SpecilnenQuaesti on u 01 Lucilianar um.

Postquam Robertus et Henricus Stepbani intel' Fra­-gmenta poetaru11t veterum Latinorlllll 1) etiam C. Lueilii re­liquias ab ipsis pl'imum eollectas edidel'Unt, separatim easdematque singulatim recogllovit auxitque Franclscus Dousa 2),filius lani, cujus potissimum - ut nit in Dedicatione­consilio ae judieio utebatul'. Qui tametsi in restituem]a ltisfragmentis vera genuiuaque fornm atcIue in docta eorum ex­plicatione operam multam consumpserat, eamque haud irri­tarn, eum praeter patrem, virum Latinarum liUerul'umpcri­tissimum, aliosque emditos etiam Jos. Scaligcl'um habuisseadjutorem videatur: non tamen potnit ßaelii 3) quandam re­prebensionem effugel'e, qui CUl'am. ejns agnoseens indigeresie qno~que has reliquias prollullciuvit, quae ab docto aliquohomine denuo pereensel'entur atque explicarentur. Nec in.

I) Parisiis 1564. 8.

2) Dousae editio Lugdul!i Batavorum apud Hapltetengillnl pro­diit anno 1597. 4. Eam dcnuo, auetiorcm, ut dieunt, Patavij apudCominulß typis deseribcndam curarunt fratres Vulpii a. 1735. 8. at­(IUC nua emu Cellsorilli dc die natali libro ctiam Sig. Havcrcalllplfilii Lugd. Bat. a. 1,43. S. Uaec igitur tertia est: exemplaria an­tem quae inscriptlllll habcllt AmsteI. 1661. (4.) solum titUlll1ll mll­ta,iase testes sunt Fabric. BibI. Lat. IIJ, p. 231 et Ebertus in Lc­xico bibliogr.

3) Lexico erit. ct hist.

16 Specimell Quaestionum

juria il1e ita censuit: eerte sententiam multo gravioremDousa da se ipse tutit, eum sie sentiebat, ut quae praestite­rat vacillantis adlmc cl parum .liqrddo consistcntis ingeniolityrocinia vocaret, ,1) Quod iUum vere de se confessuln esse,quieunque Iibrum ejns evolvet intellexel'it: quanquam nonminus cl'edibile est illud, quod ibidem narrat, se ab edendiconsilio l) revoeatum taeita quadam conseientiae trepidatione ..negre obseeutum Jos. Scaligero identidem. adhortanti et Jeeditionc (:t!lrem vellena. Namque tantum abest, ut im ma­gno viro datam ejus operam placuisse miremur (habet enimsuspiciol1cm Ienioris judicii ipsa Scaligeri erga Dousam vo­Juntas), ut plel'isque aeql1alium ejus gramm earn atque optatamfnisse faeile l1o}Jis persuadeamus. Quapropter si quid tarnen inDousam milli deinceps animadve1'tendum erit, id 110n tamjuveni modestissimo voTo quam aetati qua vivebat ejusquehis in litteris Ievitati ver minori intelligentiae imputaris.

,Judieo antem equidem (neguen nobilissimis 1'eeßntio­ris memOl'iae eriticis me disercpare puto), ah eo qui' fra­gmenta alltiqui alicujus scriptoris. edcl'c molitul' Ilaec duo inprimis speeta1'i aportere: ut unicuique Joeo onmem scriptn­rae discrepantiam suhjieiat, et ut verha quae supersunt itainter se eOllnectat eumque in OI'dinem audueat, qui vel ipseconfernt aliquantum nd singula quaeque recte perspicienda.

Prius eum alias, turn maxime in recensendis fragmentisnecessarium idcirco arbitror, quia pJerumque fere extra paueaverba nihil habemus , qno scriptoris mentem ac gcnuinammanum investigare et assequi possimus, Quod enim in librisintegris c1'ob1'o fit, ut ex ordine serieque rerum et sententia­rum atque ex ipso ejns qui slwipsit ingenio non tantnm vitiaapel'ta corrigantur, sed Intentia etiam aperiantur, id in hisvetel'Um poematum aliarumquc scriptionum pal,ticulis lied nepotest quidem. Saepellumero in earum censura ve1ut in ;tl"

4) In Dedicationc,

Luc i I i a nal'ulD. 17

!licio vcrsamur, in quo nisi ex lide tcstium eaque mala agcn­dum non sit: esse aliquid commissum plcl'umque conveoit,sed neque reum satis, a quo,. neque .tempus sive locum no­vimus, ubi id factum est, adeo ut quule sit illud pl'orsuslatcat: tantummodo quaedam fi'audis vestigia ud nos (lelatasunt', e quibus quid verum sit tanquam ex invitis tcstibus,qui id ipsum vario modo dissimulal'c ,atquc obtcgel'c solent,acd judici diligenter exquirclldum illdagandumqlle este Ne­ccsse est ergo nullmn is intcrponat suum jlldicium, ante.·quam testimonia qualiaeunque sunt quam plurima collegc)'it:quo facto demum criticam artem adhil)eat, ut. comparandoet perpcndendo aut id unum eorum dispiciat quo(l pro VC\'OlJabendulU est, aut tale quirl quaerat, si falsa sint omnia,ex quo hacc liel'i potuisse in promptu este Huc maxime per,·tinet (luod gravissimus criticus Bentleius in epistola ad G.Richterum data 5) commonet, »quanto melldosiora et nbsur­

diora videalltUl~ quac in codd. 11erscripta exstent, tanto eafidelius et diligentius o]Jscrvanda notandaque essc: fJwppeex iltis contaminatissimis, quae alius fOrle spreverit el vclutindigna notatu praeterierit,' ego halid rara pulccrrimas emCll­

dationes erUG ct extundo.u An Imtas, quae homo sagacissi­mus in scriptol'c il1columi opus sibi esse Juxerit, ca in la­cera et dissipato impunc eontemni atque dcspici posse abHs quorum obtusior acies sit? Immo llOs diligfmtiores essecl ut pillra cernant longillsque videant, quam praeterca so·Ient, omnibus virihus cniti oportet. At enim m~llti cdito­res eliam nostra aetate negligentius se gerunt, quorum plll­

I'es »cOl1sistunt ferc turn demum, ulJi impedilior sensus yclipsa specie manifestum vitium objieitur; jam ad varias lc­ctiones aut ad vetus exemplar confiIgiunt, surda plerumqueol'aeula, nisi eonstanter consulentibus.« 6) Iustae VCl'o)

5) Wolf. Anal. I p, 91,

6) Wolf. protegs" (HaI. (795) p. ~.

W. 9llidn. 9)lul f. q)liH. Ur.

18 Spccimcn Quaesliollum

pCl'petuac cl ccrlis artis Jcgilms ni"uo rccensionis cum multi

auctores cx quibm; aliomlll ihgmenta conquircnda stint ad­flUC exportes sint, non sioe l1l11gno lallOre comparari ca cl

cmendari possunt: utique Cl1Dl qui colligere ilIa parat 1I0n

modo in ipsis quas ([uacl'it relicluias verum per totos libt'OS1cas certe (IniIms plures carum contincntur.. I1cccsse ost

omnem scl'iptumc val'ictatcm pcrcun'cre coclicumqne ct vete­rum exemp[al'ium ecnsum hahcl'C. Ibl UCnllll11 fiet, ut sin­gulos testes (lieeat uti endein hnjus verbi translationc atqueIKIUHo supra) aCCl1ratins cognoscat ct quid voluerint aut no­lncrillt cartius illtclligat. Dousac tamen quod in rccogno­scendis J...ueilii fragmelltis talltam curam ct diligcl1tiam nonadhiJHlit c1'imini non clemus: res cnil1l uti nUllc ardua cst ct

(Iuae a Sealigero ipso, si nostris tempol'ilJUs esset, vi" de­(~CI11 mmis pel'ficcl'ctur; Ha iHa tcmpcstate co fuit di:fficilior,c{llOd {;I'itici il1gcnii acuminc quam certOl'mn ac multo1'umtcsl.imll auctoritate profieel'c malebant. Scd vitio ei vertcn­uum ost, quo(l neglectis vetel'Um libl'ornm testimoniis nunccOlTuptissima ne vcrbo quidem signat, mmc cOlljcetUl'as pa­tds aut aliorum nimia facilitate approhat ct pro Luciliauisvenditat. Consigl1ata ab eo libromm l\tJss. di.lfel'cntia et raracst nee testata sCl1lper ac fide dignu.

Alterulll quod postulavimus praecipue ad elUu atlillet, quiipsius LuciIH l'eliquias non tantum colligcl'c instituit ct in suumquasql1C librumquovis ordine distrihuere, sed etiam mo­mento quodam ct argumento ipsol'l1tn dispensare atque dis­pOIlere. Tametsi enim l10tissimum illud Juvcllulis:

Quic1quid agunt homioes, votum, timor, ira, voluptas,Gaudia, discUl'sus, nostri cst farrago libeHi,

recte cl'editUl' ctiam in satiras Lueilii eadere :Sllnt tamensacpius UllO e libro reservati 110n pauei versus, in quibusverisimile. est (nam quod omnino sit 'Ccrlum l'aI'O ex his»disjcctis membrisa efficitur) poctam de cadem re vel hominc

dispntasse. Ncque res per sc incredibilis est, cum ae plu-

Lu ci Ha nat'um. 19

.'iJms lihris non decem aut vigintl sed septuaginta et ccntumVCI'SUS aut vel'smnn partes supersiut, eOl'Um nonnullos in in­tegl'is olim voluminibussihi confinenl. tetlltisse loeum cl

parvo aut etiam Dullo intel'vatlo disjunctos fuisse. In lIauerem igitur ailigenter iUfiuil'endum puto, non qua fluasi ser­turn quodclam soliclum cx <lecerptis his et dispcrsis floscuJisrefici possit, sed ut fragmenta quae inanifesto vel prohuhiJi­tel' ad unam rem spectant, pl'aesel'tim eum metl'i quoC(uesocietate· conjul1cta siut, in collectione llostra vicinit~tc Ioeicompl'chendantnr siliiquc invicem lumcll quantulumcunqucest afferant. Cnjlls rei investigatia mil'llm quantum ct utiIi­tatis et jucullditatis fl'Uctum prechet, Hect etiam illud con­ccdam esse reliqua permulta, e quibus scntentiac vel argu­meuti totius e qua <leprompta sllnt sntime nihil omnino 1'05­

sit eHci. .Istud no.ll fugit Dousam qui Cefltones Lucz1Ümos 11

patt'e, ut ait, concinnatos e(litioni suae adjiceret: attamenipse (delaniludicro conatu nihil est quod <licam) bac (Iuo.quc mUlleris Sill parte perfanctus est parum prospere.

Quae COlD ita sint, quid ego exiliores ct plane suhita­rias commemorem notas, quibus Dousa conatus est has l'e­liquias fl'uclldas nohis et percipiemlas l'cddere 1 Mihi in libroejus multurn volutato mh'um non est, quod ilIud BaeHi ju­dicium qllisquis eum paullo accuratius insp6xit· paena udverbum ropetiit: 1) verul1l mirari suhit, llondum exstitisseohm. qui quod tanto apere desidel'ubaltll' enixe susceptumexsccutus sit ~sque ad extrenlUlll. 8) Quotl quihus de c;au~

,} Fahricil1s I. In" J. N. Fl111ecius dc Adol. Hng. Lat. p. 9',llcuvcns Coll. litt. (Lugd. Bat, 181!)) c. 3 p. 15.

S) Practer Joscllhum Isaculn, queln rrasmenl.a Lueilii collcgissc311ctorcst Palllus Cololncsius (v. ~'abric. 1. m,), neu)O post DOUS:lnlin cuucHs iltis ct eorrigendis ct explanal1dis operaln posuit: lIamAchaiuLrc in Bua Persii et!itie/Uc, cui iIla BubjUlixit, nihil alhpli1l5cgit, quant llL quae aplltl Dousam lc!:)untlll' typis dcnuo cxscl'ibenda cura­let, omissis tamen annotationibus ejtts olll ••ibus. AL passim vel cmen­dando vel explieando tetigerunt hace f":lSlUcnta complurcs, velut Jan.Guilielmus Iiuris. Vcrisimilium, Turnebus Adversat'iis ct alias, Lipsius

20 Specimcn Q!l[u:ditlünum

sis faclull'l sit dictu nOll est diffieile, sed nibil bie aUinet

tlispUlarc. Uuum jam l'eslat, ut de iis, quac hiscc insequen­

Hbus plagulis eum erllditis eommuuico, pauen praemitlam.lpsc ellim nl primmll ingressus SUIl1 Lucilii fi'agmcnta re~

{'ensere ct expliearc denuo, slatim intellexi etiam vitalU einsreeognoscendam esse: 'Iuippc Dousa perquam ,hrcvitel' cl le~

vifCI' eam pel'strinxit afqne multa silcntio transiit: Baeliusaulern ornoia all li(lllidmn perdl1cerc fOltasse ne voluit flui­dem. Constilncham vcro omnem de vita eommentationemin dUllS partes dividerc, qua rum in priorc oe rebus tan­

(Iuam exteriOl'ibus ageretnr, ut dc nomine, de actate, de pa­tria) dc genere ect., in altera cxponcretur de scriptis, t,le

loqllemli genere ct de i!liis rehus, quae nd compl'ehendcn­daUl propdam hujus paetne indolcm ne rationem pel'tinerent.

Atque sllperioris partis trin capita jam profligata ae paenealJsolnta exhibeo: quurtum in posteriore nliquaudo pOllel1~

dum erit. Qnne etiamsi~{jmllia ita eOI11]lUl'llta intcUigo, ut

In val'ias l'eprehensiollcs incul'l'ore possint", maxime tanlenvereOI', ne ([uis quae de l10mine Lueilii disputavi copiosiusct fusillS displltabl dieat quam bio Jocus pel'mittat, llec ta­mon non esse metuendulU milli, ne qual1do futurus sit

grnmmaticl1s, 'l,li ubel'iore cl subtiliore doclrinll instl'llctusscntentiam mcam pauds reflllci atque evel'tnt. Sic judicanli

nihil habeo respolldcre uisi hoc, ut tum eum hoc accidcrit etiamiUud lubelltel' mc cOl1eessurum esse l1r06tear. Similiter vomde iis qllne capite secunclo deLuciIii aetale dissenmtur ani­mus Il1'aesagit ful:uros qui me acla egisse illcusent: nempe id

ipsum quod tal11 studiose comprobarc volucril1l in vulgal'i-

variis et antI«ui:l Lc<tt. cl cpist, Quacst., Palmel'ius Spicilegiis, aliiqnOl'llm scripta Lampatle Gl'llteri contineutur, pl'llctcrea teste Fahl'i­ein I. 1l1. JaUllS Blltse"sius Leett. Vel1t1sinis ct Byckius centul'ianova, Epislolarum, quibus nuper accessit lihrn qllcm supra comme­moravi C, J. C. Reuvcl1S, Multa enrum tentata ab erotlitis suntet.iam in aliorum pnetarum editionibus, imprimis PlallLi, TercllLii,LUCl'lltii,

LuciliunlHurn, 21

bus liUCl'ul'urn Llitinllruß) cnal'rationibus pani atcJuc Joccri

solel'c DuHa adjecta dubitntionc aut alienac dtlLitationis noli­

tia. Sed istis non est quod me purgern : lloe unum timeo,

ne pcritiol'cS rCfUlll ct intelligcntiorl'S me cgisse vcrLosil1s

quam verius censeant. Tertio de \1r])e Lucilii patl'ia q<Ui\e_

I,ilun quo in loco etst adversarium nullum hahni nisi iUos

nescio quos~ qui Funccio de Adol. linguae Lnt. p. 89 auno­

tante LuCiliulll Canusinnm fecerunt (mirifico errore, ni f.:'ll­

101', propter versum in Horatii Snt. I, I!), 50): tumen quo­

niam milli propositum est nihil in bac yita cxpollcre nisi in..

dicato cujl1sque rei Ul1ctore ac fonte, omuin quae vulgo CI'C­

oe])antul' n principio retractanda ct suo quaeque reddellda

testi erant. Quod si illis quos supra significavi distincte cl

upte perfecisse videhor, roe id CJuod hoc capite eXl1ctii con~

,secutUl1l essc gaudebo. Reliqua se ipsa defcndallt.

I.

n e n 0 m 11 e.

Praqnomcn Lllcilio Cajlllll fuisse nOll est quod in <lu~

biom voeetul': uhicllnque vctCl'CS a}Jposito pl'al'!Ilomine hujus

poetae mentionem faciunt, sine lillu Jibl'ormn discl'epuntia Ca­jus I) appellatur, non Luclus, quemadrnodum nOIlJ1uUi arbi~

traH sunt. Quorum cI'ror iude videtur fluxisse, qnod, eurn

phU'es cornrnemorentm' Lueilii, vel ab uno Cicerone, nonne­

mini eomm praenomcu Lucio est.

Nomen ipsum modo per Huam L liUeram molla IJCl'cluas scriptllfll invenimus: illud in veLllstiol'iJ)llS lihl'is sacpc.hoc non ita dill usu increbuit. Utra sCl'ibendi mtio prac,­stet fluaestio est levis quidem ac minuLa., ut videlur simili-

I) Cf, eie, OraL. I J 16, p, 1I, 6, 25. !lead H, J:.I, tuscb.,in ChrolL

22 Speeimen Quacstionum

que in l'e visum es! Oudendorpio ad Frontin. I, 5, 6: atImud negligcllda neque ad judicandum pl·omptlj. Nec equi­dem vel1iam milli petendam existimo. diligentius quam esthucllsque factum disputaturo uua de littera, utpote qui in­teriora velut sacri hujus adeulltibus (ut Quinctiliani de 01'­

thographia verhis utar) apparituram spero multam rerumsuhtilitatem,

Frallciseus DOllsa 2) nomen Lucilii per nnam L scribivult: quod utut est, ratio quam de lIae sententia I'edditlevior est ilIa quidem nec omnino vera. Dicit autcm II no­men Lucilii scmper simplici L expI'cssum esse in omnibus vete­I'ibus libris tmn formis excusis quam manu exaratis Ciceronis,flomtii, Festi, NOllii et aliomm qui testimonia iIlius advo­cent.t( 3) Quae I'es si ita se haheret, mit'um sane essetquosdam magnos supcriorum aelnlum viros, velut Turne­bum, SalmasiUln, Jos. Scaligerum, Lamhinum, Mercel'um incd. Nonii, COl'tium in Orthographia, aBos 501it05 esse scri­bere Lucillium: quos cloct6s homines cave ne putes ita seri­pturos fuisse, si in Iihl'is c<\lamo seriptis aHter ubi<fue -:cp­perisseIlt. Quid si etiam illud a vero abest, quocl Dousa»nllnquam aHter (qumn per unum L) in 1apidibus priseisessel! c0l11cndit? Certe in iis quorum illscriptiollCS nuperOrellius collcgit aliis alio modo nomen hoc enotatum esl,tLUU duplici L uf in' 2244, 4225, ium simplici ut in 247':2785, turn utraque rationc in 346r, qui lapis id tel' exhihet.

:l) In vita Lucilii fl'agmcntis praemissa p. 183 Havcl'c.3) Idcm dicH, scd modcstius, CeUarius in Orthogr. p. 279 cd.

IlarZ. Dissidere tarnen codices in scribcndis nominibu5 quae in iliusexcunt, vix opus eat ut plUl"ibus monstretur. V. Casaub. ad Suct.Gramm. c. 6. Heusing. ad eie. Off. I, 11, 10. . Dl'akenb. lId Liv.111, 9, 2. K.reht ad Priscian. I p. 244. Editol'es pleriqne talernscripLul'ae variclatem neglcxisse videntuf, ct Garatcmius ad Cic.Planc. 32, 77 - ubi, quouillm suis in codd. Racilii nomen I)ex;unum L eXarah1l11 sit, Ha statim esse in omnibus opinatlll' - inIHle suo 0IJinor frustra 110S acquiesccre jubet, CUIU iSLud GClllinaLalittera cdiLllID öit a Lambillo cL Graevio aliisfIlie.

Lu c ii i all a rum. 23

Quanquam negari non polest in plcl'isque monimcnlis liuc­rnm illam non esse duplicatam. I})

Vemm tamcn ulterius progrediendum est. Nam nonmod" cx hac saxorum discrepantia, (luae in uliis hujus ge­neris nominibus multo major est quall1fluc haud recte ila cxpe­Jias, ut ill1peritis eam lapicidisdeberi dicas (accedit '1uo(l ctiuma Graecis fere seribiltw Aovxllluu;, ut Ront'l'Awr;, Tovflntl­"toG') sed ex co <luo'1ue quod de Opilio Grall1matico 8ueto.•nius c. 6 memOl'iae prodidit facHe cognoscitur ipsos junIveteres Romanos in hOl'um scriptiQlle nominum sibi non con~

stitisse. Ne'1ue id I)ousam practel'isse videtur, qui ud slaq

biliendam fidem corUlU '1uae supra rettuli mone! audore

Scaligero, llveteres haud ~lHLel' I productam '1uam EI di­phlboogum emmciure solitos itlee'1llc Lucdlius ab iis eademratione qua Scrveilius 5cribi consucvisse, Sen/ci/ius aulclnrepcl'h'i in nummis non paueis.« id (PlOtl Garutouius udeie. Plane. e. 25 testificattU'. At sieut ncutiquam COl:tseqlli­tur, quia sic 8ervei,liu$ aliquoties inveniatur, idcil'co ctiamIHlIlC scl'ij)lul'am Luecilius vcram fuisse vel usitatam: 5) Hanihil iude proficihfr acl n.:futandam L ]itterae gcminationcm,quod sie demlUll fieret, si - quod (]uidem a Niso Gmm­matico pl'aeeipicbatur - post longam vocalem consomms ge­minari non deherct. Etcnim conti'al'ia apud, Romauos in

4) ce. apo Orel1. n. 1014, ~7S(l, 3095, 3743, 3882, 4057, 410g.4,58, 4880.

5) Seio quidemJ cUam Garatoninm ~ll}co s111wa mcmoralo simi­liter scnsisse de nominc Duilii I cujl1S scculltbm syllabam per EIincisam fuisse putat in c:olllmna rostrata, oum jn codd. vel Duel­lius vel Duiltius, in Fastis Capitolillis Duilius sit. Scd ut Conec­dam quod Hcinl'icfl. ad Cic. Re puht. I, init. vult, ab ipshlS Ciee.ronis mann profectum esse Duellium, non tarnen possum quinOsauno ad AppllI. p. 134 adstipuler, elli Dilelio$, t1t in cod. Vati­..:ano Majus invenit, fuisse vidctur lIcriptul'a antiquior. Ita vcrisi­mHe est etiam in eolnmna iUa nomen scri}}tulIl fulsse, tum <Iuladiu tlsitatissimi lllOriS fuit scmivocales uon gClUinal'e (Quinct. I, 7.14). tllm eam ou rcm l{Uat1l exposucl'unt Spaldiull. atl Quillct. 1 p.:'16 eL llellrichs, ad Cie. Oral. m, 12, 46.

Specimell Quaestionum

usu fuisse constat, atfiue 0:1: QUillctiliallo (I, 7, (5) compcri­

mus diphthongUlll isti, cluabus littcl'is non solum non esse

expressmn, quanquam prommeiationc qnic1dam interfuisse in­

ter ct I ipse Lucilius testis est, sed ne I longum quidemita semper distinctum a hrevi: 6) adeo ut conjiei possit anteLueilium et all ipsius aequalibus nune I sOhlm nune EI essesille certa aliqua lege positum, 7).

His· enal'ratis appat'ct, ut puto, rem qua de agitur ad­llUc integmm esse, nec fore opinor quenquam, qui Schnei­dem quod utrum rectius sit et in LllCilii nominc ct in si­miIimn nonnullis in medio reliquit s) verterit vitio. Qlln­Diam autem aetatis est USUSqllC 11ost1'i - magis aliquantum,

uisi faHor, quam Romanorum, v. Cie. Orat. II, 27 - a ca­l}ite quod velimus arcessere ct nnde omnia manent videre:

meam de origine horuOl nominum sententiam ut potero hre·vissime exponam, ita quidem ut ca quemadmodum scribcndasint simul persl}iciatur.

C. Sigonius ct Onuplu'ins Panvinus, 9) qui de nomini­

bus Romanorunl scripscl'Unt, ea quae in Hius desinunt aHa

alitcr explicantes partim ducunt a vel'11o nativo quod exit in

Uus, ut Rutiliwn a RUlilo, aut in ulus, ut Caecilium a Cae­

euio, aut in illus, ut Popillium a popillo, partirn ab iis pu­

tant clesccndcrc quae in hnil1otur, veIut Lucilium. aLu.

6) V. C. L, Sdlucidcr. Gramm, Lat. I p. 63 cl 68.,) Haue opinioncm luculcutcr confll'mant duo legis '.flloriae fra­

gmen[a (lIlaC Sigonius (de anliq. j. Italiae If, 2) in tabulas aeuensincisll repperit in Petl'i Bembi Cardillalis Museo. Ratio sCl'ibendiin bac lege, qnaC lala est viro Lucilio a. U. 642, varia est admo­dom ac llucLuaus: nam alias pOplt lei Roman e i, s, i quis, agl' e i,loe e i, dei cito, moillcipi ei$, alias popu l i Roman e i, si 1lme,ag l' i, pI' i mus, SOCt i $ lcgitur. I breve s<:mel tantUnl per EI sCl'i­I'Lmll est, in hoc nis e i. IdclU luodu8 scribclldi dcsulLoriU8 in aliisf{ui/msdam vocibus oMiuctur.

8) Gr. Lat. I p 408.Gracvji liles. Ant. R. n p. 1969' 100lt PanviTlum dlco CUlll

Cf. Th, neines, iu SaUell6eri tllcs. I 1'. 513.

Lu eil lana l'ltlll. 25

da seu quo(l Sigonius addit a deminutivO'Lucillo, Mauiliurtla Mallio, MetiliulJI a 1I1etio, Quinctilill:m n Quinctio cet.l\Jh:a est autem hujusmodi varietas el quasi inconstantia, CU~

jus ilIi doeti linguam Romanam insil1lulant. Quos lieet G.Vossius de AI,te gl'lllum. 11, I'] secutus sit, eam tamen l1ota~

tiOllcm non possum non improbul'e, atqua minus etiam cumPh. E. Huschkio lU) sentio, qua illorum nominum originmucontinuo ab his vult tralli quae sunt lucus, ma1ZllS, QUilltllS.

Enimvero 'manifestum est terminationem ilIam hasce

duas in partes rr -i';; disjllngendam esse: quarum poste­riorem frequentissime solam videmus suppeditnre novis pa­ranelis voci)ms. Quemadmodum enim ClI:: ipsis radicibus6ußt .Ihm - fils. gen - ius et nemo non sacerdot _ iurn ducit asacerdote, ita necesse est v. c. patrie _ lus proxime revoeeturad patricum 11) tanquam ad suum fontem et edul- ium adedule, ct sie porm Servius ad servum, QUilZCtius ad quin­tum, Yalerius s. Valesius ud Valesum s, Volesum, Claudiusad Clausum. In bis et similibus I penultimae cst vinculiinstar , cujus ope terminatio ad stirpes adjungitur et quasiattexitur. Prior autem illal'um partium, adsumptis ubi ge­nus designaretur U, S littel'is, itidem adhibita est ut copiam

verbOl'um augeret: eaque moelo ilus apparet 11t RUlilus, moelo

ulus ut Regulus, alias illus ut Camillus, interdum uUus utCatullus. Quae eum itn sint, quis est qui credat Quincti­[ium et Luciliurn ct aHa similia ortn csse a Quiuctio ct Lu­eio vcl a quinto et lueo? Nimirum in medio jncent 12) iHnquae modo dixi quae'luc in libris quidem rarius OCCUlTuntnobis, at tnnto magis populo vigebant. Quid enim'1 qune­nam est liugua, quae humauo modo vi!,ium plus absumpserit

10) Anal. Iilt. cd. ab J. G. lIuschkio p. 121.

I I) Hoc etiarn si non baberent Plautus ct Varro. tamen fingloporteret.

12) Suspicor in eadcm senlentia fnisse Prisciaumn I), 634.Putsch.) .ed obscurius locutus cst. '

26 Specimen Qnaestiollum

quam satis csl? Fatcor fieri id posse in singulis lJuilHlsdam

vocaJmlis, set! nequaquam in tanta verborum mullitudine cl

tot UI'!TI,IC pcrpetuueqllc Iegis documcnlis, nCf{lul iIlud prim;

<juaIn tum, eUlu propl'ia cujusque formae comm ratio seid

cf pcrscntiri ab omnibus desincbat.

Vocalis L litterae Rl1lecedeus tantam varie(alem subiit,

uL omnes quinque hoc Ioeo deprehendantur, e quibus alias

alii populis 13) sed Romani ja his oe quibllS disputatUl' no­

1l1iuiLus I potissimmn usurparunt, (luae littel'3, eLlm in nOI1­nullis U potius, in aliis E videretur sonare, in utrllmquc

pal:tem llltel'llal>at. Omnium vero voeum, qUllmm in exitu

Lest aut LL, duo omnino genel'll esse existimo. Ad alte­

nUll ca refero sive substantiva sive adjectiva, quae in Jlis

terminantur ut facüis, in ut llubilus, in illl1s U( ovil_

suilllts, in ut crccbtlus, pClululw;, ftgulus, cingulus,

capulus; 14) quorum differentiam, quanta ccrnitur. in syllaba

cxtrema, Dullam esse si ad rcmotiora lillguae tempora spe­

etas tum Cl>: Hs intelligitur (luae Hartlmgius de Casibus p.142 disseruit, tum sat multis comprobatul' verbis quae utro­

(Iue modo finillntur, sieut imbecillis - imbecillus, slcrilis ­

s!crilus, clapsilis - dapsilus. 15) Hoc tamen animadverterc

Hcet, ca quae laute L habeant cl a suhstantivis proficis­

cantllr US in fine pl'acferre, quae autem a verhis, IS: sie

13) Apud Gl'aecos frcqucntiorcs verborum lines hi videnlur:

el a).ol:, velut autJp:ulor;, ulQorrv1o{;, dj.talor;, lin;a}.cir, 6j.ta}.O{;,

ral'iorcs tAO, cl quolllodo 0firtJ.O{;) xWTlAO" j.tUc},.o" iJE10".ElnJsci per syllaham plerumquc, illlcrdum J)e1' rr fingebaut. V.(Mofr. Mucllcr. Etnuc. I p. 434. 440 ct GI'. F. Grotefend. in Scc­bu«(· Archiv. f, Phil. u, pacdag, Juni 1829 p. 117. Shnilia in Oscalingud fnisse :luctOI' est Fcslus v. famuli. Cf, Niebullr. n p. ,~

cd. tcrl.

14) Omllia lIaec proprie adjectiva esse, el.iam fig1tlus, calJulut,ostcndunt Cuper. obscrvatt. I1, 9' Doc(lcl'l, Synon, JIl, 11.

15) v. Voss; Elymol. Ruddim. j p. n. 93. StaUb. flaI'Lull/:l.I. m. 11, 145.

J

Lucilianarum. 27

nubilus fit a UU})C, Bed nubilis a nubendo. Radix quidemutrique vocanulo eadem.

Pel'linent huc ca quoquc, quac pel' EL a verhis , pe!'AL a substantivis derivata sunt, qualia sunt qlterella J me·(lella, tutella, '16) genialis ct fluvialis, vcnalis cl frugalis (nUln

quo aHa modo uat frugalitas? quod tarnen non per jocumdico ut Qllinctilianus I, 6, (7). et tribunal, ct janual, ct Ja.fjlltal ete. In his memorabilis est manca tcrminatio, quaeantiquitatem 1'edolet quaque effectum videlur, ut scqueren­tur declinationCDl tertiam i. c. primigcniam: quippc sisnifi­catio eorum taUs est, ut verisimilius multo sit ca nUIl(Iuamhabuisse quam, ut am volunt, pl'ogrediente tempore amisisse

pleniorem positionem.Ah hoc genel'e vocum, da quarum vi ac potestale hic

exponere nihil ad rem facit, discernendae sunt iHae, in (Iui­bus vis deminutiva inest ae littera liquida ,ubi I vel E prae­greditur geminatur, ut lapillus, tantillus, furcilla, catellus:uhi vero U vel 0 antecedit, geminatio illius fere abest, uttantlllus, .fitrcula, ratzt/uG, malleolus. Cujus discrimillis causain ipsamm vocalium ant tenuitate nut plellitudille sila est.V. Bopp. I. m.

His constitutis ad ea unde egl'cssus 6um l'ediI'c lieet.Nnm sicut nemo (lubitat quin famiZiaet exsiliwn ct l'cli(Iua1ll1jusee modi a famula ct exsule ct aliis quac simUitcr ca­dlmt pl'ofecta sint, item ueri de iis consentaocum est quae in

Hh;s' sive uHus sivc ellius desinunt. 11) Haec vero quae

'16) IIaec ita seribellda esse Majus et Heindehius ad Cie. p.Seanro §. 25 p. 176 cd. Beier. dC1cent. CUt Ha l' Causam miM enn·dasse videtnr Fr. Sopp. in Gl'amm. eompar, (Ilerol. 1833) 1 p,6 cl7'

17) Nihil inter se difFerrc has tres terminationes, cl vocaliumE, I, U cognatio c:onvincit cl cllcmpla qualiasunl Am u lins etAmilliul s, Am.iliU8, Pompuliu8 cl Pompilills. Sie enim (,it inlapidibus variatum. Quhlni igitur probetul' l10bis Populill8 ct po­puUanus1' v. Heinrich. ad Cie. pro Tnllio c. 16 cl lIuschk, Anal.liLt, p, 121, C. 13eieri explicatio. prollDllita lld CUll.dl'm Ciccrollls

28 Specill1ell QuacsliollUm

!lunt OlDllia gcntittm Romanarum nomina atquc adeo recte 11

nonnulIis emu Graecorum pall'onymicis collatll, pl'OlIl nut apraenominibus aut a cognominibus <tueta sunt, nHa ud de~

minutivorum genus J8) pertinent, ulia ud alterum quo deprius dictum est. In illis e. c. baee numero: Quinctilius,quod a Quint'illo s. Quinwllo, u~ saepius in 11l1mmis ct saxisest, natum cxistimo: (Juocirca Scaligcl' ud EuseJ). Chron. p.:z38 gcminationem liquidae vero ]Jl'opiorem ait; advcI'saba~

tur tamen sel'ibendi consuctudo. Similis est ratio nOll1illisSexlilii. Auilim s. Atilius a praenomine quod est AUus, si­cut 1I1etilius a 11lctto cl 1I1arcilius a 1I1arco 3 quiJ:ms mediaillterjeeta sunt cognomina lJfetellus ct lJlarcellus. Ab Ms siilIa ortn sint (quod pro certo non dicam) I rectius ponenturin altem genere. Sml fOt'lasse non distant a nomine Po­pillii, faeto hand Jubie a deminutivo quod a' Papa praeno­mine 19) ductum urbitror; nam primae syllabae mensuramnihil morol'. Sie etiam Duilii nomen originem traxisse vide·tUI' a pracnomine quod pad intellectu atque puellal'um Se·cl1ndiIla fuerit. Lllcillium denique sive, ut magis in Roma­Dorum consuetudine erat, Ludliunt non dubito derival'C aLllcillo l quod ipsUJ11 , quemadmodnnl ex inscriptionibus ap·paret, Imperatorum aetale nomen ~vasit gentile. Scd sutisda his. Cum illud tantmmllodo hujur> institutac quaesliouisest, pancis explicare quo cx fonte ct qua via nomina ilIa

IOClllll, docta quidcm ct notabilis est J sed vcreor ut sit recta clprolJabilis,

18} Ad baee igilur ({Holl attinct vere judiearuut P. Nanniusl\Hsccll. V, 5 et Weichcl'L dc lIostio poeta §. 2~ qui in iUis llomi­Ilibus lJn:OX(i(JH1ttft quodllam dcprchcndcl'cnt. Quibus cl ilhHllargior,similitudincm fluac cllm deminutivis etiam alter i genel'i spccie in­tercetlat non in caStl positam vitleri, sed l'ulciri al.cfuc augeri signi­ficatiouis qU:Hlam vicillia, Quac qualis sn Bua sponte intelligitur,factnmque ca reo!', ul. in vetcre lillgua scptenl.rionali eaclem positlonUlle vim halleret deminlltionis, llUlle odgiuelll ab aliquo inclicarct,V. flask. Vcjlctlllin[; Li{ deI, IsIantlskc Sproll (Kjobenha\'11 ISa)1'- 16•.

19) v. Hagcllh. in 01'011. Inseri11t I 11 • 47~'

LU ci I ;nn a r II m. Of1k •.'

profluxcl'int, allius inCJuisituro smulco ilniuUlm f\<lvel-taf atfCIl, fjUae COIllmode hane in rem obscl'vavit Nicbuhrills 1 p.4:10 cd. tert. Hoc tamen umun adjeccrim. CUIH in Lnlinis

mooumentis eae feminarul11 appellationcs quae in iTIa- vcl

ilia s. uila e:ccunt sint fl'cflucntissimae, Imjusmodi autcrn no­

minibus pan magna comm quae in [[i';s desimmt ortmusuum (lebeant, ctl!llClue Etruscorum nomina gcntilia similicxitu ferc a matn1ll1 nomiuibus 20) ducta sinl: non ineptaforsan suspicio sit anliquis temporibus eundem nominanclimorem apud Latinos populos obtinuisse ut apU<1 Etruscos.

A 'cogllominibus fjUae derivalUla csse puto, eOnlm

t'.xempla baee sunlo: Aemilius, nomen gcutis qUlle 1.lIlctoreFesto ab .Aemyio CJuodam appellata fere]Jatur: nec alitcrVarronem L. L. p. 104 Eip. decuit IO(Iui. J'lqllilios sive utin Pastis es! Aqllillios ah nquiio coloro i. c. a cogllominedietos nan'at FcStllS. MeID Caccilios tradit ortos putal'i aCaecnlo qllodam : :11) qllod uteullCJue se habet, nomen corum abco CJuod est eaeeulllS profectull1 patet: Colum, apo V 05S.

Etym. Aliae autem gentes, ut Romiliorwll;> Rlltiliorum, apopulis (Iuibusdam nomen aecepisse vidcntul': 22) aliorumnomillum 01'igo est paullo obsel1rior, vclut Gargiiii ct Car­viiii, (Juanquam horum stil'pcs 'plurihus c1iffuSRC sunt r'lInis.teste monte Gargl\llo et Cal'vcnto oppido. Hue enim spectatquod Quinctilianu; I, 4, 26 ait sie: gentes quoque ae Iocact 'alia multa reperias intel' nomil1um entlaas. Eas vcro hocloeo pel'quirere nec aUinet neo vacat, quare cetcl'a quae huepcrtineant missa faeio. Illud admoncmus tamen, sient piumcormn qnac ad gentilia iHa nomina tl'ansitmn quodammodomtmiant jam in liUel'arum monumentis frustra quaerantur,

20) 111<I!gavit ct patefeeit hane rem ut minhne sit duMa Odofr.Muellcl' I. supra notalo.

:11) v. Nicbuhr. I P.419.22) v. Niebubr, I p. 17, 79. 3!h n, ,65. Cf, Liv. VII, 5 et

Fest. p. 161 Dac.

30 SpecimCll Quacstiollum

ita reperiri a quibus nihil porro dcrivatUlll vidcutur. HujllsgellCl'is sunt Pltloillus, Regulus s. Regillus, 23) Catulus s.Catullus, Lentulus, Tibulus 24) ct Tibullus, Fabulllts. Quae

Hem ut cetem cjusdem tcrtnillatiollis curn numluarn sint no­mina secl aut cognomina aut praenomina, 25) Nielmhrio nc­cedo qui II p. ;) r;) Terentilli nomen apud Liv. IlI, 9 im­pl'Ohat: rccta enim ratio nut Terentium postulat, ut Sigo­nius voluit, aut Terentilium, quolllodo plures hahent libri Mss.

His jam profligatis quaestio exsistit, cur Romani in hissentiuIn nominihus, exccptis paucissimis, liquidam litteramnon duplicarillt. Num si rilUs erit qlli hoc dieat, scril)cnda

esse per duas L quae a praenominibus descendant, reliquaautCIn per ullum: fatebor cquidem ita 6eri oportuisse, Süd

ClUn alias, tum maxime in orthogl'aphia nOll semper id quodratione praeseribitur usu ct eonsuetlldine tenetur. Usus ellim

seribendi, 'lui anti'luitus sie fuit, nuHa ut littel'a CODSOllans

geminaretul", ellln postea h.c. iude ab Eneii maxil'l;leque

SulJae temporibus obsel'varetul' minus minusque, nOll estf{llod miremlll' val'iam dehinc exstitisse scr-ihcndi rationcm. 26)

23) v. Drakcllb. ad Li". XXIV, " 12 ct Drell. Inser. I p. 474:24) Si "ern est seriptma apud Fulgentium 1). 563 Mere.

25) In errorC versatur Goettlingitls, quod gcntilia quolluc DO­

miua in illus l't exirc contcndit (v. Jahrb. f. wiss. Krit. Mai 1833.No. 88): nam O(ellus quod cxempli loeo affert non mngis gentem desi­&nat qUllßl Calnllus.. Leltlulus.. aHa: id quod OfiUius.. frequcntissi­HHnn in lapidibus nomen,. comprobnt. Neque Graccorum nominaXC(i!tUo. et IUetUo., quac recte dieit esse e XtXQlllXo, ct IIEQl­Auo, cOlltracta, CUIll his 11110 modo possullteomparari. TaH:. nondiJl'crunt ab Ba dc quibus ßutlmannus asit Gr. amp!. §. 36 n. 5, .3.

2.6) Cf. Schneider I p, 394 sqq. ct 419' :Niebuhr. I p. 153. Dcvetel'um }lrouunciatioue statuerc aJiquid "ix lice:!t; jam QuiuctilianoI, 7. 13 sa tis fuit, haec brcviter comlllonuissc: f01'ut.Sse sieut sCj'l­hf'baut. (vcterrs), etiam Ha lorlucbantnf. Tarnen cl'cdidedrn, ut inaliis vocahulis, sie in bis de rl'tibus agitur autiqllam sel'ibcndi con­sllctudiuf'lH set'vatam esse vel rcpugn;lI1tibus aUfibus, fluibus ilIamnon sempcr ohtemperare ipsc Cicero alicubi notllvit: videllcet hocparia fieri potuit, IIL lapidarii aurem magis 11uam oculum consu­lentes L littel'am inleraum bis i llcidCl'cnt.

Lucilianal'um. 31

Sed fuit allera (Iuoque causa l qua lle usus sibi in 0111­

uibu3 his nominihus cOllsentiret prohibitmll est. Vere eni m

hoc milli video!' esse dictums, tertium a fine sy1Iallam lum

in iis qtHle in ilius filliuntur tum in aBis uf: fizmllia, COlZS/'

lium nalura brevem esse. 27) Cujus r<?i eUlu argl1mcnla sint

complura. 28) ipsa ista tes101' nomina quorum sat Ulllgllri

Il;u's apud pootas in antepcl111ltima eorripitul': quod Je his

fere constat: Aem'iliu$ t Pompzlius. Quinclllius, Scxl'tlius,Rupllius, Virgllius. Contra est eadem syllaha prodllehl in

hisce: Acilius, Alllins, LUcflitis, lIfanUius, RUlllius, Ser!' ...lil/$.. 29) quibus u{ldam Duilium cf: Publilillln, quae nomina

in Fustis Capitolinis I grande habeIlt.

27) Multac quidem hujus gcncris voccs I ante L prodllCl.ulll ha­beut, ut aed"ilis, al'l'tlis, bOZllle, cltbl:le, cltl'filis, tl'ibülis. Verl1m eaeum omnia substantivis orta sint, per synaeresin facta e~sc pnt.o,ita: ac.tilis ex aedi - 'ilis, aprilis es. apri - Ui.7, cl sie U et. I eoahw­runt in postrclllis duobns. Nalll uti tribltlis a tribu, Ha cll1'llli$

rectins a eurrn trahitlll' qnam a cUl'rcllllo; quomorlo vOlllit Vos,.Art. Gramm. 11, 17, (lua sClllentia in Etym. dcstitit. !tcm cllbilenon a cubando sed a cuba vcl cubo natum arbitror, v· FOt·cell. h.v. IWs autelll, qllae, C'l.si a subsl.antivis profecta, ut videtnr, pe­llllHimam corripiunt ut luunt/is, hoc ideo accidisse conjieio, qUOllantiquc sola L littera terrninabantur: id enim turn supcrl:1tivi l:llIUobsoleta quaedam el reeondila ostendllllt, nt Sil111tl, faClll, clifficul,{alnul s. famet. Gracilis quoque plcoiorc olim positioue carnissevidetur, pl'O quo Naevius gracilcns, Ennius cl'acens s. g"acel1s .H­eere maluit. Atque Ha qUi<lClll oll1lliuo tcmporibus illis lingua ja­etabatIIr contrariar(ne et illcondila edebd mulla quae post.motlo ,,,[mal.uritatern qnalldam celeriter provecta eX}110dcret l'l\I'SUS altl'lCejiceret. l'auca ut exsul, consul, praesul, <le (luonun origine aepropria potestatc haud seio an Niebnhrins I p. 578 "ere senscril,alltiquam formam ]1erpctno sibi I'cscrvarunt. Nam neqne eUlu co­dem Nicbuhdo J p. 92 ct 77 fadam, qlli Osca \'oeallula in Latiuoserlllone amputata Illillutar(ue esse ccnset, nequc cllm Ih1·tungio p.196 i qui €las quas modo }1rotllli voces superiore actale cxisse pIe­nius <IicH: quippe ilIae "elut amputaljoncs et hchctationes qll:wIitleris dcclinaLioni insel'vientihns ineid",ruut pro tCitibus hahclldacsunt ipsilli Iingnae illfantiac, llisi cx aliis Italiae dialcctis manarnntljuac sine dubio minus ct fucrunt ct manscnmt politac.

28) V. Fr. Ritter Elclll. GI', LaL p. 122. 106 cxlr. 162.

29) Ha eum in dilllctiendi.~ bis norninibus intel' sc dissidcrcvidcamus poctas, Ilt v. C. RllpililiS ab HOl'atio Sat. J, 7, I all(,l'<1 insyllaba conipiaLul', al RUtlliU3, Domen pcr{lllam simil'c, apud Ovi-

32 Spc imcn Quaestiollum

Hujus tliscfcpantiac causa cum in vocilms ipsis nullavitlcatl1f rcperiri posse, ab iisdcm poe~is pctcnda est. Ne­flue indaganti imlicia ucsunt. Fcslus y. Soiitallrilia Enniumprimum a vetusta consuetUtUnc reccdentcm consonantcs gc"minasse prodit idtIllC more Graceol'Um. Istu (lc vetusta con­suetudinc supra dictum est. At qualis mos ilic fuit? Ielgrammutico latuissc suspicor, VCI'U111 intelligit opinor is,quiEnnium inter Romanos pl'imum fnisse recOl'llatus er!t, a quocpieum IJoema non vetusto iUo Saturnio sed berQo vel'su

COlltcxCI'etur. QllO scilicd facttuu est ut poeta, magno el1ll1brcvhull syHabarum numero impcllitum sese angustisrluc ter­minis, ut ita dicam, cOllclusum animadveI'teret, eonsonantc9geminaret ullicul1que boc mollo syllabas sibi compararet Ion~

gas. 30) Hic enim geminandi mos (nam pl'ius vocales solumquae producercntul' non nunquam dnplicatas inveniml1s :H)

non modo al> Homel'O, quem Ennius sill i omnino imitan.<Ium Pl'0posllisse vidctur, ab aliisque poetis Graecis fl'cqucn­tatll'> el'al, sell propl'ius fuit dialecti aeolicae: 32) quuproptcl'Latini eum poterant facilins udsciscere.

Sie igitm' altcram habes causam, undo cognoris curRomani il1 aliis illorUln l10miumn L duplex praetulel'int, in

dhun P. I. 3, 63 tongllm sit in cadcm: quis cst qlli miretlll' etiamScl'vilii scclIudam sytlabam apud illum 8at. 1I, 8. 21 bl'eVeJ~l esse(quemalhnodllm Pomptui A. poet, 292 ct QUi'ltIlii ibid, ~3S), quam­vis productam ab nliis, lIt a Jlwcn. X, !J!9' Nempe Hcindorfio quiillnd Domen I, n, trisyllabum babet nssentiri non pOSSlIlIl, tum pro­pLer id quod Schneider I p. 286 ea cle licentia proposuit, tmn quiaapm! Enniulu qlloque sceunda Servilii hrevis est, Namque hujuspoetae locum qui cst ap, Gell, XII. 4, eam ipsaol ob callsam temereturbavit F. Dousa ad fr, LudI. p, 183 Hav, MeHus P. :M.crulaqui in rcliqlliis AnnalillDl :VI, 2 nomen Caecilii et ,3 .Aemiliiita eolloeal'et ut I ante L pl'odncendum esset, contra Duilii VII,(i:! ct Auilii VII, 74, ut caclem jittera esset brevis,

30) Accnratins banc rcm pCl'seclllus E'st Ritter 11, 4. qui p.45cl 133 commOtln geminationis exempla alfert.

al) Schneider GI'. Lal. 1. p. 96. Cf. Nicbuhr. I p. 103 n, :186,32) Hartung. de Cas, p. 260 cl qui ab eo Iamlatur Gresor.

Cor. Aeol. §, 11, Cf~ BlIttmann, Gr. amp!. §. 21 n, :I,

L u eil i a n a I' u m. 33

aliis geminationc ejus abslinuerint. Sequebantur cnim pantasquorum vohuuina vel pueri trivel'ant. Cum tamen pcrpaucasuot nomina in 'quibus ubique fere L littera duplicabatnr,ut AcillillS, ..4.qllillillS, Popillius, in pluribus vel'O aut sem­per aut saepius deprehcnditur L simplex: facile oCClH'rit animopoelas, revel'entes fortasse vetustam cousuetudil1em. I voea­lem syllahae pel1ultimae, ubi opus videretur, pl'oducel'c ma­luisse sine consollae insequentis repetitione. Jd quoque fle­hat more Graecorum. Utriusque autern l'atiol1is ab IJatil1eloquentilmil veniam hoc facilins irnpetraverint, fluod multa

nominum in ilius desinentium llisi tertia ah fine longa essetcx quatuor fnissent syllabis hrevibns, sicut 'teiHuB, itquUills,

ittilius, Rittilius. Ceterum me poetis in hac 1'0 lliminm tri­buere nemo judieabit, nii3i qui sit inscius quantum eorlUDexemplum valeat ad constitucl1dnUl vulgarem modum et 10­qnendi et scribencli. Approbari id potest rebus lueulentis,quurulll ullam in hac extrema disputatione pro testimonioatlmonuisse sat el'it. Allia, ista invisissima Romal1is vox,constanter in codel. una L linern scripta est, locupletissimoteste Niebuhl'io IL n. 1177. Primus altcram propter mc­tmm addidisse Virgilius dicitur. V. Servo Aen. VII, ']l7.

lam vero geminatio iHa rceepta est usu vlliguri, ut eam 1'e­tinerent omnes fere poetac, nec aliter inveniatur in lapideisvel acneis monumentis. Cf. 01'011. Inscl'. n.643. Unus ex­cipiendus est (non ego euro Cortii objul'gationem) Lncannsgui VII, 655 primani syllabam fursus corripuit. Ne<: incre­dibile est eam in ore vetustorum RomanorUlll fnisse brevem.Quare Lucanus illnd non praeter consuetudinem, ut Osanlloplacuit ud Appul. p. 29, sod potius secundum eam fecisseexistimandus est. Apparet ex hoc, l1i fallor ,tnrn quam fir­mus atfIue obstinatus fuhu'us fuisset antiquus scribelldi usus,1)isi poetae eum tentaSSCllt illlllllltasselltque, tl1m prOllllUcia­tionem vetertllll ab istillsmodi duplicatioue non abhOlTuisse.

3

34: Specilllen QuaestiollulU

H.I;ucilius quo al1no natus quoCJue mortuus sit.

El1sebius in Cbl'onieorum liLro postel'iore postquam udOlymp, CLVIII a. I. n. MDCCCLXIX Luciliwn poetam nascidixit, ad Olymp. CLXIX a. 2 n. l\IDCCCCXIV lJaccee anllota­vit plllra: Cajus LucilillS satil'arum scriptor Neapoli mori­tur ac publieo jiuzcre lZf!ertur anno aetatis mae XLVI: exquibus cognoscitlll' natum LueililllIl esse a. U. 606 [a. ChI'.148] Coss. Sp. Postumio Albino lVIagllo L. Calpurnio Pi­sone, ae mortuum a. U. 651 i) [a. ChI'. 103] Coss. C. Ma·rio In L. Aurelio Oreste, Ergo non itu diu vixit poeta. idquod vero all Eusehio traditum esse vel hac una e1e causacl'celidcrim, quod qui vitia civium suorum deridendo aspereaeriterque vituperando sese impugnare et coercere studentii in contentionem videntur dcscendcre adeo disparem, ut

. praemah1l'am eis mortem si qllis auguretur vereri is non de­beat, ne falsus aliqllalldo exsistat vates.

Sed hoc animi causa dictum sit. Illa vcro, quae, siveEusebius ipse sive Hieronymus scripsit, ex Suefonii de cla-.

ris poetis libro depl'ompta esse puto, l'cpugnal'e nonnullisvisa sunt cum allet'o quoclam Vellei testimonio. Is enim n,9 Luciliurn Numantino bello sub P. Africijlno eqnitem mili­taviss enarrat. Hoc antern hellum susceptum a Scipione esta. U. 6:w: quo Luciiiulll vix quindecim anoos natum jammilitiam sustiol1issc vel'i saoe dissimilil1s est quam ut vil'is

doetis scrnpllium non injeccrit. Ex iis Jos. Scaliger, fidemEusehio non del'Ogans, hoc tantum münet, etiam praetexta­tos ante sumptam togam virilClu militasse (nonnunquam) pa-

I) Bernhanly in Grundriss d. Röm. Litt. p. ~88 annllm 652 edi­dit, scd falso; nQßl extl'cmus ulcl'que annus., ct 606 ct 651 adnu­mcrancllls est ad eJIiciendußl numerum se,; ct XL annol'um: ni forteputabat Bcl'lJ ha nly, posteriore illius anni OIYlllIJiaci pat-tc Luciliumexslinclulu esse, qua de re nihil conslat.

Ln eil i a n 3 I'U m. 35

trum contnhernio: at'ßaelius in Lexico Cl'it. cl hist: istud inLucilio lleeidisse negat, quia Vcllejns militasse eum dixeritequitcm. quod .1)00 temet'c objeeit. Nam ot concedam ­quocl quidam boc in loeo nemini venissc in mentem video- Vellejl1m ut auctorem levem ct non sempel' satis fldumparum aceurate locutum esse: illud tamen, ut infra mOll­sh abitur, ex liquido fonte hausisse videtur. Nec vcro hocSOhUll viI' iIle acutissimus sed altel'Um qlloqlle mortis tempilsin dnbio posuit, rationibus motus ita speciosis, ot alii velutHeindorf. ad Hol', Sat. II, I, 54.. O. Maul'. Mueller 3dCie. Orat. I, 16, 72. Wuelloer de Laevio poeta (Monast.1830) p, 6 in eins sententiam indueti sinto Cujus scHieet

haec est summa ~ llt Lueilium et priorem, quam volueritChronieol'Um scriptor, et posteriOl'elll aetate fnisse contendat.

At vel'O omnibus quae ele Lueilii vita memoriae pro­dita llUnt reeoguitis diligentius quam a ßaelio factum est,nulla omoino de Enschii fiele l'clinquitur duhitatio. Quodael nasccndi tempus attinet (nam de moriul1di post videro),nihil opus est statnere, prius qnam a. 606 Lueilium natumfnisse, propterea qUOll usu apud Romanos non ral'o venie­hat, ut adoleseentes ~H1te annum aetatis septimum decimulllmilitiam capessel'cnt: id quod ex complurihus veterUlll sel'i­ptorum Iods ioteHigitur. Signi6eat id Vegetius I, 4- Ilisverbis : »si antiqua consuetudo 2) eOl1servanda est, incipientempuhertatem ad delectum eogendam nullus ignorat ; non enimtantum celerius sed etiam perfeetius illlbibunlur quae diseun­tur a pueris." Cf. id. III, 10. Pul)eres autem teste Varrone apo

Censorin. c., 14 ii rere habebantm' , qui anDtUll quilltum de­cimum compleverant. Cf, Niebuhl'. I p. 490 ed. tert. Quarenon est quod miremur Virgilium eo ipso anno togam virilemsumpsisse 3) vel Hadl'ianum quinto et decimo aetatls anno, ut

2) Acl iUam consuetutlinem spcctaue Horatilll videtur Carm., 111, 2, 2. v. Janills in Argum, ct qui a Ilothio cxcitatur Torrcntiull'

3) v. Scalig. animadv. in Euseb. p. 156 ct Car. Ruaeu$ in Yita

36 Specimcn QUUCStiOllUlll

Sp<ll'tianus (', :2 sCI'ilJit, militinll1 iniisse: quippe quod elinminscl'iptionilms qnibllSdl.l1ll conurmclnr, qualls hace cst a Ste­veehin ud Vcgel. I, 7 prolala: lIlilitmdt. an. X. vixit. amt,

,x.:rv. ct altera Scrivcrii ad cundcm locmn quae sie se !Ja·llct: Dis. li/an. A. Tilio. R!!f{l. militi. urbaniciano. colt. XI~

stip. V. vixit. allll. XX. celt. Nee ejnsmodi exempla dcficiunt,in quibus aliquis inde Cl sexta decil110 U11l10 militasse dicitur.Scriver. 1. c. ct O1'e11. inse. 3504. Quin etiam impuJ)crcs(i. e. qui llondum ad unnulll XVH pencncrant) olim 11011

milites tantum sed tl'ibnnos fnisse notavit Stevech. I. c, Atnillil moral' posterioris fOl'lasse 'aetatis morom cOrruptulll;ipse Livius XX V, 5 auetor est dde,etuln cx iis quoque 11a·bittlll1, 'Ini nonduro essent aetate militlll'i. Dnk. ad Liv.XXVI, :6, 11. Et tola denique res, llt arbilrol', eo coofi­citur, quod Iittel,js mandatum est C. Gl'3cchmll, ilIum plehistribunum, a. U. 630 legern tulisse, 11e quis infra XVII ae­tatis annulll ad miIitiam cogeretur: unde apparet, qucmad­mOdllnl ct Sigonius cle antiquo jm'c civ. Rom. I, 15 et P.Manutius de legg. c. 1'2 viderunt, antea ad militiam inter­dllm coaetos fuisse qui islum 1110l'C constitutum mumm 1100­

dum agerent. Quod antem iidem viri doeti adjiciulJt bocextra ordinem non factum esse nisi difficiIlimis rei publicaetemporilms atque cxhausta cladibus civitatc, ut secundo pu­nico J)elIo; id Jieet subdnbitare, quonium, si ita I'es fuisset,

}lulla idouea l'eperh'etur causa, cm Graccllus talcm legemrogasset. Atqui largiamul' hoc illis quibuscum Dukerusl. c.cousentit; idem fere in hoc de quo disputo tempus caderecel'tum ost. Sie enim de Numantino bello Appiunus VI, 84:< "'" ~ll < • N" Io ...Y.:tllIW/I U'l.hJ'lf; Vn:IXTtiVW/I of.lIX11rIIXP tjn:lUyliTQ. a-r e 0;-

duv ()" EY. y.u.uloro'L' fJ.o8'l1 ov" l!laf/Ev, n:ollwv 'CE

, • II '" - »_\' - , ''l't:! ' 'll. ,n: 0 '" E/1 W 11 0 V 't: W v Kln n:Ofl,fl,WP aVui.!wlI Eil f'1Jf!tff' 8v6",0'll-

't:a~ de 't:l'lia~ TE. 1I0},liWV xai f/aatlE(I)v 8r; l.dQIV lJi'av

Vil'gil. ad a. U. 699' Cf. PIin, N. Ir. VI[, c. 28 ct Hal'duinusad h, I,

Lu eil i a n ar U111. 37

nE~trpf}lvfar; aihrji, uvrxwf!mhrlJr; (:1()t'}.~r;, ElllJyil"l':ro' lias1ltAUUlr; ~y. <Pwll1lt; XUt rplJ.ovt; 11 slir(t,xl)ulovt;, Oll'i; ik rA/Jl'x(t,n~U~ar; 8xaÄlit p lAWV nllv. nUl'rar;08 ~r; TE7:f!aXUJXt­

llovr; rE}}{J!tEVOVr; naqaoovr; ayuv Mdrp tO(ji, uvv OAI}'Otr; Cl.'lJ­'Zor; nrjOl;,gIDrjWJUc x. T. Ä. 4)

In ilIa amicorum turrna e'luidcm sllspicor Lucilium quo­

que fuisse, etiamsi tu m temporis noh plus <luiudecim lUlflOS

Jlatum, praeserlim olim ipso dllceScipione uteretur fhmilia­

rissime. Schol. ernq. ar! flor. Sat. Ir, f, 75. Is vcm tamelegalls Iiberalium stlldiorllm olllllisque doctrinae ct alleiorcl admiratol' erat, nf Polybium PUlluetiurnque 5) pl'oecellell­

tes ingel1io viros domi rnilitiaeque aceum habel'et. 6) Neque

tarnen hi soli cornitabulltur CUID: alios quoque praeclal'os in

4) Paene idcm beUo plloieo 6cellnuo accidisse Scipiolli majol'ifel'tur. Js quoque ut deleetl1m haberet non impNI'avH ne<llle, utait Livius, maguopere letendit, I,enuit anlcm ut volunlnrios sibidueere miJites lieeret: e quibus trecentos juvcucs ßorcnles actateel vil'ium robore ut circa se haberet elegit eosque totidem Siclllis,cl genere cl fortuna principibus ideoqne mHitiam eam tauejlÜlll1sravclJl cl dnraln dctl'cclantibus, c<fuites suhstituit. Liv. XX VIU,45 et XXIX, I. Hauc rem respexisse videlllr Festus s. y. colt. prac­torin, ubi sic ait: "Seipio AfricalltlS p1'inms fortissimum <Jnclllfl'lCdelcgil, qui ab co in vello non discedereul cl cetero mllnel'C mi­litiae vacarcnl el sesquiplex stipendium aceiIJercnt." In his qUOllHa fecisse Scipio primus pedlibetul', id ad vaeationem dunlaxat ctInl anctumstipendinlO pertiud, :Nam cl ante ilhun, licct non inbtas stipcndii an! vaeationis leges - quantum 'quidem schi pol{'st- Postumius dielator a. U. 258 dell!ctanl nl(l.llum praesidii causa!:ir'ca 51! ltab!tissI! dicitlw. Liv. II, 20, Qnin eliam Romulns, en~

dem aueture Livio I, I!i, trecentos al'mal,os balHlil ad cnstodiaHleorporis: qua Je re v. Niebnlll'. J, 259' De simili institnlo Macc­dOllllm. v. Loccen. ad Cml. VI, '1, 1'1 cl Ern. CKC. XV ad Snct,Tib. 46.

5) Pllnaelius Ha in satil'is Lucilii commemoratlll J ut ad eUlUlolum Iihrnm vel 5ath'am qUllmlalu seriptaUl fn isse opiner. V{'I'SU3

fluOS dien a :Nollio lldservati hi sunt (libl·j XI. fr. ::I apo U.):- Cotta sene", Crassi pater bnju' paneci

Magnus fnit lI'ico nnllunariu', solvcre ulllliLentus -

Ha Cfllidem in coJd. scrilJlllln l'cppm'it l\icrcerns, .!leu non dnbHoClllll Dou5a reponel'c: Parlallti,

6) Hace ~nnt yerba Vclleji I, 13, fInem ullum Cl> 1UlIllia lestcm!wjns rci prolluco,

38 Specimen QU<lcstiollum

litteris homines ejus in exercitu fuisse compertum est. Gel­lius eDinl 11, 13 sub co dieit tribunmn ,nilitum ad Nmuan­tiam fuisse C. Sempronium Asellionem, quem Dionysius, I,; 1 sv TQi~ ÄOYlOna.Oll; Trov 'Pw/l-alw1I fJVrnlWpEW1I numeral.Cf: Gell. V, 18. At quod ctiamP. Rutilius Rufus, is quiconsul fuit cum Cn. l\lanlio a. U. 649 ct quem Yellejus U,15 vil'um non saeculi sui sed olllnis aevi optimum praedieat,udolescentulus Scipioni ad Numantiam fuit acceptissimus, 1)

jd magllo argumento est singulm'em hune impcratorem nonviro5 modo virtutis ct sapientiae gloria· praestantes comple­xUln esse, VerlUD etiam juvencs summa spe ct animi et 111­

genii praeditos in amicitiam 5uam recepisse. 8)

Itaqne ,nemo mirabilur coujccluram illal}} 9) factam a rne

7) v< eic. dc Be pubt. I, 11 ct Elleudt prolcgg. ad Cic, Brut.p. 53.

8) Ilcntm ut similia confcramus ad superiorem Scipiouem re­currere lieeat. HUllc itCIII, ut Acmiliallmn, doctorum consucludineddcctatum esse cmu alii tradidere, tum singulari pocmatio seiteexposuit. Claudiall. dc cons. Stilieh. BI praef. Ex co demulII didi­cimus Ennium irupel'ante Scipione in Hispania et Africa meruisse.ubi'lue lau:,.i iIlius ltael'entBm.

g) Allimadvcrto nee non miror in eandem opiuioncm incidissecl Dousalll ad \ihr. XXVI fr. 66 ct Mcrcerul1l atl NOIl. p. 17. Hieellilll in commentario p.648: qui rescl'ibeballt) inquit, Ibel'um, me­millel'Gnt fuisse in Iberia LuciUum. in co!torte Pl'aetoria, sed ltC­

'lIlB id hoc tihl'() $cl'iptum cetlo IJIud Iberum voluit J. Lipsius,pl"oban:.c Doma qui haec adjullgil: naln Lucilius in Hispalriamcltm Pl'aetol'ß p,·ofictlt$. Sed cx nllllo fragmeutol'l1m, cluae cluidemDousa eonF\cssit, iLl po test certo colligi. An HCluido dictum cll.isti­mcs in bisee vv. '(XI, 4}:

Praetor nosler adlme q"am spurclI'st orc, qUOll QmllesExtra castra ut stercn' foras ejecit ad unum?

.1l11 in duobus quos supra (not. e) attnli, quibusculn conjungendulllcjtlsdem libri fr. I I :

Nec mihi (unatore hoe opu' ncc trieone vadato,quia nimirum CoUa iste idp,m vidcahll' essc quem Cic. Butt. 36praetoriulll nuncupet? OllJl1ia haee c~ similia adc\) sunt intel·ruplacl obscura, ut quomodo accipi debc311t difficile sit diCht. Dixerispaullo certius, si atl verba tautulllmodo spectas, Lucilium in Hispa"nia Quac~tori cuidam contuIlcrnalem fuisse: ita ellißl pocta Xl V. ;;:

PllbJiu' })avu' 1I1ihi 'fuditanus Quaestor iberaIn tcna fuit, ludfugus, uebu!o, id geilU' salle

L u c il i a n a r 11 m. 39

modo cx variis Vellci, Appiani, Scholiastae Cmquiani te5ti­

moniis valde mihi arridcre atque negal'c me, ulhun da mi.litari LllCilii puel'itia ambigendi ]ocllm esse. Quid CUilll 1

Quod aliosignohiles fecisse explol'atum est, ut quamvis per.

adotescentes, tamen ut primulll hahiles, fuere ad ferenda

arma, aut equo mererent aut pedibus, idne juveni IlBudobscuris natalibus ci magna ingenii auavitate non Iicuissc?

Atquc familiaritas illa, qua Scipio et Lucilius conjullcti erant,

tanta fuit, ut eam jam ante helIum Numalltinum ol'sam esse

hoc filCilius Hobis persuadeamus, quod Scipio quattuol' auuispost occisus est.

Attamen haec ipau res. praeter Daelium movit eliem Fl'.~

W uellnemm 1. c. p. 6, ut judicaI'et poetam pl'ius D~tum esse

quam anno 606. Allatis enim verhis Scholiastae Cwq. ad

J. c, ql1ibus et Scipio ct Laelius tam familiares tamqu€ Lu­

eilio amici fuisse narrantul', I) ut quodam tempore Laelio

cil'cum lectos tricliuii fugienti hic supervelliens emn ohtOI'ta

mappa quasi ferilurus sequeretul': \l Wuellnel', guis,. inquit,

putel Scipionem el Laelium, qw::tllquam candida ingenio 'virosel ltilari, cum juvene paena puero ita lztdere solitos esse? ­Ego !De confiteor putaI'e facileque illud ut cl'edam adduci,

curn quod res per se est credibilis, tum quia Cl'assus apud

Cie. Oral. II, 6 ex 50cel'O suo Q. Seaevota se atHlisse ait

Laelium ct Seipionem, cum I'US ex urbe laIlqmllu e vinculis

evolavissent, incredibililer cons/lesse repuerasccl'c conchasque

et umbilicos ud Cajetam cl a<1 Laurentum lagere cl atl om-• nem animi remissionem lu4ulnlfue descendere. CI: Hol'. Sill.

11, I, 73. Delle igitul' .id quidem vil'doctus mittit, al sl1l1­

jungit statim; nonne ipse Horatii loeus (Sal. n, J 1 62 ci!)

seq.) satis inclicat Lucilium, fJuo tempore Scipione cl Laelio

'lllibusCllm cf. XU, I et XXX, 66. Scd ue hoc quidcm pro certoalIirmem: quaucluam utrmnqllc simul defendi po!:cst Scqllor tamenDouS!le ct l\1cl'ccri scntcntiam, quia, sicut iHns Sdpiollis majnriscquitcs trecentos, ita eti~m baue !lnlicorum turrnam dict!llll esse co·hOltern practorÜlm albitror,

40 Specimen Quaestionum

tam fiulliliariler uleretur, magnam glnriam jum adepium

esse multisqlle Jitis~e melllwdwlZ? Ac sales quidem ei sufisacerbitatis in deridendis lwmillibus adolescenti 'vitjinti annis

minori fitisse jacile concesseris: at vero tantarn ci sapielltiamfitisse, ut in illSCf:tando modum teneret Scipiortique et Laelio

passet ac/eo probari, /toc nemo facile concedet. His possumussie ocuncre. Pl'imum haud uihil amhigam, num Horatius

temporum ordinem diligenter tenuerit ct non retulerit ad

tempus superius quae a Lucilio maxima ex. parte scripta sunt

Laelio 'quidem lluperstite sed mOl'tuo Scipione. Quo eOO­

casso atsi negari non potest Lucilium satiras incepisse scribere

aute ElnnUm aetatis vigesimum: at in eo tamen ipso nihil est

quod offendat aut verisimile ,Don sit. Quis enim est qui non

tadle credat, jam a primo juventae flore iIlum magnu fuisse

nlacritnte ad illmlenclum II qUfsquis ernt dignus descl'iJ)i.« Certe

llapientia clua BÜl'atius eum v. 'jo exornat ejusmocli est, uteam nemo dubitet attribuere inennti aetati, cujus fare ipsius

est fCl'vido animo in, malos invehi ct "detrahcre peIlern,

nitidus qua quisque per OI'a cedat, iutl'Orsum turpis._ Sed

alius Iwol'Sus generis est sapientia, quam Wuellner significat

(Iuamque non impcl'tiarn Lucilio, Quaercndul11 est enim,

modumue il1sectandi semper rotinuerit: illi quidem Vil'i,

Scipioncm dieo ct Laelium, in quibus vem et aemaJ)iHs fuit

virtus el qui eum magno opere dilexisse videntur, proclivitcr

ignovcl'int juvcni cf uberlute fugenii et gratis lepidis(fue mo­

ribus commendato; at tanto minus ccteri. qua de re plu­

l'ibus disscram alio loco.

Poslremo non hic praetcream quoel fugit cl Baelium cl

'\Vuellnerum. Licnit cnim Ho, quo sententiam suam magis

probarent, cxcital'C Macl'ohium, qui IJ, 2 C. Titium, suas()­

l'ern logis Fanniae a. U. 595 latac, flirWIl aetatis Lucilianaellominal. Vcrum hoc per se solum ad dcnegalldam Eusebio

fidem parUlD valere IJatet, pl'aeseI,tim cum idcrn Titius ­

non Cililtl ab ilIo difl'C1TC videtul' - itu commemorctur <1l

Lucilianal'um, 41

Cieel'oue llJ'Ut. c. 45, ut existimandus sit maxime (lOl1.~isse

saeeulo insequenti.Jam varo tollenda est altera BaeHi dubitatio, quam

praecipueHoratii interpl'etes, ut Dacel'ius, Sanado, Heilldor­fius, assensusu,o exceperunt. Animadvertit anim ilIc, ci

primus quidam quod seiam, ud id quod scriplQ Eusehiusmalldasset Gellii quosdam I~cos atque Macl'obii 110n eou­gruere: quorum in loco priore (Gell, 11, 24) cum LuciliusIcgis Liciniae sumptuariaememinisse dicerctur, ca autcrn laluesset circa annum 656, poetam patere cliutius vixisse quam

Eusebius tradidissct: quam etiam ob rem cur idcm ab Ho­

ratio Sat. Ir, I, 54 senex sit appellatus , quam·i non ampliusdehere.

, At primo oportnit Baelium curiosius inquil'ere, (IUO annolex illa Liciuia rogaretur. De quo cnm doctos hominesetium Dune in en'ore vCl'sal·i videam, rem paullo longiusrepeti necesse est. Macrobius n , de legg. sumptulll'iisita feTe esponit: prima omnium tle coenis legwn Orchiafilit, qllum tnlil C. Orchius tri b. pi, de scnutlls sl?lItcntia,tertia anno f/uam Cato censor fuerat. Js ccusor fnit a. U.570, ergo adnumeratis auuis extremis lex luta a. ,non,573, ut Bach. hist. jm. Il, 2. §. 38 voluit. Pono sic iJle:post alumm XJ{II. Falmia lex lata est anll~ post ROllwm

conditam secundum Gellii opinionem quingelllesimo nonage­simo secUlulo. b. e. anno 593 Varron., Coss. M. Valel'ioMessala C. Faunio Strabone. Fuit igitur lex cousularis. 10)

10) Idem sl:atuemnt practer Ant. Augustin. (le legg, et Pighilllllin Anno!. tum Bacllius 11i5t. jur. H, 2. §. 43 tum AbI'. ]~oxlDalinus

da legg. sumpt. (Lugd. Bat. 1816) p. 39: nisi quod bic, SÜCUl1l ipseJHlgnal18, p. 37 ex Macl'obio profert annum 588, quam scriptlll'amego in cdd. Ca.mcral·ji ct Hier. Vulpii inveni. Sed rectiorem al­t.el'am esse, fJ'uam sequitur Boxm. posteriore loeo, teslis est PlinillsN. H. X , 50, ubi haee sunt: C. Fallllii Cos. Xl amzis aitteurtl'um J1unicum helium. Quod Culll indietmn esse constet a. 604,optime bic numerus (593) convcnit, qui qllam faeile potllCrit in il­lum abil'c, in oculos incurrit, Cetcrllm cundem nUlllcnun defel'Ulltturn Gellius tum Samnlonicus SC1'CDllS I. m.

42 Spcdmen Quaestionum

Fawdam post alUlOS decem et acta lex Didia COllSeCltta est,Consentiens CUlD Ant. Augustino de legg, et cum Bacbio 1.cl, §. 4, AbI', Boxmannus hane Intam esse autumat a, 61 {a quodam forte tribuno picots. Et consularis quidem nonca!, sed nillil impedit, quominus pl'aetoriam hallcamus, id­que de causa infra explicanda. Deinde Licinia lex, inquitMaerobius, lata es! a, P. Licinio Crasso Divite.. cujus, ntlCeHius J. m. addit, Lucilius quofJuc (praeter Laevium poetam)meminit in lds verbis : Legem vitemus Licini, Bic igitm'quoniam a ncntm ac1jieitur qucm ca in nnnum inciderit, at­que Licinius iUe idem hand duMe est qui a. U. 65'] consulfuit, Baelius 11anc legern Hem ut Fanniam esse consularcmsibi persunsit, inductus in eam opinionem fortnsse a Mnl1utio,qui da legg. e. 18 sumptuarias leges praeter Orchiam omnesnuneupavit consulares. Qua in eadem sententia est Ifeinec­eius hist. jur. I. §. 100, adeo ut non sit mil'andum, Pighiulnqui legem illalll in annum 644 retnIel'it a Bachio 1. d. §.6,not. el'roris argui, propterca quod id feccl·it sille !Lllo argu_menta: quam ob causam ipse alios' (pli a. 65, posuerint se­qui mallt. Quasi vero isti egisscnt Oll: meliore jure. Huietamen aceessel'C Boxmallll. p. 44. Creuzer Alltiqq. Rom, §.

285, Weichert. de Laevio poeta §. 7.Vel'um cniln vero eUln neque Orchia neque Didin lcg"'es

sint cOllsulal'es et l~a,lI1ruonieus SCI'CllnS apo Macl'obium aliasplerasque excepta Jfannia a tribullis aut a praelol'ihus roga­tas pl'onunciet, q6id si nos in contrarimll partüm al'ßumcn­tamu!' hoc modo: qualldoquidem Eusehio auctol'c vita ·Luci­lius decesserit anno aetatis suae XLVI i. e. a. U. 65f, idemvero teste Gellio in satirts suis mentiollem de lege Licinia fe­cerit, coosequt iude, eam non anno 657 Intam esse, sedtredecim ante annos a Crasso tribwza plebi3 i. e. octo anteLucilii ohitum.

Haec ratio allem quodam argumcnto firma!'i M.Antonius, 01\\t01' ille qui eum L. Valerio Flacco a. 6.57 CCll-

L u c il i a n a rum. 43

SOl' fnit, M, DUl'onimn sumptuariae legis toUendue in tl'ibu_

natu auctorem senatu movit, quapropter media ab codemeeDSura reus de ambitu faetus est. Ellendt. prolegg. ad eie.Brut. p. 64. At quam Dl1ronius abrogavisset legern fnisse

Liciniam recte existimavit Boxmann. p. 48: lltpote qua inferenda, exolescertle metu antiquioris, quaesitam Macrobiusait novae iegis auetoritatem quaeque idem fere quod Fanlliasam:it. Itaque eum Duronius istam potestatem gereret a.655, lex: illa sit aute, hUlle annum lata necesse est. Valer.

Max. lI, 9, 5. p, 135 cd. Kapp.Non denique negligendum est tel'tium testimonium, a

Plinio N. H. 36, 61 redditum his verbis : fl'equentata patJi_menta allte CimbricUhJ magna gratia animorum indicio es! iUeLucilianus lIersus eett. ex quibus vitalll Lucilii nOll multumultra belli Cimhrici tempora processislie pel'spicuum est. n)

Sie tandem stare arbitror auetoritatem Eusebii, sed I'C­

Iiquulll est, ut videamus quid sibi Flaccus isto senis Ilomincvolnedt. Verba ejns sunt haecce (Sat. II, I, 30-34):

Ille (LucH.) velut fidis arcana sodalibus olimCredebat IiJ}ris, neque si male gesscl'at (sie) unquamDccUl'l'cns alio, nCllue si bene: quo fit ut ollmisVotiva pateat veluti descripta tabellaVita sellis.

Qua da appeHatiol1c interpl'etes meo quidern judicio in sum­ma opinionulll perversitatc vel'santur. Discedunt autem om-

11) Rursus hoc loeo adversarium habemus Wuellnerum, qui,quoniam a Sammonico leges sUlIlptuarias aut praetol'es aut tribuniaut consules tulisse perbibeantnr. in prioriblls tarnen nulJa sit 11

praetorc aliquo rogata, 1, d, 1)' 7 judieat Liciniam Crasso pl'lletoritribucmlum adscribendamquc anno 650. Verum supra jam mouui.nihil opstare quin Didiam legem ])ractoriam numeremus: deinllesuspicio haud procul abest, Sammoniculll illa de lcgibus scribCllfcmforsitan de aliis cogitasse ct prim'ibus Orellia cl Cornelia poslerio­ribus. V. Boxm. p, 34 ct 51, Omnino aulClll satius dueo ac tu­tius, ccrtis el dilucidis credere Eusebii verbis ac, si tall1ell aeci<le­rit, cum Pighio cuare) qllam conjecLandi studio induJßIH'e eL .:a­ptare nuhes.

44 Specimen Quaestionum

nes Cere duas in plu'tes. Altel'lus sent~ntiae aue(n!: est Crn­qtlius, qui sc eonjeclare ait Lueilium ab Horatio senern deno­minnl,j ad Warn Servii Tullii anllOrllnl rationem, qua Gel­Hns X, 28 ex Tuberonc sCl'ipSCI·jt Romanos ab eo ad Ql1IlUm

qnaclragesimum sextum juniores snpraque eum seniores ap­pellatos fnisse. Qnam in sen!entiam ahdnci se passi sunt elTorrentins, etst is ~Iio neseio jam quo Ioeo aliter sensit, cl

Fr, Dou,a (in vit. LueiL. fl'agm. praemissa p, 185 cd. Ha­verc,). Est tamen -- ut mittam quotl ilIos praeteriit, non

seniorem sed senem hie diei Lueilium, cf. Nieb. I p. 492 ,­istu explicatio ejusmodi, vix ut confutQl'e eam opel'ae pretiurnvideatur: neque intelligo equidem, qui Sel'viana civium de­sCI'iptio hoc in poetico sCl'ibencli geilere habere locum pos­sit, nisi tu forte Horatium nos edocere voluisse existimas An­tiquitates ROI1HlIlas. -- Altera interpretatio BacHi est, pro­bata iis quos supra clixi. l1i nomen seni$ ad Lucilii aetatempl'ovectiorem refel'entesgravis Eusehillm erroris insimulant, qUillIieilldorfius propi'iam vocis vim longe aptiorem atque elegantio.rem esse autumat, quia prudcntia quae in scnihus vigeat sath'is­que a Lueilio palHm facta sit comrnode hoc vocalmlo desigl1ctur. 1'1)

At quoniam supl'a a me demonstratum est, idque utputo ad persuudendlllll apposite, quo inre fides Ensehio de­rogaretm' , halle quoque scntentiam falsa,m (luco nec n011ulienam, quia istielegantiae ita demUIl1 hic locus erat t liiLucilius nisi sehex satiras non cOllscripsisset. 13)

12.) Tali quidem prmlcntia, DlulLo remm l!SlI atqllc labore in­,"cula, !ese }ll'aeditulll osLcudere voluH Halluibal (ap. Li" XXX,30). scuem se nuncupallS > (fllanqllam id lempods XLIV tantlllllannos natlllll. Set! pallllo difficilius ad excllsaudulU videtul' esseillud 'l'aciLi imporatoris (ap, Vopise, e. 8), eujus oraliuneula a,l mi.lites habita in hune Illodum ineipit; Et Tl'ajanus tu{ impel'ltUl2 S11­ne x vcnit. Bie euim, ut Dio testiueaLul', Haunibale apml Liviuln.orante majol' naLu non fllit.

13) In LCl'tiam opinionom ab utraque Warum divcrsam ineiditCasa.ubonus au Pers. Sat. I, 124. Narn ia sonom ab HOl'aLio censetLucilillßl non propter aoLatem voeari, scd propter gravitatem argu­ment! in fluO se cxcrcucrit. Eiquc ausLipuhttlis est 'VneUner 11 • (t.

Lu eil i a II u ru 111. 45

His iGitur repudiatis, expl'Omendlllll milli quid ipse SCll­

timn. Ac muIto quidem latius manal'e, quam vulgo cre­

ditur, illius de quo dis}lUto vocabuli usum ac posestatcm,tametsi Iods non pauds pl'obari potest, a multis ignol'arividetm'. Nam non is sojus qui extremam vitae aetatcm at­

tigerat sencx a Romanis vel senior dieebatur, sed etiam quivixerat tcmporesuperiore et aut modo aut pl'idem vitamhane rcliquerat, ita ut vox nillil interdum valeret alind nisi

quod propl'ie antiqlllls significat aut priscus. V. eie. Brut.c. ') et 10 dc Orat. III, 59. Atque hoc Ha esse non quidemfugit C. Zellium (ad Hol'. epist. H, I, 56); scd res suhtilius

cxcuticnua est. Adjlll1cta est el1im illi verbo in multis Iodsquaedam honoris significatio, ut in hoc Tullial10 Legg. 1I,4, 9: quac vis nOIl fIIodo sc ni0 rest quam actas poplllorumel civitatwn, sed acqualis illius coelufn atqlte terras tuentisct l'cgenlis Dei.Nec aliter intelJigendus est Ci~ero in Erutoc. 43: exstat in cam legern sen i 01', ut ita dicam, qllam illaaelas ferebat, oratio. Namque aetas non spectat all ado­

lescentiam Crassi, sed ad illud tempus quo dicendi Latinepl'ima maturitas exstiterat,et senior ol'atio dicitur, quod ita

crat composita atque ornata, ut potius turn videretur scriptaesse, cum eloquelltia maxime vigebat. Ellendt. ad Cie. Brut.

p. 195•Itaquc recte vidit C. ßarthius, ad Stat. Silv. I, 2, 253

llaee annotans: sltImnae auctoritatis scriptol'es altt alioquinelari homines a poetis scnlt1lZ llolllinc honorantur. Cf. J er.

lUarkland. ad Stat. Silv. I, 100 ct Drakenb. ad Sil. Ital. J,654. Honol'cm vel'O qui isto modo declaretur unde putcsvcnisse? A senectute, ad quam omnes illi homines clari nepervenerunt quidem, profectus esse 11011 potest, quemadmo­

dum voluit Doederl. Synonym. t. IV p. 90: imo hac ex

Se(l falsum I'cor utrlllnquc. Etenim hoc si verum esset, non per"spiceret.ur, nisi idem in omncm poesin valcret, cur Pacuvius cl At­tius aliique nomillati essent senes. Hol'. Sat. I, 10, 67. Epist.If, 1,56.

4G Spccimcn Qu;::cstionurn

causa, nisi nnimus me fallil, quod antiqua tempora quilmsilli flol'ebant venel'ahiliora atque augustiol'u dllcehantur. llaenimvero fieri solet, ut a posteris priorum aetatum cl resct homines eum obsel'vantia qnadam colanlur. 11I) Vetustati

autem adnumerarc Lucilium tanto Horatio magis licuit,quanto ille ct moribus ct dicemH genel'e ah aelate ipsius eratremotior, quantoque magis universa res pulJIica ac litterarumconditio post decessum Lucilii erat cOllnuulata. Etenim nonvidit iJle - ut 'de hac insequenti tempestate Tullii utar elo­quentia - flagrantem bello Italiam, non ardentem invidiaSellatum, non sceleris nefarii principes civitatis .reos, nonacerbissimam C. Marii fugam, non ilIam post reditum ejnseaedem omnium erudelissimam, non denique in Oluni generedeformatam eam civitatem, in qua ipse fIorenlisslma multis

gloria praestiterat.Haec igitUl' sententia sub senis nomine in loeo de quo

quaeritUl' perinde subjicienda est ut almd eundem scriptol'emSat. I, 10, 67, uLi poetae seniares sunt prim'cs, ut dicitSchol. Cl'uq., sed adjuncta hac quam exposui potestate. Adeandem r.ationem Pacuvius cl Attius senes vocantur Epist.

1I, 1, 56. Cf. Frotsch. ad Quinctil. X, J, 97' Ncque seCllSest aecipienduUl quod Ennius de se ipse praedicat epitaphioillo a Cicerone Tuse. I, 15 servato: .Adspicile, 0 cives, se­n is Emd imaginf farmam. Quippe posteritatel11 his verbissatis magnifice eompellat, ut sit nihil rationis habendum,utrum poeta senex decesserit nccnc.

Uf.

Lucilius ubi natus sit.

Patriam Lueilii fuisse Suessam conjcelura est admodum

probabilis Jos. Scaligeri ad illud Ausonii (ep. XV, 9):

14) Eadem Ciceroni fuis3c mens "idelur dicenli Lae!. I, (I:

Lucilianarum. 47

RuJes Camoenas qui Suessae praevcnisAevoque cedis, Don stilo.

npud qucm poetam Lucilii saepills fit mentio. V. epist. V,j6 ct imprimis praef. cuyU. IIJ, qui locus maxime huc facit,ut cx quo vere allguratum esse Scaligerum cognoscitur: 11am

is nti nUlle est emenuationem ab eodem cl'itico doctis­simo accepit, famen haec ipsa edeo certa est, ut dubitari cleea nullo modo possit. Cf. praeter ipsum Ausonii carmen,cui ad rude exemplum Lucilii - ut videtur - admixtasunt Graeca, interpp. ad Petron. c. 4 p. 2.6 ed. Burm., Fe­stus ad Sclzedi'a et Ut'sin. ad Servo V\rg. eclog. 11, 4.

Cum VCI'O duae essent iHius nominis llrhes, altel'a quaevocabatur Aurunca, altera cognomine Pometia: quaeriturutl'a Suessarum ab Ausonio dicta sit. Atque Cluverium dehaI. ant. IV.. ·5 p. I tSt si sequimur, nullus dubitationi IocusCI,it: etenim Pometiam a Tarqlliuio Superbo ita dicit ever~

sam esse, ut altera urbs iu Auruilcis sita plerumque apcto­rilms simpliciter Ilominata sit Suessa. Quod famen aliter sehabere non mocIo LivilJs ostendit ct Dionysius, verum, simodQ Cluverii emendationem approbemus ab editoribus paeneomnibus jam receptam, etiam Strabo lib. V c. :> (p. 584 cd.Tallchn.) Cf. MaUDet't. ItaI. I p. 644. Namque apparet ex.ilIis, Pometiam vel post Tarquinii tempora exstitisse. Ita­que ad iIlucl de quo quaeritur decernenclum nobis opus esse vi­detnr fit'miore testimouio: idque suppeditat Juvenalis I, t9:

Cur tamen boc potius libeat decurrere eampo,Per quem magnus equos Aurwzcae flexit alumnus,Si vacat et placidi rationem admittitis, edam.

Qllae verba licet in ScllOliis ab Hennillio editis vel ad Tur-

ge,ms hoc sermOllU/Jl positllm i rt ho 11l in u m ve te J' um Cl u Ct 0­ritate, et Setvio ad YiI'g. Aeu. VIII, 32 animad\Tcl'tenti boc: Se.nior (Deus Tiberinus) altt propie,' .pumas dictum est aut ael revIJ­1'entiam perli/lct; sie Luca,tus (I, 188) de W'bt Roma adhuc flo­rente: tlnTigero callol1 eJfu.ndtl11S vit,tice crinell. Cf. Propcrt. IlI,_, 23, 24,

SpecimclI QU<iestionum

num refCl'antUl' "ei ad Lenium vel ud' Silium, qni omlles

Al1runcae nali lliculltur (v. Casaub. de Sal. 1I, 5) lluorurn­que Turnus iste magllltm in satiricis nomen habui~se fertur(Werllsd. poet. Lat. min.t. IU p, LIX): multa tamen veri­similius est, in quo ct omnes nostrae memoriae doeli con-_sentiunt, clenotatum esse a Juvenale Lucilium, eum propf,erhujnB majorcm exislimatiollcm, tUl11 'quod idem v. 165 itncommemoratur, ut dubium non 'sit, quin eum silli Juvenalis]lOtissimum all imitandum proposucrit. Connrmatm' verollacc opinio vetnslis ilIis scholiis, quae a C, Barthio incodd. reperla ac nuper a Cl'alDCl'o in publicum emissa sunt

qlJacque ud 1. d. hand ambigue sie loquunlm': fllagnus,'Ilwad ingenium. Dieit de LllCilio, qui Juit ex Ajfmnca(sie) civitate.

His cxpositis fOl'sitan occul'I'at mihi aHquis exprohrans,nodum mc quaesiisse in scil'l~)Q, quippe enm a summo viroNiebubrio (I p. 57 I) non solum negatlUll sit divcrsas fnisseU1'bes Pomctiam atque Anmncam, verum ctiam in dubiumvocatum (H. n. 186), IHllll Pometia tempore locove u1l0fucrit. AUamen ci brevitel' fidenterque respondeo, nec hocnec illud mihi posseulla ratioue aHa pl'O])ari nisi haa, uteertis argumcntis demoustrelur Plinium in Hs quae Jib. IU,e. 9 narraverit magntIm per erl'Orem lapsum esse. Quoddouee factum erit, a cOInmuni doctomm scntcntia non disce­dam: quanquam lubenter concedo reliqua quae vel a Livioct Dionysio vel a Stmbonc de utraquc urbe passim tl'aclan­tUl' facHe ita inter se eonciliari posse atque eonjungi, omuia11t in unam eandemque cOllveniallt, prius Pometiam illamvocatam, deil1de Auruncam, nee tamen in orielltem solemab siuistra Liris ripa sed ab de:dera spectalltem in occiden­tem. Ceteroqui non est pl'imus Niehuhrius qui iIludsibistatue..it; jam G. J. Vossius, qui de poet. Lat, p. 12 haeehahet; patria Lucilio Sues,~a Pometia, Auruncorum oppidum,in unam urJJem cadere putavit utrumque cognomen, ab eo-

LuciliallUl'UIll. 49

flue non disscntillut Xylandcl' 3d Sb'ab, V, 5, Sigon. ct

Gl'ub~I'. ad Liv. VllI, [5, 4. Funceius oe ado1. ling, '"nt.§. l:i. p. 89.

Süd ut orntio ad propositum redent, Suessa AurUlleo.rum, (Iune a I ..ivio XXIX, 15 intel' eolonias Lalilllls refertul'cl a Cicerone l"lhilipp, XIII, 8 mlluieipillm appellatur. colo­nia cst deduda, teste Livio IX, ~H, anno ab U. c. 441Coss. r... Papirio Cursore V. C. J llnio IlubulCo H. Cf. Si·ßOll, ae ailliq. iure ltal. 11, 5 et ad Liv. XXVII .. 9. Dis.crepat quidcm eum Livio Vellejus, (IIÜ tl'icnuio post Luce­riam (H. U. 44.'1.) AUl'lmcae uarrut coloninm collocatam esse

i. e. 11. 440. At ci non dnbilo fidei tribucl'C minus, cumpl'aeserlim Livio etiam nnonymus 11uidam Olympiadum aU­

etol' aeccdat. Claver. Hai. ant, III, 8 p. 104.0 et Drak. adLiv. L e,

Creditm' denique haee urbs sita fuisse intel' Minturnasct Teaonm, eodem in loeo qucm bocHe temil Sessa. IlDlDi~

nebat igitur iIIi orac, cujus feli" ae beata amocnitas valdeRomuois unisisse videtllr. Zell. Feriensclll'. J. p. 14~. Namadeo tractus omnibus rebus ol'llatns erat, I1t palam esset- qUOIuodo Plinills hrcviter ct ne.'vose dicit N.H. In, 6- uno in loeo gaudeotis opus esse natmae. flic ut I1011

in vitam mollo veni.·ct, sed )Jllcl'itiam, ut mea fert orinio,usqlle a<l quurtum dccimum lllHHlIll transige.'ct, Lucilio acl'iet assiduo malol'um oppugnatori cootigit. - Quam rem le­vitel' tctigisse S\lt crit. neqllc vel'o superfluurn depl'eheodeturei, qui seit {pHlm pCllitus in 000111 sellSU ioopIicilta insidcuutquae his in tCl'ris IH-imo ocnl05 oostros advertunt utque unimUm volutant, quuntamque eadem vim habeaut turn adhUllc vcl incitumlllm vel etiam molliendllm tmn ad dirigen­dum cOllstitneudumque totius vitac cursum.

50 Spccimcn Ql1aestiollum'

IV.

ALu eil ion e q II e mai 0 r isS c i pi 0 n i s ne q u e mi n 0­

ris vitllm privatam scriptam esse, contl'!lscho lia stas H Ol'at ii conte n cl itur.

De verlJis Trebatii, quibus eum Horatius Sat. 11, I. VV.

16. '7' hoc modo sese increpantem fingit:AUamen et jllstmll poteras et scribere fortem,Seipiadam ut sapiens Lucilius -

adnotata sunt in scholiis Crnq. itemque in iis quae esse POl'''

phyrionis fel'lmtur haecce : )}si non potes gesta Caesaris scri­bere, at potes jl1stitiam et fOl'titl1dinem, ut Lueilius Seipionifeeit, qui vitam illins privatam descripsit, Ennius vero bella.«

De ut1'O ScipionulU Afl'icanorum his in verbis cogitave­rit Scholiasta (nam ca ab uno qnodam interprete pmfeeta essepatet), tum ex co intelligitu1', quod ejusdem res abEnnio descriptas llutnmat, i) tum ex iis quue de v. Scipia­das proferunt et ACl'On et scholiasta C1'uq. Utel'ql1e enimsignillcal'i Hlum putat, qui Hannihalem ex ItaHa reVOCll,tum"iccl'it. Scd tarnen iam Dousae ad J..ucil. p. 184 Hav. etDaccrius ad [i{)I'. I. m. negarunt Luciliulll exposuisse de vitasuperio1'is Scipionis, propterea quod hic lJOst illum vhissetplus quinque ct trigluta annis. Ql1ae quidam ratil1 pammjusta videtul' eoql1e i1Tisa est a Baelio in lex. et a Sanadonead Hol'. 'I. m. Bi contra monuel'l1llt, id qllod cogitatu inprocllvi est, DilliI ea in l'e causae inesse cur scholiastae e1'­roris incuSU1'cntur: imo sibi multo veri similius videri, Lu..cilium priol'isvitam l)l'Os~cntulD esse, scilicet aItero petentect res enal'1'undas hauel dubie l:ll'giter suppeditallte. 2)

I) Hanc1'cm ipsc Horatins <leclarat Carm. IV, 8, 15 -::10, liuro­qlle siuglllal'iid au BUllio factum esse tesWicautur Gellius IV, 7 CLMacrob,VJ, 2, 4,

:l) In "cadem scutcutia olim fuit Henr. Glareanus, qui anootalt.

f.,uciliulllll'um, 51

Hace qUlll1l.nmvis dictu sint speciosa, tamen ego Dou­

sas el Daect'ium mm ita temere judicavisso arhitror, Etc­

nim posse vitam alicl1jus ab co describi qui sit illferioris llC­

taUs, ncutel' eomm ut puto infitins iverit; sed duhitasse vi­dentm', IlUID rel'llm privatarmD, quas Lucilius istll in vita

explicnisse traditUl', idonen momnncnta vel tCRtimonia reSCl'~

varcntur, e lfllibl1s vita jam dlldum defuneti hominis posset1ll1unibrari. Bclla quidcm quac ct quo modo Seipio gcreret

ql1amque aliam rei publicac operam lwaeheret, annalibus at­

fille aliis seriplis mandallatur,idque etiamsi Enuius non ce­

cinisset, postel'is innotuisset. At quae quis pi'ivatim fedt

ant dixit, ca Pllto uelhmilial'um quidem commentariis nce

faudationibus funehl'ihus consignata esse. Cie. Brut. 16.Vel'Um rae, ut Baelius 3) ae Sanado volunt, Scipionem Ae~

milianulJ1 l'ogavisse n LuciIio,. ut vitam !lvi sui pel'scriJ)crcf,qua id Je causa i!lum feeisse stlltuamus'1 U t recoleret me~

moriam ejus, cujns nomeD unusqllisqllc id aetatis in ore at.

que in animo JlUhehat ncqueulla oblivio posteritatis cxstin­gnem potuit'? An cum spcrasse credideris, fore ut sedptorsatirarurn, quamvis celeberrimus, hOllore atqne gloria ange­ret vietOl'cm Hanuibalis? Eqllidem hominem Romanum, qua~

Hs imprimis hic Scipio fuit, l1iMI curasse reor res }ll'ivatas,etiam memorial nt nostra opinio fert, dignissimas.

Sed si (Iuis dient s'cllOliastas <.Je vita pri"ata commemo~

rantes min'lS fortasse aeCtll'ate prodidisse atqne sententiameorulll hane fuisse, Lucilium non tarn cle vita Scipionis quamde "jrlutibns exposllisse cjllsqllc mentionem in satiris lutu,lisse CllID magnis meritisclue lamlibus consocialam; mihi nc

ael Hol'. Sal II, I, 66 Ennium dieit superioris Afl'ieaui beUa seri­psisse, Lueilil1m vitam privatam in gratiam infel'ioris Sdpionis: id­(Jue se aumonere ideo, l!nod ferc cowmculalores haee confnudaut.

3) Hic fluidem postquam Dousne rntiollclU ue leviorem ae planeuull:lm iUusit :ll'pl'ohavit'1ue altcraUl sCllt.eutiam, rursns de 11;\e suamore decessit et· aill}l'iol'ClU l'CVCl'sns pro"iJe snbjedt, nou sClllpcrca 'lnac esscut verilhnilia verll iPSll esse.

Spccimen QuaestionuUl

hoc qt~iJem jmHcium probal'i poterit, quandoquidem a1>tiorect iIIustriore in 10co posilae iIlac vil'tutes atque explieataeerant ah Ennio, acleo ut l1ae ipsj! re in eum sententiam per­dUCllmur, vitam non [H'iol'is Scipiollis a LuciHo sed poste­1'io1'i8 ntque ipsi aequatis enar1'atam fuis8e. Atque sie seseremhabere etiam ,'eliquiae satirarum quodammodo demon­sb'ant: hl quibus Ulius nornen llusquam comparet, at Paulifilius 11lCIlloratm' non semel. V. fl'agm. inc. apo Dous. VI.VIf. Iil)l'. XI, Y 4).

Huc vero ut sumus delati, repellte uobis oboritur dubi­tatio, utrum Lucilius singulal,j libro hujus Scipionis vitamcornplexus sit an ejns dicta vel facta passim attigerit persatiras 'plm'cs. Ex iis quae superavenmt hoc est quam illudprobabiIius. Nec vetel'um quisquam Lucilium in ScipiolZee"citavit, ,quomodo Ennii 111>el' a Gellio ct a 1\:1acroh10 de­nominatus est, et quae Act'on notavit ad HOl" Sat. II, I, 16,ea ctiam augcnt dubitationem nostram. Namc[ue sie ait;»si res bellicas ejus non poteras deserihcl'e, attamen justitiamct fortitudinen'l animi eins laudare potel'as, sic'ut Scipionis aLttcilio vita 'laudata est.« Bine ncutiql1am efficitur eamseorsmn a1) satiris tractatam esse. Quemudmodum veroidem scholiastes ad v. 30 sat. cjusd. LuciliuUl dielt suamvitam sel'ipsisse et Don si1>i pepercisse, idclue apertius etrecthts ut opinm' a Porphyrione ita illdicatur: llita fit utLucilii vita tarn dura sit pet' libros quasi in tabula ostende­retur;« 5) sie illud quod de vita Seipionis tulerullt iuterpretall.

4) Non magis hac de l'e Cl(. fl'agmentis certi aliquid eoglloscilutqnam superiol'e 10co llbi dc militia Lueilii Hispanicusi dillserui.Sillt lieet reliqua e Iibl'O XXIX compillra, cx qllibus iu co sllspice­ris de bello Puuico secundo disPllltltllIll esse, pro ecrto neque 'idaiIil'lJ1ari potest ct multo miuus illud, Lueilium in hoc libro Je 'vitaAfdealli majoris cxposüisse.

5) Non aliter Schot Cwq.: Ha sohmt naufragi, SUUlll l1aufta­gimll in label la <lcpictuUl eirClHHfelTc et in tempUs aliclli deo con­secralUln sll~pelHlcrc, ad hUlle lUodtlm Lucilii senis vita tamclaraC&t in suis libri:;, egset depicta hl aliqua tabula. Cf, id.adY. SQ.

Lucilianal'um. 53

dum existimo. Cui opillioni non l'cpngnunt v@l'ha. ipsillS Ho­ratii. Nam Trebiltius frustra ubi poetae suasi! ut. Fe" {Je­

slas Augusti earmine celehraret, hoc tunlum ci nl; [}robrumobjicit, quod de illo Dullam omninn lmcusquc menlionemfecerit (probe enim tenendum quo<! Ecntleius monstmvit,carmina cf epistolas ah Horatio post duos sermomnll lilrroscomposita esse): quocirca eUß} iBis verbis a ql1ibusexo1'5i stlmUs adhol'tatur, ut imitetur Lucilium {Jui nOll ne­

giexerit magnum cf fortem Scipionis animum vCI'sibus 01'­

Dare utque exemplar quoddam u17icunquc res tuIet'it ml imi­tandum proponere. Hoc uno modo emergit cur LuciliumiIle jm'ecol1sultus sapientem vocet: quippe Sal1ado et Heil1­dorfius quod putallt eum idcirco ita apl'eIlari, quia non sitausus eandem rem tentare quam Ennius perfecerit, sed tan­quam ejusdem pet'sonae alteram cl inferiorem pHl'tem gessissecontentus fuerit, miM tota 1'13 errasse videntur. 1<1 si poel.asensisset, planius dicendo exprimel'c dcbebat: uti vero nunesunt verba eius, i/lomm explicatio nimis longe petita est.

v,T r.i 11 s at ir ar um L u c i Ji i fra 6 m e n t a pur g a ta

ac ·rcstit.ut!!.•

'. Apud Varronem libr. VI (vulgo V) de L. L. e. 7quoddam Lucilii ft'agmentum sie exstat;

»Spomlere est dicet·c. Spondeo a sponte; l1am icl va­let ct a voluntate. Haql1c Lncilius scrihit dc Crelea

cwn ad se cltbitum veuerit,[SU& volulltafe] Sponte ipsam adduclam, ut tunicam

et cetera reiceret.Eandem volul1tatem Terentius signilicul, f:nm ait satins

eSseSua spoute recte facCI'c quam alicllo mcbu.l(

Spccirnen Quaestionum

lJescripslmus hutl.c locum, qucmadmodum Spcllgelius euro

p. ~45 egregiae suae editiollis exhibuit: cujus eonsideratumjudieiulll alias eutn eruditis turn nobis probatulll hie deside­

ravimus•. Quod enilll jam pridcm SteplHlous in fragm. poett.Lat. p. ~w9 duhitaverat, llad verhumllc hic Lueilii locHs es­set ex iHo sumptus an aliquantum immutatlls, ut videlicetpenderenl haee cum ad se cllbitltlll venerit e verbo scribit:«

id faeile clecerni rotuit non solum ex sc prouomine, relatout manifcstum est ud Lucilium, sed etiain ex aeeusativis ip­~am addactam, quorum Ioco si prioru quoque poetae essentnominativi requirerentur. Hauc ob rcm verlJa Cllm ad se

CILb. vcn. Lucilianis arbitror a Varrone co eonsilio praemissa

esse, ut sentenijam eorum rccltIeret plauiorcm pluresquetranscrihcre VCI'SUS sUl)ersecicl·et. Quoll. consilium tcnuit

cl!am in iis quae consequuntur; IHllU CUlll apu,d Tel'cntiul1l

allcgulo versui (Adelrh. I, I, 50) anteeedat hic:lIoc ratriom cst pOlius consucfacerc filium,

ipsc acldit breviler, ut flOre solet, salilts esse. Etsi Iglhu'

verissime jndieuvit Seuligel', quem Fr. Dousa sequebatm>huee cum ad se cub. fJen. danda Varroni esse, tamen ea Lu­

eilio tributa videmus a Spengelio. Clljns cul pae a me vc­niam impeb'alJit difficilius, quam quot! illud sua l'olunlate li­neis circumduclis adultcl'imull clesignavit. Ha nimil'tun ctiam

Scaligcro plucehat. Sccl est animadvcl'tenclum, non abessehaee dno verba ullo ab codice llIs.: id qllod haud parvi est

momenti; siqllidem tl'es illi praeslanlissimi eodd. quibusSpcn­gelius usus est non cx uno eodcl1lque fonte Huxerunt, verl1malii ex aliis. V. Speng. pl'aef. p. vm. Deinde recte millihoc videol' ncgm'c, dielUl'ulU ibisse VUl'l'One~ mOli: eandem

1!olltlltatem, nisi anle esset de sua volulltale locutus: est enim

l!l promplu eandem spectul'e ad v. sua. 1) Num vero opus

,) E:dmcndu5 igiiur crit hic locus de eorulll numero, quo5Spcngdius p. XL etiallJ in vetustissimis codtL intcrpolat05 contcll­dito Qui ~i Varronis verba esset acrplabilius uispcl'titus, codiculu

ncutiilUäm bissatis est negli-

in llOC reconcill­Et Jallus quidemimposuit duosque

L l.l eil i n II a nllil.

fvcrit adjicere sua. lJOllllltate, aHa quaestio est,in libris institllcnda, quorum loquendi genusgens el ab.omni arte alieullm.

His jam explicatis videamus, quantanando loco Dousae vel'sati sint lieentia.quicquid adipisei poterat arripuit, ineudillosee pl'ocudit integros versus:

Ipsam sponte sua, eubitum eum venerit ml sc,Addllctam nt tunicam et eetern rejicel'ct.

Imprudenter id factum real', eum paene pro cel'to (lici }lOS.

&it, interposita ilIa cum ad se cub. ven. a I,Heilio ipso I.ongesecusenunciata fnisse. Qum'c his omissis Fnmeiseus eelcrada Scaligeri sententia, ut ait, 2) sie immutavit:

- - sponte ipsa' suap!eAdducta ut tunicam eL ceLera rejiceret.

in quilms eur ipsa adducla cl rejicerel maluerit viI' omniumdoctissimus quam ipsam adtllselam ct reicerel, quorum po­sterius in optimo codicc Florenlino, ilIud. in omnibus l'l'per­tum est, nullam equidem invellio causam pl'aetcr' halle, quodefficiendum putabat ex pl'imis fi'agmcuti vcrbis fillem hexa­metd versus, qucl"n. pcntnTnetcr Hle llaud mojOl:i bbol'e ex­cogitatus eommodissime subsequerettlr. Atqui rCIÜdmctrosIn Lucilii satiris HuHus se Jegisse commCmOl'ut, ncque hociis quae supersunt poterit evinci. 3)

aestimator paullo fllisset aeqtlior. Novum plane ([tellll' iHustre Iu.inen de his !ihris nupenoime accendit O. lVIucllcr: (l'H~1ll quidem inhoc de quo agitl1l' Ioco 1).on dillitcar Hu prol'sus Clttll s.pl~l!gclio sen­tire, nf. etiam delevcrit verba sua volulltate.

2.) Ex ipsone Scaligel'o cam lIccepcrit Dousa, ir,llOl'atur; seimllsllutem ll11ctore Ll1ca Frulcl'io conj. \·crls. 3, 16, a lI'Iur;.:lo Ilnccvcrhaitidcm COllslituta essc >. sed de callsa magi. i,lol1"lt, '{nia i5 el.imnJ.raegredicnLia Lucilio adscribebaL: quo scilicet faclo nomillutivincec5sarii sun!.

3) Unum iIlud dislich,on, qnod Donatns ud Ter.• Phonn. Il. I,

57 et Mal'tialis .x r, 90, 4 memoriac IH'odidenmt, servi ilUlls. cpila­phinln fnisse sl1spicor, co ipso Ilominc fOl'LUSSC libro .\ X11 saLir;:.rnminterscrLum, 111 ceteris Iibris ut l'cperirclI1 l)Clltamclros UOlldUl:1

conligit Illihi.

56 SpeciUlcn QuaestiollUIll

Haelenus dc aliortllll opillionihus. Meo judicio locusVarronis sie cst restituelldus:

l>ldeo LuciHus scribit de Cretcu, cum ud se cubitum "e­

uerit sua voluntate,Sp6nte ipsam sluipte adductam, ut lli,nicam cl cetera

reiceret.«Ha habemus versum septenarimD, cujus multi re­stant c Iibris XXV, XXVI, XXVII, XXVIII itemque cxEnnii saliris ut apo Gell. II, 29' F. Dousa hoc metrumparmu videtur cognitum llabuisse; llalii non tlistl'ibuit in

versus e. c. haec (libr. XXVI) :Homines ipsi halle sibi molestiam tiltro atque ael'UIDuam

6fferunt:

Ducunt uxores, produeunt quihus haee faeiant liberos.

Haee ego OlUllia integt'a duco, ct ne haec.quidem in hCle

mulundum, ut voluit quidam. V. Donat. ad Tel'. Andr. IV,1,5:2 etßent!. ad ej. fab. 1I, r,28. 6, 7' Eadem neßligentiaau! ignol'antia vulgavit ille hos ver'sus (Iihr. ejusd.):

.At enim dicis chindcstino tibi quoll commissulll forel t

Nelt nmtires quidquam neu mystel'ia ecfel'res foras.

IIlud dicis non video quomodo feni possit, sed conjecturae

Douaae quae sunt di..xi vel dixti valde displicent : luihi to-

o turn Iocurn considcl'unti in meutern veni! ut veram scriptu­ram proponere divi, patrio easu, ut pendent e prollomine

1110d. Dil'UlIl nUlllque a Naevio. ct aliis pro divino frequenta­turn esse vel lexiea docent. Cetera non lentem, eliamsi oEi pl'O

Übi quod suaserint si quoel vel si quÜt. Cavendum est eO,irnmagnopcl'c, ne Luciltum ipsunwemendemus. !sta alltem reimetdcnc ignoratione factum est, ut apud Dousam LuciIii ct

Gl'ammaticorurn verba in unUIn cOllfllsa legamus, ut XXUI,, . Verslls poetuc hic est:

Cupiditas ex hörni,ne, cupido ex slÜlLo nunquam töllitm'.Rclicjllis cootioelllr additaroentllm Nonii, cujus sentent;a

'1uidcm ab iBo sUlllpLa videtur.

"Lucilianarum.

Postremo nd id puulisper lUHle IH'of\;Cli stlums rcvcrta­

mur, Non l:mim praetel'mittum, cujus me ud uccuratius in­

telligeuda verba Lucilii OPPUl'tUllC commollefecit Westerh. ad

Tel'. Amir. I, r, 109, propl'ie hic positum esse verbum re­jiciendi atque e"plicancltll~ in lerg1t!n remOt'ClY! vcl illtel'prcte

Servio ad Vil'g. Acn. XI, 619: retro t;tgere, vel etiam ut

Vil'gilius ipsc Aen. XII, 400 loquitur: retor9ltere~ quuoqnamhoc paululum differt. De sYlluel'csi quae est in v. reiceref

v. Duk, ud FIOl', I, 10, 5 ct C. L. Schneider GI'. La!. I. p.

;llb, cui beDe diviol'loti acce(lit J. H. Voss. ud Vil'$. Ec~og.

1lI, 96.

2. Superius fi'agmentum, in quo verba LucHii Qnlni

labe vacare putavimus, jal~l 1mbsequalur allel'um, a NODio

servatum, quod turn libl'ariorunl inseitia ut videtm' mire de­

pravatum, tum etiam magis est intel'polatum docto.rum acu­

mine. Habetur autem in Gothofrcdi (;01'1)01'0 Grammatilw­

I'um p. '140 (VI, 41) sie: Ll1cilim; liom 00110

Arripio et rOstmm labe atqlle hoc zefel'iatim

Percutio dentesque adversos discutio omneis.

In notulis tarnen editor e ms. nescio quo libro haee pl'otulit:Ärripio et rostrum labiasque, hie Zop'yrioui pCl'eutio

Afflue in pereotio -

Dousa e vetere ut ait codice edidit ita :

Ar!'. rosb'um, labiasque hujus Zephil'i attIl1c im

Percutio, denteisque adversos excutio omncs.

quae Jac. Scbegkius il; obss. ct emelldatt. ep, 8 aut hUlle 1Il

moclum emendari voluit:

Arr. r. labiasqoc hasce feriaHm ­

'1~lt cum amieo quodam sie:

Arr. r. labiasque hu)usce viri atque im

JIft ellill1 idem esse utqllC eltm cf e ms. quodam rcstitucll­

du.ID .etiam L. Attio apo Macr. 1, 7, quoll lamen nCllIini

58 Specimen Quaestiol1um

probavlt. Mercerus dooique qui in Slla Nouii editiouc hanescriptm'am coa<!. vlligavit:

Arr. cl r. labea.sque hoc Zcpheri atque in

in notls scribendurn censult:Arr. ct r. lllcbeasque osque fcrlo atque im ­

eumque secntns est G. J. Vossius de auat. IV, 4.Has val·ias ant librorum IUSS. scripturas aut emendatio­

nes quae vocantur doetol'Ul11. homlnum ego non tarn com­memm'avi, ut refellam eas atque suhvertarn ~ quam ut sitalils comparandi jud~candique aopia ct facultas, Silentio ta­rnen non tl'anseam, ill correctione Mercerl, felicis alio«uinemoocla.toris, nonuihit olfensionis habCl'C tum 'tue particulamin arsi collocatam, tum iIIud im, quod quamvis Lips. Ant.Leett. r, cap, exh'. et Voss. t. 01. Plauto quoque vlndlearestuduerint (cf. Non. p. 138 Mare.) praeter XII tabh. legesnullo cel'to adhuc kleo repertum est. In iis vero quac ecodd, supra conslgnata sunt pl'Oxime ad verurn aecedere ju­dico earn seriptm'am qUQm Mel'cerus dedit, depromptam sineduhio ex optimo iHo S. Viet(wis libl'o (de quo is v. in praer.)clljusque ego vestigia insecutus manum Lucilii in hisce utHa dicam oJoratus sum:

AI'l'ipio (el) rosh'llm labeasqne: hoc zopyriatimPereutio dcnteisclue Qclvorsos discutio omneis.

LaMas scribatur <In labeas parum refert, quando utrumquein usu fuisse certum cst: iIlud habet Appulejlls, hoc Gellius,de quibus quae a Ruhnkenio praef, ad Oud. App. ohSCl'vatasunt hic memineris velim: antefero tamen hoc loeo labeaspl'opter auctol'itatem !ibri Victol'iani et quod eadem vocisforma L. Pomponius usus est apo Non. p. 18 Mere. Illudautem quod a Lucilio scriptmn conjicio zopYl'iatim oe quis

a Mss. nolis nimiulJl recedere dicat, scielldum est ; ct Pbct f in libl'is manu exaratis posita esse paene rl'Omiscue, itaut v. c. nUlle tl'opluumm, nUlle tropaeum.. modo triUl1ylls

Luci Jia nanl fll. 5!)

mooo triumpus deprellendatm': quin iPSllUl de quo disputa.

tur nomen alias sie Zopil'1ls alias Zopldrus seriptum cxsfarc

testantur Oudend. ad Fl'ontin. lII, 3, 4ct Snakenb. ad Curt.

X, I, 44. .A t (juam facile Zopltirll8 vcl etiam Zofirus mu­

tari potuerit in Zcphyrum vel potius in Zifirum ct Zr:ftrnm,nemo non videt, neque ad comprobandam E et 0 liUerarum

permutationem testibus opus est, ul Beins. ct Dral. 3d Sil.haI. III, 22. Quo eodcm pacto fons altel'im; E qnae cst iusecunda syllaba dcmoosb·ll.l'i potest. V. COI'i. ad Sall. lug. C.

25 p. 555 et 3d PHo. ep. I, 5 p. 15 cf I S. Fieri etium

potuit, ut ab ha'c E i}JSUIll Y, priusfjumn .in I littcranl abi­

ret, demoveretuI' : siquidem adnotanle Salmasio 3d Spartian.

sequiOl'um tempol'UIll mos crat, ut in graecis voeabulis Epro Y littl'll'u substitueretur.

At vel'O his testimoniis omnibus nihiI, upinor, ad de­fendenuam meam conjecturam opus est. Sieut cnim hic mi­

rinco caSD accidit, ut homo borridac vil'tutis IOClllIl !DoUi

ac leni Favonio daret, Ha con,ral'ius error quosdam Quin­

ctiliani Jihros occupavcmt, in quibllS Zephyri ct Zopyri con­

jungcbantur pro Epl1;Xris Zeph.:}"ri'sque. V. Dl111m. ad XJI,10, 28. Solcbant nimir un1 librarii co ill1pl'l1t1cntiae proce­

dCl'e, lltquaeel1nql1e oculis aut alio senSll pcreipere non po­

te)'ant ca conjeclurä assequi ct tanq11l1m .fillsa quovis modo

cOlTigcl'e eonarelltur. Bi igitur non rati, zopyriatim vocem

Romanam esse ct quidem poetae ut GeIlius dicit apprime

Latium:: linguae sdentis" distraxerl10t cam in dU8s partes,

'lulll'llm in lwiol'e em11 actutl1m Zep'rrri nomen omnibus no­tissimum agnovissent alteram levi additamento plll'ticlIlaa

que refectam rcparatamque opillahalltur. !ta Zephiri alqueim ct Ziferi alque in" quae Dousa et l\ferccrns in codd.

invcnerunt, qua l'alione enata sint, pl'ol)ubiliter hubes euu­

dealum. Fhtjus autem quod in Dousanll sCI'iptura genitivlllHallteccdit co ipso cmcudatoris essc pl'odilUI'. QUOllsi cx his

Cl'l'orihus vcrUlll cruCI'C difIicilhli est, ii, qnilms u;fcriatim

60 Specimen Quaestionum

illud ap, Gothofl'. dehelm, ob modesliam warn mel'ita anobis laude exornentm"; nam manifestum est eos satis ha­bllisse liUel'al'urn Dotas pl'ius depravatas imitando depingerc.

His eonstitutis ae nonuemini ut arbitror comprobatis __

nam hili quqque in rebus nafnv ut ajuut t10Eiv xa'J..8nov ­nihil- videtur ad explal)anda verba Lucilii adjiciel1dum eSSe.Ita sunt plana atque perspicua ollmia. Zopyriatim adsimu­lantel' dictum est, llt de llUjusIDodi adver])iis loquitur Nigi­dius. Figulus apo Non.. p. 40 Mere., pro eo quod. est in, mo­dum Zopyri, similique adverbio. in re h;l.Ud ~b$imili Juven­tius usus est ap_ Char,is. II p. 196 Putsch.: Capllt ei testa­(imd.ifregero~ el L. Pomponius Verre aegroto Non. p. 178:Jam istam colapltis comminuissem testatim tibi. Adele quod

8.dverbia in im aut atim exeuutia vulgari autiquiomm seri­

ptorum usu trita fUCI"e. Gell. XII, 15. Auson. Popma de usua,nt•. locnt. I, 1:5 et Both. fl'agm. poett. p. 123. Magnaque eo­rum copia quam Voss. de anal. IV, 20 congessit sine laboreaugeri potest. Si vero haereat qu.is in forma islius vocis,

quia in adverbiis (juotquot in atim desinant haee terminatioeum litteris - ut nostel' loquendi usus fert - l'adiealihusconl1ecti soleat, Hulla s.eilicet interposita copula qualis hiccernatm' in I Httera. syllabae tel,tiae: is vieleat ne d~ Lu­eilio severius judicet. Nam tametsi verum est isto modoomnia fCl~e hajus generis adverbia efIecta esse, ut bov-atim,can - atim, gran -atim, copul- atim, caterv-atim, nec I anteA offendi nisi ea etiam in vel'bo Ilativo syllabac extremaeantecedat, velut in his: centuri - atim, decuri -mim, propri­atim , osli- atim: tamen poctae quod zopyr - i -atim maluitnon OIIlnis decst excusatio. Primum euim ut mittam quodZÖPJträtinz vel'sus hcroiclls l'espuit, licuit 4) Lucilio exemplun,l

4) Similiter LliCilil1s dicere ';;cipiadam maluit qllam qllod legi,­tima ratio postulabat ScipiolZiden. TaIllen elllU non solulß Lucre­tius seclItlls csL scd elegantiol' poeta HoraLius. Heiudorf. ad Sat.

LucH ian arn ID" 01

-eorumverborum seqtii) quae item profeetaa oominibus pro..priis, simulatque A in penultima adsumpserunt, I littera nUll­(luam fere caI'eot, ut Caesar-i-anztS, Jop_i-alis. PrisC'.11, 10. J. p. 96 Kr. Atque Heuit, inquam, non quidem de_buit, quia baee rectitls derivantnr ab iis quae sunt Caesari­ltS, Jovi - U!I: id quod Priscianum nOIi fugit. Plus aufernexcllsationis peli potest e voce fase,;. i - atim , quam CharisiÜspropter id quod valet non a fase - ia sed a fase - e trahen­dam contendit. \Toss. Etym. s. v. fascis.

Sed jam quaeri ex rne identidem audin, quorsus tau"­dem novum isloc verbum speelet. NoHte alte l'epetere. Re­spexit Lucilius, nisi omnia me falluut, Persam ilIum, de quoBerodotus III, 154 cl Justinus I, IO aliique multi narrave­runt: idque qua fecerit ratioue reliqua verba satis superquedeclarant. 5), Quam ne lectol'es nOll inlelligerent ci veren­dum non erat; 11am Zopyl'i factum apud omnes pervulgatl.lmerat proverhio illo quod Cratinus in Pylaea usurpasse tra-'ditur: Z(fln'IJf!0V 1al/Xvta. V. Hesych., Phot. in lex., SuiM

das, Zenob. IV, 9.Si denique quac suut modo a we disputata cI'uditis non

prorsus impr9hentur, etiam Zopyrionis nomen, quod Gotho­fl'OOUS se in codice quodam vidisse ait, unde llUc irrepseritostendere passim. Est iUud in fragmento quod Nonius p.210 l'rIel'C. e lillro XXnI satirarum servavit:

Zopyrion labcas caedit utrinquc secus.Dousa ex emendatione Badr. Iunii:

Zopyriou lahias diseidit utrumque secutus.Quibus ego DOll suffragatus illud reclius puto, praeterquamquod que particula me iterum offelldit, ita ut eXlstimem emu

11, " ". Celel'um aHa id genus mulla peecari in omnibus !inguis,ac maxime a poet,is, quis est qui ignorct?

5) Multum negotii CI'1ll fade non c{uhlem sua sed aHot'umetiam alii cuidalU Zop.i'l'a fuisse mClllol'avit Cicero 'fußc. IV, 3" Jc;Fata 5.

Spccimcn Quuestiollum

deleudam esse. Nam utrinSt!CllS paritet' dictum videtur atque

inlrinseclis ct similia. Nomen vero quod est ZopyriOll IlOll

minus ad illum IJersam quam zopyriatim referull1: ct Sl

graeca vocab~lla quae in~ finiuutur deminuti~a aeque \lt

patl'onymiea dieenda sint (guoel haud difficile obtinebo, quo­niam utraclue etiam notionis similitudine juncta sunt), isto

nominl' petitum arbitror hornuuculurn quendam, qui ad IDO­

dUlD Zopyri ipse laceraret deformaretque os SUUIll. Hac el

I'ei et vcrborum similitudiol' fOl'sitan commotus sit quispiam,

ut superiOl'i loeo quem non illtelligeret hoeel' nomen adsel'i­

beret itaque loeull1 daret depravalioni.

'3. Ad tcrtium loeunl qui est apud Festul11 aggl'edimur,

lubricum illulJ1 cl pl'ioribus uuobus longe difficiliorem: in

quo faciendum est nobis, ut contra communem doctoruIllopinionem libri miscrrimae conditionis auctoritate ct eon­

jectura facta erebus occultis et paeue abditis pUßnemus.Vulgavit autem in Festo non mollo Ant. Augustinlls, sed

cui fidem InajOl'em habendam esse constat Ursinus in v.Redantrllarc sie:

»Redcl/ltruare dieitur in Saliorum exultationibus: cum pl'ae­

sul ampil'uuvit, C{l1od est motus edidit, ci l'eferuntUl' inviccmiidem motus. LucilillS:

praesul llt ampirllel, inde VUlgllS redamplal·it;

at llacuvius:

Proael'tl'cnda gratiaSimul cum videam Grajos nihil mediocl'iler

redantruul'e, opibusque summis pcrseql1i.«

Cllm his componendus est Nonius p. 165 Mel'c. :

1I Rcdandl'llare, redire. Ludi. lib. VIII:- ut vulgus redandl:llct inde.

Pacllvius Chl'yse;

Graecos nibi! mediocriter l'cJallLll'uare.«

Lu'cilianarum. 63

in qllihus omnibus praeter Pacuviani Iod initium, probe uta1'bitl'Ol' restitutum a Scaligel'o, ct excepta Luciliani versusparte altera, qnam esse vitiosam et numerus perturhatus co­arguit et Nonius significat, nihil mea de sententia cmemlatri­cemmanum requirit. Quod tamen a pierisque qui Iocumbune attigerunt aliter cxistimatum est. COl'rigenda enim jn-

. dicarunt ~lon ea solumquae dixi, verum ctiam ampiruat ctampiruet, idque legitima causa declarata l1ulla. Tantum­modo propter similitudinem quandam, si quidvideo, ,utrum­que verbum, et ilIud quod Grammaticus interpretandUlu pro­posuit ct hoc quod est ampirvare, illi ad eandem fonuamoriginemque revocantes sCl'iptum am voluerunt redamtruarect amtruare, ut Merula el BotMllS fragm.trag. p. 116, aIii,ot Scaligel' 6) et Ursiuus, etiam P aute T inseruerunt, sei­licet ut emendatio omnes in se haberet numeros veritatis.Stirpem vocis deprehendisse omnes sibi in co videbanturquod est trlla, qua in olIis cibus inter coquendum agitare­tur: l1empe ab hoc factum esse lmare, quod Paulus in ex­cerptis commemorat, indeque rursus nata et a11ltruare i. e.circumvolvere et recla11ltmare. V. imprimis Voss. Etym.v. trua.

Baee sententia quo majorem vcritatis speciem Ilabet (ha­heat autern necesse est, quoniam versum Lucilii ita ut Me­rula enm immutavit etiam Hermannus de Bypcrbole (Lips.1829) nupel' adhibuit): hoc diligelltius quibus rebus ca ni·tatur intuendum exeutiendumclue puto.

Ac pl'imum quidem /'eclanlruare minime lieet mutari,quippe quod eodem modo etiam. Nonius extuierit (nam Dlittcl'am pro T nihil moror): quem sua a Festo sumpsisseverisimile 110n est. Neque ambisi potest, qUill sit illut! ab

6) Illern Dacerio llt rcd e llU'ua,'c el rede mpla"it scl'iberct te­mere persllnsit: etenim aputl iPSlllU Fcslll1U 1ll0X unnatur HOlllauos1'ed a"'guisse ct .pe''f. a'C Sltm mnillisse quam quod SCi!,ioni Acmilialloplncuerit nde r;;uisse cl pert i SIUIl.

SPe c i me n Qua es ti 0 nu m

co ducendum, quod J}aulus tum recurrere tum gratias re-

firre explicat: siquidem alllroare diversum ab co esse quod

a1> eodem proxime prolatum sit and r II are I'ecte milli Ilegarc

videlur Ant. Augustinus. In his vern sCI'il)endis itidem a

librariis peccatum, esse adeo, ut uno alterove loco vel eliam

utroque anilruai'e reponcndum sit, nemo facile credet, nisi

quis forle vult cOl'l'igi etiam significationem quam Paulusin­

dicat. Quodsi igitul' recte se habet redANtruare, discl'imen

intel' hoc et ampirvare tanturn est meo quidem judicio, ut

si mcra id conjcctura toUendurn statuamus nihil futurum sit

in OlIlni Fe5t1 liL1'O, quanlurn vis lacero, quod non quo quis­

que voluel'it modo interpolal'i deheat. Neque in promptu

est unde illud exortum sit pCI'spiccl'e. Num libl'arillm, sive

dictantem alll'ihlls seqllehatur sive volumen ex quo tnmseri­

psit suis ipsius oculis inspieiebat, bis in eodem loco iam mire

Japsum esse, ut nunc redalltruare recte, lIunc ampirvctvit et

ampirl'et pCl'pcl'al11 exaral'et, credi vix potest.

Sieut vel'O cle scribendi ratione, item de subjccta his

vel'bis sententia a Scaligero ccterisque eum seculis dissentio,

Quid enim Festus aliud de ca pl'odidit quam ql10d enunciat

llOC modo: ei l'rj'eruntul' illvicem iidem molus? Qllae ad iel

quod praeposuit pel'tinel'e apel'lum est atque nOll modo No­

nius dcmonsll'llt, sed etiam I}aeuvii locus patefacit. ISlius

quid'Clll intcl'pl'elatio quue est redire laborat vitia, quod quale

sit ex loco IJl'oximo inteUigi potest. Nam etiam redhostire{lllOd deinceps sequitur idem explieatul' esse atque I'edire,pro {IUO Mel'CerllS recte I'epolli VOlllit I'eddere. Quae con­

jectu1'a firmatul' a Festo; namque is, qui eandem voeem af:'

fcrt, significare eam docet rrjerre gratiam. Ac potuii sim­

phdtcl' dieere referre (v. Goel'enz. eic. Acad. H, 47, 146)sive I'eddere (Blll'lll. Petron. c. 58 p. 382), Quod postcrius

Konio rcstiluendul11 est utl'obique. Accedit deniqne qUOlleanul'lTl "im, si I'auli eXl'f;rpt!S credere lieet, simplex ve\'bnm

anf,rorUidi habuis5c videtlll': l;1lI appo5uit iUe refcr,.e gratias.

Lu c i li an a rum. 65

Quanquam baec ipsa vel'borum aequalitas Dacerio offensiollifuit, affirmanti sie gratias riferre non antroare 1) sed po­tius redamptruare interpretandum fuisse. Ast iIIe abHtusest lwaepositiollem in eompositis saepe nil1l1 propl'illm (lOU­

fern~, verum esse augendlle dlllltaxat intendeudaeque simpli­cis potestati. Cf. linquere ct relinquere.

Apparet ex his quae modo disserui, ut Scnligero et Me.rulae nihil fere fuel'it causae cur codicis scripturam rejicerent,sie contra consultius multo fecisse Turncbum Advers. 17, 8ct Brissonillm de Fm'mulis I. p. 127, qui eam retinerent:.Quorum hic de vera ampirpandi vel potestate vel originenihil commonet: .ilIe autern utramque cnoaure conatus est.»Lingua Galliea, inquit, vocaJmlum babet pif'lJetare, quod ve­terem redoJet originem. Nam ampÜ'pare }lraesul SaJiol'U1Ddieebatm', eum in saltatione 1~10tus edebat girumque aut sal­tom dedera!, eui UlOX alii gui in choro erant eodem gestllmotus l'eddebant, quod redantruare dieebant: hine VCI'SUS ilIeLllCilii apud Festum:

Praesul ut ampirvat, sie VUlgllS (redantl'uat ipsum••Verum enimvet'o de hac voce quamvis simiUima ejus guaebodieque ista in lingua exstat sie piroui:'tter, ita ut hane po­tuisse ex iIIa nel'i non negem, tarnen eum nibil b'aditum sitapud lexieol'um seriptores, neque apud quenquam aHum quan­tum seio: facere non possum quin de veritate ejus subduhi­tem atque ampirvare 8) illud non cx GaUico sive Celtico

']) Non retic.endum est in hoc recomlito verba difficultatis ali­quid el obscUI'itatis residere: qUOll qmlluvis ,ab altero q, e. andru­arli vel inscita vcl neilligentia PauH separatum videatur,· longe ta­mcn distat ab co cluod Sealiger et Gothofr, ad Fest. l. c. ct Bour­dclot,. Pctron, c. 9 p. 5~ in Glossariis turn ex.plic:ltum invcncruntdJlJ'll,wtJat turn nova vocabulo (Jll'1Af.iJucu, Sed Gloss.ograpbi :<hlc­riut: Ver rio Flacco non est quad diffidamus.

8) Bas, Fabel' in lexico s, tJmLruo .dicit compositum hoc oescioquibus villeri ex d,lI:n< (aeol. pro cl/Hf,i) .. t ruo. Quoinel.lllm mi~

nu,~ puto tt'al1crc iHHe! a pim, quan,!o'luidem etiam apuel GraecosqU(lsdllln pnerOl'lllU saltaullum chori appellahanlur (lccUaXl;ricicu.

01. 9tbdn. !DM. f. "Ivil. llI. I;)

Specimen Quaestionum

sermone sed aliunde emanasse suspicel'. Omnia autem quae

de Saliorum ritibus prodita sunt rimanti mihi in mentem ve­

nit quael'ere, numquid debeat origo ejus referri ael id quod

Graeci &:ft 11, 8 L (! a '/I dicebant, quod nomen Hesychius ~viTfui

Tl'/lL av}.1jl"Ly.rp impositum ait. Nam Salios accinentibus tihiis

saltasse memol'avit Dionysius Ant. II, 70' Accuratius, quamlfesycllius, gravissimo auctOl'e Timosthene scriptum reliquitStr'abo IX, 5, ex quioque Domi Pythici partibus, ejus quo

primum Cretenses quidam Apollinis e Pytbone relatam vi­ctoriam celebravisse Delphis fel'ebantur, partem secundam dic­

tam esse aW",8L(!IXv. Cf. Pausan. X, 7 et Facius ael ejusd.lihri c. 6 extr. Quae Pythia solemnia statim ab iuitio non

sine saltatioue quadam peracta esse ostendit O. MueHer Do­rieus. vol. I p. 550; quin Jul. Scaligel' Poet. I, 25 ipsamsaltatiouem in partes totidem, etsi paullo diversas, distrihu­

tam al'bitratus est. Cujus VCI'O sententiae cum nullam ra­tiollem l'eddiderit et quas partes saltationis enumerat eas 1:0';;

rLvitty.ov 1JOfWV i. e. cantici fuisse Pollux IV, 84 testificetur:Boeckhius de l11ctl'is Pindal'i p. 182 conatus est ad tolleudameliscrepantiam quae Straboni curn Polluce intercedit ex.plicaretotam cantici illius rationem, ita ut hos duos scriptores con­cilial'et 110n solum inter se vcrurn etiarn cum auctore argu­menti Pytbiorum, CUjllS dc eadem re testimonium l'm'SUS abilIis ct maxime quidem a Stmhone discl'epOlt. Quae res quo­modo vil'o doctissimo acutissimoque successel'it vix: audeo di­cere: aeleo enim obscure llegligenterque veteres de isto 110­

mo tncliderunt. fIaec tamen quasi pl'aeteriens contra mo·neam, pl'imum nequaquam minuendulll esse partium nume­rum de qua Strabo et Pollux consentiant; deinde reliquameOl'UIll divcl'sitatem potius imputandam videri immutatae at­gne corruptae aetatis infel'loris cOllsuetudini (de qua Plutar-

Pint. QI1. gr, 51 p. 4o~. Adsevcmntius dixel'im a piro dllcturn eBseI<'rancogallorum vocablilum pirouette, "ideliccL pl'o!,lcr vCl'ticilli hll-jus lusodifiguram. •

Lu eil i an a rum. 67

chus, Athellaeus aliique ml1Ha qttcsti sunt) quam ilJsorum Im­prudcntiae aut harnm rerl1m ignorationi; denique dissidereinter se tarn graviter illos, ut, si omnes eadem de re loeutOli ..sumnmus, ejus veJ'iorem et antiquiorem rationem Straho po­tins atque Timosthenes (quem permagni lieel aliis in rehusaestimatum ab Eratosthene perhibent) ql1am (luo reliqui ex-

,posuisse putandi sint.Sed ad propositum redeamus. Ut igitur werit l1ftTEEtqU

({uam voc~JJant non saltatiouis sed pars quaedam cantici 'luadin Apollinis hOllorem Delphis edebatUl', probabile est tarnenetiam saltationem ci sie ibisse adjuDctam, ut pal,tibus ejns

certo quodam modo respondel'et. quo scilicet Reri potuii utaliquod motuum genus isto nomine designaretur: cel1e apudRomanos translaturn hoc esse ad tl'ipudinm nemo opinor mi­rabilnr. Atqlle sie etiam Joa. Argolum 9) sensisse video, quinlllTationem StraJ)onis haud inscite, ut existi.mo, ad illnstrandllClandiani verba adhihllerit de VI Cons. HODor, v. 6'16-50':

Armatos hic saepe choros certaque vagandiTextas lege fugas ineonfusosqlle recursusEt puleras errorum acies jllcuudaque MartisCernimus: insonuit eum verbere signa magister,

6:16 Mutatosque edunt pariter tot pectora motus,in latus alJisis clipeis aUt rursus in altumVibratis. grave pal'mn sonat mucl'onis aeutiMurmure ct umbollum pulsu modulante rcsultaus,FerrellS alterno coneentus clauditur ense., '

Quibus versibus significari ait proceleusmaticum rhythmum 10)

in batuatione illa edi soliturn. »Illiditur, inqllit, clipeus eH­peo ct praeludium scilieet anacrusis redditur: in altum vi­bratus remugit et ampiram i. e.primum certandi pericuhunsignat: muero acutum reddens eel'tamen ipsum ct cataceleus-

9) Ad Onul'hr. PlInv, dc ludis Circens. n, :1 in Grac\'ii lhc••t. IX 1" 3~:t,

10) Cf. Odl.lfr. Alu"lIeK TUlc. 11 p. :11,_

68 Specimen Quaestionum

mllm denotat, Umbonum cOllflictus iambmn ct Paeana,nempe jam terminatnm victOl'iam, ensium complosio I'yringas

.. refel'Unt, ipsillS Pythonis morientis jam ultimum si])ilmu.tr

Equidem si in his tam iuvolutis rebus ariolari permittitur,

illo in loco talem quendam clescl'ibi ludum conjicio qualemfacere siot soliti ipsi Salii, el dvax~ov(Jtv declaral"i jam v.625: ini>onuit cum verberi~ signa magister. Magister enimqui hic appellatur ant idem atqua Saliorum praesul cd autvates eorum: qual1qmlln his quoqne niagister pracfuit quinOilDunquam carmil1a recitabat. V. Gutberl. dc Saliis p. 4••Similiter Graecorum chori ubique ii'ga(!);lJilut qucllllam ha­

bebant ([ui paeanem vel aliud fL8J..OC; aVEx{Jothi1:O. V. Archi.loch, reU. ,44. p. 128 Liebe\. Non tarnen Argolus hoc ullum

nomi Pytbici apud Romanos vestigium repperit, cui praeterClaudial1um Petronius quoque ad mum speetasse videbatur

c. II5 his in vel'bis; Audimus llutrmur insolitum - quasicllpientis exire belluae gemitum, ct <Juae paullo post Eumol­pus dicit: sinite me sententiam explere; laborat cannen in

fine. Quac opinio si valla nOIl sit, ct iUud exc ire quod inora codicis Ahne\. notaium em! vulgari scriptm'ae praeferen­

dum erit, ct falsissimas ineptissimasque' OOlues esse hujus

Iod explallationes manifestum atque apcI·tum est.His jam pl'ofligatis vercri mc fateor, ne quis mirabun­

dus quaerat ex:: me, quibus ego rationibus impulsus carmillaet exsultationes SaLiorum ad Pytbiomm modum illstituta

fuisse non credam (quoniam !ibera sint judicia) sed persun­dere aliis quoque studeam. Vereri inquam, quod argumel1tacertissima atque signa omni luce chll'iora milli prorsus cle­sunt: DCC vero adesse POSSUl1t propter summam rei cle quaagitur vetustatem. .Ne illud rluidem quod vulgo creditur in­tcr antiquos scriptol'es convenit, a Numa i!!tl(l sacerdotium

constttutum consecratumque Mal'ti fuisse. Quod si etialll fa­eile cOllGedatur, vestigia e quibus cOlljectul'am meam cepi ita

l'econdita 5lUlt ac prope obruta, ut iotelligam olDuew hane

L 11 ci li an ar 11 m. 69

disputatioDem, et Jongiorem cl ab hoc loco uf videl ur alie­nam, diffe1'endlilU milli esse in aHnd tempus. Ut hoe uuumcommemorem, unde prol1uxisse opiniouem duxeris eorum quiNumam, quem Cicero regem doctissimum lluncupat, aemu·latum quaedam MillOi5 Lycurgique instituta oa1'ra1'uot? Ta­lia meo quidem juuicio fingi noo potel'ant, nisi exstahallt

. eerta indicia ex cluiJms colligel'cnfur. Atqui ego minimedefeodam sacra Saliorum omni ab parte Pythiorum similiafuisse vel Numam legatos misisse in Gl'aeciam qui sacel'dolia,quorum auetOl' fuisse fel'tlu', inde repeterent.

Denique vix est qnod moneam in SaJiari carmine alil\quoque vocabllia jnv~lliri, quae Q1'iginem Grllecam manifestoprae se ferant, uf pescia, de quo vocabulo v. Fest. el Guf­bert p. 146, et tripculium, quod propius esse GI'aeCOl'tllnnooa quam Latinorum pedem patet ct recte interpretaturAuson. Popma de dilfer. verb, s. Saltare. HeUl Cosallii apoVarr. de I. Lat. VII, 5 }), 512 Speng, Graecol'um x6qavlal­esse videntlw, quod verbum Polll1x servavit.

His igitur omnibus partim coofectis pal,tim tentatis modoct quasi pl'ocul monstratis, redeo tandem ad versum Lucilii,

qui huius (lisputationis nobis neccssitatem imposuit. Cujuseum evidens sit postel'torero partem apud Festum corruptamesse, eam vero ipsam afferri a NODio idque membriter utopinm': ex utroque i!1UII1 sie comllono atquc propolIo :

Prae~ul ut q,mpirlJal" sif; yulgu' redantruat inde.

V arG e I.