M (the Intern ational Centre fo r t h e S tudy o f t h e P reserva t ion and R estorat ion o f Cultural

Property) is an inte rgove rn m en ta l o rgan izat ion u n d e r th e a u s p ic e s o f u n e s c o , d e d ica te d to

the co n s e rv a t io n o f cultura l her itage . Its m e m b e r s a re individua l s ta te s which have dec lared

their a dhes ion to it. It ex is ts to s e rv e the international co m m u n ity a s represented by its M e m b e r

States , w hich currently n u m b e r 1 2 7 (20 10) .

3. i c o m o s (the International Council on M o n u m e n t s and Sites) is an in ternat ional n o n -g o v e rn ­

m en tal o rgan izat io n o f p ro fe ss io n a l s , d e d ica ted to th e co n s e rv a t io n o f the w o r ld ’s h istoric

m o n u m e n t s a nd s ites .

4 . IU C N (the International Union for C o n se rv a t io n o f Nature) is th e w or ld 's o l d e s t a nd largest

g lobal en v iron m en ta l n etw ork with m o re than 1 , 0 0 0 g o v e r n m e n t and n g o m e m b e r o r g a n iz a ­

t ions , and a lm o s t 1 1 , 0 0 0 vo lun te er sc ien t is t s in m o re than 1 6 0 co untr ies .

5. O p e r a t io n a l G uid e l in e s for the Im p lem en tat ion o f th e World H er i tage Con ven t ion ' . In Bas ic

Texts o f t h e 1 9 7 2 World H er itage Co n ven t ion , u n e s c o World H e r itage Centre, Paris , 2 0 0 5 ,

pp. 2 3 - 1 9 3 .

6. Se e : h ttp :/ / w h c .u n e sc o .o rg / e n /g lo b a l s t ra te g y .

(czyli obszaru większego niż powierzchnia Norwegii, Szwecji, Danii, Finlandii, Niemiec i Polski razem wziętych).

P o d su m o w a n ieNie jest pewne, czy Komitetowi udało się zbliżyć do celu, jakim jest stwo­rzenie zrównoważonej, reprezentatywnej i wiarygodnej Listy Światowego Dziedzictwa. Jak pokazują wszystkie wykresy dotyczące nominacji, roz­mieszczenia geograficznego i reprezentatywności, wszystko pozostało

po staremu.Jeśli Lista m a być wiarygodna, dokumentować autentyczność i inte­

gralność światowego dziedzictwa, premiować wybitne wartości uniwer­salne, należy domagać się, aby warunki te spełniały nie tylko nominacje, ale i państwa-strony winny je mieć na uwadze przy ich wypełnianiu i zarządzaniu danymi obiektami.

Kandydatury niedostatecznie uzasadnione należy odrzucać, a obiekty narażone na szkody lub źle zarządzane powinny być wpisywane na listę obiektów zagrożonych i później usuwane z Listy Światowego Dziedzictwa, jeśli nie nastąpi poprawa, tak aby Lista Światowego Dziedzictwa u n e s c o

mogła jeszcze długo bronić swojej wysokiej pozycji.

Tłum aczenie z norweskiego S t a n i s ł a w Ł ę c k i

Przypisy1. Convention Concerning the Protection ofthe World Cultural and Natural Heritage, [w:] Basic Texts

ofthe 1972 World Heritage Convention, u n e s c o World Heritage Centre, Paris 2005, s. 7 -2 2 .2. ICCRO M (ang. International Centre for the Study o f the Preservation and Restoration o f

Cultural Property - Międzynarodowy Ośrodek Studiów dla Poprawy i Rozwoju Metod Konserwacji Dziedzictwa Kultury) to organizacja międzyrządowa działająca pod auspicja­m i u n e s c o , zajm ująca się ochroną dziedzictwa kulturowego. Jej członkam i są poszczególne państwa, które zadeklarowały przestrzeganie jej zasad. Służy międzynarodowej społeczności reprezentowanej przez kraje członkowskie, których obecnie (2010) liczy 127.

3. i c o m o s (ang. International Council on M onum ents and Sites - Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków) to międzynarodowa organizacja pozarządowa zrzeszająca specjalistów

z dziedziny ochrony zabytków4 . i u c N (ang. International Union for Conservation o f Nature - Międzynarodowa Unia Ochrony

Przyrody) to najstarsza i największa na świecie sieć na rzecz ochrony środowiska o zasięgu globalnym zrzeszająca ponad 1000 organizacji państwowych i pozarządowych, a także ponad u 000 działających na zasadzie wolontariatu naukowców z ponad 160 krajów.

5. „Operational Guidelines for the Implementation o f the World Heritage Convention”, [w:] Basic Texts o f the 1 972 World Heritage Convention, u n e s c o World Heritage Centre, Paris 2005,

s. 23-193.6. http://whc.unesco.org/en/globalstrategy.