proposal hendrik koreksi 1

8/18/2019 Proposal Hendrik Koreksi 1

1/36

PROPOSAL

HUBUNGAN KUALITAS MENGAJAR GURU TERHADAP KEPUASAN

SISWA MENGIKUTI PRAKTEK DI BENGKEL TEKNIK PERMESINANSMK BINA KARYA LARANTUKA

OLEH

NAMA : HENDRIKUS HEGONG DA SILVA

NIM. : 1401120043

PROGRAM STUDI TEKNIK MESIN

JURUSAN PENDIDIKAN TEKNOLOGI DAN KEJURUAN

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN

UNIVERSITAS NUSA CENDANA KUPANGTAHUN

2015

i


2/36

BAB I

PENDAHULUAN

1.1. Lata B!"a#a$% Ma&a"a'

Sekolah Menengah Ke!"!an#SMK$ %e%&l&k& 'e"an (an 'o)&)& *ang

)anga+ )+"a+eg&) (ala% )&)+&% 'en(&(&kan na)&onal. ,al&ng +&(ak a(a (!a ala)an

*ang %ene%'a+kan SMK 'a(a 'o)&)& +e")e-!+. ,e"+a%a SMK +elah %ena(&

)alah )a+! +e%'a+ !n+!k %en/e"(a)kan (an 'e%en!han hakhak 'en(&(&kan

-ag& -an*ak a"ga )e)!a& UU NO20 +ah!n 2003. Ke(!a SMK +elah

%e%-e"&kan kon+"&-!)& 'en+&ng -ag& 'e"ekono%& In(one)&a %elal!& 'e"ann*a

%en*e(&akan +enaga ke"a. ang +e"a%'&l -ag& (!n&a !)aha (an

&n(!)+"*#DUDI$. Ke%!(&an )ekolah )e-aga& o"gan&)a)& le%-aga 'en(&(&kan

)e-aga& !'a*a 'en&ngka+an )!%-e" (a*a %an!)&a *ang /e"(a) ko%'e+&+&'

'a(a e"a glo-al&)a)& %ena(& )anga+ 'en+&ng !n+!k &+! 'en&ngka+an

'engelolaan*a )anga+ 'en+&ng ka"ena ke-e"ha)&lan o"gan&)a)& (ala% hal &n&

a(alah )ekolah (&'enga"!h& oleh ke'!a)an 'elanggan. S&)a )e-aga& )alah

)a+! 'elanggan &n+e"nal )ekolah )ekal&g!) )e-aga& )!-*ek )anga+ %enen+!kan

ke-e"ha)&lan )!a+! 'engelolaan )ekolah. Ka"ena ke-e"ha)&lan )ekolah -an*ak

(&+en+!kan &n(&kan+o" 'a(a )&)an*a. Oleh ka"enan*a ke'!a)an )&)a (ala%

%eng&k!+& '"o)e) -elaa" (ala% "angka %engha)&lkan ha)&l -elaa" *ang

o'+&%al (& )ekolah %e"!'akan )alah )a+! ak+o" *ang )anga+ 'en+&ng !n+!k

%en!n!kan ke-e"ha)&lan 'engelolaan )!a+! )ekolah.

U)%an #200: 4344$ %e%-e"&kan ga%-a"an -aha )ekolah ha"!)

%e%-e"&kan 'ela*anan a)a )e-a&k-a&kn*a ke'a(a 'elanggan*a.,elanggan

&n+e"nal )ekolah )alah )a+!n*a a(alah )&)a. Ke-!+!han 'elanggan (&!)ahakan(a'a+ %e%!a)kan (ala% )egalah a)'ek.)ekolah *ang (a'a+ %e%-e"&kan

ke'!a)an ke'a(a )&)a %aka )e-aga& )ekolah *ang -e"ka!al&+a).

Le&) #2004:12$ %enela)kan -aha k!"angn*a ke'a+!han anak

%e"!'akan !ngka'an 'e"a)aan *ang )ea+& (an (a'a+ (&-ena"kan +en+ang

ke+&(ak'!a)an )&)a +e"ha(a' &n)+&+!)& 'en(&(&kan *ang gagal (ala%

%e%en!h& ke-!+!hanke-!+!han )&)a %ena(& hak %e"eka. Maka (ala%

1


3/36

)ekolah )&)a 'a+!h +e"ha(a' +a+a +e"+&- %en!n!kan -ag&an (a"& ke'!a)an

+e"ha(a' )&)+&% *ang a(a (& )ekolah +e")e-!+.

Se-aga& 'en(&(&k g!"! %e"!'akan )alah )a+! ak+o" 'enen+!

ke-e"ha)&lan )e+&a' !'a*a 'en(&(&kan. Aga" (a'a+ %engaa" eek+& g!"! ha"!)

%en&ngka+kan -elaa" -ag& )&)a #k!an+&+a)$ (an %en&ngka+kan K!al&+a)

#k!al&+a)$ %engaa"n*a. Ke)e%'a+an -elaa" )&)a (a'a+ (&+&ngka+kan (engan

/a"a %el&-a+kan )e/a"a ak+& (ala% -elaa". Se(angkan (ala% %en&ngka+kan

k!al&+a) (ala% %engaa" hen(akn*a g!"! %a%'! %e"en/anakan '"og"a%

'engaa"an (an %a%'! %engg!nakan %e+o(e 'e%-elaa"an *ang )e)!a&

(engan %a+e"& 'elaa"an )e"+a %a%'! '!la %elak!kann*a (ala% -en+!k

&n+e"ak)& -elaa" %engaa". G!"! '!n ha"!) (a'a+ %ena(& )!"& +a!la(an *ang

-a&k )eh&ngga (a'a+ %e%-e"&kan-&%-&ngan )&ka' ke'a(a )&)a)&)&n*a.

A(a ala)an la&n *ang !+a%a kena'a )eo"ang g!"! ha"!) %e%&l&k&

k!al&+a) %engaa" *a&+! ka"ena )eo"ang g!"! +&(ak han*a (&+!n+!+ !n+!k

%eng!a)a& -ahan (an (&(ak+&k %e+o(e )aa %ela&nkan (&+!n+!+ '!la a(an*a

ke)&a'an )e"+a ke%a+angan ke'"&-a(&an (an aa)an ke&l%!an !ga g!"!

(&+!n+!+ -e"k&'"ah %e%a&nkan 'e"ann*a )e-aga& ko%!n&ka+o" (ala%

%en/&'+akan )!a)ana -elaa" *ang kon(!)&. A'alag& )eo"ang g!"! (&-e"&kan

-e-an *ang -e"a+ *a&+! %e%-&na %o"al&+a) #)&ka'$ (an akhlak )&)a.

Na%!n 'a(a "eal&)a)&n*a %en!"!+ S*ah #2002$ a(a )e-ag&an g!"!

*ang +&(ak %e%-ekal& (&"&n*a (engan &l%! keg!"!an *ang %e%a(a&

(&)a%'&ng la&nn*a ka"ena"en(ahn*a +&ngka+ ko%'e+en)& '"oe)&onal&)%en*a.

Ken*a+aan nega+& )e'e"+& &n& /e'a+ a+a! la%-a+ akan %e%'enga"!h& '"e)+&)e

#&-aa *ang -e"kenaan (engan '"e)+a)&$. Kh!)!)n*a '"e)+&)e '"oe)&onal

'a(a g!"!. Hal *ang le-&h -!"!k lag& a(alah +&(ak a(an*a &g!" g!"! *ang%ena(&kan 'a+okan )&)a !n+!k -e")&ka' (an -e"'e"&lak! (an le%ahn*a

)e%anga+ -elaa" *ang 'a(a akh&"n*a %en!"!nkan ke'!a)an )&)a &+! )en(&"&.

Mengaa" %e"!'akan )!a+! 'e"-!a+an *ang %e%e"l!kan +angg!ng

aa- %o"&l *ang /!k!' -e"a+. 5e"ha)&ln*a 'en(&(&kan 'a(a )&)a )anga+

-e"gan+!ng 'a(a+angg!ngaa- g!"! (ala% %elak)anakan +!ga)n*a. A'a-&la

g!"! -e"ha)&l %elak)anakan +!ga)n*a (engan -a&k %aka akan +a%'ak

2


4/36

'e"!-ahan *ang -e"a"+& 'a(a (&"& )&)a )e'e"+& )&ka' 'o)&+& (ala% -elaa"n*a

(an '"e)+a)& -elaa" akan )e%ak&n %en&ngka+. 5ag& g!"! )en(&"& ke-e"ha)&lan

akan %a%'! %en&ngka+kan ke'!a)an ke"a "a)a'e"/a*a (&"& (an )e%anga+

ke"a *ang +&ngg&.

,e")e')& a+a! +angga'an )&)a +e"ha(a' g!"!n*a (a'a+ %e%'enga"!h&

ke'!a)an )&)a. 5&la 'e")e')& %e"eka +e"ha(a' K!al&+a) %engaa" g!"! &+!

'o)&+& %aka (a'a+ %en&%-!lkan ke)a(a"an (an ke)e"&!)an (ala% '"o)e)

-elaa" %engaa". Na%!n )e-al&kn*a -&la 'e")'ek+&n*a nega+& %aka (a'a+

-e"ak&-a+ ke+&(ak'!a)an oleh )&)a (ala% '"o)e) -elaa" %engaa". 6&ka &n&

-e"lang)!ng )e/a"a +e"!)%ene"!) %aka ke%!ngk&nan akan %!n/!l geala

geala nega+& )e'e"+& a/!h +ak a/!h +e"ha(a' %a+e"& 'elaa"an %engo-"ol

'a(a )aa+ g!"! %ene"angkan -olo) )ekolah -ahkan )&ka' +&(ak %engha"ga&

g!"!. 6&ka (ala% '"o)e) -elaa" %engaa" )&)a )e'e"+& &n& %aka +!!an *ang

hen(ak (&/a'a& (ala% '"o)e) -elaa" %engaa" +&(ak akan kon(!)& -ahkan

ke'!a)an )&)a *ang -e"(a%'ak 'a(a ha)&l -elaa"n*a !ga akan %en!"!n.

Oleh ka"ena &+! )!(ah %ena(& keha"!)an -ag& g!"! !n+!k %e%&l&k& k!al&+a)

%engaa" *ang +&ngg&. Dengan (e%&k&an %aka (&ha"a'kan akan

%engha)&lkan )&)a *ang %e%&l&k& '"e)+a)& *ang +&ngg& '!la.

1.2. I(!$t)*)#a&) Ma&a"a'

K!l+!" SMK 5&na Ka"*a *ang 'enel&+& a%a+& (a'a+ (&&(en+&&ka)&

-e-e"a'a %a)alah *ang %e%'enga"!h& K!al&+a) 'en(&(&kan (&an+a"an*a:

1. Sa"ana (an '"a)a"ana 'e%-elaa"an

2. Me+o(e 'e%-elaa"an *ang (&g!nakan g!"!

3. Ko%'e+en)& g!"! +e"ka&+ (engan la+a" -elakang 'en(&(&kan

4. Mo(el 'e%-elaa"an (an 'en(eka+an g!"! %engaa"

7. K!al&+a) %engaa" g!"! eek+& a+a! +&(ak

. Mo+&8a)& -elaa" +e"ha(a' -&(ang )+!(& *ang (&'elaa"&

9. 5ahan aa" %ena"&k a+a! +&(ak

3


5/36

1.+. D!*)$)&) Ma&a"a'

5e"(a)a"kan 'e"%a)alahan *ang akan (&+el&+& aga" +&(ak +e"a(& 'e"-e(aan

'e")e')& %aka 'en!l&) %en*e-!+kan (e&n&)&h (a"& %a)alah *ang a(a *a&+!

1.+.1 H,-,$%a$

Men!"!+ ka%!) -e)a" -aha)a In(one)&a #2001:70;$ ka+a h!-!ngan (a'a+

(& a"+&kan %engka&+ %enga&+kan. Men!"!+

'e!-ah #8a"&a-ela$ a+a! le-&h. I)+&lah h!-!ngan ka!)al )engaa (& /e+ak %&"&ng

ka"ena akan %ena"&k -en*ak o"ang (an %e%ang 'e"l! (&+ekankan (&)&n&.

Se-ag&an o"ang %!ngk&n akan (an )e/a"a a'"&o"& (an ka(angka(ang

e%o)&onal %enolak 'engg!naan &)+&lah +e")e-!+ (an %!ngk&n (& ka&+kan !ga

(engan ke*ak&nan aga%an*a +en+ang !han ang Maha K!a)a. Na%!n

(&)a(a"& a+a! +&(ak 'enel&+& *ang %engka& h!-!ngan an+a"a (!a 8a"&a-le a+a!

le-&h 'a(a !%!%n*a -e"%ak)!( %e%aha%& h!-!ngan ka!)al an+a"a ke(!a

8a"&a-le &+!. M&)aln*a 'enel&+& *ang %eng!& h!-!ngan ana"a %o+& (an

'"e)+a)& -elaa" 'a(a (a)a"n*a &ng&n %enge+ah!& 'enga"!h %o+& +e"ha(a'

'"e)+a)&.

,e%aha%an k&+a +en+ang -e"-aga& ke%!ngk&nan *ang (a'a+ +e"a(&

+elah %engaa"kan -aha 'enel&+& 'e"l! ha+&ha+& (ala% %e%-!a+ )!a+!

'e"n*a+aan. ,e%aha%an (an aa"an )e'e"+& &+! ke%!(&an %elah&"kan )e!%lah

'e(o%an -&la %ana k&+a (a'a+ %en*a+akan a(a h!-!ngan ka!)al. Ka"ena

-an*akn*a 8a"&a-le *ang +e"l&-a+ (ala% )!a+! 'e"%a)alahan (an ko%'lek)n*a

h!-!ngan (&an+a"a %e"eka 'enel&+&an (&lak!kan )e"&ng kal& )!l&+ !n+!k

%en*a+akan )e/a"a +ega) h!-!ngan ka!)al an+a"a 8a"&a-le *ang (&+el&+&.

A+a) (a)a" 'e%&k&"an (& a+a) )e%en+a"a a(a 'en!l&) *ang%engga%-a"kan +&ga en&) h!-!ngan (ala% 'enel&+&an *a&+!:

a. H!-!ngan ka!)al

-. H!-!ngan ko"ela)&onal

/. H!-!ngan 'e"-an(&ngan

Kla)&&ka)&h )e%a/a% &n& )a%'a& -a+a) +e"+en+! %!ngk&n (a'a+ %e%-e"&kan

keela)an +en+ang %akna h!-!ngan an+a"a 8a"&a-le *ang (& +el&+&. Na%!n !'a*a

4


6/36

'en*e(e"hanaan )e'e"+& &+! +&(ak a"ang %e%-e"&kan (a%'ak )a%'&ng *ang

%en*e)a+kan.

Kon)e' 'engelo%'okan en&) h!-!ngan (& a+a) +a%'akn*a le-&h

(&(a)a"kan 'a(a +ekn&k *ang (&g!nakan (ala% anal&)&) (a+a (an 'en*a&an

ha)&ln*a -!kan ke'a(a 'e%&k&"an *ang le-&h %en(a)a". Ke-an*akan

'enel&+&an -e"%ak)!( %engka& a'akah )!a+!#a+a! Se!%lah$ 8a"&a-le

-e"ka&+an (engan 8a"&a-le la&n. Dan )e-aga&%ana 8a"&a-le8a"&a-el &+!

-e"h!-!ngan. H!-!ngan an+a"a 8a"&a-le %!ngk&n -e")&a+ )ea"ah #B$

%e%'enga"!h& #$ +a'& +&(ak )e-al&kn*a a+a! -e")&a+ &n+e"ak+& #B (an

)al&ng %e%'enga"!h&$.

1.+.2 K!,a&a$ S)&/a

Ke'!a)an )&)a (ala% hal &n& )e-aga& )!a+! kea(aan (&%ana ke-!+!han

ke&ng&nan (an ha"a'an )&)a (ala% -elaa" (& SMK 5&na Ka"*a La"an+!ka

+e"'en!h& %elal!& '"o)e) K5M )a"an '"a)a"ana K5M )e"+a '"a+!"an *ang

(&+e"a'kan 'a(a )ekolah +e")e-!+.

1.+.+ S)&/a SMK

,enge"+&an )&)a SMK (ala% 'enel&+&an &n& a(alah )&)a)&)& kela) BII

a+a! kela) III *ang +e"/a+a+ (an ak+& %eng&k!+& K5M (& SMK 5&na Ka"*a

La"an+!ka 'a(a +ah!n 2017.

1.. P!-ata&a$ Ma&a"a'

Dala% 'en!l&)an )k"&')& &n& 'en!l&) %e%-e"&kan -a+a)an +en+ang

"!ang l&ngk!' 'e%-aha)an 'e"%a)alahan *a&+!:

1. K!al&+a) %engaa" g!"! kh!)!)n*a g!"! '"o(!k+& 'a(a ko%'e+en)&

keahl&an +ekn&k ken(a"aan "&ngan SMK 5&na Ka"*a La"an+!ka *ang

%engaa" 'a(a +ah!n 2017C201.2. Ke'!a)an )&)a +e"ha(a' k!al&+a) %engaa" g!"! '"o(!k+& (& SMK

5&na Ka"*a La"an+!ka.

1.5. P!,,&a$ Ma&a"a'

5e"(a)a"kan !"a&an la+a" -elakang %a)alah &n(en+&&ka)& %a)alah

%aka 'e"%a)alahan *ang akan (&-aha) (ala% 'enel&+&an &n& (a'a+

(&"!%!)kan )e-aga& -e"&k!+:

5


7/36

1. A'akah a(a h!-!ngan an+a"a K!al&+a) %engaa" g!"! '"o(!k+& (&

SMK 5&na Ka"*a La"an+!ka +e"ha(a' ke'!a)an )&)a (ala% %eng&k!+&

'"ak+ek

1.5 T,,a$ P!$!")t)a$

!!an 'enel&+&an &n& a(alah :

1. Un+!k %enge+ah!& h!-!ngan an+a"a K!al&+a) %engaa" g!"! kh!)!)n*a

g!"! '"o(!k+& (& SMK 5INA KARA La"an+!ka.

1.3 Ma$*aat !$!")t)a$

Manaa+ *ang akan (&'e"oleh (a"& 'enel&+&an &n& %el&'!+& (!a hal *a&+!:

1.3.1 Ma$*aat Pa#t)&

1.3.1.1 D&ha"a'kan (a'a+ (&a(&kan )alah )a+! a/!an (ala%

%enge%-angkan %anee%en )ekolah )eh&ngga ha)&l *ang

(&ha"a'kan (a'a+ +e"/a'a& *a&+! 'engelolaan )ekolah )e/a"a o'+&%al

)e"+a (a'a+ %en/&'+akan k!al&+a) %!+! l!l!)an.

1.3.1.2 Se-aga& -ahan %a)!kan -ag& D&na) ,en(&(&kan Ka-!'a+en

La"an+!ka (ala% !'a*a %en&ngka+kan %!+! 'en(&(&kan %elal!&

'engelolaan )ekolah.

1.3.2 Ma$*aat Ba%) I", P!$%!ta',a$ Ha)&l 'enel&+&an &n& (a'a+ (& a(&kan a/!an 'enel&+&an -e"&k!+n*a

(ala% !'a*a %enge%-angkan ha)&lha)&l 'enel&+&an *ang +elah a(a.

6


8/36

BAB II

KAJIAN TEORITIS DAN KERANGKA BERPIKIR

2.1. PROSES BELAJAR MENGAJAR

2.1.1 P!$%!t)a$ K,a")ta& M!$%aa G,,

K!al&+a) a+a! k!al&+a) %engaa" g!"! +e"(&"& (a"& +&ga ka+a *ang

%a)&ng%a)&ng %e%&l&k& a"+& )e/a"a +e"'&)ah +e+a'& !ga %e%'!n*a&

%akna ke)a+!an. Men!"!+ Ka%!) 5e)a" 5aha)a In(one)&a# /e+. Ke

2002:2$ ? K!al&+a) a(alah #!k!"an$ -a&k -!"!k )e)!a+! -en(a k!al&+a)

+a"a ka(a" a+a! (e"aa+ #ke'an(a&an ke/e"(a)an (an )e-aga&n*a$.

Men!"!+ Oe%a" Ha%al&k#1;;0:1$ 'enge"+&an K!al&+a) (a'a+ (&l&ha+ (a"&

(!a )eg& *a&+! no"%a+& (an (e)k"&'+&. Dala% a"+&an no"%a+& K!al&+a)

'en(&(&kan &+! -e"(a)a"kan 'e"+&%-angan #k"&+e"&a$ &n+"&n)&k (an ek)+"&n)&k.

Dala% a"+&an (e)k"&'+& K!al&+a) (&+en+!kan -e"(a)a"kan kea(aan

n*a+an*a %&)aln*a ha)&l +e) '"e)+a)& -elaa". Men!"!+ N!"ha)an#1;;4:21$

'enge"+&an )e/a"a !%!% ka+a K!al&+a) (a'a+ (&a"+&kan k!al&+a) ?)!a+!

ga%-a"an *ang %enela)kan %engena& -a&k -!"!kn*a ha)&l *ang (&/a'a&

'a"a )&)a (ala% '"o)e) 'en(&(&kan *ang )e(ang (&lak)anakan. 6a(& (a'a+

(&)&%'!lkan -aha K!al&+a) a(alah !k!"an !n+!k %en*a+akan e)en)&

)e%!a -en(a a+a! hal -e"!'a )+an(a" &(eal *ang &ng&n (&/a'a& oleh )!a+!

'"o)e).

Dala% Ka%!) 5e)a" 5aha)a In(one)&a#1;;4:7$ (&n*a+akan -aha

%engaa" -e"a"+& %e%-e"& 'elaa"an. Se(angkan %en!"!+ Moh. UFe"

U)%an#2007:19$ ?Mengaa" %e"!'akan )!a+! !)aha %engo"gan&)a)&

l&ngk!ngan (ala% h!-!ngann*a (engan anak (&(&k (an -ahan 'engaa"an*ang %en&%-!lkan '"o)e) -elaa". Men!"!+ *)on (an a"oll *ang

(&k!+&' oleh M!h&--&n S*ah#2002:9$ (ala% -!k!n*a %eng!ngka'kan

-aha %engaa" a(alah )e-!ah /a"a (an )e-!ah '"o)e) h!-!ngan +&%-al

-al&k an+a"a )&)a (an g!"! *ang )a%a)a%a ak+& %elak!kan keg&a+an.

De&n&)& g!"! %en!"!+ Ka%!) 5e)a" 5aha)a In(one)&a a(alah

o"ang *ang 'eke"aann*a #%a+a 'en/aha"&ann*a '"oe)&n*a$ %engaa".

7


9/36

Se(angkan %en!"!+ Moh.UFe" U)%an#2007:19$ ?G!"! %e"!'akan

'"oe)&Ca-a+an a+a!'eke"aan *ang %e%e"l!kan keahl&an kh!)!) )e-aga&

g!"!. Men!"!+ 5. S!+a(&'!"a *ang (&k!+&' oleh S. N!"(&n #2007:19$(ala%

-!k!n*a ?G!"! ,"oe)&onal (an I%'le%en+a)& K!"&k!l!%

%eng!ngka'kan -aha g!"! a(alah o"ang *ang la*ak (&g!g! (an (&+&"!.

Se(angkan N. ,!"an+o#2001:13$ %enga"+&kan -aha g!"! a(alah ?O"ang

*ang 'e"nah %e%-e"&kan )e)!a+! &l%! a+a! ke'an(a&an +e"+en+! ke'a(a

)e)eo"ang a+a! kelo%'ok %&)aln*a g!"! +a"& (an la&nla&n.

G!"! %e"!'akan )o)ok +ela(an (an )alah )a+! )!%-e" 'enge+ah!an

-ag& )&)an*a )eh&ngga )!(ah )eaa"n*a &ka %e"eka %e%&l&k& k!al&+a)

*ang +&ngg&. Dengan %e%&l&k& k!al&+a) ke"a *ang +&ngg& %aka (&ha"a'kan

akan %engha)&lkan )&)a *ang %e%&l&k& '"e)+a)& *ang +&ngg& '!la.

D&ka"enakan ke-e"a(aan )eo"ang g!"! &+! )anga+ 'en+&ng (an !+a%a %aka

%e"eka (&+!n+!+ !n+!k )elal! %eng&k!+& 'e"ke%-angan ke%a!an

+eknolog&. Oleh )e-a- &+! g!"! hen(akn*a )elal! %a%'! %en&ngka+kan

(an %e%'e"l!a) 'enge+ah!an )e"+a aa)an -a&k)e/a"a o"%al %a!'!n

non o"%al.

Mengaa" %e"!'akan )!a+! 'e"-!a+an *ang %e%e"l!kan +angg!ng

aa- %o"&l *ang /!k!' -e"a+. 5e"ha)&ln*a 'en(&(&kan 'a(a )&)a )anga+

-e"gan+!ng 'a(a +angg!ngaa- g!"! (ala% %elak)anakan +!ga)n*a.

A'a-&la g!"! -e"ha)&l %elak)anakan +!ga)n*a (engan -a&k %aka

akan+a%'ak 'e"!-ahan *ang -e"a"+& 'a(a (&"& )&)a )e'e"+& )&ka' 'o)&+&

(ala% -elaa"n*a (an '"e)+a)& -elaa" akan )e%ak&n %en&ngka+. 5ag& g!"!

)en(&"& ke-e"ha)&lan akan %a%'! %en&ngka+kan ke'!a)anke"a "a)a

'e"/a*a (&"& (an )e%anga+ ke"a *ang +&ngg&.5e"(a)a"kan !"a&an *ang +elah 'en!l&) ke%!kakan (& a+a) %aka

(a'a+ (&+a"&k ke)&%'!lan +en+ang (e&n&)& K!al&+a) %engaa" *a&+! kea(aan

a+a! !k!"an -a&k -!"!k (a"& ha)&l keg&a+an o"ang *ang %e%-e"&kan &l%!

'enge+ah!an ke'a(a anak (&(&k (engan +&ngka+ ke!ngg!lan *ang +&ngg&

)e'e"+& %e%&l&k& k!al&&ka)& aka(e%&k ko%'e+en)& )eha+ a)%an& (an

8


10/36

"ohan& )e"+a %e%&l&k& ke%a%'!an !n+!k %e!!(kan 'en(&(&kan

na)&onal.

2.1.2 K!(,(,#a$4 (a$ P!a$ G,, Da"a P&!& P!-!"aaa$

Dala% 'enge"+&an *ang )e(e"hana g!"! a(alah o"ang *ang

%e%-e"&kan &l%! 'enge+ah!an ke'a(a anak (&(&k. Na%!n )e/a"a l!a) g!"!

(a'a+ (&a"+&kan )e-aga& o"ang *ang -e"enang (an -e"+angg!ng aa-

+e"ha(a' 'en(&(&kan )&)a -a&k )e/a"a &n(&8&(!al %a!'!n kla)&kal -a&k (&

)ekolah %a!'!n (& l!a" )ekolah. Seak (!l! (an %!(ah%!(ahan )a%'a&

)eka"ang g!"! %ena(& an!+an %a)*a"aka+. G!"! +&(ak han*a (&'e"l!kan

oleh )&)a (& "!ang"!ang kela) +e+a'& !ga (&'e"l!kan oleh %a)*a"aka+

l&ngk!ngann*a (ala% %en*ele)a&kan aneka "aga% 'e"%a)alahan *ang

(&ha(a'& %a)*a"aka+. a%'akn*a %a)*a"aka+ %en(!(!kkan g!"! 'a(a

+e%'a+ *ang +e"ho"%a+ (ala% keh&(!'an %a)*a"aka+ *akn& (& (e'an

%e%-e"& )!"& +ela(an (& +engah+engah %e%-ang!n (an (& -elakang

%e%-e"&kan (o"ongan (an %o+&8a)& #Ing nga")o )!ng +!la(a &ng %a(*a

%ang!n ka")a +!+ !"& han(a*an&$.

Dengan ke'e"/a*aan *ang (&-e"&kan %a)*a"aka+ %aka (& '!n(ak

g!"! (&-e"&kan +!ga) *ang-e"a+. Na%!n le-&h -e"a+ lag& %enge%-an

+angg!ng aa- )e-a- +angg!ng aa- &+! +&(ak han*a +e"-a+a) (&

l&ngk!ngan )ekolah+e+a'& !ga (& l!a" )ekolah. ,e%-&naan *ang ha"!)

(&-e"&kan g!"! +&(ak han*a )e/a"a kelo%'ok +e+a'& !ga )e/a"a &n(&8&(!al.

Hal &n& %en!n+!+ g!"! aga" )elal! %e%'e"ha+&kan )&ka' +&ngkah lak! (an

'e"-!a+an anak (&(&kn*a +&(ak han*a (& )ekolah +e+a'& !ga (& l!a" )ekolah.

,e"anan g!"! (ala% '"o)e) -elaa" %engaa" %el&'!+& -an*ak hal

S. 5ah"& Da%a"ah#2000:1$ %enela)kan -aha 'e"anan g!"! )e-aga&ko"ek+o" &n)'&"a+o" &no"%a+o"* o"gan&)a+o" %o+&8a+o" &n&)&a+o"

a)&l&+a+o" 'e%-&%-&ng (e%on)+"a+o" 'engelola kela) %e(&a+o"

)!'e"8&)o" (an e8al!a+o".

Se(angkan ,&e+ A. Sahe"+&an#1;;4$ %eng!+&' 'en(a'a+ a++en 5

(ala% %enela)kan 'e"anan g!"! )e-aga& ?+okoh +e"ho"%a+ (ala%

%a)*a"aka+ 'en&la& )eo"ang )!%-e" 'e%-an+! a)&+ (e+ek+& o-ek

9


11/36

&(en+&&ka)& 'en*angga "a)a +ak!+ o"ang *ang %enolong %e%aha%& (&"&

'e%&%'&n kelo%'ok o"ang +!aCal& o"ang *ang %e%-&na (an %e%-e"&

la*anan kaan )eke"a (an 'e%-aa "a)a ka)&h )a*ang.

,e"anan g!"! %en!"!+ A(a%) (an De/e* (ala% 5a)&/ ,"&n/&'le) o

S+!(en+ ea/h&ng *ang (&k!+&' oleh Moh. UFe" U)%an #2007$(ala%

-!k!n*a ?Mena(& G!"! ,"oe)&onal an+a"a la&n g!"! )e-aga& 'engaa"

'e%&%'&n kela) 'e%-&%-&ng 'enga+!" l&ngk!ngan 'a"+&)&'an ek)'e(&+o"

'e"en/ana )!'e"8&)o" %o+&8a+o" (an kon)elo".

ang akan 'en!l&) ke%!kakan (&)&n& a(alah 'e"anan *ang (&angga'

'al&ng (o%&nan (an (&kla)&&ka)&kan )e-aga& -e"&k!+:

1. G!"! Se-aga& De%on)+"a+o"

Melal!& 'e"anann*a )e-aga& (e%on)+"a+o" le/+!"e" a+a! 'engaa" g!"!

hen(akn*a )enan+&a)a %eng!a)a& -ahan a+a! %a+e"& 'elaa"an *ang akan

(&aa"kann*a )e"+a )enan+&a)a %enge%-angkann*a (ala% a"+&

%en&ngka+kan ke%a%'!ann*a (ala% hal &l%! *ang (&%&l&k&n*a ka"ena

hal &n& akan )anga+ %enen+!kan ke'!a)an *ang (&/a'a& oleh )&)a.

2. G!"! Se-aga& ,engelola Kela)

Dala% 'e"anann*a )e-aga& 'engelola kela) #lea"n&ng %anage"$ g!"!

hen(akn*a %a%'! %engelola kela) )e-aga& l&ngk!ngan -elaa" )e"+a

%e"!'akan a)'ek (a"& l&ngk!ngan )ekolah *ang 'e"l! (&o"gan&)a)&.

L&ngk!ngan &n& (&a+!" (an (&aa)& aga" keg&a+ankeg&a+an -elaa"

+e"a"ah ke'a(a +!!an+!!an 'en(&(&kan. ,engaa)an +e"ha(a'-elaa"

l&ngk!ngan &n& +!"!+ %enen+!kan )ea!h %ana l&ngk!ngan +e")e-!+

%ena(& l&ngk!ngan -elaa" *ang -a&k. L&ngk!ngan *ang -a&k &alah

*ang -e")&a+ %enan+ang (an %e"ang)ang )&)a !n+!k -elaa"%e%-e"&kan "a)a a%an (an ke'!a)an (ala% %en/a'a& +!!an. K!al&+a)

(an k!an+&+a) -elaa" )&)a (& (ala% kela) -e"gan+!ng 'a(a -an*ak

ak+o" an+a"a la&n&alah g!"! h!-!ngan '"&-a(& an+a"a )&)a (& (ala%

kela) )e"+a kon(&)& !%!% (an )!a)ana (& (ala% kela).

10


12/36

3. G!"! Se-aga& Me(&a+o" (an


13/36

!ga) g!"! (ala% -&(ang %a)*a"aka+ (&ha"a'kan (a'a+ %e%-e"&kan &l%!

'enge+ah!an. In& -e"a"+& -aha g!"! -e"kea&-an %en/e"(a)kan -ang)a

%en!! 'e%-en+!kan %an!)&a In(one)&a )e!+!hn*a *ang-e"(a)a"kan

'an/a)&la.

Se(angkan +!ga) g!"! %en!"!+ ,&e+ A. Sahe"+&an#1;;4$ !%!%n*a

(&-e(akan: ?+!ga) 'e")onal +!ga) )o/&al (an +!ga) '"oe))&onal. 5ahkan

-&la (&"&n/& lag& le-&h a!h +!ga) g!"! +&(ak han*a *ang +elah (&)e-!+kan.

Men!"!+ Roe)+&*ah N. K#1;;4$ -aha g!"! (ala% %en(&(&k anak (&(&k

-e"+!ga) !n+!k:

1. Men*e"ahkan ke-!(a*aan ke'a(a anak (&(&k -e"!'a ke'an(a&an

ke/aka'an (an 'engala%an'engala%an

2. Me%-en+!k ke'"&-a(&an anak *ang ha"%on&)

3. Men*&a'kan anak %ena(& a"ga Nega"a *ang -a&k )e)!a& a%ana+

kon)+&+!)&

4. Se-aga& 'e"an+a"a (ala% -elaa"

7. G!"! a(alah )e-aga& 'e%-&%-&ng !n+!k %e%-aa anak (&(&k ke a"ah

ke(ea)aan

. G!"! )e-aga& 'engh!-!ng an+a"a )ekolah (an %a)*a"aka+

9. Se-aga& 'enegak (&)&'l&n

>. G!"! )e-aga& a(%&n&)+"a+o" (an %anae"

;. ,eke"aan g!"! )e-aga& '"oe)&

10. G!"! )e-aga& 'e"en/ana k!"&k!l!%

11. G!"! )e-aga& 'e%&%'&n

12. G!"! )e-aga& )'on)o" (ala% keg&a+an anakanak.

!ga) (an 'e"an g!"! +&(aklah +e"-a+a) (& (ala% %a)*a"aka+

-ahkan g!"! 'a(a hakeka+n*a %e"!'akan ko%'onen )+"a+eg&) *ang

%e%&l&h 'e"an *ang 'en+&ng (ala% %enen+!kan ge"ak %a! keh&(!'an

-ang)a. 5ahkan ke-e"a(aan g!"! %e"!'akan ak+o" /on(&)&o )&ne

=!anon*ang +&(ak %!ngk&n (&gan+&kan oleh ko%'onen %ana '!n (ala%

keh&(!'an -ang)a )eak (!l! +e"le-&hle-&h 'a(a e"a kon+e%'o"e" &n&.

12


14/36

2.1.+ K!t!$&) G,,

Men!"!+ Un(angUn(ang Re'!-l&k In(one)&a No%o" 14 ah!n

2007 en+ang G!"! (an Do)en %en*a+akan -aha ko%'e+en)& a(alah

)e'e"angka+ 'enge+ah!an ke+e"a%'&lan (an 'e"&lak! *ang ha"!) (&%&l&k&

(&ha*a+& (an (&k!a)a& oleh g!"! a+a! (o)en (ala% %elak)anakan +!ga)

ke'"oe)&onalan. Men!"!+ :;3$

%ena%-ahkan -aha )+an(a" ko%'e+en)& g!"! (&'&lah ke (ala% +&gako%'onen *ang )al&ng -e"ka&+an *a&+! 'engelolaan 'e%-elaa"an

'enge%-angan '"oe)& (an 'eng!a)aan aka(e%&k.

Men!"!+ ,e"a+!"an Men+e"& ,en(&(&kan Na)&onal Re'!-l&k

In(one)&a No%o" 1 ah!n 2009 en+ang S+an(a" K!al&&ka)& Aka(e%&k

(an Ko%'e+en)& G!"! a(a'!n %a/a%%a/a% ko%'e+en)& *ang ha"!)

(&%&l&k& oleh +enaga g!"! an+a"a la&n: ko%'e+en)& 'e(agog&k ke'"&-a(&an

13


15/36

'"oe)&onal (an )o)&al *ang (&'e"oleh %elal!& 'en(&(&kan '"oe)&. Kee%'a+

ko%'e+en)& +e")e-!+ +e"&n+eg"a)& (ala% k&ne"a g!"!.

1$ Ko%'e+en)& ,e(agog&k

Ko%'e+en)& 'e(agog&k %el&'!+& 'e%aha%an g!"! +e"ha(a' 'e)e"+a

(&(&k 'e"an/angan (an 'elak)anaan 'e%-elaa"an e8al!a)& ke'!a)an (an

'enge%-angan 'e)e"+a (&(&k !n+!k %engak+!al&)a)&kan -e"-aga& 'o+en)&

*ang (&%&l&k&n*a. Se/a"a "&n/& )e+&a' )!-ko%'e+en)& (&a-a"kan %ena(&

&n(&ka+o" e)en)&al )e-aga& -e"&k!+

Me%aha%& 'e)e"+a (&(&k )e/a"a %en(ala% %e%&l&k& &n(&ka+o"

e)en)&al: %e%aha%& 'e)e"+a (&(&k (engan %e%anaa+kan '"&n)&''"&n)&'

'e"ke%-angan kogn&+& %e%aha%& 'e)e"+a (&(&k (engan %e%anaa+kan

'"&n)&''"&n)&' ke'"&-a(&an (an %eng&(en+&&ka)& -ekal aa" aal 'e)e"+a

(&(&k.

Me"an/ang 'e%-elaa"an +e"%a)!k %e%aha%& lan(a)an

'en(&(&kan !n+!k ke'en+&ngan 'e%-elaa"an %e%&l&k& &n(&ka+o" e)en)&al:

%e%aha%& lan(a)an ke'en(&(&kan %ene"a'kan +eo"& -elaa" (an

'e%-elaa"an %enen+!kan )+"a+eg& 'e%-elaa"an -e"(a)a"kan ka"ak+e"&)+&k

'e)e"+a (&(&k ko%'e+en)& *ang &ng&n (&/a'a& (an %a+e"& aa" )e"+a

%en*!)!n "an/angan 'e%-elaa"an -e"(a)a"kan )+"a+eg& *ang (&'&l&h.

Melak)anakan 'e%-elaa"an %e%&l&k& &n(&ka+o" e)en)&al: %ena+a

la+a" #)e++&ng$ 'e%-elaa"an (an %elak)anakan 'e%-elaa"an *ang

kon(!)&.

Me"an/ang (an %elak)anakan e8al!a)& 'e%-elaa"an %e%&l&k&

&n(&ka+o" e)en)&al: %e"an/ang (an %elak)anakan e8al!a)& #a))e))%en+$

'"o)e) (an ke'!a)an )e/a"a -e"ke)&na%-!ngan (engan -e"-aga& %e+o(e%enganal&)&) ha)&l e8al!a)& '"o)e) (an ke'!a)an !n+!k %enen+!kan +&ngka+

ke+!n+a)an -elaa" #%a)+e"* lea"n&ng$ (an %e%anaa+kan ha)&l 'en&la&an

'e%-elaa"an !n+!k 'e"-a&kan k!al&+a) '"og"a% 'e%-elaa"an )e/a"a

!%!%.

Menge%-angkan 'e)e"+a (&(&k !n+!k %engak+!al&)a)&kan -e"-aga&

'o+en)&n*a %e%&l&k& &n(&ka+o" e)en)&al: %e%a)&l&+a)& 'e)e"+a (&(&k !n+!k

14


16/36

'enge%-angan -e"-aga& 'o+en)& aka(e%&k (an %e%a)&l&+a)& 'e)e"+a (&(&k

!n+!k %enge%-angkan -e"-aga& 'o+en)& nonaka(e%&k.

2$ Ko%'e+en)& Ke'"&-a(&an

Ko%'e+en)& ke'"&-a(&an %e"!'akan ke%a%'!an 'e")onal *ang

%en/e"%&nkan ke'"&-a(&an *ang %an+a' )+a-&l (ea)a a"& (an

-e"&-aa %ena(& +ela(an -ag& 'e)e"+a (&(&k (an -e"akhlak %!l&a.

Se/a"a "&n/& )!-ko%'e+en)& +e")e-!+ (a'a+ (&a-a"kan )e-aga& -e"&k!+:

Ke'"&-a(&an *ang %an+a' (an )+a-&l %e%&l&k& &n(&ka+o" e)en)&al:

-e"+&n(ak )e)!a& (engan no"%a h!k!% -e"+&n(ak )e)!a& (engan no"%a

)o)&al -angga )e-aga& g!"! (an %e%&l&k& kon)&)+en)& (ala% -e"+&n(ak

)e)!a& (engan no"%a.

Ke'"&-a(&an *ang (ea)a %e%&l&k& &n(&ka+o" e)en)&al:

%ena%'&lkan ke%an(&"&an (ala% -e"+&n(ak )e-aga& 'en(&(&k (an %e%&l&k&

e+o) ke"a )e-aga& g!"!.

Ke'"&-a(&an *ang a"& %e%&l&k& &n(&ka+o" e)en)&al: %ena%'&lkan

+&n(akan *ang (&(a)a"kan 'a(a ke%anaa+an 'e)e"+a (&(&k )ekolah (an

%a)*a"aka+ )e"+a %en!n!kkan ke+e"-!kaan (ala% -e"'&k&" (an -e"+&n(ak.

Ke'"&-a(&an *ang -e"&-aa %e%&l&k& &n(&ka+o" e)en)&al: %e%&l&k&

'e"&lak! *ang -e"'enga"!h 'o)&+& +e"ha(a' 'e)e"+a (&(&k (an %e%&l&k&

'e"&lak! *ang (&)egan&.

Akhlak %!l&a (an (a'a+ %ena(& +ela(an %e%&l&k& &n(&ka+o"

e)en)&al: -e"+&n(ak )e)!a& (engan no"%a "el&g&!) #&%an (an +a=a !!"

&khla) )!ka %enolong$ (an %e%&l&k& 'e"&lak! *ang (&+ela(an& 'e)e"+a

(&(&k.

3$ Ko%'e+en)& So)&alKo%'e+en)& )o)&al %e"!'akan ke%a%'!an g!"! !n+!k

-e"ko%!n&ka)& (an -e"ga!l )e/a"a eek+& (engan 'e)e"+a (&(&k )e)a%a

'en(&(&k +enaga ke'en(&(&kan o"ang +!aCal& 'e)e"+a (&(&k (an

%a)*a"aka+ )ek&+a". Ko%'e+en)& &n& %e%&l&k& )!-ko%'e+en)& (engan

&n(&ka+o" e)en)&al )e-aga& -e"&k!+:

15


17/36

Ma%'! -e"ko%!n&ka)& (an -e"ga!l )e/a"a eek+& (engan 'e)e"+a

(&(&k %e%&l&k& &n(&ka+o" e)en)&al: -e"ko%!n&ka)& )e/a"a eek+& (engan

'e)e"+a (&(&k.

Ma%'! -e"ko%!n&ka)& (an -e"ga!l )e/a"a eek+& (engan )e)a%a

'en(&(&k (an +enaga ke'en(&(&kan.

Ma%'! -e"ko%!n&ka)& (an -e"ga!l )e/a"a eek+& (engan o"ang

+!aCal& 'e)e"+a (&(&k (an %a)*a"aka+ )ek&+a".

4$ Ko%'e+en)& ,"oe)&onal

Ko%'e+en)& '"oe)&onal %e"!'akan 'eng!a)aan %a+e"&

'e%-elaa"an )e/a"a l!a) (an %en(ala% *ang %en/ak!' 'eng!a)aan

%a+e"& k!"&k!l!% %a+a 'elaa"an (& )ekolah (an )!-)+an)& ke&l%!an *ang

%ena!ng& %a+e"&n*a )e"+a 'eng!a)aan +e"ha(a' )+!k+!" (an %e+o(olog&

ke&l%!ann*a. Se+&a' )!-ko%'e+en)& +e")e-!+ %e%&l&k& &n(&ka+o" e)en)&al

)e-aga& -e"&k!+:

Meng!a)a& )!-)+an)& ke&l%!an *ang +e"ka&+ (engan -&(ang )+!(&

%e%&l&k& &n(&ka+o" e)en)&al: %e%aha%& %a+e"& aa" *ang a(a (ala%

k!"&k!l!% )ekolah %e%aha%& )+"!k+!" kon)e' (an %e+o(e ke&l%!an

*ang %ena!ng& a+a! kohe"en (engan %a+e"& aa" %e%aha%& h!-!ngan

kon)e' an+a" %a+a 'elaa"an +e"ka&+ (an %ene"a'kan kon)e'kon)e'

ke&l%!an (ala% keh&(!'an )eha"&ha"&.

Meng!a)a& )+"!k+!" (an %e+o(e ke&l%!an %e%&l&k& &n(&ka+o"

e)en)&al %eng!a)a& langkahlangkah 'enel&+&an (an ka&an k"&+&) !n+!k

%e%'e"(ala% 'enge+ah!anC%a+e"& -&(ang )+!(&.

Kee%'a+ ko%'e+en)& +e")e-!+ (& a+a) -e")&a+ hol&)+&k (an &n+eg"a+&

(ala% k&ne"a g!"!. Oleh ka"ena &+! )e/a"a !+!h )o)ok ko%'e+en)& g!"!%el&'!+& #a$ 'engenalan 'e)e"+a (&(&k )e/a"a %en(ala% #-$ 'eng!a)aan

-&(ang )+!(& -a&k (&)&'l&n &l%! #(&)/&'l&na"* /on+en+$ %a!'!n -ahan aa"

(ala% k!"&k!l!% )ekolah #/$ 'en*elengga"aan 'e%-elaa"an *ang

%en(&(&k *ang %el&'!+& 'e"en/anaan (an 'elak)anaan 'e%-elaa"an

e8al!a)& '"o)e) (an ke'!a)an )e"+a +&n(ak lan!+ !n+!k 'e"-a&kan (an

'enga*aan (an #($ 'enge%-angan ke'"&-a(&an (an '"oe)&onal&+a) )e/a"a

16


18/36

-e"kelan!+an. G!"! *ang %e%&l&k& ko%'e+en)& akan (a'a+ %elak)anakan

+!ga)n*a )e/a"a '"oe)&onal #Nga&n!n Na&% 200;:0$.

2.2 K!,a&a$ S)&/a

2.2.1 P!$%!t)a$ K!,a&a$ S)&/a

Ga)'e")F#20073437$ %en(e&n&)&kan -aha ke'!a)an 'elanggan

a(alah )e-aga& )!a+! kea(aan (&%ana ke-!+!hanke&ng&nan(an ha"a'an

'elanggan (a'a+ +e"'en!h& %elal!& '"o(!k *ang(& ko%)!%)&. R!%!)

'e")a%aan ke'!a)an 'elanggan )e-aga& -e"&k!+JBC.

D&%ana J a(alah ke'!a)an 'elanggan B a(alah k!al&+a) *ang

(&"a)akan oleh 'elanggan (an a(alah ke-!+!han ke&ng&nan (an ha"a'an

'elanggan. 6&ka 'elanggan %e"a)akan -aha k!al&+a) (a"& '"o(!k %ele-&h&

ke-!+!han ke&ng&nan (an ha"a'an %e"eka %aka ke'!a)an 'elanggan

akan le-&h +&ngg& a+a! J 1. ,a(a )&)& la&n a'a-&lah 'elanggan %e"a)akan

-aha k!al&+a) (a"& '"o(!k le-&h ke/&l (a"& ke-!+!han ke&ng&nan (an

ha"a'an %aka ke'!a)an 'elanggan akan %ena(& "en(ah a+a! J 1.

Ke'!a)an 'elanggan +e"gan+!ng 'a(a 'e")e')& (an ek)'e+a)& %e"eka.

Ko%a"&ah (an "&a+na #2004:>$ %en(e&n&)&kan +en+ang )ekolah

-e"k!al&+a) (a'a+ (&l&ha+ (a"& -an*akn*a )&)a *ang %e%&l&k& '"e)+a)& -a&k

'"e)+a)& aka(e%&k %a!'!n -&(ang la&n )e"+a l!l!)an "ele8an (engan +!!an.

Melal!& )&)a *ang -e"'"e)+a)& (a'a+ (& +el!)!"& %anee%en )ekolahn*a

'"o&l g!"!n*a )!%-e" -elaa"n*a l&ngk!ngann*a. Dengan (e%&k&an

k!al&+a) )ekolah a(alah k!al&+a) )&)a *ang %en/e"%&n ke'!a)an

'elanggan.

Ko%a"&ah (an "&a+na #2004:10$ %en*e-!+kan -aha 'en(&(&kan%e"!'akan a)a *ang 'e"l! %e%&l&k& )+an(a"&)a)& 'en&la&an +e"ha(a' %!+!.

S+an(a" %!+! &alah 'an(!an )&a+)&a+ -a"ang a+a! a)a +e"%a)!k )&)+&%

%anee%enn*a *ang "ela+&8e (an )e)!a& (engan ke-!+!han 'elanggan.

Den&% #2007:74$ %eng!+&' 'en(a'a+ Sall&) #1;;3$ %enela)kan

+en+ang /"&+e"&a 'elanggan )ekolah +e"(&"& (a"& +&ga ko%'onen !+a%a. a&+!

17


19/36

,e"+a%a. ,elanggan '"&%e" a(alah )&)a a+a! '&hak'&hak *ang

%ene"&%a a)a 'en(&(&kan )e/a"a lang)!ng. Ke(!a. a&+! 'elanggan

)ek!n(e" a(alah '&hak'&hak *ang -e"ke'en+&ngan +e"ha(a' %!+! a)a

'en(&(&kan. Dala% hal &n& a(alah o"ang +!a )&)a &n)+an)& a+a!

'en*an(ang (anaC -ea)&)a 'e%e"&n+ah *ang %enangg!ng -&a*a

'en(&(&kan 'engelola 'en(&(&kan +enaga ke'en(&(&kan (an +enaga

an+%&n&)+"a)& )ekolah. Ke+&ga *a&+! 'elanggang +e")&e" a(alah 'elanggan

*ang +&(ak +e"ka&+ lang)!ng (engan 'ela*anan a)a 'en(&(&kan &+! ka"ena

%e%anaa+kan ha)&l a)a la*anan. ,&hak'&hak *ang ka+ago"& 'elanggan

+e")&e" &n& an+a"a la&n Ma)*a"aka+ (!n&a !)aha (an 'e%e"&n+ah.

2.2.2 P!$%!t)a$ K!,a&a$ K!a

Son(ang ,. S&ag&an #1;;3$ %en*e-!+kan -aha *ang (&%ak)!(

ke'!a)an ke"a a(alah /a"a 'an(ang )e)eo"ang -a&k *ang -e")&a+ 'o)&+&

%a!'!n nega+&. Se(angkan ke'!a)an ke"a %en!"!+ S!)&lo Ma"+o*o

#1;;2$ a(alah kea(aan e%o)&onal ka"*aan (&%ana +e"a(& a+a!'!n +&(ak

+e"a(& +&+&k +e%! an+a"a n&la& -ala) a)a ka"*aan (a"& 'e"!)ahaan (engan

+&ngka+ n&la& -ala) a)a *ang %e%ang (&&ng&nkan oleh ka"*aan *ang

-e")angk!+an. 5ala) a)a ka"*aan +e")e-!+ -a&k -e"!'a &nan/&al%a!'!n

non &nan/&al.


20/36

ha"a'ann*a (engan 'eke"aan *ang &a ha(a'&. Ke'!a)an )e)!ngg!hn*a

%e"!'akan kea(aan *ang )&a+n*a )!-ek+& *ang %e"!'akan ha)&l

)&%'!lan *ang (&(a)a"kan 'a(a )!a+! 'e"-an(&ngan %engena& a'a *ang

)e/a"a n*a+a (&+e"&%aoleh 'egaa& (a"& 'eke"aann*a (&-an(&ngkan (engan

a'a *ang (&ha"a'kan (&&ng&nkan (an (&'&k&"kann*a )e-aga& hal *ang

'an+a) a+a! -e"hak -ag&n*a. Se%en+a"a )e+&a' ka"*aan )e/a"a )!-ek+&

%enen+!kan -aga&%ana 'eke"aan &+! %e%!a)kan.

2.2.+ Fa#t6Fa#t 7a$% M!!$%a,') K!,a&a$ K!a

,en(a'a+ H. E. 5!"+ *ang (&k!+&' M. A)a( #1;;7$ +en+ang

ak+o"ak+o" *ang (a'a+ %e%'enga"!h& +&%-!ln*a ke'!a)an ke"a )e-aga&

-e"&k!+:

a.


21/36

-.


22/36

3) ke-&ak)anaan (an a(%&n&)+"a)& 'e"!)ahaan (policy and

administration)

4) h!-!ngan an+a" '"&-a(& (interpersonal relation)

5) k!al&+a) )!'e"8&)& (quality supervisor)

Ha)&l 'enel&+&an He"F-e"g #M.S., Ha)&-!an 2001$ %en*a"ankan

-aha ak+o"ak+o" )e'e"+& kon(&)& ke"a (an ga& ha"!) %en/!k!'& !n+!k

%enaga ka"*aan aga" +e+a' %e"a)a '!a). Na%!n kon(&)& ke"a *ang (an

ga& *ang le-&h (a"& /!k!' akan %en*e-a-kan +&ngka+ ke'!a)an *ang+&ngg&

+&(ak (&'e"l!kan. Sela&n &+! +&ngka+ ke'!a)an ka"*aan *ang +&ngg& akan

(engan %!(ah (&/a'a& (engan %enaa"kan &n)en+& *ang la&n )e'e"+&

+angg!ng aa-. 6&ka %anae" (a'a+ %en&ngka+kan ke'!a)an (engan

%e%-e"& +angg!ngaa- *ang le-&h -e)a" ke'a(a ka"*aan %aka hal &+!

akan %e%o+&8a)& ka"*aan !n+!k le-&h '"o(!k+&. Ga%-a" -e"&k!+

%e"!'akan "&ngka)an 'enel&+&an ke'!a)an 'eke"aan He"F-e"g.

2.2.+ G,, SMK

,enge"+&an g!"! SMK (ala% 'enel&+&an &n& a(alah )e%!a g!"!

'"o(!k+& +ekn&k 'e"%e)&nan *ang %engaa" %a+a 'elaa"an +eo"& (an

'"ak+ek (& -engkel SMK 5&na Ka"*a La"an+!ka.

2.+ Ka)a$ P,&ta#a

1. ,enel&+&an (engan !(!l Ke)e+&an 'elanggan 'en(&(&kan oleh A/h%a(

Ma"(al&) (kk 'a(a +ah!n 2004 (engan %e+o(e +ekn&) anal&)&) 'a(a

'enel&+&an &n& %engg!nakan 'en(eka+an !tructural "quation

#odeling(!"#) (engan ha)&l 'enel&+&an:

#a$ 6&ka k!al&+a) *ang (&"a)akan 'elanggan %en&ngka+ %aka (a'a+

%en&ngka+kan ke'!a)an 'elanggan 'e")e')& %e"eka +e"ha(a' /&+"a(an ke)e+&an 'elanggan.

#-$ 6&ka ke'!a)an *ang (&"a)akan 'elanggan na&k %aka akan

%en&ngka+kan /&+"a 'elanggan (ean ke)e+&aan 'elanggan.

#/$ 6&ka 'e")e')& 'elanggan +e"ha(a' /&+"a %ena(& le-&h -a&k %aka

akan %en&ngka+kan ke)e+&an.

21


23/36

#($ 6&ka "&n+angan na&k %aka (a'a+ %en&ngka+kan ke)e+&aan

'elanggan.

2. ,enel&+&an (&lak!kan oleh Noo" M&*ono #2007$ (engan

!(!lAnal&)&) en+ang


24/36

2.. K!a$%#a P)#) (a$ P!$%a,a$ H)t!&)&

2..1 K!a$%#a B!)#)

B!(a&a#a$ "a$(a&a$ t!) 7a$% t!"a' () #!,#a#a$ () ata&4

a#a #!a$%#a -!)#) (a"a !$!")t)a$ )$) a(a"a' &!-a%a) -!)#,t.

S!t)a %a$)&a&) 7a)t, &!#"a' (a"a 'a" )$) SMK -a)# -!&)*at *)t

a,,$ $$ *)t4 !)")#) 8)t!)a (,# 7a$% ()'a&)"#a$ a%a

&!&,a) (!$%a$ 7a$% () -,t,'#a$ (a$ 'aaa$ !"a$%%a$ . ,elanggan

(ala% SMK )alah )a+!n*a a(alah )&)a. Ke-!+!han 'elanggan (&!)ahan

!n+!k (&'en!h& )e)!a& (engan ka+e"&)+&kn*a )eh&ngga %en(a'a+kan ke'!a)an

*ang -a&k. Salah )a+! a/+o" *ang %e%'enga"!h& ke'!a)an )&)a a(alah

a'a-&lah %a+a 'elaa"an +elah (&)e)!a&kan (engan ka'a)&+a) anak (an )e)!a&

(engan 'e"+!%-!han anak %aka !)aha !n+!k %e%-!a+ +!!an le-&h k!a+

(an ela). A'a-&lah +!!an -elaa" )!(ah ela) ke%!(&an )&)a )elal!

(&-e"&+a! +en+ang ke%a!ann*a %aka (o"ongan !)aha )e%ak&n -e)a" ka"ena

)&)a akan %e"a)a '!a) #M!)+a=&%.1;;0:92$ Men!"!+ Ol&8a #1;>4:20>$

!ga ke'!a)an )&)a (a'a+ (&+e%'! (engan 'ene"a'an (&)&'l&n )&)a akan

%engha)&lkan ke'!a)an 'a(a )&)a SMK.

Ke"angka -e"'&k&" +e")e-!+ (a'a+ (&ga%-a"kan )e-aga& -e"&k!+.

Ga%-a" +e")e-!+ %en!n!kan -aha a(an*a h!-!ngan an+a"a K!al&+a)

Mengaa" G!"! -a&k )e/a"a )en(&"& )en(&"& %a! '!n -e")a%a)a%a (engan

ke'!a)an )&)a SMK 5&na Ka"*a La"an+!ka.

23

Kualitas Mengajar Guru (

X)

Situasi dan sistim sekolah

mengajar guru

Sarana dan Prasaran

sekolah yang dapat

meningkatkan kualitas

mengajar guru

Kepuasan Siswa (Y)

spek Penelitian!

"etepatan proses

"egiatan #elajar

$engajar %"#$&

"esuaian Program

"eahlian


25/36


26/36

BAB III

METODOLOGI PENELITIAN

+.1. T!at (a$ Wa#t, P!$!")t)a$

Loka)& *ang akan (& a(&kan +e%'a+an 'enel&+&an SMK 5&na Ka"*a

La"an+!ka. 6ln Kh&haa" Dean+o"o. Kel!"ahan ,o)+oh ke/. La"an+!ka. Ka-


27/36

Me+o(e 'anga%-&lan )a%'el *ang (&g!nakan a(alah ,"o-a-&l&+*

Sa%'l&ng*ang a"+&n*a )e+&a' !n)!" 'o'!la)& %e%'!n*a& ke%!ngk&nan *ang )a%a

!n+!k (&'&l&h %elal!& 'e"h&+!ngan )e/a"a )&)+e%a+&). Dengan +ekn&k

'enga%-&lan )a%'el *a&+! ,"o'o)&onal S+"a+&&e( Sa%'l&ng ka"ena )a%'el *ang

(&a%-&l -e"(a)a"kan )+"a+a kela). Ala)an 'en!l&) %engg!nakan +ekn&k ,"o'o)&onal

S+"a+&&e( Sa%'l&ngka"ena 'o'!la)& 'elaa" SMKN 41 6aka"+a +e"-ag& %ena(&

-e-e"a'a kela) #K"&*an+ono 200>:172174$.

,enen+!an !%lah )a%'el (a'a+ (&lak!kan (engan /a"a 'e"h&+!ngan )+a+&)+&k *a&+!

(engan %engg!nakan R!%!) Slo8&n. R!%!) Slo8&n (&g!nakan !n+!k

%enen+!kan !k!"an )a%'el (a"& 'o'!la)& *ang +elah (&ke+ah!& !%lahn*a

*a&+! )e-an*ak 439 )&)a. Un+!k +&ngka+ '"e)&)& *ang (&+e+a'kan (ala% 'enen+!an

)a%'el a(alah 10 P. Ala)an 'enel&+& %engg!nakan +&ngka+ '"e)&)& 10P ka"ena

!%lah 'o'!la)& k!"ang (a"& 1000

R!%!) Slo8&n :

6!%lah 'e")*a"a+an *ang (&-!+!hkan !n+!k %enganal&)a (a+a (ala% 'enel&+&an &n&

(&g!nakan (engan -e"(a)a"kan +a-le $recief (an %omogram &arry king (&

(a)a"kan a+a) ke)alahan 7P. Seh&ngga !%lah )a%'el 'a(a SMK 5&na Ka"*a

La"an+!ka a(alah 14>

a-el 3.1 )a%'el 'enel&+&an

N K!"a& J,"a'

,"a&)

T!#$)# P!$%a-)"a$ Sa!" J,"a'

&a!"

1 IIa 0 0>1;[email protected] 2.25

2 II- 0 0>1;[email protected] 2.25

+ IIIa 0 0>1;[email protected] 2.25 III- 0 0>1;[email protected] 2.25

J,"a'

,"a&)

1; J,"a' Sa!" @

Slo8&n#H!)e&n U%a" 1;;>:9>$

3.3. Va)a-!" P!$!")t)a$

26


28/36

Va"&a-el a(alah o-ek 'enel&+&an a+a! a'a *ang %ena(& +&+&k 'e"ha+&an

)!a+! 'enel&+&an. Dengan (a)a" (e&n&)& +e")e-!+ (a'a+ 'en!l&) ela)kan -aha

'enel&+&an &n& %e%'!n*a& (!a 8a"&a-el *a&+!:

1. Va"&a-el 'e"+a%a -e"!'a K!al&+a) %engaa" g!"! 8a"&a-el &n& %en(!(!k&

'o)&)& )e-aga& 8a"&a-el &n(e'en(en+ #-e-a)$ *a&+! %a)!kan *ang %e%-e"&

'enga"!h +e"ha(a' 8a"&a-le +e"&ka+ *ang (&-e"& )&%-ol (engan h!"! B.

2. Va"&a-el ke(!a -e"!'a ke'!a)an )&)a 8a"&a-el &n& %en(!(!k& 'o)&)&

)e-aga& 8a"&a-el (e'en(en #+e"&ka+$ *a&+!8a"&a-el *ang (& 'enga"!h&

8a"&a-el #-e-a)$ *ang (&-e"& )&%-ol h!"! .

+. T!#$)# P!$%,,"a$ Data

ekn&k *ang (&g!nakan !n+!k %eng!%'!lkan (a+a (ala% 'enel&+&an

&n& a(alah:

+..1 Wa/a$8aa :I$t!)!/=

aan/a"a a(alah ?an*a aa- l&)an an+a"a (!a o"ang a+a! le-&h

)e/a"a lang)!ng. ,en!l&) %elak!kan aan/a"a +e"ha(a' g!"! '"o(!k+&

SMK 5&na Ka"*a La"an+!ka (an Ke'ala SMK 5&na Ka"*a La"an+!ka.

aan/a"a *ang (&lak!kan oleh 'enel&+& a(alah !n+!k %e%'e"oleh (a+a

*ang le-&h %en(ala% (an !n+!k %engko%'a"a)&kan (a+a *ang (&'e"oleh

%elal!& angke+.

+..2 A$%#!t

Angke+ a(alah ?(a+a" 'e"+an*aan *ang (&-e"&kan ke'a(a "e)'on(en -a&k

)e/a"a lang)!ng %a!'!n +&(ak lang)!ng. Angke+ &n& (&)e-a"kan ke'a(a

S&)a Ko%'e+en)& keahl&an ,e"%e)&nan !n+!k %e%'e"oleh &no"%a)&

%engena& K!al&+a) %engaa" *ang (&%&l&k& oleh g!"! (ala% '"o)e) -elaa"

%engaa". Angke+ (&-!a+ (engan %o(el l&ke"+ *ang %e%'!n*a& e%'a+ o')& aa-an *ang -e"!%lah gena' &n& (&%ak)!(kan !n+!k %engh&n(a"&

ke/en(e"!ngan "e)'on(en -e")&ka' "ag!"ag! (an +&(ak %e%'!n*a&

aa-an *ang ela).

,en*!)!nan angke+ K!al&+a) %engaa" g!"! %enga/! ke'a(a a)'ek

a)'ek ke%a%'!an '"oe)&onal g!"! *ang +e"(&"& (a"& 27 &+e% (engan

'e"&n/&an )e-aga& -e"&k!+:

27


29/36

+..+ Ta-!" 1 K)&)6K)&) I$&t,!$ P!$!")t)a$

+..+.1 Va)a-!" K,a")ta& !$%aa %,,

Va"&a-el In(&ka+o" S!- Va"&a-el No%o" I+e%

K!al&+a) Mengaa" G!"! Meng!a)a& 5ahan 1 20 24

Mengelola K5M 2 3 7 > 13 17

Mengelola Kela) 12 21 23

Mengelola Me(&a 5elaa" 4 19 27

Mengelola In+e"ak)&

5elaa" Mengaa"

9 ; 10 1>

Men&la& ,"e)+a)& S&)a 11 14 1 1; 22 QS!%-e".N!"(&n (an S*a"!(&n.H. G!"! '"oe)onal (an &%'le%en+a)& k!"&k!l!% 6aka"+a :

'uanntum eaching #2007:1$

+..+.2 Va)a-!" K!,a&a$ &)&/a

Ta-!" 2 K)&)6K)&) I$&t,!$ P!$!")t)a$

A)'ek In(&ka+o" S!- Va"&a-el No%o" I+e%

Ke+e'a+an ,"o)e) 5elaa"

%engaa"

Ke)e)!a&an ,"og"a%

keahl&an

Ke-e"ha)&lan )&)a na&k

+e"!)

1 2 3

Ke-e"ha)&lan ,a"a )&)a

l!l!) +e"!) (ala% !&an

na)&onal

4 79>

Ke-e"ha)&lan l!l!)an

%e%a)!k& 'e"g!"!an

+&ngg&

;10

Ke-e"ha)&lan 'a"a l!l!)an

*ang (a'a+ %eng&)&h

la'angan 'eke"aan

11121314

Ke%a%'!an 'a"a l!l!)an

%enga(a'+a)& (an

-e"ha)&l (ala% %e"!-ah

h&(!'

171191>

&ngka+ 'engha)&lan 'a"a

l!l!)anKe-e"ha)&lan 'a"a l!l!)an

(ala% -e"&n+e"ak)& (an

-e"'a"+&)&'a)& (ala%

%a)*a"aka+

1;2021

22

QS!%-e". So-&"&n #2009$ %o+&8a)&(&)&'l&nke'!a)an. Un&8e")&+a) Nege"& Se%a"ang

+.+. T!#$)# A$a")&)& Data

28


30/36

Se+elah (a+a *ang (&'e"l!kan +e"k!%'!l langkah )elan!+n*a a(alah

%enganal&)&) (a+a. Menganal&)&) (a+a %e"!'akan )!a+! /a"a *ang (&g!nakan

!n+!k %eng!"a&kan (a+a *ang (&'e"oleh aga" (a'a+ (&'aha%& -!kan han*a

oleh o"ang *ang%enel&+& +e+a'& !ga o"ang la&n *ang &ng&n %enge+ah!& ha)&l

'enel&+&an.

Un+!k %enganal&)&) (a+a (ala% 'enel&+&an &n& 'en!l&) %elak!kan

langkahlangkah )e-aga& -e"&k!+:

1. E(&+&ng

Dala% %enganal&)&) (a+a *ang 'e"+a%a kal& ha"!) (&lak!kan a(alah

e(&+&ng. ,a(a +aha' &n& (&lak!kan 'enge/ekan +e"ha(a' 'eng&)&an angke+.

Se+&a' angke+ (&+el&+& )a+! 'e")a+! %engena& kelengka'an keela)an (an

ke-ena"an 'eng&)&an angke+ +e")e-!+ aga" +e"h&n(a" (a"&

ke)alahanCkekel&"!an (ala% %en(a'a+kan &no"%a)& )eh&ngga (a'a+

(&'e"oleh (a+a *ang ak!"a+.

2. Sko"&ng

Sko"&ng %e"!'akan +aha' 'e%-e"&an )ko" +e"ha(a' -!+&"-!+&" 'e"+an*aan

*ang +e"(a'a+ (ala% angke+. Dala% )e+&a' 'e"+an*aan (ala% angke+

+e"(a'a+ #4$ e%'a+ -!+&" aa-an a - / (an ( *ang ha"!) (&'&l&h oleh

"e)'on(en. Maka 'en!l&) %e%-e"&kan )ko" !n+!k )e+&a' aa-an a(alah

n&la& 4 !n+!k aa-an a n&la& 3 !n+!k aa-an - n&la& 2 !n+!k aa-an /

(an n&la& 1 !n+!k aa-an (.

Se+elah ha)&l 'engolahan (a+a )e/a"a k!an+&+a+& %elal!& koe)&one"

)!(ah +e"h&+!ng -a"!lah (&g!nakan 'e"h&+!ngan )+a+&)+&k (engan

%engg!nakan )&)+e% ko%'!+e"&)a)& '"og"a% S,SS 8e")& 11.

Da+a '"og"a% &n& %engg!nakan anal&)&) koe&)&en ko"ela)& (an anal&)&)"eg"e)& l&n&e" )e(e"hana *a&+! !n+!k %enge+ah!& h!-!ngan an+a"a (!a

8a"&a-el (an 'eng!&an h&'o+e)&) (engan %engg!nakan !& 'a")&al # !& +$.

Un+!k %en(a'a+kan ha)&l 'enel&+&an *ang -a&k %aka )e-el!%

(&lak!kan !& )+a+&)+&k +e"le-&h (ah!l! (a+a *ang (&'e"oleh ha"!) (&lak!kan !&

8al&(&+a) (an "el&a-&l&+a).

+.. U) Va")()ta& (a$ R!")a-)")ta&

29


31/36

+.3.1 U) Va")()ta&

Val&(&+a) %e"!'akan ke+e+a'an a+a! keak!"a+an ala+ 'eng!k!"

)e"+a ke+el&+&anke)a%aan a+a! ke+e'a+ann 'eng!k!"an a'a *ang

)e-ena"n*a (& !k!". Men!"!+ S!g&ono #2003:29$ &n)+"!%en+ *ang 8al&(

-e"a"+& ala+ !k!" *ang (&g!nakan !n+!k %en(a'a+kan (a+a #%eng!k!"$

&+! 8al&( a"+&n*a &n)+"!%en+ +e")e-!+ (a'a+ (&g!nakan !n+!k %eng!k!"

a'a *ang hen(ak (&!k!". In)+"!%en+ *ang 8al&( ha"!)

%e%'!n*a&8al&(&+a) &n+e"nal (an ek)+e"nal. Val&(&+a) &n+e"nal a(alah -&la

/"&+e"&a *ang a(a (ala% &n)+"!%en+ )e/a"a "a)&onal %en/e"%&nkan a'a

*ang +elah (&!k!". Val&(&+a) ek)+e"nal a"+&n*a -&la /"&+e"&a (&(ala%

&n)+"!%en+ (&)!)!n -e"(a)a"kan "eal&+a) a+a! ak+aak+a e%'&"&) *ang

+elah a(a.

Dala% 'enel&+&an &n& %engg!nakan 8al&(&+a) &n+e"nal ka"ena

'enel&+& &ng&n %enge+ah!& 8al&( a+a! +&(ak &n)+"!%en+ a+a) (a)a"

ke8al&(an )oal +&a' -!+&" (engan %enge%-angkan +eo"&+eo"& *ang +elah

a(a. Un+!k %en/a'a& +!!an +e")e-!+ &n)+"!%en+ 'enel&+&an (&!&/o-akan

'a(a 30 )&)a (& l!a" )a%'el *ang (&g!nakan !n+!k 'enel&+&an. Un+!k

%ene+a'kan a'akah )!a+! &n)+"!%en+ &+! 8al&( a+a! +&(ak (engan alan

%engko"ela)&kan )ko" *ang (& 'e"oleh (a"& )e+&a' -!+&" &n)+"!%en+

#&+e%$ (engan )ko" ke)el!"!han #+o+al$. Ko"ela)& )ko" -!+&" (engan )ko"

+o+al ha"!) )&gn&&kan (engan )ko" +o+al %aka (a'a+ (&)&%'!lkan -aha

ala+ !k!" &+! %e%&l&k& +&ngka+ 8al&(&+a) *ang )&gn&&kan

#S!g&*ono 2007:291$

Ha)&l 'e"h&+!ngan anal&)&) 8al&(&+a) (a"& (a+a !&/o-a (&(a'a+kan

-aha )e%!a -!+&" &n)+"!%en+ *ang (&g!nakan (ala% 'enel&+&an &n&a(alah -!+&"-!+&" &n)+"!%en+ *ang +elah (&!& 8al&(&+a)n*a (engan

"&ngka)an ha)&l 'e"h&+!ngan )e'e"+& (&+!n!kan 'a(a +a-le -e"&k!+:

Va"&a-le 5an*ak Koe&)&en ko"ela)& ke+e"angan

30


32/36

-!+&"

K!al&+a) %engaa" G!"! 27 773

Ke'!a)an )&)a 22 7>2

QS!%-e". ."aka on;4$.

Da"& +a-le +e")e-!+ (a'a+ (& l&ha+ -aha koe&)&en ko"ela)& *ang

'al&ng "en(ah )aa )e-e)a" le-&h +&ngg& (&-an(&ngkan (engan "

+a-le 'a(a +a"a )&gn&&kan 7P 'a(a n 30#031$ hal &n& %en!n!kan

-aha )e%!a -!+&" &n)+"!%en+ +elah +e"-!k+& 8al&(&+a)n*a.

3..2. U) R!")a-)")ta&

A'a-&la )!a+! ala+ 'eng!k!"an +elah (&n*a+akan 8al&( %aka

+aha' -e"&k!+n*a a(alah %eng!k!" "el&a-&l&+a)(a"& ala+. Se-aga& !k!"an

*ang %en!n!kkan kon)&)+en)& (a"& ala+ !k!" (ala% %eng!k!" geala

*ang )a%a (&la&n ke)e%'a+an. Men!"!+ 5h!ono Ag!ng N!g"oho

"eal&-&l&+a) %e"!'akan !k!"an )!a+! ke)+a-&lan (an kon)&)+en)&

"e)'on(en (ala% %enaa- hal *ang -e"ka&+an (engan kon)+"!k

kon)+"!k 'e"+an*aan *ang %e"!'akan (&%en)& )!a+! 8a"&a-el (an

(&)!)!n (ala% )!a+! -en+!k k!e)&one".

U& "el&a-&l&+a) -e"+!!an !n+!k %el&ha+ kon)&)+en)& ala+ !k!"

*ang akan (&g!nakan *akn& a'akah ala+ !k!" +e")e-!+ ak!"a+ )+a-&l (an

kon)&)+en. ekn&k *ang (&g!nakan a(alah k!e&)&en al'ha /"on-a/h

(engan "!%!):

Ke+e"angan :

: Rel&a-&l&+a) In)+"!%en

k : 6!%lah )oal

: 6!%lah Va"&an) 5!+&"

31


33/36

: 6!%lah Va"&an) +o+al

.Rel&a-&l&+a) )!a+! &n)+"!%en (a'a+ (&+e"&%a &ka %e%&lk&

koe&)&en Al'ha /"on-a/h %&n&%al 00 *ang -e"a"+& -aha &n)+"!%en

+e")e-!+ (a'a+ (&g!nakan )e-aga& 'eng!%'!l (a+a *ang han(al *a&+!

ha)&l 'eng!k!"an "ela+& kon)&)+en &ka (&lak!kan 'eng!k!"an !lang.

+. U) P!&7aata$ A$a")&)&

+..1 U) Na")ta&

,eng!&an no"%al&+a) a(alah 'eng!&an +en+ang keno"%alan (&)+"&-!)&

(a+a. U& &n& %e"!'akan 'eng!&an *ang 'al&ng -an*ak (&lak!kan !n+!k

anal&)&) )+a+&)+&/ 'a"a%e+"&/. ,engg!naan !& no"%al&+a) ka"ena 'a(a

anal&)&) )+a+&)+&/ 'a"a%e+&/ a)!%)& *ang ha"!) (&%&l&k& oleh (a+a a(alah

-aha (a+a +e)e-!+ +e"(&)+"&-!)& )e/a"a no"%al. Mak)!( (a+a

+e"(&)+"&-!)& )e/a"a no"%al a(alah -aha (a+a akan %eng&k!+& -en+!k

(&)+"&-!)& no"%al. 5aha (a+a %e%!)a+ 'a(a n&la& "a+a"a+a (an %e(&an.

Un+!k %enge+ah!& -en+!k (&)+"&-!)& (a+a k&+a -&)a %engg!nakan g"a&k

(&)+"&-!)&.

+..2 P!$%,)a$ H)t!&)&Selan!+n*a a(alah 'engh&+!ngan +e"ha(a' ha)&l )ko" *ang +elah a(a.

Ka"ena 'enel&+&an &n& a(alah !n+!k %el&ha+ a'akah a(a ko"ela)& an+a"a

K!al&+a) %engaa" g!"! %a+a 'elaa"an '"o(!k+& (engan ke'!a)an

)&)a -&(ang )+!(& '"o(!k+& +eo"& (an '"ak+ek %aka *ang (&'aka&

a(alah

"!%!) ?ko"ela)& '"o(!/+ %o%en+ (a"& ka"l 'ea")on. A(a'!n "!%!)n*a

a(alah )e-aga& -e"&k!+ :

Ke+e"angan:

"* : Angka koe&)&en ?" '"o(!/+ %o%en+ #8a"&a-el (an *$

N : 6!%lah Re)'on(en

B : 6!%lah ha)&l 'e"kal&an an+a"a )ko" (an )ko" *

32


34/36

B : 6!%lah )el!"!h )ko"

: 6!%lah )el!"!h )ko" *

R!%!)an ko"ela)& +e")e-!+ !n+!k %eng!& h&'o+e)&) )e-aga& -e"&k!+:1. H&'o+e)&) al+e"na+& #Ha$ : A(a 'enga"!h *ang )&gn&&kan an+a"a

K!al&+a) %engaa" g!"! #8a"&a-el B$ (engan ke'!a)an )&)a

#8a"&a-el $.

2. H&'o+e)&) n&h&l #Ho$ : &(ak a(a 'enga"!h *ang )&gn&&kan an+a"a

K!al&+a) %engaa" g!"! #8a"&a-el B$ (engan ke'!a)an )&)a

#8a"&a-el $.

DAFTAR PUSTAKA

A"&k!n+o S!ha")&%& ,"o)e(!" ,enel&+&an S!a+! ,en(eka+an ,"ak+&k 6aka"+a:

Rh&neka &'+a e+. Ke13 200.

A Sa%an. ,"oe)&onal&)%e Keg!"!an og*aka"+a: Kan&)&!) e+. Ke1 1;;4.

5a(!(! 6. S. e+. Al. Ka%!) U%!% 5aha)a In(one)&a 6aka"+a: ,!)+aka S&na"

Ha"a'an e+. Ke7 1;;4.

33


35/36

Da"aa+ Jak&*ah. ,en(&(&kan I)la% Dala% Kel!a"ga Dan Sekolah 6aka"+a:

R!ha%a e+. Ke2 1;;7.

Da%a"ah S*a&!l 5ah"& G!"! (an Anak D&(&k Dala% In+e"ak)& E(!ka+& 6aka"+a:

Rh&neka &'+a e+. Ke1 2000.

TTTTTTTTTTTT (an Ja&n A)an S+"a+eg& 5elaa" Mengaa" 6aka"+a: ,. Rh&neka&'+a 1;;.

De'a"+e%en ,en(&(&kan Na)&onal Ka%!) 5e)a" 5aha)a In(one)&a 6aka"+a: 5ala&

,!)+aka E(&)& III e+. Ke2 2002.


36/36

S!(&ono Ana) ,engan+a" E8al!a)& ,en(&(&kan 6aka"+a: Raa G"a&n(o ,e")a(a

1;;.

TTTTTTTTTTTT ,engan+a" S+a+&)+&k ,en(&(&kan 6aka"+a: Raaal& ,e")a(a e+.

Ke7 1;;4.S!g&*ono 5!k! S+a+&)+&k &%'le%en+a)& +ah!n 2007:293

S!)an+& R&n& 5en+!k e) (an &ngkah Lak! 5elaa" 6aka"+a: ekno(&k 2003.

S*ah M!h&--&n ,)&kolog& ,en(&(&kan (engan ,en(eka+an 5a"! 5an(!ng: ,.

Re%aa Ro)(a Ka"*a e+. Ke9 2002.

Un(ang!n(ang Da)a" 1;47 Re'!-l&k In(one)&a 5an(!ng: ,!)+aka Se+&a 2002.

Un(ang!n(ang Re'!-l&k In(one)&a No. 14 ah!n 2007 +en+ang G!"! (an Do)en

6aka"+a: A)a Man(&"& 200.

Un(ang!n(ang S&)+e% ,en(&(&kan Na)&onal # SISDIKNAS $ UU RI No. 20

ah!n 2003 6aka"+a: A)a Man(&"& e+. Ke3 200.

U)%an H!)a&n& (an Ak-a" ,!"no%o Se+&a(* Me+o(olog& ,enel&+&an So)&al

6aka"+a: 5!%& Ak)a"a e+. Ke2 1;;>.U)%an Moh. UFe" Mena(& G!"! ,"oe)&onal 5an(!ng: ,. Re%aa Ro)(a

Ka"*a e+. Ke19 2007.

TTTTTTTTTTTT (an Se+&aa+& L&l&)U'a*a O'+&%al&)a)& Keg&a+an 5elaa"

proposal hendrik koreksi 1

Documents