ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยง โรคหลอดเลอดสมอง

The Factors Influencing Preventive Behaviors Amongst Risk Group Stroke Patients

สทสสา ทจะยง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน

พ.ศ. 2557 ลขสทธของมหาวทยาลยครสเตยน

วทยานพนธ เรอง

ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ไดรบการพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน วนท 7 มถนายน พ.ศ. 2557 .…………….…………………………  นางสทสสา ทจะยง  ผวจย .…….………………………………… อาจารย ดร.ไพศาล จนทรงษ วท.บ. (สถต) กจ.ม. (การจดการ), บธ.ม. (การตลาด) ปร.ด. (การจดการ) ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ …………….………………………… ผชวยศาสตราจารย พนเอกหญง ดร. นงพมล นมตรอานนท พย.บ.,วท.ม. (พยาบาลศาสตร) ส.ด. (การพยาบาลสาธารณสข) กรรมการทปรกษาวทยานพนธ …………….………………………… รองศาสตราจารย ดร.วนเพญ แกวปาน วท.บ. (พยาบาล) วท.ม. (พยาบาลสาธารณสข) ส.ด. (บรหารสาธารณสข) กรรมการสอบวทยานพนธ …………….………………………… ……….……………………………. รองศาสตราจารย ดร.นงลกษณ จนตนาดลก รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาล) วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม. (พยาบาลศาสตร) ประธานคณะกรรมการกากบมาตรฐานการศกษา พย.ด. ของหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณบดบณฑตวทยาลย

วทยานพนธ เรอง

ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง .…………….………………………… นางสทสสา ทจะยง  ผวจย

…………….………………………… ผชวยศาสตราจารย พนเอกหญง ดร. นงพมล นมตรอานนท พย.บ.,วท.ม. (พยาบาลศาสตร) ส.ด. (การพยาบาลสาธารณสข) ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ …………….………………………… อาจารย ดร. ศศธร รจเวช พยบ., วท.ม. (สาธารณสขศาสตร) Ph.D. (Nursing) กรรมการทปรกษาวทยานพนธ …………….………………………… ……….………………………… รองศาสตราจารย ดร.นงลกษณ จนตนาดลก รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาล) วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม. (พยาบาลศาสตร) ประธานคณะกรรมการกากบมาตรฐาน พย.ด. ของหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณบดบณฑตวทยาลย

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงดวยด ดวยการไดรบความกรณาและความชวยเหลออยางดยง จากผชวยศาสตราจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท และอาจารย ดร.ศศธร รจนเวช คณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธผซงกรณาใหความรคาแนะนาและแนวทางทเปนประโยชน ตลอดจนชวยตรวจสอบแกไขขอบกพรองตาง ๆ จนเสรจสมบรณพรอมทงสนบสนนใหกาลงใจแกผวจยดวยดเสมอมา ขอกราบขอบพระคณรองศาสตราจารย ดร.วนเพญ แกวปาน คณะกรรมการสอบวทยานพนธทกรณาตรวจสอบวทยานพนธและใหคาแนะนาเปนอยางด ผวจยรสกซาบซงในความกรณาของอาจารยทกทาน และขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน ขอขอบพระคณนายแพทยศภชย ไพบลยผล อายรแพทยโรงพยาบาลศนยราชบร แพทยหญงรตนา นลเพชรพลอย อายรแพทยโรงพยาบาลอทอง อาจารยลดดาวรรณ เสยงออน อาจารยประจาคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยครสเตยน คณอาพน หรญอทก พยาบาลวชาชพ ระดบชานาญการ ผปฏบตการพยาบาลขนสง คณะทางานดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองในชมชน โรงพยาบาลสามชก และคณสรวรรณ แสวงหา พยาบาลวชาชพระดบชานาญการ ผปฏบตการพยาบาลขนสง สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน โรงพยาบาลอทอง จงหวดสพรรณบร ผทรงคณวฒทใหความกรณาในการตรวจสอบเครองมอสาหรบการวจยในครงน ขอขอบพระคณอาจารยทกทานทไดประสทธประสาทวชาความรตาง ๆ ในระหวางการศกษาททาใหเกดปญญา พรอมทงใหคาแนะนาและกาลงใจตลอดมา ขอขอบคณเจาหนาทของมหาวทยาลยครสเตยนทกทานทอานวยความสะดวกและใหความชวยเหลอตลอดระยะเวลาในการศกษาทสถาบนการศกษาแหงน ขอขอบพระคณผอานวยการโรงพยาบาลอทอง หวหนางานเวชปฏบตครอบครว คณสกาวเดอน ปาละกะวงศ ณ อยธยา พยาบาลวชาชพระดบชานาญการหวหนางานอบตเหต-ฉกเฉนโรงพยาบาลอทอง และเพอนรวมงานทชวยรบแบงเบาภาระงานแทนผวจยในระหวางการศกษา และขอขอบคณประชากรกลมตวอยางทกทานเปนอยางดทไดใหความรวมมอ เสยสละเวลาแกผวจยเปนอยางด เหนอสงอนใด ผวจยขอกราบขอบพระคณ คณพล และคณสมถวล พนธขะวงศ บดามารดาของผวจยทสนบสนนทนการศกษา และเปนกาลงใจตลอดระยะเวลา ขอบคณคณชลต ทจะยง และเดกชายปยภทร ทจะยง รวมทงพชายทคอยหวงใย ชวยเหลอและใหกาลงใจ คณประโยชนทงหลายทเกดจากการศกษางานวจยครงนขอมอบใหแดบพการ คณาจารย และทานทมสวนเกยวของในความสาเรจน

552005 : สาขาวชา: การพยาบาลเวชปฏบตชมชน; พยม. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน) คาสาคญ : พฤตกรรมการปองกนโรค / กลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง / แบบแผนความเชอดานสขภาพ สทสสา ทจะยง : ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรค หลอดเลอดสมอง (The Factors Influencing Preventive Behaviors Amongst Risk Group Stroke Patients) คณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท ส.ด. ,อาจารย ดร.ศศธร รจนเวช, Ph.D. 113 หนา การศกษาครงนเปนการวจยพรรณนาเชงพยากรณ เพอศกษาความสมพนธ และอานาจการทานายของปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคของในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในชมชนโรงพยาบาลอทอง อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร โดยประยกตใชทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพของ เบคเกอร (Becker,1990) มาเปนกรอบแนวคดในการวจย เกบรวบรวมขอมลระหวาง เดอนสงหาคม ถง เดอนกนยายน 2556 คดเลอกกลมตวอยางโดยใชว ธการสมตวอยางแบบมระบบ จานวน 130 ราย โดยใชแบบสอบถามทตรวจสอบจากผทรงคณวฒ 5 ทาน ประกอบดวยขอคาถามเกยวกบขอมลปจจยลกษณะประชากร แบบสอบถามการรบรภาวะเสยงการเกดโรค และการรบรความรนแรงของโรค แบบสอบถามการรบรประโยชนและการรบรอปสรรคการปองกนโรค แบบสอบถามสงชกนาใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค และแบบสอบถามพฤตกรรมการปองกนโรค มคาความเชอมน 0.756, 0.756, 0.803 และ0.797ตามลาดบ วเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา คาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน สถตอตาและการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน ผลการวจย พบวา คาคะแนนเฉลยการรบรภาวะเสยงการเกดโรค การรบรความรนแรงของโรค การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคโดยรวมอยในระดบมาก ( = 2.53, SD = 0.29, = 2.74, SD = 0.38, =2.78, SD = 0.27 ตามลาดบ) สวนคาคะแนนเฉลยการรบรอปสรรคการปองกนโรค สงชกนาทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคโดยรวมอยในระดบปานกลาง ( = 2.02,SD = 0.53, = 2.15,SD = 0.34) และคาคะแนนเฉลยพฤตกรรมการปองกนโรคโดยรวมอยในระดบด ( = 2.82 , SD = 0.53) นอกจากน พบวา สงชกนาทกอใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค การรบรภาวะเสยงการเกดโรค การรบรอปสรรคในการปองกนโรค และการรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรค มความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และ 0.05 ตามลาดบ และตวแปรตนทรวมทานายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยางม 3 ตวแปร ไดแก สงชกนาทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรค และการรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมองโดยอธบายไดรอยละ 19.80 (R2 = 0.198) อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ผวจยเสนอแนะวา พยาบาลเวชปฏบตชมชน และบคลากรสาธารณสข เนนการทางานเชงรกในชมชนเพอชวยสกดกนการเกดโรค และสนบสนนใหประชาชนกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ชมชน และ บคคลในครอบครวสามารถดแลตนเอง ปองกนการเกดโรคโรคหลอดเลอดสมอง และจดกจกรรมทสงเสรมการรบรความเสยงของการเกดโรคทเหมาะสมและสอดคลองกบวถชวตของชมชน

552003 : MAJOR: Community Nurse Practitioner; M.N.S (Community Nurse Practitioner) KEYWORDS : PREVENTIVE HEALTH BEHAVIORS/ RISK GROUP PATIENTS/ HEALTH BELIEF MODEL Suthassa Tijayoung : The Factors Influencing Preventive Behaviors Amongst Risk Group Stroke Patients Thesis Advisors : Asst. Prof. Col. Dr. Nongpimol Nimit – arnun, Dr. P.H., Dr. Sasitorn Rujanavej, Ph.D. 113 pages. This predictive correlation research to investigate the correlation and predictors of the factors influencing preventive behaviors amongst risk group stroke in the community of U-Thong Hospital in U-Thong Distric, Suphanburi Province. The Health Belief Model (Becker, 1990) was modified to establish the conceptual framework. The data were collected from August to September 2013. The population samples 130 subjected were selected from systemic random sampling. Data were collected by questionnaire and the content validity was approved by five experts. The questionnaire consisted of population characteristics, perceived susceptibility and perceived severity of disease, perceived benefit of preventive behaviors and perceived barriers of preventive behaviors, cues to action of preventive behaviors and preventive health behaviors test which reliability was 0.756, 0.756, 0.803 and 0.797 respectively. The data were analyzed by using the descriptive statistic, Pearson’s product moment correlation coefficient, Eta and Stepwise multiple regression. The result showed that the mean score of perceived susceptibility, perceived severity and perceived benefits, were high level ( = 2.53, SD = 0.29, = 2.74, SD = 0.38, =2.78, SD =0.27) The mean score of perceived barriers and cues to action, were at moderate level ( =2.02,SD =0.53, =2.15,SD =0.34) and preventive behaviors was good level. Additionally, it was found that cues to action, perceived susceptibility, perceived benefits and perceived barriers were positively highly related with risk group stroke preventive behaviors of variance with statistically significant level of 0.1 and 0.5. Risk factors could jointly predict risk group stroke had 3 factors were cues to action, perceived barriers and perceived susceptibility at 19.80% of variance with statistically significant level of 0.5 The research suggested that Community Nurse Practitioner and healthcare provider should campaign to educate in the preventive risk group stroke. Emphasis on proactive in the community to help block disease and support to individuals, community and individual families for self-care prevention of stroke and activities that promote the perception of risk to develop protective based on community participation.

สารบญ

ความเปนมาและความสาคญของปญหา................................................................ 1 คาถามของการวจย................................................................................................ 5 วตถประสงคของการวจย...................................................................................... 5 สมมตฐานของการวจย.........................................................................................

กรอบแนวคดของการวจย………………………………………………………. 6 6

ขอบเขตของการวจย.............................................................................................. 9 นยามตวแปร.......................................................................................................... 9 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ................................................................................... 10 บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ แนวทางการประเมนและการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง………………… 11 - กลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง......................................................................... 21 - อาการเตอนโรคหลอดเลอดสมอง……………………………………………. 24 - พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง………………………………….

- บทบาทของพยาบาลเวชปฏบตชมชน………………………………………… 25 30

แบบแผนความเชอดานสขภาพและการประยกตในการดแลผปวยโรคเรอรง และโรคหลอดเลอดสมอง………………………………………………………

37

บทท 3 วธดาเนนการวจย ลกษณะของสถานททใชในการเกบรวบรวมขอมล……………………………..

48

ลกษณะประชากรและกลมตวอยาง...................................................................... เครองมอทใชในการวจย………………………………………………………...

48 51

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ……………………………………………. 55 การพทกษสทธของกลมตวอยาง………………………………………………...

การเกบรวบรวมขอมล…………………………………………………………... 56 57

หนา กตตกรรมประกาศ....................................................................................................................... ค บทคดยอภาษาไทย....................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ.................................................................................................................. จ สารบญ......................................................................................................................................... ฉ สารบญตาราง............................................................................................................................... ช สารบญภาพ.................................................................................................................................. ฌ

บทท 1 บทนา

สารบญ (ตอ)

หนา การวเคราะหขอมล................................................................................................... 58 บทท 4 ผลการวจย...................................................................................................................... 59 บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ.............................................................. 74 สรปผลการวจย........................................................................................................ 74 อภปรายผล............................................................................................................... 77 ขอเสนอแนะ............................................................................................................ 87 บรรณานกรม 89 ภาคผนวก 99 ก รายนามผทรงคณวฒ........................................................................................... 99 ข คาชแจงและการพทกษสทธผเขารวมวจย............................................................ 101 ค เครองมอทใชในการวจย...................................................................................... 105 ประวตผวจย…………………………………………………………………………………... 113

สารบญตาราง

หนาตารางท 1 จานวน รอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามเพศ อาย สถานภาพ ระดบการศกษา……

และอาชพ……………………………………………………………………………….

60 2 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลการรบรภาวะเสยงการเกด…………

โรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จาแนก รายขอ รายดาน และโดยรวม………….

61 3 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลการรบรความรนแรงของ………….

โรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จาแนกเปนรายขอและโดยรวม………………...

63 4 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลการรบรประโยชนของ……………..

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จาแนกเปนรายขอและโดยรวม…………………………………………………………………………………

64 5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลการรบรอปสรรคของ……………..

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จาแนกเปนรายขอและโดยรวม..........................................................................................................................

65 6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลสงชกนาทกอใหเกด……………….

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จาแนกเปนรายขอ…….. รายดานและโดยรวม…………………………………………………………………….

66 7 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลพฤตกรรมการปองกน……………..

โรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จาแนกเปนรายขอ รายดานและโดยรวม………

68 8 ความสมพนธระหวางปจจยคณลกษณะประชากรกบพฤตกรรม……………………..

การปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง……………………………………...

70 9 ความสมพนธระหวางการรบรสวนบคคลกบพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยง

โรคหลอดเลอดสมอง…………………………………………………………………

71 10 คาสมประสทธสหสมพนธพหคณระหวางตวแปรทานายพฤตกรรมการปองกน

โรคหลอดเลอดสมอง โดยวธการวเคราะหพหคณแบบขนตอน………………………

72

สารบญภาพประกอบ

หนา แผนภมท

1 กรอบแนวคดในการวจย ประยกตจากแบบแผนความเชอดานสขภาพของเบคเกอร… 8 2 แบบแผนความเชอดานสขภาพ……………………………………………………….. 39

  

บทท 1

บทนา

ความสาคญของปญหา โรคหลอดเลอดสมอง (Stroke / Cerebrovascular disease) เปนโรคทพบบอยและเปนปญหาสาธารณสขทสาคญของประเทศไทยและทวโลก โดยองคการอนามยโลก (World Health Organization, 2004)ไดรายงานถงสถานการณโรคหลอดเลอดสมองวา พ.ศ 2548 มผเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองทวโลก แตละป 5.7 ลานคน จากผปวยจานวนกวา 15,000,000 คน ซงจานวนผเสยชวตดงกลาวน คดเปนรอยละ 8.60 ในผชายและรอยละ 11.09 ในผหญง จากการเสยชวตดวยโรคไมตดตอเรอรงทงหมด (WHO, 2004) และองคการโรคหลอดเลอดสมองโลก (World Stroke Organization: WSO) คาดการณวาใน พ.ศ. 2558 จะมผเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมเปน 6.50 ลานคน

สาหรบสถานการณโรคหลอดเลอดสมอง ในประเทศไทย จากรายงานสถตสาธารณสขในรอบ 10 ปทผานมา (พ.ศ.2546-2555) ของสานกนโยบายและยทธศาสตร สานกปลดกระทรวงสาธารณสข พบวา อตราตายดวยโรคหลอดเลอดสมองตอประชากรแสนคนมแนวโนมเพมขนเรอย ๆ โดยพบวา อตราตายลดลง จาก พ.ศ. 2547 - พ.ศ. 2550 และเรมขนอยางตอเนอง ตงแต พ.ศ. 2551-พ.ศ. 2555 (รอยละ20.80, 21.00, 27.50, 30.00 และ 31.70 ตอประชากรแสนคนตามลาดบ) และเมอพจารณาอตราผปวยในของโรคหลอดเลอดสมอง พบวา อตราผปวยใน มแนวโนมสงขนตลอดระยะเวลา พ.ศ. 2551– พ.ศ. 2555 ทผานมามแนวโนมทเพมขน ยกเวนพ.ศ. 2554 จะตาลงเลกนอยและเพมขนในปถดไป (รอยละ 216.58, 222.67, 271.85, 254.48 และ 318.83 ตอประชากรแสนคนตามลาดบ) แสดงใหเหนวา โรคหลอดเลอดสมองยงคงมความรนแรง แมวา อตราตายจะมลดลงและชะลอตวอยในบางป แตกลบมามอตราทสงขนอกครง ในขณะทอตราตายชะลอตวลงนน อตราผปวยในดวยโรคหลอดเลอดสมองกลบเพมขนอยางตอเนอง ซงอาจจะสะทอนใหเหนวา การรอดชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองนนเพมขน การตายจงลดลง แตการเกดโรคและการปวยไมไดลดลง ซงผปวยโรคหลอดเลอดสมองทรอดชวตน นจะยงคงมความพการหลงเหลออยไมมากกนอย เนองจากเนอสมองถกทาลายไป และตองใชชวตอยางพการตลอดชวงชวตทเหลอ ซงความพการ

  

ดงกลาว สงผลกระทบมใชตอตวผปวยเทาน น แตยงสงผลกระทบตอครอบครว ชมชนและประเทศชาตอกดวย โดยพบวาในประเทศไทยโรคหลอดเลอดสมอง เปนสาเหตสาคญของการสญเสยอนดบ 3 ในผชาย รองจากอบตเหตจราจร และการบรโภคเครองดมแอลกอฮอล และอนดบ 2ในผหญง รองจากโรคเบาหวาน และผลสารวจคาใชจายเฉลยของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง สถาบนประสาทวทยาใน พ.ศ. 2552-2554 พบวา พ.ศ. 2552 มคาใชจาย 53,492 บาท/ราย ป พ.ศ.2553 มคาใชจาย 50,831 บาท/ราย และพ.ศ. 2554 มคาใชจาย 51,556 บาท/ราย (สถาบนประสาทวทยา, 2554) ซงปจจยเสยงทสาคญของการเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยองคการอมพาตโลก (World Stroke Organization: WSO) ไดระบปจจยเสยงทมผลตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองไว 8 ปจจยดงน ภาวะความดนโลหตสง โรคเบาหวาน ระดบไขมนในเลอดสง ประวตญาตสายตรงเคยเจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง ขาดการออกกาลงกาย และกจกรรมทางกายนอย ภาวะน าหนกเกนหรออวน สบบหรเปนประจา และภาวะหวใจเตนผดจงหวะ (Arial fibrillation) ใน พ.ศ. 2547 รฐบาลมนโยบายในการสรางเสรม และปองกนโรค มากกวาการรกษาโรค ในการตรวจคดกรองและปองกนโรคในประชากรกลมเสยงโดยมตวชวดรอยละ80 ของประชาชนอาย 35 ปขนไปใหไดรบการตรวจคดกรองโรคหลอดเลอดสมอง (คณะอานวยการจดทาแผนสขภาพแหงชาต, 2550) ใน พ.ศ. 2555 กลมเปาหมายในการคดกรองโรคหลอดเลอดสมอง คอ ประชาชนอายตงแต 15 ปขนไป ไดรบการตรวจคดกรองมากกวารอยละ 90 (สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2555) อาเภออทอง เปนอาเภอหนงในจงหวดสพรรณบร มพนทตดตออาเภอเมอง และ 3 อาเภอของจงหวดกาญจนบร เปนอาเภอขนาดใหญ ม 13 ตาบล 154 หมบาน มประชากรอยหนาแนนพนทสวนใหญมลกษณะเปนชมชนเมองและกงชนบทโรงพยาบาลอทองเปนโรงพยาบาลชมชนประจาอาเภออทอง ขนาด 150 เตยง ตงอยในพนท ตาบลจระเขสามพน ทใหบรการทงในดานการสงเสรมสขภาพการปองกนและควบคมโรค การรกษาพยาบาลและการฟนฟสมรรถภาพพรอมทงการใหบรการสขภาพเชงรก มพนทรบผดชอบ 6 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และ 2 ตาบลเขตรบผดชอบ จากสถตทผานมา 3 ปยอนหลงตงแต พ.ศ.2553-พ.ศ.2555 พบผปวยเขารบการรกษาในโรงพยาบาล 421,321 และ 427 ราย เปนผปวยโรคหลอดเลอดสมองกลมหลอดเลอดสมองตบตนรายใหม รอยละ76.90, 80.32 และ71.96 หลอดเลอดสมองแตก รอยละ 23.07,19.67 และ28.03 ตามลาดบ จากการสารวจ พบวา สาเหตททาใหเกดโรคหลอดเลอดสมองอนดบแรก ไดแก ความดนโลหตสง รองลงมาไดแก โรคเบาหวาน ไขมนในเลอดสง ผสงอาย และไมเคยมโรคประจาตวมากอนตามลาดบ และพบผปวยทเปนโรคหลอดเลอดสมองอายนอยทสด คอ 36 ป เปนกลมหลอดเลอดสมองแตกตองถกสงตอไปรกษาทโรงพยาบาลประจาจงหวด ซงในอนาคตจะพบผปวยโรคนในชวงอาย 35-45 ป เพมมากขน และมแนวโนมทวความรนแรงมากยงขนดวย (ชยชาญ ดโรจนวงศ,

3  

2551) ตามนโยบายกระทรวงสาธารณสขและของจงหวดสพรรณบร อตราการตายของโรคหลอดเลอดสมองไมเกนรอยละ 2.00 ตอป (สรปผลงานประจาป สานกงานสาธารณสขจงหวดสพรรณบร, 2555) อาเภออทองพบมอตราการตายของโรคหลอดเลอดสมองไมเกนเกณฑทกาหนดแตกจะอยในเกณฑ รอยละ1.50–รอยละ 2.00 ทกป (รายงานศนยประสานงานการสงตอโรงพยาบาลอทอง, 2556) และอตราปวยโรคหลอดเลอดสมองปวยใหมตอแสนประชากรแยกเปน 13 ตาบลของอาเภออทองใน พ.ศ.2555 ทพบมากทสด 3 ลาดบแรก คอ ตาบลจระเขสามพน ตาบล อทอง และตาบลดอนคา รอยละ 27.06, 24.60 และ21.32 ตามลาดบ (ฝายยทธศาสตรและแผนงาน โรงพยาบาลอทอง, 2556) ซงทง 3ตาบลนเปนตาบลขนาดใหญทมประชากรอาศยอาศยอยหนาแนนและมบรการทางดานสาธารณสขเขาไปไดทวถง อกทงสองลาดบแรกทพบอตราปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหมยงเปนพนท ทเปนเขตความรบผดชอบของโรงพยาบาลอทองอกดวย จากขอมลการตรวจคดกรองกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองของงานเวชปฏบตครอบครวโรงพยาบาลอทองในพนทเขตความรบผดชอบโรงพยาบาลอทองในกลมประชากรอาย 35 ปขนไป คดกรองความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองมจานวนกลมเสยงจานวน 2,382 คน คดเปนรอยละ 95 พบประชากรทเปนกลมเสยงสงจานวน 546 คน ซงประชากรกลมนมโอกาสเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองสง นอกจากนยงพบปจจยเสยงดานสงแวดลอมทสงผลตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง เชน ในชมชนมรานอาหารทขายอาหารไขมนสงและสามารถหาซอไดสะดวก มตลาดนดสปดาหละ 2 วน อยหางจากหมบานประมาณ 2 กโลเมตร ซงสะดวกในการแวะซอ อาหารทชมชนนยมมากคอ ลกชนทอด คอหมยาง อาหารสาเรจรป ประเภท ผดและ ทอด ในฐานะผวจยเปนพยาบาลเวชปฏบตชมชน ปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชน ซงเปนสถานบรการสาธารณสขทใกลชดกบประชาชน ไดมการรบนโยบายดงกลาวมาปฏบต โดยมการดาเนนการปองกนโรคท งในระดบปฐมภม (Primary prevention) และทตยภม(Secondary prevention) โดยการปองกนในระดบปฐมภมเปนการปองกนในระยะกอนการเกดโรค ไดแก การใหความรโรคหลอดเลอดสมองเกยวกบปจจยเสยง อาการเตอน และวธการปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมอง พยาธสภาพและผลกระทบของโรคหลอดเลอดสมองทอาจเกดขนรวมถงการจดการโรคหลอดเลอดสมอง เพอใหประชาชนตระหนกและเหนความสาคญในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง สวนการปองกนระดบทตยภม ไดแก การตรวจวนจฉย การคดกรองความเสยงโรคหลอดเลอดสมองในบคคลกลมสยง การใหความรเรองโรคหลอดเลอดสมองโดยเฉพาะอาการเตอนโรคหลอดเลอดสมอง วธการปองกนและลดปจจยเสยงโรคหลอดเลอดสมอง และการจดการโรคหลอดเลอดสมอง ในกลมทมโรคประจาตว และมภาวะเสยงตอโรคหลอดเลอดสมอง นอกจากนยงมบทบาทในการสงตอผปวยทมความจาเปนทไดรบการวนจฉยจากแพทยเพอการรกษาอยางเรงดวนอกดวย จะเหนไดวาหนวยงานสาธารณสขมการดาเนนงานและจดทาโตรงการตางๆ ขนมากมายเพอให

4  

ความร ปองกน และลดความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง แตอตราการปวยและอตราการตายจากโรคดงกลาวไมลดลงทงทโรคดงกลาวสามารถควบคมและปองกนไดดวยตวของผปวยเอง การทหนวยงานสาธารณสขประสบกบปญหาการจดบรการดานสขภาพเพอการปองกนโรคทไมประสบความสาเรจเทาทควรนน เบคเกอร (Becker, 1990) เสนอวาการทบคคลจะมพฤตกรรมปองกนสขภาพเกดขนหรอไมนนขนกบปจจยตางๆ ทมอทธพลตอการกระทาทเกยวของกบเรองสขภาพอนามย คอ บคคลนนตองมการรบรวาตนเองมโอกาสเสยงตอการเกดโรคสงมากนอยเพยงใด หรอรบรเกยวกบความรนแรงของโรคหรอภาวะแทรกซอนอาจทาใหถงแกชวตไดเกดความพการ มความเจบปวดหรอกระทบความสมพนธในครอบครว ซงการรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคและการรบรความรนแรงของการเกดโรค จะสงผลใหบคคลเกดความเกรงกลวตอการเจบปวยดวยโรคนนๆ และเรมมการรบรเกยวกบประโยชนของการปฏบตตนในการลดโอกาสเสยงตอการเกดโรค หากบคคลรบรถงประโยชนในดานการรกษาและการปฏบตตนวามมากกวาอปสรรคในการปฏบตตนตามคาแนะนาแลว บคคลนนจะมพฤตกรรมการปองกนเกดขนทงนรวมกบบคคลนนไดรบสงกระตนทจาเปนในกระบวนการตดสนใจ ไดแก ปจจยชกนาใหปฏบตทมท งปจจยภายใน เชน การเหนความเจบปวยของบคคลในครอบครวหรอเพอนสนท และปจจยภายนอก เชน การไดรบขอมลจากสอตางๆ รวมทงคาแนะนาจากบคลากรในทมสขภาพ การเตอนจากบคคลทเปนทรก เชน สาม ภรรยา บดา มารดา จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมา พบรายงานการศกษาทใหผลสอดคลองวาแบบแผนความเชอดานสขภาพมผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคของบคคล อาท การศกษาของสพร หตาการ (2549) พบวาการรบรโอกาสเสยงและความรนแรงตอการเกดโรค และการรบรประโยชนของการปฏบตตนเพอปองกนโรคของผตองขงทณฑสถานโรงพยาบาลราชทณฑ มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ศศธรณ นนทะโมล (2551) พบวา หลงการเขารวมโครงการเพอใหความรตามแบบแผนความเชอดานสขภาพ ผปวยโรคความดนโลหตสงมคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองสงขน และครอบครวผปวยมคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการดแลผปวยสงขนเชนกน และ กนกกาญจน สวสดภาพ (2554) พบวา ความสมพนธระหวางปจจยดานชวสงคม ปจจยความเชอดานสขภาพ และปจจยแรงสนบสนนทางสงคมมความสมพนธเชงเสนตรงตอพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและโรคหลอดเลอดของผทมภาวะไขมนในเลอดผดปกตในจงหวดอบลราชธาน จากความสาคญทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาพฤตกรรมการปองกนโรคของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองมความสาคญ เปนนโยบายเชงรกทสาคญของประเทศ เปนมาตรการทกระทรวงสาธารณสขมงเนนประชาชนกลมเสยงไดรบร เขาใจแนวทางสรางเสรมสขภาพ ตระหนกถงภาวะเสยง และมพฤตกรรมควบคมปองกนปจจยเสยงตอโรควถชวตไดเพมขน (กระทรวง

5  

สาธารณสข, 2550) เนองจากตนทนการดแลสขภาพตากวากลมปวย และเนนประชาชนเปนศนยกลางในการควบคมดแลตนเองเพอปองกนการเกดโรค การปองกนในระยะเรมแรกจะชวยลดระยะเวลาของการเปนโรคหลอดเลอดสมองลงได ลดภาวะแทรกซอน ลดอตราการตายและลดภาระคาใชจาย ซงทกฝายตองใหความสาคญเพอกาหนดแนวทางและมาตรการในการแกไขปญหาอยางจรงจง และในพนทในเขตทโรงพยาบาลอทองรบผดชอบยงไมทราบปจจยทเกยวของทเกยวของกบพฤตกรรมทชดเจน และยงไมไดมการวเคราะหขอมลและคนหาเกยวกบดานการรบรและความเชอของบคคลมาเปนพนฐานในการวางแผนใหความร โดยการวจยครงน ผวจยศกษาในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองทมารบบรการในเขตความรบผดชอบของโรงพยาบาลอทอง โดยใชทฤษฎความเชอดานสขภาพ เพอนาผลการวจยมาเปนขอมลพนฐานในการวางแผนใหความร สนบสนน รวมทงสงเสรมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองทสอดคลองกบวถชวตของประชาชนในหมบานนตอไป คาถามการวจย 1. ปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล และสงชกนาใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองหรอไม 2. ปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล และสงชกนาใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค สามารถรวมทานายพฤตกรรมการปองกนโรคของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองไดหรอไม วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล และสงชกนาใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค กบพฤตกรรมการปองกนโรคของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอด 2. เพอศกษาอานาจการทานายของปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล และสงชกนาใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองตอพฤตกรรมการปองกนโรคของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง

6  

สมมตฐานการวจย 1. ปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล และสงชกนาใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง 2. ปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล และสงชกนาใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค สามารถรวมทานายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองได กรอบแนวคดในการวจย ในการวจยครงนไดประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model: Becker, 1990) ซงเชอวาปจจยทมผลตอพฤตกรรมสขภาพของบคคล ประกอบดวย 1) การรบรเรองภาวะเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดสมองวามาจากภาวะความดนโลหตสงและการดาเนนของภาวะความดนโลหตสงทควบคมไมไดจนทาใหเกดภาวะแทรกซอน โรคหลอดเลอดสมอง (Perceived susceptibility) เปนการรบรเมอไดรบการวนจฉยโรคแลวสงผลใหบคคลเกดการรบรแผนการรกษาทถกตอง 2) การรบรถงความรนแรงของการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (Perceived severity) เปนการรบรวาภาวะความดนโลหตสงถาควบคมระดบความดนโลหตไมไดและปจจยเสยงตางๆ ของโรคหลอดเลอดสมองจะทาใหเกดภาวะแทรกซอนตอรางกายและจะมอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมองนามากอนและถาไมสามารถรบรอาการเตอนของโรคหลอดเลอดมองและควบคมความดนโลหตสงยงไมไดจะกอใหเกดความพการหรอเสยชวตและมผลกระทบตอบทบาทของตนในครอบครว สงคมและเศรษฐกจ 3) การรบรถงประโยชน ของการปฏบตพฤตกรรมการควบคมภาวะความดนโลหตสง (Perceived benefits) เปนการรบรของบคคลตอประโยชนทจะไดรบจากการปฏบตพฤตกรรมนน ๆวาจะชวยลดความรนแรงของการเกดภาวะแทรกซอนโรคหลอดเลอดสมอง หรอจะสามารถควบคมโรคไดโดยมปจจยเสรมและสงอานวยความสะดวกอน (Modifying factors) ทสงเสรมการรบร เชน การไดรบขอมลการรกษา การปฏบตพฤตกรรมทถกตองจากทมสขภาพ ทาใหบคคลนนเกดความเชอวาวธนน ๆ เปนทางออกทด มประโยชนและเหมาะสมทสดทจะทาใหไมเกดภาวะแทรกซอน 4) การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมการควบคมโรค (Perceived barriers) เปนการรบรของบคคลวาอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมการควบคมโรคใชเวลามากเพยงใด คาใชจายสงเพยงใด เกดผลขางเคยงของการรกษาอยางไร รวมทงลกษณะความยาวนานของการปฏบตพฤตกรรมนน ๆ ดวย การรบรอปสรรคจะตองมนอยกวาเมอเปรยบเทยบกบประโยชนท

7  

ไดรบ นอกจากความเชอดานสขภาพแลวยงมปจจยชกนาใหเกดการปฏบต (Cues to action ) เปนสงกระตนทงปจจยภายใน เชน ประสบการณการเจบปวย และปจจยภายนอก เชน ขาวสารดานสขภาพ ทางวทย โทรทศน และการเรยนรจากกลมมผลตอการรบรและความเขาใจในแผนการรกษา (Kerr, Weitkunat & Moretri, 2005) เกดการยอมรบการรกษาและใหความรวมมอในการรกษาจะนาไปสการปฏบตพฤตกรรมทเหมาะสมทาใหผทมภาวะความดนโลหตสงทควบคมไมไดมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองทด ซงจะสงผลทาใหลดคาใชจายดานการรกษา และลดผลกระทบตอครอบครว เศรษฐกจ และสงคมได ขอบเขตการศกษา การศกษาครงนเปนงานวจยพรรณนาเชงพยากรณ (The predictive correlational research) เพอศกษาแบบแผนความเชอดานสขภาพ กบประชากรกลมเสยงกลมเสยงสง โดยใชเกณฑการคดกรองตอภาวะกลมโรคเมตาบอลก และโครงการปรบเปลยนพฤตกรรมสาหรบผทมความเสยงตอภาวะกลมโรคเมตาบอลก (สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2552) ทอาศยอยในพนทตาบลเขตความรบผดชอบของโรงพยาบาลอทอง 2 ตาบล คอ ตาบลจระเขสามพน และตาบลอทองตงแต 6 เดอนขนไป ในรอบปงบประมาณพ.ศ.2556 ทาการรวบรวมขอมลโดยใหกลมตวอยางทาแบบสอบถามในชวงเดอน สงหาคม ถง เดอนกนยายน 2556

8  

กรอบแนวคดการวจย แผนภมท 1 กรอบแนวคดในการวจย ประยกตจากแบบแผนความเชอดานสขภาพของเบคเกอร (Health Belief Model: Becker, 1990, 9)

ปจจยพนฐานสวนบคคล

การรบรของบคคล

- การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

- การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง - การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรค

หลอดเลอดสมอง - การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการจดการโรค

พฤตกรรมการปองกนโรคของผปวย

กลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง

สงชกนาใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค - การไดรบขอมลขาวสาร - การไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากครอบครว - การไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากเพอนบาน - การไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากชมชน - การไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากเจาหนาท สาธารณสข

9  

นยามตวแปร กลมเสยงสงโรคหลอดเลอดสมอง หมายถง บคคลทมอาย 35 ปขนไปทไดรบการคดกรองโอกาสเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และพบวามความผดปกตมากกวา 5 ขอ หรอมประวตโรคหวใจ หรอโรคหลอดเลอดสมอง หรอโรคเบาหวานและมปญหาทไตตามแบบการตรวจคดกรองยนยนความเสยงตอภาวะกลมโรคเมตาบอลกโดยบคลากรทางการแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลอทองพบวามความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2552) และตองเปนบคคลทมทอยอาศยอยในเขตความรบผดชอบของโรงพยาบาลอทอง ปจจยพนฐานสวนบคคล หมายถง ปจจยภายในตวบคคลทเปนพนฐานในการแสดงพฤตกรรมของบคคลทจะสงผลกระทบไปถงการรบรและการปฏบต ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ การรบรของบคคล (Individual perception) หมายถง ความเชอของบคคล ทมผลโดยตรงตอการปฏบตตามคาแนะนาดานสขภาพ ประกอบดวย - การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (Perceived susceptibility) หมายถง ความเชอ หรอความนกคดของบคคลวาตนมภาวะเสยงตอการเกดโรคหรอปญหาสขภาพมากนอยเพยงใด ในการศกษาครงนจงหมายถง ความเชอหรอความนกคดของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองตอการรบรถงปจจยเสยงดานตางๆ ททาใหเกดโรคหลอดเลอดสมองท งปจจยเ สยง ทปรบเปลยนไดในดานปจจยเสยงดานโรค เชน โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคหวใจ และปจจยเสยงดานพฤตกรรม เชน การขาดการออกกาลงกาย การรบประทานอาหารทเหมาะสม โรคอวน สวนปจจยเสยงทปรบเปลยนไมไดในดานปจจยเสยงดานชวภาพ ไดแก อาย เพศ ชาตพนธ รวมไปถงการรบรอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมองวาถามอาการเตอนเกดขนกจะทาใหมภาวะเสยงทจะเกดโรคหลอดเลอดสมองได - การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง (Perceived severity) หมายถง ความเชอ หรอความคดเหนของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองวาถาเปนโรคหลอดเลอดสมองแลวจะสงผลกระทบในดานตาง ๆ คอ ดานรางกาย ทาใหมความบกพรองของการรบร ความจาบกพรอง สมองเสอม ดานจตใจ สญเสยความภาคภมใจ เสยความรสกมนคงในชวต มความเครยด ความวตกกงวล ความกาวราว ความซมเศรา และดานสงคม จะสญเสยความเชอมนในตนเอง รสกหมดหวง ทาใหมปฏกรยาตอสงคมในแงลบ - การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง (Perceived benefits) หมายถง ความเชอ หรอความคดเหนของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองตอ

10  

ประโยชนทจะไดรบจากการปฏบตพฤตกรรมในดานการบรโภคอาหารทถกวธ การออกกาลงกาย การควบคมอารมณ การงดดมเครองดมทมแอลกอฮอลรวมทงการปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาทสาธารณสขจะชวยลดความรนแรงหรอสามารถปองกนการเกดภาวะโรคหลอดเลอดสมองได - การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง (Perceived barriers) หมายถง ความเชอ หรอความคดเหนของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองตอปจจย ตางๆ ทขดขวางหรอเปนอปสรรคในการปฏบตทาใหไมสามารถปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคไดสาเรจใชเวลามาก คาใชจายสง สงชกนาใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค (Cues to action) หมายถง เปนสงกระตนททาใหเกดการยอมรบ และใหความรวมมอในการปฏบตพฤตกรรมทเหมาะสมในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ในงานวจยนจะเปนการไดรบขอมลขาวสารในการปองกนโรค หลอดเลอดสมอง และการไดรบการสนบสนนจากบคคลรอบขาง พฤตกรรมการปองกนโรคของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง หมายถง การปฏบตกจกรรมตางๆ ของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในการกระทา หรองดเวนการกระทาในสงทมผลตอสขภาพ ลดโอกาสเสยงตอการเกดโรค โดยแบงระดบการปองกนโรคได 3 ระดบ คอ การปองกนการเกดโรค (Primary prevention) การปองกนการดาเนนของโรค (Secondary prevention) และการปองกนการเกดภาวะแทรกซอนของโรค (Tertiary prevention) เชน การออกกาลงกาย ปฏบตตนใหถกสขลกษณะ การจดการความเครยด การตรวจสขภาพเปนประจาทกปโดยอาศยความร ความเขาใจ เจตคต และการปฏบตตนทางสขภาพ ทเกยวของสมพนธกนอยางเหมาะสม  

 

บทท 2

วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

การศกษาครงนเปนการวจยพรรณนาเชงพยากรณ(The predictive correlational research) เพอศกษาความสมพนธ และอานาจการทานายของปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคของในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองซงผวจยไดศกษาเอกสาร ตารา และงานวจยทเกยวของ ดงน 1. แนวทางการประเมนและการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง 2.. แบบแผนความเชอดานสขภาพและการประยกตในการดแลผปวยโรคเรอรงและ โรคหลอดเลอดสมอง แนวทางการประเมนและการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรคหลอดเลอดสมองและผปวยกลมเสยง โรคหลอดเลอดสมอง (Cerebrovascular disease หรอ Stroke) เปนโรคทางระบบประสาททกาลงเปนปญหาสาธารณสขทสาคญของประเทศไทยและทวโลก เนองจากเปนสาเหตสาคญของการเสยชวต และความพการในระยะยาวการควบคมและปองกนโรคดงกลาวจงเปนสงทตองกระทาอยางเรงดวน และตอเนองเพอลดอตราการปวย อตราการตาย และการทกขทรมานจากความพการจากโรคน ความหมายโรคหลอดเลอดสมอง องคการอนามยโลก (WHO) ไดใหความหมายของโรคหลอดเลอดสมองวา เปนการรบกวนหนาทการทางานของสมอง ซงเปนแบบบางสวนหรอทงสมอง ทเกดขนอยางรวดเรว และมอาการคงอยมากกวา 24 ชวโมง จนกระทงเปนสาเหตไปสการเสยชวตได โดยสาเหตสวนใหญมก เกดจากความผดปกตของหลอดเลอดทมาเลยงสมอง (Markus, 2003)

12 

สถาบนโรคทางระบบประสาทและโรคหลอดเลอดสมองแหงชาตประเทศสหรฐอเมรกา (National Institute of Neurological Disorder and Stroke: NINDS) ไดใหคาจากดความโรคหลอดเลอดสมอง (cerebrovascular disease) วาเปนความผดปกตทเกดขนเมอเนอสมองขาดเลอดมาเลยงหรอมเลอดออกในสมอง อาจเกดจากพยาธสภาพทหลอดเลอดเสนเดยวหรอมากกวา โดยความผดปกตทเกดขนอาจเปนเพยงชวคราวหรออยางถาวรกได (NINDS, 2009) การแบงประเภทของโรคหลอดเลอดสมอง การแบงประเภทของโรคหลอดเลอดสมองสามารถแบงไดหลายแบบ ทนยมใชกนมดงน 1. แบงตามลกษณะของพยาธสรรวทยาสามารถแบงเปน 2 กลมใหญ ๆ คอโรคหลอดเลอดสมองทเกดจากการขาดเลอด (Ischemic stroke) และโรคหลอดเลอดสมองทเกดจากเลอดออก (Hemorrhagic stroke) (กงแกว ปาจรย, 2550; เจยมจต แสงสวรรณ, 2541; นพนธ พวงวรนทร, 2544; สรเกยรต อาชานานภาพ, 2551) มรายละเอยดดงน 1.1 โรคหลอดเลอดสมองทเกดจากการขาดเลอด (Ischemic stroke) เปนสาเหตทพบบอยทสดประมาณรอยละ 85.00 ของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยแบงเปนโรคทเกดจากลมเลอดอดกน (Thrombosis) หลอดเลอดขนาดใหญรอยละ 40 เกดจากการอดกนหลอดเลอดขนาดเลก รอยละ 20 อกรอยละ 20 เกดจากลมเลอดทหลดจากหลอดเลอดอน (Embolism) ทเหลอรอยละ5 เกดจากสาเหตอนๆ เชน ภาวะหลอดเลอดอกเสบ (Vasculitis) เปนตน ลกษณะพยาธสภาพมการอดกนทางเดนของเสนเลอดเกดการไหลเวยนของเลอดไปเลยงสมองไมเพยงพอ สามารถแบงได 2 ประเภท คอ 1.1.1 โรคหลอดเลอดสมองตบตน(Thrombotic stroke) มกเกดในผปวยชวงอาย 65 ปขนไป พยาธสภาพเปนการเกดลมเลอด (Thrombus)ไปอดตนหลอดเลอดสมองทาใหเกดการขาดเลอดและการตายของเนอสมอง (Infarction) ตามมาสวนใหญมกจะมความสมพนธกบการมคราบไขมนเกาะหลอดเลอดและความดนเลอดสง (Hypertension) เปนเวลานานทาใหหลอดเลอดแดงแขงและตบ (Artherosclerosis) ซงจะเกดขนทละนอย เมอมการเสอมของหลอดเลอดและมการทาลายผนงของหลอดเลอดชนเอนโดทเลยม (Endothelium) เลอดจงสมผสโดยตรงกบชนใต เอนโดทเลยม (Subendothelium) ทาใหเกดการรวมตวของเกลดเลอดและกระตนการทางานของสารททาใหเกดการแขงตวของเลอด (Coagulation factor) เปนผลใหเกดการแขงตวของลมเลอดขนบรเวณนนเมอลมเลอดนไปอดหลอดเลอด จะทาใหเนอสมองบรเวณนนขาดเลอดและเกดการตายของเนอ สมอง การตบตนเกดขนไดทกแหง แตพบมากบรเวณหลอดเลอดใหญโดยหลอดเลอดทพบมากทสด

13 

คอ หลอดเลอดแดงคาโรตดสวนใน(Internal carotid artery) รองลงมา คอ หลอดเลอดแดงสวนกลาง (Middle cerebral artery) และระบบเลอดเวอทโบรบาซลา (Vertebrobasilar system) ซงแขนงเหลานจะไปเลยงสวนการควบคมการเคลอนไหว และสวนควบคมการรบรความรสก อาการของโรคหลอดเลอดสมองตบตนจะเปนไปในลกษณะคอยเปนคอยไปอยางชา ๆ ใชเวลาเปนชวโมงหรอเปนวนและมกมอาการนาไดแกปวดศรษะ(แตไมรนแรงมาก) คลนไส สญเสยความทรงจาแตทงนอาการและอาการแสดงทางระบบประสาทขนอยกบตาแหนงทอดกนระยะเวลาของการขาดเลอด อตราการขาดเลอด และการไดรบเลอดชดเชยจากระบบหลอดเลอดใกลเคยง อาการดงกลาวมกเกดชวงเวลากลางคนขณะนอนหลบมากกวาทจะเกดชวงขณะทากจกรรม และนอกจากนยงพบวาครงหนงของผปวยกลมนเคยมประวตสมองขาดเลอดชวคราว (Trasient ischemic attack: TIA) มากอน 1.1.2 โรคหลอดเลอดสมองอดตน (Embolic stroke) เปนสาเหตของโรคหลอดเลอดสมองทพบในวยกลางคนหรอผปวยทมอายนอยพยาธสภาพเกดเนองจากมสงอดกนเกดขนนอกสมอง และลองลอยในกระแสเลอดไปอดตนหลอดเลอดสมองเลกๆทมขนาดพอดกบขนาดของสงอดกน ทาใหสมองขาดเลอดไปเลยงและตาย ตนกาเนดของสงอดกนมกมาจากหลอดเลอดและหวใจโดยมกพบชนสวนของลมเลอดหรอชนสวนของเนอเยอหวใจทอกเสบหลดลอยออกมาเขาสการไหลเวยนเลอดแดงในสมอง และเกดการอดตนแขนงของหลอดเลอดแดงเลกๆโรคหวใจททาใหเกดลมเลอด เชน ภาวะหวใจหองบนเตนพลว (Atrial fibrillation) โรคหวใจรหมาตก (Rheumatic heart disease) โรคกลามเนอหวใจตาย (Myocardial infarction) โรคหวใจพการแตกาเนด (Congenital heart disease) เยอบหวใจอกเสบ (Bacterial endocarditis) โรคลนหวใจหรอเปนภาวะแทรกซอนจากการใสลนหวใจเทยมและภาวะหลงผาตดหวใจ เปนตน นอกจากนสงอดกนอาจเกดจากสาเหตอนๆ ได เชน ลมเลอดจากปอด (Pulmonary thrombosis) ฟองอากาศ (Air embolism) เกดจากการรวหลดของสายวดปรมาณเลอดดาสวนกลาง (Central venous pressure) หรอภาวะแทรกซอนหลงผาตดชนสวนของไขมน หรออาจเกดหลงการไดรบบาดเจบ เชน มกระดกแตกหกหลายชน นอกจากนยงมชนสวนจากเศษเนองอก และมสภาวะบางสภาวะททาใหเกดสงอดกนไดอก เชน ภาวะเลอดหนด (Polycythemia) และการใชยาคมกาเนด เปนตน ตาแหนงทพบมกเกดกบบรเวณหลอดเลอดคอตคอล (Cortical vessel) เลกๆทาใหผปวยกลมนมอาการผดปกตของการทางานของสมองชนคอตคอล รวมดวย เชน ถาพยาธสภาพอยทสมองซกเดนจะทาใหมอาการเปนลม พดไมได หรอถาพยาธ สภาพอยทสมองซกดอย จะทาใหมอาการหลงลมรางกายซกทมอาการ ซงจะสงผลถงการทากจวตรประจาวนของผปวยได อาการโรคหลอดเลอดสมองอดตนจะเปนแบบทนททนใด (Sudden onset) ใชเวลาเปนนาทหรอวนาทขณะทมกจกรรมหรอมการออกแรงหากมการอดกนของหลอดเลอดสมองอยาง

14 

ทนททนใดเซลลประสาทสมองจะคอยๆ ตายลงภายใน 6 – 8 ชวโมงในกรณทเนอสมองตายอยางเฉยบพลน สมองบรเวณนนจะบวมมาก เนองจากตวกนระหวางเลอดกบสมอง (Blood brain barrier) เสยไปถามเนอตายเปนบรเวณกวางและสมองบวมมากอาจทาใหความดนในชองกะโหลกศรษะสงขนจนมการกดเบยดบรเวณกานสมอง หรอมการอดกนการไหลเวยนของน าไขสนหลงได ถาผปวยไมเสยชวตจากภาวะแทรกซอนดงกลาว เนอสมองบรเวณใจกลางสวนทขาดเลอดจะเรมสลายตว ในขณะทบรเวณขอบของเนอตายจะพบมปฏกรยาการตอบสนองหลายแบบไดแก การอกเสบ การกาจดเนอตาย และการซอมแซมประมาณ 3 เดอนหลงจากเกดพยาธสภาพบรเวณทขาดเลอดจะกลายเปนโพรงแผลเปน 1.2 โรคหลอดเลอดสมองทเกดจากเลอดออก (Hemorrhagic stroke) พบไดรอยละ 15.00 ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองทงหมดลกษณะพยาธสภาพมการแตกของหลอดเลอดสมอง สามารถแบงได 2 ประเภท คอ 1.2.1 การมเลอดออกในเนอสมอง (Intracerebral hemorrhage) พบประมาณรอยละ 10 แตมความรนแรงคอนขางมาก และการพยากรณโรคแย (Poor prognosis) พบมากในกลมอาย 50 – 60 ป ลกษณะพยาธสภาพมการแตกของหลอดเลอดในสมอง ทาใหมเลอดออกในเนอสมองทาใหเนอสมองตายจากการขาดเลอด (Ischemia) สาเหตสาคญไดแก ความดนโลหตสง ทควบคมไมได ซงพบรวมกบ การมผนงหลอดเลอดขนาดเลกออนแอลง จนในทสดเกดการโปงพองของหลอดเลอด ขนาด 300 – 900 ไมครอน การโปงพองของหลอดเลอดดงกลาวไมใชการโปงพองของหลอดเลอด (Aneurism) ทแทจรงแตเปนกระเปาะเลอดทมเลอดซมขงอยบงบอกวาเคยมการ ฉกขาดของผนงหลอดเลอดมากอน เมอมความดนโลหตสง จากเดมอยางกะทนหน เชน ตกใจหรอโกรธ กระเปาะดงกลาว จงแตกออกมกอนเลอดเขาแทนทเนอสมอง ทาใหเนอสมองบรเวณนนอกเสบและตาย เชนเดยวกบในกรณทเนอสมองตายจากการขาดเลอด เนอสมองรอบ ๆ จะบวมมากจนอาจกดเบยดเนอสมองขางเคยงทสาคญไดแก การกดเบยดชองวางในสมอง และไขสนหลง (Ventricle) ทาใหน าไขสนหลงระบายไดไมสะดวก การมสมองบวมและการอดกนการระบายของน าไขสนหลงอาจจะทาใหความดนในชองกะโหลกศรษะสงขนจนกดเบยดกานสมองเกดการเปลยนแปลงของภาวะรสตและสญญาณชพ ถาการกดเบยดไมมากนกและผปวยไมเสยชวตจากภาวะแทรกซอน ลมเลอดจะคอยๆ ละลายจนหมดภายในเวลา 2 – 6 เดอน ตาแหนงทพบเลอดออกบอยไดแก สมองสวนเบซอล– แกงเกลย (Basal ganglia) สมองสวนทาลามส (Thalamus) กลบสมองของซรบรลเฮมสเฟยร (Cerebral hemispheres) สมองนอย ซรบลม (Cerebellum) และสมองสวนพอนส (Pons) เมอมเลอดออกในเนอสมองลกลงไปใน ซรบรลเฮมสเฟยร (Cerebral hemispheres) ผปวยมกจะมอาการปวดศรษะมากบางรายมการเปลยนแปลงของภาวะรสตดวย ผปวยมกมอาการชาและออนแรงในสวนของรางกายซกตรงขามกบ

15 

รอยโรค ถาหากมเลอดออกในสมองซกทเดน (Dominant hemisphere) ผปวยมกมความผดปกตดานภาษารวมดวย ภาวะเลอดออกในสมองนอย (Cerebellum) มกเกดทซกใดซกหนงโดยเรมทตาแหนงเดนเทตนวเคลยส (Dentate nucleus) ผปวยจะเสยการทรงตว เดนเซ คลนไสอาเจยน ปวดศรษะ มนงงและตรวจพบอาการแสดงทบงวามความผดปกตในสวนของสมองนอย(Cerebellum) และสมองสวนพอนส(Pons) 1.2.2 การ ม เ ล อดออก ใน เ ย อ ห มมอง ใตช น อแรคนอยต (Subarachnoid hemorrhage) พบไดประมาณรอยละ 5 ผปวยมกมความบกพรองทางระบบประสาทไมมากนก แตอาจมเลอดออกซ าตามมาไดใน 2 สปดาห พบมากในชวงอาย 40 – 60 ป ลกษณะพยาธสภาพ คอการไหลเวยนของนาหลอเลยงสมองและไขสนหลง (Cerebrospinal fluid: CSF) ถกอดกนโดยมเลอดเขาไปในเยอหมมองใตชนอแรคนอยตทนท ทาใหสมองบวมเฉยบพลน รวมกบการเพมขนของความดนในกะโหลกศรษะ (Increase intracranial pressure) การลดลงของความดนเลอดทไปเลยงสมอง (Cerebral perfusion pressure) และเกดการขาดเลอดตามมา สาเหตสาคญมกเกดจากการแตกของหลอดเลอดสมองตรงตาแหนงทมการโปงพองของเสนเลอด (Cerebral aneurysm) โดยเฉพาะบรเวณ ไซเคลออฟวลลส (Circle of Willis) สาเหตรองลงมาเกดจากภาวะหลอดเลอดดาและหลอดเลอดแดงมการเชอมตอกนแบบไมสมบรณ (Arteriovenous malformation: AMV) ลกษณะอาการจะเกดขนอยางรวดเรวทนททนใดโดยไมมอาการเตอน มกเกดขนขณะทางานทใชพลงงานสงโดยมอาการนา คอ ปวดศรษะ อาเจยน และอาจมอาการแสดงของ Meningeal irritation เชน คอแขง ภายใน 2 – 3 ชวโมง รวมดวยแตจะมความบกพรองทางระบบประสาทนอย นอกจากกรณทมเลอดออกเนอสมองรวมดวย 2. ประเภทของโรคหลอดเลอดสมองแบงตามตาแหนงของหลอดเลอดทมพยาธสภาพสามารถแบงเปน 2 กลม คอ 2.1 กลมอาการทเกดจากพยาธสภาพของระบบหลอดเลอดคาโรตด (Carotid) แบงเปน 2 ประเภท ไดแก 2.1.1 กลมอาการหลอดเลอดแดงแอนทเรยรซรบรล (Anterior cerebral artery: ACA) การอดกนของหลอดเลอดนทาใหแขนขาตรงขามกบรอยโรคออนแรง มกพบวาขาออนแรงมากกวาแขน เทาและปลายขาออนแรงมากกวาตนขา มอาการออนแรงบรเวณหวไหลมากกวาทปลายแขนและมอ มกพบวามอาการชาในบรเวณดงกลาวรวมดวย ผปวยบางรายขยบแขน ขาไมไดเมอผอนบอกใหทา แตขยบไดเองตามสญชาตญาณหรอความเคยชน (Apraxia) เกดเนองจากเนอสมองบรเวณคอรปสคาโลซมสวนหนา (Anterior corpus callosum) ขาดเลอดทาใหขาดการเชอมตอ ระหวางสมองซกทไมเดนกบศนยกลางภาษาซงอยทสมองซกทเดน 2.1.2 กลมอาการหลอดเลอดแดงมดเดนซรบรล (Middle cerebral artery: MCA)

16 

ใหเลอดเลยงบรเวณเปลอกสมองใหญ (Cerebral cortex) เปนบรเวณกวาง การอดกนบรเวณสวนตนของหลอดเลอดแดงมดเดนซรบรล (MCA) ถดจากไซเคลออฟวลลส (Circle of Willis) มกเกดจากลมเลอดทหลดจากหลอดเลอดอนนอกสมอง (Emboli) หากไมมการไหลเวยนของเลอดจาดหลอดเลอดแดงสวนหนาและสวนหลงซรบรล มาชวยชดเชยเลยงบรเวณผวนอกของสมอง ผปวยจะมความผดปกตอยางมากไดแก กลามเนอใบหนาออนแรงครงซก และแขนขาออนแรงครงซก เนองจากสวนขาหลงของอนเทอรนลแคปซล (Posterior limb of internal capsule) ขาดเลอดมาหลอเลยง อาจมอาการชาครงซกรวมดวยแตมกไมรนแรงมากนก เนองจากมความผดปกตบรเวณสมองสวนรบความรสก (Sensory cortex) สวนลางเทานน ผปวยอาจมการสญเสยการมองเหนแบบครงเดยวท งสองตา (Homonymous hemianopia) ทงนอาการชา อาการออนแรง และความผดปกตของการมองเหนจะเกดดานตรงขามกบดานทมการอดกน นอกจากนผปวยมกมอาการกลนลาบากและควบคมการขบถายไมไดรวมดวยถาความผดปกตเกดทสมองซกทเดน ผปวยจะไมสามารถพดและไมสามารถเขาใจทงภาษาพดและเขยน (Global aphasia) แตถงแมวาความผดปกตเกดทสมองซกทไมเดน ผปวยกอาจจะมปญหาเรองภาษาไดเชนกน เนองจากมปญหาในการแสดงอารมณทงทางน าเสยง สหนา และทาทางรวมทงไมสามารถรบรอารมณของคสนทนา (Affective agenosia) นอกจากนยงอาจพบวาผปวยมความบกพรองในการรบรสภาพของรางกายซกทออนแรงและสงแวดลอมดานน น และไมสามารถแยกแยะความสมพนธเกยวกบตาแหนงของวตถไดถาลมเลอดอดกนทแขนงบน(Upper division) ของหลอดเลอดแดงมดเดลซรบรล (MCA) อาการและอาการแสดงคลายกบผทมการอดกนบรเวณสวนตนของหลอดเลอดแดงมดเดลซรบรลยกเวนอาการออนแรงโดยกลามเนอแขนและใบหนาจะออนแรงมากกวากลามเนอขา ถามปญหาทสมองซกเดนผปวยจะมความบกพรองเกยวกบการพด การเขยนหนงสอ แตสามารถเขาใจคาพดของผอนรวาจะตอบสนองอยางไรแตพดไมได (Brica’s aphasia) แตถาความผดปกตเกดทสมองซกทไมเดน ผปวยมกไมสามารถแสดงอารมณได ในกรณทมการอดกนทแขนงลางของหลอดเลอดแดงมดเดลซรบรล (Lower dividion of MCA) ผปวยจะมปญหาเฉพาะเรองการสอสารและการมองเหน ถามปญหาทสมองซกทเดนผปวยจะมความบกพรองดานการฟง การเขาใจคาพดและการอานหนงสอ ผปวยสามารถพดไดเปนคาๆ แตจบใจความไมได (Wernicke’s aphasia) แตถาความผดปกตอยบรเวณสมองซกทไมเดนผปวยจะมปญหาในการรบรอารมณของผอน 2.2 กลมอาการทเกดจากพยาธสภาพของระบบหลอดเลอดเวอทโบรบาซลา (Vertebrobasilarsystem)แบงเปน 2 ประเภท ดงน (กงแกว ปาจรย, 2550; เจยมจต แสงสวรรณ, 2541 ; นพนธ พวงวรนทร, 2544; สรเกยรต อาชานานภาพ, 2551) 2.2.1 กลมอาการหลอดเลอดแดงเวอทโบรบาซลาร(Vertebrobasilarartery) เปน

17 

แขนงของเสนเลอดแดงใหญ (Subclavian artery)ใหแขนงไปเลยงกานสมองและสมองนอย เนองจากกานสมองมโครงสรางทซบซอนหากมรอยโรคขางใดขางหนงมกทาใหมอาการและอาการแสดงปรากฏทรางกายทงสองซกโดยทาใหสญเสยการทางานของเสนประสาทสมองซกเดยวกบรอยโรค ในขณะททาใหเกดอาการชาและออนแรงของรางกายซกตรงขามสวนของรางกายทมปญหาขนอยกบตาแหนงทมการอดกนหรอบรเวณเลอดออก กลมอาการและอาการแสดงทพบบอยไดแก แลทเทอรอลเมดลลาวอลเลนเบอรก ซนโดรม[Lateral medullary(Wallenberg) syndrome] ผปวยจะมความบกพรองในการรบรความเจบปวดและอณหภมจากใบหนาซกเดยวกบรอยโรคและจากรางกายซกตรงขาม พบม ฮอรเนอรซลโดรม (Horner’s syndrome) ขางเดยวกบรอยโรค ซงมอาการและอาการแสดงสาคญไดแก หนงตาตก และสญเสยการหลงเหงอบรเวณใบหนานอกจากนผทเปนวอลเลนเบอรกซนโดรม(Wallenberg syndrome) ยงมอาการกลนลาบาก พดไมชด (Dysarthria) เสยงเปลยน (Dysphonia) ตาดากระตก (Nystagmus) เวยนศรษะ คลนไสอาเจยน และม Ipsilateral limb ataxia การอดกนของหลอดเลอดแดงบาซลาร อาจทาใหผปวยสญเสยการรบรความรสกและมอาการออนแรงอยางรนแรง บางรายถงขนหมดสต 2.2.2 กลมอาการหลอดเลอดแดงโพสทเรยรซรบรล (Posterior cerebral artery: PCA) ผปวยมความผดปกตในการรบรความรสกครงซกซงอาจเปนการรบรความรสกไดนอยลง (Hypoesthesia) หรอมความรสกแปลกไปจากปกต (Dysesthesia)หรอรบรความรสกมากกวาปกต (Hyperesthesia) หรอมอาการเจบปวดกได สวนความผดปกตในการมองเหนนนมไดตงแตสญเสยความสามารถในการมองเหน หรอความสามารถในการแยกสในรายทมความเสยหายบรเวณเนอสมองสวนออกซพทลคอรเทกซ (Occipital cortex) และคอรปสคาโลซม (Corpus callosum) ซกเดนทาใหมพยาธสภาพของประสาทการมองเหน(Visual field defect) ซกตรงขามกบรอยโรค และสญเสยความสามารถในการอานโดยทยงเขยนได และเนองจากการอดกนของหลอดเลอดแดงโพสทเรยร ซรบรล (PCA) อาจทาใหสมองกลบขมบ (Temporal lobe) และฮปโปแคมปส (Hippocampus) ขาดเลอดมาเลยงจงอาจสงผลใหผปวยสญเสยความทรงจาไดอกดวย 3. ประเภทของโรคหลอดเลอดสมอง แบงตามระยะเวลาการดาเนนโรคสามารถแบงเปน 4 ประเภท คอ 3.1 สมองขาดเลอดมาเลยงชวคราว (Trasient ischemic attack: TIA) เปนภาวะทมความผดปกตของระบบประสาทเฉยบพลน เนองมาจากสมองขาดเลอดไปเลยงชวขณะสวนใหญเกดขนประมาณ 5– 10 นาทและหายเปนปกตไดภายใน 24 ชวโมง มกมสาเหตมาจากการมสงอดกน (Emboli) หลดลอยออกไปจากหวใจและหลอดเลอดไปอดแขนงของหลอดเลอดสมอง หรอเกดจากหลอดเลอดทตบตน(Thrombosis) ทาใหการไหลเวยนเลอดบรเวณสมองไมเพยงพอ และเวลาตอมาอาจมการไหลของเลอดผานหลอดเลอดทตบแคบนนได (CDC, 2004) ภาวะสมองขาดเลอดชวคราว

18 

สามารถแบงไดเปนสองกลมอาการใหญตามหลอดเลอดทเกดพยาธสภาพ คอ ภาวะสมองขาดเลอดชวคราวเนองจากหลอดเลอดแคโรทด (Carotid trasient ischemic attack) และภาวะสมองขาดเลอดชวคราวเนองจากหลอดเลอดเวอทโบรบาซลา (Vertebrobasilar trasient ischemic attack) โดยมอาการและอาการแสดงดงน (Markus, 2003) 3.1.1 ภาวะสมองขาดเลอดชวคราวเนองจากหลอดเลอดแคโรทด (Carotid TIA) ผปวยจะมอาการแขน ขา และหนาออนแรงหรอชา ดานตรงขามกบรอยโรคของสมอง มความผดปกตของการพด การใชภาษา หรอความเขาใจภาษา (Aphasia) (ในกรณสมองซกซาย หรอซกเดนเสย)ไมสนใจ หรอละเลยรางกายรางกายดานตรงขามกบรอยโรค(ในกรณสมองซกขวา หรอซกดอยเสย) และมอาการทางสายตา เชน ตาบอดชวคราว(Amaurosis fugax) หรอตามองไมเหนครงซก (Homonymous hemianopsia) 3.1.2 ภาวะสมองขาดเลอดชวคราว เนองจากหลอดเลอดเวอทโบรบาซลา (Vertebrobasilar TIA) ผปวยจะมอาการเวยนศรษะ (Vertigo) คลนไสอาเจยน ตามองไมเหนครงซก(Homonymous hemianopsia) มความผดปกตของการกลอกตา ตากระตก (Nystagmus) มองเหนภาพซอน เดนเซ(Ataxia) พดลาบาก (Dysarthria) มอาการออนแรง หรอชาของแขน ขา อาจจะเปนซกเดยวหรอทง 2 ขางกได นอกจากนอาจพบความผดปกตของกานสมองและสมองเลก 3.2 สมองขาดเลอดชวคราวทมความบกพรองทางระบบประสาทนานเกน 24 ชวโมงแตสามารถกลบคนสภาวะปกตได ผปวยกลมนจะมอาการผดปกตปรากฏอยนานประมาณ 24 – 72 ชวโมง หรออาจถง 1 สปดาหแลวจะกลบมาเปนปกตใหม อาการขนอยกบพยาธสภาพสาเหตไมแนชด อาจเกดจากการควบคมการไหลเวยนโลหตผดปกตชวคราว ทาใหเนอสมองขาดเลอดเปนบรเวณเลกๆ ในสวนเนอสมองทอยลกลงไป ภาวะนมโอกาสเกดเนอสมองตายมากกวาคนปกตถง 6 เทา 3.3 โรคหลอดเลอดสมองทมอาการคงทแลว (Complete Stroke) เปนกลมอาการทเกดขนอยางคงท โดยไมแยไปกวาเดม อาการของโรคอยตวแลว (Stable Stroke) ไมมการบวมเพมขนของสมองรอบรอยโรคนนเปนระยะทพบในผปวยโรคหลอดเลอดสมองสวนใหญ 3.4 โรคหลอดเลอดสมองทมการดาเนนของโรคเพมมากขนเรอยๆหรอมอาการเปลยนแปลง (Stroke in evolution; progressive Stroke) หมายถง ความผดปกตทางระบบประสาททอาการดาเนนไปเรอยๆหลงจากสงเกตอาการไดระยะหนงแลว สาเหตสวนใหญเกดจากการขาดเลอด (Infraction) กลไกทเชอวาเปนไปไดมาก คอ มการอดตนของเสนเลอดมากขน หรอถาเปนกรณทหลอดเลอดแตกอาจเกดจากการแตกซา

19 

ผลกระทบตอผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เมอเกดความผดปกตของหลอดเลอดแดงในสมองไมวาจะเปนการตบ อดตนหรอแตกจะทาใหสมองขาดเลอดไปเลยงอยางเฉยบพลน เซลลสมองตายหรอหยดทางาน ดงนนผปวยโรคหลอดเลอดสมองจะมการสญเสยหนาทตางๆ ของรางกาย โดยอาการและอาการแสดงของโรคขนอยกบตาแหนงของสมองทขาดเลอด ผปวยมกไดรบผลกระทบในระยะยาวสามารถสรปได 3 ดาน (กงแกว ปาจรย, 2547; เจยมจต แสงสวรรณ, 2541; นพนธ พวงวรนทร, 2544; สรเกยรต อาชานานภาพ, 2551) มรายละเอยด ดงน 1. ผลกระทบดานรางกาย การเกดพยาธสภาพของสมองในสวนตางๆจะทาใหมการสญเสยการทางานของรางกายในหลายระบบ ดงน (กงแกว ปาจรย, 2550; เจยมจต แสงสวรรณ, 2541; ณฐ พสธารชาต, 2552; มณ รตนไชยานนท และคณะ, 2552) 1.1 ความบกพรองของการรบร (Cognitive impairment) ทสาคญ ไดแก 1.1.1 ความบกพรองของการสอสาร ขนอยกบตาแหนงของรอยโรค ถามการอดกนบรเวณสวนตนของหลอดเลอดแดงมดเดลซรบรล (MCA) ของสมองซกเดนมกทาใหมความบกพรองทงในการรบรและการสงภาษา ถามความผดปกตในสมองซกไมเดน ผปวยกอาจจะมปญหาเรองภาษาไดเชนกน โดยผปวยจะไมสามารถแสดงอารมณออกทางน าเสยง สหนาทาทาง และไมสามารถรบรอารมณของคสนทนาได ถามลมเลอดอดกนทแขนงบนของหลอดเลอดแดงมดเดลซรบรล (MCA) ในสมองซกเดน ผปวยจะมความบกพรองของภาษาแบบ Brica’s aphasia คอ มปญหาในการสงภาษา แตถาความผดปกตเกดในสมองซกไมเดน ผปวยจะไมสามารถแสดงอารมณไดในกรณทมการอดกนทแขนงลางของหลอดเลอดแดงมดเดลซรบรล (MCA) ผปวยจะม Wernicke’s aphasia คอ มปญหาในการรบรภาษาแตถาความผดปกตเกดในสมองซกไมเดนจะมปญหาในการรบรอารมณของผอน ในรายทมการอดกนของหลอดเลอดแดงแอนทเรยรซรบรล (Anterior cerebral artery: ACA) อาจมความผดปกตของการพดโดยไมสามารถพดตามทผอนบอกใหพดแตพดไดเองตามสญชาตญาณหรอความเคยชน (Apraxia) รอยโรคบรเวณกานสมอง (Brain stem) มกทาใหมความผดปกตในการพดเนองจากบกพรองในการควบคมจงหวะการหายใจและการเปลงเสยง ทาใหพดไมชดนาเสยงเปลยน 1.1.2 การขาดสมาธ (Attention deficit) ผปวยโรคหลอดเลอดสมองไมวาจะมรอยโรคทใดมกไมสามารถเอาใจจดจอกบสงทกาลงทาไดนาน เมอมสงเราอนมากระตนจะถกหนเหความสนใจไดงาย ผทมรอยโรคของสมองสวนหนา (Frontal lobe) จะมปญหานมากกวาผปวยทมรอยโรคทตาแหนงอน

20 

1.1.3 ความจาบกพรอง (Memory deficit) 1.1.4 ความบกพรองในดานการวเคราะหความสมพนธ ของวตถทมองเหนไดแก ไมเขาใจแบบแผนของรางกายไมเขาใจความสมพนธระหวางวตถชนหนงกบวตถอนไมเขาใจเรองตาแหนงของวตถไมสามารถแยกระหวางวตถกบฉากดานหลงและไมเขาใจเรองทศ ซงความบกพรองของการรบรเกอบทงหมดเกดในผปวยทมรอยโรคบรเวณสมองกลบขาง (Parietal lobe) ของสมองซกทไมเดน 1.1.5 การละเลยสวนของรางกายและสภาพแวดลอมครงซก (Hemi – inattention syndrome,Unilateral neglect) คอการไมรบรและไมตอบสนองตอสงเราทมากระตนดานตรงขามกบสมองทมรอยโรคโดยไมมความผดปกตในดานการรบความรสกและไมมความบกพรองของระบบประสาทสงการ ซงความผดปกตอาจแสดงออกในรปแบบของการละเลยสวนของรางกาย เชน การสวมเสอเพยงขางเดยว การละเลยสงแวดลอมใกลตว เชน การรบประทานอาหารเพยงซกเดยวของจาน การละเลยสงแวดลอมไกลตว เชนไมสงเกตเหนผทเดนเขามาหาจากดานใดดานหนง นอกจากน อาจแสดงออกในรปแบบไมรบรถงความผดปกตทางรางกายทเปนอย (Anosognosia) โดยมกปฏเสธวาตนไมไดเปนอะไร หรอรางกายครงซกนนไมใชของตน 1.1.6 การสญเสยความรสกตอการสมผส ความเจบปวด แรงกด ความรอน ความเยน ความผดปกตอาจเกดขนอยางเดยว หรอหลายอยางรวมกนกได 1.1.7 กลมอาการทเกดจากความบกพรองในดานการบรหารจดการ (Dysexecutive syndrome) ผปวยมกมการเรมตนทากจกรรมใหมๆไมไดถาไมมผชนา แกไขปญหาไมได ผปวยจงเลอกทางเลอกทเรวทสดเสมอถงแมจะไมใชทางเลอกทดและปลอดภย นอกจากนยงมการแสดงพฤตกรรมซาๆ (Perseveration) ซงเกดจากขาดการควบคมจากระบบบรหารจดการ ทาใหตอบสนอง ตอสงเราอยางใดอยางหนงอยางตอเนอง 1.1.8 ภาวะสมองเสอม (Dementia) 1.2 ความบกพรองของระบบประสาทสงการ (Motor impairment) เกดในผปวยทมพยาธสภาพในสวนของเมดลลา (Medulla) สมองสวนหนา (Forebrain) คอรเทกซ (Cortex) หรอสมองนอย (Cerebellum) 1.3 มความผดปกตเกยวกบการกลน (Dysphagia) พบไดประมาณรอยละ 30 – 65 หลงเปนโรคหลอดเลอดสมอง 1.4 ความบกพรองของการควบคมการขบถาย (Uninhibited bladder and bowel) 1.5 มความผดปกตเกยวกบเพศสมพนธ พบวา รอยละ 64 ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองมเพศสมพนธกบคครองลดลงหรอหยดการมเพศสมพนธ 2. ผลกระทบดานจตใจ

21 

2.1 การสญเสยไดแก การสญเสยทสามารถสงเกตเหนไดชดเจนจากสภาพรางกาย และการสญเสยทางดานความรสก เชน เสยความภาภมใจ เสยความรสกมนคงในชวต การสญเสย ความสามารถในการพงพาตนเอง การสญเสยความพงพอใจในตนเอง และอตมโนทศน 2.2 ความเครยด 2.3 ความวตกกงวล 2.4 ความกาวราว 2.5 ความซมเศรา 3. ผลกระทบดานสงคม หากผปวยโรคหลอดเลอดสมองออกจากโรงพยาบาลและตองกลบไปใชชวตทบานพรอมดวยความพการหรอความบกพรองทางรางกายทหลงเหลออย ผปวยจะรสกสญเสยความเชอมนในตนเอง รสกหมดหวงทาใหมปฏกรยาตอสงคมในแงลบโดยแสดงพฤตกรรมหลบเลยงและแยกตวออกจากสงคม นอกจากนการกลบมาอยทบานยงสงผลใหผปวยตองเผชญกบการปรบตวครงสาคญเนองมาจากความบกพรองทางกายดวย ถงแมจะมการจดเตรยมสภาพแวดลอมไวลวงหนาอยางดแลวกตาม ผปวยกยงตองมการปรบตวใหเขากบสงแวดลอมทแตกตางไปจากทคนเคย และไมเฉพาะผปวยเทานนทตองปรบตว สมาชกในครอบครวกตองปรบตวดวยเชนกน ดงนนสมาชกในครอบครวทกคนควรมความรและความเขาใจในสงทเกดขนกบผปวย และเรยนรทจะปฏบตตวอยางเหมาะสม เพอใหการดาเนนชวตของทกคนในครอบครวเปนไปอยางราบรนไมเกดความขดแยง หากความสมพนธในครอบครวเปนไปในทางทด ในเวลาไมนาน ผปวยและครอบครวจะปรบตวเขาหากนได และเรมมปฏสมพนธกบคนอนๆในสงคมเพอนบาน ชมชนมากขน ผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง หมายถง บคคลทมอาย 35 ขนไปทไดรบการประเมนความเสยงจากการสมภาษณ การตรวจรางกาย และการตรวจทางหองปฏบตการ ตามแบบการตรวจคดกรองยนยนความเสยงตอภาวะกลมโรคเมตาบอลกโดยบคลากรทางการแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลอาเภอ และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และพบวามความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2555) เกณฑทใชในการคดกรองผ ท เปนกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองมดงตอไปน

(สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2552) 1. มประวตญาตสายตรงเปนโรคหลอดเลอดสมอง หมายถงพอ แม พหรอนองทองเดยว

22 

กนไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดสมองหรอโรคหวใจขาดเลอด ซงกาลงรบการรกษาอยหรอไมกได 2. มประวตการเจบปวยดวยโรคหรออาการไขมนในเลอดผดปกต หรอโรคหวใจหรอโรคหลอดเลอดสมอง 3. มขนาดรอบเอวมากกวาทกาหนด หมายถง การวดรอบเอวของผถกสมภาษณ บรเวณกงกลางระหวางกระดกซโครงซสดทายกบแนวสนกระดกเชงกราน (Iliac crest) และพบวาขนาดรอบเอวในผชายมากกวาหรอเทากบ 36 นว (90 เซนตเมตร) ขนาดรอบเอวในผหญงมากกวาหรอเทากบ 32 นว (80 เซนตเมตร) หรอมคาดชนมวลกาย (Body Mass Index: BMI) หมายถง คาทคานวณไดจากน าหนก (กโลกรม) หารดวยสวนสง (เมตร )2ไดคาดชนมวลกายในผชายมากกวาหรอเทากบ 25.00 หรอคาดชนมวลกายในผหญงมากกวาหรอเทากบ 23.00 4. ระดบความดนโลหตทวดได หมายถง ระดบความดนโลหตทวดไดโดยบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข ไดแก แพทย พยาบาล หรอเจาพนกงานสาธารณสขจากกจกรรมการคดกรองความดนโลหตสงตามมาตรฐานการคดกรองของประเทศไทยไดแก มการเตรยมตวกอนวดความดนโลหต ใหผปวยนงพกกอนวดทกครง วดในทานงอยางถกตองโดยเครองวดความดนโลหตมาตรฐาน วดความดนโลหตซาสองครงหางกนอยางนอย 3 – 5 นาท และตรวจพบวาบคคลอายนอยกวา 40 ป มระดบความดนซสโตลค (Systolic blood pressure) มากกวาหรอเทากบ 130 มลลเมตรปรอทและ/ หรอความดนไดแอสโตลค (Diastolic blood pressure) มากกวาหรอเทากบ 80 มลลเมตรปรอทหรอบคคลทมอายตงแต 40 ปขนไปตรวจพบวามระดบความดนซสโตลก (Systolic blood pressure) มากกวาหรอเทากบ 140 มลลเมตรปรอทและ/หรอความดนไดแอสโตลค (Diastolic blood pressure) มากกวาหรอเทากบ 90 มลลเมตรปรอท(กลม Stage 1 Hypertension) หรอเคยไดรบการ วนจฉยวาเปนโรคความดนโลหตสง 5. ระดบน าตาลในเลอดจากหลอดเลอดฝอย (Capillary blood sugar) ในทน หมายถง ระดบน าตาลในเลอดทวดไดจากการเจาะเลอดจากหลอดเลอดทปลายนว (Capillary blood sugar : DTX) หรอการวดระดบกลโคสในพลาสมาหลงการอดอาหารอยางนอย 8 ชวโมง (Fasting plasma glucose: FPG) ซงเกณฑทใชในกรณทสงสยเปนโรคเบาหวานคอ คา Dextrostix มากกวาหรอเทากบ 120 มลลกรมตอเดซลตรซงจะเทยบเทากบผล Fasting plasma glucose: FPG ทมากกวาหรอเทากบ126 มลลกรมตอเดซลตร หรอเคยไดรบการวนจฉยวาเปนโรคเบาหวาน 6. มการสบบหรในปจจบน ในทน หมายถง ณ วนทสมภาษณ ผถกสมภาษณยงคงสบบหรอย หรอ หากหยดสบบหร ตองหมายถงการเลกสบบหรมามากกวาหรอเทากบ 6 เดอน 7. มพฤตกรรมไมออกกาลงกาย หรอ ออกกาลงกายตดตอกนอยางนอย 30 นาทไมถง 3 ครงตอสปดาห

23 

8. มการดมแอลกอฮอลเกนกวาปรมาณทกาหนดตงแต 1 ครงตอสปดาห (ปรมาณท กาหนด คอ ผชายไมควรบรโภคแอลกอฮอลเกน 2 แกวมาตรฐานตอวน สวนผหญงและผมน าหนกนอยไมควรบรโภคแอลกอฮอลเกน 1 แกวมาตรฐานตอวนโดย 1 แกวมาตรฐาน หมายถง เบยรไมเกน 12 ออนซ หรอ 360 ซซ./ไวนไมเกน 5 ออนซ หรอ 150 /วสกไมเกน ½ ออนซ หรอ 45 ซซ) 9. มพฤตกรรมชอบบรโภคอาหารหวาน หรอ เคม หรอ มน สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต จดระดบโอกาสเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองและแนวทางการใหบรการของโรงพยาบาลเพอลดและควบคมปจจยเสยงทจะทาใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง 1.โอกาสเสยงสง (Risk group) คอไดรบการคดกรองโอกาสเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองและพบวามความผดปกต มากกวา 2 ขอ (ตองมขอ 3) หรอเปนโรคเบาหวานมามากกวาสบป หรอเบาหวานทคมไมไดดตดตอกน หรอมประวตญาตสายตรงเปนโรคหลอดเลอดสมอง หรอโรคหวใจขาดเลอดกอนวย ซงมแนวทางการใหบรการ ดงน - ใหความรและคาแนะนาเรองโรค และการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดปจจยเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง - ตดตามการลดความเสยงทก 3 เดอน - นดตรวจคดกรองโรคหลอดเลอดสมองซาทก 5 ป 2.โอกาสเสยงสงปานกลาง (Moderate risk group) คอไดรบการคดกรองโอกาสเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และพบวามความผดปกต 3–5 ขอ หรอระดบความดนโลหตสงมากกวา 170/100 มลลเมตรปรอทสองครงตดตอกน มากกวาสองครงรอบการตรวจรกษา หรอระดบโคเลสเตอรอลมากกวาหรอเทากบ 309 มลลกรมเปอรเซนต ซงมแนวทางการใหบรการ ดงน - ใหความรคาแนะนาและเสรมทกษะในเรองโรค และการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดปจจยเสยงโดยมเปาหมายคอการลดปจจยเสยงใหไดอยางนอย 3 ปจจยหลก - ใหการรกษาดวยยาในรายทมความจาเปนตองรกษาดวยยา - มการตดตามและประเมนผลเปนระยะๆ อยางใกลชดหรออยางนอยทกๆ 1 – 2 เดอน - นดตรวจคดกรองโรคหลอดเลอดสมองในกลมเสยงสงปานกลางซาปละครง 3.โอกาสเสยงสงมาก (High risk group) คอไดรบการคดกรองโอกาสเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และพบวามความผดปกตมากกวา 5 ขอหรอมประวตโรคหวใจหรอโรคหลอดเลอดสมอง หรอโรคเบาหวานและมปญหาทไต มแนวทางการใหบรการ ดงน - สงพบแพทยเพอประเมนความเสยงโรคหลอดเลอดสมองโดยละเอยดแล / หรอวนจฉยเพอปองกนและรกษาอยางเรงดวน - ตดตามผลการวนจฉย เพอนามาวางแผนการดแลผปวยตอไป

24 

- ใหความร คาแนะนา และเสรมทกษะเพอลดปจจยเสยงและใหการบรการเฉพาะ ดานตามเปาหมายและแผนทวางไว - ตดตามและเฝาระวงอยางใกลชด (สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2552) อาการเตอนโรคหลอดเลอดสมอง (Warning signs of stroke) อาการเตอนโรคหลอดเลอดสมอง คอ อาการนากอนทผปวยจะมอาการโรคหลอดเลอดสมอง เนองมาจากสมองขาดเลอดชวขณะ ความผดปกตทางระบบประสาททเกดขนจะเปนอยในระยะเวลาสน ๆ สวนใหญเกดขนประมาณ 5 – 10 นาท และหายเปนปกตไดภายใน 24 ชวโมง มกมสาเหตมาจากการมสงอดกน(Emboli)หลดลอยออกไปจากหวใจและหลอดเลอดไปอดแขนงของหลอดเลอดสมอง หรอเกดจากหลอดเลอดทตบตน(Thrombosis)ทาใหการไหลเวยนเลอดบรเวณสมองไมเพยงพอ และเวลาตอมาอาจมการไหลของเลอดผานหลอดเลอดทตบแคบนนไดอก หรอเกดการหลดลอยหรอแตกสลายของสงอดกน ทาใหสงอดกนเลอนหลดออกไปซงอาการดงกลาวมลกษณะคลายภาวะสมองขาดเลอดชวคราว(Trasient ischemic attack:TIA) (CDC, 2004) คณะกรรมการรวมดานการชวยฟนคนชพนานาชาต (International Liaison Committee on Resuscitation, 2005) รายงานวาอาการทางคลนกทสาคญของโรคหลอดเลอดสมองตามเกณฑการวนจฉยโรคโรคหลอดเลอดสมองกอนรบการรกษา ม 3 อยางคอ 1)ใบหนาออนแรงในขณะทพยายามยงฟน 2) แขนออนแรงโดยผปวยมอาการแขนขางหนงตกลงหรอควาลง ขณะทกาลงยกแขน แบมอและหลบตา 10 วนาท 3) พดผดปกต พดชา พดไมถนด พดผดๆ ถกๆหรอพดไมไดโดยหากพบความผดปกต 1 อาการ มโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมองถง รอยละ 72.00 หากพบ 3 อาการมโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมองถง รอยละ 85.00 (American Heart Association, 2005) จากงานวจย เรอง อาการเตอนโรคหลอดเลอดสมองของนโคลและทรฟท (Nicol & Thrift, 2005) พบวา สามารถแบงอาการเตอนเปน 2 กลม คอ แบงตามสถาบนโรคทางระบบประสาทและโรคหลอดเลอดสมองแหงชาต ประเทศสหรฐอเมรกา (American National Institue of Neurological Disorder and Stroke: NINDS, 2009) ซงจดอาการเตอนออกเปน 5 อาการสาคญดงน คอ 1) อาการชาและออนแรงของกลามเนอใบหนา แขน หรอขาโดยเฉพาะอยางยงในรางกายซกใด ซกหนงอยางทนททนใด 2) อาการสบสน พดลาบาก หรอพดไมรเรองอยางทนททนใด 3) อาการมองไมชด ตามว 1 หรอ 2 ขางทนททนใด 4) อาการเดนเซ เดนลาบาก หรอสญเสยความสามารถในการทรงตวและการทางานประสานสมพนธของแขนและขาทนททนใด 5) อาการปวดศรษะอยางรนแรงโดยไมทราบสาเหตอยางทนททนใด หรออาจแบงตามสถาบนโรคหลอดเลอดสมองแหงชาต

25 

ประเทศออสเตรเลย (Australia’s National Stroke Foundation: NSF, 2009) ซงจดอาการเตอนหลกออกเปน 6 อาการ คอ 1) อาการชา และออนแรงของกลามเนอใบหนา แขนหรอขา โดยเฉพาะในรางกายซกใดซกหนงอยางทนททนใด 2) อาการสบสน พดลาบากหรอพดไมรเรองอยางทนททนใด 3) อาการมองไมชด ตามว 1 หรอ 2 ขางทนททนใด 4) อาการเดนเซ เดนลาบากหรอสญเสยความสามารถในการทรงตวและการทางานประสานสมพนธ ของแขนและขาทนททนใด 5) อาการปวดศรษะอยางรนแรงโดยไมทราบสาเหตทนททนใด 6) เพมประเดนเรอง อาการกลนลาบากอยางทนททนใด นอกจากนสมาคมโรคหลอดเลอดสมองแหงชาต (National Stroke Association, 2012) ยงไดจดอาการเตอนลดลงเปน 4 รายการ แตยงครอบคลมในอาการเตอนของแตละสถาบนทไดกลาวถงมาแลวซงอาการเตอน 4 อาการหลกไดแก 1) การออนแรงของหนา แขน ขา อยางทนททนใด ซงจะเปนซกเดยวของรางกาย 2) สบสน ลาบากในการพด พดไมรเรอง อยางทนททนใด 3) การมองเหนลดลง อาจเปนตาขางเดยว หรอ ทงสองขาง อยางทนททนใด 4) มปญหาการเดน มนงง สญเสยความสมดลของการเดนอยางทนททนใด อาการเตอนโรคหลอดเลอดสมองนบเปนอาการสาคญทผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองพงตระหนกและรบร เพอใหสามารถจดการกบอาการเตอนทเกดขนในภาวะฉกเฉนได เพราะถาหากผปวยเขารบการรกษาเบองตนไดทนทวงทกจะสามารถลดความพการและการเสยชวตในระยะเรมแรกได รวมทงลดการสญเสยทรพยากรทางดานบคคลและเศรษฐกจของครอบครว สงคม และประเทศชาต เนองจากพยาธสภาพจากโรคดงกลาวมกสงผลใหผปวยเกดความพการทงทางดานรางกายและจตใจ จาเปนตองไดรบการดแลรกษาอยางใกลชด และตอเนองในระยะยาว พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การปองกนโรคหลอดเลอดสมองม 2 ระยะ คอ การปองกนโรคหลอดเลอดสมองระดบปฐมภม และการปองกนโรคหลอดเลอดสมองระดบทตยภม 1. การปองกนโรคหลอดเลอดสมองระดบปฐมภม (Primary prevention of stroke) คอการปองกนไมใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง ในกรณทบคคลนนยงไมเคยเปนโรคหลอดเลอดสมองมากอน ซงการปองกนในระยะนน นสามารถทาไดโดยการควบคมและแกไขปจจยเสยงทจะกอใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก ปจจยเสยงดานโรค ปจจยเสยงดานพฤตกรรม และปจจยเสยงดานชวภาพ 1.1 ปจจยเสยงดานโรค เปนปจจยเสยงทสามารถปรบเปลยนได 1.1.1 ภาวะความดนโลหตสง เปนปจจยเสยงทสาคญรองลงมาจากอายโดยเพมความเสยงทงในกรณหลอดเลอดแดงแตก (Hemorrhagic stroke) และโรคหลอดเลอดสมองขาดเลอด

26 

(Ischemic stroke)โดยพบวาหากมภาวะความดนโลหตสงเปนเวลานานจะทาใหหลอดเลอดแดงแขง และตบ (Artherosclerosis) ซงจะเกดขนทละนอยเมอมการเสอมของหลอดเลอดและมการทาลายของผนงหลอดเลอดชน เอนโดทเลยม (Endothelium) ทาใหเกดการรวมตวของเกลดเลอดและกระตนการทางานของสารททาใหเกดการแขงตวของเลอด เปนผลใหเกดการแขงตวของลมเลอดขนบรเวณนน ความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองจะเพมขนตามระดบความรนแรงของความดนโลหตทสงขน โดยพบวาผชายทมความดนซสโตลก (Systolic blood pressure) มากกวาหรอเทากบ 160 มลลเมตรปรอท มความเสยงสมพทธประมาณ 4 -6 เทาของผชายทมความดนซสโตลกตากวา 160 มลลเมตรปรอท ทมอายใกลเคยงกน และจากการศกษาในผทมความดนไดแอสโตลก (Diastolic blood pressure) ระหวาง 70 – 100 มลลเมตรปรอท พบวาความดนไดแอสโตลกยงต าลง ความเสยงยงลดลง แตไมพบคาตาทสดของความดนไดแอสโตลกทการลดลงของความดนไมสมพนธกบการลดลงของความเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ดงนนการควบคมภาวะความดนโลหตจะชวยปองกนโรคหลอดเลอดสมองไดในระยะยาว โดยความดนซสโตลกทลดลงเฉลย 10 มลลเมตรปรอท ทาใหความเสยงของโรคหลอดเลอดสมองลดลงรอยละ 34.00 และความดนไดแอส โตลกทลดลงเฉลย 5 มลลเมตรปรอท ทาใหความเสยงของโรคหลอดเลอดสมองลดลงรอยละ 28.00 การควบคมระดบความดนโลหตนอกจากจะชวยปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมองแลว ยงชวยลดความเสยงของการเกดโรคซ าไดอกดวย ในปจจบนพบวาการใหยาควบคมความดนโลหตสงนน เปนวธการทดทสดทจะควบคมปจจยเสยงดงกลาวโดยพบวาในกลมผปวยทไดรบยาควบคมความดนโลหตสงนน สามารถลดอตราการเกดโรคหลอดเลอดสมองทเปนชนดไมเสยชวตถงรอยละ 31.00 และสามารถลดอตราการเกดโรคหลอดเลอดสมองทรนแรงจนเสยชวตไดถงรอยละ 34.00 แตหากตองการใหการควบคมความดนโลหตมประสทธภาพยงขน ควรมการปรบเปลยนพฤตกรรมรวมกบการรกษาดวยยา โดยการใชอาหารเพอควบคมความดนโลหตสง การควบคมน าหนก การออกกาลงกาย การงดสบบหรหรอหลกเลยงสถานทมควนบหร การงด หรอลดการดม แอลกอฮอล การลดความเครยด และการรบประทานยาตามแพทยสง และไปตรวจตามนดอยางสมาเสมอ ซงการปรบเปลยนพฤตกรรมดงกลาว นอกจากจะชวยลดภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองแลว ยงสามารถควบคมความดนโลหตทาใหสามารถลดปรมาณการใชยาควบคมความดนโลหตไดอกดวย (กงแกว ปาจรย, 2550; ณฐ พสธารชาต และคณะ, 2553; นพนธ พวงวรนทร, 2544; สรเกยรต อาชานานภาพ, 2551; หสยาพร มะโน, 2552) 1.1.2 โรคหวใจ เปนสาเหตสาคญอกอยางหนงททาใหเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยเฉพาะโรคหวใจททาใหเกดการหลดของลมเลอด (Emboli) จากหวใจไปอดตนในหลอดเลอดสมอง ทาใหสมองขาดเลอดไปเลยงและตาย ผปวยโรคหวใจทมภาวะหวใจเตนเรวแบบสนพลว

27 

(Atrial fibrillation) พบวา มโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมองไดมากกวาคนปกตถง 6 เทา แตถามภาวะหวใจเตนเรวแบบสนพลวรวมกบโรคหวใจรหมาตก (Rheumatic heart disease) จะมโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมองไดสงถง 17 เทาของคนปกต ดงนนจงพบผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยเฉพาะหลอดเลอดสมองอดตนมภาวะหวใจเตนเรวแบบสนพลวรวมดวยเสมอ เนองจากภาวะหวใจเตนเรวแบบสนพลว จะทาใหหวใจหองบนซายขยายเกดการคงของเลอดและมการรวมตวของเลอด เกลดเลอด และเมดเลอด กลายเปนลมเลอดทหลดลอยออกไปอดหลอดเลอดสมองสาหรบหวใจอนๆ เชนโรคลนหวใจ (Vulvular heart disease) การตดเชอของเยอบหวใจ และกลามเนอหวใจ (Bacterial endocarditis) กลามเนอหวใจตาย (Myocardial Infarction) การอกเสบของหวใจจาก เนองอก(Non bacterial thrombolic endocarditis) รวมถงการมภาวะแทรกซอนจากการใสลนหวใจเทยม ทงหมดนกเปนสาเหตสาคญของการเกดลมเลอดหลดลอยไปอดตนหลอดเลอดสมองทพบไดบอยเชนกน (กงแกว ปาจรย, 2550; เจยมจต แสงสวรรณ, 2541; นพนธ พวงวรนทร, 2544) สมาคมโรคหวใจแหงประเทศสหรฐอเมรกา (American Heart Association: AHA) แนะนาวากอนตดสนใจใชยาละลายลมเลอด (Anticoagulant) และยาตานเกลดเลอด (Antiplatelet) เพอปองกนโรคหลอดเลอดสมองและโรคหลอดเลอดหวใจ ควรชงน าหนกระหวางความเสยงทจะเกดโรคกบความเสยงทจะมเลอดออกผดปกตอยางรอบคอบหากตดสนใจใชยา วารฟารน (Warfarin) แนะนาใหปรบขนาดยาจนไดคา International normalized ratio (INR) ใกลเคยง 2.50 (ชวงของการรกษาคอ 2-3) และผปวยทจาเปนตองใชยาดงกลาวควรปฏบตตามคาสงแพทยอยางเครงครด และหมนสงเกตอาการผดปกตทเกดจากการไดรบยาเกนขนาด (The Stroke council of the American Heart Association, 2001) 1.1.3 การสบบหร เปนปจจยเสยงอยางหนงของโรคหลอดเลอดสมองทงโรคหลอดเลอดสมองแตก (Hemorrhagic stroke) และโรคหลอดเลอดสมองขาดเลอด (Ischemic stroke) โดยทาใหมความเสยงสมพทธเพมขน 1.5 เทาและพบวาผทสบบหรเกนวนละ40 มวน มความเสยงประมาณ 2 เทาของผทสบนอยกวาวนละ 10 มวน เนองจากบหรมสารนโคตน (Nicotin) ซงสามารถกระตนการหลงแคทโคลามน (Catecholamine) เปนสาเหตทเรงใหเกดภาวะหลอดเลอดแดงแขงตว และยงเพมความหนดของเลอด เพมโปรตน (Fibrinogen) เพมการจบของเกลดเลอดทาใหเกดภาวะเลอดแขงตวผดปกต (Hypercoagulability) แตความเสยงดงกลาวจะเรมลดลงหลงจากหยดสบบหร 2 ป และลดลงจนถงระดบทไมพบความแตกตางกบผทไมเคยสบ หลงจากหยดสบบหรแลว 4–5 ป เนองจากความเสยงทลดลงไมเกยวของกบอายทเรมสบบหรและจานวนบหรทสบในแตละวน นอกจากนยงพบวารอยละ 90.00 ของผทอยทามกลางควนบหรมระดบนโคตนในเลอดสงกวาปกต ถงแมวาจะไมไดสบเอง ดงนนการเลกสบบหรและหลกเลยงสถานทมควนบหรจงเปนวธหนงท สามารถลดภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองได (กงแกว ปาจรย, 2550; เจยมจต แสงสวรรณ, 2541;

28 

นพนธ พวงวรนทร, 2544) 1.1.4 โรคเบาหวานเปนปจจย เ สยงอยางหนงของโรคหลอดเลอดสมอง โดยเฉพาะโรคหลอดเลอดสมองทเกดจากกลมโรคหลอดเลอดขนาดเลกอดตน (lacunar infarction) และการแขงตวของหลอดเลอดแดงใหญ (Atherosclerosis) โดยพบวาผทเปนโรคเบาหวานมความเสยงสมพทธเปน 2 เทาของผทไมเปนเบาหวานทมปจจยเสยงอนใกลเคยงกน เนองจากในปจจบนยงไมมการพสจนไดอยางชดเจนวาการควบคมระดบนาตาลในเลอดสามารถปองกนภาวะแทรกซอนทเกดกบหลอดเลอดใหญ (Macrovascular complication) เชนโรคหลอดเลอดหวใจและโรคหลอดเลอดสมอง แตมหลกฐานสนบสนนวาชวยปองกนภาวะแทรกซอนทเกดกบหลอดเลอดขนาดเลก (Macrovascular complication)ได (กงแกว ปาจรย, 2547; เจยมจต แสงสวรรณ, 2541; นพนธ พวงวรนทร, 2544) ในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยทเปนเบาหวานนน สมาคมโรคหวใจแหงประเทศสหรฐอเมรกา (American Heart Association, 2001) 1.1.5 ภาวะไขมนในเลอดสงไมใชปจจยเสยงโดยตรงททาใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง แตพบวาเปนปจจยเสยงโดยออม กลาวคอ การมระดบโคเลสเตอรอล (Cholesterol)ไตรกลเซอรไรด (Triglycerides) และแอลดแอล (LDL) สง เอชดแอล (HDL) ตา มความสมพนธโดยตรงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ และภาวะหลอดเลอดแขงตว โดยไมสามารถอธบายไดแนชดวาปจจยดงกลาวมความสมพนธกบโรคหลอดเลอดสมองอยางไร แตเนองจากพบวาระดบ แอลดแอล (LDL) สมพนธกบการเกดแขงตวของหลอดเลอดแดงแคโรทด (Carotid) ดงนน จงถอวาภาวะแอลดแอล (LDL) ทสงกวาปกตเปนปจจยเสยงของโรคหลอดเลอดโดยออม(กงแกว ปาจรย, 2550, เจยมจต แสงสวรรณ, 2541; นพนธ พวงวรนทร, 2544) คณะกรรมการการศกษาเรองโคเลสเตอรอลแหงชาต (National Cholesterol Education Program: NCEP) ประเทศสหรฐอเมรกาใหแนวทางในการลดไขมนในเลอดตามระดบความรนแรง และการมปจจยเสยงอน ของโรคหลอดเลอดหวใจเปนสาคญ ( National Heart, Lung, and Blood Institute, 2001) 1.2 ปจจยเสยงดานพฤตกรรม เปนปจจยเสยงทอาจปรบเปลยนได ไดแก 1.2.1 โรคอวนผทอวนมากกวาปกตมกจะมปจจยเสยงอน ๆของโรคหลอดเลอดสมอง เชน เบาหวาน ไขมนในเลอดสง ดงนนการควบคมน าหนกใหอยในเกณฑปกตโดยการควบคมอาหารและออกกาลงกายกจะชวยปองกนโรคตางๆได การบรโภคอาหารเพอควบคมและลดน าหนกนน (NHLBI The Practical Guide, 2000, 57 – 59) ควรจากดพลงงานทไดจากการบรโภคอาหาร พลงงานทควรไดรบในกรณทตองการลดน าหนก ตองลดน าหนกโดยไมใหเกดผลเสยตอสขภาพ คอ ใหลดพลงงานจากอาหารลงวนละ 500 กโลแคลอร ภายในหนงสปดาหจะลดน าหนกไดครงกโลกรม 1.2.2 การขาดการออกกาลงกาย การออกกาลงกายทาใหรางกายมสขภาพแขงแรง

29 

มการไหลเวยนโลหตทด การทางานของระบบตาง ๆในรางกายด และยงชวยลดความเครยดไดอก ดวย 1.2.3 การขาดการออกกาลงกาย การออกกาลงกายทาใหรางกายมสขภาพแขงแรง มการไหลเวยนโลหตทด การทางานของระบบตาง ๆในรางกายด และยงชวยลดความเครยดไดอกดวย 1.2.4 การรบประทานอาหารทเหมาะสม อาภาพร เผาวฒนาและคณะ (2554) อธบายวา การรบประทานอาหารทเหมาะสมกบความตองการของรางกายมความสมพนธกบการลดความเสยงของการเกดอาการทาง เมตาบอลค โรคหวใจและหลอดเลอด มะเรง และสโตรค (Stroke) คอ ลดโอกาสเสยงตอการเกดภาวะน าหนกเกน สาเหตไมใชเกดจากพนธกรรม แตเกดจากพฤตกรรมการขาดการออกกาลงกาย ใชเวลาสวนใหญนงดทว หรอเลนเกมคอมพวเตอร และยงบรโภคอาหารประเภทกรบกรอบ น าหวาน อาหารสาเรจรปเกนความจาเปน สถาบนวจยโภชนาการ มหาวทยาลยมหดลไดสารวจการบรโภคอาหารของคนไทยทวประเทศในรอบ 3 ปทผานมา พบเมน 9 อาหารทนยมและใหพลงงานสงไดแก กลวยทอด ปาทองโก ขนมปงไสครม กนเชยง โดนท ขาวเกรยบและขาวอบกรอบ หมยอ ขนมปง แครกเกอร และเฟรนชฟราย (สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ, 2550) การใหความสาคญกบอาหารทมประโยชนตอรางกาย ใหรจกชนดอาหารทมประโยชนตอรางกาย ในแตละมอรางกายตองการอาหารครบทง 5 หม เพอประสทธภาพในการทางานของระบบตางๆ และใหพลงงานในการดารงชวต การบรโภคอาหารเพอสขภาพดมประโยชน สาหรบกลมเสยงอาการทาง เมตาบอลค คอ ควบคมน าหนกได ลดไขมนในเสนเลอดได ปองกนโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอดได 1.2.4 การดมแอลกอฮอล 1.2.5 การใชยาเสพตด การใชยาคมกาเนด 1.3 ปจจยเสยงดานชวภาพ เปนปจจยทไมสามารถปรบเปลยนได แตสามารถลดความเสยงไดดวยการดแลตนเองและมพฤตกรรมทเหมาะสม ไดแก อาย เพศ ชาตพนธ พนธกรรม 2. การปองกนหลอดเลอดสมองระดบทตยภม (Secondary prevention of stroke) คอการปองกนผปวยโรคหลอดเลอดสมองไมใหเกดเปนซ าภายหลงทเกดโรคหลอดเลอดสมองขนมาแลว ดงนน แนวทางในการปองกนไมใหเกดโรคหลอดเลอดสมองซ า คอการควบคมปจจยเสยงททาใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง ดงทกลาวมาแลวในระดบปฐมภม รวมกบการปองกนโรคหลอดเลอดสมองระดบทตยภม ซงประกอบดวย การปองกนโรคหลอดเลอดสมองขาดเลอดระดบทตยภม และการปองกนโรคหลอดเลอดมองแตกระดบทตยภม (นพนธ พวงวรนทร, 2544; Johnson, 2003) มรายละเอยด ดงน

30 

2.1 การปองกนโรคหลอดเลอดสมองขาดเลอดระดบทตยภม ไดแก 2.1.1 การใหยาในกลมยาตานเกลดเลอด (Antiplatelet) ถอเปนยามาตรฐานของผปวยสวนใหญในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองขาดเลอดระดบทตยภม ยากลมนออกฤทธโดยการยบย งเอนไซมทมผลตอการทางานของเกลดเลอดในการเกาะตวกน ยาทมในประเทศไทย ไดแก แอสไพรน(Aspirin) ไดพวรดาโมล ( Dipyridamole)ไตโคพดน (Ticlopidine) โคลพโดเกล (Clopidogrel) และไทฟซอล (Trifusal) (กองเกยรต กณฑกนทรากร, 2553; นพนธ พวงวรนทร, 2544) 2.1.2 การใหยากลมตานเลอดแขงตว(Anticoagulant) ยาในกลมนทใชแพรหลายทสด คอ วารฟารน (Warfarin) และไมควรใชยานรวมกบ แอสไพรน(Aspirin) หรอยาตานเกลดเลอดอน เนองจากจะมภาวะแทรกซอนจากเลอดออกมากขน สวนประสทธผลในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองซาเมอเทยบกบแอสไพรนพบวาไมแตกตางกน ทงยงมภาวะเลอดออกมากกวา 2.1.3 การผาตด (Carotid endarterectomy: CEA) ถอเปนการรกษามาตรฐานในผปวยทมภาวะหลอดเลอดคาโรตดตบ (Carotid stenosis) โดยแนะนาใหทาการผาตดในผทมการตบของหลอดเลอดคาโรตดรนแรง (รอยละ70 – 99) ทมอาการโรคหลอดเลอดสมอง หรอภาวะสมองขาดเลอดชวคราว และการผาตดควรทาโดยเรวทสดภายใน 2 สปดาหหลงเกดอาการ สาหรบการผาตดในผทมหลอดเลอดคาโรตดตบปานกลาง (รอยละ 50 – 69) ควรประมาณการระหวางประโยชนและความเสยงในผปวยแตละราย (The European Stroke Organization: ESO, 2008) 2.2 การปองกนโรคหลอดเลอดสมองแตกระดบทตยภมนน มเพยงการควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ดงทกลาวมาแลวในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองระดบปฐมภมแลวเทานน (Johnson, 2003) ดงทไดกลาวมาแลวขางตนวา ถงแมในปจจบนวธการรกษาโรคหลอดเลอดสมองทมอยนนเปนแนวทางการรกษาทมประสทธภาพ แตกยงไมอยในขนทนาพอใจนก ดงนน วธการทดทสดและถอวาเปนหวใจสาคญของการบาบดรกษาผปวยกลมนคอ การควบคมและปองกนไมใหเกดโรคหลอดเลอดสมองมากขน สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตไดดาเนนการควบคมและปองกนโรคดงกลาวภายใตนโยบายขององคการอนามยโลก ซงไมไดเนนเพยงแคการลดและควบคมปจจยเสยงทจะทาใหเกดโรคหลอดเลอดสมองเทานน แตมงหวงใหประชาชนมความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง และสามารถจดการเมอมอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมองในภาวะฉกเฉนได (WHO, 2001) เพราะหากผปวยไดรบการรกษาเบองตนอยางทนทวงท กจะสามารถลดความพการและการเสยชวตในระยะเรมแรกได

31 

บทบาทของพยาบาลเวชปฏบตชมชนในการดแลผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง บรการพยาบาลในระดบปฐมภมเปนบรการทจาเปนสาหรบระบบบรการสขภาพของ ประเทศไทยและมความสาคญในการสนองตอนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนาบรการพยาบาลในระดบปฐมภมทมคณภาพและประสทธภาพจะชวยใหประชาชนสวนใหญเขาถงบรการไดสามารถตอบสนองตอความตองการของผใชบรการและครอบครวไดอยางเปนองครวมรวดเรวและลดคาใชจายทไมจาเปนของระบบบรการสขภาพไดการใหบรการพยาบาลในระดบปฐมภมจาเปนตองมพยาบาลเวชปฏบตทสามารถดแลบคคลทกวย และครอบครวในทกภาวะสขภาพตงแต ผทมสขภาพดภาวะเสยงและภาวะเจบปวยทงทมปญหาสขภาพทพบบอยหรอเจบปวยเรอรงทงนการบรการพยาบาลในระดบปฐมภมทมคณภาพตองเนนบรการทผสมผสานความรททนสมยและ ภมปญญาทองถน บทบาทหนาทพยาบาลระบบสขภาพใหมปจจบนอยในระยะปรบเปลยน มการพฒนาระบบสขภาพระดบปฐมภม พยาบาลเวชปฏบตมบทบาทสาคญในการพฒนาบรการสขภาพชมชนจากเดมมบทบาทหนาทใหบรการเชงรก บรการดานปองกนโรค สงเสรมสขภาพ และการฟนฟสภาพผพการชวคราวหรอเรอรง มการใหบรการตามบาน บรการในชมชน ในโรงเรยน และบรการในคลนกรกษาโรค ปองกนโรค สงเสรมสขภาพ คลนกตรวจสขภาพเดกด คลนกรบฝากครรภ ตรวจและดแลหลงคลอด บรการวางแผนครอบครว เนองจากทผานมาไมสามารถใหบรการไดทวถง พอเพยง พยาบาลเวชปฏบตชมชน ตองเขาใจธรรมชาตของกระบวนการจดการดแลตนเองของผปวยเพอจะไดพจารณาวธการหรอแนวทางการชวยเหลอใหสอดคลองเหมาะสมกบบคคล ปรบบทบาทใหสามารถ เพมการพฒนาศกยภาพชมชน อยางจรงจงมากขน โดยเนนผใชบรการและครอบครวเปนศนยกลาง มสวนรวมในการดแลสรางเสรมสขภาพตนเอง เพอลดปญหาสขภาพใหเหนผลชดเจน ประชาชนยอมรบ ลดคาใชจายดานการรกษาของประชาชนและงบประมาณของประเทศโดยรวม (ไพเราะ ผองโชคและคณะ, 2550) พยาบาลเวชปฏบตชมชน เปนบคลากรดานสาธารณสขทตองใหการดแลสขภาพ ของผปวยและครอบครวทบานดวย รวมถงการประสานงานกบบคลากรในทมสขภาพ จงมบทบาทในการดแลผปวย ดงน (Maurer & Smith, 2009, 14-28)

1. การใหการดแลโดยตรง (Providing direct care) ไดแก การจดกจกรรมในการดแลและ

การพยาบาลผปวยและผดแลผปวย ใหเหมาะสมเฉพาะกบกลมเปาหมาย ไดแก การประเมนภาวะ

สขภาพและปญหาทซบซอนใหครอบคลมทกมต การวนจฉยปญหาผปวยโดยใชหลกฐานทางคลนก

ความรทางพยาธสรรวทยา แนวทางการปองกน การสงเสรมและการรกษา รวมทงประสบการณ

ทางการดแลผปวยและครอบครว โดยบรณาการความรทางพยาธสรระวทยาและเภสชวทยา

32 

หลกฐานเชงประจกษและเหตผลทางคลนกในการตดสนใจ เพอแกปญหาอยางเปนองครวม การ

ตดตามผปวยและญาตผดแลทตองการการดแลตอเนองทบานโดยเฉพาะผปวยโรคเรอรง

2. การสอน (Teaching) เปนกระบวนการใหความร ใหขอมลดานสขภาพเกยวกบความ

เจบปวย การปองกน การสงเสรม เพอใหเกดความเขาใจ ทกษะ และคานยมทถกตองเพอใหผปวย

ตดสนใจดวยตนเองในการดแลสขภาพ

3. การใหคาปรกษา (Consultation) เปนทปรกษาใหกบพยาบาลและทมสขภาพในการ

จดการปญหาสขภาพผปวยทมปญหาซบซอนในการจดระบบการดแลผปวยเฉพาะกลมโดยการ

ประมวลขอมลประสบการณและความเชยวชาญ รวมทงหลกฐานเชงประจกษในการดแลผปวย

4. การประสานงาน (Collaboration and Coordination) โดยใชหลกการสรางหนสวนกบ

ประชาชนทอาศยอยในชมชน องคกร หนวยงานทเกยวของ และสหวชาชพและศกยภาพของชมชน

ในการรวมใหการดแลสขภาพผปวยและครอบครว

5. การสงตอผรบบรการไปยงแหลงบรการอนๆ และการพทกษสทธผปวย (Referral and advocacy) เมอใหการดแลผปวย นอกเหนอจากการดแลตามมาตรฐานแลว พบวาปญหาสขภาพของผปวยบางรายตองการการดแลจากผเชยวชาญเฉพาะทาง พยาบาลเวชปฏบตชมชนจงตอง มบทบาทในการชวยเหลอคนหาแหลงประโยชน และประสานการสงตอ ไปยงสถานบรการทมศกยภาพทเหมาะสมกบปญหาสขภาพของผปวยแตละรายเพอใหผปวยไดรบการดแลทดทสด 6. การสงเสรมการดแลตนเองของผปวย (Self-care development) เปนการใหขอมลทถกตองและอยางตอเนอง เพอใหเกดการพฒนาทกษะตาง ๆ เชน การตดสนใจในการดแลตนเองของผปวยตลอดระยะเวลาของการเจบปวย 7. การจดการสภาพแวดลอม (Environment management) พยาบาลเวชปฏบตชมชนมบทบาททสาคญในชวยเหลอครอบครว ในการเตรยมความพรอมสภาพบาน จดการสภาพแวดลอมใหเหมาะสมกบการดแลผปวยแตละราย การจดสถานท การจดเตรยมอปกรณตางๆ โดยเฉพาะในผปวยโรคเรอรงทตองการดแลตอเนองระยะยาว 8. การใหการพยาบาลทมคณภาพและใชผลงานวจยทางการพยาบาล (Ensuring quality nursing care and engaging in nursing research) พยาบาลเวชปฏบตชมชนทใหการดแลผปวย ตองมการตดตาม รวบรวม งานวจยหรอหลกฐานเชงประจกษ ทเกยวของกบการดแลเฉพาะกลมเปาหมาย ทเปนปจจบน เพอชวยการตดสนใจและใหการดแลทดทสด และเกดผลลพธทางการพยาบาลตามมาตรฐานวชาชพการปฏบตการพยาบาลขนสงสาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน หมายถง การกระทาการพยาบาล

33 

โดยตรงบรหารจดการในการสงเสรมสขภาพการปองกนโรคการดแลแกบคคลครอบครวและชมชนทมปญหาสขภาพหรอมความเสยงตอการเกดปญหาสขภาพทสาคญของพนทหรอของประเทศรวมทงการรกษาโรคเบองตนซงตองอาศยความรความชานาญและทกษะการพยาบาลขนสงโดยใชระบบการจดการรายบคคลกลมบคคลครอบครวและชมชนรวมทงการจดการใหมระบบการดแลในชมชนทมประสทธภาพการใหเหตผลและตดสนใจเชงจรยธรรมโดยบรณาการหลกฐานเชงประจกษ ผลการวจยความรทฤษฎการพยาบาลและทฤษฎอนๆทเปนปจจบนมงเนนผลลพธทงระยะสนและระยะยาว พฒนานวตกรรมและระบบการดแลบคคลครอบครวและชมชนอยางตอเนองเปนทปรกษาใหกบผรวมงานในการพฒนาความรและทกษะงานเชงวชาชพ ตลอดจนควบคมคณภาพและ จดการผลลพธโดยใชกระบวนการวจยเชงประเมนผลในการดแลบคคลครอบครวและชมชน ซงสภาการพยาบาลไดกาหนด ขอบเขตและสมรรถนะ ดงน (สภาการพยาบาล, 2553) สมรรถนะท 1 มความสามารถในการพฒนาจดการและกากบระบบการดแลบคคล กลมคนครอบครวและชมชนดานการสรางเสรมสขภาพการปองกนโรค การรกษาโรคเบองตนและการฟนฟสภาพ การปฏบตทแสดงถงสมรรถนะน ไดแก 1. บรณาการความรเกยวกบโรค (พยาธสรระวทยาและเภสชวทยา) การเจบปวยทพบบอยในทองถนแนวทางการปองกนและการรกษาหลกฐานเชงประจกษและผลงานวจยรวมทงสภาพสงคมวฒนธรรมทองถนวธการดาเนนชวตทเปนทมาของปญหาสขภาพและศกยภาพของคนในชมชนเพอออกแบบบรการสขภาพตามปญหาและความตองการดานสขภาพของคนในชมชน เปนหลก 2. ประเมนภาวะสขภาพ วนจฉยปญหาใหการรกษาเบองตนและตดตามผล 3. จดทาระบบและฐานขอมลสขภาพทจาเปนโดยมกระบวนการสรางและพฒนาเครองมอในการเกบขอมลครอบคลมทกดานและทกกลมเปาหมายในชมชน 4. ศกษาขอมลสขภาพชมชนทจาเปนตามมาตรฐานการบรการพยาบาลและการผดงครรภในระดบปฐมภมประกอบดวยขอมลสขภาพ 3 ระดบคอระดบชมชน ครอบครว และบคคล ไดแก 4.1 องคประกอบทางประชากรของชมชน อตราเกด อตราตาย กลมคนทมความตองการดานสขภาพเปนพเศษ เชน เดก หญงตงครรภ ผสงอาย ผพการ ผปวยเรอรงเปนตน 4.2 ภาวะสขภาพของคนกลมตางๆความตองการดานสขภาพปญหาสขภาพแบบแผนการเจบปวยดวยโรคอตราปวยอตราตายและวธการรกษาดแลสขภาพ 4.3 ศกยภาพของชมชน ครอบครวและบคคลระบบการจดการปญหาของชมชน และแหลงประโยชนภาวะแวดลอมทเปนเหตปจจยของปญหาสขภาพ หรอภาวะคกคามตอสขภาพคนในชมชนหรอ ขอจากดตางๆ ของชมชน

34 

4.4 พฤตกรรมจากวถการดาเนนชวตพฤตกรรมเสยงการเจบปวยของบคคลในครอบครวและชมชนสขภาพครอบครวเชนประวตครอบครว ภาวะพงพง ภาวะเครยดและวกฤตเปนตน 5. คดกรองสขภาพตามปญหาสขภาพตามกลมอายและปญหาสขภาพและภาวะคกคามในทองถนและตามนโยบายของประเทศ 6. เฝาระวงการเกดโรคและความเจบปวยและภาวะคกคามตอสขภาพคนในพนทรกษาโรคเบองตน 7. ระบปญหาสขภาพของชมชน กลมคน ครอบครว บคคลในชมชน วางแผน ออกแบบ จดกจกรรมการบรการสขภาพและประเมนผล 8. วางแผนหรอออกแบบและการปฏบตบรการพยาบาลหรอกจกรรมการดแลสขภาพคนในชมชนกจกรรมการจดการปจจยเสยงและภาวะคกคามในพนทพรอมผลลพธจากการปฏบต 9. ชวยเหลอใหผปวยเขาถงระบบสขภาพและดแลสทธประโยชนทผปวยควรจะไดรบ 10. จดการใหมทมผดแลผปวยอยางตอเนอง สมรรถนะท 2 มความสามารถในการดแลและใหการพยาบาลกลมผปวยเรอรง ผพการ วยรนผสงอาย มารดาและทารกและกลมอนในชมชนทมปญหาซบซอน (Direct care) การปฏบตทแสดงถงสมรรถนะน ไดแก 1. ประเมนภาวะสขภาพและปญหาทซบซอนใหครอบคลมทกมต 2. วนจฉยปญหาผปวยเฉพาะกลมโดยใชหลกฐานทางคลนกความรทางพยาธสรระและเภสชวทยาแนวทางการปองกนการสงเสรมและการรกษารวมทงประสบการณทางการดแลผปวย 3. ดแลบคคลครอบครวกลมคนและชมชนโดยบรณาการความรทางพยาธสรระและเภสชวทยาหลกฐานเชงประจกษและเหตผลทางคลนกในการตดสนใจเพอแกปญหาอยางเปน องครวม 4. ดแลบรรเทาอาการและการปฐมพยาบาลการรบและสงตอผปวยใหไดรบการดแลอยางเหมาะสมและตอเนอง 5. ตรวจและรบฝากครรภ ทาคลอด ดแลมารดาหลงคลอดและทารกแรกเกดใหบรการสขภาพเดกดใหภมคมกนโรค 6. ตดตามผปวยและประชากรทตองการการดแลอยางตอเนองทบานโดยเฉพาะกลมผปวยโรคเรอรงผสงอายผพการ มารดาและทารกผปวยระยะสดทาย 7. ประเมนผลการปฏบตงานทสามารถสรางความเชอมนแกชมชน ครอบครวและบคคลในการใหบรการทมคณภาพไดมาตรฐาน 8. เสรมพลงกลมเสยงใหสามารถสรางเสรมสขภาพปองกนโรคและฟนฟสภาพรวมทง

35 

จดกระบวนการใหเกดกลมชวยเหลอกนในการลดพฤตกรรมเสยงและพงตนเองดานสขภาพได สมรรถนะท 3 มความสามารถในการประสานงาน (Collaboration) การปฏบตทแสดงถงสมรรถนะปฏบตการพยาบาลเวชปฏบตชมชนโดยใชหลกการสรางหนสวนกบประชาชนทอาศยอยในชมชนองคกร หนวยงานทเกยวของ และสหวชาชพ ในการศกษาขอมลบคคลครอบครวกลมคน ชมชน การวเคราะหปญหาสขภาพ และศกยภาพของชมชน การวางแผนและการออกแบบ การปฏบตและการประเมนผลกจกรรมการดแลสขภาพและการบรการสขภาพตามความตองการดานสขภาพ รวมทงศกยภาพของชมชน สมรรถนะท 4 มความสามารถในการเสรมสรางพลงอานาจ (Empowering) การสอน (Educating) การฝก (Coaching) การเปนพเลยงในการปฏบต (Mentoring) การปฏบตทแสดงถง สมรรถนะน ไดแก 1. ใหขอมลความรเกยวกบโรคและความเจบปวยการปองกนการสงเสรมสขภาพและการจดการกบภาวะคกคามตอสขภาพ 2. สอนและฝกทกษะใหผปวยและครอบครวสามารถดแลตนเองดานสขภาพได 3. สอนใหคาแนะนาและเปนพเลยงแกพยาบาลและนกศกษาพยาบาลและนกศกษาวทยาศาสตรสขภาพอนใหมความสามารถในการดแลบคคลครอบครวกลมคนและชมชน สมรรถนะท 5 มความสามารถในการใหคาปรกษาดานการดแลบคคล ครอบครวกลมคนและชมชน (Consultation) การปฏบตทแสดงถงสมรรถนะน ไดแก 1. เปนทปรกษาใหกบพยาบาลและทมสขภาพในการจดการปญหาสขภาพผปวยทมปญหาซบซอนใหชมชนโดยการประมวลขอมลประสบการณและความเชยวชาญรวมทงหลกฐานเชงประจกษในการดแลผปวย 2. เปนทปรกษาใหกบพยาบาลและทมสขภาพในการจดระบบการดแลผปวยเฉพาะกลม 3. เปนทปรกษาใหกบพยาบาลและทมสขภาพในการตดสนใจเชงจรยธรรมทเกดจากการปฏบตการพยาบาล สมรรถนะท 6 มความสามารถในการเปนผนาการเปลยนแปลง (Change agent) การปฏบตทแสดงถงสมรรถนะน ไดแก 1. ดาเนนการใหเกดการปฏบตทเปนเลศในการดแลกลมสขภาพดกลมเสยงผปวยเรอรงผสงอายผพการ มารดาทารกและผปวยระยะสดทายเพอพฒนาใหเกดการบรการทมคณภาพและคมคา 2. นาการเปลยนแปลงเพอพฒนาการปฏบตการพยาบาลในกลมสขภาพดกลมเสยงผปวยเรอรงผสงอายผพการ มารดาทารกและผปวยระยะสดทายใหมคณภาพและคมคา 3. พฒนาแนวปฏบตนวตกรรม รปแบบ วธการและเครองมอในการใหบรการสขภาพ

36 

โดยใชกระบวนการทบทวนการปฏบตงาน บทเรยน ผลการวจยผลการวเคราะหและประเมนการดาเนนงานทผานมาเพอวเคราะหและหาแนวทางปรบปรงใหการทางานอยางสมาเสมอและตอเนอง 4. สรางแผนงานหรอโครงการตางๆ เพอประกนคณภาพในการดแลผปวยครอบคลมทก กลมเปาหมาย สมรรถนะท 7 มความสามารถในการใหเหตผลทางจรยธรรมและการตดสนใจเชงจรยธรรม (Ethical reasoning and ethical decision making) การปฏบตทแสดงถงสมรรถนะน ไดแก 1. ใชความรทฤษฎและหลกจรยธรรม สทธผปวย สทธของพยาบาลและหลกการ ตดสนใจเชงจรยธรรมในการปฏบตงาน 2. บรหารจดการดานการปฏบตการพยาบาลโดยเนนการพทกษสทธของผปวย 3. พทกษสทธผใชบรการกลมเปาหมายในชมชน (Advocacy) ใหไดรบการปฏบตการพยาบาลอยางมจรยธรรม เปนธรรม และปลอดภย 4. รวมในกระบวนการตดสนเชงใจจรยธรรมทเกยวของกบการปฏบตการดแลในระดบหนวยงาน และหรอระดบองคกร 5. มสวนรวมในการควบคมมาตรฐานและผลลพธดานจรยธรรมทางการพยาบาล สมรรถนะท 8 มความสามารถในการใชหลกฐานเชงประจกษ(Evidence-based practice) การปฏบตทแสดงถงสมรรถนะน ไดแก 1. ตดตาม รวบรวม ผลการวจยหรอหลกฐานเชงประจกษทางการพยาบาลเวชปฏบตชมชนและทเกยวของกบการกลมเปาหมายเฉพาะอยางตอเนอง 2. ใชหลกฐานเชงประจกษทเปนปจจบนในการพฒนาคณภาพการพยาบาลเวชปฏบตชมชน เชนพฒนาแนวปฏบตและใชแนวปฏบตในการปฏบตงาน 3. เผยแพรแนวปฏบตการพยาบาลทมาจากหลกฐานเชงประจกษเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางผปฏบตหรอผเชยวชาญในสาขาการพยาบาลเดยวกน 4. นาหลกการจดการความรมาใชรวมกบกระบวนการพฒนาคณภาพตามหลกฐานเชงประจกษและภมปญญาทองถน โดยเนนการมสวนรวมของผมประสบการณหรอผเชยวชาญดานการปฏบต 5. วเคราะหและประเมนผลทไดรบจากการปฏบตตามหลกฐานเชงประจกษตลอดจน ภมปญญาเพอเปนแนวทางในการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง สมรรถนะท 9 มความสามารถในการจดการ และประเมนผลลพธ (Outcome management and evaluation) การปฏบตทแสดงถงสมรรถนะ 1. กาหนดผลลพธและตวชวดผลลพธทางการพยาบาลเวชปฏบตชมชนอยางครอบคลม 2. พฒนาหรอเลอกใชเครองมอวดผลลพธทางการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

37 

3. ดาเนนการจดเกบรวบรวมขอมลตวชวดทางการพยาบาลสาหรบกลมเปาหมายในชมชนอยางตอเนอง 4.ว เ คราะ หผล เป รยบ เ ทยบผลลพ ธของการพยาบาลอย า ง ตอ เ นอง โดยใชกระบวนการวจยเชงประเมนผล 5. นาผลการวเคราะหผลลพธมาเปนแนวทางในการปรบปรงและพฒนาคณภาพการ ปฏบตการพยาบาลเวชปฏบตชมชนอยางตอเนอง 6. จดทาฐานขอมลดานผลลพธทางการพยาบาลในกลมเปาหมายในชมชนเพอใชตดตามและเปรยบเทยบผลการปฏบตอยางตอเนอง

7. เผยแพรวธการปฏบตและผลลพธการปฏบตทเปนเลศเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางผปฏบตและผเชยวชาญ พยาบาลเวชปฏบตชมชนมบทบาทในการดแลผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองใหมคณภาพชวตทดขนและมความผาสกทงในปจเจกบคคลกลมคน และชมชน ครอบคลมบทบาททง 4 ดาน คอ การสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาโรคเบองตน และการฟนฟสภาพแกประชาชน พยาบาลจะตองมความร มศกยภาพดานการจดการ และกากบระบบการดแลบคคล กลมคน ครอบครวและชมชน โดยการจดการกบระบบจะเนนการดแลและการพยาบาลอยางเปนองครวมในกลมผปวยเรอรง ผทเปนกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองและผมปญหาซบซอน และการเขาถงประชาชน และชมชนอยางมศลปะ ดวยหวใจของความเปนมนษย มคณธรรม จรยธรรม รวมถงการใชหลกฐานเชงประจกษ และการวจยเพอพฒนาความรและนวตกรรมดานการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

แบบแผนความเชอดานสขภาพ และการประยกตในการดแลผปวยโรคเรอรงและโรคหลอดเลอดสมอง ความเชอ (Belief) ตามความหมายของโรคช (Rokeach, 1970,39 อางในทชชภร หมนนพฒ, 2555) กลาววา ความรสกนกคดหรอความเขาใจของบคคลตอสงใดสงหนงซงสามารถเราใหบคคลมปฏกรยาโตตอบในรปของการกระทาหรอการพดเกยวกบสงนนโดยอาจจะรตวหรอไมรตวกตาม ความเชอในสงนนๆ ไมจาเปนตองอยบนพนฐานแหงความเปนจรงเสมอไป หรอความเชออาจเปนความรสกนกคด ความเขาใจ ความคาดหวงหรอสมมตฐาน ซงอาจจะมเหตผลหรอไมมเหตผลกได ความเชอดานสขภาพ อาจหมายถง ความเชอเกยวกบสขภาพอนามยของบคคล ซงมอทธพลตอความเจบปวยและการดแลรกษา (Phipps, Long & Wood, 1983,127) กลาวโดยสรปไดวาความเชอดานสขภาพ หมายถง ความรสกนกคด ความเขาใจ ความยอมรบ หรอการรบรของบคคลตอภาวะสขภาพอนามย

38 

ของตนเอง ซงมอทธพลตอการเจบปวยและการดแลรกษา โดยจะชกนาใหบคคลนนมพฤตกรรมสขภาพตามความคดและเขาใจนนๆ แบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model: HBM)พฒนาขนมาจากทฤษฎทางดานจตวทยาสงคมโดยนกจตวทยาสงคม 4 ทาน คอ ฮอชบาม (Hochbaum) คเกลส (Kegeles) ลเวนทอล (Levental) และโรเซนสตอค (Rosenstock) มแนวคดวาการทบคคลจะสามารถปฏบตตวเพอปองกนโรคหรอหลกเลยงการเกดโรคจะตองมความเชอวา 1) ตนเองเปนผทมความเสยงตอการเกดโรค 2) โรคทเกดขนมความรนแรงและมผลกระทบตอการดาเนนชวต 3) การปฏบตพฤตกรรมสขภาพเปนประโยชนในการลดโอกาสเสยงตอการเกดโรคหรอในกรณทเปนโรคแลวจะชวยลดความรนแรงของโรคได และการรบรตอประโยชนตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพตองมากกวาการรบรอปสรรค การปฏบตพฤตกรรมสขภาพจงจะเกดขน ดงนนโรเซนสตอค จงสรปองคประกอบพนฐานของแบบแผนความเชอดานสขภาพทมผลตอพฤตกรรมในการปองกนโรคของบคคลไวในแบบแผนความเชอดานสขภาพในระยะแรกคอ การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรค การรบรความรนแรงของโรค การรบรประโยชน และการรบรอปสรรคของการปฏบตตนเพอปองกนโรค ในเวลาตอมาเบคเกอร (Becker) ไดขยายองคประกอบและรายละเอยดเพมมากขน ซงแบบแผนความเชอดานสขภาพ ใหแนวคดทวา พฤตกรรมใดจะเกดขนเมอบคคลเหนคณคาของเปาหมายของการกระทา และเหนวาพฤตกรรมนน ๆ จะทาใหบรรลเปาหมายได ซงองคประกอบพนฐานของแบบแผนความเชอดานสขภาพไดอธบายถงพฤตกรรมและการตดสนใจของบคคลในการดแลสขภาพอนามย โดยมขอตกลงเบองตนวา การแสดงพฤตกรรมสขภาพของบคคลขนอยกบการมองเหนคณคาของสงทตนไดรบ และความเชอนนใหผลทเกดจากการกระทาของตน (Becker & Maiman, 1974, 20) กลาวคอ บคคลทจะสามารถปฏบตตวเพอปองกนโรค หรอหลกเลยงการเกดโรคไดจะตองมความเชอเกยวกบสงตอไปนวาตนเปนบคคลทเสยงตอการเกดโรคนน และเมอเกดเปนโรคจะทาใหเกดความรนแรง รวมทงมผลกระทบตอการดารงชวตและในการปฏบตกจกรรมนนตองคานงถงปจจยดานอน ๆ ดวย เชน คาใชจาย ความสะดวกสบาย ความเจบปวด และอปสรรคตาง ๆ เปนตน นอกจากนนการปฏบตตามคาแนะนาจะเปนประโยชน ซงจะชวยลดโอกาสเสยงตอการเกดโรคได แบบแผนความเชอดานสขภาพทสรางขนชวงแรก เพอทานายพฤตกรรมการปองกนโรคประกอบดวยตวแปรตางๆไดแก ปจจยดานประชากร และปจจยเอออานวยหรอชกนาใหบคคลปฏบตเพอปองกนโรค(Rosenstock, 1974 ; Becker & Maiman, 1974) ตอมามนกวชาการและนกวจยหลายทานไดพยายามศกษาและเสนอแบบแผนความเชอดานสขภาพทแตกตางกนออกไป แตผลการวจยทไดยงไมเปนระบบเพยงพอทจะใชเปนตวทานายพฤตกรรมของผปวยได ตอมา เบคเกอร (Becker,1990) จงไดพฒนาแบบแผนความเชอดานสขภาพเพอใชอธบายหรอทานายพฤตกรรมความรวมมอของผปวยขนมาใหมเพมเตมจากทโรเซนสตอคไดศกษาไว

39 

สวนประกอบพนฐานของแบบแผนความเชอดานสขภาพเกยวกบการรบรและความเชอของบคคลเมอเกดการเจบปวยมองคประกอบ ดงน (Becker,1990, 9) การรบรสวนบคคล ปจจยรวมอน ๆ ความเปนไปไดในการปฏบต (Individual perception) (Modifying factors) (Likelihood of action) แผนภมท 2 แบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model: Becker,1990, 9)

- อาย เพศ เชอชาต - ฐานะทางสงคม กลมเพอนและ บคคลทเกยวของ - ความรประสบการณเกยวกบ

โรคนน

- การรบรประโยชนของการ ปฏบตตนเพอปองกนโรค (Perceived benefits) - การรบรอปสรรค/ปญหา (Perceived barrier)

- การรบรโอกาสเสยง (Perceived susceptibility) - การรบรความรนแรงของ โรค (Perceived severity)

การรบรถงภาวะคกคามของโรค (Perceived threat of disease)

ปฏบตตามคาแนะนาเพอ

ปองกนโรค (Likelihood of

behavioural change) 

ปจจยชกนาในการปฏบต (Cues to action) - สอสารมวลชนประเภทตาง ๆ

- คาแนะนา

- การเตอนจากแพทยและเจาหนาท

- ความเจบปวยของสมาชกในครอบครว

หรอเพอน

- บทความจากหนงสอพมพหรอขอมล

จากสอตาง ๆ

40 

1. การรบรของบคคล (Individual perception) เปนปจจยทมผลโดยตรงตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค ประกอบดวย 1.1 การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรค (Perceived susceptibility) เมอบคคลอยในภาวะความเจบปวยและไดรบการวนจฉยโรค การรบรถงโอกาสเสยงตอการเกดโรคจะแตกตางไปจากผมสขภาพดทวไปในลกษณะดงตอไปน 1.1.1 ความเชอเกยวกบการวนจฉยโรคโดยเฉพาะอยางยงทมผลคกคามชวต บคคลทมความเชอดานสขภาพผดๆ หรอไมมความเชอมนในการวนจฉยของแพทยทาใหการรบรถงโอกาสเสยงตอความเจบปวยไมตรงตามความเปนจรง 1.1.2 ในแตละบคคลจะคาดคะเนไดถงโอกาสเสยงตออาการกลบเปนซ า ถาบคคลนนเคยเจบปวย 1.1.3 ถาบคคลอยในภาวะเจบปวย จะมระดบการรบรตอโอกาสเสยงตอการเปนโรคสงขนและทาใหเกดความรสกวาตนมโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนไดมากขน 1.2. การรบรความรนแรงของการเปนโรค (Perceived severity) หมายถงความรนแรงการเปนโรคตามการรบรของแตละบคคลทมตอความรนแรงของโรคทมผลตอรางกาย ซงกอใหเกดความพการ เสยชวต ความยากลาบาก และการใชเวลานานในการรกษา เกดโรคแทรกซอนหรอผลกระทบกระเทอนตอครอบครว และสงคมจงจะชวยใหบคคลตดสนใจในการปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาท และมพฤตกรรมการปองกนโรคขน จากการศกษาของเบคเกอร (Becker, 1974) สรปไดวาการรบรถงความรนแรงของโรคหรอภาวะเจบปวยตางๆ สามารถทานายพฤตกรรมความรวมมอในการรกษาของผปวยได และผลทไดทางลบสวนมากจะเกยวของทางดานจตวทยาในสถานการณทผปวยมระดบความกลว และวตกกงวล ถาบคคลจะรบรตอโอกาสเสยงของการเปนโรคแตไมรบรตอความรนแรงของโรค แตถามความเชอและความวตกกงวลตอความรนแรงของการเปนโรคสงเกนไป กอาจจะทาใหจดจาขอแนะนาไดนอย และปฏบตตวไมถกตองตามคาแนะนาได 2. ความเปนไปไดของการปฏบต (Likelihood of Action) ประกอบดวย 2.1 การรบรประโยชนของการปฏบตตน(Perceived benefits) เปนความเชอของบคคลเกยวกบประสทธภาพของวธการรกษา ความสามารถของแพทยในการรกษา เพอปองกนภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนได การทบคคลจะปฏบตตามคาแนะนา หรอปองกนไมใหเกดโรค โดยการปฏบตนนตองมความเชอวาเปนการกระทาทดมประโยชนและเหมาะสมทจะทาใหหายหรอไมเปนโรคนนๆ ความเชอเหลานจะสงผลใหผปวยปฏบตตามคาแนะนาของแพทย และทาใหผปวยมาตรวจตามนดอยาสมาเสมอเพอลดภาวการณเจบปวย และปองกนภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนได 2.2. การรบรอปสรรคของการปฏบตตน (Perceived barrier) หมายถง การรบร

41 

อปสรรคเปนการคาดการณลวงหนาของบคคลตออาการปฏบตพฤตกรรมทเกยวของกบสขภาพอนามยของบคคลในทางลบ ซงอาจไดแก คาใชจาย เวลาในการมารบบรการสขภาพ หรอผลทเกดขนจากการปฏบตกจกรรมบางอยาง เชน การตรวจเลอดหรอการตรวจพเศษในเรองตางๆ ททาใหเกดความเจบปวดหรอสะดวกสขสบาย หรอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพขดกบการประกอบอาชพ หรอการดาเนนชวตประจาวน ซงกอใหเกดความขดแยงและหลกเลยงการปฏบตพฤตกรรมสขภาพนนๆ ฉะนนบคคลจงตองมการประเมนระหวางประโยชนทจะไดรบและอปสรรคทจะเกดขนกอนการตดสนใจปฏบต การรบรอปสรรคเปนปจจยสาคญตอพฤตกรรมการปองกนโรค และการกระทาพฤตกรรมอนามยของผปวยซงสามารถใชทานายพฤตกรรมการใหความรวมมอในการปองกนโรคและการรกษาได 3. ปจจยชกนาใหเกดการปฏบต (Cues to action) สงทกระตนบคคลใหเกดพฤตกรรมทตองการออกมา ซงม 2 ดาน คอ ปจจยชกนาภายในหรอสงกระตนภายใน (Internal cues) ไดแก การรบรสภาวะของรางกายของตนเอง เชน อาการของโรค หรอการเจบปวยทเปนประสบการณของตนเอง สวนปจจยชกนาภายนอกหรอสงกระตนภายนอก (External cues)ไดแก การใหขาวสารผานทางสอมวลชน การไดรบคาแนะนาจากผอน หรอการเตอนจากบคคลทรกหรอนบถอ เชน สาม ภรรยา บดา มารดา เปนตน สอเปนชองทางการสอสารทสาคญในการสรางคานยม ทศนคตและความสนใจของมนษย ทาใหมผลตอการเปลยนแปลพฤตกรรมของคนในสงคม สอจงกลายเปนสงทมบทบาทและมอทธพลสงในสงคมปจจบน แมคคอมส และเบคเกอร (Mc Comb and Becker, 1979, 51-52, อางใน นฤมล กลอมจตเจรญ, 2552) กลาววา การใชสอของมนษยนนกเพอสนองความพอใจและความตองการ เพอใหรทนเหตการณสภาพแวดลอมในปจจบนทอยรอบตว ตองการขาวสารเพอชวยในการตดสนใจ โดยเฉพาะทเกยวของกบชวตประจาวน ตองการขอมลเพอประกอบการสนทนา ตองการมสวนรวมในเหตการณรอบ ๆตว ในทานองเดยวกนสอตางๆ เชนโทรทศน วทย หนงสอพมพทใหขอมลขาวสารเกยวกบสขภาพจงมอทธพลตอผไดรบใหมการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ เมอบคคลในครอบครวเกดการเจบปวยเรอรง ยอมกอใหเกดการเปลยนแปลงในชวตสงผลกระทบตอผปวยและครอบครว เนองจากครอบครวเปนสงแวดลอมทอยใกลชดกบบคคลมากทสด และมอทธพลตอการชวยเหลอประคบประคองใหบคคลสามารถเผชญกบภาวการณเจบปวยไดและมพฤตกรรมสขภาพทด (น าเพชร มาตาชนก, 2550) การสนบสนนทางสงคมจากครอบครว (Family social support) นน ประกอบดวยสมาชกครอบครว อนไดแก พอแม พนอง บตร หลานและญาต เปนแหลงสนบสนนทางสงคมแหงแรกของบคคลและใกลชดมากทสด สมาชกในครอบครว จะชวยจดหาทรพยากรทเหมาะสม และตรงความตองการของสมาชกแตละคน ครอบครวจะมการ

42 

สอสารและเคารพในความตองการของกนและกน ชวยเหลอซงกนและกน การไดรบคาแนะนาจากผอน หรอการเตอนจากบคคลทรกหรอนบถอ เชน สาม ภรรยา บดา มารดา จงมอทธพลตอผไดรบใหมการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ 4. ปจจยรวมอนๆ (Modifying factors) เปนปจจยทไมมผลโดยตรงตอพฤตกรรมสขภาพ แตเปนปจจยพนฐานทจะสงผลตอการรบรและการปฏบต ปจจยเหลานนไดแก 4.1 ปจจยดานคณลกษณะประชากร (Demographic factors) เปนปจจยทเกยวของกบคณลกษณะของบคคลไดแก 4.1.1 เพศ เปนปจจยหนงทสงผลตอพฤตกรรมสขภาพ โดยความแตกตางทางเพศนนจะมผลตอพฤตกรรมของบคคล นนคอ เพศหญงและเพศชายจะมพฤตกรรมสขภาพทแตกตางกน จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ วระศกด อดมด (2552) พบวา เพศชาย มความสมพนธทางลบกบพฤตกรรมการปองกนโรคมะเรง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 พชรนทร ทวมผวทอง (2549) พบวา เพศ มความสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ในการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดสมองของผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทหารผานศก อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 อยางไรกตาม จฑามาศ คชโคตร(2554) พบวา เพศไมมความสมพนธกบพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดและหวใจของพนกงานธนาคารกสกรไทย และ ปยาภรณ นกขนภา (2549) พบวา เพศ ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของเจาหนาทกรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข 4.1.2 อาย เปนปจจยหนงทมอทธพลในการกาหนดพฤตกรรมสขภาพของบคคล โดยพฤตกรรมของบคคลจะแตกตางกนออกไปตามวย วยรนถงวยผใหญเปนชวงทกาลงหมกมนอยกบการเรยนหรอการทางานสรางฐานะจงไมสนใจกบสขภาพมากนก สวนผสงอายเปนชวงอายทมความสนใจในเรองสขภาพมากขน เนองจากแรงกดดนและความยงยากในชวตเรมลดลงจงมเวลามากพอทจะปฏบตตนเพอปองกนโรค ( จารวรรณ นพพานนท, 2543, 31) จากการศกษาของพชรนทร ทวมผวทอง (2549) ทพบวา อาย มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดสมอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 สอดคลองกบผลการศกษาของ จฑามาศ ทองตาลง (2552) ทพบวา อาย เปนปจจยทมผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงของสตรวยทอง และไมสอดคลองกบการศกษาของ เนาวรตน จนทานนท (2554) ทพบวา อายตางกนมพฤตกรรมการดแลไมแตกตางกน 4.1.3 สถานภาพสมรส เปนปจจยหนงทสงผลตอพฤตกรรมสขภาพ คสมรสเปนแหลงประโยชนหรอแหลงสนบสนนทางสงคมทสาคญของบคคล ผทมคสมรสจะสามารถชวยเหลอแบงเบาภาระตาง ๆ คอยใหคาปรกษาแนะนาใหกาลงใจในการปฏบตกจกรรมเพอสงเสรมสขภาพ (Muhlenkamp and Sayles , 1986, 334-338) ซงสอดคลองกบเพนเดอร (Pender ,1996, 67-71) ทกลาววา

43 

คสมรสเปนแหลงสนบสนนทางสงคมทสาคญยงโดยเฉพาะคสมรสทมสมพนธภาพทดตอกนจะมความเขาใจ เหนอกเหนใจซงกนและกน มการสอความหมายกนอยางเปดเผยและมประสทธภาพ สามารถชวยประเมนคณภาพการดแลตนองและบงชถงศกยภาพในการพฒนาความสามารถในการดแลตนเองของผปวย อยางไรกตาม จากผลการศกษาของกนกกาญจน สวสดภาพ (2554) พบวา สถานภาพสมรส ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดของผทมภาวะไขมนในเลอดผดปกตในจงหวดอบลราชธาน 4.1.4 ระดบการศกษา เปนองคประกอบดานโครงสรางทางสงคม จฑามาศ ทองตาลง (2552) พบวาระดบการศกษาเปนสงสาคญตอการพฒนาความรและศกยภาพ ผทมการศกษาสงยอมเขาใจสงตาง ๆ ไดงายกวาผทมการศกษานอย การไดรบการศกษาทสงทาใหมโอกาสเรยนรตลอดจนแสวงหาขอมล และการใชแหลงบรการตาง ๆ ใหเกดประโยชนใหมากขน สอดคลองกบผลการศกษาของ อไรพร คลาฉม (2554) ทพบวา การศกษามความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงของผทมความดนโลหตสงระยะเรมตน อยางไรกตามจากการศกษาของ นฤมล กลอมจตเจรญ (2552) พบวาระดบการศกษาไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคไขเลอดออกของแกนนาสขภาพประจาครอบครว 4.1.5 อาชพ เปนองคประกอบดานโครงสรางทางสงคมทมผลตอพฤตกรรมการปองกน ผลการศกษาของ สทธพงษ ปรางศร (2547) พบวา อาชพ มความสมพนธกบการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก อยางไรกตาม การศกษาของเนาวรตน จนทานนท, บษราคม สงหชย และวรวฒน วรวงษ (2554) พบวา อาชพแตกตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน และผลการศกษาของภสราวลย ศตสาร และคณะ (2555) พบวา อาชพทตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน 4.2 ปจจยทางสงคมจตวทยา (Sociopsychologic factors) เปนปจจยหนงทมอทธพลตอการมพฤตกรรมของมนษยท งในแงสขภาพกายและสขภาพจต ซงจากการศกษาพบวา การตดสนใจสวนใหญของบคคลมกขนอยกบอทธพลของบคคลอน โดยเฉพาะสมาชกในครอบครวและเพอนผใกลชด นอกจากนยงพบวา ลกษณะบคลกภาพ สถานภาพทางสงคม บรรทดฐานทางสงคม คานยมทางวฒนธรรม เปนปจจยทางสงคมจตวทยาทเปนพนฐานทาใหเกดการปฏบตเพอปองกนโรคทแตกตางกน 4.3 ปจจยทางโครงสราง (Structural variables) ไดแก 4.3.1 ระยะเวลาการเปนโรค ระยะเวลาทเปน และระยะเวลาในการรกษาโรคม ความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ 4.3.2 ความรเรองโรค ความรเปนแหลงประโยชนดานสตปญญาและความรสก ทชวยใหบคคลมความเขาใจ เกยวกบเรองโรคอยางชดเจน ความรยงเปนองคประกอบสาคญ ในการ

44 

จงใจใหบคคลมพฤตกรรมการปฏบตในทกดาน สาหรบดานสขภาพบคคลจะเกดพฤตกรรมสขภาพทเปนกจกรรมเกยวกบการดารงรกษาสขภาพเพอปองกนและหลกเลยงความเจบปวย ซงเปนการกระทาดวยความเชอวาจะทาใหตนมสขภาพด ความรเรองโรคจงเปนปจจยรวมทสาคญในการกระตนใหบคคลรบรถงภาวะคกคามของโรค และสงผลใหมการปฏบตเพอสขภาพของตนเอง งานวจยทเกยวของ สพร หตาการ (2549) ศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผตองขงทณฑสถานในโรงพยาบาลราชทณฑ เปนการวจยเชงพรรณนา กลมตวอยางคอผตองขงทรบไวรกษาในทณฑสถานในโรงพยาบาลราชทณฑ จานวน 180 คน พบวา พฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบสง การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรค การรบรความรนแรงของโรค และการรบรประโยชนของการปฏบตตนเพอปองกนโรคมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยสาคญทางสถต ปจจยภายนอกตวบคคล ไดแก การรบรขาวสาร การไดรบการสนบสนนจากแนะนาจากบคลากรทางการแพทย การไดรบการสนบสนนจากครอบครว ญาต ตลอดจนเพอน และการมนโยบายของกรมราชทณฑ มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยสาคญทางสถต พชรนทร ทวมผวทอง (2549) ศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดสมองของผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทหารผานศก เปนการวจยเชงสารวจ กลมตวอยางเปนเพศชาย 178 คน หญง 207 คน ผลการวจยพบวา เพศ สถานภาพสมรส ดชนมวลกาย อาย ทศนคต และความร มความสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดสมองของผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทหารผานศกอยางมนยสาคญทางสถต การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบสขภาพจากสอตางๆ การไดรบคาแนะนาสนบสนนจากบคคลมความสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในการปองกนโรคอยางมนยสาคญทางสถต ปยาภรณ นกขนภา (2549) ศกษาพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของ

เจาหนาทกรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข พบวา เพศไมมความสมพนธกบ

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของเจาหนาทกรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวง

สาธารณสข

สจตรา เหมวเชยร (2549) ศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดของสตรไทยมสลมวยหมดประจาเดอน คดเลอกลมตวอยางแบบเจาะจงตาม

45 

คณสมบตทกาหนด จานวน 200 ราย ผลการวจยพบวา คะแนนเฉลยของพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดโดยรวมเกอบทกดานของกลมตวอยางอยในระดบสง และแรงจงใจดานสขภาพ และการรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค สามารถรวมทานายพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดของสตรไทยมสลมวยหมดประจาเดอนไดรอยละ 10.00 โดยแรงจงใจดานสขภาพสามารถทานายพฤตกรรมการปองกนโรคไดมากทสด  นอมจตต นวลเนตร (2554) ศกษาความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมเพอลดความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองของผมภาวะเสยงในชมชนสามเหลยม อาเภอเมอง จงหวดขอนกน เปนการวจยเชงพรรณนา โดยศกษาในผปวยโรคเรอรงทมภาวะเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองตามเกณฑการประเมนความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองของกระทรวงสาธารณสข จานวน 144 คน ผลการศกษา พบวา รอยละ 52.80 และ76.40 ของกลมตวอยางมความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมเพอลดความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบสง ตามลาดบ แตกลมตวอยางจานวนหนงมความรเรองอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมการรบประทานอาหารไมถกตอง กษมา เชยงทอง (2554) ศกษาความสมพนธระหวางแบบแผนความเชอดานสขภาพ การรบรอาการเตอนและพฤตกรรมการจดการโรคหลอดเลอดสมองในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม เปนการศกษาเชงพรรณนา กลมตวอยางในการศกษาเปนกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองจานวน 195 ทมารบบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3 แหงผลการศกษาพบวา การรบรภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และการรบรประโยชนตอพฤตกรรมการจดการโรคหลอดเลอดสมองมความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมโรคหลอดเลอดสมอง ความเชอดานสขภาพโดยรวมไมมความสมพนธกบการจดการโรคหลอดเลอดสมอง การรบรอาการเตอนโรคหลอดเลอดสมองมความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมการจดการโรคหลอดเลอดสมอง รอส (Ross, 2013) ศกษาความสมพนธระหวางสงชกนาพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของชาวแอฟรกาทอาศอยในอเมรกา เปนการศกษาเชงพรรณนาในชาวแอฟรกน 24 คน พบวา การใหคาแนะนาแลความร เรองโรคจะชวยลดอตราการตายดวยโรคหลอดเลอดสมองได กนกกาญจน สวสดภาพ (2554) ศกษาปจจยทสงผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและโรคหลอดเลอดของผทมภาวะไขมนในเลอดผดปกตในจงหวดอบลราชธาน กลมตวอยางเปนผ มภาวะไขมนในเลอดผดปกต ในจงหวดอบลราชธาน จานวน 400 คน พบวา ความสมพนธระหวางปจจยดานชวสงคม ปจจยความเชอดานสขภาพ และปจจยแรงสนบสนนทางสงคมกบพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและโรคหลอดเลอดของผทมภาวะไขมนในเลอดผดปกตในจงหวดอบลราชธานม

46 

ความสมพนธเชงเสนตรงอยางมนยสาคญทางสถต และเพศ การศกษา อาชพ รายได การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรค และการรบรอปสรรคของการปฏบตเพอปองกนโรค แรงสนบสนนดานอารมณสามารถรวมพยากรณพฤตกรรมการปองกนโรคได รอยละ 26.00 (R2= 0.26) จฑามาศ คชโคตร (2554) ศกษาพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของพนกงานธนาคารกสกรไทย ในเขตกรงเทพมหานคร เปนการวจยเชงพรรณนา กลมตวอยาง คอพนกงานธนาคารกสกรไทย ในเขตกรงเทพมหานคร จานวน 450 คน พบวา พฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของพนกงานมความสมพนธกบการสนบสนนจากหวหนางาน เพอนรวมงาน และบคคลในครอบครว และความรเกยวกบพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ การมสถานท อปกรณ กจกรรมสงเสรมสขภาพ และการสนบสนนจากหวหนางาน สามารถรวมกนทานายพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดหวใจไดรอยละ 28.20 ทพวรรณ ประสาทสอน (2555) ศกษาความสมพนธระหวางการรบรการเกดโรค และพฤตกรรมการปองกนโรคในบคคลทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองเฉยบพลน เปนการวจยเชงพรรณนา กลมตวอยางเลอกแบบเจาะจงจานวน 140 ราย ผลการวจย พบวา การรบรการเกดโรคหลอดเลอดสมองของบคคลกลมเสยงโดยรวมอยในระดบสง นอกจากนยงพบวาการรบรการเกดโรคหลอดเลอดสมองเฉยบพลนมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมองเฉยบพลนของบคคลกลมเสยงในระดบสง อยางมนยสาคญทางสถต การศกษาของลอร และคณะ (Lori et al, 2003) ศกษาการรบรภาวะเสยง อาการเตอน และแนวทางการรกษาโรคหลอดเลอดสมองในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง เมอง โอลมสเตด มลรฐมนเนโซตา ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทมความเสยงสงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองมการรบรอาการเตอนโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบตา ไมแตกตางจากกลมอน เดยรบอน (Dearborn,2009)ไดศกษาเกยวกบการรบรความเสยง และความรเกยวกบปจจยเสยงในผหญงทมความเสยงสงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยศกษาในประชากร เพศหญง 805 ราย อาย 50 –70 ป ซงเลอกมาจากมหาวทยาลยศนยโรคหวใจแหงคอนแนกตกนทมปจจยเสยงของโรคหลอดเลอดสมอง ผลการศกษาพบวากลมตวอยางไมสามารถบอกถงภาวะสขภาพของตนเองวามความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยมขอมลเพมเตมอกวา ผหญงจานวนมากมความรบผดชอบในการมพฤตกรรมการปองกนตนเองระดบปฐมภม และมการรบรความเสยงอยในระดบตา รตนา เรอนอนทร (2550) ศกษาความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมการควบคมโรคของผทมภาวะความดนโลหตสงในศนยสขภาพชมชนเครอขายโรงพยาบาลล จงหวดลาพน เปนการวจยเชงพรรณนา กลมตวอยางคอ ผทมภาวะความดนโลหตสง ทอาศยในเขตศนยสขภาพชมชนแมตน แมปอค และบานปาง จานวน 185 คน พบวา คะแนนความเชอดานสขภาพของผทมภาวะ

47 

ความดนโลหตสงโดยรวมอยในระดบสง ไดแก การรบรโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน การรบรความรนแรงของภาวะแทรกซอน และการรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมการควบคมโรค โดยรายดานกลมตวอยางมพฤตกรรมการควบคมอาหาร พฤตกรรมการรบประทานยา พฤตกรรมการจดการความเครยด และพฤตกรรมการมาตรวจตามนดอยในระดบสง และความเชอดานสขภาพโดยรวมมความสมพนธกบพฤตกรรมการควบคมโรคโดยรวมอยในระดบปานกลาง อยางมนยสาคญทางสถต จากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ สรปไดวา การรบรทางสขภาพของบคคลโรคหลอดเลอดสมอง มผลกระทบทสาคญยงตอตวผปวย ครอบครวและระบบบรการสขภาพของประเทศ พยาบาลเวชปฏบตมบทบาทสาคญในการประเมนความเสยง และจดการระบบการดแลผปวยกลมน เพอชะลอการเขาสภาวะหลอดเลอดสมองขาดเลอด ตบตน และแตกได จากการศกษาแบบแผนความเชอดานสขภาพ ยนยนวาการรบรของผปวยเกยวกบการรบรความเสยง การรบร ความรนแรงของโรค การรบรประโยชนและการรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรค มอทธพลตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ดงนน ผวจยจงมความสนใจนามาประยกตในการศกษาครงน เพอใหไดแนวทางทดในการดแลผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองตอไป

บทท 3

วธดาเนนการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยพรรณนาเชงพยากรณ (The predictive correlational

research) เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอด

สมองในชมชนเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลอทอง อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร

ลกษณะของสถานททใชในการเกบขอมล

อาเภออทอง เปนอาเภอหนงในจานวน10 อาเภอของจงหวดสพรรณบร อยทางทศ

ตะวนตกของจงหวดหางจากตวจงหวด 31 กโลเมตร มเนอทประมาณ 641,063 ตารางกโลเมตร หรอ

ประมาณ 400,664ไร มจานวนประชากรทงสน102,942 คน แบงเขตการปกครองเปน13 ตาบล154

หมบาน และโรงพยาบาลอทองรบผดชอบดแล 6 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 9 หมบานของ

จานวน2 ตาบลของตาบลจระเขสามพน และตาบลอทอง ประชาชนสามารถเขาถงบรการ

สาธารณสขไดอยางสะดวก

ลกษณะประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร

ประชากรในการศกษาครงน คอ ประชาชนทงชายและหญงทมอาย 35 ปขนไป ทไดรบการคดกรองโอกาสเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และพบวามความผดปกตมากกวา 5 ขอ หรอมประวตโรคหวใจ หรอโรคหลอดเลอดสมอง หรอโรคเบาหวานและมปญหาทไตและถกจดระดบวาเปนกลมเสยงสง ตามแบบการตรวจคดกรองยนยนความเสยงตอภาวะกลมโรคเมตาบอลก โดยบคลากรทางการแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลอทอง (สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2552) และมรายชออยในทะเบยนผปวยกลมเสยงสงทอาศยอยในเขตพนทของกลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน ของโรงพยาบาลอทอง 2 ตาบล คอ ตาบลจระเขสามพน (หม 6 และหม 15) ตาบลอทอง (หม 1 หม 2 หม 5 หม 6 หม 7 หม 9 และหม 11) ในชวง

49  

6 เดอนยอนหลงตงแต เดอนมกราคม พ.ศ. 2556 –เดอนมถนายน พ.ศ.2556 และอาศยอยในพนทตาบลจระเขสามพน และตาบลอทองอยางนอย 6 เดอน จานวน 546 คนจากจานวนการคดกรอง กลมเสยงทงหมดของพนทน 2,382 คน กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการวจยครงนเปนผปวยกลมเสยงสงโรคหลอดเลอดสมอง จานวน 130 คน ซงกาหนดขนาดกลมตวอยาง โดยใชสตรของธอรนไดค (Thorndike’s formula) (บญใจ ศรสถตนรากร, 2550, 208)โดยมสตรการคานวณ ดงน n = 10 k + 50 เมอ n แทนขนาดกลมตวอยาง K แทน จานวนตวแปร สาหรบการวจยครงน มจานวนตวแปรทงหมด 7 ตวแปร แทนคาในสตร ไดดงน แทนคาในสตร N = (10 × 7) + 50 = 120 ดงนน ขนาดของกลมตวอยางทควรใช คอ 120 คน แตเพอปองกนการสญหายของขอมลจงเพมกลมตวอยางอก 10 คน เปน 130 คน

ผวจยกาหนดคณสมบตของกลมตวอยางไวดงน 1. มอายตงแต 35 ป ขนไป ไมเคยไดรบการวนจฉยวาเปนโรคหลอดเลอดสมอง 2. เปนผทไดรบการคดกรองโอกาสเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และพบวามความผดปกตมากกวา 5 ขอ หรอมประวตโรคหวใจ หรอโรคหลอดเลอดสมอง หรอโรคเบาหวานและมปญหาทไตและถกจดระดบวาเปนกลมเสยงสง 3. เปนผทมทะเบยนบานอยในชมชนของเขตโรงพยาบาลอทองรบผดชอบ 4. เปนผทมความสามารถในการสอสารภาษาไทยไดด และไมมปญหาดานการไดยน 5. เปนผทมความยนยอมและใหความรวมมอในการเขารวมวจย การเลอกกลมตวอยาง การเลอกกลมตวอยางทนามาศกษาใชว ธการสมแบบหลายขนตอน (Multistage stratified simple random sampling)โดยมขนตอนการสมตวอยาง ดงน 1. กาหนดขอบเขตพนททจะศกษาตามจานวนอบตการณทพบจานวนผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายใหมมากทสดในเขตพนทความรบผดชอบของโรงพยาบาลอทอง ประกอบดวยตาบล

50  

จระเขสามพน 2 หมบาน และตาบลอทอง 7 หมบาน 2. กาหนดขนาดกลมตวอยางของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง โดยเลอกกลมเสยงทถกจดเปนกลมเสยงสงโดยการคานวณไดขนาดกลมตวอยางเทากบ 130 คน จากประชากรกลมเสยงสงทงหมด 546 คน 3. เลอกพนทศกษาจากการคดกรองกลมเสยงและพบจานวนระดบกลมเสยงสงมากทสดของเขตตาบลจระเขสามพน 2 หมบานทอยในเขตความรบผดชอบของโรงพยาบาลอทองไดมา 1 หมบานไดแก หม 6 และของตาบลอทองจากการคดกรองกลมเสยงและพบจานวนระดบกลมเสยงสงมากเปนลาดบ 1 และ 2ไดแก หม 1 และหม 6 4. กาหนดจานวนกลมตวอยางตามสดสวนประชากรกลมเสยง กาหนดขนาดตวอยางแยกรายหมบานดวยการเทยบสดสวนจากจานวนประชากรกลมเสยงของแตละหมบาน แลวจงใชเทยบบญญตไตรยางค ดงน เมอ n = ขนาดของกลมตวอยางในการศกษาครงน

N1 = ขนาดของกลมประชากรกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองของหม 6 ตาบลจระเขสามพน

N 2 = ขนาดของกลมประชากรกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองของหม 6 ตาบลอทอง

N 3 = ขนาดของกลมประชากรกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองของหม 1 ตาบล อทอง

จากจานวนประชากรของ 3 หมบานรวมกน N = 265 คนตองการกลมตวอยางทงหมด คอ 130 คน ดงนน สดสวนกลมตวอยางของแตละหมบาน ไดดงน

หม 6 ตาบลจระเขสามพน n = 87 × 130 265

= 43 คน หม 1 ตาบลอทอง n = 96 × 130 265 = 47 คน

หม 6 ตาบลอทอง n = 82 × 130 265 = 40 คน

51  

5. กาหนดชวงในการสมตวอยาง จากทะเบยนรายชอกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองโดยคานวณชวงทใชในการสมตวอยางจากสตร ดงน (บญใจ ศรสถตนรากร , 2550: 192) สตร I = N/n N = ขนาดของประชากรทงหมด n = ขนาดตวอยางของงานวจย คานวณชวงทใชในการสมตวอยางจากสตร I = 265/130 = 2.03 กาหนดชวงทใชสมตวอยางเทากบ 2 6. สมตวอยางตามสดสวนของรายชอกลมเสยงทขนทะเบยนไว และทมคณสมบตตามเกณฑทกาหนด โดยมขนาดกลมตวอยางรวมทงสนจานวน 130 คน และกาหนดหมายเลขทะเบยนในลาดบเรมตน โดยใชการสมอยางงายดวยการจบสลาก 7. เลอกกลมตวอยางจากรายชอกลมเสยง ตามหมายเลขทะเบยนรายชอกลมเสยงของแตละพนทจากหมายเลขเรมตนทจบสลากไดตามระยะหางของชวงทคานวณได - หม 6 ตาบลจระเขสามพน ตามสดสวนทตองการ 43 คน หมายเลขทจบสลากได ไดแก 3, 5, 7, 9 …….จนไดกลมตวอยางครบ 43 คน - หม 1 ตาบลอทอง ตามสดสวนทตองการ 47 คน หมายเลขทจบสลากได ไดแก 8, 10, 12, 14 …….จนไดกลมตวอยางครบ 47 คน - หม 6 ตาบลอทอง ตามสดสวนทตองการ 40 คน หมายเลขทจบสลากได ไดแก 9, 11, 13, 15 …….จนไดกลมตวอยางครบ 40 คน นามารวมกนรวมกนไดกลมตวอยางครบ 130 คน เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลของการวจยครงน ประกอบดวย แบบสอบถามจานวน 1 ชด ประกอบดวย 5 สวน ไดแก สวนท 1 แบบสอบถามปจจยพนฐานสวนบคคล ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายได ประวตสขภาพและการเจบปวย ประวตการสบบหร ระดบความเสยงตอการเกดโรคและการไดรบความรเกยวกบโรคน ซงเปนคาถามเลอกตอบและคาถามปลายเปดจานวน 11 ขอ

52  

การแปลผลคะแนนรายขอและโดยรวมทงของแบบสอบถามสวนท 2 – 4 ใชคาเฉลยของคะแนนการรบรและรายขอ คานวณตามเกณฑของเบสท (Best, 1977, 14) ดงน Maximum – Minimum = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด Interval จานวนชน = 3 – 1 3 = 0.66

สวนท 2 แบบสอบถามปจจยการรบรของบคคล ประกอบดวย ดานการรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และดานการรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง ประกอบดวยคาถาม 17 ขอ และมขอคาถามเชงบวกทงหมด 2.1 การรบรภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง จานวน 14 ขอ - ปจจยเสยงทสามารถปรบเปลยนได จานวน 6 ขอ - ปจจยเสยงทไมสามารถปรบเปลยนได จานวน 3 ขอ - การรบรอาการเตอนโรคหลอดเลอดสมอง จานวน 5 ขอ

2.2 การรบรความรนแรงของโรค จานวน 3 ขอ สวนท 3 แบบสอบถามปจจยความเปนไปไดของการปฏบต ประกอบดวย การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง และการรบรอปสรรคในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ประกอบดวยขอคาถาม จานวน 14 ขอ ดงน

3.1 การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง 7 ขอ คาถามมขอความเชงบวกทงหมด 3.2 การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการจดการโรคหลอดเลอดสมอง 7 ขอ ลกษณะคาถามมขอความเชงลบทงหมด เกณฑการวด ลกษณะการวดของแบบสอบถามสวนท 2 และสวนท 3 เปนแบบมาตรวดประมาณคา (Rating scale) แบงเปน 3 ระดบ ดงน เหนดวย หมายถง ขอความประโยคนนตรงกบความรสกหรอความคดเหน ของผตอบทกประการ ไมแนใจ หมายถง ขอความประโยคนนไมแนใจวาตรงกบความรสกหรอ

ความคดเหนของผตอบ ไมเหนดวย หมายถง ขอความประโยคนนไมตรงกบความรสกหรอความ คดเหนของผตอบ

53  

สาหรบเกณฑการใหคะแนน ดงน ขอความทางบวก ขอความทางลบ

เหนดวย 3 คะแนน 1 คะแนน ไมแนใจ 2 คะแนน 2 คะแนน ไมเหนดวย 1 คะแนน 3 คะแนน

จากการคานวณ นาคาทไดมากาหนดคาคะแนน จดระดบ คะแนนการรบรสวนบคคลและความเปนไปไดของการปฏบต ไดดงน

คาคะแนนเฉลย 1.00 – 1.66 หมายถง การรบรสวนบคคลและความเปนไปไดของการปฏบต อยในระดบนอย

คาคะแนนเฉลย 1.67 – 2.33 หมายถง การรบรสวนบคคลและความเปนไปไดของการปฏบต อยในระดบปานกลาง คาคะแนนเฉลย 2.34 – 3.00 หมายถง การรบรสวนบคคลและความเปนไปไดของการปฏบต อยในระดบมาก แบบสอบถามสวนท 1 และสวนท 2 เปน แบบสอบถามทผวจยทบทวนวรรณกรรมจากแบบสอบถามการวจย เรอง พฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผตองขงฑณฑสถานโรงพยาบาลราชฑณฑ ของสพร หตากร (2549) และการวจย เรอง การรบรอาการเตอน และพฤตกรรมการจดการโรคหลอดเลอดสมองของ กษมา เชยงทอง (2554 ) ซงใชวดกลมตวอยางทมลกษณะคลายคลงกน สวนท 4 สงชกนาทกอใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง เปน แบบสอบถามทผวจยดดแปลงจากแบบสอบถามความเชอดานสขภาพ เรอง พฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผตองขงฑณฑสถานโรงพยาบาลราชฑณฑ ของสพร หตากร ( 2549) และดดแปลงจากแบบสอบถาม เรอง พฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงชองกลมเสยงสง ในเขตตาบลวงตะกอ อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร ของขวญใจ ผลศรปฐม (2554 ) ประกอบดวยขอคาถามทงหมด 17 ขอ เปนขอคาถามเชงบวก 16 ขอ และขอคาถามเชงลบ 1 ขอ คอ ขอ 13 เกณฑการวด ลกษณะการวดของแบบสอบถาม เปนแบบมาตรวดประมาณคา (Rating scale) แบงเปน 3 ระดบ ดงน ไดรบเปนประจา หมายถง ทานไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนาและการ

สนบสนนชวยเหลอจากผอนมาก ไดรบบางครง หมายถง ทานไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนาและการ

54  

สนบสนนชวยเหลอจากผอนปานกลาง ไมไดรบ หมายถง ทานไมไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนาและการ สนบสนนชวยเหลอจากผอนเลย

สาหรบเกณฑการใหคะแนน ดงน ขอความทางบวก ขอความทางลบ ไดรบเปนประจา 3 คะแนน 1 คะแนน ไดรบบางครง 2 คะแนน 2 คะแนน ไมไดรบ 1 คะแนน 3 คะแนน จากการคานวณ นาคาทไดมากาหนดคาคะแนน จดระดบการแปลผลคะแนนรายขอดานการไดรบขอมลขาวสาร การสนบสนนแนะนา ไดดงน คอ คะแนนเฉลย 1.00 – 1.66 หมายถง ไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนา และการสนบสนนชวยเหลอ ในระดบนอย

คะแนนเฉลย 1.67 – 2.33 หมายถง ไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนา และการสนบสนน ชวยเหลอ ในระดบปานกลาง คะแนนเฉลย 2.34 – 3.00 หมายถง ไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนา และการสนบสนนชวยเหลอ ในระดบมาก

สวนท 5 แบบสอบถามพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง แบงเปน 4 ดานประกอบดวย พฤตกรรมดานการบรโภคอาหาร ดานการออกกาลงกาย ดานการจดการความเครยด และดานการดแลสขภาพทวไป เปนแบบสอบถามทผวจยดดแปลงมาจากการศกษาของสพร หตากร ( 2549) ทศกษา พฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผตองขงฑณฑสถานโรงพยาบาลราชฑณฑ และดดแปลงจากการศกษาของขวญใจ ผลศรปฐม (2554) ทศกษา พฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงของกลมเสยงสง ในเขตตาบลวงตะกอ อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร รวมทงจากการทบทวนวรรณกรรม โดยมขอคาถามจานวน 10 ขอ แบงเปน 4 ดาน ไดแกดานการบรโภคอาหาร 3 ขอ ดานการออกกาลงกาย 2 ขอ ดานการจดการความเครยด 3 ขอ และดานการดแลสขภาพทวไป 2 ขอคาถามทมขอความเชงบวกจานวน 9 ขอ และคาถามทมขอความเชงลบ 1 ขอไดแก ขอ 2 ของหวขอพฤตกรรมดานการบรโภคอาหาร ลกษณะคาตอบเปนมาตรวดประมาณคา (Rating scale) 4 ระดบ ซงแตละขอมความหมายและเกณฑการใหคะแนนดงน ระดบคะแนน ระดบการปฏบต คะแนน 1 ไมเคยปฏบต หมายถง ผตอบไมเคยปฏบตกจกรรมในขอความนนเลย คะแนน 2 ปฏบตนาน ๆครง หมายถง ผตอบปฏบตกจกรรมในขอความนนเปน

สวนนอย หรอสปดาหละ 1- 2 วน

55  

คะแนน 3 ปฏบตบอยครง หมายถง ผตอบปฏบตกจกรรมในขอความนนเปน สวนใหญ หรอสปดาหละ 3 – 4 วน

คะแนน 4 ปฏบตประจา หมายถง ผตอบปฏบตกจกรรมในขอความนนสมาเสมอ ทกวน

การกาหนดคะแนนเพอแปลความหมายของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง แบงระดบเปน 4 ระดบ คอ ระดบดมาก ระดบด ระดบปานกลาง และระดบไมด ใชคาเฉลยทมคาตงแต 1–4 โดยพจารณาตามเกณฑของเบสท (Best , 1977) ดงน Maximum – Minimum = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด Interval จานวนชน = 4 – 1 4 = 0.75 คะแนนเฉลย 1.00 -1.75 หมายถง มพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบไมด คะแนนเฉลย 1.76 – 2.50 หมายถง มพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบปานกลาง คะแนนเฉลย 2.51– 3.26 หมายถง มพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบด

คะแนนเฉลย 3.27 – 4.00 หมายถง มพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบดมาก

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ 1. การตรวจความตรงเชงเนอหา (Content validity) ผวจยนาแบบสอบถามทงหมด นาไปตรวจสอบความตรงเชงเนอหาและความเหมาะสมของภาษา โดยตรวจสอบจากผทรงคณวฒ จานวน 5 ทาน ดงน แพทยสาขาอายรกรรม 2 คน ผปฏบตการพยาบาลขนสง

- สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน 1 คน - สาขาการพยาบาลจตเวช 1 คน

อาจารยพยาบาล กลมสาขาวชาการพยาบาลอายรกรรม 1 คน

56  

จากน นปรบแกไขใหมความเหมาะสมดานเนอหา ความชดเจนดานภาษา ตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ และผวจยตรวจสอบความตรงทางทฤษฎโดยมคาดชนความตรงตามเนอหา (Content validity index :CVI) มคาระหวาง 0.8 – 0.96 และคาดชนความสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence: IOC) มคาระหวาง 0.6-1 และตรวจสอบขอคาถามกบผทรงคณวฒอกครง เพอใหมความสมบรณชดเจนกอน นาไปทดลองใช 2. การหาความเชอมนของเครองมอ(Reliability) ผวจยนาแบบสอบถามทไดปรบปรงแกไขใหมความตรงตามเนอหาและความเหมาะสม ทางดานภาษาตามคาแนะนาของผทรงคณวฒแลวไปทดลองใช (Try Out) กบกลมเสยงทมลกษณะเชนเดยวกนกลมตวอยางททาการศกษา ในเขตหม 2 ดอนพรม ตาบลอทอง จานวน 30 คน(ซงไมใชกลมเสยงทไดรบเลอกเปนกลมตวอยาง)เพอตรวจสอบวาขอคาถาม มความเหมาะสมหรอไม และมความยากงายเพยงใดโดยใชคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient)ในการคานวณผลการตรวจสอบเครองมอไดคาความเชอมนดงน การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง = 0.756 การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองและการรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง = 0.756 สงชกนาใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง = 0.803 พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง = 0.797 การพทกษสทธของกลมตวอยาง การศกษาครงน ผวจยไดทาการพทกษสทธกลม จงไดดาเนนตามขนตอนของการพทกษสทธจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษยมหาวทยาลยครสเตยนและทาการพทกษสทธผเขารวมทาแบบสอบถามของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองโดยทาเอกสารชแจงถง วตถประสงค ขนตอนการเกบขอมล และผวจยแนะนาตว ชแจงวตถประสงคในการวจย ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ระยะเวลาของการวจย และขอความรวมมอในการทาวจย พรอมทงแจงสทธในการปฏเสธหรอยอมเขารวมงานวจย โดยใหกลมตวอยางเปนผตดสนใจดวย ตวเองวาจะยนยอมเขารวมการวจยหรอไมเขารวมกได ซงจะไมมผลตอการพยาบาลหรอการบาบดรกษาของแพทยแต

57  

อยางใด ในกรณทกลมตวอยางยนดเขารวมการวจย จะมเอกสารใหกลมตวอยางเซนยนยอมเขารวมการวจยโดยไมมการบงคบ คาตอบ หรอขอมลทกอยางจะถอเปนความลบ ไมมการเปดเผยกบผไมเกยวของ และจะนาไปใชเพอวตถประสงคของการทาวจยในครงนเทานน ผลการวจยจะนาเสนอในภาพรวม และจะไมสงผลกระทบตอการรกษาพยาบาลทไดรบ การรวบรวมขอมล

ผวจยเปนผรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยดาเนนตามขนตอนดงน 1. ทาหนงสอผานคณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยครสเตยน ถงสาธารณสขอาเภออทอง จงหวดสพรรณบร และผอานวยการโรงพยาบาลอทองเพอชแจงวตถประสงคและขออนญาตเกบขอมล 2. หลงจากไดรบการอนมตจากสาธารณสขอาเภอแลว และผอานวยการโรงพยาบาล อทอง แลวผวจยเขาพบหวหนาศนยสขภาพชมชนและผปวยเพอชแจงวตถประสงคการศกษา และขอความรวมมอ 3. ผวจยทาการรวบรวมขอมลโดยเลอกกลมตวอยางตามเกณฑทกาหนด 4. ผวจยเตรยมผชวยวจยทเปนพยาบาลวชาชพ และผชวยพยาบาลโดยยนดทจะเขารวมในการเกบขอมลครงนและชแจงวตถประสงค สาระสาคญของการวจย รายละเอยดของแบบสอบถามทกตอน โดยแสดงวธ การแนะนาตว การอธบายวตถประสงคของการศกษา การขอความรวมมอในการสมภาษณและการบนทกขอมลหลงจากนนเปดโอกาสใหซกถามและแสดงใหด เพอการเกบขอมลใหถกตอง 5. ผวจยและผชวยวจย ขอความรวมมอจากเจาหนาทฝายเวชกรรมสงคม และอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน เพอชวยนาทาง หรอบอกทางไปบานกลมตวอยางพรอมกาหนดเวลาในการเกบขอมล 6. เมอกลมตวอยางยนยอมเขารวมในการศกษา ผทาการศกษาอธบายวธการตอบแบบสอบถามโดยละเอยดใหกลมตวอยางเขาใจและใหเลอกตอบโดยใชเวลา ในการตอบแบบสอบถามประมาณ 30 นาท โดยผศกษาทาการเกบขอมลในชมชนทไดเลอกไวใชเวลาเกบขอมล ตงแตเดอนสงหาคม ถงเดอน กนยายน 2556 รวมระยะเวลา 1 เดอนโดยเกบทกวนจนไดขอมลครบ ตามทกาหนด 7. เมอกลมตวอยางตอบแบบสอบถามเสรจแลวผทาการศกษาตรวจสอบความสมบรณของคาตอบในแบบสอบถาม หากพบวาขอใดไมมคาตอบหรอคาตอบไมสมบรณ ผศกษาจะซกถามเพมเตมเพอใหไดคาตอบทครบถวน จากนนนาไปวเคราะหตามวธการทางสถต

58  

การวเคราะหขอมล เมอผวจยเกบรวบรวมขอมลตามแบบสอบถามไดครบตามจานวนแลวนาขอมลไปประมวลผลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรปโดยสถตทใชมดงน คอ 1.สถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics) สาหรบอธบายขอมลปจจยคณลกษณะดานประชากร การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง การรบรความรนแรง การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดสมอง สงชกนาใหเกดการปฏบต และพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยใชจานวนความถ (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 2. สถตเชงวเคราะห (Analytic statistics) ไดแก 2.1 วเคราะหความสมพนธระหวางปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรสวนบคคล สงชกนาใหเกดการปฏบต และพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยางโดยใชคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s product moment correlation coefficient) และใชสถต Eta ในการหาความสมพนธของตวแปรนามบญญต (Norminal scale) และตวแปรอนดบ (Ordinal scale) 2.2 วเคราะหคาสมประสทธสหสมพนธพหคณ ระหวางตวแปรทานายทงหมดไดแก การรบรสวนบคคล สงชกนาใหเกดการปฏบต และพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ของกลมตวอยางโดยใชสถตการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน (Stepwise Multiple Regression Analysis)

บทท 4

ผลการวจย

การวจยครงนเปนการวจยพรรณนาเชงพยากรณ (The predictive correlational research)

เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในชมชน

อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบรโดยศกษาในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในชมชน 3 หมบานใน

เขตความรบผดชอบของโรงพยาบาลอทอง จ านวน 130 คน ระหวางเดอนสงหาคม ถงเดอนกนยายน

2556 ผลการวจยไดเสนอดวยตารางประกอบการบรรยายตามล าดบ ดงมรายละเอยดดงน สวนท 1 ขอมลปจจยพนฐานสวนบคคล สวนท 2 ขอมลการรบรของบคคล สงชกน าในการปฏบตและพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงผปวยโรคหลอดเลอดสมอง สวนท 3 ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล สงชกน าในการปฏบตกบพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง สวนท 4 ผลการวเคราะหอ านาจการท านายของปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล สงชกน าในการปฏบตตอพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง

60

สวนท 1 ขอมลปจจยพนฐานสวนบคคล

ตารางท 1 จ านวน รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามเพศ อาย สถานภาพ ระดบการศกษาและอาชพ (n = 130)

ปจจยดานประชากร จ านวน (คน) รอยละ เพศ ชาย หญง

50 80

38.46 61.54

อาย (ป) 35 – 45 ป 46 – 55 ป 56 – 65 ป 66 ปขนไป = 52.01 ป, SD = 11.74 , MAX = 85 ป, Min = 35 ป

51 33 21 25

39.23 25.38 16.15 19.24

สถานภาพสมรส โสด ค หมาย หยา / แยก

13 100 11 6

10.00

76.92 8.46 4.62

ระดบการศกษา ไมไดศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา / อาชวศกษา ปรญญาตรหรอเทยบเทา

5 101 18 6

3.85 77.69 13.85 4.62

อาชพ ไมไดประกอบอาชพ เกษตรกรรม คาขาย ขาราชการ / พนกงานรฐวสาหกจ รบจาง อน ๆ เชน ธรกจสวนตว

18 19 31 5 54 3

13.85 14.62 23.85 3.85 41.54

2.31

จากตารางท 1 พบวากลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 61.54 รองลงมาเปนเพศชาย รอยละ 38.46 อายสวนใหญอยในชวงอาย 35 – 45 ป รอยละ 39.23 รองลงมา อาย 46 – 55 ป รอยละ 25.38 (อาย 66 ปขนไป รอยละ 19.24 และอาย 56 – 65 ป รอยละ 16.15) โดยมอายเฉลย 52.01 ป อายต าสด 35 ป และอายสงสด 85 ป ( = 52.01, SD= 11.74,Min= 35,Max = 85) ดาน

61

สถานภาพสมรส พบวา สถานภาพสมรสค มจ านวนมากทสด รอยละ 76.92 รองลงมา คอสถานภาพ โสด รอยละ 10 สถานภาพสมรสหมาย รอยละ 8.46 และพบนอยทสด คอสถานภาพสมรส หยา / แยก รอยละ 4.62 ดานระดบการศกษา พบวา ระดบประถมศกษา มจ านวนมากทสด รอยละ 76.92 รองลงมา คอ ระดบมธยมศกษ /อาชวศกษา รอยละ 13.85 และพบนอยทสดคอกลมไมไดศกษา รอยละ 3.85 ดานอาชพ พบวา อาชพรบจาง มจ านวนมากทสด รอยละ 41.54 รองลงมา คอ อาชคาขาย รอยละ 23.85 และพบนอยทสดคอ อาชพ ธรกจสวนตว รอยละ 2.31 แสดงวากลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยางจ านวนมากทสดเปน เพศหญง รอยละ 61.54 จะอยในวยผใหญและเปนชวงวยก าลงท างานมากทสด สถานภาพสมรสสวนใหญ เปนสถานภาพสมรส ค ระดบการศกษาสวนใหญ คอ ระดบประถมศกษา และอาชพสวนใหญ ท าอาชพรบจาง

สวนท 2 ขอมลเกยวกบการรบรสวนบคคลและพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง

ตารางท 2 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลการรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จ าแนก รายขอ รายดาน และโดยรวม (n = 130)

ขอความ S.D. การแปลผล การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ดานปจจยเสยงทสามารถปรบเปลยนได ผทมโรคประจ าตว เชน เบาหวาน……………………………………… ผทมความเครยดเรอรงมโอกาสเสยงตอการ…………………………… ผทดมสราเปนประจ ามโอกาสเสยงตอการเกดโรคนได……………….. ผทรบประทานไขแดง กะท ไขมนจากสตว……………………………. ผทรบประทานอาหารรสเคมจดมโอกาสเสยงตอการเกดโรคน……….. ผทอวนแบบลงพงมความเสยงทจะเปนโรคน………………………….

2.81 2.75 2.63 2.48 2.44 2.42

0.40 0.45 0.55 0.60 0.57 0.66

มาก มาก มาก มาก มาก มาก

ดานปจจยเสยงทไมสามารถปรบเปลยนได คนทมอายมากกวา 45 ป มโอกาสเกด………………………………….. ผทมบดาหรอมารดาเปนโรคหลอดเลอดสมอง………………………… เพศมโอกาสเกดโรคนมากกวาเพศหญง………………………………...

2.51 2.36 2.08

0.63 0.68 0.64

มาก มาก

ปานกลาง ดานการรบรอาการเตอนโรคหลอดเลอดสมอง อาการชา และออนแรงของกลามเนอใบหนา…………………………... การเดนเซ เดนล าบาก หรอสญเสยความ……………………………….. การสบสน พดไมชด / พดไมรเรองอยางทนททนใด…………………...

2.70 2.64 2.63

0.48 0.56 0.53

มาก มาก มาก

62

ตารางท 2 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลการรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จ าแนก รายขอ รายดาน และโดยรวม (n = 130) (ตอ)

ขอความ S.D. การแปลผล อาการมองไมชด ตามว 1 หรอ 2 ขางทนททนใด…………………… 2.55 0.54 มาก อาการกลนล าบากอยางทนททนใด……………………………….. 2.35 0.63 มาก

จากตารางท 2 พบวา กลมตวอยางมคาคะแนนเฉลยการรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมอยในระดบมาก ( = 2.53, SD = 0.29) เมอพจารณาคาเบยงเบนมาตรฐาน พบวา การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมมการกระจายขอมลนอย แสดงวากลมตวอยางมการรบรในเรอง ภาวะเสยงของการเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมคลายคลงกนในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ดานปจจยเสยงทสามารถปรบเปลยนได ขอทมคาเฉลยคะแนนสงสด และอยในระดบมาก คอ ผทมโรคประจ าตว เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจและไขมนในเสนเลอดมโอกาสเกดโรคนได ( = 2.81, SD = 0.40) รองลงมาเรยงตามล าดบ อยในระดบมาก คอ ผทมความเครยดเรอรงมโอกาสเสยงตอการเกดโรคนได ( = 2.75, SD = 0.45) ผทดมสราเปนประจ ามโอกาสสยงตอการเกดโรคนได ( = 2.63, SD = 0.55) , ผทรบประทานไขแดง กะท ไขมนจากสตว รวมทงอาหารหวานจด เชน ทองหยอด เมดขนน ฝอยทอง มโอกาสเสยงตอการเกดโรคนได ( = 2.48, SD = 0.60) ผทรบประทานอาหารรสเคมจดมโอกาสเสยงตอการเกดโรคนได ( = 2.44, SD = 0.57) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบมาก คอ ผทอวนแบบลงพง มความเสยงทจะเปนโรคนมากกวาคนทมสดสวนปกต ( = 2.42, SD = 0.66) จงสรปไดวาการรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยางน บคคลทมปจจยเสยงทสามารถปรบเปลยนได ในกลมของผทมโรคประจ าตวอยแลว คอ โรคเบาหวาน ความดนโลหตสงและไขมนในเสนเลอด จะมโอกาสเสยงทจะเปนโรคหลอดเลอดสมองมากทสด ในขณะทปจจยเสยงทสามารถปรบเปลยนไดดานอนๆกมภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองในระดบมากเชนเดยวกน

ดานปจจยเสยงทไมสามารถปรบเปลยนไดเปนรายขอพบวา ขอทมคาเฉลยคะแนนสงสดและอยในระดบมาก คอ คนทมอายมากกวา 45 ป มโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมองมากกวา คนอายนอย ( = 2.51, SD = 0.63) รองลงมา และอยในระดบมาก คอ ผทมบดาหรอมารดาเปนโรคหลอดเลอดสมองมความเสยงสงทจะเปนโรคนมากกวาคนปกต ( = 2.36, SD = 0.68) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด อยในระดบปานกลาง คอ เพศชายมโอกาสเกดโรคนมากกวาเพศหญง ( = 2.08,

63

SD = 0.64) จงสรปไดวา ดานปจจยเสยงทไมสามารถปรบเปลยนไดในกลมตวอยางนจะรบรวาคนทมอายมากกวา 45 ป มโอกาสเกดโรคนมากกวาคนทอายนอยมากทสด และรบรวาเพศชายมโอกาสเกดโรคนมากกวาเพศหญงอยในระดบปานกลาง

ดานการรบรอาการเตอนโรคหลอดเลอดสมองเปนรายขอพบวา ขอทมคะแนนเฉลยสงสดและอยในระดบมาก คอ อาการชา และออนแรงของกลามเนอใบหนา แขนหรอขาขางใดขางหนงอยางทนททนใด ( =2.70, SD =0.48) รองลงมา และอยในระดบมาก คอ การเดนเซ เดนล าบาก หรอสญเสยความสามารถในการทรงตวอยางทนททนใด ( = 2.64, SD = 0.56) การสบสนพดไมชด / พดไมรเรองอยางทนททนใด ( =2.63, SD =0.53) อาการมองไมชด ตามว 1หรอ 2 ขางทนททนใด ( =2.55, SD =0.54) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบมาก คอ อาการกลนล าบากอยางทนททนใด ( = 2.35, SD = 0.63) จงสรปไดวา ดานการรบรอาการเตอนโรคหลอดเลอดสมอง กลมตวอยางรบรวา อาการชา และออนแรงของกลามเนอใบหนา แขนหรอขาขางใดขางหนงอยางทนททนใดเปนอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมองทสามารถรบรไดมากทสด

ตารางท 3 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลการรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จ าแนกเปนรายขอและโดยรวม (n = 130)

ขอความ SD การแปลผล การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง 2.74 0.38 มาก ผปวยโรคนมอาการของอมพฤกษอมพาตเดนไมได…………………… 2.82 0.39 มาก ผปวยโรคนทไมสามารถชวยเหลอตวเองได…………………………… 2.72 0.50 มาก การเจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองเกดผล………………………….. 2.68 0.58 มาก

จากตารางท 3 พบวากลมตวอยางมคาคะแนนเฉลยการรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมอยในระดบมาก ( = 2.74, SD = 0.38) เมอพจารณาคาเบยงเบนมาตรฐานพบวา การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมมการกระจายขอมลนอย ท าใหพบวา การรบร เรองความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง กลมตวอยางรบรวาจะมผลเสยตอตวเองอยางอยางไรโดยรวม คลายคลงกนอยในระดบมาก ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบมาก คอ ผปวยโรคนมอาการของอมพฤกษอมพาตเดนไมได ( = 2.82, SD = 0.39) รองลงมา และอยในระดบมาก คอ ผปวยโรคนทไมสามารถชวยเหลอตวเองได หากตองนอนตดตอกนเปนเวลานาน ม โอกาสเกดแผลกดทบขอตดแขงและปอดบวมได ( = 2.72, SD = 0.50) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบมาก คอ การเจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองเกดผลกระทบโดยรวมตอ

64

ครอบครวและผดแลทงดานเศรษฐกจ รางกาย และจตใจ ( = 2.68,SD = 0.58) ท าใหพบวาในรายขอ กลมตวอยางรบรวาอาการของอมพฤกษอมพาตเดนไมได เปนความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมองมากทสดทท าใหเกดผลเสยตอตวเอง และครอบครว ตารางท 4 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลการรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จ าแนกเปนรายขอและโดยรวม (n = 130)

ขอความ SD การแปลผล การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรค 2.78 0.27 มาก การปฏบตตามค าแนะน าของแพทย……………………………………. 2.92 0.28 มาก การออกก าลงกายอยางถกวธและเหมาะสม……………………………. 2.91 0.29 มาก การงดสบบหร จะชวยลดปจจยเสยง…………………………………… 2.82 0.41 มาก การงดเครองดมทมแอลกอฮอล ชวยปองกนโรคนได………………….. 2.77 0.44 มาก การควบคมอารมณไมใหหงดหงด……………………………………... 2.73 0.46 มาก การควบคมน าหนกตวใหอยในระดบปกต…………………………….. 2.66 0.51 มาก การลดหรอหลกเลยง การรบประทานอาหาร………………………….. 2.62 0.52 มาก

จากตารางท 4 พบวา กลมตวอยางมคาคะแนนเฉลยการรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมอยในระดบมาก ( =2.78, SD=0.27) เมอพจารณาคาเบยงเบนมาตรฐานพบวา การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมมการกระจายขอมลนอย ท าใหพบวาการรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยางโดยรวมคลายคลงกนและอยในระดบมาก ซงหมายถง กลมตวอยาง มความเขาใจถงประโยชนของการปฏบตตามขอก าหนดของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมอยในระดบท ดมาก และมความเขาใจในลกษณะทคลาย ๆกน ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบมาก คอ การปฏบตตามค าแนะน าของแพทยและพยาบาล มสวนท าใหการรกษาไดผลมากขน ( = 2.92, SD = 0.28) รองลงมา และอยในระดบมาก เรยงตามล าดบ คอ การออกก าลงกายอยางถกวธและเหมาะสมกบสภาพรางกาย อยางนอย ครงละ 30 นาท 3 – 5 ครงตอสปดาหชวยปองกนโรคนได ( =2.91, SD = 0.29) การงดสบบหร จะชวยลดปจจยเสยงในการเกดโรคนได ( =2.82,SD =0.41) การงดเครองดมทมแอลกอฮอล ชวยปองกนโรคนได ( =2.77, SD=0.44) การควบคมอารมณไมใหหงดหงด โมโหงาย ชวยลดการเกดโรคนได ( =2.73, SD=0.46) การควบคมน าหนกตวใหอยในระดบปกต ไมอวนจะชวยลดปจจยเสยงตอการเกดโรคนได ( =2.66, SD = 0.51) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบมาก คอ การลดหรอหลกเลยง การรบประทานอาหาร

65

ทมรสเคม ไขมนสงและอาหารหมกดองชวยลดการเกดโรคนได ( = 2.62, SD = 0.52) ท าใหพบวาในรายขอ กลมตวอยางมความเขาใจและรบรวา การปฏบตตามค าแนะน าของแพทยและพยาบาล มสวนท าใหการรกษาไดผลมากขนและมประโยชนในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองมากทสด ตารางท 5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลการรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จ าแนกเปนรายขอและโดยรวม (n = 130)

ขอความ SD การแปลผล การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง 2.02 0.53 ปานกลาง เพอนบานชกชวนใหทานดมเครองดม………………............................. 2.47 0.67 มาก การงดหรอลดการดมแอลกอฮอลท าใหทาน…………………………… 2.32 0.87 ปานกลาง ไมมคนพาไปพบแพทยตามนด………………………………………… 2.27 0.88 ปานกลาง การออกก าลงกายอยางสม าเสมอเปนเรองท……………………………. 1.92 0.92 ปานกลาง การเลกสบบหรเปนเรองยาก…………………………………………… 1.76 0.86 ปานกลาง การรบประทานอาหารทมรสเคม………………………………………. 1.72 0.78 ปานกลาง การจดการความเครยดเปนเรองท…………………….. 1.65 0.79 นอย

จากตารางท 5 พบวากลมตวอยางมคาคะแนนเฉลยการรบรอปสรรคการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมอยระดบปานกลาง ( =2.02, SD =0.53) เมอพจารณาคาเบยงเบนมาตรฐานพบวา การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง โดยรวมมการกระจายขอมลปานกลาง ท าใหพบวาการรบรอปสรรคการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมของกลมตวอยางคลายคลงกน ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบมาก คอ เพอนบานชกชวนใหดมเครองดมแอลกอฮอลและสบบหร ( =2.47, SD =0.63) รองลงมา เรยงตามล าดบ และอยในระดบปานกลาง คอ การงดหรอลดการดมแอลกอฮอลท าใหเขาสงคมไดนอยลง ( =2.32, SD =0.87)ไมมคนพาไปพบแพทยตามนด ( =2.27, SD =0.88) การออกก าลงกายอยางสม าเสมอเปนเรองทปฏบตไดยากเนองจากมภาระงานอนๆ มากในแตละวน ( =1.92, SD =0.92) การเลกสบบหรเปนเรองยาก และตองใชระยะเวลานาน ( =1.76, SD =0.86) การรบประทานอาหารทมรสเคมเปนความเคยชนทปฏบตจนเปนนสย ปรบเปลยนไดยาก ( =1.72, SD =0.78) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบนอย คอ การจดการกบความเครยดเปนเรองทท าไดยากเนองจากมปญหาใหคดหรอตองแกไข ( =1.65, SD =0..79) ท าใหพบวา ในรายขอ การรบรอปสรรคการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง กลมตวอยางมการรบรวา การทเพอนบานชกชวนใหดมเครองดมแอลกอฮอลและสบบหรเปนอปสรรคมากทสดของการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในระดบปานกลาง

66

ตารางท 6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลสงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จ าแนกเปนรายขอ รายดานและโดยรวม (n = 130)

ขอความ SD การแปลผล สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง 2.15 0.34 ปานกลาง ดานการไดรบขอมลขาวสาร ทานไดรบขอมลขาวสารการตรวจ……………………………............... 2.32 0.66 ปานกลาง ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการออกก าลงกาย……………………. 2.31 0.63 ปานกลาง ทานไดรบขาวสารเกยวกบการบรโภค………………………………… 2.26 0.59 ปานกลาง ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบอาการเตอน………………………….. 1.97 0.70 ปานกลาง ดานการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากครอบครว ครอบครวสนบสนนใหทานเขารบบรการ…………………………….. 2.53 0.64 มาก ครอบครวใหก าลงใจเมอทานเกดความเครยด…………………………. ครอบครวปรงอาหารโดยใชน ามนไมอมตว…………………………….

2.53 2.25

0.60 0.59

มาก ปานกลาง

ครอบครวปรงอาหารโดยไมใสผงชรสหรอผงปรงรส…………………. 2.08 0.61 ปานกลาง ดานการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากเพอนบาน เพอนบานสนบสนนใหทานเขารบ……………………………………..

2.01

0.69

ปานกลาง

เพอนบานชกชวนใหทานออกก าลงกาย………………………………... 1.98 0.64 ปานกลาง ทานไดรบค าแนะน าจากเพอนบานเกยวกบ……………………............. 1.67 0.69 ปานกลาง ดานการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากชมชน ผน าชมชนสนบสนนใหมกจกรรม…………………………………….. ชมชนมกจดเลยงเครองดมแอลกอฮอล………………............................ ดานการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากเจาหนาทสาธารณสข

1.88 1.83

0.77 0.71

ปานกลาง ปานกลาง

เจาหนาทสาธารณสขออกใหบรการตรวจคดกรอง…………………….. เจาหนาทสาธารณสขจดหาเครองวดความดนโลหต…………………… เจาหนาทสาธารณสขใหค าแนะน าเกยวกบ…………………………… เจาหนาทสาธารณสขสงเสรมใหมกจกรรมออกก าลงกายในชมชน……

2.41 2.25 2.10 2.08

0.68 0.74 0.74 0.81

มาก ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง

จากตารางท 6 กลมตวอยางมคาคะแนนเฉลยสงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมอยในระดบปานกลาง ( =2.15, SD =0.34) เมอพจารณาคาเบยงเบนมาตรฐานพบวา สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมมการกระจายขอมลนอย แสดงวา การไดรบการสนบสนนจากดานตาง ๆ โดยรวมของกลมตวอยางคลายคลงกน เมอพจารณาเปนรายดาน และรายขอ พบวา ดานการไดรบขอมลขาวสารขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบปานกลาง คอ การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการตรวจสขภาพประจ าป

67

( =2.32, SD =0.66) รองลงมาเรยงตามล าดบ และอยในระดบปานกลาง คอ การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการออกก าลงกายอยางสม าเสมอจะชวยปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ( =2.31, SD =0.63) การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการบรโภคอาหารรสเคม อาหารไขมนสง ( =2.26, SD =0.59) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบปานกลาง คอ การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบอาการเตอนโรคหลอดเลอดสมอง ( =1.97, SD =0.70) ท าใหพบวา กลมตวอยางไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการบรโภคอาหารรสเคม อาหารไขมนสงมากกวาขออนๆ ในระดบปานกลาง ดานการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากครอบครว ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบมาก คอ ครอบครวสนบสนนใหเขารบบรการตรวจสขภาพประจ าป ( =2.53, SD =0.64) และครอบครวใหก าลงใจเมอเกดความเครยดหรอมปญหา ( =2.53, SD =0.60) รองลงมา และอยในระดบปานกลาง คอ ครอบครวปรงอาหารโดยใชน ามนไมอมตว เชน น ามนจากถวเหลอง ร าขาว เมลดทานตะวน( =2.25, SD =0.59) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบปานกลาง คอ ครอบครวปรงอาหารโดยไมใสผงชรสหรอผงปรงรส ( =2.08, SD =0.61) ท าใหพบวา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากครอบครวในขอ ครอบครวสนบสนนใหทานเขารบบรการตรวจสขภาพประจ าปมากกวาขออน ๆ ในระดบมาก ดานการไดรบการสนบสนนจากเพอนบาน ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบปานกลาง คอ เพอนบานสนบสนนใหเขารบการตรวจสขภาพประจ าป ( =2.01,SD =0.69) รองลงมา และอยในระดบปานกลาง คอ เพอนบานชกชวนใหออกก าลงกาย ( =1.98, SD =0.64) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบปานกลาง คอ การไดรบค าแนะน าจากเพอนบานเกยวกบการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ( =1.67, SD =0.69) ท าใหพบวา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนจากเพอนบานในขอ เพอนบานสนบสนนใหเขารบการตรวจสขภาพประจ าปมากกวาขออน ๆ ในระดบปานกลาง ดานการไดรบการสนบสนนจากชมชน ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบปานกลาง คอ ผน าชมชนสนบสนนใหมกจกรรมออกก าลงกายในชมชน เชน สรางสถานทออกก าลงกาย การจดแขงกฬาในชมชน ( =1.88, SD =0.77) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบปานกลาง คอ ชมชนมกจดเลยงเครองดมแอลกอฮอลในงานตางๆเชน งานวนเกด งานแตงงาน งานท าบญบาน ( =1.83, SD =0.71) ท าใหพบวา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนจากชมชนในขอ ผน าชมชนสนบสนนใหมกจกรรมออกก าลงกายในชมชน เชน สรางสถานทออกก าลงกาย การจดแขงกฬาในชมชนมากกวาขออน ในระดบปานกลาง ดานการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากเจาหนาทสาธารณสข ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบมาก คอ เจาหนาทสาธารณสขออกใหบรการตรวจคดกรองโรคความดนโลหตสงในชมชน ( =2.41, SD =0.68) รองลงมา เรยงตามล าดบ และอยในระดบปานกลาง คอ

68

เจาหนาทสาธารณสขจดหาเครองวดความดนโลหตไวบรการในชมชน ( =2.25, SD =0.74) , เจาหนาทสาธารณสขใหค าแนะน าเกยวกบการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ( =2.10, SD =0.74) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบปานกลาง คอ เจาหนาทสาธารณสขสงเสรมใหมกจกรรมออกก าลงกายในชมชน ( =2.08, SD =0.81) ท าใหพบวา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากเจาหนาทสาธารณสขในขอ เจาหนาทสาธารณสขออกใหบรการตรวจคดกรองโรคความดนโลหตสงในชมชนมากกวาขออน ในระดบมาก ตารางท 7 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จ าแนกเปนรายขอ รายดานและโดยรวม (n = 130)

ขอความ SD การแปลผล พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง 2.82 0.53 ด ดานการบรโภคอาหาร ทานรบประทานผลไมทรสไมหวาน…………………………………... 2.78 0.84 ด ทานลดหรอหลกเลยงการรบประทาน………………………………… 2.54 0.76 ด ทานรบประทานอาหารทตองเตม……………………………………... 2.53 0.96 ด ดานการออกก าลงกาย ทานท ากจกรรมทตองใชก าลงงาน……………………………………. 3.18 0.93 ด ทานออกก าลงกายครงละ 30 นาท…………………………………….. 2.39 1.00 ปานกลาง ดานการจดการความเครยด เมอทานมความเครยด ทานผอนคลาย…………………………………. 3.12 1.00 ด เมอทานไมสบายใจทานพดคยกบ……………………………………... 3.12 0.93 ด เมอทานไมสบายใจทานนงสมาธ……………………………………… 2.31 1.11 ปานกลาง ดานการดแลสขภาพทวไป ทานไปพบแพทยตามนดทกครง………………………………………. 3.40 1.05 ดมาก ทานปฏบตตามค าแนะน าของแพทย…………………………………... 3.16 1.03 ด

จากตารางท 7 กลมตวอยางใหขอมลในการประเมนพฤตกรรมการปองกนโรคของตน โดยมคาคะแนนเฉลยพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมอยในระดบด ( =2.82, SD =0.53) เมอพจารณาคาเบยงเบนมาตรฐานพบวา พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวม มการกระจายขอมลปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดาน และรายขอ พบวา ดานการบรโภคอาหาร ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบด คอ การรบประทานผลไมทรสไมหวานจด เชน ฝรง แกวมงกร แอปเปลเขยว พทราสด ( =2.78, SD =0.84) รองลงมา และอยในระดบด คอ การลด

69

หรอหลกเลยงการรบประทานอาหารประเภททอด ผด และอาหารทมไขมนสง เชนกะท เนอสตวทมไขมนตดมาก ๆ ( =2.54, SD =0.76) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบดคอ การรบประทานอาหารทตองเตมน าปลา ซอว เกลอปนลงในอาหารเพมเตมจากทปรงแลว ( =2.78, SD =0.84) ท าใหพบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมการปองกนโรคในดานการบรโภคอาหารในเรอง การรบประทานผลไมทรสไมหวานจด เชน ฝรง แกวมงกร แอปเปลเขยว พทราสด ในระดบด ดานการออกก าลงกาย ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบด คอ การท ากจกรรมทตองใชก าลงงานอยางตอเนองจนมเหงอ เชน ท างานบาน ดายหญา ท าสวน ( =3.18. SD =0.93 และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบปานกลาง คอ การออกก าลงกายครงละ 30 นาทขนไป อยางนอยสปดาหละ 3 – 5 ครง ( =2.39, SD =1.0) ท าใหพบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมการปองกนโรคในดานการออกกก าลงกาย ในเรองการท ากจกรรมทตองใชก าลงงานอยางตอเนองจนมเหงอ เชน ท างานบาน ดายหญา ท าสวน ในระดบด ดานการจดการความเครยด ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบด คอ เมอมความเครยด จะผอนคลายดวยการฟงเพลง ดโทรทศน หรอท างานอดเรก เชน ปลกตนไม อานหนงสอ ( =3.12,SD =1.0) และเมอไมสบายใจ จะพดคยกบคนใกลชด ( =3.12, SD =0.93) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบปานกลาง คอ เมอไมสบายใจใหนงสมาธหรอ สวดมนตเพอท าใหใจสงบ ( =2.31, SD =1.11) ท าใหพบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมการปองกนโรคในดานการจดการความเครยด ในเรองเมอมความเครยด จะผอนคลายดวยการฟงเพลง ดโทรทศน หรอท างานอดเรก เชน ปลกตนไม อานหนงสอ อยในระดบด ดานการดแลสขภาพทวไป ขอทมคะแนนเฉลยสงสด และอยในระดบดมาก คอ การไปพบแพทยตามนดทกครง ( =3.40, SD =1.05) และขอทมคะแนนเฉลยต าสด และอยในระดบด คอ การปฏบตตามค าแนะน าของแพทยและพยาบาลอยางเครงครด ( =3.16, SD =1.03) ท าใหพบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมการปองกนโรคในดานการดแลสขภาพทวไป ในเรองการไปพบแพทยตามนดทกครง อยในระดบดมาก จะเหนไดวากลมตวอยางประเมนตนเองวาพฤตกรรมการปองกนโรคของตนโดยรวมอยในระดบด มเพยง 2 ขอทอยในระดบปานกลาง คอ การออกก าลงกายครงละ 30 นาทขนไป อยางนอยสปดาหละ 3 – 5 ครง และ เมอไมสบายใจใหนงสมาธหรอ สวดมนตเพอท าใหใจสงบ

70

สวนท 3 ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรสวนบคคล และสงชกน าใหเกดการปฏบตกบพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ตารางท 8 ความสมพนธระหวางปจจยพนฐานสวนบคคลกบพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง (n = 130)

ปจจยพนฐานสวนบคคล พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง Eta p-value

เพศ 0.361 0.182 ระดบการศกษา 0.320 0.647 สถานภาพสมรส 0.392 0.327 อาชพ 0.439 0.839 อาย 0.368 0.174

จากตารางท 8 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยพนฐานสวนบคคลกบพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง เปนชนดของตวแปร Norminal scale และ Ordinal scale สถตทใชจงใชสถต Eta ในการหาความสมพนธ และพบวา อาชพ สถานภาพสมรส อาย เพศ และระดบการศกษา ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองท Eta = 0.439, 0.392, 0.368, 0.361, 0.320 ตามล าดบทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 ดงนนแสดงวา ปจจยคณลกษณะประชากรของกลมตวอยาง ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองพนทน

71

ตารางท 9 ความสมพนธระหวางการใชแบบแผนความเชอดานสขภาพกบพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง (n = 130)

ตวแปร พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง r p-value

- สงชกน าทกอใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค หลอดเลอดสมอง

0.301**

0.001

- การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 0.292** 0.001 - การรบรอปสรรคในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง 0.187* 0.034 - การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอด เลอดสมอง

0.174* 0.049

- การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง 0.143 0.105

*p-value < 0.05 ** p-value <0.01 จากตารางท 9 การวเคราะหความสมพนธระหวางการรบรสวนบคคลกบพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ใชสถต คาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน (r) พบวา สงชกน าทกอใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง มความสมพนธเชงบวกในระดบนอย กบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 (r = 0.301**, p – value = 0.001) การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองมความสมพนธเชงบวกในระดบนอย กบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 (r = 0.292**, p – value = 0.001) การรบรอปสรรคในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง มความสมพนธเชงบวกในระดบนอยกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (r = 0.187*, p – value = 0.034) และการรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง มความสมพนธเชงบวกในระดบนอยกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (r = 0.174*, p – value = 0.049) เรยงตามล าดบ สวนการรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมองไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (r = 0.143 , p – value = 0.105)

72

สวนท 4 ผลการวเคราะหอ านาจการท านายของปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรสวนบคคล และสงชกน าใหเกดการปฏบตตอพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ตารางท 10 คาสมประสทธสหสมพนธพหคณระหวางตวแปรท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง โดยวธการวเคราะหพหคณแบบขนตอน (n = 130) ตวแปรท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง b Beta t Sig - สงชกน าทกอใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคหลอด เลอดสมอง

0.277 0.304 3.563 0.001

- การรบรอปสรรคในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง 0.358 0.247 2.997 0.003 - การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 0.272 0.207 2.485 0.014 Constant (a) = 3.367 F = 10.292 P<0.05 R square = 0.198 Adjust R square = 0.179

จากตารางท 10 พบวา ในการวเคราะหความถดถอยเชงพหคณแบบผลการวเคราะหพบวา ตวแปรทถกเลอกเขาสมการท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยางม 3 ตวแปร ไดแก สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองและการรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมอง โดยสามารถรวมกนอธบายความผนแปรของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยางไดรอยละ 19.80 (R2 = 0.198) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p < 0.05 ดงนน จงสามารถสรางสมการท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในรปคะแนนดบไดดงน เมอ พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง สมการทได คอ

ý = a+b1x1+b2x2+b3x3

a = คาคงท (3.367) b1 = คาสมประสทธถดถอยของสงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค หลอดเลอดสมอง (0.277) b2 = คาสมประสทธถดถอยของการรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง (0.358) b3 = คาสมประสทธถดถอยของการรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมอง(0.272)

73

x1 = สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง (cues to action) x2 = การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง (barriers) x3 = การรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมอง (Risk) สมการทไดคอ พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง = 3.367 + 0.277 (สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง) + 0.358 (การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง) + 0.272 (การรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมอง) Behavior = 3.367 + 0.027 (cues to action) + 0.358 (barriers) + 0.272 (Risk) จากสมการ แสดงวา สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองเปนปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง โดยมความสมพนธเชงเสนเชงบวก และมคาสมประสทธสหสมพนธการถดถอยเทากบ 0.277 หมายความวา เมอตวแปรอสระอนคงท ถาคะแนนสงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองตอการปองกนโรคหลอดเลอดสมองเพมขน 1 หนวยคะแนน พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง จะเพมเทากบ 0.277 หนวย ส าหรบการรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง เปนปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง โดยมความสมพนธเชงเสนเชงบวก และมคาสมประสทธสหสมพนธการถดถอยเทากบ 0.358 หมายความวา เมอตวแปรอสระอนคงท ถาคะแนนการรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองตอการปองกนโรคหลอดเลอดสมองเพมขน 1 หนวยคะแนนพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง จะเพมเทากบ 0.358 หนวย และการรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมอง เปนปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง โดยมความสมพนธเชงเสนเชงบวก และมคาสมประสทธสหสมพนธการถดถอยเทากบ 0.272 หมายความวา เมอตวแปรอสระอนคงท ถาการรบรภาวะเสยงเพมขน 1 หนวย คะแนนพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง จะเพมเทากบ 0.272 หนวย และสามารถสรางสมการท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ในรปคะแนนมาตรฐาน ดงน Z (พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง) = 0.304 (Z สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง) + 0.247 (Z การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง) + 0.207 (Z การรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมอง)

บทท 5

สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยพรรณนาเชงพยากรณ (The predictive correlational research) เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ในชมชนอ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร โดยศกษาในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในชมชนหมท 6 ต าบลอทอง, หม 1 และหม 6 ต าบลจระเขสามพน จ านวน 130 คน โดยผวจยไดสรปผลการศกษาแยกอภปรายผลการศกษาตามวตถประสงค และสมมตฐานพรอมทงขอเสนอแนะของการวจย ดงน สรปผลการวจย การวจยครงนเปนการวจยพรรณนาเชงพยากรณ (The predictive correlational research) เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ในชมชนเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลอทอง อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบรกลมตวอยางเปนประชาชนทงชายและหญงทมอาย 35 ปขนไป และเปนกลมเสยงสงตอโรคหลอดเลอดสมองจากการตรวจคดกรองโรคในป 2556 จากแบบบนทกการตรวจคดกรองความเสยงสขภาพ กลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน โรงพยาบาลอทอง จงหวดสพรรณบร ไดจดท าขนภายใต “โครงการคดกรองความเสยงตอภาวะกลมโรคเมตาบอลก และโครงการปรบเปลยนพฤตกรรมส าหรบผทมความเสยงตอภาวะกลมโรคเมตาบอลก” (ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2552) จ านวน 130 ราย เกบขอมลในชวงระยะเวลาระหวางเดอนสงหาคม ถงเดอน กนยายน 2556โดยใชแบบสอบถามขอมลปจจยลกษณะประชากรของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก เพศ อาย สถานภาพ ระดบการศกษาและอาชพ เกยวกบความเชอดานสขภาพตอพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การรบรอปสรรคการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง และขอมลเกยวกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง จากนนน าขอมลทไดมาวเคราะหลกษณะตวแปร โดยแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย

75

และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ว เคราะหความสมพนธของตวแปรโดยคาสมประสทธ Eta สมประสทธสหสมพนธของเพยรสน และการวเคราะหอ านาจท านายโดยสถตสหสมพนธพหคณ โดยวธการถดถอยแบบพหคณแบบขนตอน (Stepwise multiple regression analysis) สรปผลการวจยไดดงน

1.กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงคดเปนรอยละ 61.50 รองลงมาเปนเพศชายคดเปนรอยละ 38.5 สวนใหญรอยละ 39.2 มอายในชวง 35 – 45 ป รองลงมา อาย 46 – 55 ป คดเปนรอยละ 25.40 อายเฉลย 52.01 ป สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 11.74 ป การศกษาสวนใหญอยในระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 77.70 รองลงมา ระดบมธยมศกษา /อาชวศกษา คดเปนรอยละ 13.8 โดยในระดบสงกวาปรญญาตรไมม และรอยละ 76.90 มสถานภาพสมรสค สวนใหญมอาชพรบจางรอยละ 41.50 โดยอาชพอน ๆ เชนธรกจสวนตวพบนอยทสด คดเปนรอยละ 2.30 และพบวาปจจยลกษณะประชากรเหลานไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 2. ขอมลการรบรสวนบคคลและพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองพบวา การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง มคาคะแนนเฉลยการรบรโดยรวมอยในระดบมาก ( = 2.53, SD = 0.29) การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมองมคาคะแนนเฉลยโดยรวมอยในระดบมาก ( = 2.74, SD = 0.38) การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองมคาคะแนนเฉลยการรบรโดยรวมอยในระดบมาก ( =2.78, SD = 0.27) การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองมคาคะแนนเฉลยโดยรวมอยระดบปานกลาง ( =2.02, SD = 0.53) สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองมคาคะแนนเฉลยโดยรวมอยในระดบปานกลาง ( =2.15, SD = 0.34) นอกจากนตวแปร 4 ตวแปรไดแก การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง และการรบรอปสรรคการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง อยางมนยส าคญทางสถตท ระดบ 0.01 และ 0.05 ตามล าดบ (r1 = 0.292**, p – value = 0.001, r2 = 0.031**, p = 0.001 r3= 0.174 , p – value = 0.049 และ r4 = 0.187*, p – value = 0.034)

76

การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมอยในระดบดมาก และไมม ความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (r = 0.143, p – value = 0.105) 3. พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมอยในระดบด เมอพจารณาพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองดานการบรโภคอาหารเปนรายขอพบวา ขอทมคะแนนคาเฉลยสงสด คอ การรบประทานผลไมทรสไมหวานจด เชน ฝรง แกวมงกร แอปเปลเขยว พทราสด อยในระดบด ( = 2.78, SD = 0.84) ขอทมคะแนนเฉลยต าสด คอ การรบประทานอาหารทตองเตมน าปลา ซอว เกลอปนลงในอาหารทเพมเตมจากทปรงแลว อยในระดบด ( = 2.53, SD = 0.96) เมอพจารณาพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองดานการออกก าลงกายเปนรายขอพบวา ขอทมคะแนนคาเฉลยสงสด คอ การท ากจกรรมทตองใชก าลงงานอยางตอเนองจนมเหงอ เชน ท างานบาน ดายหญา ท าสวน อยในระดบด ( = 3.18, SD = 0.93) เมอพจารณาพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองดานการจดการความเครยดเปนรายขอ พบวาขอทมคะแนนเฉลยสงสด คอ เมอมความเครยด ผอนคลายดวยการฟงเพลง ดโทรทศน หรอท างานอดเรก เชน ปลกตนไม อานหนงสอ อยในระดบด ( = 3.12, SD = 1.00) ขอทมคะแนนเฉลยต าสด คอ เมอมความไมสบายใจนงสมาธหรอสวดมนตเพอท าใหใจสงบ อยในระดบปานกลาง ( = 2.31, SD = 1.11) เมอพจารณาพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองดานการดแลสขภาพทวไปเปนรายขอ พบวาขอทมคะแนนเฉลยสงสด คอ การไปพบแพทยตามนดทกครง อยในระดบดมาก ( = 3.40,SD = 1.05) 4. การวเคราะหปจจยท านาย พบวาจากการวเคราะหความสมพนธเชงเสนอยางงาย พบวา ม 4 ตวแปรทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง และการรบรอปสรรคการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง แตเมอมาวเคราะหเรองปจจยท านาย พบวา ม 3 ตวแปรเทานนทเขาสมการท านาย ไดแก สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองและการรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมองเปนตวแปรท สามารถรวมกนอธบายความผนแปรของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยางไดรอยละ 19.80 (R square = 0.198) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p < 0.05 และตวแปรสงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคเปนตวแปรแรกทเขาสสมการท านายกอนตวแปรอน นนแสดงวาในกลมตวอยางนสงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค เปนปจจยทมอทธพล

77

ตอพฤตกรรมการปองกนโรคของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองมากทสด อภปรายผลการวจย วตถประสงคขอท 1 เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล และสงชกน าใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค กบพฤตกรรมการปองกนโรคของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง สมมตฐานขอ 1 .ปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล และสงชกน าใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ปจจยพนฐานสวนบคคล ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา และอาชพ พบวา เพศกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง พบวาเพศชายและเพศหญง ไมมความสมพนธพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองท Eta =0.361 ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 จงไมเปนไปตามสมมตฐานขอท 1ซงสามารถอธบายไดวา กลมตวอยางทศกษาเปนกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองทยงไมมอาการของโรคหลอดเลอดสมอง อยในชวงวยของการท างาน และในปจจบนมการยอมรบในเรองสทธมนษยชน การใหความส าคญกบการเปนประชาธปไตย บทบาทของเพศชาย และหญงมความเทาเทยมกนในสงคม ท าใหมโอกาสไดรบความร การรบรเรองโรคหลอดเลอดสมอง การเขารวมกจกรรมตางๆ ทางดานสขภาพและสงคมจงมการดแลตนเอง และมแบบแผนชวตทดไดอยางเทาเทยมกน จงมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองไมแตกตางกน นอกจากนชมชนของกลมตวอยางเปนชมชนทใกลโรงพยาบาล และสถานบรการสาธารณสขทสามารถเขาถงไดงาย ในสวนของกลมผสงอายสวนใหญอาศยอยในครอบครวขยายจงมบตรหลานคอยดแล เพศชายและเพศหญงมบทบาทในเรองตาง ๆมากขนโดยเฉพาะในเรองของการดแลสขภาพท าใหทงเพศชายและเพศหญงจ าเปนตองใสใจสขภาพเพอปองกนไมใหตนเองและครอบครวเจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง ดงนนความแตกตางทางดานเพศไมมผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในชมชนน สอดคลองกบการศกษาของณฐธยาน ประเสรฐอ าไพสกล (2551) ทศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนภาวะน าตาลในเลอดสงของผสงอายทเปนโรคเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด และผลการศกษาพบวาเพศมพฤตกรรมการปองกนภาวะน าตาลในเลอดสงไมแตกตางกน สอดคลองกบการศกษาของนฤมล กลอมจตเจรญ (2552) ศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนโรคไขเลอดออกของแกนน าสขภาพประจ าครอบครว ผลการศกษาพบวา เพศ ไมม

78

ความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนไขเลอดออก สอดคลองกบการศกษาของจฑามาศ คชโคตร (2554) ทศกษาพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของพนกงานธนาคารกสกรไทย ในเขตกรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวา เพศไมมความสมพนธกบพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของพนกงานธนาคารกสกรไทย แตไมสอดคลองกบการศกษาของ ภสราวลย ศตสาร และคณะ (2555) ทศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยภาวะความดนโลหตสงทควบคมไมได โรงพยาบาลดอกค าใต อ าเภอดอกใต จงหวดพะเยา ผลการศกษาพบวา เพศตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองทแตกตางกน ไมสอดคลองกบการศกษาของเนาวรตน จนทานนทและคณะ (2554) ศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงในอ าเภอเมอง จงหวดชมพร ทผลการศกษาพบวา เพศตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองทแตกตางกน และไมสอดคลองกบการศกษาของเนาวรตน จนทานนท บษราคม สงหชย และวรวฒน วรวงษ (2554) ทศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงในอ าเภอเมอง จงหวดชมพร ผลการศกษาพบวา เพศตางกนพฤตกรรมการดแลตนเองแตกตางกน อายกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง พบวา อายทแตกตางกน ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองท Eta = 0.368 ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 จงไมสอดคลองกบสมมตฐานขอท 1 นนแสดงวา กลมตวอยางถงแมจะมอายตางกนกไมมผลท าใหพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองแตกตางกน สามารถอธบายไดวา อายเปนปจจยทเกยวของกบการยอมรบสงใหม ๆและการเลยนแบบ ท าตามสภาพแวดลอมนน ๆ และการมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง เปนพฤตกรรมททกบคคล ทกชวงอาย สามารถประพฤตปฏบตได เชน การออกก าลงกาย การหลกเลยงอาหารรสเคม อาหารไขมนสง การรบประทานผก ผลไม และกลมตวอยางสวนใหญมอายใกลเคยงกนจงท าใหมความร การรบรเรองโรคหลอดเลอดสมอง และการไดรบขอมลขาวสารทหลากหลายในระดบใกลเคยงกนจงมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองทไมแตกตางกน สอดคลองกบการศกษาของเนาวรตน จนทานนท (2554)ทผลการศกษาพบวา อายตางกนมพฤตกรรมการดแลไมแตกตางกน สอดคลองกบการศกษาของ ภสราวลย ศตสาร และคณะ (2555) ทผลการศกษาพบวา อายตางกนมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน ซงสอดคลองกบการศกษาของ กนกกาญจน สวสดภาพ (2554) ทศกษาปจจยทสงผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดของผมไขมนในเลอดผดปกตในจงหวดอบลราชธาน ผลการศกษาพบวา อายไมมความสมพนธกนในการการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดของผมไขมนในเลอดผดปกตในจงหวดอบลราชธาน สอดคลองกบการศกษาของจ านนต ผวละออง (2551) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบการรบรเกยวกบโรคไขหวดนกของประชาชน อ าเภอปรางคก จงหวดศรษะเกษ ผลการศกษาพบวา อายไมมความสมพนธกบการรบรเกยวกบโรคไขหวดนก และ นฤมล

79

กลอมจตเจรญ ( 2552) ผลการศกษาพบวา อายไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคไขเลอดออกของแกนน าสขภาพประจ าครอบครว สถานภาพสมรสกบพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดสมอง พบวา สถานภาพสมรสทแตกตางกน ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองท Eta = 0.392 ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 จงไมสอดคลองกบสมมตฐานขอท 1 นนแสดงวา กลมตวอยาง ถงแมจะมสถานภาพทแตกตางกนกไมมผลท าใหพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองแตกตางกน สามารถอธบายไดวา การศกษาครงนกลมตวอยางสวนใหญมสถานภาพสมรสคถงรอยละ 76.90 สวนผทมสถานภาพเดยว เชน มาย โสด หยา / แยก กจะอาศยอยกบลก หลาน ญาตพนอง และธรรมชาตของมนษยไมวาจะมสถานภาพใด ยงคงตองปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองตามปกตทเคยปฏบตมา เนองจากความเคยชน อกทงในปจจบนประชาชนทงคนโสดและคนแตงงานแลวมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองมากขน สอดคลองกบการศกษาของ เนาวรตน จนทานนท บษราคม สงหชย และวรวฒน วรวงษ (2554) ภสราวลย ศตสาร และคณะ (2555) ทผลการศกษาพบวา สถานภาพสมรสแตกตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน สอดคลองกบการศกษาของวมตชพรรณ ไชยชนะและหทยรตน นยมาศ (2550) ทศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงชมชนบานแมพง อ าเภอปาแดด จงหวดเชยงราย ผลการศกษาพบวา ผปวยความดนโลหตสงทมสถานภาพสมรสคและโสดมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน ซงสอดคลองกบการศกษาของ กนกกาญจน สวสดภาพ (2554) ณฐธยาน ประเสรฐอ าไพสกล (2551) จฑามาศ คชโคตร (2554) พบวา สถานภาพไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรค และสอดคลองกบการศกษาของพศมย ภนาเมอง (2551) เรอง ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานในจงหวดมกดาหาร พบวา สถานภาพไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานในจงหวดมกดาหาร ระดบการศกษากบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง พบวา ระดบการศกษาทแตกตางกน ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองท Eta = 0.320 ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 ไมสอดคลองกบสมมตฐานขอท 1 นนแสดงวา กลมตวอยาง ถงแมจะมระดบการศกษาแตกตางกนกไมมผลท าใหพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองแตกตางกน ซงสามารถอธบายไดวา จากกลมตวอยางทเปนกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองสวนใหญ รอยละ 77.70 การศกษาสวนใหญอยในระดบประถมศกษา และการศกษาในระดบอน ๆคอนขางนอยมาก แตอยใกลสถานบรการพยาบาลซงการบรการพยาบาลสามารถเขาถงไดงาย มอาสาสมครสขภาพในชมชนทเขารบการอบรมสม าเสมอ ประกอบกบปจจบนมเทคโนโลยททนสมยสามารถศกษาไดหลายชองทาง ไมเพยงเฉพาะแตในโรงเรยนเทานน

80

ทกคนมโอกาสเรยนร ไดรบขอมลขาวสารจากสอตางๆไดอยางกวางขวาง ซงบคคลไมวามการศกษาระดบใดกสามารถเขาถงแหลงประโยชนและขอมลขาวสารของโรคหลอดเลอดสมองได จงท าใหระดบการศกษาไมสงผลใหกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองมพฤตกรรมการปองกนโรคแตกตางกน สอดคลองกบผลการศกษาของ เนาวรตน จนทานนท บษราคม สงหชย และวรวฒน วรวงษ (2554) ทผลการศกษาพบวา ระดบการศกษาแตกตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน สอดคลองกบการศกษาของ จฑามาศ คชโคตร (2554) นฤมล กลอมจตเจรญ (2552) พบวา ระดบการศกษาไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรค ไมสอดคลองกบการศกษาของ จฑามาศ ทองต าลง (2552) ศกษาการรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคและพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงของสตรวยทองในต าบลทาฉาง อ าเภอทาฉาง จงหวดสราษฎรธาน ทพบวา การศกษาทแตกตางกนเปนปจจยสนบสนนทท าใหสตรวยทองมพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสง อาชพกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง พบวา อาชพทแตกตางกน ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองท Eta = 0.439 ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05ไมสอดคลองกบสมมตฐานขอท1นนแสดงวา กลมตวอยาง ถงแมจะมอาชพแตกตางกนกไมมผลท าใหพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองแตกตางกน สามารถอธบายไดวา เนองจากปจจบนนไดมการเผยแพรขาวสาร ความร ดานสขภาพผานสอหลายชองทาง ท าใหบคคลทกสาขาอาชพ และนอกจากนจากกลมตวอยางทเปนกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง อยใกลสถานบรการพยาบาลซงการบรการพยาบาลสามารถเขาถงไดงาย มอาสาสมครสขภาพในชมชนทเขารบการอบรมสม าเสมอ ท าใหบคคลทกสาขาอาชพใหความส าคญและสนใจในการดแลสขภาพของตนเองมากขน ดงน นปจจยดานอาชพทตางกนจงไมมผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยางกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง สอดคลองกบผลการศกษาของ เนาวรตน จนทานนท บษราคม สงหชย และวรวฒน วรวงษ(2554) ภสราวลย ศตสาร และคณะ (2555) ทพบวา อาชพแตกตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน สอดคลองกบการศกษาของ รศม ลอฉาย (2553) ทศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองของกลมเสยงเบาหวาน อ าเภอรองค า จงหวดกาฬสนธ ผลการศกษาพบวา อาชพทแตกตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกนและไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองของกลมเสยงเบาหวาน การรบรสวนบคคล พบวา 1.การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ผลการศกษาพบวา การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมอยในระดบ ดมาก มความสมพนธ กบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตท

81

ระดบ 0.01 (r = 0.292**, p – value = 0.001) จงเปนไปตามสมมตฐานขอ 2 ทวาการรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง แสดงวาการรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองเปนไปในลกษณะคลอยตามหรอมทศทางเดยวกน นนคอ หากกลมตวอยางมการรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมองในระดบมาก จะมพฤตกรรมการปองกนโรคในระดบมากดวย ซงสอดคลองกบโรเซนสตอก (Rosenstock, 1974, 330) ทเชอวาการรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคจะเปนผลใหบคคลนนแสดงพฤตกรรมในการปองกนโรค และสอดคลองกบเบคเกอร (Becker, 1990, 8) ทกลาววา เมอบคคลอยในภาวะความเจบปวยและไดรบการวนจฉยโรค การรบรถงโอกาสเสยงตอการเกดโรคจะแตกตางไปจากผมสขภาพด นนคอ ในแตละบคคลจะคาดคะเนไดถงโอกาสเสยงตออาการกลบเปนซ า ถาบคคลนนเคยเจบปวย และถาบคคลอยในภาวะเจบปวย จะมระดบการรบรตอโอกาสเสยงตอการเปนโรคสงขนและท าใหเกดความรสกวาตนมโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนไดมากขน สอดคลองกบการศกษาของ กนกกาญจน สวสดภาพ (2554) และนฤมล กลอมจตเจรญ (2552, 88) ทพบวาการรบรความเสยงมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรค สอดคลองกบการศกษาของ อารย เชอสาวะถ ( 2546, 56) ศกษาพฤตกรรมการปองกนโรคไขเลอดออกของแกนน าสขภาพประจ าครอบครว อ าเภอพล จงหวดขอนแกน พบวา การรบรโอกาสเสยงตอโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรค สอดคลองกบการศกษาของกดแมน (Goodman ,2012) ทศกษาการรบรและความรของปจจยเสยงหลอดเลอดสมองเปนปจจยท านายของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ทพบวา การรบรความเสยงเทานนทมความสมพนธกบปจจยเสยงโรคหลอดเลอดสมอง และไมสอดคลองกบการศกษาของจนดาพร ศลาทอง (2553,51) ทศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงของผใหญกลมเสยง ในชมชนอ าเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร พบวา การรบรโอกาสเสยงตอการเปนโรคความดนโลหตสงไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสง ไมสอดคลองกบการศกษาของชญานนนท ใจด (2553) ทศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจของผดแลเดกในสถานรบเลยงเดก ผลการศกษาพบวา การรบรโอกาสเสยงของการเกดโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจ 2. การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ผลการศกษาพบวา การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบดมาก แตไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (r = 0.143 , p – value = 0.105) ไมเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 ทวา การรบรความรนแรงของ

82

โรคหลอดเลอดสมองมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง อธบายไดวา กลมตวอยางมการรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมองทมตอรางกาย จตใจ ครอบครวและเศรษฐกจ การเกดอาการแทรกซอนตาง ๆ แตการปองกนโรคหลอดเลอดสมองไมดอาจเนองมาจาก โรคหลอดเลอดสมองเปนโรคทไมแสดงอาการทผดปกตใหเหนทนท เมอถงเวลาจงแสดงอาการอาจรนแรงถงขนเสยชวต หรอไมรนแรงกไดรวมถงอาการทแสดงออกถงการเจบปวยอาจวนจฉยวาเปนโรคหลอดเลอดสมองจรง ๆ หรอโรคเวยนศรษะธรรมดา และประสบการณเกยวกบความรนแรงของโรคของบคคลใกลชดไมมากนก หรอยงคงเหนวาผทเปนโรคหลอดเลอดสมองเพยงแครบประทานยา และรกษาใหตอเนองกสามารถด ารงชวตไดหรอพอชวยเหลอตวเองไดบาง จงท าใหกลมตวอยางขาดความตระหนกไมปองกนตนเอง สอดคลองกบการศกษาของ ขวญใจ ผลศรปฐม (2554, 88) พบวา การรบรความรนแรงของโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสง สอดคลองกบการศกษาของ กนกกาญจน สวสดภาพ (2554, 138) ทพบวา การรบรความรนแรงของโรค ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดของผมไขมนในเลอดผดปกตในจงหวดอบลราชธาน 3. การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ผลการศกษาพบวา การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบ ดมาก มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (r = 0.174, p – value = 0.049) เปนไปตามสมมตฐานขอท 2 ทวา การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง อธบายไดวา กลมตวอยางเหนความส าคญของการรบรประโยชนของการปองกนโรคจงใหความรวมมอในการปฏบตตนเพอปองกนโรค สอดคลองกบแนวคดของโรเซนสตอก (Rosenstock, 1974, 131) ทมความเชอวาถาบคคลมความเชอทจะปฏบตตามค าแนะน าเพอปองกนโรคแตความเชอนนอาจไมเพยงพอจนกวาบคคลนนจะมความเชอวาการปฏบตนนมประโยชนตอเขามากทสดจงตดสนใจทจะปฏบตตามค าแนะน า สอดคลองกบการศกษาของเบคเกอรและคณะ (Becker et al., 1974, 24) ทพบวาผปวยทรบประทานยาอยางสม าเสมอ มความเชอวา ยาทไดรบจากแพทยมประสทธภาพในการรกษา และการรกษาทไดนนมประโยชน สอดคลองกบการศกษาของ จนดาพร ศลาทอง (2553, 50) ทศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงของผใหญกลมเสยง ในชมชนอ าเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร พบวา การรบรประโยชนมความสมพนธทางบวกกบผใหญกลมเสยง ในชมชนอ าเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร สอดคลองกบการศกษาของ ขวญใจ ผลศรปฐม (2554, 89) ชญานนนท ใจด (2553) ทพบวาการรบรประโยชนของการปองกนโรคความดนโลหตสงมความสมพนธกบพฤตกรรมการ

83

ปองกนโรคความดนโลหตสงของกลมเสยงสง และสอดคลองกบการศกษาของ ณชชา โพระดก ทศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพของชายวยกลางคนกลมเสยงอาการทาง เมตาโบลคในชมชน จงหวดกาญจนบร พบวา การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสราง เสรมสขภาพ มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพของชายวยกลางคนกลมเสยงอาการทางเมตาโบลค 4. การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ผลการศกษา พบวา การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยระดบ ปานกลาง มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (r = 0.187, p – value = 0.034) เปนไปตามสมมตฐานขอท 2 ทวา การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง อธบายไดวา บคคลจะประเมนถงสงกดขวางในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพตามความรสกหรอตามการคาดคะเนของตนเอง หากเหนวาอปสรรคในการปฏบตกจกรรมนนมนอย บคคลจะเลอกปฏบตในสงทกอใหเกดผลดตอสขภาพมากกวาผลเสย (Becker, 1974) แตจากกลมตวอยาง แสดงวา กลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองมการรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในระดบปานกลาง จะมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในระดบปานกลางถงนอย เมอพจารณารายขอพบวา ขอทมคะแนนเฉลยสงสดและอยในระดบดมาก คอ เพอนบานชกชวนใหทานดมเครองดมแอลกอฮอลและสบบหร ( =2.47, SD = 0.67) ขอทมคะแนนเฉลยต าสดและอยในระดบนอย คอ การจดการกบความเครยดเปนเรองทท าไดยากเนองจากมปญหาใหคดหรอตองแกไข =1.65, SD = 0.79) สวนขออนๆ อยในระดบปานกลาง อธบายไดวา กลมตวอยางทศกษาโดยสวนใหญประกอบอาชพในกลมทมรายไดไมแนนอน เชน คาขาย เกษตรกรรม กบผไมมรายได การศกษาอยในระดบประถมศกษา เปนเพศหญงมากกวาเพศชาย และประสบการณเกยวกบความรนแรงของโรคของบคคลใกลชดไมมากนก ท าใหกลมตวอยาง คดวาในรายขออปสรรคนนสามารถทจะปฏบตใหถกตองไดไมยากถาตงใจจะท า และบางสวนกไมแนใจวาสงเหลานนเปนอปสรรคจรงหรอไม ซงอาจจะเปนชมชนทอยใกลโรงพยาบาล และการไดรบแรงสนบสนนขาวสารตาง ๆ รวมทงการมอาสาสมครในชมชนและเจาหนาทเขาไปตรวจคดกรองสม าเสมอ จงท าใหการรบรอปสรรคไมมผลกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในชมชนน สอดคลองกบการศกษาของขวญใจ ผลศรปฐม (2554, 89) ชญานนนท ใจด (2553) ทพบวา การรบรอปสรรคของการปองกนโรคมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรค 5.สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง

84

ผลการศกษา พบวา สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง โดยรวมมระดบคะแนนปานกลาง ( = 2.15, SD = 0.34) มความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 (r = 0.301, p = 0.001) ซงเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 ทวา สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง เ มอพจารณาเปนรายขอพบวา ขอทมคาคะแนนเฉลยสงสดอยในระดบมาก คอ ครอบครวสนบสนนใหทานเขารบบรการตรวจสขภาพประจ าป ( = 2.53, SD = 0.64), ครอบครวใหก าลงใจเมอเครยดหรอมปญหา ( = 2.53, SD = 0.60) , เจาหนาทสาธารณสขออกใหบรการตรวจคดกรองโรคความดนโลหตสงในชมชน( = 2.41, SD = 0.68) และรายขอทเหลอทงหมดมคาคะแนนเฉลยอยในระดบปานกลาง อธบายไดวา กลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในชมชนกลมตวอยาง สวนใหญมสถานภาพสมรสคถงรอยละ 76.90 สวนผทมสถานภาพเดยว เชน มาย โสด หยา / แยก กจะอาศยอยกบลก หลาน ญาตพนอง เปนครอบครวทมความใกลชดกน นอกจากนในชมชนยงมมอาสาสมครสขภาพในชมชนทเขารบการอบรมสม าเสมอ มการไดรบค าแนะน าจากเจาหนาท หนวยสงเสรมสขภาพ จากสมาชกในครอบครว จงเปนปจจยสนบสนนสงผลใหมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองด สอดคลองกบการศกษาของ ทชชภร หมนนพฒ (2555, 73) ทศกษา ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหดในผปวยโรคหด ทมารบบรการในโรงพยาบาลระดบทตยภม จงหวดนครปฐม พบวา แรงสนบสนนทางสงคม มความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคหด สอดคลองกบการศกษาของ จนดาพร ศลาทอง (2553, 67) ทพบวา การไดรบขอมลขาวสารเรองโรคความดนโลหตสงมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสง และสอดคลองกบการศกษาของ พชรนทร ทวมผวทอง (2549, 96) ทศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดสมองของผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทหารผานศก พบวา การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบสขภาพจากสอตาง ๆ มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดสมองของผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทหารผานศก วตถประสงคขอท 2 เพอศกษาอ านาจการท านายของปจจยพนฐานสวนบคคล การรบรของบคคล และสงชกน าใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองตอพฤตกรรมการปองกนโรคของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง สมมตฐานท 2 ปจจยพนฐานสวนบคล การรบรของบคคล และสงชกน าใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรค สามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองได

85

ผลการศกษาพบวา ในการวเคราะหความถดถอยเชงพหคณแบบมขนตอน(Stepwise multiple regression analysis) ตวแปรทสามารถท านายความผนแปรของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ไดอยางมนยส าคญทางสถต ม 3 ตวแปรไดแก สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง และการรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมองซงสามารถรวมกนท านายความผนแปรของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงกลมตวอยางไดรอยละ 19.80 (R square = 0.198) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 เปนไปตามสมมตฐานขอ 3 แสดงวา สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง และการรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมอง สามารถรวมกนท านายความผนแปรของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองได เมอพจารณาตามกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ของเบคเกอร (Becker, 1990) ทใชท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในการศกษาครงน สรปไดวา ผลการวจยสามารถสนบสนนแนวคดของเบคเกอรได โดยพบวาตวแปรทท านายความผนแปรพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองไดมากทสดและมสมประสทธสหสมพนธเชงบวก ไดแก สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง และการรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมอง อาจเนองมาจากการไดรบขอมลขาวสารจากแหลงขอมลหรอสอตางๆ เชน วทยโทรทศน หนงสอ อนเทอรเนต การใหสขศกษาจากเจาหนาทสาธารณสข อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน รวมถงการทไดเหนคนในครอบครว หรอ เพอนบานเปนโรคหลอดเลอดสมอง จะท าใหคนเหนความส าคญและเกดความตระหนกถงการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง จงเปนตวสนบสนนใหมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองด และเปนตวแปรทสามารถอธบายไดมากทสด สวนการรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมองสามารถอธบายไดนอยทสดอาจเนองมาจากโรคหลอดเลอดสมองเปนโรคทมคนในชมชนเปนกนหลายคนและสวนใหญมสาเหตจากโรคความดนโลหตสง รวมทงมการกระตนเตอนเกยวกบการปองกนการเกดโรคอยสม าเสมอจงท าใหกลมตวอยางมโอกาสรบรเรองโรคหลอดเลอดสมองไดมาก สอดคลองกบการศกษาของ จนดาพร ศลาทอง (2553, 67) ทพบวา การรบรอปสรรคของการปองกนโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรคสามารถรวมท านายความผนแปรของพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงไดรอยละ 49.60 (R square = 0.496) สอดคลองกบการศกษาของ สจตรา เหมวเชยร (2549) ศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดของสตรไทยมสลมวยหมดประจ าเดอน พบวา แรงจงใจดานสขภาพ และการรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคสามารถ

86

รวมกนท านายพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดของสตรไทยมสลมวยหมดประจ าเดอนไดรอยละ 10 (R square = 0.10) สอดคลองกบการศกษาของ ณชชา โพระดก (2555, 75) ทพบวา การรบรความสามารถของตนเองตอการปฏบตพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพ และอาย สามารถอธบายความผนแปรของพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพของกลมตวอยางไดรอยละ 30.90 (R square = 0.309) สอดคลองกบการศกษาของ วรนทร ด ารงรตนนวงศ (2548, 59) ศกษาอทธพลดานการรบรประโยชนและอปสรรคตอการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผปวยโรคปอดทมอาการหอบหด ทมารบการรกษาทโรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร พบวา ปจจยการรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ และการรบรของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพสามารถรวมท านายความผนแปรของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผปวยโรคปอดทมอาการหอบหดไดรอยละ 37.20 (R square = 0.372) สอดคลองกบการศกษาของ ว (Wu, 2007) ศกษาความร การรบรความเสยง และพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดในผหญงประเทศไตหวน ทพบวา การมความรเรองปจจยเสยงทท าใหเกดโรคหวใจและหลอดเลอด และการรบรปจจยเสยงโรคหวใจและหลอดเลอด สามารถรวมกนท านายความผนแปรของพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอด จากการศกษาจกกลมตวอยาง พบวา ตวแปรทดทสด และมผลท านายพฤตกรรมการปองกนโรคไดสงสด คอ สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง แตยงเปนตวท านายไดเพยง รอยละ 19.80 ทงนอาจเปนเพราะกลมตวอยางมากกวารอยละ 80 มแรงจงใจในการปฏบต เชน อยในพนททใกลโรงพยาบาล และมสมาชกในหมบานเปนอาสมครสาธารณสขจ านวนมาก ท าใหจะไดรบความสนใจและเอาใจใสดแลสขภาพ และไดปฏบตตามค าแนะน าจากบคลากรดานสขภาพอยเสมอ แมจะพบวาความสามารถในการท านายไมสงมาก ซงอาจเปนเพราะมปจจยรวมอน ๆ ทเกยวของกบพฤตกรรมการปองกนโรคของกลมตวอยาง เชน ความรเรองโรคและการปองกน การมโรคประจ าตว การมพฤตกรรมเสยง และการประเมนพฤตกรรมไมไดเปนการวดจากการปฏบตโดยตรง แตเปนการประเมนตามการรบรของกลมตวอยางวามการปฏบตในเรอง ตาง ๆมากนอยเพยงใด จงอาจไมไดสะทอนพฤตกรรมการปองกนโรคทเปนจรง

87

ขอเสนอแนะ จากผลการวจยครงนพบวา ผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง มพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมและรายขออยในเกณฑด และพบวา ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การรบรอปสรรคในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง และสงชกน าทกอใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง สวนตวแปรทสามารถรวมกนอธบายความผนแปรของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก สงชกน าทกอใหเกดพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองและการรบรภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดสมองแตในดานพฤตกรรมการปองกนบางขอยงอยในระดบปานกลาง ไดแก การออก าลงกายครงละ 30 นาท และในดานการท าสมาธเพอผอนคลายความเครยด ผวจยมขอเสนอแนะ ดงน ดานการจดบรการ 1.พยาบาลเวชปฏบตชมชนและบคลากรทมสขภาพ ควรมงเนนการรณรงคใหความรในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในผปวยกลมเสยง ทไดรบการคดกรองแลวอยางครอบคลมและทวถง ในดานการปองกนภาวะแทรกซอน และผลกระทบ มการจดตงหนวยใหค าปรกษา เนนการท างานเชงรกในชมชนเพอชวยชลออบตการณของโรค และสนบสนนใหคนกลมนสามารถปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคทถกตองอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ 2. หนวยงานเวชปฏบตครอบครว โรงพยาบาลชมชน และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล รวมกนวางแผนการจดโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเพอปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงสงในชมชน โดยการสอนใหความรกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าชมชน ญาตผดแลผปวย และตวผปวยกลมเสยงสง เพอใหสามารถน าความรไปดแลตนเอง และผปวยไดอยางถกตอง 3. จดท าคมอบนทกประจ าตวผปวยใหกบผปวยกลมเสยงทกราย เพอชวยใหผปวย มเครองมอในการก ากบ ตดตามความกาวหนาของตนอยางตอเนอง นอกจากนน ยงควรประสานงานกบองคกรบรหารสวนทองถนในการจดใหมบรการเสยงตามสายในชมชนททวถง และจดใหมเบอรโทรศพทสายตรงทผปวยและญาตผดแล สามารถจะใชตดตอโรงพยาบาลไดตลอด 24 ชวโมง เมอพบหรอสงสยบคคลในครอบครวมอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง

88

ดานการวจย เนองจากการศกษาครงนเปนการวจยเชงปรมาณทใชการส ารวจในกลมตวอยางขนาดใหญ และไดผลการวจยในภาพรวม แตยงไมสามารถอธบายปรากฏการณการรบรดานตางๆ และเงอนไข ของการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมนไดอยางชดเจน จงควรท าการวจยเชงคณภาพ เพอใหไดขอมลเชงลก ทสามารถอธบายปรากฏการณนไดเปนอยางดแลวน าขอมลเหลานมาประกอบกน เพอใชเปนแนวทางการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในระยะยาวตอไป ดานการบรหาร 1. ภาคเครอขายดานสขภาพ ประกอบดวย หนวยงานสาธารณสข ฝายการปกครอง และองคการปกครองสวนทองถน รวมกนวางแผนในการรณรงคปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางจรงจงและตอเนอง เพอใหชมชนเกดความตระหนกถงภยคกคามโรคหลอดเลอดสมองอยางแทจรง 2. จดใหมระบบโปรแกรมคอมพวเตอรออนไลนระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกแหง กบโรงพยาบาลชมชนเพอใหเจาหนาทสาธารณสขในชมชน สามารถรบค าปรกษาในการดแลผปวยเบองตน และการสงตอไดทนทวงท

บรรณานกรม  

 

ภาษาไทย

กงแกว ปาจรย. (2550). การฟนฟสมรรถภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง. กรงเทพฯ: หางหนสวน จากด เอน.พ.เอส. กนกกาญจน สวสดภาพ. (2554). ปจจยทสงผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอด ของผมไขมนในเลอดผดปกตในจงหวดอบลราชธาน. วทยานพนธปรญญาสาธารณสข ศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน. กรมการแพทย. (2550). แนวทางการคดกรองและดแลผปวยโรคไมตดตอเรอรง. กรงเทพฯ: กระทรวงสาธารณสข กรมการแพทย. กรมควบคมโรค. (2553). แนวปฏบตการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเพอลดปจจยเสยงโรคหวใจ 

และหลอดเลอด. กรงเทพฯ: กระทรวงสาธารณสข กรมควบคมโรค

กระทรวงสาธารณสข. (2550). แผนพฒนาสขภาพแหงชาตในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท 10 พ.ศ.2550 – 2554. เขาถงเมอ 10 มกราคม 2556, จาก http://www.

moph.go.th/plan 10 /plan 10 -50 pdf

กระทรวงสาธารณสข. (2554). ขอมลสถต. (ออนไลน). เขาถงเมอ 27 มนาคม 2557 , จาก URL:http://bps.ops.moph.go.th/index.php?mod=bps&doc=5

กระทรวงสาธารณสข กรมควบคมโรค. (2555). ขอมลโรคไมตดตอเรอรง ปพ.ศ.2544-2554. เขาถง เมอ 10 มกราคม 2556, จาก http://www.thaincd.com/information-statistic/non- communicable-disease-data.php กระทรวงสาธารณสข สานกนโยบายและยทธศาสตร. (2556).ขอมลสถตสาธารณสขป 2548-2556. เขาถงเมอ 10 มกราคม 2556, จาก http: //bpo.ops.moph.go.th/ Healthinformation/ill- in 42-48 hton กษมา เชยงทอง.(2554). ความสมพนธระหวางแบบแผนความเชอดานสขภาพ การรบรอาการเตอน และพฤตกรรมการจดการโรคหลอดเลอดสมองในกลมเสยงหลอดเลอดสมอง อาเภอ ดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเชยงใหม.

90  

กองเกยรต กณฑกณทรากร. (2553). โรคหลอดเลอดสมองในประสาทวทยาทนยค. กรงเทพฯ: บรษทพราวเพรส (2002) จากด. เกษตร ปะท. (2547). ความสมพนธของการดมเครองดมทมแอลกอฮอรกบความดนโลหตสงชนด ไมทราบสาเหตทอาเภอปว จงหวดนาน. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาโรคตดเชอและระบาดวทยา,บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล. ขวญใจ ผลศรปฐม. (2554). พฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงของกลมเสยงสง ตาบล วงตะกอ อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร.วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตร มหาบณฑต คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ขวญฟา ทาอนคา. (2552). การรบรสญญาณเตอนภยโรคหลอดเลอดสมองของผปวยโรคความดน โลหตสง .วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยขอนแกน. คณะกรรมการอานวยการจดทาแผนสขภาพแหงชาต. (2550). แผนพฒนาสขภาพแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 พ.ศ.2550 –2554 แผนยทธศาสตรสขภาพพอเพยง. นนทบร: องคการสงเคราะหทหารผานศก. จนดาพร ศลาทอง. (2553).ปจจยทานายพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงของผใหญ ในชมชนอาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน,บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยครสเตยน. เจยมจต แสงสวรรณ.(2541). โรคหลอดเลอดสมอง:การวนจฉยและการจดการทางการพยาบาล ขอนแกน:โรงพมพศรภณฑออฟเซท. จฑามาศ คชโคตร.(2554).พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของพนกงานธนาคารกสกรไทย ในเขตกรงเทพมหานคร.วารสารเกอการณย,19 (1), 71- 86. จารวรรณ นพพานนท. (2543). พฤตกรรมศาสตร พฤตกรรมสขภาพในงานสาธารณสข. กรงเทพ: คราฟแมนเพรส. ชญานนท ใจด และคณะ. (2553). ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคตดเชอ เฉยบพลนระบบหายใจของผดแลเดกในสถานรบเลยงเดก. Rama Nurse J, 18 (3), 389- 401. ชยชาญ ดโรจนวงศ. (2551). ปรบไลฟสไตล หนไกล หลอดเลอดหวใจตบกน. เขาถงเมอ 20 ธนวาคม 2555, จาก http:// bps moph.go.th/ index.php? mod=bpo&doc = 5 ณชชา โพระดก. (2555). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพของชายวยกลางคน กลมเสยงอาการทางเมตาโบลคในชมชน จงหวดกาญจนบร. วทยานพนธปรญญา

91  

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยครสเตยน. ณฐ พสธารชาต. (2552). การดแลรกษาผปวยโรคสมองขาดเลอดเบองตน ในประสาทวทยา. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ณฐธยาน ประเสรฐอาไพสกล. (2551). ปจจยทานายพฤตกรรมการปองกนภาวะนาตาลในเลอดสง ของผสงอายทเปนโรคเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบนาตาลในเลอด.วทยานพนธ ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตครอบครว, มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ทพวรรณ ประสานสอน. (2555). ความสมพนธระหวางการรบรการเกดโรค และพฤตกรรมการ ปองกนโรคในบคคลทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองเฉยบพลน. วทยานพนธ ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยขอนแกน. ทชชภร หมนนพฒ. (2555). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหดในผปวยโรคหดทมา รบบรการในโรงพยาบาลระดบทตยภม จงหวดนครปฐม. วทยานพนธปรญญาพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลย ครสเตยน. นฤมล กลอมจตเจรญ. (2552). ปจจยทานายพฤตกรรมการปองกนโรคไขเลอดออกของแกนนา สขภาพประจาครอบครว.วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยครสเตยน. นพนธ พวงวรนทร. (บรรณาธการ). (2544). โรคหลอดเลอดสมอง. (พมพครงท 2).กรงเทพฯ : เรอนแกวการพมพ. นจศร ชาญณรงค.(2550).การดแลรกษาภาวะสมองขาดเลอดในระยะเฉยบพลน.กรงเทพ;โรงพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เนาวรตน จนทานนทและคณะ.(2554). พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง ในอาเภอเมอง จงหวดชมพร.รายงานการวจย คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย, มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร นอมจตต นวลเนตร. (2554). ความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมเพอลดความเสยง ตอโรคหลอดเลอดสมองของผมภาวะเสยงในชมชนสามเหลยม อาเภอเมอง จงหวด ขอนแกน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สายวชากายภาพบาบด, คณะเทคนค การแพทย, มหาวทยาลยขอนแกน. นาเพชร มาตาชนก. (2550). ปจจยทมอทธพลตอการจดการของครอบครวทมผปวยโรคหอบหด

92  

วยผใหญ โรงพยาบาลบางพลจงหวดสมทรปราการ.วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยบรพา. บญใจ ศรสถตนรากร. (2550). ระเบยบวธการวจยทางพยาบาลศาสตร. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: ย - แอนดไอ อนเตอรมเดย จากด. ปยภทร พชราววฒนพงษ. (2548). โรคหลอดเลอดสมอง. ใน กงแกว ปาจารย (บก.), เวชศาสตร ฟนฟสาหรบเวชปฏบตทวไป.กรงเทพฯ:งานตาราและสงพมพ สถานเทคโนโลย การศกษาแพทยศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล. ปยาภรณ นกขนภา. (2549). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของเจาหนาท กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาสขศกษา, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ปราณ ทองพลา.(2542).การศกษาพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายโรคความดนโลหตสง.

วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล.

ผองพรรณ อรณแสง. ( 2549). การพยาบาลผปวยโรคหวใจและหลอดเลอด (พมพครงท 2). ขอนแกน: หางหนสวนจากดโรงพมพนานาวทยา. พกล บญชวง.(2541).ความดนโลหตสงในภาวะวกฤต:ปญหาและการพยาบาล. เชยงใหม:โครงการ ตาราคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. พระ บรณะกจเจรญ. (2553).โรคความดนโลหตสงปฐมภม.กรงเทพฯ : สานกพมพหมอชาวบาน. พสมย ภนาเมอง. (2551). ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานในจงหวด มกดาหาร.วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยราชภฏ อบลราชธาน. พชรนทร ทวมผวทอง. (2549). พฤตกรรมสงเสรมสขภาพในการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอด สมองของผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทหารผานศก. วทยานพนธปรญญา ศกษาศาสตรมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ไพเราะ ผองโชค,สมบรณ จยวฒน และ เฉลมศร นนทวรรณ.(2550). การพยาบาลอนามยชมชน (พมพครงท 2). กรงเทพ: บรษทจดทองจากด. ภสราวลย ศตสาร และคณะ.(2555). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยภาวะ ความดนโลหตสงทควบคมไมไดโรงพยาบาลดอกคาใต จงหวดพะเยา. วารสารสาธารณสขลานนา, 9 (2), 120-136. ภาณพงศ นาคจ. (2555). พฤตกรรมการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลของนกศกษามหาวทยาลย

93  

เชยงใหม. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะเศรษฐศาสตร, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเชยงใหม. มณ รตนไชยานนท และคณะ.(2552). Management of Acute Ischemic Strokeในโครงการรวม ระหวางคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล และคณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ( พมพครงท 2). กรงเทพฯ: บรษท พ.เอ.ลฟวง จากด. รจร นพเกต.(2540) . การรบรในจตวทยาการรบร. กรงเทพฯ: ประกายพรก. รตนา เรอนอนทร. (2550). ความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมการควบคมโรคของผ ทมภาวะ ความดนโลหตสงในศนยสขภาพชมชนเครอขายโรงพยาบาลล จงหวดลาพน. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ, บณฑต วทยาลย, มหาวทยาลยเชยงใหม. วชย เอกพลากร. (2551). รายงานการสาารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย

(พมพครงท 4). นนทบร : บรษทเดอะกราฟโกซสเตมส จากด. วระศกด อดมด. (2552). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคมะเรงของประชาชนจงหวด อบลราชธาน. เขาถงเมอ 5 พฤศจกายน 2556, จาก ftp://hrm.go.th/..../work_00330 _031111_20360 วรวฒ จนตภากร.( 2552).ความกาวหนาในการรกษาความดนโลหตสง.ใน สวรรณา เศรษฐวชราวนช (บก.), อายรศาสตร 2552 New Trends in Internal Medicine. สงขลา: ชานเมองการพมพ. วรนทร ดารงรตนนวงศ. (2548). อทธพลดานการรบรประโยชนและอปสรรคตอการปฏบต พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผปวยโรคปอดทมอาการหอบหด ทมารบการรกษาท โรงพยาบาลเจาพระยายมราช. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขา การพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยครสเตยน. ศศธรณ นนทะโมล.(2551). ผลการใหความรอยางเปนระบบตามแบบแผนความเชอดานสขภาพตอ พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตและ พฤตกรรมในการดแลครอบครว. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยขอนแกน. ศศธร อตตะมะ. (2549). ความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมการใชยาของผ ทมภาวะความดน โลหตสงโรงพยาบาลเชยงดาว จงหวดเชยงใหม.วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเชยงใหม. ศนยประสานการสงตอโรงพยาบาลอทอง. (2556). รายงานและสถตการสงตอในรายโรคตาง ๆ ของโรงพยาบาลอทอง. สพรรณบร: โรงพยาบาลอทอง ศนยประสานการสงตอ.

94  

สจตรา เหมวเชยร. (2549). พฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดของสตรไทยมสลม. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลอายรศาสตร บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยสงขลานครนทร. สพร หตาการ.(2549). พฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผตองขง ทณฑสถานในโรงพยาบาลราชทณฑ. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสขศกษา, ภาควชาพลศกษา, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. สทธพงษ ปรางศร. (2547). ปจจยทมความสมพนธกบการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรค ไขเลอดออกของประชาชนอาเภอสามชก จงหวดสพรรณบร. วารสารสขภาพภาค ประชาชน ภาคเหนอ,18 (1). 41-46. สรเกยรต อาชานานภาพ (บก.). (2551).โรคหลอดเลอดสมองในตาราการตรวจรกษาโรค ทวไป 2 ( พมพครงท 4). กรงเทพฯ: หมอชาวบาน. สถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต.(2552).1669. EMD Center.Retrieved January,19,2013,from http//203.157.247.3/index_old.php สถาบนประสาทวทยา. (2554). สถตสาคญคาใชจายเฉลยตามกลมโรคของผปวยในทมความสาคญ 5 อนดบแรก เปรยบเทยบ 3 ป (online). เขาถงเมอ 18 เมษายน 2556, จาก http://pine,go.th/pnigoth/? Page id= 639 สภาการพยาบาล. (2553). ขอบเขตและสมรรถนะการปฏบตการพยาบาลขนสง. เขาถงเมอ 18 สงหาคม 2556, จาก http://www. Lnc.or.th/diploma/pag – 3 html สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2552). แนวทางการบรหารกองทนยอย ป 2552. เขาถง เมอ 10 มนาคม 2556, จาก http: www.nho.go.th/ NHSO Front/ Select View Item Action.do?folde_id 000000000003638 e item_id = 000000000030569 สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2555). คมอหลกประกนสขภาพแหงชาต ปงบประมาณ 2555. กรงเทพฯ: คลเลอรบอกซ จากด. สานกงานสาธารณสขจงหวดสพรรณบร. (2555). สรปผลงานประจาป. สพรรณบร: สานกงาน สาธารณสขจงหวดสพรรณบร. สานกนโยบายและยทธศาสตร. (2555). แผนพฒนาสขภาพแหงชาตในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ.2555 – 2559. กรงเทพฯ: องคกรสงเคราะห ทหารผานศก ในพระบรมราชปถมภ. หสยาพร มะโน.(2552). การรบรอาการเตอนโรคหลอดเลอดสมองในผปวยโรคความดนโลหตสงใน โรงพยาบาลลองจงหวดแพร.วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเชยงใหม.

95  

อรนช พงษสมบรณ. (2552). โปรแกรมการปองกนโรคความดนโลหตสงในระดบปฐมภมใน ชมชน จงหวดนครปฐม. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาบรหาร สาธารณสข, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล. อไร ศรแกว. (2542). การพยาบาลผปวยหวใจและหลอดเลอด: กรณศกษา. กรงเทพฯ : สานกพมพ โอ.เอส. พรนตง เฮาส. อไรพร คลาฉม. (2554). ปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคความดนโลหตสงของผ ทม ความดนโลหตสงระยะเรมตนในจงหวดสมทรสงคราม. วทยานพนธปรญญาพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยบรพา. อาภาพร เผาวฒนา, วณา เทยงธรรม, จนทมา เนยมโภคะ และสธรรม นนทมงคลชย. (2554). โปรแกรมการสรงเสรมสขภาพสาหรบผปวยเบาหวานชนดท 2 ทไมสามารถควบคม นาตาลในเลอด. วารสารสาธารณสขศาสตร, 41(2) 149-161. ภาษาองกฤษ American Heart Association. (2005). Guidelines for cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular care. Retrieved Febuary 22, 2013, from http://www. Strokecenter.org/trials/scals/ cincinate.html Anjanette Feris., et al ,.(2005). American Heart Association and American Stroke Association National survey of stroke risk awareness among women. Circulation, 111,1321 -1326. Retrieved April 19, 2013. from http://circ. ahajournal. org/comtent/full/111/10/1321. Australia’s National Stroke Foundation. (2009).Signs of stroke. Retrieved Jan 10, 2013, from http://www.strokefoundation.com.au/signs-of-stroke Becker , M.H. (1974). The health belief model and personal health behavior. New Jersey: Charles B.Slack.Inc. and Mainman. L.A (1974). The health belief model:origin and correlation in psychological theory. Health Education Monographs, 2, 300 -385. (1990). Theoretical Model of Adherence and Strategies. In Shumaker S.A., E.B.Schron, &J.K.Ockene (Eds) , The Handbook of Health Behaviors Change. pp. 5 – 37.New York : Springer Publishing.

96  

Center for Disease Control and Prevention. (2004). Awareness of stroke warnings – 17 states and the U.S. Vergin Islands, 2001. MMWR MORB MORTAL WKY Rep, 53, 359-362. Retrieved Jan 5, 2013, from http://www.ncbi.nlm.gov/entrez/query.fcgi cmd= Retrieve&db=PubMed&dopt=Citation&list_uids=15129192.html Dearborn, J.L.,& McCullough,L.D.(2009). Perception of risk and knowledge of risk factors in women at high risk for stroke. Stroke, 40, 118 – 1186. Retrived March 7, 2013, from http: //stroke.ahajournals.org/content/40/4/1181.full Goodman, T.G. (2012). Perception and knowledge of stroke risk as predictors for risk of stroke (Doctor of Philosophy Public Health, Walden University.) Retrieved November 8,

2013, from http://search proquest.Com/ip International Liaison Committee on Resuscitation. (2005). Circulation. Retrieved Febuary 22, 2013, from http://www. Circ.ahajurnal,arg/content/ 112/24-suppl/ IV – 1full Johnson, C.J.(2003).Cerebrovascular disease. In L.R.Barker.JR.Borton,& P.D.Zieve(Eds.), Principle of ambulatory medicine. (6th ed,.pp 1444-1453). Philadelphia : Lippincott. Kerr,J., Weitkunat,R., & Moretri,M. (2005). ABC of behavior change:a guide to successful disease prevention and helth promotion. Philadelphia: Elsevier. Lori H. Travis, Kelly D. Flemming. Robert D. Brown. (2003).Awareness of stroke risk factors symptoms, and treatment is poor in people at highest risk. Journal of Stroke and Cerebrovascular Disease, 12(5), 221-227. Markus,H.S.(2003). Stroke genetic: prospects for personalized medicine. BMC Medicine, 113(10), 1-9. Retrieved March 18,2013, from http//:www.biomedcentral.com/1741-7015/10/113 Maurer, F.A. & Smith, C.M. (2009). Community / Public Health nursing practice (4th ed.).

Health for Families and Population: ELSEVIER Saunders. Mc Comb, M.E., and Becker,M.H. (1979). Using mass communication theory. New Jersey: Printice Hall. Maklenkamp, A.F.,& Sayles, J.A.(1986). Self-esteem: Social support, and positive health practice. Nursing Research, 35(2), 334-338 National Heart , Lung and Blood Institute. (2001). The third report of the National Cholesterol education program expert panel on detection, evaluation and treatment of high blood cholesterol in adults (Adult Treatment Panal III). JAMA 285, 2486-2489 National Institutes of Health. ( 2004). The seventh report of the joint national committee.

97  

Retrieved December 24, 2008, from http://www.nhlbi.nih.gov/ guidelines/ hypertension/jnc7full.htm National Institute of Neurological Disorder and Stroke. ( 2009c). What you need to know about stroke symtoms? Retrived March 2, 2013. from http://stroke.nih.gov/material/ needtoknow.htm National Stroke Association. (2012). Am I at risk for a stroke? Retrieved March 29, 2013,

from http://www.stroke.org/site/PageServer?pagename=risk Nicol, M.B., & Thrift,A.G.(2005). Knowledge of risk factors and warning signs of stroke. Vasc Health Risk Manag, I, 137-147. Retrieved Jan 5, 2013, from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez//query.fcgi?cmd=Retrieve&db= PubMed&dopt= PubMed&dopt=Citation&list_uids=17315400.hml Pender, N.J. (1996). Health promotion in nursing practice (3rd ed.). Stamford, CT: Appleton & Lange. Pandian, J.D., et al (2005). Public awareness of warning symptoms, risk factors, and treatment of stroke in Northwest India. Stroke,36, 644-648. Retrived June 15 , 2013, from http://stroke.ahajournals.org.cgi/content/full/36/3/644 Phipps, W.J.,Long B.C., & Wood, N.F. (1983). Medical– surgical nursing (2nd ed.). Saint Louis: The C.V. Mosoy. Rosenstock I.M. (1974). Historical origins of the Health Belief Model. in M.H. Becker (Ed). The Health belief model and personal behaviors. New Jersey: Charle B. Slack. Ross, L. (2013). An Explorration of the Relationships between Health Promoting Behaviors and stroke in African Americans (Master’ s Thesis of Science in Nursing Degree,

Gardner-Webb University). Retrieved December 11,2013, from http://search proquest. Com/ip

Schneider, A.T., et al(2003).Trends in community knowledge of the warning signs and risk factors for stroke. JAMA.28, 343-346. Retrieved November 6, 2008, from http://www.ncbi.nlm.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrive&db=PubMed&dopt= Citation&list_uids=12525235.html The European Stroke Organization (ESO), Executive Committee and the ESO Writing Committee.

98  

(2008). Guidline for management of ischemic stroke and transient ischemic attack 2008. Cerebrovacular Disease, 25, 457 – 507. World Health Organization. (2001). Life course perspective on coronary heart disease, stroke and diabetes. Retrieved December 6, 2008, from http://whqlibdoc.who.int/hq/2001/WHO int/hq/2001/WHO_NMH_NPH_01.4.pdf World Health Organization. (2004). Leading cause of death by income group. Retrieved August 29, 2012, from http://www. Int/healthinfo/global_burden_disease 2004_report_ update/en/index,html (2009). World Health Report 2002. Retrieved Jan 7, 2013 from http: //Books.google.co.th/books (n.d.). World Stroke Campaign . (2012). Learn how to prevent a stroke. Retrieved August 29, 2012, from

http://www.worldstrokecampaign.org/2012/Learn/Pages/Learn.aspx  Wu, L.H. (2007). Knowledge, perceived risks and preventive behaviors of coronary heart disease in Chinese Hong Kong women (Doctoral of Philosophy in Nursing, University

of California, San Francisco). Retrieved December 11,2013, from http://search proquest. Com/ip

  

ภาคผนวก

100  

ภาคผนวก ก รายนามผทรงคณวฒ

101  

รายนามผทรงคณวฒ

รายนามผทรงคณวฒในการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาของแบบสอบถามในวทยานพนธ

เรอง ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ในอาเภอ

อทอง จงหวดสพรรณบร

1.นายแพทยศภชย ไพบลยผล นายแพทยผทรงคณวฒ กลมงานบรการทาง การแพทย โรงพยาบาลศนยราชบร จงหวด ราชบร

2. แพทยหญงรตนา นลเพชรพลอย นายแพทย ระดบชานาญการพเศษ  (ดานเวชกรรม) กลมงานบรการทางการแพทย โรงพยาบาลอทอง จงหวดสพรรณบร

3. นางอาพน หรญอทก พยาบาลวชาชพ ระดบชานาญการ ผปฏบตการพยาบาลขนสง สาขาการพยาบาลจตเวช คณะทางานดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ในชมชนโรงพยาบาลสามชก จงหวดสพรรณบร

4. นางสรวรรณ แสวงหา พยาบาลวชาชพ ระดบชานาญการ ผปฏบตการพยาบาลขนสง

สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน โรงพยาบาลอทอง จงหวดสพรรณบร 5. อาจารยลดดาวรรณ เสยงออน อาจารยประจาคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยครสเตยน

102  

ภาคผนวก ข คาชแจงและการพทกษสทธผเขารวมวจย

103  

คาชแจงและการพทกษสทธผเขารวมวจย

ดฉน นางสทสสา ทจะยง นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยครสเตยน จงหวดนครปฐม กาลงทาการศกษาวจย เรอง “ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง” ซงอยในระหวางการดาเนนการเกบรวบรวมขอมล ทานเปนบคคลทสาคญยงในการใหขอมลครงน จงใครขอความรวมมอจากทานในการตอบแบบสอบถามใหตรงกบความคดเหนของทานมากทสด ขอมลทงหมดททานตอบจะถกเกบไวเปนความลบ และไมมผลกระทบใด ๆ ทงตวทานและบคคลทเกยวของ แตจะเปนประโยชนตอการพฒนาคณภาพการพยาบาล ซงใชเปนขอมลพนฐานนาไปสการวางแผนการดแลสขภาพและลดปจจยเสยงทจะทาใหเกดโรคหลอดเลอดสมองอนจะสงผลใหเกดการดแลสขภาพทเหมาะสมและมประสทธภาพยงขน ทานมสทธทจะปฏเสธการตอบแบบสอบถามน โดยไมมผลกระทบใด ๆ กบตวทาน ทานสามารถซกถามในขอความททานสงสย หรอตองการทราบไดตลอดเวลา งานวจยครงน จะไมประสบความสาเรจ หากไมไดรบความอนเคราะหและความรวมมอจากทาน จงขอขอบคณในความรวมมอของทานมา ณ โอกาสน …………………………………… ( นางสทสสา ทจะยง )

สาหรบผเขารวมวจย

ขาพเจาไดอานและไดรบคาอธบายตามรายละเอยดอยางครบถวน และมความเขาใจเปน

อยางด ยนดเขารวมโครงการวจยครงน

ลงชอ………………………………

(………………………………)

104  

ภาคผนวก ค เครองมอทใชในการวจย

105  

แบบสอบถาม

เรอง ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง

คาชแจง การตอบแบบสอบถามโปรดทาความเขาใจแตละขอคาถามและขอใหทานตอบคาถามตามความเปนจรงใหตรงกบความรสกและความคดเหนของทานมากทสด หากมขอสงสยประการใดสามารถซกถามผสอบถามเพมเตมไดจนกวาจะเขาใจ คาตอบทไดไมมถกหรอผดและไมมผลกระทบตอทานแตอยางใด เนองจากเปนประโยชนตอสวนรวมในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง และเปนแนวทางในการปฏบตงานของเจาหนาทตอไป แบบสอบถามชดนประกอบดวย 5 สวนดงน คอ สวนท 1 แบบสอบถามปจจยพนฐานสวนบคคล สวนท 2 แบบสอบถามการรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง สวนท 3 แบบสอบถามการรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองและการรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง สวนท 4 แบบสอบถามสงชกนาใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง สวนท 5 แบบสอบถามพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ขอขอบคณในความรวมมอ นางสทสสา ทจะยง นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยครสเตยน

106  

สวนท 1 แบบสอบถามปจจยพนฐานสวนบคคล

คาชแจง ใหทานเตมคาในชองวาง หรอใสเครองหมาย √ ลงใน ( ) 1.เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 2. อาย……….ป……….เดอน 3. สถานภาพสมรส ( ) โสด ( ) ค ( ) หมาย ( ) หยา / แยก 4. ระดบการศกษาขนสงสดทสาเรจการศกษา ( ) ประถมศกษา ( ) ปรญญาตรหรอเทยบเทา ( ) มธยมศกษา / อาชวศกษา ( ) สงกวาปรญญาตร ( ) อน ๆ โปรดระบ………….. 5. อาชพ ( ) ไมไดประกอบอาชพ ( ) เกษตรกรรม ( ) คาขาย ( ) ขาราชการ / พนกงานรฐวสาหกจ ( ) รบจาง ( ) อน ๆ โปรดระบ………….. 6. รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน..................บาท 7. ประวตโรคประจาตว ( ) ไมม ( ) ม (สามารถตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) โรคความดนโลหตสง ( ) โรคเบาหวาน ( ) ภาวะไขมนในเลอดสง ( ) ภาวะอวน ( ) โรคหวใจ ( ) อน ๆ โปรดระบ………….. 8. ความถในการเขารบบรการทางการแพทย หรอการตรวจตามนด (ภายในระยะเวลา 1 ปทผานมา) ( ) ไมเคย ( ) 1 – 2 ครงตอป ( ) 3 – 4 ครงตอป ( ) มากกวา 5 ครงตอป

107  

9. ประวตการเจบปวยในครอบครว (ญาตสายตรง) เกยวกบโรคหลอดเลอดสมองหรอ ภาวะสมองขาดเลอดชวคราว ( ) ม โปรดระบ………. ( ) ไมม 10. ประวตการสบบหร ( ) สบ จานวน…..มวนตอวน ระยะเวลา…..ป (ตงแตเรมสบบหรจนถงปจจบน) ( ) เคยสบแตเลกแลว ระยะเวลาทสบ…..ป (ตงแตเรมสบบหรจนถงปจจบน) ระยะเวลาทเลกสบบหร…..ป (ตงแตเรมสบบหรจนถงปจจบน) ( ) ไมเคยสบ 11. การไดรบความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง ( ) ไมเคย ( ) เคย (สามารถตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) สอสงพมพ /ปายโฆษณา ประชาสมพนธ ( ) วทย / โทรทศน ( ) เพอน / บคคลทรจก ( ) อนเตอรเนต ( ) เอกสาร / แผนพบ / คมอของโรงพยาบาล ( ) คาแนะนาจากบคลากรทางการแพทย ( ) อน ๆ โปรดระบ…………..

108  

สวนท 2 แบบสอบถามการรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง คาชแจง ใหทานใสเครองหมาย √ ลงในชองขวามอ ซงตรงกบความคดเหนของทานมากทสด เลอกเพยงคาตอบเดยว โปรดตอบทกขอ

เหนดวย หมายถง ขอความประโยคนนตรงกบความรสกหรอความคดเหนของ ผตอบทกประการ ไมแนใจ หมายถง ขอความประโยคนนไมแนใจวาตรงกบความรสกหรอ ความคดเหนของผตอบ ไมเหนดวย หมายถง ขอความประโยคนนไมตรงกบความรสกหรอความคดเหน ของผตอบ

ขอความ เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย การรบรภาวะเสยงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ปจจยเสยงทสามารถปรบเปลยนได 1.ผทมโรคประจาตว เชน เบาหวาน……………………..

2. ผทอวนแบบลงพง มความเสยงทจะเปนโรคน………. 3. ผทดมสราเปนประจาม………………………………. 4. ผทมความเครยดเรอรงมโอกาสเสยงตอการ…………. 5. ผทรบประทานอาหารรสเคมจดมโอกาสเสยง…………. 6. ผทรบประทานไขแดง กะท ไขมนจากสตว …………… ปจจยเสยงทไมสามารถปรบเปลยนได 7. คนทมอายมากกวา 45 ป มโอกาสเกด………………….

8. ผทมบดาหรอมารดาเปนโรคหลอดเลอดสมอง………... 9. เพศชายมโอกาสเกดโรคน…………………………… การรบรอาการเตอนโรคหลอดเลอดสมอง 10. อาการชา และออนแรงของกลามเนอใบหนา …………

11. การสบสน พดไมชด…………………………………. 12. อาการมองไมชด ตามว………………………………. 13. การเดนเซ เดนลาบาก………………………………… 14. อาการกลนลาบาก…………………………………….

109  

ขอความ เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดสมอง 15. ผปวยโรคนมอาการ…………………………………..

16. ผปวยโรคนทไมสามารถชวยเหลอตวเองได…………... 17. การเจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง…………………

สวนท 3 แบบสอบถามการรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองและการ

รบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง

คาชแจง ใหทานใสเครองหมาย √ ลงในชองขวามอ ซงตรงกบความคดเหนของทานมากทสด เลอกเพยงคาตอบเดยว โปรดตอบทกขอ

เหนดวย หมายถง ขอความประโยคนนตรงกบความรสกหรอความคดเหนของ ผตอบทกประการ ไมแนใจ หมายถง ขอความประโยคนนไมแนใจวาตรงกบความรสกหรอ ความคดเหนของผตอบ ไมเหนดวย หมายถง ขอความประโยคนนไมตรงกบความรสกหรอความคดเหน ของผตอบ

ขอความ เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย การรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรค หลอดเลอดสมอง 1. การลดหรอหลกเลยง การรบประทานอาหาร……………

2. การงดสบบหร จะชวยลดปจจยเสยง……………………. 3. การงดเครองดมทมแอลกอฮอล…………………………. 4. การควบคมนาหนกตวใหอยในระดบปกต ไมอวนจะชวยลดปจจยเสยงตอการเกดโรคนได

5. การออกกาลงกายอยางถกวธและเหมาะสม……………..

6. การควบคมอารมณไมใหหงดหงด………………………

7. การปฏบตตามคาแนะนาของแพทย……………………..

110  

ขอความ เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย การรบรอปสรรคของพฤตกรรมการปองกนโรค หลอดเลอดสมอง 8. การรบประทานอาหารทมรสเคม………………………..

9. การเลกสบบหรเปนเรองยาก……………………………. 10. การงดหรอลด การดมแอลกอฮอล……………………. 11. การจดการกบความเครยดเปนเรองท………………….. 12. การออกกาลงกายอยางสมาเสมอเปนเรองท…………… 13.ไมมคนพาไปพบแพทย………………………………... 14. เพอนบานชกชวนใหทานดมเครองดม…………………

สวนท 4 แบบสอบถามสงชกนาใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง คาชแจง จากขอมลความตอไปนใหพจารณาวาทานไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนาและการชวยเหลอจากผอน มากนอยเพยงใดในรอบ 1 ปโดยใสเครองหมาย √ ลงในชองขวามอทตรงกบความเปนจรงโดยมเกณฑการพจารณา ดงน ไดรบเปนประจา หมายถง ทานไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนา และการ สนบสนนชวยเหลอจากผอนมาก ไดรบบางครง หมายถง ทานไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนา และการ สนบสนนชวยเหลอจากผอนปานกลาง ไมไดรบเลย หมายถง ทานไมไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนา และการ สนบสนนชวยเหลอจากผอนเลย

ขอความ ไดรบ เปนประจา

ไดรบบางครง

ไมไดรบเลย

การไดรบขอมลขาวสาร 1.ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการบรโภค………….

2. ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบอาการเตอน………… 3. ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการออกกาลงกาย….. 4. ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการตรวจ……….…..

111  

ขอความ ไดรบ เปนประจา

ไดรบบางครง

ไมไดรบเลย

การไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากครอบครว 5. ครอบครวปรงอาหารโดยใชน ามนไมอมตว………….

6. ครอบครวปรงอาหารโดยไมใส………………………. 7. ครอบครวใหกาลงใจเมอทานเกดความเครยด………… 8. ครอบครวสนบสนนใหทานเขารบบรการ……………. การไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากเพอนบาน 9. ทานไดรบคาแนะนาจากเพอนบาน……………………

10. เพอนบานชกชวนใหทาน……………………………. 11. เพอนบานสนบสนนใหทานเขารบ………………….. การไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากชมชน 12. ผนาชมชนสนบสนนใหมกจกรรม…………………...

13. ชมชนมกจดเลยงเครองดมแอลกอฮอล……………… การไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากเจาหนาทสาธารณสข 14. เจาหนาทสาธารณสขออกใหบรการ…………………

15. เจาหนาทสาธารณสขใหคาแนะนา………………….. 16. เจาหนาทสาธารณสขจดหาเครอง…………………… 17. เจาหนาทสาธารณสขสงเสรมใหมกจกรรม…………. สวนท 5 แบบสอบถามพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง คาชแจง ใหทานใสเครองหมาย √ ลงในชองขวามอตามระดบพฤตกรรมททานไดปฏบตจรง

ปฏบตเปนประจา หมายถง การปฏบตกจกรรมในขอความนน 5 – 7 ครงตอสปดาห ปฏบตบอยครง หมายถง การปฏบตกจกรรมในขอความนน 3 – 4 ครงตอสปดาห ปฏบตนานๆ ครง หมายถง การปฏบตกจกรรมในขอความนน 1 – 2 ครงตอสปดาห ไมไดปฏบต หมายถง ไมเคยปฏบตกจกรรมในขอความนนเลย

112  

ขอความ เปนประจา บอยครง นานๆ ครง ไมไดปฏบต

ดานการบรโภคอาหาร 1.ทานลดหรอหลกเลยงการ…………………….

2. ทานรบประทานอาหารทตองเตม…………… 3. ทานรบประทานผลไมทรส………………….. ดานการออกกาลงกาย 4. ทานออกกาลงกายครงละ 30 นาท……………

5. ทานทากจกรรมทตองใชกาลงงาน…………… ดานการจดการความเครยด 6. เมอทานไมสบายใจ ทานพดคย……………….

7. เมอทานไมสบายใจทานนงสมาธ…………….. 8. เมอทานมความเครยด ทานผอนคลาย………... ดานการดแลสขภาพทวไป 9. ทานปฏบตตามคาแนะนาของแพทยแพทย…...

10. ทานไปพบแพทย…………………………….

113  

ประวตผวจย

ชอ นางสทสสา ทจะยง วน-เดอน-ป 17 กนยายน 2513 สถานทเกด จงหวดสพรรณบร ประวตการศกษา หลกสตรประกาศนยบตรพยาบาลศาสตร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนราชบร พ.ศ.2539 การพยาบาลเฉพาะทาง สาขาศลยกรรมอบตเหต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล พ.ศ.2550 หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน ตาแหนงและสถานททางานปจจบน พยาบาลวชาชพระดบชานาญการ งานอบตเหต-ฉกเฉน โรงพยาบาลอทอง อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร