71

ANKARA - TURKIYE

ned results, brick dust increases water/cement ratio, and setting time (both starting and finishing). According to witness sample, best result for bending and pressure strength is obtained betwe-en 10 % and 15 % mixing group. The increase in these groups is found to be about %5 than normal values.

Key Words: Brick Dust, Pressure Strength, Bending Strength, Sustainability

1. Giriş

Atıkların kullanılması i l e çevre sorunları azalmakta, enerji tasarrufu ve ekonomik açıdan kazanımlar elde edil-mektedir. Yeryüzündeki doğal yapı malzemeleri ve

hammadde kaynakları gün geçtikçe azalmaktadır. Bundan dolayı bazı sanayi atıklarının kendilerine özgü özellikleri i le kullanıldıkları alanlarda teknik yönden iyileştirme-lerle, daha kaliteli ürünler elde etme çalışmaları devam etmektedir (1).

Günümüz inşaat sektöründe duvar örme malzemesinin %80 tuğla oluşturmaktadır. Birde inşaat sektöründe en çok kullanılan bir malzeme unvanını elinde bulunduran bir yapı elemanı olması tuğla hammaddelerinin çok kullanıl-ması anlamına gelmektedir ki, bu da tarım arazilerimizin, dolayısıyla milli servetin hiçte ekonomik olmayan bir boyutunu gözler önüne sermektedir (2).

Ülkemizde inşaat sektörünün hızla gelişmesiyle birlikte yapı malzemelerine olan ihtiyaçta bu oranda artmıştır. Bu durum hammadde kaynaklarının hızlı bir şekilde tüketilme-sine yol açmıştır. Ayrıca, hammadde kaynaklarının fab-rikalara uzak kalması nakliye gibi ek bir maliyet getir-

TUĞLA UNUNUN ÇİMENTO MUKAVEMETİNE ETKİSİ

EffECTS Of BRICk DUST ON CEMENT STRENGTh

Osman ŞİMŞEKa, Kenan TOKLUa, Can DEMİRELb,

a Gazi Üniversitesi Teknoloji Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Beşevler/Ankara, simsek@gazi.edu.tr, kenantoklu@gazi.edu.tr

bKırklareli Üniversitesi, Pınarhisar Meslek Yüksek Okulu, Yapı Denetim Bölümü Pınarhisar/Kırklareli, candemirel@klu.edu.tr

Özet

Bu çalışmada, çimento harcı içerisine puzolanik kat-kı malzemesi olarak tuğla unu kullanılmıştır. Bu amaçla tuğla unu, çimento harcına hacimce %10, %15, %20, %25, %30, %35, %40, %45 ve %50’ si oranlarında doğrudan ika-me edilmiştir. Hazırlanan çimento ikamelerinin fiziksel ve kimyasal özellikleri TS EN 196-1 standardı esas alına-rak belirlenmiştir. Üretilen çimento ikameleri ile hazırlanan 40x40xl60 mm harç numunelerinin 7, 28 ve 90 gün yaşların-daki mekanik özelliklerinin değerleri tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; tuğla unu katkısının çimento-su mik-tarı, priz başlama ve bitiş sürelerini artırdığı belirlenmiştir. Şahit örneklerine göre, eğilme ve basınç dayanımı değerle-rinde, en iyi sonucu % 10 ile % 15 karışım grubunun ver-diği görülmüştür. Normal değerlere göre bu gruplardaki artışın yaklaşık % 5 oranında olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Tuğla Unu, Basınç dayanımı, Eğilme Da-yanımı, Sürdürülebilirlik.

Effects of Brick Dust on Cement Strenght

Abstract

In this study, brick dust is used as puzzolanic additive materials in the cement slurry. For his purpose, brick dust is added to ce-ment slurry in proportion to cement volume’s 10%, 15%, 20%, 25%, 30%, 35%, 40%, 45% , and 50%. Physical and chemical properties of prepared cement sample are determined on the ba-sis of TS EN 196-1. Mechanic properties’ values of both produ-ced cement samples and prepared mortar samples (40x40x160 mm) are determined on 7., 28., and 90. days. According to obtai-

72

2nd International Sustainable Buildings Symposium

mm’ lik prizmalar hazırlanmıştır. Çimento harcında standart kum, PÇ 42,5 N ve Eskişehir Kılıçoğlu tuğla fabrikaları atıkla-rından elde edilen tuğla unları kullanılmıştır.

2.1.1. Çimento ve Standart kum

Araştırmada Limak-Ankara Çimento Fabrikasından alınan PÇ 42,5 N Portland Çimentosu kullanılmıştır. Deneylerde kullanılan çimentonun kimyasal analizleri, fiziksel ve mekanik özellikleri ilgili fabrikadan alınmış ve deney sonuçları, Çizelge 2.1’de verilmiştir. Deneylerde Rilem Cembureau Standart kumu kullanılmıştır (15).

2.1.2. Tuğla Unu ve Puzonalik Aktivitesi

Eskişehir Kılıçoğlu tuğla fabrikalarından alınan tuğla atıkları bilyeli değirmende yaklaşık 3 saat süre ile öğütülmüştür. Öğütme işlemi tamamlanan tuğla atığının 0.140 mm elekten geçen kısmı tuğla unu araştırmasında kullanılmıştır. Tuğla ununun kimya-sal analizi, yoğunluk ve özgül yüzey deneyleri Ankara Limak Çimento Fabrikasında yapılmış ve analiz sonuçları Çizelge 2.1.’ de verilmiştir. Ayrıca, TS 25 ‘e uygun olarak tuğla unu puzo-lanik aktivite testi yapılmıştır. Bu test sonucu elde edilen sonuç-lar Çizelge 2.2’ de verilmiştir.

Çizelge 2.1. Deneylerde kullanılan PÇ 42,5 N ve Tuğla unu kimyasal ve fiziksel özellikleri

kimyasalAnaliz

pÇ 42,5 N TU fiziksel

Özellikler pÇ 42,5N TU

SiO2 19.50 58.50 Yoğunluk (gr/cm3) 3,12 2.8

Fe2O3 2.95 8.00 Özgül Yüzey (blaine) (cm/g) 3028 2970

Al2O3 5.72 16.50 200 µm elek üstü kalan (%) 0,00 0,1

CaO 61.94 3.50 90 µm elek üstü kalan (%) 0,8 16,5

MgO 2.91 0.15 40 µm elek üstü kalan (%) 15,2 47,6

Na2O 0.2S 1.00

K2O 1.1 S 2.41

SO3 2.79 0.00

TiO2 0.00 0.88

Çözünmeyen Kalıntı 0.57 -

miştir (3).

Ülkemizde ve dünyada yapı sektörünün en önemli bağlayıcı yapı malzemesinden birisi de çimentolardır. İnşaat sektöründeki ge-lişmeye paralel olarak çimento tüketimi de artmaktadır. Çimento üreticileri açısından, üretimin minimum maliyette yapılması ve talebin karşılanması, daha ucuz, güvenli ve dayanımı yüksek malzemelerin kullanılması istenmektedir. Doğal ve yapay birçok puzolan, çimento üretiminde katkı maddesi olarak tüketilmek-tedir (4).

Doğal puzolanlar, 1) Killer ve tortul şistler, 2) Opaller ve vol-kanik tüfler, 3) Sünger taşlar olarak gruplandırılırlar. Yapay pu-zolanlar ise, sanayi artıklarıdırlar. Bunlara, silis dumanı, uçucu kül, yüksek fırın cürufu ve tuğla unu vs. örnek verile-bilir (5, 6, 7). Puzolanların en yaygın kullanımı, çimento endüstrisinde gerçekleşmektedir (5, 8, 9). Bir puzolanı değerlendirmek ve kullanmak için onun puzolanik akti-vitesini belirlemek esastır.

Puzolanik aktivite birçok faktöre bağlıdır. Prensip olarak, bir maddenin puzolanik aktivitesini değerlendirmek için veri-len metotlar kimyasal, fiziksel ve mekanik olmak üzere üçe ayrılabilir (8, 10, 11). Puzolanik aktivitenin bir diğer ölçüm yöntemi, puzolanların kireçle reaksiyonunda eriyen silis ve alüminyum oksit metodlarından elde edilmektedir. Flo-rentin metodu, analitik belirleme için kullanılır (12).

ASTM C 618’ e göre puzolan-kireç (Ca(OH)2) reaksiyonu sonunda; Eğilme dayanımı 10 kg/cm2, Basınç dayanımı 40 kg/cm2den az ol-mamalı ve traslarda aranan kimyasal özellikler, SiO2 + A12O3 + Fe2O3 değeri en az % 70, MgO ise en çok % 5 olmalıdır (14).

Genellikle inşaatta kullanılması uygun olmayan ve stan-dart ve şartnamelere uyum göstermeyenlerin yanında kı-rık, çatlak tuğlalara atık tuğla denmektedir. Bu atık tuğla üretimin yaklaşık %7’si üretim kaybı olarak görülmek-tedir. Değişik ölçekli fabrikalarda ortalama günlük üre-tim toplam olarak 45.000.000 adet /gün i l e 60.000.000 adet /gün olarak bilinmektedir.

Bu çalışmada, tuğla ununun çimento harcında puzolanik bir katkı maddesi olarak kullanılabilirliğinin belirlenme-si amaçlanmıştır. Bu amaçla Eskişehir Kılıçoğlu tuğla fabrikasından temin edilen tuğla unları, değişik oran-larda Portland çimentosuna ikame edilerek çimento harç-larındaki performansları bakımından üretilen harçlar, hem birbirleri i l e hem de tuğla unu içermeyen kontrol çimento-su i l e karşılaştırılmıştır.

2. MATERYAL VE METOT

2.1. Materyal

Araştırmada çimento harcına hacimce %10, %15, %20, %25, %30, %35, %40, %45, %50, oranlarında tuğla unu ikame edile-rek her bir oran ve her bir deney yaşı için üçer adet 40x40x160

73

28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE

1600: Plakaların veya yardımcı plakaların (40 mm x 40 mm) alanı (mm2) dir.

Deneysel Bulgular ve Değerlendirme

İkame oranları arttıkça kıvam suyu ihtiyacının da arttığı Çizelge 3.1’ den görülmüştür. En düşük su miktarı PÇ 42,5 N (Kontrol Numunesi) ile üretilen harçlarda elde edilirken en yüksek su ora-nı TU50 ile üretilen harç numunelerinden elde edilmiştir. Daha fazla tuğla unu tanelerinin karışıma girmesi ile değerin fazla çıkması, kıvam suyu ihtiyacının belirli oranlarda artmasına neden olmuştur. Tuğla unu oranı arttıkça priz başlama süresi artar iken priz sonu süresinin azaldığı görülmektedir. Tuğla unu harçlarının hacim sabitliği testi sonunda katkı oranı arttıkça hacim genleş-mesinde azalma olduğu görülmüştür. Ayrıca, karışımlarda katkı oranı arttıkça yoğunluğun azaldığı görülmüştür.

3.1. Tuğla Unu’nun Priz Sürelerine Etkisi

TU’ ları ile PÇ 42,5 N çimentosunun priz süreleri, diğer fiziksel özelliklerle birlikte Çizelge 3.1’ de verilmiştir.

Çizelge 3.1’de, TU’leri ile PÇ 42,5 çimentonun fiziksel özellikleri ve priz süreleri

BağlayıcıTipi yoğunluk Kıvam

suyupriz

Başlangıcı priz Sonu hacim Genleşme

gr/cm3 (%) (Saat/dk) (Saat/dk)

PÇ 42.5 N(Kontrol) 3.08 25 2,55 2,10 4

TU 10 3.05 27 3,20 1,40 3

TU 15 3.03 28 3,25 1,35 4

TU 20 3.02 29 3,30 1,40 3

TU 25 3.00 30 3,30 1,35 2

TU 30 2.99 30 3,40 1,25 3

TU 35 2.97 31 3,50 1,10 2

TU 40 2.95 31 3,50 1,05 2

TU 45 2.94 32 4,10 0,55 2

TU 50 2.92 33 4,20 0,45 2

TU’ ların priz süreleri, TS EN 197-1 “Genel Çimentolar-Bile-şim, Özellikler ve Uygunluk Kriterleri”, standardın sınır değerleri içerisinde yer almaktadır (21). Görüldüğü gibi prize başlama süresinde katkı oranı arttıkça artan su ihtiyacı ile birlikte pri-ze başlama süresinin de arttığı söylenebilir. Fakat priz sonu için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. TU’ ların standart kıvam suyu - tuğla unu oranı ilişkisi paralel olarak artmaktadır.

3.2. Tuğla Ununun Eğilme - Basınç Dayanımına Etkisi

TU harçlarının eğilme dayanımlarına ait değerlerin aritmetik or-talamaları, PÇ 42,5 N çimento harcı ile birlikte Çizelge 3.2’ de verilmiştir. Şekil 3.1’ de eğilme ve basınç deney numunelerinin kırılması gösterilmektedir.

Çizelge 2.2. Puzolanik AktiviteN

umun

e N

oEğilme Deneyi

Num

une

No

Basınç Deneyi

Dayanım(MPa)

Dayanım Ortalama

(MPa)

Dayanım(MPa)

Dayanım Ortalama

(MPa)

1 1,2

1,5

1a 4,00

4,02

1b 4,00

2 1,62a 4,102b 3,80

3 1,73a 4,003b 4,20

2.2. Metot

Çalışmada, kıvam, priz süresi, hacim genleşmesi TS EN 196-3 (18) ve basınç-eğilme özelliklerinin belirlenmesinde TS EN 196-1 standardı esas alınmıştır (16).

Standart kıvam tayini, priz başlangıcı ve sona erme süreleri, Hacim genleşmesi Deneyi, TS EN 196-3 “Çimento Deney Me-totları - Bölüm 3: Priz süresi ve genleşme tayini” standardına göre yapılmıştır (18).

Çimentoların yoğunluk deneyleri, sarsıntısız bir ortamda Le Chatelier balonu kullanılarak TS EN 196-2’ ye göre, özgül yüzey deneyleri, TS EN 196-6 standardına göre yapılmıştır (17, 20). Çimentoların eğilme-basınç tayini deneyleri, Şekil 2.1’ de görül-düğü üzere TS EN 196-1’e uygun 40x40x160 mm boyutlarında numuneler üzerinde yapılmıştır (16).

Şekil 2.1. TU ikameli harçların çelik kalıplarında görünümü.

Eğilme-Basınç dayanım numuneleri 7, 28, 90 deney günlerine kadar kür havuzunda 20 ± 2 °C sıcaklık ile %100 nispi nem ortamında kür edilmiştir. Eğilme dayanımı aşağıdaki formül ile hesaplanmıştır.

Rf = (1.5x Ff x Ɩ)/b3 [1.1]

Rf: Eğilme dayanımı, (kgf/cm2)

b: Prizmanın kare kesitinin kenar uzunluğu (cm)

Ff: Prizmanın kırıldığı anda ortasına uygulanan kuvvet (kgf)

l: Mesnet silindirleri arasındaki uzaklık (cm)

Basınç dayanımı aşağıdaki formül i le hesaplanmıştır.

Rc= FL/1600 [1.2]

Rc: Basınç dayanımı (kgf/cm ),

FL: kırılmadaki en büyük yük (kgf),

74

2nd International Sustainable Buildings Symposium

y = -0,0177x 2 - 0,1971x + 7,7937 R 2 = 0,9906

y = -0,0477x 2 + 0,2202x + 7,677 R2 = 0,9168

y = -0,025x2 + 0,2723x + 8,9427R2 = 0,7934

3

4

5

6

7

8

9

10

Kont

TU10

TU15

TU20

TU25

TU30

TU35

TU40

TU45

TU50

Tuğla Unu İkame Oranları

Eğilm

e D

ayan

ımı (

MPa

)

7. Gün28. Gün90. Gün

Şekil 3.3. TU’ler ile PÇ 42,5 N harçlarının eğilme dayanımları (MPa)

Çizelge 3.2. görüldüğü gibi, 7 ve 28 günlük dayanımlarda en yük-sek değer kontrol numunelerinde (TU0), en düşük eğilme daya-nımı ise %50 TU ile üretilen numunelerde görülmüştür. Ancak, 90 günlük numuneler incelendiğinde en yüksek eğilme dayanımı %15 TU ile üretilen numunelerde (9,9 MPa) elde edilirken en dü-şük eğilme dayanımı ise %50 TU ile üretilen numunelerde (8,9 MPa) bulunmuştur. Kür süresi arttıkça eğilme dayanımı artmak-tadır. Ayrıca, tuğla unu ikame oranı arttıkça eğilme dayanımını olumsuz yönde etkilediği anlaşılmıştır.

Şekil 3.3. ve Çizelge 3.2. ‘de görüldüğü gibi, 7 ve 28 günlük basınç dayanımlarda en yüksek değer kontrol numunelerinde (TU0) ve en düşük basınç dayanımı ise %50 TU ile üretilen numunelerde olduğu görülmüştür. Fakat 90 günlük numuneler incelendiğinde en yüksek basınç dayanımı %20 TU ile üretilen numunelerde 69,7 MPa elde edilirken en düşük basınç dayanımı ise %45 ve %50 TU ile üretilen numunelerde 48,9 MPa bulunmuştur. Grafikten de anlaşıldığı gibi, Kür süresi arttıkça basınç dayanımı artmaktadır. Fakat tuğla unu oranı arttıkça basınç dayanımını olumsuz yönde etkilemiştir.

4. Sonuç ve Öneriler

Eskişehir Kılıçoğlu Tuğla işletmelerinden alınan tuğla ununun çimento harcında mukavemete etkisi araştırıldığı bu çalışmadan elde edilen sonuçlar ve öneriler, aşağıda sıralanmıştır.

1. TU’larda standart kıvam suyu ihtiyacı, tuğla unu oranı artışı ile artmaktadır.

2. TU’lerin priz başlama, priz sona erme ve hacim genleş-meleri standartlara uygun olduğu görülmüştür.

3. Tuğla ununun yoğunluğunun (2,8 gr/cm3) düşük olması nedeni ile tuğla unu oranı arttıkça üretilen çimento ikame-lerinin yoğunluğunu düştüğü görülmüştür.

Şekil 3.1. Eğilme ve basınç deney numunesinin kırılması

Çizelge 3.2. TU ‘ler ile PÇ 42,5 N harçlarının eğilme ve basınç dayanımları (MPa)

Tuğla Unu İkame

Oranları

Eğilme Dayanımı ( Mpa)

Basınç Dayanımı ( Mpa)

7.Gün

28 Gün

90. Gün

7. Gün

28. Gün

90. Gün

TU0 (Kontrol) 7,3 8,2 9,4 40,4 43,8 58,6TU10 7,0 7,8 9,4 36,1 42,9 62,8TU 15 6,7 7,5 9,9 33,8 41,9 68,3TU 20 6,4 7,4 9,6 32,3 39,4 69,7TU 25 6,1 7,1 9,6 29,8 37,2 66,2TU 30 5,3 7,1 9,5 27,5 34,9 63,4TU 35 5,0 6,4 9,6 25,1 33,0 58,2TU 40 4,7 5,7 9,5 23,6 31,1 52,4TU 45 4,2 5,9 9,1 21,2 28,2 48,9TU 50 3,4 3,7 8,9 16,4 19,6 48,6

y = -0,0151x 2 - 2,1992x + 43,676 R2 = 0,9865

y = -0,2128x 2 + 0,3637x + 43,595 R2 = 0,9721

y = -0,5848x2 + 5,7764x + 51,728

R2 = 0,8609

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

Kont

rol

TU10

TU15

TU20

TU25

TU30

TU35

TU40

TU45

TU50

Tuğla Unu İkame O ranları

Basın

ç D

ayan

ımı (

MPa

)

7. Gün

28. Gün

90. Gün

Şekil 3.2. TU ‘ler ile PÇ 42,5 N harçlarının basınç dayanımları (MPa)

75

28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE

genleşme tayini”, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, (2002).[19]. TS EN 196-5 “Çimento Deney Metodları - Puzolanik Çimentoların

Özellikleri” Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, (2002).[20]. TS EN 196-6 , “Çimento deney yöntemleri - Bölüm 6: İncelik tayini”,

Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, (2010).[21]. TS EN 197-1, “Çimento - Bölüm 1: Genel çimentolar - Bileşim,

özellikler ve uygunluk kriterleri”, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, (2012).

[22]. TS 25, ‘’ Doğal puzolan (tras)-Çimento ve betonda kullanılan-Tarifler, gerekler ve uygunluk kriterleri’’, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, (2008).

[23]. Yırgal, H., “Seramik tozunun çimento katkı maddesi olarak kullanım imkanları”. Yük. Lis. Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 65-71 (2004).

4. Çimento harcı üretiminde, tuğla ununun katkı şeklinde kullanılması atıkların değerlendirilerek ekonomik katkı sağlaması ve pahalı bir malzeme olan çimentonun sarfi-yatının belirli oranda azalması açısından uygun olacağı düşünülmektedir.

5. Bu çalışmada kullanılan tuğla ununun, standartlar dâ-hilinde katkılı çimento üretiminde kullanılabilirliği görül-müştür, %10 katkılı çimento 7 ve 28 günden sonra mukave-mete olumlu katkıda bulunmaktadır bu oran %5 civarındadır.

6. Tuğla unu priz süresini uzattığı için beton dökümünde kür-leme tavsiye edilir.

7. Tuğla unu, beton içerisinde kullanılarak betonun özel-liklerine etkisi ve sıva harcında kullanılabilirliğinin araştı-rılması düşünülebilir.

8. Tuğla unu ikame edilen çimentoların, CEM II grubunda bulu-nan çimento tipine uygun olduğu bulunmuştur.

5. kaynaklar[1]. Aruntaş, H.Y., Tokyay, M, “Katkılı çimento üretiminde diatomitin

puzolonik malzeme olarak kullanabilirliği.” Çimento ve beton dünyası, Ankara 17-22 (1996).

[2]. Kaynak, H., “ Tuğla ve gazbetonun mühendislik özellikleri.ülke ekonomisindeki yeri, hammadde potansiyelleri, avantaj ve dezavantajları”, Yüksek Lis.Tezi Osman Gazi ünivesitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 5-19 (1999).

[3]. Müdüroğlu, M., “Tuğla yapımında kullanılan kil hammaddelerinin özelliklerinin incelenmesi’”, Yüksek Lis.Tezi İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul,18-34 (1999).

[4]. Yıldırım, E., “Çorum’da kullanılan tuğla atıklarının tekrar değerlendirilmesinin araştırılması”. Yüksek Lis. Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 78-83 (2001).

[5]. Okucu. A.. “Bigadiç ve Tumatepe (Balıkesir) yörelerindeki zeolitik ve pcrlitiktüflerin puzolanik özellikleri”, Doktora tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir, 1-44, (1998).

[6]. Aruntaş, H.Y., “Diatomitlerin çimentolu sistemlerde puzolanik malzeme olarak kullanılabilirliği”, Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1 35 (1996).

[7]. Taşkın, C, “Türkiye çimento hammadde kaynaklan”, Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği, Ankara, 154-160, (1983).

[8]. Leckebush, R., “Türkiye’deki doğal puzolanların çimento katkı maddesi olarak kullanımı”, Çimento Araştırma ve Geliştirme Merkezi, Ankara, 1-10, (1984).

[9]. Postacıoğlu, B., “Beton Bağlayıcı Maddeler”, Teknik Kitaplar Yayınevi, Cilt 1, İstanbul, 5-38, (1986).

[10]. Tolon, C, “ Bazı Bölgelerimize Ait Killerin Fiziksel ve Kimyasal İncelemelerine Katkı, Doktora Tezı J.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 31-35, (1973).

[11]. “DPT Madencilik özel ihtisas komisyonu raporu”, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Yayın No: DPT:2614-ÖİK:625, Ankara, 6-9 (2001).

[12]. Leckebush, R., “Türkiye’de Doğal Puzolanların Çimento Katkı Maddesi olarak Kullanımı Üzerine İncelemeler”, Çimento Araştırma ve Geliştirme Merkezi, Ankara, 1-6(1984).

[13]. Kılıçoğlu Tuğla Fabrikası Kalite Müh. Temel Bey ve Teknik sorumlularla yapılan özel görüşme, Eskişehir (20.04.2006).

[14]. ASTM C 618, “Standard Specification for Coal Fly Ash and Raw or Calcined Natural Pozzolan for Use in Concrete”.

[15]. TS 819, “Rilem Cembureau Standart Kumu”, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, (1988).

[16]. TS EN 196-1, “Çimento Deney Metotları – Bölüm1: Dayanım tayini”, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, (2002).

[17]. TS EN 196-2, “Çimento Deney Metotları - Bölüm.2: Çimentonun kimyasal analizi”, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, (2013).

[18]. TS EN 196-3, “Çimento Deney Metotları - Bölüm.3: Priz süresi ve