1

سال29 تا 18مراقبت های رده سنی پزشك غير

تهيه كنندگان : دكتر محمد اسماعيل مطلق ، دكتر گاليل اردالن ، نسرين كيانپور

با تشكر از همكاري :

2

دكترغالمحسين صدري،دكتر سهيال خوشبين ،دكترناصركالنتري، دكتر محمد مهدي گويا، دكتر محمداس;;المي،دك;;ترتقي يم;;اني، دك;;تر مينوالس;;ادات محم;;ود ع;;ربي ، دكترمجذوب;;ه ط;;اهري،دك;;ترمنوچهرزينلي، ط;;اهره امين;;ايي ، مرض;;يه دش;;تي، ، ليالرج;;ائي،دكترس;;هيال خ;;زايي دك;;تر ط;;اهره س;;ماوات ،عالي;;ه حجت زاده ، دك;;تر ف;;روزان ص;;الحي، مين;;ا مين;;ايي ، دك;;تر پريس;;ا ت;;رابي، خديج;;ه فري;;دون محص;;لي ،دكترمحس;;ن زه;;رايي ، دكتراحمدحاجبي، دكتر نسرين محمودي ، دكتر مهشيد ناصحي، دكترمحمود نبوي ، دكتر عباس صداقت ،دكتر كيانوش كمالي ، دكترحميرا فالحي ، دكتر ناهيد جعفري ، دكتر حسين كاظميني ، دكترسيدعليرضا مظهري ،دكتر محمدرضا رهبر، دكترشهرام رفيعي فر،ش;;كوه اقت;;داري، س;;يدمريد ج;;ابري ف;;رد، زه;;را آب;;تين، ن;;رگس جليلي پ;;ور، مرج;;ان موم;;ني بروج;;ني، دكترروي;;ا كليش;;ادي،فرش;;ته فقيهي،م;;ريم فراه;;اني، دكترم;;اهرخ كش;;وري،دكترش;;هين ياراحم;;دي، دك;;تر مه;;دي نجمي ، دك;;تر معص;;ومه عل;;يزاده ،دكتراش;;رف س;;ماوات، دك;;ترمحمود نب;;وي ، دكترمه;;دي نجمي ، دكترحسين معصومي اصل، دكترمشيانه حدادي، دكترحسن نوري س;اري،مهن;دس آنيت;;ا رض;;ايي، دك;;تر حس;ين خوشنويس;;ان، دكترن;;ادره موس;وي فاطمي، دكترانوشه صفرچراتي ،دكترميتراحفاظي ، دكتر عليرضانوروزي، علي اسدي، معصومه افسري ، سميه يزداني،م;;ريم مه;;رابي ، ط;;اهره

زيادلو، مهرومحمدصادقي وصديقه خادم كه در تهيه وتدوين اين مجموعه مارا ياري نمودند .

اعضاء هيئت علمي اداره سالمت جوانان )به ترتيب حروف الفبا(:دكترمحمودرضااشرفي:فوق تخصص اعصاب اطفال، معاون آموزشي مركز طبي دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي درماني تهران

دكترشهره بهاصدري: متخصص زنان وزايمان، استاد دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي درماني تهراندكتر فرزانه تركان: متخصص طب فيزيكي وتوان بخشي ،مدير مركز طب فيزيكي بيمارستان ميالد

دكترمهران حيدري سراج: متخصص پوست، دانشيار دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي درماني شاهددكترغالمرضا خاتمي: فوق تخصص گوارش كودكان دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي درماني تهران

دكترصفيه شهرياري افشار: متخصص وجراح زنان وزايماندكتر الهام طالچيان: فوق تخصص گوارش كودكان دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي درماني تهران

دكتررويا كليشادي: : متخصص كودكان، استاد دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي درماني اصفهاندكترمحمدرضا محمدي: فوق تخصص روانپزشكي كودك ونوجوان، رئيس مركز تحقيقات روانپزشكي

دكترسيد ضياء الدين مظهري: : دانشيار دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي درماني تهران وواحد علوم وتحقيقاتدكترمحمود معتمدي: متخصص ارتوپدي، استاد دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي درماني تهران

دكتر ستاره مميشي: فوق تخصص عفوني كودكان، استاد دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي درماني تهران

3

ارزيابي نمايه توده بدني :

اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی

- وزن را اندازه گیری و نمايه( را محاسبه كنيد.BMIتوده بدنی )

( را باBMI- نمايه توده بدنی )استانداردها مقايسه كنيد.

BMIارجاع غير فوری به پزشكالغر5/18 کم تر

توصيه هاي الزم براي شيوه زندگي سالم وطبيعي9/24-5/18 سال يكبار3غربالگري

و وجود عوامل خطر9/24-5/18يا بيماري

ارجاع غيرفوري به پزشكدر معرض خطر

BMI اضافه وزن25- 9/29 بين ارجاع غير فوری به پزشك، مراقبت هاي

ماهانه تا كاهش و تثبيت وزن و غربالگريساالنه

ارجاع غير فوری به پزشكچاقي درجه يك 9/34-30

ارجاع غير فوري به پزشك چاقي درجه دو 9/39-35

4

BMI چاقي درجه سه 40 بااليارجاع فوري

از فرد و یا همراهش در خصوص چاقی افراد خانواده یعنی پدر فاكتورهاي در معرض خطربودن : سابقه چاقي در خانواده: / مادر / خواهر / برادر پرسش کنید در صورت دریافت پاسخ بلی، سوال کنید که آیا با تشخیص پزش;;ک ب;;وده دری;;افت پاس;;خ

بلی حتی برای یکی از افراد خانواده یک عامل خطر لحاظ می گردد.از ترس شدید از افزایش وزن یا چاق شدن حتی زمانی که وزن شخص پایین تر از حد طبیعی است اختالالت خوردن:

از فرد و یا همراهش در خصوص داشتن هر نوع بیماری قلبی عروقی زودرس درافراد درجه ي;;ك : بيماري هاي قلبي عروقي.خانواده سؤال کنید دریافت پاسخ مثبت یعنی داشتن عامل خطر

باال بودن چربي خونبيماري هاي كيسه صفرا

در خصوص ابتال خواهر / برادر / مادر / پدر به فشارخون باال از فرد و یا همراه ویفشارخون باال در بستگان درجه يك و دو: سؤال کنید دریافت پاسخ مثبت به منزله یک عامل خطر اتالق می گردد.

ديابت سندرم هاي متابوليك

وظايف كارشناس مراقب سالمت :

نحوه تعیین نمایه توده بدنی براي تعيين نمايه توده بدني براي سن اقدامات زير انجام می گيرد:

5

ابتدا قد را با دقت اندازه گیری كنيد. بدون كفش و در حالي كه بدن او کامال مماس با س;;طح دي;;وار ي;;ا قدس;;نج اس;;ت و ب;;ه رو به رو نگ;;اه(1می کند، قد او را بر اساس سانتي متر و با دقت يك ميلي متر تعيين كنيد.

158 تقسيم كنيد تا برحسب متر به دست آيد. مثال اگر ق;;د 100قد را كه از روي سانتي متر خوانده ايد در جايي يادداشت كنيد و آن را بر (2 است. 58/1سانتي متر است، قد او بر حسب متر مساوي

x 58/1 58/1 = 5/2مجذور قد را محاسبه كنيد. در مثال ذكر شده: (3 سپس وزن او را با دقت )با استفاده از يک ترازوی ديجيتال که هر از گاهی با وزنه استاندارد کنترل می ش;;ود و ب;;ا دقت ص;;د گ;;رم وزن را(4

اندازه گیری می کند(، اندازه گیری كنيد و در جايي يادداشت كنيد. در نهایت با جاگذاری اعداد به دست آمده در فرمول )وزن دانش آموز به كيلوگرم در صورت كسر و مجذور ق;;د ب;;ه م;;تر مرب;;ع، در مخ;;رج(5

كسر( نمايه توده بدنی دانش آموز به دست می آید. كيلوگرم وزن دارد برابر است با:56 سانتي متر قد و 158یعنی نمایه توده بدنی دانش آموزي که

جدول اجرای مراقبتهای تغذیه ای در مراكز بهداشتی درمانی و مراکز جامع خدمات سالمت:

ردي__ف

مس_______ئولفراينداجرا

زم_______انمحل اجرااجرا

تجه__يزات و اب_زار م_وردنياز

منبع

كتاب راهنماي كشوري تغذيه- ترازوي استاندارد ب;;;;;;;;;;;;دو مرکز م;;;;;;;;;;راقب ان;;;دازه گ;;;يري ق;;;د و وزن و1

6

–بهداشتی *سالمتدورسر و نمایه توده بدنیدرمانی

مراجعه

- قد سنج

براي تيم سالمت)دفتر بهب;;ودتغذيه جامعه(

م;;;;;;;;;;راقباندازه گيري نمايه توده بدني 2سالمت

مرکز –بهداشتی

درمانی

ب;;;;;;;;;;;;دو مراجع;;;ه و در ت;;;;;واتر زم;;;;;;;;اني مط;;;;;;;ابق برنامه ه;;اي ملي ارائ;;;ه

خدمت

- بسته خدمت سالمت گروه-شناسنامه سالمت جوانان هاي سني

- كت;;;اب راهنم;;;اي كش;;;وري تغذي;;;ه ب;;;راي تيم س;;;المت

)دفتر بهبود تغذيه جامعه(

تكميل فرم هاي3

غربالگري تغذيه اي

م;;;;;;;;;;راقبسالمت

مرکز –بهداشتی

درمانی

ب;;;;;;;;;;;;دومراجعه

- فرم مراقبت

- ك;;;ارت س;;;بز ي;;;ا قرم;;;ز - پرسشنامه غرب;;الگري تغذی;;ه

ای گروههای سنی مختلف

- بسته خدمت سالمت گروههاي سني

- كت;;;اب راهنم;;;اي كش;;;وري تغذيه براي تيم سالمت)دفتر

بهبود تغذيه جامعه( - ارزيابي ع;;ادات و رفتاره;;اي4

تغذي;;;ه اي و ش;;;يوه زن;;;دگيمراجعه کنندگان

م;;;;;;;;;;راقبسالمت

مرکز –بهداشتی

درمانی

ب;;;;;;;;;;;;دومراجعه

کتب بین المللی مرجع تغذیهپرسشنامه های مربوطه

مرکز جامعپزشكمعاينات باليني6 خدمات

سالمت

ب;;;;;;;;;;;;دومراجعه

- ترازوي استاندارد

- ق;;;د س;;;نج- فشارس;;;نج وگوشی

بسته خ;;دمت س;المت گ;;روههاي سني

مرکز جامعپزشكتشخيص بيماري7 خدمات

سالمت

ب;;;;;;;;;;;;دومراجعه

- ترازوي استاندارد

- ق;;;د س;;;نج- فشارس;;;نج و گوش;;;;;;;ی و آزمایش;;;;;;;ات

پاراکلینیک

بسته خ;;دمت س;المت گ;;روههاي سني

بسته خ;;دمت س;المت گ;;روه- ترازوي استاندارد ب;;;;;;;;;;;;دو مرکز جامعپزشكتشخيص بيماري هاي همراه8

7

خدماتسالمت

مراجعه

- ق;;;د س;;;نج- فشارس;;;نج و گوش;;;;;;;ی و آزمایش;;;;;;;ات

پاراکلینیک

هاي سني

درخواس;;ت آزمايش;;ات م;;ورد9نياز

مرکز جامعپزشك خدمات

سالمت

ب;;;;;;;;;;;;دو مراجع;;ه در ص;;;;;;;ورت

لزوم

آزمایش;;;;;گاه مجه;;;;;ز و دردسترس

- بسته خدمت سالمت گروههاي سني

-اس;;;;;;تاندارد شناس;;;;;;نامه خ;;;دمات مش;;;اوره تغذي;;;ه و

رژيم درماني بيماريها -تج;;ويز مكم;;ل ه;;اي غ;;ذایی10

)اسيد فوليك، مولتي ويتامين، آهن( در ص;;;ورت ل;;;زوم ی;;;ا مطابق برنامه کش;;وری ب;;رای

گروه های خاص

پزش;;;;;;;;;;ك/ کارش;;;;;;ناس

تغذیه

مرکز جامع خدمات

سالمت

ب;;;;;;;;;;;;دو مراجع;;ه در ص;;;;;;;ورت

لزوم

مکمل های غذایی

)آهن-اس;;ید فولی;;ک-قط;;رهA&D،مول;;;;;تی ویت;;;;;امین ،

(Dمگادوز ویتامین

كتاب راهنماي كشوري تغذيه براي تيم سالمت)دفتر بهب;;ود تغذيه جامعه(/ دس;;تورالعمل

های مربوطه

-ارج;;اع ب;;ه مش;;اور تغذي;;ه در11 انديكاسيون ه;;اي تع;;يين ش;;ده ب;;;راي دري;;;افت رژيم غ;;;ذايي

مناسب بيماري

مرکز جامعپزشك خدمات

سالمت

ارج;;;;;اع از س;;;;;;;;;وی

پزشک

ف;;رم ه;;ای ارج;;اع/سیس;;تمهای الکترونیک

كتاب راهنماي كشوري تغذيه براي تيم سالمت)دفتر بهب;;ود

تغذيه جامعه(

-پي گ;;يري درم;;ان بيماريه;;اي12 مرتبط با تغذيه تحت مش;;اوره كارشناس تغذيه مانن;;د اض;;افه وزن و چ;;;;اقي، الغ;;;;ري، كم خوني، فشار خون باال، ديابت، پ;;;;;;وكي اس;;;;;;تخوان و ديس ليپيدمي، هيپو تيروئيدي ، فنيل

كتونوريا و ...

پزش;;;;;;;;;;ك/ کارش;;;;;;ناس

تغذیه

مرکز جامع خدمات

سالمت

ب;;ر حس;;ب زمانبن;;;;دیشده اعالم

قبلی

ف;;رم ه;;ای ارج;;اع/سیس;;تمهای الکترونیک

کتب مرج;;;;ع پزش;;;;کی/بینالمللی مرجع تغذیه

م;;;;;;;;;;راقبازريابي وضعيت تغذيه بيمار13سالمت

ب;;;;;;;;;;;;دومراجعه

- ترازوي استاندارد

- قد سنج

كتاب راهنماي كشوري تغذيه براي تيم سالمت)دفتر بهب;;ود

تغذيه جامعه(

8

درمانی

آموزش تغذيه س;;الم و مكم;;ل14 هاي غذایی با هدف پيش;;گيري از بيماريهاي غيرواگ;;ير م;;زمن

و اصالح الگوي مصرف

م;;;;;;;;;;راقبسالمت

مرکز –بهداشتی

درمانی

ب;;;;;;;;;;;;دو مراجع;;ه در صورت نياز و تغي;;ير آن

در مراجع;;;ات

بعدي

متن های آموزش;;ی س;;اده وقابل ارائه به مردم

استاندارد شناسنامه خدمات مش;;;;;اوره تغذي;;;;;ه و رژيم

درماني بيماريها

آم;;وزش تغذی;;ه ب;;ه بیم;;اران و15موارد ارجاع شده

كارش;;;;;;ناستغذيه

مرکز جامع خدمات

سالمت

ارج;;;;;اع از س;;;;;;;;;وی

پزشک

متن های آموزش;;ی س;;اده وقابل ارائه به مردم

كتاب راهنماي كشوري تغذيه براي تيم سالمت)دفتر بهب;;ود

تغذيه جامعه(

اجرای برنام;;ه ه;;ای آموزش;;ی16گروهی

كارش;;;;;;ناس تغذيه /مراقب

سالمت

مرکز جامع خدمات

سالمت / مرکز

–بهداشتی درمانی

كتاب راهنماي كشوري تغذيهتجهیزات کمک آموزشیدوره ای براي تيم سالمت)دفتر بهب;;ود

تغذيه جامعه(

تنظیم رژیم غ;;;;;ذایی ب;;;;;رای18 بیماران ی;;ا اف;;رادی ک;;ه تغذی;;ه

ناسالم دارند

كارش;;;;;;ناستغذيه

مرکز ج;;امع خ;;;;;;;دمات

سالمت

ارج;;;;;اع از س;;;;;;;;;وی

پزشک

- ترازوي استاندارد

- قد سنج

كتاب راهنماي كشوري تغذيه براي تيم سالمت)دفتر بهب;;ود

تغذيه جامعه( - نظ;;ارت ب;;ر فروش;;گاه ه;;ای19

عرض;;ه م;;واد غ;;ذایی و پ;;ایش نمک های خوراکی ب;;ه ص;;ورت موردی با همک;;اری کارش;;ناس

بهداشت محیط

كارش;;;;;;ناستغذيه

منطقه تحت پوش;;;;;;;ش

دانشگاه

چ;;;ک لیس;;;ت برنام;;;ه ه;;;ایدوره ایمربوطه

دس;;;تورالعمل ه;;;ای برنام;;;همربوطه

9

شرح وظایف مراقب سالمت در حوزه مراقبت های تغذیه ای:

ارزیابی آنتروپومتریک مراجعین.1ارزیابی وضعیت تغذیه کلیه مراجعین بر اساس پرسشنامه های تغذیه ای و اندیکاسیون های آنتروپومتریک گروه های سنی مختلف.2ارائه آموزش و توصیه های تغذیه ای به مواردی که نیازمند ارجاع به کارشناس تغذیه نیستند.3آموزش تغذیه به جامعه در خارج از مرکز )یک روز در هفته(.4ارجاع موارد نیازمند ارجاع )بر اساس پرسشنامه و اندیکاسیون های آنتروپومتریک( به کارشناس تغذیه.5پیگیری دریافت بازخورد مراقبتهای تغذیه ای موارد ارجاع شده.6

شرح وظایف کارشناس تغذیه در مراکز جامع خدمات سالمت:

ارائه مراقبت های تغذیه ای و رژیم به افراد گروه های سنی که از سوی مراقب سالمت ارجاع شده اند..1ارائه مراقبت های تغذیه ای و رژیم درمانی افراد مبتال به بیماریهای غیر واگیر که از سوی پزشک ارجاع شده اند..2اجرای برنامه های آموزش تغذیه گروهی و آموزش تغذیه جامعه )یک روز در هفته(.3نظارت بر کلیه برنامه های بهبود تغذیه جامعه در جمعیت تحت پوشش)یک روز در هفته(.4نظارت بر برنامه های خودمراقبتی در حوزه تغذیه.5

مراقبتهای تغذیه ای کارشناس تغذیه به شرح زیر است:

الف- بررسي وضعيت پزشكي و تغذيه اي:

تعيين وجود سوء تغذيه كنترل آزمايشهاي بيوشيميايي مورد نياز شرايط تغذيه اي بيمار شامل عادات و رفتارهاي غذايي

10

ب- محاسبه كالري مورد نياز:

محاسبه كالري مورد نياز روزانه با استفاده از فرمولهاي استانداردي همچون فرمول هريس-بنديكت

پ- تنظيم رژيم غذايي:

تنظيم يك رژيم غذايي متعادل و متناسب، با استفاده از تمامي گروه هاي غذاييلحاظ نمودن برنامه تنظيم وزن براي افراد مبتال به الغري و كاهش وزن و يا چاق و داراي اضافه وزن درصد از30 تا 25 درصد از پروتئينها، و 20 تا 15 درصد از كالري مورد نياز روزانه از كربوهيدراتها، 60 تا 50تنظيم رژيم غذايي با تامين

چربيها

- آموزش رژيم غذايي تنظيم شده به بيمار يا همراهان وي:

توضيح اجزاء رژيم غذايي و نحوه اجراي جايگزيني ها ارائه توصيه هاي غذايي خاص اضافه وزن و چاقي يا كمبود وزنپاسخ به پرسشهاي احتمالي در خصوص رژيم غذايي ارائه شده

ث- ارائه توصيه هاي عمومي جهت فعاليت بدني

توصيه به انجام نرمش هاي صبحگاهي متناسب با وضعيت سالمت توصيه به انجام فعاليتهاي بدني و ورزشي مناسب

ی;;ا تغی;;یرات رش;;د در م;;وردپيگيري اجراي برنامه ارائه شده در مراجعه بعدي ،تعيين زمان مراجعه بعدي جهت ارزیابی تغييرات وزنج- پیگیری: سال18 تا 6کودکان و نوجوانان

فلوچارت ارائه مراقبتهای تغذيه به استثناء بیماریها در مراكز بهداشتی درمانی و مراکز جامع خدمات سالمت

مراجعه فرد به مركز بهداشتی درمانی11

فلوچارت ارائه مراقبتهای تغذيه در بیماریها در مراكز بهداشتی درمانی و مراکز جامع خدمات سالمت

12

نياز به ارجاع به کارشناستغذيه در مواردی بجز بیماریها

خیر

درج در فرم ثبت ارجاع

ارائه آموزش و توصیه های ارجاع به کارشناس تغذیهتغذیه ای

مستقر در مرکز جامعخدمات سالمت

مراجعه فرد در تاریخ مقرر بهمراقب سالمت

اجرای مشاوره تغذیه و رژیمدرمانی

بلي خیر

ارزيابي وضعيت سالمت و تغذيه توسط مراقبسالمت

تکمیل پرسشنامه غربالگری تغذیه و بررسیاندیکاسیونهای آنتروپومتریک

نياز به پیگیری مراجعه بليکننده

تعیین تاریخ مراجعه بعدی

پیگیری مراقبتها

برگشت فرم به مراقب سالمت

13

کنترل مراقبتهای تغذیه ای

مراجعه فرد به مركز بهداشتی درمانی

درج در فرم ثبت ارجاع

ارزيابي وضعيت سالمت و تغذيه توسط مراقب سالمت

تکمیل پرسشنامه غربالگری تغذیه و بررسی اندیکاسیونهای آنتروپومتریک

وجود بیماری در مراجعه کننده

ارجاع به پزشک مرکز جامع سالمت

انجام اقدامات تشخیصی، درمانی

ثبت در فرم ثبت ارجاع

ثبت در پرونده و در صورت نیاز ارجاع مجدد بهکارشناس تغذیه

پرسشنامه و دستورالعمل غربالگری تغذیه ای مراجعهکنندگان به مراقب سالمت در برنامه تحول

بخش بهداشت

14

ارجاع به کارشناس تغذیه مستقر در مرکز جامع خدمات سالمت

اجرای مشاوره تغذیه و رژیم درمانی

ثبت در فرم های ارجاع و تعیین زمان مراجعه بعدی

پرسشنامه:

در این پرسشنامه منظور از غربالگری؛ هرگونه ارزیابی اولیه، کلی و غیر تخصص__ی الگ__وی غ__ذایی و فع__الیت ب__دنی گ__روههای سنی به منظور تعیین وضعیت ارجاع به کارشناس تغذیه و خدمات قابل ارائه توسط مراقب سالمت می باشد.

منظور از ارزیابی، تعیین تخصصی وضعیت تغذیه گروه های سنی ارجاع شده از سوی مراقب س__المت ی__ا پزش__ک از لح__اظبالینی، بیوشیمیایی، دریافت غذایی و ... توسط کارشناس تغذیه می باشد.

سال )جوانان - میانساالن-مادران باردار(59 تا 19غربالگری تغذيه ای

معیار نمایه توده بدنی:.1 در جوانان و میانساالن: BMIوضعیت

:9/24 تا 5/18مطلوب :و کمتر 18 /5 و و باالتر30 و 9/29 تا 25نامطلوب

: طبق دستورالعمل وزن گیری مادر باردار، وزن گیری در محدوده مربوط به هفته ب;;ارداری ب;;ه مادران باردار BMIوضعیت دو صورت مطلوب و نامطلوب تعیین می گردد.

معیار الگوی تغذیه:.2واحد مصرفي ميوه و سبزي روزانه چقدر است؟.1

15

واحد2= کمتر از 0

واحد4-2= 1

واحد یا بیشتر5= 2

- واحد مصرفي شير و لبنيات روزانه چقدر است؟2

واحد 1= كمتر از 0

واحد1= 1

واحد يا بيشتر 2=2

-آيا از نمكدان سر سفره استفاده مي كند؟3

= گاهی 0

= همیشه 1

= هرگز 2

- مصرف فست فود و/ يا نوشابه هاي گازدار چگونه است؟4

بار یا بیشتر3= ماهی 0 بار 1-2= ماهی 1= هرگز 2

- نوع روغن مصرفي عمدتا" از کدام نوع است؟5

16

= فقط روغن نيمه جامد ، جامد يا حيواني 0

= تلفيقي از انواع روغن های مایع و نیمه جامد 1

= فقط گياهي مايع )معمولی و مخصوص سرخ کردنی(2

ب;ار در هفت;;ه5 دقيقه با ت;;واتر 30دقيقه در هفته معادل با 150-چه میزان فعاليت بدني در هفته دارد؟ )حداقل فعالیت بدنی 6شامل ورزش های هوازی نظیر پیاده روی تند ، دوچرخه سواری ، شنا و...(

= بدون فعالیت بدنی هدفمند0

دقیقه در هفته 150= کمتر از 1

دقیقه در هفته یا بیشتر 150= 2

نحوه محاسبه امتیاز:.3 امتیاز12 امتیاز بیشترین امتیاز= 2 امتیاز گزینه سوم = 1 امتیاز گزینه دوم = 0گزینه اول =

- امتیاز بدست آمده از سواالتBMI 2-1نحوه تصمیم گیری برای ارائه خدمت یا ارجاع: .4BMI( تشویق مراجعه کننده و ادامه الگوی تغذیه مناسب12 مطلوب و امتیاز کامل =)امتیاز

BMI + امتیاز عدم ارجاع به کارشناس تغذیه + آموزش در موارد مشکل دار7-12 مناسب

BMI امتیاز ارجاع به کارشناس تغذی;;ه جهت آم;;وزش م;;وارد مش;;کل دار در جلس;;ات آم;;وزش گ;;روهی +0-6+ مناسب پیشنهاد مراجعه مجدد بعد از یک ماه به مراقب سالمت )مراقبت ویژه(

BMIبا هر امتیاز ارجاع به کارشناس تغذیه )مراجعه و کنترل مجدد توسط مشاور تغذیه بعد از یکماه(+ نامناسب

17

مداخالت آموزشي براي اصالح تغذيه راهنماي تغذيه جوان مبتال به الغري

ميان وعده غني از پروتئين و انرژي مانند تخم مرغ آب پز سفت، نان، خرم;;ا، مي;;وه ه;;اي ت;;ازه، خش;ک و3مصرف حداقل پخته، انواع مغزها مثل بادام، پسته، گردو، فندق، لبنيات مثل شير، ماست پنير، کشک و بستني، حبوب;;ات مث;;ل ع;;دس و...،

شيربرنج و فرني؛ استفاده از انواع طعم دهنده ها مثل ادويه، چاشني، آبليمو و ...؛ مصرف روغن هاي مايع نباتي مثل روغن زيتون همراه ساالد، سبزي و غذا؛استفاده بيشتر از گروه نان و غالت مثل انواع برنج و ماكاروني و سيب زميني از گروه سبزيجات به همراه مواد پروتئيني؛ توجه بيشتر به وعده صبحانه و استفاده از مواد مقوي و مغذي مثل گردو و پنير در صبحانه؛ استفاده از جوانه غالت و حبوبات به ساالد و آش و سوپ؛ استفاده از انواع حبوبات در خورش، آش، خوراك و...؛)استفاده از چهار گروه غذايي )گوشت و حبوبات و تخم مرغ و مغزها(، )شير و لبنيات(، )ميوه و سبزيجات( و )نان و غالت

در برنامه غذايي روزانه؛ قطعه نان4 سهم مصرف شود و هر سهم برابر است با 6-11بايد روزانه به ميزان : گروه غالت و مواد نشاسته ای

سانتی متر )كف دست بدون10 در 10لواش يا يك قطعه نان سنگك يا يك قطعه نان بربري به اندازه تقريبی هر قطعه انگشتان( يا نصف ليوان برنج پخته يا نصف ليوان غالت پخته )گندم، جو و ذرت( يا نصف ليوان ماكاروني پخته.

18

سهم در روز خورده شود و هر سهم برابر است با يك ليوان سبزيجات خام يا نصف ليوان3-5بايستی : گروه سبزيجات سبزيجات پخته يا نصف ليوان نخود سبز يا يا يك عدد سيب زميني متوسط،

:سهم در روز خورده شود و هر سهم آن برابر است با يك ميوه به اندازه2-4بايستی به ميزان گروه ميوه جات عدد ميوه به اندازه كوچك مثل زردآلو يا ميوه هاي مشابه يا يك قاچ3متوسط مثل سيب و پرتقال يا ميوه هاي مشابه يا

هندوانه يا ميوه های مشابه يا نصف ليوان حبه هاي انگور يا نصف ليوان آب ميوه طبيعی يا يك چهارم ليوان ميوه خشك)برگه زردآلو يا هلو، انجير خشك يا كشمش( ،

:سهم در روز است و هر سهم شامل يك ليوان شير يا يك ليوان ماست يا دو2- 3مصرف آن گروه شير و لبنيات قوطی كبريت( است.2 گرم پنير )معادل 60ليوان دوغ يا

:سهم از اين گروه غذايی توصيه می شود و هر سهم برابر2- 3مصرف روزانه گروه گوشت و جايگزين های آن تكه گوشت خورشي( يا يك تكه مرغ )ساق ران( يا يك قطعه ماهی ) يك برش3 گرم گوشت كم چربی )90است با

عرضي كامل( يا نصف ليوان حبوبات و يا سويای خام يا پسته و مغز ها يا دو عدد تخم مرغ ،

اصالح شيوه غذا خوردن كشيدن غذا در ظرف بزرگتر؛ ،ميل كردن غذا در جمع دوستانآب قبل از غذا؛ ميل نكردن اجباري نكردن برنامه غذايي.افزايش تعداد وعده هاي غذايي

راهنماي تغذيه جوان مبتال به چاقي يا اضافه وزن صبحانه خوردن به عنوان يك وعده اصلي غذايي در هر روز با هدف كمتر غذا خوردن در وعده غذايي بعديمصرف ميوه و سسبزيجات به عنوان ميان وعده محدود كردن مصرف شيريني و شكالت به عنوان ميان وعدهمحدود كردن مصرف غذا هاي چرب و پر انرژي از قبيل چيپس، بستني، سس مايونز، شكالت، كيك هاي خامه اي و ك;;ره و

غيرهنوشيدن آب، ماست هاي كم نمك و آب ميوه هاي طبيعي به جاي نوشابه هاي شيرين گاز دار سهم به جاي ميوه هاي كنسروي و آب ميوه هاي فرآوري شده3-4مصرف ميوه هاي تازه به ميزان

19

مصرف ميوه بجاي آب ميوه؛ سهم در روز3-5مصرف سبزيجات به ميزان مصرف غذا هاي با فيبر زياد مثل نان هاي سبوس دار )سنگك( و ميوه هاي خشك شده و ميوه و سبزيجات تازه مصرف مغز ها و ميوه هاي خشك به عنوان ميان وعده به جاي تنقالت)كاهش مصرف فست فود و غذا هاي پر كالري )رستوران و غذا هاي آمادهاصالح عادات غذا يي خانوادهآموزش اعضاي خانواده براي بهبود عادات غذايي مصرف غذاهاي آب پز، بخار پز و تنوري بجاي غذاهاي سرخ شده و پر چرب؛ كاهش مواد غذايي كنسرو شده، همبرگر، سوسيس و كالباس؛استفاده از نان و ترجيحا نان سبوس دار بجاي برنج و ماكاروني؛ مصرف شير و لبنيات كم چربي؛ استفاده از ماهي و مرغ بدون پوست اجتناب از مصرف امعا واحشا )دل، قلوه، كله و پاچه و مغز(؛مصرف انواع ساالد بدون سس مخلوط با روغن زيتون و سركه قبل يا همراه غذا و مصرف سبزيجات بهمراه غذا( 2 وعده اصلي و 3توجه به تعداد وعده هاي غذايي )ميان وعده

= واحد نان لواش به4يك سهم از گروه نان و غالت = نان بربري/سنگك/تافتون به اندازه كف دست اندازه كف دست = نصف ليوان برنج پخته = نصف ليوان غالت پخته = نصف ليوان ماكاروني پخته

=يك سهم از گروه سبزيجات= يك ليوان سبزيجات خام= نصف ليوان سبزيجات پخته برگ دار سبز يك سيب زميني متوسط = نصف ليوان نخود سبز پخته / هويج / سبزيجات به رنگ زرد يا نارنجي

= 3يك سهم از گروه ميوه = يك پرتقال يا سيب متوسط = يك قاچ هندوانه يا ميوه هاي مشابه عدد زردآلو يا ميوه هاي مشابه = نصف ليوان انگور دانه شده يا ميوه هاي مشابه = نصف ليوان آب

ميوه طبيعي =تكه گوشت قرمز3 عدد تخم مرغ = يك ساق ران = 2يك سهم از گروه گوشت و پروتئين

خورشي = نصف ليوان پسته يا مغز هاي مشابه = نصف ليوان حبوبات خام = يك برش عرضي از ماهي = گرم پنير60 قوطي كبريت يا 2يك سهم گروه شير و لبنيات = يك ليوان شير =يك ليوان ماست

ليوان دوغ = دو سوم ليوان كشك2= 20

تغيير سبك غذاخوردن صرف غذا با خانواده با هدف دستيابي به كيفيت بهتر غذا كشيدن غذا در ظرف كوچكتر؛ كاهش سرعت غذا خوردن و افزايش مدت جويدن غذا؛مواد غذايي چاق كننده مثل چيپس، شيريني و ... و نوشابه هاي گاز دار شيرين؛ خريداري نكردن .نوشيدن حداقل يك ليوان آب قبل از غذا پرهيز از خوردن تنقالت حين تماشاي تلويزيون ويا كاربا رايانه وتلفن همراه

توصيه هاي فعاليت بدني انجام ورزش هايي از قبيل دوچرخه سواري، پرش، دو و شنا.1مشاركت در كار هاي منزل و امور باغباني.2 ساعت در روز2تماشاي برنامه هاي تلويزيوني و بازي هاي كامپيوتري به مدت حداكثر .3باال رفتن از پله به جاي استفاده از آسانسور.4پياده رفتن تامقصد.5انجام ورزش هليي از قبيل فوتبال، واليبال، تنيس و بسكتبال.6انجام فعاليت هاي بيرون از منزل مثل پارك و پيك نيك.7 انجام فعاليت بدني از نوع فعاليت با شدت متوسط مانند راه رفتن، اسكيت، دوچرخه سواری، شنا، بازی گروهی و يا.8

دقيقه.60 دقيقه ای به 10 تا 5 دقيقه و افزايش آن در چند دوره 30فعاليت شديد مانند دو يا فوتبال دست كم دقيقه كه می تواند30- 60براي جوانان فعاليت فيزيكی مثل تند راه رفتن، دوچرخه سواری، آهسته دويدن و....... به مدت

روز در هفت;;ه و ورزش ه;;ای5 دقيقه ای تقسيم شود با شدت متوسط تا ش;;ديد، ه;;ر روز و دس;;ت كم 10-; 20به سه نوبت بار در هفت;;ه توص;;يه می2-;; 3 بار برای 10-;; 15كششی بازوها، شانه ها، قفسه سينه، تنه، پشت لگن و ساق پاها هر كدام

شود.. برای آنان كه می خواهند وزنشان كم شود يا از اضافه شدن وزنشان جلوگيری شود فعاليت بدنی بيشتری توصيه میشود..

21

مراقبت از نظر خطر ابتالء به فشار خون

اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی شرح حال

دقيق بگيريد و افرادي كه

عوامل *خطر

فشارخون باال دارند را

مشخصكنيد:

در صورت وجود هر يك از نشانه هايزير:

- چاق يا دارای اضافه وزن است - والدين مبتال به فشار خون باال

هس تند

- والدين بيماری عروق كرونر زودرسدارن

د - والدين سابقه بيماری كليوی يا

غددي)تيروئيد، .......( دارند

در خطر ابتالء به افزايشفشار خون

- اندازه گيری فشارخون با استفاده از جداول ميزان ميلي متر90/140فشارخون در بخش ضميمه ها:

دقيقه مجددا فشار5جيوه وبيشتر باشد پس از خون اندازه گيری شود:

- اگر ميانگين فشارخون در دو نوبت بين صدك1 باشد )پيش فشارخون باال ( به عنوان95 تا 90

فرد در معرض خطر، ساالنه تحت مراقبت قرارگيرد:

- توصيه به اصالح شيوه زندگی و آموزش شيوه رژيم غذايی مناسب، كنترل وزن )در]زندگی سالم

صورت چاق بودن يا داشتن اضافه وزن(، توصيه به محدوديت مصرف نمك وانجام فعاليت بدنی

[و ....... - اندازه گيری فشارخون و قد و وزن و تعيين

وضعيت چاقي ميلي مترجيوه140/ 90- اگر ميانگين فشارخون 2

وبيشترباشد فشارخون باال( ارجاع غير فوری بهپزشك جهت تاييد تشخيص و بررسی بيش تر

در صورت تاييد بيماري فشارخون باال توسط-پزشك،

فرد بيمارالزم است: ماهانه توسط كارمند ماه يك بارتوسط3بهداشتي مراقبت شود و هر

پزشك ويزيت شود.

- ارائه توصيه های مرتبط با شيوه زندگي عوامل خطر ابتالء به هيچ يك از نشانه های فوقسالم

22

افزايش فشاروجود نداردخون را ندارد

- ادامه مراقبت ها

ارزيابي جوان از نظر ابتال به فشارخون باالجوان را از نظر ابتال به فشارخون باال بشرح زير ارزيابي كنيد

: محاسبه و رسم نمايه توده بدني فرد چاقي يا اضافه وزن در سالگي(:55 سالگي و زن ها قبل از 65ابتال حداقل يكي از والدين به بيماری عروق كرونر زودرس ) مردها قبل از

سال پايين تراست از والدين در خصوص ابتال به بيماري عروق كرونر55 سال و يا سن مادر از 65صورتي كه سن پدر از سالگي سؤال كنيد پاسخ بلي55 سالگي و در مورد مادر قبل از 65يعني سكته قلبي و يا آنژين قلبي در مورد پدر قبل از

را يك نشانه محسوب كنيد. : در صورتي كه والدين جوان تا به حال كلسترولاختالالت چربي خون ازجمله كلسترول ال دي ال حداقل در يكي از والدين

خون خودرا اندازه گيري كرده اند در خصوص باال بودن آن كه با تشخيص پزشك بوده سؤال كنيد. پاسخ مثبت يك نشانهتلقي مي گردد.

ابتال يكي از والدين به بيماري هاي كليه يا اختالالتابتال حداقل يكي از والدين به بيماری كليوی يا غددي )تيروئيد، .......(:تيروئيد كه با تشخيص دكتر بوده نيز يك عامل خطر است

كساني كه در خواب آپنه دارندتوصيه هاي آموزشي

مشابه تغذيه مناسب و فعاليت بدني مناسب در بخش تغذيه است.

23

مراقبت از نظر وضعيت واكسيناسيون اقدامنتيجه ارزيابيارزيابی

- آيا واكسن هپاتيت ب دريافت كردهاست؟

- - آيا در دوره دبيرستان واكسن توامدريافت كرده است؟

- واكسن هپاتيت ب دريافت نكرده استيا نمي داند يا - در دوره دبيرستان واكسن توام دريافت

نكرده است يا نمي داند )واكسيناسيون ناقص

است(

- معرفي به مركز بهداشتي درماني جهت دريافتواكسن

ماه بعد جهت اطمينان از تكميل1- پيگيري فعال واكسيناسيون

سال يكبار تكرار10هر

- ادامه مراقبت ها واكسيناسيون كامل است

مراقبت از نظر بينايی اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی

سنجش بينايی را توسط چارت اسنلن، طبق راهنمای "سنجش

بينايی با چارت اسنلن" انجامدهيد.

كاهش ديد هر يك از چشم ها كم يا10/9تر از

10/1تفاوت ديد چشم ها بيش از يا

ديد هر دو چشم با هم كم تر از10/10

اختالل ديد دارد

- ارجاع غير فوري به پزشك مركزجهت معاينه و بررسی بيش تر

- ادامه مراقبت هااختالل ديد نداردهيچ يك از عالئم فوق وجود ندارد

24

بدون18جدول ايمن سازي دو گانه )ديفتري و كزاز( در افراد باالي سابقه ايمن سازي

نوع واكسنزمان مراجعهدو گانه ويژه بزرگسالاولين مراجعه

دو گانه ويژه بزرگسال يك ماه پس از اولين مراجعه يك ماه پس از دومين

مراجعهدو گانه ويژه بزرگسال

ماه تا يك سال پس از6سومين مراجعه

دو گانه ويژه بزرگسال

سال پس از چهارمين10مراجعه

سال يك بار10دو گانه ويژه بزرگسال و هر تكرار شود.

راهنمای سنجش بينايی با چارت اسنلن

25

( را در جای مناسب نصب كرده )متناسب با قد فرد( به نحوی كه نور كافی به آن بتابد. )بهتر است تابلو رو به روی پنجره باشد و فردEتابلو ديد )مورد معاينه پشت به پنجره قرار گيرد(

جوان با چشم پوش يا كف دست يكی از چشم هايش را به طوری كه فشار بر آن وارد نشود، بپوشاند. حروفی را از باال به پايين انتخاب كرده و سوال شود. به همين ترتيب چشم ديگر و بعد هر دو چشم معاينه شوند.Eجهت قرار گرفتن دندانه

به نكات زير توجه كنيد: - در هنگام آزمايش چشم، به حركات فرد مانند جلو آوردن سر، تنگ كردن چشم، ريزش اشك يا پلك زدن های پی در پی توجه كنيد. اين عالئم

نشان دهنده ضعف بينايی است. - اگر فرد با دست چشمش را فشار دهد يا پلك را بمالد، تعيين ديد چشم تقريبا تا يك دقيقه و كمی بيش تر از آن صحيح نيست و بايد صبر كرد تا

چشم به وضع عادی برگردد. - اكثر افرادي كه يك چشمشان ضعيف تر از چشم ديگر است، نمی دانند كه ديد رضايت بخش آن ها مربوط به چشم سالم است و تصور می كنند

هر دو چشم آن ها خوب می بيند. برای كشف چنين مواردی دقت كنيد. - صورت جوان در هنگام معاينه كامال مقابل تابلو قرار گيرد و مستقيما به روبه رو نگاه كند. گرداندن سر با چشم به يك طرف ممكن است دليل

اختاللی در ديد و يا ساختمان درونی چشم باشد كه بايد در نظر گرفته شود. رديف از )دو دهم تا يازدهم( است و بايستی در معاينه از حروف در جهات مختلف استفاده شود.10- تابلوی ديد دارای

مراقبت از نظروضعيت دهان و دندان

اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی- تجويز مسكن برای دردمشكل دهان و دندان دارد- دندان درد يا معاينه دهان و

26

دندان

- تورم و پارگی و خونريزی از بافت يا- آبسه دندان يا

- شكستگی و بيرون افتادن دندان از دهان

- اقدام مربوط به بيرون افتادن دندانطبق راهنما

- ارجاع فوری به دندانپزشك- تغيير رنگ دندان به سياه يا قهوه ای

- لثه پر خون و قرمز و متورم- بوی بد دهان- جرم دندانی

- زخم يا موارد غير طبيعی در داخل دهان مشكل دهان و دندان دارد

- ارائه توصيه های بهداشتی دهان و دندان )مسواك، نخ دندان، تغذيه مناسب،

استفاده از دهان شويه( به جوان - ارجاع غير فوری به دندانپزشك

هيچ يك از عالئم فوق وجود ندارد

مشكل دهان و دندان ندارد

- توصيه بهداشتی دهان و دندان )مسواك، نخ دندان، تغذيه مناسب، استفاده از دهان

شويه( به جوان ماه6- تشويق به مراجعه به دندانپزشك

يك سال بعد و مراقبت بعدی بعد

در مورد بيرون افتادن دندان از دهانراهنمای اقدام پيش از ارجاع :الف( در مورد دندان دائمي

دندان بيرون افتاده را پيدا كرده و از سمت تاج آن را نگهداريد..1 در اين حالت نبايد دندان و به خصوص ريشه آن با پارچه يا دست پاك شود.دندان را زير فشار ماليم آب خنك يا آب جوشيده سرد شده بگيريد. .2 نيروي ارايه دهنده خدمت و يا همراه بايستي سريعا دندان را به درستي )سطح بيروني دندان به سمت خودشان و سطح داخلي دندان به.3

سمت داخل دهان بيمار ( در حفره دنداني مربوطه قرار دهند. يك تكه گاز يا پارچه نم دار را روي دندان قرار داده و از بيمار خواسته شود كه با فشار دست يا با فشار دندان هاي خود آن را نگه دارد..4

به دندانپزشك شود.ارجاع فوريسپس جوان در صورتي كه نيروي ارائه دهنده خدمت و يا همراه مهارت الزم را براي گذاشتن دندان در حفره دنداني نداشته باشند. پس از انجام-1نكته

الف، دندان را سريعا در يك محيط مرطوب مثل سرم شستشو، شير، بزاق يا آب جوشيده سرد شده قرار دهيد سپس جوان2 و1اقدامات بند دهيد.ارجاع فوريرا به دندانپزشك

اگر ضربه باعث شكستگي تاج دندان شده است، درصورت امكان تكه جدا شده دندان نيز نزد دندانپزشك برده شود.-2نكته

27

.بررسي از نظر سالمت دهان و دندان

را از نظر سالمت دهان و دندان به شرح زير بررسي كنيد:روش معاینه:

دست هایتان را با آب و صابون بشویید. معاینه شونده را روی یک صندلی بنشانید و در حالي كه جلوی او ایستاده ايد از او بخواهید ک;;ه ده;;انخود را کامال باز کند تا با استفاده از چراغ قوه فضای دهان را روشن کنید.

برای اینکه لثه و همه سطوح دندان ها را بتوانید به خوبی معاینه کنید، بایستی از یک طرف فک باال شروع و ب;;ه ط;ور منظم ب;ا بررس;ی کلی;هسطوح دندانی به سمت دیگر فک، معاینه را ادامه داده و سپس به همین ترتیب برای فک پایین عمل نمایید.

برای معاینه لثه و سطح زبانی دندان های فک پایین، باید زبان و برای معاینه لثه و سطح لبی دن;;دان ه;;ای ف;;ک ب;;اال و پ;;ایین، الزم اس;;ت لب ه;;ا و گونه ها را با چوب زبان از سطح لثه دور نمایید برای معاینه زبان، نوک آن را با گاز تمیز گرفته و به سمت خارج از دهان يعني به ط;رف خ;ود

بکشید و تمام سطوح آن را به دقت نگاه کنید. در صورت پاسخ خير مجددا س;ؤال كني;;د ك;;ه در ص;ورت فش;اراحساس درد مي كند در دندان يا لثه از سؤال كنيد كه آيا در حال حاضردرد: در صورت پاس;;خسرد، گرم يا شیرین یا ترش، احساس ناراحتي و درد در دندان مي كندو يا خوردن غذا يا نوشيدني هاي دندان ها روی هم دادن

پاسخ بلي به هري;;ك از م;;وارد ف;;وق ي;;ك عالمت درد های شدید، مداوم و خود به خود در دندان فقط در هنگام شب دارد خير مجددا سؤال كنيد آيا اتالق مي گردد.

را انجام اقدام الزمبر اساس راهنمای اقدام پيش از ارجاع در مورد بيرون افتادن دندان از دهان: در اين حالت بيرون افتادن دندان از دهاندهيد.

در زمان گاز زدن به سيب و يا مسواك زدن دندان ها دچار خونريزي از لثه مي شود يك نشانه محسوب مي شود. چنانچهخونريزی از لثه: دقتبوی بد تنفس نباید با بوی آزار دهنده زودگذري که ناشی از خوردن غذا )مثل سیر( یا سیگار کش;;یدن اس;ت اش;تباه ش;;ود. : بوی بد دهان

و خ;ود ب;ه، ناشي از كاهش جريان بزاق و افزايش تخم;ير حين ش;ب ب;;وده تنفس بد صبحگاهي كه حين بيدار شدن از خواب تجربه مي شودكنيد خود پس از صرف صبحانه و يا استفاده از مسواك و نخ دندان برطرف مي شود بنابراين چنانچه فرد به صورت دائم دچار بوي ب;;د ده;;ان و تنفس

يك نشانه عنوان مي گردد. مي باشد گاز گرفتن لب، قرارگرفتن زبان بين دندان ها، جويدن ناخن، جويدن گونه، فش;;ار دادن دن;;دان ه;;ا روي هم )دن;;داندر مورد عادات غلط دهانی:

قروچه(، سؤال كنيد پاسخ بلي به هر يك از موارد فوق يك نشانه محسوب مي شود. برای اینکه لثه و همه سطوح دندان ها را بتوانید به خوبی معاینه کنید، بایستی از یک طرف فک باال شروع و ب;;ه ط;;ور منظم :شكستگی دندان

مشاهده شكس;;تگيبا بررسی کلیه سطوح دندانی به سمت دیگر فک، معاینه را ادامه داده و سپس به همین ترتیب برای فک پایین عمل نمایید. دندان يك نشانه لحاظ مي گردد..

همه سطوح مختلف دندان را در تک تک دندان ها بويژه سطوح بين دنداني، شيار هاي سطح جونده تغيير رنگ دندان به سياه يا قهوه ای: و محل اتصال لثه به دندان )محل هاي شايع پوسيدگي دندان( دقيقا مشاهده و معاینه کنید. چنانچه يك پالک میکروبی، جرم، پوسیدگی دندان از

، یک عالمت محسوب می گردد.یک لک کوچک قهوه ای یا سیاه رنگ گرفته تا سوراخ شدگی دندان را مشاهده مي كنيد

28

استلكه هاي قهوه اي رنگهای کامال تیز چسبيده به دندان است و يا داراي چنانچه لثه در هنگام معاينه فاقد رنگ صورتی و يا لبهلثه بيمار: در برخي افراد كه داراي پوست تیره اي هستند، وجود لكه هاي قهوه اي رنگ روي لثه آنها دال بر بيماريدقت كنيد آن را يك عالمت لحاظ كنيد.

بیماری لثه نمی باشد. ای سخت ب;;ه اگر پالک میکروبی مدت طوالنی روی دندان باقی بماند و توسط مسواک و نخ دندان از سطح دندان ها تمیز نگردد به الیه جرم دندان:

.شود ای تبدیل شده که جرم دندان نامیده می رنگ زرد یا قهوه پ;اره ش;دن نخمشاهده تغيير رنگ در ميناي دندان يا سوراخ ش;دن دن;دان و ي;ا دري;;افت پاس;خ بلي در خص;وص در صورت پوسيدگي دندان:

را يك عالمت به حساب آوريد. دندان در هنگام استفاده از آن تمام قسمت های لثه، کف دهان )زیر زبان(، کام، داخل گونه ها و لب ها را به دقت معاینه كنيد چنانچ;;ه: زخم يا موارد غير طبيعی در داخل دهان

تورم، زخم و یا هر چیز غیرطبیعی دیگر وجود دارد، آن را يك عالمت عنوان كنيد.توصيه هاي آموزشي

نحوه استفاده از مسواک و خمیر دندان امکان چسبیدن میکروب ها به سطوح دندانی که با مسواک تمیز شده اند کمتر خواهد بود. این نکته اهمیت زيادي دارد زی;;را در بس;;یاری از مواق;;ع فرد در ساعات پایانی شب که خسته و خواب آلوده هست دندان ها را مسواک می کند، در حالی که بهتر است دندان ه;;ا را پس از ص;;رف وع;;ده

غذایی اصلی مسواك كنند، ایده ال آن است که بعد از هر بار مصرف مواد غذایی دندان ها مسواک زده شوند. ولی در هر حال در دو زم;;ان مس;;واک ک;;ردن دن;;دان ها ال;;زامي

است: -شب قبل از خواب به دلیل اینکه در زمان خواب، جریان بزاق و حرکات زبان و گونه جهت تمیز کردن محیط دهان کاهش می یاب;;د و دن;;دان ه;;ا1

مستعد پوسیدگی می شوند.- صبح قبل و يا بعد از صبحانه2

مشخصات یک مسواک خوب جنس: موهای مسواک از جنس نایلون نرم و سر موهای آن گرد باشد. ل;;ذا اس;;تفاده از مس;;واک ب;;ا جنس موه;;ای س;;خت ب;;ه هیچ وج;;ه توص;;یه•

نمی گردد. ماه از یک مس;;واک اس;;تفاده نم;;ود. چ;;ون موه;;ای آن خمی;;ده و4 الی 3 کیفیت: موهای مسواک منظم و مرتب باشد. معموال نمی توان بیش از •

نامنظم می شود یا رنگ موهای آن تغییر می کند که در این صورت حتما مسواک را باید تعویض نمود. چنانچه پس از مدت کوت;;اهی ش;;کل موه;;ايمسواك تغییر کند نشانه این است که فرد نادرست و خشن مسواک می زند.

29

اندازه مسواک: اندازه دسته آن باید به گونه ای باشد که به خوبی در دست های آنان قرار بگیرد و هنگام استفاده در دست آنها نلغزد.• شکل مسواک: مشخصات دسته مسواک براساس سلیقه افراد می باشد. البته دسته مس;;واک کمی خمی;;ده، س;;طوح دن;;دان های خلفی را به;;تر•

تمیز می کند مسواك هاي برقي

این مسواک ها جهت برداشتن ساده تر پالک در افراد استفاده می شود. در ص;ورت تمای;ل مي توانن;;د از اين مس;;واك ه;;ا اس;تفاده كنن;;داي ن;وع مسواک ها )مسواک برقی( جایگزین مناسبی برای مسواک دستی می باشد.

خمیردندان امروزه اکثر خمیر دندان ها حاوی فلوراید هستند که سبب مقاوم تر شدن دندان در برابر پوسیدگی می ش;ود. خم;;یر دن;;دان ه;;ا دارای م;;وادی هستند که به از بین بردن پالک، رنگدانه و کنترل رسوب کمک می کنند و عالوه بر خاصیت ضد پوسیدگی و ضد حساسیت، خوش;;بو و خ;;وش طعم

کننده دهان نيز می باشند.

نکات مهم: خمير دندان ب;;ه كن;;ترل پوس;;يدگي ه;;اي دن;;داني كم;;ك مي كن;;د ولی درست مسواک کردن حتما با خمیر دندان انجام شود زيرا فلورايد داخل الزم ا•

صورت عدم دسترسی به خمیر دندان با آب خالی هم می توان مسواک نمود. استفاده از نمک خشک، جوش شیرین یا سایر پودرها جهت مسواک کردن درست نیست، زیرا سبب ساییدگی مینای دندان و خراشیده شدن لثه می گردد. استفاده از آب نمک رقیق )نصف قاش;;ق چ;;ایخوری در ی;;ک

لیوان آب جوشیده سرد( به صورت دهانشویه جهت ضد عفونی کردن محیط دهان، کمک کننده است. دقیقه می باشد.4 تا 3 زمان ايده ال برای مسواک زدن • زمان های مناسب برای مسواک زدن: صبح ها )قبل و يا بعد از صبحانه(، ظهرها )بعد از ناهار(، شب ها )قبل از خواب(.• مسواك جزء وسايل شخصي مي باشد و هيچ كس نبايد از مسواك ديگري استفاده نمايد.•

روش درست مسواك زدن ابتدا دهان را با آب بشویید، سپس به اندازه یک نخود خمیر دندان روی مسواک قرار داده و خمیر دندان را به داخل موهای مسواک ببريد.

ای بر روی مسواک قرار داد که به داخل موهای آن فرو رود. خمیر دندان را باید به گونه ش;ود و ب;ه ت;;رتیب کلی;ه س;طوح دندان های باال و پایین باید جداگانه مسواک شود. مسواک ک;ردن از قس;;مت عقب ی;;ک س;مت ده;ان ش;روع می

خارجی، داخلی و جونده کلیه دندان ها مسواک زده می شود به نحوی که سر مسواک دو تا سه دندان را در هر مرحله تمیز نماید. درجه نسبت به محور طولی دندان در محل اتصال لثه و دندان قرار گیرد. بعد از قرار دادن45هنگام مسواک کردن باید موهای مسواک با زاویه

مسواک روی دندان و لثه، ابتدا حرکت لرزشی )حرکات سریع و کوتاه به سمت عقب و جلو بدون جابجایی مسواک( در محل باید صورت بگ;;یرد 20 ت;;ا 15و سپس با حرکت مچ دست، موهای مسواک روی سطح دندان از سمت لثه به طرف سطوح جونده چرخانده شود. این حرکت ح;;دود

بار برای هر دندان باید انجام گیرد.

30

گیرد ولی برای سطوح داخلی دندان های جلو، مسواک تمیز کردن سطوح داخلی دندان ها هم مانند مسواک کردن سطوح خارجی آن صورت می با عمودی گرفتن مسواک و ب;;االرا باید به صورت عمود بر روی سطح داخلی دندان ها قرار داد و با حرکات باال و پایین این سطوح را تمیز کرد.

کنیم. و پایین بردن آن سطح داخلی دندان های جلوی فک باال و پایین را مسواک میاگر سر مسواك كوچك باشد مي تواند به صورت افقي هم قرار گيرد.

برای مسواک کردن سطح جونده، موهای مسواک را در تماس با سطوح جونده قرار داده و کمی فشار دهید تا موهای مسواک به خوبی به داخلشیارهای سطح جونده وارد شود. سپس چند بار مسواک را به جلو و عقب بکشید تا به خوبی تمیز شود.

ها گردد. تواند منجر به تحلیل لثه و حساسیت در نواحی طوق دندان مسواک زدن به صورت افقی و با شدت زیاد می نكته: شوند، بهتر اس;;ت روی زب;;ان را هم ب;;ا مس;;واک تم;;یز نم;;ود. ب;;رای اینک;;ار های مواد غذایی و میکروب ها روی سطح زبان جمع می چون خرده

شود. تمیز ک;ردن زب;ان نقش مهمی در از بین ب;ردن ب;وی ب;;د ده;;ان دارد. پس از گیرد و به طرف جلو کشیده می مسواک در عقب زبان قرار می مسواک کردن دندان ها و زبان، باید دهان چندین بار با آب شسته شود. وقتی مسواک کردن دندان ها تمام ش;;د، مس;;واک را خ;;وب بش;;ویید و در جایی دور از آلودگی نگهداری کنید. توجه کنید که هیچگاه مسواک خیس را در جعبه سربسته نگذارید؛ چون رطوبت هوای داخل جعبه زیاد شده و

کند. رشد میکروب ها را تسریع می

استفاده از نخ دندان سطوح بین دندانی به هیچ وجه با استفاده از مسواک تمیز نمی شوند و تنها با استفاده از نخ دندان می توان این سطوح را تم;;یز ک;;رد. نخ دن;;دان، نخ نایلونی مخصوصی است که باید آن را از داروخانه تهیه نمود. نوع نخ دندان مورد استفاده فرد براساس سهولت استفاده و عالقه شخصی فرد

می باشد. هدف اصلي از تمیز کردن نواحی بین دندانی، برداشتن پالک ميكروبي است. برای استفاده درست از نخ دندان باید:

قبل از استفاده دست ها را با آب و صابون خوب بشویید.• سانتیمتر از نخ دندان را ببرید و دو طرف نخی را که بریده اید در هر دو دست به دور انگشت وسط بپیچید 45 تا 30 حدود •

45 ت;;ا 30جهت نخ کش;;یدن دن;;دان ه;;ا ح;;داقل نكته: براي راحتي استفاده از نخ دندان، مي توان دو سر نخ دندان بريده شده را به هم گ;;ره زد. سه انگشت آخر را ببندید و دو دست را از هم دور کنید تا نخ محکم کشیده شود. به این ترتیب انگش;;ت نش;;انهسانتیمتر از نخ دندان را جدا کنید.

دهد و قدرت مانور باالیی به شما براي انجام موارد زير میماند و شست هر دو دست آزاد می سانتیمتر طول داشته باشد.5/2 تا 2ماند، کافی است طول نخی که بین انگشتان دست آزاد باقی می • برای وارد کردن نخ بین دندان های فک پایین از دو انگشت اشاره و بین دندان های فک باال از دو انگشت شست ی;;ا ی;;ک شس;;ت و ی;;ک انگش;;ت•

اشاره استفاده کنید. نخ را با حرکت شبیه اره کشیدن به آرامی به فضای بین دندان ها وارد کنید مراقب باشد فشار نخ، لثه را زخمی نکند •

31

پس از اینکه نخ را وارد فضای بین دندانی کردید ابتدا نخ را به سطح کناری دندان جلویی تکیه داده و با مالیمت به زیر لبه لثه ب;;رده و آن را ب;;ه•دیواره دندان چسبانده و چند بار به طرف باال و پایین حرکت دهید این عمل را به آرامی انجام دهید تا به لثه مجاور دندان آسیب نرسانید.

سپس قسمت تمیز نخ را در همان محل به سطح کناری دندان پشتی بچسبانید و همین کار را تکرار کنید. بعد از آن نخ را از الی دندان ها خارج• اید جابج;;ا کنی;;د و نخ کش;;یدن دن;;دان بع;;دی را ش;;روع کنی;;د. این ک;;ار را ب;;رای تم;;ام کنید. آن قسمت از نخ را که برای این دندان ها استفاده کرده

سطوح بین دندان ها تکرار کنید.توجه کنید:

پشت آخرین دندان هر فک را نیز مثل دندان های دیگر نخ بکشید.• بهتر است روزی دو بار )شبها قبل از خواب و صبحها بعد از صبحانه( از نخ دندان استفاده کنید. در غیر اینصورت حداقل شب ها قب;;ل از خ;;واب•

ابتدا از نخ دندان استفاده کرده، سپس دندان ها را مسواک کنید. اگر هنگام مسواک زدن و نخ کشیدن دندان ها، درد و خونریزی وجود داشت، جای نگرانی نیست. در اک;;ثر مواق;;ع ب;;ا ادام;;ه این ک;;ار و برط;;رف•

رود. اگر پس از یک هفته عالئم برطرف نشد، بايد به دندانپزشك مراجعه شود . شدن التهاب لثه درد و خونریزی هم از بین میانجامد. دقیقه به طول می4 الی 3 نخ دندان کشیدن کلیه دندان ها حدود •

به جای نخ دندان برای تمیز کردن سطوح بین دندان ها از هیچ نوع نخ دیگر یا وسایل سخت و نوک تیز مث;;ل س;;نجاق وچ;;وب ک;;بریتنکته مهم: رس;اند و معم;وال اس;تفاده از آن توص;یه ایست که به آسانی به لث;ه آس;یب می استفاده نکنید. در ضمن توجه داشته باشید که خالل دندان وسیله

شود. نمیعوامل مؤثر بر پوسيدگي

ازعوامل مهم ايجادكننده پوسيدگي ، كربوهيدرات هاي قابل تخمير هستند )قندها يا نشاسته هاي پخته( . قندهاي موج;;ود در م;;واد كربوهيدرات هاغذايي مختلف يا نوشيدني ها داراي خاصيت پوسيدگي زايي متفاوتي مي باشند .

الف : قندهاي موجود در ميوه ها و سبزيجات و غذاهاي حاوي نشاسته پخته مثل ب;;رنج و س;;يب زمي;;ني داراي خاص;;يت پوس;;يدگي زايي پ;;ايين ميباشند .

ب : قندهاي موجود در فرآورده هاي لبني ) شيرومشتقات آن ( غيرپوسيدگي زا هستند . ج : قندهاي موجود درمواد غذايي مثل عسل، آب ميوه ، شكر، شيريني ها ، نوشابه ها و بيسكويت ها بسيار پوسيدگي زا مي باشند .

بطوركلي پوسيدگي زايي موادغذايي تحت تاثير عوامل زير قرار مي گيرد : شكل ماده غذايي ) بصورت جامديا مايع بودن(، مدت زمان تماس دندان با م;;اده غ;ذايي را مش;;خص مي كن;;د. مايع;ات- شكل ماده غذايي:1

درمقايسه با غذاهاي جامدمانند بيسكويت وكيك ها به سرعت ازمحيط دهان پاك مي شوند لذا خاصيت پوسيدگي زايي كمتري دارن;;د . موادقن;;ديمثل آبنبات ، خوشبوكننده هاي نعنايي دهان كه به آهستگي در دهان حل مي شوند داراي خاصيت پوسيدگي زايي بيشتري مي باشند .

تنقالتي كه قدرت چسبندگي بيشتري برسطح دندان ها دارند ) مثل چيپس ، گز، سوهان، شكالت( مدت زم;;ان ط;;والني- قوام ماده غذايي: 2تري درتماس با دندان مي باشند . بنابراين ميزان پوسيدگي زايي آنها بيشترخواهد بود .

با هر بار مصرف مواد قندي، محي;;ط پالك ميك;;روبي، اس;;يدي ش;;ده و منجرب;;ه پوس;;يدگي مي ش;;ود. بن;;ابراين- دفعات مصرف موادغذايي: 3 ني ها و تنقالت شيرين در فواص;;لكمتر باشد، احتمال ابتال به پوسيدگي پايين تر مي آيد. از تكرار استفاده از خوردهرچه دفعات مصرف اين مواد

وعده هاي اصلي غذايي بايد خودداري شود.

32

مصرف غذاها با هم مي توانند اثرات پوسيدگي زايي را كاهش يا افزايش دهند. بط;;ور مث;;ال اس;;تفاده- تركيب وترتيب غذاهاي مصرفي: 4 از نوشابه ها و غذاهاي حاوي مواد قندي همراه با ساير مواد غذايي ديگ;;ر، فرص;;ت مناس;;ب ب;;راي تولي;;د اس;;يد را ف;;راهم مي كنن;;د. درح;;الي ك;;ه استفاده از غذاهاي حاوي كلسيم ) مثل ماست بدون چربي وپنير ( يا فلورايد ) مثل اسفناج پخته ش;ده، پن;ير و ذرت كنس;رو ش;ده ( و ن;;يز غ;ذاي

سفت و حاوي فيبر ) مثل ميوه وسبزيجات خام و مركبات ( همزمان با ساير مواد غذايي تاثير مثبتي را دركاهش پوسيدگي زايي دارد . توصيه هاي تغذيه اي

بهتر است به عنوان ميان وعده به جاي شيريني از ميوه هاي تازه و سبزيجات، ماست ساده و مغزها )بادام، گردو و ...( استفاده شود. • مصرف مواد قندي محدود به وعده هاي اصلي غذايي ) صبحانه، نهار، شام ( گردد كه پس ازآنها مسواك زده شود. • درصورت مصرف هر نوع ماده قندي، الزم است بالفاصله دندان ها را مسواك زد و درصورت عدم دسترسي چند مرتبه دهان و دندان را ب;;ا آب•

شستشو داد. فست فود، نوشابه ها و تنقالت شيرين نبايستي به صورت روزمره وارد برنامه غذايي گردد . • درصورت استفاده ازشربت هاي دارويي و تقويتي شيرين بعد از هر بار مصرف جهت پ;;اك ش;;دن ازس;;طح دن;;دان ه;;ا م;;يزان ك;;افي آب خ;;ورده•

شود . استفاده از محصوالت لبني ) مثل پنير ( درپايان وعده غذايي باعث كاهش ميزان اسيد دردهان مي گردد. شايد اقدام به خوردن لقمه اي ن;;ان و•

پنير درآخر هر وعده غذايي مانند گذشتگان عادت غذايي مناسب باشد. استفاده همزمان شير به دليل داشتن فسفر و كلسيم كه يونهاي الزم را براي آهكي شدن مجدد مينا در اختيار دندان قرار مي دهند ب;;ا مص;;رف•

شيريني توصيه مي گردد . استفاده از مواد غذايي خام ) سبزي ( با غذاهاي پخته ) وعده اصلي غذايي( عالوه بر پاكسازي غذا از سطح دندان ها به اف;;زايش جري;;ان ب;;زاق•

نيزكمك مي كند . استفاده از آب بين وعده هاي اصلي غذايي توصيه مي گردد. • بهتر است پس از وعده غذايي شام و قبل از خوابيدن از ميان وعده هاي حاوي كربوهيدرات استفاده نشود.• درصورت تمايل به مصرف آدامس، استفاده از آدامس هاي بدون قند توصيه مي گردد . • بالفاصله پس از مصرف نوشيدني هاي اسيدي مثل آب پرتقال نبايد دندان ها را مسواك كرد. زي;را مي توان;د ب;;اعث س;ايش ب;ر روي دن;دان ه;ا•

گردد، پس بايد مدتي پس از مصرف اين نوشيدني ها مسواك زد .

مراقبت از نظر شك به سل

33

روش تهيه نمونه خلط در افراد مشكوك به" به راهنمای * در راهنما مراجعه كنيد."سل

مداخالت آموزشي مراقبت از بيماري سل توصيه هاي كلي

)برخورداري از تهويه و نور كافي )تابش مستقيم نور آفتاب در ساعاتي از روز در اتاق بيماركنترل راه هاي انتقال بيماري ، تغذيه مناسب

پيگيري فرد از نظر ابتال به سل فرد در تماس با فرد مبتال به سل اسمير مثبت و بدون سرفه را پس از يك ماه به شرح زير پيگيري كنيد.

از در مورد نشانه هاي بيماري سؤال كنيد: در صورتي كه فرد داراي نشانه )سرفه طول كشيده( است، يك نمونه خلط از وي تهيه شود. مطابق متن دو نمونه ديگر از خلط وي ن;;يز تهي;;ه

شود و به مركز بهداشتي درماني و يا آزمايشگاه بر طبق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل سل ارسال شود. از در خصوص عمل به توصيه ه;;ا سؤال كنيد چنانچه عملكرد صحيحي داشته است، وي را به ادامه عمل تشويق كنيد. در غير اين ص;;ورت و هم;;راه وي را مج;;ددا آم;;وزش و ب;;ه

پزشك ارجاع غير فوري دهيد. ماه بعد پيگيري كنيد. از در خصوص عمل به توصيه سؤال كنيد. اگ;;ر عملك;;رد ص;;حيحي داش;;ته6در صورتي كه فرد فاقد نشانه است وي را

است، وي را به ادامه عمل تشويق كنيد و در غير اين صورت، و همراه وي را مجددا آموزش دهيد. فرد را به مراجعه در صورت بروز نش;;انهيا تماس مجدد با فرد مبتال به سل تشويق كنيد

34

طبقهنشانه هابندي

اقدام

داراي نشانه يا- بدون نشانه-

)سرفه مساوي 2يا كم تر از

هفته( به همراهعامل خطر

مشكل )احتمال

سل(

اولين نمونه خلط را بگيريد. - ب__ه ج__وان و هم__راه وي تغذي__ه مناس__ب، تهوي__ه و-

كنترل راه هاي انتق__ال بيم__اري و گ__رفتن نمون__ههاي خلط آموزش دهيد.

جوان را به پزشك ارجاع غير فوري دهيد.-

بدون نشانه-)فاقد سرفه( و

با عامل خطر - درمعرض خطر ابتالبه سل

ب__ه ج__وان و هم__راه وي تغذي__ه مناس__ب، تهوي__ه و-كنترل راه هاي انتقال بيماري را آموزش دهيد.

جوان را يك ماه ديگر پيگيري كنيد.-

بدون نشانه-و

بدون عامل خطر- فاقد

مشكل جوان را ب__ه مراجع__ه در ص__ورت ب__روز نش__انه ي__ا-

تماس با فرد مبتال به سل تشويق كنيد.

طبقه بندي كنيد

از جوان يا همراه وي عوامل خطر و

نشانه زير را سؤالكنيد:

سرفه طول كشيده )بيش از دو

هفته(:عامل خطر

سابقه تماس با فرد مبتال به

سل

اقدام و بررسيكنيد

نمونه3تهيه ، *از خلط

ارزيابی از نظر اختالالت روانپزشكی

اقداماتطبقه بندي تشخيص احتمالي نشانه ها وعاليم

احس;;;اس خس;;;تگي وك;;;اهشانرژي

افسردگي

افسردگي شديد )قصد جدي براي آسيببه خود وديگران(

ارجاع فوري به پزشك

كاهش توانايي انج;;ام فع;;اليتهاي روزمره

احس;;;;اس بي ارزش;;;;ي ي;;;;ااحساس گناه

افسردگي خفيف يا متوسط )عدم وجود قصد جدي براي آسيب به خود يا ارجاع غير فوري به پزشكديگران(

كاهش يا افزايش خواب

افزايش يا كاهش اشتها

از فردی که نشانه ها وعالیم افسردگی را دارد حتما راجع به افکار خودکش_ی ب_ه هم_راه قص__د ج__دی ب_رای آس__یب ب_ه خ_ود ی__ا توجه:

35

دیگران سئوال کنید:آیا هیچ گاه شده از زندگی خسته شوید و به مرگ فکر کنید؟ آیا اخیرا به خودکشی فکر کرده اید؟چنانچه پاسخ مثبت است، این عالمت را به عنوان یک اورژانس روانپزشکی در نظر گرفته و بیم__ار را ارج__اع ف__وری ب__ه پزش__ک

دهید.

مراقبت و پیگیری بیماران توسط کارشناسان مراقب سالمت خانواده: افرادی که در غربالگری کارشناس مراقب سالمت خانواده مشکوک به بیماری روانپزشکی شناسایی شده اند پس از ارجاع به پزش__ک

)پزشک خانواده(، تشکیل پرونده و تایید تشخیص تحت درمان، مراقبت و پی گیری قرار می گیرند. در مواردیکه عالیم از شدت کمتری برخوردار هستند و قصد خودکشی نیز وجود نداش__ته اس__ت، ب__ه ص__ورت ماهان__ه توس__ط کارش__ناس

مراقب سالمت خانواده پی گیری و مراقبت انجام خواهد شد. در موارد شدید پی گیری هفتگی در ماه اول توصیه می شد.مواردی که باید در پیگیری بیماران افسرده توسط کارشناسان مراقب سالمت خانواده اجرا شود:

آموزش بيمار و خانواده وي درباره بيماري با تاکید بر اهمیت و ضرورت درمان و پی گیری،پی گیری مصرف منظم داروها مطابق با دستور پزشکپی گیری عاليم افسردگی: غمگینی، کاهش انرژی، خستگی، مشکالت خواب و اشتها،بررسی عوارض جانبي داروها و در صورت لزوم ارجاع بیمار به پزشک )عوارض شایع: تهوع، اسهال یا یبوست، س__وء هاض__مه

خشکی دهان، خواب آلودگی، ... که در هفته اول پس از شروع داروها ممکن است بیشتر بروز کند(.)پی گیری مراجعات بیمار به پزشک طبق زمانبندی تعیین شده از سوی پزشک )ماهانه

پیگیری در مورد بیماران زیر باید درفواصل کوتاه حداکثر هفتگی انجام شود:بیمارانی که افکارخودکشی یا اقدام به خودکشی داشته اند.-1بیمارانی که دستورات دارویی را مطابق تجویز پزشک اجرا نکرده یا پذیرش کافی برای درمان و پی گیری ندارند.-2شرایط نامناسب خانوادگی و فقدان حمایت الزم از سوی خانواده و نزدیکان.-3

کارشناس مراقب سالمت خانواده چنانچه در پی گیری های خود موارد فوق را شناسایی نمود ضمن آموزش به بیم__ار و خ__انوادهتالش خواهد نمود که بیمار سریع تر و زودتر از موعد مقرر توسط پزشک مربوطه ویزیت شود.

36

بیمار،در صورت مشاهده و اطالع از فکر، قصد یا اقدام به خودکشیباید ارجاع فوری به پزشک داده شود.

نکاتی که کارشناسان مراقب سالمت خانواده باید به خانواده و بیمار آموزش دهند:

افسردگی بیماری شایع و قابل درمانی است به گونه ایکه بعضی به آن سرماخوردگی اعصاب می گویند.- افسردگی یک بیماری است که نشانه ضعف اراده یا تنبلی نبوده و صرفا با توصیه های عمومی مانند مسافرت رفتن ی__ا تف__ریح-

کردن برطرف نمی شود. بهبودی از افسردگی به تدریج ظاهر خواهد شد. -مصرف داروهای ضد افسردگی با تجویز پزشک خطر جدی برای بیمار ندارد. - بیماردر بر نخواهد داشت.مصرف داروهای ضد افسردگی اعتیاد آور نیست و عوارض ماندگاری برای- شایع ترین عوارض داروها در اوایل مصرف عبارتند از خواب آلودگی خفیف، سوءهاضمه، اسهال که با ادامه درمان-

و مصرف دارو همراه غذا تدریجا بهبود می یابد.قبل از قطع داروها حتما باید با پزشک مشورت شود. -گاهی الزم است دارو براي جلوگیری از عود مشکل حداقل برای يك دوره شش ماهه مصرف شود. -دارو باید هر روز استفاده شود و حتي االمكان خانواده بر مصرف دارو نظارت داشته باشد.- فرد افسرده را نباید تنها گذاشت، باید به کارهای ساده و روزمره سرگرم شود و مورد توهین و انتقاد ق__رار نگ__یرد-

و اگر افکار نومیدی، پوچی، خودکشی، و بیقراری و ش_رايط نگ_ران کنن_ده اي داش_ت الزم اس_ت ب_ه پزش_ک ارج_اعفوری شود.

37

اختالالت دوقطبي :اقداماتطبقه بندي تشخيص احتمالي نشانه ها وعاليم

سرخوشي بيش از حد يا تحريكپذيري ، عصبانيت وپرخاشگري

قصد آسيب جدي به خود يا ديگرانحتمال دوقطبي يا مانياا

ارجاع فوري به پزشك

بی خوابی

توهم يا هذيانپر حرفی

ارجاع غير فوري به پزشك

فعاليت وانرژي زياد بدوناحساس خستگي

ارجاع غير فوري به پزشك فقدان توهم ، هذيان يا آسيب

38

اختالالت دوقطبي:مقدمه و تعاریف:

اختالل دوقطبی یک بیماری روانپزشکی است که ب__اعث نوس__انات ش__دید در خل__ق و روحی__ه ف__رد می ش__ود، این اختالل ب__ه ، شیدایی ن__یز نامی__ده می ش__ود. این اختالل در بعض__یBipolarاسامی دیگری همچون اختالل مانیک- دپرسیو، مانیا، بای پالر

موارد جنبه ارثی و خانوادگی دارد و چنانچه یکی از والدین مبتال به این بیماری باشد احتمال دچ__ار ش__دن ب__ه این اختالل درفرزندان افزایش می یابد.

علل و عالیم اختالالت دوقطبی:

بیمارمبتال به اختالل دوقطبی ممکن است در زمان هایی احساس خوش_حالی و نش_اط بیش از ح_د داش_ته باش_د، ان__رژی و فعالیت زیادی از خود نشان دهد که به نظر اطرافیان و نزدیکانش غیر عادی برسد و تصور کند قادر است هر کاری را هر چند بزرگ و ناممکن انجام دهد. احساس خستگی نمی کند و نیاز به خواب در او کم می شود. به این ح__الت »مانی__ا« گفت__ه می شود. در عین حال همین بیمار ممکن است در زمان ه__ای دیگ__ری ب__ه ش__دت احس__اس غمگی__نی و افس__ردگی داش__ته و حوصله انجام هیچ کاری را نداشته باشد که این حالت همان » افسردگی« است. بیماران دوقطبی بین این دو ح__الت مانی__ا و افسردگی تغییر حالت می دهند. و دوره ای نیز ممکن است بهبودی کامل داشته باشند و به زندگی سالم خود با یا ب__دون

دارو ادامه دهند.

سایر عالیم اختالل دوقطبی )حالت مانیا(:

تحریک پذیری، عصبانیت و پرخاشگری

پرحرفی

بی خوابی

39

...ولخرجی و انجام کارهای پر خطرمثل رانندگی پر سرعت، روابط جنسی متعدد و

غربالگری و ارزیابی افراد خانوار:

با اس_تفاده از ف_رم غرب_الگری ف_رد ی_ا اعض__اء خ__انوار را م__ورد ارزی__ابی ق_رار داده وکارشناسان مراقب سالمت خانواده مطابق جدول اقدامات الزم را انج__ام می دهن_د. چنانچ__ه ف_ردی اخ__یرا دچ__ار سرخوش_ی و نش_اط غ_یر ع_ادی، عص__بانیت و پرخاشگری بیش از حد شده است و سایر عالیمی همچون بی خوابی شدید همراه با افزایش انرژی ، پر حرفی و اف__زایش فعالیت های فرد به مدت حداقل یک هفته وجود داشته باشد و به گونه ای باشد که در زندگی وکاره__ای ف__رد ایج__اد اختالل نموده و از نظر اطرافیان نیز پدیده ای عادی و همیشگی برای آن فرد تلقی نشود احتمال اختالل دوقط__بی)مانی__ا( مط__رح است در این حالت در مورد قصد یا اقدام بیمار برای آسیب به خود یا دیگران بپرسید. و در ص__ورت احتم__ال خط__ر ج__دی در این مورد بیمار را ارجاع فوری به پزشک دهید. بیمارممکن است همزمان دچار عالیمی از توهم ی__ا ه__ذیان )س__ایکوز( ن__یز

باشد که در این صورت باید ارجاع فوری به پزشک انجام شود.

توهم: ادراك بدون وجود محرك ) مانند شنيدن صداهايي كه ديگران آنها را نمي شنوند و ديدن چيزهايي كه ديگران آنه__ا را نمي.1بينند( .

هذيان: فكر يا باور غلط كه ف__رد ب__ه آن اعتق__اد دارد و ب__راي او قاب__ل تردي__د نيس__ت و منطب__ق ب__ر زمين_ه تحص__يلي ، ف__رهنگي و.2 اجتماعي او نيست؛ )مانند اینکه فرد معتقد است كه يك مقام رده باالي كشوري يا جهاني است يا فكر مي كند اشخاص__ي او

را تعقيب مي كنند و مي خواهند به او صدمه بزنند(. توجه:

40

توجه: همه این عالیم یک دوره یک تا چند هفته ای باید داشته باشد و این ح__االت.در چند ساعت و چند روز نمی تواند بیماری دوقطبی تلقی شود

از فردی که نشانه های مانیا دارد حتما راجع به افک__ار خودکش__ی ی__ا قص__د ج__دی برای آسیب به خود یا دیگران سئوال کنید. چنانچه پاسخ مثبت است، این عالیم را به عنوان یک اورژانس روانپزش__کی در نظ__ر گرفت__ه و بیم__ار را ارج__اع ف__وری ب__ه

پزشک دهید. پیگیری و مراقبت بیماران مبتال به اختالالت دوقطبی:

بیمار مشکوک به اختالل دوقطبی پس از ارجاع ب__ه پزش__ک و تایی_د تش__خیص، ممکن اس__ت جهت برس__ی ه__ای تکمیلی، ش__روع درم__ان ی__ا نی__از ب__ه بس__تری در بخش روانپزشکی،توسط پزشک به سطح تخصصی باالتر ارجاع داده ش__ود. چنانچ__ه عالیم شدید نباشد و نی__از ب__ه بس__تری وج__ود نداش__ته باش__د روانپزش__ک درم__ان دارویی ب__ا داروهایی نظیر لیتیم، سدیم والپروات، کاربامازپین و... را شروع نموده و بیم__ار را با پسخوراند الزم برای پی گیری مجددا به نزد پزشک باز می گرداند. نوبت اول پی

انجام می شود. پیگ__یری ه__ای بع__دیکارشناس مراقب سالمت خانوادهگیری درهفته اول پس از بازگشت از ارجاع توسط به صورت کارشناس مراقب سالمت خانواده

اورژانس های روانپزشکی خودكشي :

خودکشی به معنای خاتمه زندگی به دست خودفرد است. اگر کسی دست به خودکشی بزند ولی زنده بمان__د ب__ه این رفت__ار اقدام به خودکشی میگوییم. پديده افكارخودكشي در بس__ياري از اقش__ار م__ردم از جمل__ه )جوان__ان، م__ردان، زن__ان و اف__راد مسن( ديده مي شود. كه عدم پيشگيري از آن مي تواند اقدام به خودكشي را بهم__راه داش__ته باش__د. خودکش__ی ی__ک مش__کل پیچیده است که علل یا دالیل متعددی دارد. خودکشی در نتیجه تعامل عوامل متعدد زیست شناختی، ژنتی__ک، روانش__ناختی،

41

اجتماعی، فرهنگی، و محیطی بوجود می آید. توضیح این موضوع که چ__را ب__رخی اف__راد تص__میم ب__ه خوکش__ی می گیرن__د در حالی که برخی دیگر در شرایط یکسان یا حتی بدتر از آن چنین کاری نمی کنند مشکل است. با این حال بیشتر خودکشی ها قابل پیشگیری هستند. اقدام به خودکشی، نشان دهنده ناراحتی شدید هیجانی و یا بیماری روانپزشکی است. خودکشی و اقدام به خودکشی عواقب هیجانی شديدي بر خانواده و دوستان دارد. برای خودکشی علل مختلفی ذکر گردی__ده و عوام__ل

متعددی را در اقدام به آن مؤثر دانسته اند. مهم ترين این عوامل عبارتند از: بيماري های روانی به ویژه افسردگی، اعتیاد، سايكوز، اختالل دوقطبي )بيماري های ش;;دید روانپزش;;کی(. عل;;ل روانش;;ناختی مانن;;دعلل روانی:

شکست عاطفی، تحصیلی یا هر شکست دیگر، استرس هابيماري های جسمی مزمن )مثل سرطان، صرع، ايدز، بيماران دياليزي(. علل جسمی:

مثل تنها زندگی کردن، فقدان حمایت خانوادگی و اجتماعی و همچنین عوامل فشارزا )مانند طالق، بیکاری، فقر، از دستعلل اجتماعی: سال اول زندگی .5مجرد بودن و تاهل مخصوصا در ( دادن نزدیکان، شکست در کار یا تحصیل، ازدواج تحمیلي و اختالفات زناشویی. . .

درمان کافی بيماري های روانپزشکی مي تواند از خودکشی پیشگیری کند و برخی درمانها ب__رای اختالالت روانپزش__کی ب__اکاهش رفتار هاي خودکشی همراه هستند.

باور درست درباره خودكشي:باور غلط درباره خودكشي:

م_______ورد شناس__ایی ه__ر توج__ه: فکر یا اقدام به خودکشی توسط کارشناس مراقب سالمت خانواده مستلزم ارزی__ابی دقی__ق و تخصص__ی توس__ط پزش__ک ی__ا

، توس__ط کارش__ناس م__راقبپس از ارجاع به سطح تخصص__ی و دری__افت پس__خوراند از متخصصروانپزشک می باشد. بیمار سالمت خانواده و پزشک خانواده بر اساس تشخیص و اختالل زمینه ای پی گیری می شود.

42

پرسش درباره خودكشي سبب تلقینبه خودكشي مي شود.

پرسش درباره خودكشي سبب کاهش اضطراب بیمار شده و احساس مي کند که

او را درک مي کنید.

پیگیری و مراقبت :

یکی از بهترین راه ها برای پی بردن به افکار خودکشی این است ک_ه از خ__ود ف_رد مس_تقیما س_وال ک_نیم. ب__ر خالف ب_اور عمومی صحبت درباره خودکشی باعث ایجادافکار خودکشی در شخص نم یشود. در حقیقت این افراد تمایل دارند راجع ب__ه

موضوع خودکشی به صورت واضح و روراست صحبت کنند. سوال کردن درباره افکارخودکشی آسان نیست. بهتر است به تدریج فرد را به سمت موضوع سئوال هدایت کنید. برخی از

سئواالت مفید عبارتند از:

43

نکات کلی در برخورد با فردی که از خودکشی صحبت می کند:.صحبت در خصوص خودکشی را جدی بگیرید و همدلی نشان دهید.فعاالنه گوش دهید و عالقمندی خود را طی مصاحبه نشان دهید سرزنش و پند و اندرز اجتناب كنيداز.به فرد فرصت دهید تا آزادانه احساسات وعقاید خود را ابراز نماید.راجع به افکار خودکشی، اقدام یا برنامه برای اقدام به خودکشی به

صراحت بپرسید.فرد را تنها نگذارید و به وی بگویید که منابع دریافت کمک )ارجاع به

پزشک، روانپزشک و ....( وجود دارد. دسترسی بیمار برای دریافتاینگونه خدمات را تسهیل نمایید.

در تمامی مراحل از پیگیری درمان، مراجعه منظم به پزشک یا مصرف دارو اطمینان حاصل نمایید.

آیا احساس می کنید از زندگی کردن خسته شده اید؟ زندگی ارزش زنده ماندن ندارد؟آیا احساس می کنید میخواهید به زندگی خود خاتمه دهید.

از س__ایر اورژانس ه__ای روانپزش__کی ب__ه ط__ور خالص__ه می ت__وان ب__ه حمالت اض__طرابی ح__اد)پانی__ک(، عالیم س__ایکوز ح__اد، پرخاش__گری و مس__مویت ب__ا داروه__ا یی چ__ون لی__تیم و... اش__اره نم__ود. در خص__وص پرخاش__گری ب__ه عن__وان ی__ک اورژانس

روانپزشکی، کارشناسان مراقب سالمت خانواده باید به نکات زیر توجه نمایند:

خطر خشونت را ارزیابی کنید: بررسی افکار، برنامه یا قصد جدی برای انجام رفتار پرخاشگرانه

قابلیت دسترسی به ابزار خشونت، اجرای طرح و احتمال سوءاستفاده از دیگران برای اجرای خشونت را در نظر بگیرید.

مواردی که با احتمال خطر باالتری برای خشونت و پرخاشگری همراه است :

جنس مذکرسنين جوانيوضعیت اقتصادی اجتماعی پایینسابقه قبلی رفتارهای پرخاشگرانه، سوء مصرف مواد، سایکوز

اقدامات فوري در مقابله با بيماران پرخاشگر: .محيط را آرام سازيد .وسايلي را كه مي توانند به عنوان سالح استفاده شوند دسترس نباشند .از دیگران كمك بگيريد

44

شخص را هرچه سریعتر به پزشک ارجاع دهید.

با خانواده تماس بگیرید و حمایت آنها را جلب

کنید.

.رویکرد تهدیدکننده یا تحقیرکننده نداشته باشیداز آنجا که مشکالت جسمی و روانی متعددی می تواند باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه شود ارج__اع ب__ه پزش__ک توص__یه

می شود.اختالالت اضطرابی

مقدمه و عالیم:

همه انسان ها به طور طبیعی گاه اضطراب را در زندگی خود تجربه می کنند. اضطراب اگر در حد طبیعی باشد حتی خوب هم هست چرا که باعث افزایش آمادگی و جنب و جوش و در نهایت پیشرفت فرد می ش__ود، ولی اگ__ر ش__دید ش__ود مثال ب__ا عالیمی مثل تپش قلب، وحشت و بی قراری همراه باشد و در نتیجه فرد را به دردس__ر بیان__دازد و ب__رای او مش__کل درس__ت کند، غیرطبیعی است و نیاز به توجه و درمان دارد. در یکی از انوع اض__طراب، ف__رد مبتال ب__رای م__دتی ط__والنی )چن__د م__اه( احساس دلشوره و نگرانی دارد. احساس دلش__وره و نگ__رانی عالمت اص_لی این ن_وع اختالل اس_ت و اف_راد مبتال در بیش_تر اوقات شبانه روز بدون دلیل خاصی از احساس هایی مثل دلشوره، تشویش، نگ__رانی و اض__طراب ش__کایت دارن__د. نگ__رانی حتی در ظاهر این افراد هم مش__خص اس__ت و در بس__یاری از مواق__ع احس__اس بی ق__راری هم وج__ود دارد. فراموش__ی، زود

اختالل اض__طرابی منتشرخسته شدن و عصبانیت هم از دیگر عالمت های این نوع بیماری اضطربی اس__ت. ب__ه این بیم__اری یکیبیماری وسواسگفته می شود، چون عالیم اضطرابی در بیشتر اوقات همراه بیمار هستند و او را راحت نمی گذارند.

دیگر از بیماری های اضطرابی است که تعداد زیادی از اف_راد جامع__ه ب__ه آن مبتال هس__تند. ش__ایع ت__رین ن__وع از این بیم__اری وسواس به آلودگی یا نجاست است که در اثر این وسواس بیمار شروع به شستن ی__ا آب کش__یدن بیش از ان__دازه می کن__د. وسواس ممکن است به شکل شک کردن هم بروز کند که بیمار را وادار به چک کردن های تکراری و غیرضروری می نماید. مثال فرد مرتب شک می کند که درب را بسته یا نه، یا اینکه نکن__د ش__یر گ__از را ب__از گذاش__ته باش__د، و بع__د در اث__ر این افک__ار چندین بار می رود و چک می کند ببیند آیا درب بسته است یا شیر گاز ب_ه درس__تی بس__ته ش__ده ی_ا ن__ه؛ ش__ک بیش از ح__د در رکعت ها یا سایر جزئیات نماز و دیگر آداب مذهبی هم از این گونه وسواس ها هستند. انواع دیگری از وس__واس هم وج__ود دارد که در اینجا توضیح داده نمی شود، مثل فکرهای مزاحم و ناراحت کننده ای که برخالف میل فرد به ذهن او هج__وم می آورند و بیمار نمی تواند از دست آنها رهایی یابد. از جمله این افکار می توان به افکار کفرآم__یز ی__ا افک__ار جنس__ی ی__ا فک__ر

آسیب زدن به دیگران اشاره کرد.

45

اضطراب اجتماعی یا ترس از صحبت کردن در جمع هم یکی از انواع اختالالت اض__طرابی اس__ت ک__ه بیش__تر در نوجوان__ان و جوانان دیده می شود. این افراد وقتی بخواهند جلوی افراد ناآشنا حرف بزنند ی__ا ک_اری انج__ام دهن__د بس__یار مض__طرب می

گفته می شود. اضطراب اجتماعیشوند و ممکن است نتوانند این کار را به درستی انجام دهند. به این بیماری

نوع دیگری هم از اختالل اضطرابی وجود دارد که در اثر بروز یک حادثه بسیار شدید و خطرناک مثل زلزله، جنگ یا تصادف می گویند. برای مثال در جریان دفاع مقدس و همچنین در زلزله بماختالل استرس پس از سانحهایجاد می شود که به آن

این اختالل در بسیاری از هموطنانمان ایجاد شده است. در این موارد بیمار برخالف میل خود، مرتب ب__ه ی__اد آن حادث__ه میافتد و بسیار ناراحت و مضطرب می شود. عصبانیت، پرخاشگری و اضطراب زیاد از عالیم این اختالل هستند.

در طبقه بن_دی قبلی اختالالت روانپزش_کی ک_ه در ش_بکه س_المت کش_ور اس_تفاده می ش_د، اختالالت اض_طرابی در دس_تهاختالالت خفیف روانی جای می گرفتند. البته این مساله به معنی کم اهمیت بودن این بیماری ها نیست.

غربالگری و ارزیابی افراد :

اختالالت اضطرابی بسیار شایعند و از آنجا که قابل درمان هستند، تشخیص و درمان آنها بسیار مهم است. بسیاری از این بیماران را می توان با پرسیدن سواالت غربالگری اختالالت روانپزشکی شناسایی و اقدامات الزم را مط__ابق ج__دول ب__رای

ارجاع به پزشک و تشخیص قطعی و شروع درمان انجام داد.

اقداماتطبقه بندي تشخيص احتمالي نشانه ها وعاليماحتمال آسيب جدي به خود يا ديگران احتمال اختالل اضطرابياضطراب ودلشوره

بيقراري ونگراني ارجاع فوري به پزشك

46

شست وشو يا چك كردنبيش از حد

نبودن احتمال آسيب جدي به خود يا ديگران

ارجاع غير فوري به پزشك

افكار مزاحم

ترس از صحبت در جمع

عصبانيت ناگهاني

بي خوابي يا خواب منقطع

پیگیری و مراقبت:

برای درمان اختالالت اضطرابی هم می توان از داروها استفاده کرد و هم می توان از روش های غیردارویی کمک گرفت. هر دو نوع درمان در بهبود این اختالالت موثر هستند و بس__ته ب__ه ش__رایط موج__ود و ص_الحدید پزش__ک از آنه__ا اس__تفاده می

شود.

در برخی موارد از دارو در درمان اختالالت اضطرابی استفاده می شود، ولی بسیاری از بیماران ممکن است نگران باش__ند که نکند داروهای روانپزشکی اعتیادآور باشند. بنابراین دوست ندارند که از دارو استفاده کنند و به همین دلی_ل ت__رجیح می دهند که درمان را رها کنند یا اصال برای درمان مراجعه نکنند. باید توجه داشت که این اعتقاد در بیشتر موارد درست نیست و بیشتر این داروها اصال باعث وابستگی نمی شوند و در صورتی که تحت نظ__ر پزش__ک و ب__ه درس__تی اس__تفاده ش__وند این نگرانی موردی پیدا نمی کند. به عالوه، درمان های غیردارویی هم برای اضطراب وجود دارد که در موارد اضطراب خفی__ف

تر می توانند به درمان کمک کنند.

47

اختالالت اضطرابی کوتاه مدت نیستند، بنابراین درمان آنها هم کوتاه مدت نخواهد بود. قطع زودهنگام درمان منجر به عودبیماری و افزایش مشکالت بیمار می گردد.

آموزش به بیمار و خانواده او درباره بیماری و روش های درمان آن، به درمان این اختالالت نیز کمک می کند. این آم__وزش یا کارشناس سالمت روان انجام می شود. آموزش باعث می شود که بیمار کمترکارشناس مراقب سالمت خانوادهتوسط

به فکر قطع کردن خودسرانه داروهای خود بیافتد و همچنین خانواده بیمار یاد بگیرند که چگونه باید با بیم__ار خ__ود برخ__وردکنند تا استرس کمتری به او وارد کنند و به بهبود بیمار کمک کند.

بیمار مشکوک به اختالل اضطرابی پس از ارج__اع ب__ه پزش__ک، بس__ته ب__ه ن__وع و ش__دت بیم__اری ممکن اس__ت توس__ط پزش__ک )خانواده( به سطح تخصصی باالتر ارجاع داده شود و یا درمان او توسط خود پزشک خانواده آغاز گردد. ن__وبت اول پیگ__یری

انج__ام می ش__ود. پیگ_یری ه_ای بع__دیکارش_ناس م_راقب س_المت خ__انواده درهفته اول پس از بازگش_ت از ارج__اع توس__ط به صورت ماهانه و فعال انجام می گردد. کارشناس مراقب سالمت خانواده

اجرا شود:کارشناسان مراقب سالمت خانوادهمواردی که باید در پیگیری بیماران توسط

48

اختالالت اض___طرابی بس___یار ش___ایع هستند و انواع مختلفی دارند.

هم دارو و هم روان درم________انی در درمان اختالالت اضطرابی موثرند.

بیم__اران نگ__ران وابس__ته ش__دن ب__ه داروها هستند.

بیش____تر داروه____ای روانپزش____کی اعتی___ادآور نیس___تند و ب___ا مص___رف درس___ت آنه___ا زی___ر نظ___ر پزش___ک

وابستگی اتفاق نمی افتد.

آموزش بيمار و خانواده وي درباره بيماري با تاکید بر اهمیت و ضرورت درمان و پی گیری .1 پیگیری مصرف منظم داروها مطابق با دستور پزشک.2 پیگیری عاليم بیماری.3بررسی عوارض جانبي داروها و در صورت لزوم ارجاع بیمار به پزشک.4پیگیری مراجعات بیمار به پزشک طبق زمانبندی تعیین شده از سوی پزشک )ماهانه(.5

چنانچه در پیگیری های خود م__وارد ف__وق را شناس__ایی نم__ود ض__من آم__وزش ب__ه بیم__ار وکارشناس مراقب سالمت خانوادهخانواده تالش خواهد نمود که بیمار سریع تر و زودتر از موعد مقرر توسط پزشک مربوطه ویزیت شود.

اختالالت سایکوتیکمقدمه و عالیم:

این اختالالت در دسته بندی که قبال در شبکه سالمت کشور به کار می رفت بخش__ی از اختالالت ش__دید را تشکیل می دادند. البته غ__یر از اختالالت س__ایکوتیک اختالالت دیگ__ری هم در دس__ته اختالالت ش__دید طبق__ه بندی می شد که در سایر قسمت های کتاب به آنها پرداخت__ه می ش__ود. اف__رد مبتال ب__ه این اختالالت دچ__ار رفتارها و حالت های خاصی می شوند که برای سایرین عجیب و غیرمعمول اس__ت و اف__راد ع__ادی تقریب__ا هیچ گاه در زندگی خود این حاالت را تجربه نمی کنند. مثال این بیماران ممکن است صدای فرد یا اف__رادی را بشنوند که وجود ندارند و دیگران آنها را نمی شنوند یا چیزها یا کسانی را ببینند که افراد عادی آنها را

گفته می ش__ود. نش__انه مهم دیگ__ر این اس__ت ک__ه بیم__اری ک__ه ت__وهم داردتوهم"نمی بینند. به این حالت " ممکن است با خودش حرف بزند یا بی دلیل و بیهوده بخندد یا کارهایی انجام دهد که ت__وهمش ب__ه او می گوید. بنابراین خیلی وقت ها رفتار این بیماران عجیب و غیرمعمول به نظر می رس__د. مثال ممکن اس__ت آشغال جمع کنند، لباس خود را جلوی دیگران یا در جای نامناسبی در بیاورن__د ی__ا ب__ه دیگ__ران حمل__ه کنن__د.

49

همچنین ممکن است این افراد اعتقادات نادرست و گ_اه عجیب و ب_اورنکردنی داش_ته باش_ند. مث_ل اینک_ه کسی بی دلیل معتقد باشد فرد یا گروهی قصد کشتن یا صدمه زدن به او را دارند یا به قصد صدمعه زدن یا کشتن او را تعقیب می کنند )هذیان بدبینی یا سوءظن هذیانی(؛ یا مثال معتقد باشد که دیگران درب__اره او حرف می زنند یا او را مسخره می کنند؛ بگوید با خدا و پیغمبر و بزرگان مذهبی رابطه نزدیکی دارد یا قدرت و مقام خاصی به او داده شده است )هذیان بزرگ منشی(. به این اعتقادات نادرست که فرد بدون

" گفته می شود. البته هذیانهذیاندلیلی به آنها باور دارد و برای شما و دیگران هم قابل قبول نیست، "انواع دیگری هم دارد ولی شایعترین موارد آن همین انواع هستند.

رفتارهای بی دلیل و بی هدفی که دلی__ل انج__ام آنه__ا غیرقاب__ل فهم اس__ت ی__ا ب__ر اس__اس فرهن__گ جامع__ه رسد و همچنین حرف زدنی که ن__امفهوم و بی رب__ط ب__ه نظ__ر می رس__د هم از جمل__هنامتناسب به نظر می

شود. گاهی اوقات هم ممکن است این بیماران گوشه گیر، کم حرفها در نظر گرفته میعالیم این بیماری و به همه چیز بی توجه باشند و حتی به نظ__افت و کاره__ای شخص__ی خ__ود هم دقت نکنن__د. معم__وال اف__راد

دانند و معتقدند که کامال سالم هستند. بنابراین هر کسی کهمبتال به اختالالت پسیکوتیک خود را بیمار نمی هر یک از عالیم توهم، هذیان را داشته باشد یا رفتار و گفتارش عجیب و نامفهوم به نظ__ر برس__د بای__د از نظر وجود اختالالت پسیکوتیک بررسی شود. وجود این عالیم بسیار مهم است و نشان می دهد که بیم__ار نیاز به بررسی و درمان جدی دارد و هر چه زودتر باید برای تشخیص و درمان او را ن__زد پزش__ک فرس__تاد. در صورتی که مشکل بیمار مورد توجه و درمان قرار نگیرد ممکن است شدیدتر شود و بیمار و اطرافی_ان را دچار عوارض زیادی نمای_د. ب_ه همین دلی__ل اس_ت ک_ه این بیم_اری یکی از ان_واع اختالالت ش_دید روانی محسوب می شد. بیماری های مختلفی ممکن است باعث ایجاد توهم و هذیان شود، بن__ابراین درم__ان این

بیماران ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد.

50

غربالگری و ارزیابی افراد:

51

.توهم و هذیان از عالیم اصلی این بیماری ها هستندرفتار بی دلیل و بی هدف و گفتار آشفته هم از نشانه های

این اختالالت هستندتمام این بیماران نیاز به بررسی و درمان فوری و جدی دارندمعموال درمان این بیماران درازمدت است قطع زودهنگام داروها باعث عود بیماری می شود

کارشناس__ان م__راقب س__المت خانوادهب__ا اس__تفاده از ف__رم غرب__الگری خانواره__ای تحت پوش__ش را م__ورد ارزیابی قرار می دهند و مطابق جدول اقدامات الزم را انجام می دهند. در صورتی که بیمار دچار هر یک از عالیمی باشد که در مقدمه توضیح داده شد، مانند توهم )مثل شنیدن صداهایی که دیگران نمی شنوند( یا هذیان )مثال معتقد باشد دیگران دنبال او هستند و قصد آسیب زدن به او را دارند( ی__ا رفتاره__ای عجیب و غیرمعمولی انجام دهد یا تکلم نامفهوم و بی ربطی داشته باشد، احتم__ال ابتال ب__ه اختالالت س__ایکوتیک

در او زیاد است و باید برای بررسی و بر اساس جدول بررسی و ارجاع گردد.

تشخیصعالیم و نشانه هااقداماتطبقه بندیاحتمالی

احتمالتوهم اختالل

سایکوتیک

قصد آسیب جدی بهارجاع فوری به پزشکخود یا دیگران

ارجاع فوری به پزشکپرخاشگری شدیدهذیان

52

رفتارهای بی هدفو عجیب و غریب

فقدان قصد آسیب یاارجاع غیر فوری به پزشکپرخاشگری شدید تکلم بی ربط و

نامربوط

پیگیری و مراقبت : درمان اصلی اختالالت سایکوتیک درمان دارویی است و معموال الزم است این بیماران برای چند سال به طور مرتب دارو مصرف کنند. یکی از مهمترین مشکالت در درمان این اختالالت این است که بسیاری از بیماران قبول ندارن__د ک__ه بیم__ار هس__تند و بن__ابراین از خ__وردن دارو خودداری می کنند یا پس از مدتی که عالیم بیماری ف__روکش ک__رد، داروی خ__ود را قط__ع می کنند. قطع زودهنگام دارو معموال باعث می شود که بیماری پس از چن__د هفت__ه ی__ا چن__د م__اه

دوباره عود کند.

53

آموزش به بیمار و خانواده او درباره بیماری و تداوم درمان آن، به درم__ان این اختالالت بس__یار کم__ک می کند. این آموزش توسطکارشناس م__راقب س__المت خانوادهی__ا کارش__ناس س__المت روان انج__ام می ش__ود. آموزش باعث می شود که بیمار کمتر به فکر قطع کردن خودسرانه داروهای خود بیفتد و همچنین اف__راد خانواده بیمار یاد بگیرند که چگونه باید با بیمار خود برخورد کنند تا استرس کمتری ب__ه او وارد کنن__د و ب__ه

بهبود بیمار کمک کند.

بیمار مشکوک به اختالل پسیکوتیک پس از ارجاع به پزش__ک و تایی__د تش__خیص، الزم اس__ت در هم__ه م__وارد جهت بررسی های تکمیلی، شروع درمان یا نیاز به بستری در بخش روانپزشکی، توسط پزشک )خانواده( به سطح تخصصی باالتر ارجاع داده شود. چنانچه عالیم شدید نباشد و نیاز به بستری وجود نداش__ته باش__د روانپزشک درمان دارویی را شروع نموده و بیم__ار را ب__ا پس__خوراند الزم ب__رای پی گ__یری دوب__اره ب__ه ن__زد پزشک باز می گرداند و سپس پزش__ک، بیم__ار را ب__رای انج__ام پیگ__یری ه__ای بع__دی ب__ه کارش__ناس م__راقب سالمت خانواده ارجاع می دهد. نوبت اول پیگیری درهفته اول پس از بازگشت از ارجاع انجام می ش__ود.

پیگیری های بعدی کارشناس مراقب سالمت خانواده به صورت ماهانه و فعال انجام می گیرد.

باید در پیگیری بیم__اران انج__ام دهن__د )عالوه ب__ر م__وارد کلیکارشناس مراقب سالمت خانوادهمواردی که ذکرشده در فصل سوم( شود:

آموزش بيمار و خانواده وي درباره بيماري با تاکید بر اهمیت و ضرورت درمان و همچنین رع__ایت.1احترام و حقوق انسانی بیمار

های اجتماعی به بیمار و کمک به وی برای برگشت به جامعه و کارآموزش مهارت.2پیگیری مراجعه به موقع بیمار به خانه بهداشت و به پزشک.3 پیگیری مصرف منظم داروها مطابق با دستور پزشک.4 پیگیری نحوه کنترل و بهبود تدریجی عاليم بیماری.5بررسی عوارض جانبي داروها و در صورت بروز عوارض، ارجاع بیمار به پزشک.6

پی گیری در مورد بیماران زیر باید در فواصل کوتاه حداکثر هفتگی انجام شود:54

بیمارانی که افکارخودکشی، آسیب به دیگران یا اقدام به خودکشی دارند..1 بیمارانی که با وجود چند جلسه پیگیری و آموزش هنوز هم دستورات دارویی را مطابق تج__ویز.2

پزشک اجرا نکرده یا پذیرش کافی برای درمان و پی گیری ندارند. شرایط نامناسب خانوادگی و فق__دان حم__ایت الزم از س__وی خ__انواده و نزدیک__ان ک__ه ب__ا وج__ود.3

بهبود نیافته است. کارشناس مراقب سالمت خانوادهپیگیری و آموزش چنانچ__ه در پیگ__یری ه__ای خ__ود م__وارد ف__وق را شناس__ایی نم__ود ض__منکارشناس مراقب سالمت خ__انواده

آموزش به بیمار و خانواده تالش خواهد نمود که بیمار سریع ت__ر و زودت__ر از موع__د مق__رر توس__ط پزش__کمربوطه ویزیت شود

صرع

صرع یک نوع حالت حمله و تشنج تكراري است که به دلیل اختالل در کارکرد سلول های مغ__زی ب__روز می کند، و یکی از قدیمی ترین، شايعترین و درم__ان پ__ذیرترین اختالالت عص__بي ش__ناخته ش__ده در جه__ان و از جمله كشور ماست. صرع ب__ه اش__كال مختل__ف مانن__د کم ش__دن ی__ا از بین رفتن ناگه__اني هوش__ياري، م__ات زدگي، افتادن، تشنج و حرکات تکراری وکوتاه مدت اندام ه__ا ظ__اهر مي ش__ود.ب__ا توج__ه ب__ه اینک__ه عم__وم مردم اطالعات نادرست در م__ورد اين بيم__اري دارن__د ب__ا این اختالل خ__وش خیم و درم__ان ش__ونده برخ__ورد درستی نمی شود. این امر موجب خسارت زیادی بر افراد مبتال و خانواده ها می شود. ب__ه خ__اطر داش__ته باشیم كه افراد مبتال به صرع در بهره هوشي، حافظه، تحصيل، شخص__یت و مهارته__اي ه__نري ب__ا ديگ__ران فرقي ندارند و قرار است در این درس به کسانی کمک کنیم که گاه با یک ارتباط و مشاوره صمیمی، یک

آموزش کوتاه و یا تجویز یک قرص در روز به زندگی سالم، شاد و موفقی برگردند. تاريخچه صرع:

در روزگاران قديم مردم عقيده داشتند، كسي كه دچار اين ح__االت مي ش__ود جن ي__ا ش__يطان در جس__م او حلول كرده است. بر مبناي اين عقايد خرافی براي درمان کوشش می شد از راه ه__اي مختلفي ش__يطان از درون او بيرون رانده شود. گاهي بيرون كشيدن ارواح خبيث__ه از ب__دن این اف__راد ب__ا روش ه__ای بس__يار

55

ظالمانه انجام مي گرفت، آنان را شكنجه مي كردند و با ابزارهائي مانند سنگهاي تيز، جمجمه هايشان را سوراخ مي كردند يا به سحر و جادو متوسل مي شدند. يونانيان باستان به اين بيماري ، به عنوان بيماري مقدس نگاه مي كردند و معتقد بودند فقط يكي از خدايان مي تواند سبب سقوط بيم__ار ب__ر روي زمين و

سال قبل معتقد ب__ود، ص__رع يكي از ان__واع٢٤٥٠تكان هاي شديد وي شود. بقراط پزشك يوناني در حدود بيماري ها و با منشاء اختالل مغزي است. به نقل از پیامبر اسالم)ص( نیز آمده است ک__ه تش__نج ب__رخالف فکر عوام دیوانگی نیست بلکه بیماری است. عقاي__د گون__اگون و خراف__ات و دي__دگاه ه__اي عجيب و غ__ريب

انسان ها و قوم ها راجع به اين اختالل همه و همه بر ابهامات آن افزوده است.علل صرع :

امروزه بر همه روشن شده است که صرع يك بيماري نيست، بلكه فقط نشانه اي است كه خ__بر می ده__د قسمتي از مغز كار خود را با نظم همیشگی و به خوبي انجام نمي دهد. وقتي مغز به ط__ور ط__بيعي ك__ار كند يك سري امواج الكتريكي از خود ايجاد مي کند كه اين امواج مانن__د جری__ان مالیم و منظم الکتریس__یته در مسير اعصاب مغزي عبور مي كنند. در حالت تشنج يك جرقه الكتريسيته مانند انتشار ب__رق در آس__مان ايجاد مي شود كه ایجاد و انتشار اين جرقه و طوفان الكتريكي بسته به محل و مسیر خ__ود در مغ__ز عالئم و نوع تشنج و صرع را تعيين مي کند. اپي لپسي يا ص_رع ح_التي اس_ت ك_ه ي_ك س_ري از اين تش_نج ه_ا و طوفان هاي الكتريكي در مغز به طور مرتب و با فاص__له زم__اني ب__ه ط__ور خودبخ__ود ايج__اد می ش__وند. در سبب شناسی و علل صرع دیده شده که اگر چه وقوع تشنج از نشانه های صرع است، ولي همه تشنج ها منشا صرعي ندارند. تشنج ممكن است به دالئل مختلف مانند کم یا زی__اد ب__ودن قن__د، کلس__یم،نم__ک، آب و دیگر مواد خون؛ ورم و ضربه سر و موارد بسیار دیگر رخ دهد که با درمان آنها به زودی تش__نج بهب__ود می یابد و بیمار تشخیص صرع نمی گیرد. بنابراين يك یا دو بار تشنج هيچ گاه صرع نيست، بلكه تک__رار بیش__تر

تشنج مي بايست رخ دهد تا پزشك تشخيص صرع را مطرح نمايد. صرع به سبب عوامل مختلفي مانند صدمه مغ__زي ، عف__ونت و عوام__ل ارثي، ص__دمات حین تول__د و دوران كودكي، ایجاد مي شود. همچنين مننژيت ها و انواع التهاب های عفونی یا ناشی از بیماری فشار خون و نارسایی عروقی مغزی همگي مي توانند باعث ايجاد صرع شوند. داشتن اطالعات الزم در اين زمينه مي

تواند در پيشگيري و درمان صرع مؤثر باشد.

56

آموزش سالمت روان و برخي نكات مهم در صرع:

افرادي كه مبتال به صرع هستند و یا آستانه تشنج پ__ائيني دارن__د) س__ابقه تش__نج دارن__د( بای__د ب__ه ه__ر-1 پزشکی که برای درمان مراجعه می کنند مشکالت خود را به طور کامل بیان کنند. چرا که با مصرف برخي داروها ممكن است دچار حمله صرع شوند. گاهي واكنش داروئي بين داروهاي ضد صرعي كه بيمار مصرف مي كند و داروهاي ديگر و گاهی آنهائي كه سطح داروه__اي ض__د ص__رعي را پ__ائين مي

آورند ممکن است موجب بروز صرع مي شوند. اصل اول و اصلی در درمان صرع مصرف مرتب دارو، خودداری از قطع ناگه__انی و خودس__رانه دارو-2

و تحمل عوارض خفیف داروهاست. صرع درمان دارد و اغلب بیماران صرعی قادر ب__ه ادام__ه زن__دگی معم__ولی، ازدواج، ب__ارداری، و ک__ار-3

هستند. بسیاری از مشاهیر جهان مانند ناپلئون، تولس__توی، داستایوس_کی و حس__ینعلی راش_د واع_ظ ش_هیر-4

دوران معاصر صرع داش__تند. بن__ابراین ب__ا ه__وش و س__المت شخص__یت ب__ارزی ک__ه در بیش__تر بیم__اران صرعی دیده می شود می توان در جهت انگ زدایی از آنان و کم__ک ب__ه ادام__ه زن__دگی فع__ال و خالق

آنها کمک کنیم. برای آموزش بیماران و خانواده آنها جلب مشارکت افراد ص__رعی مفی__د اس__ت. آنه__ا ب__رای آم__وزش-5

الگوی خوبی هستند و نقش موثری دارند. اف__راد متبال ب__ه ص__رع ک__ه اعتم__اد ب__ه نفس خ__وبی دارن__د، تحصیل ک__رده ان_د ی_ا ک__ار و زن_دگی و ازدواجی م_وفقی دارن_د به__ترین کس__انی ان_د ک__ه در آم_وزش

بهداشت روان همیار شما خواهند بود. در پیگیری موارد مصروع اگر صرع مداوم باشد و ی__ا هم__راه ع__وارض جس__می و روانی ش__دید، الزم-6

است پیگیری هفتگی و در غیر این صورت پیگیری ماهیانه صورت پذیرد. در پیگیری افراد مصروع الزم است هم__ه آم__وزش ه__ای بهداش__ت روان، آم__وزش بهداش__ت روان در-7

صرع و موارد پیگیری کلی در برنامه بهداشت روان به اجرا در آید.57

کودکان را براي نوازش و غيره تكانهاي شديد ندهید. مراقب پرتاب شدن، سقوط و به ویژه تصادف-8 در رانندگی باشید. در اتوموبیل با رانندگی محتاطانه و بستن کمربن__د و گذاش__تن کودک__ان در س__اک کودک از وارد آمدن ضربه به سر و جمجمه کودک با هدف پیشگیری از صرع و ضايعات مغ__زي ديگ__ر

و عقب ماندگي ذهني جلوگیری نمایید. استفاده از تمهیدات ایمنی در مشاغل، ایمنی در خانه و به ویژه اس__تفاده از کاله ایم__نی در موت__ور-9

سواری، دوچرخه سواری، رعایت ایمنی در حین ک__ار در ارتف__اع و کارگ__اه ه__ا ون__یز در کوهن__وردی وسایر ورزش ها را به همه توصیه نمایید.

درمان دارویی: سال بع__د از كش__ف٢٥ وارد روش علمی شد. ١٩١٢درمان داروئي صرع با كشف اثر فنوباربيتال در سال

و س__ديم وال__پروات در س__ال١٩٦٧ فني ت__وئين و س__پس كاربام__ازپين در س__ال ١٩٣٨فنوباربيتال در سال درصد م__وارد، حمالت٧٠ معرفي شدند. پس از آن نیز داروهاي جديد ديگري نيز معرفي گرديدند. در ١٩٧٤

صرع با يك دارو یا کاهش می یابد و یا به طور كامل كنترل مي شوند. در درمان دارویی صرع طول دوره درمان طوالني مدت خواهد بود. در اغلب موارد در صورتي كه بيم__ار

سال هيچ حمله تشنجي نداشته باشد، پزشك تصميم به كاهش تدريجي و نهايتا قط__ع دارو5 تا 3به مدت خواهد گرفت. ه_دف از درم_ان داروئي، قط__ع ي_ا ب_ه ح_داقل رس_انيدن تع_داد حمالت تش__نج، ب_دون ايج_اد عوارض جانبي جدي و خطرناك مي باشد. در درم__ان دارویی ص__رع بايس__تي بين كن__ترل ص__رع و ع__وارض

داروئي تعادل برقرار گردد. مصرف منظم داروها از اصول بنیادی در درمان صرع می باشد. در درمان فرد مبتال به صرع، پزشک دارویی انتخاب می کند که سهولت مص__رف آن، دسترس__ی بیم__ار ب__ه دارو، کمتر بودن دفعات مصرف در روز مورد نظر باش__د. همچ__نین پزش__ک س__عی می کن__د دارو ارزان ت__ر باشد و تحت پوشش بیمه باشد، زمان تهیه دارو وقت گ__یر نباش__د و ب__ا کم__ترین عارض__ه بیش__ترین اث__ر را داشته باشد. فنوباربیتال و کاربامازپین از داروهایی اند که بیشترین این ویژگی ه__ا را دارن__د و ب__ه همین دلیل برای کاربرد در نظام مراقبت های اولیه بهداشتی کشور پیشنهاد شده اند. ذکریای رازی می گوی__د: تا می توانید به بیمار دارو ندهید، اگر دادید ابتدا داروی گیاهی، بعد تک دارویی و آنگاه ی__ک ب__ار در ش__بانه

58

روز باشد. به نظر می رسد تجویز داروی گیاهی نه به جای نسخه های ضروری پزشکی و درم__ان بیم__اری صرع اما برای بسیاری از شکایات جسمی ناشی از استرس ها و روزهای اولیه سرماخوردگی ها مناس__ب

باشد و موجب می شود مصرف بی رویه داروکاهش یابد.

داروهای ضد صرع مانند سایر داروها عوارضی دارند که اگر تجویز درست پزشک هم__راه م__راقبت دقی__ق بیمار و کارکن__ان بهداش__تی باش_د نبای_د نگ__ران ع_وارض دارویی ش_د. ع_وارض دارویی مرب_وط ب_ه تم_ام

ایجاد نکند. ممکن است یکداروهاي ضد صرع نيست و يك داروي خاص ممکن است در فردی هیچ عارضه ای دارو در فردی مثال عارضه پوستی خارش و کهیر بدهد یا اختالل گوارشي پيدا كند، ولي فرد ديگر با همان دارو عارضه اي نداشته باشد. در بعضي موارد شروع مصرف دارو به ميزان كم و افزايش تدريجي آن )تا رسيدن به مقدار مناسب( س__بب تحمل بدن و یا كاهش بروز عوارض دارويي مي شود. در هر صورت اگر پزش__ک از ع__وارض دارو مطل__ع ش__د ولی ب__از هم دارو را تجویز کرد مصرف دارو الزامي است و قطع خودس_رانه آن مي توان_د ع_واقب ج_بران ناپ_ذير و خطرن_اکی داش_ته

باشد. بايد توجه داشت كه روش اصلي و انتخاب اول در درمان صرع، دارو درماني است.

روش هاي غير داروئي اين بيماري مربوط به مواردي است كه اوال بيمار به درمان داروئي پاسخ نداده باش__د و ثاني__ا نوع و تعداد حمالت صرع به شكلي باشد كه زندگي ع__ادي ف__رد را از نظ__ر ف__يزيكي و رواني مخت__ل ك__رده باش__د. اين روش ها عبارتند از: جراحي بر روي مغز، تحريك عصب واگ با روش الکترونیکی و رژيم كتوژنيك. که بیمار را ش__بیه

روزه داری از یک سری مواد قندی محروم می کنند.

59

روش هاي غير داروئي اين بيماري مربوط به مواردي است كه اوال بيمار به درمان داروئي پاسخ نداده باشد و ثانيا نوع و تعداد حمالت

صرع به شكلي باشد كه زندگي عادي فرد را از نظر فيزيكي و رواني مختل كرده باشد. اين روش ها عبارتند از: جراحي بر روي مغز، تحريك

عصب واگ با روش الکترونیکی و رژيم كتوژنيك. که بیمار را شبیهروزه داری از یک سری مواد قندی محروم می کنند.

ارزيابی از نظر رفتارهای پر خطر

اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی

سوال كنيد: - آيا جوان از رژيم غذايی صحيح

برخوردار است؟ آيا جوان در معرض دود سيگار، قليان،-

چپق، پيپ و ساير مواد دخاني در منزل و يا اماكن عمومي قرار دارد )سيگاري

تحميلي(؟ - آيا جوان سيگار، قليان، پيپ و يا ساير

مواد دخاني مصرف مي كند؟ - آيا در خانواده و يا اقوام جوان، فردي

كه مواد دخاني )سيگار، قليان، پيپ، انفيه و يا ساير مواد دخاني( مصرف

مي كند، وجود دارد؟- آيا سوء مصرف مواد دارد؟

- آيا در خانواده جوان ، فردي داراي اعتياد به مواد مخدر و يا مصرف كننده

تفنني آن وجود دارد؟- آيا جوان فعاليت بدنی مناسب دارد؟

- آيا جوان سابقه آسيب رساندن به ديگران، آسيب رساندن به خود، يا اقدام

به خودكشي دارد؟

رفتار پرخطر جوان از رژيم غذايی صحيح برخوردار نيست.دارد

آموزش طبق راهنمای توصيه های تغذيه ای

- جوان را براي خريد سيگار، تنباكو و ياساير مواد دخاني مي فرستند.

- در خانواده و يا اقوام جوان ، فردي كه مواد دخاني )سيگار، قليان، پيپ، انفيه و يا

ساير مواد دخاني( مصرف مي كند، وجوددارد.

رفتار پرخطردارد

آموزش طبق راهنمای توصيه های مرتبط بااستعمال دخانيات

- آموزش نحوه ايجاد محيط عاري از دخانيات مطابق متن راهنماي كشوري

كنترل دخانيات بهورز

جوان سيگار، قليان، پيپ و يا ساير مواددخاني مصرف مي كند.

رفتار پرخطردارد

ارجاع غير فوری به پزشك

رفتار پرخطر- سوء مصرف مواد دارد.دارد

ارجاع غير فوری به پزشك

دقيقه در30ميزان فعاليت بدنی كم تر از روز در هفته می باشد. 3روز و كم تر از

رفتار پرخطردارد

)كم تحركی(

آموزش طبق راهنمای توصيه هاي فعاليتبدني

- پرخاشگري منجر به آسيب رساندن بهخود)خودزني(

- پرخاشگري منجر به آسيب رساندن بهديگران

- اقدام به خود كشي

رفتار پرخطردارد

- اقدام بر اساس راهنماي مراقبتاختالالت روانپزشكي

رفتار پر خطرهيچ يك از نشانه های فوق وجود ندارد.ندارد

ادامه مراقبت ها

60

ارزيابي جوان از نظر رفتار هاي پرخطر

فرد را از نظر رفتار هاي پر خطر به شرح زير ارزيابي كنيد: و ي;;ا در مح;;ل چنانچه همك;;ار ف;;رد ك;;ه در ي;;ك ات;;اق ك;;ار مي كنن;;د س;;يگاري استوجود فرد مصرف كننده مواد دخاني در محل كار/تحصيل/خانه:

و يا يكي از اعضاي خ;;انواده ج;;وان س;;يگاري اس;;ت ب;;ه گون;;ه اي ك;;ه ديگ;;ر اعض;;اي خ;;انواده در تحصيل همكالسي و يا دوست فرد سيگاري است معرض دود سيگار قرار مي گيرند، يك رفتار پر خطر محسوب مي گردد. بنابراين اگر فرد سيگاري در مكان هاي ياد شده وج;;ود دارد ولي ج;;وان

در معرض دود سيگار قرار نمي گيرد يك رفتار پرخطر لحاظ نمي گردد. چنانچه فرد سيگاري نيست ولي سيگار و يا ساير مواد دخاني را ب;;راي ديگ;;رانخريدن سيگار، تنباكو و يا ساير مواد دخاني براي خود يا ديگري:

خريداري مي كند يك رفتار پرخطر تلقي مي گردد. 3يك پرتقال يا سيب متوسط = يك قاچ هندوانه يا ميوه هاي مشابه = از آنجا كه سهم در روز: 2مصرف كردن گروه ميوه كمتر از

يك معادل عدد زردآلو يا ميوه هاي مشابه = نصف ليوان انگور دانه شده يا ميوه هاي مشابه = نصف ليوان آب ميوه طبيعي سهم از گروه ميوه بصور زير دريافت نمي كند يك رفتار2لذا چنانچه جوان در روز در مجموع سهم از گروه ميوه محسوب مي شود

پرخطر عنوان مي گردد: يك قاچ هندوانه يا ميوه هاي مشابه+يك پرتقال يا سيب متوسط دو پرتقال يا سيب متوسط

عدد زردآلو يا ميوه هاي مشابه6 تكه گوشت قرمز خورشي =3 عدد تخم مرغ = يك ساق ران = 2 از آنجا كه سهم در روز: 2مصرف كردن گروه گوشت و پروتئين كمتر از

يك سهم از گروه گوشت و پروتئين معادل نصف ليوان پسته يا مغز هاي مشابه = نصف ليوان حبوبات خام = يك برش عرضي از ماهي بصور زير دريافت نمي كند يك رفتار پرخطرگروه گوشت و پروتئين سهم از گروه 2لذا چنانچه جوان در روز در مجموع عنوان مي شودشناخته مي شود:

تكه گوشت قرمز خورشي3 +يك عدد تخم مرغ + نصف ساق ران يك برش عرضي از ماهي+نصف ليوان حبوبات خام

يك عدد تخم مرغ + نصف برش عرضي از ماهي+ تكه گوشت قرمز خورشي 3 قوطي كبريت يا2يك ليوان شير =يك ليوان ماست = از آنجا كه : سهم در روز3مصرف كردن گروه شير و لبنيات كممتر از

لذا چنانچه جوان در روز شدهمعادل يك سهم از گروه شير و لبنيات تعريف ليوان دوغ = دو سوم ليوان كشك2 گرم پنير = 60 سهم از گروه شير و لبنيات بصور زير دريافت نمي كند يك رفتار پرخطر عنوان مي گردد:3در مجموع

61

گرم پنير 60 قوطي كبريت يا 2 +دو ليوان شير گرم پنير 60 قوطي كبريت يا 2+ يك ليوان شير + ليوان دوغ 2 ليوان شير3

تكه نان لواش ب;;ه ان;;دازه4از آنجا كه نان بربري/سنگك/تافتون به اندازه كف دست = سهم در روز:6مصرف كردن گروه نان و غالت كمتر از يك سهم از گروه نان و غالت تعريف شده بنابراين كف دست = نصف ليوان برنج پخته = نصف ليوان غالت پخته = نصف ليوان ماكاروني پخته(

سهم از گروه نان و غالت بصور زير دريافت نمي كند يك رفتار پرخطر عنوان مي گردد:6اگر جوان در روز در مجموع كف دست نان لواش 4+ نصف ليوان غالت پخته + نصف ليوان برنج پخته + كف دست نان بربري/سنگك/تافتون 3

كف دست نان بربري/سنگك/تافتون 2+ يك ليوان برنج پخته +يك ليوان ماكاروني پخته يك كف دست نان بربري/سنگك/تافتون+ يك ليوان ماكاروني پخته + يك ليوان غالت پخته + كف دست نان لواش 4

يك ليوان سبزيجات خام= نصف ليوان سبزيجات پخته برگ دار سبز= يك سيب از آنجا كه سهم در روز:3مصرف كردن گروه سبزيجات كمتر از زميني متوسط = نصف ليوان نخود سبز پخته / هويج / سبزيجات به رنگ زرد يا نارنجي معادل يك سهم از گروه سبزيجات مي باشد بنابراين اگر

سهم از گروه سبزيجات بصور زير دريافت نمي كند يك رفتار پرخطر عنوان مي گردد:3جوان در روز در مجموع يك سيب زميني متوسط+يك ليوان سبزيجات پخته برگ دار سبز

يك ليوان نخود سبز پخته / هويج / سبزيجات به رنگ زرد يا نارنجي +يك ليوان سبزيجات خام نصف ليوان سبزيجات پخته برگ دار سبز+دوعدد سيب زميني متوسط

3يك پرتقال يا سيب متوسط = يك قاچ هندوانه يا ميوه هاي مشابه = از آنجا كه سهم در روز: 2مصرف كردن گروه ميوه كمتر از يك معادل عدد زردآلو يا ميوه هاي مشابه = نصف ليوان انگور دانه شده يا ميوه هاي مشابه = نصف ليوان آب ميوه طبيعي

سهم از گروه ميوه بصور زير دريافت نمي كند يك رفتار2لذا چنانچه جوان در روز در مجموع سهم از گروه ميوه محسوب مي شودپرخطر عنوان مي گردد:

يك قاچ هندوانه يا ميوه هاي مشابه+يك پرتقال يا سيب متوسط دو پرتقال يا سيب متوسط

عدد زردآلو يا ميوه هاي مشابه6 تكه گوشت قرمز خورشي =3 عدد تخم مرغ = يك ساق ران = 2 از آنجا كه سهم در روز: 2مصرف كردن گروه گوشت و پروتئين كمتر از

يك سهم از گروه گوشت و پروتئين معادل نصف ليوان پسته يا مغز هاي مشابه = نصف ليوان حبوبات خام = يك برش عرضي از ماهي بصور زير دريافت نمي كند يك رفتار پرخطرگروه گوشت و پروتئين سهم از گروه 2لذا چنانچه جوان در روز در مجموع عنوان مي شودشناخته مي شود:

تكه گوشت قرمز خورشي3 +يك عدد تخم مرغ + نصف ساق ران يك برش عرضي از ماهي+نصف ليوان حبوبات خام

62

يك عدد تخم مرغ + نصف برش عرضي از ماهي+ تكه گوشت قرمز خورشي 3 قوطي كبريت يا2يك ليوان شير =يك ليوان ماست = از آنجا كه : سهم در روز3مصرف كردن گروه شير و لبنيات كممتر از

لذا چنانچه جوان در روز شدهمعادل يك سهم از گروه شير و لبنيات تعريف ليوان دوغ = دو سوم ليوان كشك2 گرم پنير = 60 سهم از گروه شير و لبنيات بصور زير دريافت نمي كند يك رفتار پرخطر عنوان مي گردد:3در مجموع

گرم پنير 60 قوطي كبريت يا 2 +دو ليوان شير گرم پنير 60 قوطي كبريت يا 2+ يك ليوان شير + ليوان دوغ 2 ليوان شير3

بار5 دقيقه ای در روز با شدت متوسط تا شديد، حداقل 10- 20 نوبت 3 دقيقه يا 30- 60داشتن فعاليت فيزيكی كمتر از فقدان فعاليت هاي بدني از نوع فعاليت با شدت متوسط مانند راه رفتن، اسكيت، دوچرخه سواری، شنا، بازی گروهی و يا فعاليت: در هفته

يك رفتار پرخطر لحاظ مي گردد. دقيقه60 دقيقه ای به 10 تا 5 دقيقه و افزايش آن در چند دوره 30شديد مانند دو يا فوتبال دست كم قرار گرفته و پس از آموزش هايطبقه در معرض احتمال ابتال به بيماريچنانچه فرد حداقل يكي از رفتار هاي پر خطر فوق را دارد در

الزم ماه بعد اورا پيگيري و مراقبت ويژه كنيد.

بار5 دقيقه ای در روز با شدت متوسط تا شديد، حداقل 10- 20 نوبت 3 دقيقه يا 30- 60داشتن فعاليت فيزيكی كمتر از فقدان فعاليت هاي بدني از نوع فعاليت با شدت متوسط مانند راه رفتن، اسكيت، دوچرخه سواری، شنا، بازی گروهی و يا فعاليت: در هفته

يك رفتار پرخطر لحاظ مي گردد. دقيقه60 دقيقه ای به 10 تا 5 دقيقه و افزايش آن در چند دوره 30شديد مانند دو يا فوتبال دست كم

63

فوريت ها تشخیصعالئم و نشانه ها

اقداماحتمالی

در حالت نیمه هوشیار مصدوم به طور مبهم و دهد. بایدبه کندی به سئواالت پاسخ می

درخواست خود را با فریاد بیان کنید، تا پاسخیدریافت کنید.

در حالت غیرهوشیار مصدوم نسبت به تکان یافریاد پاسخی نمی دهد.

اختاللهوشیاری

تمیز کردن راه هوایی کنترل عالئم حیاتی و کنترل نبض هر دو دقیقه یک بار

خوابانیدن بیمار به پهلوعدم تجویز مواد خوراکی

ارجاع فوریانجام احیای قلبی ریوی طبق دستورالعمل.

مشاهده اثر یا نشانه های حاصل از دندان، نیش و درد و سوزش محل گزش، تخریب

موضعی نسج، قرمزی پوست و بروز تاول، گانگرن، خون مردگی، لخته خون عروق

دیده. سطحی و ورم عضو آسیب گزش مار

ضمن دادن آرامش به مصدوم و حفظ خونسردی، مصدوم را روی زمین بخوابانید و ایشان را درحالت استراحت مطلق نگه دارید.

محل گزیدگی را با آب و صابون بشویید.اشیاء زینتی و کفش عضو آسیب دیده را درآورید.

دارید. )از یک باند پهن برایاز تکنیک بی حرکت سازی استفاده کنید و عضو را همسطح قلب نگه توانيد در گزیدگی پا، یکحرکت کنید، میبانداژ فشاری روی محل گزش استفاده نمایید(، اندام را بی

اندام را به اندام دیگر ببندید.(هرگز باالی محل گزش را نبندید.

هرگز محل گزش را نشویید، مک نزنید و برش ندهید.به مصدوم غذا ندهید.

درصورت ورود سم به چشم باید آن را با آب ساده یا شیر شست. توان برای تسکین درد از مسکن های ساده مانند استامینوفن استفاده کرد.از سرمادرمانی یامی

ارجاع فوری دهید.کمپرس آب سرد در محل گزش خودداری شود.

درد و احساس گزگز در محل گزیدگی، حرکات غیر طبیعی چشم، آبریزش دهان، تهوع و

استفراغ، افزایش ضربان قلب، اختالل تنفسی، خونریزی، تغییر رنگ ادرار، حرکات

تشنجی و حتی مرگ

گزشعقرب

ضمن دادن آرامش به مصدوم و حفظ خونسردی، مصدوم را روی زمین بخوابانید و ایشان را درحالت استراحت مطلق نگه دارید.

سازی عضو آسیب دیده استفاده کنید.حرکتاز تکنیک بیتا حد امکان باید از دستکاری محل گزش خودداری شود.

به فرد آسیب دیده مایعات زیاد دهید و متوجه تغییر رنگ احتمالی ادرار باشید. های سنتی خودداری شود.از درمان

در صورت امکان و بدون اتالف وقت عقرب زنده یا مرده در قوطی درب دار برای تشخیص گونه وارجاع فوری دهید.نوع سم و انتخاب روش درمانی همراه فرد آسیب دیده ارسال شود.

مشاهده سوراخ یا نیش در محل گزش، خارش، درد، سوزش، قرمزی یا تورم محل گزش، عالئم مسمومیت )کهیر، ورم ناحیه گلو و دهان، تهوع و استفراغ، درد قفسه سینه،

گزشزنبور

شود، نیش حشره را با موچین، پنس یا ناخن از محل گزش بیرون آورید.توصیه میپوست محل گزش را با آب و صابون بشویید و کمپرس سرد کنید.

کند.گذاشتن خمیر درست شده از جوش شیرین و آب در محل گزش به کاهش درد کمک می به دلیل احتمال کاهش سطح هوشیاری، رانندگی فرد آسیب دیده برای مراجعه به مرکز درمانی

64

کاهش فشار خون، تنفس مشکل و صدادار، اضطراب، در موارد شدید کاهش سطح

هوشیاری، تنفس بسیار مشکل یا مرگ در اثرشوک حساسیتی(

مجاز نیست.بيمار را ارجاع فوری دهید.

درد، حساسیت در محل آسیب، تورم و تغییر شکل، کاهش فعالیت عضو، عالئم و نشانه های

های لگن و رانشوک در آسیب شکستگیهای بسته

تا زمانی که واقعا نیاز نیست، مصدوم را حرکت ندهید. از فشار آوردن مستقیم روی محلشکستگی بپرهیزید. اندام شکسته را صاف نکنید.

در شکستگی پا: پای آسیب دیده را به پای سالم مقابل ببندید. در شکستگی دست: آن را به گردن آویزان کنید.

های تماس پوست با پوست، از پنبه یا باند استفاده کنید.در محلمصدوم را در وضعیت راحتی قرار دهید.

او را ارجاع فوری دهید.به مصدوم غذا یا نوشیدنی ندهید و عالیم شکستگی بسته همراه با وجود زخم در

محل شکستگی استخوان به طوریکه شکستگیبه سطح پوست راه پیدا کند

شکستگیهای باز

حرکت سازی، استفاده از گاز استریل بر روی زخم به منظور جلوگیریعالوه بر رعایت اصول بیاز خونریزی و عفونت ضروریست.

مصدوم را در وضعیت راحتی قرار دهید. او را ارجاع فوری دهید.به مصدوم غذا یا نوشیدنی ندهید و

کاهش هوشیاری، خواب آلودگی نسبی یا کوتاه مدت، تهوع و استفراغ، تاری دید، کاهش

حافظه و تعادل، نابرابری اندازة مردمک ها یا اتساع آن ها، خونریزی از بینی و گوش، سردرد

شدید منتشر و تشنج

صدماتسر

راه هوایی را تمیز کنید.عالئم حیاتی را کنترل کنید.

بیمار را به پهلو بخوابانید تا خون و ترشحات خارج شود. از چرخاندن سر به تنهایی بپرهیزید، هنگام هر حرکتی سر و گردن را محافظت کنید زیرا خطر

آسیب نخاع وجود دارد.بیمار را ارجاع فوری دهید.

استفراغ یا عق زدن، درد معده، اسهال، تشنج و هذیان، مشکالت تنفسی، عدم هوشیاری،

احساس بوی مواد شیمیایی، سردرد، احساسسوزش و درد در دهان و گلو و معده

مسمومیت

پرسش از مصدوم در مورد نوع و زمان و مقدار ماده خورده شده و اقدام به صورت زیر: الف( در صورت ناشناخته بودن مادة مصرفی و یا مصرف مواد سوزاننده يا نفتي: از ایجاد

استفراغ خودداری کنید. کند، به اوب( اگر مصدوم ماده سوزاننده خورده است: در حد تحمل و تا جایی که استفراغ نمی

کمی شیر یا آب بخورانید. ج(اگر مصدوم غذای آلوده، قارچ سمی و مواد غیرسوزاننده و غیر نفتی خورده است: با استفاده

از شربت اپیکا یا تحریک ته حلق ایجاد استفراغ کنید. ارجاع فوری دهید. د(

پارگی ناحیه سطحی پوست، قرمزی، تاول، کنده شدن پوست، احساس سوزش و درد و

آسیب الیه های زیرین پوست در موارد شدیدسوختگی

محل سوختگی را زیر جریان آب تمیز و خنک تا زمان برطرف شدن درد قرار دهید. لباس های تنگ و سوخته و زیور آالت را از تن مصدوم خارج کنید. از یک پانسمان تمیز غیر چسبنده یا یک

حرکتپارچه کتان بدون پرز، بدون مالیدن دارو استفاده کنید. اندامی را که دچار سوختگی شده بیدارید.کرده، از سطح بدن باالتر نگه

الف( اگر مصدوم هوشیار است به او جرعه جرعه آب سرد بخورانید.ب( اگر مصدوم هوشیار نیست طبق دستور مربوطه اقدام کنید.

65

ها در اثر تماس طوالنیآسیب سرمایی به اندام مدت با سرمای خشک یا مرطوب به صورت

قرمزی، تورم، کبودی و حتی زخم و تاول اغلبدر انگشتان دست و پا، الله گوش و بینی

سرمازدگیو

یخ زدگی

مصدوم را از محیط سرد دور کنید.های خیس را هرچه سریع تر خارج نمایید.لباس، جوراب و کفش

عضو سرمازده را به مالیمت خشک کنید. آن را باالتر از سطح بدن قرار دهید.

از حرارت مستقیم برای گرم کردن عضو استفاده نکنید. ها را تخلیه نکنید.هرگز تاول

برای گرم کردن عضو آسیب دیده در موارد خفیف، دور آن پتو بپیچید و در موارد یخ زده، آن را درور کنید. درجه غوطه40آب حدود

از پماد یا داروی موضعی استفاده نکنید.اجازه راه رفتن روی پای یخ زده را به مصدوم ندهید.

موارد شدید را ارجاع فوری دهید.از مالیدن برف روی ناحیه یخ زده جدا خودداری کنید.

های خفیف مانند تورمعالئم گرمازدگی از آسیب های عضالنیاندام تحتانی، عرق سوز، گرفتگی

تا یک تظاهرات شدید و حاد به صورت از دست پذیری، گیجی،دادن شدید مایعات بدن، تحریک

پرخاشگری، تشنج و کاهش سطح هوشیاریبروز می کند.

گرمازدگی

مصدوم را به محیط خنک و دور از تابش مستقیم آفتاب منتقل کنید.سوز از پودر بچه، تالک و ... استفاده نکنید.در نواحی عرق

موارد شدید را ارجاع فوری دهید.

شدگیغرقدر اولین فرصت ممکن، عملیات احیا را آغاز کنید.

عالمت را به بیمارستان ارجاع دهید.همه مصدومان حتی موارد بیدارید.در حین انتقال مصدوم را گرم نگه

از دست دادن هوشیاری، توقف ضربان قلب،سوختگی های عمیق

برق گرفتگی و

صاعقهزدگی

جریان برق را قطع کنید، بروی یک جسم عایق بایستید و بدن مصدوم را در قسمت بدون لباسلمس نکنید .

متر از آن دور9گرفتگی، سقوط کابل فشارقوی بروی زمین است، باید حداقل اگر عامل برقشوید.

های فشار قوی عایق نیستند.توجه داشته باشید، چوب و وسایل پالستیکی، در برابر جریان زدگی، مصدوم را از مکان مرتفع و مجاورت با درخت، ماشین، کنار دریا ودر موارد صاعقه

دریاچه دور نمایید.در صورت لزوم در اولین فرصت عملیات احیا را آغاز کنید.

در موارد سوختگی، مطابق دستورالعمل مربوطه رفتار کنید.

66

برنامه حمایت های روانی اجتماعی در حوادث و بالیا

سته غیر پزشک :

مهترین وظیفه کارشناس مراقب سالمت خانواده در شرایط بحران عبارت است از:

اطالع رسانی ، آموزش ، شناسائی افراد آسیب دیده ، ارجاع به پزشک ، تیم سالمت روان ، پیگیری

9منبع: کتاب حماي;ت های روانی- اجتماعی درباليا وحوادث غيرمترقبه برای کارشناس مراقب سالمت خانواده فصل ) چاپ وزارت بهداشت اداره سالمت روان(

انتظارمی رود کارشناس مراقب سالمت خانواده پس از آموزش و مطالعه منبع اصلی: .با مفاهيم مربوط به سالمت روان در بالیا آشنا شويدهای روانی و رفتاری را که درمواجهه با استرس بروزمی کند، بشناسيد.عالئم و واکنشهای روانی و رفتاری درکودکان وبزرگساالن را بدانيد.پذير را شناسائی کرده وتفاوت واکنشگروه های آسيب.وظيفه اصلی خود را در منطقه آسيب ديده بشناسيد.بدانيد والدين بايد چگونه با کودک آسيب ديده رفتارکنند

67

ايد، چگونه بايد رفتار کنيد. عنوان امدادگر به منطقه آسيب ديده رفتهاگر به.بدانيد، چگونه بايد مراقب سالمت روان خود باشيد

کودکان ممکن است درسنين مختلف واکنش ها وعالئم متفاوتی را نشان دهند.:عالئم بدنی مثل دردهای شکمی، سردرد، ناراحتی های پوستی، دردهای نامعلوم، مشکالت خواب وکابوس،

نزاع با ديگران وتحريک پذيری، افت تحصيلی، روآوردن به سيگار ي__ا موادمخ__در، طغي__ان و سرکش__ی درخان__ه ومدرس__ه،افسردگی يا غمگينی، از دست دادن عالقه به تفريح يافعاليت های گروهی بادوستان

اجتماعی ارجاع دهید؟–چه کسانی را بايد به تيم حمايت روانی در صورتی که با افرادی با شرایط ذیل مواجه شدید، آنها را به تيم حمايت روانی- اجتماعی ارجاع دهید. افرادی که:

) احساس نگرانی، دلشوره، انتظار وقوع حوادث بد درآينده طپش قلب، تنگی نفس(اضطراب شدید دارند:- )احساس غمگينی وبی عالقگی به زندگی، نااميدی، لذت نبردن از زندگی، فکر زياد راجع به مرگ و مردن خود و ديگرانافسردگی دارند:-

)...به اين صورت که انگار دوباره همان فاجعه دارد تکرارمی شود.( تجربه مجدد حادثه دارند:)- در افرادی که دارای زمينه مساعد هستند در شرايط پراسترس ممکن است عالئم روانپريشی ظاهر شود مث;;ل :عالئم روانپريشی دارند: -

توهم و هذيان-کسانی که دچار عالیم محرومیت از مواد هستند یا کسانی که تحت درمان با داروهای آگونیست )متادون، بوپرنورفین یا تنتور اپیوم( بوده-

های محرومیت شده و باید برای دریافت درمان به پزشکاین افراد در بالیا به دلیل عدم دسترسی به مواد یا دارو دچار عالیم و نشانهاند: ارجاع داده شوند.

68

راهنماها و توصیه ها

راهنمای اقدام پيش از ارجاع دهان و دندان

در صورت بيرون افتادن دندان از دهان الف( در مورد دندان دائمي:

دندان بيرون افتاده را پيدا كرده و از سمت تاج آن را نگهداريد..5 در اين حالت نبايد دندان و به خصوص ريشه آن با پارچه يا دست پاكدندان را زير فشار ماليم آب خنك يا آب جوشيده سرد شده بگيريد. .6

شود. در صورتي كه نيروي ارايه دهنده خدمت و يا همراه آموزش هاي الزم را ديده باشند، بايستي سريعا دندان را به درستي )سطح بيروني.7

دندان به سمت خودشان و سطح داخلي دندان به سمت داخل دهان بيمار ( در حفره دنداني مربوطه قرار دهند.

69

يك تكه گاز يا پارچه نم دار را روي دندان قرار داده و از بيمار خواسته شود كه با فشار دست يا با فشار دندان هاي خود آن را نگه داشته و.8 به دندانپزشك شود.ارجاع فوريسپس بيمار

در صورتي كه نيروي ارائه دهنده خدمت و آموزش هاي الزم را نديده باشند، يا مهارت الزم را نداشته باشند. پس از انجام اقدامات بند-1نكته اول فوق الذكر، ابتدا دندان را در يك محيط مرطوب مثل سرم شستشو، شير، بزاق يا آب جوشيده سرد شده قرار داده و بالفاصله در حداقل

به دندانپزشك شود.ارجاع فوريزمان ممكن، بيمار اگر ضربه باعث شكستگي تاج دندان شده است، درصورت امكان تكه جدا شده دندان نيز نزد دندانپزشك برده شود.-2نكته

ب( در مورد دندان شيري:در صورتي كه بيمار قبال به طور كامل واكسينه نشده باشد و زخم آلوده باشد، بايستي يك نوبت واكسن كزاز به بيمار تزريق

شود.

70

های حوزه سالمت روانی، اجتماعی و اعتیادکارشناسان مراقب سالمت خانواده در برنامهخدمات ذیل را ارائه خواهند داد:

آنان آگاهي سطح ارتقاء و جامعه عموم به الزم هايآموزش ارائه- گری اولیه درگیری با مصرفهای غربالگری اختالالت روانپزشکی، غربالهدف )از طریق فرم های گروه شناسایی-

الکل، سیگار و مواد، مشکالت اجتماعی و شناسنامه سالمت دانش آموزی()کارشناس سالمت روان و پزشک(باالتر سطوح به شده شناسایی افراد ارجاع-آنها خانواده و پزشکیمبتالیان به اختالالت روان به الزم هايآموزش ارائه-بیماران پیگیری و مراقبت - بيماران آماري اطالعات دهيگزارش و ثبت-

کارشناس مراقب سالمت می بایست پس از برقراری ارتباط مناسب و مؤثر با افراد تحت پوشش، با استفاده از فرم هایگری اولیه درگیری با سیگار، الکل و مواد و توجه به عوامل خطر آسیبپزشکی، فرم غربالگری اختالالت روانغربال

پزشکی، مصرف مواد واجتماعی )در پرسشنامه جمعیت شناختی( از میان جمعیت عمومی، افراد مبتال به اختالل روان همچنین افراد در معرض مشکالت اجتماعی را شناسایی و با آگاه سازی از خدمات موجود؛ بیمار و خانواده او و افراد در معرض آسیب را به پزشک و یا کارشناس سالمت روان ارجاع نمایند. همچنین با جلب اعتماد بیمار و خانواده او همکاری

آنها را برای پذیرش دستورات و شروع مداخالت درمانی و آموزشی موجب شود. همان گونه که پیشتر گفته شد، در بیماران مبتال به اختالالت مصرف مواد که آمادگی و انگیزه کافی برای شروع درمان

روند، در این موارد اولین قدم ارجاع اعضای خانواده برای دریافت مشاورهنداشته و از مراجعه درمانی طفره میاختصاصی به پزشک ویا کارشناس سالمت روان است.

71

بیمار را خود و ندارند پذیرش و آگاهی خود مشکل به نسبت که است ایگونه به شده شناسایی افراد وضعیت اوقات گاهی یکی همراه به بیمار که است الزم شرایطی چنین در از نظر سالمت در وضعیت مناسبی قرار دارند. کنندمی تصور و دانندنمی

سوی از الزم تشویق و حمایت تا شود، داده ارجاع پزشک به اشخانواده اعضای از.گیرد صورت پزشک نزد بیمار بردن برای خانواده

بررسی عالئم اختالالت روانپزشکی، مصرف مواد و یا در که صورتی نکته مهم: در روانپزشکی هایمشکالت اجتماعی عالئم فرد شناسایی شده جزء موارد فوریت

.دهد فوری ارجاع پزشک به را بیمار کارشناس مراقب سالمت خانواده باید؛ باشد های حوزه سالمت روانی،پذير در برنامهآسيب هايگروه

اجتماعی و اعتیاد: پذير آسيب هاي گروه تعريف

جزء افراد از ایعده مراکز سالمت جامعه، پوشش تحت عمومی جمعیت میان در مشكالت و هابرابر استرس در افراد برخي. شوندمی محسوب پذیرآسیب هایگروه ،اختالالت روانپزشکی به ابتالء براي بیشتری آمادگي و دارند بيشتري پذيريآسيب

مقابل در دیگران با مقایسه در افراد این. دارندمصرف مواد و مشکالت اجتماعی زودتر و برخوردارند کمتری مقاومت و مقابله توان از محیطی مشکالت و هااسترس

هايآموزش ارائه و افراد اين موقع به شناسايي با شوند.اختالالت و مشکالت می دچار كرد. پيشگيري اختالالت و مشکالت بروز از توان مي هايشانخانواده و آنها به الزم

شامل درحوزه سالمت روانی، اجتماعی و اعتیاد پذير آسيب هايگروه از برخی:هستند زير افراد

افراد مزمن، جسمی هایبیماری به مبتال بیماران کودکان و نوجوانان، سالمندان، شغلي، عاطفي، شكست دچار كه افرادي هستند، جسمی ناتوانی دارای که معلول

خانواده اند،كرده زايمان تازگي به كه زناني يا باردار زنان اند، شده مالي يا تحصيلي یکی يا والدين كه سوگوار افراد مزمن، جسمي بيماران يا رواني بيماران و مراقبين

آنها خانواده يك درجه اعضاي از پراسترس مشاغل كاركنان سرپرست، بي نوجوانان و كودكان است، كرده فوت اخيرا پر خانواده در كه افرادي بيمارستان(، جوانان، اورژانس بخش كاركنان نجات، و امداد هايگروه )پرستاران، فرهنگیان،

افراد با وضعیت اجتماعی و اقتصادی پایین، افراد با والد یا اعضای خانواده مصرف کنندهكنند،زندگي مي متشنج و مشاجره و ... .مواد

72

تذكرشود: تكميل زير موارد براي بايد گريغربال فرم سالم و بدون عالمت، ظاهر به افراد بر عالوه

كه افرادي - الف اند و یا مشکل اجتماعی را تجربه کرده اند وبوده مبتالد یا مصرف مواپزشکیاختالالت روان به قبال ممكن اين بر عالوه. دارد وجود يافته بهبود اختالل عود احتمال افراد اين مورد در .انديافته بهبود حاضر حال در

.باشند اختالل یا آسیب دیگری در معرض افراد اين است

پزشكي، مصرف مواد و یا مشکالت اجتماعی مبتال هستند و قبالافرادي كه در حال حاضر به اختالل روان - ب ، بيماريابي بايد در مورد شناسايي اختالل دوم1شناسايي شده است اما به دليل احتمال ابتالء به اختالل توأم

وي صورت گيرد. با اينكه اين افراد تحت نظر پزشك هستند اما ممكن است پزشك به آنها گفته باشد كه چند ماه ديگر مجددا به پزشك مراجعه كنند )داروها چند ماهه تجويز شده باشد(. بنابراين در طي اين چند ماه ممكن

است فرد مشکالت دیگری هم زمان شکل گرفته و به دلیل عدم ویزیت موارد شناسایی نشوند.

پزشك و کارشناس مراقب سالمت خانواده به مكرر طور به جسماني هايبيماري و مشكالت دليل به كه افرادي - ج .كنند مي مراجعه

نظر مورد عالئم. کنید مراجعه 6 فصل پزشکی بهاختالالت روان مراقبت و پیگیری نحوه و شناسایی عالئم، با آشنایی جهت .است شده ضميمه فصل اين انتهاي در بيماريابي فرم در پزشکی و مصرف مواداختالالت روان شناسايي براي

بيماران: ارجاع

يعني فرد مبتال به يك اختالل روان پزشکیابتالء هم زمان يك فرد به دو اختالل روان .1 پزشکی، در دوره ابتالء به اختالل خود به يك اختالل روانپزشکی ديگر نيز مبتال باشد .مثالفرد مبتال به صرع مزمن دچار افسردگي شود .

73

دچ__ار بيش__تر زااس__ترس و دشوار شرايط در كه هستند افرادي پذیر،آسیب هایگروهدهند.مي دست از را خود مقاومت زودتر و شوندمي آسيب

کارشناس مراقب سالمت خانواده پس از شناسايي بيمار وضعيت او را در فرم ارجاع ثبت مي كند و او را پس از-دهد. در این مرحله با توجه به نیاز افراد در مورد مراجعه به روانشناسایی به کارشناس سالمت روان و یا پزشك ارجاع می

شناس و دریافت خدمات مشاوره و یا تشخیص نوع اختالل توسط پزشک، داروهاي تجويز شده، دوز داروها و زمان مراجعه بعدي بيمار را در پايين فرم ارجاع ثبت شده و بيمار را همراه اين فرم به کارشناس مراقب سالمت خانواده ارجاع

مجدد داده مي شود. بدین ترتیب کارشناس مراقب سالمت خانواده را از بازخورد ارجاع مطلع مي گردد.

بازخورد ارجاع ، بدین معنی کهاست، طرفه دو رابطه يك ارجاع بلكه نيست ديگر منبع يك به مراجع فرستادن مفهوم به تنها ارجاع

ارجاع بیمار به پزشک و یا کارشناس سالمت روان بازخورد منتظر می بایست کارشناس مراقب سالمت خانوادهباشد و نتيجه را پيگيري كند .

موارد ارجاع فوري پزشك ارجاع می شود: به ارجاع فوری فرد شود، چنانچه در مورد مراجعین يكي از حالت هاي زير مشاهده

اختالل در سطح هوشیاری•توهم و هذیان• شود ديگران يا خود به آسيب منجربه كه طوري به پرخاشگري و خشونت• خودكشي به اقدام يا خودكشي افكار•تشنج• روانپزشكي داروهاي شديد عوارض• مسمومیت های ناشی از مصرف مواد و دارو )مصرف الکل و مواد مخدر و مصرف دارو بدون تجویز یا بیش•

میزان تجویز شده توسط پزشک(

تعاریف و مفاهیم : : در تعریف سازمان جهانی بهداشت سالمت روان به عنوان یکی از اجزای مهم سالمت بیان شده است. درسالمت روان

این تعریف آمده است که: »سالمت، حالت بهزیستی کامل جسمی، روانی و اجتماعی است و صرفا به مفهوم فقدان بیماری یا ناتوانی نیست«. بنابراین سالمت روان چیزی بیش از » فقدان بیماری روانی« است. سالمت روان عبارت

74

تواند با فشارهای معمول زندگی مقابلهشناسد، میهای خودش را میاست از: »حالتی از بهزیستی که در آن فرد، تواناییای پربار و مؤثر کار کند و به جامعه خود خدمت نماید«. تواند به شیوهکند، می

نگر( است به طوری که هدف آن تأکید بیشتر بر عرضه خدمات درای مبتنی بر جامعه )جامعهبرنامه سالمت روان برنامه محل زندگی است. تمام تالش در درمان به صورت سرپایی و پیشگیری از بستری طوالنی مدت و بازگشت بیماران به

یابد. برهای مکرر و متعاقب آن هزینه های درمان کاهش میمحل زندگی و محل کارشان است، با این روش بستری شدن نگر، در ارائه خدمات سالمت رواني، اجتماعي تمرکززدایی صورت می گیرد و این خدمات فقطاساس دیدگاه جامعه

های بهداشتی اولیه بهتوانند از طریق نظام مراقبتپزشکی نیستند و میهای تخصصی روانها و بیمارستانمنحصر به کلینیکمردم ارائه شوند.

اصول سالمت رواني، اجتماعي به سادگی بهداشت عمومی نيست زيرا عواملی که بيماریهای جسمی را ايجاد می نمايند در مجموع شناخته شده اند، اما در ايجاد بيماريهای روانی چندین عامل )عوامل جسمی، روانی، اجتماعی( بايد دست

بدست هم بدهند تا بيماری ایجاد گردد. درنتیجه پیشگیری از آنها کار آسانی نیست. پیشگیری در سالمت رواني، اجتماعيمتکی بر اصول بهداشت عمومی بوده و به پیشگیری اولیه، ثانویه وثالثیه تقسیم می شود.

اختالل مصرف مواد شناختی از رفتارهای مرتبط با مصرف مواد که با نقص کنترل، افت کارکرد اجتماعی، مصرف پرخطر،یک الگوی آسیب

گردد. اختاللهای مرتبط با مصرف و تحمل فیزیولوژیک نسبت به مواد مشخص میرغم مواجهه با آسیبتداوم مصرف علی های جدید جایگزین تشخیص اختالالت مصرف مواد شامل سوءمصرف و وابستگی شده است.بندیمصرف مواد در طبقه

شود.بندی میهای تشخیصی مثبت به سه سطح خفیف، متوسط و شدید طبقهاختالل مصرف مواد بر حسب تعداد مالک گردان بوده و مصرف آنها موجب تغيير در رفتار )مانند عصبانيت(،شامل همه تركيباتي است كه واجد خواص روانمواد:

شود .اختالل درخلق و خوي )افسردگي(، اختالل در قضاوت و شعور فرد )فراموشي و بي توجهي( مي شود که متعاقب مصرف یک ماده یا یک کالس ازای از تغییرات جسمی، رفتاری و شناختی اطالق میبه مجموعه وابستگی:

مواد در فرد ایجاد شده و در آن مصرف آن ماده از سایر رفتارهایی که قبال ارزش بیشتری داشتند، اولویت باالتری پیدا کند. یک خصوصیت توصیفی مرکزی در سندرم وابستگی میل )اغلب قوی، گاهی فراتر از قدرت فرد( برای مصرفمی

های ذیل اختالالت روانی والمللی بیماریبندی بینمواد، الکل یا تنباکو است. تشخیص سندرم وابستگی در دهمین طبقهرفتاری ناشی از مصرف مواد تعریف شده است.

مصرف آسیب رسان تواند جسمی )به عنوان مثال ابتالء بهشود. آسیب سالمتی میالگویی از مصرف مواد که منجر به آسیب به سالمتی می

های اختالل افسردگی ثانویه مصرف سنگین الکل( باشد.هپاتیت ناشی از مصرف تزریقی مواد( یا روانی )برای مثال دوره

75

های ذیل اختالالت روانی و رفتاری ناشی ازالمللی بیماریبندی بینرسان مواد در دهمین طبقهتشخیص مصرف آسیبمصرف مواد تعریف شده است.

( تعريف سالمت اجتماعي با رويكرد بعد فردي سالمت1388نامه اداره سالمت اجتماعي )در نظام سالمت اجتماعي:اجتماعي به شرح زیر تعریف شده است:

سالمت اجتماعي عبارت است از وضعيت رفتارهاي اجتماعي )مورد انتظارو هنجار( فرد كه اثرات شناخته شده و مثبتي" بر سالمت جسمي و رواني فرد دارد و موجبات ارتقاي سازگاري اجتماعي و تعامل فرد با محيط پيرامون و در نهايت

ايفاي نقش موثر در تعالي و رفاه جامعه مي شود."ابعاد اجتماعي و فردي قابل مطالعه است: سالمت اجتماعی در

بعد اجتماعي سالمت اجتماعي: در اين بعد سالمت اجتماعي ويژگي جامعه اي است كه شهروندان آن به صورت عادالنه اي به منابع و امكانات جامعه براي تحقق حقوق شهروندي خود دسترسي دارند.

بعد فردي سالمت اجتماعي: در بعد فردي منظور از سالمت اجتماعي نحوه تعامل فرد با افراد ديگر جامعه، نحوه عملكرد جامعه در برابر او و نيز نحوه تعامل فرد با سازمانها و هنجارهاي اجتماعي است.

محور اصلی سالمت اجتماعی رفتارها و تعامالت سالم اجتماعی )بعد فردی( و2همانطور که از تعاریف فوق بر می آیدعدالت اجتماعی )بعد اجتماعی ( است.

بدیهی است که در صورت عدم احراز شرایط فوق الذکر سالمت اجتماعی مورد تهدید واقع شده و انواع مشکالتاجتماعی ظهور پیدا می کند.

مشکل اجتماعی :مشکلی است که دامنه اثر آن از فرد گذشته و جمعیت زیادی از جامعه را تحت تاثیر خود قرار می دهد.

به عنوان مثال طالق یک مشکل یا حتی تصمیم فردی است که دو نفر پس از آزمودن راه های مختلف برای در کنار همدیگر ماندن انتخاب می کنند. با این حال اگر ویژگیهای اجتماعی یک جامعه چنان باشد که نتواند کارکرد خانواده را

محکم نگاه دارد و در صد زیادی از ازدواج ها به جدایی ختم گردد در این صورت با رشد روزافزون طالق مواجه خواهیمشد که یک مشکل اجتماعی محسوب می شود.

قابل ذکر است که مشکالت اجتماعی رابطه تنگاتنگی با مشکالت اقتصادی دارد. در جوامعی که به دالیل مختلف فقر ، محرومیت و نابرابریهای اقتصادی افزایش می یابد نرخ مشکالت اجتماعی نیز چون بیکاری، اعتیاد و جرایم نیز افزایش

می یابد.

76

ها و مشكالت اجتماعي و کاهش پیامدهای شدیدتر بیماریهایی است که برای جلوگیری از بروز بیماری کلیه تالشپیشگیری: تر وصرفهها مقرون بهگیرد. پیشگیری مبتنی بر این اصل است که "در بلندمدت، پیشگیریو مشكالت اجتماعي صورت می

گیرد:مؤثرتر از درمان است"، پیشگیری در سه سطح صورت می-ساز، موجب کاهش خطر ابتال به بیماری روان: فرایندی است که از طریق کاهش شرایط زمینهپیشگیری سطح اول( 1

های پیشگیری سطح اول یا پیشگیری اولیهشود. نمونهپزشکی، اعتیاد و مشكالت اجتماعي و جلوگیری از بروز آن می هایهای کاهش تبعیض، آموزش مهارتهای آموزشی مدارس، برنامهعبارتند از: مراقبت دوران بارداری، بهبود برنامه

سرپرست،ها و بالیا، کمک به کودکان تکهای روانی، اجتماعی از آسیب دیدگان بحرانهای زندگی، حمایتفرزندپروری، مهارت های بین بخشی بهداشت و آموزش و پرورش و رابطینآموزش پیشگیری از همسرآزاری، مشاوره ازدواج، مشارکت

های بهداشتی.بهداشتی و مشارکت مادران در برنامه پزشکی، اعتیاد وشود که تشخیص زودهنگام اختالالت روانهایی می: این نوع پیشگیری شامل برنامهپیشگیری سطح دوم( 2

مشکالت اجتماعي، درمان و مدیریت آنها را در همان مراحل اولیه در دستور کار خود دارند. ایده اصلی در پیشگیری سطح دوم، حمله به مشکالت در زمانی است که قابل مهار هستند یعنی پیش از آن که در مقابل تغییر و مداخله، مقاوم شوند.

تواند صورت بگیرد از جملهگری توسط افراد مختلفی میشود. این غربالگری توصیه میغالبا در این نوع پیشگیری غربالتوسط پزشکان، معلمان، مددکاران اجتماعی و بهورزان.

رسان درگیرد. کشف زودهنگام افرادی که درگیری در حد مصرف آسیب ارجاع مناسب پس از ارزیابی اولیه صورت می پزشکی، شناسايي موارد همسرآزاري و انجامرابطه با مصرف مواد دارند، شناسایی خانه به خانه موارد جدید بیماران روان

های مورد استفاده به منظور پیشگیری ثانویه هستند.گریآزمون هوش در دانش آموزان سه نمونه از غربال : هدف از پیشگیری در این سطح، کاهش مدت و تأثیرات اختالالت روانپزشکی، اعتیاد و مشكالتپیشگیری سطح سوم( 3

اجتماعي پس از وقوع است. در نتیجه، پیشگیری ثالث از این جهت با پیشگیری سطح اول و دوم فرق دارد که هدفش کم پزشکی، اعتیاد و مشکالت اجتماعي نیست بلکه تأثیرات آنها را پس از تشخیص،کردن تعداد موردهای جدید اختالالت روان

های موردبخشی است که دامنه وسیعی دارد. روشکند. محور اصلی بسیاری از برنامه این نوع پیشگیری، توانکم می استفاده در آن هم مشاوره، آموزش شغلی و مواردی از این قبیل است. کمک به کودک مبتال به صرع که از مدرسه اخراج

آموزان ناتوان یا معلول تحصیلی برای برگشت به مدرسه، کمک به اشتغال یک نوجوانو خانه نشین شده، کمک به دانش عقب مانده ذهنی برای کار در مزرعه یا کارگاه، آموزش همسرداری یا فرزند پروری به پدر یا مادری که به دلیل بیماری

بخشیهایی از پیشگیری سطح سوم یا نوتوانی، بازتوانی و توانروانی شدید گوشه گیر و طرد شده است، همگی نمونهبخشی جسمی دارد. روانی، اجتماعی است که اصولی مانند توان

77

شناسایی عوامل موثر بر سالمت رواني، اجتماعي و اعتیاد : و اختالالت مصرف مواد تحت تأثیر عوامل مختلفی چوناجتماعي سالمت رواني و

شناختی و زیستی هستند و نباید فکر کنیم که یک عامل بهعوامل اجتماعی، روان آورد. مثال سطح پایین سواد، مشکل مسکن و درآمد،تنهایی آنها را به وجود می

عوامل خطری برای سالمت رواني، اجتماعي و اختالل مصرف مواد هستند. همچنین برای ارتقای سالمت رواني، اجتماعي و پیشگیری از مصرف مواد، وجود

فضایی که از حقوق اولیه اجتماعی و سیاسی- اقتصادی حمایت کند؛ ضروری یابی به سطوحاست. اگر قوانینی نباشند که آزادی و امنیت را تامین کنند، دست

باالی سالمت بسیار دشوار است. بر اساس آنچه گفته شد می توان نتیجه گرفت که عوامل اجتماعی سهم باالیی در

پزشکی دارند. با توجه به انتخاب رویکرد کنترل عوامل اجتماعی مؤثر بر سالمت از سوی دولت و ازرخداد اختالالت روان جمله بخش سالمت در کشور ایران، عوامل اجتماعی مؤثر بر سالمت رواني و اجتماعي بیش از پیش مطرح شده است.

توان به علت یا علل مشکل پیهای جسمی مینکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که در مورد بسیاری از بیماری پزشکی و ارتقای بهداشت روان، علت یا عللبرده و مداخله مستقیم انجام داد اما در زمینه پیشگیری از اختالالت روان

کننده از بیماری روانی رامسئله روشن نیست و بهترین راه این است که عوامل خطرساز برای ابتال و عوامل محافظتهای پیشگیری و ارتقا بر روی آنها کار کنیم. بشناسیم و در برنامه

ترکنند و مدت آن را طوالنیشود که احتمال وقوع یک بیماری و شدت آن را بیشتر می به عواملی گفته میعوامل خطرساز:کنند.می

ها باال برده و از سالمتی عواملی هستند که مقاومت فرد را نسبت به عوامل خطرساز و بیماری کننده: عوامل محافظتکنند. محافظت می

78

برخی از عوامل اجتماعی، محیطی و اقتصادی موثر بر سالمت رواني،اجتماعي و اعتیادکنندهعوامل محافظتعوامل خطرساز

خدمات اجتماعیفقرپذیری و تحمل اجتماعیمسئولیتتغذیه نامناسب

فقدان آموزش کافی، وسایل حمل وهای قومیوحدت گروهنقل و مسکن

روابط مثبت با دیگراندسترسی آسان به الکل و مواد مخدرهای اجتماعی مثل بیمهحمایتجنگ

مشارکت مردمیاسترس شغلیتحصیالت باالتربیکاری

سرمایه اجتماعیزندگی در شهر وضعیت اقتصادی مناسب درآمددرآمد پايين

خانواده/دارایی/ثروتاعتماد اجتماعیاحساس عدم كنترل

تعلق اجتماعینابرابري و شكاف طبقاتي

79

توانند مربوط به فرد یا خانواده باشند و هم ناشی از شرایط محیطکننده میهم عوامل خطرساز و هم عوامل محافظتبیرونی، شرایط اجتماعی و اقتصادی باشند.

اقتصادی و عوامل محیطی وسیع، نیاز به راهبردهایی– در زمینه عوامل اجتماعیعوامل اجتماعی- اقتصادی و محیطی: ها و قوانین کشور در مسیری قرار بگیرند که تغییرات اساسی در سالمت روانيدر سطح کالن جامعه وجود دارد تا سیاست

های اجتماعی، محیطی و اقتصادی سالمت رواني و اجتماعيکنندهو اجتماعي افراد جامعه به وجود آید. شناسایی تعیین-اندرکاران امور از اهمیت زیادی برخوردار است. در جدول زیر به برخی از این عوامل اشاره میمداران و دستبرای سیاست

شود. هر چند این عوامل بسیار مهم هستند و سهم زیادی در سالمت رواني، اجتماعي و مصرف مواد دارند، اما در اینجا به آنها

پردازیم.نمی

80

رود كارشناسان مراقببحث اصلی مربوط به عوامل فردی و خانوادگی سالمت رواني و اجتماعي است که انتظار می-های بهداشتی اولیه با آنها آشنا شوند و از طریق آموزشسالمت خانواده به عنوان عضوی از تیم سالمت در نظام مراقبت

شود و همچنین با همکاری سایر اعضای تیم، بتوانند یک گام فراتر رفته و به سمت تحقق معنایهایی که به آنها داده میبریم.ها همان چیزی است که ما به عنوان پیشگیری و ارتقا از آنها نام میمثبت سالمت پیش روند. این فعالیت

توانند زیستی، هیجانی، شناختی، رفتاری يا اجتماعي باشند یا به محیط خانواده این عوامل میعوامل فردی و خانوادگی: توانند تأثیر عمیقی داشته باشند و حتی تاثیرات خود را برهای حساس رشد فرد، میمرتبط باشند. این عوامل در دوره

نسل بعدی برجای گذارند. برای مثال، والدینی که خودشان در دوران طفولیت و کودکی از طرف اطرافیان مورد اند، در بزرگسالی احتمال ابتال به افسردگی و اضطراب دارند و ممکن است این مشکالت را بهبدرفتاری قرار گرفته

هاي بعدي تكرار گردد. نمونهتواند در نسلکودکان خود هم منتقل کنند. همچنين الگوي بدرفتاري و خشونت تجربه شده مي تواند موجب مشکالت رفتاری در کودکان و مشکالت مصرف مواد در زنان یا مرداندیگر اختالفات زناشویی است که می

شود.کننده از سالمت رواني اجتماعي اشاره میشود. در جدول زیر به برخی از این عوامل خطرساز و محافظت

81

برخی از عوامل فردی و خانوادگی تعیین کننده سالمت رواني اجتماعيعوامل محافظت کنندهعوامل خطرسازنوانایی مقابله با استرسشکست تحصیلیسازگاریتوجهی به نیازهای کودککودک آزاری و بی

استقاللمصرف موادورزشاختالف و ناسازگاری خانوادگی

احساس امنیتاحساس تنهاییفرزندپروری مناسبوزن کم هنگام تولد

سواد خواندن و نوشتنمشکالت روانی والدینهای حل مسئلهمهارتهای حسی و جسمینقص

اعتماد به نفسزای زندگیرویدادهای استرسهای زندگیمهارتدلبستگی پایین به خانواده

مدیریت استرسپایش و نظارت ناکافی خانوادهحمایت اجتماعی از جانب خانواده و دوستانبدرفتاری با افراد مسن

ارتباط مثبت والدین و کودکوالدین یا بستگان معتاد و دوستان نابابتأهلسبك رفتاري و فرزندپروري آشفتهدینداری )تعهد دینی(بيسوادي يا تحصيالت پايين والدين

عزت نفسبحران هويت

شود که نشان داده در زمینه پیشگیری از اختالالت،در ادامه به چند نمونه از راهکارها و مداخالت روانی-اجتماعی اشاره میهای اجتماعی و ارتقا سالمت رواني و اجتماعي مؤثرند.کاهش آسیب

82

بررسي از نظر سل ريوي

جوان را از نظر احتمال ابتال به سل ريوي به شرح زير ارزيابي كنيد: هفته سرفه مي كند آن را به عنوان يك نشانه محسوب كنيد. دقت كنيد سرفه مي تواند به هم_راه خل_ط2 چنانچه فرد بيش از ه:سرفه طول كشيد

)خوني يا بدون خون( يا بدون خلط باشد. از فرددر خصوص افراد مبتال به سل در خ__انواده، اق__وام و دوس__تان س__ؤال كني__د. در ص__ورت پاس__خ بلي، چنانچ__هل:سابقه تماس با فرد مبتال به س

مطمئن شديد كه جوان با فرد مبتال در جمع دوستان يا اقوام تماس داشته است آن را به عنوان يك عامل خطر محسوب كنيد. هفته یا كم تر، در همان مراجعه بار اول با2از فرد با سرفه خلط دار طول كشيده يا با سابقه تماس با فرد مبتال به سل به همراه سرفه خلط دار

نظارت كارمند بهداشتي مربوطه يك نمونه خلط تهيه شود. از جوان بخواهيد كه فردا صبح قبل از بلند شدن از رختخ__واب ي__ك نمون__ه از خل__ط خ__ود بگيرد و به كارمند بهداشتي مربوطه تحويل دهد و در زمان تحويل، سومين نمون__ه از خل__ط ج__وان در واح__د بهداش__تي، تحت نظ__ارت هم__ان كارمن__د

بهداشتي تهيه شود و به مركز بهداشتي درماني و يا آزمايشگاه بر طبق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل سل ارسال شود. جوان را از نظر احتمال ابتال به سل ريوي طبقه بندي کنيد.

فرد را با توجه به نشانه و عامل خطر از نظر احتمال ابتال به سل ريوي به شرح زير طبقه بندي كنيد: هفته( یا با سرفه مساوی یا کم تر از دو هفته به همراه سابقه تماس با فرد مبتال به سل در طبق__ه بن__دي2جوان داراي يك نشانه )سرفه بيش از

"مشكل )احتمال ابتال به سل(" قرار مي گيرد. به فرد و همراه وي در زمينه تغذيه و راه هاي كنترل انتقال بيماري به سايرين آموزش دهيد. جوانرا به پزشك ارجاع غير فوري دهيد.

فرد بدون سرفه به همراه عامل خطر )سابقه تماس با فرد مبتال به سل، در طبقه بندي"در معرض خطر ابتال به سل" قرار مي گيرد. ب__ه ج__وان و همراه وي تغذيه مناسب، تهويه و تابش مستقيم نور آفتاب در ساعاتي از روز در اتاق و كنترل راه هاي انتقال بيماري را آموزش دهي__د. ج__وان

را يك ماه بعد پيگيري كنيد.چنانچه فرد بدون نشانه و بدون عامل خطر است، در طبقه بندي " فاقد مشكل" قرار مي گيرد. ف__رد را ب__ه مراجع__ه در ص__ورت ب__روز نش__انه ي__ا

تماس با فرد مسلول تشويق كنيد. نتايج اسمير برداري براي پزشك جهت طبقه بندي كاربرد دارد.دقت كنيد

مداخالت آموزشي به منظور مراقبت از بيماري سل توصيه هاي كلي

)برخورداري از تهويه و نور كافي )تابش مستقيم نور آفتاب در ساعاتي از روز در اتاق بيماركنترل راه هاي انتقال بيماريتغذيه مناسب

جوان در تماس با فرد مبتال به سل اسمير مثبت و بدون سرفه را پس از يك ماه به شرح زير پيگيري كنيد.:پيگيري

83

از جوان در مورد نشانه هاي بيماري سؤال كنيد:در صورتي كه جوان داراي نشانه است، از وي يك نمونه خل__ط تهي_ه ش__ود. مط__ابق متن دو نمون_ه ديگ__ر از خل__ط وي ن__يز تهي__ه ش__ود و ب_ه مرك__ز

بهداشتي درماني و يا آزمايشگاه بر طبق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل سل ارسال شود. از جوان در خصوص عمل به توص_يه ه__ا س__ؤال كني_د چنانچه وي عملكرد صحيحي داشته است، او را به ادامه عمل تشويق كنيد. در غير اين صورت جوان و همراه وي را مجددا آموزش دهي__د. ج__وان را

به پزشك ارجاع غير فوري دهيد. ماه بعد پيگيري كنيد. از جوان در خصوص عمل به توصيه سؤال كنيد. اگر عملكرد صحيحي داش__ته6در صورتي كه جوان فاقد نشانه است وي را

است، او را به ادامه عمل تشويق كنيد و در غير اين صورت، اورا مجددا آموزش دهيد. جوان را به مراجعه در صورت بروز نشانه يا تماس مج__دد ب__افرد مبتال به سل تشويق كنيد.

ميلی گرم به ازای هر15* اتامبوتول در كودكان به مقدار كيلوگرم وزن بدن تجويز می شود.

** مصرف استرپتومايسين در دوران بارداری ممنوع است. توصيه های فعاليت بدنی

84

روش تهيه نمونه خلط در افراد مشكوك بهسل

را از بيمار در اولين مراجعه بهنمونه اول خانه بهداشت يا هر واحد بهداشتی درمانی

در فضای آزاد و زير نظر كارمند ديگربهداشتی تهيه نمائيد.

را بيمار صبح روز بعد، قبل ازنمونه دوم برخاستن از بستر تهيه نمايد. در همان روز

به بيمار داده اول يك ظرف جمع آوری خلط می شود تا صبح زود روز بعد خلط

صبحگاهی خود را در آن جمع آوری كرده وبه واحد بهداشتی بياورد.

همزمان با تحويل را از بيمارنمونه سوم در نمونه دوم و با همان روش نمونه اول

در واحد بهداشتی درمانی تهيه نمائيد. نمونه از3صورتی كه بيمار بستری باشد هر

خلط صبحگاهی تهيه شود. ميلی ليتر5 تا 3حجم هر نمونه خلط بايد

باشد.

شكل دارويیmg/kgمقدار روزانه دارو

5(4-6)ايزونيازيد ميلی300 و 100قرص

گرمی

10(8-12)ريفامپين ميلی300 و 150كپسول

گرمی و قطره

25( 20-30)پيرازيناميد ميلی گرمی500قرص

15(15-20)*اتامبوتول ميلی گرمی400قرص

15(12-18)**استرپتومايسين 1000ويال )آمپول(

ميلی گرمی

متناسب با رده سنی، نكات آموزشی را در مالقات های دوره ای ارائه دهيد: دقيقه بدوند تا فعاليت بدنی متوسط داشته باشند، برای آنان كه می خواهند اض__افه وزنش__ان را ك__اهش دهن__د ي__ا از اض__افه30- بزرگساالن حداقل روزی

شدن وزنشان جلوگيری كنند فعاليت بدنی بيش تری توصيه می شود. دقيق__ه در چن__د60 دقيق__ه و ت__ا 30افراد بايد برای فعاليت بدنی برنامه ای لذت بخش و قابل اجرا داشته باشند و مدت زمان فعاليت فعلی را نيز دست كم

دقيقه ای افزايش دهد. فعاليت های افزايش يافته بايد از نوع فعاليت با شدت متوسط مانند راه رفتن، اسكيت، دوچرخه سواری، شنا، بازی10 تا 5دوره گروهی و يا فعاليت شديد مانند دو يا فوتبال باشد.

ساعت محدود كند و مدت زم__ان آن را دس__ت كم2جوان بايد ديدن تلويزيون و بازی های كامپيوتری را محدود كند، تماشای تلويزيون را به روزانه كم تر از دقيقه در شبانه روز كاهش دهد...30

نيازهای تغذيه ای، ميزان كالری، آهن و كلسيم و تعادل و تنوع غذايی جوان ورزشكار بايد به طور دقيق تعيين شود.هميشه بايد در نظر داشت كه فعاليت جسمی جزيی از زندگی روزمره است و نياز به لباس خاص و يا شركت در كالس ويژه ندارد.

دقيقه ای تقسيم شود( با شدت متوسط تا شديد، هر روز و دس__ت10-__ 20 دقيقه )كه می تواند به سه نوبت30-__ 60- در جوانان فعاليت فيزيكی به مدت بار در هفته توصيه می شود، همچنين فعاليت جسمی روزانه، تند راه رفتن، دوچرخه سواری، آهسته دويدن و ورزش های كششی بازوها، شانه ه__ا،5كم

بار در هفته توصيه می شود.2- 3 بار برای 10- 15قفسه سينه، تنه، پشت لگن و ساق پاها هر كدام

متخصصين ورزشي با گسترش شهرنشينی و رفتارهای ويژه آن، كم تحركی در بين جوانان نيز رواج يافته است. بسياری از جوانان كشور ما فعاليت ب__دنی مناس__ب برای بالندگي توام با سالمتی را ندارند و به همين دليل بايد جوانان در مورد فعاليت بدنی و ارتباط آن با سالمتی آم__وزش داده ش__وند و مربي__ان ورزشی بايد به جوانان كمك كنند تا اهميت فعاليت بدنی و تاثير آن بر بدنشان و سالمتی را بفهمند و به فعاليت بدنی فكر كنن__د و رفتارش__ان را

تغيير دهند. براي اين كه جوانان به كمك مربيان بتوانند فعاليت بدني را كه موجب:

* استحكام استخوان ها و تقويت عضالت بدن * انعطاف پذيري * رشد و توسعه مهارت های فردی

* كنترل وزن بدن * افزايش اعتماد به نفس * تناسب اندام * افزايش آرامش

* تقويت قلب * افزايش رشد توام با سالمتی يافتن دوستان جديد و كمك به اجتماعي شدن آن ها مي شوند را در ساختار زندگي خ__ود بگنجانن__د، باي__د فع__اليت ب__دني ب__ه ص__ورت تع__دادي از

موضوعات درسي تقسيم شود و از اين طريق اطالعات مرتب تكرار شود. استراتژي زير به تغيير رفتارجوانان در زمينه فعاليت بدني كمك كنند:5دست اندركاران امرورزش بخوص مربيان مي توانند بر اساس

بسط آگاهي و دانش جوانان در زمينه فعاليت بدني. براي اين كار مش_اركت جوان_ان در اين ك_ه بدانن_د چ_ه مق_دار فع__اليت ب_دني ب_راي حف_ظ- سالمتي خود بايد انجام دهند و چه مقدار و چگونه از وضعيت كم تحركي خود )مانند زماني كه از برنامه هاي كامپيوتري اس__تفاده مي كنن__د ي__ا

تلويزيون تماشا مي كنند( كاهش دهند، ضروري است. آن ها بايد بدانند براي فعال بودن ضروري نيست در يك رشته ورزشي شركت كنند بلكه پياده روی از منزل تا مقصد، دوچرخه س__واري و ح__تي-

كمك به انجام كارهاي منزل جزء فعاليت هاي بدني است و براي حفظ سالمتي مفيد است.براي اين كه به فعاليت بدني عالقمند شوند بايد فعاليت هاي بدني متنوعي كه از نظر آن ها جالب است، انتخاب كنيد.-

عالوه بر انجام فعاليت های بدني متوسط، بايد فعاليت های بدني شديد نيز انجام دهند تا قلب با سرعت بيش تري بتپد و نفس ه__ا تن__دتر و-عميق تر شود. مانند ورزش فوتبال، دو و ميداني و شنا.

85

كمك به افزايش آگاهي جوانان و مشاركت آن ها در انتخاب راه هاي مناسب.-

به جوانان ياد بدهند كه هدف مشخصي را تعيين نمايند. هدف گذاري به جوانان كمك مي كند تا پيشرفت كاري خود را بسنجند. مثال ماه اول- دقيقه از زمان كم تحركي و بي حركتي خود بكاهند. ماه دوم30 دقيقه فعاليت شديد داشته باشند و10 دقيقه فعاليت متوسط، 20حداقل

دقيق__ه از زم_ان كم تح_ركي و بي45 دقيقه فع__اليت ب_دني( داش_ته باش__ند و 45 دقيقه فعاليت شديد)15 دقيقه فعاليت متوسط، 30تحركي خود بكاهند و ماه سوم .......

با توجه به اين كه فعاليت بدني روي عضالت، استخوان ها و ساير اندام هاي انسان تاثير مي گذارد يك پوستر از بدن انسان روي دي__وار نص__بشود. به جوانان آموزش داده شود كه فعاليت بدني چه تاثيري روي هر قسمت بدن دارد

توصيه های تغذيه ایرژيم غذايی بايد از لحاظ مواد غذايی الزم بايد، كامل و مطمئن يعنی سرشار از ويتامين ها، پروتئين ها و مواد معدنی باشد.-

- رژيم متنوع از همه گوه های غذايی بايد روزانه به جای مواد پر كالری مانند اسنك های پر نمك، بستنی، غذاهای سرخ شدنی، شيرينی و نوشابه های شيرين بهشرح زير تهيه شود:

واحد مصرف شود كه به عنوان مثال هر واحد برابر6 گروه غالت و مواد نشاسته ای: محصوالت تهيه شده از غالت )گندم، جو و غيره( بايد روزانه به ميزان سانتی متر يا نصف ليوان برنج پخته يا نصف ليوان غالت پخته.10 در 10است با: يك قطعه نان به اندازه تقريبی

واحد در روز خورده شود كه هر واحد برابر است با نصف ليوان سبزيجات خرد شده خام يا پخته، يا يك ليوان سبزيجات برگ دار خام3: بايستی گروه سبزيجاتبه خصوص سبزيجات دارای رنگ زرد مايل به نارنجی.

واحد در روز خورده شود كه هر واحد آن برابر است با يك ميوه به اندازه متوسط يا يك قاچ هندوانه يا ميوه های مشابه،2 بايستی به ميزان گروه ميوه جات:يا يك چهارم ليوان ميوه خشك )برگه زردآلو يا هلو، انجير خشك يا كشمش( يا سه چهارم ليوان آب ميوه كه ترجيحا طبيعی باشد.

قوطی كبريت( است.2 گرم پنير )معادل 60 واحد در روز می باشد كه هر واحد شامل يك ليوان شير يا ماست يا 2 مصرف آن گروه شير و لبنيات: گرم گوشت كم چربی يا مرغ90 يا 60 واحد از اين گروه غذايی توصيه می شود كه هر واحد برابر است با 2 مصرف روزانه گروه گوشت و جايگزين های آن:

گرم30 گرم گوشت كم چربی و يا دو قاشق غذاخوری كره بادام زمينی به جای 30يا ماهی يا نصف ليوان لوبيا و يا سويای خام يا يك عدد تخم مرغ به جای گوشت.

: بايد سعی شود از اين مواد محدود مصرف شود. گروه مواد چرب و شيرين- اصلی ترين وعده غذا برای سنين جواني صبحانه است،

- مصرف فرآورده های تهيه شده از آرد سبوس دار می تواند در سالمتی فرد بسيار موثر باشد،- مقدار چربی و كالری مصرفی به دقت بررسی شود و نوع روغن مصرفی نبايد از انواع هيدروژنه باشد،

- مصرف سبزيجات و ميوه جات بايد به جوانان يادآوری شود، - به چاشت يا ميان وعده دقت شود و جلوی مصرف ميان وعده های غذايی نامطلوب بايد گرفته شود،

- جوانان بايد به مصرف مكرر ماهی )دست كم دو بار در طول هفته( تشويق شوند، - شير و لبنيات از اجزای اساسی غذای جوانان هستند،

- جوانان را بايد آموزش داد به هنگام گرسنه شدن غذا را به آهستگی بخورند، - افراد خانواده سعی كنند با هم غذا بخورند،

- جوانان بايد تشويق به خوردن آب و شيرودوغ شوند، بهتر است از مصرف ساير نوشيدنی ها به دليل مواد افزودنی پرهيز شود،

C وBهپاتيت

86

که به نام های زردی و یرقان در گذشته ه__ای دور ش_ناخته ش_ده ب_ود، در چن_د ده_ه اخ_یر ب_ه دلی_ل پیش_رفت در تش_خیص و راه ه_ایبیماری ویروسی هپاتیت پیشگیری و درمان آن اهمیت بیش تری یافته است. البته انواع ديگری از هپاتيت )التهاب يا ورم كبد( نيز وجود دارند كه ناشی از مص__رف داروه__ا و مش__روبات

الكلی و همچنين برخی بيماري های ارثي هستند كه در اينجا به آن ها نمي پردازيم. كبد عضوي است از بدن كه در سمت راست باالي شكم قرار داشته و در بسياري از فعاليت هاي حياتي بدن مانند رويارويي با عف__ونت ه__ا، توق__ف خ__ونريزي، پاك كردن خون از سموم و ذخيره انرژي در بدن نقش مهمي بازي مي كند. هپاتيت با شدت هاي مختلف ديده مي شود، از بهبودی كامل گرفته تا ناق__ل ب__ودن

هميشگي و حتي مرگ برق آسا و يا ابتالء به عوارض كشنده های چون سرطان و سيروز.نشانه ها، گونه ها، همه گير شناسي

ابتالء به هپاتيت گاه تنها آلودگي به ويروس بوده و هيچگونه نشانه باليني ندارد. اما اين افراد مي توانند ويروس بيماري را به ديگران انتقال دهند. در اين حالت بيمار با نشانه هایي چون تب، عالئم شبيه سرما خوردگي، بي اش__تهايي، ته_وع، اس__تفراغ، درد ش_كم، درد مفاص__ل و ادرار ت_يره ب__ه هپاتيت حاد:

ماه خون از ويروس پ__اك مي6زردي دچار مي شود، در پوست و چشم ها اين زردي بارزتر است. اين بيماري در بيش تر موارد خودبه خود بهبود يافته و طي % موارد مزمن مي شوند( 80 تا C ولي در گونه B، 1%شود ولي در برخي موارد، بيماري مزمن مي گردد. )در گونه

شايع ترين نشانه، ضعف و خستگي طوالني است. نارسايي كبد و س__رطان ممكن اس__ت از ع__وارض پيش__رفت بيم__اری باش__ند. ب__ه ن__درت زردي هپاتيت مزمن:خفيف يا خارش در بيماران وجود داشته و تشخيص آن تنها با آزمايش خون ممكن است.

از راه انتقال خون و تماس جنسي. D وB، C هپاتيت از راه آب و غذا منتقل گشته و گونه های E و Aگونه های ،B از راه آب و غذا منتقل گشته و گونه هاي E و Aهم اكنون كامال شناخته شده اند. گونه هاي E تا Aگونه هاي گونه هاي مختلف هپاتيت: Cو Dاز راه انتق_ال

خواهيم پرداخت كه براي ما از نظر اهميت در پيشگيري، درمان و بار بيماري اول__ويت بيش ت__ريC وBخون و تماس جنسي. در اين جزوه بيش تر به گونه هاي ديده شده و شيوع كم تري دارد، نياز به بحث جداگانهB است ، از آنجا كه تقريبا همواره همراه با هپاتيت C و B نيز، اگرچه راه انتقال آن شبيه Dدارند. هپاتيت

ندارد. % مردم جهان به شكل ناق__ل م__زمن وج__ود دارد ك__ه اين رقم در اي__ران5 تنها گونه بيماري است كه با واكسن قابل پيشگيري مي باشد، در نزديك به Bهپاتيت)

سال و كساني كه ب__ه دالي__ل ش__غلي در18% و در افراد مسن خطرناك تر است. خوشبختانه در كشور ما افراد زير 1% برآورد مي شود. ميزان كشندگي آن 3 ه__زار300 ميليون نفر و تع__داد بيم__اران ح__دود 2معرض اين بيماري قرار دارند، به ندرت واكسينه نشده اند. تعداد ناقلين بدون عالمت بيماري در ايران حدود ماه متغير است. 6 هفته تا 6نفر تخمين زده مي شوند.دوره پنهاني بيماري )فاصله زماني بين ورود عفونت به بدن تا ظهور عالئم( بين

تعداد بيش تري ب__ه ف__از م__زمن بيم__اري ميB است. نسبت به هپاتيت C% موارد ناشي از ويروس هپاتيت 90ابتالء به هپاتيت پس از تزريق خون در Cهپاتيت) % دچار نارس__ايي كب__د )س__يروز( مي ش__وند. بيش ت__ر20، مزمن شده و در نهايت C% از مبتاليان به ويروس هپاتيت80روند و پاسخ به درمان بدتري نيز دارد.

مبتاليان از نظر ظاهري سالم بوده و به همين دليل، پيشگيري نقش بسيار مهمي در گسترش نيافتن بيماري دارد.

راه هاي انتقال و پيشگيري عموما از راه خون منتقل گرديده اما از ازB و C از راه خون و مايعات بدن، از مادر به نوزاد و با تماس جنسي منتقل مي شوند. هپاتيت D وB، Cهپاتيت های

طريق ساير مايعات بدن نيز مي تواند انتقال يابد )ادرار، اشك، بزاق و ......(. همچ__نين بري__دگي، خ__راش و اس__تفاده از وس__ايل شخص__ي يك__ديگر نظ__ير تي__غ ومسواك مي توانند ويروس هپاتيت را به فرد ديگري انتقال دهند. استفاده از سرنگ مشترك در معتادان بسيار خطرناك است.

هر گونه استفاده از تيغ يا سوزن های غير استريل چه در خالكوبی )تاتو(، دندانپزشكي، طب سوزني و حجامت و چه در آرايشگاه مي توان__د منج__ر ب__ه انتق__ال واكسن وجود دارد كه به كليه نوزادان و افرادي كه مش__اغل پ__ر خط__رB يكسان است اما خوشبختانه عليه هپاتيت B و Cعفونت گردد. راه هاي انتقال هپاتيت

87

% موارد ايجاد ايمني مي كند.95 ماه( و در 6 نوبت در طول 3دارند نظير كادر درماني، تزريق شده ) از طريق تماس جنسي حفاظت نشده )استفاده نكردن از كاندوم( نيز هپاتيت مي تواند منتقل شود. پرهيز از رفتارهاي جنسي مخاطره آميز به عن__وان مث__ال ارتباط جنسي خارج از ازدواج، با افرادي كه به درستي نمي شناسيم، با معتادان ت__زريقی و همچ__نين اف__رادي ك__ه چن__د ش__ريك جنس__ي دارن__د، همگي در

خودبه خود بهب_ود مي يابن_د، ام_ا درص_د ب_االيي ن_يز دچ_ار هپ_اتيتBپيشگيري از ابتالء به اين بيماری بسيار موثرند. اگرچه بيش تر بيماران به ويژه در هپاتيت %(. ابتالء به سرطان كبد نيز گاه از عوارض بلن_د م_دت هپ_اتيت20( و از آن ميان گروهي در نهايت دچار سيروز كبد مي شوند )C% در هپاتيت 80مزمن شده )

مزمن بوده و هپاتيت حاد حتي به گونه اي برق آسا مي تواند در مدت كوتاهی بيمار را به كام مرگ كشد.اغماي كبدي، نارسايي كليوي، آسيت )آب آوردن شكم( و خونريزي گوارشي ناشي از افزايش فشار وريد پورت از ديگر عوارض هپاتيت مزمن هستند.

اگ__ر رخ__دادي ب__اعث نگ__راني ش__ما از ابتالء ب__هدرمان بيماران در فاز حاد و مزمن متفاوت بوده و مراجعه به پزشك و ادامه درمان زير نظر او ض__روري اس__ت. هپاتيت گشته است، مراجعه فوری شما به پزشك اين امكان را مي دهد كه خطر مبتال شدن به هپاتيت را تا حد زيادي كاهش ياب__د. داروه__ايي ك__ه در درم__ان هپاتيت به كار مي روند بيش تر براي مرحله فاز مزمن بيماري كاربرد داشته و در فاز حاد بسته به نشانه هايي ك__ه بيم__ار از خ__ود ب_روز مي ده__د، ن__وع درم__ان

حمايتي بوده و داروي قطعي براي كنترل فاز حاد بيماري وجود ندارد.

توصيه های ايمني در منزل و مكان كار:

توصيه هاي ايمني در مورد نحوه نگهداري وسايل در منزل براي جوانان بخصوص افرادي كه داراي خواهر وبرادر خردسال دارند ويا خودداراي فرزند هستند

وسایل آتش زا مانند کبریت و فندک باید دور از دسترس کودکان قرار گیرد.کتری و سماور داغ و ظروف محتوی غذا یا مایعات داغ باید دور از دسترس کودکان قرار گیرد.

دقت کنید مواد شیمیایی و سموم، بر چسب مشخص کننده نام و هشدار داشته باشند و دور از دسترس کودکان قرار گیرند.مواد پاك كننده در يك كمد در بسته و قفل دار نگه داري شوند.

های رنگی و جالب توجه کودکان در یخچال پرهیز گردد.باید از نگهداری داروی زیاد به ویژه قرصاز نگهداری داروها و مواد غذایی تاریخ گذشته در منزل خودداری شود و داروهايي كه مورد نياز نيست دور ريخته شود.

دارو بدون تجويز پزشك مصرف نشود و بايد از وجود برچسب داروها مطمئن شد .مخازن نگهداری نفت و گازوئیل باید دور از دسترس کودکان قرار داده شود و محتوای داخل آن برای کودکان قابل دستیابی نباشد.

88

نباید هرگز اتوی داغ و روشن را به حال خود رها نمود. پزی اطمینان حاصل کنید.همیشه در هنگام خروج از منزل، از خاموش نمودن گاز، سماور یا سایر وسایل خوراک 

هر کدام دارای دودکش مستقل و مجهز به کالهک مناسب باشد، درست سوختن شعله و رنگ آبی آن مهم ها باید سالم و بدون نقص بوده و بخاریاست.

االمکان از قرار دادن بخاری، والور و سایر وسائل آتش زا در وسط اتاق و در مسیر تردد خودداری شود. حتی از قرار دادن وسایل قابل اشتعال نظیر پرده، مبل، رختخواب و مخزن نفت در کنار بخاری خودداری شود.

هرگز نباید از وسایل گرمازای سوختی بدون دودکش در اتاق دربسته یا بدون پنجره، بخصوص در زمان خواب استفاده گردد. باید نصب هرگونه وسیله گرمازا و حرارتی را به متخصصان مربوطه واگذار نمود.

باید در وسائل گازسوز از شلنگ های استاندارد استفاده نمود و نباید آن ها را از زیر فرش یا جایی که احتمال پیچ خوردن و سوراخ شدن آن وجودباشد.دارد، عبور داد. بهترین روش برای آزمایش نشت گاز استفاده از اسفنج یا پارچه آغشته به کف صابون می

وجود کپسول اطفای حریق در منزل الزامی است.  كپسول اطفاء حريق در نزديكي اجاق نباشد.

وسائل تیز و برنده مانند چاقو، مداد، چنگال، ميخ، ...... باید دور از دسترس کودکان قرار گیرد و در صورت برداشتن آن ها توسط كودك، با رعايتاحتياط كامل آن ها را از كودك بگيريد.

براي جلوگيري از سقوط قابلمه، كتري، قوري و سماور نبايد آن ها را در سطح جلو كابينت و يا اجاق گاز گذاشت. 

توصيه هاي ايمني در مورد سيستم برق رساني در منزل:پریزهای برق )حتي تمام پريز هاي بي استفاده مثال در زير زمين( باید درپوش دار و مخفی بوده و برای کودکان قابل دسترس نباشد.

در سيستم برق خانه يك دستگاه محافظ برق يا كليد ايمني نصب گردد. از پريزهاي برق بيش از حد خروجي گرفته نشود.

با دست مرطوب به كليدها و پريزهاي برق دست زده نشود.های رابط بلند برق را از زیر فرش یا موکت عبور داد.های رابط برق کوتاه استفاده و هرگز نباید سیم حتی االمکان باید از سیم

از دست زدن به سيم هاي برق و اتصاالت بدون عايق خودداري نماييد. تلويزيون و لوازم صوتي را طوري قرار دهيد كه هوا در اطراف آن جريان داشته باشد و از داغ شدن آن ها جلوگيري كند. اگر تلويزيون به خوبي كار

نمي كند ممكن است موجب آتش سوزي شود. بررسي آن را به يك متخصص بسپاريد. مراقب پريزهاي برق با دوشاخه هاي نامناسب باشيد. اگر دو شاخه اي در پريز لق باشد موجب داغ شدن اتصال و آتش سوزي خواهد شد. هرگز

دوشاخه اي بزرگ تر را به زور داخل پريز جا ندهيد. پريزهاي شكسته يا قديمي را عوض كنيد. سيم هاي لوازم برقي را چك كنيد و از سالم بودن آن ها مطمئن شويد. توجه كنيد كه سيم ها را هرگز به ديوار، كف يا هر سطح ديگري ميخ يا پرچ

ها نگذاريد. نكنيد. سيم ها را از زير فرش يا قالي عبور ندهيد و اسباب خانه را روي آ ناز گرفتن خروجي بيش از حد از يك پريز بپرهيزيد. از به كار بردن المپ هايي با ميزان وات قوي و نامناسب با ميزان تحمل نوع سيم كشي و سرپيچ، خودداري كنيد. هم چنين از مناسب بودن سرپيچ

المپ ها را همواره با دقت ببنديد. شل بودن يا كج بودن المپ در سرپيچ موجب اتصالي و آتش سوزي مي شود..آن مطمئن شويداز فيوزها و كليدهاي مناسب در جعبه فيوز استفاده كنيد و هميشه هر فيوز سوخته يا خراب را با يك فيوز مشابه جايگزين كنيد.

وسايل برقي را در معرض ترشح آب قرار ندهيد. اگر وسيله برقي داخل آب افتاد هرگز براي بيرون آوردن آن دست خود را داخل آب نبريد حتي اگر سيلهووسيله خاموش باشد. ابتدا كليد اصلي برق را قطع كنيد. سپس دوشاخه وسيله برقي را از پريز خارج كرده و آن را از آب خارج كنيد. اگر

برقي به هر دليل خيس شد ابتدا توسط متخصص از سالم بودن آن مطمئن شويد سپس از آن استفاده نماييد.

89

ها مطمئن شويد. مراقب خراش ها يا صدمات مشابه بر روي سيم ها و كامپيوتر و ساير لوازم صوتي تصويري خود را چك كنيد و از صحت عمل آن بخش هاي الكتريكي آن باشيد. براي چنين لوازمي از يك دستگاه كنترل كننده جريان برق يا حداقل ترانسفورماتور استفاده كنيد.

سيم كشي برق حمام بايد توكاربوده و حتي االمكان از گذاشتن كليد و پريز داخل حمام خودداري نماييد. المپ روشنايي داخل سرويس هاي بهداشتي و حمام بايد داراي حباب باشد. محل كنتور و فيوزهاي برق بايستي كامال مشخص و به راحتي قابل دسترسي باشد. هنگام كوبيدن ميخ به ديوار مواظب مسير سيم هاي برق داخل ديوار باشيد. در حين برق كاري حتما از زيرپايي عايق مثل چوب و پالستيك استفاده كنيد و قبل از شروع كار كليد كنتور برق را قطع نماييد.

توصيه هاي ايمني در مورد ساخت و ساز بنا:حتي االمكان از پله هاي مارپيچي استفاده نشود.

از به كار بردن كف پوش هاي ناهموار و داراي پوشش سست خودداري شود.شيشه ها بايد محكم و چند اليه باشند.

درب ها بايد از دو سمت قابل باز كردن باشند. در منازل روستايي كه از تنور استفاده مي كنند بايستي حتما تنور دارای حفاظ و درپوش مناسب باشد تا مانع از دسترسي و سقوط كودكان گردد. به منظور جلوگيري از سوانحي نظير پرت شدن از ارتفاعات مثل پشت بام، راه پله، پله، پنجره، بالكن و يا هر جايي كه از سطح زمين بلند يا پس__ت تر باشد و يا محل هايي مثل حوض، آب انبار، بركه، استخر و چاه بايد اين گونه مكان ها با حفاظ مناسب يا نرده محصور شوند تا امكان س__قوط و ي__ا

خفگي در آن ها وجود نداشته باشد. کف آشپزخانه و حمام نباید لغزنده باشد تا از زمین خوردن پیشگیری شود.

مراقب تهویه کافی جریان هوا در درون منزل باشید.براي جلوگيري از زمين خوردن، راه پله ها و راهروها را با نور مناسب روشن نگه داريد و از زيرفرشي هاي ثابت نگه دارنده فرش استفاده كنيد.

به غير از پنجره هايي كه به پلكان اضطراري منتهي مي شوند، بر روي تمام پنجره ها شبكه محافظ نصب كنيد. محل پخت و پز غذا بايد حتي االمكان از اتاق نشيمن يا راهرو جدا باشد زيرا كودك ممكن است در هنگام بازي با يك حركت اشتباه روي چراغ

خوراك پزي و قابلمه و كتري آب جوش افتاده و باعث حادثه ناگوار و سوختگي شديد گردد.تري به فرد وارد شود. لبه پله ها تيز و زاويه دار نباشد تا در صورت لغزش يا سقوط بر روي پله ها صدمات كم راه پله ها كامال تميز بوده و در مسير آن وسايل دست و پاگير گذاشته نشود و از روشنايي كافي برخوردار باشد.

تخصصي است و مردم بايد توجه داشته باشند كه حفر چاه ها را به افراد مجرب و فني بسپارند.–حفر چاه يك كار فنيديوارها بدون دزر و شكستگي باشد. سانتي متر باشد و طوري طراحي گردد كه زياد باز نشوند )رعايت اين امر بخصوص در طبقات باالي120-100ارتفاع پنجره ها از كف اتاق

ساختمان ضروري است(. مي توان شيشه هاي پاييني در و پنجره را در آورد و به جاي آن از تخته چوبي استفاده كرد.شيشه هاي در معرض تردد را با نوار چسب هاي رنگي مشخص كنيد تا در هنگام تردد با آن ها برخورد نشود. در مجاورت پنجره ها بالش، صندلي يا ميز تحرير قرار ندهيد زيرا احتمال دارد كه كودكان به كمك آن ها از پنجره باال روند. كنتور آب نبايد در محل تردد باشد تا از خطر زمين خوردن جلوگيري شود.

توصيه هاي ايمني در مورد رفتارها در منزل:هاي قابل اشتعال در هنگام كار با اجاق گاز بپرهيزيد.از پوشيدن لباس

90

های بسته حمام استفاده نکنید.های لباس از مواد قابل اشتعال مثل بنزین و تینر به خصوص در فضاهرگز جهت تمیز کردن لکهگردد کبریت یا برق روشن نکنید و ابتدا با باز نمودن درب و پنجره ها تهویه کافی را برقرار کنید.هرگز در محیطی که بوی گاز استشمام می

از روشن کردن وسائل گرمازای بدون دودکش نظیر عالءالدین در فضای بسته مانند حمام خودداری شود، چون به دلیل تولید گازهای سمی، احتمالخفگی زیاد است.

اگر سيگار مي كشيد، از كشيدن سيگار در داخل خانه و در اطراف كودكان خودداري كنيد. هرگز سيگار را به صورت روشن يا نيمه خاموش رها نكنيد و حتما آن را به دقت خاموش كنيد. مراقب باشيد هيچگاه در رختخواب سيگار نكشيد.

كيسه هاي نايلوني را از دسترس كودكان دور نگهداريد. به سر كشيدن كيسه توسط كودك و ناتواني در بيرون آوردن آن موجب مشكل در نفس كشيدن و نهايتا خفگي كودك مي گردد.

تا آنجا كه ممكن است از تماس مستقيم دست ها با انواع شوينده ها و پاك كننده ها خودداري كنيد و از دستكش استفاده نماييد. هنگام استفاده از نردبان يا چهارپايه بايد از سطح اتكاي آن با زمين كامال مطمئن شويد و از نوع استاندارد و دوطرفه نردبان استفاده كنيد.

موقع پاك كردن شيشه ها و پنجره هاي منزل، از رفتن روي نرده ها يا قرنيزهاي آن خودداري نماييد. برق وسيله برقي را قطع و سپس آن را تميز كنيد. موقع استفاده از وسايل گازسوز، ابتدا كبريت را روشن و بعد شير گاز را باز كنيد.

از قرار دادن اشياء، البسه و مواد قابل اشتعال در مجاورت وسايل گرمازا پرهيز كنيد. از سر رفتن غذا بر روي اجاق گاز جلوگيري كنيد. از قرار دادن وسايل گرمايي و بخاري در مسير رفت و آمد خودداري نماييد. وسايل آتش زا مثل كبريت و فندك را به هيچ وجه در اختيار كودكان قرار ندهيد. در هنگام خروج از منزل شير اصلي گاز را ببنديد. از سوزاندن چوب يا ذغال درون خانه، چادر و محيط سربسته خودداري كنيد. فهرستي از شماره تلفن هاي اضطراري، پزشك خانوادگي و قسمت اورژانس نزديك ترين بيمارستان )جديد ترين شماره و كد( را در كنار تمام

دستگاه هاي تلفن منزل قرار دهيد.

پیشگیری از حوادث ترافیکیراهنمای

تواند در کاهش مرگ و میر ناشی از سوانح ترافیکی موثر باشد:نکات زیر میآشنايي و رعايت دقيق قوانين رانندگي و اصول ايمني در رانندگياستفاده از کاله ایمنی برای موتورسواران و دوچرخه سواراناستفاده از کمربند ایمنی برای كليه سرنشینان خودرواستفاده از صندلی مخصوص کودکان بر حسب سن كودكنشاندن کودکان در صندلی عقب خودرورعایت دقيق سرعت مجاز و مطمئنه

91

رعایت فاصله مجاز تا وسیله نقلیه جلوییرعایت حق تقدم و احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی( مجهز نمودن وسیله نقلیه به تجهیزات ایمنیAirbag ترمز ،ABS)کپسول اطفای حریق، زنجیر چرخ و سایر تجهیزات متناسب با فصل ،پرهیز از رانندگی طوالنی مدت، رانندگی درحین خستگیپرهیز از رانندگی در زمان مصرف داروهای خواب آور، الکل و مواد مخدرپرهيز از بازي كردن در كوچه و خيابانها و خيابانهاي خط كشي براي عبور از عرض بزرگراههاي عابر يا مكاناستفاده از پلها و خياباناستفاده از پياده رو براي عبور از طول بزرگراه استفاده از پوشش رنگ روشن براي عبور از خيابان در هنگام تاريكي و غروبدانستن نحوه برخورد با مصدوم.انجام ساليانه معاينه فنی خودرو و آشنايي با خرابي ها و نقايص فني كه مي تواند حادثه ساز باشد

توصيه های اختالالت روانپزشكي

توصيه هاي اختالالت رواني هرچند كه اختالالت رواني عالئم رنج آور و ناخوشايندي براي بيمار و خانواده او دارند و در برخي مواقع فرد بيمار ممكن است ب__ه خ__ود ي__ا ديگ__ران آسيب بزند اما اين اختالالت قابل درمان هستند و اگر به موقع شناسايي و درمان شوند تحت كنترل قرار مي گيرند و از عوارض آن ها كاس__ته مي

شود. به بيمار و خانواده او آموزش داده شود كه داروهاي تجويز شده توسط پزشك، بايد به موقع و مرتب مصرف شوند. هرچند كه داروهاي روانپزشكي

در ابتداي مصرف عوارض جانبي دارند اما با ادامه مصرف اين عوارض برطرف شده يا قابل تحمل مي شود.اينكه بيمار در كنار خانواده اش باشد و از سوي خانواده مورد مراقبت، احترام و حمايت قرار گيرد به بهبودي او كمك مي كند.

بيمار هرگز نبايد داروها را خودسرانه و بدون نظر پزشك قطع كند چون اين كار موجب عود مجدد بيماري مي گردد. مدتي پس از شروع دارو درماني و كنترل عالئم بيمار، بيمار مي تواند به محيط كارو اشتغال خود بازگردد، ك__ه اين ام__ر ن__يز ب__ه بهب__ودي س__ريع ت__ر

بيمار كمك مي كند.به افراد خانواده بيمار آموزش داده شود كه بيمار را طرد نكنند و او را مورد تمسخر و استهزاء قرار ندهند.

اعضاي خانواده بايد رفتار محبت آميز توأم با پذيرش و احترام با فرزند جوان خود داشته باشند و در تقويت اعتماد به نفس او تالش كنند. آم__وزشمهارت هاي زندگي در پيشگيري از بروز اختالالت جوانان بسيار مؤثر است و منجر به تربيتافرادي اليق، شايسته و با كفايت مي شود.

اگر در خانواده ها فرزندان جوان دچار اختالل روانپزشكي هستند والدين وساير اعضاء بايد از آن ها مراقبت نماين__د و ب_ا آن ه__ا رفت_ار محترمان_ه و محبت آميز داشته باشند و نسبت به درمان آن ها توسط پزشك اقدام نمايند. همچنين بايد مراقب باشند كه وي داروهاي تجويز شده را به موق__ع و مداوم مصرف نمايد و بدون تجوي پزشك داروها را قطع يا كم نكنند. اگر توصيه هاي غيردارويي هم توسط پزشك داده ش__ده اس__ت، وي در انج__ام

آن توصيه ها ياري دهند.

92

: نكتهپيگيري و مراقبت اختالالت روانپزشكي توسط بهورز به علل ذيل انجام مي گيرد:

مراجعه بيمار به پزشك در موعد تعيين شده توسط پزشك-1 مصرف مرتب و صحيح داروها طبق تجويز پزشك -2 قطع نكردن و كاهش ندادن مصرف داروها بدون تجويز پزشك-3

مراقبت از عود بيماري براي بيماراني كه بهبود يافته اند.توصيه هاي صرع

بهورز بايد در هنگام وقوع حمله صرع، كمك هاي اوليه الزم را براي كسي كه دچار حمله صرع شده انجام دهد.:كمك هاي اوليه در حمله صرع

فضاي دورو بر بيمار را خلوت كنيد و اشياء خطرناك را از او دور كنيد و اگر بيمار حين حمله در محيط خطرناكي ق__رار دارد اورا ب__ه ي__ك مح__ل امن ببريد. سر بيمار را به پهلو بچرخانيد تا آب و كف دهانش موجب خفگي او نگردد. به حالت هاي چشم و صورت و بدن بيمار حين حمله توجه كني__د ت__ا

بتوانيد نوع حمله را براي پزشك توضيح دهيد. هرگز اشياء سفت را بين دندان هاي بيمار قرارندهيد زيرا موجب شكسته شدن دندان ها و آسيب به لثه او مي شود. فك بيمار را به زور باز نكني__د.

دست و پاي بيمار را سفت نگيريد زيرا ممكن است دست و پايش بشكند. چيزي به بيمار نخورانيد زيرا بيمار خفه مي شود.خونسرد باشيد پس از چند دقيقه حمله صرع پايان مي گيرد.

:موارد ذيل را به بيمار و خانواده او آموزش دهيد بيمار صرعي كه درمان نشده است نبايد شغل هاي خطرناك داشته باشد و بايد از قرار گ__رفتن در مع__رض اش__ياء و مك__ان ه__اي خطرن__اك و ن__اايمن خودداري كند. اين بيمار نبايد به آب و آتش و ارتفاع نزديك شود و از رانندگي نيز بايد پرهيز نمايد زيرا در هريك از حالتهاي فوق ممكن است دچ__ار

حمله صرع شده و جان خود و اطرافيانش را به خطر بيندازد.بيمار صرعي تحت درمان مي تواند به اشتغال يا تحصيل روزمره خود ادامه دهد.

حين حمله صرع فقط بايد كمك هاي اوليه و مراقبت هاي الزم براي بيمار انجام شود و در آن لحظه هيچ گونه اقدام درماني الزم نيست. بيمار بايد داروهايش را به طور مداوم و مرتب مصرف كند و بدون نظر پزشك داروهايش را قطع يا كم نكند زيرا اين كار م__وجب وخ__امت بيم__اري

او مي گردد. قطع نكردن و كاهش ندادن مصرف داروها بدون تجويز پزشك-4 مراقبت از عود بيماري براي بيماراني كه بهبود يافته اند.-5

93

توصيه هاي ايمني بيماري هاي آميزشي

عالئم بيماري هاي آميزشي- ترشحات مجاري ادراري

- زخم هاي تناسلي و ترشحات مهبلي )افزايش مقدار، تغيير بو، رنگ و قوام همراه با سوزش، خارش و درد در زمان تماس جنسي(- بيماري التهابي لگن )درد زير شكم(

- بزرگي غدد كشاله ران- تورم پوست بيضه

راه هاي انتقال بيماري هاي آميزشي - تماس جنسي با فرد آلوده

- اشتراك در سوزن تزريقي آلوده در معتادان تزريقی و خالكوبي- از مادر آ³وده به جنين و نوزاد

- به ندرت از طريق انتقال خون- راه هاي ورود عامل بيماري، اندام هاي تناسلي، مجاري ادراري، مخاط دهان، چشم، مقعد و خون هستند

راه هاي انتقال بيماري هاي آميزشي خويشتن داري در دوران تجرد )عزت نفس(-1وفاداري به همسر-2استفاده از كاندوم به منظور كاهش احتمال خطر-3جايگزيني رفتار كم خطر به جاي پر خطر-4اقدام براي درمان خود و شريك جنسي به منظور پيشگيري از عفونت مجدد-5

94

احياء قلبي- ريويارزیابی اولیه

در ارزیابی اولیه با بررسی وضعیت بیمار وضعیت هوشیاری وی را تعیین می کنیم . ستون فقرات را در صورت احتمال آسیب ثابت و بی حرکت کنید آغاز نمائید. ABCتوجه خاص به راه هوایی و تنفس بیمار داشته باشید. درصورت قطع تنفس ارزیابی بیمار را براساس اصول

: Air wayراه هوایی .1 با نزدیک کردن صورت خود به دهان و بینی بیمار، تنفس بیمار را از طریق شنیدن صدای آن و لمس بازدم بیمار روی گونه خود و دیدن حرکات تنفسی

ثانیه بررسی کنید.10قفسه سینه برای در صورت غیر طبیعی بودن تنفس، دهان وی را از نظر وجود غذا، مواد استفراغ شده، دندان جدا شده از فک، دندان مصنوعی و یا هر شیء خارجی

دیگر بررسی نموده و در صورت وجود آن ها را خارج کنید.:Breathingتنفس .2

: Circulationگردش خون .3

از طریق بررسی نبض شریان کاروتید، گردش خون بیمار را ارزیابی نمائید. بدین منظور با دو انگشت میانی و نشانه خود برجستگی غضروف تیروئید را 10در گردن بیمار لمس کنید، سپس انگشتان خود را آهسته به طرف گوش بیمار بلغزانید تا در شکاف باریکی نبض شریان کاروتید را پیدا کنید. اگر طی

ریوی را آغاز کنید. –ثانیه موفق به یافتن آن نشدید الزم است که احیای قلبی

95

اگر بیمار تنفس نداشت سریعا تنفس دهان به

دهان را آغاز کنید.

تنفس بیمار را از طریق شنیدن صدای آن و دیدن

حرکات قفسه سینهکنترل می کنیم.

:Cardio pulmonary resuscitation ریوی–احیای قلبی.4باز کردن راه هوایی: مهره های گردنی مطرح نمی باشد در حالی که بیمار به پشت خوابیده با کف یک دست چنانچه احتمال آسیب

پیشانی را با انگشتان دست دیگر که زیر چانه بیمار است چانه را باال بکشید. اگر بیمار بیهوش و در عقب بکشید و همزمان

حال استفراغ های گردنی مطرح نمی باشد او را به یک طرف برگردانده، دهانش را باز و ترشحاتش را است و آسیب مهره

پاک نمائید. وجود آسیب مهره های گردنی در صورتی که انجام مانور مذکور مشکل و یا غیر ممکن حتی در صورت احتمال

باشد می توان این مانور را بدون حرکت دادن سر فقط با باال کشیدن چانه انجام داد.

تنفس مصنوعی:

برای انجام تنفس دهان به دهان، سر بیمار را به عقب خم نمائید به طوری که دهان او کمی باز شود، با انگشتان دستی که روی سر بیمار است سوراخ های بینی را مسدود کرده و بعد از انجام یک دم عمیق دهانتان را بر روی دهان بیمار قرار داده به طوری که لب های شما دور تا دور لب های بیمار را

ثانیه هوا را داخل ریه های بیمار بدمید و بعد از مشاهده باال آمدن قفسه سینه سرتان را5/1 الی 1بگیرد و با نیرو ولی به صورت آهسته برای مدت کنار کشیده، سوراخ های بینی را باز کنید تا هوای دمیده شده خارج شود.

ماساژ قلبی: چنانچه بیمار عالوه بر ایست تنفسی نبض نیز ندارد باید ماساژ قلبی را شروع کنید. الزم است بیمار روی یک سطح سفت و در حالت خوابیده به پشت باشد. ابتدا لباس را از روی قفسه سینه بیمار کنار می زنیم محل مناسب برای ماساژ نیمه تحتانی جناغ سینه باالتر از زائده خنجری استخوان

جناغ سینه می باشد، کف دست بایستی عمود بر جناغ و در کم ترین تماس با دنده ها باشد با دست های خود به طوری که شانه ها مستقیما باالی نقطه سانتی متر( فشار وارد نمایید.4-5فشار باشد با استفاده از تمامی سنگینی بدن )در بالغین قفسه سینه حدود

ماساژ را با حرکات روان و آرام انجام دهید و از حرکات جهشی به علت احتمال ایجاد آسیب به دنده ها، خود داری نمائید. ثانیه بررسی10 تنفس مصنوعی می دهید، ادامه داده و هر چند دقیقه نبض کاروتید را به مدت 2 ماساژ قلبی 30این عمل را به نحوی که در ازای

نمائید و به محض تشخیص آن ماساژ قلبی را قطع نمائید.

96

–سر عقب"مانور جهت باز"چانه باال

نمودن راه هوایی فرد مصدوم انجام

می شود.

برای بررسی گردش خون مصدوم نبض کاروتید را

کنید. پیدا

را به یک امدادگر دیگر واگذار کنید یا بر اثر خستگی قادر به ادامه کارCPRتا زمانی که بیمار نفس کشیده و نبض پیدا کند یا تیم احیای پیشرفته برسد یا

را ادامه بدهید.CPRنباشید، باید باز كردن راه هوايي كودك:

در صورتي كه عالئم تنفس را مشاهده نكرديد دهان خود را روي بيني و دهان او قرار داده و دو تنفس بدهيد. يك ثانيه صبر كنيد. دقت كنيد كه قفسه●سينه باال و سپس پايين برود مجدد به وي تنفس بدهيد.

در صورتي كه قفسه سينه حركت مي كند، نبض وي را چك كنيد. در صورت عدم حركت قفسه سينه، مجددا تنفس بدهيد. ● گيري و بررسي نبض: دو انگشت خود را روي گردن كودك در نزديكي حنجره قرار دهيد )در اطفال قسمت داخلي بازو بين آرنج و شانه را لمساندازه●

ثانيه صبر نماييد. در صورتي كه نبض وجود دارد هر سه ثانيه يك تنفس به كودك بدهيد. )بیست تنفس در دقیقه( هر دقيقه نبض را چك كنيد.5نماييد.( تنفس دادن را تا وقتي كه كودك توانايي نفس كشيدن پيدا نكرده، ادامه دهيد.

در صورتي كه نبض را پيدا نكرديد: ● شيرخواران زير يك سال: يك خط فرضي افقي بین دو نوک سينه بكشيد. دو انگشت خود را در مركز اين خط بگذاريد تا عمق يك سانتي متر انگشتان را

فشار دهيد. كودكان يك ساله و يا بزرگ تر: انتهاي كف يك دستتان )از جوانان و بزرگساالن هر دو دست( را در همان جا قرار داده و به عمق دو سانتي متر بدهيد.

سپس بيني كودك را با دست گرفته، دهانتان را روي دهانش گذاشته و دو تنفس بدهيد. اين سيكل را تا وقتي كه نبض كودك را حس كرده و يا نيرويكمكي برسد ادامه دهيد.

97

نسبت فشردن قفسه سینه به انجام تنفس مصنوعی درگروه های سنی مختلف

2 به 30برای بزرگساالن: - برای کودکان و شیرخواران: در احیاء یک نفری افراد-

2 به 30ای: حرفه1 به 3برای نوزاد تازه متولد شده: -

در هر ماساژ قفسه سینه سانتی متر4-5باید

فشرده شود.

ضمائم

98

بدني توده نمايه وضعيت نظر از BMIمراقبت

رفتاري و آموزشي اهدافالزم است در پايان دوره آموزشي:

- شرکت کننده بتواند نشانه هاي وزن را براساس نمايه توده بدني به درستي طبقه بندي كند.- شرکت کننده بتواند براساس نتيجه طبقه بندي وزن، اقدام مناسب را انجام دهد.

- شرکت کننده بتواند نمايه توده بدني را به درستي تعيين كند.

جداول از استفاده نحوهمراحل استفاده از جداول را به ترتيب زير آموزش دهيد:

99

، وضعيت وزن به شرح زير ارزيابي می شود:

برای اندازه گیری قد و وزن با دقت کامل این نکات رامورد توجه قرار دهید:

ترازو را قب;;ل از ش;;روع ب;;ه ان;;دازه گ;;یری و ی;;ا وقتی که جا به جا می شود، با وزن;;ه ش;;اهد کن;;ترل

)کنترل ترازو با وزنه ش;;اهد الاق;;ل روزی ی;;ککنید.بار ضروری است(

جوان باید کامال در وسط ترازو و بدون ح;;رکت بر روی دو پا ایستاده و به رو به رو نگ;;اه کن;;د و ب;;ا ح;;داقل لب;;اس، ب;;دون کفش و کاله ت;;وزین انج;;ام

شود..توزین کننده با ایستادن در مقابل ترازو وزن دقیق را بخواند

100

BMIمقدار طبقه بندي

18.5كمتر از الغر

9/24-5/18 طبيعي

9/29 -0/25 اضافه وزن

9/34 -30 چاقي درجه يك

9/39 -35 چاقي درجه دو

وبيشتر403چاقي درجه

ارزيابی

( را اندازه گيری كنيد.BMI- وزن و نمايه توده بدنی )( را با استانداردها مقايسه كنيد.BMI- نمايه توده بدنی )

پس از اندازه گیری دقیق وزن، وزن جوان در جدول ثبت نتایج پایش رشد در شناسنامه سالمت جوان ثبت می گردد.

صاف و مس;;تقیم ب;;دون کفش و کاله در ح;;الی ک;;ه پش;;ت س;;ر، پش;;ت، قد جوان در وضعیت ایستاده به طور باسن و پاشنه پاها کامال با دیوار مدرج مماس بوده و به روبه رو نگاه کند اندازه گیري می شود. )به کمک

درجه بس;;ازد(. 90گونیا یا خط کش که روی سر جوان گذاشته می شود به طوری که با دیوار مدرج زاویه سپس قد جوان از روی دیوار مدرج )یا صفحه مدرج یا متر نصب شده روی دیوار( خوانده می شود.

اگر ترازو مجهز به قد سنج نیست یک متر اندازه گیری را روی دیوار طوری ثابت کنید ک;;ه ک;;امال ب;;ر س;;طح زمین عمود باشد. از جوان بخواهید که مقابل دیوار بایستد در شرایطی که پشت سر، سینه، باسن و پاش;;نه پ;;ای وی در تماس با دیوار باشد. برای اندازه گیری قد، خط کش یا یک برگ کاغذ را روی سرش بگذارید و محل تق;;اطع آن را با متر بخوانید. در این حالت، مطابق شکل باید به وضعیت سر، پاها و مو جوان و نیز ط;;رز ق;;رار گ;;رفتن

خط کش توجه داشت.

101

با توجه به طبقه بندي اقداممناسب انجام مي شود:

وزن به كيلوگرم :BMIفرمول :

)قد ( به توان دو

تمرين : فراگير با توجه به آنچه از كتابچه آموخته است، به سئواالت زير پاسخ دهد: – طبقه بندي وزن با توجه به نشانه هاي نمايه توده بدني را توضيح دهد.1

پرسشنامه:

102

اقدامطبقه بندینشانه هاBMIارجاع غير فوری به پزشكالغر5/18 کم تر

طبيعي9/24-5/18 توصيه هاي الزم براي شيوه

سال3زندگي سالم و غربالگري يكبار

ارجاع غيرفوري به پزشكطبيعي و وجود عوامل خطر يا بيماري9/24-5/18

BMI اضافه وزن25- 9/29 بين ارجاع غير فوری به پزشك،

مراقبت هاي ماهانه تا كاهش وتثبيت وزن و غربالگري ساالنه

ارجاع غير فوری به پزشكچاقي درجه يك 9/34-30

ارجاع غير فوري به پزشك چاقي درجه دو 9/39-35

BMI ارجاع چاقي درجه سه 40 بااليفوري

در این پرسشنامه منظور از غربالگری؛ هرگونه ارزیابی اولیه، کلی و غیر تخصص__ی الگ__وی غ__ذایی و فع__الیت ب__دنی گ__روههای سنی به منظور تعیین وضعیت ارجاع به کارشناس تغذیه و خدمات قابل ارائه توسط مراقب سالمت می باشد.

منظور از ارزیابی، تعیین تخصصی وضعیت تغذیه گروه های سنی ارجاع شده از سوی مراقب س__المت ی__ا پزش__ک از لح__اظبالینی، بیوشیمیایی، دریافت غذایی و ... توسط کارشناس تغذیه می باشد.

معیار الگوی تغذیه:.5واحد مصرفي ميوه و سبزي روزانه چقدر است؟.2

واحد2= کمتر از 0

واحد4-2= 1

واحد یا بیشتر5= 2

- واحد مصرفي شير و لبنيات روزانه چقدر است؟2

واحد 1= كمتر از 0

واحد1= 1

واحد يا بيشتر 2=2

-آيا از نمكدان سر سفره استفاده مي كند؟3

= گاهی 0

103

= همیشه 1

= هرگز 2

- مصرف فست فود و/ يا نوشابه هاي گازدار چگونه است؟4

بار یا بیشتر 3= ماهی 0 بار 1-2= ماهی 1= هرگز 2

- نوع روغن مصرفي عمدتا" از کدام نوع است؟5

= فقط روغن نيمه جامد ، جامد يا حيواني 0

= تلفيقي از انواع روغن های مایع و نیمه جامد 1

= فقط گياهي مايع )معمولی و مخصوص سرخ کردنی(2

دقيقه با ت;;واتر30دقيقه در هفته معادل با 150-چه میزان فعاليت بدني در هفته دارد؟ )حداقل فعالیت بدنی 6 بار در هفته شامل ورزش های هوازی نظیر پیاده روی تند ، دوچرخه سواری ، شنا و...(5

= بدون فعالیت بدنی هدفمند0

دقیقه در هفته 150= کمتر از 1

104

دقیقه در هفته یا بیشتر 150= 2

نحوه محاسبه امتیاز:.6 12 امتی;;از بیش;;ترین امتی;;از= 2 امتی;;از گزین;;ه س;;وم = 1 امتی;;از گزین;;ه دوم = 0گزینه اول =

امتیاز

- امتیاز بدست آمده از سواالتBMI 2-1نحوه تصمیم گیری برای ارائه خدمت یا ارجاع: .7BMI( تشویق مراجعه کننده و ادامه الگوی تغذیه مناسب12 مطلوب و امتیاز کامل =)امتیاز

BMI + امتیاز عدم ارجاع به کارشناس تغذیه + آموزش در موارد مشکل دار7-12 مناسب

BMI امتیاز ارجاع به کارشناس تغذیه جهت آموزش موارد مشکل دار در جلسات آموزش0-6+ مناسب گروهی + پیشنهاد مراجعه مجدد بعد از یک ماه به مراقب سالمت )مراقبت ویژه(

BMIبا هر امتیاز ارجاع به کارشناس تغذیه )مراجعه و کنترل مجدد توس;;ط مش;;اور تغذی;;ه+ نامناسب بعد از یکماه(

دستورالعمل ارزيابي الگوی تغذيه مراجعه کنندگان توسط مراقبين سالمت"

هدف از اين ارزيابي، تعيين وضعيت سالمت تغذيه اي افراد در گروههاي سني مختلف و تص;ميم گ;;يري درخص;وص اين مطلب اس;ت ك;ه آي;ا خ;ود مراقب سالمت بايد به آموزش تغذيه افراد بپردازد، يا اينكه ايشان را جهت مراقبتهاي تخصصي تغذيه و رژيم درماني به كارش;;ناس تغذي;;ه ارج;;اع

دهد.

105

( انديكاسيونهاي آنتروپومتريك.2( پرسشنامه غربالگري تغذيه اي: و )1اين ارزيابي توسط دو ابزار انجام مي شود كه عبارتند از )

چنانچه فرد مورد بررسي موفق به كسب حد نصاب امتياز پرسش;نامه نش;ود و ي;ا واج;د انديكاس;يون هاي آنتروپومتري;ك ارج;اع باش;د، باي;د جهت دريافت مراقبت هاي تخصصي تغذيه اي به كارشناس تغذيه ارج;;اع ش;;ود. ولي اگ;;ر ح;;د نص;;اب امتي;;از پرسش;;نامه را كس;;ب كن;;د و همچ;;نين واج;;د انديكاسيون هاي ارجاع نباشد، نيازي به ارجاع به كارشناس تغذيه نخواهد داشت و خود مراقب سالمت بايد بر اساس راهنماها و بسته هاي خدمتي مربوطه، از جمله "رهنمودهای غذایی ایران"، "راهنماهای مراقبتهای تغذیه ای در گروه های سنی مختلف" به ارائه مشاوره و آموزش تغذي;;ه وي

بپردازد.

دستورعمل نحوه تعیین الگوی تغذیه:

سؤال است. گزينه اول هر يك از پرسش ها داراي صفر امتياز، گزينه دوم آنها داراي يك امتي;;از و گزين;;ه س;وم آنه;;ا دارای6اين پرسشنامه حاوي دو امتياز است.

كه درباره مصرف روزانه ميوه و سبزي است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه روزانه كمتر از دو واحد يعني يك واحد1در پرسش .1 يا كمتر ميوه و سبزي مصرف مي كند، دو امتياز كسب خواهد نمود. اگر عن;;وان كن;;د ك;;ه روزان;;ه دو ت;;ا چه;;ار واح;;د مي;;وه و س;;بزي مصرف مي كند، يك امتياز كسب خواهد نمود. و اگر عنوان كند روزانه پنج واحد يا بيشتر ميوه و سبزي مصرف مي كند، دو امتي;;از

كسب خواهد نمود. تذكر: هر يك واحد ميوه معادل يك عدد سيب متوسط يا همين مقدار از هر ميوه ديگر اس;;ت. ه;ر ي;;ك واح;;د س;بزي ن;;يز مع;ادل ي;;ك ع;دد

سبزي غيربرگي متوسط مانند گوجه فرنگي، بادنجان يا هويج، و يا يك ليوان سبزي برگي نظير سبزي خوردن يا كاهو است. كه درباره مصرف روزانه شير و لبنيات است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه روزان;;ه كم;;تر از ي;;ك واح;;د ش;;ير و لبني;;ات2در پرسش .2

مصرف مي كند، صفر امتياز كسب خواهد نمود. اگر عنوان كند كه روزانه يك تا دو واح;;د ش;;ير و لبني;;ات مص;;رف مي كن;;د، ي;;ك امتي;;از واحد يا بيشتر شير و لبنيات مصرف مي كند، دو امتياز كسب خواهد نمود.3كسب مي نمايد و اگر عنوان كند كه روزانه

106

گ;;رم45 ميلي لي;;تر( ماس;;ت، ي;;ا 200-250 ميلي ليتر( شير، يا يك ليوان )200-;; 250تذكر: هر يك واحد شير و لبنيات معادل يك ليوان ) قوطي كبريت( پنير است.5/1)معادل

كه درباره استفاده از نمكدان سر سفره است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه هميشه از نمك;;دان س;;ر س;;فره اس;;تفاده3در پرسش .3 مي كند، صفر امتياز كسب خواهد نمود. اگر عنوان كند كه گاهي از نمكدان سر سفره استفاده مي كند، يك امتياز كسب خواهد نم;;ود.

و اگر عنوان كند كه هرگز از نمكدان سر سفره استفاده نمي كند، دو امتياز كسب خواهد نمود. كه درباره مصرف فست فود) انواع ساندویچ های آماده حاوی سوسیس یا کالباس ی;;ا سمبوس;;ه ی;;ا پی;;تزا( و نوش;;ابه هاي4در پرسش .4

گازدار است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه در ماه سه بار يا بيشتر فست فود ي;;ا نوش;;ابه هاي گ;;ازدار مص;;رف مي كن;;د، ص;;فر امتي;;از كسب خواهد نمود. اگر عنوان كند كه در ماه يك تا دوبار فست فود يا نوشابه هاي گازدار مص;;رف مي كن;;د، ي;;ك امتي;;از كس;;ب خواه;;د

نمود و اگر عنوان كند كه هرگز در طول يك ماه از فست فود يا نوشابه هاي گازدار استفاده نمي كند، دو امتياز كسب خواهد نمود. كه درباره روغن مصرفي است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه فقط از روغن هاي نيمه جامد، جامد يا حيواني براي طبخ5در پرسش .5

غذا استفاده مي كند، صفر امتياز كسب خواهد نمود. اگر عنوان كند ك;;ه تلفيقي از روغن ه;;اي گي;;اهي م;ايع و روغن ه;;اي نيم;ه جام;د را براي طبخ غذا مورد استفاده قرار مي دهد، يك امتياز كسب خواهد نمود. و اگر عنوان كند كه فقط از روغن هاي گياهي مايع معمولي و

مخصوص سرخ كردني براي طبخ غذا استفاده مي كند، دو امتياز كسب خواهد نمود. كه درباره ميزان فعاليت بدني در هفته است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه در هفته هيچ فعاليت بدني هدفمندي انج;;ام6در پرسش .6

دقيقه در هفته ب;;ه فع;;اليت ب;;دني مي پ;;ردازد، ي;;ك امتي;;از كس;;ب150نمي دهد، صفر امتياز كسب خواهد نمود. اگر عنوان كند كمتر از دقيقه )پنج جلسه سي دقيقه اي( به فعاليت بدني مانن;;د پي;;اده روي تن;;د، ش;;نا ي;;ا150خواهد نمود. و اگر عنوان كند در هفته مجموعا"

دوچرخه سواري مي پردازد، دو امتياز كسب خواهد نمود.

107

واكسيناسيون وضعيت نظر از مراقبترفتاري و آموزشي اهداف

الزم است در پايان دوره آموزشي:

- شرکت کننده بتواند وضعيت ايمنسازي را به درستي طبقه بندي كند.

- شرکت کننده بتواند براساس نتيجه طبقه بندي، اقدام مناسب را انجام دهد.

می شود: براساس ارزيابي، وضعيت ايمنسازي نتيجه گيري

نتيجه ارزيابي

است و*واكسيناسيون ناقص

مبتال به بيماری كه طبق آخرين برنامه و راهنمای ايمن سازی، واكسيناسيون او بايد تحت نظارت مستقيم پزشك انجام ش;;ود،می باشد.

108

واكسيناسيون كامل است

. : باشد * نكرده دريافت را تر بيش يا واكسن نوع يك از نوبت يك حداقل ناقص واكسيناسيون

: شود می انجام مناسب اقدام بندي، طبقه به توجه با

اقدام- معرفي به مركز بهداشتي درماني جهت دريافت واكسن

- پيگيري فعال يك ماه بعد جهت اطمينان از تكميل واكسيناسيون

مراقبت از نظر بينايی اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی

سنجش بينايی را توسط چارت اسنلن، طبق راهنمای "سنجش

بينايی با چارت اسنلن" انجامدهيد.

كاهش ديد هر يك از چشم ها كم يا10/9تر از

10/1تفاوت ديد چشم ها بيش از يا

ديد هر دو چشم با هم كم تر از10/10

اختالل ديد دارد

- ارجاع غير فوري به پزشك مركزجهت معاينه و بررسی بيش تر

- ادامه مراقبت هااختالل ديد نداردهيچ يك از عالئم فوق وجود ندارد

109

نظر از بينايي مراقبت

رفتاري و آموزشي اهداف- شرکت کننده بتواند نشانه هاي بينايي را به درستي طبقه بندي كند.

- شرکت کننده بتواند براساس نتيجه طبقه بندي بينايي، اقدام مناسب را انجام دهد.- شرکت کننده بتواند صحت بينايي فرد را با چارت اسنلن شناسايي كند.

جداول از استفاده نحوهپس از ارزيابي وضعيت خطر ابتال به فشارخون، وضعيت بينايي به شرح زير ارزيابي می شود:

ارزيابي

سنجش بينايی را توسط چارت اسنلن، طبق راهنمای "سنجش بينايی با چارت اسنلن" انجام دهيد.نشانه ها

در صورت وجود هر يك از نشانه هاي زير:

10/9- كاهش ديد هر يك از چشم ها كم تر از

10/1- تفاوت ديد چشم ها بيش از

10/10- ديد هر دو چشم با هم كم تر از

هيچ يك از عالئم فوق وجود ندارد

110

: شود می انجام بندي طبقه بينايي، هاي نشانه به توجه با

طبقه بندي

اختالل ديد دارد

اختالل ديد ندارد

: شود می انجام مناسب اقدام بندي، طبقه به توجه با

اقدام

- ارجاع غير فوري به پزشك مركز جهت معاينه و بررسی بيش تر

- ادامه مراقبت ها

راهنمای سنجش بينايی با چارت اسنلن

: دهد پاسخ زير سئواالت به است، آموخته كتابچه از آنچه به توجه با فراگير

111

– طبقه بندي بينايي با توجه به نشانه هاي آن را توضيح دهد.1

( را در جای مناسب نصب كرده )متناسب با قد فرد( به نحوی كه نور كافی به آن بتابد. )بهتر است تابلو رو به روی پنجره باشد و فردEتابلو ديد )مورد معاينه پشت به پنجره قرار گيرد(

جوان با چشم پوش يا كف دست يكی از چشم هايش را به طوری كه فشار بر آن وارد نشود، بپوشاند. حروفی را از باال به پايين انتخاب كرده و سوال شود. به همين ترتيب چشم ديگر و بعد هر دو چشم معاينه شوند.Eجهت قرار گرفتن دندانه

به نكات زير توجه كنيد: - در هنگام آزمايش چشم، به حركات فرد مانند جلو آوردن سر، تنگ كردن چشم، ريزش اشك يا پلك زدن های پی در پی توجه كنيد. اين عالئم

نشان دهنده ضعف بينايی است. - اگر فرد با دست چشمش را فشار دهد يا پلك را بمالد، تعيين ديد چشم تقريبا تا يك دقيقه و كمی بيش تر از آن صحيح نيست و بايد صبر كرد تا

چشم به وضع عادی برگردد. - اكثر افرادي كه يك چشمشان ضعيف تر از چشم ديگر است، نمی دانند كه ديد رضايت بخش آن ها مربوط به چشم سالم است و تصور می كنند

هر دو چشم آن ها خوب می بيند. برای كشف چنين مواردی دقت كنيد. - صورت جوان در هنگام معاينه كامال مقابل تابلو قرار گيرد و مستقيما به روبه رو نگاه كند. گرداندن سر با چشم به يك طرف ممكن است دليل

اختاللی در ديد و يا ساختمان درونی چشم باشد كه بايد در نظر گرفته شود. رديف از )دو دهم تا يازدهم( است و بايستی در معاينه از حروف در جهات مختلف استفاده شود.10- تابلوی ديد دارای

دندان و دهان وضعيت نظر از مراقبترفتاري و آموزشي اهداف

ارزيابی

اقدامطبقه بندینشانه ها

112

معاينه دهان

ودندان

- دندان درد يا- تورم و پارگی و خونريزی از بافت يا

- آبسه دندان يا- شكستگی و بيرون افتادن دندان از دهان

مشكل دهان و دندان دارد

- تجويز مسكن برای درد - اقدام مربوط به بيرون افتادن دندان طبق

راهنما- ارجاع فوری به دندانپزشك

- تغيير رنگ دندان به سياه يا قهوه ای- تاخير رويش دندان ها

- لثه پر خون و قرمز و متورم- بوی بد دهان- جرم دندانی

- زخم يا موارد غير طبيعی در داخل دهان

مشكل دهان و دندان دارد

- ارائه توصيه های بهداشتی دهان و دندان )مسواك، نخ دندان، تغذيه مناسب، استفاده از

دهان شويه( به جوان- ارجاع غير فوری به دندانپزشك

هيچ يك از عالئم فوق وجود ندارد

مشكل دهان و دندان ندارد

- توصيه بهداشتی دهان و دندان )مسواك، نخ دندان، تغذيه مناسب، استفاده از دهان شويه(

به جوان ماه بعد6- تشويق به مراجعه به دندانپزشك

يك سال بعدو مراقبت بعدی

راهنمای اقدام پيش از ارجاع دهان و دندان

در صورت بيرون افتادن دندان از دهان الف( در مورد دندان دائمي:

دندان بيرون افتاده را پيدا كرده و از سمت تاج آن را نگهداريد..9 در اين حالت نبايد دندان و به خصوص ريشه آن با پارچه يا دست پاكدندان را زير فشار ماليم آب خنك يا آب جوشيده سرد شده بگيريد. .10

شود. در صورتي كه نيروي ارايه دهنده خدمت آموزش هاي الزم را ديده باشند، بايستي سريعا دندان را به درستي )سطح بيروني دندان به سمت.11

خودشان و سطح داخلي دندان به سمت داخل دهان بيمار ( در حفره دنداني مربوطه قرار دهند.

113

يك تكه گاز يا پارچه نم دار را روي دندان قرار داده و از بيمار خواسته شود كه با فشار دست يا با فشار دندان هاي خود آن را نگه داشته و.12 به دندانپزشك شود.ارجاع فوريسپس بيمار

در صورتي كه نيروي ارائه دهنده خدمت و آموزش هاي الزم را نديده باشند، يا مهارت الزم را نداشته باشند. پس از انجام اقدامات بند-1نكته اول فوق الذكر، ابتدا دندان را در يك محيط مرطوب مثل سرم شستشو، شير، بزاق يا آب جوشيده سرد شده قرار داده و بالفاصله در حداقل

به دندانپزشك شود.ارجاع فوريزمان ممكن، بيمار اگر ضربه باعث شكستگي تاج دندان شده است، درصورت امكان تكه جدا شده دندان نيز نزد دندانپزشك برده شود.-2نكته

ب( در مورد دندان شيري:oبه دليل آسيبي كه ممكن است به دندان دائمي زيرين برسد، نبايستي تالشي در جهت گذاشتن دندان شيري )درصورت وجودآن ( در

به دندانپزشك شود.ارجاع فوريمحل حفره دنداني مربوطه اش نمود، ولي بايستي بيمار در صورتي كه بيمار قبال به طور كامل واكسينه نشده باشد و زخم آلوده باشد، بايستي يك نوبت واكسن كزاز به بيمار تزريق

شود.

رفتاري و آموزشي اهدافالزم است در پايان دوره آموزشي:

- شرکت کننده بتواند نشانه هاي سل را به درستي طبقه بندي كند.

- شرکت کننده بتواند براساس نتيجه طبقه بندي سل، اقدام مناسب را انجام دهد.

- شرکت کننده بتواند موارد ابتال به سل را به درستي شناسايي كند.

- شرکت کننده بتواند يك نمونه خلط را به درستي تهيه كند.

وضعيت ابتال به سل به شرح زير ارزيابي می شود:

جمع بندي و بررسي كنيد

از عوامل خطر و نشانه زير را سؤال كنيد:

)سرفه طول كشيده )بيش از دو هفته

114

عامل خطر: سابقه تماس با فرد مبتال به سلمی شود: براساس جمع بندي و بررسي، اقدام زير انجام

اقدام كنيد

نمونه از خلط*، در صورت وجود خلط3تهيه

: شود می تعيين سل هاي نشانه اقدام، و بندي جمع به توجه با

نشانه ها

داراي نشانه يا- هفته( به همراه عامل خطر2بدون نشانه )سرفه مساوي يا كم تر از -بدون نشانه )فاقد سرفه( و-با عامل خطر -بدون نشانه و-بدون عامل خطر-

: شود می بندي طبقه سل به ابتال نظر از فرد ها، نشانه به توجه با

طبقه بندي

مشكل)احتمال سل(

درمعرض خطر ابتال به سل

فاقد مشكل

115

با توجه به طبقه بندي، اقدام مناسب انجام می شود:

از يكي از شركت كنندگان بخواهيد جداول اين قسمت را بخواند.- نشانه هاي سل 1توجه: مربي گرامي مطمئن شويد شرکت کنندگان مهارتهاي الزم شامل:

- تهيه نمونه خلط را كسب كرده باشد. 4- شناسايي افراد داراي سل 3- اقدام مناسب سل 2تمرين

فراگير با توجه به آنچه از كتابچه آموخته است، به سئواالت زير پاسخ دهد: – طبقه بندي سل با توجه به نشانه هاي آن را توضيح دهد.1- يك فرد مبتال به سل را شناسايي كند.2- يك نمونه خلط را تهيه كند.3

نظر از آسم مراقبت به ابتال

رفتاري و آموزشي اهدافالزم است در پايان دوره آموزشي:

- شرکت کننده بتواند نشانه هاي آسم را به درستي طبقه بندي كند.

116

اقداماولين نمونه خلط را بگيريد. )درصورت وجود و امکان ارائه خلط(- به جوان و همراه وي تغذيه مناسب، تهويه و كنترل راه هاي انتقال بيماري و گرفتن-

نمونه هاي خلط آموزش دهيد.جوان را به پزشك ارجاع غير فوري دهيد.- به ج;وان و هم;راه وي تغذي;ه مناس;ب، تهوي;ه و كن;ترل راه ه;اي انتق;ال بيم;اري را-

آموزش دهيد.جوان را يك ماه ديگر پيگيري كنيد.- جوان را به مراجعه در صورت بروز نشانه يا تم;;اس ب;;ا ف;;رد مبتال ب;;ه س;;ل تش;;ويق-

كنيد.

- شرکت کننده بتواند براساس نتيجه طبقه بندي آسم، اقدام مناسب را انجام دهد.- شرکت کننده بتواند موارد ابتال به آسم را به درستي شناسايي كند.

جداول از استفاده نحوهمراحل استفاده از جداول را به ترتيب زير آموزش دهيد:

پس از ارزيابي وضعيت ابتال به سل، وضعيت ابتال به آسم به شرح زير ارزيابي می شود:ارزيابي

سوال كنيد:

هفته، خس خس س;;ينه مك;;رر و ي;;ا تنگي نفس4- طي يك سال گذشته عالئم تنفسي شامل سرفه بيش از 1)به ويژه پس از فعاليت فيزيكي يا متعاقب عفونت هاي تنفسي( داشته ايد؟

- آيا تا كنون پزشك تشخيص آسم را براي شما مطرح شده است؟2

می شود: براساس ارزيابي، نشانه ها تعيين

نشانه ها

هفت;;ه، خس خس س;;ينه مك;;رر و ي;;ا تنگي نفس4طي يك سال گذشته عالئم تنفسي شامل سرفه بيش از )به ويژه پس از فعاليت فيزيكي يا متعاقب عفونت هاي تنفسي( داشته است يا

تا كنون پزشك تشخيص آسم را براي وي مطرح كرده است يا

هيچ يك از نشانه های فوق وجود ندارد.

117

: شود می انجام بندي طبقه آسم، هاي نشانه به توجه با

طبقه بندي

احتمال ابتالء به آسم

عدم ابتالء به آسم

: شود می انجام مناسب اقدام بندي، طبقه به توجه با

اقدام

ارجاع غير فوری به پزشك

پيگيري

غربالگري و ارزيابي مجدد سه سال بعد

ادامه مراقبت ها

118

از يكي از شركت كنندگان بخواهيد جداول اين قسمت را بخواند.*

- نشانه هاي آسم 1توجه: مربي گرامي مطمئن شويد شرکت کنندگان مهارتهاي الزم شامل:

- شناسايي افراد داراي آسم را كسب كرده باشد. 3- اقدام مناسب آسم 2

تمرين: دهد پاسخ زير سئواالت به است، آموخته كتابچه از آنچه به توجه با فراگير

– طبقه بندي آسم با توجه به نشانه هاي آن را توضيح دهد.1

- يك فرد مبتال به آسم را شناسايي كند.2

نظر از فشارخون مراقبت به ابتال خطر

رفتاري و آموزشي اهدافالزم است در پايان دوره آموزشي:

- شرکت کننده بتواند نشانه هاي فشارخون را به درستي طبقه بندي كند.- شرکت کننده بتواند براساس نتيجه طبقه بندي فشارخون، اقدام مناسب را انجام دهد.

- شرکت کننده بتواند فرد داراي فشارخون را به درستي شناسايي كند.

جداول از استفاده نحوهمراحل استفاده از جداول را به ترتيب زير آموزش دهيد:

پس از ارزيابي وضعيت ابتال به رفتارهاي پرخطر، وضعيت فشارخون به شرح زير ارزيابي می شود:ارزيابي

شرح حال دقيق بگيريد و افرادي كه عوامل خطر* فشارخون باال دارند را مشخص كنيد - افرادي كه وال;;دين آن3- افرادي كه آپنه )وقفه تنفس( موقع خواب دارند. 2- افرادي كه اضافه وزن دارند يا چاق هستند. 1* اين عوامل خطر عبارتند از:

سالگي و در زن ها قب;;ل65- افرادي كه والدين آن ها بيماري قلبی عروقي )بيماري كرونر قلب( زودرس دارند )در مردها قبل از 4ها فشارخون باال دارند. - افرادي كه والدين آن ها سابقه بيماری كليوی يا غددي)تيروئيد، .......( دارند. 5 سالگي(55از

119

می شود: براساس ارزيابي از نظر فشارخون، نشانه ها تعيين

نشانه ها

در صورت وجود هر يك از نشانه هاي زير:- چاق يا دارای اضافه وزن است ، -

والدين مبتال به فشار خون باال هستند ، - والدين بيماری عروق كرونر زودرس دارند

- والدين سابقه بيماری كليوی يا غددي)تيروئيد، .......( دارند

هيچ يك از نشانه های فوق وجود ندارد: شود می انجام بندي طبقه فشارخون، هاي نشانه به توجه با

طبقه بنديدر خطر ابتالء به افزايش فشار خون

عوامل خطر ابتالء به افزايش فشار خون را ندارد - اق__دام مناس__ب فش__ارخون2- نشانه ه__اي فش__ارخون ، 1توجه: مربي گرامي مطمئن شويد شرکت کنندگان مهارتهاي الزم شامل:

- طريقه اندازه گيري فشارخون را كسب كرده باشد. 4- شناسايي افراد داراي فشارخون باال 3باال

: تمرين: دهد پاسخ زير سئواالت به است، آموخته كتابچه از آنچه به توجه با فراگير

– طبقه بندي فشارخون با توجه به نشانه هاي آن را توضيح دهد.1

120

- فشارخون را اندازه گيري كند.2

مراقبت از نظر خطر ابتالء به فشار خون

اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی

شرح حال دقيق بگيريد و افرادي كه

عوامل *خطر

فشارخون باال دارند را

مشخصكنيد:

در صورت وجود هر يك از نشانه هايزير:

- چاق يا دارای اضافه وزن است - والدين مبتال به فشار خون باال

هس تند

- والدين بيماری عروق كرونر زودرسدارن

د - والدين سابقه بيماری كليوی يا

غددي)تيروئيد، .......( دارند

در خطر ابتالء به افزايشفشار خون

- اندازه گيری فشارخون با استفاده از جداول ميزان فشارخون در بخش ضميمه ها: در صورتی كه صدك

و90فشارخون )سيستول و يا دياستول( صدك ميلي متر جيوه وبيشتر باشد90/140بيش تر باشد

دقيقه مجددا فشار خون اندازه گيری5پس از شود:

- اگر ميانگين فشارخون در دو نوبت بين صدك1 باشد )پيش فشارخون باال ( به عنوان95 تا 90

فرد در معرض خطر، ساالنه تحت مراقبت قرارگيرد:

- توصيه به اصالح شيوه زندگی و آموزش شيوه رژيم غذايی مناسب، كنترل وزن )در]زندگی سالم

صورت چاق بودن يا داشتن اضافه وزن(، توصيه به محدوديت مصرف نمك وانجام فعاليت بدنی

[و ....... - اندازه گيری فشارخون و قد و وزن و تعيين

وضعيت چاقي ميلي مترجيوه140/ 90- اگر ميانگين فشارخون 2

وبيشترباشد فشارخون باال( ارجاع غير فوری بهپزشك جهت تاييد تشخيص و بررسی بيش تر

در صورت تاييد بيماري فشارخون باال توسط-پزشك،

فرد بيمارالزم است: ماهانه توسط كارمند ماه يك بار به3بهداشتي مراقبت شود و هر

پزشك ارجاع شود.

هيچ يك از نشانه های فوقوجود ندارد

عوامل خطر ابتالء به افزايش فشار

خون را ندارد

- ارائه توصيه های مرتبط با شيوه زندگيسالم

- ادامه مراقبت ها

121

- جواناني كه والدين3- جواناني كه آپنه )وقفه تنفس( موقع خواب دارند. 2- جواناني كه اضافه وزن دارند يا چاق هستند. 1 اين عوامل خطر عبارتند از: * سالگي و در65- جواناني كه والدين آن ها بيماري قلبی عروقي )بيماري كرونر قلب( زودرس دارند )در مردها قبل از 4آن ها فشارخون باال دارند.

سالگي(55زن ها قبل از

ارزيابی از نظر رفتارهای پر خطر

اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابیسوال كنيد:

- آيا جوان از رژيم غذايی صحيحبرخوردار است؟

آيا جوان در معرض دود سيگار، قليان،- چپق، پيپ و ساير مواد دخاني در منزل و

يا اماكن عمومي قرار دارد )سيگاريتحميلي(؟

- آيا جوان سيگار، قليان، پيپ و يا سايرمواد دخاني مصرف مي كند؟

- آيا جوان را براي خريد سيگار، تنباكو ويا ساير مواد دخاني مي فرستند؟

- آيا در خانواده و يا اقوام جوان، فردي كه مواد دخاني )سيگار، قليان، پيپ، انفيه و يا ساير مواد دخاني( مصرف

مي كند، وجود دارد؟

رفتار پرخطر جوان از رژيم غذايی صحيح برخوردار نيست.دارد

آموزش طبق راهنمای توصيه های تغذيه ای

- جوان را براي خريد سيگار، تنباكو و ياساير مواد دخاني مي فرستند.

- در خانواده و يا اقوام جوان ، فردي كه مواد دخاني )سيگار، قليان، پيپ، انفيه و يا

ساير مواد دخاني( مصرف مي كند، وجوددارد.

رفتار پرخطردارد

آموزش طبق راهنمای توصيه های مرتبط بااستعمال دخانيات

- آموزش نحوه ايجاد محيط عاري از دخانيات مطابق متن راهنماي كشوري

كنترل دخانيات بهورز

جوان سيگار، قليان، پيپ و يا ساير مواددخاني مصرف مي كند.

رفتار پرخطردارد

ارجاع غير فوری به پزشك

رفتار پرخطر- سوء مصرف مواد دارد.دارد

ارجاع غير فوری به پزشك

دقيقه در30ميزان فعاليت بدنی كم تر از روز در هفته می باشد. 3روز و كم تر از

رفتار پرخطردارد

آموزش طبق راهنمای توصيه هاي فعاليتبدني

122

- آيا سوء مصرف مواد دارد؟ - آيا در خانواده جوان ، فردي داراي

اعتياد به مواد مخدر و يا مصرف كنندهتفنني آن وجود دارد؟

- آيا جوان فعاليت بدنی مناسب دارد؟ - آيا جوان سابقه آسيب رساندن به

ديگران، آسيب رساندن به خود، يا اقدامبه خودكشي دارد؟

)كم تحركی( - پرخاشگري منجر به آسيب رساندن به

خود)خودزني( - پرخاشگري منجر به آسيب رساندن به

ديگران- اقدام به خود كشي

رفتار پرخطردارد

- اقدام بر اساس راهنماي مراقبتاختالالت روانپزشكي

رفتار پر خطرهيچ يك از نشانه های فوق وجود ندارد.ندارد

ادامه مراقبت ها

بررسی عامل خطر/بیماری/ناهنجاری های ژنتیک

)شناسایی مورد: غربالگریارزيابی یا بیماریابی(

اقدامطبقه بندینشانه ها

سابقه خانوادگی بیماریبررسی های غیرواگیر

شما2 یا 1آیا در خود شما و بستگان درجه هیچ یک از این موارد وجود دارد؟

ارجاع غیرفوری به پزشک مرکزعامل خطر فامیلی داردبهداشتی درمانی/ خانه بهداشت

123

اختالالت چربی خونبیماری فشارخون سرطان های قلبی-عروقی بیماریدیابت

ناشنوایی غیراکتسابینابینایی غیر اکتسابی

-عامل خطر فامیلی ندارد

بررسی زنان بارداری که به هر دلیل آزمایشات غربالگری زمان ازدواج

)تاالسمی( را انجام نداده اند

عدم انجام آزمایشات غربالگری زمان ازدواج )تاالسمی( بر اساس خوداظهاری

فرد و تاریخ ازواج

نیاز به بررسی خطر تاالسمیدارد

ارجاع فوری به پزشک مرکز بهداشتی درمانی/ خانه بهداشت جهت بررسی

کم خونی نیاز به بررسی خطر تاالسمی

-ندارداقدامطبقه بندیاستاندارد ارائه خدمتمراقبت

بررسی بارداری و شرایط تنظیم خانواده زنان در معرض خطر ژنتیک شامل زوجین ناقل/مشکوک پرخطر

PKUتاالسمی و مادران بیماران

زن در معرض خطر ژنتیک بارداربه صورت ماهانه است

ارجاع فوری به تیم مشاوره ژنتیک جهت انجام به هنگام آزمایش تشخیص

(PND2ژنتیک پیش از تولد جنین ) باردارزن در معرض خطر ژنتیک

نیست ارجاع غیرفوری به تیم مشاوره ژنتی;;ک.1

جهت انج;;ام آزم;;ایش تش;;خیص ژنتی;;ک درص;;ورت ع;;دم(;; PND1پیش از تولد )

مراجعه ي قبلي آم;;;وزش درخص;;;وص اهميت ب;;;ارداری.2

برنامه ریزی شده راهنمایی چگونگی اس;;تفاده از روش ه;;;ا.3

پيشگي;ري در زوج هايي كه خ;انواده ه;ای آنها از نظر تعداد فرزندان سالم تکمی;;ل

شده است. آم;وزش و تش;;ويق زوج ه;اي در مع;رض.4

خطر بیماری های ژنتیک به بيمه شدن.توضیحاتطبقه بندیاستاندارد ارائه خدمتآموزش

بر اساس محتوای آموزشی برنامه-یک بار در سالآم;;وزش جوانان )دانشجويان(تاالسمی

آموزش افراد صاحب نفوذ در محله بر اساس محتوای آموزشی برنامه-یک بار در ساليا روستا

تاالسمی آم;وزش ع;اق;دان مح;لي به منظور

بر اساس محتوای آموزشی برنامه-یک بار در سال جلب مشاركت آنها در راستايتاالسمی

124

انجام عقد )دائم و يا م;وقت( پساز انج;ام مشاوره ژنتیک

فوريت ها :می شود: براساس ارزيابي از فوريت ها ، نشانه ها تعيين

نشانه ها

دهد. باید درخواست خود را بادر حالت نیمه هوشیار مصدوم به طور مبهم و به کندی به سئواالت پاسخ می- فریاد بیان کنید، تا پاسخی دریافت کنید.

در حالت غیرهوشیار مصدوم نسبت به تکان یا فریاد پاسخی نمی دهد.

125

اثر یا نشانه های حاصل از دندان، نیش و درد و سوزش محل گزش، تخریب موضعی نسج، قرمزی پوست و دیده.بروز تاول، گانگرن، خون مردگی، لخته خون عروق سطحی و ورم عضو آسیب

درد و احساس گزگز در مح__ل گزی__دگی، حرک__ات غ__یر ط__بیعی چش__م، آبری__زش ده__ان، ته__وع و اس__تفراغ،-;; افزایش ضربان قلب، اختالل تنفسی، خونریزی، تغییر رنگ ادرار، حرکات تشنجی و حتی مرگ

مشاهده سوراخ یا نیش در محل گزش، خارش، درد، سوزش، قرمزی یا تورم محل گزش، عالئم مسمومیت )کهیر، ورم ناحیه گلو و دهان، تهوع و استفراغ، درد قفسه سینه، کاهش فشار خون، تنفس مشکل و

صدادار، اضطراب، در موارد شدید کاهش سطح هوشیاری، تنفس بسیار مشکل یا مرگ در اثر شوکحساسیتی(

-درد، حساسیت در محل آسیب، تورم و تغییر شکل، کاهش فعالیت عضو، عالئم و نشانه های شوک در آسیبهای لگن و ران

عالیم شکستگی بسته همراه با وجود زخم در محل شکستگی استخوان به طوریکه شکستگی به سطحپوست راه پیدا کند

کاهش هوشیاری، خواب آلودگی نسبی یا کوتاه مدت، تهوع و استفراغ، تاری دید، کاهش حافظه و تعادل،نابرابری اندازة مردمک ها یا اتساع آن ها، خونریزی از بینی و گوش، سردرد شدید منتشر و تشنج

مردمک ها یا اتساع آن ها، خونریزی از بینی و گوش، سردرد شدید منتشر و تشنج

استفراغ یا عق زدن، درد معده، اسهال، تشنج و هذیان، مشکالت تنفسی، عدم هوشیاری، احساس بویمواد شیمیایی، سردرد، احساس سوزش و درد در دهان و گلو و معده

پارگی ناحیه سطحی پوست، قرمزی، تاول، کنده شدن پوست، احساس سوزش و درد و آسیب الیه هایزیرین پوست در موارد شدید

مدت با سرمای خشک یا مرطوب به صورت قرمزی، تورم،ها در اثر تماس طوالنی آسیب سرمایی به اندامکبودی و حتی زخم و تاول اغلب در انگشتان دست و پا، الله گوش و بینی

های عضالنی تا یکهای خفیف مانند تورم اندام تحتانی، عرق سوز، گرفتگیعالئم گرمازدگی از آسیب پذیری، گیجی، پرخاشگری، تشنج وتظاهرات شدید و حاد به صورت از دست دادن شدید مایعات بدن، تحریک

126

کاهش سطح هوشیاری بروز می کند.

از دست دادن هوشیاری، توقف ضربان قلب، سوختگی های عمیق

هيچ يك از عالئم فوق وجود ندارد

طبقه بندي :اختالل هوشياري

گزش مار

گزش عقرب

گزش زنبور

شكستگي هاي بسته

شكستگي هاي باز

صدمات سر

مسموميت ها

سوختگي

سرمازدگي

گرمازدگي

127

برق گرفتگي وصاعقه زدگي

با توجه به طبقه بندي اقدام مناسب انجام شود :

تمیز کردن راه هوایی .کنترل عالئم حیاتی و کنترل نبض هر دو دقیقه یک بار.خوابانیدن بیمار به پهلو.عدم تجویز مواد خوراکی ارجاع فوریانجام احیای قلبی ریوی طبق دستورالعمل.

ضمن دادن آرامش به مصدوم و حفظ خونسردی، مصدوم را روی زمین بخوابانید و ایشان را در حالت استراحت مطلق نگه دارید. محل گزیدگی را با آب و صابون بشویید.. اشیاء زینتی و کفش عضو آسیب دیده را درآورید.

دارید. )از یک باند پهن برای بانداژ فشاری روی محل گزش استفاده نمایید(، اندام رااز تکنیک بی حرکت سازی استفاده کنید و عضو را همسطح قلب نگه توانيد در گزیدگی پا، یک اندام را به اندام دیگر ببندید.(هرگز باالی محل گزش را نبندید..هرگز محل گزش را نشویید، مک نزنید و برشحرکت کنید، میبی

ندهید..به مصدوم غذا ندهید.درصورت ورود سم به چشم باید آن را با آب ساده یا شیر شست. ارجاع فوریتوان برای تسکین درد از مسکن های ساده مانند استامینوفن استفاده کرد.از سرمادرمانی یا کمپرس آب سرد در محل گزش خودداری شود. می

دهید.

سازیحرکتضمن دادن آرامش به مصدوم و حفظ خونسردی، مصدوم را روی زمین بخوابانید و ایشان را در حالت استراحت مطلق نگه دارید. از تکنیک بی عضو آسیب دیده استفاده کنید.تا حد امکان باید از دستکاری محل گزش خودداری شود.به فرد آسیب دیده مایعات زیاد دهید و متوجه تغییر رنگ احتمالی

های سنتی خودداری شود.در صورت امکان و بدون اتالف وقت عقرب زنده یا مرده در قوطی درب دار برای تشخیص گونه و نوع سم وادرار باشید. از درمانارجاع فوری دهیدانتخاب روش درمانی همراه فرد آسیب دیده ارسال شود.

شود، نیش حشره را با موچین، پنس یا ناخن از محل گزش بیرون آورید..پوست محل گزش را با آب و صابون بشویید و کمپرس سرد کنید.گذاشتنتوصیه می کند.به دلیل احتمال کاهش سطح هوشیاری، رانندگی فرد آسیب دیده برایخمیر درست شده از جوش شیرین و آب در محل گزش به کاهش درد کمک می

مراجعه به مرکز درمانی مجاز نیست.بيمار را ارجاع فوری دهید.

تا زمانی که واقعا نیاز نیست، مصدوم را حرکت ندهید. از فشار آوردن مستقیم روی محل شکستگی بپرهیزید. اندام شکسته را صاف نکنید..در شکستگی پا:پای آسیب دیده را به پای سالم مقابل ببندید.

های تماس پوست با پوست، از پنبه یا باند استفاده کنید.مصدوم را در وضعیت راحتی قرار دهید. بهدر شکستگی دست: آن را به گردن آویزان کنید..در محلاو را ارجاع فوری دهید.مصدوم غذا یا نوشیدنی ندهید و

حرکت سازی، استفاده از گاز استریل بر روی زخم به منظور جلوگیری از خونریزی و عفونت ضروریست. مصدوم را در وضعیتعالوه بر رعایت اصول بیاو را ارجاع فوری دهید.راحتی قرار دهید. به مصدوم غذا یا نوشیدنی ندهید و

راه هوایی را تمیز کنید..عالئم حیاتی را کنترل کنید.بیمار را به پهلو بخوابانید تا خون و ترشحات خارج شود.از چرخاندن سر به تنهایی بپرهیزید، هنگام هربیمار را ارجاع فوری دهید.حرکتی سر و گردن را محافظت کنید زیرا خطر آسیب نخاع وجود دارد.

پرسش از مصدوم در مورد نوع و زمان و مقدار ماده خورده شده و اقدام به صورت زیر:الف( در صورت ناشناخته بودن مادة مصرفی و یا مصرف موادسوزاننده يا نفتي: از ایجاد استفراغ خودداری کنید.

کند، به او کمی شیر یا آب بخورانید.ج(اگر مصدوم غذای آلوده، قارچب( اگر مصدوم ماده سوزاننده خورده است: در حد تحمل و تا جایی که استفراغ نمیارجاع فوری دهید.سمی و مواد غیرسوزاننده و غیر نفتی خورده است: با استفاده از شربت اپیکا یا تحریک ته حلق ایجاد استفراغ کنید. د(

128

محل سوختگی را زیر جریان آب تمیز و خنک تا زمان برطرف شدن درد قرار دهید. لباس های تنگ و سوخته و زیور آالت را از تن مصدوم خارج کنید. از یک حرکت کرده، از سطح بدن باالترپانسمان تمیز غیر چسبنده یا یک پارچه کتان بدون پرز، بدون مالیدن دارو استفاده کنید. اندامی را که دچار سوختگی شده بی

دارید..الف( اگر مصدوم هوشیار است به او جرعه جرعه آب سرد بخورانید.ب( اگر مصدوم هوشیار نیست طبق دستور مربوطه اقدام کنید.نگه

های خیس را هرچه سریع تر خارج نمایید.عضو سرمازده را به مالیمت خشک کنید. آن را باالتر ازمصدوم را از محیط سرد دور کنید.لباس، جوراب و کفش ها را تخلیه نکنید.برای گرم کردن عضو آسیب دیده در موارد خفیف،سطح بدن قرار دهید. از حرارت مستقیم برای گرم کردن عضو استفاده نکنید. هرگز تاول

ور کنید. درجه غوطه40دور آن پتو بپیچید و در موارد یخ زده، آن را در آب حدود موارداز پماد یا داروی موضعی استفاده نکنید.اجازه راه رفتن روی پای یخ زده را به مصدوم ندهید.از مالیدن برف روی ناحیه یخ زده جدا خودداری کنید.

شدید را ارجاع فوری دهید. موارد شدید را ارجاع فوریسوز از پودر بچه، تالک و ... استفاده نکنید.مصدوم را به محیط خنک و دور از تابش مستقیم آفتاب منتقل کنید.در نواحی عرق

دهید. گرفتگی، سقوط کابل فشارقویجریان برق را قطع کنید، بروی یک جسم عایق بایستید و بدن مصدوم را در قسمت بدون لباس لمس نکنید .اگر عامل برق

متر از آن دور شوید.9بروی زمین است، باید حداقل زدگی، مصدوم را از مکان مرتفع و مجاورت باهای فشار قوی عایق نیستند.در موارد صاعقهتوجه داشته باشید، چوب و وسایل پالستیکی، در برابر جریان

درخت، ماشین، کنار دریا و دریاچه دور نمایید.در صورت لزوم در اولین فرصت عملیات احیا را آغاز کنید. در موارد سوختگی، مطابق دستورالعمل مربوطه رفتار کنید.

فوريت ها تشخیصعالئم و نشانه ها

اقداماحتمالی

129

در حالت نیمه هوشیار مصدوم به طور مبهم و دهد. بایدبه کندی به سئواالت پاسخ می

درخواست خود را با فریاد بیان کنید، تا پاسخیدریافت کنید.

در حالت غیرهوشیار مصدوم نسبت به تکان یافریاد پاسخی نمی دهد.

اختاللهوشیاری

تمیز کردن راه هوایی کنترل عالئم حیاتی و کنترل نبض هر دو دقیقه یک بار

خوابانیدن بیمار به پهلوعدم تجویز مواد خوراکی

ارجاع فوریانجام احیای قلبی ریوی طبق دستورالعمل.

مشاهده اثر یا نشانه های حاصل از دندان، نیش و درد و سوزش محل گزش، تخریب

موضعی نسج، قرمزی پوست و بروز تاول، گانگرن، خون مردگی، لخته خون عروق

دیده. سطحی و ورم عضو آسیب گزش مار

ضمن دادن آرامش به مصدوم و حفظ خونسردی، مصدوم را روی زمین بخوابانید و ایشان را درحالت استراحت مطلق نگه دارید.

محل گزیدگی را با آب و صابون بشویید.اشیاء زینتی و کفش عضو آسیب دیده را درآورید.

دارید. )از یک باند پهن برایاز تکنیک بی حرکت سازی استفاده کنید و عضو را همسطح قلب نگه توانيد در گزیدگی پا،حرکت کنید، میبانداژ فشاری روی محل گزش استفاده نمایید(، اندام را بی

یک اندام را به اندام دیگر ببندید.(هرگز باالی محل گزش را نبندید.

هرگز محل گزش را نشویید، مک نزنید و برش ندهید.به مصدوم غذا ندهید.

درصورت ورود سم به چشم باید آن را با آب ساده یا شیر شست. توان برای تسکین درد از مسکن های ساده مانند استامینوفن استفاده کرد.از سرمادرمانی یامی

ارجاع فوری دهید.کمپرس آب سرد در محل گزش خودداری شود.

درد و احساس گزگز در محل گزیدگی، حرکات غیر طبیعی چشم، آبریزش دهان، تهوع و

استفراغ، افزایش ضربان قلب، اختالل تنفسی، خونریزی، تغییر رنگ ادرار، حرکات

تشنجی و حتی مرگ

گزشعقرب

ضمن دادن آرامش به مصدوم و حفظ خونسردی، مصدوم را روی زمین بخوابانید و ایشان را درحالت استراحت مطلق نگه دارید.

سازی عضو آسیب دیده استفاده کنید.حرکتاز تکنیک بیتا حد امکان باید از دستکاری محل گزش خودداری شود.

به فرد آسیب دیده مایعات زیاد دهید و متوجه تغییر رنگ احتمالی ادرار باشید. های سنتی خودداری شود.از درمان

در صورت امکان و بدون اتالف وقت عقرب زنده یا مرده در قوطی درب دار برای تشخیص گونهارجاع فوری دهید.و نوع سم و انتخاب روش درمانی همراه فرد آسیب دیده ارسال شود.

مشاهده سوراخ یا نیش در محل گزش، خارش، درد، سوزش، قرمزی یا تورم محل گزش، عالئم مسمومیت )کهیر، ورم ناحیه گلو و دهان، تهوع و استفراغ، درد قفسه سینه،

کاهش فشار خون، تنفس مشکل و صدادار، اضطراب، در موارد شدید کاهش سطح

هوشیاری، تنفس بسیار مشکل یا مرگ در اثرشوک حساسیتی(

گزش زنبور

شود، نیش حشره را با موچین، پنس یا ناخن از محل گزش بیرون آورید.توصیه میپوست محل گزش را با آب و صابون بشویید و کمپرس سرد کنید.

کند.گذاشتن خمیر درست شده از جوش شیرین و آب در محل گزش به کاهش درد کمک می به دلیل احتمال کاهش سطح هوشیاری، رانندگی فرد آسیب دیده برای مراجعه به مرکز درمانی

مجاز نیست.بيمار را ارجاع فوری دهید.

درد، حساسیت در محل آسیب، تورم و تغییر شکل، کاهش فعالیت عضو، عالئم و نشانه های

شکستگیهای بسته

تا زمانی که واقعا نیاز نیست، مصدوم را حرکت ندهید. از فشار آوردن مستقیم روی محلشکستگی بپرهیزید. اندام شکسته را صاف نکنید.

130

های لگن و رانشوک در آسیب

در شکستگی پا: پای آسیب دیده را به پای سالم مقابل ببندید. در شکستگی دست: آن را به گردن آویزان کنید.

های تماس پوست با پوست، از پنبه یا باند استفاده کنید.در محلمصدوم را در وضعیت راحتی قرار دهید.

او را ارجاع فوری دهید.به مصدوم غذا یا نوشیدنی ندهید و عالیم شکستگی بسته همراه با وجود زخم در

محل شکستگی استخوان به طوریکه شکستگیبه سطح پوست راه پیدا کند

شکستگیهای باز

حرکت سازی، استفاده از گاز استریل بر روی زخم به منظور جلوگیریعالوه بر رعایت اصول بیاز خونریزی و عفونت ضروریست.

مصدوم را در وضعیت راحتی قرار دهید. او را ارجاع فوری دهید.به مصدوم غذا یا نوشیدنی ندهید و

کاهش هوشیاری، خواب آلودگی نسبی یا کوتاه مدت، تهوع و استفراغ، تاری دید، کاهش

حافظه و تعادل، نابرابری اندازة مردمک ها یا اتساع آن ها، خونریزی از بینی و گوش، سردرد

شدید منتشر و تشنج

صدمات سر

راه هوایی را تمیز کنید.عالئم حیاتی را کنترل کنید.

بیمار را به پهلو بخوابانید تا خون و ترشحات خارج شود. از چرخاندن سر به تنهایی بپرهیزید، هنگام هر حرکتی سر و گردن را محافظت کنید زیرا خطر

آسیب نخاع وجود دارد.بیمار را ارجاع فوری دهید.

استفراغ یا عق زدن، درد معده، اسهال، تشنج و هذیان، مشکالت تنفسی، عدم هوشیاری،

احساس بوی مواد شیمیایی، سردرد، احساسسوزش و درد در دهان و گلو و معده

مسمومیت

پرسش از مصدوم در مورد نوع و زمان و مقدار ماده خورده شده و اقدام به صورت زیر: الف( در صورت ناشناخته بودن مادة مصرفی و یا مصرف مواد سوزاننده يا نفتي: از ایجاد

استفراغ خودداری کنید. کند، به اوب( اگر مصدوم ماده سوزاننده خورده است: در حد تحمل و تا جایی که استفراغ نمی

کمی شیر یا آب بخورانید. ج(اگر مصدوم غذای آلوده، قارچ سمی و مواد غیرسوزاننده و غیر نفتی خورده است: با استفاده

از شربت اپیکا یا تحریک ته حلق ایجاد استفراغ کنید. ارجاع فوری دهید. د(

پارگی ناحیه سطحی پوست، قرمزی، تاول، کنده شدن پوست، احساس سوزش و درد و

آسیب الیه های زیرین پوست در موارد شدیدسوختگی

محل سوختگی را زیر جریان آب تمیز و خنک تا زمان برطرف شدن درد قرار دهید. لباس های تنگ و سوخته و زیور آالت را از تن مصدوم خارج کنید. از یک پانسمان تمیز غیر چسبنده یا یک

-پارچه کتان بدون پرز، بدون مالیدن دارو استفاده کنید. اندامی را که دچار سوختگی شده بیدارید.حرکت کرده، از سطح بدن باالتر نگه

الف( اگر مصدوم هوشیار است به او جرعه جرعه آب سرد بخورانید.ب( اگر مصدوم هوشیار نیست طبق دستور مربوطه اقدام کنید.

131

ها در اثر تماس طوالنیآسیب سرمایی به اندام مدت با سرمای خشک یا مرطوب به صورت

قرمزی، تورم، کبودی و حتی زخم و تاول اغلبدر انگشتان دست و پا، الله گوش و بینی

سرمازدگیو

یخ زدگی

مصدوم را از محیط سرد دور کنید.های خیس را هرچه سریع تر خارج نمایید.لباس، جوراب و کفش

عضو سرمازده را به مالیمت خشک کنید. آن را باالتر از سطح بدن قرار دهید.

از حرارت مستقیم برای گرم کردن عضو استفاده نکنید. ها را تخلیه نکنید.هرگز تاول

برای گرم کردن عضو آسیب دیده در موارد خفیف، دور آن پتو بپیچید و در موارد یخ زده، آن را درور کنید. درجه غوطه40آب حدود

از پماد یا داروی موضعی استفاده نکنید.اجازه راه رفتن روی پای یخ زده را به مصدوم ندهید.

موارد شدید را ارجاع فوری دهید.از مالیدن برف روی ناحیه یخ زده جدا خودداری کنید.

های خفیف مانند تورمعالئم گرمازدگی از آسیب های عضالنیاندام تحتانی، عرق سوز، گرفتگی

تا یک تظاهرات شدید و حاد به صورت از دست پذیری، گیجی،دادن شدید مایعات بدن، تحریک

پرخاشگری، تشنج و کاهش سطح هوشیاریبروز می کند.

گرمازدگی

مصدوم را به محیط خنک و دور از تابش مستقیم آفتاب منتقل کنید.سوز از پودر بچه، تالک و ... استفاده نکنید.در نواحی عرق

موارد شدید را ارجاع فوری دهید.

شدگیغرقدر اولین فرصت ممکن، عملیات احیا را آغاز کنید.

عالمت را به بیمارستان ارجاع دهید.همه مصدومان حتی موارد بیدارید.در حین انتقال مصدوم را گرم نگه

از دست دادن هوشیاری، توقف ضربان قلب،سوختگی های عمیق

برق گرفتگی و

صاعقهزدگی

جریان برق را قطع کنید، بروی یک جسم عایق بایستید و بدن مصدوم را در قسمت بدون لباسلمس نکنید .

متر از آن دور9گرفتگی، سقوط کابل فشارقوی بروی زمین است، باید حداقل اگر عامل برقشوید.

های فشار قوی عایق نیستند.توجه داشته باشید، چوب و وسایل پالستیکی، در برابر جریان زدگی، مصدوم را از مکان مرتفع و مجاورت با درخت، ماشین، کنار دریا ودر موارد صاعقه

دریاچه دور نمایید.در صورت لزوم در اولین فرصت عملیات احیا را آغاز کنید.

در موارد سوختگی، مطابق دستورالعمل مربوطه رفتار کنید.

132

آنچه كه در برخورد با مراجعه كنندگان مي توانيم براي آموزش مد نظر قراردهيم

آنچه در زمینه مهارت های زندگی باید بدانیم

ها و نیازها خود، می توانیم با مشکالت و تصمیمات پیش رو به;;تر برخ;;وردها، خواستهبا شناخت نقاط قوت و ضعف، احساسات، توانایینماییم.

کند و چ;ه تفس;یری ازبا کمک و همدلی می توانیم خود را جای دیگران قرار دهیم و درک کنیم که او چگونه احساس، اداراک یا فکر میبیند . وقایع دارد و رویدادها و محیط اطرافش را چگونه می

بی توجهی به احساسات دیگران و بیان کردن موضوعات شخصی مشابه به جای گوش دادن به فرد مقابل باعث ایجاد سوء تفاهم درگردد . به جای بیشتر صحبت کردن، بیشتر شنونده باشید.روابط بین فردی می

گردد . ارائه راه حل به دیگران بدون اینکه از ما درخواست کرده باشند موجب آسیب زدن به رابطه می حل مسائل زندگی یک مهارت است که همه انسانها به آن نیازمند هستند. برای حل مسائل زندگی در ابتدا مش;;کل را بپذیری;;د و آن را

انکار نکنید. به آنچه که اتفاق افتاده به عنوان یک مسئله نگاه کنید نه به عنواین یک مشکل الینحل. جرات مندی یعنی دفاع از حقوق خود بدون اینکه حقوق دیگران پایمال شود.

133

ها به سه دلیل از گفتن " نه " خودداری می کنند: ترس از دست دادن رابطه، احساس گناه از رنجیدن و ناراحت شدن دیگ;;ران وانسان ی شما نیست که به ه;;ر قیم;;تیشود . توجه داشته باشید که وظیفهاحساس مهم و باارزش بودن در مواقعی که درخواستی از آنها می

مشکالت دیگران را حل کنید یا همه را از خود راضی نگه دارید. مندی و پرخاشگری تقاوت وجود دارد. هدف پرخاشگری برن;;ده ش;دن ب;;ه به;;ای زیرپ;;ا گذاش;;تن حق;وق و احساس;ات دیگ;;رانبین جرات

کنید بدون اینکه حقوق دیگران را زیر پا بگذارید و به آنها آسیب برسانید.مندی شما از حقوق خود دفاع میاست. در حالیکه در جرات فرد خشمگین به هنگام خشم همه چیز را فرام;;وش می کن;;د. ب;;ر اعص;;ابش فش;;ار وارد می کن;;د. عض;;التش منقبض می ش;;ود. دراین هنگام بهترین راهکار ترک موقعیت می باشد. پس از آن باید با افکار تشدید کننده خشم خود مقابله کنی;;د. مثال اگ;;ر از دس;;ت خودت;;ان

عصبانی هستید به یاد آورید که هیچ کس در دنیا کامل و بدون اشتباه نیست. در مواقع مواجه با استرس _ زمانیکه درگیر مشکلی شدید که فراتر از توانایی شما برای سازگاری با آن اس;;ت _ عام;;ل ایج;;اد کنن;;ده

استرس را شناسایی کنید و برای حل آن از دیگران کمک بگیرید.

134

پيام ها :

135

در صورت وجود هر یک از شرایط زیر در خود مناسب است در اولین زمان ممکن به پزشکعمومی مراجعه کنید:

های روزمره لذت بخشکنید یا چون گذشته زندگی و فعالیتاگر احساس افسردگی می هفته طول کشیده است. 2نیست و این حالت بیش از

اگر آستانه تحمل شما کاهش یافته و زودتر از معمول حتی با موضوعات نسبتا کم اهمیت از کوره در می روید.

ای برای اقدام به خودکشیاگر به خودکشی فکر می کنید، اما فعال تصمیم یا برنامه ندارید.

توانید از پس انجام شغل یا کارهای روزمره خوداگر مدتی است که چون گذشته نمی بر بیایید.

اگر تمایل جنسی شما کاهش یافته و یا در رابطه جنسی چون گذشته لذت نمی برید یا دچار مشکل هستید.

ای کهاید و یا خواب شبانه خوبی ندارید به گونهاگر مدتی است دچار بی خوابی شده طی روز احساس کسالت یا خواب آلودگی دارید.

.اگر شروع به مصرف مواد کرده اید، حتی اگر یک بار یا تفننی بوده باشداگر بدون دلیل و یا به میزان زیادتری از آن چه نسبت به اتفاقی که افتاده دچار

دلشوره و استرس هستید.

در صورت وجود هر یک از شرایط زیر مناسب است فورا به یک مرکز درمانی مراجعه کنید:

.اگر اقدام به خودکشی کرده اید حتی اگر با روشی که به نظر کم خطر باشداگر به صورت تصادفی از داروهای روان پزشکی به میزان زیاد به اشتباه استفاده

کرده اید.برای داشتن خواب خوب رعایت نکات زیر توصیه می شود:

هایی چون چای و قهوه پرهیز از مصرف شبانه نوشیدنیمصرف شام سبکپرهیز از تماشای زیاد شبانه تلویزیون یا کار با کامپیوتر و تلفن همراهپرهیز از خواب طی روز یا حداکثر اکتفا به یک چرت کمتر از نیم ساعته پیش از ساعت

بعد از ظهر3

عوارض اختالل مصرف مواد عارضه هاي جسمی: فردی )جسمی و روانی( :

اختالل مصرف مواد بر حسب نوع ماده با عوارض جسمی متعددی همراه است. برای مثال مصرف م;;واد افی;;ونی ب;;اعث ایج;;اد ح;;الت تحم;;ل و مح;;رومیت در شود. اگراعتياد از نوع تزريقي باشد ممكن است فرد رابه بيماريهاي عفوني همچونهای گوارشی و... می، ناتواني جنسي، یبوست، بیماریصورت عدم مصرف،

136

تربیت فرزندان یک مهارت است و باید آموخته شود. برای شرکت در دوره های فرزندپروری می توانید به کارشناس سالمت روان در مراکز بهداشتی درمانی مراجعه نمایید.

پزشکی هستید، هرگز داروی خود را شخصا قطع نکنید ودر صورتی که دچار بیماری روانمرتب طبق توصیه پزشک معالج جهت ویزیت دوره ای مراجعه نمایید.

اید حتما در اولین فرصت ممکندر صورتی که مورد خشونت فیزیکی در خانواده قرار گرفتهبعد از رسیدگی به مشکالت جسمی احتمالی، به پزشک عمومی مراجعه نمایید.

آمفتامین )شیشه( با عوارض جسمی شدیدی همچون سکته مغزی، سکته قلبی، نارس;;ایی قل;;بی، فش;;اروی وهپاتيت دچاركند. مصرف مواد محرک نظیر متآیاچ ه;;ایها و... همراه است. مصرف مواد محرک با خطر باالتر رفتارهای پرخطر جنسی و ابتالء به عف;;ونتخون باال، سوءتغذیه، تحلیل عضالت بدن، پوسیدگی دندان

وی و سیفلیس همراه است.آیمنتقله از راه جنسی نظیر اچ اختالل مصرف مواد ممكن است موجب اختالل درخواب، افسردگي، مشكل درتصميم گيري و اختاللهاي رواني خفي;;ف و ش;;ديد ش;;ود.عارضه هاي رواني:

شیوع اختالالت خلقی نظیر افسردگی در افراد مبتالء به اختالل مصرف م;;واد افی;;ونی دو براب;;ر جمعیت عم;;ومی اس;;ت. اف;;راد مبتالء ب;;ه اختالل مص;;رف م;;واد گ;ری وآمفت;;امین ب;ا خط;;ر ب;االی پرخ;اشمحرک در معرض خطر باالی ابتالء به جنون القاءشده در اثر مصرف ماده هستند. جنون القاءشده در اث;ر مص;;رف مت

تهاجم همراه است.خانوادگي

ش;ود و در نتیج;;هبنا به تعریف در اختالل مصرف مواد، تالش برای تهیه، مصرف و رهایی از اثرات مصرف ماده به اولویت اص;;لی زن;;دگی ف;رد مبتالء تب;;دیل می گیرد. مصرف مواد مخدر نه تنها به فرد مصرف كننده، بلك;;ه ب;;ه ه;;ركس ك;;ه ب;;اتری قرار میسایر موضوعات مهم زندگی همچون خانواده در درجه اهمیت پایین

اودرتماس باشد نيز آسيب مي رساند. نياز فرد به مصرف مداوم مواد موجب بروزمشكلهاي اقتصادي، كاهش درآم;;دخانواده، اف;;زايش هزين;;ه، نابس;;اماني واز هم پاشيدگي خانواده، طالق، خشونت درخانواده )خشونت نسبت به همسر و آزار كودكان( و همچنين محدود شدن معاشرت سالم خانواده با ديگ;;ران ميش;;ود

وتربيت فرزندان را دچار اشكال مي سازد.

137

اجتماعي، اقتصادي و شغلي اعتياد خسارات بسياري را برجامعه واجتماع تحميل مي كند ودرعملكرد شغلي دشواري هاي فراوان پدي;;د مي آورد. اعتي;;اد ممكن اس;;ت م;;وجب طرد شدن فرد از جامعه، بيكاري، غيبت از كار، كاهش ميزان كارآيي، اخراج از كار و بروز حوادث حين كار و رانندگي شود. شيوع فقر، بيك;;اري،

افزايش بروز جرم در جامعه همچون دزدي، فحشا و قتل از جمله عارضه هاي اجتماعي اعتياد است.

138

معنوي سالمتهوالطيفجوانان

سالم سالمت معنوي ، سبك زندگي هدفمن____د و معن____ادار از وض__عيتي س__المت معن__وي

اعتقاد و ارتباط فرد به قدرت و كمال اليتن__اهي الهي ايمان و حيات انساني است كه حاصل معنوی منجر به ايجاد نش__اط، امي__د، رض__ايت مندي، سالمت. است مرگ و زندگی ابدی پس از

س__ليم در ف__رد و رس__تگاري در دني__ا و آخ__رت ش__ده و داش__تن قلب و اطمينان قلبي، آرامش ومحبت با خود، ديگران و جهان پيرامون را ايجاد اخالق، عشق مكارم ارتباط پوياي مبتني بر

می کند در زندگی فردی، خانوادگی حق سالمت به معنای برخورداری از سالمت معنوي ، جسمی، روانی، اجتماعی

مختلف زندگی بوده و از جمله حقوق طبیعی و همگانی و اجتماعی با توجه به ویژگی های فرد در مراحل.محسوب می شود

139

الله

زيبايي

محبت و عشق

كرنش و پرستش

حيات جاويد

ويژگي هاي خانواده موفق در پرتو سالمت معنوي و سبك زندگي سالم:تعهد

آنها تعهد به مشکالت اين ولی دارند زندگی در مشکالتی خود آنکه با و دهند می اهميت خود نيازهای از بيش خانواده نيازهای به و بوده متعهد هم به نسبت خانواده اعضای تهديد مورد را خانواده بقای و دوام که فعاليتی گونه هر از و بوده هم مشوق فردی اهداف پيگيری در خوشبخت های خانواده اعضای. رساند نمی آسيبی خانواده به نسبت

.کنند می پرهيز دهد قرار:قدردانی-2

ياد به را يکديگر خوب کارهای و فضيلتها و هنرها انتقاد، و جويی عيب جای به و کنند می رفتار دوستانه هم با آنها. قائلند احترام و ارزش يکديگر برای ها خانواده اين اعضای. آورند می

:بودن هم با و ارتباط-3 در يکديگر از دور يا و خانه ار دور" اکثرا اجتماعی شرايط و روزانه مشکالت علت به آنها است کار مشغول نوعی به خانواده اعضای از يک هر گرفتارند مردم اکثر امروزه ( . شام صرف مانند. ) گيرند قرار هم کنار در را روز از ساعتی است بهتر بنابراين برند می بسر خانه محيط

حرفهای به و پردازند می گفتگو و بحث به هم با واهمه بدون آنها. کنند می استفاده عالقه ابراز و ارتباط برای کوتاه فرصتهای از" غالبا خوشبخت و موفق های خانواده انجام و تصميم گرفتن در که دارند مسئوليت حال عين در و کنند شرکت شود می گرفته آنها باره در که تصميماتی دارند حق خانواده افراد همه کنند می توجه يکديگر

140

ايمان

نيايش

توكل

توسل

صبر

ذكر

خود مراقبتي معنوي خود ارزيابي

مكارم اخالق و قلب سليم

اطمينان و آرامش

رضايت خاطر

يکديگر کنترل و جويی تسلط سرزنش، رساندن، آزار از و سازند می برقرار ارتباط هم با شرافتمندانه و آشکارا ها خانواده اين اعضای.کنند رفتار عاقالنه خود وظايف. برند می لذت يکديگر مصاحبت و نظرات و افکار بيان و خانوادگی جمعی بحثهای در فعال حضور يعنی بودن هم با از آنها. ورزند می خودداری

:تعاون و همکاری-4.نمايند مقابله بحرانی هر و دشواريها با تا شوند می متحد هم با مشکالت مقابل در خوشبخت های خانواده اعضای زندگی مشکالت

:انضباط-5 را اعضا زندگی رسم و راه خانوادگی، کارهای ترتيب و نظم و هدفها بودن معين و مشخص. باشد می خود رفتارهای هدايت و کنترل و خويشتنداری معنای به انضباط

دهند انجام را خاصی وظايف معين مواقع در يا کنند خودداری کاری انجام از بايد چرا که فهمند می آنها. کند می مشخص:شود می معنوي سالمت ارتقاء سبب زیر شخصیتی های ویژگی پرورش یا بودن دارا

.كند ترسیم بینانه واقع را زندگی اهداف و كرده پرهیز گرایی ایده آل از و بپذیرد را خود های ضعف و ها كاستی ها، نقص بتواند فرد یعنی: بینی واقع در بكوشد خود، در افسردگی ایجاد و گذشته برای خوردن حسرت یا و خود در اضطراب ایجاد و آینده برای بودن نگران جای به یعنی: زندگی از بردن لذت توانایی

.كند زندگی حال زمان و تنهایی ورزش، و استراحت تفریح، و كار چون ابعادی در عبارتی به كنند، ایجاد هارمونی و نظم یك خود، زندگی ابعاد تمام بین افراد یعنی: زندگی در تعادل اصل

.نمایند برقرار تعادل عبادت، و معاشرت.نماید بررسی را مختلف های راه موفقیت، به رسیدن برای و کند تحمل را دیگران نظریات و آرا اندیشی، ژرف و تعصب بدون فرد یعنی: پذیری انعطاف داشتن آنها با مشكالت، از فرار بدون و بپذیرد زندگی های واقعیت از یكی عنوان به را ها استرس كه باشد برخوردار توانایی این از باید انسان: استرس ها با مدارا توانایی.کند مقابله

اشتباهات و خطاها توجیه، و تراشی دلیل گونه هیچ بدون و بپذیرد را خود گفتار و رفتار اعمال، مسئولیت تواند می خصیصه، این بودن دارا با فرد: پذیری مسئولیت.نیندازد دیگران گردن به را خود

از عاطفی نظر از را ها آن که ندارند را گرفتن قرار هم كنار در فرصت زیاد، مادی مشغله دلیل به افراد امروز، صنعتی دنیای در: دیگران با سالم ارتباط داشتن یعنی كنند، تقویت خود در را همدلی مهارت و كرده بیشتر را خود ارتباطات افراد، كه است این معنوي سالمت به رسیدن راه های از یكی. كند می دورتر همدیگر

می آرامش انسان به زندگی های بحران و مشكالت ها، سختی در خدا با ارتباط.نمایند شریك دیگران های شادی و ها غم در را خود و كنند نگاه دیگران دید از را دنیا.شود می فرد های تنش و ها استرس كنترل باعث او به توسل و توكل و دهد

:سازد، عبارتندازسازى اخالقى و معنوى را در خانواده را فراهم مىهاى معاشرتى كه زمينه بهبرخى از مهارتارتباط كالمى. 1

اين ارتباط، براى اينكه در معنويت آنان تأثير بگذارد باي;;د. ارتباط كالمى به منظور تفاهم بهينه و رشد عاطفى و اجتماعى نيكو و رسيدن به رستگارى براى زنان ضرورى است:با شرايط زير انجام پذيرد

.وگو كنندآميز و به نرمى و همراه با احترام گفتهاى محبت; زنان با واژه ها ب;;راى س;;خن،نبايد بدون سنجيدن موقعيت: »فرمايدالسالم مىاميرمؤمنان على عليه. وگوى حسنه توجه نمايندهاى طرف مقابل و شرايط مكانى و زمانى براى گفت; به موقعيت

.«با همسر سخن بگويى.خواهند بگويند فكر نموده و پيامد ابراز آن را بررسى نمايند؛ در صورتى كه سخن خوب و حكيمانه بود، آن را ابراز كنند; هريك از زوجين در مورد سخنى كه مى

.وگوى خوب و روشمند همراه با ارتباط عاطفى به جايى نرسيد، سكوت نموده و سخن نگويند تا آن را ياد بگيرند; اگر فكرشان براى يك گفت.; از هرگونه كلمات و جمالت ناخوشايند و زشت پرهيز نمايند

.شودگويى پرهيز نمايند؛ زيرا باعث لغزش زياد و خستگى و ناراحتى مى; از زيادهاستماع مطلوب. 2

اميرمؤمن;;ان على.وگ;;و ب;;ا يك;;ديگر استگ;;ردد، اس;;تماع شايس;;ته ب;;ه هنگ;;ام گفتورى م;;ادى و معن;;وى زن;;ان در زن;;دگى مىترين عوامل معاشرت حسنه كه م;;وجب بهرهاز مهم هنگام سخن گفتن يكى، ديگرى بايد سكوت. داند كه به هنگام سخن گفتن، با علم سخن بگويند و به هنگام گوش دادن، با توجه و دقت گوش بدهندالسالم وظيفه افراد مىعليه

.شودالسالم، خيانت محسوب مىبد گوش كردن باعث تضييع حق متكلم است و به تعبير امام صادق عليه. اختيار نمايد و عوامل مزاحم ديگر را نيز از بين ببردابراز محبت. 3

141

:اندهاى مختلف به آن توصيه شدهابراز دوستى هريك از زوجين نسبت به ديگرى، تأثير عميقى بر شخصيت عاطفى و اخالقى آنان دارد و بدين لحاظ در احاديث، به گونه.رودهرگز از قلب زن بيرون نمى" دوستت دارم"سخن مرد به همسرش كه : »فرمايدهاى شوهربر زن، مىآله با اشاره به تأثير ابراز محبتوعليهاللهدر حديثى، رسول اكرم صلى

كس;;ى ج;;ز بزرگ;واران ب;;ه زن;;ان خ;;ود اح;;ترام: »فرمايدترين مص;;اديق اب;;راز عملى محبت اس;;ت، مىآله درباره احترام به شخصيت همسر، ك;ه از مهموعليهاللهپيامبر اكرم صلى شودهديه باعث ايجاد محبت و عالقه مى: »فرمايدهمچنين آن حضرت در مورد هديه دادن، كه نوعى ابراز محبت است، مى.« كندگذارد و كسى جز فرومايه آنها را تحقير نمىنمى

هدي;;ه دادن: دامنى و پرهيز از آل;;وده ش;;دن زن ب;;ه ب;;رخى گناه;;ان، فرم;;ودنيز در خصوص تأثير هديه دادن در پاك.« بردها را از بين مىكند و كينهو رابطه برادرى را مستحكم مى هيچ كس جز صديق ي;;ا ش;;هيد و: »آلهوعليهاللههر خدمت به همسر نوعى محبت است كه بنا به فرموده پيامبر اكرم صلى.« افزايددامنى او را مىشوهر به همسرش عفت و پاك

.«آيديا مردى كه خير دنيا و آخرت را خواهان است، از عهده آن برنمى. گشادهرويى4

پيامبر اكرم صلىاللهعليهوآله با تأكيد بر اينكه خوشرويى با همسر از حقوق همسرى است، مىفرمايد: »حق زن بر شوهرش اين است كه در برابر او چهره در هم نكشد )بلك;;ه با خوشرويى با او برخورد كند( و اگر اين كارها را انجام داد، به خدا قسم حق او را ادا كرده است.« گشادهرويى حتى در موقعيت بداخالقى همسر مورد توصيه اس;;ت.پي;;امبر اكرم صلىاللهعليهوآله فرمود: »بدانيد مردى كه بر بداخالقى زنش با صبر و حلم برخورد نمايد و اين را به خاطر اجر خداوندى انجام دهد، پروردگار در آخرت ثواب ش;;اكران را به او اعطا خواهد كرد.« توصيه به خوشخلقى زنان نسبت به يكديگر، از آن حيث كه آثار مطلوب فراوان و از جمله ارتقاى معنوى را به دنبال دارد، زياد مورد تأكيد اولياى دين

است.. گذشت5

زنان ومردان در زندگى مشترك با بخشش لغزشهاى همسر، در ارتقاى منش انسانى همديگر مؤثرند و داراى فضيلت و كمال ارزش;;مندترى مىش;;وند. پي;;امبر ص;;لىاللهعليهوآلهيكى از پنج گروه زنانبرتر را زنان منعطفوباگذشت دانستهاند

. حفظ آبروى همسر6 وظيفه زن و شوهر آن است كه آبرو و شخصيت يكديگر را حفظ كنند و از آنچه شخصيت همسر را تضييع مىكند خوددارى ورزند. از جمله حف;;ظ آب;;رو و شخص;;يت ش;;وهر اين است كه نبايد مشكالتى كه زن و شوهر با هم دارند نزد ديگران بازگو شود. پيامبر صلىاللهعليهوآلهمىفرمايد: »جايز نيست زنى به شوهرش بيش از ح;;د ت;;وان م;;الى او، چ;;يزى

تحميل كند و جايز نيست از او به هيچيك از بندگان خدا شكايت برد؛ چه ]خويشان [نزديك باشد يا ]خويشان [دور. . رفق و مدارا7

رفق و مدارا نقش بسيار مهمى در پيشگيرى از اختالفات زناشويى، افزايش رضايت خدا و خانواده و تع;;الى معن;وى خ;انواده دارد. ام;ام ص;ادق عليهالس;الم ض;من اش;اره ب;هنعمت باارزش مدارا در زندگى، مىفرمايد: »به هر خانوادهاى كه ]نعمت[ رفق و مدارا عطا شود، به راستى كه خداوند به رزق و روزى آنان وسعت مىبخشد.«

ريشه بيشتر تنشهاى خانواده ، فاصله گرفتن از فطرت و باورهاى نادرست و ضعف مهارتهاى ارتباطى است. در آموزههاى نظاممند دينى، به فطرت و تم;;ايالت ط;;بيعى زن و مرد توجه ويژه شده و هماهنگى اين آموزهها با اهداف آفرينش موردنظر بوده است.از همينرو، آشنايى زن و مرد با اين آموزههاى دينى مىتواند زمينهساز جهتگيرى زوجين به سمت فطرت خدايى و تمايالت طبيعى باشد كه چهارچوب سالمت معنوى را تشكيل مىدهند. توجه به آموزههاى دينى، برت;;رين راه س;;المت روحى و معن;;وى اس;;ت. ب;;دينروى، براى داشتن جامعهاى پويا و با نشاط بايد به اين اصل مهم توجه بيشترى مبذول گردد. در حقيقت، امكانات و فرصتهاى زيادى وجود دارد كه باي;;د ب;;ا بهرهگ;;يرى از ي;;ك الگ;;وى جامع و كامل از اين فرصتها، براى تأمين سالمت معنوى در جامعه، بهره برد. آنچه كه ذكر شد، در ايجاد و تشكيل يك خانواده سالم و سبك زندگي سالم ومعنوي نقش م;;ؤثر

و اساسى دارند.

برای ارتقاء سالمت معنوی چه اقدامی انجام دهم؟  هرروزبه زیبایی های جهان خلقت که دراطرافتان به وفوریافت می شود توجه ودرمورد عظمت این زیبایی ها و خالق آنها فکرکنید   - 

به خدا توکل نمایید.  -  مشکالت خود را یادداشت کنید.     -

142

با دوستان آگاه و مورد اعتماد، یا افراد صاحب نظر مانند مشاورین و متخصصین علوم دینی که خودعامل به آن بوده ، مشورت كنيد، تا برای مشکالت راه حل های تازه    - پیدا کنید.

دقیقه درروزرا به بررسی کارهای مثبت ومنفی روزانه خوداختصاص دهید10-15    -نیایش روزانه را فراموش نکنید    -پیاده روی و ورزش مناسب را در برنامه روزانه قرار دهید     -دوستانی راانتخاب کنید که مکارم اخالقی و قلب سلیم دو ویژگی اصلی آنها باشد    -برای رفع مشکالت دیگران درحدتوان و بدون چشمداشت کمک نمایید    -

- دعای مکارم االخالق امام سجادع راباتوجه به معنای آن حداقل هفته ای یک بار مطالعه نمایید و حداقل هرماه یکی ازتوصیه های ان را به سبک زندگی خوداضافه نمایید- تالش نمایید که جز به خوبی و خیر برای خود ودیگران نیندیشید وآنچه رابرخودنمی پسندید بردیگران رواندارید

- بدانید که جهان انعکاس و پژواک رفتاروافکار شماست.- خداوند رحمن ورحیم و بصیر راهمواره ودرهرلحظه ناظرخودبدانید

- هرروز حداقل نیم ساعت رابه مطالعه کتابهای مرتبط باسالمت معنوی بپردازید- در مورد دیگران پیش داوری و قضاوت نکنید و به افکارو عقاید دیگران حتی درصورت مخالف بودن ،احترام بگذارید

- قبل از پرداختن به نصیحت دیگران ، درکشان کنید- اندیشه های مثبت را جایگزین افکار منفی بسازید.

143