nostratibus lied!! lev! poetis -...

127
NOSTRATIBUS LIED!! lEV! POETIS QUI PRIMUM. LYRICA A QU1L4.NJit CAR MINA IMITA TI S.INT THESIJIMI FACUL'1'AT1 LITTERARUM PARISIENSI PROPONEI3AT AI) ORAI)QM ])OCTQRTS PRQMOVJQÇD1JS A. JEANROY Scho j a Ncr,na jj s ohm flinniritis PARIS LIB1{A.iItIE HACJ-IE:t'TE 79. lhouL:EvA]tI) SAINTJEItMAI\ 79 3889 L Document D l II I Il III 0011111 lOI) ID 0000005548057

Upload: others

Post on 25-Sep-2019

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

NOSTRATIBUS LIED!! lEV! POETISQUI PRIMUM.

LYRICA A QU1L4.NJit CAR MINA IMITA TI S.INT

THESIJIMIFACUL'1'AT1 LITTERARUM PARISIENSI PROPONEI3AT

AI) ORAI)QM ])OCTQRTS PRQMOVJQÇD1JS

A. JEANROYScho j a Ncr,na jj s ohm flinniritis

PARISLIB1{A.iItIE HACJ-IE:t'TE

79. lhouL:EvA]tI) SAINTJEItMAI\ 79

3889

LDocument

D l II I Il III 0011111 lOI) ID0000005548057

AMICO MEO

S. PUECIŒ

INDEXOPERIJM SEPIUS ALLEGÂTORUM QUU3USQUE

NOTIS I3REVITER DESIGNENTUR

A reh. - Arcljiv. for das Sludiuin dci' nouer en Sprac lien und Literaturen, IJei'.von L. HERBIC. -

A. V. D. - L'Art de vérifier les dates, 3 y , in-folio, 1781.

B. Rom. - BARTSCII (K), Ilomaozen und Pasiniirellen, Leipzig, 1810, in-8'.

B. G'. - BARTSCII (K), Grundi'iss... der provenzalisclien Litteratin', Elberfeld,1812,

B. (j,vesl. fr, - BABTSCII (K.), Chrestomathie de l'ancien français, 4' édi-tion, Leipzig, 1880, in-8'.

B. Chresl pr. - FAa'I'SCII (K.), Clu-eslomallsie provençale, S' &IitionElher-feld, 1880, in-8'.

Die I, Il, III, 1 - fINAUX (A.) 'trouvères, jongleurs et innesIrels dunord de la France et du nikli de la Belgique. - I. 'l'i'ouvères cambrdsiens. -If. Trouvères de la Flandre et du Toiu'nuisis. - III. Trouvères artésiens. -IV. Trouvères brabançons, Valenciennes et Paris, 1837, 1839, 4843, 1863,4 vol. in-8'. -

F. - F. rAVIt. Die Lieder des Castellans von Curry, Heidelberg, 1883, in-8'.

H. Lin - Histoire littéraire de la France.

M. Ccd. - MAliN (C. A. F), Gedichie der Trouliatlours, tontes 4-4, Berlin,1866-73, in-1.

hl;etzuer. - N*TZNER (E.), Altfranzrosiselie Lieder, Berlin, 4853, in-8C

P. O. - Parnasse occilanien, Toulouse, 1819, in-80.

[t. - BAÏNOUAIt]), Choix des poésies originales des Troubadours, Paris,1818 sq., 6vo!, in-8'.

-6-Seli. 1, Il. SCIIELEB, Trouvères belges, Bruxelles, 1876, 1879, 2 vol. in-80.

T. fl. - TARDÉ (('r.), Les Chansonniers de Champagne, Reims, 1850, in-80.

'I'. 75. - TARDÉ (Pi'). Chansons de Thibaut 1V; Reims, 1851, in-8°.

T. III. - TARDÉ (Prj. Les oeuvres de Blondel deNesles,Reims, 186,in8°.

Wack. - WACKERNAGEL (W., AH(ranzoesisehe Lieder und Leiel:e (1846),in-&.

o

C4tPUT PRIMUM.

QUID DE PRIMORDIIS LYJUCE NOSTR2E POULS COMPERTIHABEAMUS.

Quo tempore vixcrint nostrates picrique carminum serip-tores docuit P. Paris in longa exirniaque commentationequam ohm de ca re scripsit (t) pauca ils qua, ah eo repertasaut anni addiderunt, nec inuits a nobis adjicienda fatemur;cum enim nihii prorsus e chartis manu scriptis exaraverimusqua3 acta ad veteres familias pertinentia aut earum catalogoscontinent (2), nulla alia quam qua usui ci fuerant, scihicetipsorum poetarum opera, in promptu habuimus.

Si australiurTi poetarum historiam conscribere in animohabeas, plura quidem tibi prcesto sint Vila3 primum, qua-mm pleneque, ipso tempore condite quo ipsivixerunt, fidenon indigne sunt; deinipsa quoque carminain quibusspeaccidit ut casus aut facti alicujus mentionem inveniamus;adde postremo cas quasi carminum appendices (3) in quibuspatronum aut micu1n quemclam scriptores ahloquuntur: -

flistoriam alterius Galliarum partis poetarum perseru-tanti hc omnia fere pariter desunt Vitarum enim nulla suntvestigia, ceteraque, qu p memoravimus, documenta, multomagis inopia suint quam apud Provinciales longius enim aTvita apud nos abhorrehat poesis. Satis ergo egerimus si va-

(I) TESt, lUt., XXIII,1856, p 512-831,(2) Callice, Documents dit rchh,es.

3) Provinciali sernione tornadas, nosiro autan envo is .

-8--

nos poeUls secundum tempera et. regionês describere, pau-loque exactius quam alii fecerunt, de antiquissiinorum vitadisserere potuerinius

Genera qum]i]et poetica, euro e jugi fonte quasi sponteoritiffluir, quo tempore primumeiquo locoapparuerint, dicerenullo modo queas sic epicarum narrationum aut sacrorumludoi'um que Chansons de Geste et feus aol Miracles dicun-tur, piinias origines latere nullus est qui non sciai; adven-

lieU contra generis quod ex aliena regione invehi [or; velprima initia soepe deprehendere ]icet quoa res de lyriciscarminihus, de quibus hic agitur, evenit.

in (la q ios t eni /) OtII Hi locoru ni q u e p il es pi-o cm cia liv niimita Ho florverit.

Quamvis omnium antiquissima, quil)us ceituin lisnspusindicere liceat, non ante mines il SO-85 ponenda s ni, prima

[amen generis onigo n] J us est repeteuda perinulta oui m ha-hennis auctorum quorum nomina non perhibeniur ifla au-tem esse antiquiora quam quorum auctores novimus maxi-me verisimi]e est. Cuni cniin prima quœque singUlatim « perora virum » volaient, nomina auctorum facillimo intercile-haut; oapsis aliquot tantuin annis, scriptores, cum compo-siUs gloiarentur, ea in codices redigi, propiiis nominihusinstructos, curaverunt (1.

Etsi es, q u ibus nul mm n urne n su bscri hi tu I, lit cete ris Vo-

tustiora habere noUs, certissirnurn est saltem quadiiin fuisse

(I) Non uiiquo vria esse es dii pissent : codices eniili seul in qiuilnis nuisai:cinruiui nomina rejerilinliir colon orge aliciores igliuiaii qua iaulwii in ilisrodiciliis exsianl_ ilillit inirmu, 11cc ci ariik1i,iora ce:eris diccip licoL. 0e lis ian-huili lorjoiruer (jOIC sine iiiiiiirie suit( in Juins nomina pierunque penliibenhbus.A

dite quoi incent ei'u in cccii na sapins consi) ils vota Il bus o f h iii is [an 1 tut], non lotissyllabis finiunïur, quod certissiinuni anliquitatis iodioiurn est.

— O ---

priora, nunc deperdita, antiquissimis eorurn q'lie p osside-mus (auctorum nominihus subjectis) annisque circiter4180-85 adsciipsimus. P.Iurimos enim novimus, sen poetas,

son poetat-um pati-onos quos ad superiora tempora referrecet-Lis testimoniis coginiur. Sic, in carmine spius a]iegato,Gono Bethutiiensis rngist.rum suutn memoraL

Si s'en preignent n ilion inaistre d'Oisiqui m'a apris a chanter des en [mcc,

(1314, Scheler, I, 14).

Cum autem Cono co tempore (cil-ca 1157) ad viri1emaIa-tem jam pervertisse, ilium n magistro circa annos 4105-70eruditum fuisse puhndum est. Tue autem ipso magister

1-lugo de Ociaco (linon dOisi, tertius nomine) qui senexpostea occubuil (1), clecein saltem autea annos (scilicét.115-5-60) poelicam at-Lem discere debuerat (-2).

Alios quoque novinius, qiios, si noua carmina finxei-unt,- mit eorum nulla su persunt, - tamen poetis favisse soi-mus picrique quidem non inulLo aille Hugônein dOisf inte-rierunt; ateo teinpoic seniores fuisse aut constat, nuL verisi-mile est vix enim credendum est ultimis amuis eus libei'iorisat'tis patrociniiim suscepisse qum nihil nisi Ga'idium etJ,tventutcm conc-elebi'at.

Prmterea apud ignoturn quemdam poetam 3) iauclatosvidernus flinaldum II, Barri cornilem (1 !49-70) (4) ejusquefritretn B ugoiiem nain majorem (5).

u A nue tISO, resu riilu n Duchesne, I-fiston -e de la n' ?,ison de Ce in es, p.'nIe 1191, secunIun, P. Paris. (II. tilt., XXIII, p. 65.)

(1 Cogn;, Ii o q or dan, ci sein un ilisd p cia, cura soi-n,- pi tris ej us. Clernentiaavo Canards mipta fi e, mL- (II. Lii t., XXII I, 621;.)

(3) De lIcitant de Mousson - et de son frein lingin - cL de ses campai-gnons - qi donc,, I les pans dons, - veuit foie une chanson Jordains Ji\iex I,,sr,i,,ris - ou tons le u,o,sl,,ison çlI. Rassi., 1, 19)• (-I) Qui Met,, tises pro Ii i-avi t iinni 1 Iri M u ssipo s tom (l'on t-û-Mousson),onde iliud ci LoguCuleil periiiaiisisae petiot

5i Mortunut mine 1155 (secundum D. Caimel) mit 1141. (A. V. D., III. 43.)

W -Ejusdem pane aBtatis est • Erardus Brenensis (Erart de

Brienne), Plolernaide defunctus anno 1490 aa quem duomissa sunt carmina (I).

E supradictis constat circa annuni 4450. Provinciaiiumpoesim in septentrionales reffiones gliscere coepisse. Ex uliaautem parte, carmen quoddam habemus, compositurn anno4447, omnium antiquissimum quzc permanserunt (2), in quonihil animadvertirnus tjuod externam imiintionem redoleat.Putarnus ergo hujusce Galliarum partis principes in hocjotissimum adversus Saracenos belle, quo maxime viri exomnibus provinciis oriundi coierant, artis novte elementadoctes fuisse.-

Certum est enim hanc artern non ex Aquitania ad nos perfinitimas provincias irrepsisse quod certe evenisset, si epopulo manavisset. Nuilus enim ex antiquissimis poetis autpoetanum patronis ex us regi6nibns , at ex Atrebatensicontra agro, e Lotharingia aut Campania picrique genusducebant.

Prsertim autem apud vires posterions zetatis ars Provin-cialium maxima gratia viguit hos dio, qui dire annum4160 nati, fere omnes tertio ad'ersus Infideles belle autinterfuerunt aut interienunt. Inter quos Henricus I, Barrensis,Theobaldus V Blesensis, P.hilippus F.lantirensis, (qui paritet-Plolemaide annis 4190-1 perierunt), Otto 11.1 GeIdrensi(+ 1206-9) (3);Baduiphus I Cociacensis (+ 1191) et Henri-

(I) 397 (Chardon de CroisilIes); 1035 (incerli auct.). Nec ihi memoratum aliumErardum Brenenseni putandum est, prions nepetem, mortuum pst arnIum 1244(Cf. Anselme, 111,1 généal., VI, l8-l4.O, cia mentie sit regis in castello quo-dani (Monte Regio) norantis, a Chrislianis oecupa'o in tertio adveNus Saracenosbelle

A Mont lloial t'en iras d'autre pat -- si bi savoir le mi de moie part --que il for Dieu ne mete en ubliance - ccli qui est roïne de vaillance.

(Pl', 155. Textus in cod. Ph'', Arch., Mil], 250 maxime vitiatu's.)() P. Meyer, lice., n' S. -(3) Vp. 18, n. 1. -

- fi -eus II Liciburgensis (+ 1106) (1), Philippus-demum Fran-ciœ rex, et Riccardus cognomine Cor Leonis, a poetis ode-bratissimus, sont meiiorandi (2).

Quorum aaquales fuerunt, inter poetas, Cono Bethutiiensis,Cardo de Groisiltes (3), Johannes rie Trit, ornnes deniquequi ante alios maxima laude floruerunt, scilicel Cace Brué,Blondel de Nesles, Guido (Chatelain) de Couey, Gaiteriusde Dargies, etc. (4).

Ut ii, quos primos nominavimus, prtEsertitn e septentrio-nalibus et orientalibus provinciis, sic illius quasi secundeoetatis viri a dicta InsuJa Franciœ , Campania, Picardia,originem ducuiat ex ipsa autem Lutetia Fraacie principeseorumque mulieres omnia promovisse videntur. Aune enim1137, Ludovicus VII uxorein duxit Eleonoram illam cujusavus erat Guilielmus IX quo nulluru anliquiorern carminuinscriptorein novimus, quteque ipsa antea australium poeta-ruhi patronam sese pnebuerat. Du;e Ludovici et Eleonor;eflhiœ, Aelis et Maria nomme eodem studio ac sua mater Jyri-

(1) Ail quos pariter naissant carmen 430, ont ah turbotins scriptumhouris de Lisanborc joir - pools d'amors, se maintenir - la voleis a vost,'e

pooir.Ciiens de Goussi, con je desir, - u 'na tres gi'ant joie avenir - vos face lieue

arme valoir*. (Ph", 102; iriéd.) 1-

(2) lUius potissimom ietatis virus postea poche, ut omnium virtutuna exeni-plana, laudaveniint sic apud C. de Provins iisdeni laudihus oc apud Jyrieos affi-ciuntur « ('Etuperores Ftrri, (Fredericus 1), li rois bous (VII), li riches roisIlannis (Il), li joncs rois (Miter dictas Court Mw,iel, Ii rois Ruchons, Jofflol deBre!aingne (Cf. infra, p. 20), Ii qiiens fleuris O) de Champaigne, li qucnz Tic—bauz (V, Blesdnsis), de louçon hi qiiens Renauz, fi qucus Philippes (Flandrensis),li quens de Borgoingue (Otto .1, cf. p. 14, n. 3), hi ois d'Arragon (cf. p. 15),li grans dus de I.00regne, lï seignor d'Oisi, cil de Brend Hennis (I) Ii quensdc Bar, oie (Won, lice. de Pal,., Il, pp. SlOsq.)

(3) V. supin, p. 10, ii. 1.

(4) Liront bic et uttcrios lioriun rumina gallico serinono Iranscribcrc quorumnon liquet qûn fuerit patrie aut, doiicientibus docuinenlis, quo latine vocabuloappellata fucnit, ont quorum deiliuni in latinun, Gonversun, none» lectori dubioaut dilflc,,llati esse posset. -

- 'l2 -

cam poesim prosequeiau tut quippe qute ejus eu Itu wpropagaverint, lame in Guru paniain, illa in tilesensem agrnrn,

pnstc1uarn carum provinciaruni cornitili!s Henrico I cC Tbeo-baldo 'V (arnbobus Theobalçji IV, Cainpan fte Cûiflitis fil Us),nu pLu fuensoL Inter Francicam Carnpanensewque domu ail'requentia en tempore mati intoniorum comniercia: alia

enim ex parle, sorot' Elenrici etîheobaldi, Aelis, Ludovico VIInupta erat (1160) (1).

Tria ergo quasi domicilia lyricte arti constituta surit scili-cet regum Fiancite, comitumqLie CampanB B]èsarumqueclomus , aut, ut aiebant, cus'ire pas breviter percen-sea mus.

Aui'es primum delicatissimas fuisse Luteua, apud Philip-puni VII. docet in notissi nais versibus Cairn l3ethuniensis,qui, cum sermone pau]ulurn artesio ]ocutus esset « coramCarnpanensibus, Canipaiieque coniitissa (Maria, Ileririci Ividua) e, a regina Fiancotum (Aelide) et flUo ejus (PliitippoAugusto) repreliensus est (2). H une caMerum scirnus lyricaad se rniUi carmina libenter passuis fuisse (:3).

Main eamdem Carnpania comitissani (vulgo dict.amnfesse (10de Brie, qute, cum mai'itus cito oeeuliuisset, rebuspublicis bis prefuit (1181-7 ; 1190-7) suinmaque ideb agendidicendique libertate potita est, poetis surnmoper'c favisse eplu i'ibus test imoisi is coniperLuni habemus A lboiriumn de Se-

renne ad canend u ni » impe] chat (4), Chi 'istianu n Tricas-sensem ad componend um poena eui Litul us Reni ait de la

(1) Atia cornu soror, Agnes, liur fuit tiinutdi (U) I3irrensis, 91101x1 polis 9110-

911e lii ilsse supra vid ri 1115 . -

() Que Ilion langage ont b1kinini Ii Frarienis - et nies cliancoris, oiaut tesUtruitienois, - et ta Col) esse . encoi dent il il ni e poi,c. - La i uioe n'a pas faitqIl e coriinse - qui ne repiist. cite et ses fins 1 sois... IL 8'7 Soli elCr, I, tG).

3i Cf. supra, p. 10, n. 1 etinfra.- ts Maii t, coniesse de Brie - mi coulant je nos veeir - niait

Jianteir. (1532, Wack., p. 10.) tittO,iflO tub

- 13 -

Cil a. (1); eam poque inagnifice laudat(2) in carmine lin-

gin provinciati scripl.n (quod in francico codice insertum

est) Ricaidos ie Ba"bczieux qui sine duhio in Cawpnia tunidegeb;it. Ea ai) À ndrea Capellano, in notissirnode «rie honete(flPaildiIihCIlO, depingitur il quadarn eorurn cœtuum proeses,in qui ])lis subtilissi lifiC (le amore qustiones oriebantur ahna enin) sa)pius quam a quacumque assidentium ciirimunturpropositte contiovesie Tlieoha]dus igitur quartus relut ah

incunahulis ad coiendaîri poesim inclitiahatut:.An Marion vir, 1 enricus J telate mollo provectior, quique

moite ante earn e vita ccsit (1181) poetis quoque faverit nes-cimus at eoruiii certe studiosissimus fuit serons ejus ma-

ritus, Theobaldus Blesensis coi dedicata sunt pocina lt'racles

diclum (3) multaqite lyrica carmina (4). Ad ipsain Aelida,

Blesensem comilissam carmen unum missuni fuit (5).In eorum piincipum matrinioniis consulte paulum iinmo-

rati sumus nain, quanquan permultas occasienes habebant

inter se conversandi, mulierum prtescrtirn gratia inter cashurnanarum artinin ac poescos favor gliscere coepit 6),

lit caltas iitteiarum, qualuin tuteiam prirnum Tleonoraejusque fihi susceperant, a Lutetia ad finitirnas regiones

migraveral., sic ex cis, favenle eodern feminarum impulsu,ad longinquiores pervenit Pnimom enim, jam eo temporequi Parisiac curia pr&esidebant elegantiarum arhitii liabericoepti erant pnBlerea radis - matrimoniis ahi principes un-banis bis coetibus se miscueutit ut duos tantum nominer,

(1) Cr. ilumanin, XII, 59.(2) Eau,, non ut putal . Wackernagel (A. L., . 1M) Blaneam Navarrenseni,

Theohaldi III usereni (1191-1 201)

Pros coinlessa e gav:i, n proiz va len - que Canipanes avelz enluminai. (R , 111,

155.)

(3) 1/. Lut., XXII, 793.

(J) CT, i,ifra, p. 90. -

(5) 055 (Jehan de TaU.), Y H. LIII., XXIII, 617.

(6) Quod Iue,ulenle denionsiravit G. Paris. (Rom. XII, 5I6-31.)

—.44

a Philippo Flandrie cornUe, et Guidone Pontivensi lyricapoesis in septentrionalihus provinciis multum promota est.- Philippus enim plures annos Lutetia commoratus estcum Franciac regnum, puero rege, pr000ravit (1181-3).Paulo post, aciversus eumdem, quondam pupillum, unacum Campanire l3lesarurnque coniitibus inimicitias-exercuit:cura ils demum tertice adverses Saracerios expeditioni inter-fuit. Non vero tantum seepissime in us partibus degit ubimaxime florebat lyrica poesis; ante vero omnia, feminecuidam nupserat quœ ad iI]ani quoqae familiam, tatn acremlitterarum fautricem pertinebat, Isabellam (1), Marie etMidis consobrinam : quEe inter eas mujieres maxime rebusamatoriis intentas, prœcipuum Iocum tenuit apud eniinAndream Capellanum, tres ei c de an-iore sententiœ », duntres quoque reginœ Àeliçli, septem vero Mari, quatuorEleonorre trihuuntur (Rom.,- XII, 526). Nil igitur iflirumsi poeta quidam ignotus carmen « Flanclrize comitissre » misit(543; Areh., XLII, 293), si Philippus Flandrensis, ChristianoTricassensi et Gualterio d'Espinau (y. infra, p. 17) fa-vit.

Guido Pontivensis circa annum 1140 natus, (natu minorfratre Johanne I, Pto]emaide interempto) tutelam exercuitGuilielmi III qui, anno 1195, uxorem duxit .A.elida, .Ludo-vici VII filiam (2) (non ecimdem ac eam qure Theobaldo Fie-sensi antea nupserat); htterze in Inc domo celebrati nondesierunt Marire enim,Guilielmj III faliœ dicatum fuitpoeinaquod Roman de la Viol etc inscribitur (3).

(I) De Inc enim apud AndrearH Capellanum agi Lui , (non de Sibylla Andegavensi,

Theodurici uxorem, ut puIaveiI Raynouard, nec de Marga,-elha ejus flua), SI ne-

clac E. Trojel, enjus opinicuerli imper G. Paris suscepit (Jot#r,aal des Savants,1888, p. 672); de en poque narrari videtur alrox quoddain et rniriuicuna n tribus

pro'iniaIibus poelis rnernoituni, nec ailla modo n verisiniilibus abliorrens; de

qua re doctissizue disseruit G. Paris. (Rom., XVII,

(2) A. V. D. If, 754.

(3) Eœdem nuL matri quoddam carmen (467, Thomas Erier) missum vide—

mais. - IIIa cœterurn camus mules poque alias sibi in societatem adjunxerdnl,

- 45 -Quamvis ah eo tempore nihil fore egerint lyrici scriptores

nisi jamdecantata iterare, summo tarnen studio hoc Menusculture est n vins sequentis actatis, , iis silicet quorum picri-que bello adversus Aihigenses operam dederunt: inter quossont numerandi Petrus Mauclere, Boccardus de Marli, Rot-hentus .ifeuroisin, Amalricus de Craon (1). Rogerius d',l ndeli,

'Iheobaldus de Blaéson (Q), Petrus II Aragoùensis(3), a)iiquequos huic hello interfuisse non compertum est, ut Radul-phus de Ferrières, cujus mentionem anno 1209 factamhabemus (4) cujusque carmen in poemate dicto Roman de

Gaiiilaume de Dole inseitum est, Giilius de Vieux-Maisons

qui in charta anni 1211 nominatur(5),A]boinus de Sézane quiintra annos 12Ql-9 rnortuus est (6).

Non supervacaneum erit notare plerosque eorum quosproxime nominati suint aut erunt, ex occidentalibus GaIliepartibus esse oniundos (7) cum primorum nu]lus in eisregio-nibus natus esset.. Non ergo per medias Ga11ia partes, utsupra diximus, australis primum poesis irrepsit, nec operœpretium sit inquirere per quos potissirnuin harum regiunumpoetas illata fuerit (8).

in quitus lilferarum i,ondr rnque viguit Scholasticam, Miam Henrici I Marirquein matrinaonium duxit Cuillolmus V, cornes Matisconoosis (I l85-12S) cujtis nomefiin carmine (1668, Culot de Dijon) inveninius. - MargaretIs, filim Tlmohaldi V

l3lesensis nupserant primant Hugo (III) Ociacensis qui carmina condid il, l iostea-Otto I Burgiinilie cornes (l 190-1200), nI quem quoddam car 'en (68, Gonihierde Soignies) nhissum fuisse putamus; ejus jam muni Beatrici, Frederico, Alarna-nim imperatori nuptn poerna auj titùius Hie et Caieron (II. Lift, XXII, 851)scriptuni fueraL.

(1) Annuaire-Ihtiietin de la SoeiéU de iliistoipe (le Fronce, 1810, p. 87.

(2) Cf. Ibid. p. 86.Meyer(3) Qmc nomina 6xcerpimus e Paul e La Chanson de la Croisade con (re

les Albigeois, pp. 485-511.(4) 111sf. Liii,, XXIII, 608.(5) Ann.-RuU,, ibid., p. 75.

(6) ibid., p.(1) Craon, Iiodi, dipartensent de la Mayenne, 16 kil. de Château-Gantier; -

Les Andelys, Eure; - Maison, Maine-et-Loire (canton des Ponts-de-Ci).

(8) In anima liahemus Scbullzo, Zeitsc/s. lift rom. Pin?. VII!, 106 sq.

- 16 -

Lyricoetandein poesi friguerunt paulatim principes, rnulto-que minorera numcrurn summi generis poetarum circa me-

diuni tertium et decinium soeculum repei'ias. Post annuin1260, nullijin noviinus qui ci induisent. Tuin acrius ejusstudium ad plebeios (1) qtnan'umd;nm urbium cives migravit

inter quos primum locum Atrebatenses obtinent quorumaulem antiquissinni,Johannes l3odei. Mouiot(2), Riccardus de.F'ouu'nival, recenilissimus Adamus de la Ifate qui infra amies1485-8 interiit. Anrnis igitur 1290 aut:1300 elapsis, prorsus

apud nostros extincta erat ]yrica poesisquœ ferme centum etquinquagenta annos celebrata fuerat.

il.

Quid de wetiqveissimormcan poctarum rua 'scire liceat.

In superioi'ihus prima t.antum lineai rienLa ejus annaiiuinadurnhrare tentavimus restat ut cura paulo diligeniioniquam qui ante nos de re scripserurit, corum vitam illustre-mus a quibus exemple potissimum hausimus(3).

Conoriem jam anno 1187, coin pararetur belium adversusSaracenos, carmina fiuxisse scimus (4), co tcmpore juvenem,cm» anno tantuin 1224 occu buerit, postquam bis in Oriente(1489, 4202) mihtaverat(5).

(t) Mit Petits galure, bourgeois.(2) Ejus Germen in flonnanu de Guillaume de Déle insertum est; alirni M

Jounaunem Brénensenu milissuni est no teupore admodum juvenem guippe quenivalet uonninet.

(3) Sciuiret Cononem Beininnuiensen. Gast. nlc Couey, IlIondeI de Nexlrç, Galle-ratai de Llargies, Galterium dEspinant, Gare Brulé.

() Y. I I, 1314 (Scie er, I, 2, 19); cf. 1030 ([lue dOis!, P. Meyer, 11cc.,307.) -

5) [ 'Jura hic dkere supersedennius euTri ejus earunninurn edilionçm tvpis sit juan-daturas egregius nosler aniicus Axe! \Y;n}Ienskreld, cul de scriptoris vina et open-bus cominentaliwsenu prmpcnel.

r- 47 -

Quarto quoquc adversus Infideles expeditioni aque ocprior intererat dictus Chastelain de Coucy quem-Guidonem II.(1186-1201), fuisse maxime verisimile est (1).

Giron deûciens duorlecimum scuIum vixisse constat Blon-del de Ncsks, coin duo carmina ad Gononem (1005; 1227;

Tarbé, Blonde! de Ncs/cs, pp. 61. 49), aIiuque ad GoceBrntô (1897, T. p. 7) misent (2). Nihul vero prorsus de ejusvila compet'tum est Jepicla enim fabelia quœ de eo fertur,cujusque P. l'a)-bd immodicum se prconem ostentavit, do -

cornerais minime fide dignis tantummodo nititur (3.G. dt Dargico qui in charta quadam nominatur scripta

arma 4201 (4), iequalis fuit poet mugis nota, Gace B'ulJ,uem amicum vocat (5'.Paulo ampliora seine liee.t de Ga]terio d'Espinau (6) ilium

fuisse « nobilem constat, eum Messire in ceci. s'uigo dica-tur, un oratunique in Gampania (504, Ai-eh., XLII, 335), nonautem inca natum esse (649, Arch., XLIII, 298; 1680. In.).JIlius quoddnm carmen (2067, Arc),,., XLIII, 322, cuin in eoPhilippi Flandrensis mentie sit qui res francicas procura-visse dicitur(7), mIra aunes 1183-91 referendum est; exalia

(1) F. Fatli Die Lieder des Gastellans von Goucy, Heidelberg, 1883, p- Il(2) Carmen 1 751 (T. 2) ad coinilen l3lesensen missuni falso ci ti'ihui videlur.

- Sic i-es queque se hal,et de carmine 730 (T. 5) cd qnemdarri Rinaldom deChoisit misso in oiiinil,us rodicibus eut sine nomine 'ferlur eut cuiilam Cirdonide Croisilles adscribilur ; in une tanluni (PI,' 144) rosira Blonde! Iribuitur, sed,oniniiirn_uliima est atque in hunc levant impure facile potuit. Guis sit HinaidusiVe de quo inertie Iii atio quoique Ioco (1229, Arch., XLII. 837) scire non

(2) Silicet JUciis d'un ,nd,icsirei de Retins,quorum vetuslissiinus codex nonente anEuilu '1270 si-iplus M. et Anciennes chroniques (le Flanche. De quiliuscf. De Puyinaigre Folklore, Paris, 1885, pp. 213-7.

(4) ilisi. Liii., XXIII, 509.(5) Gallice con, paing, 1228 (Arcli., XLI, 3W); 418 (Arek,, XLII, 342); cf.

708 (0m.. III. 195).

(6j Forsan loins est qui hodie dicitur Epinac (Département de Saône-et-Loire). Non solos ex e, regione esset orientas , cuin noverimus quendam Rober-tom de Àfeunberol!eg.

(7) Phelipe le comte soné - ki a Fiance niaintenue.

2

- ¶8 -

autem parte, carmen 542 (Arek., XLIII, 282) anno 1208 pos-tenus est in ce enim rnent.ionem invenimus cornitis cujùs-dam

Qui a Loheraigne lrove

id est, nostra opinione, Theobaldi I Barrensis qui hoc annoFredericum, Lotharingioe ducexn, captivum duxit. Nu]Iumus annis aut superius aut posterius invenimus.

Pauca alla certo quoque tempori adscribere licét, id est590, Phiiippo Flandrensi dicatum, 1208 cidem Philippo (unacum Barrensi comite et Guidone), 649, llenrico (I, Bar-rensi) (1), quœ ante annum 1491 scripta esse affirmare Jicet.

De poeta Gace Brulé ejusque operibus recentern coin-mentationem scripsit fluet (2) qui sequentia demonstraretentavit

4° Prave quemdam Jocum libri dicti « Chroniques de Saint-Denis p (3), fuisse interpretatum nihil eo significari nisiTheobaldum et Gace Bradé summos toque poetas istius tern-poris fuisse (quod omnibus locis significat hoc verbuin entreriuobus substantivis appositum), non autem alterum ab altero

(I) Barrais alid boa (1208) nominatus, ijenricus I, non Tljeoltalilos t est, tian

coin illo carmine consucialum videnius eu," Philippe Flandrensi (t 1491); cf.1784. Garnien 954 mutlit ad queradam comulern 13renenseni, qui aoL Erardos, solJotiannes esse potuit illud tanien scriplum est anle annum 1200 quo hic fiera-sol,unm i-ex factus, rex poque diclnsfuisset. Geldrensis orge cames (1900) nul-lus nisi Oslo III (1183-1206 aoL 1208) esse potest. Qui sint « le comte de Grant

Pré (1082), Gautier de b'riney (728) Guyon aut Goyen (âlfl, Z067),Carnier(1073), bon (1840) », nescirnus.

(2) Positions des thèses des élèves de iEeole des Chartes, 1885.

(3) a Si (ist entre lui et Gace Brulé tes plus belles chançons et les plusdihlables et nielodieuses que otiques fussent oies en chanson ne en vielleetles tlst escrivre en la sale a Provins et en cote de I'ioiesCL sont appelées les

chansons au 'rov de Navare . (Ali. Tarhd, Thibaut, P. XXXII.)

Nonuen cujusdam Guyon de Scilly in Ilisi. Lite. {XXIII, 574) inemoratadelere deeet, corn e prava codicis 8 2 lectione ortum sit (Arch., XLII, 335)

Asselley sens deniorée, - vai, chanson, pot solacier - Gnon, 1d soit niapensée...

Legendum est e celé, id est secrets.

- 19 -in arte eruditum fuisse; Gace 13ru14 aûtern ante Theolbaldumvixisse.

20 Ejus enim carmina jam ineunte tertio et decimo steculonotissima fuisse : narn plura in flornan de la Violete inserta(565; 787; 1198), unurn etiam in Roman de Guillaume deDole (1779) invenimus.

30 E Campania ortum, caballariutnque . factum (in codici-bus enim Messire ( Pb, Pho , Pb''), aut Mo)zseignoi (PA, Ph')vocatur) apud quemdam Britannian comitem degisse, quinullus alias nisi Godofredus II (1171-86) esse potest.

Plane cura lluet.consentitnus, riisi quod Gace Bridé,quancjuarn Theobaldo seniorem, ana cum eu, aliquot saltemannis, vixisse pularnus. Pranterea, arbitramti p aliquot car-mina exactius ad certa tempora referri posse (1).

Arnici primum quorum nomina soepissime allegavit sautNoblet et Gilet (2); quamvis nulla eorum in historiis vestigiapermanserint, attamen qua antate vixerint dicere licet car-mon enim 653 quo tempore scriptum fuerit, scire primumpossumus, in quo legimus

Chaulez, Rainant, qui amez sans kinflse,car Iaissi l'ont li diii de Saint Denise.

Hi quibus hoc nomen indictum, nostra saltem opinione,nulli alii saut nisi Ludovicus VII ejusque fihius qui res publi-cas seinel fore duohus annis (1179-8I) administraveruntatqui ille Jîaincut semel cum . Giles (719) nominatur, Gilesautem sanpe cura Noblet, ut antea vhlemus. 111e cantet'jniiNoblet in carmine alio Cononi adscripto memoratur, 'Car-mina ergo qua3 ils Gilet et Noblet dicantur, ullimis vigintis;eculiduodecimi annis composita, id est, nostri poetan vitanparte priori, putare debernus (3).

(1) Fragnientis pi'mserlim uternrrr dictis gallice envois, plerisgrre adhuc ne-diils ; en potissunrum in codice Pb invenies.

(2) Noble!, 457; NobleL et Gilet, 306, 1428; CHas, 42; CillaI le comle, 772,1486; Neblet et Benaut, 719.-(; Si guis carry en aos, anibobus diraI nia, lespiciet, liarulI valut Iic aigu-

- 20 -Adole scens adhuc in Britanniam inigrare debuit cornes

enim Uodofredus qui ci favit anno 1180 decessit, qui poetanutu major fuisse videtur (I). Carmina quinque ad hoc tein-pus referenda 413, 1893, 1167 (corniti Britannorum nulcomiti Godofredo dicata); 1579 (Les oisci lions de mon p ïs -ai ois en Bretaigne); OiS (uhi Gace et « cornesBritannisi codici R2 (fa 151) credas, confabWantur.

Eodem tempore aoL paulo posteriori scripta credirnus quacomiti Biestirum dicantur (643, 801, 826) qui Theobaldus V(4252-91) pulandus est nam una nominatur cura Barrensi(le Barrois) atqui inter I3arrenses, qui poetis peculiariterfavit erat 1-lenricus I qui codera anno occubuit ne Theo-haldus V.

Eisdern fere quoque annis adscribimus ea qua ad comitemPontivensem missi sunt qui res publicas rexit ab anno 1191(857, 1000, 1465, 2009). Post ejus mortem scripta 838 èt4077 (2); aI, quo anno decesserit, ignoramus.

Postrerno carmen 565 respicientes, necesse est vitampoche paulo Iongiorem credarnus quanti nUi putaverant: illudenim ad querndarn Lorent mittitur qui Theobaldi quoque

moula forsan pulabit quod noire, si credas codicibus Pa , PJ,4, Phu, Phll, Tiico-

Initio Navarrensi trilauend aie. AL non illius, seti nosiri Gare Brulé esse reFui ni

en à 1' unie eniin irihuitur in rodicihus quorum aller ex o liera noie pendet tl'b',

Ph°j. - 2 Noble( et Gilet une in carmine apparent quoI ceria notu'o GacetuibuentiuS tu est, coin in noua alio Timeubaldi reperiuniur. - 3° uuiuti posluerno

carmnen in quadamn parie codi'is Ph'2 (fo 60) simm est euua Theol,ahui ienipori

anierior est. - Faicumur in hi, versitms s y llabas an, en mml plane consumas

habeui quoi1 apud Gare evenire non sMet alliai uamen ilhius licentite exemploum

proferi e possinmus (I 18e, mcd,, ubi coulsocianmur in fine versuuumi vertu riant,gent, hautement, etc.

(1) Li duens iofiroiz qui nue doit eonsoillier - dist qu'il n'est pas amis

entierement - (lui noie foz pense n amour laissier. (1893. Pb ,, 5; mcd.)

() Guis, ne yons pui oublier; r pour vous ai la mort blasmée. (838, Ph', eb,

merl.)Guis tic Ponciaus, a tenir - ne vos oblierai jai ; - per vos doi la mort

haïr. (IOfl ; Aire_ NIAI, 3Û0.)

- ¶21 -Navarrensis amicus fuit (4) atqui Theobaldus, anno 1202natus, non ante annurn circiter 1220 carmifla conderepotuit. -

Ail postremain illam vit;E ejus partem referimus quoquequ,c cuidam Odin dicantur (487, 361, 4014, 1638, 4157) cumhic seniel una cum Lorent (505) nominatus fuerit.

Qui fuerint Odin ilIe (2), Iluel (1102), Cauandois (3) (1407)pro certo non comperimus. -

In summa, nostri poetœ vitam nonnihil extendere legi-timum videtur sic eum plurima carmina scripsisseac multalaude floruisse nihil mirum sit.

Hand plura reperire pôtuimus quod ail tempus attinetquo conscripta sunt ejus opera. De ejus nIa pauca nuncsubjicere liceat.

Primo quidem aspectu, satis multa esse vientur quœnoscere possimus, cum spe sais expresse de se scriptortocutus sit: res vero altius cousideranti apparebit communestantum hic esse Joco, a quocumque temère usitatos, nihilvero plena fade dignum nihil enim noster de se fassus estquoci non apud multos alias, iisdem fere verbis, invenias.

Sic primum ait se a puero amare consuevisse quam nullomodo deceret(101t Arch., XLIII, 284) cum genere mulLo illus-triori esset quant ipse (4000, 1lrch. XLIII, 287; 653, Are!,.,XLIII, 265, etc.) Quam mufti sunt autem qui eadem de se ipsidixerint! Ornnes primum aiunt a se nobitissimam dominamcou (4). T Ait quoque Blondel se ah lifantia amom suce

- (1) Memoralur in carminé, 140 quod cerle a Theubaldo scriptum est, cuir' hiein co proprium nernen inseruerit.-

2) Ille Odin esse patuit quidam castellanus Gandavi (de Gand) qui uxbre,nduxit imam a frliis Hugonis Campanim, qui Constantinopoli (aune tOS) ,nortuus

est.(3) Si Tarbl credas (77db., p. 146), Galhandois an Nob!e urrus an ideni shit,

Guam cognemen NoIet in dorne Garlandiin usitaturu esset ; niiril hie certi; quispoque fucriL ille e Carlandid donro vir, TarM non docet, nec sciviL.

(4) Blonde[, 6a; 1618; 2124, T. pp. 9, 31 36; Goucy, 9Q, F. 40. - Cf.Mmtzner, Auf. Lieder, p. 205.

- 22 -

dominze consumptum (4), quze ad verbum reclintegranturapud multos, germanos prresertim, nostrorum imitatores (2).Quie non impediunt quin stepissime de novo «more loquan-tur (3).

Cum muliere quam amabanÇ in externa regione consue-tudinem junxisse usus quidam ces juhehat sic enim egit•Gacc (1579) sic et G. - d'Espinau (501) (4). In eamdemquoique classem referendi quicumque aiunt a se dominapatriam propter dominam diligi (5).

Contendit Gace futurum fuisse ut vota compos fuerit, nisilaudatores sa ipso tempore obfuissent (6). AL eadem prorsusapud Couey (7) et Espinatt (8) legimus.

« Laudatorum » quoique caura se domine patria cessisseait (1501; Arak., XLIII, 353, 413; B. Chrcst., 279,633; Arak.,XLIII, 329; 1414. Ârch., XLIII, 335; 1578. Ined.). Idem verothema tractare se omnes coactos putavisse credas nu)lusest qui non affirmet sein exsilium sponte abiisse, laudato-rum metu, ne quid dominEs fumEs delraheretur (9). Ha usi-

(1) 110; T. 23.(2) Sn svil ich docli je diener tin -

dia midi twinget lier von kindes .1 ugenl.(W. y . llornberk ap. y . d. Ilagen, 1, 06. Cf. Mnlzner, p. 241.)

(3) ftuod e1iiideni nonnunquaru an,or prioribus vividior, adhucque ignotus signi-fout. sepissime amnemn quinine, procul dimI,io, alius fernime cupiilo. (MœIzner,p. 211.)

(4) En perillouse contrée - nie sot fine amour jugier. fArcit., XLII. 335.)(5) Mais leu aor son pais - et ter kan k'a li apent (C. d'Esp.. 640; Ai-cit.

XLIII, 298). Cf. 1988 (alibi citatum, cap. III.- Cf. eliam J. Rude! ( R 1:1, 95) etliaimuniluni de Miraval, P. 0. 234.

(Ci Avoir cuidsi jalouse conpaigimie. - Maiz Iosengier par furent si poissant,- qu'il m'ont loin ma Ioial espem'ance (t751, mcd., Ph'29;.

1) Se ne (tissent li gent maielirée, - n 'eûsse pas sospiré en pardon (986. F.,p. Si.

(8) C'a mien espoir clisse ic jnit - de ce dont ai n greit d'amors choisi, -se ne fuissent Ii felon esliahL 1073. ArcS,, XLII, 272j

(9) Maigm'ei filons mm'dixans - ki 'bu paix - m'ont fait longuement esehif.(C. de Dargies, 738; A,'clt., XLII, 243.) -

Ne proisse vengernent -. de cals p01' Gui seux fuidis. (Id., ibidem. Cr. 1575Auch., XLIII, 354)

Trop m'ont greveit - su 1 M m'ont' fait 'giierpim' - la riens, fors I)eu, ke pluxahi et desir. (1150 lncerui'auet. ArcS., XL1II, 330.)

J'en ourlai lotis d'envie;— dcl doux paix mi'esbuct partir. (1503. G. de Dijon I?).ArcS., XLIII, 324.)

A madame ai pris congié, - et guerpi ai son pais - quant pereeû ont nosamistiez - felon, tant s'en sont entremis. (il087. )tloniot, mcd.)

- 93 -

tata erat hec declamatio ut a)ius cari deiidere potuerit

Je ne soi pais chahspar iver ne par froidurene par estrainge paTs,lointain de ma noril,ire.

(1538, Perrin d'Àngecori., 4vc/i., XLII, 383.)

Qoœ forsan e Provinciailbus poelis desumpserant, apudquos veto propiora esse potuciunt ç!).

Ne us ipsis credere licet qui se propter dominas patriamrelicturos affirmant ut cum Infidelibus dimicent pluresenim eadem• testantes deprehendimus (2) quam ut aliquidveri hic fuisse credamus. Reipsa .plures Pahestinam vise-runt parum tintent verisimile est crimes non sine tnisti dis-cidie profectos esse id cum jactant, se tantum majoni laudeac miseratione dignes efficere forsitan tentant.

Medio scilicet tevo, patent comrnunibus lods infiriita spa-tia sic exsiliurn, mortem dominarum, dissidium, gratiaireconciliationem libentissirne Provinciales tractabant, necnecesse erat talibus narratis verai alicujus roi menioriainesset. Cavoarnus igitur ne, vitam poetarum ex eorumscriptis exactius describere tentando, nimia credulitate inerrorern inducàmur.

(I) Cf. t de Venladour, hop. (R. V . 70) et Non es meraveilta; Tant ai;Quan vai la /lor. (R. III, 6;P. 0.7; L. R. I, 330); cf. Claire d'Anduze, Il.,III, 335.

() Cane Bethun., 1125, Scie., I, 2; Coury, 670; F, 36; G. de Dargiesfolie - lai ]aisic - en son pais; - en la Berne (sic l'Arrahio?) - et cii

Surie - m'en vois pour li mont pensis (705; mcd., Ph3, 88). Incertus auctor

1650 (Arc!.., XLII, 277), etc.

CAPUT SECUNDUM.

QUiE FUER1T LYflICIS POETIS DE AMOBE DOCTRINA, EAMQUE

AU AUSTRALIBUS AD SEPTENTRIONALES MIGRAVISSE.

Hoc proesertim inter se differunt antiqui ac 4allici me duevi poetœ qui res amatoriastractaverunt, quod alteri tantumquidquid in pectore lateret, vivideac candide exprimere,alteri potins scite ratiocinari ac communia qtuedam placitascholastico more explicare curabant. lla3c placita ab Aquita-nis ad Francos primum delluxisse monstraturis, forsitanexistiines viam brevissimam fore ut, qualia siijt in priorunicarminibus primum exponarnus, dein, posteriorum operaevolventes, apud eos sirnilia reperiri ostendamus at, coininter se non quamdam tantum cognationein haheant, sed pro-pile eadem sint. ad verbum expressa, bis cidem itineri, nonsine mu]to legenus fastidio, fuisset insistendum. Semel igiturrem evolvemus, omnibus poetis, e Francia vol ex A.quitaniaoriundis, coactis in unum al. his et i]Iis locos mutuari,fidem dictis facluros et plane quidem similes, semper nobiscuroe erit, ita ut e rebus ipsis illud manifeste eluceal quod

• probare voluerimus; postrerno, multo ante apudhos reperirifilas viUc conditiomies e quibus hoc genus nasci poterat, atqueapud illos poste.a in Je manavisse ostendendo, finem hujuscepartis faciémus.

- 25 -

§ I.

De Amore.

Si quis anhrno sibi flnxerit quise censeat christianus homodePeoejusquemagnitucline et potestate, de his quoe ci debéan-tur, de gaudiis quoe pies inaneant, summa veritate nostro-rom poetarum erga amorem sensus sibi repra3sentaverit.Amor enim (1) (quo verbe non rein, nec vannant quoddam£8ffl?Ov, sed vivi aliquid exprimere videntur) Deus est plu-rima igitur communia reperias quibus pariter hoc ficticiumnumen Deumqueverum celant.

lit universi hommes, si christiano credas, in duo generadividuntur, prout Deum adorant, aut mendacia numina sec-tantur, sic, si nostris adhibeas fidem, summum inest dis-crimen inter eos qui amorislegem ferreaut recusare gestiunt:Amori iiuervire ffli maximum et ante omnia sacrum est offi-cium, qui, bonis ortus, rectaa vita3 munia cognoscit alucontra, genus inimicum, omnibus grave, terne inutile pon-dus; hocque maxime discrimine notantur qui contumeliosevilain, quique honeste cortois appellantur. Nec multurnabest quin nostri posta, illustrissime hispanorum auctorumplane consentiant scribenti a Caballarius autem (de rage, utnotum, eaballario hic agitur), sine amore esset velut arborfouis et fructibus excussa, et, ut vere dicam, corpus quod-dam animi exjiers...N ullus est corum sine domina et potinscoelum steUis orbatum videas illud est proprie ex quo Cons-tant... Si quis forte sine domina reperiretur, non legitimussed noths habendus esset, et qui in egregiutn il]um ordi-nern per fenestram, non per portam, intravisset(2). » Quid

I) tiwe vox nepissime piurali niincro usitutur, souper vol o feininino genne,cx pia riunt quredani melapliorse quas recenli tingua redderc Iiaudquaquaniproniptiim est. -

(2) Don Quichotte, 1' pars., cap. I; lia pars., cap. 12.

— 2(3 —

prodest enim ille qui du)ce hoc itnperium' respuit, nîsi ut

aliisoneriaut damno sit

Pen es n,ortz qui ,I'amo,' non senal cor qualque doussa sabore que val vitre ses amOrl'as pci' far enueg a la gon?

B. de Venlado,ir Rayn., Ch. III, 45).

Sens vos amer na nia vie meslier,ne ja ne veuil lot le aient onuier,

ou nIer mort vivant,(Co"cv, 1009 FaIli, 53).

Dies, qui n'aime, de coi se sel aidier

y0j 5 ( se i'ei,dre, qu'al siecle n'a niestier (I).(C. de fiarg., 418. — Aveu,, XLII, 34e).

Optant igitur ut e mundo auferantur, si quando amare

desierintJa Daniedieus no m'azir tanque ja paris vira joie ni unes,pus que d'euueg serai represe d'ainar non aurai talon.

(R. de Vent.; R. Itt, 45).

Amoris enim mandata, ut Dei, abnuere queas, scilicetamer non fato qodarn in poctore nascitur qua opinionepoetoe nostri ab antiquis maxime differunt apud quos, utnotum, nihil aliud est nisi vis ineluctabilis qua Venus proeda

potitur r

Elaov ALXpLV bt.&oiJ ii zil E ip.vureov t6v'rŒ,'v xv0o'rp p.èv Uçtpuoto ysvs•,

cr40€a tk r'rOCovtx5rXbv j 'rÔ, EeÀ&v•x...

ltv, l)Ç iEiV'qv,LOt 7ÎJfI 0up.8 dXXoç i'rxc'ro...

'iv x).tvtipt Bix '&).LWrX xi! Bxi vuix'raç.(Tlieoar., 'Dippax., 26-85).

fl. Cf. Qui tel vie ne veut mener, si se voist rendre à Clairvaus (tub. H.39). -

- 27 -Amans igitur, oegio similis, malum abominetur, quo uritur

si compos sui adhuc su; ut teger, languet simul et ardetquid veut, nescit, nihil esE quo non-gras'etur. Raque impo-tens foetus, Deo 11h « Deorum hominurnque tyranno D iotumse tradit

•xaxitç LŒv(Œtç xŒ.l npO&'vov ix 0ÀcÂOLO

X%I V6U2V 5dCT ' tL UpVLa 06pp3 Xc,roïaŒv

&vépoç.(thid., t35-8

Longe abest ut ita de amore loquantur nostri scriptoresmultos quidem, aut potins multas noninare possis in heroï-Gis proesertim carminibus, pas, subito quasi ictu, adspectojuvene quodam, percussas amer impL'Ovisus domuerit: tallavero poetarutn tantum imperitie aut parum callidée antiquo-mm imitationi tribuenda surit. Apud lyricos contra, qui fusiusde ainome ejusque causis et modis disseruerunt, nihil taleinvenias: hic amans, eximiis feminoe cujusdam dotibus. necmagis forma quant animi virtutibus capitur non subito in-vitusquc eNardescit, sed dignissimam qutn ametur, inquirit,

- e]ecianique se ipsum hortatur ut omet (I). Omnes jactantegregia quadam aut unica potins pertinacia amorem n secoli ; ut dremonibus christiani, sic pra.vis ilili sociis qui cos astolida fidelitate dehortantur, indefessi resistunt : ergo htprava eorum consilia sequantur, nescio quid luis suadet;

(I) « Le moyen ;ige a concu )'autour comme une - sor:e de fatalité intérieure,Ce n'est coin[ la tata li lé antique qui saisit l'homme subitement et sans préparaI ion,qui le dompte et le châtia avec ses propres faihilesseA c'est une nécessité quel'on se ci ée en niéme temps qu'on la subit, un élan auquel la volonté, moitiéentraînée, ,iioilié agissante, finit par accéder comme par une libre détermination.Le sentiment est, polit' tes poètes chevaleresques, une chose à ta fois supérieureet humaine, une influence :'e1 haut en ninoie temps qu'un effort vers une vieplus idéale, n JBOSSErt, 'h',xtan et heuli, p. 118-9.-j

« L'amour, au novell âge, n'a lien de commun avec ta fatalité qui saisitl'homme subitement et sans préparation. (Lange, Etudeu sur Wlther von derVogelweide, p. 250.)

- 28 -

euS seipsis luctentur necesse est, ut firmi au stabiles in pro-posito permaneant; nullum vix carmen est, eorum pneser-

tim quie Galterio d'Espinau, Ga]terio de Dargie, Gaee

Bridé, adscribuntur; in quo talia non invenias: trequentioressurit hujusmodi loci quam ut aliquem excerpere utile sit.

Hou poque e fide christiana defluxit quemadmodum

ille qui gratix se docilem obtulit, neduin ni resisteret, gau-dus oeternis fruiturum se confldit, sic amanti nulle modo

dubitare licet quin dehftam mercedem aliquando accipiatfrustra pnrvicax ejus domina coblumjugo subrniltere iccusat,

frustra Amori obluctatur in illo inter feminam Deumqueconserto pnc!io, non potest Deus viqtoriam tandem non

referre, sihique fideles voti compotes facere

Mas Arnors yens Iota cau,aquein venquet de lisys amar,atretal pot de hors faren uni petita pauza.

(OE de Vent.; R. 111, 48).

Per qu'ieu sai bon a escienpiano fin' amer hein trays

J. Rude!; R. III, 27j.

Maix quant saveis rater k'en vos ait fiance,cent doubles gueridoneis pesance

G. d'Esp., 110; Arch , XLIII, 264).

Fin, amis ne se doit removoir...Car fine amer puet plus un jor valoirk'e]he ne fait tous les autres doloir.

(Id. 1874; A pek., XLIII, 321).

Bien mi de voir ko faillir à sa gent- ne pue!. Amour, sa droiture ne nient.

- . (Blonde!, 482; Tarbô, p. 13).

Non igitur sublimi quodaïn mentis impetu et gratuita per-tinacia, sed quia prcemii futuri certi surit, et quid sihi maximeprodesse debeat, intelligunt, sese in fide permansuros tes-tantur: quin imo, eo graviores fuerunt augustia!, quo ilbus-

trius erit proemium (hic quelque nontiihi) christian disci-plina licel agnoscas). Igitur, ut quidam quos Ecclesia innumerum beatorum retulit, sacro quodam furore abrepti,

nihil n Don petunt, niai ut majori ac majori ces dolore

cruciet (1), sic nostri magis cc magis pati gaudent, ac malasemper renascentia ah Amore exposcunt, aliosque dedignan-

tnr minitnos tantum clolores expertos

Ben aiol niai e l'aÇan e) cossirqu'ieu ai sut rt Iongamen per amer,quar mil ai'ans 'n'en an 'liais de sahorIi ben qu'arnOrs mi (ai ;u'as sentir.

(l'erdigon ; R. III, 344).

E quant je plus plaing et sospir,plus Soi joianz quant pins m'air.

(G. d'Espinau, 590; Fat!,, P. 78. - Cf. Dargies, 376F. 74.. - Gace, 1420; Arelt., XLII, p56).

Arnors cite heure rut jaillisk'estre me laissiés en paix,maix or seux je refais amis.

(Gace, 1465. ; Anis., XLIII, 279).

Dont bon gré Ii doi savoirc'ainc ne vi hure du jourke cerne fein iloloirma douce dame anemie.

(Id., 857. In. Pb323).

Nec dolorern tantum a3petunt quo majoribus gaudiisfr'uantur : quidam sallem, sensu exquisitiori, ab Amorepi'œsertirn, quelque modo res ois succedat, [lune, alaci'iore,nanimi habitum exquirere videntur, in quo, pluribus et ccli-

dioribus replelus alïectibus, se largiori quasi vita viveresentit et hetatur, quod feliciter recens quidam ita expressit

Qu'importe le flacon, pourvu qu'on ait l'ivresse?Doucement m'aura engignié,se ja plus n'en cuidoie avoir,

(Blondel, 1005, T. 61).

(1) Exemplo sint elarissima lita inter Hispanos boita i'eresa, et cornes qui,decimo quarto potissimum soeculo, ernenla .stigmata enfui impressa taleront.

- 30 -Que la mort me semble vie'Haut ai fait sage folie.

(Id., 1309; ibM,, 66)

Per Deu, Anaors, por fol se puet tenirId de vos pili ne se vait esclievant,

rar vos faites les (lolereus pians,et les joians refaites vos sentircelle dolor dont il cuident ,iiorir.

(tJargies, 2M; Arc!,., XIiI, 384).

§ II.

De Amante.

Nec immerito Amori, vèl proemiorum parco, gratias agunt

etiamsi enim illa, quœ affectant, non acceperint (quod qui-dom fieri non posse arbitrantur), Amor tamen in eos maxima

benefacia contulit, scilicet per ilium viri boni (gallice eorioisvaillant) effecti sunt

Qu'en lime bos pretz no s'at,riileu, si non vo per amia

pueis dhon tug, quant lions Lai falliirnenhein par d'aqust qu'en douas 'ion cuten. o

- (R. de Mintval R. III, 362).

Quanior melliurat nielLer-e raiL auss' cl geusor gonsa.

(Gaucelni et B. Gaucelm; R. IV, 49 et P. 0. 363).

Cuers k'en Ji (amour) fait arestaucede corloisie fait hou',

jolis de douce acoentauce,de laii'ges voloirs

hardis de tous biens embraicier,fers en honor sens chaingier.

(Muniot, 242 ; Ait., XII, 3521.

Gel qui d'amours a droite remombranteil ne pont pas a faintise penser.

(G. de Beaumont, H. Liii,, XXIII, 587).

Amor primum bas virtutes suadet quibus homo, suprahumilia elatus, quacurnque grandia, quoecurnque generosaaffectando omnibus sese venerandum simul et invidendumpraabet. Ex CD enim oritur divinus ille afflatus, gaudium (1)i]Iud quod normes virtutes gignit.

Tres potissimum, si poetis credas, sunt consequendœE si Ji plaiz quem retenh n celai,per Ires razos don Ji drut son aillaiJi serai bus...

(11 de Miraval ; P. O. 226) (2).

Qum sint iliœ, àpertiusdocet aliusA la joie apartientd'amer malt finement,et quant li lieus en vientIi doners )argemenl;

-encor plus ï convient -parler cortoisenient.

(Blonde!, 1921; T. 43).

Omnium virtutum quas poetaa celebraverunt, nulla estquœ ad eas referri non possit sic nullam aliam prorsusinvenies in illis quos explicatius enuinerat Elias de Barjolsqui, eum viri perfecti exemplar adumbrare velit, a singulisamicis proprias cuique dotes mutuatur, seilicet c coyndia,gensozia, donar (qu'es la senhoria), helhs nespos, guabar,cavailafria, sen, cortezia, chansos,gayeza, drecheù. »(R. JIJ,351) (3). Conféras etiam licet

Leialz aniex cri amers ten joyosJeu lien esser alegres e jauxens,larex et adrega, ardilz et ambres.

- (P. (le Capdoil R. III, 110).

(1) Lingua vulgari joy, joie: lioc verbu,n ail regioneni proprie neridianana nonperlinet, in qua gang fuisset, sed potins ad pictavensein, in qua quideni, coin ibiprimai muni ai poetarum fleruerint, liae omania primaaom elaljorata fuisse verisi-mile est,

(2) Cf. id , R. iII 257 « Dels quatre nacstiers valens—per gaie cavalliers anprela - es bel sofata avinons - un dels nielliors... » - Quid quarta ces sil,nescinaus, ai eligendi lautum lisitatione laboranius.

(3) Cf. alia fere ejnsdenm argumenti carminaB. de Bora, Domina R. deVaqueiras, Trnan.

Jojos son jeu et ai meslierDe far plazer u bona gen,d'onrar joglars, d'anar joven,

tin dur enans qu'arn no mi qtiier (Ii.-(I). ' de Pradas, P. 0. 88)

istce quidem omnem fore hominum illius aatatis vitam

complectuntur: qua enim (quod saltemad optimates attinet)tota inter pares aut inferiores agehatur, aune in exercitibusforas ducendis, nunc in sol]e.mnibus demi conventibushabendi : si autetu liberalis fueris, non erit ullus tuorum,

vol demi, vol miIitia qui ulla re indigeal (quod tune potissi-mum, si fidelibus soelis uti velis); si in dicendo, in exci-

'piendo quocumque comis, omnibus inter quos versaberis,

grattait le facies.Nihil autem splendidioribus laudibus extollitur quam lar-

gitas (qure Juventutis soror dicitur () : in dialogo quodara,Rambaldus v.ituperat Albertum Marques quod Genuensesexpilaverit aL 111e, crimen non abattons : « lia egi, ait, quoliberalior erga sodales esse possem,

e non per nianentia

ni per iliesaur, qu'ieu voigues a'uassar.(f1., 1V, 9,)

Latroni igitur, dura sis munificus, tibi esse licet. 1-Ioc p're-sei'tirti vir vere magnus alios supereininef Alexander 111e,tantopere Lune celebratus nu]la alla causa omnibus regibusin exen?p!um proponitur, nii quod nurnrnos prodige eilÙdit.Nec necessc est cuiquam prosit ]argit3s, per se ipsa lauda-bith ideo caballarius quidam quod triginta millia solidoruinsflarger'e et triinta equos, magne pretio emptos, urere jus-

sent, inagnopere )audatus est (3).

(I) Arnaut de Marsîn (il, V, 41) variaque carminaqnm dicunfur Ensenhamens.Cr. flarfsch, .Gruadr., 31 sq., 52.

(2) Avens - e I)onar qu'en sas (mue. (Marcabrun; Chrest .,54.)(3) Quod far.furn nana 11 7A, in concione quaifam Ugerni (fleautaire) ] iabiin,-

6veiisse dicitur. (CaIfridtis, prior Vosjensis Ciironican, p. 321 5g., ap. iiSoire

site

Ne percontemut, a quibiis taÙa orta sint aut saltemvehementer commendata originern enim tes ipsa proditnil miniin si joculatoribus istis, mendicis et continue vagan-tibus, nec vilain aliunde qoam ex alienis muneribus trahen-tibus, ad mensam quemcumque adhibere, vestimentis etequo donare, benevole tandem excipere ante omnia laudabilevisum f'uerit.-

Sic se erga omnes gerere debet quicumque arnoris legessectatur : at, peculiaribus érga inulierem adamatain officiisadstrictus, allis etiam signis, proesertim cum in conspectuejus est, dignoscitur ea quidem cool prioribus plane con-gruere affirmare non ausien at quœ in suriptis reperi,lidos inlerpres, refero.

Amantem primuin pallidum esse decet: nam

(mors noircist viaire et saint (I). -(Méon, IV, 149. Cf. Mœtnaer, 164.)

Quicumque igitur rubicondiori erant ore, excusationem quai-runt, testanturque amorem, quaffivis imo pectore condaturnec in facie appareat, nihilominus, aut potins magie, ut ignemcineri suppositum et ideo flagrantiorm (2), arder. Oportetetiam (quod assequi .fapilius) tristis incedat, oportet noctuvigilèt, partira loquatur, minus edat, spe lacryrnet (3). Ne-cesse est etiain ita cogitationibùs intentus sit ut nullius

générale du Languedoc, Nova édit,, Toulouse, 189, VI, 60. Cf. And. Capeli.,De arte-arnand,, ap. Ray., Il, CVI Amor semper ab avariU consuevit domi-nuis exulare.

(t) -Ornais consuevit amans in coaniantis aspectu pallescere (Andr, Capeil,, ap.Hava., II, CVI.) -

() bec gui'" istius etatis opinio Car h carbons sous la cendre— couvers,c'est li plus ardans. (Simon d'Autie, ap. finaux, III, 456). Cf. alla exempla ap.Mœtzner, 168.)

(3) Onmia ista, non injucunde in j000ni versa apud P. Cardinal-: Ar mi puceeu lauaar d'arnor, 11 111, 438, flartsch, Chresl., 174. Cf. An]. Capeli. H. Il,CVI Minus dormit et édit queni amonis eogilatib vexat. -

3

-34.-rei,ne aol ipsius .consciiis remaneat ilium ergo salutem,quam accepit non reddere, ne miremur nec irascamur:

-- -Fer se ja mais fouis liom no m'oehaio--sim salmis, et jeu mot non ii o.

-.(F. le Mais., En chantant ; cL A de la Hale,

•, . de L'oussem. • P. 40.)

imo, a lotronibus imprudons abduci possit Si ante dominantest, trernat (1), miii vicem :gerat, et proesertim amoremaperire, vel modestissirnis verbis, sibi non insumat

Lairo,s me poirian emblar--:ja no sabria dit ques fan.

- . . (5. de Vent., R. lii, 55.)

Las que farai, pois non Ii ails retraireans quan la vey, estou a lei de mut.

(P. Rainion, R. III, 15.)Qu 'ion non aug qui parla ai) meni falz mas tremblai , e frire.

(G. Faydit, R. III,1) (1).

ki dèvant Ii me fait dormir veillant (3)tous eshaihis m' j obli en estant.

•. (Gace, 4, Arc!, , XLIII, 380.)

et kil niaviesit saventke je mobli pensant entre la gent.

(Coucy, 209;F. 6) (4).

Amorem igitur qui fatetur, peccat : et in- hoc quidem plu-rimi peccaverunt, nisi tamén cantando fatet'i liceat

•.tant la dopt o la reblan -• qdo gos do mi non Vans pyar. -

(8. de Vent., R. UI, 55.) -

(1) Andr. Cape][. R. Il, CVI In repentini coamantis visione, cor Ireinescit

aniantis. .-Ct E. de Bajols, Il 353 Ciii d'Uisel, III; 379 ; C. Magret, III, 420

Cercanun, I'. 0. 150, etc.

3 Cf. Folqfîet le Marseille (lien on muet)A fois quem rai veillai' dur,nen(4) CI C. itEspinau, 199 (àrc!i, XLI, 355) Coucy, 401F. 501; Dargies, 738

(4rch,, XLII, I43). V M,atzner, 1l-3.

'tQue s'ieu la preyava de re

tom que palais si gourdes de me.

(Peyrol, B. III, 27 ) (t).

Je ne Ii os noiantroquent que ne me chose

car trop (lout son mal talent.(Gace (?), 1939, Arek., XLII, 253) (2).

Intare saillent vetatur; nihil'nisi exspectare, tacitus etÎxtiens, debet quod sexcenties a poetis decantatum inve-

nimus. Satius est etiam hie les in longum trahatur quam

alibi prospere eveniat;.

Qu'arn irais de vos Io denianque d'aulra tener haizan.

(B. de Rom, B. 111, 141) (3).

Mitas ami a Ii faillir, si 'ne prompte,

-:ka une autre acever.-. ,.. (Ceucy, 986, F55) ()

Ante -omnia,- atnorem: ceteros-celet arnor enim publicus

amorjam nôn dici potest (5), ita ut G. de Boraaeil fidissitrios

amicos .se ante prodendos . esse contendat quam- eos amoris

sui conscios facict (6)

(I) cf. Molière, J','éc riche., se. IV' ... « Et cette déclaration est suivie d'unPrompt 'courroux qui ......nui un temps, bannit l'amant de noire présence. s Cf.

. liogier, n. il!, 3; cl Faydit, III, 293; G. dUiset, III, 379; A. de Sarlat,III,87, etc..

(2) Ci. Id. (Ibid., XLII, 256); Colley, 793 (F. 391; Blonde!, U95, 3, 802 (T.40, 41, 45), etc.. ....

(3) Cr- A. d'Aragon, H. III, 119; 8, de Do ru, III, 142; Ana. de Marveil, III,208, 214; lisboleta, III, 22; lier, de Palasol, III, 235-7; Blacas, lI), 338; P.Vida) cC Blacas, IV, 23; etc. Cf. etiam Mœlzner, 202.-(4) Cf. Caca, 1179 (AreS., XLII, 260); Coucy, 790(F. 40).; G. de Solgnies,clielei' Il, 22), etc.

5) Qui -non -cela!, a!nare min potest (And. Gapeli., ail. Raya., Il, CV.,A,nor maro consuevil durare vuigatos (Ibid., CVI).

(0) R. niao-4; ci B. de Vent., 111,431 , .

I33

- Que fouis no sap de mon cor vas ont es.Ans qui ni'enquier rie roi se renie nos tItans,ais plus Privez estau quetz e 'celansmas que lot (euh de se que vers non es.

(II. Brunet, R. III, ail) (I).

Pres soi del penr' e del grazire del celar e de! blandir.

(Gui!h. IX, R. III, 4) (e).

Optant etiam ut inimici sui fiant infantibus similes, ne

quid ah eis percipiatur

S'ieu sauhes la gent encanlar,-miel enemic toron enfan, -que je hein pogra pessarni dit l'en queustornes a dan.

(B. de Vent., R. III, 54.)

M, quarnvis taceant amatores (nec sempr tacent), titillantfugit quam mercedem exspucfent, nec exspectare quidem,sed tantum manifestius aut acrius efilagitare prohibentur;ntinquam enim amorem, quem c platonicum s dicunt, tainhumilium obsecrationum finem fuisse, ah omnibus intelli-

gebatur (3); quod plures loci, in quibus immorari parum

utile sit, apertissime declarant -

si nom baiza en cansbr' o sotz rare.(Gui!h. IX, R. Il!, 2.)

(I) Sciunt mairies I)antem, ut amorem melius relaret, a!iam inulierem r se amatisimnu!avisse Simmuliter egisse fertur F. Massiliensis (R. V, 451) — Cf. R. Il!,114,

(2) Cf. R. de Vent., lI!, 42, 64, etc.; P. Raimon, R. III, 128.(3) Quod nuque vernie est, saltem si de prinribus agilur; inox enim anor in

nubes et sueras argulias eranuit quod optiule expres'ft A. Thomas; in opere ouititmlus Fra;irgsco du L?arberino, p. 5-I sq. il esi-ce là (la perfectionchevaleresqw) la véritable et unique fin de l'amour? Les premiers troubadourssbnt encore trop p' ès de la triture pour le penser et le dire sérieusement -n'est pas difficile de voir où ils tendent en réalité..... Il n'en est plus de mêmechez les derniers représentants de la poésie provençale. Ils ont pris très sérieu-sement le change, et, ayant une fois lâché la proie pour l'ombre, ils se sont

- 37 -

Cern quem des jeter

d'uns noitz ab ]ieis jazer.-(V. dIS. Antoni, P. O., 2O.)

K' el vergierfut entre nos dons I'autr'ierma joie renouveleic.

(G. d'Espinau, 504, ArcIL, XLII, 3351 (1).

llL

De Domina.

V&uti virtutes, quibus yir optimus effleitur, ut Amantemornent, omnes inter se conveniunt, - neque mireris saneLam eximiam amantis excellentiam, eum suam ipse imaginemnobis adumbret, - Domina eam speciem feminae prstan-tissimEe reddit, qua nihil perfectius mens concipiat. Ea veitspecies, qualis a poetis nostris exprimitur, semper sibi cons-tat: credas mulierem eamdem ab omnibus celebratam fuisse.

Femina enim, quam colunt, priinum pulehrà, quin, interomnes puicherrima habetur:

D'Msso sai grat ais autres trobadorsque quasdus plia en ses digz CL afiaque sa douma es la gensor que sia.

(A. de Mari., R. III, 213.1

La plus bele ki soit de more née, -(C. Te Bouteiller, 1730, Mwtzner, XXIII, 38; cf. 211)

Dotes eunctas, quibus puichritudo ejus eminet, singil-latim enumerant. Bas autem dotes pares omnino invenias,

acharnés à faire de cette, ombre une réalité. II leur suffisait, en somme , de tiret'dos conséquences extrémes des idées émises par leurs prédécesseurs. n Cf. Ibid.P. 121. -

(1) Ci. Guilli, kdhernar, P. O. 258; III, 192; J. Rude!, III, 99, etc.

- 38 -cum in septentriona]i, tutu in australi GalIiarun parle (1), exqua similitudine &ucet non veras vivaque mulieres, sedcomrhenticium et inane exemplar animis poetarum dbver-sari nihilo scilicel inter se unquam diffeiunt, nisi quod ahibrevius, aliï accuratius descriptiones suas concinnant.

Sola tamen puichritudo parvi pretii sit, nisi primum nobi- -litati jungatur inûlidres crimes, de quibus agirnus surnmoloco ortEc surit, amantesque sa3pius claritudine generis multoanteceBunt. Poctœ igitur omnes fatentur se non sine insaniamajora conari; neque bis questibus quasi jocantur; nisi eniinii fuissent qui cogerentur humilioitm' fortunam excusare.non tam libenter prredicavissent nullum sortis discrirnenapud amantes valere

-Qu' liom non deu garder en ainorgiant parulge ai ont richor.

(F. de Romans, Lev, r. I, 402.)

• Funcbeza ai fin cor venuIrai amer Omian,

mas paralges la decliai,

(pci rie Son Iroan, -(Peyrol, R. HI, 279) (e):

- Virtutes etiam omnes ]audesq!ie domina in se colligit quac,vero egre distinxeris, cum paruin perspicuis verbis noten-tur Valors aoL Pris, id est excellentia, Gnastcté, quain vir- -totem ab amante exiolli mirum fortasse est, Sens, scilicetmens recta, Nonnulla verba, quibus vis magis propm-ia inest,.

(t) Exempta, qua innumnerahilia sont, profeiTe parant utile sit V. apuil occi -lanicos R. de Vent. il. III, 59 , 8L; G. de Caliestaing, ibid., 109; t). do Dom,135, 138; G. Adhémar, 197; A. de Maneil, 202 (proesertimu); Il. deflalasoi, 241U. de S. Cire, 333; P. Vidai, Let, rom, I, 408; A. de Sescas, ibid., 592; apudseplentrionales Coucy, F. 63; Dargies, 1033; 178; incertum, 121, Arch ,XLII,256; Adan de la Hale, Jeu de la Fouillie, ap. Ane. 711 Ç,'., P. 58. - Cf. etianaP, . Neyer, iahrb. f. u. '. Lit-V,. 397; Renier, Il ..tipo estetico de/ta dbn)manet ,taedio evo, Aucune, 1885. -

(2) Cf. E. mie Ventail., R. III, 79 et L. R., 1, 830; Peidigon, R. I11,315;Arn.de Mary., L. t. I, 350, 39; cr,MS.nem, 251.

- -39 -feminœ prsertim cultie et eleganti &dscriseris sic Iau-',dantur ars cum allis conversaudi, cornitas nintiœ facilitatis,expers, suumque cuique tribuere docta, gravitasdecôra, fes-;tiva tamen humanitatecondita, fabulandi callida facultas::

Mi dons, per son bel acuihire per son belli

.douset esguar.

(Guilh. IX, R. 111, 3.)Rnsenl,amen é beulaizplazers ah gen parlargent acoillir et honrarcortes ah gala semblansa.

A. de Mars'. P. 0. 18.)

Ou' 11h es ais pros plazens et acoindanset ais avols es derguihos semblans,-]aigu' es hiver e d'onrad' acoindansa.

(R. de Vaqueiras, R. III, 58) t)

Dame cortoise enseignie.(J. de Grievi1er,,1 142, Mmtzner, 46; cf. 193.)

La mueiz vailians lei mont et la plus genteet elle ait tout en li sen et savoir.

(G. dtsp., 149, Arch., XLI, 360.)

La gras valors et ii sens m'ait conquisRi est en vos sens fin CL sens mesure.-.

(G. Brulé, 19t3, Arch. XLI1I, ttl.)

Hé franahe riens, piainne de corloissie...de tous biens fais, quant je plux en remirvosfre salais et vostre compaignie.....

G. d'Esp., 1208, Areh., XLIII, 300) () -

Vitium tamen est quo tot virtutes offuscentur : nempe, mu-lieres perfectissimce dilectissimanque, si poetis nostris fiderh

(1) CL G. Io Ros, R. lit, 8; B. de Vehtad., III, 50, 87; G. de CabesL lu,'.106; B. de Dom, 13, 141; A. de Mamy ., 111, 200, 216 et L. R. 1, 350; tic dela Bac., 111, 341; P. de Capd.,llI, 176; E. de Barjots, Iii, 356;Gi.-eCaians6n.III, 389; E. Cairel, III , 43t; Bereng. de Paiasoi, L. R 1,359; G. de laTu,L. R. 1,484; G. Faydit, L. H., 1. 368. .

(2) Cf Robett de Bldis, Ghastoiernent des -Dames, Méon, 1l Ig4 s.

LI

ItIpadhiheas, acriter .Ienocinantur; etenim immerito isti quere-

rentur ob vota' contemptirn fastidita, nisi una voce contende-rent seipsos nitro a mulieribus appetitos; illac quidem, utaiunt, postquam ces in servitium arnoris illexere, mox suc-censere cœperunt'mercedcm r6gantibus toties arridenti vultupromissam

Per la Su ris quem tes tan deussainenquem fou avis mèrce nagues breumen.

(Cadenel, R III, 250)

Pero sua fo douss'e houama domo' al comensaluen,ara nom acuelb nim sellaplus que fat a l'autra gen.

(Peyrol, R. III, 277) (I).

Li hiau semhlant qu'en ma dame veulen'ont plus grevé, que ne mi met aidjer,-

que sel (ne fust cruels a racoinlier.(Blonde! ('?), 4754, F. 72) (2).

M non ideo uxoriis scrupulis laborant et cogitatione mariticohibentur; nunquam, ut amantes coerceant, ad fidem offi-ciumque confugiunt. Annuunt renuuntve Prout libet. Con-

juglo tamen tenentur; nam, cum Fraicorum carmina verbisincertioribus scripta sint quam ut nos talla dilucide doceant,Provinciales apertius ioquuntur. Ceterum in vitis poetarumnonnulla referuntur mulierum nomina 1 nuptarum omniumat ne unum quidean carmen exsistit virgini dedicatum. Pas-tremo, muRa in carminibus verba fidern rei abonde faciunt;eamquevitam ha, mulieres agere soient, ea libertate videnturfrui qum virginum conditioni, qualis media evo institutaerat,.onlnino repugnent. -

(1) CC. E. de Barjots, R. lI', 353, 354; P. Rain,on, P. 0. 29; J. de Bonels,P 0. 203;Cercanion. P. 0.25!.

(2) Cf. Blondel, 40, 2124 (T. 37, 36); G. d'Espinau, 954; Ai-eh, XLI,36Gace, 472, Arch., XLII, 334; 4923, ibid., XLIII; Cuucy. 080, F. 55.

-

'Notat Saint-Marc Girardin (Coin de tilt, d'arn., 1V; 408)è marito, uxore et amante tr'iniuitem quamdam oriri, cujusheneficio tragicis coîniisque poetis ceterisquc scriptoribusquorum •fabulis rielectamur nostra retate unS esse liceLMedio contra tevo, non lia se res hàbuit, flemme maritnmunquam eurante, nonnisi in plebeiis carminibus apparenwm,de qu,ibus alibi disserui; adde qund in his etiatu ridiculampersonam age?e so]et, neque inagis vivam efïigiem redditquam c nervis alienis mobile lignum z. Eum etiam passimdeprehendas apud veterrimos poetas simpliciori stylo utentes,propiusque ad imitationem vitae incumbentes (1) nonnullidominam. hortantur ut marito resistat, optant ne acriusmaritum caret. Mox evanescit omnino, poetis magis ac magisratiocinantibus non sine videlicet certo consilio ah us imago -domine amantique pariter odiosa expeflitur; ne multa, italoquuntur ut autn nusquatfl esse tibi fmngerequeas.

§ 1V.

De Laudatore . (le Iosengier).

In locum mariti irrepsit aliquis quein poeta3 nostri latta-torem vocant. Quis esse existin'tandus sit vir iste ambiguus,quem conviciis lacessunt acerbissimis, cui vero nullumcrimen peculiare vérbisque rnanifestis deflnitura ingerunt,nunc inquirendun'i nobis est. --

Origo est verbo tosengier provincialisnominis (pr.laI4ze7igicrs) verbive (pr. lauzengar) vicern agit; ipsum

(I) Sapnliatz grand talon naulia - queus Longues en Inc del marit. (C. de Die,R. III, 26).

Luenh es Io castelhs e la tors - on elba jaye ses ivaritz. (J. Rudel. H. lIl95.)Qu'eu sui qu'or» vos deslrenh- per 'ne, - e sil plus vos bal doter - bon

gardaiz que nous balai cor. (B. de Vent., R III 66.)Coi' rn'ellst or son lit presteit - Deus, cil ki l'ait espousde. (C. de Provins,

U2; Wackernagel, A 11f, Lieder, 91)

-42--

auteur provinciale vocabu)uni 1uzenja e themathe vocabuliloudarc oritur in mo1um vocabuli blastenja e *blastcmiare -(blasphenidre): forsitan etiam verba laudernia, 'lauderniarein inilma latinitate fuisse suspicari licet (1). Hc vocabula

Bartsch (2) interpretatur catonniie, calomniateur. Hictainen sensus nouprimigenius esse putandus est etenim,si- etymon considerabis tau daa-e, irit&liges siecesse esse ut

prier sensus fuerit louer ; qui sensus rnox in pejus interpre-tatione tractus, necnon ad exemple ejusdem- vocabuli*bla5t3nhia?e in sensum evasit flatteur.

Alias sensus, e priori sine labore detortus eamdem vim,habet quam courtiser une femme. « Laudator » entai nihil

Inc aHud est niai amoris petitor et postulator (3).At dicas poetam ipsum non ahi operie intentum esse.

Sane amoris petitor est, ideoque taudatorem ut oernulum,odio flagrantissirno prosequitur eurn igitur mendacem,

inuidum—nonne ilind croit exsectandum'i—se ipsurn unicefidei et constantiœ participem contendit. Ceteri nunquamvere amant, verum blancliùntur, mentiuntur: caveant mu-lieres

Qiiar on plus vos frn'aci parven (li lauzengier)queus anion de cor verladier,- -adoncs,vos cujan deseazer.

(D. de Piadas, P. o. 86.)- 'Mais Ii Mon plain de rage

sevent si liiau leur languis

(t) Literain boum Iilrm Iatinn d substituta vocern provincialein esse, nonfraneicani probatur. -

(2) -Cures!. p• v Gloss. s. vo.(3) Freqirens quidem apud ,nedii arvi scriptores, jain apud Cluistianum 'Incas-

sensen,ConManliiiopulitanus imperator prima nocte cuna uxore coneupibenss'est an gi and painne et an estuide - de la pucele bosangier » (Cligês, édit.

Fœrster, 8352.) Cf. « Car maques "an poi savoir vicia (d'amour) - pal' losangene par ptole, - san ai mont esté a escale - et par maintes foie losangiée. »(Ibid., 10261, et, sensu jam in pejus tracta « Par lucre amor, non par losange..»(Ibid., 808)... Car Levs I z qui par losa,ige - dient nez z la jant eslrangn.(Ibid., 4425)

et leur nos polirc'on su. sait choisir

liquels a Icial corage.(G. de Berneville, 934, Seb.IJ1.)

Ai Dieus, ara frisson triait -Ji fais drut cl lin mirador.quel lauzengier cl fticliadorportes(on coma cl front donna.

(II. deVentad., P. 0. 4.)

Jouv auroie' rob seûct bien ceisirliqels aiment de ciier sans trecherie. .

(R. du Chastel, 913, Mret±ner, 29; cf., ibid , 195.)

Ili fit ut, miro quidem etjocôsà sectadu1o, poeta, feminamipse 1eilicere omnirnodo conatus, virtutem ejus invidiose

custodiat atque adversus cos defendat qui •ipsum tantum-

modo imitentur (t). Ceterum non dubium est quin ah eis

codem modo incesseretur, amansque ah oemulo quoque con-temptissimus laudalor haberetur (2).

Quibus ergo criminibus ohnodi surit laudatores si quando

definitis petantur (3)? Duobus prsertim in quibus ceteracontinentur, scilicet, rnentiri et diginarc

La fauce gent inaleûrleek' entre niehtir et devineiront si amer destorbée...

(Gare, 613, Arc!,., XLII, 274)

(I) V. vmsertim G. de Dargies, ne 11.21 (merl.) quod vre, ut toue Mettant,Chastoiement dici l,osit.

(2) lIlmi verbuna !osengier racle n nohis fuisse explicatiios- manifeste doutons.(tarit ve ha incerti cujusdain scriptaris (Les mesilisants) ne béent rien autres-tant - comme il ta4ent fatal amant, - et ont setir (MI mortel envie - .....percequil ne pueentavoir - cele joie, di je For voir - qu'il ont sus lins amans envie.(A. Fouinai, Jongleurs et Trounércs, p 110

(3) Qiind rarissime quittent evenit verba eniul sawius minima manifesta inve-nias, ut in serjuentihus loris

Unar grios savaiet avals gens lafiira' - et aval Iniizengier - son d'amorguerrier. ( G Fa)dil, IL III, 281).

Li Ianzengier dli fols devinadors - abayssador de joy o le joven. (Cl. d'An-duso, R. III, 335.)

Contrats lauzengiers enueyos - mal parlons, per coi jays delis. (An. deMarv., R. III. 211.)

Une gent con ne trust trop despire -. felon sans foi, ouvert et. iiiedissanL.(Gïce, 42, Arcic, XLIII, 380.)

I

— . 44 -

Mentiri primum dieu ntur, id estamorem prae prose agerefarnam appetitœ mulieris nihil curantes, proprios triurnphossine fine jactantes, ne mulla, amorein nunquam in serium

vertentes, at nuga rum modo ineptiarunlqueexercentes. Nommajori crimine, num graviori vulnere rivalem 1dere pos-sis?

Ai, cnn man mort fais aniador tenantque per un patte de joy se fan trop guays.

B. de Ventad., R. tEl, 50.)

Negiina rot non os tan fort esqulucom es damor lauzenjador bradâtque ai poder que monta se que pliumas Vos vernis e tengies se que diu.

(G. Adhémar, P. O. 59.)

Quant ai en parole entierchascun de sa desirrêeet 1er menconge aconterdont il font tel asambide,ce me fait mire doubler.

(Gare. 888, inéd.)

Mentiuntur eliam dominas apud amantes, amantes apuddominas, ut eos inter se distrahant, falsis accusationibus in-

simulantes queruntur enim poetœ quod corum niendacia etprava consilia (mensonges novellières) amantes sibi inter seinfidelesfaeiârit;

Ni fols laiizengiers non croynde mi, ni s'albirque vas autras vir. -

(G. Faydit, B. III, t184 cf. B. de Born, B. G/irS,, 113.)

Douce dame, tant mont ochoisonneilfauiz tricheor en ior parolle vainne,k'eu lor mentir m'ont si desconforteitpros ne mont mort, Deus lor doinst male esirainne.

Gace, 437, Arch., XLII, 354.)

Nec oh ullam aliam rom dicuntur K divinare », id est excu-bias agerc, esse in speculis, artes amantum et dolas aucu-

-45—.

pari, nonnunquam fingere, deprehensos prodere, confessio-nom etiam blandis verbis elicere (quos ergo ut maximenoxios blanditores cavere suremopere necese est), nomina

amantium, vel temere, aperire: tosengier ergo idem demi-

que valet quod mcsdisant, mauparlier (t). -

No no tueiha paors de lauzengiers,que Jd negus non or tau plazentiersque ja sia de mus atari devis...Aitan se peu qui cula plazers direni lauzengas per mon cor devinar.

(km, de Mary., R., III, 217.)

Li lauzengier son d'un escuelhah aquels que van devinanI'autrtii joy.....

(B. de Palasol, R., III, 239.)

d'autrui joy se fan devinador.(B. de Ventad. R., III, 50

Deus ki les orroit entre ansconteir et dire soventlois taus adevinementde faire mensoiige voir.

(G. dtspinau, 1059, Arch., XL%1l, 350.)

Si mueraimagreit toi ceauls ki 'n'en sauront gaitier,et,. si Dru plaist, se bel Ion colleraike ml sauront filon ne Iosengier,ne ma dame ni aurait reprovier.

(Gâter (9), 283, Arch., XLI, 365.)

Qum ômnia minime mira surit : is enfin natura est amer

honestus (cortois) qui dissimulari debet (2) noscetur,

peribit. Qui vere amant fidei sure convenire existimant

(I) Cf. germanico medii 2vi sermone, ,nrrkœ're, 14enre, ruegre. (Mmli'.nef, 113.)

(2) Potin vatt ainors dont est [et] noue et cris. (Gace (9), 281, .4rch., XLI,965.)

46procul a domina discedere, ubi primum ceteros latere de-sierunt, ne in vituperationem incidat (1). Non gravius igiturconcordes- imediveris guam si horum arnorem prodideris;non facilius efficies ut domina amantem excuudat, quem essevoti cornpotem suspicatus sis, quant si nomen ejus publica-yens. Quis vero talem exitum optet, nisi is qui in Iocumexciusi succedere cupiat! Moiti igitur poetrB non sine tristibusquerelis fatentur se, cunijarn in eo essora ut vrais potirentur,laudatornrn artibus concidisse (2). Nihil magis eis nocebatguam quod tain invidiose dhservarentur; nec non verisimileest a laudalore aliquem sine mora monilum fuisse, de quonunquam Posta )oquitur, quem vero non Reri potest quinaliquantulum curet, mariturn dico.

§ V.

Prioruni Epilome.

M summam Amor, qualis a lyricis describitur nnllomodo differt ah amore qualis in poematibus Cht'istiani Tri-cassensis, veiut in poemate ciii le Chevalier a la Chareteinscribitur utiles, celebratur, lia ut 'existimem etiam eumad lyricorum exemplar sese conformasse. Quornodo veroChristianus amorem depinxerit vir veterum lifierarum nostrarum peritissimus C. 1aris subtilitate eximia explicuit(flornatia; XII, 518 sq.) liceat mitïi n judice tant argutoverba aliqua mutuani, quibus inelius elucebit res ipsa de quaagimus.

• (I) V. supra, p. 22. -(2) Si no (as gen vilana - e lauzengier savai, - ion agr amer cerlana (B. de

Venlad., B. iii, 85 1 cf id. III, 91). - Sc Ii cours de la gent nauparliére -ne me feist doloir, - feûss'e bien joie fine et entière (G. d'Espinau, 590,

Failli, 78). - Mais en col point lie dol avoir mon don, - lois hi in' aynorsenseignie et mostrée (Coincy, 786, F. 51). - A mien espoir etisseje jeu; - sene fuissent li felon eshahi (G. d'Espinau, 1013, Arek , XLII, 272).

47 -

1 0 Amor illicitus est, utpote qui conjugiorepugnare 0m-nino prasdicetur voit enim per se unum constare; furtivusigitur est, atque simul ac pervulgatur evanescit.

20 Talis arnor ut nasci possit, niulierem \'iro priestarenecesse est (1) anaus,pnesenJidonina; semper tremit nondesinit lita in mamoriam amantis revo:are quam cite, quantilevi culpa eam amittere possit.

3° Domina semper conatur amantem meliorem efficere(quod gallice dicunt le faire valoir).

40 Postremo amor ars est, et doctrina et virtus, certisquélegibiis regitur.

Amor ergo illicitus, atque, ut nullis ambagibus utar, adul-terii reus, quoniam nunquam mira modum queux piatonicum dicunt, se coercuit, virtutis civilis instar colitur, civilisdisciplinte loco habetur. Arbiter fit elegantiarum, ipsa fersofficiorum regula. Sane non major unquam data est cupidinilibertas, caque jura qute' nostra oetate non sine invidiaG. Sand ci vmndicavit mcdii oevi poetœ audacius etiam asserucre(2).

redas quidem vix potuisse fieri ut apud christianos po-pulos hujuscemodi doctrina circumfertetur. Attamen ita foc-

(1) Vire cuidam, contendenti « pie totz fis unaire.., don aver auhn de soi-noria et de comandamen en ella, tom ella de lui s, mulier (Marie de Vén-

to4our): se assentire.m,llo mDdo passe respondeL (Vila Mar. de Vent., P. 0.-266;cf. dialoguin inter eamdem et Gui d'Uùel, R. iv, 281. - --

(2) Longtemps tenue de court, lngtemps soumise à une dure tutelle par leslois de là cité antique, c'est le moyen âge qui hfl'rancliiLla passion. Désormais,elle triomphe, elle est inviolable et sacrée, elle brave le ciel et la terre les vertusne sont que ce qu'elle veut; elle étend ou borne ses devoirs à sa fantaisie. Lerespect de la tomme Mais l'antiquité l'avait connu, j'en atteste Octavie 'et porcin , -Et l'ivresse nu plaisir, tous ses poètes l'ont chantée Ce qu'elle avait ignoré,c'est le culte de la passion c'est la jouissance unie à l'adoration mystique, c'estla vertu s'engendrant dans le coeur par l'enthousiasme de ta beauté. Point devertu sans exaltation, point d'exahlatibn sans amour, point d'amour éternel sansI éternelle illusion, et l'illusion, le mariage la Lue. Ainsi raisonnèrent les descen-dants des Germains. (V. Cherbuliez, Le Grand OEutre, p. 185.)-

-48—loin est, neque facti rationem nos admodum latere ego'judicem; Chnstianorum nenipe disciplina prirnum evenit utmenlibus, angustiori in limite jampridein testuantibus, novainfinitaque spatia paterent, cupidoque ipsa incitaretur et le-varetur, feiicitatis teteI:nœ, qualis in sinu Dei prornittilur,avida. Christo si fidem adhibeas, non e tirnore, verum arnoreDei oi-itur et rnanat perfecta vila3 honte regula. Quantulusnuteni amor est.offlcii unice contentus! Officium, vel si eoardenter fuiictus sis, amori vero non sufficit qui, quo per-fectior evadat, suam ex se ipso regulain hauriens, officiafastidit que vilia plebeinque existimat. Nos vero sensus,quibus divinus amor alitur si humano amori •âdscripseris,nascentur ultro omnia qua, poeta3 nostri disserunt.

Sane in eis plurima theologorum clocti-inte répugnantnunquam tantum amori divine Ecelesia concessit, ut morumdisciplinam unice regeret et in locum officii veniret. M, coin

correctiones quasdaiu huic opinioni adhibent, nonne theologialiquantulum a principiis desciscunt 7 Nonne vires Ecclesiain canonem sanctorum retulit plus ausos quam theologi?Nonne lice[, ut Deum sequaris, parentes relinquere, muniapublica abdicare, in speluncas arenasque Thebaïdos confu-gere, conjugii jugum excutere, sicut sanctus ille Alexius,die ipso nuptiaruni fugitivus ? Christianorum disciplina inmyticas argutias facile incidit, suritque in ipso Ecclesitesinu fore certis teinporibus quasi reciproci myslici ardorisoestus.

§ VI.

Apud Aij uitanos horum placitor uni originen esse.

Nobis hic demonstrare primurn in anime fuerat (conces-sos autem fines egredi nolumus deque ea rè fusius forsanaliquando tractahimu), cas omnes de arnore opiniones nonejugi fonte poeniatum francicorum (Chansons de geste), aut

49 -

britannicorum (G. de Monmouth; poèmes et romans de taTable Ronde), eut operum denique, que apud Anglorumreges xii soeculi, IJenricum proesertim secundum, efflorue-runt (T4'ace Benoit de Sainte-More, Marie de Frane)

effluxisse. Sequitur ut in Meridianis primum creverint:reipsa is fuit, temporibus istis, .morum in australi regionestatus quocum optime coha3reant.

Decimo jam undeciinoque saccule, cum in septentrioneapud nobiles nihil aliud in honore esset nisi indefessa bellicupide (1), australes viri apud quos vitœ cultior usus erat,tranquillitate magna fruebantur. Super ceteros eminebantprincipes nonnulli, duces scilicetAquitanke, To]osProvin-ciœque comites, qui ad tuendam pacem inter inferiores vale-bant, ipsi minime turbarum certaminumque avidi. Cum, eaoetate, quoseumque ccl pugnam ducebat dux aleret omniquesumptuadjuvaret, nihil hellomo]estius erat pnincipibus: ergoilli, nunquain post expulsos Saracenos pace turbata, ingen-tes divitias congesserant. Sic viri opulenti arguta acriquemente praditi, vitœ magniflca3 et hlandze inter se conver-sandi dulcedine assuescere coeperunt. In cinculis aderantjoculatores a quibus omnes delectabantur (2).

Qui mores, post pnimum hellum adversus Infideles gestuminvaluerunt et pervulati sont, moxque ubique celebraban-tur ludi, feriœ, solemnes curie, atque una erat inter omnesluxus et lautitiarum cemulatio.

Nihil vero bis texnporibus magie proprium fuit quant quodpriorem locuin mulieres ubique habebant. Eorum gratia

(1) Cf. varia historicor,um testimonia apud Ch. POster, Études sur le régne deRobert le Pana,, pp. 161-103.

() Cf. vertu Rad. Claber (al). Aubertin, Bise. de la tittérat. f,.. , 1, 347; 3m-pissirne jam adhihita isti hommes s Omni levitate Vaflissimi, fl]Orus et vestedistorti, amis cl quorum phaleris incoispositi, a niedio capitis nudati, hisirlo-tinta more barbis 1mai s qui lantm olTensa, Francis fuerunt, siloi a!iud, nostraopinione, erant nisi joculatores, Smpius ah historiois filins a,tatis, elatius dicendijoncs affectantibus, histriones appellati.

4

-5Q-monituque quaeumque agehantur (1). Sana codicem- iliumamoris ipsas dictavere, quem imper expiicabani non enimfieri potest quinip&e sibi tam honorificas ]eges indixet-int.Non sua ratione amor in carrninibus lyricorum dominatur,quam œqualium viLain occupaverat regebatque.Scilicetsuosipsi poeRe, qua erant fere cuncti paupertate et ignobilitate,suO5 sensuset vota cetei-is imponere non pouissent. Verum amulieribusis euRos vitœ quem ardenter ampiexi sunt, pci-moiti inchoatus fuerat. Neque ullum in serie teniporumaliudfactum avenu, quod ad perpoliendam vitam humanam ma-jot-is inomenhi foret. - Tom primum vin muuieresque libereinter se conversabantur in circulis nulle alio consilio institu-tes. Nunquain Athenis neque Roma) quidem, obi tarnen suafuit feminis libertas, Latin evenére. AL ex us moribus quimedio œvo giiscere incepetunt, nostrorum temporuin moresoriginem traxere, postquam per septem scu1orutn spatiummulieres non desierunt iisdein artibus eademque auctoritateprzepollere.

Sine duhio femin, que primee omnium sese arbitrio:virorum eemerunt auctorlatemque ipsa usu rpaverunt,necesse est non inediocri ingenio prœdite ierint; fuerunt -quidem, utpote qua) taututn ausœ Sint, culLissima) et argu-tissiina), meuLe et [orsan inoribus liberze, acerrimeque inomnia exarserLtnt quœcutnque spiendent auimosque oblec-tant. Eam vita) formant eonatœ sont instiluere quœ foranlobrica et penicuiosa esset, aoL vix etiarn consLare posset,verunatainen inutierum indoul mire conveniret, quamquenonnisi vi copiaque iogenii solerLissinia fult sihi fitixis-sent.

PaLet ans in eo elaboravisse ut hoininum mentes expolirentpostinulta infelicia barbaraque poene stecula rudes ornnino

4

(I) Quar dojuna fil vaier ades - os desvaleus els tels engres, - (l ue tais es

pros etagradius - que, si ja donna non antes, - vas toi le mon fora esquius.

(;. de Cal,esL, R. III, 111.)

- 51 -et incultes. Cernere enim licet sermonibus in prresentia mu-lierunfvulgo ea e1a1e habitis, necnon ipso stylo quo aman-tes, vel quam maxime vigente ifla morum humanitate quam

descripsimus, aliquando utuntur (1), quam necessaria essetistius modi cot'rectio. -

Conalae suint igitur unice viros feminasque in circuloscommunes adducere, ubidominarentur humariitas e]eganti-que: virtutes enim quas celebrabant, optabantque ut exerce-reatur, vocanlur uno verbo : cortrzia. cortoisic (2), quoverbo nihil aliud intelligas nisi artem suaviter conversandicum allis ekimiam. Virtutes quas ah amante exposcunt 5 qui-busque sese ipsas oanatas esse proedicant, quas igitur pr-cipue œstimant , conciuduntur arte alios comiter excipiendi,in pub)icum decore prodeundi, fabulandi acute (5).-

Bievi autem dissolverentur cirduii nii voluplas hularilas-

(1) Vide liberrirua verba in dialogo inter Butinons et doininani ejus (R., V,43",),aliumque cujus tics feniinn participes font (Il. V, 866); cf. ibid., 370, et G. de -Berguedan, hi. G., 598; cf. etiaru Augier, B. lii, 104 E non ai ges crezensa,- puesca girons, sien no coniplisr, 10 lac B. de Bonn, lkrtseh, Ch,., 113)Quais serein soi dins carnbr' o dins veigier, - fallisos poders deves mon cons-panhier - de laI guiza que n°01 puese ajudar.— Fatelur idem ,eodem loto noninusitaluni fuisse alias luderido decipereS'eu per jogar m' aset pres deltaulier, - ja noi posta baralar un denier...

Quoinodo vin sumns) loto anus feininni amorem declarare non dubilaret, docetscniplor quidam, duceni Nornsannnrurn et ducissani Pictavensiurn simul discum-hentes inducens. .. .

Et la darne en une ole mort - et puis tantost l'a mise jus - maintenant l'aaltiers Li dus, —en cet lieu u ses dons ficlnts—ou la daine et ses dens touclr;ds.J- Le pié Ji marche maintes fois - et pince 'es hances de ses dais , - sagente char li bleUie enter; - la coritesse mua couler, - ne sait (lue puist fairene dire; - le ch ief encline, puis souspire... (fionran du comte de Poiliers,P, p. F. Michel, 1831, P. 8.)- ... .

(2) Undecinro jan sasculo, opponuntur inter se viii eultus illius'docii et rudesEl plus contes vilanejar -,- els toiz vilas encortezir. (Guilh. IX; J: III 4)

(3J Bel aculbir, gte anlar, Lio n acoihir P. 23j. - Id contes dig el'anaoras parer (G. de Cabesi., R. III, 100). - b'acuillir cl . gon respos (B. deBorn, lu, 141). - El gen parlais el beAu solalz. (Ara. de Narv., il), 00), etc.

-

que inessent: feminarum omnium, quas poeta canunt, lan-dantur pracipue acurnen jocaridiqtie lepos (gab1r, rire)

- A ma donna Eus deinan- son adreg parlar galian.

(B, de ibm, R. liE, 440)

Jamais non cm carIa compilaon hem non guap ni non ria.

(Id.R. III. 136.)

Verum acumini urbanitas modestiaque messe debent, ca-veasque ab offensione omni frigidioribusve nugis

No ma sabor...ni hop gabar ah folia,..

(G. Fa ydit, R. III, 297.)

De Iota vilanils gaid'esearnir e de foleiar.

(Marcabrun, R. III, 374.)

Ni no' in'azaut do trop gabarni de companlia d'aval gen.

(Pistoiela, P. 0. 382.)

Virtutis enim quam curtcsavocabantproprium erat et ipsalex modum in rebus cuitais servare, teretem atque rotundum

sese omnino pt'stare ; piebeio tanturn homini ]icet extra

modum exspatiari (quod dicunt : sa dcsmesurar) ('t).

In une tanien possis moclum transgredi: nunquam scilicet

profusiore largitate erninebis. Non enim satis erit si circulosmulla ombra offuscabis ; necesse est, quod ad te attinet, eosnovo spiendote exornes. Pecuniam contemnere prima igitur

1) Cher fils, observez toujours sens et mesure. (Gft'. de Roussillon,

traduit par P. Meyer, § 180. - liona sana mesure ne vaut un ahier (R. de

Cambrai, cd. Le Gla y , p. 83, ap. L. Gautier, La Chevalerie, p. 29. - Sesmesura sens ni sabers - no val ni gran manentii (P. Fabre, P. 0. 366).Cf. r,onflictuin inter ftIeiera et Leujairia, P. 0. 361. —Gemrnani quoque poetœsepissinie laudant, nosirorum -vesligia secuti, « diu mâae » (Bartscli, Varlrwge,

P. 225).-

-53-

-viro nobili virtus est: quodoet, utjam notavi, eu acriusfrequentiusque pnedicant quo rnajor_ ipsis ex hoc utilitas

nascebatur. -Etenim cùriae poetis abundabant; nam natura fiehat ut

musici (neque medio evo musicama pbesi disjunxisses)jocu-latores, ôrnnisque generis histriones, ex urbe in urbem erra-bundi, in casLefla undique occuirerent in quFp cos honorissimul et lucri spes vocaret : notum est avos nostros, utGrecos Rornanosque; histrionihus operam cotnniisisse ut in

conviviis festisve animos oblectarent. Istis vero carmina fabu-lasve varias recitafitibus, tali consuetudine mox littene adjutœsont et promotie, maxirnam quidem partem in illis.conventi-

bus sibi vindicantes

Mas l'un vol qu'on cont. d'amor,-l'autre vol nota de rotor,l'autre leu vers per entendre.

(G. de Calanson, P. O. 4412.)

Mas duna ces soi en greu pessamensdon viura joy si canars l'es - eniblaiz?ni co sera cors boa amans I rialzsi ja Taon es ni jogans ni "izens?

(tJc Brunet, P. O. 1l.)

Cuendas rues e novelas plazenscontem hoirnais et alana bel solatz.

(Ibid.)

Sensim mos increbuit; ortaque est poesis Provincialium,lyricorunique nostrorum ars effloruit. Mulierum poquegratia evenit ut in circulis cultus litterarum glisceret: nempequi minisirabant eis mettant simul fabulabantucque; addequod eu majore studio poetas tuebantur quo ardentius laudeseorurn affeclabant. Multas invenias qute ipste se poesi co-Jendœ tradiderunt, pluresque etiam fùisse abondant tèsti-

monia« Meut l'omet e la servit en contan et cri canlan; »

(R. V. 480, in Vila GuilI. de IMMun (I)

(I) Cf. ibid., 383: R. do Aliravals.. la metia enans... ah sas caisses et en conalans,

-54—

Per clii et lion niais hon,atz e servilz,Ni per cul et bas trobars entenduta ...Ni per ciii et lieus 11101 g ris ni graziizNi per cul et heths chaos fagz davineri? (I)

(4. de Pegullian, R. III, 428.)

Omnes virtu tes qui bus ca efficitur quam vocabant cortesiaet quœ, in sumrnq, natune singulariter repugnani., a]iquoimitai habitu nascuntur quem vulgo appellabant Joy, ipsumamoris vi compositum. AEstus est animi quidam mirus, quohommes supra viles sensus extolluntur vividoque iinpetuin omnia puichra generosaque impelluntur, vel si videaiturnon sine amentia tentari posse (2). Qui taU oestu impletur,nihil nisi i]Iam cogitai, quam amat cujusque gratia otnniaamittere non recusaret. Si quis contra frigida ratione ut.atur,importunus habetur odiosusque (3), qui propriam vitamexornare nesciai, aliorumque voluptates offuscet. Qui-sen-sus omnes inter se optime coh;erent et ex amore pendent.Quomodo alii ex allis oriantur exactissime descripsit A. deiWarvcit : quern si sequaris, corlezia gignit humanitatem(soztz) qua amorem parit,ek cÇdo nâscitur gaudium (joys);gaudium virtutem (vulor). procreat, qua proecipue exorna-mur:

- Ses jo', non es colon,ni ses caler honors,pur joy adutz amers,et amer domna gaya,e gayna 50/cIa,et sciaIs cortesia.

2t.)

Mulieres igitur eo consilio rem gerebant ut arnorem cipoilicerentur quem tanquam discipulum docilem propriis

(1) Hic de inuliere quadam paulo ante detuncla agilur liujuscernodi carminadirebant planhs.-

(2y Cf. Fauriel, Histoire de 'e poésu prrn' I, 500.(8) CC. etian, Cor ses don no ma sabor - ni doni aerles anp 'r - ni cava-

liers dezarniatz - ni joves inanens senaLz, etc. (G. Faydit, R. III, '291).. T

55 -artibus docuisent. lia fiebat amor elegaritiarum arbiter,egregie factorum funs. et quasi sacris omnibus pra3erat interhommes cupidinibus flagrantes et qui domini jugum exuis-sent qui se non amabilem przestitisset (4).

Quod si ita eum conceperis, natura fit ut amor talis evadatqu&em eum supra depinximus. Primum virtus est, quodfortasse minus est mirandum, cana sit etiam virtiitumomnium origo. - Attamen, non nisi iliicitus esse potestnecesse est enim ante omnia vir mulieri inferior su, mulieri•obnoxius; ergo tantum extra conjugium eisistit ; nequeminus ièpugnat consuetudini publie et non dissimulataBquodeuinque enim pacto simile est perdit eum. Poetie spaffirmant see domin « ligios hommes » esse; at parumapte ts]i comparatione utaris, cum essent medio aevû inter« seniores et g hommes ligios o mutua officia pactis condicionibus constituta. In amore contra jura omnia femina,viro officia cuncta attributa surit. Quod si domina aliquemex amatoribus dignurn judicet quemrespiciat, cavent ne ciunice seipsam reservet seponatque; at contra liceat semperunicuique eam ambire, mercedemque sperare egregiorurnfacinorum. - Sic fit, miro sana et inopinato modo, ut aharnore, quo uno potestas feminarum nititur, femina tamenquasi probibeatur. Ne virtutem omnem perdat, ut sit veremagnorum rerum fecnndus, eum semper femina po]!iceatur,nunquam concectat. Si concedatur, sit saltem culpa summosecreto seputta. - Erant ceterum aIia etiam, minus ho-nestie caus€e quihus fernina induceretur ut secrctum exspos-ceret.

Omnes HirÉ opiniones, minime adulteratEc in septentrio-nem migraverunt; sed patet cas ihi non uliro e inoribus homi-num ortas esse, verum imaginera murum australiuni potinsreferre. ldcirco minus manifestis verbis exprimuntur, nequelicuisset cos tain exacte exponere, si francicorum tantum

(I) Mesura es en gent parle - e cortesja es d'amer (Marc., R. III, 373).

-56-çarminum nobis copia fuisset. Ai imaginein eam, quamdixi, moruin externorum, non sua culpa minus absolutampoedœ effinxere ceterum eam non tain falsam esse quamvera incertioribus lineis reddere jure dixeris.

§ VII.

Quantum ithe opiniones de a.tnore mores intm ut arevaluerint

Non parvi momenli esset inquirere quantum illœ opinio-iies ad immutandos equalium mores valuerint: neque, utid propius inspicias, testimonia te deficiant. Verumtamentali inquisitioni longius persequen&e non indulgebinus quafortasse extra limites propositi nostri abduceremur, remquesolum breviter adumbrabimus.

Prirnum verisirnilo est has opiniones lion altius penetra-visse male duraret civitas si ab Us regeretur quœ ordinetnipsuin civilis status subruunt. lliè enim viin legum obtinen-tibus, nonne jura saut cupidini quasi sacra? Nonne civilibusIegibis rebellare lied, quo facilius leges Natura amplectaris,tam studiose postea a Joanne de Meung celebratas?

Si facta vero ipsa intueberis, eidern sententi assen-lies, videhisque in mendiants Galliarum regiohibus noneam semper fuisse rerurn speciem quam idyllia poetarumreferunt. Etenim amorein, simifi ac celebL'atiore usu colitur,sui oestus deticiunt; amas, arnoremque versibus profiterisveluti arma tractas aut veheris equo.

Non irnmerito dubites num poeie nosu'i sinceris omninoaltioribusque affoctibus moti fuerint (1). Sane non sine pe-riculo e stylo quo reddunturalïectus ipsos judicabis; attanien

(1) Cf. F'o]chetu,n Massilionsem de semetipso ci aruicis ioqtienlein quosA ain,ans et Tutz- Ternqas appellai C'atressis son, cum ici', pain a,I,oros - filastant semblant de se don non an-cura (Per Dieu, anIors) -

- 57

• atendum est persoepe poetas, vel cure ambitiosa voce amo-rem suum jactant, nihil aliud nisi lugatores aculosqtre inep-tiarom concinnatores videri (4). Inest amori eorum multumostentationis et superbia; non indole, sed genere et digni-

tate prestantissimam feminain colunt; reipsa tantuli virtutesveras faciont, ut nonnufli eas tantum exsposcant que amantiquam minime exoptabiles sinE, eas dieu quitus ahi amatoresalliciantur: quin,'Ponlius de Capdacil Itatur ob plurimosdominas precatores (preyadors) qui nuinero quanti valeattestantur (B., III, 18); 2iaude de Pradzs amori gratiasagit quod mercedem nondun accepenit

Quar sim volgues aissi coin la vuelh,non agra pools don la pognes servir.,.Qu'ieu no vuelli ges avor quist ni trot,atdona que trop m'aya leu joy donal.-

(R III, 414.)

Simili modo, Ugo quidam colloquenti persuadere tentatrem esse optabiliorem ilium esse supplicem quam si eum do-mina precaretur cum gaudium gravi labore partum majorisit voluptati (2).

Ne mireinur si hujusmodi amor inter virum feminamqueardescat longe spatio divises. Fieri potest ut fabula dE quod(le J. Rudel narratur, feminam prosequente quam nunquamviderat et in conspectu ejus moniente; verum fabula nemooffendebatur (B). Eadem ceterum apud alium invenimus

Quai' ieus am niais quo nullia l'es que sia,et nue nous vi, mais tuait n'ai pac-lar.

(G. do Béziers, R- 111, 133.)

(I) V. pur.serlim R. d'OranqecoEsutatn, .flai'Lseh, Cliv., 69 PolrumItogier. Lutr'ira CL Al pareissen (n. M. 36, 7). - Arn. Daniel, passim. -11k nihul esse nisi facelias putabis.

(2) R. IV 30. cc fabellas in Vulis quorumdacii narratas, R. Y, 180 cl 35e.Cf. eliam Ani]. Capell. (Et. Il, cVlj Faeilis perceplio conleinptibtleni r odditarnorein, difûcilis cura carum facit linheri.

(S) De ea re conteras lir:et Stengel, Prefat. ad Durm art le Gallois, p. 501 s(tiller. Ver. in Stuttgart, vol. 116) 1 StiinnHug, Ber Troubadour Janfre RuileKid, 1873, p. 2. -

Commercia igitur talia slepius ficticia fiacre, et, ut itadicam , mendacia moribus consecrata arnorem muUerisexpetere nihil aliud fuit raisi virtutem ejus profiteri, confes-sioque amoris civile obsequium.

Neque majorent vim huic'confessioni mutieres tribuebant;goriabantur admiratoribus circumdaue; nempe feminaixinerno amahat quin ejus laudein versihus extolleret

A vos I'autrey (arnorein meuni)pci' enantir vostre prela et lionrar. -

• (G. de Cabest.. R. III, 3

e de son laus enavantir,(Guilh. IX, R. III, 3.)

Qu'en manhs bos loGs fatz auzii sa Lfluzor.(P. de Capd., k iii, 176) (I).

LzetaI:iatur cujus virtus pulchritudoque celebrabatur; erantcarmina quasi elegantiarum acta diurna (e) . Mulieres igiturvota obsequiumque poetarum captabant, quoru rn illustris-siini, ut decel, praecipue appetebantur inuita pervenere adnos carmina quaijussa mulierum quas auctores canunt com-posita sont (3).

At ideo quod panegyricum admittunt, poetis prremium sedaturas non pollicentur. Legimus in vita R. de Mivaval eurncarminibus nobi)em [eminain exornasse qua, postqunin faina

(1) cf. vilain R. de ftlirapai (R:V. 282) E non cru negiina gran domna nivalons que no dezires e no se penes quo et entendes en elba o que li volgues lieper dornestegiiessa, quar el las sabla pus 0111m' O far grazir que nuls autr'oin;per que neguaia no crezi:t essor presiada si Rainons do Miraval no fos susamies s.

(9) CC. B. de nom, Damna; B. de Vaqueiras, Triton ; E. de Bar,jols, fielsCUaIIn/IS,

3j Nom puese siifrir (I'oea leu ehanso faire—pus pren e man n'ai de monEreuhut (I'. Ilaiinon, B. III, 121). Cf. C. Faydrt, ibid., 290

Ne puis faillir n tanne chanson faire — quant nia (lame me prie ko je chant(Gace, 1110, Are),., XLIII, 213). - Cl': id. 1198 (Iii.), 1507 (Areh., XLII!, 340.

- Cf. et C. rïEspinau, 040 (Arch., XLIII, 298); 2007 (ibid.. 322); Coiicy,700, F. 39, et plurima alia.

n

ejus un innotuerat, dimisit eurii regemque Arragonice eianteposuit (1). -

- ljtililas, nisi virtus adesset, inulierihûs suadebat ut seve-ritaLe uterentur. Eo enim cliutius amatores suos sibi addice-haut quo melius cavebant ne alicui morein gererent. Sic Celi-mena timet, si Alcesti nupserit, ne n cunctis deseratur.Inierim e quos oculorum dulcedine pellexit, comitate eturbamtate retinet Sane pleroeque inter eas quos trovaf orescecinere non pejus calluere art.eni amantes captandi et aliosahis opponendi, r.iihil nisi < spean » concedentes(). Veterrimipoetze, mm callidis artibus decepti, mirantur indignanturque;dein quid veI1nt mulieres melius intellectum est., uçlnoquealiud quam Indura e ludum exercentibus expetivit.

Num t.amen nunquam accidil, ut mores loederentur? Crteeadein jaetantia,qua interdum defendebantur feminœ, inter-du incontra concidebant. Non licebat semper conctando remtrahere; aliquando necesse erat proînissa explerentur, nonab omnibus modestissime in memoriam revocata

Si hem devetz encaras Io jazerquem promezeta quan n'auriatz lezer.

(P. de Ilarjac, R. III, 942.)

Erat sua poeta3 illustri auctoritas quam non caute 1;esisseset ille qui secretum gerenti inorem pol]ieebatur, recusantemminis non contemnendis terrebat

Qu'aissi cura sueur enansar sa lauzor,lisahria percassar son damnaige.

(Cadenet, R. III, 245.)

(I) R. V, 286.(2) Quaa si parrirn allie Irec ihi memorata puies, conteras lient versus salle

simillimos, cura res ipsa sit similliniar Madame, on rl&espôre —a]orsqir'ofl espère toujours ar. Cf.: flesesperatz ai, algue

desperansa (U; de Saint–Cire, R. Ht, 33t). - .. Que non desesper - ni ailsespennsa aver (Foiq. de Mars M. G , 106). - Oa',nztr. : « Choisissez, s'il vousliait, -de garder l'un ou l'autre s - .4!cesie :r Oui, Monsieur a raison, Madame,U faut choisir. » Cf. Que sol amie nie denhelz apelar (G. de Cabest,, iII, 107).- Et estarai Iro si» oc o no (G. Magret., lIt, 422).

I

-60—

Tot se que val pot nozer atressi.Donex. sius (cnn pro, bous peina dan toner.

(Folq. de Mars,, H. HI, 461) (1).

Ilarum rerum omnium indicia esactave testimonia nondesunt. Sine clubio, poetoeleges amoris magis novere quam

ut nobis narrent quœ tegenda sont. Sont tamen passim verbaque non wgre interpreteris (2). Ab aucloribus Vitarumnotantur libentissiine victoriw poetarum in militia ornonsreIat (3). Ipsi mariti non videntur jura sua acnius y indica-visse (4). Raro amantes fortuna crudelior oppressit addequod talia de nonnuliis narrantur que. parum forma fldenituntur (5). Si ]sus sit aut tirneat ne kedatur, spe mari-tus oeraulum modo removet (6). Nonnunquam mulier qususpicionem marito movit domi seratur, quod non fieretnisi periculum ifmineret saLis formidandum. Verum suntma]a quœ cautionem non habeant Marcabrus ait mulieresquibus non vacat maritos coin arnantibus nobilibus dec!perecustodibus ipsis contentas esse (7). Poet intordum ipsaignobilitate juvahantur, nedum impedirentur; hommes orantrninimi pondenis quibus sine mora te liberaveris, simul acplacuerit. Vulgo prdicabaturdiviti pauporetn amantem ante-ponendum esse (8).

(I) Pluies reipsa in tomions anlea amatas vehementissinre invelrunttrr, in car-minibus preipue qiribus nonlen oraL Condaft V. G diJisol, P O , 26LG. de Puicibot, Ii. III, 365; C. Faydit, III, 283.

(2) E seq nentil p us vers bus tiret siospicari molles plura aecc1,isse guamfaterotur MauL fin Icial amant - flan fait per de-cujar elainor, - qorenaissicrisson lac doter - e loriot [mien huissan IR. IV, Il.)

(3) R. V, 128. Eodern loco, •Provincim cornitissa arnantern Irortatur ut non-nihil audeat,

l) V. prsCrlim vilain R. de Vaqueiras, R. V, 417.(5) Prnsertim 'juœ de G. de Cabeslaing refercluntur'. De ois y . G Paris, ilisI

tilt, XXVIII, 376 sq. - Cf. larnen miserabilioren] exitrin amantis cujusdam,Rambaldi, nul; polies Rainatdi nomme, Jtovna,ria, XVII, 591-5.

(6) Cf. vilain B. de Ventadour. R V, 69, et ibid., 281.(7) Marcab., L'aubier g l'issrda d'ebriu - Ive,'as rejet passim - Cf. fore

eadenr atout Guil. IX Conaparrlro non pose nindar.(8) (Juid lrec significent (R. V 881Qu': lai tenian fier norIa tota domina que

lassa son drut d'aut bara s non plane video

- 61In summa, mulierum virt.us flaque mafrimonii sanctitate,

neque religione defondebatur, cuul illud despiceretur, boecparum alto penetravisset aniinos, ita ut e tant doctrinavideatur manavisse facilitas morum .singuiaris, quam alutoleravere, alii immoderate exercuere. Communia, quibusuti solemus, disciplinee moralis pra3cepta.sa3pe parum auxituiconferunt ad virtulèm conflrmandhm ; angusta sunt et for-tasse vulgaria; prstant tamen talibus placitis, qu, frigidterationi repuguantia, hominem supra humanam sortem itatantuin extollere valent ut inox ]apsu gnviore cadat. Vitoegenus instituere in anime, habuerunt mulieres, de quibusagimus quo vigente e pulcherriinis sensihus pulcherrima -facinora orirentur. M contra accidebat ut, consuetudineamorem simutandi aut de amore temere disserendi corrupti,pravissimas opiniones cftca officia hommes conciperent,utque, gliscente arte non tain amandi quant Ienocinandi (1),inter viros feminasque emulatio perpetua inesset, tflque in.somma, cum viderentur feminie cultu quasi mystico ado-rari, sensim crescerent pessimi isti sensus quibus in pue-mate dicto de la Rose offendirnur : dico nimium sui amorem,altum feminae contemptum, virtutum omnium singularemincuriam. Ergo liceat contendet'e mulieres, quarum aucto-ritate talia proveneruni., ita colendis moribus et urbaniLaticommendandw operam dedisse ut quasi pignus in alea pro-prium honorera deposuissent, neque semper prosperiorealea esse usas.

Verum si mores fortasse la7si sont, invaluit humanitas,ingeniaque cultu novo nituerunt. Jam vidimus talem fuisseprioribus temporibus vite usum qui omni elegantia et sub-tilitate careret; melius ras postea se habuisse senties, sicarmina lyricorum ceteris ejusdem œtatis scriptis conferes.

(I) CC. proverbia qum vuigo ferehantur Ains est bele fortereced'akerree'énkes nus ne pris a. (C. d'Amiens, 2, ap. Moetaner, 4.9). - Ce duaL cil quivont trecani, - il uns le va l'anti e contante Pêcids n'est de faine Érair. »(Le lie? Inconnu, ap. Rom., XV, 10).

- 62 -Jnest lUis tantumpudoris, leporis, voueS etiam quantumbis ihiberalis et borridm rusticitatis. Mu]ieres, co in sermo-nem njsi grandem elatumque tolerarent, litteras et urbani-tatem certe promoverunt.- Necnorï subtilissimis et, utita dicam, scholasticis, de qui-

bus disserebant cirea ama.ndi modos generaque qustionibusars fabulandi adolevit. Nempe autiquissirnis jam tempotbusin usu fuit hujuscemodi qwestiones proponere et quasi

nigrnaIa, qLlibus ex improvisa responderes (1). Apud aliasgentes et alus oetatibus hune usum viguisse verisimile est;at tune tes subtiliores tractabantur et acutiori promptioriqueingenio Opus erat.

Postremo, coin omnes sibi ipsi operam injune-rent ut carmen eoncludeie venuste assuescerent, non parvautilitas tali annulatione orta est; non omnia quidem quceconcinnavere carmina maximi fadas; attamen in omnibusfere leporum decorisq.ue nonniliil reperias. Non houeraI autnon libuerat priudipibLis vins ut bonis artibus a pueritia

informarentur; mes, juvenes facti, quo melius placerent-mulienibus, studiis qure pnimum neglexerant, vacabant.

Conabimun in sequenti capitula quœ fuerint Jittenis illantate proprite virtutes -qwie peculiaria vitia breviterostendene; jam vero affirmare possumus eas lutons cet-teproestitisse quales, post quatuor sa3cula, similibus causisinodisque, effloruerunt. Saneinter viros qui don -min frequen-tavene quam hôtel de hiambouiliet appellarnus, fuere quidame clarissimis seriptonibus qui septimo deciino secu!o vixe-runt. in somma tamen non multa nisi maxime mediocj'ia inhoc circulo elaborata suit[, si opera domine de Scuderyexcipas, epistolasque Vetturii, lepidas quidem, vernal non $ma.-ni moinenti; cetera, var-ietate egenhia elegautiaque saliscommuni concinnata, non immenito negliges.

(1) Revue des langues ,'ornones, lii (1872), p. 324, et P. Meyer, Document:manuscrits, p. 21, n. 1.

- 63 -

Carminibus autem nostris, quanquam ipsa noirper se valent, saltem ea vis fuit ut coruin gratin apud vici-.nas gentes ingenia quasi adolesceren 1(1). Nuncjuam Petrarca

ecinisset, nisi trovatoribus succrevisset, et, nisi exstitissetipse Petrarca, quis scil. nom sedecirno szeculo nostrisqueeliam temporibus' eutu litterœ eursum tonuissent quem

peregerunt?Novimus jam opiniones illas, qua3 in Provinciacircuinfe-

rebantur, in Septentrionem inlegras migravisse, ibique casexterno exemplari accominodatas videri, nedum e inoribuipsis provenerint. Sane non neganduinesi nonnullos etabo-ravisse ut idem vitae genus in Septentrionis regionibus iilsti-ytuerent, quod in Provincia vigebat; nisi ras ita gesta esset,non oj'ta essent carmina qute ad nos pervenerunt, nequetantuin nurnerum eorum invenires, nisi jussu nobiliumscrifMa fuissent. Verum mores externi populi difficilius tint-taris quam lUteras;- sua est cuique genti propria quasiforma, quain exuere noir igilur in Septentrioneminus ardescebat lilterarum studium, poetisque lyricis nontain neque tarndiu principes favei'unt. 'Namque', ut-mmm tantum causant proinam, non nisi tir Franci, -Campanie et aliquot vicinal-usai provinciaruin hoc genusexculturn est, nequcante finem duodeci ni sieculi; incipienteautem -rix tredecimo, cerlarninibus fer-e per'petu s t-egionesistie lacerata sont. Postrerno, curiae Francorum, cui janiconcedebatur, politiorum moruin arbitrium, inox prafueruntfemina minime fabuils intenta, juvenisque princeps cujusaustera vii-Lus Iirrnaque ratio periculosis libidinibus repug-

(I) « Le mérite des Provençaux cM lavoir introduit dans le monde romanl'idée d'une poésie élevée par Ii pensée, distinguée par la forme, capable desatisfaire les esprits supérieurs, et cependant s'exprimant non en latin, niais eulangue vulgaire. Quand l'idée eut fait son chemin, la voie se trouva ouverte à touteune poésie qui ne savait par où entrer dans le monde, qui n'attendait qu'unexemple pour s'épanouir à son tour cii pleine lumière. » (P. Mayer, !lo,nanéa,V, 56.)

-64-nabant. Raque certum est in Septentrioneapud lyricos,cum arnores sues canant, minus veritatis et plus fahularumreferri quam apud australes poetas Ç'en solet. Alteri suamquisque formam et quasi vultum hahent, quem; cum car-mina eorum legirnus, nobis fingere non sine verisimilitudinepossuinus; soepe etiam quam vitam vixetnt eorum versibusaperte doceniur. Alteni contra, si forteCononem Bethunien-sem excipias, inter se omnes similes sont, imagoque GaceBrulô, ni exempldm proferam, imaginibus Blondel, (nal-terii de Dargies cetetorumque mire convenit. Quin us cre-dere quc de prcpnih vila retegunt nullo modo licere supra,adhibitis exemplis, demonstravimus.

Ne multa, eadein plane sentiuntde amore inSeptentrionisregionibus qua circumferebantur, in Provincia ; nec aliamob causam quam quod ex altera reg, ione in atteram migra-verunt omnia illa placita, nedum seorsum et sponte in Sep-tentrione provenerint. Nunc nobis inquirendum est an, quodad litteras tantutn attinet, alteri altèros felicius liberiusqueimitai sint.

E

CAPUT TERTItJM,

0E COMPOSITIONE ET ELOCUTIONE APtJD LYRICOS POETAS.

A pvd I rovinciain.

In amatorio carmine non niaxirni momenti sont, lino,.nocerent forfasse esquisili sensus aut doctior paitiuin dis-jositio cujus eniin pectus vere fervet non ita soi debet essecompos ut definito ordine cogilationes componat; dom car-mini insu sincerus calot , et ignis vividns, alia libenter omit-tirons. Puicherrima omnium islius generis, quw, inter merepopylaria reperiuntur,. ex ilhteratis, e stolidis forsan ortasont, at e stolidis quorum cor caudillo amore incenderewr.

In his contra, de quihus agitur, carminibus, sensus in diesexquisitiore, ordinem exactiorein invenimus scilicet mmii-tior in dies cura ingenute poesi ita nocuit ut in recénfiorbuspoetis ars plurima, N'cri autem impetus veti8ia jam nullaint

Omnium qui arnatorio tantum geneni iiidulserunt, primusJ3eruiard us de Vo, tado,,r d ici potest ; non d.bitand um qui-dom qoun ci inulti viam aperuenint ars enim apud eumjam non nitid 'un primie juventitis florem retnuit jamnullum fere non novit locorum quos communes dlcunt;attamen affectus exprimit soepius quam frigide. ratiocinatur,

5

- 66 -

et ilium magis e pectore quam ex ingenie carmina bausissedici pocat.

Primuni (pars'a quidem ealaus, rare tamen poetis nostristrihuenda) e singufls ejus carminibus, quo aniino tuent,cum eu scripserit, sibi fingere ltcet timeat an speret, gau-

die effei-atur on anxietate oppnirnatur, conspicue apparelita ut id vilain poetœ narrandam carmina fere salis situ

quod tamen lenlare non ausirnus cum plures feininas eumardentissimis eisdem precihus prosecutum esse certissitnumsiLI -

Nusic (1) paudio et audacia exsu]tat: avinai cantiis etfloruin colon et adamalac mulieris imago, oninia deniqueignein alunt quo se quasi cinctum sentit

Joy ai dû lui (luseiniolum) e joy ai de la fini,joy ai do me, e de mi dons majorvas talas jmrlz soi de jar clans e seirilis,fias liii es joys que Iota las autres 'tus,

Cm illam videt,- vbx potest lemperare quin ail cana voletilli soli exoptat oecuri'ere, ut dulce basium rapiat. Ai camcodem ardore incendi veut

Per Dieu, doua, l'a u r esp moue ni ira rugi','-ai s'en la temps, e perdeni In iaetluou- (t).

Nunc (3) utrum vet-isirnile sit, annon, rein sibi prospereeessuram, secum reputat. et, perpensis sedulo contrariis,inter spein metumque jactatur. - Vit, postea inceu'li'impn-Iien intelligit tandem se « nihilo pasci »; cmii lumen amataquta se delusuun et proditum sentit, lestaturque se, quam-vis doleat, firmum ne stabulem perrnansuruun (4). - Uenuo

li; R. III, 53. Quant enlia.

() Cf. Ilansard Le temps s'en va, le temps s'en va, madame... Las, le temps,non, mais nous nous en allons'(3) R, III, LI, Amers e que. -,(4)l. )jl, 34,knuos.--- --

67 -

dolore oppressus jrice(t); cum dorninarni incusare nonaudeat, A morem queritur esse comaivunem (comiazaus) fetni-nasque universas muledictis lacessit; ai, licet angatur, amat

tamen. - Denique ornai spe destilutus, amori valedicil:nunc(2), se omni aanore.liberaturn simulat, et, uteam vere-

cundia moveat, fingit se alU dorninœ servire :nunc contra(3),t.ragico quai carmine iramet d&orem e yomit, omnibusquefeminis qute suum amorein reuuere non dubitaverint; ternum odium indicit. -

Quie vero omnia quam libero, rapide et vere Ivrico cursuante oculos evolvuntur I Nihil tarduin nihil impeditum, nihitquod schcAasticarndisputalionern redoleat; sedlaudaie parumest, et otiosuni Icg,llnus potins, et niirabirnur.

Orationi quoquc laus poene eadetn tribui possit verbasimplicissima, candictissinia, non pturirna arte polita, sed,ut ita dicam, e pectore fluentia; itiores becs, ut recen-

tiores, non attentat.; sententiQs non requirit, nec quidquainexceipere facile sa in sensu enim: non in verbe, vis inestaut lepos - -

Aquest' :lrl,ors 'ut lie, tari reilA cor d'uni rloussfsabnr, -ccli auLx rouer le jora de (1olor.e reviii de jov avtri3 re,i

(R. III, 4(3).

.Quar toit mal cor e toit liii ule,e si mezeis e lot le mûri,e quan xml talc, nord laisset renias deirier e cor volai,.

(IL. III, 681.

...Qua n la donss , aura venta.deves vôslit pais,nl'es veiaile qu' ion seotaodor de paradis.

B. iii, 81).

(I) li. M. 56, Chantars.E. Iii, 70, Tud sets...

{3) R. III, as, Quajz S.

,—ar

- 68

Quid concitatius, vehementius hoc exordio

Amors e queus es voilure?Trobaz vos Mb mais que me?Vos volctz quieu sia anlaire,e que ja noi trop • merce, de.

(H. lU, .47).

Interdum etiam quasi - tentai linea persouarum effigiemadurnbrare callet

Qum plier nierce mi dons de genoihos.cia nfencolpa e mi fieL ocliaizose iaiguam cor denan per miel Io vis,et clam fat un regart arnoros,et leu li bais la boca els huellis amdus (I.

(FI. I]!, OEt).

Quanquam in eo jam primam oiginem deprehendere iicetvitiorumquibus inox laboravit toto Provincialiumpoesis, noninultos tarnen ieperias quos iisdem laudihus ornare liceatpaucissi.ma sont contra carmina in quibus verus amor spirel,plorirna sc.holastico more deducta. Pluribus enim causis ita -se res hahere debebat coin altectus quos exprirnebant,muiti fingerent, non inirurn si de amore doctius ont indoctiusdisseront folios quam vero mentis cabri indulgent. Addequod, vel sincere amantibus, si quidam esse nt libere, qusentirent, enarrandi minima copia erat: cum inter poupe-rem vagumqoe poetam nobilissimatnquefeminaan et divitiiscumulatam altissima quasi hiaret fos.sa, nulia bic dicendilibertas, summamque hurnilitalem prie se ferre, ut unicedecebat, ita prodesse poterat.

Mollo quidetn majori reruin varietate coinmendantur la-tint poetœ qui eamdem banc anaLeriam tradtavei'ont ut inmuiloan dissimili vitœ condicione versabari tor : nihi I enirnnon aucbere possunt quid sperent ont timeant, quatenus

I) Si rein altius epborre voles, cf. Ronconi L'innove in Eevnardo di Venrtadorn cd in Guido Cavalcanti (Propugnatove, XIV, 881)..

- 69_

sitU progressi, quae a se acta, qute agenda supersint tireliherrirno enarrant, dominni infidelcm maledictis lacessere(donec xxXtvov canant), cunctantem inetu aut scrupulisliberare, rudem dolis adverses stoliduin quemdam marituminst.ruere non dubitatif, ita ut amorum quasi historiam quo-quo die carminibus mandatam habeamns nihil tale apudnostros easdem semper humillimas preces aut eadem argu-menta iisdem verbis sine modo iterantes.- E supradictis ergo constat apud dos, ut quernque recentio-

rem respicis, minus affectuum esse, plus. disputalionum, etex auquel tantum cominuriibus Iocis, quorum sdmmamsupra colligere lentavitnus, carminum materiam consistere.At, ut erat exspectandum, hi prioribus temporibus loci,antequain vulgarentur et notescerent, fusius explicari sole-bain sic carmina que Petro Rotgerio tribuuntur sedato etnonnihit tardo tenore fluunt; res enim nondum use tritasente oculos exponere et quasi versare gestit raro igiturplures in sin.gulo carmine, sed potiusunam in pluribusinve-nies. Sic accuratissime et longissime quidem dèmonstrat (t)superbiam (orguelh) - diffldentiam melius dixisset - aman•tibus maxime nocere « Qui vere aniat, ait, etsi propriisoculis vidisset quie videçe nolebat, tamen visis debet diffi-dere... Multisenim, superbiae causa, risus in lacrymas verti-tur. » Per talla scriptori, si ipsi credos, omnia in amandovvospere cesserunt; scilicet illa ipsa, quibus abus doleret,sihi gratulatur-

Qu'ieu sui boue dallai naturano vuelh i'onor quel pro laya...

Sirniliter, in alio carmine (2), quamvis suam doniinambonorum quibus abundat, minime largam esse sentiat; qûeti

(1) R. lit, T?.(t) Tan no plou (R. III, !fi).

- 70 -

tatnen recusat: nam majora una die per Mercédem (iVcrce)

quant Pertinacia (aI2l) duobus annis consequi Jicet; igitur.vol si domina propter se rivalem sedere juserit et dulcico]]oquio beaverit, se nu]iam oh h! iram concepturumtestatur,

Ergo apud eum et plurimos prions œtatis poetas,carminissinguli unitas tantum ex une et eodem argumente ab initiead finem producto pendet diversoe autem partes inter se

minime arto vinculo connectuntur quod plurimis exempliscomprobare patum utile, legenti enim primo statiin aspectu:patebit.

Moxautem simplicion illa scnibendi ratio visa, et stnictiorpartium ordo affectatus. Primus omnium quos dodiores

libenter nominein Foichetus Massiliensis cEci potest(1;

Nibil prorsus novum protulit, at, qune antèa jam dicta etdecantata fuerant, ad severiorem dispositionèm redigere estconatus : qua quidem, quantum sibi cordi esset, ipsurnfatentem, vel inscium fortasse, depiehetidimus Cum a?mimad-

vertit se postquam sensuurn peniodiin lutam complexus est,fl]os e quilius eNordium sumpsei'at in tinein revocare, jocu-latori similein cujuscantus una et cadem modulatione incipitet cadit (). -

Fit autein stepe bac partium conjunctio modo rudioni, id

est lantun) verbis, quihus qutedam stropha concludebatur,i neuitte sequente, repetitis sic in quodam carmine (3)-

Mihi ipsi, ait, videor tuain effigiern in pectôre ferrequa pno]nbeor quin aliam inulierem canroinibus conceich ru n

(I) Lectionibus quondarti :,ltui,,,us, ni dictu GuIlke Collegio, in quibus illagister.noster eminealissiinus P. Me yer textum Foleheti eumendavit et explanavit (1885-86), nonnullaqite ex ejus comnmentario nos esse muluatos lecture,» nmoniiu nivoid mus,

(2) Fat-ai aduncs aissi col joglar fai - quaissi coin 010v 'ion chan, 10 (unirai(Et. III 158).(SI En chantant Waven.----

-1 -

-- 71--

» Cust Amor me tpnto honore dignatus sit ut tuam cf fi-giem in pectore ferain..., etc (1). »

Ineptissima' qoideni, ut dkimus, hoec . partiuin connecten-daruin ratio nain fieri potest ut, strophis omnibus accurateinter se vinctis, in mediis sensus hiet,

Non desunt quidoin prorsus Ci-mina quorum unitas nonin verbis tantum, ut in sensu quoque constet, ut e sequentielucebit (2)

1. Libentissime ait, qute sentiam, dominte patefaceremplurimus vero lue labor; timeo igitur ne in incepto viles medestituant.

II. Tant uin enim !lIa valet ut laudes Vol amptissirnas !oneexsuperet itiam igitur si laudare non tentabo, rectius:tgatn.

Tu. Multum ergo ahest quin ei amorem, quo uror, fateriunquan» mihi pracsumpseriin

4V. Nihil igitur nisi dolor et inane desiderium mihi exAmorc superveniet? Plurimum jam proficerem si illamcoram intueri liceret; at oum oculos benignos•ad me con-venu, an»orern meum non dedignari nonnunquam videur.

V. Ergo, o domina, miserere met qui titi nur1quam, obli-viscar.-

Non neganctum est hic, quasi pertècto sententiarum am-bitu, sensum, paululuin -saltem, ab initio ad finem carminis,esse pioectuin (3).

Fadem poque in univeisa d!eeridi ratione animadvertesvol. miriituas res non sine mu]to nisu et sumrna ratiociniiostentatione expromit : sic se ad sutnmatn profecisse, cuni

(I) cf. in rai urine Silot me sot n tortSir. I, y . 6(jâ bel semblait m'a tengut a Jhdia. - Il, IC'a bel

semblait que fais' amers adutz.. - Il, 8 Cana plus s'irais, e plus fort s'umilia.- li-I ! IPero nais cug quem si» &-aseuta...III, 8: Quit beorda trop sovetacuoill fènnia. - 1V, 1 : Pets fora jeu heu, mas soi m'en reieiigutz.

(2) (joutait volera. - -(3) Ci. Tan pua,, de corteaa taka.

72 -se ah kmore epediit, demonstrat « Hod e cum nihil a teexspostulo, vere sum dives divitia colin et paupertas inopinione sit : divitem habemus qui se felicem putat, pau-perem vero qui semper majora l{uLurit; dives ergo dici pos-sum et summo gaudio fruor quotiescumque Ari6ri vale-dixisse credo: quondam enim dolebam; mine autein gaudeo:persuasum igitur haheo inc , omnibus recte perpensis,lucrum Iccissc (1).

Bes quam simplex et plana : verba autem quantum ambi-tiosa! Velut si ingentis tabulalionis adniinieu]o tenue di6-cium innitatur. Vestigia hic, agnoscirnus scholasticie illiusdisciplina2 in qua Foichetus juvenis adinodum ruerai; erudi-lus : bis scilicet (lelectabantur ii quihus ejusdem artis'arcanascrutari - sicque eorum inanitatem perspicere - non daturaerat, qui rem en mirahiliorem putabant quo magis intricalavideretur, et in nugis oegerrime et magnifice eNplicatis sUt-pebant : videmus enim rnagnopere sihi plaudentem pmdago-gum nostrufn lia xa).ont?(erv.

Cui, autem tain parum dilucida3 ex tanta argumentorummole res evadant, quantumque operœ impendere deheamusutiiobis conspicua fiant, proecipua causa est quod seriptor,velut si ab ingenio diffideret, nunquam, quœ sentiret, accu-rate, ut inquireret, studuit, at polius locos communes exse-cul.us est, quasi eis arcana qu;Edam vir'tus. inesset. Ut alu -(jusdem tetatis super quihusdam Aris'ote!is verbis lahorio-sain syllogisrnorum molem exsti-uehant fquo quidem in opereminime sperneridarn ingenii alacritatem im'enderunt); sicFolehetus juin pervulgatas sententias omnibus modis versaidonec novas ex lis quasdam conclusiones exprompserit.

Nunc translationem longo usu trilam ultra fastidium pro-trahit et ex ea longam argumentoruin seriem extunclit Quisamans exemph gratta, spius non dixit se dominam in pec-tore ferre? Ai noster eadem sequentibus verbis (2): « Cum te

il) Per Pieu, Anièrs (sub fin.)() En chantg,z ,n'aven R. III, 159).

— 73in pectore forain, inendiurnab illo arcere d Ses; si ardereienim, tibi magis quain mihi liinerem; nana, eum in co teincludi demonstraverim, necesse est te mali esse participeraquod ci accidat. De corpore ergo quidquid voluris fiai, duin-modo cor, domum tuam, tuears. » Nec clesinit aritequamfiisius ostenderit quomodo se res habere-qucat.

Nunc sententium, plerumque ]am notissimam, vix emisitcum ei alteram opposuit, non minus ceterum pervulgatam;qua allquid pi-lori nul addat aut detrahat: de qua et sequen-tibus etiam idem flet, adeo ut inter varia et sibi repugnautinsine ulla mentis quiete jactemur. Duo lantum, e simplicissi-mis, exempla afleramus

Oculos detestor, qui, rneo damno, acriores fuerunt.....- Nom meo damno? Minimé, flan) credere nullo modo pos-sum te de mea morte cogitare (1).

Posiquam flrmisimis arguinentis dernonstravit Arn.orern

et iIfercdcrn inter se consentire decere « Fallor, ait, cumroque Amor neque domina hoc sinant. - Quid vero? Curullam rem afûrinare ausim eumnunquam clornince mentemapei-ire mihi prœsumpserim» ()•

Le tamen minus inter se cohœrent.varia3 partes quo ads-trictiorem diulecticam prie se ferunt verbis lantum occur-rentibus, aut iBis que fors qutedam obtulit, sententiarumcursus regitur, qui alioversnm, verbis mutatis, inflccti p0-tuisset. -

Artem non minus imperitam sut potius pa3ne puerilemreperias in quibusdam frequentissime et immoderatissimeadhibitis dicendi inodis.

Ilium prtesertim juvat rebus sensu carentibus, ut vrtuti-bus et vitiis, actum quemdam et animes dare. Quod quidemminime novum enil, cum jam apud antiquissimos scriptores(Guilielmum IX, Marcabntn, Petrum Itotgerium) Jbys, fo-

(t) Tan ,n'abeilts. ------

(2) MOU j f# gran ptccat. - -

- 14-a'ens, Donars et sexcenta istiusmodi inducantur. Nec istud,omnino vituperandum plures et multipliai quidem naRraconstantes anhini dotes, ut qua jam annurneralte seul, uloverbo comprèhendere et ficticia quasi vita donare legititnurnerat sic Prcez, Ya(ors, Cortesia. AL ultra procedens, mobi-.lem et fugitivum mentis hahitutn, merurn sentiendi aut cogi-tandi modum in scenarii inducit, ut Temensa, Espar. Quas-

dam carmina ferre tota ex istiusmodi vocabulis constantDoues si dIe,cgg a irni pci')er en vos,tiuia s'ormns, si jani vol in, li toner,i1ii'iou no m'en Q en Pi ers ni en Setier

-ni en cliansos, nus car eonosn e saipie Ife)-ces vol su que Rinos decini,l ie r qu'ieu vos cuig ai) AMies conquererque m'es esculz contrai sob,'evulei'.. (I).

Sa'pissitne etiarn 1)c ita sunt inutilia rit bis edeni pror-sus tes significentir quadam exempla allegare ticeat

Gai' tant no :n'enfotik Foilorsqu'eu Vaises dit , mon pensanuen,"as cor ai quem capdei ah senah t'a,'din,en quem toi t'aors... ().

'E supradictis jaun, putarnu, animadversuin est quamfrequenter figura quanir -xvrOeav vocant, apud eum adhi-beatur. Plura carmisa ex oppositione quadam, ut Arnoris etMercedis, Cordis et Corporis, tota constant. Nec en ipsa apudProvinciales -poetas nova erat sic quœ contraria ex Amoreoriri soleant, plerique copiose edisseruerant (3). Nullusautem arue tic Foichetus ultra legitimos fines processeratnulia eniin est sententia quam noir dum in duaspartes reciderit

Adones 'lu sas ululan t m'aueioill uussire.A vos soi Os et s nias ops Irahire

(I) S'al cor pie fjues.(2j Moit j fet q'-an perce!. ........-

Guil. IX : Atout jauaens Peire Rogier Entrira e jeu, et,,:

- 75 -cils cnig perdre, e - nU -nôùs puoso 'ver,

eus liens nozer ci n ni sui nozens. ..

E 11011 dc I,uoiIIs viargoigna et aidiinen (i).

Don ai gaug e paor...C'oiii non diiz ver que no carnifie lazers...que sofraitos nren Li trop d:wrula,rsa (2),

Sa que "''encaussa vaut fugeiiet aisso queni lui,, van ssguen,

aissi non rai cossi Posta gari rqu'enceIns non pose encaussar e fugi r (3).

Nihil proisus nisi velborum oppositiones in equcnhrstropha inventes

Cura plus lissen, lus puji iiumilicaix,

et orguoills chai, on plus nuL es pojale.Don dei aver çau,, C vos espaveil,

n'ancre ni mostratz orguoil I Contra nies u ra,

A brans respos a mas linnuls chausses (4).

Pravissimam quidem mentis consuetudinem ut potinsmorbum jure dicas parum enlia de sensu curat, duin fatantithess sic quLe posteriora signiflcent, subtilioribus hario-]andum relinquimus

Ai quant gen yens ai ah qnanrlic il'rlan

aicel qircis laissa venGer n merceCar enaissi yens lions autrui e se (t?)PL n veucut dons velz: sortes dan (5).

Quamvis hujus poeUe dictio minime figuris abundet, planecontra spiendoris expers videri...pQssit ; -nonnuilas tamentransiationes aut sirnilitudines referraliceat, -ut constet in usquoque s'e] pauca, vel parurn probanda eum invertisse.

(1) Tan ,aua&ellis.(2) Canton vokjra.(3) Bec ait int C toi'.

ll Per.Dieu, .A'noi'.(5) Ai quant oeii - Cf. « A nui (Anaors) fora prou et honors — pois i!lol

vbnsser Iotas resa'una vel, la veines mercis » (3Ie1t ï (eh).:

-- 76 -Plerasque primum non excogitavit, cas ive e vulgi .sive

e scholarum sermone mutuatu sic Amoris teiuni, cujusmentionem fact (1), ex Ovidio sumptum nullus non novit.- Àlio loco ait, Amorem allocutus

Mas, si I,eus et-z grans, eissansenpudetz en mi taljer Jeunsenro,s deveis Une (J3'anS Sûrsen un pauc miraiti oit targors,eu sui tan gians, que, sans plaguesancar neis j caubra-mercos (2).

Qute comparatio in scholis vulgaris erat, ubi magistri camusurpabant ut probarent Deum, quamvis natura infinituin,vel in minimis posce contineri.

Non igitur scriptori, honoi'i vel culpœ vertende quihusutitur transiationes: quasdam tamen, e medio quoque sump-tas, ita portentoso usu adulteravit ut earum rensus vixagnoscatur.: sic inhumanam dominant comparat, quirepugnantem accipitrem ut in manu retineat, premit dumexanimeklr (3). Plus bic vis quam recti judicii, cum dominaeu a se arceret, nedum retineret.

Uitirnurn alteramus exemplum

Mi ,lons que "al mais que valors -en pot leu far acordainen tinter Arnoi'em et Mercodem)que major n'a falot, per un conqui ve cuisl la t'eus eil cators,su es la blanquesa el colnrssacordon e lieis, semblans esdateurs s" ,acort e inerces (4), - -

Quid bis ambagibus significatur? Nihil nisi domina-

El dieus d'awors aun nafrat de ta! lansa (Canton).() MoU ï fets.-(3) Col lots rote - 'esparvier tel quan tain qu'el si desli,que lestreing tait,

e son poing tro 1'aoc1 (.41 quant gen).(4) Roll ï Tek.

tutu nitere candido sirhulet roso colore, nisi et igni collato.

Cuit igitur colores contrarios consociet; decèt res quoquecontrarias, id est Amorem et Mercedem, in es conjungi (i).Âdiqoid longius arcessitum frigidiusque egre inveniri posse

fatendum est.

§ Il.

Apud Septentrionales.

Eumdem fere cursum ne apud Occitanos poesitn amato-

riait apud nostrates tenuisse, eux» priores arte rudiori, pos-Leriores autem mLaIto magis affectata usi sint et Iongius a

natura t'ecesserint, esequentibus patebit.Permuliorum, qua, exstant, carminum a3tatem certo aut

artius definire, ideoque, iiitr es, antiquissima eligere nullo

modo prorhpturn; Temotiorem tarnen ailaterri eorum ficet

conjecture quorum versus verbis finiuntur vocali tantum,non syIIata tata ultirna consonis (2), quorumque auctoresincerli sunt (haudsero eniin compositis carrninibus gloriatisunt pocte, nec en sine noniine per vulgus gliscere. passi

sunt). Denique, cuit notissima sit recentiorum sentiendi neseribendi ratio, que ab en diserepent heile agnoscas. Quteigitur hue parte oculis subjicere in animo est, aut co pte anti-

qua,- aut, si non aritiqua, antiquo saltein more scripta affir-

inare.jI.lre possumus.

(t) Mer. nain ipsani coruparationets excogitavit plureseuira medii Lvi oeI2feminean puichritudinefla nive e! sanguine (id est candide et ruhen colore)utpostea rosis et bUis, exprimant sic in pepulari quidam Cermanorum fabella(Grimm, Rinder:nlid llaus,n?chen, Scluaeevcissetieni regina quSaru arborescontempiando- frondibus orbatas-niveinqoe proprio sanguine, cam se ana punxis-Set, maculatana, optat ut fihiam pariat cujus Iabeil;t velut saaguis rubicunda sint,vuitui ut ois candidas, capilli ut chenus riigri. Veto potita est; iliaque puichri-tudine exi gala fuit, -

(2) Gallice assonance.

- 78 -Nulinin fortase invenias in quo aliquain AquiLanicorum

imitationeadeprehendere non liceat, maxime quidem cons-picuam sive in texendis inter se numeris; sive iw usitatisaliquot verbis qua, apud nostros naci non pbterâiit si,uhicumque apparere videas cos tandatores, de quihus satissupra sciipsirnus (nullum est autem fers in quo non repe-riantur), alienarn bic irnitationem dicere possis. Propriumtamen aliquid retinuerunt prions retatis scriptores quod fucil-lime agnoscas et exacte definine possumus.

Plerique primum nullis ambagibus et sine ullo pudore adpropositum per8unt procul sis timon ille quo se Provin-claies obstrictos fingunt cum de fatendo amore agiturquid spercot, quid velint statim aperiunt. flic dominant utin brachiis promut, optat (1) ; alii tintent

Deus quant voudraitlors Le vos puisse acolleir

coi', net savroil!(887, Arek., XLII, 351.)

Dcx qui péOst a un trespasgesir entre ses deus liras

(27, Ph" 15i., luS.)

• .Q.ue je la puisse cuabraciernu a ni' sans dangier.

(1178, ibid., 215, flot)

Qua se incensos affirmant puichritudinein describere siscordi est se enim dohiinœ eo gratioresfore sperant quo camaccuratius exsecuti fuerint eamdem autein elfigiem sine fine

n'iadubrant, ita ut earuth qulibet pro ceteris omnibus essepossit. Easdem bas femine;e puichritudinis desci'iptiones acin epicis canninibus agnoscere Jicet nec mullo rougis hic,prioribus saltem ternponi•bus, in recensendis singulis parti-hhs se parcas poetoe exhibuerunt dicas cos praasertim nul-

(1) 1765 (bard.); et, 1137 (inedj. .

g

sise

1iu reiolflissa3 laudeni atîectare nonnihil igitur rustici aut

irnmorlerati in corum laudibus peimansit

Plux ne plaist n ruer ke note de vielleki la voit dancier,il n'ai! cordelier

Ici ne la vosist a son gré tenir seulemr n la boue liDure,

Co, sont amorûles Ici me conent sou re(1301, Areb., XLlll, 289.)

Quarto incerta sint verba notandum est assidue « nésl.raitis, bouche bien faite, ions rians, cheveus recei-cclés a

memorant; quid autein bis significent, quo colore ocuh aut

capilli tint, ignoramus lion alla quidem raMone XVII sa,,-culi auctores personas describere soient planeque bis siniilia

apud ces legas (1); scihicçt nostris tantutn teinporibus scrip-tores penitus (nulle scepissime adhibito modo) res introspi-

cere et singiihalim describere, litteneque picturœ oernulari

consueverunt.At si parum deri nitte ac certœ, lepida3 salis ac jucundoe

non raro inveniuntur descriptiones

Jaim la plus sade riens qui soit de mere nue..;Plus NI blanche que coi!, couic rose vermeille,elle n un chier blondet. eux vers, boche sailete,un cors pour enhiacier, une gorge blancliete,clin n un pié petit, si est si bien chaude,puis va si droitement desus cote chaude.

(rHa, lUcli. tic Scrnilli, ap. I.i Borde, Il, 213.)

Piura quidein carmina ex istiusinodi picturis constant

fere tota; nitra inodore quoque producuntur eœ yens pic-

tune, de quitus supra chiximus, coque amphores quo anti-

(1) Il (le duc de Nevers) avait trois fils parfaitement bien faits... II (levidame de Chartres) était beau, de bonne ,nùze ;... enfin, il était seul (ligne d'êtrecomparé au duc de Nemours, si quelqu'un lin eût pu être comparable mais ce

•prince était un chef-d'oeuvre de la ,nature ce qu'il avait de moins admirable,

- 80 -

quioraquœque sunt carmina mullie quidem sirapiiciter etvividis coloribus adumbratre

• A l'entrant don temps novelque saisons vient en doucour, -prey sont vert et aubrisselfoillotent, et mainte fourploinne de très douce oudourpoint nature sanz pincel

cil oiselchantent per amour,

et je qu'en. ce sui des loi'.(581, Pbb 1$, mcd.)

•Belle m'est la revenuedel tons d'avril et de mai

-trop nos ait yvers tenuesa froidure conques n'aniaimain d'une chose m'en esmai(e),

ke l'amor est devenuek'en ferai?

C'est la in cai(e) ke nuls die j'ancrai

Fleur c'espan4, l'erbe i point drue,-la Jour peirt en laglenlici'j'aiterai, ce nos cuors ose (?lloiniment de cue,' entier;enlreis sella en sen sentierMante crois[, florin la roseanleis (tait, uieillour ni sai,n'est pas hotu Id - [ne] fait drue...

(2O7, A rch., XLII, 2424

Superiores versus, in quibus poetarn reviviscente naturagaudentem simut et amaloriat festiviiate lascivientem videinuslegenti in mentem venit notissirnum hoc i'ecentioris-

Le temps a laissié son manteau

qui non injucundo, nonnihi] tamen alîeclato serrnone com-munein tocum, fere omnium in vetere nostra pnesi tritissi-mum, tantum renovavit.,

c'était d'étrc l'homme du ,nonde le mieux fait cl te plus beau D. (La Pria-ce.tcedc (Jlêves, sut, initj- ••

r 81

Fils ab omnibus pots qui ires amatorèas tracta yeruntquo'libet teanpore decantatis, nostri, vel antiquissimi, communesquasdam sentenhias addiderunt, non quales postea a subtilio-ribus ingeniis inventa fûerunt r sed haruin .quœ primummenti, diun pqvi.ulurn de amore c'.'gites, oeburrunt. Sicdocent Ainorem omnium cerum potentissimarn esse, nec

ullum sen regem, seu colonuin, ab.illoessê luttIin, CUIn necarmis nec auro nec firmiiinis pùSidiisvinci possit etpauperes,jq'e aç , poentes;' stultM ac sapientes domaregnudeat, et cos pisettim qui tore ut ei resisterent j'ictave-tant

Fine amors nesgarde miea savoir non a folie,

flan nueiz vaillant.'ainz fait de toi son talant.--

(1131.. Pli' 36. ined.ç:L-t I690.•• Vers li ne vaut riens dangiers

ne proece ne valo[i]r...bien sel, traire sans lancieraiflors ce que veut avoir

a son plaisir.- --(1900, Ph'' 5q i, ined. ) -

Mont est arnors de grant recto,na(i)l tait vers Ii guere rnovoir (nia. niover) .

Car qui contre Amer guerroieplux ,,ruel,,,e,,t loi, maistroie,

nr son lori faire apercevoir.(052. Arch.. XLIII, fi.)

Amri jamn animadvei-terant nonnuilain esse propinquita-

tem cuin Morte: de qua re--1Mors et Amurs sont de grain seinorie,bien les doit un e,,sarnlile comparer,car toI le mont ont iris en vouei'k,

- ne nun ne liuct de Jor laxescliaper.Bien ait de lien qui kir ieulz llst crever .t&amours veist, ne i'roi, que que on die,

-que vr,.i amant eûssent longe vie.PbS 132, inedj

- Soepissime prsertim contraria ab Amore oriri solere

monstraverunt:

Amours fait les beaux ceps ferir,amots (et les cous joster.

(2059, P b 54, ined,)

• Amors n' j garde a nul droit,un fait troubler et l'autre art,l'un u chaut et l'autre froit,chascun trait d'un divers dut,

(1900, Plas 123, iced;)

Sur foules riens soit Anaors honorée,car par li suai li non sarbani forci,(et) Ii choarz [ont) for valoir recovre,et li preceus en sont ravigoré,et li sage [s] en sont desnalurési que don tut revienent en l'enfance;

•si mt anaurs bien et mal en balance (I).(524, Ph5 132, iaed.)

Omnibus his nihul magis perspipuum : vol amorem tantumfatentur, vel certissimum quemdam mentis habitum (quod

postera fieri non solet) declarant hos viventes et amantesante ocu1s veto videmus. Hic, coin a ma1dicis nescio qui-bus a domin abalienatus fuisset, nec caute se facturumjudicaret si de re acrius disputaret, subniota jurgii causa,pro ambigua injuria eniatn orat, seque supplicem prhet

Qui qu'dn ait le tort oC,dame, je nie cleing vaincu,-- nies clins vos reniaigne, -:

piti4 vos en pl'cigne, --que maint home ont decen --losengior et cônfundu.

(056, Pli s 116, mcii.)

111e u domina deretiettis,- qu;e rivali nupta erat, de mobili

(1) Cf. p .Rogier (R. III, 35) rkmors dut ver et esca"nis, et (apud Mène,

It,c. de fat1 1V, 148) Ahi, amors, comme es poissant, etc.

/- -.

-

femtnarum anirno 4ueritur,cuon - sine apera quadam:èlo-quentia

Riens ne me plest en cest siecle vivant,puisque je ai a la bele failli...or est torné, ce derrieres dotant,Car u tout joi'z anal caser grnissant -plain de doter, piorant trist(r)e et marri,ne ja nul jar net metrai en oubli

s'en sui en graifl martire (I).(1645, P. 401, mcd.)

Abus, coin se t'ot laboribus nihil profecisse sentiat, supre-mum Amori vate'dieere constituit vix autem verbum emisit

eum blandiori juge Gollum rursus obtulit P

Trop male amour avril toue tans aile., - -doloir me fait ne de rien ne m'aide (m& aidet).-

Anieres mea traira[i],cant mile jo[i]e u'a[i]

-de Ji que trop ni'argue(L5.Las, c'ai je dit? Trop ai [dit] grant ro!age,-de li ne kier partir en mon cage...

tant ke j'aie un sol risde son dci,- vis, -

tant est. ver[s] moi savae.(1765, Ph" 133, ined

Mec etiam ut, qualis eorum fucrit indoles, quorum pluraexstant carmina, conjiccre .lieeat duos tantum Jegent'bus:ilium molli -et imbelli anime, hune arroganti et aspero, scilicet Hugonern de BrcØ (2) et Cononem Bethutiiensem pro-ponere liceat.

(t) [lac carence malle minus quart Calera huit doctrinue consonlaneum quamsrp,a esposuinius, et furtasse vara paopius amans cairn amatam virinem inmairiinoniain petebat

sJe ctuddi bien.. - ne qua nu] joi autre mari n'eiist - for moi tout seul qui

[fui?] ses tges tien -et are a pris baron, - s'en muir de duel etNolaro etimni liueat hune breviorem .versum. cul eadem semper syllaba in flue est,singutas iÎtrophis, ut in plerisque vetuslioribus operibus, cunctudenlem.

() Dis que V. Ilut. Lut., XVIII, $16 sq. -r -

Tille qUamvis 'nullam levaitdœ oegritudinis -causam augiPretur, et ab amore crucietur, quasi his crucialibusdeleetetur;sése Amori magis ac magis docile'n prbt .dulet, [amen-tatur amat tomen, nec non a,mre non veut Ecce érgo,

ait, hoc quoque earrnen pessum ibit canarù [amen ut supre-inum quid possiin, expei'iai:

Aincor ('rai une chanson perdue ......- . -pueè c'a perdre sont alorneit mi chant,.mais per espoir. ceste (rlianoii) avrait leil vertu

-k des amies nie rai p drait la droii ure- s'en met, sens plu; test chant en aventure.• .. 120 1, 'Art-h,, XLI, 33.)

iEquum sit, ait, ainorem, ciim tant œgrc eum consequarmur, œ,gi,e quoque a nobis .divelli

Maix quant od-cuid avoir slouait dnae,si l'ait o" test 'n pou d'àme pe: due.C'est grans dotoïs ke t'a laie ne duredont on soufre tanre-poerine et enduit.

Non ira disrumpi non pote-si eum lot et hanta sttb potestaleteneat, ipsiautem muliercuta ressiere non dubitet

Et sai ge lot le sier,]e n 'non voloir,et de l'a rns utet mont lot Plus ,ai'ugriP- . '

m'estubt' esli'e savaiges et eselus.

'Dôminte prœsertinn succcnset, quippe quœ euni ad se,rnuhis.primum' itIeebris pellicere studueril, nunc flagran-'teMarceat: .

Ainske tua • dame rneûst en sa poissance,e,toie jeu vaillans a sien avis,et des k'elle ut [lion tuer' laissiet et pris,li 'fut-avis ke flot (cors', n'oi?). point d poissasce (tort'. vailhincé

38, it,'ch., XLI, 350).

Nec [amen supremam salutem ci oequo aniino miflit necSpern eiiamtum.deponit

Et non portant Deits Ji doinst volenteit• tian si loinul ainin coin je se(oie- S Jt lrovoie en li la loiaitl!eil...........

- 85

• Non ita agit aut Ioquitur Çonn Bethuniensis; qui violen-

tissime invehitur in eani qu, a se v&iement4ramata, fidéniruperat ; illi erat, ut videtur, anirnus acer ac in ira etaifiore

immodicus quanto dominant amo&e proseçutus fueit,perspicere licet ex illo fervido carmine quod in Asiam jamjarn

profecturus conscripsit -

Ai atoutscoin dure departie... (t)- -

Quo vero stupnre riguit, -qua • indignatione- insurrexit cum-intellexit se ab ipsa domina amolum fuisse (2), forte ut locumrivali cederet, nedum ut ea doloris, uttitabat, in partem

veniret (3).-- Ex ea vero die, nihil nisi opprobria .in infidelem fuditeoque nos magis nouvel quod nuita, ut Mii; ergà feminas reve-rentia in effunclenda bile continetur :nondurnenim mulieresvins proestare et observanlissirno. obsequiù coli debere ahomnibus concessum erat; earn, a qua mala-perpessus fuerit,juslis noenis africiendo se recte aéere acerrirne contendit (4)ceterasque hortatur ut cadem fadant:

« Hercle, ait, prclave egi et

quicumqne me culpaverintperjuros acpenfi los habeo : Cur concidit et pessum daturprobus amor nisi cjuod ferninis nmiuÏn- partimusi EaPumperûdias occultando, augemus » 5). Ceteras monet netalia1h se adinittant : •cure ainoiem offert, iram minaji videtur

...Si ne quier niais amer-sen lei leu non con ne sache menait-

ne decevoir ne fausser.• (142D, Sch., 30.)

(t) Nolins- colis 'isum quant ut •ejiis ?ragnieiita hic subjiceremus.•--(2i Mal ait vo cours convoibesqui m'envola en Surie. (135, Sch., 1, fi)(3)Pour moi le di -ut e!e g deceû, etc. (15, Sch., 18).(4j 1N8, y . 9. Sch,, 24. :.• •.

(a) A mont bon droit en fis ce que j'en fis, etc. (1420, Scit., 31)...

-8°-ePrcepta igitur facto confirmons, vehementihus maledictis

mulieres omnes obruit

Fous et et gars qui a darne se tome,qu'en ]or amer n'a point d'afiement, eh;.

(15, Seb , 19.)

ha etiam cortumeliosus ut, val inscius invitusque nondu niexstincturn arnorein ipso dolore prodere vidêatur

JI& bele i.rés douce amie,qui semblez rose espannie,

aiez mercide vostre Ieial ami,qui de si fin cuer vos prieque s'il a (roue forte

au vanredi,n'a pas le ber, si jauni

-que de vos ait grant envie; -•s'ainme meuz, que que nus lie,

oisel rôstique la vost.re compaignie (I).

Dum enim prions dornirup efrigiem e pectore avulsamjactat saque ad oRant tandem demigrasse, ha -ne continuoobliviscitur illiusque tantum pertinaciter memoriœ inhoeren-Lis inenhionem facit (2).

De compositione, in his antiquioribus carminibus, vixexçedii Iôqui poefte enim, coin, ut supra eluxit., auttantuniamoremfateantur, autsirnp]icissimos cnimi afl'ectus reteg-ant,

eadumque loto carmine persequantur, partium dispositio-nem curare non debent.

(I) fins ve,sis, n nouons adliue dites, e codice (Pb 89) exaran,us ose,priores sine r.ontroversia auclori neutre Irihuendi sint (135 Sek,, 11), nondubitarnium sane qiun hi qu que et sint ' aJc ihendi. quanquarn inuu-b:ina illaconticia et ma ...ehrenc seisus s'i'iipulos nonniilios injiriuni ; - deujons-rani, dom cos aduilLias, . ti-ophas hujus caruhinis sic esse constilutas la la4h lb, la 7a 4b lb, la la 4h. la .

(2) 1œE, Scla, 24......

- 87 -

Fere cadem de elocut.ionevalent : nihit easimplicius, can-didius, pelincidius; pauca hic referre placeret, et plus fortassequant muftis verbis laudare expediret jam autem pluraforsan quam decuisset exempla altegavimus. Animads'erteretantum liceat multa e popularibus fontibus,quos paulo postdoctiores fastidient, hausta esse: sic aut proverbia aut vividrerurn imugineslibenter proferuntul', quamvis vulgares non-nunquam

Bd servisb aime et si le profitOL si le gueridone a tairttous se cuide chaufeir hi s'airtet p endre autrui a lais k'il lent.lais dont il moisme se prentliés j vient et dolons s'en pairt.

(310, Arek., XLtlI, 306.)

Queritur idem scriptor se « col] uni ipsum iniaqueum inse-ruisse » et « ignem, quo uritur, din cineri suppositum nonmature restiuxisse ». Non ah eis multum discrepantia hcincerti aujetoris

Li viains dist en reproviern'a vespre voit on bel leu jar.

(Ma dams) m'ait or la porto entreovertek'elle me soleil fermoir

test Irait li puis CI'ieir:E-chaic n la dcsr.nverte

- (36, Arch., XL1II, 268.)

Levius cetera, recentiora ac docliora, ad qua nunc perve-nimus, attingere licebit, qule multo magis nota surit et interse similia, adeo ut, si alicjuot legeris, universa legisse tibiprimo saltem aspectu videaris. Eadem ceteruin -vitia 1èrequoe apud Provinciales jam notavimus; percensenda tceuiint. Dum e'lim priores nihil ah Aquitanicis exemplaribusnisi aliquot verba et prœsertirn versuuin intexe.ndorum ra-tionem mutuarentur, posteriores sese fidissimos interpretesprastare curaverl.int. - . ..

- 88

'Nbrf quod ullum4arnien aci

umpsriPt (4). Nulle .alie train

tiÔtqtiaÙiqùe infra notâtitur

-Ben es mortz qui d'amer non - sen• al cor qualque doussa sabor,

b que val Vilire ses sentir,

• mas per far enueg ï la genJa flaniedieus no matir tanque ja punis vain cruni lues,

pus que OEenueg serai repme- -e d'amoi non aurai talait.

(E. de Vent., R. III, 45.)

(juan la dons-;' aura ventaloves vostre pals,-m'es maire qu'ion mou

bride de paradis.....

(Id., B. III, 84.)

Qui qui'n dits mât tau pot plus tag mentir

eitui'nditz be na pot plus botta vol tir.-, (Id., R. III, 44.)

Quai' ja de tieis non pot mentirnuls lion qui la vuetti auzar,ni ver tiir si ta vol bt:ismar.

(G. Adhéwar, lit, 195.)

La doussa volz ai auzidade] rossinholet salvatge.

(B. de Ventail., lIt. PI.jIA rossinlaotet- salvaige

ai anizit que s'eshaudeyaper amer en son languatge.

(G. Faydit, Itt, 28-2.)

RI quand ta douce ore ventequi vient de. -cet dons pais

ou cil, est qui m'alid'-nte,volentiei-s I toi mon vis (e).

Car n chascun qui la voit .-plait et - atalente,

la'uns n'en dit bien qui n'i soit:lac mat qu' t ne monte.-

2010. Pb5 10, ined.i

verbum tt'ahsfèrndùm as-

aslationes a aiôhis reperl;a

Sens vus amer n'a nia vie niestierse e lac vueil 01 te mont conter,

ou nier mort vivant.Je Damedius ne m'j fais t vivré tantflu siecte enui et perde amer verS.

(Coincy. 1u09, F. 53.)

La douche voix dot rossignol salvageI, nuit et jor cuinloier et toutimn2-radouch1s1 mon tuer et rassoagc.

(Coucy, 40, F. 49.)

-

O)-Plura guident oceutailonim carmina, quasi atieno ro!oro infecta, non antbn,n 'frâncicuM serinonem translata in variiscod jéihus (Phi , Ph",invenies Sic, inE' 21, et Ph It 150 camaaen- quuddam insertum estTuit dernand?nt k'cstdei'engue -anlor (Wark 3!), t iuod . tegas oportet Tag dernandon qu'esdevenqud' dniors M. 111.155). Rodein Inca siriptuna rarmen, Kant ri rua de Mfortainïe (ArcS., XLII, 357), niliit àlind est Ïaisi provinciale notissimuin QuotaM 'rii -de ta -fontana (R. III,- 99).

(2) Que, carmina inter se tarte cottata sutat à P. Meyer, Bec .' . 368,

-89-• Qu'eissamen tremb)i de paor-Mas chiés en desespeiant•' -

gum fa la fuelba contial yen. tout aussi cou, fait la fuelle

(B. de Ycnlad.; III, -15.)la au vent la va menant.I (Blondel, 1007, T. 20 r

•Qu'ici, ai ben (rebat legeit Bien voi que trop limit m'enc,o,,- -quel gala daigna que chai 'nais meut vaut proiere,

fer en un lue tan savon algue tierce dur chaillou,

que trauca la peir-' dura. -por qu'ades j rime.

(B. de Ventait.,- III, 81.) -(2010, Pb, 10, inéd.)

Tes los\ezis apel sentiers A,,,ors ne font lut le pais amerdel renh, on sas jo ys fus novritz,et treslaz ueus qui la vienent et VOILÉ

e cri queiii sia glatis honors,ou ale maint la bien faite au vis ciel,.

quar leu dels plus eni!anilz (G d'Esp., 1988, Ph 180, mer.cugque tian certes leyau. Joutes voies aour

-(.1. Rudel, )II, 95.)droit celle pair[ ou je sai m'aùe'nie.

(G. de Dargies, 1969,A,'ch., XLIII, 35 )

E ges per aissa no ui'aleu, Per maintes fois m'effraie...ans dobla ailes mas pessarnens,Et suvent me rapaie

e muer aissi mescladaniens. et dune cuer joiant

(F. de Mars, Tah nmoiL)ensi me fait vivre meskementdire et de joie...

(Ch. de Couey, 1009, F. 58.)

Ni sus uon van, ni no plaise remaner,Amer me fait et monter si très hautSaissi cun] sel qu'en mieg de l'aiGre estai, qu'a grant poinne os naonperil resgarder;

qu'es tan poiaIz que non pot tornar jasor lie mont plus, ne ne puis avalerni sus no yai, tan li- par loueras.ensi mariai se piliez lue defaut.

(F. de Murs., Sel coi', III, 157.) (398, Ph 30, ined).

Cancan volgra mon fin cor desobrir... lEn chantant veut ma douleur drscovrim'.F. de Mars.) I(TUb. de Champ., 1307, T. 28.)

Gran talait ai qu'un baisar D'une chose ai grânt désir

Ii poteries tolr'o emblar; que vus peûsse lotirsi pueys set' iraissia,-oti emhler un doits haisier,

volQntiers lu li rendria., par ci que, se curueier -

(Peyrol, R. V, '2&i.) vos eu cuidait,- volontiers le l'as rendrait (I),

. - .(183, PbS 84.)

(t) jaui niemoratum apud Diez (La poésie des trouh., p. 250j, et \-Vacker

nage1 (A. L., -p. 211) gin quamndam imitationem Germaiii poette (Reinmr) -

notait

00 -

Sùbjicimus postrerno quosdarn versus incerti auctoris(Pistoleta, E. Cairel aul Cadenet; V. Bartsch, Verz., 372,3)somma Iide.a francicis poetis transialos. - Francici carminispluraexemplaria exstant, nonnihil inter se dissimilia :1° Cod.'M Pessul. 236 (M. P.) ap. Boucherie, Revue des 1. rom.,III (4872) . 318 sq. - 2° Cod. Oxon. (0) aplati De la Ville-marqué, Archives des Missions tut, et scient.., V, 114 sq. -30 848, fo 425 (Pb) ineditum, quod infra publicarnus. -(Non francicum, at provinciale contra quod in 20050, (° 82(Pb ') reperitur).Ar agites Mu mil murex de fin argen,Qua eusse je C. mile mars d'argent,et autres mil de fin sur e de ros,et autretant de fin or et fust rox,et agites pro sivada e frornen,et s'eûsse prou avoinne et froment, -huons e vaeas, e fedas e moutos,bues e vaches et berbiz et moutons,e quascun jorn cen tibras per despendre, et chascun jor mil livres a despendre,

e fort eastelh en quem fugues defendre, et fort chaste] que nous aie peOst préhdre

tais que nus hotu no m'en pagnes forsar, tel que noms lions ne le peOst forcer,et allons port d'aigui dous'e de mar.et s'eûst port d'aigus douce et de mar.

(1k. V, 350.) 125).

Simillima sequens stropha in M.P. (no VII) et O (no II).Et leu agues atretan de bon senEt je sousliaide autretintde hein sens -e de mesr'a coin cc Saisiras,et de mesure o'ookes eut Salemons,e no pognes far ni dir faihimen,et si rosisse mes fais iegierenidnt..eu houes haut Iciai Iotas sazos,preus et ioy.tuis. et (le tous boire; renons,lare e meten, proruetem ah atendresages, courtois, pourmetans sans atendre,gent acesniaL d'esneudar e de rendre,

et tarit damier que boin vaurruien' prend re,-

equd de mi nos poguesson b!asniaret [si] fesisse au mont tous leur degrasni encolpar cavalier ni joglar. ne s'en phainsisl chevaliers ne fou glas.

(ibid.) (P., strophia VII.)

Quac stropha deest in O, parum absimilis in Pb-5 . In reli-qua francicorum carminum parle, hier et illa imilationemprovincialem ptodunt, lIa vero discrepantem ut auctoresaudita tantum verba et memorim mandata reddidisse cona-tos esse pulandu;n sit. Typis hic etiarn mandamus ceterosversus quos e cod. Ph 5 excerpsimus, si quis cos cum obisejusdem carminis exemplarihus conlerre voluerit : --

- 91 i_L

FL jé fusse Crans et doux et plaisanajoues et sains tout ailes et joiouï,-et fusse bien aillez de toutes geoz,et Ii mieudres'chevaliers c 'onqiles fouxque nous vers moi ne se pelist deffendre,et puis douar quanque cliascuns vuet prendre,et puisse far e lot le dont son qrat, - --et, quant moi siet en paradis entrar.

Et j'eùsse vin fort et freiniant,hanap doré, char et tartre et poisson , -cL blanche nape et gastel de fromentci fruit coller reafresrhi de fres - jons,cl selisse joue garcette et tendre

ras crepon ou Irovasse que prendre,-:ui bien peûst respondre as caps donar,

et noie foiz m'en pelisse lassar.

At, si paucissima Occitanorum poetarum carmina propriisverbis expressa invenimus, eorum componendi ac àicendl•ratio nulip modo immutata apud nos migravit : non cutinesautem eodem favore gavisi sont;' inter eos enim- recentioresprzesertirn, quibus muho major inter se ac vetustioribuspropinqùitas oral, et nuqpri ingenio prSitos, nostrates utexemplaria sibi proposuete; scilicet artem jam senescentem,obsoletam et . ad exitiurn vergentem apud se transtulere.Cujus fapti pausas edisserere longum sit preipua tamenfuit quod communes sententias et nudas verborum seriesfacilius refer-imus quam potentis ac vivi ingenhi personam.induitnus. Nil igitur mirum si Foichetum magis quam Gui-lielmum IX aoL Mareabrun servtrp imitatorum pecus secu-tum est.

Apud eos igitur, de quibus resta nunc dicere, abondantprceset'tim, ut apud Provinci]ium, recentiores non tantingenui animi aiîectus quam ilIa3 e certa ivadam doctrinapendentes, -et ex cornpo,sitç usuquQ tantum acceptce senten-ti, ad formas vero in dies ex-actiores redacta.

Primum eraini, varias, .quibus constaret carmen, partes -

—: ?2 -

conjungere minime ulli purœ erat plane inter se discre-pantia aut aliena saltem, nec u]]o vinculo connexa, vel eademstropha concludebantur; sic in quodam salis antiquo car-mine

De ce sui en boue Menteque je son bornage pris;- et quant la douce are vente, etc. V. supra, P. 88.

(21, P. Meyer, Ra., 369.

De ce fui mont deceûeque ne fui au convoier.-- Sa chemise- quot veslueflI'CflVOi(l per embracier, etc.,

Ibid.)Et Ii très dons penseinensde sa trds'clere faction"e fait renovete,nens

de tote joie sens flan.- Mais tant enrpilerent frionlosengier et males gens...

Gouey, 634, F. £6.)

Non aliter Êippissime quidem, apud Coocy et G. d'E.cpihau,Paulo ci posl.eriorem; unum, exempli gratia, e. paucis quine,cèrto huic ti'ibuuùl.ur, brevibus contrahere: Ii'ceat (2067,.Arch, XLIII, 322)

Str. I. Redeunte voce', rursus canere incipiam.IL ]Jeo ac dominan inserviendis vitam iinpendere dons-

titui.li. Vere batus dici possit quicumque ejus amorem con-

secutus fuerit, --

IV. Maledicis mate sit (1)In quibusdam tainen ejusdem carminibus, jam -partes

artiori vinculo revincta videas, sk'e Êcntentiœ inter se oppo-nuntur, ut altera alteram absolvat aut circumscribat; siveproximafum stropharum extrema et prima pais, quasi interse implicitan, eaclem itereht. Irnperitissirnum•sane hoc arti-

(1) C. 5GO, 649, 1960. ..,... ......

licium si verbuin eniiatbilas, totuin ruit oediriciutsic incarmine cujus partem hic subjicimus (1784, AnIs., XLIII,320).

HI. Quamvis Amer hei isunc non rncminerit, me tamendocuit Odum amanlem nunquam non debita prernia capes-sere.

IV. Moi 'enim flOn mcmi ii1; nain adeo imbeciltus est utdesiderio moi dominœ cor incendere ci non liccat?

V. Sane non Ucet, etc. (1).Hoc cu:nponendi genus ssepissime usitatum n Gacc Brulé,

pertinaci verborum cavillatore nullam rem ôoncedit quinaliquid statim(719, Arch., XLII, 266)

I. Vultis, ait, ut gaudeam nulle autem modo mihi gau-dore licet, cum « allions » femince amore clepeream.

H. Per Amerem tamen maxime inter se distantia coirepossunt ita ut alliera subinittantur et huiniliora sublimeferantur.

III. Non quod humilia dici possint cjut ah .. tore peu -dent... (2) -

Sensus igitur ex imo pectore profectos, val qunditm .a]-tema se excogitata proferre paivi fadant ahana contra, exAquitanicis scriptoribusdesumpta, ititerprètantur, comineri-tantur, mit potins de eis sine fine caIutnnintur, eadetnsemper, sedvanio ordine disposita neferentes, itaut paucissi-mis (esseS plurimas quasi figuras exhibera possint.

Quam frequenter tamen, irrite tante labore, a proposito-deerrant 1 Coin cairn plurirna paucissiniis vei bis coi trahantur (quoi fit ssepe dam aliena refers), accidit ut eam'partiurn coutinuationem,quam sectabanlur, frustra queras.Videainus enim quant multa, quam male autem inter se•cohLerentia aliquot Ianturn versibus coarctentur

t) Cf. 7 1M et 1208, que inter recentissirna fuji's aucloris ponenda esseviiftnLur Puisqu'en moi ait recovrel seiguorie - Amou?s dont bien me cuidoiepartir (lO8).Tous enfordés aurai chantel savent (798).

I; Cf. 565, t714, 658, 1795. ...

- 94-e) Quant je plus sui en paor de rua vie,

et je doi moins par inison esire liés, -lors nie semant ma volontés et prie

et fine Atuors que je soie onvoisiés.S'oie m'ocisl, siens en iort ii pocltiés.

C) - Trop a douls 'soin pur faire vilounie. -

dl - Et se je sui par 'fies 'eus traveilliésdont la vi,

qu'en dol-je Ji-demander, fors merci

e) - Des que par moi sui de joie aloigniés,je ne mon doi plaindre mierament qu'aie esté iriés,doucement sui engigniés.

(I 27, fl/o,idef, T. p £9j (I).

Quae itafere interpretari liceta) Cum maxime dolere debeam, me Amorad gaudendum

compellit.b) [Domina enim de mea internecione cogita t; sed] si me

occidet, suum peccatum es'it,e) [Quod tarnen fore ne accidat, spcs est, nam] magis

benigna est quam ut inclernenter agat.Ô) (Sensus hic potisssiinum - hiare videtur). Quod in ea

depereo, oculorum meorum vitium est.e) Nec tamen queri mliii licet, cum sit invidendus iNc

dolor.Istius etatis vin, omnium harum sententiarurn perdis-

simi, en magis delectari poterant quo plunes minori spatiooccurrebant; nos voce isto concitatiori et quasi anhelo intertom aliena cursu rapti fatigamur.

Hoc insuper gravamur quod, cum scriptor plura (necenim plurima in promptu huhet) jarn in primis versibusperlustraverit, paucissimaque exsequenda supersint, necesseest ut ad prudicta radent sic in sequenti carmine, in quo

• li) Nec Id carmon lemere aliegamus prinium eniin in plerisque codicilitisscriptuni, summum auctoris opus ab omnibus habitant esse videtiir.

n

- 95 -seriptor animo recolere intendit quoe ilium ad spera6durùtimendumque invitent (vix autem de timendi causis men-tionetu fecit)

Voir est cAmours m'a a desloi mené...

cura subito, vix ingressus iter, pedem refert

Mais mont m'est bel c'a son riaisir me raine...

ut ad contraria demigret

Car, se Ocra -plais[, encor me saura gréde mon travail...

dum tandem, posÏ aliquot versus, ad priora revertatur

...poor ai ke ne n'ait oblié.(Gace Brulé, 487, Arc!,.,, XLI, 35k.)

Cum sic de carminis initio sit (primant enirn tantumstropham subjecimus), non potest non fieri quin reliquapars tantum rebus au[ etiam verbis redinlegratis constetqua-, in ipsius carminis textu videre licet.

Hec est causa cur spius, quod fuenit auctoris in scsi-bendo propositum, incerti plane simus, vel cum res ipsaper se dilucida est. Sic idem qua sibi ah Amore boita nemala provenenint, recoiere ac pensane postquam instituit,cumque ideo 'singula enumerare debeat, omnia ita miscetatque intricat ut rerum summam facere plane non possimus(171, Arc 1 ., XLIII, 334).

Nec ilium Cace Bradé temere aut perperatn inter toI alios,quasi omnium imaginem referat, elegimus: picrique enim,sibi eurn imitanduin proposuerunt; nec, si quidam ah eoplus minusve abhorrent, consulte abhorrent; superbas istasambages, istam quasi eruditionisjadtantiain, istum piteci-piendi morbuh plur'irni testamata fuisse testent habernusG. ds.Qrgics qui sibi ipsi summœ laudi vertere non dubitat

— 013 —quod- carmina valida , et gravia composuerit, (t).ut.verumarnatorem decet:

Nec alia oh mente nost.er 111e Gace Bru Id quasi, totiusamatoni:e poeseos autistes habitus est, ex oequo positus cuirarege Theobaldo, summa dignilate magis quam ingenio hunehonoris gradura. consecuto () tum enimprimum coin eoIo,um in multis codicibus oblinet (3); tom ah eu permultinumeros Inutuati - surit (4); videmus etiam - maxime piumpoetam ci, quanquam unis penitissirnum fuisse. fatetur,summoe eulp;nvertentem quod tanta' dotes in nugs con:sumpsenit 5); auimadvertimus postremo canininum scripte-

(I) La gent lient par coi je ne fais ehans - plus' legiers [et] inillorsretenir; — maix ne soi vent raiDers me fait sentir, — car de relui k'ai rit nie pluxlointilinent — envient movoir les dians fors et pe(i1)sans ; — (et) Li moinsaimne, de hi covieni issir — les foibles dians ke cliauns puet fiirnir — (204,Auch., XLII, 383). -

() Islom docendi 'norem, de que supra diximus, apud eum sa pe depreliendasquasi proprie Amais pontifes iusset , sihi regendorum aniinorum niunusassuriapserat arnicoruni rabantes etigit, peccantes reprehendit Chantez, Rainaut,qui anlln alliiez, — or m'est avis que vous en retraita ; - se du partir estes

appareilliez, — ja nuque Piex puis jour ne vous amont (719). Le con le.Poffi'ni ai preid — qu'il lait la vie de fausser (Pb") — (mit qu'il n'ait envie defausser, PI)Sj - mort serions par son peclnd (1867, Arck., XLIII, 3.17). -Co cos de Blois, sana ensi amer - no Vue[ nus en grant pris monter . ; - duBarrois vous doit rarnembrer — qu'amours le[ les bons amender (642, inéd,;.Ph' 25). — Cr. ctiam 431 (Arcti., XLI, 3541, 1165 (Ardu.. XLIII, 279) SOL(Ai-cit., MAI, 343). — }'ere cadem apud G. dhpinau. 1082, -1784 (Arch.,XLIII, 353, 321). - Sese invicena ille et C de Da,'gies in moi e rite et casterlendo, ac in inipiorum opprobriis spernendis ronlirmantKe font cil fol,i,aleiirei ki se peene[nt] de vos (nos?) contiarier ?... -- A vijus le di, con-pina Casse Brull.7, - pensez d'anaours, de sen nom enforcier (t 12, A,'di.,XLIt, 312).— Cf. etiaru 418 (Arcli., XLII, 342), 123 (Ardu., XLI, 349). -Hic ftutein disr.ipuli partibus eonlentus esse videtur Mesires Gares arent —qui s'humilie franchement,— plus s'essauce et inouleplie.— (708, Pin.,. III, loi).

(3) P', Ph', Ph', Ph", Plø.(4) V. 1118 (Jacques d'Anions) e 1)02 desunnptoui; 188 (ejusdem aise-

loris) e 826 (?); 1778 (incerti auct.) e 1779. Ejus nomen niemoratura in 433.(Sj Or tue [re]gart - et vôi trop beslornd — tout le siecle, cens que toile

- 97 -

ribus prremia in poeticis certaminibus quœ Atrebatibus acin quibifsdam ejusdem regionis urbibus iriibantur, potissi-mum delata fuisse, qui ad islam componendi rationern pro-pius accedebant (1).

Quod ad elocutionem nostrorum poetarum proprie attinet,Jiceat primumjudiciutn hic subjicere quod acutissimus medii

vi operurn astimator de en re tout « Les chansons duxirr siècle, d'un intérêt historique rarement puissant, d'unemonotonie de sentiment fréquemment désespérante, sontnéanmoins de rares modèles de rythme poétique et de lan-gage élégant et pur. Ce sont les plus sûres autorités de notregrammaire au XIII0 siècle, et quand on voudra bien regarderl'histoire de la langue comme une partie des devoirs imposésà l'Académie française, on consultera d'abord, et presquepour chaque difficulté, le recueil de nos vieux chanson-niers (2).

Paulo fortasse clernentius hoec scripta nainmultum antiqui sermonis notitia in proferendis voluminibusproficere potest, quorum magna pars inedita est (3), reliquaautem tain prave edita ut impressis secure uti vix licedt (4),fatendum est tamen in lyricis carminibus non uberrimammateriam veteris Galfiae Iingue studiosos inventuros esse,nec doctissimos viros qui in Acadeniico ccetu considunt qui-que annalium lingua conscribendorum muneri, imper as-sumpto, assidue vacant, Inagnopere vituperandos putamus,si antiquos codices, in quibus sepulti jacent scriptores lyridi,

amour D'aine. - Je le vos di polir Casse le JJruIIé - assés chanta dont Dexne fi set gré... - lion sont fi chant jior cou ai ge emprunté.. - Quod carillon(n°425) iisdem numeris ac. 427 seriptuin est.

(1) Conter curri ejus carminihus ta qua in codice Ph 1' notanlur utchan-sons coronées » (534, 625, lOIS, 1175, 1410, 1568, 1745, 4936).

P. Paris Les Manuscrits rra4ais. VI, 47.3) Carmina circiter 930 nuhquam adhue typis mandata sont.

(4) Nullius eniin prorsus prdtii sont fatragines a Tarbé et Diniux edila valu-

mina, ut decet, a Maliner, Barlacli, Fatii, Ilaynaud publicata excipimus.

baud crebro evolvunt; Verborum enim apparatum satisinopem ptiebent, et paucissima quia jain aNis !ocis non usi-tata si ut; eleganter sane hœ scrip ta, sed jejuna lingua, nec,quod inajoris refert, ita einendata qure non muttis iinpropriisinquinetur. Cujus (acti causas breviter inquirere tortasseopem pretium sit.

Ita est inter omnes ]yricos scriptores cognatio, tum ebac, cura ex dia Galliac parte oriundos, quod utrique spis-sime, ut jam dixitnus, rebus sensu carentibus animos dede-runt. Cujus rat origirlein critici scrutati sunt, alti in poematis,quod Roman de ta Rose inscribitur (molto autein posteriusest), alii in scholastici seimonis imitatione : at citai nullusfore nostrorum poetaruin, proesertim si antiquissirnos atten-dis, clericus fuerit, necesse et diversam causam proferre.

Nihil vero hic mirum videbitur comniunem de amoredoetrinam paululum inspicienti, qua inventionis facultas inangustissimurn cohibehatur. Coin enim amer ante oinniasecretus permanere deberet, nullius quotidianorum facto-runi meminisse licebat, per quœ apud Latinos, ut supradeinonstravitous, tanta diversitas ejusdem generis operibusaccedit ; cum arnatam ainanti sunffflopere prastare cunces-surn sit, nec' allas ideo ex acrioribus aflectibus, aut ira, autindignalio, exprimendus sit, quid ai restai, nisi ut uniraibrevissimos subtilissiniosque motus curioseaucupetur? Tunc -merita enumerat quibus se dignum jactai qui ametur, aulcominendabilem doniinam prtedicat sic nascuntur, exempligral.ia, [-"ix, Valeur, flouent, Soulas, Franchise, etc.

Nox, non tantuin mentis aut coi paris dotes, sed fugacesetiarn anirni habitus, veisui ipsius, vel dominœ considerat,perpendit, describit (Attente, Espoirs, Serrirs, Pitié, Merci,Doux Sein blaut, Orguel, Feonic). Nec eanominare satis est:

cum nulla alia materia in promplu sit, mox vita donataquasi in scenam prodire jubet : sic velut sparte scribetur

Se Biaus Servirs ho aient.(Couc, 1913, F. 66.)

- 99 -Se longue Atente et Bon Espoirne 'ne font Amours r000vrer.

(Gace, 361, ined., Pb' V.)

Lire • par quoi m'est fajiuzDoux Seiiblant...

(Blondel, 2124, T. 35.)Hautesse et Beauté et Richorveulent que je soie refusé.

(Moniot, 1704, Arch., XLIII, 301) (1).

Demum, maries has umbras propriis quasque insignibusinstruere, inter se opponere, colloqu entes, colluctantes osten-dere vol minima artificio alius poterit quod potissimum innotissimo Roman de la Rose flet at omnes lilas vere alyricis poetis creatas fuisse, a G. de Lorris autem tantum, utita dicam, vestitas et ornatas contendere œquum est.

Sed, vol meros animi motus describere studentis res ex-terœ, qua continuo nobis obversantur, sernioni suant ima-ginem quasi imprimunt quod fit per transtationes ac simi-

- titudirecs.Non ita etiam usitatœ sont apud nostros poetasut in .&qui-

tanicis exemplaribus similitudines, casque proesertim itainscite tractaverunt ut pne eorum dictioni sordi magisquam ornamento sint.

Novimus quant exquisita arte eis antiqui usi sint, quan-tumque ex luis nitoris eorum operibus accesserit: quœapud1-Iomerum abundant, ut cetera omittam quibus excellunt,maxima simul et simplicitate et varietate poilent. 111e enim,rerum spiendore captus, nihil ravins qut'it quant quœ pri-mcm et velut sponte oculis occurrunt, nec ullam earum,quasis poeseos drgnitati inferiorem, spernit. Sic, dura piuri-mas e mari aut proceulis, e Icone aut aquila comparationespetit, non se tamen inhonesta.fecisse putat si alias ex usine,

(1) Cf. Coucy, 19, F. 52; Gare, 719 cl 21, AnA., XLII, 266, 307 Dur-gies, 706, bio., III, 191 Moulut, 430, AnA.; XLII, 278.

-100-porco, cane, eruca, vesertilione assumpserit : in eu proeser-tira vere ingeniosus inventor quod fugitivàs rerum aspectusaccornrnodatissimis coin paratioriihus expiimere caBot : sicarmatorum catervai aune gruibus, aune apibus ex alveo

llexeuntibus, nue capraruin pecori, aut agitatis fluctibus;tut atris nubibus que grandirem prarluntiant, conferuntur;miles ah hostihus pressas nunc cervo canibus cireumdato,[lune apro dentes nudanti, aune asino quern fustibus a ve-titis pahulis arcere pueri certant.

Nostros contra inopia aut ohseuritate spissime peccassefatendum est: raro enlia ex els qusubjiciuntur oculis, quasivilibus et plebeiis, imagines desumunt : scilicet non oculus, -ut. ita clicam, sed memoriam tantum ad eas invenjendasadhibent.

Quasdarn prirnuni e provrbiis et communibus dicendimodis mutuantur: Blondel ait sein conspectu domine quâsifolium ventis agitatum (t), Coucy se plurimum constantioafidere quia petra vel durissima stillicidio cavari solt (2), autcontra non magis esse vetsimde se voti fore compoternquam puerum stellas manu captantem (3). Cujus generiscomparationes popularenl originem soepe redolent : sic deamata dicitur :.

C'est ]i coches ki guenchist a tous yens. -(681. , Arek, XLII, 36) (4).

AL si humi]es et sordide, signifleantes saltem nobis viden-tur.

Plurinue contra recondit, e longinquissimo arceesitaestepiusenim ex arcanis puerilis illius medikeviscienti, pr-

(t) 1007, T. 0; cL R. de Ventad., R. III, 45.() Ke laive sont pci-chier la pierre bise 1127, F 70; cf. B. de VenL,B. III, 81.)(3) 1965, F. 41.(4) Legitur perperam in B' e la chose », quod sensu caret. - Frequenter

bne conipatalia de inuliere usitatu, Cf. Godefroy, Via., s. y6 ; et Revue CriUaue,1868, n' 407.

- 101 -sertim ex -istis Bestiariis au1 tractatibus de licticiis Pro-prietatii?us Bernait (1), tot fabularum Per siecula enrages-

tarum receptaculis, haustee erant, aut e philosophorui±t

vel theologorum scholis manaverant : sic se Theobaldus

unicorni œquiparat quc, oculis virginis allecta, facile u ve-

natoribus occiditur (2075, T. 4); Bestourné et .kclarnus de laHale tigri quant speculo apposito comprehendunt, sui ipsiusredditœ imeginis contemplatione defixam (Hist. Lift., XXIII,532; 4reh,, XLI, 358; De Coussem., p. 126); scriptor incer-

tus vulturi qui arborum maxime egregiam eligit ut ibi nidurn

ponat (2), alias phoenici quia et ipse ardet (3), cornes Britannia sireni qua tuai maxime canit curn mare furit (4).

Accidit non rarû ut ignorantia fontium, e quihus hause-mont, in interpretatione hoerearnus cur domina, exempli

gratia, corvo eut serpenti (5) assimiletur, nos plane fugere

(I) V. G. Paris, La. LUI. franc, au moyen âge, § 100, 154; HisI, LUI.,XXX, 334 sq. et G. Raynaud, Remania, XIV, Ut

(2) Un grant merveille fait Ji esters - ou niais de niai, quant il fait soncrié (?) - il mit ail liaix, lai ou Ii hanl fast sont, - et eognoist bien Ji keilaest aiaici,iés (con. entaiclués?), - viii n plus l'ai, ubac fait son airait (1075,

Ana., XLUI, 299). -

(3) Ensi seux coma Ji fcnis(e) - Le ions Sairt pour Ii ocirre (4, Arcia., XLIII,352) cf. 1640 (ibid., 2941 Or sein fonts, laisse, soute et escleve, - dont iln'est eues, si cern on Je devise (Bach. cia Lorraine). V. Rein., I, 439.

bir 'lotit ausi coin la serene - qui chante quant il fan levaient, - chante jepiani plus ai païrac (547, merl., PI,° 20e)

(5) Crie est pris garde a la nature - tien rorttel qui noirs est couic charbons,- eh ne fuit pas envers moi si dure . . - "ans nIe vont la guirre rrseimabler(2itl, -inca., Pl)"

Non nniltum absimnilia apuci Ocr.iiauicos hivernions sic, R. l3ereaguier doti,i,mamnhasitisco eompai'at quia atraborirni ccii lis hommes vimimieraniur (P. Meyer, Dib. Ec,Ch 1869. 498), se G. de Capestainy serpenli qui syconloruiaa vital (R. il!, 1119)B. de Jjarheaieu.t none elcphianii, qui, scimacl lapsus, jam assurgere non poiestnu ne corvo qui oinn iii m recul os moi ie,ido aigU. (R. V, 433-5); B. Zo,'si Ainorcri,scrpenii qui e aunas fugiens, ruaguiimre neurula ornatos sequitur (Il. V, 58), I'. deCols euummden, vuituri qui grume clangoribus coniu,rhat (B. V, a309), P. la/mouise iSm qune r.onaumiiur allis lumen ne rolmmpialena faciendo M. iii, I '2'

r

0

-102-

libenter fatemur. Plerique demum non multum aliter amo-rem declarant ac mirus, inter Molerii nostri personas, qui-dam arnator (1).

Inter naines, G. d'Espinast commenticia3 ilihius doctrina3imtnodicus ostentator ejus domina adamanti fit similis,cum orianeg hommes, ut adamas ferreum acu, decipiat(1840,Arch., XLIII, 364); seipsum novam Echo, Narcissi amorepereuntem fingit (H. Liti., XXIII, 576) aut cervum 5111laborantem (928, Arch., XLIII, 368) aut etiam lunam a solelumen accipieiitem (2).

Alius, theologiam et res amatorias miro modo involvensse libenter ait dommœ inclementiam tolerare, spe finisferentem durissima, ut animœ quze purgatorii ignium ardo-rern vix sentiunt, cum se a3ternœ beatitudinis proximaspu tant (3).

Bas tain longe a litteris et poesi abhorrentes aliquid non-nunquam deforme oculis proponunt sic, idem G. d'Espi-,tau, ut hydrops tiqua satiari, sic dommœ aspectu oculosexplore nequit (4840).

Aliac tamen magis contortse et perplexie sont quam uteas ahipso poeta, et tegerrimequidem, excogitatas nonarbitremur:quidhis scriptor inteilexerit, enuc1cae non committemus

Ma dame est douce lave et fus,pour moi ardoir et eslaindremais ce ne fist onque nuls -

cf. neertum e nostratibus, H. Liii., XXIII, 8t3, alque eliam nosirun, V. llugo3e fais mon devoir de flambeau I n).(I) Mademoiselle, ne plus ne moins que la statue de Memnon rendol lin son

harmonieux lorsqu'elle venoit aêtre éc.iairie des rayons du soleil.. . et comme lesnaturalistes remarquent que la fleur nomniie héliotrope tourne sans cesse vers cetastre du jour, etc. (Le Malade imaginaire, II, 6).

(2) Ne volroie joïr de rien ke soit - sr. cou pur Ii ne m'estoit avenu, -coin la lune ait son venir perdu - fluant la elinirteis dm, soleil no recoit (1840).

(3) Je sent ansi con cil ki est ou feu (?) - o,, les armes sen vont per espur-gier - ki airÉ lot vis et si ne sent lolo, - par la crant joie kil en atent dciiciel (1975, Arak., XLIII, 99).

- 103 -

avant dorer el puis paindreau premier fui bien venusdilant est nia dolor graindreque trois apres douls amer.

(Blonde), 2124, T. as.)

Quod in loco superiore deprehendimus, frequentur occur-

rit, id est verba ineptissime collocantur, aut consocianturinter se repugnantia, aut satis feliciter inventa imperitissirno

verborum junctura defor maint ur sic

D'un dons rugart flst verge t moi '(cri u' (i).(Blonde), £R, T. ii,)

Car nies fins tuera ke ne s'en pool, movoirvoroit ainsois con le niesisi en biere ().

(Gace Brulé, 1923, Arcli., XLIII, 246.)

Minorem forte etiam inventionis vim in transferendisverbis carminum scriptores, tom australes, tom septentrio-nales, exhihuerunt. NuHa faisan est metaphora quam ipsiprocuderint omnes contra ve) a scriptoribus antiquis, \'el ecommunibus dicendi formis haustas in latins trahere, ad.hi-bito ad id ingenio ad argutias promptissimo, cerlaverunt.Quomodo ortcbprimum, multis deinceps incrementis auctoe,indagare non erit otiosuin, criai plerarumque, longissimumiter in )itteris ernensarum, vestiga nunc etiam in nostralingua reperire sit - quibus vus et modis ad nos pervenerint,

breviter ergo qurarnus.Nuflus non dixit ai) amore pectus hominuin sauciari

quam metaphorain Graaci quasi ocuEis conspicuain effece-

(1) Verbuni forasse e populari sermone desumptum, jamqu e a Provincialihususitalum cf D'arjueslae mas fo r.iulhilz Io baslos - ab que nfaucis la plus Iiellir";n. (os' (I). de Ventad., B. III, 61). E r,uelh )o rani ah ques'fier (Id.....R.,I, XII)). Car leu nieteis culbi Io 'am - ah quem feri. (P. Wiihelrn, L. J).,

AIS).

(2) Qum in memoriam ultro revocant illud Molerii notissimuun t Vostre coeurcrie avant qu'on I'denrche (T.es Prêc. nid,, ar. IX.)

mullimrant, arcu Amorem instruendo. Illam Amoris efflgiem, amcdii œvi scriptoribus nuilo modo igraoratam (1) carminanostra pafflutum adulteravere apud 1105 enim, non abAmore ipso, sed domince oculis emittuntur sagittce, corcli-bus inimic (2)

Ses jeux rians si furent l'arbalestrequi me laissierent le dons quarrel venir.

(187, mcd., Ph" 214.)

Vos m'avez mis el tuer si dure lance,.D'un darid'amour aussi gros come lancem'avez (cru el tuer (3).

(118; mcd.; Pb" 07.)

Vuinus autem, quai-avis nocivum, oculis non apparet

Il (son gent tors) m'a navré et si ni pert il mied'une rani plaie dont il in'estuet courir (4).

(184; ined., Ph" 214.)

(1) Amors « e! tuer 'a de son dartferue » (Chr. de Troies, Cligès, V, 461). -Amnrs est pairle soltlment - et tient dus dais en sa 'nain destre (limait , Encas,Barlseh., Chrest., 131). - Incertus nuntor, anliqiiorum saine non indoclus,Amortira ut cenm sibi lingit Bien ait de [lu,, qui loi' ieulz flst crever -s'amours ve!st, ne crol, que que on die, - quo vrai amant eUssent longe vie,(524 mcd., Plis 132). - Cf. Trag demanes - sagelas d'air ah son arc asteiat -puesc lansaun dan de pion lion alilat (Ci,'. de 'C:'lanson; R. III, 301). - Ah SOS

dantz que a far furbir - e Il cairels - brus ai, combels - de fi,, aur tom viresplanir, - lautres &assier (Id., Ni. GerL, 111).

2J Duas bas imagines in una,n contrnxerunt Ronsard,,s et perinulti ahi, cumAmorem pingunt, in neulis maliens ansalu moranle,n et mile jaulnntem Cetraître Amour... - Puis ilaus les veux de colle qui m'est chère - S'enfuit tousdroit, se croyant bien caclii (J-B. Rousseau, Epiq., I, 2; Cf. ibid., I, 5.)

(3) Cf. Quem nafret gen el cor ses coip de lansa - d'un dons esgarl, ah soihuellis amoros (G. Fa ydit, L. IL, I, 312). - Vous l'arc don tan grans colpsfier—ah une esguart draines ( p , 0. 198), - Cf. G. de Cabest., B. UI, 112';Azemar le Nègre, P. O., 360, et Mmtzner, p. 174. - Per oculus 'inlj'at ad -mentira sagitia arno,-js (De ,JIor!o bene vivendi, taise S Dernardn Iributun,,Migne, vol. 184, col. 241).

4) Cf. Amur est plaie dedens cois - et si no lori noient. delbrs (Matie deFrance, ap. Mnslzuer, 241)..

- 105 -

Antequâm cor 'Ia3dat, per oculûs transit, nullo autem

sau cii dolore -

Diusi tom m'a mari de debonaire ]anche(Coucy, 209, F. 61.)

Parmi mon nit enlia la maladie

dedens mon tuer qui ne s'en filet issir (1).(184.

1103G igitur sagitta umbrte conferenda quippe arnhte

prensantioin manùs effugiunt (G. d'Espinc'u, 1840) vol sous

radio, vitrum iIIsum perrneanti (2)

Tout autresi tonie par un moustier

puet le soleil son rai faire fichier,e! se retrel sanz le voirre brisier,se puet le Jart dedans mon tuer fichier

le cèuer naivreir sanz le èors tapiner.(Arch., XLIII, 366.)

Ergo proditionis oculos arguere ]icet eut» sagittam cordi

nocivam rétundere non tentavei'int, aut inquirere num magis

succensere oporteat viri oculis, qui darnnum fieripassi sont,

aut feminie, a quihus illatuin est

Ke dol je dont a mon cuer demander?Che li fi jeu, que par mes ieiis le sont..

(Ric!i. de Foui nival, 547; Mm!zner, 23.)

De moufin tuer 'ne vient a grant mervelleki de moi est, et si me venit arche. -

(Gare, 1006; Arak., XLIII, 280.)

' Car nul m'a et mort n escient -nies jolis cuers lie je dol tant haïr.

(Coucy, 671 ; F. 57.)

(1) Onines lias nugas reperies qiioque, et anlp!issime explicatas apud Bene-dVtum (Roman d'Enéas, d. Pe, p. 30), et Clirislianum Tricassensem, Cliges,y . 705 et pssini.

(2) Donc cornpara!innem ftequenler usiiahant tlieo!ngi, ut demonstrarent

quomodo fieri potuissel \'irginem, licet intactam, Ciiristum peperisse. Cf Chqes,725, et De Puymaigre Les FYcitr auteurs ansi, houx, I, 290.

M

- (06 -Et mi en[ me per trieront

dont je la vi..mi eul n'en font pais a blaimeir

mais fi sien m'ont mort (1).

(Gare, 1918; Arch,, XLII, 38e.)

!isdem vero qui vuinerant, vtalneratos sanare licet me-

dici ergo vuiricris quod intulerunt, dicantur

Tin doLls regart oient la plaie me blesce -qu'elle m'a fait des [)!ans ieulz de son front.N'en puis guerir, se mire ne m'en sont (2).

Blonde!, 481; T. 13.)

Quod primum de oculis dictent erat, de basio quoque usi-

tatum : sic in lepidissimo sequenti carmine

Premier baisier est plaied'amours: 01, mon corsnl'angoisse et esmaie..,

do ne m'en puet venir santés

si ce dont sui navrésmn bouche ne rassaie (3j. -

(Blondel, 110; T. 23.)

(1) Cf. Mey lmelh Iraydor (Cirant Io 5es, R. III, 10). - E pus mon cor e

voici huelh trahit nan (G. Faydit, H. III, 288). - cf. et Christ. Tricass.,Ghqes, StO7 Ses joua de traîson encuse - et dit Oel 1 vos m'avez traie...- Et que rn'qnl donc forfet mi oc[... - Doi les an je hlasrner? Nenil. - Cuidonc? Mii qui les ai an garde. - Mes lauz n nule rien n'esgai'de, -cuer ne pleist et atalante. - À lus bois, cor oculos inousot quod parum fidi nu ntiifuerint - Ou, vdonliers avez voit -,ce que bac temps m'a ja grevé: -mal mesage n en vos trouvé - li cuers qui la vos env&a, - dont il o lei dotermi (B. de la Kakeile, [Mn., III, ltii, - Cf. : Ses hiaus je.x que ses Cuersn'envoie - plus louIs message - ne nie pourroit ole envoyer (Blondel, 120.

T. 38). - Sols quels huellis fossan mandatz dol cor (Cadenel, L. R,, I, 3601.- En eniin eral di,oder.inii soeculi pliloso1liis opinio crimes .sensus n corde pen-dentes, ejus ruandais acaipere et exsequi. Do oculis et corde inter se arlissimeconjunctis, v. Malzuer, 178.

(2) Cf. eadern aniplissime explicala apud P. biniou (R. III, 130) et F. deRomans (L. &, I, 4u1).

(3) Cr. Gace l3ruli, 160, Arc!,., XL1II, 2i3. - loin B de Ventadourtsasium « lolo Peleio a contulerat - Que de son colp no podi '[)mm guerir -SI per ois loc 110 s'en foies ferir (B. III. 11.1;rf. Maslzner, 2Z0).

seHoc ergo iter emensa erat metaphora illa e quadam ima-

gine orbi, a natura primum non plane abhorrente us aulem,

quœ supra allegavirnus, anulto exquisitiora excogitando,ignotus quidam poeta totum ex ea carmen putidissiime qui-

dem affectationis concinnavit si ci creds, sagitta non jam

oculi, sed totius domina corpus est (1)

La fleche (2) en est son biau cors que Diex gart,et la note (3) qui bien y prent regartce est la greve (4) qui ses cheveus departles eupanons qui n'ont mestier de fartsont ses cheveus, que de bon cuer esgart

- lueil est le fer qui si Inc point et arL.,Son biau sorcil brunet deugié en son,c'est l'arc dont lu fret le dart de randonqui mest el cors jusques à lempanon.

Quam confuse, incondite ista scripta! Nuper telum (a ledart a) corpus erat totum; mine supercilium fat accus, quotelurn miltitur, ita ut . A.bsurda3 vero ultra rnodum conse-quentia3ne immoremur, et, Jectori parcentes, reliqua omitta-

mus (5).Verba vix transferimus, cum dicimus rinimum (aut, ut

solemus, cor) amantis dominm esse dicatum nostri veropoetzn suum coi' sibi fingunt e proprio corpore in domina3pectus migravisse, seque ideo corde carere -

Lues ke la vi, li laissai en ostagemon cour ki puis j a fait loue estage.

(4I'Icy, 40; F. 51.)Quar on ne vit pieca durerborne sanz cour longues einsi.

(Gace, 1304 ; inèd Ph' 88)

(1) lllud cartoen perperam in alin quodm insertum est (Ph" 1(8). Editum inAreb.. XIII!, 365.

() Intellige tantum hostile; tolum telum k dart » noniinatur.(3) Hodierna lingua e coche ,.(4) c;rcne (Ardt.. Zoo, cil.), sensu caret.(5) Cf. (2frjes, 770-800 « Or vos reparlerai del dart, etc.

- 108 -Chascuns se plaint de tour et d'embleir -c'amors ont pris lors cuers en traixon.

(Id., 801, Aida., XLII, 347.)

Sanz citer sui, deus en s ma damesans tuer sui, deus en a mi soi.

(P. le Borgne, Scheler, 11, 143; cf. Wack., )i9) (I).

Aliquando ad priorem dorninum nuntius revertitur (2)':

De vos ai inessalges cartesmon cor, pies lai voslre ostaliers,n'en vai sIc vos sai niessatgiers (2).

tAro, de Marv., B. lIt, 202.)

Hic vero spius optai; cor suaru iN « retineri o

Des ke mes cuers ne' s'en veut revenirde vos, dame, par cul il rI,'a guerpi,aumosne arS, sel daignids retenir,

(Colley, 700 ; F. 4.8,)

Omnia igitur de corde dicipossunt qua de captive valent:

sic captive alimenta ministrari decere

Dame, qui volt son prison bi6n tenir,et il t'a pris s si rude bataille,doner ii doit le grain aprS ta paille (31.

(Thilj , T. 18.)

Ejus nonnulla miseratio habenda, prœsertith se patientera

et submissutn exhibentis

Mais avis m'est ke je dole troveir•I,eite ,nercit en la douce prison (5).

(Glace, 801 Arcie , XLII, 318.)

(I) Cf. Pire mon coi' que renias lai 'nt pues de vos no si parti, ai,vos sojorna nue., e jorn (Arn. de Nar,'eii, B. itt, 2013. - Que ses cor vaut eses cor veng. - Bella donjon, vus n'avelz dos - ( l ue vos avelz Io mieu etvosire (F de Romans, L. R., t, 491) —Cf. Peyre], R. 111720, 274, 277; 6. deS. Leidier, P. O., 283; P. dé Miensic, P. O., 30J; Sarde], R. 111,443; Azernar,P. o., 360, etc. - Cf. apiid nos(ros Gare, 160, 1519, 801; Coucy, 100. 882;Bldndel, 227: Darges, 1008; Eneo.s, cd. Pey, p 35

(2) Cf. supra, P. 10(1, n. 1.(3) Cf. Vcsc. de S. Antoni, P. 0., 201.(1) A tel ,r,e cia,,, de ses mats novridors (J. de tienets, P. 0. 204).(5) lIcita donna, vaillant vost,'a valets - q,i'aoc ,iuths caties deslregs ni mal

i,iei,:,Iz - non sai,' Son dan tan gen sufl'ri r en pats (F'. de Capd., B. Itt, 188,)

109 -

Permulta alla, ex illius oetatis agendi aut dicendi modfr,ut qwe supra allegavimus, manaverunt sic ea, in quibusmetapliora vix percipie)atur, proprie e morihus qui feitdatesdieuntur, desumpta sont: « être endangier (sc.ilicet in potes-

tate) de sa darne (1), être en sa baittUe 2), être son homme,son homme lige (3), lui être donné en fief

A Ii me sens liges doneis en fiez.(G. dEsp., 119; Â rek., XLTII, 64.)

AR ne sers pas a mois ne a semainemes cliascun jor, s'il .11 voraoiL a gré (4).

('Blondel, 1495; T. 40.)

Ex his permu)ta oriunlur cum amans dominœ su, heeum aut dare aut vendere, aut salvare aut bccidere potest

Vendre ne puet ou doner (5).(G. de Oargies, 316; F. 75.)

Qu'en vos es n'a mortz e ma via.(Folq. de Romans, L. R., 1, 490.)

Quam vero deforine sit captivum qui sponte in deditioneinvenerit, interficere t Quod scelus adinitteret, imo, quod sihidetrimentuin inferret qui s bominern ipse suum occiderenon duhitaret t Quis enim, postea tali domino inservire"vellet?

Membreir vos doit com laide crualteittait ki oçist son tige home en demoinne,

(Gare, 437, Arek., XLI, 354.)

('I) Esse in dangerie domini feudalis, V. Du Cange, s. v(2) Esse in bal livia. V. ibid.(3) Ligius lumio, ligium liorninium, V. ibid., CL Madzner, 104, 109 133, 185.(4) Domna, vostr'onj sui e serai - al vostre seivizi guarnita - vostrom sui

juratz e plevitz - e vostres tirer ades enan (D. de Ventad., R. Il, 87; cf. L. R.,I, 322, et Aif. d'Ara-., R. III, 119):— Anc dis quasèus quati vol pregar - niasjuirchas eue genolhos - « Domna volbalz queus serva liurnilmen - cou' bvostr'om? » (Gui dUiset, P. 0. 267.)

(5) Cf. GHiIti. Adlmérnar (Mi dons) oui sui loIn per vends e per de (R. III,195) et permultos alios.

r

s; rie

Se je mur par son valaitce sera mauves esgart,

mains en avra de pooir.(G. de Dargies; Di»., III, 189.)

Se vous voslre home falés...james nul n'en prenderés,si soit a vos volontés (1).

(Id., 1626; tdtzner, 2.)

Domina igitur iisdem officiis erga amantem obstringiturquibus senior erga vassales scilicet primum navatœ operaprzemium solvere dehet; nec se oh aliam rem ministeriumproebere fatetitur:

Mont longuement l'ai amée et serviebien est mes tons que la desserte en aie (2).

(Blonde!, 601 ; T. 42.)

Quant jure igitur dicunt (commune enim proverhium erat)

(1)Cf. Cace, 1301i 187; 1638; Dargies, 1626. - Ors ni !eos non etz vosges - que m'aucisalz, s'a vos mi ren (B. de Ventad., R. III, 46). - Cf. id., III,77; Blacas, III, 337; F. de Romans, L. IL, I, 491). - In carmine quodam,amans se etiam equo comuai'at ah equite pessinie habita Tu me puiez, et quantje cuit movoir, - si me ri!icrs en la gorge don frain (Rom., VI!, 98).

(2) Cf. hl!zner, 115 Auzit ai dir - que qui ben sier, bon grazardon aten.(Ara. de Marv., R. lI!, 214). -- Pus m&s mas dins !as.vostres fine, - e devos servir nuit' retinc. - fai!z me con, pros dona de! sieu G. de Berguedan,Ni. C. 165).—P. de Capdueii ait sentons ofilcium esse vassali in caste!Io ah hos-ibus obsessu opitulari mempe ipso ah Amoco oppunalr (R. Il], 187). -

liujus generis iiie!aplora in ^aZl'as eli.sni t'es migraverunt sic, in fere omnibuscarniinihus in ijuibus Jiieles ad bellum adversus Saracenos compelluntur, neenonin sumnioruns Pontilicu ni de en ce horlationibus, Dons sen ion, Christianus verovossali adsiuii!a!ur proprium ergo oflicium est Beo laberanti (art saltrm labo-rare simulanti, ut lioniirtes salvandi occasioneni !iabeat) opem ferre, en mitentconditione ut iDe debilun, pin utiun, solvat. Nus ne doit faillir son creator- Ki Ii Mura a cest besoin laïc, - sache de voir Mura Ii o greignor. » (Con.de Betune, 1125; Su!,., 1, 2). Cf. Dont bouquet, XV, 605; XVII, 474; Migne,vol. 182, col. 652.

Ili -

« Expedit valde bono doiino inservire; -q'Jicumque auternmale se addixit nihil nisi injurias exspectet »

Qui dur seigneur sert belon loier. aient (I).(G. de Dargies, 1421 ; ined., 111:1189.)

Apud omnes carminum auctores hiec pailler elementa re-perias impari autem modo temperata ut cuira, in partium

compositione, magis ac magis subtilem artem affectavorant,sic in elocutionè ea paulatim evanescere videmus e quibusdiclio spiritum ac vilain ducit, ila ut in dies elatior quidein,atjejunior quoque et hebetior flat,

Quam paucte et exiles fuerint metaphorœ, quam puerilidiligentia eus ut scholasticam quarndarn commentationem,

explicaverint (nam eadetn semper pluribus modis inversoenobis occurrunt', supra memoravimus. Rariores tamen indies factee surit frustra jam apud G. Brulé aut G. de DQD-

gies (e quibus quoque manavisse artiorem hanc componendiartem notavimus), requirantur (2).

(t) Que cil c'a salien van dizen - que mal servir (ai mainte geil (Folq. deMars., Ban an mort). - ilonex si en bort eper - esian si servi»lor - queservant bon snober, - non dey essor blasmaiz - s'ab vos vuelli remaner. (Cuir.de Calanson, R. III, 389). - Cf. fini. de Banliezieux, Iii, 457.

(2) Unani aut alteram, ut diligentius loquaitiur, allegare lieret Tris grantamour ose lie.. - qui m'est ou ceci' racinte et flrie (1198; mcd., P5' 30) -Dedans l'on cucr monte treille -. toute presle de florir (565, Arch., MAI,

- non injucuudas guidem, sed parum diluridas. - Sequenles alferre 11611

decet plus soi lier li en grant taraient - que il estre «ails batel en mer (687;ined. ; PIS" t5}. - Le euers nie rit et repose - ens cl cors plus doucement...- vostre rler vis n'eselaire - ils que l'esloile joviaux (1038, Ards., XLII,.263), - ciiru (aise videaniur ci adscribi carmina e quiqus cas bausiusus. Si guisnabis nolissiinuin lion et floridulo colore mi

e ns exunliuro oppouet - «-Lesoiseilliins de mou pais... n, respondehimus niliil lue esse nisi quaindani, allispaulo ketiorem, irilissiniarum yens descriplionuni, reiiquamqiie carminis parteme maxime vulganhus senlentiis cÙnllalanl esse. fllm eliani deseripiionos in diesmagis obsuleta vison su nt, testanl.urque naulti se non e talibus ennendi occasionemdurera - Ne me sont lias okeson de clianteir - prei ne vergier, plaiseis neboisson (Gacn(?) 787, Arch., XLIII, 266). - Cf. Id., 549 (F. 86); Blondel (?),136, T. 57, etc. - Cf. eliana Mœtzner, 23. .'-

- 41.2 -

Tain jejunus igitur sermo multo magis philosophie quant

poesi idoneus: exsanguium illud umbrarum agmen in fri-

gidissimis versibus et scholasticis argutiis refertis incedit

- Cor faites en leu merveille

Droiture et Raison jaillir,(Gare, 565, Aida., XLII, 251.)

Raison me dit et Raison me consentque vous doie, douce dame, honorer ;$mais vo(s) hiautés, qui rn'aiire (atise?) et esprent

est la Raison qui bien me puet grever;car n'est pas droit qui dotés avalervostre liant pris pour moi tant elever,se par Pitié Raison ne le consent.

(686; T. 25.)

Plurimi versus fore unice ex istius modi vocabulis cons-

tant:

En doter est m'esperance liméedont ma peine m'avra longue durée,

qu'en desconfori et en lointain desirvoi qu'amour fait ma joie defenir.

J'aient (Gace, 750.; lacé., llb3 31.)

gueridon ke vient per loiaulteitper fauceleit

ne quier nul asuaigmentne la santeit,aincois atentl'aligenient

del haut don k'ai tant desireit.(G. de Dargies, 419, Arch., XLIII, 217) (1).

Num aliquid languidius et Trigidius dici potest?

Plurima bine vitia defluere necesse erat, summam primum

verbum improprietatem Cum

Biens et Riantes sont en lui compaignonSens et Valor les j fist asembler.

(Gace, 787, Areh., XLIII. 266.)

(1) Cf. id., 681, Ardt., XLII, 325.

-

1egiiius,•quid -ait Biens, quid Valors, num Biens ex Sens etBiautés ex Vator ortum sit, an contra, manifesto non appa-ret. Quid mirum, cum utrumque verbum pariter impropriumsit?

Alla tam incerti et male definiti sensus, ut nihil obstetquin ultima primis prponas. Cum auctor scripserit

S'un petit le vilonnie --esprise de feionnievous fait Pitié desvoier.

(Id., 505, Arch., XLII, 251.)

non autem -S'un petit de fdonnieesprise de vitonnie...

plane non videmus.Corigestis ita incertis aut impropriis verbis sensum nuitS

tenebris offundi minime inirum est multa jam exemplaattulimus pluraqùe sponte legenti occurrunt quam ut ullahicinserere utile sit (4).

Nonnullis tamen virtutibus pensari non possunt lot ettantain dicendo vitia sertao primum ideo quod minimespiendoris, plurimum verecundiœ habet scimus enim exadhibitis universis aut communibus verbis sermonis elatio-nem oriri. Sic abjecta aut obsoena verba constanter vitareconsueverunt quod non mediocri eishonorivertendum, eoprsèrtim tempore quo nullum fere opus sordibus istis noninquinabatur Non quidem quod, ut nonnuili recentiorum,turpes vulgi pausus sic captare volebant ; illa vero sermo-nis licentia ita in mores irrepserat, ut nullus ah eu cavere netentaret quidem ; apud nostros contra nulla liberior vox pu-dentissimas aures oflendit. Ftendum quidem in alla haneobscenitatem genera migrasse attamen laudandum quodcertis finibus cohibita sit. Nostros poetas vel intra pandoresannos in hoc prolecisse duobus exemplis patebit.

(1) Vide tainen 1795, 787, 1626 (Arch., XLIII, 328, n., 266, XUI, 3!1)S

—r 414 -

• Quantum antiquiores in describenda feminarum puichri-tudine exacti et ideo inverecundi essent supra notavimus.Npn jain apud G. Bruhi et ejus equales home indecoram inenumerandis rebus curam invenimus mulieres ergo qua-rurnimpulsu carmina .scribebantur, laudemus quod adeopudice senseririt ut proeconiis offensoe fuerint qute diligentiatantum peccarent. -• Non minor apud G. Brulé et aequales in amatoriis preci-bus modestia. Coin priores libere a dominis peterent ut infrabrachia jacerent (1). G. Bradé et G. de Dargies non atiudquidam, sed alio modo, et inulto pudentiorihus verbiè exspds-cunt: postulant tantum

La haute Iwnor d'amie.

(Gare, 361, ined., Pb' 27.)

La graut joie desirle (2).

(Id., 643, Ai-ch,, XLII, f74.)

Sermo non verecundior tantum, aL elegantior quoque fitet ad cxpriniendos subtiliores sensus mugis accommodatusoppositis vérbis (-roïç ŒvtL0&toç), qute ad id plurimuin valent,satis féliciter, non (anion sine modo ut Folchetus Massilien-sis, usi sunt

Ensi me tient Amour en desespoirLe ne inoeIut ne ne lait joie avoir.

(Carey, 700, F. 47.)

(I) V. supra, P. 78.(2) I Ic forsan hand mediocriher niirahulur quicuinque shropham quanidaru Çt2,

Arc/., XL1II, 332) legerit, qum sic sonal - Gillos, hiaus amis, di Ii - siiert rua joie ereûe - kil m'est., puisque je nel Yi, - toile honors avenue -k'en un Iii ou me dormi - iert ma daine venue. - Uhtimuui vero versum legeredecet « ai nia dame v.die » (['b 23); scilicet de somnia Ijuitum hic agitur. Quodquoque in communoin Iocum versmn erat multi enhrn uaraant se in soumisdounnam alloqui sibi visas esse expergefactosque dolore fuisse confeofs,Cf. 732, Ai-eh., XLIII, 43-255; Ail. de Marv., R. III, 204, 215, 18; Cuir. dIloined, ibid., 310; F. de Romans, L. R., 1, 480.

- 115 -Amours oeil et rnpaie.

(Gace, 787, Arek., XLIII, 66.)

Mes Cuers m'a Cari et deiruitMais de ce va bien qu'a li pens,et ce que je perdre la qui(1110 fait doubler mes pensemensensi nie vient soulas et luit (1).

Il (Gace('?) 1578, mcd., Plis38.)

Quid quoqile possint verba caliide juncta non plane igno-rant:

A mains jointes j'aor- -'na Belle Mort ou nia Haute Bloc,'. -

(Couey, W, F. 60.)-Ne puis mon bel tort laissier.

(Gace, 505; Arch., XLII, 251.

Meut m'a amors atornéedouce paine et bel labo,'.

(Id. ç?), 5u9, F. 86.)Et puis k'il vient n plaisira l it perte. --

(Id., t407, Arek., XLIII, lItO.)

E supradictis palet ex iisdem humanœ societatis condicio-nibus eadem fere solere oriri. Etenim apud soeculi tredecimipoetas eadem animadvertimus vitia et ''irtutes ac recentius.apud eos qui a dicto Hôtel de Rambouillet cujus jam mea-'.tionem fecimus, pendebant : scilicet graves eos videmus,,elegantes, verecundos, soepius autem tardos, eflerves,.frigidos. ..

U Cf. Blondel, 458, 55%. T. 51, 17; Couey. 671, 986, 09i F--60, etc. .-

CONCLUSIO..

Ad summum, ]yricorum nostrorum poesis; postquatnbrevi teznporis spatio salis inenua vividaque effloruerat,intra sententiarum formarunique, quibus, quasi pactionefacta, poeta sese addixerant, artissirnum ambitum acquieveratubi mugis ac mugis marcida inox deperiit. Etenim exeunteduodecimno soeculo, jam cursu quem dederat fortuna peracto,nihil novi protulit, qua]isque a Gace Bruh cuita fixerai, talispeistitit per centum aunos. Quin, iitteroe nostroe lion multumdetrimenti cepissent si cureta carmina qum per totumdecimumn tertium soeculumn composita sunt, casu communideleta fuissent. Sine dubio, fuere his etiam annis ingenianonnulla non ita imbeilia ignavaque ut, vel omnigenis vin-colis implicita, quœ usus piioruin texuerat, quoquo gressulaberentur; (acre suurn Ricardo de Fournival, TheobaldoCamnpanensi, Gisleberto de J?crnevi lie acumen, fuit pectusAdamo de la .11aie fuit exirnia metrorum scientia, et elocu-tione.irmsigni enituit. Vemum ici genus tractaverunt quo magisimpedirentur, atiamque viam si elegissent, forsitan meliuseis eventus cessisset. Id autem ipsum genus jam ineuntetertio decimo soeculo evanuerat.

Fuit, ut opinor, roi tain gesta causa duplex : prmumpoetœ nostri - etiamque ipsi (le quibus prœcipue disserui-mu - eitissirne frigidissimna putidissimaque opera Provin-cialium imumati sont, or ta scilicet dogmatibus istis reconditisquibus venu vel maxime jugis aresceret, imitatique sautea minirno consmlio, 'remulatiomie servili, rudi tironam impe-iitia.

- 417 -

• Secundo, peculiaris 111e morum in Provincia dominantiumhabitus, unde universa lyricorum poesis provenerat, quihus-que semper aliquatenus innixa est, quanquam initio saltemin Septentrione non omnino defuit, mox tainen finem cepit,nobitesque vin, incipiente vix soeculo decirno tertio, harumnugarum tadio lahorantes aut allis intenti, carmina fastidie-'mut. Tum ad plebeios poesis migrant, apud quos velutiingenii exercïtatio egt'egia habita est, artificioque comrupta.Namque ne unum quidem verbum repenias, in carminibus•Atrebatum, quin rationi prorsus repugnet, si talia commentarebus ipsis contuleris Ceterum clarissime patet dogmatacuncta quœ versare non desinunt nihit ois nisi communesiocos et quasi themata videri. Ea enim cum in carminibus(chansons) supersiitiosa diligentia evolvant, in dialogis (jeuxpartis) contra poene cynica protervitate derident, in seeipsos ridicule illudentes.

At ista3 exercitationes inanissima in longum duraverunt,carminaqdefere usque ad annum millesimum trecentesimum-que studiosissime composita sunt. Etenim notandum estmedia evo pne omnia poesis generajuventute valida sedbrevi florere, incremento ceterrimo maturescere, immar,cescere vel celerius, dein turpi enectute languere non.nunquam per . Ionga sctiloruin spatia. Postremo tatnencirca ultimes decimi tertii smculi aimas, ornnino carminaneglecta sunt; cujus neglegentim causas scrutari multiplices]ongius egset. Cant.iones (chansons), dialogi (feux partis)eertamina (tensons) obsolescunt subito, nemine etiam veteracolligente et in codices redigente post triginta aut quadra-ginta anno. Cantionis forma quodam modo perstitit (non aliaest enim poenatibus quae Ballade et Chant Roy2l vocalasunt), verum genus ipsum in Gaflia saltem interiit.-

- Quanti valuent Lynicorum poesis perpendere jarh conatisurnus, eamque mstimavimus non maximi pmetii fuisse.Jnquirendum etiam est an talia ingeniorum conamina,

Q

tamvi ah drte perfecta poetze proàul abMerint, atiquidfrucus tamên pepererint.

Certe, non vi sentenhiarum magis excelluere qnam artesdribendi. Etehim, Iota illa de Amore moribusque disciplina4uam celebraverunt, cum ad oetatis nosti'œ cultus infor-mandos non pirum contulerit, pra3cipue Italorum opera adnos peivenit, litteris Provincialium initaliam recta via trans-missis. Notum est quantum sexto decimo scuo. poetnotri Petrarcœ debuerint; cujus imitatione multa iterumrecepimus ohm apud nos nata. At non minus exstitisscntPetrarca, Guido Guinicellius, Dantes ceterique insignesProvincialiurn aemuli, etiamsi nullûm francicalingua carmencômpositum esset. Neceon Germaniœ, Hispani, LusitaniLyrici, eadem doctrina ipsi imbuti, e Provincize Itaikeve,aut ambaruin sitnul, imitatione aBqualiter pendent.-

Forma pnecipue quam induerant carmina nostra vimmaximam h-abuere; mituin sane, cum tanUe inedocritatisfuèrit. At non rare, accidit ut vet exiguzc artis scripta insigniauctoritate fruerentur. -Ceterum, non per se ipsa carminanostra viguere, sed potius opera poematis de Rosa compositimultis referti quœ primum e Provincialibus orta, in carminanôtra - transierant. Verisitnile autem est Provincialiumpoesim illa Eetate jam obsoletam Guilielmo de Lorris, etJohanni de Meung parum notum fuisse, eosque potissi-mum exemplaria francica respexisse. Priusquam evanesce-rent omnino; e lyricorum nostrbrum carminibus ambo libi--dinem istam hauserunt, ex absfractis persanes fiugendi, ex4ua poema totum natum est qiiod ista libidine, per triasecuha, in dimidia EuropaB parte poesis - exaruit, extabuit,miser disperiit, causa fuit poema de Rosa ideoque carminaetiam nostra causa fuerunt. Prima Italia, quanquam tirai-date, jugum exuere tentavit, ingenio illustrium scriptorumet urbanitate fretà. Apud nos vero per quintum decimumzeculum et usque in medium sextum decimum, pessima

pestis gliscere non desiit. Quin, miroquodain casa, panai

- 449 -

jatndudum clecolores sordidique Carol[ Aurelianensis ingeniononnihil nitorisrecuperavere. AlPicias tandem turpia scrutaexuit, et sanguinem et nervos coloremque antiquorum re-vocavit, quamvis, in norinullis Ronsardi operibus, quœdamvestigia appareant prions maciei et squaloris.

1ste autem de rébûs amatoriis - ttanslationes, quibusabundant poete nostri, diutius duraverunt. Multis enimapud antiquos jain usitatis antiquorum irnitatio parum no-cuit; ad simpliciorem elegantiam a Ronsardo tantum redactsont, nonnulia rnth&ogia anct. connUs tuininihus ingeniisplendidissimi perfus. •]Jein a Desportes quasi acutioresfact, postquam ad Malhcrbium ipsum trn5jet:jj raronovatorem propriuinque inimicorum sapius hnredem, inusum c]assicoru in venerunt., elocutionem poelaruni septirnodecirno &eculo obruerunt, tragcediain ipsam invaserûnt suxitènim apud Corneliu.in, Raciniumque ipsos amatonii sermonisnug) octavo decimô saccule in omnibus operibusroticisuberrime amuxerunt, Iateutque etiain nunc non infrequen-tins apud Béranger aliosquc postas vel oetatisnostr. Qoasvices mutationesque subierint vocabifia quibus amiantesloqui soient, non sine utilitate et quadam aeiectatiorie inqui-reres; atque ad huncdiem metaphoras persequereris,decimotertio scuIo iter jam Iongissimum enlensas. Verum, si Sistudio indu Igereinùs, extra limites propositi exspatiarernur,finemque itnponere vo]umini modum destinatum jani egressofestinamus. -

APPENDIX

De versuum legibus apud veteres nostros poetas hic insummam tractait rnulto esset Iongius parumque linguam la-tinam usurpanti proniptum. Prirnum dé ersuum fingendo.-ruai, dein de singularum stropharum, postremo de stropha-rum inter se jungendarum ratione esset disserendiim dequibus rebus brevissima tantum verba hic facere saliserit.

Omnia primum versuum genera ab antiquioribus poetisfuisse usitata nolum est quasdam etiam apud ces versuurformas reperias, jam tertio decimo sEeculo obsoletas, de qui-bus alibi satis tongam commentationem scripsimus ; moxpaucae tantum in usu fuerunt, prsertim qtue sex, septem,otto et ante omnia decem syllabis constant. Oued ad hemis-tichii csuram syllabarumque elisionem attinet, nihil pecu-liare apud lyricos reperias, nec locus est hic de uriiversœversuum apud Gallos pangendorum ratiollis historia dispu-tandi. Quod ad versuurn tinem, ultimas syllabas inter seplane consonas esse inox injunctum fuit, assonanhiam quo aprioribus nonnunquam usitatam genera tantum plebeiamrationeni redolentia admisere.

Si ad stropharum conjunctionem transimus, unaququeprimum varus syllabarum sonis (aut, ut ait Aligerius, rithi-mis) terminabatur (quos rims singuta's vocant auctoresopens dicti Leys d'Amers, 1, 242) inox dua3 (coblas doblas,

-- 424 -

ibid., 264), aut Uts rarissime surit consociat; quod exeuntexlii scuIo e{Tstum est, totum carmeniisdem rithimis nite-batur (coblas unissonatu, ibid., 270). Quarum nunierumquinque esse mes erat (spissime 2 + 2 + 1 ) itaut carminaqum minori numero constent mutila esse suspicari liceat.

Quas leges nulles est poeta qui non servet: in effingendisautem strophis propria uniuscujusque ars et inventiomaxime eminebat: carmin formant sibi esse propriam vole-bant nec ullam ah allie usurpatam tractare sibi insumebantde quarum forma moita scripsit Migerius, cujus verba hicsubjicere, ea, si necesse tuent, expianando, liceat (De md-gari Eloquentia, ed. G. Giuliani, Firenze, 1878, 11 pars,cap. X) Omnis, ait, Stantia (ici est stropha) ad quarndamodam (id est meki) recipiendam armonizata est sed in mododiyersificari videtur: quia (1°) quoedarn surit sub una adacontinua, osque ail uttimum progressive, hoc'est sine itera-tione modulationis cujusdam et sine diesi (lege die)-esi) etdiesim dicimus deductionem vergebtera de una edam inaliam ; banc voltam vocamus curn vulgus ailoquimur. »(Ejus generis erant ab antiquis poetis usitatoe form, de qui-bus in alio opere diximus, posterioribus autem Se insolita)« Quoedam vero sont diesim patientes, et diesis esse nonpotesi, secundum quod eamappellamus, nisi reiteratQ ufliusodœ flat, vol ante diesim, vel post, volutrimque.

Si ante diesirn repetitio flat, staifliam dicirushaberepedeset duos habere decet. »(Sic in forma abab ode aut abbacdc, dieresis fit post quartum versum, pedes autem vocanturprimi quatuor; quœ forma omnium vulgatissima). « Si repe-titiofiat post diesim, lune dicirnus stantiam habere versus. »(In forma abcd efef,' versus dicuntur efef ; qu yix usi-tata). « Si ante non fiat , repetitio, stantiain dicimus haberefrontem o (Sicin forma jzbc dede, trous dicuntur abc; quodadriiodum inusitatum). c Si 'post non fiat, dicimus haberesyrma, sive caudam » (ut est finis form-abab edo).

Addidit Pantes minutissimas regulas tantum ex aequalium

o

- -

iiiu.dèprotnptas quas referre parum utile sit, j3rioribuspoetis mu]to majorent in invenienclis formis liberatêni sibi'indicantibus, earuinque indicem tantutn subjir.iemus quz

apud illos inveniuntur de quibus peculiariter supra tracta-vimus.-

FORMULES RYTHMIQUES

-DES PIètES DES PÔÈrES LES PLUS ANCIENS.

Nous rédigeons cri français les quelques indications qui accompagnent nostableaux, et qui ne pourraient &re données en latin sans un amas de péri-phrases obscures et plus ou moins barharcs. - Les numéros placés à gauche dechaque ligne sont ceux que M. Raynarrd (ïlibliogrophie des chansonniers,tome li) a attribués aux chansons dans la liste complète qu'il cri a dresée, et 'àlaquelle nous nous sommes référé dans but le cours de cet ouvrage. - Leschiffres placés à gauche ries leltres représentant les rimes indiquent le nombrede syllabes dont les vers se composent, tes atones finales n'entrant pas en lignede compte quand plusieurs lettres sont précédées d'un seul chiffre, c'est queles 'ers auxquels elles se rapportent ont le irréine nombre de syllabes. - Lescaractères romains marquent les rimes masculines et les italiques les féminines- Les formules 2 + 2, 2 + 2 signifient que les rimes changent. de deux endeux ou de troisen trois couplets. - Nous avons exclu de ces tableaux certaineschansons qui, dans quelques nianusr,rits, portent t toit le nom des puttes dontnotes nous-occupons; cependant, nous ne donnons pas uns listes comme le résultatd'urne Mule critique (oui à fait rigoureuse nous avons cru bien faire en yadmeltaixt certaines pièces sur l'attribution desquelles il y a quelques doutes,leur formule rythmique pouvant élit utile à connaitre quels que soient leurs véri.taijlrs auteurs

CONOt4 DE BÉTHUNE.

1325 7aalb7b7aa4b7b.3 couplets sur r. différ. (CI.Ph5 89.)

303 abb côddc. V. de 10.Coblas capcaud adas.

1837 abab hba.V. de 10. 2+1.629 abab bec.V. de 7.6e. ± envoi.. Coblas cap-.

oeudadas.1125 abab baba. V. de 10 2+ 2 + 2 + envoi.

15 ahab baba..V. de 40,5e. sur r. riiffér.

- -

1623 «bah baba' .V. de 10. - 3+1. -1128 abab baab. V. de 6. 2 + 2 + 1.1574 abab aaba. V. de 10. 2 + 2 + Q1314 iaiOhlalOb løcbbc. 6e. + 2 envois; a etc restent

partout; b change après les 3 jeri coup4420 lOalblOalb lOclblOclb.4c. R.' alternées de

- deux en deux.

CIIATELATN Ot C0UCY

700 abababab.V..deiO, 2+2+1.127 «bah aba.V. de 10. 5e. sur rimes diif,

4754 abttb baa.V. de 10. 2 + 2+1.619 abab baac.V de 10. 2 + 2 + 2.40 abab baabV. de 10. 5 e. sur mêmes r.

1913 abab baab.V. de 10. 3 + 2.986 loabab iobba8b. 3 + 3.611 abab aacc.V. de 10. 6 e.Cobtas capcau-

'I dadas (1).1982 abab aabb.V. de-10. 3 +2 + 1.1965 Sabab lccdd,.6 c.'+ envoi.Cobi. capcavd.882 abab cedd. V. de 10. 5 e. + envoi sur mêmes r.63i abab baacc.V. de 1. 2+ 1.

1010 7abab 7bccc8c2D6c; a de chaque couplet devient bdu suivant; a reste dans deux couplets consécutifs.

700 10ababtûb7cclûdd. 5 e + envoi. Cobi. capcaud.4009 Gabab lObbGclOca. 5 e. Cobl. capcaud.209 løabab I0abbl0bbba. 3 + 2 + envoi.

BLONOEL DE NESLES.

1024 abababab. 'Vers de 6.2 couplets sur r. différ.1618 «bababab: V.de7. 2 ± 2. R. dérivatives.

(t) Nous n'indiquons pas ici certains enchainements de rimes de couplet àrouplel, dont on ne pouf guère se rendre compte pie le texte en main.

-124 -2194 abababab e. V. de 7. 2 ± 2 + 2 + envoi; areste

dans tous les couplets.551 abababaljab.V. de 10.3 coup. sur r. dUT.

•3 abababab W V. de 8. 2 + 1,.1545 abababab bah. V.de6. 2 + 2 + 1 + 1.

628 ababbaa. V. de 7. 2 + I + I.1754 «bah baa. V. de 10. 2 + Q + t + envoi,814 10abab8bial0a.5e sur mêmes r.

1. 269 abab bac.'V. de 7.3 + 1. e reste dans tous lescouplets.

1585 abab bbc. V. de 8. 2 + 2 + t + envoi.620 «bah «ah. V. de 10. 2 + 2 + 2 + envoi.

1897 abab nab.V. de 8.2 + 2 + envoi.

1497 abab «ha;V. de 10.Couplet unique.1495 abab «ha. V. de 10. 2 + 2 +2.

802 a&ab ccb.V. de tO.3 + 3.

601 abat, baab.V. de 10.R. dUT, dans chaque e.'120ababaaba, V.de8. 2+2+2.

1095 8abah aaloba. 2 + 2 + 2 + envoi.110 6a5b6a5b8ce6ca, 2 + 2 + cI

1399 abab ccab.V. dè 7. .3+2+ envoi. R alternées.482 «bah bbbab. V. de 10. 2 +2 +2.

742 aab aabaa.V. de 7.4e. sur mêmes r.1007 abab abbabb. V. de 72 + 2 + 2 + envoi.1953 abab 'accabe.V. de 6. ' 2 + 2 + 2.1227 løabab bab3c4c6cløb7abb. 2 + 2 + 2 + I + 1

+ envoi.779 abbabab. ' V. de 9.2 e. sur mêmes r.

G. D'ESPII'tAU.

501 abahabab.V. de 7. 3 e. sur riniesdiff, (inéd.)

1810 abababab.V. de 10. 2 + 2 + 1.1971 Sabab abab6c4a6é4a6a3c9a. 4 e. sur mêmes r.504 lahal) 3h7b7a. 5 e. sur mêmes r.

Ii

D

- 125 -954 abab bah.V. -de 8.5 e, sur mêmes r.

1960 abab lice. V. de 10. 2 + 2 +1 + envoi.191 abab aab.V. de 10.1 + 2.

1082 abab baab. . V. de 8. 2 + 2 + I + envoi..1784 abab baab.V.delQ.5e. sur mêmes i. +2en-

-vois..2067 7a5h7a5b .5b7baa.5 e. sur mêmes r.

542 «bah abba. V. de 10.2 e. sur mêmes r.104 abab baaeC.V. de 8.Un seul couplet.

1988 abab lmbcC.V. de 8.3 e. sur r. diif. (in.)1073 abab aaabb.. . V. de 10.4 e. sur mèmes r.

- 590:10aObiOa6b I01)a6bb8bb.2 +3.728 løabab 7a6c7a6c7a3a5c, 4e. sur mêmes r. + envoi.

1208 «bba abb, V. de 10.. 5e, sur mêmes r. +2 envois.119 abba bec. V. de 10.5e. sur mêmes r.

1840 abba acca.Y. de 10.5 e. sur mêmes r.049 ahba ceca.V. de 7. . 4 e. sur mêmes r. + envoi.749 abba baaba. V. de 10. 4 p. sur mêmes r.

1059 abba bbeedd. V. de 7. 4e€ sur mêmes r. + envoi.199 aabb .acebce.V. de 7.5 sur mêmes r. .-

GAIflIEB DE DARGIES;

684 IOa6a6blOa6a6bIObIOal0aIOblOb. 3e, surmêmesr.376 ababab aubab.V. de 7. 2 +2 + 1.795 7a4b7a4b7a4b7a4b4aaabaaabaa8b 5 e. sur -r. diif.

+ envoi (inéd.)738 7a4b7a6b7a4b7a6b7b5a7a5b7b. 4 e. + envoi, Co-

. blas capcaudMas.708 8aba7b Saalb.5e. surmêmes r.176 abab baa.V. de 10.3e. sur r. diif.

472 abab baa.V. de 10. 2 + I.1008 7abalr8b7abb; 3+1.1223 ababbabb. v:delo. - 5c.surmèmesr.-j-.Svôj1969 7abab aaIObb. 5 e sur mêmes r. + envoi.4620 abab baabbl V. de 7. 5e. surmêmesr, ±eMôi.

¼.

-426-1575 abab baabb. V. de 10. 4e. sur mêmes r.1989 abab baabb.V. de 10. 2 + 3.1622 7a8b7ab 7b8a8b7a7b. 3 c. sur mêmes r.2036 8a7b 8a7b7b8a8a7b7ba. 2 + 2 + 4.4631abab bababha, V. de 7. 5 e. sur mêmes. r.

+ envoi (inéd.)419 8aba2b tOa4a8b4a4b4b8al0a 5 e, sur mêmes r.

+ envoi.4565 7ab&4a. SaSblOb. 5 e. sur mêmes r. + envoi.418 8a40b4b8a lObabb. 5e. sur mêmes r.

1624 10 abho kblOa4blObb. 4 e. sur mêmes r.264 abba abbaa.V. de 10. 2 f2 + 4 + envoi; alter-

nance.

GACE BPIJLÉ.

1498 40ababab 8CC. 2 + 2 + 2 + envoi.2099 ababctbab. V. de 7. 2 + 2 + 2 + envoi.1501.7ababahab 4h. 2 + 2 + 2 + envoi.857 abababahc(cident. partout). V. de 7. 2+2+2

+ 2 envois.633 abababab bb. V. de 7. 2 + 2 + 4.

1757 Oubababah 8CC: 4e. sur r. diif. (inéd.)1. 939 abababob CCC.V. 'de 7. 2 + 1.1304 Sabababab SCCOD. 7 e: sur rimes diif. (néd.)772 7a657a6b7a6b7a 654e 5e7C (C ident, partout) 2 + 2

•1795 abab bb.V. de '10. 2 +

2 +2. +2+envoi.

1724 abb bba. V. de 40. 2 + 2 + I (inéd.)719 abab' bba. V. de 10. 5 e. sur mêmes r. + 2 en-

vois.686 abab bba.V. de. 10.5 e. sur mêmes r.

1977 abab bah.V. de 7. 3 + 3 + envoi.4502 abab bah. V. de 10. 2 + 4.

42 abab bah. V. de 1.0. 2 + 2 + 2 + envoi.4779 abab bah. V. de 10. 2+2+,1..

- 127 - -

300 (?)ahab bea.V. deiO:5e. surmémesr.+envoi.,1751 (identique à 4190) abab bec.V. de 10.5 e:.sur

(mêmes r.)838 abab aab.V. de 7. 5 e, sur mêmes r. + envoi

Pub. dans .Tourn. des Sav. de IVorrît., 1844, 424.)4405 abab aab.V. de 8. 2 + 2 + 2. envois.

687 abab aha.V. de S.5e. sur rimes diif. (ipéd.):1011 abab ecb (e ident. partout V. de 7. 2 +2+2

+ envoi.1893 ababeac. V: del O. 2±2+1+envoi.1572 abab ccc.V. de 10.5e. s. mêmes r.160 abab'cee.V. de 40; 2 ± 2.549 abab-baba. Y de 7. 5e. sur mômes r. +envoi.221 abab baba. V.,de8. 3+2.389 (7) abab baab. V. de 8. 2 + 2 + 2 + envoi.120 abab babb. V. de.10.+ 2+1 + envoi;801 abab bacc.V. de 10.5e. sur mêmes r;+envoi.

1332 ,7abub 5ba7a Sbla. 2 + 2 + I (inêd.)1590 8abab bb Oc 10e. 4 e. sur mêmes r.550 (7) abab bbee;V. de 10.4e. sur mêmes r.

1038 abab babd (d ident. partout).V. de 7.2 + 2+1+ envoi.

437 abab abàa.V. de 10.5e. sur mêmes r. +envoi.643 8a7b8a7b 8a7b8aa,+ envoi.413 abab abba.V. de 8.5 e. sur mêmes r.

1414 abab abba. V. de s. .2 +2 + 1.1578 abab abba.V. de 8.5e. sur r dUT. (inéd.)-1429 abab ahbà.V. de 10,5c.surmèmesr.+envoi.1006 abab. abba. V. de 10. 2 ± 2 + 2 + envoi:187 abab abcc. (e ident. partout).V. de 7.2+12

- ±2+envoi.1407 (ident. à 1408) ababaaab.V. de 7.6 e. sur

mêmes r. + envoi.171 abab ccdd.V. de 10.5e. sur mêmes r. + envoi.653 abab ecdd.' V. de 10. 5e. sur mêmesr. + envoi.

- 128 -

J750 abab ceditV. de 10. 2 e. sur. mêmes r. (inéd.)787 abab ccaa. V. de 40. 5 é. sur rimes alternées.

1229 abab caca. V. de 7. 2 + 2 .Ç2 + 2 envois.826 abab edcd. V. de 10. 5e. sur mêmes r. + envoi.

:1102 cibab eecb.V. de 10.5e. àr. alternées +envoi.1536 (?) abab cceb.V. de 10.5 c. sur rnèrnes r.1664 (7) âbab baaba. V..de 8. 2+12+2.t575 (7) abab baabb.V. de 10. 5 e. sur mêmes r.1918 (7) 8abab 6aa4C4CC. 2+2+1.283 abab babab. V. de 10. 2 + 2 + 2.183 abab bcbcc. V. de 7. 5e. à rimes alternées.233 (7) løabab bced7c. 4 e. sur mêmes r. + envoi.1867 abab ubbba, V. de 8. 2 ± 2 + 2 + envoi.111 labab ab4b5a4b. 2 e. sur rimes .diff.225 løabab ab4c'7c4c7c9 e. sur mêmes r. (inéd.)

1387 7a4b7a4b 7a4b7a4e7e7a.1579 8i6b8a6b 5aa8aa6b8a. 2+2+4.565 abab cdccdd. V. dol. 5e. sur mêmes r. +2 en

-vois.242 7ababab 7e7e8a5c6a ('1) 4 e. sur mêmes r.

1198 I0aaa 6bbb alOa. 5 e. sur mêmes r. (inéd.)

YIDI AC PERLEGI,- Lntetiw Parisiorvm, in Sorbona,

PRIDIE IDtS Nov. £NN. MDCCCLXXXVIII,

Facuflatis Litterarurn in T.lcadernia Patisiensi decanus,-A. l-IIMLY.

e

TYPIS MANDETOR:

Acadcrniœ Parisicnsis Rector.GRÉARD.

INDEX

GANT PItIMTJMQmo DE liii MORDuS LVItICiE xosrn4; POESIS COM PERTU)I

IIAI)EAMUS 7

I. Intra quuos teniprrum Ioeorumque fines Provincialiuru imitalioflorueril............................................8

JE. Quit] de anih1oissinjoruru poelariiin vila seiie Iieeat .........16

CAPUT SECUNOIJMQu.€ FtlFt)IT LYItICIS POEiS DE AMOI)E DO6TIIINA,

EÀaIQLCE Ail AISTIIALIDUS AI) Si I l l ENTIA01 ALES MEGRAVISSE ...........24

J. De Auuiore .............................................U.De Anianle ................. ........................ ...30

III. De Domina ..........................................IV. De Laudatore .........................................V.P nom un E pRomo......................................46VI, A p ud A qui lan us luoru ni pli cil dom on gi neuuu esse ............48VII. Quuantumu illie opi houes de amonu noues iouunutare valuuerinf. .56

CAIUT TEIITJUM JE COalIOSITIONE ET ELOCUTIONE APUD LYIUCOS p OSTAS,65

IApuud Provinciales...................................65Ii.Ajwd Septentrionales ........ ............ ....... ...... ...77

CONCLUBIO...................................................116

APPENDIX ...................................................120

Pouliers -. Imprinuerue MILLET. DESCDUST & PiN