Sam 1:1 1 Sam 1:5

SamJuda nanik täŋo kap buk1

Äma täga ba äma waki täŋo kädet1 *Äma kubätä äma wakiwaki täŋo man nämo bu-

ramiwayäŋ täyak uwä bänep oretoret terak apikuŋarek.

Äma unitä kädet äma wakiwakitä iwat täkaŋ u nämoiwat täyak. Ba äma Anututa yäŋärok man yäktäkaŋ udewanikät itpäŋ yäŋpäŋ-nadäk nämo täktäyak.

2*Äma unitä Ekäni täŋoman ba kädet siwoŋita gäripi-iniknadäk täyak. Gäripiinik nadäŋpäŋ unita kepmabipani nadäk-nadäk epän täk täyak.

3 *Äma uwä päya ämatä ume pomi terak piwani udebumik. U kehäromigän it täkaŋ. Pahämi ku-birigän itkaŋ bureni kadäni terakgän pat täkaŋ.Imaka imaka äma unitä täŋpeko uwä kudup tä-gagän ahäneŋ.

4 Täŋpäkaŋ äma waki täŋpani uwä udewani nämo. U pennämo api itneŋ. Nämo, u täpun-täpun mänittäpiäŋ äreyäŋ täŋpän kuk täkaŋ ude bumik.

5 Unita Anututä äma wakita komi yämayäŋ täyak u täganämo api irepmitneŋ. Täŋpäŋ äma udewaniwä

* 1:1: Sam 26:4; Snd 14:15; Jer 15:17 * 1:2: Jos 1:8; Sam 119:1, 119:35,119:47, 119:92 * 1:3: Ais 3:10; Jer 17:8; Ese 47:12

Sam 1:6 2 Sam 2:6äma täga bämopiken itpäŋ Anutu nämo api iniŋoretneŋ. Nämoinik!

6 *Täŋpäkaŋ äma Anutu täŋo man iwat täkaŋ, äma ude-wani Anututä oraŋ yämiŋpäŋ watä it yämik täyak.Täŋ, äma waki täŋpani kuduptagän api pewänpaotneŋ.

2Kome täŋo intäjukun ämatä inita nadäwä ärowani nämo

täneŋ1 * Guŋ ämawebetä imata ärowani täkta gäripi nadäk

täkaŋ? Ba imata kädet wakiwaki täkta manyäŋpäŋ-nadäk jop täk täkaŋ?

2Kome täŋo intäjukun äma uken-uken nanik imaka, ämiktänayäŋ tuŋum täkaŋ. Täŋpäŋ Anutu ini ba ämaAnututä intäjukun-inik itta iwoyäŋkuko u wäpiyäpmäŋ äpäkta käbeyä täŋpäŋman yäŋpäŋ-nadäktäkaŋ.

3Man yäŋpäŋ-nadäk täŋpäŋ ŋode yäkaŋ; Yarä unitä top-mäŋpäŋ ini gämoriken nipmaŋkumän yäk. Unitaketnin pädät täŋkumäno u yäpmäŋ däkŋeŋ tänakwäpäŋ nininken gärip terak itna yäk.

4 * Komen ämatä ude yäŋirä Ekänitä kunum gänaŋ itkaŋyabäŋ mägayäŋpäŋ sära yäwet täyak.

5 Täŋkaŋ koki wawäpäŋ jukuman kehäromi yäweriränbumta umuntaŋpäŋ kwaik täkaŋ.

6 Koki wawäpäŋ ŋode yäwet täyak; Wa! Äma intäjukunitta yäwani iwoyäŋkuro u näkŋa teŋkuro itak

* 1:6: Jon 10:14; 2Ti 2:19 * 2:1: Sam 46:6; Apos 4:25-26 * 2:4: Sam37:13, 59:8; Snd 1:26

Sam 2:7 3 Sam 2:12yäk. U pom kudupina wäpi Saion uken teŋkurointäjukun-inik itak yäk. U nadäŋ imut!

7 * Täŋpäkaŋ intäjukun äma Ekänitä iwoyäŋpäŋ teŋkukounitä ŋode yäyak; Eruk ämawebenaye, manEkänitä kwawak yäŋahäŋkuko u täwera nadäwut.Ekäni uwä ŋode näwetkuk; Gäk näkŋo nanakna.Apiŋo näkä gäkŋo nanka ude itat yäk.

8 * Täŋpäŋ ŋode näwetgän täŋkuk; Gäk näwerikaŋ guŋämawebe gäkŋa-tägän watä it yämenta api ganiŋkirewet yäk.

9 * Ude täŋira gämotnaken kaŋ irut yäŋpäŋ pärip-päripkehäromi iŋitkaŋ äma komitä-yäŋ intäjukun api ityämen yäk.

Bureni, ämatä käbotinik däpmäŋ kärapmit täkaŋude gäk pärip-päriptä guŋ ämawebe api däpmäŋkärapmiren. Ekäninatä man ude näwetkuk.

10Unita kome täŋo intäjukun äma in, ba äma wäpi nikekin, jukujin peŋpäŋman täwerayäŋ täyat ŋonita ketnadäkot.

11 * In Ekänita umuntaŋpäŋ gämori-kengän it täkot.12* Nadäkaŋ? Anutu täŋo nanakitä ämawakita kokwawak

bäräŋeŋ täk täyak unita kumäŋ-kumäŋ nidäpekyäŋpäŋ kaŋ oraŋ imut.

Täŋpäkaŋ ämawebe Anututä watä it nimän yäŋpäŋdubiniken kuk täkaŋ uwä Ekäni täŋo oretoretterak it täkaŋ.

* 2:7: Apos 13:33; Hib 1:5, 5:5 * 2:8: Sam 72:8; Dan 7:13-14; Jon 17:4-5* 2:9: Sam 89:23; Rev 2:26-27, 12:5, 19:15 * 2:11: Plp 2:12; Hib 12:28* 2:12: Jon 5:23; 1Pi 2:6

Sam 3:1 4 Sam 3:73

Tamimaŋ täŋo yäŋapik man kubäKap ŋowä Devittä nanaki tuäni Apsalom kaŋ-umuntaŋkuŋatkaŋ teŋkuk.1 * Ekäni, iwanaye bumta ahäŋkaŋ näk täŋpä wanayäŋ

täkaŋ.2 Täŋkaŋ yäŋärok ŋode näwet täkaŋ; Anututä täga nämo

täŋkentäŋ gamek.3 * Ude näwet täkaŋ upäŋkaŋ Anutu gäk näkŋo kurepäna

ude itan. Gäkŋa-tägän täŋpewi iwanaye yärepmittäyat.

Anutuna tägagämän, gäk bänep nadäŋ bäräpnatäŋpidäm taŋ namiŋpäŋ nepmaŋpi iwan iŋamikenbätakigän it täyat.

4 * Nadäkaŋ? Ekänitä täŋkentäŋ namän yäŋpäŋ gerayäŋira iniken pom kudupi terak itkaŋ gerananadäŋ namik täyak.

5 Unitä watä it namik täyak unita bipani däpmon pat-guŋguŋ täŋtäŋgän akuk täyat.

6 * Iwanaye bumta näk it gwäjik täkaŋ upäŋkaŋ nämoumuntak täyat.

7* Ekäni, gäkä iwanaye däpmäk täyan. Täŋkaŋ ämawaki umeni däpmäŋ tokäriri näk nutta täŋpä wak täkaŋ.Unita Ekäni Anutuna, täŋ namiŋkuno udegän, gäkäbä iwan keri terak nanik nämagut!

* 3:1: 2Sml 15:13–17:22 * 3:3: Sam 62:7 * 3:4: Sam 4:3, 43:3 * 3:6:Sam 23:4, 27:3, 118:10-13 * 3:7: Jop 16:10; Sam 22:21, 57:4, 58:6

Sam 3:8 5 Sam 4:68* Ekäni gäk kubä-tägän ämawebekaye täga täŋkentäŋ yä-

men. Unita Ekäni, ämawebekayewatä säkgämän ityämi.

4Bipani kubäken Devittä kehäromi yäpmäkta yäŋapik man

yäŋkuk1 * Siwoŋi Anutuna, gäkken yäŋapiŋira nadäŋ namisi.

Bian bänep nadäŋ bäräpna ketäreŋ namiŋkunounita apiŋo gerana nadäŋpäŋ oraŋ nami.

2 Ämawebe, in kadäni jidegän wäpna yäpmäŋ äpäktapiäni täk täkaŋ u api peneŋ? Ba imaka jopi-jopiyäpmäŋ kuŋat täkaŋ ba jopman nadäkta gäripipähap nadäk täkaŋ u kadäni jidegän api peneŋ?

3 * Ŋode nadäkot; Ämawebe Ekäni täŋo gämoriken kuŋattäkaŋ u inita biŋam iwoyäk täyak. Unita näkä gerayäŋira nadäŋ namik täyak.

4 * Unita ämawebe, in kujatjin kwaiwäpäŋ momi täktäkkädet pewut. Täŋkaŋ däpmon patpat kadänikenkwikinik patpäŋ man täwetat ŋonita juku piktäkot.

5 * Täŋkaŋ inä Ekänita nadäŋ imikinik täŋpäŋ ärawatäktäk kädet ini gäripi nadäk täyak ude täŋ imiktäkot.

6 * Ekäni, ämawebe mäyaptä gäkken gera jop ŋode yäktäkaŋ; Iron täŋ nimi! Nadäŋ nimeno uyaku ore-toret täga täne yäŋ yäk täkaŋ.

* 3:8: Sam 28:8, 29:11 * 4:1: Sam 17:6, 18:6, 18:18-19 * 4:3: Sam6:8-9, 50:5, 135:4 * 4:4: Sam 77:6, 119:11; Efe 4:26 * 4:5: Lo 33:19; Sam51:19, 62:8 * 4:6: Nam 6:26; Jop 7:7, 9:25

Sam 4:7 6 Sam 5:57 * Ketem piäniken ahäŋ bumbum täŋirä äma unitä ore-

toret nadäk täkaŋ. Upäŋkaŋ Ekäni, oretoret nadäktäkaŋ u jopigän. Bänep oretoret gäkä namik täyanu taŋi pähap. Bänepna täŋpidäm taŋ namiŋirioretoret bumta nadäk täyat.

8 * Ekäni gäkŋa-tägän watä it namiŋiri säkgämän it täyat.Unita imaka kubäta nämo umuntaŋkaŋ däpmonbäräŋek-inik päŋku säkgämän patguŋguŋ täktäyat.

5Anututä watä it imikta äma kubätä yäŋapiŋkuk

1 O Ekäni, näk komi nadäŋpäŋ yäŋkähän-kähän yäŋirajuku peŋpäŋ nadäŋ namisi.

2 * Anutu intäjukun ämana, juku peŋpäŋ täŋkentäktakonäm kotat ŋo nadäŋ nam.

3 * Ekäni, tami tami gäkken yäŋapik man yäk täyat.Edap dapuritä abäŋirän näk gäkken yäŋapik mankehäromigän yäŋpäŋ gäkä kowata jide näwoŋäre-wayäŋ täyan unita dapun täk täyat.

4 Anutu, anutu jopi ätu kudän wakita gäripi nadäk täkaŋupäŋkaŋ gäk anutu udewani nämo. Nämoinik,äma waki täŋpanitä gäk dubikaken täga nämoitneŋ.

5 * Ba äma inita nadäwä ärowani täŋpani uwä iŋamkakentäga nämo itneŋ. Äma waki täŋpani udewanitagaŋani pähap nadäk täyan.

* 4:7: Sam 97:11-12, 119:14, 119:72 * 4:8: Jop 11:19; Sam 16:9 * 5:2:Sam 3:4, 65:2 * 5:3: Sam 30:5, 88:13, 130:6 * 5:5: Hab 1:13

Sam 5:6 7 Sam 5:116 * Täŋkaŋ äma jop manman yäwanita täŋpäwak täŋ

yämik täyan. Ba äma iwan täŋpäŋ kumäŋ-kumäŋdäpanikät äma täŋyäkŋarani täŋpanita wakiiniknadäk täyan.

7 * Upäŋkaŋ gäk näka butewaki pähap nadäŋ namiktäyan unita gäkŋo kudupi yotken täga api ärowet.Äroŋpäŋ ganiŋ oretta gukut imäpmok api täŋpet.

8 * O Anutu, iwanaye bumta itkaŋ unita näkŋo irit kuŋat-kuŋatnata watä it namiŋiri gäkŋo kädet siwoŋikaŋ iwara.

Kädet näkä iwatta nadäwikaŋ pätak u näwoŋäre.9 * Näkŋo iwanayetä man bureni kubä nämoinik yäk

täkaŋ. Uwä äma täŋpä waktagän nadäk täkaŋ.Unitäŋo meni jinom uwä säkgämän, gakŋi nikektä

äma täŋyäkŋatpäŋ kumäŋ-kumäŋ kädetken yä-magut täkaŋ.

10 * Unita Anutu, manken yepmaŋpäŋ komi piä kaŋ yämi.Täŋiri iniken nadäk tawaŋ wakiwakitä äyäŋutpäŋkaŋ täŋpä wawut.

Ärowani täŋ gamiŋpäŋ momi bumta täk täkaŋ unitaiŋamkaken nämo itta kaŋ yäwat-kire!

11 * Täŋpäkaŋ ämawebe nadäŋ gamiŋirä watä it yämiktäyan uwä oretoret täk täkot. Bänep täganadäŋpäŋ oretoret kap kadäni kadäni tek täkot.

Ude täŋirä watä säkgämän it yämik täyi. U imata,ämawebe uwä gäka gäripi pähap nadäŋ gamiŋpäŋgäka yäŋpäŋ oretoret bureni täk täkaŋ.

* 5:6: Sam 55:23; Rev 21:8 * 5:7: 1Kin 8:29-30; Sam 132:7, 138:2 * 5:8:Sam 24:4-5, 27:11 * 5:9: Sam 62:4; Luk 11:44; Rom 3:13 * 5:10: 2Sml15:31, 17:14, 17:23 * 5:11: Ais 65:13

Sam 5:12 8 Sam 6:712 * Bureni Ekäni, äma gäkŋoman bureni iwaräntäk täkaŋ

unita kudän säkgämän täŋ yämik täyan.Nadäŋ yämik täyan unitä kurepätä-yäŋ watä bureni

it yämik täyak.6

Äma bäräpiken irani täŋo yäŋapik man1 * O Ekäni, mominata yäŋpäŋ kokwawak nadäŋkaŋ nämo

nebewen, ba momina täŋo kowata nämo namen.2 * Ekäni, kehäromina paotinik täyak unita butewaki

nadäŋ namiŋpäŋ kehäromi äneŋi nam.3* Bänepnakennadäŋbäräppähap ahätak upäŋkaŋEkäni,

gäk bäräŋeŋ nämo täŋkentäŋ namitan. Unitajidegän api nadäŋ namen?

4-5 * Nutpewi kumbero uwä täga nämo ganiŋ oreret. Ämakumbanitä nämo nadäŋ gamik täkaŋ. Udewaniwägäk täga nämo ganiŋ oretneŋ.

Unita Ekäni, päbä bäräpi terak nanik nämagut. Gäkbutewaki mähemi unita nadäŋ namiŋpäŋ kumäŋ-kumäŋ dubiniken nanik nämagutsi.

6Konäm kot yäpmäŋ äbäŋtäyiwa kehäromina kudup pao-tak. Täŋpäŋ bipani bipani dapunna konäm pitotäämetpärani tekna ba gwäk kunowäna näbätaktäyak.

7 * Iwanaye mäyap unita konäm pen kot täyat. Konämkottäyiwa dapunna pom tokŋewäkaŋ dapun täganämo ijik täyat.

* 5:12: Sam 115:13 * 6:1: Sam 38:1; Jer 10:24 * 6:2: Sam 41:4; Hos6:1 * 6:3: Sam 90:13 * 6:4-5: Sam 88:11, 118:17; Ais 38:18 * 6:7:Jop 17:7; Sam 38:10; Kra 5:17

Sam 6:8 9 Sam 7:58 * Tägagämän! Ekänitä konäm korira nadätak. Unita äma

wakiwaki täŋpani in keweŋ namut!9 Täŋkentäkta gera yäk täyat u nadäŋ namitak. Bureni,

yäŋapiŋira täŋkentäŋ namik täyak.10 Unita nadätat; Iwanaye bäräpi pähap gänaŋ itkaŋ

umun bumta api täneŋ. Täŋpäŋ mäyäk pähapnadäŋpäŋ nepmaŋkaŋ täŋguŋ-gurap täŋtäŋ apiämetpeŋ kuneŋ.

7Äma ŋo bäräpi nadäŋkaŋ Anutuken gera yäŋkuk

1 * Ekäni Anutuna, iwanaye yabäŋ umuntaŋ gäkken käbopitta ärek täyat. Täŋkentäŋ namiŋiri äma näkkumäŋ-kumäŋ nutnayäŋ näwarän täkaŋ uwä nut-neŋtawä.

2 Täŋ ämatä täŋkentäŋ namikta nämo iräwä, iwanayetätomägwäri udewädäŋ gärepmäŋpäŋku gupna apiyäpmäŋ däkŋeneŋ.

3-4 * * O Ekäni Anutuna, näk kudän waki kubä nämotäŋkut yäŋ nadätat. Upäŋkaŋ näkken kudänwaki ätu itneŋo, ba not kubäta täŋpäwak täŋpero,ba notnapak täŋ-ikŋatpäŋ man uterak yäŋmaŋpaäroweko, ba jop nadäŋ iwanaye täŋpäwak täŋperou täŋpäwä, eruk ŋode täga täŋpen;

5 Iwanaye jop yabäŋiri näwarän täŋpäŋ kaŋ nepmäŋirut!Nut-maŋpä äpmoŋpapäŋ kumäŋ-kumäŋ täga apinutneŋ. Täŋpäŋ gupna kome terak jop uken tägaapi pewä pärek.

* 6:8: Sam 119:115; Mat 7:23; Luk 13:27 * 7:1: Sam 31:1, 31:15, 71:1* 7:3-4: 1Sml 24:11 * 7:3-4: 1Sml 24:7, 26:7; Sam 109:4-5

Sam 7:6 10 Sam 7:126 * Upäŋkaŋ näk ude nämo täŋpani unita Anutu, gäk

kokwawakpähapnadäŋkaŋ akuŋpäŋ iwanayenut-nayäŋ piä bumta täkaŋ u däpmäŋpäŋ yäwat-kire!

Imata, gäkäwä kudän siwoŋitagän nadäk täyan unitaäbä täŋkentäŋ namisi.

7 * Ude täŋpäŋ punin unu itkaŋ ämawebe kuduptagänyäweri gämotkaken irirä yabäŋ yäwasi.

8 * Gähäwä ämawebe kuduptagän täŋo kudän yäpmäŋdaniwani unita Ekäni, iwanaye iŋamikennäka ämasiwoŋi yäŋ näwet!

Imata, näk waki täŋira kowata yäpmäkta yäwaninämo yäŋ nadätan unita.

9 * Anutu, gäk äma siwoŋi pähap. Gäk äma täŋo nadäk-nadäk ba gäripini kudup nadäwi tärek täkaŋ.

Unita gäk äma waki täŋo kudän waki kudup kaŋpewi paorut. Täŋkaŋ äma siwoŋita gwäki täga kaŋyämi.

10 * Ämawebe, in nadäkaŋ? Anutu u näkŋo watä ämana.Äma unitäŋo man buramik täkaŋ u täŋkentäŋyämik täyak.

11 * Anutu uwä man yäpmäŋ daniwani tägagämän. U ämawakiwaki nämo yabäŋ oretpäŋ kowata yäpmäktabiŋam yäŋtäreŋ yämik täyak.

12 * Täŋpäkaŋ ämawaki u kudänwaki nämo penayäŋ täŋouwä Anututä päip boham täŋomeni api wädäwek.U äpa topmäŋkaŋ gwäjikta pidäm täyak.

* 7:6: Sam 35:23, 94:2, 138:7 * 7:7: Sam 22:27 * 7:8: Sam 26:1, 43:1,98:9 * 7:9: Sam 34:21, 40:2, 94:23; Rev 2:23 * 7:10: Sam 18:2, 18:30,97:10-11 * 7:11: Sam 50:6, 90:9 * 7:12: Lo 32:41-42

Sam 7:13 11 Sam 8:313 * Täŋpäŋ ämik täŋo tuŋum komi komi u yäpmäŋpäŋ

kuwek kädäp mebet ikek äma u yamäkta täŋ-tuŋum täyak.

14 * Eruk, äma waki unita nadäwut. U kudän wakitäkta tawaŋ pek täkaŋ. Täŋkaŋ täŋikŋarani kudänmebäri mebäri wari wari täk täkaŋ.

15 * Uwä äma ätuta buŋep täk täkaŋ. Upäŋkaŋ buŋepiniken unitä api äyäŋutpäŋ yepmäŋirek.

16 * U udegän, kudän waki iniken unitägän äyäŋutpäŋ initerak täŋpäwak api pewän ahäneŋ.

17U kawut! Anutu u siwoŋi pähap unita bänep täga iwettäyat. Täŋpäŋ Ekäni Anutu ärowani unitäŋo wäpibiŋam kap terak iniŋoret täyat.

8Anutu ima mebärita komen äma nin nadäŋ nimik täyak?

1 * Ekäni Mähemnin, wäpka biŋam gäripi gakŋi nikektäkome kuduptagän intäjukun itak!

Wäpka biŋam ärowani unita kunum gänaŋ naniktägäk ganiŋoret täkaŋ.

2 * Täŋpäkaŋ iwankayetä mäyäk nadäwut yäŋpäŋ nanakpakikät iroŋiroŋi yäwetpäŋ yäwoŋärek täŋiri kapterak ganiŋoret täkaŋ.

Teŋirä iwankayetä nadäŋpäŋ umuntaŋpäŋman kumapi itneŋ.

3 * Täŋpäkaŋ Ekäni, näk kunum terak dapun täŋpäŋ* 7:13: Sam 18:14, 45:5 * 7:14: Jop 15:35; Ais 59:4; Jem 1:15 * 7:15:Sam 57:6 * 7:16: Sam 140:9-11 * 8:1: Sam 113:4, 148:13 * 8:2: Sam44:16; Mat 21:16; 1Ko 1:27 * 8:3: Sam 111:2

Sam 8:4 12 Sam 9:3imaka säkgämän ketkatä täŋ peŋkuno, komepakba guk komeniken yepmaŋkunouyabäŋ yäwatpäŋnadäwätäk ŋode täk täyat;

4 * Anutu, imata gäk äma mewuni ninta nadäwi ärowanitäk täkaŋ? Imata ämawebe watä säkgämän itnimik täyan?

5Nin äpani ude itnaŋipäŋ wäpnin biŋam epmäget kudännikek ude nipmaŋkun. Bureni, imaka päke ukudup yärepmitpäŋ gäkŋa bumik nipmaŋkun.

6 * Ude täŋkaŋ imaka kudup ketkatä täŋ-peŋkuno u yabäŋyäwatta nipmaŋkun. Ude täŋiri imaka kudup ugämotninken itkaŋ.

7-8 Yawakkät tom ägwäri, barak ba imaka imaka gwägupähap gänaŋ komeni komeni kuŋat täkaŋ ukuduptagän äma gämoriken yepmaŋkunotä itkaŋ.

9 Unita Ekäni Mähemnin, wäpka biŋam gäripi gakŋinikektä kome kuduptagän intäjukun itak!

9Anutu täŋo kudän siwoŋi unita bänep täga man

1 Ekäni, bänep nadäk-nadäkna kuduptä api ganiŋorettäŋpet. Täŋpäŋ näk ämawebe gäkä piä tägagämäntäk täyan unita api yäwet täŋpet.

2* Täŋkaŋ Anutu ärowani, näkä nadäŋ gamiŋpäŋ oretoretkap teŋpäŋ wäpka biŋam api yäpmäŋ ärok täŋpet.

3 Gäkä täŋkentäŋ namikta äbäŋiri iwanayetä gabäŋumuntaŋ metäŋpeŋ kuk täkaŋ. Metäŋpeŋ kuŋkämaŋ-däpmäŋpäŋ kumäk täkaŋ.

* 8:4: Jop 7:17-18; Sam 144:3; Hib 2:6-8 * 8:6: Stt 1:26-28; 1Ko 15:27; Efe1:22; Hib 2:8 * 9:2: Sam 5:11, 83:18

Sam 9:4 13 Sam 9:104 Täŋpäkaŋ yäpmäŋ danik piä täk täyan uwä siwoŋigän

täk täyan. Täŋkaŋ näkŋo manna yäpmäŋdaniŋpäŋ momika nämo yäŋ yäŋtäreŋ namiŋkun.

5 * Gäk guŋ äbot äbori äbori nämo nadäŋ gamik täkaŋu yebeŋpäŋ äma wakiwaki u kumän däpmäŋmoreŋkun. Täŋiri ämawebetä äma udewanita apiguŋ täneŋ.

6 Bureni, iwaniye waŋkuŋo ubayäŋ. Inide ude api it-neŋ. Gäk unitäŋo yotpärare yäpi waŋkuŋo unitaämawebetä kome unita täŋguŋ taŋpäŋ nämoinikapi nadäneŋ.

7 * Täŋpäkaŋ Ekäni uwä intäjukun äma inide api it yäp-mäŋ ärowek. Uwä intäjukun-inik itkaŋ ämawebeyäpmäŋ danikta pidäm täyak.

8 * Täŋpäŋ kudän siwoŋi terak api yäpmäŋ daniwek. Udetäŋkaŋ ämawebe kuduptagän iniken nadäk siwoŋiterak api yabäŋ yäwarek.

9 * Ekäni uwä eŋi kehäromi kubä ude itak. Iwantä ämakubäta täŋpäwak täŋpänä, äma u Ekäniken päŋkutäga irek.

Ba bäräpi kadänikenä Anutuken käbop täga päŋkuirek.

10 * O Ekäni, äma gäk gabäŋ tarek täkaŋ u kubä mädenämoinik ut imiŋkuno unita ämawebe mebärikanadäwä tärek täkaŋ uwä gäkä terakgän apiyeŋgämä peneŋ.

* 9:5: Lo 9:14; Snd 10:7 * 9:7: Sam 102:12, 102:26; Hib 1:11 * 9:8: Sam96:13, 98:9 * 9:9: Sam 37:39, 46:1, 91:2 * 9:10: Lo 31:6-8; Sam 37:25,70:4, 91:14

Sam 9:11 14 Sam 9:1611 * Unita ämawebe, in Ekäni, Saion yotpärareken in-

täjukun itkaŋ yabäŋ yäwat piä täk täyak u wäpibiŋami iniŋoret täkot!

Epänpähap täk täyak unita ämawebe komeni komeniyäŋahäŋpäŋ yäwet täkot.

12 * Bureni, Ekäni uwä äma komi nadäk täkaŋ unitäŋokonäm gerata juku peŋpäŋ nadäŋ yämik täyak.Ude täŋpäŋ äma netätä komi u yämik täkaŋ unitakowata täŋpäwak täŋ yämik täyak.

13Unita Ekäni, näka waki, butewaki nadäŋ namisi. Iwantäkomi ba bäräpi namikaŋ ŋo yabä!

Kumäŋ-kumäŋ dubiniken itat ŋo nämaguri äneŋitäga kaŋ ira!

14 * Ude täŋpayäŋ täno uwä näk päŋku Jerusalem nanikämawebe iŋamiken itkaŋ wäpka api ganiŋ oreret!

Bawaki keriken nanik nämagurayäŋ täyan unita ore-toret pähap nadäŋpäŋ wäpka api yäpmäŋ ärowet.

15 * Täŋpäkaŋ äma guŋ äbotken naniktä nintä äriktaawaŋ äneŋkuŋo upäŋkaŋ ini-tägän awaŋi gänaŋäriŋkuŋ.

Nin nipmäŋitta buŋep täŋkuŋo upäŋkaŋ buŋepiniken unitä yepmäŋitkuk.

16 * Bureni-inik, Ekänitä äma täŋo täktäki, kudän si-woŋi terak yäpmäŋ daniŋpäŋ kowata yämik täyak.Täŋirän äma waki uwä iniken kudän wakitääyäŋutpäŋ täŋpäwak täŋ yämik täkaŋ.

* 9:11: Sam 107:22 * 9:12: 2Sml 4:11; Sam 9:18, 10:17, 22:24, 37:25; Ais49:14-15; Hib 13:5 * 9:14: Sam 13:5, 20:5, 35:9 * 9:15: Sam 7:15, 94:23;Snd 5:22, 26:27 * 9:16: Kis 14:31; Snd 5:22

Sam 9:17 15 Sam 10:317 * Äma waki komeni komeni Anututa nadäŋ äwaräkuk

täk täkaŋ unitäŋo komeniwä kumbani komeubayäŋ.

18 * Täŋpäkaŋ ämawebe tuŋumi nämo, täŋbute-bute täŋ-paniwä Ekänitä jop yabäŋ äwaräkuk nämo täktäyak.

Nämo, äma bäräpi nikek udewani bureni-inik apitäŋkentäŋ yämek.

19 Unita Ekäni, äbi! Äbä jop yabäŋiri komen ämatäärowani täŋ gamineŋtawä! Äma nämo nadäŋgamik täkaŋ u kudup yepmaŋpikaŋ gäkŋo manpiäken kaŋ irut. Täŋpäŋ unitäŋo täktäki kaŋyäpmäŋ dani.

20 * Ekäni, ude täŋiri kaŋ umuntäwut. Kehäromika udeyäwoŋäreŋiri inita nadäwä äpani-inik kaŋ täŋput.

10Äma waki täŋpani u Anututä kehäromini täga yäpmäŋ

äpek1 Ekäni, komi butewaki ahäŋ namiŋirän gäk imata nep-

maŋpeŋ päŋku käbop itan?2 * Ekäni, äma waki täŋpanita nadä! U ärowani täŋpäŋ

äma jopi jäwäri iwan täŋ yämiŋpäŋ däpmäŋpäŋyäwat-kirek täkaŋ u nämo nadätan?

3 * Äma waki täŋpani uwä iniken bänepi täŋo gäripiugän iwatpäŋ ärowani täk täkaŋ. Moneŋ tuŋumtanadäŋgärip täŋpäŋ Ekäni mäde ut imik täkaŋ.

* 9:17: Jop 8:13; Sam 50:22 * 9:18: Sam 12:5; Snd 23:18, 24:14 * 9:20:Sam 62:9; Ais 31:3; Ese 28:2 * 10:2: Sam 7:16, 9:15; Snd 5:22 * 10:3:Sam 94:4; Rom 1:32

Sam 10:4 16 Sam 10:114* Äma udewanitä nin ärowani yäŋpäŋ Anututa nämoinik

nadäŋ imik täkaŋ. Nämo, Anututa nadäwä nämoitak bumik yäŋ nadäk täkaŋ.

5 * Täŋpäŋ äma udewani tuŋum pähap ikek itkaŋ kometerak säkgämän it täkaŋ. Upäŋkaŋ Anutu, ämauwä inita nadäwä ärowani täŋpäpäŋ gäkŋo bagamanta nadäwä äpani täk täkaŋ ba iwaniyetaudegän yäŋärok yäwet täkaŋ.

6 * Täŋpäŋ bänepitä ŋode nadäk täkaŋ; Imaka kubätä nintäga nämo täŋpän waneŋ. Nin tägagän api itneyäŋ nadäk täkaŋ.

7 * Äma udewani uwä meniken äma tagwän man yäwet-yäwet unitägän abämaŋ kuk täkaŋ. Meberitä jopmanman, umunman ba täŋpäwak man yäk täkaŋ.

8-9 * * Täŋpäŋ kädet moräkken käbop itpäŋ äma siwoŋi baäma kehäromini nämo, jop nadäŋ däpmäk täkaŋ,aŋ komitä käbop itpäŋ tom däpmäk täkaŋ ude.

10 Äma wakiinik täŋpani uwä äma jäwäri u jiraŋ yäŋnadäŋkaŋ yeŋ yäwat päpmo yepmaŋpäŋ ärowanitäŋ yämik täkaŋ.

11 * Täŋkaŋ bänepitä ŋode yäk täkaŋ; Anutu u ninta guŋtaŋpäŋ dapuri täŋpipik täŋkuko unita nin nämonibäk täyak yäk.

* 10:4: Sam 14:1-2, 53:1 * 10:5: Sam 12:5; Ais 26:11 * 10:6: Ais 56:12;Rev 18:7 * 10:7: Jop 20:12; Sam 12:2; Rom 3:14 * 10:8-9: Sam 17:11* 10:8-9: Sam 17:12 * 10:11: Jop 22:13; Sam 94:7; Ese 9:9

Sam 10:12 17 Sam 10:1812 O Ekäni, gäk akuŋpäŋ äma waki täŋpani unita kowata

yämi! Täŋkaŋ äma kehäromi paorani ninta guŋtäwentawä!

13Anutu, äma waki täŋpani imata gäk ganiŋ wärät täkaŋ?Ŋode uwä jop nadäk täkaŋ; Kowata nämo apinimek!

14 * Upäŋkaŋ Ekäni, gäk äma kädet waki täŋpani uyabäk täyan. Äma udewanitä komi nimiŋirä nibäŋäwaräkuk nämo täk täyan.

Unita äma kehäromini nämo, gäkä täŋkentäŋ nimiyäŋpäŋ gäkgän gabäŋ tarek täkaŋ. U imata,gäk kubä-tägän äma jopi jäwäri täŋkentäŋ yämiktäyan.

15 Unita Ekäni, gäkä äma waki täŋpani täŋo kehäromiyäyomägatpäŋ kowata komi kaŋ yämi!

16 * Ekäni gäk intäjukun-inik it yäpmäŋ päŋku pen api ityäpmäŋ ärowen, paot-paotka nämo.

Unita äma gäka nämo nadäŋ gamik täkaŋ u yäwatkireŋpewi kaŋ kuŋtäŋpä kut!

17 * Ekäni, gäk äma jäwäri täŋo yäŋapik man nadäŋyämiŋpäŋ bänepi täŋ-täpäneŋ yämiŋiri säkgämänapi itneŋ.

18 * O Ekäni, iroŋi kodäŋanikät äma bäräpi nadäwaniunitäŋo yäŋapik man nadäŋ yämiŋpäŋ kominadäk täkaŋ u dätäreŋ yämik täyi.

Ude täŋiri komen ämata äneŋi nämo api umuntäneŋ!* 10:14: Sam 68:5; 2Ti 1:12; 1Pi 4:19 * 10:16: Sam 145:13; Jer 10:10; Dan4:34; 1Ti 1:17 * 10:17: Kis 22:23; Sam 9:12 * 10:18: Sam 82:3; Ais 11:4

Sam 11:1-2 18 Sam 11:711

Äma kubätä Anututa nadäkinik täŋkuk1-2 * * Umuri kubä ahäŋ namiŋirän Ekänitä watä it namän

yäŋpäŋ uken kuk täyat.Unita notnapak, imata guŋtä-yäŋ ŋode näwetan? Ai!

Metäŋpeŋ ku! Äma waki täŋpanitä äma siwoŋidäpmäkta bipmäŋ uraniken käbop itkaŋ kuwekgwäjikaŋ u nämo yabätan? Gäk barak umuritä-yäŋ metäŋpeŋ pom udu ku! yäŋ man ude imatanäwetan?

3 * Yäke! Äma kuduptagäntä kädet siwoŋi mäde ut imäwääma siwoŋi jide täneŋ? Käwep api metäŋpeŋkuneŋ.

4*Upäŋkaŋ nähä nämo apimetäŋpeŋ kwet! Nämo, Anutuini kudupi tähaken itkaŋ dapun täŋ itak.

Kunum gänaŋ maŋitkaŋ intäjukun-inik it nimiŋpäŋäma täŋo täktäki u kuduptagän yabäŋpäŋ-nadäktäyak.

5 * Ekäni ini äma siwoŋi ba äma waki täŋpani yäpmäŋdaniŋpäŋ äma baga mani nämo buramik täkaŋunita kokwawak pähap api pewän ahäŋ yämek.

6 * Ude täŋpäŋ kädäp mebet komigämän upäŋ piŋ yabat-pewän komi bumta api nadäneŋ. U imata, kowataudewani yäpmäkta biŋam täkaŋ ubayäŋ.

7 * Täŋpäkaŋ Ekäni ini uwä siwoŋi unita äma siwoŋikuŋaranita gäripi nadäk täyak.

* 11:1-2: Sam 2:12, 121:1 * 11:1-2: Sam 7:12, 37:14, 64:3-4 * 11:3:Sam 87:1, 119:152 * 11:4: Mai 1:2; Mat 5:34 * 11:5: Stt 22:1; Sam 34:19;Jem 1:12 * 11:6: Sam 75:8; Jer 4:11-12; Ese 38:22 * 11:7: Sam 7:9-11,16:11, 33:5

Sam 12:1 19 Sam 12:6Äma Ekäni täŋo meni jinom iwatpäŋ kuŋat täkaŋ

uwä Ekäni iŋami api käneŋ.12

Äma kubä Anututä täŋkentäŋ imikta yäŋapik man yäŋkuk1 * Ekäni, äma siwoŋi kubä nämoinik itak. Ba äma man

bureni yäwani kuduppaotkaŋunita äbä täŋkentäŋnimisi!

2 * Ämawebe kuduptagäntä noriye bänepi ärikta joptäŋyäkŋarani täk täkaŋ.

3Unita Ekäni, gäk äma ätu jop yäŋ-yäkŋatpäŋ waki kädetterak yämagut täkaŋ ba ärowani täk täkaŋ uwämeni teŋpipiŋ yämi!

4 Äma udewanitä ŋode yäk täkaŋ; Nin äma ätu jop yäŋ-yäkŋatpäŋ imaka yäpmäkta gäripi nadäk täkamäŋu täga api yäpne.

Ba man yänayäŋ nadäŋpäŋä udegän täga api yäktäne yäk. Ude täŋitna äma kubätä täga nämoniniŋbitnäwek yäŋ yäk täkaŋ.

5 * Ude yäk täkaŋ upäŋkaŋ Ekänitä ini ŋode yäyak; Eruktäga! Näk ärewayäŋ! Ämatä äma jäwäri yäpmäŋäpäŋpäŋ komi piä yämiŋirä yäŋkähän-kähän yäŋitkaŋ u nadätat.

Äreŋpäŋ säkgämän itta gäripi nadäk täkaŋ u täŋken-täŋ yämiŋira udegän api itneŋ yäk.

6 * Ämawebe, in nadäkaŋ? Ekänitä täŋkentäŋ nimiktaman kehäromi yäŋkuko uwä man bureni-inikyäŋkuk. Man yäk täyak u siliwa mobä kädäpkenijiŋpewä kodaki paki-inik äworek täkaŋ udewani.

* 12:1: Ais 57:1; Mai 7:2 * 12:2: Sam 41:6; Jer 9:8; Rom 16:18 * 12:5:Sam 10:18, 34:6, 35:10; Ais 33:10 * 12:6: Sam 119:140; Snd 30:5

Sam 12:7 20 Sam 13:67 * Unita Ekäni, watä säkgämän kadäni kadäni it nimiŋiri

iwantä nidäpneŋtawä.8 * U imata, ämawaki bämopiken itkamäŋ. U kudup kädet

wakita tägagämän yäŋ nadäk täkaŋ.13

Äma kubä Anututä äneŋi nadäŋ imikta yäŋapik manyäŋkuk1 * Ekäni, kadäni jidegän äneŋi api nadäŋ namen? Gäk

näka mäde kadäni käroŋi api ut namen ba?Kadäni jidegän nadäŋ namiŋiri iŋamka äneŋi apigabäwet?

2 Kadäni jidegän bäräpina ŋo api ketäreŋ namen? Bute-waki pähap nadäŋ itat ŋo kepma bipani jide nadäŋyäpmäŋ kuŋira api paot namek? Kadäni jidegäntäŋkentäŋ namiŋiri iwanaye gämoriken nämo apiiret?

3 * Ekäni, gäk näkŋo Anutuna unita yäŋapik manna ŋonadäŋ namiŋpäŋ butewaki nadäŋ nami. Täŋpäŋkehäromi namiŋiri nämo api paoret.

4 * Iwanaye yabä kätäŋiri nintä irepmitkamäŋ yäŋpäŋnabäwä maŋ parira oretoret nämo täneŋ.

5 Upäŋkaŋ ude nämo! Gäk nadäŋ namikinik täktäyan unita nadäkinik täyat. Butewaki nadäŋpäŋtäŋkentäŋ namayäŋ täyan unita oretoret täŋgamitat.

6 * Bureni Ekäni, gäk näka säkgämän täŋ namiŋ yäpmäŋäbuno unita kap teŋpäŋ wäpka api ganiŋ oreret.

* 12:7: Sam 37:28, 97:10 * 12:8: Sam 55:10-11 * 13:1: Jop 13:24; Sam88:14; Ais 59:2 * 13:3: Jem 4:15 * 13:4: Sam 25:2, 35:19, 38:16 * 13:6:Sam 116:7, 119:17

Sam 14:1 21 Sam 14:614

Äma waki täŋo täktäk1 * Äma Anutu nämo itak yäŋ yäk täkaŋ uwä guŋ bureni-

inik! Äma udewani bänepi käbäŋ täwani. U kudänwaki mebäri mebäri täk täkaŋ. Kubätä kudän tägakubä nämoinik täk täyak.

2 * Nadäkaŋ? Ekänitä kunum terak ununitä etä päpädapun pärewat täk täyak. U äma nadäwä tum-bäpäŋ Anutu kaŋ-ahäkta piäni täŋpani udewaniätu itkaŋ ba nämo yäŋ nadäŋpäŋ yabäŋ ahäktadapun pärewat täk täyak.

3 * Upäŋkaŋ nämo, kudup u kädet siwoŋi irepmitmoreŋpäŋ kädet waki täŋpanigän. Uken nanikkubätä kudän täga kubä nämo täk täyak. Nä-moinik.

4 * Unita Ekänitä ŋode yäyak; Jide? Ämawebe u nadäk-nadäki nämo? U jop orek patkaŋ näkŋo ämawebe-naye uken täŋyäkŋatpäŋ kubota täŋ yämik täkaŋ.

Ude täŋkaŋ näkken yäŋapik man kubä nämoinik yäktäkaŋ.

5UpäŋkaŋAnututä ämawebeniye ukät itkentäk-inik täyakunita äma waki täŋpani unita imaka umuri-inikkubä api ahäŋ yämek.

6 * Äma waki uwä äma äpani jopi täŋo piä tawaŋ kaŋkaŋyäniŋ wärät täkaŋ. Upäŋkaŋ Ekäni uwä ämaäpanita watä it yämik täyak.

* 14:1: Sam 10:4, 53:1 * 14:2: Sam 33:13, 102:19 * 14:3: Rom 3:10-12* 14:4: Ais 64:7; Jer 10:25; Amo 8:4 * 14:6: Sam 9:9, 142:5

Sam 14:7 22 Sam 15:47 * Eruk, Isrel ämawebe täŋkentäŋ yämikta Ekänitä äma

kubä Saion nanik kaŋ pewän äbän yäŋ nadä-tat. Ekänitä ude täŋirän äneŋi säkgämän itnayäŋtäkamäŋken uken oretoret pähap api nadäne!

15Kädet siwoŋi Anututä gäripi nadäk täyak

1 * Ekäni, kudupi yotkaken äma jidewanitä täga ärowek?Ba kudupi yotpärarekaken äma jidewanitä kadänikäroŋi täga it yäpmäŋ ärowek?

2 * Eruk, nadätat, äma ŋodewanitä Anutu iŋamiken täga ityäpmäŋ ärowek;

Äma, Anutu täŋo manta gäripi nadäŋpäŋ kädet si-woŋigän iwarani u. Ba äma kadäni kadäni manburenigän yäk täŋpani u.

3 * Äma udewanitä noriye täŋo wäpi jop man terak nämoyäpmäŋ äpek. Ba noriyeta imaka wakiwaki nämotäŋ yämek. Ba äboriye bämopiken yäŋ-yäkŋaraniman kubä nämoinik yäwek.

Anututä äma udewanita gäripi nadäk täyak.4 * Äma udewanitä äma wakiwaki täŋpanita gäripi nämo

nadäk täyak. Nämo! Ämawebe Anutu täŋo kädetsiwoŋi iwat täkaŋ unitagän oraŋ yämik täyak.

Äma udewanitä imaka api täŋpet yäŋ yäwani ugäniwatpäŋ täk täyak. Iniken mani u iwatpäŋ täŋirän

* 14:7: Jop 42:10; Sam 53:6, 126:1 * 15:1: Sam 23:6, 24:3, 27:4, 61:4* 15:2: Ais 33:15; Sek 8:16; Efe 4:25 * 15:3: Kis 23:1; Sam 28:3, 50:20* 15:4: Jos 9:18-20; Het 11:35; Apos 28:10

Sam 15:5 23 Sam 16:4bäräpi mebäri mebäri ahäŋ imäpäŋ waweko up-äŋkaŋ gwäk pimiŋpäŋmani ugän iwatpäŋ täŋpek.

5 * Äma udewanitä kädet siwoŋi ŋode täk täyak; Ämaätuta moneŋ yämiŋkaŋ yäwerek; Kowata kämikaŋ namut yäk. Eruk ude yäwerekopäŋ kowataimikimik kadänikenä jide yämeko udegän yäpek,u irepmitpäŋ nämo.

Täŋpäŋ äma udewanitä man käbeyäken man bu-renigän yäwek. Täŋpäkaŋ äma ätuwä noriyemanken yepmakta jop manman yäk täkaŋ. Up-äŋkaŋ äma siwoŋitä kädet udewaniwä nämoiniktäŋpek.

In nadäkaŋ? Äma kädet tägatäga udewani iwat täkaŋuwä paot-paotta biŋam nämo täkaŋ.

16Äma kubätä Anututa nadäŋ imikinik täk täyak

1 * Anutu, näk nadäŋ gamikinik täk täyat unita gäk watäsäkgämän it namik täyi!

2 Näk Ekäni ŋode iwetkut; Ekäni, gäk näkŋo intäjukunämana. Imaka tägatäga näkken itkaŋ u gäkŋoketka terak nanik-tägän äbäk täkaŋ yäŋ iwetkut.

3 * Ämawebe Ekänita nadäkinik täk täkaŋ udewanikät ittagäripi nadäk täyat.

4 * Upäŋkaŋ ämawebe mäjo wära nadäŋ yämik täkaŋuwä komi api nadäneŋ. Nähä mäjo wärata ärawa

* 15:5: Lo 16:19; Ese 18:8 * 16:1: Sam 7:1, 17:8 * 16:3: Sam 101:6,119:63 * 16:4: Jos 23:7; Sam 32:10, 106:37-38

Sam 16:5 24 Sam 16:11nämoinik api täŋ yämet. Ba wäpi menaken nämoapi irek. Nämoinik!

5 * Imaka imaka päke itkaŋ ŋonitä näka watä nämo itnamik täkaŋ. Ekäni, gäk kubä-tägän watä it namiktäyan. Täŋpäkaŋ imaka imakata wäyäkŋek täyatuwä gäkägän namik täyan.

6 * Gäk watä säkgämän it namiŋiri näk kome terak ŋogäripi nikek it yäpmäŋ äbätat. Näk imaka kubätanämo wäyäkŋek täyat.

7 * Unita Ekänina wäpi biŋam yäpmäŋ akutat. Imata,uwä kädet siwoŋi kuŋatta nepmäŋit näwat täyak.Täŋpäŋ bipani imaka, Ekänitä nadäk-nadäk siwoŋinäwetpäŋ näwoŋärek täk täyak.

8 * Täŋpäkaŋ Ekänita guŋ taŋpäŋ nämo kuŋat täyat.Nämo, Ekäni uwä dubinaken it täyak unita imakakubätä täŋyäkŋat-pewän umuntaŋpäŋ täga nämokwaiwet.

9 * Unita bänepna pidäm taŋirän oretoret pähap nadäktäyat. Täŋkaŋ imaka kubäta nämoinik umuntaktäyat.

10 * Täŋpäkaŋ Ekäni, gäk watä säkgämän it namik täyan.Ude täŋiri näk kumäŋ-kumäŋ komeken nämo apikwet. Gäkŋo piä ämaka täga näk, nabäŋ äwaräkuktäŋiri kumäŋpäŋ jop nämo api parawet.

11 * * Täŋkaŋ gäkŋa-tägän kädet gäripi nadäk täyan unäwoŋärek täyan.

* 16:5: Sam 23:5, 119:57, 125:3; Kra 3:24 * 16:6: Jer 3:19 * 16:7:Sam 73:24, 77:6 * 16:8: Sam 27:8, 73:23 * 16:9: Sam 13:5, 30:12, 108:1* 16:10: Sam49:15, 86:13; Apos 13:35 * 16:11: Sam36:7-8, 43:4 * 16:11:Apos 2:25-28

Sam 17:1 25 Sam 17:8-9Täŋiri gäk dubikaken itkaŋ bänep oretoret terak

kuŋat täyat uwä tärek-täreki nämo!17

Äma kubä Anututä watä it namän yäŋpäŋ gera yäŋkuk1 Ekäni, gäkken gera yäŋira nadäŋ namisi! Kädet siwoŋi

iwat täyat unita nadäŋ bäräpna gäkken yäpmäŋäbäŋira täŋkentäŋ nami. Gäk yäŋgäkŋatta nämoyäyat unita yäŋapik manna ŋo nadäŋ namisi.

2 Näk nadätat, dapunka päraŋi-inik unita kudän siwoŋiu kudup kaŋpäŋ nadäwi tärek täkaŋ. Unita iwaniŋamiken äma siwoŋi yäŋ api yäŋtäreŋ namen.

3 * Bänep nadäk-nadäkna kudup kawi tärek täyak. Bi-pani bipani nabäŋpäŋ-nadäk täyankennadäkwakikubä nämo kaŋ-ahäk täyan. Imata, näk man waki,äma ätutä yäk täkaŋ ude nämo yäk täyat.

4 Gäkŋo man ugänpäŋ buramiŋpäŋ äma täŋpäwak kädetkudän unita mäde ut imik täyat.

5 * Gäkŋo kädet siwoŋi nämo irepmitpäŋ wari wari ugäniwat täyat.

6 O Anutu, gäkken yäŋapiŋira nadäŋ namik täyan. Unitaapiŋo gäkken gera yäkgän täŋira juku peŋpäŋnadäŋ namisi.

7 * Dubikaken irira iwanayeta yäŋpäŋ watä säkgämän itnamik täyan unita Anutu, nadäŋ namikinik täktäyan u kwawak pewi ahäwäpäŋ iwan kerikennanik nämagut.

8-9 * Dapunka mujipta watäni it täyan udegän näkawatä it namisi. Äma waki täŋpanitä näk nutta

* 17:3: Sam 16:7; Sek 13:9; Mal 3:2-3; 1Pi 1:7 * 17:5: Sam 119:133* 17:7: Sam 31:21 * 17:8-9: Lo 32:10; Sam 91:1, 91:4; Sek 2:8; Mat 23:37

Sam 17:10 26 Sam 18:1itgwäjineŋo udeta nämagut päŋku jirokka gäriŋkäbop nepmaŋsi.

10 * Äma udewani äma ätuta butewaki nämo nadäŋ yämiktäkaŋ. Meni jinomkenä gup yäpmäŋ ärokärokman unitägän abäk täkaŋ.

11Unäwarän täŋkänabäŋ ahäŋpäŋnutta yewa täkaŋ. Udetäŋkaŋ näk täŋpäwakta pidäm taŋpäŋ itkaŋ.

12Aŋ ägwäri tom yenayäŋ pidäm taŋpäŋ it täkaŋ ude näkneŋpäŋ kwinit äwatta nabäŋ nawat itkaŋ.

13 Unita Ekäni, äbi! Äbä täŋkentäŋ namiŋpäŋ iwanayedäpmäŋ yäwat kireŋpäŋ unitäŋo kehäromini yäp-mäŋ äpäsi. Päip bohamka u yäpmäŋ päbä ämiktäŋpäŋ äma waki keriken nanik nämagut.

14 Bureni Ekäni, äma kome terak ŋo imaka täpuri kubätanämo wäyäkŋek täkaŋ u keriken nanik nämagut.Komi piä yämikta yäwani yäŋ yämiŋkuno u yäniŋkiresi. Komi piä uwä yeritä yerita pen kaŋ yäniŋkire!

15 * Täŋpäkaŋ nähä waki nämo täŋpani unita kämigäkkät kowat kawän bureni api täde. Täŋkaŋdäpmon terak naniktä akuŋpäŋ dubinaken itanyäŋ nadäŋpäŋ bänep oretoret pähap tokŋek apinadäk täŋpet.

18Devittä iwaniye yärepmitpäŋ oretoret täŋkuk

Ekänitä Devit, Sol ba iwaniye ätu keri terak nanikimaguränpäŋ kap ŋo teŋkuk.1O Ekäni, gäk näkŋo kehäromina unita gäka gäripi pähap

inide kubä nadätat!* 17:10: 1Sml 2:3; Jop 15:27; Sam 73:7 * 17:15: Sam 4:6-7, 16:11; 1Jo 3:2

Sam 18:2 27 Sam 18:92* Gäk näkŋowatä ämana,mobä yewa ude it namitan. Bu-

reni, Anutunatä ude täŋkentäŋ namiŋirän gupnakoreŋpäŋ säkgämän it täyat.

U kurepä ude itpipiŋ namik täyak. Unitä itkentäŋnamiŋirän iwantä täga nämo nutneŋ.

3Näk Ekäniken gera yäŋira nadäŋ namiŋpäŋ iwan kerikennanik nämagut täyak. Unita Ekäni iniŋ orera!

4 * Kumäŋ-kumäŋ täŋo yentä kwasikotpäŋ nepmaŋkuŋ.Täŋpäwak täŋo kehäromitä näk uwäk taŋpäŋ nep-maŋkuk.

5Bureni, kumbani kome täŋo yentä pädät täŋpäŋ nepmäŋirirän awaŋtä näk nepmäŋitta buŋeptä-yäŋ itsäm-buk.

6 * Upäŋkaŋ bäräpina u gänaŋ Ekäni Anutuna ukentäŋkentäkta gera yäŋkut. Täŋkentäkta ude yäŋiraini kudupi yotken itkaŋ gera kotäkna ba konämbutewakina nadäŋ namiŋkuk.

7 Nadäŋ namiŋirän kome bärom täŋpäŋ kwaiŋkuk.Jop puningän nämo, mebäriken umu imaka,kwaiŋkuk.

U imata, Anututä iwanayeta kokwawak nadäŋiränude uwä ahäŋkuk.

8 Iŋami gäriŋ gänaŋ nanik gupe yäŋ täŋpän äpuŋ. Täŋpäŋmeni gänaŋ nanik täŋpäwak kädäp mebet gäyekikek aŋeŋ täŋpän abuŋ.

9 Ude täŋkaŋ kunum yäpmäŋ weŋpewän kukŋi kukŋikuŋirän gubam kubiri pähap terak yeŋtäŋ äpuk.

* 18:2: Hib 2:13 * 18:4: Sam 116:3 * 18:6: Jna 2:5-7

Sam 18:10 28 Sam 18:2010 * U imaka kunum gänaŋ nanik piri nikek uterak

maŋitkaŋ ukeŋode äpuk. U bäräŋek-inik äpuk,mänit täŋo piri mämä terak yäŋ.

11Ubipmäŋ uranipäŋ tek ude uwäk täŋkuk. Gubam toboritobori ume nikek it gwäjiŋ imiŋkuŋ.

12Kädet täwit imikta yäpätä gubam kubiri u gänaŋmadäŋkireŋtäŋ äbäŋirän mim ba kädäp mebet kometerak maŋkuŋ.

13 Täŋpäkaŋ Ekänitä iromaŋtä-yäŋ kunum gänaŋkärakŋeŋirän Ekäni Ärowani-inik unitäŋo mankotäk nadäŋkuŋ.

14 Täŋkaŋ äŋini yäpä ude, gwäjiŋ täŋpän äbäŋirä iwaniyeämet täŋpä kuŋkuŋ.

15 Ekäni kokwawak täŋpäŋ iwaniye yabäŋ yäŋpäŋ yabäŋkärakŋeŋkuk-ken gwägu pähap kawuk taŋiränkome mebäri kwawak patkuk.

16Ude täŋpäŋ Ekänitä punin unu naniktä näk nepmäŋittakewatpäŋ ume gwägu käroŋiken nanik wädäŋpäŋnepmaŋkuk.

17 Bureni, äma näka kokwawak täŋpani, kehäromini näkäyärepmitnaŋi nämo u keriken nanik nämagutkuk.

18 Iwanaye u bäräpi terak irira äbä nutnayäŋ täŋiräEkänitä itpipiŋ namiŋkuk.

19 * Wakiken-inik itkuro upäŋkaŋ bänepna gämäni-inikyäŋ nadäŋpäŋ unita wakiken nanik nämagutkuk.

20 * Ekänitä näk kädet siwoŋi täk täyat unita gwäkisäkgämän namik täyak. Näk momina nämo unitairon täŋ namik täyak.

* 18:10: Sam 104:3 * 18:19: Sam 31:8, 118:5 * 18:20: 1Sml 24:19

Sam 18:21 29 Sam 18:3021 Näk Ekäni Anutuna unita mäde nämo ut imiŋpäŋ

unitäŋo baga mani buramiŋpäŋ iwat täyat.22 Baga mani kudup iwatpäŋ unitäŋo man käderi kubäta

peŋawäk nämo täk täyat.23 U iŋamiken momina nikek nämo it täyat. Waki kubä

täŋpet yäŋpäŋ nadäŋit nadäŋit kuŋat täyat.24* Iŋamikennäkmominanämo, siwoŋi kuräki-inik kuŋat

täyat unita gwäki säkgämän udegän namik täyak.25 * Unita Ekäni, ŋode nadätat; Äma nadäŋ gamikinik

täŋpäŋ nämo gepmak täkaŋ unita kowata udegännadäŋ yämiŋpäŋ oraŋ yämik täyan.

Täŋpäŋ äma siwoŋi kuŋat täkaŋ unita kudän si-woŋigän täŋ yämik täyan.

26 Täŋpäŋ äma bänep paki kuräki-inik kuŋat täkaŋ unitakudän tägagän täŋ yämik täyan. Täŋkaŋ ämawakitäk täkaŋ unita iwan täŋ yämik täyan.

27 * Täŋpäkaŋ ämawebe äpani kuŋat täkaŋ u täŋkentäŋyämik täyan. Täŋkaŋ äma inita nadäwä ärowanitäŋpäpäŋ kuŋat täkaŋ u mäyäk yämik täyan.

28 * O Ekäni, bipmäŋ urani näk uwäktäŋ äyäŋutak u iwatkirekta topän ijiŋ-yäŋeŋ namik täyan.

29 Bureni, kehäromi namiŋiri iwanaye täga däpmäŋpäŋyäwat kirewet. Ba unitäŋo kehäromi täga yäpmäŋäpet.

30 * Unita ämawebe, ŋode yäŋira nadäwut; Yawe Anutuŋowä täktäki säkgämän, man yäk täyak u bu-renigän ahäk täkaŋ.

* 18:24: 1Sml 26:23 * 18:25: Sam 25:10, 31:23, 37:28, 40:11, 89:24* 18:27: Sam 101:5; Snd 6:17 * 18:28: Jop 29:3 * 18:30: Sam 17:7,119:140; Dan 4:37

Sam 18:31 30 Sam 18:41Uwä äma watä it nimän yäŋ nadäŋpäŋ uken kuk

täkaŋ unita kurepä ude it yämik täyak.31 * Ekäni kubä unitägän Anutu. Ba Anutu unitägän nin

gärak itpäŋ täŋkentäŋ nimik täyak.32 * Anutu unitägän kehäromi namik täyak, ba kädet

kuŋat-kuŋatnaken watä säkgämän it namik täyak.33 * U tägaken ba geŋiken kuŋatta kuroŋna täŋpidäm taŋ

namiŋirän kwamäktä-yäŋ pidämigän kuŋat täyat.34Täŋkaŋ ämik täkta täŋpäŋ-näwoŋärek täyak unita ämik

kadäniken äpa kehäromi täga gwäjiwet.35Ekäni, watä it namiŋpäŋ wakiken nanik nämagut täyan.

Ketka kehäromitä mehamtäŋ namiŋpäŋ watä itnamiŋiri säkgämän, wäpna biŋam nikek it täyat.

36 * Gäk kädet säkgämän täwit namiŋiri kuŋat täyatkenyewa kwäpäŋ nämo maŋnut täkaŋ.

37 Nämo, iwanaye gwäk pimiŋpäŋ yäwat kireŋkä yep-mäŋitpäŋ däpmäŋ-äŋan täŋkaŋ it täyat.

38 Täŋkaŋ akukta nämo, bumta däpmäŋpäŋ yepmaŋpagämotnaken it täkaŋ.

39 Bureni Ekäni, gäk ämik täkta kehäromi namiŋiriiwanaye täŋokehäromi yäpmäŋäpäŋmorek täyat.

40 Ba gäkä täŋpewi iwanaye näka umuntaŋpäŋ metäŋpeŋkuŋtäŋpä kuk täkaŋ. Bureni, äma kokwawak täŋnamik täkaŋ u täŋpawak täkaŋ.

41Ude täŋira täŋkentäkta konäm gera täk täkaŋ upäŋkaŋkubätä nämo täŋkentäŋ yämik täyak. Ba Ekänikengera yäk täkaŋ upäŋkaŋ kowata nämo yäniŋ-yäktäyak.

* 18:31: Lo 32:31, 32:39; 1Sml 2:2; Ais 45:5 * 18:32: Sam 91:2 * 18:33:Lo 32:13; Hab 3:19 * 18:36: Snd 4:12

Sam 18:42 31 Sam 18:5042 Nämo, näk yeŋ kokoyäŋ-pewa keŋkeŋ äworeŋirä

mänittä piäŋ äreyäŋ täŋpän kuk täkaŋ. Ba okäkädetken nanik ude äma u terak yeŋtäŋ kuk täyat.

43 Bureni Ekäni, äma äbot peŋawäk täŋpani u kerikennanik nämagutpäŋ guŋ äbot yabäŋ yäwattaiwoyäŋpäŋ nepmaŋkun.

Ude täŋiri äma bian nämo nadäŋkuro u apiŋo näkŋowatä piä ämanaye ude itkaŋ.

44-45 Täŋpäŋ man yäŋira äma kubäken naniktäumuntaŋpäŋ kwaiŋkaŋ käbop irani uken nanikkwawakgän ahäŋkaŋ gwäjiŋ äpmoŋ namik täkaŋ.Ude täŋkaŋ manna buramik täkaŋ.

46Unita ŋode yäwa; Ekäni itak! Täŋkentäkna iniŋ orerut!Anutu waki keriken nanik nämagurani unitäŋobiŋam yäŋahäwut!

47 * U imata, iwanaye yärepmitta kehäromi namik täyak.Täŋpäŋ äma äbori äbori täŋo kehäromi yäpmäŋäpäŋpäŋ gämotna-kengän yepmak täyak.

48 Bureni Ekäni, iwanaye yärepmitta kehäromi namiktäyan. Täŋkaŋ watä it namiŋiri täŋpäwak ämakomi komitä nämo nut täkaŋ.

49 * Unita äma äbori äbori bämopiken kap terak yäŋ-teŋpäŋ api ganiŋoret täŋpet.

50 U imata, Anututä Devit näk, intäjukun ämani ittaiwoyäŋkuk. U kehäromi namiŋirän iwanayekudup yärepmit morek täyat.

U kadäni kadäni nadäŋ namikinik täk täyak. Bakämiwä yerinayeta udegän tärek-täreki nämo apinadäŋ yämik täŋpek.

* 18:47: Sam 94:1 * 18:49: Rom 15:9

Sam 19:1 32 Sam 19:719

Anutu täŋo ket kudän ba meni jinom täŋo biŋam man1 * Kunumtä Anutu täŋo wäpi biŋam jidewani yäŋ u

kwawak pewän ahäk täkaŋ! Imaka imaka kudupkunum terak naniktä keri kudän säkgämän-inik ukwawak niwoŋärek täkaŋ!

2 * Kepma kubäkubätä yäpurärätpäŋ yäpurärätpäŋ penyäŋahäk täyak. Ba bipanitä udegän täk täyak.

3Bipani kepma yarä uwäman yäkyäktameni nämotämankwawak yäŋirän jukunintä nämo nadäk täkamäŋ.

4 * Upäŋkaŋ biŋam man yäŋpewän komeni komeni, yot-pärare kubäkubä kuŋ morek täyak.

Täŋpäkaŋ kunum terak Anututä eŋi kubä edap dapu-rita täŋ imiŋkuk.

5 Täŋkuko unita edap dapuritä ŋode täk täyak; Ämagubaŋi kubätä webeni käwayäŋ oretoret terak eŋigänaŋ naniktä äpämaŋ kweko ude abäk täyak. Baäma kubä närepmirek gärepmirek-ken bäräŋektapidämtak täyak ude täk täyak.

6 * Edap dapuri u pom kukŋi käda naniktä abämaŋ kumaŋkukŋi udude äpmok täyak. Imaka kubätä unitäŋoägonita käbop täga nämo irek.

7 * Täŋpäkaŋ Ekäni täŋo baga man uwä siwoŋi-inik.Unitä bänep nadäk-nadäknin täŋ-kodaktak täyak.Täŋkaŋ Ekäni täŋo man unita nadäŋitna bureni-inik täk täyak. Unitäŋo man kubä pära nämotäk täyak. Unitä äma nadäk-nadäki täpuri

* 19:1: Sam 8:1, 50:6; Rom 1:19-20 * 19:2: Sam 74:16, 139:12 * 19:4:Rom 10:18 * 19:6: Sam 113:3 * 19:7: Sam 119:130

Sam 19:8 33 Sam 19:14unita nadäk-nadäk taŋi Anutukennanikpäŋ yämiktäyak.

8 * Täŋirän Ekänitä man tägagämän u yäŋpäŋ niwoŋärektäŋirän oretoret täk täkamäŋ. Täŋkaŋ Ekänitäŋo man kädet u kudupi säkgämän-inik unitaämawebe nadäk-nadäki täŋpirärek tak täyak.

9 * Täŋpäkaŋ Ekäni oraŋ imikimik kädet u kädetsäkgämän. U tärek-täreki nämo it täyak. TäŋpäŋEkänitä ini kädet nintä iwatpäŋ täkta yäŋpäŋniwet täyak u siwoŋi bureni-inik.

10* Ekäni täŋoman u gol säkgämän-inik u irepmitak unitaman unita gäripi pähap nadäk täkäna! Uwä gäripi-inik, tom gakŋi täŋo gäripini irepmit moretak.

11 * Bureni Ekäni, gäkŋoman u jukuman täga niwet täyak.Ämawebe u buramiŋpäŋ iwat täkaŋ uwä kowatatäga ahäŋ yämik täkaŋ.

12 * Upäŋkaŋ Ekäni, äma kubätä iniken momi kuduptagäntäga nämo kaŋpäŋ nadäwän täreneŋ. Unita momiätu käbop itkaŋ unita nämo nadätat u ärut nami!

13 * Ärut namiŋpäŋ watä it namiŋiri momi nadäŋ paritwari täŋpetawä! Ude nämo täŋ namiwä momiunitä intäjukun täŋ namiŋirän unita watä piä täŋimetta! Unita watä ude it namiŋiri siwoŋi-inikitkaŋ gäk mäde ut gamettawä.

14 * Täŋpäkaŋ Ekäni gäk käbop irit mobä käwutna, batäŋkentäk ämana bureni! Unita näkŋo gäripna

* 19:8: Sam 12:6, 36:9, 119:128 * 19:9: Sam 119:138, 119:142 * 19:10:Sam 119:72, 119:103, 119:127 * 19:11: Sam 17:4 * 19:12: Sam 40:12,51:1-2, 90:8 * 19:13: Sam 18:32, 25:11, 119:133 * 19:14: Sam 18:2, 31:5,104:34

Sam 20:1 34 Sam 20:7taŋi uwä ŋode yäŋahätat; Mena jinom, nadäk-nadäkna kaŋ kawi tägawut yäŋ nadäk täyat.

20Äma kubätä intäjukun ämata yäŋpäŋ Anutuken gera

yäŋkuk1 Intäjukun ämanin, gäk bäräpi terak irayäŋ täno uwä,

Ekäni, Jekop täŋo Anututä täŋkentäŋ gamiŋpäŋwatä it gamik täyon!

2Anutu u Saion komeken itak. Itkaŋ ini täha gänaŋ naniktäŋkentäk täga ganiŋ kirek täyon.

3 Iniŋ oretta gupe käbäŋi nikek ijiŋ imayäŋ täno ba bäneptägata bänep iron peŋ imayäŋ täno unita gäripinadäŋ gamik täyon.

4 * Imaka imaka bänepkatä gäripi pähap nadäk täyanu ganiŋ kirek täyon. Ba täŋkentäŋ gamiŋirännadäk-tawaŋ pewayäŋ täno u bureni säkgämänkaŋ ahäwän!

5* Ude täŋkentäŋ gamiŋirän iwan täŋo kehäromi yäpmäŋäpayäŋ täno uken nin oretoret pähap täŋpäŋ Anu-tunin api iniŋ oretne! Täŋpäkaŋ Ekänitä yäŋapikmanka kudup nadäŋ gamik täyon.

6Eruk, näk nadätat! Ekänitä intäjukun äma ini iwoyäŋpäŋtewani u täŋkentäŋ imik täyak. U kunum gänaŋitkaŋ yäŋapik mani nadäŋ imik täyak. Täŋkaŋkeri kehäromitä täŋkentäŋ imiŋirän iwaniye täŋokehäromi yäpmäŋ äpäk täyak.

7 * Täŋpäkaŋ äma ätu ämik täŋo tuŋum kehäromikehäromi unitagän nadäkinik kehäromi täk

* 20:4: Sam 21:2 * 20:5: Sam 9:14, 60:4 * 20:7: Sam 33:16-17; Snd21:31; Ais 31:1

Sam 20:8 35 Sam 21:6täkaŋ. Upäŋkaŋ ninä Ekäni Anutunin unitäŋokehäromita nadäkinik täk täkamäŋ.

8 Äma udewani täŋo kehäromi kudup paoräkaŋ api maŋ-patäbotneŋ. Upäŋkaŋ ninä akuŋpäŋ kehäromtaŋpäŋ api it yäpmäŋ kune.

9 Ekäni, gäkken gera yänayäŋ täkamäŋken uken nadäŋnimiŋpäŋ intäjukun ämanin täŋkentäŋ imiŋiriiwaniye täŋo kehäromi kudup kaŋ yäpmäŋ äpäŋmorewän!

21Isrel täŋo intäjukun ämatä Ekäni wäpi iniŋ oretkuk

1 Ekäni, intäjukun ämata kehäromi imiŋiri iwaniye täŋokehäromi yäpmäŋ äpäŋmoreŋkuko unita oretorettäk täyak.

2 Imaka bänepitä gäripi pähap nadäŋpäŋ unita gäkkenyäŋapiŋkuko u imiŋkun.

3 Gäk not täŋ imiŋpäŋ iron taŋi täŋ imiŋkun. Täŋkaŋwäpi biŋam kwawak niwoŋärekta gwäpä golpäŋtäŋpanipäŋ ähät imiŋkun.

4 * U irit käroŋi itta gäkken yäŋapiŋkuko u nadäŋ imiŋiriudegän kadäni käroŋi it yäpmäŋ abukotä pen apiit yäpmäŋ ärowek.

5 Täŋkentäŋ imiŋiri iwan täŋo kehäromi yäpmäŋ äpukounita wäpi biŋam ikektä taŋi itak. Wäpi biŋamkätkehäromi u gäkŋa imiŋkun.

6 * Gäk iron pähap täŋ imik täyan u paot-paori nämo, penapi it yäpmäŋ ärowek. Ba dubiniken iriri unitaoretoret pähap täk täyak.

* 21:4: Sam 61:5-6, 91:16 * 21:6: Sam 16:11, 45:7; Apos 2:28

Sam 21:7 36 Sam 22:27 * O Ekäni täŋpämorek mähemi, intäjukun äma u gäka

nadäkinik täk täyak. Gäk nadäŋ imikinik täk täyanunita kehäromigän api irek.

8Ude täŋkaŋ iwankaye kokwawak nadäŋ gamani u kudup-tagän yäpmäŋ äpäŋpäŋ gäkŋa gämotka-kengänapi yepmaŋpen.

9 * Täŋpäkaŋ Ekäni, gäkä kwawak ahäwayäŋ täyankenuken kädäp mebet taŋitä imaka imaka ijiŋpewäpaot täkaŋ ude iwan u kudup api däpmäŋ paoren.Bureni, kokwawak taŋi nadäŋ yämiŋpäŋ däp-mäŋpäŋ kädäptä kudup ijiŋpewi api paotneŋ.

10 Täŋiri unitäŋo yeri kubä nämo api irek. Nämo, ukuduptagän api däpmäŋ morewen.

11 * Äma udewanitä waki täŋ gamikta yäŋpäŋ-nadäk täktäkaŋ upäŋkaŋ täga nämo täneŋ.

12 Nämo, kuwek gwäjiŋpewi yäwarirän api metäŋpeŋkuneŋ.

13O Ekäni, gäk kehäromika nikek unita wäpka biŋam kapterak ganiŋoret yäpmäŋ api kune!

22Äma kubä komi nadäŋpäŋ Anutuken konäm gera täŋkuk

1* Anutuna, Anutuna, imata nepmaŋtan? Imata ban itkaŋkonäm kähänna nämo nadäŋ namitan?

2 * Wära! Anutuna, näk kepma konäm kähän yäŋirakowata nämo naniŋ yäk täyan. Ba bipani udegänehutpäŋ gäkken gera yäŋira nämo nadäŋ namiktäyan.

* 21:7: Sam 16:8 * 21:9: Sam 18:8; Ais 26:11; Mal 4:1 * 21:11: Sam2:1 * 22:1: Sam 10:1; Mat 27:46; Mak 15:34 * 22:2: Sam 42:3, 88:1

Sam 22:3 37 Sam 22:113Upäŋkaŋ näk nadätat; Gäk Anutu kudupi intäjukun iriri

Isrel naniktä gäk wäpka yäpmäŋ akuk täkaŋ.4 * Täŋpäŋ bian äbekniye oraniyetä irit kuŋat-kuŋari

gäk ketka terak peŋpeŋ kuŋarirä täŋkentäŋ yämiktäŋkunonik.

5 Uwä gäkken yäŋapiŋirä iwan keriken nanik yämaguttäŋkunonik. Täŋiri gäka nadäkinik täŋ gamiŋiränadäkiniki jopi nämo täŋkuk.

6*Upäŋkaŋnähä imaka jopi ude. Näk ämanämo! Ämawe-betä nabäŋirä äpani täŋpäkaŋ yäŋärok näweritiŋam täŋ namiŋit täk täkaŋ.

7*Täŋpäŋnabäŋmägayäŋitmebet ogät näreŋit täk täkaŋ.8 * Täŋpäŋ sära ŋode näwet täkaŋ; Ekäniken gera yäŋiri

käwep täŋkentäŋ gamayäŋ yäk. Gäka gäripinadäŋpäŋä imata nämo gämagut täyak? Man udenäwet täkaŋ.

9 * Anutu, gäkä bian meŋ koki gänaŋ nanik täŋpewiahäŋkut. Näk nonoŋ naŋ parira gäkä täŋkentäŋnamiŋkun.

10 * Gäk näkŋo Anutu. Gäka nadäkinik täk täyat uwämeŋtä bäyaŋpäŋ nepmaŋkukken unitä pen it yäp-mäŋ äbätat ŋo.

11 * Unita apiŋo nepmaŋpentawä! Bäräpi ahäŋ namitakŋonita näk täŋkentäkta kubä nämo! Unita gäk bannepmaŋpeŋ kweno.

* 22:4: Sam 78:53, 107:6 * 22:6: Jop 25:6; Sam 31:11; Ais 41:14, 49:7* 22:7: Ais 53:3; Mat 27:39; Mak 15:29; Luk 23:35 * 22:8: Mat 27:43* 22:9: Sam 71:5-6 * 22:10: Ais 46:3, 49:1 * 22:11: 2Kin 14:26; Sam72:12; Ais 63:5

Sam 22:12 38 Sam 22:2012 Iwantä bulimakau komitä äma yäwat-kirek täkaŋ ude

näwat-kirek täkaŋ. Burimäkau kehäromi Basankomeken nanik udewanitä-yäŋ näk yewa täktäkaŋ.

13Aŋ komitä tom yenayäŋ yabäŋ kärakŋeŋpäŋ meni aŋektäkaŋ ude iwantä näk ude nenayäŋ täk täkaŋ.

14 * Täŋpäkaŋ kehäromina kudup paotak, ume piwäkwäkaŋ kome terak päŋkupaot täkaŋude. Täŋpäŋkujatna kudup gapun täkaŋ. Ba nadäk-nadäknatom gakŋi kädäpken pewäkaŋ mutpäŋ paot täkaŋude täyak.

15 * Täŋpäŋ kotäkna kawuk tawäkaŋ mebetna därawäntäkaŋ. Gäk nabäŋ näwaräkuk täŋiri kumbayäŋtäyat.

16 Täŋpäŋ waki täŋpani äbot pähaptä bipmäŋ gwäjiŋpäŋaŋtä tom yek täkaŋ ude gupna neŋpäŋ yäpmäŋdäkŋek täkaŋ.

17 Täŋpäkaŋ kujatna kwawak parirä nabäŋkaŋ oretorettäk täkaŋ.

18 * Ba näkŋo tek inita yäpmäkta närepmirek-gärepmirekude täk täkaŋ.

19 * Unita Ekäni, nepmaŋpeŋ ban kweno. Täŋken-täŋ namik täyan udegän apiŋo bäräŋeŋ abäŋkaŋtäŋkentäŋ nam!

20 Gäk äneŋi nämaguriri nutna yäkŋat täŋpä wawut! Gäktäŋkentäŋ namiŋiri äma aŋ bumik ŋowä kumäŋ-kumäŋ nutneŋo.

* 22:14: Sam 73:26; Dan 5:6 * 22:15: Sam 38:10 * 22:18: Mat 27:35;Mak 15:24; Luk 23:34; Jon 19:24 * 22:19: Sam 22:11, 70:5

Sam 22:21 39 Sam 22:2721*Näk aŋ ägwäri keriken nanik yäyomägariri tom ägwäri

yek täkaŋ ude näk nekta täŋpä wawut! Täŋpäkaŋbulimakau ägwäri itkaŋ ŋo joŋanitä näputneŋo,Ekäni näk nämagut.

22 * Ude täŋpikaŋ manbiŋam gäkä täŋ namik täyan unotnaye api yäweret. Täŋpäŋ gäk ganiŋ orettaäbot kubägän itkaŋ näkä gäkŋo wäpka biŋam apiyäpmäŋ akwet.

23Eruk näk ŋode yäyat; Anutu täŋo äbot täŋpani in Anutuwäpi yäpmäŋ akuwut! Jekop täŋo äboriye in Ekänioraŋ imikot! Bureni, Isrel äbot in, gwäjiŋ äpmoŋimut!

24*U imata, Anutuuwääma jäwäritamädenämout yämiktäyak. Unitäŋo komi nadäwätäkita nadäŋirän jopinämo täk täyak. Nämoinik! U yäŋapiŋirä nadäŋyämiŋpäŋ dubiniken äbäk täyak.

25 * Unita Ekäni, ämawebekayetä ganiŋ oretta käbeyätäŋirä gäkŋo täktäkkata yäŋpäŋ käbeyä iŋamikenapi ganiŋoret täŋpet. Bureni, oraŋ gamikta gupekäbäŋi nikek ijiŋ gamikta yäŋkehärom taŋkurou ämawebe gäka umuntak täkaŋ u iŋamiken apitäŋpa-tärewek.

26 * Kadäni uken äma jäwäri imaka, naŋ tokŋek api täneŋ.Ba ämawebe Ekäni dubiniken kuk täkaŋ uwä wäpiapi iniŋ oretneŋ. Eruk, ude täŋkaŋ tärek-tärekinämo säkgämän it yäpmäŋ ärok täkot!

27 * Täŋpäkaŋ ämawebe komeni komeni Ekänita* 22:21: Sam 34:4, 118:5 * 22:22: Sam 40:10; Hib 2:12 * 22:24: Sam31:22, 69:17, 69:33; Hib 5:7 * 22:25: Sam 35:18, 40:9-10, 61:8 * 22:26:Sam 40:16, 69:32 * 22:27: Sam 2:8, 82:8, 86:9

Sam 22:28 40 Sam 23:2nadäŋpäŋ äyäŋutpeŋ gämoriken api kuŋmoreneŋ. Kuŋ moreŋpäŋ api iniŋoret täneŋ.

28 * U imata, Ekäni uwä ämawebe komeni komeni kudup-tagän intäjukun it yämiŋpäŋ yabäŋ yäwat täyak.

29*Äma inita nadäŋirä ärowani täŋpanitä gukut imäpmoktäŋpäŋ Anutu api iniŋ oretneŋ. Bureni, komenämawebe kumäŋpäŋ parakta yäwani u kudup-tagäntä Ekäni api oraŋ imineŋ.

30 * Täŋkaŋ ämawebe mäden ahänayäŋ täkaŋ uwäEkänita watä piä api täŋ imineŋ. Ude täŋkaŋyeriniye ahänayäŋ täkaŋ unita Ekäni täŋo täk-täkita yäŋahäŋpäŋ api yäwet täneŋ.

31 * Bureni, ämawebe nämo ahäwani uwä kämi ahäŋiräEkänitä ämawebeniye waki keriken nanik yä-magurani unita yäŋpäŋ-yäwoŋärek api täneŋ.

23Ekäni täŋo iron säkgämän

1 * Ämatä sipsip watä it yämik täkaŋ udegän, Uraktä näkawatä säkgämän it namik täyak. Unita näk imakakubäta wäyäkŋek piä nämo täk täyat.

2 * Täŋpäkaŋ näk yäŋnäkŋat päŋku nepmaŋpän umedapuriken näŋpakaŋ eruk äneŋi nämagut päŋkuäyuŋken nepmaŋpän kwinigän itpäŋ-nadäk täktäyat.

* 22:28: Sam 47:7-8; Sek 14:9 * 22:29: Sam 89:48; Ais 10:16 * 22:30:Sam 102:18, 102:28 * 22:31: Sam 71:18, 78:6 * 23:1: Sam 34:9-10; Ais40:11; Jon 10:11; 1Pi 2:25 * 23:2: Sam 36:8, 65:11-13; Ese 34:14; Rev 7:17

Sam 23:3 41 Sam 24:23 * Ude täŋkaŋ irit kuŋat-kuŋatna täŋ-kehäromtak täyak.

Täŋpäŋ iniken wäpi täga terak kädet siwoŋi-kengän nämagut yäpmäŋ kuk täyak.

4 * Ekäni, kumäŋ-kumäŋ täŋo bipmäŋ uranitä uwäktäŋpäŋ nepmäŋirayäŋ täko upäŋkaŋ umuri ude-wanita nämo umuntäwet. Imata, gäk näkkätbok itkaŋ kadä ba käyäp iŋiriri gabäŋpäŋ nämoumuntak täyat.

5 * Ude täŋkaŋ näk nepmäŋ towikta ketem tuŋumtäŋpäŋ nämaguriri iwanaye jop nabäk täkaŋ. Udetäŋkaŋ nämagut päŋku dubikaken nepmaŋpäŋtäŋ-bumbum pewi ahäŋ namik täkaŋ.

6 * Ekäni, gäk irit kuŋat-kuŋatnaken watä säkgämän itnamiŋpäŋ bänep iron täŋ namik täyan.

Unita gäripi pähap tärek-täreki nämo, nadäk täyat.Ba näk gäkkät bok pen api it yäpmäŋ ärode.

24Anututä äma jidewanita gäripi nadäk täyak?

1 * Kome pähap ukät ämawebe ba imaka kome terak itkaŋu kuduptagän Anututä mähemi-inik täyak.

2 * Anutu unitägän kome u gwägu pähap terak peŋpäŋtäŋ-kehärom taŋkuk.

* 23:3: Sam 5:8, 19:7, 85:13 * 23:4: Sam 16:8, 27:1; Ais 43:2; Mai 7:14* 23:5: Sam 78:19, 92:10; Luk 7:46 * 23:6: Sam 25:7, 25:10, 27:4-6; 2Ko 5:1* 24:1: Kis 19:5; Lo 10:14; Sam 50:12; 1Ko 10:26 * 24:2: Sam 104:5, 136:6;2Pi 3:5

Sam 24:3 42 Sam 24:103* Unita äma jidewanitä Anutu unitäŋo kudupi pom terak

täga äroneŋ? Ba äma jidewanitä kudupi yorikentäga äroŋpäŋ iniŋ oretneŋ?

4 * Ämawebe ŋodewani; Äma keritä kudän waki nämo täktäkaŋ u, ba äma bänepi kuräki-inik u. Ba ämabänep nadäk-nadäki mäjo wära terak nämo pektäkaŋ u, ba äma imaka udewani täŋo wäpi yäŋpäŋjop manman nämo yäk täkaŋ u.

5 Ekänitä ämawebe udewanita nadäŋ yämiŋpäŋ ironsäkgämän api täŋ yämek. Bureni-inik, yämagu-rani Anutu unitä Siwoŋi ämawebenaye yäŋ apiyäwerek.

6 * Täŋpäkaŋ ämawebe udewaniwä gwäk pimiŋpäŋ Jekoptäŋo Anutu iwarän täŋpäŋ täŋkentäkta Anutuukengän kaŋ-tarek täkaŋ.

7 * Unita Jerusalem täŋo yämabam biani biani, in keweŋimiŋirä peŋyäŋek pähap täŋo intäjukun ämaärowani-inik u kaŋ ärowän!

8 Täŋpäkaŋ peŋyäŋek täŋo intäjukun äma uwä netä?Uwä Ekäni kehäromimähemi, iwan täŋo kehäromiyäpmäŋ äpani ubayäŋ! Äma unitägän peŋyäŋekpähap täŋo intäjukun äma itak.

9 Unita äneŋi täwera! Jerusalem täŋo yäma biani biani,in keweŋ imiŋirä peŋyäŋek pähap täŋo intäjukunäma ärowani-inik u kaŋ ärowän!

10 Täŋpäkaŋ peŋyäŋek täŋo intäjukun äma uwä netä?Uwä Ekäni kehäromi mähemi ubayäŋ! Äma

* 24:3: Sam 15:1 * 24:4: Sam 15:4; Ais 33:15-16; Mat 5:8; 1Ti 2:8 * 24:6:Sam 27:8, 105:4 * 24:7: Ais 26:2; Hag 2:7; Mal 3:1; 1Ko 2:8

Sam 25:1 43 Sam 25:6-7unitägän peŋyäŋek pähap täŋo intäjukun ämaitak. Bureni-inik!

25Devit täŋo yäŋapik man kubä

1 * Ekäni, yäŋapik man gäwerayäŋ äbätat!2 * Gäk Anutuna unita näk gäkagän nadäkinik täk täyat.

Gäk täŋkentäŋ nam! Nabäŋ äwaräkuk täŋiriiwantä kehäromina yäpmäŋ äpäŋpäŋ yäŋäroknäwerirä mäyäk nadäwetawä.

3 * Täŋpäkaŋ näk ŋode nadätat; Äma gäkä terak yeŋgämäpek täkaŋ u yabäŋ äwaräkuk täŋiri nadäkiniki jopinämo täŋpek. Nämoinik, äma gäka bitnäk täkaŋunitägän komi nadäŋpäŋ mäyäk api nadäneŋ.

4 * Unita Anutu, gäk nadäk-nadäk siwoŋika näwetpäŋnäwoŋärek täŋiri gäkŋo kädet täga u nadäwatärewut.

5 * Täŋpäŋ nämagurani Anutu, gäkŋo man bureni pätak unäwetpäŋ näwoŋäreŋiri kädet siwoŋi u kaŋ iwara.O Ekäni, näk gäka nämo guŋ taŋpäŋ gepmäŋit-iniktäŋpäŋ kuŋat täyat.

6-7 * * Ekäni, ironka ba butewaki kädetka bian täŋkunon-iktä täŋ yäpmäŋ äbätan unita nadäŋpäŋ näkgubaŋiken kädet wakiwaki täŋkuro u peŋ namisi.Gäk kudän täga ba iron mähemi unita nadäŋnamisi!

* 25:1: Sam 86:4, 143:8 * 25:2: Sam 31:1, 41:11 * 25:3: Ais 21:2,49:23; Hab 1:13 * 25:4: Sam 27:11, 86:11 * 25:5: Sam 40:1, 43:3, 79:9* 25:6-7: Sam 98:3, 103:17 * 25:6-7: Jop 13:26; Sam 31:19, 51:1

Sam 25:8 44 Sam 25:158 * Ämawebe, in nadäkaŋ? Ekäni uwä tägagämän, siwoŋi-

inik itak. Unitä äma momi täŋpani kädet siwoŋiiwatta yäwetpäŋ yäwoŋärek täk täyak.

9 * Ba äma gämori-kengän kuŋat täkaŋ u kädet ini gäripinadäk täyak ude yäwoŋärek täyak.

10 * Bureni, ämawebe topmäk-topmäk kubägän Anututäpewän ahäŋkuko u ba mani biŋam buramiŋpäŋiwat täkaŋ unita nadäŋ yämik-inik täk täyak.

Anutu uwä nadäk-nadäk yarä nikek nämo täktäyak, nadäŋkuko udegän pen api nadäŋ yäpmäŋärowek.

11 * Ekäni, momina mäyap upäŋkaŋ wäpka biŋamtayäŋpäŋ peŋ namisi.

12 Täŋpäkaŋ ämawebe Ekäni täŋo mani buramik täkaŋ,ämawebe u Ekänitä kädet siwoŋi iwatta u yä-woŋärek täyak. Yäwoŋäreŋirän ugän iwat täkaŋ.

13* Äma udewani säkgämän it täkaŋ. Ba unitäŋo nanakiyeimaka, kome terak täga api itneŋ.

14 * Bureni-inik! Ekänitä ämawebe mani buramik täkaŋ unot säkgämän täŋ yämik täyak. Täŋpäŋ topmäk-topmäk kubägän bian pewän ahäŋkuko unitäŋomebäri kudup yäwetpäŋ yäwoŋärek täk täyak.

15 * Täŋkentäŋ namikta Anutu-kengän gera yäk täyat.Täŋira umuri u ba u keri terak nanik yäyomägattäyak.

* 25:8: Sam 32:8, 86:5, 92:15 * 25:9: Sam 23:3, 27:11 * 25:10: Sam40:11, 103:18 * 25:11: Kis 34:9; Sam 79:9 * 25:13: Sam 69:36; Snd 1:33;Jer 23:6 * 25:14: Stt 17:1; Jop 29:4; Snd 3:32 * 25:15: Sam 123:2, 124:7

Sam 25:16 45 Sam 26:116 * Unita Anutu, gäk näkken äbäŋpäŋ täŋkentäŋ namisi.

Gäk ban iriri näkŋagän itpäŋ kehäromi nikeknämo nadätat.

17 * Unita gäk nadäŋ bäräpna yäpmäŋ keweŋ namiŋiribänepnatä kwikinik kaŋ irän. Täŋkentäŋ namiŋiribäräpitä kehäromina yäpmäŋ äpäk-inik nämotäŋpek.

18 * Bureni Anutu, komi nadäwätäkna yäpmäŋ keweŋnamiŋpäŋ momina kudup peŋ namisi.

19 * Ekäni, iwanaye mäyap u yabätan? Unitä kokwawakpähap jop nadäŋ-nadäŋ namik täkaŋ.

20 Täŋpäkaŋ gäk näkŋo watä ämana unita näk nämagut-päŋ watä säkgämän it namiŋiri iwantä nurirämäyäk yäpettawä.

21 * Näk nadäŋ gamikinik täk täyat unita gäkä nadäŋnamiŋpäŋ kädet ba nadäk-nadäkna siwoŋi unitayäŋpäŋ kadäni kadäni watä säkgämän it namiŋiriwawetawä.

22 * Täŋpäkaŋ Ekäni, gäk äbotkaye Isrel, bäräpi mebärimebäri gänaŋ nanikpäŋ wädäŋ tädotpäŋ yep-maŋpi säkgämän kaŋ irut.

26Äma siwoŋi kubä täŋo yäŋapik man

1 * Näk kudän täga täk täyat upäŋkaŋ iwanayetä yäŋäroknäwet täkaŋ. Unita Ekäni, iwanaye iŋamiken

* 25:16: Sam 69:16, 143:4 * 25:17: Sam 40:12, 107:6 * 25:18: Sam31:7, 103:3 * 25:19: Sam 3:1-2, 9:13 * 25:21: Sam 41:12 * 25:22:Sam 130:8 * 26:1: 2Kin 20:3; Sam 28:7; Snd 20:7

Sam 26:2 46 Sam 26:9gäkäwä äma siwoŋi yäŋ kaŋ näwet! Näk gäkagännadäŋ gamikinik täk täyat.

2 * Ekäni, man yäkyäk ba täktäkna kuduptagän siwoŋiitak yäŋ nadäkta nabäŋpäŋ-nadäk täyi. Täŋpäŋbänep nadäk-nadäkna jide itak yäŋ nadäkta yäp-mäŋ danisi.

3 * Ekäni, gäk näka iron pähap täŋ namiŋpäŋ kadänikadäni kädet siwoŋi näwoŋärek täyan. Gäk in-täjukun it namiŋpäŋ nämo nepmak täyan.

4 * Täŋpäkaŋ Anutu, gäk näkŋo mebärina nadätan. Näkäma waki täŋpanikät nämo kuŋat täkamäŋ. Baäma jop manman yäwanikät nämo it täkamäŋ.

5 * Bureni, näk äma goret täŋpanikät itpäŋ yäŋpäŋ-nadäkta gäripi nämo nadäk täyat. Äma udewanimäde ut yämik täyat.

6 * Ekäni, bänepna, täktäkna siwoŋi yäŋ gäwoŋärektaketna ärutpäŋ gäkŋo eŋi gänaŋ alta dubinikenganiŋ oretkaŋ teŋ gwäjik täyat.

7Näk ude täŋ gamiŋpäŋ kap kubä bänep tägaman gäwettateŋpäŋ täktäkka säkgämän u ämawebe yäwetpäŋyäwoŋärek täk täyat.

8 Ekäni, eŋi gäkä it täyanken wäpka biŋam kwawak itak.Eŋi unita gäripi taŋi nadäk täyat.

9 * Unita Anutu, näk äma waki täŋpani ba ämawebekumäŋ-kumäŋ däpani ukät bok nämo nidäpen!

* 26:2: Sam 17:3, 139:23; Sek 13:9 * 26:3: 2Kin 20:3 * 26:4: Sam 1:1;Jer 15:17 * 26:5: Sam 1:1, 31:6, 139:21-22 * 26:6: Sam 73:13; 1Ti 2:8* 26:9: 1Sml 25:29; Sam 28:3

Sam 26:10 47 Sam 27:410* Äma udewanitä kädet wakiwaki pen täk täkaŋ. Moneŋ

yäpmäkta kädet waki mebäri mebäri täkta nämoumuntak täkaŋ.

11Upäŋkaŋ Ekäni, nähä kädet udewani täga nämo täŋpet.Näk gäkŋo kädet siwoŋi ugän iwat täyat unita näknadäŋ namiŋpäŋ gäkŋata biŋam nämagut.

12 * Wisikna! Näk bägup tägaken itat yäŋ nadätat. Imakakubätä näk täga nämo täŋpän waneŋ.

Unita Anutu, ämawebe gäk ganiŋoret käbeyä täŋirirä wäpka biŋam api yäŋahäk täŋpet.

27Äma kubätä nadäkiniki yäŋahäŋkuk

1 * Ekäni uwä näkŋo peŋyäŋekna. Unitägän täŋkentäŋnamiŋpäŋ watä it namik täyak. Unita netätaumuntäwet?

2 * Anututä täŋkentäŋ namiŋirän äma wakiwakitä gupnaawähutta täŋpäwak täkaŋ. Ba iwantä näka kok-wawak nadäŋpäŋ nutna yäŋkaŋ äbä Anutu kaŋ-umuntaŋ ämetpeŋ päŋku yewä kwäpäŋ maŋdäp-mäk täkaŋ.

3 * Nadäkaŋ? Irit kuŋat-kuŋatna Anutu-kengän pek täyatunita iwan äma äbot pähaptä nutna yäŋkaŋ näk itgwäjineŋo upäŋkaŋ nämo umuntäwet. Nämoinik!

4 * Näk Anutuken imaka kubätagän yäŋapiŋkut. Ŋodetäŋ namikta gäripi-inik nadäŋpäŋ yäŋapiŋkut;

* 26:10: Lo 16:19; 1Sml 8:3; Ais 33:15 * 26:12: Sam 22:22, 27:11, 40:2,107:32 * 27:1: Sam 118:14; Ais 33:2, 60:20; Mai 7:8 * 27:2: Sam 9:3, 14:4* 27:3: Jop 4:6; Sam 3:6 * 27:4: Sam 18:6, 23:6, 90:17

Sam 27:5 48 Sam 27:11Anutu, gäk nadäŋ namiŋiri gäkŋa eŋi-kengän it-täŋgän kaŋ paora. Eŋikaken itkaŋ dapun täŋpäŋgabäŋgärip täk täyiwa.

5 * Näk ŋode nadätat; Kadäni waki ahäŋ namayäŋ täyakupäŋkaŋ Anututä yäŋnäkŋat päŋku tähani gänaŋnepmaŋpäŋ yäma ukätpäŋ watä säkgämän api itnamek. Ude täŋirän näk tägagän api iret.

6 * Watä säkgämän it namiŋirän iwan näk it gwäjinayäŋtäkaŋ u yärepmitpäŋ kehäromini api yäpmäŋäpet. Täŋpäŋ bänep pidäm nadäŋpäŋ oraŋ im-iŋpäŋ Anututä ini eŋi gänaŋ kap terak wäpi biŋamapi yäpmäŋ akwet.

7 * O Ekäni, näkä gäkken gera yäwayäŋ täyatken u bute-waki nadäŋ namiŋkaŋ täŋkentäŋ nam.

8 * Näkken äbi yäŋ näwetkuno udegän Ekäni, gäk ganiŋoretta äretat.

9 * Äreŋira näka käbop nämo iren. O Anutu, näk piäämaka unita täŋkentäŋ nam! Näka kokwawaknadäŋ namiŋpäŋ nämo näwat kirewen. Nämonepmaŋpen ba mäde nämo ut namen.

Kadäni kadäni täŋkentäŋ namik täŋkuno udegäntäŋkentäŋ namik täyi.

10 * Meŋnaye nanayetä mäde ut namineŋo upäŋkaŋ Ekänigähä täga nabäŋ näwaren.

11 * Unita Ekäni, imaka kaŋ tä yäŋ nadätan udegän nä-woŋäreŋiri kaŋ täŋpa. Iwanaye mäyap itkaŋ unitakädet kukŋi kädagän kaŋ yäŋnäkŋat yäpmäŋ ku.

* 27:5: Sam17:8, 31:20, 40:2, 50:15 * 27:6: Sam3:3, 107:22 * 27:7: Sam4:3, 13:3, 61:1 * 27:8: Sam 34:4, 105:4; Amo 5:6 * 27:9: Sam 6:1, 40:17,69:17, 94:14 * 27:10: Ais 40:11, 49:15; Jon 16:32; 2Ti 4:16-18 * 27:11:Sam 5:8, 25:4, 86:11

Sam 27:12 49 Sam 28:412 * Ekäni, iwan yabäŋ äwaräkuk täŋiri näk nämo nep-

mäŋitneŋ. Iwan uwä näka jop manman yäŋitumun man näwerit täk täkaŋ.

13* Bureni-inik nadätat! Itkaŋ kämi Ekänitä ämawebeniyetäŋkentäŋ yämiŋirän api yabäwet.

14 * Unita ämawebenaye, ŋode täwera nadäwut; InAnututa nadäkinik täŋpäŋ Anututä ini täŋkentäŋtamekta kaŋ itsämbut. Nadäwätäk pähap nämotäneŋ. Nämoinik! Kehärom taŋpäŋ kaŋ irut.

28Äma kubätä bäräpi gänaŋ itkaŋ Anutuken gera yäŋkuk

1 * Täŋkentäkna bureni Anutu, gäkä täŋkentäŋ namiyäŋpäŋ yäŋapitat. Gera yäŋira nadäŋ namisi. Gäkgerana nämo nadäŋ namiwä näk äma kumäŋpeŋkwani ude äworewayäŋ.

2 * Näk täŋkentäŋ nami yäŋpäŋ kudupi yotka käda ketnayaräbok kewatat. Täŋpäŋ yäŋapiŋiramanna kotäknadäŋ namisi!

3 * Anutu, näk äma waki-waki-kät bok nämo niwatkirewen. Äma waki udewani uwä noriyetamenitä not täŋ yämik täkaŋ upäŋkaŋ bänepitänadäwäwak yäpmäŋ kuŋat täkaŋ.

4 * Unita Ekäni, kädet waki täŋkuŋo u kowata udegän kaŋyämi.

* 27:12: Lo 19:18; Mat 26:60; Apos 9:1 * 27:13: Sam 31:19; Jer 11:19* 27:14: Sam 62:5; Snd 20:22; Ais 25:9 * 28:1: Sam 83:1, 88:4, 143:7* 28:2: Sam 5:7, 138:2 * 28:3: Sam 26:9, 55:21; Jer 9:8 * 28:4: 2Ti 4:14;Rev 18:6, 22:12

Sam 28:5 50 Sam 29:25 * Gäk piä tägatäga täk täyan upäŋkaŋ äma udewanitä

gäka mäde ut gamik täkaŋ. Unita nadätat, ämaudewani uwä kumän api däpmäŋ morewen!

6 Bänep täga pähap! Näk Ekäniken yäŋapik man yäŋiranadäŋ namiŋkuko unita ämawebenaye, Ekäniwäpi iniŋoret täkot!

7 * Ekäni uwä näkŋo kehäromina. U kurepäna. Bänepnadäk-nadäkna u terak peŋ moretat. U täŋkentäŋnamik täyak.

Unita bänep tägagämän nadäŋpäŋ kap terak wäpiyäpmäŋ akutat ŋo!

8 Ekäni uwä kehäromi-inik. Unitä iniken ämaniyetakehäromi yämiŋpäŋ inita iwoyäwani näk watä itnamik täyak.

9 * Täŋpäkaŋ Anutu, ämawebekaye waki keriken nanikketäreŋ yepmaŋ. Täŋkaŋ gäkŋata iwoyäwaniämawebekayeta nadäŋ yämiŋpäŋ watä säkgämänkadäni kadäni kaŋ it yämi.

29Iwän mänittä Anutu täŋo kehäromini kwawak pewän ahäk

täkaŋ1 * Ei! Kunum gänaŋ it täkaŋ in Anutu gämoriken itkaŋ

wäpi yäpmäŋ akuwut! Anutu-tägän kehärominikek unitawäpi biŋamta ba kehärominita yäŋpäŋoretoret täŋput.

2 * Anutu u kudupi inipärik kubä itak unita gwäjiŋ äpmoŋimiŋpäŋ wäpi biŋam iniŋ orerut!

* 28:5: Jop 34:27; Ais 5:12 * 28:7: Sam 13:5, 18:2, 22:4 * 28:9: 1Kin8:51-53; Sam 78:1 * 29:1: Sam 96:7-9 * 29:2: 2Sto 20:21

Sam 29:3 51 Sam 29:113 Gwägu pähap u punin terak iromäŋ pähap yäŋirän äma

komeni komenitä nadäk täkaŋ. U Anutu täŋo geramämä.

4 Bureni! Anutu uwä kehäromini nikek. Gerani u yäŋiränkomen ämawebetä nadäwä kehäromi ini pärikkubä täk täkaŋ.

5 Täŋpäkaŋ mänit piäŋirän puamäk täk täkaŋ uwä Anututäŋo mämä. Anutu täŋo mämä unitä Lebanonkomeken päya taŋi taŋi tokät täŋpä kuk täkaŋ.

6Unitä kärak yäŋirän Lebanon kome täŋo pomtä oretoretnadäŋpäŋ piäŋ äroŋkaŋ mak, bulimakau nanakitätäk täkaŋ ude täk täkaŋ.

7-8 Bureni, Ekänitä kärak yäŋirän yäpä kwinit täyak. Ukärak yäŋirän kome kawuki wäpi Kades unitäkwaik täyak.

9 Ekänitä gera yäŋirän tomtä nanaki bäyak täkaŋ. Ba gerayäŋpewän päya pähämi äreyäŋ kuk täkaŋ.

Ude täŋirän Ekäni täŋo kudupi yot gänaŋämawebeniyetä ŋode yäk täkaŋ; Ekäni täŋo wäpibiŋam taŋi kaŋ täŋpän! yäk.

10 * Ekäni u ume ba gwägu pähap yäŋpewän tokŋeŋkaŋäneŋi wädäŋ äpmok täkaŋ. Täŋpäkaŋ Ekäni uintäjukun-inik, paot-paori nämo it täyak.

11 Täŋkaŋ ämawebeniyeta kehäromi yämiŋpäŋ nadäŋyämiŋirän säkgämän it täkaŋ.

30Kumäŋ-kumäŋken nanik wädäŋ tädotpäŋ nipmaŋpani

täŋo bänep täga kap* 29:10: Stt 6:17; Jop 38:8, 38:25; Sam 28:8

Sam 30:1 52 Sam 30:81 Ekäni, näk käyäm täŋpäŋ kumnaŋi upäŋkaŋ gäkä äneŋi

nämagutkuno unita ganiŋ oretat! Gäkä täŋkentäŋnamiŋiri iwanaye yäŋärok nämo näwetkuŋ.

2 * O Ekäni Urakna, näk gäkä täŋkentäŋ nam yäŋpäŋyäŋapiŋira bäräpi ahäŋ namiŋkuko u ketäreŋnamiŋkun.

3 * Näk kumäŋ-kumäŋta biŋam täŋkuropäŋ äneŋiwädäŋ tädotpäŋ nepmaŋkun. Näk kumbaniäworeŋpäŋ patkuropäŋ kumbaniken nanik äneŋinämagutkun.

4 * Ai! Ekäni täŋo ämawebeniye, in oretoret täŋpäŋ wäpibiŋam yäpmäŋ akuwut! Ekänitä imaka imaka täktäŋkuko unita nadäkinik täŋpäŋ wäpi kudupi iniŋorerut!

5 * Uraknin uwä kokwawak kadäni käroŋita nämo nadäktäyak. Täŋ, iron täŋ nimik täyak uwä paot-paorinämo.

Täŋpäkaŋ konäm butewaki kadäni keräpitagäntäŋkaŋ butewaki paoränkaŋ äneŋi oretoret täktäkamäŋ.

6* Täŋpäkaŋnäk säkgämän itkutkenukenŋodenadäŋkut;Imaka kubätä täga nämo nepmäŋirek. Ke-häromina nikek pen api iret yäŋ nadäŋkut.

7 Ekäni, kadäni uken näk pom ude, iŋamkaken kehärominikek itkut. Upäŋkaŋ gäk nabäŋ umuntaŋ kuŋiriumuntä kehäromina yäpmäŋ äpuk.

8 Ekäni, näk umun ude nadäŋkaŋ, gäkä butewaki nadäŋnam yäŋpäŋ, gäkken yäŋapiŋkut.

* 30:2: Sam 6:2, 88:13, 103:3 * 30:3: Sam 28:1, 86:13 * 30:4: Kis 3:15;Sam 135:13, 149:1 * 30:5: Sam 103:9; Ais 26:20; 2Ko 4:17 * 30:6: Jop29:18; Sam 10:6, 62:2, 62:6

Sam 30:9 53 Sam 31:39 Näk ŋode gäwetkut; Näk kumäŋpäŋ äneŋi kome

äworeŋira nämo tägawek. Nämoinik! Ba ämakumbanitä wäpka biŋam täga nämo yäpmäŋ ak-wek. Ba äma kumbanitä gäkŋo täktäkka täŋobiŋam täga nämo yäŋahäwek yäŋ gäwetkut.

10 Unita Ekäni, näk gäkken yäŋapiŋira butewaki äneŋinadäŋpäŋ täŋkentäŋ nam!

11 * Eruk, käyäm täŋkaŋ butewaki nadäŋ bäräp täŋkurou ketäreŋ namiŋpewi oretoret kap teyat ŋo!Butewaki pähap nadäŋkuro u yäpmäŋ keweŋnamiŋpäŋ bänep oretoret peŋ namiŋkun.

12Unita mankum nämoinik api iret. Näk wari wari wäpkabiŋam api yäŋahäk täŋpet!

31Iwantä nidäpnayäŋ täŋirä Ekänitä api täŋkentäŋ nimek

1 * Ekäni gäkä käbop nepmaŋ yäŋpäŋ dubikaken äretat.Gäk täŋkentäŋ namiŋpäŋ iwan yabäŋ äwaräkuktäŋiri nämo nutneŋ.

Gäk kudän siwoŋi-inik täŋpani unita täŋpewi iwantänurirä mäyäk yäpettawä!

2 * Täŋpäŋ gäk nadäŋ namiŋpäŋ bäräŋek nämagut. Gäkmobä käwutna, watä ämana unita käbop nep-maŋiri iwantä nutneŋtawä.

3 * Watä ämana gäkä wäpka biŋamta yäŋpäŋ nämagutyäpmäŋ kädet tägaken ku!

* 30:11: Sav 3:4; Ais 20:2; Jer 31:13 * 31:1: Sam 22:5, 71:1; Ais 49:23* 31:2: Sam 71:2 * 31:3: Sam 18:2, 23:3, 25:11

Sam 31:4 54 Sam 31:114Ekäni, iwantä näk nepmäŋitta buŋep täkaŋ. Unita nabäŋ

näwariri jibi kubä yäpettawä! Gäk kubä-tägänwatä ämana kehäromi.

5 * Ekäni Anutuna, man bureni täŋo mähemi, bänepnadäk-nadäkna ba irit kuŋat-kuŋatna gäk-kengänpeŋira näk nämagut.

6 Gäk ämawebe ätutä mäjo wära yäniŋ oret täkaŋ unitabitnäk täyan. Upäŋkaŋ näk gäka nadäŋ gamikiniktäyat.

7 Gäk nadäŋ namikinik täk täyan unita oretoret täyat.Näk bäräpi täŋira nabäŋpäŋ bäräpina dätäreŋnamiŋkun. Komi nadäŋira nabäŋpäŋ komina ut-pewi maŋkuk.

8 * Iwan yabäŋ äwaräkuk täŋiri komi piäken nämo nep-maŋkuŋ. Nämo. Watä säkgämän it namiŋiritägagän itat.

9 Ekäni, gäk butewaki nadäŋ nam. Näk bäräpi kotatat.Näk konäm kottäyiwa dapunna pomi tokŋekaŋ.Täŋpäkaŋ kujatna imaka, kudup kwitakaŋ.

10 * Bänep nadäŋ bäräpnatä irit kuŋat-kuŋatna urayäŋtäyak. Täŋirän konäm kotkä kadäni käroŋi nämoiret yäŋ nadätat. Bäräpinatä kehäromina yäpmäŋäpäŋpewänpaotak. Täŋirän kujatna imaka, kudupkwitakaŋ.

11 Kehäromina nikek nämo ude irira iwanayetä yäŋärokmannäwet täkaŋ. Notnaye imaka, iŋam täŋ namiktäkaŋ. Täŋpäŋ täŋkentäŋ namanitä näka gaŋataŋpäŋ nabä-kätäkaŋ.

* 31:5: Luk 23:46; Apos 7:59 * 31:8: Sam 18:19 * 31:10: Sam 32:3,102:3

Sam 31:12 55 Sam 31:1912 * Täŋirä ämawebe näka guŋ täkaŋ, äma kubäpäŋ

äneŋpäŋ täŋguŋ taŋpäŋ it täkaŋ ude. Näk käbotawäram jiraŋken maŋpä kuk täkaŋ udewani.

13 * Täŋpäŋ iwan mäyaptä yäŋpäŋ-nabäŋ näwat täŋiränadäk täyat. Näk nutta man yäŋpäŋ-nadäktäŋit waki täŋ naminayäŋ yäŋit täŋpewä bumtaumuntak täyat.

14 Upäŋkaŋ gäk näkŋo Anutuna bureni-inik yäŋpäŋ-nadäŋ gamikinik täk täyat.

15 Näk gäk ketka terakgän it täyat unita iwan nepmäŋit-nayäŋ näwat-kirek täkaŋ uken nanik nämagut.

16* Gäkŋo piä ämaka näk, iron täŋ nami. Gäk ironmähemiunita äneŋi nämagut.

17 * Ekäni, näk gäka gera yäyat unita täŋkentäŋ nam. Gäkiwan yabäŋ äwaräkuk täŋiri näkŋo kehärominanämo yäpmäŋ äpneŋ.

Upäŋkaŋ ämawaki ini wawut! Ini kumäŋpäŋ kumäk-inik täŋput!

18 * Äma udewanitä ärowani täŋpäŋ yäŋärok man ŋodeyäk täkaŋ; Äma siwoŋi kuŋarani u äma waki yäŋyäwetpäŋ yebek täkaŋ.

Unita Anutu, äma udewani täŋo meni täŋpipi.19 * Anutu, ämawebe gäka nadäŋ gamikinik täŋpeŋ kuŋat

täkaŋ unita iron säkgämän-inik täŋ yämik täyan.Ämawebe gäkä terak tubeŋ kuk täkaŋ u watä ke-

häromi it yämik täyan. Ude täŋiri ämawebekomeni komenitä kaŋpäŋ nadäk täkaŋ.

* 31:12: Sam 88:4-5 * 31:13: Jer 6:25, 20:3, 20:10; Mat 27:1 * 31:16:Nam 6:25-26; Sam 4:6, 67:1 * 31:17: 1Sml 2:9; Sam 25:2, 115:17 * 31:18:1Sml 2:3; Sam 12:3; Jud 15 * 31:19: Ais 64:4; 1Ko 2:9

Sam 31:20 56 Sam 32:120 * Täŋpäkaŋ ämawebekaye u iwantä täŋpäwak täŋ

yämineŋ yäŋpäŋ dubikaken käbop yepmak täyan.Täŋiri iwantä komi yämikta täŋpäwak täkaŋ. Ba äma

waki täŋo mäyäk mantä täga nämo yäpmäŋ äpäktäkaŋ.

21 * Unita näk Ekäni iniŋ orera! Iwantä yotpärarenadäpmäŋ eränayäŋ täŋirä Ekäni uwä ironpähap täŋnamiŋkuk.

22 * Bureni! Näk komi nadäŋkaŋ gäk käwep nepmaŋkunyäŋ nadäŋkuropäŋ konäm butewaki täŋiranadäŋpäŋ täŋkentäŋ namiŋkun.

23 Ekäni, gäk ude täŋ namiŋkuno unita ämawebe ŋodeyäwera; Ekäni täŋo äboriye in uwä Ekänita gäripi-inik nadäk täkot! U ämawebe mani buramik täkaŋu watä säkgämän it yämik täyak.

Upäŋkaŋ äma inita nadäwä ärowani täk täkaŋ unitakowata yämik täyak.

24 * Unita ämawebe Ekäni nadäŋ imikinik täk täkaŋ, inkuduptagän Ekäni itak yäŋpäŋ kehäromigän ittäkot.

Täŋpäŋ imaka umuritä ahäŋ tamiŋirä bätakigänkuŋat täkot!

32Momi ärutärut uwä imaka tägagämän kubä

1 * Anututä äma kubä täŋo momi peŋ imiŋirän säkgämänit täyak.

* 31:20: Jop 5:21; Sam 27:5, 32:7 * 31:21: 1Sml 23:7; Sam 17:7 * 31:22:Ais 38:11-12; Jna 2:4 * 31:24: Sam 27:14 * 32:1: Sam 85:2, 103:3

Sam 32:2 57 Sam 32:72 * * Bureni, ämawebe Anututä momini ärut yämiŋpäŋ

momijin nämo yäŋ yäwet täyak uwä säkgämän ittäkaŋ. Ämawebe udewani Ekäni täŋikŋarani äneŋinämo täk täkaŋ.

3 * Bureni Anutu, momina gäkken nämo yäŋahäŋkaŋkäbop peŋpäŋ kepma bipani konäm kotkä gupnakudup putäreŋkuk.

4 Kadäni uken kepma bipani bänepna sukurekta kominamiŋiri kehäromina kudup paotkuk, edap taŋiijiŋpäŋ kome kawuktak täyak ude.

5 * Täŋpäŋ kämi ŋode nadäŋkut; Näk momina Anutukenyäŋahäwa! Ude nadäŋpäŋ momina kwawakgänpeŋpäŋ yäŋahäŋira waki täŋkuro unitäŋo momiärut namiŋkun.

6 * Mebäri unita ämawebe gäkŋo manka buramik täkaŋu kudup bäräpi ahäŋ yämäwä gäkken bäräŋeŋkaŋ yäŋapiwut! Täŋirä bäräpi taŋi-inik, umetätokätpäŋ ämayäpmäŋkuk täkaŋude täŋpäŋnämoapi däpek.

7 * Bureni Anutu, näk imaka kubäta umuntaŋpäŋ gäkkenpäŋku käbop täga iret. Bureni, gäkä watä itnamiŋiri bäräpitä näk nämo yäpmäŋ äpäk täkaŋ.

Wakiken nanik nämagut täyan unita näk ganiŋoretta kap taŋigän tek täyat.

* 32:2: Jon 1:47; 2Ko 5:19 * 32:2: Rom 4:7-8 * 32:3: Sam 31:10,38:8, 39:2-3 * 32:5: Wkp 26:40; 2Sml 12:13; Jop 31:33; Sam 103:12; 1Jo 1:9* 32:6: Sam 46:1-3, 69:1, 69:13 * 32:7: Het 5:1-31; Sam 31:20, 91:1, 121:7

Sam 32:8 58 Sam 33:38 * Täŋpäkaŋ Ekänitä ŋode näwetkuk; Kädet iwarayäŋ

täyan u näkä nadäk-nadäk siwoŋigän gamiŋpäŋapi gabäŋ gäwaret yäk.

9Unita gäk hos kenta but ude nämo äworewen yäk. Yaräuwä nadäk-nadäki nämo yäk. U yen topmäŋpäŋwädäwikaŋ manka buramiŋpäŋ gäkken ämdeŋyäk. Täŋpäkaŋ gäkä udegän nämo äworewen yäŋnäwetkuk.

10 * Ämawebe, näkä ŋode täwera nadäwut; Äma kädetwakiwaki täk täkaŋ udewani terak bäräpi mebärimebäri ahäŋ yämik täkaŋ.

Upäŋkaŋ ämawebe Anututa nadäŋ imikinik täktäkaŋ u säkgämän yabäŋ yäwat täyak.

11 * Unita ämawebe siwoŋi, in bänep täga nadäk täkot!Täŋpäŋ imaka imaka täŋ tamiŋkukounita oretorettäk täkot!

In ämawebe bänep sukurewani kudup, Anutuiŋamiken kap teŋpäŋ gera terak oretoret täktäkot!

33Anutu iniŋoret-oret kap kubä

1Ämawebe siwoŋi kuŋarani, in oretoret täŋpäŋAnutu kapiniŋ ubiŋ tewut. Jop manman nämo yäwani intäiniŋoret kap teŋ imiŋirä tägawek.

2Unita wagäm utpäŋ wäpi biŋam iniŋ orerut!3Wagäm bigoŋ säkgämän utpäŋ kap kodaki kubä oretoret

terak teŋ imut!* 32:8: Sam 25:8, 33:18 * 32:10: Sam 16:4; Snd 13:21; Rom 2:9 * 32:11:Sam 7:10, 64:10, 97:12

Sam 33:4 59 Sam 33:124 Anutu täŋo man u bureni-inik. Ba imaka täk täyak uwä

tägagän täk täyak. Goret kubä nämo täk täyak.5 * Unitä kudän siwoŋitagän gäripi nadäk täyak. Täŋkaŋ

unitäŋo butewakitä kome pähap ŋo terak tokŋektäyak. Uwä nämo paot täyak.

6 * Täŋpäkaŋ Anututä man yäŋirän kunum, edap dapuri,komepak ba guk u kuduptagän ahäŋkuŋ.

7 * U man yäŋirän ume kubäkengän äbä gwägu taŋiahäŋkuk. Ahäŋpäŋ mani buramiŋkaŋ baganinämo irepmitpäŋ ini iraniken ugän it täyak.

8-9 * Unita ämawebe komeni komeni, in Anututa nadäwäumuri kubä täŋpäpäŋ iniŋ orerut! Iniŋ oretpäŋmani buramiwut!

10 * Täŋpäŋ ŋode nadäwut; Ekäni u intäjukun itak. Komenämatä ude api täne täne yäŋ man topmäk täkaŋupäŋkaŋ Anututä nadäŋirän imaka u bureni täganämo täk täkaŋ.

U täna yäkŋat täŋpä wak täkaŋ.11 * Täŋpäkaŋ Anutu ini, ude api täŋpet yäŋ nadäk täyak

uwä burenigän pewän ahäk täkaŋ. Nadäk-nadäkikubä jop nämoinik kuk täyak, ba nämo api kwek.

12 * Unita äma äbot Anutu Bureni unitagän nadäk täkaŋ uoretoret terak kuŋat täkaŋ. Ämawebe inita biŋamiwoyäwani uwä bänep pidäm terak it täkaŋ.

* 33:5: Sam 11:7, 37:28, 119:64 * 33:6: Stt 1:6, 2:1; Sam 104:30; Hib 11:3* 33:7: Kis 15:8; Jos 3:16; Sam 78:13 * 33:8-9: Sam 148:5 * 33:10:Sam 2:1-3; Ais 8:10, 19:3 * 33:11: Jop 23:13; Sam 40:5; Snd 19:21; Ais 55:8* 33:12: Lo 7:6; Sam 28:9, 144:15

Sam 33:13-14 60 Sam 33:2113-14* * Täŋpäkaŋ Ekäni uwä kunum gänaŋ intäjukun-inik

itkaŋ ämawebe kuduptagän kome terak kuŋariräyabäŋ yäwat itak.

15*Anututä ini-tägän ämawebe täŋonadäk-nadäki pewänahäŋkuŋo unita mebärinin nadäŋ morek täyak.

16-17* * Täŋpäkaŋ kome täŋo intäjukun ämatä ini-ini ŋodenadäk täkaŋ; Nin täŋo komi ämamäyap-inik itkaŋunita iwan täŋo kehäromini täga yäpmäŋ äpne.

Ba ŋode nadäk täkaŋ; Nin täŋo ämik tuŋum u ke-häromi nikek unita nin intäjukun itkamäŋ yäŋnadäk täkaŋ.

Upäŋkaŋ täga nämo! Ämik täŋo tuŋum unitäŋokehäromi terak säkgämän nämo itneŋ. Nämoinik!

18 * Täŋ ämawebe Ekäni täŋo mani buramik täkaŋ baunitäŋo iron paot-paori nämo u terak yeŋgämäpewäpäŋ it täkaŋ uwä Ekänitä watä it yämiŋiränsäkgämän kuŋat täkaŋ.

19 * Ekänitä ini täŋkentäŋ yämiŋirän käyäm ba imakaumuri kubätä bäräŋeŋ nämo däpmäk täyak.

20* Unita Ekäni kubä unitägän täŋkentäŋ nimikta itsämäktäkamäŋ. Ekänitä ini-tägän täga täŋkentäŋ nimek.Uwä nintäŋo ukätpipik kurepä.

U watä it nimiŋirän säkgämän it täkamäŋ.21Unita Ekänitagän gäripi pähapnadäk täkamäŋ. Unitäŋo

wäpi kudupi terakgän tubeŋ kuŋpäŋ it täkamäŋ.* 33:13-14: Jop 28:24; Sam 11:4, 14:2 * 33:13-14: 1Kin 8:39, 8:43; Sam102:19 * 33:15: 2Sto 16:9; Jop 10:8; Sam 119:73 * 33:16-17: Sam 44:6,60:11 * 33:16-17: Sam 20:7, 147:10; Snd 21:31 * 33:18: Jop 36:7; Sam32:8-10; 1Pi 3:12 * 33:19: Jop 5:20; Sam 37:19; Apos 12:11 * 33:20: Sam62:1, 115:9; Ais 8:17

Sam 33:22 61 Sam 34:622O Ekäni, nin irit kuŋat-kuŋatnin gäkä terakgän peŋpäŋ

täŋkentäkta itsämäŋitna gäkŋo ironka pähappaot-paori nämotä nintä terak äroton!

34Ekäni täŋo ironi tägata kap tewani

Kadäni kubä Devittä nepmaŋpän kwa yäŋkaŋ iwani Abim-ilek iŋamiken guŋ ude äworeŋirän Abimilektä kakätäŋ-pewän kuŋkuk. Täŋirän Devittä kap ŋo teŋkuk.1 * * Näk kadäni kadäni Ekäni wäpi biŋam yäpmäŋ akuk

täyiwa!2 Imaka täga täŋ namik täyak unita nadäŋpäŋ iniŋoret

täyat. Ude täŋira ämawebe nadäwätäk ikektänäkŋo man u nadäŋkaŋ bänep oretoret täkot.

3 * Ai! In äbäkaŋ Ekäni täŋo wäpi biŋam bok yäŋahäŋitnanadäwut! Täŋpäŋ penta iniŋ oretna!

4 * In nadäwut! Näk Ekänitä täŋkentäŋ namiktayäŋapiŋira nadäŋ namiŋkuk. Täŋpäŋ umunmebäri mebäri nadäk täŋkuro u iwat kireŋiränbänep kwini terak bätakigän itkut.

5Unita nadäkot; In nadäŋ bäräp täŋpäŋ Ekäniken täŋken-täkta yäŋapinayäŋ täŋouwäbäneporetoret pähapapi nadäneŋ. U imata, Ekänitä inta nämo bitnäktäyak unita.

6 * Täŋpäkaŋ äma jopi jäwäritä Ekäniken gera yäŋiränadäŋpäŋ täŋkentäŋ yämik täyak.

* 34:1: 1Sml 21:13-15 * 34:1: Efe 5:20; 1Te 5:18; 2Te 1:3, 2:13 * 34:3:Sam 69:30; Luk 1:46 * 34:4: Sam 18:6; Mat 7:7; Luk 11:9 * 34:6: Sam3:4, 34:17-19

Sam 34:7 62 Sam 34:167 * Bureni! Ämawebe Ekänita nadäŋ imikinik täk täkaŋ

u Ekäni täŋo aŋerotä dubiniken itpäŋ täŋkentäŋyämik täkaŋ.

8 * Ekäni uwä tägagämän-inik. Unita ketem kudupi kubänabäŋ nadäwä gäripi täk täkaŋ udegän Ekäni du-biniken kuŋkaŋ täŋpäŋ-kawut. Ude tänayäŋ täŋouwä Ekäni uwä gäripi-inik yäŋ api nadäneŋ!

9 * Täŋpäkaŋ Ekäni täŋo äboriye, in gämori-kengän itkaŋimaka kubäta nämo api wäyäkŋeneŋ.

10 * Tom ägwäri uwä nakta kadäni kubäkubä wäyäkŋewäwaneŋo upäŋkaŋ ämawebe Ekänigän iwat täkaŋ uimaka täga kubäta nämo wäyäkŋek täkaŋ.

11 Unita nanaknaye, in äbä dubinaken itpäŋ Ekäniwäpi biŋamoraŋ imikta täwetpäŋ täwoŋärewayäŋtäyat ŋo ket nadäwut.

12 Uwä ŋode; In säkgämän itkaŋ oretoret terak kaŋ ityäpmäŋ ärona yäŋ nadäkaŋ?

13* Eruk ŋode täŋput! In jopmanman baman käbäŋi kubänämo yäneŋ. Nämoinik!

14 * In kädet waki u mäde ut imiŋpäŋ kädet täga ugänkaŋ iwarut. Täŋpäŋ kädet täga u kaŋ-ahäŋpäŋämawebe ätukät bänep kubägän kaŋ täŋput.

Gwäk pimiŋpäŋ kädet tägatäga u kudup kaŋ iwarut.15 * U imata, Ekänitä ämawebe siwoŋi yabäŋ yäwatpäŋ

yäŋapik man yäk täkaŋ u nadäŋ yämik täyak.16 * * Täŋ äma Ekäni täŋo mani nämo buramiwani uwä* 34:7: 2Kin 6:17; Dan 6:22; Sek 9:8; Hib 1:14 * 34:8: Sam 2:12; 1Pi 2:3* 34:9: Sam 31:23 * 34:10: Jop 4:10-11; Sam 84:11 * 34:13: 1Pi 2:22* 34:14: Ais 1:16-17; Rom 12:18; Hib 12:14 * 34:15: Jop 36:7; Sam 34:6,34:17 * 34:16: Snd 10:7; Jer 44:11; Amo 9:4 * 34:16: 1Pi 3:10-12

Sam 34:17 63 Sam 34:22mäde ut yämik täyak. Mäde ut yämiŋirän ämaudewani kumäŋirä ämawebetä waki täŋpani unitabäräŋeŋ guŋ taŋpäŋ äneŋi täga nämo api jukupineŋ.

17 * Unita äneŋi täwera nadäwut; Ämawebe siwoŋitäEkäniken yäŋapiŋirä nadäŋ yämik täyak. Nadäŋyämiŋpäŋ täŋkentäŋ yämiŋirän bäräpi kubätä ke-häromini nämo yäpmäŋ äpäk täyak.

18 * Näk bureni täwetat. Ekäni uwä ämawebe nadäwätäkikek u dubiniken it yämik täyak.

Ba ämawebe butewaki pähap terak it täkaŋ u oraŋyämiŋpäŋ bänepi täŋpidäm taŋ yämik täyak.

19 * Bureni, bäräpi mebäri mebäri uwä ämawebe si-woŋi kuŋaraniken ahäŋ yämik täkaŋ upäŋkaŋEkänitä täŋkentäŋ yämiŋpäŋ bäräpi u ketäreŋyämik täyak.

20 * Täŋpäŋ watä it yämiŋirän kujari kubä nämo tokättäkaŋ.

21Täŋpäkaŋ imaka wakiwakitä äma waki täŋpani kumäŋ-kumäŋ api däpneŋ. Täŋ ämawebe, äma nadäkiniktäŋpanita iwan täŋ yämik täkaŋ uwä Ekänitä komiapi yämek.

22 * Täŋpäkaŋ Ekänitä watä piä ämawebeniye watä ityämiŋirän säkgämän it täkaŋ. Täŋpäŋ ämawebenadäkiniki u terakgän pek täkaŋ uwä paot-paottabiŋam nämo api täneŋ. Nämoinik.

* 34:17: Sam 34:6, 34:15, 34:19, 145:19-20 * 34:18: Sam 51:17; Ais 57:15,66:2 * 34:19: Snd 24:16; 2Ti 3:11-12 * 34:20: Jon 19:36 * 34:22:2Sml 4:9; 1Kin 1:29; Sam 103:4

Sam 35:1 64 Sam 35:1035

Äma kubä Anututä täŋkentäŋ namän yäŋpäŋ yäŋapiŋkuk1 Ekäni, äma iwan täŋ namik täkaŋ u iwan täŋ yämisi. Ba

äma näkkät ämik täk täkamäŋ ukät ämik udegäntäkot!

2 Kurepäkät kupäŋtek yäpmäŋkaŋ täŋkentäŋ namiktaäbäsi.

3 Täŋpäŋ äma näwat kirek täkaŋ u kadä bohamka yä-woŋäresi. Täŋkaŋ bänepna kwinigän itta apitäŋkentäŋ gamet yäŋ näwet.

4 * Täŋpäkaŋ äma näk nutpewä kumäkta yäŋpäŋ-nadäktäŋpäŋ näwat-kirek täkaŋ u ämikken kehäro-mini paoräpäŋ mäyäk nadäŋpäŋ äneŋi äyäŋutpäŋmetäŋpeŋ kaŋ kut!

5 Ekäni täŋo aŋerotä yäwat kireŋirän täpun-täpunmänittä piäŋ äreyäŋ täŋpän kuk täkaŋ ude kaŋäworewut.

6Metäŋpeŋ kuŋirä käderi bipmäŋ urani täŋpäŋ itärop kaŋtäŋpän. Täŋirän Ekäni täŋo aŋerotä kaŋ däpän!

7Mebäri nämonäka buŋep pek täkaŋ. U nepmäŋitta awaŋkäroŋi kädetnaken änek täkaŋ.

8 Unita nämo nadäŋirä täŋpäwaktä kaŋ ahäŋ yämän.Täŋkaŋ buŋepi iniken unitä yepmäŋ irirän kaŋwawut!

9Ude täŋirä Ekänita yäŋpäŋ oretoret api täŋpet, täŋken-täŋ namayäŋ täyak unita.

10 Bänep nadäk-nadäkna kuduptä Ekäni ŋode api iweret;Gäk bumik äma kubä nämo itak. Äma kwiniäma kehäromi nikektä däpneŋ yäŋpäŋ täŋkentäŋyämik täyan.

* 35:4: Sam 40:14, 70:2, 129:5

Sam 35:11 65 Sam 35:19Ba äma jäwäri äma tuŋum ikektä täŋyäkŋatneŋta

watä it yämik täyan.11 Äma waki täŋpani manken nepmaŋpäŋ waki ude täŋ-

pani yäŋ jop näkŋat täkaŋ.12 * Täŋpäŋ täktäkna tägata kowata waki namik täkaŋ.

Ude täŋirä netätä täŋkentäŋ namek yäŋ nadäŋkaŋnadäŋ bäräp bumta täk täyat.

13-14 * Upäŋkaŋ kadäni unitä käyäm täŋiräwä, butewakitek täŋpäŋ nakjop it täŋkuronik. Ude täŋkaŋnotnapak burenita yäŋ gwäjiŋ äpmoŋpäŋ Ekänitätäŋkentäŋ yämikta gera yäk täŋkuronik.

Ba äma kubä miŋitä kumäŋirän konäm butewakitäŋpeko ude täk täŋkut.

15 Täŋpäkaŋ kadäni näkä bäräpi gänaŋ irira wisik-inikyäŋ yäŋpäŋ näk it gwäjiŋpäŋ yäŋärok näwettäŋkuŋonik. Äma kome kubäken nanik u nutpäŋnutgän täk täŋkuŋ.

16 Ba äma wakitä guŋ yäniŋ wärätpäŋ ibeneŋo udenebeŋpäŋ naniŋ wärät täkaŋ.

17Unita Ekäni jop yabäŋ äwaräkuk täk täyan u jidegän apipewen? Bäräŋeŋ äbä aŋ ägwäri nutnayäŋ täkaŋŋoken nanik nämagut!

18Ude täŋiri ämawebekaye käbeyä täŋirä iŋamiken bäneptäga man kwawakgän gäwetpäŋ api ganiŋ oreret.

19 * Täŋpäkaŋ iwanaye jop manman yäwani u yabäŋäwaräkuk täŋiri näk närepmitpäŋ wisik-inik, ke-häromini yäpmäŋ äpakamäŋ yäŋ nämonäwetneŋ.

* 35:12: Sam 38:20; Jer 18:20; Jon 10:32 * 35:13-14: Jop 30:25; Mat 10:13;Luk 10:6 * 35:19: Sam 69:5; Jon 15:25

Sam 35:20 66 Sam 35:28Ba jop yabäŋiri äma jop nadäŋ kokwawak täŋ namik

täkaŋ u komi namiŋpäŋ yäŋärok nämo näwetneŋ.20 Äma udewani uwä kwini man nämo yäk täkaŋ. Nämo,

u äma kwini terak kuŋaranita jopmanmanmebärimebäri pewä ahäk täkaŋ.

21 Täŋkaŋ, ude täŋiri gabämäŋo yäŋ jop yäŋnäkŋatpäŋwohut-wohut man bumta yäk täkaŋ.

22 Ude täŋirä upäŋkaŋ Ekäni, kaŋpäŋ nadäno unita mankumnämo iren. Ekäni, näk nabäŋ umuntaŋ päŋkuban nämo iren.

23 Nämo! Kikŋutpäŋ ijiwä kwäpäŋ nabä! Äbä näk gärakitkaŋ iwanaye näka äma täga yäŋ yäwet!

24 * Ekäni, gäk siwoŋi-inik unita näka momini nämo yäŋkaŋ yäwet. Ude täŋiri iwanaye yäŋärok nämonäwetneŋ.

25 Yabäŋ äwaräkuk täŋiri näka ŋode nämo yäneŋ; Tä-gagämän! U paotak!

26 Eruk, äma komi nadätat ŋonita yäŋärok näwet täkaŋu kehäromini kudup paorirä täŋguŋ taŋpäŋ kaŋirut!

Ba äma näka nadäwä äpani täŋpäpäŋ inita nadäwäärowani täk täkaŋ uwä wäpi biŋam paoriränmäyäk pähap kaŋ nadäwut.

27TäŋpäkaŋEkäni, gäk täŋkentäŋnamiŋiri ämawebenäkaäma siwoŋi yäŋ nadäkinik täk täkaŋ u oretoretgera wari wari ŋode kaŋ yäwut;

Ekäni wäpi biŋam punin-inik it täyon! Epän ämaniŋonitä säkgämän irirän gäripi nadäk täyak.

28 * Ude yäŋirä näk imaka, täktäkka siwoŋi unitäŋo biŋamapi yäŋahäwet. Täŋkaŋ yäŋetak bipmäŋtakwäpkabiŋam api ganiŋoret täŋpet.

* 35:24: Sam 26:1, 43:1 * 35:28: Sam 51:14, 71:15, 71:24

Sam 36:1 67 Sam 36:736

Äma waki täŋo mebärikät Anutu täŋo bänep iron1 * Momitä äma waki bänepiken tokŋek pat täkaŋ. Momi

unitä peŋ yäwerirä Anututa nämo umuntaŋkaŋmäde ut imikinik täk täkaŋ.

2Bänepitä täŋyäkŋarirän inita nadäwä ärowani täŋpäpäŋŋode nadäk täkaŋ; Wakinin käbop itak. Anututäunita yäŋpäŋmanken täga nämo nipmaŋpek! yäŋnadäk täkaŋ.

3Meni jinomkenman, nadäk ba täktäkwaki unitägän abäktäkaŋ. Unita jop manmangän yäk täkaŋ. Imakatäga täkta nadäk tawaŋ siwoŋi kubä nämo pektäkaŋ.

4 Nämo, däpmon patpari-kenä kädet waki täkta nadäktawaŋ pek täkaŋ. Imaka täga täpuri-inik kubänämo täŋkaŋ waki täktäk kädet unita mäde nä-moinik ut imik täkaŋ.

5 * Täŋpäkaŋ Ekäni, gäkä ninta butewaki nadäŋ nimiktäyan u käroŋi boham, kunum yäpureko ude bu-mik. Gäk ninta nadäkinik täŋ nimik täyan uärowani.

6 Imaka imaka tägagän täk täyan u yabäŋpäŋ-nadäŋitnainide kubä täk täyak. Gäkä piä siwoŋi täk täyanuwä ämatä nadäwä tärenaŋi nämo. Äma ba imakatom tom gäkägän yabäŋ yäwat täyan.

7* Anutu gäkä komen äma ninta watä it nimik täyan unitagäka gäripi pähap inide kubä nadäk täkamäŋ.Watä it nimik täyan uwä baraktä nanaki uwijiŋ pattäkaŋ ude täŋ nimik täyan.

* 36:1: Rom 3:18 * 36:5: Sam 57:10, 108:4 * 36:7: Rut 2:12; Sam 17:8,31:19, 91:4

Sam 36:8 68 Sam 37:38 * Ketem tägatäga gäripi nikek kawutkaken nanikpäŋ

nimik täyan. Nadäŋ nimiŋiri gäkŋo ume gäripinikek u nak täkamäŋ.

9 * Irit kuŋat-kuŋat täŋo mähemi u gäk kubägän.Gäk peŋyäŋekka bänepninken peŋyäŋeŋ nimiŋirikwawakgän it täkamäŋ.

10 Unita ämawebe gäka nadäŋ gamikinik täk täkaŋ unitabänep iron pen täŋ nimiŋ yäpmäŋ kwen.

11 Täŋpäŋ äma ärowani täŋpani yabäŋ äwaräkuk täŋirinäk nämo yeŋ jakŋitneŋ. Ba waki täŋpani yabäŋäwaräkuk täŋiri näk nämo yokut täreneŋ.

12Wisik! Ämawaki täŋpani akukta nämo, maŋ-däpanikenugän pätkaŋ. U kaŋpäŋ nadäwut!

37Äma waki ba äma tägatä gwäki yäpmäk-yäpmäk täŋo

manbiŋam1 * Notnapak, äma wakiwaki täŋo täktäkita yäŋpäŋ

nadäwätäk nämo täŋpen. Ba äma unitäŋo tuŋu-mita nadäŋ gärip täŋpäŋ kokwawak nämo täŋpen.

2 * Äma udewaniwä piä täŋpäŋ pewä muyeŋ bäräŋeŋkubitak täkaŋ ude api paotpeŋ kuneŋ.

3 Unita gäk nadäwätäk nämo täŋpäŋ Ekänitagännadäkinik täŋpäŋ kudän täga ugän täŋpeŋkuŋat täyi. Ude täŋpayäŋ täno uyaku komeyäŋ gamaniken u säkgämän api iren.

* 36:8: Jop 20:17; Sam 16:11; Rev 22:1 * 36:9: Jer 2:13; Jon 4:10, 4:14; 1Pi2:9 * 37:1: Sam 73:3; Snd 23:17, 24:1, 24:19 * 37:2: Sam 90:5-6

Sam 37:4 69 Sam 37:114 * Täŋpäkaŋ oretoret bureni kaŋ-ahäkta Ekäniken kuŋiri

ini bänep nadäk-nadäkka täŋo gäripi api däpmäŋtäreŋ gamek.

5 * Irit kuŋat-kuŋatka kudup Ekänita iniŋ kireŋpäŋnadäkinik täŋ imiŋiri api täŋkentäŋ gamek.

6 * Ude täŋiri Ekänitä täktäkka täga u täŋpewän edap täŋopeŋyäŋekitä säkgämän ijik täyak ude ämawebeiŋamiken api ijiŋ-yäŋewek. Täŋkaŋ Ekänitäämawebe kwawak ŋode api yäwoŋärewek; Ämaŋowä iŋamnaken siwoŋi-inik itak.

7 * Unita äma kädet waki iwatpäŋ tuŋum äma täktäkaŋ udegän itta nadäwätäk nämo täŋpen.Nämo, Ekänitä täŋkentäŋ gamikta dapun täŋpäŋkwikinik iren.

8 * Nadäwätäk täŋpäŋ kokwawak täktäk kädet u mäde utimi. Kädet udewani uwä bäräpi pewä ahäk-ahäkkädet.

9 * Nadätan? Ämawebe Ekänita nadäkinik täk täkaŋunitäwä kome yäŋ yämani u api koreŋpäŋ it-neŋ. Täŋpäkaŋ waki täŋpaniwä Anututä yäwatkireŋpewän api apämaŋ kuneŋ.

10 * Yäwat kireŋpewän apämaŋ kuŋpäŋä api paot täŋpäkuneŋ. Täŋirä yabäŋ ahäkta wäyäkŋewayäŋ tänoupäŋkaŋ täga nämo api yabäŋ ahäwen.

11 * Nämo! Ämawebe inita nadäwä äpani täŋpani uwätäŋ-bumbumkome iwoyäŋ yämani u koreŋpäŋ iritgapuni terak itkaŋ oretoret api täneŋ.

* 37:4: Ais 58:14 * 37:5: Snd 16:3; Mat 6:25; Luk 12:22; 1Pi 5:7 * 37:6:Jop 11:17; Mai 7:9 * 37:7: Sam 62:1; Ais 30:15; Jer 12:1 * 37:8: Sam 73:3;Efe 4:26 * 37:9: Jop 27:13-14; Ais 57:13 * 37:10: Jop 20:9; Hib 10:36-37* 37:11: Mat 5:5

Sam 37:12 70 Sam 37:2012 Bureni, äma wakiwaki täŋpanitä äma siwoŋita kok-

wawak täŋ yämiŋpäŋ täŋpäwakta nadäk täkaŋ.13Upäŋkaŋ Ekänitä äma udewanita yäŋärok yäwet täyak.

Imata, itkaŋ nämo, api waŋ moreneŋ yäŋ nadäktäyak.

14 Äma äpani jäwäri u siwoŋi upäŋkaŋ äma wakiwakitäŋpanitä äma däpmäkta äpa kuwek gwäjiŋit päipboham wepmärit täk täkaŋ.

15 Ude täk täkaŋ upäŋkaŋ päip boham iniken unitägänäyäŋutpäŋ ini api yäput täneŋ. Täŋkaŋ äpakuweki uwä Anututä api ubiŋ jukut täŋpän kuneŋ.

16 * Täŋpäkaŋ äma tägatäga tuŋum täpuri pat yämitakunitä äma waki täŋo tuŋum päke itkaŋ unitäŋokehäromi Anutu iŋamiken kudup yärepmitak.

17 Imata, Ekänitä ini äma waki täŋpani täŋo kehäromiyäyomägatpäŋ äma tägata watä api it yämek.

18Bureni, Ekänitä ämawebe mani buramiŋpäŋ iwat täkaŋu watä säkgämän it yämiŋpäŋ kome iwoyäŋ yä-mani u inita biŋam yäniŋ kirewänpäŋ uken tärek-täreki nämo api itneŋ.

19 Täŋkaŋ äma udewaniwä kadäni waki äbäŋirän tägagänapi itneŋ. Ba tagwän irit ahäwayäŋ täyakkenimaka, ketem tokŋek api näneŋ.

20Upäŋkaŋ äma waki täŋpani uwä Ekäni täŋo iwan itkaŋunita api kumneŋ. Päya irori kadäni keräpitagänahäŋpäŋ paot täkaŋ ude, ba gupetä äbutkuk täkaŋude api paotpeŋ kuneŋ.

* 37:16: Snd 15:16, 16:8; 1Ti 6:6

Sam 37:21 71 Sam 37:2721 Äma waki täŋpani uwä äma täŋo tuŋum yäpmäŋkaŋ

kowata äneŋi bäräŋeŋ nämo yämik täkaŋ. Up-äŋkaŋ äma täga uwä iron säkgämän täŋpäŋtuŋumi ämata ŋo yämiŋ-yämiŋ täk täkaŋ.

22Täŋpäkaŋ ämawebe Ekäni täŋo iron ikek unitäwä komeyäŋ yämani u api koreŋpäŋ itneŋ. Täŋ ämaEkäni täŋo kokwawak terak it täkaŋ uwä yäwatkireŋpewän api kuŋtäŋpä kuneŋ.

23 * Täŋkaŋ Ekänitä äma kubä täŋo irit kuŋat-kuŋarikaŋpäŋ gäripi nadäŋpäŋä irit kuŋat-kuŋari kädetu täŋ-kehäromtaŋ imik täyak.

24 Ude täŋirän äma udewani yewän kuneŋo uwä täganämo maŋutneŋ. Nämo, Ekänitä täŋkentäŋ im-iŋirän yeŋ täpäneŋpäŋ irek.

25 * Eruk, ŋode nadäwut; Kadäni käroŋi it yäpmäŋ äbäŋkääma tägawani täyatken ŋo bämopiken Anututääma siwoŋita mäde ut yämiŋirän nanakiye naktayäŋapik-apik kubä nämo täŋirä yabäŋ yäpmäŋäbätat.

26 Nämo, äma täga udewani kadäni kadäni äma täŋken-täŋ yämikta iron tägatäga jop täŋ yämik täkaŋ.Täŋkaŋ äperiye nanakiyetä täga kuŋarirä miŋiyenaniyetä yabäŋpäŋ oretoret api täk täneŋ.

27 Unita notnapak, kädet waki täkta mäde ut imiŋpäŋkädet täga ugän kaŋ tä. Ude täŋiri kämiwä gäkŋoyerikaye uwä kome iwoyäwaniken ugän säkgämänapi itneŋ.

* 37:23: 1Sml 2:9; Snd 16:9 * 37:25: Sam 37:28, 59:15, 109:10

Sam 37:28 72 Sam 37:3628 * Imata, Ekäni uwä ämawebeniye kudän täga täŋpäŋ

nadäŋ imikinik täk täkaŋ u mäde nämo ut yämiktäyak. Nämo, u yabäŋ yäwat piä tärek-tärekinämo täŋ yämik täyak. Täŋpäkaŋ waki täŋpaniini ba unitäŋo yeriniye uwä yäwat kireŋpewän apikuneŋ.

29 Täŋ ämawebe siwoŋitä kome yäŋ yämani u koreŋpäŋuken tärek-täreki nämo api itneŋ.

30 Täŋpäkaŋ äma siwoŋi täŋo meni jinomkenä mansäkgämän säkgämän Anutuken nanik unitägänahäk täkaŋ. Mani unitä ämawebe täŋkentäŋyämik täyak.

31 * Äma udewani Anutuni täŋo baga man bänepiken iŋit-inik täŋpeŋ kuŋat täkaŋ uwä nämo kakätäk täkaŋ.

32 Täŋ äma waki täŋpani uwä äma täga däpmäkta yabäŋyäwat piä täk täkaŋ.

33 Upäŋkaŋ Ekänitä äma täga uwä yabä kätäŋiräniwaniyetä kehäromini täga nämo yäpmäŋ äpneŋ,ba manken täga nämo yepmaneŋ.

34 Unita Ekänitä täŋkentäŋ gamikta unitäŋo man kädetu kudup iwatkaŋ dapun täyi. Ude täŋiri oraŋgamiŋpäŋ kome iwoyäwani u ganiŋ kireŋpäŋiwankaye dapunka terak yäwat kireŋpewänkuŋirä api yabäwen.

35 * Eruk, äma kubäta ŋode täwera nadäwut; Äma wakikubä itkuko u ämawebeta komi yämik täŋkuk. Uäma kehäromini nikek, päya taŋi, mäbi ude.

36 Upäŋkaŋ mäden, äma unitä iraniken u kuŋpäŋ iniba tuŋumi nämo irirän kaŋkut. Kaŋ-ahäwayäŋ

* 37:28: Sam 11:7; Snd 2:22; Ais 14:20 * 37:31: Lo 6:6; Sam 40:8, 119:98;Ais 51:7 * 37:35: Jop 5:3

Sam 37:37 73 Sam 38:4wäyäkŋeŋkuro upäŋkaŋ täga nämo kaŋ-ahäŋkut.U paotkuk.

37 * Täŋ äma täga siwoŋi kuŋarani unita nadäwut; Ämabänep kwini terak kuŋarani täŋo yeriniye uwämäyap.

38 Täŋpäkaŋ momi täŋpani uwä paotpäŋ paot-inik apitäneŋ. Ba yeriniye imaka, kudup api awähutneŋ.

39Upäŋkaŋ bäräpi kadäniken Ekänitä äma siwoŋi täŋken-täŋ yämiŋpäŋ watä it yämik täyak.

40 * Äma udewanitä waki mebäri mebärita umuntaŋpäŋkäbop nipmaŋpän yäŋpäŋ Ekäniken kuk täkaŋunita ämawaki täŋpani keriken nanik yäyomägat-päŋ watä it yämik täyak.

38Äma kubä bäräpiken itkaŋ Anutuken yäŋapiŋkuk

1O Anutu, kokwawak nadäŋkaŋ nämo nebewen, ba mom-ina täŋo kowata nämo namen.

2 Gäk kuwektä-yäŋ namäk täyan. Täŋpäŋ nut-maŋpikome terak äpmok täyat.

3 * Gäkä nadäŋ waŋ namiŋiri käyäm taŋi täyat. Täŋpäŋmomi täŋkuro unita gupnaken kehäromi nikeknämo nadäk täyat.

4 * Momina unitä uwäk ude täŋpäŋ nepmak täyak.Täŋirän tuŋum bäräpi kubä, buraminaŋi nämo,ude bumik yäpmäŋ kuŋat täyat.

* 37:37: Ais 32:17, 57:2 * 37:40: 1Sto 5:20; Ais 31:5; Dan 3:17, 3:28, 6:23* 38:3: Jop 33:19; Sam 32:4, 102:10; Ais 1:6 * 38:4: Esr 9:6; Sam 40:12

Sam 38:5 74 Sam 38:145 Gupnaken womäntä tabä täŋkaŋ käbäŋi bumta piäk

täkaŋ. Näkŋa kudän goret täŋkuro unita udewäahäŋirän taräki-inik täk täkaŋ.

6 Bänepnaken bäräpi bumta parirä nadäŋira wakiiniktäk täyak. Ude täŋkaŋ kepma käroŋ butewakinadäŋpäŋ konäm kottäŋ kuŋat täyat.

7 Täŋpäŋ gupna kädäptä-yäŋ ijiŋirän käyäm pähap täktäyat.

8 Komi taŋi nadäŋkaŋ goret-goret itat, imaka taŋi kubätäyeŋ nepmäŋitpäŋ irirän bumik.

9* O Ekäni, gäk näkŋo nadäŋ gäripna u nadätan, ba bänep-natä yäŋkähän-kähän täyak u imaka, nadätan.

10 Bänepnatä tuptup yäpurirän kehäromina kudup paot-inik täyak. Ude täŋirän dapunna imaka, säkgämännämo ijitak.

11 Ude täŋira notnaye jibinata yäŋpäŋ dubinaken äbäktabitnäk-inik täk täkaŋ. Ba meŋ nan ba notnayewanotnaye imaka, nabäŋ umuntaŋpäŋ päŋku banit täkaŋ.

12 Täŋpäkaŋ ämatä näk nutpäŋ waki täŋ namikta manyäŋpäŋ-nadäk täk täkaŋ. Täŋpäŋ waki täŋnamikta juku piŋtäŋ kuŋat täkaŋ. Ude täŋkaŋ näknutta buŋep täk täkaŋ.

13 Täŋirä nähäwä guŋ ude äworeŋpäŋ man yäk täkaŋ unämo nadäk täyat. Täŋpäŋ man waki yäk täkaŋuwä kowata täga nämo yäk täyat.

14 Butewaki! Näk man nämo yäwani, ba man nämonadäwani ude äworeŋpäŋ man kum it täyat.

* 38:9: Sam 6:6, 10:17, 102:5

Sam 38:15 75 Sam 39:215 Upäŋkaŋ Ekäni, gäk yäpmäŋ wädäŋpäŋ itat. Täŋpäŋ

Ekäni Anutuna, näk nadätat; Gäkä nadäŋnamiŋpäŋ api täŋkentäŋ namen.

16 Unita iwanaye jop yabäŋiri näk komi nadäŋpäŋ goretirira nabäŋpäŋ wisik-inik yäŋ näwetneŋtawä.

17U imata, komi pen nadäŋ itkaŋ wakinik täŋpayäŋ keräptäyat.

18 * Täŋpäkaŋ Anutu, momi täŋkuro unita nadäwätäkpähap täŋpäŋ iŋamkaken kwawak yäŋahäk täyat.

19 Täŋ iwanaye bumta-inik uwä kehäromi nikekgän itkaŋjop nadäŋ kokwawak nadäŋ namik täkaŋ.

20 Näk kudän siwoŋi täŋira äma unitä iwan täŋ namiktäkaŋ. Äma udewaniwä kudän tägata kowatawäkigän täk täkaŋ.

21 * Unita Ekäni, mäde ut namentawä! Ban nämo iren!22Gäk Ekäni, wakiken nanik wädäŋ tädotpäŋ nepmaŋpani

unita bäräŋeŋ täŋkentäŋ namisi!

39Devittä mominita nadäŋ bäräp täŋkuk

1 * Näk ŋode yäŋkehärom taŋkut; Irit kuŋat-kuŋatnatawatä ket api iret. Täŋpäŋ mebetnatä momikennepmaŋpekta watä imaka, api iret. Unita ämawaki dubinaken irirä man kubä nämo api yäwet.

2Ude yäŋkuro unita bäräpi ŋo ahäŋ namiŋirän man kum-inik itkut. Man täpuri kubä, waki ba täga nämoyäŋkuro upäŋkaŋ nadäŋ bäräpna taŋi täŋkuk.

* 38:18: Sam 32:5; 2Ko 7:9-10 * 38:21: Sam 22:19, 35:22 * 39:1: Sam141:3; Kol 4:5; Jem 3:2

Sam 39:3 76 Sam 39:113 Täŋpäŋ nadäwätäk unitä bänepnaken agekotkuk.

Nadäwätäkgän täŋkä bäräpi bumta kaŋ-ahäŋkurounita ŋode yäŋkut;

4 * Ekäni, kome terak ŋo kadäni jide api it yäpmäŋärowet? Ba jidegän api kumbet? Iritna jidegän apitäreweko unitäŋo kadäni näwet!

5 * Butewaki! Kome terak itta kadäni keräpitagän täŋpäŋnepmaŋkun! Kodak irayäŋ täyat u kaŋiri imakajopi ude täyak.

Bureni, äma kuduptagän itkaŋ u me woŋ bumik,kadäni keräpi-inik itta yäwani.

6 Ba wärani, edap ägonitä ahäŋpäŋ paot täkaŋ u irepmit-päŋ nämo. Täŋpäkaŋ äma piä täk täkaŋ u imakakehäromi kubä nämo pewä ahäk täkaŋ. Moneŋtuŋum pewä ahäk täkaŋ u netätä api koreneŋ yäŋnämo nadäk täkaŋ.

7Unita Ekäni, imatäken kubäta itsämbet? Gäk kubä-tägäntäga täŋkentäŋnamenounita gakagän itsämäŋtat.

8 Unita momi täk täyatken unitäŋo kowata yäpnaŋikennanik nämagusi. Ba yabäŋ äwaräkuk täŋiriäma gäka nämo nadäŋ gamanitä yäŋärok näwet-neŋtawä.

9 Nämo, gäkŋa täŋpewi komi ŋo nadätat unita man kumirayäŋ. Man täpuri kubä nämoinik yäwayäŋ.

10 Unita komi piä wari namentawä! Nut yäpmäŋ äbäŋirikumbayäŋ täyat!

11 Gäkŋo mebärika nadätat. Gäk momi täŋo kowata ämayabäŋ yäŋpäŋ komi piä yämik täyan. Ba imaka

* 39:4: Sam 90:12 * 39:5: Sam 62:9, 90:4, 144:4

Sam 39:12 77 Sam 40:3unita gäripi nadäk täkaŋ u gwaktä tek näŋpätumäk täkaŋ ude täŋpiwak täkaŋ.

Bureni, ämawä me woŋ bumik, kadäni keräpi-inikitta yäwani.

12 Unita Ekäni, juku peŋpäŋ butewaki gera ba yäŋapikmanna nadäŋ namisi. Täŋpäŋ konäm koriranabäŋpäŋ äbä naniŋ kawat tä.

Näk äbeknaye oranaye udegän kome terak ŋo gäkkätkadäni keräpitagän itta iwoyäŋkun.

13Eruknabä kätäŋiri oretoret ätu täŋkaŋkaŋkuŋkewewa!

40Anutu wäpi iniŋoret kap kubä

1Näk Ekäniken gera yäŋkaŋ täŋkentäŋ namikta kwikinikitkut. Irira butewaki nadäŋ namiŋpäŋ gerayäŋkuro u nadäŋ namiŋkuk.

2 * Nähä äma kubä awaŋ käroŋi kubä gänaŋ käbop itkaŋkumbeko ude. Ude irira Ekänitä nabäŋpäŋ awaŋgänaŋ nanik wädäŋpäŋ nepmaŋkuk.

Ba näk äma kubä okä näbä gänaŋ äpmoŋpäŋ irekoude irira Ekänitä wädäŋpäŋ kome tägaken nep-maŋpän äneŋi täga kuŋatkut.

3 * Eruk, ude täŋpäŋ kap kodaki kubä nadäk-nadäkna-kenpewän ahäŋkuŋ. Uwä Anutunin wäpi biŋam iniŋoretta.

Kap u teŋira nabäŋpäŋ ämawebe mäyaptä Anututäŋo kehäromita nadäwä inide kubä täŋpäpäŋEkänita nadäkinik api täneŋ.

* 40:2: Sam 27:5, 69:2; Jer 38:6, 38:10-13 * 40:3: Sam 32:7, 33:3, 64:9

Sam 40:4 78 Sam 40:9-104 * In nadäkaŋ? Ämawebe Ekäni terak yeŋgämä pek täkaŋ

uwä Ekäni täŋo iron nikek. Äma udewanitä ämaärowani täŋo kädet nämo yäwat täkaŋ.

Ba Ekäni mäde ut imiŋpäŋ mäjo wära nämo yäniŋoret täkaŋ. Nämoinik!

5 * O Anutu Ekänina, gäk piä tägatäga täŋpäŋ täŋkentäŋnimiŋkun. Äma gäk udewani kubä nämo itak!Gäkägän intäjukun itan!

Täŋkentäk bumta täŋ nimikta nadäk tawaŋ pektäyan unita täga nämo yäwetpäŋ yäwoŋärewatäreneŋ. Nämoinik! Täŋkentäk nimik täyan uwäbumta-inik, daninaŋi nämo.

6 * Anutu, gäk ganiŋ oretta tom däpmäŋpäŋ ijik täkamäŋunita nämo gek täkaŋ. Ba gupe käbäŋi nikekmominin ärutta ijik täkamäŋ udewanita nadäwiärowani nämo täk täkaŋ.

Upäŋkaŋ näk gäkŋata biŋam iwoyäŋpäŋ mankanadäkta jukuna biori tumbuŋ. Täŋpäŋ gäkänadäk-nadäk namiŋiri manka buramik täyat.

7 * Eruk Anutu, näk äretat. Man näka bian kudän täŋkuŋoudegän iwatpäŋ äretat.

8 * Anutuna, kädet gäkä gäripi nadäk täyan näk kädetudegän täkta gäripi nadätat. Gäkŋo kädet siwoŋiu nadäk-nadäkna-ken pätak.

9-10 * Unita Ekäni, näk man kum nämo itkaŋ käbeyäken* 40:4: Sam84:12, 125:5 * 40:5: Sam71:15, 139:17-18; Ais 55:8-9 * 40:6:Ais 1:11; Jer 6:20; Mai 6:6-8 * 40:7: Hib 10:5-7 * 40:8: Sam 37:31; 2Ko3:3 * 40:9-10: Sam 89:1; Apos 20:20, 20:27

Sam 40:11 79 Sam 40:16ämawebekaye gäkŋo bänep ironta ŋode pen apiyäŋahäŋpäŋ yäwet täŋpet;

Ekäninintä nadäŋ nimikinik täŋpäŋ wakiken nanikwädäŋ tädotpäŋ nipmak täyak yäŋ api yäwettäŋpet. Täŋpäŋmanka täktäkka täŋobiŋamkäbopnämo pek täyat.

Ironka pähap ba imaka burenigän täk täyan uämawebe yäwet täyat.

11Unita Ekäni, näka nadäŋ namisi! Gäk butewakika käbopnämo pewen. Nämo, nadäŋ namiŋiri ironka bamanka burenitä watä säkgämän it namiton.

12 * Bäräpi mebäri mebäri ahäŋ namik täkaŋ, u dani-naŋi nämo. Täŋpäkaŋ momi täk täŋkuro unitäkehäromina yäpmäŋ äpäkaŋ.

Bäräpi u ba u yärepmitta kädetta wäyäkŋewawakaŋ.Mominamäyap iniktä gwäkna pujiŋ itkaŋ u yärep-mitkaŋ. Unita umun terak itat.

13Unita Ekäni, bäräŋeŋ abä täŋkentäŋ namisi!14 Äma nutnayäŋ täkaŋ u kehäromini yäpmäŋ äpäŋpäŋ

nadäk-nadäki täŋpewi guŋtaŋirä mäyäk tawut.Mäyäk taŋpäŋ nabä-kätäŋpeŋ kut!

15 Äma yäŋärok man näwet täkaŋ u meni täŋpipiŋpäŋyäwat kireŋiri mäyäk nadäwut.

16 Täŋpäkaŋ Ekäni, ämawebe gäk gäwaräntäk täkaŋ uoretoret täk täkot! Imata, gäkŋa waki kerikennanik wädäŋ tädotpäŋ yepmaŋkuno unita gäkagäripi pähap nadäk täkaŋ.

Täŋpäŋ kadäni kadäni ŋode yäk täkot; Ekäni uwäwäpi biŋam ikek kaŋ irän!

* 40:12: Sam 18:5, 38:4, 65:3

Sam 40:17 80 Sam 41:717O Ekäni, nähä waki, kehäromina nikek nämo. Upäŋkaŋ

nadäŋnamisi. Gäk kubä-tägännäkŋo täŋkentäknaba yäpätägak ämana.

O Anutuna, bäräŋeŋ äbä täŋkentäŋ namisi!

41Devittä käyäm täŋpäŋ yäŋapik man yäŋkuk

1 * Äma, äma jäwärita nadäŋ yämik täkaŋ uwä Anutu täŋooretoret terak kuŋat täkaŋ. Udewanitä bäräpikaŋ-ahänayäŋ täkaŋ uwä Ekänitä api täŋkentäŋyämek.

2 * Bureni, Ekänitä watä it yämiŋpäŋ irit kuŋat-kuŋariapi täŋ-mehamtaŋ yämek. Täŋpäŋ äma udewanitäŋpewän komeniken oretoret terak api itneŋ.

Irirä yabä kätäŋirän iwaniyetä kehäromini täganämo api yäpmäŋ äpneŋ.

3Täŋpäŋ käyäm täŋirä Ekänitä täŋkentäŋ yämiŋirän gupiäneŋi api koreneŋ.

4 Täŋpäkaŋ nähä Ekäni ŋode iwetkut; Ekäni, näkgäkken momi täŋkut. Upäŋkaŋ butewaki nadäŋnamiŋpäŋ nepmaŋpi tägasiwa.

5 Iwanayetä käyäm täŋira nabäŋpäŋ man jägämi näwettäkaŋ. Uwä näkä kumäŋira wäpita kaŋ guŋ tänayäŋ nadäk täkaŋ.

6 Täŋpäŋ äma u nabänayäŋ äbäk täkaŋ u jop gupi-tägänäbäk täkaŋ. U näka waki ude itak yäŋ yäŋpäŋyäŋtäŋ kukta jop nabänayäŋ äbäk täkaŋ.

7Ämakokwawak täŋnamik täkaŋuwänäkawaki ude ahäŋimitak yäŋpäŋ yäŋjiap-jiap yäŋtäŋ kuk täkaŋ.

* 41:1: Snd 14:21 * 41:2: Sam 27:12

Sam 41:8 81 Sam 42:38 Näka ŋode yäk täkaŋ; Wisik! U käyäm wakiinik kubä

täŋkaŋ kumäkta biŋam täyak. U täga nämo apitägawek yäŋ yäk täkaŋ.

9 * Butewaki! Notnapak bureni, nadäŋ imikinik täŋpäŋketemnamiŋ-gamiŋ täŋpäŋ nak täkamäk u imaka,näka iwan täŋ namik täyak.

10 Unita Ekäni, butewaki nadäŋ namiŋpäŋ nepmaŋpi tä-gaŋpäŋ iwanayeta kowata api yämet.

11 Ude täŋkentäŋ namiŋiri iwantä nämo närepmiräwäŋode api nadäwet; Anutu, gäk näka bänep täganadäŋ namitan yäŋ api nadäwet.

12 Näk kudän tägagän täk täyat unita oraŋ namiŋpäŋiŋamkaken kwawakgän nepmaŋ iriri tärek-tärekinämo api iret.

13 * Unita ämawebe, Ekäni, Isrel täŋo Anutu u iniŋorettäkäna! U tärek-täreki nämo iniŋoret täkäna!Burenitä bureni-inik!

42Äma kubätä Anutu dubiniken kukta gäripi nadätak

1 * Anutu, tomtä umeta yek täkaŋ ude, näk gäka udegännek täkaŋ.

2 * Anutu, Anutu irit mähemi, bänepnatä gäka nek täkaŋunita kadäni jidegän gäkkät man yäŋpäŋ-nadäktakaŋ ärewet?

3 * Kepma bipani butewaki nadäŋpäŋ konämna pitotäketemna ude täk täyak. Kepma käroŋ yäŋärok

* 41:9: 2Sml 15:12; Sam 55:12-13, 55:20; Jer 20:10; Mat 26:23; Mak 14:20; Luk22:21; Jon 13:18 * 41:13: Sam 106:48 * 42:1: Sam 119:131 * 42:2:Sam 42:11, 43:5, 63:1, 143:6; Jer 10:10; Dan 6:26; Mat 26:63; Rom 9:26 * 42:3:Sam 80:5

Sam 42:4 82 Sam 42:9ŋode näwet täkaŋ; Anutuka de? Imata nämotäŋkentäŋ gamik täyak? yäŋ näwet täkaŋ.

4 * Näk komi nadäŋpäŋ imaka ŋode juku pik täyat uyäŋahäŋira bänepna pidäm tawän!

Bian näk komenaken itkaŋ ämawebe tawaŋ käroŋnäkä jukun yäŋ-yäkŋat yäpmäŋ oretoret terakAnutu täŋo kudupi yot gänaŋ ärok täŋkumäŋonik.

Äroŋkaŋä Anututa oretoret kap teŋ imiŋitna unitätäŋpidäm taŋ nimik täŋkukonik.

5 * Yäke! Butewaki imata nadätat? Bänepna imata jägämtäyak? Ude nämo! Näk ŋode täŋpet yäŋ nadätat;Näk Anutu tubeŋ kuŋkaŋ pen api iniŋoret täŋpet!Imata, Ekänina uwä nämagurani ämana bureni!

6 Näk komenata nadäwätäk täŋ itat. Upäŋkaŋ Anutu,ban kome ŋo Jodan ume dapuri kädakät pomyarä Hemon kenta Misa ŋoken itkaŋ gäka nadäŋgamayäŋ.

7 * Wära! Ume damuntä gwägu gänaŋ äpmoŋirängwägutä gera yäŋ itak. Wära! Waki nadätat!Täŋpäik-päikkatä näk yejämäŋ moretak.

8 * Upäŋkaŋ ude nämo! Kepma kepma Ekänitä butewakinadäŋ namik täyak. Ude täŋirän bipani bipaniAnutu iniŋoret kapnatä mena-kengän it täyak.

Kap teŋkaŋ Anutuna, irit kuŋat-kuŋatna täŋomähemi uken yäŋapik täyat.

9 Täŋpäŋ kadäni kadäni Anutu, mobä kujatna ŋode iwettäyat; Imata näka guŋtak täyan? Imata iwan yabäŋäwaräkuk täŋiri komi namik täkaŋ?

* 42:4: 1Sml 1:15; Jop 30:16; Sam 95:2, 100:4; Ais 30:29 * 42:5: Sam 9:1,38:6; Mat 26:38 * 42:7: Sam 69:1-2, 88:7; Jna 2:3 * 42:8: Sam 16:7, 57:3,63:6, 149:5

Sam 42:10 83 Sam 43:510 Kadäni kadäni iwantä sära ŋode näwet täkaŋ; Anutuka

de? Man ude näwet täkaŋ u äpa kuwektä-yäŋnamäk täkaŋ.

11 Yäke! Butewaki imata nadätat? Bänepna imata jägämtäyak? Ude nämo! Näk ŋode täŋpet yäŋ nadätat;Näk Anutu tubeŋ kuŋkaŋ pen api iniŋoret täŋpet!Imata, Ekänina uwä nämagurani ämana bureni!

43Äma kubätä iwan it gwäjiŋirä Ekäniken yäŋapiŋkuk

1 * Anutu, äma mäde ut gamik täkaŋ u wäpna yäpmäŋäpnayäŋ täkaŋ. Unita gäkä näk gärak itkaŋ jopman yäwani unitäŋo mani utpäŋ ŋode yäwet; Usiwoŋi kuŋat täyak.

2 Anutu, gäk näkŋo kehäromina ude itan upäŋkaŋ imatamäde ut namitan? Iwantä kehäromina yäpmäŋäpäŋirä wakiinik nadätat.

3 * Unita Anutu, kädetka bureni näwoŋäre! Topänkapeŋyäŋeŋ namiŋiri akuŋpäŋ kädet täga iwat yäp-mäŋ Saion Pom terak, itanken u kaŋ ärewa.

4Ude täŋ namiŋiri eŋikaken äroŋpäŋ gäk ganiŋ orerayäŋkudupi bukäkaken kwa. Bureni, Anutuna, gäkdubikaken kwa.

Gäk bänepna täŋpidäm taŋ namiŋiri oretoret pähapnadäk täyat unita Anutu Anutuna, wagäm utpäŋapi ganiŋ oreret.

5 Yäke! Butewaki imata nadätat? Bänepna imata jägämtäyak? Ude nämo! Näk ŋode täŋpet yäŋ nadätat;Näk Anutu tubeŋ kuŋkaŋ pen api iniŋoret täŋpet!

* 43:1: 1Sml 24:15; Sam 5:6, 26:1, 38:12 * 43:3: Sam 36:9

Sam 44:1 84 Sam 44:7Imata, Ekänina uwä nämagurani ämana bureni-inik!

44Isrel ämawebetä Anututä watä it yämekta yäŋapiŋkuŋ

1 * O Anutu, äbekniye oraniyeta imaka tägatäga bian-inik täŋ yämiŋkuno unitäŋo biŋam ŋode niweriräninin nadäŋkumäŋ.

2 * Kome iwoyäŋ yämani uken nanik guŋ äbot komiyämiŋpäŋ yäwat kireŋpäŋ ämawebekayegäkŋaken unita yäniŋ kireŋkun. Yäniŋ kireŋiritäŋ-bumbumka u koreŋkuŋ.

3 * Ämawebekaye u iniken kadä boham ba iniken ke-häromi terak kome u nanik ämawebe nämo däp-mäŋ yäwat kireŋkuŋ. Nämo, gäkŋo kehäromikaterak yeŋgämä pewäpäŋ täŋkuŋ. Ba gäkä nadäŋyämik-inik täŋpäŋ dubiniken itkentäŋ yämiŋpäŋkehäromi yämiŋiri täŋkuŋ.

4 Gäk intäjukun ämana ba Anutuna bureni. Isrel äbotnintäŋo iwaniye yärepmitta kädet peŋ nimiŋkun.

5Täŋkaŋ gäkä täŋkentäŋ nimiŋiri iwaniye täŋo kehäromiyäpmäŋ äpäk täkamäŋ.

6 * Unita näk äpa kuwekna ba päip boham unitä apitäŋkentäŋ namineŋ yäŋ nämo nadäk täyat.

7 Nämo, gäkŋa-tägän täŋkentäŋ nimiŋpäŋ iwaniye kok-wawak nadäŋ nimik täkaŋ u däpmäŋ yäwatkireŋpäŋ u keriken nanik yäyomägatpäŋ nipmaktäyan.

* 44:1: Kis 12:26-27; Sam 78:3 * 44:2: Sam 78:55, 80:8 * 44:3: Lo 8:17;Jos 24:12 * 44:6: Sam 33:16; Hos 1:7

Sam 44:8 85 Sam 44:198 Unita gäkŋo wäpka yäpmäŋ akuŋpäŋ bänep täga man

tärek-täreki nämo api gäwet täne.9Upäŋkaŋ waki, apiŋode nibä kätäŋiri iwaniyetä ämikken

nirepmit täkaŋ. Komi ämaniye nämo itkentäŋyämik täyan.

10 Ude täŋiri iwaniye yabäŋ umuntaŋ metäŋpeŋ kuŋitnanintäŋo tuŋum korek täkaŋ.

11 Nibä kätäŋiri sipsip däpmäk täkaŋ ude iwaniyetä ninmäyap nidäpuŋ. Ude täŋiri ämatä komekenkubäkubä kuŋ täna kuŋkuŋ.

12 Ämawebekaye ninta nadäŋiri äpani-inik täŋpäpäŋ niniwaniyeta jop yäniŋ kireŋkun.

13Gäk kudän nintä terak pewi ahäŋ nimiŋkuŋo u kaŋpäŋ,äma nintä äbotken nanik nämo unitä yäŋärokniwetpäŋ yäŋpäŋ-nibäŋ mägayäk täk täkaŋ.

14 Täŋpewi imaka jopi ude äworeŋitna guŋ äbotkennaniktä yäŋpäŋ-nibäŋ niwat täkaŋ.

15-16 Iwanaye ba äma näka kokwawak täk täkaŋ unitäyäŋärok ude yäŋirämäyäk pähapnadäŋpäŋumurinadäk täyat.

17 Jide? Gäka guŋ taŋpäŋ gäkkät topmäk-topmäk kubägäntäŋpani u irepmitnapäŋ imakawaki udepewi ahäŋnimitak? Nämo, nin ude nämo täŋkumäŋ.

18 * Gäk gepmaŋpäŋ baga mankata mäde nämo utkumäŋ.19 * Upäŋkaŋ gäkä nipmaŋpikaŋ nin täŋkentäknin nämo,

tom ägwäri bämopiken itkamäŋ. Ba bipmäŋuranipähap gänaŋ ude itkamäŋ.

* 44:18: Jop 23:11 * 44:19: Sam 23:4

Sam 44:20-21 86 Sam 45:120-21 * Nin Anutunin bureni gäk ganiŋ oretta bit-

näŋpäŋ kome kubä täŋo anutu jopi-jopi nadäŋyämiŋkumäŋo yäwänäku uwä gäkku bian nibäŋahäwim. Imata, gäk bänep nadäk-nadäknin käbopitkaŋ u kudup nibäwi tärek täyak unita. Upäŋkaŋude nämo täŋkumäŋ!

22 * Nin gäkŋo ämawebekaye itkamäŋ unita yäŋpäŋkadäni kadäni ninken nanik mäyap nidäpmäktäkaŋ. Ba nibäŋirä sipsip nakta däpmäk täkaŋ udeitkamäŋ.

23*Unita Ekäni ijiwi kut! Imata dupiŋkaŋ itan? Mädewarinämo ut nimen. Aku!

24 Ninta imata käbop it nimitan? Komi bäräpi gänaŋitkamäŋ ŋonita ninta nämo guŋ täwen.

25 Yäke! Däpmäŋ jakŋitpäŋ nipmaŋpä kumbanitä-yäŋkome terak pätkamäŋ.

26 Unita äbä täŋkentäŋ nimisi! Gäk nadäŋ nimikinik täktäyan udegän waki keriken itkamäŋ ŋo nimagutsi!

45Äma ekäni kubätä webe yäpmäŋirän iniŋ oretoret kap

tewaniKora täŋo nanakiyetä intäjukun ämata gäripi pähapnadäŋpäŋ kap ŋo teŋkuŋ.1 Man säkgämän säkgämän nadäk-nadäkna-ken tokŋek

parirän intäjukun äma u iniŋ ubiŋpäŋ tewayäŋ.Ämameni pidämitäman säkgämän yäŋahäk täkaŋude menatä äma ekäni u ŋode iniŋ ubiŋ tektapidäm täyat;

* 44:20-21: Sam 139:1; Jer 17:10 * 44:22: Rom 8:36 * 44:23: Sam35:23, 78:65

Sam 45:2 87 Sam 45:92 Gäk äma säkgämän, man yäkyäkka imaka, gäripi nikek.

Äma gäk udewani kubä nämo itak. Bureni, Anu-tutä iron täŋ gamiŋkukotä pen api täŋ gamiŋyäpmäŋ ärowek.

3 Gäk intäjukun äma kehäromi pähap, wäpka biŋamärowani-inik. Unita kehäromikaniwoŋärekta päipbohamka iŋitpäŋ isi!

4 Kehäromika nikek unitä iwan täŋo kehäromi yäpmäŋäpäk täyi. Täŋpäŋ man bureni ba kudän si-woŋi unitägän irun yäŋpäŋ täŋ-mehamtak täyi.Kehäromikatä ämik täŋpäŋ iwan däpmäŋiränkaŋpäŋ umun pähap täk täkot!

5 Täŋkaŋ tenäŋ kuwek-kuwekkawä päraŋi-inik. Uiwankaye yabä-tumäkta nikek. Täŋiri äma äboriäbori gabäŋpäŋ gämotka-kengän maŋ pat täkaŋ.

6 * Bureni Anutu, gäk intäjukun-inik itkunonitä api ityäpmäŋ ärowen. Kaŋiwat piäka u kudän siwoŋiterakgän täk täyan.

7 * * Gäk kädet wakita taräki nadäŋpäŋ kädet siwoŋitagängäripi nadäk täyan. Unita Anutukatä ini gäkäkaŋiwat piä täkta iwoyäŋkuk. Piä ude täktaiwoyäŋkuko unita notkaye yärepmitpäŋ oretoretpähap nadäk täyan.

8 Gäkŋo tek käroŋi kudup käbäŋi säkgämän-inik, jiädäropä käbäŋ ikek bumik. Ba intäjukun äma ätutägäkä eŋiken abä kap teŋkaŋ ganiŋoret täkaŋ.

9 Täŋpäkaŋ äma jopi täŋo äperiyetä watä nämo itgamik täkaŋ. Nämo, kome ätu täŋo intäjukunäma täŋo äperiye unitä gäkä eŋiken itkaŋ watäit gamik täkaŋ. Täŋpäkaŋ webekawä omäk

* 45:6: Sam 93:2, 98:9 * 45:7: Sam 11:7 * 45:7: Hib 1:8-9

Sam 45:10 88 Sam 45:17meran säkgämän täŋpäŋ dubikaken it täyak.Omäk meran uwä gol mobä säkgämän-inik, Opiakomeken nanik upäŋ täŋpani.

10 Eruk webeni, gäka ŋode yäŋira nadä; Gäk komekakennanik ämawebe ba nägät moräkaye mäde utyämiŋpäŋ unita juku kubä nämo pewen.

11 Ude täŋiri intäjukun ämakatä gabäŋgärip täŋpäŋ gäkawebe säkgämän yäŋ api gäwerek. Täŋ äpka uwäekänika unita mani buramiwen.

12 Täŋpäkaŋ Tire komeken ban naniktä äbä bänep tägatairon api täŋ gamineŋ, ba tuŋum ämatä gäk ganiŋoretta api ämneŋ.

13-14 Eruk ämawebe, nadäkot! Intäjukun ämajin täŋowebeni uwä ini eŋi gänaŋ säkgämän, kaŋgärip ikekude itak. Teki uwä golkät bok täŋpani, unita ägo-ägo weŋirän intäjukun äma dubiniken yäŋikŋatyäpmäŋ kukaŋ. Kuŋirä webe gubaŋ noriye imaka,iwarän täŋirä ugän yäŋ-yäkŋat yäpmäŋ kukaŋ.

15U kudup, bänep täga pähap nadäŋpäŋ oretoret terak in-täjukun äma täŋo eŋi pähap gänaŋ kumaŋ ärokaŋ.

16 Täŋpäkaŋ intäjukun ämana, gäka ŋode yäyat; Gäkŋonanak ämani mäyap ahäŋpäŋ gäk ba oraŋkayetäŋo kome yäpmäŋpäŋ intäjukun äma udegän apiitneŋ. Täŋirä ämawebe komeni komeni yabäŋyäwatta wäpi biŋam ärowani api yämen.

17 * Täŋpäkaŋ nähä ätu mäden ahänayäŋ täkaŋ unitänadäŋpäŋ kuŋatneŋta kap ŋo teŋira wäpkabiŋamtä punin api kuŋarek. Ude täŋira ämawebe

* 45:17: Sam 138:4; Mal 1:11

Sam 46:1 89 Sam 46:7kuduptä wäpka biŋam u tärek-täreki nämo apiganiŋoret täneŋ.

46Anutu u ninkät itkamäŋ

1 * Anutu u nintäŋo äyuŋnin ba nintäŋo kehärominin.Bäräpi gänaŋ täŋkentäŋ nimikta pidämtak täyak.

2 Unita nin imaka kubäta nämoinik umuntäne. Nä-moinik! Kenäŋ kwaiŋirän kome kwähärep duneŋouwä täga. Ba pom gwägu bämopiken duŋpeŋäpmoneŋo u imaka täga. Nämo api umuntäne.

3 * Ba gwägu pähap mämä taŋi yäŋpäŋ tokätpäŋ porärakpakipaki täŋpek. Täŋirän pom taŋi taŋi wareŋtäneŋo upäŋkaŋ imata umuntäne? Ninä nämoinikapi umuntäne!

4 * U imata, Anutu täŋo yotpärare bämopiken ume taŋikubätä pätak. Ume unita ämawebe oretoret pähapnadäk täkaŋ. Yotpärare u kudupi-inik, Anutuärowani täŋo irit bägup.

5 * Uken Anututä it täyak unita nämo api wawek. Nä-moinik, kepma bipani Anututä watä api it imiktäŋpek.

6 * Bureni, Anutu u kehäromi-inik. Unita äma äboriäbori umun pähap nadäŋpäŋ kujari kwaik täkaŋ.Täŋirä Anututä kärak yäŋirän kometä ume bumikäworewek!

7 Upäŋkaŋ ninäwä nämo api umuntäne. Nämo, Ekänikehäromi mähemi u ninkät it täkamäŋ. Bäräpi

* 46:1: Sam 62:7-8, 91:2, 142:5 * 46:3: Sam 93:3-4; Jer 5:22; Mat 7:25* 46:4: Sam 48:1, 48:8 * 46:5: Jol 2:27; Sef 3:15; Sek 8:3 * 46:6: Jos2:9, 2:24; Sam 2:1

Sam 46:8 90 Sam 47:2kubätä ahäwänä Oranin Jekop täŋo Anutukenkäbop täga api itne.

8 Ai, ämawebe in äbut! Äbäŋpäŋ Ekänitä piä täk täŋkukou ŋo kawut! Imaka imaka täk täŋkuko u yabäŋpäŋjäkjäk yamäŋpäŋ nadäwä inide kubä täk täyon!

9 Ekäni uwä komeni komeni täŋo ämik däpmäŋ täkŋektäyak. Täŋpäŋ äpa kuwek yäpmäŋpäŋ tokätjukutpäŋ kurepä kädäp gänaŋ ureŋ täŋpän äpmoktäkaŋ.

10 * Unita Ekänitä ŋode yäyak; Kwikinik itkaŋ näka ŋodenabäŋpäŋ-nadäwut; Näk Anutu bureni-inik. Näkintäjukun irira ämawebe komeni komeni ittäŋkukaŋ u gämotna-kengän it täkaŋ.

Kome kuduptagän täŋo Ekäni-inik u näk! yäk.11 Unita ämawebe, in ŋode nadäwut! Ekäni kehäromi

mähemi, u ninkät it täkamäŋ. Bureni, bäräpikubätä ahäwänä Oranin Jekop täŋo Anutukenkäbop täga itne.

47Anutu u äma komeni komeni täŋo ekäni pähap

1Ämawebe kuduptagän kap teŋkaŋ ketjin utpäŋ oretorettäk täkot! Täŋkaŋ oretoret gera terak Anutu iniŋorerut!

2 Ekäni ärowani pähap uwä ini pärik-inik kubä itak. Ke-häromini uwä umuri pähap. Uwä kome pähapŋonitäŋo Ekäni ärowani-inik.

* 46:10: Lo 4:35; 1Kin 18:36-39; Ais 2:11, 2:17

Sam 47:3 91 Sam 48:13 Uwä täŋkentäŋ nimiŋpäŋ guŋ ämawebe äbori äbori

unitäŋo kehäromini yäpmäŋ äpäŋpäŋ gämot-ninken yepmaŋkuk. Täŋkaŋ komeni ninta niniŋkireŋkuk.

4 Täŋpäkaŋ bian Anututä ini kome u iwoyäŋpäŋ nim-iŋkuko unita ŋode nadäkamäŋ; Jekop täŋo äboriyeninta nadäŋ nimikinik täk täyak.

5Ai, nadäwut! Anututämaŋirani bägupken äroŋkuko itak.Äro irirän ämawebetä bänep pidäm oretoret kapwomat mämä terak teŋkuŋ.

6 Eruk! Unita nadäŋpäŋ in imaka, Anututa oretoret kapteŋ imut! Teŋkaŋ iniŋ orerut! Ekäni pähapninoretoret kap teŋ imut.

Äneŋi täwetat; Iniŋ orerut!7 Anutu uwä kome pähap ŋonitäŋo Ekäni ärowani itak

unita oretoret kap teŋ imut!8 Anutu ärowani pähap unitä maŋirani bägup kudupiken

maŋitkaŋ ämawebe komeni komeni intäjukun-inik it yämiŋpäŋ yabäŋ yäwat täyak.

9 Täŋirän guŋ ämawebe äbori äbori täŋo ärowaniniyekätAbraham täŋo Anutu unitäŋo äbot ninkät käbeyätäk täkamäŋ. U imata, kome täŋo intäjukun ämakudup u Anutu gämori-kengän itkaŋ.

Anutu unitäŋo kehärominitä päke u yärepmit more-tak! U intäjukuntä intäjuninik itak.

48Anutu täŋo yotpärare wäpi Jerusalem unita oretoret kap

1 Ekäni uwä wäpi biŋam ärowani nikek. Unitäŋo yot-pärare wäpi Jerusalem u pom kudupi kubä terak

Sam 48:2 92 Sam 48:8itak. Unita yotpärare uken äroŋpäŋ wäpi biŋamyäpmäŋ akuna!

2 * Saion Pom kudupi uwä käroŋi boham, tägagämän-inik, kaŋoret ikek. Ämawebe komepähapŋonanikkuduptagäntä Anutu täŋo pom u kaŋpäŋ oretorettäk täkaŋ.

Täŋpäkaŋ Ekäni Ärowani unitäŋo yotpärare pom uterak itak.

3 Anutu uwä kudupi yotpärare u bämopiken itkaŋ ämikkadäniken ämawebe uken nanikta yewa kehäromitäŋ yämik täyak.

4 Bian kome ätu täŋo intäjukun ämatä Saion ämawebekätämik tänayäŋ yotpärare u dubiniken äbuŋ.

5 Äbäŋkaŋ yotpärare kudupi u kaŋpäŋ jäkjäk yamäŋpäŋumuntaŋkaŋ metäŋpeŋ kuŋkuŋ.

6 * Umuntaŋkuŋo uwä komi webetä nanak bäyanayäŋnadäk täkaŋ ude nadäŋpäŋ kujari kwaiŋkuŋ.

7 Ämik tänayäŋ gäpe taŋi taŋi pähap terak äbuŋo u gäkämänit pähap iniŋ kireŋpewi gäpe uwä yäpmäŋkärapmit täŋpän kuŋkuŋ.

8 Täŋpäkaŋ bianä, Anutu täŋo täktäki kehäromi nikekunitäŋo manbiŋamgän nadäk täŋkumäŋonik. Up-äŋkaŋ apiŋo dapunintä kaŋpäŋ nadäk täkamäŋ.

Ekäni uwä iniken yotpärare ŋo watäni säkgämänirirän kehäromigän pen api it yäpmäŋ ärowek.Yotpärare uwä Ekäninin, Anutu kehäromimähemitä iniken.

* 48:2: Mat 5:35 * 48:6: Kis 15:15; Hos 13:13

Sam 48:9 93 Sam 49:29 O Anutu, kudupi yotka gänaŋ äroŋpäŋ ironka tärek-

täreki nämo unitäŋo mebärita yäŋpäŋ-nadäk täktäkamäŋ.

10 Wäpka biŋam komeni komeni kuŋ moreŋkuko unitaämawebe komeni komenitä udegän ganiŋorettäkaŋ. Täŋpäŋ yabäŋ yäwat piä täk täyan uwänadäk-nadäk siwoŋi terakgän täk täyan.

11 Gäk ämawebe täŋo irit kuŋat-kuŋari u siwoŋigänyäpmäŋ danik täyan unita ämawebe Saion yot-pärareken nanik ba yotpärare taŋi täpuri Judakomeken it yäpmäŋkukaŋunanik kudup, oretorettäk täkaŋ.

12-13 Eruk, Anutu täŋo ämawebe, in Anutu täŋo kehäro-mini kaŋpäŋ nadäna yäŋpäŋä ŋode kaŋ täŋput;Jerusalem yotpärare gägäniken kuŋat äyäŋutpäŋyewa kehäromikät ämik täŋo tuŋum tuŋum ukätyabäŋpäŋ-nadäwut.

Yabäŋpäŋ-nadänayäŋ täŋo unitäŋo biŋam uwänanakjiye orajiye mäden ahänayäŋ täkaŋ u ŋodekaŋ yäwerut;

14 * Anutu unitägän nibäŋ niwat täyak. U nintäŋo Anutu,paot-paori nämo. Täŋpäkaŋ unitä kadäni kadäniapi nipmäŋit niwarek.

49Moneŋ tuŋumta nadäwätäk täneŋtawä

1Äma äbot, kome terak it yäpmäŋ kukaŋ in kudupman ŋonadäwut.

2 Äma wäpjin biŋam nikek ba wäpjin nämo, äma moneŋikek ba äma jäwäri, in kuduptagänman täwerayäŋtäyat ŋo juku peŋpäŋ nadäwut.

* 48:14: Ais 58:11

Sam 49:3 94 Sam 49:103 Man kädet siwoŋi kubä nadätat u intä nadäneŋta

yäŋahäwayäŋ.4 Man siwoŋi u man wärani terak täwerayäŋ. Täwet

paotpäŋä man wärani unitäŋo mebäri kap terakapi yäŋahäwet.

5-6 * Imata äma waki-wakita umuntäwet? Äma uwämoneŋta nadäkinik täk täkaŋ. U näk moneŋ ikekyäŋkaŋ iniken wäpi biŋam yäpmäŋ akuk täkaŋ.

Täŋpäkaŋ äma waki udewanitä näk it gwäjiŋpäŋnutnayäŋ täk täkaŋ. Upäŋkaŋ, äma udewanitaimata umuntäwet?

7 * Moneŋi päke unitä nämo api täŋkentäŋ yämek. Nä-moinik! Nin nadäkamäŋ; Äma kubätä inikengupi moneŋpäŋ täga nämo suwawek. Nämo, ämakubätä irit kehäromi kaŋ-ahäwa yäŋpäŋ Anututamoneŋ peŋ imikimik kädet nämo pätak.

8 * Nämoinik, äma täŋo gwäki suwak-suwak ärowanipähap. U moneŋ taŋi peneŋo upäŋkaŋ bäräŋeŋtäga nämo pewä tägawek.

9Moneŋ terak äma kubätä irit kehäromi täga nämo kaŋ-ahäwek. Nämo, äma kuduptagän paot-paottabiŋam.

10 Bureni nadäkamäŋ. Äma kuduptagän kumäk täkaŋ.Äma nadäk-nadäk ikek kumäk täkaŋ.

Ba guŋ ämakät äma kädet goret-goret täŋpani uimaka, kumäk täkaŋ. Kumäŋpäŋ moneŋi peŋirääma ätutä yäpmäk täkaŋ.

* 49:5-6: Jop 31:24; Sam 52:7; Mak 10:24 * 49:7: Jop 36:18-19 * 49:8:Sam 16:10, 22:29, 89:48

Sam 49:11 95 Sam 49:1811 Bianä, äma udewani komeni nikek. Upäŋkaŋ apiŋo

kubäpäŋ äneŋirä kome ukengän paot-paori nämoapi itneŋ.

12 Äma täŋo wäpi biŋamtä kumäk-kumäkita kädet nämoapi täŋpipiŋ yämek. Nämoinik! Tomtä kumäktäkaŋ udegän api kumneŋ.

13 Kumäk-kumäk kädet uwä, äma inita nadäkinik täŋpäŋtäga itkamäŋ yäŋ nadäk täkaŋ uken api ahäŋyämek. U kawut!

14 Äma udewani uwä tom udegän, kumäk-kumäk ikek.Kumäŋirä kumäŋ-kumäŋtä watä ämani udeapi täŋpek. Äma äneŋpaniken äpmoŋirä gupibäräŋeŋ paraŋirä ämawebe siwoŋitä Wi! apiyäwatneŋ.

15 * Täŋpäkaŋ nähä Uraktä nämagutpäŋ kumäŋ-kumäŋtäŋo kehäromiken nanik api wädäŋ tädotpäŋ nep-maŋpek.

16 Unita nadäkot! Äma moneŋ tuŋum ikek ba eŋisäkgämän nikek, udewanita ninin jide täŋpäŋ ämaude kaŋ äworene yäŋ nadäwätäk nämo täneŋ.

17 * Nämoinik! Äma udewani kämi kumäŋkaŋ tuŋumiu yäpmäŋkaŋ täga nämo api kuneŋ. Ba wäpibiŋamikät bok nämo api kuneŋ.

18 Täŋpäŋ äma udewani kodak itkaŋ kome täŋo tuŋumtagäripi nadäŋpäŋ Anutu täŋo iron terak itkamäŋyäŋ nadäk täkaŋ.

Säkgämän irirä äma ätutä wäpi biŋam yäpmäŋ akuktäkaŋ.

* 49:15: Sam 16:10-11, 73:24; Hos 13:14 * 49:17: Sam 17:14; 1Ti 6:7

Sam 49:19 96 Sam 50:619 Upäŋkaŋ äma udewani kumäŋkaŋ, bian äbekiye

oraniyetä kumäŋpeŋ päŋku bipmäŋ urani gänaŋitkuŋken ugän api yäwatneŋ.

20 Bureni-inik! Äma moneŋ tuŋum ikek upäkaŋ nadäk-nadäki nämotä irit kehäromita biŋam nämo apitäneŋ. Uwä tomtä kumäŋpäŋ parak täkaŋ ude-wani.

50Anututä ämawebe täŋo täktäki yäpmäŋ danik täyak

1 Ai! Ämawebe in nadäwut! Anutu ärowani, Ekänininunitä man yäwayäŋ täyak. U ämawebe komenikomeni päke unita gera yäyak.

2 Anutu täŋo peŋyäŋek kudän Jerusalem yotpäraresäkgämän uken naniktä kwawakinik teŋ yäŋetak.U kawut!

3 Bureni! Anutunin kehäromi nikek u man yäwayäŋäbätak. Kädäp mebettä intäjukun kuŋirän iwänmänit pähaptä itgwäjiŋirän äbätak.

4-5Anututä ämawebeniye täŋo kudän yäpmäŋ daniwayäŋyäŋpäŋ kunum kenta kometa gera ŋode yäyak;Ek äbä ämawebe naniŋ oret täkaŋ u kuduptagänyämagut päbä iŋamnaken yepmaŋpun yäk.

Ämawebe uwä näkkät topmäk-topmäk kubägäntäŋpäŋ täŋ-kehäromtakta tom däpmäŋpäŋ ijiŋnamiŋkuŋo u yäk.

Eruk, ude täŋpänkaŋ man piä täŋira kaŋ nabäwutyäk.

6 * Anututä ude yäŋirän kunumtä kwawak ŋode yäŋahäktäyak; Anutu ini uwä man yäpmäŋ daniwani ämasiwoŋi-inik. Jop man kubä nämo yäk täyak.

* 50:6: Sam 75:7, 97:6

Sam 50:7 97 Sam 50:157 Eruk, Anututä ämawebeniye ŋode yäwetak; Isrel

ämawebenaye, juku peŋkaŋ nadäwut! Anutubureni-inik, intäŋo Anutujin näkŋa in mankentepmaŋpayäŋ yäk.

8 Tom käbäŋi nikek ijiŋ namik täkaŋ unita nämo tebetatyäk. Nämo, kadäni kadäni in tom käbäŋi nikek ijiŋnamik täkaŋ yäk.

9 Upäŋkaŋ ŋode täwera nadäwut; Näk bulimakau bamemeta nämo wäyäkŋek täyat yäk.

10-11 Nämoinik, tom ägwäri bipiken itkaŋ, ba bulimakaupomken itkaŋ, barak ba gwakgwak imaka u kudup-tagän näkŋogän yäk.

12 * Nakta newäwä inken nämo yäŋapiwet yäk. Nämoinik,kome pähap ba imaka imaka u terak itkaŋ umähemi näk yäk.

13 Näk inipärik kubä. Tom koyani ba nägäri nämo naktäyat yäk.

14 Täŋpäkaŋ naniŋ oretoret kädet bureni gäripi näkänadäk täyat uwä ŋode; In naniŋ oretpäŋ bäneptäga man yäk täkot. Uwä ärawa bureni ude api täŋnamineŋ.

Täŋpäŋ Anutu ärowani näka bänep täga täŋ namiktayäk täŋkuŋo uwä bureni täŋ namineŋ!

15* In ude täneŋo uwä bäräpi kubä inken ahäwänä näkkengera yäŋirä näkä in täŋkentäk-inik api täŋpet.Täŋpakaŋ in wäpna biŋam punin api yäpmäŋakuneŋ yäk.

* 50:12: Sam 24:1; 1Ko 10:26 * 50:15: Sam 91:15, 107:6, 107:13, 107:19;Sek 13:9

Sam 50:16 98 Sam 50:2316 Täŋpäkaŋ Anututä äma waki täŋpani man ŋode yäwe-

tak; In jop, mejin-tägän näkŋo baga man batopmäk-topmäk kubägän u yäŋahäk täkaŋ. Täŋiränadäwa siwoŋi nämo täk täkaŋ.

17* Täŋpäŋ näkä in yäpä tägakta bitnäŋkaŋ kadäni kadäninäkŋo man ut täkaŋ.

18 In kubo äma yabäŋkaŋ ukät not täŋpeŋ kuŋat täkaŋ.Yabäŋirä intäŋo notjiye ude äworek täkaŋ.

Ba ämawebe kubokäretta täŋpani ba nädapitä duŋ-weŋpäŋ ini-ini iranikät not täŋ yämiŋpäŋ kuŋattäkaŋ.

19 In mejinta watä nämo itkaŋ man jop manman ba manwakiwaki yäk täkaŋ.

20 Täŋkaŋ notjiye manken yepmaŋit yäŋpäŋ-yabäŋyäwarit täk täkaŋ.

21 * Intä ude täŋirä näkä jop dapun tabäŋpäŋ man kubänämo yäk täyat. Ude täŋira intä Anutu u ninbumik yäŋ nadäk täkaŋ.

Upäŋkaŋ nämoinik! Apiŋo tebeŋpäŋ mankenkwawak tepmaŋpayäŋ.

22 Unita ämawebe näka mäde ut namik täkaŋ, in ŋodenadäwut; In itkaŋ ude pen udegän itpäŋä api waŋmoreneŋ.

Täŋkaŋ äma kubätä in täga nämo api täŋkentäŋtamek.

23 * Täŋpäkaŋ bänep täga man näwet-näwet unita gäripinadäk täyat. Unita nadäwa ärawa bureni ude täktäkaŋ.

* 50:17: Neh 9:26; Rom 2:21-22 * 50:21: Sam 90:8; Ais 55:8-9, 57:11; Rom2:4 * 50:23: Sam 27:6

Sam 51:1 99 Sam 51:6Ämawebe ude täŋ namiŋkaŋ näkŋo man buramik

täkaŋ uwä bureni-inik api yämaguret.51

Wakini yäŋahäk-ahäkDevit Basiba kubo täŋirän Natantä kaŋ-yäŋkuko unitanadäŋpäŋ man ŋo kudän täŋkuk.1 * * Anutu, gäk butewaki mähemi unita näka butewaki

nadäŋ namisi. Butewaki nadäŋ namiŋpäŋ wakinakudup ketäreŋ nami.

2 * Ude täŋkaŋ wakiwakina ärut paktaŋ nami.3* Anutu,momi ämanäk, wakina unita nadäwätäk täŋpäŋ

kuŋat täyat.4 * Momina uwä ämaken nämo, gäkkengän täŋkut. Imaka

u täŋira gäkä nabäŋiri taräki täŋkuk.Unita iŋam man näwetkuno u burenigän näwetkun.

Ba täktäkna yäpmäŋ daniŋkuno u siwoŋigän yäp-mäŋ daniŋkun.

5 * Wära! Kädet wakina ŋowä kädet kodaki nämo täyat.Nämo! Näk meŋnatä momikät bok bäyaŋpäŋnepmaŋkuk.

Täŋpänkaŋ momi täŋpani pen udegän it yäpmäŋäbätat.

6 * Anutu, gäk näkä jop manman yäkta gäripi nämonadäk täyan unita gäkŋaken nadäk-nadäk bureninäwoŋäre.

* 51:1: 2Sml 12:1-15 * 51:1: Sam 109:26; Ais 43:25; Apos 3:19; Kol 2:14* 51:2: Ais 1:16; Jer 4:14; Hib 9:14 * 51:3: Ais 59:12 * 51:4: 2Sml12:13; Luk 15:21; Rom 3:4 * 51:5: Jop 15:14; Efe 2:3 * 51:6: Sam 15:2;Snd 2:6; Jem 1:5

Sam 51:7 100 Sam 51:157* Täŋpäŋ gäkmomina ketäreŋ namiŋiri pakigän-inik ira.8 * Bureni Anutu, bäräpi pähap namiŋkuno u ketäreŋ

namiŋpäŋ bänep oretoret peŋ nami.9 * Momi täŋkuro u ärut paktaŋ namiŋpäŋ momina unita

kaŋ täŋguŋta!10 * O Anutu, gäk bänep pakigän pewi ahäŋ namikot.

Bänepna täŋ kodaktaŋ namiŋiri gäkgänpäŋ kaŋgäwaräntäwa!

11 * Iŋamkaken nanik näwat kireweno, Anutu. Bagäkŋaken Munapikka nomägareno!

12 * Bian gäkŋata biŋam nämaguriri bänep oretoretnadäŋkuro u, apiŋo bänep oretoret udegän täŋnamisi yäŋ nadätat!

Gäkŋo man iwatta gäripi pewi ahäŋ namänkaŋ gäkämehamtäŋ namiŋiri man u buramiwa.

13 * Ude täŋ namiŋiri peŋawäk äma gäkŋo kädet siwoŋiapi yäwoŋärewet. Täŋira momi äma udewanitäbänepi api sukureneŋ.

14 * Anutu, yäpätägak ämana, näk kumäkta biŋam täyatupäŋkaŋ näk kumäŋ-kumäŋ nämo nuren. Udetäŋpayäŋ täno uwä bänep oretoret terak gäkŋokudän siwoŋi u pen api yäŋahäk täŋpet.

15 * Ekäni, mena jinom täŋpidäm taŋiri wäpka biŋamyäŋahäŋpäŋ ganiŋ orera!

* 51:7: Nam 19:18; Ais 1:18; Hib 9:19 * 51:8: Sam 35:10; Ais 35:10; Jol1:16 * 51:9: Jer 16:17 * 51:10: Sam 78:37; Mat 5:8; Apos 15:9; Efe 2:10* 51:11: 2Kin 13:23; Ais 63:10-11; Jer 7:15 * 51:12: Sam 13:5 * 51:13:Sam 22:27; Apos 9:21-22 * 51:14: 2Sml 12:9; Sam 35:28, 71:15 * 51:15:Kis 4:15; Sam 9:14

Sam 51:16 101 Sam 52:216 * Nadätat! Anutu, oraŋ gamikta gupe käbäŋi nikek

ijiŋ gamik-gamikta bitnäk täyan. Unita gäripinadäwipäŋ uyaku ijiŋ gamitet.

17 * Upäŋkaŋ oraŋ gamik-gamik kädet gäkä gäripi nadäktäyan uwä ŋode; Äma manka buramiŋpäŋ gä-motkaken kuŋat täkaŋ unita gäripi nadäk täyan.

Näk nadätat, gäk äma iniken momita nadäŋ bäräptäŋpäŋ inita nadäwä äpani täk täkaŋ äma ude-wanita mäde nämo ut yämik täyan.

18 Anutu, gäkŋaken gärip iwatpäŋ ämawebe Jerusalemnanik täŋkentäŋ yämiŋiri säkgämän kaŋ irut.Täŋpäŋ Jerusalem täŋo yewa pähap äneŋi täŋko-dak taŋpäŋ kaŋ pe!

19Ude täŋiri ämatä gupe käbäŋi nikek ijiŋ gamiŋirä gäripitaŋi api nadäwen.

52Nin ima terak yeŋgämina pek täkaŋ?

Devit täŋo iwan kubätä päŋku Sol, Devit Ahimalektäyotken käbop itak yäŋ iwetkuko unita nadäŋpäŋ Devittäkap ŋo teŋkuk.1 * Äma kehäromi gäk, imata täktäkka wakita yäŋbiŋam-

biŋam yäŋtäŋ kuŋat täyan? Anutu iŋamikenmäyäk tänaŋipäŋ imata wakika unita biŋam wariwari yäŋtäŋ kuŋat täyan?

2 * Gäk äma täŋpäwakta nadäk tawaŋ pek täyan. Mekajinom päraŋi-inik, mujuk päraŋ bumik. Jop man-man kädet mebäri mebäri pewä ahäkta nadäktäyan.

* 51:16: Sam 40:6 * 51:17: Sam 34:18 * 52:1: 1Sml 22:9-10 * 52:2:Sam 50:19, 59:7, 64:3

Sam 52:3 102 Sam 53:13 Kudän tägata nadäwi äpani täŋpäpäŋ waki täkta gäripi

nadäk täyan. Ba jop manmanta nadäwi ärowanitäŋpäpäŋ man burenita gaŋani nadäk täyan.

4 Jop manman yäwani gäk, ämawebe meka jinomtä komiyämikta gäripi pähap nadäk täyan.

5 Unita Anututä gäka komi gamayäŋ täyak u tärek-täreki nämo. U eŋikaken nanik u wädäŋ maŋpänkuŋiri äma itnayäŋ täkaŋ u wari nämo api nadäŋgamineŋ.

6 Anututä ude täŋirän äma siwoŋi kuŋaranitä u kaŋpäŋapi umuntäneŋ. Täŋpäŋ gabäŋ mägayäŋpäŋ ŋodeapi yäneŋ;

7 * U kawut! Äma ŋowä säkgämän itta Anutu teraknämo yeŋgämän pek täŋkukonik. Nämo, moneŋtuŋumna pähaptä täga täŋkentäŋ namineŋ yäŋnadäŋpäŋ säkgämän itta waki mebäri mebäriehutpäŋ täk täŋkukonik.

8 Täŋpäkaŋ nähä olip päya säkgämän Anutu täŋo eŋi du-biniken ärowani ude bumik itat. Täŋpäŋ unitäŋoiron tärek-täreki nämo uterak yeŋgäma pewäpäŋit täyat.

9 Unita Anutu, imaka täŋ namik täyan unita bänep tägaman api gäwet yäpmäŋ ärowet.

Täŋpäŋ ämawebekaye iŋamiken gäk tägagämän yäŋyäŋahäŋpäŋ api yäwet täŋpet.

53Äma waki täŋo täktäk

1 * Äma Anutu nämo itak yäŋ yäk täkaŋ uwä guŋ bureni-inik! Äma udewani bänepi käbäŋ täwani. U kudän

* 52:7: Sam 49:6 * 53:1: Sam 10:4, 14:1

Sam 53:2 103 Sam 53:6waki mebäri mebäri täk täkaŋ. Kubätä kudän tägakubä nämoinik täk täyak.

2 * *Nadäkaŋ? Anututä kunum terak ununitä etä päpädapunpärewat täk täyak. U ämanadäk-nadäk täganikek näk naniŋ orerani udewani ätu itkaŋ ba yäŋnadäŋpäŋ yabäŋ ahäkta dapun pärewat täk täyak.

3Upäŋkaŋ nämo, kudup u kädet siwoŋi irepmitmoreŋpäŋkädet waki täŋpanigän. Uken nanik kubätä kudäntäga kubä nämoinik täk täyak.

4Unita Anututä ŋode yäyak; Jide? Ämawebe udewani uwänadäk-nadäki nämo ba? U näkŋo ämawebenayeuken täŋyäkŋatpäŋ kubota pidämigän täŋ yämiktäkaŋ. Ude täŋkaŋ näkken yäŋapik man kubänämoinik yäk täkaŋ.

5 Upäŋkaŋ umuri pähap kubä api nadäneŋ. Bian umunudewani kubä nämoinik nadäŋkuŋ. Anututäämawebeniye täŋo iwan kudup däpmäŋpäŋ kujariapi ureŋ täŋpän kuneŋ. Bureni, Anututä mäde utyämiŋkuko unita Isreltä iwaniye u täŋpäwakinikapi täŋ yämineŋ.

6 Eruk, Anututä Isrel ämawebe täŋkentäŋ yämikta ämakubä Saion nanik pewän äbän yäŋ nadätat. Anu-tutä ude täŋirän äneŋi säkgämän itnayäŋ täkaŋunita oretoret pähap api nadäneŋ!

54Devittä Anutuken täŋkentäkta yäŋapiŋkuk

Sifa nanik ätutä päŋku Sol, Devit nintä komeken käbopkäwep itak yäŋ iwetkuŋo unita nadäŋpäŋ Devittä kap ŋoteŋkuk.* 53:2: 2Sto 15:2, 19:3; Sam 33:13 * 53:2: Rom 3:10-12

Sam 54:1 104 Sam 55:31* Anutu, kehäromika terak iwan keriken nanik nämagut-

päŋ nepmaŋpi äneŋi säkgämän kaŋ kuŋara.2Gäkken yäŋapiŋira juku peŋpäŋ nadäŋ namisi.3 Äma komi komi ba peŋawäk täŋpanitä näk kumäŋ-

kumäŋ nutnayäŋ äbäkaŋ. Äma udewanitä Anu-tuta nadäŋirä jopi täk täyak.

4 Täŋpäkaŋ Anutu iniwä täŋkentäŋ namik täyak. In-täjukun ämanatä watä säkgämän it namiŋiräntäga it täyat.

5Nämo nepmak täyak unita iwan komitä näka täŋ namiktäkaŋ ugänpäŋ Uraktä äyäŋutpäŋ kowata udegänyämiŋirän paot-inik api täneŋ.

6O Ekäni, gäk tägagämän unita bänep tägaman gäwetpäŋiron kowata täŋ gamayäŋ nadätat.

7 * O Ekäni, gäk täŋkentäŋ namiŋiri bäräpi yabäŋahäŋkuro u kudup paot moreŋkuŋ.

Täŋpäŋ yabäŋira gäkä iwanaye kuduptagän däpmäŋmoreŋkun.

55Äma kubä noripakitä iwan täŋ imänkaŋ yäŋapik man

yäŋkuk1O Anutu, yäŋapik mannata juku peŋpäŋ nadä. Butewaki

terak gäwet yabäŋira mäde nämo ut namen!2 Nämo, juku peŋpäŋ kowata näwet. Imata, nadäwätäk-

natä kehäromina kudup yäpmäŋ äpätak.3 Iwanayetä umun man näwerirä bumta umuntaŋ itat.

Äma waki täŋpani uwä näka gaŋani nadäŋpäŋ* 54:1: 1Sml 23:19, 26:1 * 54:7: Sam 59:10

Sam 55:4-5 105 Sam 55:13kokwawak nadäŋ namik täkaŋ unita nadäŋ bäräptaŋi täyat.

4-5 * Bänepnatä komi inide kubä nadätat. Kujatnabumta kwaiwäkaŋ umun pähap nadätat ŋonitätäga nurek yäŋ nadätat.

6 * Unita ŋode nadätat; Näk pitna nikek täŋpän yäwänäkubarak ude orek itta piäŋ päŋku kubäken itet.

7Ban kubäken-inik piäŋ päŋku kome ämani nämoken tähabägup täŋpäŋ itet.

8Ude täŋkaŋ umuri ahäŋ namitak ŋonita uken käbop itet.9 Unita intäjukun ämana bureni, iwanaye täŋo man

yäkyäki täŋ-kuruktaŋ yämi. Imata, yotpäraretaŋiken ämatä ämik kowata kowata täŋkaŋ uttäpätet mämä bumta täŋirä yabätat.

10U kepma bipani yotpärare u yewa täŋpäŋ it gwäjiŋkaŋämik ba kubota kudän bumta pewä ahäŋpäŋtokŋeŋ pätak.

11 Täŋpäkaŋ waki kädet mebäri mebäritä uken-ukenkudup ahäŋ pätak. Yotpärare gänaŋ kädet täpuritäpuriken täŋyäkŋat-yäkŋat ba komi jop nadäŋyämik-yämik kädettä udegän pätak.

12 Butewaki pähap! Iwan kubätä yäŋärok ude näwettäŋpänyäwänäku täga bumiknadätet. Ba kubäkennanik kubätä näka ude täŋ namän yäwänäkukäbop päŋku täga itet.

13 * Upäŋkaŋ waki, notnapak bureni-inik, imaka imakabokgän täŋpani gäkä ude täŋ namitan!

* 55:4-5: Sam 18:4-5, 116:3 * 55:6: Jop 3:13 * 55:13: 2Sml 15:12; Sam41:9

Sam 55:14 106 Sam 55:2114 Nek iŋam kowat-kawän täŋpäŋ man yäŋpäŋ-nadäk

säkgämän täŋkaŋAnutu iniŋ oretta kudupi yotkenbokgän kuk täŋkumäko upäŋ udewä täyan.

15 Unita iwanaye täŋo kadänini nämo täreŋirän kaŋpaorut! Ba kodak itpäŋ kumbani komeken kaŋäpmoŋput! Imata, kudän wakiwakitä äma ude-wanikät kentäŋpäŋ it-inik täk täkaŋ.

16Upäŋkaŋnäk Ekäni Anutuken gera yäŋira api täŋkentäŋnamek.

17 * Tamimaŋ ba kepma bipani bäräpinata nadäŋpäŋyäŋapik-apik gerana uken pewa äroŋirän apinadäŋ namek.

18Ude täŋkaŋ ämik pähap gänaŋ iwanaye mäyapkät ämiktänayäŋ täkamäŋken uken nanik äneŋi säkgämännämagut yäpmäŋ api äbek.

19 Bureni, Anutu intäjukun itpäŋ kaŋiwat piä ärowani täŋyäpmäŋ äbukotä itak, pen api it yäpmäŋ ärowekounitä yäŋapik manna nadäŋ namiŋpäŋ iwanayekomi piäken api yepmaŋpek. Imata, äma uwäAnututa nämo umuntaŋkaŋ kädet wakita mädeutta bitnäk täkaŋ.

20 Täŋpäkaŋ notnapak iwan täŋ namani unitä yäŋke-häromtak mani irepmitpäŋ noriye mäyapta iwantäŋ yämik täyak.

21*Menitä gakŋi ärut namik täyakupäŋkaŋbänepitä näkakokwawak namik täyak. Mani säkgämän, gakŋinikek upäŋkaŋ päip päraŋi udewani.

* 55:17: Sam 92:2; Apos 10:3, 10:30 * 55:21: Sam 12:2, 28:3, 59:7; Snd5:3-4

Sam 55:22 107 Sam 56:422 * Unita ämawebenaye, ŋode täwera nadäwut; Ekänitä

äma siwoŋi yabäŋ äwaräkuk täŋirän iwaniyetätäga nämo yärepmitneŋ. Unita nadäŋ bäräpjinkudup Ekänikengän peŋirä api täŋkentäŋ tamek.

23Täŋpäkaŋ Anutu, gäk äma kumäŋ-kumäŋ däpani ba jopmanman yäwani unitäŋo irit kuŋat-kuŋari kudupnämo täreŋirän yäŋ-yäkŋat yäpmäŋ päŋku iniawaŋ gänaŋ api yepmaŋpen. Täŋ nähä gäka nadäŋgamikinik pen api täŋ yäpmäŋ ärowet.

56Devittä Anututa nadäŋ imikinik täŋpäŋ yäŋapik man ŋo

yäŋkukFilistia naniktä Devit Gat komeken iŋitkuŋo unitanadäŋpäŋ kap ŋo teŋkuk.1 * O Anutu, iwanaye jop nadäŋ komi wari wari namik

täkaŋ unita butewaki nadäŋ namiŋpäŋ täŋkentäŋnamisi!

2 Yäŋetak bipmäŋtak iwanaye nutnayäŋ täk täkaŋ.Iwanaye u yarägän nämo, mäyap-inik.

3 * Ude täŋirä umuntaŋpäŋ, Ekäni ärowani, gäkä teraktubeŋ kuŋpäŋ it täyat.

4 * Bureni, Anutu terak tubeŋ kuŋpäŋä nämo umuntaktäyat. Nämo, täŋkentäŋ namikta yäŋkehäromtakman yäŋkuko u juku piŋpäŋ iniŋoret täyat.

Ude täŋira ämatä imaka kubä täŋ namikta nämoumuntak täyat.

* 55:22: Sam 15:5, 37:5; 1Pi 5:7 * 56:1: 1Sml 21:13-15 * 56:3: 1Sml30:6; 2Sto 20:3 * 56:4: Sam 118:6; Ais 31:3; Hib 13:6

Sam 56:5 108 Sam 56:135 Täŋpäkaŋ kepma kepma iwanayetä bäräpi mebäri

mebäri namik täkaŋ. U täga kubä täŋ namiktanämo nadäk täkaŋ.

Nämo, waki täŋ namiktagän yäŋpäŋ-nadäk täktäkaŋ.

6 U kubäkengän päŋku käbop itpäŋ näk nutta yäŋpäŋ-nadäk täŋkaŋ nabäŋ näwat täkaŋ.

7 Unita Anutu, wakinita kowata komi piäken yepmaŋ!Yabäŋ koreweno! Kokwawakka terak kehärominidäpmäŋ tokät yämi.

8 Näk bäräpi gänaŋ jide itat u kudup nadäŋ namitan.Ba konämna pito jide mäŋkaŋ u kudup daniŋpäŋnadäk täyan.

Bureni, u kudup tawaŋ terak kudän täk täyan.9 * Unita Anutu, gäkken gera yäwayäŋ täyatken nadäŋ

namiŋiri iwanaye nabäŋ umuntaŋpäŋ äneŋiäyäŋutpeŋ api kuneŋ. Ude täŋiri ŋode kaŋpäŋ apinadäwet; Anutu näk gärak itak yäŋ api nadäwet.

10 Ekäni uwä täŋkentäŋ namikta yäŋkehäromtak manyäŋkuko u juku piŋpäŋ iniŋoret täyat.

11 * Ude täŋpäŋ Anutu terak tubeŋ kuŋpäŋä nämoumuntak täyat. Bureni, ämatä imaka kubä täŋnamikta nämo umuntak täyat.

12 Unita Anutu, imaka gamikta yäŋkehärom taŋkuro ubureni api gamet. Uwä bänep täga man yäŋpäŋapi gamet.

13U imata, näk awaŋ pomiken nanik nämagutkuno unita.Eruk, apiŋo Anutu iŋamiken irit täŋo peŋyäŋekgänaŋ itat.

* 56:9: Sam 56:4; Rom 8:31 * 56:11: Sam 56:4

Sam 57:1 109 Sam 57:657

Äma kubä Anutuken täŋkentäk yäpmäkta gera yäŋkukDevittä Solta umuntaŋpäŋ metäŋpeŋ päŋku mobä käwutkubä gänaŋ käbop itkukken uken kap ŋo teŋkuk.1 * * O Anutu, näk watä it nami yäŋpäŋ dubikaken

äretat unita butewaki nadäŋ namisi. Jirokakenäyuŋ täŋ namiŋ yäpmäŋ kuŋiri imaka umuri näktäŋpäwakta itak ŋo kaŋ paorän!

2 * Näk Anutu täŋpämorek mähemiken täŋkentäk yäp-mäkta gera yäyat. Anutu u täŋkentäŋ namiŋiränimaka kubäta nämo wäyäkŋek täyat.

3 Unita nadätat; Anututä näka nadäŋ namikinik täŋpäŋnämo nepmak täyak. Nämo! U kunum gänaŋitkaŋ näkŋo yäŋapik manna nadäŋpäŋ wakikennanik api nämagurek. Nämagutpäŋ iwanaye täŋokehäromi api yäpmäŋ äpek.

4* Aŋ ägwäri, äma yeŋpäŋ näŋpanitä-yäŋ näk it gwäjikaŋ.Meni uwä päraŋi-inik, tenäŋ kenta boham ude-wani. Täŋkaŋ meberi uwä päip päraŋi ude.

5UnitaAnutu, wäpkabiŋamärowani kwawakpewi kunumgänaŋ ba komeni komeni ahäŋirän ämawebekuduptagän kaŋ kaŋpäŋ nadäwut.

6Nadätan? Iwantä näk nepmäŋitta buŋep näkä kädetkentäŋpäŋ peŋkuŋo unita nadäŋ bäräptä näkŋo ke-häromina kudup yäpmäŋ äpätak. Täŋpäkaŋwisik!Näk nepmäŋitta buŋep täŋkuŋo unitä äyäŋutpäŋini yepmäŋitkuk!

* 57:1: 1Sml 22:1, 24:3 * 57:1: Sam 56:1, 63:7; Ais 26:20 * 57:2: Sam38:8 * 57:4: Sam 55:21, 64:3; Snd 30:14

Sam 57:7 110 Sam 58:57 * O Anutu, bänepnatä gäka nadäkinik kehäromi täŋ

gamitat unita kap terak ganiŋoret täyiwa!8 Eruk bänepna, pidäm täyi! Täŋkaŋ wagäm gita in

udegän, kap tekta pidäm täkot! Pidäm taŋpäŋkome nämo yäŋeŋirän kap tena!

9 Ekäni, wäpka käbop nämo api pewet! Nämo, ämawebegäka nämo nadäk täkaŋ u bämopiken bänep tägaterak wäpka biŋam api ganiŋ oreret.

10 * Täŋpäkaŋ Anutu, gäkä ninta butewaki nadäŋ nimiktäyan u käroŋi boham, kunum yäpureko ude bu-mik. Täŋkaŋ ninta nadäŋ nimikinik täk täyan uärowani.

11 Unita Anutu, wäpka biŋam ärowani kwawak pewikunum gänaŋ ba komeni komeni ahäŋiränämawebe kuduptagän kaŋ kaŋpäŋ nadäwut!

58Anututä ämawaki täŋpanita kowata yämikta yäŋapikman

1 Intäjukun äma, in man yäpmäŋ danik piä täk täkaŋ usiwoŋi täk täkaŋ ba nämo? Täŋkaŋ man siwoŋiburenigän yäk täkaŋ ba nämo?

2 Nämoinik! Waki jide täkta nadäk täkaŋ ugänpäŋ täktäkaŋ. Ude täŋkaŋ ämata komi jop nadäŋ bumtayämik täkaŋ.

3 Äma waki udewani goretgän kuŋat täkaŋ. Uwä jopmanman yäkyäk kädet pengän ahäŋpäŋ yäwanitäyäŋtäŋ äbäk täkaŋ.

4 Meni jinom u komi, gämok komi täŋo meni ude. Bajukuni pik täŋpani.

5U but ägwäri bumik. Mähemitä man yäŋirän täga nämonadäwek. Iniken gärip terakgän kuŋarek.

* 57:7: Sam 108:1 * 57:10: Sam 36:5, 103:11, 108:4

Sam 58:6 111 Sam 58:116ErukAnutu, aŋ komi umuri ŋonitäŋomeni däpmäŋ tokät

täŋpi kut.7Ude täŋiri umemadäŋpewä kuk täkaŋ ude kuŋpäŋ paot-

inik kaŋ täŋput. Ba mup kädet miŋin ämatä yeŋgatäk täkaŋ ude yeŋ gatäwut.

8 * U gatäk-kubit yeŋ kokoyäŋ täŋpä kuk täkaŋ udeyeŋ kokoyäwut. Ba nanak paki meŋ koki gänaŋkumäŋkaŋ ahäŋpäŋ dupik ikek pat täkaŋ ude kaŋäworewut.

9 Ba mup däpmäŋ täkŋek täkaŋ ude nämo nadäŋiräbäräŋek-inik kaŋ däpmäŋ täkŋeŋ täŋpä kut. Bu-reni, Anututä iniken kokwawaki pähap terak penirirä api piäŋ äreyäŋ täŋpän kuneŋ.

10 Täŋpäkaŋ waki täŋpanitä komi nadäŋirä äma siwoŋitäyabäŋkaŋ oretoret api täneŋ. Täŋpäŋ waki täŋ-pani täŋo nägät gwägu ude tokŋeŋirän äma siwoŋikuroŋitä api yeŋ weneŋ.

11 * Ude ahäŋirän ämawebe ätutä api yäneŋ; Siwoŋiämawebe gwäki täga bureni-inik yäpmäk täkaŋ.

Apiŋo nadäkamäŋ; Anutu kubä unitägän ämawebekuduptagän kädet siwoŋi terakgän yäpmäŋ daniktäyak. Ude api yäneŋ.

59Iwantä utnayäŋ jämjäm parirä Devittä Anutuken gera

yäŋkukSoltä komi ämaniye ätu Devit kumäŋ-kumäŋ utta yäw-erän päŋku yot yämaken jämjämpatkuŋo unita nadäŋpäŋkap ŋo teŋkuk.* 58:8: Jop 3:16 * 58:11: Sam 67:4, 92:7

Sam 59:1 112 Sam 59:101 * Anutuna, watä it namiŋpäŋ iwan nutnayäŋ wari wari

äbäk täkaŋ unita itpipiŋ namisi.2 Äma wakiinik, äma kumäŋ-kumäŋ däpani u bämopiken

nanik nämagusi!3U yabä! Äma komi komi u änok kubägän itpäŋ näk nutta

itsämäŋkaŋ u. Uwä näkä momi ba goret kubätäŋkuro unita nämo.

4 Nämo! Ekäni, näk waki kubä nämo täŋira näk nuttabäräŋeŋ äbäkaŋ.

5Unita Ekäni Anutu ärowani, gäk kikŋutpäŋ bäräŋeŋ äbätäŋkentäŋ namisi. Isrel täŋo Anutu gäk äbä ämawaki täŋ namik täkaŋ u kaŋ yabäŋpäŋ-nadä!

Ude täŋkaŋ guŋ äbot, äbori äboriken nanik ämawakiinik täŋpani ŋo komi yämiŋkaŋ nämo yabäŋkorewen.

6 Äma uwä bipani bipani aŋtä-yäŋ yäŋgera-gera yäŋkaŋyotpärare gänaŋ käbop käbop kuŋat täkaŋ.

7 Man komi komi ba yäŋärok man yäk täkaŋ unita jukupeŋpäŋ nadäsi. Meni jinom uwä päraŋi-inik, päipbumik.

Täŋkaŋ ämakubänämonibäŋpäŋnadätak yäŋnadäktäkaŋ.

8Upäŋkaŋ nämo! Ekäni gäk guŋ äbot u yäŋärok yäwetpäŋyabäŋ mägayäk täyan.

9 * Ude täŋiri unita kehäromikata nadäkinik täyat. OAnutu, gäk käbop irit mobä käwutna.

10Ämawebe, in nadäkaŋ? Anutuna uwä nadäŋ namikiniktäŋpäŋ dubinaken äbä it namiŋirän iwanaye täŋokehäromini api yäpmäŋ äpäŋ morewet.

* 59:1: 1Sml 19:11 * 59:9: Sam 9:9, 18:17

Sam 59:11 113 Sam 59:1711 Täŋpäkaŋ Anutu, kumäŋ-kumäŋ bäräŋeŋ nämo däpen.

Ude täŋpayäŋ täno uwä ämawebenayetä gäkŋokehäromikata bäräŋeŋ guŋ täneŋta.

Unita Ekäni watä ämanin, kehäromika terak kehäro-mini yäpmäŋ äpäŋpäŋ jop yäwat kireŋpewi kaŋkuŋtäŋpä kut.

12 Äma uwä meni jinomken, man yäkyäkiken u momitäktäk täŋoman ugänpäŋ yäk täkaŋ unita ärowanikudän unitä äyäŋutpäŋ buŋeptä-yäŋ yepmäŋiton.

13 Täŋpäkaŋ man wakiwaki ba jop manman yäk täkaŋunita yäŋpäŋ kokwawakka terak kumän-inik kaŋtäŋpi wawut.

Ude täŋiri ämawebe kudup ŋode api nadäneŋ; Anu-tutä Isrel ämawebe uwä yabäŋ yäwat täyak.

Täŋpäŋ ugän nämo. Kome pähap pat yäpmäŋ kuyaku kudup kaŋiwat täyak yäŋ api nadäneŋ.

14 Iwanaye uwä bipani bipani aŋtä-yäŋ yäŋgera-gerayäŋkaŋ yotpärare gänaŋ käbop käbop kuŋattäkaŋ.

15U aŋtä ketem naŋpäŋ nämo tokŋewäpäŋ ijiŋtäŋ kuŋattäkaŋ ude kuŋatkaŋ nakta yewäpäŋ yäŋkähän-kähän yäŋtäŋ kuŋat täkaŋ.

16 * Täŋpäkaŋ nähä kehäromikata yäŋpäŋ kap terak ganiŋubiŋ api tek täŋpet. Tamimaŋ tamimaŋ näkanadäŋ namikinik täk täyan unita nadäŋpäŋ kapkwawakgän api tek täŋpet.

U imata, gäk käbop irit mobä käwutna ude it namiktäyan. Ba bäräpi kadäniken äyuŋ täŋ namik täyan.

17 * Unita Anutu itkentäkna, gäk wäpka api ganiŋorettäŋpet. Gäk käbop irit mobä käwutna unita.

* 59:16: 2Sml 22:3; Sam 46:1, 88:13 * 59:17: Sam 59:9-10

Sam 60:1 114 Sam 60:7Anutu, gäk nadäŋ namikinik täŋpani Anutuna.

60Juda ämawebe Ekänitä äneŋi yämagutta gera yäŋkuŋ

1 * Anutu, gäk mäde ut nimiŋpäŋ kehärominin kudupyäpmäŋ äpäŋ moretan. Gäk kokwawak nadäŋnimiŋkunopäŋ apiŋo äneŋi nimagut.

2 Gäkä ude täŋ nimiŋkuno uwä täŋpewi kome kwaiŋpäŋkudup duŋ-weko ude bumik. Unita äneŋi yäpitägawut!

3 Ämawebekaye ninta bäräpi taŋi nimiŋiri, ämatä wainume naŋpäŋ täŋguŋguŋ täk täkaŋ ude täŋtäŋkuŋatkamäŋ.

4 * Upäŋkaŋ ämawebe gäk gämotkaken kuŋat täkaŋ unitäkakta kudän kubä kwawak peŋkun. U kaŋpäŋnadäŋpäŋ iwan yärepmitpäŋ gäkken säkgämänitta bäräŋeŋ päŋku dubinaken irut yäŋpäŋ udetäŋkun.

5 Unita yäŋapik mannin nadäŋ nimiŋpäŋ ketka ke-häromitä täŋkentäŋ nimi. Ude täŋiri ämawebegäkŋa gäripi nadäŋ nimik täyan nin säkgämän kaŋitna.

6Anutu ini eŋiken itkaŋŋode yäŋkuk; Iwan täŋo kehäromikudup yäpmäŋ äpäŋ moreŋpäŋ oretoret terakŋode api täŋpet; Sekem kenta Sukot kome yäpmäŋdaniŋpäŋ ämawebenayeta api yämet yäk.

7Täŋpäŋugännämo. GileatManase komeu imaka, näkŋo.Täŋkaŋ Efraim kome u näkŋo kurepä ude, ba Judakome u kehäromina kwawak pewä ahäwani yäk.

* 60:1: 2Sml 8:13; 1Sto 18:12 * 60:4: Ais 5:26, 11:10-12

Sam 60:8 115 Sam 61:48 Täŋpäkaŋ Moap kenta Idom kometä watä piä täŋ namik

täkaŋ. Täŋkaŋ Filistia nanik täŋo kehärominiyäpmäŋ äpäŋpäŋ oretoret täyat yäk.

9 Eruk Anutu, netätä yotpärare yewa kehäromi nikek,Idom komeken itak uken ämik täkta nämagutyäpmäŋ kwek?

10Nämo! Gäk mäde ut nimiŋkuno unita jop itkamäŋ. Gäkimata nintäŋo komi ämakät ämikken bok kuktagaŋa täk täyan?

11 * Eruk Anutu, gäk täŋkentäŋ nimiŋiri uyaku iwan tägadäpmäŋpäŋ yäwat kirene. Ämatä täŋkentäk täktäkaŋ u jopi, kehäromini nämo.

12Unita nadäkamäŋ! Anutu, gäkkät bok uyaku iwan täŋokehäromini täga api yäpmäŋ äpne!

61Anututä watä it imikta yäŋapik man yäwani

1 O Anutu, näk gäkken gera yäŋira nadäŋ nami! Bayäŋapik mannata juku peyi.

2 * Komena peŋpeŋ päŋku kome gägäni käda itpäŋ nadäŋbäräp täyat. Unita gäkä täŋkentäŋ nam yäŋnadäŋpäŋ gäkken gera yäyat.

Gäkä äbä nämagut päŋku pom migupi terak udebumik nepmaŋiri iwantä näk täŋpä waneŋtawä.

3*OAnutu gäk kubä-tägänwatä säkgämän it namik täyan.Ba gäk kubä-tägän yewa kehäromi täŋ namiŋiriiwantä täga nämo nutneŋ.

4*Unita gäknadäŋnamiŋiri dubikaken tärek-täreki nämo* 60:11: Sam 118:8, 146:3 * 61:2: Sam 18:2, 42:6, 77:3, 94:22 * 61:3:Snd 18:10 * 61:4: Sam 17:8, 27:4, 91:4

Sam 61:5 116 Sam 62:3kaŋ it yäpmäŋ ärowa. Barak miŋitä nanaki pirigänaŋ uyiŋ-piŋitpäŋ pat täkaŋ ude täŋ nam.

5OAnutu, imaka imaka täkta gäkken yäŋkehäromtakmanyäŋira nadäŋkun. Täŋpäŋ ämawebe gäk ganiŋorettäkaŋ unita imaka imaka yämikta yäŋkehäromtakman yäŋkuno udegän näka imaka, namiŋkun.

6 Unita Anutu, intäjukun äma täŋkentäŋ imiŋiri kometerak ŋo kadäni käroŋi kaŋ it yäpmäŋ ärowän.

7 Uwä gäk iŋamkaken irit bägupiken kehäromigän kaŋirän. Täŋpäŋ iron gäkä nanik unitä täŋkentäŋimiŋirän kaŋ kuŋarän. Ba watä it imiŋpäŋ nämotewen.

8 * Ude täŋiri yäŋkehäromtakman yäŋkuro uwä nämo apiguŋ täwet. Täŋkaŋ kepma kepma kap terak wäpkaapi ganiŋoret täŋpet.

62Anutu kubä unitägän nintäŋo watä äma bureni

1 * Täŋkentäŋ namikta Anutu unitagän kwikinik itsämäktäyat. U kubä terakgän yeŋgäma pek täkaŋ.

2*U kubä-tägän nabäŋ näwatpäŋwakiken nanik nämaguttäyak. U näk gärak irirän iwanayetä näk täganämo api närepmitneŋ.

3 Eruk iwanaye, in ŋode yäŋira kowata näwerä nadäwa;Näk nutta wari wari api täk täneŋ ba? Näk ke-häromina nikek nämo, yewa yeŋ wewani udewaniunita näk täŋpäwakta täk täkaŋ u jidegän apipeneŋ? Kowata näwerut!

* 61:8: Sam 56:12 * 62:1: Sam 37:39, 59:9 * 62:2: Sam 62:6, 89:26

Sam 62:4 117 Sam 62:104 Ämawebe naniŋ oret täkaŋ upäŋkaŋ inä wäpna biŋam

yäpmäŋ äpäktagän nadäk täkaŋ. Täŋpäŋ jopyäŋnäkŋatta gäripi nadäk täkaŋ.

Täŋkaŋ mejintäwä man säkgämän näwet täkaŋ up-äŋkaŋ bänepjin-täwä ini kaŋ wawän yäŋ nadäktäkaŋ.

5 * Upäŋkaŋ jop uken! Anutu kubä uterakgän yeŋgämapek täkaŋ. U kubä-tägän täŋkentäŋ namikta it-sämäk täyat.

6U kubä-tägän nabäŋ näwatpäŋ wakiken nanik nämaguttäyak. U näk gärak irirän iwanayetä näk täganämo api närepmitneŋ.

7 * Täŋpäŋ Anutu unitägän täga api nämagurek, ba wäpbiŋam api namek yäŋ nadäŋpäŋ it täyat. U kubä-tägän watä kehäromi it namiŋpäŋ käbop nepmaktäyak.

8 * Unita ämawebenaye, kadäni kadäni Anutu terakgänyeŋgämä pek täkot. U käbop irit mobä käwutninunita nadäŋ bäräpjin u ba u kudup yäŋahäŋpäŋiwet täkot.

9 Täŋpäkaŋ ämawä imaka jopi, me woŋ bumik. Äpaniba ärowani u kubägän, jopigän. Anutu iŋamikenimaka bäräpi-inik nämo, pidämi-inik, ehät woŋude bumik.

10 * Unita moneŋ tuŋum terak nadäk kehäromi nämopeneŋ. Äma täŋyäkŋatpäŋ tuŋumi nämo kubotäneŋ.

Nämo, kädet udewani terak imaka bureni kubänämo api kaŋ-ahäneŋ. Ba moneŋ tuŋumjin taŋi

* 62:5: Sam 62:1 * 62:7: Sam 46:1, 85:9 * 62:8: 1Sml 1:15; Sam 52:8;Ais 26:4 * 62:10: Ais 61:8; Ese 22:29; Luk 12:15; 1Ti 6:10

Sam 62:11 118 Sam 63:5pat tamineŋo upäŋkaŋ uniterak nämo yeŋgämäpewäpäŋ itneŋ.

11 Ude nämo! Anututä man ŋode yäkgän täŋirännadäŋkut; Kehäromi mähemi u Anutu näkŋa itatyäk.

12 * Bureni Ekäni, nadäŋ nimikinik täk täyan uwä siwoŋiuterakgän. Gäkŋa-tägän ämawebe kudup täktäkiterak gwäki kowata yämik täyan.

63Äma kubätä Anutu dubiniken itta gäripi nadätak

Devit Juda kome kawukiken kuŋatkaŋ kap ŋo teŋkuk.1* * Anutu, gäk näkŋo Anutu. Gäkagän gäripi nadäk täyat.

Näk dubikaken itta bänepnatä etä itak.Äma kome kawukiken kuŋatkaŋ umeta wakiinik yek

täkaŋ, näk gäka udegän nadäk täyat.2 Nadäŋ namiŋiri kudupi yotken äroŋpäŋ gäk gabäwa!

Äroŋira kehäromika ba wäpka biŋam säkgämänkaŋ näwoŋäre!

3 Anutu, gäkä iron täŋ namik täyan unitä kome terak irittäŋo gäripi u irepmit täyak. Ude täŋ namik täyanunita ganiŋ oretat.

4 Täŋkaŋ kome ŋo terak irayäŋ täyat udegän ganiŋ oret-täŋgän api paoret. Ba ketna yäpmäŋ akuŋpäŋgäkkengän yäŋapik man api yäk täŋpet.

5 Anutu, gäk mäjona towiŋiri säkgämän it täyat, ämatäketem gäripi nikek naŋkaŋ it täkaŋ ude. Unitaoretoret täŋpäŋ menatä kap terak api ganiŋorettäŋpet.

* 62:12: Jop 34:11; Sam 103:8; Jer 17:10; Mat 16:27; Rom 2:6; 1Ko 3:8; Rev 2:23* 63:1: 1Sml 23:14 * 63:1: Sam 42:2, 84:2, 143:6

Sam 63:6 119 Sam 64:36 * Bipani, patpat bägupnaken kadäni käroŋi gäka nadäŋ

gamiŋkaŋ pat täyat.7 * Bureni Anutu, gäk täŋkentäkna. Unita gäkä nabäŋ

näwariri jirokka gänaŋ oretoret kap teŋpäŋ pattäyat.

8*Näk gäk tubeŋ kuŋira ketka bure kädatä täŋ-mehamtaŋnamik täyan.

9 Ude täŋkentäŋ namik täyan unita äma ätutä nutnayäŋtäkaŋ unita näk ŋode nadätat; Äma udewani täŋpäwawäpäŋ kumäŋ-kumäŋ komeken api äpmoneŋ!

10 Bureni, ämik ahäŋirän iwanaye u paorirä aŋ ägwäritätohari api naŋ paotneŋ.

11 * Täŋpäkaŋ Juda täŋo intäjukun äma näk, Anututabänep täga api nadäŋ yäpmäŋ ärowet. Täŋiraäma Anutu täŋo wäpi terakgän it täkaŋ, u kudup-tagäntä Anutu api iniŋ oretneŋ.

Täŋ Anututä jop manman yäwani unitäŋo menitäŋpipiŋirän mankum-inik api itneŋ.

64Devit Anututä watä it namän yäŋpäŋ yäŋapiŋkuk

1 Eruk Anutu, näk bäräpi terak itat unita butewaki geranaŋo nadäŋ nami! Iwanayeta bumta umuntak täyatunita watä it namiŋiri paoretawä.

2 Äma wakiwaki komi namikta änok änok kuŋatkaŋyäŋpäŋ-nadäk täk täkaŋ unita itpipiŋ namisi.

3 Äma uwä meberi päraŋi-inik, päip wädäwani ude. Manyäk täkaŋ u tenäŋ ukeŋo ude namäkta gwäjiktäkaŋ.

* 63:6: Sam 42:8, 119:55, 149:5 * 63:7: Sam 61:4 * 63:8: Ais 26:9* 63:11: Lo 6:13; Ais 45:23

Sam 64:4 120 Sam 65:14U jop manman yäkta mäyäkkät nämo pidämigän yäŋtäŋ

kuŋat täkaŋ. U yäŋpäŋ-yabäŋ yäwat man terakäma täga täŋpäwakta bätakigän nadäk täkaŋ.

5 * Waki täkta täŋkentäk-kentäk terak täk täkaŋ. Täŋpäŋäma yepmäŋitta buŋep udeken udeken kaŋ tänayäŋ yäŋpäŋ-nadäŋpäŋ ŋode yäk täkaŋ; Täŋitnaämatä täga nämo nibäneŋ yäk.

6 Bureni, waki täkta yäŋpäŋ-nadäŋpäŋ ŋode yäk täkaŋ;Tawaŋ pekamäŋ ŋo säkgämän täkamäŋ yäk.Ämatä wärämutnaŋi nämo yäŋ yäk täkaŋ.

Yäke! Äma täŋo bänep nadäk-nadäkken waki pätaku nadäwä tärenaŋi nämo!

7Upäŋkaŋ äma udewaniwä Anututä tenäŋpäŋ yamäŋiränjibi bäräŋeŋ api yäpneŋ.

8 Meni jinom komi unita yäŋpäŋ täŋpän waŋirä äma uyabäŋkaŋ wisik yäŋ api yäneŋ.

9 Ude täŋirän kaŋkaŋ ämawebe kuduptagäntäumuntaŋpäŋ Anutu täŋo täktäki unita pen jukupiŋpäŋ biŋami api yäŋtäŋ kuneŋ.

10 * Bureni-inik, Anututä ude täŋirän ämawebe siwoŋitäkaŋkaŋ oretoret täŋpeŋ säkgämän itta uken apikuneŋ.

Täŋkaŋ ämawebe tägatäga u Anutu api iniŋorettäneŋ!

65Anututa oretoret täŋpäŋ bänep täga man iwetkuŋ

1 Anutu, nin pomka wäpi Saion u äroŋpäŋ wäpka ganiŋoretpäŋ imaka imaka täŋ gamikta yäŋkehäromtakman yäŋkumäŋo u nämowä nämo api täne.

* 64:5: Sam 10:11, 59:7; Snd 1:11 * 64:10: Sam 32:11, 58:10, 68:3

Sam 65:2 121 Sam 65:82 Gäk komen äma nintäŋo yäŋapik man nadäŋ nimik

täyan unita ämawebe kuduptagän ganiŋ orettagäkkengän äpi ärenek.

3 Täŋkaŋ momininta nadäŋpäŋ mäyäk nadäwätäk pähaptäk täkamäŋ upäŋkaŋ Anutu gäkä mominin peŋnimik täyan.

4 * Bureni Anutu, äma gäkŋa iwoyäŋpäŋ eŋikaken yäŋ-yäkŋat yäpmäŋ kuk täyan, äma udewani oretoretterak kuŋat täkaŋ.

Imata, kudupi yotka u gänaŋ imaka gäripi mebärimebäri itkaŋ u nimik täyan unita.

5 Anutu, nin gäkken yäŋapiŋitna gäkŋa-tägän äneŋinimagut täyan. Täŋiri säkgämän it täkamäŋ.Imaka imaka täŋ nimik täyan unita nadäna gäripiinide kubä täk täkaŋ.

Gäk ude täk täyan unita ämawebe komeni komeni,tuän ba gwägu pähap udude käda itkaŋ u gäknadäŋ gamikinik täk täkaŋ.

6 Ekäni, gäk kehäromika nikek. Unita gäkä täŋpewi pompähap-pähap ahäŋtäŋ kuŋkuŋo itkaŋ.

7Gäk kubä-tägän gwägu pähap täŋpewi mänit paoränkaŋkwikinikgän it täyak. Udegän, komen ämawebetäŋo ämik täŋ-urukuruk unitäŋo kehäromini yäp-mäŋ äpäk täyan.

8 Täŋpäkaŋ nin-tägän nämo ganiŋoret täkamäŋ. Nämo,ämawebe komeni komeni, edap äbäk täyak käda baäpmok täyak käda u kudän kudupi täk täyan unitanadäwätäk pähap täk täkamäŋ.

Täŋpäŋ gäk wäpka biŋam kap terak ganiŋorettäkamäŋ.

* 65:4: Sam 33:12, 36:8, 84:4

Sam 65:9 122 Sam 66:49 * Anutu, gäk kometa watäni säkgämän itpäŋ iwän iweri

taŋirän kome gakŋi nikek täk täyak.Gäkä komeni komeni ume kuduptagän peŋkuno

u nämo kumäŋirä ketem säkgämän ahäk täkaŋ.Gäkŋa täŋpewi ahäk täkaŋ.

10 Bureni, gäkä iwän yäŋpewi taŋirän piä gänaŋ komenäbäni täŋirän ketem säkgämän ahäk täkaŋ.

11 Gäk kome nadäŋ imiŋiri kome uken ketem ahäŋ bum-bum täk täkaŋ.

12-13 Ude täŋiri kome kawukiken upäŋkaŋ ketemsäkgämän ahäŋirä pom terak sipsip imaka, ahäŋbumbum täk täkaŋ.

Täŋpäkaŋ pom ba imaka imaka kuduptagän gäkaoretoret pähap nadäŋpäŋ kap tek täkaŋ.

66Uraktä imaka imaka tägagän täk täyak

1 * Äma ba imaka kome terak kuŋat täkaŋ, in kuduptagänbänep oretoret gera terak Anutu iniŋ orerut!

2 Wäpi biŋam yäpmäŋ akuŋpäŋ kap teŋ imut! Iniŋoretoret kap tek-inik täŋ imut.

3 Täŋpäŋ Anutu ŋode iwerut; Imaka täk täyan uwätägagämän-inik! Kehäromikatä täŋpewäniwankaye gämotkaken maŋ-patäbot täkaŋ.

4 * Ämawebe kuduptagän oraŋ gamik täkaŋ. Oraŋgamiŋpäŋ wäpka biŋam yäpmäŋ akuk täkaŋ.

* 65:9: Lo 32:2; Sam 46:4, 72:6, 104:13, 104:24, 147:8, 147:14 * 66:1: Sam100:1 * 66:4: Sam 67:3, 96:1-2, 117:1

Sam 66:5 123 Sam 66:125 * Ämawebe, in äbut! Äbäŋkaŋ Anututä imaka imaka

täk täŋkuko unitäŋo biŋami nadäwut. Äbä imakakudupi, ämawebe bämopiken täŋkuko unitäŋomanbiŋam nadäwut.

6 * Anutu uwä ŋode täŋkuk; Ume taŋi täŋpewändäkŋeŋpeŋ kukŋi kukŋi kuŋirän kome kawuktaŋirän kädet patkuk. Kädet parirän ämawebekuroŋitä bämopgän yeŋtäŋ kuŋkuŋ.

Anututä ude täŋ yämiŋkuko u juku piŋpäŋ oretoretpähap nadäkot!

7 Anutu uwä intäjukun itkaŋ kehäromini terak kaŋiwatpiäni täk täyak. Täŋkaŋ guŋ äbottä peŋawäk täŋnamineŋ yäŋ nadäŋpäŋ yabäŋ yäwat täyak.

8 Unita ämawebe, in Uraknin u iniŋ orerut! Wäpi biŋamyäpmäŋ akukta kap taŋigän teŋirä ätutä nadäwut!

9 * Imata, Anutu unitä watä kehäromi it nimiŋirän kadänikäroŋi it yäpmäŋ äbäkamäŋ. Watä kehäromi itnimiŋirän iwantä kehärominin täga nämo yäp-mäŋ äpneŋ.

10 * Anutu, gäk täŋyabäkken nipmaŋkun. Upäŋkaŋtäŋyabäk uken jop nämo nipmaŋkun. U nintäŋoirit kuŋat-kuŋatnin yäpä tägakta nipmaŋkun.

11 Gäk nibäŋ äwaräkuk täŋiri buŋeptä nipmäŋitkuk.Täŋpäŋ bäräpi taŋi nintä terak kotaŋ niwatkun.

12 Gäk nibäŋ äwaräkuk täŋiri ämatä yeŋ niwat päpmonipmaŋkuŋ. Gäk nadäŋiri ume ba kädäp gänaŋnipmaŋpä äpmoŋkumäŋ.

* 66:5: Sam 46:8 * 66:6: Kis 14:21; Jos 3:14-17 * 66:9: Sam 121:3* 66:10: Sam 17:3; Ais 48:10; Sek 13:9; 1Pi 1:6-7

Sam 66:13-14 124 Sam 67:1Ude täŋkuŋopäŋ gäkä wädäŋ päbä kome säkgämän-

ken nipmaŋkun.13-14 Täŋpäkaŋ Anutu, bian bäräpi ahäŋ namiŋirän u ba

u api täŋpet yäŋpäŋ yäŋkehärom taŋkuro unitanämo guŋ täyat.

Nämo, ganiŋ oretta ŋode api täŋpet; Kudupi yotkenäbä tom api ijiŋ gamet.

15 Tom gupi taŋi, sipsip, bulimakau ba meme ämanipäŋapi ijiŋ gamet.

16Eruk, ämawebeAnutu oraŋ imik täkaŋ, in kudup äbäkaŋimaka imaka Uraktä täŋkentäŋ namik täŋkukounita yäŋira nadäwut.

17Bian gera yäŋira nadäŋnamiŋkuko unita kap terakwäpibiŋam yäpmäŋ akuŋkut.

18 * Täŋpäŋ kädet waki täkta gäripi nadäŋkaŋ Anutukengera yäŋkut yäwänäku nämo nadäŋ namän.

19 * Upäŋkaŋ, bureni-inik! Näkŋo yäŋapik manna nadäŋnamiŋkuk.

20 Unita Anutu iniŋ orerut! Imata, näkŋo yäŋapik ger-anata mäde nämo utkuk. Täŋpäkaŋ butewakinadäŋ namiŋpäŋ nämo nepmaŋkuk.

67Anututa bänep täga kap tewani

1 * Anutu, gäk butewaki nadäŋ nimiŋpäŋ iron täŋ nimi.Ude täŋ nimiŋiri säkgämän kaŋ itna!

* 66:18: Ais 1:15; Jon 9:31; Jem 4:3 * 66:19: Sam 116:1-2 * 67:1: Nam6:25; Sam 31:16, 119:135

Sam 67:2 125 Sam 68:22 Ude täŋiri komen äma äbori äboritä gäkŋo ironka ba

yäpätägak piäka u kudup kaŋ kawä tärewut.3 Anutu, gäk ude täŋiri äma äbot kuduptagän uken-uken

naniktä bänep täga nadäŋpäŋ kaŋ ganiŋ orerut.4 * Täŋpäkaŋ äma mebäri mebäritä bänep täga nadäŋpäŋ

oretoret kap terak kaŋ ganiŋ orerut.Imata, gäkä äma äbot täŋo mani ba nadäk-nadäki

kädet siwoŋi terak yäpmäŋ danik täyan. Ba komenämauken-ukennanik kädet tägaken yämagut yäp-mäŋ kuk täyan.

5 Unita Anutu, äma uken-uken naniktä Anutu gäk kaŋganiŋ orerut. Äma äbori äbori kuduptagäntäwäpka yäpmäŋ akuk täkot!

6* Ai, ämawebe, in nadäkaŋ? Anutu täŋo iron pähap terakkometä ketem bureni nimik täyak.

Anutunin, Anutu Bureni-inik uwä iron pähap täŋnimik täyak.

7 Bureni! Anututä iron täŋ nimik täyak unita ämawebeit yäpmäŋ päŋku kome tärek-tärekken itkaŋ inkuduptagän Ekäni oraŋ imut!

68Isrel ämawebe Anututä täŋkentäŋ yämiŋkuko unita ore-

toret kap tewani1 Anutu, bäräŋeŋ akuŋpäŋ iwankaye kokwawak nadäŋ

gamik täkaŋ u däpmäŋ yäwat-kireŋ-pewikuŋtäŋpä kut!

2 Mänittä gupe piäŋ iwat-pewän paotpeŋ kuk täkaŋ udedäpmäŋ yäwat kireŋpewi kut. Ba tom gakŋi

* 67:4: Sam 96:10, 96:13, 98:9 * 67:6: Wkp 26:4; Sam 85:12

Sam 68:3 126 Sam 68:10kädäpken ijiŋpewä mutpäŋ ume äworeŋpäŋ paottäkaŋ ude, wakiwaki täŋpani Anututä äbäŋiränudegän kaŋ täŋput!

3 Täŋpäkaŋ äma siwoŋitä Anutu iŋamiken ŋode kaŋtäŋput; Bänep täga nadäŋpäŋ oretoret gera kaŋyäk täŋput!

4 Anututa kap teŋ imiŋpäŋ wäpi punin-inik pewut!Gubam terak äbätak unita kädet ket ut imikot! Uwäpi Ekäni, iŋamiken oretoret täŋput!

5 * Anutu u kudupi yoriken itkaŋ nanak kodäŋa ba webekajatta watä it yämik täyak.

6 * Äma noriye nämota eŋi yämiŋpäŋ komi eŋiken nanikyäniŋ kireŋpewän äpämaŋ päŋku oretoret terakit täkaŋ. Täŋ peŋawäk täŋpani yäwat kireŋpewänkome kekekiken ittäŋ kuŋat täkaŋ.

7-8 * O Anutu, ämawebekaye yämaguri yäpmäŋ komekawukiken kuŋat täŋkuŋo kadäni uken kome ukwaiŋirän kunum gänaŋ nanik iwän taŋi taŋkuk.Imata, Isrel nanik täŋo Anutu, Sainai pomkenkehäromini kwawak yäwoŋäreŋkuko u äbäŋiränude täŋkuk.

9Täŋpäkaŋ kome iwoyäŋ yämiŋkuno u gakŋi nämo iriräniwän yäŋpewi taŋirän kome uken gakŋi taŋi äneŋitäŋkuk.

10 * Täŋiri ämawebekaye yotpärare u täŋpäŋ iriräämawebe jäwäri unita iron täŋpäŋ yepmäŋ tow-iŋkun.

* 68:5: Sam 10:14, 10:18, 146:9 * 68:6: 1Sml 2:5; Sam 107:10, 107:34; Apos12:6 * 68:7-8: Kis 19:18 * 68:10: Lo 26:5, 26:9; Sam 74:19

Sam 68:11 127 Sam 68:1911 Ekänitä peŋ yäwerirän webetä manbiŋam ŋo yäpmäŋ

kuŋatkuŋ;12 Iwaniye täŋo komi ämakät intäjukun ämaniye ämet

täŋpä kuŋkuŋ. Ude täŋirä webe täha-kengänitkuŋo u iwan täŋo tuŋum yäyomägatkuŋo u yäp-mäŋ daniŋpäŋ yäpuŋ.

13 Tuŋum säkgämän säkgämän yäpuŋo ätu ŋode; Barakwärani siliwapäŋ uwäk täwani. Täŋkaŋ piritawägol säkgämän-inikpäŋ täŋpani. Täŋ, in ätu imataämik kadäniken yawakkät käbop jop itkuŋ?

14Täŋpäkaŋ Anutu kehäromimähemitä kome ätu täŋo in-täjukun äma Salmon pomken yäwat kireŋ täŋpänkuŋtäŋpä kuŋirä mim täŋpewän pom uken bumtamaŋkuŋ.

15 Wära! Basan pom pähap u jidewani? Pom äroŋkaŋäpmok täŋpani mäyap-inik.

16Upäŋkaŋ Basan pom taŋi, gäk imata Saion pomAnututäini itta iwoyäŋkuko unita iŋam täŋ imitan? Nämonadätan? Ekäni uken tärek-täreki nämo api irek!

17 Ekänitä komi ämaniye mäyap-jiraŋkät Sainai pomkennaniktä äbämaŋ kudupi yori gänaŋ äroŋkuk.

18 * U iwaniye yentä topmäŋpäŋ wädäŋ yäpmäŋ puninunu äroŋkuk. Täŋirän uken äma peŋawäktäŋ imanitä gämoriken itpäŋ tuŋum imiŋkuŋ.Täŋpäkaŋ Ekänitä ukengän api irek.

19 * Unita Ekäni iniŋ oretna! U bäräpinin kepma kepmaketäreŋ nimiŋpäŋ täŋkentäŋ nimik täyak unita.

* 68:18: Efe 4:8 * 68:19: Sam 55:22, 65:5; Ais 46:4

Sam 68:20 128 Sam 68:2720 * Anutunin uwä waki keriken nanik nimagurani Anutu

u. U Ekäni, nintäŋo Ekäninin kumäŋ-kumäŋ-kennanik nimagurani.

21 Anututä iwaniye, gwäk pimiŋpäŋ momi kädetiwarani unitäŋo gwäki bureni-inik api däpmäŋkokoyäwek.

22-23 Unita Ekänitä ŋode niwetkuk; Intä iwanjiye däp-mäŋpäŋ unitäŋo nägäri terak yeŋtäŋ kukta, baaŋjiyetä unitäŋo nägäri naŋpä koki täkta inkenyämagut yäpmäŋ api äbet. Ukäda-käda nanik,Basan pomken nanik ba gwägu mebäriken nanikiwanjiye kudup u gämotjinken yäpmäŋ päbä apiyepmaŋpet yäŋ niwetkuk.

24 O Anutu, u bureni-inik täŋkun. Gäk iwankaye täŋokehäromi yäpmäŋ äpäk-inik täŋkun. Ude täŋkunounita ämawebe kuduptagän gabäŋirä oretoretterak kudupi yotka gänaŋ ärotan.

25 Äroŋiri kap menitä yäŋ-tewani intäjukun kukaŋ.Kuŋirä wagäm mämä mebäri mebäri täŋpani umäden äbäkaŋ. Täŋirä u bämopikenäwebe gubaŋiwagäm täpuri täpuri uttäŋ kukaŋ.

26 Täŋirä kap ŋode tekamäŋ; Ämawebeniye täŋokäbeyäken Anutu iniŋ oretna! Jekop täŋo äbotkennanik nin, Ekäni iniŋ oretna!

27 Täŋpäŋ tawaŋ terak kudupi yotken ŋode ärokamäŋ;Bejamin täŋo äbot täpuri unitä jukun kukaŋ.Täŋpäkaŋ u mädeniken Juda äbot täŋo äma ekäniekäni. U mädenikenä Sebulun kenta Naptali äbottäŋo äma ekäni ekäni.

* 68:20: Lo 32:39; Sam 49:15, 56:13, 106:43

Sam 68:28 129 Sam 68:3528 Unita Anutu, gäkŋo kehäromika bian niwoŋärek

täŋkuno udegän kwawak pewi ahäŋirän kaŋ käna!29 Jerusalem täŋo kudupi yotka unita yäŋpäŋ komeni

komeni täŋo intäjukun ämatä gämotkaken itpäŋtuŋum gamik täkaŋ.

30 Eruk Anutu, iwanka Isip, tom ägwäritä-yäŋ komi täyaku ibe! Ba guŋ äbot kehäromi kehäromi u yebe!Ba äbot ämik täkta gäripi nadäk täkaŋ u yäwatkireŋ täŋpi ini-ini kuŋtäŋpä kut! Ude täŋtäyigämotka-kengän päbä gwäjiŋ äpmoŋ gamiŋpäŋsiliwa moneŋ tuŋumi kaŋ ganiŋ kirewut!

31 Bureni, Isip nanik täŋo intäjukun ämatä iniken piäämaniye Anutu gwäjiŋ äpmoŋ imikta api yep-maŋpän kuneŋ. Ba Itiopia naniktä äbä ket kewat-päŋ Anutu bureniken yäŋapik man api yäneŋ.

32Unita kome terak äbori äbori Anututa iniŋoret kap teŋimik täkot!

33Ekänitä kunum ini bian pewän ahäwani uterak kuŋ äbäktäŋ itak unita iniŋ orerut! Täŋkaŋ kehäromigänkärakŋeŋirän juku peŋpäŋ nadäwut!

34Anutu uwä Isrel äbotta intäjukun täŋ yämitak. Täŋkaŋkehäromini kunum terak kwawak pewän ahäktäyak. Unita ämawebe nin imaka, Anutu unitäŋokehäromi u kwawak yäŋahäk täkäna!

35 Isrel täŋo Anutu kudupi yoriken nanik äpätak u kawut!U umuri pähap, inide kubä! Täŋpäkaŋ ini uwäämawebeniyeta kehäromi yämik täyak.

Unita Anutunin u iniŋ oretna!69

Äma kubätä täŋkentäŋ namän yäŋpäŋ Anutuken gerayäŋkuk

Sam 69:1 130 Sam 69:91 * Anutu, täŋkentäŋ namisi! Ume tokŋeŋ yäpmäŋ

abäŋpäŋ kotäknaken itak.2 * Näk gwägu gänaŋ äpmoŋira umetä tokŋeŋpäŋ nut

maŋpän äpmotat. Yeŋ-täpäneŋpäŋ itta bäguptawäyäkŋetat.

3 Anutu, gera yäŋtäyiwa kotäkna kawuk tawäpäŋ ke-häromi nämo nadätat. Täŋpäŋ dapunna imaka,Anutu gäka dapun käroŋ täŋtäyiwa dapunna kominekaŋ.

4 Täŋpäkaŋ imaka kubä nämo täŋira, äma mäyapiniktäjop nadäŋ kokwawak täŋ namik täkaŋ. Äma uwäkehäromi nikektä jop näkŋatpäŋ nutnayäŋ täktäkaŋ. Imaka kubä nämo kubo täŋkuro upäŋkaŋäneŋi nimi yäŋ näwet täkaŋ.

5 Anutu, gäk näkŋo mebärina bureni nadätan. Momikubäkubä täk täyat uwä iŋamkaken kwawak itak.

6 Ekäni kehäromi mähemi, Isrel täŋo Anutu, näk nabäŋäwaräkuk täŋiri näkä kädet waki ätu täŋiraämawebe gäk nadäŋ gamik täkaŋ unitä näkayäŋpäŋ mäyäk nämo yäpneŋ.

7 Nadätan? Näk nadäŋ gamik täyat unita äma ätutäyäŋärokman näwet täkaŋ. Näwerirämäyäk nadäktäyat.

8 Näkŋaken notnayetä nabäŋirä jiraŋ udewani täyat. Banäkŋaken mähemnaye imaka, eroni nabäk täkaŋ.

9 * Upäŋkaŋ Anutu, gäkŋo eŋita yäŋpäŋ bänepna kädäpijik täyak. Unita ämawebetä gäka yäŋärok yäŋiräyäŋärokitä näkä terak ärok täyak.

* 69:1: Sam 69:2, 69:14-15; Jna 2:5 * 69:2: Sam 40:2 * 69:9: Jon 2:17;Rom 15:3

Sam 69:10 131 Sam 69:1910 Täŋpäŋ gäk ganiŋ oretta ketem nakta jop irira ämawe-

betä yäŋärok näwet täkaŋ.11Ba butewaki nadäŋpäŋ tek waki peŋpäŋ äpani kuŋarira

nabäŋ mägayäk täkaŋ.12 Ba ugän nämo, ämatä kädet miŋin käbeyä täŋpäŋ

näk yäŋpäŋ-nabäŋ näwat täk täkaŋ. Täŋirä ämaärowani, wain ume naŋpäŋ täŋguŋguŋ täŋpanitäkap naniŋ ubiŋ tek täkaŋ.

13 Upäŋkaŋ jop uken! Näk yäŋapik manna Ekäni gäkkenpewa ärek täyak. O Anutu, gäkŋo iron tokŋekinikpat täyak unita kadäni uken ba uken nadäwi tä-gawänä kaŋ nadäŋ nami!

14 Täŋkentäŋ namiŋiri okä näbä gänaŋ äpmoŋpettawä.Iwanken nanik ba ume gwäguken nanik wädäŋtädotpäŋ nepmaŋsi!

15 Ekäni, näk nabäŋ äwaräkuk täŋiri umetä tokätpäŋuwäk täwektawä. Bureni, watä it namiŋiri iwantäkehäromina yäpmäŋ äpäŋirä awaŋ gänaŋ äp-moŋpettawä.

16 O Ekäni, bänep ironka ärowani unita nadäŋ nami.Gäk kadäni kadäni butewaki nadäŋ namik täyanudegän täŋkentäŋ nami.

17 Piä ämaka näka bitnäŋpäŋ käbop nämo iren. Näkbäräpi taŋi-inik nadätat unita näkŋo yäŋapik gerabäräŋeŋ nadäŋ nam!

18 Ekäni, dubinaken äbäŋpäŋ näk iwan keriken nanikyäyomägat!

19 Ekäni, mäyäk nadäk täyat uwä nadätan, ba näk manwaki näwetpäŋ wäpna yäpmäŋ äpäk täkaŋ uwänadätan.

Sam 69:20 132 Sam 69:2820 * Yäŋärok näwet täkaŋ unita bänepnaken butewaki

pähap nadäk täyat. Täŋira kehäromina paotak.Ätutä butewaki nadäŋ namut yäŋpäŋ dapun täŋpawaŋkuŋ. Ba naniŋ kämätta äma kubä nämo kaŋ-ahäŋkut.

21 * Täŋpäŋ nakta neŋirä täŋ-näkŋatpäŋ näk täŋpäwaktaketem wakipäŋ namiŋkuŋ. Täŋkaŋ umeta neŋiräume jägämi namiŋkuŋ.

22 * Unita ŋode nadätat; Äma u ketem nak-nakiken ketemoretoret terak naŋirä unitä äyäŋutpäŋ kowata kaŋtäŋpä wawut! Täŋkaŋ Anututa ärawa täŋ im-iŋirä unitä äyäŋutpäŋ buŋep ude äworeŋpäŋ kaŋdäpän!

23 Ekäni, dapuri yäpuri-tumbut. Täŋkaŋ mädeni kujatimaka, yäpi wawut!

24 Täŋpäŋ kokwawakka äma udewani terak kwawak pewiahäwäpäŋ komi nadäŋpäŋ kaŋ paorut!

25 * Paorirä komeni u jop kaŋ parän! Äma kubä nämoinikkaŋ-korewen, kuduptagän kaŋ däpmäŋ more!

26 U imata, äma udewanitä äma gäkä momita kowatakomi yämani unita yäpurärätpäŋ komi yämikgäntäŋpäŋ yäŋärok yäwet täkaŋ.

27Unita Anutu, ämaudewani täŋomomi täpuri kubäta nä-moinik guŋ täwen. Ba imaka täga kubä nämoiniktäŋ yämen.

28 * Täŋpäŋ irit kehäromi täŋo wäp tawaŋken wäpi itkaŋu awähutpäŋ uken nanik äma kubä näkŋata biŋamtäkaŋ yäŋ kubä nämo yäwen.

* 69:20: Jop 16:2; Sam 142:4; Ais 63:5 * 69:21: Mat 27:48; Mak 15:36; Luk23:26; Jon 19:28-29 * 69:22: Rom 11:9-10 * 69:25: Apos 1:20 * 69:28:Kis 32:32; Rev 3:5, 13:8, 17:8

Sam 69:29 133 Sam 69:3629Yäke! Komi bäräpi nadäŋira unitäŋo butewakitä nutak.

Unita Anutu nämagutpäŋ yäpi-tägaŋ namut!30Täŋiri wäpka pähap kap terak api ganiŋ oreret. Täŋkaŋ

bänep täga nadäŋpäŋ unitäŋo biŋam api yäŋahäktäŋpet.

31 Ude täŋira Ekänitä gäripi api nadäŋ namek. U buli-makaupäŋ gupe ijiŋ imero u irepmitpäŋ täŋpek.

32 Ude täŋira ämawebe bäräpi kotaŋkaŋ itkaŋ unitäkaŋpäŋ oretoret api täneŋ. Bureni, ämawebeAnutu iniŋoret täkaŋ u bänep nadäk-nadäki äneŋiapi täŋ-kehärom täneŋ.

33U imata, Ekänitä äma jopi jäwäri täŋo gera nadäŋ yämiktäyak. Ba iniken ämawebeniye iwantä yepmäŋit-päŋ komi eŋiken yepmaŋkuŋo itkaŋ unita nämoguŋtak täyak.

34Unita kunum, kome, gwägu ba gwägu tom imaka imakagwägu gänaŋ itkaŋ in kuduptagän Anutu wäpiyäpmäŋ akuwut!

35Nadäkaŋ? Anutu u Jerusalem täŋkentäŋ imiŋpäŋ iwandäpmäŋ yäwat kireŋirän äneŋi gupi koreŋpäŋapi irek. Ba Juda täŋo yotpärare ätu iwantätäŋpä wawani u imaka, äneŋi täŋkodak taŋpäŋ apipewek. Ude täŋirän ämawebeniyetä komeni äneŋikoreŋpäŋ uken säkgämän api itneŋ.

36 Täŋpäŋ watä piä ämaniye unitäŋo yeriniyetä ahäŋpäŋkome ugän koreŋpäŋ api it yäpmäŋ kuneŋ. Bu-reni, ämawebe Anututa gäripi nadäŋ imik täkaŋ ukome uken api it yäpmäŋ kuneŋ.

70Bäräŋeŋ äbä täŋkentäŋ namisi!

Sam 70:1 134 Sam 71:31 * Anutu, bäräŋeŋ äbä täŋkentäŋ namisi!2 Äma nutnayäŋ täkaŋ u kehäromini yäpmäŋ äpäŋpäŋ

nadäk-nadäki täŋpi guŋtaŋirä mäyäk tawut.Mäyäk taŋpäŋ nabä-kätäŋpeŋ kut!

3 Äma yäŋärok man näwet täkaŋ u meni täŋpipiŋpäŋyäwat kireŋiri mäyäk tawut.

4 Täŋpäkaŋ ämawebe gäk gäwaräntäk täkaŋ u oretorettäk täkot! Anutu, gäk waki keriken nanik wädäŋtädotpäŋ yepmaŋkuno unita gäka gäripi pähapnadäk täkaŋ.

Täŋpäŋ kadäni kadäni ŋode yäk täkot; Anutu u wäpibiŋam ikek kaŋ irän!

5 O Anutu, nähä waki kehäromina nikek nämo unitabäräŋeŋ äbi! Gäk kubä-tägän näkŋo täŋkentäk bayäpätägak ämana.

O Anutuna, bäräŋeŋ äbä täŋkentäŋ namisi!71

Äma tägawani kubä täŋo yäŋapik man1 * Ekänina, watä it namiŋiri iwantä näk täga nämo täŋpä

waneŋ. Gäk iwan yabäŋ äwaräkuk täŋiri mäyäknämo namineŋ.

2 Täktäkka u siwoŋi-inik unita täŋkentäŋ namiŋpäŋ iwankeriken nanik yäyomägasi! Gäkken yäŋapiŋiranadäŋ namisi.

3 * Gäk yewa ba eŋi kehäromi ude it namik täyan.It namiŋiri näk u gänaŋ äroŋpäŋ iwan yabäŋ

* 70:1: Sam 40:17, 141:1 * 71:1: Sam 31:1-3 * 71:3: Sam 18:2, 42:8,90:1, 91:9

Sam 71:4 135 Sam 71:12umuntaŋ päŋku käbop irira watä säkgämän itnamik täyan.

4Anutuna, äma waki keriken nanik wädäŋ tädotpäŋ nep-maŋsi. Nadätan? Iwantä kehäromi-inik täŋpäŋnepmäŋitnayäŋ täkaŋ.

5 Unita Anutu Ekänina, gäk kubä-tägän irit kuŋat-kuŋatnata watä täga iren yäŋ nadäkinik täyat.Näk iroŋiken umunitä gäka nadäkinik täŋ yäpmäŋäbätat.

6 Bureni! Gäk ketka terakgän it täyat. Näk nanak pakiahäŋkutken unitä apiŋo nepmäŋ towiŋ yäpmäŋäbätan. Unita näk wäpka biŋam kadäni kadäniganiŋoret täyat.

7 Anutu, gäk watä kehäromi it namiŋ yäpmäŋ abunounita ämawebemäyaptä irit kuŋat-kuŋatna täga ukaŋpäŋ nadäŋpäŋ gäk Anutu udewani yäŋ nadäwätärek täŋkuŋ.

8Täŋpäŋ kepma kepma, tamimaŋtä päŋku bipädamenatäwäpka biŋam ärowani u ganiŋoret täyat.

9 * Unita tägawani täŋpäŋ kehäromina nämo itatkenŋoken mäde ut namiŋpäŋ nämo nepmaŋpen.

10 Nämo, iwantä näk nutta käbeyä täŋpäŋ man yäŋpäŋ-nadäk täk täkaŋ.

11Täŋpäŋ ŋode yäk täkaŋ; Eruk! Iwat kireŋpäŋ iŋitna yäk.Anututämäde ut imiŋirän u täŋkentäŋ imikta ämakubä nämo itak yäŋ yäk täkaŋ.

12 * Unita Anutuna, nabä kätäŋpäŋ gäkŋagän päŋku nämoiren. Nämo, täŋkentäŋ namikta bäräŋeŋ äbi!

* 71:9: Sam 92:14; Ais 46:4 * 71:12: Sam 22:11, 38:21-22, 70:5

Sam 71:13 136 Sam 71:1913Ude täŋiri äma iwan täŋ namik täkaŋ u komi nadäŋpäŋ

mäyäk pähap nadäk täkot. Täŋkaŋ iwaniyetädäpmäŋ yäwat kireŋirä paot-inik kaŋ täŋput.

14 * Upäŋkaŋ nähä gäkä täŋkentäŋ namenta nadäkiniktäŋpäŋ api itsämbet. Ude täŋkaŋ wäpka biŋamwari wari api ganiŋoret yäpmäŋ ärowet.

15Täŋpäŋ säkgämän täŋkentäŋ namik täyan unita yäŋpäŋbiŋam api yäk täŋpet. Täktäkka täga u kumännadäwa-tärenaŋi nämo upäŋkaŋ, jop uken, kepmakepma unitäŋo biŋam api yäŋahäk täŋpet.

16 Ekäni Anutuna, kehäromika u nadäŋpäŋ wäpka apiyäpmäŋ akuk täŋpet. Täŋpäŋmanbiŋam ŋodegänapi yäŋahäwet; Ekäni-tägän äma siwoŋi-inik itakyäŋ ude api yäŋahäk täŋpet.

17 Anutu, näk iroŋiken umunitä apiŋo näwetpäŋ nä-woŋärek täŋ yäpmäŋ äbätan. Unita imaka tä-gatäga täk täyan u yäŋahäŋ yäpmäŋ äburotä penyäŋahäk täyat.

18 * Unita Anutu, apiŋo tägawani täŋpäŋ gwäkna pujiŋpaki tädotak ŋoken nämo nabä-kätäwen! Nämo,watä pen it namiŋiri gäkŋo kehäromika pähapunita yäŋpäŋ ämawebe mäden ahänayäŋ täkaŋ uyäŋahäŋpäŋ api yäwet täŋpet.

19U imata, Ekäni, kudänka siwoŋi u käroŋi boham, kunumyäpureko ude bumik. Gäk imaka umuri kudupikudupi täŋ yäpmäŋ äbun. Komen äma gäk ude-wani kubä nämo itak. Nämoinik, gäkägän kudupyärepmit moretan.

* 71:14: Sam 130:7 * 71:18: Sam 22:31, 78:4-6

Sam 71:20 137 Sam 72:320 Gäk komi bäräpi mebäri mebäri namiŋkuno upäŋkaŋ

nadätat; Äneŋi api täŋ-kehäromtaŋ namen. Kum-bani ude iraropäŋ äneŋi nämagutan.

21 Ude täŋpäŋ wäp biŋam bian yäpuro u irepmitpäŋnamitan. Täŋkaŋ komi bäräpi gänaŋ irira äneŋiapi naniŋ kawat täwen.

22 O Anutuna, täŋkentäŋ namikta yäŋkehärom taŋkunoudegän iwatpäŋ täŋkentäŋnamik täyanunita Isreltäŋo kudupi äma gäkwagämutpäŋwäpka yäpmäŋakuŋpäŋ api ganiŋ ubiŋ tewet.

23Bänep oretoret pähap nadäŋpäŋ bumta api teŋ gärepet.Bänep nadäk-nadäkna ba gupna kudup mäbaärowäpäŋ api tek täŋpet. Gäk wakiken naniknämagutkuno unita yäŋpäŋ ude api täŋpet.

24 Bureni, kepma kepma täktäkka siwoŋi unita yäŋpäŋämawebe yäŋahäŋpäŋ api yäwet täŋpet. Imata,ämatä näk täŋpä wanayäŋ täŋkuŋo upäŋkaŋ gäkäunitäŋo kehäromi yäpmäŋ äpäŋiri mäyäk bumtanadäŋkuŋ.

72Intäjukun ämata yäŋpäŋ yäŋkuk

1 O Anutu, gäkä nintäŋo intäjukun äma gäkŋaken kudänsiwoŋi ugänpäŋ täŋpäŋ-iwoŋäre. Täŋiri yäpmäŋdanik-danik piä siwoŋigän kaŋ täŋpän.

2 Ba ämawebekaye kudän siwoŋi terak yabäŋ yäwatpäŋäma jäwäri kaŋ täŋkentäŋ yämän.

3 Täŋpäŋ kadäni irayäŋ täyakken ämawebeniye piä tä-nayäŋ täkaŋken imaka ahäŋ bumbum api täneŋ.Ude täŋirä ämawebe u kädet siwoŋika ugän apiiwatneŋ.

Sam 72:4 138 Sam 72:12-144 Täŋpäkaŋ intäjukun äma unitä äma jäwäri täŋo bäräpi

api täŋpidäm taŋ yämek. Ba ämatä tuŋumtawäyäkŋek täkaŋ u api täŋkentäŋ yämek.

Täŋ, ämatä noriye täŋpäwak täkaŋ udewanitakowata api yämek.

5Täŋpäkaŋ intäjukun äma u kome terak irayäŋ täyak uwäedap ba komepaktä ijiŋ yäpmäŋ kudayäŋ tämänoudegän api irek.

6 Unitäŋo täktäki säkgämän-inik api ahäwek, iwäntä piägänaŋ maŋirän ketem säkgämän ahäk täkaŋ ude.

7 Ba kadäni yabäŋ yäwat piä täŋpayäŋ täyakken u ämasiwoŋigän kuŋaranitä säkgämän api itneŋ. Bakomepaktä ijiŋ yäpmäŋ kwayäŋ täyak udegän täŋ-bumbum terak api it yäpmäŋ äroneŋ.

8 * Täŋpäkaŋ kome yabäŋ yäwat täyak u gwägu pähap ŋokädatä päŋku ban udude pätak ude. Komeni täŋobaga uwä ume wäpi Yufretis u yäput-peŋkaŋäkomeni komeni api kuŋ morewek.

9Täŋpänkaŋ ämawebe komeni komenitä api oraŋ imineŋ.Ba iwaniye kudup gämori-kengän apimaŋ uyineŋ.

10 Täŋpäŋ intäjukun äma u ärowani-inik irirän guŋämawebe täŋo intäjukun äma Spen kome, Itiopiakome ba Arebia komeken naniktä päbä iron täŋimiŋpäŋ takis moneŋ kaŋ imut.

11 Bureni, kome kudup täŋo intäjukun ämatä api gwäjiŋäpmoŋ imineŋ. Ba äma äbori äboritä watä piä apitäŋ imineŋ.

12-14 * Täŋpäkaŋ äma jäwäri ba äma kehäromini nämotäyäŋapiŋirä api täŋkentäŋ yämek. Ba ämawebe

* 72:8: Sek 9:10 * 72:12-14: Sam 116:15

Sam 72:15 139 Sam 72:19äma ätutä täŋkentäŋ yäminaŋi nämo unitä gerayäŋirä api täŋkentäŋ yämek.

Äma udewanita gäripi nadäk täyak unita äma wakitädäpnayäŋ täŋirä äneŋi api yämagurek.

15 Intäjukun äma u kadäni käroŋi kaŋ irän! TäŋpäkaŋArebia kome täŋo äma ekäni ekänitä gämorikenkuŋatpäŋ gol moneŋ pähap kaŋ imut!

Täŋpäŋ ämawebeniyetä Anutu täŋkentäŋ imänyäŋ nadäŋpäŋ yäŋapik man yäŋirä Anututä apitäŋkentäŋ imik täŋpek.

16 Intäjukun äma unitä kome kaŋ iwarirän saguom baketem ätutä ämawebe täŋo piäken kaŋ ahäwut,Lebanon komeken ahäk täkaŋ ude.

Täŋpäkaŋ muptä piäken tädot täkaŋ udegänämawebe kome uken ahäŋ bumbum kaŋ täŋput!

17 * Täŋpäkaŋ intäjukun äma täŋo wäpi biŋamä edaptäpen ijiŋ yäpmäŋ kuk täyak ude kaŋ it yäpmäŋkwän.

Täŋpäkaŋ ämawebe äbori äboritä u wäpi terak täŋbumbum pähap terak kaŋ irut. Itkaŋ wäpi biŋamyäpmäŋ akuŋpäŋ iniŋoret-oret epän tärek-tärekinämo kaŋ täk täŋput.

18 Täŋpäkaŋ ämawebe komeni komenitä Ekäni Anutu, Is-rel täŋo Anutu u wäpi biŋam kaŋ iniŋoret täŋput.

Unitägän kudän kudupi ini pärik kubä täk täyak.19 Wäpi biŋam säkgämän u pen oraŋ imik täkot. Wäpi

biŋamtä komeni komeni kaŋ tokŋeŋ morewän!Burenitä bureni-inik!

* 72:17: Stt 22:18; Jer 4:2; Luk 1:48

Sam 72:20 140 Sam 73:920 Devit, Jesi täŋo nanaki, unitäŋo yäŋapik kap teŋirän

kudän täk täŋkuŋo u kudup äbä tärekaŋ ŋo. Ugän.73

Äma kubä nadäkiniki täŋo mebäri yäŋahäŋkuk1 Näk bureni ŋode nadätat; Anututä Isrel ämawe-

beta säkgämän täŋ yämik täyak. U ämawebebänepnadäk-nadäki kuräki säkgämänunita nadäŋyämik-inik täyak.

2-3 * Upäŋkaŋ Anutu, nadäkinikna pära pewa putäreŋkuk.Äma wakiwaki täŋpanitä säkgämän itkaŋ tuŋumpähap ikek kuŋarirä yabäŋpäŋ-nadäŋkaŋ näkŋatajop waki ŋode nadäŋkut; Udegän itet yäŋnadäŋkut.

4Ŋode yabäŋpäŋ-nadäk täyat; Äma udewani bäräpi nämonadäk täkaŋ ba käyäm nämo kaŋ-ahäk täkaŋ.

5 Kome täŋo bäräpi ninta ahäŋ nimik täkaŋ uwä ämaudewanita nämo ahäŋ yämik täkaŋ.

6Täŋpäkaŋ iniken täktäki waki u käbop nämo peŋpäŋ gupyäpmäŋ ärokärok kudän ba ämata komi jop nadäŋyämik-yämik kädet iwarän täŋpäŋ täk täkaŋ ukwawakgän täk täkaŋ.

7 Bänep nadäk-nadäki-ken wakitä tokŋek patkaŋ abä-maŋ kuk täkaŋ. Täŋpäkaŋ waki ätu täkta nadäk-nadäki-ken ini yäŋpäŋ-nadäk wari wari täk täkaŋ.

8Ude täŋkaŋ äma ätu yäŋärok yäwetpäŋ kokwawak manyäwetgän täk täkaŋ. U ärowani kudän täŋpäŋ ämaätu komi yämikta umun man yäwet täkaŋ.

9 Täŋkaŋ Anutu kunum gänaŋ itak unita man wakiyäk täkaŋ. Ba iniken wäpi yäpmäŋ akuŋpäŋ

* 73:2-3: Sam 37:1; Jer 12:1

Sam 73:10 141 Sam 73:18ämawebe komeni komenitä nintäŋo gärip ugäniwarut yäŋpäŋ peŋ yäwet täkaŋ.

10 Yäke! Ude täŋirä unita Anutu täŋo ämawebe ätutäwägäripi nadäŋpäŋ man yäk täkaŋ unita nadäwäbureni täŋpäpäŋ yäwarän täk täkaŋ.

11 Täŋirä äma waki unitä ŋode yäk täkaŋ; Anutu ärowanitäŋpämorek mähemitä nintäŋo wakinin u yabäŋahäkta kädet kubä nämo pat imitak.

12 Wära! Äma waki täŋpani täŋo mebäri udegän pätak!Tuŋummäyap pat yämiŋirä upäŋkaŋ äneŋi ätukätyäpmäkta piäni täkgän täk täkaŋ.

13Butewaki! Siwoŋi kädet kuŋatpäŋ momi täŋpet yäŋpäŋnäkŋatta watä itpeŋ kuŋat täyat u jide? Jopi täyakba?

14Anutu, ude bumik täŋpapäŋ yäŋ ukeŋode kadäni kadänikepma bipani komi mebäri kubä namik täyan.

15 Upäŋkaŋ ude nadäwero! Anutu, äma waki täŋpan-itä yäŋärok gäwet täŋkuŋo udegän yäwero uwäämawebekaye-kät nanik kubä bumik nämo iret.Nämo, äma waki udewanigän äworewet!

16 Täŋpäkaŋ bäräpi ŋonitäŋo mebäri nadäwa tärewutyäŋpäŋ piäni täŋkuropäŋ mebäri täga nämo kaŋ-ahäŋkut.

17 * Ude täŋkä eruk, päŋku kudupi yotka gänaŋ äroŋpäŋäeruk nadäwa täreŋkuk. Äma waki terak kämi jideapi ahäwek yäŋ u nadäwa täreŋkuk.

18 Bureni, äma waki udewani yäniŋ kirewikaŋ itäropyewä kwäpäŋ maŋdäpmäk-inik täŋpäŋ api waŋmoreneŋ!

* 73:17: Sam 27:4, 37:38, 77:13

Sam 73:19 142 Sam 73:2719Maŋdäpnayäŋ täkaŋ uwä komi piä umuri kubäkengän

api itneŋ. Ude täŋpäŋ pit kubägän api kumäŋmoreneŋ.

20 Uwä ämatä bipani däpmonken täŋpäŋ pewä kwäkaŋtamimaŋ päŋaku täŋguŋtaŋ it täkaŋ ude bumik.Bureni Ekäni, gäkä äbäŋiri äma udewani api paot-peŋ kuneŋ.

21-22Täŋpäkaŋ äma udewanita yäŋpäŋ bänepnatä nadäwajägäm tawäpäŋ kadäni uken gäkŋo mebärika täganämo nadäwa täreŋkuŋ. Nämo, iŋamkaken kudänjide täŋkuro u tomtä-yäŋ guŋ ude kuŋatkut.

23Upäŋkaŋ apiŋo näk gäkkät it-inik täŋira gäkä ketnagännepmäŋit näwariri it täyat.

24 * Ude täŋkaŋ juku-mankatä näk jide itpäŋ kuŋarettanäwetpäŋ näwoŋärek täk täyan. Ude täŋ yäpmäŋkuŋkä mäden nämagutpäŋ epmägetka kudän apimeran täŋ namen.

25 * O Ekäni, näka watä itta kunum gänaŋ gäk udewanikubä nämo itak. Nämoinik. Gäk kubägän itnamitan unita gäka gäripi inide kubä nadäk täyat.Unita kome täŋo tuŋumta imata gäripi nadäwet?

26 * Nämoinik! Gup nadäk-nadäkna täŋo kehäromipaoreko upäŋkaŋ Anutu gäk näkŋo kehäromina.Gäk näkkät tärek-täreki nämo it-inik api täŋpen.

27 Täŋpäkaŋ ämawebe gäka mäde ut gamik täkaŋ ukudup paot-inik api täneŋ. Ba äma gäk gabäŋumuntaŋpäŋ iniken gärip terak kuŋarani u kudupapi täŋpi waneŋ.

* 73:24: Sam 48:14, 49:15, 58:11 * 73:25: Sam 16:2 * 73:26: Sam 16:5,40:12, 84:2

Sam 73:28 143 Sam 74:828 * Upäŋkaŋ tägagämän-inik! Nähä gäk dubikaken

itat unita säkgämän itat. Anutu Ekänina, gäknäkŋo yewana unita imaka täŋ namiŋkuno unitanadäŋpäŋ u kudup kwawakgän yäŋahäwayäŋ!

74Anututä Isrel äbot äneŋi täŋkentäŋ yämikta yäŋapik man

yäwani1 O Anutu, imata nipmaŋpi kodäŋani ŋode itkamäŋ?

Ämawebekaye ninta kokwawak pen api nadäŋyäpmäŋ ärowen ba?

2 Ämawebekaye gäkŋata biŋam bian iwoyäŋpäŋ komipiäken nanik nimagut yäpmäŋ äpämaŋ kuŋkunoninta äneŋi nadäŋ nimen. Ba Saion Pomkaŋo terak gäkŋa bian bämopninken irani unitanadäwen.

3 Komeka biani täŋpäwawani ŋo pärewatkaŋ ka!Iwaniyetä kudupi yot gänaŋ nanik imaka imakakudup täŋpä waŋkuŋ.

4 Anutu, iwankayetä yärepmitkamäŋ yäŋpäŋ kudupi yotgänaŋ oretoret gera mämä täŋpäŋ eŋi ŋo nintabiŋam täyak yäŋpäŋ wären täŋkuŋ.

5-6Ämatä bipiken päyamadäk täkaŋ ude kudupi yot gänaŋpäya kujat säkgämän säkgämän paiŋpäŋ täŋpaniu kudup gwem kujat ba pinigoŋtä däpmäŋ äreyäŋtäŋpä kuŋkuŋ.

7Kudupi yotka u ude täŋpä wawäpäŋ kädäp pewä ijiŋiräniŋamkaken gäk ganiŋ oretta biŋam täha nämotäŋkuk.

8 Ämawebekaye nin täŋpäwakinik tänayäŋ nadäŋpäŋkomeninken ŋoken ganiŋ oretta bägup kuduppewä ijiŋ paotkuŋ.

* 73:28: Sam 14:6, 40:5; Hib 10:22; Jem 4:8

Sam 74:9 144 Sam 74:189 Ude täŋirä apiŋo kudän kudupi kubä nämo täŋiri kak

täkamäŋ. Ba meka jinom yäŋahäwani äma ukudup paotkuŋ. Unita bäräpi ŋo udeken apipaorek yäŋ äma kubätä nämo nadätak.

10 Iwantä gäkŋo wäpka yäŋpäŋ gabäŋ mägayäk täŋiräkadäni jide api täŋpek? Wäpka biŋamta yäŋärokman yäŋirä tärek-täreki nämo api pärek ba?

11 Anutu, imata nin täŋkentäŋ nimikta bitnäk täyan?Imata jop nadäŋ itkentäŋ nimik täyan?

12 Täŋpäkaŋ näk nadätat; Gäk nintäŋo intäjukun ämaude yäput peŋpäŋ it nimiŋ yäpmäŋ äbun. Udetäŋkaŋ kadäni mäyap iwan keriken nanik nimaguttäŋkun.

13-14 * * Kehäromika terak gwägu däpmäŋ täkŋeŋpäŋgwägu gämok pähap wäpi Levitan unitäŋo gwäkidäpmäŋ kokoyäŋpäŋ gupi madäŋ jukutpäŋ komekawukiken nanik tomta yepmäŋ towiŋkun.

15 Ude täŋkaŋ ume dapuri täwitpewi ume äpuŋ. Täŋkaŋume taŋi taŋi täŋpewi kawuktaŋ yäpmäŋ kuŋkuŋ.

16 * Gäkŋa-tägän kepma bipani yäŋpewi ahäŋkumän.Täŋpäŋ edap kenta komepak komeniken yep-maŋkun.

17 * Täŋkaŋ kome pähap ŋonitäŋo baga kukŋi kukŋi täŋ-kehärom taŋpäŋ peŋkun. Täŋpäŋ iwän edap täŋokadäni yäpmäŋ daniŋpäŋ peŋkun.

18 Täŋpäkaŋ Ekäni, iwankaye gäka gaŋani pähapnadäŋpäŋ Anutu bureni yäŋ nämo nadäŋ

* 74:13-14: Kis 14:21 * 74:13-14: Jop 41:1; Sam104:26; Ais 27:1 * 74:16:Stt 1:14 * 74:17: Stt 8:22; Apos 17:26

Sam 74:19 145 Sam 75:3gamiŋpäŋ gabäŋ mägayäk täkaŋ. Unita nadäŋpäŋkowata yämen.

19 Täŋpäŋ ämawebekaye täŋkentäki nämo, iwan täŋokomi piä terak itkaŋ u nämo nibä-kätäwen.

20 Nämo, topmäk-topmäk kubägän ninkät bian täŋkunounita äneŋi juku pi! Imata, kome ŋo täŋo käwurikukŋi kukŋiken äma komi nimikta käbop ittäŋkukaŋ.

21Unita iwan yabä-kätäŋiri mäyäk nämo nimineŋ. Nämo,täŋkentäŋ nimiŋiri äma jopi jäwäri mewuni ninwäpka kaŋ ganiŋ oretna!

22 Eruk Anutu, bäräŋeŋ akuŋpäŋ iwankaye yabäŋ yäŋirigoret täkamäŋ yäŋ nadäwut. Äma udewani nämonadäŋ gamiŋkaŋ kepma käroŋ gäk gabäŋ mä-gayäktagän nadäk täkaŋ u nadä!

23 Täŋkaŋ iwankaye u kokwawak täŋpäŋ yäŋgera-gerawari wari yäk täkaŋ unita nämo guŋ täwen! Nämo,komi kaŋ yämi.

75Anutu uwä ämawebe täŋo täktäki yäpmäŋ daniwani

1 Bänep täga, Anutu, bänep täga gäkagän nadäŋgamikamäŋ! Imaka säkgämän säkgämän, bakudän kudupi kudupi täŋ yäpmäŋ äbuno unitäŋobiŋam yaŋahäk täkamäŋ.

2 Anutu, gäkä ŋode yäŋkun; Yäpmäŋ danik-danik epäntäkta kadäni kubä iwoyäŋpäŋ peŋkuro itak.Kadäni uken kudän siwoŋi terak ämawebe uwäapi yäpmäŋ daniwet.

3 Täŋpäkaŋ imaka imaka kome terak it täkaŋ ba komeini bärom täŋpeko upäŋkaŋ Anutu näkä mehamtäŋira api kehärom täneŋ.

Sam 75:4-5 146 Sam 76:24-5 Näk äma waki täŋpani gup yäpmäŋ ärokärok kädet

peŋpäŋ injinken kehäromita nadäwä ärowaninämo täŋpek yäŋ yäwet täyat yäk. Anututä udeyäŋkuk.

6 Nadäkaŋ, komen äma uken-uken nanik kubätä ämakubäta wäp biŋam bureni yämik-yämik uwä täganämo täŋpek.

7 * Nämo, u Anutu ini kubä unitägän ämawebe yäpmäŋdaniŋpäŋ ätu kowata waki yäpmäkta biŋam yep-maŋkaŋ ätu wäpi biŋam yäpmäkta biŋam yepmaktäyak.

8 Imata, Ekänitä ini kokwawaki umuri pähap, ume kominikek bumik gäpe nikek iŋitak. Täŋpäŋ u piwänkuŋirän äma waki täŋpanitä kudup api naŋ paot-neŋ. Kubätä nämoinik api irepmirek.

9 Täŋ nähä Isrel täŋo Anutu unitäŋo täktäkita wari wariapi yäŋahäk täŋpet. Ba kap terak iniŋ orettanämoinik api gaŋa täwet.

10Nämo, Anutu u waki täŋpani täŋo kehäromi api pewänpaotneŋ. Täŋkaŋ äma siwoŋi täŋo kehäromiätukät api yäpurärärek.

76Anututä ämikken ämawebeniye täŋkentäŋ yämiŋkuk

1 Juda naniktä Anutu täŋo mebäri nadäkaŋ. Ba Isrel nanikimaka, wäpi oraŋ imik täkaŋ.

2 Anutu täŋo eŋini Jerusalem itak. Saion pom terak ittäyak.

* 75:7: 1Sml 2:7; Sam 50:6, 147:6; Dan 2:21

Sam 76:3 147 Sam 76:113 Kome uken itkaŋ iwan ämik tänayäŋ äbuŋo unitäŋo

äpa kuwek, kurepä, käda boham u kudup ubiŋ-jukutkuk.

4 O Anutu, gäka nadäŋira epmäget kudän inipärik-inikkubä täk täyak. Ba täktäkka täŋo mebäri ärowaniinipärik kubä, pom käroŋi käroŋiken tom ahäŋbumbum täk täkaŋ u kudup yärepmit moretak.

5 Iwan täŋo komi äma uwä kehäromi nikek upäŋkaŋ gäkädäpmäŋpäŋ tuŋumi kudup yäyomägatkun. Täŋirikumäŋpäŋ däpmon patguŋ-guŋ ude täŋ itkaŋ.

U ka! Kehäromini ba nadäk-nadäki u jopigän.6 Jekop täŋo Anutu, däpayäŋ täŋyäkŋariri komi ämakät

hosniye pajiŋ kumäŋ maŋkuŋ.7 Bureni Ekäni, äma kuduptagän gäka umuntak täkaŋ.

Kokwawak täŋiri kubätä iŋamkaken täga nämokehärom taŋpäŋ irek.

8 Gäk kunum gänaŋ itkaŋ iwanta kowata ude yäŋtäreŋyämiŋiri ämawebe komeni komeni umuntaŋpäŋman kum itkuŋ.

9 Kowata yäŋtäreŋ yämiŋkuno uwä ämawebe iwankeriken irani u kudup yämagutta yäŋkun.

10 * Bureni Ekäni, äma ätutä kokwawak täŋpäŋ ämiktäneŋo upäŋkaŋ kowata yämiŋiri ämawebenadäwä täga täŋpäpäŋ ganiŋoret täkaŋ.

Täŋirä äma ämikken kehärom taŋpäŋ it täkaŋ uwäapi ganiŋoret täneŋ.

11 Unita ämawebe, Ekäni Anutujinta täŋ imikta bianyäŋkehärom taŋkuŋo u inita täŋ imineŋ.

* 76:10: Kis 18:11; Sam 65:7

Sam 76:12 148 Sam 77:9Täŋpäŋ äma äbot tuän tuän itkaŋ in, iron yäpmäŋ

äbäŋpäŋ kaŋ imut. U imata, Anutu unitagänumuntänaŋi.

12 Bureni, Anutu u äma wäpi biŋam ikek täŋo wäpiyäpmäŋ äpäk täyak. Ba intäjukun äma ärowaniärowani täŋpewän bumta umuntak täkaŋ.

77Äma ŋo bäräpi ahäŋ imiŋirän Anutuken gera yäŋkuk

1 * Anutuken konäm butewaki gera yäk täyat. Gera yäŋiranadäŋ namik täyak.

2 Bäräpi kadäniken Ekäniken yäŋapik täyat. Bipani käroŋyäŋapik man yäk täyatken uken ketna yäpmäŋakuŋkaŋ Ekäni iwet täyat. Upäŋkaŋ bänepnanämo pidämtak täyak.

3Ude täŋkaŋAnutu täŋo täktäkita nadäŋpäŋbäräpi nadäktäyat. Unita juku piŋira nadäŋ bäräp ahäŋ namiktäyak.

4 Unitä täŋpewän bipani bipani däpmon kubä nämo pattäyat. Nadäwätäk taŋi täŋpäŋ man kubä täganämo yäwet yäŋ nadäk täyat.

5Ude täŋkaŋ bian täga itkutken unita juku pik täyat.6 * Bipani käroŋ nadäk-nadäk pähap täŋpäŋ näkŋaken

bänepna ŋode iwet yabäk täyat;7 Jide? Ekänitä ninta mäde pen api ut nimek? Ninta gäripi

äneŋi nämo api nadäŋ nimek?8 Nadäŋ nimikinik täk täŋkuko u nibä-katäŋkuko ugän?

Ba yäŋkehäromtak mani wari nämo käwep apiiwarek?

9 Orakoraki pewän paotkuko ubayäŋ? Kokwawakitäorakoraki komeni yäpuk ba?

* 77:1: Sam 3:4, 142:1 * 77:6: Sam 4:4, 42:8

Sam 77:10 149 Sam 77:2010 Ude nadäŋpäŋ yäŋkut; Imaka ŋonita nadäŋira bänep-

naken däpmäŋ päretak; Anututä kadäni käroŋikehäromini näwoŋäreŋ yäpmäŋ äbukopäŋ apiŋode itak?

11 Täŋpäkaŋ ude nämo! Ekäni, imaka säkgämänsäkgämän, ba kudän kudupi kudupi bian täŋkunounita äneŋi juku piwa!

12 Imaka tägatäga kehäromi nikek täŋ yäpmäŋ äbunounita nadäk-nadäk epän kaŋ täk täŋpa!

13 Bureni Anutu, imaka imaka täk täyan u kumän kudupisiwoŋi-inik. Anutu kehäromi nikek gäk udewanikubä nämo itak.

14 Kudän kudupi pewä ahäwani Anutu u gäk kubägän.Kehäromika ärowani guŋ äbot bämopiken pewiahäŋirän kaŋpäŋ nadäŋkuŋ.

15 Ketka kehäromikatä ämawebekaye, Jekop kenta Joseptäŋo äboriye u komi epänken nanik yämagutkun.

16 Täŋpäkaŋ ume gwägu pähaptä Anutu gäk gabäŋkaŋumuntaŋpäŋ bärom-bärom täŋkuk.

17 Yäŋpewi gubam gwägärirän yäpä iromäŋ iwän bukŋatäŋkuk.

18 Iromäŋ täŋpewi yäŋpäŋ-wädäŋ iwarirän yäpä kwinit-päŋ peŋyäŋeŋirän komeni komeni kwawakgänitkuŋ. Ude täŋirän kome kwaiŋkuk.

19 Anutu, gäk gwägu käroŋi boham u bämopiken kädettäwitkun. Täŋkuno upäŋkaŋ kuroŋka bäräm ämakubätä täga nämo kaŋkuk.

20 Ude täŋkaŋ ämawebekaye yawak ude irirä yäŋ-yämagutkun. U Moses kenta Arontä watä ityämiŋirän yämagut päŋku tägaken yepmaŋkun.

Sam 78:1 150 Sam 78:878

Anututä ämawebeniye Isip komeken nanik yämagutkuk1 Eruk ämawebenaye, in näkŋo jukuman ŋo nadäwut.

Juku säkgämän peŋpäŋ man täwerayäŋ täyat ŋonadäwut!

2 * Jukuman ŋo man wärani terak täwerayäŋ. Imaka bianahäwani mebäri nikek unita täwerayäŋ.

3 Bian oraniyetä yäŋpäŋ niwerirä nadäŋkumäŋo nadäk-nadäknin-ken pätak u tärewayäŋ.

4 Man ŋo nanakniye ahänayäŋ täkaŋ unita käbop nämopeŋ yämine. Nämoinik! Ekäni u imaka säkgämänsäkgämän täŋkuk. Unita yäwetpäŋ yäwoŋärektäŋitna epän kehäromi kehäromi täk täŋkuko u bakudän kudupi täŋkuko unita kaŋ nadäwä tärewut.

5 Ekäni u Jekop täŋo oraniye, Isrel ämawebe it yäp-mäŋ äbäkamäŋ nintä iwatta baga mani bianpeŋkuk. Täŋpäŋ oraniye man kehäromigän ŋodeyäwetkuk; In näkŋo bagamanŋonanakjiye yäwet-päŋ yäwoŋärek kaŋ täk täŋput yäŋ yäŋkuk.

6Ude tänayäŋ täŋo uyaku yerijiye mäden ahänayäŋ täkaŋunitä yäŋpäŋ-nadäk pen api täk täneŋ. Udetäŋkaŋ unitäŋo yeri ahänayäŋ täkaŋ unitä udegänapi yäwetpäŋ yäwoŋäreneŋ.

7Ude tänayäŋ täŋo uwä äbot u imaka, Anututa nadäkiniktäŋ imiŋ yäpmäŋ kuŋpäŋ kudän kudupi täŋkukounita nämo api guŋ täneŋ. Ba baga mani u apiburamik täneŋ.

8 Baga mani buramiŋpäŋä oraniyetä täŋkuŋo ude nämoapi täneŋ. Oraniye uwä Anutu täŋo mantanadäkinik nämo täŋpäŋ bänepitä Anutu iŋit-iniknämo täŋkuŋ. Täŋpäŋ Anutu mäde ut imiŋkuŋ.

* 78:2: Mat 13:35

Sam 78:9 151 Sam 78:189Bian uken Efraim äbot unitäŋo komi äma uwä äpa kuwek

yäpmäŋ kuŋat täŋkuŋo upäŋkaŋ ämik ahäŋiränumuntaŋpäŋ ämetkuŋ.

10 U Anutukät topmäk-topmäk täŋpani unita nadäŋäwaräkuk täŋpäŋ baga mani iwatta bitnäŋkuŋ.

11 Ba imaka kudän kudupi iŋamiken täŋkuko unita guŋtak-inik täŋkuŋ.

12 * Ekänitä Isip täŋo kome kubä wäpi Soan ukenkudän kudupi oraniye naniye ŋode täŋpäŋ yä-woŋäreŋkuk;

13 * U gwägu taŋi däpmäŋ täkŋewänkaŋ kukŋi kukŋikuŋirän Isrel ämawebe bämopgän yäŋ-yäkŋatyäpmäŋ kuŋkuk.

14 * Yäŋ-yäkŋat yäpmäŋ kuŋpäŋä kepmawä gubam kubäiwerän kädet yäwoŋärekta intäjukun kuŋiräniwatkuŋ. Täŋ bipaniwä kädäp täŋo peŋyäŋekiägonitä udegän intäjukun kuŋirän iwatkuŋ.

15 * Täŋpäkaŋ kome kawukiinikken mobä yäpuräntumäŋirän ume gänaŋ umu nanik bumta abäŋiränaŋkuŋ.

16 Bureni, mobä jopi täŋpewän ume dapuri abani udetäŋkuk. Ude täŋirän ume taŋi ahäŋkuk.

17 Ekäni ärowani pähaptä iron ude täŋ yämiŋkukopäŋkome kawuki uken ehutpäŋ ärowani kudän penŋode täŋ imiŋkuŋ;

18 * Anutu iyapi yäŋ nadäŋpäŋ yäŋikŋatpäŋ kakta ketemgäripi nikek ätukät nimi yäŋ peŋ iwetkuŋ.

* 78:12: Kis 7:8–12:32 * 78:13: Kis 14:21-22 * 78:14: Kis 13:21-22* 78:15: Kis 17:1-7; Nam 20:2-13 * 78:18: Kis 16:2-15; Nam 11:4-23,11:31-35

Sam 78:19 152 Sam 78:2919 Ude täŋpäŋ Anutu yäŋärok ŋode iwetkuŋ; Anutu

kome kawuki ŋodeken ketem täga käwep pewänahäwäpäŋ nimek? Ba täga nämo käwep! yäk.

20 Bureni, pengänä mobä yäpurän tumäŋirän ume ukennanik abuk yäk. Upäŋkaŋ jide? Tom ketemudegän niminaŋi nämo käwep? yäk.

21 Yäŋärok ude yäŋirä Ekänitä mani u nadäŋpäŋ kok-wawak taŋi täŋpäŋ Jekop täŋo äbot uken kädäpmebet iniŋ kireŋpewän äpuk.

22 U imata, ämawebe uwä Anututa nadäkinik nämotäŋkuŋ. Ude täŋkaŋ Anutu ninta nadäkiniktäŋpäŋ täŋkentäŋ nimik täyak yäŋ nadäwä bureninämo täŋkuk.

23Ude täŋkuŋo upäŋkaŋAnututä kunum iwerän aŋeŋkuk.24 * Aŋeŋirän kunum gänaŋ nanik ketem inide kubä

pewän maŋirä yäpmäŋpäŋ naŋkuŋ.25Ketem naŋkuŋo u ketem tägagämän, aŋero täŋo ketem

bumikpäŋ naŋkuŋ. Anututä iron täŋ yämiŋkuko unaŋpäŋ koki täŋkuŋ.

26-27 Ude täŋpäŋ mänit pähap kubä iwerän piäŋkuk.Piäŋirän ämawebetä itkuŋkenubarakpuninnanikpäke uwä iwän ude bumik pewän maŋkuŋ. Barakuwä bumta, mobä jiraŋ ude.

28Täŋpäkaŋ u kome jopiken nämopewänmaŋkuŋ. Nämo!Ämawebetä yottaba täŋpäŋ itkuŋken ugän pewänmaŋkuŋ.

29 Eruk, ude täŋpäkaŋ ämawebetä barak päke u naŋtokŋeŋkuŋ. Bureni, imaka Anutuken yäpmäktayäŋapiŋkuŋo u yäniŋ kireŋ yämiŋkuk.

* 78:24: Jon 6:31

Sam 78:30-31 153 Sam 78:3930-31 Ude täŋkentäŋ yämiŋkukopäŋ momi kädet nämo

peŋkuŋ. Unita ketem u pen naŋ irirä Anututä kok-wawak nadäŋ yämiŋpäŋ Isrel äma gubaŋi gubaŋikehäromi nikek u pit kubägän däpmäŋmoreŋkuk.

32Upäŋkaŋ momi pen täŋ yäpmäŋ kuŋkuŋ. Anutu kudänkudupi päke täŋ yäpmäŋ äbuko unita nadäkiniknämo täŋkuŋ.

33 Nadäkinik nämo täŋkuŋo unita ehät woŋ pit kubägänabäŋpäŋ paot täkaŋ ude Ekänitä imaka umurikubä pewän ahäŋirän uterak pit kubägän kumäŋmoreŋkuŋ.

34 Eruk Anututä ätuniye ude däpmäŋ paorirän yabäŋpäŋäätu bänepi äyäŋutpäŋ Ekäni äneŋi iwatta bäneppek täŋkuŋ.

35 * Täŋpäŋ nadäŋkuŋ; Ekäni uwä nintäŋo mobä kujatkehäromi ude it nimitak. Unitägän wakiken naniknimagut täyak.

36 Ude nadäŋkuŋo upäŋkaŋ bänep äyäŋut-äyäŋut manyäŋkuŋo u jop yäŋikŋatkuŋ. Man yäkyäki täktäkiu jopigän, bureni nämo.

37 * Ekänikät topmäk-topmäk täŋpani u nadäŋ äwaräkuktäŋpäŋ mani nämo buramiŋkuŋ.

38 Ude täŋkuŋo upäŋkaŋ Anututä kudup nämo däpmäŋmoreŋkuk. Nämo, oraŋ yämiŋpäŋ momini peŋyämiŋkuk. Kokwawak taŋi täga täŋ yäminaŋipäŋkadäni kadäni kokwawaki pewän maŋpäpäŋ ähantäŋ yämik täŋkuk.

39 * U imata, ämawebe unitäŋo mebärini ŋode nadäŋkuk;Uwä ämawebe jopigän, kadäni käroŋi itta yäwani

* 78:35: Kis 15:13; Lo 7:8; Ais 41:14, 63:9 * 78:37: Apos 8:21 * 78:39:Sam 103:14-16; Jon 3:6-8; Jem 4:14

Sam 78:40 154 Sam 78:50nämo. Mänittä abämaŋ paotpeŋ kuk täyak ude-wani.

40Wära, kome kawukiken peŋawäk wari wari täŋ imiŋiränadäwän jägämi täk täŋkuk!

41 Isrel täŋo Kudupi Anutu u kadäni kadäni täŋikŋat-ikŋatkädet mäyap täŋ imiŋirä komi nadäk täŋkuk.

42 Uwä iniken kehäromini terak iwan keriken nanik bianyämagutkuko unita juku kubä nämo peŋkuŋ.

43 Nämo, Isip kome Soan käda uken kudän kudupi ŋodetäŋkuko unita nadäwä ärowani nämo täŋkuk.

44* Kome uken Anututä ume yäŋpewän nägät äworeŋiränIsip nanik täga nämo naŋkuŋ.

45 * Ba gäbäräm bipi ätu yäniŋ kirewänkaŋ abä äma gupitätuŋ naŋkuŋ. Ude täŋpäŋä wirit udegän yäniŋkirewänkaŋ äbä imaka imakani kudup täŋpä waŋyämiŋkuŋ.

46 * Täŋpäkaŋ kapukbam mebäri mebäri ketemi epänitäŋpäwakta yäniŋ kireŋkuk.

47 * Ude täŋpäŋä mimtä maŋpäŋ wain päya ba ketemiepän kudup täŋpän waŋkuŋ.

48 Ba ugän nämo, mim kenta yäpätä yawakiye kudupudegän däpmäŋ moreŋkuk.

49 Yäke! Anututä kokwawak wakiinik täŋpäŋ aŋerotäŋpäwak pewä ahäwani u yäniŋ kireŋkuk.

50 Kokwawaki kwawak yäwoŋärekta kädet täwitpäŋämawebe yabäŋ äwaräkuk kubä nämo täŋkuk.Nämo, käyäm wakitä mäyap däpmäŋ moreŋkuk.

* 78:44: Kis 7:17-21 * 78:45: Kis 8:1-6, 8:20-24 * 78:46: Kis 10:12-15* 78:47: Kis 9:22-25

Sam 78:51 155 Sam 78:58-5951 * Ekänitä ude täŋpäŋä Isip nanik täŋo nanak ämani

intäjukun ahäwani kudup däpmäŋ paotkuk.52 * Täŋ iniken ämawebeniye yawak ude kome kawukiken

kädet yäwoŋäreŋpäŋ yämagutkuk.53 * Yämagut päŋku yepmaŋpän umunkät nämo,

säkgämän itkuŋ. Täŋpäkaŋ iwaniye uwä gwägutäuwäk täŋpäŋ däpmäŋ moreŋkuk.

54 * Eruk, yäŋ-yäkŋat yäpmäŋ kuŋtäŋgän iniken kudupikome dubinken ahäŋkuŋ. Täŋkaŋ kome uwäiniken kehäromi terak ämawebeniyeta yämiktaŋode täŋkuk;

55 * Kome u mähemiye yäwat kireŋpäŋ inikenämawebeniyeta yäpmäŋ daniŋpäŋ yämiŋtäŋkuŋkuk. Ude täŋpänkaŋ Isrel äbori äbori eŋitäŋpäŋ ittäŋ kuŋkuŋ.

56* Anututä ude täŋ yämiŋkuko upäŋkaŋ Isrel ämawebetäAnutu ärowani unita täŋikŋarani täŋpäŋ peŋawäktäŋ imiŋkuŋ. U jukumani kubä nämoinik iwatkuŋ.

57 Kudän waki oraniyetä bian täŋkuŋo udegän iwatpäŋnadäŋ imikinik nämo täŋ imiŋkuŋ. Uwä äŋingwäjiwani gwäjiwäkaŋ siwoŋi nämo kweko udebumik.

58-59Uwä anutu jopi yäniŋ oretta kome iwoyäŋpäŋpeŋkaŋu kuk täŋkuŋonik. Ude täŋirä Anututä yabäŋpäŋnäk nadäŋ naminaŋi jidepäŋ täkaŋ yäŋ nadäŋpäŋkokwawak täŋ yämik täŋkuk.

Ude täŋpäŋ Isrel äbot u mäde ut yämik-inik täŋkuk.* 78:51: Kis 12:29 * 78:52: Kis 13:17-22 * 78:53: Kis 14:26-28* 78:54: Kis 15:17; Jos 3:14-17 * 78:55: Jos 11:16-23 * 78:56: Het2:11-15

Sam 78:60 156 Sam 78:6960 * Täŋpäŋ Silo komeken yottaba Anutu burenitä bä-

mopiken itta yäwerän täŋ imiŋkuŋo u Anutu ukenäneŋi itta nadäk kubä nämo peŋkuk.

61 * Ude täŋkaŋ iwan yäniŋ kireŋirän topmäk-topmäktäŋo kudupi gäpe yottaba u gänaŋ itkuko u yäy-omägatkuŋ. Gäpe u terak Anutu täŋo kehäromi bapeŋyäŋeki kwawak kak täŋkuŋonik.

62 Ude täŋkaŋ ämawebeniyeta kokwawak nadäŋpäŋiwaniye yäniŋ kireŋirän däpuŋ.

63 Kadäni uken Isrel täŋo äma gubaŋi ämik pähap gänaŋkumbuŋ. Kumäŋirä webetä äma deken yäpne yäŋyäŋpäŋ jop itkuŋ.

64Kadäni ugän bämop ämaniye udegändäpäkaŋwebeniyekonäm kotkät nämo, jop kawuk taŋpäŋ itkuŋ.

65 Eruk ude täŋtäŋ äbäŋkä Ekäni däpmon terak naniktä-yäŋ akuŋkuk. U ämawain ume naŋkaŋ täŋguŋguŋtäŋpäŋ pärekopäŋ kikŋutpäŋ akuŋpäŋ kärakyäweko ude bumik täŋkuk.

66 Ude akuŋpäŋ iwaniye däpmäŋpäŋ pimiŋ yäwatkireŋirän mäyäk tärek-täreki nämo nadäŋpäŋämik äneŋi täkta nämo nadäŋkuŋ.

67 Ude täŋkaŋ Josep täŋo oraniye äbot unita mädeut yämiŋpäŋ, Efraim täŋo äboriye imaka, nämoiwoyäŋkuk.

68 Täŋ Juda täŋo oraniye äbot u iwoyäŋkuk. TäŋkaŋSaionpom, Juda täŋo komeken itkukounita imaka,gäripi nadäk täŋkuko unita iwoyäŋkuk.

69 Täŋkaŋ pom uken kudupi yori, pom käroŋi ude puninunu täŋkuk. Täŋpäŋ kehäromi-inik täŋkuk, kome

* 78:60: Jos 18:1; Jer 7:12-14, 26:6 * 78:61: 1Sml 4:4-22

Sam 78:70-71 157 Sam 79:5pähap täŋpäŋ peŋkuko inide it täyak ude bumiktäŋkuk.

70-71 * Täŋpäkaŋ Juda äbot uken nanik epän watä ämaniDevit epäni täkta iwoyäŋkuk.

U sipsip watä epän äma ude iraniken nanik imagut-päŋ Isrel ämawebe ekäni ba täpurita watä irektaiwoyäŋkuk.

72 * Ude iwoyäŋpäŋ teŋirän Devit iniken epän unitagännadäŋpäŋ ämawebeniyeta watä säkgämän ityämik täŋkuk. Eruk unita Devit uwä Isrel äbottäŋo watä äma tägagämän-inik ude itkuk.

79Anututä iwan keriken nanik yämagutta yäŋapiŋkuŋ

1 * O Anutu, guŋ äbottä gäkŋo kome inita korenayäŋäbuŋo itkaŋ, u yabätan? U kudupi yotka täŋpäwaŋirä imaka jopi äworetak.

Ude täŋkaŋ Jerusalem yotpärare imaka, täŋpewäwaŋ moretak.

2 Ämawebekaye, epän watä ämakaye u däpmäŋpäŋ yep-maŋirä siäŋ ba tom ägwäritä naŋ-irähut täkaŋ.

3 Ude täŋkaŋ ämawebekaye jopjop däpmäŋirä unitäŋonägäri umeyäwa tägata kweko ude Jerusalem yot-pärare bämopiken tokŋeŋkuk.

Täŋpäkaŋ u änekta äma kubä nämo itkuk. U kumänpaotkuŋ.

4 Täŋpäkaŋ guŋ äbot kukŋi kukŋi iranitä yäŋärok niwet-päŋ nibäŋ mägayäkuŋ.

5 * Unita Ekäni, jide? Ninta kokwawak pen api täŋpen? Ba* 78:70-71: 1Sml 16:11-12; 2Sml 7:8; 1Sto 17:7 * 78:72: 1Kin 9:4 * 79:1:2Kin 25:8-10; 2Sto 36:17-19; Jer 52:12-14 * 79:5: Sam 85:5; Ese 38:19

Sam 79:6 158 Sam 79:13kokwawakka u kädäptä-yäŋ pen api ijiŋ yäpmäŋkwek?

6 Kokwawakka u ninta nämo, äbori äbori gäk nämoganiŋoret täkaŋ ba gäkken yäŋapikman nämo yäktäkaŋ unita täŋ yämisi.

7 Äma äbot unitä gäkŋo ämawebekaye däpmäŋ-pewäkubäpäŋ komeka u täŋpä waŋkuŋ.

8 * Äbekniye oraniyetä bian momi täŋkuŋo unita yäŋpäŋkomi epän nämo nimen. Nämo, bänep nadäk-nadäknin putärewani ninta butewaki nadäŋnimisi.

9 * O Anutu, täŋkentäŋ nimiŋpäŋ iwan keriken naniknimagusi. Ude täŋpäŋ wäpka biŋamta yäŋpäŋmominin peŋ nimisi.

10 Guŋ äbottä Anutujin de yäŋ niwerirä tägawek?Ude nämo, unita Anutu, guŋ äbottä epän watäämakaye täŋo nägäri piwä kuŋkuŋo unita kowatakomi yämiŋiri kaŋ yabäna!

11 Täŋkaŋ notniye komi eŋiken yepmaŋkuŋo yäŋkähän-kähän yäŋ itkaŋ u nadäŋ yämiŋpäŋ kehäromikaärowani terak äma kumäkta biŋam yäŋtärewani uyäniŋ kireŋpewi äpämaŋ kut.

12 O Ekäni, guŋ äbot uken-uken nanik yäŋärok gäwettäŋkuŋo unita kowata kwini nämo täŋ yämen.

Nämo, täŋ gamiŋkuŋo u irepmitpäŋ wakiinik täŋyämen.

13Ude täŋiri ämawebekaye nin, yawakaye ude itkaŋ bäneptäga man tärek-täreki nämo gäwetpäŋ ganiŋ ore-toret api täŋ yäpmäŋ kune.

* 79:8: Sam 106:6; Ais 64:9 * 79:9: 2Sto 14:11; Sam 25:11, 31:3

Sam 80:1 159 Sam 80:880

Isrel ämawebe Anututä täŋkentäŋ yämikta yäŋapik manyäŋkuŋ1 * Anutu, Isrel täŋo watä äma, gäk nadäŋ nimisi! Gäk

Josep täŋo äbot nin, yawak ude watä it nimiktäyan. Gäk aŋero täŋo intäjukun äma iriri it gwäjiktäkaŋ.

2 Unita gäk kehäromika oraniye Efraim, Bejamin kentaManase täŋo äbot ninken kwawak pewi ahäwän!Äbä kehäromika nimiŋpäŋ täŋkentäŋ nimi!

3Anutu, gäk äneŋi nimagut yäpmäŋ dubikaken ku. Bute-waki nadäŋ nimiŋpäŋ täŋkentäŋ nimiŋiri paot-netawä!

4 O Anutu kehäromi mähemi, äbotkaye nintä gäkkenyäŋapiŋitna kokwawak nadäŋ nimiŋkä kadänijidegän api pewen?

5Gäkä ude täŋiri konämpäŋ ketem ude naŋ itkamäŋ.6 Täŋpäkaŋ iwaniyetä kukŋi kukŋi itkaŋ yabäŋ äwaräkuk

täŋiri nidäpmäŋpäŋ nintäŋo kome korenayäŋtäkaŋ.

Täŋpäŋ yäŋärok niwetpäŋ nibäŋ mägayäk täkaŋ.7 Unita Anutu kehäromi mähemi, gäk äneŋi nimagut

yäpmäŋ dubikaken ku. Butewaki nadäŋ nimiŋpäŋtäŋkentäŋ nimiŋiri paotnetawä!

8 * Ekäni, bian gäk äbekniye oraniye, wain yeri kubä ude,Isip komeken nanik yäpmäŋ päbä kome kubäkenpiwayäŋ yäŋpäŋ äma kome uken nanik yäwatkireŋkun. Täŋpäŋ wain yeri uwä kome u piŋkun.

* 80:1: Kis 25:22 * 80:8: Ais 5:1-7

Sam 80:9 160 Sam 80:189 Täŋpäŋ yeri u pikta komeni ket täŋpäŋ piŋkun.

Täŋpikaŋ jäwäri äpmoŋpäŋ taŋi-inik täŋpäŋ kometaŋi iriŋ wädäŋ yäpmäŋ kuŋkuk.

10 Täŋpäŋ wain päya unitäŋo momitä pom ba päya taŋitaŋi päke itkuŋo u kudup äyuŋ täŋ yämiŋkuk.

11 Täŋpäkaŋ momini uwä kumaŋ päŋku gwägu taŋiwäpi Mediterenian unitä päŋku Yufretis umekentäreŋkuk.

12 Upäŋ gäk imata wain epän täŋo yewa u däpmäŋweŋkun? Täŋkunopäŋ ämawebe kädet miŋinkuŋat täkaŋ unitä bureni kubota täk täkaŋ.

13 Täŋpäkaŋ but ägwäritä jäwäri metäŋ gwäjik täkaŋ.Täŋirä tom ägwäritä mujipi nak täkaŋ.

14 Unita Anutu kehäromi mähemi, gäkä ninta äneŋinadäŋpäŋ kunum terak ununitä dapun täŋpäŋnibäŋ niwat. Täŋpäŋ wain päyaka nin täŋkentäŋnimi.

15 Ninäwä wain päya gubaŋi gäkä täŋpewi kehäromtaŋkuko udewani. Gäkä yeri u ketka kehäromitäpiŋkun. Täŋkuno unita täŋkentäŋ nimik täyi.

16 Upäŋkaŋ wain päyaka uwä madäŋpäŋ kädäp ijiwani.Unita iwaniye yabäŋ yäŋiri paot-inik täŋput!

17 O Anutu, ämawebe ninä gäkŋata biŋam iwoyäŋkuno utäŋkentäŋ nimiŋpäŋ äneŋi nibäŋ niwat täyi. Bakehäromi äneŋi nimik täyi.

18 Ude täŋ nimiŋiri nin ärowani täŋpäŋ manka äneŋinämo api irepmitne.

Täŋkaŋ wäpka biŋam api ganiŋ oretne.

Sam 80:19 161 Sam 81:719 Unita Anutu kehäromi mähemi, gäk äneŋi nimagut

yäpmäŋ dubikaken ku. Butewaki nadäŋ nimiŋpäŋtäŋkentäŋ nimiŋiri paotnetawä!

81Kadäni pähap kubäken kap tekta jukuman yäŋkuk

1 Anutu u kehärominin. Unita bänep oretoret kap teŋimina. Jekop täŋoAnutu u kap gera terak teŋ imut.

2 Oretoret kap yäput pena yäŋpäŋä wagäm utkaŋ gitakurere bok utpäŋ iniŋoret kap teŋ imut.

3 * Täŋpäŋ komepak api äbäŋirän womat kaŋ piäwut,ba komepak bämop taŋirän orekirit kadäni ukenwomat piäŋpäŋ kap kaŋ teŋ imut.

4 Isrel äbottä kap ude tekta baga pätak. Jekop täŋoAnututä man u yäŋkehärom taŋkuk.

5 Anututä ämawebe Isip komeken nanik yämagutkukokadäni uken man u Josep iwetpäŋ iwoŋärektäŋkuk.

Täŋpäkaŋnäkmankotäk kudupi kubäŋode ahäŋirännadäŋkut;

6 Pitjin terak bäräpi patkuko u ketäreŋ tamiŋkut yäk. Bakomi epänjin täŋo tuŋum u täyomägatpäŋ peŋtamiŋkut yäk.

7 * Täŋpäkaŋ intä komi nadäŋpäŋ gera yäŋirä nadäŋpäŋtäŋkentäŋ tamiŋkut yäk. Iromäŋ mämä gänaŋkäbop itpäŋ nadäŋ tamiŋkut yäk.

Täŋpäŋ komi gänaŋ nanik tämagut yäpmäŋäbätäŋgän Meriba ume terak täŋyabäkkentepmaŋkut.

* 81:3: Nam 10:10 * 81:7: Kis 17:7; Nam 20:13

Sam 81:8 162 Sam 81:168 Unita Isrel ämawebe äbotnaye, in jukuman täwerayäŋ

nadätat ŋo ket nadänayäŋ ba nämo?9 * In mäjo wära nadäŋ yämiŋpäŋ nämoinik yäpmäŋ

kuŋatneŋ yäk. Ba guŋ äma täŋo yäwik nämogwäjiŋ äpmoŋ yämineŋ.

10 * Nadäkaŋ? Näk Ekäni, intäŋo Anutu bureni-inik.Isip komeken nanik tämagut yäpmäŋ äburo u yäk.Unita in mejin aŋeŋirä ketem tepmäŋ towiwa.

11Ude yäŋkuro upäŋ ämawebenayetä mäde ut namiŋpäŋnäkŋo man unita juku nämo peŋkuŋ.

12*Ude täŋirä yabäŋ äwaräkuk täŋira inikennadäk-nadäkterak kädet wakiwaki iwatkuŋ.

13 Butewaki! Ämawebenaye, jide? In näkŋo man ŋo jukupeŋpäŋ nadänaŋi. Isrel äbotnaye, in näkŋo kädetiwatnaŋi.

14 Ude täŋirä uyaku iwanjiye täŋo kehäromi yäpmäŋäpätet. Ba ketnatä iwanjiye däpmäŋ paotet.

15 Ude täŋira iwanjiye, näka bitnäk täkaŋ uwä näkaumuntaŋpäŋ gwäjiŋ äpmoŋ namikäneŋ.Täŋpäkaŋ komi epän tärek-täreki nämo yämitetyäk.

16 Upäŋkaŋ ämawebenaye, näk inta ketem säkgämänsäkgämän tamakaŋ naŋ tokŋewut yäŋ nadätat.

82Anutu u intäjukun-inik itak

* 81:9: Kis 20:2-3; Lo 5:6-7, 32:12; Sam 44:20; Ais 43:12 * 81:10: Kis 20:2;Sam 37:4, 107:9 * 81:12: Jop 8:4; Apos 7:42; Rom 1:24-26

Sam 82:1 163 Sam 82:71Anututä äma ekäni ekäni unita gera yäŋpewän äbäŋpäŋ

käbeyä täŋirä Anututä ini käbeyä täŋo intäjukunäma itak.

Intäjukun itkaŋ käbeyäken äma itkaŋ uwä ŋodeyabäŋ yäyak;

2 In goret täk täkaŋ yäk. In man käbeyäken äma kädetgoret täŋpanita in täga täkaŋ yäŋ yäwet täkaŋ.

Ba inä yabäŋ äwaräkuk täŋirä ämawäpi biŋam ikektääma äpani täŋo wäpi yäpmäŋ äpäk täkaŋ yäk.Kädet u jidegän api peneŋ?

3-4 Unita in kädet täga ŋodepäŋ kaŋ täŋput; Mankäbeyäken äma jopi jäwäri ba iroŋi kodäŋa ude-wani yäŋkentäŋ yämineŋ.

Täŋpäŋ ämawebe guŋ ba ini gupi täga nämo täŋken-tänaŋi udewanita kädet siwoŋi täŋ yämineŋ yäk.

Täŋpäŋ ämatä äma udewani komi epän täŋ yämi-nayäŋ täkaŋ uwä kaŋ yäniŋ bitnäwut.

5 * Inä guŋ, nadäk-nadäkjin nämo! Injin bipmäŋ uranigänaŋ kuŋatpäŋ ämawebe kädet siwoŋi nämo yä-woŋärek täkaŋ.

6 * Näk bian ŋode täwetkut; Inä anutu bumik, Anutuärowani täŋo nanakiye itkaŋ yäŋ täwetkut.

7 Ude täwetkuro upäŋ apiŋo ŋode täwera nadäwut! Inäkodak nämo api itneŋ yäk.

In äma mewunitä kumäk täkaŋ udegän api kum-neŋ! Ba intäjukun äma ätutä kumäk täkaŋ udegänkumäŋpäŋ paot-inik api täneŋ yäk.

* 82:5: Sam 11:3, 75:3 * 82:6: Jon 10:34

Sam 82:8 164 Sam 83:108Anutu, bureni yäyan! Gäk akuŋpäŋ kome terak yäŋtärek

epän tä! Äma äbori äbori kuduptagän u gäkŋobiŋam.

83Isrel täŋo iwaniyetä paotta Asapatä yäŋapik man ŋo

yäŋkuk1O Anutu, man kum nämo iren. Ba kubäkengän kwikinik

nämo iren.2 Iwankaye yabäsi! Äma gäka gaŋani pähap nadäŋ gamik

täkaŋ u ärowani täŋ gamikaŋ.3 Guŋ äma u ämawebekaye watä it yämik täyan u däp-

mäkta man käbop käbop yäŋpäŋ-nadäŋ itkaŋ.4 Täŋpäŋ ŋode yäkaŋ; Eruk, Isrel äbot u wari nämo itta

däpmäŋ morena. Ude täŋitna wäpi paotpäŋ paot-inik kaŋ täŋpän.

5 Anutu, gäk täŋpäwakta guŋ äma äbori äbori ŋodetäbänep kubägän täkaŋ;

6 Idom kenta Ismael nanik, Moap kenta Hakri nanik,7 ba Gebal, Amonkät Amalek nanik, ba Filistia kenta Tire

nanik.8 Täŋpäŋ Siria nanik, äbot kehäromi Lot täŋo oraniye

täŋkentäŋ yämiŋkuŋo u imaka, yäpurärätgäntäŋkuŋ.

9 * Äma äbori äbori u gäk täŋpäwakta bänep kubägänpekaŋ unita Midian nanikta bian jide täŋyämiŋkuno ude täŋ yämen. Ba Kison umekenSisera kenta Jabinta jide täŋ yämiŋkuno udegäntäŋ yämen.

10 Äma uwä Endo komeken däpmäŋ-pewi kumäŋpäŋkome äworeŋkuŋo u.

* 83:9: Het 4:6-22, 7:1-23

Sam 83:11 165 Sam 84:211 * Täŋpäkaŋ Orep kenta Septa jide täŋ yämiŋkuno u

intäjukun ämaniyeta udegän täŋ yämen.Ba Sepa kenta Salmuna täŋpäwak täŋ yämiŋkuno u

äma ärowaniniyeta udegän täŋ yämen.12Äma uwä ŋode yäŋkuŋo unita täŋpäwak täŋ yämiŋkun;

Anutu täŋo komeunininta api korene yäŋyäŋkuŋ.13O Anutu, iwaniye u täŋpewi mänittä keŋkeŋ jiraŋ kenta

täpun-täpun piäŋ äreyäŋ täŋpän kuk täkaŋ udekaŋ täŋput.

14-15 Täŋpäŋ kädäptä pom terak tepäraŋ pit kubägän ijiŋpaoreko ude täŋ yämen.

Täŋpäŋ yäpä iromäŋ mänitka terak yäwat kireŋtäŋpi kuŋtäŋpä kuneŋ.

16Ude täŋpäŋ kehäromika kaŋpäŋ nadäwä tärekta mäyäkpähap yämen.

17 Ude täŋiri kehäromini paoräpäŋ gäka tärek-tärekinämo umuntäneŋ. Täŋpäŋ mäyäki pen patyämiŋirän kaŋ kumbut.

18 * O Ekäni, kwawak yäwoŋäreŋiri ŋode kaŋpäŋ nadäwätärewut; Gäk kubä-tägän Ekäni, kome pähap ŋokaŋiwatta kehäromi ärowani pat gamitak.

84Kora nanakiyetä Anutu täŋo eŋita gäripi nadäŋpäŋ kap ŋo

teŋkuŋ1 O Ekäni ärowani, kudupi yotkata gäripi inide kubä

nadätat!2*U gänaŋ Ekäni iŋamkaken itta bänepna kädäp ijik täyak

u inipärik kubä. Bänep nadäk-nadäkna gupna* 83:11: Het 7:25, 8:12 * 83:18: Kis 6:3; Sam 59:13, 92:8 * 84:2: Sam42:2, 63:1

Sam 84:3 166 Sam 84:10kuduptä Anutu irit mähemi u oretoret kap yäŋteŋiniŋoret täyiwa.

3 Barak imaka, eŋikata gäripi nadäk täkaŋ. Kurasisiptägäripi nadäŋpäŋ tähani kudupi yotka piriken täktäkaŋ.

Ekäni ärowani Anutuna, barak ätu imaka, bägupsäkgämän yäŋkaŋ eŋini täŋpäŋ kudupi bukäkadubiniken mujipi pek täkaŋ.

4 Bureni, ämawebe kudupi yotkaken itkaŋ kap terak wariwari ganiŋoret täkaŋ uwä gäkŋo oretoret terak ittäkaŋ.

5 * Ba ämawebe kehäromi yäpmäkta gäkkengän kuk täkaŋu imaka, oretoret terak it täkaŋ.

Ämawebe udewani ganiŋ oretta Saion pom terakärokta pidämtak täkaŋ.

6 Äroŋtäŋgän ämawebe täga u kome kawuki kubä wäpiBaka u irepmirirä iwän säkgämän taŋirän umedapuri abäŋpäŋ gwägu tokŋeŋ yäpmäŋ kuk täkaŋ.

7 * Ude ahäŋirän kaŋkaŋ oretoret täŋpäŋ Saion pom kaŋ-ahäkta ehutpäŋ kuŋkä nämo gaŋatak täkaŋ.

Nämo, u anutu jopi-jopi kudup yärepmirani Anutubureni u Saion pom terak api käneŋo unita.

8 Ekäni Anutu ärowani, Jekop täŋo Anutu, juku peŋpäŋyäŋapik mannata nadäsi!

9OAnutu, intäjukun ämanin iwoyäŋkuno u iron täŋ imisi.10 * Täŋpäŋ ŋode yäwa; Kudupi yotkata gäripi pähap

nadätat. Kepma kubä uken irero uwä kepmamäyap uken-uken ittäŋ kwero u irepmitpäŋ iret.

* 84:5: Sam 81:1, 86:11, 122:1; Jer 31:6 * 84:7: Sam 42:2; Ais 40:31; Jon1:16; 2Ko 3:18 * 84:10: 1Sto 23:5; Sam 27:4

Sam 84:11 167 Sam 85:5Äma ätutä äma waki täŋo täha säkgämän säkgämän

gänaŋ itta gäripi nadäk täkaŋ upäŋkaŋ nähä ämajopigän itkaŋ Anutuna täŋo eŋi yäma täŋo watäude irero unita nadäŋira inide kubä täŋpek.

11 * U imata, Ekäni uwä watä it nimiŋpäŋ intäjukun täŋnimik täyak. U kudän tägatäga terak iron täŋnimiŋpäŋ oraŋ nimik täyak.

U äma siwoŋi kuŋaranita imaka täga yämikta nämobitnäk täyak.

12 Bureni-inik! Ekäni ärowani, ämawebe gäka nadäkiniktäŋpäŋ gäkä terak yeŋgämä pek täkaŋ uwä ore-toret terak it täkaŋ.

85Ekänitä äboriye watä it yämekta yäŋapik man yäŋkuk

1 Ekäni, komeka ba Isrel ämawebekaye ninta iron täŋnimiŋiri äneŋi säkgämän itkumäŋ.

2Gäk ämawebekaye nintäŋomominin peŋ nimiŋpäŋwakitäk täŋkumäŋo unitäŋo kowata awähutkun.

3 Kokwawak ninta nadäŋ nimiŋkuno upäŋkaŋ peŋ nim-iŋkun. Nidäpnaŋipäŋ kokwawakka äneŋi mädekäda peŋkun.

4 Unita Ekäni, waki keriken nimagurani, äneŋi gäkŋatabiŋam nimagusi. Butewaki Anutu, gäk nintanadäwäwak wari täŋ nimentawä.

5 Ekäni, ninta kokwawak pen api täŋpen? Ba gäkŋonadäwäwakka pen api it yäpmäŋ ärowek ba?

* 84:11: Sam 34:10, 85:9; Ais 60:19-20; Mal 4:2

Sam 85:6 168 Sam 85:136 * Ude nämo! Gäk täŋkentäŋ nimiŋpäŋ irit kuŋat-

kuŋat säkgämän äneŋi nimiŋiri ämawebekaye ninoretoret täŋpäŋ kaŋ ganiŋoret täna.

7 O Ekäni, bänep ironka äneŋi niwoŋäreŋpäŋ wakikeriken nanik wädäŋ tädotpäŋ tägaken nipmaŋirisäkgämän kaŋ itna.

8Ai, ämawebenaye, nin kädet waki bian täk täŋkumäŋo uäneŋi täk tänetawä. Nadäkaŋ? Ämawebe iniŋorettäkaŋ uwä Ekänitä irit säkgämän yämiŋpäŋ äbotkubägän yepmak täyak.

Mebäri unita Ekäni Anututä man yäŋahäŋirän näkapi nadäk täŋpet.

9 Bureni! Ämawebe Anutu oraŋ imik täkaŋ u inita biŋamyäpmäkta nämo bitnäk täyak. Nämoinik.

U nin äneŋi nimagutpäŋ Anutu ini ninkät pentaitkaŋ komeninken säkgämän api itne.

10Täŋpäŋ kadäni uken Anututä nadäŋ yämik-inik täŋiränämawebeniyetä bänep nadäk-nadäk Anutu-kengän api peneŋ.

Ba Anututä iniken kädet siwoŋi ämawebeniyebämopiken pewän ahäŋirän säkgämän, äbotkubägän api itneŋ.

11 Bureni! Kome terak Anutu täŋo ämawebeniyetä Anutunadäŋ imikinik täŋirä Anututä käderi siwoŋi apiyäwetpäŋ yäwoŋärewek.

12 Ude täŋkaŋ iron täŋ nimiŋirän imaka imaka tänayäŋtäkamäŋ u kudup säkgämän ahäŋirä epäninkenketem ahäŋ bumbum api täneŋ.

13Täŋpäkaŋ Anutu täŋo kädet siwoŋitä intäjukun kuŋkaŋEkäni täŋo äbäkäbäk kädet api täwirek.

* 85:6: Hab 3:2

Sam 86:1 169 Sam 86:986

Äma kubätä Anutu täŋkentäŋ namän yäŋpäŋ yäŋapiŋkuk1 Ekäni, äma mewuni näka butewaki nadäŋ namiŋpäŋ

täŋkentäŋ nam!2 Nadäk-nadäkna kudup gäkkengän peŋpäŋ watä epän

ämaka ude itat unita watä säkgämän it namiŋiriwawetawä.

3 Ekäni, kepma käroŋ gäkken gera yäŋtäyiwa butewakinadäŋ namiŋpäŋ geranata juku peyi.

4 Gäkgän ganiŋoret täyat unita nadäŋ namiŋpäŋ täŋpewibänepnaken oretoret pähap kaŋ nadäwa.

5 * Ekäni, gäk orakorakmähemi unita mominin peŋ nimiktäyan. Ämawebe gäkken täŋkentäk yäpmäkta gerayäk täkaŋ u gäripi pähap nadäŋ yämik täyan.

6Unita Ekäni, näkŋo yäŋapik manta juku peyi. Näk gäkäbutewaki nadäŋ nami yäŋ yäŋpäŋ gera yäyat unadäŋ nam.

7 * Näk nadätat, gäkken gera yäwayäŋ täyat u apinadäŋ namen unita bäräpi kaŋ-ahäwayäŋ täy-atken gäkken gera api yäk täŋpet.

8 * O Ekäni, gäk udewani Anutu kubä nämo itak. Gäkägänkuduptagän yärepmitan. Täŋpäŋ gäkä epän tägatäk täyan u udegän kubä nämo täk täkaŋ.

9 * Guŋ äbot täŋpäŋ yepmaŋkuno u kudup abä gäkgämotkaken gwäjiŋ äpmoŋ gamiŋpäŋ wäpka apiganiŋoret täneŋ.

* 86:5: Neh 9:17; Sam 25:8; Jol 2:13; Jna 4:2 * 86:7: Sam 17:6, 50:15, 77:2* 86:8: Lo 3:24; 2Sml 7:22; Jer 10:6 * 86:9: Sam 66:4; Ais 66:23; Rev 15:4

Sam 86:10 170 Sam 86:1710 * U imata, Ekäni gäk kubä-tägän imaka kudupi kudupi

täk täyan. Gäk kubä-tägän Anutu bureni-inik.11 * Unita Ekäni, gäk kädetka näwoŋäreŋiri manka bu-

renigän iwat täyiwa!Ket näwoŋäreŋiri gäkagän nadäŋ gamiŋpäŋ

ganiŋoret täyiwa!12 Ekäni Anutuna, näk bänepna gupna kuduptagäntä api

ganiŋoret täŋpet. Täŋpäŋ wäpka biŋam api oraŋgamiŋ yäpmäŋ ärowet.

13Gäk butewaki taŋi nadäŋ namik täyan. Kumäkta biŋamtäŋkuropäŋ wädäŋ tädotpäŋ nepmaŋkun.

14 Anutu, äma inita nadäwä ärowani täŋpani ätutä mädeut namik täkaŋ. Uwä gäkŋo manka utpäŋ nä-moinik iwat täkaŋ.

Täŋpäŋ näka butewaki nämo nadäŋ namiŋpäŋkäbeyä täŋpäŋ näk nuttagän man yäŋpäŋ-nadäktäkaŋ.

15 Upäŋkaŋ Ekäni, gäk butewaki ba iron mähemi, kok-wawak bäräŋeŋ nämo täk täyan.

Gäk ämawebekayeta gäripi-inik nadäk täyan.Täŋpäŋ nämo nipmak täyan.

16Unita äneŋi nadäŋ namiŋpäŋ butewaki nadäŋ nam. Piäämaka näk kehäromi namisi. Piä watä webekananaki näk täŋkentäŋ nami!

17 Näka not täŋ namik täyan unitäŋo bureni kwawakpeŋiri käwayäŋ nadätat.

Ude täŋiri kaŋpäŋ iwanaye imaka, Ekänitä täŋkentäŋimik täyak yäŋpäŋ kaŋ mäyäk tawut!

* 86:10: Sam 72:18; Ais 44:6-8; Mak 12:29 * 86:11: Sam 25:5; Jer 32:39

Sam 87:1 171 Sam 87:787

Saion uwä äma äbori äbori täŋo yotpärare täga bureni-inik1 Ekänitä pom kudupi terak yotpärareni wäpi Saion

täŋpäŋ peŋkuk.2 Täŋpäŋ Isrel täŋo kome ätuta gäripi nadäk täyak u

irepmitpäŋ Saion yotpärareta gäripi ini pärik kubänadäk täyak.

3 Unita Anutu täŋo yotpärare, gäk juku peŋkaŋ Anututägäka man tägatäga ŋode yäyak u nadä;

4 Kome näkŋo man buramik täkaŋ unitäŋo wäpi tawaŋapi täŋpet. U täŋpayäŋ täyatken uken guŋ kome,Isip kenta Babilon täŋo wäpi imaka, bok api kudäntäwet. Ba Saion itta biŋam wäpi kudän täwayäŋtäyatken uken guŋ kome Filistia, Tire ba Itiopiananik imaka, bok api kudän täwet.

5 Kadäni uken Saionta ŋode api yäneŋ; Komeni komeniämawebe täŋo eŋi meŋ bureni täyak. TäŋpäŋAnutu täŋpämorek mähemitä ini täŋ-kehäromtaŋpäŋ api pewek.

6 Täŋpäŋ Saion täŋo kome mähem bureni-inik täŋo wäpitawaŋ kudän täwayäŋ täyakken uken ämawebekomeni komeni nanik täŋo wäpi u kudup u gänaŋapi pewek.

7 Ude täŋirän ämawebe uwä kap teŋ oretoret bumtatäŋpäŋ ŋode api yäneŋ; Saion kome ŋowä ironkädet mebäri mebäri pewä ahäŋ nimani unitäŋodapuri bureni-inik!

88Äma kubä komi butewaki terak itpäŋ Anutuken gera

yäŋkuk

Sam 88:1 172 Sam 88:121 Ekäni Anutu täŋkentäkna, kepma bipani konäm bute-

waki terak gäkken gera yäk täyat.2 Unita yäŋapik manna terak gera yäyat ŋo nadäŋpäŋ

täŋkentäŋ nami.3Bäräpi mebäri mebäri näkä terak äroŋirä kumäŋ-kumäŋ

dubiniken itat.4 Ämatä näka nadäŋirä kumäŋpäŋ awaŋ gänaŋ pat täkaŋ

ude täyak, kehäromina kudup paotkaŋ unita.5 Näk kumbani ude nepmaŋpäkaŋ it täyat. Ba ämikken

däpmäŋ-pewä kumbani, awaŋ gänaŋ pat täkaŋudewani itat. Ba äma gäkä unita guŋ tak-iniktäŋpäŋ nämo täŋkentäŋ yämeno ude bumik itat.

6Nähä awaŋ käroŋi-inik bipmäŋ urani gänaŋmebäri-ken-inik umu maŋpi äpmoŋpero ude itat ŋo!

7Kokwawakkatä näk kudup uwäk täŋpäŋ yejämäŋtak.8 Gäkä nadäŋiri notnayetä nabäŋpäŋ-nadäŋirä imaka

taräki täŋpäpäŋ nabäŋkaŋ umuntak täkaŋ.Näk yewa kehäromi täga nämo abämaŋ kunaŋi, ude-

wani gänaŋ itat.9 Täŋpäŋ dapunna gäyamigän ijiŋ itat. Ude itkaŋ, Ekäni,

kepma kepma ketna kewatpäŋ yäŋapik man terakgäkken gera yäk täyat.

10 Jide? Kumbanitä kakta kudän kudupi pewi ahäk täkaŋ?Nämo! Ba ude täŋiri kumbanitä akuŋpäŋ wäpkayäŋpäŋ ganiŋoret täkaŋ? Nämo, u täga nämotäneŋ!

11 Kumbani komeken naniktä gäkä nadäŋ nimikiniktäŋpäŋ nämo nipmak täyan unitäŋo biŋamyäŋahäk täkaŋ? Nämo, u täga nämo täneŋ!

12 Bipmäŋ urani kome uken kudän kudupi kak täkaŋ?Nämo! Ba peŋpäŋ guŋ taŋpäŋ irani kome udeken

Sam 88:13 173 Sam 89:3naniktä gäkŋo bänep iron täga kaŋpäŋ nadäktäkaŋ? Nämotä nämoinik!

13Unita Ekäni, jop kumbero udeta täŋkentäkta gera yäyat.Tamimaŋ tamimaŋ gäkken gera yäk täyat.

14Täŋira imata nämonadäŋ namik täyan? Ba Ekäni, imatamäde ut namik täyan?

15 Näk gubaŋiken umunitä komi namiŋ yäpmäŋ äbäŋirikumäŋ-kumäŋ dubiniken it täyat. Komi unitäkehäromina kudup näyomägatak.

16 Näk nutta kädet mebäri mebäri terak nepmaŋpi waktäyat. Gäkŋo kokwawakka wakiinik unitä näkdäpmäŋ jakŋitpäŋ nepmaŋtak.

17 Komi u kepma käroŋ näk itgwäjiŋpäŋ umetä tokätkaŋtäk täkaŋ ude yewa täŋpäŋ nepmak täyak.

18 Täŋpäŋ notnaye-inik u imaka, täŋpewi nabä-kätäŋiräbipmäŋ urani-tägän näkŋo notnapak bureni udeitak.

89Ekänitä ämawebeniye nadäŋ yämik-inik täk täyak

1 * * O Ekäni, wari wari nadäŋ nimik täyan unita jukupiŋpäŋ kap api tek täŋpet. Ba nämo nibä-kätäktäyan unitäŋomanbiŋam pen api yäŋahäk täŋpet.

2 Imata, nadäŋ nimikinik täk täyan uwä nämo apipaorek yäŋ nadäk täyat. Ba kunum inide ittäyak udegän nämoinik api nibä-katäweno unitanadäkinik täŋpäŋ api yäŋahäk täŋpet.

3 Ekäni, gäk man ŋode yäŋkun; Äma iwoyäŋkuro De-vit ukät topmäk-topmäk kubägän täŋpäŋ ŋodeyäŋkehärom taŋkut; Äma kubätä äbotken naniktäintäjukun äma nämo api irek.

* 89:1: 1Kin 4:31 * 89:1: Sam 101:1

Sam 89:4 174 Sam 89:144 * Nämo, intäjukun ämata gäkä äbotken nanik-tägän api

ahäŋ yäpmäŋ ärok täneŋ yäŋ yäŋkun.5Ekäni, kunumtä ini ba imaka u terak it täkaŋ unitä gäkŋo

täktäkka tägagämän unita kap terak ganiŋ ubiŋtek täkaŋ.

Ba nadäŋ nimikinik täk täyan unita yäŋpäŋ aŋerokudupitä kap teŋpäŋ wäpka yäpmäŋ akuk täkaŋ.

6 * Kunum gänaŋ kudupi aŋero ba imaka kubä gäk ude-wani nämo itak.

7 Bureni, kudupi aŋerotä Anutu kaŋpäŋ nadäwä inipärikkubä, kehäromi nikek täŋpäpäŋ umuntak täkaŋ.

8 Unita Ekäni Anutu kehäromi mähemi, gäka imaka ke-häromi kubä terak utpäŋ täga nämo yäwet. Nä-moinik, gäk kehäromi-inik, ba manka kudup iwat-inik täk täyan.

9 Gwägu pähap gäk kubä-tägän kaŋiwat täyan. Ba gwägutokärirän gäk kubä-tägän täga iniŋ bitnäwen.

10Gäk kubä-tägän Isip täŋo kehäromi kudup yomägatpäŋkehäromikatä iwankaye ätu kudup däpmäŋpäŋyäwat kireŋkun.

11 * Kunum u mähemi gäk, ba kome imaka. Kunum kentakome gäkägän täŋ yepmaŋkun.

12 Kome moräki moräki, unudetä umude gäkä täŋkun.Unita pom taŋi yaräwäpi Tabo kenta Hemon unitäoretoret terak ganiŋoret täkamän.

13O Ekäni, gäk ärowani, kehäromi-inik.14Kaŋiwat epän täk täyan uwä kudän siwoŋi terakgän täk

täyan. Nadäŋ yämik-inik täŋo mähemi gäk.* 89:4: 2Sml 7:12-16; 1Sto 17:11-14; Sam 132:11; Apos 2:30 * 89:6: Sam40:5, 86:8, 113:5 * 89:11: 1Sto 29:11; Sam 24:1-2, 50:12

Sam 89:15 175 Sam 89:24Ba yäŋkehäromtak man siwoŋi iwarani u mähemi

gäk.15 Unita Ekäni, ämawebe kap terak ganiŋoret täkaŋ ba

orakorakka täŋo peŋyäŋek gänaŋ kuŋat täkaŋ uwäoretoret pähap nadäk täkaŋ.

16 Gäka juku piŋpäŋ kepma käroŋ bänep oretoret terakit täkaŋ. Täŋpäŋ iron täŋ yämik täyan unitanadäŋpäŋ wäpka biŋam yäpmäŋ ärok täkaŋ.

17Ämawebe unitäŋo kehäromi u gäk. Ba unitäŋo epmägetkudän u gäk. Bureni Anutu, gäk oraŋ nimiŋiriiwaniye yärepmit morek täkamäŋ.

18 Ekäni, Isrel ämawebe täŋo Anutu kudupi gäkä watäämanin iwoyäŋkuno unitä intäjukun it nimiktäyak.

19 Anutu, bian-inik, gäk ayäbu terak epän ämakaye tägaŋode yäwetkun; Näk komi äma kubä kaŋ-ahäŋpäŋkehäromi imiŋkut. Äma u ämawebenaye bä-mopiken iwoyäŋpäŋ intäjukun äma ude teŋkut.

20 * Äma uwä epän ämana Devit. U intäjukun it tamiktaolip umeni piŋ ibatpäŋ iwoyäŋpäŋ teŋkut.

21 Unita kehäromi imiŋira kehäromigän api it yäpmäŋärowek.

22 Ude irirän iwaniyetä ämik täŋpäŋ kehäromini täganämo api yäpmäŋ äpneŋ, ba äma wakitä täganämo api irepmitneŋ.

23 Nämoinik, iwaniye näkŋa-tägän api yeŋ jakŋiret. Ämaiwan täŋ iminayäŋ täkaŋ upäŋ api däpet.

24Täŋpäŋnadäŋ imikinik täŋpäŋnämoinik api kakätäwet.Nämo, wäpna terak kehäromigän itkaŋ iwaniyeapi yärepmit morewek.

* 89:20: 1Sml 13:14, 16:12; Apos 13:22

Sam 89:25 176 Sam 89:3425 Täŋpäŋ täŋkentäŋ imiŋira kome taŋi pähap, gwägu

wäpiMediterenian unitä päŋku umewäpi Yufretisu inita koreŋpäŋ api kaŋiwarek.

26Ude täŋ imiŋira ŋode api näwerek; Gäk näkŋo nanna baAnutuna. Gäk watä ämana kehäromi pähap, mobäude. Watä it namiŋiri säkgämän it täyat.

27 * Yäŋirän gäk nanakna intäjukun nanik yäŋ iwetpäŋintäjukun äma wäpi biŋam ärowani nikek udeteŋira wäpi biŋamtä kome täŋo intäjukun ämapäke u kudup api yärepmirek.

28 Topmäk-topmäk kubägän ukät täŋkuro ba ude api täŋgamet yäŋ yäŋkehärom taŋkuro u nämo api guŋtäwet. Nämo, u pen api nadäŋ yäpmäŋ kuŋaret.

29 Ude täŋpäŋ näkä täŋpewa kunumtä inide itpäŋ nämopaot täyak udegän Isrel täŋo intäjukun ämawä,unitä äbotken nanik-tägän api ahäŋ yäpmäŋ äroktäneŋ.

30-32 Täŋpäkaŋ unitäŋo äboriye ahänayäŋ täkaŋ u bagamanna nämo buramiŋpäŋ man kädetna mädeut iminayäŋ täkaŋ uwä momini unita kowatayämiŋira komi api nadäneŋ.

33UpäŋkaŋDevit ba nanakiye oraniye nämoinik api yabäŋkätäwet. Yäŋ-kehäromtak man iwetkuro u nämoapi irepmiret. Nämo! Pen nadäŋ imikinik api täktäŋpet.

34 * Bureni-inik! Topmäk-topmäk ukät täŋkuro u nämoapi madäŋ täkŋewet ba manna täpuri-inik kubänämoinik api irepmiret.

* 89:27: Rev 1:5 * 89:34: Nam 23:19; Lo 7:9; Jer 33:20-21

Sam 89:35 177 Sam 89:4635 Wäpna kudupi u terak bureni-inik ŋode yäyat; Devit

jopman kubä nämo iwetkut ba nämoinik api iw-eret.

36 Nämo, äboriye pen api weŋ bäyaneŋ. Näk mehamtäŋimiŋira edaptä ijiŋ yäpmäŋ kwayäŋ täyak udegänkaŋiwat epänitä pen api it yäpmäŋ ärowek.

37 Ba komepaktä inide peŋyäŋek täyak udegän it yäp-mäŋ äroŋirä ämawebetä ŋode api nadäneŋ; U ka!Komepak inide it täyak ude, Anututä mani nämoguŋ taŋpäŋ kehäromigän iwat täyak.

38 Ekäni, ude yäŋkuno upäŋkaŋ apiŋo intäjukun ämakaiwoyäŋkuno unita kokwawak nadäŋ imitan.Täŋpäŋ mäde ut imiŋpäŋ itan.

39 Täŋpäŋ topmäk-topmäk kehäromi epän ämaka ukättäŋkuno u madäŋ täkŋeŋpäŋ gwäpäni säkgämänyäpmäŋpäŋ okä näbä gänaŋ maŋpi-äpmokaŋ.

40Täŋpäŋ yotpärareni täŋo yewa kehäromi pähap uwärä-mutkun.

41 Wärämuriri äma kuŋ-äbäŋ täk täkaŋ uwä tuŋumikubotäŋ imiŋpäŋ kaŋ-mägayäk täkaŋ.

42 Yäniŋ kireŋiri iwaniyetä kehäromini yäpmäŋ äpäŋpäŋoretoret bumta nadäk täkaŋ.

43 Ämik täŋpäŋ gäk täŋpewi ämik täŋo tuŋumitä nämotäŋkentäŋ imiŋirä iwaniyetä irepmitkuŋ.

44 Gäk wäpi biŋam yomägatpäŋ gwäpäni säkgämän u jopmaŋpi kuŋkuŋ.

45 Ude täŋiri kadäni nämo täreŋirän äma tägawani, ke-häromi nikek nämo, bäräŋeŋ äworetak. Täŋpäŋmäyäk pähap nadätak.

46 Ekäni, butewaki. Käbop pen api iren? Ba kokwawakkakädäptä ijik täyak ude pen api täŋpen.

Sam 89:47 178 Sam 90:247 Näkŋo mebärinata guŋ täwentawä. Kome terak iritna

u keräpigän. Nin kudup kumäk-kumäk ikek täŋnipmaŋkun.

48 Netätä nämo kumäŋpäŋ kadäni käroŋi irek? Ämakubätä kehäromigän itkaŋ awaŋ gänaŋ täga nämoäpmoŋpek? Nämoinik.

49 O Ekäni, bian nadäŋ nimikinik täŋkuno u de pewikukaŋ? Täŋpäŋ yäŋkehäromtak man Devitiwetkuno unita jide nadätan?

50 Guŋ ämatä epän watä ämaka näka yäŋärok näwettäkaŋ unita nadäŋ äwaräkuk nämo täŋpen. Nämo,kowata yämen!

51 Ekäni, nadä! Intäjukun ämaka näk iwoyäŋkuno u komedeken deken kuŋarira guŋ ämatä sära man näwettäkaŋ u nadätan?

52 Eruk, Ekäni wäpi biŋam tärek-täreki nämo iniŋorettäkäna!

90Anutu u pen api it yäpmäŋ ärowek, täŋ ninä paotpaotnin

ikekAnututa nadäkinik täŋpani Mosestä yäŋapik man ŋoyäŋkuk1 * Ekäni, gäk eŋinin bureni ude bian itkunonitä pen it

yäpmäŋ äbätan.2 * Kunum kenta kome nämo pewi ahäŋirän gäk Anutu

itkun. Gäk Anutu pengän itkunonitä pen api ityäpmäŋ ärowen. Paotpaotka nämo.

* 90:1: Lo 33:27 * 90:2: Snd 8:25-26

Sam 90:3 179 Sam 90:113 Gäk äma ŋode yäwet täyan; In äneŋi kome äworewut.

Ude yäŋpäŋ äma täŋpewi kome äworek täkaŋ.4 * Täŋpäkaŋ kadäni käroŋi pähap, obaŋ 1,000 ude u

nadäŋiri kepma kubägän ude täk täyak. Däpmonparitna bipani kubä ahäŋpäŋ paot täyak ude bu-mik.

5 Täŋpäkaŋ ume tokätpäŋ äma kumäŋ-kumäŋ däp-mäŋpäŋ yäpmäŋ kuk täyak gäk äma täŋo irit udetäŋpewi paot täkaŋ.

Täŋiri ämatä kome terak kadäni keräpi ayäbu täktäkamäŋ ude it täkamäŋ. Ba wädantä bäräŋeŋärok täkaŋ ude it täkamäŋ.

6 Tamimaŋ mänit säkgämän yäpmäŋpäŋ itkaŋ komeijiŋirän bipäda bäräŋeŋ kubitak täkaŋ. Äma uwäudewanigän.

7Täŋpäkaŋ gäkŋo kokwawaktä nidäpmäk täyak. Ba gäkŋobänep wakwakta bumta umuntak täkamäŋ.

8 Imaka wakiwaki käbop ba kwawak täk täkamäŋ u gäkäkwawakgän peŋpäŋ yabäk täyan.

9 Kokwawak nadäŋ nimiŋiri nin kome terak ahäŋ paottäk täkamäŋ. Täŋpäkaŋ nin kähän yäŋpäŋ paottäkamäŋ.

10Nin kadäni käroŋi nämo it täkamäŋ. Obaŋ 70 ude nämoitkaŋ paot täkamäŋ. Ba kehäromigän pen itpäŋäobaŋ 80 täga käwep kaŋ-ahäne.

11 Ekäni, kokwawakka täŋo kehäromi kudup niwoŋärewiyäwänäku äma kubätä täga nämo itek. Ba umunpähap jidewanipäŋ nadäkkäne?

* 90:4: 2Pi 3:8

Sam 90:12 180 Sam 91:112*Unita gäk kwawakniwoŋäreŋiri kome terak irit kuŋat-

kuŋatnin u keräpigän it täkamäŋ yäŋ mebärinadäna tumbut.

Ket ude nadäna tumbäpäŋ nininta nadäna äpanitäŋpäpäŋ gäkken nanik nadäk-nadäk säkgämän uterakgän kaŋ kuŋatna.

13 * O Ekäni, gäkŋo kokwawak jidegän api paorek? Bagäk jidegän äneŋi äyäŋutpäŋ epän ämakaye nintabutewaki api nadäŋ nimen?

14 Täŋpäkaŋ gäk tamimaŋ tamimaŋ ironka pähap irit-ninken pewi tokŋeŋirän bänep oretoret nadäŋpäŋganiŋoret kap tek täkäna.

15 Nin kadäni käroŋi-inik bäräpigän nadäŋ yäpmäŋäbumäŋ. Eruk apiŋo gäk bänep oretoret taŋinimisi, obaŋ jide bäräpi nimiŋ yäpmäŋ äbunoudegän.

16 Kehäromika terak imaka tägatäga täk täyan u epänämakaye niwoŋäre. Täŋpäŋ iroŋiniye ba oraniyeahänayäŋ täkaŋ uwä udegän kaŋ yäwoŋäre.

17 * Täŋpäkaŋ Ekäni Anutunin, konka pähaptä nintä terakäroŋirän imaka imaka tänayäŋ täkamäŋ unitäŋobureni kwawak kaŋ ahäwut.

91Anututä ninta watä säkgämän it nimik täyak

1* Äma kubätä iwantä nutneŋ yäŋpäŋAnutu ärowani-inikdubiniken kuŋirän käbop tewek.

* 90:12: Sam 39:4 * 90:13: Kis 32:12-13 * 90:17: Sam 27:4; Ais 26:12* 91:1: Sam 31:20, 121:5; Ais 25:4, 32:2

Sam 91:2 181 Sam 91:92 * Täŋpäŋ Ekäni ŋode iwerek; Näk käbop irit bägupkaken

äreŋira watä it namik täyan yäk.Anutuna, näk nadäŋ gamikinik täk täyat yäŋ iwerek.

3 * Bureni-inik, Anututä watä kehäromi it gamiŋirän,imaka käbop itak unitä gäk nämo täŋpän waneŋ.Ba käyäm wakitä gepmäŋirekta api täŋkentäŋgamek.

4 * Anututä säkgämän uwäk täŋpäŋ api gepmaŋpek,baraktä nanaki uyiŋpiŋit pat täkaŋ ude. Näk watäit gamik täyat yäŋ yäk täyak uwä bureni-inik täktäyak.

Unita gäk Ekänikät iriri ämatä ämik täŋo kurepätageŋpäŋ it täkaŋ ude Ekänitä ude api täŋ gamek.

5 * Anututä watä it gamiŋirän gäk bipani imaka umurikubäta nämo umuntäwen. Ba kepma imaka kubägäkä terak bäräŋeŋ-inik äroŋpäŋ täŋpän waneŋyäŋpäŋ nämo umuntäwen.

6 * Täŋpäkaŋ gäk käyäm taŋi ba imaka wakitä kepma babipani ahäŋ namineŋ yäŋpäŋ nämo umuntäwen.

7 * Äma mäyapiniktä dubikaken kumäŋirä näk udegänkumbet yäŋ nämo nadäwen.

8 * Nämo! Gäk säkgämän api iren. Täŋpäkaŋ äma wakitäŋpani u kowata Anututä kwawak yämiŋirän apiyabäwen.

9Ekäni u gäkawatä kehäromi-inik it täyak. Anutu ärowaniuken päŋku imaka wakita käbop it täyan.

* 91:2: Sam 14:6, 18:2, 56:4; Jer 16:19 * 91:3: 1Kin 8:37; Sam 124:7; Snd6:5 * 91:4: Sam 36:7, 40:11, 63:7; Ais 51:16 * 91:5: Jop 5:19-23; Sam23:4, 27:1, 64:4 * 91:6: 2Kin 19:35; Jop 5:22 * 91:7: Jos 14:10 * 91:8:Sam 37:34, 58:10

Sam 91:10 182 Sam 92:110 U iriri imaka wakitä gäkä terak nämo api ahäwek. Ba

käyäm wakitä gäkä eŋi gänaŋ nämo api ärowek.11-12 * * Anututä aŋeroniye watä it gamikta yepmaŋkuko

unitä api oraŋpäŋ gepmaneŋ. Ude täŋirä kuroŋkaba gukutka nämo api pimiŋ tädoren.

13 * Täŋpäkaŋ gäk aŋ komi ba gämok täga api yeŋ yep-mäŋiren.

14 * Täŋpäŋ Anututä ŋode yäŋkuk; Ämawebe näka gäripinadäk täkaŋ uwä api täŋkentäŋ yämet yäk.

Ba ämawebe nadäŋ namikinik täk täkaŋ uwä watä ityämet yäk.

15 * Äma udewani näkken gera yänayäŋ täkaŋ uwä apinadäŋ yämet yäk. Täŋpäkaŋ bäräpi ahäŋ yämiŋiränäk täŋkentäŋ yämiŋpäŋ wäpi biŋam ikek apiyepmaŋpet yäk.

16Täŋpäkaŋnäkä kome terak irit kuŋat-kuŋari yäpurärät-pewa api käroŋtaŋ yämek yäk.

Ude täŋira äma u ŋode api yäneŋ; Uraknin u täŋken-täknin bureni yäŋ api yäneŋ.

92Anutu täŋo ironta bänep täga kap tewani

Juda naniktä kap ŋo Sabat kadäni kubäkubäken tektäŋkuŋonik.1 Ekäni, gäk ärowani pähap. Gäka bänep täga man gäwet-

päŋ ganiŋ orerira bänepna pidämtak täyak.* 91:11-12: Sam 34:7; Mat 4:6; Luk 4:10 * 91:11-12: Mat 4:6; Luk 4:11* 91:13: Het 14:6; Dan 6:22; Luk 10:19 * 91:14: Sam 9:10, 59:1, 145:20* 91:15: 1Sml 2:30; Jop 12:4; Jon 12:26

Sam 92:2 183 Sam 92:112Täŋpäŋ iron täŋ namik täyan unita tami tami yäŋahäŋit

watä säkgämän it namik täyan unita bipani bipaniyäŋahäŋira bänepna pidämtak täyak.

3Unita näk gita utpäŋ gäk wäpka yäpmäŋ akuk täyiwa.4O Ekäni, gäk epän täŋiri kaŋpäŋ bänepna tägak täyak. Ba

ketka kudän kaŋpäŋ oretoret kap tek täyat.5 * Gäk nadäk-nadäkka ärowani-inik. Täŋpäŋ epän täk

täyan u imaka, ärowani-inik.6 Täŋiri äma bänep nadäk-nadäki nämotä gäkŋo täk-

täkkata täŋguŋtak täkaŋ. Ba äma nämo nadäŋtumbani, guŋ udewanitä täga nämo nadäŋ gamiktäkaŋ.

7 Äma kädet waki täŋpani udewanitä nämo nadäŋ gamiktäkaŋ upäŋkaŋwädantä tägak täkaŋ ude tägaŋpäŋimaka imaka yäpmäk täkaŋ.

Ude täk täkaŋ upäŋ kämiwä kudup apiwaŋmoreneŋ.8 Imata, Ekäni gäk intäjukun-inik, paot-paotka nämo it

täyan unita.9 Ekäni, äma udewani unita ŋode nadäkamäŋ; Äma waki

täŋpanitä täga nämo api itneŋ. Nämoinik! Gäkaiwan täŋ gamik täkaŋ uwä kudup api däpmäŋmorewen.

10 Täŋpäkaŋ gäkä kehärominawä bulimakau ägwäri täŋokehäromi ude peŋ namiŋkun. Ude täŋpäŋ nadäŋnamiŋpäŋ ume käbäŋi nikek ärut namiŋkun.

11 Täŋpäŋ täŋkentäŋ namiŋiri iwanaye kumän waŋmoreŋirä yabätat. Ba äma waki täŋpanitä kähänyäŋirä nadätat.

* 92:5: Sam 139:17; Ais 28:29, 55:8-9; Rom 11:33-34

Sam 92:12 184 Sam 93:3-412 * Täŋpäkaŋ ämawebe siwoŋi kuŋaraniwä agäba päyani

ärok täkaŋ udewani. Ba päya käroŋitä äromaŋ kuktäkaŋ ude säkgämän api it yäpmäŋ äroneŋ yäk.

13 * Uwä päya Ekäni täŋo eŋi yämaken piwani, säkgämän,kehäromi nikek udewani.

14 * Äma udewani uwä nadäkiniki kodakigän pen api ityäpmäŋ kwek. Uwä päya biani-päŋkaŋ kodakigänitkaŋ bureni säkgämän pat täkaŋ ude bumik.

15Unita ŋode api yäŋahäneŋ; Ekäni u tägagämän yäk. Ninkehäromigän täŋkentäŋ nimik täyak yäk.

Uken kädet goret kubä nämo kak täkamäŋ. Nä-moinik!

93Anutu ärowani-inik itak

1Ekäni uwä intäjukun-inik itak. Uwä ekäni ärowani. Wäpibiŋam säkgämäntä teki ude it täyak.

Täŋkaŋpioŋ yamäk täkaŋude kehärominipäŋyamäktäyak. U komeni komeni täŋmeham täŋpäŋpewän wareŋi nämo it täyak.

2* Ekäni, gäk bian komeŋoken imaka kubä nämo itkukkenintäjukun itkun. Täŋkaŋ bian umuken intäjukunitkunonitä paot-paori nämo intäjukun it yäpmäŋäbätan.

3-4 Täŋpäkaŋ kome terak imaka imaka kehäromi nikekitkaŋ uwä gäkä yärepmitan. Gwägu käroŋi bohamuwä mämä taŋi yäk täyak.

* 92:12: Sam 1:3, 52:8; Ais 65:22; Hos 14:5-6 * 92:13: Sam 100:4, 135:2* 92:14: Sam 1:3; Jon 15:2 * 93:2: Sam 45:6, 90:2; Kra 5:19

Sam 93:5 185 Sam 94:6Ba gwägutä taŋi tokätpäŋ mämä pähap yäk täyak

upäŋkaŋ Ekäni, gäkŋo kehäromika uwä ärowanipähap.

Gäkŋo kehäromikatä imaka imaka kuduptagänyärepmitak.

5 * Ekäni, gäkŋo man kädet u kehäromigän, paot-paori nämo. Ba gäkŋo kome uwä kudupi-inikitkukoniktä api it yäpmäŋ ärowek!

94Anutu-tägän yäpmäŋ daniwani äma ude itak

1 * Ekäni, gäk äma wakita kowata yämani Anutu. Unitaapiŋo kokwawakka kwawak pewi ahäŋirän käwa!

2 Gäk ämawebe kuduptagän täŋo täktäki yäpmäŋ dani-wani Anutu. Unita bäräŋeŋ päbä äma gup yäpmäŋärokärok täŋpani komi yäpnaŋi u yämi!

3 * O Ekäni, äma wakiwaki täŋpanitä wakinita yäŋpäŋoretoret täŋ yäpmäŋ kuŋirä kadäni jidegän apitärewek? Kowata jidegän api yämen?

4 Äma udewanitä täŋpäwak kudänita gupi yäpmäŋäroŋpäŋ inita biŋam wari wari yäk täkaŋ.

5 Äma udewani ämawebe gäkŋata biŋam iwoyäŋkuno ukomi bumta yämiŋpäŋ yeŋ däpmäk täkaŋ.

6 U webe kajat ba nanak kodäŋani däpmäŋ-pewä kumäktäkaŋ. Ba kubäken nanik ninkät bok irani unitaudegän jop nadäŋ däpmäk täkaŋ.

* 93:5: Sam 19:7, 29:2, 96:9; 1Ko 3:17 * 94:1: Ais 35:4; Nah 1:2; Rom 12:19* 94:3: Jop 20:5; Sam 13:2

Sam 94:7 186 Sam 94:157 Ude täŋkaŋ ŋode yäk täkaŋ; Kudän ude täk tämaŋ uwä

käbop täk tämamäŋ. Ekäni, Isrel täŋo Anutu unämo nibäŋpäŋ nadäk täyak yäk.

8 Äma täŋpäwak täŋpani in ude yäk täkaŋ upäŋkaŋjidegän api nadäwä täreneŋ? Inä guŋ bureni-inik!

9 * Man ude yäk täkan uwä yänaŋi nämopäŋ yäk täkaŋ.Anutu, jukunin dapunin täŋkuko u täga nämotabäŋpäŋ nadäwek? U siwoŋi tabäŋpäŋ-nadäktayak!

10*Uguŋ äbotta komi yämik täyak unita inta komi udegäntäga api tamek. U ämawebe kuduptagän täŋoyäŋpäŋ-yäwoŋärek ämaunita nadäk-nadäki nämoyäŋ nämo nadäneŋ.

11 * Nämo! Anututä äma täŋo nadäk-nadäki kudupyabäŋpäŋ-nadäk täyak. Nadäk jide pewä ahäktäkaŋ u jopigän yäŋ nadäk täyak.

12 * Täŋpäkaŋ Ekäni, äma gäkä jukuman yäwetpäŋ yä-woŋärek täŋiri buramik täkaŋ u gäkŋo oretoretterakgän kuŋat täkaŋ.

13Gäk bäräpi ketäreŋ yämiŋiri gup gapun gapun terakgänit täkaŋ. Ude it yäpmäŋ kuŋirä äma waki täŋpaniawaŋ gänaŋ äpmoŋirä kaŋ yabäwut!

14 * Unita bureni-inik nadätat, Ekäni gäkä ämawebegäkŋata biŋam iwoyäŋkuno u nämoinik api yabä-kätäwen.

15 Nämo, äma waki täŋpani unitä ämawebe täŋo mangoret yäpmäŋ danik täkaŋ u gäkä täŋpewi siwoŋi

* 94:9: Kis 4:11; Snd 20:12 * 94:10: Jop 35:11; Sam 44:2; Ais 28:26* 94:11: Jop 11:11; 1Ko 3:20 * 94:12: Jop 5:17; Snd 3:11; 1Ko 11:32; Hib12:5 * 94:14: 1Sml 12:22; Rom 11:1-2

Sam 94:16 187 Sam 94:23api ahäwek. Ude täŋiri äma siwoŋi siwoŋitä kädetu api täŋ-kehärom täneŋ.

16 Ämawebe, yäŋyabäk ŋode täwet yabäwa; Netätä ämawakiwaki täŋpani iŋamiken näk gärak itkuk? Banäkŋo man netätä yäŋkentäŋ namiŋkuk?

17 Unita man ŋode täwera nadäwut; Ekänitä täŋkentäŋnamiŋkuk! Nämo täŋkentäŋ namiŋkuk yäwänäkunäk bäräŋeŋ kumäŋpeŋ päŋku kum irit komekeniram.

18 * Yäke! Näk maŋ nutnayäŋ täkaŋ! yäŋ yäŋkut.Upäŋkaŋ nämo! Ekäni, butewakika tärek-tärekinämo u terak oraŋ namiŋiri nämo maŋ nutkuŋ.

19 Nadäwätäk bäräpi mebäri mebäri ahäŋ namiŋirä up-äkaŋ gäkä naniŋ kawat taŋiri oretoret terak kuŋattäyat.

20 Ekäni, näk nadätat. Gäk äma ekäni ekäni waki täŋ-panikät epän bok nämo täk täkaŋ. Äma ude-waniwä kudän wakita siwoŋigän yäŋ yäk täkaŋ.

21 Ude täŋkaŋ ämawebe siwoŋita komi yämikta tawaŋpeŋpäŋ äma momini nämo, jop nadäŋ kumäktayäniŋ kirek täkaŋ.

22 * Upäŋkaŋ Ekäni Anutunatä äma waki iŋamiken näkgärak itpäŋ täŋkentäŋ namik täyak.

23 Täŋkaŋ Ekäni Anutunintä äma waki mominita yäŋpäŋkomi yämiŋpäŋ kudup api täŋpän waneŋ.

95Iniŋoret mankät jukuman

* 94:18: Sam 38:16 * 94:22: Sam 59:9, 62:2, 62:6

Sam 95:1 188 Sam 95:101 Ämawebe, in äbut! Äbäkaŋ Anututa iniŋoret kap teŋ

imina! Anutu uwatä it nimiŋkaŋ umuri-ken naniknimagut täyak unita iniŋ oretna!

2 Iŋamiken ahäŋpäŋ bänep täga kap iniŋ ubiŋ tena!3 Nadäkaŋ? Ekäni u Anutu pähap. Uwä wäbät ba imaka

anutu yäŋ yäwet täkaŋ u kudup intäjukun-inik ityämik täyak.

4 Ume kubat ba pom käroŋi käroŋi kuduptagän u Ekänitäŋoniktä itkaŋ.

5 Ini-tägän kome ba gwägu pähap yäŋirän ahäŋkuŋo unitamähemi bureni-inik itak.

6 Unita in äbut! Ekäni nin kudup täŋpäŋ-nipmaŋpani udubiniken äbäŋpäŋ gwäjiŋ äpmoŋpäŋ iniŋ oretna!

7 * * Uwä nintäŋo Anutu itkaŋ yawakiye ude iritna nibäŋniwatpäŋ ketem nipmäŋ towik täyak.

8 * * Unita Ekänitä ŋode niwerirän nadäna; Äbekjiyeorajiyetä bian Meriba Masa komeken näkŋo manbitnäŋpäŋ ärowani täk täŋkuŋo u in udegän nämotäneŋ.

Apiŋo näkŋo man nadäŋ parit ärowani nämoiniktäneŋ yäk.

9 Nämo! Näk imaka tägatäga täŋira yabäŋkuŋo upäŋkaŋäbekjiye orajiye uwä mäde ut namikinik täŋkuŋ.

10 * Ude täŋ namiŋirä kokwawak nadäŋ yäpmäŋ kuŋiraobaŋ 40 ude täreŋkuk. Täŋpäŋ yäŋkut; Näkanadäkinik nämo täŋ namiŋpäŋnäkŋo kädet iwattabitnäk täkaŋ.

* 95:7: Sam 80:1, 100:3 * 95:7: Hib 3:15, 4:7 * 95:8: Nam 14:22; Lo6:16 * 95:8: Kis 17:1-7; Nam 20:2-13 * 95:10: Hib 3:7-11

Sam 95:11 189 Sam 96:711 * Unita kokna wawäpäŋ man kehäromi ŋode yäŋkut;

Äbot uwä äbä orek näkkät nämoinik api itneŋ.96

Anutu uwä intäjukun-inik itkaŋ komen ämawebe yabäŋyäwat täyak1 Komen ämawebe kuduptagän, nin Ekänita kap kodaki

kubä teŋ imina!2 Ekänita kap teŋ imiŋpäŋ wäpi iniŋ oretna! Täŋpäŋ

yäpätägak epän täŋkuko unitäŋo manbiŋamkepma kepma ämawebe kap terak yäwet täkäna!

3 Bureni! Wäpi biŋam ärowani ba kudän kudupitäk täyak unitäŋo manbiŋam ämawebe komenikomeni yäŋahäŋpäŋ yäwetna!

4-5 Imaka imaka ämawebe komeni komenitä nadäŋ yämiktäkaŋ uwä jopigän. Upäŋkaŋ Ekäni ini-tägänkunumkät imaka imaka punin itkaŋ u täŋpäŋpeŋkuk.

Bureni! Ekäni u wäpi biŋam ikek unita unitäŋo wäpibiŋamä yäpmäŋ akuŋpäŋ punin unu pena!

Täŋ, wäbät nämo nadäŋ yämine. Nämoinik!Ekänitagän umuntak täkäna!

6 Ekäni uwä wäpi biŋam pähap ikek unitä Intäjukun Ämaitak. Ba iniken eŋini udegän, kehäromi, epmägettägagämän ikek.

7 * Unita äma äbori äbori, in kuduptagän Ekäni iniŋorerut! Ekänitä iniken täktäki ba kehärominitayäŋpäŋ wäpi biŋam yäpmäŋ akukot!

* 95:11: Nam 14:20-23; Lo 1:34-36, 12:9-10; Hib 4:3-5 * 96:7: Sam 29:1-2

Sam 96:8 190 Sam 97:18Wäpi biŋam iniŋ oretkaŋ imaka kubä Ekäni iniŋ oretta

pewani yäpmäŋ iniken eŋi gänaŋ ärowut!9 * Nadäkaŋ? Ekäni u kudupitä kudupi-inik unita

ämawebe komeni komeni Anututa nadäŋpäŋkwaineŋ.

10 * Täŋpäkaŋ Anutu täŋo ämawebe, in äma äbori äboriŋode kaŋ yäwerut; Ekäni uwä intäjukun itkaŋkome täŋ-kehärom taŋkuk. Täŋpäkaŋ kometäsäkgämän itpäŋ wareŋi nämo pat täyak.

Täŋpäkaŋ kämi Ekänitä iniken nadäk-nadäk siwoŋiterak äma äbori äbori yäpmäŋ daniŋpäŋ api yabäŋyäwarek. Ude kaŋ yäwerut!

11Ai! Kunum ba kome, ek oretoret täkon! Täŋpäŋ gwägupähap, gäk ba imaka imaka gäk gänaŋ kuŋat täkaŋin gera mämä täŋput!

12 Epän, inkät ketem in gänaŋ itkaŋ u kudup Ekäni iniŋorerut! Täŋpäkaŋ Anutu iŋamikenä päya bipikenpäke itkaŋ u kuduptagän kap teŋpäŋ oretoret kaŋtäŋput!

13* U imata, Ekäni uwä äbayäŋ täyak. Äbäŋpäŋä ämawebekomeni komeni iniken nadäk-nadäk siwoŋi terakyabäŋ yäwatpäŋ man bureni terak api yäpmäŋdaniwek.

97Ekäni uwä kaŋiwat epän ärowani täŋpani

1 Ekänitä intäjukun-inik itak. Unita kome taŋi, ba kometäpuri täpuri gwägu bämopiken itkaŋ, in bäneptäga nadäŋ imiŋpäŋ oretoret täkot.

* 96:9: 2Sto 20:21; Sam 33:8, 93:5, 114:7 * 96:10: Sam 9:8, 67:4, 93:1, 98:9* 96:13: Sam 98:9

Sam 97:2 191 Sam 97:92 Ekäni uwä kudupi-inik. Gubam kenta bipmäŋ uran-

itä kumän uwäk täŋ paot täyak. Täŋkaŋ unitäämawebe yabäŋ yäwat epän säkgämän siwoŋi täktäyak.

3 Täŋpäkaŋ uwä jop nämo kuŋat täyak. Nämoinik, kädäpmebet täŋpewän intäjukun kuŋkaŋ iwaniye ijiŋpaot täyak.

4 Ekäni Anututä yäŋpewän yäpä kwinirirän kome yäŋektäyak. Ude ahäŋirän kometä kaŋkaŋ kwaik täyak.

5 Anutu uwä kome pähap täŋo intäjukun. U äbäŋiränkome pähap ŋo kokoyäk täyak.

6 Kunum ba imaka imaka u terak it täkaŋ unitä Anutukudän siwoŋi täk täyak unitäŋo manbiŋam pewäahäk täkaŋ. Täŋirä ämawebe u kaŋpäŋ nadäktäkaŋ.

7 * Unita ämawebe anutu jopi-jopi yäniŋ oret täkaŋ uwäbumtamäyäk tänaŋi. Anutuniye u tägagämän yäŋyäk täkaŋ.

Upäŋkaŋ nämo! Anutu jopi-jopi kuduptagän u Ekäniiniŋ oretnaŋipäŋ.

8 Anutu, yäpmäŋ danik-danik epän täk täyan u siwoŋiunita ämawebe kuduptagän Saion yotpärarekennanik ba Juda komeken nanik bänep täga pähapnadäŋpäŋ oretoret pähap täk täkaŋ.

9 * Ekäni, gäk ekäni ärowani. Gäkä kome pähap ŋo watäit täyan. Gäk wäpka ärowani pähap. Imaka kometerak ba anutu jopi-jopi kumän yärepmitan.

* 97:7: Kis 20:4; Lo 5:8, 27:15; Jer 10:14; Hib 1:6; Jem 2:19 * 97:9: Kis18:11; Sam 83:18, 95:3, 96:4

Sam 97:10 192 Sam 98:310 Täŋpäkaŋ Anututä ämawebe imaka waki-wakita taräki

nadäk täkaŋ unita gäripi nadäŋ yämik täyak.Täŋpäŋ ämawebeniye watä säkgämän it yämiŋpäŋ

äma wakiwaki keri terak nanik yämagut täyak.11 Bureni, ämawebe kudän täga täŋpani u Anututä

peŋyäŋek bänepiken peŋirän oretoret terak ittäkaŋ.

12 Ai! Ämawebe siwoŋi kuŋat täkaŋ, in Ekänijin unitayäŋpäŋ bänepjinken oretoret pähap nadäk täkot!

Piä taŋi täk täyak u nadäŋpäŋ iniŋ oretkaŋ U ämakudupi-inik yäŋ nadäk täkot!

98Anutu ärowani uwä kehäromi ba kudän siwoŋi mähemi

1 * Ekänitä imaka mebäri mebäri tägagämän pewän ahäŋnimiŋkuŋo unita kap kodaki kodaki terak iniŋorettäkäna!

Ekäninin u siwoŋi, kehäromini terak iwaniye kuduptäŋo kehäromini yäpmäŋ äpuk.

2 Ekänitä ämawebeniye iwan keriken nanikpäŋyämagurirän ämawebe komeni komenitäkehäromini kwawakinik kaŋpäŋ nadäŋkuŋ.

Ude täŋirän kudän siwoŋi-inik täk täyak yäŋ kaŋpäŋnadäwä täreŋkuŋ.

3 * Isrel ämawebeta watä pen api it yämet yäŋ bianyäŋkuko u nadäŋpäŋ ämawebeniye nämo yep-maŋkuk.

Täŋirän ämawebe komeni komeni naniktä täktäki ukaŋpäŋ nadäŋpäŋ yäŋkuŋ; Anutu u ämawebeniyeiwan keri terak nanikpäŋ yämagutkuk yäk.

* 98:1: Kis 15:6; Sam 33:3, 40:5; Ais 52:10 * 98:3: Sam 22:27; Luk 1:54,1:72

Sam 98:4 193 Sam 99:44 Unita ämawebe in kuduptagän kome terak itkaŋ, in

Ekäni iniŋoret kap teŋpäŋ wäpi yäpmäŋ akuktäkot!

5-6 Ude täŋpäŋ bigoŋ utpäŋ iniŋoret kap teŋit womatpiäŋit, uhuwep bok piäk täkot yäk. Bänep tä-gagämän nadäŋpäŋ Ekäni ärowani gera terak in-iŋoret täkot!

7 Ai! Gwägu taŋi, tom gäk gänaŋ itkaŋ u ba kome baämawebe, in kuduptagän Ekäniwäpi yäpmäŋ akuktäkot!

8 Ume, in mämä taŋi yäk täkot! Pom, in imaka udegän,Ekäni iŋamiken oretoret täŋpäŋ kap tek täkot!

9U imata, uwä Anutu Bureni-iniktä äbäŋpäŋ yabäŋ yäwatepän säkgämän siwoŋi täŋkaŋ inikennadäk-nadäksiwoŋi terak ämawebe api yäpmäŋ daniwekounita!

99Anutu intäjukun-inik itak

1 * Ekäni u intäjukun-inik itak. Aŋero keri kukŋi kukŋiirirä u bämopiken maŋit itak.

Unita ämawebe uken-uken nanik kaŋpäŋ nadäŋpäŋumuntaŋpäŋ kwaik täkot!

2 Ekäni uwä Jerusalem yotpärareken itkaŋ wäpi biŋamärowani nikek it täyak. Itkaŋ ämawebe äbori äborikomeni komeni intäjukun it yämik täyak.

3 Bureni! Ekäni u kudupi unita ämawebe päke uEkäni intäjukun-inik itak yäŋ nadäk täkot. Udenadäŋpäŋ wäpi biŋam yäpmäŋ akuk täkot!

4 Intäjukun ämanin, gäk kehäromika nikek itkaŋ kädetsiwoŋitagän gäripi nadäk täyan. Ekäni, bureni,

* 99:1: Kis 25:22

Sam 99:5 194 Sam 99:9gäk Isrel ämawebe nin kädet siwoŋi niwoŋäreŋiriugän iwat täkamäŋ.

Niwoŋäreŋiri ämawebe ätu nämo täŋyäkŋattäkamäŋ. Nämo, kudän täga-tägagän yäwoŋärektäkamäŋ.

5 Unita ämawebe, Ekänijin wäpi yäpmäŋ akuk täkot! UAnutujin bureni. U kudupi-inik unita dubinikenkuŋpäŋ wäpi iniŋoret täkot!

6Nadäkaŋ? Moses kenta Aron uwä Ekäni unitäŋo bämopäma ude itkumän. Ba Samuel u imaka, Anutu iniŋorerani äma kubä.

Äma uwä Ekäniken yäŋapiŋirä nadäŋ yämiktäŋkukonik.

7 * Täŋpäkaŋ Ekäni uwä gubam gänaŋ itkaŋ baga manyämiŋkuk. Yämänkaŋ bagaman u kudup iwatkuŋ.

8 * Ekäni Anutunin, gäk ämawebekaye täŋo yäŋapikman u nadäŋ yämik täŋkun. Gäk gäkŋa-tägänämawebekaye ŋode yäwoŋäreŋkun; Gäk mominipeŋ yämani Anutu.

Momini peŋ yämik täŋkuno upäŋkaŋ wakini u yäpä-siwoŋtakta komi yämik täŋkun.

9 Unita ämawebe, Ekäni Anutunin wäpi yäpmäŋ akuktäkäna! Täŋpäŋ unitäŋo pom kudupiken kuŋpäŋgwäjiŋ äpmoŋ imiŋpäŋ iniŋoret täkäna.

U imata, EkäniAnutuninukudupitä kudupi-inik itak.100

Ämawebe, in äbä Anutu iniŋ orerut!* 99:7: Kis 33:9 * 99:8: Nam 14:20; Lo 9:20; Jer 46:28; Sef 3:7

Sam 100:1 195 Sam 101:31Ämawebe uken-uken nanik, in kuduptagän oretoret gera

terak Anutu iniŋoret täkot!2Täŋpäŋ Anutu täŋo epän bänep pidäm terak täŋpäŋ kap

teŋpäŋ iŋamiken kwawak äbut.3 * Ekäni uwä Anutu itak u nadäwut! Keri terak

ahäŋkumäŋo unita mäheminin ude itak.Täŋpäkaŋ ninä unitäŋo ämawebeniye.

Täŋkaŋ ninä yawakiye unita nibäŋ niwat täyak.4 Eruk ämawebe, in kap teŋpäŋ iniŋ oretpäŋ Ekäni täŋo

yotpärareken äbut! Täŋpäŋ bänep täga man iwet-päŋ wäpi yäpmäŋ akuwut!

5 * Imata, Ekäni uwä tägagämän. Bänep ironi paot-paorinämo. Watä säkgämän pen api it nimiŋ yäpmäŋärowek.

101Devittä intäjukun äma itkaŋ siwoŋi kuŋatta Ekäni iwetkuk

1Ekäni, gäkä nadäkta kap yäŋ-tewayäŋ täyat ŋowä siwoŋikuŋatta ba gäkgänpäŋ gäwaräntäkta tewayäŋ.

2 Näk siwoŋigän kuŋatta nadäŋit nadäŋit api kuŋarerounita gäk näkken jidegän api äben? Täŋkaŋämawebenaye yabäŋ yäwat täyat uwä bänepkuräki terak täk täyat.

3 * Täŋkaŋ kudän wakita not nämoinik api täŋpet. Ba ämaAnutumäde ut imik täkaŋ unitäŋo täktäkita taräkinadäŋpäŋ unita ukät itpäŋ-nadäk kubä nämoinikapi täŋpet.

* 100:3: Sam 79:13, 95:7; Ese 34:30-31; Efe 2:10 * 100:5: 1Sto 16:34; 2Sto5:13, 7:3; Esr 3:11; Sam 106:1, 107:1, 118:1, 136:1; Jer 33:11 * 101:3: Lo 15:9;Sam 5:5, 40:4

Sam 101:4 196 Sam 102:34 Näk täŋyäkŋarani kudän ba kudän waki ätu täŋo täk-

täkta bänep nämo api pewet.5 * Täŋkaŋ äma yäŋpäŋ-yabäŋ yäwat täŋpani u api yäwat

kirewet. Ba äma inita nadäwä ärowani täŋpäpäŋgup yäpmäŋ ärokärok täŋpani u nämo api yabäŋkorewet.

6 * Täŋpäkaŋ ämawebe nadäk kubägän peŋpäŋ Anutuunitagän nadäŋ imikinik täŋpäŋ kuŋat täkaŋ u nottäŋ yämiŋpäŋ api yämaguret.

Ba nadäŋ yämiŋira äma kudän siwoŋigän täŋpanitäwatä epän api täŋ namineŋ.

7*Upäŋkaŋ jopmanman yäwani ba täŋyäkŋarani täŋpan-itä dubinaken täga nämo api itneŋ.

8 Nämo, kepma kepma äma waki täŋpani Ekäni täŋoyotpärareken ba komenin kudupken nanik apidäpmäŋ yäwat kirek täŋpet.

102Äma nadäŋ bäräp terak irani täŋo yäŋapik man

Kap ŋowä äma kubä nadäŋ bäräp terak irirän kehärominikudup paoräpäŋ itkaŋ nadäŋ bäräpi u Ekäni yäŋahäŋpäŋiwetkuk.1O Ekäni, yäŋapikmanna ŋo nadäŋ nami. Gäkä täŋkentäŋ

nami yäŋpäŋ gera ŋo yäyat.2 Bäräpi taŋi kaŋ-ahäŋpäŋ nadäŋ bäräp terak irira näka

mäde nämo ut namen. Nämo, gera yäŋiranadäŋpäŋ bäräŋeŋ täŋkentäŋ nam.

3Näkŋo iritna gupe kadäni keräpitagän äroŋpäŋ abutkuktäkaŋ ude. Täŋpäŋ gupna kädäp ijitak, kädäpgäyek ude.

* 101:5: Sam 18:27, 50:20; Jer 9:4 * 101:6: Sam 119:1 * 101:7: Sam43:1, 52:2-5

Sam 102:4 197 Sam 102:15-164 Muyeŋ päripmäŋpäŋ pewä kubitak täkaŋ udewani bu-

mik itpäŋ ketem nakta bänep kubä nämo nadätat.5 Yäke! Gupna nämo, kujatna-tägän itkaŋ yäŋkähän-

kähän yäŋ itat.6Näk kwäwukbam kome jopiken inigän it täkaŋ ude itat.7 Ba barak kubä inigän-inik päya moräk terak ireko ude.

Däpmon bureni nämo pat täyat.8 Butewaki, kepma käroŋ iwantä nebeŋpäŋ yäŋärok

bumta näwet täkaŋ. Täŋkaŋ wäpna täktäk wakiterak peŋkentäŋpäŋ yäk täkaŋ.

9-10 O Ekäni, gäk näka kokwawak nadäŋ namitan unitaketemta waki, kädäkutpäŋ nak täyat. Täŋkaŋkonämna pitopäŋ umeta ude nak täyat. Näk jiraŋmoräk ude ureŋpäŋ maŋpi kukaŋ.

11Näk kadäni käroŋi kome terak nämo api iret yäŋ nadä-tat. Mup däpmäŋ pewanitä bäräŋeŋ kubitak täkaŋudewani.

12 O Ekäni, gäk intäjukun itkaŋ kaŋiwat epänka tärek-täreki nämo täk täyan. Unita wäpka biŋamtäudegän api it yäpmäŋ ärowek.

13 Täŋpäkaŋ Jerusalem ämawebeta oraŋ yämiŋpäŋtäŋkentäŋ yämikta kadäni ahätak ubayäŋ. Unitabutewaki nadäŋ nimiŋpäŋ äbä täŋkentäŋ nimisi.

14 Butewaki, Jerusalem yotpärare yäpäwawani upäŋkaŋepän ämakaye nintä unita gäripi pen nadäkamäŋ.U täŋo moräk-moräki yabäŋkaŋ butewaki taŋinadäk täkamäŋ.

15-16Upäŋkaŋ Ekänitä Jerusalemu äneŋi yäpmäŋ akuŋpäŋuterak kehäromini kwawak pewän ahäŋirän apikäneŋ. Kaŋpäŋ ämawebe äbori äboritä Ekänita

Sam 102:17 198 Sam 102:26umuntaŋpäŋ intäjukun ämaniye gämori-kengänitpäŋ api oraŋ imineŋ.

17 Täŋpäkaŋ kadäni uken äma jäwäritä Ekänikenyäŋapiŋirä nämo gaŋa taŋpäŋ api nadäŋ yämek.

18 Eruk Ekänitä imaka täŋkuko ŋonitäŋo manbiŋam kaŋkudän täwut. Ude tänayäŋ tämäŋo uyaku oraniyemäden ahänayäŋ täkaŋ unitä kaŋpäŋ nadäŋpäŋEkäni ŋode api yäŋ-iniŋ oretneŋ;

19 Ekäni ini iraniken punin unu itkaŋ kome terakijiŋpewän äpuk.

20 Ude täŋpäŋ nadäŋkuk; Äboriye komi eŋiken irani,kumäkta biŋam täŋkuŋo u komi nadäŋkaŋyäŋkähän-kähän yäŋirä. Ude nadäŋpäŋ äpämaŋkukta yäniŋ kireŋkuk.

21 Unita Ekäni täŋo wäpi u Saion pom terak Jerusalemyotpärareken api iniŋ oretneŋ.

22Kadäni ugän äma äbori äbori äbä kubäkengän api itneŋ.Täŋpäŋ intäjukun ämaniye ba äboriye kudup uEkänitagän watä epän api täŋ imineŋ.

23 Täŋpäkaŋ irit kuŋat-kuŋatna bämopiken Ekänitä ke-häromina täŋpän wawäpäŋ nepmaŋkuk.

24 * Unita ŋode iwetkut; Anutuna, gäk itkunotä it yäpmäŋäbätan. Api it yäpmäŋ ärowen. Näk tägawaninämo täŋira gäk näk bäräŋeŋ nämo nämaguren!

25 * Anutu, bian-inik kome ŋo gäkä täŋkun. Täŋpäŋkunum peŋpäŋ imaka imaka kudup peŋmoreŋkun, kome terak ba kunum gänaŋ.

26 Imaka imaka kehäromi u kudup api paot moreneŋoupäŋkaŋ gäk pen api iren, paot-paotka nämo.

* 102:24: Jop 36:26; Sam 90:2; Ais 38:10; Hab 1:12 * 102:25: Hib 1:10-12

Sam 102:27-28 199 Sam 103:5Täŋiri imaka kunum ba kome terak peŋkuno uwäämatä tek täŋ yäpmäŋ kuŋarirä wek täkaŋ udegänapi täneŋ.

Täŋpäŋ ämatä tek bianimaŋpäkuk täkaŋ gäk udegäntäŋpewi ämawebe paot täkaŋ. Ude täk täyan unitaämawebe kadäni käroŋi nämo it täkaŋ.

27-28* Anutu, gäk itan ude pen api ireno unita nanakniyetawatä it yämiŋiri säkgämän api itneŋ. Täŋkaŋunitäŋo nanakiye udegän, gäkŋata biŋamgän apiitneŋ.

103Anutu iron mähemi-inik iniŋ oretoret kap

1 Näk Ekäni täŋo wäpi biŋam u yäpmäŋ akuk täyiwa!Bureni! Gupna, nadäk-nadäkna u kuduptä Ekänitäŋo wäpi kudupi u iniŋoret täŋpa!

2 Ekänitä iron täŋ namik täyak unita guŋ täwetta yäŋpäŋwäpi biŋam yäpmäŋ akuk täyiwa!

3 * Ekäni unitä momina kudup peŋ namiŋ morek täyak.Täŋpäŋ käyämna imaka, kudup nepmaŋpän tägaktäyat.

4* Ekänitä täŋkentäŋ namiŋirän nämopaot täyat. Bureni!Iron pähap näkä terak buŋät täyak.

5 * Imaka imaka gakŋi gäripi nikek namik täyak unitätokŋek itkaŋ yäŋ nadäk täyat.

Täŋpäŋ gupna kwitaŋirä kehäromi namiŋirängubaŋi äneŋi äworeŋpäŋ pidämigän kuŋat täyat,siäŋtä kuŋat täkaŋ ude bumik.

* 102:27-28: Ais 43:10; Mal 3:6; Jem 1:17 * 103:3: Ais 33:24; Jer 17:14* 103:4: Sam 34:22, 56:13 * 103:5: Ais 40:31

Sam 103:6 200 Sam 103:146Ekäni u kudän siwoŋi terak ämawebe yabäŋ yäwat täyak.

Äma ätu iwantä kädet waki täŋ yämik täkaŋ, ämaudewani täŋkentäŋ yämik täyak.

7 Täŋpäkaŋ bian, Anututä imaka imaka täŋpayäŋnadäŋkuko u kudup Moses iwet moreŋkuk. Baimaka imaka ämatä täga tänaŋi nämo u täŋiränIsrel ämawebetä yabäŋpäŋ-nadäŋkuŋ.

8 * Bureni! Ekäni uwä butewaki ba iron pähap täŋ nimiktäyak. U komen äma ninta kokwawak bäräŋeŋnämo täk täyak.

Nämo, iniken bänepi dätpäŋ nimik täyak.9 U ninta kokwawak jop nadäŋ nämo täk täyak. Ba

kokwawaki kadäni käroŋi nämo yäpmäŋ kuŋattäyak.

10 * Täŋpäkaŋ momininta ba wakiwakininta kowata taŋiniminaŋipäŋ nämo nimik täyak. Nämoinik!

11 * Ekäni uwä äma oraŋ imik täkaŋ udewanita butewakipähap nadäŋ yämik-inik täk täyak, kunum kentakome u taŋi pähap ude.

12* Täŋpäkaŋmominin yäpmäŋpäŋ ban-inikmaŋpän kuktäkaŋ uwä edap dapuri äbani kädatä äpmok täyakkäda u ban-inik itkamän ude.

13 * Ba naniyetä iroŋiniyeta nadäŋ yämik-inik täk täkaŋudegän Ekänitä ämawebe oraŋ imik täkamäŋ,ninta nadäŋ nimikinik täk täyak.

14 * Ekäni u nintäŋo mebärinin nadätak. Ninä kehäro-minin nikek nämo, ninä komepäŋ gatäwanigän.

* 103:8: Jem 5:11 * 103:10: Esr 9:13 * 103:11: Sam 57:10; Efe 3:18* 103:12: Ais 43:25; Mai 7:18 * 103:13: Mal 3:17 * 103:14: Stt 3:19;Sam 78:39; Sav 12:7

Sam 103:15 201 Sam 103:2215 * Iritninä mup ba irori udewani.16 Mänittä piäŋirän irori u bäräŋeŋ paotpeŋ kuk täkaŋ.

Kokoki kubä nämo irek.17 * Upäŋkaŋ äma Anututa nadäŋ imikinik täk täkaŋ

unita iron pen api täŋ yämiŋ yäpmäŋ ärowek.Ba nanakiyetä oraniye terak pen api täŋ yäpmäŋärowek.

18 Bureni, Ekäni täŋo man kädet bian yämiŋkuko uiwarani, ba unitäŋo jukuman buramiwani ude-wanita butewaki pen api nadäŋ yämiŋ yäpmäŋärowek.

19 Ekäni uwä kunum gänaŋ intäjukun-inik itak. Itpäŋimaka imaka kunum gänaŋ ba kome terak unitäŋomähemi pähap itak.

20Unita Ekäni täŋo aŋero, in wäpi biŋam yäpmäŋ akuwut!In Ekäni täŋo man buramik äma kehäromi nikekude itkaŋ unita manita juku pekot!

21 Täŋpäkaŋ Ekäni täŋo komi äma kunum gänaŋ itkaŋ, inudegän,wäpi biŋam iniŋ orerut. Inä epän ämaniyeunita mani buramiwut!

22 Bureni! Imaka imaka komeni komeni Anututä pewänahäŋkuŋo in kuduptagän Ekäni iniŋ orerut.Ekänitä deken deken tabäŋ täwat täyakken ukeniniŋ orerut.

Ba näk udegän, gupna, nadäk-nadäkna kuduptä Ekänitäŋo wäpi biŋam yäpmäŋ akuk täyiwa!

104Anutu imaka kuduptagän pewän ahäwani u iniŋ oretna!

* 103:15: Jop 14:1-2; Jem 1:10-11; 1Pi 1:24 * 103:17: Luk 1:50

Sam 104:1 202 Sam 104:101 Bänep nadäk-nadäknatä Ekäni iniŋ orera!

O Ekäni Anutuna, gäk ärowani pähap. Gäk intäjukun-inik itkaŋ epmäget kudän säkgämän-inikkatäuwäktäŋ gamiŋirän itan.

2 * Peŋyäŋekka pähappäŋ tek ude yamäk täyan. Täŋpäŋkunum terak guk kejima ämatä tek iriŋ wädäŋpäŋpek täkaŋ ude peŋkuno itkaŋ.

3 * Täŋkaŋ irit bägupka ume punin itak u terak täŋkun.Täŋpäkaŋ gubam terak maŋiriri mänittä yäpmäŋkuŋat täyak.

4 * Ude täŋkaŋ yäŋiri mänittä gäkŋo meka jinom komenikomeni yäpmäŋ kuŋat täyak, ba yäpätä epänämakaye ude itak.

5Täŋpäkaŋ kome pähap ŋo täŋ-kehärom taŋpäŋ peŋkunoiniken beki terak wareŋi nämo it täyak.

6 Kome täŋ-kehärom taŋpäŋ peŋkaŋ gwägu täŋpäŋ pewikome pähap ba pom imaka, kudup yejämäŋpäŋpeŋkuk.

7 Ude täŋkunopäŋ mäden man kehäromi, iromäŋ udeyäŋiri gwägu ämetkuk.

8 Gwägu pähap uwä pom kakätäŋpäŋ wädäŋ äpä kubariyäŋ imiŋkunken ugän itkuk.

9 * Ude täŋkuno unita baga peŋ imiŋkuno u täga nämowärämut täyak. Ude täŋkuno unita gwägutä komeäneŋi kudup nämo api yejämbek.

10 Täŋpäkaŋ gäkŋa-tägän täŋpewi ume ini kubat-kubatken äpämaŋ päŋku pommebäriken ämiŋkaŋkubägän kukaŋ.

* 104:2: Ais 40:22; Dan 7:9 * 104:3: Sam 18:10 * 104:4: Hib 1:7* 104:9: Jer 5:22

Sam 104:11 203 Sam 104:2211Täŋirä tom ägwäri mebäri mebäri u naŋpäŋ kotäki irok

tawäpäŋ it täkaŋ.12 Ba baraktä ume pomi terak nanik päya uniterak eŋini

täŋpäŋ itkaŋ iniken manman yäk täkaŋ.13 Täŋpäkaŋ kunum gänaŋ nanik iwän yäŋiri tak täyak.

Iwän taŋpäŋ kometa gakŋi tokŋek-inik imik täyak.14 Ude täŋiri ketem tomtä nakta ba ämatä piŋpäŋ nakta

ahäŋ bumbum täk täkaŋ.15 Bureni Ekäni, gäk wain ume nimiŋiri naŋpäŋ oretoret

täk täkamäŋ. Ba orip gakŋi iŋamninken äruritnaägo weŋirä kuŋatta nimik täyan. Täŋpäŋ gupnintäŋ-kehärom takta ketem nimik täyan.

16 Täŋpäkaŋ Ekäni, nadäŋiri gäkŋaken päya taŋi taŋiLebanon komeken itkaŋ u iwäntä gakŋi säkgämänyämik täyak.

17 Ude täŋirä barak mebäri mebäritä päya uterak eŋinitäŋpäŋ it täkaŋ.

18 Täŋpäkaŋ tom taŋi taŋi pom käroŋi terak kuŋarirätäpuri täpuri ätutäwä mobä gänaŋ pat täkaŋ.

19 Täŋpäŋ komepak täŋpäŋ peŋkuno unitä imaka imakatäŋo ahäk-ahäk unitäŋo kadäni wädäŋ yäpmäŋäbäk täyak.

Täŋpäkaŋ edap uwä käderi iwatpäŋ kadäni udekenäpmok täyat yäŋ nadätak.

20Yäŋpewi edap äpmoŋirän bipmäŋurani äbäk täyak. Udetäŋirän tom bipani kuŋarani u kuŋat täkaŋ.

21 Aŋ ägwäri tomta wäyäkŋeŋkaŋ gera yäŋtäŋ kuŋattäkaŋ. U, Anutu gäkä nimi yäŋkaŋ gabäŋ tarektäkaŋ.

22 Eruk edap abäŋirän patpat bägupi, gänaŋken äneŋiäpmok täkaŋ.

Sam 104:23 204 Sam 104:3223 Ude täŋirä ämawä akumaŋ epäniken päŋku epän täŋ

yäpmäŋ kuŋirä edap äpmok täyak.24 O Ekäni, gäk imaka mebäri mebäri pewi ahäŋkuŋo

u daninaŋi nämo. Nadäwi tärewäpäŋ täŋmoreŋkun. Kome ŋo terak ketka kudäntä tokŋeŋmoreŋkuko pätak.

25 Täŋpäkaŋ gwägu pähap ŋode yäwa; U pipiyäwanipähap. U gänaŋ tomba imaka imaka täga daninaŋinämotä pätkaŋ.

26 * U terak ämatä gäpe yäpmäŋ kuŋat täkaŋ. Ba tompähap kubä wäpi Levitan täŋpäŋ yepmaŋkuno ugänaŋ täŋoret täk täkaŋ.

27 Imaka imaka irit ikek kuduptä gäkä ketem nimi yäŋkaŋgabäŋ tarek täkaŋ.

28 Täŋpäkaŋ gäkŋa-tägän ketem yämi naŋpä koki täktäkaŋ.

29 Upäŋkaŋ gäkä mäde ut yämiŋiri umuntak täkaŋ. Gäkirit kuŋat-kuŋari yäyomägariri kumäŋpäŋ komeäworek täkaŋ.

30 Täŋpäkaŋ gäk meka woŋ piäŋ yäwariri komenita ätukodaki ahäk täkaŋ. Täŋiri imaka imaka kome terakkodaki ahäk täkaŋ.

31Unita ŋode yäwa; Ekäni täŋowäpi biŋambapeŋyäŋeki upaot-paori nämo it täyon! Täŋpäkaŋ Ekäni inikenket kudän unita kaŋpäŋ kaŋgärip täk täyon.

32 Ekäni uwä kehäromi pähap ikek. Kome jop kaŋiränkwaik täyak. Ba keritä pom jop tensumurirän gupeärok täkaŋ.

* 104:26: Jop 41:1; Sam 74:14; Ais 27:1

Sam 104:33 205 Sam 105:5-633 Unita irayäŋ täyat udegän Ekäni täŋo täktäki tägata

yäŋpäŋ kap api teŋ imik täŋpet.Bureni, it yäpmäŋ kwayäŋ täyat udegän kap teŋpäŋ

Anutu api iniŋoret täŋpet.34 Täŋpäŋ imaka täga-tägatagän yäŋpäŋ-nadäk täŋira

Anututä kawän tägawut yäŋ nadäk täyat. U imata,näk Ekäninata yäŋpäŋ oretoret pähapnadäk täyat.

35 Upäŋkaŋ Ekäni, gäk äma momi täŋpani kudup kaŋdäpmäŋ! Äma waki täŋpani kudup paorut yäŋnadätat!

Eruk, Bänep nadäk-nadäknatä Anutu iniŋ orera!Täŋira, ämawebe in kuduptagän Ekäni udegän iniŋ

orerut!105

Anututä Isrel ämawebeken yäpätägak epän täŋkuk1-2 Eruk, Ekäni täŋo ämawebe, Anutu-kengän bänep täga

man iwerit täŋkentäŋ nimikta yäŋapik täk täkäna!Uwä wäpi biŋam ikek unita epän pähap täŋkuko

unitäŋo manbiŋam ämawebe komeni komeni kaŋyäŋahäŋpäŋ yäwetna. Täŋpäŋ kap teŋpäŋ wäpikaŋ yäpmäŋ akuna.

3 Nin unitäŋo ämawebe itkamäŋ unita oretoret terakkuŋat täkäna. Bureni! Ämawebe Anutukenyäŋapik täkamäŋ nin, oretoret täk täkäna!

4 Täŋpäŋ Anutu dubini-kengän kuŋitna täŋkentäŋ nimiktäyon. Ba kehäromi yäpna yäŋpäŋä ukengänyäŋapik täkäna.

5-6 Isrel ämawebe, in nadäkaŋ? Inä Anutu täŋo epänämaniyat wäpi Abraham kenta Jekop unitäŋooraniye. Inä Anututä inita biŋam iwoyäwani.

Sam 105:7 206 Sam 105:15Unita kudän kudupi Anututä bian täŋkuko unitanadäneŋ. Ba äma wakita komi yämik täŋkukounita juku pineŋ.

7Ekäni uwäAnutunin. Unitäŋo bagamanuwä komen ämauken-uken naniktä buramikta yäwani.

8 Ninkät topmäk-topmäk kubägän peŋkuko u paot-paorinämo. Ba imaka imaka api täŋ tamet yäŋyäŋkuko u kadäni kadäni yeritä yeri ahänayäŋtäkaŋ udegän iwatpäŋ api täŋ nimek.

9 * Topmäk-topmäk kubägän uwä bian oranin Abrahamkenta Aisakkät täŋkuŋ. Yäŋ-kehäromtak manyäŋkuko u nämoinik api irepmirek.

10 * Täŋpäŋ man ugänpäŋ Jekop iwetgän täŋkuk. Bu-reni, topmäk-topmäk Isrel äbotkät täŋkuko uwäitkukonitä itak.

11 Täŋpäŋ man kehäromi yäwetkuko uwä ŋode; Kenankome taniŋ kirewayäŋ täyat u gäk ba oraŋkayemäden ahänayäŋ täkaŋ inta biŋam api täŋpek yäk.

12Täŋpäkaŋ äbekniye oraniye bian äbot taŋi nämo, täpuri.Uwä komeni nämo ude kome ŋoken itkuŋ.

13 Kome kubäkengän iräpmok-inik nämo täŋkuŋ. Nämo,ämatä komeken itpäŋ wärämut täŋtäŋ kuŋatkuŋ.

14 * Ude täŋkuŋo upäŋkaŋ Ekänitä yabäŋ äwaräkuktäŋirän ämatä nämo täŋpä waŋkuŋ. Nämo,ämawebeniyeta yäŋpäŋ intäjukun äma ittäŋkuŋkuŋo u jukuman kehäromi ŋode yäwetkuk;

15 Ämawebe näkŋata biŋam iwoyäwani unita waki kubätäŋ yämikta nämoinik nadäneŋ yäk. Ba näkŋo

* 105:9: Stt 12:7, 17:8, 26:3 * 105:10: Stt 28:13 * 105:14: Stt 20:3-7

Sam 105:16 207 Sam 105:22man yäŋahäwani ämanayeta udegän nämo täŋyämineŋ yäŋ yäwetkuk.

16 * Eruk, it yäpmäŋ kuŋtäko Ekänitä nadäŋirän komeuken nakta jop irit kadäni ahäŋkuk. Ketem päkeu kudup pewän paotkuŋ.

17 * Ude täŋkaŋ Josep iniŋ kireŋpewän intäjukun Isipkomeken päŋku itkireŋkuk. U noriyetä gwäkiyäpmäkta nadäŋpäŋ epän watä äma jopi ude ittaämata yäniŋ kireŋkuŋ.

18 * Eruk, imagut yäpmäŋ kuŋpäŋä komi eŋiken teŋpäŋyen kehäromitä kuroŋiken topmäŋkaŋ kotäkikenäudegän imaka bäräpi kubäpäŋ topmäŋpäŋ tewäwädäŋkuk.

19 Komi eŋiken ugän it yäpmäŋ kuŋtäyon imaka ahäktaEkänitä iwerirän yäŋahäŋkuko u ahäŋirän kaŋpäŋnadäŋkuŋ. Kaŋpäŋ nadäŋpäŋ Josep täŋo man ubureni yäŋ nadäŋkuŋ.

20 * Eruk, Isip täŋo intäjukun ämatä ude nadäŋpäŋä ämakubä iwerän päŋku Josep komi eŋiken nanik iniŋkireŋpewän äpämaŋ kuŋkuk.

21 * Ude täŋpäŋä intäjukun äma u Josep tuŋum ba imakaimakani kudup unita watä it yämikta wäp im-iŋkuk.

22 Ba ugän nämo. Iniken noriye Joseptä iniken gäripterak yabäŋ yäwatta kehäromi imaka imiŋkuk.Ba unitäŋo nadäk-nadäk ämaniye yäwetpäŋ yä-woŋärekta wäp imiŋkuk.

* 105:16: Stt 41:53-57 * 105:17: Stt 37:28, 45:5 * 105:18: Stt39:20–40:23 * 105:20: Stt 41:14 * 105:21: Stt 41:39-41

Sam 105:23 208 Sam 105:3223 * Eruk, u punin terak, Jekoptä Isip komeken päŋku

itkuk.24 * U irirän Ekänitä nadäŋ imiŋirän äboriyeken yeriniye

ahäŋ bumbum täŋkuŋ. Ahäŋ bumbum täŋpäŋunitäŋokehäromitä iwaniye täŋo kehäromi yärep-mitkuŋ.

25 Täŋpäkaŋ Ekänitä Isip nanik täŋpewän epän watäämawebeniye unita kokwawak täŋ yämiŋpäŋ komiyämikta kädetta yäŋpäŋ-nadäk täŋkuŋ.

26* Eruk ude täŋkaŋmäden Ekänitä epänwatä ämani yaräiwoyäŋpäŋ yepmaŋkuko Moses kenta Aron yäniŋkireŋpewän Isip äbumän.

27 Äbäŋpäŋ Isip ämawebe bämopiken Anutu täŋo kudänkudupi ŋode pewän ahäŋkuŋ;

28* Anututä yäŋirän bipmäŋ uranitä kome pähap u kudupuwäk täŋpäŋ peŋkuk. Upäŋkaŋ Isip nanik u Anu-tutä Moses meniken man yäŋahäŋkuko u kudupbitnäŋkuŋ.

29 * Ude täŋkuŋo unita äneŋi ume täŋpewän nägätäworeŋirän ume gänaŋ nanik tom kudup kumäŋmoreŋkuŋ.

30 * Ude täŋkaŋ äneŋi kubä ŋode täŋkuk; Yäŋiränwirit ahäŋ bumbum täŋpäŋ kome päke u kuduptokŋeŋpäŋ patkaŋ, intäjukun äma täŋo patpatbägupken udegän tokŋeŋpäŋ patkuŋ.

31 * Eruk Ekänitä äneŋi yäŋirän gäbäräm kenta nämäk-nämäk pädä nikek ahäŋ patpäŋ komeni komenikudup tokŋeŋ moreŋkuŋ.

32 * Ude täŋkaŋ Ekänitä nadäŋirän iwän bureni nämo* 105:23: Stt 46:6, 47:11 * 105:24: Kis 1:7-14 * 105:26: Kis 3:1–4:17* 105:28: Kis 10:21-23 * 105:29: Kis 7:17-21 * 105:30: Kis 8:1-6* 105:31: Kis 8:16-17, 8:20-24 * 105:32: Kis 9:22-25

Sam 105:33 209 Sam 105:41taŋkaŋ yäpä kwinirirän mim-tägän maŋkuŋ.

33Mimtämaŋpäŋwain päya ba ketemi epän kudup täŋpänwawäpäŋ yäpätä päya ijiŋ-gariŋpäŋ peŋkuk.

34 * Äneŋi yäkgän täŋirän käpukbam daninaŋi nämo,bumta ahäŋkuŋ.

35 Ahäŋ patpäŋ gwaktä imaka pähämi nikek kudup naŋmoreŋkuŋ. Ba Isip naniktä ketem piwani imaka,pähämi kudup naŋkuŋ.

36 * Ude täŋtäŋ kuŋtäŋgän Ekänitä Isip nanik täŋonanak ämani intäjukun nanik u kudup däpmäŋmoreŋkuk.

37 * Eruk, ude täŋkaŋ Isrel ämawebe Isip nanik täŋo siliwagol moneŋ bumta yäpäkaŋ Ekänitä watäni itpäŋIsip komeken nanik yämagut yäpmäŋ äpämaŋkuŋkuk. Täŋirän kubätä bäräpi kubä nämo kaŋ-ahäŋkuk.

38 Täŋpäkaŋ Isip nanik Isrel nanikta umuntaŋkuŋo unitayepmaŋpeŋ kuŋirä oretoret täŋkuŋ.

39 * Täŋpäkaŋ ämawebeniye kuŋirä Ekänitä nadäŋirängubamtä äyuŋ täŋ yämikta gwäki terak itkuk.Täŋpäkaŋ bipani peŋyäŋek yämikta kädäp mebetpeŋkuk.

40 * Ude täŋkaŋ ketemta yäŋapiŋirä barak ätu yämiŋirännak täŋkuŋ. Ba käräga kunum gänaŋ nanikyämiŋirän naŋ tokŋek täk täŋkuŋ.

41* Täŋpäkaŋmobä kubä yäŋirän imäränkaŋumeugänaŋnaniktä äpäŋirän naŋkuŋ. Kome kawuki umeni

* 105:34: Kis 10:12-15 * 105:36: Kis 12:29 * 105:37: Kis 12:33-36* 105:39: Kis 13:21-22 * 105:40: Kis 16:2-15 * 105:41: Kis 17:1-7;Nam 20:2-13

Sam 105:42 210 Sam 106:3nämo upäŋkaŋ mobä gänaŋ nanik yäŋirän äpukounitä täŋkentäŋ yämiŋkuk.

42 Imaka päke ude täŋ yämiŋkuko uwä bian epänwatä ämani Abraham ukät yäŋkehäromtak manyäŋkuko u iwatkaŋ täŋkuk.

43 Bureni, ämawebeniye inita biŋam iwoyäwani u yäŋ-yäkŋat yäpmäŋ kuŋirän teŋ oretoret terakkuŋkuŋ.

44* Yäŋ-yäkŋat yäpmäŋ kuŋpäŋ äbot ätu täŋo kome yäniŋkirewän koreŋkuŋ. Kome äma ätutä ket uranikoreŋpäŋ itkuŋ.

45 Täŋpäkaŋ täŋkentäk taŋi täŋ yämiŋ yäpmäŋ äbuko ujop nämo täŋ yämiŋkuk. Nämo, u jukumani babaga mani u kudup buramiŋpäŋ kuŋatneŋta täŋyämiŋkuk.

Unita Ekäni wäpi iniŋ orerut!

106Isrel naniktä momini yäŋahäŋkuŋ

1 * Ekäni wäpi iniŋ oretna! U säkgämän täŋ nimiktäyak unita bänep täga nadäŋ imik täkäna! Nadäŋnimikinik täk täyak uwä tärek-täreki nämo.

2 Imaka imaka taŋi taŋi täk täyak unitäŋo mebäri netätäkudup täga yäŋahäwek? Ba netätä iniŋ oreräntärewek? Nämoinik!

3 Ämawebe mani buramiŋpäŋ kädet siwoŋigän kuŋattäkaŋ uwä Ekäni täŋo oretoret terak kuŋat täkaŋ.

* 105:44: Jos 11:16-23 * 106:1: 1Sto 16:34; 2Sto 5:13, 7:3; Esr 3:11; Sam100:5

Sam 106:4 211 Sam 106:124 Unita Ekäni, ämawebekaye täŋkentäŋ yämiŋpäŋ iwan

keriken nanik yämagurayäŋ täyanken uken näkimaka, bok kaŋ nimagut!

5 Ude täŋiri ämawebekayetä äneŋi täŋ-bumbum terakirirä yabäŋpäŋ oretoret bok kaŋ täna. Ude täŋiriketka kudänkaye nintä gäka gäripi inide kubänadäk täkäna!

6Butewaki, äbekniye oraniyetämomi täŋkuŋonin udegäntäŋkumäŋ. Täŋpäwak mebäri mebäri täŋkumäŋ.

7 * Äbekniye oraniye Isip komeken itkuŋo u Anutu täŋokudän tägatäga kaŋpäŋ nadäŋkaŋ upäŋkaŋ unitanadäwä äpani täŋkuk. Nadäŋ yämik-inik täŋpäŋtäŋkentäkmebärimebäri täŋ yämiŋkuko upäŋkaŋguŋ taŋpäŋ Gwägu Gämäniken peŋawäk täŋ im-iŋkuŋ.

8 Ude täŋkuŋo upäŋkaŋ yäŋkehäromtak mani iwatpäŋkehäromini ärowani u kwawak yäwoŋärekta ŋodetäŋkentäŋ yämiŋkuk;

9 * U Gwägu Gämäni peŋ iwerirän däkŋeŋpäŋ kukŋi kukŋikuŋirän kädet parirän ämawebeniye kome terakyeŋtäŋ kuŋkuŋ.

10Ude täŋkaŋ äma komi yämani, iwaniye u keriken nanikyämagut yäpmäŋ äpämaŋ kuŋkuk.

11 Ude täŋpäŋ iwaniye uwä täŋpewän umetä kudup däp-mäŋ moreŋkuk, kubätä nämo itkuk.

12 * Ude täŋirän ämawebeniyetä kaŋpäŋ yäŋkehäromtakmani unita nadäwä bureni täŋpäpäŋ kap terakiniŋ oretkuŋ.

* 106:7: Kis 14:10-12 * 106:9: Kis 14:21-31 * 106:12: Kis 15:1-21

Sam 106:13 212 Sam 106:2213 Upäŋkaŋ täŋ yämiŋkuko unita bäräŋeŋ guŋ taŋpäŋ

jukumani nadäkta juku kubä nämo peŋkuŋ.14 * Nämo, kome jopiken kuŋatkä ketem mebäri kubä

nakta wakiinik kubä nadäŋpäŋ Anutu jop nadäŋpeŋ iwetkuŋ.

15 Täŋirä imatäkenta nadäŋpäŋ yäŋapiŋkuŋo u bureniyämiŋkuko upäŋkaŋ käyäm waki kubä bok bä-mopiken pewän ahäŋkuŋ.

16 * Kome jopiken u ittäŋ kuŋattäŋgän Isrel äbotken nanikätutä Moses ba Ekäni täŋo epän watä äma kudupiwäpi Aron, yarä unita kokwawaknadäŋ yämiŋkuŋ.

17 Täŋirä kome aŋeŋirän Datankät Abiram ini ba äboriyekudup kome gänaŋ äpmoŋirä kome äneŋi ämiŋpipiŋkuk.

18 Ude täŋirä kädäp mebettä päpä äma yarä unitäŋoiwaräntäkiye wakiwaki täŋpani u kudup ijiŋmoreŋkuk.

19 * Eruk, ittäŋ kuŋtäŋgän Sainai pom mebäriken bu-limakau wärani kubä golpäŋ täŋpani täŋkuŋ.Täŋpäŋ peŋkaŋ unita gwäjiŋ äpmoŋ imik täŋkuŋ.

20 U Anutu wäpi biŋam ärowani nikek mäde ut imiŋpäŋu komenita tom muyeŋ näŋpani u peŋpäŋ wäpiiniŋoret täŋkuŋ.

21Ude täŋkuŋo uwä Anutu Isip komeken iwaniye kerikennanik yämagutta kudän kehäromi mebäri mebäritäŋkuko unita guŋ taŋpäŋ ude täŋkuŋ.

22 U kawut! Imaka kudupi kudupi Isip kome täŋkukoba imaka ämatä nämo tänaŋi Gwägu Gämänikentäŋkuko unita nadäna inide kubä täŋpän!

* 106:14: Nam 11:4-34 * 106:16: Nam 16:1-35 * 106:19: Kis 32:1-14

Sam 106:23 213 Sam 106:3123 Täŋpäkaŋ Anutu ämawebeniye kudup täŋpän

wanayäŋ yäŋirän epän watä ämani Moses unitäämawebeniye gärak itpäŋ Anutu täŋo kokwawakiukät-pipiŋirän nämo däpuk.

24 * It yäpmäŋ kuŋtäŋgän Anutu täŋo yäŋkehärom-tak man yäŋkuko unita nadäwä bureni nämotäŋpäpäŋ kome säkgämän Anututä yäniŋ kirektayäŋkuko u korekta bitnäŋkuŋ.

25 Bitnäŋpäŋ eŋi jopikengän itkaŋ Ekäni täŋo manta jukukubä nämo peŋkaŋ iniken gärip iwatpäŋ yäŋuruk-uruk man bumta yäŋkuŋ.

26Ude täŋirä Ekänitä jukuman kehäromi ŋode yäwetkuk;Kome jopiken täŋpewa in api paotneŋ yäk.

27 * Yerijiye yäpmäŋ daniŋpäŋ yepmaŋpa guŋ äbotkenkukŋi käda päŋku api kumäŋ täŋpä kuneŋ yäŋyäwetkuk.

28 * Eruk ittäŋ kuŋtäŋgän Peo komeken Anutu täŋo äbottäguŋ äbot täŋo anutu jopi kubä wäpi Bal u iniŋoretta biŋam täŋkuŋ. Täŋpäŋ anutu jopi, iririnämo, u iniŋ oretta tom ijiwani u nak täŋkuŋ.

29Ude täŋpewä Ekäni täŋo kokwawaki bumta ahäwänpäŋnadäŋirän ämawebe bämopiken käyäm wakiinikkubä weŋ patkuk.

30 Ude ahäŋirän Finiastä kaŋpäŋ nadäŋpäŋ ämawebemomi täŋkuŋo u komi yämiŋirän eruk Anututäkäyäm waki u täŋpewän paotkuk.

31 Finiastä ude täŋkuko uwä Anututä kawän tägawäpäŋäma siwoŋi yäŋ pen, paot-paori nämo api nadäŋyäpmäŋ ärowek.

* 106:24: Nam 14:1-35 * 106:27: Wkp 26:33 * 106:28: Nam 25:1-13

Sam 106:32 214 Sam 106:4032*TäŋpäkaŋMeribaumedapuriken ämawebe äneŋiwaki

täŋirä Anututä kokwawak äneŋi nadäŋ yämiŋkuk.33 Täŋirän Moses nadäŋ bäräp terak itpäŋ bänepi jägäm

tawäpäŋ man jopjop mäyap yäŋkuk.34 * Eruk kome Anututä iwoyäŋ yämani uken ahäŋkuŋo

upäŋkaŋ Anututä kome u nanik guŋ ämawebepäke u däpmäkta yäwetkuko udegän nämotäŋkuŋ.

35 Nämo, yabäŋ koreŋpäŋ ämawebe u nanikkät kowat-yäpän täŋpäŋ guŋ äbot täŋo kädet wakiwaki uiwarän täŋkuŋ.

36Anutu täŋo ämawebeniye unitägän kome unitäŋo mäjowära nadäŋ yämiŋpäŋ gwäjiŋ äpmoŋ yämiŋkuŋ.Nadäŋ yämiŋkuŋo unita waŋ moreŋpäŋ ŋode täktäŋkuŋ;

37 * Iniken äperiye nanak ätu däpmäŋpäŋ Kenan naniktäŋo anutu jopi unita ärawa ude täŋ yämik täŋkuŋ.

38 * U äperiye nanak waki kubä nämo täŋirä jop nadäŋdäpmäŋirä nägäritä kome u Anutu iŋamikentäŋpän waŋkuŋ.

39 Täŋpäkaŋ iniken täktäki unitä ini imaka, Anutuiŋamiken taräki-inik ude itkuŋ. Ude täŋkuŋounitäwä Anutukät bänep kubägän nämo täŋkuŋ.Nämo, iniken gärip iwarän täŋkuŋ.

40 * Ude täŋirä Ekänitä iniken ämawebeniye unita gaŋanipähap nadäŋpäŋ kokwawak täŋ yämiŋkuk.

* 106:32: Nam 20:2-13 * 106:34: Het 2:1-3, 3:5-6 * 106:37: 2Kin 17:17* 106:38: Nam 35:33 * 106:40: Het 2:14-18

Sam 106:41 215 Sam 106:4841Ude täŋpäŋ Anututä ini nadäŋpäŋ ämawebeniye yabä-

kätäŋirän guŋ ämawebetä äbä intäjukun täŋyämiŋirä gämoriken kuŋatkuŋ.

42Täŋirä iwaniyetä komi epänmebäri kubä täŋ yämiŋkuŋ.43Täŋpäkaŋ kadäni kadäni Ekänitä ämawebeniyewakiken

nanik yämagut täŋirän upäŋkaŋ waki täkta gwäkpimiŋpäŋ äpmok-inik täk täŋkuŋ.

44 Ude täk täŋkuŋo upäŋkaŋ Ekänitä konäm butewakininadäŋ yämik täŋkuk.

45 Butewaki nadäŋ yämiŋpäŋ topmäk-topmäk kubägänämawebeniyekät bian täŋkuko u juku piŋpäŋnadäŋ yämik-inik täŋpäŋ jop yabäŋ oretkuk.

46 Yabäŋ oretkaŋ äma komi epän yämani u täŋpewänämawebeniye gämoriken itkuŋo unita butewakinadäŋ yämiŋkuŋ.

47 Eruk Ekäni Anutunin, ude täŋkuno unita nin udegäntäŋkentäŋ nimiŋpäŋ guŋ äbot täŋo komi epänkenitkamäŋken ŋo nanik äneŋi nimagut yäpmäŋ äpä-maŋ kuyi! Ude täŋiri bänep täga nadäŋ gamiŋpäŋwäpka kudupi u täga api ganiŋoret täne.

48 Eruk ämawebe, Ekäni, Isrel täŋo Anutu u iniŋ oretna!Apiŋotä tärek-täreki nämo pen inide iniŋorettäkäna!

Unita kudup ŋode yäna; U Bureni. Ekäni wäpi iniŋoretna!

107Anututä komi epänken nanik yämagutkuko unita oretoret

kap tewani

Sam 107:1 216 Sam 107:101 * Ekäni iniŋ orerut! Uwä täŋ-bumbum mähemi-inik.

Unitä iron täŋ nimik täyak uwä paot-paori nämopatkukotä pätak.

2Ekänitä komi epänken nanik tämagurani in kudup Ekäniiniŋoret man ude kaŋ yäwut.

3 Ekäni uwä ämawebe komeni komeni kuŋtäŋpä kuŋkuŋou äneŋi yämagutpäŋ kubäkengän yepmaŋkukounita yäŋpäŋ ude kaŋ yäwut!

4 Komeni komeni kuŋtäŋpä kuŋkuŋo uken nanik ätutäkome kawuki bämopiken kuŋatkaŋ yotpärarekubäken päŋku itta kädetta ŋoba kuna-kunatäŋtäŋ kuŋatkuŋ.

5 U ketem ba umeta bumta yewäkaŋ ŋoken kumne yäŋnadäŋkuŋ.

6Komi bäräpi u gänaŋ itkaŋ Ekäniken gera yäŋirä ketäreŋyämiŋkuk.

7 Ketäreŋ yämiŋpäŋ yämagut yäpmäŋ yotpärare eŋi tägatäŋpäŋ itnaŋiken u ahäŋkuŋ.

8 Unita ämawebe u Ekäni täŋo iron tärek-täreki nämounita yäŋpäŋ bänep täga pähap nadäŋ imik täkot.Ekäni uwä komen äma täŋkentäk säkgämän täŋyämik täyak.

9 * U äma umeta yeŋirä ume yepmäŋ towiwän naŋpäŋtäga it täkaŋ. Ba äma nakta yek täkaŋ u ketem tä-gatäga yepmäŋ towiwän naŋ tokŋeŋpäŋ it täkaŋ.

10 * Eruk, ämawebe kuŋtäŋpä kuŋkuŋo u ätutäwä yenterak komi eŋiken bipmäŋ urani gänaŋ itkaŋ komibumta nadäk täŋkuŋonik.

* 107:1: 1Sto 16:34; 2Sto 5:13, 7:3; Esr 3:11; Sam 100:5, 106:1, 118:1, 136:1; Jer33:11 * 107:9: Sam 34:10; Luk 1:53 * 107:10: Jop 36:8; Ais 9:2, 42:16;Luk 1:79

Sam 107:11 217 Sam 107:2111 U imata, Anutu ärowani unitäŋo manta mäde ut im-

iŋpäŋ iniken gärip iwarani unita.12 Ude täŋkuŋo unita Ekänitä komi epän pähapken yep-

maŋkuk. Ude yepmaŋirän kehäromini paoräkaŋkwaiŋ äroŋtäŋ kuŋatkuŋ. Täŋkentäŋ yämikta ämakubä nämo itkuk.

13Komi epänkenude itkaŋ Ekäniken konämbutewaki gerayäŋkuŋ. Yäŋirä nadäŋ yämiŋpäŋ komi butewakinadäŋkuŋo u ketäreŋ yämiŋpäŋ yämagutkuk.

14 * Bureni, u bipmäŋ urani pähap gänaŋ nanikpäŋ yenyäpmäŋ däkŋeŋpäŋ yämagutkuk.

15 Unita ämawebe u Ekäni täŋo iron tärek-täreki nämounita yäŋpäŋ bänep täga pähap nadäŋ imik täkot.Ekäni uwä komen äma täŋkentäk säkgämän täŋyämik täyak.

16 U komi epän täŋo yewa kehäromi yeŋ wek täyak. Bakomi eŋi täŋo eŋi kujari däpmäŋ jukut täyak.

17 Eruk, ämawebe kuŋtäŋpä kuŋkuŋo u ätutäwä guŋude äworeŋpäŋ Anututa mäde ut imiŋkuŋ. Udetäŋpäŋ momi kädet mebäri mebäri täŋkuŋo unitakäyäm waki kubäken yepmaŋkuk.

18 Täŋpäŋ käyämtä täŋpewän ketem nakta kudup bit-näŋpäŋ pära kumäk täŋkuŋ.

19Wakiinik ude itkaŋ Ekäniken gera yäŋirä ŋode täŋken-täŋ yämiŋkuk;

20 U meni jinomtä yäpän tägawäpäŋ yepmaŋkuk. Awaŋpomi terak nanikpäŋ yämagutkuk.

21 Unita ämawebe u Ekäni täŋo iron tärek-täreki nämounita yäŋpäŋ bänep täga pähap nadäŋ imik täkot.Ekäni uwä komen äma täŋkentäk säkgämän täŋyämik täyak.

* 107:14: Sam 68:6, 146:7; Apos 12:7

Sam 107:22 218 Sam 107:3222 Bänep täga nadäŋ imiŋpäŋ ärawa täŋ imiŋpäŋ bänep

oretoret kap terak kudän täga täŋ yämiŋkukounita yäŋpäŋ teŋ imik täkot.

23 Eruk, ämawebe kuŋtäŋpä kuŋkuŋo u ätutäwä moneŋepän täkta gäpe terak gwägu pähap terakkuŋatkuŋ.

24Gwägu terak kuŋarirä Ekänitä kudän kudupi ätu pewänahäŋirä ŋode kaŋpäŋ nadäk täŋkuŋ;

25 Ekänitä yäŋirän mänit pähap kubä piäŋpäŋ gwägutäŋpewän tokätkuk.

26 Gwägutä tokätpäŋ gäpe pudät maŋpän äroŋkaŋ maktäŋkuk. Ude täŋirän äma gäpe terak kuŋatkuŋounitä kumne yäŋ nadäŋpäŋ bumta umuntaŋkuŋ.

27 Umuntaŋpäŋ täŋguŋguŋ täŋkaŋ gäpetä säkgämänkukta nadäk täga kubä nämo yäpuŋ.

28Ude täŋpäŋ imaka umuri pähap u gänaŋ itpäŋ Ekänikengera yäŋirä täŋkentäŋ yämiŋpäŋ bäräpi u ketäreŋyämiŋkuk.

29 Täŋpäŋ Ekänitä äneŋi yäŋirän mänit pähap u paorirängwägu wareŋi nämo patkuk.

30 Eruk gwägu wareŋi nämo parirän kaŋpäŋ bäneporetoret pähap täŋkuŋ. Ude täŋirä Ekänitäyäŋ-yäkŋat yäpmäŋ päŋku kome kunayäŋnadäŋkuŋken u yepmaŋkuk.

31 Unita ämawebe u Ekäni täŋo iron tärek-täreki nämounita yäŋpäŋ bänep täga pähap nadäŋ imik täkot.Ekäni uwä komen äma täŋkentäk säkgämän täŋyämik täyak.

32 Unita Anutu täŋo ämawebekät käbeyä täŋpäŋ Ekäniwäpi pähap yäŋpäŋ punin unuken kaŋ yäpmäŋakuwut! Ba äma ekäni ekäni täŋo käbeyäken

Sam 107:33 219 Sam 107:42udegän Ekäni wäpi biŋam yäŋpäŋ kaŋ oraŋ imiktäŋput.

33 Täŋpäkaŋ Ekänitä kome täga täŋpewän ume täpuri bataŋi kawuk taŋirä kome kekeki patkuk.

34Täŋpäŋ ketem pikpik komeken täŋpewänmobä gäjäräkikek patkuk. Imata, ämawebe kome uken iranitäkudän waki mebäri mebäri täŋkuŋo unita udetäŋkuk.

35 Ekänitä ude täŋkuko upäŋkaŋ kome kawukikenyäŋpewän ume äpäŋit, gwägu parit täŋkuk.

36Ude täŋkaŋ ämawebe nakta jop irani u yepmaŋpänkaŋkome uken yotpärare täŋpäŋ itkuŋ.

37 Eruk yotpärare täŋpäŋ itpäŋä ketem piŋit wain päyapiŋit täŋpäŋ pewä bureni bumta ahäŋkuŋ.

38Ekänitä iron täŋ yämiŋirän nanakweŋbäyak täŋkuŋ. Bayawakiye imaka, bumta weŋbäyaŋkuŋ.

39 Täŋpäkaŋ kehäromi nikek ude kadäni käroŋita nämoitkuŋ. Nämo, iwantä abäŋpäŋä komi epän ba bute-waki terak yepmaŋirä ämawebe jopi ude itkuŋ.

40 Bureni, Ekäni uwä äma wäp biŋam ärowani nikek täŋowäpi biŋam yäpmäŋ äpani. Äma udewani yäwatkireŋirän kome jopiken kuŋtäŋpä kuk täŋkuŋ.

41 Upäŋkaŋ äma jäwäri komi butewaki gänaŋ naniktäŋken täŋpäŋ yepmaŋkaŋ iron täŋ yämiŋirännanakiye sipsiptä nanak weŋbäyak täk täkaŋ udebumta ahäŋkuŋ.

42 Anututä ude täŋirän ämawebe siwoŋitä kaŋpäŋ bäneptäga nadäk täkaŋ. Täŋ äma wakitä kaŋpäŋ jop,man kum it täkaŋ.

Sam 107:43 220 Sam 108:743 Unita äma nadäk-nadäk ikek in Ekäni täŋo kudän

päke u kaŋpäŋ nadäwä tärewut. Kaŋpäŋ nadäwätärewäpäŋ Ekäni täŋo iron pähap unita yäŋpäŋ-nadäk kaŋ täŋpeŋ kuŋarut.

108Iwantä nidäpneŋ yäŋpäŋ Devittä Anutuken gera yäŋkuk

1O Anutu, bänepnatä gäka nadäkinik kehäromi täŋ gami-tat unita kap terak ganiŋoret täyiwa!

2 Eruk, bänepna pidäm täyi! Udegän, wagäm gita in kaptekta pidäm täkot! Pidäm taŋpäŋ kap teŋitnakome yäŋewän!

3 Ekäni, wäpka käbop nämo api pewet! Nämo, ämawebegäka nämo nadäk täkaŋ u bämopiken bänep tägaterak wäpka biŋam api ganiŋ oreret.

4 Täŋpäkaŋ Anutu, gäkä ninta butewaki nadäŋ nimiktäyan u käroŋi boham, kunum irepmireko udebumik. Täŋkaŋ ninta nadäŋ nimikinik täk täyanu ärowani.

5UnitaAnutu, wäpkabiŋamärowani kwawakpewi kunumgänaŋ ba komeni komeni ahäŋirän ämawebekuduptagäntä kaŋ kaŋpäŋ nadäwut!

6 Täŋpäŋ ninta nadäŋ nimikinik täk täyan unita yäŋapikmanna nadäŋ namiŋpäŋ ketka kehäromitätäŋkentäŋ nimi. Ude täŋiri säkgämän kaŋ itna.

7Anutu ini eŋiken itkaŋŋode yäŋkuk; Iwan täŋo kehäromikudup yäpmäŋ äpäŋ moreŋpäŋ oretoret terakŋode api täŋpet; Sekem kenta Sukot kome yäpmäŋdaniŋpäŋ ämawebenayeta api yämet yäk.

Sam 108:8 221 Sam 109:58Täŋpäŋugännämo. GileatManase komeu imaka, näkŋo.

Täŋkaŋ Efraim kome u näkŋo kurepä ude, ba Judakome u kehäromina kwawak pewä ahäwani yäk.

9 Täŋpäkaŋ Moap kenta Idom kometä watä epän täŋnamik täkaŋ. Täŋkaŋ Filistia nanik täŋo kehäro-mini yäpmäŋ äpäŋpäŋ oretoret täyat yäk.

10 Eruk Anutu, netätä yotpärare yewa kehäromi nikek,Idom komeken itak uken ämik täkta nämagutyäpmäŋ kwek?

11Nämo! Gäk mäde ut nimiŋkuno unita jop itkamäŋ. Gäknintäŋo komi ämakät ämikken bok täga nämo apikuneŋ ba?

12 Eruk Anutu, gäk täŋkentäŋ nimiŋiri uyaku iwan tägadäpmäŋpäŋ yäwat kirene. Ämatä täŋkentäk täktäkaŋ u jopi, kehäromini nämo.

13Unita nadäkamäŋ! Anutu, gäkkät bok uyaku iwan täŋokehäromini täga api yäpmäŋ äpne!

109Äma kubätä Anutuken butewaki man ŋo yäŋkuk

1Anutu, näk ganiŋoret täyat unita nadäŋ äwaräkuk nämotäŋpen.

2Nämo, äma wakiwaki täŋpani ba jop manman yäwanitänäk jop man näkŋatpäŋ nut täkaŋ.

3 Mebärini nämo, man waki näwetpäŋ jop nepmäŋittäkaŋ.

4Not täŋ yämiŋpäŋ täŋkentäŋ yämikta yäŋapik man yäktäyat upäŋkaŋ naniŋ wärät täkaŋ.

5 Täŋkaŋ not täŋ yämiŋpäŋ täŋkentäŋ yämiŋira unitäkowata kokwawak nadäŋ namiŋpäŋ waki täŋnamik täkaŋ.

Sam 109:6 222 Sam 109:156 Unita Anutu, iwannaye u man käbeyäken yepmaŋpäŋ

mani nadäkta äma waki kubä iwoyäŋpäŋ kaŋ te!Bureni, inikät nanik kubätä mani kotäk yäpmäŋdaniŋpäŋ kaŋ iniŋ wärärän.

7 Täŋpäŋ mani yäpmäŋ daniŋpäŋ äma ŋo waki täŋpaniyäŋ kaŋ yabäŋ-ahäwän. Täŋkaŋ yäŋapik manterak yäŋikŋarani yäk täkaŋ unita imaka, wakigänyäŋ kaŋ yäwän.

8 * Ude täŋirän irit kuŋat-kuŋari udegän bäräŋeŋ kaŋpaorän! Paorirän moneŋ tuŋumi äma kubätäahäŋpäŋ kaŋ korewän yäŋ nadätat.

9 Paorirän äperiye nanak kodäŋani kaŋ irut. Ba webeniimaka udegän, webe kajat, täkentäki nämo kaŋirän.

10 Nanakiye kome kujari nämo ude itkaŋ äriŋ täpätektäŋtäŋ kaŋ kuŋarut! Ude täŋtäŋ kuŋarirä tähaniwärämutpäŋ kaŋ yäwat kireŋ pewäkut!

11 Täŋpäŋ äma kubäken naniktä äma unitäŋo komeni bamoneŋ tuŋumi komi epän täŋpäŋ yäpani u kudupkaŋ yomägarut yäŋ nadätat!

12 Täŋpäkaŋ kubätä not täŋ imiŋpäŋ äperiye nanakkodäŋani unita watä irektawä yäŋ nadätat.

13 Täŋpäŋ yeriniye mäden ahänayäŋ täkaŋ u kudup kaŋkumbut yäŋ nadätat. Täŋirä wäpitä paot-inik kaŋtäŋpän!

14 Täŋpäkaŋ äbekiye oraniye täŋo kudän wakiwaki unitaEkänitä pen juku piŋpäŋ miŋi täŋo momini peŋimektawä.

15 Ude täŋkaŋ ämawebetä äbot unitäŋo wäpita guŋ tak-inik täŋirä upäŋkaŋ Ekänitä momini pen nadäŋyäpmäŋ kaŋ kuŋarän yäŋ nadätat.

* 109:8: Apos 1:20

Sam 109:16 223 Sam 109:2516 Iwanna uwä orakorak kädet täpuri kubä nämoinik

täŋkuk. Nämo, u äma jopi jäwäri, täŋkentäkiyenämo u komi jop nadäŋ yämiŋpäŋ däpmäkgän täktäŋkuk.

17U täŋpäwak man yäkta gäripi nadäŋkuko unita äyäŋut-päŋ ini kaŋ täŋpä wawut. Ba iron kädet täktagaŋani nadäŋkuko unita kubätä iron nämo täŋimek.

18 Täŋpäwak man u tek gupi terakgän irani ude täŋkuk.Unita täŋpäwakmanu ini gupi kujari gänaŋ kudupumetä-yäŋ äpmoŋpäŋ tokŋeŋ morewut!

19 Ba tektä-yäŋ täktäki waki unitä gupi kudup uwäktäŋpipiŋpäŋ, pioŋpäŋ yäŋ puŋ topmäŋkaŋ pen ittäyon.

20 Unita Ekäni, iwanaye man waki näk peŋkentäŋpäŋnäwet täkaŋ unita yäyat udegän täŋ yämi.

21 Ude täŋkaŋ Ekäni Anutuna gäkŋa wäpka biŋam tägaunita yäŋpäŋ täŋkentäŋ nam. Täŋpäŋ säkgämännadäŋ namikinik täk täyan unita iwan keri teraknanik nämagut.

22 Butewaki! Näk täŋkentäkna nämo, jopi. Nadäŋ-bäräpnatä bänepnaken komi, womäntä yäŋ neyak.

23 Edap äpmoŋirän edap ägoniken wärana paot täyakude paoret yäŋ nadätat. Mänittä gwakgwak piäŋäreyäŋ täŋpän kuk täkaŋ ude täŋpet.

24 Butewaki nadäŋpäŋ ketem bitnäŋkuro unita gupnakudup putärewäkaŋ kehäromina nämo, kujatnakwini unitägän itat.

25 * Ude irira iwanayetä nabäŋkaŋ nabäŋ mägayäŋpäŋyäŋärok näwet täkaŋ.

* 109:25: Mat 27:39; Mak 15:29

Sam 109:26 224 Sam 110:326 O Ekäni Anutuna, täŋkentäŋ nam! Butewakika tärek-

täreki nämo unita nämagut.27Ude täŋiri iwanayetä ŋode kaŋpäŋ nadäwut; Ekäni uwä

täŋkentäki bureni.28Unitä täŋpäwakman näwetneŋo upäŋkaŋ gäkä iron api

täŋ namen. Komi jop namani u täŋpewi mäyäktaŋirä näk epän watä ämaka oretoret kaŋ täŋpa.

29 Äneŋi yäkgän ŋode täyat; Mäyäktä iwanaye tek ämetpäranipäŋ yäŋ kumän kaŋ uwäk täwut!

30-31 Ekänitä äma täŋkentäki nämo itkentäŋ yämiŋpäŋäma wakitä kumäkta biŋam yäŋtäreŋ yämiŋirätäŋkentäŋ yämik täyak.

Unita, Anutu täŋo ämawebe käbeyä täŋirä ubämopiken itpäŋ bänep täga pähap nadäŋpäŋmenatä Ekäni bumta api iniŋoret täŋpet.

110Anututä Intäjukun ämani man ŋo iwetkuk

1 * Ekänitä intäjukun äma ekänina ŋode iwetkuk; Ketnabure käda maŋiriri iwankaye gämotkaken yep-maŋira kaŋ yabä! Ude iwetkuk.

2Nadätan? Yawetä Saion pom terak itkaŋ komeni komeniyabäŋ yäwatta wäp biŋam gamiŋpäŋ ŋode apigäwerek;

Iwankayeta intäjukun täŋ yämiŋpäŋ kaŋ yabäŋyäwat.

3 Täŋpäkaŋ iwankayekät ämik tänayäŋ täkaŋkenämawebekayetä täŋkentäŋ gamikta gupi apiyäniŋ kireneŋ.

* 110:1: Mat 22:44; Mak 12:36; Luk 20:42-43; Apos 2:34-35; 1Ko 15:25; Efe1:20-22; Kol 3:1; Hib 1:13, 8:1, 10:12-13

Sam 110:4 225 Sam 111:2Täŋkaŋ tamimaŋ tamimaŋ näburum yabäk täkamäŋ

ude äma gubaŋikayetä dubikaken ude api gäwaräntäneŋ.

4 * Yawetä ŋode yäŋkehärom taŋkuko u äneŋi nämo apiwärämurek; Gäk bämop äma tärek-täreki nämoapi iren, bämop äma biani kubäwäpiMelkisedektäitkuko ude.

5 Eruk, ŋode nadä; Ekäni u bure käda itkentäŋ gamiŋkaŋkokwawak täŋpäŋä kome ätu täŋo intäjukun ämatäŋo kehäromi api yäpmäŋ äpek.

6 Ba guŋ äbottä kowata yäpmäkta yäŋtäreŋ yämiŋpäŋämikken bumta däpmäŋirän ini ugän api kumäŋmaneŋ.

Bureni, komeni komeni täŋo intäjukun ämaniye täŋokehäromi u kudup api yäpmäŋ äpek.

7 Upäŋkaŋ intäjukun ämana gäk, ume kädet miŋinsäkgämän naŋ täpäneŋpäŋ iwan täŋo kehäromikudup yäpmäŋ äpäŋ moreŋpäŋ oretoret teraktäpäneŋpäŋ api iren.

111Anutu täŋo ironita yäŋpäŋ iniŋ oretna

1 Eruk, Ekäni wäpi iniŋ oretna!Anutu täŋo ämawebeniye täga u käbeyä täŋirä näk

bämopiken itkaŋ bänepna gupna nadäk-nadäknakuduptagän Anutu bänep täga man iwet täyiwa!

2 Ekäni u epän tägagämän täk täyak. Täŋirän ämawebeepäni unita gäripi nadäk täkaŋ uwä Anutu täŋotäktäkita juku piŋtäŋ kuŋat täkaŋ.

* 110:4: Hib 5:6, 6:20, 7:17, 7:21

Sam 111:3 226 Sam 111:103 Bureni-inik! Epän Anututä täk täyak u tägagämän-

inik. Unita nadäwa inide kubä täk täyak. Täŋkaŋkudän siwoŋini uwä paot-paori nämo. U pen api ityäpmäŋ ärowek.

4 Kudän kudupi Ekänitä täk täyak u inide kubä täk täyak.Unita bäräŋeŋ nämo guŋtak täkamäŋ. U butewakipähap nadäŋ nimiŋpäŋ iron täŋ nimik täyak.

5 Ämawebe oraŋ imik täkaŋ u Ekänitä ketem yepmäŋtowik täyak. Ba topmäk-topmäk ninkät täŋkukounita nämo guŋtak täyak. Nämoinik!

6 Täŋpäkaŋ äbot ätu täŋo kome, iniken ämawebeniyetayäniŋ kireŋkuko uwä iniken kehäromini kwawakpewän ahäŋkuk.

7 Bureni-inik! Imaka u ba u täk täyak uwä kädet siwoŋiterakgän täk täyak. Man kädet ba jukuman niwettäyak u kuduptagän täga täŋkentäŋ nimek.

Man jopi kubä nämo niwet täyak!8 Ba unitäŋo baga man kubä nämoinik api paorek. Nämo,

uwä kudup siwoŋigän peŋkuko unitä pen api ityäpmäŋ ärowek.

9Täŋpäkaŋ Ekäni u ämawebeniye nin komi epänkennaniknimagutpäŋ ninkät topmäk-topmäk täga, tärek-täreki nämo täŋkuk.

Unita ŋode yäna; Anutu u kudupi, tägagämän-inik.10 * Unita ämawebe, in ŋode nadäwut; Äma kubä nadäk-

nadäk ikek ude kaŋ irayäŋ nadäŋpäŋä, eruk,Ekänita umuntaŋpäŋ oraŋ imek.

Bureni, ämawebe Ekäni täŋomanburamik täkaŋuwänadäk-nadäk täga nikek.

* 111:10: Jop 28:28; Snd 1:7, 9:10

Sam 112:1 227 Sam 112:7Unita Ekäni wäpi iniŋ oretpäŋ pen iniŋoret täkäna!

112Anutu oraŋ imanitä säkgämän-inik api itneŋ

1 Ekäni wäpi yäpmäŋ akuna! Äma Anutu oraŋ imiktäkaŋ uwä Ekäni täŋo oretoret terak kuŋat täkaŋ.Äma udewanitä Anutu täŋo man buramikta gäripinadäk täkaŋ.

2 Äma udewani täŋo äbekiye oraniyetä kome terak ke-häromigän api itneŋ. Siwoŋi äma täŋo nanakiyetäAnutu täŋo täŋkentäk ikek api itneŋ.

3 Äma udewani täŋo äboriyeken iron pähap ahäŋ bum-bum api täŋ yämek. Täŋpäŋ tärek-täreki nämo,säkgämän pen api irek.

4 * Jop manman nämo yäwani ämata bipmäŋurani gänaŋpeŋyäŋek pähap api ahäŋ yämek. Täŋpäkaŋ ämasiwoŋi, bänep iron täŋpani ba äma ätuta täŋken-täŋ yämani unita peŋyäŋek api ahäŋ yämek.

5-6 Äma noriyeta butewaki nadäŋ yämik täkaŋ uwäsäkgämän kuŋat täkaŋ. Täŋpäŋ äma moneŋ epänsiwoŋigän, täŋyäkŋarani nikek nämo täk täkaŋuwä oretoret terak kuŋat täkaŋ.

Äma udewani täŋo kehäromi pen api irek. Ämamäden ahänayäŋ täkaŋ unitä wäpi biŋam pen apiyäŋ yäpmäŋ äroneŋ.

7 * Äma udewanitä bäräpi kukŋi käda ahäŋirän nadäŋpäŋnämo umuntak täkaŋ. Bänepitä Ekäni kwasikot-päŋ unita nämo kwitak täkaŋ.

* 112:4: Jop 11:17; Sam 97:11 * 112:7: Sam 57:7, 64:10

Sam 112:8 228 Sam 113:58Äma udewanitä bätakigän kuŋatpäŋ imaka kubäta nämo

umuntak täkaŋ. Ittäŋgän iwaniye iŋamiken ke-härom taŋpäŋ bäri kap api teneŋ.

9 * Äma udewani jopi jäwärita butewaki nadäŋ yämiŋpäŋiron täŋ yämik täkaŋ. Kädet siwoŋini u paot-paorinämo api irek.

Unita ämatä wäpi biŋam api yäŋahäŋ yäpmäŋkuneŋ.

10Täŋpäkaŋ äma wakitä u kaŋkaŋ kokwawak nadäk täkaŋupäŋkaŋ gupi pewä putäreŋirän meni nänämtawäpäŋ ämik täkta täŋpäwak täkaŋ.

Täŋpäŋ imaka täga kämi yäpmäkta itsämäk täkaŋuwä bureni nämo yäpmäk täkaŋ.

113Imaka imaka täga täŋ nimik täyak unita Anutu iniŋoret

täkäna!1 Ekäni iniŋoret täkäna!

Ekäni täŋo epän watä ämaniye nin u wäpi iniŋorettäkäna! Äneŋi yäwa! Ekäni wäpi yäpmäŋ akuna!

2Yäŋetak bipmäŋtak tärek-täreki nämo iniŋoret täkäna!3Ämawebe kukŋi kukŋi nanik in imaka, kudup Ekäni wäpi

iniŋoret täkot!4 Ekänitä ämawebe komeni komenita intäjukun-inik it

nimik täyak. Wäpi biŋamtä imaka imaka kometerak ba kunum gänaŋ itkaŋ u kumän yärepmitak.

5 Ekäninin Anutu udewani kubä nämo itak! Nämoinik,Ekäninin u punin-inik unu it täyak.

* 112:9: 2Ko 9:9

Sam 113:6 229 Sam 114:66Bureni, u punin-inik unu it täyak upäŋkaŋ kunum kenta

kome unita nadäŋpäŋ etä päpä yabäŋ yäwat täyak.7-8 Ekäninin kudän tägagämän täk täyak. U äma äpani-

inik, jopi jäwäri täŋkentäŋ yämiŋpäŋ yepmaŋpänäma wäpi biŋam ikekkät kentäŋpäŋ it täkaŋ.

9 Täŋpäkaŋ webe äruŋ iranita nadäŋ yämiŋirän nanakbäyaŋkaŋ oretoret pähap nadäk täkaŋ.

Unita Ekäni iniŋoret täkäna!

114Ekänitä ämawebeniyeken kudän kudupi pewän ahäŋkuŋ

1-2* Kadäni Isrel nanik Jekop täŋo äbot unitä Isip komekennanik äpämaŋ kuŋkuŋo uken, Juda äbot u Ekänitäŋo kudupi ämawebe ude äworeŋkuŋ.

Bureni, kadäni ugän Isrel ämawebetä Ekänitä initabiŋam täŋkuŋ.

3 * Kadäni uken Gwägu Gämänitä Ekäni kaŋ-umuntaŋämetpeŋ kuŋkuk. Ba kadäni kubä Jodan umeimaka, bitnäŋpäŋ itkuk.

4 Täŋkaŋ pom taŋi taŋi oretoret täŋpäŋ memetä-yäŋtubupeŋtäŋ kuŋirä, täpuri täpuriwä udegänsipsiptä-yäŋ tubupeŋtäŋ kuŋkuŋ.

5 Eruk näwerut; Gwägu, gäk imapäŋ kaŋkaŋ metäŋpeŋkuŋkun? Ba Jodan ume, gäk ima mebärita äpäktabitnäŋpäŋ itkun?

6 E, pom taŋi taŋi, in ima mebärita memetä-yäŋ tubu-peŋtäŋ kuŋkuŋ? Ba täpuri täpuri in udegän,imapäŋ kaŋkaŋ sipsiptä-yäŋ tubupeŋtäŋ kuŋkuŋ?

* 114:1-2: Kis 12:51 * 114:3: Kis 14:21; Jos 3:16

Sam 114:7 230 Sam 115:77 Ai, kome pähap, Yawe, Jekop täŋo Anututä äbäŋirän

kaŋkaŋ iŋamiken bäromtä!8 * Imata, Ekäni uwä yäŋpewän mobä kehäromi kubätä

imärirän ume gwägu ahäŋkuk. Ba yäŋpewän geŋikawukiken ume dapuri äpuk.

115Anutu bureni u kubägän itak

1 Ekäni, nintäŋo wäpnin biŋam punin nämo irek. Nämo,nin täga nämo! Gäkŋaken wäpka biŋam peŋyäŋekikek unitägän punin kwawakinik it täyon, gäknadäŋ nimikinik täŋpäŋ nämo nipmak täyanunita.

2 Guŋ äbottä sära man ŋode imata niwet täkaŋ; Anutujinu de itak?

3 U nämo nadäkaŋ? Nin täŋo Anutu u kunum gänaŋkehäromi nikek itak. U itkaŋ imaka kubä täŋpayäŋnadäŋpäŋä u burenigän täk täyak.

4 * Täŋ äma unitäŋo anutuwä siliwa kenta gol mobäpäŋkeritä iŋitpäŋ puŋ gatäŋpäŋ pek täkaŋ.

5 U meni nikek täk täkaŋ upäŋkaŋ meni man täga nämoyäneŋ. Ba dapuri nikek täk täkaŋ upäŋkaŋ dapuriwareŋ täga nämo täneŋ.

6 Ba jukuni nikek täk täkaŋ upäŋkaŋ man täga nämonadäneŋ. Ba iŋami nikek täk täkaŋ upäŋkaŋ imakakubä täga nämo piäŋ nadäneŋ.

7 Keri nikek täk täkaŋ upäŋkaŋ keri wareŋ täŋpäŋ imakakubä täga nämo iŋitneŋ. U kuroŋi nikek täktäkaŋ upäŋkaŋ kädet täga nämo kuneŋ. Ba wareŋtäŋpäŋ mämä täga nämo täneŋ.

* 114:8: Kis 17:1-7; Nam 20:2-13 * 115:4: Sam 135:15-18; Jer 10:5; Rev9:20

Sam 115:8 231 Sam 115:17-188 Unita äma imaka udewani täŋpani, ba äma unita

nadäŋ yämik-inik täk täkaŋ u imaka, imakawärani täŋpäŋ nadäŋ yämineŋo udewanigän apiäworeneŋ!

9 Eruk, Isrel ämawebe, Ekänijin täŋkentäŋ tamiŋpäŋ watäit tamik täyak unitagän nadäŋ imikinik täŋput.

10Anutu täŋo bämop äma, in udegän täŋkentäŋ tamiŋpäŋwatä it tamik täyak unita Ekäni unitagän nadäŋimut.

11Bureni, ämawebe Anutu bureni u iniŋ orerani in kudupEkäni täŋkentäŋ tamiŋpäŋ watä it tamik täyakunitagän nadäkinik täŋput.

12 Ekäni u ninta nämoinik guŋtak täyak. Nämo, u Isrelämawebe ba Anutu täŋo bämop äma ninta nadäŋnimikinik täŋpäŋ iron pen api täŋ nimik täŋpek.

13 * Anutu u ämawebe kuduptagän, äpani ba ärowaniiniŋoret täkaŋ unita iron api täŋ yämek.

14-15 Ekäni kunum kenta kome pewän ahäwani unitä yerikon täŋ tamiton. Kon täŋirän nanak weŋ bäyakpen kaŋ täŋ yäpmäŋ kut! Ba nadäŋ tamiŋirännanakjiyetä udegän kaŋ täŋ yäpmäŋ kut!

16 Täŋpäkaŋ kunum uwä Ekänitä inita biŋam. Täŋ komeuwä ninta niniŋ kireŋkuk.

17-18 Unita ämawebe kodak irani nin, Ekänita bänep tägatärek-täreki nämo nadäŋ imik täkäna. U imata,kumäŋpeŋ päŋku kum irit komeken naniktä Ekänitäga nämo iniŋ oretneŋ.

Eruk, Ekäni wäpi iniŋ oretna!* 115:13: Rev 11:18, 19:5

Sam 116:1 232 Sam 116:10116

Ekänita bänep täga kap tewani1Ekäni täŋkentäŋ namyäŋpäŋ gera butewaki terak yäŋira

nadäŋ namik täyak unita Ekänita gäripi pähapnadätat.

2 * Näkŋo gerata juku pek täyak unita näk it yäpmäŋkwayäŋ täyat ude Anutu iniŋoret yäpmäŋ kaŋkwa.

3-4 * Näk pära kumäŋpäŋ unita bumta umuntaŋkut.Kadäni uken Ekänita gera yäŋpäŋ ŋode yäŋkut;Ekäni, butewaki nadäŋ namiŋpäŋ täŋkentäŋ nam!yäŋ yäŋkut.

5 Ekäni uwä ninta bänep täga nadäŋ nimiŋpäŋ täŋkentäŋnimik täyak ba butewaki nadäŋ nimik täyak.

6 Bureni! Äma ätu ini täga nämo täŋkentänaŋi uwäEkänitä täŋkentäŋ yämik täyak. Näk ude itkuroupäŋkaŋ täŋkentäŋ namiŋkuk.

7 Täŋpäŋ Ekänitä näk nabäŋ näwatpäŋ täŋkentäŋnamiŋkuko unita apiŋo imaka kubäta nadäwätäknämo täk täyat.

8 Näk konäm kottäyiwa Ekäni gäkä naniŋ bitnäŋpäŋkonämna pito ärut namiŋpäŋ nepmäŋitnäwatkun.

Näk kumbayäŋ täŋkuropäŋ Anutu gäkä täŋkentäŋnamiŋkun.

9Unita näk kome terak irayäŋ täyat uwä Ekänikät bok apiit yäpmäŋ kuŋatde.

10 * Näk bumta wayat yäŋ nadäŋkuro upäŋkaŋ Ekäni jopwaki nadäŋ imiŋkut.

* 116:2: Sam 17:6, 40:1 * 116:3-4: Sam 18:4-6 * 116:10: 2Ko 4:13

Sam 116:11 233 Sam 116:1911 Täŋpäŋ näk äma täŋo manta nadäwa bureni nämo

täŋpäkaŋ Anutugän nadäŋ imiŋkut.12 Ekänitä säkgämän täŋ namiŋ yäpmäŋ äbuko unita

kowata jide api täŋ imet?13-14 Näk nadätat! Ude api täŋ gamet yäŋ yäŋkehärom

taŋkuro unita ämawebe kudup iŋamiken ŋodetäga api täŋpet;

Anututa iron imikta wain ume gäripi nikek initabiŋam kaŋ piŋ ima, Ekänitä nämagutkuko unitakowata.

Ude täŋkaŋ Ekäniken yäŋapik man api yäwet.15 * Täŋpäkaŋ Ekänitä ämawebeniyeta nadäwän ärowani

täk täkaŋ. U kubätä kumäŋirän nadäwän jopinämo täk täyak.

16Unita Ekäni, ŋode gäwera; Näk gäkŋo epän ämaka udekuŋat täyat, meŋnatä kuŋat täŋkuko ude.

Näk yentä topmäŋpäŋ nepmaŋkuŋopäŋ gäkä pitnamiŋkun.

17 Unita näk gäka bänep tägata iron täŋ gamiŋpäŋ apiganiŋ oreret.

18 Täŋpäŋ näk ude api täŋ gamet yäŋ gäwetkuro udeämawebekaye iŋamiken api täŋ gamet.

19Ekäni, näk täŋpayäŋ täyat u Jerusalem kudupi yotkakenapi täŋ gamet.

Unita Ekäni wäpi yäpmäŋ akukot!

117Äma uken-uken nanik Ekäni wäpi iniŋoret täkot!

* 116:15: Sam 72:14

Sam 117:1 234 Sam 118:51 * Äma äbori äbori, in Ekäni iniŋ orerut! Ämawebe

kuduptagän in wäpi biŋam yäpmäŋ akuwut!2 Ekänitä ninta gäripi pähap nadäŋpäŋ wari wari nadäŋ

nimikinik täk täyak. Unita iniken yäŋkehäromtakman bian yäŋkuko udegän iwatpäŋ nämoinik apinipmaŋpek.

Unita ämawebe kuduptagän Ekäni wäpi iniŋorettäkäna!

118Anututä täŋkentäŋ yämiŋkuko unita nadäŋpäŋ bänep täga

man yäŋkuŋ1 * Ekäni nadäŋ nimik täyak unita bänep täga man iwet

täkäna. Bänep iron tärek-täreki nämo täŋ nimiktäyak.

2Unita Isrel ämawebe ŋode yäkot; Bänep iron tärek-tärekinämo täŋ nimik täyak!

3 Anutu täŋo bämop äma udegän ŋode yäkot; Bänep irontärek-täreki nämo täŋ nimik täyak!

4Ämawebe Anutu täŋoman buramik täk täkaŋ unitä ŋodeyäk täkot; Bänep iron tärek-täreki nämo täŋ nimiktäyak!

5 * Näkä bäräpi taŋi kotaŋpäŋ Ekänita gera yäŋkut.Gera yäŋira nadäŋpäŋ Ekäni uwä bäräpina ketäreŋnamiŋirän pidäm taŋkut.

* 117:1: Rom 15:11 * 118:1: 1Sto 16:34; 2Sto 5:13, 7:3; Esr 3:11; Sam100:5, 106:1, 107:1, 136:1; Jer 33:11 * 118:5: Sam 18:19, 120:1

Sam 118:6 235 Sam 118:166 * Ekäni uwä näkkät irirän nämo api umuntäwet. Nämo,

ämatä imaka kubä täŋ namikta nämo umuntaktäyat.

7 Ekäni näkkät it täkamäk. Täŋkaŋ ini täŋkentäŋnamik täyak unita kämi iwanaye däpmäŋirän apiyabäwet.

8 Bureni! Äma täŋo täktäki-tagän nadäŋitna ärowaninämo täŋpäpäŋ Anututagän nadäŋ imikiniktäŋpeŋ kuŋatneŋo u tägagämän.

9 Komen äma täŋo täŋkentäk u äpanigän. Ekäni täŋotäŋkentäk u ärowani.

10 Unita iwan mäyaptä it gwäjiŋ namiŋkuŋopäŋ Ekänitäŋo wäpi terak kehäromini yäpmäŋ äput.

11Näk it gwäjiŋkuŋopäŋ Ekäni täŋo kehäromi terak däput.12 Iwanayetä nämäk-nämäktä nintä terak bipmäk täkaŋ

ude täŋkuŋo upäŋkaŋ däpmäŋ-pewa kumbuŋ,kädäptä tepäraŋ bäräŋeŋ ijiŋ paot täkaŋ ude.

Ekäni täŋo kehäromi terak däpmäŋ moreŋkut.13 Ämik pähap täŋpäŋ nepmäŋitpäŋ nutnayäŋ täŋirä

Ekänitä täŋkentäŋ namiŋirän nämo nutkuŋ.14 * Bureni, Ekänitä kehäromi pähap namiŋpäŋ täŋkentäŋ

namik täyak. U wakiken nanik nämagutkuk.15 Täŋpäŋ unita Anutu täŋo ämawebe tähaniken iniŋoret

kap teŋit gera ŋode yäk täkaŋ;Anutu täŋo kehäromitä epän kehäromi-inik täk

täyak! yäk.16 Ekäni täŋo kehäromitä täŋkentäŋ nimiŋirän iwan täŋo

kehäromi yäpmäŋ äpumäŋ.* 118:6: Sam 56:4, 56:11; Ais 51:12; Hib 13:6 * 118:14: Kis 15:2; Ais 12:2

Sam 118:17 236 Sam 118:2717Näk pengän ŋode nämo api kumbet. Nämo! Näk kodak

itkaŋ Ekäni täŋo täktäki unitäŋo manbiŋam apiyäŋahäk täŋpet.

18 Bureni, Ekäni uwä kumäŋ-kumäŋ nutta bitnäŋpäŋ näkyäpä-siwoŋtakta komigän namiŋkuk.

19 Unita kudupi yot yäma dät namiŋirä äro Anutu wäpiyäpmäŋ akwa!

20 Ŋo ŋowä Ekäni täŋo yäma, ämawebe siwoŋi kuŋaraniunitägän täga äroneŋ.

21 Ekäni, gäk näkŋo yäŋapik man nadäŋ namiŋpäŋtäŋkentäŋ namiŋiri säkgämän it täyat. Unitaganiŋ oretat!

22 * * Bek eŋi täŋpani ämatä kawä wawäpäŋ gägänikenmaŋpä kuŋkuŋo unitä eŋi täŋo bek bämopi udeitak.

23 Imaka uwä Ekäni ini-tägän täŋirän kaŋpäŋ gäripi pähapnadäkamäŋ.

24 Täŋpäŋ kadäni ŋowä Ekänitä peŋ nimiŋkuk. Unitaoretoret täŋpäŋ bänep tägagämän nadäna!

25 * Ekäni, gäk täŋkentäŋ nimi. O Ekäni, täŋpewi burenisäkgämän ahäŋ nimän!

26 * Anutu, äma gäkŋaken wäpka terak äbayäŋ täyak uwäkaŋ oraŋ imi. Täŋiri nin udegän kudupi yot gänaŋäroŋpäŋ wäpka api yäpmäŋ akune.

27 Ekäni ini-tägän Anutu bureni! Ini-tägän ninta watäsäkgämän it nimik täyak. Unita päya pähämkehaptäŋpäŋ alta teŋ äyäŋut täkot.

* 118:22: Luk 20:17; Apos 4:11; 1Pi 2:7 * 118:22: Mat 21:42; Mak 12:10-11* 118:25: Mat 21:9; Mak 11:9; Jon 12:13 * 118:26: Mat 21:9, 23:39; Mak11:9; Luk 13:35, 19:38; Jon 12:13

Sam 118:28 237 Sam 119:728 Gäk Anutuna! Bänep täga man gäwetat. Gäk Anutuna!

Gäkŋo wäpka yäpmäŋ akutat.29 Eruk ämawebe ŋode nadäkot; Ekänitä ninta gäripi

nadäŋpäŋ iron täŋ nimik täyak u paot-paori nämounita bänep täga man iwet täkot.

119Anutu täŋo man u tägagämän-inik

1* Äma kädet siwoŋigän säkgämän kuŋat täkaŋ uwä Ekänitäŋo oretoret terak it täkaŋ. Äma udewaniwäEkäni täŋo man buramiwani äma.

2 Äma Ekäni täŋo kädet siwoŋi iwat täkaŋ, äma udewaniEkäni täŋo oretoret terak it täkaŋ.

Ekäni täŋo kädet u iwatta gäripi pähap nadäŋpäŋehutpäŋ iwat täkaŋ.

3 Bureni-inik, äma udewani kädet waki iwatta bitnäŋpäŋEkäni täŋo kädet siwoŋi ugän iwat täkaŋ.

4Anutu, gäk man kädetka siwoŋi u kudup niwetpäŋ ŋodeyäŋkun;Watäni itpäŋnäkŋaken kädet siwoŋi ugänkaŋ iwarut yäŋ niwetkun.

5 Unita Anutu, näk gäkŋo man kädet siwoŋi u iwattagäripi pähap nadäk täyat udegän wari wari kaŋiwat täŋpa yäŋ nadätat!

6 Bureni, gäkŋo jukuman kuduptagänta ket nadäŋpäŋkuŋarayäŋ täyat uwä momi täŋpäŋ nämo apimäyäk täwet.

7 Ekäni, kadäni gäkŋo man kädet siwoŋi yäŋpäŋ-nadäktäŋpayäŋ täyatken uken bänepna säkgämän paki-inik api irek.

* 119:1: Sam 128:1

Sam 119:8 238 Sam 119:16Ude täŋkaŋ gäkŋo wäpka biŋam api yäpmäŋ akuk

täŋpet.8Näk gäkŋo irit kädetka kudup iwatta nadätat unita nämo

nepmaŋpen.Anutu täŋo jukuman buramiwani äma täŋo manbiŋam

9 Äma gubaŋi näk jide täŋpäŋ kädet siwoŋigän tägakuŋaret? Näk gäkŋo man iwarero uyaku ämasiwoŋi ude iret.

10 * Unita Anutu, näk gäkŋo kädet u iwatta gäripi pähapnadäŋpäŋ ehutpäŋ iwat täyat.

Gäkä täŋkentäŋ namiŋiri kädet siwoŋita nämo bit-näŋpäŋ ugän api iwaret.

11 Näk gäkken momi täŋpetawä yäŋpäŋ gäkä nanik manugänpäŋ bänepnaken pek täyat.

12Ekäni, kädetka siwoŋi näwetpäŋ näwoŋärek täŋiri ugäniwatpäŋ wäpka biŋam kaŋ ganiŋ orera.

13 Näk kädet kuduptagän yäŋahäŋpäŋ niwetkuno uämawebe kudup yäŋahäŋpäŋ yäwet täyat.

14 Ämatä moneŋ tuŋumta gäripi pähap nadäk täkaŋ uirepmitpäŋ näk gäkŋo man iwatta gäripi udegännadäk täyat.

15 Gäkŋo manka juku piŋpäŋ manka kädet siwoŋi uyäŋpäŋ-nadäk täk täyat.

16 * Anutu, gäkŋo kädet siwoŋi iwatta gäripi nadäŋpäŋgäkŋo mankata nämo api guŋ täwet.

Ekäni täŋo man kädetta gäripi nadäŋkuk* 119:10: Sam 119:2, 119:21, 119:118, 119:145 * 119:16: Sam 119:35,119:70, 119:92-93, 119:174

Sam 119:17 239 Sam 119:2617 Unita Ekäni, epän watä ämaka näka täŋkentäk

säkgämän täŋ namiŋiri säkgämän itpäŋ gäkŋomangän kaŋ iwara.

18 Bänepna täŋo dapuri birik ärut täŋpi kuŋirä ijiwa-kwäpäŋmanbureni gäripi nikek gäkŋomankudänterak pätkaŋ u kudup nadäwa tärewut.

19 Näk kome ŋo terak kadäni käroŋi itta biŋam yäwaninämo unita gäkŋaken man kädet u näka käbopnämo peŋ namen. Nämo!

20Näk gäkŋomanka biŋamu kepma kepma yäŋpäŋ-nadäktäŋpäŋ iwatta bänepnatä kädäp ijik täyak.

21 Ekäni, näk nadätat. Äma inita nadäwä ärowanitäŋpäpäŋ manka mäde ut imik täkaŋ u yebeŋpäŋmäde ut yämiŋiri paotta biŋam täk täkaŋ.

22Täŋpäkaŋ näk gäkŋo man buramiŋpäŋ iwat täyat unitaäma udewani yabäŋ äwaräkuk täŋiri yäŋärok bamäde käda man wari nämo näwetneŋ.

23 Bureni Ekäni, äma wäpi biŋam ikektä käbeyä täŋpäŋnäk wäpna yäpmäŋ äpäkta yäŋpäŋ-nadäk täktäkaŋ upäŋkaŋ epän watä ämaka näk gäkŋo juku-man ehutpäŋ yäŋpäŋ-nadäk api täk täŋpet.

24 Imata, gäkŋo jukuman unitä bänepna täŋpidäm taŋpäŋkädet näwoŋärek täyak.

Anutu täŋo baga man ehutpäŋ iwatkuk25 Wära! Iwanayetä näk nutpäŋ näwat kireŋpewä ke-

häromina kuduppaotak unita gäk biannäwetkunoude täŋkentäŋ namiŋpäŋ kehäromi äneŋi namisi.

26 Irit kuŋat-kuŋatna täŋo mebäri kudup yäŋahäŋpäŋgäwerira kowata näwetkun.

Unita apiŋo gäkŋaken man kädet u näwetpäŋ nä-woŋäresi!

Sam 119:27 240 Sam 119:3527 Täŋpäŋ nadäk-nadäkna täŋpewi piräreŋirän gäkŋo

jukuman nadäwa tärewäkaŋ kudän kudupitäŋkuno unita kaŋ juku piwa.

28Wära! Butewakitä nutpewän kumbet yäŋ nadätat unitanäwetkuno udegän kehäromi äneŋi namisi.

29 Täŋpäkaŋ bänepnatä täŋ-näkŋat-pewän kädet waki-waki täŋpetta yäŋpäŋ baga peŋkireŋpäŋ yewa täŋnamisi.

Täŋpäŋ bänep täga nadäŋ namiŋpäŋ baga mankanäwetpäŋ näwoŋärek täyi.

30 Imata, näk gäkŋo kädet bureni iwatta iwoyäŋpäŋyäŋkehärom taŋkut. Ude täŋkaŋ man kädetkawari wari pen juku piŋpäŋ kuŋat täyat.

31 O Ekäni, näk juku-manka iŋit-inik täŋpäŋ yäpmäŋkuŋat täyat unita yabäŋ äwaräkuk täŋiri iwantämäyäk nämo namineŋ!

32 * Eruk, wisik-inik! Bänepna täŋpidäm taŋ namik täyanunita gäkŋo baga man kädetka ugänpäŋ kaŋ iwattäŋpa!

Nadäk-nadäk yäpmäkta Anutuken yäŋapiŋkuk33 Ekäni, baga man kädetka ket näwoŋäreŋiri näk kädet u

pen iwat yäpmäŋ äroŋtäŋgän kaŋ kumba!34 * Nadäk-nadäk täŋkentäŋ namiŋiri baga manka bu-

ramiŋpäŋ kaŋ yäpmäŋ kuŋara.Gupna bänepna bok kaŋ yäpmäŋ kuŋara!

35 Ekäni, baga manka kädetkaken yäŋnäkŋat yäpmäŋ ku.Imata, u iwat täyatken uken bänep oretoret nadäktäyat.

* 119:32: 1Kin 4:29; Ais 60:5; 2Ko 6:11-13 * 119:34: Sam 119:73; Snd 2:6;Jem 1:5

Sam 119:36 241 Sam 119:4436 * Unita bänepna täŋpidäm taŋiri moneŋ wädäk-wädäk

täŋo gärip mäde ut imiŋpäŋ gäkŋo baga maniwattagän gäripi kaŋ nadäk täŋpa!

37 Dapunna teŋ-pipiwayäŋ täyan uyakuwä imaka jopi-jopita yabäŋgärip nämo api täŋpet.

Ude täŋkaŋ näwetkuno udegän iritnata watäsäkgämän it namisi.

38 Anutu, ämawebe nadäŋ gamik täkaŋ u täŋkentäŋyämikta yäŋkehärom taŋkun. Eruk, epän ämakanäkken udegän pewi kaŋ ahäŋ namän.

39 Iwantä mäyäk man näwetta umuntäyat unita nadäŋnamiŋiri kaŋ närepmirän.

40 O Ekäni, baga manka ba juku-manka iwatta gäripipähap nadätat unita gäkŋaken nadäk siwoŋi terakiwatpäŋ irit säkgämän u namisi.

Anutu täŋo man yeŋgämän pewäpäŋ kuŋatkuk41Täŋkaŋ Ekäni, gäk iron mähemi unita ironka u kwawak

näwoŋäreŋpäŋ näwetkuno udegän wakiken naniktäŋken täŋpäŋ kaŋ nämagut.

42 * Ude täŋ namiŋiri äma yäŋärok näwet täkaŋ unitäŋoman täga uret. Imata, gäkŋo manta nadäkiniktäyat unita.

43O Ekäni, mena täŋpidäm taŋirimanka bureni u yäŋahäktäyiwa.

Imata, kehäromi kubäkennämoyäpmäk täyat, gäkŋoman terakgän yäpmäk täyat.

44Unita gäkŋo jukuman u tärek-täreki nämo buramiŋpäŋapi iwat täŋpet.

* 119:36: Mak 7:21-22; 1Ti 6:10-11; Hib 13:5 * 119:42: Sam 102:8, 119:39;Snd 27:11

Sam 119:45 242 Sam 119:5445 Bureni, gäkŋo jukuman iwatta nadäk täyat unita

iwanayetä täga nämo api topmäŋpäŋ nepmäŋit-neŋ.

Nämo, bätakigän api kuŋaret.46 Täŋpäkaŋ kome täŋo intäjukun äma iŋamiken gäkŋo

jukuman api yäŋahäk täŋpet.Ude täŋira manna u utpäŋ mäyäk täga nämo api

namineŋ.47 * U imata, gäkŋo mankata gäripi pähap nadäŋpäŋ

buramiŋira bänepnatä pidämtak täyak.48Ekäni, man kädetkata gäripi nadäk täyat unita nadäŋira

ärowani täŋpäpäŋ yäŋpäŋ-nadäk täk täyat.Anutu täŋo baga manta nadäwän bureni kubä täŋkuk

49 Ekäni, yäŋkehäromtak man bian epän watä ämaka näknäwetkuno u nadäŋpäŋ täŋkentäŋ nam.

Man näwetkuno unitä bänepna täŋ-kehäromtaktäyak.

50 Bäräpi kadäniken man unitä bänep kwini pewän ahäŋnamik täkaŋ ba iritna täŋ-mehamtak täyak.

51 Täŋpäkaŋ butewaki pähap! Äma ärowanitä yäŋärokman bumta näwet täkaŋ. Upäŋkaŋ näk gäkŋomanunitagän gwäk pimiŋpäŋ manka ugänpäŋ iwattäyat.

52 Ekäni, baga manka bianiinik uterak kehäromi yäpmäktäyat unita u pen juku pik täyat.

53Unita ämawakiwakitä gäkŋo bagaman u pekinik täŋiräyabäŋpäŋ bänepna täŋpäwak täkaŋ.

54 Täŋpäkaŋ uken-uken ittäŋ kuŋat täyatken gäkŋo bagamanta gäripi nadäŋpäŋ unita kap ganiŋ ubiŋteŋtäŋ kuŋat täyat.

* 119:47: Sam 119:16, 119:97, 119:127, 119:159

Sam 119:55 243 Sam 119:6455 Ekäni, bipani bipani näk gäka juku pik täyat. Täŋkaŋ

baga manka u nämo api pewet. Nämoinik!56 Baga manka wari wari iwat täyat unitä bänepnaken

oretoret pewän ahäk täkaŋ.Anutu täŋo baga man iwatta gäripi nadäŋkuk

57 * Ekäni, gäk it namitan unita imaka gäripi nikek äneŋikubäta nämo wäyäkŋek täyat.

Mebäri unita gäkŋo man kädet kudup iwattanadäŋpäŋ yäŋkehärom taŋkut.

58 Täŋpäkaŋ Ekäni, gäk bian täŋkentäŋ namiktayäŋkehäromtak man yäŋkun. Unita gäkŋo manu nadäŋpäŋ täŋkentäŋ namikta bänep nadäk-nadäkna kudup gäkagän ganiŋ kiretat.

59 * Näk irit kuŋat-kuŋatna täŋo mebäri kudup nadäwa-tärewäpäŋ apiŋo gäkŋo man buramiŋpäŋ iwattabänep peyat.

60 Unita gäkŋo jukuman iwatta kämi kaŋ yäŋkaŋ nämoitsämäŋ yäpmäŋ kwet. Nämo, pengän yäput peyatŋo.

61Bureni, ämawakitä näk nutta nadäŋpäŋ buŋep täŋkuŋoupäŋkaŋ näk bänepna äreyäwäpäŋ gäkŋo juku-man unita nämo guŋ täyat.

62 Nämoinik, gäkŋo baga manka siwoŋi unita nadäŋpäŋganiŋ oretta bipani bämop-inik akuk täyat.

63Ba ämawebe gäk oraŋ gamiŋpäŋ juku-manka iwat täkaŋukät not täŋpäŋ kuŋat täkamäŋ.

64Bureni Ekäni, komeŋo terak ironka tokŋeŋ pätak. Unitaman kädetka täŋomebäri näwetpäŋ näwoŋäreŋirikaŋ nadäwa tärewut!

Ekäni täŋo baga mantä täga täŋkentäŋ nimek* 119:57: Sam 16:5 * 119:59: Mak 14:72; Luk 15:17

Sam 119:65 244 Sam 119:7365 Ekäni, täŋkentäŋ namikta yäŋkuno u iwatpäŋ epän

ämaka näka säkgämän täŋ namik täyan.66 Näk baga mankata nadäkinik täyat unita nadäk-nadäk

täga namiŋiri baga man täŋo mebäri kaŋ nadäwatärewut.

67 * Täŋpäkaŋ bian goret kuŋatkuro unita yäpä-siwoŋtakta komi namiŋkun. Ude täŋiri erukapiŋo gäkŋo man buramitat.

68 O Ekäni, täŋkentäŋ namik täyan u tägagämän. Gäkorakorak täŋo mähemi bureni.

Unita gäkŋaken man kädetka täŋo mebäri näwetpäŋnäwoŋärek täyi.

69 Äma ärowani näka jop manman yäk täkaŋ upäŋkaŋbänep nadäk-nadäkna kudup gäkŋo juku-mankauterakgän pek täyat.

70Täŋpäŋ äma ärowani uwäbänepnadäk-nadäki kumbaniupäŋkaŋ nähä juku-manka unita gäripi pähapnadäk täyat.

71 Täŋpäkaŋ nadätat; Komi nadäŋ itkuro u täŋkentäŋnamiŋkuk.

Unitä bänepna yäpmäŋ sukureŋpewänbänepnadäk-nadäkna pewa baga manka terakgän kuyak.

72 Unita Ekäni, apiŋo ŋode yäyat; Baga man mekatäpewi ahäwani unita nadäwa säkgämän-inik täyak,moneŋ tuŋum pähapta gäripi nadäk täkaŋ u irep-mit moretak!

Anutu täŋo baga man u siwoŋi-inik73 Ekäni, gäkŋa ketkatä puŋ gatäŋpäŋ nepmaŋkuno unita

nadäk-nadäk namiŋiri juku-manka unita yäŋpäŋ-nadäk täk täyiwa!

* 119:67: Sam 119:71; Jer 31:18; Hib 12:10-11

Sam 119:74 245 Sam 119:8174Täŋira ämawebe gäk oraŋ gamik täkaŋ u näk nabäŋpäŋ

ŋode nadäk täkot;Äma ŋo Ekäni täŋo jukumanta nadäkiniki kehäromi

uterak pek täyak! Ude nadäŋpäŋ oretoret täktäkot.

75 Ekäni, näk bureni ŋode nadätat; Näk yäpä-siwoŋtaktakomi namiŋkuno uwä nadäŋ namikinik täŋpäŋunita namiŋkun.

Täŋpäkaŋ gäkŋo man kädet uwä siwoŋi-inik.76 Eruk, watä epän ämaka näk täŋkentäŋ namikta bian

yäŋkunou iwatpäŋ ironkapaot-paori nämoupewiahäŋ namiŋiri butewaki nadäwätäk terak itat ŋotäŋ-kehäromtaŋ nami.

77 Näk gäkŋo baga manta gäripi nadäk täyat unita bute-waki nadäŋ namiŋiri äneŋi säkgämän kaŋ ira.

78 Täŋpäkaŋ äma inita nadäwä ärowani täŋpanitä jopmanman terak manken nepmak täkaŋ.

Ude täk täkaŋunitamäyäk kaŋ yäput! Upäŋkaŋnähägäkŋo jukumanunita pen jukupiŋpäŋ api kuŋaret.

79 Täŋira ämawebe gäk oraŋ gamiŋpäŋ gäkŋo jukumannadäk täkaŋunitägännäkken äbäkaŋbok kaŋ itna.

80 Täŋpäkaŋ Ekäni, gäripna ŋode pätak; Iŋamkaken täk-täkna terak mäyäk yäpettawä yäŋpäŋ gäkŋo juku-man kudup siwoŋigän iwatta nadätat.

Wakiken nanik imagutta Anutuken gera yäŋkuk81 Ekäni, gäkä täŋkentäŋ namikta itsämäŋ yäpmäŋ

äbäŋira kehäromina paoränkaŋ kehäromina nikeknämo itat.

Upäŋkaŋman bian yäŋkuno u bureni api täŋpen yäŋnadäkinik täyat.

Sam 119:82 246 Sam 119:9082 Täŋpäkaŋ man yäŋkuno u bureni jidegän iwatpäŋ

bänepna täŋpidäm täwayäŋ? U kakta dapun täŋyäpmäŋ äbäŋira dapunna komi nekaŋ.

83Näk imaka wawäpäŋmaŋpäkuk täkaŋ ude itat upäŋkaŋgäkŋo juku-manka unita nämo guŋtak täyat.

84Wära! Piä watä ämaka bäräpi terak it yäpmäŋ äbätat ŋoäneŋi udegän kepma bipani jide api iret?

Ba äma komi namik täkaŋ unita kowata jidegän apitäŋ yämen?

85 Nadätan? Äma inita nadäwä ärowani täŋpani, gäkŋobaga manta mäde ut imik täkaŋ u näk täŋpäwaktanäkä kädetken awaŋ änek täkaŋ.

86-87U jop nadäŋ komi namik täkaŋ unita täŋkentäŋ nam!Äma udewanitä nuttäko paotnaŋipäŋ itat.

Täŋpäkaŋ juku-manka kudup u siwoŋi tägagän,ämatä nadäŋpäŋ iyap taŋpäŋ yäpmäŋ kuŋat-naŋigän.

Täŋpäŋ komi butewaki terak itat upäŋkaŋ juku-manka unita mäde nämo utat.

88 Unita ironka tärek-täreki nämo unita yäŋpäŋ ir-itna täŋmeham taŋiri juku-manka, mekatä yäŋiriahäwani u kudup kaŋ iwara.

Anutu täŋo baga man unita nadäkinik täŋkuk89 * O Ekäni, gäkŋo manka u kunum gänaŋ, kehäromi

tärek-täreki nämo pätak.90 Ironkatä kodakitä kodaki api it yäpmäŋ kwek. Kome

pähap ŋo inide itta täŋ-kehärom taŋpäŋ peŋkunowareŋi nämo it täyak.

* 119:89: Ais 40:8; 1Pi 1:25

Sam 119:91 247 Sam 119:9991 Imaka imaka kuduptagän u gäkŋo man buramiwanitä

itkaŋ unita gäkŋomeka jinom terakgän it yäpmäŋäbäŋ itkaŋ.

92 Täŋpäkaŋ gäkŋo baga manka unita gäripi nämonadäŋkut yäwänäku komi namiŋkuno unitä nut-pewän paoram.

93 Upäŋkaŋ nämo! Gäk juku-manka terak iritna täŋ-mehamtaŋ namiŋkuno unita juku-manka unitawari nämo api guŋ täwet.

94 O Ekäni, näk gäkŋata biŋam itpäŋ gäkŋo juku-mankakadäni kadäni iwatta ehutpäŋ epäni täk täyatunita wakiken nanik nämagut.

95 Nadätan? Äma waki käbop itkaŋ näk nutta täŋtuŋumtäkaŋ. Upäŋkaŋ näk nadäwätäk nämo täŋpäŋgäkŋo jukumanta yäŋpäŋ-nadäk pen täk täyat.

96 Täŋpäkaŋ ŋode yabäŋpäŋ-nadäk täyat; Imaka komeŋo terak täga yäŋ yäk täkamäŋ u kudup api paotmoreneŋ.

Täŋ gäkŋo man u imaka bureni-inik, tärek-tärekinämo, inide itta yäwani.

Anutu täŋo baga mantä äma ŋo nadäk-nadäk säkgämänimiŋkuk97 Wisikna! Gäkŋo manta gäripi pähap nadäk täyat.

Täŋpäŋ unita kepma bipani yäŋpäŋ-nadäk täktäyat.

98 Jukumanka u wari wari yäŋpäŋ-nadäk täk täyat unitanadäk-nadäkna uwä iwanaye täŋo nadäk-nadäkiyärepmitak.

99 Ba ugän nämo. Man kädetka unitagän juku piŋpäŋkuŋat täyat unita nadäk täga iŋitat uwä yäŋpäŋ-näwoŋärek täŋpani ämanaye unitäŋo nadäkyärepmitpäŋ iŋitat.

Sam 119:100 248 Sam 119:108100 Ba baga manka u buramik täyat unita nadäk-nadäk

äma ekäni ekänitä nadäk täkaŋ u näkä yärepmit-päŋ nadäk täyat.

101 * Täŋpäkaŋ gäkŋo juku-manka kubä irepmiretyäŋ nadäŋpäŋ kädet wakiwaki u kudup yabäŋumuntaŋpäŋ kukŋi kädagän yärepmit täyat.

102 Ekäni, gäkŋa-tägän meka jinom unita yäŋpäŋ-näwoŋärek täk täyan unita nämo guŋ taŋpäŋirepmit täyat.

103 * Yäke! Gäkŋo jukuman unita nadäwa gäripi pähap,inide kubä täk täkaŋ, imaka gakŋi nikek naktagäripi nadäk täyat unitäŋo gäripi irepmitak.

104Burenitä bureni-inik, gäkŋomantä nadäk-nadäk kädetsäkgämän näwoŋärek täyak unita waki kädetkudupta taräki nadäk täyat.

Ekäni täŋo jukumantä peŋyäŋek ude täyak105 * Ekäni, gäkŋo meka jinom u kädet kuŋat-kuŋatna

täŋo topän ude täŋ namitak. Täŋkaŋ kädetnakenpeŋyäŋeŋ namitak.

106Unita man kädetka siwoŋi u iwatta iŋamkaken yäŋke-häromtak man yäŋkuro udegän api täŋpet.

107 Upäŋkaŋ Ekäni, bäräpi taŋitä näk nepmäŋitak unitagäkŋa yäŋkuno ude iritna äneŋi täŋ-kehäromtaŋnamisi.

108 Täŋpäkaŋ gupe käbäŋi nikek ude, ganiŋoret manpewa-ärek täkaŋ unita gäripi nadäŋ namisi.

Ude nadäŋ namiŋkaŋ gäkŋaken manka u säkgämännäwetpäŋ näwoŋärek täk täyi.

* 119:101: Snd 1:15 * 119:103: Sam 19:10; Snd 8:11 * 119:105: Snd6:23

Sam 119:109 249 Sam 119:118109 Näk kadäni kadäni kumäŋ-kumäŋ dubiniken it täyat

upäŋkaŋ gäkŋo juku-manka unita nämo guŋtaktäyat.

110Äma wakitä näk nepmäŋitta buŋep täk täkaŋ upäŋkaŋnäk gäkŋo man kädetka u peŋpäŋ näkŋaken gäripterak nämo iwat täyat.

111Nämoinik, gäkŋo juku-mankatä bänep oretoret pewänahäŋ namik täkaŋ. Unita iyap taŋpäŋ tärek-tärekinämo api iwat täŋpet.

112 * Täŋpäŋ gäkŋoman kädetka u iwatta nadäk kehäromipeyat. U iwat yäpmäŋ kuŋtäŋgän kaŋ kumba!

Ekäni täŋo man käderitä watä it nimik täyak113 Ekäni, äma gäk gäwaräntäkta bänep yarä pek täkaŋ

unita gaŋani pähap nadäŋkaŋ gäkŋo juku-mankaunitawä gäripi nadäk täyat.

114 * U imata, gäk näkŋo kurepäna ba mobä käwutna,iwantä nutnayäŋ täŋirä käbop iretta.

Täŋpäkaŋ man bian yäŋkuno u bureni iwatpäŋ apitäŋpen yäŋ nadäkinik täyat.

115 Ai! Waki täŋpani in nabä kätäŋpeŋ kut! Näk Anutunatäŋo jukumani iwarayäŋ nadätat!

116 Eruk Anutu, näkŋo iritna täŋ-kehäromtakta man ke-häromi yäŋkuno u juku piŋpäŋ udegän kaŋ tä.

Ude täŋiri uyaku näkŋo nadäkinikna kehäromigänitkaŋ baga manka pen täga api iwarän täwet.

117 Unita mehamtäŋ namiŋiri bäräpi gänaŋ nämo apipaoret. Ude täŋiri juku-manka wari wari apinadäŋ gamet.

118 O Ekäni, näk nadätat. Gäk ämawebe gäkŋo jukumaniwatta bitnäk täkaŋ unita mäde ut yämik täyan.

* 119:112: Sam 119:33, 119:36 * 119:114: Sam 32:7, 91:1

Sam 119:119 250 Sam 119:127-128Ude täŋiri täŋyäkŋarani täktäki kädet u jopi ude api

täŋpek.119Täŋpäŋ, gäk ämawebe udewani kudup jiraŋ ude bumik

ureŋ täŋpi kuk täkaŋ. Täŋpäkaŋ nähä gäkŋomanta gäripi pähap nadäk täyat.

120 O Ekäni, gäkŋo täktäkka inipärik unita nadäwa umuritäŋpäpäŋ kujat kwaik täk täyat. Ba gäkŋo mankädetka unita nadäwa umuri täk täkaŋ.

Anutu täŋo jukuman iwarani121 O Ekäni, näk kädet täga siwoŋi iwat täyat unita nabäŋ

äwaräkuk täŋiri iwantä näk nämo täŋpä waneŋ!122Ekäni, näk epänwatä ämaka unita api täŋkentäŋ gamet

yäŋ näwet. Täŋkentäŋ namiŋiri äma inita nadäwäärowani täŋpanitä bäräpi namineŋtawä.

123Wära! Gäk bian täŋkentäŋ namikta siwoŋi näwetkunoude täŋkentäŋ nami yäŋpäŋ dapun täŋ yäpmäŋäbäŋira dapunna komi nekaŋ.

124Unita Ekäni, butewakika paot-paori nämo unita nadäŋnamisi! Täŋkaŋ gäkŋaken juku-manka u näwet-päŋ näwoŋärek täyi.

125 Näk epän watä ämaka itat unita gäkŋo meka jinom unadäwa-tärekta nadäk-nadäk namisi.

126 Ekäni, ämawebe gäkŋo baga man irepmit täkaŋ uyabätan? Eruk, gäk bäräŋeŋ akuŋpäŋ kowatayäwoŋäre!

127-128 Näk kädet wakiwaki äma udewanitä iwat täkaŋunita taräki-inik nadäk täyat.

U imata, gäkŋo juku-mankaunita gäripi pähapnadäktäyat, ämatä gol moneŋ säkgämän-inik unitagäripi nadäk täkaŋ u irepmitpäŋ nadäk täyat.

Ba gäkŋo baga manka u kudup iwat täyat.

Sam 119:129 251 Sam 119:137Anutu täŋo kädet iwatta gäripi nadäŋkuk

129 Ekäni, gäkŋo man uwä säkgämän unita buramiŋpäŋkuŋat täyat.

130 * Äma kubätä gäkŋo man bänepiken peŋpäŋkuŋarayäŋ täko uwä bänepiken peŋyäŋek apiirek.

Ba guŋ äma kubätä gäkŋo man yäŋpäŋ-nadäk täŋ-payäŋ täko uwä nadäk-nadäk ikek api kuŋarek.

131 Täŋpäkaŋ Ekäni, näk gäkŋo baga manta gäripi-iniknadäk täyat. U iwatta mena bänepna pidämtaktäkamän.

132 Unita Ekäni, ämawebe nadäŋ gamikinik täŋpanitanadäŋ yämik täyan udegän, näk nabäŋpäŋ bute-waki nadäŋ namisi.

133 Täŋkaŋ gäkŋo mankatä kädet näwoŋäreŋirän momitänäka intäjukun nämo täŋ namek.

134 Täŋpäkaŋ Ekäni, täŋkentäŋ namiŋiri ämatä näkatäŋpäwak täneŋtawä. Ude täŋ namiŋiri mankakaŋ buramik täŋpa.

135 * Gäk dubinaken itkaŋ säkgämän täŋ namiŋpäŋgäkŋaken kädet siwoŋika kudup kaŋ näwetpäŋnäwoŋäre.

136 Täŋpäkaŋ Ekäni, ämawebe mäyaptä gäkŋo man nämoiwat täkaŋ unita konämna pito ume dapurikenäpäk täyak ude mak täyak.

Anutu täŋo jukuman u siwoŋi-inik137 O Ekäni, kudän siwoŋi säkgämän täŋo mähemi u

gäk. Täŋpäkaŋ gäkŋo meka jinom kudup u ude-wanigän, siwoŋi säkgämän.

* 119:130: Sam 19:7; Snd 1:4 * 119:135: Sam 4:6, 119:12, 119:26

Sam 119:138 252 Sam 119:148138 Bureni, jukuman bian pewi ahäŋkuŋo u kudup siwoŋi

tägagän, ämatä nadäŋpäŋ iyap taŋpäŋ yäpmäŋkuŋatneŋtagän.

139Upäŋkaŋ iwanayetä baga manka u mäde ut imik täkaŋunita bänepna kädäp ude ijik täyak.

140Ekäni, yäŋkehäromtakmanka u pära nämo ahäk täyak.Burenigän ahäk täyak.

Unita epänwatä ämaka näkämanka unita gäripi-iniknadäk täyat.

141 Täŋpäŋ ämatä näka nadäwä äpani, jiraŋ ude täk täkaŋupäŋkaŋ meka jinomta nämo gaŋatak täyat.

142U imata, kudän siwoŋi säkgämän säkgämän täk täyanu pen udegän api täŋ yäpmäŋ äroweno unita.

Täŋpäkaŋ baga manka u burenigän ahäŋ yäpmäŋkukta yäwani.

143 Bureni, komi epän gänaŋ itat, upäŋkaŋ juku-mankaunitä bänepna täŋpidäm taŋirän oretoret nadäktäyat.

144 Täŋpäkaŋ baga manka uwä siwoŋi tärek-täreki nämo.Unita Ekäni, nadäk-nadäk namiŋiri säkgämän kaŋit yäpmäŋ ärowa!

Wakiken nanik imagutta Anutuken yäŋapiŋkuk145 Bänep nadäk-nadäkna kudup gäkken peŋpäŋ gera

yäyat. Unita Ekäni, nadäŋ namiŋiri juku-mankakudup kaŋ buramiwa!

146 Gäkken gera yäŋira wakiken nanik nämagut. Nä-maguriri baga manka kudup u kaŋ iwara.

147Täŋpäŋgäkŋomankaunitä bureni ahäwekta nadäkiniktäyat unita kome ket nämo yäŋeŋirän akuŋpäŋtäŋkentäŋ namikta gäkken gera yäk täyat.

148 Täŋkaŋ gäkŋo manka yäŋpäŋ-nadäk täŋpayäŋnadäŋpäŋ bipani käroŋ päke u kodakgän it täyat.

Sam 119:149 253 Sam 119:159149 Ekäni, ironka tärek-täreki nämo unita nadäŋ namisi.

Täŋpäŋ butewakika kwawak näwoŋäreŋpäŋ iritnatäŋ-kehäromtaŋ namisi.

150 Nadätan? Äma komi epän namik täkaŋ u dubinakenitkaŋ. Äma uwä gäkŋo jukuman iwatta bitnäk-iniktäk täkaŋ.

151 Täŋpäkaŋ Ekäni, gäk imaka, näk dubinaken itgäntäyan. Täŋpäŋ gäkŋo baga manka u kehäromigänpen itta yäŋkehärom täwani.

152 Bian gäkŋo juku-mankata yäŋpäŋ-nadäk ŋode täŋkut;U tärek-täreki nämo itta pewi ahäŋkuŋ.

Wakiken nanik imagutta Anutuken gera yäŋkuk153 Ekäni, näk gäkŋo juku-mankata nadäŋ äwaräkuk

nämo täk täyat unita komi bäräpi gänaŋ itat ŋonabäŋpäŋ-nadäŋkaŋ täŋkentäŋ namisi.

154 Bian yäŋkehärom taŋkuno ude iwanaye iŋamikennäk gärak itpäŋ täŋkentäŋ namiŋiri iwan nabä-kätäŋpeŋ kut.

155 Äma waki täŋpani u gäkŋo juku-manka nämo bu-ramik täkaŋ unita gäkŋata biŋam täga nämo apiyämaguren.

156 Upäŋkaŋ Ekäni, nähä täŋkentäŋ nam! Butewakikau ärowani pätak unita yäŋkuno udegän wakikennanik nämagut.

157 Iwan mäyap näk täŋpäwakta it gwäjiŋ namikaŋ up-äŋkaŋ gäkŋo man kädetka bureni u nämoinikirepmit täyat.

158 Täŋ Isrel ämawebe ätu gäkŋo manta nadäŋ parit täktäkaŋ unita kokwawak nadäŋ yämik täyat.

159 Täŋpäkaŋ Ekäni, gäkŋo meka jinomta gäripi pähapnadäk täyat u nabäŋpäŋ-nadäsi.

Sam 119:160 254 Sam 119:168U nabäŋpäŋ-nadäŋkaŋ ironka tärek-täreki nämo

unita iritna täŋ-kehäromtaŋ namisi.160 * Ekäni, baga manka u burenigän ahäŋ yäpmäŋ kukta

yäwani. Manka siwoŋi u kudup tärek-täreki nämo.Anutu täŋo baga man iwatta gäripi-inik nadäŋkuk

161 O Ekäni, äma wäpi ärowani nikek ätu jop nadäŋ näktäŋpäwak täkaŋ upäŋkaŋ näk juku-manka unitanadäwa umuri täŋpäpäŋ oraŋ imik täyat.

162 Täŋpäŋ kudän tägatäga täkta yäŋkehärom taŋkunounita nadäŋkaŋ oretoret pähap nadäk täyat.

Äma kubätä moneŋ taŋi mämäram yäpmäŋkaŋ ore-toret nadäweko ude nadäk täyat.

163 Täŋpäkaŋ jop-manmanta taräki-inik nadäŋkaŋ gäkŋoman kädetkata gäripi-inik nadätat.

164 Unita kepma kubä gänaŋ kadäni 7 ude baga mankasiwoŋi unita yäŋpäŋ ganiŋoret täyat.

165 * Burenitä bureni-inik! Ämawebe gäkŋo mantagäripi nadäŋpäŋ iwat täkaŋ unitawä watä ityämiŋiri bänep kwini terakgän it täkaŋ imakakubä täŋpewän bänep nadäk-nadäki täga nämoputärewek.

166Unita Ekäni, gäk kubä-tägänwakiken nanik nämaguttaitsämäŋtat. Itsämäŋkaŋ gäkŋo baga manka uiwaräntäk täyat.

167 Täŋpäkaŋ äneŋi ŋode yäkgän täyat; Jukumanka unitagäripi-inik nadäŋpäŋ iwat-inik täk täyat.

168 Bureni, gäk näkŋo irit kuŋat-kuŋatna u kudupnabäŋpäŋ-nadäwi-tärek täkaŋ unita meka jinomkudup buramik täyat.

* 119:160: Sam 119:89, 119:142, 119:152 * 119:165: Ais 32:17

Sam 119:169 255 Sam 119:176Anututä täŋkentäŋ imikta yäŋapiŋkuk

169 Ekäni, gäkken gera yäyat ŋo nadäŋ namisi. Nadäŋnamiŋpäŋ bian yäŋkuno udegän nadäk-nadäktäga näwetpäŋ näwoŋärek täyi.

170 Yäŋapik manna ŋo iŋamkaken äreŋirän yäŋkehärom-tak manka u iwatpäŋ wakiken nanik nämagusi.

171 Ude täŋiri menatä gäk ganiŋoret täyiwa! Imata,gäk juku-manka kudup u säkgämän näwetpäŋ nä-woŋärek täk täyan unita yäŋpäŋ.

172 * Mena täŋpidäm taŋiri gäkŋo manka kädet unitanadäŋpäŋ kap ganiŋ ubiŋpäŋ teŋtäŋ kuŋat täyiwa,manka kudup u säkgämän siwoŋigän unita.

173 Näk gäkŋo man kädetka bureni iwatta yäŋkehäromtaŋkuro unita täŋkentäŋ namikta pidämtak täyi.

174 O Ekäni, gäkä täŋkentäŋ namikta dapun käroŋ täŋitat ŋo. Ba gäkŋo manta bänep täga pähap nadäktäyat.

175 Unita Ekäni, iritna täŋ-mehamtaŋ namiŋiri wäpkabiŋam oraŋ gamik täyiwa.

Ude täŋira manka kuduptä täŋ-mehamtaŋ namiktäyon.

176 * Näk yawak ägwän taŋpeŋ kwani udewani unita gäkepänwatä ämaka näka wäyäkŋeŋpäŋ nabäŋ ahäsi.

Imata, näk gäkŋo juku-manka iwatta epäni kehäromitäk täyat.

120Äma kubä Anutuken täŋkentäkta yäŋapiŋkuk

Anutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.* 119:172: Sam 51:14, 119:138 * 119:176: Ais 53:6; Jer 50:6; Mat 18:12;Luk 15:4

Sam 120:1 256 Sam 121:21 * Bian, komi butewaki terak itkaŋ Ekäni, gäkken

yäŋapiŋira nadäŋ namiŋkun.2 Unita apiŋo udegän jop manman yäwani ba

täŋyäkŋarani äma bämopiken nanik nämagusi!3 Ai, jop manman yäwani in, Anututä jide api täŋ tamek?

Ba komi epän jidewani upäŋ api tamek?4Komi epän ŋodewanipäŋ api tamek; Komi äma täŋo päip

bohamtä api tapmaŋpek. Ba kädäp mebetpäŋ intäterak api piŋ täbarek.

5Wära! Äma waki täŋpani, inta gaŋani pähap nadätat! Inbämopjinken itkaŋ gaŋani nadätat u Mesek komeba Keda ämawebe bämopiken itkaŋ nadäwero ude.

6 Bänep kwini terak itta gäripi nämo nadäk täkaŋ ubämopiken kadäni käroŋi it yäpmäŋ äbut. Unitakaŋ pewa yäŋ nadätat.

7 Imata, bänep kwini itta man yäŋira unitäwä ämikmangän yäk täkaŋ.

121Ekäni u watä ämanin tägagämän

Anutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1 * Näk pom taŋi taŋi udu terak dapun käroŋ täŋ itat

upäŋkaŋ täŋkentäkna dekaken naniktä äbäŋkaŋtäŋkentäŋ namayäŋ?

2 * Eruk näk nadätat, Ekäni kunum kenta kome täŋ-peŋkuko unitägän api täŋkentäŋ namek.

* 120:1: Sam 118:5; Jna 2:2 * 121:1: Sam 87:1, 123:1 * 121:2: Sam115:15, 124:8

Sam 121:3 257 Sam 122:33 * Nadätan? Ekäni unitä gabäŋ äwaräkuk täŋirän nämo

maŋgurek. Nämo, watä ämaka u däpmon nämopat täyak.

4 Bureni-inik, Isrel täŋo watä äma unitä kodakigän itpäŋwatä säkgämän it gamik täyak.

5-6 * U dubikaken itkaŋ watä it gamiŋpäŋ äyuŋka ude itgamik täyak.

Ude it gamiŋirän kepma edaptä täga nämo gurek babipani komepaktä gäk täga nämo täŋpän waneŋ.

7* Täŋpäkaŋ Ekäni u gabäŋ gäwatkaŋ imaka umuri pähap-ken wädäŋ tädotpäŋ gepmaŋpän säkgämän apiiren.

8 * Täŋpäŋ täha peŋpeŋ deken kwenopäŋ äneŋi tähakenäbeno uwä Ekänitä watä it gamiŋirän umun teraknämo api iren.

Täŋpäkaŋ apiŋogän nämo gabäŋ gäwarek. Nämo,watä kadäni nämo, api it gamik täŋpek.

122Jerusalem ämawebe oretoret terak it täkaŋ

Anutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1 * Ekäni täŋo kudupi yotken ärona yäŋ näwerirä bumta

oretkut!2 Eruk, ahäkamäŋ, Jerusalem täŋo yewa gänaŋ itkamäŋ

ŋo.3 Täŋpäkaŋ Jerusalem u yotpärare tägagämän-inik.

Täŋkodak taŋkuŋo unita kehäromigän, kaŋoretikek itak.

* 121:3: Sam 41:2, 66:9, 127:1 * 121:5-6: Ais 49:10; Rev 7:16 * 121:7:Sam 91:10-12 * 121:8: Sam 113:2, 115:18 * 122:1: Ais 2:3; Sek 8:21

Sam 122:4 258 Sam 123:24 Uken Isrel ämawebe kuduptagän Anutu täŋo jukuman

iwatpäŋ iniŋ oretta ärok täkaŋ.5 Ba uken Isrel täŋo intäjukun ämaniye itkaŋ

ämawebeniye täŋo man epän täk täkaŋ.6Unita Jerusalem komeken iranitä säkgämän irut yäŋpäŋ

Ekäniken ŋode yäŋapitat; Ekäni, täŋkentäŋyämiŋiri ämawebe Jerusalem yotpärareta gäripinadäk täkaŋ u tägagän kaŋ irut!

7 Ude yäŋapiŋira Jerusalem ämawebetä kwini terak iriräwatä ämaniye imaka, säkgämän kaŋ irut.

8 Täŋpäkaŋ mähemnayeta yäŋpäŋ äneŋi ŋode yäkgäntäŋpa; Jerusalem ämawebe säkgämän, kwini terakit täkot!

9BaEkäni Anutunin täŋo kudupi yotta yäŋpäŋŋode yäyat;Tägagän it täyon.

123Anututagän dapun ijik täkäna!

Anutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1 * Ekäni, ijiŋpewa kunum gäkä itkaŋ kaŋiwat epän täk

täyanken ärotak.2 * Täŋpäkaŋ Ekäni Anutunin, watä epän äma jopitä epän

mähemi terak it täkaŋ, ba watä epän webetä in-täjukun webeni täŋo kehäromi terak it täkaŋ, ninudegän gäkagän dapun käroŋ pen api täŋ yäpmäŋkune.

Ude täŋ yäpmäŋ kuŋtäkäna, eruk butewaki apinadäŋ nimen.

* 123:1: Sam 121:1 * 123:2: Sam 25:15; Mal 1:6

Sam 123:3 259 Sam 124:73 Unita Ekäni, butewaki bäräŋeŋ nadäŋ nimisi. Imata,

äma wakitä waki täŋ nimik täkaŋ unita gaŋaninadäkamäŋ.

4 Ba tuŋum ämatä yäŋärok bumta niwet yäpmäŋ äbäŋirääneŋi udegän nadäkta nämo nikaŋ.

Ba äma gup yäpmäŋ ärokärok täŋpanitä komi epännimiŋpäŋ sära niwet yäpmäŋ äbäŋirä gaŋaninadäkamäŋ.

Unita Ekäni, butewaki nadäŋ nimiŋpäŋ täŋkentäŋnimisi.

124Anutu uwä ämawebeniye täŋo täŋkentäk

Anutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1 Ekänitä nämo täŋkentäŋ nimiŋkuk yäwänä jide tä-

nam? Isrel ämawebe, in yäŋyabäk ŋonikta kowatayäwut!

2-3 Bian ämatä kokwawak nadäŋ nimiŋpäŋ ninkät ämiktäŋkuŋ. Täŋkuŋopäŋ Ekänitä nämo täŋkentäŋnimiŋkuk yäwänä iwantä kudup nidäpäm.

4-5 Umetä tokätpäŋ nidäpmäŋpäŋ yejämäk täkaŋ ude tä-naŋipäŋ nämo täŋkuk!

6Unita nin Ekänita bänep täga nadäŋpäŋ iniŋoret täkäna!Täŋpäkaŋ iwan yabäŋ äwaräkuk täŋirän nämonidäpuŋ.

7 Ämatä buŋep täŋpäkaŋ barak yepmäŋiräkaŋ ehut-päŋ buŋep därämutpeŋ kuk täkaŋ nin udegäntäŋkumäŋ. Buŋep uwä däkŋeŋkuk.

Täŋpäkaŋ ninä apiŋo buŋep terak nämo itkamäŋ.

Sam 124:8 260 Sam 125:58 Ekäni, kunum kenta kome pewän ahäŋkuŋo uniktä ini-

tägän täŋkentäŋ nimik täyak!125

Anututä ämawebeniye äyuŋ täŋ yämik täyakAnutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1Ämawebe Ekäni terakgän yeŋgämä pek täkaŋ uwä Saion

pomtä kehäromi-inik it täyak ude bumik it täkaŋ.Bäräpi mebäri mebäri ahäŋirä kwaiŋpäŋ täga nämo

tokät maneŋ.2 * Täŋpäkaŋ pomtä Jerusalem yotpärare it gwäjikaŋ

ude, Ekänitä ämawebeniyeta tärek-täreki nämoude yewa täŋpäŋ täŋkentäŋ yämik täyak.

3 Näk ŋode nadätat; Waki täŋpanitä siwoŋi ämawebetäŋo komeken watä wari nämo api itneŋ. Udetänayäŋ täŋo uwä kämiwä siwoŋi ämawebe iniimaka, käderi waki iwatpäŋ waki täneŋ.

4 Unita Ekäni, äma täga, gäkŋo man buramik täk täkaŋunita säkgämän täŋ yämisi.

5 Täŋpäkaŋ waki täŋpanita kowata komi yämiŋpäŋä ämaätu gäkŋo äbot täŋpanipäŋ gabä-kätäŋpäŋ mädeut gamik täkaŋ u imaka, kowata komi yämisi.

Eruk, Isrel ämawebe säkgämän kaŋ irut!126

Isrel ämawebetä Anututä täŋkentäŋ yämikta gera yäŋkuŋAnutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.* 125:2: Sam 121:8; Sek 2:5

Sam 126:1 261 Sam 126:61 * Ekänitä komi epänken nanikpäŋ yäŋnikŋat yäpmäŋ

Jerusalem yotpärareken äneŋi äbäŋirän ayäbutäkamäŋ yäŋ nadäŋkumäŋ.

2 Äneŋi abäŋkaŋ gäripi nadäŋpäŋ mägayäk oretoret kapteŋkumäŋ. Täŋitna ämawebe Anututa nämonadäŋ imanitä nibäŋpäŋ yäŋkuŋ;

Ekäninitä Isrel ämawebeta täŋkentäk taŋi täŋ yämi-tak yäŋ yäŋkuŋ.

3Bureni, Ekäni uwä täŋkentäk pähap täŋ nimiŋkuko unitabänep täga nadäŋ imiŋkumäŋ.

4 Unita Ekäni, gäkä bian ude täŋ nimiŋkuno udegänkomeninken äneŋi kaŋ yäŋnikŋat yäpmäŋ ku!

Ude täŋpayäŋ täyan uwä ŋode bumik; Komekawukiken ume kubat kawuk tak-inik täŋpanipäŋyäŋpewi iwän taŋirän kubat kawuk täwani u umeäneŋi äpäk täkaŋ ude bumik.

5 * Unita nadäkamäŋ; Äma kubätä apiŋo konäm butewakiterak ketem yeri piweko upäŋkaŋ oretoret terakketem bureni ahäŋirän pugerek.

6 Bureni, webe kubätä nadäwätäk terak yänat täŋpekoupäŋkaŋ bureni ahäŋirän kap teŋpäŋ oretoretterak ketem uwä eŋiken yäpmäŋ äbek.

127Imaka u ba u tänayäŋ yäŋpäŋä Anutu täŋo kehäromini ba

nadäk-nadäki terakgän täneAnutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.* 126:1: Apos 12:9 * 126:5: Jer 31:9

Sam 127:1 262 Sam 128:11 * Äma kubätä eŋi kubä täŋpayäŋ nadäŋpäŋä Ekänita

nämo nadäŋpäŋ täŋpayäŋ täko uwä täŋpän Anutuiŋamiken jopi api täŋpek.

Ba udegän, ämatä Ekäni täŋo nadäk-nadäki terakäboriyeta watä nämo itnayäŋ täŋo uwä ämaunitäŋo watä epän u jopigän api täŋpek.

2Baudegän, gäk komeket nämoyäŋeŋirän akumaŋpäŋkuepän täŋ dämiŋ yäpmäŋ kuŋiri kome bipek.

Ude täŋpayäŋ täno upäŋkaŋ Ekäni nämo nadäŋimiŋkaŋ jop täŋpayäŋ täno uwä epän u Anutuiŋamiken jopi api täŋpek.

Unita nadäkaŋ? Ekänitä ini ämawebeniye bureniuwä yabäŋ yäwatpäŋ imaka imaka täŋkentäŋyämiŋirän bipani säkgämän pat täkaŋ.

3 Täŋpäkaŋ nanak bäyak täkaŋ uwä Ekäni täŋo iron. Bananakjiye uwä Anutu täŋo kon pähap.

4 E, äma gubaŋi itkaŋ nanakiye mäyap bäyak täkaŋ uwääma unitäŋo kehäromi. Iroŋiroŋi uwä tägaŋpäŋwatä säkgämän api it imineŋ.

5Bureni, äma udewani uwä oretoret pähap terak it täkaŋ.Täŋpäkaŋ iwaniyetä man epänken yepmaŋirä ke-härom taŋpäŋ täga yärepmitneŋ.

128Irit kuŋat-kuŋat säkgämän unitäŋo mebäri

Anutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1ÄmawebeEkäni täŋomanburamiŋpäŋnadäkinik täŋpeŋ

kuŋat täkaŋ äma udewani uwä Ekäni täŋo oretoretterak it täkaŋ.

* 127:1: Sam 121:4, 107:1, 118:1, 136:1; Jer 33:11

Sam 128:2 263 Sam 129:42Gäk äma udewanitä epän täŋiri bureni ahäŋ gaminayäŋ

täkaŋ uwä iritka säkgämän api meham täwek.3 Yen tägatä mujipi bumta pewän wädäk täkaŋ ude

webekatä nanak mäyap api bäyaŋ gamek. Bananakayetä gewet gukŋitä it gwäjik täkaŋ ude apitäneŋ.

4 Bureni-inik, äma Ekäni täŋo mani buraminayäŋ täŋouwä irit kuŋat-kuŋariken imaka tägatäga udewaniapi ahäŋ yämineŋ.

5 Eruk, Ekäni Saion pom terak it täyak unitä iron täŋtamiton. Ude täŋirän komejin Jerusalem uwäsäkgämän kaŋ it yäpmäŋ ärowän.

6 Ba in kadäni käroŋi säkgämän itkaŋ orajiye ahäŋirä kaŋyabäwut.

Unita Isrel ämawebe inä bänep kwini terakgän kaŋ ityäpmäŋ ärowut.

129Isrel ämawebetä Ekänitä iwaniye täŋpäwakta yäŋapiŋkuŋ

Anutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1 Isrel, gäk äbot yäput peŋpäŋ ahäŋkunken iwankayetä

komi gamiŋ yäpmäŋ äbuŋo unitäŋo manbiŋamŋode yäŋahä;

2 Äbot täpuri ude it yäpmäŋ äbäŋira iwanayetä komiepän jop nadäŋ namiŋkuŋ. Upäŋkaŋ nämo närep-mitkuŋ!

3 U pärip-päriptä mädenaken nutpäŋ nepmaŋpä gupnaterak bäräm bäräm bumta patkuŋ.

4Ude täŋ namiŋkuŋo upäŋkaŋ Ekäni siwoŋi täktäk kädetmähemi unitä komi epän uken nanik nämagutkuk.

Sam 129:5 264 Sam 130:55Unita Saion kometa kokwawak nadäk täkaŋ uwä Ekänitä

kaŋ däpmäŋ yäwat kirewän!6U muyeŋ kome kawukiken ahäŋkaŋ kawuk taŋpäŋ paot

täkaŋ ude kaŋ äworewut.7 U epäni nämo, jiraŋ ude. Unita ini kubäkubä jop kaŋ

parawut.8 Täŋirä ämatä yärepmit kuŋ äbäk täŋkaŋ yabäŋpäŋ

kubätä ŋode nämo api yäwek; Ekäni wäpi terakkwikinik irirä Ekänitä iron täŋ tamiton yäŋ nämoapi yäwetneŋ. Nämoinik!

130Äma kubätä Anutu butewaki nadäŋ nami yäŋpäŋ yäŋapik

man ŋo yäŋkukAnutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1* Ekäni, näk bäräpi pähap nadäŋpäŋ täŋkentäkta gäkken

gera yäyat.2O Ekäni, gera yäŋira nadäŋ namiŋpäŋ täŋkentäŋ namisi.3* Ekäni, gäkmominin terak nidäpmäk täŋpi yäwänä netä

itek? Nin kudup paotnam.4 * Upäŋkaŋ, gäk mominin peŋ nimik täyan unita gäkŋa

gämotka-kengän kaŋ it täna.5 * Näk Ekänitä täŋkentäŋ namän yäŋpäŋ kwikinik it

täyat. Näk unitäŋo mantagän nadäkinik täyat.Unitägän bänepna täŋkentäŋ namik täyak.

* 130:1: Kra 3:55; Jna 2:2 * 130:3: Sam143:2; Rom3:20, 3:23-24 * 130:4:Jer 33:8-9 * 130:5: Sam 33:20, 40:1; Ais 8:17, 30:18

Sam 130:6 265 Sam 131:36 * Äma epän kubä täŋpa yäŋpäŋ kome bäräŋeŋ yäŋewi

täŋpayäŋ nadäk täkaŋ ude, näk Anutu bäräŋeŋabä täŋkentäŋ namän yäŋpäŋ itsämäŋ itat.

7 Unita Isrel ämawebe, nadäk-nadäknin Anutu-kengänkaŋ pena. Ekäni u iron tärek-täreki nämo täŋnimik täyak ba waki keriken nanik nimaguttapidämtak täyak.

8 * Täŋpäkaŋ mominin terak kumäk-kumäkta biŋam tä-naŋipäŋ Anututä ämawebeniye nintäŋo momininkudup peŋ moreŋpäŋ api nimagurek.

131Ekäni terakgän yeŋgämina pewäpäŋ it täkäna

Anutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1 O Ekäni, näk gup yäpmäŋ ärokärok nämo täk täyat. Ba

näkŋata nadäŋira ärowani nämo täk täyak.Nadäk-nadäkna ärowani nikek itta ba imaka näkä

täga nämo nadäwa tärenaŋi unita nadäwätäkwakiinik nämo täk täyat.

2 Ude nämo. Imaka jide pat namitak unita täga nadätat.Nanak pakitä miŋiye bakani terak nadäwätäkkätnämo, gup gapun gapun pat täkaŋ ude, bänep-naken ude nadätat.

3Unita Isrel ämawebe, tärek-täreki nämo Ekäni terakgänyeŋgämä pewäpäŋ it täkot!

* 130:6: Sam 63:6, 119:147 * 130:8: Mat 1:21; Tai 2:14

Sam 132:1 266 Sam 132:10132

Saion pom täŋo yäŋapik man kapAnutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1 Ekäni, Devittä gäka yäŋpäŋ komi epän gänaŋ itkuko

unita nämo guŋ täwen.2 Täŋkaŋ Isrel täŋo Anutu kehäromi gäka täŋ gamikta

yäŋkehäromtak man yäŋkuko u imaka, juku pi-wen.

3-5 Devit uwä yäŋkehärom taŋpäŋ ŋode yäŋkuk; Näkeŋiken ba däpmon patpatken bäräŋeŋ nämoapi kwet. Nämo, Ekäni, Isrel täŋo Anutu ke-häromi unitä itta kome täŋ-kerutpäŋ peŋkaŋuyaku eŋiken päŋku orek itpäŋ däpmon täga apipäret.

6 * * Eruk, Betlehem yotpärareken itkaŋ topmäk-topmäk täŋo kudupi gäpe u itak yäŋ manbiŋamnadäŋkumäŋ. Nadäŋkaŋ päŋku Ja komekenbureni kaŋ-ahäŋkumäŋ.

7Kaŋ-ahäŋpäŋä yäŋkumäŋ; Ekäni täŋo eŋiken kuŋpäŋ iniirani gämoriken gwäjiŋ-äpmoŋ imina!

8 Eruk Ekäni, kudupi yotka ŋoken tärek-täreki nämoitta äbi! Täŋpäŋ topmäk-topmäk täŋo gäpe, ke-häromika täŋo wärani, ukät bok kaŋ äbi!

9 Äbäŋiri bämop ämakayetä kudän siwoŋigän kaŋ täktäŋput. Ude täŋirä ämawebekayetä oretoret gerakaŋ yäk täŋput.

10 Ekäni, gäk intäjukun äma itta iwoyäwani Devit u imakakubä täŋ imikta yäŋkehäromtak man yäŋkun.Unita epän ämaka u mäde nämo ut imen.

* 132:6: 1Sml 7:1-2; 1Sto 13:5 * 132:6: 2Sto 6:41-42

Sam 132:11 267 Sam 132:1811 * Yäŋ-kehäromtak man iwetkuno u bureni-inik api täŋ

gamet yäŋ yäŋkun. Gäk ŋode iwetkun; Gäkŋoyeriken nanik kubä gäkä kumäŋiri mädekakenintäjukun äma itkaŋ kaŋiwat epän täkta apiiwoyäwet.

12 Täŋpäkaŋ yerikaye unitä topmäk-topmäk kubägäninkät täŋkuro u mäde nämo ut imiŋpäŋ bagaman yämayäŋ täyat u buramiŋpäŋ yäpmäŋ kuŋat-nayäŋ täŋo uwä, unitäŋo yeritä yeri intäjukunäma itta ude api ahäŋ yäpmäŋ kuk täneŋ.

13 Nadäkaŋ? Ekänitä Saion yotpärare inita biŋamiwoyäŋpäŋ ŋode yäŋkuk;

14 Yotpärare ŋowä näkä tärek-täreki nämo itkaŋ kaŋiwatepän täkta gäripi nadätat.

15 Saion yotpärare ŋoken itkaŋ unitäŋo ämawebeniyetäŋ-bumbum terak api yepmäŋ towiwet. Täŋpäŋäma jäwäri bämopiken it täkaŋ u imaka, ketemyepmäŋ towiŋira naŋpä tokŋewäpäŋ oretoret apitäk täneŋ.

16Ude täŋkaŋ bämop ämaniye täŋo epäni täŋ-mehamtaŋyämiŋira ämawebeniyetä kaŋpäŋ nadäŋkaŋ kapteŋpäŋ oretoret gera mämä api täneŋ.

17 * Täŋpäkaŋ kome ŋoken Devit täŋo orani kubä in-täjukun äma ärowani-inik ude api pewa ahäwek.Äma uwä näkŋa iwoyäwani. Kaŋiwat epän täŋ-payäŋ täyak u täŋpewa tärek-täreki nämo peninide api täŋ yäpmäŋ ärowek.

18Täŋkaŋ iwaniye täŋpewamäyäk taŋi nadäŋirä upäŋkaŋkaŋiwat epän täŋpayäŋ täyak uwä wawaki nämo,säkgämän api it yäpmäŋ ärowek.

* 132:11: 2Sml 7:12-16; 1Sto 17:11-14; Sam 89:4-5; Apos 2:30 * 132:17:1Kin 11:36

Sam 133:1 268 Sam 134:3133

Bänep kubägän irit kädet u imaka säkgämänAnutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1* Anutu täŋo ämawebeniye bänep kubägän terak it täkaŋ

uwä imaka säkgämän, gäripi nikek kubä.2 Bänep kubägän irit kädet u orip gakŋi säkgämän Anutu

täŋo bämop äma Aron täŋo gwäkiken piŋ ibariräiŋami dapunken yäwat imiŋ äpämaŋ kotäkikenäpuŋo udewani.

3 Ba uwä guk näburum Hemon pom terak säkgämän maktäkaŋ u Saion pom terak mäneŋo ude.

U imata, Saion pom uken Ekänitä irit paot-paorinämo täŋo ironi nimikta yäŋkehärom taŋkukounita.

134Anutu wäpi biŋam iniŋoret täkäna

Anutu iniŋ oretoret käbeyä yäput pekta kap ŋo tektäŋkuŋonik.1 Ekäni täŋo epän watä ämawebeniye in kudup äbut!

Äbäŋpäŋ Ekäni u iniŋ orerut!Bureni, bipani Ekäni täŋo kudupi yotken epän täk

täkaŋ in udegän kaŋ täk täŋput.2Kudupi yot gänaŋ ketjin kewatpäŋ yäŋapik man yäŋpäŋ

Ekäni iniŋ orerut!3 Ude täŋirä Ekäni kunum kenta kome pewän ahäwani

unitä Saion pom terak itkaŋ iron täŋ tamiton!135

Anutu iniŋoret kap tewani* 133:1: Stt 13:8

Sam 135:1 269 Sam 135:111 Ekäni wäpi iniŋ orerut!

Ekäni täŋo epän ämaniye, in wäpi biŋam yäpmäŋakuwut!

2-3 Täŋpäkaŋ ämawebe Ekäni täŋo kudupi yot unita watäit täkaŋ, in wäpi biŋam yäŋpäŋ iniŋ orerut.

Imata, Ekäni uwä kädet tägatäga niwoŋärek täyak batäktäki unita kap terak wäpi iniŋ orerut!

4 Bureni-inik! Ekänitä Jekop täŋo äboriye, Isrel ämawebeäbot nin, inita biŋam iwoyäŋpäŋ nipmaŋkuk.

5Unita näk nadätat; Ekäninin uwä ärowani pähap, imakaimaka komen ämawebetä yäniŋ oret täkaŋ baunita umuntak täkaŋ u kudup yärepmit moretak.

6 Ekänitä ini imaka kubä kunum gänaŋ ba kome terak,gwägu gänaŋ ba gwägu mebäriken ban umu täŋ-payäŋ nadäŋpäŋä u bureni täk täyak.

7 Ba nadäŋirän gubam gwägätpäŋ yäpä kwinirirän mänitpähap u gänaŋ naniktä äbäk täyak.

8 * Täŋpäkaŋ Isip komeken äma ba tom nanaki ämaniintäjukun nanik kudup däpmäŋ moreŋkuk.

9 * Täŋpäŋ Isip kome unitäŋo intäjukun äma ukät epänämaniyeta komi yämikta Ekänitä kudän kudupimebäri mebäri pewän ahäŋkuŋ.

10 Eruk ude täŋkaŋ ämawebe komeni komeni täŋointäjukun äma u kumäŋ-kumäŋ däpmäŋpäŋämawebeniye täŋo kehäromini yäpmäŋ äpuk.

11 * Amo kome täŋo intäjukun äma wäpi Sihon u baBasan kome täŋo intäjukun äma wäpi Oki u imakakumäŋ-kumäŋ däpuk.

* 135:8: Kis 12:29 * 135:9: Kis 7:14–10:29 * 135:11: Nam 21:21-35;Jos 12:7-24

Sam 135:12 270 Sam 135:21Täŋpäŋ udegänKenan kome täŋo intäjukun ämaniye

kudup däpmäŋ moreŋkuk.12Täŋkaŋ intäjukun äma unitäŋo kome yäpmäŋ daniŋpäŋ

Isrel ämawebeniyeta yäniŋ kireŋkuk.13Unita Ekäni, wäpka biŋamä pen api it yäpmäŋ ärowek.

Äroŋirän ämawebe mäden ahäŋ yäpmäŋ kunayäŋtäkaŋ u gäkagän pen api nadäneŋ.

14Ude täŋirä Ekäni gäkä ämawebekayeta butewaki nadäŋyämiŋpäŋ watä säkgämän api it yämen.

15 * Täŋpäkaŋ in ket nadäwut; Anutu kome kukŋi kädananiktä yäniŋ oret täkaŋ uwä anutu jopigän, ämakeritä siliwa ba goräpäŋ täŋpani.

16 Uwä meni nikek upäŋkaŋ man täga nämo yäneŋ. Badapuri nikek upäŋkaŋ imaka imaka täga nämoyabäneŋ.

17 Ba jukuni nikek upäŋkaŋ man täga nämo nadäneŋ. Batämanitä mänit täga nämo yäpneŋ.

18Täŋpäkaŋ äma yäwik udewani yäniŋ oret täkaŋ uwä iniyäwik udegän kaŋ äworewut!

19Eruk, Isrel täŋo oraniye in Ekäni wäpi punin unu pewut!Ba Anutu täŋo bämop äma in imaka, wäpi iniŋorerut.

20 Ba kudupi yot täŋo epän äma, in udegän, Ekäni wäpiyäpmäŋ akuwut! Täŋpäkaŋ ämawebe Anutu bu-reni iniŋoret täkaŋ, in kuduptagän Ekäni wäpibiŋam yäpmäŋ akuwut!

21 Täŋirä Jerusalem ämawebe, Ekänitä ini irit bägupken,Saion pom terak äroŋpäŋ iniŋ orerut. Imata,Anutu uwä ärowani-inik.

* 135:15: Sam 115:4-8; Rev 9:20

Sam 136:1 271 Sam 136:9Unita äneŋi yäwa, Ekäni wäpi iniŋ orerut!

136Anututa bänep täga kap tewani

1 * Ekäni u täŋkentäk säkgämän täŋ nimik täyak unitabänep täga pähap nadäŋ imina!

Imata, unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo patkukotäpätak, api pat yäpmäŋ ärowek.

2Anutu intäjukun-inik itak unita bänep täga nadäŋ imina!Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

3 Ekäni ärowani intäjukun-inik itak u iniŋ oretna!Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

4 U kubä-tägän kudän kudupi ini pärik kubä pewän ahäktäkaŋ.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.5 * U iniken nadäk-nadäk terak kunum pewän ahäŋkuŋ.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.6 * Täŋkaŋ komewä ume taŋi pähap u bämopiken täŋpäŋ

peŋkuk.Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

7 * Ude täŋkaŋ edap dapuri kenta komepak täŋpäŋ yep-maŋkuk.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.8 Edap dapuriwä kepmata watäni itta teŋkuk.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.9Täŋ, komepak kenta gukä bipanita watä itta yepmaŋkuk.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.* 136:1: 1Sto 16:34; 2Sto 5:13, 7:3; Esr 3:11; Sam 100:5, 106:1, 107:1, 118:1; Jer33:11 * 136:5: Stt 1:1 * 136:6: Stt 1:2 * 136:7: Stt 1:16

Sam 136:10 272 Sam 136:1910 * Ekäni unitä Isip nanik täŋo nanak ämani intäjukun

ahäwani u däpmäŋ moreŋkuk.Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

11 * Täŋkaŋ Isrel äbot Isip nanik yäŋ-yäkŋat yäpmäŋäpämaŋ kuŋkuk.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.12 Iniken kehäromi terak keritä ude uwä täŋkuk.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.13 * Täŋkaŋ Gwägu Gämäni bämopgän däpmäŋ

täkŋeŋkuk.Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

14 Ude täŋkaŋ ämawebeniye bämop ugän yämagut yäp-mäŋ kuŋpäŋ säkgämän yepmaŋkuk.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.15 Täŋpäkaŋ Isip nanik täŋo intäjukun äma ba komi

ämaniye u täŋpewän ume gänaŋ äpmoŋmoreŋkuŋ.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.16 * Täŋkaŋ ämawebeniye kome kawukiken yäŋ-yäkŋat

yäpmäŋ kuŋkuk.Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

17 U kome ätu täŋo intäjukun äma kehäromi kehäromidäpmäŋ moreŋkuk.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.18 Bureni, u intäjukun ämaniye wäpi biŋam ikek däp-

mäkgän täŋkuk.Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

19 * Amo nanik täŋo intäjukun äma wäpi Sihon u kumäŋ-kumäŋ utkuk.

* 136:10: Kis 12:29 * 136:11: Kis 12:51 * 136:13: Kis 14:21-29* 136:16: Kis 13:18, 15:22 * 136:19: Nam 21:21-30

Sam 136:20 273 Sam 137:2Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

20* Ba Basan nanik täŋo intäjukun ämawäpi Oki u kumäŋ-kumäŋ utkuk.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.21 Ude täŋkaŋ komeni kujat u ämawebeniyeta yäniŋ

kireŋkuk.Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

22Kome u Isrel ämawebe, epän ämaniye unita yämiŋkuk.Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

23Täŋpäkaŋ iwantä ämikken nirepmirirä nibäŋ äwaräkuknämo täŋkuk.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.24Nämo, u iwan keri terak nanik nimagutkuk.

Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.25Ekäni uwä imaka irit ikek päkeu kudupta ketemyepmäŋ

towik täyak.Unitäŋo ironi u tärek-täreki nämo.

26 Unita Kunum täŋo Anutu unita bänep täga man iwettäkäna!

Imata, unitäŋo ironi u tärek-täreki nämopatkukonitä pätak, api pat yäpmäŋ ärowek.

137Isrel naniktä äma täŋo komeken itkaŋ butewaki kap teŋkuŋ

1* Babilon ume pomikenmaŋitkaŋ komenin kujat Saiontajuku piŋpäŋ konäm bumta kot täŋkumäŋonik.

2 Päya ume pomiken itkuŋo u terak wagämnin wabiŋkaŋäneŋi nämo utkumäŋ.

* 136:20: Nam 21:31-35 * 137:1: Neh 1:4

Sam 137:3 274 Sam 138:23 Iwan nipmäŋitpäŋ komeniken yäŋnikŋat yäpmäŋ

kuŋkuŋo unitä kap gäripi nikek teŋirä oretoretnadäna yäŋ niwet täŋkuŋ. Saion kome täŋo kapkubä teŋ nimut yäŋ niwet täŋkuŋ.

4Upäŋkaŋ jide? Ban kome kubäken itkaŋ Ekäni täŋo kapkubä täga tene? Nämoinik!

5 O komenin Jerusalem, gäka juku pikamäŋ. Gäka guŋtänero uwä ketnin gapun tawäpäŋ wagäm warinämo api utne!

6 Ba gäka nadäŋitna gäripi pähap nämo täŋpeko uwäkotäknin wawäkaŋ kap wari nämo yäŋpäŋ tene!

7 Unita Ekäni, Idom naniktä Babilon äma täŋken täŋpäŋpäŋku Jerusalem täŋpä waŋkuŋo unita nämo guŋtäwen. Iwaniye unitä ŋode yäŋkuŋ; Yotpärare ŋodäpmäŋ äreyäŋ täna kut! Täŋitna mobä kubätäkubä terak itneŋtawä!

8 * Eruk Babilon nanik, in umuntäkot! In api waŋmoreneŋ. Bureni, äma kowata tamayäŋ täyak uwääma täga, Ekäni täŋo oretoret terak api kuŋarek.

9 Äma unitä intäŋo nanak paki yäpmäŋpäŋ mobä terakkaŋ däpmäŋtaräk tawän!

138Anutu täŋo ironta kap tewani

1 Ekäni, gäk ganiŋ oretta bänepna kehäromi-inik peyat.Täŋpäŋ urak kome terak nanik u iŋamiken gäkganiŋoret kap api tek täŋpet.

2 Täŋkaŋ kudupi yotka itak käda iŋamna dapun ukädaijiŋkaŋ api oraŋ gamet.

* 137:8: Rev 18:6

Sam 138:3 275 Sam 139:1Ekäni, gäk näka nadäŋ namik täyan unita, ba iron täŋ

namik täyan unita bänep täga man api gäweret.Gäk wäpka biŋam ba mankatä intäjukun-inik it

täyak.3 Täŋpäkaŋ kadäni kubä näkä yäŋapik man yäŋkuro u

nadäŋ namiŋkun. Täŋpäŋ gäkŋaken kehäromikanamiŋpäŋ bänepna täŋ-kehäromtaŋ namiŋkun.

4 Ekäni, kome täŋo intäjukun äma kuduptagän gäkŋomanbiŋam nadäŋ moreŋkuŋ. Nadäŋ moreŋkuŋounita wäpka biŋam kaŋ yäpmäŋ akuwut!

5 Gäkŋo täktäkka ba epmäget peŋyäŋek pähap unita kapteŋ gamik täkot.

6 * Ekäni gäk intäjukun ärowani it täyan unita ämawebeinita nadäwä äpani täk täkaŋ uwä yabäŋ yäwattäyan.

Upäŋkaŋ ämawebe inita nadäwä ärowani täk täkaŋunita mäde ut yämik täyan.

7 * O Ekäni, bäräpi mebäri mebäri ahäŋ namiŋirä watäit namik täyan. Täŋpäkaŋ iwantä kokwawaknadäŋ namiŋirä gäkä däpmäŋ yäwat kireŋpäŋ ke-häromika terak nämagut täyan.

8 Ekäni, gäk täŋkentäk epän bumta täŋ namik täyan. OEkäni, ironka paot-paori nämo pätak.

Unita gäkŋaken ketka kudän nin nämo nipmaŋpen.139

Anututä nintäŋo mebärinin nadäwän tärek täkaŋ1 * Ekäni, gäk näk ket-inik nabäŋpäŋ-nadäŋkaŋ mebärina

kudup nadäwi tärek täkaŋ.* 138:6: Ais 57:15; Jem 4:6; 1Pi 5:5 * 138:7: Sam 23:3-4 * 139:1: Sam17:3; Jer 12:3

Sam 139:2 276 Sam 139:11-122 * Irit kuŋat-kuŋatnaken imaka imaka täk täyat u kudup

nabäŋpäŋ-nadäk täyan. Banken itkaŋ näkŋonadäk-nadäkna kudup kaŋpäŋ nadäwi tärekaŋ.

3 * Piä täk täyatken ba orek it täyatken kudup nabäŋpäŋ-nadäk täyan.

4 * Man jide yäwayäŋ nadäk täyatken gäkä jukunnabäŋpäŋ-nadäwikaŋ mäden yäk täyat.

5 Gäk intäjukun mäden it namiŋkaŋ ketkatä oraŋnamikinik täk täyan.

6 Yäke! Gäkä näkŋo mebärina nadäwi tärek täkaŋ uäpmoŋpani-inik. Unita nadäwa ärowani inipärikkubä täk täyak.

7 * Unita Munapikka u peŋpäŋ deken päŋku käbop tägairet? Ba gabäŋ paot päŋku käbop deken täga iret?Nämoinik!

8 Kunum gänaŋ ärowero uwä gäk u iren. Kumbanitäyotpärareken kwayäŋ täro uwä u imaka, iren.

9-10Ba ban-inik, edap dapuritä itkaŋ abäk täyakken ukädakwayäŋ täro uwä gäk näk yäŋ-nämagutta u itgäntäŋpen.

Ba edapdapuritä äpmoŋpäŋ it täyakkenukädapäŋkuirayäŋ täro uwä gäk näk täŋkentäŋ namikta ukädaitgän täŋpen.

11-12 * Täŋpäkaŋ bipmäŋ urani iwera käbop nepmaŋpek,ba peŋyäŋek iwera bipmäŋ urani äworeŋpäŋuwäktäŋ nameko upäŋkaŋ gäkä bipmäŋ uranikaŋiri bipmäŋ urani bureni nämo täk täyak.

Ba bipani uwä kaŋiri kepma ude täk täyak. Unitabipani kepma uwä gäkä kaŋiri kepmagän it täyak.

* 139:2: 2Kin 19:27; Mat 9:4; Jon 2:24-25 * 139:3: Sam 17:3; Jer 12:3* 139:4: Hib 4:13 * 139:7: Jer 23:24; Jna 1:3 * 139:11-12: Jop 34:22;Dan 2:22; Hib 4:13

Sam 139:13 277 Sam 139:2213 O Ekäni, meŋ koki gänaŋ gupna täŋo moräki moräki

kudup täŋ moreŋkun.14 Gäk näk inide kubä käbop säkgämän-inik kubä täŋpäŋ

nepmaŋkuno unita ganiŋ oretat.Bänepnatä bureni-inik ŋode nadätat; Imaka kudup u

udegän kaŋkorek ikek täŋpäŋ peŋkun.15 * Gäk nabäŋiri näk meŋ koki gänaŋ käbop kujatna

tohatna nämo tänaŋipäŋ kwikinik yäpurärätpäŋtägaŋ itkut.

16 Näk nämo ahäŋira gäkä jukun nabäŋkun. Ba nämoahäŋira kome terak jide api irero unitäŋo kadäniu kudup intäjukun tawaŋ peŋ namiŋkun.

17 Anutu, nadäk-nadäkka mäyap. Näk jide täŋpäŋdaniŋpäŋ nadäwa täreneŋ. Täga nämo!

18Näkä u daniwero uwämobä jiraŋ irepmitneŋ, unita täganämo daniwa täreneŋ! Täŋpäkaŋ däpmon teraknanik akuŋpäŋ gäkkät bok pen it täkamäk.

19 Yäke! Anutu, gäk äma waki täŋpani däpmäŋ yäŋnadätat! Täŋiri ämata komi jop nadäŋ yämiktäkaŋ u nabä-kätäwut!

20Ämaudewani gäkamanwaki yäk täkaŋ. Bawäpka ganiŋwärät täkaŋ.

21O Ekäni, äma gäka kokwawak nadäŋ gamik täkaŋ unitanäk udegän kokwawak nadäŋ yämik täyat.

Ba äma peŋawäk täŋ gamik täkaŋ unita taräki pähapnadäk täyat.

22 Bänep nadäk-nadäkna ba gupna kuduptä äma ude-wanita gaŋani pähap nadäk täyat. U yabäŋiraiwanaye bureni ude täk täkaŋ.

* 139:15: Jop 10:8-9; Sav 11:5

Sam 139:23 278 Sam 140:823 * O Anutu, bänep nadäk-nadäkna ket täŋpäŋ yäpmäŋ

daniŋpäŋ nadä.24 * Ude täŋkaŋ nadäk waki ätu näk gänaŋ itneŋta epän

täŋpäŋ yabäŋ ahä. Täŋpäkaŋ irit kehäromi täŋokädetken yäŋnäkŋat yäpmäŋ ku!

140Devittä Anututä watäni säkgämän it imikta yäŋapiŋkuk

1 O Ekäni, äma waki ba äma komi komitä nutneŋta itken-täŋ namisi.

2 Äma udewani waki täkta däpmonta nämo yek täkaŋ.Ba yäŋawät-awät kädet pewä ahäkta gäripigän täktäkaŋ.

3 * Meni jinom u päraŋi-inik, gämok komi täŋo menibumik. Man yäkyäki u komigämän, gämok ämadäpani udewani bumik.

4 Unita Ekäni, äma wakitä nepmäŋitneŋta watä it namiktäyi. Äma u näk täŋpäwakta nadäk tawaŋ pektäkaŋ unita itpipiŋ namisi.

5 Äma uwä inita nadäwä ärowani täŋpäpäŋ kädetnakennäka buŋep täk täkaŋ.

6 Täŋpäkaŋ Ekäni ŋode iwet täyat; Näkŋo Anutu uwä gäkkubägän. Unita Ekäni, täŋkentäkta butewaki gerayäyat ŋo nadäŋ namisi.

7 Yawe Ekänina, itkentäkna bureni, gäkä ämikken watäkehäromi it namiŋkun.

8 Unita Yawe, apiŋo äma waki u nämo nadäŋ yämen.Yabäŋ äwaräkuk täŋiri täŋpäwaki unitäŋo bureninämo kaŋ-ahäneŋ.

* 139:23: Jop 31:6; Sam 26:2 * 139:24: Sam 5:8, 143:10 * 140:3: Rom3:13

Sam 140:9 279 Sam 141:49 Ba yabäŋ äwaräkuk täŋiri iwanayetä ämikken närep-

mitpäŋ kehäromina yäpmäŋ äpneŋtawä. Nämo,täŋpewi täŋpäwaki näka täk täkaŋ u äyäŋutpäŋ initerak kaŋ ärowän.

10 Täŋkaŋ kädäp gäyek komigämän äma uterakgän kaŋmaŋpän! Täŋpäŋ ureŋ täŋpä awaŋ käroŋi gänaŋ,äneŋi nämo abäkta, kaŋ äpmoŋput.

11 Ba äma jop manman terak äma manken yepmak täkaŋunitä imaka bureni kubä kaŋ-ahäneŋtawä. Nämo,täŋpäwaktä äma komi komi uterak äroŋpäŋ kaŋtäŋpän wawut!

12Täŋpäkaŋ Yawe, äma jopi jäwäri itkentäŋpäŋ äma wak-itä täŋyäkŋatneŋo udeta watä it yämik täyan.

13 Unita ämawebe siwoŋitä dubikaken itpäŋ wäpkabureni-inik api ganiŋoret täneŋ.

141Devittä yäŋapik man ŋo bipani kubä yäŋkuk

1 O Ekäni, täŋkentäkta gäkken gera yäyat ŋo nadäŋnamiŋpäŋ bäräŋeŋ täŋkentäŋ nam.

2 * Täŋpäŋ yäŋapik manna ŋonita nadäŋiri gupe käbäŋinikek gäkken ärowani ude täyon. Täŋkaŋ ketnakewatat ŋonita nadäŋiri gäk ganiŋ oretta bipanitäŋo ärawa säkgämän ude täyon.

3* Eruk Ekäni, manwaki kubä yäwettamena jinomtawatäket it namik täyi.

4 * Ba waki täkta gäripi nadäŋpäŋ äma waki täŋpanikätbok kuŋatneta baga peŋkireŋ namisi. Ude täŋiriudewani täŋo kap teŋ oretoret äŋnak-äŋnakkenbok nämo api itne.

* 141:2: Rev 5:8 * 141:3: Sam 34:13; Jem 1:26, 3:8 * 141:4: Snd 23:6

Sam 141:5 280 Sam 142:25 Täŋpäkaŋ äma täga kubätä kädet siwoŋi näwoŋärekta

nabäŋ yäŋpäŋ komi namiŋirän nadäŋira tägatäŋpek. Upäŋkaŋ äma waki täŋpanitä naniŋorerirä täga nämo nadäŋ yämet.

Nämo, näk unitäŋo täktäki wakitä paorut yäŋpäŋunita yäŋapik man yäk täyat.

6 Täŋpäkaŋ kudän wakita kowatawä iwantä äma udewanitäŋo intäjukun äma geŋiken ureŋ täŋpä kunayäŋtäkaŋken uken ämawebetä kaŋpäŋ näka ŋode apinadäneŋ; Unitäŋo meni jinom u bureni yäŋ apinadäneŋ.

7Äma udewani kumäŋirä ämatä kädäp täpuri täpuri duŋ-jukut täkaŋ ude kujari awaŋ gägäniken ude apitäŋirähutneŋ.

8 * Täŋpäkaŋ Yawe Ekänina, nähä dapunna gäkkengän apipewa äreneŋ. Iwanta käbop itta gäkken ärek täyatunita nabä-kätäŋiri nämo kumbet.

9 Nämo, iwanayetä buŋep täŋ namik täkaŋ uterakärowetta nepmäŋit näwasi.

10Ude täŋiri näk gupna koreŋ kuŋarira buŋepi terak ämawaki unitä ini täga äroneŋ.

142Äma kubätä Anututä watä it namän yäŋpäŋ yäŋapiŋkuk

Devit mobä käwut gänaŋ käbop itkaŋ Anutukenyäŋapiŋkuk.1 * Näk butewaki terak Anutuken gera yäŋ itat ŋo.

Täŋkentäŋ namän yäŋpäŋ gera yäŋ itat.2Näk nadäwätäkna yäŋahäŋpäŋ iwet it täyat.* 141:8: 2Sto 20:12; Sam 25:15, 123:1-2 * 142:1: 1Sml 22:1, 24:3

Sam 142:3 281 Sam 143:23 * Jide täŋpäŋ ŋoba ŋo täŋpet yäŋpäŋ peŋpeŋ kwayäŋ

nadäŋira Anututä nadäwätäkna yäpmäŋ äpäŋpäŋude kaŋ tä yäŋ kädet täwit namik täyak.

Wära, wära! Kädet kuŋat täyatken ämatä näk nep-mäŋitta yen kädetken pek täkaŋ.

4* Täŋirä näk dapun täŋpäŋ täŋkentäkna kubä nämo kaŋ-ahätat. Näkä säkgämän itta bägup kubä nämoinikitak.

Ude irira äma kubätä butewaki nämonadäŋnamitak.5 Täŋpäkaŋ Ekäni, gäkken täŋkentäkta gera ŋode yäyat;

Gäk kubä-tägän watä it namik täyan.Gäripna kudup gäkä terakgän peyat.

6 Unita gerana ŋo nadäŋpäŋ täŋkentäŋ nami. Näkkehäromina nämo. Äma näwat kirekaŋ u ke-häromina kudup yäpmäŋ äpnayäŋ täkaŋ.

7 * Näk bäräpiken itat ŋo täŋpidäm taŋ nami. Udetäŋ namiŋiri uyaku ämawebekayetä u kaŋpäŋnadäŋpäŋ äbä irirä näk iŋamikenwäpka biŋamapiganiŋ oreret.

143Devittä kumäŋ-kumäŋ nutneŋ yäŋpäŋ Anutuken gera

yäŋkuk1 Ekäni gäk yäŋapik geranata juku peŋpäŋ nadäŋ nami.

Gäk iron mähemi, äma siwoŋi-inik unita butewakinadäŋ nam.

2 * Täŋpäkaŋ Ekäni, epän ämaka näk, näkŋata nadäŋiramomi äma täyat upäŋkaŋ manken nämo nep-maŋpen.

* 142:3: Sam 77:3, 140:5, 143:4 * 142:4: Jop 11:20; Sam 88:8, 88:18* 142:7: Sam 13:6, 143:11, 146:7 * 143:2: Rom 3:20; Gal 2:16

Sam 143:3 282 Sam 143:10Nadätan, kome ŋo terak dapunkaken äma siwoŋi-

inik kubä nämo itak.3 Ekäni, iwanayetä näwat kireŋpäŋ näkŋo kehäromina

yäpmäŋ äpäk-inik täkaŋ. Täŋpäkaŋ kome bip-mäŋ uraniken nepmaŋpä äma bian kumbanitä pattäkaŋ ude pat täyat.

4Ude täŋpäŋ nadäk-nadäknawakiinik täŋpäŋ umun terakitat.

5 * Täŋkaŋ, kadäni bian itkutken upäŋ nadätat. Imakatägatäga täŋkuno ba imaka imaka pewi ahäŋkuŋou juku piyat.

6 Täŋpäŋ gäkken yäŋapik man yäŋira mäjonatä gäkagäripi pähap nadäk täyak, ämatä kotäki kawuktaŋirä ume nänayäŋ nadäk täkaŋ ude.

7 Unita Ekäni, kehäromina paotak unita gäk nadäŋnami. Nepmaŋpi kumäŋpäŋ äma kumbani nämoäworewet!

8 * Näk gäka nadäŋ gamikinik täk täyat unita tami tamiironka kädet näwetpäŋ näwoŋärek täyi.

Täŋiri näk gäkkengän yäŋapik täyat unita kädetsiwoŋigän näwoŋäreŋiri iwat täyiwa.

9 Ekäni, näk gäkä watä it nam yäŋ yäŋpäŋ gäkken äretatunita iwan keriken itat ŋo nämagut.

10 * Gäk näkŋo Anutu unita gäkŋaken gärip iwarettanäwetpäŋ näwoŋärek täyi. Ude täŋiri gäkŋo Mu-napikkatä kädet bähatgän nämagut yäpmäŋ kuktagäripi pähap nadätat.

* 143:5: Sam 77:5, 77:10-11 * 143:8: Sam 5:8, 25:1, 46:5 * 143:10: Sam31:14, 119:12, 139:24

Sam 143:11 283 Sam 144:511 Unita Ekäni, gäkŋa yäŋkuno ude äneŋi nämagut. Gäk

Ekäni siwoŋi pähap unita bäräpi mebäri mebäriahäŋ naminayäŋ täkaŋ u keriken nanik kaŋ nä-magut.

12 Näk gäkŋo epän ämaka unita ironka pähap terakiwanaye ba äma näk täŋpäwak täkaŋ u kudupkumäŋ-kumäŋ däpmäŋ.

144Oretoret ba yäŋapik man kap

1 Ekäni u watä äma bureni unita iniŋoret man unitagänyäŋ imik täkäna! U ämik täkta täŋpäŋ-näwoŋärektäyak unita ämik gänaŋ pidämigän kuŋat täyat.

2Uwatä it namiŋpäŋ iwan iŋamiken näk gärak it täyak. Uwakiken nanik nämagutpäŋ äyuŋna ude it namiktäyak. Unitägän watä it namikta nadäkinik täŋimik täyat.

U guŋ äbot, äbori äbori täŋo kehäromini yäpmäŋäpäŋpäŋ gämotnaken yepmak täyak.

3 * Täŋpäŋ Ekäni, imata gäk äma mewuni ninta nadäwiärowani täk täkaŋ? Imata ämawebe watäsäkgämän it nimik täyan?

4Nin kuduptagän umewoŋ udegän bumik, kadäni keräpi-inik itta yäwani. Ba kome terak itnayäŋ täkamäŋuwä wärani edap ägoniken ahäŋpäŋ paot täkaŋude.

5 Upäŋkaŋ Ekäni, kunum duŋ weŋpewi aŋeŋpeŋ kukŋikukŋi kuŋirän kaŋ äpi. Täŋkaŋ pom jop ten-sumuriri gupe pähap bäräŋeŋ kaŋ äbän.

* 144:3: Jop 7:17-18; Sam 8:4

Sam 144:6 284 Sam 144:126Täŋpäŋ iwankaye yäwat kireŋpewi kuŋtäŋpä kukta äŋin

gwäjik täkaŋ ude täŋpewi yäpä joŋani käroŋ udeäbäton.

7 Ude täŋkaŋ punin unu naniktä näk nepmäŋitta ke-watpäŋ ume gwägu käroŋiken nanik wädäŋpäŋnepmaŋsi.

Täŋpäŋ iwan kome kubäken nanik täŋo kerikennanik nämagusi.

8Äma uwäman bureni nämoinik yäk täkaŋ. Nämo, Anutuiŋamiken man bureni yäkamäŋ yäŋ yäŋkaŋ manjop manman yäk täkaŋ.

9Täŋpäkaŋ Anutu, näk wagäm utpäŋ kap kodaki terak apiganiŋoret täŋpet.

10 U imata, gäk intäjukun ämakaye ämikken täŋmehamtaŋ yämiŋiri iwaniye yärepmit täkaŋ. Täŋkaŋepän watä ämaka Devit näk iwan keriken naniknämagut täyan.

11 Unita apiŋo udegän täŋ namisi. Itpipiŋ namiŋiriiwanaye komi komitä nutneŋtawä. Täŋpäŋ iwankome kubäken nanik täŋo keriken nanik näma-gusi.

Äma uwä man bureni nämoinik yäk täkaŋ. Nämo,Anutu iŋamikenman bureni yäkamäŋ yäŋ yäŋkaŋman jop manman yäk täkaŋ.

12 Eruk Anutu näkŋo gäripna ŋode yäŋahäwa; Nanakniyegubaŋiken kehäromigän, päya kehäromitä it täkaŋude it täkot.

Täŋpäkaŋ äpetniye siwoŋi säkgämän, intäjukun ämatäŋo eŋi bek säkgämän säkgämänpäŋ täŋpani udeit täkot.

Sam 144:13 285 Sam 145:513Täŋpäŋ ketemmebärimebäri epäninken ahäŋ bumbum

täk täkot. Ba yawakniye yewa gänaŋ nanak bäyaŋ-wek bumta täk täkot.

14 Täŋpäŋ bulimakau nanak bäyaŋ-wek täŋirä ätutäŋguräŋ taŋpäŋ nämo paotneŋ. Ba yotpärarekenkonäm butewaki kähän nämo ahäwek.

15 * Äma äbot, imaka udewani ahäŋ yämik täkaŋ uwä,Ekäni täŋo oretoret terak kuŋat täkaŋ. Bureni,ämawebe Anutunita Yawe yäŋ nadäŋ imik täkaŋuwä oretoret bureni terak it täkaŋ.

145Anutu iniŋ oretta kap tewani

1 Anutu, intäjukun ämana, gäk wäpka pen api yäŋahäŋyäpmäŋ äroŋ iret.

2 Kepma kepma wäpka biŋam bänep täga terak apiganiŋoret täŋpet. Bänep täga terak pen ude apiganiŋoret yäpmäŋ ärok täŋpet.

3 Ekäni uwä wäpi biŋam ikek unita wäpi biŋam pen udeiniŋoret täkäna! Wäpi biŋam ärowani pähap unitajide täŋpäŋ mebärini nadäna täreneŋ? Nämoinik!Nin täŋo nadäk-nadäknin uwä keräpigän.

4 Upäŋkaŋ meŋ nantä iroŋiniye gäkŋo täktäkkayäŋahäŋpäŋ api yäwet täneŋ. Epän pähaptäŋkuno unitäŋo manbiŋam api yäwet täneŋ.

5 Bureni! Ämawebetä Anutu intäjukun äma kehärominikek ude itak yäŋ api yäŋahäk täneŋ. Täŋiränäk imaka, gäkŋo epän täga unitagän api nadäktäŋpet.

* 144:15: Sam 33:12

Sam 145:6 286 Sam 145:136 Täŋpäkaŋ ämawebetä kehäromika terak epän täk

täyan unitäŋo manbiŋam api yäneŋ. Ude täŋiränäkŋawä wäpka biŋam pähap u api yäŋahäwet.

7Unita gäkä kudän tägagämän, ba iron täk täyan unita kapterak api ganiŋ oretne.

8 * Kap ŋode api tene; Ekäni uwä ninta nadäkinik täŋnimiŋpäŋ iron täŋ nimik täyak. Täŋkaŋ butewakinadäŋ nimiŋpäŋ kokwawak bäräŋek nämo nadäktäyak.

9 Ekäni uwä ämawebe kuduptagän säkgämän täŋ yämiktäyak. Imaka kudup pewän ahäŋkuŋo unitanadäkinik täk täyak. Kap ude api tene.

10 Ekäni, ämawebekaye nin kap u teŋitna imaka imakakudup peŋkuno unitä nadäŋpäŋ wäpka biŋam apiyäpmäŋ akuk täneŋ. Täŋpäkaŋ ämawebekayetäbänep täga man api gäwet täne.

11 Täŋpäŋ kaŋiwat epänka biŋam ikek unitäŋo man-biŋam api yäŋahäne. Ba kehäromikata udegän apiyäŋahäŋ yäpmäŋ kune.

12 Ude täŋitna epän kehäromi nikek täk täyan unitäŋomanbiŋam ämawebe komeni komeni kuduptä kaŋnadäwut! Kaŋiwat epänka täŋo peŋyäŋek ep-mäget ikek unita täŋguŋ täneŋtawä!

13 Kaŋiwat epän täk täyan uwä nämoinik api paorek. Gäkkaŋiwat epän äma intäjukun tärek-tärekka nämoapi it yämiŋ yäpmäŋ ärowen.

Ekäni gäkŋo man uwä jopi nämo. Ba täktäkka kudupkudäri säkgämän.

* 145:8: Nam 14:18; Sam 103:8

Sam 145:14 287 Sam 146:114 Äma bäräpi kaŋ-ahäk täkaŋ u täŋkentäŋ yämiŋit, äma

kehäromini paorani täŋ-kehäromtaŋ yämiŋit täktäyan.

15 Ekäni, imaka imaka irit ikek nakta yewäkaŋ gäkkengabäŋ tareŋirä ketem ini täga nänaŋi u yämiktäyan.

16 Täŋpäkaŋ ketem imaka yämi naŋpäŋ säkgämän ittäkaŋ.

17 Nadäkaŋ? Ekänitä imaka imaka siwoŋigän täk täyak.Imaka imaka peŋkuko u kudup ironi terakgänyabäŋ yäwat täyak.

18 Ämawebe Anutuken bänep kubägän peŋpäŋ gera yäktäkaŋ unita nadäŋ yämiŋpäŋ dubiniken it yämiktäyak.

19 Ba ämawebe oraŋ imik täkaŋ unitä imaka kubätayäŋapik man yäŋirä yämik täyak. Ba gera kotäkinadäŋpäŋ imaka umuri gänaŋ nanik wädäŋ tädot-päŋ yepmak täyak.

20Täŋpäŋ ämawebe Anututa gäripi-inik nadäŋ imik täkaŋunita watä säkgämän it yämik täyak. Upäŋkaŋäma wakiwaki täŋpani kudup api däpek.

21 Täŋpäkaŋ näk menatä Ekäni täŋo biŋami yäŋahäktäyiwa! Ba ämawebe komeni komeni kudup-tagäntä wäpi kudupi tärek-täreki nämo u kaŋyäŋahäŋ yäpmäŋ ärowut!

146Anutu u äma kehäromini nämo täŋo täŋkentäk

1Anutu wäpi iniŋ orerut!

Sam 146:2 288 Sam 146:8Täŋpäkaŋ näk imaka, bänepna gupna, nadäk-

nadäkna kuduptä Anutu wäpi biŋam yäpmäŋakusiwa!

2 Kome terak irayäŋ täyat ude Anutuna täŋo wäpi biŋamkap terak api iniŋoret yäpmäŋ kwet.

3Ämawebe, in ŋode nadäwut; Kome täŋo intäjukun ämatätäŋkentäk bureni täga nämo tamek.

Unita komen äma udewanita nadäkinik nämo täneŋ.4Nadäkaŋ? Komen ämatä kumäŋpäŋ kome äneŋi äworek

täkaŋ. Kumäŋpäŋ imaka imaka api täŋpet yäŋyäwani u täga nämo täk täkaŋ.

5Upäŋkaŋ äma kubätä oranin Jekop täŋo Anutu kwasikot-päŋ kuŋarayäŋ täko uwä bänep oretoret terakirek.

Äma udewani uwä Anututä ini täŋkentäŋ yämek.6 * Anutu uwä kunum kenta kome, ba gwägu pähap ba

imaka imaka itkaŋ u pewän ahäŋkuŋ.Ba imaka u ba u api täŋ tamet yäŋ yäk täyak u

burenigän täŋ nimik täyak.7Täŋpäŋ ämawebe iwan gämoriken it täkaŋ, u ba ketemta

wäyäkŋek täkaŋ, u ba komi epän gänaŋ it täkaŋuwä Ekänitä täŋkentäŋ yämik täyak.

8 Täŋpäŋ ŋode imaka täk täyak; Äma dapuri tumbaniyäpän tägaŋpewän äneŋi dapun ijik täkaŋ. Ba ämabäräpi kotak täkaŋ unitäŋo bäräpi ketäreŋ yämiktäyak.

Bureni! Ekäni uwä iniken äbot siwoŋita gäripi-iniknadäŋpäŋ täŋkentäŋ yämik täyak.

* 146:6: Sam 115:15, 117:2; Apos 4:24, 14:15

Sam 146:9 289 Sam 147:69 Täŋpäŋ äma komeni nämo, webe kajat ba iroŋi kodäŋa

unita butewaki nadäŋ yämiŋpäŋ watä säkgämänit yämik täyak.

Upäŋkaŋ äma waki täŋpani unitäŋo kehärominikumän yäpmäŋ äpäk täyak.

10 Bureni! Ekäni uwä intäjukun-inik pen api it yäpmäŋärowek! Saion ämawebe, in ŋode nadäwut; Ekäni-jin uwä paot-paori nämo api irek.

Unita Ekäni täŋowäpi biŋam punin yäpmäŋ akuwut!

147Ekäni käbop nämo itak

1 Ekäni iniŋ oretna!Anutunin kap terak iniŋ oreritna bänepninken ore-

toret ahäk täyak, ba wäpi yäpmäŋ akuŋitna tägaktäyak.

2 Nadäkaŋ? Ekänitä Jerusalem äneŋi täŋkodak taŋpäŋämawebeniye iwantä yämagut yäpmäŋ kwaniäneŋi yämagut yäpmäŋ abätak.

3 * Ämawebe nadäŋ bäräp terak irani u täŋpidäm taŋyämiŋpäŋ jibi meni uwäktäŋ yämik täyak.

4 * Täŋpäkaŋ guk päke u ini nadäŋkuko udegän ahäŋiräwäpi ini-ini yämiŋkuk.

5 Bureni, Ekäninin unitäŋo wäpi biŋam ärowani, ba ke-häromini u taŋi. Täŋkaŋ nadäk-nadäki u käroŋiboham, nintä kaŋpäŋ nadäna tärenaŋi nämo.

6 Uwä äma äpani jopi-inik u kehäromi yämiŋpäŋ täŋ-mehamtaŋ yämik täyak. Täŋkaŋ äma waki täŋo

* 147:3: Sam 51:17; Ais 57:15, 61:1; Luk 4:18 * 147:4: Stt 15:5; Ais 40:26

Sam 147:7 290 Sam 147:17kehäromini yäyomägatpäŋ kome terak yeŋ täreŋtäŋpän kuk täkaŋ.

7 Unita bänep täga nadäŋpäŋ kap terak Ekäni wäpi iniŋoretna! Wagäm utpäŋ Anutunin u iniŋ ubiŋ tena.

8 Imata, u gubam täŋpewän ahäk täkaŋ. Täŋpäŋ kometowikta iwän yäŋpewän taŋirän pom terakmuyeŋmebäri mebäri ahäk täkaŋ.

9 Täŋkaŋ tomta ketem yepmäŋ towik täyak. Ba baraknanak imaka, kähän yäŋirä yepmäŋ towik täyak.

10 * Nadäkaŋ? Hos ba komi äma ba imaka kome täŋokehäromi nikekta ämatä nadäŋirä ärowani täktäkaŋ udewanita Ekänitä oretoret nämo täk täyak.Nämoinik!

11 Ämawebe Ekäni initagän umuntaŋpäŋ nadäŋ imikiniktäk täkaŋ, ba bänep ironi terak yeŋgämä pewäpäŋit täkaŋ unita oretoret täk täyak.

12 Unita Jerusalem ämawebe, in Ekäni iniŋ orerut. UwäAnutujin unita wäpi yäpmäŋ akuwut.

13 Ekäni uwä yotpärarejin täŋo watä kehäromi itkaŋ ironpähap täŋ tamik täyak.

14 Ekäni uwä nadäŋ tamiŋirän in säkgämän, bänep kwiniterak irirä Ekänitä epänjinken täŋpewän ketemahäŋ bumbum täk täkaŋ.

15 Täŋpäkaŋ Ekäni unitägän kome pähap päke ŋonitäŋomähemi itak unita man yäŋirän kometä maniburamik täyak.

16Man yäŋirän gubam gwägärirän iwän mänit täk täyak.17 Peŋ iwerirän kome mäniri-inik täŋpäpäŋ ämawebe

bärom bumta täk täkaŋ.* 147:10: Sam 33:16-18; Hos 1:7

Sam 147:18 291 Sam 148:618 Täŋpäkaŋ man äneŋi yäŋirän kome tägaŋpäŋ edap

säkgämän ijik täyak.19 Eruk, Ekäni unitägän Isrel ämawebe not täŋ yämiŋpäŋ

iniken kädet kuroŋ yäwoŋäreŋpäŋ baga maniyäwetpäŋ yäwoŋäreŋkuk.

20Täŋpäkaŋ äma äbot ätuta nämo, Isrel ämawebe intagänmankäderi täwoŋäreŋkuk, ämaätuuwäguŋ itkaŋ.

Unita Ekäni iniŋ oretna!

148Imaka kuduptagän Anutu wäpi biŋam iniŋ oretta yäwani

1 Ekäni wäpi yäpmäŋ akuwut!Kunum gänaŋ nanik in kuduptagän Ekäni wäpi yäp-

mäŋ akuwut.2 Aŋero äboriye in kuduptagän Ekäni iniŋ orerut. Ba

kunumgänaŋ nanik ämik ämaniye in imaka, Ekäniiniŋ orerut!

3 Edap dapuri kenta komepak ek imaka Ekäni wäpi iniŋorerun! Ba guk taŋi ijiŋ-yäŋek täkaŋ in kudupEkäni iniŋ orerut!

4 Kunum ban-inik unu gäk, ba ume gäk gänaŋ nanik, inEkäni wäpi iniŋ orerut.

5 Bureni! Ekänitä ini yäŋirän imaka imaka u ahäŋkuŋotäitkaŋ unita u kuduptagän Ekäni wäpi iniŋorettäkot.

6 * Ekänitä ini yäŋirän käderi peŋ yämiŋkuko u paot-paori nämo yäwat täkaŋ. Käderi u täga nämoyärepmitneŋ.

* 148:6: Jop 38:33; Jer 33:20, 33:25

Sam 148:7 292 Sam 149:27Eruk, kome terak nanik in kuduptagän Ekäni iniŋ orerut.

Ume tom taŋikät imaka imaka u gwägumebärikenban umu itkaŋ in,

8 Ba yäpä iromäŋ, iwänkät mim, ba mänit taŋi in kudupEkäni täŋo man buramik täkaŋ, wäpi biŋam iniŋorerut.

9-10Pom taŋi ba täpuri, päya piwani ba bipiken nanik, tomtowiwani ba ägwäri, gämok, gejiraŋ ba barak, inkudup Ekäni wäpi yäpmäŋ akuwut.

11 Täŋpäkaŋ komeni komeni täŋo intäjukun ämakätämawebejiye, gapman ba äma wäpi nikek, inimaka, Ekäni iniŋ orerut.

12 Ba ämawebe gubaŋi, ämawebe ekäni, ba iroŋiroŋi, inkuduptagän Ekäni wäpi biŋam yäpmäŋ akuwut!

13 Bureni-inik, in kudup Ekäni wäpi iniŋ orerut. Ekänitäŋo wäpi biŋamtä ämawebe täŋo wäp biŋampäke u kudup yärepmit morek täyak. Epmägetpeŋyäŋek kudänitä imaka kome kenta kunum gä-naŋ itkaŋ unitäŋo yärepmit morekinik täyak!

14 Täŋpäkaŋ Ekäni u Isrel ämawebeta gäripi nadäŋyämiŋpäŋ kehäromi yämiŋirän unita inikenkudupi ämawebeniye uwä Ekäni wäpi iniŋorettäkaŋ.

Ekäni wäpi yäpmäŋ akuwut!149

Isrel täŋo Anutu iniŋ orerut!1 Ekäni wäpi yäpmäŋ akuwut!

Ämawebeniye, in käbeyä täŋpäŋ iniŋoret kap kodakikubä teŋ imut!

2 Isrel ämawebe, Anututä gatäŋpäŋ tepmaŋkuko unitabänep täga nadäŋ imut! Jerusalem yotpärareken

Sam 149:3 293 Sam 150:2nanik inä intäjukun ämajin Ekäni unita oretorettäŋ imut!

3 Täŋpäkaŋ in jop nämo itneŋ. Gukut tokätpäŋ wäpiyäpmäŋ akukta wagäm ba gita utpäŋ iniŋoret kapteŋ imut.

4 In nadäkaŋ? Ekänitä ämawebeniyeta nadäŋirän tägaktäyak. Täŋpäkaŋ ämawebe inita nadäwä äpani täktäkaŋ u täŋkentäŋ yämik täyak.

5 * Unita ämawebe Ekäni iniŋoret täkaŋ in bänep oretorettäk täkot. Ba patpat bägupjinken udegän oretoretkap teŋ imik täkot.

6 Täŋpäkaŋ ämik täŋo tuŋum iŋitpäŋ gera terak wäpibiŋam yäpmäŋ akuwut!

7 Ude täŋpäŋ iwanjiye täŋo momi kowata api däpmäŋtäreneŋ.

8 Ba iwan täŋo ekäni ekäni ba intäjukun ämaniye yenkehäromipäŋ topmäŋpäŋ api yepmaneŋ.

9 Ude täŋirä Anututä man bian yäŋkuko u iwanjiyekenbureni api ahäwek. Unita ämawebeniye, in Anutuiniŋ orerirä wäpi biŋam ärowani täk täyak.

Eruk, Ekäni wäpi yäpmäŋ akuwut!150

Kap teŋkaŋ Anutu iniŋ oretna!1Anutu wäpi yäpmäŋ akuwut!

Kudupi yori gänaŋ wäpi yäpmäŋ akukot. Ba ke-häromi pähap ikek kunumgänaŋ itak ununita iniŋorerut!

2Epän taŋi täk täŋkukounita oraŋ imina! U intäjukunämapähap, wäpi biŋam ärowani nikek u iniŋ oretna!

* 149:5: Jop 35:10

Sam 150:3 294 Sam 150:63 Täŋpäŋ womat piäŋpäŋ uterak wäpi yäpmäŋ akuna! Ba

gita utpäŋ uterak iniŋ oretna!4 Täŋpäŋ wagäm utpäŋ kap teŋpäŋ gukut tokätpäŋ iniŋ

oretna! Uhuwep piäŋkaŋ u kotäk terak wäpiyäpmäŋ akuna!

5 Päräpäräp täŋpäŋ däpäyäk ärena kwäpäŋ Anutu iniŋoretna! Täŋpäŋpäräpäräp däpäyäkmämä taŋigäntäŋpäŋ Anutu kunum gänaŋ unu iniŋ oretna!

6Kome terak imaka imaka irit kuŋat-kuŋat ikek in kudup-tagän Ekäni wäpi yäpmäŋ akuwut!

Ekäni wäpi yäpmäŋ akuwut!

295Anutu Täŋo Man

The New Testament and portions of the Old Testament in theTuma-Irumu Language of Papua New Guinea

Nupela Testamen na sampela Olpela Testamen long long tokplesTuma-Irumu long Niugini

copyright © 1997, 2011 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Tuma-IrumuTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2016-09-20PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 24 Dec 2020 from source files dated 1 Dec2020914cbf46-f59a-54d1-b209-0f763534edb5