sosyal sigortalarda kiz cocuklarinin sosyal guvenligi social security of female children in social...

8/7/2019 Sosyal Sigortalarda Kiz Cocuklarinin Sosyal Guvenligi Social Security of Female Children in Social Insurance Policy

1/119

T.C

GAZ NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

VE SOSYAL GVENLK HUKUKU BLM DALI

SOSYAL SGORTALARDA KIZ OCUKLARININ SOSYAL GVENL

MASTER TEZ

Hazrlayan

Vechiye Nuray CUMALIOLU

Tez Danman

Prof. Dr. Hamdi MOLLAMAHMUTOLU

Ankara-2007


2/119

ONAY

Vechiye Nuray Cumalolu tarafndan hazrlanan Sosyal Sigortalarda

Kz ocuklarnn Sosyal Gvenlii balkl bu alma, 27.07.2007

tarihinde yaplan savunma snav sonucunda oybirlii ile baarl bulunarak

jrimiz tarafndan ve Sosyal Gvenlik Hukuku Anabilim dalnda Yksek

lisans tezi olarak kabul edilmitir.

Prof.Dr. Hamdi MOLLAMAHMUTOLU

Prof.Dr. Emine Tuncay KAPLAN

Yrd.Do.Dr.Aydn BABU


3/119

NDEKLER

NDEKLER i

KISALTMALAR iv

GR 1

BRNC BLMGENEL OLARAK OCUKLARIN SOSYAL GVENL

I. OCUK KAVRAMI VE OCUKLARIN SOSYAL GVENLK

HTYACI

1. ocuk Kavram 3

2. ocuklarn Sosyal Gvenlik htiyac 6

II. OCUKLARIN SOSYAL GVENLK BAKIMINDAN KORUNMAYOLLARI

1. Geleneksel Korunma Yollar 10

A. Aile inde Korunma 11

B. Sosyal Yardmlama 15

C. Sosyal Yardm Kurumlar Eliyle Korunma

a. Sosyal Yardm Dernekleri 16

b. Sosyal Yardm Vakflar 18

2. Modern Korunma Yollar

A. Sosyal Yardm ve Sosyal Hizmetler Sistemi 19

a. Sosyal Yardm Sistemi 20

b. Sosyal Hizmet Sistemi 26

B. Sosyal Sigorta le Korunma 31


4/119

ii

KNC BLMGEMTEN GNMZE TRKYEDE KIZ OCUKLARIN SOSYAL

SGORTA LE KORUNMASI

I. TRKYE CUMHURYET EMEKL SANDII DNEM

1. tirakinin Bamls Olarak 37

2. Hak Sahibinin Bamls Olarak 40

3. Hak Sahibi Olarak 40II. SOSYAL SGORTALAR KURUMU DNEM

1.Sigortalnn Bamls Olarak 45

A. Hastalk Sigortas 45

2. Hak Sahibinin Bamls Olarak

A. Kazas ve Meslek Hastal Sigortas 51

B. Malullk Sigortas 52

C. Yallk Sigortas 53

3.Hak Sahibi Olarak

A. Kazas ve Meslek Hastal Sigortas 55

B.lm Sigortas 62

4.2925 Sayl Tarm ileri Sosyal Sigortalar Kanunu 67

III. BA-KUR DNEM

1.Sigortalnn Bamls Olarak 68

2.Hak Sahibinin Bamls Olarak 70

3.Hak Sahibi Olarak 714.2926 Sayl Tarm Ba-Kur Kanunu 74


5/119


6/119

iv

KISALTMALAR

AYMK : Anayasa Mahkemesi Karar

a.g.e : ad geen eser

a.g.m : ad geen makale

aa : Aada

BaK : 1479 sayl Ba-Kur Kanun

Bkz : Baknz

BM : Birlemi Milletler

DMK : 657 sayl Devlet Memurlar Kanunu

dnt : Dipnot

ESK : 5434 sayl Emekli Sand KanunuHD : Hukuk Dairesi

HGK : Hukuk Genel Kurulu

ILO : Uluslar aras alma rgt

K : 4857 sayl Kanunu

KHK : Kanun Hkmnde Kararname

Kr : Karlatrnz

ksc : ksaca

m : madde

MK : Medeni Kanun

MY : Malullk Yallk lm

RG : Resmi Gazete

S : Say

s : sayfa

SGDD : Sosyal Gvenlik Dnyas Dergisi


7/119

v

SK : Sendikalar Kanunu

sk : sayl kanun

SSGSSK : Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu

SSK : 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanunu

SSY : Sosyal Sigorta lemleri Ynetmelii

TSSK : 2925 sayl Tarm ileri Sosyal Sigortalar Kanunu

TBaK :2926 sayl Tarmda Kendi Nam ve Hesabna alanlar Sosyal

Sigortalar Kanunu

Yarg : Yargtay

YKD : Yargtay Kararlar DergisiYBK : Yargtay tihad Birletirme Karar

yuk:Yukarda


8/119

GR

lkeler, maddi ve manevi mutlulua ulamak ve bar iinde yaamak

istiyorlarsa olanaklarnn ounu, ocuklarn salkl bymelerine ve

yetenekleri dorultusunda gelitirilmelerine ayrmak zorundadrlar. Bir

toplumun refah ve mutluluu ile ilgili olan ocuun ve ocuk haklarnn

korunmas sorunu, tm dnyada gnmzn en nemli sorunlarndandr.

ada uygarln ve toplumun bu kadar nemli bir unsuru olan ocuun

yetimesi, bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlaksal geliimi ile ilgili

nlemlerin alnmas yannda, onun aile ve toplum iindeki yerinidzenleyen hukuk kurallarna da baldr.

Hukukumuzda da ocuklarn zellikle de kz ocuklarnn sosyal

gvenlik alannda gvence altna alnmaya alld grlmektedir. Kz

ocuklarnn, erkeklerle ayn hkmlerle korunmas amalanm olsa da;

tarihsel sre sonunda gelien aamada kz ocuklarnn, kltrel

nedenlerle farkl dzenlemelerle korunmas gerektii anlalm ve bu

ynde hkmler getirilmitir.

nceleme konumuz kz ocuklar hakknda sosyal gvenlik

mevzuatmzda yer alan zgn dzenlemeleri ve farkllklar ortaya

koymak, farkl sosyal sigorta kurumlar kapsamnda norm birlii amacna

aykrlklar da dahil olmak zere sorunlar belirlemektir. ncelemenin

kapsam sosyal sigorta sistemindeki uygulamadr. Ancak sosyal sigorta

dnda kalan sosyal gvenlik alan da konunun nemi ve anlam

bakmndan incelenmitir.

Bu alandaki farkl zm yollarnn bir an nce bulunmas ihtiyac

dikkate alnarak kurum birletirilmi, 5502 sayl Sosyal Gvenlik

Kurumu Kanunu erevesinde tek bir sosyal gvenlik kurumu


9/119

2

oluturulmutur. Bylece hukukumuzdaki karmaay gidermek amacyla

norm birlii salanmaya allmtr. Elbette ki almamzda bu yeni

dzenlemenin kz ocuklar asndan neler getirdii karlatrmal

olarak ele alnmtr.

almamz blmden olumaktadr. Birinci blmde, genel olarak

ocuk kavram zerinde durulmu, ocuklarn sosyal gvenlik ihtiyac ve

sosyal gvenlik bakmndan korunmas erevesinde, hem geleneksel

korunma hem de modern anlamda korunma yollar ele alnmtr.

Geleneksel korunma yollarna deinirken en temel kurum olan aile, sosyalyardmlama ve sosyal yardm dernekleri ile vakflar ele alnmtr.

Modern korunma yollar olarak; sosyal yardm ve sosyal hizmet sistemi ile

sosyal sigorta kapsam ortaya konulmutur.

kinci blmde, gnmze kadar sosyal sigortalarn geirdii tarihsel

sre ele alnm; 5434 sayl Emekli Sand Kanunu, 506 Sayl SSK.,

1479 sayl Ba-Kur Kanunu, 2926 sayl Tarm Ba-Kur ve 2925 sayl

Tarm ileri Sosyal Sigortalar Kanunu dnemi zerinde durulmutur.

Son blmde ise; 5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk

Sigortas Kanununda yer alan yeni ve farkl dzenlemeler ele alnmtr.

Yeni yasa ile getirilmek istenen birlik anlaynn zellikle kz ocuklar

asndan yeterlilii tartlmtr.


10/119

BRNC BLM

GENEL OLARAK OCUKLARIN SOSYAL GVENL

Sosyal devletin gerekleme arac olan sosyal gvenlik kavram tm

boyutlaryla deerlendirildiinde, insanln eski ve nemli bir

gereksinmesinin somut bir belirtisidir. Bu gereksinme, yarndan emin olma

isteidir. Sosyal gvenlik politikalarnn temelinde, kiiliin gelitirilmesi vehatta insann mutluluu yatmaktadr. Toplumu ve bu toplumu oluturan

bireylerin temelinde de ocuk yer aldna gre korunmaya en ok ihtiya

duyan kesimi ocuklar oluturmaktadr.

I.OCUK KAVRAMI VE OCUKLARIN SOSYAL GVENLK HTYACI

ocuklarn neden sosyal gvenlie ihtiyac olduunu tartmadan nce

ocuk kavram zerinde durmak gerekmektedir. ocuu, toplumun

ekonomik ve sosyal yapsndan soyutlamak mmkn deildir. Bu nedenle

ocuk kavram zerinde durulmadan topluma ve hukuka ilikin sonular

karmak yanl olacaktr.

1. ocuk Kavram

Hukukta ocuk kavram, k yetikinden ayrmak amacyla

kullanlmaktadr. ocukluk yandan yetikinlik yan ayran snr, blgeye

, sosyal evreye, yaa,dinsel ya da kiisel grlere gre deimektedir.

Hukukta belli bir yan (on sekiz) altndakiler ocuk olarak kabul edilir. 1

1 Emine AKYZ: ocuun Haklarnn ve Gvenliinin Korunmas(Ankara, 2000) , 67.


11/119

4

1989 BM ocuk Haklar Szlemesi m. 1; ocuu on sekiz yandan

kk insan olarak tanmlanmtr. zel korumaya alnan, zel haklara ve

ayrcalklara kavuturulan ocuklar kk ocuklardr. Bu ocuklar on

sekiz yan altnda olup, henz ergenliklerini kazanamam olan

ocuklardr.

Hukuksal bakmdan ocuk kavramnn ne anlama geldii, ocuun

hangi andan hangi yaa kadar yardma ve korunmaya muhta olduu

sorusunun yantna baldr. Kukusuz ocuk yaamnn ilk anndan

itibaren yardma ve korunmaya muhtatr. Fakat bu yardm ve koruma nezamana kadar devam edecektir? Bu sorunun yantn sosyal gvenlik

erevesinde verebilmek iin ilgili yasa hkmlerine bakmak

gerekmektedir.

Trk sosyal gvenlik sisteminde dier hukuk dallarndan farkl

dzenlemeler olmasnn sebebi, sosyal gvenliin tanmnda yatmaktadr.

Sosyal gvenlik, kiilerin sosyal tehlikelerin zararlarndan kurtarlma

gvencesidir, denilebilir.2

ocuklarn korunmas sadece i mevzuatmz iin geerli olmamakta

benzer hkmler uluslararas dzenlemelere de konu olmaktadr. ocuk

Haklar Szlemesine gre, ocuk, sal, eitimi ve gelimesi asnda

saknca oluturulan ilerde altrlmamaldr. (m. 32) Trkiye

Cumhuriyetinin onaylad bir dizi ILO Szlemesi ile Avrupa Sosyal art

ayn dorultudadr. Anayasamza gre de kimse yana uygun olmayan bir

ite altrlamaz. ocuklar alma artlar bakmndan zel olarak

korunurlar. (m. 50)

Trk i hukukunda ocuklar belli yatan kk yalarda altrma

yasaklaryla, ar ve tehlikeli ilerde yer ve su altnda, elence yerlerinde

2 Mjdat AKAR: Sosyal Sigortalar Uygulamas,8.bas(stanbul,2006), 6.


12/119

5

altrma yasaklaryla, alma sreleri snrl tutularak, dinlenmeleri

salanarak, renim olanaklar gzetilerek, cret alacaklar korunarak,

salk yoklamalarna zen gsterilerek korunurlar. 3

On iki yandan kk ocuklarn ii ve rak olarak altrlmasn

yasaklayan Umumi Hfzshha K.dan ( m. 173) sonra karlan K. on iki

olan bu asgari ya on bee karmtr. Yalnz hafif ilerde on drt yan

doldurmu ocuklar da alabileceklerdir. ( m. 71) On alt yan

doldurmam ocuklarn ar ve tehlikeli ilerde altrlmalar yasaktr. (m.

85) On sekiz yandan kk ocuklarn yer ve su altnda altrlmalaryasaktr. ( m. 72) Sanayi ilerinde on sekiz yandan kk ocuklar gece

altrlamazlar. ( m. 73)4

On sekiz yandan kklerin iki, elence, oyun ve almas izne bal

yerlerde altrlmas yasaktr. (Polis Vazife ve Salahiyet K. m. 12 ) Ayn

ekilde Meslek Eitimi Kanunu da benzer korumalar salamay

amalamtr.

On be yandan kk ocuklar gemilerde, on sekiz yandan kk

ocuklar da gemilerin makine dairelerinde altrlamazlar. ( ILO nun

Trkiye Cumhuriyeti tarafndan da onaylanm 15 ve 58 sayl

Szlemeleri )

ocuk, hem i hukukta hem uluslararas hukukta her zaman

korunmaya muhta grlmtr. Kiileri sosyal tehlikelerden ve

istismardan korumak lkelerin ilk planda nem verdii bir gereksinimdir.

Dolaysyla ocuklarn bu yardma iki kat fazla ihtiyac olduu gerei gz

nne alnarak zgn dzenlemelerle bu sorun giderilmeye allmtr.

3 Rona SEROZAN: ocuk Hukuku(stanbul, 2000), 237.4

Hamdi MOLLAMAHMUTOLU: Hukuku(Ankara,2004), 286


13/119

6

lkemizde de onaylanarak yrrle giren ILOnun 182 nolu Kt

artlardaki ocuk iliinin Yasaklanmas ve Ortadan Kaldrlmasna

likin Acil nlemler Szlemesi5 17 Haziran 1999 tarihinde ILO

tarafndan kabul edilmitir. 18.5.2001 tarih ve 2001/2528 sayl Bakanlar

Kurulu karar ile ilgili szleme kabul edilmi ve uluslar aras dzenlemeler

ulusal mevzuata da yanstlmtr.

2. ocuklarn Sosyal Gvenlik htiyac

ocuklar toplumumuzun en fazla korunmay gereksinen kesimidir.

Onlar bedensel, zihinsel, ekonomik ve sosyal ynden en gsz ve en

baml insanlardr. gleri ve cinsellikleri acmaszca smrlr.

ocuklar dvlr ve svlr. Onlarn dertlerini anlatacak dilleri, karlarn

savunacak deneyimleri ve gereksinimleri karlayacak paralar eksiktir.

Haksz ve keyfi baskya direnemezler. stelik birlikten ve kulisten

oluturabilecek dernekleri, sendikalar ve lobileri yoktur.

Hukukun asl ilevi kendilerini zaten zgleriyle koruyabilecek olanlar

deil de grece gszleri korumak olduuna gre, ocuklar hi kukusuz

hukukun balca konusunu oluturacaklardr. Bu nedenle ocuklarn

sosyal gvenlik anlamnda korunmas kanlmazdr. Btn dnyada

ocuklarn korunmas adna yaplan almalarn hepsi bu amaca hizmet

etmektedir6.

ocuk Haklar Szlemesinde yer alan haklar btn ocuklar iin

geerlidir. Devletler bu Szlemede yazl olan haklar her ocua

kendisinin ya da ailesinin rk, rengi, cinsiyeti, dili, dini, siyasal ya da dier

alanlardaki grleri, ulusal, etnik ya da toplumsal kkeni, mlkiyet

5 RG. 27.6.2001/24456

Sait DLK: Sosyal Gvenlik(Ankara,1992), 108


14/119

7

durumu, doumla ya da baka trl edinilmi konumu nedeniyle hibir

ayrm yapmakszn tanrlar. ( m. 2/1 )

ocuk Haklar Szlemesinin bu ilkesi dorultusunda yasalarmzda

da kurallar vardr. 1982 Anayasasnn 10. maddesine gre, herkes dil, rk,

renk, cinsiyet, siyasi dnce, felsefi inan, din, mezhep ve benzeri

nedenlerle ayrm gzetilmeksizin kanun nnde eittir.

Milli Eitim Temel Kanunu, bu ilkeyi eitim eitlii asndan ele

almtr. Eitimde hibir kiiye, aileye, snfa ayrcalk tannamaz. Ancakeitimde yasal boyutta bir cinsiyet ayrm sz konusu olmad halde, kz

ocuklarnn eitimi dktr. Kz ocuklarnn da gereksinimlerini

karlayacak ve onlara yaam becerisi kazandracak nitelikli eitim

grmeye haklar vardr. Eitimde cinsiyete dayal her trl n yarg

kaldrlmaldr. 7

UNICEFe gre, kz ocuklarnn eitim hakknn geekletirilmesinin

toplumsal yararlar yannda bir ok faydas vardr. yle ki;

Eitim grm annelerin ocuklarnn, zellikle kzlarnn eitim

anslar daha yksektir.

Kadnn eitim dzeyi ne kadar yksekse, frsatlar ve seenekleri de o

kadar zenginlemekte, aile ya da evre tarafndan baskya ve smrye

urama olasl da o kadar azalmaktadr.

Eitimli kadnlar, kalknma giriimlerini daha kolay kabul etmekte, bu

giriimlere katlp onlar etkilemekte ve kendi kzlarn okula

gndermektedirler.

7

Emine AKYZ:a.g.e, 401.


15/119

8

Kadnlar eitimlerine ne kadar uzun sre devam ederlerse o kadar ge

evlenmekte ve daha az doum yapmaktadrlar.

ocuk Haklar Szlemesine gre, ocuk sosyal gvenlik hakkna

sahiptir. Devlet, bu hakkn tam olarak gereklemesini salamak iin

gerekli nlemleri alr. ( m. 26 )

Tehlike ile karlaan ve yoksullua den bireye asgari bir gvence

salamak, sosyal gvenliin varolu nedenidir. Yaamdan doan riskleri

nlemek ve bunlarn yaratt sorunlarn tek bana stesinden gelmekbireyin gcn ok amaktadr. Bu nedenle gnmzde sosyal devlet,

kiileri risklere kar korumak, onlarn gelecee gvenle bakmalarn

salamak grevini stlenmitir. 8

Gszleri korumaya ynelik sosyal hukukun nemli bir uzantsn

oluturan sosyal yardm ve gvenlik hukuku, deiik yaam, salk ve

geim risklerine kar bireyi koruyup gvence altna alr. Ana babalar

tarafndan dlanm olan korunmaya muhta ocuklar, snmac

ocuklar, parasal skntya dm yetimler, teviki gereksinen yetenekli

kkler ve zel eitim gereksinen zrl ocuklar bu sosyal korunmann

ve kayrmann balca zneleridir.

Uluslar aras alma rgt (ILO)nn Sosyal Gvenliin Asgari

Normlar Hakkndaki 102 sayl Szlemesine gre bu toplumsal riskler;

hastalk, isizlik, yallk, i kazalar ve meslek hastalklar, aile ykleri,

analk, sakatlk ve lmdr. te sosyal gvenlik kiiyi yaamnda

karlat bu riskler karsnda korumay amalar.

Anayasann sosyal ve ekonomik haklar ve devler blmnde

ocuklarn ve genlerin sosyal gvenlikleriyle ilgili hkmler

8 Emine AKYZ: a.g.e, 386.


16/119

9

bulunmaktadr. Bunlarn en nemlileri ailenin korunmas, sosyal gvenlik

bakmndan zel olarak korunmas gerekenler, eitim ve renim hakk

ve devi baln tayan maddelerde yer almaktadr.

Erkek ocuun babasnn sosyal gvenlik olanaklarndan yararlanmas,

onun renim durumuna gre farkllk gstermekle birlikte, en ok 25

yana kadar srer. Buna karn kz ocuklarnn babasnn sosyal

gvenlik olanaklarndan yararlanmas, renim durumlarna baklmakszn

yaam boyu srer ( kocas ile evli olduu sre dnda ).9 Bu durum, norm

ve standartlardaki farkllklar gidermek amacyla hazrlanan SosyalSigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu ile dzeltilmeye allmtr.

Grnte erkek ocua hakszlk yaplyormu gibi grlen bu farkl

uygulama, aslnda erkek egemen yaamn srdrlmesinin aralarndan

biri haline dnmektedir. Toplum okuyarak nitelikli bir emek esi haline

dnmesini ve ardndan da alma yaamnda srekli bir rol almasn

istemedii kzlarn, riskler karsnda, sokakta kalmasn da

istememektedir. Onun iin, kocasndan ayrlsa bile, babasnn sosyal

gvenliinden yararlanmasna ya da hi evlenmemise yaam boyu

babasnn gvencesi altnda risklerden korunmasn salamaktadr.10

Pek ok dier lkede ve Trkiyede sosyal gvenlik sisteminin temel

kanunlarnda ve uygulamada, kadnlarn emeklilik ya erkeklerden 5 yl

daha erken olarak tespit edilmitir. Ayrca Anayasada ve alma hayat ile

ilgili mevzuatta da kadnlar koruyucu hkmler yer almaktadr.

Birka byk metropol yerlemede ok kk bir kitle dnda, alan

kadn;hem ite, hem de evde btn sorumluluklar stlenerek ift mesai

yaparken, kadna verdii yer ve rol deitirme gl eken erkekler iin

9 Grhan FEK: Sosyal Gvenliin Cinsiyeti, MBD,XXVIII, 239(Ankara 2003), 320.10 Grhan FEK: a.g.m, 321.


17/119

10

halen i saatleri ve dinlenme saatleri anlay geerlidir. Bu ifte

sorumluluun sonular ise, kadnn yorulmasna yol amaktadr. Kanun

koyucu, bu nedenlerle alan kadna 5 yllk bir tolerans salamtr.11

Tm insan haklar belgelerine ve T.C. Anayasasndaki ak syleme

karn, lkemizde, kadnlarn sosyal gvenlii, eer almyorlarsa ya

babalarnn ya da kocalarnn zerinden salanr. Bu yaam boyu srer.

Sosyal gvenliin, alma eksenli kurulmas, cinsler asndan bir

eitsizlie yol aar. te bu eitsizlii dengelemek amac ile mevzuatmzda

kadna zg dzenlemeler yer almaktadr.

II. OCUKLARIN SOSYAL GVENLK BAKIMINDAN KORUNMA

YOLLARI

Sosyal gvenlik sisteminin gnmzdeki durumunun daha iyi

anlalmasnda, bu sistemin geirmi olduu aamalarn ve geliiminin

bilinmesi gerekirlidir. Bu balamda sosyal gvenlik sisteminin fakl kken

ve kaynaklar mevcuttur. Bu kaynaklar, geleneksel ve modern vastalar

olarak ayrlabilir.

1. Geleneksel Korunma Yollar

ocuk ilk olarak aile iinde varln srdrmesi nedeniyle, toplumun

temelini oluturan ekirdek kurum olan aile iinde korunma esas tekil

11Trkiyede Erken Emeklilik Uygulamas ve Deerlendirmesi, Sosyal Planlama

Bakanl(Ankara,1986), 31


18/119

11

etmektedir. Aileler bir araya gelerek, toplumlar oluturmu ve bylece

toplumlar gelecekte karlaabilecekleri mterek tehlikelere kar belli

dayanma mekanizmalar gelitirmitir. Sosyal dayanma ve bunun

sonucunda sosyal yardm kurumlar eliyle ykn datlmas zorunlu hale

gelmitir.

A. Aile inde Korunma

Birey ve toplum arasndaki olumlu ilikiler, aile aracl ile

kurulabilmektedir. Ailenin ilevleri ya da bunlar arasndaki ncelik sras

deiegelmesine karn aile, deiik biimlerde de olsa tm toplumlarda

tarih boyunca vardr.

Toplumun ilk ve doal ekirdei olan aile hem bireyin fizik, entelektel

ve moral geliiminin doal koullarn salar, hem de devletin zerinde

gelitii sosyal temellerden birini oluturur. ocuk aile iinde doar ve aile

evresinde edindii eitimle biimlenir ve geliir. ocuun yetitirilmesi,

eitilmesi ve toplumun salkl bir yesi haline getirebilmesi iin en uygun

ortam ailedir. Aile ocuun beslenme, korunma, salk, sevgi, gven,

eitim ve toplumsallama gibi temel gereksinimlerini karlayan en nemli

kurumdur. Toplumlar temel deerlerini aile aracl ile yeni kuaklara

aktarrlar.

Ana-babann ve ailedeki dier bireylerin tutum ve davranlar bu ilk

yaantlarn rlmesinde byk nem tar. Dengeli, duygusal ve

toplumsal etkileimin gl olduu aile ortamnda yeterli sevgi ve

sevecenlik iinde byyen ocuklar, geliimleri iin gerekli deneyimleri

elde edebilirler. ocuun sosyal bir kiilik kazanmas bakmndan ilk

ocukluk yllarnda kendisine tannan deneyim frsatlarnn nemi byktr.


19/119

12

Bu dnemde ocuk sosyalleirken bir zdeleme modeline ihtiya duyar.

Kiiliin geliiminde ve karakterin oluumunda temel zdeim modelleri ise

ana-babadr. Hogrl, zgvenli ve demokratik aile ortamlarnda

byyen ocuklar arkadalaryla ilikilerinde daha etkin, daha giriken,

yaratc fikirler ne srebilen, fikirlerini serbeste syleyebilen ocuklar

olmaktadrlar.

Ksaca sylemek gerekirse ocuun gelimesi ve sosyallemesinde,

dolaysyla haklarnn ve gvenliinin korunmasnda aile ortam birinci

derecede nemlidir.

Ailenin bu ilevlerini yerine getirebilmesi iin aile ii ilikilerin dzenli

salkl olmas gerekmektedir. Bu nedenledir ki, hemen hemen btn

hukuk sistemleri aile ile yaknda ilgilenmekte, onun dzenli ve salkl

ilemesi iin gerekli nlemleri almaktadrlar. Esasen ailenin, bireyin ve

devletin varl ve gelimesi ynnden tad nem gz nne

alndnda, grevlerinin bilincine sahip olan bir devletin aileyi korumasz

brakmas dnlemez. nk, ailenin salkl olmas, ocuklarn,

dolaysyla tm toplumun ve devletin salkl olmasnn n artdr12.

Uluslar aras belgelerin en nemlilerinden biri olan nsan Haklar

Evrensel Bildirgesinin 6. maddesine gre, aile toplumun, doal ve temel

birimidir ve toplum ve devlet tarafndan korunur.

Birlemi Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Uluslar aras

Szlemesinin 10. maddesine gre, Toplumun doal ve temel grup birimi

olan aileye, zellikle kurulabilmesi iin ve ocuklarn yetimesi ve

eitiminden sorumlu olmas nedeniyle, mmkn olan en geni koruma ve

yardm salanmaldr.

12

Rona SEROZAN: a.g.e., 105.


20/119

13

Kiisel ve Siyasal Haklar Uluslar aras Szlemesinin 23. maddesinde

Aile, toplumun doal ve temel grup birimidir ve toplum ve devlet

tarafndan korunma hakkna sahiptir ifadesine yer vermitir.

Avrupa Sosyal artnn 16. maddesi, bu art imzalayan devletleri,

toplumun temeli olan aileyi, ekonomik, toplumsal ve hukuksal bakmlardan

korumakla ykml tutmutur. Ayrca 17. maddesi, taraf devletlere

analarn ve ocuklarn sosyal ve ekonomik korunma hakknn etkin

biimde kullanlmas iin, uygun kurulu veya hizmetlerin kurulmas dahil,

bu amaca uygun ve gerekli tm nlemleri alma grevini vermektedir.

Avrupa nsan Haklar Szlemesi de aile yaamnn korunmas ve

evlenme zgrlnden sz etmektedir.(m. 8,12)

20 Kasm 1989 tarihli Birlemi Milletler ocuk Haklarna Dair

Szlemenin nsznde ocuun kiiliinin tam ve uyumlu olarak

geliebilmesi iin mutluluk, sevgi ve anlay havas iindeki bir aile

ortamnda yetimesinin gereklilii ile ailenin kendisinden beklenen

sorumluluklar tam olarak yerine getirebilmesi iin gerekli koruma ve

yardm grmesinin zorunlu olduu belirtilmektedir. Ayrca Szlemenin

5,7,9,10,18 ve 27. maddelerinde ocuun aile ierisinde ana-babas

tarafndan yetitirilmesi ve korunmasna;devletin bu amala aileye yardm

etme ykmllne ilikin ayrntl hkmler bulunmaktadr.

ocuk Haklar Szlemesinin 18. ve 27. maddelerine gre, taraf

devletler ocuun yetitirilmesinde ve gelimesinin salanmasnda ana-

babann birlikte sorumluluk tadklar ilkesinin tannmas iin her trl

abay gsteririler ve ocuun yetitirilmesi konusundaki sorumluluklarn

kullanmada ana-babaya yardm ederler; alan ana-babann ocuk bakm

ve hizmet tesislerinden, ocuklarnda bu hizmet ve tesislerden yaralanma

hakkn salamak iin uygun olan her trl nlemi alrlar.


21/119

14

Szlemenin 10. maddesi ise, ailenin yeniden bir araya gelmesi, ocuk

veya ana-babas tarafndan ailenin birlemesi amalaryla bir taraf devlet

lkesine girme ya da onu terk etme konusunda yaplan her bavurunun

taraf devletlerce olumlu, insani ve ivedi bir tutumla ele alnacan hkme

balamaktadr.

1982 Anayasasnda aileye ilikin temel madde Sosyal ve Ekonomik

Hak ve devleri dzenleyen nc blmn ilk maddesidir. Ailenin

korunmas baln tayan bu madde yledir: Aile, Trk toplumunun

temelidir ve eler arasnda eitlie dayanr. Devlet, ailenin huzur verefah ile zellikle anann ve ocuklarn korunmas ve aile planlamasnn

retimi ile uygulanmasn salamak iin gerekli tedbirleri alr, tekilat

kurar(m. 41). Bu maddenin gerekesinde, millet hayat bakmndan ailenin

kutsal bir temel olduu, bu nedenle de ailenin refahn, dirlik, dzen ve

barn korumann Devletin devi olduu belirtilmitir13.

Anayasa baka maddelerde de aileden sz etmektedir. Anayasann

20/I. maddesine gre herkes zel hayatna ve aile hayatna sayg

gsterilmesini isteme hakkna sahiptir. zel hayatn ve aile hayatnn

gizliliine dokunulamaz.

Bu maddeyle Anayasa aileye mdahaleyi yasaklamtr. Bu maddeyi

sadece kiilerden aileye gelebilecek tecavzlerin yasaklanmas biiminde

deil, Devletin de aileye mdahalesini yasaklayan bir hkm olarak

yorumlamak gerekir. nk, kiinin aile yaam zel yaamnn en

mahrem parasn oluturur. Kiilii koruyan kurallardan kiiliin bir

paras olarak aile de yaralanr.

13 Sunay L: Aile Yaam ve Gereksinimler, Sosyal Hizmette Yeni Yaklamlar ve SorunAlanlar(Prof.Dr.Nihal Turana Armaan),Hacettepe niversitesi Sosyal Hizmetler Yksekokulu

Yayn No: 008(Ankara,2001), 145


22/119

15

Aileye ilikin bu hkmlerin amac, aileyi salam temeller zerine

oturtmak, aile birliini korumak ve aile kurumunu, bu kurumda yaayanlar

iin olduu kadar, toplum iin de en gvenilir huzur ve mutluluk yuvas

haline sokmaktr.

B. Sosyal Yardmlama

Sosyal yardm, toplumun rgtlenmesiyle dorudan ilintili olarak ortaya

kan yoksunlama olgusunun hafifletilmesine, geciktirilmesine, geici

olarak giderilmesine kar insani bir hizmet alandr. Sosyal yardm, mutlakanlamda insani bir olgudur. Onu harekete geiren bizahiti insann

varldr. Toplum, sosyal yardm olgusuna gerekli sorumlulukla

yaklamad takdirde, deyecei maliyet ok daha byk olmaktadr.

nsani yaam, ancak insann yoksunluklarnn ortadan kaldrlmas ile

mmkn olabilecektir. Sosyal yardm, hizmet sunumunda mutlak insani

yoksunluu nceleyerek, greli yoksunlua doru bir alm sunmaktadr.

Toplumsal yapnn en ok madur ettii insan kitlesi sosyal yardm

hizmetlerinin nceliini oluturmaktadr. Dolaysyla, sosyal yardm

hizmetleri ihtiyarilikten, poplizmden, partizanlktan uzak hizmetlerdir.

En geni anlam ile sosyal yardm, yerel ller iinde asgari

seviyede dahi kendisini ve bakmakla ykml olduu kiileri geindirme

olanandan kendi ellerinde olmayan nedenlerden dolay yoksun kalm

kiilere, resmi kurulular veya kanunlarn verdii yetkiye dayanarak yar

resmi veya gnll kurulularca muhtalk tespitine ve kontrolne dayal

olarak yaplan ve kiileri en ksa srede kendi kendilerine yetecek hale

getirmek amacn tayan parasal ve nesnel sosyal gelirden oluan bir

sosyal gvenlik yntemi ve bir sosyal hizmet alandr14.

14

Cevdet lhan GNAY: ve Sosyal Gvenlik Hukuku Dersleri(Ankara,2004), 567


23/119

16

Gnmzde yoksunluk, insani yoksunluun olumasnda en belirleyici

faktr olmas nedeniyle, sosyal yardm hizmetlerinin odakland temel

sorun olmaktadr. Dolaysyla, sosyal yardm hizmetleri, yoksulluun temel

belirleyici olduu bir alanda hizmet retmek durumundadr.

Mutlak yoksulluk snrnn altndaki ailelerin belirlenmesi almalar

balatlm ve bu ailelere etkin sosyal yardm programlar

uygulanmaktadr. Yoksulluun tespitinde objektif yntemler kullanlmaya

balanm ve bu yntemler kullanlarak belirlenen yoksul aile ocuklar iin

eitim ve salk yardm programlar hzlandrlmtr.

C. Sosyal Yardm Kurumlar Eliyle Koruma

Organize edilmi sosyal yardmlama kurumsallam sosyal

yardmlama olarak da ifade edilmektedir. Bu tekniin temel zellii kiiler

aras yardmlamann bir takm kurumlar aracl ile yaplmasdr.sosyal

yardmlamada organizasyonlar sosyal yardmlamann eksiklerini

giderdikleri gibi, onun sosyal gvenlik fonksiyonunu da artrmlardr.

a. Sosyal Yardm Dernekleri

Anayasaya gre her Trk vatanda nceden izin almakszn dernek

kurma hakkna sahiptir(m. 33). Dernekler Cumhuriyetin ilk yllarnda

zellikle devletin zendirmesi ve nderlii altnda kurulmutur. Bugn

Trkiyede kurulmu sosyal yardm amal bir ok dernek vardr.

Sosyal gvenlik ihtiyac, ncelikle kiisel tasarruflarla salanmaya

allm, zamanla, kiilerin birbirleriyle yardmlamalar sonucu, yardm

sandklar kurulmu, zel ve sosyal sigorta kurulular ortaya km;

bunlarn ulamad alanlara sosyal yardm ve sosyal hizmetlerle

ulalmaya allmtr.


24/119

17

Sosyal sigortalar, Trk sosyal gvenlik sisteminin temel sosyal gvenlik

messesesi olarak organize edilmi ve ekillenmitir. Kamu sosyal

gvenlik harcamalar ile hizmetleri snrl kalmaktadr. Ancak Trkiyede

tarihsel perspektifte zengin bir vakf ve sosyal yardm kltr sz konusu

olduundan yiyecek, renim, barnma ve salk konularnda yaplan

yardmlar, kmsenmeyecek boyutlardadr15.

Yardm sandklaryla yardmlamada, bakalarnn katks sz

konusudur. Bu sandklar, karlkl yardmlama, dayanma ve toplu

tasarruf esasna dayanrlar. Ticari kurulu olmayan ve sigorta tekniininaksine herhangi bir arac kabul etmeyen bu tr yardmlama sandklar,

tehlikelere kar yelerine gvence salamaya almlardr. Ayn ekilde

bunlara sosyal yardm dernekleri de denilebilir. Bu sandklarda, tehlikenin

sonularnn yeler tarafndan karlkl paylalmas sz konusudur. Bu

yardmlama sandklarndaki iler, ye temsilciler tarafndan

yrtlmektedir.

Tarihte grd ilevleri nedeniyle bu tr derneklerin sosyal gvenlik

konusundaki hizmetleri kmsenemez. Zira, zel ve kamu yardmlarnn,

kiileri karlatklar riskleri hafifletmede yetersiz kald bir dnemde,

sosyal yardm dernekleri, kiilerin karlatklar risklerin zararlarn

azaltmada ok nemli bir rol yerine getirmilerdir. Ancak, bu tr yardm

derneklerinin yaamlarn srdrebilmeleri, yeleri ile ye gelirlerinin arta

bal bulunmaktayd. Aksi takdirde yaplan yardmlar yetersiz kalmaktayd.

Nitekim, zamanla bu tr dernekler, devlet yardm istemek zorunda

kalmlardr. zellikle aile fertlerinin de gvence altna alnmas

gerektiinden, yardm sandklar sistemi yetersiz kalmtr.

15

Nesrin KOAR: Sosyal Hizmeterde Sosyal Yardm Alan(Ankara,2000), 14


25/119

18

b. Sosyal Yardm Vakflar

Vakflar mal topluluu niteliinde hkmi ahsiyete haiz kurululardr.

Vakf belki bir amac gerekletirmek maksadyla belirli bir parann veya

para ile ifade edilebilen deerin, eyann tahsis edilmesi ile doarlar.

Vakf en eski sosyal yardm organizasyonlarndan biridir. Vakf eklinde

organizasyon ile ferdi sosyal yardmlar kiinin mrnn tesine kadar

gidebilmektedir. Vakflar bir taraftan yardm yapacaklar iin araclk eder

iken dier taraftan ise yardmlamay tevik ederek kolaylatrmaktadr16.

Osmanl mparatorluu dneminde temeli vakf messesesine dayanan

eitim ve salk kurumlar olan Dar-ifalar bu nitelikteki kurumlardr.bu

messeselerin vakfnamelerinde gelirlerinin neler olduu ve nasl

kullanlaca ayrntl olarak belirtilmitir.

3294 sayl Sosyal Yardmlama ve Dayanma Tevik Kanunu ile

fakru zaruret ve muhta durumda bulunan kanunla kurulu sosyal gvenlik

kurulularna tabi olmayan ve bu kurululardan aylk gelir almayan

vatandalar iin geici olarak kk bir yardm veya eitim retim imkan

salanmas halinde topluma yararl hale getirilecek, retken duruma

getirilecek kiilere destek klr.

Bu yasay uygulamak amac ile 5263 say ve 1.12.2004 tarihli Yasayla

Sosyal Yardmlama ve Dayanma Genel Mdrl kurulmutur.

Bu Kanunun amac; fakru zaruret iinde ve muhta durumda bulunan

vatandalar ile gerektiinde her ne suretle olursa olsun Trkiyeye kabul

edilmi veya gelmi olan kiilere yardm etmek, sosyal adaleti pekitirici

16

Kadir ARICI: Sosyal Gvenlik Dersleri(Ankara,1999), 70


26/119

19

tedbirler alarak gelir dalmnn adilane bir ekilde dalmn salamak,

sosyal yardmlama ve dayanmay tevik etmektir.

Bu Kanunda n grlen hizmetlerin gerekletirilmesi iin

Babakanla bal ve T.C Merkez Bankas nezrinde Sosyal Yardmlama

ve Dayanma Tevik Fonu kurulmutur.

Sosyal Yardmlama ve Dayanma Tevik Fonunda toplanan

kaynan lke apnda ihtiya sahibi vatandalara nakdi ve ayni olarak

datlmas ve bu kanunun amacna uygun faaliyet ve almalardabulunmak zere her il ve ilede Sosyal Yardmlama ve Dayanma

Vakflar kurulmutur. Mlki idare amirleri vakfn tabi bakanlar saylr.

Yasa erevesinde renci burslar, evli rencilere yardm, yurt inas

ve iletimi, yiyecek, giyecek, yakacak yardm, geici yardm,

kitap,krtasiye yardm, evlenme, snnet, defin yardmlar gibi ayni, nakdi

ve hizmet yardmlar mevcuttur17.

2. Modern Korunma Yollar

Geleneksel anlamda korunmann tesinde modern anlamda korunma

yollar, Devlet eliyle korunmay amalamtr. Sosyal gvenlik sistemimizin

nemli aya olan sosyal yardm , sosyal hizmet ve son olarak sosyal

sigorta, en nemli sosyal gvenlik tekniidir.

A. Sosyal Yardm ve Sosyal Hizmetler Sistemi le Korunma

Kiilere, ilgilinin parasal katks bulunmakszn yardm ve hizmet

salayan sosyal gvenlik rejimi, sosyal yardm ve sosyal hizmetlerden

17

Nesrin KOAR: a.g.e., 70


27/119

20

oluur. Sosyal yardm ve hizmetlerde, yaplan edimle ilgilinin buna katks

arasnda dorudan bir iliki bulunmamaktadr. Sosyal yardm ve hizmetler,

toplumun kendi ellerinde olmayan nedenlerle yoksul ve bakma muhta

duruma den bireylerine veya kesimlerine insanlk onuruna yarar asgari

bir yaam dzeyi ve evreye uyumlarn salamak iin devlet ve gnll

zel kurulularca sosyal ve ekonomik yardm ve hizmetler sunulmasn

amalarlar.

lkemizde bugn yrrlkte bulunan mevzuat ve doktrindeki grlerin

altnda sosyal gvenliin, esas itibariyle sosyal sigortalar(katlmalsosyal gvenlik rejimi) ile tamamlayc nitelikte sosyal yardmlar ve sosyal

hizmetlerden(katlmasz sosyal gvenlik rejimi) olutuunu ifade etmek

yanl olmaz. Sosyal yardmlara sosyal hizmetler arasnda her ne kadar

kesin bir izgi izmek imkan yok ise de sosyal hizmetler, devlet btesi

yansra gnll zel kurulular tarafndan da karlanmas, daha ok

hizmet sunmaya ynelik ve daha geni kapsaml olmas bakmndan

sosyal yardmlardan ayrlrlar. Oysa sosyal yardmlar sadece devlet

btesinden karlanr, okluk parasal edimler eklinde ortaya kar ve ilgi

alan daha dardr18.

a. Sosyal Yardm Sistemi

Sosyal yardmlarn zellii, yardma muhta duruma den

vatandalara devlet btesinden para yardm yaplmasdr.

Sosyal yardmlar, zorunlu katlma ilkesine dayanmayan ya da katlma

ile karl arasnda bir iliki bulunmayan genel Devlet btesi ya da belirli

18

Yusuf ALPER: Trkiyede Sosyal Gvenlik ve Sosyal Sigortalar(stanbul,2003), 86


28/119

21

bir amaca ayrlm zel vergilerle finanse edilen kamu yardmlar olarak

tanmlanabilir.19

Tazminat karakteri tayan sosyal yardmlarn ortak zellii, kamu

hizmetinde iken ya da kamu yararna alrken zarara urayan bireylere

dorudan doruya devlet btesinden parasal yardm yaplmasdr. Dier

bir anlatmla, zararn olumsuz etkilerini telafi edici bir amaca yneliktir20.

Anayasann 61. maddesi de devlete, harp ve grev ehitlerinin dul ve

yetimleriyle, malul ve gazileri koruma ve toplumda kendilerine yarar bir

hayat dzeyi salama devi yklemitir.

11.8.1941 tarih ve 4109 sayl Kanun21, hazarda ve seferde 45 gnden

fazla sreyle askerlik hizmetinde bulunanlarn muhta ailelerine yardm

yaplmasn ngrmtr (m. 1). Bu yardmlardan askere giden kiinin usul

ve fruu, kars, kz ve erkek kardeleri, geimleri onun tarafndan

salanmakta olmas ve yerel llere gre geimlerini salayacak ne

kendilerinin ne de askere gidenin geim arac ve olana bulunmamas

artyla yararlanrlar (m. 2). Yardm miktar, asker ailesine bulunduklar

yerde en az geim olana salayacak derecede, uzunluu ise askerlik

sresince olacaktr.

1005 sayl Kanunda22 milli mcadeleye katlp, stiklal Madalyas alm

olanlarla, 1950-1953 arasnda Kore savalarna fiilen katlm Trk

vatandalarna ve 1974 ylnda gerekletirilen 1. ve 2. Kbrs Bar

Harekatna Kbrsta fiilen grev alarak katlm Trk vatandalarna

hayatta bulunduklar srece vatani hizmet tertibinden aylk balanmas

19 Ali GZEL/ A.Rza OKUR: Sosyal Gvenlik Hukuku,9.bas(stanbul,2003), 582.20 Nesrin KOAR: a.g.e, 116.21 RG., 15.8.1941, 488722 RG., 24.2.1968, 12835


29/119

22

ngrlmtr. Hak sahibinin lm halinde bu aylk dul ee %75

orannda balanr. Dul e evlenirse aylk kesilir.23

3292 sayl Kanunun24 amac, hibir karlk ve menfaat gzetmeksizin

stn baar ve gayretle Trk Vatanna hizmet etmi ve bu hizmetleri

belgelenmi olan Trk vatandalarna veya bunlarn lmleri halinde

muhta duruma den aile fertlerine vatani hizmet tertibinden balanacak

aylklarn usul ve esaslarn dzenlemektir(m. 1). Aylk alanlarn lmleri

halinde, lm tarihini izleyen aybandan itibaren lenlerin dul ve

yetimlerine, 5434 sayl Kanunun 67. maddesinde belirtilen aylamstahak dul ve yetimlerine yaplan demelerde esas alnan unsurlara ve

ayn Kanunun 75 ve 108. maddelerinde yer alan hkmlere gre dul ve

yetim ayl balanr.

Yurt iinde ve dnda meydana gelen terr olaylar sonucunda

hayatn kaybeden, sakatlanan ya da yaralanan baz kamu grevlilerine

veya ailelerine tazminat verilmesi ya da aylk balanmas son yllarda

karlan baz kanunlarla kabul edilmitir. Bunlardan, 3.11.1980 tarih ve

2330 sayl Nakdi Tazminat ve Aylk Balanmas Hakknda Kanun, i

gvenlik ve asayiin korunmas ve kaakln men, takip ve tahkiki

konularnda grevlendirilen emniyet, silahl kuvvetler, Jandarma Genel

Komutanl, MT mensuplar, ar, mahalle ve kr bekileri, gmrk

muhafaza amir ve memurlar, hakim, savc ve savc yardmclar ile gven

ve asayiin korunmas konularnda hizmet gren dier kamu personeli ile

sivillerden bu grevleri dolaysyla yaralanan veya sakatlananlara,

lmlerinde ise miraslarna devlet btesinden tazminat verilmesini ya

da aylk balanmasn ngrmtr. Bu konuda bir de ynetmelik

karlmtr.25

23 Bu hkm 4432 sayl Kanunla eklenmitir, RG. 8.8.1999, 23780.24 RG., 3.6.1986, 19120.25 RG., 20.5.1981, 17345.


30/119

23

23.4.1981 tarihinde kabul edilen 2453 sayl Kanun ile, yurt dnda

srekli grev veya her trl geici grev nedeniyle bulunan Trk uyruklu

kamu personelinden, bu grevleri dolaysyla(grevleri sona ermi olsa

bile) yurt dnda uradklar tedhi veya suikast sonucu len, sakat olan

ya da yaralananlar hakknda da 2330 sayl Kanun hkmlerinin

uygulanaca kabul edilmitir. len kamu grevlisinin geride kalanlarna

en yksek devlet memurunun brt aylnn(ek gsterge dahil) 100 kat

tutarnda tazminat denir(m. 3/a)26.

2330 sayl Kanun hkmleri daha sonra gven asayii ihlal edeneylemler nedeniyle yakalanan, gzaltna alnan, tutuklanan veya hkml

bulunanlarn muayene ve tedavileri ile grevlendirilen ve bu grevleri

dolaysyla ldrlen, sakatlanan veya yaralanan salk personeli ile

kaakln men, takip ve tahkiki maksadyla maynlanm sahalarn

temizlenmesinde grev alanlardan bu grevleri esnasnda len,

sakatlanan veya yaralananlara kadar geniletilmitir.27

Bu erevede iverene istihdam ykmll getiren yeni bir

dzenleme de 12.4.1991 tarih ve 3713 sayl Terrle Mcadele Kanununa

eklenen ek m. 1 ile getirilmitir. 13.11.1995 tarih ve 4131 sayl Yasa28 ile

getirilen ek maddeye gre genel, katma ve zel bteli kurum ve

kurulular ile yerel idare ve KTler, memur, szlemeli personel ve ii

kadrolarnn %0.5ini terr eylemleri sonucu ehit olan, alamayacak

derecede sakatlanan kamu grevlileri ve erlerin e, yoksa ocuklarndan

birinin o da yoksa kardelerinden birinin ya da sakatland halde

alabilir durumda olanlarn almalar iin ayrmaya ve bunlar ie

almaya zorunlu tutulmulardr(ek m. 1/A) Bu zorunluluk zel kesim

26 Ali GZEL/Ali Rza OKUR: a.g.e., 59027 18.12.1981 tarih ve 2566 sayl Kanun28 RG. 16.11.1995, 22465


31/119

24

iverenleri iin de getirilmitir. 4857 sayl Kanununun 30.maddesi byle

bir dzenlemeyi iermektedir.

3713 sayl Kanun m. 21e 8.7.1999 gn ve 4404 sayl Kanunla

getirilen bir deiiklikle de terr sonucu malul kalanlar, lenlerin dul eleri,

almayan ve aylk almayan kz ocuklar, alamayacak derecede malul

ve muhta ve aylk almayan erkek ocuklar, reit olmayan ocuklar ile

anne ve babalarna ehir ii ehirler aras kara, demir ve deniz yollarnda

toplu tama aralarnda cretsiz yolculuk olana salanmtr(m. 21/1)

Bu haklardan terrle mcadele ederken sakatlanan er ve erbalar ile

lenler ve erbalarn 2330 sayl Kanun hkmleri uygulanm kendileri ve

yaknlar da yararlanacaklardr(4404 sayl Kanun m. 1)

Koruma karakteri tayan sosyal yardmlar, 2022 sayl Kanun ve 3294

sayl Kanundur. 2022 sayl Kanunla29 65 yan doldurmu, kendisine

bakmakla ykml kimsesi bulunmayan, sosyal gvenlik kurulularnn

herhangi birisinden bir gelir veya aylk hakkndan yararlanmayan30, i

grme ve alma gcnden yoksun, kendilerine gelir, aylk veya nafaka

balanmam, mahkemem kararyla ya da yasa ile kendilerine gelir

salayamam Trk vatandalarna hayatlar boyunca aylk balanmas

amalanmtr(m. 1)

3294 sayl Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Kanununun31

amac, fakir ve muhta durumda bulunan vatandalar ile gerektiinde her

ne suretle olursa olsun Trkiyeye kabul edilmi veya gelmi olanlara

29 RG. 10.7.1976, 1564230 Bu ibare maddeye 5.3.1992 t. 3783 sayl Yasa ile eklenmitir, RG. 7.3.1992, 2116431 RG. 14.6.1986, 19134


32/119

25

yardm etmek ve sosyal adaleti pekitirici tedbirler alarak gelir dalmn

adil hale getirmektir32(3582 sayl Kanunla deiik m. 1)33

Kanunun kapsamna fakir ve muhta durumda olup, kanunla kurulu

sosyal gvenlik kurulularndan gelir ve aylk almayanlarla, kk bir

yardm, eitim veya retim imkan salanarak topluma yararl ve retken

duruma getirilebilecek kiiler girmektedir(m. 2). Koullar varsa, 2022 sayl

Kanuna gre aylk alanlar da bu Kanundan yararlanabileceklerdir. Fakir ve

muhta durumda bulunma kendisini, eini ve bakmakla ykml

ocuklarn, ana ve babasn geindirmeye yetecek geliri mal veyakazanc bulunmama halini ifade eder.

Genel salk sigortas ncesinde, hibir sosyal gvenlik kurumunun

gvencesi altnda olmayan ve salk hizmetlerinin giderlerini karlayacak

durumda bulunmayan kiilerin hastanelerde yatarak yaralanacaklar

tehis, tedavi ve ameliyat hizmetlerinin bedellerini genel salk sigortasnn

en yakn bir sistem iinde devletin stlenmesi amacyla, 3816 sayl

deme gc olmayan vatandalarn tedavi giderlerinin yeil kart verilerek

devlet tarafndan karlanmas hakknda kanun 3.7.1992 tarih ve 21273

sayl resmi gazetede yaymlanarak uygulamaya girmitir.

Kapsam ii olanlar bakmndan yasada bir fakirlik izgisi izilmitir.

Salk hizmetlerinden bedelsiz yararlanma olana salayan yeil kart,

aylk geliri veya aile iindeki gelir pay 4857 sayl kanununa gre

belirlenen asgari cretin vergi ve sigorta primi dndaki miktarn

1/32nden az olan ve Trkiye de ikamet eden vatandalarna

verilmektedir.

32 Nesrin KOAR:a.g.e.,7033 RG. 4.7.1989, 20215


33/119

26

Salk hizmetlerinden yararlanmak isteyen kiilerin talepleri bu

kanundaki esas ve usullere gre illerde idare kurulu ilelerde ile idare

kurulu tarafndan deerlendirilerek karara balanr. Ky ve mahalle ihtiyar

heyetleri, muhtarlar, jandarma ve emniyet grevlileri gerektiinde talep

sahiplerinin durumlarn aratrarak ynetmelikte belirtilen esas ve usullere

gre il ve ile idare kurumlarna bildirirler.

5510 Sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanununa

gre, 3816 sayl deme Gc Olmayan Vatandalarn Tedavi Giderlerinin

Yeil Kart Verilerek Devlet Tarafndan Karlanmas Hakknda Kanunkapsamnda yeil kart verilen kiiler, 2022 sayl 65 yan Doldurmu

Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalarna Aylk Balanmas

Hakknda Kanun hkmlerine gre aylk alan kiiler, 1005 sayl stiklal

Madalyas Verilmi Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden eref Ayl

Balanmas Hakknda Kanun hkmlerine gre eref ayl alan kiiler,

3292 sayl Vatani Hizmet Tertibi Aylklarnn Balanmas Hakknda Kanun

hkmlerine gre aylk alan kiiler ile 2330 sayl Nakdi Tazminat ve Aylk

Balanmas Hakknda Kanun hkmlerine gre aylk alan kiiler genel

salk sigortas kapsamna alnmtr(m. 60). Bu Kanunlara tabi kiiler

genel salk sigortals saylr ve bu Kanunun salad her trl salk

hizmeti ve dier haklardan faydalanabilirler.34

b. Sosyal Hizmet Sistemi

Sosyal hizmetler, 2828 sayl Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme

Kurumu Kanununun35 3. maddesinde, kii ve ailelerin kendi bnye ve

evre artlarndan doan veya kontrolleri dnda oluan maddi, manevi ve

34 RG. 16.6.2006, 2620035 RG. 27.5.1983, 18059


34/119

27

sosyal yoksunluklarn giderilmesine ve ihtiyalarnn karlanmasna,

sosyal sorunlarnn nlenmesi ve zmlenmesine yardmc olunmasn ve

hayat standartlarnn iyiletirilmesini ve ykseltilmesini amalayan sistemli

ve programl hizmetler btn olarak tanmlanmtr36.

Anayasa 61. maddesinde, ocuklarn, sakatlarn ve yallarn zel

olarak korunmasn emretmi(m. 61, II, III, IV), 56/I. maddesinde herkesin

salk ve dengeli bir evrede yaamaya hakk olduunu belirledikten

sonra, devletin herkesin hayatn beden ve ruh sal iinde srdrmesini

salamak, insan ve madde gcnde tasarruf ve verimi artrarak ibirliinigerekletirmek amacyla salk kurulularn tek elden planlayp hizmet

vermesini dzenlemesini(m. 56/III), bu grevini kamu ve zel

kesimlerdeki salk ve sosyal kurumlardan yararlanarak, onlar

denetleyerek yerine getirmesini(m. 56/IV) ve gerekiyorsa salk

hizmetlerinin yaygn bir ekilde yerine getirilmesi iin kanunla genel salk

sigortas kurulabileceini(m. 56/V) belirtmitir.

Cumhuriyet dneminde, ocuk ve ocuk haklarnn korunmasyla ilgili

ilk kapsaml zel kanun 5387 sayl ve 1949 tarihli Korunmaya Muhta

ocuklar Hakkndaki Kanundur. Bu kanun 24 Mays 1957 tarihine kadar

yrrlkte kalm, fakat uygulamada grlen aksaklklar nedeniyle

kaldrlarak yerini 6972 sayl ve 1957 tarihli ayn ad tayan kanuna terk

etmitir.

1959 ylnda tm alanlarda sosyal hizmetlerin gelitirilmesine ynelik

neriler getirmek, bu alanda eitim ve aratrma yapmak zere 7355 sayl

ve 12.6.1950 tarihli kanunla Salk ve Sosyal Yardm Bakanlna bal

Sosyal Hizmetler Enstits kurulmutur. 1963 ylnda ise, Trkiyede tm

sosyal hizmetlerden sorumlu olmak zere Salk ve Sosyal Yardm

36

Mjdat AKAR: a.g.e.,11


35/119

28

Bakanlna bal Sosyal Hizmetler Genel Mdrl kurulmu ve

grevini 24.5.1983 tarihine kadar srdrmtr.

Uzun yllar sren ve olduka dank sunulan sosyal hizmetler, 2828

sayl Kanunla Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Genel

Mdrl(SHEK) ad ile kurulan bir yapnn ats altnda toplanmtr.

Bu Kanun kapsamna giren sosyal hizmetlere ilikin faaliyetler, devletin

denetim ve gzetiminde halkn gnll katks da salanarak bir btnlk

iinde yrtlr. Bunun iin kamu kurum ve kurulular ile gnllkurulular arasnda ibirlii kurulur. Sosyal hizmetlerin yrtlmesinde

yararlananlar arasnda snf, rk, din, mezhep ve blge ayrm gzetilmez.

Ancak sosyal hizmetler programlarnn uygulanmasnda korunmaya

muhta ocuk, muhta sakat ve muhta yalya ncelik tannr.

Korunmaya muhta ocuklara ilikin sosyal hizmetler ancak bu Kanunla

kurulan kurum tarafndan yerine getirilecektir. (m. 4)

Korunmaya muhta ocuk; beden, ruh ve ahlak gelimeleri veya ahsi

gvenlikleri tehlike de olup, ana veya babasz, ana ve babasz, ana veya

babas veya her ikisi de belli olmayan, ana veya babas veya her ikisi

tarafndan terkedilen, ana veya babas tarafndan ihmal edilip, fuhu,

dilencilik, alkoll ikileri veya uyuturucu maddeleri kullanma gibi her trl

sosyal tehlikelere ve kt alkanlklara kar savunmasz braklan ve

babolua srklenen ocua denir(2828 sayl Kanun m. 3/b)37.

Hangi ocuklarn korunmaya muhta saylacann tespiti ve bunlarn

incelenmesi Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumunun grevidir.

Bu ocuklarn kuruma duyurulmasnda mahalli ve mlki amirler, salk

kurulular, ky muhtarlar, zabta kuvvetleri ile belediye zabta memurlar

ykmldr(m. 21). ocuun korunmaya muhta olduunu tespit eden

37

Ali Nazm SZER: Trkiyede Sosyal Hukuk(zmir,1998), 118


36/119

29

Kurumun, ocuun reit oluncaya kadar 2828 sayl Kanun hkmlerine

gre kurulan sosyal hizmet kurulularnda baklp yetitirilmesi ve bir

meslek sahibi edilmesi hususunda yetkili ve grevli mahkemeden bir tedbir

karar almas gerekir(m. 22). Bu karara korunma karar denmektedir.

Korunma karar genel olarak ocuk reit oluncaya kadar devam eder.

Reit olduktan sonra korunma kararnn devam edebilmesi iin ocuun

orta veya yksek renime devam ediyor olmas, mesleki ynden

yetimekte olmas yahut da bedensel veya ruhsal sakatlndan tr

srekli bakma muhta durumda olmas gerekir(m. 24). Korunmaya

muhta ocuklarn tespit, inceleme, korunma kararlarnn alnmas vekaldrlmasna ilikin bir de ynetmelik yaymlanm bulunmaktadr.38

Mahkemece korunma karar alnan ocuun bakm ve yetitirilmesi

2828 sayl Kanun hkmlerine gre kurulmu kurulularda (ocuk

yuvalar, yetitirme yurtlar, kre ve gndz bakmevleri) olabilecei gibi,

Kurumun denetim ve gzetiminde bir koruyucu aile tarafndan da yerine

getirilebilir. Koruyucu aile, korunmaya muhta ocuun bakm ve

yetitirilme iini gnll olarak stlenebilecei gibi Kurumca tespit edilecek

ve denecek bir cret karlnda da yapabilir(m. 23). Koruyucu aile

olmak isteyenler Kurumun l mdrlklerine bavururlar. Koruyucu ailelerin

seimi, ocukla ilgili sorumluluklar, Kurumla ilikileri, aileye denecek

cret gibi konular dzenleyen bir de ynetmelik kartlmtr.39 Sosyal

Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu bugn korunmaya muhta

ocuklara ynelik evlat edindirme hizmeti de vermektedir40.

Okul andaki korunmaya muhta ocuklarn eitim ve retimleri Milli

Eitim Bakanl ile dier kamu kurumlarna ait okullarda gerekletirilir.

Yetitirme yurdunda korunup da herhangi bir nedenle renime devam

38 RG. 28.11.1983, 1823539 RG. 17.11.1983, 18224.40

Nesrin KOAR: a.g.e., 126


37/119

30

etme imkan bulunmayan ocuklar kamu veya zel iyerlerinde cret

karl altrlarak bir i ve meslek sahibi yaplrlar(m. 25/1, 2).

Korunmaya Muhta ocuklarn ve Meslek Sahibi Olabilmeleri in

yerinde altrma Esaslarna ilikin bir de ynetmelik kartlmtr.41

Kr, sar, dilsiz, bedensel veya zihinsel ynden sakat ya da zrl

olup da zel eitime ihtiya gsteren korunmaya muhta ocuklarn eitim

ve retimleri de Milli Eitim Bakanlna bal resmi ve zel eitim-

retim kurumlarnda srdrlr(m. 25/son). Nitekim bu amala bir de

12.10.1983 tarihinde zel Eitime Muhta ocuklar hakknda 2916 saylKanun42 kabul edilmi bulunmaktadr. Bu Kanunun amac, zel eitime

muhta ocuklarn Trk Milli Eitim sistemini dzenleyen genel esaslar

dorultusunda eitilmeleri, i ve meslek sahibi yaplmalar, evre ve

topluma uyum salamalaryla ilgili esaslar dzenlemektedir. Beden, ruh,

zihin, duygu, sosyal ve salk zellikleri sebebiyle normal eitim

hizmetlerinden yararlanamayan 4-18 ya grubundaki ocuklar zel eitime

muhta ocuk saylr. Ancak bu Kanun 1997 ylnda 573 sayl KHK nin 28.

maddesi ile yrrlkten kaldrlmtr. KHKnn amac, zel eitime muhta

olanlarn Trk Milli Eitiminin genel amalar ve temel ilkeleri

dorultusunda genel ve mesleki eitim haklarndan yararlanabilmelerine

ilikin esaslar dzenlemektir(m. 1). 222 sayl lk retim ve Eitim

Kanunu43 da bu gibi ocuklar iin zel eitim kurumlar almasn

ngrmektedir(m. 12)44

2828 sayl Kanunda, korunmaya muhta ocuklarn, korunma kararlar

kalktktan sonra kurumla ilikilerinin salanmas ve kendilerine yardmc

olunmas (m. 24/son), evlenen kz ocuklarna eyiz gereksinimlerini

41 RG. 28.11.1983, 18235.42 RG. 15.10.1983, 18192.43 RG. 12.1.1961,10705.44

Can TUNCAY/mer EKMEK: Sosyal Gvenlik Hukuku Dersleri,11.bas(stanbul,2005), 97


38/119

31

karlamak zere evlenme yardm yaplmas(m. 32) yer almaktadr45.

Ayrca ocuk yuvalar tanmna getirilen bir istisna ile, 12 yan doldurmu

kz ocuklarnn gerektiinde kurulularda korunmalarnn srdrlmesi

olana salanmtr(m. 3/e-1,2).

5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanununa46

gre 2828 sayl Kanuna gre korunma, bakm ve rehabilitasyon

hizmetlerinden cretsiz faydalanan kiiler, genel salk sigortals

saylrlar(m. 60). Bu kiiler genel salk sigortas kapsamndaki her trl

salk hizmetinden ve de dier haklardan faydalanabileceklerdir.

B. Sosyal Sigorta le Korunma

Gnmzde sosyal gvenlik kavram ile kartrlan kavramlardan biri

olan sosyal sigortalar, gerek kapsad risk gerekse de nfus bakmndan

sosyal gvenlikten ayrlr..Belli saydaki riski kapsayan ve toplumun belli

snflarna sosyal gvence salayan sosyal sigortalarn aksine, sosyal

gvenlik btn nfusu ve btn riskleri kapsamay hedefler47.

Sosyal sigortalar, lkede alanlarn karlatklar belirli saydaki

riziko zararlarnn karlanmas iin ii, iveren ve bazen de devletin

katklaryla finanse edilen, devlete kurulan ve zerk bir ynetime sahip

olan bir sigorta tekniidir48.

Sosyal sigortalarda koruma salanan tehlikelerin kaza, i kazas,

hastalk, meslek hastal, hamilelik gibi i gremezlik halleri ayrca

alma olanan ortadan kaldran isizlik ve lm riskleri olduu

sylenebilir.

45 Ali Nazm SZER: a.g.e., 12246 RG. 16.6.2006/26200.47 Serpil AYTA: Korunmaya Muhta ocuk ve Sosyal Gvenlik, Uluda niversitesi ktisadi vedari Bilimler Fakltesi Dergisi, X,1-2(Nisan-Kasm, 1989), 2648

Turan YAZGAN: Sosyal Sigorta(stanbul,1977), 37


39/119

32

Sosyal sigortalarn, Uluslar aras alma rgtnn 102 sayl ve

1952 tarihli Sosyal Gvenliin Asgari Normlar Anlamas hkmlerine

gre; dokuz ana kolu vardr. Bunlar: salk yardm, hastalk denekleri,

analk, malullk, yallk, i kazas ve meslek hastal, lm, aile

denekleri ve isizliktir.

ocuklarn Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamnda yer alan

yardmlardan yararlanabilmelerini salayan iki yol vardr. ocuklar

dorudan sigortal olmadklar iin bu durumda dolayl yararlandklar

sylenebilir. Sigortalnn salnda salk yardmlarndan yararlananlarsigortalnn bamls ve sigortalnn lm halinde hak sahibi sfatyla

nitelendirilirler. Sigortalnn geindirmekle ykml olduu erkek ve kz

ocuklar ile sigorta emeklisinin de ayn durumda olan ocuklar da baml

statsnde yer alrlar. Hak sahibi ocuklar ise, i kazas meslek hastal

ya da dier nedenlerle sigortalnn lmnden dolay gelir ve aylk almakta

olan ocuklar da bu salk yardmlarndan yararlanrlar. (SSK. m. 35,36)

Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamnda sigortalnn bamls veya hak

sahibi olarak baz haklardan yararlanabilmek iin belirli koullar

gerekmektedir49. Sosyal gvenlik kurumlar arasnda ok byk farklar

olmamasna karn zellikle erkek ve kz ocuklar arasnda bu

yardmlardan faydalanabilmek iin getirilmi baz ayrks artlar ileriki

blmde ayrntl olarak ele alnacaktr.

ocuklar, Ba-Kur kapsamndaki sigorta yardmlarndan dolayl olarak,

sigortalnn salnda bamls ve lm halinde hak sahibi olarak

faydalanabilirler. Zorunlu sigortalnn geindirmekle ykml olduu

ocuklar ile yallk ve malullk ayl almakta olan sigortalnn ocuklar,

salk sigortas yardmlarndan yararlanabilirler. Sigortalnn lm

halinde, ocuklarna lm sigortasndan aylk balanaca gibi, salk

49

Ali UBUK: Sosyal Politika ve Sosyal Gvenlik(Ankara,1983), 190


40/119

33

sigortas kapsamndaki yardmlardan da yararlanabilirler. (Ba-Kur K. ek

11)

Tarm Ba-Kur Kanununa tabi sigortallarn hem bamls hem de hak

sahibi olarak ocuklar yardmlardan faydalanmaktadr. Sigortalnn

bakmakla ykml olduu ocuklar, yallk ve malullk ayl almakta

olanlarn ocuklar ile lm ayl almakta olanlarn salk sigortasndan

yararlanaca belirtilmitir. (TBa-Kur K. ek 1)

Tarm ileri Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamnda da sigortalnngeindirmekle ykml olduu ocuklar ve sigortalnn lm halinde hak

sahibi olan ocuklar ile bu kanuna gre malullk, yallk ayl ve srekli i

gremezlik geliri almakta olanlarn ocuklar da belli koullarn varl

halinde salk yardmlarndan yararlanabilirler. (TSSK. m. 16)

5434 sayl Emekli Sand Kanununda hak sahibi olan ocuklar,

itirakinin bamls olarak kanunun ngrd yardmlardan dolayl

olarak yararlanrlar. (ESK. m. 67) Bunlara yetim ayl yannda, genel

salk sigortasyla salk yardm salanana kadar , hastalklar halinde

resmi salk kurumlar ile kamuya yararl dernek ve vergiden muaf

vakflara ait salk kurulularnda muayene ve tedavi imkan getirilmitir.

(ESK. geici 139) Devlet Memurlar Kanunu m. 209a gre ise, itirakilerin

bamls durumundaki ocuklarn sigorta yardmlarndan yararlanma

imkanlar vardr.

5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortasna Kanununa

gre sigortalnn bamls durumundaki ve hak sahibinin bamls

durumundaki kz ocuklar, her trl salk hizmetinden faydalanmaktadr.

Burada sigortalnn ya da hak sahibinin bakmakla ykml olduu

ocuklardan(kz ocuklarndan) sz edilmektedir. Bunun yansra bizzat

kendisi hak sahibi durumunda olan kz ocuklar ise genel salk sigortals


41/119

34

saylm ve de sunulan her trl salk ve dier hizmetlerden faydalanma

imkan salanmtr. len sigortaldan dolay hak sahibi olan kz ocuklar

ayn zamanda Kanundaki uygun artlar erevesinde lm ayl ve dier

demelerden yararlanmaktadr.


42/119

KNC BLM

GEMTEN GNMZE TRKYEDE KIZ OCUKLARININ

SOSYAL SGORTA LE KORUNMASI

Sosyal gvenlik sistemindeki gelimeler bakmndan Osmanlmparatorluu dnemini, Tanzimata kadar olan dnem ve sonras olarak

iki ayr dnem olarak ele almak isabetli olacaktr. Tanzimat, siyasi alanda

olduu kadar, sosyal gvenlik asndan da nemli gelimelerin

gerekletii bir dnm noktas olmutur.

Tanzimata kadar olan dnemde, gerek dini sosyal yardmlar ve vakflar

gibi geleneksel messeselerle, gerekse orta sandklar, tmar sistemi ve

hazineden denen aylklarla, zellikle ykselme dneminde yaygn ve

kapsaml bir sosyal gvenlik garantisinin salanm olduunu sylemek

mmkndr. Devletin ve vatandalarn sahip olduu imkanlarn genilii,

bu seviyede yksek ve yeterli bir sosyal gvenlik garantisinin

salanmasna imkan vermekteydi.

Tanzimat Ferman ile birlikte balayan Batllama hareketlerinin bir

uzants olarak devlet memurlar maal hale getirilmitir.alrken maa

alan memurlarn, emekli olduklar zaman da sosyal gvenlik garantilerinin

salanmas ihtiyac ortaya km ve bu ihtiyacn devlet tarafndan

salanmasn ngren modern sosyal gvenlik messeseleri

oluturulmaya balanmtr. Bunlar; Askeri Tekat Sand(1866), Sivil

Memurlar Emekli Sand(1881), Seyri Sefain Tekat Sand(1890),


43/119

36

Askeri ve Mlki Tekat Sandklar(1909) ve irketi Hayriye Tekat

Sand(1917) olarak sralanmaktadr.

Tanzimat sonras dnemde, devlet memurlar yannda ii statsnde

alanlara ynelik sosyal gvenlik dzenlemeleri de yaplmtr. ilere

ynelik sosyal gvenlik tedbirleri de ieren alma hayat ile ilgili

dzenlemeler ise unlardr: Dilaver Paa Nizamnamesi(1865), Maadin

Nizamnamesi(1869), Askeri Fabrikalar Nizamnamesi(1909), Tersane-i

Amiriyeye Mensup i Vesairenin Tekadiyesi Hakknda

Nizamname(1909), Hicaz Demiryolu Memur ve Mstahdemlerine YardmNizamnamesi(1910).

Birinci Dnya savann yaratt fakirlik problemi ile dman igali

altnda kalan blgelerdeki yetim ve ksz ocuklarn korunmas iin 1915

ylnda Dar-l eytam, ocuklar yurdu almtr. Ancak, kurulduktan ksa

bir sre sonra kt ynetim dolaysyla kapanma noktasna gelen yurt

1927 ylnda Dar- afakaya devredilmitir. Dar- afaka, stanbul

kapal ar esnaf tarafndan, yanlarnda alan raklarn eitimini

salamak zere 1873 ylnda alm bir eitim kurumudur. Zaman iinde

fakir ocuklarn alnarak bakm ve eitimlerinin saland, halen

faaliyetlerini srdren bir sosyal gvenlik kurumu nitelii kazanmtr.

Cumhuriyet sonras dnemde asl inceleme konumuz olan sosyal

sigortalar, ba-kur ve emekli sand yer almaktadr. Bu kurum

gnmze kadar olan dnemde ayakl bir sosyal sigorta kolu olutursa

da, bu dank grnm tek bir kurum erevesinde yaplanarak

giderilmitir.

lkemizde 5502 sayl Sosyal Gvenlik Kurumu Kanunu ile

birletirilmi olan sosyal gvenlik kurumlar, sosyal sigortalar, ba-kur ve

emekli sand olarak ayrlmaktayd. Ancak bu kurum tek bir at altnda


44/119

37

toplanm ve sosyal sigorta mevzuatnda birlik salanmaya allmtr.

Sosyal sigortalarn geirdii sre asndan bu Kanunu inceleyerek kz

ocuklarnn nasl bir koruma altna alndn incelemek gerekmektedir.

I. TRKYE CUMHURYET EMEKL SANDII DNEM

T.C. Emekli Sand itirakilerine verilecek yardmlarn bir ksm

devlet(allan Kurum), dier bir ksm da Emekli Sand tarafndan

salanmaktadr. tirakilere devlete salanan en nemli yardm salkyardmdr. Sandk, ancak aylk balandktan sonra itirakilere ve hak

sahiplerine 5434 sayl Kanunun Geici 139. maddesine ve her yl

yenilenen Bte Uygulama Talimat hkmlerine gre salk yardm

yapmaktadr.

1. tirakinin Bamls Olarak

Geici 139. maddede 4905 sayl Kanunla50 yaplan bir deiiklikle,

emekli, adi malullk veya vazife malull ayl alanlara, bunlarn

bakmakla ykml olduklar aile fertlerine dul ve yetim ayl alanlara,

kanunla dzenlenecek genel salk sigortas kapsamna alnacaklar tarihe

kadar, hastalanmalar halinde resmi veya zel salk kurum veya

kurulularnda Ynetmelikle belirlenecek usul ve esaslara gre muayene

ve tedavi olana salanmtr.

17.4.2004 tarihli, 5234 sayl Kanun ile Emekli Sand Kanununun51

12. maddesinde yaplan deiiklikle, bir sre memur olarak alanlarn

istekleri zerlerine sandkla ilikilerini srdrme imkan getirilmi ve bu

50 RG. 1.7.2003, 25155.51 8.6.1949 tarihli, 5434 sayl Kanun, RG. 17.6.1949/7235.


45/119

38

grup istee bal itiraki olarak adlandrlmtr.52 Bu yeni dzenleme

uyarnca, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununa tabi olarak en az 10 yl

altktan sonra memurluktan karlm olanlarla, ayn kanunun 96.

maddesinde zikredilen olaanst ynetim hallerinde alanlar ve 48.

maddede belirtilen belli sulardan dolay hkml bulunanlar hari olmak

zere memurluktan ayrlm olanlar, ayrlma tarihinden itibaren alt ay

iinde yazl olarak Sanda bavurmalar ve emeklilik kesenekleri ve

kurum karlklarn yatrmalar artyla istee bal itiraki olabilirler.53

Salk yardmlarndan tm itirakiler deil, 657 sayl Kanunkapsamna girenler yararlanrlar. Devlet Memurlarna salanacak salk

yardm Devlet Memurlarnn Tedavi Yardm ve Cenaze Giderleri

Ynetmelii ve Bte Uygulama Talimatlaryla dzenlenmitir.

Devlet memurlarnn yaknlarna(e, ocuk, ana baba) yaplacak salk

yardmlar 657 sayl Kanunun 209. maddesinde dzenlenmitir.

ocuklarn salk yardmlarndan yararlanmalar bakmndan ikiden

fazla da olsa aile yardm deneine mstahak olma koulu vardr. (DMK.

m. 202,206) 206. maddeye, 21.4.2005 tarihli 5335 sayl Kanunla deiik

28. madde ile evli olmama koulu yannda 25 yan doldurmama(25

yan doldurduu halde evlenmemi kz ocuklar ile alamayacak

derecede maluliyetleri resmi salk kurulu raporuyla tespit edilenler hari)

art getirilmitir.

Memurun yaknlarnn hastalanmalar durumunda evlerinde veya resmi

veya zel salk kurumlarnda ayakta ya da yatarak tedavileri, tedavi ve

yol giderleri, memurun bal olduu kurumca karlanr. Yurtiinde

52 RG. 21.9.2004/25590.53 Ebru AKIN: Trk Hukukunda Kadn ilerin Sosyal Gvenlii,1.bas(stanbul,2005),

144.


46/119

39

tedavilerinin mmkn olmad tam teekkll hastane raporuyla

belgelenen yaknlar da tedavi iin yurt dna gnderilebilir. (DMK. 209)

Yurtdnda tedavi konusunda itiraki yaknlarna salanan bu imkan

dier sosyal gvenlik kurumlarnda bulunmadndan bu noktada norm

birliine aykr bir durum ortaya kmaktadr.

657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 202-206. maddeleri uyarnca,

evli olan devlet memuruna aile yardm denei verilir. Memurun menfaat

karl almayan ya da herhangi bir sosyal gvenlik kurumundan aylk

almayan ei ve ocuklar iin ngrlmtr. Kanunda yer alan ikiden fazlaocuk kuraln ayn anda ikiden fazla ocuk olarak dnmek

gerekmektedir54.

Elerden birine i akdi veya toplu i szlemesi gerei ocuklar iin

yaplan aile yardm denei daha dk ise, yalnz aradaki fark denir.

(DMK. 202)

Dul memurlarn ocuklar ile devlet memurunun geimini salad

ocuklar iinde bu yardm verilir. (m. 202/3,son) Evlenen, 25 yan

dolduran, kendileri hesabna ticaret yapan veya gerek veya tzel kiiler

yannda her ne ekilde olursa olsun menfaat karl alan(renim

yapmakta iken tatil devresinde alanlar hari), burs alan veya Devlete

okutulan ocuklar iin aile yardm denei verilmez. 25 yan bitirdii

halde evlenmemi kz ocuklar ile maluliyetleri alamayacak derecede

olan ve bunu da resmi salk kurulu raporuyla belgelendirenler sresiz

olarak aile yardm deneinden faydalanrlar. (m. 206)

Aile yardm, memura her ay ayl ile birlikte verilir. Kar koca her ikisi

de memur ise denek yalnz kocaya verilir. E iin alnan aile yardmna

54 Metin TOSUN: Trk ve Avrupa Birlii yesi lkelerin Sosyal Gvenlik Sistemlerinde Aile

Yardm Uygulamalar(Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi), Ankara,2003, 27


47/119

40

evlenme tarihini , ocuk iin alnan ise doum tarihini izleyen aybandan

itibaren hak kazanlr. (m. 204)

2. Hak Sahibinin Bamls Olarak

Emekli Sand Kanununa gre; emekli ve malullk ayl alanlarn

bakmakla ykml olduu kz ocuklar, hak sahibinin bamls olarak

nitelendirilir.

5434 sayl Kanunda tr emeklilik ngrlmtr. stek zerineemeklilik, resen emeklilik ve ya haddi nedeniyle emeklilik. Bu ekilde hak

kazanan itirakilere emekli ayl balanr.

Ayn ekilde Kanunda tr malullk vardr: adi malullk, vazife

malull ve harp malulldr. Adi malullk(m. 44), vazife malull(m.

48), harp malull ise 64. maddede tanmlanmtr.

5434 sayl Kanuna gre emekli ve malullk ayl alanlar ve bunlarn

bakmakla ykml olduu kz ocuklar, salk yardmlarndan

faydalanmaktadrlar55.

3. Hak sahibi Olarak

5434 sayl Emekli Sand Kanununun 67. maddesinde hak sahibi

olarak dul e, ocuklar ve ana baba saylmtr56.

55 Sevin AKBULAK/Yavuz AKBULAK: Trk Sosyal Gvenlik Sisteminde Yaanan Sorunlar veAlnmas Gereken nlemler(Ankara,2004), 36-3756 Reat ZCAN: Kamu Personel Rejiminde Emeklilik Sistemi,T.C Babakanlk Devlet Personel

Bakanl Uzmanlk Tezi(Ankara,1993), 182


48/119

41

Medeni Kanun hkmlerince nesebi dzgn, nesebi dzeltilmi, evlat

edinilmi, anneden aylk balanma halinde nesebi dzgn olmayan,

tannm veya babas hkmen tespit edilmi olan ocuklar hak

sahibidirler(m. 73).

Kz ocuklara aylk balanmas iin itirakinin lm tarihinde evli

olmamalar yeterlidir. Ayrca ya veya renim durumu ile ilgili bir koul

aranmaz. Kz ocuklar sonradan evlenirse aylklar kesilir. Sonradan

boanmalar ya da dul kalmalar halinde aylk tekrar balanr(m. 75/I,II).

Fakat emeklilikle ilgili bir grevde almamalar koulu aranr(m. 9957).

tirakinin lm tarihinde gebe olan kadnn dourduu ocua ya da

sonradan mahkeme kanalyla babalna hkmedilen ocuklara da aylk

balanr(m. 76).

Kz ocuuna balanacak aylk, lene balanm ya da balanacak

olan ayln %25 idir(m. 68/a). Kz ocuk, aylk almayan hak kazanan e

dndaki tek yetim ise bu oran %30 dur. Kz ocuk, lenin nceki einden

olan ocuklarndansa, hem anadan hem babadan yetim kalmsa veya

sonradan bu duruma dmse ya da af kanunlarna gre tescil edilmise

oran yine %30 dur(m. 68/2,3).

Erkek ocuklara aylk balanabilmesi iin, lm tarihinde 18 yan,

orta renimdeyse 20, yksek renimdeyse 25 yan doldurmam ve

evlenmemi olmalar gerekir(m. 74/III). tirakinin lm tarihinde,

tedavisi imkansz hastalk veya sakatl nedeniyle almayan erkek

ocuklara, yalar ne olursa olsun aylk balanr(m. 74/VII).

Emekli Sand Kanununun 66. maddesi, dul ve yetim ayl

balanacak halleri saymtr:

57

Sezgin ZCAN: Yetim Aylnda ifte Standart, Yaklam Dergisi,12,S: 142(Ekim,2004), 274


49/119

42

A) Cumhurbakan iken veya ayrldktan sonra lenlerin,

B) tirakilerden fiili hizmet sreleri 10 yl ve daha fazla olanlardan

lenlerin,

C) Emekli, adi malullk veya vazife malull ayl alanlardan

lenlerin,

D) tirakilerden 45. maddede yazl vazifeden doma sebeplerle

lenlerin veya ayn sebeplerden doma kaza ve yaralanmalar

zerine tedavi srasnda veya ameliyat yznden lenlerin,

E) Erlerden 56. maddede yazl vazifelerden doma sebeplerle veya

ayn sebeplerden doma kaza ve yaralanmalar zerine tedavisrasnda veya ameliyat yznden lenlerin,

F) Erlerden 56. madde gereince vazife malull ayl alanlardan

lenlerin,

G) Fiili hizmet sreleri 10 yl veya daha fazla olup da kesenekleri geri

verilmemi durumda olanlardan 61 yan doldurmadan lenlerin,

H) Vazife malull getiinden dolay ayl kesilmi ve emeklilik

hakk tannan bir vazifeye tayin edilmemi ve fiili hizmet sreleri de

10 yl doldurmu bulunanlardan lenlerin,

lm tarihinde bu kanuna gre ayla hak kazanm dul ve yetimlerine

balanr58.

Kanunun 77. maddesine gre, itirakiyi kasten ve haksz yere ldren

veya ldrmeye teebbs eden veya adi malul hale getirenler, itirakiye

veya ailesine kar ar bir crm ilemesinden veya bunlara kar kanuni

grevlerini yerine getirmede byk kusuru dolaysyla mirastan mahrum

edilenler ile evlenen kz ve erkek ocuklarla, sonradan evlenen e dul ve

yetim aylna hak kazanamaz.

58

TOBB Sosyal Gvenlik zel htisas Komisyonu Raporu(Ankara, 1994), 135


50/119

43

tirakinin gaipliine karar verildiinde, fiili hizmet sresi 10 yl ve daha

fazla olanlarn dul ve yetimlerine aylk balanr. Gaipliin sona ermesi

halinde aylk kesilir ve geri alnmaz(m. 78).

Ayn anda hem dul hem de yetim aylna hak kazanm kadn, hak

kazand tarihten itibaren hangisini tercih ettiini Sanda yazl

bavuruyla bildirdiinde, takip eden ayba itibariyle o aylk kendisine

denir. Bir bavurusunun olmamas halinde fazla olan aylk hangisi ise o

denir(m. 94).

Emekli, adi malullk, vazife malull, harp malull veya er vazife

malull almakta iken yetim ayln tercih edenin lm halinde, bunlarn

lm halinde yetimlerine kendi aylklar zerinden aylk balanr(m. 94/4).

Yetim ayl almakta iken emeklilik hakk tannan bir vazifeye giren

ocua, vazifelerinden dolay vazife malull aylna hak kazanmalar

durumunda bu aylk balanr(m. 95/1).

Yetim ayl almakta iken itiraki durumuna giren ve bylece yetim

ayl kesilen kz ocuunun kendi grevinden dolay ayla hak

kazanmas durumunda tercihi ve yazl bavurusu halinde, mstahak

olmas kaydyla kesilen ayln denmesine balanr ve bu durumda

lmeleri halinde kendi yetimlerine emeklilie esas olan vazife aylklar

zerinden aylk balanr(m. 96). 75. madde hkmnden hareketle

mstahak olma kavramnn evli olmamay ifade ettii dnlmelidir59.

Kz ocuklarna balanan yetim ayl, evlenmeleri, emeklilik hakk

tannan bir greve tayin edilmeleri, itiraki durumuna girmeleri, Trk

vatandalndan karlmalar, Trk vatandaln brakmalar, Trk

vatandaln muhafaza etmeden yabanc bir devlet vatandalna

59

Ebru AKIN: a.g.e., 161


51/119

44

girmeleri hallerinde kesilir. Dul ve yetim ayl sahiplerinin yeniden ayla

hak kazanmalar halinde ise tekrar aylklar balanr.

Emekli, adi malul ve vazife malull ayl balanm olanlarla

bunlarn bakmakla ykml bulunduklar eleri, ocuklar, ana ve babalar

ile dul ve yetim ayl balananlar genel salk sigortas ile salk yardm

salanana kadar, hastalanmalar halinde resmi veya zel salk

kurumlarnda muayene ve tedavi edilirler(geici m. 139).

Vazife malull getiinden ayl kesilmi ve emeklilik hakk tannanbir vazifeye tayin edilmemi durumda iken 61 yan dolduranlardan, fiili

hizmet sreleri 15 yldan az olanlarn bu durumda iken lmeleri halinde dul

ve yetimlerine toptan deme yaplr. Haklarnda gaiplik hkm verilen

itirakilerin dul ve yetimleri de, hkm tarihinden itibaren bir yl iinde yaz

ile Sanda mracaat etmeleri halinde toptan deme alabilirler(m. 82).

Fiili hizmet sreleri 25 yl doldurmu bulunanlardan vazifede veya

akta iken lenlerin ikramiyeleri, lm aylndaki esas ve oranlar

dahilinde dul ve yetimlere ve artarsa ayn oranda bunlara denir(m. 89/4).

Evlenme ikramiyesi, sadece dul ve yetim ayl almakta olan dul e ile

kz ocuklarna ve anaya tannm bir yardmdr. Evlenme ikramiyesinin

miktar, 1.1.2000 tarihinden geerli olmak zere, dul ve yetim aylnn 12

aylk tutar kadardr(m. 90)60.

Evlenen e veya kz ocuk, 12 aydan nce boanrsa veya evliliin

butlanna veya feshine karar verilirse, bunlara tekrar aylk balanr. Ancak

12 aylk srenin kalan ksm iin, pein denmi ikramiye geri alnr. Bu

sreye ait ksm tahsil edilene kadar aylk denmez.

60

25.8.1999 t. 4447 sk. la deiik m. 90/I.


52/119

45

II. SOSYAL SGORTALAR KURUMU DNEM

506 sayl Sosyal Sigortalar Kanunu ile teminat altna alnm olan

riskler, i kazalar, meslek hastalklar, hastalk, analk, malullk, yallk,

lm ve son olarak 4447 sayl Kanunla kabul edilmi olan isizlik riskidir.

1. Sigortalnn Bamls Olarak

Dorudan sigortal olanlarn gerekli artlar gerekleirse btn sigorta

kollarndan tmyle faydalanmas esastr. Ancak biz ocuklara zellikle dekz ocuklarna salanan yardmlardan sz edeceimize gre bunlarn

sigortalnn bamls yani yakn olarak bu yardmlardan ne ekilde

faydalanacaklarna deineceiz.

A. Hastalk Sigortas

Hastalk hali, sigortalnn gelir kaybna ve gider artna uramasna yol

aan bir sosyal tehlikedir. Hastalk sigortas da, i kazalar ve meslek

hastalklar sigortas kapsam dnda kalan hastalk ve kaza hallerinde,

belirli yardmlarn yaplmasn salayan sosyal sigorta koludur. lkemizde

nce ok snrl bir biimde 1921 tarihli ve 151 sayl Ereli Havzas

Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Mteallik Kanun ile kurulmutur.

Modern anlamda ise 4.1.1950 tarihli ve 5502 sayl Hastalk ve Analk

Sigortas Kanunu ile iiler bakmndan uygulanmaya balanmtr.

506 sayl Kanun, dier sigorta kollarndan farkl olarak hastalk

sigortas iin bir tehlike tanm yapmam, i kazas ve meslek hastalklar

sigortas kapsam dnda kalan btn hastalklar hastalk tehlikesi olarak

kabul ederek kapsama almtr. Bu tarife gre de i kazas ve meslek

hastalklar dnda kalan hastalklarda, hastalk sigortasndan yardm

salanmaktadr. (SSK. m. 32) Kanun hibir ayrm ve snrlama


53/119

46

getirmediinden, sigortaly(veya aile bireylerini) bedensel veya ruhsal

ynden zarara uratan her neden ve durum bu sigortann kapsamna

girer. Hatta ocuk drme de SSKnun uygulanmasnda hastalk hali

saylmtr. (SSK. m. 33/2) SS uygulamasnda, ocuun 180 gnden daha

az gnde meydana gelmesi dk saylr, ocuun yaayp yaamamas

hastalk sigortas kapsamna girmesi asndan nemli deildir.61

Hastalk sigortasndan faydalanacak olan gruplar unlardr; aktif

sigortallar, sigortallarn geindirmekle ykml olduu e, ocuk, ana

babalar, kurumdan srekli i gremezlik, malullk, yallk ayl almaktaolanlar(pasif sigortallar), pasif sigortallarn geindirmekle ykml olduu

e, ocuk, ana babalar, len sigortallarn hak sahibi olarak gelir ve aylk

almakta olan e, ocuk(dul ve yetim ayl alanlar) ve ana babalar62.

506 sayl Kanunda 6.8.2003 tarihinde yaplan 4958 sayl Kanunun 32.

maddesinin son fkrasnda yaplan deiiklikle;Sigortallarn bu maddenin

(A), (B) ve (D) bentlerinde yazl yardmlardan yararlanabilmeleri iin,

hastaln anlald tarihten nceki bir yl iinde en az doksan gn

hastalk sigortas primi demi olmalar arttr hkm getirilmitir. 4447

sayl Kanunun yaynland 8.9.1999 ncesinde sigortalnn kendisinin

salk yardmlarndan yararlanabilmesi iin prim art yoktu.

Sigortalnn geindirmekle ykml olduu, e ve ocuklar ile ana

babalar, hastaln anlald tarihten nceki bir yl iinde en az 120 gn

hastalk sigortas primi demi olmas artyla salk yardmlarndan

yararlanrlar(m. 35,42)

506 sayl Kanunun 106. maddesine gre, sigortalnn geindirmekle

ykml olduu kimseler Dier sosyal gvenlik kurulularna tabi olarak

61 Can TUNCAY/mer EKMEK: a.g.e., 297.62 Yusuf ALPER: a.g.e., 255; Kenan TUNOMA: Sosyal Gvenlik Kavram ve Sosyal

Sigortalar(stanbul,1987), 364; Cevdet lhan GNAY: a.g.e., 598


54/119

47

almayan ya da gelir veya aylk almayan ei; 18 yan veya ortaretim

yapyorsa 20 yan, yksekretim yapyorsa 25 yan doldurmam veya

18 yan doldurmu olup da alamayacak durumda malul erkek

ocuklar ile yalar ne olursa olsun evli bulunmayan ve sosyal gvenlik

kurumlarna tabi olarak almayan veya bunlardan aylk yahut gelir

almayan kz ocuklar; geiminin sigortal tarafndan saland belgelenen

ana babasdr. Geici i gremezlik denei verilmesine hak kazanlan

tarihten nce, sigortal tarafndan evlat edinilmi, tannm veya nesebi

dzeltilmi, yahut babal hkme balanm ocuklar da kapsama

girerler63.

4958 ve 5073 sayl Kanunlar ile 23., 68. ve 71. maddelerde yer alan

erkek ibaresinin karlmasyla gelir, aylk ya da toptan deme alma

asndan malul kz ve erkek ocuklar asndan eitlik salanmasna

ramen, 106. maddede sz konusu ayrm varln srdrmektedir.

Dolaysyla alamayacak durumda malul erkek ocuklar anlan madde

gereince sigortal tarafndan geindirmekle ykml saylp, 35. madde

uyarnca hastalk sigortas kapsamnda salk yarmlarndan yararlanrken,

ayn durumdaki kz ocuklar bundan mahrum kalacaktr. Bu

uyumsuzluun giderilmesi iin 106/b hkm iinde yer alan erkek

ibaresinin metinden karlmas gerekir.64

Srekli i gremezlik geliri, malullk ve yallk ayl almakta olanlar ve

bunlarn geindirmekle ykml olduklar e, ocuk, ana ve babalar,

salk ve protez yardmlarndan yararlanrlar.

Sigortallk niteliini yitirenlerden, bu tarihten nceki bir yl iinde en az

120 gn hastalk sigortas primi demi olan(m. 40) ve hastalklar

sebebiyle, bu niteliin yitiriliinden itibaren 6 ay iinde Kuruma bavuran

63lhan ORAL: Dnyada ve Trkiyede Sosyal Sigortalar Kapsamnda Salk SigortasUygulamalar(Eskiehir,2002),18864 Ebru AKIN: a.g.e., 64.


55/119

48

sigortal ile geindirmekle ykml olduu e, ocuk, an ve babalar, salk

ve protez yardmlarndan yararlanrlar. Hastalk sigortas bakmndan

sigortallk nitelii, son denen primin ilikin olduu gn izleyen onuncu

gnden balayarak yitirilmi saylr. Ancak sigortalnn cretli izin almas,

greve katlmas veya lokavta uram olmas hallerinde sigortallk nitelii,

bu srelerin sona ermesini takip eden onuncu gnden balayarak yitirilmi

saylr. (m. 107)

Yargtay, sigortallk niteliini yitirdikten sonra, Ba-Kur sigortalln

gerektiren bir ite alsa bile, sigortallk niteliinin sona erdii tarihtenitibaren 6 ay iinde hastalanan sigortalnn kzna Kurumca yaplan salk

yardmlarnn eski sigortal olan babasndan istenemeyeceine karar

vermitir.65

Sigortallk niteliini yitirmi kadn sigortalnn, sigortalnn

geindirmekle ykml olduu einin veya kznn ya da srekli i

gremezlik geliri, malullk ve yallk ayl almakta olan sigortalnn

geindirmekle ykml olduu kzlarnn ocuk drmesi halinde de belli

salk yardmlarndan yararlanabilecekleri dzenlenmitir. (SSK. m. 36,40)

Sosyal Sigortalar Kanunu, sigortalnn eine salk yardm

yaplabilmesini, sigortal tarafndan geindirilmek zorunda bulunmasna

balamamtr. (SSK. m. 35) Ancak salk yarm talep eden e,

sigortalnn deil de gelir ve aylk alan kimsenin ei olduunda 35.

maddede aranmayan art burada gerekli grlmtr. (SSK. m. 36) Bu tr

bir ayrmn yersiz olduu kanaatindeyiz.

Hastalk sigortasndan salanan yardmlar parasal ve salk yardm

olmak zere iki trldr. Hastalk sigortas, hastalanan sigortalnn

65 Y10HD, 13.10.1994, 11907/17604(Resul ASLANKYL: Sosyal Sigortalar Kanunu

Yorumu, Ankara, 505)


56/119

49

almamas sebebiyle ortaya kan gelir kayplarn balad geici i

gremezlik denei ile karlamaya alr. Sigortal olmadklar halde

sadece sigortal yakn olanlar, parasal nitelikli bu yardmdan

yararlanamaz. Sigortalnn bamls sfatyla kz ocuklar da bu durumda

geici i gremezlik denei alamayacaktr.

Salk yardmnn yaplmas, sigortalnn salnn korunmas, alma

gcnn yeniden kazandrlmas ve kendi ihtiyalarn grme kabiliyetinin

artrlmas amacn tamaktadr. (m. 33/son)

Kurum tarafndan sigortalya sunulan salk yardmlar, sigortalnn

hekime muayene ettirilmesi gerekli klinik ve laboratuar muayenelerinin

yaptrlmas tedavilerinin salanmas, gerektiinde salk messeselerine

yatrlmas ve gerekli ila ve iyiletirme va

sosyal sigortalarda kiz cocuklarinin sosyal guvenligi social security of female children in social...

Documents