punim diplome (orgj).doc

7/24/2019 Punim Diplome (orgj).doc

http://slidepdf.com/reader/full/punim-diplome-orgjdoc 1/75

___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

HYRJE .............................................................................................................................................3

1.KONTRATAT NË TRANSPORTIN RRUGORNDËRKOMBËTAR........................................5

1.1 Kontraktimi i transportit ndërkombëtar.....................................................................................51.2 Nënmarrëveshja e transportit rrugor ndërkombëtar ..................................................................71.3 Konventa CMR.........................................................................................................................

2.SHPEDICIONINDËRKOMBËTAR.........................................................................................12

2.1 !o"ita juridike e shpedi#ionit dhe dokumentat e shpeditimit..................................................122.2 $okumenta#ioni i %&'(')s....................................................................................................132.2.1 *ërtetimi i dërgesës + %CR .................................................................................................1,2.2.2 *ërtetimi i transportit + %C( ...............................................................................................1-2.2.3 %etëngarkesa për transportin e kombinuar + %/0 ..............................................................12.2., *ërtetimi i depoimit ) %R .................................................................................................22.2.5 *ërtetimi i dërguesit për bartje të mait të rre"ikshëm + $( ............................................222.3 4 drejta e në përdorimin e termeve tregtare ndërkombëtare &NC6(4RM .......................2,

3.DOKUMENTET PËR QASJE NËTREG..................................................................................35

3.10ejet biaterae..........................................................................................................................3-3.2 0ejet C4M4(...........................................................................................................................,

4.DOKUMENTACIONI PËRAUTOMJETIN.............................................................................,7

,.1 0eja e komunika#ionit..............................................................................................................,7,.2 !oi#a nga sigurimi për autopërgjegjësinë...............................................................................,8

5.DOKUMENTET PËR SHOFERIN (dr!"#$%& '#")!"%"*..................................................51

1.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

5.1. 0eje e drejtimit ngasjes........................................................................................................515.2. $okumenta#ioni i punësimit...................................................................................................535.3 igurimi shëndetësor................................................................................................................535., %etë)tahogra9ike karteat......................................................................................................5,

+. DOKUMENTET EDOGANËS.................................................................................................57

-.1 0eja e përbashkët doganore :C&...........................................................................................58-.2 $ekaratë me për9shirje të përgjithëshme...............................................................................-1-.3 $ekarata për verën doganore $C*.....................................................................................-2-., Regjistri i dërgesës...................................................................................................................-3-.5 (&R karnet shenja për transport ndërkombëtar.....................................................................-,-.- '(' karnet..............................................................................................................................-7

,. PËRMBY--JA.........................................................................................................................70

. -ITERATURA.;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;.72

2.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

HYRJE

(ransporti rrugor ndërkombëtar i marave para<et transportimin e marave në mes të personave juridik dhe 9i"ik të shteteve të ndr=shme dhe është i idhur me këmbimin e maravendërkombëtare e #ia para<et të vetmin shkak të vëimit më të madh apo mëtë vogë. Rëndësiamë e madhe për korni"ën rreguative të "hviimit të transportit ndërkombëtar rrugor tëmarave kanë &R>?2,@

• Komiteti për transportimin tokësor i Komisionit 4konomik 4vropian i Kombeve të bashkuara &(C A4C4A >N dhe

• Kon9eren#a evropiane e ministrave të transportiti C4M4(.

Bëimi kr=esor i veprimtarisë ndërkombëtare të transportit është dërgimi i mait kientit sipaskushteve të kontraktuara në mën=rë <ë berësit ti mundësohet disponimi me main e berë?si dhekapër#imin e argësive në mes të shitësit eksportuesit dhe berësit imporuesit. Kuatiteti ishërbimeve transportuese ndërkombëtare nuk mvaret vetëm nga kuaiteti i shërbimit të #iin e

o9ron transportuesi? por edhe nga bashkëpunimi në mes të shteteve me të #iat bëhet këmbimi imarave. do vështirtësi e kaimit të ku9irit? det=rimisht do te thotë ngadasim i transportitndërkombetar rrugor ? e #ia pad=shim ndikon në ngritjen e Dmimit të transportit? e me te nëngritjen e Dmimit të marave <e barten? si dhe "vogimin e a9tësisë konkuruese në tregunndërkombëtar. $ihet se transporti bëhet shumë më ehtë në një hapsirë ekonomike? si< është p.sh.bashkimi 4vropian? se sa në ato shtete <ë nuk e kanë edhe a<ë të "hviuar bashkëpuniminekonomik dhe poitik. Me h=rjen ne integrimet evropiane dhe botërore ? hapjen eku9ijve?uni9ikimin shërbimeve kuaiteteve dhe ehtësimi i 9ormaiteteve doganore? arrihet<arkuim më i shpejt i marave nga eksportuesi deri tek importuesi.(ema e këtjë punimi sh<=rton dokumentet e transportit ndërkombëtar rrugor të marave.!ër të <enë transportimi rrugor ndërkombëtar i pa penguar? është e nevojshme një numër i madh

dokumentesh. !ër të gjitha dokumentet e nevojshme është bër përshkrimi deta? mën=ra emarrjes? si dhe mën=ra e sh9r=të"imit të t=re . Me <ëim të sistemati"imit të t=re? puna ështëndarë në 1 kapituj.

3.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

Kapitulli 1 9et për kontratat në transportin rrugor ndërkombëtar.*et pro#esi i transportimit mundtë 9iojë vetëm atëherë kur në mes të berësit dhe shitësit të marave idhet kontrata mbishitëberje. 'tëher njëra prej paëve kontraktuese anga"hon importuesin i #ii do ta sje mainderi tek paa tjetër kontraktuese. Në këtë kapitu janë përmendur kotratat juridike ) të"batueshme? kush mund të idhë kontratë dhe si bëhet shkëputja e kontratës ? si dhe përgjegjësitëe paëve kontraktuese duke marrë paras=shë dërgesën.Kontrata për transport mbrenda vendit sipas igjit vendor %eta E=rtare....Me <ëim tëstandardi"imit të kushteve të kontratës për transportin ndërkombëtar tregtar?është përpunuar Konventa mbi marrëveshjen në transportin ndërkombëtar të marave CMR si dhe 9etëngarkesa

ndërkombëtare.

Kapitulli 2 i kontratës për shpedi#ionin ndërkombëtar.(ranspoirtimi ndërkombëtar rrugor ështëngusht i idhur me pro#esin e shpeditimit?sepse deri më 85F të transportit ndërkombëtar tëmarave bëhet përmes organi"atave së shpediterëve.'ta për kientët e vet sigurojnë transportinduke i anga"huar transportuesit dhe kështu e kr=ejn kompet punën ashtu <ë Gmai i kërkuar tëarrijë në vendin e kërkuar dhe në kohë të kërkuarG.!ër këtë në punë është përpiuar rra9shi i tëdrejtës juridike të shpedi#ionit dhe dokumentave të shpedi#ionit <ë janë të obigueshme për transprortin rrugor ndërkombëtar.Hjithë ashtu?në këtë kapitu janë në detaje të s<aruara terminettregtare ndërkombëtare)&NC6(4RM 2 të #iët përshkruhen në kontratë <ë ka të bëjë meshitëberje dhe i #ii para<et shkurtesat e kushteve të thjeshta prej të #iave ushtrohet tregtia

ndërkombëtare.

Kapitulli 3 9et për h=rje në treg.(ransportuesit të regjistruar h=jnë në treg në ba"ë të ejesndërkombëtare <ë ka të bëjë me transportimin ndërkombëtar.Në këtë kapitu detajisht është e përshkruar pro#edura me të #iat transportuesit i marrin dhe i sh9r=të"ojnë ejet biaterae)C4M4( dhe ato Dka eja ju mundëson.

Kapitulli 4 9et për dokumentet e automjetit.Këtu h=jnë eja e <arkuimit?poi#a e det=rueshmee sigurimit e #ia sh9r=të"ohet tek ne ?por është gjithashtu e përmendur edhe poi#andërkombëtare e sigurimit i ashtu<uajturi)karton i gjebërt? si dhe kushtet teknike dhe teknikoekspoatuese të #iat duhet patjetër ti potësojnë transportuesit e ngarkesave me të #iët bëhet

transportimi pubik në komunika#ionin rrugor.

Kapitulli 5 9et për dokumentat e sho9erit drejtuesit të automjetit.e#ii sho9er si dëshmi ekompeten#ës për drejtimin e automjetiti duhet patjetër të ketë ejen për vo"itje për kategorinë përkatëse? si dhe ejen ndërkombëtare për vo"itje.!ërve< kësaj?duhet të disponoj edhe me pasaportë udhëtimi ?si dhe vi"ë h=rëse në shtetin e#aktuar? dhe me këtë edhe dokumentet të #iat vërtetojnë se vo"itësi është në marëdhënje punetek transportuesi.Ishtë i pashmangshëm edhe sigurimi shëndetësor i #ii i mundëson tretmanmjeksor jashtë vendit i obigueshëm edhe sigurimi rrugor shëndetësor.Hjithashtu gjatë

,.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

transportimit vo"itësi duhet gjithnjë të ketë me vehte edhe shtresat ose kartën tahogra9ike?me të#iën dëshmohet respektimi i rreguave të #iat kanë të bëjnë për kohën e vo"itjes dhe pushimit.

Kapitulli 6 ka të bëjë me dokumentet doganore.Me ardhjen e automjetit me maë në kaiminku9itar?duhet patjetër ti ketë edhe dokumentet për ndërmarrjen e veprimeve 9ormae nëdoganë.Këtu posa<ërisht mendohet në dokumente <ë janë të obigueshme sipas rreguavedoganore.Këto janë eje tipike të përgjithëshme doganore?dekaratë e saktë?dekaratë mbi verën emain për doganë?regjistrin e dërgesës ?si dhe dokumentat të parapara sipas konventës doganorembi transportimin e marave në ba"ë të rreguave për transport rrugor ndërkombëtar karneta(&R dhe Konventa doganore mbi '(')karnet)at për transport të përkohshëm të mait '('K'RN4(.

Kapitulli 7 përmban pas<=rimet përmb=ëse të idhura për mën=rën e punës?

Kapitulli 8 jepë pas<=rën e sh9r=të"imit të iteraturës .

5.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

/. KONTRATAT NË TRANSPORTIN RRUGOR NDËRKOMBËTAR

Në këtë kapitu do të përshkruhen marrëveshjet ndërkombëtare për transportin emarave?gjegjësisht egai"imi dhe ojet e marrëveshjeve <ë ek"istojnë dhe të #iat "batohen?por do të 9itet se kush mund të idhë kontratë dhe si mund <ë ajo kontratë të shkëputet.$etajishtështë i përshkruar pro#esi i idhjes së kontratës për transport ? si dhe pro#esi nënkontraktues sëtransportitit.i dokument më i rëndësishëm i transportiti ndërkombëtar rrugor?në këtë kapituështë përshkruar edhe ista ngarkuese ndërkombëtare si dhe Konventa e #ia e parasheh)Konventa mbi marrëveshjen e transportit rrugor ndërkombëtar të marave Konventa)CMR.

/./ K&"r'0"%)% % "r'&$1r"%" rr#r &dr0)"'r

!as idhjes së kontratës në shitëberje në mes të berësit dhe shitësit?varësisht nga idhja emarrëveshjes mbi kushtet e dërgesës)&NC6(4RM 2?i #ii do të <artësohet detajisht nëkapituin 2.2.? njëra nga paët kontraktuese idhë kontratë me transportuesin për transport.4dhe pse transportuesit e regjistruar "akonisht idhin kontrata për transportin rrugor ndërkombëtar me bashkangjitjen e istës ngarkuese ndërkombëtare duhet thënë se kontrata mbi transportiminndërkombëtar rrugor në egjisa#ionin vendor është e rreguuar me 0igjin mbi kontratattransportuese të komunika#ionit rrugor me të #iin është e de9inuar mën=ra e idhjes së kontratësdhe përgjegjësitë në mes paëve kontraktuese.

ipas 0igjit të #ituar?me kontratën e transportit?transportuesi obigohet <ë main ta transportoj nëvendin e dedikuar dhe të njejtin tJia dorë"ojë marrësit apo personit tjetër të #iin e #akton porositësi?ndërsa dërguesi është i obiguar <ë transportuesit ti paguaj transportimin ekontraktuar.Kontrata për transport konsiderohet e mb=ur në momentin kur (ransportuesi o9ronmain për transport.(ransportuesi është përgjegjës për gabimet ose pakujdesin e të punësuarve të tijvo"itësit?punëtorit?etj. atëherë kur ato kanë ndodhë në rrethin apo kohën gjatë së se#iës ata

kanë punuar.Nëse i punësuari i tij bën vepër gabuese jashtë normave të kontratës së tij psh.nësevo"itësi është munduar të përmirësoj diDka nga mai?transportuesi nuk është përgjegjës.Megjithate?kur i punësuari i ik asaj <ë të baa9a<ohet me pasojat igjore?transportuesikonsiderohet përgjegjës N4' &R>?23.

-.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

Me 0igjë është de9inuar edhe modei i kontratave mbi komunika#ionin ndërkombëtar rrugor sipas së drejtës)kontratat e "batueshme duhet të përmbajnë këto pika@

) $ata e idhjes së Kontratës?) (itui dhe seia e ndërmarrjes transportuese?) (itui dhe seia e ndërmarrjes së dërguesit?) 0ënda e kontratës?) (ransportimi?

) Mën=ra e pagesës?) 0ajmrimini mbi rrugtimin e mait?) !agesa e ditëve të humbura?) igurimi nga rre"i<et transportuese?) *e9shmëria e kontratës?) !ërmbajtja e Konventës CMR?) 4iminimini i pengesave?) Nënshkrimi i dërguesit dhe transportuesit.

(ë miturit personat nën 1 vjeD si dhe personat jo mja9t të vetëdijshëm të sëmurit menta dheata nën ndikimin e akohoit dhe drogës nuk kanë a9tësi igjore për kontraktim.Nga kjo kontrata

me njërin nga personat e artëpërmendur konsiderohet e anuuar dhe e pave9shme.

hkëputja e kontratës mund të jetë e rreguuar@ me igj me kontratë apo parandaim apo jashtë igjit mos potësimi i kontratës.Në momentin kur është para<itë mosrespektimi ikontratës?dëmi mund të jetë i kompen"uar me kreditimin e paës e #ia ka përjetuar dëmin N4' &R>?23.(ransportuesi është i obiguar <ë automjetin transportues ta vendos në vendin për ngarkim tëmait i #ii është kontraktuar sipas marrëveshjes?por nëse nuk është i kontraktuar?dërguesi duhettë in9ormojë me kohë.

(ransportusi duhet patjetër ta vendos automjetin transportues në kohen dhe momentin e

marrëveshjes?por nëse është kontraktuar vetëm dita?automjetin duhet ta vendos atë ditë?më sëvoni në a9atin i #ii i mundëson ngarkimin para skadimin të orarit të punës të dërguesit. Nëse me kontratë nuk është parapar ndr=she? main në automjet e ngarkon dërguesi?ndërsa eshkarkon pranuesi.Nëse dërguesi nuk e ka ngarkuar main në autotransportues në kohën e#aktuar sipas marrëveshjes ose nëse transportuesi nuk ka 9iuar me kohë transportimin?ashtu <ëdërguesi nuk ka më interes për transportim?paët kontraktuese mund të tërhi<en nga kontrata dhetë kërkojnë potësimin e dëmit të shaktuar.Me dhënjën e istës ngarkuese transportuesi vërtetonse është idhur kontrata për transportim dhe se e ka pranuar main. Kjo do të s<arohet detajishtnë Kapituin 1.3

7.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

(ransportuesi është gjithë ashtu nën obigim <ë main ta transportoj në a9atin e kontraktuar dhesipas marrëveshjes.Nëse a9ati për transport apo rruga transportuese nuk ështëkontraktuar?transportuesi duhet të bëjë transportin në a9at i #ii i përgjigjet atij oji tëmait?gjegjësisht rrugës e #ia i përgjigjet më së miri transportit të atij mai.

1.2 Marrëveshja e transportit rrugor ndërko!ëtar

Nëse njëra nga paët kontraktuese për shitëberjen e marave e anga"hon shpedituesin?ai do taorgani"oj për të transportuesin.Kjo do të jetë detajisht e s<aruar në kapituin 2.Nëse paakontraktuese e #ia është përgjegjëse për dërgesën anga"hon drejtpërdrejtë transportuesin ndarasai nuk është në gjendje <ë në mën=rë të pavarur ta transportoj main?tranportuesi do ta marr roine shpedituesit dhe do ta kontraktoj transportimin me transportues tjetër)nënkontraktuesin nëtekstin e mëtejm sho9erin.Në këtë rast përgjegjësia e transportuesit për dëmet e shkaktuara të

mait është e paku9i"uar?gjegjësisht i përgjigjet potësisht kientit të mait.

(ransportuesi me të #iin kientit në tekstin e mëtejm komitent ka idhur kontratë mbi transporti ë në disponim transportin sho9erit dhe në rast se parku vo"itës është potësisht i nLënë ose kur destinimi transportues është jashtë territorit veprues të "akonshëm të tij? sho9eri në këtë rastduhet të bëjë transportimin në raport me kontratën e idhur në mes të transportuesit dhekomitentit.Megjithate?pamarparas=sh se a do ta bartë main transportuesi apo vo"itësi të drejtate komitentit mbeten të njejta.Në ba"ë të kontratës mbi transport të #iën e ka idhur metransportuesin. Hjithsesi transportuesi mundet më vonë ti drejtohet vo"itësit për potësimin edëmit të shkaktuar.

(ë gjitha <ështjet <ë nuk janë të rreguuara me kontratë mbi transportimin në komunika#ioninrrugor ndërkombëtar sipas igjit mbi kontratën e transportitit në komunika#ionin rrugor?kr=henme apikimin e Konventës +CRM.

.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

1.3 K&&"' CMR

(ransportuesit bartin main në rrugët ndërkombëtare transportuese sipas KonventësCMR?Konventa CMR daton prej 18.Maj 185-?ndërsa ka h=rë në 9u<i më 2.Korrik 18-1.

Hati se të gjitha shtetet evropiane janë nënshkruese të kësaj konvente?ndërsa viteve të 9undit ekanë nënshrkuar edhe disa shtete <e nuk h=jnë ne bashkësin evropiane?si# janë Maroku dheKa"ahstani.Konventa CMR de9inon përgjegjësitë e transportuesit si dhe dokumentet të #iat janë të idhura për transportimin rrugor ndërkombëtar në mes të shteteve të ndr=shme nga të #iatnjëra është nënshkruese.Këto dokumente duhet patjetër ta për#jein main dhe të jenë gjithnjë nëautotransportues.Konventa gjithashtu de9inon edhe disa përgjegjësi tjera të dërguesit si dhe pranuesit të mait.

$ërguesi i mait është personi i #ii ka idhur kontratë me transportuesin.$uhet të kemi paras=shë se ai person nuk është gjithnjë person i njejtë i #ii është theksuar si dërgues në CMR)9etë)ngarkesë.!ranuesi i mait është personi i #ii është i #ekur si pranues në CMR +istënngarkuese dhe i #ii e pranon main.

Konventa CMR apikohet automatikisht në se#iën kontratë <ë ka të bëjë me transportimin rrugor ndërkombëtar në mes të shteteve të ndr=shme nga të #iat njëra nga këto është nënshkruese eKonventës?edhe atëherë kur automjeti me ma kaon një pjesë të rrugës përmes detit?hekurudhës apo umit.!ër apikimin e CMR Konventës duhet të jetë eviden#a e <artë e kontratësnë transportimin rrugor ndërkombëtar.Nga dekretet e Konventës CMR përjashtohet këtotransportime@

) (ransporti i mobijeve?) (ransportimi i ku9omave <ë transportohet nga bota e jashtme?) (ransportimi ndërkombëtar për nevoja personae?) (ransportimi nën konventën e postës ndërkombëtare?) Kobata"hi.

$ekretet kr=esore të Konventës CMR janë@

) %etë)ngarkesa CMR ipet në katër ek"emparë identike të nënshkruara nga ana e dërguesit dhe

transportuesit. Nënshkrimet munden të jenë të nënshkruara ose të "ëvendësuara me vua nëse njëgjë të tië e ejon igji i shtetit në të #iën është vendosur 9etngarkesa.4k"empari i parë idorë"ohet dërguesit?i d=ti për pranuesin dhe e për#je main ndërsa i treti dhe katërti e mbanëtransportuesi?) Kur mai <ë transportohet bartet në autotranpsortues të ndr=shëm?apo është i ojeve tëndr=shme apo është i ndarë në grupe të ndr=shme?dërguesi ose transportuesi ka të drejtë tëkërkoj <ë ti ipet 9etë)ngarkesa CMR) e posa<me për se#iin autotransportues <ë bartë ose përse#iin oj apo sasi të mait?

8.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

Me këtë rast?i d=ti?i treti dhe i katërti ek"empar duhet të gjenden gjithnjë në autotransportuesderi sa mai është në transportim. Në 9et)ngarkesë duhet të jenë këto <ëndrime@

) rubrika 1 @ dërguesi emri?adresa dhe shteti.) rubrika 2 @ pranuesi emri ?adresa ?shteti.) rubrika 3 @ vendi i destinimit vendi?adresa?data?) rubrika , @ vendi dhe data e marrjes së dërgesës në transport vendi dhe shteti?) rubrika 5 @ dokument për#jeës) rubrika - @ shenja dhe numri) rubrika 7 @ numri i koeteve) rubrika @ oji i ambaa"hit?) rubrika 8 @ oji i mait?) rubrika 1 @ numri statistikor ) rubrika 11 @ pesha bruto kg?) rubrika 12 @ kubika"ha m3?) rubrika 13 @ udhë"imet e dërguesit për punë doganore dhe të tjera?) rubrika 1, @ rreguat për pagesën e rrugëve?) rubrika 15 @ përjashtime?) rubrika 1- @ transportuesi emri?adresa?shteti) rubrika 17 @ transportues të tjerë emri?adresa ?shteti?) rubrika 1 @ vërejtjet dhe ku9i"imet e transportuesit?) rubrika 18 @ përgjigjjet të tjera?) rubrika 2 @ dekretet e pagesës pranuesi?dërguesi?vauta

) rubrika 21 @ vendi dhe data e <ëndrimit të dërgesës?) rubrika 22 @ nënshkrimi dhe vua e dërguesit) rubrika 23 @ nënshkrimi dhe vua e transportuesit?) rubrika 2, @ nënshkrimi dhe vua e pranuesit.

.

11.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

"htoj#a nr 1. $M% &letë ngarkesa

12.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

2. SHPEDICIONI NDËRKOMBTAR

Rreth 85F të <arkuimit të mait ndërkombëtar e ushtron organi"ata e shpediterëve.*etë poro#esi i shpeditimit është ngush i idhur me transportin rrugor ndërkombëtar?sepse në shumëraste paët kontraktuese në momentin e shitëberjes së mait më parë e anga"hojnë shpediterin?e pastaj transportuesit.Nga k= shkak përmendet e drejta igjoro)ekonomike e shpedituesit?igjetmbi të #iat tek ne mbështetet veprimtaria shpedituese ?si dhe dokumentat e shpeditimit tërëndësishme për transportimin rrugor ndërkombëtar.

Hjithëashtu si regua të rëndësishme të veprimatrisë me tregti të jashtme shpedituese do të përmenden edhe terminet ndërkombëtare tregtare? të #iët regjistrohen në kontratën e shitëberjesme të #iat saktësisht de9inohen përgjegjësitë e berësit dhe shitësit të mait duke pasur paras=shëdërgesën dhe me këtë rast eiminohen mosmarrëveshjet e mundshme)&NC6(4RM 2.

2./ P6%"' !#r%d%0 $71d%8%&%" d7 d0#)&"'8%&% $71d%"#$

%jaa Gshpedi#ion rrjedh nga atinishtja GeLpedire <ë donë të thotë Gbëj "gjedhje të njëveprimi? Grreguoj punë të #aktuara G <ë përdorim në praktikë mund të thuhet Gja dërgojdërgesën? Gja përgatis dërgesën G .

4k"istojnë 3 ba"a themeore në rra9shin juridik të shpeditimit@

)angosaksonishtë)me të #iën me 9jaën shpediter nënkuptonë agjent)juridik apo 9i"ik i#ii punon në emër të huaj dhe për punë të huaj.Kjo d.m.th. <ë shpedituesi idhë kontratame persona të tretë në emër të komitentit dhe për ogarinë e tij?por nuk pëgjigjet për punën e t=re.

) 9rengjisht) me të #iin me 9jaën shpediter nënkuptojmë komisionar)person juridik ose9i"ik i #ii punon në emër të vetin?a për në ogari të huaj.Kjo d.m.th. se ai përgjigjet për punën transportuese dhe me shpeditim shpediteri të #iit shpediteri kr=esor ia ë nëdipsonim një pjesë të punës.

)gjermanisht evropiane)ku shpeditimi konsiderohet si veprimtari e pavarur ekonomike

e #ia është e idhur me tregti.ipas këtij sistemi?shpedituesi nuk përgjigjet për punë të transportuesit dhe mes shpedituesit?por vetëm për punën e tij.

(ek ne ?shpeditimi është i rreguuar me igjet si vijon@) 0igjit mbi marëdhënjet obiguese?) 0igjin mbi marëdhënjet "=rtare me tregtinë e jashtme?) 0igjin doganor.

13.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

ipas Ko"omarit 23?uni9ikimi i dokumenta#ionit të shpeditimit në nivein ndërkombëtar ekr=en 9ederata ndërkombëtare e sho<atave të shpedituesve %&'(' në periudhën prej 1855 derimë sot.ht=pjen dhe distribuimin e dokumentave shpedituese e kr=ejnë anëtarët e %&'(' ?ato janë nëshumi#ën e odave ekonomike të shteteve.

Me kërkesë të shpedituesit?oda ekonomike nën pagesën e shumës përkatëse?ëshon 9ormuarinshpeditues %&'('?dokument i #ii e ka numrin e vet serik dhe mbanë eviden#ion për 9irmat të#iat kanë pranuar dakumentat e ëshuara.

2.2 D0#)&"'8%&% % FIATA 9 $

Në të gjithë shtetet ek"istojnë organi"atat e shpedi#ionit ndërkombëtar me <eim të kr=erjes sëveprimtarisë së shpedi#ionit . Në vitin 182- në mbedhjen themeuese të për9a<suesve tëshpedi#ionit nga 18 vende ? të shteteve të 4vropës në *jenë është themeuar 0idhja Ndërkombëtare e 6rgani"atave për hpedi#ion me emërtim %&'('. eia e kësaj idhje u #aktua/erni ? ndërsa sekretariati mbetet në *jenë . Në vitin 18,8 pas u9tës së d=të botërore nëKuvendin në !aris u bë riaktivi"imi i %&'(')s e #ia kishte pushuar së vepruari për shkak tëu9tës . eia e sekretariatit ishte 'ntOerpen deri më 18-5 ? e pastaj Kopenhaga tani është Euri#h. Në vitin 18-2 u bë ndr=shimi i statutit të %&'(') s dhe u pranuan shumë shtete . (ani në %&'(' janë - anëtarë të rregut dhe mbi 1 anëtarë të bashkangjitur .Kongresi i P & %&'(' + s është mbajtur me 18-7 në 6pati ? ndërsa ai i PP& është mbajtur me188 në o9je.ështjet pro9esionae %&'(' i "gjedh në kuadër të komisioneve dhe nënkomisioneve të

përhershme psh për @) transportin hekurodhor?) transportin detar ?) transportin rrugor ?) transportin ajror ?) undrimin në umej ?) #eshtjet juridike ?) transportin e kombinuar etj.

%&'(' veprimtarin më të madhe e ka "hviuar në #aktimin e kritereve dhe uni9ikinin e9ormuarve %CR? %C(? %/0? %R? dhe $(? të njohur me emërtimin G(he %&'(' $o#uments.

!ër 9ormuarët %CR dhe %C( është parapar shenimi i numrit seria i #ii është i obigueshëm gjatësht=pjes në sht=pshkronjë.Ndërsa për 9ormuarët %/0? %$ dhe $(? k= shenim i numrit seriai ejohet vendeve antare të #iët dëshirojnë apo nuk dëshirojnë sht=pjen e numrit seria gjatësht=pjes në sht=pshkrojnë.6rgani"atat na#ionae të shpedi#ionit mbajn eviden#ën mbi %&'(' 9ormaarët e sht=pur dhe tëdërguara me shenimin e numrit seria.

1,.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

2.2.1 'ërtetii i dërgesës ( )$%

Me vërtetimin e dërgesës %CR %orOarding 'gent Certi9i#ate o9 Re#eipt vërtetohet se dërguesinë ditë e #aktuar? në vendin e #aktuar ka pranuar main e #aktuar për dërgim të mëtutjeshëm.hpediteri me dhënjen e një vërtetimi të ti?vërteton se e ka pranur main e shenuar nga shitësi + dhënësi me urdhëresë të parevokushme dhe të njejtin duhet ti dërgoj berësit)marrësit.Kjourdhëresë mund të prapsohet vetëm nëse shpediteri pranon një prapsim të tië dhe pasi tikthehet kopja origjinae e 9ormuarit të potësuar.hitësi i mait nuk mund të disponoj me main e shenuar në 9ormuarin %CR i #ii i ështëdor"uar berësit.%ormuari %CR ka ngj=rë të gjebërt dhe përbëhet nga origjinai dhe katër kopje.K= 9ormuar është përpiuar nga %&'(' në vitin 1855.

15.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

htoj#a nr.2 %ormuari %CR

2.2.2 'ërtetii i transportit * )$+

1-.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

Me vërtetimin e transportit )%C( %orOarding 'gents Certi9i#ate o9 (ransport vërtetohet sedërguesi në ditën e #aktuar në vendin e #aktuar me mjetin transportues të #aktuar ka pranuar main e #aktuar për dërgim të mëtutjeshëm.K= dokument ndr=she mund të <uhet edheGdokument i vërtet i transportit G e <ë të thotë se mund të "ëventësoj potësisht dokumenta#ioninorigjina të transportit në raste kur humbet dokumenta#ioni i bartjes së mait ose të <arkuimi i përgjithshëm përmbedhës.*ëretimi i transportit %C( më së shpeshti ipet në rastet e tia kur rre"iku i transportimit bie mbishitësin tër kohën deri sa mai nuk i dor"ohet berësit.hpediteri me dhënjen e një dokumenti të ti bersit të mait i garanton se mai do ti dërgohetnga vendi i eksportit pa ndaesa?dhe do të ipet atëher kur potsisht mait i është kr=er pro#eduradhe kur shpediteri ka idhë kontrat mbi bartjen e mait me sho9erin e #aktuar. Njëkohësisht k= dokument do ti shërbejë shitësit si dëshmi mbi kr=erjen e obigimeve ngakontrata mbi shitberjen e mait?dhe 9iton të drejtën <ë të kërkoj nga banka pagesën e me #mimine shitëbjerjes?nëse është paraparë në dokumenta#ionin përkatës të akreditivit.%ormuari ka ngj=rë të verdhë dhe përbëhet nga origjinai dhe katër kopje.K= 9ormuar është përpiuar nga %&'(' në vitin 1858.

htoj#a nr.3 %ormuari %C(

17.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

2.2.3 )let*ngarkuasja për transportin e ko!inuar ( ),-

1.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

%et)ngarkuasja për transportin e kombinuar %/0 %&'(' Combined (ransport /&00 6%0'$&NH mundëson bartjen e mait në "inLhirin transportues me disa degë të komunika#ionitme dhënjen e vetëm një dokumenti për transport + bartje.Me apikimin e këtij dokumenti është bërë "gjedhja më praktike e mundshme për rastet e tia kur mai duhet të transportohet me mjete të kombinuara për bartje duke për9shirë këtu edhe imanet?depot?organi"atat etj.Një dokument të ti mund ta ëshon vetëm shpediteri i #ii e ka të idhur kontratën me të gjithë pjesëmarësit në rrugën transportuese të bartjes së mait.K= shpediter gjithashtu merr obigim në artësi prej 3 9ranka për kiogram të peshës bruto të humbur apo tëdëmtuar ? përpos nëse mund të dëshmohet se ku ka ndodhë dëmtimi apo humbja.%ormuari ka ngj=rë të katër.K= 9ormuar është përpiuar nga %&'(' në vitin 1871.

htoj#a nr., %ormuari %/0

18.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

2.2.4 'ërtetii i depoiit ( )%

2.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

Me vërtetimin e depoimit +%R %&'(' erehouse Re#eipt dërguesi vërteton se në ditën e#aktuar në vendin e #aktuar ka deponuar main e urdhërdhënsit të tij.K= vërtetim i depoimitështë një dokument i ve9shëm nëse nuk është shkruar N6( N4H6C&'/04 ose N6( N4H6(&'/04 në kopjet e 9ormuarit?ndërsa në origjinain jo.Kjo do të thotë @ për deri sa maiështë i depoinuar?pronari i mait mund ta shesë atë në tërsi ose pjesën e tij në mën=rë <ë tëdrejtën e pronësis të bart mbi indosmetin dhe atë nëse 9etëdepoimi është në emër gjegjësishtsipas urdhëresës? e nëse është mbi prurësin bartet?bartet me shitje të thjesht nga dora në dorë.Maksimaishtë ejohet të shitët 13 herë i njejti ma.%ormuari ka ngj=rë portokai nuk mund të bartet përpos nëse në të nuk është shenuar shenjaGnegotiabe.K= 9ormuar është përpiuar nga %&'(' në vitin 1875.

htoj#a nr. 5 %ormuari %R

21.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

22.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

2.2.6 'ërtetii i dërguesit për !artje të allit të rre/ikshë ( "0+

Me vërtetimin e dërguesit për bartje të mait të rre"ikshëm +$( hippers $e#aratin 9or the(ransport o9 $angerous Hoods dërguesi si urdhërues i shpediterit?vërteton se mai i #aktuar irre"ikshëm R&$ ? '$R ose &M$H në transport mund të për"ihen me mara tjerë pa ve#uar main e rre"ikshm.K= 9ormuar është përpiuar nga %&'(' në vitin 1877.

htoj#a nr.- %ormuari $(

23.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

2,.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

2.3 %regullore për kuptiin e tereve ndërko!ëtare tregtare $+%M" 2

6da Ndërkombëtare për tregëti në !aris në vitin 183- për here të pare ka pubikuar tërsin eRreguave Ndërkombëtare për komentimin e termave të tregtisë me emërtim &NC6(4RM. Në vitin 1853 mbahet Kongresi i P&* i 6dës Ndërkombëtare për komentimin e termeve tëtregtisë në *jenë dhe vendosen rregua të reja me emërtimin &NC6(4RM 1853. 'pikimi ikët=re rreguave 9ioi të përdoret pas Kongresit <ë nga viti 1853. Ndr=shimet janë bërë në vitin 18-7 ? 187- ? 18 ? 188 dhe së 9undi në vitin 2 atëherë kur numri i përgjithshëm i kau"uave arriti në 13.Kau"uat &NC6(4RM paritet janë të renditura në 13 shkurtesa?nga të #iat se#ia përbëhet prej tri shkronjave.

&NC6(4RM 2 de9inon@

) Cii oj i transportit do të jetë i sh9r=të"uar?) Kush e ka obigim transportimin e mait dhe kush i bartë shpen"imet e transportit.) Ku do të jetë i destinuar mai?

) Kush ka për obigim ta siguroj main?) Kush bënë importin?kush doganimin e eksportit?) Kur bartet posedueshmëria dhe rre"iku i mait nga shitësi në berësin.&NC6(4RM kau"uat mund të ndahet në katër grupe sipas shkronjës 9iestare të shkurtuar@Hrupën 4? grupën %? grupën C dhe grupën $.Kau"ua 4 ? % dhe C janë kau"ua të4Lpedi#ionit?ndërsa kau"ua $ janë grupe të kau"uave)mbërijtëse.Kjo d.m.th. se pronësia nëma sipas kau"uave 4?%?dhe C bartet në vendin e shitësit?pasi <ë dërgesa bëhet në vendin e berësit?ndërsa sipas Kau"uës $ shitësi mbanë të drejtën në pronësi në main edhe të vendit berës.Kasi9ikimi &NC6(4RM 2 është e treguar në tabeën Nr.1.

(abea nr. 1 Kasi9ikimi &NC6(4RM 2

25.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

rupi kspeditii

4P 4L orks 9ranko 9abrika

rupi )

(ransportimi kr=esor i papaguar

%C' %ree Carrier 9ranko transportuesi%' %ree 'ongside hip 9ranko në ngarkesë të tragetit

%6/ %ree 6n /oard %ranko target+ranpsorti kr9esor i paguar

rupi $C%R Cost and %reight Dmimi me transportimC&% Cost &nsuran#e and %reight Dmimi me sigurim në transportimC!( Carriage !aid (o transportimi i paguar deriC&! Carriage and &nsuran#e !aid to transporti dhe sigurimi te paguaraderi

rupi 0

kspeditii

$4 $eivered 4L ship dërguar 9ranko target$4B $eivered 4L Bua= derguar 9ranko bregdet

$'% $eivered 't %rontier dërguar në ku9i$$> $eivered $ut= >npaid dërguar e pa doganuar$$! $eivered $ut= !aid e dërguar e doganur

*Klau/ula nënkupton minimumin e obigimeve për eksportuesin para dërgimit tëmait.4ksportuesi duhet patjetër ti japë në disponim main berësit ?në vendin e #aktuar tëekspeditimi më së shpeshti në hapsirat e tij.(ë gjitha të tjerat në idhje me ekspeditimin)transportin?sigurimin?importin dhe eksportin doganimin? i reai"on berësi.

)* Klau/ula e irojnë eksportuesin nga marrëveshja e pagesës për transport dhe sigurim të

mait. Mirëpo eksportuesi sipas kësaj grupe të kau"uës është në obigim ta jap main nëdisponim?duke përjashtuar obigimin për ngarkimin e mait në mjetin transportues të #iin e kaanga"huar berësi vetëm në rast kur hapsirat e eksportuesit janë të shpaura si vendekspeditimi.Hjithashtu k= grup i kau"uave d.m.th <ë doganimin eksportues e bënë eksportuesi.

$*Klau/ula nënkupton <ë eksportuesi ka obigim të kontraktoj transportimin e rëndomtë dhe ti bartë shpen"imet e rrugëtimit deri në vendestinimin e ekspeditimit.Hjithashtu?d= C)Kau"uaC&% dhe C&! nënkuptojnë se eksportuesin përve# obigimeve të rrugëtimit ka edhe obigimin esigurimit ba"ë të mait deri në vendin e destinuar.Këto kau"ua nënkuptojnë obigimet eeksportuesit për të bërë doganimin eksportues.Mirëpo është me rëndësi të #eket se dërgimi i mait sipas C)Kau"uës bëhet në shtetin

ekspeditues?pamarparas=sh vendosjen mait në undruese ?në porte ekspedituese?ose me rastin edorë"imit të mait transportuesit në vendin e kontraktuar në shtetin shpeditues.Dka nëkupton?setek Kau"ua C ?pra edhe tek ato të #iat janë nën obigim të eksportuesit <ë të sigurojmain?dërgesa dhe rre"iku për main kaon nga shitësi eLportuesi në berësin importuesin pra? <ë nga shteti ekspeditues.

2-.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

0*Klau/ula janë kau"uaa të arrijtjes ?pasi <ë sipas t=re dërgesa është bërë atëherë kur mai tëarrijë në destina#ionin e berësit ose në vendin e kontraktuar?në ku9irin me shtetin importues.4ksportuesi ka për obigim <ë transportimin e mait dhe pagesën e shpen"imeve të rrugëtimitder tek vendi i #aktuar?por pa e marrë obigimin mbi sigurimin e mait.4ksportuesi ka për obigim pagesën e taksave eksportuese dhe doganën eksportuese.sipas rreguave doganimin eimportitit e paguan berësi? pasi<ë ai më së miri i njehë rreguat e shtetit të vet. !ër këtë si venddërgese ?sipas kësaj grupe kau"uash më së shpeshti #aktohet vendi ku aokohet në vendin e#aktar para ku9irit para ku9irit ose para deponisë ku9itare të shtetit importues.Mirëpo kau"ua$$! para<et këtë ve<anti?pasi <ë me të është paraparë maksimumi i obigimeve ngaeksportuesit?i #ii duhet patjetër ta siguroj dhe paguaj transportimin e mait?si dhe eksport)importin e doganimit të mait.

E:; < E= ;r0$ ( >r'&0 >'r%0 *

ipas kësaj kau"ue shitësi i përmbush obigimet e dërgimit kur main i enë në disponim berësit në repartet e tij.Nuk është përgjegjës për ngarkimin e mait në mjetin transportues të

27.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

#iin e siguron berësi si dhe për kr=erjen e 9ormaiteteve idhur me eksportin./erësi bart tëgjitha hargjimet dhe rre"ikun me dërgesën e mait deri në vendin e #aktuar.

.&nterpretimi gra9ik i terminit 4P është treguar në 9otogra9inë nr.1

hitësi 9abrika dërgesa berësi

%otogra9ia Nr 1@ &nterpretimi gra9ik i terminit 4P

FCA < >r 8'rr%r ( >r'&0 "r'&$1r"#$% *

hitësi do të përbush obigimet e tij kur ti dor"on main transportuesit për eksport të irë nëvendin e #aktuar ose pikën e #aktuar të #iën e ka #aktuar berësi.Nëse berësi nuk e #aktonvendin e sakt të për pranimin e mait?shitësi mund të "gjedh në kuadër të kontratës vendin e parapar ose "onën ku transportuesi duhet ta merr main.Kur kërkohet sipas rreguave tregtare ndihma e shitësit gjatë idhjes së kontratës metransportuesin shitësi këtë mund tJa kr=ej në rre"ik dhe në hargjime të berësit.&nterpretimi gra9ik i terminit %C' është treguar na 9oto.nr.2

2.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

hitësi dërgesa transportuesi dërgesa berësi

%otogra9ia Nr 2@ &nterpretimi gra9ik i terminit %C'

FAS 9 >r A?'&$%d $7%1 ( >r'&0 1rr%! '&%! *

hitësi është i obiguar <ë main ta pregatisë deri nën vinDin ngarkues të imanit ? ku nga k=moment rre"iku për shkarkim dhe demontimin e mait bie mbi bersin./erësi është i obiguar <ëtë vëjë në dispo"i#ion anijen për bartjen dhe transportin si dhe të paguaj hargjimet rrethngarkimit. &nterpretimi gra9ik %' është tregaur në 9oto nr.3.

hitësi $ërgesa berësi

%oto nr.3 &nterpretimi gar9ik i termit %'

FOB 9 Fr & B'rd ( >r'&0 '&%! *

ipas kësaj kau"ue shitësi është i obiguar <ë ti bart hargjimet dhe rre"ikun për main deri nëkaimin e mait përtejë mburojës së anijës në imanin e ngarkimit.Nuk ka obigim <ë të siguroikontratën me transportuesin për transport./erësi duhet të siguroj dhe të vëj në dispo"i#ion anijen si dhe ti paguaj hargjimet e bartjes.'i bart edhe rre"ikun për shkarkimin dhe demontimin të mait gjatë kohës së transportit.&nterpretimi gra9ik i termit %6/ është treguar në 9oton nr.,

28.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

hitësi dërgesa berësi

%oto nr.,@interpretimi gra9ik i termit %6/

CFR 9 C$" '&d Fr%7" (@)%)% d7 "r'&$1r"% *

ipas kësaj <ë theksohet Q Dmimi dhe transportiG shitësi është i obiguar <ë të bartë të gjithashpen"imet dhe transportin e mait deri në imanin e #aktuar për ngarkim të mait.

Nuk është i obiguar <ë të siguroj kontratën për sigurim të mait.&nterpretimi gra9ik i termit C%R është i treguar në 9oton nr.5

Shitësi dërgesa blerësi

%oto nr.5 interpretimi gra9ik i terminin C%R

CIF < C$" I&$#r'&8 '&d Fr%7" (@)%)% $%#r%)% d7 "r'&$1r"% *

Qmimi? sigurimi dhe transportinG do të thotë <ë shitësi ka të gjitha obigimet e njejta sikurse tekau"ua C%R?mirpo me shtesë se është i det=ruar <ë ti siguroj berësit sigurimin detar ngarre"iku i humbjes ose dëmtimit të mait gjatë kohës së transportit.hitësi duhet të ketë në dijenise sipas këtij termini)kau"ue është i det=ruar të kontraktoi sigurimin sipas kushteve minimae.Kërkohet nga shitësi <ë të kr=ej 9ormaitetet e eksportit.K= term përdoret vetëm për transportin$etar dhe atë umejve.&nterpretimi gra9ik termit C&% është shënuar në 9oton nr. -

3.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

Shitësi dërgesa me sigurim blerësi

Foto nr ! Inter"retimi gra#$ i termit %IF

CPT 9 C'rr%' 1'%d " ( "r'&$1"% % 1'#'r dr% " . *

K= termin do të thotë se shitësi paguan hargjimet e transportit deri te vendi i #aktuar ku duhet tëshkoj.Rre"ikun për humbjen apo dëmtimin e mait?si dhe hargjimet potësuese për ndodhit të#iat ndodhin pasi <ë mai i është dor"uar transportuesit?kaon nga shitësi në berësin?atëherë kurmai i është dhënë në dispo"i#ion transportuesit.Nëse sh9=të"ohen edhe transportuesit tjerë përtransport të mait?rre"iku kaon në transportuesin e parë.&nterpretim gar9ik i termit C!( është treguar në 9oton nr.7

hitësi dërgesa transportuesi dërgesa berësi

%oto nr.7 @ &nterpretimi gra9ik i termit C!(

31.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

CIP 9 C'rr% '&d %&$#r'&8 1'%d " ( "r'&$1r"% d7 $%#r%)% %1'#'r dr% " *

Q(ransporti dhe sigurimi i paguar deri te .......G do të thot se shitësi ka të njejtat obigime sikursenë terminin C!(?mirpo me shtesë se shitësi kontrakton sigurimin e mait nga rre"iku i humbjesdhe damtimit si dhe paguan primin e sigurimit./erësi duhet të ketë në dije se sipas këtij termini është i obiguar <ë të kontraktoj siguriminvetëm për mbues minimae.(ermi C&! kërkon <ë shitësi të kr=ej pro#edurën doganore idhur me eksportin.

&nterpretimi gra9ik i termin C&! i treguar në 9oton nr.

hitësi dërgesa me transportuesi dërgesa me sigurim berësi

%oto nr. &nterpretimi gra9ik i termit C&!

DAF < D?%rd '" Fr'&"%r ( % 1r$%"#r & 0# *

Q & porositur në ku9i G do të thotë se shitësi e ka përbush obigimin e tij të porosisë atëher kur mai i ehet në dispo"i#ion?irisht për eksport në vendin e #aktuar në ku9i dhe ate para ku9iritdoganor të shtetit 9<injë.$ispo"ita Qku9iG mund të apikohet për Ddo ku9i?duke për9shi edhe ku9irin e shtetit të eksportit.!randaj me rëndësi të ve<ant <ë në kau"uë gjithmon të #aktohet pika dhe vendi. &nterpretimi gra9ik i termit $'% i treguar në 9oton nr.8.

hitësi dërgesa në ku9i berësi32.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

%oto nr.8@ &nterpretimi gra9ik i termit $'%

DES 9 D?%rd E= S7%1 ( >#r&%6%)% >r'&0 9 '&%! *

: %urni"imi 9ranko anijeG do të thotë se shitësi i ka permbush obigimet e tij të dërgesës së maitkur mai është i irë për tu importuar nga ana e bersit dhe i është ënë në dispo"i#ion në anije nëimanin e kontraktuar të ngarkimit.hitësi bart të gjitha hargjimet dhe rre"ikun idhur me përgatitjen dhe dërgimin e mait deri te imani i kontraktuar për ngarkim.Kjo kau"uë mund të përdoret vetëm transportin detar dhe atë umejve.&nterpretimi gra9ik termit $4 i treguar në 9oton nr.1.

hitësi dërguesi berësi

%oto nr.1@ &nterpretimi gra9ik termini $4

DEQ 9 D?%rd E= Q#' ( F#r&%6%)% >r&0 ?%)' *

%urni"imi 9ranko në ima i doganuar do të thotë <ë shitësi e permbush obigimin e tij tëdërgesës kur mai i ënë irisht në dispo"i#ion berësit në imanin e kontraktuar.hitësi bart gjithërre"ikun edhe hargjimet duke për9shi edhe obigimet doganore?tatimore dhe të tjera idhur medërgimin e mait në vendin e #aktuar.Kjo kau"uë nuk duhet të apikohet nëse shitësi nuk mundet direkt apo indirekt të 9itoj ejën eimportit.Nëse paët dëshirojnë <ë berësi të kr=ej pro#edurën e doganimit idhur me importin dhetë paguaj doganën?atëherë në vend Jdogana e pa paguar duhet të apikohet Jdogana e paguar

&nterpretimi gra9ik termini $4B i treguar na 9oton nr.11.

33.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

hitësi dërguesi berësi

%oto nr.11 @ &nterpretimi gra9ik i termit $4B

DDU 9 D?%rd D#" U&1'%d ( M'??% % 1' d'&#'r *

Q Mai i pa doganuarG do të thotë <ë shitësi e ka përbushur obigimin e tij kur mai i ehet nëvendin e #aktuar dhe në shtetin e imporit.hitësi është i det=ruar <ë të bartë të gjitha hargjimetdhe gjithë rre"ikun për pregatitjen dhe dërgimin e mait deri në vendin e #aktuar./erësi është i obiguar <ë të paguaj të gjitha hargjimet shtesë dhe bart gjithë rre"ikun <ë para<itet për shkak se ka bërë ndonjë ëshim ashtu <ë të iroj main për import.

&nterpretimi gra9ik termini $$> i treguar në 9oton nr.12.

hitësi dërgimi i mait të pa doganuar deri në depo berësi

%oto nr.12 @ &nterpretimi gra9ik termini $$>

DDP < D?%rd D#" P'%d ( M'??% % d'&#'r * Q Mai i doganuarG do të thotë se shitësi e ka kr=er obigimin e vet të dërgesës atëherë kur maiti ehet në dispo"i#ion në vendin e #aktuar në shtetin e importit. hitësi është i det=ruar <ë të bartë të gjitha hargjimet dhe gjithë rre"ikun duke për9shi edhe obigimet doganore? tatimore derinë vendin e #aktuar.Këtë kau"u nuk duhet apikuar nëse shitësi direkt apo indirekt? nuk mund tësiguroj ejen e importit.

3,.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

&nterpretimi gra9ik i termit $$! i treguar në 9oton nr 13

hitësi dërgesa e doganuar e mait deri në depo berësi

%oto nr.13@&nterpretimi gra9ik i termit $$!

3. DOKUMENTET PËR QASJE NË TREG

(ransportuesit i <asen shërbimit të transportit rrugor ndërkombëtar të tregut në ba"ë të ejeve biaterae të rreguuara me marrëveshje biaterae dhe mutiaterae C4M4()0ejet të #iat iëshon C4M4()it. Ndarjen e kët=re ejeve për transportim e bënë ministria kompetente për punëtë komunika#ionit.

35.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

Marrëveshjet biaterae e mundësojnë <ë d= shtete ta reguojnë transportin rrugor ndërkombëtar në pajtim me nevojat dhe interesat e t=re?por për <ëim kanë ehtësimin të ndërsjetë tëndërrimit të marave.

0idhur me p=etjen <asja në treg me këtë marrëveshje dëshmohen@

)Kushtet për transportim të mait në regjimin e ejes ose regjimin pa eje dhe)Kontigjentet për oje të ejeve për transportimin e marave?a9ati i ve9shmërisë dhemën=ra e sh9r=të"imit të t=re.

Në këtë kuptim marrëveshjet biaterae mund jenë shumë të ndr=shme &R> ?2,@Marreveshjetme të #iat <asja në treg rreguohet në mën=rë ekstreme në atë mën=rë si <ë është iberai"imipa kurr9ar kuote dhe ku9i"ime.Marrëveshjet të #iat nënkuptojnë se vetëm transportet për dhenga vendet ëndët e së #iës bëhet përku9i"imi i kuotave rasti më i shpejt apo marrëveshjet të#iat nënkuptojnë atë sistem restriktiv masash sa <ë shteti transitAvendori ka disa oje ejesh për9shirë edhe tran"itore?apo i ndaon transportuesit të huaj <ë në territorin e tij të bëjë ngarkesën për transportim prapa.

3./ -!" %?'"r'?

0ejet biaterae për transportin ndërkombëtar rrugor janë eje të ndërtuara në mes të d= shtetevetë #iat u mundësojnë transportuesve nga ato shtete të ushtrojnë transportin biatera?tran"itor oseedhe nga shtetet e treta.

0ejet biaterae mund të jenë të ndr=shme dhe ndahen sipas@

3-.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

) 0ojit të transprtimit në@) /iaterae /)eje për transportim biatera të marave?) /iaterae +transitore /)eje për tran"it biatera ose transport tran"itor të mait?) (ran"itore ()eje për transport tran"it të mait ?) 0eje >ni)universae për transport biatera marash?tran"itin dhe transportin për shtete

e treta nga shtetet e treta?) 0eje për transportimin marave për shtetet e treta ose nga vendet e treta 3 *end.?) 0eje për transport ku9itar të mait !?) 0eje për transport të mait deri në port ose nga porti 0?

Mën=ra e përdorimit dhe a9ati i ve9shmërisë në @) 0ejet në ba"ë të të #iave transportuesi mund ti bëjë më së shumti d= vo"itje?) 0ejet në ba"ë të të #iave transportuesi mund të bëjë numër të paku9i"uar të vo"itjes më

kohën dhe periudhën e #aktuar kohore.

) Kategorite e 'utomjetit në eje @) për QgjebërtG automjet tërhe<ës g?) për gjebërt dhe më sigurtG automjet tërhe<ës gs?

) për Q4>R6 3G më sigurtG mjetëtërhe<ës e3s?) për G4>R6 , më sigurt mjetë tërhe<ës e,s.

T'?' &r.2 ?!" %?'"r'? $%1'$ 0&"%!&" 1r %"%& 2+

r.%endor

Kontigjenti lloji i allit r.lejës

1. 'usria

/t 25/t për gs 3,/t për e3s ,75/ për g ,75/ për gs 1,25/ për e3s 1-25

2. '"erjbejgjan /t 1,33. /egjika /t 57

37.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

,.

/eorusija/ 57( 18vendi 3 85

5. /osnja dheer#egovina

/t 8vendi 3 ,5vjetore /t 1

-. /ugarija vendi 3 1

/ 57

7. Hre<ija

/ 1235( 25vendi 3 1,30 11,0 sp 25

. $animarka /t 57vendi 3 85

8. &rani / 85

1. &taija/ 8( ,5 për anije 8

11. Bipro /t 18vendi 3 18

12. 0uksemburgu >ni 18

13.ungarija

! 18vendi 3 333vendi 3 pere3s

3

vendi 3. sp 23/ 18/ sp 3( ,75

( per gs 25( sp 75

3.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

!ani vjetor për dhenjën vërtetohet për se#iin transportues veD e veD pas de9inimittë kriteriumeve@

) 0eja e sh9r=të"uar në mën=rë të rregut?) Kuaiteti i parkingut vo"itës?) Numri i sho9erëve?) h9r=të"imi i parkut vo"itës për kontegjentin e #aktuar?) h9r=të"imin e transportimit të kombinuar?) Reai"imi i <arkuimit në ba"ë të shërbimeve të o9ruara në transportin ndërkombëtar.

!ër ta vërtetuar panin vjetor transportuesi është i obiguar <ë në periudhën nga 15.(etori deri më1.Nëntor të vitit në vijim tJa dor"oj në ministrinë kompetente kërkesën për vërtetimin e panit për shpërndarje për vitin <ë vjen.

Kërkesa për vërtetimin e panit të shpërndarjes për9shinë@

)dekaratën për sho9erët në marëdhënje pune emri?mbiemri dhe numri përsona i shtetasit?)dekaratën për pronësin e automjeteve ? <iran ose i"ingun 9inan#iar më të #ekurat@) henja rregjistruese e automjetit?) '9ati i <irasë apo i"ingut?) 0oji i automjetit dhe ndërtimi spe#ia.

)$ekaratën për reai"imin e <arkuimit në ba"ë të shërbimeve të o9ruara në transportin

r.

%endor

Kontigjenti lloji i allit r.

lejës

1,. Ma<edonija

/ 11,( 18*endi 3 25

15. Hjermanija /t 21375/t për g 2375

1-. !oonija / 1,25( 1,25

17. Rumanija/t 133! ,75

*endi 3 ,751. Rusija /t 8518. ovakija /t -175

*endi 3 25

2. (urkija

/ 3325/ sp 3325( 3325( sp 1,5*endi 3 ,75

21. >kraina /t 1,25*endi 3 25

22. %ran#a

/t për g 85

/t për gs 1,25vjetore /t për g 18vjetore /t për gs 28

23. oanda /t 3325*endi 3 25

2,. Kroa#ija >ni 1,2525. ekija /t 85

*endi 3 25

2-. Evi#rra/ 18( 18*endi 3 18

27. panja / 85( ,752. 0etonija /t 1828. 0ituanija /t 18

38.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

ndërkombëtar rrugor?) numrin dhe ojin e ejeve të domosdoshme për vitin për të #iin pani shpërndahet?) numri i ejeve C4M4( +të ndara nëse transportuesi nuk e përmend numrin e ejeveC4M4( të shpërndara?konsiderohet se më nuk i janë të nevojshme.

!as saktësimin të panit të shpërndarjes?transportuesi në ba"ë të kërkesave të tij? gjatë vitit idorë"on kërkesën ministrisë përkatëse për dhënjen e ejes të #iën me pan shpërndarës e ka9ituar.Kjo kërkesë për9shinë numrin e ejeve për se#iin nga kontigjentet.0ejet mund ti merr vetëm personi i autori"uar edhe ate me nënshkrim dhe dëshmi për pagesën e taksaveadmninistrative .!as marrjes së ejes biaterae ?transportuesi duhet ta sh9r=të"oj në mën=rë igjore.Mën=ra e drejtë e sh9r=të"imit biatera të ejës .0eja është pra ajo@)në të #iën janë dhënë shënime të sakta të #iët nuk janë 9shirë ose ndërruar)e #ia është sh9r=të"uar në mën=rë të regut sipas destinimit?)e #ia nuk është sh9r=të"uar për transport ? të #iin e kanë iberai"uar në pajtim memarrëveshjet ndërkombëtare?

)e #ia nuk iu është dhënë në disponim transportuesve tjerë

)e #ia është kth=er në a9at prej 3 ditësh?bashkangjitur edhe 9et)ngarkesën CMR.!ërveD kushteve mbi sh9r=të"imin e drejtë të #iat duhen të jenë të potësuara për të gjitha ojet eejeve biaterae?ek"istojën spe#i9ioka#ione të #aktuara në sh9r=të"imin kohor të ejeve.

0ejet kohore@

)mundet të sh9r=të"ohet në të njejtën kohë vetëm për një automjet?)duhet të jetë e vendosur në automjet në vendin në mes të ngarkesës dhe vendit të shkarkesësgjatë transportimit të automjetetit të "bra"ët ose gjatë tërë rrugëtimit të automjetit të pa ngarkuar.)(ransportuesi duhet <ë së bashku me ejen kohore dhe në mën=rë të duhur të jetë potësuar udhëtimet ditore dhe vërtetimin mbi kushtet tekniko +ekspoatuese të #iat duhet të jenë të potësuara nga automjetet transportuese me të #iat ushtrohet transportimi rrugor pubik ndërkombëtar i komunika#ionit në tekstin e mëtejmë vërtetimi i rregusisë teknike.

) Nënkuptohet potësimi i #aktuar i potësimeve?sepse në të potësohen këto të dhëna@) (itui dhe adresa e transportuesit i #ii e sh9r=të"on ejen?) Nënshkrimi i përsonit të autori"uar dhe vua e organit i #ii e ka dhënë ejen?

) $ata e 9iimit dhe mbarimit të ve9shmëris së ejes?) $ata e dhënjes.

$itarin e udhëtimeve e ëshon ministria përkatëse në emër të transportuesit dhe është i pa bartshëm.(ransportuesi është i obiguar tJa mbajë ditarin e udhëtimit ashtu <ë në mën=rëkronoogjike tJi përshkruaj pjesët e rrugëve transportuese të mjetit me ngarkesë nga vendi ingarkesës deri tek vendi i shkarkimit ?por e njejtë edhe kur udhëton "bra"ët.%etët e potësusra për muajin e kauar dhe ate në vijim ruhen në ditarin e udhëtimit.

,.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

3.2 -!' CEMET

Ishtë themeuar më 17 (etor 1853 në /rukse nga 1- shtete.ot ,2 shtete evropiane i takojnëkësaj organi"ate.Nga 1 janari 187,?C4M4( ëshon eje mutiraterae për transportin rrugor ndërkombëtar.

Në ba"ë të saj mund të bëhen transportime 4CM(?25@

)Në mes të shteteve anëtare të C4M4()it edhe në transit përmes territorit të njërit apo më tepër shteteve anëtare të C4M4()it të automjeteve të regjistrauara në shtetin i #ii është anëtar iC4M4(Sit.)Në mes të shteteve anëtare të C4M4()it?kur tran"itohet vendi i tretë?

)C4M4( ejet nuk vejnë për transportin në mes shteteve anëtare të C4M4()it dhe vendeve tëtreta.)Kobata"ha në ba"ë të C4M4()ejeve është e ndauar?)Nga 1 janari 2- pas transportimit të parë me ngarkesë në mes të shteteve themeuese dheshteteve tjera anëtare të C4M4()it?transportuesi mund të ushtroj edhe maksimaisht 3 vo"itje mengarkesë pa kthim në shtetin themeues.Me këtë rast nuk numrohen vo"itjet e "brasta nuk konsiderohen transport? ) 0eja C4M4( mundet në të njejtën kohë të sh9r=të"ohet vetëm për njëautomjet?)0eja C4M4( ) transportuesi nuk mund ta bart tek personi i tretë?

,1.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

'utomjetet e kategorive të shumta mund ta sh9r=të"ojnë ejen C4M4( për kategori më tëvoga?por në të kundërtën nuk është e ejuar?

)0ejet C4M4( nuk e irojn transportuesin nga kërkesa pamarr paras=shë ejen tjetër për transportim të ngarkesave të posa<me në shi<im dimen"ionesh dhe masës d.m.th.ngarkesa jashtë gabaritit ose ojeve spe#i9ike të marave si< janë materje të rre"ikshme.

) 0ejet C4M4( duhet të jenë në automjet në mes të ngarkesës menjëherë pas ngarkimit tëautomjetit dhe vendit të shkarkimit nga momenti i shkarkimit të automjetit gjatë vo"itjes me barrë?ndërsa gjatë udhëtimit të "bra"ët të automjetit)tërë kohën.

0ejet C4M4( mund të jenë të ojeve të ndr=shme.Ndahen sipas@) '9atit të ve9shmërisë në@) '9atëshkurtëra +vejnë deri në 3 ditë?ngj=rë të verdhë dhe ka vuë me mbishkrim eje

me a9at të shkurtër ) '9atë të gjatë)venë një vit kaendarik dhe ka ngj=rë të gjebërt.) Kategorive të mjeteve transportuese për të #iat mund të sh9r=të"ohet ejet@) për G të gjebërtën G e automjetit)me vua të gjebërta dhe me siuetën e kamionit

) për të gjebërtën më e sigurt Ge automjetit)me vuë me siuetë të kamionit përmestë #iit është shenja për atë kategori të automjetit).

) !ër G4>R6)3 më i sigurt e automjetit me vuë me siuetë në kamion për mes të #iitështë shenja për atë kategori të automjetit)3.

) !ër G4>R6 , më e sigurG e automjetit me vuë me siuetë në kamion përmes të #iitështë shenja për atë kategori të automjetit ),.

,2.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

(abea nr. 3 @dukja e shenjave në automjet me C4M4( ejen varësishtë prej kategorive tëautomjetit.

&Me ku9i"imet territoriae këto eje kanë vuë të ku<e me shenjën e vi"atuar të shtetit në të#iin nuk mund të sh9r=të"ohen ? në @

TC4M4( ejet me ku9i"imin e sh9r=të"imit në terriotorin e 'ustrisë?<ë është e treguar në9oton nr.1, @

%oto nr.1,@ vua e ejes C4M4( me ku9i"ime për sh9r=të"im në territorin e 'ustrisë

,3.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

%oto nr.15 @ *ua C4M4( eje me përku9i"ime të sh9r=të"imit në territorin e &taisë.

)C4M4( eje me përku9i"ime në sh9r=të"imin e territorit të Hre<isë?e #ia është e treguar në%oton nr.1-@

%oto nr.1-@vua C4M4( eje me përku9i"ime në sh9r=të"imin e territorit të Hre<isë.

)C4M4( eje me përku9i"ime në sh9r=të"imin e territorit të ungarisë?e #ia është treguar në9oton nr 17@

%oto nr.17@vua e C4M4()ejes me përku9i"ime në sh9r=të"imin e territorit të ungarisë.

hembujt e sh9r=të"imit të C4M4() ejeve vjetore me përku9i"ime në sh9r=të"imin e tërritorit të'ustrisë është dhënë në shtoj#ën nr.,.

Nga ojet e mundshme të C4M4()ejeve në vitin 2- janë "gjedhur ojet e C4M4( ejeve@

)Q e gjebërt e sigurtG gs automjet)të #iat nuk vejn në territoret e 'ustrisë?&taisë?Hre<isë?)Qgjebërt e sigurtG gs)HR automjetet të #iat nuk vejnë në territorin e 'ustrisë dhe&taisë?

)Q4>R6 3 e sigurt Qe3s automjetet të #iat nuk venë për territoret e 'ustrisë?&taisë dheHre<isë.

,,.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

)Q4>R6 3 e sigurtG e3s automjetet të #iat nuk vejn për territoret e &taisë dhe Hre<isë)Q4>R6 3 sigurtG e3s)& automjetet të #iat nuk vejn për territoret e &taisë dhe Hre<isë)Q4>R6 3 sigurtG e3s +& automjetet të #iat nuk vejn për territoret e 'ustrisë dhe

Hre<isë.

Kontingjenti C4M4( ejeve për vitin 2-? janë treguar në tabeën nr.,.

(abea Nr.,@Kontigjenti C4M4( ejeve për vitin 2-.

Në C4M4( ejet përshkruhen të dhënat si vijon@

) (itui dhe adresa e transprotuesit i #ii jep ejen?) Nënshkrimi i personit të autori"uar dhe vua e organit <ë ëshon ejen?) $ata e 9iimin dhe e mbarimit të ejes?) $ata e ëshimit.

(ransportuesi mund ta sh9r=të"oj ejen C4M4( për automjetin me <ira? por edhe atëherë nëautomjet duhet të jenë patjetër këto dokumente@

) Kontrata mbi <iranë ose #erti9ikata e vërtetuar e asaj kontrate në të #iën thuhet@) (itui i dhënsit me <ira) (itui i <iramarrësit) $ata e idhjes dhe periudha e kontratës në 9jaë) Numri i shasisë së automjetit shenja e automjetit *&N?) Kontrata e marëdhënjes në punë e auto)transportuesit ose #erti9ikata e vërtetuar nga ajo

kontratë me@

) 4mrin e punëdhënësit?) 4mrin dhe mbiemrin e sho9erit?) $ata e idhjes dhe a9ati i ve9shëmrisë për kontratën e bërë mbi punë ose ista e 9undit e të

ardhurave.

&$okumentet të #iat duhet të jenë në automjet me rastin e përdorimit të ejes C4M4(@

Kontigjenti

$M+ lejet

uri i $M+

lejet

uri i përgjithshë

$M+ lejet

e3s * ; 8

63e3s

*

Muaji 272 3,

*iti 32

e3s 28

gs * % 11, 272gs 15 Numri i përgjithshëm i ejeve C4M4( @ 875

,5.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

)0eja C4M4()$itari i udhëtimit?)*ërtetimin mbi regusinë teknike me numrimin na#iona?)!ër automjetin me <ira@)Kontratën e <irasë për automjet ose #erti9ikatën e vërtetuar të asaj kontrate?)Kontratën e marrëdhënjes së punës së sho9erit ose #erti9ikatë të vërtetuar të asaj kontrate.

$itarin e udhërtimit e jep ministria përkatëse në emër të transportuesit dhe është i pabartshëmnë persona të tretë.$itarin e ri të udhëtimit e ëshon atëherë kur i pari të jetë potësuar dhe ikthehet organit përkatës dhe mbanë të njejtin numër sikurse ditari i mëparshëm.$itari i udhëtimit për ejen vjetore C4M4( është ibër me ngj=rë të gjebërt me 5 9etë tëd=9ishta nga të #iët një ek"empar i 9etëve me ngj=rë të bardhë ?ndërsa tjetri me ngj=rë tëgjebërt etër indigo dhe bart numrin e njejtë si dhe ejen se kush e ka ëshuar.

$itari i udhëtimit për eje të shkurtëra C4M4( është ibër me ngj=rë të gjebërt me pesë 9etanumerike të njejta dhe bartë të njejtin numër sikur edhe eje me të #iën ëshohet.

$ukja e ditarit të udhëtimit është dhënë në shtoj#ën nr.7

(ransportuesi është i obiguar të mbajë ditarin e udhëtimit ashtu <ë në mën=rë kronoogjike ta përshkruaj rrugën e udhëtimit të transportit të automjetit nga vendi i ngarkesës deri te vendi ishkarkimit? e njejta venë edhe kur vo"itja bëhet e "bra"ët .(ë dhënat mbi ushtrimin e transportitme rregua kronoogjike të regjistrimit shkruhen në etër të bardhë?ndërsa në të gjebërtën mbetetkopja.Me rastin e shkrimit duhet të ketë kujdes <ë pas 9etës së gjebërt?duhet të mbetet kopja eshkruar?d.m.th.të vendos kartonin i #ii e pengon depërtimin e shkrimit në 9etën tjetër të kopjestë #iët janë pas 9etës së gjebërt.%etët e shkruara mbeten në ditarin e udhëtimit deri sa ti skadona9ati ejes.Ndërsa kopjet shk=hen dhe i dorë"ohen ministrisë përkatëse deri më 2.të muajit për muajin e kaur kaendarik së bashku me raportin.!ër ushtrimin e transporit të #iin në ditarin eudhëtimit organet doganore nuk e kanë vërtetuar edhe transportin për)dhe nga vendet e treta

transportuesi dorë"on 9et)ngarkesën CMR.C4M4() eja është e pave9shme nëse@) në te nuk janë të evidentuara shënimet e artëpërmendura?)(ransportuesi me ejen C4M4( nuk i ka këto dokumente)nëse para kontroimit vërteton se automjeti nuk i potëson kushtet teknike si emisionin endotësit ose "hurmës?si dhe kushtet teknike marrë paras=shë edhe sigurinë për të #iën kavërtetim.

Ministria përkatëse mundet <ë transportuesit tia marr ejen C4M4N( në rast se në ba"ë tëeviden#ës "=rtare vërteton @

,-.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

)se transportuesi nuk ka bërë numër të mja9tueshëm të rrugëtimit?)se transportuesi nuk disponon me numër të mja9tueshëm në automjeteve?)në rast se organi i shtetit të huaj ia merr përkohësisht ejen C4M4( transportuesit për shkak tëveprës së bërë gjatë sh9r=të"imit. Nëse transportuesi sh9r=të"on ejen C4M4( e #ia është e pave9shme ?9asi9ikuar?e humbur ose evjedhur ose nëse e sh9r=të"on transportuesi?të #iit nuk i është dhënë ose kur vërtetimi mbirregusinë teknike ?si dhe kur sh9r=të"ohet eja të #iës i ka skaduar a9ati i ve9shëmrisë?ejaC4M4( merret dhe i dorë"ohet ministrisë përkatëse të shtetit në të #iin transportuesi është iregjistruar.

(ransportuesi është i obiguar <ë në rast se eja humbet ose i vidhet ta ajmroj dhe atë eje organimund ta "ëvendësoj me tjetrën për përiudhën deri në skadim të ejes paraprake.!ara se të ipeteja C4M4( ?eja e humbur ose e vjedhur duhet të shpaet e pave9shme.

,7.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

S7"!8' &r , -!' CEMT

,.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

4. DOKUMETET PËR AUTOMJET

Në këtë kapitu do të s<arohen se #iat dokumente janë të nevojshme ti ketë autotransportuesi)me rimorkio për të mund të marrë pjesë në transportimin rrugor ndërkombëtar.Këto janë para së gjithash eja e <arkuimit?me të #iën dëshmohet se automjeti i potësonkushtet <ë sigurt të marrë pjesë në komunika#ion dhe të jetë i regjistruar?pastaj poi#a e sigurimit për autopërgjegjësisë?gjegjësishtë poi#a ndërkombëtare e sigurimit Qkartoni i gjebërtG?si dhevërtetimet mbi kushtet ekpoatuese teknike të #iat duhet të jenë të këna<shme për autotransportuesin i #ii ushtron transport rrugor ndërkombëtar.

4./ -!' Q'r0#??%)%"

(ë gjitha automjetet të #iat marin pjesë në komunika#ion vendor?si dhe në komunika#ioninrrugor ndërkombëtar ?duhet patjetër të disponoj ndonjë ojë të regjistrimit të dokumenteve)ejene <arkuimit.0eja e <arkuimit është dëshmi e #ia vërteton <ë automjeti i potësosn kushtet e parapara për pjesëmarrje të sigurt në komunika#ion?ndërsa në aspektin juridik para<et vendimintë #iin e ka sjeë organi kompetent dhe të #iit pronar të automjetit i pranohet e drejta nëregjistrimin e automjetitit !/?25.

hembui i ejes së <arkuimit është i dhënë në shtoj#ën nr.

!ronari i automjetit person juridik apo 9i"ikka të drejtë dhe obigim <ë automjetin të #iin esh9r=të"on në komunika#ion ta regjistroj nëse i potëson kushtet e parapara me igj.!ër tareai"uar të drejtën në regjistrim të automjetit pronari i automjetit duhet ti para<esë kërkesëorganit kompeten për regjistrim të automjetetit.!unët rreth rregjistrimit të automjetit janë punë tëdrejtorisë shtetërore të #iat i kr=en ministria e punëve të brendshme.Kërkesën për regjitrimin e automjetit i dorë"ohet?repartit për punë të brendshme ose sta#ionit poi#or në të #iin teritor pronari i automjetiti e ka vendbanimin ose seinë.Kërkesa për va"hdimin e regjistrimit e bënë pronari para se ti kaojë regjistrimi e ve9shmërisë të ejes sëkomunika#ionit.!asi <ë automjeti regjistrohet në emër të pronarit?kërkesën për regjistrim mund ta bëjë pronari iautomjetit ose personi i #ii ka autori"im për dorë"imin e kërkesës.Nënshkrimi i pronarit nëautori"im duhet patjetër të jetë i vërtetuar nga ana e gj=katës kompetente ose organit tëdrejtorisë.Kërkesa bëhët në 9ormuarin e paraparë 9etëregjistrimi i automjetit në 9u<i motorikeose rimorkio i #ii mund të merret në shitje të irë tek organi"atat e autori"uara si< janë ato për kontroe teknike të automjeteve.

,8.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

Në rast se ka të bëjë me automjet të ri i #ii është berë?përveD kërkesës për regjistrim të parë tëautomjetit pronari pre"anton edhe këto dokumenta@

)$ëshminë mbi pronësinë e automjetit)9aturën e prodhuesit apo shitësit për automjet të ri)$ëshmi mbi rregusinë teknike të automjetit)nga organi"ata e autori"uar për kontroa teknike tëautomjeteve e #ia e vërteton rregusinë teknike të automjetiti në rubrikën 2.të 9etëregjistrimitshënimet për kontroë tëknike $ëshmia për a9tësinë teknike të automjetit nuk guLon të jetë mëe vjetër se 3 ditë.Hjithëashtu?ajo organi"atë i potëson edhe grupën e shënimeve nën nr.1 të9etë rregjistrimit shënimet për automjet dhe i vërteton saktësinë e të dhënave të shënuara.

) $ëshmi mbi kr=erjen e obigimeve në idhje me regjistrimin e automjetit@) $ëshmi mbi pagesën e doganës për importin e automjetit)eja unike e doganës?) $ëshmi mbi pagesën e tatimit në verën e shtuar?) $ëshmi mbi sigurimin obigativë)poisën mbi sigurimin obigativ nga autopërgjegjësia?) $ëshmi mbi pagesën e taksave dhe obigimeve tjera të parapara?) (aksën admnistrative e #ia paguhet për kërkesën e regjistrimit të automjetit dhe ëshimin e

ejës së <arkuimit?

) (aksë potësuesë për rrugë?) (aksat komunae?) (aksën potësuese për tabea të regjistrimit dhe ejen e <arkuimit?) !remitë e sigurimit obigativ të automjetit?) $ëshmi mbi testimin)për testimin e automjetit të #iët prodhohen në mën=rë serike ku i

autori"uar është 9akuteti teknik në !rishtinë?) $ëshmi mbi egjitimitetin) pronari i automjetit i #ii bënë kërkesë për rregjistrim të automjetitështë i obiguar të egjitimohet me eje të njo9timit.Nëse në emër dhë për ogari të pronaritkërkesën për regjistrim e bënë i autori"uari i pronarit ? i njejti tregon autori"imin e vërtetuar dheeternjo9timin e tij. !ersoni juridik)pronari i automjetit përveD kërkesës për regjistrim duhet ti bashkangjes edhe

in9ormatën e k=Djes të #iën e ëshon enti statistikor.'utomjetet për regjistrim ?regjistrohen me shenja të #aktuara mbi automjetin si< është nëeviden#ë duhet për9shirë edhe të dhënat mbi pronarin e automjetit.'utomjeti ?në ejen e<arkuimit evidentohet përmes numrit të shasisë i #ii gjithnjë është i sht=pur në shasinë eautomjetit dhe numrin e motorit.

0eja e <arkuimit ipet gjithnjë me a9at të #aktuar me një ve9shmëri deri në një vit.Nësendërrohet pronari i automjetit ose ndonjë shënim nga eja e <arkuimit ?ëshohet eje e re e<arkuimit të automjetit.

5.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

4.2 P?%$' $%#r%)%" &' A#"1r!!$%!'

Njëri nga dokumentet më rëndësi për regjistrimin e automjeteve është poi#a e sigurimit nga pronari ose sh9r=të"uesi i automjetit motorik nga përgjegjësia për dëmet e shkaktuara personit tëtretë në komunika#ion.igurimi nga autopërgjegjësia ka për 9unksion <ë të siguruarin ta mbrojënë rast se ai shkakton dëmë personit të tretë?ashtu <ë shpen"imet të #iat kishte me i pagu isiguruari?do të paguan sho<ëria sigururese tek e #ia është bërë poisa e sigurimit Kosovasigurimi?25.

Një kopje e sigurimit nga autopërgjegjësia është dhënë në shtoj#ën nr .

!oi#ën e sigurimit nga autopërgjegjësia e ëshon sho<ëria sigururese e #ia me pronarët ka bërë poi#ë.igurimi sho<ëror paguan dëmin ?në verë prej rreguave të parapara mbi sigurimin e pasurisë dhe personave pa marr paras=shë se #ii në momentin e 9atëke<ësisë ka drejtuar automjetin me të #iën është shkaktuar dëmi?duke marrë paras=shë se poisa siguruese është nëemër të automjetit.$uke marr paras=shë se kjo është paraparë me igj si obigim?si pasojë nëse pronari nuk e siguron automjetin e tij?dëmin të #iën e ka shkaktuar ai automjet?perosni do ta bartë vet.Ishtë shumë me rëndësi <ë poisa të jetë e nënshkruar nga ana e pronarit të automjetit?sepse në tëkundërtën nuk është e ve9shme.Në shtetet në të #iat venë kjo poisë janë të evidentuara në vetë poisën.!oisën e sigurimit?pronari duhet ta ketë me vehte?ashtu <ë në rast të aksidentit nëkomunika#ion mundet ti jap poisën personit të dëmtuar ashtu <ë dëmi i shkaktuar të potësohetnga sho<ëria siguruese.!oisa e sigurimit nga autopërgjegjësia idhet në periudhën prej njëviti?por edhe në perudhë më të shkurtër ?e <ë premia përogaritet sipas periudhës së kohë"gjatjestë sigurimit.

QKartoni i gjebërtGështë poi#ë ndërkombëtare e sigurimit?sistemi i #ii 9unksionon nga viti 18,8. Në këtë rast?janë ,3 vende nënshkruese të këtijë sistemi të sigurimit Qkarton i gjebërtG.'i është

ekuivaent me poisën kombëtare të sigurimit nga autopërgjegjësia për se#iin shtet nënshkrues.i i tië është pa kurr9ar pengesash apo harLhime për ato shtete ku është i ve9shëm.$uhet të tregohet në ku9ijt dhe duhet të tregohet në rast të 9atke<ësisë në komunika#ion .

!ërparësitë e Qkartonit të gjebërtG janë <ë ta ehtësojnë "gjidhjen e probemit të #iët para<iten nekomunika#ionin rrugor ndërkombëtar dhe ti tejkaojnë ndr=shimet në reguativin juridik e #iamerret me <ështjet e sigurimit në shtete të ndr=shme.(utje?thjeshtësimet i kr=erjes së ankesave nërest 9atëke<ësie në shtetin në të #iin mai siet?ashtu <ë i dëmtuari të mund të jetë mën=rën mëtë mirë i i "hdëmtuar.Në këtë mën=rë transportuesi i huaj është vendosur në të njëjtën të drejtëigjore dhe të njëjtën po"itë juridike sikurse edhe transportuesi vendor.

istemi Qkartoni i gjebërtG ba"ohet në 0igjin mbi obigimiet e sigurimit nga personat e tretë nështetet nënshkruese?vetëm se pse kompen"imi i të dëmtuarit është i garantuar në ba"ë të shenjavena#ionae sigururese?pamarr paras=shë <ë 9atëke<ësinë e ka shakaktuar automjeti nga vendi ihuaj.'9ati i ve9shmërisë të Qkartonit të gjebëtG është 1 vit ose deri në skadimin e a9atit të regjistrimittë automjetit?në rast se ajo va"hdohet.

51.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

S7"!8' &r -!' 'r0#??%)%" d7 1?%$' $%#r%)%" "'#"1r!!$%$

52.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

5. DOKUMENTET PËR SHOFERIN (NGASËSIN E AUTOMJETIT*

!ër me mund me ushtru transportin rrugor ndërkombëtar?është e nevojshme <ë sho9eri tëdisponoj me dokumente të #aktuar.'to janë @eja e sho9erit?pasaporta dhe vi"a?dokumenti mbi punësim?sigurimi shëndetësor i obigueshëm dhe deponimet tahogra9ike ose kartea tahogra9ike.

5./ -!' $7>r%"

!ër të mund të marrë pjesë në komunika#oni?sho9eri duhet të disponoj me ejen përkatëse.0eja përkatëse e ngarjes merret ashtu <ë sho9eri ëshët i det=ruar të japë provimin)testin mbi njohjene rreguave të komunika#ionit?pra për automjetin e katëgorisë përkatëse.Momentaisht?sipasigjit mbi ba"at e sigurisë në komunika#ionin rrugor.

)C)'utomjetet motorike për (ransportim të marave me të #iat pesha totai nuk i tejkaon35 kg

)4)Hrupi i automjeteve tërhe<ëse të #iat automjete i takojnë grupës së katëgorive /?C ose $?ndërsa vet grupet nuk bijnë në kategorinë e automjeteve tërhe<ëse.

$uhet të kihet paras=shë? se igji për siguri në komunika#ionin rrugor është në përgatitje esipër?me të #iin në mes tjerash parashihet ek"istimi i kët=re kategorive të automjetevetransportuese të #iat mund të marrin pjesë në komunika#ionin ndërkombëtar rrugor për transportin e marave MK&?25a.)C +automjetet motorike të #iat kanë peshën e ejuar mbi 35 kg.)C1+atomjetet motorike të #iat peshën e ejuar e kanë mbi 35 kg në të #iin është e idhur

edhe rimorkio me një peshë të ejuar deri në 75 kg.

)CU4 automjeteve GC kategori kur iu është dhënë edhe rimorkio me nje peshë të ejuar mëtepër se 75 kg.

)C1U4 e automjeteve nga nënkategoria GC1 ku iu është bashkangjitur rimorkio me peshë mëtë madhe të ejuar mbi 75 kg?ashtu <ë masa e rimorkios nuk e tejkaon peshën eautomjetit tërhe<ës dhe masa e përgjithëshme automjetiUrimorkio nuk e tejkaojnë peshëm mbi 12 kg.

!ër të mund me arrijtë ejen për kategoritë e automjeteve të artëpërmendura?sho9eri duhet ti potësojë këto kushte@Kushti i moshës) deri tani është paraparë se sho9eri duhet të jetë i moshës madhore?por sipasigjit është parapara <ë sho9eri i kët=re kategorive duhet ti ketë potësuar 1 vjetë jetesë.!ervëDkësaj?për të pasë priviegjë për të drejtuar automjetin motorik të kategoribe GC nënkategorine

GC1?sho9eri duhet të ketë të drejtën e ngarjes në kategorin G/ së paku përvojënjevjeDare?ndërsa për të aritë në drejtimin e automjeteve në motor të kategorise GCU4 dhenënkategorinë C1 U4?sho9eri duhet të ketë arrijtur të drejtën nga kategiria / me një përvojë prej më së paku 2 vite.

53.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

)Kushti shëndetësor)duhet të jetë shpirtërisht dhe me trup të shëndosh dhe të a9të për drejtimin eautomjetit?si dhe gjatë kohës së ngarjes të sh9r=të"oj ndihmëset të #iat janë të parapara në ejene tij të ngarjes.Kontroat mjeksore dhe dhënja e vërtetimit se sho9eri është i a9të për të drejtur automjetin bëhet në entet shëndetësore.0igji i deritanishëm e ka paraparë <ë vërtetimi të vejë -muaj.0ejet e ngarjes për kategoritë e artëpërmendura i ëshohen pas dorë"imit të kërkesës të#erti9ikatës mjeksore në Ddo 5)vite deri në moshënm 55 vjeDare?3 vite deri në moshën -5)vjeDaretë pe<ërisë dhe 1 vit pas moshës -5 vje#are të sho9erit?)kushtet pro9esionae)<ë të ketë dhënë provimin për kategorinë përkatëse të automjetit?)kushti i sigurisë së sjejes)<ë të siet sigurt në komunika#ion.

ho9erit të #iit iu është dhënë dokumenti për ngarje të automjetit?me anë të kërkesës nga aivetë?mund ti ëshohet edhe eja ndërkombëtare?të #iën ?sipas 0igjit mbi sigurinë nëkomunika#ion rrugor?për sho9er të automjeteve me të #iat bëhet transporti rrugor ndërkombëtar të #iat i ëshon 6da ekonomike e shtetit.0eja ndërkombëtare e sho9erit për ngarje të automjetit nuk është dokument i vetëm "=rtar?por duhet të jetë së bashku me origjinain e ejes standarde të ejeve të komunika#ionit <ë i tregohet personit të autori"uar ku dëshmohet se personi mund të ngasë automjetin në territorin e shtetit ku

e bënë transportin.!ara skadimit të a9atit të ejes për ngarje?duhet të merret e reja.(ë #iat iu mundësojnë h=rja të paku9i"uara në të gjitha shtetet anëtare të /4 në periudha kohoretë #aktuara? të #iat "akonisht janë të ëshuara në a9at prej - muajësh.

Njëra nga temat e #ia i takon ushrimit të autotransportimit të irë dhe pa pengesa është probemii vi"ave për transportues me automjetet të ngarkuara.Nga kjo ars=e?këshii ekonomik evropian ikombeve të bashkuara >N4C4% dhe ini#iative e bashkësisë evropiane jugindore)komitetirregjiona për trasnport rrugor 4C&)RR(C ka 9iuar aktivitetin në K6 >niversit=?23@

)për ehtësimin e 9ormaiteteve të vi"ave?)shkurtimin e kohës së nevojshme për marjen e vi"ave?

)dhënjen e vi"ave vjetore për h=rje të pa ku9i"uar.

5,.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

5.2 D0#)&"% )% 1#&$%)

*arësisht prej igjit kombëtar <ë parasheh?shteti nëpër të #iat ushtrohet transporti ose tek atosiet ose merret?nga sho9eri mund të kërkohet edhe dokumenti i punësimit.K= dokumentvërteton se sho9eri është i punësuar dhe gjendet në 9etën për të ardhura personae të ndërmarrjese #ia bënë transportimin rrugor ndërkombëtar?kështu p.sh.mund të jetë dëshmia eku e 9unditnga të ardhurat personae apo kontrata mbi punësimi ose dekarata e 9undit e punëdhënësit. $isashtete?sikur ovenija këtë dokument ua ëshojnë sho9erëve nga ana e Ministrisë së punës.

Nëse vo"itësi është transportues i pavarur?atëherë në vend të dokumentit për punësim?transportuesi pre"anton të gjitha dokumentet dhe ejen gjegjëse e #ia duhet të jetë nëemër të tij.

5.3 S%#r%)% $7&d"$r

igurimi obigativ shëndetsor është sigurim shëndetsor? i #ii të punësuarve dhe personave tjerë ju siguron të drejtën ne mbrojtje shëndetësore dhe të drejtën në kompen"im 9inan#iar.igurimiobigativ shëndetsor e siguron dhe e udhëhe<ë enti për sigurim shëndetsor.ho9erët e 9itojnë tëdrejtën për sigurimin obigativ shëndetsor me rastin e themeimit të marëdhënjes së punës tek transportuesi i #ii për ta i paguan kontribute entit për sigurim shëndetësor.ho9erët të #iët bëjnë transportin rrugor ndërkombëtar të komunika#ionit kanë të drejtë nëtrajtimin mjeksor jashtë vendit?edhe ate në ba"ë të kontratës ndërkombëtare mbi sigurimin so#ia.(ë drejtat në sigurmin obigativ shëndetësor janë@)4 drejta në mbrojtjen shëndetsore)4 drejta në kompen"im me mjete 9inansiare nga puna e të siguruarit për kohën e pengesave të përkohëshme.

)4 drejta në kompen"im e shpen"imeve të transportit në idhje me sh9r=të"imin e mbrojtjes shëndetësore.!ërveD sigurimit obigativ shëndetsor?sho9erit i duhet edhe sigurim shëndetsor ndërkombëtar iudhëtimit. K= sigurim ven për të gjitha shtetet e 4vropës.ho9erët vijnë deri tek sigurimindërkombëtar i udhëtimit me rastin e kërkesës dorë"uar në ndërmarrjet e huaja siguruese kushënohet emri dhe mbiemri i sho9erit?numri persona N! ?data e 9iimit të ve9shmërisë tëvi"ës dhe numri i pasaportës.Momentaisht kushton rreth 5 V dhe venë një vit.!as pagesëssho9erit i ipet kartea ndërkombëtare për mbrojtjen shëndetësore të udhëtimit? e #ia i mundsonmarrjen e vi"ës dhe trajtimin mjeksor jashtë vendit.

5.4. K'r"?' T7r'0' (d1"*

55.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

$epot tahogra9ike janë dokumente të sho9erit me të #iët mund të dëshmoj rreguat si vijon@shpejtësinë e ngarjes së automjetit?orarin e punës dhe kohën e pushimit.etet e depovetahogra9ike autotransportuesi i benë nga 9irmat e spe#iai"uara?ndërsa sh9r=të"imi është iobigueshëm <ë shumën e deponimeve tahogra9ike ta merr me vete dhe nuk mund ta marr rrugën pa këto kartea.

ho9erit i mundësohet të sh9r=të"ojë më tepër se një karteë tahogra9ike për një ditë pune dhenjë karteë nuk mund të <ëndroj në (ahogra9 më tepër se 2, orë.$epot tahogra9ike duhet të jenënë gjendje të mirë dhe i rekomandohet të ruhen në kutinë spe#iae mbrojtësë.!ërve< 9ushës <ëduhet ta potësoj sho9eri ? në te nuk guLohet të shkruhet asgjë.ho9eri me kërkesën e personit tëautori"uar duhet të pre"entoj?si vijon@

)të gjitha karteat tahogra9ike nga java në vijim?)karteën e 9undit nga java e kauar?)shkresën nga punëdhënsi ?i #ii vërteton arës=en e nge#jen në raste të sëmundjes apo pushimit. Nëse sho9erin e ndaon personi i autori"uar dhe kërkon karteën tahogra9ike për ta shi<uar?aiduhet patjetër të kërkojë nga personi i autori"uar ta nënshkruaj karteën <ë ka <enë në

tahogra9.Me këtë rast vo"itësi dëshmon se tahogra9i është i hapur për shkak të kontroës sëkarteës ?sepse përndr=she sho9eri nuk guLon ta hap gjatë orarit të punës.

)tahogra9ët mund të jenë@)'naog dhe)$igjita

(ahogra9i anaog janë paraparë për herë të parë më 185 me Rreguoren e Këshiit K/4 nr.32A5.$ukja anaoge e tahogra9it dhe karteës tahogra9ike është treguar në 9oton nr.1 '&'(&nstruments ?25?

%oto nr.1@ (ahogra9i anaog dhe kartea tahogra9ike

5-.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

Në tregun ndërkombëtar shumë shpesh janë në përdorim tahogra9ët digjita.(ahogra9i digjitaështë 9utur në 9unksion ne vitin 188 me Rreguativin e Këshiit 2135A8 nga 5..2- tëgjithë autotransportuesit tek të #iat masa e përgjithshme nuk kaon peshën më të madhe se 3.5 ttë #iat prodhohen në shtetet anëtare të /4 ?por edhe në Norvegji ?Evi#ër dhe &sand?të #iatduhet ta kenë të ndërtuar tahogra9in digjita $epartament 9oer (ransport?25.

$i9eren#a më e madhe në mes të tahogra9it anaog dhe digjita është sh9r=të"imi i Q karteës sëmen<ur tahogra9ikeG në vend të deponimeve të deritanishme tahogra9ike 9etë"ave dheshënimeve mbi kohën e vo"itjes ?pushimeve të sho9erit?shpejtësisë dhe aktiviteteve tjera te ruhenedhe në karteë në vet)tahogra9in?e jo vetëm në 9etë"ën tahogra9ike sikurse tek tahogra9etanaoge.4k"istojnë katër oje të këtia të karteave tahogra9ike@

)Kartea vo"itëse) kartea pastike me mikro<ip e #ia është e madhësisë të karteës kreditore.!aranisjes për në rrugë sho9eri e vendos karteën tahogra9ike dhe automatikisht në $ispa=rregjistrohen shënimet e sho9erit.Në tahogra9in digjita ek"istojnë d= pjesë në të #iën vendosetkarteat e vo"itësit?se#ii për karteën e njërit apo tjetrit . Kartea e sho9erit ruan shënimet gjatëngarjes minimaisht 2 ditë pune?ndërsa tahogra9i më së paku 1 vit.

)Kartea për autotranportuesin i mundëson autotransportuesit ti Qmb=ëG shënimet të #iattahogra9i i shënon dhe ashtu e pamundëson shi<imin e paautori"uar në te.Kjo është posa<ërishtme rëndësi në rastin kur automjeti shitet ose u ipet autotransportuesve tjerëve.

&Kartea për punë të #iat kanë për <ëim kaibrimin e tahogra9ëve?)kontroa e karteës për poi#i.

$ukja e tahogra9it digjita dhe kartea tahogra9ike e sho9erit e treguar në 9oton nr.18@ %oto nr.18 (ahogra9i digjita dhe kartea tahogra9ike e sho9erit

57.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

"hroj#a nr < = -eja e vo/itjes >leja ndërko!ëtare e vo/itjes> pasaporta dhe vi/a .

5.

http://www.uwantid.co.uk/add_to_cart.asp?cat_id=53



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

+. DOKUMENTET DOGANORE

Në pajtueshmëri me igjin doganor? i #ii "batohet ka ardhur deri tek ndr=shimi i dokumentevedoganore me <ëim të ehtësimit dhe shpejtimit të komunika#ionit për kaim ku9itar dhethjeshtësimit e shpejtimit te pro#edurave doganore nëpër dogana.$okumentet doganore dheshënimet janë të rreguuara me standardet të parapara me Kon9eren#ën e Kombeve të bashkuara për tregti dhe "hviim >NC('$ dhe organi"atës botërore doganore?si dhe dokumenteve dheshënimeve të nevojshme për instrumente na#ionae spe#i9ike drejtoria e doganave.25a.

Në sistemin e ri doganor?për ndr=shim nga sistemi i deritanishëm doganor?është paraparëkategoria e pro#edurave doganore. e#ia sjeje e ejuar dhe përdorimi i mait ku pjesëmarrësitnë pro#edurë marrin të drejtën dhe obigimet në idhje me main ku para<itet në pro#edurëdoganore.

0ojet e pro#edurave doganore janë $rejtoria e doganave ?25b@

)*endosja e main në <arkuim të irë@

Mai i ënë në <arkuim të irë?pas pagesave të të gjitha obigimeve të parapara?marrin statusin emait vendor.Me te atëherë mund irshëm të disponohet? përveD nëse për te nuk është paguar dogana?apo është paguar me shkaë të voitshme? atëherë mund të vendoset nën mbik<=rjendoganore. 'jo është nën mbik<=rjen doganore deri kur të ndërpriten kushtet për shkak se është pranuar ndonjë përparësi d.m.th.kur të importohet?anuohet ose kur organi doganor ejon përdorimin e saj për <ëime tjera?por jo për <ëime për të #iat është sigurur ndonjë përparësi e#aktuar. Në atë rast duhet të paguhen të gjitha obigimet.

)(ran"iti i jashtëm dhe brendshëm?Mbrenda /4 ek"istojnë d= tipe tran"itesh K6C >niversit=?23

T (ran"iti i jashtëm i #iit para<et transport të marave ?i #ii 9ion dhe mbaron në aso#iao#ioninevropian të <arkuit të irë të marave 4%('? e #ia përbëhet prej shteteve anëtare të /4?Norvegjisë dhe Evi#rës?&sandës dhe 0ihtenshtaijnit.!sh @ (ransporti nga Hjermania $ për në (ur<i (R.Ttran"iti i brendshëm i #ii para<et transportin e marave?i #ii 9ion dhe par9undon mbrendaku9ijve /4 ose i #ii 9ion në shtetin anëtar të /4 ?ndërsa për9undon jashtë ku9jve të saj.!sh. (ransporti nga Hjermani $ për në &tai &?!ër këto d= oje të transportimit të marave është i nevojshëm dokumenti me emrin e tran"itit)dokument i bashkësisë.*arësisht prej statusit doganor të mait?ek"istojnë d= oje të dokumenteve (@

T(1 dokument i #ii sh9r=rtë"ohet per main e huaj dhe transportin tran"it.Mai i huaj ështëmai nga vendet e treta për të #iin është e mundur të paguhet taksa doganore e /4? në pajtimme taksat doganore të importit të marave në /4.'jo konsiderohet si maë i jashtëm deri sa të jetë në /4?për shkak të obigimeve të importit të sajë në vendet e treta.

58.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

T(2 dokument? i #ii sh9r=të"ohet për main vendor dhe tran"itin te mbrendshëm.Mai vendorkonsiderohet mai <ë është prodhuar në teritorin e /4?por mai vendor konsiderohet edhe maii huaj i #ii është importuar nga /4?dhe për të #iën paguhen të gjitha taksat importuese.

)Maga/ionii doganor

Maga"inimi doganor është pro#edurë doganore e posa<me e ejuar e #ia bëhet përshkak tëvendosjes së mait në maga"inë doganore $rejtoria e doganave ?25.6rgani doganor ejonvendosjen e mait në maga"ine doganore pas së #iës dorë"ohet dekarata për vendosjen emait. !ër ndr=shim të egjisaturës së deritanishme?igji i ri doganor në tekstin e mëtejm igji$oganor i parasheh ojet e maga"inimit doganor)pubike dhe private.Maga"inimi pubik doganor është maga"inë në të #iin mbajtësi i maga"inës doganore i o9ron kushtet e maga"inimit për main e vet ose të huajin?derisa maga"inimi privat doganor në të #iin mbajtësi i maga"inimitmund ta mbaj vetëm main e vet .

)porti i përkohshë?

Në main i #ii përkohësisht importohet nuk paguhet dogana ose paguhet por me nje shkaë mëtë uët.

*ksporti

Me vendosjes të mait në pro#edurë eksporti? i krijon obigim eksportuesit të mait <ë tëeksportoj main nga teritori i doganës sikur në gjendjen të #iën ishte në momentin e marrjes sëdekaratës ekportuese.Me këtë d.m.th. se mai vendor vehet në pro#edurë të eksportit pas ejessë dhënë?përveD se kjo pro#edurë nuk ven për shartimin pasiv ose transit të mait vendor nganjë vend në territorin vendor në territorin tjetër të territorit vendor për mes territorit të huaj.

*ksport i përkohshë

Be te mund te udhëhe<ët me këtë pro#edurë?për se#iën pro#edurë përveD mait të vendosur në<arkuim të irë ?është e nevojshme eja e organit kompetent doganor.<ë do të thotë sedekaruese për shkak të udhëhe<jes së pro#edurës duhet patjetër të bëjë kërkesë doganore për marrjen dhe udhëhe<jen e saj.(ë gjitha pro#edurat e përmendura doganore kërkojn dorë"imin ekërkesës me dokumente përkatëse.$okumentat të #iat kërkohen në pro#edurë doganore janë@

)0eja unike doganore në tekstin e mëtejmë :C&?)$ekarata e përbashkët?)$ekarata e verës doganore në tekstin e mëtejmë $C*?

)Rregjistri i dërgesave?)(&R Karnet dhe)'(' karnet.

-.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

6.1 0okuenti unik doganor ?$

$okumenti unik doganor është dokument? i #i sh9r=të"ohet në pro#edurë të importit dheeksportit doganor?dhe për mbik<=rjen e doganës në main? i #ii siet apo dërgohet nga territoridoganor për potësim i dërgohet doganës tjetër <ë ka të bëj me mjetet transportueserrugore.$okumentin :C& e potëson shpedituesi dhe e ë në vërtetim organit kompetent doganor për se#iin kaim të mait në ku9i të importit apo eksportit? e #ia kr=het pas kontroit të mait.:C& pra është 9ormuar i paraparë dhe sh9r=të"ohet si dekaratë e shkruar doganore.$orë"ohet në sete të #iët përbëhen nga 9etat e :C& të nevojshme për pro#edurë doganore në të#iën mai vendoset $rejtoria e doganave?25 .:C& kompete përbëhet nga setet prej 9etëveose sete i d=<ëimshëm me pesë sete?:C& mund të jetë i potësuar me një ose më tepër :C& /&9ormuar të dorë"uar në sete i #ii përmban 9etë të nevojshme për të ju përmbajtë rreguave në pro#edurën doganore në të #iin mai vendoset. %ormuartë :C& /& sh9r=të"ohen nëseajmërohet mai i #ii renditet në më tëpër se një shenjë tari9ore.(ransportuesit vijnë deri tek setat :C& dhe :C& /&)%ormuarët me berjen e atij oji të9ormuarëve në sht=pëshkronjë apo ndërmarrje të spe#iai"uara.%ormuarët :C& sht=pen në9etëvetëkopjuese e dedikuar për shkrim?e #ia duhet të jetë e padukshme në një anë?dhe nuk

ndikojnë në eLim të in9ormatave të anës tjetër.%ormuartë sht=pen në ngj=rë të gjebërt dhedimen"ioni është 21L287 mm.6rganet doganore mund të kërkojnë <ë në 9ormuarë të jetë isht=pur titui dhe adresa e sht=pshkronjës ose shenja e #ia i mundëson njohjen e t=re.!ërve<kësaj?mund ta kushtë"ojnë sht=pjen e 9ormuarëve me ejen e mëparshme teknike.%ormuarët:C& dh :C& /& potësohen me makinë shkrimi ose sht=pës?ndërsa shënimet nuk mund të përmirësohen apo mbishkruhen.eti i 9ormuarëve :C& janë të shënuara me ngj=ra në këtë mën=rë@

)%etët 1.2.3.dhe 5 në anën e djathta janë të përshkruiar me një margjinë të pandërprerë engj=rosur sipas rendit e ku<e?gjebërt?verdhe dhe ngj=rë e katërt.?

) %etët ,.-.7. dhe në anën e djathtë janë nënvi"uar me vija të ndërprera margjinae sipas

rendit? e katërt ? ku<e ? gjebërt dhe ngj=ra e verdhë.et %ormuari :C& janë të shënuara më numra dhe janë të dedikuar@

)%eta me nr.1@ doganës përgatitëse ose dogana eksportuesi e doganimit?)%eta me nr.2@për nevoja të statistikës?)%eta me nr.3@ dërguesi A eksportuesit të mait?)%eta nr.,@ doganës së dedikuar?)%eta nr.5@ për vërtetimin e pranimit të mait nga dogana e përgatitjes?)9eta me nr.- doganës importuese?)%eta me nr.7 për nevoja të statistikës?)%eta me nr. pranuesit nga pro#edurat doganore.

Nëse mai dekarohet vetëm për pro#edurë të tregut?dorë"ohet :C& e #ia përbëhet prej 9etëve 1?,dhe 5?ndërsa është e dedikuar për @)%eta 1 @ doganës përgatitëse)%eta , @doganës së #aktuar )%eta 5 @ për vërtetimin e pranimit të mait.

-1.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

%etë dërgesa doganore vërton të gjitha ek"emparët :C& ?mbanë 9etën 1?ndërsa 9etët ,?5 ?së bashku me main i dërgon në doganën e për#aktuar? e #ia i vërteton ek"emparët?ndaë për vete9etën ,?ndërsa 9etën 5 e pranon pranimin e mait doganës përgatitëse)dërguese nëse kjo nuk është e mundur të kr=het në sistemin "=rtar të in9orma#ionit doganor?d.m.th. atëher kr=het përmes sistemit eektronik.

)Nëse mai të njejtën kohë dekarohet për eksport dhe pro#edurë tran"iti? i dorë"ohet :C&)se? i#ii përbëhet prej 9etëve 1?2?3?,? dh 5?dhe janë të dedikuar për @

)9eta me nr?1 doganës për për doganim eksportues?)9etë me nr.2@ për nevoja të statistikës?)9eta nr.3@ eksportuesit të mait?)9eta nr.,@ doganës së #aktaur?)9eta me nr.5@ për vërtetimin e pranimit të mait nga dogana përgatitëse +dërguese.

!as pro#edurës së mbajtur të doganimit eksportues dhe vërtetimin e ek"emparit :C& ?dogana mbanë për vete 9etët 1 dhe 2 ?të 3)it e kthen prapa +dorë"uesit të :C& ?ndërsa 9etët , dhe5 së bashku me main i dërgon në doganën e #aktuar.!as pranimit të mait?dogana e #aktuar i

vërtëton ek"emparët :C&?mbanë 9etët 3 dhe ,?dhe me 9etën 5 vërteton pranimin e mait ngadogana dërguese nëse kjo nuk është e mundur duhet të kr=het përmes sistemit eektronik "=rtar të in9orma#ionit nga doganat.)Nëse për mbarvajtjen e pro#edurës tran"itore të mait sh9r=të"ohet (&R karnet?atëher kërkesa për eksport të mait bëhen përmes :C& e #ia përbëhet prej 9etave 1?2 dhe 3.)Nëse mai dekarohet për pro#edurë ekporti?dorë"ohet 9eta :C& e #ia përbëhet prej 9etave1? 2 dhe 3 ?të #aat janë të dedikuara për@

)9eta me nr.1 @ doganës eksportuese për doganim?)9eta me nr.2@ për nevojat e statistikës?)9eta me nr.3@ ekportuesit të mait

!as pro#edurës së ndermarur të doganimit eksportues të mait në <arkuimin e irë?pro#edura edepo"itimit doganor?pro#edura e shartimit aktiv ?pro#edura e përpunimit nën mbik<=rjendoganore të importit?dorë"ohet :C& e #ia përbëhet prej 9etëve -?7? dhe të #iat janë tëdedikuara për@

)9eta me nr.-@ doganën importuese?)9eta nr.7 @ për nevoja të statistikës?)9eta nr.@ pranuesit Aimportuesit të mait.

-2.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

+.2 D0?'r'" $70r#r"r (!%"71r>$7%r$*

$ekarata e shkrurtër është dokument na#iona i standardi"uar i #ii sh9r=trë"ohet për ajmrimin emait organeve doganore dhe vendosjen e mait në <ëndrim të përkohëshme.$ekaratagjithëpër9shirëse është e shënuar me shkronja dhe numra.Rubrikat e shënuara me numra nga 1deri në 12 në të #iën shkruhet personi përgjegjës?nr. i regjistrit të automjetit?paketimi imait?data dhe koha e vendosjes?masa bruto e mait etj. i potëson shpedituesi?ndërsa rubrikën eshënuar me shkronja të mëdha ') doganave?/)*ërtjtje vera e mait në V dhe C)a9ati idorë"imit të dëshmisë tjetër i potëson dogana kompetente.Rubrikat potësohen sipas mën=rës së paraparë me Rreguore mbi 9ormuarët për doganimit e mait?ndërsa shi9rat të #iat regjistrohennë disa rubrika janë mbajtur në Kodeksin e shi9rave për potësimin e dokumenta#ionit në pro#edurë doganore.

(ransportuesi vjen deri tek dekarata e e gjithëmbarshme me rastin e berjes të at=re 9ormuarëvenë sht=pëshkronja ose ndërmarrje të spe#iai"uara drejtoria e doganave ?25a.%ormuarët janëtë dimen"ioneve prej 21 L 287 mm ? sht=pen në 9ormat të etrës vetëkopjuese indigo e #iaduhet të jenë e patejdukshme?ashtu <ë in9ormatat në një 9a<e nuk ndikojnë në eLimin ein9omatave në 9a<en tjetër?ndërsa potësohen me makinë me shkrim ose sht=pësin.hënimet nuk mund të mbishkruhen ose përmirësohen.$ekaruesi dorë"on dhe nënshkruan dekaratën e shkurtër?ndërsa e vërteton organi doganor dhe embanë për shka<e të vërtetësis se për main <ë ka të bëjë me pro#edurë doganore është eejueshme ose mund të përdoret.'9ati për dorë"imin e dekaratës së shkurtër organeve doganoremund të va"hdohet më së argu deri në skadimin e ditës së parë të punës pas arrijtjes sëmait.*arësisht prej rrethanave?organi doganor mund të #aktoj një a9at të shkurtër ose mund tava"hdojë a9atin për main e për9shirë në dekaratën e shkurtër?deri sa nuk #aktohet pro#edimi iejuar doganor ose përdorimi i të njejtit .

et 9ormuarët e dekaratës gjithëpërshirëse përbëhen prej 3 shembujve.%etët janë të shënuaradhe të dedikuara për@

)9eta 1@ doganës?)9eta 2@ personit përgjegjës?)9eta 3@ personi i #ii drejton hapsirën për <ëndrim të përkohshëm.

%eta me nr.3 i dorë"ohet vetëm nëse mai gjatë vendosjes së përkohëshme shkarkohet ngaautotransportuesi në hapsirën e vendosjes së përkohëshme të mait.6rgani doganor mund të ejoj sh9r=të"imin komer#ia dhe dokumetet e transportit si dekaratëgjithëpër9shirëse?me kushtë <ë ti mbajë të gjitha shënimet e nevojshme për identi9ikimin emait.0eja transportuese e dhënë e #ia sh9r=të"ohet në komunika#ionin rrugor është në 9et)ngarkesën CMR.

-3.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

+.3 D0?'r'"' 1r ?r& d'&r (DC*

$C* është 9ormuarë i paraparë në të #iin 9uten shënimet e verës së mait për një dërgesë <ëkanë të bëjë me pagesën e det=rimeve doganore dhe tatimin në verën e shtuar (*.%ormuarët $C* mund të ken edhe 9a<e potësuese /& të #iat janë pjesë integrae edekaratës drejtoria e doganave ?25a.

(ransportuesi vjen deri tek 9ormuari $C* me berjen e tij në sht=pëshkronja ose ndërmarrje tëspe#iai"uara .%ormuari potësohet me makinë shkrimi ose sht=pës .hënimet nuk mund tëmbishkruhen ose përmirësohen.!ersoni i #ii dorë"on dhe nënshkruan set $*C është përgjegjës për saktësinë e shënimeve të regjistruara në dekaratë dhe ne se#iën 9a<e të va"hdimit 9a<en potësuese /& për besueshmërin e dokumenteve të pre"antuara në ba"ë të së #iës janëshkruar shënimet dhe ka për obigim të dorë"imit të dokumenteve tjera dhe in9ormata shtesë për vërtetësin e verës doganore të mait. Rubrikat në potësim dhe mën=ra si ti përmbahemirreguores mbi 9ormuarë të dedikuara sipas igjit doganor?ndërsa shi9rat të #iat regjistrohen nëdisa rubrika janë të mbajtura në Kodeksin e shi9rave për potësimin e dokumenteve në pro#edurëdoganore.

$C* dorë"ohet në set prej d= ek"emparëve?nga të #iët njërin e mban organi doganor ?ndërsatjetri i kthehet dorë"uesit.$C* tregohet ne se#iën dekaratë doganore importuese për main i#ii i nënshtohet regjimit doganor taksave në ba"ë të verës së mait?përveD në rastet të parapara me rreguore.

Nëse gjatë kohës së doganimit importues të mait?dorë"uesi i $*C për shka<e të arës=eshme eka të pamundur të dorë"oj $*C ?organi doganor mund të ejoj a9atin e dorë"imit i #ii mund të jepet për 1, ditët. Nëse brenda këtij a9ati $*C nuk dorë"ohet?organi doganor mundet <ëkërkuesit ti shkurtoj :C& +dhe në të ardhmën mund ta dorë"oj $C*.

Nëse $C* e potëson personi juridik? personi i #ii e nënshkruian $*C duhet të jetë pronar osenjëri nga udhëhe<ësit e atijë personi.!ërjashtimisht?nëse $*C e nënshkruan nënpunësi i personit juridik?duhet të ketë autori"im me shkrim nga pronari ose nga një organ udhëhe'ës i $ëti( personi.$orë"uesi i $*C është i obiguar ti o9roj të gjitha shënimet potësuese dhe dokumetet tënevojshme për vërtetësin e verës doganore të mait.Me rastin e dorë"imit të $*C sënënshkruar? dorë"uesi i përgjigjet për saktësin dhe shënimet e vërteta të dhëna në 9a<et e kësajdekarate?si dhe për besueshmërin e të gjitha dokumenteve të #iat dore"ohet së bashku me atëkërkesë)dëshmi.

-,.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

+.4 R!%$"r% % dr$$

Regjistri i dërgesës është 9ormuarë i #ii sh9r=të"ohet si :C& përshkruese e mait dhe e përbëjnë pjesët shtesë të saj. %ormuarët dorë"ohen në rast se mai ajmrohet edhe atë si ma ishumëojshëm?Dka nënkupton shumë dërgues dhe shumë pranues?dhe është i përshtatshëm për dërgim të përgjithshëm drejtoria e doganave 25a.

h9r=të"ohet për ndërrimin :& /&C të 9ormuarëve nëse është pra kjo e mundur.K= është 9ormuar i dimen"ioneve 21 L 287 mm.ht=pet në etër vetëkopjuese i #ii nuk mundtë jetë i tejdukshëm?ashtu <ë in9ormatat në një 9a<e të mos ndikojnë në eLimin e <artë tëin9ormative në 9a<en tjetër.

(ransportuesi vjen deri tek 9ormuari i regjistrit të dërgesës me rastin e berjes në sht=pëshkronjëapo në ndonjë ndërmarrje të spe#iai"uar. %ormuarët e regjistrit të dërgesës potësohet memakinë shkrimi ose sht=pës dhe nuk mund të prishen?mbishkruhen apo përmirësohen.Rubrikat potësohen në mën=rë të rregut të paraparë me rreguore mbi 9ormuarët të dedikuar për "batimin e t=re sipas igjit doganor?ndërsa shi9rat të #iat barten në disa rubrika janë të ruajtura nëKodeksin e shi9rave për potësimin e dokumenta#ionit në pro#edurë doganore.

Regjistri i dërgesës bëhet në të njejtin numër të ek"emparëve si 9ormuarët :C& për të #iën bëhet9jaë?edhe atë më së paku 3 ek"empare.Hjithëashtu kanë të njejtin numër kopjesh sikur :C& për main transit për mën=rën në 9jaë.Regjistrimin e numrave e vërteton nënpunësi i organit tëautori"uar doganor me nënshkrim dhe me vuë "=rtare.

-5.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

+.5 TIR 0'r&"

(&R karnet parta<et dokumente kontrouese doganor ) për komunika#onin rrugor ndërkombëtar transportues?si nga shtetet ku niset ?ashtu edhe në vendet e tran"itit deri në dedikim.

(&R karnet është parapar me (&R Konventë të #at paë e kanë nëshkruar më 1,?nëntor 1875 nëHjenevë.Konventa (&R është Konventë doganore mbi transportimin ndërkombëtar në ba"ë të(&R karnet)it?i #ii është vendosur me dëshirë <ë të ehtësohet <arkuimi i irë i marave nëtransportin rrugor ndërkombëtar?përmirësohen kushtet e transportit dhe thjeshtësohen si dhe ti përgjigjen 9ormaiteteve administrative në 9ushën e transportit ndërkombëtar?posa<ërisht nëdogana.Rati9ikimi i saj është kr=er me dekretin mbi shpajen e igjit për vartetësimin eKonventës doganore për transportin rrugor ndërkombëtar të mait në ba"ë të dëshmive M$!karneti (&R.(&R karnet është i ba"uar në idenë e thjeshtësimit të pro#edurave doganore duke e sh9r=të"uar automjetet e #erti9ikuara të #iat mund të bombohen?Mundëson <ë mai të kontroohet në nisjedhe në vendin e dedikuar doganor?ndërsa në rrugë?në doganat tjera ?vërtetohet vetëm bombimidoganor por jo edhe mai <ë është në automjet.Mai i #ii transportohet nën (&R karnet ?nëhaspirën doganore konsiderohet ma i huaj.Në sh9r=të"imin e (&R Karnet)it ?/4 konsiderohet sinjë shtet?Dka do të thotë <ë brenda ku9ijve të /4 nuk ka nevojë për huumtimit e bombësdoganore K6C >niversit= ?23./ashkësia ndërkombëtare e tarnsportit rrugor &R> me sei në Hjenevë është e autori"uar për sht=pjen e (&R karnet)it.në të njejtën kohë?&R> udhëhe<ë me ëshimin dhe ruajtjen e (&R karnet)it.(ransportuesi vjen deri tek (&R karnet nga !K me rastin e dorë"imit të kët=re dokumenteve @) 'utrori"im për <asje në (&R pro#edurë të #iën e ëshon !K .'utori"imi duhet patjetër të jetë idhënë në 9ormuarin përkatës i #ii vërtetohet nga ana e admnistratës doganore.$ëshminë mbi ejimin e automjetit për transport të marave ne masat e bombimitdoganor.Certi9ikati venë 2 vite?ndërsa inspektimi bëhet nga ana e eprorëve doganore në shtetin

themeues të ndërmarrjeve transportuese.$ëshmia mbi ejimin duhet të përmbajë edhe d=9otogra9i të automjetit.0ejen e ëshon dogana pas kontroimit nga inspenksioni i #ii e mbuon @)Mundëson bombimin e automjetit?TMos ek"istimi i skajeve të 9shehura në automjet?TMateriaet e përdorura?T*endosjen e shenjës (&R?Kërkesa e potësuar dhe e vërtetuar e #ia përmbanë shënime të nevojshme mbi transportuesindhe)%et)ngarkesën CMR. Në ba"ë të kërkesës?!K i ëshohet transportuesit (R& karnet?në të #iën është e shkruar eja e&R> dhe titui i organit garantues vendor.(&R karnet është i vërtetuar me vuë dhenënshkrim?ndërsa transportuesi duhet ti potësojë rreguat të parapara për sh9r=të"im.

--.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

%ormuari (&R karnet përbëhet prej @

)%a<eve te tituit?tabakëve te parë të karnetit unike me ngj=rë të verdhë?)Mani9estimi me ma i verdhë? i #ii nuk sh9r=të"ohet për nevoja doganore?) kuponat kontroues me ngj=rë të bardhë dhe të gjebërt?)9ormuarë për raportimin "=rtar?)tabakët e 9undit të karnet)it unike me ngj=rë të verdhë.

(&R karnet mund të ketë ,?-?1, ose 2 vau#her?d.m.th.kuponat kontroues për debitim dhekreditim ngarkim dhe shkarkim?Numri i përgjithsëm i vou#her dhe kuponave kontroues ështëshënuar me numrin rendor të pandërprerë.

$ukja e *au#her (&R karnet)it është dhënë në shtoj#ën nr.1.

%a<ja h=rëse)titui tabakët e parë të karnet)iti në thebë përmbanë K6C >niversit= ?23@)(ituin e botuesit)numrin e karnet)it)Numërin e *au#her)it.

Ishtë e ndarë në d= pjesë.!jesen e artë e potëson bashkësia garantuese?ndërsa pjesën e poshtmee potëson bartësi i (&R karnet)it?d.m.th.transportuesi.%eta e d=te e Karnetit para<et mani9estin emait i verdhi./artësi i karnetit)transportuesi?në të njejtën kohë me potësimin e vau#her)it i potëson rubrikat identike si edhe ne maini9estin e marave.!as mani9estit të mait gjendet setete vau#her)it dhe kuponat kontroues me ngj=rë të bardhe dhe të gjebërt./artësi i karnet)it +transportuesi është në obigim ti potësojë rubrikën nga 2 deri 13 në të gjithërubrikat për shënim vau#her të #iët janë të dhënë së bashku me Karnet)in? pamarrparas=shë se ado të jenë të sh9r=të"uar gjate transportit apo jo.(ë dhënat në të gjithë vau#her)at duhet të jenë identik.(&R karnet potësohet në gjuhën e përgatitur për destinim?ashtu <ë doganat e vendeve tran"ituese kanë të drejtë të kërkojnë

përkthim në gjuhën e t=re.(&R karnet përbëhet prej 1, 9a<esh.!asi <ë kamioni është i ngarkuar dhe karneti i potësuar? 9a<et e para mbesin në doganë.!ara se të diet nga shteti?sho9eri iajmrohet doganës dhe nLjerr nga karneti 9a<en e parë të gjebërtën.!ara h=rjes në shtetintjetër ?nLirret nga karnet 9a<ja tjetër e bardha.!ra? në se#iin ku9i pro#edura është e njejtë@ 9a<ja e gjebërt nLirret nga karneti para dajes ngashteti <ë momentaisht është?ndërsa e bardha në h=rje të shtetit tjetër.Me këtë rast vau#her +igjithmon mbetet në karnet.!asi <ë mai është "hdoganuar në vendin destinues?(&R karnet me tëgjithë vau#herat tjerë <ë kanë mbetë ?i kthenë në shtetin nga ka prejardhje edhe ate përmessho9erit të të njejtit kamion.

-7.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

"htoj#a nr 1 = @aja e +% karnetit

-.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

+.+ ATA K'r&"

'(' karnet është dokument ndërkombëtar doganor i #ii sh9r=të"ohet për thjeshtësimin eimportit të mait në shtetin tjetër me a9at të ve9shëm deri në 2 vite !K ?25 a.Ishtë paraparë me konventë doganore mbi '(' karnetat për import të përkohshëm të mait '('konventa?e #ia është nLjërrë nga ana e organi"atës ndërkombëtare doganore C6 - .$hjetor 18-1.

Në dokumentet e përmendura doganore të mëparsheme dhe mën=rën e sjejes ?<ëimi është <ëmai i #ii është sje nga një shtet në tjetrin të jetë i dedikuar për përdorim ose prodhim?Dkad.m.th. se ajo nuk do të kthehet në shtetin eksportues në 9ormën origjinae të saj.Mirëpo kashumë raste kur mai sh9r=të"ohet në shtetin tjetër pa tregtimin e tij edhe me <ëim <ë nëvendin e prejardhjes te kthehen në 9ormën 9iestare.Mbrenda ku9ijve të /4 nuk ka më nevojë për kur9ar ojë pro#edurash në idhje me këtë oj të mait.:ashtë /4 nga ana tjetër ek"istonë '('karnet pra sh9r=të"ohet për main i #ii importohet përkohësisht.'(' karnet e ëshon !K.h9r=të"uesit e '(' karnetit e dorë"ojn kërkesën !K ?me të #iënobigohen ta potësojn vet dhe ta risht=pin karnetin me makinë shkrimi ose kompjuter? mëkr=esorja është të potësohet drejtë 9et)ngarkesa? gjegjësisht të shkruhet saktë mai në regjistër e #ia përkohësisht verësohet.%eta e mait potësohet si në 9ormën e mëpare të theksuar në9ormë të tabeave ku dimen"ionet i përgjigjen tabeave në vetkarnetin.

!ër ta marrë '(' karnetin ?transportuesit janë të obiguar <ë !K)së ti bashkangjesin këtodokumente !K ?25/@)Kërkesën e potësuar dhe dekaratën?)*ërtetimin mbi eviden#ën e transporiti në verë të shtuar në tekstin e mëtejme (* tësh9r=të"uesit numrin identi9ikues tatimor? N!B?shi9ra e veprimtarisë?9atura në bankë?numrin evidentues të (*)së?)%ormuarin e potësuar për evidentimin e parterëve punues?

)Kopja e vërtetuar e regjistrimit dhe regjitsri gj=<ësor ose 9otokopja me origjina në shi<im me të gjitha ndr=shimet?)'utori"imin për për9a<ësuesin për një apo më shumë persona?si dhe 9otokopjen e eje) identitetit të t=re?)$ëshmi mbi pagesën 9et)pagesa apo #erti9ikatë e vërtetuar nga banka. Në rast se bartësi i karnetit drejtori?kr=etari?pronari i ndërmarrjes etj.? nuk ka mundësi <ë personaisht ta marrë apo nënshkruaj '(' karnetin?është e nevojshme <ë personi <ë kërkon tamarrë atë ta ketë autori"min me nënshkrimin e karnetit në vend të bartësit të karnetit?si dhe9otokopjen e ejes identi9ikuese dhe autori"imin shkurt?importi i përkohshëm në '(' karnet katë bëjë me main e #ii përsëri kthehet në gjendje të njejtë dhe nga vendi i njejtë i prejardhjes.Mai i #ii transportohet nën '(' karnet?në territorin doganor konsiderohet si ma i

huaj?përveD nëse nuk vërtetohet se mai ka statusin vendor.Nëse "buohet shkeja e rreguoresapo shkaktohen padrejtësi në idhje me transportin e mait nën '(' karnet?organi doganor eajmron bartësin e '(' karnet dhe bashkësinë garantuese !K.

-8.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

Në sh9r=të"imin e '(' karnet dogana eksportuese@

) *ërteton shënimet në rubrikate e kuponit eksportues për main e për9shirë në karnet?) !otëson? nëse është e nevojshme rubrikën Q*ërtetim i organit doganorG në tabakët e karnetit?) !otëson taonin dhe rubrikën e kuponit eksportues?9utë tituin në rubrikë të kuponit përrimport?

) Mbanë kuponin eksportues.

'9ati për rimport në rubrikën e kuponit eksportues e #akton organi doganor dhe nuk mund të jetëmë i gjatë se ve9shmëria e karnetit.Nëse mai vendor ka <enë përkohësisht i eksportuar nën '('karnet?mund të ëshohet në <arkuim të irë në ba"ë të '(' K'RN4(&( dhe atëherë doganavetek të #iat mai irohet)ëshohet në <arkuim të irë ndërmerr këto 9ormaitete@

)kontroon dhe vërteton in9ormatat e 9utura në rubrikën për rimport?)potëson taonin dhe rubrikën në 9ormuarin e rimportit?)mbanë kuponin e rimportit.$ukja e tabakëve të '(' karntit është dhënë në shtoj#ën nr.11

7.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

S7"!8' &r // P')!' ATA 0'r&"%"

71.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

,. PËRMBY--JA

Bëimi i këtijë punimi ishte <ë të bëhet sistemati"imi dhe përshkrimi i dokumenta#ionit i #iitransportuesve nga Kosova do tju mundësoj pjesëmarrjen në transportin rrugor ndërkombëtar.i< është treguar në punim?përveD dokumenteve të #iave iu <aset transportuesi nëudhtimin e veprimtarisë së transportimit rrugor ndërkombëtar?këtu janë edhe dokumentet për <asje në tregun ndërkombëtar?dokumentet për automjete dhe sho9er?si dhe dokumentatdoganore.!ërveD përshkrimit deta?është dhënë edhe mën=ra e marrjes se dokumenteve ngaintitu#ionet përkatëse dhe sh9r=të"imi i se#iit dokument veD e veD.

Ishtë me rëndësi të #eket se ? në këtë punim është përpunuar dokumenta#ioni? i #ii është inevojshëm për se#iin transportues në ushtrimin e transportit rrugor ndërkombëtar?por se nuk janë përpunuar dokumentet të nevojshme për spe#i9ikimin e transportit@ të materjeve tërre"ikshme.ka9shë të gjaa? pemëve të 9reskëta?etj.Këto ojë transportime kërkojnë nga transportuesi?<ë përveD artpërmendurave dhe të përpunuarave të disponoj edhe dokumentet potësuese)'$R)#erti9ikatën për sho9er i #iimundëson <ë të ushtrojë transportin rrugor ndërkombëtar të materjeve të rre"ikshme ?vërtetimet endr=shme <ë me automjet mund të transportojnë materje të rre"ikshme?pemë të 9reskta dheka9shë të gjaa?etj. (ë gjitha dokumentet të #iat janë të nevojshme për këtë oj të transportitspe#i9ikues nuk kanë <enë temë e këtijë punimi.

!arasëgjithash?transportuesi duhet ti potësoj kushtet dhe ta kompetoj dokumenta#ionin enevojshëm për <asje në transportin e komuika#ionin rrugor ndërkombëtar.!astaj nga ministria?në rast se potësohen kushtet e dorë"on dokumenta#ionin e nevojshëm ? merr numër të #aktuar tëejeve biaterae dhe Aose C4M4( +eje.Hjithëashtu automjetet dhe sho9eri duhet ti potësojnëdisa kushte të #aktuara dhe të disponojnë dokumentet e parapara me igj.!as idhjes së kontratësmbi transportim?transportuesi merr nën përgjegjësi transportin dhe atëherë duhet patjetër ti

potësojë dokumentet e nevojshme për ushtrimin e 9ormaiteteve doganore.

$uhet të #eket se të gjitha dokumentet të nevojshme për ushtrimin e transportimit nëkomunika#ionin rrugor ndërkombëtar kr=esishtë janë të uni9ikuara.Ndr=shime të mëdha në mestë 0igjësisë vendore dhe evropiane në këtë 9ushë ek"istojnë vetëm tek dëshmia mbi a9tësinë eushtrimit të transportimit rrugor ndërkombëtar në komunika#ionin rrugor dhe ejet esho9erëve.Mirëpo?si< është e #ekur në punim në ski#ën e igjit mbi sigurimin në komunika#ion etejkaon ndr=shimin duke patur paras=shë ejet e ngarjes?gjegjësisht kategorinë e sho9erit dhe inënshtrohet rreguores me ate evropiane.Me h=rje në integrimet evropiane?do të vijë edhe deri te pranimi e dekreteve 4>R6 i#en#ë dhe do ta thjeshtësojë <asjen në veprimatri?por edhe në treg?gjegjësisht do të vijë deri tek iberai"imi i pjesëshëm i transportit.

72.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

$uhet të #eket se në shumë shtete evropiane janë këmb=er kontigjentët biaterae?por C4M4()ejet mbeten edhe të pash9r=të"uara?pra për shkak të ehtesimit në <asje të tregut. (e ne pra ështësituata tjetër dhe për eje bëhet garim në mes të transportuesve.

'jo <ë transportuesin nga Kosova e vë në po"itë jo të barabartë në raport me transportuesit nga/4 janë vështirësit e kaimit të ku9ijvë.Kjo ndikon shumë në ngritjen e Dmimeve dhe humbjekohe?por ndikon edhe në "vogimin e kuaitetit transportues.Hjëja e vetme është integrimi nërrjedhat evropiane dhe botërore?krah për kah me transportuesit e huaj?por gjithësesi duke i potësuar të gjitha normat të #iat ek"istojnë në komunika#ionin rrugor ndërkombëtar)duke9iuar nga kuaiteti transportues i berjes së automjeteve nga autopar<et? të #iat i këna<instandardet 4>R6 3 dhe 4>R6 , ?e deri te respektimi i rreguoreve mbi punë të njësiteve'4(R vëndosjen e rreguave vrojtuese të shenjave doganare nëpër të #iat kaon mai.

. -ITERATURA

73.



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

M . BAJRAKTARI SHPEDICIONI NDËRKOMBËTAR Pr%$7"%&2

DEPARTMENT OF TRANSPORT ( 25 * DIGITA-TACHOGRAPHS

AISAT INSRUMENTS ( 25 * ANA-OG TACHOGRAPHS7""1 LLL.'%$'" . 8)

KOC UNIERSITY ( 23 * TRAINING MATERIA-S ON COSTOMSFOR ROAD

TRANSPORT OPERATORS AND FREIGHTFOR;AREDS

AUTOMARKET ( 25 * MEDUNARODNA OACKA DOO-A 7""1 LLL.'#")'r0" . 8)

KI-IBARDA M. ( 25 * TRAINING MATERIA-S ON CUSTROMSFOR ROAD

TRANSPORT OPERATORS AND FREIGHTFOR;ARDERS

7""1 LLL.$1d%"#r.d

PKS ( 25 ' * ATA 0'r&" 7""1 LLL.10$.8)

NEA TRANSPORT RESERCH AND TRAINING AND IRU( 23 *

IRU ( 24 *.TRANS -=4"7 d%"%& 9 IRU H'&d0 & R'dTr'&$1r" F'8%?%"'"%&

-%$?'"%& '&d Pr'8"%8$ IRU G&'.

7,.

http://www.aisat/

http://www.automarket/

http://www.spediteure.de/

http://www.pks.com/

http://www.aisat/

http://www.automarket/

http://www.spediteure.de/

http://www.pks.com/



___________________________ PUNIM DIPLOME ______________________________

punim diplome (orgj).doc

Documents