การวิ�เคราะห์เส้�นทาง(PATH ANALYSIS)

นาย น�ติ�ธาร ชู�ทร�พย 533JCe 202 นางส้าวิส้�ทธ�ดา ร�กษาขั�นธ 533JCe 214

นางส้าวิกนกอร กวิานส้�พรรณ 533JCe 216

วิ�จั�ยห์ลั�กส้�ติรแลัะการส้อน

PATH ANALYSIS ค าท!"ใชู�ก�น การวิ�เคราะห์ควิามส้�มพ�นธเชู�งส้าเห์ติ�การวิ�เคราะห์แผนภาพเส้�นทาง การวิ�เคราะห์เชู�งส้าเห์ติ�การวิ�เคราะห์เส้�นทางการวิ�เคราะห์อ�ทธ�พลัการวิ�เคราะห์เชู�งวิ�ถี!การวิ�เคราะห์เส้�นโยงการวิ�เคราะห์โมเดลัเส้�นโยง

PATH ANALYSIS

ศ.ดร.ส้�ชูาติ� ประส้�ทธ�,ร�ฐส้�นธ�(2523, 2540) การวิ�เคราะห์เส้�นทาง (ควิามส้�มพ�นธ)

รศ.ดร.อ านวิย เลั�ศชูย�นติ!(2545) การวิ�เคราะห์เชู�งวิ�ถี! ศ.ดร.ส้ าเร�ง บุ�ญเร0องร�ติน(2526) การวิ�เคราะห์

ส้าเห์ติ� รศ.ดร.บุ�ญชูม ศร!ส้ะอาด(2547) การวิ�เคราะห์เส้�น

ทาง การวิ�เคราะห์ส้าเห์ติ� ศ.ดร.ป�รชู�ย เป1" ยมส้มบุ�รณ (2535) การวิ�เคราะห์เส้�น

โยง รศ.ดร.ศ�ร�ชู�ย กาญจันวิาส้!(2532) ท�บุศ�พท PATH

ANALYSIS ดร.นงราม เศรษฐพาน�ชู(2526) การวิ�เคราะห์โมเดลั

เส้�นโยง ศ.ดร.นงลั�กษณ วิ�ร�ชูชู�ย (2533) การวิ�เคราะห์เส้�น

ทางอ�ทธ�พลั การวิ�เคราะห์อ�ทธ�พลั

3

เน02อห์าท!"แนะน าควิามห์มายขัองการวิ�เคราะห์เส้�นทาง

การวิ�เคราะห์เส้�นทางติามแนวิทางท!"วิ�จั�ยห์ร0อพ�ฒนาขั42น

ห์ลั�กการขัองส้�มประส้�ทธ�,เส้�นทาง

การส้ร�างแผนภาพห์ร0อร�ปแบุบุแส้ดงอ�ทธ�พลัทางทฤษฎี!

การส้ร�างส้มการโครงส้ร�าง

เน02อห์าท!"แนะน า (ติ7อ)วิ�ธ!วิ�เคราะห์เส้�นทางการแปลัควิามห์มายผลัการวิ�เคราะห์ขั�อม�ลั

ติ�วิอย7างงานวิ�จั�ยท!"ใชู�ในการวิ�เคราะห์เส้�นทาง

บุทส้ร�ป

ควิามร��เบุ02องติ�นเก!"ยวิก�บุการวิ�เคราะห์เส้�นทาง

การวิ�เคราะห์เส้�นทาง (Path analysis) เป8นการศ4กษาควิามส้�มพ�นธขัองติ�วิแปรในเชู�ง

เห์ติ�แลัะผลั เป8นวิ�ธ!ท!"ม!พ02นฐานทางส้ถี�ติ�มาจัากการวิ�เคราะห์การถีดถีอย (Regression analysis) โดยอาศ�ยแผนภาพแลัะส้มการโครงส้ร�างขัองแผนภาพเป8นห์ลั�กในการน ามาวิ�เคราะห์แลัะอธ�บุายควิามส้�มพ�นธขัองติ�วิแปรเห์ติ�ท!"ม!ติ7อติ�วิแปรผลัท�2งในด�านขันาดแลัะท�ศทาง อ!กท�2งย�งส้ามารถีอธ�บุายควิามส้�มพ�นธได�ท�2งควิามส้�มพ�นธทางติรงแลัะทางอ�อม

1 . เป8นการศ4กษาอ�ทธ�พลัระห์วิ7างติ�วิแปรติ7าง ๆ เพ0"อ

ด�วิ7าม!อ�ทธ�พลัทางติรงแลัะอ�ทธ�พลัทางอ�อมขัองติ�วิแปรท!"ส้�นน�ษฐานวิ7าเป8นส้าเห์ติ�ติ7อติ�วิแปรท!"เป8นผลัห์ร0อไม7

2. ส้�มประส้�ทธ�,เส้�นทาง เป8นค7าท!"บุ7งบุอกถี4งอ�ทธ�พลัทางติรงขัองติ�วิแปรท!"เป8นส้าเห์ติ�ท!"ท าให์�อ!กติ�วิห์น4"งเปลั!"ยนแปลังไป

Path Analysis

* เพ0"อห์าควิามส้�มพ�นธแลัะพยากรณแลัะศ4กษาอ�ทธ�พลัเชู�งส้าเห์ติ� (PATH ANALYSIS)

* การวิ�จั�ยท!"ม�7งแส้วิงห์าควิามส้�มพ�นธเชู�งส้าเห์ติ� (Causal Analysis)

การวิ�จั�ยทางสั�งคมศาสัตร�และพฤต�กรรมศาสัตร� ม��งบรรยาย (description)

ม��งอธิ�บาย(explanation) การพยากรณ์�(prediction) และการควิบค�ม(control) ปรากฏการณ์�ทางธิรรมชาต�

โมเดลการวิ�จั�ย เป#นสั�%งท&%น�กวิ�จั�ยสัร'างขึ้)*นตามทฤษฎี&แทนปรากฎีการณ์�ท&%เก�ดขึ้)*นจัร�งตามธิรรมชาต�

9

ควิามร��เบุ02องติ�นเก!"ยวิก�บุโมเดลัเชู�งส้าเห์ติ�(Causal Relationship Model)

ควิามเขึ้'าใจัท&%คลาดเคล.%อนเก&%ยวิก�บควิามสั�มพ�นธิ�เช�งสัาเหต� (Bollen 1989, 72-77 อ'างในนงล�กษณ์� 2543, 5-7 )1. Experimental Research เป#นการศ)กษาควิามสั�มพ�นธิ�เช�ง

สัาเหต�ได'อย�างสัมบ1รณ์� , Non-Experimental Research ไม�สัามารถใช'ศ)กษาควิามสั�มพ�นธิ�เช�งสัาเหต�ได'

2. การวิ�เคราะห�โมเดลล�สัเรลพ�สั1จัน�ควิามสั�มพ�นธิ�เช�งสัาเหต�ได'

10

ส้�ญลั�กษณขัองโมเดลัเชู�งส้าเห์ติ� ต�วิแปรท&%สั�งเกตได'

ต�วิแปรแฝงหร.อองค�ประกอบ

ต�วิแปรปลายม&ผลโดยตรงต�อต�วิแปรห�วิ

(ควิามสั�มพ�นธิ�เช�งสัาเหต�)ต�วิแปรม&ควิามสั�มพ�นธิ�ก�น

ปลาย ห�วิ

11

ติ�วิอย7างการอ7านส้�ญลั�กษณขัองโมเดลัเชู�งส้าเห์ติ�

X Y

X1

X2

ต�วิแปรท&%สั�งเกตได' X ม&อ�ทธิ�พลโดยตรงขึ้นาด

ต�อการเปล&%ยนแปลงท&%สั�งเกตได' Y โดยม&

ควิามคลาดเคล.%อนสั��มในการท5านายขึ้นาด ต�วิแปรท&%สั�งเกตได' X1 และ X1 ม&

ควิามสั�มพ�นธิ�ก�นโดยม&ควิามแปรปรวินร�วิมเท�าก�บ

12

ประเภทขัองโมเดลัเชู�งส้าเห์ติ�(Causal or Relationship Model)

Manifest(Observed) / Latent (Unobserved)Recursive / Non- Recursive

Manifest(Observed) Multiple Regression Analysis, Path Analysis

Latent (Unobserved) Factor AnalysisRecursive ทางเด!ยวิ Non- Recursive ย�อน

กลั�บุ

13

การส้ร�างโมเดลัเชู�งส้าเห์ติ�

14

การวิ�เคราะห์โมเดลัเชู�งส้าเห์ติ�

Regression Model Path Model Factor Analysis Model๏ EFM๏ CFM Covariance Structure Model = LISREL

15

การวิ�เคราะห์โมเดลัเชู�งส้าเห์ติ�

Regression Model

Model : (Multiple regression)

ต�วิอย�างX1

X1

X1

Y

eb1

b2

b3

16

การวิ�เคราะห์โมเดลัเชู�ง

ส้าเห์ติ� Path Model

Model : ต�วิแปรอย1�ในร1ปขึ้องคะแนนมาตรฐาน Y= XB+e ต�วิอย�าง แสัดงควิามสั�มพ�นธิ�ระหวิ�าง X1 - X4

โดย X1 ไม�ได'ถ1กก5าหนดโดยต�วิแปรใด(Exogenous V.)X2-X4 ถ1กก5าหนดโดยต�วิแปรใดต�วิแปรหน)%งในโมเดล (Endogenous V.)X2 = p21X1 + e2

X3 = p31X1 + p32X2 + e3

X4 = p42X2 + p43X3 + e4

17

การวิ�เคราะห�โมเดลเช�ง

สัาเหต�

Factor Analysis Model

Exploratory Factor Model: EFMEFM Model : ต�วิแปรอย1�ในร1ปขึ้องคะแนนมาตรฐาน หร.อต�วิอย�าง สัมมต�วิ�าม&ต�วิประกอบร�วิมอย1� 2 ค�ณ์ล�กษณ์ะท&%เป#น ต�วิแปรแฝงขึ้องต�วิแปรท&%สั�งเกตค�าได' 6 ต�วิแปร

18

Factor Analysis Modelการวิ�เคราะห�โมเดลเช�ง

สัาเหต� CFM Confirmatory Factor Model: CFM

Model : ยอมให'ต�วิประกอบบางต�วิม&ควิามสั�มพ�นธิ�ก�น ต�วิอย�าง สัมมต�วิ�าม&ต�วิประกอบร�วิมอย1� 2 ค�ณ์ล�กษณ์ะท&%เป#นต�วิแปรแฝงขึ้องต�วิแปรท&%สั�งเกตค�าได' 3 ต�วิแปร

19

การวิ�เคราะห�โมเดลเช�ง

สัาเหต� Covariance Structure

Model : LISRELเป#นการประย�กต�เพ.%อการศ)กษาควิามสั�มพ�นธิ�

เช�งโครงสัร'าง(Structural Relation) ระหวิ�างต�วิแปรแฝงโดยการประย�กต�หล�กการขึ้องPath Analysis และ Confirmatory Factor Model: CFM

20

การศ)กษาควิามสั�มพ�นธิ�เช�งสัาเหต�ระหวิ�างต�วิแปรในการวิ�จั�ยท&%ไม�ใช�การทดลองน�*นน�กวิ�จั�ยหลายท�านได'พ�ฒนาวิ�ธิ&การวิ�เคราะห�ขึ้'อม1ลขึ้)*นเพ.%อใช'ในการศ)กษา สัร�ปรวิมได' 6 วิ�ธิ& (นงล�กษณ์� วิ�ร�ชช�ย, 2538) ด�งน&* 1. การวิ�เคราะห�ตารางไขึ้วิ' (Cross Table Analysis) 2. โมเดลล8อกล�เน&ยร� (Loglinear Model) 3. การวิ�เคราะห�สัหสั�มพ�นธิ� (Correlation Analysis) 4. การวิ�เคราะห�อ�ทธิ�พลแบบด�*งเด�ม (Classical Path Analysis) 5. การวิ�เคราะห�ในสัาขึ้าเศรษฐม�ต� (Economatric) 6. การวิ�เคราะห�โมเดลล�สัเรล (Lisrel Model)

Covariance Structure Model : LISREL

21

โปรแกรม AMOS

22

โปรแกรม EQS

23

GREEK ALPHABETS

ส้�ชูาติ� ประส้�ทธ�,ร�ฐส้�นธ� (2537: 29) กลั7าวิวิ7า การวิ�เคราะห์เส้�นทางเป8นเทคน�คท!"ผ��วิ�จั�ยติ�องการศ4กษาควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปรเห์ติ�แลัะ

ติ�วิแปรผลั โดยเป;ดโอกาส้ให์�ติ�วิแปรเห์ติ�แติ7ลัะติ�วิม!ผลัเชู�งส้าเห์ติ�ทางติรงแลัะ/ห์ร0อทางอ�อมติ7อติ�วิแปรผลั

ติามกรอบุแนวิค�ดท!"ผ��วิ�จั�ยเขั!ยนขั42นเป8นแผนภาพเส้�นทาง (path diagram) ห์ร0อติามส้มการโครงส้ร�าง (structural equation)โดยม�กจัะใชู�แผนภาพแลัะส้มการโครงส้ร�างไปพร�อม ๆ ก�น

นงลั�กษณ วิ�ร�ชูชู�ย (2542: 40) กลั7าวิวิ7า การวิ�เคราะห์เส้�นทาง เป8นวิ�ธ!การประย�กติการวิ�เคราะห์

การถีดถีอยพห์�ค�ณ เพ0"อห์าควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�ผลัแลัะ

ผลัระห์วิ7างติ�วิแปรเชู�งปร�มาณติามพ02นควิามร��ทางทฤษฎี! ให์�ทราบุวิ7าติ�วิแปรซึ่4"งเป8นเห์ติ�ม!อ�ทธ�พลัติ7อ

ติ�วิแปรซึ่4"งเป8นผลัในลั�กษณะใด อ�ทธ�พลัแติ7ลัะประเภท

ม!ปร�มาณแลัะท�ศทางอย7างไร เพ0"อวิ�เคราะห์ติรวิจัส้อบุ

ทฤษฎี!วิ7าร�ปแบุบุควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�ผลัแลัะผลัจัาก

ปรากฏการณจัร�งส้อดคลั�องห์ร0อขั�ดแย�งก�บุควิามส้�มพ�นธติามทฤษฎี!

ส้ าราญ ม!แจั�ง (2544 : 65) กลั7าวิวิ7า การวิ�เคราะห์เส้�นทาง เป8นเทคน�คทางส้ถี�ติ�ท!"อาศ�ย

การประย�กติการวิ�เคราะห์การถีดถีอยพห์�ค�ณ โดย

ศ4กษาขันาดแลัะท�ศทางขัองควิามส้�มพ�นธระห์วิ7าง

ติ�วิแปรเห์ติ�ท!"ม!ผลัติ7อติ�วิแปรติามท�2งทางติรงแลัะ

ทางอ�อม ซึ่4"งควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�แลัะผลัน!2 ส้ามารถีน ามาเขั!ยนอธ�บุายได�ด�วิยร�ปแบุบุจั าลัอง

โมเดลัแลัะส้มการโครงส้ร�างติามร�ปแบุบุจั าลัองท!"ส้ร�างขั42น

ส้ร�ปควิามห์มายขัองการวิ�เคราะห์เส้�นทาง

การวิ�เคราะห์เส้�นทาง เป8นเทคน�คทางส้ถี�ติ�ท!"อธ�บุายท�ศทางแลัะควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�ผลัติามแบุบุจั าลัองท!"ผ��วิ�จั�ยพ�ฒนาขั42นมาจัากห์ลั�กการ แนวิค�ดห์ร0อทฤษฎี!เป8นห์ลั�ก โดยผลัขัองการศ4กษาจัะท าให์�ทราบุขันาดแลัะท�ศทางขัองผลัทางติรง (direct effect) แลัะผลัทางอ�อม (indirect effect) ระห์วิ7างติ�วิแปรค�ดส้รรท!"เก�ดขั42นติามชู7วิงเวิลัา (chronological order) ห์ร0อติามเห์ติ�การณ (event) ท!"เก�ดขั42นก7อนห์ลั�งในแบุบุจั าลัองน�2น ๆ

การวิ�เคราะห์เส้�นทางติามแนวิทางท!"วิ�จั�ยห์ร0อพ�ฒนาขั42น

1. การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุด�2งเด�ม2. การวิ�เคราะห์เส้�นทางด�วิยโปรแกรมเฉพาะทางด�านคอมพ�วิเติอร

วิ�ธ!การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุด�2งเด�ม

การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุพ! เอ อาร (Path Analysis with Correlation :PAR)

การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุพ! เอ ค�วิ (Path Analysis with Q Statistic : PAQ)

การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุพ! เอ แอลั (Path Analysis with LISREL :

PAL)

1. การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุด�2งเด�ม

เป8นวิ�ธ!ท!"ม!การประมาณค7าพาราม�เติอรด�วิยวิ�ธ!ก าลั�ง

ส้องน�อยท!"ส้�ด ซึ่4"งจัะวิ�เคราะห์ค7าพาราม�เติอรจัากการถีดถีอยส้มการโครงส้ร�างขัองท!"ลัะส้มการ แลัะ ม!การติรวิจัส้อบุควิามส้อดคลั�องห์ร0อควิามติรงขัองร�ปแบุบุ 2 วิ�ธ! ค0อ

1 .วิ�ธ!ด�นแคน (Duncan)2 .วิ�ธ!ขัองส้เปซึ่ท (Specht)

1. วิ�ธ!ด�นแคน (DUNCAN)

ท!"ติรวิจัส้อบุควิามส้อดคลั�องห์ร0อควิามติรงขัองร�ปแบุบุด�วิยการเปร!ยบุเท!ยบุค7าส้ห์ส้�มพ�นธท!"ค านวิณจัากส้�ติรส้ห์ส้�มพ�นธขัอง เพ!ยรส้�น (Pearson Correlation) ก�บุค7าส้ห์ส้�มพ�นธท!"ค านวิณมาจัากค7าส้�มประส้�ทธ�,เส้�นติรง ซึ่4"งเร!ยกการวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุน!2วิ7า การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุพ! เอ อาร (Path Analysis with Correlation : PAR) ส้7วินการติรวิจัส้อบุควิามส้อดคลั�องอ!กวิ�ธ!ห์น4"ง ค0อ

2. วิ�ธ!ขัองส้เปซึ่ท (SPECHT)

ติรวิจัส้อบุควิามส้อดคลั�องขัองร�ปแบุบุด�วิยค7าส้ถี�ติ� ค�วิ

(Q Statistic) จั4งเร!ยกวิ7า การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุน!2วิ7า การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุพ! เอ ค�วิ (Path Analysis with Q Statistic : PAQ) เน0"องจัากการวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุ

พ! เอ อาร เป8นวิ�ธ!ท!"ติ�องค านวิณย�7งยาก เพราะผ��วิ�จั�ยติ�องท าเองแลัะไม7ม!การทดส้อบุน�ยส้ าค�ญทางส้ถี�ติ�ขัองการติรวิจัส้อบุควิามส้อดคลั�องห์ร0อควิามติรงขัองร�ปแบุบุซึ่4"งอาจัท าให์�เก�ดควิาม ผ�ดพลัาดในการอธ�บุายควิามห์มายขัองร�ปแบุบุได� จั4งไม7ค7อยเป8นท!"น�ยมก�นใน ป?จัจั�บุ�น จั4งท าให์�น�กวิ�จั�ยน�ยมใชู� การวิ�เคราะห์เส้�นทางการวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุพ! เอ ค�วิ เป8นส้7วินให์ญ7

การวิ�เคราะห์เส้�นทางด�วิยโปรแกรมเฉพาะทางด�านคอมพ�วิเติอร

เป8นเทคน�คการวิ�เคราะห์ค7าพาราม�เติอรด�วิยโปรแกรมคอมพ�วิเติอรน ามาค านวิณการวิ�เคราะห์เส้�นทางโดยเฉพาะ

โปรแกรมลั�ส้คอมป@ (Liscomp)โปรแกรมเอAคซึ่ (EQS)โปรแกรมลั�ส้เรลั (LISREL)

แติ7ท!"น�กวิ�จั�ยท!"น�ยมใชู�ก�น ค0อ โปรแกรมลั�ส้เรลั ห์ร0อ

พ! เอ แอลั (Path Analysis with LISREL : PAL)

การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุพ! เอ แอลั (PATH ANALYSIS WITH LISREL : PAL)

พ�ฒนาโดยการน าวิ�ธ!ประมาณค7าพาราม�เติอรห์ลัาย ๆ วิ�ธ!มารวิมก�นโดยใชู�โปรแกรมลั�ส้เรลั โดยเฉพาะการประมาณค7าด�วิยวิ�ธ!ควิามเป8นไปได�ส้�งส้�ด (Maximum Likelihood : ML) ท!"ส้ามารถีประมาณค7าพาราม�เติอรโดยวิ�เคราะห์รวิมท�กส้มการในแผนภาพไปพร�อม ๆ ก�น นอกจัากน!2ย�งส้ามารถีวิ�เคราะห์ควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�ผลัแลัะผลัท!"เป8นควิามส้�มพ�นธย�อนกลั�บุ

การวิ�เคราะห์เส้�นทาง ม!ลั�กษณะให์ญ7 ๆ 3 ประการ1 .เป8นเทคน�คทางส้ถี�ติ�ท!"อาศ�ยการ

ประย�กติการวิ�เคราะห์ถีดถีอยพห์�ค�ณ2 .เป8นการศ4กษาขันาดแลัะท�ศทางขัอง

ควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปรเห์ติ�ท!"ม!ติ7อติ�วิแปรผลัท�2งทางติรงแลัะทางอ�อม

3 .ควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�แลัะผลัน!2 ส้ามารถีน ามาเขั!ยนอธ�บุายได�ด�วิยร�ปแบุบุจั าลัองโมเดลัแลัะส้มการโครงส้ร�างติามร�ปแบุบุจั าลัองท!"ส้ร�างขั42น

ห์ลั�กการขัองส้�มประส้�ทธ�,เส้�นทาง

ร�ปแบุบุแส้ดงอ�ทธ�พลัทางทฤษฎี! ผ��วิ�จั�ยส้ามารถีแยกค7าควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปรในร�ปแบุบุ (r) ออกเป8นผลัรวิมขัองพาราม�เติอรติามทฤษฎี!ส้�มประส้�ทธ�,เส้�นทางได�โดยท!"ส้�มประส้�ทธ�,ส้ห์ส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปรส้องติ�วิในโมเดลัม!ค7าเท7าก�บุผลับุวิกขัองอ�ทธ�พลัทางติรง (Direct Effect : DE) อ�ทธ�พลัทางอ�อม (Indirect Effect : IE) ควิามส้�มพ�นธเท!ยม (Spurious Relationship : SR) อ�ทธ�พลัร7วิม (Joint Effect : JE) ท!"ไม7ส้ามารถีแยกได�วิ7าเป8นอ�ทธ�พลัแบุบุใด ด�งส้มการติ7อไปน!2 (นงลั�กษณ วิ�ร�ชูชู�ย.2537 : 180)

r = DE+IE+SR+JE

ในการวิ�เคราะห์เส้�นทาง ผ��วิ�จั�ยประมาณค7าอ�ทธ�พลัทางติรงได�จัากการประมาณค7าพาราม�เติอรในส้มการถีดถีอยติามส้มการโครงส้ร�างขัองร�ปแบุบุ แลั�วิน าค7าอ�ทธ�พลัทางติรงน�2นมาประมาณค7าอ�ทธ�พลัทางอ�อม ส้7วินอ�ทธ�ร7วิมแลัะอ�ทธ�พลัเท!ยมห์าได�จัากการห์าผลัค�ณขัองอ�ทธ�พลัทางติรงติามลั�กศรในร�ปแบุบุ แติ7ในการวิ�เคราะห์เส้�นทางน�2นเพ!ยงแติ7ประมาณค7าส้ห์ส้�มพ�นธจัากอ�ทธ�พลัทางติรงแลัะอ�ทธ�พลัทางอ�อมเท7าน�2น ไม7ควิรรวิมควิามส้�มพ�นธเท!ยมแลัะอ�ทธ�พลัร7วิมเพราะ ถี�าร�ปแบุบุแส้ดงอ�ทธ�พลัม!ควิามติรงแลัะควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปรเป8นควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�ผลัแลัะผลัจัร�ง ค7าควิามส้�มพ�นธเท!ยมแลัะอ�ทธ�พลัร7วิมควิรจัะเป8นศ�นย (นงลั�กษณ วิ�ร�ชูชู�ย.2537 : 182) ด�งน�2นค7าส้ห์ส้�มพ�นธจั4งส้ามารถีประมาณค7าจัากผลับุวิกขัองอ�ทธ�พลัทางติรงแลัะอ�ทธ�พลัทางอ�อมเพ!ยงส้องส้7วินเท7าน�2น ซึ่4"งส้ามารถีเขั!ยนส้มการให์ม7ได� ด�งน!2

r = DE+IE

ร�ปแบุบุขัองควิามส้�มพ�นธขัองติ�วิแปร1 . ควิามส้�มพ�นธแท�จัร�ง (true Correlation)2 . ควิามส้�มพ�นธเท!ยม (Spurious

Relationship)3 . ควิามส้�มพ�นธท!"เก�ดจัากอ�ทธ�พลัส้7งผ7านจัาก

ติ�วิแปรค�"นกลัาง (Intervening Variable)4 . ไม7ม!ควิามส้�มพ�นธก�นเลัย (No Correlation)5 . ควิามส้�มพ�นธม!อ�ทธ�พลัทางอ�อมแลัะทางติรง

(Directed & Indirect Effect)6 . ควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�ผลัย�อนกลั�บุ

(Reciprocal Causal Relationship)

1. ควิามส้�มพ�นธแท�จัร�ง (TRUECORRELATION)

1. ควิามส้�มพ�นธแท�จัร�ง (True Correlation)เป8นควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปร 2 ติ�วิ โดยไม7ม!ติ�วิแปรอ0"นเขั�ามาเก!"ยวิขั�อง

Z

X Y

2. ควิามส้�มพ�นธเท!ยม ( SPURIOUS RELATIONSHIP)

2. ควิามส้�มพ�นธเท!ยม

( Spurious Relationship) เป8นควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปร 2 ติ�วิ โดยท!"ติ�วิแปรท�2งส้องไม7ม!ควิามส้�มพ�นธก�นเลัย แติ7ได�ร�บุอ�ทธ�พลัจัากติ�วิแปรอ0"นท!"เป8นติ�วิแปรเด!ยวิก�นX

Z

Y

3. ควิามส้�มพ�นธท!"เก�ดจัากอ�ทธ�พลัส้7งผ7านติ�วิแปรค�"นกลัาง (INTERVENING VARIABLE)

3. ควิามส้�มพ�นธท!"เก�ดจัากอ�ทธ�พลัส้7งผ7านติ�วิแปรค�"นกลัาง (Intervening Variable)เป8นควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปร 2 ติ�วิ โดยม!ติ�วิแปรอ0"นเขั�ามาเป8นติ�วิเชู0"อมควิามส้�มพ�นธ

X Z Y

4. การไม7ม!ควิามส้�มพ�นธ (NO CORRELATION)

4. การไม7ม!ควิามส้�มพ�นธ (No Correlation) เป8นเป8นลั�กษณะท!"ติ�วิแปร 2 ติ�วิ ไม7ม!ส้7วินเก!"ยวิขั�อง เม0"อห์าควิามส้�มพ�นธจัะม!ค7าเป8นศ�นยห์ร0อเขั�าใกลั�ศ�นย

X

Z

Y

5. ควิามส้�มพ�นธม!อ�ทธ�พลัทางติรงแลัะทางอ�อม (DIRECT EFFECT AND INDIRECT EFFECT)

5. ควิามส้�มพ�นธม!อ�ทธ�พลัทางติรงแลัะทางอ�อม (Direct Effect And Indirect Effect) เป8นควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปรเห์ติ�ท!"ม!อ�ทธ�พลัทางติรงติ7อติ�วิแปรผลั นอกจัากน!2ติ�วิแปรเห์ติ�ย�งม!อ�ทธ�พลัทางอ�อมติ7อติ�วิแปรผลัโดยส้7งผ7านติ�วิแปรอ0"น

X

Z

Y

6. ควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�แลัะผลัย�อนกลั�บุ (RECIPROCAL CAUSAL RELATIONSHIP)

6. ควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�แลัะผลัย�อนกลั�บุ เป8นควิามส้�มพ�นธขัองติ�วิแปรส้องติ�วิท!"ติ7างม!อ�ทธ�พลัซึ่4"งก�นแลัะก�น X Y

ติ�วิแปรในร�ปแบุบุควิามส้�มพ�นธเชู�งส้าเห์ติ�1 .ติ�วิแปรภายนอก

(Exogenous Variable) 2 .ติ�วิแปรภายใน

(Endogenous Variable)3 .ติ�วิแปรส้7วินท!"เห์ลั0อ (Residual

Variable : e)

ควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปรภายนอกก�บุติ�วิแปรภายใน

X1

X2

YX3

e1

e2

e3

e4

1. ติ�วิแปรภายนอก (EXOGENOUS VARIABLE)

ติ�วิแปรภายนอก (Exogenous

Variable) ห์มายถี4ง ติ�วิแปรท!"น�กวิ�จั�ยไม7ส้นใจัศ4กษาส้าเห์ติ�ขัองติ�วิแปรเห์ลั7าน!2 ติ�วิแปรส้าเห์ติ�ติ�วิแปรภายนอกจั4งไม7ปรากฏในโมเดลั

2. ติ�วิแปรภายใน (ENDOGENOUS VARIABLE)

ติ�วิแปรภายใน (Endogenous

Variable) ห์มายถี4ง ติ�วิแปรท!"น�กวิ�จั�ยส้นใจัศ4กษาวิ7าได�ร�บุอ�ทธ�พลัจัากติ�วิแปรใด ส้าเห์ติ�ขัองติ�วิแปรภายในจัะแส้ดงไวิ�ในโมเดลัอย7างชู�ดเจัน

3. ติ�วิแปรส้7วินท!"เห์ลั0อ (RESIDUAL VARIABLE : E)

ติ�วิแปรส้7วินท!"เห์ลั0อ (Residual Variable : e)

ห์มายถี4ง ติ�วิแปรท!"ไม7ปรากฏอย�7ในโมเดลั แติ7อาจัม!อ�ทธ�พลัติ7อติ�วิแปรท!"อย�7ในโมเดลัท!"ส้ร�างขั42นได�

แบุ7งประเภทขัองติ�วิแปรในโมเดลัการวิ�จั�ยติามลั�กษณะการวิ�ดแบุ7งได� 2 ประเภท

1. ติ�วิแปรแฝง (Latent or unobserved variable)

2. ติ�วิแปรส้�งเกติได� (observed variable)

แบุบุจั าลัองเส้�นแส้ดงควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปร

X1

X2

YX3

X1

x2

ติ�วิแปรเห์ติ�

ติ�วิแปรผลั

ติ�วิแปรท!"อย�7ห์�วิลั�กศร

การส้ร�างแผนภาพห์ร0อร�ปแบุบุแส้ดงอ�ทธ�พลัทางทฤษฎี!

วิ�ธ!การส้ร�างแผนภาพแส้ดงอ�ทธ�พลัติามทฤษฎี! แบุ7งออกเป8น 2 ติอน ค0อ

ติอนท!" 1 ศ4กษาทฤษฎี! งานวิ�จั�ย แลัะแนวิค�ดท!"เก!"ยวิขั�องก�บุเร0"องห์ร0อปรากฏการณท!"จัะท าการวิ�จั�ย

ติอนท!" 2 จั�ดลั าด�บุติ�วิแปรวิ7าติ�วิแปรใดเป8นส้าเห์ติ�ขัองติ�วิแปร แลั�วิก าห์นดเป8นร�ปแบุบุห์ร0อแผนภาพ

การจั�ดลั าด�บุติ�วิแปรในร�ปแบุบุห์ร0อแผนภาพท!"แส้ดงควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างติ�วิแปรจัะติ�องจั�ดจัากซึ่�ายไปขัวิาเป8นติ�วิแปรท!"ถี�กกระทบุโดยติ�วิแปรอ0"น ๆ ท!"อย�7ทางซึ่�ายม0อจัากติ�วิแปรท!"ถี�กกระทบุ

การส้ร�างส้มการโครงส้ร�าง

การวิ�เคราะห์เส้�นทางเป8นการวิ�เคราะห์ท!"อาศ�ยการวิ�เคราะห์การถีดถีอยเป8นพ02นฐาน ด�งน�2นการวิ�เคราะห์เส้�นทางจั4งม!ส้มการเขั�ามาเก!"ยวิขั�อง เร!ยกวิ7า ส้มการโครงส้ร�าง (Structural Equations) ซึ่4"งอธ�บุายได�ด�งน!2 (ส้ าราญ ม!แจั�ง, 2544, 70)

ขึ้นาดสั�มประสั�ทธิ�9เสั'นทางขึ้องต�วิแปรท&%เป#นสัาเหต� ต�อต�วิแปรท&%เป#นผล

1

2

43

e1

e2

e3e4

p21

p32

p31

p42

p41

p43

จัากร�ปภาพส้ามารถีส้มการโครงส้ร�างในร�ปคะแนนมาติรฐานได� ด�งน!2

1 . ติ�วิแปร 1 เป8นติ�วิแปรภายนอก (Exogenous Variable) ท!"มาส้ามารถีห์าส้าเห์ติ�ได�วิ7าร�บุอ�ทธ�พลัมาจัากติ�วิแปรใด จั4งม!แติ7ติ�วิแปรส้7วินท!"เห์ลั0อ (Residual

Variable : e) เท7าน�2น2.ติ�วิแปร 2 ได�ร�บุอ�ทธ�พลัมาจัากติ�วิแปร 1 ส้ามารถีส้ร�างส้มการโครงส้ร�างได�

ด�งน!2 Z2= P21Z1+e1

3. ติ�วิแปร 3 ได�ร�บุอ�ทธ�พลัมาจัากติ�วิแปร 1 2 ส้ามารถีส้ร�างส้มการโครงส้ร�างได�ด�งน!2

Z3 = P31Z1+ P32Z2+e3

4. ติ�วิแปร 4 ได�ร�บุอ�ทธ�พลัมาจัากติ�วิแปร 1 2 3 ส้ามารถีส้ร�างส้มการโครงส้ร�างได�ด�งน!2

Z4 = P41Z1+P42Z2+P43Z3+e4

วิ�ธ! วิ�เคราะห์เส้�นทางในการวิ�เคราะห์เส้�นทาง ห์ร0อ การศ4กษาควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�แลัะ

ผลัน�2น ม!วิ�ธ!วิ�เคราะห์ 4 วิ�ธ! 1. การวิ�เคราะห์ติารางไขัวิ� (Cross Table Analysis)

2. การวิ�เคราะห์ด�วิยโมเดลัลัAอกลั�เน!ยร (Log linear Model)3. การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุด�2งเด�ม (Classical Path Analysis)4. การวิ�เคราะห์เส้�นทางด�วิยโปรแกรมเฉพาะห์ร0อการวิ�เคราะห์เส้�นทางส้ม�ยให์ม7 (Modern Path Analysis)

1. การวิ�เคราะห์ติารางไขัวิ� (CROSS TABLE ANALYSIS)เป8นวิ�ธ!ท!"น�กส้�งคมวิ�ทยาใชู�ในการศ4กษาควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�แลัะผลั โดยการเกAบุรวิบุรวิมขั�อม�ลัไวิ�ในติารางไขัวิ� ซึ่4"งจัะแจักแจังควิามถี!"เป8นค7าร�อยลัะในแติ7ลัะกลั�7มขัองติ�วิแปรท!"เป8นส้าเห์ติ� แลั�วิท าการเปร!ยบุเท!ยบุค7าร�อยลัะระห์วิ7างกลั�7มท!"ม!ติ7อติ�วิแปรผลั ติ�วิแปรเห์ติ�ติ�วิใดท!"ม!ค7าร�อยลัะส้�งกวิ7าติ�วิแปรเห์ติ�ติ�วิอ0"น ๆ กAแส้ดงวิ7าติ�วิแปรเห์ติ�ติ�วิน�2นม!ควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�ผลัติ7อติ�วิแปรผลัมากกวิ7าติ�วิแปรอ0"น ๆ

2. การวิ�เคราะห์ด�วิยโมเดลัลัAอกลั�เน!ยร (LOGLINEAR MODEL)

เป8นวิ�ธ!การวิ�เคราะห์ทางส้ถี�ติ�ท!"ใชู�ศ4กษาควิามส้�มพ�นธเชู�งเห์ติ�แลัะผลัระห์วิ7างติ�วิแปรท!"อย�7ในมาติรานามบุ�ญญ�ติ�แลัะมาติราเร!ยงลั าด�บุการวิ�เคราะห์ด�วิยวิ�ธ!น!2จัะติ�องท าการศ4กษาทฤษฎี! แนวิค�ด เพ0"อส้ร�างร�ปแบุบุขั42นติามวิ�ติถี�ประส้งคขัองการวิ�จั�ยเส้!ยก7อน แลั�วิจั4งท าการประมาณค7าพาราม�เติอรด�วิยการวิ�เคราะห์ถีดถีอย

3. การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุด�2งเด�ม (CLASSICAL PATH ANALYSIS)

เป8นวิ�ธ!ท!"ติ�องท าการศ4กษาทฤษฎี! งานวิ�จั�ย แลัะแนวิค�ดติ7าง ๆ เพ0"อส้ร�างร�ปแบุบุติามวิ�ติถี�ประส้งคขัองการวิ�จั�ยแลัะม!การประมาณค7าขันาดขัองอ�ทธ�พลัห์ร0อค7าส้�มประส้�ทธ�เส้�นทาง (path Coefficient : P) ด�วิยเทคน�คการวิ�เคราะห์การถีดถีอยพห์�ค�ณโดยประมาณค7าจัากการถีดถีอยติามส้มการในร�ปแบุบุท!"ก าห์นดไวิ�ท!"ลัะส้มการ ค7าส้�มประส้�ทธ�,ถีดถีอยมาติรฐาน (Standardized Regression Coeffcient ห์ร0อ Beta Weight : β) ท!"

ได�จัากส้มการติ7าง ๆ กAค0อค7าขันาดอ�ทธ�พลัทาง ติรงขัองติ�วิแปรติามร�ปแบุบุ ด�งน�2นค7าขันาด

อ�ทธ�พลั (P) ขัองติ�วิแปรท!"เป8นส้าเห์ติ�ติ7อ ติ�วิแปรท!"เป8นอ�ทธ�พลัทางติรง กAค0อค7า β (ส้ าเร�

ง บุ�ญเร0"องร�ติน.2526 : 69)

การติรวิจัส้อบุควิามส้อดคลั�องห์ร0อควิาม

ติรงขัองร�ปแบุบุวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุ ด�2งเด�ม

ม!วิ�ธ!ใชู�ก�นอย�7ในป?จัจั�บุ�น 2 วิ�ธ! ค0อ 1. วิ�ธ!ด�นแคน (Duncan) 2.วิ�ธ!ขัองส้เปซึ่ท (Specht)

4. การวิ�เคราะห์เส้�นทางด�วิยโปรแกรมเฉพาะห์ร0อการวิ�เคราะห์เส้�นทางส้ม�ยให์ม7 (MODERN PATH ANALYSIS)

เป8นการวิ�เคราะห์เส้�นทางท!"ส้ามารถีวิ�เคราะห์ได�ด�วิยโปรแกรมคอมพ�วิเติอรโดยติรง ไม7ติ�องท าการวิ�เคราะห์ด�วิยม0อเห์ม0อนการวิ�เคราะห์ด�วิยวิ�ธ!อ0"น ๆ

การวิ�เคราะห์เส้�นทางแบุบุ พ! เอ อาร (PAR)

การวิ�เคราะห์เส้�นทางเป8นวิ�ธ!การวิ�เคราะห์ติ�วิแปรพห์�ค�ณวิ�ธ!ห์น4"ง การวิ�เคราะห์เส้�นทางจัะส้ามารถีประเม�นค7าควิามส้�มพ�นธท�2งทางติรงแลัะทางอ�อมขัองติ�วิแปรอ�ส้ระท!"ม!ติ7อติ�วิแปรติามพร�อมท�2งแส้ดงควิามส้�มพ�นธภายในขัองติ�วิแปรแติ7ลัะติ�วิก�บุติ�วิแปรติ�วิอ0"น ๆ ในร�ปแบุบุท!"ก าห์นดไวิ� การวิ�เคราะห์เส้�นทางม!รากฐานมาจัากร�ปแบุบุเชู�งเส้�นติรง น�"นค0อ เป8นการน าเอาการวิ�เคราะห์ถีดถีอยมาขัยายให์�ม!ควิามห์มายมากขั42น

ขั�อติกลังเบุ02องติ�นขัองการวิ�เคราะห์เส้�นทาง

1 . ระด�บุขัองการวิ�ดขัองติ�วิแปรติ7าง ๆ อย�7ในระด�บุติ�2งแติ7มาติราอ�ติรภาคขั42นไป

2. ติ�วิแปรติ7าง ๆ ม!ควิามส้�มพ�นธก�นเชู�งเส้�นติรงเท7าน�2นแลัะเป8นการแส้ดงควิามส้�มพ�นธในแบุบุเห์ติ�แลัะผลั

3. ติ�วิแปรแอบุแฝง (Residual Variable) ในส้มการถีดถีอยพห์�ค�ณแติ7ลัะส้มการติ�องม!การกระจัายแบุบุส้�7ม ติ�วิแปรเห์ลั7าน!2ติ�องไม7ม!ควิามส้�มพ�นธก�นเองแลัะไม7ม!ควิามส้�มพ�นธก�บุติ�วิแปรเกณฑ์ขัองส้มการน�2น ๆ ด�วิย

4. ควิามส้�มพ�นธเชู�งส้าเห์ติ�แลัะผลัในโมเดลัน!2เป8นเห์ติ�แลัะผลัทางติรงทางเด!"ยวิเท7าน�2นไม7ม!ผลัย�อนกลั�บุ (Recursive)

ห์ลั�กการในการก าห์นดร�ปแบุบุติามส้มม�ติ�ฐาน ม!ด�งน!2

1 .พ�จัารณาจัากทฤษฎี! แนวิค�ด ประกอบุก�บุวิ�จัารณญาณขัองผ��วิ�จั�ย

2 .พ�จัารณาแบุบุแผนขัองค7าส้�มประส้�ทธ�,ระห์วิ7าง ติ�วิแปรติ7าง ๆ

3 .ย4ดขั�อติกลังเบุ02องติ�นขัองการวิ�เคราะห์เส้�นทาง

การน าเส้นอผลัการวิ�เคราะห์ PATH

ANALYSIS การน าเส้นอผลัการวิ�เคราะห์ Path Analysis ควิรม!ด�งน!21 . แบุบุแผนห์ร0อแผนภาพเส้�นทางส้มมติ�2 . ค7าส้�มประส้�ทธ�,เส้�นทางร�ปแบุบุควิามส้�มพ�นธระห์วิ7าง

ติ�วิแปรแผนภาพ3 . ค7าส้�มประส้�ทธ�,เส้�นทางท!"ปร�บุแลั�วิ ห์ร0อค7าส้�มประส้�ทธ�,

เส้�นทางให์ม74 . การเปร!ยบุเท!ยบุค7าส้�มประส้�ทธ�,ส้ห์ส้�มพ�นธท!"ค านวิณจัาก

ค7าส้�มประส้�ทธ�,เส้�นทางก�บุค7าส้�มประส้�ทธ�,ส้ห์ส้�มพ�นธท!"ค านวิณจัากส้�ติรขัองเพ!ยรส้�น

5 . อ�ทธ�พลัทางติรงขัองติ�วิแปร6 . อ�ทธ�พลัทางอ�อมขัองติ�วิแปร

ติ�วิอย7างงานวิ�จั�ยท!"ใชู�ส้ถี�ติ� PATH ANALYSIS

การพ�ฒนาโมเดลัเชู�งส้าเห์ติ�ควิามม!วิ�น�ยในตินเอง ขัองน�กศ4กษาระด�บุปร�ญญาติร! มห์าวิ�ทยาลั�ยเทคโนโลัย!ส้�รนาร! : การวิ�เคราะห์กลั�7มพห์� โดย จั�ตตาน�นท� ต�ก�ล.

การพ�ฒนาโมเดลัควิามส้�มพ�นธเชู�งส้าเห์ติ�ขัองควิามเห์น0"อยห์น7ายในการปฏ�บุ�ติ�ห์น�าท!"ขัองขั�าราชูการติ ารวิจัชู�2นประทวิน : การวิ�เคราะห์กลั�7มพห์� โดย พ�ชญา ทองอย1�เย8น.

ควิามส้�มพ�นธระห์วิ7างบุทบุาทท!"ห์ลัากห์ลัายส้�ขัภาวิะทางจั�ติ ท�กษะแลัะผลัการปฏ�บุ�ติ�งานขัองผ��บุร�ห์ารมห์าวิ�ทยาลั�ยขัองร�ฐ การประย�กติใชู�โมเดลัส้มการโครงส้ร�างแบุบุอ�ทธ�พลัย�อนกลั�บุพห์�กลั�7ม โดย พ�สัม�ย อรท�ย.

ในงานวิ�จั�ยการใชู�ส้ถี�ติ�การวิ�เคราะห์เส้�นทางเพ0"อศ4กษาร�ปแบุบุ..............................

เพ0"อศ4กษาป?จัจั�ยท!"ส้7งผลั.....................

เพ0"อพ�ฒนาร�ปแบุบุ.............................

เพ0"อศ4กษาควิามส้�มพ�นธ....................

ม!คนกลั7าวิไวิ�ในอ�นเติอรเนAติวิ7า“โปรแกรม LISREL  เป8นโปรแกรมในการวิ�เคราะห์ค7าส้ถี�ติ�ท!"ได�ร�บุการพ�ฒนามาให์�เราใชู�ค านวิณค7าส้ถี�ติ�ได�ง7ายขั42น ติอนน!2ด�ฉ�นก าลั�งท าวิ�จั�ยโดยใชู�  Path analysis  ในการ confirm model ซึ่4"งส้ามารถีใชู�โปรแกรม LISREL ชู7วิย

ได�ขั�อด!ขัอง LISREL ค0อวิ�เคราะห์  Path ให์�เราท!เด!ยวิพร�อม

ก�นท�กเส้�น  ในขัณะท!"ถี�าเราใชู�โปรแกรม SPSS

ค านวิณ Multiple regression จัะเป8นการค านวิณท!ลัะเส้�นทางบุนพ02นฐานแนวิค�ดท!"วิ7าแติ7ลัะเส้�นม!ควิามเป8นอ�ส้ระจัากก�น  ซึ่4"งม�นเป8นเร0"องท!"เป8นไปไม7ได�  LISREL เขั�ามาแก�จั�ดอ7อนติรงน!2ค7ะ” 

69

http://academic.cmru.ac.th/wijai/

ห์น�งส้0ออ�างอ�งส้ าราญ ม!แจั�ง.(2534). ส้ถี�ติ�ขั�2นส้�งส้ าห์ร�บุกา

วิ�จั�ย. พ�ษณ�โลัก : คณะศ4กษาศาส้ติร มห์าวิ�ทยาลั�ยนเรศวิร.ย�ทธ ไกยวิรรณ.(2552). วิ�เคราะห์ขั�อม�ลัวิ�จั�ย 4 . กร�งเทพ : ศ�นยส้0"อเส้ร�มกร�งเทพ.