state islamic universitydigilib.uinsby.ac.id/27889/1/juwairiyah dahlan_الاسلام وعلم...
TRANSCRIPT
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization Surabaya, 3 – 4 October 2017 Held by: Ushuluddin and Philosophy Department of Sunan Ampel State Islamic University Surabaya, Indonesia and Fakulti Pengajian Islam Universiti Kebangsaan Malaysia
UINSA PRESS
PROCEEDINGS THE 1st INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
PROCEEDINGS
The 1st International Conference on Muslim Society and Thought “Muslim Society and Globalization” held by Ushuluddin and Philosophy Department of Sunan Ampel State Islamic University Surabaya, Indonesia and Fakulti Pengajian Islam Universiti Kebangsaan Malaysia.
Person in Charge Council Committee
Peer Reviewer
Executive of Steering Committee Deputy of Steering Committee Editor and Layout
Cover Design
: :
:
: : :
:
Dr. Muhid Muktafi, M.Ag Dr. Aniek Nurhayati Prof. Dr. M. Amin Abdullah Prof. Dr. Achmad Jaenuri Prof. Noorhaidi, Ph.D Prof. Dr. Jaffary Awang Prof. Dr. Salasiah Hanin Dr. Abdul Kadir Riyadi Dr. Rofhani Fikri Mahzumi, M.Hum Fejrian Yazdajird Iwanebel, M.Hum M. Amiruddin Salamullah
ISBN: 978-602-332-078-3 Publication date: 8 December 2017 Publisher: UINSA PRESS Gedung Twin Tower B Lt. 1 Universitas Islam Negeri Sunan Ampel Jl. A. Yani 117 Surabaya Jawa Timur, Indonesia Telp. 031-8410298 - Ext. 2103
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
Preface
Let me brief you a little bit about the background of this conference. This conference is organized jointly by the Sunan Ampel State Islamic University in Surabaya and the Universiti Kebangsaan Malaysia.
The idea behind this conference is our common interest in the need to understand better the nature, future and the fate of our Islamic communities in this very difficult time. We also are interested in developing new theories and critical views of our environment in which our religion of Islam is part of. This conference is therefore aimed at offering new understanding concerning our community and also of our religion vis-à-vis modernity. It also is aimed at challenging uncritical and unsympathetic views not only concerning Islam but also on other religions and religious communities at large.
At the practical level, we gather here to build a commitment on the necessity of working together for the betterment of our Islamic community but also for humanity in general. Researchers and scientists should have a common view on how a better community can be achieved. Scientists like ourselves have a moral obligation to do something to build a better future. And what we can do toward that end is to share our views and expertise and see how that can be applied on the ground. In a nutshell, we gather here to build an intellectual platform on which our commitment to nourish the Islamic community can be carried out.
A gathering such as this is a matter of urgency, considering that our community and religion –like any others- faces serious and demanding challenges. Whether we can survive
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
iii
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
these challenges or not very depends upon our ability to organize ourselves. Two things must be done to survive the challenges. First is to explore the potentials of the Islamic community in such a way as to make them ready to face those challenges. Our community cannot stay silent and passive in times of great difficulty such as this. Second, is to dig deep into the epistemological contents of our religion so as to provide a strong theoretical and metaphysical ground for our community to act accordingly. Hence the name of our conference is, International Conference on Muslim Society and Thought.
We do hope that you enjoy your stay in Surabaya and the conference. We equally hope that you will benefit from the conference. It has been our pleasure to organize this conference and to host you all. So, be our guests. We thank you very much.
Abdul Kadir Riyadi
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
iv
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
Table of Content
Preface
Subtheme 1
3 – 16
17 – 32
33 – 50
51 – 68
69 – 82
Islam, Politics and Leadership
The Politic of Identity: Exposing the Bitter Rivalry between Ahok and Anies in Jakarta Election. Ali Mufrodi, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Konsep Kepimpinan Berdasarkan Tafsiran Ulama Tafsir Nusantara. Mazlan Ibrahim, Ahmad Yunus Mohd. Noor, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Kelangsungan Komuniti Muslim: Kajian Mengenai Pelarian Rohingnya di Malaysia. Mohd. Irfan, Jaffary Awan, Muhammad Hilmi Jalil, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Antara Demokrasi dan Kedaulatan Negara: Anomali Pembubaran Hizbut Tahrir Indonesia dan Bayang-bayang Neo-Otoritarianisme. Abdul Chalik, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Tingkah Laku Politik Mahasiswa Belia dalam Islam: Analisis Ciri-ciri Pemimpin Belia Menurut al-Quran dan al-Sunnah. Nur Zainatul Nadra Zainol, Lutfan Jaes, Siti Sarawati Johar, Universiti Tun Hussein Onn Malaysia.
v PROCEEDINGSSS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
83 – 90
91 – 102
103 – 114
115 – 124
Subtheme 2
127 – 140
141 – 148
Balkan di Bawah Pemerintahan Islam pada Zaman Pertengahan. Ammalina Dalillah, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Meluruskan Sejarah: Perlawanan Terhadap Belanda antara Dorongan Nasionalisme dan Islam. Slamet Muliono, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Pengaruh Pendidikan Islam terhadap Perjuangan Muhammad Natsir. Mohamad Muzammil, Universiti Sains Malaysia.
Misi Profetik Kiai: Dialektika Politik Kiai Khos dan Kiai Kampung dalam Perpolitikan Nasional. Suhermanto, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Islam, Culture and Art
Membaca Ulang Ayat-ayat Jilbab: Upaya Jalan Tengah Kontekstualisasi Pesan al-Quran. Deddy Ilyas, UIN Raden Patah Palembang.
Modernitas dan Fluktuasi Tradisi Silaturrahmi di Kalimantan Tengah. Sri Noor Baiti, IAIN Palangka Raya.
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
vi
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
149 – 160
161 – 178
179 – 192
193 – 208
Subtheme 3
211 – 226
227 – 244
The Struggle of Traditional Islam in Indonesia: Responses to State Intervention on the Pesantren’s Orthodoxy. Iksan Kamil Sahri.
Perjumpaan Agama dan Budaya: Melacak Konsep dan Gerakan Radikalisme Islam di Indonesia. Kunawi Basyir, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Tradisi Malem Tujuh Belasan di Dukuh Blijon Desa Wedi Gedangan Sidoarjo: Sebuah Pendekatan Fenomenologis. Fatichatus Sa’diyah.
Sejarah Perkembangan Undang-Undang Tatacara Jenayah Syariah Negeri-Negeri di Malaysia terhadap Pelaku Kanak-kanak. Wafaa’, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Islam and Economy
The Rationalization of Abu Yusuf’s Economic Thought: An Analysis of the Islamic Public Finance. Hendri Hermawan, Mahmud, Universitas Dian Nuswantoro, Semarang.
Literasi Pesantren di Bumi Ken Dhedes: Pelestarian Pegon Jawi Sebagai Warisan Satar Islam Nusantara. Fikri Mahzumi, UIN Sunan Ampel Surabaya
vii PROCEEDINGSSS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
Subtheme 4
247 – 258
Islam, Media and Technology
Hadits Inspired Software Development Methodology. Moch Yasin, UIN Sunan Ampel. Maisyatus Suadaa, Universitas Airlangga Surabaya.
259 – 272
273 – 284
285 – 298
299 – 312
313 – 326
Reaksi Ulama terhadap Aplikasi Warna dalam Mushaf al-Qur’an. Mohd. Faizulamri, Sabri Mohamad, Hamdi Ishak, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Aplikasi Multimedia sebagai Alat Bantu Mengajar dalam Pengajaran dan Pembelajaran al-Quran. Izuli Dzulkifli, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Analisa Sumbangan Mi’mar Sinan dalam Bidang Kejuruteraan Awam menurut Mandala Islam. Halimi Mohd. Khalid, Nur Zainatul Nadra Zainol, Abdul Latif Samian, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Juridical Analysis on the Legal Protection of HIV Patients in Islamic Perspective. Saivol Virdaus, Universitas Islam Kadiri.
Islam dan Isu Pencemaran Logam Berat dalam Ikan Ternakan. Abdul Rahim Wan Ahmad, Mohammad Isa, Nur Afiqah, Hanita Tambi, MARA Malaysia.
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
viii
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
Subtheme 5
339 – 352
353 – 362
363 – 378
379 – 390
Islam and Education
Building and Remodeling the Philosophy of Islamic Education in Indonesia. Zainal Arifin, Universitas Islam Kadiri.
Potret Pendidikan Statistik di Fakultas Pendidikan Agama Islam: Studi Kasus Dua Skripsi Mahasiswa Universitas Sunan Giri Surabaya. Lutfi Rochman, UNSURI Sidoarjo.
Citizens Democracy Education-Based Religions and Cultures: A Consideration of Democracy School in Jeneponto, South Sulawesi. Muhammad Sabri, UIN Alauddin Makassar. Muh. Ikhsan, IAIN Kendari. Ismail Suardi Wekke, STAIN Sorong.
Education System Development: Study on the Strategy of Pesantren al-Amanah in Meeting the International Standard. Vinilika Yulia Rosita, UMS.
ix PROCEEDINGSSS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
327 – 336 The Correlation between Self Esteem and Self Efficacy with Student's Career Maturity at Sunan Ampel State Islamic University in Dealing with MEA, Siti Nur Asiyah, UIN Sunan Ampel Surabaya.
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
391 – 404
405 – 422
423 – 438
439 – 454
Subtheme 6
457 – 474
Cabaran Pelaksanaan Pendidikan Islam Kepada Murid Berkeperluan Khas. Hamdi bin Ishak, Sabri bin Mohammad, Mohd. Faizulamri bin Mohd Saad, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Kaedah Pengajaran dan Pembelajaran Jawi Braille di Sekolah Agama Pendidikan Khas. Fatimah Nazihah, Latifah Abdul Majid, Tengku Intan Zarina Tengku Puji, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Pengaruh Globalisasi IPTEK Terhadap Perilaku Anak Perspektif Pendidikan Islam. Ahmad Fauzi, Fadil Hamim, STAI Walisembilan, Indonesia.
Menyingkapi Roh Pendidikan dalam al-Quran Melalui Manhaj al-Lataif. Ahmad Fakhrurrazi Mohammed Zabidi, Wan Nasyrudin Wan Abdullah, Universiti Kebangsaan Malaysia. Mahfuzah Mohammed Zabidi, Universiti Teknologi MARA Shah Alam, Malaysia.
Islam and Psychology
Islam, Psychology and Counseling. Khadijah, UIN Sunan Ampel Surabaya.
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
x
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
475 – 490
491 – 504
505 – 518
519 – 534
535 – 548
Understanding the Urban Individual Action in Surabaya through the Lenses of Dialectic Bisociative Approach: Al-Zahra Community as a Case Study. Wiwik Setiyani, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Universal Sufism: Metode Pengukuhan dan Penyebarannya ke Seluruh Dunia. Nozira Salleh.
Model Personaliti Bapa menurut Islam dan Aplikasinya dalam Keluarga. Izzah Nur Aida Zur Raffar, Salasiah Hanin Hamjah, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Model Masjid Kontemporari dalam Memenuhi Keperluan Warga Emas. Muhamad Faisal Ashaari, Nurul Dalilah binti Yahaya.
Kaedah Mendapatkan Pilihan Anak Berkenaan Hadhanah Selepas Perceraian: Amalan di Mahkamah Syariah. Nurhidayah Muhamad Hashim, Shanizah Ngatiman, Noorulhuda Sahari, Baterah Alias, Universiti Teknologi MARA Malaysia.
xi PROCEEDINGSSS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
550 – 568
Subtheme 7
571 – 588
589 – 608
609 – 628
629 – 636
Model Kecerdasan Personal Wanita dalam al-Quran: Kajian Ayat 37 Surah Ibrahim dan 7-13 Surah al-Qasas. Najah Nadiah Amran, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Islam and Civilization
Do We Remain Murji’ite? Rediscovering the Islamic Theological Roots of the Current Indonesian Muslims’ Religious Understanding and Its Ethical Consequences. Fauzan Saleh, STAIN Kediri, Indonesia.
Mahmud Yunus: His Profile, Prominent Figure, and Contribution. Eficandra, IAIN Batusangkar, Indonesia. Mohd. Nasran Mohamad, Muhammad Adib Samsudin, Anwar Fakhri Omar, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Menimbang Premis-premis Agama: Upaya Mencairkan Kebekuan Hubungan Islam dan Barat. Syaifulloh Yazid, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Learning and Discerning Peaceful Coexistance and Religious Harmony from Ibadhism in Oman. Luthfi Rahman, UIN Walisongo Semarang.
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
xii
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
637 – 650
651 – 664
665 – 680
681 – 696
Subtheme 8
699 – 712
713 – 728
Wasatiyyah Dakwah dari Perspektif Pendakwa. Mohamad Zulkifli Abdul Ghani.
Islamism and the Development of Religious Movement in Madura from the Strengthening of Religious Symbol to Authoritarianism. Mukhammad Zamzami, UIN Sunan Ampel Suarabaya.
Agama dalam Pandangan Charles Kimball. Budi Ichwayudi, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Siklus Peradaban dalam Perspektif Filsafat Sosial Malik Bennabi. Titis Rosowulan, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Islam and Language
Puisi Endoi Sebagai Instrumen Dakwah Untuk Pembangunan Insan. Noor Sarah, Norazimah, Universiti Pendidikan Sultan Idris, Malaysia.
Panduan dan Strategi Kesantunan Berbahasa Menurut Islam. Wan Siti Fatimatul Akmal, Suhaila Zailani, Universiti Kebangsaan Malaysia.
xiii PROCEEDINGSSS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
729 – 742
743 – 752
753 – 778
779 – 784
785 – 792
793 – 808
Subtheme 9
811 – 824
Islamization of Foreign Language Education. Kaseh Abu Bakar, Universiti Kebangsaan Malaysia.
القشا��ي ا�حرم�ن بإمام الفنصوري تأثر مظاهر . Salmah, Universiti Kebangsaan Malaysia.
الفقھ نظر وجهة من وضوابطها التعب�� حر�ة مفهوم
الإ�سان وحقوق الإسلامي . Mustofa Hamid, UIN Sunan Ampel Surabaya.
ل�ح��ا والارشادات النفس وعلم الاسلام . Juwairiyah Dahlan, UIN Sunan Ampel Surabaya.
والاورو�ية الاسلامية الدول : الـدو�� الامن تحقيق أليات
“ والتقييد التطبيق ب�ن ما نموذجا للوضع تحليلية دراسة
Muhammad Hamid, UIN Sunan .”الراهنAmpel Surabaya.
المصارف إ�� التقليدية المصارف تحو�ل متطلبات
Musa Ahmad, UIN Sunan .الاسلاميةAmpel Surabaya.
Islam and Social Sciences
Characteristic and Ideological Orientation of Islamic Movements. Biyanto, UIN Sunan Ampel Surabaya.
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
xiv
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
825 – 836
837 – 854
855 – 868
869 – 884
Subtheme 10
887 – 902
903 – 920
Buruh Migran dalam Perspektif Teologi Sosial: Fenomena Buruh Migran Dalegan di Malaysia. Aniek Nurhayati, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Iranian Revolution 1979 in the light of Philosophy of History. Azmul Fahimi Kamaruzaman, Mohd. Samsuddin Harun, Jaffary Awang, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Ibn Thufail’s Concept of God and its Actualisation in the Life of Modern Society. Akhmad Jazuli Afandi, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Wacana Pluralisme dan Dialog Antarumat Agama. Muktafi, UIN Sunan Ampel Surabaya.
Islam and Gender Issues
Women’s Liberation Theology in Islam and its Relevance to Her Welfare in a Capitalistic Society: Indonesia as a Case Study. Puput Dwi Lestari.
Empowering Indonesian Women Labor in Malaysia within the Framework of Islamic Teachings. Nur Hidayati, UIN Sunan Ampel Surabaya.
xv PROCEEDINGSSS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
921 – 940
841 – 952
Hamil Luar Nikah dalam Perspektif Undang-Undang Jenayah Syariah di Malaysia dan Program Pembendungannya. Adibah Bahori, Siti Zubaidah Ismail, Universiti Malaya, Malaysia.
The Cultural Reproduction of Salafi Women in Urban Area: Political or Apolitical? Rofhani. UIN Sunan Ampel Surabaya.
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
xvi
Additional
955 – 971
Sufism
The Internalization of Dhikr Practice in Human Behaviour. Ahmad Anas. UIN Walisongo Semarang.
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
الا و النفس وعلم سلام الا
ل�ح��ا رشادات
دخلان جو�ر�ة
سورابيا أمفيل سونان ا�ح�ومية سلاميةالا ا�جامعة
تمهيد
الإ�سان
وما ؟النفس وما نفسھ، وع�� ذاتھ، ع�� رف بالتع دائما شغوف
ها علوم ذلك أجل من وقامت ؟شر�رة أو خ��ة إ�� النفوس تتمايز وكيف ؟أوصاف
البشر�ة النفس لدارسة ، دراسة
من لعل صعو�ات الدراسات هذه وواجهت من�جية
أهمهام صعو�ة
�انت لذلك ،دراس��ا راد الم ا�جزئية فصل الدراسة عينة �� التحك
النتائج زالت وما اليق�ن، عن �عيدة
المعرفة رحلة
لكن جديدا، يوم �ل �ستكشف
.�سانية الا النفس عن ا�حقة المعرفة من زادا لنا يقدم بأمرها العليم النفس خالق
بالروح وصل��ا النفس
الروح، �� النفس أن �جماعة وا السنة أهل جمهور عليھ اتفق الذى
)مو��ا ح�ن نفس الا يتو�� الله ( :�عا�� الله لقول
�� وسلم عليھ الله ص�� الن�ي وحديث
ت فإن :النوم عند الدعاء مسك
ي ا ��ا وإن فارحمها، نف��
ها أرسل
بما فاحفظ
بھ تحفظ
.الصا�ح�ن عبادك
لهذا �عا�� الله بقوة الممنوح العظيم السر ذلك �� الروح أو والنفس
�ا�ي، ا�جسد ال�
، فيھ ليبعث
و�دق والرجلان اليدان وتتحرك الع�ن فتنظر ا�حياة
( :�عا�� كقولھ بجمل��ا، الذات ع�� القرآن �� تطلق والنفس العقل و�فكر القلب ولا
وام، تقتل
ل تأ�ي يوم أنفسك
ل ،نفسها عن تجادل نفس �
).رهينة كسبت بما نفس �
الروح أو النفس عن القرآن فحديث
ر عن الأمة يصرف البحث أو التفك
اختص مما إنھ وعلمهم، وقدر��م طاق��م عن خارج لأنھ الروح، أو النفس ذات ��
ال بھ، الله لق أشهد��م مآ( :�عا�� ق
كنت وما أنفسهم ولاخلق ولأرض سموات ال خ
أمر من الروح قل الروح عن ويسئلونك ( :وجل عز وقال ،)عضدا المضل�ن متخدي
ي الا العلم من أتيتم ومآ ر�
).قليلا
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
780
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
ى ع�� يركز القرآن لكنس عما و�رغب فيھ، و�رغب النفس هذه مايز�
يد�
فس ( :تقرءون ألستم فيھ، �بغض و منھ و�رهب النفس، هذهاها وما ون همها ،سو
لأ ف
جورهاقواها ف
د ،وت
ح ق
�ف
اها من أ
د ،ز�
اب وق
اها من خ :بمع�ى هنا ولإلهام ).دس
جدين وهديناه ( :�عا�� قولھ مثل ولإعقال، فهام الا فوا من الله و�شر ).النال
هوى خ
ا( :فقال بجنتھ النفس م من وأ
اف
ھ مقام خ �ى ر�
فس ون هوى عن الن
إن ،ال
ف
ة جن
ا�
وى �� أ . )الم
القرآن �� النفس مراتب
:ثلاثة أنواع إ�� النفس الكر�م القرآن قسم
الا - أي و�� :مارة
ح�ن النفس، أوصاف أد�
وتز�نھ بھ، صاح��ا وتأمر الشر تألف
النفس (إن :ر�نا يقول وف��ا لھ، بالسوء) لأمارة
- ب و�� :اللوامة
درجة
ع�� صاح��ا وتلوم الشر تبغض ف�ي للنفس، متوسطة
هذه صاحب �عذب اللوم لكن ثام،الا �� الوقوع من لا�سلم ولك��ا فعلھ،
مارة الا النفس أوصاف عن وارتفعت سمت نفس و�� معصيتھ، �عد نفس ال
قسم (ولا :قولھ �� ��ا الله أقسم ال�ي بالسوء )2 – اللوامة نفس الا ب أ
- ت :بھ صاحبھ وتأمر با�خ�� تطم�ن ال�ي و�� النفس، مراتب أس�ى و�� :المطمئنة
ثنا اللومة، النفس ف أوصا عن وارتفعت سمت ال�ي و�� �� القرآن ع��ا وحد
��ا يا :�عا�� قولھ يفس أ الن
ة مئن
ط
� )ارج��٢٧( الم
ك إ� ر�
راضية
ة مرضي
)٢٨��ادخ
��٢٩( عبادي �� )ف
�ي )وادخ )٣٠( جن
التقسيم وهذا
ماعليھ لايخالف
لهم إذا التصوف، أهل أحبابنا تصنيف
اللوامة إ�� مارة الا من تنتقل النفس أن أحد ولايحسب .قسام الا هذه من تفريعات
المطمئنة إ�� اللوامة من أو، دفعة
تؤخ النفس بل واحدة
من عل��ا غلب بما ذ
، والنفس .الصفات ركت فان واحدة
، �انت للشيطان ت
من�ج من اق��بت وإن أمارة
، �انت الرحمن الشيطان وخاصمت الرحمن فأحبت الله بمن�ج �شعبت وان لوامة
صارت .مطمئنة
وتر�ي��ا النفس ل��ذيب قرآ�ي من�ج
781 PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
وتلهو وتمرح �سرح النفس ترك �عدم �عا�� الله من مخاطبون يمان الا أهل
ن والعصاة ا�جهلة ميدان �� وتلعب �الطفل والنفس :البوص��ى قال كما النفس لأ
ھ إن � شب ��مل
النداء لهذا م�� واستمع ينفطم تفطمھ وإن الرضاع حب #ع�
�ا يا( :الكر�م القرآن �� يما�ىالا �ذين أ
م آمنوا ال
يك
م عل
فسك
نم لا أ
ك ضل من يضر
ا�إ اهتديتم إذ
ھ �
م الل
م جميعا مرجعك
ئك ينب
نتم بما ف
ون ك
عمل
�.(
وسلم عليھ الله ص�� الله رسول التفس�� من ونفيد ننعم ونحن مااسعدنا
بالقرآن، الناس أعلم فهو ،الأية لهذه
بيان وسنتھ لا كيف ؟أنزل قد عليھ لا وكيف
ت :قال شعبا�ىال أمية فعن ؟للقرآن أبا سأل
كيف �علبة، أبا يا قلت ا�خس�ى، �علبة
�ا يا( عزوجل الله قول �� تقول �ذين أ
م آمنوا ال
يك
م عل
فسك
نم لا أ
ك ا ضل من يضر
إذ
� اهتديتم ھ إ�
م الل
م جميعا مرجعك
ئك ينب
نتم بما ف
ون ك
عمل
ا :قال ،)� لقد والله أم
ائتمروا” :فقال وسلم عليھ الله ص�� الله رسول ع��ا سألت خب��ا، ع��ا سألت
ا رأيت إذا ح�ى المنكر، عن وان��وا بالمعروف ، ودنيا متبعا، وهوي مطاعا، �ح� مؤثرة
ى ذي �ل وإ�جاب أيام ورائكم من فإن العوام، عنك ودع بنفسك فعليك برأيھ، رأ
خمس�ن أجر مثل ف��ن للعامل ا�جمر، ع�� القبض مثل ف��ن الص�� �عملون رجلا
خمس�ن أجر الله، رسول يا :قيل عملھ مثل خمس�ن أجر بل :قال ؟أوم��م منا رجلا
م ” .منك
ي نفسھ �� الله كتاب أقام لمن هذا ص�� الله رسول مواعد ع�� ھنفس ور�
ت زمان �� وسلم، عليھ الله
فيھ فش وعم الفسوق، وازداد العلم، وساء المعصية
،
أ�حاب من خس�ن أجر مثل مضاعف أجر لھ سي�ون الشهوات، وك��ت ال��ف
الله رسول و ؟ينتظر فماذا نفسھ الإ�سان ترك فإن وسلم عليھ الله ص�� الله رسول
ك أعد :شأنھ �� يقول وسلم عليھ الله ص�� ؟جنبيك ب�ن ال�ي نفسك عدو
:المخارج
ى أمورا نفسھ من يجد منا واحد �ل أن ولاشك فكيف �عا��، الله لاتر��
، :أر�عة أمور �� ا�خلاص ؟ا�خلاص وكيف السبيل، المشارطة
، المراقبة
المحاسبة
.المعاتبة
ا - أ :لمشارطة
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
782
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
المؤمن
يتوب أن فعليھ �عا��، الله بطاعة م�لف ع�� نفسھ ويشارط
وقدوتھ أسوتھ مرجع وأن وأفعالھ، أقوالھ �� الله كتاب وإقامة الله طاعة ال��ام
وسلم. عليھ الله ص�� الله رسول
- ب :المراقبة
ها نفسھ يتا�ع أن المؤمن ع�� يقول وعل��ا، سرها �� و�راق��ا و�لاحظ
:البوص��ى
عمال الا �� و�� وراعها فلا�سم المر�� استحلت �� وان # سائمة
حسنت كم ة
للمرء لذ
من # قاتلة
ن يدر لم حيث
م أ الدسم �� الس
أن وليعلم الا الراقبة
ر�نا قول ردعا وحسبنا مخالفة، �ل ��جل لهية
ھ إن :الله سبحان بارى الان الل
م �
يك
ھ )١( رقيبا عل م ،إن
جهر �عل
فى وما ا�
)٧( يخ
م 7 ،ع��الا لم أ
ن �عل
ھ بأ
)١٤( يرى الل
- ت المحاسبة
نفسھ ع�� ��جل أن �سان الا ع��
من فعل وما اثم من مااق��ف
�ا يا :نفسھ يحاسب وأن معصية، �ذين أ
قوا آمنوا ال ھ ات
ر الل
تنظ
فس ول
مت ما ن د
ق
د قوا لغ ھ وات
ھ إن الل
ب�� الل
ون بما خ
عمل
ا )١٨( �
الله ر��ي ا�خطاب بن عمر وسيدن
م حاسبو :يقول عنھن قبل أنفسك
وا تحاسبوا أ
كماع وزن
ن قبل مال
" عليكم توزن أ
- ث المعاتبعة
والمعاقبة
ها. فيضر��ا نفسھ �عاقب عنھ الله ر��ي عمر الفاروق �انولعل و�و�خ
المعا�ى هذهنا إ�سان �ل فيھ �س�� الذى المادى شباع الا عصر �� غر�بة متفن
لا نفسھ، يمتع كيف مج��دا
ب كيف نفسھ. ��ذ
ا �سوء، يوم نفسھ حدثتھ عمر سيدن
عنھ معفى النفس وحديث
والناس الم�جد إ�� وذهب بذلك، لنفسھ �سمح لم عمر لكن عليھ، الله لايحاسبنا
ن�� فصعد بالم�جد، جموع حدثت�ى نفس إن الناس، أ��ا :صوتھ بأع�� ونادى الم
زجرها أن لج و عز با� فأقسمت �سوء،ي أمامكم أ
أبدا. ذلك مثل إ�� لا�عود �
ا ت�ون أن المؤمن أ��ا فعليك معاتبا، محاسبا، لها، مراقبا لنفسك، م��م�
:وسلم عليھ الله ص�� سيدنا يقول ولاعمل، حساب وغدا ولاحساب، عمل فاليوم
783 PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
ى هواها نفسھ أتبع من اجز والع الموت �عد لما وعمل نفسھ دان من "الكيس وتم�
.الا الله ع�� ما�ى
:النفس حديث
عليھ الله ص�� الن�ي :قال عنھ الله ر��ي هر�رة أ�ي عن البخارى روى
م أنفسها بھ ماحدثت أم�ي عن تجاوز الله إن :وسلم .تت�لم أو �عمل مال
هو فما
مثل هو ؟عنھ عفى الذى النفس حديث بن عثمان حديث
:الله رسول يا مظعون بن عثمان قال :والنسائى وال��مذي مسلم رواه الذي مظعون
ي أطلق أن تحدث�ي نف�� ” فقال خولة
ي :قال .الن�اح سن�ي من فإن ،" مهلا نف��
ي، أجب أن تحدث�ي ” قال نف��ي :قال :الصيام دؤوب أم�ي خصاء ،إن” مهلا نف��
" :قال .بنف��ي أترهب أن تحدث�ي ،"مهلا
نف��ي :قال ."وا�جهاد ا�حج أم�ي رهبانية
" :قال ال�حم، أترك أن تحدث�يي ،"مهلا
ھ فإ� ر�ي سألتھ ولو لأ�لتھ، أصبتھ ولو أحب
"لأطعم�ي
هذا فمثل
تنعقد لا نفس حديث ع�� العزم ولايقوم فعلھ ع�� النية
ى فهذا بالنفس، تمر خطرات �� بل ،تنفيذه فهو القلب، اعتقاد أما .عنھ معف
نيتھ عن رجع فإن ،العبد عليھ محاسب فهذا شيئ، فعل ع�� العزم وقيام ا�عقاد
وإن �عا��، الله إ�� تاب فقد السيئة ولهذا المعصية، �� وقع نفسھ بھ حدثتھ ما أنفذ
:البوصوري قال
فا��م الن�ح محضاك هما وإن # واعصهما والشيطان النفس لف وخا
ھ، أن ماتحب المؤمن أ��ا لنفسك فاخ�� ل (ت�ون
ول�
��ا هو وجهة
مول
بقوااست
��ات ف
خ
ينما ا�
وا أ
ون
�
ت ت
م يأ
ھ بك
ھ إن جميعا الل
� الل
ل ع�
يء �
��
).ديرق
PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017
784
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
IC MUST 2017 Muslim Society and Globalization
المراجع
Bajuri, Hasyiyah Bajuri ‘Ala Matn al-Burdah al-Bushiri, Jeddah, Singapora,
Indonesia.
Luis Ma’luf, al-Munjid, Libanon, Darul Kutub, Cet, 30, 1999
Juwairiyah Dahlan, Kesehatan Mental Islami, Surabaya, Jauhar, 2010
Juwairiyah Dahlan, Puisi Abu al-Qasim al-Syabi Sebagai Ruh Keidupan dan
Telaah Puisi Dalam Psikologi Sosial, Yogyakarta, Sumbangsih,
2013
Juwairiyah Dahlan, Tahlil Al-Lughah ‘Ala al-Matn Al-Burdah al-Bushiriy,
Majma’ Bahts Al-Jami’ah Sunan Amfil, UINSA, 1917
785 PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MUSLIM SOCIETY AND THOUGHT SURABAYA – INDONESIA, 3 – 4 OCTOBER 2017