s dumlok dkkrपािक शवार द २२ िडसबर २०१७ | वष १ अक ९ | कमत १० | आरएनआयGOAENG00427

fek

pkyya

dumldkkr

sok

dumldkkr

3

दवगडचा कला समात िशरलया टकडीया

िनमळया होत गलया टोकावर वसलला आह यामळ

याला ३ बाजनी समाच नसगक सरण लाभलल आह

दवगड कला दोन भागात िवभागलला आह

(१) टकडीवरील बालकला व

(२) समाला लागन असलला कयाचा भाग

दवगड गावात कयाबल िवचारयास थट

टकडीवरील बालकयाचा रता दाखवतात आिण

सामाय पयटकही तवढाच कला पान परत

जातातिवशष हणज बालकयाचच अवशष काही त

िशलक आहत बाक मानवी अितमणात सार काही

दसनाश झाल आह हा कला हणज सागरी ापाराच

आय थानच अनक राजवटी या कयान पिहया

नौदलान उभारलला यथील दपथब समातील असय

वाशी मिछमार आिण ापारी बोटना माग दाखवत

आह इितहासाचा हा ठवा कालौघात जपयाया दीन

काहीच य होत नाहीत याचच फार दख वाटत

शवार द २२ िडसबर २०१७

QumlVuml fQpj lfey tGoh

nsoxM fdYyk ६० वषापवपयत २५० टनापयत

गलबत िवनासायास सजकोटया बदरात य-जा

करत असत कालातरान ह बदर गाळान भरत

गल बोट वाहतक बद झाली गलबत थाबली

आिण कनारा ओस पडला सजकोटया बदराच

विशय़ हणज मय बदरापासन ८०० फट आत

सागरी भत आह यामळ कतीही मोठया लाटा

आया तरी पिहया सागरी भतीला धडकतात

आिण शात होत पढ िवसावतात यामळ

बदरातील कोणयाही नौकला धोका पोहोचत

नाही या बदराया समोरच भ कडा पसरला

आह याला खडककवडा अस ामथ हणतात

याच बदराया पिमला भईकोट कला आह

जो िशवकालीन आरमाराची तजोमय गाथा

सागत असतो या कयावर झालल तोफाच

आघात आिण याया खणा आजही पाहायला

िमळतात या बदराला माजी मयमी नारायण

राण याया यान नवी झळाळी आली आह

सजकोट आता भम झाल आह

ता पसन अवजार भदत सध जाय

तत िशखरावर मतन त दसशी काय

या ओळीचा अथ काय ह आजया मलाना

सागता यणार नाही कारण ता हणज काय ह

मलाना मािहती नाही कवी कशवसताया

िनशाण या किवततील या ओळी गलबताया

वासावर अधोरिखत करयात आया आहत

मा आज गलबताच वप बदलल आह ता

गलबत ही चीजच आता अितवात नाही तहा

ताच िच काढन अशा कारच ता होत

याला िशड होती सकाण होत या सकाणवर

उच काठीला िनशाण हणज िटशाया

कारकदत यिनयनया आिण वातयानतर

ितरगी रावज लावला जायचा

आज ताची गलबत जशी गायब

झाली तसा बदराचा गत इितहासही काळाया

पडाआड जातो आह एककाळी या बदरावर

अहोरा गजबज असायची बदरामधन सोयाचा

धर िनघायचा अस कोणी सािगतल तर गोीया

पतकात वाचयामाण मल ऐकत राहतात

आज कोकणया कनारपीच वप बदलल

एककाळी आरमाराचा मोठा तळ

असणार सजकोटही यातन सटल नाही सजकोट

हटयावर डोळय़ासमोर उभा राहतो िवशाल

सागर आिण बदरापासन काही िमिनटाया

अतरावर असणारा सजकोटचा

कलासागरकडा आिण सजकोटच अयावत

झालल बदर

सजकोट बदराला नवी झळाळी माजी

मयमी नारायण राण याया पढाकारान

सयात आली िवकासाची धमक असलया या

नयान दरदीन या बदराला नव तज दल आह

विशय़पण आिण सरित बदर हणन

सजकोटची गत झळाळी पहा यऊ लागली आह

या बदराचा वध घताना कोकणचा अमय ठवा

यथ पाहायला िमळतो

िमयाबादा ही

रवडी गावची एक वाडी

१९७२ मय िमयाबााला

वत ामपचायत िमळाली

आिण वाडीला गावाच वप ा झाल

िमयाबादा यथच सजकोट बदर यत कालावलीची

खाडी सहयाीया पाययाशी उगम पावत

कणकवली ओलाडन मालवण तालयात वश

कन बळण मालड मसर कालावलीमाग ती

सजकोटला पोहोचतअरबी समाया कशीत

िशरत सजकोट ह ऐितहािसक सरित बदर असन

गल तीनश-साडतीनश व सजकोट-मालड अशी

जलवाहतक स होती छपतनी िशवकालात

मालवणात सधदग कयाची उभारणी कली

आिण नािवक तळ उभारला सधदग कयाया

वातशातीयावळी महाराजानी कोळब खाडीया

पलीकड िमयाबााया हीत गोरख चचच एक

झाड लावयास दल होत याकाळी कोळबच

तरवाळ हा पाणथळ भाग असयामळ सजकोट

बदराला जाणाया पायवाटवर ह झाड लावयात

आल होत

य मडळी सागतात क या झाडाचा

घर ३० फटाचा होता १९६१ मय वादळात ह

झाड मळासकट उपटल िशवरायाया हतपशान

पनीत झालया या झाडाची आठवण कायम

राहावी हणन एक चचच झाड पहा लावयात

आल त आजही दसत आह या झाडाचा घर आज

बारा फटाचा आह

सजकोट खाडीया दिणकड जाया

दगडाच कातळ होत या कातळावर िशवाजी

महाराजानी भईकोटची उभारणी कली सधदग

कयावर समार १ हजार ४०० नािवकाची वती

असयाचा उलख ऐितहािसक कागदपात

िमळतो या कयावर शचा हला झायास

मराठय़ाचा नािवक तळ उवत होयाचा धोका

होता

यासाठी सधदग कयापासन समार

दीड मल अतरावर सजकोटया परसरात

भईकोटाया आयान महाराजानी ३ हजार

नािवकाच राखीव सिनक ठवल होत तराडी

गराबा गलबत आदी नौका सजकोट बदरापासन

तडवलीया ारापयत ठवलया असायया

६० वषापवपयत २५० टनापयत गलबत

िवनासायास सजकोटया बदरात य-जा करत

असत कालातरान ह बदर गाळान भरत गल बोट

वाहतक बद झाली गलबत थाबली आिण कनारा

ओस पडला

सजकोटया बदराच विशय़ हणज

मय बदरापासन ८०० फट आत सागरी भत आह

यामळ कतीही मोठया लाटा आया तरी पिहया

सागरी भतीला धडकतात आिण शात होत पढ

िवसावतात यामळ बदरातील कोणयाही नौकला

धोका पोहोचत नाही या बदराया समोरच भ

कडा पसरला आह याला खडककवडा अस

ामथ हणतात या कडयाया सभोवती भरपर

कालव िमळतात

सजकोट कला

हा िवजापरया

अदलशहाया काळाच

अितव दाखवत होता

िशवाजी महाराजानी कयाची डागडजी कली

हा कला कालावल नदीया मखावरील

मोयाया जागी आह िशवकालात खाडाळकर

घराण महसल वसलीच काम करायच यायाकड

सजकोट कला दयात आला होता या कयाचा

अमल कादळगाव मसरा मालडया परसरात

असायचा

आजही सजकोट भईकयामय

खाडाळकराया वशजाच वात आह

कयाची रचना मन मोन टाकणारी आह या

कयाच फळ समार १ हटर आह कयाच

बाधकाम दगड व मातच आह

वशारािशवाय कठही चना वगर

वापरलला नाही हा कला सतराा शतकात

बाधलला असावा अस खाडाळकर घरायाच

वशज मोहनदास खाडाळकर सागतात या

कयाया सभोवती कयाया रणासाठी

समार १० फट खोल व १० फट दीचा खोल खदक

होता

कयाया आत बालकला आह

िशवाय आत पायासाठी िवहीर तळशी वदावन

आह सरग वड पपळ ओवळ अशा वनची आत

दाटी आह खिजयाचीही यथ जागा पाहायला

िमळत या कयाया वशारासमोर पव

मातीची मातीची घमटी होती

सधदगाया दरवाजावर माती आह

तसा सजकोटच विशय़ हणज सजकोट

िपरावाडी यथ पीराचा दगा आह पण सजकोटमय

एकही मसलमान कटब नाही आिण या दयाला हद

आिण पचोशीतील मलीम बाधव नतमतक

होतात

सजकोट बदराची िसी ही पवपासन

आरमारी व ापारी बदर हणन होती सजकोट

बदरातन कालावलीया खाडीत मोठा ापार

चालत अस पव सव ापार जलमागान चालत

अस सव कारचा माल मबईन गलबतान

यायचा ापाराया दिकोनातन सजकोट ह

सरित बदर असयामळ सजकोट ही घाऊक

मालाची मोठी बाजारपठ मानली जाई

१९६० पयत क वाहतक नहती

तोपयत दवस-रा यथ वदळ असायची रॉकलच

पक डब भन गलबतान यायच यावळी टकर

नहत या रॉकलमय ही छाप चछाप सय

छाप डब यायच व राणी छाप डब ह ताबड रॉकल

घरातया दवटय़ासाठी वापरायच

ह रॉकलच डब मबईन गलबतान

यायच िवशष महवाची गो हणज पव

तळशीया लासाठी मसरा बादीवड कोईल

भागातन ऊस मोठया माणात सजकोट बदरातन

मबईस गलबतान जायचा याची सवात

दसयापासन हायची

सजकोट या ऐितहािसक बदरात सन

१९३० त १९६० ही व फार भरभराटीची होती

या बदरात समार १०० गलबत होती एकएका

मालकाची दोन त चार गलबत होती यावळी अस

सागतात क मगाला वादळी हवामानामळ कना-

यावर जहाज काढन झापानी शाकारत भर

पावसात कणालाही ीदवी भकालीया दवळात

दशनास जायच असयास छी िशवाय जाता यत

अस

सजकोट त भकालीच दऊळ समार

पाऊण मल अतर या शाकारलया जहाजाया

आडोशान पावसात िभजयािशवाय वास

हायचा एवढया दाटीन कनायाला गलबत

काढलली असत

माल वाहतकही मोठया माणात या

बदरातन होत असयाया नदी आढळतात आज

या ठकाणी सजकोट खाडीत लॉची पाती पावण

लहरवर दमाखात डोलताना दसतात याच

ठकाणी पास त छप गलबत िशडात वारा

भन ऐटीत हालताना दसायची यानाच तारव

अस सबोधल जायच या महाकाय तारवापढ छोट-

मोठ पगार ऊडालीया होडया खजा वाटायया

िमयाबााच जोशी दऊलकर

सावजी कल मायबा आडकर धरी खवळ

रवडीच तडवळकर काबळी कालावलीच टकम

मसरच खोत िबलय या घरायाचा गलबताचा

मोठा वसाय चालायचा आज सजकोटला नवी

झळाळी िमळाली आह माजी मयमी नारायण

राण याया यातन सजकोट बदर सरित बदर

हणन सवत स आह

गतकाळ जागा झाला

सजकोट कला सम आिण कालावल

खाडी असा िवणी सगम सजकोटला लाभला आह

हा सगम पाहण हणज िनसगाची अपवाई

अनभवयासारखच आह या गावातील सजकोट

बदराचा नारायण राण यानी िवकास कयान

इथया पयटनाला चार चाद लागल आहत

सजकोटन होडीन तळाशीललाही

जाता यत असा वास करताना पायाशी सवाद

साधता यतो आिण िनसग डोळयात कती आिण

कसा भ अस होऊन जात

सस अस ह तळकोकणातील पिहलच

बदर आह बदरावर थट होडय़ामधन कमय

मासळी चढिवता यत िशवाय सागरातील

कोणयाही आमणाला तड दयास त समथ आह

मालवण (िज सधदग) यथन समार चार

कलोमीटरवर सजकोट गाव आह यथच

आपयाला ह इितहासाच साीदार भटतात

सजकोट कला इितहासाचा अजोड

साीदार आह या कयात मती करतात

पावलोपावली ह इितहासातील मोहर दसतात या

तटबदीवर ल वधन घत त शमीच झाड अस

हणतात िशवकालापासन हा शमी व यथ

िवतारलला आह या कयाला थट दिणा

घालण शय नाही मा सजकोटचा इितहास

ऐकताना रोम रोम पलकत होतो

sok

dumldkkrशवार द २२ िडसबर २०१७

2

fdrsquokumlj jkuml

uoh gtGkGh YkYuml ^ltsZdumlV canj

sok

dumldkkr

5

टम यवा कोकणात

दवगड तालयातील सवात दखणा

कनारा हणन िमठबाव ताबळडगचा उलख

होतो या सदयाला चारचाद लावल त

अपणा नदीन िशरगावला उगम झालली

२१७ क मी धाव घत या िमठबाया कना-

यावर अपणा अरबीसमाला िवलीन होत

गोड पाणी खार होऊन जात परत यताना ती

अनक गावाची तहान भागवत अनक दवताया

परसरात समी पसरवत पढ रवाना होत ही

अपणाची गती सम पाहताच शात होत

आिण ती हळहळ वाळतन सरक लागत

िमठबावला पयटन कप मजर आह

यथ पचताराकत हॉटल करयासाठी ताज

पन जागा घतली मा अाप हा परसर

िवकिसत करयात आलला नाही पयटनदय़ा

िमठबाव कातवण कणकर हा परसर

िवकिसत होत आह िमठबाव खाडीया कना-

यावर असलया डगरावरच कणकराच

पयटन सकल उभ राहत आह ताबळडगचा

कनारा ऑिलह रडलची राजधानी हणन

िस आह ऑिलह रडल या जातीया

कासवाना जीवदान दयात यथील ामथानी

मोठी भिमका बजावली आह अपणा आपया

कशीत या कासवाना घऊन िवसावत यथ या

कासवाना गोडय़ा आिण खा-या पायाची

एकाच वळी चव चाखता यत

िमठबाव ह गाव सवसम गाव

हणन ओळखल जात दवगड तालयातील

कणकर मदर कणकर बीच ताबळडग

समकनारा आदी मख पयटनथळाना भटी

दयासाठी पयटक खासगी वाहनानी दाखल होत

असतात यथील गजबादवी मदर िमठबाव

ताबळडग समकनारा आदी ठकाणाना पयटक

पसती दतात अलीकड मराठी िचपट आिण

बॉिलवडच अनक कलावत या कना-यावर

दाखल होत आहत आतापयत पधरान अिधक

िचपटाच िचीकरण या कना-यावर झाल

आह शतकरी बागायतदार सामाय माणस या

सवानाच सखी करणारी अपणा सदयातही

तवढीच खलत

िमठबावया समकनारी वसलल

गजबादवी मदर ह यापकच ठकाण

गणपतीपळ पावस मालवण तारकल आदी

ठकाणी पयटकाना राहयासाठी व

जवयासाठी हॉटल व लॉजगची सोय आह

तशी सोय िमठबाव व कणकर या ठकाणी होण

कठीणच कणकरच सदय व दवथान या

तलनत या ठकाणी हौशी पयटकाची सया

अगदी नगयच याला अनक कारण कारणीभत

आहत कणकर व ताबळडग यातील सन सट

पॉइट हा अितम आह तसच िमठबाव

बीचवन होणार सयाताच

दशन िजहय़ात एखााच

ठकाणीच अपवादान होत

उहाळी सय़ा तसच गणश

चतथया सणाला िमठबाव

बीच ह पयटकानी सदव

गजबजलल असत

पव िमठबाव व ताबळडग

या वत ामपचायती

नहया मा नतर

ताबळडगला ामपचायत

िमळाली व ताबळडग गाव

वत झाला यामळ िमठबाव

गावातन वाहत जाऊन अपणा

नदी ख-या अथान ताबळडगला

िमळत एका बाजन वाहत

यणारी अपणा नदी व दस-या

बाजन धडका दणारा सम

यामळ आता ताबळडग हा

चचोळा भाग िशलक रािहला

आह वारवार सागरी

अितमणाचा अनभव

तथील ामथ घत आहत

ताबळडग कनारी

रमश सनय यानी दखण साई मदर उभ कल

आह िमठबावमय मदराची सया मोठी आह

काही वषापव गणपती मदराचा जीणार

कन दखण मदर यथ उभ करयात आल

रामराच ाचीन मदर िवठोबाच मदर

भािवकाना आनद दत याच नदीया काठाशी

हदळ गाव वसल आह य समाजवादी नत ना

ग गोर याच ह गाव अितशय सप आह

हदळय़ाच काळभरव दवथान जागत

ाथान हणन पचोशीत िस आह या

दवळातही िचपट मिलकाच िचीकरण होत

असत

आयाया बागा ह या भागाच

विशय़ िमठबाव खाडीवनच सागरी

महामागाचा वास असतो दवगड तालयातन

या चार ना वाहतात यापक तीन ना या

वभववाडी कणकवली परसरातन यतात तथ

असलया धरण कपातन पायाचा परवठा

होत असतो मा ह भाय अपणा नदीला

नाही या नदीला पायाची समया भडसावत

असत उहाळय़ात पाणी कमी झायावर दतफा

असलया गावाना पाणीटचाईला तड ाव

लागत आिण हळहळ गोडय़ा पायाच कमी

होऊन खा-या पायाच ाबय वाढत

एका घराच गाव शरीघरा कामत

अपणा नदीया काठाशी शरीघरा

कामत ह गाव वसल आह या गावात एकच घर

असन अय वती नाही गावात शती-बागायती

आह मा कणीही राहत नाही सपण

महाराात ह गाव आय मानल जात

यािशवाय एकच घर असयान या गावाला

ामपचायत तलाठी कायालय जममय नद

रिजटर कायालय अशी कोणतही कायालय

नाही एका अथान अशा कोणयाही गाव खणा

नसलल गाव हणन शरीघरा कामत आपल

वगळपण जपन आह तसच दवगड तालयातील

सव दवथान इनाम गाव याच नदीया काठी

वसली आहत

शवार द २२ िडसबर २०१७

veacuteiqkkZ unh vkfk feBcko कोकणातया राजापर

तालयातया नानार गावात आिण

बाजया १४ गावात ीन रफायनरी

कप थािवत आसा या कपाक

थािनक लोकानी मोठो िवरोध स

कयानी आसा आता िह रफायनरी

हणज काय र बाब असो एखादो

आमच हातार आबा इचारयािशवाय

हवाच नाय हनानच आधीच

सािगतलला बरा ldquoखिनज तल

शीकरनाचो कारखानोrdquo आता या खिनज

तलापासन काय बनता ो आबा

इचारयािशवाय कस हवतल ldquoखिनज

तलापासना पोल डीझल

डाबरएलपीजी अस पदाथ बनवल जाततrdquo

आता यवडो मोठो उोग चालवक लायट

हयी काय नको ती लायट मळवक या

कपात इज िनमती कप उभारलो

जाणार आसा आिण ो कसलो हायत हा

२५०० मगा ाटचो कोळशावर

चालनारो औिणक उजा कप हणज

आही िवजयदगात या कपाक इरोध

कलो तोच काय अगदी बरोबर बोललास

आबा तोच तोच कप होणार आसा

आता सागा ो कप ीन कसो आसतलो

नायच ना आिण ा बालट फ

राजापरवरच आस काय तर नाय हा

आिण तमचो आमचो तसो समज आसात

तर तो साफ चकचो आसा ा बालट

सगया कोकणवर इलला आसा आता ता

कसा असा नाय इचारयानी तर त आबा

कसल आबाण आता ता कसा ता बघा हा

आता या कपात शीकरणासाठी

यणारा का तल समामाग मोठमोा

बोटीतना आणला जातला िवजयदग आिण

राजापरया बदरातना पाईप लाईन टाकन

ा तल रफायनरी कपात आणला

जातला या सगया ापात समात तल

गळती हवन हयचो सम दिषत हतलोच

िशवाय माशाचाय मोठा नकसान हतला

मछीमाराया पोटावर पाय यतल

औिणक उजा कपातना भायर

पडणाया कोळशाया राखमळा

वातावरण दिषत हतला हयच हापस आब

दषणाया िवळयात सापाडतल शती

बागायतीचा नकसान हतला तहा या

कपाका इरोध ो हवकच हयो आता

अशी रफायनरी मबईतया माल

पररीसरात आसा हा थयसर लोकाका जा

काय भोगचा लागता हा ना ता जरा आबा

जावन बघलास तर तमया लात ययत

आिण औिणक उजा कप रायात जय

जय आसत थयसर तमका आकाशात कशी

राख जमा हता ती बघक िमळात थयया

फळ झाडावर आिण फळावर िह राख जमान

होणारा नकसान यामळा थयया लोकाच

ज हाल हतत तही बघक िमळतील हणनच

या कपाक इरोध ो हवकच हयो

आता तस लोक इरोधात उतरल

आसत पण तया आदोलनात नहिमपरमान

राजकारणी घसल आसत तहा या

आदोलनाचा जतापर हवची भीती िनमाण

झाली आसा आता जतापर अण उजा

कपाक कती इरोध झालो पण शवटी

झाला काय हवचा ताच झाला ना कप

स हवचो काय थाबलो नाय आबाण

तमका हायत आसा ह राजकारणी महा

चतर लोकाया आदोलनात घसायचा

आिण आपली किमशनची टवारी वाढवन

यायची असली हच ी लढाई आसता ा

लोकाया लात यत नाय हो आता बघा

सधदगातया दोडामाग तालयात कळण

गावात मायनग कप स हवचो होतो

तका लोकानी मोठो इरोध कलो काय झाला

कप हवचो तो झालो असी कतीतरी

उदाहरणा दता यतील लोकाया या

आदोलनात काय काय सामािजक सथाही

भाग घतत पण यायातल हौस नवस

गवस फार काळ लोकाया पाठीशी हवत

नाय तचीय पोतडी भरली क गप गमान

परत जातत जतापर कळण अशा अनक

आदोलनात ह सामािजक कायकत बघक

िमळाल पण परत काय त लोकाका पाठीबो

दवक इलल दसल नाय झाला तय ा

आमया राजकारयासारख

आबाण रफायनरी इरोधातया

आदोलनात आता िशवसना पाया

लोकानी मोठी भिमका घतयानी आसा

आता तनी अशीच भिमका जतापर कपाक

इरोध करताना घतली हती तचा पढ काय

झाला ता तमका हायत आसा ना ता हयसर

झाला नाय हची खाी कोण दतलो आता

कालच रायाया गादीवर बसलल

मयमी साात दव फडनिवसानी तर िह

रफायनरी कोकणात आणयासाठी

िशवसनच क ातल मी अनत गीत आिण

खासदार िवनायक राउत हच आही होत

हणानच ो कप इलो असो गौयपोट

कयानी आिण िशवसनया इरोधाया

टायरातली हवाच िनघान गली आता ह

दोनय नत खवाळल आसत आिण तनी

मयमी खोटा बोलतत हणान

सगीतयानी आसा आता खोटा कोण

बोलता ता यणाया काळात समजात ता

काय लपान हवणा नाय आता ा िशवसना

आिण भाजप वायानवरचो लोकाची

इसवास कहाच उडाक लागलो आसा

कारण ह दोघय क ात आिण रायात सत

आसत पण त मारयासारया कर मी

रयासारया करतय असो खळ खळण

लोकाका मख बनवक लागल आसत तहा

या िशवसनवायानचो कपाक इरोध

आसा क पाठीबो आसा ा शोधीत

बसयापा लोकानी आपलो लढो वतःया

जीवावरच लढाक हयो नायतर हच ी

भरतली झोळी आिण भिमपाया हातात

धपाटणा ा कोण लात घता

या रफायनरी कपाया

आजबाजक कायकाय एजट लोक आता

जिमनी इकचो नवो धदो टाकन बसलत तका

वषान अिधक काळ लोटलो आसा

कवडीमोलान लोकायो जिमनी बा

लोकानी घतयानी आसत आिण आता त

लाखो पाही अिधक रकमत इकत आसत

जनी सरवातीक जिमनी इकक नाय या

लोकाका मोा रकमचा आिमष दाखवन

तयो जिमनी इकत घतहत आता

िमळणाया या दामदपट रमक लोक

भलतहत जिमनी इकतहत कप होतहत

यामळा होणाया नकसानीिचय भरपाई

अगदी दसपट दली जाता आसा लोक ख़शी

खशीन जिमनी दतहत पण आबाण एक

सागा आमया पवजान ो जिमनी ठवयान

नसयो तर आही खययो जिमनी कसल

आसतव आिण इकल आसतव सागा ना

तहा ो जिमनी इकचो अिधकार आमका

कोणी दलो वो आबाण उा आमची

पढची िपढी जहा जमाक यतली तहा

पवजानी जसा आमयासाठी राखान

ठवयानी तसा तनयासाठी काय नसतला

वो आिण तहा हीच िपढी हातक काम

नसला तर वतायो गरजा कयो पय

कराययो या चतत आसातली तहा

हागाय कती आसात इचार करा परसो

पसो नसतालो तहा आपला होणारा सवच

कारचा शोषण ज लोक सहन कच नाय त

आमच नात पणत खापर पणत अस बरच

हातात हयार घतल आिण आमया या सदर

कोकणात नलवादी तयार हतल सागा

आबाण ा चालात काय हो हणज

आमचो िवनाश आहीच कन घतलव ना

आता आणखीन एक गो सागतय

ह सगळ कप यतत आणल जातत त कवळ

तमचो आमचो इकास कया नावाखाली

आणल जातत असा आमच रायकत ओरडान

सागतत हणाया होय आमचो इकास

हतलो ा माय आसा पण तो कसो हतलो

ता कोणच सागत नाय आता बघा ा

कपात बयाच बकाराका नोकरी

िमळतली हण आबाण एक सागा कोकणात

साधा मासळीवर या कशी करायची ा

िशकवणारा कॉलज आसा काय हो मग

उा रफायनरी झाली बदर झाला थयसर

आमया बकाराका नोकरी िमळवची

झायास तका लागणार कोस कोकणात खय

आसत अहो त नायतच मग आमया

बकाराचा हयसर हया ता िशण झालला

नाय तहा तका नोकरी कशी िमळात सागा

आिण िमळालीच तर ती िशपायाया

पलीकड नसतली ा तमका काय समजत

नाय असा नाया तहा ा दषणकारी

लोकाका आजाराया गतत लोटणारा

रीफायनरीचा बालट परतवन लावक हया

आिण आपली जमीन न इकता जर तयात

पयावरण परक वसाय कल तर िनसगान

भरभन दलला आणखीन भरण हावात

तमचा आमचा आयय वाढात पढची

आमची िपडीय आमका िशा शाप न दता

उलट आमची आठवण काढीत

मग आता पढ काय करायचा

आबाण ा इचारतलास ता हायतच हता

तर आता हया पढ आपया कोकणात

दषणकारी कपाका जागाच ायची

नाय अशा कपाका जोरात आिण एक

मखान इरोध करायचो तो कप र

होयपयत गप बसायचा नाय आिण आता

आपल राजापरातल नानार गावासह १४

गावातल लोक रफायनरी इरोधात जा

आदोलन करतहत ा तया वरचा सकट न

समाजता ता सगया कोकणचा सकट आसा

असा समजान तया पाठीशी उया

हवायचा आिण आपया कोकणी माणसाची

एकजट दाखवायची असा झाला तर

सिधसाध राजकारणीही गप हवतील आिण

रायकतही दषणकारी कप आपया

डोयात माची िहमत कच नाय मग

आबा काय करायचा अर काय करायचा

काय इचारतस आता ो आबा सरलोच पढ

बघत हव कोकणचो इगो कसो दाखवतय

तो चला र

Printed and Published by Neutral View Pvt Ltd Printed at Elegant Offset Printers Pvt Ltd D2-31 Tivim Industrial Estate Karaswada Mapusa-Goa 403526Editor Vivek Tamhankar (Responsible under PRB Act) Head Office Off No Of8 1st Floor Sapna Garden Co-operative Society Chogm Road Porvorim Alto-Porvorim Bardez 403521Chief Executive Officer Rupesh Gurudas Samant Creative Head Vinaya Walavalkar MantriKanakavali Office Flat NoS3 2nd Floor Ashok Residency Next to Hotel Aroma Shivaji Nagar Kanakavali 416602 Ph 0832-2416502 Email editortheneutralviewcom letterstheneutralviewcomfeaturestheneutralviewcom feedbacktheneutralviewcom For advertisements Contact 9822111709 Email advertisementstheneutralviewcom

Disclaimer Except for the editorial above articles and other text in Yewa Koknat represent the views of the concerned authors and do not necessarily reflect the views of the Yewa Koknat Editor publisher andor owners The advertisements published in Yewa Koknat are based on information furnished by the advertiser Yewa Koknat does not authenticate the printed information in the advertisement The advertiser will bear all the consequences of issues arising out of the advertisements if any and not Yewa Koknat

sok

dumldkkr

4

शवार द २२ िडसबर २०१७

laikndh

pyk js---

sok

dumldkkr

3

दवगडचा कला समात िशरलया टकडीया

िनमळया होत गलया टोकावर वसलला आह यामळ

याला ३ बाजनी समाच नसगक सरण लाभलल आह

दवगड कला दोन भागात िवभागलला आह

(१) टकडीवरील बालकला व

(२) समाला लागन असलला कयाचा भाग

दवगड गावात कयाबल िवचारयास थट

टकडीवरील बालकयाचा रता दाखवतात आिण

सामाय पयटकही तवढाच कला पान परत

जातातिवशष हणज बालकयाचच अवशष काही त

िशलक आहत बाक मानवी अितमणात सार काही

दसनाश झाल आह हा कला हणज सागरी ापाराच

आय थानच अनक राजवटी या कयान पिहया

नौदलान उभारलला यथील दपथब समातील असय

वाशी मिछमार आिण ापारी बोटना माग दाखवत

आह इितहासाचा हा ठवा कालौघात जपयाया दीन

काहीच य होत नाहीत याचच फार दख वाटत

शवार द २२ िडसबर २०१७

QumlVuml fQpj lfey tGoh

nsoxM fdYyk ६० वषापवपयत २५० टनापयत

गलबत िवनासायास सजकोटया बदरात य-जा

करत असत कालातरान ह बदर गाळान भरत

गल बोट वाहतक बद झाली गलबत थाबली

आिण कनारा ओस पडला सजकोटया बदराच

विशय़ हणज मय बदरापासन ८०० फट आत

सागरी भत आह यामळ कतीही मोठया लाटा

आया तरी पिहया सागरी भतीला धडकतात

आिण शात होत पढ िवसावतात यामळ

बदरातील कोणयाही नौकला धोका पोहोचत

नाही या बदराया समोरच भ कडा पसरला

आह याला खडककवडा अस ामथ हणतात

याच बदराया पिमला भईकोट कला आह

जो िशवकालीन आरमाराची तजोमय गाथा

सागत असतो या कयावर झालल तोफाच

आघात आिण याया खणा आजही पाहायला

िमळतात या बदराला माजी मयमी नारायण

राण याया यान नवी झळाळी आली आह

सजकोट आता भम झाल आह

ता पसन अवजार भदत सध जाय

तत िशखरावर मतन त दसशी काय

या ओळीचा अथ काय ह आजया मलाना

सागता यणार नाही कारण ता हणज काय ह

मलाना मािहती नाही कवी कशवसताया

िनशाण या किवततील या ओळी गलबताया

वासावर अधोरिखत करयात आया आहत

मा आज गलबताच वप बदलल आह ता

गलबत ही चीजच आता अितवात नाही तहा

ताच िच काढन अशा कारच ता होत

याला िशड होती सकाण होत या सकाणवर

उच काठीला िनशाण हणज िटशाया

कारकदत यिनयनया आिण वातयानतर

ितरगी रावज लावला जायचा

आज ताची गलबत जशी गायब

झाली तसा बदराचा गत इितहासही काळाया

पडाआड जातो आह एककाळी या बदरावर

अहोरा गजबज असायची बदरामधन सोयाचा

धर िनघायचा अस कोणी सािगतल तर गोीया

पतकात वाचयामाण मल ऐकत राहतात

आज कोकणया कनारपीच वप बदलल

एककाळी आरमाराचा मोठा तळ

असणार सजकोटही यातन सटल नाही सजकोट

हटयावर डोळय़ासमोर उभा राहतो िवशाल

सागर आिण बदरापासन काही िमिनटाया

अतरावर असणारा सजकोटचा

कलासागरकडा आिण सजकोटच अयावत

झालल बदर

सजकोट बदराला नवी झळाळी माजी

मयमी नारायण राण याया पढाकारान

सयात आली िवकासाची धमक असलया या

नयान दरदीन या बदराला नव तज दल आह

विशय़पण आिण सरित बदर हणन

सजकोटची गत झळाळी पहा यऊ लागली आह

या बदराचा वध घताना कोकणचा अमय ठवा

यथ पाहायला िमळतो

िमयाबादा ही

रवडी गावची एक वाडी

१९७२ मय िमयाबााला

वत ामपचायत िमळाली

आिण वाडीला गावाच वप ा झाल

िमयाबादा यथच सजकोट बदर यत कालावलीची

खाडी सहयाीया पाययाशी उगम पावत

कणकवली ओलाडन मालवण तालयात वश

कन बळण मालड मसर कालावलीमाग ती

सजकोटला पोहोचतअरबी समाया कशीत

िशरत सजकोट ह ऐितहािसक सरित बदर असन

गल तीनश-साडतीनश व सजकोट-मालड अशी

जलवाहतक स होती छपतनी िशवकालात

मालवणात सधदग कयाची उभारणी कली

आिण नािवक तळ उभारला सधदग कयाया

वातशातीयावळी महाराजानी कोळब खाडीया

पलीकड िमयाबााया हीत गोरख चचच एक

झाड लावयास दल होत याकाळी कोळबच

तरवाळ हा पाणथळ भाग असयामळ सजकोट

बदराला जाणाया पायवाटवर ह झाड लावयात

आल होत

य मडळी सागतात क या झाडाचा

घर ३० फटाचा होता १९६१ मय वादळात ह

झाड मळासकट उपटल िशवरायाया हतपशान

पनीत झालया या झाडाची आठवण कायम

राहावी हणन एक चचच झाड पहा लावयात

आल त आजही दसत आह या झाडाचा घर आज

बारा फटाचा आह

सजकोट खाडीया दिणकड जाया

दगडाच कातळ होत या कातळावर िशवाजी

महाराजानी भईकोटची उभारणी कली सधदग

कयावर समार १ हजार ४०० नािवकाची वती

असयाचा उलख ऐितहािसक कागदपात

िमळतो या कयावर शचा हला झायास

मराठय़ाचा नािवक तळ उवत होयाचा धोका

होता

यासाठी सधदग कयापासन समार

दीड मल अतरावर सजकोटया परसरात

भईकोटाया आयान महाराजानी ३ हजार

नािवकाच राखीव सिनक ठवल होत तराडी

गराबा गलबत आदी नौका सजकोट बदरापासन

तडवलीया ारापयत ठवलया असायया

६० वषापवपयत २५० टनापयत गलबत

िवनासायास सजकोटया बदरात य-जा करत

असत कालातरान ह बदर गाळान भरत गल बोट

वाहतक बद झाली गलबत थाबली आिण कनारा

ओस पडला

सजकोटया बदराच विशय़ हणज

मय बदरापासन ८०० फट आत सागरी भत आह

यामळ कतीही मोठया लाटा आया तरी पिहया

सागरी भतीला धडकतात आिण शात होत पढ

िवसावतात यामळ बदरातील कोणयाही नौकला

धोका पोहोचत नाही या बदराया समोरच भ

कडा पसरला आह याला खडककवडा अस

ामथ हणतात या कडयाया सभोवती भरपर

कालव िमळतात

सजकोट कला

हा िवजापरया

अदलशहाया काळाच

अितव दाखवत होता

िशवाजी महाराजानी कयाची डागडजी कली

हा कला कालावल नदीया मखावरील

मोयाया जागी आह िशवकालात खाडाळकर

घराण महसल वसलीच काम करायच यायाकड

सजकोट कला दयात आला होता या कयाचा

अमल कादळगाव मसरा मालडया परसरात

असायचा

आजही सजकोट भईकयामय

खाडाळकराया वशजाच वात आह

कयाची रचना मन मोन टाकणारी आह या

कयाच फळ समार १ हटर आह कयाच

बाधकाम दगड व मातच आह

वशारािशवाय कठही चना वगर

वापरलला नाही हा कला सतराा शतकात

बाधलला असावा अस खाडाळकर घरायाच

वशज मोहनदास खाडाळकर सागतात या

कयाया सभोवती कयाया रणासाठी

समार १० फट खोल व १० फट दीचा खोल खदक

होता

कयाया आत बालकला आह

िशवाय आत पायासाठी िवहीर तळशी वदावन

आह सरग वड पपळ ओवळ अशा वनची आत

दाटी आह खिजयाचीही यथ जागा पाहायला

िमळत या कयाया वशारासमोर पव

मातीची मातीची घमटी होती

सधदगाया दरवाजावर माती आह

तसा सजकोटच विशय़ हणज सजकोट

िपरावाडी यथ पीराचा दगा आह पण सजकोटमय

एकही मसलमान कटब नाही आिण या दयाला हद

आिण पचोशीतील मलीम बाधव नतमतक

होतात

सजकोट बदराची िसी ही पवपासन

आरमारी व ापारी बदर हणन होती सजकोट

बदरातन कालावलीया खाडीत मोठा ापार

चालत अस पव सव ापार जलमागान चालत

अस सव कारचा माल मबईन गलबतान

यायचा ापाराया दिकोनातन सजकोट ह

सरित बदर असयामळ सजकोट ही घाऊक

मालाची मोठी बाजारपठ मानली जाई

१९६० पयत क वाहतक नहती

तोपयत दवस-रा यथ वदळ असायची रॉकलच

पक डब भन गलबतान यायच यावळी टकर

नहत या रॉकलमय ही छाप चछाप सय

छाप डब यायच व राणी छाप डब ह ताबड रॉकल

घरातया दवटय़ासाठी वापरायच

ह रॉकलच डब मबईन गलबतान

यायच िवशष महवाची गो हणज पव

तळशीया लासाठी मसरा बादीवड कोईल

भागातन ऊस मोठया माणात सजकोट बदरातन

मबईस गलबतान जायचा याची सवात

दसयापासन हायची

सजकोट या ऐितहािसक बदरात सन

१९३० त १९६० ही व फार भरभराटीची होती

या बदरात समार १०० गलबत होती एकएका

मालकाची दोन त चार गलबत होती यावळी अस

सागतात क मगाला वादळी हवामानामळ कना-

यावर जहाज काढन झापानी शाकारत भर

पावसात कणालाही ीदवी भकालीया दवळात

दशनास जायच असयास छी िशवाय जाता यत

अस

सजकोट त भकालीच दऊळ समार

पाऊण मल अतर या शाकारलया जहाजाया

आडोशान पावसात िभजयािशवाय वास

हायचा एवढया दाटीन कनायाला गलबत

काढलली असत

माल वाहतकही मोठया माणात या

बदरातन होत असयाया नदी आढळतात आज

या ठकाणी सजकोट खाडीत लॉची पाती पावण

लहरवर दमाखात डोलताना दसतात याच

ठकाणी पास त छप गलबत िशडात वारा

भन ऐटीत हालताना दसायची यानाच तारव

अस सबोधल जायच या महाकाय तारवापढ छोट-

मोठ पगार ऊडालीया होडया खजा वाटायया

िमयाबााच जोशी दऊलकर

सावजी कल मायबा आडकर धरी खवळ

रवडीच तडवळकर काबळी कालावलीच टकम

मसरच खोत िबलय या घरायाचा गलबताचा

मोठा वसाय चालायचा आज सजकोटला नवी

झळाळी िमळाली आह माजी मयमी नारायण

राण याया यातन सजकोट बदर सरित बदर

हणन सवत स आह

गतकाळ जागा झाला

सजकोट कला सम आिण कालावल

खाडी असा िवणी सगम सजकोटला लाभला आह

हा सगम पाहण हणज िनसगाची अपवाई

अनभवयासारखच आह या गावातील सजकोट

बदराचा नारायण राण यानी िवकास कयान

इथया पयटनाला चार चाद लागल आहत

सजकोटन होडीन तळाशीललाही

जाता यत असा वास करताना पायाशी सवाद

साधता यतो आिण िनसग डोळयात कती आिण

कसा भ अस होऊन जात

सस अस ह तळकोकणातील पिहलच

बदर आह बदरावर थट होडय़ामधन कमय

मासळी चढिवता यत िशवाय सागरातील

कोणयाही आमणाला तड दयास त समथ आह

मालवण (िज सधदग) यथन समार चार

कलोमीटरवर सजकोट गाव आह यथच

आपयाला ह इितहासाच साीदार भटतात

सजकोट कला इितहासाचा अजोड

साीदार आह या कयात मती करतात

पावलोपावली ह इितहासातील मोहर दसतात या

तटबदीवर ल वधन घत त शमीच झाड अस

हणतात िशवकालापासन हा शमी व यथ

िवतारलला आह या कयाला थट दिणा

घालण शय नाही मा सजकोटचा इितहास

ऐकताना रोम रोम पलकत होतो

sok

dumldkkrशवार द २२ िडसबर २०१७

2

fdrsquokumlj jkuml

uoh gtGkGh YkYuml ^ltsZdumlV canj

sok

dumldkkr

5

टम यवा कोकणात

दवगड तालयातील सवात दखणा

कनारा हणन िमठबाव ताबळडगचा उलख

होतो या सदयाला चारचाद लावल त

अपणा नदीन िशरगावला उगम झालली

२१७ क मी धाव घत या िमठबाया कना-

यावर अपणा अरबीसमाला िवलीन होत

गोड पाणी खार होऊन जात परत यताना ती

अनक गावाची तहान भागवत अनक दवताया

परसरात समी पसरवत पढ रवाना होत ही

अपणाची गती सम पाहताच शात होत

आिण ती हळहळ वाळतन सरक लागत

िमठबावला पयटन कप मजर आह

यथ पचताराकत हॉटल करयासाठी ताज

पन जागा घतली मा अाप हा परसर

िवकिसत करयात आलला नाही पयटनदय़ा

िमठबाव कातवण कणकर हा परसर

िवकिसत होत आह िमठबाव खाडीया कना-

यावर असलया डगरावरच कणकराच

पयटन सकल उभ राहत आह ताबळडगचा

कनारा ऑिलह रडलची राजधानी हणन

िस आह ऑिलह रडल या जातीया

कासवाना जीवदान दयात यथील ामथानी

मोठी भिमका बजावली आह अपणा आपया

कशीत या कासवाना घऊन िवसावत यथ या

कासवाना गोडय़ा आिण खा-या पायाची

एकाच वळी चव चाखता यत

िमठबाव ह गाव सवसम गाव

हणन ओळखल जात दवगड तालयातील

कणकर मदर कणकर बीच ताबळडग

समकनारा आदी मख पयटनथळाना भटी

दयासाठी पयटक खासगी वाहनानी दाखल होत

असतात यथील गजबादवी मदर िमठबाव

ताबळडग समकनारा आदी ठकाणाना पयटक

पसती दतात अलीकड मराठी िचपट आिण

बॉिलवडच अनक कलावत या कना-यावर

दाखल होत आहत आतापयत पधरान अिधक

िचपटाच िचीकरण या कना-यावर झाल

आह शतकरी बागायतदार सामाय माणस या

सवानाच सखी करणारी अपणा सदयातही

तवढीच खलत

िमठबावया समकनारी वसलल

गजबादवी मदर ह यापकच ठकाण

गणपतीपळ पावस मालवण तारकल आदी

ठकाणी पयटकाना राहयासाठी व

जवयासाठी हॉटल व लॉजगची सोय आह

तशी सोय िमठबाव व कणकर या ठकाणी होण

कठीणच कणकरच सदय व दवथान या

तलनत या ठकाणी हौशी पयटकाची सया

अगदी नगयच याला अनक कारण कारणीभत

आहत कणकर व ताबळडग यातील सन सट

पॉइट हा अितम आह तसच िमठबाव

बीचवन होणार सयाताच

दशन िजहय़ात एखााच

ठकाणीच अपवादान होत

उहाळी सय़ा तसच गणश

चतथया सणाला िमठबाव

बीच ह पयटकानी सदव

गजबजलल असत

पव िमठबाव व ताबळडग

या वत ामपचायती

नहया मा नतर

ताबळडगला ामपचायत

िमळाली व ताबळडग गाव

वत झाला यामळ िमठबाव

गावातन वाहत जाऊन अपणा

नदी ख-या अथान ताबळडगला

िमळत एका बाजन वाहत

यणारी अपणा नदी व दस-या

बाजन धडका दणारा सम

यामळ आता ताबळडग हा

चचोळा भाग िशलक रािहला

आह वारवार सागरी

अितमणाचा अनभव

तथील ामथ घत आहत

ताबळडग कनारी

रमश सनय यानी दखण साई मदर उभ कल

आह िमठबावमय मदराची सया मोठी आह

काही वषापव गणपती मदराचा जीणार

कन दखण मदर यथ उभ करयात आल

रामराच ाचीन मदर िवठोबाच मदर

भािवकाना आनद दत याच नदीया काठाशी

हदळ गाव वसल आह य समाजवादी नत ना

ग गोर याच ह गाव अितशय सप आह

हदळय़ाच काळभरव दवथान जागत

ाथान हणन पचोशीत िस आह या

दवळातही िचपट मिलकाच िचीकरण होत

असत

आयाया बागा ह या भागाच

विशय़ िमठबाव खाडीवनच सागरी

महामागाचा वास असतो दवगड तालयातन

या चार ना वाहतात यापक तीन ना या

वभववाडी कणकवली परसरातन यतात तथ

असलया धरण कपातन पायाचा परवठा

होत असतो मा ह भाय अपणा नदीला

नाही या नदीला पायाची समया भडसावत

असत उहाळय़ात पाणी कमी झायावर दतफा

असलया गावाना पाणीटचाईला तड ाव

लागत आिण हळहळ गोडय़ा पायाच कमी

होऊन खा-या पायाच ाबय वाढत

एका घराच गाव शरीघरा कामत

अपणा नदीया काठाशी शरीघरा

कामत ह गाव वसल आह या गावात एकच घर

असन अय वती नाही गावात शती-बागायती

आह मा कणीही राहत नाही सपण

महाराात ह गाव आय मानल जात

यािशवाय एकच घर असयान या गावाला

ामपचायत तलाठी कायालय जममय नद

रिजटर कायालय अशी कोणतही कायालय

नाही एका अथान अशा कोणयाही गाव खणा

नसलल गाव हणन शरीघरा कामत आपल

वगळपण जपन आह तसच दवगड तालयातील

सव दवथान इनाम गाव याच नदीया काठी

वसली आहत

शवार द २२ िडसबर २०१७

veacuteiqkkZ unh vkfk feBcko कोकणातया राजापर

तालयातया नानार गावात आिण

बाजया १४ गावात ीन रफायनरी

कप थािवत आसा या कपाक

थािनक लोकानी मोठो िवरोध स

कयानी आसा आता िह रफायनरी

हणज काय र बाब असो एखादो

आमच हातार आबा इचारयािशवाय

हवाच नाय हनानच आधीच

सािगतलला बरा ldquoखिनज तल

शीकरनाचो कारखानोrdquo आता या खिनज

तलापासन काय बनता ो आबा

इचारयािशवाय कस हवतल ldquoखिनज

तलापासना पोल डीझल

डाबरएलपीजी अस पदाथ बनवल जाततrdquo

आता यवडो मोठो उोग चालवक लायट

हयी काय नको ती लायट मळवक या

कपात इज िनमती कप उभारलो

जाणार आसा आिण ो कसलो हायत हा

२५०० मगा ाटचो कोळशावर

चालनारो औिणक उजा कप हणज

आही िवजयदगात या कपाक इरोध

कलो तोच काय अगदी बरोबर बोललास

आबा तोच तोच कप होणार आसा

आता सागा ो कप ीन कसो आसतलो

नायच ना आिण ा बालट फ

राजापरवरच आस काय तर नाय हा

आिण तमचो आमचो तसो समज आसात

तर तो साफ चकचो आसा ा बालट

सगया कोकणवर इलला आसा आता ता

कसा असा नाय इचारयानी तर त आबा

कसल आबाण आता ता कसा ता बघा हा

आता या कपात शीकरणासाठी

यणारा का तल समामाग मोठमोा

बोटीतना आणला जातला िवजयदग आिण

राजापरया बदरातना पाईप लाईन टाकन

ा तल रफायनरी कपात आणला

जातला या सगया ापात समात तल

गळती हवन हयचो सम दिषत हतलोच

िशवाय माशाचाय मोठा नकसान हतला

मछीमाराया पोटावर पाय यतल

औिणक उजा कपातना भायर

पडणाया कोळशाया राखमळा

वातावरण दिषत हतला हयच हापस आब

दषणाया िवळयात सापाडतल शती

बागायतीचा नकसान हतला तहा या

कपाका इरोध ो हवकच हयो आता

अशी रफायनरी मबईतया माल

पररीसरात आसा हा थयसर लोकाका जा

काय भोगचा लागता हा ना ता जरा आबा

जावन बघलास तर तमया लात ययत

आिण औिणक उजा कप रायात जय

जय आसत थयसर तमका आकाशात कशी

राख जमा हता ती बघक िमळात थयया

फळ झाडावर आिण फळावर िह राख जमान

होणारा नकसान यामळा थयया लोकाच

ज हाल हतत तही बघक िमळतील हणनच

या कपाक इरोध ो हवकच हयो

आता तस लोक इरोधात उतरल

आसत पण तया आदोलनात नहिमपरमान

राजकारणी घसल आसत तहा या

आदोलनाचा जतापर हवची भीती िनमाण

झाली आसा आता जतापर अण उजा

कपाक कती इरोध झालो पण शवटी

झाला काय हवचा ताच झाला ना कप

स हवचो काय थाबलो नाय आबाण

तमका हायत आसा ह राजकारणी महा

चतर लोकाया आदोलनात घसायचा

आिण आपली किमशनची टवारी वाढवन

यायची असली हच ी लढाई आसता ा

लोकाया लात यत नाय हो आता बघा

सधदगातया दोडामाग तालयात कळण

गावात मायनग कप स हवचो होतो

तका लोकानी मोठो इरोध कलो काय झाला

कप हवचो तो झालो असी कतीतरी

उदाहरणा दता यतील लोकाया या

आदोलनात काय काय सामािजक सथाही

भाग घतत पण यायातल हौस नवस

गवस फार काळ लोकाया पाठीशी हवत

नाय तचीय पोतडी भरली क गप गमान

परत जातत जतापर कळण अशा अनक

आदोलनात ह सामािजक कायकत बघक

िमळाल पण परत काय त लोकाका पाठीबो

दवक इलल दसल नाय झाला तय ा

आमया राजकारयासारख

आबाण रफायनरी इरोधातया

आदोलनात आता िशवसना पाया

लोकानी मोठी भिमका घतयानी आसा

आता तनी अशीच भिमका जतापर कपाक

इरोध करताना घतली हती तचा पढ काय

झाला ता तमका हायत आसा ना ता हयसर

झाला नाय हची खाी कोण दतलो आता

कालच रायाया गादीवर बसलल

मयमी साात दव फडनिवसानी तर िह

रफायनरी कोकणात आणयासाठी

िशवसनच क ातल मी अनत गीत आिण

खासदार िवनायक राउत हच आही होत

हणानच ो कप इलो असो गौयपोट

कयानी आिण िशवसनया इरोधाया

टायरातली हवाच िनघान गली आता ह

दोनय नत खवाळल आसत आिण तनी

मयमी खोटा बोलतत हणान

सगीतयानी आसा आता खोटा कोण

बोलता ता यणाया काळात समजात ता

काय लपान हवणा नाय आता ा िशवसना

आिण भाजप वायानवरचो लोकाची

इसवास कहाच उडाक लागलो आसा

कारण ह दोघय क ात आिण रायात सत

आसत पण त मारयासारया कर मी

रयासारया करतय असो खळ खळण

लोकाका मख बनवक लागल आसत तहा

या िशवसनवायानचो कपाक इरोध

आसा क पाठीबो आसा ा शोधीत

बसयापा लोकानी आपलो लढो वतःया

जीवावरच लढाक हयो नायतर हच ी

भरतली झोळी आिण भिमपाया हातात

धपाटणा ा कोण लात घता

या रफायनरी कपाया

आजबाजक कायकाय एजट लोक आता

जिमनी इकचो नवो धदो टाकन बसलत तका

वषान अिधक काळ लोटलो आसा

कवडीमोलान लोकायो जिमनी बा

लोकानी घतयानी आसत आिण आता त

लाखो पाही अिधक रकमत इकत आसत

जनी सरवातीक जिमनी इकक नाय या

लोकाका मोा रकमचा आिमष दाखवन

तयो जिमनी इकत घतहत आता

िमळणाया या दामदपट रमक लोक

भलतहत जिमनी इकतहत कप होतहत

यामळा होणाया नकसानीिचय भरपाई

अगदी दसपट दली जाता आसा लोक ख़शी

खशीन जिमनी दतहत पण आबाण एक

सागा आमया पवजान ो जिमनी ठवयान

नसयो तर आही खययो जिमनी कसल

आसतव आिण इकल आसतव सागा ना

तहा ो जिमनी इकचो अिधकार आमका

कोणी दलो वो आबाण उा आमची

पढची िपढी जहा जमाक यतली तहा

पवजानी जसा आमयासाठी राखान

ठवयानी तसा तनयासाठी काय नसतला

वो आिण तहा हीच िपढी हातक काम

नसला तर वतायो गरजा कयो पय

कराययो या चतत आसातली तहा

हागाय कती आसात इचार करा परसो

पसो नसतालो तहा आपला होणारा सवच

कारचा शोषण ज लोक सहन कच नाय त

आमच नात पणत खापर पणत अस बरच

हातात हयार घतल आिण आमया या सदर

कोकणात नलवादी तयार हतल सागा

आबाण ा चालात काय हो हणज

आमचो िवनाश आहीच कन घतलव ना

आता आणखीन एक गो सागतय

ह सगळ कप यतत आणल जातत त कवळ

तमचो आमचो इकास कया नावाखाली

आणल जातत असा आमच रायकत ओरडान

सागतत हणाया होय आमचो इकास

हतलो ा माय आसा पण तो कसो हतलो

ता कोणच सागत नाय आता बघा ा

कपात बयाच बकाराका नोकरी

िमळतली हण आबाण एक सागा कोकणात

साधा मासळीवर या कशी करायची ा

िशकवणारा कॉलज आसा काय हो मग

उा रफायनरी झाली बदर झाला थयसर

आमया बकाराका नोकरी िमळवची

झायास तका लागणार कोस कोकणात खय

आसत अहो त नायतच मग आमया

बकाराचा हयसर हया ता िशण झालला

नाय तहा तका नोकरी कशी िमळात सागा

आिण िमळालीच तर ती िशपायाया

पलीकड नसतली ा तमका काय समजत

नाय असा नाया तहा ा दषणकारी

लोकाका आजाराया गतत लोटणारा

रीफायनरीचा बालट परतवन लावक हया

आिण आपली जमीन न इकता जर तयात

पयावरण परक वसाय कल तर िनसगान

भरभन दलला आणखीन भरण हावात

तमचा आमचा आयय वाढात पढची

आमची िपडीय आमका िशा शाप न दता

उलट आमची आठवण काढीत

मग आता पढ काय करायचा

आबाण ा इचारतलास ता हायतच हता

तर आता हया पढ आपया कोकणात

दषणकारी कपाका जागाच ायची

नाय अशा कपाका जोरात आिण एक

मखान इरोध करायचो तो कप र

होयपयत गप बसायचा नाय आिण आता

आपल राजापरातल नानार गावासह १४

गावातल लोक रफायनरी इरोधात जा

आदोलन करतहत ा तया वरचा सकट न

समाजता ता सगया कोकणचा सकट आसा

असा समजान तया पाठीशी उया

हवायचा आिण आपया कोकणी माणसाची

एकजट दाखवायची असा झाला तर

सिधसाध राजकारणीही गप हवतील आिण

रायकतही दषणकारी कप आपया

डोयात माची िहमत कच नाय मग

आबा काय करायचा अर काय करायचा

काय इचारतस आता ो आबा सरलोच पढ

बघत हव कोकणचो इगो कसो दाखवतय

तो चला र

Printed and Published by Neutral View Pvt Ltd Printed at Elegant Offset Printers Pvt Ltd D2-31 Tivim Industrial Estate Karaswada Mapusa-Goa 403526Editor Vivek Tamhankar (Responsible under PRB Act) Head Office Off No Of8 1st Floor Sapna Garden Co-operative Society Chogm Road Porvorim Alto-Porvorim Bardez 403521Chief Executive Officer Rupesh Gurudas Samant Creative Head Vinaya Walavalkar MantriKanakavali Office Flat NoS3 2nd Floor Ashok Residency Next to Hotel Aroma Shivaji Nagar Kanakavali 416602 Ph 0832-2416502 Email editortheneutralviewcom letterstheneutralviewcomfeaturestheneutralviewcom feedbacktheneutralviewcom For advertisements Contact 9822111709 Email advertisementstheneutralviewcom

Disclaimer Except for the editorial above articles and other text in Yewa Koknat represent the views of the concerned authors and do not necessarily reflect the views of the Yewa Koknat Editor publisher andor owners The advertisements published in Yewa Koknat are based on information furnished by the advertiser Yewa Koknat does not authenticate the printed information in the advertisement The advertiser will bear all the consequences of issues arising out of the advertisements if any and not Yewa Koknat

sok

dumldkkr

4

शवार द २२ िडसबर २०१७

laikndh

pyk js---

sok

dumldkkr

5

टम यवा कोकणात

दवगड तालयातील सवात दखणा

कनारा हणन िमठबाव ताबळडगचा उलख

होतो या सदयाला चारचाद लावल त

अपणा नदीन िशरगावला उगम झालली

२१७ क मी धाव घत या िमठबाया कना-

यावर अपणा अरबीसमाला िवलीन होत

गोड पाणी खार होऊन जात परत यताना ती

अनक गावाची तहान भागवत अनक दवताया

परसरात समी पसरवत पढ रवाना होत ही

अपणाची गती सम पाहताच शात होत

आिण ती हळहळ वाळतन सरक लागत

िमठबावला पयटन कप मजर आह

यथ पचताराकत हॉटल करयासाठी ताज

पन जागा घतली मा अाप हा परसर

िवकिसत करयात आलला नाही पयटनदय़ा

िमठबाव कातवण कणकर हा परसर

िवकिसत होत आह िमठबाव खाडीया कना-

यावर असलया डगरावरच कणकराच

पयटन सकल उभ राहत आह ताबळडगचा

कनारा ऑिलह रडलची राजधानी हणन

िस आह ऑिलह रडल या जातीया

कासवाना जीवदान दयात यथील ामथानी

मोठी भिमका बजावली आह अपणा आपया

कशीत या कासवाना घऊन िवसावत यथ या

कासवाना गोडय़ा आिण खा-या पायाची

एकाच वळी चव चाखता यत

िमठबाव ह गाव सवसम गाव

हणन ओळखल जात दवगड तालयातील

कणकर मदर कणकर बीच ताबळडग

समकनारा आदी मख पयटनथळाना भटी

दयासाठी पयटक खासगी वाहनानी दाखल होत

असतात यथील गजबादवी मदर िमठबाव

ताबळडग समकनारा आदी ठकाणाना पयटक

पसती दतात अलीकड मराठी िचपट आिण

बॉिलवडच अनक कलावत या कना-यावर

दाखल होत आहत आतापयत पधरान अिधक

िचपटाच िचीकरण या कना-यावर झाल

आह शतकरी बागायतदार सामाय माणस या

सवानाच सखी करणारी अपणा सदयातही

तवढीच खलत

िमठबावया समकनारी वसलल

गजबादवी मदर ह यापकच ठकाण

गणपतीपळ पावस मालवण तारकल आदी

ठकाणी पयटकाना राहयासाठी व

जवयासाठी हॉटल व लॉजगची सोय आह

तशी सोय िमठबाव व कणकर या ठकाणी होण

कठीणच कणकरच सदय व दवथान या

तलनत या ठकाणी हौशी पयटकाची सया

अगदी नगयच याला अनक कारण कारणीभत

आहत कणकर व ताबळडग यातील सन सट

पॉइट हा अितम आह तसच िमठबाव

बीचवन होणार सयाताच

दशन िजहय़ात एखााच

ठकाणीच अपवादान होत

उहाळी सय़ा तसच गणश

चतथया सणाला िमठबाव

बीच ह पयटकानी सदव

गजबजलल असत

पव िमठबाव व ताबळडग

या वत ामपचायती

नहया मा नतर

ताबळडगला ामपचायत

िमळाली व ताबळडग गाव

वत झाला यामळ िमठबाव

गावातन वाहत जाऊन अपणा

नदी ख-या अथान ताबळडगला

िमळत एका बाजन वाहत

यणारी अपणा नदी व दस-या

बाजन धडका दणारा सम

यामळ आता ताबळडग हा

चचोळा भाग िशलक रािहला

आह वारवार सागरी

अितमणाचा अनभव

तथील ामथ घत आहत

ताबळडग कनारी

रमश सनय यानी दखण साई मदर उभ कल

आह िमठबावमय मदराची सया मोठी आह

काही वषापव गणपती मदराचा जीणार

कन दखण मदर यथ उभ करयात आल

रामराच ाचीन मदर िवठोबाच मदर

भािवकाना आनद दत याच नदीया काठाशी

हदळ गाव वसल आह य समाजवादी नत ना

ग गोर याच ह गाव अितशय सप आह

हदळय़ाच काळभरव दवथान जागत

ाथान हणन पचोशीत िस आह या

दवळातही िचपट मिलकाच िचीकरण होत

असत

आयाया बागा ह या भागाच

विशय़ िमठबाव खाडीवनच सागरी

महामागाचा वास असतो दवगड तालयातन

या चार ना वाहतात यापक तीन ना या

वभववाडी कणकवली परसरातन यतात तथ

असलया धरण कपातन पायाचा परवठा

होत असतो मा ह भाय अपणा नदीला

नाही या नदीला पायाची समया भडसावत

असत उहाळय़ात पाणी कमी झायावर दतफा

असलया गावाना पाणीटचाईला तड ाव

लागत आिण हळहळ गोडय़ा पायाच कमी

होऊन खा-या पायाच ाबय वाढत

एका घराच गाव शरीघरा कामत

अपणा नदीया काठाशी शरीघरा

कामत ह गाव वसल आह या गावात एकच घर

असन अय वती नाही गावात शती-बागायती

आह मा कणीही राहत नाही सपण

महाराात ह गाव आय मानल जात

यािशवाय एकच घर असयान या गावाला

ामपचायत तलाठी कायालय जममय नद

रिजटर कायालय अशी कोणतही कायालय

नाही एका अथान अशा कोणयाही गाव खणा

नसलल गाव हणन शरीघरा कामत आपल

वगळपण जपन आह तसच दवगड तालयातील

सव दवथान इनाम गाव याच नदीया काठी

वसली आहत

शवार द २२ िडसबर २०१७

veacuteiqkkZ unh vkfk feBcko कोकणातया राजापर

तालयातया नानार गावात आिण

बाजया १४ गावात ीन रफायनरी

कप थािवत आसा या कपाक

थािनक लोकानी मोठो िवरोध स

कयानी आसा आता िह रफायनरी

हणज काय र बाब असो एखादो

आमच हातार आबा इचारयािशवाय

हवाच नाय हनानच आधीच

सािगतलला बरा ldquoखिनज तल

शीकरनाचो कारखानोrdquo आता या खिनज

तलापासन काय बनता ो आबा

इचारयािशवाय कस हवतल ldquoखिनज

तलापासना पोल डीझल

डाबरएलपीजी अस पदाथ बनवल जाततrdquo

आता यवडो मोठो उोग चालवक लायट

हयी काय नको ती लायट मळवक या

कपात इज िनमती कप उभारलो

जाणार आसा आिण ो कसलो हायत हा

२५०० मगा ाटचो कोळशावर

चालनारो औिणक उजा कप हणज

आही िवजयदगात या कपाक इरोध

कलो तोच काय अगदी बरोबर बोललास

आबा तोच तोच कप होणार आसा

आता सागा ो कप ीन कसो आसतलो

नायच ना आिण ा बालट फ

राजापरवरच आस काय तर नाय हा

आिण तमचो आमचो तसो समज आसात

तर तो साफ चकचो आसा ा बालट

सगया कोकणवर इलला आसा आता ता

कसा असा नाय इचारयानी तर त आबा

कसल आबाण आता ता कसा ता बघा हा

आता या कपात शीकरणासाठी

यणारा का तल समामाग मोठमोा

बोटीतना आणला जातला िवजयदग आिण

राजापरया बदरातना पाईप लाईन टाकन

ा तल रफायनरी कपात आणला

जातला या सगया ापात समात तल

गळती हवन हयचो सम दिषत हतलोच

िशवाय माशाचाय मोठा नकसान हतला

मछीमाराया पोटावर पाय यतल

औिणक उजा कपातना भायर

पडणाया कोळशाया राखमळा

वातावरण दिषत हतला हयच हापस आब

दषणाया िवळयात सापाडतल शती

बागायतीचा नकसान हतला तहा या

कपाका इरोध ो हवकच हयो आता

अशी रफायनरी मबईतया माल

पररीसरात आसा हा थयसर लोकाका जा

काय भोगचा लागता हा ना ता जरा आबा

जावन बघलास तर तमया लात ययत

आिण औिणक उजा कप रायात जय

जय आसत थयसर तमका आकाशात कशी

राख जमा हता ती बघक िमळात थयया

फळ झाडावर आिण फळावर िह राख जमान

होणारा नकसान यामळा थयया लोकाच

ज हाल हतत तही बघक िमळतील हणनच

या कपाक इरोध ो हवकच हयो

आता तस लोक इरोधात उतरल

आसत पण तया आदोलनात नहिमपरमान

राजकारणी घसल आसत तहा या

आदोलनाचा जतापर हवची भीती िनमाण

झाली आसा आता जतापर अण उजा

कपाक कती इरोध झालो पण शवटी

झाला काय हवचा ताच झाला ना कप

स हवचो काय थाबलो नाय आबाण

तमका हायत आसा ह राजकारणी महा

चतर लोकाया आदोलनात घसायचा

आिण आपली किमशनची टवारी वाढवन

यायची असली हच ी लढाई आसता ा

लोकाया लात यत नाय हो आता बघा

सधदगातया दोडामाग तालयात कळण

गावात मायनग कप स हवचो होतो

तका लोकानी मोठो इरोध कलो काय झाला

कप हवचो तो झालो असी कतीतरी

उदाहरणा दता यतील लोकाया या

आदोलनात काय काय सामािजक सथाही

भाग घतत पण यायातल हौस नवस

गवस फार काळ लोकाया पाठीशी हवत

नाय तचीय पोतडी भरली क गप गमान

परत जातत जतापर कळण अशा अनक

आदोलनात ह सामािजक कायकत बघक

िमळाल पण परत काय त लोकाका पाठीबो

दवक इलल दसल नाय झाला तय ा

आमया राजकारयासारख

आबाण रफायनरी इरोधातया

आदोलनात आता िशवसना पाया

लोकानी मोठी भिमका घतयानी आसा

आता तनी अशीच भिमका जतापर कपाक

इरोध करताना घतली हती तचा पढ काय

झाला ता तमका हायत आसा ना ता हयसर

झाला नाय हची खाी कोण दतलो आता

कालच रायाया गादीवर बसलल

मयमी साात दव फडनिवसानी तर िह

रफायनरी कोकणात आणयासाठी

िशवसनच क ातल मी अनत गीत आिण

खासदार िवनायक राउत हच आही होत

हणानच ो कप इलो असो गौयपोट

कयानी आिण िशवसनया इरोधाया

टायरातली हवाच िनघान गली आता ह

दोनय नत खवाळल आसत आिण तनी

मयमी खोटा बोलतत हणान

सगीतयानी आसा आता खोटा कोण

बोलता ता यणाया काळात समजात ता

काय लपान हवणा नाय आता ा िशवसना

आिण भाजप वायानवरचो लोकाची

इसवास कहाच उडाक लागलो आसा

कारण ह दोघय क ात आिण रायात सत

आसत पण त मारयासारया कर मी

रयासारया करतय असो खळ खळण

लोकाका मख बनवक लागल आसत तहा

या िशवसनवायानचो कपाक इरोध

आसा क पाठीबो आसा ा शोधीत

बसयापा लोकानी आपलो लढो वतःया

जीवावरच लढाक हयो नायतर हच ी

भरतली झोळी आिण भिमपाया हातात

धपाटणा ा कोण लात घता

या रफायनरी कपाया

आजबाजक कायकाय एजट लोक आता

जिमनी इकचो नवो धदो टाकन बसलत तका

वषान अिधक काळ लोटलो आसा

कवडीमोलान लोकायो जिमनी बा

लोकानी घतयानी आसत आिण आता त

लाखो पाही अिधक रकमत इकत आसत

जनी सरवातीक जिमनी इकक नाय या

लोकाका मोा रकमचा आिमष दाखवन

तयो जिमनी इकत घतहत आता

िमळणाया या दामदपट रमक लोक

भलतहत जिमनी इकतहत कप होतहत

यामळा होणाया नकसानीिचय भरपाई

अगदी दसपट दली जाता आसा लोक ख़शी

खशीन जिमनी दतहत पण आबाण एक

सागा आमया पवजान ो जिमनी ठवयान

नसयो तर आही खययो जिमनी कसल

आसतव आिण इकल आसतव सागा ना

तहा ो जिमनी इकचो अिधकार आमका

कोणी दलो वो आबाण उा आमची

पढची िपढी जहा जमाक यतली तहा

पवजानी जसा आमयासाठी राखान

ठवयानी तसा तनयासाठी काय नसतला

वो आिण तहा हीच िपढी हातक काम

नसला तर वतायो गरजा कयो पय

कराययो या चतत आसातली तहा

हागाय कती आसात इचार करा परसो

पसो नसतालो तहा आपला होणारा सवच

कारचा शोषण ज लोक सहन कच नाय त

आमच नात पणत खापर पणत अस बरच

हातात हयार घतल आिण आमया या सदर

कोकणात नलवादी तयार हतल सागा

आबाण ा चालात काय हो हणज

आमचो िवनाश आहीच कन घतलव ना

आता आणखीन एक गो सागतय

ह सगळ कप यतत आणल जातत त कवळ

तमचो आमचो इकास कया नावाखाली

आणल जातत असा आमच रायकत ओरडान

सागतत हणाया होय आमचो इकास

हतलो ा माय आसा पण तो कसो हतलो

ता कोणच सागत नाय आता बघा ा

कपात बयाच बकाराका नोकरी

िमळतली हण आबाण एक सागा कोकणात

साधा मासळीवर या कशी करायची ा

िशकवणारा कॉलज आसा काय हो मग

उा रफायनरी झाली बदर झाला थयसर

आमया बकाराका नोकरी िमळवची

झायास तका लागणार कोस कोकणात खय

आसत अहो त नायतच मग आमया

बकाराचा हयसर हया ता िशण झालला

नाय तहा तका नोकरी कशी िमळात सागा

आिण िमळालीच तर ती िशपायाया

पलीकड नसतली ा तमका काय समजत

नाय असा नाया तहा ा दषणकारी

लोकाका आजाराया गतत लोटणारा

रीफायनरीचा बालट परतवन लावक हया

आिण आपली जमीन न इकता जर तयात

पयावरण परक वसाय कल तर िनसगान

भरभन दलला आणखीन भरण हावात

तमचा आमचा आयय वाढात पढची

आमची िपडीय आमका िशा शाप न दता

उलट आमची आठवण काढीत

मग आता पढ काय करायचा

आबाण ा इचारतलास ता हायतच हता

तर आता हया पढ आपया कोकणात

दषणकारी कपाका जागाच ायची

नाय अशा कपाका जोरात आिण एक

मखान इरोध करायचो तो कप र

होयपयत गप बसायचा नाय आिण आता

आपल राजापरातल नानार गावासह १४

गावातल लोक रफायनरी इरोधात जा

आदोलन करतहत ा तया वरचा सकट न

समाजता ता सगया कोकणचा सकट आसा

असा समजान तया पाठीशी उया

हवायचा आिण आपया कोकणी माणसाची

एकजट दाखवायची असा झाला तर

सिधसाध राजकारणीही गप हवतील आिण

रायकतही दषणकारी कप आपया

डोयात माची िहमत कच नाय मग

आबा काय करायचा अर काय करायचा

काय इचारतस आता ो आबा सरलोच पढ

बघत हव कोकणचो इगो कसो दाखवतय

तो चला र

Printed and Published by Neutral View Pvt Ltd Printed at Elegant Offset Printers Pvt Ltd D2-31 Tivim Industrial Estate Karaswada Mapusa-Goa 403526Editor Vivek Tamhankar (Responsible under PRB Act) Head Office Off No Of8 1st Floor Sapna Garden Co-operative Society Chogm Road Porvorim Alto-Porvorim Bardez 403521Chief Executive Officer Rupesh Gurudas Samant Creative Head Vinaya Walavalkar MantriKanakavali Office Flat NoS3 2nd Floor Ashok Residency Next to Hotel Aroma Shivaji Nagar Kanakavali 416602 Ph 0832-2416502 Email editortheneutralviewcom letterstheneutralviewcomfeaturestheneutralviewcom feedbacktheneutralviewcom For advertisements Contact 9822111709 Email advertisementstheneutralviewcom

Disclaimer Except for the editorial above articles and other text in Yewa Koknat represent the views of the concerned authors and do not necessarily reflect the views of the Yewa Koknat Editor publisher andor owners The advertisements published in Yewa Koknat are based on information furnished by the advertiser Yewa Koknat does not authenticate the printed information in the advertisement The advertiser will bear all the consequences of issues arising out of the advertisements if any and not Yewa Koknat

sok

dumldkkr

4

शवार द २२ िडसबर २०१७

laikndh

pyk js---

sok

dumldkkr

6

आपया दशात कधी काय चचला

यईल याचा नम नाही आता कडोम ही काय

सावजिनक चचची गो आह पण आमची

यावरही चचा स चचा स झाली ती

िविवध वािहयावर ाईम टाईमया

दरयान दाखवया जाणाया कडोम

सवसाधारण भाषत िनरोधया

जाहीरातया वळवन क ीय सचना

आिण सारण मालयान कडोमची

जाहीरात दवसा सकाळी सहा

वाजयापासन राी १० वाजपयत

दाखवयास बदी आणली आह या

जािहरातमळ लहान मलावर िवपरीत

परणाम होतात अस कारण दऊन या

जािहरातवर वळबदी आणयाचा िनणय

घयात आला आह हा िनणय बरोबर आह

कवा कस यावर ज मला वाटल त पढ

माडणार आह

लहान मलावर िवपरीत परणाम

होतो हणज न काय होत याचा उलगडा

मला होत नाही पहा लहान मल हणज

कती वयाची ह दखील लात यत नाही

माया वळी मी लहान असयाच वय इया

१० पयत होत हणज मी १६ वषाचा

होईपयत मला तशी समज आली नहती

हणज मी बाच होतो आता िनितच तशी

परिथती नाही ह कोणीही माय करल

हली इया ३री- ४ थीया पोरापोरनाही

यातल विथत समजत नसल तरी याचा

बयापक अदाज असतो मला मी १५-१६

वषाचा असताना ती फ समज आली

होती हली या वयाची मल बयाच

करणात बलाकाराच आरोपी असतात

हणज मलाच कळत होयाच वय आताशा

बयापक खाली आलल आह या माण

कायातही बदल करयात यत आहत मल

ही मल राहीलली नाहीत

वय वष ७या पढची हलीची मल

जीवशाीय दा लहान असतील परत

याची ती समज चागयापक असत आिण

ही खरी-खोटी समज याना दयाच

महवाच( ) काय िविवध वािहयावर

अनितक सबधाना िता दणाया २४ तास

चाल असलया मािलका करत असतात

तहा या मलाया मनावर होणाया

परणामाचा िवचार या मािलका भान

हरपन पाहाणार पालक का करत नाहीत

अशा मािलकाची तार कोणी शासनाकड

कयाच अाप ऐकवात नाही िनरोधया

जािहरातमाण या मािलकावरही बदी

आणायला हवी मग

कणाही सन माणसाला चार सय लोकात

ऐकायला कसतरी होईल अशा चोलीक

िपछ कवा निवन पोपट कवा शीला क

जवानी छाप गायावर पाच-सहा वषाया

सपाट छायाया एवाया पोरी

नसलया छाया-कल उडवत या

गायाया िसनमातया िहरो-

िहराईनमाणच हावभाव करत तवाच

वयाया पोरासोबत डास करत असतात

आिण याच समज असलल (हणज याना

समज आह अस आपण

गहीत धरसल)

ससकारीत आई बाप

कौतकान टाया

वाजवत असतात तहा ती पोर लहान आहत

याना अस नाचवयान याया बाल मनावर

काय बर-वाईट परणाम होतील याचा िवचार

याया मनात यतो का हा खरच सशोधनाचा

िवषय आह मी कदािचत जया िवचाराचा

असयान माया मनावर या तशा गायावर

नाचत असलली ती िचमरडी मला बघवत

नाही आिण मी मायावरच टही बघायची

बदी घालतो

ह मनोरजनाया नावाखाली ज

काही चाललय याच झाल पण िविवध

वाहीयावर चोवीस तास मािहती दयाया

नावाखाली स असलया बातयामध

दसणारी व ऐकही यणार राजकय पढारी

शासकय अिधकारी याच घोटाळ आिण याच

कल जाणार िनल उदाीकरण याची

एकमकावर कलली खालया तरावरची

उलट-सलट व आरोप-यारोप

तगातन सटयावर याच होणार जगी

वागत बलाकाराया बातया धामक

गच बताल वागण-बोलण-जलात जाण ा

सवाच काय िनरोधया जािहरातमळ

मलाया मनावर परणाम होतो मग यामळ

लहान मलाया कोवया मनावर कोणत

ससकार होतात ह िनरोधया जािहरातीवर

वळबदी आणणार साग शकतील का लहान

मलाया मनाचा िवचार करता यावर तर

ाधायान बदी कवा वळबदी यायला हवी

िनरोधया जािहरातीपाही

कतीतरी आपाह जािहराती यातन गरज

नसताना ी-पषाची शारीरीक जवळीक

दाखवतात याच काय सिनटरी नपकसची

जािहरातही मग िनपाप मलाच कतहल

चाळवणारी नाही का िपसबल तर

बोलयाच नको

आता थोडस

आपया जािहरात

िवािवषयी

खरचर आपया दशात या जािहराती तयार

कया जातात या खरच कपक असतात

मला तरी टहीवर इतर काही पाहायापा

जािहराती पाहायलाच खप आवडतात

(समाननीय अपवाद िडकहरी निजओ

िहटरी व तसम चनसचा) फहीकालची

जािहरात तर मला चड आवडत कोणतही

शदोार नसलली ती जािहरात तीला ज

सागायचय त अगदी ठार अडायापयतही

विथत पोहोचवत अस कपक जािहरात

तयार करणार िनरोध कवा ट ऑन कवा ल

िवनसारया पषानी वापरायया औषधाची

एखादी सचक जािहरात नाही का तयार क

शकत यक वळला तोकड कपड आिण

शाररीक लगट दाखवयावरच या

जािहरातीतला मसज लोकाना समजल अस

याना वाटत का वाटत ह ही मला समजत

नाही

वातिवक पाहात िनरोध पषानी

वापरायया ससवधक गोया सिनटरी

नपकस याया जािहराती दाखवायची मळी

आवयकताच नाही याना याची गरज पडत

त या वत बरोबर शोधन काढतात यात

सिनटरी नपकसचा अपवाद करता यऊ

शकल सतती िनयमनाबल बयापक जागती

झालली आह हली बयाच जणाना अगदी

ािमण भागातही एक कवा दोन मल

असतात ितन-चार-पाच मल असलली जोडपी

हली कमीच दसतात परत हा िनरोधचा

परणाम नसन याच मय कारण अिधक मल

असण ह आथकदा परवड नाही ह आह

महागाईच िनरोधच काम करतय हा

महागाईचा फायदा

िनरोध हली सतती िनयमन हणन

कमी आिण एडसचा धोका कमी हावा यासाठी

जात वापरल जातात आिण असा धोका

कोणया कतीया आिण वीया ना

होऊ शकतो ह तही जाणताच आिण अशा

िनरोध वा तसम सािहय असल

िपयड जसा दशातया कठयाही कोपयात

गयावर दाचा गा जसा बरोबर शोधन

काढतो तशा बरोबर शोधत यतात अस

असतानाही िनरोधची जािहरात का

दाखवतात दाया दकानाया कठ

जािहराती यतात तरी खप आहच ना

िनरोधया जािहरातीवर वळबदी

घातयान िनरोधया कपया िपसाळया

आहत याया धावर याचा िवपरीत

परणाम होणार असयान यानी थयथयाट

करण सहािजकच आह िनरोधया कपया का

िपसाळया असाात याचा िवचार

करताना मला वाटत िनरोधची जािहरात ही

जाणयासाठी नसावीच जाणयाना त

कळतच परत मलाच वयात ययाच

अिलकडच घटलल वय पान या निवन

िगहाईकाना आकषत करयासाठी कया

जात असयाची शयता नाकारता यत नाही

ह नान लहान वयातच तण होणार याच

िगहाईक कमी होईल अशी याची िभती

असावी

मला वाटत िनरोधया

जािहरातना वळबदी कली ह चागलच झाल

पण मग आपण आचरट आिण ी-पषाच

कसही आिण कोणाबरोबरचही सबध सिचत

करणाया मािलकावरही बदी घालायची

मागणी करायला हवी िबग बास आिण

तसम रआिलटी शोया नावाखाली जो काही

आचकटपणा दाखवतात डास शो मध

कोवया वयाची मल िबभस अथाया

गायावर जो काही नाच करतात( मलाया

कौशयाला दाद ायलाच हवी) यावरही

बदी आणायला हवी बातयामधही काय

दाखवाव आिण काय नाही याची ससारिशप

असायला हवी अशी मागणी हायला

हवीआिण हली दररोज झालया अशात

जगयामळ आिण बदललया सामािजक

परिथतीमळ लहान मलाया हातातही

माट फोन दण अपरहाय झायाया

दवसात या माटफोनवन सव काही

अगदी पोनही िवनाबदी बघता यत या

माटफोनवर डोक घालन बसलली अगदी

लहान मलही दस लागलीत या अतरी नाना

कळा असलया माटफोनवर बदी घालावी

अशी मागणीही यायला हवी परत तस होणार

नाही कारण या गोी मोानाही हा

असतात आपया समाजात असलला

दटपीपणा दसतो तो असा

आपयाला अडचणीया असणाया

गोवर बदीची मागणी करायची आिण

आपणच िमटया मारत बघत असलया वा

करत असलया परत समाजवाथ

िबघडवयाची ताकद असलया गोवर

सोयीनसार गप राहायच ही आपली दटपी

मानिसकता या िनिमान पहा एकदा दसन

आली इतकच

शवार द २२ िडसबर २०१७

furhu lkGaq[uml

daMumlePk tkfgjkrhojhy osGcanh vkfk usgehAacuteekumlnqVIih vkik

sok

dumldkkr

7

अलीकडच काही मिहयापव

एका मिहयाया आत तीन मायवर

पकाराया हयाएक

कनाटकात दसरी िपरात ितसरी

पजाबातयापव अस कधीही घडलल

नहतसदश प आह वथया

िवरोधात बोलाल कवा िलहाल तर

तमची अवथा अशीच

होईलपकारावर होणाया हयाना

खड नाहीमहाराात होणाया

पकाराना नोटसा बजावया जात

आहतपकारावर खोट गह दाखल

होयाच माण एवढ वाढलय

क सारच त झालतराजकारणी

पकाराना अवा िशिवगाळ कन

आही हण तवढच तही िलिहल

पािहज अथवा बोलल पािहज असा

दम दऊ लागल आहतबातमी अशी

आह कचळवळीशी िनगडीत कवा

वथया िवरोधात िलिहणाया

अनक पकारावर वॉच ठवला जात

आहयाया हालचालवर पाळत

ठवली जात आहह सार कमी हणन

क काय िजहातरीय वतमानप बद

करयासाठी यायावर जाचक

िनयमाचा वरवट फरिवला जात

आहयाच जािहराती कमी

करणजािहरातीच िबल दहा दहा वष

न दण तािक टी काढन याना

सरकारी जािहरातीया यादीवन

बाद करण ह उोगही सरास चालल

आहतयामळ मायमामय मोठाच

असतोष आहसरकारला सारा

िमिडया ठरािवक भाडवलदाराया

हाती ायचा आहकारण यायावर

अकश ठवण सरकारला सोप जाणार

आहज िवरोधात आहत एकतर याचा

आवाज बद करायचा कवा याना

तायात घऊन कायमची डोकदखी बद

करायची अशी कारथान स

आहतएनडीटीही आता

भाजपधाजया भाडवलदारान

िवकत घतला आहअशी िथती

आणीबाणीतही नहतीमा

यािवरोधात जो सघटीत आवाज

हायला पािहज तो होताना दसत

नाहीमायमाचा गळा घोटयाचा

य हा लोकशाहीसाठी मारक आह ह

समाजायाही लात यत नसयान

समाज तटथपण या साया

घडामडकड बघतो आहह अिधक

चताजनक आिण धोकादायक

आहपकाराया हया

झाया पकाराला पाशा पटल

यायासाऱया मजोर नयान

िशिवगाळ कलीपकाराची नाकबदी

कली गली तरी समाज रअट होत

नाहीपकाराया या सघटना आहत

याही हा साािहकवाला तो

चनलवालातो इजीमधलाहा भािषक

अशा गटात िवखरलया असयान

याही या मावर एक यताना दसत

नाहीतलातरया पकाराला

िशिवगाळ झाली क फ मराठी

पकार परषदच आवाज उठिवणार

बाकची मडळी आपयाला काही दण

घण नाही अशा पदतीन या घटनकड

पाहात राहणारयामळ

मारकयाच नयाच मनोधय वाढत

चालल आह आिण अशा घटना वाढत

चालया आहतया पाभमीवर

कनाटकया जनतच नच अिभनदन

कल पािहज कगौरी लकश याची हया

झायानतर ३० त ४० हजार लोक

एक आल आिण यानी िनषध मोचा

काढलापरत ह शातन भौिमकया

बाबतीत

दसल नाही

कवा

पजाबात काल

हया झालया कजसग याया

हयनतरही जो जणोभ उसळायला

हवा होता तो उसळलला नाहीपकार

सघटनाही आमकपण रअट

झालया दसया नाहीत कवा सोशल

िमिडयावर या बातया टाकयानतरही

पकारानी या तीपण यावर तटन

पडायला हव असत तस झालल

नाहीअशा घटना रोजच घडत आहत

तहा िनषध तरी कती वळा करायचा

अस आहाला वाटायला लागलय

कआमयाही सवदना बिधर झालया

आहत

पकारावर होणाया

अयायाकड तटथपण बघणाया कवा

या पकारावर हल झाल याना

िशिवगाळ झालीयाया हया झाया

याचच दोष शोधणायापकारानी

लात ठवायला हव क आज त

जायात आहत आपण सपात आहोत

यामळ आपण फार काही क शकलो

नाहीत तरी तीपण रअट तर झाल

पािहजसघटीतपण आवाज झाला

पािहजकमान पकार आता सघटीत

झालत एवढा सदश तर जाव ा अस

झाल नाही तर पढचा काळ अिधक

कठण आहसमोर िनवडणका यऊ

घातया आहतिनवडणक काळात अशा

घटना अिधक होतात असा अनभव

आहराजकारणी आिण समाजिवघातक

श पकाराया बाबतीत कमालीच

असिहण झालल आहतअशा िथतीत

सघटनामक भद आपसातील

मतभद गट-तट बाजला ठऊन या

आहानाशी मकाबला करावा लागणार

आहएखादया पकारावरचा हला हा

िमिडयावरचाच हला असतो अस हल

होत रािहल तर त लोकशाहीसाठीही

धोकादायक आहआणखी एक

महवाचा मा यथ यानात घतला

पािहजिमिडया घरायाच ज चालक

आहत त या सायापासन नामािनराळ

आहतत सागतील ती धोरण त

सागतील ती भिमका घऊन आपण काम

करीत असतो पण जहा अशा घटना

घडतात तहा ही चालक मडळीही अग

काढन घताना दसतमालकानी हल

झालया पकाराला वायावर कस

सोडल याच

शभर

दाखल मी

दऊ

शकलहणज ना मालक तमयाबरोबर

आहत ना समाज तमयाबरोबर

आह ना सरकार ना आपण

आपयाबरोबर आहोत अशा िथतीत

आपण आज जगतो आहोतजो समाज

पकारापासन हजार अपा करतो तो

समाज पकाराया पाठशी उभा

राहतो अस बतक वळा दसतच

नाहीह सार लात घऊन आपण

अिधक सघटीत खबीरपण या

परिथतीचा मकाबला करयासाठी

एक आल पािहजअयथा अगोदर नर

दाभोलकर परवा गौरी लकशकाल

शातन भौितकआज कजसग आिण

उा कदािचत आपलाही नबर लाग

शकतो ह आपण लत ठवल

पािहजअशा घटना कवळ एका िविश

रायातच घडताहत

असहीनाहीमहारा कनाटक िपरा

पजाब आिण अय कोठही ह घड

शकतिशवाय िविश पाच सरकार

जथ आह तथच ह घडतय असही

नाहीवगवगया पाची सरकार

असलया रायातही या घटना घडत

आहतयामळ दशातया कोणयाच

भागातला पकार सरित नाही चता

वाढिवणारी बाब आहमहवाचा

आणखी एक मा असा क या

पकाराया हया होतात याच

मारकरी सापडतच नाहीतह डॉनर

दाभोळकर कवा गौरी लकश यायाच

बाबतीत घडलय अस नाही तर यापव

महाराात या २२ पकाराया

हया झालया आहत यातील बतक

पकाराच मारकरी सापडललच

नाहीतह कठ लपतात पाताळात

जातात आकाशात एवढया मोा

पोलीस यणला ह आरोपी सापडत

नाहीत ह मनाला पटत नाहीमळात ह

मारकरी सापडावत अस राजकय

वथलाच माय नसत कवा याचीच

तशी इछा नसतह वारवार दसन

आलयआपण नसतीच वष मोजत

बसायचह कती दवस चालणार आिण

चाल ायच हा मा आह

आजया िथतीतन माग

काढायचा तर दोनच पयाय उपलध

आहतएक सघटीतपण उभ राहायच

कवा परिथतीला शरण जात घरात

गप बसायचआणीबाणीतही या दोन

पथातल पकार होतचकाही

परिथतीला शरण गल त बाहर

सखनव रािहल यानी पकारतचा

समान राखला त आत गलआता वळ

आलीय कआपण कोणया मागावन

जायच त ठरिवयाची ज

वहारवादी आहत यायाबल

माझी काहीच तार नाही पण यानी

एक त हणन पकारता अिगकारली

आह अशानी तरी ताठपण या

परिथतीचा मकाबला कला पािहजह

करताना मालक आपयाबरोबर

असतीलच अस नाही पण समाजात या

समिवचारी श आहत याना बरोबर

घऊनच लोकशाहीचा हा चौथा खाब

अिधक भम कसा करता यईल यासाठी

य कराव लागतीलएखादया

पकारावर झालला हला कवा

याची झालली हया ही कवळ एका

ची हया नसन तो

लोकशाहीचाही खन आह ह समाजाला

दखील आपलयला पटवन ाव

लागलआही आमया पातळीवर ही

लढाई लढतो आहोतच ती अिधक

ापक हावी एवढीच माझी अपा

आह

शवार द २२ िडसबर २०१७

l~- e~- nskeq[k

ilaquokdkjakPk gRk gumlrakuk lekt xIi dlk

sok

dumldkkr

8

टम यवा कोकणात

कोकण दशात ऐितहािसक वात

आजही इथला इितहास लोकमानात जागत ठऊन

आहत अशीच एक वात हणज जलदगामधील

अभ कला रायगड िजातील जिजरा

यथील समात उभा असलला जिजरा

याकाळातील सागरी ापारी ातील मोठ

थान मानल जात

रायगड िजाया पिमला मड

तालका वसलला आह मडमधन चार पाच

कलोमीटर अतरावर राजपरी ह गाव आह ह

गाव खाडीया कनायावर आह यथन जिजरा

कयावर जायासाठी िशडाया होाची सोय

आह

जिजयाची तटबदी बलद आह याला

सागराकड ही एक दरवाजा आह अस एकोणीस

बलद बज आहत दोन बजामधील अतर ९०

फटापा जात आह तटबदीवर जायासाठी

जागोजाग पायया ठवलया आहत तटबदीमय

कमानी आहत या कमानीमय तड कन तोफा

ठवलया आहत जिजयावर ५१४ तोफा

असयाचा उलख आह यातील कलालबागडी

लाडाकासम व चावरी या तोफा आजही पाहायला

िमळतात

कयाया मयभागी सलखानाचा

भ वाडा आज पडया अवथत आह पायाच

दोन मोठ तलाव आहत कयामय पव तीन

मोहल होत यातील दोन मोहल मसलमानाच

व एक इतराचा अस होत पव कयामय मोठी

वती होती राजाय सपयानतर ती सव वती

तथन उठन गली

जिजयाया तटबदीवन िवतत दश

दसतो यात सागरातील कासा उफ पदग व

कनायावरील सामराजगड हही यथन दसतात

३३० वष अभ आिण अिजय रािहलया जिजर

महब पाहताना इितहासातील अनक पवाचा

आलख आपया नजरसमोन तरळन जातो

थोडा इितहासाचा अयास कन जिजयाला भट

दयास ती िनितच समरणीय ठरल असा हा

अजय जिजरा २० िसी साधीशानतर आलया

िसी महमदखान हा शवटचा िसी असताना व

या रायाया ३३० वषानी ३ एिल १९४८

रोजी भारतीय सघरायात िवलीन झाला

जिजरा हा शद अरबी भाषतन

आपयाकड ढ झालला आह अरबी भाषतील

जझीरा या शदावन तो आलला आह जझीरा

हणज बट या बटावर पव एक मढकोट होता

यावळी राजपरीला मयत कोळी लोकाची

वती होती या कोयाना लटा आिण चाच

लोकाचा नहमीच उपव होत अस तहा या

चायाना ितबध करयासाठी या बटावर

मढकोट उभारयात आला मढकोट हणज

लाकडाच मोठाल डक एका शजारी एक रोवन

तयार कलली तटबदी या तटबदीमय कोळी लोक

सरितपण रहात असत यावळी याचा मख

होता राम पाटील हा मढकोट बाधयासाठी

यावळी िनजामी ठाणदाराची परवानगी यावी

लागली होती मढकोटाची सरितता लाभताच

राम पाटील या ठाणदाराला जमानीसा झाला

यामळ ठाणदारान याचा बदोबत करयासाठी

िपरमरवानाची नमणक कली

राम पाटील आपयाला मढकोटाया

जवळही फरक दणार नाही याची कपना

िपरमनवानाला होती तो अितशय चतर होता

यान आपण दाच ापारी आहोत अस भासवन

आपली गलबत खाडीत नागरली राम पाटीलाशी

ह राहावा हणन दाच काही पप यान भट

हणन पाठवली यामळ राम पाटील खष झाला

िपरमरवानान मढकोट पाहयाची इछा

कली िपरमरवाना मढकोटात गला राी सव

कोळी दा िपऊन झगल असताना िपरमरवानान

बाकया गलबतामधन असलल सय तथ उतरवन

सवाची कल कन मढकोट तायात घतला

पढ िपरमरवानाया जागी

बहाणरवानाची नमणक झाली यान तथ भम

कला बाधयाची परवानगी िनजामाकडन

िमळवली सयाच ज बाधकाम आह त या

बहाणरवानान बाधलल आह पढ इस१६१७

मय िसी अबर यान बादशहाकडन वत सनद

िमळवन जहािगरी ा कली जिजरा सथानचा

हा मळ पष समजला जातो

जिजयाच िसी ह मळच

ऑिबिसिनयामधील ह दयावद शर काटक व

दणकट होत यानी ाणपणान जिजरा लढवला

अनकानी जिजरा जकयाचा य कला पण तो

यशवी होव शकला नाही छपती िशवाजी

राजानाही जिजयावर वािमव िमळवता आल

नाही इस१६१७ त १९४७ अशी ३३० वष

जिजरा अिजय रािहला जिजयाच वशार

पवािभमख आह होडीन आपण वशारापयत

पोहोचतो या वशाराया आत एक उपदार आह

वशाराजवळ एक िशप आह बहाणखानाची

दपच या िचातन दसन यत एका वाघान

चारही पायात चार ही पकडलत व शपटीत एक

ही गडाळला आह अस त िच आह बहाणखान

इतर सािधशाना सचवतोच क तही ही

असाल मी पण शर आह या कयाकड वाका

नजरन पाहयाच धाडस क नका

या कयातील िसी सरदारानी हा

कला सदव अजय राखला िशवाजी

महाराजानी तर हा कला हतगत करयासाठी य

कयानिजक पाच सहा कमी अतरावर पदग

नावाचा मजबत कला उभारला होता पण तरीही

जिजरा जकण महाराजाना शय होऊ शकल

नाही

जिजयाची तटबदी बलद आह याला

सागराकड ही एक दरवाजा आह एकोणीस बलद

अस बज आहत दोन बजामधील अतर ९०

फटापा जात आह तटबदीवर जायासाठी

जागोजाग पायया ठवलया आहत तटबदीमय

कमानी आहत या कमानीमय तड कन तोफा

ठवलया आहत जिजयावर ५१४ तोफा

असयाचा उलख आह यातील कलालबागडी

लाडाकासम व चावरी या तोफा आजही पाहायला

िमळतात

कयाया मयभागी सलखानाचा

भ वाडा आज पडया अवथत आह पायाच

दोन मोठ तलाव आहत कयामय पव तीन

मोहल होत यातील दोन मोहल मसलमानाच व

एक इतराचा अस होत पव कयामय मोठी

वती होती राजाय सपयानतर ती सव वती

तथन उठन गली

जिजयाया तटबदीवन िवतत भाग

दसतो यात सागरातील कासा उफ पदग व

कनायावरील सामराजगड ही यथन दसतो ३३०

वष अभ आिण अिजय रािहलया जिजर महब

पाहताना इितहासातील अनक पवाचा आलख

आपया नजरसमोन तरळन जातो

मड जिजरा वरील आमण

यामाण भ रामचान लकवर

वारी करयासाठी रामसत बाधला यामाण

उसळया सागरामय ८०० मीटरचा सत सभाजी

महाराजानी बाधला जिजरा ९० नतानाबत

कला होता जिजरा कला हबशी िसी बधया

तायात होताया वळी जजीयावर िसी खरत

खान िसी कासम खान होत ह आकतन आलल

हबशी होत ह हबशी जजीयातन बाहर यायच

तटावरची माणस पकडायच याच कान नाक

कापायच कोकणातील बायका पाळावयाच या

जाचान ासलल लोक शभरायाकड आल आपल

सकट यानी राजाना सािगतल ह सगळ भयानक

कार ऐकन सभाजी राज खप ोधीत झालयानी

जिजरकर िसायावर आमण करयाच ठरवल

पण याना मािहत होत क जिजरा सरळ लढाईत

जकण अवघड होत कारण खवळलला सम या

जिजयाया मदतीला होता यामळ राजानी

ठरवल क या जिजराया पोटात घसन याचा

कोथळा बाहर काढला पािहजयाच बतासाठी

यानी बोलावण धाडल कडाजी फजद याला हा

कडाजी हणज िहरोजी फजदाचा मलगा आा

भटीत िशवाजी महाराजाच सग घवन झोपलल

िहरोजी सभाजी राजानी कडोजीया कानात

आपला बत सािगतला कडाजी आपया

सोबतीला ४० ५० मावळ घवन िनघाला आिण

थट जिजयाया िसी समोर आला आिण यान

िसी ला याची चाकरी वीकारयाची इछा

सािगतली िसी ला आयाचा धा बसला तो

आनदन गला कारण शभ राजाचा एक शर मावळ

याना यवन िमळाला होता िसी न याला आपली

चाकरी दली आिण मग काय कडाजी िसी ची

सवा क लागला पण या कडाजी या काळजात

वग

ळाच डाव होता याया शभ राजाचा कडाजी च

मन मा शभ रायाकड होत

सभाजी महाराजानी कडाजी ला

सािगतलला डाव असा होता क जजीयाचा सगळा

दा गोळा उडवन ायचा आिण याच धाडसी

डावासाठी यानी कडाजी आिण काही िनवडक

मावयाना जजीयात पाठवल होतदवस ठरला

सग परल गल कडोजी फजदाच साथीदार दयात

गलबत घवन उभ होत कडोजीची बायको सा

बरोबर िनघाली पण ितचा एक आह होता ितची

एक दासी होती या दासीला बरोबर घयाची

इछा यान कलीकोडोजीकड वळ नहता

यान बायकोची मागणी माय कलीमग ती दासी

पण बरोबर िनघाली मा ती दासी हणाली क मी

माझ कपड व काही समान बरोबर घवन यत ती

दासी कपड आणायला हणन गली आिण तीथट

िसी या दरबारा कड गली िसी ला ितन

मरााचा डाव सािगतला मग मा कडाजी

सापडल आिण मारल गल जजीया वरच सगळ

मराठ कापल गलपण यातला एक मराठा सरदार

कसाबसा वाचला होता यान जजीया वन

खवळलया समात उडी मारली आिण आपला

जीव मठीत धन कनायाया दशनपो लागला

कशासाठी जीव वाचवयासाठी नाही तो पोहोत

होता सभाजी राजाना घडलया दखःद घटनची

मािहती दयासाठी कारण सभाजी महाराज वाट

बघत होत कडोजी चा डाव यशवी होयाची

अखरीस तो मावळा कनायावर पोहोचला यान

घडलली हककत शभ राजाना सािगतली तसा शभ

राजाना फार मोठा धा बसला कडोजी फजद हा

एक शर आिण थोर सरदार तर होताच पण याना

खप जवळचा होता राजाया डोयातन अ

ओघळल पण राजाला भावनािववश होवन चालत

नाही शभ राजानी ठरवल क कडोजी च बिलदान

साथक लावायच यानी वीस हजाराची सना

आिण तीनश गलबत घवन राजानी जजीयावर

आमण कलआिण मग कडाडल सभाजी राज

डागा तोफा कयावरमग मा कनायावन

सभाजी महाराजाया तोफाचा मारा स झाया

मरााया तोफा आग ओक लागया

मरााया तोफाच गोळ कयावर पोहोचत

होत िसीचा िशशमहाल चकणाचर झाला होता

पण ऐन वळी सम जिजयाया मदतीला आला

समाला भरती आली मावळ माग स लागल

पण शभ राज थाबल नाही यानी ठरवल क

समात सत बाधायचा काम स झाल सत आकार

घव लागला मरााया तोफाचा मारा स

होताचपण मग मा औरगजबान डाव साधला

याला कळन चकल क जर जिजरा मरााया

हाती लागला तर समावर सभाजी रायाची सा

यईल औरगजबान हसन अली नावाया

सरदाराला वरायावर चाल कन पाठवल हसन

अली हा औरगझबाचा सरदार ४० हजाराची

फौजघवन कयाण-िभवडी या माग रायगड या

दशन यव लागला होतायामळ नाईलाजातव ती

मोहीम अधवट ठवन महाराजाना वरायाया

रणासाठी रायगडाकड परत फराव लागल

शवार द २२ िडसबर २०१७

vldquos| taftjk vkfk fliacuteh jktoV sok

dumldkkr

9

अणा पावसकराया आबा

बागतया कलमावर फवारणी मारायला

असलया बबया सतार कान गावकर कशोर

आिण िशया चौककराला अणान

थटफट या पाटसाठी कामाितर

वगळ पाचश पय दल यामळ यावष

थटफट जोरात साजरी करायची अस या

चौघानी ठरवल फ िभया या चौघामय

बसणारा असयान पाटत पाचवा पाटनर

हणन याला यायच ठरल

दोन कलोची ॉयलर कबडी दऊन

जवणाची वथा बबया सताराया घरी

करयात आली उरलया पशात पिहया

धारची हातभी अधा िलटरया दोन

सोडयाया बाटया आिण फरसानची तजवीज

करयात आली कशोरया मागरात ३१

िडसबरला सायकाळी साडसात वाजताच

नवीन वषाया वागतासाठी बाबरवाडीतली

पचश स झाली

पाट िनदान रातरी बारापयत तरी

रगाक हयी कान गावकरान सवातीलाच

पाटच वप िवषद कल यावर िशया

चौककर कानला हणाला

अर बारापयत काय घ बसलस

मी तर हतय सकाळपयत रगवत बसया पन

रगचा सामान शवटपयत पराक हया

यची काळजी त क नको तीन

िपवरच खब हाडलल आसत कानन मािहती

परवली

हज मी यकटोच िपयत बस तमी

नाय िपतलास छा छा हय़का पाट नाय

हनत िपवची तर सगळय़ानीच िपवची

तका न काय हनाचा हा

िशयाया बोलयावर कशोरन याला

िवचारल यावर िशया हणाला

अर तीन खयात माजो घसो तरी

वलो होतलो माजा एकटयाचा हटलस तर

तीन खब मी सकाळपयत पर घन पन तमी

काय करतलास

िशया मायझया नवीन वशाची ही

पाट हा दा िप रयात लोळाचा

नाया लागलो तर आजन एक खबो

हाडया आज बार पाचपयत उघड

आसल तरी पावलची सवा चोवीस

तास चाल आसता हयी तवढी पी पन

सावकाश पी कानन िशया

चौककराला मौिलक सला दला

ठीक हा पन सरवात तरी

करया िशयान बोलयात वळ

घालवला नाही दरयान कशोरन दोन

काचची लास आिण तीन टीलची

लास माडली हातभीचा एक खबा

मधोमध ठवला सोडयाया दोन

बाटया आिण पायाची कळशी

बाजला ठवली फरसानची पडी

उघडली

िशया तजा गलास घी

कशोरन ऑडर दयावर िशयान

टीलचा लास उचलला

अर काचचा गलास घ ना

नको आपली काय तशी

िमजास नाया आपन टीलया

गलासातना पन िपतव कशोरला

बतक िशयाया या हरकतीची

कपना असावी यामळ तो

याला हणाला

िशया हयसर

िमजासीचो नाया

टीलया गलासातना कती दा िपतव ता

कळना नाय हणान त तो गलास घतलस हय़ा

आमका चागला कळता पन आमका फसवलस

तरी सोताक फसव नको

कशोर पारटीया सरवातीकच

माजो मड घालव नको तका सागान ठवतय ही

फकटची आसा हणान मी तका सागनय नाय

पन सोताया पशाची दा मी रोजच िपतय

िशयान आपया भाषत जरब आणयावर कान

गावकर हणाला पाटत रगाचो बरग नको

हसत-खळत थटफट साजरी करा अशा कार

बोलणी करत यात राी आठ वाजता

लासाला लास िभडली

दहाया अगोदरच आणलल तीन खब

जिमनीवर झोपल पण या पाच जणापक एकही

या झोपलया खयाबरोबर आडवा झाला

नाही कशोरन आणखी दोन खब आणल

जसजशी दा चढत चालली तसतसा गपानाही

रग चढायला लागला यायावर माणस खर

बोलतो याचा यय याही पाटत दसन आला

कारण बबया सतारान हली आपली

बायको आपयाला जवळ घत नाही याची

भाडाफोड याच पाटत कली आिण ितयावर

कणीतरी करणी कयाचा सशय कला पण

मनात असनही कशोरन िवनाथ पराडकर

वारणी मारतो याला बबया करणी समजतो

अस चकनही सािगतल नाही

चार-पाच पग पोटात गयावर

िशया चौककर हणाला कान फकटया

पशात दा चढना नाय हय़ा माका आता चागला

समाजला कसा काय कानन िवचारल

कसा काय हज अर दोन-चार वळा

मी बायकोच पश ढापलय आनी यची दा

िपयालय पन एकदाव माका दा चढली नाय

मग ही फकटची दा कशी चढली कशोरन

सडतोड कला

कशोर दा चढना

कशाक हतत तका

हायती हा मी जवा

जमनीक ढास मारीन

तवाच दाची नशा चढली समजचा पन चार-

पाच पग मान आज माजी दोही तडा

आपापया जायारच आसत िशयाया

िवनोदावर सगळय़ानीच हसन याला दाद

दली

पन कान हली दारयचा लयच

होत चला असा माका वाटता ययामळा

उापासना आपन िपना कमी करायचा फ

आठवडयातना दोनच यळा िपयायची कशोरन

नवीन वषाचा सकप बोलन दाखवला

अगदी माया मनातला बोललस

कशोर तका सागतय हय़ा रोजया दारयमळा

पसो तर पसो जाता तयतीवर परनाम आनी

घरातयाची बोलणी खावची लागतत ती

यगळीच कान गावकरान दा िपयाच

महवाच तोट सािगतयावर यामय आणखी

भर घालत कशोर हणाला आनी दारयमळा

यळ कती जाता हय़ची कपना हा तमका अशी

एकादी मफल जमली तर दोन-तीन तास जातत

आनी मफल जमवची गरजच काय पावलकड

बसलव तरी कोनतरी भटता आनी बापसाकडच

गोी इयार आपोआप मफल रगता बरा दा

तडाक लागयार झोप लवकर लागता

सकाळी नाय उतारली तर पहा

डोया जड मग हथनातना उठवत नाय

उठला तर उतारो हयोसो वाटता ययात

पहा यळ जाता आता माका सागा हय़यात

कती यळ फकट गलो कशोरया

दापराणावर बबया हणाला बबया बरोबर

बोललस त एवढया यळत दसरा कायतरी काम

कलव तर शभर-एक पय सट शकतत त

कोनाया बापसाच

जच पश ययाच बापसाच िशया

चौककरान गभीर िवषयात थोडासा िवनोद

कयावर कान यायावर जाम भडकला आिण

हणाला िशया बवडया तका सगळीच भकस

वाटता दा िप हाडा समशानात गली तरी

तका यचा काय नाय मग हय़यार उपाय तरी

काय िशयान लास तडाला लावत कला

उापासना आठवडयातना एक कवा दोनच

यळा दा यायची फ बधवारी आनी

रिववारी सगळय़ानी आपापया गलासावर

हात ठ शपत घवा कान गावकर अगदी इरला

पटला होता इतयात कशोरचा मोबाईल

वाजला आिण बबया हणाला सय हा अगदी

टायमात रग वाजली दरयान कशोरन

मोबाईल कानाला लावला पलीकडन नाना

पोवार बोलत होता याया बोलयावन

कशोरया चह-यावर आनद पसरत चालला

होता सगळ जण कशोरचा बदलणारा चहरा

याहाळत होत थोडया वळान यान मोबाईल

बद कला आिण हणाला अरआनदाची बातमी

नाना पोवराक आज आकडो लागलो सपान

होता पास पयाचा कट घतयान

ययामळा उा तो आमका पाट दताहा मी

फस कन टाकलय तमची काय हरकत नाया

ना

हय़यात आमची कसली हरकत

वशाया पयया दवसाक पाट िमळता हज

आपला भायच हणाक हया कानन पढचा पग

भन बबयाया अया झालया लासाला

िचअस कल एवढयात कठनतरी काळोखातन

शान मडकर कट झाला याची ती आगतक

एी पान बबयान िवचारल शान त हयसर

कसो र

अर कनकवलक गल होतय यटी

चकली हणान टरकान इलय रयातसन

जाताना हयसर परकाश दसलो आनी तमचो

आवाज इलो हणान हकड इलय आता

इयासारखा याक गलास मार बस कानन

याला नवीन वषाचा आह कला पण तो

िवनपण नाकारत कान हणाला नको पहा

कॉकटल होतला मी बारमधनाच दोन कॉटर

मान इलय काय हा जमनीचो एक यहार

कलय चागला किमशन सटला हटला उा

तमका पाट दवची अनायास हयसरच भटलास

हणान सागाक इलय शान पाटचा

हनशील तर आमचा आताच ठरला

हा उा नाना पोवाराची पाट आमी

फस कलव हया तर त पन उा य

पन तजी पाट परवा सोमवारी दोन

तारखक फस कन टाक

कशोरया बोलयावर शान

हणाला माजी काय हरकत नाय

दाचो ड आनी जवनाचा काय ता

ठरवा आनी माका सागा मी चलतय

आता लय उशीर झालो पण याला

थाबिवत कानन जबरदतीन याला

खाली बसवल आिण आपला रकामी

झालला लास याया पढयात

ठवला शानलाही मग थटफटया

दवशी याचा आह मोडता आला

नाही

नवीन वषात दाच माण कमी

कन आठवडयातल िपयाच वार

ठरवन दहा िमिनटही झाली नाही

पण नवीन वषाया पिहयाच दोन

तारखाना दोन दाया पाटय़ा फस

करयात आया

शवार द २२ िडसबर २०१७

ckGk dne

FkAEligVQLV ^ukbZV fiAringu ^rkbZV

मडल आयोग हणज काय याच

सरळ उर ायच झायास मडल आयोग

हा धमामळ मताय झालया ओबीसीचा

याची सामािजक साकितक व राजकय

ती बघयाचा आरसा होय ओबीसीमय

सामािजक व राजकय मागासलपणाचा

ितशोध घयाची मानिसकता िनमाण

करयाच काय करयाबरोबरच

जातीवथा व उवणयाचा साकितक

दहशतवाद हाच आमया

मागासलपणाया दरावथला कारणीभत

असयाची जाणीव थमताच मडल

आयोगामळ झाली

अशा मडल आयोगाची थापना

जनता सरकारन १९७८ साली

िबपीमडल याया अयतखाली कली

होती मागासवगयाया (ओबीसीया)

िहतरनाथ असलया आयोगान १९८०

मय आपला अहवाल सादर कला होता

परत अपावधीतच जनता सरकार पडल

यानतर ीमती इदरा गाधी व राजीव

गाधी धानमी झाल परत या दोघाही

धानमयानी मडल आयोगाचा अहवाल

था बासनात बसिवला होता १९८९

साली जनता दलाच सरकार सवर

आयानतर दवीलाल व भाजपन िनमाण

कलली कडी फोडयासाठी व यावर मात

करयासाठी धानमी हीपीसग

यानी राम मनोहर लोिहया व जयकाश

नारायण याची वपन पण करावयाची

आहत अस सागत ससदमय मडल आयोग

लाग करयाची घोषना कली मडल

आयोग लाग करयाच य जस

हीपीसग याना ाव लागत तसच य

बजन समाज पाच अय

माकाशीराम यायाही वााला जात

मडल आयोग लाग हावा हणन दशभर

चारसभा पदयाा काढन ायान दत

फरणार माकाशीराम ही या काळातील

एकमव होती त काहीही असो परत

आज ओबीसी समाजाला सामािजक ऐयता

व राजकय बळ ा झाल त मडल

आयोगामळच

मडल आयोगाया

अमलबजावणी नतरच िवघटीत मागास

जाती ा ldquoओबीसीrdquo ा एका शदाया

आवरणाखाली एकवटलया दसतात परत

याची ाथिमक सवात भारतीय

घटनमय अतभत कलया ३४०

कलमान १९५० नतर झाली भारतीय

सिवधानातील ३४० ा कलमानसार

अनजाती व जनजाती ितर

सामािजक व आथक दा मागास जाती

या दशात सहवास करतात या जातचा

शोध घण व याचा दजा उचावयासाठी

िविवध सवलती दयात याव अस यात

नमद करयात आल होत हा ldquo इतर

मागासवगrdquo कोण याचा शोध घयासाठी

एका आयोगाची नमणक करयाचा सला

दयात आला होता बाबासाहबानी घटनत

अतभत कलल ३४० कलम व यानसार

आयोग थापयास अनकदा सला दऊनही

जवाहरलाल नह कडन होणारी टाळाटाळ

बघन आबडकरानी दबावताचा भाग

हणन नह मिमडळातन आपया

मीपदाचा राजीनामा दला

बाबासाहबाया ा दबावानसारच १९५३

साली नह सरकारकडन थमच मागास

आयोगाची नमणक करयात आली ा

सगया घटनामानसार डाटर

बाबासाहब आबडकर ह ldquo ओबीसीrdquo ा

शदाच जनक तर ठरतातच परत

याहीपा ओबीसच ldquo उपकारकतrdquo ा

भिमकत अिधक दसतात

काका काललकर ह या इतर

मागास आयोगाच थम अय होत या

आयोगाला

अनजातीजमाती

वगळता अय मागास

जाती कोणया याच

िनकष ठरवन अय

मागास जातीची यादी

बनिवयाच काम

सोपिवयात आल होत

काललकर आयोगान १९५५ साली २३९९

जातीची यादी तयार कली ह जातीघटक

एकण लोकसयया ३२ होत १९६५

मय काललकर रपोट ससदया पटलावर

ठवयात आयानतर मागासवग या

शदाची ाया समाज व जात ह

िनकष माय नसयाच कारण दाखवन तो

फटाळयात आला या िशफारसी र

होयाला काललकर वतच जबाबदार

होत रापतीला वत प िलन

वतयाच िसफारिसशी असहमती

दाखवन अहवालच नाकारयाची यानी

मागणी कली होती काललकर आयोगान

प हटल होत क वतया

मागासलपणासाठी ा जातीच जबाबदार

आहत या जातीना सरकारी नोकया दण

चक असन अशा आरणामळ जातीवथा

अिधक बळकट होईल अस यानी

जोडलया परवणी पात हटल होत

एकणच दशाया जातीय सायात सधारणा

हाा ह काललकराना माय नहत

उवणयाची वचववादी वथा कायम

राहावी हाच याचा अतथ हत दसतो

जनता सरकारन िबपीमडल

याया अयतखालील नमलया

आयोगान इतर मागास समाजाची यादी

तयार करयासाठी सामािजक िशण व

आथक या ावर ११ माची बदवली

तयार कली होती आयोगान हद

धमयाबरोबरच इतर धमातील मागास क

याचा परपरागत वसाय हा हद

धमयासारखाच आह अशाचाही िवचार

कला हा आधार घवन आयोगान ३७४३

जातीना मागास गटात िव कल अशा

जातीची सया एकण लोकसयया ५२

ट होती काललकर आयोगान तत

कलल माण ३२ ट तर राीय नमना

सवणन दलल माण ४० ट होत मडल

आयोगाला ाहनवाानी व

याया समथकानी मामच

वादत बनिवल होत दशभरात

दौर करताना आरण िवरोधी

गटाना मडल आयोगान कला

क तही मागास समाजाया

आरणाला िवरोध करता मग

तही मला साफ करणाया

दिलताया शभर ट आरणाला का

िवरोध करीत नाही तही दलीतातील

िवानाना पिडताचा दजा दयाची मागणी

का करीत नाही

हीपीसग सरकारन १९९०

मय मडल आयोग लाग करयाची घोषणा

कली यात ओबीसीना २७ ट आरण

दयाची तरतद होती ह माण सव

यायालयान १९६३ मय बालाजी कस

सदभात आरणाच एकण माण ह ५०

ट पा जात असता कामा नय या

िनवााया मयादला अनसन होत परत

दशात ५२ ट लोकसया असलया

ओबीसना २७ ट आरण ह तटपजच

हणाव लागल

मडल किमशन लाग होयाची

घोषणा झायाबरोबर दशात िवरोधाचा

आगडब उसळला होता या िवरोधाला

दशातील ट तसच इलािनक िमडीयानी

सदा उचलन धरल होत पोिलसाचाही

आदोलनकयाना सहयोगच होता कारण

िवाथ सघटनाकडन ldquoअदर क बात ह

दली पोलीस हमार साथ हrdquo अस नार

लावयात यत असत या आदोलनाची

िवषशत हणज आदोलनकयाकडन कवळ

ldquoदिलत जातीनाrdquo लय कया जात होत

या ओबीसी जातीना आरण लाग झाल

होत या जाती ा कोसो दर होया काही

ठकाणी तर ओबीसी तणच या आदोलनात

सहभागी झाल होत मडलाधारत आरण

ह आमया साठी नसन त दलीतासाठीच

आह असी ओबीसी समाज व ओबीसी

िवायाची मनोभिमका बणली होती हा

एक ओबीसी जातीचा व नयाया

अानाचा कळसच होतामागास जाती ा

भारतीय जनता पयाची(भाजप) होटबक

असयामळ त ओबीसी आरणाला िवरोध

क शकत नहत

sok

dumldkkr

10

शवार द २२ िडसबर २०१७

eaMy vkumlx o sok

dumldkkr

11

हणन भाजपान ितरपी चाल

खळली मडल आयोगाचा मा

उपिथत होताच कारसवा स कन राम

जमभमीचा मा उचलला व हीपीसग

सरकारचा पाठबा काढन घतला

भारत सरकारन अनजाती व

जमाती आयोगामाण ३४० ा

कलमानसार ldquoराीय मागास आयोगाचीrdquo

थापना कली आह हा आयोग हणज एक

कार यायालयच असत जातीिनवडी

मय याची भिमका ही शवटची असत

१९३१ साली िटीश सरकारन दरदी

दाखवीत जातीिनहाय जनगणना कली

परत वातयानतर मागास जातची

नमक टवारी कती ह मािहती

होयासाठी जातीगत जनगणनची गरज

आह परत सरकार त जातीय जनगणना

क इिछत नाही दशातगत दर दहा

वषानी होणाया जनगणनत जातीच दोन

कवा तीन रकान ठवयास सरकार का

घाबरत हा एक गभीर आह

जातीिनहाय राीय जणगननिशवाय

जातीिनहाय आरण ह १९३१ या

जनगणनया आधारावर लाग करन ह

गरलाग असन त उ जातीच षडय आह

राीय मागास आयोगान ओबीसीया

यादी मय कोणया जातीचा समावश

करावा यासाठी नीती िनधारत कली आह

जातीची िनवडया ही कठोर

परीणाची असली पािहज अनक जात

समहानी आयोगासमोर आमया जाती

ldquo मागासrdquo असयाचा दावा कला

आतापयत अज कलया ११२३ जातीपक

६७५ जातीना ओबीसीया मयवत

सिचत समािव करयात आल तर ४४८

जातीच अज फटाळयात आल

मडल किमशन लाग झायानतरया

काळात ओबीसीमय

राजकय जागती मोा

माणात झाली अनक

रायात ldquoओबीसी नतrdquo अस

लबल लागलल पढारी िनमाण झाल

ओबीसच वतच पही थापन झाल

तािमळनाड व कनाटक ह राय मा

अपवाद आहत कारण या रायाचा ओबीसी

राजकारणाचा इितहास हा मडलपवचा

आह उर भारतात मा लालसाद यादव

मलायमसग िनतीशकमार शरद यादव या

ओबीसी नयाचा उदय झाला तर

महाराात गोपीनाथ मड कमवीर जनाधन

पाटील याच नाव घता यईल

मडलचा आवश उर भारतात

जसा राजकारणात व समाजकारणात

दसला तसा तो महारााया कोणयाही

पटलावर दसला नाही महाराात ओबीसी

राजकारण यशवी होत नाही याच कारण

हणज वगवगळया जाती समहाची

वचववादी जातीय

मानिसकता

महारााया लोकसयत

तीस टयान अिधक

वाटा या ओबीस

जाितसमहाचा असला

तरी तो थािपत

राजकय वचवाला

आहान दव शकत नाही

महाराात मयत

कणबी माळी व तली ा

भावशाली जाती

ओबीसी घटक आहत

आबडकरी समाजामाण

सवमाय ओबीसीच

वत नतव महाराात

िनमाण होव शकल नाही

हा जातीवादी चहयाचा

परत परोगामी टभा

िमरिवणाया

महारााचा

चागलपणाच आह

उवणयाया वापरात

यणार छगन भजबळ व

गोपीनाथ मड ह कवळ वचववादी

जातीसमहाच िशलदार होत महामा फल

शा महाराज व बाबासाहब आबडकर

याचा वारसा चालिवयाची धमक आजया

कोणयाही ओबीसी राजकय नयामय

नाही

जात ही एक महवाची राजकय

वगवारी महारााया राजकारणात व

समाजकारणात पढ आली आह याचा

परणाम हणन जातीया आधार

सामािजक व राजकय सघटन बाधयाच

य मोा माणावर स झाल काही

का असना िशित व नोकरदार ओबीसी

वगाया सघटना व िवचारवत फल-शा-

आबडकराचा िवचार ओबीसीया घरात

पोहोचव लागल आहत आपयावर

कोणीतरी बौिक राय

गाजािवत याची जाणीव झाली

मयव मामदशमख हनमत

उपर (बवासी) जमिन कड

नागश चौधरी ावण दवर

दीप ढोबळ व राजाराम पाटील

याना झाली आजची ओबीसी

तण कायकयाची नवी

वचारक फळी ही भारतातील

समाजसधारनावादी

िवचारवताच िवचार वाचत

ऐकत व समजन घत जाती

थवर आधारत

किनवाची समाज वथाच

आपया दरावथस कारणीभत

आह ह ओबीसना कळल आह

१९८५ पयत मडल आयोगाया

अमलबजावणीस ठाम िवरोध

करणाया मराठा जात

सघटनानी अचानक आरण

मागण स कल आपला अिभमान माग

टाकन मराठा व कणबी एकच कस आहत

िशवाय सव मराठ ह मळात कणबीच आहत

यामळ आही ओबीसी आहोत असा

यिवाद मराठा जात सघटना क

लागया परत ओबीसी समाजाया िशित

तण िपढीन मराठा समाजाची ldquoओबीसी

समहातrdquo समािव करयाची कलली

मागणी धडकावन लावीत िवरोधाची

आदोलन कलली आहत

ओबीसी राजकारणाचा परणाम

हणन उर भारतात उ ाहण जाती

राजकय पटलावन ५० टयानी खाली

घसरया ससदतील ओबीसी खासदाराची

सया १९९६ पयत २५ टयानी वाढली

तर उ जातीय खासदाराच माण ४७

टयावन ३५ टपयत खाली घसरल (

जफरलाट २००३) उर दश व

िबहारमधील राजकारण ह यादव

जातीभोवती फरत असत याचा परणाम

असा दसतो क प कोणताही असो

मयमी हा ओबीसीच असन िनकड झाल

आह ही मडल आयोगान कलली सामािजक

ातीच नह काय ओबीसचा िनमाण

झालला हा राजकय फोस उ जाती

घटकासाठी धोकादायक होता ओबीसीया

चतनमळ राजसची स एकक हातन

िनसटयाची या स असतानाच ितला

ससदतील मिहला ितिनिधवाया

नावाखाली रोखयाया हालचाली स

झाया ससदमय कधीतरी मिहला िबल

पास होवन ५० ट उवणय मिहलाचा

ससदतील माग मोकळा करयात यईल

अस होण हणज मडल आयोगान परलल

समान समाजवथा िनमतीया बीजाला

जिमनीमयच मान टाकयासारख

होईल

शवार द २२ िडसबर २०१७

ckiw jkAringrukxiwj

vumlchlh pGoG

sok

dumldkkrशवार द २२ िडसबर २०१७

13sok

dumldkkrशवार द २२ िडसबर २०१७

12

नह-गाधी घरायाला बदनाम करयासाठी ज अनक

य कल जातात यातील एक हणज इदरा गाधी याच पती

फरोज गाधी ह मिलम होत आिण याच आडनाव खान होत असा

दावा कला जातो लोकाना साध सरळ सय पचवयापा गढ

दतकथा आवडतात यामळच याचा यावर चटकन िवास बसतो

वातिवक पाहता फरोज गाधी कवा नह-गाधी घराण मिलम

असत तरीही यात गर काहीच नाही पण मिलमषी वीया

लोकाना हा मा हणज न जाण कोण िवकत आनद दऊन जातो

कोण होत फरोज गाधी

फरोज जहागीर गाधी ( सटबर १२ १९१२ - सटबर ८

१९६०) ह भारतीय वातय सिनक पकार व राजकारणी आिण

एक खर ाचारिवरोधक होत फरोज गाधी ह दलीतील

नशनल हराड व लखनौतील नवजीवन या दिनकाच काशक होत

त रायसभच सदय होत आिण यानी सभागहात नहया

राजकारणाचा आिण रायकारभाराचा सतत िवरोध कला

फरोज गाधी ह भारताच पतधान इदरा गाधी याच पती

आिण सजय आिण राजीव गाधी याच िपता होत फरोज गाधचा

जम जया बॉब फोटमधया तहमलजी नरमन हॉिपटलमय

एका पारशी कटबात झाला याया वडीलाच नाव फरदन जहागीर

घाद (Ghandy) आिण आईच नाव रतीमाई (माहरच आडनाव

कोमीसरीएट Commissariat याया घरायाचा िटश

सयाला रशन परिवयाचा वसाय होता यावन ह आडनाव

पडल) होत (टीप जया पारशी घरायामधील लोक जहा

भारतात आल तहा याना आडनाव नहतीच हणन याना परत

आडनाव दली गली आजही ती वसायावन दसतात उदा

लोखडवाला दावाला) याच कटब मबईत खतवाडी मोहयात

नौरोजी नाटकवाला भवन इथ राहत अस याच वडील Killick

Nixon या कपनीत मरीन इिजिनअरची नोकरी करत असत याना

पढ वॉरट इिजिनअर हणन बढती िमळाली फरोज एकण पाच

भावडापक शडफळ होत याना दोराब व फरीदन जहागीर नावाच

दोन मोठ भाऊ आिण तहमीना कषाप व अल दतर नावाया दोन

थोरया बिहणी होया दिण गजरातमधया भडोच यथील

वाडविडलाया घरातन त कामधािनिम मबईला थलातरत

झाल होत याया आजोबाच विडलोपाजत घर आजही

कोटपारीवाड यथ आह

१९२० या दशकाया सवातीला विडलाया अकाली

झालया मयनतर याच कटब अहलाबादला थलातरत झाल

याया सोबत याची अिववािहत मावशी डॉ िशरीन कोमीसरीएट

या दखील होया या तकालीन सध ातात कराचीमय Lady

Dufferin Hospital यथ शयिचकसक हणन कायरत होया

ितथ याच मायिमक िशण िवामदर हायकलमय झाल व पढ

यानी िटश टाफ असलया एवग िन कॉलजमधन पदवी

घतली

१९३० मय कासन वातय सिनकाच वानर सना या

नावान कतीदल उभारल होत कमला नह (नहची सिव पी)

आिण इदरा गाधी याची फ़रोजसोबत पिहली भट याच एवग

कॉलजया बाहर वानर सना िनदशन करताना झाली यादवशी

कमला नहना उहामळ चर आली फरोज गाधी याया

मदतीला धावल इदरा आिण कमला नहसोबत झालया चचचा

परणाम हणन दसयाच दवशी कॉलज िशण सोडन यानी

वातय लात उडी मारली महामा गाधया आडनावावन

रणा घऊन यानी आपल आडनाव बदलन घाद(Ghandy) वन

गाधी (Gandhi) अस कल १९३० मय याना लालबहादर शाी

(तकालीन अहलाबाद िजहा कासच दशाय) याया समवत ९

मिहयाची कारावासाची िशा सनावली गली याना

शाीजसोबत फजाबाद जलमय डाबयात आल सटका

झायाबरोबर यानी तकालीन सय ातात (आजचा उर दश)

शती भाडपा माफ करयासाठी स असलया आदोलनात सय

सहभाग घतला १९३२ व ३३ मय याना आणखीन दोनवळा

कारावास भोगावा लागला यावळी त नहच जवळच सहकारी

हणन ओळखल जात

फरोजनी इदरा गाधना पिहयादा १९३३ मय

लासाठी मागणी घातली तहा या अवया १६ वषाया होया

हणन यानी फरोजना नकार दला यातच कमला नह यान

आजारी पडया याची सवा करयाया िनिमान फरोज याची

नह कटिबयासोबत जवळीक हळहळ वाढत गली कमला नहना

उपचारासाठी यरोपात नयाची तजवीज करण याची काळजी

घयापयत आिण मयसमयी याया शयजवळ असयापयत

फरोज गाधनी कमला नहची खप सवा कली याचा परणाम

हणन इदराशी याची भाविनक जवळीक वाढली आिण या

जोडयान १९४२मय हद रतीरवाजानसार ल कल

याया या लाला पिडत जवाहरलाल नह यानी

िवरोध कला अगदी गाधीजना मयथी करायला सािगतल पण

शवटी ह ल झालच ल झायावर अपावधीतच या जोडयाला

चल जाव आदोलनात सहभागी झायाबल अहलाबाद यथील ननी

मयवत कारागहात कारावास भोगावा लागला यानतरची चार-

पाच वष काहीशी सखद व कौटिबक वायाची हणावी अशी

होती याचदरयान १९४४ ला राजीव आिण १९४६ ला सजीव

याचा जम झाला

वातयानतर त इतर अनक कासया नयासोबत

अथायी सरकारमय १९५०-५२ मय सहभागी होत याचवळी त

नशनल हराड या दिनकाच

वथापकय सचालक बनल

१९५२मय पिहया साविक

िनवडणकत त रायबरली मतदारसघात

िनवडन आल व ससद सदय बनल इदरा

गाधनी यावळी दलीन यऊन याया

चाराची धरा साभाळली या सोबतच त

नहच कडव टीकाकार आिण ाचार

िवरोधी भिमका घयासाठी ओळखल

जाऊ लागल

वातयानतर अनक उोग

घरायाची राजकय नयाशी जवळीक

वाढली यातन अनक आथक गरवहार

होत होत १९५५ मय रामकण

दालिमया या बक व िवमा कपनी

सचालकान Bennett and Coleman

ही कपनी तायात घताना िनधी वतःया

खाजगी खायात वळता कयाचा

ाचार फरोज गाधनी उघडकस

आणला

१९५७ मय त पहा एकदा

रायबरली यथन िनवडन आल १९५८

मय एलआयसीमधया हरदास मा

घोटायाचा मा यानी ससदत

लावन धरला यावन नह

सरकारची वछ ितमा डागाळली

अथमी टी टी कणामचारी याना

याकरणी राजीनामा दयाची नामकची वळ

आली यावन इदरा गाधी आिण यायात काही

बबनाव झाला आिण मायमाना चवण करायला

मा सापडला

फरोज गाधी राीयकरणाच कडव

परकत होत एलआयसी आिण टको सारया

कपयाच राीयकरण करयाचा याचा आह

होता टको टाटाया मालकची होती आिण

टाटासा पारशी होत यामळ फरोज गाधना

पारशी समाजाया रोषाला सामोर जाव लागल

अयाकार ामािणक नत असणार फरोज गाधी

याया राजकय िवरोधकानासा अयत

आदरणीय होत

१९५८ मय फरोज

गाधना पिहला हाट ऍटक आला

यावळी इदरा गाधी िमत

हाऊस या पतधान िनवासात

याया विडलाजवळ राहत असत

यावळी या भतानया दौयावर होया ही

बातमी कळयावर दौरा अधवट सोडन या

भारतात परतया आिण फरोजना

कामीरमय िवाती व हवापालटासाठी घऊन

गया १९६० मय दसरा हाट ऍटक आयान

िवलडन हॉिपटल दली यथ याचा मय

झाला याच अयसकार अहलाबादमधील

पारशी समाज मशानभमीत झाल

अयारतीन भारतीय राजकारणातील एक

महवाचा दवा िनखळला

आज दशाया पतधान पदी एक गजराती

आह मोदना याम साद मखज याचा

जम आिण मय कधी झाला कवा वलभभाई

पटल याया अयिवधीला नह उपिथत होत या इितहासाच

मलभत ान नाही अथात सघाया शाखत िशकवया जाणाया

इितहासावर िवास ठवणाया सघोाच इितहासाच आकलन

यान अिधक असण शय नाही समयम वामी यानी फरोज

गाधी व इदरा गाधया वचारक सघषाला िवकतपण रगवन इदरा

गाधना बदनाम करयाचा य फसयावर फरोज गाधच

आडनाव खान होत अस सागयाचा किवलवाणा य स कला

आह बसय जनतला आजही फरोज गाधी अात असयानच

आजचा हा लखन पच फरोज गाधच घराण मळच गजरातच या

नायान राल गाधी दखील गजरातच सप ठरतात ह लात

घयाचीही गरज आह

सदभ

१ Biographical Sketch of First Lok Sabha

Parliament of India Archived from the original on 26

January 2009 Retrieved 16 April 2009

२ Biographical Sketch of Second Lok

Sabha Parliament of India Archived from the original

on 18 May 2006 Retrieved 16

April 2009

३ Guha Ramachandra

(2011) India after Gandhi The

History of the Worlds Largest

Democracy Pan Macmillan p

1958 ISBN 0330540203

४ A forgotten patriot

Feroze Gandhi made a mark in

politics at a comparatively young

age The Hindu 20 October

2002

५ Shashi Bhushan (2008)

Feroze Gandhi Frank Bros amp Co

p 8 ISBN 978-81-8409-494-7

६ Frank Katherine (2002)

Indira The life of Indira Nehru

Gandhi Houghton Mifflin Co p

93 ISBN 0-395-73097-X [He

was] the youngest child of a

marine engineer named Jehangir

Faredoon Gandhi and his wife

Rattimai

७ Sonia assures help

for father-in-laws grave Indian

Express 21 November 2005

Archived from the original on 8

September 2012 Retrieved 29

November 2012

८ This Mrs Gandhi

only wants her pension Indian

Express 28 September 2005

Archived from the original on 26

January 2013 Retrieved 29

November 2012

९ Minhaz Merchant

(1991) Rajiv Gandhi the end of

a dream Viking

१० Frank Katherine

(2010) Indira The Life of Indira

Nehru Gandhi Houghton Mifflin

Harcourt p 93 ISBN 978-

0395730973 Why then did she

take full responsibility of her

y o u n g n e p h e w P o s s i b l y

because Feroze was actually her own child

११ Frank Katherine (2002) Indira The life

of Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co p 94

ISBN 0-395-73097-X Feroze was a student at Bidya

Mandir High School and Ewing Christian College

१२ Lyon Peter (2008) Conflict Between India

and Pakistan An Encyclopedia Santa Barbara ABC-

CLIO p 64 ISBN 978-1576077122 Feroze Gandhi

was no relation of Mahatma Gandhi

१३ Vishnu Uma (2010) Idea Exchange

Opinion Makers Critical Issues Interesting Times

Penguin Books India p 87 ISBN 0670084891

१४ Mrs Gandhi Not Hindu Daughter-in-

Law Says New York Times 2 May 1984 Retrieved

29 March 2009

१५ Frank Katherine (2002) Indira The life

of Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co p 81

ISBN 0-395-73097-X

१६ Frank Katherine (2002) Indira The life of

Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co pp

9299110ndash111113 ISBN 0-395-73097-X

१७ The wonder of Indira outlook

१८ Gupte Pranay (2012-02-15) Mother

India A Political Biography of Indira Gandhi Penguin

Books India pp 189ndash205 ISBN 9780143068266

१९ Shashi Bhushan MP (1977) Feroze

Gandhy A political Biography Progressive Peoples

Sector Publications New Delhipp166 179 See

these excerpts

२० Indira Gandhis courage was an

inspiration Samay Live 7 November 2009

२१ Kapoor Comi (10 February 1998)

Dynasty keeps away from Feroze Gandhys

neglected tombstone The Indian Express Archived

from the original on 16 May 2010

२२ Feroze Gandhi College httpfgceduin

२३ httpwwwfirstpostcomlivingferoze-

the-forgotten-gandhi-a-rich-insight-into-the-life-of-

i n d i a s - o r i g i n a l - a n t i - c o r r u p t i o n - c r u s a d e r -

3170698html

vfldquoumlrdquod ekGh] iquml9665320860

fQjumlt [kku dh fQjumlt xakAumlh

sok

dumldkkr

14

शवार द २२ िडसबर २०१७

आज आपया दशात

िशणाच मयम कोणत असाव यावर

चचा (आिण कवळ चचाच) स आह

महाराात काही वषापव ी

भालच नमाडन ी या चचला तड

फोडल मातभाषा ही खया अथान

ान भाषा असत ती भाषा या

मलाला आईया पोटात असयापासन

ऐकायला िमळालली असत (उदा

अिभमय) ानभाषा ही फ आिण

फ मातभाषाच होऊ शकत

मातभाषतील िशण मलाची

मानसीक वाढ करत कारण त मल या

वातावरणाचा भाग असत या

वातावरणाच ितबब याला

मातभाषत तीया शदात दसत

असत त मल याचा अनभव घऊ

शकत यातील साय कवा

िवरोधाभास याला जाणवत राहातो

व यातनच पढ त मल अस का हा

िवचार करायला लागत ह इजी

भाषतील िशणात अभावानच

होताना आढळत A हणज Apple ह

त मल िशकत त घोकपीन पण त

अपल याला आपया वातावरणात

पतक आिण त िवकणारा भया

याया ितरी कठच आढळत नाही

या उलट आबा त झाडावर पा शकत

मातभाषतील िशण मलाची

मानसीक वाढ होयास पायाभत ठरत

या पाभमीवर काही वषापव

दशत झालया डॉ काश बाबा

आमट या मराठी िचपटातील एक

सग िवचार करयास लावणारा

आह िचपटात डॉ आमटच सहकारी

आदीवासी मलाना िशकवायचा य

करतात अस दय आह मल याया

बालसलभ वभावानसार एकमकात

मजा करयात गतली आहत िशक

काय िशकवतायत आिण त काय

बोलतायत याकड मलाच अिजबात

ल नाहीय कारण याया दीन

काहीतरी अगय अस िशक बोलत

आहत आिण त ज काही सागत आहत त

यानी कधीच पािहलल वा अनभवलल

नाहीय शवटी कटाळन ती मल

शाळतन सबाया करयाची सवात

करतात तहा डॉ आमट िशकाना

सागतात क अर या मलाना याया

शदात याना समजल अशा भाषत

िशकव या सगाला िथएटर मय

मोठा हशा (लाटर) िमळतो व हा

सग िवनोदी

सग हणन जमा

होतो उा हा

सग एखाा

परकारासाठी सवात चागल िवनोदी

दय हणन नॉिमनट झाल तरी मला

अिजबात आय वाटणार नाही कारण

आपण आता या िवनोदी सगाच

अिवभाय भाग झालो आहोत

इजी वा इतर कोणतीही

भाषा मव िवकासासाठी

हातभार लावत यात कोणतीही शका

नाही पण ती आिण आपली भाषा

मा मागासलली हा िवचार

कोतपणाचा आह इजी भाषत महान

थसपदा िनमाण झाली िनरिनराळ

शोध लागल औागीक ाती झाली

याच य िनसशय या भाषचच आह

पण ह सव लखक कवी वा शा याची

मातभाषा इजी कवा या या

दशाची मातभाषा होती ह आपण

लात घत नाही परकय भाषत सपण

िशण घऊन एखाान एखादा मोठा

शोध लावला व तवान माडल अस

माया अाप वाचनात व ऐकयात

आलल नाही यायाही अगोदर

आपया दशात शयाचा ाितकारी

शोध लागला ह-तार यायािवषयी

मािहती आपयाला व अरबाना

पाायाया खप पवपासन होती

आयवदासारख शा आपया दशात

फारच पव िवकसीत झालल होत

कालीदासाच मघदत रामायण

महाभारत ही महाका ही जगभर

मायता पावलली होती आिण ही सव

याकाळी चलीत असलया सकत या

सम दशी भाषतच आहत

भावाीतला नकतीच ५१५१ वष पण

झाली व भगवीता तवाानावरचा

जगातला एक जना व अयत महवाचा

थ हणन मायता पावला आह तो

सकत भाषतच आह आपल सहीय

कलाकती शा इजी भाषतयापा

पवच व काकणभर सरसच आहत इथ

भाषाची तलना करयाचा य मी

करत नाही तर तयक भाषा ही परपण

असतच तर मला एवढच हणायच आह

क ानसाधनसाठी मातभाषा िह इतर

कोणयाही भाषसाठी अिधक योयच

नह तर एकमव असत

आपया दशात थम मगल व

नतर इजाया राजवटीत आपया

दशातील

भारतीय

भाषाची

पीछहाट

झपाान होऊ लागली इजाना तर

याच सााय शाबत ठवयासाठी

बदकपा भाषन आधार दला

इलीश िशणत मकल याया सपीक

डोयातन जमलली िशण पती

इज सरकारन दशात लाग कली ही

िशण पती आपली हणज थािनक

लोकाची िवचारश वाढ नय

कबना यानी िवचारच क नय अशा

पतीन आखलली होती इजाना

याया भाषत याया मनामाण

काम करणारा रोबो नोकरवग हवा

होता तो याचा हत यानी भाषया

मायमातन साय कला इजी

भाषनळ इजाना आपया दशावर

राय करण सोप झाल अस हणताना

इजी ही याची मातभाषा होती ह

आपण लातच घत नाही इजानी इथ

इजी िशण दयास सवात कली ती

याची भाषा समजणारा नोकरवग

याना उपलध हावा हणन कारण

याना याया भाषत कारभार

करायचा होता इज अयापा अिधक

जगावर राय क शकल यात याया

दरा-यापा याया भाषचा वाटा

मोठा होता यानी कोणयाही दशावर

राय करताना याया मातभाषचाच

आधार घतला ह िवसन चालणार

नाही जयानी जीतावर आपली भाषा

व सकती लादयाचा घात

पिहयापासनच आह मा ज ज दश

परकय सपासन वत झाल यानी

यानी सवात पिहयादा आपया

भाषची सकतीची पनथापना कली

सोिहएत रिशयातील सघराय अनक

वष एकसघ रान महाश बन शकला

यात दडपशाही एवढाच याया दशभर

लाग कलया रशीयन भाषचा जलमी

आहही कारणीभत होता भाषा हा

समाजाला तायात ठवयाच वा

एकसघ ठवयाच भावी मायम आह

ह वारवार िस झालल आह

वातय िमळायापासन ६७

वष उलटन गयावरही आपण

मकलया िशण पतीत फार बदल

कलला नाही आजही आपण इजी

मायमाया शाळाना साहन दऊन

फाड फाड इलीश बोलणारा मा

िवचारश परया माणात िवकसीत

न झालला असा उिशीत नोकरवगच

तयार करीत आहोत अस हणयास

जागा आह

इजी ही जागतीक सपकाची

भाषा आह ह खरच परत सपकाची

भाषा असण व ान भाषा असण यात

जिमन-अमानाचा फरक आह कवळ

उम( ) इजी बोलता यण यात

अयासापाही सवयीचा भाग जात

आह माझ परिचत कवळ १० वी पास

तही गावाकडया शाळत िशकलल

परत इजी सभाषण चागयापक

करतात कारण एका इलीश कपनीया

मबईतील कायालयात अनक वष

िशपाई हणन काम करतात

कोणतीही भाषा सपकाच मायम

हणन वापरण वा बोलता यण हा

िशणापा या भाषया सहवासात

राहाण याचा भाग आह अस मला

वाटत मबई सारया शहरात अनकजण

गजराती वा मारवाडी भाषा उम

रया बोल शकतात वा वाच शकतात

यात िवशष अस काहीच नाही कारण त

या समाजाया सहवासात राहत

असतात परत अशी माणस काही गभीर

िवचार करताना वा सख-दखाया

भावना करताना मातभाषचाच

िवचार करतात ह खर आह

जगातील मय िवकिसत

दशाच उदाहरण घतल तरी हच दसन

यत क याया दशात यायाच

भाषचा वापर मयव कन कला

जातो रिशया ास जमनी जपान

चीन कवा एक महवाचा दश हणन

उदयाला यत असलला ाझील ह

जगातील बला व आथक महासा

गणल जाणार दश आहत यापक

कोणयाही दशात इजी कवा अय

कोणयाही परकय भाषला मय आिण

महवाच थान नाही ह सव दश आिण

याची अथवथा आज जगभरात

मायता पावलली आह ह आपण

िवसन चालणार नाही या सव

महवाया दशात िशणाच मख

मायम या या दशाची भाषा आह ह

आपण नजरआड कन चालणार नाही

या दशामय इजी व इतर परकय

भाषा िशकयास ोसाहन दल जात त

कवळ सपकाच साधन असाव हणन

मा मय िशण या या दशाया

मातभाषतनच दल जात

furhu lkGaq[uml

nsrsquokkrhy frsquokkkkpa ekEumle dumlkrs sok

dumldkkr

15

शवार द २२ िडसबर २०१७

य सािहियक व िवचारवत

ी भालच नमाड यानी इजी

मायमाया शाळा बद कराात या

अथाच िवधान कल खरतर बदी घालन

काहीही साय होत नाही असा आपला

अनभव आह याउलट दशी भाषाया

शाळाना ोसाहन दशी भाषामय

उमोम सािहय कलाकती कशा

िनमाण होतील याचा िवचार करण

गरजच आह शाळत िशणाच मय

मयम मातभाषाच असावी ती

सोपी मलाना आकषक वाटल अशा

पतीन िशकवयाची गरज आह

मलाना आपया भाषची ची उप

होईल अशी ितची माडणी हायला

हवी यावळी वहारात दशी

भाषाच महव वाढल दशी भाषाना

ाधाय दल जाईल तहाच इजी

भाषच महव कमी होत जाईल

शासनाची भाषा यायदानाची

भाषा दशीच असावी असा आहच

नह तर ह असावा यासाठी

आदोलन दखील करयाची तयारी

ठवावी लागल तरच दशी भाषाच

महव वाढल मी कयकदा उ

यायालयात कामािनिम जात

असतो तथ कोटासमोर फा इजीत

वादिववाद चाल असतात या

उिशित वकलाचा अशील जो

मायासारखा असतो कवा बयाचदा

अधिशित कवा अिशित असतो

याचा एखादा खटला चाललला असत

ह सव पहाताना एक गमतीचा िवचार

मनात यतो क याया

भिवतासाठी वा याला याय

िमळवन दयासाठी ज िवान वकल

यायाधीशासमोर वादिववाद करीत

आहत या अिशलाला याच काय

चालल आह ह काहीच कळत नसत तो

भाबावया सारखा एकदा या

वकलाकड तर एकदा या वकलाकड

पाहत असतो माझीही बयाचदा अशी

परिथती होत हा माझा अनभव आह

सरकारी मराठी भाषा तर एखाा

मराठीचा बयापक जाणकार

माणसाला दखील कळण अवघड जात

तर एखादा ामीण भागातील मनय

ती काय समजणार यातील

मराठी( ) शदयोग तर अनकदा

अनाकलनीय असतात या शदाना

मराठी का हणाव असा पडतो

कवळ याच कारणामळ शासनाया

अनक चागया योजना सामय

लोकापयत पोहोचत नाहीत हा अनभव

आह क सरकारी खायाचा पानभव

तर हसाव क रडाव या ायाही

पिलकडचा आह व असतो मी बकत

नोकरी करत असताना रझव बककडन

आहाला कामकाजाया िनिमान प

यायची प अगदी उतरीय

अखिलत इजी भाषत िलहीलली

असायची पण शवटी मा जाड ठशात

छपाई कलल एक वाय असायच हम

िहदी म प वहार का वागत करत

ह हणज काय मग तही का नाही

िहदीत प पाठवल भाषया या अशा

माकडचा आपया दशात स आहत

आिण महारा यातही न १ वर आह

मराठी ही आपया रायाची राजभाषा

असली तरी ती डोयावर राजमकट

घालन फाटया कपात

मालायासमोरया फटपाथवर उभी

आह अस काही वषापव कसमाजानी

सािगतल होतआता इतया वषानतर

ितची अवथा आणखीनच दयनीय

झालली दसत आह मराठी

मायमाया शाळा बद हाात या

दीन सव बाजन पतशीर य चाल

आहत यातला सवात मोठा वाट

आपया मराठी लोकाचाच आह ह यात

आणखी ददव आह सिशीत असोत वा

अिशित आई बाप मलाला इजी

मायमाया शाळत घालयात धयता

मनात आहत यासाठी वाटल त

करयाची याची तयारी आह मराठी

मायमाया शाळत मलाला घालण

हणज काहीतरी मोठा अपराध आह

अशी आपली मानिसक धारणा झालली

आह मलगा वा मलगी convent मय

िशकतो ह सागण टस िसबॉल झाल

आह मराठी बोलण आज

मागासलपणाच लण मानल जात

आह मराठी आई-बाप आपया पायान

इजीच बोलाव असा दराह करत

आहत यात या मलाच काय हाल

होतात या कड कोणीही ल दयाया

मनिथतीत नाही समाजातील

शिणक आिण आथकदा खालया

तरावरच आई-बाप दखील माहागा

फया भन आपया मलाना इजी

मायमाया शाळत घालयासाठी काय

वाटल त करत आहत अस का करता ह

बतकाना िवचारल असता उर एकच

िमळत इलीश छान बोलता यत

हणन पहा इलीश छान बोलता

ययान काय होणार अस िवचारता

चागली नोकरी िमळत ह उर िमळत

हणज आययाचा पाया असलली वय

वष पाच त पधरा अशी महवाची १०

वष कवळ इजी बोलता ययासाठी

आिण तीही नोकरी िमळावी हणन खच

करायची ह अस काहीतरी िविच

चाललयमल दवसभर कल मय

काढन घरी यतो तो ममी याला कस

आिण िमक दत तीच ममी िमक ला

दध हणताना तो ऐकतो व दध हणतो

याला ममी हरकत घत व हणत नो

बटा डोट स दध स िमक आता पोर

गधळात क मग ही का दध

हणतमग ती सागत क दधवाला

अिशित आह आिण याला इिलश

कळत नाही हणन याला मराठीत

सािगतल यावर त पोरग आपयाशी

समीकरण बाधत क मराठी ही

अिशित लोकाची भाषा आह हळहळ

याया मनात आपली भाषा

मागासलली आह असा समज पा

हायला लागतो त पोरग या समाजात

वावरत तथील शद सपदा व तो ज

िशकतो या पतकातील शदसपदा

यात याला काहीच साय दसत नाही

वर उलख कलला डॉटर काश बाबा

आमट या िचपटातील सग या

पाभमीवर आठवन पहावा

भाषा हणज कवळ शद आिण याची

िविश पतीन कलली माडणी नसत

तर या या भाषतन या भाषया शद

सपीतन या या समाजाचा

साकितक वारसा पढया िपढीकड

आपोआप पोचवला जात असतो

मातभाषतील िशणामळ एखाद मल

ससकत होयासाठी वगळा य

करावा लागत नाही िशणाची भाषा

मातभाषाच असावी ह जगभरातील त

ओरडन सागत आहत मातभाषत

िशण व कमान एकतरी अय भारतीय

भाषा िशकयान ान कशा दावतात

मनय जवा भाषा िशकतो तवढा तो

जगािवषयी सजग होतो पण या सवाचा

पाया मा िन सशय मातभाषा असावी

थोडस भाषया शतिवषयी

आज जगातील कोणतीही

भाषा ितया मळ वपात नाही ह सय

आह या भाषा िजवत आहत या

भाषामय शदाची दव-घव सतत चाल

असत कबना ती तशी चाल असल तर

आिण तरच ती भासह िजवत आह अस

समजयास काहीच अकत नाही आज

आपण जी श () मराठी बोलतो वा

वापरतो ती ितया मळ वपापासन

खप वगळी आह तरी ती आपली वाटत

यात दमत नसाव आजया आपया

माण मराठी भाषत फारसी अरबी वा

दिण भारतीय भाषातील अनक शद

बमालन िमसळन गल आहत आपया

रायाच िवमान मयमी ी दव

फडणवीस याच फडणवीस ह आडनाव

च फारसी फव ीसचा अपश आह ह

वाचन आपयालाही आय वाटल

एवढ त आपल होऊन गल आह मकरी

मती मिहरप मातबर ह शद

अरबथानातील आहत ह कोण

सागायला गल तर आपण याला वात

काढ पण त खर आह पटाईत िनरोप

मलगा या असल मराठी वाटणाया

शदाच मळ कानडी आह टबल टशन

सीम-काड अस इजी शद आता

ामीण माणसालाही सहज समजतात व

त तसच िलिहयास व बोलयास

काहीच हरकत नाही उलट यास

मराठीभारतीय भाषतील मज थानक

अस ितशद दयान याचा काहीच

बोध होत नाही िह वतिथती आह

भाषा शीचा अितरक आह शवटी

या भाषया िवनाशाला कारणीभत

ठ शकतो इजी भाषतील दखील

काही शद अपशीत होऊन समािव

झाल आहत उलट अवतार जगल

बगला ग लट महाराज म रोटी

अस कतीतरी भारतीय शद इजी

भाषत मोा समानान िवराजमान

झालल आहत ितित इिलश

ऑसफोड िडशनरीत ७०० न

अिधक भारतीय शद वीकारल गल

आहत ह आपयापक अनकाना मािहत

असल-नसल पण ही वतिथती आह

या दोन कवा अिधक भाषा कोणयाही

कारणान एकमकया सपकात यतात

तहा यात शदाची अदलाबदली होण

ह अगदी नसगक आह यामळ भाषा

अश झाली कवा बाटली हणयाच

काहीच कारण नाही उलट अशा

आदान-दानामळ भाषा समच होत

असतात ह दोन नाया सगमासारख

आह नाया सगमाला तीथाचा

मान दणारी आपली सकती या भाषा

पी नाया सगमाला नच समान

दईल परत याची सवात वा यतील

मोठपणा आपया जनतला कोणीतरी

समजावन दण गरजच आह

vlkos] ekr`Ogravekkk dh baxzth

sok

dumldkkr

16

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही

पायाखाली झाल (सपदशाला कोड शद) क

गावकरदादा ताकाळ हजर हायच

यायासोबत अखा गाव

पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान हता

पोरान टॉर लहान थॉर

एकच खळा भरान हता

hellipपण आता

आता घरा फटत चलली

माणसाक माणसा तटत चलली

हाळार साकव झाल तरी

घराक घरा लाब झाली

दहा वषापव मालवणला कोकण

मराठी सािहय परषदया कवी समलनात

फडयाच मालवणी कवी दनश कळसकर

(किववय महश कळसकराच बध) मालवणी

ढगाच कावाचन करीत होत आिण यक

चरणावर टाळी घत होत

गया पास वषात गावात झालया

यक िथयतराशी यक ोता तादय

पावला होता आिण यातनच उफत टाळी

िनघत होती मला दखील या किवतन पण

भतकाळात नल

पवच माझ गाव आठव लागल आिण

गावाच ऐय टकवणारी िनपह माणस अशी

सवामय जीवन जगणारी माणस यक

गावागावात होती याचमळ गावची

गावरहाटी व गावाच ऐय टकन होत आज

अशा माणसाच कषान मरण होत आिण

याची महती आठवत

या अनकापक एक होत आमच

गावकरदादा आपल अखड आयय

बजनाया सवसाठी खच घालणार िनकाम

कमयोगी अस अनक गावकरदादा गावोगावी

होत हणनच पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान होता

आमच गावकरदादा हणज

पचोशीच ामव किभ काळया माडया

जशा पोलादाचा िचरला साग ही काप

बा सी मढकराना गावकरदादाकड बघनच

सचली असावी हा माझा लहानपणीचा म

अजनही तसाच आह कारण याची दहयी

तशीच होती

सहा फट उचीचा दह काळा तजवी

िशसवी रग पाढर श धोतर पगडी अगात

बाराबदी आिण पायात करा-करा वाजणारी

गावठी जती हातात वताची काठी अशा

पहरावात गावकरदादा सारा आसमत

धडाळायच सव पायी वास सव

पचोशीया आरोयाची जबाबदारी खशीन

आपया िशरावर घतलली व लोकानीही

िवासान यायाकड सपद कलली

गावकरदादा ना गावच सरपच ना

लोकल बोडाच सदय तशा गावया मख

मानकयामयही त नहत पण यानी सपण

गावात आिण पचोशीत आपया मानाच पान

वतया अिवरत सवन ा कल होत

सामािजक बािधलक वतच वीकारली

होती तस गावकर घराण आमया गावी मख

ीमत घरायापकच

आमच वडील सागायच याची पव

सात गलबत होती (पव ापार गलबतान

चालायचा ीमतीच

अथात मापन तच) पण ही

ीमती याया वाटयाला

कधी आली नाही याया

जमापवच ह सगळ सपलल होत मा

गावकरदादाना घता कती घशील दो करानी

एवढ वभव रामरान दान कल होत त

माणसकया माच वभव याया एका

कारान गाव दखात बडायचा एवढ ऐय

यानी याया अिवरत मानवी सवन ा कल

होत

गावकरदादा आमया तालयात

सपदशावर वरत इलाज करणार हणन

िस गावात यावळी दवाखान मोजकच

सपदशावरील इजशनही दमळ गावात

ाथिमक आरोय क ययाया फार पवचा

काळ होता तो आजबाजला वाढलल जगल व

जगली माची काम यामळ सपदशाच माण

जात सपदश झायावर मय हा ठरललाच

असायचा पण याकाळी गावकरदादाया पान

दवान मिसहाच पाठवन दला होता याया

हातात तसा दवी गण होता

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही पायाखाली

झाल (सपदशाला कोड शद) क गावकरदादा

ताकाळ हजर हायच यायासोबत अखा

गाव याना िनमणही लागत नस लाला

जमणार नाहीत एवढी माणस जमा होत याला

सप दश झाला यास िमरी खायला दयाया

ाथिमक उपचारापासन गावकरदादाच उपचार

स होत यानतर औषधोपचार स बाहर सव

जमाव दादाया औषधाला गण द हणन

मनोमन ाथना करीत असायचा

मा चह-यावर त भाव दाखवायच

नाहीत उपचार पधरा-पधरा दवस चालायच

मडप माणसानी भन जायचा पशटला झोप

यऊ नय हणन दवसरा जागता पहारा (झोप

आयावर िवष चढत असा समज असायचा)

दवसा गपात व राी पयाया खळात फड

जागायचा

फटया (दध न घातलला) चहाचीही

कोणाला अपाही नसायची अपा एकच दवा

रामरा दादाया औषधाला गण पड द

गावकरदादाया

अिधपयाखाली सव

औषधोपचार िनयोजनपवक

चालायच शवटी पाणी

घालपयत दादा आपया घरी

जवन या घरी अखड राहायच

अस शकडो पशट यानी

उतरिवल होत आिण हणन

माया छोटया गावाच नाव

यानी व बाप सखटणकरानतर

पच ोशीत नल होत

आमया गावी

यावळी एक नवीन डॉटर

पदवी घऊन आल होत

आयवदाया सशोधनापा

चवर अिधक भर त सागायच

यकवळी दश करताना सपया

िपशवीत िवष असतच अस

नाही पण गावकरदादानी

उतरलया शकडो पशटया

बाबतीत यक वळी रकामी

िपशवी कन साप

चावतो का या ाला

यायापाशी उर

नसायच शवटी

यायावरही गावकरदादाच औषध घयाची

पाळी आली आिण यानी दादाना

अिनीकमारया थानी मानल

खरोखरच दादा दवी धवतरी होत

याया हातात दवी गण होत त आल यानी

पािहल आिण पशट उतरला असच यकवळी

हायच याचा दनम ठरलला सकाळी उठन

सव िवधीनतर रामराया ागणात जाऊन

बाहनच नमकार कारायच जाताना

नमकार यताना नमकार मा कधीही खड

पडला नाही

दवाच अवडबरही नाही नतर या

या ठकोणी याच पशट असतील याया घरी

चालत फरफटका आजा-याया सवत पधरा

पधरा दवस रान कशाचीही अपा न करणार

पशटला गण वाटयाचा आनदही चह-यावर

दाखवायच नाहीत यानी रामर आपया

पशटमय पािहला होता

एकदा हाफकन इिटटय़ट ची

काही माणस आमया गावी आली होती

यानीही दादाना याया उपचार पतीबाबत

बोलत कल पण दादानी याना ठाम सािगतल

एखाा िवकाराया माग तचो अगदी दम

पळवपयत मी लागतय हणान दव गण दता

दादाचा दम पळिवण खास वाचार होता

अगदी कठोर परम वा इजीतील

मक इफोट पा कडक खरच याया कठोर

याना आई-विडलानी ममतन कलया सवला

ईर यश ायचा या सवमळ सव पचोशी

याची झाली गावच तटबखड यायाच

खळयात िमटायच अनक मदर मदानाची

काम यायाच शदान झाली तणाना िशत

लागली याचा शद अखा गाव झलायचा

दादा नहमी सागत अर लगीन चक वलास तरी

हरकत नाय पण कोणाचा मत चकव नको

एका माणसाया शदात अख गाव नादायच

िमशनरी लोकानी भारतात िन

धम पसरिवला असा सवसाधारण आरोप कला

जातो मला वाटत इथली माणस दरी असली

तरी याया पशाला व पावाला ती भलली

नाहीत ती भलली िमशनरी लोकया िवन

आरोय सवला गावकर दादाची जनहीत

आरोयसवा ही िमशनरी वपाची होती

घतल त ह आही अधतन हणयासारखी

आहा शाळतया मलानाही याचा

धाक असायचा पोराया तडन िशवी कवा

अपशद आला व यानी तो जाताना ऐकला क

जवळ बोलवायच पटकन मलाया खाक पटीत

मय हात घातयाचा अिभनय करायच आिण

हणायच तडाक गाळी आजपासन तझो

ऐवज काढन िखशात ठवलय गाळी सटल क

परत दयन जा आवशीक साग अस सागन

आपया कोटाया िखशात काहीतरी ठवयाचा

अिभनय करीत

आही रडत घरी यायचो झालली

हककत आमया आईला सागायचो आई

आजपासन आही तस करणार नाही त

दादाआजोबाकडन ऐवज तायात घ आई खो-

खो हसायची का त आता समजत तवढयात

दादा हजर हायच एक वळ दतय परत असा

हणायचा नाय अस छ मतर कन खाक

पटीकड हात यायच आहाला हायस वाटायच

याच त लटोिनक ऑपरशनच आज हस यत

हणन माया िपढीतील मलाया तडन

कधीच िशवी वा अपशद आला नाही गावकर

दादाचा धाक प-या गावाला होता तो हा असा

आज गाव बदलल गावातील

आरोयाची धरा वाहयासाठी ाथिमक आरोय

क ासोबत अनक िलिनक िडपसरी आया

एस-र मिशन कपटराईड काडओ ाम आदी

एक ना अनक सिवधा गावीच उपलध झाया

पण पशटची हाताची नाडी हाती घऊन याया

आरोयाबरोबरच सामािजक आिण नितक

आरोय सधारणार गावोगावच असय

गावकरदादा काळाया पडाआड गल

याची कमत आपयाला वळोवळी

चकवावी लागत आह खरोखरच अशा

िवभतया दहनभमीवर िचरा आिण पणती

कधीच नसत मा याया िनधनाला चाळीस

व होऊनही यकाला त कालच गयासारख

वाटतात हीच याया समाजकायाची

पोचपावतीhellip

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqjsrsquok Bkdwj

xkodjnknk--- sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

सकलन - मराठी पकार परषद

६ जानवारी १८३२ रोजी आचाय

बाळशाी जाभकर यानी दपण ह

िनयतकािलक स कलमराठीतया पिहया

वपाच मरण हणन महाराात ६

जानवारी हा दवस दपण दन कवा पकार

दन हणन दरवष साजरा कला जातोदपण

थम कािशत झाल या घटनला ६ जानवारी

२०१७ रोजी १८५ वष होत आहत अनकाची

समजत अशी आह क ( गतवष आिण यदाही

काही ठकाणी तशा बातयाही छापन आलया

आहतत वतिथतीला धन नाही) ६

जानवारीला बाळशाची जयती असत

हणन हा दवस पकार दन हणन साजरा

कला जातोत खर नाहीबाळशाीया

िनधनाची न तारीख उपलध आह( १७ म

१८४६ ) मा बाळशाचा जम नमका

कोणया तारखला झाला याच पराव उपलध

नाहीमा फवारीया ितसया आठवडयात

१८१२ मय याचा जम झाला असावा असा

अदाज आहन तारीख उपलध नाही

बाळशाया छायािचाबलही

सम आहसया िविवध वपातली चार

छायािच िस कली जातात यातील मराठी

पकार परषदन १९९८ रोजी िसद कलल

आिण वबाळासाहब ठाकर याया हत

कािशत झालल छायािचच खर छायािच

आहबाळासाहबानी दखील या छायािचाच

काशन करताना हच खर बाळशाी अस

हटल होतकारण बाळशातरचा मय

वयाया अवया ३३ वष झाला होताहणज

त तण होतिवच तज याया चहयावर

िवलसत होतायाम आिण सयनमकारामळ

याची की दखील उम होतीपरषदन

कािशत कलया छायािचात या गोची

काळजी घतली होतीअय जी छायािच

आहत यात बाळशाी खगलल ७०

वषाच त दसतातवतिथती अशी

नहतीह लात घतल पािहज

बाळशाी जाभकर याची सि

मािहती

पण नाव - बाळशाी गगाधरशाी

जाभकर जम तारीख - ( नमक जम ताऱीख

उपलध नसली तरी याचा जम १२ फवारी

१८१२ रोजी झाला अस मानल जातगगाधर

शाी याना दोन मल आिण दोन मली

होयायातील चौथ आपय हणज

बाळशाी जाभकर जमथळ- िनसगरय

पभल ( तादवगड िजसधदग कोकण )

आईच नाव - सगणाबाई जाभकर

िशण -

ाथिमक िशण पोभल गावाची

झालगगाधरशासारया िववान

िपयाया मागदशनाखाली यानी

मराठीसकतच धड घतलसत रामदाससत

तकाराम वामन मोरोपत आदच

का रामायण-महाभारत इितहासातील

महापषाया कथा मराठयाया

इितहासाया बखरी आदचा अयास यानी

बालपणीच कलाआठा वषच यात त पारग

झालयानतर वदपठण सकत

ोभगवगीता याया पाठातराबरोबरच

अमरकोश लघकौमदी पचमहाका इयादी

सकत अययन बाराा वषपयत पण

झालयाची धारणाश जबरदत असयान

याना बाल- बहपती अस सबोधल जात

असायाम आिण सयनमकारामळ याची

शरीर सपदा चागली होती

मबईस आगमन -

ाथिमक िशण झायानतर १८२५

या शवटी बाळशाी इजीच िशण

घयासाठी मबईस आलतथ त बॉब नटीह

कल या सथया शाळत दाखल झाल१८३०

मय सथ डयटी नटीह सटरी हणन त ज

झालवतन होत पास पय१८३२ मय

नटीह सटरी हणन याची िनय

झालीवतन होत १०० पयतथ यानी

अयापनही कल

थ सपदा-

१) नीती कथा २) सार सह ३)

इलड दशाची बखर भाग १व २ ४) बाल

ाकरण ५) भगोल िवा गिणतभाग

६)भगोलिवची मलतव ७) मर याया इजी

ाकरणाचा सप ८)शदिसदीिनबध ९)

समीकरणािवषयी टपण १०) शयलधी

गिणत व मलपरणती गिणत ११)हदथानचा

इितहास १२) इजी मराठी धातकोश १३)

पनववाह करण १४)ानरी या मौिलक

भथाच यानी मराठीत थम िशळासवर

काशन कलवयाया १६ ा वषापासन त ३३

ा वषापयत अनक ाप साभाळन यानी ही

थसपदा िनमाण कली अनक थाच भाषातर

यानी कयान त भाषातरकार हणनही िसद

होत

ओळख -

काड पिडत अशी याकाळात

बाळशाी जाभकर याची ओळख होतीनऊ

दशी िवदशी भाषा अवगत असलया

बाळशाी जाभकर यानी जस मराठीतल पिहल

वप दपण स कल याच पदतीन अनक

अनक पद मराठी माणसाया नावावर थमच

नदिवणयाचा िवमही याया नावावर

आहिशण त समाजसधारक ी

िशणाच अदत हणनही याची ओळख

होतीयाया िवतमळ समकािलन उ

वगात याचा दबदबा आिण मान होता

दपण स झाल

६ जानवारी १८३२ रोजी

बाळशाी जाभकर यानी मराठीतील पिह

दपण ह िनयतकािलक स कलयासाठी याना

रघनाथ हरजी आिण जनादन वासदवजी

याच सहकाय लाभल दपण अगोदर पािक

होत४ म १८३२ पासन हणज चार

मिहयानतर त साािहक वपात िसद

होऊ लागलसाडआठ वषानतर हणज २६ जन

१८४० साली दपणचा शवटचा अक िसद

झालानतर दपण बद पडलदपणच वगणीदार

तहा ३०० दपण मराठी आिण इजीत िसद

होत अससरकारला आवडो अथवा न आवडो

दपणन अनक सामािजक हाताळलअनक

चळवळना मदत कलीयामळ दपणचा दबदबा

होता लोकिशण आिण ानसार हा दपणचा

खया अथान उश होता

ददशन मािसक स-

दपण बद पडलमा िलखाणाची

उम बाळशाना वथ बस दत

नहतीयामळ यानी १ म १८४०पासन

ददशन नावाच मािसक स कलपिहया

मराठी मािसकाच जनकही बाळशाीच होतह

मािसक पढ चार वष चालल

पिहल अिसटट ोफसर-

एिफटन कलमय नोहब र

१८३४ मय पिहल भारतीय अिसटट ोफसर

हणन याची िनय कली गलीनतर यानी

अटग ोफसर हणनही काम पािहलिपतामह

दादाभाई नौरोजी ह बाळशाी याच िवाथ

होत

पिहल मराठी िशणािधकारी-

मबई इलायातील दिण िवभागाच

पिहल मराठी िशणािधकारी होयाचा मान

बाळशाया नावावर नदिवला गला आह

कायमी हणन िनय-

याकाळात ितित असलया

रॉयल एिशयाटक सोसायटी या मबई

शाखतील भाषातरकार सिमतीच कायमी

हणन याची १८३१ मय िनवड

झालीिजऑाफकल सोसायटीची मबई शाखा

स झाली तहा याच समानिनय सदयव

जाभकराना दल गल

पिहल सावजिनक वाचनालय-

वाचनाची आवड िनमाण हावी

आपया सहकायाया मदतीन यानी बॉब

नटीह लायरी स कलीभारतीय न स

कलल त पिहलच वाचनालय लोकानी आपली

मत िनभडपण माडावीत िवचाराच आदान-

दान हाव यासाठी एखाद ासपीठ असाव

अस याना वाटयातन यानी नटीह इहमट

सोसायटी नावाची सथा िनमाण

कलीबाळशाी याच पिहल अयअसा

यही थमच होत होताकलाबा वधशाळचही

त सचालक होत

जटीस ऑफ द िपस -

िशण सािहय वप सामािजक

कायातील याया योगदानाची दखल घऊन

याची याकाळातील बमानाचा जिटस ऑफ

द िपस या पदावर नमणक कली गलीयामळ

याना हायकोटात ड यरीमयम बसयाचा

अिधकार िमळालाअस त पिहल भारतीय

िनधन-

बाळशाी जाभकराच अयप

वयात हणज अवया वयाया ३३ ा वष

िनधन झाल कोकणात काही कामािनिम गल

असता यानी िवषमवरान पछाडलवळीच

औषधोपचार झाला नाहीतापातच यानी

मबईपयत वास कला१२ म १८४६ रोजी त

मबईत पोहोचलतथ िटश डॉटरानी

यायावर उपचार कल मा १७ म १८४६

रोजी याची ाणयोत मालवलीयाया

समकालीन इजीबगालीगजराथी वपानी

यायावर मयलख िलिहलसिम कोटातही

याना दाजली वािहली गली

अपौल मव-

जीवनाया िविवध ातात यानी

चौफर कामिगरी कलीमराठी पकारताग

िनबध िशण अयापक शाइितहास

सशोधन थलखन सामािजक

काय भाषातर भाषाभ िविवध सथाच

सथापक अशा िविवध नायान लोकिय

असलया बाळशा जाभकराच नाव आधिनक

महारााच जनक हणन इितहा नदिवल गल

आह

९ भाषावर भव-

बाळशाी खया अथान भाषाभ

होतमराठी सकत हदी गजराथी कड

बगालीया दशी भाषाबरोबरच यानी

ीक लटीन इजी फ च या परदशी भाषाही

अवगत होया

शवार द २२ िडसबर २०१७

niZkdkj ckGkkLlaquokh takldquosdj

वनसपदा आिण नसगक

साधनसपी ही जीवसीला लाभलली

दणगी आह जगलसपदा ही मानवी सपी

आह तहा वनी हीच धनी व लाव

घरोघरी हा यास यकान घण गरजच

आह औोगीककरण व दषणामळ आज

मानवी समाजापढ अनक समया उया

रा लागया आहत वतोडीमळ

तापमानात वाढ होत आह यामळ

बापीभवनाच माण वाढत आह परत

पजयवी मा यामाणात होत नाही

हणन जिमनीवर पायाच साठ आिण

भगभातील पाणी पातळी वाढत नाही

वनसवधन व सरण यासाठी भावी

उपाययोजना करयाची काळजी घयात

यावी व आिण वन याच महव सत

तकाराम महाराजानी चारश वषापव

याया ववली आहा सोयर वनचर या

अभगाया मायमातन सािगतल आह

यासाठी यकान एक झाड लावन याया

सवधनाची जबाबदारी वीकारली तर

पयावरणास िनमाण होणार सभा धोक

रोखयात मानवाला यश िमळल आिण

यातनच िचरतन शात िवकासाच व

यात उत शकल यासाठी

महारााया वनिवभागान सकारामक

पावल टाकयाची आवयकता आह

रायाया एकण भौगोिलक

ाया २०३ ट वनिवभागाया

तायात आह यापक ५० ट ावर

जगल आह बीड िजाचा िवचार कला

तर िजात एकण २५५३८ हटर जगल

ा आह एकण भौगोिलक ाचा

िवचार कयास फ २३९ ट एवढ असन

महाराातील जगल ा ापा खपच

कमी आह पयावरणाचा समतोल

राखयासाठी जगला ३३ ट

असण गरजच आह या महवाया वन

सपीया सरणाअभावी महाराातील

वतोड आिण जगलावरील अनािधकत

अितमण यामळ रायात आवषण

तापमान वाढ वातावरणात बदल

पाणीटचाई दकाळ सासारख सकट वाढत

आह कबना वाढल आह याकड वरीत

गाभीयान न पािहयास यया काही वषात

महाराात वाळवट होयास वळ लागणार

नाही महाराात १९७२ नतर दकाळ

जानव लागला आह दकाळ हा िनसग

िनमत नसन मानवाया िनयोजन शय

कितचा परणाम आह दकाळ िनवारण

आिण महारााचा समद शात िवकास

करयासाठी वनलागवडीच वाढिवण

गरजच आह महाराात अनकदा

वलागवडीच कायम राबिवल गल

यावर मोामाणात िनधी खच झाला

परत वन लागवडीच कवा जगल

हणाव तवढ वाढल नाही

गया काही वषापव

महाराातील डगरपावर वलागवडी

झाया याया

सवधन सरणाची

जबाबदारी आपया

रायकयानी

घयाच य कल असत तर आजची

दकाळाची परिथती उवली नसती

परत िवकास आिण समदतची दी

नसयामळ आह या वनाचा भाग कमी

होव लागला आह वाढत औोगीक

आिण याया अितमणामळ अजन कती

वतोड होवन वनाला आपयाला

मकाव लागल ह सागता यणार नाही

ताडोबा ाकप पिमघाट आिण

दशातील इतर वन यात होणारी घट कमी

कन जगलाच वाढिवण आवयक आह

ह ओळखन वारोपण सामािजक वनीकरण

या योजनाची अमलबजावनी कन

महाराातील डगरपा आिण पडीक

वनजमीन ावर मोा माणात

वलागवड हाती घवन ितच रण

करयाची जबाबदारी घयासाठी ापक

माणात वदडी चार मोिहम राबिवण

आवयक आह तरच वनीकरणाच िनसगाच

सवधन आिण रण होईल हीच काळाची

गरज आह

भारतीय सकतीत ाचीन

काळापासन ना गहा डगर वन िविश

व काही ाणी इ दवासाठी राखन

ठवयाची परपरा आह यातली चिलत

असणारी परपरा हणज दवराई- दवासाठी

राखन ठवलल पिव वन िपान िपा ही

वन या-या ठकाणया थािनक लोकानी

तथील असलया ढी परपरा सकती या

गोमळ टकवन ठवली आताया

अदाजानसार सपण भारतात िमळन अशा

छोा-मोा वनाची सया समार ३

लाखापा जात आह दवाया भीतीन अशा

वनामय तोड कली जात नहती तोड

कयास दव कोपल आिण कठोर िशा दईल

या भाबा समजतीपोटी तथील वनसपदा

वषानवष सिथतीत राखली गली िनसग-

अयासकानी दवराईमधील दमळ

वनपती औषधी वनपती याया िवतत

नदी कया परत जोमान वाढणार

शहरीकरण तण िपढीमधील कमी होत

चाललला िवास यामळ अनक दवराया न

होऊ लागया आहत

उनहायात जागोजागी पाणी

िवकत याव लागत असयाची िथती आह

यावन भिवयात पायाच भीषण दभय

असयाच दसत वन जिमनीला घ धन

ठवतात व पयायान पायाच ोत िजवत

राहतात यामळच वन वाचली तर पाणी

वाचल वनाच आयय मानवासारख असाव

मानव व झाला क याची जागा नव तण

मानव घत असतो यानसारच जया

झालया झाडाची जागा नवीन झाडानी

घयाची गरज आह

जगातील जवळपास 100 पा

जात दशामय

जागितक

पयावरण दन

साजरा करयात

यतो यामागील मय उय इतकाच क

जगातील यक माणसामय

पयावरणािवषयी जनजागती करण आिण

सपण राान पयावरणाबाबत पढाकार घण

असा आह जागितक पयावरण दवस

वगवगया पती साजरा करता यऊ शकल

जगातील यक न सहकाय कन

वाढत काबन डायऑसाईडच माण कमी

होऊन ऑसीजनच माण वाढयास नच

मदत होईल हवामान बदलातील फरक

लात घता िशतगहातन िनघणाया लोर-

लरो काबन (CFC) वायच माण कमी

करण आवयक आह पयावरणािवषयक

जनजागती करयासाठी आज सभा समलन

चचासाच आयोजन करण गरजच आह

घनकचयावर शाो पतीन या

कन याची िवहवाट लावण घातक वाय

गळतीला आळा घालयासाठी कडक

उपाययोजना करण कारखायाया

धराातन तसच वाहनामधन होणाया

उसजनाची रासायिनक तपासणी व

यावरील उपाय याच काटकोरपण पालन

करण

सरोवराच सरण व सवधन तसच

सरोवरातील वयजीवाच सरण व िवकास

यावर भर दऊन याच महव जनमानसात

पटवन दयासाठी चचास आयोिजत करण

नाच दषण शहरी साडपायामळ होत

असयान या िवषारी बनत आहत यासाठी

या ठकाणी पाणी शीकरणाची यणा

उभारण आवयक आह पयावरण व

दषणासदभात क व राय शासनान समत

कलया अिधिनयम व िनयमावलीच

काटकोर पालन करण याकारच वगवगळ

उपम राबिवयास आपण खया अथान

पयावरणाया समीया दशन वाटचाल

क यात शका नाही हातानी ज काम क

शकतो त काम इलीक उपकरणािशवाय

कराव शय असयास गरम पायाऐवजी

थड पायाचा वापर करावा लटीक

िपशाऐवजी परत परत वापरता यणाया

कागदी िपशा वापरयात ाात अ

आिण भाजीपाला लटीकमय न ठवता

अयिमिनयम पापात ठवावा पायाचा

गरवापर करण थाबिवला पािहज घरातील

म िहटरचा वापर न करता वटर घालन

इलीक ऊजचा वापर करावा यािशवाय

आणखी एक पाऊल पढ जाऊन पयावरण

सरण व सवधनाच काम करणाया

एखाा वयसवी सथच सभासद होऊन

पयावरण वाचिवयासाठी िविवध मोिहमा

राबवाात

आपला दश सव ात

गतीपथावर असताना आपण

पयावरणाया गतीकड डोळझाक कन

चालणार नाही िनसगावर अयाय होत

आह यामळ सनामी नरिगससारखी

सागरी वादळ भकप ढगफटी महापर

दकाळ रोगराई अशा अनक नसगक

कोपाना आपयाला सामोर जाव लागत

आह ह सव लात घऊन यक न

उपम राबिवयास पयावरणाचा समतोल

राखन आपण खया अथान समीया

दशन वाटचाल क िजात अवध

वतोड वाढली आह खाजगी तसच राखीव

वनात वाथासाठी छया पतीन

वतोड करयात यत काही थािनक

नागरक व वनिवभागाची छपी भाचारी

यामळ दवसदवस वतोड वाढली आह

गया सहा वषात १० हजार ९ एवा

वाची तोड झाली आह अनक वष व

तोडल जात असयान तशी वराजी उभी

करण कठीण बनल आह िझयात

जवळपास ५५ हजार हटर ावर राखीव

वन आह िजाचा बराचसा भाग हा

वनाछादत आह िजातील एकण

भभागाया ५९ ट भाग हा झाडझडपानी

स आह यात खाजगी व राखीव

वनातील ाचा समावश आह

िजात मालक वन असयान खाजगी

वनावर मोठी वतोड होत इधन

फनचरसाठी मोा माणात वाची तोड

होत िजातील एकण भागातील जगलात

मोा माणावर सागाच व आढळतात

डगर उतारावरील रचनमळ िहवायाया

उराधात व उहायात वणवा

लागयाया घटना मोा माणात होत

असतात यामय वनसपीचा हास होतो

यामळ नागरक व तोडण पसत करीत

असयान जगल उजाड होत आहत

दोडामाग सावतवाडी व कडाळ

तालयातील परसरातील वनात

थािनक लोकाकडन मोा माणात तोड

करयात यत आह वनिवभागातील

ाचामळ जगलातील वसपी कमी

होत आह साग या वाला परिजात

मोठी मागणी आह यामळ राखीव

वनातील वसपी तोड कन

परिजात पाठिवली जात आह यावष

एिल त सटबरपयत वतोडीची ६५

करण झाली आहत यात सागाची तबल ५

हजार ९५७ वाची तोड झाली आह

यामळ पयावरणाला धोका िनमाण झाला

आह लोबल वॉमगमय होणारी वाढ हा

सयाया गभीर ापक एक आह तो

यकाया जीवनाशी िनगिडत असन याच

दपरणाम सवानाच भोगाव लागत आहत

वतःया जीवनशलीत काही छोट-छोट

बदल कन लोबल वॉमग कमी करयात

यकजण खारीचा वाटा नच उचल

शकतो

sok

dumldkkr

18

शवार द २२ िडसबर २०१७

vatyh kkMh

ous okpok] ikZojk okpok

टम यवा कोकणात

महाराात हदवी वरायाच

सथापक छपती िशवाजी महाराज तसच

राजष छपती शा महाराजासारख

कयाणकारी राज होऊन गल सयधमाच

सयशोधक महामा जोितबा फल भारतर

डॉ बाबासाहब आबडकर यानी एका

सामािजक महायोयाच काय कल महारा

ही सताची परामी वीराची भमी हणन

सवाना ात आह लोकाना भिपथाार

ससकत बोिधत कल सकारत कल

महारााला सत ानर सत तकाराम सत

गोरोबा कभार सत सावता माळी सत

रोिहदास या सवानी भियोग सािगतला

सामािजक बोधन कल यानी धामक एकता

बधता सिहणता वाढवली उया

महारााला भिपथात ओवल लोकामधील

अधा समळ न करणार शरीर आिण

मनाची जळमट दर करणार निशबापा

वकावर यावर भर दणार कमयोगी सत

गाडग बाबा याची आज २० िडसबरला

पयितथी झाली यािनिमान याया

मवाचा हा आढावा

दव दव करत लोकाच सटणार

नाहीत कमकाड लोकाना अधोगतीकड नत ह

जाणलया गाडगबाबानी िवानवादी

दिकोनाचा सार आिण चार करायला

सवात कली समाजाची गती ही वछततन

होईल िशणातन होईल हरी हरी कन

कोणतही सटणार नाहीत यासाठी

लोकाना यवादी हाव लागल ह यानी

जाणल त फ िवचार माडणार कतनकार

नहत तर य िवचार आचरणात आणन

नतरच यावर भाय करणार होत

खापाातील गलोगली वत खराटा

फरवणार होत वछतया मोिहमचा

उपयोग जातीजातीतील भदभाव न

करयासाठीही यानी कला वछतच महव

यानी िवदभापासन खानदशापयत पिम

महाराापासन मबई कोकणापयत

कतनाया मायमातन पोहोचवल िशण

सावकारी दवस-नवस पशहया यासारख

िवषय घऊन मायबोलीत कतनाार समाज

बोधन कल

अधवर मतपजवर गाडगबाबा

बोच-या शदात मामकपण हला चढवायच

अर तमी पढरील जाता शगावल जाता पण

यो तमचा िततला दव बोलतो काय तमी

जवल पाणी िपल आस तरी इचारतो काय

याही पढ जाऊन त कतनातन हणतात असा

कसा तमचा दव क िनवद खात तर याला

हाडबी नाही मनत ह ऐकन काही लोकाना हस

यायच तर दव मानणा-याना राग यायचा पण

कतनाला बाया मल माणस गद करायच

ायापक मा म दशमख गाडगबाबाबल

िलिहतात गाडगबाबानी फ कपड धऊन

वछ कल नाहीत तर भारतीय समाजाच

मनही वछ कल

या गावात सत गाडगबाबाच कतन

असायच या गावात दवडी दऊन ामथाना

मािहती दली जायची या गावात जाऊन

दवसभर गया वछ कन सयाकाळी

याच गावात कतन करत असत कतनात

टाळ मदग खिजरी असायची एक उदाहरण

सपल क गोपाला गोपाला दवकनदन

गोपाला या धवपदाचा कतनात गाभा

असायचा बाबा ह धवपद हात उच कन

टाया वाजवत तालात हणत तसच कतन

ऐकणा-याना याच तालावर हणायला

सागायच मग दसरा िवषय घऊन पहा

कतनाला सवात होई त ामथाया

समाजातील अधवर टीका कन मवाळ

भाषत कथाकथन कन ोत आपलस करायच

याची भाषा गावाकडची व-हाडी भाषा

यामळ मल तल बावा लक पोरग अस शद

त कतनात वापरत असत यातला मम समजला

क लोक पोट धन धन हसन दाद ायच

असा हा वछतचा पजारी आधिनक समाज

सधारक आज इथ उा ितथ अगावर फाटया

चयाच कपड व पाणी िपयासाठी गाडग

घऊन आज एका गावाला तर उा दस-या

गावाला ना अाची ना जवणाची ना

झोपयाची फकर ज िमळल त खायच जथ

जागा िमळाली तथ झोपायच याना फ एकच

यास होता तो कतनातन लोकजागती

करायची यापायी यानी उया ससाराकड पाठ

फरवली यानी कतनातन समाज बोधनाच

महान काय कल ह काय त आजीवन करीत

रािहल

सत गाडगबाबा यानी लोकिशणाच

काय िवदभातील ऋणमोचन या गावापासन स

कल १९०८मय पणा नदीवरील

घाट सवधमयासाठी जातीसाठी

खला कला १९२५ला मतजापर

यथ गोरण धमशाळा व

िवालय थापन कल १९२७ला

पढरपर यथ चोखामळा धमशाळा

स कली

ग-िशयाची परपरा

याना माय नहती िशय गना

मदरामय बसवन याची पजा

करतो याची याना चीड होती

हणन त हणायच मी कणाचा

ग नाही अन माझा कणी िशय

नाही त सदायाया िवरोधात

होत यानी िशणाच महव

जाणल हणन आठ फवारी

१९५२ रोजी ीगाडगबाबा

िमशन थापन कल याार

यानी महाराभर िशणसथा व

अनाथ अपग याया

पनवसनासाठी यबकर

आळदी पढरपर इयादी ठकाणी

धमशाळा थापन कया

आचाय अ

गाडगबाबाबल आदरान एका

ठकाणी हणतात सहाला

पाहाव वनात हीला पाहाव

रानात तर गाडगबाबाना पाहाव

कतनात १९३१ला वरवड यथ

सत गाडगबाबाया बोधनान

पशहया बद झाली १९५४ मय

ज ज णालय परसरात यानी

धमशाळा बाधली बाबानी डॉ

पजाबराव दशमख याना

िशणसथाार िशणाचा

सार करयासाठी याया

कायात मदत कली

भारतर डॉ बाबासाहबाची सत

गाडगबाबाशी मबईला तसच पढरपरला भट

झाली पढरपरची चोखामळा धमशाळा सत

गाडगबाबानी डॉ बाबासाहब आबडकराना

अपण कली होती या आधिनक िवानवादी

सताचा डॉ आबडकर आदर करीत याना त

गसमान मानीत सत गाडगबाबानी आताया

तथाकिथत बाबा लोकासारखी अफाट सपी

जमवली नाही वतया मलीया नावावरसा

कोणतीही सथा कली नाही डॉ बाबासाहब

आबडकर यानीसा याया वारसासाठी

कोणतीही िशणसथा याया नावावर कली

नाही व सथाया मालमचा अिधकार दला

नाही या कारचा याग असामाय आिण महान

कमयोगीच क शकतात सत गाडगबाबानी

याया कायासाठी कणासमोर मदतीसाठी हात

पसरला नाही यानी कतनातन िवानवादी

लोकजागती लोकबोधनाच काय अखरया

ासापयत कल

सत गाडगबाबानी खरा रोकडा धम

सािगतला या धमाचा दहा कलमी कायम

समाजापढ ठवला भकयाना अ लहान

लकराना अ वती नसणा-याना वती गरीब

िवायाना िशण घर नसणा-याना घराचा

िनवारा आसरा काम नसणा-याना कामधदा

रोजगार अध अपग णाना औषध मया

ायाना अभय गरीब तण-तणच ल

जमवन दण दखी िनराश असणा-याना हमत

दऊन जगयाच बळ दण इयादी याच िवचार

आजही सामािजक यायाया दीन महवाच

आहत

एकदा मबईया भायखळा

माक टमय गाडगबाबाच कतन होत डॉ

बाबासाहब आबडकर आपया सहका-यासोबत

कतनाला गल कतन स होताच ोयापक

एकान याना िवचारल महाराज एक इचा

का यावर गाडगबाबा हणाल इचारा

मायबाप पण मल महाराज मन नका मी आपल

लक हाय बोलिवत धनीच बसलत तमया

पलीकड अस हणन यानी बाबासाहबाकड

बोट दाखवल डॉ आबडकर च जिमनीवर

बसन कतन ऐकत होत

लोकसत कमयोगी वरायमत सत

गाडगबाबानी ामवछता अिभयान स कल

कतनाार अधा समाजातील वाईट

चालीरीती िशणाच महव शतक-याची

सावकाराार होणारी फसवणक िपळवणक

जाितभद जाणन समाजाला यासाठी जागत

कल िवानवादी दिकोन दला यानी

दलया व राबवलया कायमाचा आदश ठवन

महारा सरकारतफ ामवछता मोहीम

सामािजक यायाया योजना चालवया जात

आहत या महान कमयोगी सताला याया

पयाितथीिनिम अिभवादन

sok

dumldkkr

19

शवार द २२ िडसबर २०१७

MumlGicirckr vkfk MumlDkr vatu kkykkjk lar

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

20

टम यवा कोकणात

ाचीन आिण अवािचन

काळापासन दयावदच सरित ठकाण

हणन िवयात असणारी वगला बदर पठ

िशवकालापासन सवण यग अवतरलया

वगयात दशोदशीमधन यणार ापारी

पठत पयटनाच ठकाण हणन आपला बदरी

माल या बदरावर उभा कन काही दवस

यथ िवाती घत पण आज वगला या

इितहासापासन फारच दर पोहोचला आह

ऐितहािसक परपरा लाभलल आिण

वातयलढय़ात चळवळीच एक क

असलल वगल शहर ह परातन काळापासन

ापारी उतारपठ व महवाच बदर हणन

िस अलीकडया काळापयत हणज

जवळपास १९५०पयत या ठकाणी

पोतगीज डच िटश यानी अिधराय

गाजवत िविवध मालाची वतची आयात-

िनयातीचा कोटय़वधी पयाचा ापार

कलाजलवाहतकचा माग थाबला अन

उतारपठ सपली दश-िवदशात नावाजलया

वगल बाजारपठला अवकळा यत गली यथील

उतारपठतील जया इमारती आजही आपया

इितहासाची सा दत उया आहत

ाचीन काळापासन ापारी मख

बदर हणन वगलन मोठ वभव अनभवल

आह ाचीन आिण अवािचन काळाच ह वभव

द लागयाजोग होत अदलशाही बहामनी

आिण मोगल या मलीम राजसत तसच

िशवकालात या सम बदरावर आपलच

वचव असाव अस यक साधीशानी य

कल अरब डच पोतगीज या परदशी ापा-

याची मययगात ापारी मालाची जहाज

वगल बदरात पोहोचायची हा ापार

ामयान ताबडा सम व इराणया

आखातामाग अरब ापा-यामाफ त होत अस

जपान िसलोन जावा समाा या ठकाणान

मालाची आयात करणारी परदशी ापारी

जहाज वगल बदरात यत या काळात वगल

बदर हणज सरित बदर आिण दयावदया

िवातीच ठकाण असच जण

भोजन आिण पायाची वथाच

यथ शाही आिण दमाखदार असायची

गलबतातन यणारा माल बाधयासाठी

वापरयात यणारी चटई गोणपाट याची

िनमतीचच क वगल बदर होत अयत

वत आिण टकाऊ माल यथ िमळायचा

मययगात अरब ापारी मोठय़ा माणात

यत दाभोळ गावाकड जाणा-या रयावरील

िनमसगा ह ठकाण या अरब मलीम ापा-

याच नमाज पढयाच ठकाण होत त ठकाण

आज नमाजगा या नावान सबोधल जात

सोळाा शतकातील डचाची वखार

इजाया लकरी तळ असलल वगला क प

यामळ वगलच महव लात यत मबईया

ॉफड माक टची छोटी ितक ती हणज

वगला यथील ॉफड माक ट ह याकाळया

अखड रािगरी िजाच हणज दिण

कोकणच महवाच ापारी क कॉथर

ॉफड माक ट आिण कलवटर ऑथर यानी

इस१८७६ साली ह ॉफड माक ट बाधल

या ॉफड साहबानी मबई आिण

कराची यथही वगल यथ माक ट कस असाव

यासाठी मॉडल माक ट उभारल आजही ह

माक ट दमाखात उभ आह

कोकण कना-यावर कारवार

रािजयापरनतर वगला ह ितस-या माकाच

मोठ ापारी बदर मानल जाई डचाच

ाबय या बदरावर असताना जपान-पाशया

या दशातगत ापार गोणपाट िमळयाच

मोठ क हणन वगलच आकषण असायच

पािमाय वाशानी या शहराचा उलख

ससकएनी असा कलला आह पव वगल

बदराचा ापार दिण-उर दोही दशाना

चाल सतराा-अठराा शतकात या

बदराच नाव गोामाण िस होत यथ

जपान िसलोन ताबडा सम इराणी

आखातातन जहाज यत

काळाबादादा गोडकर ह यावळच

िस ापारी िवलायती लाख पयाची

दशनी डी लगच वटवणार गहथ होत

मािणक चौक हा अहमदाबाद शहराया

नावाची ितकती आह इजी राजवटीत

टपाल तार ऑफस यथ उभारयात आल

दिण कोकणातच नह तर सपण

महाराातील पिहल तार ऑफ स वगल यथ

झाल

शवार द २२ िडसबर २०१७

osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

ह बदर भला या नावान ओळखल

जायच पढ याला फगला अस

हटल जायच सवात द रता या

ापारपठत होत आज त रत अद

वाटताहत कारण महामागाची सकपनाच

बदललीवाहनाची रचना बदलली

सयाया वगल शहराया मय भागापयत

अयत द पण लाब अशी खाडी पसरली

होती परदशातन यणारी मालवा ापारी

गलबत यथ थाबायची मोठय़ा ापा-याच

िवाती थान यथ शाही इतमामात सजलल

असायच सव सोई यथ हात जोडन

असायया दशोदशीया दयावदच सकड

होम यथ असायचयाच याच सवकरी

दास-दासी याचा सिम मलखच सस होम

हणनही ह बदर तहा िस होत

वगलच ४०० वषापवच ह वभव

आता कथन करताना एखाा

कपनािवलासात रगलया कादबरीसारख

वाटल जगातील सवात द रत असणार

आिण जगाया ापा-याच हाच शाही

िवातीथान समजल जाणार तशी दमदार

सवा परिवणार वगल आिण आजची

वगलची अवथा क ठ ह सवच

आयचकत करणार आह

पोतगीजाया पाठोपाठ दयावद

िनपण असलल डच सोळाा शतकात

हदतानात आल आिण यानी ापारात

पोतगीजाशी पधा स कली यातच

वगलतील बदरमाग आिण उतरपठला वाव

असयाच पान यानी िवजापरया

आदलशहाया परवानगीन वगल यथ इस

१३८ साली तीन हजार िगडर रम खच

कन कला पतीन बाधकाम असलली

तटबदीय डच वखार उभारली आज तथ

ही डच वखार भावथत उभी आह

ितथपयत खाडीचा िवतार मोठा होता

मोठमोठी गलबत यऊन या वखारीपयत

लागत असत या ितर वगल भागात

छोटी छोटी गोदाम होती याची रचनाही

िविश पतीनच हणजच पढन पािहल

असता छोटी पढी पण मागया बाजला

गोदामाची मोठी जागा असायची गोडकर

तडलकर याया अडतपठय़ा िस

यािशवाय अस कयक ापारी होत

यानी वगलया भरभराटीला मोलाचा

हात दला आजही या ापा-याचा वारसा

अणा उफ पढरीनाथ महाल याची ापारी

पढी साीदार आहिशवाजीराव कबल

याची ही पढी अितवात आह खरी परत ती

कवळ लमीपजनापरतीच उघडली जात

सयाया वगलतील रामर मदर त डच

वखारीपयत जाताना या पठया आकारात

उभा असलया इमारती दसतात सया

यथ दकान दसतात

जवळपास ८० त ८२ वष हणजच

सन १६८१-८२ सालापयत डचानी वगल

उतारपठत रान कोटय़वधी पयाचा

ापार कला मा यानतर याना वगल

कायमच सोडाव लागल आिण ही डच

वखार सावतवाडी सथानया तायात गली

ापाराया नावाखाली दाखल झालया

िटशानी या डच वखारीसह वगल-

उतारपठवरही कजा िमळवला यानी

वगलचा काही भाग तायात घऊन राय

कारभारासाठी वगल महाल तयार कला

ापाराया नावाखाली ओसरीला आलया

िटशानी काही काळातच वगलया

उतारपठवर आपली कमत गाजवायला

सवात कली घाटमायावन कापस धाय

व अय वत तथील ापारी बलगाडीन

घऊन वगयापयत यत आिण या वत

वगलतन जलवाहतकन हणजच िशडाया

मोठय़ा गलबतामधन मबई गजरात व अय

ठकाणी तसच परदशातही मालाची िनयात

होत अस

वगयात तहा अडत दकान खप

होती िटशानी यथील विवयता

िनसगरय परसर आिण ापारम जागा

पान ापारालाच आणखीनच गती

आणली या वगयाया ॉफड माक टमय

वत भाजी माक ट वत मासळी माक ट

अशी वथा आह बलगाडय़ा रयावन

जाताना माती उड नय हणन सकाळ-

सयाकाळ रयावर पाणी मारल जात अस

सपण बाजारपठत असलली गटार व

ओढय़ामधील घाण कचरा याचा नसगक

पतीन िनचरा करयाची रचना होती

तसच िपयाया पायासाठी ठरावीक

अतरावर हौदही उभारलल

होतगतवभवाया शोधात असणारी वगला

पठ सया अनक समयामधन जात आह

इितहासाया जोरावर आिण पयटनाया

मायमातन पहा एकदा ही बाजारपठ भरारी

घईल अस यथील ापारी सागतात

गाडीअा मािणक चौक व मबई

बाजार

वगल गाडीअा हणन भाग आह

या ठकाणी पव माल घऊन यणा-या

बलगाडय़ाचा तळ होता हणन याला

गाडीअा अस नाव चिलत झाल तसच

एका भागात िहर-मािणक तसच कपडय़ाचा

मोठा ापार चालायचा यामळ या

भागाला मािणक चौक हणायच तर

सयाया शहराया मिशदीपासन डच

वखारीपयत अडयाया मोठय़ा पढी होया

याठकाणी मालाची आयात-िनयात

चालायची हणन या भागाला मबई बाजार

अस हटल जायच

खारट रत

िशरोडा ह नाव ऐकताच पिहली

आठवण होत ती गावातील िमठाची िमठाच

उपादन व िव हा मोठा वसाय िमठाचा

सयाहही याच गावात झाला खळखळ

घगचा आवाज करीत आिण लाल मातीत

मीठ उडवत गावाकड जाणा-या बलगाडय़ाची

राग ह यथील वगळपण होतजण काही पाढ-

या श फटकासारया दसणा-या

िटशानाही मोिहनी घातली होती

िमठागरावर िटशानी कजा कन खास

चौया उया कया होया खारट रत

तहाला माहीत आहत का काही वषापव

िशरोडाकड जाणार सार रत खारटच

असायच कारण कोकणपय़ात सवािधक

िमठाच उपादन होत होत मीठ भरलया

खटारा गाडय़ाची सारखी जा-य असयान

रताया दतफा िमठाच सडच पडलल

असायच हगाम स झायापासन खारट

झालया रयाचा खारटपणा अजनही टकन

आह

सावतवाडी सथानया काळात

आजगावया िशराकडील ही एक वाडी नतर

या नावाचा अपश होत िशरवाडीच

िशरवडिशरोड ह एक नाव चिलत झाल

िमठाच उपादन व िव यासाठीच िशरोडा

ह गाव पवपासन आजपयत ओळखल जात

या गावाया पिमकडील भागात रडीकड

जाणा-या मागावर यावळी समार १००

एकरामय िमठाच २८ आगर होत यामळ

िमठाच उपादनही मोठय़ा माणात काढल

जाई समार १९ा शतकाया उराधात

यावळी याठकाणी काही ापा-यानी छोटी

पठ वसवली याच काळात हा भाग खाजण

जमीनच असयान िमठागर तयार कयाच

सािगतल जात

एक दोन हणता हणता मोठय़ा

माणात िमठाच आगर याठकाणी तयार

झाल यथील मीठ बलगाडय़ामधन

बळगावमय िवसाठी पाठवल जायच

दवसाकाठी जवळपास ६० त ७० बलगाडय़ा

मीठ घऊन रवाना होत िटश अिधका-यानी

ह िमठागर सथािनकाकडन खडाया

बोलवर आपया तायात घतल आिण या

िमठागरावर सा गाजवयास सवात कली

िमठाचा कारभार पाहयासाठी यावळच

कटम खात तनात कल (सयाच सॉट

ऑफस) याचमाण मीठ गावक-यानी

चोन नऊ नय हणन चौया उया कया

होया एक पायलीयावर कोणयाही

गावक-यान साठा क नय असा कायदा होता

जर कणाकड यापा जात मीठ सापडल तर

त मीठ चोरीच समजल जायच या चौयावर

पहारा दयासाठी िशपाई नमल होत

जवळपास २०० न अिधक िशपाई यावळी

तनात असायच या छोटय़ा बाजारपठत या

िशपायामळ मोठी गद असायची

याितर

आरदा ह यावळी

मीठ बदर होततथन व

सया रडीच ज जन

पोट आह तथ मबईन

गलबतान तादळ तल

व कापड यायच

करीवाडीतील आजो

घाटवळ याची यावळी

मोठी गलबत होती

िटश कारकदत

िमठाला बदोबत होता

खरा परत यापवही िशरोडय़ाची िमठागर

चचला होतीच चाचिगरीत कोकण कना-

यावन िमठाची चोरी करयाया घटना

होत यात िशरोडय़ाचा भाग सवदनशील

मानला जाई दिण कोकणातील फटक

िमठाची अनक ओझी यथन घऊन गयाबाबत

अनक यरोिपयन वाशाया नदी

सापडतात

िशरोडा गावाच ामदवत ीदवी

माऊली मदराशजारी जी सयाची

ामपचायतीची इमारत आह तथन

नायापयत पिहली छोटी बाजारपठ होती

या भागातील नाभी अजनही याची सा

दतात या भागाला यावळी कापना गली

हणन ओळखली जायची (कापाना हणज

कासकर पागम व नाटकर या दकानदाराया

आडनावातील आार याची घर व दकान

याठकाणी होती) नारळ कडधायतल व

कापड याचा ापार चाल बाजारपठत

यायाितर गनाथ आरोलकर खटखट

नाटकर भ राजा गवड नाना सावकार

पडवळ यायाही पढय़ा होया या

पढय़ामधन नारळ कापड याचा ापार

चाल कालातरान पढय़ामाण दकान वाढ

लागली ी दवी माऊली दवथानन काहना

वतावर दकान बाधयासाठी जमीन दली

होती नारळ उकड तादळ सपारी सक

मासळी या वत घाटमायावर िवसाठी

पाठवयाचा ापार चाल झाला

अद लाल मातीचा रता

असयान काद बटाट घऊन जाणा-या

बलगाडय़ा सया जथ माती मदर आह

याया शजारी थाबायया वातयानतर

माऊली मदरापासन नायापयत

बाजारपठया भागाला हदथान व

रयाया पलीकडया भागाला पाकतान

असही गमतीन हटल जायच याठकाणी

बाजार बद असा कधी नसायचा बदलया

काळानसार िशरोडा बाजारपठही बहरत

गली सॉट ऑफसपासन त थट एसटी टड

आवारापयत तर दस-या बाजन

हायकलपयत ही बाजारपठ िवतारली आह

सया बाजारपठत लहान-मोठी दकान

हॉटल िगरण सलन अशी समार २०० दकान

असन मछी माक ट व भाजी माक ट वत

आहत इितहासाया या भमीत आता

पयटनाया ययातन िशरोडय़ाची बाजारपठ

समीकड वळली आह

sok

dumldkkr

21

शवार द २२ िडसबर २०१७osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

sok

dumldkkr

22

शवार द २२ िडसबर २०१७

ातािवक

पव पािमायाना परातन

भारतीय सकतीबलची मािहती फ

िशकदराया काळापासनचीच होती हणज

इसपव ३२५ पासनची भारतीय वद-पराण

इयादमध दलया मािहतीवर याचा

िवास नहता पण ही परिथती २० ा

शतकाया सवातीला सधमधील मोहन-

जो-दारो व पिम पजाबातया हडपा यथील

सध-सकतीचा शोध लागयामळ बदलली

पढ फाळणीमळ ही दोही थान पाकतानात

गली वातयाीनतर भारताया

आक ओलॉिजकल सह िडपाटमटन नवीन

उखनन कन या सकतीया नवना जागा

शोधन काढया वगवगया यिनहसा व

कॉलज याच आक ओलॉजी (परातव) िवभाग

गोातील नशनल इिटट ऑफ

ओशनोाफ नशनल रमोट ससग एजसी

वगरनीही मोलाची भर घातली आह

कालीबगन धोलावीरा दायमाबाद लोथल

अशी अनक परातन थळ उखनन कन

शोधली गली ल सरवती नदीया पााचा

शोध लावला गला ारकला समाया

पायाखाली शोध घऊन परातन सकतीच

अवशष शोधल गल

लोथल

लोथल ह अशा परातन थळापक

एक महवाच ठकाण आह लोथलचा काळ

आह इसपव २४०० त इसप १९०० असा

लोथल ह आजया गजरातमधील अहमदाबाद

िजयामध धोलका तालयात आह

त खभातया आखातापासन जवळ

आह भारतात आिण जगात आज अनक

मोठमोठी बदर आहत

पण लोथल यथ जगातील सवात जना

डॉक (गोदी) आह आिण तो आजपासन ४४००

वषापवचा आह

बाप र

लोथल ह या सकतीला हली सध-सकती

कवा हरपन (हडपीय) सकती हणतात

या सकतीचा भाग आह खर हणज या

सकतीला सध-सकती हणयापा

सरवती-सकती कवा सरवती-सध

सकती हणणच अिधक योय ठरल सरवती

ही नदी काही सहकापवच ल झालली आह

हणजच आटलली आह ऋवदात या नदीच

वणन आह िहला नद कवा महानद हणत

इतक ितच पा िवतत होत ितचा उगम होत

अस िहमालयीन भागात िशवािलक

पवतराशमध आिण ती समाला िमळत अस

गजरातमधील खभातया आखातात सरवती

नदी ही नसती एक आयाियका नाही ितच

पवच पा नशनल रमोट ससग एजसीन

एरयल फोटोाफया ताया सहायान

शोधन काढलल आह व यात

आक ऑलॉिजट (परातविवद) ी हरभाऊ

वाकणकर याया चमन या ल पााया

मागावन वास कन आपली िनरीण

नदवलली आहत

सरवती नदीया आिण सध

नदीया तीरावर व आजबाजला तकालीन

सकतीया लोकाया वसाहती होया या

सकतीचा ापार आकशी व

मसापोटिमयाश याला आपण आज मय-पव

आिशया हणतो या भभागाशी होता

तकालीन मसापोटिमयन लोक सध-सरवती

सकतीला मलहा हणत असत सध

सकतीया थळामधील उखननात काही

ठकाणी रोमन नाणीही सापडलली आहत

यावन ह िस होत क या लोकाच रोमशी

कवा अनोतोिलयामधील (आजया टकमधील

एक भाग ) रोमन साायाशी ापारी सबध

होत अथात रोमची सकती यामानान कमी-

जनी आह याअथ रोमन-हरपन सबध ही

नतरया काळातली ( बधा लट-हरपन

पीरयड मधील) गो आह

साहिजकच परदशीय व दशातगत

ापारासाठी सध-सरवती सकतीला

बदराची आवकता होती व ती बदर या

लोकानी िवकिसतही कली सरवती नदीचा या

सकतीया वसाहतशी सबध असयामळ

खभातया आखाताजवळ एखाद बदर असणार

ह उघडच आह आिण त बदर होत लोथल

लोथल या नावाचा अथ थोडा शोध

लोथल या नावाचा अथ काय

अथात अित परातन काळी जहा लोथल ह एक

फळफळलल बदर होत या काळी याच नाव

अय काहीतरी असल पािहज पण अजनही

सध-सकतीची भाषा उलगडलली नाही

यामळ लोथलच जन मळ नाव कळण शय

नाही तहा लोथल ह नामकरण नतरया

काळात झालल आह ह िनित साधारणपण

लोथल नावाची उपपी अशा कार दली जात

ndash थल शदाचा अथ आह थळ अस सागतात

क गजरातीमध लोथलचा अथ आह

लोथ+थल हणज ताच थळ मताची

टकडी सधीमध मोहन-जो-दारो या शदाचा

मताची टकडी असाच अथ आह पहा थािनक

भाषतील शदावन कती अथबोध होतो त

हा अथ आधीच समजन घतला असता तर

कदािचत मोहन-जो-दारो लोथल वगर थळ

खप आधीच उजडात आली असती

परत माया मत लोथल या शदाचा

मताची टकडी हा अथ बयाच नतरया काळात

(हणज कदािचत आजपासन हजार-दीड हजार

वषापव ) तयार झालला असावा मला वाटत

क लोथल या नावाचा मळ अथ समजन

यायला आपयाला सकत भाषचा आधार

यावा लागल सकत भाषा वदक

काळापासन कबना याही पवपासन चालत

आलली भाषा आह सकतमय एक धात

(यापद) आह लख कवा लख (लोथलचा

काळ हा वयाकरणी पिणनीयाही फार आधीचा

काळ आह या काळात हणज वदक-

सकतमध कवा ाग-वदक सकतमध धात

कस चालत कवा याची काय धातसािधत

होत या गोी आजया सकतपा िभ

होया हणन आपण मयत मळ धातकड पा

या) या धातचा अथ हीएस आपट याची

सकत-इिलश िडशनरी दत तो असा To

Go To Move अथात िनघन जाण

थलातरत होण साधारणपण इसपव

१९०० या समारास तकालीन लोकाना

लोथल यथील वसाहतीचा याग कन

थलातरत हाव लागल इतर जाव लागल

लोथलला सोडन िनघन जाण ह नसगक

आपशी सबिधत होत आधीया काळात

परानी नकसान कल नतरया काळात नदीच

पाणी कमी झाल व नतर नदीया पाान

आपला मागच बदलला यामळ यानतर या

ओसाड पडलया शहराला इतर लोक लखथल

लखथल (अथवा लयथल लयथल

कवा लिखतथल लिखतथल) हणज The place from where the inhabitants have

moved away ( अथात या थळाला तथील

रिहवाशी सोडन िनघन गलल आहत अशी

वसाहत ) अशा काहशा नावान ओळख लागल

असाव

नतरया काळात हणज आजपासन

दोन-अडीच हजार वषापव पाली अधमागधी

शौरसनी महाराी पशाची अशा ाकत भाषा

पढ आया व यायापासन बदल होत होत

गया १००० वषामध सयाया आधिनक

भाषा िनमाण झाया सकत शदाच सोप प

बनिवयाची या पाकत भाषाची वी होती

याची काही उदाहरण पा या सकतमध

याना ाकत भाषा अस हणतात या

भाषामधच वतच नाव पाउअ पाउद

पाअड पाअड यामाण अपशामक आह

गौतम बाया मयम माग याला पालीमध

मिझम मग अस हणतात प च प मात

च मात महाराच महर धम च धम अशी

अनक उदाहरण दता यतील अगदी आजही

गजरातीमध उरायण ला उतराण व

बडोाजवळील कायावरोहण या थळाला

खारवण अस अपशामक शद सरास वापरल

जातात

वरील उदाहरणावन ह लात आल

असल क लोथलया जया थलनामाच

आजया २०००-२५०० वषापव ाकतात

अपशामक प झाल असणार थानीय

ाकतात ह नाव कदािचत लउथल लथल

लथल अस काहीस झाल असाव (या

भागातील भाषवर शौरसनी व पशाची याचा

परणाम झालला असणार कवा तथ कदािचत

पशाचीच बोलली जात असल परत पशाचीच

जवळजवळ काहच वाय उपलध

नसयामळ ह बदल आपयाला तकानच

कपाव लागतात) आिण याही काळाया

नतर काही शतकानी हणज आजया हजार-

दीड हजार वषापव त नाव लोथल अस बनल

असाव आता या सदभात आपण गजरातीतील

अथाकड फरनजर टाक या वर दललच आह

क लोथलचा जो सवमाय गजरातीतील अथ

मानला जातो तो असा आह ताच थळ

मताची टकडी या अथाचा सबध मताशी-

ताशी आह हणजच मरणाशी सबध आह

AElig

yksFky MkWd vkfk CcedillAumlqampljLorh sok

dumldkkr

23

जर इिलश-गजराती िडशनरी पािहली

तर आपयाला दसन यत क die

away याचा अथ असा दलला आह ओछ

थता थता ल थय हणजच कमी होत होत

ल झाल यावनही लोथलचा अथ प

होतो क अस थळ जथील रिहवासी कमी

होत होत ल झाल ितथ उरलच नाहीत

(हणज अय िनघन गल िवखरल)

लोथलची वसाहत

आपण लोथल या नावाबल पािहल

आता लोथल या वसाहतीबल जाणन घऊ या

लोथल ह थळ आखातापासन थोडस आत

आह नदीया तकालीन पााया त जवळ

आह याकाळी साबरमती (क सरवती)

नदी ितथन वहात होती अस हणतात आज

तथ लागन नदी तर नाहच पण जलिवहीन

शक दश आह लोथलच िवभाग अस आहत

जहाजासाठी डॉक (गोदी) गोदाम वतीसाठी

३ त ६-६ फट उच चबतर यावर वसाहत व

बाजार नदीया परामळ वतीला नकसान

पोच नय हणन चबतर बाधलल होत

वतीची अगदी विथत चौकोनी आखणी

कलली होती सरळ रषत रत होत घरातील

माडणी विथत अस िपयाया

पायासाठी िविहरी होया साडपाणी वान

नयासाठी नाल (नज) होत नायामध

कचरा साठ नय हणन सोय कलली अस वा

आजया िवान यगातील इसवी

सनाया २१ ा शतकातील िवकिळत

अविथत वाढलली शहर वाकाितका

पसरलया झोपडपा दाटीवाटीन िचकटन

उया झोपा उघडी गटार जिमनीवन

वाहणार साडपाणी या सव पाभमीवर

सरवती-सध-सकतीतील विथत

आखलली व वछ ठवली जाणारी शहर व

यातील घर ापारासाठी डॉक व गोदाम ह

सव पािहल क या परातनकालीन लोकाच

कौतक करावस वाटत आिण आजया आपया

तथाकिथत सधारलया आधिनक समाजाची

कव करावीशी वाटत

लोथलची गोदी (डॉक) व तकालीन

तान

लोथलला भट दणाया लोकाना खास

कन ह सागयात यत क हा लोथलचा डॉक

(गोदी) सयाया िवशाखापम यथील

हदथान िशपयाड या डॉक एवढा आह

असा डॉक ४४०० वषापव बाधला जाण ही

आयकारकच गो आह हणन आपण थोडस

या डॉकबल जाणन घऊ या हा डॉक नदीया

पााला मानविनमत नायानी (कनॉलसन)

जोडलला होता एक कनॉल पाणी आत

घयासाठी (इनलट) व दसरा पाणी बाहर

सोडयासाठी (आऊटलट) नदीया पााशी

हा डॉक थट (डायरट) जोडलला न ठवयाचा

फायदा असा होता क नदीतील गाळापासन

याच रण होत अस डॉकचा आकार

िपझॉइडल होता (हणजच चौकोनी याची

एक बाज दसरीपा मोठी होती) यामळ

जहाजाना आतमध यण अिधक सोप होत

असाव डॉकची उर-दिण लाबी होती

साधारणपण ७१५ फट तर पव-पिम लाबी

होती साधारणपण १२१ फट भरतीया वळी

जहाज थट या डॉकमध वश क शकत असत

डॉकला एक लाकडी

ार होत ज वर-

खाली करता यत

अस यामळ

ओहोटीया वळीही

डॉकमध पाणी थाबन रा शकत अस याचा अथ

असा क तकालीन लोकाना भरती-ओहोटीच

चागल ान होत या डॉकमध आतया बाजन

भीत भाजलया िवटाचा थर होता

बाधकामाला पपणाही यावा व पाणी बाहर

िझरपनही जाऊ नय अशी ही वथा होती

भाजलया िवटा बनिवयाच ान सध

सकतीया लोकाना होतच घरातही व

नजसाठीही िवटाचा वापर यानी कलला आह

डॉकचा हा आकार बाधकामाची पत पाणी

आत-बाहर यया-जायाची पत पाणी आतच

थाबवन ठवयासाठी वर-खाली करता यणार

दार या सव गोी ४४०० वषापवचा काळ

लात घता कौतकापद आहत तकालीन

सकतीजवळ भरती-ओहोटी इयादी

मरीटाइम गोीच ान तर होतच पण

अिभयािक (इिजिनयरग) तानही होत

ही गो नच महवाची आह

मका

लोथल यथ आता उखननाजवळच

एक अितम वतसहालय आह िजथ

तकालीन वतच दशन माडलल आह यातील

एका वतन माझ खास ल वधन घतल आिण

ती होती एक मका (अगठी) आपयाला

माहीतच आह क रामायणात रामान

हनमानाला सीतला दाखिवयासाठी वतची

मका दली होती असा उलख यतो यावर

काहनी अशी टीका कलली मी वाचलली आह

क परातन भारतीय सकतीला मका

बनवयाया कलच ान उपलध नहत परत

लोथलमधील मकन आपयाला ह प

दाखवन दल आह क वातवात ४०००-

४४०० वषापव ही कला आपयाकड नच

होती वतत ही परातन सध-सरवती

सकतीच अितशय गत अशी सकती होती

समारोप व

िशकयासारखा

धडा

मबई ३५०-

४०० वषान

अिधक जनी नाही एक मोठ बदर हणन तर

मबई यानही अवाचीन आह या सदभात

पािहल तर इस पव २४०० त १९०० या

कालावधीत लोथल फळफळल होत या गोीच

महव अिधक जाणवत ४०००-४४०० हजार

वषापव हणजच आपया २००-२२५

िपापव ( हो २०० न अिधक िपापव

) भारतात एक गत सकती होती एवढच नह

तर जगातील सवात जना डॉक भारताया

पिम कनायावरच लोथल यथ होता ही

अिभमानाची गो आह

लोथलपासन

आपण काही धडा घऊ शकतो काय

होय नच अथातच आपया

शहराचा ल-आऊट िनयोजन या गोीचा आपण

अिधक िवचार करायला हवा हा तर

िशकयासारखा महवाचा मा आहच पण

यानही अिधक महवाची गो हणज या

काळातही वड- लास डॉक बाधयाइतक

गत असलल व ५०० वष वसलल लोथल ओस

का पडल याचाही आपण अयास करायला

हवा पराचा िवचार कनच वती ६ फट

उचीया चबतयावर वसवली गलली होती या

सकतीचा भरती-ओहोटीचा अयास होता

ितला पर कती उचीपयत जातो ह नच

माहीत असल पािहज व या िहशबानच या

लोकानी चबतर बाधल असल पािहजत तरीही

परानी नकसान झाल याचाच अथ असा क पर

याया अयासापा व आधीया अनभवापा

अिधक उच-उच उठ लागल असणार याच एक

महवाच कारण असणार पयावरणीय

बदलामळ झालल परणाम अथातच अशा

कारया परणामाची सध-सकतीतील

लोकाना कपना नसणार त बदल यायासाठी

अकिपत होत पयावरणीय बदलाचा दसरा

मोठा परणाम नावर झाला सरवती नदी

ल झाली इतर नावरही सकट आल काही

आटया काहनी पा बदलली यामळ

लोथलच काय सगळी सध-सरवती सकतीच

न झाली कवा सपणपण िवखरली गली ती

इतक क जर िविवध उखनन झाली नसती

तर अशी एखादी गत सकती भारतात

परातन काळी होती हही कदािचत आपयाला

ठाऊक झाल नसत

आज आपयाला पयावरणाच

परणाम-दपरणाम माहीत आहत लिशयर

(िहमना) लहान-लहान होत चालल आहत

गगा नदीही काही शतकानी आट शकल (पव

सरवती ल झाली तशी)

पयावरणत िवानाधारत-

भाकत करत आहत क काह दशकानी कवा

एखाा शतकात समाची पातळी बरीच

वाढल आिण यामळ समकाठावरील

मबईसारखी जगातील अनक शहर धोयात यऊ

शकतात बड शकतात जगातया अनक

सकतमय ाचीन काळातील पराया कथा

आहत जशी नोहा(नोआ)ची कथा

भारतातही आपयाला मन आिण महापराची

गो चागली परचयाची आह ीकणाया

काळात ारका नगरी पायात बडाली हा

महाभारतातील उलखही आपयाला माहीत

आह समाची पातळी पव वाढली तशीच ती

भिवयातही वाढणार आह पव शहर व भभाग

पायाखाली बडाल तसच भिवयातही होणार

आह आिण याची कपना आता आपयाला

आधिनक तानामळ आधीच आलली आह

मग आपण सावधान असायला नको का जया

सकतकडन व लोथलसारया वसाहतकडन

धडा घऊन आपण पयावरणािवषयी अिधक

सजग असायला हव नाहीतर एक दवस

आपलीही लोथलसारखीच िथती होईल तहा

सावधान

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqOgravekrdquok l- ukbZd]eqacbZ

laLd`rhph olkgr

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

टम यवा कोकणात

गतीची अनक मायम आहत मा

याचा शोध घतला पािहज याना यशवी

हायच आह याया मनात िज आह याना

जगात कोणताही उोग-वसाय परका

नाही आधिनक काळात िवकिसत झालला

असाच एक वसाय व या वसायावर

आधारत करअर हणज मयशती शिणक

पातळी कमी असली तरीही ह करअर तही

क शकता

माणस याया उातीपासन

वतच जीवन सलभ करयासाठी धडपडत

आलला आह शती ह तर सवातीपासन

याया जगयाच मायम आह शतीची

सवात िनसगातन िमळणा-या कदमळ आिण

फळावर जगयापा आपण वतच अधाय

िनमाण का क नय या िवचारातन झाली

असावी यािशवाय माणस समातील आिण

गोडय़ा पायातील माशावर उपजीिवका क

लागला आिण त याच आवडत खा बनल

यानतर आपणच माशाची पदास का क नय

हा िवचार तयार झाला आिण यातनच सवात

झाली एका अयत सदर व फायदशीर

वसायाची मयशतीची

मयशती हणज किमरया

नसiacuteगक वातावरणात कली गलली माशाची

पदास मयशतीची सकपना माशाच

पनीवन कस होत याचा अयास कन

यासदश िथती िनमाण कन दयातन झाली

आह उम मयशतीची अयास हा कणा

आह मयशती क पाहणा-यान अगोदर

उम माशाची पदास कशी करता यईल याकड

ल दण गरजच आह

मयशती हा वसाय का

मास हा अनकाया जवणातील

आवडीचा पदाथ नह काही जणाया

जवणातील जीव क ाण मास चव घऊन

खाणार यासाठी िविवध जागा उलथन

पालथन टाकणार खवय कमी नाहीत समात

माशाची पदास चड माणात होत मा

खायाजोया माशाची सया कमी होत

असयाच कोळी लोक आजकाल बोलत आहत

जगभरातील अतोनात मासमारीमळ आिण

समातील वाढया दषणामळ माशाया

सयत घट होत आह या तलनत खवय वाढत

आहत यामळ िजभच चोचल परवताना या

वसायाची एक नामी सधी चालन आली आह

मयशती ातील ाथिमक

अयास यासाठी आवयक आह मयशतीच

दोन कार पडतात

गोडय़ा पायातील

िनम खा-या पायातील

गोडय़ा पायातील मयशती

गोडय़ा पायातील मास ह

कनारपी ितर इतर भागात चवीन खाल

जातात िवशषत उर महारा आिण उर

भारतात याना चड मागणी आह याितर

गोातील परदशी पायानाही त आकषित

क शकतात कोकणातील माणसाला कदािचत

म कमी असल मा चवीत बदल हणनही हा

खायासाठी पयाय आह यामळ गोडय़ा

पायातील माशाना भारतातच

उम माक ट आह

िनयातीसाठी हा एक अितशय

उम पयाय आह ह ओघान

आलच

भारतात तीन कारच

मास ामयान घतल जातात

कोलबी

रो

कटला

याितर चौथा कार

लोकिय होत आह आिण यात

ब-याच सधी आहत तो हणज

पण रोहा भागात िमळणारा

िजताडा हा मासा यापक

सवाया वाढीसाठी लागणारी

यणा आिण कालावधी

जवळजवळ सारखाच आह

तसच सव मास एक एकाच

तयात घत ययासारख आहत

(पण हा सला नाही यासाठी िशण गरजच

आह)

आपण कोलबी उपादनाची साधारण

मािहती घऊ

गोडय़ा पायातील कोलबीला जबो

ॉस हणतात कारण ही आकारान मोठी

असत हणनच हॉटलामय िहला अिधक

मागणी आह एक कोलबी ६०० मपयत

वजनदार होऊ शकत काटक आह आिण रोगाला

सहजी बळी पडत नाही तलाव धरण यात

वाढवता यत अितर पाणी शती आिण इतर

कारणान ारपड आिण नापीक झालया

जिमनीत तळ खोदन ह उपादन काढता यत

उपादनाची पत

कोलबीया उपादनाचा कालावधी

साधारणत ८ मिहन असतो यात थोडी

अिनयिमतता असत सवात महवाच आह त

हणज उम तीच बीज कोलबीच बीज चागल

असल तरच उपादन िनरोगी आिण सदढ असल

बीज िविश वातावरणात आिण िविश

ठकाणी तयार कल जात रािगरी यथील

सागरी जीव शाीय सशोधन क ात ही िबज

िवकत िमळतात

तलाव आिण पाणी

तलाव साधारणत वीस गठपासन पढ

कतीही जागत करता यतो यापा मोठा करता

यईल मा मग उपादनाचा खच खप जात

होतो तलावाला एका जागी उतार असावा

पाणी बदलयास आिण उपादन बाहर

काढयास मदत होत तलावाया तळाशी

िचकण मातीचा लप लावावा पाणी हा अितशय

महवाचा घटक यातील ाराच माण पान

शाीय परीनतरच जागची िनवड करावी

तलावाची रचना माती साम पाणी ार अशा

तािक गोसाठी कषी िवापीठातील आिण

रािगरी यथील सागरी जीव सशोधन क ातील

त मदत करतात

क आिण राय शासनाया तळ

बाधकाम आिण िनमाणासाठी अनक कज

वपातील योजना उपलध आहत यात

साधारण २०-२५ अनदानाचा समावश आह

याितर मयशती क मयखा

उभारणी क यासाठीसा अनदानाया योजना

आहत कठयाही सरकारी बकत या योजनाची

मािहती िमळ शकत

खा-या पायातील मयशती

खा-या पायात टायगर ॉस या

समी कोलबीच उपादन घतल जात या

उपादनात पायाया गणधमात ाराच माण

अिधक असाव लागत याितर काही

ठरावीक बाबी वगळता साधारण या वर

उलखलया माणच आह फायदा असा क या

कोलबीला उपादन कालावधी ५ मिहन आह

यामळ वषात दोन उपादन शय होतात

एक हटर जागत साधारण एक लाख

िबज मावतात यामळ िमळणार उपादन

गोडय़ा पायापा दपट असत मा गोडय़ा

पायातील कोलबीया मानान याच वजन कमी

असत समी उपाद िवकास िनयात

ािधकरणकडन यासाठी अनक कारच अनदान

िमळत

शवार द २२ िडसबर २०१७

^eRLumlrh Oolkkpk uok ikZ

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkr

8

टम यवा कोकणात

कोकण दशात ऐितहािसक वात

आजही इथला इितहास लोकमानात जागत ठऊन

आहत अशीच एक वात हणज जलदगामधील

अभ कला रायगड िजातील जिजरा

यथील समात उभा असलला जिजरा

याकाळातील सागरी ापारी ातील मोठ

थान मानल जात

रायगड िजाया पिमला मड

तालका वसलला आह मडमधन चार पाच

कलोमीटर अतरावर राजपरी ह गाव आह ह

गाव खाडीया कनायावर आह यथन जिजरा

कयावर जायासाठी िशडाया होाची सोय

आह

जिजयाची तटबदी बलद आह याला

सागराकड ही एक दरवाजा आह अस एकोणीस

बलद बज आहत दोन बजामधील अतर ९०

फटापा जात आह तटबदीवर जायासाठी

जागोजाग पायया ठवलया आहत तटबदीमय

कमानी आहत या कमानीमय तड कन तोफा

ठवलया आहत जिजयावर ५१४ तोफा

असयाचा उलख आह यातील कलालबागडी

लाडाकासम व चावरी या तोफा आजही पाहायला

िमळतात

कयाया मयभागी सलखानाचा

भ वाडा आज पडया अवथत आह पायाच

दोन मोठ तलाव आहत कयामय पव तीन

मोहल होत यातील दोन मोहल मसलमानाच

व एक इतराचा अस होत पव कयामय मोठी

वती होती राजाय सपयानतर ती सव वती

तथन उठन गली

जिजयाया तटबदीवन िवतत दश

दसतो यात सागरातील कासा उफ पदग व

कनायावरील सामराजगड हही यथन दसतात

३३० वष अभ आिण अिजय रािहलया जिजर

महब पाहताना इितहासातील अनक पवाचा

आलख आपया नजरसमोन तरळन जातो

थोडा इितहासाचा अयास कन जिजयाला भट

दयास ती िनितच समरणीय ठरल असा हा

अजय जिजरा २० िसी साधीशानतर आलया

िसी महमदखान हा शवटचा िसी असताना व

या रायाया ३३० वषानी ३ एिल १९४८

रोजी भारतीय सघरायात िवलीन झाला

जिजरा हा शद अरबी भाषतन

आपयाकड ढ झालला आह अरबी भाषतील

जझीरा या शदावन तो आलला आह जझीरा

हणज बट या बटावर पव एक मढकोट होता

यावळी राजपरीला मयत कोळी लोकाची

वती होती या कोयाना लटा आिण चाच

लोकाचा नहमीच उपव होत अस तहा या

चायाना ितबध करयासाठी या बटावर

मढकोट उभारयात आला मढकोट हणज

लाकडाच मोठाल डक एका शजारी एक रोवन

तयार कलली तटबदी या तटबदीमय कोळी लोक

सरितपण रहात असत यावळी याचा मख

होता राम पाटील हा मढकोट बाधयासाठी

यावळी िनजामी ठाणदाराची परवानगी यावी

लागली होती मढकोटाची सरितता लाभताच

राम पाटील या ठाणदाराला जमानीसा झाला

यामळ ठाणदारान याचा बदोबत करयासाठी

िपरमरवानाची नमणक कली

राम पाटील आपयाला मढकोटाया

जवळही फरक दणार नाही याची कपना

िपरमनवानाला होती तो अितशय चतर होता

यान आपण दाच ापारी आहोत अस भासवन

आपली गलबत खाडीत नागरली राम पाटीलाशी

ह राहावा हणन दाच काही पप यान भट

हणन पाठवली यामळ राम पाटील खष झाला

िपरमरवानान मढकोट पाहयाची इछा

कली िपरमरवाना मढकोटात गला राी सव

कोळी दा िपऊन झगल असताना िपरमरवानान

बाकया गलबतामधन असलल सय तथ उतरवन

सवाची कल कन मढकोट तायात घतला

पढ िपरमरवानाया जागी

बहाणरवानाची नमणक झाली यान तथ भम

कला बाधयाची परवानगी िनजामाकडन

िमळवली सयाच ज बाधकाम आह त या

बहाणरवानान बाधलल आह पढ इस१६१७

मय िसी अबर यान बादशहाकडन वत सनद

िमळवन जहािगरी ा कली जिजरा सथानचा

हा मळ पष समजला जातो

जिजयाच िसी ह मळच

ऑिबिसिनयामधील ह दयावद शर काटक व

दणकट होत यानी ाणपणान जिजरा लढवला

अनकानी जिजरा जकयाचा य कला पण तो

यशवी होव शकला नाही छपती िशवाजी

राजानाही जिजयावर वािमव िमळवता आल

नाही इस१६१७ त १९४७ अशी ३३० वष

जिजरा अिजय रािहला जिजयाच वशार

पवािभमख आह होडीन आपण वशारापयत

पोहोचतो या वशाराया आत एक उपदार आह

वशाराजवळ एक िशप आह बहाणखानाची

दपच या िचातन दसन यत एका वाघान

चारही पायात चार ही पकडलत व शपटीत एक

ही गडाळला आह अस त िच आह बहाणखान

इतर सािधशाना सचवतोच क तही ही

असाल मी पण शर आह या कयाकड वाका

नजरन पाहयाच धाडस क नका

या कयातील िसी सरदारानी हा

कला सदव अजय राखला िशवाजी

महाराजानी तर हा कला हतगत करयासाठी य

कयानिजक पाच सहा कमी अतरावर पदग

नावाचा मजबत कला उभारला होता पण तरीही

जिजरा जकण महाराजाना शय होऊ शकल

नाही

जिजयाची तटबदी बलद आह याला

सागराकड ही एक दरवाजा आह एकोणीस बलद

अस बज आहत दोन बजामधील अतर ९०

फटापा जात आह तटबदीवर जायासाठी

जागोजाग पायया ठवलया आहत तटबदीमय

कमानी आहत या कमानीमय तड कन तोफा

ठवलया आहत जिजयावर ५१४ तोफा

असयाचा उलख आह यातील कलालबागडी

लाडाकासम व चावरी या तोफा आजही पाहायला

िमळतात

कयाया मयभागी सलखानाचा

भ वाडा आज पडया अवथत आह पायाच

दोन मोठ तलाव आहत कयामय पव तीन

मोहल होत यातील दोन मोहल मसलमानाच व

एक इतराचा अस होत पव कयामय मोठी

वती होती राजाय सपयानतर ती सव वती

तथन उठन गली

जिजयाया तटबदीवन िवतत भाग

दसतो यात सागरातील कासा उफ पदग व

कनायावरील सामराजगड ही यथन दसतो ३३०

वष अभ आिण अिजय रािहलया जिजर महब

पाहताना इितहासातील अनक पवाचा आलख

आपया नजरसमोन तरळन जातो

मड जिजरा वरील आमण

यामाण भ रामचान लकवर

वारी करयासाठी रामसत बाधला यामाण

उसळया सागरामय ८०० मीटरचा सत सभाजी

महाराजानी बाधला जिजरा ९० नतानाबत

कला होता जिजरा कला हबशी िसी बधया

तायात होताया वळी जजीयावर िसी खरत

खान िसी कासम खान होत ह आकतन आलल

हबशी होत ह हबशी जजीयातन बाहर यायच

तटावरची माणस पकडायच याच कान नाक

कापायच कोकणातील बायका पाळावयाच या

जाचान ासलल लोक शभरायाकड आल आपल

सकट यानी राजाना सािगतल ह सगळ भयानक

कार ऐकन सभाजी राज खप ोधीत झालयानी

जिजरकर िसायावर आमण करयाच ठरवल

पण याना मािहत होत क जिजरा सरळ लढाईत

जकण अवघड होत कारण खवळलला सम या

जिजयाया मदतीला होता यामळ राजानी

ठरवल क या जिजराया पोटात घसन याचा

कोथळा बाहर काढला पािहजयाच बतासाठी

यानी बोलावण धाडल कडाजी फजद याला हा

कडाजी हणज िहरोजी फजदाचा मलगा आा

भटीत िशवाजी महाराजाच सग घवन झोपलल

िहरोजी सभाजी राजानी कडोजीया कानात

आपला बत सािगतला कडाजी आपया

सोबतीला ४० ५० मावळ घवन िनघाला आिण

थट जिजयाया िसी समोर आला आिण यान

िसी ला याची चाकरी वीकारयाची इछा

सािगतली िसी ला आयाचा धा बसला तो

आनदन गला कारण शभ राजाचा एक शर मावळ

याना यवन िमळाला होता िसी न याला आपली

चाकरी दली आिण मग काय कडाजी िसी ची

सवा क लागला पण या कडाजी या काळजात

वग

ळाच डाव होता याया शभ राजाचा कडाजी च

मन मा शभ रायाकड होत

सभाजी महाराजानी कडाजी ला

सािगतलला डाव असा होता क जजीयाचा सगळा

दा गोळा उडवन ायचा आिण याच धाडसी

डावासाठी यानी कडाजी आिण काही िनवडक

मावयाना जजीयात पाठवल होतदवस ठरला

सग परल गल कडोजी फजदाच साथीदार दयात

गलबत घवन उभ होत कडोजीची बायको सा

बरोबर िनघाली पण ितचा एक आह होता ितची

एक दासी होती या दासीला बरोबर घयाची

इछा यान कलीकोडोजीकड वळ नहता

यान बायकोची मागणी माय कलीमग ती दासी

पण बरोबर िनघाली मा ती दासी हणाली क मी

माझ कपड व काही समान बरोबर घवन यत ती

दासी कपड आणायला हणन गली आिण तीथट

िसी या दरबारा कड गली िसी ला ितन

मरााचा डाव सािगतला मग मा कडाजी

सापडल आिण मारल गल जजीया वरच सगळ

मराठ कापल गलपण यातला एक मराठा सरदार

कसाबसा वाचला होता यान जजीया वन

खवळलया समात उडी मारली आिण आपला

जीव मठीत धन कनायाया दशनपो लागला

कशासाठी जीव वाचवयासाठी नाही तो पोहोत

होता सभाजी राजाना घडलया दखःद घटनची

मािहती दयासाठी कारण सभाजी महाराज वाट

बघत होत कडोजी चा डाव यशवी होयाची

अखरीस तो मावळा कनायावर पोहोचला यान

घडलली हककत शभ राजाना सािगतली तसा शभ

राजाना फार मोठा धा बसला कडोजी फजद हा

एक शर आिण थोर सरदार तर होताच पण याना

खप जवळचा होता राजाया डोयातन अ

ओघळल पण राजाला भावनािववश होवन चालत

नाही शभ राजानी ठरवल क कडोजी च बिलदान

साथक लावायच यानी वीस हजाराची सना

आिण तीनश गलबत घवन राजानी जजीयावर

आमण कलआिण मग कडाडल सभाजी राज

डागा तोफा कयावरमग मा कनायावन

सभाजी महाराजाया तोफाचा मारा स झाया

मरााया तोफा आग ओक लागया

मरााया तोफाच गोळ कयावर पोहोचत

होत िसीचा िशशमहाल चकणाचर झाला होता

पण ऐन वळी सम जिजयाया मदतीला आला

समाला भरती आली मावळ माग स लागल

पण शभ राज थाबल नाही यानी ठरवल क

समात सत बाधायचा काम स झाल सत आकार

घव लागला मरााया तोफाचा मारा स

होताचपण मग मा औरगजबान डाव साधला

याला कळन चकल क जर जिजरा मरााया

हाती लागला तर समावर सभाजी रायाची सा

यईल औरगजबान हसन अली नावाया

सरदाराला वरायावर चाल कन पाठवल हसन

अली हा औरगझबाचा सरदार ४० हजाराची

फौजघवन कयाण-िभवडी या माग रायगड या

दशन यव लागला होतायामळ नाईलाजातव ती

मोहीम अधवट ठवन महाराजाना वरायाया

रणासाठी रायगडाकड परत फराव लागल

शवार द २२ िडसबर २०१७

vldquos| taftjk vkfk fliacuteh jktoV sok

dumldkkr

9

अणा पावसकराया आबा

बागतया कलमावर फवारणी मारायला

असलया बबया सतार कान गावकर कशोर

आिण िशया चौककराला अणान

थटफट या पाटसाठी कामाितर

वगळ पाचश पय दल यामळ यावष

थटफट जोरात साजरी करायची अस या

चौघानी ठरवल फ िभया या चौघामय

बसणारा असयान पाटत पाचवा पाटनर

हणन याला यायच ठरल

दोन कलोची ॉयलर कबडी दऊन

जवणाची वथा बबया सताराया घरी

करयात आली उरलया पशात पिहया

धारची हातभी अधा िलटरया दोन

सोडयाया बाटया आिण फरसानची तजवीज

करयात आली कशोरया मागरात ३१

िडसबरला सायकाळी साडसात वाजताच

नवीन वषाया वागतासाठी बाबरवाडीतली

पचश स झाली

पाट िनदान रातरी बारापयत तरी

रगाक हयी कान गावकरान सवातीलाच

पाटच वप िवषद कल यावर िशया

चौककर कानला हणाला

अर बारापयत काय घ बसलस

मी तर हतय सकाळपयत रगवत बसया पन

रगचा सामान शवटपयत पराक हया

यची काळजी त क नको तीन

िपवरच खब हाडलल आसत कानन मािहती

परवली

हज मी यकटोच िपयत बस तमी

नाय िपतलास छा छा हय़का पाट नाय

हनत िपवची तर सगळय़ानीच िपवची

तका न काय हनाचा हा

िशयाया बोलयावर कशोरन याला

िवचारल यावर िशया हणाला

अर तीन खयात माजो घसो तरी

वलो होतलो माजा एकटयाचा हटलस तर

तीन खब मी सकाळपयत पर घन पन तमी

काय करतलास

िशया मायझया नवीन वशाची ही

पाट हा दा िप रयात लोळाचा

नाया लागलो तर आजन एक खबो

हाडया आज बार पाचपयत उघड

आसल तरी पावलची सवा चोवीस

तास चाल आसता हयी तवढी पी पन

सावकाश पी कानन िशया

चौककराला मौिलक सला दला

ठीक हा पन सरवात तरी

करया िशयान बोलयात वळ

घालवला नाही दरयान कशोरन दोन

काचची लास आिण तीन टीलची

लास माडली हातभीचा एक खबा

मधोमध ठवला सोडयाया दोन

बाटया आिण पायाची कळशी

बाजला ठवली फरसानची पडी

उघडली

िशया तजा गलास घी

कशोरन ऑडर दयावर िशयान

टीलचा लास उचलला

अर काचचा गलास घ ना

नको आपली काय तशी

िमजास नाया आपन टीलया

गलासातना पन िपतव कशोरला

बतक िशयाया या हरकतीची

कपना असावी यामळ तो

याला हणाला

िशया हयसर

िमजासीचो नाया

टीलया गलासातना कती दा िपतव ता

कळना नाय हणान त तो गलास घतलस हय़ा

आमका चागला कळता पन आमका फसवलस

तरी सोताक फसव नको

कशोर पारटीया सरवातीकच

माजो मड घालव नको तका सागान ठवतय ही

फकटची आसा हणान मी तका सागनय नाय

पन सोताया पशाची दा मी रोजच िपतय

िशयान आपया भाषत जरब आणयावर कान

गावकर हणाला पाटत रगाचो बरग नको

हसत-खळत थटफट साजरी करा अशा कार

बोलणी करत यात राी आठ वाजता

लासाला लास िभडली

दहाया अगोदरच आणलल तीन खब

जिमनीवर झोपल पण या पाच जणापक एकही

या झोपलया खयाबरोबर आडवा झाला

नाही कशोरन आणखी दोन खब आणल

जसजशी दा चढत चालली तसतसा गपानाही

रग चढायला लागला यायावर माणस खर

बोलतो याचा यय याही पाटत दसन आला

कारण बबया सतारान हली आपली

बायको आपयाला जवळ घत नाही याची

भाडाफोड याच पाटत कली आिण ितयावर

कणीतरी करणी कयाचा सशय कला पण

मनात असनही कशोरन िवनाथ पराडकर

वारणी मारतो याला बबया करणी समजतो

अस चकनही सािगतल नाही

चार-पाच पग पोटात गयावर

िशया चौककर हणाला कान फकटया

पशात दा चढना नाय हय़ा माका आता चागला

समाजला कसा काय कानन िवचारल

कसा काय हज अर दोन-चार वळा

मी बायकोच पश ढापलय आनी यची दा

िपयालय पन एकदाव माका दा चढली नाय

मग ही फकटची दा कशी चढली कशोरन

सडतोड कला

कशोर दा चढना

कशाक हतत तका

हायती हा मी जवा

जमनीक ढास मारीन

तवाच दाची नशा चढली समजचा पन चार-

पाच पग मान आज माजी दोही तडा

आपापया जायारच आसत िशयाया

िवनोदावर सगळय़ानीच हसन याला दाद

दली

पन कान हली दारयचा लयच

होत चला असा माका वाटता ययामळा

उापासना आपन िपना कमी करायचा फ

आठवडयातना दोनच यळा िपयायची कशोरन

नवीन वषाचा सकप बोलन दाखवला

अगदी माया मनातला बोललस

कशोर तका सागतय हय़ा रोजया दारयमळा

पसो तर पसो जाता तयतीवर परनाम आनी

घरातयाची बोलणी खावची लागतत ती

यगळीच कान गावकरान दा िपयाच

महवाच तोट सािगतयावर यामय आणखी

भर घालत कशोर हणाला आनी दारयमळा

यळ कती जाता हय़ची कपना हा तमका अशी

एकादी मफल जमली तर दोन-तीन तास जातत

आनी मफल जमवची गरजच काय पावलकड

बसलव तरी कोनतरी भटता आनी बापसाकडच

गोी इयार आपोआप मफल रगता बरा दा

तडाक लागयार झोप लवकर लागता

सकाळी नाय उतारली तर पहा

डोया जड मग हथनातना उठवत नाय

उठला तर उतारो हयोसो वाटता ययात

पहा यळ जाता आता माका सागा हय़यात

कती यळ फकट गलो कशोरया

दापराणावर बबया हणाला बबया बरोबर

बोललस त एवढया यळत दसरा कायतरी काम

कलव तर शभर-एक पय सट शकतत त

कोनाया बापसाच

जच पश ययाच बापसाच िशया

चौककरान गभीर िवषयात थोडासा िवनोद

कयावर कान यायावर जाम भडकला आिण

हणाला िशया बवडया तका सगळीच भकस

वाटता दा िप हाडा समशानात गली तरी

तका यचा काय नाय मग हय़यार उपाय तरी

काय िशयान लास तडाला लावत कला

उापासना आठवडयातना एक कवा दोनच

यळा दा यायची फ बधवारी आनी

रिववारी सगळय़ानी आपापया गलासावर

हात ठ शपत घवा कान गावकर अगदी इरला

पटला होता इतयात कशोरचा मोबाईल

वाजला आिण बबया हणाला सय हा अगदी

टायमात रग वाजली दरयान कशोरन

मोबाईल कानाला लावला पलीकडन नाना

पोवार बोलत होता याया बोलयावन

कशोरया चह-यावर आनद पसरत चालला

होता सगळ जण कशोरचा बदलणारा चहरा

याहाळत होत थोडया वळान यान मोबाईल

बद कला आिण हणाला अरआनदाची बातमी

नाना पोवराक आज आकडो लागलो सपान

होता पास पयाचा कट घतयान

ययामळा उा तो आमका पाट दताहा मी

फस कन टाकलय तमची काय हरकत नाया

ना

हय़यात आमची कसली हरकत

वशाया पयया दवसाक पाट िमळता हज

आपला भायच हणाक हया कानन पढचा पग

भन बबयाया अया झालया लासाला

िचअस कल एवढयात कठनतरी काळोखातन

शान मडकर कट झाला याची ती आगतक

एी पान बबयान िवचारल शान त हयसर

कसो र

अर कनकवलक गल होतय यटी

चकली हणान टरकान इलय रयातसन

जाताना हयसर परकाश दसलो आनी तमचो

आवाज इलो हणान हकड इलय आता

इयासारखा याक गलास मार बस कानन

याला नवीन वषाचा आह कला पण तो

िवनपण नाकारत कान हणाला नको पहा

कॉकटल होतला मी बारमधनाच दोन कॉटर

मान इलय काय हा जमनीचो एक यहार

कलय चागला किमशन सटला हटला उा

तमका पाट दवची अनायास हयसरच भटलास

हणान सागाक इलय शान पाटचा

हनशील तर आमचा आताच ठरला

हा उा नाना पोवाराची पाट आमी

फस कलव हया तर त पन उा य

पन तजी पाट परवा सोमवारी दोन

तारखक फस कन टाक

कशोरया बोलयावर शान

हणाला माजी काय हरकत नाय

दाचो ड आनी जवनाचा काय ता

ठरवा आनी माका सागा मी चलतय

आता लय उशीर झालो पण याला

थाबिवत कानन जबरदतीन याला

खाली बसवल आिण आपला रकामी

झालला लास याया पढयात

ठवला शानलाही मग थटफटया

दवशी याचा आह मोडता आला

नाही

नवीन वषात दाच माण कमी

कन आठवडयातल िपयाच वार

ठरवन दहा िमिनटही झाली नाही

पण नवीन वषाया पिहयाच दोन

तारखाना दोन दाया पाटय़ा फस

करयात आया

शवार द २२ िडसबर २०१७

ckGk dne

FkAEligVQLV ^ukbZV fiAringu ^rkbZV

मडल आयोग हणज काय याच

सरळ उर ायच झायास मडल आयोग

हा धमामळ मताय झालया ओबीसीचा

याची सामािजक साकितक व राजकय

ती बघयाचा आरसा होय ओबीसीमय

सामािजक व राजकय मागासलपणाचा

ितशोध घयाची मानिसकता िनमाण

करयाच काय करयाबरोबरच

जातीवथा व उवणयाचा साकितक

दहशतवाद हाच आमया

मागासलपणाया दरावथला कारणीभत

असयाची जाणीव थमताच मडल

आयोगामळ झाली

अशा मडल आयोगाची थापना

जनता सरकारन १९७८ साली

िबपीमडल याया अयतखाली कली

होती मागासवगयाया (ओबीसीया)

िहतरनाथ असलया आयोगान १९८०

मय आपला अहवाल सादर कला होता

परत अपावधीतच जनता सरकार पडल

यानतर ीमती इदरा गाधी व राजीव

गाधी धानमी झाल परत या दोघाही

धानमयानी मडल आयोगाचा अहवाल

था बासनात बसिवला होता १९८९

साली जनता दलाच सरकार सवर

आयानतर दवीलाल व भाजपन िनमाण

कलली कडी फोडयासाठी व यावर मात

करयासाठी धानमी हीपीसग

यानी राम मनोहर लोिहया व जयकाश

नारायण याची वपन पण करावयाची

आहत अस सागत ससदमय मडल आयोग

लाग करयाची घोषना कली मडल

आयोग लाग करयाच य जस

हीपीसग याना ाव लागत तसच य

बजन समाज पाच अय

माकाशीराम यायाही वााला जात

मडल आयोग लाग हावा हणन दशभर

चारसभा पदयाा काढन ायान दत

फरणार माकाशीराम ही या काळातील

एकमव होती त काहीही असो परत

आज ओबीसी समाजाला सामािजक ऐयता

व राजकय बळ ा झाल त मडल

आयोगामळच

मडल आयोगाया

अमलबजावणी नतरच िवघटीत मागास

जाती ा ldquoओबीसीrdquo ा एका शदाया

आवरणाखाली एकवटलया दसतात परत

याची ाथिमक सवात भारतीय

घटनमय अतभत कलया ३४०

कलमान १९५० नतर झाली भारतीय

सिवधानातील ३४० ा कलमानसार

अनजाती व जनजाती ितर

सामािजक व आथक दा मागास जाती

या दशात सहवास करतात या जातचा

शोध घण व याचा दजा उचावयासाठी

िविवध सवलती दयात याव अस यात

नमद करयात आल होत हा ldquo इतर

मागासवगrdquo कोण याचा शोध घयासाठी

एका आयोगाची नमणक करयाचा सला

दयात आला होता बाबासाहबानी घटनत

अतभत कलल ३४० कलम व यानसार

आयोग थापयास अनकदा सला दऊनही

जवाहरलाल नह कडन होणारी टाळाटाळ

बघन आबडकरानी दबावताचा भाग

हणन नह मिमडळातन आपया

मीपदाचा राजीनामा दला

बाबासाहबाया ा दबावानसारच १९५३

साली नह सरकारकडन थमच मागास

आयोगाची नमणक करयात आली ा

सगया घटनामानसार डाटर

बाबासाहब आबडकर ह ldquo ओबीसीrdquo ा

शदाच जनक तर ठरतातच परत

याहीपा ओबीसच ldquo उपकारकतrdquo ा

भिमकत अिधक दसतात

काका काललकर ह या इतर

मागास आयोगाच थम अय होत या

आयोगाला

अनजातीजमाती

वगळता अय मागास

जाती कोणया याच

िनकष ठरवन अय

मागास जातीची यादी

बनिवयाच काम

सोपिवयात आल होत

काललकर आयोगान १९५५ साली २३९९

जातीची यादी तयार कली ह जातीघटक

एकण लोकसयया ३२ होत १९६५

मय काललकर रपोट ससदया पटलावर

ठवयात आयानतर मागासवग या

शदाची ाया समाज व जात ह

िनकष माय नसयाच कारण दाखवन तो

फटाळयात आला या िशफारसी र

होयाला काललकर वतच जबाबदार

होत रापतीला वत प िलन

वतयाच िसफारिसशी असहमती

दाखवन अहवालच नाकारयाची यानी

मागणी कली होती काललकर आयोगान

प हटल होत क वतया

मागासलपणासाठी ा जातीच जबाबदार

आहत या जातीना सरकारी नोकया दण

चक असन अशा आरणामळ जातीवथा

अिधक बळकट होईल अस यानी

जोडलया परवणी पात हटल होत

एकणच दशाया जातीय सायात सधारणा

हाा ह काललकराना माय नहत

उवणयाची वचववादी वथा कायम

राहावी हाच याचा अतथ हत दसतो

जनता सरकारन िबपीमडल

याया अयतखालील नमलया

आयोगान इतर मागास समाजाची यादी

तयार करयासाठी सामािजक िशण व

आथक या ावर ११ माची बदवली

तयार कली होती आयोगान हद

धमयाबरोबरच इतर धमातील मागास क

याचा परपरागत वसाय हा हद

धमयासारखाच आह अशाचाही िवचार

कला हा आधार घवन आयोगान ३७४३

जातीना मागास गटात िव कल अशा

जातीची सया एकण लोकसयया ५२

ट होती काललकर आयोगान तत

कलल माण ३२ ट तर राीय नमना

सवणन दलल माण ४० ट होत मडल

आयोगाला ाहनवाानी व

याया समथकानी मामच

वादत बनिवल होत दशभरात

दौर करताना आरण िवरोधी

गटाना मडल आयोगान कला

क तही मागास समाजाया

आरणाला िवरोध करता मग

तही मला साफ करणाया

दिलताया शभर ट आरणाला का

िवरोध करीत नाही तही दलीतातील

िवानाना पिडताचा दजा दयाची मागणी

का करीत नाही

हीपीसग सरकारन १९९०

मय मडल आयोग लाग करयाची घोषणा

कली यात ओबीसीना २७ ट आरण

दयाची तरतद होती ह माण सव

यायालयान १९६३ मय बालाजी कस

सदभात आरणाच एकण माण ह ५०

ट पा जात असता कामा नय या

िनवााया मयादला अनसन होत परत

दशात ५२ ट लोकसया असलया

ओबीसना २७ ट आरण ह तटपजच

हणाव लागल

मडल किमशन लाग होयाची

घोषणा झायाबरोबर दशात िवरोधाचा

आगडब उसळला होता या िवरोधाला

दशातील ट तसच इलािनक िमडीयानी

सदा उचलन धरल होत पोिलसाचाही

आदोलनकयाना सहयोगच होता कारण

िवाथ सघटनाकडन ldquoअदर क बात ह

दली पोलीस हमार साथ हrdquo अस नार

लावयात यत असत या आदोलनाची

िवषशत हणज आदोलनकयाकडन कवळ

ldquoदिलत जातीनाrdquo लय कया जात होत

या ओबीसी जातीना आरण लाग झाल

होत या जाती ा कोसो दर होया काही

ठकाणी तर ओबीसी तणच या आदोलनात

सहभागी झाल होत मडलाधारत आरण

ह आमया साठी नसन त दलीतासाठीच

आह असी ओबीसी समाज व ओबीसी

िवायाची मनोभिमका बणली होती हा

एक ओबीसी जातीचा व नयाया

अानाचा कळसच होतामागास जाती ा

भारतीय जनता पयाची(भाजप) होटबक

असयामळ त ओबीसी आरणाला िवरोध

क शकत नहत

sok

dumldkkr

10

शवार द २२ िडसबर २०१७

eaMy vkumlx o sok

dumldkkr

11

हणन भाजपान ितरपी चाल

खळली मडल आयोगाचा मा

उपिथत होताच कारसवा स कन राम

जमभमीचा मा उचलला व हीपीसग

सरकारचा पाठबा काढन घतला

भारत सरकारन अनजाती व

जमाती आयोगामाण ३४० ा

कलमानसार ldquoराीय मागास आयोगाचीrdquo

थापना कली आह हा आयोग हणज एक

कार यायालयच असत जातीिनवडी

मय याची भिमका ही शवटची असत

१९३१ साली िटीश सरकारन दरदी

दाखवीत जातीिनहाय जनगणना कली

परत वातयानतर मागास जातची

नमक टवारी कती ह मािहती

होयासाठी जातीगत जनगणनची गरज

आह परत सरकार त जातीय जनगणना

क इिछत नाही दशातगत दर दहा

वषानी होणाया जनगणनत जातीच दोन

कवा तीन रकान ठवयास सरकार का

घाबरत हा एक गभीर आह

जातीिनहाय राीय जणगननिशवाय

जातीिनहाय आरण ह १९३१ या

जनगणनया आधारावर लाग करन ह

गरलाग असन त उ जातीच षडय आह

राीय मागास आयोगान ओबीसीया

यादी मय कोणया जातीचा समावश

करावा यासाठी नीती िनधारत कली आह

जातीची िनवडया ही कठोर

परीणाची असली पािहज अनक जात

समहानी आयोगासमोर आमया जाती

ldquo मागासrdquo असयाचा दावा कला

आतापयत अज कलया ११२३ जातीपक

६७५ जातीना ओबीसीया मयवत

सिचत समािव करयात आल तर ४४८

जातीच अज फटाळयात आल

मडल किमशन लाग झायानतरया

काळात ओबीसीमय

राजकय जागती मोा

माणात झाली अनक

रायात ldquoओबीसी नतrdquo अस

लबल लागलल पढारी िनमाण झाल

ओबीसच वतच पही थापन झाल

तािमळनाड व कनाटक ह राय मा

अपवाद आहत कारण या रायाचा ओबीसी

राजकारणाचा इितहास हा मडलपवचा

आह उर भारतात मा लालसाद यादव

मलायमसग िनतीशकमार शरद यादव या

ओबीसी नयाचा उदय झाला तर

महाराात गोपीनाथ मड कमवीर जनाधन

पाटील याच नाव घता यईल

मडलचा आवश उर भारतात

जसा राजकारणात व समाजकारणात

दसला तसा तो महारााया कोणयाही

पटलावर दसला नाही महाराात ओबीसी

राजकारण यशवी होत नाही याच कारण

हणज वगवगळया जाती समहाची

वचववादी जातीय

मानिसकता

महारााया लोकसयत

तीस टयान अिधक

वाटा या ओबीस

जाितसमहाचा असला

तरी तो थािपत

राजकय वचवाला

आहान दव शकत नाही

महाराात मयत

कणबी माळी व तली ा

भावशाली जाती

ओबीसी घटक आहत

आबडकरी समाजामाण

सवमाय ओबीसीच

वत नतव महाराात

िनमाण होव शकल नाही

हा जातीवादी चहयाचा

परत परोगामी टभा

िमरिवणाया

महारााचा

चागलपणाच आह

उवणयाया वापरात

यणार छगन भजबळ व

गोपीनाथ मड ह कवळ वचववादी

जातीसमहाच िशलदार होत महामा फल

शा महाराज व बाबासाहब आबडकर

याचा वारसा चालिवयाची धमक आजया

कोणयाही ओबीसी राजकय नयामय

नाही

जात ही एक महवाची राजकय

वगवारी महारााया राजकारणात व

समाजकारणात पढ आली आह याचा

परणाम हणन जातीया आधार

सामािजक व राजकय सघटन बाधयाच

य मोा माणावर स झाल काही

का असना िशित व नोकरदार ओबीसी

वगाया सघटना व िवचारवत फल-शा-

आबडकराचा िवचार ओबीसीया घरात

पोहोचव लागल आहत आपयावर

कोणीतरी बौिक राय

गाजािवत याची जाणीव झाली

मयव मामदशमख हनमत

उपर (बवासी) जमिन कड

नागश चौधरी ावण दवर

दीप ढोबळ व राजाराम पाटील

याना झाली आजची ओबीसी

तण कायकयाची नवी

वचारक फळी ही भारतातील

समाजसधारनावादी

िवचारवताच िवचार वाचत

ऐकत व समजन घत जाती

थवर आधारत

किनवाची समाज वथाच

आपया दरावथस कारणीभत

आह ह ओबीसना कळल आह

१९८५ पयत मडल आयोगाया

अमलबजावणीस ठाम िवरोध

करणाया मराठा जात

सघटनानी अचानक आरण

मागण स कल आपला अिभमान माग

टाकन मराठा व कणबी एकच कस आहत

िशवाय सव मराठ ह मळात कणबीच आहत

यामळ आही ओबीसी आहोत असा

यिवाद मराठा जात सघटना क

लागया परत ओबीसी समाजाया िशित

तण िपढीन मराठा समाजाची ldquoओबीसी

समहातrdquo समािव करयाची कलली

मागणी धडकावन लावीत िवरोधाची

आदोलन कलली आहत

ओबीसी राजकारणाचा परणाम

हणन उर भारतात उ ाहण जाती

राजकय पटलावन ५० टयानी खाली

घसरया ससदतील ओबीसी खासदाराची

सया १९९६ पयत २५ टयानी वाढली

तर उ जातीय खासदाराच माण ४७

टयावन ३५ टपयत खाली घसरल (

जफरलाट २००३) उर दश व

िबहारमधील राजकारण ह यादव

जातीभोवती फरत असत याचा परणाम

असा दसतो क प कोणताही असो

मयमी हा ओबीसीच असन िनकड झाल

आह ही मडल आयोगान कलली सामािजक

ातीच नह काय ओबीसचा िनमाण

झालला हा राजकय फोस उ जाती

घटकासाठी धोकादायक होता ओबीसीया

चतनमळ राजसची स एकक हातन

िनसटयाची या स असतानाच ितला

ससदतील मिहला ितिनिधवाया

नावाखाली रोखयाया हालचाली स

झाया ससदमय कधीतरी मिहला िबल

पास होवन ५० ट उवणय मिहलाचा

ससदतील माग मोकळा करयात यईल

अस होण हणज मडल आयोगान परलल

समान समाजवथा िनमतीया बीजाला

जिमनीमयच मान टाकयासारख

होईल

शवार द २२ िडसबर २०१७

ckiw jkAringrukxiwj

vumlchlh pGoG

sok

dumldkkrशवार द २२ िडसबर २०१७

13sok

dumldkkrशवार द २२ िडसबर २०१७

12

नह-गाधी घरायाला बदनाम करयासाठी ज अनक

य कल जातात यातील एक हणज इदरा गाधी याच पती

फरोज गाधी ह मिलम होत आिण याच आडनाव खान होत असा

दावा कला जातो लोकाना साध सरळ सय पचवयापा गढ

दतकथा आवडतात यामळच याचा यावर चटकन िवास बसतो

वातिवक पाहता फरोज गाधी कवा नह-गाधी घराण मिलम

असत तरीही यात गर काहीच नाही पण मिलमषी वीया

लोकाना हा मा हणज न जाण कोण िवकत आनद दऊन जातो

कोण होत फरोज गाधी

फरोज जहागीर गाधी ( सटबर १२ १९१२ - सटबर ८

१९६०) ह भारतीय वातय सिनक पकार व राजकारणी आिण

एक खर ाचारिवरोधक होत फरोज गाधी ह दलीतील

नशनल हराड व लखनौतील नवजीवन या दिनकाच काशक होत

त रायसभच सदय होत आिण यानी सभागहात नहया

राजकारणाचा आिण रायकारभाराचा सतत िवरोध कला

फरोज गाधी ह भारताच पतधान इदरा गाधी याच पती

आिण सजय आिण राजीव गाधी याच िपता होत फरोज गाधचा

जम जया बॉब फोटमधया तहमलजी नरमन हॉिपटलमय

एका पारशी कटबात झाला याया वडीलाच नाव फरदन जहागीर

घाद (Ghandy) आिण आईच नाव रतीमाई (माहरच आडनाव

कोमीसरीएट Commissariat याया घरायाचा िटश

सयाला रशन परिवयाचा वसाय होता यावन ह आडनाव

पडल) होत (टीप जया पारशी घरायामधील लोक जहा

भारतात आल तहा याना आडनाव नहतीच हणन याना परत

आडनाव दली गली आजही ती वसायावन दसतात उदा

लोखडवाला दावाला) याच कटब मबईत खतवाडी मोहयात

नौरोजी नाटकवाला भवन इथ राहत अस याच वडील Killick

Nixon या कपनीत मरीन इिजिनअरची नोकरी करत असत याना

पढ वॉरट इिजिनअर हणन बढती िमळाली फरोज एकण पाच

भावडापक शडफळ होत याना दोराब व फरीदन जहागीर नावाच

दोन मोठ भाऊ आिण तहमीना कषाप व अल दतर नावाया दोन

थोरया बिहणी होया दिण गजरातमधया भडोच यथील

वाडविडलाया घरातन त कामधािनिम मबईला थलातरत

झाल होत याया आजोबाच विडलोपाजत घर आजही

कोटपारीवाड यथ आह

१९२० या दशकाया सवातीला विडलाया अकाली

झालया मयनतर याच कटब अहलाबादला थलातरत झाल

याया सोबत याची अिववािहत मावशी डॉ िशरीन कोमीसरीएट

या दखील होया या तकालीन सध ातात कराचीमय Lady

Dufferin Hospital यथ शयिचकसक हणन कायरत होया

ितथ याच मायिमक िशण िवामदर हायकलमय झाल व पढ

यानी िटश टाफ असलया एवग िन कॉलजमधन पदवी

घतली

१९३० मय कासन वातय सिनकाच वानर सना या

नावान कतीदल उभारल होत कमला नह (नहची सिव पी)

आिण इदरा गाधी याची फ़रोजसोबत पिहली भट याच एवग

कॉलजया बाहर वानर सना िनदशन करताना झाली यादवशी

कमला नहना उहामळ चर आली फरोज गाधी याया

मदतीला धावल इदरा आिण कमला नहसोबत झालया चचचा

परणाम हणन दसयाच दवशी कॉलज िशण सोडन यानी

वातय लात उडी मारली महामा गाधया आडनावावन

रणा घऊन यानी आपल आडनाव बदलन घाद(Ghandy) वन

गाधी (Gandhi) अस कल १९३० मय याना लालबहादर शाी

(तकालीन अहलाबाद िजहा कासच दशाय) याया समवत ९

मिहयाची कारावासाची िशा सनावली गली याना

शाीजसोबत फजाबाद जलमय डाबयात आल सटका

झायाबरोबर यानी तकालीन सय ातात (आजचा उर दश)

शती भाडपा माफ करयासाठी स असलया आदोलनात सय

सहभाग घतला १९३२ व ३३ मय याना आणखीन दोनवळा

कारावास भोगावा लागला यावळी त नहच जवळच सहकारी

हणन ओळखल जात

फरोजनी इदरा गाधना पिहयादा १९३३ मय

लासाठी मागणी घातली तहा या अवया १६ वषाया होया

हणन यानी फरोजना नकार दला यातच कमला नह यान

आजारी पडया याची सवा करयाया िनिमान फरोज याची

नह कटिबयासोबत जवळीक हळहळ वाढत गली कमला नहना

उपचारासाठी यरोपात नयाची तजवीज करण याची काळजी

घयापयत आिण मयसमयी याया शयजवळ असयापयत

फरोज गाधनी कमला नहची खप सवा कली याचा परणाम

हणन इदराशी याची भाविनक जवळीक वाढली आिण या

जोडयान १९४२मय हद रतीरवाजानसार ल कल

याया या लाला पिडत जवाहरलाल नह यानी

िवरोध कला अगदी गाधीजना मयथी करायला सािगतल पण

शवटी ह ल झालच ल झायावर अपावधीतच या जोडयाला

चल जाव आदोलनात सहभागी झायाबल अहलाबाद यथील ननी

मयवत कारागहात कारावास भोगावा लागला यानतरची चार-

पाच वष काहीशी सखद व कौटिबक वायाची हणावी अशी

होती याचदरयान १९४४ ला राजीव आिण १९४६ ला सजीव

याचा जम झाला

वातयानतर त इतर अनक कासया नयासोबत

अथायी सरकारमय १९५०-५२ मय सहभागी होत याचवळी त

नशनल हराड या दिनकाच

वथापकय सचालक बनल

१९५२मय पिहया साविक

िनवडणकत त रायबरली मतदारसघात

िनवडन आल व ससद सदय बनल इदरा

गाधनी यावळी दलीन यऊन याया

चाराची धरा साभाळली या सोबतच त

नहच कडव टीकाकार आिण ाचार

िवरोधी भिमका घयासाठी ओळखल

जाऊ लागल

वातयानतर अनक उोग

घरायाची राजकय नयाशी जवळीक

वाढली यातन अनक आथक गरवहार

होत होत १९५५ मय रामकण

दालिमया या बक व िवमा कपनी

सचालकान Bennett and Coleman

ही कपनी तायात घताना िनधी वतःया

खाजगी खायात वळता कयाचा

ाचार फरोज गाधनी उघडकस

आणला

१९५७ मय त पहा एकदा

रायबरली यथन िनवडन आल १९५८

मय एलआयसीमधया हरदास मा

घोटायाचा मा यानी ससदत

लावन धरला यावन नह

सरकारची वछ ितमा डागाळली

अथमी टी टी कणामचारी याना

याकरणी राजीनामा दयाची नामकची वळ

आली यावन इदरा गाधी आिण यायात काही

बबनाव झाला आिण मायमाना चवण करायला

मा सापडला

फरोज गाधी राीयकरणाच कडव

परकत होत एलआयसी आिण टको सारया

कपयाच राीयकरण करयाचा याचा आह

होता टको टाटाया मालकची होती आिण

टाटासा पारशी होत यामळ फरोज गाधना

पारशी समाजाया रोषाला सामोर जाव लागल

अयाकार ामािणक नत असणार फरोज गाधी

याया राजकय िवरोधकानासा अयत

आदरणीय होत

१९५८ मय फरोज

गाधना पिहला हाट ऍटक आला

यावळी इदरा गाधी िमत

हाऊस या पतधान िनवासात

याया विडलाजवळ राहत असत

यावळी या भतानया दौयावर होया ही

बातमी कळयावर दौरा अधवट सोडन या

भारतात परतया आिण फरोजना

कामीरमय िवाती व हवापालटासाठी घऊन

गया १९६० मय दसरा हाट ऍटक आयान

िवलडन हॉिपटल दली यथ याचा मय

झाला याच अयसकार अहलाबादमधील

पारशी समाज मशानभमीत झाल

अयारतीन भारतीय राजकारणातील एक

महवाचा दवा िनखळला

आज दशाया पतधान पदी एक गजराती

आह मोदना याम साद मखज याचा

जम आिण मय कधी झाला कवा वलभभाई

पटल याया अयिवधीला नह उपिथत होत या इितहासाच

मलभत ान नाही अथात सघाया शाखत िशकवया जाणाया

इितहासावर िवास ठवणाया सघोाच इितहासाच आकलन

यान अिधक असण शय नाही समयम वामी यानी फरोज

गाधी व इदरा गाधया वचारक सघषाला िवकतपण रगवन इदरा

गाधना बदनाम करयाचा य फसयावर फरोज गाधच

आडनाव खान होत अस सागयाचा किवलवाणा य स कला

आह बसय जनतला आजही फरोज गाधी अात असयानच

आजचा हा लखन पच फरोज गाधच घराण मळच गजरातच या

नायान राल गाधी दखील गजरातच सप ठरतात ह लात

घयाचीही गरज आह

सदभ

१ Biographical Sketch of First Lok Sabha

Parliament of India Archived from the original on 26

January 2009 Retrieved 16 April 2009

२ Biographical Sketch of Second Lok

Sabha Parliament of India Archived from the original

on 18 May 2006 Retrieved 16

April 2009

३ Guha Ramachandra

(2011) India after Gandhi The

History of the Worlds Largest

Democracy Pan Macmillan p

1958 ISBN 0330540203

४ A forgotten patriot

Feroze Gandhi made a mark in

politics at a comparatively young

age The Hindu 20 October

2002

५ Shashi Bhushan (2008)

Feroze Gandhi Frank Bros amp Co

p 8 ISBN 978-81-8409-494-7

६ Frank Katherine (2002)

Indira The life of Indira Nehru

Gandhi Houghton Mifflin Co p

93 ISBN 0-395-73097-X [He

was] the youngest child of a

marine engineer named Jehangir

Faredoon Gandhi and his wife

Rattimai

७ Sonia assures help

for father-in-laws grave Indian

Express 21 November 2005

Archived from the original on 8

September 2012 Retrieved 29

November 2012

८ This Mrs Gandhi

only wants her pension Indian

Express 28 September 2005

Archived from the original on 26

January 2013 Retrieved 29

November 2012

९ Minhaz Merchant

(1991) Rajiv Gandhi the end of

a dream Viking

१० Frank Katherine

(2010) Indira The Life of Indira

Nehru Gandhi Houghton Mifflin

Harcourt p 93 ISBN 978-

0395730973 Why then did she

take full responsibility of her

y o u n g n e p h e w P o s s i b l y

because Feroze was actually her own child

११ Frank Katherine (2002) Indira The life

of Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co p 94

ISBN 0-395-73097-X Feroze was a student at Bidya

Mandir High School and Ewing Christian College

१२ Lyon Peter (2008) Conflict Between India

and Pakistan An Encyclopedia Santa Barbara ABC-

CLIO p 64 ISBN 978-1576077122 Feroze Gandhi

was no relation of Mahatma Gandhi

१३ Vishnu Uma (2010) Idea Exchange

Opinion Makers Critical Issues Interesting Times

Penguin Books India p 87 ISBN 0670084891

१४ Mrs Gandhi Not Hindu Daughter-in-

Law Says New York Times 2 May 1984 Retrieved

29 March 2009

१५ Frank Katherine (2002) Indira The life

of Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co p 81

ISBN 0-395-73097-X

१६ Frank Katherine (2002) Indira The life of

Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co pp

9299110ndash111113 ISBN 0-395-73097-X

१७ The wonder of Indira outlook

१८ Gupte Pranay (2012-02-15) Mother

India A Political Biography of Indira Gandhi Penguin

Books India pp 189ndash205 ISBN 9780143068266

१९ Shashi Bhushan MP (1977) Feroze

Gandhy A political Biography Progressive Peoples

Sector Publications New Delhipp166 179 See

these excerpts

२० Indira Gandhis courage was an

inspiration Samay Live 7 November 2009

२१ Kapoor Comi (10 February 1998)

Dynasty keeps away from Feroze Gandhys

neglected tombstone The Indian Express Archived

from the original on 16 May 2010

२२ Feroze Gandhi College httpfgceduin

२३ httpwwwfirstpostcomlivingferoze-

the-forgotten-gandhi-a-rich-insight-into-the-life-of-

i n d i a s - o r i g i n a l - a n t i - c o r r u p t i o n - c r u s a d e r -

3170698html

vfldquoumlrdquod ekGh] iquml9665320860

fQjumlt [kku dh fQjumlt xakAumlh

sok

dumldkkr

14

शवार द २२ िडसबर २०१७

आज आपया दशात

िशणाच मयम कोणत असाव यावर

चचा (आिण कवळ चचाच) स आह

महाराात काही वषापव ी

भालच नमाडन ी या चचला तड

फोडल मातभाषा ही खया अथान

ान भाषा असत ती भाषा या

मलाला आईया पोटात असयापासन

ऐकायला िमळालली असत (उदा

अिभमय) ानभाषा ही फ आिण

फ मातभाषाच होऊ शकत

मातभाषतील िशण मलाची

मानसीक वाढ करत कारण त मल या

वातावरणाचा भाग असत या

वातावरणाच ितबब याला

मातभाषत तीया शदात दसत

असत त मल याचा अनभव घऊ

शकत यातील साय कवा

िवरोधाभास याला जाणवत राहातो

व यातनच पढ त मल अस का हा

िवचार करायला लागत ह इजी

भाषतील िशणात अभावानच

होताना आढळत A हणज Apple ह

त मल िशकत त घोकपीन पण त

अपल याला आपया वातावरणात

पतक आिण त िवकणारा भया

याया ितरी कठच आढळत नाही

या उलट आबा त झाडावर पा शकत

मातभाषतील िशण मलाची

मानसीक वाढ होयास पायाभत ठरत

या पाभमीवर काही वषापव

दशत झालया डॉ काश बाबा

आमट या मराठी िचपटातील एक

सग िवचार करयास लावणारा

आह िचपटात डॉ आमटच सहकारी

आदीवासी मलाना िशकवायचा य

करतात अस दय आह मल याया

बालसलभ वभावानसार एकमकात

मजा करयात गतली आहत िशक

काय िशकवतायत आिण त काय

बोलतायत याकड मलाच अिजबात

ल नाहीय कारण याया दीन

काहीतरी अगय अस िशक बोलत

आहत आिण त ज काही सागत आहत त

यानी कधीच पािहलल वा अनभवलल

नाहीय शवटी कटाळन ती मल

शाळतन सबाया करयाची सवात

करतात तहा डॉ आमट िशकाना

सागतात क अर या मलाना याया

शदात याना समजल अशा भाषत

िशकव या सगाला िथएटर मय

मोठा हशा (लाटर) िमळतो व हा

सग िवनोदी

सग हणन जमा

होतो उा हा

सग एखाा

परकारासाठी सवात चागल िवनोदी

दय हणन नॉिमनट झाल तरी मला

अिजबात आय वाटणार नाही कारण

आपण आता या िवनोदी सगाच

अिवभाय भाग झालो आहोत

इजी वा इतर कोणतीही

भाषा मव िवकासासाठी

हातभार लावत यात कोणतीही शका

नाही पण ती आिण आपली भाषा

मा मागासलली हा िवचार

कोतपणाचा आह इजी भाषत महान

थसपदा िनमाण झाली िनरिनराळ

शोध लागल औागीक ाती झाली

याच य िनसशय या भाषचच आह

पण ह सव लखक कवी वा शा याची

मातभाषा इजी कवा या या

दशाची मातभाषा होती ह आपण

लात घत नाही परकय भाषत सपण

िशण घऊन एखाान एखादा मोठा

शोध लावला व तवान माडल अस

माया अाप वाचनात व ऐकयात

आलल नाही यायाही अगोदर

आपया दशात शयाचा ाितकारी

शोध लागला ह-तार यायािवषयी

मािहती आपयाला व अरबाना

पाायाया खप पवपासन होती

आयवदासारख शा आपया दशात

फारच पव िवकसीत झालल होत

कालीदासाच मघदत रामायण

महाभारत ही महाका ही जगभर

मायता पावलली होती आिण ही सव

याकाळी चलीत असलया सकत या

सम दशी भाषतच आहत

भावाीतला नकतीच ५१५१ वष पण

झाली व भगवीता तवाानावरचा

जगातला एक जना व अयत महवाचा

थ हणन मायता पावला आह तो

सकत भाषतच आह आपल सहीय

कलाकती शा इजी भाषतयापा

पवच व काकणभर सरसच आहत इथ

भाषाची तलना करयाचा य मी

करत नाही तर तयक भाषा ही परपण

असतच तर मला एवढच हणायच आह

क ानसाधनसाठी मातभाषा िह इतर

कोणयाही भाषसाठी अिधक योयच

नह तर एकमव असत

आपया दशात थम मगल व

नतर इजाया राजवटीत आपया

दशातील

भारतीय

भाषाची

पीछहाट

झपाान होऊ लागली इजाना तर

याच सााय शाबत ठवयासाठी

बदकपा भाषन आधार दला

इलीश िशणत मकल याया सपीक

डोयातन जमलली िशण पती

इज सरकारन दशात लाग कली ही

िशण पती आपली हणज थािनक

लोकाची िवचारश वाढ नय

कबना यानी िवचारच क नय अशा

पतीन आखलली होती इजाना

याया भाषत याया मनामाण

काम करणारा रोबो नोकरवग हवा

होता तो याचा हत यानी भाषया

मायमातन साय कला इजी

भाषनळ इजाना आपया दशावर

राय करण सोप झाल अस हणताना

इजी ही याची मातभाषा होती ह

आपण लातच घत नाही इजानी इथ

इजी िशण दयास सवात कली ती

याची भाषा समजणारा नोकरवग

याना उपलध हावा हणन कारण

याना याया भाषत कारभार

करायचा होता इज अयापा अिधक

जगावर राय क शकल यात याया

दरा-यापा याया भाषचा वाटा

मोठा होता यानी कोणयाही दशावर

राय करताना याया मातभाषचाच

आधार घतला ह िवसन चालणार

नाही जयानी जीतावर आपली भाषा

व सकती लादयाचा घात

पिहयापासनच आह मा ज ज दश

परकय सपासन वत झाल यानी

यानी सवात पिहयादा आपया

भाषची सकतीची पनथापना कली

सोिहएत रिशयातील सघराय अनक

वष एकसघ रान महाश बन शकला

यात दडपशाही एवढाच याया दशभर

लाग कलया रशीयन भाषचा जलमी

आहही कारणीभत होता भाषा हा

समाजाला तायात ठवयाच वा

एकसघ ठवयाच भावी मायम आह

ह वारवार िस झालल आह

वातय िमळायापासन ६७

वष उलटन गयावरही आपण

मकलया िशण पतीत फार बदल

कलला नाही आजही आपण इजी

मायमाया शाळाना साहन दऊन

फाड फाड इलीश बोलणारा मा

िवचारश परया माणात िवकसीत

न झालला असा उिशीत नोकरवगच

तयार करीत आहोत अस हणयास

जागा आह

इजी ही जागतीक सपकाची

भाषा आह ह खरच परत सपकाची

भाषा असण व ान भाषा असण यात

जिमन-अमानाचा फरक आह कवळ

उम( ) इजी बोलता यण यात

अयासापाही सवयीचा भाग जात

आह माझ परिचत कवळ १० वी पास

तही गावाकडया शाळत िशकलल

परत इजी सभाषण चागयापक

करतात कारण एका इलीश कपनीया

मबईतील कायालयात अनक वष

िशपाई हणन काम करतात

कोणतीही भाषा सपकाच मायम

हणन वापरण वा बोलता यण हा

िशणापा या भाषया सहवासात

राहाण याचा भाग आह अस मला

वाटत मबई सारया शहरात अनकजण

गजराती वा मारवाडी भाषा उम

रया बोल शकतात वा वाच शकतात

यात िवशष अस काहीच नाही कारण त

या समाजाया सहवासात राहत

असतात परत अशी माणस काही गभीर

िवचार करताना वा सख-दखाया

भावना करताना मातभाषचाच

िवचार करतात ह खर आह

जगातील मय िवकिसत

दशाच उदाहरण घतल तरी हच दसन

यत क याया दशात यायाच

भाषचा वापर मयव कन कला

जातो रिशया ास जमनी जपान

चीन कवा एक महवाचा दश हणन

उदयाला यत असलला ाझील ह

जगातील बला व आथक महासा

गणल जाणार दश आहत यापक

कोणयाही दशात इजी कवा अय

कोणयाही परकय भाषला मय आिण

महवाच थान नाही ह सव दश आिण

याची अथवथा आज जगभरात

मायता पावलली आह ह आपण

िवसन चालणार नाही या सव

महवाया दशात िशणाच मख

मायम या या दशाची भाषा आह ह

आपण नजरआड कन चालणार नाही

या दशामय इजी व इतर परकय

भाषा िशकयास ोसाहन दल जात त

कवळ सपकाच साधन असाव हणन

मा मय िशण या या दशाया

मातभाषतनच दल जात

furhu lkGaq[uml

nsrsquokkrhy frsquokkkkpa ekEumle dumlkrs sok

dumldkkr

15

शवार द २२ िडसबर २०१७

य सािहियक व िवचारवत

ी भालच नमाड यानी इजी

मायमाया शाळा बद कराात या

अथाच िवधान कल खरतर बदी घालन

काहीही साय होत नाही असा आपला

अनभव आह याउलट दशी भाषाया

शाळाना ोसाहन दशी भाषामय

उमोम सािहय कलाकती कशा

िनमाण होतील याचा िवचार करण

गरजच आह शाळत िशणाच मय

मयम मातभाषाच असावी ती

सोपी मलाना आकषक वाटल अशा

पतीन िशकवयाची गरज आह

मलाना आपया भाषची ची उप

होईल अशी ितची माडणी हायला

हवी यावळी वहारात दशी

भाषाच महव वाढल दशी भाषाना

ाधाय दल जाईल तहाच इजी

भाषच महव कमी होत जाईल

शासनाची भाषा यायदानाची

भाषा दशीच असावी असा आहच

नह तर ह असावा यासाठी

आदोलन दखील करयाची तयारी

ठवावी लागल तरच दशी भाषाच

महव वाढल मी कयकदा उ

यायालयात कामािनिम जात

असतो तथ कोटासमोर फा इजीत

वादिववाद चाल असतात या

उिशित वकलाचा अशील जो

मायासारखा असतो कवा बयाचदा

अधिशित कवा अिशित असतो

याचा एखादा खटला चाललला असत

ह सव पहाताना एक गमतीचा िवचार

मनात यतो क याया

भिवतासाठी वा याला याय

िमळवन दयासाठी ज िवान वकल

यायाधीशासमोर वादिववाद करीत

आहत या अिशलाला याच काय

चालल आह ह काहीच कळत नसत तो

भाबावया सारखा एकदा या

वकलाकड तर एकदा या वकलाकड

पाहत असतो माझीही बयाचदा अशी

परिथती होत हा माझा अनभव आह

सरकारी मराठी भाषा तर एखाा

मराठीचा बयापक जाणकार

माणसाला दखील कळण अवघड जात

तर एखादा ामीण भागातील मनय

ती काय समजणार यातील

मराठी( ) शदयोग तर अनकदा

अनाकलनीय असतात या शदाना

मराठी का हणाव असा पडतो

कवळ याच कारणामळ शासनाया

अनक चागया योजना सामय

लोकापयत पोहोचत नाहीत हा अनभव

आह क सरकारी खायाचा पानभव

तर हसाव क रडाव या ायाही

पिलकडचा आह व असतो मी बकत

नोकरी करत असताना रझव बककडन

आहाला कामकाजाया िनिमान प

यायची प अगदी उतरीय

अखिलत इजी भाषत िलहीलली

असायची पण शवटी मा जाड ठशात

छपाई कलल एक वाय असायच हम

िहदी म प वहार का वागत करत

ह हणज काय मग तही का नाही

िहदीत प पाठवल भाषया या अशा

माकडचा आपया दशात स आहत

आिण महारा यातही न १ वर आह

मराठी ही आपया रायाची राजभाषा

असली तरी ती डोयावर राजमकट

घालन फाटया कपात

मालायासमोरया फटपाथवर उभी

आह अस काही वषापव कसमाजानी

सािगतल होतआता इतया वषानतर

ितची अवथा आणखीनच दयनीय

झालली दसत आह मराठी

मायमाया शाळा बद हाात या

दीन सव बाजन पतशीर य चाल

आहत यातला सवात मोठा वाट

आपया मराठी लोकाचाच आह ह यात

आणखी ददव आह सिशीत असोत वा

अिशित आई बाप मलाला इजी

मायमाया शाळत घालयात धयता

मनात आहत यासाठी वाटल त

करयाची याची तयारी आह मराठी

मायमाया शाळत मलाला घालण

हणज काहीतरी मोठा अपराध आह

अशी आपली मानिसक धारणा झालली

आह मलगा वा मलगी convent मय

िशकतो ह सागण टस िसबॉल झाल

आह मराठी बोलण आज

मागासलपणाच लण मानल जात

आह मराठी आई-बाप आपया पायान

इजीच बोलाव असा दराह करत

आहत यात या मलाच काय हाल

होतात या कड कोणीही ल दयाया

मनिथतीत नाही समाजातील

शिणक आिण आथकदा खालया

तरावरच आई-बाप दखील माहागा

फया भन आपया मलाना इजी

मायमाया शाळत घालयासाठी काय

वाटल त करत आहत अस का करता ह

बतकाना िवचारल असता उर एकच

िमळत इलीश छान बोलता यत

हणन पहा इलीश छान बोलता

ययान काय होणार अस िवचारता

चागली नोकरी िमळत ह उर िमळत

हणज आययाचा पाया असलली वय

वष पाच त पधरा अशी महवाची १०

वष कवळ इजी बोलता ययासाठी

आिण तीही नोकरी िमळावी हणन खच

करायची ह अस काहीतरी िविच

चाललयमल दवसभर कल मय

काढन घरी यतो तो ममी याला कस

आिण िमक दत तीच ममी िमक ला

दध हणताना तो ऐकतो व दध हणतो

याला ममी हरकत घत व हणत नो

बटा डोट स दध स िमक आता पोर

गधळात क मग ही का दध

हणतमग ती सागत क दधवाला

अिशित आह आिण याला इिलश

कळत नाही हणन याला मराठीत

सािगतल यावर त पोरग आपयाशी

समीकरण बाधत क मराठी ही

अिशित लोकाची भाषा आह हळहळ

याया मनात आपली भाषा

मागासलली आह असा समज पा

हायला लागतो त पोरग या समाजात

वावरत तथील शद सपदा व तो ज

िशकतो या पतकातील शदसपदा

यात याला काहीच साय दसत नाही

वर उलख कलला डॉटर काश बाबा

आमट या िचपटातील सग या

पाभमीवर आठवन पहावा

भाषा हणज कवळ शद आिण याची

िविश पतीन कलली माडणी नसत

तर या या भाषतन या भाषया शद

सपीतन या या समाजाचा

साकितक वारसा पढया िपढीकड

आपोआप पोचवला जात असतो

मातभाषतील िशणामळ एखाद मल

ससकत होयासाठी वगळा य

करावा लागत नाही िशणाची भाषा

मातभाषाच असावी ह जगभरातील त

ओरडन सागत आहत मातभाषत

िशण व कमान एकतरी अय भारतीय

भाषा िशकयान ान कशा दावतात

मनय जवा भाषा िशकतो तवढा तो

जगािवषयी सजग होतो पण या सवाचा

पाया मा िन सशय मातभाषा असावी

थोडस भाषया शतिवषयी

आज जगातील कोणतीही

भाषा ितया मळ वपात नाही ह सय

आह या भाषा िजवत आहत या

भाषामय शदाची दव-घव सतत चाल

असत कबना ती तशी चाल असल तर

आिण तरच ती भासह िजवत आह अस

समजयास काहीच अकत नाही आज

आपण जी श () मराठी बोलतो वा

वापरतो ती ितया मळ वपापासन

खप वगळी आह तरी ती आपली वाटत

यात दमत नसाव आजया आपया

माण मराठी भाषत फारसी अरबी वा

दिण भारतीय भाषातील अनक शद

बमालन िमसळन गल आहत आपया

रायाच िवमान मयमी ी दव

फडणवीस याच फडणवीस ह आडनाव

च फारसी फव ीसचा अपश आह ह

वाचन आपयालाही आय वाटल

एवढ त आपल होऊन गल आह मकरी

मती मिहरप मातबर ह शद

अरबथानातील आहत ह कोण

सागायला गल तर आपण याला वात

काढ पण त खर आह पटाईत िनरोप

मलगा या असल मराठी वाटणाया

शदाच मळ कानडी आह टबल टशन

सीम-काड अस इजी शद आता

ामीण माणसालाही सहज समजतात व

त तसच िलिहयास व बोलयास

काहीच हरकत नाही उलट यास

मराठीभारतीय भाषतील मज थानक

अस ितशद दयान याचा काहीच

बोध होत नाही िह वतिथती आह

भाषा शीचा अितरक आह शवटी

या भाषया िवनाशाला कारणीभत

ठ शकतो इजी भाषतील दखील

काही शद अपशीत होऊन समािव

झाल आहत उलट अवतार जगल

बगला ग लट महाराज म रोटी

अस कतीतरी भारतीय शद इजी

भाषत मोा समानान िवराजमान

झालल आहत ितित इिलश

ऑसफोड िडशनरीत ७०० न

अिधक भारतीय शद वीकारल गल

आहत ह आपयापक अनकाना मािहत

असल-नसल पण ही वतिथती आह

या दोन कवा अिधक भाषा कोणयाही

कारणान एकमकया सपकात यतात

तहा यात शदाची अदलाबदली होण

ह अगदी नसगक आह यामळ भाषा

अश झाली कवा बाटली हणयाच

काहीच कारण नाही उलट अशा

आदान-दानामळ भाषा समच होत

असतात ह दोन नाया सगमासारख

आह नाया सगमाला तीथाचा

मान दणारी आपली सकती या भाषा

पी नाया सगमाला नच समान

दईल परत याची सवात वा यतील

मोठपणा आपया जनतला कोणीतरी

समजावन दण गरजच आह

vlkos] ekr`Ogravekkk dh baxzth

sok

dumldkkr

16

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही

पायाखाली झाल (सपदशाला कोड शद) क

गावकरदादा ताकाळ हजर हायच

यायासोबत अखा गाव

पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान हता

पोरान टॉर लहान थॉर

एकच खळा भरान हता

hellipपण आता

आता घरा फटत चलली

माणसाक माणसा तटत चलली

हाळार साकव झाल तरी

घराक घरा लाब झाली

दहा वषापव मालवणला कोकण

मराठी सािहय परषदया कवी समलनात

फडयाच मालवणी कवी दनश कळसकर

(किववय महश कळसकराच बध) मालवणी

ढगाच कावाचन करीत होत आिण यक

चरणावर टाळी घत होत

गया पास वषात गावात झालया

यक िथयतराशी यक ोता तादय

पावला होता आिण यातनच उफत टाळी

िनघत होती मला दखील या किवतन पण

भतकाळात नल

पवच माझ गाव आठव लागल आिण

गावाच ऐय टकवणारी िनपह माणस अशी

सवामय जीवन जगणारी माणस यक

गावागावात होती याचमळ गावची

गावरहाटी व गावाच ऐय टकन होत आज

अशा माणसाच कषान मरण होत आिण

याची महती आठवत

या अनकापक एक होत आमच

गावकरदादा आपल अखड आयय

बजनाया सवसाठी खच घालणार िनकाम

कमयोगी अस अनक गावकरदादा गावोगावी

होत हणनच पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान होता

आमच गावकरदादा हणज

पचोशीच ामव किभ काळया माडया

जशा पोलादाचा िचरला साग ही काप

बा सी मढकराना गावकरदादाकड बघनच

सचली असावी हा माझा लहानपणीचा म

अजनही तसाच आह कारण याची दहयी

तशीच होती

सहा फट उचीचा दह काळा तजवी

िशसवी रग पाढर श धोतर पगडी अगात

बाराबदी आिण पायात करा-करा वाजणारी

गावठी जती हातात वताची काठी अशा

पहरावात गावकरदादा सारा आसमत

धडाळायच सव पायी वास सव

पचोशीया आरोयाची जबाबदारी खशीन

आपया िशरावर घतलली व लोकानीही

िवासान यायाकड सपद कलली

गावकरदादा ना गावच सरपच ना

लोकल बोडाच सदय तशा गावया मख

मानकयामयही त नहत पण यानी सपण

गावात आिण पचोशीत आपया मानाच पान

वतया अिवरत सवन ा कल होत

सामािजक बािधलक वतच वीकारली

होती तस गावकर घराण आमया गावी मख

ीमत घरायापकच

आमच वडील सागायच याची पव

सात गलबत होती (पव ापार गलबतान

चालायचा ीमतीच

अथात मापन तच) पण ही

ीमती याया वाटयाला

कधी आली नाही याया

जमापवच ह सगळ सपलल होत मा

गावकरदादाना घता कती घशील दो करानी

एवढ वभव रामरान दान कल होत त

माणसकया माच वभव याया एका

कारान गाव दखात बडायचा एवढ ऐय

यानी याया अिवरत मानवी सवन ा कल

होत

गावकरदादा आमया तालयात

सपदशावर वरत इलाज करणार हणन

िस गावात यावळी दवाखान मोजकच

सपदशावरील इजशनही दमळ गावात

ाथिमक आरोय क ययाया फार पवचा

काळ होता तो आजबाजला वाढलल जगल व

जगली माची काम यामळ सपदशाच माण

जात सपदश झायावर मय हा ठरललाच

असायचा पण याकाळी गावकरदादाया पान

दवान मिसहाच पाठवन दला होता याया

हातात तसा दवी गण होता

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही पायाखाली

झाल (सपदशाला कोड शद) क गावकरदादा

ताकाळ हजर हायच यायासोबत अखा

गाव याना िनमणही लागत नस लाला

जमणार नाहीत एवढी माणस जमा होत याला

सप दश झाला यास िमरी खायला दयाया

ाथिमक उपचारापासन गावकरदादाच उपचार

स होत यानतर औषधोपचार स बाहर सव

जमाव दादाया औषधाला गण द हणन

मनोमन ाथना करीत असायचा

मा चह-यावर त भाव दाखवायच

नाहीत उपचार पधरा-पधरा दवस चालायच

मडप माणसानी भन जायचा पशटला झोप

यऊ नय हणन दवसरा जागता पहारा (झोप

आयावर िवष चढत असा समज असायचा)

दवसा गपात व राी पयाया खळात फड

जागायचा

फटया (दध न घातलला) चहाचीही

कोणाला अपाही नसायची अपा एकच दवा

रामरा दादाया औषधाला गण पड द

गावकरदादाया

अिधपयाखाली सव

औषधोपचार िनयोजनपवक

चालायच शवटी पाणी

घालपयत दादा आपया घरी

जवन या घरी अखड राहायच

अस शकडो पशट यानी

उतरिवल होत आिण हणन

माया छोटया गावाच नाव

यानी व बाप सखटणकरानतर

पच ोशीत नल होत

आमया गावी

यावळी एक नवीन डॉटर

पदवी घऊन आल होत

आयवदाया सशोधनापा

चवर अिधक भर त सागायच

यकवळी दश करताना सपया

िपशवीत िवष असतच अस

नाही पण गावकरदादानी

उतरलया शकडो पशटया

बाबतीत यक वळी रकामी

िपशवी कन साप

चावतो का या ाला

यायापाशी उर

नसायच शवटी

यायावरही गावकरदादाच औषध घयाची

पाळी आली आिण यानी दादाना

अिनीकमारया थानी मानल

खरोखरच दादा दवी धवतरी होत

याया हातात दवी गण होत त आल यानी

पािहल आिण पशट उतरला असच यकवळी

हायच याचा दनम ठरलला सकाळी उठन

सव िवधीनतर रामराया ागणात जाऊन

बाहनच नमकार कारायच जाताना

नमकार यताना नमकार मा कधीही खड

पडला नाही

दवाच अवडबरही नाही नतर या

या ठकोणी याच पशट असतील याया घरी

चालत फरफटका आजा-याया सवत पधरा

पधरा दवस रान कशाचीही अपा न करणार

पशटला गण वाटयाचा आनदही चह-यावर

दाखवायच नाहीत यानी रामर आपया

पशटमय पािहला होता

एकदा हाफकन इिटटय़ट ची

काही माणस आमया गावी आली होती

यानीही दादाना याया उपचार पतीबाबत

बोलत कल पण दादानी याना ठाम सािगतल

एखाा िवकाराया माग तचो अगदी दम

पळवपयत मी लागतय हणान दव गण दता

दादाचा दम पळिवण खास वाचार होता

अगदी कठोर परम वा इजीतील

मक इफोट पा कडक खरच याया कठोर

याना आई-विडलानी ममतन कलया सवला

ईर यश ायचा या सवमळ सव पचोशी

याची झाली गावच तटबखड यायाच

खळयात िमटायच अनक मदर मदानाची

काम यायाच शदान झाली तणाना िशत

लागली याचा शद अखा गाव झलायचा

दादा नहमी सागत अर लगीन चक वलास तरी

हरकत नाय पण कोणाचा मत चकव नको

एका माणसाया शदात अख गाव नादायच

िमशनरी लोकानी भारतात िन

धम पसरिवला असा सवसाधारण आरोप कला

जातो मला वाटत इथली माणस दरी असली

तरी याया पशाला व पावाला ती भलली

नाहीत ती भलली िमशनरी लोकया िवन

आरोय सवला गावकर दादाची जनहीत

आरोयसवा ही िमशनरी वपाची होती

घतल त ह आही अधतन हणयासारखी

आहा शाळतया मलानाही याचा

धाक असायचा पोराया तडन िशवी कवा

अपशद आला व यानी तो जाताना ऐकला क

जवळ बोलवायच पटकन मलाया खाक पटीत

मय हात घातयाचा अिभनय करायच आिण

हणायच तडाक गाळी आजपासन तझो

ऐवज काढन िखशात ठवलय गाळी सटल क

परत दयन जा आवशीक साग अस सागन

आपया कोटाया िखशात काहीतरी ठवयाचा

अिभनय करीत

आही रडत घरी यायचो झालली

हककत आमया आईला सागायचो आई

आजपासन आही तस करणार नाही त

दादाआजोबाकडन ऐवज तायात घ आई खो-

खो हसायची का त आता समजत तवढयात

दादा हजर हायच एक वळ दतय परत असा

हणायचा नाय अस छ मतर कन खाक

पटीकड हात यायच आहाला हायस वाटायच

याच त लटोिनक ऑपरशनच आज हस यत

हणन माया िपढीतील मलाया तडन

कधीच िशवी वा अपशद आला नाही गावकर

दादाचा धाक प-या गावाला होता तो हा असा

आज गाव बदलल गावातील

आरोयाची धरा वाहयासाठी ाथिमक आरोय

क ासोबत अनक िलिनक िडपसरी आया

एस-र मिशन कपटराईड काडओ ाम आदी

एक ना अनक सिवधा गावीच उपलध झाया

पण पशटची हाताची नाडी हाती घऊन याया

आरोयाबरोबरच सामािजक आिण नितक

आरोय सधारणार गावोगावच असय

गावकरदादा काळाया पडाआड गल

याची कमत आपयाला वळोवळी

चकवावी लागत आह खरोखरच अशा

िवभतया दहनभमीवर िचरा आिण पणती

कधीच नसत मा याया िनधनाला चाळीस

व होऊनही यकाला त कालच गयासारख

वाटतात हीच याया समाजकायाची

पोचपावतीhellip

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqjsrsquok Bkdwj

xkodjnknk--- sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

सकलन - मराठी पकार परषद

६ जानवारी १८३२ रोजी आचाय

बाळशाी जाभकर यानी दपण ह

िनयतकािलक स कलमराठीतया पिहया

वपाच मरण हणन महाराात ६

जानवारी हा दवस दपण दन कवा पकार

दन हणन दरवष साजरा कला जातोदपण

थम कािशत झाल या घटनला ६ जानवारी

२०१७ रोजी १८५ वष होत आहत अनकाची

समजत अशी आह क ( गतवष आिण यदाही

काही ठकाणी तशा बातयाही छापन आलया

आहतत वतिथतीला धन नाही) ६

जानवारीला बाळशाची जयती असत

हणन हा दवस पकार दन हणन साजरा

कला जातोत खर नाहीबाळशाीया

िनधनाची न तारीख उपलध आह( १७ म

१८४६ ) मा बाळशाचा जम नमका

कोणया तारखला झाला याच पराव उपलध

नाहीमा फवारीया ितसया आठवडयात

१८१२ मय याचा जम झाला असावा असा

अदाज आहन तारीख उपलध नाही

बाळशाया छायािचाबलही

सम आहसया िविवध वपातली चार

छायािच िस कली जातात यातील मराठी

पकार परषदन १९९८ रोजी िसद कलल

आिण वबाळासाहब ठाकर याया हत

कािशत झालल छायािचच खर छायािच

आहबाळासाहबानी दखील या छायािचाच

काशन करताना हच खर बाळशाी अस

हटल होतकारण बाळशातरचा मय

वयाया अवया ३३ वष झाला होताहणज

त तण होतिवच तज याया चहयावर

िवलसत होतायाम आिण सयनमकारामळ

याची की दखील उम होतीपरषदन

कािशत कलया छायािचात या गोची

काळजी घतली होतीअय जी छायािच

आहत यात बाळशाी खगलल ७०

वषाच त दसतातवतिथती अशी

नहतीह लात घतल पािहज

बाळशाी जाभकर याची सि

मािहती

पण नाव - बाळशाी गगाधरशाी

जाभकर जम तारीख - ( नमक जम ताऱीख

उपलध नसली तरी याचा जम १२ फवारी

१८१२ रोजी झाला अस मानल जातगगाधर

शाी याना दोन मल आिण दोन मली

होयायातील चौथ आपय हणज

बाळशाी जाभकर जमथळ- िनसगरय

पभल ( तादवगड िजसधदग कोकण )

आईच नाव - सगणाबाई जाभकर

िशण -

ाथिमक िशण पोभल गावाची

झालगगाधरशासारया िववान

िपयाया मागदशनाखाली यानी

मराठीसकतच धड घतलसत रामदाससत

तकाराम वामन मोरोपत आदच

का रामायण-महाभारत इितहासातील

महापषाया कथा मराठयाया

इितहासाया बखरी आदचा अयास यानी

बालपणीच कलाआठा वषच यात त पारग

झालयानतर वदपठण सकत

ोभगवगीता याया पाठातराबरोबरच

अमरकोश लघकौमदी पचमहाका इयादी

सकत अययन बाराा वषपयत पण

झालयाची धारणाश जबरदत असयान

याना बाल- बहपती अस सबोधल जात

असायाम आिण सयनमकारामळ याची

शरीर सपदा चागली होती

मबईस आगमन -

ाथिमक िशण झायानतर १८२५

या शवटी बाळशाी इजीच िशण

घयासाठी मबईस आलतथ त बॉब नटीह

कल या सथया शाळत दाखल झाल१८३०

मय सथ डयटी नटीह सटरी हणन त ज

झालवतन होत पास पय१८३२ मय

नटीह सटरी हणन याची िनय

झालीवतन होत १०० पयतथ यानी

अयापनही कल

थ सपदा-

१) नीती कथा २) सार सह ३)

इलड दशाची बखर भाग १व २ ४) बाल

ाकरण ५) भगोल िवा गिणतभाग

६)भगोलिवची मलतव ७) मर याया इजी

ाकरणाचा सप ८)शदिसदीिनबध ९)

समीकरणािवषयी टपण १०) शयलधी

गिणत व मलपरणती गिणत ११)हदथानचा

इितहास १२) इजी मराठी धातकोश १३)

पनववाह करण १४)ानरी या मौिलक

भथाच यानी मराठीत थम िशळासवर

काशन कलवयाया १६ ा वषापासन त ३३

ा वषापयत अनक ाप साभाळन यानी ही

थसपदा िनमाण कली अनक थाच भाषातर

यानी कयान त भाषातरकार हणनही िसद

होत

ओळख -

काड पिडत अशी याकाळात

बाळशाी जाभकर याची ओळख होतीनऊ

दशी िवदशी भाषा अवगत असलया

बाळशाी जाभकर यानी जस मराठीतल पिहल

वप दपण स कल याच पदतीन अनक

अनक पद मराठी माणसाया नावावर थमच

नदिवणयाचा िवमही याया नावावर

आहिशण त समाजसधारक ी

िशणाच अदत हणनही याची ओळख

होतीयाया िवतमळ समकािलन उ

वगात याचा दबदबा आिण मान होता

दपण स झाल

६ जानवारी १८३२ रोजी

बाळशाी जाभकर यानी मराठीतील पिह

दपण ह िनयतकािलक स कलयासाठी याना

रघनाथ हरजी आिण जनादन वासदवजी

याच सहकाय लाभल दपण अगोदर पािक

होत४ म १८३२ पासन हणज चार

मिहयानतर त साािहक वपात िसद

होऊ लागलसाडआठ वषानतर हणज २६ जन

१८४० साली दपणचा शवटचा अक िसद

झालानतर दपण बद पडलदपणच वगणीदार

तहा ३०० दपण मराठी आिण इजीत िसद

होत अससरकारला आवडो अथवा न आवडो

दपणन अनक सामािजक हाताळलअनक

चळवळना मदत कलीयामळ दपणचा दबदबा

होता लोकिशण आिण ानसार हा दपणचा

खया अथान उश होता

ददशन मािसक स-

दपण बद पडलमा िलखाणाची

उम बाळशाना वथ बस दत

नहतीयामळ यानी १ म १८४०पासन

ददशन नावाच मािसक स कलपिहया

मराठी मािसकाच जनकही बाळशाीच होतह

मािसक पढ चार वष चालल

पिहल अिसटट ोफसर-

एिफटन कलमय नोहब र

१८३४ मय पिहल भारतीय अिसटट ोफसर

हणन याची िनय कली गलीनतर यानी

अटग ोफसर हणनही काम पािहलिपतामह

दादाभाई नौरोजी ह बाळशाी याच िवाथ

होत

पिहल मराठी िशणािधकारी-

मबई इलायातील दिण िवभागाच

पिहल मराठी िशणािधकारी होयाचा मान

बाळशाया नावावर नदिवला गला आह

कायमी हणन िनय-

याकाळात ितित असलया

रॉयल एिशयाटक सोसायटी या मबई

शाखतील भाषातरकार सिमतीच कायमी

हणन याची १८३१ मय िनवड

झालीिजऑाफकल सोसायटीची मबई शाखा

स झाली तहा याच समानिनय सदयव

जाभकराना दल गल

पिहल सावजिनक वाचनालय-

वाचनाची आवड िनमाण हावी

आपया सहकायाया मदतीन यानी बॉब

नटीह लायरी स कलीभारतीय न स

कलल त पिहलच वाचनालय लोकानी आपली

मत िनभडपण माडावीत िवचाराच आदान-

दान हाव यासाठी एखाद ासपीठ असाव

अस याना वाटयातन यानी नटीह इहमट

सोसायटी नावाची सथा िनमाण

कलीबाळशाी याच पिहल अयअसा

यही थमच होत होताकलाबा वधशाळचही

त सचालक होत

जटीस ऑफ द िपस -

िशण सािहय वप सामािजक

कायातील याया योगदानाची दखल घऊन

याची याकाळातील बमानाचा जिटस ऑफ

द िपस या पदावर नमणक कली गलीयामळ

याना हायकोटात ड यरीमयम बसयाचा

अिधकार िमळालाअस त पिहल भारतीय

िनधन-

बाळशाी जाभकराच अयप

वयात हणज अवया वयाया ३३ ा वष

िनधन झाल कोकणात काही कामािनिम गल

असता यानी िवषमवरान पछाडलवळीच

औषधोपचार झाला नाहीतापातच यानी

मबईपयत वास कला१२ म १८४६ रोजी त

मबईत पोहोचलतथ िटश डॉटरानी

यायावर उपचार कल मा १७ म १८४६

रोजी याची ाणयोत मालवलीयाया

समकालीन इजीबगालीगजराथी वपानी

यायावर मयलख िलिहलसिम कोटातही

याना दाजली वािहली गली

अपौल मव-

जीवनाया िविवध ातात यानी

चौफर कामिगरी कलीमराठी पकारताग

िनबध िशण अयापक शाइितहास

सशोधन थलखन सामािजक

काय भाषातर भाषाभ िविवध सथाच

सथापक अशा िविवध नायान लोकिय

असलया बाळशा जाभकराच नाव आधिनक

महारााच जनक हणन इितहा नदिवल गल

आह

९ भाषावर भव-

बाळशाी खया अथान भाषाभ

होतमराठी सकत हदी गजराथी कड

बगालीया दशी भाषाबरोबरच यानी

ीक लटीन इजी फ च या परदशी भाषाही

अवगत होया

शवार द २२ िडसबर २०१७

niZkdkj ckGkkLlaquokh takldquosdj

वनसपदा आिण नसगक

साधनसपी ही जीवसीला लाभलली

दणगी आह जगलसपदा ही मानवी सपी

आह तहा वनी हीच धनी व लाव

घरोघरी हा यास यकान घण गरजच

आह औोगीककरण व दषणामळ आज

मानवी समाजापढ अनक समया उया

रा लागया आहत वतोडीमळ

तापमानात वाढ होत आह यामळ

बापीभवनाच माण वाढत आह परत

पजयवी मा यामाणात होत नाही

हणन जिमनीवर पायाच साठ आिण

भगभातील पाणी पातळी वाढत नाही

वनसवधन व सरण यासाठी भावी

उपाययोजना करयाची काळजी घयात

यावी व आिण वन याच महव सत

तकाराम महाराजानी चारश वषापव

याया ववली आहा सोयर वनचर या

अभगाया मायमातन सािगतल आह

यासाठी यकान एक झाड लावन याया

सवधनाची जबाबदारी वीकारली तर

पयावरणास िनमाण होणार सभा धोक

रोखयात मानवाला यश िमळल आिण

यातनच िचरतन शात िवकासाच व

यात उत शकल यासाठी

महारााया वनिवभागान सकारामक

पावल टाकयाची आवयकता आह

रायाया एकण भौगोिलक

ाया २०३ ट वनिवभागाया

तायात आह यापक ५० ट ावर

जगल आह बीड िजाचा िवचार कला

तर िजात एकण २५५३८ हटर जगल

ा आह एकण भौगोिलक ाचा

िवचार कयास फ २३९ ट एवढ असन

महाराातील जगल ा ापा खपच

कमी आह पयावरणाचा समतोल

राखयासाठी जगला ३३ ट

असण गरजच आह या महवाया वन

सपीया सरणाअभावी महाराातील

वतोड आिण जगलावरील अनािधकत

अितमण यामळ रायात आवषण

तापमान वाढ वातावरणात बदल

पाणीटचाई दकाळ सासारख सकट वाढत

आह कबना वाढल आह याकड वरीत

गाभीयान न पािहयास यया काही वषात

महाराात वाळवट होयास वळ लागणार

नाही महाराात १९७२ नतर दकाळ

जानव लागला आह दकाळ हा िनसग

िनमत नसन मानवाया िनयोजन शय

कितचा परणाम आह दकाळ िनवारण

आिण महारााचा समद शात िवकास

करयासाठी वनलागवडीच वाढिवण

गरजच आह महाराात अनकदा

वलागवडीच कायम राबिवल गल

यावर मोामाणात िनधी खच झाला

परत वन लागवडीच कवा जगल

हणाव तवढ वाढल नाही

गया काही वषापव

महाराातील डगरपावर वलागवडी

झाया याया

सवधन सरणाची

जबाबदारी आपया

रायकयानी

घयाच य कल असत तर आजची

दकाळाची परिथती उवली नसती

परत िवकास आिण समदतची दी

नसयामळ आह या वनाचा भाग कमी

होव लागला आह वाढत औोगीक

आिण याया अितमणामळ अजन कती

वतोड होवन वनाला आपयाला

मकाव लागल ह सागता यणार नाही

ताडोबा ाकप पिमघाट आिण

दशातील इतर वन यात होणारी घट कमी

कन जगलाच वाढिवण आवयक आह

ह ओळखन वारोपण सामािजक वनीकरण

या योजनाची अमलबजावनी कन

महाराातील डगरपा आिण पडीक

वनजमीन ावर मोा माणात

वलागवड हाती घवन ितच रण

करयाची जबाबदारी घयासाठी ापक

माणात वदडी चार मोिहम राबिवण

आवयक आह तरच वनीकरणाच िनसगाच

सवधन आिण रण होईल हीच काळाची

गरज आह

भारतीय सकतीत ाचीन

काळापासन ना गहा डगर वन िविश

व काही ाणी इ दवासाठी राखन

ठवयाची परपरा आह यातली चिलत

असणारी परपरा हणज दवराई- दवासाठी

राखन ठवलल पिव वन िपान िपा ही

वन या-या ठकाणया थािनक लोकानी

तथील असलया ढी परपरा सकती या

गोमळ टकवन ठवली आताया

अदाजानसार सपण भारतात िमळन अशा

छोा-मोा वनाची सया समार ३

लाखापा जात आह दवाया भीतीन अशा

वनामय तोड कली जात नहती तोड

कयास दव कोपल आिण कठोर िशा दईल

या भाबा समजतीपोटी तथील वनसपदा

वषानवष सिथतीत राखली गली िनसग-

अयासकानी दवराईमधील दमळ

वनपती औषधी वनपती याया िवतत

नदी कया परत जोमान वाढणार

शहरीकरण तण िपढीमधील कमी होत

चाललला िवास यामळ अनक दवराया न

होऊ लागया आहत

उनहायात जागोजागी पाणी

िवकत याव लागत असयाची िथती आह

यावन भिवयात पायाच भीषण दभय

असयाच दसत वन जिमनीला घ धन

ठवतात व पयायान पायाच ोत िजवत

राहतात यामळच वन वाचली तर पाणी

वाचल वनाच आयय मानवासारख असाव

मानव व झाला क याची जागा नव तण

मानव घत असतो यानसारच जया

झालया झाडाची जागा नवीन झाडानी

घयाची गरज आह

जगातील जवळपास 100 पा

जात दशामय

जागितक

पयावरण दन

साजरा करयात

यतो यामागील मय उय इतकाच क

जगातील यक माणसामय

पयावरणािवषयी जनजागती करण आिण

सपण राान पयावरणाबाबत पढाकार घण

असा आह जागितक पयावरण दवस

वगवगया पती साजरा करता यऊ शकल

जगातील यक न सहकाय कन

वाढत काबन डायऑसाईडच माण कमी

होऊन ऑसीजनच माण वाढयास नच

मदत होईल हवामान बदलातील फरक

लात घता िशतगहातन िनघणाया लोर-

लरो काबन (CFC) वायच माण कमी

करण आवयक आह पयावरणािवषयक

जनजागती करयासाठी आज सभा समलन

चचासाच आयोजन करण गरजच आह

घनकचयावर शाो पतीन या

कन याची िवहवाट लावण घातक वाय

गळतीला आळा घालयासाठी कडक

उपाययोजना करण कारखायाया

धराातन तसच वाहनामधन होणाया

उसजनाची रासायिनक तपासणी व

यावरील उपाय याच काटकोरपण पालन

करण

सरोवराच सरण व सवधन तसच

सरोवरातील वयजीवाच सरण व िवकास

यावर भर दऊन याच महव जनमानसात

पटवन दयासाठी चचास आयोिजत करण

नाच दषण शहरी साडपायामळ होत

असयान या िवषारी बनत आहत यासाठी

या ठकाणी पाणी शीकरणाची यणा

उभारण आवयक आह पयावरण व

दषणासदभात क व राय शासनान समत

कलया अिधिनयम व िनयमावलीच

काटकोर पालन करण याकारच वगवगळ

उपम राबिवयास आपण खया अथान

पयावरणाया समीया दशन वाटचाल

क यात शका नाही हातानी ज काम क

शकतो त काम इलीक उपकरणािशवाय

कराव शय असयास गरम पायाऐवजी

थड पायाचा वापर करावा लटीक

िपशाऐवजी परत परत वापरता यणाया

कागदी िपशा वापरयात ाात अ

आिण भाजीपाला लटीकमय न ठवता

अयिमिनयम पापात ठवावा पायाचा

गरवापर करण थाबिवला पािहज घरातील

म िहटरचा वापर न करता वटर घालन

इलीक ऊजचा वापर करावा यािशवाय

आणखी एक पाऊल पढ जाऊन पयावरण

सरण व सवधनाच काम करणाया

एखाा वयसवी सथच सभासद होऊन

पयावरण वाचिवयासाठी िविवध मोिहमा

राबवाात

आपला दश सव ात

गतीपथावर असताना आपण

पयावरणाया गतीकड डोळझाक कन

चालणार नाही िनसगावर अयाय होत

आह यामळ सनामी नरिगससारखी

सागरी वादळ भकप ढगफटी महापर

दकाळ रोगराई अशा अनक नसगक

कोपाना आपयाला सामोर जाव लागत

आह ह सव लात घऊन यक न

उपम राबिवयास पयावरणाचा समतोल

राखन आपण खया अथान समीया

दशन वाटचाल क िजात अवध

वतोड वाढली आह खाजगी तसच राखीव

वनात वाथासाठी छया पतीन

वतोड करयात यत काही थािनक

नागरक व वनिवभागाची छपी भाचारी

यामळ दवसदवस वतोड वाढली आह

गया सहा वषात १० हजार ९ एवा

वाची तोड झाली आह अनक वष व

तोडल जात असयान तशी वराजी उभी

करण कठीण बनल आह िझयात

जवळपास ५५ हजार हटर ावर राखीव

वन आह िजाचा बराचसा भाग हा

वनाछादत आह िजातील एकण

भभागाया ५९ ट भाग हा झाडझडपानी

स आह यात खाजगी व राखीव

वनातील ाचा समावश आह

िजात मालक वन असयान खाजगी

वनावर मोठी वतोड होत इधन

फनचरसाठी मोा माणात वाची तोड

होत िजातील एकण भागातील जगलात

मोा माणावर सागाच व आढळतात

डगर उतारावरील रचनमळ िहवायाया

उराधात व उहायात वणवा

लागयाया घटना मोा माणात होत

असतात यामय वनसपीचा हास होतो

यामळ नागरक व तोडण पसत करीत

असयान जगल उजाड होत आहत

दोडामाग सावतवाडी व कडाळ

तालयातील परसरातील वनात

थािनक लोकाकडन मोा माणात तोड

करयात यत आह वनिवभागातील

ाचामळ जगलातील वसपी कमी

होत आह साग या वाला परिजात

मोठी मागणी आह यामळ राखीव

वनातील वसपी तोड कन

परिजात पाठिवली जात आह यावष

एिल त सटबरपयत वतोडीची ६५

करण झाली आहत यात सागाची तबल ५

हजार ९५७ वाची तोड झाली आह

यामळ पयावरणाला धोका िनमाण झाला

आह लोबल वॉमगमय होणारी वाढ हा

सयाया गभीर ापक एक आह तो

यकाया जीवनाशी िनगिडत असन याच

दपरणाम सवानाच भोगाव लागत आहत

वतःया जीवनशलीत काही छोट-छोट

बदल कन लोबल वॉमग कमी करयात

यकजण खारीचा वाटा नच उचल

शकतो

sok

dumldkkr

18

शवार द २२ िडसबर २०१७

vatyh kkMh

ous okpok] ikZojk okpok

टम यवा कोकणात

महाराात हदवी वरायाच

सथापक छपती िशवाजी महाराज तसच

राजष छपती शा महाराजासारख

कयाणकारी राज होऊन गल सयधमाच

सयशोधक महामा जोितबा फल भारतर

डॉ बाबासाहब आबडकर यानी एका

सामािजक महायोयाच काय कल महारा

ही सताची परामी वीराची भमी हणन

सवाना ात आह लोकाना भिपथाार

ससकत बोिधत कल सकारत कल

महारााला सत ानर सत तकाराम सत

गोरोबा कभार सत सावता माळी सत

रोिहदास या सवानी भियोग सािगतला

सामािजक बोधन कल यानी धामक एकता

बधता सिहणता वाढवली उया

महारााला भिपथात ओवल लोकामधील

अधा समळ न करणार शरीर आिण

मनाची जळमट दर करणार निशबापा

वकावर यावर भर दणार कमयोगी सत

गाडग बाबा याची आज २० िडसबरला

पयितथी झाली यािनिमान याया

मवाचा हा आढावा

दव दव करत लोकाच सटणार

नाहीत कमकाड लोकाना अधोगतीकड नत ह

जाणलया गाडगबाबानी िवानवादी

दिकोनाचा सार आिण चार करायला

सवात कली समाजाची गती ही वछततन

होईल िशणातन होईल हरी हरी कन

कोणतही सटणार नाहीत यासाठी

लोकाना यवादी हाव लागल ह यानी

जाणल त फ िवचार माडणार कतनकार

नहत तर य िवचार आचरणात आणन

नतरच यावर भाय करणार होत

खापाातील गलोगली वत खराटा

फरवणार होत वछतया मोिहमचा

उपयोग जातीजातीतील भदभाव न

करयासाठीही यानी कला वछतच महव

यानी िवदभापासन खानदशापयत पिम

महाराापासन मबई कोकणापयत

कतनाया मायमातन पोहोचवल िशण

सावकारी दवस-नवस पशहया यासारख

िवषय घऊन मायबोलीत कतनाार समाज

बोधन कल

अधवर मतपजवर गाडगबाबा

बोच-या शदात मामकपण हला चढवायच

अर तमी पढरील जाता शगावल जाता पण

यो तमचा िततला दव बोलतो काय तमी

जवल पाणी िपल आस तरी इचारतो काय

याही पढ जाऊन त कतनातन हणतात असा

कसा तमचा दव क िनवद खात तर याला

हाडबी नाही मनत ह ऐकन काही लोकाना हस

यायच तर दव मानणा-याना राग यायचा पण

कतनाला बाया मल माणस गद करायच

ायापक मा म दशमख गाडगबाबाबल

िलिहतात गाडगबाबानी फ कपड धऊन

वछ कल नाहीत तर भारतीय समाजाच

मनही वछ कल

या गावात सत गाडगबाबाच कतन

असायच या गावात दवडी दऊन ामथाना

मािहती दली जायची या गावात जाऊन

दवसभर गया वछ कन सयाकाळी

याच गावात कतन करत असत कतनात

टाळ मदग खिजरी असायची एक उदाहरण

सपल क गोपाला गोपाला दवकनदन

गोपाला या धवपदाचा कतनात गाभा

असायचा बाबा ह धवपद हात उच कन

टाया वाजवत तालात हणत तसच कतन

ऐकणा-याना याच तालावर हणायला

सागायच मग दसरा िवषय घऊन पहा

कतनाला सवात होई त ामथाया

समाजातील अधवर टीका कन मवाळ

भाषत कथाकथन कन ोत आपलस करायच

याची भाषा गावाकडची व-हाडी भाषा

यामळ मल तल बावा लक पोरग अस शद

त कतनात वापरत असत यातला मम समजला

क लोक पोट धन धन हसन दाद ायच

असा हा वछतचा पजारी आधिनक समाज

सधारक आज इथ उा ितथ अगावर फाटया

चयाच कपड व पाणी िपयासाठी गाडग

घऊन आज एका गावाला तर उा दस-या

गावाला ना अाची ना जवणाची ना

झोपयाची फकर ज िमळल त खायच जथ

जागा िमळाली तथ झोपायच याना फ एकच

यास होता तो कतनातन लोकजागती

करायची यापायी यानी उया ससाराकड पाठ

फरवली यानी कतनातन समाज बोधनाच

महान काय कल ह काय त आजीवन करीत

रािहल

सत गाडगबाबा यानी लोकिशणाच

काय िवदभातील ऋणमोचन या गावापासन स

कल १९०८मय पणा नदीवरील

घाट सवधमयासाठी जातीसाठी

खला कला १९२५ला मतजापर

यथ गोरण धमशाळा व

िवालय थापन कल १९२७ला

पढरपर यथ चोखामळा धमशाळा

स कली

ग-िशयाची परपरा

याना माय नहती िशय गना

मदरामय बसवन याची पजा

करतो याची याना चीड होती

हणन त हणायच मी कणाचा

ग नाही अन माझा कणी िशय

नाही त सदायाया िवरोधात

होत यानी िशणाच महव

जाणल हणन आठ फवारी

१९५२ रोजी ीगाडगबाबा

िमशन थापन कल याार

यानी महाराभर िशणसथा व

अनाथ अपग याया

पनवसनासाठी यबकर

आळदी पढरपर इयादी ठकाणी

धमशाळा थापन कया

आचाय अ

गाडगबाबाबल आदरान एका

ठकाणी हणतात सहाला

पाहाव वनात हीला पाहाव

रानात तर गाडगबाबाना पाहाव

कतनात १९३१ला वरवड यथ

सत गाडगबाबाया बोधनान

पशहया बद झाली १९५४ मय

ज ज णालय परसरात यानी

धमशाळा बाधली बाबानी डॉ

पजाबराव दशमख याना

िशणसथाार िशणाचा

सार करयासाठी याया

कायात मदत कली

भारतर डॉ बाबासाहबाची सत

गाडगबाबाशी मबईला तसच पढरपरला भट

झाली पढरपरची चोखामळा धमशाळा सत

गाडगबाबानी डॉ बाबासाहब आबडकराना

अपण कली होती या आधिनक िवानवादी

सताचा डॉ आबडकर आदर करीत याना त

गसमान मानीत सत गाडगबाबानी आताया

तथाकिथत बाबा लोकासारखी अफाट सपी

जमवली नाही वतया मलीया नावावरसा

कोणतीही सथा कली नाही डॉ बाबासाहब

आबडकर यानीसा याया वारसासाठी

कोणतीही िशणसथा याया नावावर कली

नाही व सथाया मालमचा अिधकार दला

नाही या कारचा याग असामाय आिण महान

कमयोगीच क शकतात सत गाडगबाबानी

याया कायासाठी कणासमोर मदतीसाठी हात

पसरला नाही यानी कतनातन िवानवादी

लोकजागती लोकबोधनाच काय अखरया

ासापयत कल

सत गाडगबाबानी खरा रोकडा धम

सािगतला या धमाचा दहा कलमी कायम

समाजापढ ठवला भकयाना अ लहान

लकराना अ वती नसणा-याना वती गरीब

िवायाना िशण घर नसणा-याना घराचा

िनवारा आसरा काम नसणा-याना कामधदा

रोजगार अध अपग णाना औषध मया

ायाना अभय गरीब तण-तणच ल

जमवन दण दखी िनराश असणा-याना हमत

दऊन जगयाच बळ दण इयादी याच िवचार

आजही सामािजक यायाया दीन महवाच

आहत

एकदा मबईया भायखळा

माक टमय गाडगबाबाच कतन होत डॉ

बाबासाहब आबडकर आपया सहका-यासोबत

कतनाला गल कतन स होताच ोयापक

एकान याना िवचारल महाराज एक इचा

का यावर गाडगबाबा हणाल इचारा

मायबाप पण मल महाराज मन नका मी आपल

लक हाय बोलिवत धनीच बसलत तमया

पलीकड अस हणन यानी बाबासाहबाकड

बोट दाखवल डॉ आबडकर च जिमनीवर

बसन कतन ऐकत होत

लोकसत कमयोगी वरायमत सत

गाडगबाबानी ामवछता अिभयान स कल

कतनाार अधा समाजातील वाईट

चालीरीती िशणाच महव शतक-याची

सावकाराार होणारी फसवणक िपळवणक

जाितभद जाणन समाजाला यासाठी जागत

कल िवानवादी दिकोन दला यानी

दलया व राबवलया कायमाचा आदश ठवन

महारा सरकारतफ ामवछता मोहीम

सामािजक यायाया योजना चालवया जात

आहत या महान कमयोगी सताला याया

पयाितथीिनिम अिभवादन

sok

dumldkkr

19

शवार द २२ िडसबर २०१७

MumlGicirckr vkfk MumlDkr vatu kkykkjk lar

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

20

टम यवा कोकणात

ाचीन आिण अवािचन

काळापासन दयावदच सरित ठकाण

हणन िवयात असणारी वगला बदर पठ

िशवकालापासन सवण यग अवतरलया

वगयात दशोदशीमधन यणार ापारी

पठत पयटनाच ठकाण हणन आपला बदरी

माल या बदरावर उभा कन काही दवस

यथ िवाती घत पण आज वगला या

इितहासापासन फारच दर पोहोचला आह

ऐितहािसक परपरा लाभलल आिण

वातयलढय़ात चळवळीच एक क

असलल वगल शहर ह परातन काळापासन

ापारी उतारपठ व महवाच बदर हणन

िस अलीकडया काळापयत हणज

जवळपास १९५०पयत या ठकाणी

पोतगीज डच िटश यानी अिधराय

गाजवत िविवध मालाची वतची आयात-

िनयातीचा कोटय़वधी पयाचा ापार

कलाजलवाहतकचा माग थाबला अन

उतारपठ सपली दश-िवदशात नावाजलया

वगल बाजारपठला अवकळा यत गली यथील

उतारपठतील जया इमारती आजही आपया

इितहासाची सा दत उया आहत

ाचीन काळापासन ापारी मख

बदर हणन वगलन मोठ वभव अनभवल

आह ाचीन आिण अवािचन काळाच ह वभव

द लागयाजोग होत अदलशाही बहामनी

आिण मोगल या मलीम राजसत तसच

िशवकालात या सम बदरावर आपलच

वचव असाव अस यक साधीशानी य

कल अरब डच पोतगीज या परदशी ापा-

याची मययगात ापारी मालाची जहाज

वगल बदरात पोहोचायची हा ापार

ामयान ताबडा सम व इराणया

आखातामाग अरब ापा-यामाफ त होत अस

जपान िसलोन जावा समाा या ठकाणान

मालाची आयात करणारी परदशी ापारी

जहाज वगल बदरात यत या काळात वगल

बदर हणज सरित बदर आिण दयावदया

िवातीच ठकाण असच जण

भोजन आिण पायाची वथाच

यथ शाही आिण दमाखदार असायची

गलबतातन यणारा माल बाधयासाठी

वापरयात यणारी चटई गोणपाट याची

िनमतीचच क वगल बदर होत अयत

वत आिण टकाऊ माल यथ िमळायचा

मययगात अरब ापारी मोठय़ा माणात

यत दाभोळ गावाकड जाणा-या रयावरील

िनमसगा ह ठकाण या अरब मलीम ापा-

याच नमाज पढयाच ठकाण होत त ठकाण

आज नमाजगा या नावान सबोधल जात

सोळाा शतकातील डचाची वखार

इजाया लकरी तळ असलल वगला क प

यामळ वगलच महव लात यत मबईया

ॉफड माक टची छोटी ितक ती हणज

वगला यथील ॉफड माक ट ह याकाळया

अखड रािगरी िजाच हणज दिण

कोकणच महवाच ापारी क कॉथर

ॉफड माक ट आिण कलवटर ऑथर यानी

इस१८७६ साली ह ॉफड माक ट बाधल

या ॉफड साहबानी मबई आिण

कराची यथही वगल यथ माक ट कस असाव

यासाठी मॉडल माक ट उभारल आजही ह

माक ट दमाखात उभ आह

कोकण कना-यावर कारवार

रािजयापरनतर वगला ह ितस-या माकाच

मोठ ापारी बदर मानल जाई डचाच

ाबय या बदरावर असताना जपान-पाशया

या दशातगत ापार गोणपाट िमळयाच

मोठ क हणन वगलच आकषण असायच

पािमाय वाशानी या शहराचा उलख

ससकएनी असा कलला आह पव वगल

बदराचा ापार दिण-उर दोही दशाना

चाल सतराा-अठराा शतकात या

बदराच नाव गोामाण िस होत यथ

जपान िसलोन ताबडा सम इराणी

आखातातन जहाज यत

काळाबादादा गोडकर ह यावळच

िस ापारी िवलायती लाख पयाची

दशनी डी लगच वटवणार गहथ होत

मािणक चौक हा अहमदाबाद शहराया

नावाची ितकती आह इजी राजवटीत

टपाल तार ऑफस यथ उभारयात आल

दिण कोकणातच नह तर सपण

महाराातील पिहल तार ऑफ स वगल यथ

झाल

शवार द २२ िडसबर २०१७

osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

ह बदर भला या नावान ओळखल

जायच पढ याला फगला अस

हटल जायच सवात द रता या

ापारपठत होत आज त रत अद

वाटताहत कारण महामागाची सकपनाच

बदललीवाहनाची रचना बदलली

सयाया वगल शहराया मय भागापयत

अयत द पण लाब अशी खाडी पसरली

होती परदशातन यणारी मालवा ापारी

गलबत यथ थाबायची मोठय़ा ापा-याच

िवाती थान यथ शाही इतमामात सजलल

असायच सव सोई यथ हात जोडन

असायया दशोदशीया दयावदच सकड

होम यथ असायचयाच याच सवकरी

दास-दासी याचा सिम मलखच सस होम

हणनही ह बदर तहा िस होत

वगलच ४०० वषापवच ह वभव

आता कथन करताना एखाा

कपनािवलासात रगलया कादबरीसारख

वाटल जगातील सवात द रत असणार

आिण जगाया ापा-याच हाच शाही

िवातीथान समजल जाणार तशी दमदार

सवा परिवणार वगल आिण आजची

वगलची अवथा क ठ ह सवच

आयचकत करणार आह

पोतगीजाया पाठोपाठ दयावद

िनपण असलल डच सोळाा शतकात

हदतानात आल आिण यानी ापारात

पोतगीजाशी पधा स कली यातच

वगलतील बदरमाग आिण उतरपठला वाव

असयाच पान यानी िवजापरया

आदलशहाया परवानगीन वगल यथ इस

१३८ साली तीन हजार िगडर रम खच

कन कला पतीन बाधकाम असलली

तटबदीय डच वखार उभारली आज तथ

ही डच वखार भावथत उभी आह

ितथपयत खाडीचा िवतार मोठा होता

मोठमोठी गलबत यऊन या वखारीपयत

लागत असत या ितर वगल भागात

छोटी छोटी गोदाम होती याची रचनाही

िविश पतीनच हणजच पढन पािहल

असता छोटी पढी पण मागया बाजला

गोदामाची मोठी जागा असायची गोडकर

तडलकर याया अडतपठय़ा िस

यािशवाय अस कयक ापारी होत

यानी वगलया भरभराटीला मोलाचा

हात दला आजही या ापा-याचा वारसा

अणा उफ पढरीनाथ महाल याची ापारी

पढी साीदार आहिशवाजीराव कबल

याची ही पढी अितवात आह खरी परत ती

कवळ लमीपजनापरतीच उघडली जात

सयाया वगलतील रामर मदर त डच

वखारीपयत जाताना या पठया आकारात

उभा असलया इमारती दसतात सया

यथ दकान दसतात

जवळपास ८० त ८२ वष हणजच

सन १६८१-८२ सालापयत डचानी वगल

उतारपठत रान कोटय़वधी पयाचा

ापार कला मा यानतर याना वगल

कायमच सोडाव लागल आिण ही डच

वखार सावतवाडी सथानया तायात गली

ापाराया नावाखाली दाखल झालया

िटशानी या डच वखारीसह वगल-

उतारपठवरही कजा िमळवला यानी

वगलचा काही भाग तायात घऊन राय

कारभारासाठी वगल महाल तयार कला

ापाराया नावाखाली ओसरीला आलया

िटशानी काही काळातच वगलया

उतारपठवर आपली कमत गाजवायला

सवात कली घाटमायावन कापस धाय

व अय वत तथील ापारी बलगाडीन

घऊन वगयापयत यत आिण या वत

वगलतन जलवाहतकन हणजच िशडाया

मोठय़ा गलबतामधन मबई गजरात व अय

ठकाणी तसच परदशातही मालाची िनयात

होत अस

वगयात तहा अडत दकान खप

होती िटशानी यथील विवयता

िनसगरय परसर आिण ापारम जागा

पान ापारालाच आणखीनच गती

आणली या वगयाया ॉफड माक टमय

वत भाजी माक ट वत मासळी माक ट

अशी वथा आह बलगाडय़ा रयावन

जाताना माती उड नय हणन सकाळ-

सयाकाळ रयावर पाणी मारल जात अस

सपण बाजारपठत असलली गटार व

ओढय़ामधील घाण कचरा याचा नसगक

पतीन िनचरा करयाची रचना होती

तसच िपयाया पायासाठी ठरावीक

अतरावर हौदही उभारलल

होतगतवभवाया शोधात असणारी वगला

पठ सया अनक समयामधन जात आह

इितहासाया जोरावर आिण पयटनाया

मायमातन पहा एकदा ही बाजारपठ भरारी

घईल अस यथील ापारी सागतात

गाडीअा मािणक चौक व मबई

बाजार

वगल गाडीअा हणन भाग आह

या ठकाणी पव माल घऊन यणा-या

बलगाडय़ाचा तळ होता हणन याला

गाडीअा अस नाव चिलत झाल तसच

एका भागात िहर-मािणक तसच कपडय़ाचा

मोठा ापार चालायचा यामळ या

भागाला मािणक चौक हणायच तर

सयाया शहराया मिशदीपासन डच

वखारीपयत अडयाया मोठय़ा पढी होया

याठकाणी मालाची आयात-िनयात

चालायची हणन या भागाला मबई बाजार

अस हटल जायच

खारट रत

िशरोडा ह नाव ऐकताच पिहली

आठवण होत ती गावातील िमठाची िमठाच

उपादन व िव हा मोठा वसाय िमठाचा

सयाहही याच गावात झाला खळखळ

घगचा आवाज करीत आिण लाल मातीत

मीठ उडवत गावाकड जाणा-या बलगाडय़ाची

राग ह यथील वगळपण होतजण काही पाढ-

या श फटकासारया दसणा-या

िटशानाही मोिहनी घातली होती

िमठागरावर िटशानी कजा कन खास

चौया उया कया होया खारट रत

तहाला माहीत आहत का काही वषापव

िशरोडाकड जाणार सार रत खारटच

असायच कारण कोकणपय़ात सवािधक

िमठाच उपादन होत होत मीठ भरलया

खटारा गाडय़ाची सारखी जा-य असयान

रताया दतफा िमठाच सडच पडलल

असायच हगाम स झायापासन खारट

झालया रयाचा खारटपणा अजनही टकन

आह

सावतवाडी सथानया काळात

आजगावया िशराकडील ही एक वाडी नतर

या नावाचा अपश होत िशरवाडीच

िशरवडिशरोड ह एक नाव चिलत झाल

िमठाच उपादन व िव यासाठीच िशरोडा

ह गाव पवपासन आजपयत ओळखल जात

या गावाया पिमकडील भागात रडीकड

जाणा-या मागावर यावळी समार १००

एकरामय िमठाच २८ आगर होत यामळ

िमठाच उपादनही मोठय़ा माणात काढल

जाई समार १९ा शतकाया उराधात

यावळी याठकाणी काही ापा-यानी छोटी

पठ वसवली याच काळात हा भाग खाजण

जमीनच असयान िमठागर तयार कयाच

सािगतल जात

एक दोन हणता हणता मोठय़ा

माणात िमठाच आगर याठकाणी तयार

झाल यथील मीठ बलगाडय़ामधन

बळगावमय िवसाठी पाठवल जायच

दवसाकाठी जवळपास ६० त ७० बलगाडय़ा

मीठ घऊन रवाना होत िटश अिधका-यानी

ह िमठागर सथािनकाकडन खडाया

बोलवर आपया तायात घतल आिण या

िमठागरावर सा गाजवयास सवात कली

िमठाचा कारभार पाहयासाठी यावळच

कटम खात तनात कल (सयाच सॉट

ऑफस) याचमाण मीठ गावक-यानी

चोन नऊ नय हणन चौया उया कया

होया एक पायलीयावर कोणयाही

गावक-यान साठा क नय असा कायदा होता

जर कणाकड यापा जात मीठ सापडल तर

त मीठ चोरीच समजल जायच या चौयावर

पहारा दयासाठी िशपाई नमल होत

जवळपास २०० न अिधक िशपाई यावळी

तनात असायच या छोटय़ा बाजारपठत या

िशपायामळ मोठी गद असायची

याितर

आरदा ह यावळी

मीठ बदर होततथन व

सया रडीच ज जन

पोट आह तथ मबईन

गलबतान तादळ तल

व कापड यायच

करीवाडीतील आजो

घाटवळ याची यावळी

मोठी गलबत होती

िटश कारकदत

िमठाला बदोबत होता

खरा परत यापवही िशरोडय़ाची िमठागर

चचला होतीच चाचिगरीत कोकण कना-

यावन िमठाची चोरी करयाया घटना

होत यात िशरोडय़ाचा भाग सवदनशील

मानला जाई दिण कोकणातील फटक

िमठाची अनक ओझी यथन घऊन गयाबाबत

अनक यरोिपयन वाशाया नदी

सापडतात

िशरोडा गावाच ामदवत ीदवी

माऊली मदराशजारी जी सयाची

ामपचायतीची इमारत आह तथन

नायापयत पिहली छोटी बाजारपठ होती

या भागातील नाभी अजनही याची सा

दतात या भागाला यावळी कापना गली

हणन ओळखली जायची (कापाना हणज

कासकर पागम व नाटकर या दकानदाराया

आडनावातील आार याची घर व दकान

याठकाणी होती) नारळ कडधायतल व

कापड याचा ापार चाल बाजारपठत

यायाितर गनाथ आरोलकर खटखट

नाटकर भ राजा गवड नाना सावकार

पडवळ यायाही पढय़ा होया या

पढय़ामधन नारळ कापड याचा ापार

चाल कालातरान पढय़ामाण दकान वाढ

लागली ी दवी माऊली दवथानन काहना

वतावर दकान बाधयासाठी जमीन दली

होती नारळ उकड तादळ सपारी सक

मासळी या वत घाटमायावर िवसाठी

पाठवयाचा ापार चाल झाला

अद लाल मातीचा रता

असयान काद बटाट घऊन जाणा-या

बलगाडय़ा सया जथ माती मदर आह

याया शजारी थाबायया वातयानतर

माऊली मदरापासन नायापयत

बाजारपठया भागाला हदथान व

रयाया पलीकडया भागाला पाकतान

असही गमतीन हटल जायच याठकाणी

बाजार बद असा कधी नसायचा बदलया

काळानसार िशरोडा बाजारपठही बहरत

गली सॉट ऑफसपासन त थट एसटी टड

आवारापयत तर दस-या बाजन

हायकलपयत ही बाजारपठ िवतारली आह

सया बाजारपठत लहान-मोठी दकान

हॉटल िगरण सलन अशी समार २०० दकान

असन मछी माक ट व भाजी माक ट वत

आहत इितहासाया या भमीत आता

पयटनाया ययातन िशरोडय़ाची बाजारपठ

समीकड वळली आह

sok

dumldkkr

21

शवार द २२ िडसबर २०१७osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

sok

dumldkkr

22

शवार द २२ िडसबर २०१७

ातािवक

पव पािमायाना परातन

भारतीय सकतीबलची मािहती फ

िशकदराया काळापासनचीच होती हणज

इसपव ३२५ पासनची भारतीय वद-पराण

इयादमध दलया मािहतीवर याचा

िवास नहता पण ही परिथती २० ा

शतकाया सवातीला सधमधील मोहन-

जो-दारो व पिम पजाबातया हडपा यथील

सध-सकतीचा शोध लागयामळ बदलली

पढ फाळणीमळ ही दोही थान पाकतानात

गली वातयाीनतर भारताया

आक ओलॉिजकल सह िडपाटमटन नवीन

उखनन कन या सकतीया नवना जागा

शोधन काढया वगवगया यिनहसा व

कॉलज याच आक ओलॉजी (परातव) िवभाग

गोातील नशनल इिटट ऑफ

ओशनोाफ नशनल रमोट ससग एजसी

वगरनीही मोलाची भर घातली आह

कालीबगन धोलावीरा दायमाबाद लोथल

अशी अनक परातन थळ उखनन कन

शोधली गली ल सरवती नदीया पााचा

शोध लावला गला ारकला समाया

पायाखाली शोध घऊन परातन सकतीच

अवशष शोधल गल

लोथल

लोथल ह अशा परातन थळापक

एक महवाच ठकाण आह लोथलचा काळ

आह इसपव २४०० त इसप १९०० असा

लोथल ह आजया गजरातमधील अहमदाबाद

िजयामध धोलका तालयात आह

त खभातया आखातापासन जवळ

आह भारतात आिण जगात आज अनक

मोठमोठी बदर आहत

पण लोथल यथ जगातील सवात जना

डॉक (गोदी) आह आिण तो आजपासन ४४००

वषापवचा आह

बाप र

लोथल ह या सकतीला हली सध-सकती

कवा हरपन (हडपीय) सकती हणतात

या सकतीचा भाग आह खर हणज या

सकतीला सध-सकती हणयापा

सरवती-सकती कवा सरवती-सध

सकती हणणच अिधक योय ठरल सरवती

ही नदी काही सहकापवच ल झालली आह

हणजच आटलली आह ऋवदात या नदीच

वणन आह िहला नद कवा महानद हणत

इतक ितच पा िवतत होत ितचा उगम होत

अस िहमालयीन भागात िशवािलक

पवतराशमध आिण ती समाला िमळत अस

गजरातमधील खभातया आखातात सरवती

नदी ही नसती एक आयाियका नाही ितच

पवच पा नशनल रमोट ससग एजसीन

एरयल फोटोाफया ताया सहायान

शोधन काढलल आह व यात

आक ऑलॉिजट (परातविवद) ी हरभाऊ

वाकणकर याया चमन या ल पााया

मागावन वास कन आपली िनरीण

नदवलली आहत

सरवती नदीया आिण सध

नदीया तीरावर व आजबाजला तकालीन

सकतीया लोकाया वसाहती होया या

सकतीचा ापार आकशी व

मसापोटिमयाश याला आपण आज मय-पव

आिशया हणतो या भभागाशी होता

तकालीन मसापोटिमयन लोक सध-सरवती

सकतीला मलहा हणत असत सध

सकतीया थळामधील उखननात काही

ठकाणी रोमन नाणीही सापडलली आहत

यावन ह िस होत क या लोकाच रोमशी

कवा अनोतोिलयामधील (आजया टकमधील

एक भाग ) रोमन साायाशी ापारी सबध

होत अथात रोमची सकती यामानान कमी-

जनी आह याअथ रोमन-हरपन सबध ही

नतरया काळातली ( बधा लट-हरपन

पीरयड मधील) गो आह

साहिजकच परदशीय व दशातगत

ापारासाठी सध-सरवती सकतीला

बदराची आवकता होती व ती बदर या

लोकानी िवकिसतही कली सरवती नदीचा या

सकतीया वसाहतशी सबध असयामळ

खभातया आखाताजवळ एखाद बदर असणार

ह उघडच आह आिण त बदर होत लोथल

लोथल या नावाचा अथ थोडा शोध

लोथल या नावाचा अथ काय

अथात अित परातन काळी जहा लोथल ह एक

फळफळलल बदर होत या काळी याच नाव

अय काहीतरी असल पािहज पण अजनही

सध-सकतीची भाषा उलगडलली नाही

यामळ लोथलच जन मळ नाव कळण शय

नाही तहा लोथल ह नामकरण नतरया

काळात झालल आह ह िनित साधारणपण

लोथल नावाची उपपी अशा कार दली जात

ndash थल शदाचा अथ आह थळ अस सागतात

क गजरातीमध लोथलचा अथ आह

लोथ+थल हणज ताच थळ मताची

टकडी सधीमध मोहन-जो-दारो या शदाचा

मताची टकडी असाच अथ आह पहा थािनक

भाषतील शदावन कती अथबोध होतो त

हा अथ आधीच समजन घतला असता तर

कदािचत मोहन-जो-दारो लोथल वगर थळ

खप आधीच उजडात आली असती

परत माया मत लोथल या शदाचा

मताची टकडी हा अथ बयाच नतरया काळात

(हणज कदािचत आजपासन हजार-दीड हजार

वषापव ) तयार झालला असावा मला वाटत

क लोथल या नावाचा मळ अथ समजन

यायला आपयाला सकत भाषचा आधार

यावा लागल सकत भाषा वदक

काळापासन कबना याही पवपासन चालत

आलली भाषा आह सकतमय एक धात

(यापद) आह लख कवा लख (लोथलचा

काळ हा वयाकरणी पिणनीयाही फार आधीचा

काळ आह या काळात हणज वदक-

सकतमध कवा ाग-वदक सकतमध धात

कस चालत कवा याची काय धातसािधत

होत या गोी आजया सकतपा िभ

होया हणन आपण मयत मळ धातकड पा

या) या धातचा अथ हीएस आपट याची

सकत-इिलश िडशनरी दत तो असा To

Go To Move अथात िनघन जाण

थलातरत होण साधारणपण इसपव

१९०० या समारास तकालीन लोकाना

लोथल यथील वसाहतीचा याग कन

थलातरत हाव लागल इतर जाव लागल

लोथलला सोडन िनघन जाण ह नसगक

आपशी सबिधत होत आधीया काळात

परानी नकसान कल नतरया काळात नदीच

पाणी कमी झाल व नतर नदीया पाान

आपला मागच बदलला यामळ यानतर या

ओसाड पडलया शहराला इतर लोक लखथल

लखथल (अथवा लयथल लयथल

कवा लिखतथल लिखतथल) हणज The place from where the inhabitants have

moved away ( अथात या थळाला तथील

रिहवाशी सोडन िनघन गलल आहत अशी

वसाहत ) अशा काहशा नावान ओळख लागल

असाव

नतरया काळात हणज आजपासन

दोन-अडीच हजार वषापव पाली अधमागधी

शौरसनी महाराी पशाची अशा ाकत भाषा

पढ आया व यायापासन बदल होत होत

गया १००० वषामध सयाया आधिनक

भाषा िनमाण झाया सकत शदाच सोप प

बनिवयाची या पाकत भाषाची वी होती

याची काही उदाहरण पा या सकतमध

याना ाकत भाषा अस हणतात या

भाषामधच वतच नाव पाउअ पाउद

पाअड पाअड यामाण अपशामक आह

गौतम बाया मयम माग याला पालीमध

मिझम मग अस हणतात प च प मात

च मात महाराच महर धम च धम अशी

अनक उदाहरण दता यतील अगदी आजही

गजरातीमध उरायण ला उतराण व

बडोाजवळील कायावरोहण या थळाला

खारवण अस अपशामक शद सरास वापरल

जातात

वरील उदाहरणावन ह लात आल

असल क लोथलया जया थलनामाच

आजया २०००-२५०० वषापव ाकतात

अपशामक प झाल असणार थानीय

ाकतात ह नाव कदािचत लउथल लथल

लथल अस काहीस झाल असाव (या

भागातील भाषवर शौरसनी व पशाची याचा

परणाम झालला असणार कवा तथ कदािचत

पशाचीच बोलली जात असल परत पशाचीच

जवळजवळ काहच वाय उपलध

नसयामळ ह बदल आपयाला तकानच

कपाव लागतात) आिण याही काळाया

नतर काही शतकानी हणज आजया हजार-

दीड हजार वषापव त नाव लोथल अस बनल

असाव आता या सदभात आपण गजरातीतील

अथाकड फरनजर टाक या वर दललच आह

क लोथलचा जो सवमाय गजरातीतील अथ

मानला जातो तो असा आह ताच थळ

मताची टकडी या अथाचा सबध मताशी-

ताशी आह हणजच मरणाशी सबध आह

AElig

yksFky MkWd vkfk CcedillAumlqampljLorh sok

dumldkkr

23

जर इिलश-गजराती िडशनरी पािहली

तर आपयाला दसन यत क die

away याचा अथ असा दलला आह ओछ

थता थता ल थय हणजच कमी होत होत

ल झाल यावनही लोथलचा अथ प

होतो क अस थळ जथील रिहवासी कमी

होत होत ल झाल ितथ उरलच नाहीत

(हणज अय िनघन गल िवखरल)

लोथलची वसाहत

आपण लोथल या नावाबल पािहल

आता लोथल या वसाहतीबल जाणन घऊ या

लोथल ह थळ आखातापासन थोडस आत

आह नदीया तकालीन पााया त जवळ

आह याकाळी साबरमती (क सरवती)

नदी ितथन वहात होती अस हणतात आज

तथ लागन नदी तर नाहच पण जलिवहीन

शक दश आह लोथलच िवभाग अस आहत

जहाजासाठी डॉक (गोदी) गोदाम वतीसाठी

३ त ६-६ फट उच चबतर यावर वसाहत व

बाजार नदीया परामळ वतीला नकसान

पोच नय हणन चबतर बाधलल होत

वतीची अगदी विथत चौकोनी आखणी

कलली होती सरळ रषत रत होत घरातील

माडणी विथत अस िपयाया

पायासाठी िविहरी होया साडपाणी वान

नयासाठी नाल (नज) होत नायामध

कचरा साठ नय हणन सोय कलली अस वा

आजया िवान यगातील इसवी

सनाया २१ ा शतकातील िवकिळत

अविथत वाढलली शहर वाकाितका

पसरलया झोपडपा दाटीवाटीन िचकटन

उया झोपा उघडी गटार जिमनीवन

वाहणार साडपाणी या सव पाभमीवर

सरवती-सध-सकतीतील विथत

आखलली व वछ ठवली जाणारी शहर व

यातील घर ापारासाठी डॉक व गोदाम ह

सव पािहल क या परातनकालीन लोकाच

कौतक करावस वाटत आिण आजया आपया

तथाकिथत सधारलया आधिनक समाजाची

कव करावीशी वाटत

लोथलची गोदी (डॉक) व तकालीन

तान

लोथलला भट दणाया लोकाना खास

कन ह सागयात यत क हा लोथलचा डॉक

(गोदी) सयाया िवशाखापम यथील

हदथान िशपयाड या डॉक एवढा आह

असा डॉक ४४०० वषापव बाधला जाण ही

आयकारकच गो आह हणन आपण थोडस

या डॉकबल जाणन घऊ या हा डॉक नदीया

पााला मानविनमत नायानी (कनॉलसन)

जोडलला होता एक कनॉल पाणी आत

घयासाठी (इनलट) व दसरा पाणी बाहर

सोडयासाठी (आऊटलट) नदीया पााशी

हा डॉक थट (डायरट) जोडलला न ठवयाचा

फायदा असा होता क नदीतील गाळापासन

याच रण होत अस डॉकचा आकार

िपझॉइडल होता (हणजच चौकोनी याची

एक बाज दसरीपा मोठी होती) यामळ

जहाजाना आतमध यण अिधक सोप होत

असाव डॉकची उर-दिण लाबी होती

साधारणपण ७१५ फट तर पव-पिम लाबी

होती साधारणपण १२१ फट भरतीया वळी

जहाज थट या डॉकमध वश क शकत असत

डॉकला एक लाकडी

ार होत ज वर-

खाली करता यत

अस यामळ

ओहोटीया वळीही

डॉकमध पाणी थाबन रा शकत अस याचा अथ

असा क तकालीन लोकाना भरती-ओहोटीच

चागल ान होत या डॉकमध आतया बाजन

भीत भाजलया िवटाचा थर होता

बाधकामाला पपणाही यावा व पाणी बाहर

िझरपनही जाऊ नय अशी ही वथा होती

भाजलया िवटा बनिवयाच ान सध

सकतीया लोकाना होतच घरातही व

नजसाठीही िवटाचा वापर यानी कलला आह

डॉकचा हा आकार बाधकामाची पत पाणी

आत-बाहर यया-जायाची पत पाणी आतच

थाबवन ठवयासाठी वर-खाली करता यणार

दार या सव गोी ४४०० वषापवचा काळ

लात घता कौतकापद आहत तकालीन

सकतीजवळ भरती-ओहोटी इयादी

मरीटाइम गोीच ान तर होतच पण

अिभयािक (इिजिनयरग) तानही होत

ही गो नच महवाची आह

मका

लोथल यथ आता उखननाजवळच

एक अितम वतसहालय आह िजथ

तकालीन वतच दशन माडलल आह यातील

एका वतन माझ खास ल वधन घतल आिण

ती होती एक मका (अगठी) आपयाला

माहीतच आह क रामायणात रामान

हनमानाला सीतला दाखिवयासाठी वतची

मका दली होती असा उलख यतो यावर

काहनी अशी टीका कलली मी वाचलली आह

क परातन भारतीय सकतीला मका

बनवयाया कलच ान उपलध नहत परत

लोथलमधील मकन आपयाला ह प

दाखवन दल आह क वातवात ४०००-

४४०० वषापव ही कला आपयाकड नच

होती वतत ही परातन सध-सरवती

सकतीच अितशय गत अशी सकती होती

समारोप व

िशकयासारखा

धडा

मबई ३५०-

४०० वषान

अिधक जनी नाही एक मोठ बदर हणन तर

मबई यानही अवाचीन आह या सदभात

पािहल तर इस पव २४०० त १९०० या

कालावधीत लोथल फळफळल होत या गोीच

महव अिधक जाणवत ४०००-४४०० हजार

वषापव हणजच आपया २००-२२५

िपापव ( हो २०० न अिधक िपापव

) भारतात एक गत सकती होती एवढच नह

तर जगातील सवात जना डॉक भारताया

पिम कनायावरच लोथल यथ होता ही

अिभमानाची गो आह

लोथलपासन

आपण काही धडा घऊ शकतो काय

होय नच अथातच आपया

शहराचा ल-आऊट िनयोजन या गोीचा आपण

अिधक िवचार करायला हवा हा तर

िशकयासारखा महवाचा मा आहच पण

यानही अिधक महवाची गो हणज या

काळातही वड- लास डॉक बाधयाइतक

गत असलल व ५०० वष वसलल लोथल ओस

का पडल याचाही आपण अयास करायला

हवा पराचा िवचार कनच वती ६ फट

उचीया चबतयावर वसवली गलली होती या

सकतीचा भरती-ओहोटीचा अयास होता

ितला पर कती उचीपयत जातो ह नच

माहीत असल पािहज व या िहशबानच या

लोकानी चबतर बाधल असल पािहजत तरीही

परानी नकसान झाल याचाच अथ असा क पर

याया अयासापा व आधीया अनभवापा

अिधक उच-उच उठ लागल असणार याच एक

महवाच कारण असणार पयावरणीय

बदलामळ झालल परणाम अथातच अशा

कारया परणामाची सध-सकतीतील

लोकाना कपना नसणार त बदल यायासाठी

अकिपत होत पयावरणीय बदलाचा दसरा

मोठा परणाम नावर झाला सरवती नदी

ल झाली इतर नावरही सकट आल काही

आटया काहनी पा बदलली यामळ

लोथलच काय सगळी सध-सरवती सकतीच

न झाली कवा सपणपण िवखरली गली ती

इतक क जर िविवध उखनन झाली नसती

तर अशी एखादी गत सकती भारतात

परातन काळी होती हही कदािचत आपयाला

ठाऊक झाल नसत

आज आपयाला पयावरणाच

परणाम-दपरणाम माहीत आहत लिशयर

(िहमना) लहान-लहान होत चालल आहत

गगा नदीही काही शतकानी आट शकल (पव

सरवती ल झाली तशी)

पयावरणत िवानाधारत-

भाकत करत आहत क काह दशकानी कवा

एखाा शतकात समाची पातळी बरीच

वाढल आिण यामळ समकाठावरील

मबईसारखी जगातील अनक शहर धोयात यऊ

शकतात बड शकतात जगातया अनक

सकतमय ाचीन काळातील पराया कथा

आहत जशी नोहा(नोआ)ची कथा

भारतातही आपयाला मन आिण महापराची

गो चागली परचयाची आह ीकणाया

काळात ारका नगरी पायात बडाली हा

महाभारतातील उलखही आपयाला माहीत

आह समाची पातळी पव वाढली तशीच ती

भिवयातही वाढणार आह पव शहर व भभाग

पायाखाली बडाल तसच भिवयातही होणार

आह आिण याची कपना आता आपयाला

आधिनक तानामळ आधीच आलली आह

मग आपण सावधान असायला नको का जया

सकतकडन व लोथलसारया वसाहतकडन

धडा घऊन आपण पयावरणािवषयी अिधक

सजग असायला हव नाहीतर एक दवस

आपलीही लोथलसारखीच िथती होईल तहा

सावधान

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqOgravekrdquok l- ukbZd]eqacbZ

laLd`rhph olkgr

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

टम यवा कोकणात

गतीची अनक मायम आहत मा

याचा शोध घतला पािहज याना यशवी

हायच आह याया मनात िज आह याना

जगात कोणताही उोग-वसाय परका

नाही आधिनक काळात िवकिसत झालला

असाच एक वसाय व या वसायावर

आधारत करअर हणज मयशती शिणक

पातळी कमी असली तरीही ह करअर तही

क शकता

माणस याया उातीपासन

वतच जीवन सलभ करयासाठी धडपडत

आलला आह शती ह तर सवातीपासन

याया जगयाच मायम आह शतीची

सवात िनसगातन िमळणा-या कदमळ आिण

फळावर जगयापा आपण वतच अधाय

िनमाण का क नय या िवचारातन झाली

असावी यािशवाय माणस समातील आिण

गोडय़ा पायातील माशावर उपजीिवका क

लागला आिण त याच आवडत खा बनल

यानतर आपणच माशाची पदास का क नय

हा िवचार तयार झाला आिण यातनच सवात

झाली एका अयत सदर व फायदशीर

वसायाची मयशतीची

मयशती हणज किमरया

नसiacuteगक वातावरणात कली गलली माशाची

पदास मयशतीची सकपना माशाच

पनीवन कस होत याचा अयास कन

यासदश िथती िनमाण कन दयातन झाली

आह उम मयशतीची अयास हा कणा

आह मयशती क पाहणा-यान अगोदर

उम माशाची पदास कशी करता यईल याकड

ल दण गरजच आह

मयशती हा वसाय का

मास हा अनकाया जवणातील

आवडीचा पदाथ नह काही जणाया

जवणातील जीव क ाण मास चव घऊन

खाणार यासाठी िविवध जागा उलथन

पालथन टाकणार खवय कमी नाहीत समात

माशाची पदास चड माणात होत मा

खायाजोया माशाची सया कमी होत

असयाच कोळी लोक आजकाल बोलत आहत

जगभरातील अतोनात मासमारीमळ आिण

समातील वाढया दषणामळ माशाया

सयत घट होत आह या तलनत खवय वाढत

आहत यामळ िजभच चोचल परवताना या

वसायाची एक नामी सधी चालन आली आह

मयशती ातील ाथिमक

अयास यासाठी आवयक आह मयशतीच

दोन कार पडतात

गोडय़ा पायातील

िनम खा-या पायातील

गोडय़ा पायातील मयशती

गोडय़ा पायातील मास ह

कनारपी ितर इतर भागात चवीन खाल

जातात िवशषत उर महारा आिण उर

भारतात याना चड मागणी आह याितर

गोातील परदशी पायानाही त आकषित

क शकतात कोकणातील माणसाला कदािचत

म कमी असल मा चवीत बदल हणनही हा

खायासाठी पयाय आह यामळ गोडय़ा

पायातील माशाना भारतातच

उम माक ट आह

िनयातीसाठी हा एक अितशय

उम पयाय आह ह ओघान

आलच

भारतात तीन कारच

मास ामयान घतल जातात

कोलबी

रो

कटला

याितर चौथा कार

लोकिय होत आह आिण यात

ब-याच सधी आहत तो हणज

पण रोहा भागात िमळणारा

िजताडा हा मासा यापक

सवाया वाढीसाठी लागणारी

यणा आिण कालावधी

जवळजवळ सारखाच आह

तसच सव मास एक एकाच

तयात घत ययासारख आहत

(पण हा सला नाही यासाठी िशण गरजच

आह)

आपण कोलबी उपादनाची साधारण

मािहती घऊ

गोडय़ा पायातील कोलबीला जबो

ॉस हणतात कारण ही आकारान मोठी

असत हणनच हॉटलामय िहला अिधक

मागणी आह एक कोलबी ६०० मपयत

वजनदार होऊ शकत काटक आह आिण रोगाला

सहजी बळी पडत नाही तलाव धरण यात

वाढवता यत अितर पाणी शती आिण इतर

कारणान ारपड आिण नापीक झालया

जिमनीत तळ खोदन ह उपादन काढता यत

उपादनाची पत

कोलबीया उपादनाचा कालावधी

साधारणत ८ मिहन असतो यात थोडी

अिनयिमतता असत सवात महवाच आह त

हणज उम तीच बीज कोलबीच बीज चागल

असल तरच उपादन िनरोगी आिण सदढ असल

बीज िविश वातावरणात आिण िविश

ठकाणी तयार कल जात रािगरी यथील

सागरी जीव शाीय सशोधन क ात ही िबज

िवकत िमळतात

तलाव आिण पाणी

तलाव साधारणत वीस गठपासन पढ

कतीही जागत करता यतो यापा मोठा करता

यईल मा मग उपादनाचा खच खप जात

होतो तलावाला एका जागी उतार असावा

पाणी बदलयास आिण उपादन बाहर

काढयास मदत होत तलावाया तळाशी

िचकण मातीचा लप लावावा पाणी हा अितशय

महवाचा घटक यातील ाराच माण पान

शाीय परीनतरच जागची िनवड करावी

तलावाची रचना माती साम पाणी ार अशा

तािक गोसाठी कषी िवापीठातील आिण

रािगरी यथील सागरी जीव सशोधन क ातील

त मदत करतात

क आिण राय शासनाया तळ

बाधकाम आिण िनमाणासाठी अनक कज

वपातील योजना उपलध आहत यात

साधारण २०-२५ अनदानाचा समावश आह

याितर मयशती क मयखा

उभारणी क यासाठीसा अनदानाया योजना

आहत कठयाही सरकारी बकत या योजनाची

मािहती िमळ शकत

खा-या पायातील मयशती

खा-या पायात टायगर ॉस या

समी कोलबीच उपादन घतल जात या

उपादनात पायाया गणधमात ाराच माण

अिधक असाव लागत याितर काही

ठरावीक बाबी वगळता साधारण या वर

उलखलया माणच आह फायदा असा क या

कोलबीला उपादन कालावधी ५ मिहन आह

यामळ वषात दोन उपादन शय होतात

एक हटर जागत साधारण एक लाख

िबज मावतात यामळ िमळणार उपादन

गोडय़ा पायापा दपट असत मा गोडय़ा

पायातील कोलबीया मानान याच वजन कमी

असत समी उपाद िवकास िनयात

ािधकरणकडन यासाठी अनक कारच अनदान

िमळत

शवार द २२ िडसबर २०१७

^eRLumlrh Oolkkpk uok ikZ

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

मडल आयोग हणज काय याच

सरळ उर ायच झायास मडल आयोग

हा धमामळ मताय झालया ओबीसीचा

याची सामािजक साकितक व राजकय

ती बघयाचा आरसा होय ओबीसीमय

सामािजक व राजकय मागासलपणाचा

ितशोध घयाची मानिसकता िनमाण

करयाच काय करयाबरोबरच

जातीवथा व उवणयाचा साकितक

दहशतवाद हाच आमया

मागासलपणाया दरावथला कारणीभत

असयाची जाणीव थमताच मडल

आयोगामळ झाली

अशा मडल आयोगाची थापना

जनता सरकारन १९७८ साली

िबपीमडल याया अयतखाली कली

होती मागासवगयाया (ओबीसीया)

िहतरनाथ असलया आयोगान १९८०

मय आपला अहवाल सादर कला होता

परत अपावधीतच जनता सरकार पडल

यानतर ीमती इदरा गाधी व राजीव

गाधी धानमी झाल परत या दोघाही

धानमयानी मडल आयोगाचा अहवाल

था बासनात बसिवला होता १९८९

साली जनता दलाच सरकार सवर

आयानतर दवीलाल व भाजपन िनमाण

कलली कडी फोडयासाठी व यावर मात

करयासाठी धानमी हीपीसग

यानी राम मनोहर लोिहया व जयकाश

नारायण याची वपन पण करावयाची

आहत अस सागत ससदमय मडल आयोग

लाग करयाची घोषना कली मडल

आयोग लाग करयाच य जस

हीपीसग याना ाव लागत तसच य

बजन समाज पाच अय

माकाशीराम यायाही वााला जात

मडल आयोग लाग हावा हणन दशभर

चारसभा पदयाा काढन ायान दत

फरणार माकाशीराम ही या काळातील

एकमव होती त काहीही असो परत

आज ओबीसी समाजाला सामािजक ऐयता

व राजकय बळ ा झाल त मडल

आयोगामळच

मडल आयोगाया

अमलबजावणी नतरच िवघटीत मागास

जाती ा ldquoओबीसीrdquo ा एका शदाया

आवरणाखाली एकवटलया दसतात परत

याची ाथिमक सवात भारतीय

घटनमय अतभत कलया ३४०

कलमान १९५० नतर झाली भारतीय

सिवधानातील ३४० ा कलमानसार

अनजाती व जनजाती ितर

सामािजक व आथक दा मागास जाती

या दशात सहवास करतात या जातचा

शोध घण व याचा दजा उचावयासाठी

िविवध सवलती दयात याव अस यात

नमद करयात आल होत हा ldquo इतर

मागासवगrdquo कोण याचा शोध घयासाठी

एका आयोगाची नमणक करयाचा सला

दयात आला होता बाबासाहबानी घटनत

अतभत कलल ३४० कलम व यानसार

आयोग थापयास अनकदा सला दऊनही

जवाहरलाल नह कडन होणारी टाळाटाळ

बघन आबडकरानी दबावताचा भाग

हणन नह मिमडळातन आपया

मीपदाचा राजीनामा दला

बाबासाहबाया ा दबावानसारच १९५३

साली नह सरकारकडन थमच मागास

आयोगाची नमणक करयात आली ा

सगया घटनामानसार डाटर

बाबासाहब आबडकर ह ldquo ओबीसीrdquo ा

शदाच जनक तर ठरतातच परत

याहीपा ओबीसच ldquo उपकारकतrdquo ा

भिमकत अिधक दसतात

काका काललकर ह या इतर

मागास आयोगाच थम अय होत या

आयोगाला

अनजातीजमाती

वगळता अय मागास

जाती कोणया याच

िनकष ठरवन अय

मागास जातीची यादी

बनिवयाच काम

सोपिवयात आल होत

काललकर आयोगान १९५५ साली २३९९

जातीची यादी तयार कली ह जातीघटक

एकण लोकसयया ३२ होत १९६५

मय काललकर रपोट ससदया पटलावर

ठवयात आयानतर मागासवग या

शदाची ाया समाज व जात ह

िनकष माय नसयाच कारण दाखवन तो

फटाळयात आला या िशफारसी र

होयाला काललकर वतच जबाबदार

होत रापतीला वत प िलन

वतयाच िसफारिसशी असहमती

दाखवन अहवालच नाकारयाची यानी

मागणी कली होती काललकर आयोगान

प हटल होत क वतया

मागासलपणासाठी ा जातीच जबाबदार

आहत या जातीना सरकारी नोकया दण

चक असन अशा आरणामळ जातीवथा

अिधक बळकट होईल अस यानी

जोडलया परवणी पात हटल होत

एकणच दशाया जातीय सायात सधारणा

हाा ह काललकराना माय नहत

उवणयाची वचववादी वथा कायम

राहावी हाच याचा अतथ हत दसतो

जनता सरकारन िबपीमडल

याया अयतखालील नमलया

आयोगान इतर मागास समाजाची यादी

तयार करयासाठी सामािजक िशण व

आथक या ावर ११ माची बदवली

तयार कली होती आयोगान हद

धमयाबरोबरच इतर धमातील मागास क

याचा परपरागत वसाय हा हद

धमयासारखाच आह अशाचाही िवचार

कला हा आधार घवन आयोगान ३७४३

जातीना मागास गटात िव कल अशा

जातीची सया एकण लोकसयया ५२

ट होती काललकर आयोगान तत

कलल माण ३२ ट तर राीय नमना

सवणन दलल माण ४० ट होत मडल

आयोगाला ाहनवाानी व

याया समथकानी मामच

वादत बनिवल होत दशभरात

दौर करताना आरण िवरोधी

गटाना मडल आयोगान कला

क तही मागास समाजाया

आरणाला िवरोध करता मग

तही मला साफ करणाया

दिलताया शभर ट आरणाला का

िवरोध करीत नाही तही दलीतातील

िवानाना पिडताचा दजा दयाची मागणी

का करीत नाही

हीपीसग सरकारन १९९०

मय मडल आयोग लाग करयाची घोषणा

कली यात ओबीसीना २७ ट आरण

दयाची तरतद होती ह माण सव

यायालयान १९६३ मय बालाजी कस

सदभात आरणाच एकण माण ह ५०

ट पा जात असता कामा नय या

िनवााया मयादला अनसन होत परत

दशात ५२ ट लोकसया असलया

ओबीसना २७ ट आरण ह तटपजच

हणाव लागल

मडल किमशन लाग होयाची

घोषणा झायाबरोबर दशात िवरोधाचा

आगडब उसळला होता या िवरोधाला

दशातील ट तसच इलािनक िमडीयानी

सदा उचलन धरल होत पोिलसाचाही

आदोलनकयाना सहयोगच होता कारण

िवाथ सघटनाकडन ldquoअदर क बात ह

दली पोलीस हमार साथ हrdquo अस नार

लावयात यत असत या आदोलनाची

िवषशत हणज आदोलनकयाकडन कवळ

ldquoदिलत जातीनाrdquo लय कया जात होत

या ओबीसी जातीना आरण लाग झाल

होत या जाती ा कोसो दर होया काही

ठकाणी तर ओबीसी तणच या आदोलनात

सहभागी झाल होत मडलाधारत आरण

ह आमया साठी नसन त दलीतासाठीच

आह असी ओबीसी समाज व ओबीसी

िवायाची मनोभिमका बणली होती हा

एक ओबीसी जातीचा व नयाया

अानाचा कळसच होतामागास जाती ा

भारतीय जनता पयाची(भाजप) होटबक

असयामळ त ओबीसी आरणाला िवरोध

क शकत नहत

sok

dumldkkr

10

शवार द २२ िडसबर २०१७

eaMy vkumlx o sok

dumldkkr

11

हणन भाजपान ितरपी चाल

खळली मडल आयोगाचा मा

उपिथत होताच कारसवा स कन राम

जमभमीचा मा उचलला व हीपीसग

सरकारचा पाठबा काढन घतला

भारत सरकारन अनजाती व

जमाती आयोगामाण ३४० ा

कलमानसार ldquoराीय मागास आयोगाचीrdquo

थापना कली आह हा आयोग हणज एक

कार यायालयच असत जातीिनवडी

मय याची भिमका ही शवटची असत

१९३१ साली िटीश सरकारन दरदी

दाखवीत जातीिनहाय जनगणना कली

परत वातयानतर मागास जातची

नमक टवारी कती ह मािहती

होयासाठी जातीगत जनगणनची गरज

आह परत सरकार त जातीय जनगणना

क इिछत नाही दशातगत दर दहा

वषानी होणाया जनगणनत जातीच दोन

कवा तीन रकान ठवयास सरकार का

घाबरत हा एक गभीर आह

जातीिनहाय राीय जणगननिशवाय

जातीिनहाय आरण ह १९३१ या

जनगणनया आधारावर लाग करन ह

गरलाग असन त उ जातीच षडय आह

राीय मागास आयोगान ओबीसीया

यादी मय कोणया जातीचा समावश

करावा यासाठी नीती िनधारत कली आह

जातीची िनवडया ही कठोर

परीणाची असली पािहज अनक जात

समहानी आयोगासमोर आमया जाती

ldquo मागासrdquo असयाचा दावा कला

आतापयत अज कलया ११२३ जातीपक

६७५ जातीना ओबीसीया मयवत

सिचत समािव करयात आल तर ४४८

जातीच अज फटाळयात आल

मडल किमशन लाग झायानतरया

काळात ओबीसीमय

राजकय जागती मोा

माणात झाली अनक

रायात ldquoओबीसी नतrdquo अस

लबल लागलल पढारी िनमाण झाल

ओबीसच वतच पही थापन झाल

तािमळनाड व कनाटक ह राय मा

अपवाद आहत कारण या रायाचा ओबीसी

राजकारणाचा इितहास हा मडलपवचा

आह उर भारतात मा लालसाद यादव

मलायमसग िनतीशकमार शरद यादव या

ओबीसी नयाचा उदय झाला तर

महाराात गोपीनाथ मड कमवीर जनाधन

पाटील याच नाव घता यईल

मडलचा आवश उर भारतात

जसा राजकारणात व समाजकारणात

दसला तसा तो महारााया कोणयाही

पटलावर दसला नाही महाराात ओबीसी

राजकारण यशवी होत नाही याच कारण

हणज वगवगळया जाती समहाची

वचववादी जातीय

मानिसकता

महारााया लोकसयत

तीस टयान अिधक

वाटा या ओबीस

जाितसमहाचा असला

तरी तो थािपत

राजकय वचवाला

आहान दव शकत नाही

महाराात मयत

कणबी माळी व तली ा

भावशाली जाती

ओबीसी घटक आहत

आबडकरी समाजामाण

सवमाय ओबीसीच

वत नतव महाराात

िनमाण होव शकल नाही

हा जातीवादी चहयाचा

परत परोगामी टभा

िमरिवणाया

महारााचा

चागलपणाच आह

उवणयाया वापरात

यणार छगन भजबळ व

गोपीनाथ मड ह कवळ वचववादी

जातीसमहाच िशलदार होत महामा फल

शा महाराज व बाबासाहब आबडकर

याचा वारसा चालिवयाची धमक आजया

कोणयाही ओबीसी राजकय नयामय

नाही

जात ही एक महवाची राजकय

वगवारी महारााया राजकारणात व

समाजकारणात पढ आली आह याचा

परणाम हणन जातीया आधार

सामािजक व राजकय सघटन बाधयाच

य मोा माणावर स झाल काही

का असना िशित व नोकरदार ओबीसी

वगाया सघटना व िवचारवत फल-शा-

आबडकराचा िवचार ओबीसीया घरात

पोहोचव लागल आहत आपयावर

कोणीतरी बौिक राय

गाजािवत याची जाणीव झाली

मयव मामदशमख हनमत

उपर (बवासी) जमिन कड

नागश चौधरी ावण दवर

दीप ढोबळ व राजाराम पाटील

याना झाली आजची ओबीसी

तण कायकयाची नवी

वचारक फळी ही भारतातील

समाजसधारनावादी

िवचारवताच िवचार वाचत

ऐकत व समजन घत जाती

थवर आधारत

किनवाची समाज वथाच

आपया दरावथस कारणीभत

आह ह ओबीसना कळल आह

१९८५ पयत मडल आयोगाया

अमलबजावणीस ठाम िवरोध

करणाया मराठा जात

सघटनानी अचानक आरण

मागण स कल आपला अिभमान माग

टाकन मराठा व कणबी एकच कस आहत

िशवाय सव मराठ ह मळात कणबीच आहत

यामळ आही ओबीसी आहोत असा

यिवाद मराठा जात सघटना क

लागया परत ओबीसी समाजाया िशित

तण िपढीन मराठा समाजाची ldquoओबीसी

समहातrdquo समािव करयाची कलली

मागणी धडकावन लावीत िवरोधाची

आदोलन कलली आहत

ओबीसी राजकारणाचा परणाम

हणन उर भारतात उ ाहण जाती

राजकय पटलावन ५० टयानी खाली

घसरया ससदतील ओबीसी खासदाराची

सया १९९६ पयत २५ टयानी वाढली

तर उ जातीय खासदाराच माण ४७

टयावन ३५ टपयत खाली घसरल (

जफरलाट २००३) उर दश व

िबहारमधील राजकारण ह यादव

जातीभोवती फरत असत याचा परणाम

असा दसतो क प कोणताही असो

मयमी हा ओबीसीच असन िनकड झाल

आह ही मडल आयोगान कलली सामािजक

ातीच नह काय ओबीसचा िनमाण

झालला हा राजकय फोस उ जाती

घटकासाठी धोकादायक होता ओबीसीया

चतनमळ राजसची स एकक हातन

िनसटयाची या स असतानाच ितला

ससदतील मिहला ितिनिधवाया

नावाखाली रोखयाया हालचाली स

झाया ससदमय कधीतरी मिहला िबल

पास होवन ५० ट उवणय मिहलाचा

ससदतील माग मोकळा करयात यईल

अस होण हणज मडल आयोगान परलल

समान समाजवथा िनमतीया बीजाला

जिमनीमयच मान टाकयासारख

होईल

शवार द २२ िडसबर २०१७

ckiw jkAringrukxiwj

vumlchlh pGoG

sok

dumldkkrशवार द २२ िडसबर २०१७

13sok

dumldkkrशवार द २२ िडसबर २०१७

12

नह-गाधी घरायाला बदनाम करयासाठी ज अनक

य कल जातात यातील एक हणज इदरा गाधी याच पती

फरोज गाधी ह मिलम होत आिण याच आडनाव खान होत असा

दावा कला जातो लोकाना साध सरळ सय पचवयापा गढ

दतकथा आवडतात यामळच याचा यावर चटकन िवास बसतो

वातिवक पाहता फरोज गाधी कवा नह-गाधी घराण मिलम

असत तरीही यात गर काहीच नाही पण मिलमषी वीया

लोकाना हा मा हणज न जाण कोण िवकत आनद दऊन जातो

कोण होत फरोज गाधी

फरोज जहागीर गाधी ( सटबर १२ १९१२ - सटबर ८

१९६०) ह भारतीय वातय सिनक पकार व राजकारणी आिण

एक खर ाचारिवरोधक होत फरोज गाधी ह दलीतील

नशनल हराड व लखनौतील नवजीवन या दिनकाच काशक होत

त रायसभच सदय होत आिण यानी सभागहात नहया

राजकारणाचा आिण रायकारभाराचा सतत िवरोध कला

फरोज गाधी ह भारताच पतधान इदरा गाधी याच पती

आिण सजय आिण राजीव गाधी याच िपता होत फरोज गाधचा

जम जया बॉब फोटमधया तहमलजी नरमन हॉिपटलमय

एका पारशी कटबात झाला याया वडीलाच नाव फरदन जहागीर

घाद (Ghandy) आिण आईच नाव रतीमाई (माहरच आडनाव

कोमीसरीएट Commissariat याया घरायाचा िटश

सयाला रशन परिवयाचा वसाय होता यावन ह आडनाव

पडल) होत (टीप जया पारशी घरायामधील लोक जहा

भारतात आल तहा याना आडनाव नहतीच हणन याना परत

आडनाव दली गली आजही ती वसायावन दसतात उदा

लोखडवाला दावाला) याच कटब मबईत खतवाडी मोहयात

नौरोजी नाटकवाला भवन इथ राहत अस याच वडील Killick

Nixon या कपनीत मरीन इिजिनअरची नोकरी करत असत याना

पढ वॉरट इिजिनअर हणन बढती िमळाली फरोज एकण पाच

भावडापक शडफळ होत याना दोराब व फरीदन जहागीर नावाच

दोन मोठ भाऊ आिण तहमीना कषाप व अल दतर नावाया दोन

थोरया बिहणी होया दिण गजरातमधया भडोच यथील

वाडविडलाया घरातन त कामधािनिम मबईला थलातरत

झाल होत याया आजोबाच विडलोपाजत घर आजही

कोटपारीवाड यथ आह

१९२० या दशकाया सवातीला विडलाया अकाली

झालया मयनतर याच कटब अहलाबादला थलातरत झाल

याया सोबत याची अिववािहत मावशी डॉ िशरीन कोमीसरीएट

या दखील होया या तकालीन सध ातात कराचीमय Lady

Dufferin Hospital यथ शयिचकसक हणन कायरत होया

ितथ याच मायिमक िशण िवामदर हायकलमय झाल व पढ

यानी िटश टाफ असलया एवग िन कॉलजमधन पदवी

घतली

१९३० मय कासन वातय सिनकाच वानर सना या

नावान कतीदल उभारल होत कमला नह (नहची सिव पी)

आिण इदरा गाधी याची फ़रोजसोबत पिहली भट याच एवग

कॉलजया बाहर वानर सना िनदशन करताना झाली यादवशी

कमला नहना उहामळ चर आली फरोज गाधी याया

मदतीला धावल इदरा आिण कमला नहसोबत झालया चचचा

परणाम हणन दसयाच दवशी कॉलज िशण सोडन यानी

वातय लात उडी मारली महामा गाधया आडनावावन

रणा घऊन यानी आपल आडनाव बदलन घाद(Ghandy) वन

गाधी (Gandhi) अस कल १९३० मय याना लालबहादर शाी

(तकालीन अहलाबाद िजहा कासच दशाय) याया समवत ९

मिहयाची कारावासाची िशा सनावली गली याना

शाीजसोबत फजाबाद जलमय डाबयात आल सटका

झायाबरोबर यानी तकालीन सय ातात (आजचा उर दश)

शती भाडपा माफ करयासाठी स असलया आदोलनात सय

सहभाग घतला १९३२ व ३३ मय याना आणखीन दोनवळा

कारावास भोगावा लागला यावळी त नहच जवळच सहकारी

हणन ओळखल जात

फरोजनी इदरा गाधना पिहयादा १९३३ मय

लासाठी मागणी घातली तहा या अवया १६ वषाया होया

हणन यानी फरोजना नकार दला यातच कमला नह यान

आजारी पडया याची सवा करयाया िनिमान फरोज याची

नह कटिबयासोबत जवळीक हळहळ वाढत गली कमला नहना

उपचारासाठी यरोपात नयाची तजवीज करण याची काळजी

घयापयत आिण मयसमयी याया शयजवळ असयापयत

फरोज गाधनी कमला नहची खप सवा कली याचा परणाम

हणन इदराशी याची भाविनक जवळीक वाढली आिण या

जोडयान १९४२मय हद रतीरवाजानसार ल कल

याया या लाला पिडत जवाहरलाल नह यानी

िवरोध कला अगदी गाधीजना मयथी करायला सािगतल पण

शवटी ह ल झालच ल झायावर अपावधीतच या जोडयाला

चल जाव आदोलनात सहभागी झायाबल अहलाबाद यथील ननी

मयवत कारागहात कारावास भोगावा लागला यानतरची चार-

पाच वष काहीशी सखद व कौटिबक वायाची हणावी अशी

होती याचदरयान १९४४ ला राजीव आिण १९४६ ला सजीव

याचा जम झाला

वातयानतर त इतर अनक कासया नयासोबत

अथायी सरकारमय १९५०-५२ मय सहभागी होत याचवळी त

नशनल हराड या दिनकाच

वथापकय सचालक बनल

१९५२मय पिहया साविक

िनवडणकत त रायबरली मतदारसघात

िनवडन आल व ससद सदय बनल इदरा

गाधनी यावळी दलीन यऊन याया

चाराची धरा साभाळली या सोबतच त

नहच कडव टीकाकार आिण ाचार

िवरोधी भिमका घयासाठी ओळखल

जाऊ लागल

वातयानतर अनक उोग

घरायाची राजकय नयाशी जवळीक

वाढली यातन अनक आथक गरवहार

होत होत १९५५ मय रामकण

दालिमया या बक व िवमा कपनी

सचालकान Bennett and Coleman

ही कपनी तायात घताना िनधी वतःया

खाजगी खायात वळता कयाचा

ाचार फरोज गाधनी उघडकस

आणला

१९५७ मय त पहा एकदा

रायबरली यथन िनवडन आल १९५८

मय एलआयसीमधया हरदास मा

घोटायाचा मा यानी ससदत

लावन धरला यावन नह

सरकारची वछ ितमा डागाळली

अथमी टी टी कणामचारी याना

याकरणी राजीनामा दयाची नामकची वळ

आली यावन इदरा गाधी आिण यायात काही

बबनाव झाला आिण मायमाना चवण करायला

मा सापडला

फरोज गाधी राीयकरणाच कडव

परकत होत एलआयसी आिण टको सारया

कपयाच राीयकरण करयाचा याचा आह

होता टको टाटाया मालकची होती आिण

टाटासा पारशी होत यामळ फरोज गाधना

पारशी समाजाया रोषाला सामोर जाव लागल

अयाकार ामािणक नत असणार फरोज गाधी

याया राजकय िवरोधकानासा अयत

आदरणीय होत

१९५८ मय फरोज

गाधना पिहला हाट ऍटक आला

यावळी इदरा गाधी िमत

हाऊस या पतधान िनवासात

याया विडलाजवळ राहत असत

यावळी या भतानया दौयावर होया ही

बातमी कळयावर दौरा अधवट सोडन या

भारतात परतया आिण फरोजना

कामीरमय िवाती व हवापालटासाठी घऊन

गया १९६० मय दसरा हाट ऍटक आयान

िवलडन हॉिपटल दली यथ याचा मय

झाला याच अयसकार अहलाबादमधील

पारशी समाज मशानभमीत झाल

अयारतीन भारतीय राजकारणातील एक

महवाचा दवा िनखळला

आज दशाया पतधान पदी एक गजराती

आह मोदना याम साद मखज याचा

जम आिण मय कधी झाला कवा वलभभाई

पटल याया अयिवधीला नह उपिथत होत या इितहासाच

मलभत ान नाही अथात सघाया शाखत िशकवया जाणाया

इितहासावर िवास ठवणाया सघोाच इितहासाच आकलन

यान अिधक असण शय नाही समयम वामी यानी फरोज

गाधी व इदरा गाधया वचारक सघषाला िवकतपण रगवन इदरा

गाधना बदनाम करयाचा य फसयावर फरोज गाधच

आडनाव खान होत अस सागयाचा किवलवाणा य स कला

आह बसय जनतला आजही फरोज गाधी अात असयानच

आजचा हा लखन पच फरोज गाधच घराण मळच गजरातच या

नायान राल गाधी दखील गजरातच सप ठरतात ह लात

घयाचीही गरज आह

सदभ

१ Biographical Sketch of First Lok Sabha

Parliament of India Archived from the original on 26

January 2009 Retrieved 16 April 2009

२ Biographical Sketch of Second Lok

Sabha Parliament of India Archived from the original

on 18 May 2006 Retrieved 16

April 2009

३ Guha Ramachandra

(2011) India after Gandhi The

History of the Worlds Largest

Democracy Pan Macmillan p

1958 ISBN 0330540203

४ A forgotten patriot

Feroze Gandhi made a mark in

politics at a comparatively young

age The Hindu 20 October

2002

५ Shashi Bhushan (2008)

Feroze Gandhi Frank Bros amp Co

p 8 ISBN 978-81-8409-494-7

६ Frank Katherine (2002)

Indira The life of Indira Nehru

Gandhi Houghton Mifflin Co p

93 ISBN 0-395-73097-X [He

was] the youngest child of a

marine engineer named Jehangir

Faredoon Gandhi and his wife

Rattimai

७ Sonia assures help

for father-in-laws grave Indian

Express 21 November 2005

Archived from the original on 8

September 2012 Retrieved 29

November 2012

८ This Mrs Gandhi

only wants her pension Indian

Express 28 September 2005

Archived from the original on 26

January 2013 Retrieved 29

November 2012

९ Minhaz Merchant

(1991) Rajiv Gandhi the end of

a dream Viking

१० Frank Katherine

(2010) Indira The Life of Indira

Nehru Gandhi Houghton Mifflin

Harcourt p 93 ISBN 978-

0395730973 Why then did she

take full responsibility of her

y o u n g n e p h e w P o s s i b l y

because Feroze was actually her own child

११ Frank Katherine (2002) Indira The life

of Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co p 94

ISBN 0-395-73097-X Feroze was a student at Bidya

Mandir High School and Ewing Christian College

१२ Lyon Peter (2008) Conflict Between India

and Pakistan An Encyclopedia Santa Barbara ABC-

CLIO p 64 ISBN 978-1576077122 Feroze Gandhi

was no relation of Mahatma Gandhi

१३ Vishnu Uma (2010) Idea Exchange

Opinion Makers Critical Issues Interesting Times

Penguin Books India p 87 ISBN 0670084891

१४ Mrs Gandhi Not Hindu Daughter-in-

Law Says New York Times 2 May 1984 Retrieved

29 March 2009

१५ Frank Katherine (2002) Indira The life

of Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co p 81

ISBN 0-395-73097-X

१६ Frank Katherine (2002) Indira The life of

Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co pp

9299110ndash111113 ISBN 0-395-73097-X

१७ The wonder of Indira outlook

१८ Gupte Pranay (2012-02-15) Mother

India A Political Biography of Indira Gandhi Penguin

Books India pp 189ndash205 ISBN 9780143068266

१९ Shashi Bhushan MP (1977) Feroze

Gandhy A political Biography Progressive Peoples

Sector Publications New Delhipp166 179 See

these excerpts

२० Indira Gandhis courage was an

inspiration Samay Live 7 November 2009

२१ Kapoor Comi (10 February 1998)

Dynasty keeps away from Feroze Gandhys

neglected tombstone The Indian Express Archived

from the original on 16 May 2010

२२ Feroze Gandhi College httpfgceduin

२३ httpwwwfirstpostcomlivingferoze-

the-forgotten-gandhi-a-rich-insight-into-the-life-of-

i n d i a s - o r i g i n a l - a n t i - c o r r u p t i o n - c r u s a d e r -

3170698html

vfldquoumlrdquod ekGh] iquml9665320860

fQjumlt [kku dh fQjumlt xakAumlh

sok

dumldkkr

14

शवार द २२ िडसबर २०१७

आज आपया दशात

िशणाच मयम कोणत असाव यावर

चचा (आिण कवळ चचाच) स आह

महाराात काही वषापव ी

भालच नमाडन ी या चचला तड

फोडल मातभाषा ही खया अथान

ान भाषा असत ती भाषा या

मलाला आईया पोटात असयापासन

ऐकायला िमळालली असत (उदा

अिभमय) ानभाषा ही फ आिण

फ मातभाषाच होऊ शकत

मातभाषतील िशण मलाची

मानसीक वाढ करत कारण त मल या

वातावरणाचा भाग असत या

वातावरणाच ितबब याला

मातभाषत तीया शदात दसत

असत त मल याचा अनभव घऊ

शकत यातील साय कवा

िवरोधाभास याला जाणवत राहातो

व यातनच पढ त मल अस का हा

िवचार करायला लागत ह इजी

भाषतील िशणात अभावानच

होताना आढळत A हणज Apple ह

त मल िशकत त घोकपीन पण त

अपल याला आपया वातावरणात

पतक आिण त िवकणारा भया

याया ितरी कठच आढळत नाही

या उलट आबा त झाडावर पा शकत

मातभाषतील िशण मलाची

मानसीक वाढ होयास पायाभत ठरत

या पाभमीवर काही वषापव

दशत झालया डॉ काश बाबा

आमट या मराठी िचपटातील एक

सग िवचार करयास लावणारा

आह िचपटात डॉ आमटच सहकारी

आदीवासी मलाना िशकवायचा य

करतात अस दय आह मल याया

बालसलभ वभावानसार एकमकात

मजा करयात गतली आहत िशक

काय िशकवतायत आिण त काय

बोलतायत याकड मलाच अिजबात

ल नाहीय कारण याया दीन

काहीतरी अगय अस िशक बोलत

आहत आिण त ज काही सागत आहत त

यानी कधीच पािहलल वा अनभवलल

नाहीय शवटी कटाळन ती मल

शाळतन सबाया करयाची सवात

करतात तहा डॉ आमट िशकाना

सागतात क अर या मलाना याया

शदात याना समजल अशा भाषत

िशकव या सगाला िथएटर मय

मोठा हशा (लाटर) िमळतो व हा

सग िवनोदी

सग हणन जमा

होतो उा हा

सग एखाा

परकारासाठी सवात चागल िवनोदी

दय हणन नॉिमनट झाल तरी मला

अिजबात आय वाटणार नाही कारण

आपण आता या िवनोदी सगाच

अिवभाय भाग झालो आहोत

इजी वा इतर कोणतीही

भाषा मव िवकासासाठी

हातभार लावत यात कोणतीही शका

नाही पण ती आिण आपली भाषा

मा मागासलली हा िवचार

कोतपणाचा आह इजी भाषत महान

थसपदा िनमाण झाली िनरिनराळ

शोध लागल औागीक ाती झाली

याच य िनसशय या भाषचच आह

पण ह सव लखक कवी वा शा याची

मातभाषा इजी कवा या या

दशाची मातभाषा होती ह आपण

लात घत नाही परकय भाषत सपण

िशण घऊन एखाान एखादा मोठा

शोध लावला व तवान माडल अस

माया अाप वाचनात व ऐकयात

आलल नाही यायाही अगोदर

आपया दशात शयाचा ाितकारी

शोध लागला ह-तार यायािवषयी

मािहती आपयाला व अरबाना

पाायाया खप पवपासन होती

आयवदासारख शा आपया दशात

फारच पव िवकसीत झालल होत

कालीदासाच मघदत रामायण

महाभारत ही महाका ही जगभर

मायता पावलली होती आिण ही सव

याकाळी चलीत असलया सकत या

सम दशी भाषतच आहत

भावाीतला नकतीच ५१५१ वष पण

झाली व भगवीता तवाानावरचा

जगातला एक जना व अयत महवाचा

थ हणन मायता पावला आह तो

सकत भाषतच आह आपल सहीय

कलाकती शा इजी भाषतयापा

पवच व काकणभर सरसच आहत इथ

भाषाची तलना करयाचा य मी

करत नाही तर तयक भाषा ही परपण

असतच तर मला एवढच हणायच आह

क ानसाधनसाठी मातभाषा िह इतर

कोणयाही भाषसाठी अिधक योयच

नह तर एकमव असत

आपया दशात थम मगल व

नतर इजाया राजवटीत आपया

दशातील

भारतीय

भाषाची

पीछहाट

झपाान होऊ लागली इजाना तर

याच सााय शाबत ठवयासाठी

बदकपा भाषन आधार दला

इलीश िशणत मकल याया सपीक

डोयातन जमलली िशण पती

इज सरकारन दशात लाग कली ही

िशण पती आपली हणज थािनक

लोकाची िवचारश वाढ नय

कबना यानी िवचारच क नय अशा

पतीन आखलली होती इजाना

याया भाषत याया मनामाण

काम करणारा रोबो नोकरवग हवा

होता तो याचा हत यानी भाषया

मायमातन साय कला इजी

भाषनळ इजाना आपया दशावर

राय करण सोप झाल अस हणताना

इजी ही याची मातभाषा होती ह

आपण लातच घत नाही इजानी इथ

इजी िशण दयास सवात कली ती

याची भाषा समजणारा नोकरवग

याना उपलध हावा हणन कारण

याना याया भाषत कारभार

करायचा होता इज अयापा अिधक

जगावर राय क शकल यात याया

दरा-यापा याया भाषचा वाटा

मोठा होता यानी कोणयाही दशावर

राय करताना याया मातभाषचाच

आधार घतला ह िवसन चालणार

नाही जयानी जीतावर आपली भाषा

व सकती लादयाचा घात

पिहयापासनच आह मा ज ज दश

परकय सपासन वत झाल यानी

यानी सवात पिहयादा आपया

भाषची सकतीची पनथापना कली

सोिहएत रिशयातील सघराय अनक

वष एकसघ रान महाश बन शकला

यात दडपशाही एवढाच याया दशभर

लाग कलया रशीयन भाषचा जलमी

आहही कारणीभत होता भाषा हा

समाजाला तायात ठवयाच वा

एकसघ ठवयाच भावी मायम आह

ह वारवार िस झालल आह

वातय िमळायापासन ६७

वष उलटन गयावरही आपण

मकलया िशण पतीत फार बदल

कलला नाही आजही आपण इजी

मायमाया शाळाना साहन दऊन

फाड फाड इलीश बोलणारा मा

िवचारश परया माणात िवकसीत

न झालला असा उिशीत नोकरवगच

तयार करीत आहोत अस हणयास

जागा आह

इजी ही जागतीक सपकाची

भाषा आह ह खरच परत सपकाची

भाषा असण व ान भाषा असण यात

जिमन-अमानाचा फरक आह कवळ

उम( ) इजी बोलता यण यात

अयासापाही सवयीचा भाग जात

आह माझ परिचत कवळ १० वी पास

तही गावाकडया शाळत िशकलल

परत इजी सभाषण चागयापक

करतात कारण एका इलीश कपनीया

मबईतील कायालयात अनक वष

िशपाई हणन काम करतात

कोणतीही भाषा सपकाच मायम

हणन वापरण वा बोलता यण हा

िशणापा या भाषया सहवासात

राहाण याचा भाग आह अस मला

वाटत मबई सारया शहरात अनकजण

गजराती वा मारवाडी भाषा उम

रया बोल शकतात वा वाच शकतात

यात िवशष अस काहीच नाही कारण त

या समाजाया सहवासात राहत

असतात परत अशी माणस काही गभीर

िवचार करताना वा सख-दखाया

भावना करताना मातभाषचाच

िवचार करतात ह खर आह

जगातील मय िवकिसत

दशाच उदाहरण घतल तरी हच दसन

यत क याया दशात यायाच

भाषचा वापर मयव कन कला

जातो रिशया ास जमनी जपान

चीन कवा एक महवाचा दश हणन

उदयाला यत असलला ाझील ह

जगातील बला व आथक महासा

गणल जाणार दश आहत यापक

कोणयाही दशात इजी कवा अय

कोणयाही परकय भाषला मय आिण

महवाच थान नाही ह सव दश आिण

याची अथवथा आज जगभरात

मायता पावलली आह ह आपण

िवसन चालणार नाही या सव

महवाया दशात िशणाच मख

मायम या या दशाची भाषा आह ह

आपण नजरआड कन चालणार नाही

या दशामय इजी व इतर परकय

भाषा िशकयास ोसाहन दल जात त

कवळ सपकाच साधन असाव हणन

मा मय िशण या या दशाया

मातभाषतनच दल जात

furhu lkGaq[uml

nsrsquokkrhy frsquokkkkpa ekEumle dumlkrs sok

dumldkkr

15

शवार द २२ िडसबर २०१७

य सािहियक व िवचारवत

ी भालच नमाड यानी इजी

मायमाया शाळा बद कराात या

अथाच िवधान कल खरतर बदी घालन

काहीही साय होत नाही असा आपला

अनभव आह याउलट दशी भाषाया

शाळाना ोसाहन दशी भाषामय

उमोम सािहय कलाकती कशा

िनमाण होतील याचा िवचार करण

गरजच आह शाळत िशणाच मय

मयम मातभाषाच असावी ती

सोपी मलाना आकषक वाटल अशा

पतीन िशकवयाची गरज आह

मलाना आपया भाषची ची उप

होईल अशी ितची माडणी हायला

हवी यावळी वहारात दशी

भाषाच महव वाढल दशी भाषाना

ाधाय दल जाईल तहाच इजी

भाषच महव कमी होत जाईल

शासनाची भाषा यायदानाची

भाषा दशीच असावी असा आहच

नह तर ह असावा यासाठी

आदोलन दखील करयाची तयारी

ठवावी लागल तरच दशी भाषाच

महव वाढल मी कयकदा उ

यायालयात कामािनिम जात

असतो तथ कोटासमोर फा इजीत

वादिववाद चाल असतात या

उिशित वकलाचा अशील जो

मायासारखा असतो कवा बयाचदा

अधिशित कवा अिशित असतो

याचा एखादा खटला चाललला असत

ह सव पहाताना एक गमतीचा िवचार

मनात यतो क याया

भिवतासाठी वा याला याय

िमळवन दयासाठी ज िवान वकल

यायाधीशासमोर वादिववाद करीत

आहत या अिशलाला याच काय

चालल आह ह काहीच कळत नसत तो

भाबावया सारखा एकदा या

वकलाकड तर एकदा या वकलाकड

पाहत असतो माझीही बयाचदा अशी

परिथती होत हा माझा अनभव आह

सरकारी मराठी भाषा तर एखाा

मराठीचा बयापक जाणकार

माणसाला दखील कळण अवघड जात

तर एखादा ामीण भागातील मनय

ती काय समजणार यातील

मराठी( ) शदयोग तर अनकदा

अनाकलनीय असतात या शदाना

मराठी का हणाव असा पडतो

कवळ याच कारणामळ शासनाया

अनक चागया योजना सामय

लोकापयत पोहोचत नाहीत हा अनभव

आह क सरकारी खायाचा पानभव

तर हसाव क रडाव या ायाही

पिलकडचा आह व असतो मी बकत

नोकरी करत असताना रझव बककडन

आहाला कामकाजाया िनिमान प

यायची प अगदी उतरीय

अखिलत इजी भाषत िलहीलली

असायची पण शवटी मा जाड ठशात

छपाई कलल एक वाय असायच हम

िहदी म प वहार का वागत करत

ह हणज काय मग तही का नाही

िहदीत प पाठवल भाषया या अशा

माकडचा आपया दशात स आहत

आिण महारा यातही न १ वर आह

मराठी ही आपया रायाची राजभाषा

असली तरी ती डोयावर राजमकट

घालन फाटया कपात

मालायासमोरया फटपाथवर उभी

आह अस काही वषापव कसमाजानी

सािगतल होतआता इतया वषानतर

ितची अवथा आणखीनच दयनीय

झालली दसत आह मराठी

मायमाया शाळा बद हाात या

दीन सव बाजन पतशीर य चाल

आहत यातला सवात मोठा वाट

आपया मराठी लोकाचाच आह ह यात

आणखी ददव आह सिशीत असोत वा

अिशित आई बाप मलाला इजी

मायमाया शाळत घालयात धयता

मनात आहत यासाठी वाटल त

करयाची याची तयारी आह मराठी

मायमाया शाळत मलाला घालण

हणज काहीतरी मोठा अपराध आह

अशी आपली मानिसक धारणा झालली

आह मलगा वा मलगी convent मय

िशकतो ह सागण टस िसबॉल झाल

आह मराठी बोलण आज

मागासलपणाच लण मानल जात

आह मराठी आई-बाप आपया पायान

इजीच बोलाव असा दराह करत

आहत यात या मलाच काय हाल

होतात या कड कोणीही ल दयाया

मनिथतीत नाही समाजातील

शिणक आिण आथकदा खालया

तरावरच आई-बाप दखील माहागा

फया भन आपया मलाना इजी

मायमाया शाळत घालयासाठी काय

वाटल त करत आहत अस का करता ह

बतकाना िवचारल असता उर एकच

िमळत इलीश छान बोलता यत

हणन पहा इलीश छान बोलता

ययान काय होणार अस िवचारता

चागली नोकरी िमळत ह उर िमळत

हणज आययाचा पाया असलली वय

वष पाच त पधरा अशी महवाची १०

वष कवळ इजी बोलता ययासाठी

आिण तीही नोकरी िमळावी हणन खच

करायची ह अस काहीतरी िविच

चाललयमल दवसभर कल मय

काढन घरी यतो तो ममी याला कस

आिण िमक दत तीच ममी िमक ला

दध हणताना तो ऐकतो व दध हणतो

याला ममी हरकत घत व हणत नो

बटा डोट स दध स िमक आता पोर

गधळात क मग ही का दध

हणतमग ती सागत क दधवाला

अिशित आह आिण याला इिलश

कळत नाही हणन याला मराठीत

सािगतल यावर त पोरग आपयाशी

समीकरण बाधत क मराठी ही

अिशित लोकाची भाषा आह हळहळ

याया मनात आपली भाषा

मागासलली आह असा समज पा

हायला लागतो त पोरग या समाजात

वावरत तथील शद सपदा व तो ज

िशकतो या पतकातील शदसपदा

यात याला काहीच साय दसत नाही

वर उलख कलला डॉटर काश बाबा

आमट या िचपटातील सग या

पाभमीवर आठवन पहावा

भाषा हणज कवळ शद आिण याची

िविश पतीन कलली माडणी नसत

तर या या भाषतन या भाषया शद

सपीतन या या समाजाचा

साकितक वारसा पढया िपढीकड

आपोआप पोचवला जात असतो

मातभाषतील िशणामळ एखाद मल

ससकत होयासाठी वगळा य

करावा लागत नाही िशणाची भाषा

मातभाषाच असावी ह जगभरातील त

ओरडन सागत आहत मातभाषत

िशण व कमान एकतरी अय भारतीय

भाषा िशकयान ान कशा दावतात

मनय जवा भाषा िशकतो तवढा तो

जगािवषयी सजग होतो पण या सवाचा

पाया मा िन सशय मातभाषा असावी

थोडस भाषया शतिवषयी

आज जगातील कोणतीही

भाषा ितया मळ वपात नाही ह सय

आह या भाषा िजवत आहत या

भाषामय शदाची दव-घव सतत चाल

असत कबना ती तशी चाल असल तर

आिण तरच ती भासह िजवत आह अस

समजयास काहीच अकत नाही आज

आपण जी श () मराठी बोलतो वा

वापरतो ती ितया मळ वपापासन

खप वगळी आह तरी ती आपली वाटत

यात दमत नसाव आजया आपया

माण मराठी भाषत फारसी अरबी वा

दिण भारतीय भाषातील अनक शद

बमालन िमसळन गल आहत आपया

रायाच िवमान मयमी ी दव

फडणवीस याच फडणवीस ह आडनाव

च फारसी फव ीसचा अपश आह ह

वाचन आपयालाही आय वाटल

एवढ त आपल होऊन गल आह मकरी

मती मिहरप मातबर ह शद

अरबथानातील आहत ह कोण

सागायला गल तर आपण याला वात

काढ पण त खर आह पटाईत िनरोप

मलगा या असल मराठी वाटणाया

शदाच मळ कानडी आह टबल टशन

सीम-काड अस इजी शद आता

ामीण माणसालाही सहज समजतात व

त तसच िलिहयास व बोलयास

काहीच हरकत नाही उलट यास

मराठीभारतीय भाषतील मज थानक

अस ितशद दयान याचा काहीच

बोध होत नाही िह वतिथती आह

भाषा शीचा अितरक आह शवटी

या भाषया िवनाशाला कारणीभत

ठ शकतो इजी भाषतील दखील

काही शद अपशीत होऊन समािव

झाल आहत उलट अवतार जगल

बगला ग लट महाराज म रोटी

अस कतीतरी भारतीय शद इजी

भाषत मोा समानान िवराजमान

झालल आहत ितित इिलश

ऑसफोड िडशनरीत ७०० न

अिधक भारतीय शद वीकारल गल

आहत ह आपयापक अनकाना मािहत

असल-नसल पण ही वतिथती आह

या दोन कवा अिधक भाषा कोणयाही

कारणान एकमकया सपकात यतात

तहा यात शदाची अदलाबदली होण

ह अगदी नसगक आह यामळ भाषा

अश झाली कवा बाटली हणयाच

काहीच कारण नाही उलट अशा

आदान-दानामळ भाषा समच होत

असतात ह दोन नाया सगमासारख

आह नाया सगमाला तीथाचा

मान दणारी आपली सकती या भाषा

पी नाया सगमाला नच समान

दईल परत याची सवात वा यतील

मोठपणा आपया जनतला कोणीतरी

समजावन दण गरजच आह

vlkos] ekr`Ogravekkk dh baxzth

sok

dumldkkr

16

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही

पायाखाली झाल (सपदशाला कोड शद) क

गावकरदादा ताकाळ हजर हायच

यायासोबत अखा गाव

पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान हता

पोरान टॉर लहान थॉर

एकच खळा भरान हता

hellipपण आता

आता घरा फटत चलली

माणसाक माणसा तटत चलली

हाळार साकव झाल तरी

घराक घरा लाब झाली

दहा वषापव मालवणला कोकण

मराठी सािहय परषदया कवी समलनात

फडयाच मालवणी कवी दनश कळसकर

(किववय महश कळसकराच बध) मालवणी

ढगाच कावाचन करीत होत आिण यक

चरणावर टाळी घत होत

गया पास वषात गावात झालया

यक िथयतराशी यक ोता तादय

पावला होता आिण यातनच उफत टाळी

िनघत होती मला दखील या किवतन पण

भतकाळात नल

पवच माझ गाव आठव लागल आिण

गावाच ऐय टकवणारी िनपह माणस अशी

सवामय जीवन जगणारी माणस यक

गावागावात होती याचमळ गावची

गावरहाटी व गावाच ऐय टकन होत आज

अशा माणसाच कषान मरण होत आिण

याची महती आठवत

या अनकापक एक होत आमच

गावकरदादा आपल अखड आयय

बजनाया सवसाठी खच घालणार िनकाम

कमयोगी अस अनक गावकरदादा गावोगावी

होत हणनच पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान होता

आमच गावकरदादा हणज

पचोशीच ामव किभ काळया माडया

जशा पोलादाचा िचरला साग ही काप

बा सी मढकराना गावकरदादाकड बघनच

सचली असावी हा माझा लहानपणीचा म

अजनही तसाच आह कारण याची दहयी

तशीच होती

सहा फट उचीचा दह काळा तजवी

िशसवी रग पाढर श धोतर पगडी अगात

बाराबदी आिण पायात करा-करा वाजणारी

गावठी जती हातात वताची काठी अशा

पहरावात गावकरदादा सारा आसमत

धडाळायच सव पायी वास सव

पचोशीया आरोयाची जबाबदारी खशीन

आपया िशरावर घतलली व लोकानीही

िवासान यायाकड सपद कलली

गावकरदादा ना गावच सरपच ना

लोकल बोडाच सदय तशा गावया मख

मानकयामयही त नहत पण यानी सपण

गावात आिण पचोशीत आपया मानाच पान

वतया अिवरत सवन ा कल होत

सामािजक बािधलक वतच वीकारली

होती तस गावकर घराण आमया गावी मख

ीमत घरायापकच

आमच वडील सागायच याची पव

सात गलबत होती (पव ापार गलबतान

चालायचा ीमतीच

अथात मापन तच) पण ही

ीमती याया वाटयाला

कधी आली नाही याया

जमापवच ह सगळ सपलल होत मा

गावकरदादाना घता कती घशील दो करानी

एवढ वभव रामरान दान कल होत त

माणसकया माच वभव याया एका

कारान गाव दखात बडायचा एवढ ऐय

यानी याया अिवरत मानवी सवन ा कल

होत

गावकरदादा आमया तालयात

सपदशावर वरत इलाज करणार हणन

िस गावात यावळी दवाखान मोजकच

सपदशावरील इजशनही दमळ गावात

ाथिमक आरोय क ययाया फार पवचा

काळ होता तो आजबाजला वाढलल जगल व

जगली माची काम यामळ सपदशाच माण

जात सपदश झायावर मय हा ठरललाच

असायचा पण याकाळी गावकरदादाया पान

दवान मिसहाच पाठवन दला होता याया

हातात तसा दवी गण होता

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही पायाखाली

झाल (सपदशाला कोड शद) क गावकरदादा

ताकाळ हजर हायच यायासोबत अखा

गाव याना िनमणही लागत नस लाला

जमणार नाहीत एवढी माणस जमा होत याला

सप दश झाला यास िमरी खायला दयाया

ाथिमक उपचारापासन गावकरदादाच उपचार

स होत यानतर औषधोपचार स बाहर सव

जमाव दादाया औषधाला गण द हणन

मनोमन ाथना करीत असायचा

मा चह-यावर त भाव दाखवायच

नाहीत उपचार पधरा-पधरा दवस चालायच

मडप माणसानी भन जायचा पशटला झोप

यऊ नय हणन दवसरा जागता पहारा (झोप

आयावर िवष चढत असा समज असायचा)

दवसा गपात व राी पयाया खळात फड

जागायचा

फटया (दध न घातलला) चहाचीही

कोणाला अपाही नसायची अपा एकच दवा

रामरा दादाया औषधाला गण पड द

गावकरदादाया

अिधपयाखाली सव

औषधोपचार िनयोजनपवक

चालायच शवटी पाणी

घालपयत दादा आपया घरी

जवन या घरी अखड राहायच

अस शकडो पशट यानी

उतरिवल होत आिण हणन

माया छोटया गावाच नाव

यानी व बाप सखटणकरानतर

पच ोशीत नल होत

आमया गावी

यावळी एक नवीन डॉटर

पदवी घऊन आल होत

आयवदाया सशोधनापा

चवर अिधक भर त सागायच

यकवळी दश करताना सपया

िपशवीत िवष असतच अस

नाही पण गावकरदादानी

उतरलया शकडो पशटया

बाबतीत यक वळी रकामी

िपशवी कन साप

चावतो का या ाला

यायापाशी उर

नसायच शवटी

यायावरही गावकरदादाच औषध घयाची

पाळी आली आिण यानी दादाना

अिनीकमारया थानी मानल

खरोखरच दादा दवी धवतरी होत

याया हातात दवी गण होत त आल यानी

पािहल आिण पशट उतरला असच यकवळी

हायच याचा दनम ठरलला सकाळी उठन

सव िवधीनतर रामराया ागणात जाऊन

बाहनच नमकार कारायच जाताना

नमकार यताना नमकार मा कधीही खड

पडला नाही

दवाच अवडबरही नाही नतर या

या ठकोणी याच पशट असतील याया घरी

चालत फरफटका आजा-याया सवत पधरा

पधरा दवस रान कशाचीही अपा न करणार

पशटला गण वाटयाचा आनदही चह-यावर

दाखवायच नाहीत यानी रामर आपया

पशटमय पािहला होता

एकदा हाफकन इिटटय़ट ची

काही माणस आमया गावी आली होती

यानीही दादाना याया उपचार पतीबाबत

बोलत कल पण दादानी याना ठाम सािगतल

एखाा िवकाराया माग तचो अगदी दम

पळवपयत मी लागतय हणान दव गण दता

दादाचा दम पळिवण खास वाचार होता

अगदी कठोर परम वा इजीतील

मक इफोट पा कडक खरच याया कठोर

याना आई-विडलानी ममतन कलया सवला

ईर यश ायचा या सवमळ सव पचोशी

याची झाली गावच तटबखड यायाच

खळयात िमटायच अनक मदर मदानाची

काम यायाच शदान झाली तणाना िशत

लागली याचा शद अखा गाव झलायचा

दादा नहमी सागत अर लगीन चक वलास तरी

हरकत नाय पण कोणाचा मत चकव नको

एका माणसाया शदात अख गाव नादायच

िमशनरी लोकानी भारतात िन

धम पसरिवला असा सवसाधारण आरोप कला

जातो मला वाटत इथली माणस दरी असली

तरी याया पशाला व पावाला ती भलली

नाहीत ती भलली िमशनरी लोकया िवन

आरोय सवला गावकर दादाची जनहीत

आरोयसवा ही िमशनरी वपाची होती

घतल त ह आही अधतन हणयासारखी

आहा शाळतया मलानाही याचा

धाक असायचा पोराया तडन िशवी कवा

अपशद आला व यानी तो जाताना ऐकला क

जवळ बोलवायच पटकन मलाया खाक पटीत

मय हात घातयाचा अिभनय करायच आिण

हणायच तडाक गाळी आजपासन तझो

ऐवज काढन िखशात ठवलय गाळी सटल क

परत दयन जा आवशीक साग अस सागन

आपया कोटाया िखशात काहीतरी ठवयाचा

अिभनय करीत

आही रडत घरी यायचो झालली

हककत आमया आईला सागायचो आई

आजपासन आही तस करणार नाही त

दादाआजोबाकडन ऐवज तायात घ आई खो-

खो हसायची का त आता समजत तवढयात

दादा हजर हायच एक वळ दतय परत असा

हणायचा नाय अस छ मतर कन खाक

पटीकड हात यायच आहाला हायस वाटायच

याच त लटोिनक ऑपरशनच आज हस यत

हणन माया िपढीतील मलाया तडन

कधीच िशवी वा अपशद आला नाही गावकर

दादाचा धाक प-या गावाला होता तो हा असा

आज गाव बदलल गावातील

आरोयाची धरा वाहयासाठी ाथिमक आरोय

क ासोबत अनक िलिनक िडपसरी आया

एस-र मिशन कपटराईड काडओ ाम आदी

एक ना अनक सिवधा गावीच उपलध झाया

पण पशटची हाताची नाडी हाती घऊन याया

आरोयाबरोबरच सामािजक आिण नितक

आरोय सधारणार गावोगावच असय

गावकरदादा काळाया पडाआड गल

याची कमत आपयाला वळोवळी

चकवावी लागत आह खरोखरच अशा

िवभतया दहनभमीवर िचरा आिण पणती

कधीच नसत मा याया िनधनाला चाळीस

व होऊनही यकाला त कालच गयासारख

वाटतात हीच याया समाजकायाची

पोचपावतीhellip

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqjsrsquok Bkdwj

xkodjnknk--- sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

सकलन - मराठी पकार परषद

६ जानवारी १८३२ रोजी आचाय

बाळशाी जाभकर यानी दपण ह

िनयतकािलक स कलमराठीतया पिहया

वपाच मरण हणन महाराात ६

जानवारी हा दवस दपण दन कवा पकार

दन हणन दरवष साजरा कला जातोदपण

थम कािशत झाल या घटनला ६ जानवारी

२०१७ रोजी १८५ वष होत आहत अनकाची

समजत अशी आह क ( गतवष आिण यदाही

काही ठकाणी तशा बातयाही छापन आलया

आहतत वतिथतीला धन नाही) ६

जानवारीला बाळशाची जयती असत

हणन हा दवस पकार दन हणन साजरा

कला जातोत खर नाहीबाळशाीया

िनधनाची न तारीख उपलध आह( १७ म

१८४६ ) मा बाळशाचा जम नमका

कोणया तारखला झाला याच पराव उपलध

नाहीमा फवारीया ितसया आठवडयात

१८१२ मय याचा जम झाला असावा असा

अदाज आहन तारीख उपलध नाही

बाळशाया छायािचाबलही

सम आहसया िविवध वपातली चार

छायािच िस कली जातात यातील मराठी

पकार परषदन १९९८ रोजी िसद कलल

आिण वबाळासाहब ठाकर याया हत

कािशत झालल छायािचच खर छायािच

आहबाळासाहबानी दखील या छायािचाच

काशन करताना हच खर बाळशाी अस

हटल होतकारण बाळशातरचा मय

वयाया अवया ३३ वष झाला होताहणज

त तण होतिवच तज याया चहयावर

िवलसत होतायाम आिण सयनमकारामळ

याची की दखील उम होतीपरषदन

कािशत कलया छायािचात या गोची

काळजी घतली होतीअय जी छायािच

आहत यात बाळशाी खगलल ७०

वषाच त दसतातवतिथती अशी

नहतीह लात घतल पािहज

बाळशाी जाभकर याची सि

मािहती

पण नाव - बाळशाी गगाधरशाी

जाभकर जम तारीख - ( नमक जम ताऱीख

उपलध नसली तरी याचा जम १२ फवारी

१८१२ रोजी झाला अस मानल जातगगाधर

शाी याना दोन मल आिण दोन मली

होयायातील चौथ आपय हणज

बाळशाी जाभकर जमथळ- िनसगरय

पभल ( तादवगड िजसधदग कोकण )

आईच नाव - सगणाबाई जाभकर

िशण -

ाथिमक िशण पोभल गावाची

झालगगाधरशासारया िववान

िपयाया मागदशनाखाली यानी

मराठीसकतच धड घतलसत रामदाससत

तकाराम वामन मोरोपत आदच

का रामायण-महाभारत इितहासातील

महापषाया कथा मराठयाया

इितहासाया बखरी आदचा अयास यानी

बालपणीच कलाआठा वषच यात त पारग

झालयानतर वदपठण सकत

ोभगवगीता याया पाठातराबरोबरच

अमरकोश लघकौमदी पचमहाका इयादी

सकत अययन बाराा वषपयत पण

झालयाची धारणाश जबरदत असयान

याना बाल- बहपती अस सबोधल जात

असायाम आिण सयनमकारामळ याची

शरीर सपदा चागली होती

मबईस आगमन -

ाथिमक िशण झायानतर १८२५

या शवटी बाळशाी इजीच िशण

घयासाठी मबईस आलतथ त बॉब नटीह

कल या सथया शाळत दाखल झाल१८३०

मय सथ डयटी नटीह सटरी हणन त ज

झालवतन होत पास पय१८३२ मय

नटीह सटरी हणन याची िनय

झालीवतन होत १०० पयतथ यानी

अयापनही कल

थ सपदा-

१) नीती कथा २) सार सह ३)

इलड दशाची बखर भाग १व २ ४) बाल

ाकरण ५) भगोल िवा गिणतभाग

६)भगोलिवची मलतव ७) मर याया इजी

ाकरणाचा सप ८)शदिसदीिनबध ९)

समीकरणािवषयी टपण १०) शयलधी

गिणत व मलपरणती गिणत ११)हदथानचा

इितहास १२) इजी मराठी धातकोश १३)

पनववाह करण १४)ानरी या मौिलक

भथाच यानी मराठीत थम िशळासवर

काशन कलवयाया १६ ा वषापासन त ३३

ा वषापयत अनक ाप साभाळन यानी ही

थसपदा िनमाण कली अनक थाच भाषातर

यानी कयान त भाषातरकार हणनही िसद

होत

ओळख -

काड पिडत अशी याकाळात

बाळशाी जाभकर याची ओळख होतीनऊ

दशी िवदशी भाषा अवगत असलया

बाळशाी जाभकर यानी जस मराठीतल पिहल

वप दपण स कल याच पदतीन अनक

अनक पद मराठी माणसाया नावावर थमच

नदिवणयाचा िवमही याया नावावर

आहिशण त समाजसधारक ी

िशणाच अदत हणनही याची ओळख

होतीयाया िवतमळ समकािलन उ

वगात याचा दबदबा आिण मान होता

दपण स झाल

६ जानवारी १८३२ रोजी

बाळशाी जाभकर यानी मराठीतील पिह

दपण ह िनयतकािलक स कलयासाठी याना

रघनाथ हरजी आिण जनादन वासदवजी

याच सहकाय लाभल दपण अगोदर पािक

होत४ म १८३२ पासन हणज चार

मिहयानतर त साािहक वपात िसद

होऊ लागलसाडआठ वषानतर हणज २६ जन

१८४० साली दपणचा शवटचा अक िसद

झालानतर दपण बद पडलदपणच वगणीदार

तहा ३०० दपण मराठी आिण इजीत िसद

होत अससरकारला आवडो अथवा न आवडो

दपणन अनक सामािजक हाताळलअनक

चळवळना मदत कलीयामळ दपणचा दबदबा

होता लोकिशण आिण ानसार हा दपणचा

खया अथान उश होता

ददशन मािसक स-

दपण बद पडलमा िलखाणाची

उम बाळशाना वथ बस दत

नहतीयामळ यानी १ म १८४०पासन

ददशन नावाच मािसक स कलपिहया

मराठी मािसकाच जनकही बाळशाीच होतह

मािसक पढ चार वष चालल

पिहल अिसटट ोफसर-

एिफटन कलमय नोहब र

१८३४ मय पिहल भारतीय अिसटट ोफसर

हणन याची िनय कली गलीनतर यानी

अटग ोफसर हणनही काम पािहलिपतामह

दादाभाई नौरोजी ह बाळशाी याच िवाथ

होत

पिहल मराठी िशणािधकारी-

मबई इलायातील दिण िवभागाच

पिहल मराठी िशणािधकारी होयाचा मान

बाळशाया नावावर नदिवला गला आह

कायमी हणन िनय-

याकाळात ितित असलया

रॉयल एिशयाटक सोसायटी या मबई

शाखतील भाषातरकार सिमतीच कायमी

हणन याची १८३१ मय िनवड

झालीिजऑाफकल सोसायटीची मबई शाखा

स झाली तहा याच समानिनय सदयव

जाभकराना दल गल

पिहल सावजिनक वाचनालय-

वाचनाची आवड िनमाण हावी

आपया सहकायाया मदतीन यानी बॉब

नटीह लायरी स कलीभारतीय न स

कलल त पिहलच वाचनालय लोकानी आपली

मत िनभडपण माडावीत िवचाराच आदान-

दान हाव यासाठी एखाद ासपीठ असाव

अस याना वाटयातन यानी नटीह इहमट

सोसायटी नावाची सथा िनमाण

कलीबाळशाी याच पिहल अयअसा

यही थमच होत होताकलाबा वधशाळचही

त सचालक होत

जटीस ऑफ द िपस -

िशण सािहय वप सामािजक

कायातील याया योगदानाची दखल घऊन

याची याकाळातील बमानाचा जिटस ऑफ

द िपस या पदावर नमणक कली गलीयामळ

याना हायकोटात ड यरीमयम बसयाचा

अिधकार िमळालाअस त पिहल भारतीय

िनधन-

बाळशाी जाभकराच अयप

वयात हणज अवया वयाया ३३ ा वष

िनधन झाल कोकणात काही कामािनिम गल

असता यानी िवषमवरान पछाडलवळीच

औषधोपचार झाला नाहीतापातच यानी

मबईपयत वास कला१२ म १८४६ रोजी त

मबईत पोहोचलतथ िटश डॉटरानी

यायावर उपचार कल मा १७ म १८४६

रोजी याची ाणयोत मालवलीयाया

समकालीन इजीबगालीगजराथी वपानी

यायावर मयलख िलिहलसिम कोटातही

याना दाजली वािहली गली

अपौल मव-

जीवनाया िविवध ातात यानी

चौफर कामिगरी कलीमराठी पकारताग

िनबध िशण अयापक शाइितहास

सशोधन थलखन सामािजक

काय भाषातर भाषाभ िविवध सथाच

सथापक अशा िविवध नायान लोकिय

असलया बाळशा जाभकराच नाव आधिनक

महारााच जनक हणन इितहा नदिवल गल

आह

९ भाषावर भव-

बाळशाी खया अथान भाषाभ

होतमराठी सकत हदी गजराथी कड

बगालीया दशी भाषाबरोबरच यानी

ीक लटीन इजी फ च या परदशी भाषाही

अवगत होया

शवार द २२ िडसबर २०१७

niZkdkj ckGkkLlaquokh takldquosdj

वनसपदा आिण नसगक

साधनसपी ही जीवसीला लाभलली

दणगी आह जगलसपदा ही मानवी सपी

आह तहा वनी हीच धनी व लाव

घरोघरी हा यास यकान घण गरजच

आह औोगीककरण व दषणामळ आज

मानवी समाजापढ अनक समया उया

रा लागया आहत वतोडीमळ

तापमानात वाढ होत आह यामळ

बापीभवनाच माण वाढत आह परत

पजयवी मा यामाणात होत नाही

हणन जिमनीवर पायाच साठ आिण

भगभातील पाणी पातळी वाढत नाही

वनसवधन व सरण यासाठी भावी

उपाययोजना करयाची काळजी घयात

यावी व आिण वन याच महव सत

तकाराम महाराजानी चारश वषापव

याया ववली आहा सोयर वनचर या

अभगाया मायमातन सािगतल आह

यासाठी यकान एक झाड लावन याया

सवधनाची जबाबदारी वीकारली तर

पयावरणास िनमाण होणार सभा धोक

रोखयात मानवाला यश िमळल आिण

यातनच िचरतन शात िवकासाच व

यात उत शकल यासाठी

महारााया वनिवभागान सकारामक

पावल टाकयाची आवयकता आह

रायाया एकण भौगोिलक

ाया २०३ ट वनिवभागाया

तायात आह यापक ५० ट ावर

जगल आह बीड िजाचा िवचार कला

तर िजात एकण २५५३८ हटर जगल

ा आह एकण भौगोिलक ाचा

िवचार कयास फ २३९ ट एवढ असन

महाराातील जगल ा ापा खपच

कमी आह पयावरणाचा समतोल

राखयासाठी जगला ३३ ट

असण गरजच आह या महवाया वन

सपीया सरणाअभावी महाराातील

वतोड आिण जगलावरील अनािधकत

अितमण यामळ रायात आवषण

तापमान वाढ वातावरणात बदल

पाणीटचाई दकाळ सासारख सकट वाढत

आह कबना वाढल आह याकड वरीत

गाभीयान न पािहयास यया काही वषात

महाराात वाळवट होयास वळ लागणार

नाही महाराात १९७२ नतर दकाळ

जानव लागला आह दकाळ हा िनसग

िनमत नसन मानवाया िनयोजन शय

कितचा परणाम आह दकाळ िनवारण

आिण महारााचा समद शात िवकास

करयासाठी वनलागवडीच वाढिवण

गरजच आह महाराात अनकदा

वलागवडीच कायम राबिवल गल

यावर मोामाणात िनधी खच झाला

परत वन लागवडीच कवा जगल

हणाव तवढ वाढल नाही

गया काही वषापव

महाराातील डगरपावर वलागवडी

झाया याया

सवधन सरणाची

जबाबदारी आपया

रायकयानी

घयाच य कल असत तर आजची

दकाळाची परिथती उवली नसती

परत िवकास आिण समदतची दी

नसयामळ आह या वनाचा भाग कमी

होव लागला आह वाढत औोगीक

आिण याया अितमणामळ अजन कती

वतोड होवन वनाला आपयाला

मकाव लागल ह सागता यणार नाही

ताडोबा ाकप पिमघाट आिण

दशातील इतर वन यात होणारी घट कमी

कन जगलाच वाढिवण आवयक आह

ह ओळखन वारोपण सामािजक वनीकरण

या योजनाची अमलबजावनी कन

महाराातील डगरपा आिण पडीक

वनजमीन ावर मोा माणात

वलागवड हाती घवन ितच रण

करयाची जबाबदारी घयासाठी ापक

माणात वदडी चार मोिहम राबिवण

आवयक आह तरच वनीकरणाच िनसगाच

सवधन आिण रण होईल हीच काळाची

गरज आह

भारतीय सकतीत ाचीन

काळापासन ना गहा डगर वन िविश

व काही ाणी इ दवासाठी राखन

ठवयाची परपरा आह यातली चिलत

असणारी परपरा हणज दवराई- दवासाठी

राखन ठवलल पिव वन िपान िपा ही

वन या-या ठकाणया थािनक लोकानी

तथील असलया ढी परपरा सकती या

गोमळ टकवन ठवली आताया

अदाजानसार सपण भारतात िमळन अशा

छोा-मोा वनाची सया समार ३

लाखापा जात आह दवाया भीतीन अशा

वनामय तोड कली जात नहती तोड

कयास दव कोपल आिण कठोर िशा दईल

या भाबा समजतीपोटी तथील वनसपदा

वषानवष सिथतीत राखली गली िनसग-

अयासकानी दवराईमधील दमळ

वनपती औषधी वनपती याया िवतत

नदी कया परत जोमान वाढणार

शहरीकरण तण िपढीमधील कमी होत

चाललला िवास यामळ अनक दवराया न

होऊ लागया आहत

उनहायात जागोजागी पाणी

िवकत याव लागत असयाची िथती आह

यावन भिवयात पायाच भीषण दभय

असयाच दसत वन जिमनीला घ धन

ठवतात व पयायान पायाच ोत िजवत

राहतात यामळच वन वाचली तर पाणी

वाचल वनाच आयय मानवासारख असाव

मानव व झाला क याची जागा नव तण

मानव घत असतो यानसारच जया

झालया झाडाची जागा नवीन झाडानी

घयाची गरज आह

जगातील जवळपास 100 पा

जात दशामय

जागितक

पयावरण दन

साजरा करयात

यतो यामागील मय उय इतकाच क

जगातील यक माणसामय

पयावरणािवषयी जनजागती करण आिण

सपण राान पयावरणाबाबत पढाकार घण

असा आह जागितक पयावरण दवस

वगवगया पती साजरा करता यऊ शकल

जगातील यक न सहकाय कन

वाढत काबन डायऑसाईडच माण कमी

होऊन ऑसीजनच माण वाढयास नच

मदत होईल हवामान बदलातील फरक

लात घता िशतगहातन िनघणाया लोर-

लरो काबन (CFC) वायच माण कमी

करण आवयक आह पयावरणािवषयक

जनजागती करयासाठी आज सभा समलन

चचासाच आयोजन करण गरजच आह

घनकचयावर शाो पतीन या

कन याची िवहवाट लावण घातक वाय

गळतीला आळा घालयासाठी कडक

उपाययोजना करण कारखायाया

धराातन तसच वाहनामधन होणाया

उसजनाची रासायिनक तपासणी व

यावरील उपाय याच काटकोरपण पालन

करण

सरोवराच सरण व सवधन तसच

सरोवरातील वयजीवाच सरण व िवकास

यावर भर दऊन याच महव जनमानसात

पटवन दयासाठी चचास आयोिजत करण

नाच दषण शहरी साडपायामळ होत

असयान या िवषारी बनत आहत यासाठी

या ठकाणी पाणी शीकरणाची यणा

उभारण आवयक आह पयावरण व

दषणासदभात क व राय शासनान समत

कलया अिधिनयम व िनयमावलीच

काटकोर पालन करण याकारच वगवगळ

उपम राबिवयास आपण खया अथान

पयावरणाया समीया दशन वाटचाल

क यात शका नाही हातानी ज काम क

शकतो त काम इलीक उपकरणािशवाय

कराव शय असयास गरम पायाऐवजी

थड पायाचा वापर करावा लटीक

िपशाऐवजी परत परत वापरता यणाया

कागदी िपशा वापरयात ाात अ

आिण भाजीपाला लटीकमय न ठवता

अयिमिनयम पापात ठवावा पायाचा

गरवापर करण थाबिवला पािहज घरातील

म िहटरचा वापर न करता वटर घालन

इलीक ऊजचा वापर करावा यािशवाय

आणखी एक पाऊल पढ जाऊन पयावरण

सरण व सवधनाच काम करणाया

एखाा वयसवी सथच सभासद होऊन

पयावरण वाचिवयासाठी िविवध मोिहमा

राबवाात

आपला दश सव ात

गतीपथावर असताना आपण

पयावरणाया गतीकड डोळझाक कन

चालणार नाही िनसगावर अयाय होत

आह यामळ सनामी नरिगससारखी

सागरी वादळ भकप ढगफटी महापर

दकाळ रोगराई अशा अनक नसगक

कोपाना आपयाला सामोर जाव लागत

आह ह सव लात घऊन यक न

उपम राबिवयास पयावरणाचा समतोल

राखन आपण खया अथान समीया

दशन वाटचाल क िजात अवध

वतोड वाढली आह खाजगी तसच राखीव

वनात वाथासाठी छया पतीन

वतोड करयात यत काही थािनक

नागरक व वनिवभागाची छपी भाचारी

यामळ दवसदवस वतोड वाढली आह

गया सहा वषात १० हजार ९ एवा

वाची तोड झाली आह अनक वष व

तोडल जात असयान तशी वराजी उभी

करण कठीण बनल आह िझयात

जवळपास ५५ हजार हटर ावर राखीव

वन आह िजाचा बराचसा भाग हा

वनाछादत आह िजातील एकण

भभागाया ५९ ट भाग हा झाडझडपानी

स आह यात खाजगी व राखीव

वनातील ाचा समावश आह

िजात मालक वन असयान खाजगी

वनावर मोठी वतोड होत इधन

फनचरसाठी मोा माणात वाची तोड

होत िजातील एकण भागातील जगलात

मोा माणावर सागाच व आढळतात

डगर उतारावरील रचनमळ िहवायाया

उराधात व उहायात वणवा

लागयाया घटना मोा माणात होत

असतात यामय वनसपीचा हास होतो

यामळ नागरक व तोडण पसत करीत

असयान जगल उजाड होत आहत

दोडामाग सावतवाडी व कडाळ

तालयातील परसरातील वनात

थािनक लोकाकडन मोा माणात तोड

करयात यत आह वनिवभागातील

ाचामळ जगलातील वसपी कमी

होत आह साग या वाला परिजात

मोठी मागणी आह यामळ राखीव

वनातील वसपी तोड कन

परिजात पाठिवली जात आह यावष

एिल त सटबरपयत वतोडीची ६५

करण झाली आहत यात सागाची तबल ५

हजार ९५७ वाची तोड झाली आह

यामळ पयावरणाला धोका िनमाण झाला

आह लोबल वॉमगमय होणारी वाढ हा

सयाया गभीर ापक एक आह तो

यकाया जीवनाशी िनगिडत असन याच

दपरणाम सवानाच भोगाव लागत आहत

वतःया जीवनशलीत काही छोट-छोट

बदल कन लोबल वॉमग कमी करयात

यकजण खारीचा वाटा नच उचल

शकतो

sok

dumldkkr

18

शवार द २२ िडसबर २०१७

vatyh kkMh

ous okpok] ikZojk okpok

टम यवा कोकणात

महाराात हदवी वरायाच

सथापक छपती िशवाजी महाराज तसच

राजष छपती शा महाराजासारख

कयाणकारी राज होऊन गल सयधमाच

सयशोधक महामा जोितबा फल भारतर

डॉ बाबासाहब आबडकर यानी एका

सामािजक महायोयाच काय कल महारा

ही सताची परामी वीराची भमी हणन

सवाना ात आह लोकाना भिपथाार

ससकत बोिधत कल सकारत कल

महारााला सत ानर सत तकाराम सत

गोरोबा कभार सत सावता माळी सत

रोिहदास या सवानी भियोग सािगतला

सामािजक बोधन कल यानी धामक एकता

बधता सिहणता वाढवली उया

महारााला भिपथात ओवल लोकामधील

अधा समळ न करणार शरीर आिण

मनाची जळमट दर करणार निशबापा

वकावर यावर भर दणार कमयोगी सत

गाडग बाबा याची आज २० िडसबरला

पयितथी झाली यािनिमान याया

मवाचा हा आढावा

दव दव करत लोकाच सटणार

नाहीत कमकाड लोकाना अधोगतीकड नत ह

जाणलया गाडगबाबानी िवानवादी

दिकोनाचा सार आिण चार करायला

सवात कली समाजाची गती ही वछततन

होईल िशणातन होईल हरी हरी कन

कोणतही सटणार नाहीत यासाठी

लोकाना यवादी हाव लागल ह यानी

जाणल त फ िवचार माडणार कतनकार

नहत तर य िवचार आचरणात आणन

नतरच यावर भाय करणार होत

खापाातील गलोगली वत खराटा

फरवणार होत वछतया मोिहमचा

उपयोग जातीजातीतील भदभाव न

करयासाठीही यानी कला वछतच महव

यानी िवदभापासन खानदशापयत पिम

महाराापासन मबई कोकणापयत

कतनाया मायमातन पोहोचवल िशण

सावकारी दवस-नवस पशहया यासारख

िवषय घऊन मायबोलीत कतनाार समाज

बोधन कल

अधवर मतपजवर गाडगबाबा

बोच-या शदात मामकपण हला चढवायच

अर तमी पढरील जाता शगावल जाता पण

यो तमचा िततला दव बोलतो काय तमी

जवल पाणी िपल आस तरी इचारतो काय

याही पढ जाऊन त कतनातन हणतात असा

कसा तमचा दव क िनवद खात तर याला

हाडबी नाही मनत ह ऐकन काही लोकाना हस

यायच तर दव मानणा-याना राग यायचा पण

कतनाला बाया मल माणस गद करायच

ायापक मा म दशमख गाडगबाबाबल

िलिहतात गाडगबाबानी फ कपड धऊन

वछ कल नाहीत तर भारतीय समाजाच

मनही वछ कल

या गावात सत गाडगबाबाच कतन

असायच या गावात दवडी दऊन ामथाना

मािहती दली जायची या गावात जाऊन

दवसभर गया वछ कन सयाकाळी

याच गावात कतन करत असत कतनात

टाळ मदग खिजरी असायची एक उदाहरण

सपल क गोपाला गोपाला दवकनदन

गोपाला या धवपदाचा कतनात गाभा

असायचा बाबा ह धवपद हात उच कन

टाया वाजवत तालात हणत तसच कतन

ऐकणा-याना याच तालावर हणायला

सागायच मग दसरा िवषय घऊन पहा

कतनाला सवात होई त ामथाया

समाजातील अधवर टीका कन मवाळ

भाषत कथाकथन कन ोत आपलस करायच

याची भाषा गावाकडची व-हाडी भाषा

यामळ मल तल बावा लक पोरग अस शद

त कतनात वापरत असत यातला मम समजला

क लोक पोट धन धन हसन दाद ायच

असा हा वछतचा पजारी आधिनक समाज

सधारक आज इथ उा ितथ अगावर फाटया

चयाच कपड व पाणी िपयासाठी गाडग

घऊन आज एका गावाला तर उा दस-या

गावाला ना अाची ना जवणाची ना

झोपयाची फकर ज िमळल त खायच जथ

जागा िमळाली तथ झोपायच याना फ एकच

यास होता तो कतनातन लोकजागती

करायची यापायी यानी उया ससाराकड पाठ

फरवली यानी कतनातन समाज बोधनाच

महान काय कल ह काय त आजीवन करीत

रािहल

सत गाडगबाबा यानी लोकिशणाच

काय िवदभातील ऋणमोचन या गावापासन स

कल १९०८मय पणा नदीवरील

घाट सवधमयासाठी जातीसाठी

खला कला १९२५ला मतजापर

यथ गोरण धमशाळा व

िवालय थापन कल १९२७ला

पढरपर यथ चोखामळा धमशाळा

स कली

ग-िशयाची परपरा

याना माय नहती िशय गना

मदरामय बसवन याची पजा

करतो याची याना चीड होती

हणन त हणायच मी कणाचा

ग नाही अन माझा कणी िशय

नाही त सदायाया िवरोधात

होत यानी िशणाच महव

जाणल हणन आठ फवारी

१९५२ रोजी ीगाडगबाबा

िमशन थापन कल याार

यानी महाराभर िशणसथा व

अनाथ अपग याया

पनवसनासाठी यबकर

आळदी पढरपर इयादी ठकाणी

धमशाळा थापन कया

आचाय अ

गाडगबाबाबल आदरान एका

ठकाणी हणतात सहाला

पाहाव वनात हीला पाहाव

रानात तर गाडगबाबाना पाहाव

कतनात १९३१ला वरवड यथ

सत गाडगबाबाया बोधनान

पशहया बद झाली १९५४ मय

ज ज णालय परसरात यानी

धमशाळा बाधली बाबानी डॉ

पजाबराव दशमख याना

िशणसथाार िशणाचा

सार करयासाठी याया

कायात मदत कली

भारतर डॉ बाबासाहबाची सत

गाडगबाबाशी मबईला तसच पढरपरला भट

झाली पढरपरची चोखामळा धमशाळा सत

गाडगबाबानी डॉ बाबासाहब आबडकराना

अपण कली होती या आधिनक िवानवादी

सताचा डॉ आबडकर आदर करीत याना त

गसमान मानीत सत गाडगबाबानी आताया

तथाकिथत बाबा लोकासारखी अफाट सपी

जमवली नाही वतया मलीया नावावरसा

कोणतीही सथा कली नाही डॉ बाबासाहब

आबडकर यानीसा याया वारसासाठी

कोणतीही िशणसथा याया नावावर कली

नाही व सथाया मालमचा अिधकार दला

नाही या कारचा याग असामाय आिण महान

कमयोगीच क शकतात सत गाडगबाबानी

याया कायासाठी कणासमोर मदतीसाठी हात

पसरला नाही यानी कतनातन िवानवादी

लोकजागती लोकबोधनाच काय अखरया

ासापयत कल

सत गाडगबाबानी खरा रोकडा धम

सािगतला या धमाचा दहा कलमी कायम

समाजापढ ठवला भकयाना अ लहान

लकराना अ वती नसणा-याना वती गरीब

िवायाना िशण घर नसणा-याना घराचा

िनवारा आसरा काम नसणा-याना कामधदा

रोजगार अध अपग णाना औषध मया

ायाना अभय गरीब तण-तणच ल

जमवन दण दखी िनराश असणा-याना हमत

दऊन जगयाच बळ दण इयादी याच िवचार

आजही सामािजक यायाया दीन महवाच

आहत

एकदा मबईया भायखळा

माक टमय गाडगबाबाच कतन होत डॉ

बाबासाहब आबडकर आपया सहका-यासोबत

कतनाला गल कतन स होताच ोयापक

एकान याना िवचारल महाराज एक इचा

का यावर गाडगबाबा हणाल इचारा

मायबाप पण मल महाराज मन नका मी आपल

लक हाय बोलिवत धनीच बसलत तमया

पलीकड अस हणन यानी बाबासाहबाकड

बोट दाखवल डॉ आबडकर च जिमनीवर

बसन कतन ऐकत होत

लोकसत कमयोगी वरायमत सत

गाडगबाबानी ामवछता अिभयान स कल

कतनाार अधा समाजातील वाईट

चालीरीती िशणाच महव शतक-याची

सावकाराार होणारी फसवणक िपळवणक

जाितभद जाणन समाजाला यासाठी जागत

कल िवानवादी दिकोन दला यानी

दलया व राबवलया कायमाचा आदश ठवन

महारा सरकारतफ ामवछता मोहीम

सामािजक यायाया योजना चालवया जात

आहत या महान कमयोगी सताला याया

पयाितथीिनिम अिभवादन

sok

dumldkkr

19

शवार द २२ िडसबर २०१७

MumlGicirckr vkfk MumlDkr vatu kkykkjk lar

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

20

टम यवा कोकणात

ाचीन आिण अवािचन

काळापासन दयावदच सरित ठकाण

हणन िवयात असणारी वगला बदर पठ

िशवकालापासन सवण यग अवतरलया

वगयात दशोदशीमधन यणार ापारी

पठत पयटनाच ठकाण हणन आपला बदरी

माल या बदरावर उभा कन काही दवस

यथ िवाती घत पण आज वगला या

इितहासापासन फारच दर पोहोचला आह

ऐितहािसक परपरा लाभलल आिण

वातयलढय़ात चळवळीच एक क

असलल वगल शहर ह परातन काळापासन

ापारी उतारपठ व महवाच बदर हणन

िस अलीकडया काळापयत हणज

जवळपास १९५०पयत या ठकाणी

पोतगीज डच िटश यानी अिधराय

गाजवत िविवध मालाची वतची आयात-

िनयातीचा कोटय़वधी पयाचा ापार

कलाजलवाहतकचा माग थाबला अन

उतारपठ सपली दश-िवदशात नावाजलया

वगल बाजारपठला अवकळा यत गली यथील

उतारपठतील जया इमारती आजही आपया

इितहासाची सा दत उया आहत

ाचीन काळापासन ापारी मख

बदर हणन वगलन मोठ वभव अनभवल

आह ाचीन आिण अवािचन काळाच ह वभव

द लागयाजोग होत अदलशाही बहामनी

आिण मोगल या मलीम राजसत तसच

िशवकालात या सम बदरावर आपलच

वचव असाव अस यक साधीशानी य

कल अरब डच पोतगीज या परदशी ापा-

याची मययगात ापारी मालाची जहाज

वगल बदरात पोहोचायची हा ापार

ामयान ताबडा सम व इराणया

आखातामाग अरब ापा-यामाफ त होत अस

जपान िसलोन जावा समाा या ठकाणान

मालाची आयात करणारी परदशी ापारी

जहाज वगल बदरात यत या काळात वगल

बदर हणज सरित बदर आिण दयावदया

िवातीच ठकाण असच जण

भोजन आिण पायाची वथाच

यथ शाही आिण दमाखदार असायची

गलबतातन यणारा माल बाधयासाठी

वापरयात यणारी चटई गोणपाट याची

िनमतीचच क वगल बदर होत अयत

वत आिण टकाऊ माल यथ िमळायचा

मययगात अरब ापारी मोठय़ा माणात

यत दाभोळ गावाकड जाणा-या रयावरील

िनमसगा ह ठकाण या अरब मलीम ापा-

याच नमाज पढयाच ठकाण होत त ठकाण

आज नमाजगा या नावान सबोधल जात

सोळाा शतकातील डचाची वखार

इजाया लकरी तळ असलल वगला क प

यामळ वगलच महव लात यत मबईया

ॉफड माक टची छोटी ितक ती हणज

वगला यथील ॉफड माक ट ह याकाळया

अखड रािगरी िजाच हणज दिण

कोकणच महवाच ापारी क कॉथर

ॉफड माक ट आिण कलवटर ऑथर यानी

इस१८७६ साली ह ॉफड माक ट बाधल

या ॉफड साहबानी मबई आिण

कराची यथही वगल यथ माक ट कस असाव

यासाठी मॉडल माक ट उभारल आजही ह

माक ट दमाखात उभ आह

कोकण कना-यावर कारवार

रािजयापरनतर वगला ह ितस-या माकाच

मोठ ापारी बदर मानल जाई डचाच

ाबय या बदरावर असताना जपान-पाशया

या दशातगत ापार गोणपाट िमळयाच

मोठ क हणन वगलच आकषण असायच

पािमाय वाशानी या शहराचा उलख

ससकएनी असा कलला आह पव वगल

बदराचा ापार दिण-उर दोही दशाना

चाल सतराा-अठराा शतकात या

बदराच नाव गोामाण िस होत यथ

जपान िसलोन ताबडा सम इराणी

आखातातन जहाज यत

काळाबादादा गोडकर ह यावळच

िस ापारी िवलायती लाख पयाची

दशनी डी लगच वटवणार गहथ होत

मािणक चौक हा अहमदाबाद शहराया

नावाची ितकती आह इजी राजवटीत

टपाल तार ऑफस यथ उभारयात आल

दिण कोकणातच नह तर सपण

महाराातील पिहल तार ऑफ स वगल यथ

झाल

शवार द २२ िडसबर २०१७

osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

ह बदर भला या नावान ओळखल

जायच पढ याला फगला अस

हटल जायच सवात द रता या

ापारपठत होत आज त रत अद

वाटताहत कारण महामागाची सकपनाच

बदललीवाहनाची रचना बदलली

सयाया वगल शहराया मय भागापयत

अयत द पण लाब अशी खाडी पसरली

होती परदशातन यणारी मालवा ापारी

गलबत यथ थाबायची मोठय़ा ापा-याच

िवाती थान यथ शाही इतमामात सजलल

असायच सव सोई यथ हात जोडन

असायया दशोदशीया दयावदच सकड

होम यथ असायचयाच याच सवकरी

दास-दासी याचा सिम मलखच सस होम

हणनही ह बदर तहा िस होत

वगलच ४०० वषापवच ह वभव

आता कथन करताना एखाा

कपनािवलासात रगलया कादबरीसारख

वाटल जगातील सवात द रत असणार

आिण जगाया ापा-याच हाच शाही

िवातीथान समजल जाणार तशी दमदार

सवा परिवणार वगल आिण आजची

वगलची अवथा क ठ ह सवच

आयचकत करणार आह

पोतगीजाया पाठोपाठ दयावद

िनपण असलल डच सोळाा शतकात

हदतानात आल आिण यानी ापारात

पोतगीजाशी पधा स कली यातच

वगलतील बदरमाग आिण उतरपठला वाव

असयाच पान यानी िवजापरया

आदलशहाया परवानगीन वगल यथ इस

१३८ साली तीन हजार िगडर रम खच

कन कला पतीन बाधकाम असलली

तटबदीय डच वखार उभारली आज तथ

ही डच वखार भावथत उभी आह

ितथपयत खाडीचा िवतार मोठा होता

मोठमोठी गलबत यऊन या वखारीपयत

लागत असत या ितर वगल भागात

छोटी छोटी गोदाम होती याची रचनाही

िविश पतीनच हणजच पढन पािहल

असता छोटी पढी पण मागया बाजला

गोदामाची मोठी जागा असायची गोडकर

तडलकर याया अडतपठय़ा िस

यािशवाय अस कयक ापारी होत

यानी वगलया भरभराटीला मोलाचा

हात दला आजही या ापा-याचा वारसा

अणा उफ पढरीनाथ महाल याची ापारी

पढी साीदार आहिशवाजीराव कबल

याची ही पढी अितवात आह खरी परत ती

कवळ लमीपजनापरतीच उघडली जात

सयाया वगलतील रामर मदर त डच

वखारीपयत जाताना या पठया आकारात

उभा असलया इमारती दसतात सया

यथ दकान दसतात

जवळपास ८० त ८२ वष हणजच

सन १६८१-८२ सालापयत डचानी वगल

उतारपठत रान कोटय़वधी पयाचा

ापार कला मा यानतर याना वगल

कायमच सोडाव लागल आिण ही डच

वखार सावतवाडी सथानया तायात गली

ापाराया नावाखाली दाखल झालया

िटशानी या डच वखारीसह वगल-

उतारपठवरही कजा िमळवला यानी

वगलचा काही भाग तायात घऊन राय

कारभारासाठी वगल महाल तयार कला

ापाराया नावाखाली ओसरीला आलया

िटशानी काही काळातच वगलया

उतारपठवर आपली कमत गाजवायला

सवात कली घाटमायावन कापस धाय

व अय वत तथील ापारी बलगाडीन

घऊन वगयापयत यत आिण या वत

वगलतन जलवाहतकन हणजच िशडाया

मोठय़ा गलबतामधन मबई गजरात व अय

ठकाणी तसच परदशातही मालाची िनयात

होत अस

वगयात तहा अडत दकान खप

होती िटशानी यथील विवयता

िनसगरय परसर आिण ापारम जागा

पान ापारालाच आणखीनच गती

आणली या वगयाया ॉफड माक टमय

वत भाजी माक ट वत मासळी माक ट

अशी वथा आह बलगाडय़ा रयावन

जाताना माती उड नय हणन सकाळ-

सयाकाळ रयावर पाणी मारल जात अस

सपण बाजारपठत असलली गटार व

ओढय़ामधील घाण कचरा याचा नसगक

पतीन िनचरा करयाची रचना होती

तसच िपयाया पायासाठी ठरावीक

अतरावर हौदही उभारलल

होतगतवभवाया शोधात असणारी वगला

पठ सया अनक समयामधन जात आह

इितहासाया जोरावर आिण पयटनाया

मायमातन पहा एकदा ही बाजारपठ भरारी

घईल अस यथील ापारी सागतात

गाडीअा मािणक चौक व मबई

बाजार

वगल गाडीअा हणन भाग आह

या ठकाणी पव माल घऊन यणा-या

बलगाडय़ाचा तळ होता हणन याला

गाडीअा अस नाव चिलत झाल तसच

एका भागात िहर-मािणक तसच कपडय़ाचा

मोठा ापार चालायचा यामळ या

भागाला मािणक चौक हणायच तर

सयाया शहराया मिशदीपासन डच

वखारीपयत अडयाया मोठय़ा पढी होया

याठकाणी मालाची आयात-िनयात

चालायची हणन या भागाला मबई बाजार

अस हटल जायच

खारट रत

िशरोडा ह नाव ऐकताच पिहली

आठवण होत ती गावातील िमठाची िमठाच

उपादन व िव हा मोठा वसाय िमठाचा

सयाहही याच गावात झाला खळखळ

घगचा आवाज करीत आिण लाल मातीत

मीठ उडवत गावाकड जाणा-या बलगाडय़ाची

राग ह यथील वगळपण होतजण काही पाढ-

या श फटकासारया दसणा-या

िटशानाही मोिहनी घातली होती

िमठागरावर िटशानी कजा कन खास

चौया उया कया होया खारट रत

तहाला माहीत आहत का काही वषापव

िशरोडाकड जाणार सार रत खारटच

असायच कारण कोकणपय़ात सवािधक

िमठाच उपादन होत होत मीठ भरलया

खटारा गाडय़ाची सारखी जा-य असयान

रताया दतफा िमठाच सडच पडलल

असायच हगाम स झायापासन खारट

झालया रयाचा खारटपणा अजनही टकन

आह

सावतवाडी सथानया काळात

आजगावया िशराकडील ही एक वाडी नतर

या नावाचा अपश होत िशरवाडीच

िशरवडिशरोड ह एक नाव चिलत झाल

िमठाच उपादन व िव यासाठीच िशरोडा

ह गाव पवपासन आजपयत ओळखल जात

या गावाया पिमकडील भागात रडीकड

जाणा-या मागावर यावळी समार १००

एकरामय िमठाच २८ आगर होत यामळ

िमठाच उपादनही मोठय़ा माणात काढल

जाई समार १९ा शतकाया उराधात

यावळी याठकाणी काही ापा-यानी छोटी

पठ वसवली याच काळात हा भाग खाजण

जमीनच असयान िमठागर तयार कयाच

सािगतल जात

एक दोन हणता हणता मोठय़ा

माणात िमठाच आगर याठकाणी तयार

झाल यथील मीठ बलगाडय़ामधन

बळगावमय िवसाठी पाठवल जायच

दवसाकाठी जवळपास ६० त ७० बलगाडय़ा

मीठ घऊन रवाना होत िटश अिधका-यानी

ह िमठागर सथािनकाकडन खडाया

बोलवर आपया तायात घतल आिण या

िमठागरावर सा गाजवयास सवात कली

िमठाचा कारभार पाहयासाठी यावळच

कटम खात तनात कल (सयाच सॉट

ऑफस) याचमाण मीठ गावक-यानी

चोन नऊ नय हणन चौया उया कया

होया एक पायलीयावर कोणयाही

गावक-यान साठा क नय असा कायदा होता

जर कणाकड यापा जात मीठ सापडल तर

त मीठ चोरीच समजल जायच या चौयावर

पहारा दयासाठी िशपाई नमल होत

जवळपास २०० न अिधक िशपाई यावळी

तनात असायच या छोटय़ा बाजारपठत या

िशपायामळ मोठी गद असायची

याितर

आरदा ह यावळी

मीठ बदर होततथन व

सया रडीच ज जन

पोट आह तथ मबईन

गलबतान तादळ तल

व कापड यायच

करीवाडीतील आजो

घाटवळ याची यावळी

मोठी गलबत होती

िटश कारकदत

िमठाला बदोबत होता

खरा परत यापवही िशरोडय़ाची िमठागर

चचला होतीच चाचिगरीत कोकण कना-

यावन िमठाची चोरी करयाया घटना

होत यात िशरोडय़ाचा भाग सवदनशील

मानला जाई दिण कोकणातील फटक

िमठाची अनक ओझी यथन घऊन गयाबाबत

अनक यरोिपयन वाशाया नदी

सापडतात

िशरोडा गावाच ामदवत ीदवी

माऊली मदराशजारी जी सयाची

ामपचायतीची इमारत आह तथन

नायापयत पिहली छोटी बाजारपठ होती

या भागातील नाभी अजनही याची सा

दतात या भागाला यावळी कापना गली

हणन ओळखली जायची (कापाना हणज

कासकर पागम व नाटकर या दकानदाराया

आडनावातील आार याची घर व दकान

याठकाणी होती) नारळ कडधायतल व

कापड याचा ापार चाल बाजारपठत

यायाितर गनाथ आरोलकर खटखट

नाटकर भ राजा गवड नाना सावकार

पडवळ यायाही पढय़ा होया या

पढय़ामधन नारळ कापड याचा ापार

चाल कालातरान पढय़ामाण दकान वाढ

लागली ी दवी माऊली दवथानन काहना

वतावर दकान बाधयासाठी जमीन दली

होती नारळ उकड तादळ सपारी सक

मासळी या वत घाटमायावर िवसाठी

पाठवयाचा ापार चाल झाला

अद लाल मातीचा रता

असयान काद बटाट घऊन जाणा-या

बलगाडय़ा सया जथ माती मदर आह

याया शजारी थाबायया वातयानतर

माऊली मदरापासन नायापयत

बाजारपठया भागाला हदथान व

रयाया पलीकडया भागाला पाकतान

असही गमतीन हटल जायच याठकाणी

बाजार बद असा कधी नसायचा बदलया

काळानसार िशरोडा बाजारपठही बहरत

गली सॉट ऑफसपासन त थट एसटी टड

आवारापयत तर दस-या बाजन

हायकलपयत ही बाजारपठ िवतारली आह

सया बाजारपठत लहान-मोठी दकान

हॉटल िगरण सलन अशी समार २०० दकान

असन मछी माक ट व भाजी माक ट वत

आहत इितहासाया या भमीत आता

पयटनाया ययातन िशरोडय़ाची बाजारपठ

समीकड वळली आह

sok

dumldkkr

21

शवार द २२ िडसबर २०१७osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

sok

dumldkkr

22

शवार द २२ िडसबर २०१७

ातािवक

पव पािमायाना परातन

भारतीय सकतीबलची मािहती फ

िशकदराया काळापासनचीच होती हणज

इसपव ३२५ पासनची भारतीय वद-पराण

इयादमध दलया मािहतीवर याचा

िवास नहता पण ही परिथती २० ा

शतकाया सवातीला सधमधील मोहन-

जो-दारो व पिम पजाबातया हडपा यथील

सध-सकतीचा शोध लागयामळ बदलली

पढ फाळणीमळ ही दोही थान पाकतानात

गली वातयाीनतर भारताया

आक ओलॉिजकल सह िडपाटमटन नवीन

उखनन कन या सकतीया नवना जागा

शोधन काढया वगवगया यिनहसा व

कॉलज याच आक ओलॉजी (परातव) िवभाग

गोातील नशनल इिटट ऑफ

ओशनोाफ नशनल रमोट ससग एजसी

वगरनीही मोलाची भर घातली आह

कालीबगन धोलावीरा दायमाबाद लोथल

अशी अनक परातन थळ उखनन कन

शोधली गली ल सरवती नदीया पााचा

शोध लावला गला ारकला समाया

पायाखाली शोध घऊन परातन सकतीच

अवशष शोधल गल

लोथल

लोथल ह अशा परातन थळापक

एक महवाच ठकाण आह लोथलचा काळ

आह इसपव २४०० त इसप १९०० असा

लोथल ह आजया गजरातमधील अहमदाबाद

िजयामध धोलका तालयात आह

त खभातया आखातापासन जवळ

आह भारतात आिण जगात आज अनक

मोठमोठी बदर आहत

पण लोथल यथ जगातील सवात जना

डॉक (गोदी) आह आिण तो आजपासन ४४००

वषापवचा आह

बाप र

लोथल ह या सकतीला हली सध-सकती

कवा हरपन (हडपीय) सकती हणतात

या सकतीचा भाग आह खर हणज या

सकतीला सध-सकती हणयापा

सरवती-सकती कवा सरवती-सध

सकती हणणच अिधक योय ठरल सरवती

ही नदी काही सहकापवच ल झालली आह

हणजच आटलली आह ऋवदात या नदीच

वणन आह िहला नद कवा महानद हणत

इतक ितच पा िवतत होत ितचा उगम होत

अस िहमालयीन भागात िशवािलक

पवतराशमध आिण ती समाला िमळत अस

गजरातमधील खभातया आखातात सरवती

नदी ही नसती एक आयाियका नाही ितच

पवच पा नशनल रमोट ससग एजसीन

एरयल फोटोाफया ताया सहायान

शोधन काढलल आह व यात

आक ऑलॉिजट (परातविवद) ी हरभाऊ

वाकणकर याया चमन या ल पााया

मागावन वास कन आपली िनरीण

नदवलली आहत

सरवती नदीया आिण सध

नदीया तीरावर व आजबाजला तकालीन

सकतीया लोकाया वसाहती होया या

सकतीचा ापार आकशी व

मसापोटिमयाश याला आपण आज मय-पव

आिशया हणतो या भभागाशी होता

तकालीन मसापोटिमयन लोक सध-सरवती

सकतीला मलहा हणत असत सध

सकतीया थळामधील उखननात काही

ठकाणी रोमन नाणीही सापडलली आहत

यावन ह िस होत क या लोकाच रोमशी

कवा अनोतोिलयामधील (आजया टकमधील

एक भाग ) रोमन साायाशी ापारी सबध

होत अथात रोमची सकती यामानान कमी-

जनी आह याअथ रोमन-हरपन सबध ही

नतरया काळातली ( बधा लट-हरपन

पीरयड मधील) गो आह

साहिजकच परदशीय व दशातगत

ापारासाठी सध-सरवती सकतीला

बदराची आवकता होती व ती बदर या

लोकानी िवकिसतही कली सरवती नदीचा या

सकतीया वसाहतशी सबध असयामळ

खभातया आखाताजवळ एखाद बदर असणार

ह उघडच आह आिण त बदर होत लोथल

लोथल या नावाचा अथ थोडा शोध

लोथल या नावाचा अथ काय

अथात अित परातन काळी जहा लोथल ह एक

फळफळलल बदर होत या काळी याच नाव

अय काहीतरी असल पािहज पण अजनही

सध-सकतीची भाषा उलगडलली नाही

यामळ लोथलच जन मळ नाव कळण शय

नाही तहा लोथल ह नामकरण नतरया

काळात झालल आह ह िनित साधारणपण

लोथल नावाची उपपी अशा कार दली जात

ndash थल शदाचा अथ आह थळ अस सागतात

क गजरातीमध लोथलचा अथ आह

लोथ+थल हणज ताच थळ मताची

टकडी सधीमध मोहन-जो-दारो या शदाचा

मताची टकडी असाच अथ आह पहा थािनक

भाषतील शदावन कती अथबोध होतो त

हा अथ आधीच समजन घतला असता तर

कदािचत मोहन-जो-दारो लोथल वगर थळ

खप आधीच उजडात आली असती

परत माया मत लोथल या शदाचा

मताची टकडी हा अथ बयाच नतरया काळात

(हणज कदािचत आजपासन हजार-दीड हजार

वषापव ) तयार झालला असावा मला वाटत

क लोथल या नावाचा मळ अथ समजन

यायला आपयाला सकत भाषचा आधार

यावा लागल सकत भाषा वदक

काळापासन कबना याही पवपासन चालत

आलली भाषा आह सकतमय एक धात

(यापद) आह लख कवा लख (लोथलचा

काळ हा वयाकरणी पिणनीयाही फार आधीचा

काळ आह या काळात हणज वदक-

सकतमध कवा ाग-वदक सकतमध धात

कस चालत कवा याची काय धातसािधत

होत या गोी आजया सकतपा िभ

होया हणन आपण मयत मळ धातकड पा

या) या धातचा अथ हीएस आपट याची

सकत-इिलश िडशनरी दत तो असा To

Go To Move अथात िनघन जाण

थलातरत होण साधारणपण इसपव

१९०० या समारास तकालीन लोकाना

लोथल यथील वसाहतीचा याग कन

थलातरत हाव लागल इतर जाव लागल

लोथलला सोडन िनघन जाण ह नसगक

आपशी सबिधत होत आधीया काळात

परानी नकसान कल नतरया काळात नदीच

पाणी कमी झाल व नतर नदीया पाान

आपला मागच बदलला यामळ यानतर या

ओसाड पडलया शहराला इतर लोक लखथल

लखथल (अथवा लयथल लयथल

कवा लिखतथल लिखतथल) हणज The place from where the inhabitants have

moved away ( अथात या थळाला तथील

रिहवाशी सोडन िनघन गलल आहत अशी

वसाहत ) अशा काहशा नावान ओळख लागल

असाव

नतरया काळात हणज आजपासन

दोन-अडीच हजार वषापव पाली अधमागधी

शौरसनी महाराी पशाची अशा ाकत भाषा

पढ आया व यायापासन बदल होत होत

गया १००० वषामध सयाया आधिनक

भाषा िनमाण झाया सकत शदाच सोप प

बनिवयाची या पाकत भाषाची वी होती

याची काही उदाहरण पा या सकतमध

याना ाकत भाषा अस हणतात या

भाषामधच वतच नाव पाउअ पाउद

पाअड पाअड यामाण अपशामक आह

गौतम बाया मयम माग याला पालीमध

मिझम मग अस हणतात प च प मात

च मात महाराच महर धम च धम अशी

अनक उदाहरण दता यतील अगदी आजही

गजरातीमध उरायण ला उतराण व

बडोाजवळील कायावरोहण या थळाला

खारवण अस अपशामक शद सरास वापरल

जातात

वरील उदाहरणावन ह लात आल

असल क लोथलया जया थलनामाच

आजया २०००-२५०० वषापव ाकतात

अपशामक प झाल असणार थानीय

ाकतात ह नाव कदािचत लउथल लथल

लथल अस काहीस झाल असाव (या

भागातील भाषवर शौरसनी व पशाची याचा

परणाम झालला असणार कवा तथ कदािचत

पशाचीच बोलली जात असल परत पशाचीच

जवळजवळ काहच वाय उपलध

नसयामळ ह बदल आपयाला तकानच

कपाव लागतात) आिण याही काळाया

नतर काही शतकानी हणज आजया हजार-

दीड हजार वषापव त नाव लोथल अस बनल

असाव आता या सदभात आपण गजरातीतील

अथाकड फरनजर टाक या वर दललच आह

क लोथलचा जो सवमाय गजरातीतील अथ

मानला जातो तो असा आह ताच थळ

मताची टकडी या अथाचा सबध मताशी-

ताशी आह हणजच मरणाशी सबध आह

AElig

yksFky MkWd vkfk CcedillAumlqampljLorh sok

dumldkkr

23

जर इिलश-गजराती िडशनरी पािहली

तर आपयाला दसन यत क die

away याचा अथ असा दलला आह ओछ

थता थता ल थय हणजच कमी होत होत

ल झाल यावनही लोथलचा अथ प

होतो क अस थळ जथील रिहवासी कमी

होत होत ल झाल ितथ उरलच नाहीत

(हणज अय िनघन गल िवखरल)

लोथलची वसाहत

आपण लोथल या नावाबल पािहल

आता लोथल या वसाहतीबल जाणन घऊ या

लोथल ह थळ आखातापासन थोडस आत

आह नदीया तकालीन पााया त जवळ

आह याकाळी साबरमती (क सरवती)

नदी ितथन वहात होती अस हणतात आज

तथ लागन नदी तर नाहच पण जलिवहीन

शक दश आह लोथलच िवभाग अस आहत

जहाजासाठी डॉक (गोदी) गोदाम वतीसाठी

३ त ६-६ फट उच चबतर यावर वसाहत व

बाजार नदीया परामळ वतीला नकसान

पोच नय हणन चबतर बाधलल होत

वतीची अगदी विथत चौकोनी आखणी

कलली होती सरळ रषत रत होत घरातील

माडणी विथत अस िपयाया

पायासाठी िविहरी होया साडपाणी वान

नयासाठी नाल (नज) होत नायामध

कचरा साठ नय हणन सोय कलली अस वा

आजया िवान यगातील इसवी

सनाया २१ ा शतकातील िवकिळत

अविथत वाढलली शहर वाकाितका

पसरलया झोपडपा दाटीवाटीन िचकटन

उया झोपा उघडी गटार जिमनीवन

वाहणार साडपाणी या सव पाभमीवर

सरवती-सध-सकतीतील विथत

आखलली व वछ ठवली जाणारी शहर व

यातील घर ापारासाठी डॉक व गोदाम ह

सव पािहल क या परातनकालीन लोकाच

कौतक करावस वाटत आिण आजया आपया

तथाकिथत सधारलया आधिनक समाजाची

कव करावीशी वाटत

लोथलची गोदी (डॉक) व तकालीन

तान

लोथलला भट दणाया लोकाना खास

कन ह सागयात यत क हा लोथलचा डॉक

(गोदी) सयाया िवशाखापम यथील

हदथान िशपयाड या डॉक एवढा आह

असा डॉक ४४०० वषापव बाधला जाण ही

आयकारकच गो आह हणन आपण थोडस

या डॉकबल जाणन घऊ या हा डॉक नदीया

पााला मानविनमत नायानी (कनॉलसन)

जोडलला होता एक कनॉल पाणी आत

घयासाठी (इनलट) व दसरा पाणी बाहर

सोडयासाठी (आऊटलट) नदीया पााशी

हा डॉक थट (डायरट) जोडलला न ठवयाचा

फायदा असा होता क नदीतील गाळापासन

याच रण होत अस डॉकचा आकार

िपझॉइडल होता (हणजच चौकोनी याची

एक बाज दसरीपा मोठी होती) यामळ

जहाजाना आतमध यण अिधक सोप होत

असाव डॉकची उर-दिण लाबी होती

साधारणपण ७१५ फट तर पव-पिम लाबी

होती साधारणपण १२१ फट भरतीया वळी

जहाज थट या डॉकमध वश क शकत असत

डॉकला एक लाकडी

ार होत ज वर-

खाली करता यत

अस यामळ

ओहोटीया वळीही

डॉकमध पाणी थाबन रा शकत अस याचा अथ

असा क तकालीन लोकाना भरती-ओहोटीच

चागल ान होत या डॉकमध आतया बाजन

भीत भाजलया िवटाचा थर होता

बाधकामाला पपणाही यावा व पाणी बाहर

िझरपनही जाऊ नय अशी ही वथा होती

भाजलया िवटा बनिवयाच ान सध

सकतीया लोकाना होतच घरातही व

नजसाठीही िवटाचा वापर यानी कलला आह

डॉकचा हा आकार बाधकामाची पत पाणी

आत-बाहर यया-जायाची पत पाणी आतच

थाबवन ठवयासाठी वर-खाली करता यणार

दार या सव गोी ४४०० वषापवचा काळ

लात घता कौतकापद आहत तकालीन

सकतीजवळ भरती-ओहोटी इयादी

मरीटाइम गोीच ान तर होतच पण

अिभयािक (इिजिनयरग) तानही होत

ही गो नच महवाची आह

मका

लोथल यथ आता उखननाजवळच

एक अितम वतसहालय आह िजथ

तकालीन वतच दशन माडलल आह यातील

एका वतन माझ खास ल वधन घतल आिण

ती होती एक मका (अगठी) आपयाला

माहीतच आह क रामायणात रामान

हनमानाला सीतला दाखिवयासाठी वतची

मका दली होती असा उलख यतो यावर

काहनी अशी टीका कलली मी वाचलली आह

क परातन भारतीय सकतीला मका

बनवयाया कलच ान उपलध नहत परत

लोथलमधील मकन आपयाला ह प

दाखवन दल आह क वातवात ४०००-

४४०० वषापव ही कला आपयाकड नच

होती वतत ही परातन सध-सरवती

सकतीच अितशय गत अशी सकती होती

समारोप व

िशकयासारखा

धडा

मबई ३५०-

४०० वषान

अिधक जनी नाही एक मोठ बदर हणन तर

मबई यानही अवाचीन आह या सदभात

पािहल तर इस पव २४०० त १९०० या

कालावधीत लोथल फळफळल होत या गोीच

महव अिधक जाणवत ४०००-४४०० हजार

वषापव हणजच आपया २००-२२५

िपापव ( हो २०० न अिधक िपापव

) भारतात एक गत सकती होती एवढच नह

तर जगातील सवात जना डॉक भारताया

पिम कनायावरच लोथल यथ होता ही

अिभमानाची गो आह

लोथलपासन

आपण काही धडा घऊ शकतो काय

होय नच अथातच आपया

शहराचा ल-आऊट िनयोजन या गोीचा आपण

अिधक िवचार करायला हवा हा तर

िशकयासारखा महवाचा मा आहच पण

यानही अिधक महवाची गो हणज या

काळातही वड- लास डॉक बाधयाइतक

गत असलल व ५०० वष वसलल लोथल ओस

का पडल याचाही आपण अयास करायला

हवा पराचा िवचार कनच वती ६ फट

उचीया चबतयावर वसवली गलली होती या

सकतीचा भरती-ओहोटीचा अयास होता

ितला पर कती उचीपयत जातो ह नच

माहीत असल पािहज व या िहशबानच या

लोकानी चबतर बाधल असल पािहजत तरीही

परानी नकसान झाल याचाच अथ असा क पर

याया अयासापा व आधीया अनभवापा

अिधक उच-उच उठ लागल असणार याच एक

महवाच कारण असणार पयावरणीय

बदलामळ झालल परणाम अथातच अशा

कारया परणामाची सध-सकतीतील

लोकाना कपना नसणार त बदल यायासाठी

अकिपत होत पयावरणीय बदलाचा दसरा

मोठा परणाम नावर झाला सरवती नदी

ल झाली इतर नावरही सकट आल काही

आटया काहनी पा बदलली यामळ

लोथलच काय सगळी सध-सरवती सकतीच

न झाली कवा सपणपण िवखरली गली ती

इतक क जर िविवध उखनन झाली नसती

तर अशी एखादी गत सकती भारतात

परातन काळी होती हही कदािचत आपयाला

ठाऊक झाल नसत

आज आपयाला पयावरणाच

परणाम-दपरणाम माहीत आहत लिशयर

(िहमना) लहान-लहान होत चालल आहत

गगा नदीही काही शतकानी आट शकल (पव

सरवती ल झाली तशी)

पयावरणत िवानाधारत-

भाकत करत आहत क काह दशकानी कवा

एखाा शतकात समाची पातळी बरीच

वाढल आिण यामळ समकाठावरील

मबईसारखी जगातील अनक शहर धोयात यऊ

शकतात बड शकतात जगातया अनक

सकतमय ाचीन काळातील पराया कथा

आहत जशी नोहा(नोआ)ची कथा

भारतातही आपयाला मन आिण महापराची

गो चागली परचयाची आह ीकणाया

काळात ारका नगरी पायात बडाली हा

महाभारतातील उलखही आपयाला माहीत

आह समाची पातळी पव वाढली तशीच ती

भिवयातही वाढणार आह पव शहर व भभाग

पायाखाली बडाल तसच भिवयातही होणार

आह आिण याची कपना आता आपयाला

आधिनक तानामळ आधीच आलली आह

मग आपण सावधान असायला नको का जया

सकतकडन व लोथलसारया वसाहतकडन

धडा घऊन आपण पयावरणािवषयी अिधक

सजग असायला हव नाहीतर एक दवस

आपलीही लोथलसारखीच िथती होईल तहा

सावधान

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqOgravekrdquok l- ukbZd]eqacbZ

laLd`rhph olkgr

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

टम यवा कोकणात

गतीची अनक मायम आहत मा

याचा शोध घतला पािहज याना यशवी

हायच आह याया मनात िज आह याना

जगात कोणताही उोग-वसाय परका

नाही आधिनक काळात िवकिसत झालला

असाच एक वसाय व या वसायावर

आधारत करअर हणज मयशती शिणक

पातळी कमी असली तरीही ह करअर तही

क शकता

माणस याया उातीपासन

वतच जीवन सलभ करयासाठी धडपडत

आलला आह शती ह तर सवातीपासन

याया जगयाच मायम आह शतीची

सवात िनसगातन िमळणा-या कदमळ आिण

फळावर जगयापा आपण वतच अधाय

िनमाण का क नय या िवचारातन झाली

असावी यािशवाय माणस समातील आिण

गोडय़ा पायातील माशावर उपजीिवका क

लागला आिण त याच आवडत खा बनल

यानतर आपणच माशाची पदास का क नय

हा िवचार तयार झाला आिण यातनच सवात

झाली एका अयत सदर व फायदशीर

वसायाची मयशतीची

मयशती हणज किमरया

नसiacuteगक वातावरणात कली गलली माशाची

पदास मयशतीची सकपना माशाच

पनीवन कस होत याचा अयास कन

यासदश िथती िनमाण कन दयातन झाली

आह उम मयशतीची अयास हा कणा

आह मयशती क पाहणा-यान अगोदर

उम माशाची पदास कशी करता यईल याकड

ल दण गरजच आह

मयशती हा वसाय का

मास हा अनकाया जवणातील

आवडीचा पदाथ नह काही जणाया

जवणातील जीव क ाण मास चव घऊन

खाणार यासाठी िविवध जागा उलथन

पालथन टाकणार खवय कमी नाहीत समात

माशाची पदास चड माणात होत मा

खायाजोया माशाची सया कमी होत

असयाच कोळी लोक आजकाल बोलत आहत

जगभरातील अतोनात मासमारीमळ आिण

समातील वाढया दषणामळ माशाया

सयत घट होत आह या तलनत खवय वाढत

आहत यामळ िजभच चोचल परवताना या

वसायाची एक नामी सधी चालन आली आह

मयशती ातील ाथिमक

अयास यासाठी आवयक आह मयशतीच

दोन कार पडतात

गोडय़ा पायातील

िनम खा-या पायातील

गोडय़ा पायातील मयशती

गोडय़ा पायातील मास ह

कनारपी ितर इतर भागात चवीन खाल

जातात िवशषत उर महारा आिण उर

भारतात याना चड मागणी आह याितर

गोातील परदशी पायानाही त आकषित

क शकतात कोकणातील माणसाला कदािचत

म कमी असल मा चवीत बदल हणनही हा

खायासाठी पयाय आह यामळ गोडय़ा

पायातील माशाना भारतातच

उम माक ट आह

िनयातीसाठी हा एक अितशय

उम पयाय आह ह ओघान

आलच

भारतात तीन कारच

मास ामयान घतल जातात

कोलबी

रो

कटला

याितर चौथा कार

लोकिय होत आह आिण यात

ब-याच सधी आहत तो हणज

पण रोहा भागात िमळणारा

िजताडा हा मासा यापक

सवाया वाढीसाठी लागणारी

यणा आिण कालावधी

जवळजवळ सारखाच आह

तसच सव मास एक एकाच

तयात घत ययासारख आहत

(पण हा सला नाही यासाठी िशण गरजच

आह)

आपण कोलबी उपादनाची साधारण

मािहती घऊ

गोडय़ा पायातील कोलबीला जबो

ॉस हणतात कारण ही आकारान मोठी

असत हणनच हॉटलामय िहला अिधक

मागणी आह एक कोलबी ६०० मपयत

वजनदार होऊ शकत काटक आह आिण रोगाला

सहजी बळी पडत नाही तलाव धरण यात

वाढवता यत अितर पाणी शती आिण इतर

कारणान ारपड आिण नापीक झालया

जिमनीत तळ खोदन ह उपादन काढता यत

उपादनाची पत

कोलबीया उपादनाचा कालावधी

साधारणत ८ मिहन असतो यात थोडी

अिनयिमतता असत सवात महवाच आह त

हणज उम तीच बीज कोलबीच बीज चागल

असल तरच उपादन िनरोगी आिण सदढ असल

बीज िविश वातावरणात आिण िविश

ठकाणी तयार कल जात रािगरी यथील

सागरी जीव शाीय सशोधन क ात ही िबज

िवकत िमळतात

तलाव आिण पाणी

तलाव साधारणत वीस गठपासन पढ

कतीही जागत करता यतो यापा मोठा करता

यईल मा मग उपादनाचा खच खप जात

होतो तलावाला एका जागी उतार असावा

पाणी बदलयास आिण उपादन बाहर

काढयास मदत होत तलावाया तळाशी

िचकण मातीचा लप लावावा पाणी हा अितशय

महवाचा घटक यातील ाराच माण पान

शाीय परीनतरच जागची िनवड करावी

तलावाची रचना माती साम पाणी ार अशा

तािक गोसाठी कषी िवापीठातील आिण

रािगरी यथील सागरी जीव सशोधन क ातील

त मदत करतात

क आिण राय शासनाया तळ

बाधकाम आिण िनमाणासाठी अनक कज

वपातील योजना उपलध आहत यात

साधारण २०-२५ अनदानाचा समावश आह

याितर मयशती क मयखा

उभारणी क यासाठीसा अनदानाया योजना

आहत कठयाही सरकारी बकत या योजनाची

मािहती िमळ शकत

खा-या पायातील मयशती

खा-या पायात टायगर ॉस या

समी कोलबीच उपादन घतल जात या

उपादनात पायाया गणधमात ाराच माण

अिधक असाव लागत याितर काही

ठरावीक बाबी वगळता साधारण या वर

उलखलया माणच आह फायदा असा क या

कोलबीला उपादन कालावधी ५ मिहन आह

यामळ वषात दोन उपादन शय होतात

एक हटर जागत साधारण एक लाख

िबज मावतात यामळ िमळणार उपादन

गोडय़ा पायापा दपट असत मा गोडय़ा

पायातील कोलबीया मानान याच वजन कमी

असत समी उपाद िवकास िनयात

ािधकरणकडन यासाठी अनक कारच अनदान

िमळत

शवार द २२ िडसबर २०१७

^eRLumlrh Oolkkpk uok ikZ

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkrशवार द २२ िडसबर २०१७

13sok

dumldkkrशवार द २२ िडसबर २०१७

12

नह-गाधी घरायाला बदनाम करयासाठी ज अनक

य कल जातात यातील एक हणज इदरा गाधी याच पती

फरोज गाधी ह मिलम होत आिण याच आडनाव खान होत असा

दावा कला जातो लोकाना साध सरळ सय पचवयापा गढ

दतकथा आवडतात यामळच याचा यावर चटकन िवास बसतो

वातिवक पाहता फरोज गाधी कवा नह-गाधी घराण मिलम

असत तरीही यात गर काहीच नाही पण मिलमषी वीया

लोकाना हा मा हणज न जाण कोण िवकत आनद दऊन जातो

कोण होत फरोज गाधी

फरोज जहागीर गाधी ( सटबर १२ १९१२ - सटबर ८

१९६०) ह भारतीय वातय सिनक पकार व राजकारणी आिण

एक खर ाचारिवरोधक होत फरोज गाधी ह दलीतील

नशनल हराड व लखनौतील नवजीवन या दिनकाच काशक होत

त रायसभच सदय होत आिण यानी सभागहात नहया

राजकारणाचा आिण रायकारभाराचा सतत िवरोध कला

फरोज गाधी ह भारताच पतधान इदरा गाधी याच पती

आिण सजय आिण राजीव गाधी याच िपता होत फरोज गाधचा

जम जया बॉब फोटमधया तहमलजी नरमन हॉिपटलमय

एका पारशी कटबात झाला याया वडीलाच नाव फरदन जहागीर

घाद (Ghandy) आिण आईच नाव रतीमाई (माहरच आडनाव

कोमीसरीएट Commissariat याया घरायाचा िटश

सयाला रशन परिवयाचा वसाय होता यावन ह आडनाव

पडल) होत (टीप जया पारशी घरायामधील लोक जहा

भारतात आल तहा याना आडनाव नहतीच हणन याना परत

आडनाव दली गली आजही ती वसायावन दसतात उदा

लोखडवाला दावाला) याच कटब मबईत खतवाडी मोहयात

नौरोजी नाटकवाला भवन इथ राहत अस याच वडील Killick

Nixon या कपनीत मरीन इिजिनअरची नोकरी करत असत याना

पढ वॉरट इिजिनअर हणन बढती िमळाली फरोज एकण पाच

भावडापक शडफळ होत याना दोराब व फरीदन जहागीर नावाच

दोन मोठ भाऊ आिण तहमीना कषाप व अल दतर नावाया दोन

थोरया बिहणी होया दिण गजरातमधया भडोच यथील

वाडविडलाया घरातन त कामधािनिम मबईला थलातरत

झाल होत याया आजोबाच विडलोपाजत घर आजही

कोटपारीवाड यथ आह

१९२० या दशकाया सवातीला विडलाया अकाली

झालया मयनतर याच कटब अहलाबादला थलातरत झाल

याया सोबत याची अिववािहत मावशी डॉ िशरीन कोमीसरीएट

या दखील होया या तकालीन सध ातात कराचीमय Lady

Dufferin Hospital यथ शयिचकसक हणन कायरत होया

ितथ याच मायिमक िशण िवामदर हायकलमय झाल व पढ

यानी िटश टाफ असलया एवग िन कॉलजमधन पदवी

घतली

१९३० मय कासन वातय सिनकाच वानर सना या

नावान कतीदल उभारल होत कमला नह (नहची सिव पी)

आिण इदरा गाधी याची फ़रोजसोबत पिहली भट याच एवग

कॉलजया बाहर वानर सना िनदशन करताना झाली यादवशी

कमला नहना उहामळ चर आली फरोज गाधी याया

मदतीला धावल इदरा आिण कमला नहसोबत झालया चचचा

परणाम हणन दसयाच दवशी कॉलज िशण सोडन यानी

वातय लात उडी मारली महामा गाधया आडनावावन

रणा घऊन यानी आपल आडनाव बदलन घाद(Ghandy) वन

गाधी (Gandhi) अस कल १९३० मय याना लालबहादर शाी

(तकालीन अहलाबाद िजहा कासच दशाय) याया समवत ९

मिहयाची कारावासाची िशा सनावली गली याना

शाीजसोबत फजाबाद जलमय डाबयात आल सटका

झायाबरोबर यानी तकालीन सय ातात (आजचा उर दश)

शती भाडपा माफ करयासाठी स असलया आदोलनात सय

सहभाग घतला १९३२ व ३३ मय याना आणखीन दोनवळा

कारावास भोगावा लागला यावळी त नहच जवळच सहकारी

हणन ओळखल जात

फरोजनी इदरा गाधना पिहयादा १९३३ मय

लासाठी मागणी घातली तहा या अवया १६ वषाया होया

हणन यानी फरोजना नकार दला यातच कमला नह यान

आजारी पडया याची सवा करयाया िनिमान फरोज याची

नह कटिबयासोबत जवळीक हळहळ वाढत गली कमला नहना

उपचारासाठी यरोपात नयाची तजवीज करण याची काळजी

घयापयत आिण मयसमयी याया शयजवळ असयापयत

फरोज गाधनी कमला नहची खप सवा कली याचा परणाम

हणन इदराशी याची भाविनक जवळीक वाढली आिण या

जोडयान १९४२मय हद रतीरवाजानसार ल कल

याया या लाला पिडत जवाहरलाल नह यानी

िवरोध कला अगदी गाधीजना मयथी करायला सािगतल पण

शवटी ह ल झालच ल झायावर अपावधीतच या जोडयाला

चल जाव आदोलनात सहभागी झायाबल अहलाबाद यथील ननी

मयवत कारागहात कारावास भोगावा लागला यानतरची चार-

पाच वष काहीशी सखद व कौटिबक वायाची हणावी अशी

होती याचदरयान १९४४ ला राजीव आिण १९४६ ला सजीव

याचा जम झाला

वातयानतर त इतर अनक कासया नयासोबत

अथायी सरकारमय १९५०-५२ मय सहभागी होत याचवळी त

नशनल हराड या दिनकाच

वथापकय सचालक बनल

१९५२मय पिहया साविक

िनवडणकत त रायबरली मतदारसघात

िनवडन आल व ससद सदय बनल इदरा

गाधनी यावळी दलीन यऊन याया

चाराची धरा साभाळली या सोबतच त

नहच कडव टीकाकार आिण ाचार

िवरोधी भिमका घयासाठी ओळखल

जाऊ लागल

वातयानतर अनक उोग

घरायाची राजकय नयाशी जवळीक

वाढली यातन अनक आथक गरवहार

होत होत १९५५ मय रामकण

दालिमया या बक व िवमा कपनी

सचालकान Bennett and Coleman

ही कपनी तायात घताना िनधी वतःया

खाजगी खायात वळता कयाचा

ाचार फरोज गाधनी उघडकस

आणला

१९५७ मय त पहा एकदा

रायबरली यथन िनवडन आल १९५८

मय एलआयसीमधया हरदास मा

घोटायाचा मा यानी ससदत

लावन धरला यावन नह

सरकारची वछ ितमा डागाळली

अथमी टी टी कणामचारी याना

याकरणी राजीनामा दयाची नामकची वळ

आली यावन इदरा गाधी आिण यायात काही

बबनाव झाला आिण मायमाना चवण करायला

मा सापडला

फरोज गाधी राीयकरणाच कडव

परकत होत एलआयसी आिण टको सारया

कपयाच राीयकरण करयाचा याचा आह

होता टको टाटाया मालकची होती आिण

टाटासा पारशी होत यामळ फरोज गाधना

पारशी समाजाया रोषाला सामोर जाव लागल

अयाकार ामािणक नत असणार फरोज गाधी

याया राजकय िवरोधकानासा अयत

आदरणीय होत

१९५८ मय फरोज

गाधना पिहला हाट ऍटक आला

यावळी इदरा गाधी िमत

हाऊस या पतधान िनवासात

याया विडलाजवळ राहत असत

यावळी या भतानया दौयावर होया ही

बातमी कळयावर दौरा अधवट सोडन या

भारतात परतया आिण फरोजना

कामीरमय िवाती व हवापालटासाठी घऊन

गया १९६० मय दसरा हाट ऍटक आयान

िवलडन हॉिपटल दली यथ याचा मय

झाला याच अयसकार अहलाबादमधील

पारशी समाज मशानभमीत झाल

अयारतीन भारतीय राजकारणातील एक

महवाचा दवा िनखळला

आज दशाया पतधान पदी एक गजराती

आह मोदना याम साद मखज याचा

जम आिण मय कधी झाला कवा वलभभाई

पटल याया अयिवधीला नह उपिथत होत या इितहासाच

मलभत ान नाही अथात सघाया शाखत िशकवया जाणाया

इितहासावर िवास ठवणाया सघोाच इितहासाच आकलन

यान अिधक असण शय नाही समयम वामी यानी फरोज

गाधी व इदरा गाधया वचारक सघषाला िवकतपण रगवन इदरा

गाधना बदनाम करयाचा य फसयावर फरोज गाधच

आडनाव खान होत अस सागयाचा किवलवाणा य स कला

आह बसय जनतला आजही फरोज गाधी अात असयानच

आजचा हा लखन पच फरोज गाधच घराण मळच गजरातच या

नायान राल गाधी दखील गजरातच सप ठरतात ह लात

घयाचीही गरज आह

सदभ

१ Biographical Sketch of First Lok Sabha

Parliament of India Archived from the original on 26

January 2009 Retrieved 16 April 2009

२ Biographical Sketch of Second Lok

Sabha Parliament of India Archived from the original

on 18 May 2006 Retrieved 16

April 2009

३ Guha Ramachandra

(2011) India after Gandhi The

History of the Worlds Largest

Democracy Pan Macmillan p

1958 ISBN 0330540203

४ A forgotten patriot

Feroze Gandhi made a mark in

politics at a comparatively young

age The Hindu 20 October

2002

५ Shashi Bhushan (2008)

Feroze Gandhi Frank Bros amp Co

p 8 ISBN 978-81-8409-494-7

६ Frank Katherine (2002)

Indira The life of Indira Nehru

Gandhi Houghton Mifflin Co p

93 ISBN 0-395-73097-X [He

was] the youngest child of a

marine engineer named Jehangir

Faredoon Gandhi and his wife

Rattimai

७ Sonia assures help

for father-in-laws grave Indian

Express 21 November 2005

Archived from the original on 8

September 2012 Retrieved 29

November 2012

८ This Mrs Gandhi

only wants her pension Indian

Express 28 September 2005

Archived from the original on 26

January 2013 Retrieved 29

November 2012

९ Minhaz Merchant

(1991) Rajiv Gandhi the end of

a dream Viking

१० Frank Katherine

(2010) Indira The Life of Indira

Nehru Gandhi Houghton Mifflin

Harcourt p 93 ISBN 978-

0395730973 Why then did she

take full responsibility of her

y o u n g n e p h e w P o s s i b l y

because Feroze was actually her own child

११ Frank Katherine (2002) Indira The life

of Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co p 94

ISBN 0-395-73097-X Feroze was a student at Bidya

Mandir High School and Ewing Christian College

१२ Lyon Peter (2008) Conflict Between India

and Pakistan An Encyclopedia Santa Barbara ABC-

CLIO p 64 ISBN 978-1576077122 Feroze Gandhi

was no relation of Mahatma Gandhi

१३ Vishnu Uma (2010) Idea Exchange

Opinion Makers Critical Issues Interesting Times

Penguin Books India p 87 ISBN 0670084891

१४ Mrs Gandhi Not Hindu Daughter-in-

Law Says New York Times 2 May 1984 Retrieved

29 March 2009

१५ Frank Katherine (2002) Indira The life

of Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co p 81

ISBN 0-395-73097-X

१६ Frank Katherine (2002) Indira The life of

Indira Nehru Gandhi Houghton Mifflin Co pp

9299110ndash111113 ISBN 0-395-73097-X

१७ The wonder of Indira outlook

१८ Gupte Pranay (2012-02-15) Mother

India A Political Biography of Indira Gandhi Penguin

Books India pp 189ndash205 ISBN 9780143068266

१९ Shashi Bhushan MP (1977) Feroze

Gandhy A political Biography Progressive Peoples

Sector Publications New Delhipp166 179 See

these excerpts

२० Indira Gandhis courage was an

inspiration Samay Live 7 November 2009

२१ Kapoor Comi (10 February 1998)

Dynasty keeps away from Feroze Gandhys

neglected tombstone The Indian Express Archived

from the original on 16 May 2010

२२ Feroze Gandhi College httpfgceduin

२३ httpwwwfirstpostcomlivingferoze-

the-forgotten-gandhi-a-rich-insight-into-the-life-of-

i n d i a s - o r i g i n a l - a n t i - c o r r u p t i o n - c r u s a d e r -

3170698html

vfldquoumlrdquod ekGh] iquml9665320860

fQjumlt [kku dh fQjumlt xakAumlh

sok

dumldkkr

14

शवार द २२ िडसबर २०१७

आज आपया दशात

िशणाच मयम कोणत असाव यावर

चचा (आिण कवळ चचाच) स आह

महाराात काही वषापव ी

भालच नमाडन ी या चचला तड

फोडल मातभाषा ही खया अथान

ान भाषा असत ती भाषा या

मलाला आईया पोटात असयापासन

ऐकायला िमळालली असत (उदा

अिभमय) ानभाषा ही फ आिण

फ मातभाषाच होऊ शकत

मातभाषतील िशण मलाची

मानसीक वाढ करत कारण त मल या

वातावरणाचा भाग असत या

वातावरणाच ितबब याला

मातभाषत तीया शदात दसत

असत त मल याचा अनभव घऊ

शकत यातील साय कवा

िवरोधाभास याला जाणवत राहातो

व यातनच पढ त मल अस का हा

िवचार करायला लागत ह इजी

भाषतील िशणात अभावानच

होताना आढळत A हणज Apple ह

त मल िशकत त घोकपीन पण त

अपल याला आपया वातावरणात

पतक आिण त िवकणारा भया

याया ितरी कठच आढळत नाही

या उलट आबा त झाडावर पा शकत

मातभाषतील िशण मलाची

मानसीक वाढ होयास पायाभत ठरत

या पाभमीवर काही वषापव

दशत झालया डॉ काश बाबा

आमट या मराठी िचपटातील एक

सग िवचार करयास लावणारा

आह िचपटात डॉ आमटच सहकारी

आदीवासी मलाना िशकवायचा य

करतात अस दय आह मल याया

बालसलभ वभावानसार एकमकात

मजा करयात गतली आहत िशक

काय िशकवतायत आिण त काय

बोलतायत याकड मलाच अिजबात

ल नाहीय कारण याया दीन

काहीतरी अगय अस िशक बोलत

आहत आिण त ज काही सागत आहत त

यानी कधीच पािहलल वा अनभवलल

नाहीय शवटी कटाळन ती मल

शाळतन सबाया करयाची सवात

करतात तहा डॉ आमट िशकाना

सागतात क अर या मलाना याया

शदात याना समजल अशा भाषत

िशकव या सगाला िथएटर मय

मोठा हशा (लाटर) िमळतो व हा

सग िवनोदी

सग हणन जमा

होतो उा हा

सग एखाा

परकारासाठी सवात चागल िवनोदी

दय हणन नॉिमनट झाल तरी मला

अिजबात आय वाटणार नाही कारण

आपण आता या िवनोदी सगाच

अिवभाय भाग झालो आहोत

इजी वा इतर कोणतीही

भाषा मव िवकासासाठी

हातभार लावत यात कोणतीही शका

नाही पण ती आिण आपली भाषा

मा मागासलली हा िवचार

कोतपणाचा आह इजी भाषत महान

थसपदा िनमाण झाली िनरिनराळ

शोध लागल औागीक ाती झाली

याच य िनसशय या भाषचच आह

पण ह सव लखक कवी वा शा याची

मातभाषा इजी कवा या या

दशाची मातभाषा होती ह आपण

लात घत नाही परकय भाषत सपण

िशण घऊन एखाान एखादा मोठा

शोध लावला व तवान माडल अस

माया अाप वाचनात व ऐकयात

आलल नाही यायाही अगोदर

आपया दशात शयाचा ाितकारी

शोध लागला ह-तार यायािवषयी

मािहती आपयाला व अरबाना

पाायाया खप पवपासन होती

आयवदासारख शा आपया दशात

फारच पव िवकसीत झालल होत

कालीदासाच मघदत रामायण

महाभारत ही महाका ही जगभर

मायता पावलली होती आिण ही सव

याकाळी चलीत असलया सकत या

सम दशी भाषतच आहत

भावाीतला नकतीच ५१५१ वष पण

झाली व भगवीता तवाानावरचा

जगातला एक जना व अयत महवाचा

थ हणन मायता पावला आह तो

सकत भाषतच आह आपल सहीय

कलाकती शा इजी भाषतयापा

पवच व काकणभर सरसच आहत इथ

भाषाची तलना करयाचा य मी

करत नाही तर तयक भाषा ही परपण

असतच तर मला एवढच हणायच आह

क ानसाधनसाठी मातभाषा िह इतर

कोणयाही भाषसाठी अिधक योयच

नह तर एकमव असत

आपया दशात थम मगल व

नतर इजाया राजवटीत आपया

दशातील

भारतीय

भाषाची

पीछहाट

झपाान होऊ लागली इजाना तर

याच सााय शाबत ठवयासाठी

बदकपा भाषन आधार दला

इलीश िशणत मकल याया सपीक

डोयातन जमलली िशण पती

इज सरकारन दशात लाग कली ही

िशण पती आपली हणज थािनक

लोकाची िवचारश वाढ नय

कबना यानी िवचारच क नय अशा

पतीन आखलली होती इजाना

याया भाषत याया मनामाण

काम करणारा रोबो नोकरवग हवा

होता तो याचा हत यानी भाषया

मायमातन साय कला इजी

भाषनळ इजाना आपया दशावर

राय करण सोप झाल अस हणताना

इजी ही याची मातभाषा होती ह

आपण लातच घत नाही इजानी इथ

इजी िशण दयास सवात कली ती

याची भाषा समजणारा नोकरवग

याना उपलध हावा हणन कारण

याना याया भाषत कारभार

करायचा होता इज अयापा अिधक

जगावर राय क शकल यात याया

दरा-यापा याया भाषचा वाटा

मोठा होता यानी कोणयाही दशावर

राय करताना याया मातभाषचाच

आधार घतला ह िवसन चालणार

नाही जयानी जीतावर आपली भाषा

व सकती लादयाचा घात

पिहयापासनच आह मा ज ज दश

परकय सपासन वत झाल यानी

यानी सवात पिहयादा आपया

भाषची सकतीची पनथापना कली

सोिहएत रिशयातील सघराय अनक

वष एकसघ रान महाश बन शकला

यात दडपशाही एवढाच याया दशभर

लाग कलया रशीयन भाषचा जलमी

आहही कारणीभत होता भाषा हा

समाजाला तायात ठवयाच वा

एकसघ ठवयाच भावी मायम आह

ह वारवार िस झालल आह

वातय िमळायापासन ६७

वष उलटन गयावरही आपण

मकलया िशण पतीत फार बदल

कलला नाही आजही आपण इजी

मायमाया शाळाना साहन दऊन

फाड फाड इलीश बोलणारा मा

िवचारश परया माणात िवकसीत

न झालला असा उिशीत नोकरवगच

तयार करीत आहोत अस हणयास

जागा आह

इजी ही जागतीक सपकाची

भाषा आह ह खरच परत सपकाची

भाषा असण व ान भाषा असण यात

जिमन-अमानाचा फरक आह कवळ

उम( ) इजी बोलता यण यात

अयासापाही सवयीचा भाग जात

आह माझ परिचत कवळ १० वी पास

तही गावाकडया शाळत िशकलल

परत इजी सभाषण चागयापक

करतात कारण एका इलीश कपनीया

मबईतील कायालयात अनक वष

िशपाई हणन काम करतात

कोणतीही भाषा सपकाच मायम

हणन वापरण वा बोलता यण हा

िशणापा या भाषया सहवासात

राहाण याचा भाग आह अस मला

वाटत मबई सारया शहरात अनकजण

गजराती वा मारवाडी भाषा उम

रया बोल शकतात वा वाच शकतात

यात िवशष अस काहीच नाही कारण त

या समाजाया सहवासात राहत

असतात परत अशी माणस काही गभीर

िवचार करताना वा सख-दखाया

भावना करताना मातभाषचाच

िवचार करतात ह खर आह

जगातील मय िवकिसत

दशाच उदाहरण घतल तरी हच दसन

यत क याया दशात यायाच

भाषचा वापर मयव कन कला

जातो रिशया ास जमनी जपान

चीन कवा एक महवाचा दश हणन

उदयाला यत असलला ाझील ह

जगातील बला व आथक महासा

गणल जाणार दश आहत यापक

कोणयाही दशात इजी कवा अय

कोणयाही परकय भाषला मय आिण

महवाच थान नाही ह सव दश आिण

याची अथवथा आज जगभरात

मायता पावलली आह ह आपण

िवसन चालणार नाही या सव

महवाया दशात िशणाच मख

मायम या या दशाची भाषा आह ह

आपण नजरआड कन चालणार नाही

या दशामय इजी व इतर परकय

भाषा िशकयास ोसाहन दल जात त

कवळ सपकाच साधन असाव हणन

मा मय िशण या या दशाया

मातभाषतनच दल जात

furhu lkGaq[uml

nsrsquokkrhy frsquokkkkpa ekEumle dumlkrs sok

dumldkkr

15

शवार द २२ िडसबर २०१७

य सािहियक व िवचारवत

ी भालच नमाड यानी इजी

मायमाया शाळा बद कराात या

अथाच िवधान कल खरतर बदी घालन

काहीही साय होत नाही असा आपला

अनभव आह याउलट दशी भाषाया

शाळाना ोसाहन दशी भाषामय

उमोम सािहय कलाकती कशा

िनमाण होतील याचा िवचार करण

गरजच आह शाळत िशणाच मय

मयम मातभाषाच असावी ती

सोपी मलाना आकषक वाटल अशा

पतीन िशकवयाची गरज आह

मलाना आपया भाषची ची उप

होईल अशी ितची माडणी हायला

हवी यावळी वहारात दशी

भाषाच महव वाढल दशी भाषाना

ाधाय दल जाईल तहाच इजी

भाषच महव कमी होत जाईल

शासनाची भाषा यायदानाची

भाषा दशीच असावी असा आहच

नह तर ह असावा यासाठी

आदोलन दखील करयाची तयारी

ठवावी लागल तरच दशी भाषाच

महव वाढल मी कयकदा उ

यायालयात कामािनिम जात

असतो तथ कोटासमोर फा इजीत

वादिववाद चाल असतात या

उिशित वकलाचा अशील जो

मायासारखा असतो कवा बयाचदा

अधिशित कवा अिशित असतो

याचा एखादा खटला चाललला असत

ह सव पहाताना एक गमतीचा िवचार

मनात यतो क याया

भिवतासाठी वा याला याय

िमळवन दयासाठी ज िवान वकल

यायाधीशासमोर वादिववाद करीत

आहत या अिशलाला याच काय

चालल आह ह काहीच कळत नसत तो

भाबावया सारखा एकदा या

वकलाकड तर एकदा या वकलाकड

पाहत असतो माझीही बयाचदा अशी

परिथती होत हा माझा अनभव आह

सरकारी मराठी भाषा तर एखाा

मराठीचा बयापक जाणकार

माणसाला दखील कळण अवघड जात

तर एखादा ामीण भागातील मनय

ती काय समजणार यातील

मराठी( ) शदयोग तर अनकदा

अनाकलनीय असतात या शदाना

मराठी का हणाव असा पडतो

कवळ याच कारणामळ शासनाया

अनक चागया योजना सामय

लोकापयत पोहोचत नाहीत हा अनभव

आह क सरकारी खायाचा पानभव

तर हसाव क रडाव या ायाही

पिलकडचा आह व असतो मी बकत

नोकरी करत असताना रझव बककडन

आहाला कामकाजाया िनिमान प

यायची प अगदी उतरीय

अखिलत इजी भाषत िलहीलली

असायची पण शवटी मा जाड ठशात

छपाई कलल एक वाय असायच हम

िहदी म प वहार का वागत करत

ह हणज काय मग तही का नाही

िहदीत प पाठवल भाषया या अशा

माकडचा आपया दशात स आहत

आिण महारा यातही न १ वर आह

मराठी ही आपया रायाची राजभाषा

असली तरी ती डोयावर राजमकट

घालन फाटया कपात

मालायासमोरया फटपाथवर उभी

आह अस काही वषापव कसमाजानी

सािगतल होतआता इतया वषानतर

ितची अवथा आणखीनच दयनीय

झालली दसत आह मराठी

मायमाया शाळा बद हाात या

दीन सव बाजन पतशीर य चाल

आहत यातला सवात मोठा वाट

आपया मराठी लोकाचाच आह ह यात

आणखी ददव आह सिशीत असोत वा

अिशित आई बाप मलाला इजी

मायमाया शाळत घालयात धयता

मनात आहत यासाठी वाटल त

करयाची याची तयारी आह मराठी

मायमाया शाळत मलाला घालण

हणज काहीतरी मोठा अपराध आह

अशी आपली मानिसक धारणा झालली

आह मलगा वा मलगी convent मय

िशकतो ह सागण टस िसबॉल झाल

आह मराठी बोलण आज

मागासलपणाच लण मानल जात

आह मराठी आई-बाप आपया पायान

इजीच बोलाव असा दराह करत

आहत यात या मलाच काय हाल

होतात या कड कोणीही ल दयाया

मनिथतीत नाही समाजातील

शिणक आिण आथकदा खालया

तरावरच आई-बाप दखील माहागा

फया भन आपया मलाना इजी

मायमाया शाळत घालयासाठी काय

वाटल त करत आहत अस का करता ह

बतकाना िवचारल असता उर एकच

िमळत इलीश छान बोलता यत

हणन पहा इलीश छान बोलता

ययान काय होणार अस िवचारता

चागली नोकरी िमळत ह उर िमळत

हणज आययाचा पाया असलली वय

वष पाच त पधरा अशी महवाची १०

वष कवळ इजी बोलता ययासाठी

आिण तीही नोकरी िमळावी हणन खच

करायची ह अस काहीतरी िविच

चाललयमल दवसभर कल मय

काढन घरी यतो तो ममी याला कस

आिण िमक दत तीच ममी िमक ला

दध हणताना तो ऐकतो व दध हणतो

याला ममी हरकत घत व हणत नो

बटा डोट स दध स िमक आता पोर

गधळात क मग ही का दध

हणतमग ती सागत क दधवाला

अिशित आह आिण याला इिलश

कळत नाही हणन याला मराठीत

सािगतल यावर त पोरग आपयाशी

समीकरण बाधत क मराठी ही

अिशित लोकाची भाषा आह हळहळ

याया मनात आपली भाषा

मागासलली आह असा समज पा

हायला लागतो त पोरग या समाजात

वावरत तथील शद सपदा व तो ज

िशकतो या पतकातील शदसपदा

यात याला काहीच साय दसत नाही

वर उलख कलला डॉटर काश बाबा

आमट या िचपटातील सग या

पाभमीवर आठवन पहावा

भाषा हणज कवळ शद आिण याची

िविश पतीन कलली माडणी नसत

तर या या भाषतन या भाषया शद

सपीतन या या समाजाचा

साकितक वारसा पढया िपढीकड

आपोआप पोचवला जात असतो

मातभाषतील िशणामळ एखाद मल

ससकत होयासाठी वगळा य

करावा लागत नाही िशणाची भाषा

मातभाषाच असावी ह जगभरातील त

ओरडन सागत आहत मातभाषत

िशण व कमान एकतरी अय भारतीय

भाषा िशकयान ान कशा दावतात

मनय जवा भाषा िशकतो तवढा तो

जगािवषयी सजग होतो पण या सवाचा

पाया मा िन सशय मातभाषा असावी

थोडस भाषया शतिवषयी

आज जगातील कोणतीही

भाषा ितया मळ वपात नाही ह सय

आह या भाषा िजवत आहत या

भाषामय शदाची दव-घव सतत चाल

असत कबना ती तशी चाल असल तर

आिण तरच ती भासह िजवत आह अस

समजयास काहीच अकत नाही आज

आपण जी श () मराठी बोलतो वा

वापरतो ती ितया मळ वपापासन

खप वगळी आह तरी ती आपली वाटत

यात दमत नसाव आजया आपया

माण मराठी भाषत फारसी अरबी वा

दिण भारतीय भाषातील अनक शद

बमालन िमसळन गल आहत आपया

रायाच िवमान मयमी ी दव

फडणवीस याच फडणवीस ह आडनाव

च फारसी फव ीसचा अपश आह ह

वाचन आपयालाही आय वाटल

एवढ त आपल होऊन गल आह मकरी

मती मिहरप मातबर ह शद

अरबथानातील आहत ह कोण

सागायला गल तर आपण याला वात

काढ पण त खर आह पटाईत िनरोप

मलगा या असल मराठी वाटणाया

शदाच मळ कानडी आह टबल टशन

सीम-काड अस इजी शद आता

ामीण माणसालाही सहज समजतात व

त तसच िलिहयास व बोलयास

काहीच हरकत नाही उलट यास

मराठीभारतीय भाषतील मज थानक

अस ितशद दयान याचा काहीच

बोध होत नाही िह वतिथती आह

भाषा शीचा अितरक आह शवटी

या भाषया िवनाशाला कारणीभत

ठ शकतो इजी भाषतील दखील

काही शद अपशीत होऊन समािव

झाल आहत उलट अवतार जगल

बगला ग लट महाराज म रोटी

अस कतीतरी भारतीय शद इजी

भाषत मोा समानान िवराजमान

झालल आहत ितित इिलश

ऑसफोड िडशनरीत ७०० न

अिधक भारतीय शद वीकारल गल

आहत ह आपयापक अनकाना मािहत

असल-नसल पण ही वतिथती आह

या दोन कवा अिधक भाषा कोणयाही

कारणान एकमकया सपकात यतात

तहा यात शदाची अदलाबदली होण

ह अगदी नसगक आह यामळ भाषा

अश झाली कवा बाटली हणयाच

काहीच कारण नाही उलट अशा

आदान-दानामळ भाषा समच होत

असतात ह दोन नाया सगमासारख

आह नाया सगमाला तीथाचा

मान दणारी आपली सकती या भाषा

पी नाया सगमाला नच समान

दईल परत याची सवात वा यतील

मोठपणा आपया जनतला कोणीतरी

समजावन दण गरजच आह

vlkos] ekr`Ogravekkk dh baxzth

sok

dumldkkr

16

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही

पायाखाली झाल (सपदशाला कोड शद) क

गावकरदादा ताकाळ हजर हायच

यायासोबत अखा गाव

पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान हता

पोरान टॉर लहान थॉर

एकच खळा भरान हता

hellipपण आता

आता घरा फटत चलली

माणसाक माणसा तटत चलली

हाळार साकव झाल तरी

घराक घरा लाब झाली

दहा वषापव मालवणला कोकण

मराठी सािहय परषदया कवी समलनात

फडयाच मालवणी कवी दनश कळसकर

(किववय महश कळसकराच बध) मालवणी

ढगाच कावाचन करीत होत आिण यक

चरणावर टाळी घत होत

गया पास वषात गावात झालया

यक िथयतराशी यक ोता तादय

पावला होता आिण यातनच उफत टाळी

िनघत होती मला दखील या किवतन पण

भतकाळात नल

पवच माझ गाव आठव लागल आिण

गावाच ऐय टकवणारी िनपह माणस अशी

सवामय जीवन जगणारी माणस यक

गावागावात होती याचमळ गावची

गावरहाटी व गावाच ऐय टकन होत आज

अशा माणसाच कषान मरण होत आिण

याची महती आठवत

या अनकापक एक होत आमच

गावकरदादा आपल अखड आयय

बजनाया सवसाठी खच घालणार िनकाम

कमयोगी अस अनक गावकरदादा गावोगावी

होत हणनच पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान होता

आमच गावकरदादा हणज

पचोशीच ामव किभ काळया माडया

जशा पोलादाचा िचरला साग ही काप

बा सी मढकराना गावकरदादाकड बघनच

सचली असावी हा माझा लहानपणीचा म

अजनही तसाच आह कारण याची दहयी

तशीच होती

सहा फट उचीचा दह काळा तजवी

िशसवी रग पाढर श धोतर पगडी अगात

बाराबदी आिण पायात करा-करा वाजणारी

गावठी जती हातात वताची काठी अशा

पहरावात गावकरदादा सारा आसमत

धडाळायच सव पायी वास सव

पचोशीया आरोयाची जबाबदारी खशीन

आपया िशरावर घतलली व लोकानीही

िवासान यायाकड सपद कलली

गावकरदादा ना गावच सरपच ना

लोकल बोडाच सदय तशा गावया मख

मानकयामयही त नहत पण यानी सपण

गावात आिण पचोशीत आपया मानाच पान

वतया अिवरत सवन ा कल होत

सामािजक बािधलक वतच वीकारली

होती तस गावकर घराण आमया गावी मख

ीमत घरायापकच

आमच वडील सागायच याची पव

सात गलबत होती (पव ापार गलबतान

चालायचा ीमतीच

अथात मापन तच) पण ही

ीमती याया वाटयाला

कधी आली नाही याया

जमापवच ह सगळ सपलल होत मा

गावकरदादाना घता कती घशील दो करानी

एवढ वभव रामरान दान कल होत त

माणसकया माच वभव याया एका

कारान गाव दखात बडायचा एवढ ऐय

यानी याया अिवरत मानवी सवन ा कल

होत

गावकरदादा आमया तालयात

सपदशावर वरत इलाज करणार हणन

िस गावात यावळी दवाखान मोजकच

सपदशावरील इजशनही दमळ गावात

ाथिमक आरोय क ययाया फार पवचा

काळ होता तो आजबाजला वाढलल जगल व

जगली माची काम यामळ सपदशाच माण

जात सपदश झायावर मय हा ठरललाच

असायचा पण याकाळी गावकरदादाया पान

दवान मिसहाच पाठवन दला होता याया

हातात तसा दवी गण होता

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही पायाखाली

झाल (सपदशाला कोड शद) क गावकरदादा

ताकाळ हजर हायच यायासोबत अखा

गाव याना िनमणही लागत नस लाला

जमणार नाहीत एवढी माणस जमा होत याला

सप दश झाला यास िमरी खायला दयाया

ाथिमक उपचारापासन गावकरदादाच उपचार

स होत यानतर औषधोपचार स बाहर सव

जमाव दादाया औषधाला गण द हणन

मनोमन ाथना करीत असायचा

मा चह-यावर त भाव दाखवायच

नाहीत उपचार पधरा-पधरा दवस चालायच

मडप माणसानी भन जायचा पशटला झोप

यऊ नय हणन दवसरा जागता पहारा (झोप

आयावर िवष चढत असा समज असायचा)

दवसा गपात व राी पयाया खळात फड

जागायचा

फटया (दध न घातलला) चहाचीही

कोणाला अपाही नसायची अपा एकच दवा

रामरा दादाया औषधाला गण पड द

गावकरदादाया

अिधपयाखाली सव

औषधोपचार िनयोजनपवक

चालायच शवटी पाणी

घालपयत दादा आपया घरी

जवन या घरी अखड राहायच

अस शकडो पशट यानी

उतरिवल होत आिण हणन

माया छोटया गावाच नाव

यानी व बाप सखटणकरानतर

पच ोशीत नल होत

आमया गावी

यावळी एक नवीन डॉटर

पदवी घऊन आल होत

आयवदाया सशोधनापा

चवर अिधक भर त सागायच

यकवळी दश करताना सपया

िपशवीत िवष असतच अस

नाही पण गावकरदादानी

उतरलया शकडो पशटया

बाबतीत यक वळी रकामी

िपशवी कन साप

चावतो का या ाला

यायापाशी उर

नसायच शवटी

यायावरही गावकरदादाच औषध घयाची

पाळी आली आिण यानी दादाना

अिनीकमारया थानी मानल

खरोखरच दादा दवी धवतरी होत

याया हातात दवी गण होत त आल यानी

पािहल आिण पशट उतरला असच यकवळी

हायच याचा दनम ठरलला सकाळी उठन

सव िवधीनतर रामराया ागणात जाऊन

बाहनच नमकार कारायच जाताना

नमकार यताना नमकार मा कधीही खड

पडला नाही

दवाच अवडबरही नाही नतर या

या ठकोणी याच पशट असतील याया घरी

चालत फरफटका आजा-याया सवत पधरा

पधरा दवस रान कशाचीही अपा न करणार

पशटला गण वाटयाचा आनदही चह-यावर

दाखवायच नाहीत यानी रामर आपया

पशटमय पािहला होता

एकदा हाफकन इिटटय़ट ची

काही माणस आमया गावी आली होती

यानीही दादाना याया उपचार पतीबाबत

बोलत कल पण दादानी याना ठाम सािगतल

एखाा िवकाराया माग तचो अगदी दम

पळवपयत मी लागतय हणान दव गण दता

दादाचा दम पळिवण खास वाचार होता

अगदी कठोर परम वा इजीतील

मक इफोट पा कडक खरच याया कठोर

याना आई-विडलानी ममतन कलया सवला

ईर यश ायचा या सवमळ सव पचोशी

याची झाली गावच तटबखड यायाच

खळयात िमटायच अनक मदर मदानाची

काम यायाच शदान झाली तणाना िशत

लागली याचा शद अखा गाव झलायचा

दादा नहमी सागत अर लगीन चक वलास तरी

हरकत नाय पण कोणाचा मत चकव नको

एका माणसाया शदात अख गाव नादायच

िमशनरी लोकानी भारतात िन

धम पसरिवला असा सवसाधारण आरोप कला

जातो मला वाटत इथली माणस दरी असली

तरी याया पशाला व पावाला ती भलली

नाहीत ती भलली िमशनरी लोकया िवन

आरोय सवला गावकर दादाची जनहीत

आरोयसवा ही िमशनरी वपाची होती

घतल त ह आही अधतन हणयासारखी

आहा शाळतया मलानाही याचा

धाक असायचा पोराया तडन िशवी कवा

अपशद आला व यानी तो जाताना ऐकला क

जवळ बोलवायच पटकन मलाया खाक पटीत

मय हात घातयाचा अिभनय करायच आिण

हणायच तडाक गाळी आजपासन तझो

ऐवज काढन िखशात ठवलय गाळी सटल क

परत दयन जा आवशीक साग अस सागन

आपया कोटाया िखशात काहीतरी ठवयाचा

अिभनय करीत

आही रडत घरी यायचो झालली

हककत आमया आईला सागायचो आई

आजपासन आही तस करणार नाही त

दादाआजोबाकडन ऐवज तायात घ आई खो-

खो हसायची का त आता समजत तवढयात

दादा हजर हायच एक वळ दतय परत असा

हणायचा नाय अस छ मतर कन खाक

पटीकड हात यायच आहाला हायस वाटायच

याच त लटोिनक ऑपरशनच आज हस यत

हणन माया िपढीतील मलाया तडन

कधीच िशवी वा अपशद आला नाही गावकर

दादाचा धाक प-या गावाला होता तो हा असा

आज गाव बदलल गावातील

आरोयाची धरा वाहयासाठी ाथिमक आरोय

क ासोबत अनक िलिनक िडपसरी आया

एस-र मिशन कपटराईड काडओ ाम आदी

एक ना अनक सिवधा गावीच उपलध झाया

पण पशटची हाताची नाडी हाती घऊन याया

आरोयाबरोबरच सामािजक आिण नितक

आरोय सधारणार गावोगावच असय

गावकरदादा काळाया पडाआड गल

याची कमत आपयाला वळोवळी

चकवावी लागत आह खरोखरच अशा

िवभतया दहनभमीवर िचरा आिण पणती

कधीच नसत मा याया िनधनाला चाळीस

व होऊनही यकाला त कालच गयासारख

वाटतात हीच याया समाजकायाची

पोचपावतीhellip

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqjsrsquok Bkdwj

xkodjnknk--- sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

सकलन - मराठी पकार परषद

६ जानवारी १८३२ रोजी आचाय

बाळशाी जाभकर यानी दपण ह

िनयतकािलक स कलमराठीतया पिहया

वपाच मरण हणन महाराात ६

जानवारी हा दवस दपण दन कवा पकार

दन हणन दरवष साजरा कला जातोदपण

थम कािशत झाल या घटनला ६ जानवारी

२०१७ रोजी १८५ वष होत आहत अनकाची

समजत अशी आह क ( गतवष आिण यदाही

काही ठकाणी तशा बातयाही छापन आलया

आहतत वतिथतीला धन नाही) ६

जानवारीला बाळशाची जयती असत

हणन हा दवस पकार दन हणन साजरा

कला जातोत खर नाहीबाळशाीया

िनधनाची न तारीख उपलध आह( १७ म

१८४६ ) मा बाळशाचा जम नमका

कोणया तारखला झाला याच पराव उपलध

नाहीमा फवारीया ितसया आठवडयात

१८१२ मय याचा जम झाला असावा असा

अदाज आहन तारीख उपलध नाही

बाळशाया छायािचाबलही

सम आहसया िविवध वपातली चार

छायािच िस कली जातात यातील मराठी

पकार परषदन १९९८ रोजी िसद कलल

आिण वबाळासाहब ठाकर याया हत

कािशत झालल छायािचच खर छायािच

आहबाळासाहबानी दखील या छायािचाच

काशन करताना हच खर बाळशाी अस

हटल होतकारण बाळशातरचा मय

वयाया अवया ३३ वष झाला होताहणज

त तण होतिवच तज याया चहयावर

िवलसत होतायाम आिण सयनमकारामळ

याची की दखील उम होतीपरषदन

कािशत कलया छायािचात या गोची

काळजी घतली होतीअय जी छायािच

आहत यात बाळशाी खगलल ७०

वषाच त दसतातवतिथती अशी

नहतीह लात घतल पािहज

बाळशाी जाभकर याची सि

मािहती

पण नाव - बाळशाी गगाधरशाी

जाभकर जम तारीख - ( नमक जम ताऱीख

उपलध नसली तरी याचा जम १२ फवारी

१८१२ रोजी झाला अस मानल जातगगाधर

शाी याना दोन मल आिण दोन मली

होयायातील चौथ आपय हणज

बाळशाी जाभकर जमथळ- िनसगरय

पभल ( तादवगड िजसधदग कोकण )

आईच नाव - सगणाबाई जाभकर

िशण -

ाथिमक िशण पोभल गावाची

झालगगाधरशासारया िववान

िपयाया मागदशनाखाली यानी

मराठीसकतच धड घतलसत रामदाससत

तकाराम वामन मोरोपत आदच

का रामायण-महाभारत इितहासातील

महापषाया कथा मराठयाया

इितहासाया बखरी आदचा अयास यानी

बालपणीच कलाआठा वषच यात त पारग

झालयानतर वदपठण सकत

ोभगवगीता याया पाठातराबरोबरच

अमरकोश लघकौमदी पचमहाका इयादी

सकत अययन बाराा वषपयत पण

झालयाची धारणाश जबरदत असयान

याना बाल- बहपती अस सबोधल जात

असायाम आिण सयनमकारामळ याची

शरीर सपदा चागली होती

मबईस आगमन -

ाथिमक िशण झायानतर १८२५

या शवटी बाळशाी इजीच िशण

घयासाठी मबईस आलतथ त बॉब नटीह

कल या सथया शाळत दाखल झाल१८३०

मय सथ डयटी नटीह सटरी हणन त ज

झालवतन होत पास पय१८३२ मय

नटीह सटरी हणन याची िनय

झालीवतन होत १०० पयतथ यानी

अयापनही कल

थ सपदा-

१) नीती कथा २) सार सह ३)

इलड दशाची बखर भाग १व २ ४) बाल

ाकरण ५) भगोल िवा गिणतभाग

६)भगोलिवची मलतव ७) मर याया इजी

ाकरणाचा सप ८)शदिसदीिनबध ९)

समीकरणािवषयी टपण १०) शयलधी

गिणत व मलपरणती गिणत ११)हदथानचा

इितहास १२) इजी मराठी धातकोश १३)

पनववाह करण १४)ानरी या मौिलक

भथाच यानी मराठीत थम िशळासवर

काशन कलवयाया १६ ा वषापासन त ३३

ा वषापयत अनक ाप साभाळन यानी ही

थसपदा िनमाण कली अनक थाच भाषातर

यानी कयान त भाषातरकार हणनही िसद

होत

ओळख -

काड पिडत अशी याकाळात

बाळशाी जाभकर याची ओळख होतीनऊ

दशी िवदशी भाषा अवगत असलया

बाळशाी जाभकर यानी जस मराठीतल पिहल

वप दपण स कल याच पदतीन अनक

अनक पद मराठी माणसाया नावावर थमच

नदिवणयाचा िवमही याया नावावर

आहिशण त समाजसधारक ी

िशणाच अदत हणनही याची ओळख

होतीयाया िवतमळ समकािलन उ

वगात याचा दबदबा आिण मान होता

दपण स झाल

६ जानवारी १८३२ रोजी

बाळशाी जाभकर यानी मराठीतील पिह

दपण ह िनयतकािलक स कलयासाठी याना

रघनाथ हरजी आिण जनादन वासदवजी

याच सहकाय लाभल दपण अगोदर पािक

होत४ म १८३२ पासन हणज चार

मिहयानतर त साािहक वपात िसद

होऊ लागलसाडआठ वषानतर हणज २६ जन

१८४० साली दपणचा शवटचा अक िसद

झालानतर दपण बद पडलदपणच वगणीदार

तहा ३०० दपण मराठी आिण इजीत िसद

होत अससरकारला आवडो अथवा न आवडो

दपणन अनक सामािजक हाताळलअनक

चळवळना मदत कलीयामळ दपणचा दबदबा

होता लोकिशण आिण ानसार हा दपणचा

खया अथान उश होता

ददशन मािसक स-

दपण बद पडलमा िलखाणाची

उम बाळशाना वथ बस दत

नहतीयामळ यानी १ म १८४०पासन

ददशन नावाच मािसक स कलपिहया

मराठी मािसकाच जनकही बाळशाीच होतह

मािसक पढ चार वष चालल

पिहल अिसटट ोफसर-

एिफटन कलमय नोहब र

१८३४ मय पिहल भारतीय अिसटट ोफसर

हणन याची िनय कली गलीनतर यानी

अटग ोफसर हणनही काम पािहलिपतामह

दादाभाई नौरोजी ह बाळशाी याच िवाथ

होत

पिहल मराठी िशणािधकारी-

मबई इलायातील दिण िवभागाच

पिहल मराठी िशणािधकारी होयाचा मान

बाळशाया नावावर नदिवला गला आह

कायमी हणन िनय-

याकाळात ितित असलया

रॉयल एिशयाटक सोसायटी या मबई

शाखतील भाषातरकार सिमतीच कायमी

हणन याची १८३१ मय िनवड

झालीिजऑाफकल सोसायटीची मबई शाखा

स झाली तहा याच समानिनय सदयव

जाभकराना दल गल

पिहल सावजिनक वाचनालय-

वाचनाची आवड िनमाण हावी

आपया सहकायाया मदतीन यानी बॉब

नटीह लायरी स कलीभारतीय न स

कलल त पिहलच वाचनालय लोकानी आपली

मत िनभडपण माडावीत िवचाराच आदान-

दान हाव यासाठी एखाद ासपीठ असाव

अस याना वाटयातन यानी नटीह इहमट

सोसायटी नावाची सथा िनमाण

कलीबाळशाी याच पिहल अयअसा

यही थमच होत होताकलाबा वधशाळचही

त सचालक होत

जटीस ऑफ द िपस -

िशण सािहय वप सामािजक

कायातील याया योगदानाची दखल घऊन

याची याकाळातील बमानाचा जिटस ऑफ

द िपस या पदावर नमणक कली गलीयामळ

याना हायकोटात ड यरीमयम बसयाचा

अिधकार िमळालाअस त पिहल भारतीय

िनधन-

बाळशाी जाभकराच अयप

वयात हणज अवया वयाया ३३ ा वष

िनधन झाल कोकणात काही कामािनिम गल

असता यानी िवषमवरान पछाडलवळीच

औषधोपचार झाला नाहीतापातच यानी

मबईपयत वास कला१२ म १८४६ रोजी त

मबईत पोहोचलतथ िटश डॉटरानी

यायावर उपचार कल मा १७ म १८४६

रोजी याची ाणयोत मालवलीयाया

समकालीन इजीबगालीगजराथी वपानी

यायावर मयलख िलिहलसिम कोटातही

याना दाजली वािहली गली

अपौल मव-

जीवनाया िविवध ातात यानी

चौफर कामिगरी कलीमराठी पकारताग

िनबध िशण अयापक शाइितहास

सशोधन थलखन सामािजक

काय भाषातर भाषाभ िविवध सथाच

सथापक अशा िविवध नायान लोकिय

असलया बाळशा जाभकराच नाव आधिनक

महारााच जनक हणन इितहा नदिवल गल

आह

९ भाषावर भव-

बाळशाी खया अथान भाषाभ

होतमराठी सकत हदी गजराथी कड

बगालीया दशी भाषाबरोबरच यानी

ीक लटीन इजी फ च या परदशी भाषाही

अवगत होया

शवार द २२ िडसबर २०१७

niZkdkj ckGkkLlaquokh takldquosdj

वनसपदा आिण नसगक

साधनसपी ही जीवसीला लाभलली

दणगी आह जगलसपदा ही मानवी सपी

आह तहा वनी हीच धनी व लाव

घरोघरी हा यास यकान घण गरजच

आह औोगीककरण व दषणामळ आज

मानवी समाजापढ अनक समया उया

रा लागया आहत वतोडीमळ

तापमानात वाढ होत आह यामळ

बापीभवनाच माण वाढत आह परत

पजयवी मा यामाणात होत नाही

हणन जिमनीवर पायाच साठ आिण

भगभातील पाणी पातळी वाढत नाही

वनसवधन व सरण यासाठी भावी

उपाययोजना करयाची काळजी घयात

यावी व आिण वन याच महव सत

तकाराम महाराजानी चारश वषापव

याया ववली आहा सोयर वनचर या

अभगाया मायमातन सािगतल आह

यासाठी यकान एक झाड लावन याया

सवधनाची जबाबदारी वीकारली तर

पयावरणास िनमाण होणार सभा धोक

रोखयात मानवाला यश िमळल आिण

यातनच िचरतन शात िवकासाच व

यात उत शकल यासाठी

महारााया वनिवभागान सकारामक

पावल टाकयाची आवयकता आह

रायाया एकण भौगोिलक

ाया २०३ ट वनिवभागाया

तायात आह यापक ५० ट ावर

जगल आह बीड िजाचा िवचार कला

तर िजात एकण २५५३८ हटर जगल

ा आह एकण भौगोिलक ाचा

िवचार कयास फ २३९ ट एवढ असन

महाराातील जगल ा ापा खपच

कमी आह पयावरणाचा समतोल

राखयासाठी जगला ३३ ट

असण गरजच आह या महवाया वन

सपीया सरणाअभावी महाराातील

वतोड आिण जगलावरील अनािधकत

अितमण यामळ रायात आवषण

तापमान वाढ वातावरणात बदल

पाणीटचाई दकाळ सासारख सकट वाढत

आह कबना वाढल आह याकड वरीत

गाभीयान न पािहयास यया काही वषात

महाराात वाळवट होयास वळ लागणार

नाही महाराात १९७२ नतर दकाळ

जानव लागला आह दकाळ हा िनसग

िनमत नसन मानवाया िनयोजन शय

कितचा परणाम आह दकाळ िनवारण

आिण महारााचा समद शात िवकास

करयासाठी वनलागवडीच वाढिवण

गरजच आह महाराात अनकदा

वलागवडीच कायम राबिवल गल

यावर मोामाणात िनधी खच झाला

परत वन लागवडीच कवा जगल

हणाव तवढ वाढल नाही

गया काही वषापव

महाराातील डगरपावर वलागवडी

झाया याया

सवधन सरणाची

जबाबदारी आपया

रायकयानी

घयाच य कल असत तर आजची

दकाळाची परिथती उवली नसती

परत िवकास आिण समदतची दी

नसयामळ आह या वनाचा भाग कमी

होव लागला आह वाढत औोगीक

आिण याया अितमणामळ अजन कती

वतोड होवन वनाला आपयाला

मकाव लागल ह सागता यणार नाही

ताडोबा ाकप पिमघाट आिण

दशातील इतर वन यात होणारी घट कमी

कन जगलाच वाढिवण आवयक आह

ह ओळखन वारोपण सामािजक वनीकरण

या योजनाची अमलबजावनी कन

महाराातील डगरपा आिण पडीक

वनजमीन ावर मोा माणात

वलागवड हाती घवन ितच रण

करयाची जबाबदारी घयासाठी ापक

माणात वदडी चार मोिहम राबिवण

आवयक आह तरच वनीकरणाच िनसगाच

सवधन आिण रण होईल हीच काळाची

गरज आह

भारतीय सकतीत ाचीन

काळापासन ना गहा डगर वन िविश

व काही ाणी इ दवासाठी राखन

ठवयाची परपरा आह यातली चिलत

असणारी परपरा हणज दवराई- दवासाठी

राखन ठवलल पिव वन िपान िपा ही

वन या-या ठकाणया थािनक लोकानी

तथील असलया ढी परपरा सकती या

गोमळ टकवन ठवली आताया

अदाजानसार सपण भारतात िमळन अशा

छोा-मोा वनाची सया समार ३

लाखापा जात आह दवाया भीतीन अशा

वनामय तोड कली जात नहती तोड

कयास दव कोपल आिण कठोर िशा दईल

या भाबा समजतीपोटी तथील वनसपदा

वषानवष सिथतीत राखली गली िनसग-

अयासकानी दवराईमधील दमळ

वनपती औषधी वनपती याया िवतत

नदी कया परत जोमान वाढणार

शहरीकरण तण िपढीमधील कमी होत

चाललला िवास यामळ अनक दवराया न

होऊ लागया आहत

उनहायात जागोजागी पाणी

िवकत याव लागत असयाची िथती आह

यावन भिवयात पायाच भीषण दभय

असयाच दसत वन जिमनीला घ धन

ठवतात व पयायान पायाच ोत िजवत

राहतात यामळच वन वाचली तर पाणी

वाचल वनाच आयय मानवासारख असाव

मानव व झाला क याची जागा नव तण

मानव घत असतो यानसारच जया

झालया झाडाची जागा नवीन झाडानी

घयाची गरज आह

जगातील जवळपास 100 पा

जात दशामय

जागितक

पयावरण दन

साजरा करयात

यतो यामागील मय उय इतकाच क

जगातील यक माणसामय

पयावरणािवषयी जनजागती करण आिण

सपण राान पयावरणाबाबत पढाकार घण

असा आह जागितक पयावरण दवस

वगवगया पती साजरा करता यऊ शकल

जगातील यक न सहकाय कन

वाढत काबन डायऑसाईडच माण कमी

होऊन ऑसीजनच माण वाढयास नच

मदत होईल हवामान बदलातील फरक

लात घता िशतगहातन िनघणाया लोर-

लरो काबन (CFC) वायच माण कमी

करण आवयक आह पयावरणािवषयक

जनजागती करयासाठी आज सभा समलन

चचासाच आयोजन करण गरजच आह

घनकचयावर शाो पतीन या

कन याची िवहवाट लावण घातक वाय

गळतीला आळा घालयासाठी कडक

उपाययोजना करण कारखायाया

धराातन तसच वाहनामधन होणाया

उसजनाची रासायिनक तपासणी व

यावरील उपाय याच काटकोरपण पालन

करण

सरोवराच सरण व सवधन तसच

सरोवरातील वयजीवाच सरण व िवकास

यावर भर दऊन याच महव जनमानसात

पटवन दयासाठी चचास आयोिजत करण

नाच दषण शहरी साडपायामळ होत

असयान या िवषारी बनत आहत यासाठी

या ठकाणी पाणी शीकरणाची यणा

उभारण आवयक आह पयावरण व

दषणासदभात क व राय शासनान समत

कलया अिधिनयम व िनयमावलीच

काटकोर पालन करण याकारच वगवगळ

उपम राबिवयास आपण खया अथान

पयावरणाया समीया दशन वाटचाल

क यात शका नाही हातानी ज काम क

शकतो त काम इलीक उपकरणािशवाय

कराव शय असयास गरम पायाऐवजी

थड पायाचा वापर करावा लटीक

िपशाऐवजी परत परत वापरता यणाया

कागदी िपशा वापरयात ाात अ

आिण भाजीपाला लटीकमय न ठवता

अयिमिनयम पापात ठवावा पायाचा

गरवापर करण थाबिवला पािहज घरातील

म िहटरचा वापर न करता वटर घालन

इलीक ऊजचा वापर करावा यािशवाय

आणखी एक पाऊल पढ जाऊन पयावरण

सरण व सवधनाच काम करणाया

एखाा वयसवी सथच सभासद होऊन

पयावरण वाचिवयासाठी िविवध मोिहमा

राबवाात

आपला दश सव ात

गतीपथावर असताना आपण

पयावरणाया गतीकड डोळझाक कन

चालणार नाही िनसगावर अयाय होत

आह यामळ सनामी नरिगससारखी

सागरी वादळ भकप ढगफटी महापर

दकाळ रोगराई अशा अनक नसगक

कोपाना आपयाला सामोर जाव लागत

आह ह सव लात घऊन यक न

उपम राबिवयास पयावरणाचा समतोल

राखन आपण खया अथान समीया

दशन वाटचाल क िजात अवध

वतोड वाढली आह खाजगी तसच राखीव

वनात वाथासाठी छया पतीन

वतोड करयात यत काही थािनक

नागरक व वनिवभागाची छपी भाचारी

यामळ दवसदवस वतोड वाढली आह

गया सहा वषात १० हजार ९ एवा

वाची तोड झाली आह अनक वष व

तोडल जात असयान तशी वराजी उभी

करण कठीण बनल आह िझयात

जवळपास ५५ हजार हटर ावर राखीव

वन आह िजाचा बराचसा भाग हा

वनाछादत आह िजातील एकण

भभागाया ५९ ट भाग हा झाडझडपानी

स आह यात खाजगी व राखीव

वनातील ाचा समावश आह

िजात मालक वन असयान खाजगी

वनावर मोठी वतोड होत इधन

फनचरसाठी मोा माणात वाची तोड

होत िजातील एकण भागातील जगलात

मोा माणावर सागाच व आढळतात

डगर उतारावरील रचनमळ िहवायाया

उराधात व उहायात वणवा

लागयाया घटना मोा माणात होत

असतात यामय वनसपीचा हास होतो

यामळ नागरक व तोडण पसत करीत

असयान जगल उजाड होत आहत

दोडामाग सावतवाडी व कडाळ

तालयातील परसरातील वनात

थािनक लोकाकडन मोा माणात तोड

करयात यत आह वनिवभागातील

ाचामळ जगलातील वसपी कमी

होत आह साग या वाला परिजात

मोठी मागणी आह यामळ राखीव

वनातील वसपी तोड कन

परिजात पाठिवली जात आह यावष

एिल त सटबरपयत वतोडीची ६५

करण झाली आहत यात सागाची तबल ५

हजार ९५७ वाची तोड झाली आह

यामळ पयावरणाला धोका िनमाण झाला

आह लोबल वॉमगमय होणारी वाढ हा

सयाया गभीर ापक एक आह तो

यकाया जीवनाशी िनगिडत असन याच

दपरणाम सवानाच भोगाव लागत आहत

वतःया जीवनशलीत काही छोट-छोट

बदल कन लोबल वॉमग कमी करयात

यकजण खारीचा वाटा नच उचल

शकतो

sok

dumldkkr

18

शवार द २२ िडसबर २०१७

vatyh kkMh

ous okpok] ikZojk okpok

टम यवा कोकणात

महाराात हदवी वरायाच

सथापक छपती िशवाजी महाराज तसच

राजष छपती शा महाराजासारख

कयाणकारी राज होऊन गल सयधमाच

सयशोधक महामा जोितबा फल भारतर

डॉ बाबासाहब आबडकर यानी एका

सामािजक महायोयाच काय कल महारा

ही सताची परामी वीराची भमी हणन

सवाना ात आह लोकाना भिपथाार

ससकत बोिधत कल सकारत कल

महारााला सत ानर सत तकाराम सत

गोरोबा कभार सत सावता माळी सत

रोिहदास या सवानी भियोग सािगतला

सामािजक बोधन कल यानी धामक एकता

बधता सिहणता वाढवली उया

महारााला भिपथात ओवल लोकामधील

अधा समळ न करणार शरीर आिण

मनाची जळमट दर करणार निशबापा

वकावर यावर भर दणार कमयोगी सत

गाडग बाबा याची आज २० िडसबरला

पयितथी झाली यािनिमान याया

मवाचा हा आढावा

दव दव करत लोकाच सटणार

नाहीत कमकाड लोकाना अधोगतीकड नत ह

जाणलया गाडगबाबानी िवानवादी

दिकोनाचा सार आिण चार करायला

सवात कली समाजाची गती ही वछततन

होईल िशणातन होईल हरी हरी कन

कोणतही सटणार नाहीत यासाठी

लोकाना यवादी हाव लागल ह यानी

जाणल त फ िवचार माडणार कतनकार

नहत तर य िवचार आचरणात आणन

नतरच यावर भाय करणार होत

खापाातील गलोगली वत खराटा

फरवणार होत वछतया मोिहमचा

उपयोग जातीजातीतील भदभाव न

करयासाठीही यानी कला वछतच महव

यानी िवदभापासन खानदशापयत पिम

महाराापासन मबई कोकणापयत

कतनाया मायमातन पोहोचवल िशण

सावकारी दवस-नवस पशहया यासारख

िवषय घऊन मायबोलीत कतनाार समाज

बोधन कल

अधवर मतपजवर गाडगबाबा

बोच-या शदात मामकपण हला चढवायच

अर तमी पढरील जाता शगावल जाता पण

यो तमचा िततला दव बोलतो काय तमी

जवल पाणी िपल आस तरी इचारतो काय

याही पढ जाऊन त कतनातन हणतात असा

कसा तमचा दव क िनवद खात तर याला

हाडबी नाही मनत ह ऐकन काही लोकाना हस

यायच तर दव मानणा-याना राग यायचा पण

कतनाला बाया मल माणस गद करायच

ायापक मा म दशमख गाडगबाबाबल

िलिहतात गाडगबाबानी फ कपड धऊन

वछ कल नाहीत तर भारतीय समाजाच

मनही वछ कल

या गावात सत गाडगबाबाच कतन

असायच या गावात दवडी दऊन ामथाना

मािहती दली जायची या गावात जाऊन

दवसभर गया वछ कन सयाकाळी

याच गावात कतन करत असत कतनात

टाळ मदग खिजरी असायची एक उदाहरण

सपल क गोपाला गोपाला दवकनदन

गोपाला या धवपदाचा कतनात गाभा

असायचा बाबा ह धवपद हात उच कन

टाया वाजवत तालात हणत तसच कतन

ऐकणा-याना याच तालावर हणायला

सागायच मग दसरा िवषय घऊन पहा

कतनाला सवात होई त ामथाया

समाजातील अधवर टीका कन मवाळ

भाषत कथाकथन कन ोत आपलस करायच

याची भाषा गावाकडची व-हाडी भाषा

यामळ मल तल बावा लक पोरग अस शद

त कतनात वापरत असत यातला मम समजला

क लोक पोट धन धन हसन दाद ायच

असा हा वछतचा पजारी आधिनक समाज

सधारक आज इथ उा ितथ अगावर फाटया

चयाच कपड व पाणी िपयासाठी गाडग

घऊन आज एका गावाला तर उा दस-या

गावाला ना अाची ना जवणाची ना

झोपयाची फकर ज िमळल त खायच जथ

जागा िमळाली तथ झोपायच याना फ एकच

यास होता तो कतनातन लोकजागती

करायची यापायी यानी उया ससाराकड पाठ

फरवली यानी कतनातन समाज बोधनाच

महान काय कल ह काय त आजीवन करीत

रािहल

सत गाडगबाबा यानी लोकिशणाच

काय िवदभातील ऋणमोचन या गावापासन स

कल १९०८मय पणा नदीवरील

घाट सवधमयासाठी जातीसाठी

खला कला १९२५ला मतजापर

यथ गोरण धमशाळा व

िवालय थापन कल १९२७ला

पढरपर यथ चोखामळा धमशाळा

स कली

ग-िशयाची परपरा

याना माय नहती िशय गना

मदरामय बसवन याची पजा

करतो याची याना चीड होती

हणन त हणायच मी कणाचा

ग नाही अन माझा कणी िशय

नाही त सदायाया िवरोधात

होत यानी िशणाच महव

जाणल हणन आठ फवारी

१९५२ रोजी ीगाडगबाबा

िमशन थापन कल याार

यानी महाराभर िशणसथा व

अनाथ अपग याया

पनवसनासाठी यबकर

आळदी पढरपर इयादी ठकाणी

धमशाळा थापन कया

आचाय अ

गाडगबाबाबल आदरान एका

ठकाणी हणतात सहाला

पाहाव वनात हीला पाहाव

रानात तर गाडगबाबाना पाहाव

कतनात १९३१ला वरवड यथ

सत गाडगबाबाया बोधनान

पशहया बद झाली १९५४ मय

ज ज णालय परसरात यानी

धमशाळा बाधली बाबानी डॉ

पजाबराव दशमख याना

िशणसथाार िशणाचा

सार करयासाठी याया

कायात मदत कली

भारतर डॉ बाबासाहबाची सत

गाडगबाबाशी मबईला तसच पढरपरला भट

झाली पढरपरची चोखामळा धमशाळा सत

गाडगबाबानी डॉ बाबासाहब आबडकराना

अपण कली होती या आधिनक िवानवादी

सताचा डॉ आबडकर आदर करीत याना त

गसमान मानीत सत गाडगबाबानी आताया

तथाकिथत बाबा लोकासारखी अफाट सपी

जमवली नाही वतया मलीया नावावरसा

कोणतीही सथा कली नाही डॉ बाबासाहब

आबडकर यानीसा याया वारसासाठी

कोणतीही िशणसथा याया नावावर कली

नाही व सथाया मालमचा अिधकार दला

नाही या कारचा याग असामाय आिण महान

कमयोगीच क शकतात सत गाडगबाबानी

याया कायासाठी कणासमोर मदतीसाठी हात

पसरला नाही यानी कतनातन िवानवादी

लोकजागती लोकबोधनाच काय अखरया

ासापयत कल

सत गाडगबाबानी खरा रोकडा धम

सािगतला या धमाचा दहा कलमी कायम

समाजापढ ठवला भकयाना अ लहान

लकराना अ वती नसणा-याना वती गरीब

िवायाना िशण घर नसणा-याना घराचा

िनवारा आसरा काम नसणा-याना कामधदा

रोजगार अध अपग णाना औषध मया

ायाना अभय गरीब तण-तणच ल

जमवन दण दखी िनराश असणा-याना हमत

दऊन जगयाच बळ दण इयादी याच िवचार

आजही सामािजक यायाया दीन महवाच

आहत

एकदा मबईया भायखळा

माक टमय गाडगबाबाच कतन होत डॉ

बाबासाहब आबडकर आपया सहका-यासोबत

कतनाला गल कतन स होताच ोयापक

एकान याना िवचारल महाराज एक इचा

का यावर गाडगबाबा हणाल इचारा

मायबाप पण मल महाराज मन नका मी आपल

लक हाय बोलिवत धनीच बसलत तमया

पलीकड अस हणन यानी बाबासाहबाकड

बोट दाखवल डॉ आबडकर च जिमनीवर

बसन कतन ऐकत होत

लोकसत कमयोगी वरायमत सत

गाडगबाबानी ामवछता अिभयान स कल

कतनाार अधा समाजातील वाईट

चालीरीती िशणाच महव शतक-याची

सावकाराार होणारी फसवणक िपळवणक

जाितभद जाणन समाजाला यासाठी जागत

कल िवानवादी दिकोन दला यानी

दलया व राबवलया कायमाचा आदश ठवन

महारा सरकारतफ ामवछता मोहीम

सामािजक यायाया योजना चालवया जात

आहत या महान कमयोगी सताला याया

पयाितथीिनिम अिभवादन

sok

dumldkkr

19

शवार द २२ िडसबर २०१७

MumlGicirckr vkfk MumlDkr vatu kkykkjk lar

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

20

टम यवा कोकणात

ाचीन आिण अवािचन

काळापासन दयावदच सरित ठकाण

हणन िवयात असणारी वगला बदर पठ

िशवकालापासन सवण यग अवतरलया

वगयात दशोदशीमधन यणार ापारी

पठत पयटनाच ठकाण हणन आपला बदरी

माल या बदरावर उभा कन काही दवस

यथ िवाती घत पण आज वगला या

इितहासापासन फारच दर पोहोचला आह

ऐितहािसक परपरा लाभलल आिण

वातयलढय़ात चळवळीच एक क

असलल वगल शहर ह परातन काळापासन

ापारी उतारपठ व महवाच बदर हणन

िस अलीकडया काळापयत हणज

जवळपास १९५०पयत या ठकाणी

पोतगीज डच िटश यानी अिधराय

गाजवत िविवध मालाची वतची आयात-

िनयातीचा कोटय़वधी पयाचा ापार

कलाजलवाहतकचा माग थाबला अन

उतारपठ सपली दश-िवदशात नावाजलया

वगल बाजारपठला अवकळा यत गली यथील

उतारपठतील जया इमारती आजही आपया

इितहासाची सा दत उया आहत

ाचीन काळापासन ापारी मख

बदर हणन वगलन मोठ वभव अनभवल

आह ाचीन आिण अवािचन काळाच ह वभव

द लागयाजोग होत अदलशाही बहामनी

आिण मोगल या मलीम राजसत तसच

िशवकालात या सम बदरावर आपलच

वचव असाव अस यक साधीशानी य

कल अरब डच पोतगीज या परदशी ापा-

याची मययगात ापारी मालाची जहाज

वगल बदरात पोहोचायची हा ापार

ामयान ताबडा सम व इराणया

आखातामाग अरब ापा-यामाफ त होत अस

जपान िसलोन जावा समाा या ठकाणान

मालाची आयात करणारी परदशी ापारी

जहाज वगल बदरात यत या काळात वगल

बदर हणज सरित बदर आिण दयावदया

िवातीच ठकाण असच जण

भोजन आिण पायाची वथाच

यथ शाही आिण दमाखदार असायची

गलबतातन यणारा माल बाधयासाठी

वापरयात यणारी चटई गोणपाट याची

िनमतीचच क वगल बदर होत अयत

वत आिण टकाऊ माल यथ िमळायचा

मययगात अरब ापारी मोठय़ा माणात

यत दाभोळ गावाकड जाणा-या रयावरील

िनमसगा ह ठकाण या अरब मलीम ापा-

याच नमाज पढयाच ठकाण होत त ठकाण

आज नमाजगा या नावान सबोधल जात

सोळाा शतकातील डचाची वखार

इजाया लकरी तळ असलल वगला क प

यामळ वगलच महव लात यत मबईया

ॉफड माक टची छोटी ितक ती हणज

वगला यथील ॉफड माक ट ह याकाळया

अखड रािगरी िजाच हणज दिण

कोकणच महवाच ापारी क कॉथर

ॉफड माक ट आिण कलवटर ऑथर यानी

इस१८७६ साली ह ॉफड माक ट बाधल

या ॉफड साहबानी मबई आिण

कराची यथही वगल यथ माक ट कस असाव

यासाठी मॉडल माक ट उभारल आजही ह

माक ट दमाखात उभ आह

कोकण कना-यावर कारवार

रािजयापरनतर वगला ह ितस-या माकाच

मोठ ापारी बदर मानल जाई डचाच

ाबय या बदरावर असताना जपान-पाशया

या दशातगत ापार गोणपाट िमळयाच

मोठ क हणन वगलच आकषण असायच

पािमाय वाशानी या शहराचा उलख

ससकएनी असा कलला आह पव वगल

बदराचा ापार दिण-उर दोही दशाना

चाल सतराा-अठराा शतकात या

बदराच नाव गोामाण िस होत यथ

जपान िसलोन ताबडा सम इराणी

आखातातन जहाज यत

काळाबादादा गोडकर ह यावळच

िस ापारी िवलायती लाख पयाची

दशनी डी लगच वटवणार गहथ होत

मािणक चौक हा अहमदाबाद शहराया

नावाची ितकती आह इजी राजवटीत

टपाल तार ऑफस यथ उभारयात आल

दिण कोकणातच नह तर सपण

महाराातील पिहल तार ऑफ स वगल यथ

झाल

शवार द २२ िडसबर २०१७

osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

ह बदर भला या नावान ओळखल

जायच पढ याला फगला अस

हटल जायच सवात द रता या

ापारपठत होत आज त रत अद

वाटताहत कारण महामागाची सकपनाच

बदललीवाहनाची रचना बदलली

सयाया वगल शहराया मय भागापयत

अयत द पण लाब अशी खाडी पसरली

होती परदशातन यणारी मालवा ापारी

गलबत यथ थाबायची मोठय़ा ापा-याच

िवाती थान यथ शाही इतमामात सजलल

असायच सव सोई यथ हात जोडन

असायया दशोदशीया दयावदच सकड

होम यथ असायचयाच याच सवकरी

दास-दासी याचा सिम मलखच सस होम

हणनही ह बदर तहा िस होत

वगलच ४०० वषापवच ह वभव

आता कथन करताना एखाा

कपनािवलासात रगलया कादबरीसारख

वाटल जगातील सवात द रत असणार

आिण जगाया ापा-याच हाच शाही

िवातीथान समजल जाणार तशी दमदार

सवा परिवणार वगल आिण आजची

वगलची अवथा क ठ ह सवच

आयचकत करणार आह

पोतगीजाया पाठोपाठ दयावद

िनपण असलल डच सोळाा शतकात

हदतानात आल आिण यानी ापारात

पोतगीजाशी पधा स कली यातच

वगलतील बदरमाग आिण उतरपठला वाव

असयाच पान यानी िवजापरया

आदलशहाया परवानगीन वगल यथ इस

१३८ साली तीन हजार िगडर रम खच

कन कला पतीन बाधकाम असलली

तटबदीय डच वखार उभारली आज तथ

ही डच वखार भावथत उभी आह

ितथपयत खाडीचा िवतार मोठा होता

मोठमोठी गलबत यऊन या वखारीपयत

लागत असत या ितर वगल भागात

छोटी छोटी गोदाम होती याची रचनाही

िविश पतीनच हणजच पढन पािहल

असता छोटी पढी पण मागया बाजला

गोदामाची मोठी जागा असायची गोडकर

तडलकर याया अडतपठय़ा िस

यािशवाय अस कयक ापारी होत

यानी वगलया भरभराटीला मोलाचा

हात दला आजही या ापा-याचा वारसा

अणा उफ पढरीनाथ महाल याची ापारी

पढी साीदार आहिशवाजीराव कबल

याची ही पढी अितवात आह खरी परत ती

कवळ लमीपजनापरतीच उघडली जात

सयाया वगलतील रामर मदर त डच

वखारीपयत जाताना या पठया आकारात

उभा असलया इमारती दसतात सया

यथ दकान दसतात

जवळपास ८० त ८२ वष हणजच

सन १६८१-८२ सालापयत डचानी वगल

उतारपठत रान कोटय़वधी पयाचा

ापार कला मा यानतर याना वगल

कायमच सोडाव लागल आिण ही डच

वखार सावतवाडी सथानया तायात गली

ापाराया नावाखाली दाखल झालया

िटशानी या डच वखारीसह वगल-

उतारपठवरही कजा िमळवला यानी

वगलचा काही भाग तायात घऊन राय

कारभारासाठी वगल महाल तयार कला

ापाराया नावाखाली ओसरीला आलया

िटशानी काही काळातच वगलया

उतारपठवर आपली कमत गाजवायला

सवात कली घाटमायावन कापस धाय

व अय वत तथील ापारी बलगाडीन

घऊन वगयापयत यत आिण या वत

वगलतन जलवाहतकन हणजच िशडाया

मोठय़ा गलबतामधन मबई गजरात व अय

ठकाणी तसच परदशातही मालाची िनयात

होत अस

वगयात तहा अडत दकान खप

होती िटशानी यथील विवयता

िनसगरय परसर आिण ापारम जागा

पान ापारालाच आणखीनच गती

आणली या वगयाया ॉफड माक टमय

वत भाजी माक ट वत मासळी माक ट

अशी वथा आह बलगाडय़ा रयावन

जाताना माती उड नय हणन सकाळ-

सयाकाळ रयावर पाणी मारल जात अस

सपण बाजारपठत असलली गटार व

ओढय़ामधील घाण कचरा याचा नसगक

पतीन िनचरा करयाची रचना होती

तसच िपयाया पायासाठी ठरावीक

अतरावर हौदही उभारलल

होतगतवभवाया शोधात असणारी वगला

पठ सया अनक समयामधन जात आह

इितहासाया जोरावर आिण पयटनाया

मायमातन पहा एकदा ही बाजारपठ भरारी

घईल अस यथील ापारी सागतात

गाडीअा मािणक चौक व मबई

बाजार

वगल गाडीअा हणन भाग आह

या ठकाणी पव माल घऊन यणा-या

बलगाडय़ाचा तळ होता हणन याला

गाडीअा अस नाव चिलत झाल तसच

एका भागात िहर-मािणक तसच कपडय़ाचा

मोठा ापार चालायचा यामळ या

भागाला मािणक चौक हणायच तर

सयाया शहराया मिशदीपासन डच

वखारीपयत अडयाया मोठय़ा पढी होया

याठकाणी मालाची आयात-िनयात

चालायची हणन या भागाला मबई बाजार

अस हटल जायच

खारट रत

िशरोडा ह नाव ऐकताच पिहली

आठवण होत ती गावातील िमठाची िमठाच

उपादन व िव हा मोठा वसाय िमठाचा

सयाहही याच गावात झाला खळखळ

घगचा आवाज करीत आिण लाल मातीत

मीठ उडवत गावाकड जाणा-या बलगाडय़ाची

राग ह यथील वगळपण होतजण काही पाढ-

या श फटकासारया दसणा-या

िटशानाही मोिहनी घातली होती

िमठागरावर िटशानी कजा कन खास

चौया उया कया होया खारट रत

तहाला माहीत आहत का काही वषापव

िशरोडाकड जाणार सार रत खारटच

असायच कारण कोकणपय़ात सवािधक

िमठाच उपादन होत होत मीठ भरलया

खटारा गाडय़ाची सारखी जा-य असयान

रताया दतफा िमठाच सडच पडलल

असायच हगाम स झायापासन खारट

झालया रयाचा खारटपणा अजनही टकन

आह

सावतवाडी सथानया काळात

आजगावया िशराकडील ही एक वाडी नतर

या नावाचा अपश होत िशरवाडीच

िशरवडिशरोड ह एक नाव चिलत झाल

िमठाच उपादन व िव यासाठीच िशरोडा

ह गाव पवपासन आजपयत ओळखल जात

या गावाया पिमकडील भागात रडीकड

जाणा-या मागावर यावळी समार १००

एकरामय िमठाच २८ आगर होत यामळ

िमठाच उपादनही मोठय़ा माणात काढल

जाई समार १९ा शतकाया उराधात

यावळी याठकाणी काही ापा-यानी छोटी

पठ वसवली याच काळात हा भाग खाजण

जमीनच असयान िमठागर तयार कयाच

सािगतल जात

एक दोन हणता हणता मोठय़ा

माणात िमठाच आगर याठकाणी तयार

झाल यथील मीठ बलगाडय़ामधन

बळगावमय िवसाठी पाठवल जायच

दवसाकाठी जवळपास ६० त ७० बलगाडय़ा

मीठ घऊन रवाना होत िटश अिधका-यानी

ह िमठागर सथािनकाकडन खडाया

बोलवर आपया तायात घतल आिण या

िमठागरावर सा गाजवयास सवात कली

िमठाचा कारभार पाहयासाठी यावळच

कटम खात तनात कल (सयाच सॉट

ऑफस) याचमाण मीठ गावक-यानी

चोन नऊ नय हणन चौया उया कया

होया एक पायलीयावर कोणयाही

गावक-यान साठा क नय असा कायदा होता

जर कणाकड यापा जात मीठ सापडल तर

त मीठ चोरीच समजल जायच या चौयावर

पहारा दयासाठी िशपाई नमल होत

जवळपास २०० न अिधक िशपाई यावळी

तनात असायच या छोटय़ा बाजारपठत या

िशपायामळ मोठी गद असायची

याितर

आरदा ह यावळी

मीठ बदर होततथन व

सया रडीच ज जन

पोट आह तथ मबईन

गलबतान तादळ तल

व कापड यायच

करीवाडीतील आजो

घाटवळ याची यावळी

मोठी गलबत होती

िटश कारकदत

िमठाला बदोबत होता

खरा परत यापवही िशरोडय़ाची िमठागर

चचला होतीच चाचिगरीत कोकण कना-

यावन िमठाची चोरी करयाया घटना

होत यात िशरोडय़ाचा भाग सवदनशील

मानला जाई दिण कोकणातील फटक

िमठाची अनक ओझी यथन घऊन गयाबाबत

अनक यरोिपयन वाशाया नदी

सापडतात

िशरोडा गावाच ामदवत ीदवी

माऊली मदराशजारी जी सयाची

ामपचायतीची इमारत आह तथन

नायापयत पिहली छोटी बाजारपठ होती

या भागातील नाभी अजनही याची सा

दतात या भागाला यावळी कापना गली

हणन ओळखली जायची (कापाना हणज

कासकर पागम व नाटकर या दकानदाराया

आडनावातील आार याची घर व दकान

याठकाणी होती) नारळ कडधायतल व

कापड याचा ापार चाल बाजारपठत

यायाितर गनाथ आरोलकर खटखट

नाटकर भ राजा गवड नाना सावकार

पडवळ यायाही पढय़ा होया या

पढय़ामधन नारळ कापड याचा ापार

चाल कालातरान पढय़ामाण दकान वाढ

लागली ी दवी माऊली दवथानन काहना

वतावर दकान बाधयासाठी जमीन दली

होती नारळ उकड तादळ सपारी सक

मासळी या वत घाटमायावर िवसाठी

पाठवयाचा ापार चाल झाला

अद लाल मातीचा रता

असयान काद बटाट घऊन जाणा-या

बलगाडय़ा सया जथ माती मदर आह

याया शजारी थाबायया वातयानतर

माऊली मदरापासन नायापयत

बाजारपठया भागाला हदथान व

रयाया पलीकडया भागाला पाकतान

असही गमतीन हटल जायच याठकाणी

बाजार बद असा कधी नसायचा बदलया

काळानसार िशरोडा बाजारपठही बहरत

गली सॉट ऑफसपासन त थट एसटी टड

आवारापयत तर दस-या बाजन

हायकलपयत ही बाजारपठ िवतारली आह

सया बाजारपठत लहान-मोठी दकान

हॉटल िगरण सलन अशी समार २०० दकान

असन मछी माक ट व भाजी माक ट वत

आहत इितहासाया या भमीत आता

पयटनाया ययातन िशरोडय़ाची बाजारपठ

समीकड वळली आह

sok

dumldkkr

21

शवार द २२ िडसबर २०१७osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

sok

dumldkkr

22

शवार द २२ िडसबर २०१७

ातािवक

पव पािमायाना परातन

भारतीय सकतीबलची मािहती फ

िशकदराया काळापासनचीच होती हणज

इसपव ३२५ पासनची भारतीय वद-पराण

इयादमध दलया मािहतीवर याचा

िवास नहता पण ही परिथती २० ा

शतकाया सवातीला सधमधील मोहन-

जो-दारो व पिम पजाबातया हडपा यथील

सध-सकतीचा शोध लागयामळ बदलली

पढ फाळणीमळ ही दोही थान पाकतानात

गली वातयाीनतर भारताया

आक ओलॉिजकल सह िडपाटमटन नवीन

उखनन कन या सकतीया नवना जागा

शोधन काढया वगवगया यिनहसा व

कॉलज याच आक ओलॉजी (परातव) िवभाग

गोातील नशनल इिटट ऑफ

ओशनोाफ नशनल रमोट ससग एजसी

वगरनीही मोलाची भर घातली आह

कालीबगन धोलावीरा दायमाबाद लोथल

अशी अनक परातन थळ उखनन कन

शोधली गली ल सरवती नदीया पााचा

शोध लावला गला ारकला समाया

पायाखाली शोध घऊन परातन सकतीच

अवशष शोधल गल

लोथल

लोथल ह अशा परातन थळापक

एक महवाच ठकाण आह लोथलचा काळ

आह इसपव २४०० त इसप १९०० असा

लोथल ह आजया गजरातमधील अहमदाबाद

िजयामध धोलका तालयात आह

त खभातया आखातापासन जवळ

आह भारतात आिण जगात आज अनक

मोठमोठी बदर आहत

पण लोथल यथ जगातील सवात जना

डॉक (गोदी) आह आिण तो आजपासन ४४००

वषापवचा आह

बाप र

लोथल ह या सकतीला हली सध-सकती

कवा हरपन (हडपीय) सकती हणतात

या सकतीचा भाग आह खर हणज या

सकतीला सध-सकती हणयापा

सरवती-सकती कवा सरवती-सध

सकती हणणच अिधक योय ठरल सरवती

ही नदी काही सहकापवच ल झालली आह

हणजच आटलली आह ऋवदात या नदीच

वणन आह िहला नद कवा महानद हणत

इतक ितच पा िवतत होत ितचा उगम होत

अस िहमालयीन भागात िशवािलक

पवतराशमध आिण ती समाला िमळत अस

गजरातमधील खभातया आखातात सरवती

नदी ही नसती एक आयाियका नाही ितच

पवच पा नशनल रमोट ससग एजसीन

एरयल फोटोाफया ताया सहायान

शोधन काढलल आह व यात

आक ऑलॉिजट (परातविवद) ी हरभाऊ

वाकणकर याया चमन या ल पााया

मागावन वास कन आपली िनरीण

नदवलली आहत

सरवती नदीया आिण सध

नदीया तीरावर व आजबाजला तकालीन

सकतीया लोकाया वसाहती होया या

सकतीचा ापार आकशी व

मसापोटिमयाश याला आपण आज मय-पव

आिशया हणतो या भभागाशी होता

तकालीन मसापोटिमयन लोक सध-सरवती

सकतीला मलहा हणत असत सध

सकतीया थळामधील उखननात काही

ठकाणी रोमन नाणीही सापडलली आहत

यावन ह िस होत क या लोकाच रोमशी

कवा अनोतोिलयामधील (आजया टकमधील

एक भाग ) रोमन साायाशी ापारी सबध

होत अथात रोमची सकती यामानान कमी-

जनी आह याअथ रोमन-हरपन सबध ही

नतरया काळातली ( बधा लट-हरपन

पीरयड मधील) गो आह

साहिजकच परदशीय व दशातगत

ापारासाठी सध-सरवती सकतीला

बदराची आवकता होती व ती बदर या

लोकानी िवकिसतही कली सरवती नदीचा या

सकतीया वसाहतशी सबध असयामळ

खभातया आखाताजवळ एखाद बदर असणार

ह उघडच आह आिण त बदर होत लोथल

लोथल या नावाचा अथ थोडा शोध

लोथल या नावाचा अथ काय

अथात अित परातन काळी जहा लोथल ह एक

फळफळलल बदर होत या काळी याच नाव

अय काहीतरी असल पािहज पण अजनही

सध-सकतीची भाषा उलगडलली नाही

यामळ लोथलच जन मळ नाव कळण शय

नाही तहा लोथल ह नामकरण नतरया

काळात झालल आह ह िनित साधारणपण

लोथल नावाची उपपी अशा कार दली जात

ndash थल शदाचा अथ आह थळ अस सागतात

क गजरातीमध लोथलचा अथ आह

लोथ+थल हणज ताच थळ मताची

टकडी सधीमध मोहन-जो-दारो या शदाचा

मताची टकडी असाच अथ आह पहा थािनक

भाषतील शदावन कती अथबोध होतो त

हा अथ आधीच समजन घतला असता तर

कदािचत मोहन-जो-दारो लोथल वगर थळ

खप आधीच उजडात आली असती

परत माया मत लोथल या शदाचा

मताची टकडी हा अथ बयाच नतरया काळात

(हणज कदािचत आजपासन हजार-दीड हजार

वषापव ) तयार झालला असावा मला वाटत

क लोथल या नावाचा मळ अथ समजन

यायला आपयाला सकत भाषचा आधार

यावा लागल सकत भाषा वदक

काळापासन कबना याही पवपासन चालत

आलली भाषा आह सकतमय एक धात

(यापद) आह लख कवा लख (लोथलचा

काळ हा वयाकरणी पिणनीयाही फार आधीचा

काळ आह या काळात हणज वदक-

सकतमध कवा ाग-वदक सकतमध धात

कस चालत कवा याची काय धातसािधत

होत या गोी आजया सकतपा िभ

होया हणन आपण मयत मळ धातकड पा

या) या धातचा अथ हीएस आपट याची

सकत-इिलश िडशनरी दत तो असा To

Go To Move अथात िनघन जाण

थलातरत होण साधारणपण इसपव

१९०० या समारास तकालीन लोकाना

लोथल यथील वसाहतीचा याग कन

थलातरत हाव लागल इतर जाव लागल

लोथलला सोडन िनघन जाण ह नसगक

आपशी सबिधत होत आधीया काळात

परानी नकसान कल नतरया काळात नदीच

पाणी कमी झाल व नतर नदीया पाान

आपला मागच बदलला यामळ यानतर या

ओसाड पडलया शहराला इतर लोक लखथल

लखथल (अथवा लयथल लयथल

कवा लिखतथल लिखतथल) हणज The place from where the inhabitants have

moved away ( अथात या थळाला तथील

रिहवाशी सोडन िनघन गलल आहत अशी

वसाहत ) अशा काहशा नावान ओळख लागल

असाव

नतरया काळात हणज आजपासन

दोन-अडीच हजार वषापव पाली अधमागधी

शौरसनी महाराी पशाची अशा ाकत भाषा

पढ आया व यायापासन बदल होत होत

गया १००० वषामध सयाया आधिनक

भाषा िनमाण झाया सकत शदाच सोप प

बनिवयाची या पाकत भाषाची वी होती

याची काही उदाहरण पा या सकतमध

याना ाकत भाषा अस हणतात या

भाषामधच वतच नाव पाउअ पाउद

पाअड पाअड यामाण अपशामक आह

गौतम बाया मयम माग याला पालीमध

मिझम मग अस हणतात प च प मात

च मात महाराच महर धम च धम अशी

अनक उदाहरण दता यतील अगदी आजही

गजरातीमध उरायण ला उतराण व

बडोाजवळील कायावरोहण या थळाला

खारवण अस अपशामक शद सरास वापरल

जातात

वरील उदाहरणावन ह लात आल

असल क लोथलया जया थलनामाच

आजया २०००-२५०० वषापव ाकतात

अपशामक प झाल असणार थानीय

ाकतात ह नाव कदािचत लउथल लथल

लथल अस काहीस झाल असाव (या

भागातील भाषवर शौरसनी व पशाची याचा

परणाम झालला असणार कवा तथ कदािचत

पशाचीच बोलली जात असल परत पशाचीच

जवळजवळ काहच वाय उपलध

नसयामळ ह बदल आपयाला तकानच

कपाव लागतात) आिण याही काळाया

नतर काही शतकानी हणज आजया हजार-

दीड हजार वषापव त नाव लोथल अस बनल

असाव आता या सदभात आपण गजरातीतील

अथाकड फरनजर टाक या वर दललच आह

क लोथलचा जो सवमाय गजरातीतील अथ

मानला जातो तो असा आह ताच थळ

मताची टकडी या अथाचा सबध मताशी-

ताशी आह हणजच मरणाशी सबध आह

AElig

yksFky MkWd vkfk CcedillAumlqampljLorh sok

dumldkkr

23

जर इिलश-गजराती िडशनरी पािहली

तर आपयाला दसन यत क die

away याचा अथ असा दलला आह ओछ

थता थता ल थय हणजच कमी होत होत

ल झाल यावनही लोथलचा अथ प

होतो क अस थळ जथील रिहवासी कमी

होत होत ल झाल ितथ उरलच नाहीत

(हणज अय िनघन गल िवखरल)

लोथलची वसाहत

आपण लोथल या नावाबल पािहल

आता लोथल या वसाहतीबल जाणन घऊ या

लोथल ह थळ आखातापासन थोडस आत

आह नदीया तकालीन पााया त जवळ

आह याकाळी साबरमती (क सरवती)

नदी ितथन वहात होती अस हणतात आज

तथ लागन नदी तर नाहच पण जलिवहीन

शक दश आह लोथलच िवभाग अस आहत

जहाजासाठी डॉक (गोदी) गोदाम वतीसाठी

३ त ६-६ फट उच चबतर यावर वसाहत व

बाजार नदीया परामळ वतीला नकसान

पोच नय हणन चबतर बाधलल होत

वतीची अगदी विथत चौकोनी आखणी

कलली होती सरळ रषत रत होत घरातील

माडणी विथत अस िपयाया

पायासाठी िविहरी होया साडपाणी वान

नयासाठी नाल (नज) होत नायामध

कचरा साठ नय हणन सोय कलली अस वा

आजया िवान यगातील इसवी

सनाया २१ ा शतकातील िवकिळत

अविथत वाढलली शहर वाकाितका

पसरलया झोपडपा दाटीवाटीन िचकटन

उया झोपा उघडी गटार जिमनीवन

वाहणार साडपाणी या सव पाभमीवर

सरवती-सध-सकतीतील विथत

आखलली व वछ ठवली जाणारी शहर व

यातील घर ापारासाठी डॉक व गोदाम ह

सव पािहल क या परातनकालीन लोकाच

कौतक करावस वाटत आिण आजया आपया

तथाकिथत सधारलया आधिनक समाजाची

कव करावीशी वाटत

लोथलची गोदी (डॉक) व तकालीन

तान

लोथलला भट दणाया लोकाना खास

कन ह सागयात यत क हा लोथलचा डॉक

(गोदी) सयाया िवशाखापम यथील

हदथान िशपयाड या डॉक एवढा आह

असा डॉक ४४०० वषापव बाधला जाण ही

आयकारकच गो आह हणन आपण थोडस

या डॉकबल जाणन घऊ या हा डॉक नदीया

पााला मानविनमत नायानी (कनॉलसन)

जोडलला होता एक कनॉल पाणी आत

घयासाठी (इनलट) व दसरा पाणी बाहर

सोडयासाठी (आऊटलट) नदीया पााशी

हा डॉक थट (डायरट) जोडलला न ठवयाचा

फायदा असा होता क नदीतील गाळापासन

याच रण होत अस डॉकचा आकार

िपझॉइडल होता (हणजच चौकोनी याची

एक बाज दसरीपा मोठी होती) यामळ

जहाजाना आतमध यण अिधक सोप होत

असाव डॉकची उर-दिण लाबी होती

साधारणपण ७१५ फट तर पव-पिम लाबी

होती साधारणपण १२१ फट भरतीया वळी

जहाज थट या डॉकमध वश क शकत असत

डॉकला एक लाकडी

ार होत ज वर-

खाली करता यत

अस यामळ

ओहोटीया वळीही

डॉकमध पाणी थाबन रा शकत अस याचा अथ

असा क तकालीन लोकाना भरती-ओहोटीच

चागल ान होत या डॉकमध आतया बाजन

भीत भाजलया िवटाचा थर होता

बाधकामाला पपणाही यावा व पाणी बाहर

िझरपनही जाऊ नय अशी ही वथा होती

भाजलया िवटा बनिवयाच ान सध

सकतीया लोकाना होतच घरातही व

नजसाठीही िवटाचा वापर यानी कलला आह

डॉकचा हा आकार बाधकामाची पत पाणी

आत-बाहर यया-जायाची पत पाणी आतच

थाबवन ठवयासाठी वर-खाली करता यणार

दार या सव गोी ४४०० वषापवचा काळ

लात घता कौतकापद आहत तकालीन

सकतीजवळ भरती-ओहोटी इयादी

मरीटाइम गोीच ान तर होतच पण

अिभयािक (इिजिनयरग) तानही होत

ही गो नच महवाची आह

मका

लोथल यथ आता उखननाजवळच

एक अितम वतसहालय आह िजथ

तकालीन वतच दशन माडलल आह यातील

एका वतन माझ खास ल वधन घतल आिण

ती होती एक मका (अगठी) आपयाला

माहीतच आह क रामायणात रामान

हनमानाला सीतला दाखिवयासाठी वतची

मका दली होती असा उलख यतो यावर

काहनी अशी टीका कलली मी वाचलली आह

क परातन भारतीय सकतीला मका

बनवयाया कलच ान उपलध नहत परत

लोथलमधील मकन आपयाला ह प

दाखवन दल आह क वातवात ४०००-

४४०० वषापव ही कला आपयाकड नच

होती वतत ही परातन सध-सरवती

सकतीच अितशय गत अशी सकती होती

समारोप व

िशकयासारखा

धडा

मबई ३५०-

४०० वषान

अिधक जनी नाही एक मोठ बदर हणन तर

मबई यानही अवाचीन आह या सदभात

पािहल तर इस पव २४०० त १९०० या

कालावधीत लोथल फळफळल होत या गोीच

महव अिधक जाणवत ४०००-४४०० हजार

वषापव हणजच आपया २००-२२५

िपापव ( हो २०० न अिधक िपापव

) भारतात एक गत सकती होती एवढच नह

तर जगातील सवात जना डॉक भारताया

पिम कनायावरच लोथल यथ होता ही

अिभमानाची गो आह

लोथलपासन

आपण काही धडा घऊ शकतो काय

होय नच अथातच आपया

शहराचा ल-आऊट िनयोजन या गोीचा आपण

अिधक िवचार करायला हवा हा तर

िशकयासारखा महवाचा मा आहच पण

यानही अिधक महवाची गो हणज या

काळातही वड- लास डॉक बाधयाइतक

गत असलल व ५०० वष वसलल लोथल ओस

का पडल याचाही आपण अयास करायला

हवा पराचा िवचार कनच वती ६ फट

उचीया चबतयावर वसवली गलली होती या

सकतीचा भरती-ओहोटीचा अयास होता

ितला पर कती उचीपयत जातो ह नच

माहीत असल पािहज व या िहशबानच या

लोकानी चबतर बाधल असल पािहजत तरीही

परानी नकसान झाल याचाच अथ असा क पर

याया अयासापा व आधीया अनभवापा

अिधक उच-उच उठ लागल असणार याच एक

महवाच कारण असणार पयावरणीय

बदलामळ झालल परणाम अथातच अशा

कारया परणामाची सध-सकतीतील

लोकाना कपना नसणार त बदल यायासाठी

अकिपत होत पयावरणीय बदलाचा दसरा

मोठा परणाम नावर झाला सरवती नदी

ल झाली इतर नावरही सकट आल काही

आटया काहनी पा बदलली यामळ

लोथलच काय सगळी सध-सरवती सकतीच

न झाली कवा सपणपण िवखरली गली ती

इतक क जर िविवध उखनन झाली नसती

तर अशी एखादी गत सकती भारतात

परातन काळी होती हही कदािचत आपयाला

ठाऊक झाल नसत

आज आपयाला पयावरणाच

परणाम-दपरणाम माहीत आहत लिशयर

(िहमना) लहान-लहान होत चालल आहत

गगा नदीही काही शतकानी आट शकल (पव

सरवती ल झाली तशी)

पयावरणत िवानाधारत-

भाकत करत आहत क काह दशकानी कवा

एखाा शतकात समाची पातळी बरीच

वाढल आिण यामळ समकाठावरील

मबईसारखी जगातील अनक शहर धोयात यऊ

शकतात बड शकतात जगातया अनक

सकतमय ाचीन काळातील पराया कथा

आहत जशी नोहा(नोआ)ची कथा

भारतातही आपयाला मन आिण महापराची

गो चागली परचयाची आह ीकणाया

काळात ारका नगरी पायात बडाली हा

महाभारतातील उलखही आपयाला माहीत

आह समाची पातळी पव वाढली तशीच ती

भिवयातही वाढणार आह पव शहर व भभाग

पायाखाली बडाल तसच भिवयातही होणार

आह आिण याची कपना आता आपयाला

आधिनक तानामळ आधीच आलली आह

मग आपण सावधान असायला नको का जया

सकतकडन व लोथलसारया वसाहतकडन

धडा घऊन आपण पयावरणािवषयी अिधक

सजग असायला हव नाहीतर एक दवस

आपलीही लोथलसारखीच िथती होईल तहा

सावधान

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqOgravekrdquok l- ukbZd]eqacbZ

laLd`rhph olkgr

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

टम यवा कोकणात

गतीची अनक मायम आहत मा

याचा शोध घतला पािहज याना यशवी

हायच आह याया मनात िज आह याना

जगात कोणताही उोग-वसाय परका

नाही आधिनक काळात िवकिसत झालला

असाच एक वसाय व या वसायावर

आधारत करअर हणज मयशती शिणक

पातळी कमी असली तरीही ह करअर तही

क शकता

माणस याया उातीपासन

वतच जीवन सलभ करयासाठी धडपडत

आलला आह शती ह तर सवातीपासन

याया जगयाच मायम आह शतीची

सवात िनसगातन िमळणा-या कदमळ आिण

फळावर जगयापा आपण वतच अधाय

िनमाण का क नय या िवचारातन झाली

असावी यािशवाय माणस समातील आिण

गोडय़ा पायातील माशावर उपजीिवका क

लागला आिण त याच आवडत खा बनल

यानतर आपणच माशाची पदास का क नय

हा िवचार तयार झाला आिण यातनच सवात

झाली एका अयत सदर व फायदशीर

वसायाची मयशतीची

मयशती हणज किमरया

नसiacuteगक वातावरणात कली गलली माशाची

पदास मयशतीची सकपना माशाच

पनीवन कस होत याचा अयास कन

यासदश िथती िनमाण कन दयातन झाली

आह उम मयशतीची अयास हा कणा

आह मयशती क पाहणा-यान अगोदर

उम माशाची पदास कशी करता यईल याकड

ल दण गरजच आह

मयशती हा वसाय का

मास हा अनकाया जवणातील

आवडीचा पदाथ नह काही जणाया

जवणातील जीव क ाण मास चव घऊन

खाणार यासाठी िविवध जागा उलथन

पालथन टाकणार खवय कमी नाहीत समात

माशाची पदास चड माणात होत मा

खायाजोया माशाची सया कमी होत

असयाच कोळी लोक आजकाल बोलत आहत

जगभरातील अतोनात मासमारीमळ आिण

समातील वाढया दषणामळ माशाया

सयत घट होत आह या तलनत खवय वाढत

आहत यामळ िजभच चोचल परवताना या

वसायाची एक नामी सधी चालन आली आह

मयशती ातील ाथिमक

अयास यासाठी आवयक आह मयशतीच

दोन कार पडतात

गोडय़ा पायातील

िनम खा-या पायातील

गोडय़ा पायातील मयशती

गोडय़ा पायातील मास ह

कनारपी ितर इतर भागात चवीन खाल

जातात िवशषत उर महारा आिण उर

भारतात याना चड मागणी आह याितर

गोातील परदशी पायानाही त आकषित

क शकतात कोकणातील माणसाला कदािचत

म कमी असल मा चवीत बदल हणनही हा

खायासाठी पयाय आह यामळ गोडय़ा

पायातील माशाना भारतातच

उम माक ट आह

िनयातीसाठी हा एक अितशय

उम पयाय आह ह ओघान

आलच

भारतात तीन कारच

मास ामयान घतल जातात

कोलबी

रो

कटला

याितर चौथा कार

लोकिय होत आह आिण यात

ब-याच सधी आहत तो हणज

पण रोहा भागात िमळणारा

िजताडा हा मासा यापक

सवाया वाढीसाठी लागणारी

यणा आिण कालावधी

जवळजवळ सारखाच आह

तसच सव मास एक एकाच

तयात घत ययासारख आहत

(पण हा सला नाही यासाठी िशण गरजच

आह)

आपण कोलबी उपादनाची साधारण

मािहती घऊ

गोडय़ा पायातील कोलबीला जबो

ॉस हणतात कारण ही आकारान मोठी

असत हणनच हॉटलामय िहला अिधक

मागणी आह एक कोलबी ६०० मपयत

वजनदार होऊ शकत काटक आह आिण रोगाला

सहजी बळी पडत नाही तलाव धरण यात

वाढवता यत अितर पाणी शती आिण इतर

कारणान ारपड आिण नापीक झालया

जिमनीत तळ खोदन ह उपादन काढता यत

उपादनाची पत

कोलबीया उपादनाचा कालावधी

साधारणत ८ मिहन असतो यात थोडी

अिनयिमतता असत सवात महवाच आह त

हणज उम तीच बीज कोलबीच बीज चागल

असल तरच उपादन िनरोगी आिण सदढ असल

बीज िविश वातावरणात आिण िविश

ठकाणी तयार कल जात रािगरी यथील

सागरी जीव शाीय सशोधन क ात ही िबज

िवकत िमळतात

तलाव आिण पाणी

तलाव साधारणत वीस गठपासन पढ

कतीही जागत करता यतो यापा मोठा करता

यईल मा मग उपादनाचा खच खप जात

होतो तलावाला एका जागी उतार असावा

पाणी बदलयास आिण उपादन बाहर

काढयास मदत होत तलावाया तळाशी

िचकण मातीचा लप लावावा पाणी हा अितशय

महवाचा घटक यातील ाराच माण पान

शाीय परीनतरच जागची िनवड करावी

तलावाची रचना माती साम पाणी ार अशा

तािक गोसाठी कषी िवापीठातील आिण

रािगरी यथील सागरी जीव सशोधन क ातील

त मदत करतात

क आिण राय शासनाया तळ

बाधकाम आिण िनमाणासाठी अनक कज

वपातील योजना उपलध आहत यात

साधारण २०-२५ अनदानाचा समावश आह

याितर मयशती क मयखा

उभारणी क यासाठीसा अनदानाया योजना

आहत कठयाही सरकारी बकत या योजनाची

मािहती िमळ शकत

खा-या पायातील मयशती

खा-या पायात टायगर ॉस या

समी कोलबीच उपादन घतल जात या

उपादनात पायाया गणधमात ाराच माण

अिधक असाव लागत याितर काही

ठरावीक बाबी वगळता साधारण या वर

उलखलया माणच आह फायदा असा क या

कोलबीला उपादन कालावधी ५ मिहन आह

यामळ वषात दोन उपादन शय होतात

एक हटर जागत साधारण एक लाख

िबज मावतात यामळ िमळणार उपादन

गोडय़ा पायापा दपट असत मा गोडय़ा

पायातील कोलबीया मानान याच वजन कमी

असत समी उपाद िवकास िनयात

ािधकरणकडन यासाठी अनक कारच अनदान

िमळत

शवार द २२ िडसबर २०१७

^eRLumlrh Oolkkpk uok ikZ

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkr

14

शवार द २२ िडसबर २०१७

आज आपया दशात

िशणाच मयम कोणत असाव यावर

चचा (आिण कवळ चचाच) स आह

महाराात काही वषापव ी

भालच नमाडन ी या चचला तड

फोडल मातभाषा ही खया अथान

ान भाषा असत ती भाषा या

मलाला आईया पोटात असयापासन

ऐकायला िमळालली असत (उदा

अिभमय) ानभाषा ही फ आिण

फ मातभाषाच होऊ शकत

मातभाषतील िशण मलाची

मानसीक वाढ करत कारण त मल या

वातावरणाचा भाग असत या

वातावरणाच ितबब याला

मातभाषत तीया शदात दसत

असत त मल याचा अनभव घऊ

शकत यातील साय कवा

िवरोधाभास याला जाणवत राहातो

व यातनच पढ त मल अस का हा

िवचार करायला लागत ह इजी

भाषतील िशणात अभावानच

होताना आढळत A हणज Apple ह

त मल िशकत त घोकपीन पण त

अपल याला आपया वातावरणात

पतक आिण त िवकणारा भया

याया ितरी कठच आढळत नाही

या उलट आबा त झाडावर पा शकत

मातभाषतील िशण मलाची

मानसीक वाढ होयास पायाभत ठरत

या पाभमीवर काही वषापव

दशत झालया डॉ काश बाबा

आमट या मराठी िचपटातील एक

सग िवचार करयास लावणारा

आह िचपटात डॉ आमटच सहकारी

आदीवासी मलाना िशकवायचा य

करतात अस दय आह मल याया

बालसलभ वभावानसार एकमकात

मजा करयात गतली आहत िशक

काय िशकवतायत आिण त काय

बोलतायत याकड मलाच अिजबात

ल नाहीय कारण याया दीन

काहीतरी अगय अस िशक बोलत

आहत आिण त ज काही सागत आहत त

यानी कधीच पािहलल वा अनभवलल

नाहीय शवटी कटाळन ती मल

शाळतन सबाया करयाची सवात

करतात तहा डॉ आमट िशकाना

सागतात क अर या मलाना याया

शदात याना समजल अशा भाषत

िशकव या सगाला िथएटर मय

मोठा हशा (लाटर) िमळतो व हा

सग िवनोदी

सग हणन जमा

होतो उा हा

सग एखाा

परकारासाठी सवात चागल िवनोदी

दय हणन नॉिमनट झाल तरी मला

अिजबात आय वाटणार नाही कारण

आपण आता या िवनोदी सगाच

अिवभाय भाग झालो आहोत

इजी वा इतर कोणतीही

भाषा मव िवकासासाठी

हातभार लावत यात कोणतीही शका

नाही पण ती आिण आपली भाषा

मा मागासलली हा िवचार

कोतपणाचा आह इजी भाषत महान

थसपदा िनमाण झाली िनरिनराळ

शोध लागल औागीक ाती झाली

याच य िनसशय या भाषचच आह

पण ह सव लखक कवी वा शा याची

मातभाषा इजी कवा या या

दशाची मातभाषा होती ह आपण

लात घत नाही परकय भाषत सपण

िशण घऊन एखाान एखादा मोठा

शोध लावला व तवान माडल अस

माया अाप वाचनात व ऐकयात

आलल नाही यायाही अगोदर

आपया दशात शयाचा ाितकारी

शोध लागला ह-तार यायािवषयी

मािहती आपयाला व अरबाना

पाायाया खप पवपासन होती

आयवदासारख शा आपया दशात

फारच पव िवकसीत झालल होत

कालीदासाच मघदत रामायण

महाभारत ही महाका ही जगभर

मायता पावलली होती आिण ही सव

याकाळी चलीत असलया सकत या

सम दशी भाषतच आहत

भावाीतला नकतीच ५१५१ वष पण

झाली व भगवीता तवाानावरचा

जगातला एक जना व अयत महवाचा

थ हणन मायता पावला आह तो

सकत भाषतच आह आपल सहीय

कलाकती शा इजी भाषतयापा

पवच व काकणभर सरसच आहत इथ

भाषाची तलना करयाचा य मी

करत नाही तर तयक भाषा ही परपण

असतच तर मला एवढच हणायच आह

क ानसाधनसाठी मातभाषा िह इतर

कोणयाही भाषसाठी अिधक योयच

नह तर एकमव असत

आपया दशात थम मगल व

नतर इजाया राजवटीत आपया

दशातील

भारतीय

भाषाची

पीछहाट

झपाान होऊ लागली इजाना तर

याच सााय शाबत ठवयासाठी

बदकपा भाषन आधार दला

इलीश िशणत मकल याया सपीक

डोयातन जमलली िशण पती

इज सरकारन दशात लाग कली ही

िशण पती आपली हणज थािनक

लोकाची िवचारश वाढ नय

कबना यानी िवचारच क नय अशा

पतीन आखलली होती इजाना

याया भाषत याया मनामाण

काम करणारा रोबो नोकरवग हवा

होता तो याचा हत यानी भाषया

मायमातन साय कला इजी

भाषनळ इजाना आपया दशावर

राय करण सोप झाल अस हणताना

इजी ही याची मातभाषा होती ह

आपण लातच घत नाही इजानी इथ

इजी िशण दयास सवात कली ती

याची भाषा समजणारा नोकरवग

याना उपलध हावा हणन कारण

याना याया भाषत कारभार

करायचा होता इज अयापा अिधक

जगावर राय क शकल यात याया

दरा-यापा याया भाषचा वाटा

मोठा होता यानी कोणयाही दशावर

राय करताना याया मातभाषचाच

आधार घतला ह िवसन चालणार

नाही जयानी जीतावर आपली भाषा

व सकती लादयाचा घात

पिहयापासनच आह मा ज ज दश

परकय सपासन वत झाल यानी

यानी सवात पिहयादा आपया

भाषची सकतीची पनथापना कली

सोिहएत रिशयातील सघराय अनक

वष एकसघ रान महाश बन शकला

यात दडपशाही एवढाच याया दशभर

लाग कलया रशीयन भाषचा जलमी

आहही कारणीभत होता भाषा हा

समाजाला तायात ठवयाच वा

एकसघ ठवयाच भावी मायम आह

ह वारवार िस झालल आह

वातय िमळायापासन ६७

वष उलटन गयावरही आपण

मकलया िशण पतीत फार बदल

कलला नाही आजही आपण इजी

मायमाया शाळाना साहन दऊन

फाड फाड इलीश बोलणारा मा

िवचारश परया माणात िवकसीत

न झालला असा उिशीत नोकरवगच

तयार करीत आहोत अस हणयास

जागा आह

इजी ही जागतीक सपकाची

भाषा आह ह खरच परत सपकाची

भाषा असण व ान भाषा असण यात

जिमन-अमानाचा फरक आह कवळ

उम( ) इजी बोलता यण यात

अयासापाही सवयीचा भाग जात

आह माझ परिचत कवळ १० वी पास

तही गावाकडया शाळत िशकलल

परत इजी सभाषण चागयापक

करतात कारण एका इलीश कपनीया

मबईतील कायालयात अनक वष

िशपाई हणन काम करतात

कोणतीही भाषा सपकाच मायम

हणन वापरण वा बोलता यण हा

िशणापा या भाषया सहवासात

राहाण याचा भाग आह अस मला

वाटत मबई सारया शहरात अनकजण

गजराती वा मारवाडी भाषा उम

रया बोल शकतात वा वाच शकतात

यात िवशष अस काहीच नाही कारण त

या समाजाया सहवासात राहत

असतात परत अशी माणस काही गभीर

िवचार करताना वा सख-दखाया

भावना करताना मातभाषचाच

िवचार करतात ह खर आह

जगातील मय िवकिसत

दशाच उदाहरण घतल तरी हच दसन

यत क याया दशात यायाच

भाषचा वापर मयव कन कला

जातो रिशया ास जमनी जपान

चीन कवा एक महवाचा दश हणन

उदयाला यत असलला ाझील ह

जगातील बला व आथक महासा

गणल जाणार दश आहत यापक

कोणयाही दशात इजी कवा अय

कोणयाही परकय भाषला मय आिण

महवाच थान नाही ह सव दश आिण

याची अथवथा आज जगभरात

मायता पावलली आह ह आपण

िवसन चालणार नाही या सव

महवाया दशात िशणाच मख

मायम या या दशाची भाषा आह ह

आपण नजरआड कन चालणार नाही

या दशामय इजी व इतर परकय

भाषा िशकयास ोसाहन दल जात त

कवळ सपकाच साधन असाव हणन

मा मय िशण या या दशाया

मातभाषतनच दल जात

furhu lkGaq[uml

nsrsquokkrhy frsquokkkkpa ekEumle dumlkrs sok

dumldkkr

15

शवार द २२ िडसबर २०१७

य सािहियक व िवचारवत

ी भालच नमाड यानी इजी

मायमाया शाळा बद कराात या

अथाच िवधान कल खरतर बदी घालन

काहीही साय होत नाही असा आपला

अनभव आह याउलट दशी भाषाया

शाळाना ोसाहन दशी भाषामय

उमोम सािहय कलाकती कशा

िनमाण होतील याचा िवचार करण

गरजच आह शाळत िशणाच मय

मयम मातभाषाच असावी ती

सोपी मलाना आकषक वाटल अशा

पतीन िशकवयाची गरज आह

मलाना आपया भाषची ची उप

होईल अशी ितची माडणी हायला

हवी यावळी वहारात दशी

भाषाच महव वाढल दशी भाषाना

ाधाय दल जाईल तहाच इजी

भाषच महव कमी होत जाईल

शासनाची भाषा यायदानाची

भाषा दशीच असावी असा आहच

नह तर ह असावा यासाठी

आदोलन दखील करयाची तयारी

ठवावी लागल तरच दशी भाषाच

महव वाढल मी कयकदा उ

यायालयात कामािनिम जात

असतो तथ कोटासमोर फा इजीत

वादिववाद चाल असतात या

उिशित वकलाचा अशील जो

मायासारखा असतो कवा बयाचदा

अधिशित कवा अिशित असतो

याचा एखादा खटला चाललला असत

ह सव पहाताना एक गमतीचा िवचार

मनात यतो क याया

भिवतासाठी वा याला याय

िमळवन दयासाठी ज िवान वकल

यायाधीशासमोर वादिववाद करीत

आहत या अिशलाला याच काय

चालल आह ह काहीच कळत नसत तो

भाबावया सारखा एकदा या

वकलाकड तर एकदा या वकलाकड

पाहत असतो माझीही बयाचदा अशी

परिथती होत हा माझा अनभव आह

सरकारी मराठी भाषा तर एखाा

मराठीचा बयापक जाणकार

माणसाला दखील कळण अवघड जात

तर एखादा ामीण भागातील मनय

ती काय समजणार यातील

मराठी( ) शदयोग तर अनकदा

अनाकलनीय असतात या शदाना

मराठी का हणाव असा पडतो

कवळ याच कारणामळ शासनाया

अनक चागया योजना सामय

लोकापयत पोहोचत नाहीत हा अनभव

आह क सरकारी खायाचा पानभव

तर हसाव क रडाव या ायाही

पिलकडचा आह व असतो मी बकत

नोकरी करत असताना रझव बककडन

आहाला कामकाजाया िनिमान प

यायची प अगदी उतरीय

अखिलत इजी भाषत िलहीलली

असायची पण शवटी मा जाड ठशात

छपाई कलल एक वाय असायच हम

िहदी म प वहार का वागत करत

ह हणज काय मग तही का नाही

िहदीत प पाठवल भाषया या अशा

माकडचा आपया दशात स आहत

आिण महारा यातही न १ वर आह

मराठी ही आपया रायाची राजभाषा

असली तरी ती डोयावर राजमकट

घालन फाटया कपात

मालायासमोरया फटपाथवर उभी

आह अस काही वषापव कसमाजानी

सािगतल होतआता इतया वषानतर

ितची अवथा आणखीनच दयनीय

झालली दसत आह मराठी

मायमाया शाळा बद हाात या

दीन सव बाजन पतशीर य चाल

आहत यातला सवात मोठा वाट

आपया मराठी लोकाचाच आह ह यात

आणखी ददव आह सिशीत असोत वा

अिशित आई बाप मलाला इजी

मायमाया शाळत घालयात धयता

मनात आहत यासाठी वाटल त

करयाची याची तयारी आह मराठी

मायमाया शाळत मलाला घालण

हणज काहीतरी मोठा अपराध आह

अशी आपली मानिसक धारणा झालली

आह मलगा वा मलगी convent मय

िशकतो ह सागण टस िसबॉल झाल

आह मराठी बोलण आज

मागासलपणाच लण मानल जात

आह मराठी आई-बाप आपया पायान

इजीच बोलाव असा दराह करत

आहत यात या मलाच काय हाल

होतात या कड कोणीही ल दयाया

मनिथतीत नाही समाजातील

शिणक आिण आथकदा खालया

तरावरच आई-बाप दखील माहागा

फया भन आपया मलाना इजी

मायमाया शाळत घालयासाठी काय

वाटल त करत आहत अस का करता ह

बतकाना िवचारल असता उर एकच

िमळत इलीश छान बोलता यत

हणन पहा इलीश छान बोलता

ययान काय होणार अस िवचारता

चागली नोकरी िमळत ह उर िमळत

हणज आययाचा पाया असलली वय

वष पाच त पधरा अशी महवाची १०

वष कवळ इजी बोलता ययासाठी

आिण तीही नोकरी िमळावी हणन खच

करायची ह अस काहीतरी िविच

चाललयमल दवसभर कल मय

काढन घरी यतो तो ममी याला कस

आिण िमक दत तीच ममी िमक ला

दध हणताना तो ऐकतो व दध हणतो

याला ममी हरकत घत व हणत नो

बटा डोट स दध स िमक आता पोर

गधळात क मग ही का दध

हणतमग ती सागत क दधवाला

अिशित आह आिण याला इिलश

कळत नाही हणन याला मराठीत

सािगतल यावर त पोरग आपयाशी

समीकरण बाधत क मराठी ही

अिशित लोकाची भाषा आह हळहळ

याया मनात आपली भाषा

मागासलली आह असा समज पा

हायला लागतो त पोरग या समाजात

वावरत तथील शद सपदा व तो ज

िशकतो या पतकातील शदसपदा

यात याला काहीच साय दसत नाही

वर उलख कलला डॉटर काश बाबा

आमट या िचपटातील सग या

पाभमीवर आठवन पहावा

भाषा हणज कवळ शद आिण याची

िविश पतीन कलली माडणी नसत

तर या या भाषतन या भाषया शद

सपीतन या या समाजाचा

साकितक वारसा पढया िपढीकड

आपोआप पोचवला जात असतो

मातभाषतील िशणामळ एखाद मल

ससकत होयासाठी वगळा य

करावा लागत नाही िशणाची भाषा

मातभाषाच असावी ह जगभरातील त

ओरडन सागत आहत मातभाषत

िशण व कमान एकतरी अय भारतीय

भाषा िशकयान ान कशा दावतात

मनय जवा भाषा िशकतो तवढा तो

जगािवषयी सजग होतो पण या सवाचा

पाया मा िन सशय मातभाषा असावी

थोडस भाषया शतिवषयी

आज जगातील कोणतीही

भाषा ितया मळ वपात नाही ह सय

आह या भाषा िजवत आहत या

भाषामय शदाची दव-घव सतत चाल

असत कबना ती तशी चाल असल तर

आिण तरच ती भासह िजवत आह अस

समजयास काहीच अकत नाही आज

आपण जी श () मराठी बोलतो वा

वापरतो ती ितया मळ वपापासन

खप वगळी आह तरी ती आपली वाटत

यात दमत नसाव आजया आपया

माण मराठी भाषत फारसी अरबी वा

दिण भारतीय भाषातील अनक शद

बमालन िमसळन गल आहत आपया

रायाच िवमान मयमी ी दव

फडणवीस याच फडणवीस ह आडनाव

च फारसी फव ीसचा अपश आह ह

वाचन आपयालाही आय वाटल

एवढ त आपल होऊन गल आह मकरी

मती मिहरप मातबर ह शद

अरबथानातील आहत ह कोण

सागायला गल तर आपण याला वात

काढ पण त खर आह पटाईत िनरोप

मलगा या असल मराठी वाटणाया

शदाच मळ कानडी आह टबल टशन

सीम-काड अस इजी शद आता

ामीण माणसालाही सहज समजतात व

त तसच िलिहयास व बोलयास

काहीच हरकत नाही उलट यास

मराठीभारतीय भाषतील मज थानक

अस ितशद दयान याचा काहीच

बोध होत नाही िह वतिथती आह

भाषा शीचा अितरक आह शवटी

या भाषया िवनाशाला कारणीभत

ठ शकतो इजी भाषतील दखील

काही शद अपशीत होऊन समािव

झाल आहत उलट अवतार जगल

बगला ग लट महाराज म रोटी

अस कतीतरी भारतीय शद इजी

भाषत मोा समानान िवराजमान

झालल आहत ितित इिलश

ऑसफोड िडशनरीत ७०० न

अिधक भारतीय शद वीकारल गल

आहत ह आपयापक अनकाना मािहत

असल-नसल पण ही वतिथती आह

या दोन कवा अिधक भाषा कोणयाही

कारणान एकमकया सपकात यतात

तहा यात शदाची अदलाबदली होण

ह अगदी नसगक आह यामळ भाषा

अश झाली कवा बाटली हणयाच

काहीच कारण नाही उलट अशा

आदान-दानामळ भाषा समच होत

असतात ह दोन नाया सगमासारख

आह नाया सगमाला तीथाचा

मान दणारी आपली सकती या भाषा

पी नाया सगमाला नच समान

दईल परत याची सवात वा यतील

मोठपणा आपया जनतला कोणीतरी

समजावन दण गरजच आह

vlkos] ekr`Ogravekkk dh baxzth

sok

dumldkkr

16

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही

पायाखाली झाल (सपदशाला कोड शद) क

गावकरदादा ताकाळ हजर हायच

यायासोबत अखा गाव

पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान हता

पोरान टॉर लहान थॉर

एकच खळा भरान हता

hellipपण आता

आता घरा फटत चलली

माणसाक माणसा तटत चलली

हाळार साकव झाल तरी

घराक घरा लाब झाली

दहा वषापव मालवणला कोकण

मराठी सािहय परषदया कवी समलनात

फडयाच मालवणी कवी दनश कळसकर

(किववय महश कळसकराच बध) मालवणी

ढगाच कावाचन करीत होत आिण यक

चरणावर टाळी घत होत

गया पास वषात गावात झालया

यक िथयतराशी यक ोता तादय

पावला होता आिण यातनच उफत टाळी

िनघत होती मला दखील या किवतन पण

भतकाळात नल

पवच माझ गाव आठव लागल आिण

गावाच ऐय टकवणारी िनपह माणस अशी

सवामय जीवन जगणारी माणस यक

गावागावात होती याचमळ गावची

गावरहाटी व गावाच ऐय टकन होत आज

अशा माणसाच कषान मरण होत आिण

याची महती आठवत

या अनकापक एक होत आमच

गावकरदादा आपल अखड आयय

बजनाया सवसाठी खच घालणार िनकाम

कमयोगी अस अनक गावकरदादा गावोगावी

होत हणनच पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान होता

आमच गावकरदादा हणज

पचोशीच ामव किभ काळया माडया

जशा पोलादाचा िचरला साग ही काप

बा सी मढकराना गावकरदादाकड बघनच

सचली असावी हा माझा लहानपणीचा म

अजनही तसाच आह कारण याची दहयी

तशीच होती

सहा फट उचीचा दह काळा तजवी

िशसवी रग पाढर श धोतर पगडी अगात

बाराबदी आिण पायात करा-करा वाजणारी

गावठी जती हातात वताची काठी अशा

पहरावात गावकरदादा सारा आसमत

धडाळायच सव पायी वास सव

पचोशीया आरोयाची जबाबदारी खशीन

आपया िशरावर घतलली व लोकानीही

िवासान यायाकड सपद कलली

गावकरदादा ना गावच सरपच ना

लोकल बोडाच सदय तशा गावया मख

मानकयामयही त नहत पण यानी सपण

गावात आिण पचोशीत आपया मानाच पान

वतया अिवरत सवन ा कल होत

सामािजक बािधलक वतच वीकारली

होती तस गावकर घराण आमया गावी मख

ीमत घरायापकच

आमच वडील सागायच याची पव

सात गलबत होती (पव ापार गलबतान

चालायचा ीमतीच

अथात मापन तच) पण ही

ीमती याया वाटयाला

कधी आली नाही याया

जमापवच ह सगळ सपलल होत मा

गावकरदादाना घता कती घशील दो करानी

एवढ वभव रामरान दान कल होत त

माणसकया माच वभव याया एका

कारान गाव दखात बडायचा एवढ ऐय

यानी याया अिवरत मानवी सवन ा कल

होत

गावकरदादा आमया तालयात

सपदशावर वरत इलाज करणार हणन

िस गावात यावळी दवाखान मोजकच

सपदशावरील इजशनही दमळ गावात

ाथिमक आरोय क ययाया फार पवचा

काळ होता तो आजबाजला वाढलल जगल व

जगली माची काम यामळ सपदशाच माण

जात सपदश झायावर मय हा ठरललाच

असायचा पण याकाळी गावकरदादाया पान

दवान मिसहाच पाठवन दला होता याया

हातात तसा दवी गण होता

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही पायाखाली

झाल (सपदशाला कोड शद) क गावकरदादा

ताकाळ हजर हायच यायासोबत अखा

गाव याना िनमणही लागत नस लाला

जमणार नाहीत एवढी माणस जमा होत याला

सप दश झाला यास िमरी खायला दयाया

ाथिमक उपचारापासन गावकरदादाच उपचार

स होत यानतर औषधोपचार स बाहर सव

जमाव दादाया औषधाला गण द हणन

मनोमन ाथना करीत असायचा

मा चह-यावर त भाव दाखवायच

नाहीत उपचार पधरा-पधरा दवस चालायच

मडप माणसानी भन जायचा पशटला झोप

यऊ नय हणन दवसरा जागता पहारा (झोप

आयावर िवष चढत असा समज असायचा)

दवसा गपात व राी पयाया खळात फड

जागायचा

फटया (दध न घातलला) चहाचीही

कोणाला अपाही नसायची अपा एकच दवा

रामरा दादाया औषधाला गण पड द

गावकरदादाया

अिधपयाखाली सव

औषधोपचार िनयोजनपवक

चालायच शवटी पाणी

घालपयत दादा आपया घरी

जवन या घरी अखड राहायच

अस शकडो पशट यानी

उतरिवल होत आिण हणन

माया छोटया गावाच नाव

यानी व बाप सखटणकरानतर

पच ोशीत नल होत

आमया गावी

यावळी एक नवीन डॉटर

पदवी घऊन आल होत

आयवदाया सशोधनापा

चवर अिधक भर त सागायच

यकवळी दश करताना सपया

िपशवीत िवष असतच अस

नाही पण गावकरदादानी

उतरलया शकडो पशटया

बाबतीत यक वळी रकामी

िपशवी कन साप

चावतो का या ाला

यायापाशी उर

नसायच शवटी

यायावरही गावकरदादाच औषध घयाची

पाळी आली आिण यानी दादाना

अिनीकमारया थानी मानल

खरोखरच दादा दवी धवतरी होत

याया हातात दवी गण होत त आल यानी

पािहल आिण पशट उतरला असच यकवळी

हायच याचा दनम ठरलला सकाळी उठन

सव िवधीनतर रामराया ागणात जाऊन

बाहनच नमकार कारायच जाताना

नमकार यताना नमकार मा कधीही खड

पडला नाही

दवाच अवडबरही नाही नतर या

या ठकोणी याच पशट असतील याया घरी

चालत फरफटका आजा-याया सवत पधरा

पधरा दवस रान कशाचीही अपा न करणार

पशटला गण वाटयाचा आनदही चह-यावर

दाखवायच नाहीत यानी रामर आपया

पशटमय पािहला होता

एकदा हाफकन इिटटय़ट ची

काही माणस आमया गावी आली होती

यानीही दादाना याया उपचार पतीबाबत

बोलत कल पण दादानी याना ठाम सािगतल

एखाा िवकाराया माग तचो अगदी दम

पळवपयत मी लागतय हणान दव गण दता

दादाचा दम पळिवण खास वाचार होता

अगदी कठोर परम वा इजीतील

मक इफोट पा कडक खरच याया कठोर

याना आई-विडलानी ममतन कलया सवला

ईर यश ायचा या सवमळ सव पचोशी

याची झाली गावच तटबखड यायाच

खळयात िमटायच अनक मदर मदानाची

काम यायाच शदान झाली तणाना िशत

लागली याचा शद अखा गाव झलायचा

दादा नहमी सागत अर लगीन चक वलास तरी

हरकत नाय पण कोणाचा मत चकव नको

एका माणसाया शदात अख गाव नादायच

िमशनरी लोकानी भारतात िन

धम पसरिवला असा सवसाधारण आरोप कला

जातो मला वाटत इथली माणस दरी असली

तरी याया पशाला व पावाला ती भलली

नाहीत ती भलली िमशनरी लोकया िवन

आरोय सवला गावकर दादाची जनहीत

आरोयसवा ही िमशनरी वपाची होती

घतल त ह आही अधतन हणयासारखी

आहा शाळतया मलानाही याचा

धाक असायचा पोराया तडन िशवी कवा

अपशद आला व यानी तो जाताना ऐकला क

जवळ बोलवायच पटकन मलाया खाक पटीत

मय हात घातयाचा अिभनय करायच आिण

हणायच तडाक गाळी आजपासन तझो

ऐवज काढन िखशात ठवलय गाळी सटल क

परत दयन जा आवशीक साग अस सागन

आपया कोटाया िखशात काहीतरी ठवयाचा

अिभनय करीत

आही रडत घरी यायचो झालली

हककत आमया आईला सागायचो आई

आजपासन आही तस करणार नाही त

दादाआजोबाकडन ऐवज तायात घ आई खो-

खो हसायची का त आता समजत तवढयात

दादा हजर हायच एक वळ दतय परत असा

हणायचा नाय अस छ मतर कन खाक

पटीकड हात यायच आहाला हायस वाटायच

याच त लटोिनक ऑपरशनच आज हस यत

हणन माया िपढीतील मलाया तडन

कधीच िशवी वा अपशद आला नाही गावकर

दादाचा धाक प-या गावाला होता तो हा असा

आज गाव बदलल गावातील

आरोयाची धरा वाहयासाठी ाथिमक आरोय

क ासोबत अनक िलिनक िडपसरी आया

एस-र मिशन कपटराईड काडओ ाम आदी

एक ना अनक सिवधा गावीच उपलध झाया

पण पशटची हाताची नाडी हाती घऊन याया

आरोयाबरोबरच सामािजक आिण नितक

आरोय सधारणार गावोगावच असय

गावकरदादा काळाया पडाआड गल

याची कमत आपयाला वळोवळी

चकवावी लागत आह खरोखरच अशा

िवभतया दहनभमीवर िचरा आिण पणती

कधीच नसत मा याया िनधनाला चाळीस

व होऊनही यकाला त कालच गयासारख

वाटतात हीच याया समाजकायाची

पोचपावतीhellip

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqjsrsquok Bkdwj

xkodjnknk--- sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

सकलन - मराठी पकार परषद

६ जानवारी १८३२ रोजी आचाय

बाळशाी जाभकर यानी दपण ह

िनयतकािलक स कलमराठीतया पिहया

वपाच मरण हणन महाराात ६

जानवारी हा दवस दपण दन कवा पकार

दन हणन दरवष साजरा कला जातोदपण

थम कािशत झाल या घटनला ६ जानवारी

२०१७ रोजी १८५ वष होत आहत अनकाची

समजत अशी आह क ( गतवष आिण यदाही

काही ठकाणी तशा बातयाही छापन आलया

आहतत वतिथतीला धन नाही) ६

जानवारीला बाळशाची जयती असत

हणन हा दवस पकार दन हणन साजरा

कला जातोत खर नाहीबाळशाीया

िनधनाची न तारीख उपलध आह( १७ म

१८४६ ) मा बाळशाचा जम नमका

कोणया तारखला झाला याच पराव उपलध

नाहीमा फवारीया ितसया आठवडयात

१८१२ मय याचा जम झाला असावा असा

अदाज आहन तारीख उपलध नाही

बाळशाया छायािचाबलही

सम आहसया िविवध वपातली चार

छायािच िस कली जातात यातील मराठी

पकार परषदन १९९८ रोजी िसद कलल

आिण वबाळासाहब ठाकर याया हत

कािशत झालल छायािचच खर छायािच

आहबाळासाहबानी दखील या छायािचाच

काशन करताना हच खर बाळशाी अस

हटल होतकारण बाळशातरचा मय

वयाया अवया ३३ वष झाला होताहणज

त तण होतिवच तज याया चहयावर

िवलसत होतायाम आिण सयनमकारामळ

याची की दखील उम होतीपरषदन

कािशत कलया छायािचात या गोची

काळजी घतली होतीअय जी छायािच

आहत यात बाळशाी खगलल ७०

वषाच त दसतातवतिथती अशी

नहतीह लात घतल पािहज

बाळशाी जाभकर याची सि

मािहती

पण नाव - बाळशाी गगाधरशाी

जाभकर जम तारीख - ( नमक जम ताऱीख

उपलध नसली तरी याचा जम १२ फवारी

१८१२ रोजी झाला अस मानल जातगगाधर

शाी याना दोन मल आिण दोन मली

होयायातील चौथ आपय हणज

बाळशाी जाभकर जमथळ- िनसगरय

पभल ( तादवगड िजसधदग कोकण )

आईच नाव - सगणाबाई जाभकर

िशण -

ाथिमक िशण पोभल गावाची

झालगगाधरशासारया िववान

िपयाया मागदशनाखाली यानी

मराठीसकतच धड घतलसत रामदाससत

तकाराम वामन मोरोपत आदच

का रामायण-महाभारत इितहासातील

महापषाया कथा मराठयाया

इितहासाया बखरी आदचा अयास यानी

बालपणीच कलाआठा वषच यात त पारग

झालयानतर वदपठण सकत

ोभगवगीता याया पाठातराबरोबरच

अमरकोश लघकौमदी पचमहाका इयादी

सकत अययन बाराा वषपयत पण

झालयाची धारणाश जबरदत असयान

याना बाल- बहपती अस सबोधल जात

असायाम आिण सयनमकारामळ याची

शरीर सपदा चागली होती

मबईस आगमन -

ाथिमक िशण झायानतर १८२५

या शवटी बाळशाी इजीच िशण

घयासाठी मबईस आलतथ त बॉब नटीह

कल या सथया शाळत दाखल झाल१८३०

मय सथ डयटी नटीह सटरी हणन त ज

झालवतन होत पास पय१८३२ मय

नटीह सटरी हणन याची िनय

झालीवतन होत १०० पयतथ यानी

अयापनही कल

थ सपदा-

१) नीती कथा २) सार सह ३)

इलड दशाची बखर भाग १व २ ४) बाल

ाकरण ५) भगोल िवा गिणतभाग

६)भगोलिवची मलतव ७) मर याया इजी

ाकरणाचा सप ८)शदिसदीिनबध ९)

समीकरणािवषयी टपण १०) शयलधी

गिणत व मलपरणती गिणत ११)हदथानचा

इितहास १२) इजी मराठी धातकोश १३)

पनववाह करण १४)ानरी या मौिलक

भथाच यानी मराठीत थम िशळासवर

काशन कलवयाया १६ ा वषापासन त ३३

ा वषापयत अनक ाप साभाळन यानी ही

थसपदा िनमाण कली अनक थाच भाषातर

यानी कयान त भाषातरकार हणनही िसद

होत

ओळख -

काड पिडत अशी याकाळात

बाळशाी जाभकर याची ओळख होतीनऊ

दशी िवदशी भाषा अवगत असलया

बाळशाी जाभकर यानी जस मराठीतल पिहल

वप दपण स कल याच पदतीन अनक

अनक पद मराठी माणसाया नावावर थमच

नदिवणयाचा िवमही याया नावावर

आहिशण त समाजसधारक ी

िशणाच अदत हणनही याची ओळख

होतीयाया िवतमळ समकािलन उ

वगात याचा दबदबा आिण मान होता

दपण स झाल

६ जानवारी १८३२ रोजी

बाळशाी जाभकर यानी मराठीतील पिह

दपण ह िनयतकािलक स कलयासाठी याना

रघनाथ हरजी आिण जनादन वासदवजी

याच सहकाय लाभल दपण अगोदर पािक

होत४ म १८३२ पासन हणज चार

मिहयानतर त साािहक वपात िसद

होऊ लागलसाडआठ वषानतर हणज २६ जन

१८४० साली दपणचा शवटचा अक िसद

झालानतर दपण बद पडलदपणच वगणीदार

तहा ३०० दपण मराठी आिण इजीत िसद

होत अससरकारला आवडो अथवा न आवडो

दपणन अनक सामािजक हाताळलअनक

चळवळना मदत कलीयामळ दपणचा दबदबा

होता लोकिशण आिण ानसार हा दपणचा

खया अथान उश होता

ददशन मािसक स-

दपण बद पडलमा िलखाणाची

उम बाळशाना वथ बस दत

नहतीयामळ यानी १ म १८४०पासन

ददशन नावाच मािसक स कलपिहया

मराठी मािसकाच जनकही बाळशाीच होतह

मािसक पढ चार वष चालल

पिहल अिसटट ोफसर-

एिफटन कलमय नोहब र

१८३४ मय पिहल भारतीय अिसटट ोफसर

हणन याची िनय कली गलीनतर यानी

अटग ोफसर हणनही काम पािहलिपतामह

दादाभाई नौरोजी ह बाळशाी याच िवाथ

होत

पिहल मराठी िशणािधकारी-

मबई इलायातील दिण िवभागाच

पिहल मराठी िशणािधकारी होयाचा मान

बाळशाया नावावर नदिवला गला आह

कायमी हणन िनय-

याकाळात ितित असलया

रॉयल एिशयाटक सोसायटी या मबई

शाखतील भाषातरकार सिमतीच कायमी

हणन याची १८३१ मय िनवड

झालीिजऑाफकल सोसायटीची मबई शाखा

स झाली तहा याच समानिनय सदयव

जाभकराना दल गल

पिहल सावजिनक वाचनालय-

वाचनाची आवड िनमाण हावी

आपया सहकायाया मदतीन यानी बॉब

नटीह लायरी स कलीभारतीय न स

कलल त पिहलच वाचनालय लोकानी आपली

मत िनभडपण माडावीत िवचाराच आदान-

दान हाव यासाठी एखाद ासपीठ असाव

अस याना वाटयातन यानी नटीह इहमट

सोसायटी नावाची सथा िनमाण

कलीबाळशाी याच पिहल अयअसा

यही थमच होत होताकलाबा वधशाळचही

त सचालक होत

जटीस ऑफ द िपस -

िशण सािहय वप सामािजक

कायातील याया योगदानाची दखल घऊन

याची याकाळातील बमानाचा जिटस ऑफ

द िपस या पदावर नमणक कली गलीयामळ

याना हायकोटात ड यरीमयम बसयाचा

अिधकार िमळालाअस त पिहल भारतीय

िनधन-

बाळशाी जाभकराच अयप

वयात हणज अवया वयाया ३३ ा वष

िनधन झाल कोकणात काही कामािनिम गल

असता यानी िवषमवरान पछाडलवळीच

औषधोपचार झाला नाहीतापातच यानी

मबईपयत वास कला१२ म १८४६ रोजी त

मबईत पोहोचलतथ िटश डॉटरानी

यायावर उपचार कल मा १७ म १८४६

रोजी याची ाणयोत मालवलीयाया

समकालीन इजीबगालीगजराथी वपानी

यायावर मयलख िलिहलसिम कोटातही

याना दाजली वािहली गली

अपौल मव-

जीवनाया िविवध ातात यानी

चौफर कामिगरी कलीमराठी पकारताग

िनबध िशण अयापक शाइितहास

सशोधन थलखन सामािजक

काय भाषातर भाषाभ िविवध सथाच

सथापक अशा िविवध नायान लोकिय

असलया बाळशा जाभकराच नाव आधिनक

महारााच जनक हणन इितहा नदिवल गल

आह

९ भाषावर भव-

बाळशाी खया अथान भाषाभ

होतमराठी सकत हदी गजराथी कड

बगालीया दशी भाषाबरोबरच यानी

ीक लटीन इजी फ च या परदशी भाषाही

अवगत होया

शवार द २२ िडसबर २०१७

niZkdkj ckGkkLlaquokh takldquosdj

वनसपदा आिण नसगक

साधनसपी ही जीवसीला लाभलली

दणगी आह जगलसपदा ही मानवी सपी

आह तहा वनी हीच धनी व लाव

घरोघरी हा यास यकान घण गरजच

आह औोगीककरण व दषणामळ आज

मानवी समाजापढ अनक समया उया

रा लागया आहत वतोडीमळ

तापमानात वाढ होत आह यामळ

बापीभवनाच माण वाढत आह परत

पजयवी मा यामाणात होत नाही

हणन जिमनीवर पायाच साठ आिण

भगभातील पाणी पातळी वाढत नाही

वनसवधन व सरण यासाठी भावी

उपाययोजना करयाची काळजी घयात

यावी व आिण वन याच महव सत

तकाराम महाराजानी चारश वषापव

याया ववली आहा सोयर वनचर या

अभगाया मायमातन सािगतल आह

यासाठी यकान एक झाड लावन याया

सवधनाची जबाबदारी वीकारली तर

पयावरणास िनमाण होणार सभा धोक

रोखयात मानवाला यश िमळल आिण

यातनच िचरतन शात िवकासाच व

यात उत शकल यासाठी

महारााया वनिवभागान सकारामक

पावल टाकयाची आवयकता आह

रायाया एकण भौगोिलक

ाया २०३ ट वनिवभागाया

तायात आह यापक ५० ट ावर

जगल आह बीड िजाचा िवचार कला

तर िजात एकण २५५३८ हटर जगल

ा आह एकण भौगोिलक ाचा

िवचार कयास फ २३९ ट एवढ असन

महाराातील जगल ा ापा खपच

कमी आह पयावरणाचा समतोल

राखयासाठी जगला ३३ ट

असण गरजच आह या महवाया वन

सपीया सरणाअभावी महाराातील

वतोड आिण जगलावरील अनािधकत

अितमण यामळ रायात आवषण

तापमान वाढ वातावरणात बदल

पाणीटचाई दकाळ सासारख सकट वाढत

आह कबना वाढल आह याकड वरीत

गाभीयान न पािहयास यया काही वषात

महाराात वाळवट होयास वळ लागणार

नाही महाराात १९७२ नतर दकाळ

जानव लागला आह दकाळ हा िनसग

िनमत नसन मानवाया िनयोजन शय

कितचा परणाम आह दकाळ िनवारण

आिण महारााचा समद शात िवकास

करयासाठी वनलागवडीच वाढिवण

गरजच आह महाराात अनकदा

वलागवडीच कायम राबिवल गल

यावर मोामाणात िनधी खच झाला

परत वन लागवडीच कवा जगल

हणाव तवढ वाढल नाही

गया काही वषापव

महाराातील डगरपावर वलागवडी

झाया याया

सवधन सरणाची

जबाबदारी आपया

रायकयानी

घयाच य कल असत तर आजची

दकाळाची परिथती उवली नसती

परत िवकास आिण समदतची दी

नसयामळ आह या वनाचा भाग कमी

होव लागला आह वाढत औोगीक

आिण याया अितमणामळ अजन कती

वतोड होवन वनाला आपयाला

मकाव लागल ह सागता यणार नाही

ताडोबा ाकप पिमघाट आिण

दशातील इतर वन यात होणारी घट कमी

कन जगलाच वाढिवण आवयक आह

ह ओळखन वारोपण सामािजक वनीकरण

या योजनाची अमलबजावनी कन

महाराातील डगरपा आिण पडीक

वनजमीन ावर मोा माणात

वलागवड हाती घवन ितच रण

करयाची जबाबदारी घयासाठी ापक

माणात वदडी चार मोिहम राबिवण

आवयक आह तरच वनीकरणाच िनसगाच

सवधन आिण रण होईल हीच काळाची

गरज आह

भारतीय सकतीत ाचीन

काळापासन ना गहा डगर वन िविश

व काही ाणी इ दवासाठी राखन

ठवयाची परपरा आह यातली चिलत

असणारी परपरा हणज दवराई- दवासाठी

राखन ठवलल पिव वन िपान िपा ही

वन या-या ठकाणया थािनक लोकानी

तथील असलया ढी परपरा सकती या

गोमळ टकवन ठवली आताया

अदाजानसार सपण भारतात िमळन अशा

छोा-मोा वनाची सया समार ३

लाखापा जात आह दवाया भीतीन अशा

वनामय तोड कली जात नहती तोड

कयास दव कोपल आिण कठोर िशा दईल

या भाबा समजतीपोटी तथील वनसपदा

वषानवष सिथतीत राखली गली िनसग-

अयासकानी दवराईमधील दमळ

वनपती औषधी वनपती याया िवतत

नदी कया परत जोमान वाढणार

शहरीकरण तण िपढीमधील कमी होत

चाललला िवास यामळ अनक दवराया न

होऊ लागया आहत

उनहायात जागोजागी पाणी

िवकत याव लागत असयाची िथती आह

यावन भिवयात पायाच भीषण दभय

असयाच दसत वन जिमनीला घ धन

ठवतात व पयायान पायाच ोत िजवत

राहतात यामळच वन वाचली तर पाणी

वाचल वनाच आयय मानवासारख असाव

मानव व झाला क याची जागा नव तण

मानव घत असतो यानसारच जया

झालया झाडाची जागा नवीन झाडानी

घयाची गरज आह

जगातील जवळपास 100 पा

जात दशामय

जागितक

पयावरण दन

साजरा करयात

यतो यामागील मय उय इतकाच क

जगातील यक माणसामय

पयावरणािवषयी जनजागती करण आिण

सपण राान पयावरणाबाबत पढाकार घण

असा आह जागितक पयावरण दवस

वगवगया पती साजरा करता यऊ शकल

जगातील यक न सहकाय कन

वाढत काबन डायऑसाईडच माण कमी

होऊन ऑसीजनच माण वाढयास नच

मदत होईल हवामान बदलातील फरक

लात घता िशतगहातन िनघणाया लोर-

लरो काबन (CFC) वायच माण कमी

करण आवयक आह पयावरणािवषयक

जनजागती करयासाठी आज सभा समलन

चचासाच आयोजन करण गरजच आह

घनकचयावर शाो पतीन या

कन याची िवहवाट लावण घातक वाय

गळतीला आळा घालयासाठी कडक

उपाययोजना करण कारखायाया

धराातन तसच वाहनामधन होणाया

उसजनाची रासायिनक तपासणी व

यावरील उपाय याच काटकोरपण पालन

करण

सरोवराच सरण व सवधन तसच

सरोवरातील वयजीवाच सरण व िवकास

यावर भर दऊन याच महव जनमानसात

पटवन दयासाठी चचास आयोिजत करण

नाच दषण शहरी साडपायामळ होत

असयान या िवषारी बनत आहत यासाठी

या ठकाणी पाणी शीकरणाची यणा

उभारण आवयक आह पयावरण व

दषणासदभात क व राय शासनान समत

कलया अिधिनयम व िनयमावलीच

काटकोर पालन करण याकारच वगवगळ

उपम राबिवयास आपण खया अथान

पयावरणाया समीया दशन वाटचाल

क यात शका नाही हातानी ज काम क

शकतो त काम इलीक उपकरणािशवाय

कराव शय असयास गरम पायाऐवजी

थड पायाचा वापर करावा लटीक

िपशाऐवजी परत परत वापरता यणाया

कागदी िपशा वापरयात ाात अ

आिण भाजीपाला लटीकमय न ठवता

अयिमिनयम पापात ठवावा पायाचा

गरवापर करण थाबिवला पािहज घरातील

म िहटरचा वापर न करता वटर घालन

इलीक ऊजचा वापर करावा यािशवाय

आणखी एक पाऊल पढ जाऊन पयावरण

सरण व सवधनाच काम करणाया

एखाा वयसवी सथच सभासद होऊन

पयावरण वाचिवयासाठी िविवध मोिहमा

राबवाात

आपला दश सव ात

गतीपथावर असताना आपण

पयावरणाया गतीकड डोळझाक कन

चालणार नाही िनसगावर अयाय होत

आह यामळ सनामी नरिगससारखी

सागरी वादळ भकप ढगफटी महापर

दकाळ रोगराई अशा अनक नसगक

कोपाना आपयाला सामोर जाव लागत

आह ह सव लात घऊन यक न

उपम राबिवयास पयावरणाचा समतोल

राखन आपण खया अथान समीया

दशन वाटचाल क िजात अवध

वतोड वाढली आह खाजगी तसच राखीव

वनात वाथासाठी छया पतीन

वतोड करयात यत काही थािनक

नागरक व वनिवभागाची छपी भाचारी

यामळ दवसदवस वतोड वाढली आह

गया सहा वषात १० हजार ९ एवा

वाची तोड झाली आह अनक वष व

तोडल जात असयान तशी वराजी उभी

करण कठीण बनल आह िझयात

जवळपास ५५ हजार हटर ावर राखीव

वन आह िजाचा बराचसा भाग हा

वनाछादत आह िजातील एकण

भभागाया ५९ ट भाग हा झाडझडपानी

स आह यात खाजगी व राखीव

वनातील ाचा समावश आह

िजात मालक वन असयान खाजगी

वनावर मोठी वतोड होत इधन

फनचरसाठी मोा माणात वाची तोड

होत िजातील एकण भागातील जगलात

मोा माणावर सागाच व आढळतात

डगर उतारावरील रचनमळ िहवायाया

उराधात व उहायात वणवा

लागयाया घटना मोा माणात होत

असतात यामय वनसपीचा हास होतो

यामळ नागरक व तोडण पसत करीत

असयान जगल उजाड होत आहत

दोडामाग सावतवाडी व कडाळ

तालयातील परसरातील वनात

थािनक लोकाकडन मोा माणात तोड

करयात यत आह वनिवभागातील

ाचामळ जगलातील वसपी कमी

होत आह साग या वाला परिजात

मोठी मागणी आह यामळ राखीव

वनातील वसपी तोड कन

परिजात पाठिवली जात आह यावष

एिल त सटबरपयत वतोडीची ६५

करण झाली आहत यात सागाची तबल ५

हजार ९५७ वाची तोड झाली आह

यामळ पयावरणाला धोका िनमाण झाला

आह लोबल वॉमगमय होणारी वाढ हा

सयाया गभीर ापक एक आह तो

यकाया जीवनाशी िनगिडत असन याच

दपरणाम सवानाच भोगाव लागत आहत

वतःया जीवनशलीत काही छोट-छोट

बदल कन लोबल वॉमग कमी करयात

यकजण खारीचा वाटा नच उचल

शकतो

sok

dumldkkr

18

शवार द २२ िडसबर २०१७

vatyh kkMh

ous okpok] ikZojk okpok

टम यवा कोकणात

महाराात हदवी वरायाच

सथापक छपती िशवाजी महाराज तसच

राजष छपती शा महाराजासारख

कयाणकारी राज होऊन गल सयधमाच

सयशोधक महामा जोितबा फल भारतर

डॉ बाबासाहब आबडकर यानी एका

सामािजक महायोयाच काय कल महारा

ही सताची परामी वीराची भमी हणन

सवाना ात आह लोकाना भिपथाार

ससकत बोिधत कल सकारत कल

महारााला सत ानर सत तकाराम सत

गोरोबा कभार सत सावता माळी सत

रोिहदास या सवानी भियोग सािगतला

सामािजक बोधन कल यानी धामक एकता

बधता सिहणता वाढवली उया

महारााला भिपथात ओवल लोकामधील

अधा समळ न करणार शरीर आिण

मनाची जळमट दर करणार निशबापा

वकावर यावर भर दणार कमयोगी सत

गाडग बाबा याची आज २० िडसबरला

पयितथी झाली यािनिमान याया

मवाचा हा आढावा

दव दव करत लोकाच सटणार

नाहीत कमकाड लोकाना अधोगतीकड नत ह

जाणलया गाडगबाबानी िवानवादी

दिकोनाचा सार आिण चार करायला

सवात कली समाजाची गती ही वछततन

होईल िशणातन होईल हरी हरी कन

कोणतही सटणार नाहीत यासाठी

लोकाना यवादी हाव लागल ह यानी

जाणल त फ िवचार माडणार कतनकार

नहत तर य िवचार आचरणात आणन

नतरच यावर भाय करणार होत

खापाातील गलोगली वत खराटा

फरवणार होत वछतया मोिहमचा

उपयोग जातीजातीतील भदभाव न

करयासाठीही यानी कला वछतच महव

यानी िवदभापासन खानदशापयत पिम

महाराापासन मबई कोकणापयत

कतनाया मायमातन पोहोचवल िशण

सावकारी दवस-नवस पशहया यासारख

िवषय घऊन मायबोलीत कतनाार समाज

बोधन कल

अधवर मतपजवर गाडगबाबा

बोच-या शदात मामकपण हला चढवायच

अर तमी पढरील जाता शगावल जाता पण

यो तमचा िततला दव बोलतो काय तमी

जवल पाणी िपल आस तरी इचारतो काय

याही पढ जाऊन त कतनातन हणतात असा

कसा तमचा दव क िनवद खात तर याला

हाडबी नाही मनत ह ऐकन काही लोकाना हस

यायच तर दव मानणा-याना राग यायचा पण

कतनाला बाया मल माणस गद करायच

ायापक मा म दशमख गाडगबाबाबल

िलिहतात गाडगबाबानी फ कपड धऊन

वछ कल नाहीत तर भारतीय समाजाच

मनही वछ कल

या गावात सत गाडगबाबाच कतन

असायच या गावात दवडी दऊन ामथाना

मािहती दली जायची या गावात जाऊन

दवसभर गया वछ कन सयाकाळी

याच गावात कतन करत असत कतनात

टाळ मदग खिजरी असायची एक उदाहरण

सपल क गोपाला गोपाला दवकनदन

गोपाला या धवपदाचा कतनात गाभा

असायचा बाबा ह धवपद हात उच कन

टाया वाजवत तालात हणत तसच कतन

ऐकणा-याना याच तालावर हणायला

सागायच मग दसरा िवषय घऊन पहा

कतनाला सवात होई त ामथाया

समाजातील अधवर टीका कन मवाळ

भाषत कथाकथन कन ोत आपलस करायच

याची भाषा गावाकडची व-हाडी भाषा

यामळ मल तल बावा लक पोरग अस शद

त कतनात वापरत असत यातला मम समजला

क लोक पोट धन धन हसन दाद ायच

असा हा वछतचा पजारी आधिनक समाज

सधारक आज इथ उा ितथ अगावर फाटया

चयाच कपड व पाणी िपयासाठी गाडग

घऊन आज एका गावाला तर उा दस-या

गावाला ना अाची ना जवणाची ना

झोपयाची फकर ज िमळल त खायच जथ

जागा िमळाली तथ झोपायच याना फ एकच

यास होता तो कतनातन लोकजागती

करायची यापायी यानी उया ससाराकड पाठ

फरवली यानी कतनातन समाज बोधनाच

महान काय कल ह काय त आजीवन करीत

रािहल

सत गाडगबाबा यानी लोकिशणाच

काय िवदभातील ऋणमोचन या गावापासन स

कल १९०८मय पणा नदीवरील

घाट सवधमयासाठी जातीसाठी

खला कला १९२५ला मतजापर

यथ गोरण धमशाळा व

िवालय थापन कल १९२७ला

पढरपर यथ चोखामळा धमशाळा

स कली

ग-िशयाची परपरा

याना माय नहती िशय गना

मदरामय बसवन याची पजा

करतो याची याना चीड होती

हणन त हणायच मी कणाचा

ग नाही अन माझा कणी िशय

नाही त सदायाया िवरोधात

होत यानी िशणाच महव

जाणल हणन आठ फवारी

१९५२ रोजी ीगाडगबाबा

िमशन थापन कल याार

यानी महाराभर िशणसथा व

अनाथ अपग याया

पनवसनासाठी यबकर

आळदी पढरपर इयादी ठकाणी

धमशाळा थापन कया

आचाय अ

गाडगबाबाबल आदरान एका

ठकाणी हणतात सहाला

पाहाव वनात हीला पाहाव

रानात तर गाडगबाबाना पाहाव

कतनात १९३१ला वरवड यथ

सत गाडगबाबाया बोधनान

पशहया बद झाली १९५४ मय

ज ज णालय परसरात यानी

धमशाळा बाधली बाबानी डॉ

पजाबराव दशमख याना

िशणसथाार िशणाचा

सार करयासाठी याया

कायात मदत कली

भारतर डॉ बाबासाहबाची सत

गाडगबाबाशी मबईला तसच पढरपरला भट

झाली पढरपरची चोखामळा धमशाळा सत

गाडगबाबानी डॉ बाबासाहब आबडकराना

अपण कली होती या आधिनक िवानवादी

सताचा डॉ आबडकर आदर करीत याना त

गसमान मानीत सत गाडगबाबानी आताया

तथाकिथत बाबा लोकासारखी अफाट सपी

जमवली नाही वतया मलीया नावावरसा

कोणतीही सथा कली नाही डॉ बाबासाहब

आबडकर यानीसा याया वारसासाठी

कोणतीही िशणसथा याया नावावर कली

नाही व सथाया मालमचा अिधकार दला

नाही या कारचा याग असामाय आिण महान

कमयोगीच क शकतात सत गाडगबाबानी

याया कायासाठी कणासमोर मदतीसाठी हात

पसरला नाही यानी कतनातन िवानवादी

लोकजागती लोकबोधनाच काय अखरया

ासापयत कल

सत गाडगबाबानी खरा रोकडा धम

सािगतला या धमाचा दहा कलमी कायम

समाजापढ ठवला भकयाना अ लहान

लकराना अ वती नसणा-याना वती गरीब

िवायाना िशण घर नसणा-याना घराचा

िनवारा आसरा काम नसणा-याना कामधदा

रोजगार अध अपग णाना औषध मया

ायाना अभय गरीब तण-तणच ल

जमवन दण दखी िनराश असणा-याना हमत

दऊन जगयाच बळ दण इयादी याच िवचार

आजही सामािजक यायाया दीन महवाच

आहत

एकदा मबईया भायखळा

माक टमय गाडगबाबाच कतन होत डॉ

बाबासाहब आबडकर आपया सहका-यासोबत

कतनाला गल कतन स होताच ोयापक

एकान याना िवचारल महाराज एक इचा

का यावर गाडगबाबा हणाल इचारा

मायबाप पण मल महाराज मन नका मी आपल

लक हाय बोलिवत धनीच बसलत तमया

पलीकड अस हणन यानी बाबासाहबाकड

बोट दाखवल डॉ आबडकर च जिमनीवर

बसन कतन ऐकत होत

लोकसत कमयोगी वरायमत सत

गाडगबाबानी ामवछता अिभयान स कल

कतनाार अधा समाजातील वाईट

चालीरीती िशणाच महव शतक-याची

सावकाराार होणारी फसवणक िपळवणक

जाितभद जाणन समाजाला यासाठी जागत

कल िवानवादी दिकोन दला यानी

दलया व राबवलया कायमाचा आदश ठवन

महारा सरकारतफ ामवछता मोहीम

सामािजक यायाया योजना चालवया जात

आहत या महान कमयोगी सताला याया

पयाितथीिनिम अिभवादन

sok

dumldkkr

19

शवार द २२ िडसबर २०१७

MumlGicirckr vkfk MumlDkr vatu kkykkjk lar

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

20

टम यवा कोकणात

ाचीन आिण अवािचन

काळापासन दयावदच सरित ठकाण

हणन िवयात असणारी वगला बदर पठ

िशवकालापासन सवण यग अवतरलया

वगयात दशोदशीमधन यणार ापारी

पठत पयटनाच ठकाण हणन आपला बदरी

माल या बदरावर उभा कन काही दवस

यथ िवाती घत पण आज वगला या

इितहासापासन फारच दर पोहोचला आह

ऐितहािसक परपरा लाभलल आिण

वातयलढय़ात चळवळीच एक क

असलल वगल शहर ह परातन काळापासन

ापारी उतारपठ व महवाच बदर हणन

िस अलीकडया काळापयत हणज

जवळपास १९५०पयत या ठकाणी

पोतगीज डच िटश यानी अिधराय

गाजवत िविवध मालाची वतची आयात-

िनयातीचा कोटय़वधी पयाचा ापार

कलाजलवाहतकचा माग थाबला अन

उतारपठ सपली दश-िवदशात नावाजलया

वगल बाजारपठला अवकळा यत गली यथील

उतारपठतील जया इमारती आजही आपया

इितहासाची सा दत उया आहत

ाचीन काळापासन ापारी मख

बदर हणन वगलन मोठ वभव अनभवल

आह ाचीन आिण अवािचन काळाच ह वभव

द लागयाजोग होत अदलशाही बहामनी

आिण मोगल या मलीम राजसत तसच

िशवकालात या सम बदरावर आपलच

वचव असाव अस यक साधीशानी य

कल अरब डच पोतगीज या परदशी ापा-

याची मययगात ापारी मालाची जहाज

वगल बदरात पोहोचायची हा ापार

ामयान ताबडा सम व इराणया

आखातामाग अरब ापा-यामाफ त होत अस

जपान िसलोन जावा समाा या ठकाणान

मालाची आयात करणारी परदशी ापारी

जहाज वगल बदरात यत या काळात वगल

बदर हणज सरित बदर आिण दयावदया

िवातीच ठकाण असच जण

भोजन आिण पायाची वथाच

यथ शाही आिण दमाखदार असायची

गलबतातन यणारा माल बाधयासाठी

वापरयात यणारी चटई गोणपाट याची

िनमतीचच क वगल बदर होत अयत

वत आिण टकाऊ माल यथ िमळायचा

मययगात अरब ापारी मोठय़ा माणात

यत दाभोळ गावाकड जाणा-या रयावरील

िनमसगा ह ठकाण या अरब मलीम ापा-

याच नमाज पढयाच ठकाण होत त ठकाण

आज नमाजगा या नावान सबोधल जात

सोळाा शतकातील डचाची वखार

इजाया लकरी तळ असलल वगला क प

यामळ वगलच महव लात यत मबईया

ॉफड माक टची छोटी ितक ती हणज

वगला यथील ॉफड माक ट ह याकाळया

अखड रािगरी िजाच हणज दिण

कोकणच महवाच ापारी क कॉथर

ॉफड माक ट आिण कलवटर ऑथर यानी

इस१८७६ साली ह ॉफड माक ट बाधल

या ॉफड साहबानी मबई आिण

कराची यथही वगल यथ माक ट कस असाव

यासाठी मॉडल माक ट उभारल आजही ह

माक ट दमाखात उभ आह

कोकण कना-यावर कारवार

रािजयापरनतर वगला ह ितस-या माकाच

मोठ ापारी बदर मानल जाई डचाच

ाबय या बदरावर असताना जपान-पाशया

या दशातगत ापार गोणपाट िमळयाच

मोठ क हणन वगलच आकषण असायच

पािमाय वाशानी या शहराचा उलख

ससकएनी असा कलला आह पव वगल

बदराचा ापार दिण-उर दोही दशाना

चाल सतराा-अठराा शतकात या

बदराच नाव गोामाण िस होत यथ

जपान िसलोन ताबडा सम इराणी

आखातातन जहाज यत

काळाबादादा गोडकर ह यावळच

िस ापारी िवलायती लाख पयाची

दशनी डी लगच वटवणार गहथ होत

मािणक चौक हा अहमदाबाद शहराया

नावाची ितकती आह इजी राजवटीत

टपाल तार ऑफस यथ उभारयात आल

दिण कोकणातच नह तर सपण

महाराातील पिहल तार ऑफ स वगल यथ

झाल

शवार द २२ िडसबर २०१७

osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

ह बदर भला या नावान ओळखल

जायच पढ याला फगला अस

हटल जायच सवात द रता या

ापारपठत होत आज त रत अद

वाटताहत कारण महामागाची सकपनाच

बदललीवाहनाची रचना बदलली

सयाया वगल शहराया मय भागापयत

अयत द पण लाब अशी खाडी पसरली

होती परदशातन यणारी मालवा ापारी

गलबत यथ थाबायची मोठय़ा ापा-याच

िवाती थान यथ शाही इतमामात सजलल

असायच सव सोई यथ हात जोडन

असायया दशोदशीया दयावदच सकड

होम यथ असायचयाच याच सवकरी

दास-दासी याचा सिम मलखच सस होम

हणनही ह बदर तहा िस होत

वगलच ४०० वषापवच ह वभव

आता कथन करताना एखाा

कपनािवलासात रगलया कादबरीसारख

वाटल जगातील सवात द रत असणार

आिण जगाया ापा-याच हाच शाही

िवातीथान समजल जाणार तशी दमदार

सवा परिवणार वगल आिण आजची

वगलची अवथा क ठ ह सवच

आयचकत करणार आह

पोतगीजाया पाठोपाठ दयावद

िनपण असलल डच सोळाा शतकात

हदतानात आल आिण यानी ापारात

पोतगीजाशी पधा स कली यातच

वगलतील बदरमाग आिण उतरपठला वाव

असयाच पान यानी िवजापरया

आदलशहाया परवानगीन वगल यथ इस

१३८ साली तीन हजार िगडर रम खच

कन कला पतीन बाधकाम असलली

तटबदीय डच वखार उभारली आज तथ

ही डच वखार भावथत उभी आह

ितथपयत खाडीचा िवतार मोठा होता

मोठमोठी गलबत यऊन या वखारीपयत

लागत असत या ितर वगल भागात

छोटी छोटी गोदाम होती याची रचनाही

िविश पतीनच हणजच पढन पािहल

असता छोटी पढी पण मागया बाजला

गोदामाची मोठी जागा असायची गोडकर

तडलकर याया अडतपठय़ा िस

यािशवाय अस कयक ापारी होत

यानी वगलया भरभराटीला मोलाचा

हात दला आजही या ापा-याचा वारसा

अणा उफ पढरीनाथ महाल याची ापारी

पढी साीदार आहिशवाजीराव कबल

याची ही पढी अितवात आह खरी परत ती

कवळ लमीपजनापरतीच उघडली जात

सयाया वगलतील रामर मदर त डच

वखारीपयत जाताना या पठया आकारात

उभा असलया इमारती दसतात सया

यथ दकान दसतात

जवळपास ८० त ८२ वष हणजच

सन १६८१-८२ सालापयत डचानी वगल

उतारपठत रान कोटय़वधी पयाचा

ापार कला मा यानतर याना वगल

कायमच सोडाव लागल आिण ही डच

वखार सावतवाडी सथानया तायात गली

ापाराया नावाखाली दाखल झालया

िटशानी या डच वखारीसह वगल-

उतारपठवरही कजा िमळवला यानी

वगलचा काही भाग तायात घऊन राय

कारभारासाठी वगल महाल तयार कला

ापाराया नावाखाली ओसरीला आलया

िटशानी काही काळातच वगलया

उतारपठवर आपली कमत गाजवायला

सवात कली घाटमायावन कापस धाय

व अय वत तथील ापारी बलगाडीन

घऊन वगयापयत यत आिण या वत

वगलतन जलवाहतकन हणजच िशडाया

मोठय़ा गलबतामधन मबई गजरात व अय

ठकाणी तसच परदशातही मालाची िनयात

होत अस

वगयात तहा अडत दकान खप

होती िटशानी यथील विवयता

िनसगरय परसर आिण ापारम जागा

पान ापारालाच आणखीनच गती

आणली या वगयाया ॉफड माक टमय

वत भाजी माक ट वत मासळी माक ट

अशी वथा आह बलगाडय़ा रयावन

जाताना माती उड नय हणन सकाळ-

सयाकाळ रयावर पाणी मारल जात अस

सपण बाजारपठत असलली गटार व

ओढय़ामधील घाण कचरा याचा नसगक

पतीन िनचरा करयाची रचना होती

तसच िपयाया पायासाठी ठरावीक

अतरावर हौदही उभारलल

होतगतवभवाया शोधात असणारी वगला

पठ सया अनक समयामधन जात आह

इितहासाया जोरावर आिण पयटनाया

मायमातन पहा एकदा ही बाजारपठ भरारी

घईल अस यथील ापारी सागतात

गाडीअा मािणक चौक व मबई

बाजार

वगल गाडीअा हणन भाग आह

या ठकाणी पव माल घऊन यणा-या

बलगाडय़ाचा तळ होता हणन याला

गाडीअा अस नाव चिलत झाल तसच

एका भागात िहर-मािणक तसच कपडय़ाचा

मोठा ापार चालायचा यामळ या

भागाला मािणक चौक हणायच तर

सयाया शहराया मिशदीपासन डच

वखारीपयत अडयाया मोठय़ा पढी होया

याठकाणी मालाची आयात-िनयात

चालायची हणन या भागाला मबई बाजार

अस हटल जायच

खारट रत

िशरोडा ह नाव ऐकताच पिहली

आठवण होत ती गावातील िमठाची िमठाच

उपादन व िव हा मोठा वसाय िमठाचा

सयाहही याच गावात झाला खळखळ

घगचा आवाज करीत आिण लाल मातीत

मीठ उडवत गावाकड जाणा-या बलगाडय़ाची

राग ह यथील वगळपण होतजण काही पाढ-

या श फटकासारया दसणा-या

िटशानाही मोिहनी घातली होती

िमठागरावर िटशानी कजा कन खास

चौया उया कया होया खारट रत

तहाला माहीत आहत का काही वषापव

िशरोडाकड जाणार सार रत खारटच

असायच कारण कोकणपय़ात सवािधक

िमठाच उपादन होत होत मीठ भरलया

खटारा गाडय़ाची सारखी जा-य असयान

रताया दतफा िमठाच सडच पडलल

असायच हगाम स झायापासन खारट

झालया रयाचा खारटपणा अजनही टकन

आह

सावतवाडी सथानया काळात

आजगावया िशराकडील ही एक वाडी नतर

या नावाचा अपश होत िशरवाडीच

िशरवडिशरोड ह एक नाव चिलत झाल

िमठाच उपादन व िव यासाठीच िशरोडा

ह गाव पवपासन आजपयत ओळखल जात

या गावाया पिमकडील भागात रडीकड

जाणा-या मागावर यावळी समार १००

एकरामय िमठाच २८ आगर होत यामळ

िमठाच उपादनही मोठय़ा माणात काढल

जाई समार १९ा शतकाया उराधात

यावळी याठकाणी काही ापा-यानी छोटी

पठ वसवली याच काळात हा भाग खाजण

जमीनच असयान िमठागर तयार कयाच

सािगतल जात

एक दोन हणता हणता मोठय़ा

माणात िमठाच आगर याठकाणी तयार

झाल यथील मीठ बलगाडय़ामधन

बळगावमय िवसाठी पाठवल जायच

दवसाकाठी जवळपास ६० त ७० बलगाडय़ा

मीठ घऊन रवाना होत िटश अिधका-यानी

ह िमठागर सथािनकाकडन खडाया

बोलवर आपया तायात घतल आिण या

िमठागरावर सा गाजवयास सवात कली

िमठाचा कारभार पाहयासाठी यावळच

कटम खात तनात कल (सयाच सॉट

ऑफस) याचमाण मीठ गावक-यानी

चोन नऊ नय हणन चौया उया कया

होया एक पायलीयावर कोणयाही

गावक-यान साठा क नय असा कायदा होता

जर कणाकड यापा जात मीठ सापडल तर

त मीठ चोरीच समजल जायच या चौयावर

पहारा दयासाठी िशपाई नमल होत

जवळपास २०० न अिधक िशपाई यावळी

तनात असायच या छोटय़ा बाजारपठत या

िशपायामळ मोठी गद असायची

याितर

आरदा ह यावळी

मीठ बदर होततथन व

सया रडीच ज जन

पोट आह तथ मबईन

गलबतान तादळ तल

व कापड यायच

करीवाडीतील आजो

घाटवळ याची यावळी

मोठी गलबत होती

िटश कारकदत

िमठाला बदोबत होता

खरा परत यापवही िशरोडय़ाची िमठागर

चचला होतीच चाचिगरीत कोकण कना-

यावन िमठाची चोरी करयाया घटना

होत यात िशरोडय़ाचा भाग सवदनशील

मानला जाई दिण कोकणातील फटक

िमठाची अनक ओझी यथन घऊन गयाबाबत

अनक यरोिपयन वाशाया नदी

सापडतात

िशरोडा गावाच ामदवत ीदवी

माऊली मदराशजारी जी सयाची

ामपचायतीची इमारत आह तथन

नायापयत पिहली छोटी बाजारपठ होती

या भागातील नाभी अजनही याची सा

दतात या भागाला यावळी कापना गली

हणन ओळखली जायची (कापाना हणज

कासकर पागम व नाटकर या दकानदाराया

आडनावातील आार याची घर व दकान

याठकाणी होती) नारळ कडधायतल व

कापड याचा ापार चाल बाजारपठत

यायाितर गनाथ आरोलकर खटखट

नाटकर भ राजा गवड नाना सावकार

पडवळ यायाही पढय़ा होया या

पढय़ामधन नारळ कापड याचा ापार

चाल कालातरान पढय़ामाण दकान वाढ

लागली ी दवी माऊली दवथानन काहना

वतावर दकान बाधयासाठी जमीन दली

होती नारळ उकड तादळ सपारी सक

मासळी या वत घाटमायावर िवसाठी

पाठवयाचा ापार चाल झाला

अद लाल मातीचा रता

असयान काद बटाट घऊन जाणा-या

बलगाडय़ा सया जथ माती मदर आह

याया शजारी थाबायया वातयानतर

माऊली मदरापासन नायापयत

बाजारपठया भागाला हदथान व

रयाया पलीकडया भागाला पाकतान

असही गमतीन हटल जायच याठकाणी

बाजार बद असा कधी नसायचा बदलया

काळानसार िशरोडा बाजारपठही बहरत

गली सॉट ऑफसपासन त थट एसटी टड

आवारापयत तर दस-या बाजन

हायकलपयत ही बाजारपठ िवतारली आह

सया बाजारपठत लहान-मोठी दकान

हॉटल िगरण सलन अशी समार २०० दकान

असन मछी माक ट व भाजी माक ट वत

आहत इितहासाया या भमीत आता

पयटनाया ययातन िशरोडय़ाची बाजारपठ

समीकड वळली आह

sok

dumldkkr

21

शवार द २२ िडसबर २०१७osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

sok

dumldkkr

22

शवार द २२ िडसबर २०१७

ातािवक

पव पािमायाना परातन

भारतीय सकतीबलची मािहती फ

िशकदराया काळापासनचीच होती हणज

इसपव ३२५ पासनची भारतीय वद-पराण

इयादमध दलया मािहतीवर याचा

िवास नहता पण ही परिथती २० ा

शतकाया सवातीला सधमधील मोहन-

जो-दारो व पिम पजाबातया हडपा यथील

सध-सकतीचा शोध लागयामळ बदलली

पढ फाळणीमळ ही दोही थान पाकतानात

गली वातयाीनतर भारताया

आक ओलॉिजकल सह िडपाटमटन नवीन

उखनन कन या सकतीया नवना जागा

शोधन काढया वगवगया यिनहसा व

कॉलज याच आक ओलॉजी (परातव) िवभाग

गोातील नशनल इिटट ऑफ

ओशनोाफ नशनल रमोट ससग एजसी

वगरनीही मोलाची भर घातली आह

कालीबगन धोलावीरा दायमाबाद लोथल

अशी अनक परातन थळ उखनन कन

शोधली गली ल सरवती नदीया पााचा

शोध लावला गला ारकला समाया

पायाखाली शोध घऊन परातन सकतीच

अवशष शोधल गल

लोथल

लोथल ह अशा परातन थळापक

एक महवाच ठकाण आह लोथलचा काळ

आह इसपव २४०० त इसप १९०० असा

लोथल ह आजया गजरातमधील अहमदाबाद

िजयामध धोलका तालयात आह

त खभातया आखातापासन जवळ

आह भारतात आिण जगात आज अनक

मोठमोठी बदर आहत

पण लोथल यथ जगातील सवात जना

डॉक (गोदी) आह आिण तो आजपासन ४४००

वषापवचा आह

बाप र

लोथल ह या सकतीला हली सध-सकती

कवा हरपन (हडपीय) सकती हणतात

या सकतीचा भाग आह खर हणज या

सकतीला सध-सकती हणयापा

सरवती-सकती कवा सरवती-सध

सकती हणणच अिधक योय ठरल सरवती

ही नदी काही सहकापवच ल झालली आह

हणजच आटलली आह ऋवदात या नदीच

वणन आह िहला नद कवा महानद हणत

इतक ितच पा िवतत होत ितचा उगम होत

अस िहमालयीन भागात िशवािलक

पवतराशमध आिण ती समाला िमळत अस

गजरातमधील खभातया आखातात सरवती

नदी ही नसती एक आयाियका नाही ितच

पवच पा नशनल रमोट ससग एजसीन

एरयल फोटोाफया ताया सहायान

शोधन काढलल आह व यात

आक ऑलॉिजट (परातविवद) ी हरभाऊ

वाकणकर याया चमन या ल पााया

मागावन वास कन आपली िनरीण

नदवलली आहत

सरवती नदीया आिण सध

नदीया तीरावर व आजबाजला तकालीन

सकतीया लोकाया वसाहती होया या

सकतीचा ापार आकशी व

मसापोटिमयाश याला आपण आज मय-पव

आिशया हणतो या भभागाशी होता

तकालीन मसापोटिमयन लोक सध-सरवती

सकतीला मलहा हणत असत सध

सकतीया थळामधील उखननात काही

ठकाणी रोमन नाणीही सापडलली आहत

यावन ह िस होत क या लोकाच रोमशी

कवा अनोतोिलयामधील (आजया टकमधील

एक भाग ) रोमन साायाशी ापारी सबध

होत अथात रोमची सकती यामानान कमी-

जनी आह याअथ रोमन-हरपन सबध ही

नतरया काळातली ( बधा लट-हरपन

पीरयड मधील) गो आह

साहिजकच परदशीय व दशातगत

ापारासाठी सध-सरवती सकतीला

बदराची आवकता होती व ती बदर या

लोकानी िवकिसतही कली सरवती नदीचा या

सकतीया वसाहतशी सबध असयामळ

खभातया आखाताजवळ एखाद बदर असणार

ह उघडच आह आिण त बदर होत लोथल

लोथल या नावाचा अथ थोडा शोध

लोथल या नावाचा अथ काय

अथात अित परातन काळी जहा लोथल ह एक

फळफळलल बदर होत या काळी याच नाव

अय काहीतरी असल पािहज पण अजनही

सध-सकतीची भाषा उलगडलली नाही

यामळ लोथलच जन मळ नाव कळण शय

नाही तहा लोथल ह नामकरण नतरया

काळात झालल आह ह िनित साधारणपण

लोथल नावाची उपपी अशा कार दली जात

ndash थल शदाचा अथ आह थळ अस सागतात

क गजरातीमध लोथलचा अथ आह

लोथ+थल हणज ताच थळ मताची

टकडी सधीमध मोहन-जो-दारो या शदाचा

मताची टकडी असाच अथ आह पहा थािनक

भाषतील शदावन कती अथबोध होतो त

हा अथ आधीच समजन घतला असता तर

कदािचत मोहन-जो-दारो लोथल वगर थळ

खप आधीच उजडात आली असती

परत माया मत लोथल या शदाचा

मताची टकडी हा अथ बयाच नतरया काळात

(हणज कदािचत आजपासन हजार-दीड हजार

वषापव ) तयार झालला असावा मला वाटत

क लोथल या नावाचा मळ अथ समजन

यायला आपयाला सकत भाषचा आधार

यावा लागल सकत भाषा वदक

काळापासन कबना याही पवपासन चालत

आलली भाषा आह सकतमय एक धात

(यापद) आह लख कवा लख (लोथलचा

काळ हा वयाकरणी पिणनीयाही फार आधीचा

काळ आह या काळात हणज वदक-

सकतमध कवा ाग-वदक सकतमध धात

कस चालत कवा याची काय धातसािधत

होत या गोी आजया सकतपा िभ

होया हणन आपण मयत मळ धातकड पा

या) या धातचा अथ हीएस आपट याची

सकत-इिलश िडशनरी दत तो असा To

Go To Move अथात िनघन जाण

थलातरत होण साधारणपण इसपव

१९०० या समारास तकालीन लोकाना

लोथल यथील वसाहतीचा याग कन

थलातरत हाव लागल इतर जाव लागल

लोथलला सोडन िनघन जाण ह नसगक

आपशी सबिधत होत आधीया काळात

परानी नकसान कल नतरया काळात नदीच

पाणी कमी झाल व नतर नदीया पाान

आपला मागच बदलला यामळ यानतर या

ओसाड पडलया शहराला इतर लोक लखथल

लखथल (अथवा लयथल लयथल

कवा लिखतथल लिखतथल) हणज The place from where the inhabitants have

moved away ( अथात या थळाला तथील

रिहवाशी सोडन िनघन गलल आहत अशी

वसाहत ) अशा काहशा नावान ओळख लागल

असाव

नतरया काळात हणज आजपासन

दोन-अडीच हजार वषापव पाली अधमागधी

शौरसनी महाराी पशाची अशा ाकत भाषा

पढ आया व यायापासन बदल होत होत

गया १००० वषामध सयाया आधिनक

भाषा िनमाण झाया सकत शदाच सोप प

बनिवयाची या पाकत भाषाची वी होती

याची काही उदाहरण पा या सकतमध

याना ाकत भाषा अस हणतात या

भाषामधच वतच नाव पाउअ पाउद

पाअड पाअड यामाण अपशामक आह

गौतम बाया मयम माग याला पालीमध

मिझम मग अस हणतात प च प मात

च मात महाराच महर धम च धम अशी

अनक उदाहरण दता यतील अगदी आजही

गजरातीमध उरायण ला उतराण व

बडोाजवळील कायावरोहण या थळाला

खारवण अस अपशामक शद सरास वापरल

जातात

वरील उदाहरणावन ह लात आल

असल क लोथलया जया थलनामाच

आजया २०००-२५०० वषापव ाकतात

अपशामक प झाल असणार थानीय

ाकतात ह नाव कदािचत लउथल लथल

लथल अस काहीस झाल असाव (या

भागातील भाषवर शौरसनी व पशाची याचा

परणाम झालला असणार कवा तथ कदािचत

पशाचीच बोलली जात असल परत पशाचीच

जवळजवळ काहच वाय उपलध

नसयामळ ह बदल आपयाला तकानच

कपाव लागतात) आिण याही काळाया

नतर काही शतकानी हणज आजया हजार-

दीड हजार वषापव त नाव लोथल अस बनल

असाव आता या सदभात आपण गजरातीतील

अथाकड फरनजर टाक या वर दललच आह

क लोथलचा जो सवमाय गजरातीतील अथ

मानला जातो तो असा आह ताच थळ

मताची टकडी या अथाचा सबध मताशी-

ताशी आह हणजच मरणाशी सबध आह

AElig

yksFky MkWd vkfk CcedillAumlqampljLorh sok

dumldkkr

23

जर इिलश-गजराती िडशनरी पािहली

तर आपयाला दसन यत क die

away याचा अथ असा दलला आह ओछ

थता थता ल थय हणजच कमी होत होत

ल झाल यावनही लोथलचा अथ प

होतो क अस थळ जथील रिहवासी कमी

होत होत ल झाल ितथ उरलच नाहीत

(हणज अय िनघन गल िवखरल)

लोथलची वसाहत

आपण लोथल या नावाबल पािहल

आता लोथल या वसाहतीबल जाणन घऊ या

लोथल ह थळ आखातापासन थोडस आत

आह नदीया तकालीन पााया त जवळ

आह याकाळी साबरमती (क सरवती)

नदी ितथन वहात होती अस हणतात आज

तथ लागन नदी तर नाहच पण जलिवहीन

शक दश आह लोथलच िवभाग अस आहत

जहाजासाठी डॉक (गोदी) गोदाम वतीसाठी

३ त ६-६ फट उच चबतर यावर वसाहत व

बाजार नदीया परामळ वतीला नकसान

पोच नय हणन चबतर बाधलल होत

वतीची अगदी विथत चौकोनी आखणी

कलली होती सरळ रषत रत होत घरातील

माडणी विथत अस िपयाया

पायासाठी िविहरी होया साडपाणी वान

नयासाठी नाल (नज) होत नायामध

कचरा साठ नय हणन सोय कलली अस वा

आजया िवान यगातील इसवी

सनाया २१ ा शतकातील िवकिळत

अविथत वाढलली शहर वाकाितका

पसरलया झोपडपा दाटीवाटीन िचकटन

उया झोपा उघडी गटार जिमनीवन

वाहणार साडपाणी या सव पाभमीवर

सरवती-सध-सकतीतील विथत

आखलली व वछ ठवली जाणारी शहर व

यातील घर ापारासाठी डॉक व गोदाम ह

सव पािहल क या परातनकालीन लोकाच

कौतक करावस वाटत आिण आजया आपया

तथाकिथत सधारलया आधिनक समाजाची

कव करावीशी वाटत

लोथलची गोदी (डॉक) व तकालीन

तान

लोथलला भट दणाया लोकाना खास

कन ह सागयात यत क हा लोथलचा डॉक

(गोदी) सयाया िवशाखापम यथील

हदथान िशपयाड या डॉक एवढा आह

असा डॉक ४४०० वषापव बाधला जाण ही

आयकारकच गो आह हणन आपण थोडस

या डॉकबल जाणन घऊ या हा डॉक नदीया

पााला मानविनमत नायानी (कनॉलसन)

जोडलला होता एक कनॉल पाणी आत

घयासाठी (इनलट) व दसरा पाणी बाहर

सोडयासाठी (आऊटलट) नदीया पााशी

हा डॉक थट (डायरट) जोडलला न ठवयाचा

फायदा असा होता क नदीतील गाळापासन

याच रण होत अस डॉकचा आकार

िपझॉइडल होता (हणजच चौकोनी याची

एक बाज दसरीपा मोठी होती) यामळ

जहाजाना आतमध यण अिधक सोप होत

असाव डॉकची उर-दिण लाबी होती

साधारणपण ७१५ फट तर पव-पिम लाबी

होती साधारणपण १२१ फट भरतीया वळी

जहाज थट या डॉकमध वश क शकत असत

डॉकला एक लाकडी

ार होत ज वर-

खाली करता यत

अस यामळ

ओहोटीया वळीही

डॉकमध पाणी थाबन रा शकत अस याचा अथ

असा क तकालीन लोकाना भरती-ओहोटीच

चागल ान होत या डॉकमध आतया बाजन

भीत भाजलया िवटाचा थर होता

बाधकामाला पपणाही यावा व पाणी बाहर

िझरपनही जाऊ नय अशी ही वथा होती

भाजलया िवटा बनिवयाच ान सध

सकतीया लोकाना होतच घरातही व

नजसाठीही िवटाचा वापर यानी कलला आह

डॉकचा हा आकार बाधकामाची पत पाणी

आत-बाहर यया-जायाची पत पाणी आतच

थाबवन ठवयासाठी वर-खाली करता यणार

दार या सव गोी ४४०० वषापवचा काळ

लात घता कौतकापद आहत तकालीन

सकतीजवळ भरती-ओहोटी इयादी

मरीटाइम गोीच ान तर होतच पण

अिभयािक (इिजिनयरग) तानही होत

ही गो नच महवाची आह

मका

लोथल यथ आता उखननाजवळच

एक अितम वतसहालय आह िजथ

तकालीन वतच दशन माडलल आह यातील

एका वतन माझ खास ल वधन घतल आिण

ती होती एक मका (अगठी) आपयाला

माहीतच आह क रामायणात रामान

हनमानाला सीतला दाखिवयासाठी वतची

मका दली होती असा उलख यतो यावर

काहनी अशी टीका कलली मी वाचलली आह

क परातन भारतीय सकतीला मका

बनवयाया कलच ान उपलध नहत परत

लोथलमधील मकन आपयाला ह प

दाखवन दल आह क वातवात ४०००-

४४०० वषापव ही कला आपयाकड नच

होती वतत ही परातन सध-सरवती

सकतीच अितशय गत अशी सकती होती

समारोप व

िशकयासारखा

धडा

मबई ३५०-

४०० वषान

अिधक जनी नाही एक मोठ बदर हणन तर

मबई यानही अवाचीन आह या सदभात

पािहल तर इस पव २४०० त १९०० या

कालावधीत लोथल फळफळल होत या गोीच

महव अिधक जाणवत ४०००-४४०० हजार

वषापव हणजच आपया २००-२२५

िपापव ( हो २०० न अिधक िपापव

) भारतात एक गत सकती होती एवढच नह

तर जगातील सवात जना डॉक भारताया

पिम कनायावरच लोथल यथ होता ही

अिभमानाची गो आह

लोथलपासन

आपण काही धडा घऊ शकतो काय

होय नच अथातच आपया

शहराचा ल-आऊट िनयोजन या गोीचा आपण

अिधक िवचार करायला हवा हा तर

िशकयासारखा महवाचा मा आहच पण

यानही अिधक महवाची गो हणज या

काळातही वड- लास डॉक बाधयाइतक

गत असलल व ५०० वष वसलल लोथल ओस

का पडल याचाही आपण अयास करायला

हवा पराचा िवचार कनच वती ६ फट

उचीया चबतयावर वसवली गलली होती या

सकतीचा भरती-ओहोटीचा अयास होता

ितला पर कती उचीपयत जातो ह नच

माहीत असल पािहज व या िहशबानच या

लोकानी चबतर बाधल असल पािहजत तरीही

परानी नकसान झाल याचाच अथ असा क पर

याया अयासापा व आधीया अनभवापा

अिधक उच-उच उठ लागल असणार याच एक

महवाच कारण असणार पयावरणीय

बदलामळ झालल परणाम अथातच अशा

कारया परणामाची सध-सकतीतील

लोकाना कपना नसणार त बदल यायासाठी

अकिपत होत पयावरणीय बदलाचा दसरा

मोठा परणाम नावर झाला सरवती नदी

ल झाली इतर नावरही सकट आल काही

आटया काहनी पा बदलली यामळ

लोथलच काय सगळी सध-सरवती सकतीच

न झाली कवा सपणपण िवखरली गली ती

इतक क जर िविवध उखनन झाली नसती

तर अशी एखादी गत सकती भारतात

परातन काळी होती हही कदािचत आपयाला

ठाऊक झाल नसत

आज आपयाला पयावरणाच

परणाम-दपरणाम माहीत आहत लिशयर

(िहमना) लहान-लहान होत चालल आहत

गगा नदीही काही शतकानी आट शकल (पव

सरवती ल झाली तशी)

पयावरणत िवानाधारत-

भाकत करत आहत क काह दशकानी कवा

एखाा शतकात समाची पातळी बरीच

वाढल आिण यामळ समकाठावरील

मबईसारखी जगातील अनक शहर धोयात यऊ

शकतात बड शकतात जगातया अनक

सकतमय ाचीन काळातील पराया कथा

आहत जशी नोहा(नोआ)ची कथा

भारतातही आपयाला मन आिण महापराची

गो चागली परचयाची आह ीकणाया

काळात ारका नगरी पायात बडाली हा

महाभारतातील उलखही आपयाला माहीत

आह समाची पातळी पव वाढली तशीच ती

भिवयातही वाढणार आह पव शहर व भभाग

पायाखाली बडाल तसच भिवयातही होणार

आह आिण याची कपना आता आपयाला

आधिनक तानामळ आधीच आलली आह

मग आपण सावधान असायला नको का जया

सकतकडन व लोथलसारया वसाहतकडन

धडा घऊन आपण पयावरणािवषयी अिधक

सजग असायला हव नाहीतर एक दवस

आपलीही लोथलसारखीच िथती होईल तहा

सावधान

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqOgravekrdquok l- ukbZd]eqacbZ

laLd`rhph olkgr

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

टम यवा कोकणात

गतीची अनक मायम आहत मा

याचा शोध घतला पािहज याना यशवी

हायच आह याया मनात िज आह याना

जगात कोणताही उोग-वसाय परका

नाही आधिनक काळात िवकिसत झालला

असाच एक वसाय व या वसायावर

आधारत करअर हणज मयशती शिणक

पातळी कमी असली तरीही ह करअर तही

क शकता

माणस याया उातीपासन

वतच जीवन सलभ करयासाठी धडपडत

आलला आह शती ह तर सवातीपासन

याया जगयाच मायम आह शतीची

सवात िनसगातन िमळणा-या कदमळ आिण

फळावर जगयापा आपण वतच अधाय

िनमाण का क नय या िवचारातन झाली

असावी यािशवाय माणस समातील आिण

गोडय़ा पायातील माशावर उपजीिवका क

लागला आिण त याच आवडत खा बनल

यानतर आपणच माशाची पदास का क नय

हा िवचार तयार झाला आिण यातनच सवात

झाली एका अयत सदर व फायदशीर

वसायाची मयशतीची

मयशती हणज किमरया

नसiacuteगक वातावरणात कली गलली माशाची

पदास मयशतीची सकपना माशाच

पनीवन कस होत याचा अयास कन

यासदश िथती िनमाण कन दयातन झाली

आह उम मयशतीची अयास हा कणा

आह मयशती क पाहणा-यान अगोदर

उम माशाची पदास कशी करता यईल याकड

ल दण गरजच आह

मयशती हा वसाय का

मास हा अनकाया जवणातील

आवडीचा पदाथ नह काही जणाया

जवणातील जीव क ाण मास चव घऊन

खाणार यासाठी िविवध जागा उलथन

पालथन टाकणार खवय कमी नाहीत समात

माशाची पदास चड माणात होत मा

खायाजोया माशाची सया कमी होत

असयाच कोळी लोक आजकाल बोलत आहत

जगभरातील अतोनात मासमारीमळ आिण

समातील वाढया दषणामळ माशाया

सयत घट होत आह या तलनत खवय वाढत

आहत यामळ िजभच चोचल परवताना या

वसायाची एक नामी सधी चालन आली आह

मयशती ातील ाथिमक

अयास यासाठी आवयक आह मयशतीच

दोन कार पडतात

गोडय़ा पायातील

िनम खा-या पायातील

गोडय़ा पायातील मयशती

गोडय़ा पायातील मास ह

कनारपी ितर इतर भागात चवीन खाल

जातात िवशषत उर महारा आिण उर

भारतात याना चड मागणी आह याितर

गोातील परदशी पायानाही त आकषित

क शकतात कोकणातील माणसाला कदािचत

म कमी असल मा चवीत बदल हणनही हा

खायासाठी पयाय आह यामळ गोडय़ा

पायातील माशाना भारतातच

उम माक ट आह

िनयातीसाठी हा एक अितशय

उम पयाय आह ह ओघान

आलच

भारतात तीन कारच

मास ामयान घतल जातात

कोलबी

रो

कटला

याितर चौथा कार

लोकिय होत आह आिण यात

ब-याच सधी आहत तो हणज

पण रोहा भागात िमळणारा

िजताडा हा मासा यापक

सवाया वाढीसाठी लागणारी

यणा आिण कालावधी

जवळजवळ सारखाच आह

तसच सव मास एक एकाच

तयात घत ययासारख आहत

(पण हा सला नाही यासाठी िशण गरजच

आह)

आपण कोलबी उपादनाची साधारण

मािहती घऊ

गोडय़ा पायातील कोलबीला जबो

ॉस हणतात कारण ही आकारान मोठी

असत हणनच हॉटलामय िहला अिधक

मागणी आह एक कोलबी ६०० मपयत

वजनदार होऊ शकत काटक आह आिण रोगाला

सहजी बळी पडत नाही तलाव धरण यात

वाढवता यत अितर पाणी शती आिण इतर

कारणान ारपड आिण नापीक झालया

जिमनीत तळ खोदन ह उपादन काढता यत

उपादनाची पत

कोलबीया उपादनाचा कालावधी

साधारणत ८ मिहन असतो यात थोडी

अिनयिमतता असत सवात महवाच आह त

हणज उम तीच बीज कोलबीच बीज चागल

असल तरच उपादन िनरोगी आिण सदढ असल

बीज िविश वातावरणात आिण िविश

ठकाणी तयार कल जात रािगरी यथील

सागरी जीव शाीय सशोधन क ात ही िबज

िवकत िमळतात

तलाव आिण पाणी

तलाव साधारणत वीस गठपासन पढ

कतीही जागत करता यतो यापा मोठा करता

यईल मा मग उपादनाचा खच खप जात

होतो तलावाला एका जागी उतार असावा

पाणी बदलयास आिण उपादन बाहर

काढयास मदत होत तलावाया तळाशी

िचकण मातीचा लप लावावा पाणी हा अितशय

महवाचा घटक यातील ाराच माण पान

शाीय परीनतरच जागची िनवड करावी

तलावाची रचना माती साम पाणी ार अशा

तािक गोसाठी कषी िवापीठातील आिण

रािगरी यथील सागरी जीव सशोधन क ातील

त मदत करतात

क आिण राय शासनाया तळ

बाधकाम आिण िनमाणासाठी अनक कज

वपातील योजना उपलध आहत यात

साधारण २०-२५ अनदानाचा समावश आह

याितर मयशती क मयखा

उभारणी क यासाठीसा अनदानाया योजना

आहत कठयाही सरकारी बकत या योजनाची

मािहती िमळ शकत

खा-या पायातील मयशती

खा-या पायात टायगर ॉस या

समी कोलबीच उपादन घतल जात या

उपादनात पायाया गणधमात ाराच माण

अिधक असाव लागत याितर काही

ठरावीक बाबी वगळता साधारण या वर

उलखलया माणच आह फायदा असा क या

कोलबीला उपादन कालावधी ५ मिहन आह

यामळ वषात दोन उपादन शय होतात

एक हटर जागत साधारण एक लाख

िबज मावतात यामळ िमळणार उपादन

गोडय़ा पायापा दपट असत मा गोडय़ा

पायातील कोलबीया मानान याच वजन कमी

असत समी उपाद िवकास िनयात

ािधकरणकडन यासाठी अनक कारच अनदान

िमळत

शवार द २२ िडसबर २०१७

^eRLumlrh Oolkkpk uok ikZ

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkr

16

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही

पायाखाली झाल (सपदशाला कोड शद) क

गावकरदादा ताकाळ हजर हायच

यायासोबत अखा गाव

पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान हता

पोरान टॉर लहान थॉर

एकच खळा भरान हता

hellipपण आता

आता घरा फटत चलली

माणसाक माणसा तटत चलली

हाळार साकव झाल तरी

घराक घरा लाब झाली

दहा वषापव मालवणला कोकण

मराठी सािहय परषदया कवी समलनात

फडयाच मालवणी कवी दनश कळसकर

(किववय महश कळसकराच बध) मालवणी

ढगाच कावाचन करीत होत आिण यक

चरणावर टाळी घत होत

गया पास वषात गावात झालया

यक िथयतराशी यक ोता तादय

पावला होता आिण यातनच उफत टाळी

िनघत होती मला दखील या किवतन पण

भतकाळात नल

पवच माझ गाव आठव लागल आिण

गावाच ऐय टकवणारी िनपह माणस अशी

सवामय जीवन जगणारी माणस यक

गावागावात होती याचमळ गावची

गावरहाटी व गावाच ऐय टकन होत आज

अशा माणसाच कषान मरण होत आिण

याची महती आठवत

या अनकापक एक होत आमच

गावकरदादा आपल अखड आयय

बजनाया सवसाठी खच घालणार िनकाम

कमयोगी अस अनक गावकरदादा गावोगावी

होत हणनच पावळक पावळी टकान हती

घराक घर लागान होता

आमच गावकरदादा हणज

पचोशीच ामव किभ काळया माडया

जशा पोलादाचा िचरला साग ही काप

बा सी मढकराना गावकरदादाकड बघनच

सचली असावी हा माझा लहानपणीचा म

अजनही तसाच आह कारण याची दहयी

तशीच होती

सहा फट उचीचा दह काळा तजवी

िशसवी रग पाढर श धोतर पगडी अगात

बाराबदी आिण पायात करा-करा वाजणारी

गावठी जती हातात वताची काठी अशा

पहरावात गावकरदादा सारा आसमत

धडाळायच सव पायी वास सव

पचोशीया आरोयाची जबाबदारी खशीन

आपया िशरावर घतलली व लोकानीही

िवासान यायाकड सपद कलली

गावकरदादा ना गावच सरपच ना

लोकल बोडाच सदय तशा गावया मख

मानकयामयही त नहत पण यानी सपण

गावात आिण पचोशीत आपया मानाच पान

वतया अिवरत सवन ा कल होत

सामािजक बािधलक वतच वीकारली

होती तस गावकर घराण आमया गावी मख

ीमत घरायापकच

आमच वडील सागायच याची पव

सात गलबत होती (पव ापार गलबतान

चालायचा ीमतीच

अथात मापन तच) पण ही

ीमती याया वाटयाला

कधी आली नाही याया

जमापवच ह सगळ सपलल होत मा

गावकरदादाना घता कती घशील दो करानी

एवढ वभव रामरान दान कल होत त

माणसकया माच वभव याया एका

कारान गाव दखात बडायचा एवढ ऐय

यानी याया अिवरत मानवी सवन ा कल

होत

गावकरदादा आमया तालयात

सपदशावर वरत इलाज करणार हणन

िस गावात यावळी दवाखान मोजकच

सपदशावरील इजशनही दमळ गावात

ाथिमक आरोय क ययाया फार पवचा

काळ होता तो आजबाजला वाढलल जगल व

जगली माची काम यामळ सपदशाच माण

जात सपदश झायावर मय हा ठरललाच

असायचा पण याकाळी गावकरदादाया पान

दवान मिसहाच पाठवन दला होता याया

हातात तसा दवी गण होता

गावकरदादाकड हरत-हया

जडीबटी होया गावात कोणालाही पायाखाली

झाल (सपदशाला कोड शद) क गावकरदादा

ताकाळ हजर हायच यायासोबत अखा

गाव याना िनमणही लागत नस लाला

जमणार नाहीत एवढी माणस जमा होत याला

सप दश झाला यास िमरी खायला दयाया

ाथिमक उपचारापासन गावकरदादाच उपचार

स होत यानतर औषधोपचार स बाहर सव

जमाव दादाया औषधाला गण द हणन

मनोमन ाथना करीत असायचा

मा चह-यावर त भाव दाखवायच

नाहीत उपचार पधरा-पधरा दवस चालायच

मडप माणसानी भन जायचा पशटला झोप

यऊ नय हणन दवसरा जागता पहारा (झोप

आयावर िवष चढत असा समज असायचा)

दवसा गपात व राी पयाया खळात फड

जागायचा

फटया (दध न घातलला) चहाचीही

कोणाला अपाही नसायची अपा एकच दवा

रामरा दादाया औषधाला गण पड द

गावकरदादाया

अिधपयाखाली सव

औषधोपचार िनयोजनपवक

चालायच शवटी पाणी

घालपयत दादा आपया घरी

जवन या घरी अखड राहायच

अस शकडो पशट यानी

उतरिवल होत आिण हणन

माया छोटया गावाच नाव

यानी व बाप सखटणकरानतर

पच ोशीत नल होत

आमया गावी

यावळी एक नवीन डॉटर

पदवी घऊन आल होत

आयवदाया सशोधनापा

चवर अिधक भर त सागायच

यकवळी दश करताना सपया

िपशवीत िवष असतच अस

नाही पण गावकरदादानी

उतरलया शकडो पशटया

बाबतीत यक वळी रकामी

िपशवी कन साप

चावतो का या ाला

यायापाशी उर

नसायच शवटी

यायावरही गावकरदादाच औषध घयाची

पाळी आली आिण यानी दादाना

अिनीकमारया थानी मानल

खरोखरच दादा दवी धवतरी होत

याया हातात दवी गण होत त आल यानी

पािहल आिण पशट उतरला असच यकवळी

हायच याचा दनम ठरलला सकाळी उठन

सव िवधीनतर रामराया ागणात जाऊन

बाहनच नमकार कारायच जाताना

नमकार यताना नमकार मा कधीही खड

पडला नाही

दवाच अवडबरही नाही नतर या

या ठकोणी याच पशट असतील याया घरी

चालत फरफटका आजा-याया सवत पधरा

पधरा दवस रान कशाचीही अपा न करणार

पशटला गण वाटयाचा आनदही चह-यावर

दाखवायच नाहीत यानी रामर आपया

पशटमय पािहला होता

एकदा हाफकन इिटटय़ट ची

काही माणस आमया गावी आली होती

यानीही दादाना याया उपचार पतीबाबत

बोलत कल पण दादानी याना ठाम सािगतल

एखाा िवकाराया माग तचो अगदी दम

पळवपयत मी लागतय हणान दव गण दता

दादाचा दम पळिवण खास वाचार होता

अगदी कठोर परम वा इजीतील

मक इफोट पा कडक खरच याया कठोर

याना आई-विडलानी ममतन कलया सवला

ईर यश ायचा या सवमळ सव पचोशी

याची झाली गावच तटबखड यायाच

खळयात िमटायच अनक मदर मदानाची

काम यायाच शदान झाली तणाना िशत

लागली याचा शद अखा गाव झलायचा

दादा नहमी सागत अर लगीन चक वलास तरी

हरकत नाय पण कोणाचा मत चकव नको

एका माणसाया शदात अख गाव नादायच

िमशनरी लोकानी भारतात िन

धम पसरिवला असा सवसाधारण आरोप कला

जातो मला वाटत इथली माणस दरी असली

तरी याया पशाला व पावाला ती भलली

नाहीत ती भलली िमशनरी लोकया िवन

आरोय सवला गावकर दादाची जनहीत

आरोयसवा ही िमशनरी वपाची होती

घतल त ह आही अधतन हणयासारखी

आहा शाळतया मलानाही याचा

धाक असायचा पोराया तडन िशवी कवा

अपशद आला व यानी तो जाताना ऐकला क

जवळ बोलवायच पटकन मलाया खाक पटीत

मय हात घातयाचा अिभनय करायच आिण

हणायच तडाक गाळी आजपासन तझो

ऐवज काढन िखशात ठवलय गाळी सटल क

परत दयन जा आवशीक साग अस सागन

आपया कोटाया िखशात काहीतरी ठवयाचा

अिभनय करीत

आही रडत घरी यायचो झालली

हककत आमया आईला सागायचो आई

आजपासन आही तस करणार नाही त

दादाआजोबाकडन ऐवज तायात घ आई खो-

खो हसायची का त आता समजत तवढयात

दादा हजर हायच एक वळ दतय परत असा

हणायचा नाय अस छ मतर कन खाक

पटीकड हात यायच आहाला हायस वाटायच

याच त लटोिनक ऑपरशनच आज हस यत

हणन माया िपढीतील मलाया तडन

कधीच िशवी वा अपशद आला नाही गावकर

दादाचा धाक प-या गावाला होता तो हा असा

आज गाव बदलल गावातील

आरोयाची धरा वाहयासाठी ाथिमक आरोय

क ासोबत अनक िलिनक िडपसरी आया

एस-र मिशन कपटराईड काडओ ाम आदी

एक ना अनक सिवधा गावीच उपलध झाया

पण पशटची हाताची नाडी हाती घऊन याया

आरोयाबरोबरच सामािजक आिण नितक

आरोय सधारणार गावोगावच असय

गावकरदादा काळाया पडाआड गल

याची कमत आपयाला वळोवळी

चकवावी लागत आह खरोखरच अशा

िवभतया दहनभमीवर िचरा आिण पणती

कधीच नसत मा याया िनधनाला चाळीस

व होऊनही यकाला त कालच गयासारख

वाटतात हीच याया समाजकायाची

पोचपावतीhellip

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqjsrsquok Bkdwj

xkodjnknk--- sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

सकलन - मराठी पकार परषद

६ जानवारी १८३२ रोजी आचाय

बाळशाी जाभकर यानी दपण ह

िनयतकािलक स कलमराठीतया पिहया

वपाच मरण हणन महाराात ६

जानवारी हा दवस दपण दन कवा पकार

दन हणन दरवष साजरा कला जातोदपण

थम कािशत झाल या घटनला ६ जानवारी

२०१७ रोजी १८५ वष होत आहत अनकाची

समजत अशी आह क ( गतवष आिण यदाही

काही ठकाणी तशा बातयाही छापन आलया

आहतत वतिथतीला धन नाही) ६

जानवारीला बाळशाची जयती असत

हणन हा दवस पकार दन हणन साजरा

कला जातोत खर नाहीबाळशाीया

िनधनाची न तारीख उपलध आह( १७ म

१८४६ ) मा बाळशाचा जम नमका

कोणया तारखला झाला याच पराव उपलध

नाहीमा फवारीया ितसया आठवडयात

१८१२ मय याचा जम झाला असावा असा

अदाज आहन तारीख उपलध नाही

बाळशाया छायािचाबलही

सम आहसया िविवध वपातली चार

छायािच िस कली जातात यातील मराठी

पकार परषदन १९९८ रोजी िसद कलल

आिण वबाळासाहब ठाकर याया हत

कािशत झालल छायािचच खर छायािच

आहबाळासाहबानी दखील या छायािचाच

काशन करताना हच खर बाळशाी अस

हटल होतकारण बाळशातरचा मय

वयाया अवया ३३ वष झाला होताहणज

त तण होतिवच तज याया चहयावर

िवलसत होतायाम आिण सयनमकारामळ

याची की दखील उम होतीपरषदन

कािशत कलया छायािचात या गोची

काळजी घतली होतीअय जी छायािच

आहत यात बाळशाी खगलल ७०

वषाच त दसतातवतिथती अशी

नहतीह लात घतल पािहज

बाळशाी जाभकर याची सि

मािहती

पण नाव - बाळशाी गगाधरशाी

जाभकर जम तारीख - ( नमक जम ताऱीख

उपलध नसली तरी याचा जम १२ फवारी

१८१२ रोजी झाला अस मानल जातगगाधर

शाी याना दोन मल आिण दोन मली

होयायातील चौथ आपय हणज

बाळशाी जाभकर जमथळ- िनसगरय

पभल ( तादवगड िजसधदग कोकण )

आईच नाव - सगणाबाई जाभकर

िशण -

ाथिमक िशण पोभल गावाची

झालगगाधरशासारया िववान

िपयाया मागदशनाखाली यानी

मराठीसकतच धड घतलसत रामदाससत

तकाराम वामन मोरोपत आदच

का रामायण-महाभारत इितहासातील

महापषाया कथा मराठयाया

इितहासाया बखरी आदचा अयास यानी

बालपणीच कलाआठा वषच यात त पारग

झालयानतर वदपठण सकत

ोभगवगीता याया पाठातराबरोबरच

अमरकोश लघकौमदी पचमहाका इयादी

सकत अययन बाराा वषपयत पण

झालयाची धारणाश जबरदत असयान

याना बाल- बहपती अस सबोधल जात

असायाम आिण सयनमकारामळ याची

शरीर सपदा चागली होती

मबईस आगमन -

ाथिमक िशण झायानतर १८२५

या शवटी बाळशाी इजीच िशण

घयासाठी मबईस आलतथ त बॉब नटीह

कल या सथया शाळत दाखल झाल१८३०

मय सथ डयटी नटीह सटरी हणन त ज

झालवतन होत पास पय१८३२ मय

नटीह सटरी हणन याची िनय

झालीवतन होत १०० पयतथ यानी

अयापनही कल

थ सपदा-

१) नीती कथा २) सार सह ३)

इलड दशाची बखर भाग १व २ ४) बाल

ाकरण ५) भगोल िवा गिणतभाग

६)भगोलिवची मलतव ७) मर याया इजी

ाकरणाचा सप ८)शदिसदीिनबध ९)

समीकरणािवषयी टपण १०) शयलधी

गिणत व मलपरणती गिणत ११)हदथानचा

इितहास १२) इजी मराठी धातकोश १३)

पनववाह करण १४)ानरी या मौिलक

भथाच यानी मराठीत थम िशळासवर

काशन कलवयाया १६ ा वषापासन त ३३

ा वषापयत अनक ाप साभाळन यानी ही

थसपदा िनमाण कली अनक थाच भाषातर

यानी कयान त भाषातरकार हणनही िसद

होत

ओळख -

काड पिडत अशी याकाळात

बाळशाी जाभकर याची ओळख होतीनऊ

दशी िवदशी भाषा अवगत असलया

बाळशाी जाभकर यानी जस मराठीतल पिहल

वप दपण स कल याच पदतीन अनक

अनक पद मराठी माणसाया नावावर थमच

नदिवणयाचा िवमही याया नावावर

आहिशण त समाजसधारक ी

िशणाच अदत हणनही याची ओळख

होतीयाया िवतमळ समकािलन उ

वगात याचा दबदबा आिण मान होता

दपण स झाल

६ जानवारी १८३२ रोजी

बाळशाी जाभकर यानी मराठीतील पिह

दपण ह िनयतकािलक स कलयासाठी याना

रघनाथ हरजी आिण जनादन वासदवजी

याच सहकाय लाभल दपण अगोदर पािक

होत४ म १८३२ पासन हणज चार

मिहयानतर त साािहक वपात िसद

होऊ लागलसाडआठ वषानतर हणज २६ जन

१८४० साली दपणचा शवटचा अक िसद

झालानतर दपण बद पडलदपणच वगणीदार

तहा ३०० दपण मराठी आिण इजीत िसद

होत अससरकारला आवडो अथवा न आवडो

दपणन अनक सामािजक हाताळलअनक

चळवळना मदत कलीयामळ दपणचा दबदबा

होता लोकिशण आिण ानसार हा दपणचा

खया अथान उश होता

ददशन मािसक स-

दपण बद पडलमा िलखाणाची

उम बाळशाना वथ बस दत

नहतीयामळ यानी १ म १८४०पासन

ददशन नावाच मािसक स कलपिहया

मराठी मािसकाच जनकही बाळशाीच होतह

मािसक पढ चार वष चालल

पिहल अिसटट ोफसर-

एिफटन कलमय नोहब र

१८३४ मय पिहल भारतीय अिसटट ोफसर

हणन याची िनय कली गलीनतर यानी

अटग ोफसर हणनही काम पािहलिपतामह

दादाभाई नौरोजी ह बाळशाी याच िवाथ

होत

पिहल मराठी िशणािधकारी-

मबई इलायातील दिण िवभागाच

पिहल मराठी िशणािधकारी होयाचा मान

बाळशाया नावावर नदिवला गला आह

कायमी हणन िनय-

याकाळात ितित असलया

रॉयल एिशयाटक सोसायटी या मबई

शाखतील भाषातरकार सिमतीच कायमी

हणन याची १८३१ मय िनवड

झालीिजऑाफकल सोसायटीची मबई शाखा

स झाली तहा याच समानिनय सदयव

जाभकराना दल गल

पिहल सावजिनक वाचनालय-

वाचनाची आवड िनमाण हावी

आपया सहकायाया मदतीन यानी बॉब

नटीह लायरी स कलीभारतीय न स

कलल त पिहलच वाचनालय लोकानी आपली

मत िनभडपण माडावीत िवचाराच आदान-

दान हाव यासाठी एखाद ासपीठ असाव

अस याना वाटयातन यानी नटीह इहमट

सोसायटी नावाची सथा िनमाण

कलीबाळशाी याच पिहल अयअसा

यही थमच होत होताकलाबा वधशाळचही

त सचालक होत

जटीस ऑफ द िपस -

िशण सािहय वप सामािजक

कायातील याया योगदानाची दखल घऊन

याची याकाळातील बमानाचा जिटस ऑफ

द िपस या पदावर नमणक कली गलीयामळ

याना हायकोटात ड यरीमयम बसयाचा

अिधकार िमळालाअस त पिहल भारतीय

िनधन-

बाळशाी जाभकराच अयप

वयात हणज अवया वयाया ३३ ा वष

िनधन झाल कोकणात काही कामािनिम गल

असता यानी िवषमवरान पछाडलवळीच

औषधोपचार झाला नाहीतापातच यानी

मबईपयत वास कला१२ म १८४६ रोजी त

मबईत पोहोचलतथ िटश डॉटरानी

यायावर उपचार कल मा १७ म १८४६

रोजी याची ाणयोत मालवलीयाया

समकालीन इजीबगालीगजराथी वपानी

यायावर मयलख िलिहलसिम कोटातही

याना दाजली वािहली गली

अपौल मव-

जीवनाया िविवध ातात यानी

चौफर कामिगरी कलीमराठी पकारताग

िनबध िशण अयापक शाइितहास

सशोधन थलखन सामािजक

काय भाषातर भाषाभ िविवध सथाच

सथापक अशा िविवध नायान लोकिय

असलया बाळशा जाभकराच नाव आधिनक

महारााच जनक हणन इितहा नदिवल गल

आह

९ भाषावर भव-

बाळशाी खया अथान भाषाभ

होतमराठी सकत हदी गजराथी कड

बगालीया दशी भाषाबरोबरच यानी

ीक लटीन इजी फ च या परदशी भाषाही

अवगत होया

शवार द २२ िडसबर २०१७

niZkdkj ckGkkLlaquokh takldquosdj

वनसपदा आिण नसगक

साधनसपी ही जीवसीला लाभलली

दणगी आह जगलसपदा ही मानवी सपी

आह तहा वनी हीच धनी व लाव

घरोघरी हा यास यकान घण गरजच

आह औोगीककरण व दषणामळ आज

मानवी समाजापढ अनक समया उया

रा लागया आहत वतोडीमळ

तापमानात वाढ होत आह यामळ

बापीभवनाच माण वाढत आह परत

पजयवी मा यामाणात होत नाही

हणन जिमनीवर पायाच साठ आिण

भगभातील पाणी पातळी वाढत नाही

वनसवधन व सरण यासाठी भावी

उपाययोजना करयाची काळजी घयात

यावी व आिण वन याच महव सत

तकाराम महाराजानी चारश वषापव

याया ववली आहा सोयर वनचर या

अभगाया मायमातन सािगतल आह

यासाठी यकान एक झाड लावन याया

सवधनाची जबाबदारी वीकारली तर

पयावरणास िनमाण होणार सभा धोक

रोखयात मानवाला यश िमळल आिण

यातनच िचरतन शात िवकासाच व

यात उत शकल यासाठी

महारााया वनिवभागान सकारामक

पावल टाकयाची आवयकता आह

रायाया एकण भौगोिलक

ाया २०३ ट वनिवभागाया

तायात आह यापक ५० ट ावर

जगल आह बीड िजाचा िवचार कला

तर िजात एकण २५५३८ हटर जगल

ा आह एकण भौगोिलक ाचा

िवचार कयास फ २३९ ट एवढ असन

महाराातील जगल ा ापा खपच

कमी आह पयावरणाचा समतोल

राखयासाठी जगला ३३ ट

असण गरजच आह या महवाया वन

सपीया सरणाअभावी महाराातील

वतोड आिण जगलावरील अनािधकत

अितमण यामळ रायात आवषण

तापमान वाढ वातावरणात बदल

पाणीटचाई दकाळ सासारख सकट वाढत

आह कबना वाढल आह याकड वरीत

गाभीयान न पािहयास यया काही वषात

महाराात वाळवट होयास वळ लागणार

नाही महाराात १९७२ नतर दकाळ

जानव लागला आह दकाळ हा िनसग

िनमत नसन मानवाया िनयोजन शय

कितचा परणाम आह दकाळ िनवारण

आिण महारााचा समद शात िवकास

करयासाठी वनलागवडीच वाढिवण

गरजच आह महाराात अनकदा

वलागवडीच कायम राबिवल गल

यावर मोामाणात िनधी खच झाला

परत वन लागवडीच कवा जगल

हणाव तवढ वाढल नाही

गया काही वषापव

महाराातील डगरपावर वलागवडी

झाया याया

सवधन सरणाची

जबाबदारी आपया

रायकयानी

घयाच य कल असत तर आजची

दकाळाची परिथती उवली नसती

परत िवकास आिण समदतची दी

नसयामळ आह या वनाचा भाग कमी

होव लागला आह वाढत औोगीक

आिण याया अितमणामळ अजन कती

वतोड होवन वनाला आपयाला

मकाव लागल ह सागता यणार नाही

ताडोबा ाकप पिमघाट आिण

दशातील इतर वन यात होणारी घट कमी

कन जगलाच वाढिवण आवयक आह

ह ओळखन वारोपण सामािजक वनीकरण

या योजनाची अमलबजावनी कन

महाराातील डगरपा आिण पडीक

वनजमीन ावर मोा माणात

वलागवड हाती घवन ितच रण

करयाची जबाबदारी घयासाठी ापक

माणात वदडी चार मोिहम राबिवण

आवयक आह तरच वनीकरणाच िनसगाच

सवधन आिण रण होईल हीच काळाची

गरज आह

भारतीय सकतीत ाचीन

काळापासन ना गहा डगर वन िविश

व काही ाणी इ दवासाठी राखन

ठवयाची परपरा आह यातली चिलत

असणारी परपरा हणज दवराई- दवासाठी

राखन ठवलल पिव वन िपान िपा ही

वन या-या ठकाणया थािनक लोकानी

तथील असलया ढी परपरा सकती या

गोमळ टकवन ठवली आताया

अदाजानसार सपण भारतात िमळन अशा

छोा-मोा वनाची सया समार ३

लाखापा जात आह दवाया भीतीन अशा

वनामय तोड कली जात नहती तोड

कयास दव कोपल आिण कठोर िशा दईल

या भाबा समजतीपोटी तथील वनसपदा

वषानवष सिथतीत राखली गली िनसग-

अयासकानी दवराईमधील दमळ

वनपती औषधी वनपती याया िवतत

नदी कया परत जोमान वाढणार

शहरीकरण तण िपढीमधील कमी होत

चाललला िवास यामळ अनक दवराया न

होऊ लागया आहत

उनहायात जागोजागी पाणी

िवकत याव लागत असयाची िथती आह

यावन भिवयात पायाच भीषण दभय

असयाच दसत वन जिमनीला घ धन

ठवतात व पयायान पायाच ोत िजवत

राहतात यामळच वन वाचली तर पाणी

वाचल वनाच आयय मानवासारख असाव

मानव व झाला क याची जागा नव तण

मानव घत असतो यानसारच जया

झालया झाडाची जागा नवीन झाडानी

घयाची गरज आह

जगातील जवळपास 100 पा

जात दशामय

जागितक

पयावरण दन

साजरा करयात

यतो यामागील मय उय इतकाच क

जगातील यक माणसामय

पयावरणािवषयी जनजागती करण आिण

सपण राान पयावरणाबाबत पढाकार घण

असा आह जागितक पयावरण दवस

वगवगया पती साजरा करता यऊ शकल

जगातील यक न सहकाय कन

वाढत काबन डायऑसाईडच माण कमी

होऊन ऑसीजनच माण वाढयास नच

मदत होईल हवामान बदलातील फरक

लात घता िशतगहातन िनघणाया लोर-

लरो काबन (CFC) वायच माण कमी

करण आवयक आह पयावरणािवषयक

जनजागती करयासाठी आज सभा समलन

चचासाच आयोजन करण गरजच आह

घनकचयावर शाो पतीन या

कन याची िवहवाट लावण घातक वाय

गळतीला आळा घालयासाठी कडक

उपाययोजना करण कारखायाया

धराातन तसच वाहनामधन होणाया

उसजनाची रासायिनक तपासणी व

यावरील उपाय याच काटकोरपण पालन

करण

सरोवराच सरण व सवधन तसच

सरोवरातील वयजीवाच सरण व िवकास

यावर भर दऊन याच महव जनमानसात

पटवन दयासाठी चचास आयोिजत करण

नाच दषण शहरी साडपायामळ होत

असयान या िवषारी बनत आहत यासाठी

या ठकाणी पाणी शीकरणाची यणा

उभारण आवयक आह पयावरण व

दषणासदभात क व राय शासनान समत

कलया अिधिनयम व िनयमावलीच

काटकोर पालन करण याकारच वगवगळ

उपम राबिवयास आपण खया अथान

पयावरणाया समीया दशन वाटचाल

क यात शका नाही हातानी ज काम क

शकतो त काम इलीक उपकरणािशवाय

कराव शय असयास गरम पायाऐवजी

थड पायाचा वापर करावा लटीक

िपशाऐवजी परत परत वापरता यणाया

कागदी िपशा वापरयात ाात अ

आिण भाजीपाला लटीकमय न ठवता

अयिमिनयम पापात ठवावा पायाचा

गरवापर करण थाबिवला पािहज घरातील

म िहटरचा वापर न करता वटर घालन

इलीक ऊजचा वापर करावा यािशवाय

आणखी एक पाऊल पढ जाऊन पयावरण

सरण व सवधनाच काम करणाया

एखाा वयसवी सथच सभासद होऊन

पयावरण वाचिवयासाठी िविवध मोिहमा

राबवाात

आपला दश सव ात

गतीपथावर असताना आपण

पयावरणाया गतीकड डोळझाक कन

चालणार नाही िनसगावर अयाय होत

आह यामळ सनामी नरिगससारखी

सागरी वादळ भकप ढगफटी महापर

दकाळ रोगराई अशा अनक नसगक

कोपाना आपयाला सामोर जाव लागत

आह ह सव लात घऊन यक न

उपम राबिवयास पयावरणाचा समतोल

राखन आपण खया अथान समीया

दशन वाटचाल क िजात अवध

वतोड वाढली आह खाजगी तसच राखीव

वनात वाथासाठी छया पतीन

वतोड करयात यत काही थािनक

नागरक व वनिवभागाची छपी भाचारी

यामळ दवसदवस वतोड वाढली आह

गया सहा वषात १० हजार ९ एवा

वाची तोड झाली आह अनक वष व

तोडल जात असयान तशी वराजी उभी

करण कठीण बनल आह िझयात

जवळपास ५५ हजार हटर ावर राखीव

वन आह िजाचा बराचसा भाग हा

वनाछादत आह िजातील एकण

भभागाया ५९ ट भाग हा झाडझडपानी

स आह यात खाजगी व राखीव

वनातील ाचा समावश आह

िजात मालक वन असयान खाजगी

वनावर मोठी वतोड होत इधन

फनचरसाठी मोा माणात वाची तोड

होत िजातील एकण भागातील जगलात

मोा माणावर सागाच व आढळतात

डगर उतारावरील रचनमळ िहवायाया

उराधात व उहायात वणवा

लागयाया घटना मोा माणात होत

असतात यामय वनसपीचा हास होतो

यामळ नागरक व तोडण पसत करीत

असयान जगल उजाड होत आहत

दोडामाग सावतवाडी व कडाळ

तालयातील परसरातील वनात

थािनक लोकाकडन मोा माणात तोड

करयात यत आह वनिवभागातील

ाचामळ जगलातील वसपी कमी

होत आह साग या वाला परिजात

मोठी मागणी आह यामळ राखीव

वनातील वसपी तोड कन

परिजात पाठिवली जात आह यावष

एिल त सटबरपयत वतोडीची ६५

करण झाली आहत यात सागाची तबल ५

हजार ९५७ वाची तोड झाली आह

यामळ पयावरणाला धोका िनमाण झाला

आह लोबल वॉमगमय होणारी वाढ हा

सयाया गभीर ापक एक आह तो

यकाया जीवनाशी िनगिडत असन याच

दपरणाम सवानाच भोगाव लागत आहत

वतःया जीवनशलीत काही छोट-छोट

बदल कन लोबल वॉमग कमी करयात

यकजण खारीचा वाटा नच उचल

शकतो

sok

dumldkkr

18

शवार द २२ िडसबर २०१७

vatyh kkMh

ous okpok] ikZojk okpok

टम यवा कोकणात

महाराात हदवी वरायाच

सथापक छपती िशवाजी महाराज तसच

राजष छपती शा महाराजासारख

कयाणकारी राज होऊन गल सयधमाच

सयशोधक महामा जोितबा फल भारतर

डॉ बाबासाहब आबडकर यानी एका

सामािजक महायोयाच काय कल महारा

ही सताची परामी वीराची भमी हणन

सवाना ात आह लोकाना भिपथाार

ससकत बोिधत कल सकारत कल

महारााला सत ानर सत तकाराम सत

गोरोबा कभार सत सावता माळी सत

रोिहदास या सवानी भियोग सािगतला

सामािजक बोधन कल यानी धामक एकता

बधता सिहणता वाढवली उया

महारााला भिपथात ओवल लोकामधील

अधा समळ न करणार शरीर आिण

मनाची जळमट दर करणार निशबापा

वकावर यावर भर दणार कमयोगी सत

गाडग बाबा याची आज २० िडसबरला

पयितथी झाली यािनिमान याया

मवाचा हा आढावा

दव दव करत लोकाच सटणार

नाहीत कमकाड लोकाना अधोगतीकड नत ह

जाणलया गाडगबाबानी िवानवादी

दिकोनाचा सार आिण चार करायला

सवात कली समाजाची गती ही वछततन

होईल िशणातन होईल हरी हरी कन

कोणतही सटणार नाहीत यासाठी

लोकाना यवादी हाव लागल ह यानी

जाणल त फ िवचार माडणार कतनकार

नहत तर य िवचार आचरणात आणन

नतरच यावर भाय करणार होत

खापाातील गलोगली वत खराटा

फरवणार होत वछतया मोिहमचा

उपयोग जातीजातीतील भदभाव न

करयासाठीही यानी कला वछतच महव

यानी िवदभापासन खानदशापयत पिम

महाराापासन मबई कोकणापयत

कतनाया मायमातन पोहोचवल िशण

सावकारी दवस-नवस पशहया यासारख

िवषय घऊन मायबोलीत कतनाार समाज

बोधन कल

अधवर मतपजवर गाडगबाबा

बोच-या शदात मामकपण हला चढवायच

अर तमी पढरील जाता शगावल जाता पण

यो तमचा िततला दव बोलतो काय तमी

जवल पाणी िपल आस तरी इचारतो काय

याही पढ जाऊन त कतनातन हणतात असा

कसा तमचा दव क िनवद खात तर याला

हाडबी नाही मनत ह ऐकन काही लोकाना हस

यायच तर दव मानणा-याना राग यायचा पण

कतनाला बाया मल माणस गद करायच

ायापक मा म दशमख गाडगबाबाबल

िलिहतात गाडगबाबानी फ कपड धऊन

वछ कल नाहीत तर भारतीय समाजाच

मनही वछ कल

या गावात सत गाडगबाबाच कतन

असायच या गावात दवडी दऊन ामथाना

मािहती दली जायची या गावात जाऊन

दवसभर गया वछ कन सयाकाळी

याच गावात कतन करत असत कतनात

टाळ मदग खिजरी असायची एक उदाहरण

सपल क गोपाला गोपाला दवकनदन

गोपाला या धवपदाचा कतनात गाभा

असायचा बाबा ह धवपद हात उच कन

टाया वाजवत तालात हणत तसच कतन

ऐकणा-याना याच तालावर हणायला

सागायच मग दसरा िवषय घऊन पहा

कतनाला सवात होई त ामथाया

समाजातील अधवर टीका कन मवाळ

भाषत कथाकथन कन ोत आपलस करायच

याची भाषा गावाकडची व-हाडी भाषा

यामळ मल तल बावा लक पोरग अस शद

त कतनात वापरत असत यातला मम समजला

क लोक पोट धन धन हसन दाद ायच

असा हा वछतचा पजारी आधिनक समाज

सधारक आज इथ उा ितथ अगावर फाटया

चयाच कपड व पाणी िपयासाठी गाडग

घऊन आज एका गावाला तर उा दस-या

गावाला ना अाची ना जवणाची ना

झोपयाची फकर ज िमळल त खायच जथ

जागा िमळाली तथ झोपायच याना फ एकच

यास होता तो कतनातन लोकजागती

करायची यापायी यानी उया ससाराकड पाठ

फरवली यानी कतनातन समाज बोधनाच

महान काय कल ह काय त आजीवन करीत

रािहल

सत गाडगबाबा यानी लोकिशणाच

काय िवदभातील ऋणमोचन या गावापासन स

कल १९०८मय पणा नदीवरील

घाट सवधमयासाठी जातीसाठी

खला कला १९२५ला मतजापर

यथ गोरण धमशाळा व

िवालय थापन कल १९२७ला

पढरपर यथ चोखामळा धमशाळा

स कली

ग-िशयाची परपरा

याना माय नहती िशय गना

मदरामय बसवन याची पजा

करतो याची याना चीड होती

हणन त हणायच मी कणाचा

ग नाही अन माझा कणी िशय

नाही त सदायाया िवरोधात

होत यानी िशणाच महव

जाणल हणन आठ फवारी

१९५२ रोजी ीगाडगबाबा

िमशन थापन कल याार

यानी महाराभर िशणसथा व

अनाथ अपग याया

पनवसनासाठी यबकर

आळदी पढरपर इयादी ठकाणी

धमशाळा थापन कया

आचाय अ

गाडगबाबाबल आदरान एका

ठकाणी हणतात सहाला

पाहाव वनात हीला पाहाव

रानात तर गाडगबाबाना पाहाव

कतनात १९३१ला वरवड यथ

सत गाडगबाबाया बोधनान

पशहया बद झाली १९५४ मय

ज ज णालय परसरात यानी

धमशाळा बाधली बाबानी डॉ

पजाबराव दशमख याना

िशणसथाार िशणाचा

सार करयासाठी याया

कायात मदत कली

भारतर डॉ बाबासाहबाची सत

गाडगबाबाशी मबईला तसच पढरपरला भट

झाली पढरपरची चोखामळा धमशाळा सत

गाडगबाबानी डॉ बाबासाहब आबडकराना

अपण कली होती या आधिनक िवानवादी

सताचा डॉ आबडकर आदर करीत याना त

गसमान मानीत सत गाडगबाबानी आताया

तथाकिथत बाबा लोकासारखी अफाट सपी

जमवली नाही वतया मलीया नावावरसा

कोणतीही सथा कली नाही डॉ बाबासाहब

आबडकर यानीसा याया वारसासाठी

कोणतीही िशणसथा याया नावावर कली

नाही व सथाया मालमचा अिधकार दला

नाही या कारचा याग असामाय आिण महान

कमयोगीच क शकतात सत गाडगबाबानी

याया कायासाठी कणासमोर मदतीसाठी हात

पसरला नाही यानी कतनातन िवानवादी

लोकजागती लोकबोधनाच काय अखरया

ासापयत कल

सत गाडगबाबानी खरा रोकडा धम

सािगतला या धमाचा दहा कलमी कायम

समाजापढ ठवला भकयाना अ लहान

लकराना अ वती नसणा-याना वती गरीब

िवायाना िशण घर नसणा-याना घराचा

िनवारा आसरा काम नसणा-याना कामधदा

रोजगार अध अपग णाना औषध मया

ायाना अभय गरीब तण-तणच ल

जमवन दण दखी िनराश असणा-याना हमत

दऊन जगयाच बळ दण इयादी याच िवचार

आजही सामािजक यायाया दीन महवाच

आहत

एकदा मबईया भायखळा

माक टमय गाडगबाबाच कतन होत डॉ

बाबासाहब आबडकर आपया सहका-यासोबत

कतनाला गल कतन स होताच ोयापक

एकान याना िवचारल महाराज एक इचा

का यावर गाडगबाबा हणाल इचारा

मायबाप पण मल महाराज मन नका मी आपल

लक हाय बोलिवत धनीच बसलत तमया

पलीकड अस हणन यानी बाबासाहबाकड

बोट दाखवल डॉ आबडकर च जिमनीवर

बसन कतन ऐकत होत

लोकसत कमयोगी वरायमत सत

गाडगबाबानी ामवछता अिभयान स कल

कतनाार अधा समाजातील वाईट

चालीरीती िशणाच महव शतक-याची

सावकाराार होणारी फसवणक िपळवणक

जाितभद जाणन समाजाला यासाठी जागत

कल िवानवादी दिकोन दला यानी

दलया व राबवलया कायमाचा आदश ठवन

महारा सरकारतफ ामवछता मोहीम

सामािजक यायाया योजना चालवया जात

आहत या महान कमयोगी सताला याया

पयाितथीिनिम अिभवादन

sok

dumldkkr

19

शवार द २२ िडसबर २०१७

MumlGicirckr vkfk MumlDkr vatu kkykkjk lar

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

20

टम यवा कोकणात

ाचीन आिण अवािचन

काळापासन दयावदच सरित ठकाण

हणन िवयात असणारी वगला बदर पठ

िशवकालापासन सवण यग अवतरलया

वगयात दशोदशीमधन यणार ापारी

पठत पयटनाच ठकाण हणन आपला बदरी

माल या बदरावर उभा कन काही दवस

यथ िवाती घत पण आज वगला या

इितहासापासन फारच दर पोहोचला आह

ऐितहािसक परपरा लाभलल आिण

वातयलढय़ात चळवळीच एक क

असलल वगल शहर ह परातन काळापासन

ापारी उतारपठ व महवाच बदर हणन

िस अलीकडया काळापयत हणज

जवळपास १९५०पयत या ठकाणी

पोतगीज डच िटश यानी अिधराय

गाजवत िविवध मालाची वतची आयात-

िनयातीचा कोटय़वधी पयाचा ापार

कलाजलवाहतकचा माग थाबला अन

उतारपठ सपली दश-िवदशात नावाजलया

वगल बाजारपठला अवकळा यत गली यथील

उतारपठतील जया इमारती आजही आपया

इितहासाची सा दत उया आहत

ाचीन काळापासन ापारी मख

बदर हणन वगलन मोठ वभव अनभवल

आह ाचीन आिण अवािचन काळाच ह वभव

द लागयाजोग होत अदलशाही बहामनी

आिण मोगल या मलीम राजसत तसच

िशवकालात या सम बदरावर आपलच

वचव असाव अस यक साधीशानी य

कल अरब डच पोतगीज या परदशी ापा-

याची मययगात ापारी मालाची जहाज

वगल बदरात पोहोचायची हा ापार

ामयान ताबडा सम व इराणया

आखातामाग अरब ापा-यामाफ त होत अस

जपान िसलोन जावा समाा या ठकाणान

मालाची आयात करणारी परदशी ापारी

जहाज वगल बदरात यत या काळात वगल

बदर हणज सरित बदर आिण दयावदया

िवातीच ठकाण असच जण

भोजन आिण पायाची वथाच

यथ शाही आिण दमाखदार असायची

गलबतातन यणारा माल बाधयासाठी

वापरयात यणारी चटई गोणपाट याची

िनमतीचच क वगल बदर होत अयत

वत आिण टकाऊ माल यथ िमळायचा

मययगात अरब ापारी मोठय़ा माणात

यत दाभोळ गावाकड जाणा-या रयावरील

िनमसगा ह ठकाण या अरब मलीम ापा-

याच नमाज पढयाच ठकाण होत त ठकाण

आज नमाजगा या नावान सबोधल जात

सोळाा शतकातील डचाची वखार

इजाया लकरी तळ असलल वगला क प

यामळ वगलच महव लात यत मबईया

ॉफड माक टची छोटी ितक ती हणज

वगला यथील ॉफड माक ट ह याकाळया

अखड रािगरी िजाच हणज दिण

कोकणच महवाच ापारी क कॉथर

ॉफड माक ट आिण कलवटर ऑथर यानी

इस१८७६ साली ह ॉफड माक ट बाधल

या ॉफड साहबानी मबई आिण

कराची यथही वगल यथ माक ट कस असाव

यासाठी मॉडल माक ट उभारल आजही ह

माक ट दमाखात उभ आह

कोकण कना-यावर कारवार

रािजयापरनतर वगला ह ितस-या माकाच

मोठ ापारी बदर मानल जाई डचाच

ाबय या बदरावर असताना जपान-पाशया

या दशातगत ापार गोणपाट िमळयाच

मोठ क हणन वगलच आकषण असायच

पािमाय वाशानी या शहराचा उलख

ससकएनी असा कलला आह पव वगल

बदराचा ापार दिण-उर दोही दशाना

चाल सतराा-अठराा शतकात या

बदराच नाव गोामाण िस होत यथ

जपान िसलोन ताबडा सम इराणी

आखातातन जहाज यत

काळाबादादा गोडकर ह यावळच

िस ापारी िवलायती लाख पयाची

दशनी डी लगच वटवणार गहथ होत

मािणक चौक हा अहमदाबाद शहराया

नावाची ितकती आह इजी राजवटीत

टपाल तार ऑफस यथ उभारयात आल

दिण कोकणातच नह तर सपण

महाराातील पिहल तार ऑफ स वगल यथ

झाल

शवार द २२ िडसबर २०१७

osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

ह बदर भला या नावान ओळखल

जायच पढ याला फगला अस

हटल जायच सवात द रता या

ापारपठत होत आज त रत अद

वाटताहत कारण महामागाची सकपनाच

बदललीवाहनाची रचना बदलली

सयाया वगल शहराया मय भागापयत

अयत द पण लाब अशी खाडी पसरली

होती परदशातन यणारी मालवा ापारी

गलबत यथ थाबायची मोठय़ा ापा-याच

िवाती थान यथ शाही इतमामात सजलल

असायच सव सोई यथ हात जोडन

असायया दशोदशीया दयावदच सकड

होम यथ असायचयाच याच सवकरी

दास-दासी याचा सिम मलखच सस होम

हणनही ह बदर तहा िस होत

वगलच ४०० वषापवच ह वभव

आता कथन करताना एखाा

कपनािवलासात रगलया कादबरीसारख

वाटल जगातील सवात द रत असणार

आिण जगाया ापा-याच हाच शाही

िवातीथान समजल जाणार तशी दमदार

सवा परिवणार वगल आिण आजची

वगलची अवथा क ठ ह सवच

आयचकत करणार आह

पोतगीजाया पाठोपाठ दयावद

िनपण असलल डच सोळाा शतकात

हदतानात आल आिण यानी ापारात

पोतगीजाशी पधा स कली यातच

वगलतील बदरमाग आिण उतरपठला वाव

असयाच पान यानी िवजापरया

आदलशहाया परवानगीन वगल यथ इस

१३८ साली तीन हजार िगडर रम खच

कन कला पतीन बाधकाम असलली

तटबदीय डच वखार उभारली आज तथ

ही डच वखार भावथत उभी आह

ितथपयत खाडीचा िवतार मोठा होता

मोठमोठी गलबत यऊन या वखारीपयत

लागत असत या ितर वगल भागात

छोटी छोटी गोदाम होती याची रचनाही

िविश पतीनच हणजच पढन पािहल

असता छोटी पढी पण मागया बाजला

गोदामाची मोठी जागा असायची गोडकर

तडलकर याया अडतपठय़ा िस

यािशवाय अस कयक ापारी होत

यानी वगलया भरभराटीला मोलाचा

हात दला आजही या ापा-याचा वारसा

अणा उफ पढरीनाथ महाल याची ापारी

पढी साीदार आहिशवाजीराव कबल

याची ही पढी अितवात आह खरी परत ती

कवळ लमीपजनापरतीच उघडली जात

सयाया वगलतील रामर मदर त डच

वखारीपयत जाताना या पठया आकारात

उभा असलया इमारती दसतात सया

यथ दकान दसतात

जवळपास ८० त ८२ वष हणजच

सन १६८१-८२ सालापयत डचानी वगल

उतारपठत रान कोटय़वधी पयाचा

ापार कला मा यानतर याना वगल

कायमच सोडाव लागल आिण ही डच

वखार सावतवाडी सथानया तायात गली

ापाराया नावाखाली दाखल झालया

िटशानी या डच वखारीसह वगल-

उतारपठवरही कजा िमळवला यानी

वगलचा काही भाग तायात घऊन राय

कारभारासाठी वगल महाल तयार कला

ापाराया नावाखाली ओसरीला आलया

िटशानी काही काळातच वगलया

उतारपठवर आपली कमत गाजवायला

सवात कली घाटमायावन कापस धाय

व अय वत तथील ापारी बलगाडीन

घऊन वगयापयत यत आिण या वत

वगलतन जलवाहतकन हणजच िशडाया

मोठय़ा गलबतामधन मबई गजरात व अय

ठकाणी तसच परदशातही मालाची िनयात

होत अस

वगयात तहा अडत दकान खप

होती िटशानी यथील विवयता

िनसगरय परसर आिण ापारम जागा

पान ापारालाच आणखीनच गती

आणली या वगयाया ॉफड माक टमय

वत भाजी माक ट वत मासळी माक ट

अशी वथा आह बलगाडय़ा रयावन

जाताना माती उड नय हणन सकाळ-

सयाकाळ रयावर पाणी मारल जात अस

सपण बाजारपठत असलली गटार व

ओढय़ामधील घाण कचरा याचा नसगक

पतीन िनचरा करयाची रचना होती

तसच िपयाया पायासाठी ठरावीक

अतरावर हौदही उभारलल

होतगतवभवाया शोधात असणारी वगला

पठ सया अनक समयामधन जात आह

इितहासाया जोरावर आिण पयटनाया

मायमातन पहा एकदा ही बाजारपठ भरारी

घईल अस यथील ापारी सागतात

गाडीअा मािणक चौक व मबई

बाजार

वगल गाडीअा हणन भाग आह

या ठकाणी पव माल घऊन यणा-या

बलगाडय़ाचा तळ होता हणन याला

गाडीअा अस नाव चिलत झाल तसच

एका भागात िहर-मािणक तसच कपडय़ाचा

मोठा ापार चालायचा यामळ या

भागाला मािणक चौक हणायच तर

सयाया शहराया मिशदीपासन डच

वखारीपयत अडयाया मोठय़ा पढी होया

याठकाणी मालाची आयात-िनयात

चालायची हणन या भागाला मबई बाजार

अस हटल जायच

खारट रत

िशरोडा ह नाव ऐकताच पिहली

आठवण होत ती गावातील िमठाची िमठाच

उपादन व िव हा मोठा वसाय िमठाचा

सयाहही याच गावात झाला खळखळ

घगचा आवाज करीत आिण लाल मातीत

मीठ उडवत गावाकड जाणा-या बलगाडय़ाची

राग ह यथील वगळपण होतजण काही पाढ-

या श फटकासारया दसणा-या

िटशानाही मोिहनी घातली होती

िमठागरावर िटशानी कजा कन खास

चौया उया कया होया खारट रत

तहाला माहीत आहत का काही वषापव

िशरोडाकड जाणार सार रत खारटच

असायच कारण कोकणपय़ात सवािधक

िमठाच उपादन होत होत मीठ भरलया

खटारा गाडय़ाची सारखी जा-य असयान

रताया दतफा िमठाच सडच पडलल

असायच हगाम स झायापासन खारट

झालया रयाचा खारटपणा अजनही टकन

आह

सावतवाडी सथानया काळात

आजगावया िशराकडील ही एक वाडी नतर

या नावाचा अपश होत िशरवाडीच

िशरवडिशरोड ह एक नाव चिलत झाल

िमठाच उपादन व िव यासाठीच िशरोडा

ह गाव पवपासन आजपयत ओळखल जात

या गावाया पिमकडील भागात रडीकड

जाणा-या मागावर यावळी समार १००

एकरामय िमठाच २८ आगर होत यामळ

िमठाच उपादनही मोठय़ा माणात काढल

जाई समार १९ा शतकाया उराधात

यावळी याठकाणी काही ापा-यानी छोटी

पठ वसवली याच काळात हा भाग खाजण

जमीनच असयान िमठागर तयार कयाच

सािगतल जात

एक दोन हणता हणता मोठय़ा

माणात िमठाच आगर याठकाणी तयार

झाल यथील मीठ बलगाडय़ामधन

बळगावमय िवसाठी पाठवल जायच

दवसाकाठी जवळपास ६० त ७० बलगाडय़ा

मीठ घऊन रवाना होत िटश अिधका-यानी

ह िमठागर सथािनकाकडन खडाया

बोलवर आपया तायात घतल आिण या

िमठागरावर सा गाजवयास सवात कली

िमठाचा कारभार पाहयासाठी यावळच

कटम खात तनात कल (सयाच सॉट

ऑफस) याचमाण मीठ गावक-यानी

चोन नऊ नय हणन चौया उया कया

होया एक पायलीयावर कोणयाही

गावक-यान साठा क नय असा कायदा होता

जर कणाकड यापा जात मीठ सापडल तर

त मीठ चोरीच समजल जायच या चौयावर

पहारा दयासाठी िशपाई नमल होत

जवळपास २०० न अिधक िशपाई यावळी

तनात असायच या छोटय़ा बाजारपठत या

िशपायामळ मोठी गद असायची

याितर

आरदा ह यावळी

मीठ बदर होततथन व

सया रडीच ज जन

पोट आह तथ मबईन

गलबतान तादळ तल

व कापड यायच

करीवाडीतील आजो

घाटवळ याची यावळी

मोठी गलबत होती

िटश कारकदत

िमठाला बदोबत होता

खरा परत यापवही िशरोडय़ाची िमठागर

चचला होतीच चाचिगरीत कोकण कना-

यावन िमठाची चोरी करयाया घटना

होत यात िशरोडय़ाचा भाग सवदनशील

मानला जाई दिण कोकणातील फटक

िमठाची अनक ओझी यथन घऊन गयाबाबत

अनक यरोिपयन वाशाया नदी

सापडतात

िशरोडा गावाच ामदवत ीदवी

माऊली मदराशजारी जी सयाची

ामपचायतीची इमारत आह तथन

नायापयत पिहली छोटी बाजारपठ होती

या भागातील नाभी अजनही याची सा

दतात या भागाला यावळी कापना गली

हणन ओळखली जायची (कापाना हणज

कासकर पागम व नाटकर या दकानदाराया

आडनावातील आार याची घर व दकान

याठकाणी होती) नारळ कडधायतल व

कापड याचा ापार चाल बाजारपठत

यायाितर गनाथ आरोलकर खटखट

नाटकर भ राजा गवड नाना सावकार

पडवळ यायाही पढय़ा होया या

पढय़ामधन नारळ कापड याचा ापार

चाल कालातरान पढय़ामाण दकान वाढ

लागली ी दवी माऊली दवथानन काहना

वतावर दकान बाधयासाठी जमीन दली

होती नारळ उकड तादळ सपारी सक

मासळी या वत घाटमायावर िवसाठी

पाठवयाचा ापार चाल झाला

अद लाल मातीचा रता

असयान काद बटाट घऊन जाणा-या

बलगाडय़ा सया जथ माती मदर आह

याया शजारी थाबायया वातयानतर

माऊली मदरापासन नायापयत

बाजारपठया भागाला हदथान व

रयाया पलीकडया भागाला पाकतान

असही गमतीन हटल जायच याठकाणी

बाजार बद असा कधी नसायचा बदलया

काळानसार िशरोडा बाजारपठही बहरत

गली सॉट ऑफसपासन त थट एसटी टड

आवारापयत तर दस-या बाजन

हायकलपयत ही बाजारपठ िवतारली आह

सया बाजारपठत लहान-मोठी दकान

हॉटल िगरण सलन अशी समार २०० दकान

असन मछी माक ट व भाजी माक ट वत

आहत इितहासाया या भमीत आता

पयटनाया ययातन िशरोडय़ाची बाजारपठ

समीकड वळली आह

sok

dumldkkr

21

शवार द २२ िडसबर २०१७osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

sok

dumldkkr

22

शवार द २२ िडसबर २०१७

ातािवक

पव पािमायाना परातन

भारतीय सकतीबलची मािहती फ

िशकदराया काळापासनचीच होती हणज

इसपव ३२५ पासनची भारतीय वद-पराण

इयादमध दलया मािहतीवर याचा

िवास नहता पण ही परिथती २० ा

शतकाया सवातीला सधमधील मोहन-

जो-दारो व पिम पजाबातया हडपा यथील

सध-सकतीचा शोध लागयामळ बदलली

पढ फाळणीमळ ही दोही थान पाकतानात

गली वातयाीनतर भारताया

आक ओलॉिजकल सह िडपाटमटन नवीन

उखनन कन या सकतीया नवना जागा

शोधन काढया वगवगया यिनहसा व

कॉलज याच आक ओलॉजी (परातव) िवभाग

गोातील नशनल इिटट ऑफ

ओशनोाफ नशनल रमोट ससग एजसी

वगरनीही मोलाची भर घातली आह

कालीबगन धोलावीरा दायमाबाद लोथल

अशी अनक परातन थळ उखनन कन

शोधली गली ल सरवती नदीया पााचा

शोध लावला गला ारकला समाया

पायाखाली शोध घऊन परातन सकतीच

अवशष शोधल गल

लोथल

लोथल ह अशा परातन थळापक

एक महवाच ठकाण आह लोथलचा काळ

आह इसपव २४०० त इसप १९०० असा

लोथल ह आजया गजरातमधील अहमदाबाद

िजयामध धोलका तालयात आह

त खभातया आखातापासन जवळ

आह भारतात आिण जगात आज अनक

मोठमोठी बदर आहत

पण लोथल यथ जगातील सवात जना

डॉक (गोदी) आह आिण तो आजपासन ४४००

वषापवचा आह

बाप र

लोथल ह या सकतीला हली सध-सकती

कवा हरपन (हडपीय) सकती हणतात

या सकतीचा भाग आह खर हणज या

सकतीला सध-सकती हणयापा

सरवती-सकती कवा सरवती-सध

सकती हणणच अिधक योय ठरल सरवती

ही नदी काही सहकापवच ल झालली आह

हणजच आटलली आह ऋवदात या नदीच

वणन आह िहला नद कवा महानद हणत

इतक ितच पा िवतत होत ितचा उगम होत

अस िहमालयीन भागात िशवािलक

पवतराशमध आिण ती समाला िमळत अस

गजरातमधील खभातया आखातात सरवती

नदी ही नसती एक आयाियका नाही ितच

पवच पा नशनल रमोट ससग एजसीन

एरयल फोटोाफया ताया सहायान

शोधन काढलल आह व यात

आक ऑलॉिजट (परातविवद) ी हरभाऊ

वाकणकर याया चमन या ल पााया

मागावन वास कन आपली िनरीण

नदवलली आहत

सरवती नदीया आिण सध

नदीया तीरावर व आजबाजला तकालीन

सकतीया लोकाया वसाहती होया या

सकतीचा ापार आकशी व

मसापोटिमयाश याला आपण आज मय-पव

आिशया हणतो या भभागाशी होता

तकालीन मसापोटिमयन लोक सध-सरवती

सकतीला मलहा हणत असत सध

सकतीया थळामधील उखननात काही

ठकाणी रोमन नाणीही सापडलली आहत

यावन ह िस होत क या लोकाच रोमशी

कवा अनोतोिलयामधील (आजया टकमधील

एक भाग ) रोमन साायाशी ापारी सबध

होत अथात रोमची सकती यामानान कमी-

जनी आह याअथ रोमन-हरपन सबध ही

नतरया काळातली ( बधा लट-हरपन

पीरयड मधील) गो आह

साहिजकच परदशीय व दशातगत

ापारासाठी सध-सरवती सकतीला

बदराची आवकता होती व ती बदर या

लोकानी िवकिसतही कली सरवती नदीचा या

सकतीया वसाहतशी सबध असयामळ

खभातया आखाताजवळ एखाद बदर असणार

ह उघडच आह आिण त बदर होत लोथल

लोथल या नावाचा अथ थोडा शोध

लोथल या नावाचा अथ काय

अथात अित परातन काळी जहा लोथल ह एक

फळफळलल बदर होत या काळी याच नाव

अय काहीतरी असल पािहज पण अजनही

सध-सकतीची भाषा उलगडलली नाही

यामळ लोथलच जन मळ नाव कळण शय

नाही तहा लोथल ह नामकरण नतरया

काळात झालल आह ह िनित साधारणपण

लोथल नावाची उपपी अशा कार दली जात

ndash थल शदाचा अथ आह थळ अस सागतात

क गजरातीमध लोथलचा अथ आह

लोथ+थल हणज ताच थळ मताची

टकडी सधीमध मोहन-जो-दारो या शदाचा

मताची टकडी असाच अथ आह पहा थािनक

भाषतील शदावन कती अथबोध होतो त

हा अथ आधीच समजन घतला असता तर

कदािचत मोहन-जो-दारो लोथल वगर थळ

खप आधीच उजडात आली असती

परत माया मत लोथल या शदाचा

मताची टकडी हा अथ बयाच नतरया काळात

(हणज कदािचत आजपासन हजार-दीड हजार

वषापव ) तयार झालला असावा मला वाटत

क लोथल या नावाचा मळ अथ समजन

यायला आपयाला सकत भाषचा आधार

यावा लागल सकत भाषा वदक

काळापासन कबना याही पवपासन चालत

आलली भाषा आह सकतमय एक धात

(यापद) आह लख कवा लख (लोथलचा

काळ हा वयाकरणी पिणनीयाही फार आधीचा

काळ आह या काळात हणज वदक-

सकतमध कवा ाग-वदक सकतमध धात

कस चालत कवा याची काय धातसािधत

होत या गोी आजया सकतपा िभ

होया हणन आपण मयत मळ धातकड पा

या) या धातचा अथ हीएस आपट याची

सकत-इिलश िडशनरी दत तो असा To

Go To Move अथात िनघन जाण

थलातरत होण साधारणपण इसपव

१९०० या समारास तकालीन लोकाना

लोथल यथील वसाहतीचा याग कन

थलातरत हाव लागल इतर जाव लागल

लोथलला सोडन िनघन जाण ह नसगक

आपशी सबिधत होत आधीया काळात

परानी नकसान कल नतरया काळात नदीच

पाणी कमी झाल व नतर नदीया पाान

आपला मागच बदलला यामळ यानतर या

ओसाड पडलया शहराला इतर लोक लखथल

लखथल (अथवा लयथल लयथल

कवा लिखतथल लिखतथल) हणज The place from where the inhabitants have

moved away ( अथात या थळाला तथील

रिहवाशी सोडन िनघन गलल आहत अशी

वसाहत ) अशा काहशा नावान ओळख लागल

असाव

नतरया काळात हणज आजपासन

दोन-अडीच हजार वषापव पाली अधमागधी

शौरसनी महाराी पशाची अशा ाकत भाषा

पढ आया व यायापासन बदल होत होत

गया १००० वषामध सयाया आधिनक

भाषा िनमाण झाया सकत शदाच सोप प

बनिवयाची या पाकत भाषाची वी होती

याची काही उदाहरण पा या सकतमध

याना ाकत भाषा अस हणतात या

भाषामधच वतच नाव पाउअ पाउद

पाअड पाअड यामाण अपशामक आह

गौतम बाया मयम माग याला पालीमध

मिझम मग अस हणतात प च प मात

च मात महाराच महर धम च धम अशी

अनक उदाहरण दता यतील अगदी आजही

गजरातीमध उरायण ला उतराण व

बडोाजवळील कायावरोहण या थळाला

खारवण अस अपशामक शद सरास वापरल

जातात

वरील उदाहरणावन ह लात आल

असल क लोथलया जया थलनामाच

आजया २०००-२५०० वषापव ाकतात

अपशामक प झाल असणार थानीय

ाकतात ह नाव कदािचत लउथल लथल

लथल अस काहीस झाल असाव (या

भागातील भाषवर शौरसनी व पशाची याचा

परणाम झालला असणार कवा तथ कदािचत

पशाचीच बोलली जात असल परत पशाचीच

जवळजवळ काहच वाय उपलध

नसयामळ ह बदल आपयाला तकानच

कपाव लागतात) आिण याही काळाया

नतर काही शतकानी हणज आजया हजार-

दीड हजार वषापव त नाव लोथल अस बनल

असाव आता या सदभात आपण गजरातीतील

अथाकड फरनजर टाक या वर दललच आह

क लोथलचा जो सवमाय गजरातीतील अथ

मानला जातो तो असा आह ताच थळ

मताची टकडी या अथाचा सबध मताशी-

ताशी आह हणजच मरणाशी सबध आह

AElig

yksFky MkWd vkfk CcedillAumlqampljLorh sok

dumldkkr

23

जर इिलश-गजराती िडशनरी पािहली

तर आपयाला दसन यत क die

away याचा अथ असा दलला आह ओछ

थता थता ल थय हणजच कमी होत होत

ल झाल यावनही लोथलचा अथ प

होतो क अस थळ जथील रिहवासी कमी

होत होत ल झाल ितथ उरलच नाहीत

(हणज अय िनघन गल िवखरल)

लोथलची वसाहत

आपण लोथल या नावाबल पािहल

आता लोथल या वसाहतीबल जाणन घऊ या

लोथल ह थळ आखातापासन थोडस आत

आह नदीया तकालीन पााया त जवळ

आह याकाळी साबरमती (क सरवती)

नदी ितथन वहात होती अस हणतात आज

तथ लागन नदी तर नाहच पण जलिवहीन

शक दश आह लोथलच िवभाग अस आहत

जहाजासाठी डॉक (गोदी) गोदाम वतीसाठी

३ त ६-६ फट उच चबतर यावर वसाहत व

बाजार नदीया परामळ वतीला नकसान

पोच नय हणन चबतर बाधलल होत

वतीची अगदी विथत चौकोनी आखणी

कलली होती सरळ रषत रत होत घरातील

माडणी विथत अस िपयाया

पायासाठी िविहरी होया साडपाणी वान

नयासाठी नाल (नज) होत नायामध

कचरा साठ नय हणन सोय कलली अस वा

आजया िवान यगातील इसवी

सनाया २१ ा शतकातील िवकिळत

अविथत वाढलली शहर वाकाितका

पसरलया झोपडपा दाटीवाटीन िचकटन

उया झोपा उघडी गटार जिमनीवन

वाहणार साडपाणी या सव पाभमीवर

सरवती-सध-सकतीतील विथत

आखलली व वछ ठवली जाणारी शहर व

यातील घर ापारासाठी डॉक व गोदाम ह

सव पािहल क या परातनकालीन लोकाच

कौतक करावस वाटत आिण आजया आपया

तथाकिथत सधारलया आधिनक समाजाची

कव करावीशी वाटत

लोथलची गोदी (डॉक) व तकालीन

तान

लोथलला भट दणाया लोकाना खास

कन ह सागयात यत क हा लोथलचा डॉक

(गोदी) सयाया िवशाखापम यथील

हदथान िशपयाड या डॉक एवढा आह

असा डॉक ४४०० वषापव बाधला जाण ही

आयकारकच गो आह हणन आपण थोडस

या डॉकबल जाणन घऊ या हा डॉक नदीया

पााला मानविनमत नायानी (कनॉलसन)

जोडलला होता एक कनॉल पाणी आत

घयासाठी (इनलट) व दसरा पाणी बाहर

सोडयासाठी (आऊटलट) नदीया पााशी

हा डॉक थट (डायरट) जोडलला न ठवयाचा

फायदा असा होता क नदीतील गाळापासन

याच रण होत अस डॉकचा आकार

िपझॉइडल होता (हणजच चौकोनी याची

एक बाज दसरीपा मोठी होती) यामळ

जहाजाना आतमध यण अिधक सोप होत

असाव डॉकची उर-दिण लाबी होती

साधारणपण ७१५ फट तर पव-पिम लाबी

होती साधारणपण १२१ फट भरतीया वळी

जहाज थट या डॉकमध वश क शकत असत

डॉकला एक लाकडी

ार होत ज वर-

खाली करता यत

अस यामळ

ओहोटीया वळीही

डॉकमध पाणी थाबन रा शकत अस याचा अथ

असा क तकालीन लोकाना भरती-ओहोटीच

चागल ान होत या डॉकमध आतया बाजन

भीत भाजलया िवटाचा थर होता

बाधकामाला पपणाही यावा व पाणी बाहर

िझरपनही जाऊ नय अशी ही वथा होती

भाजलया िवटा बनिवयाच ान सध

सकतीया लोकाना होतच घरातही व

नजसाठीही िवटाचा वापर यानी कलला आह

डॉकचा हा आकार बाधकामाची पत पाणी

आत-बाहर यया-जायाची पत पाणी आतच

थाबवन ठवयासाठी वर-खाली करता यणार

दार या सव गोी ४४०० वषापवचा काळ

लात घता कौतकापद आहत तकालीन

सकतीजवळ भरती-ओहोटी इयादी

मरीटाइम गोीच ान तर होतच पण

अिभयािक (इिजिनयरग) तानही होत

ही गो नच महवाची आह

मका

लोथल यथ आता उखननाजवळच

एक अितम वतसहालय आह िजथ

तकालीन वतच दशन माडलल आह यातील

एका वतन माझ खास ल वधन घतल आिण

ती होती एक मका (अगठी) आपयाला

माहीतच आह क रामायणात रामान

हनमानाला सीतला दाखिवयासाठी वतची

मका दली होती असा उलख यतो यावर

काहनी अशी टीका कलली मी वाचलली आह

क परातन भारतीय सकतीला मका

बनवयाया कलच ान उपलध नहत परत

लोथलमधील मकन आपयाला ह प

दाखवन दल आह क वातवात ४०००-

४४०० वषापव ही कला आपयाकड नच

होती वतत ही परातन सध-सरवती

सकतीच अितशय गत अशी सकती होती

समारोप व

िशकयासारखा

धडा

मबई ३५०-

४०० वषान

अिधक जनी नाही एक मोठ बदर हणन तर

मबई यानही अवाचीन आह या सदभात

पािहल तर इस पव २४०० त १९०० या

कालावधीत लोथल फळफळल होत या गोीच

महव अिधक जाणवत ४०००-४४०० हजार

वषापव हणजच आपया २००-२२५

िपापव ( हो २०० न अिधक िपापव

) भारतात एक गत सकती होती एवढच नह

तर जगातील सवात जना डॉक भारताया

पिम कनायावरच लोथल यथ होता ही

अिभमानाची गो आह

लोथलपासन

आपण काही धडा घऊ शकतो काय

होय नच अथातच आपया

शहराचा ल-आऊट िनयोजन या गोीचा आपण

अिधक िवचार करायला हवा हा तर

िशकयासारखा महवाचा मा आहच पण

यानही अिधक महवाची गो हणज या

काळातही वड- लास डॉक बाधयाइतक

गत असलल व ५०० वष वसलल लोथल ओस

का पडल याचाही आपण अयास करायला

हवा पराचा िवचार कनच वती ६ फट

उचीया चबतयावर वसवली गलली होती या

सकतीचा भरती-ओहोटीचा अयास होता

ितला पर कती उचीपयत जातो ह नच

माहीत असल पािहज व या िहशबानच या

लोकानी चबतर बाधल असल पािहजत तरीही

परानी नकसान झाल याचाच अथ असा क पर

याया अयासापा व आधीया अनभवापा

अिधक उच-उच उठ लागल असणार याच एक

महवाच कारण असणार पयावरणीय

बदलामळ झालल परणाम अथातच अशा

कारया परणामाची सध-सकतीतील

लोकाना कपना नसणार त बदल यायासाठी

अकिपत होत पयावरणीय बदलाचा दसरा

मोठा परणाम नावर झाला सरवती नदी

ल झाली इतर नावरही सकट आल काही

आटया काहनी पा बदलली यामळ

लोथलच काय सगळी सध-सरवती सकतीच

न झाली कवा सपणपण िवखरली गली ती

इतक क जर िविवध उखनन झाली नसती

तर अशी एखादी गत सकती भारतात

परातन काळी होती हही कदािचत आपयाला

ठाऊक झाल नसत

आज आपयाला पयावरणाच

परणाम-दपरणाम माहीत आहत लिशयर

(िहमना) लहान-लहान होत चालल आहत

गगा नदीही काही शतकानी आट शकल (पव

सरवती ल झाली तशी)

पयावरणत िवानाधारत-

भाकत करत आहत क काह दशकानी कवा

एखाा शतकात समाची पातळी बरीच

वाढल आिण यामळ समकाठावरील

मबईसारखी जगातील अनक शहर धोयात यऊ

शकतात बड शकतात जगातया अनक

सकतमय ाचीन काळातील पराया कथा

आहत जशी नोहा(नोआ)ची कथा

भारतातही आपयाला मन आिण महापराची

गो चागली परचयाची आह ीकणाया

काळात ारका नगरी पायात बडाली हा

महाभारतातील उलखही आपयाला माहीत

आह समाची पातळी पव वाढली तशीच ती

भिवयातही वाढणार आह पव शहर व भभाग

पायाखाली बडाल तसच भिवयातही होणार

आह आिण याची कपना आता आपयाला

आधिनक तानामळ आधीच आलली आह

मग आपण सावधान असायला नको का जया

सकतकडन व लोथलसारया वसाहतकडन

धडा घऊन आपण पयावरणािवषयी अिधक

सजग असायला हव नाहीतर एक दवस

आपलीही लोथलसारखीच िथती होईल तहा

सावधान

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqOgravekrdquok l- ukbZd]eqacbZ

laLd`rhph olkgr

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

टम यवा कोकणात

गतीची अनक मायम आहत मा

याचा शोध घतला पािहज याना यशवी

हायच आह याया मनात िज आह याना

जगात कोणताही उोग-वसाय परका

नाही आधिनक काळात िवकिसत झालला

असाच एक वसाय व या वसायावर

आधारत करअर हणज मयशती शिणक

पातळी कमी असली तरीही ह करअर तही

क शकता

माणस याया उातीपासन

वतच जीवन सलभ करयासाठी धडपडत

आलला आह शती ह तर सवातीपासन

याया जगयाच मायम आह शतीची

सवात िनसगातन िमळणा-या कदमळ आिण

फळावर जगयापा आपण वतच अधाय

िनमाण का क नय या िवचारातन झाली

असावी यािशवाय माणस समातील आिण

गोडय़ा पायातील माशावर उपजीिवका क

लागला आिण त याच आवडत खा बनल

यानतर आपणच माशाची पदास का क नय

हा िवचार तयार झाला आिण यातनच सवात

झाली एका अयत सदर व फायदशीर

वसायाची मयशतीची

मयशती हणज किमरया

नसiacuteगक वातावरणात कली गलली माशाची

पदास मयशतीची सकपना माशाच

पनीवन कस होत याचा अयास कन

यासदश िथती िनमाण कन दयातन झाली

आह उम मयशतीची अयास हा कणा

आह मयशती क पाहणा-यान अगोदर

उम माशाची पदास कशी करता यईल याकड

ल दण गरजच आह

मयशती हा वसाय का

मास हा अनकाया जवणातील

आवडीचा पदाथ नह काही जणाया

जवणातील जीव क ाण मास चव घऊन

खाणार यासाठी िविवध जागा उलथन

पालथन टाकणार खवय कमी नाहीत समात

माशाची पदास चड माणात होत मा

खायाजोया माशाची सया कमी होत

असयाच कोळी लोक आजकाल बोलत आहत

जगभरातील अतोनात मासमारीमळ आिण

समातील वाढया दषणामळ माशाया

सयत घट होत आह या तलनत खवय वाढत

आहत यामळ िजभच चोचल परवताना या

वसायाची एक नामी सधी चालन आली आह

मयशती ातील ाथिमक

अयास यासाठी आवयक आह मयशतीच

दोन कार पडतात

गोडय़ा पायातील

िनम खा-या पायातील

गोडय़ा पायातील मयशती

गोडय़ा पायातील मास ह

कनारपी ितर इतर भागात चवीन खाल

जातात िवशषत उर महारा आिण उर

भारतात याना चड मागणी आह याितर

गोातील परदशी पायानाही त आकषित

क शकतात कोकणातील माणसाला कदािचत

म कमी असल मा चवीत बदल हणनही हा

खायासाठी पयाय आह यामळ गोडय़ा

पायातील माशाना भारतातच

उम माक ट आह

िनयातीसाठी हा एक अितशय

उम पयाय आह ह ओघान

आलच

भारतात तीन कारच

मास ामयान घतल जातात

कोलबी

रो

कटला

याितर चौथा कार

लोकिय होत आह आिण यात

ब-याच सधी आहत तो हणज

पण रोहा भागात िमळणारा

िजताडा हा मासा यापक

सवाया वाढीसाठी लागणारी

यणा आिण कालावधी

जवळजवळ सारखाच आह

तसच सव मास एक एकाच

तयात घत ययासारख आहत

(पण हा सला नाही यासाठी िशण गरजच

आह)

आपण कोलबी उपादनाची साधारण

मािहती घऊ

गोडय़ा पायातील कोलबीला जबो

ॉस हणतात कारण ही आकारान मोठी

असत हणनच हॉटलामय िहला अिधक

मागणी आह एक कोलबी ६०० मपयत

वजनदार होऊ शकत काटक आह आिण रोगाला

सहजी बळी पडत नाही तलाव धरण यात

वाढवता यत अितर पाणी शती आिण इतर

कारणान ारपड आिण नापीक झालया

जिमनीत तळ खोदन ह उपादन काढता यत

उपादनाची पत

कोलबीया उपादनाचा कालावधी

साधारणत ८ मिहन असतो यात थोडी

अिनयिमतता असत सवात महवाच आह त

हणज उम तीच बीज कोलबीच बीज चागल

असल तरच उपादन िनरोगी आिण सदढ असल

बीज िविश वातावरणात आिण िविश

ठकाणी तयार कल जात रािगरी यथील

सागरी जीव शाीय सशोधन क ात ही िबज

िवकत िमळतात

तलाव आिण पाणी

तलाव साधारणत वीस गठपासन पढ

कतीही जागत करता यतो यापा मोठा करता

यईल मा मग उपादनाचा खच खप जात

होतो तलावाला एका जागी उतार असावा

पाणी बदलयास आिण उपादन बाहर

काढयास मदत होत तलावाया तळाशी

िचकण मातीचा लप लावावा पाणी हा अितशय

महवाचा घटक यातील ाराच माण पान

शाीय परीनतरच जागची िनवड करावी

तलावाची रचना माती साम पाणी ार अशा

तािक गोसाठी कषी िवापीठातील आिण

रािगरी यथील सागरी जीव सशोधन क ातील

त मदत करतात

क आिण राय शासनाया तळ

बाधकाम आिण िनमाणासाठी अनक कज

वपातील योजना उपलध आहत यात

साधारण २०-२५ अनदानाचा समावश आह

याितर मयशती क मयखा

उभारणी क यासाठीसा अनदानाया योजना

आहत कठयाही सरकारी बकत या योजनाची

मािहती िमळ शकत

खा-या पायातील मयशती

खा-या पायात टायगर ॉस या

समी कोलबीच उपादन घतल जात या

उपादनात पायाया गणधमात ाराच माण

अिधक असाव लागत याितर काही

ठरावीक बाबी वगळता साधारण या वर

उलखलया माणच आह फायदा असा क या

कोलबीला उपादन कालावधी ५ मिहन आह

यामळ वषात दोन उपादन शय होतात

एक हटर जागत साधारण एक लाख

िबज मावतात यामळ िमळणार उपादन

गोडय़ा पायापा दपट असत मा गोडय़ा

पायातील कोलबीया मानान याच वजन कमी

असत समी उपाद िवकास िनयात

ािधकरणकडन यासाठी अनक कारच अनदान

िमळत

शवार द २२ िडसबर २०१७

^eRLumlrh Oolkkpk uok ikZ

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

वनसपदा आिण नसगक

साधनसपी ही जीवसीला लाभलली

दणगी आह जगलसपदा ही मानवी सपी

आह तहा वनी हीच धनी व लाव

घरोघरी हा यास यकान घण गरजच

आह औोगीककरण व दषणामळ आज

मानवी समाजापढ अनक समया उया

रा लागया आहत वतोडीमळ

तापमानात वाढ होत आह यामळ

बापीभवनाच माण वाढत आह परत

पजयवी मा यामाणात होत नाही

हणन जिमनीवर पायाच साठ आिण

भगभातील पाणी पातळी वाढत नाही

वनसवधन व सरण यासाठी भावी

उपाययोजना करयाची काळजी घयात

यावी व आिण वन याच महव सत

तकाराम महाराजानी चारश वषापव

याया ववली आहा सोयर वनचर या

अभगाया मायमातन सािगतल आह

यासाठी यकान एक झाड लावन याया

सवधनाची जबाबदारी वीकारली तर

पयावरणास िनमाण होणार सभा धोक

रोखयात मानवाला यश िमळल आिण

यातनच िचरतन शात िवकासाच व

यात उत शकल यासाठी

महारााया वनिवभागान सकारामक

पावल टाकयाची आवयकता आह

रायाया एकण भौगोिलक

ाया २०३ ट वनिवभागाया

तायात आह यापक ५० ट ावर

जगल आह बीड िजाचा िवचार कला

तर िजात एकण २५५३८ हटर जगल

ा आह एकण भौगोिलक ाचा

िवचार कयास फ २३९ ट एवढ असन

महाराातील जगल ा ापा खपच

कमी आह पयावरणाचा समतोल

राखयासाठी जगला ३३ ट

असण गरजच आह या महवाया वन

सपीया सरणाअभावी महाराातील

वतोड आिण जगलावरील अनािधकत

अितमण यामळ रायात आवषण

तापमान वाढ वातावरणात बदल

पाणीटचाई दकाळ सासारख सकट वाढत

आह कबना वाढल आह याकड वरीत

गाभीयान न पािहयास यया काही वषात

महाराात वाळवट होयास वळ लागणार

नाही महाराात १९७२ नतर दकाळ

जानव लागला आह दकाळ हा िनसग

िनमत नसन मानवाया िनयोजन शय

कितचा परणाम आह दकाळ िनवारण

आिण महारााचा समद शात िवकास

करयासाठी वनलागवडीच वाढिवण

गरजच आह महाराात अनकदा

वलागवडीच कायम राबिवल गल

यावर मोामाणात िनधी खच झाला

परत वन लागवडीच कवा जगल

हणाव तवढ वाढल नाही

गया काही वषापव

महाराातील डगरपावर वलागवडी

झाया याया

सवधन सरणाची

जबाबदारी आपया

रायकयानी

घयाच य कल असत तर आजची

दकाळाची परिथती उवली नसती

परत िवकास आिण समदतची दी

नसयामळ आह या वनाचा भाग कमी

होव लागला आह वाढत औोगीक

आिण याया अितमणामळ अजन कती

वतोड होवन वनाला आपयाला

मकाव लागल ह सागता यणार नाही

ताडोबा ाकप पिमघाट आिण

दशातील इतर वन यात होणारी घट कमी

कन जगलाच वाढिवण आवयक आह

ह ओळखन वारोपण सामािजक वनीकरण

या योजनाची अमलबजावनी कन

महाराातील डगरपा आिण पडीक

वनजमीन ावर मोा माणात

वलागवड हाती घवन ितच रण

करयाची जबाबदारी घयासाठी ापक

माणात वदडी चार मोिहम राबिवण

आवयक आह तरच वनीकरणाच िनसगाच

सवधन आिण रण होईल हीच काळाची

गरज आह

भारतीय सकतीत ाचीन

काळापासन ना गहा डगर वन िविश

व काही ाणी इ दवासाठी राखन

ठवयाची परपरा आह यातली चिलत

असणारी परपरा हणज दवराई- दवासाठी

राखन ठवलल पिव वन िपान िपा ही

वन या-या ठकाणया थािनक लोकानी

तथील असलया ढी परपरा सकती या

गोमळ टकवन ठवली आताया

अदाजानसार सपण भारतात िमळन अशा

छोा-मोा वनाची सया समार ३

लाखापा जात आह दवाया भीतीन अशा

वनामय तोड कली जात नहती तोड

कयास दव कोपल आिण कठोर िशा दईल

या भाबा समजतीपोटी तथील वनसपदा

वषानवष सिथतीत राखली गली िनसग-

अयासकानी दवराईमधील दमळ

वनपती औषधी वनपती याया िवतत

नदी कया परत जोमान वाढणार

शहरीकरण तण िपढीमधील कमी होत

चाललला िवास यामळ अनक दवराया न

होऊ लागया आहत

उनहायात जागोजागी पाणी

िवकत याव लागत असयाची िथती आह

यावन भिवयात पायाच भीषण दभय

असयाच दसत वन जिमनीला घ धन

ठवतात व पयायान पायाच ोत िजवत

राहतात यामळच वन वाचली तर पाणी

वाचल वनाच आयय मानवासारख असाव

मानव व झाला क याची जागा नव तण

मानव घत असतो यानसारच जया

झालया झाडाची जागा नवीन झाडानी

घयाची गरज आह

जगातील जवळपास 100 पा

जात दशामय

जागितक

पयावरण दन

साजरा करयात

यतो यामागील मय उय इतकाच क

जगातील यक माणसामय

पयावरणािवषयी जनजागती करण आिण

सपण राान पयावरणाबाबत पढाकार घण

असा आह जागितक पयावरण दवस

वगवगया पती साजरा करता यऊ शकल

जगातील यक न सहकाय कन

वाढत काबन डायऑसाईडच माण कमी

होऊन ऑसीजनच माण वाढयास नच

मदत होईल हवामान बदलातील फरक

लात घता िशतगहातन िनघणाया लोर-

लरो काबन (CFC) वायच माण कमी

करण आवयक आह पयावरणािवषयक

जनजागती करयासाठी आज सभा समलन

चचासाच आयोजन करण गरजच आह

घनकचयावर शाो पतीन या

कन याची िवहवाट लावण घातक वाय

गळतीला आळा घालयासाठी कडक

उपाययोजना करण कारखायाया

धराातन तसच वाहनामधन होणाया

उसजनाची रासायिनक तपासणी व

यावरील उपाय याच काटकोरपण पालन

करण

सरोवराच सरण व सवधन तसच

सरोवरातील वयजीवाच सरण व िवकास

यावर भर दऊन याच महव जनमानसात

पटवन दयासाठी चचास आयोिजत करण

नाच दषण शहरी साडपायामळ होत

असयान या िवषारी बनत आहत यासाठी

या ठकाणी पाणी शीकरणाची यणा

उभारण आवयक आह पयावरण व

दषणासदभात क व राय शासनान समत

कलया अिधिनयम व िनयमावलीच

काटकोर पालन करण याकारच वगवगळ

उपम राबिवयास आपण खया अथान

पयावरणाया समीया दशन वाटचाल

क यात शका नाही हातानी ज काम क

शकतो त काम इलीक उपकरणािशवाय

कराव शय असयास गरम पायाऐवजी

थड पायाचा वापर करावा लटीक

िपशाऐवजी परत परत वापरता यणाया

कागदी िपशा वापरयात ाात अ

आिण भाजीपाला लटीकमय न ठवता

अयिमिनयम पापात ठवावा पायाचा

गरवापर करण थाबिवला पािहज घरातील

म िहटरचा वापर न करता वटर घालन

इलीक ऊजचा वापर करावा यािशवाय

आणखी एक पाऊल पढ जाऊन पयावरण

सरण व सवधनाच काम करणाया

एखाा वयसवी सथच सभासद होऊन

पयावरण वाचिवयासाठी िविवध मोिहमा

राबवाात

आपला दश सव ात

गतीपथावर असताना आपण

पयावरणाया गतीकड डोळझाक कन

चालणार नाही िनसगावर अयाय होत

आह यामळ सनामी नरिगससारखी

सागरी वादळ भकप ढगफटी महापर

दकाळ रोगराई अशा अनक नसगक

कोपाना आपयाला सामोर जाव लागत

आह ह सव लात घऊन यक न

उपम राबिवयास पयावरणाचा समतोल

राखन आपण खया अथान समीया

दशन वाटचाल क िजात अवध

वतोड वाढली आह खाजगी तसच राखीव

वनात वाथासाठी छया पतीन

वतोड करयात यत काही थािनक

नागरक व वनिवभागाची छपी भाचारी

यामळ दवसदवस वतोड वाढली आह

गया सहा वषात १० हजार ९ एवा

वाची तोड झाली आह अनक वष व

तोडल जात असयान तशी वराजी उभी

करण कठीण बनल आह िझयात

जवळपास ५५ हजार हटर ावर राखीव

वन आह िजाचा बराचसा भाग हा

वनाछादत आह िजातील एकण

भभागाया ५९ ट भाग हा झाडझडपानी

स आह यात खाजगी व राखीव

वनातील ाचा समावश आह

िजात मालक वन असयान खाजगी

वनावर मोठी वतोड होत इधन

फनचरसाठी मोा माणात वाची तोड

होत िजातील एकण भागातील जगलात

मोा माणावर सागाच व आढळतात

डगर उतारावरील रचनमळ िहवायाया

उराधात व उहायात वणवा

लागयाया घटना मोा माणात होत

असतात यामय वनसपीचा हास होतो

यामळ नागरक व तोडण पसत करीत

असयान जगल उजाड होत आहत

दोडामाग सावतवाडी व कडाळ

तालयातील परसरातील वनात

थािनक लोकाकडन मोा माणात तोड

करयात यत आह वनिवभागातील

ाचामळ जगलातील वसपी कमी

होत आह साग या वाला परिजात

मोठी मागणी आह यामळ राखीव

वनातील वसपी तोड कन

परिजात पाठिवली जात आह यावष

एिल त सटबरपयत वतोडीची ६५

करण झाली आहत यात सागाची तबल ५

हजार ९५७ वाची तोड झाली आह

यामळ पयावरणाला धोका िनमाण झाला

आह लोबल वॉमगमय होणारी वाढ हा

सयाया गभीर ापक एक आह तो

यकाया जीवनाशी िनगिडत असन याच

दपरणाम सवानाच भोगाव लागत आहत

वतःया जीवनशलीत काही छोट-छोट

बदल कन लोबल वॉमग कमी करयात

यकजण खारीचा वाटा नच उचल

शकतो

sok

dumldkkr

18

शवार द २२ िडसबर २०१७

vatyh kkMh

ous okpok] ikZojk okpok

टम यवा कोकणात

महाराात हदवी वरायाच

सथापक छपती िशवाजी महाराज तसच

राजष छपती शा महाराजासारख

कयाणकारी राज होऊन गल सयधमाच

सयशोधक महामा जोितबा फल भारतर

डॉ बाबासाहब आबडकर यानी एका

सामािजक महायोयाच काय कल महारा

ही सताची परामी वीराची भमी हणन

सवाना ात आह लोकाना भिपथाार

ससकत बोिधत कल सकारत कल

महारााला सत ानर सत तकाराम सत

गोरोबा कभार सत सावता माळी सत

रोिहदास या सवानी भियोग सािगतला

सामािजक बोधन कल यानी धामक एकता

बधता सिहणता वाढवली उया

महारााला भिपथात ओवल लोकामधील

अधा समळ न करणार शरीर आिण

मनाची जळमट दर करणार निशबापा

वकावर यावर भर दणार कमयोगी सत

गाडग बाबा याची आज २० िडसबरला

पयितथी झाली यािनिमान याया

मवाचा हा आढावा

दव दव करत लोकाच सटणार

नाहीत कमकाड लोकाना अधोगतीकड नत ह

जाणलया गाडगबाबानी िवानवादी

दिकोनाचा सार आिण चार करायला

सवात कली समाजाची गती ही वछततन

होईल िशणातन होईल हरी हरी कन

कोणतही सटणार नाहीत यासाठी

लोकाना यवादी हाव लागल ह यानी

जाणल त फ िवचार माडणार कतनकार

नहत तर य िवचार आचरणात आणन

नतरच यावर भाय करणार होत

खापाातील गलोगली वत खराटा

फरवणार होत वछतया मोिहमचा

उपयोग जातीजातीतील भदभाव न

करयासाठीही यानी कला वछतच महव

यानी िवदभापासन खानदशापयत पिम

महाराापासन मबई कोकणापयत

कतनाया मायमातन पोहोचवल िशण

सावकारी दवस-नवस पशहया यासारख

िवषय घऊन मायबोलीत कतनाार समाज

बोधन कल

अधवर मतपजवर गाडगबाबा

बोच-या शदात मामकपण हला चढवायच

अर तमी पढरील जाता शगावल जाता पण

यो तमचा िततला दव बोलतो काय तमी

जवल पाणी िपल आस तरी इचारतो काय

याही पढ जाऊन त कतनातन हणतात असा

कसा तमचा दव क िनवद खात तर याला

हाडबी नाही मनत ह ऐकन काही लोकाना हस

यायच तर दव मानणा-याना राग यायचा पण

कतनाला बाया मल माणस गद करायच

ायापक मा म दशमख गाडगबाबाबल

िलिहतात गाडगबाबानी फ कपड धऊन

वछ कल नाहीत तर भारतीय समाजाच

मनही वछ कल

या गावात सत गाडगबाबाच कतन

असायच या गावात दवडी दऊन ामथाना

मािहती दली जायची या गावात जाऊन

दवसभर गया वछ कन सयाकाळी

याच गावात कतन करत असत कतनात

टाळ मदग खिजरी असायची एक उदाहरण

सपल क गोपाला गोपाला दवकनदन

गोपाला या धवपदाचा कतनात गाभा

असायचा बाबा ह धवपद हात उच कन

टाया वाजवत तालात हणत तसच कतन

ऐकणा-याना याच तालावर हणायला

सागायच मग दसरा िवषय घऊन पहा

कतनाला सवात होई त ामथाया

समाजातील अधवर टीका कन मवाळ

भाषत कथाकथन कन ोत आपलस करायच

याची भाषा गावाकडची व-हाडी भाषा

यामळ मल तल बावा लक पोरग अस शद

त कतनात वापरत असत यातला मम समजला

क लोक पोट धन धन हसन दाद ायच

असा हा वछतचा पजारी आधिनक समाज

सधारक आज इथ उा ितथ अगावर फाटया

चयाच कपड व पाणी िपयासाठी गाडग

घऊन आज एका गावाला तर उा दस-या

गावाला ना अाची ना जवणाची ना

झोपयाची फकर ज िमळल त खायच जथ

जागा िमळाली तथ झोपायच याना फ एकच

यास होता तो कतनातन लोकजागती

करायची यापायी यानी उया ससाराकड पाठ

फरवली यानी कतनातन समाज बोधनाच

महान काय कल ह काय त आजीवन करीत

रािहल

सत गाडगबाबा यानी लोकिशणाच

काय िवदभातील ऋणमोचन या गावापासन स

कल १९०८मय पणा नदीवरील

घाट सवधमयासाठी जातीसाठी

खला कला १९२५ला मतजापर

यथ गोरण धमशाळा व

िवालय थापन कल १९२७ला

पढरपर यथ चोखामळा धमशाळा

स कली

ग-िशयाची परपरा

याना माय नहती िशय गना

मदरामय बसवन याची पजा

करतो याची याना चीड होती

हणन त हणायच मी कणाचा

ग नाही अन माझा कणी िशय

नाही त सदायाया िवरोधात

होत यानी िशणाच महव

जाणल हणन आठ फवारी

१९५२ रोजी ीगाडगबाबा

िमशन थापन कल याार

यानी महाराभर िशणसथा व

अनाथ अपग याया

पनवसनासाठी यबकर

आळदी पढरपर इयादी ठकाणी

धमशाळा थापन कया

आचाय अ

गाडगबाबाबल आदरान एका

ठकाणी हणतात सहाला

पाहाव वनात हीला पाहाव

रानात तर गाडगबाबाना पाहाव

कतनात १९३१ला वरवड यथ

सत गाडगबाबाया बोधनान

पशहया बद झाली १९५४ मय

ज ज णालय परसरात यानी

धमशाळा बाधली बाबानी डॉ

पजाबराव दशमख याना

िशणसथाार िशणाचा

सार करयासाठी याया

कायात मदत कली

भारतर डॉ बाबासाहबाची सत

गाडगबाबाशी मबईला तसच पढरपरला भट

झाली पढरपरची चोखामळा धमशाळा सत

गाडगबाबानी डॉ बाबासाहब आबडकराना

अपण कली होती या आधिनक िवानवादी

सताचा डॉ आबडकर आदर करीत याना त

गसमान मानीत सत गाडगबाबानी आताया

तथाकिथत बाबा लोकासारखी अफाट सपी

जमवली नाही वतया मलीया नावावरसा

कोणतीही सथा कली नाही डॉ बाबासाहब

आबडकर यानीसा याया वारसासाठी

कोणतीही िशणसथा याया नावावर कली

नाही व सथाया मालमचा अिधकार दला

नाही या कारचा याग असामाय आिण महान

कमयोगीच क शकतात सत गाडगबाबानी

याया कायासाठी कणासमोर मदतीसाठी हात

पसरला नाही यानी कतनातन िवानवादी

लोकजागती लोकबोधनाच काय अखरया

ासापयत कल

सत गाडगबाबानी खरा रोकडा धम

सािगतला या धमाचा दहा कलमी कायम

समाजापढ ठवला भकयाना अ लहान

लकराना अ वती नसणा-याना वती गरीब

िवायाना िशण घर नसणा-याना घराचा

िनवारा आसरा काम नसणा-याना कामधदा

रोजगार अध अपग णाना औषध मया

ायाना अभय गरीब तण-तणच ल

जमवन दण दखी िनराश असणा-याना हमत

दऊन जगयाच बळ दण इयादी याच िवचार

आजही सामािजक यायाया दीन महवाच

आहत

एकदा मबईया भायखळा

माक टमय गाडगबाबाच कतन होत डॉ

बाबासाहब आबडकर आपया सहका-यासोबत

कतनाला गल कतन स होताच ोयापक

एकान याना िवचारल महाराज एक इचा

का यावर गाडगबाबा हणाल इचारा

मायबाप पण मल महाराज मन नका मी आपल

लक हाय बोलिवत धनीच बसलत तमया

पलीकड अस हणन यानी बाबासाहबाकड

बोट दाखवल डॉ आबडकर च जिमनीवर

बसन कतन ऐकत होत

लोकसत कमयोगी वरायमत सत

गाडगबाबानी ामवछता अिभयान स कल

कतनाार अधा समाजातील वाईट

चालीरीती िशणाच महव शतक-याची

सावकाराार होणारी फसवणक िपळवणक

जाितभद जाणन समाजाला यासाठी जागत

कल िवानवादी दिकोन दला यानी

दलया व राबवलया कायमाचा आदश ठवन

महारा सरकारतफ ामवछता मोहीम

सामािजक यायाया योजना चालवया जात

आहत या महान कमयोगी सताला याया

पयाितथीिनिम अिभवादन

sok

dumldkkr

19

शवार द २२ िडसबर २०१७

MumlGicirckr vkfk MumlDkr vatu kkykkjk lar

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

20

टम यवा कोकणात

ाचीन आिण अवािचन

काळापासन दयावदच सरित ठकाण

हणन िवयात असणारी वगला बदर पठ

िशवकालापासन सवण यग अवतरलया

वगयात दशोदशीमधन यणार ापारी

पठत पयटनाच ठकाण हणन आपला बदरी

माल या बदरावर उभा कन काही दवस

यथ िवाती घत पण आज वगला या

इितहासापासन फारच दर पोहोचला आह

ऐितहािसक परपरा लाभलल आिण

वातयलढय़ात चळवळीच एक क

असलल वगल शहर ह परातन काळापासन

ापारी उतारपठ व महवाच बदर हणन

िस अलीकडया काळापयत हणज

जवळपास १९५०पयत या ठकाणी

पोतगीज डच िटश यानी अिधराय

गाजवत िविवध मालाची वतची आयात-

िनयातीचा कोटय़वधी पयाचा ापार

कलाजलवाहतकचा माग थाबला अन

उतारपठ सपली दश-िवदशात नावाजलया

वगल बाजारपठला अवकळा यत गली यथील

उतारपठतील जया इमारती आजही आपया

इितहासाची सा दत उया आहत

ाचीन काळापासन ापारी मख

बदर हणन वगलन मोठ वभव अनभवल

आह ाचीन आिण अवािचन काळाच ह वभव

द लागयाजोग होत अदलशाही बहामनी

आिण मोगल या मलीम राजसत तसच

िशवकालात या सम बदरावर आपलच

वचव असाव अस यक साधीशानी य

कल अरब डच पोतगीज या परदशी ापा-

याची मययगात ापारी मालाची जहाज

वगल बदरात पोहोचायची हा ापार

ामयान ताबडा सम व इराणया

आखातामाग अरब ापा-यामाफ त होत अस

जपान िसलोन जावा समाा या ठकाणान

मालाची आयात करणारी परदशी ापारी

जहाज वगल बदरात यत या काळात वगल

बदर हणज सरित बदर आिण दयावदया

िवातीच ठकाण असच जण

भोजन आिण पायाची वथाच

यथ शाही आिण दमाखदार असायची

गलबतातन यणारा माल बाधयासाठी

वापरयात यणारी चटई गोणपाट याची

िनमतीचच क वगल बदर होत अयत

वत आिण टकाऊ माल यथ िमळायचा

मययगात अरब ापारी मोठय़ा माणात

यत दाभोळ गावाकड जाणा-या रयावरील

िनमसगा ह ठकाण या अरब मलीम ापा-

याच नमाज पढयाच ठकाण होत त ठकाण

आज नमाजगा या नावान सबोधल जात

सोळाा शतकातील डचाची वखार

इजाया लकरी तळ असलल वगला क प

यामळ वगलच महव लात यत मबईया

ॉफड माक टची छोटी ितक ती हणज

वगला यथील ॉफड माक ट ह याकाळया

अखड रािगरी िजाच हणज दिण

कोकणच महवाच ापारी क कॉथर

ॉफड माक ट आिण कलवटर ऑथर यानी

इस१८७६ साली ह ॉफड माक ट बाधल

या ॉफड साहबानी मबई आिण

कराची यथही वगल यथ माक ट कस असाव

यासाठी मॉडल माक ट उभारल आजही ह

माक ट दमाखात उभ आह

कोकण कना-यावर कारवार

रािजयापरनतर वगला ह ितस-या माकाच

मोठ ापारी बदर मानल जाई डचाच

ाबय या बदरावर असताना जपान-पाशया

या दशातगत ापार गोणपाट िमळयाच

मोठ क हणन वगलच आकषण असायच

पािमाय वाशानी या शहराचा उलख

ससकएनी असा कलला आह पव वगल

बदराचा ापार दिण-उर दोही दशाना

चाल सतराा-अठराा शतकात या

बदराच नाव गोामाण िस होत यथ

जपान िसलोन ताबडा सम इराणी

आखातातन जहाज यत

काळाबादादा गोडकर ह यावळच

िस ापारी िवलायती लाख पयाची

दशनी डी लगच वटवणार गहथ होत

मािणक चौक हा अहमदाबाद शहराया

नावाची ितकती आह इजी राजवटीत

टपाल तार ऑफस यथ उभारयात आल

दिण कोकणातच नह तर सपण

महाराातील पिहल तार ऑफ स वगल यथ

झाल

शवार द २२ िडसबर २०१७

osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

ह बदर भला या नावान ओळखल

जायच पढ याला फगला अस

हटल जायच सवात द रता या

ापारपठत होत आज त रत अद

वाटताहत कारण महामागाची सकपनाच

बदललीवाहनाची रचना बदलली

सयाया वगल शहराया मय भागापयत

अयत द पण लाब अशी खाडी पसरली

होती परदशातन यणारी मालवा ापारी

गलबत यथ थाबायची मोठय़ा ापा-याच

िवाती थान यथ शाही इतमामात सजलल

असायच सव सोई यथ हात जोडन

असायया दशोदशीया दयावदच सकड

होम यथ असायचयाच याच सवकरी

दास-दासी याचा सिम मलखच सस होम

हणनही ह बदर तहा िस होत

वगलच ४०० वषापवच ह वभव

आता कथन करताना एखाा

कपनािवलासात रगलया कादबरीसारख

वाटल जगातील सवात द रत असणार

आिण जगाया ापा-याच हाच शाही

िवातीथान समजल जाणार तशी दमदार

सवा परिवणार वगल आिण आजची

वगलची अवथा क ठ ह सवच

आयचकत करणार आह

पोतगीजाया पाठोपाठ दयावद

िनपण असलल डच सोळाा शतकात

हदतानात आल आिण यानी ापारात

पोतगीजाशी पधा स कली यातच

वगलतील बदरमाग आिण उतरपठला वाव

असयाच पान यानी िवजापरया

आदलशहाया परवानगीन वगल यथ इस

१३८ साली तीन हजार िगडर रम खच

कन कला पतीन बाधकाम असलली

तटबदीय डच वखार उभारली आज तथ

ही डच वखार भावथत उभी आह

ितथपयत खाडीचा िवतार मोठा होता

मोठमोठी गलबत यऊन या वखारीपयत

लागत असत या ितर वगल भागात

छोटी छोटी गोदाम होती याची रचनाही

िविश पतीनच हणजच पढन पािहल

असता छोटी पढी पण मागया बाजला

गोदामाची मोठी जागा असायची गोडकर

तडलकर याया अडतपठय़ा िस

यािशवाय अस कयक ापारी होत

यानी वगलया भरभराटीला मोलाचा

हात दला आजही या ापा-याचा वारसा

अणा उफ पढरीनाथ महाल याची ापारी

पढी साीदार आहिशवाजीराव कबल

याची ही पढी अितवात आह खरी परत ती

कवळ लमीपजनापरतीच उघडली जात

सयाया वगलतील रामर मदर त डच

वखारीपयत जाताना या पठया आकारात

उभा असलया इमारती दसतात सया

यथ दकान दसतात

जवळपास ८० त ८२ वष हणजच

सन १६८१-८२ सालापयत डचानी वगल

उतारपठत रान कोटय़वधी पयाचा

ापार कला मा यानतर याना वगल

कायमच सोडाव लागल आिण ही डच

वखार सावतवाडी सथानया तायात गली

ापाराया नावाखाली दाखल झालया

िटशानी या डच वखारीसह वगल-

उतारपठवरही कजा िमळवला यानी

वगलचा काही भाग तायात घऊन राय

कारभारासाठी वगल महाल तयार कला

ापाराया नावाखाली ओसरीला आलया

िटशानी काही काळातच वगलया

उतारपठवर आपली कमत गाजवायला

सवात कली घाटमायावन कापस धाय

व अय वत तथील ापारी बलगाडीन

घऊन वगयापयत यत आिण या वत

वगलतन जलवाहतकन हणजच िशडाया

मोठय़ा गलबतामधन मबई गजरात व अय

ठकाणी तसच परदशातही मालाची िनयात

होत अस

वगयात तहा अडत दकान खप

होती िटशानी यथील विवयता

िनसगरय परसर आिण ापारम जागा

पान ापारालाच आणखीनच गती

आणली या वगयाया ॉफड माक टमय

वत भाजी माक ट वत मासळी माक ट

अशी वथा आह बलगाडय़ा रयावन

जाताना माती उड नय हणन सकाळ-

सयाकाळ रयावर पाणी मारल जात अस

सपण बाजारपठत असलली गटार व

ओढय़ामधील घाण कचरा याचा नसगक

पतीन िनचरा करयाची रचना होती

तसच िपयाया पायासाठी ठरावीक

अतरावर हौदही उभारलल

होतगतवभवाया शोधात असणारी वगला

पठ सया अनक समयामधन जात आह

इितहासाया जोरावर आिण पयटनाया

मायमातन पहा एकदा ही बाजारपठ भरारी

घईल अस यथील ापारी सागतात

गाडीअा मािणक चौक व मबई

बाजार

वगल गाडीअा हणन भाग आह

या ठकाणी पव माल घऊन यणा-या

बलगाडय़ाचा तळ होता हणन याला

गाडीअा अस नाव चिलत झाल तसच

एका भागात िहर-मािणक तसच कपडय़ाचा

मोठा ापार चालायचा यामळ या

भागाला मािणक चौक हणायच तर

सयाया शहराया मिशदीपासन डच

वखारीपयत अडयाया मोठय़ा पढी होया

याठकाणी मालाची आयात-िनयात

चालायची हणन या भागाला मबई बाजार

अस हटल जायच

खारट रत

िशरोडा ह नाव ऐकताच पिहली

आठवण होत ती गावातील िमठाची िमठाच

उपादन व िव हा मोठा वसाय िमठाचा

सयाहही याच गावात झाला खळखळ

घगचा आवाज करीत आिण लाल मातीत

मीठ उडवत गावाकड जाणा-या बलगाडय़ाची

राग ह यथील वगळपण होतजण काही पाढ-

या श फटकासारया दसणा-या

िटशानाही मोिहनी घातली होती

िमठागरावर िटशानी कजा कन खास

चौया उया कया होया खारट रत

तहाला माहीत आहत का काही वषापव

िशरोडाकड जाणार सार रत खारटच

असायच कारण कोकणपय़ात सवािधक

िमठाच उपादन होत होत मीठ भरलया

खटारा गाडय़ाची सारखी जा-य असयान

रताया दतफा िमठाच सडच पडलल

असायच हगाम स झायापासन खारट

झालया रयाचा खारटपणा अजनही टकन

आह

सावतवाडी सथानया काळात

आजगावया िशराकडील ही एक वाडी नतर

या नावाचा अपश होत िशरवाडीच

िशरवडिशरोड ह एक नाव चिलत झाल

िमठाच उपादन व िव यासाठीच िशरोडा

ह गाव पवपासन आजपयत ओळखल जात

या गावाया पिमकडील भागात रडीकड

जाणा-या मागावर यावळी समार १००

एकरामय िमठाच २८ आगर होत यामळ

िमठाच उपादनही मोठय़ा माणात काढल

जाई समार १९ा शतकाया उराधात

यावळी याठकाणी काही ापा-यानी छोटी

पठ वसवली याच काळात हा भाग खाजण

जमीनच असयान िमठागर तयार कयाच

सािगतल जात

एक दोन हणता हणता मोठय़ा

माणात िमठाच आगर याठकाणी तयार

झाल यथील मीठ बलगाडय़ामधन

बळगावमय िवसाठी पाठवल जायच

दवसाकाठी जवळपास ६० त ७० बलगाडय़ा

मीठ घऊन रवाना होत िटश अिधका-यानी

ह िमठागर सथािनकाकडन खडाया

बोलवर आपया तायात घतल आिण या

िमठागरावर सा गाजवयास सवात कली

िमठाचा कारभार पाहयासाठी यावळच

कटम खात तनात कल (सयाच सॉट

ऑफस) याचमाण मीठ गावक-यानी

चोन नऊ नय हणन चौया उया कया

होया एक पायलीयावर कोणयाही

गावक-यान साठा क नय असा कायदा होता

जर कणाकड यापा जात मीठ सापडल तर

त मीठ चोरीच समजल जायच या चौयावर

पहारा दयासाठी िशपाई नमल होत

जवळपास २०० न अिधक िशपाई यावळी

तनात असायच या छोटय़ा बाजारपठत या

िशपायामळ मोठी गद असायची

याितर

आरदा ह यावळी

मीठ बदर होततथन व

सया रडीच ज जन

पोट आह तथ मबईन

गलबतान तादळ तल

व कापड यायच

करीवाडीतील आजो

घाटवळ याची यावळी

मोठी गलबत होती

िटश कारकदत

िमठाला बदोबत होता

खरा परत यापवही िशरोडय़ाची िमठागर

चचला होतीच चाचिगरीत कोकण कना-

यावन िमठाची चोरी करयाया घटना

होत यात िशरोडय़ाचा भाग सवदनशील

मानला जाई दिण कोकणातील फटक

िमठाची अनक ओझी यथन घऊन गयाबाबत

अनक यरोिपयन वाशाया नदी

सापडतात

िशरोडा गावाच ामदवत ीदवी

माऊली मदराशजारी जी सयाची

ामपचायतीची इमारत आह तथन

नायापयत पिहली छोटी बाजारपठ होती

या भागातील नाभी अजनही याची सा

दतात या भागाला यावळी कापना गली

हणन ओळखली जायची (कापाना हणज

कासकर पागम व नाटकर या दकानदाराया

आडनावातील आार याची घर व दकान

याठकाणी होती) नारळ कडधायतल व

कापड याचा ापार चाल बाजारपठत

यायाितर गनाथ आरोलकर खटखट

नाटकर भ राजा गवड नाना सावकार

पडवळ यायाही पढय़ा होया या

पढय़ामधन नारळ कापड याचा ापार

चाल कालातरान पढय़ामाण दकान वाढ

लागली ी दवी माऊली दवथानन काहना

वतावर दकान बाधयासाठी जमीन दली

होती नारळ उकड तादळ सपारी सक

मासळी या वत घाटमायावर िवसाठी

पाठवयाचा ापार चाल झाला

अद लाल मातीचा रता

असयान काद बटाट घऊन जाणा-या

बलगाडय़ा सया जथ माती मदर आह

याया शजारी थाबायया वातयानतर

माऊली मदरापासन नायापयत

बाजारपठया भागाला हदथान व

रयाया पलीकडया भागाला पाकतान

असही गमतीन हटल जायच याठकाणी

बाजार बद असा कधी नसायचा बदलया

काळानसार िशरोडा बाजारपठही बहरत

गली सॉट ऑफसपासन त थट एसटी टड

आवारापयत तर दस-या बाजन

हायकलपयत ही बाजारपठ िवतारली आह

सया बाजारपठत लहान-मोठी दकान

हॉटल िगरण सलन अशी समार २०० दकान

असन मछी माक ट व भाजी माक ट वत

आहत इितहासाया या भमीत आता

पयटनाया ययातन िशरोडय़ाची बाजारपठ

समीकड वळली आह

sok

dumldkkr

21

शवार द २२ िडसबर २०१७osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

sok

dumldkkr

22

शवार द २२ िडसबर २०१७

ातािवक

पव पािमायाना परातन

भारतीय सकतीबलची मािहती फ

िशकदराया काळापासनचीच होती हणज

इसपव ३२५ पासनची भारतीय वद-पराण

इयादमध दलया मािहतीवर याचा

िवास नहता पण ही परिथती २० ा

शतकाया सवातीला सधमधील मोहन-

जो-दारो व पिम पजाबातया हडपा यथील

सध-सकतीचा शोध लागयामळ बदलली

पढ फाळणीमळ ही दोही थान पाकतानात

गली वातयाीनतर भारताया

आक ओलॉिजकल सह िडपाटमटन नवीन

उखनन कन या सकतीया नवना जागा

शोधन काढया वगवगया यिनहसा व

कॉलज याच आक ओलॉजी (परातव) िवभाग

गोातील नशनल इिटट ऑफ

ओशनोाफ नशनल रमोट ससग एजसी

वगरनीही मोलाची भर घातली आह

कालीबगन धोलावीरा दायमाबाद लोथल

अशी अनक परातन थळ उखनन कन

शोधली गली ल सरवती नदीया पााचा

शोध लावला गला ारकला समाया

पायाखाली शोध घऊन परातन सकतीच

अवशष शोधल गल

लोथल

लोथल ह अशा परातन थळापक

एक महवाच ठकाण आह लोथलचा काळ

आह इसपव २४०० त इसप १९०० असा

लोथल ह आजया गजरातमधील अहमदाबाद

िजयामध धोलका तालयात आह

त खभातया आखातापासन जवळ

आह भारतात आिण जगात आज अनक

मोठमोठी बदर आहत

पण लोथल यथ जगातील सवात जना

डॉक (गोदी) आह आिण तो आजपासन ४४००

वषापवचा आह

बाप र

लोथल ह या सकतीला हली सध-सकती

कवा हरपन (हडपीय) सकती हणतात

या सकतीचा भाग आह खर हणज या

सकतीला सध-सकती हणयापा

सरवती-सकती कवा सरवती-सध

सकती हणणच अिधक योय ठरल सरवती

ही नदी काही सहकापवच ल झालली आह

हणजच आटलली आह ऋवदात या नदीच

वणन आह िहला नद कवा महानद हणत

इतक ितच पा िवतत होत ितचा उगम होत

अस िहमालयीन भागात िशवािलक

पवतराशमध आिण ती समाला िमळत अस

गजरातमधील खभातया आखातात सरवती

नदी ही नसती एक आयाियका नाही ितच

पवच पा नशनल रमोट ससग एजसीन

एरयल फोटोाफया ताया सहायान

शोधन काढलल आह व यात

आक ऑलॉिजट (परातविवद) ी हरभाऊ

वाकणकर याया चमन या ल पााया

मागावन वास कन आपली िनरीण

नदवलली आहत

सरवती नदीया आिण सध

नदीया तीरावर व आजबाजला तकालीन

सकतीया लोकाया वसाहती होया या

सकतीचा ापार आकशी व

मसापोटिमयाश याला आपण आज मय-पव

आिशया हणतो या भभागाशी होता

तकालीन मसापोटिमयन लोक सध-सरवती

सकतीला मलहा हणत असत सध

सकतीया थळामधील उखननात काही

ठकाणी रोमन नाणीही सापडलली आहत

यावन ह िस होत क या लोकाच रोमशी

कवा अनोतोिलयामधील (आजया टकमधील

एक भाग ) रोमन साायाशी ापारी सबध

होत अथात रोमची सकती यामानान कमी-

जनी आह याअथ रोमन-हरपन सबध ही

नतरया काळातली ( बधा लट-हरपन

पीरयड मधील) गो आह

साहिजकच परदशीय व दशातगत

ापारासाठी सध-सरवती सकतीला

बदराची आवकता होती व ती बदर या

लोकानी िवकिसतही कली सरवती नदीचा या

सकतीया वसाहतशी सबध असयामळ

खभातया आखाताजवळ एखाद बदर असणार

ह उघडच आह आिण त बदर होत लोथल

लोथल या नावाचा अथ थोडा शोध

लोथल या नावाचा अथ काय

अथात अित परातन काळी जहा लोथल ह एक

फळफळलल बदर होत या काळी याच नाव

अय काहीतरी असल पािहज पण अजनही

सध-सकतीची भाषा उलगडलली नाही

यामळ लोथलच जन मळ नाव कळण शय

नाही तहा लोथल ह नामकरण नतरया

काळात झालल आह ह िनित साधारणपण

लोथल नावाची उपपी अशा कार दली जात

ndash थल शदाचा अथ आह थळ अस सागतात

क गजरातीमध लोथलचा अथ आह

लोथ+थल हणज ताच थळ मताची

टकडी सधीमध मोहन-जो-दारो या शदाचा

मताची टकडी असाच अथ आह पहा थािनक

भाषतील शदावन कती अथबोध होतो त

हा अथ आधीच समजन घतला असता तर

कदािचत मोहन-जो-दारो लोथल वगर थळ

खप आधीच उजडात आली असती

परत माया मत लोथल या शदाचा

मताची टकडी हा अथ बयाच नतरया काळात

(हणज कदािचत आजपासन हजार-दीड हजार

वषापव ) तयार झालला असावा मला वाटत

क लोथल या नावाचा मळ अथ समजन

यायला आपयाला सकत भाषचा आधार

यावा लागल सकत भाषा वदक

काळापासन कबना याही पवपासन चालत

आलली भाषा आह सकतमय एक धात

(यापद) आह लख कवा लख (लोथलचा

काळ हा वयाकरणी पिणनीयाही फार आधीचा

काळ आह या काळात हणज वदक-

सकतमध कवा ाग-वदक सकतमध धात

कस चालत कवा याची काय धातसािधत

होत या गोी आजया सकतपा िभ

होया हणन आपण मयत मळ धातकड पा

या) या धातचा अथ हीएस आपट याची

सकत-इिलश िडशनरी दत तो असा To

Go To Move अथात िनघन जाण

थलातरत होण साधारणपण इसपव

१९०० या समारास तकालीन लोकाना

लोथल यथील वसाहतीचा याग कन

थलातरत हाव लागल इतर जाव लागल

लोथलला सोडन िनघन जाण ह नसगक

आपशी सबिधत होत आधीया काळात

परानी नकसान कल नतरया काळात नदीच

पाणी कमी झाल व नतर नदीया पाान

आपला मागच बदलला यामळ यानतर या

ओसाड पडलया शहराला इतर लोक लखथल

लखथल (अथवा लयथल लयथल

कवा लिखतथल लिखतथल) हणज The place from where the inhabitants have

moved away ( अथात या थळाला तथील

रिहवाशी सोडन िनघन गलल आहत अशी

वसाहत ) अशा काहशा नावान ओळख लागल

असाव

नतरया काळात हणज आजपासन

दोन-अडीच हजार वषापव पाली अधमागधी

शौरसनी महाराी पशाची अशा ाकत भाषा

पढ आया व यायापासन बदल होत होत

गया १००० वषामध सयाया आधिनक

भाषा िनमाण झाया सकत शदाच सोप प

बनिवयाची या पाकत भाषाची वी होती

याची काही उदाहरण पा या सकतमध

याना ाकत भाषा अस हणतात या

भाषामधच वतच नाव पाउअ पाउद

पाअड पाअड यामाण अपशामक आह

गौतम बाया मयम माग याला पालीमध

मिझम मग अस हणतात प च प मात

च मात महाराच महर धम च धम अशी

अनक उदाहरण दता यतील अगदी आजही

गजरातीमध उरायण ला उतराण व

बडोाजवळील कायावरोहण या थळाला

खारवण अस अपशामक शद सरास वापरल

जातात

वरील उदाहरणावन ह लात आल

असल क लोथलया जया थलनामाच

आजया २०००-२५०० वषापव ाकतात

अपशामक प झाल असणार थानीय

ाकतात ह नाव कदािचत लउथल लथल

लथल अस काहीस झाल असाव (या

भागातील भाषवर शौरसनी व पशाची याचा

परणाम झालला असणार कवा तथ कदािचत

पशाचीच बोलली जात असल परत पशाचीच

जवळजवळ काहच वाय उपलध

नसयामळ ह बदल आपयाला तकानच

कपाव लागतात) आिण याही काळाया

नतर काही शतकानी हणज आजया हजार-

दीड हजार वषापव त नाव लोथल अस बनल

असाव आता या सदभात आपण गजरातीतील

अथाकड फरनजर टाक या वर दललच आह

क लोथलचा जो सवमाय गजरातीतील अथ

मानला जातो तो असा आह ताच थळ

मताची टकडी या अथाचा सबध मताशी-

ताशी आह हणजच मरणाशी सबध आह

AElig

yksFky MkWd vkfk CcedillAumlqampljLorh sok

dumldkkr

23

जर इिलश-गजराती िडशनरी पािहली

तर आपयाला दसन यत क die

away याचा अथ असा दलला आह ओछ

थता थता ल थय हणजच कमी होत होत

ल झाल यावनही लोथलचा अथ प

होतो क अस थळ जथील रिहवासी कमी

होत होत ल झाल ितथ उरलच नाहीत

(हणज अय िनघन गल िवखरल)

लोथलची वसाहत

आपण लोथल या नावाबल पािहल

आता लोथल या वसाहतीबल जाणन घऊ या

लोथल ह थळ आखातापासन थोडस आत

आह नदीया तकालीन पााया त जवळ

आह याकाळी साबरमती (क सरवती)

नदी ितथन वहात होती अस हणतात आज

तथ लागन नदी तर नाहच पण जलिवहीन

शक दश आह लोथलच िवभाग अस आहत

जहाजासाठी डॉक (गोदी) गोदाम वतीसाठी

३ त ६-६ फट उच चबतर यावर वसाहत व

बाजार नदीया परामळ वतीला नकसान

पोच नय हणन चबतर बाधलल होत

वतीची अगदी विथत चौकोनी आखणी

कलली होती सरळ रषत रत होत घरातील

माडणी विथत अस िपयाया

पायासाठी िविहरी होया साडपाणी वान

नयासाठी नाल (नज) होत नायामध

कचरा साठ नय हणन सोय कलली अस वा

आजया िवान यगातील इसवी

सनाया २१ ा शतकातील िवकिळत

अविथत वाढलली शहर वाकाितका

पसरलया झोपडपा दाटीवाटीन िचकटन

उया झोपा उघडी गटार जिमनीवन

वाहणार साडपाणी या सव पाभमीवर

सरवती-सध-सकतीतील विथत

आखलली व वछ ठवली जाणारी शहर व

यातील घर ापारासाठी डॉक व गोदाम ह

सव पािहल क या परातनकालीन लोकाच

कौतक करावस वाटत आिण आजया आपया

तथाकिथत सधारलया आधिनक समाजाची

कव करावीशी वाटत

लोथलची गोदी (डॉक) व तकालीन

तान

लोथलला भट दणाया लोकाना खास

कन ह सागयात यत क हा लोथलचा डॉक

(गोदी) सयाया िवशाखापम यथील

हदथान िशपयाड या डॉक एवढा आह

असा डॉक ४४०० वषापव बाधला जाण ही

आयकारकच गो आह हणन आपण थोडस

या डॉकबल जाणन घऊ या हा डॉक नदीया

पााला मानविनमत नायानी (कनॉलसन)

जोडलला होता एक कनॉल पाणी आत

घयासाठी (इनलट) व दसरा पाणी बाहर

सोडयासाठी (आऊटलट) नदीया पााशी

हा डॉक थट (डायरट) जोडलला न ठवयाचा

फायदा असा होता क नदीतील गाळापासन

याच रण होत अस डॉकचा आकार

िपझॉइडल होता (हणजच चौकोनी याची

एक बाज दसरीपा मोठी होती) यामळ

जहाजाना आतमध यण अिधक सोप होत

असाव डॉकची उर-दिण लाबी होती

साधारणपण ७१५ फट तर पव-पिम लाबी

होती साधारणपण १२१ फट भरतीया वळी

जहाज थट या डॉकमध वश क शकत असत

डॉकला एक लाकडी

ार होत ज वर-

खाली करता यत

अस यामळ

ओहोटीया वळीही

डॉकमध पाणी थाबन रा शकत अस याचा अथ

असा क तकालीन लोकाना भरती-ओहोटीच

चागल ान होत या डॉकमध आतया बाजन

भीत भाजलया िवटाचा थर होता

बाधकामाला पपणाही यावा व पाणी बाहर

िझरपनही जाऊ नय अशी ही वथा होती

भाजलया िवटा बनिवयाच ान सध

सकतीया लोकाना होतच घरातही व

नजसाठीही िवटाचा वापर यानी कलला आह

डॉकचा हा आकार बाधकामाची पत पाणी

आत-बाहर यया-जायाची पत पाणी आतच

थाबवन ठवयासाठी वर-खाली करता यणार

दार या सव गोी ४४०० वषापवचा काळ

लात घता कौतकापद आहत तकालीन

सकतीजवळ भरती-ओहोटी इयादी

मरीटाइम गोीच ान तर होतच पण

अिभयािक (इिजिनयरग) तानही होत

ही गो नच महवाची आह

मका

लोथल यथ आता उखननाजवळच

एक अितम वतसहालय आह िजथ

तकालीन वतच दशन माडलल आह यातील

एका वतन माझ खास ल वधन घतल आिण

ती होती एक मका (अगठी) आपयाला

माहीतच आह क रामायणात रामान

हनमानाला सीतला दाखिवयासाठी वतची

मका दली होती असा उलख यतो यावर

काहनी अशी टीका कलली मी वाचलली आह

क परातन भारतीय सकतीला मका

बनवयाया कलच ान उपलध नहत परत

लोथलमधील मकन आपयाला ह प

दाखवन दल आह क वातवात ४०००-

४४०० वषापव ही कला आपयाकड नच

होती वतत ही परातन सध-सरवती

सकतीच अितशय गत अशी सकती होती

समारोप व

िशकयासारखा

धडा

मबई ३५०-

४०० वषान

अिधक जनी नाही एक मोठ बदर हणन तर

मबई यानही अवाचीन आह या सदभात

पािहल तर इस पव २४०० त १९०० या

कालावधीत लोथल फळफळल होत या गोीच

महव अिधक जाणवत ४०००-४४०० हजार

वषापव हणजच आपया २००-२२५

िपापव ( हो २०० न अिधक िपापव

) भारतात एक गत सकती होती एवढच नह

तर जगातील सवात जना डॉक भारताया

पिम कनायावरच लोथल यथ होता ही

अिभमानाची गो आह

लोथलपासन

आपण काही धडा घऊ शकतो काय

होय नच अथातच आपया

शहराचा ल-आऊट िनयोजन या गोीचा आपण

अिधक िवचार करायला हवा हा तर

िशकयासारखा महवाचा मा आहच पण

यानही अिधक महवाची गो हणज या

काळातही वड- लास डॉक बाधयाइतक

गत असलल व ५०० वष वसलल लोथल ओस

का पडल याचाही आपण अयास करायला

हवा पराचा िवचार कनच वती ६ फट

उचीया चबतयावर वसवली गलली होती या

सकतीचा भरती-ओहोटीचा अयास होता

ितला पर कती उचीपयत जातो ह नच

माहीत असल पािहज व या िहशबानच या

लोकानी चबतर बाधल असल पािहजत तरीही

परानी नकसान झाल याचाच अथ असा क पर

याया अयासापा व आधीया अनभवापा

अिधक उच-उच उठ लागल असणार याच एक

महवाच कारण असणार पयावरणीय

बदलामळ झालल परणाम अथातच अशा

कारया परणामाची सध-सकतीतील

लोकाना कपना नसणार त बदल यायासाठी

अकिपत होत पयावरणीय बदलाचा दसरा

मोठा परणाम नावर झाला सरवती नदी

ल झाली इतर नावरही सकट आल काही

आटया काहनी पा बदलली यामळ

लोथलच काय सगळी सध-सरवती सकतीच

न झाली कवा सपणपण िवखरली गली ती

इतक क जर िविवध उखनन झाली नसती

तर अशी एखादी गत सकती भारतात

परातन काळी होती हही कदािचत आपयाला

ठाऊक झाल नसत

आज आपयाला पयावरणाच

परणाम-दपरणाम माहीत आहत लिशयर

(िहमना) लहान-लहान होत चालल आहत

गगा नदीही काही शतकानी आट शकल (पव

सरवती ल झाली तशी)

पयावरणत िवानाधारत-

भाकत करत आहत क काह दशकानी कवा

एखाा शतकात समाची पातळी बरीच

वाढल आिण यामळ समकाठावरील

मबईसारखी जगातील अनक शहर धोयात यऊ

शकतात बड शकतात जगातया अनक

सकतमय ाचीन काळातील पराया कथा

आहत जशी नोहा(नोआ)ची कथा

भारतातही आपयाला मन आिण महापराची

गो चागली परचयाची आह ीकणाया

काळात ारका नगरी पायात बडाली हा

महाभारतातील उलखही आपयाला माहीत

आह समाची पातळी पव वाढली तशीच ती

भिवयातही वाढणार आह पव शहर व भभाग

पायाखाली बडाल तसच भिवयातही होणार

आह आिण याची कपना आता आपयाला

आधिनक तानामळ आधीच आलली आह

मग आपण सावधान असायला नको का जया

सकतकडन व लोथलसारया वसाहतकडन

धडा घऊन आपण पयावरणािवषयी अिधक

सजग असायला हव नाहीतर एक दवस

आपलीही लोथलसारखीच िथती होईल तहा

सावधान

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqOgravekrdquok l- ukbZd]eqacbZ

laLd`rhph olkgr

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

टम यवा कोकणात

गतीची अनक मायम आहत मा

याचा शोध घतला पािहज याना यशवी

हायच आह याया मनात िज आह याना

जगात कोणताही उोग-वसाय परका

नाही आधिनक काळात िवकिसत झालला

असाच एक वसाय व या वसायावर

आधारत करअर हणज मयशती शिणक

पातळी कमी असली तरीही ह करअर तही

क शकता

माणस याया उातीपासन

वतच जीवन सलभ करयासाठी धडपडत

आलला आह शती ह तर सवातीपासन

याया जगयाच मायम आह शतीची

सवात िनसगातन िमळणा-या कदमळ आिण

फळावर जगयापा आपण वतच अधाय

िनमाण का क नय या िवचारातन झाली

असावी यािशवाय माणस समातील आिण

गोडय़ा पायातील माशावर उपजीिवका क

लागला आिण त याच आवडत खा बनल

यानतर आपणच माशाची पदास का क नय

हा िवचार तयार झाला आिण यातनच सवात

झाली एका अयत सदर व फायदशीर

वसायाची मयशतीची

मयशती हणज किमरया

नसiacuteगक वातावरणात कली गलली माशाची

पदास मयशतीची सकपना माशाच

पनीवन कस होत याचा अयास कन

यासदश िथती िनमाण कन दयातन झाली

आह उम मयशतीची अयास हा कणा

आह मयशती क पाहणा-यान अगोदर

उम माशाची पदास कशी करता यईल याकड

ल दण गरजच आह

मयशती हा वसाय का

मास हा अनकाया जवणातील

आवडीचा पदाथ नह काही जणाया

जवणातील जीव क ाण मास चव घऊन

खाणार यासाठी िविवध जागा उलथन

पालथन टाकणार खवय कमी नाहीत समात

माशाची पदास चड माणात होत मा

खायाजोया माशाची सया कमी होत

असयाच कोळी लोक आजकाल बोलत आहत

जगभरातील अतोनात मासमारीमळ आिण

समातील वाढया दषणामळ माशाया

सयत घट होत आह या तलनत खवय वाढत

आहत यामळ िजभच चोचल परवताना या

वसायाची एक नामी सधी चालन आली आह

मयशती ातील ाथिमक

अयास यासाठी आवयक आह मयशतीच

दोन कार पडतात

गोडय़ा पायातील

िनम खा-या पायातील

गोडय़ा पायातील मयशती

गोडय़ा पायातील मास ह

कनारपी ितर इतर भागात चवीन खाल

जातात िवशषत उर महारा आिण उर

भारतात याना चड मागणी आह याितर

गोातील परदशी पायानाही त आकषित

क शकतात कोकणातील माणसाला कदािचत

म कमी असल मा चवीत बदल हणनही हा

खायासाठी पयाय आह यामळ गोडय़ा

पायातील माशाना भारतातच

उम माक ट आह

िनयातीसाठी हा एक अितशय

उम पयाय आह ह ओघान

आलच

भारतात तीन कारच

मास ामयान घतल जातात

कोलबी

रो

कटला

याितर चौथा कार

लोकिय होत आह आिण यात

ब-याच सधी आहत तो हणज

पण रोहा भागात िमळणारा

िजताडा हा मासा यापक

सवाया वाढीसाठी लागणारी

यणा आिण कालावधी

जवळजवळ सारखाच आह

तसच सव मास एक एकाच

तयात घत ययासारख आहत

(पण हा सला नाही यासाठी िशण गरजच

आह)

आपण कोलबी उपादनाची साधारण

मािहती घऊ

गोडय़ा पायातील कोलबीला जबो

ॉस हणतात कारण ही आकारान मोठी

असत हणनच हॉटलामय िहला अिधक

मागणी आह एक कोलबी ६०० मपयत

वजनदार होऊ शकत काटक आह आिण रोगाला

सहजी बळी पडत नाही तलाव धरण यात

वाढवता यत अितर पाणी शती आिण इतर

कारणान ारपड आिण नापीक झालया

जिमनीत तळ खोदन ह उपादन काढता यत

उपादनाची पत

कोलबीया उपादनाचा कालावधी

साधारणत ८ मिहन असतो यात थोडी

अिनयिमतता असत सवात महवाच आह त

हणज उम तीच बीज कोलबीच बीज चागल

असल तरच उपादन िनरोगी आिण सदढ असल

बीज िविश वातावरणात आिण िविश

ठकाणी तयार कल जात रािगरी यथील

सागरी जीव शाीय सशोधन क ात ही िबज

िवकत िमळतात

तलाव आिण पाणी

तलाव साधारणत वीस गठपासन पढ

कतीही जागत करता यतो यापा मोठा करता

यईल मा मग उपादनाचा खच खप जात

होतो तलावाला एका जागी उतार असावा

पाणी बदलयास आिण उपादन बाहर

काढयास मदत होत तलावाया तळाशी

िचकण मातीचा लप लावावा पाणी हा अितशय

महवाचा घटक यातील ाराच माण पान

शाीय परीनतरच जागची िनवड करावी

तलावाची रचना माती साम पाणी ार अशा

तािक गोसाठी कषी िवापीठातील आिण

रािगरी यथील सागरी जीव सशोधन क ातील

त मदत करतात

क आिण राय शासनाया तळ

बाधकाम आिण िनमाणासाठी अनक कज

वपातील योजना उपलध आहत यात

साधारण २०-२५ अनदानाचा समावश आह

याितर मयशती क मयखा

उभारणी क यासाठीसा अनदानाया योजना

आहत कठयाही सरकारी बकत या योजनाची

मािहती िमळ शकत

खा-या पायातील मयशती

खा-या पायात टायगर ॉस या

समी कोलबीच उपादन घतल जात या

उपादनात पायाया गणधमात ाराच माण

अिधक असाव लागत याितर काही

ठरावीक बाबी वगळता साधारण या वर

उलखलया माणच आह फायदा असा क या

कोलबीला उपादन कालावधी ५ मिहन आह

यामळ वषात दोन उपादन शय होतात

एक हटर जागत साधारण एक लाख

िबज मावतात यामळ िमळणार उपादन

गोडय़ा पायापा दपट असत मा गोडय़ा

पायातील कोलबीया मानान याच वजन कमी

असत समी उपाद िवकास िनयात

ािधकरणकडन यासाठी अनक कारच अनदान

िमळत

शवार द २२ िडसबर २०१७

^eRLumlrh Oolkkpk uok ikZ

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

20

टम यवा कोकणात

ाचीन आिण अवािचन

काळापासन दयावदच सरित ठकाण

हणन िवयात असणारी वगला बदर पठ

िशवकालापासन सवण यग अवतरलया

वगयात दशोदशीमधन यणार ापारी

पठत पयटनाच ठकाण हणन आपला बदरी

माल या बदरावर उभा कन काही दवस

यथ िवाती घत पण आज वगला या

इितहासापासन फारच दर पोहोचला आह

ऐितहािसक परपरा लाभलल आिण

वातयलढय़ात चळवळीच एक क

असलल वगल शहर ह परातन काळापासन

ापारी उतारपठ व महवाच बदर हणन

िस अलीकडया काळापयत हणज

जवळपास १९५०पयत या ठकाणी

पोतगीज डच िटश यानी अिधराय

गाजवत िविवध मालाची वतची आयात-

िनयातीचा कोटय़वधी पयाचा ापार

कलाजलवाहतकचा माग थाबला अन

उतारपठ सपली दश-िवदशात नावाजलया

वगल बाजारपठला अवकळा यत गली यथील

उतारपठतील जया इमारती आजही आपया

इितहासाची सा दत उया आहत

ाचीन काळापासन ापारी मख

बदर हणन वगलन मोठ वभव अनभवल

आह ाचीन आिण अवािचन काळाच ह वभव

द लागयाजोग होत अदलशाही बहामनी

आिण मोगल या मलीम राजसत तसच

िशवकालात या सम बदरावर आपलच

वचव असाव अस यक साधीशानी य

कल अरब डच पोतगीज या परदशी ापा-

याची मययगात ापारी मालाची जहाज

वगल बदरात पोहोचायची हा ापार

ामयान ताबडा सम व इराणया

आखातामाग अरब ापा-यामाफ त होत अस

जपान िसलोन जावा समाा या ठकाणान

मालाची आयात करणारी परदशी ापारी

जहाज वगल बदरात यत या काळात वगल

बदर हणज सरित बदर आिण दयावदया

िवातीच ठकाण असच जण

भोजन आिण पायाची वथाच

यथ शाही आिण दमाखदार असायची

गलबतातन यणारा माल बाधयासाठी

वापरयात यणारी चटई गोणपाट याची

िनमतीचच क वगल बदर होत अयत

वत आिण टकाऊ माल यथ िमळायचा

मययगात अरब ापारी मोठय़ा माणात

यत दाभोळ गावाकड जाणा-या रयावरील

िनमसगा ह ठकाण या अरब मलीम ापा-

याच नमाज पढयाच ठकाण होत त ठकाण

आज नमाजगा या नावान सबोधल जात

सोळाा शतकातील डचाची वखार

इजाया लकरी तळ असलल वगला क प

यामळ वगलच महव लात यत मबईया

ॉफड माक टची छोटी ितक ती हणज

वगला यथील ॉफड माक ट ह याकाळया

अखड रािगरी िजाच हणज दिण

कोकणच महवाच ापारी क कॉथर

ॉफड माक ट आिण कलवटर ऑथर यानी

इस१८७६ साली ह ॉफड माक ट बाधल

या ॉफड साहबानी मबई आिण

कराची यथही वगल यथ माक ट कस असाव

यासाठी मॉडल माक ट उभारल आजही ह

माक ट दमाखात उभ आह

कोकण कना-यावर कारवार

रािजयापरनतर वगला ह ितस-या माकाच

मोठ ापारी बदर मानल जाई डचाच

ाबय या बदरावर असताना जपान-पाशया

या दशातगत ापार गोणपाट िमळयाच

मोठ क हणन वगलच आकषण असायच

पािमाय वाशानी या शहराचा उलख

ससकएनी असा कलला आह पव वगल

बदराचा ापार दिण-उर दोही दशाना

चाल सतराा-अठराा शतकात या

बदराच नाव गोामाण िस होत यथ

जपान िसलोन ताबडा सम इराणी

आखातातन जहाज यत

काळाबादादा गोडकर ह यावळच

िस ापारी िवलायती लाख पयाची

दशनी डी लगच वटवणार गहथ होत

मािणक चौक हा अहमदाबाद शहराया

नावाची ितकती आह इजी राजवटीत

टपाल तार ऑफस यथ उभारयात आल

दिण कोकणातच नह तर सपण

महाराातील पिहल तार ऑफ स वगल यथ

झाल

शवार द २२ िडसबर २०१७

osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

ह बदर भला या नावान ओळखल

जायच पढ याला फगला अस

हटल जायच सवात द रता या

ापारपठत होत आज त रत अद

वाटताहत कारण महामागाची सकपनाच

बदललीवाहनाची रचना बदलली

सयाया वगल शहराया मय भागापयत

अयत द पण लाब अशी खाडी पसरली

होती परदशातन यणारी मालवा ापारी

गलबत यथ थाबायची मोठय़ा ापा-याच

िवाती थान यथ शाही इतमामात सजलल

असायच सव सोई यथ हात जोडन

असायया दशोदशीया दयावदच सकड

होम यथ असायचयाच याच सवकरी

दास-दासी याचा सिम मलखच सस होम

हणनही ह बदर तहा िस होत

वगलच ४०० वषापवच ह वभव

आता कथन करताना एखाा

कपनािवलासात रगलया कादबरीसारख

वाटल जगातील सवात द रत असणार

आिण जगाया ापा-याच हाच शाही

िवातीथान समजल जाणार तशी दमदार

सवा परिवणार वगल आिण आजची

वगलची अवथा क ठ ह सवच

आयचकत करणार आह

पोतगीजाया पाठोपाठ दयावद

िनपण असलल डच सोळाा शतकात

हदतानात आल आिण यानी ापारात

पोतगीजाशी पधा स कली यातच

वगलतील बदरमाग आिण उतरपठला वाव

असयाच पान यानी िवजापरया

आदलशहाया परवानगीन वगल यथ इस

१३८ साली तीन हजार िगडर रम खच

कन कला पतीन बाधकाम असलली

तटबदीय डच वखार उभारली आज तथ

ही डच वखार भावथत उभी आह

ितथपयत खाडीचा िवतार मोठा होता

मोठमोठी गलबत यऊन या वखारीपयत

लागत असत या ितर वगल भागात

छोटी छोटी गोदाम होती याची रचनाही

िविश पतीनच हणजच पढन पािहल

असता छोटी पढी पण मागया बाजला

गोदामाची मोठी जागा असायची गोडकर

तडलकर याया अडतपठय़ा िस

यािशवाय अस कयक ापारी होत

यानी वगलया भरभराटीला मोलाचा

हात दला आजही या ापा-याचा वारसा

अणा उफ पढरीनाथ महाल याची ापारी

पढी साीदार आहिशवाजीराव कबल

याची ही पढी अितवात आह खरी परत ती

कवळ लमीपजनापरतीच उघडली जात

सयाया वगलतील रामर मदर त डच

वखारीपयत जाताना या पठया आकारात

उभा असलया इमारती दसतात सया

यथ दकान दसतात

जवळपास ८० त ८२ वष हणजच

सन १६८१-८२ सालापयत डचानी वगल

उतारपठत रान कोटय़वधी पयाचा

ापार कला मा यानतर याना वगल

कायमच सोडाव लागल आिण ही डच

वखार सावतवाडी सथानया तायात गली

ापाराया नावाखाली दाखल झालया

िटशानी या डच वखारीसह वगल-

उतारपठवरही कजा िमळवला यानी

वगलचा काही भाग तायात घऊन राय

कारभारासाठी वगल महाल तयार कला

ापाराया नावाखाली ओसरीला आलया

िटशानी काही काळातच वगलया

उतारपठवर आपली कमत गाजवायला

सवात कली घाटमायावन कापस धाय

व अय वत तथील ापारी बलगाडीन

घऊन वगयापयत यत आिण या वत

वगलतन जलवाहतकन हणजच िशडाया

मोठय़ा गलबतामधन मबई गजरात व अय

ठकाणी तसच परदशातही मालाची िनयात

होत अस

वगयात तहा अडत दकान खप

होती िटशानी यथील विवयता

िनसगरय परसर आिण ापारम जागा

पान ापारालाच आणखीनच गती

आणली या वगयाया ॉफड माक टमय

वत भाजी माक ट वत मासळी माक ट

अशी वथा आह बलगाडय़ा रयावन

जाताना माती उड नय हणन सकाळ-

सयाकाळ रयावर पाणी मारल जात अस

सपण बाजारपठत असलली गटार व

ओढय़ामधील घाण कचरा याचा नसगक

पतीन िनचरा करयाची रचना होती

तसच िपयाया पायासाठी ठरावीक

अतरावर हौदही उभारलल

होतगतवभवाया शोधात असणारी वगला

पठ सया अनक समयामधन जात आह

इितहासाया जोरावर आिण पयटनाया

मायमातन पहा एकदा ही बाजारपठ भरारी

घईल अस यथील ापारी सागतात

गाडीअा मािणक चौक व मबई

बाजार

वगल गाडीअा हणन भाग आह

या ठकाणी पव माल घऊन यणा-या

बलगाडय़ाचा तळ होता हणन याला

गाडीअा अस नाव चिलत झाल तसच

एका भागात िहर-मािणक तसच कपडय़ाचा

मोठा ापार चालायचा यामळ या

भागाला मािणक चौक हणायच तर

सयाया शहराया मिशदीपासन डच

वखारीपयत अडयाया मोठय़ा पढी होया

याठकाणी मालाची आयात-िनयात

चालायची हणन या भागाला मबई बाजार

अस हटल जायच

खारट रत

िशरोडा ह नाव ऐकताच पिहली

आठवण होत ती गावातील िमठाची िमठाच

उपादन व िव हा मोठा वसाय िमठाचा

सयाहही याच गावात झाला खळखळ

घगचा आवाज करीत आिण लाल मातीत

मीठ उडवत गावाकड जाणा-या बलगाडय़ाची

राग ह यथील वगळपण होतजण काही पाढ-

या श फटकासारया दसणा-या

िटशानाही मोिहनी घातली होती

िमठागरावर िटशानी कजा कन खास

चौया उया कया होया खारट रत

तहाला माहीत आहत का काही वषापव

िशरोडाकड जाणार सार रत खारटच

असायच कारण कोकणपय़ात सवािधक

िमठाच उपादन होत होत मीठ भरलया

खटारा गाडय़ाची सारखी जा-य असयान

रताया दतफा िमठाच सडच पडलल

असायच हगाम स झायापासन खारट

झालया रयाचा खारटपणा अजनही टकन

आह

सावतवाडी सथानया काळात

आजगावया िशराकडील ही एक वाडी नतर

या नावाचा अपश होत िशरवाडीच

िशरवडिशरोड ह एक नाव चिलत झाल

िमठाच उपादन व िव यासाठीच िशरोडा

ह गाव पवपासन आजपयत ओळखल जात

या गावाया पिमकडील भागात रडीकड

जाणा-या मागावर यावळी समार १००

एकरामय िमठाच २८ आगर होत यामळ

िमठाच उपादनही मोठय़ा माणात काढल

जाई समार १९ा शतकाया उराधात

यावळी याठकाणी काही ापा-यानी छोटी

पठ वसवली याच काळात हा भाग खाजण

जमीनच असयान िमठागर तयार कयाच

सािगतल जात

एक दोन हणता हणता मोठय़ा

माणात िमठाच आगर याठकाणी तयार

झाल यथील मीठ बलगाडय़ामधन

बळगावमय िवसाठी पाठवल जायच

दवसाकाठी जवळपास ६० त ७० बलगाडय़ा

मीठ घऊन रवाना होत िटश अिधका-यानी

ह िमठागर सथािनकाकडन खडाया

बोलवर आपया तायात घतल आिण या

िमठागरावर सा गाजवयास सवात कली

िमठाचा कारभार पाहयासाठी यावळच

कटम खात तनात कल (सयाच सॉट

ऑफस) याचमाण मीठ गावक-यानी

चोन नऊ नय हणन चौया उया कया

होया एक पायलीयावर कोणयाही

गावक-यान साठा क नय असा कायदा होता

जर कणाकड यापा जात मीठ सापडल तर

त मीठ चोरीच समजल जायच या चौयावर

पहारा दयासाठी िशपाई नमल होत

जवळपास २०० न अिधक िशपाई यावळी

तनात असायच या छोटय़ा बाजारपठत या

िशपायामळ मोठी गद असायची

याितर

आरदा ह यावळी

मीठ बदर होततथन व

सया रडीच ज जन

पोट आह तथ मबईन

गलबतान तादळ तल

व कापड यायच

करीवाडीतील आजो

घाटवळ याची यावळी

मोठी गलबत होती

िटश कारकदत

िमठाला बदोबत होता

खरा परत यापवही िशरोडय़ाची िमठागर

चचला होतीच चाचिगरीत कोकण कना-

यावन िमठाची चोरी करयाया घटना

होत यात िशरोडय़ाचा भाग सवदनशील

मानला जाई दिण कोकणातील फटक

िमठाची अनक ओझी यथन घऊन गयाबाबत

अनक यरोिपयन वाशाया नदी

सापडतात

िशरोडा गावाच ामदवत ीदवी

माऊली मदराशजारी जी सयाची

ामपचायतीची इमारत आह तथन

नायापयत पिहली छोटी बाजारपठ होती

या भागातील नाभी अजनही याची सा

दतात या भागाला यावळी कापना गली

हणन ओळखली जायची (कापाना हणज

कासकर पागम व नाटकर या दकानदाराया

आडनावातील आार याची घर व दकान

याठकाणी होती) नारळ कडधायतल व

कापड याचा ापार चाल बाजारपठत

यायाितर गनाथ आरोलकर खटखट

नाटकर भ राजा गवड नाना सावकार

पडवळ यायाही पढय़ा होया या

पढय़ामधन नारळ कापड याचा ापार

चाल कालातरान पढय़ामाण दकान वाढ

लागली ी दवी माऊली दवथानन काहना

वतावर दकान बाधयासाठी जमीन दली

होती नारळ उकड तादळ सपारी सक

मासळी या वत घाटमायावर िवसाठी

पाठवयाचा ापार चाल झाला

अद लाल मातीचा रता

असयान काद बटाट घऊन जाणा-या

बलगाडय़ा सया जथ माती मदर आह

याया शजारी थाबायया वातयानतर

माऊली मदरापासन नायापयत

बाजारपठया भागाला हदथान व

रयाया पलीकडया भागाला पाकतान

असही गमतीन हटल जायच याठकाणी

बाजार बद असा कधी नसायचा बदलया

काळानसार िशरोडा बाजारपठही बहरत

गली सॉट ऑफसपासन त थट एसटी टड

आवारापयत तर दस-या बाजन

हायकलपयत ही बाजारपठ िवतारली आह

सया बाजारपठत लहान-मोठी दकान

हॉटल िगरण सलन अशी समार २०० दकान

असन मछी माक ट व भाजी माक ट वत

आहत इितहासाया या भमीत आता

पयटनाया ययातन िशरोडय़ाची बाजारपठ

समीकड वळली आह

sok

dumldkkr

21

शवार द २२ िडसबर २०१७osaxqykZ canj d Aacutekphu bfrgkl

sok

dumldkkr

22

शवार द २२ िडसबर २०१७

ातािवक

पव पािमायाना परातन

भारतीय सकतीबलची मािहती फ

िशकदराया काळापासनचीच होती हणज

इसपव ३२५ पासनची भारतीय वद-पराण

इयादमध दलया मािहतीवर याचा

िवास नहता पण ही परिथती २० ा

शतकाया सवातीला सधमधील मोहन-

जो-दारो व पिम पजाबातया हडपा यथील

सध-सकतीचा शोध लागयामळ बदलली

पढ फाळणीमळ ही दोही थान पाकतानात

गली वातयाीनतर भारताया

आक ओलॉिजकल सह िडपाटमटन नवीन

उखनन कन या सकतीया नवना जागा

शोधन काढया वगवगया यिनहसा व

कॉलज याच आक ओलॉजी (परातव) िवभाग

गोातील नशनल इिटट ऑफ

ओशनोाफ नशनल रमोट ससग एजसी

वगरनीही मोलाची भर घातली आह

कालीबगन धोलावीरा दायमाबाद लोथल

अशी अनक परातन थळ उखनन कन

शोधली गली ल सरवती नदीया पााचा

शोध लावला गला ारकला समाया

पायाखाली शोध घऊन परातन सकतीच

अवशष शोधल गल

लोथल

लोथल ह अशा परातन थळापक

एक महवाच ठकाण आह लोथलचा काळ

आह इसपव २४०० त इसप १९०० असा

लोथल ह आजया गजरातमधील अहमदाबाद

िजयामध धोलका तालयात आह

त खभातया आखातापासन जवळ

आह भारतात आिण जगात आज अनक

मोठमोठी बदर आहत

पण लोथल यथ जगातील सवात जना

डॉक (गोदी) आह आिण तो आजपासन ४४००

वषापवचा आह

बाप र

लोथल ह या सकतीला हली सध-सकती

कवा हरपन (हडपीय) सकती हणतात

या सकतीचा भाग आह खर हणज या

सकतीला सध-सकती हणयापा

सरवती-सकती कवा सरवती-सध

सकती हणणच अिधक योय ठरल सरवती

ही नदी काही सहकापवच ल झालली आह

हणजच आटलली आह ऋवदात या नदीच

वणन आह िहला नद कवा महानद हणत

इतक ितच पा िवतत होत ितचा उगम होत

अस िहमालयीन भागात िशवािलक

पवतराशमध आिण ती समाला िमळत अस

गजरातमधील खभातया आखातात सरवती

नदी ही नसती एक आयाियका नाही ितच

पवच पा नशनल रमोट ससग एजसीन

एरयल फोटोाफया ताया सहायान

शोधन काढलल आह व यात

आक ऑलॉिजट (परातविवद) ी हरभाऊ

वाकणकर याया चमन या ल पााया

मागावन वास कन आपली िनरीण

नदवलली आहत

सरवती नदीया आिण सध

नदीया तीरावर व आजबाजला तकालीन

सकतीया लोकाया वसाहती होया या

सकतीचा ापार आकशी व

मसापोटिमयाश याला आपण आज मय-पव

आिशया हणतो या भभागाशी होता

तकालीन मसापोटिमयन लोक सध-सरवती

सकतीला मलहा हणत असत सध

सकतीया थळामधील उखननात काही

ठकाणी रोमन नाणीही सापडलली आहत

यावन ह िस होत क या लोकाच रोमशी

कवा अनोतोिलयामधील (आजया टकमधील

एक भाग ) रोमन साायाशी ापारी सबध

होत अथात रोमची सकती यामानान कमी-

जनी आह याअथ रोमन-हरपन सबध ही

नतरया काळातली ( बधा लट-हरपन

पीरयड मधील) गो आह

साहिजकच परदशीय व दशातगत

ापारासाठी सध-सरवती सकतीला

बदराची आवकता होती व ती बदर या

लोकानी िवकिसतही कली सरवती नदीचा या

सकतीया वसाहतशी सबध असयामळ

खभातया आखाताजवळ एखाद बदर असणार

ह उघडच आह आिण त बदर होत लोथल

लोथल या नावाचा अथ थोडा शोध

लोथल या नावाचा अथ काय

अथात अित परातन काळी जहा लोथल ह एक

फळफळलल बदर होत या काळी याच नाव

अय काहीतरी असल पािहज पण अजनही

सध-सकतीची भाषा उलगडलली नाही

यामळ लोथलच जन मळ नाव कळण शय

नाही तहा लोथल ह नामकरण नतरया

काळात झालल आह ह िनित साधारणपण

लोथल नावाची उपपी अशा कार दली जात

ndash थल शदाचा अथ आह थळ अस सागतात

क गजरातीमध लोथलचा अथ आह

लोथ+थल हणज ताच थळ मताची

टकडी सधीमध मोहन-जो-दारो या शदाचा

मताची टकडी असाच अथ आह पहा थािनक

भाषतील शदावन कती अथबोध होतो त

हा अथ आधीच समजन घतला असता तर

कदािचत मोहन-जो-दारो लोथल वगर थळ

खप आधीच उजडात आली असती

परत माया मत लोथल या शदाचा

मताची टकडी हा अथ बयाच नतरया काळात

(हणज कदािचत आजपासन हजार-दीड हजार

वषापव ) तयार झालला असावा मला वाटत

क लोथल या नावाचा मळ अथ समजन

यायला आपयाला सकत भाषचा आधार

यावा लागल सकत भाषा वदक

काळापासन कबना याही पवपासन चालत

आलली भाषा आह सकतमय एक धात

(यापद) आह लख कवा लख (लोथलचा

काळ हा वयाकरणी पिणनीयाही फार आधीचा

काळ आह या काळात हणज वदक-

सकतमध कवा ाग-वदक सकतमध धात

कस चालत कवा याची काय धातसािधत

होत या गोी आजया सकतपा िभ

होया हणन आपण मयत मळ धातकड पा

या) या धातचा अथ हीएस आपट याची

सकत-इिलश िडशनरी दत तो असा To

Go To Move अथात िनघन जाण

थलातरत होण साधारणपण इसपव

१९०० या समारास तकालीन लोकाना

लोथल यथील वसाहतीचा याग कन

थलातरत हाव लागल इतर जाव लागल

लोथलला सोडन िनघन जाण ह नसगक

आपशी सबिधत होत आधीया काळात

परानी नकसान कल नतरया काळात नदीच

पाणी कमी झाल व नतर नदीया पाान

आपला मागच बदलला यामळ यानतर या

ओसाड पडलया शहराला इतर लोक लखथल

लखथल (अथवा लयथल लयथल

कवा लिखतथल लिखतथल) हणज The place from where the inhabitants have

moved away ( अथात या थळाला तथील

रिहवाशी सोडन िनघन गलल आहत अशी

वसाहत ) अशा काहशा नावान ओळख लागल

असाव

नतरया काळात हणज आजपासन

दोन-अडीच हजार वषापव पाली अधमागधी

शौरसनी महाराी पशाची अशा ाकत भाषा

पढ आया व यायापासन बदल होत होत

गया १००० वषामध सयाया आधिनक

भाषा िनमाण झाया सकत शदाच सोप प

बनिवयाची या पाकत भाषाची वी होती

याची काही उदाहरण पा या सकतमध

याना ाकत भाषा अस हणतात या

भाषामधच वतच नाव पाउअ पाउद

पाअड पाअड यामाण अपशामक आह

गौतम बाया मयम माग याला पालीमध

मिझम मग अस हणतात प च प मात

च मात महाराच महर धम च धम अशी

अनक उदाहरण दता यतील अगदी आजही

गजरातीमध उरायण ला उतराण व

बडोाजवळील कायावरोहण या थळाला

खारवण अस अपशामक शद सरास वापरल

जातात

वरील उदाहरणावन ह लात आल

असल क लोथलया जया थलनामाच

आजया २०००-२५०० वषापव ाकतात

अपशामक प झाल असणार थानीय

ाकतात ह नाव कदािचत लउथल लथल

लथल अस काहीस झाल असाव (या

भागातील भाषवर शौरसनी व पशाची याचा

परणाम झालला असणार कवा तथ कदािचत

पशाचीच बोलली जात असल परत पशाचीच

जवळजवळ काहच वाय उपलध

नसयामळ ह बदल आपयाला तकानच

कपाव लागतात) आिण याही काळाया

नतर काही शतकानी हणज आजया हजार-

दीड हजार वषापव त नाव लोथल अस बनल

असाव आता या सदभात आपण गजरातीतील

अथाकड फरनजर टाक या वर दललच आह

क लोथलचा जो सवमाय गजरातीतील अथ

मानला जातो तो असा आह ताच थळ

मताची टकडी या अथाचा सबध मताशी-

ताशी आह हणजच मरणाशी सबध आह

AElig

yksFky MkWd vkfk CcedillAumlqampljLorh sok

dumldkkr

23

जर इिलश-गजराती िडशनरी पािहली

तर आपयाला दसन यत क die

away याचा अथ असा दलला आह ओछ

थता थता ल थय हणजच कमी होत होत

ल झाल यावनही लोथलचा अथ प

होतो क अस थळ जथील रिहवासी कमी

होत होत ल झाल ितथ उरलच नाहीत

(हणज अय िनघन गल िवखरल)

लोथलची वसाहत

आपण लोथल या नावाबल पािहल

आता लोथल या वसाहतीबल जाणन घऊ या

लोथल ह थळ आखातापासन थोडस आत

आह नदीया तकालीन पााया त जवळ

आह याकाळी साबरमती (क सरवती)

नदी ितथन वहात होती अस हणतात आज

तथ लागन नदी तर नाहच पण जलिवहीन

शक दश आह लोथलच िवभाग अस आहत

जहाजासाठी डॉक (गोदी) गोदाम वतीसाठी

३ त ६-६ फट उच चबतर यावर वसाहत व

बाजार नदीया परामळ वतीला नकसान

पोच नय हणन चबतर बाधलल होत

वतीची अगदी विथत चौकोनी आखणी

कलली होती सरळ रषत रत होत घरातील

माडणी विथत अस िपयाया

पायासाठी िविहरी होया साडपाणी वान

नयासाठी नाल (नज) होत नायामध

कचरा साठ नय हणन सोय कलली अस वा

आजया िवान यगातील इसवी

सनाया २१ ा शतकातील िवकिळत

अविथत वाढलली शहर वाकाितका

पसरलया झोपडपा दाटीवाटीन िचकटन

उया झोपा उघडी गटार जिमनीवन

वाहणार साडपाणी या सव पाभमीवर

सरवती-सध-सकतीतील विथत

आखलली व वछ ठवली जाणारी शहर व

यातील घर ापारासाठी डॉक व गोदाम ह

सव पािहल क या परातनकालीन लोकाच

कौतक करावस वाटत आिण आजया आपया

तथाकिथत सधारलया आधिनक समाजाची

कव करावीशी वाटत

लोथलची गोदी (डॉक) व तकालीन

तान

लोथलला भट दणाया लोकाना खास

कन ह सागयात यत क हा लोथलचा डॉक

(गोदी) सयाया िवशाखापम यथील

हदथान िशपयाड या डॉक एवढा आह

असा डॉक ४४०० वषापव बाधला जाण ही

आयकारकच गो आह हणन आपण थोडस

या डॉकबल जाणन घऊ या हा डॉक नदीया

पााला मानविनमत नायानी (कनॉलसन)

जोडलला होता एक कनॉल पाणी आत

घयासाठी (इनलट) व दसरा पाणी बाहर

सोडयासाठी (आऊटलट) नदीया पााशी

हा डॉक थट (डायरट) जोडलला न ठवयाचा

फायदा असा होता क नदीतील गाळापासन

याच रण होत अस डॉकचा आकार

िपझॉइडल होता (हणजच चौकोनी याची

एक बाज दसरीपा मोठी होती) यामळ

जहाजाना आतमध यण अिधक सोप होत

असाव डॉकची उर-दिण लाबी होती

साधारणपण ७१५ फट तर पव-पिम लाबी

होती साधारणपण १२१ फट भरतीया वळी

जहाज थट या डॉकमध वश क शकत असत

डॉकला एक लाकडी

ार होत ज वर-

खाली करता यत

अस यामळ

ओहोटीया वळीही

डॉकमध पाणी थाबन रा शकत अस याचा अथ

असा क तकालीन लोकाना भरती-ओहोटीच

चागल ान होत या डॉकमध आतया बाजन

भीत भाजलया िवटाचा थर होता

बाधकामाला पपणाही यावा व पाणी बाहर

िझरपनही जाऊ नय अशी ही वथा होती

भाजलया िवटा बनिवयाच ान सध

सकतीया लोकाना होतच घरातही व

नजसाठीही िवटाचा वापर यानी कलला आह

डॉकचा हा आकार बाधकामाची पत पाणी

आत-बाहर यया-जायाची पत पाणी आतच

थाबवन ठवयासाठी वर-खाली करता यणार

दार या सव गोी ४४०० वषापवचा काळ

लात घता कौतकापद आहत तकालीन

सकतीजवळ भरती-ओहोटी इयादी

मरीटाइम गोीच ान तर होतच पण

अिभयािक (इिजिनयरग) तानही होत

ही गो नच महवाची आह

मका

लोथल यथ आता उखननाजवळच

एक अितम वतसहालय आह िजथ

तकालीन वतच दशन माडलल आह यातील

एका वतन माझ खास ल वधन घतल आिण

ती होती एक मका (अगठी) आपयाला

माहीतच आह क रामायणात रामान

हनमानाला सीतला दाखिवयासाठी वतची

मका दली होती असा उलख यतो यावर

काहनी अशी टीका कलली मी वाचलली आह

क परातन भारतीय सकतीला मका

बनवयाया कलच ान उपलध नहत परत

लोथलमधील मकन आपयाला ह प

दाखवन दल आह क वातवात ४०००-

४४०० वषापव ही कला आपयाकड नच

होती वतत ही परातन सध-सरवती

सकतीच अितशय गत अशी सकती होती

समारोप व

िशकयासारखा

धडा

मबई ३५०-

४०० वषान

अिधक जनी नाही एक मोठ बदर हणन तर

मबई यानही अवाचीन आह या सदभात

पािहल तर इस पव २४०० त १९०० या

कालावधीत लोथल फळफळल होत या गोीच

महव अिधक जाणवत ४०००-४४०० हजार

वषापव हणजच आपया २००-२२५

िपापव ( हो २०० न अिधक िपापव

) भारतात एक गत सकती होती एवढच नह

तर जगातील सवात जना डॉक भारताया

पिम कनायावरच लोथल यथ होता ही

अिभमानाची गो आह

लोथलपासन

आपण काही धडा घऊ शकतो काय

होय नच अथातच आपया

शहराचा ल-आऊट िनयोजन या गोीचा आपण

अिधक िवचार करायला हवा हा तर

िशकयासारखा महवाचा मा आहच पण

यानही अिधक महवाची गो हणज या

काळातही वड- लास डॉक बाधयाइतक

गत असलल व ५०० वष वसलल लोथल ओस

का पडल याचाही आपण अयास करायला

हवा पराचा िवचार कनच वती ६ फट

उचीया चबतयावर वसवली गलली होती या

सकतीचा भरती-ओहोटीचा अयास होता

ितला पर कती उचीपयत जातो ह नच

माहीत असल पािहज व या िहशबानच या

लोकानी चबतर बाधल असल पािहजत तरीही

परानी नकसान झाल याचाच अथ असा क पर

याया अयासापा व आधीया अनभवापा

अिधक उच-उच उठ लागल असणार याच एक

महवाच कारण असणार पयावरणीय

बदलामळ झालल परणाम अथातच अशा

कारया परणामाची सध-सकतीतील

लोकाना कपना नसणार त बदल यायासाठी

अकिपत होत पयावरणीय बदलाचा दसरा

मोठा परणाम नावर झाला सरवती नदी

ल झाली इतर नावरही सकट आल काही

आटया काहनी पा बदलली यामळ

लोथलच काय सगळी सध-सरवती सकतीच

न झाली कवा सपणपण िवखरली गली ती

इतक क जर िविवध उखनन झाली नसती

तर अशी एखादी गत सकती भारतात

परातन काळी होती हही कदािचत आपयाला

ठाऊक झाल नसत

आज आपयाला पयावरणाच

परणाम-दपरणाम माहीत आहत लिशयर

(िहमना) लहान-लहान होत चालल आहत

गगा नदीही काही शतकानी आट शकल (पव

सरवती ल झाली तशी)

पयावरणत िवानाधारत-

भाकत करत आहत क काह दशकानी कवा

एखाा शतकात समाची पातळी बरीच

वाढल आिण यामळ समकाठावरील

मबईसारखी जगातील अनक शहर धोयात यऊ

शकतात बड शकतात जगातया अनक

सकतमय ाचीन काळातील पराया कथा

आहत जशी नोहा(नोआ)ची कथा

भारतातही आपयाला मन आिण महापराची

गो चागली परचयाची आह ीकणाया

काळात ारका नगरी पायात बडाली हा

महाभारतातील उलखही आपयाला माहीत

आह समाची पातळी पव वाढली तशीच ती

भिवयातही वाढणार आह पव शहर व भभाग

पायाखाली बडाल तसच भिवयातही होणार

आह आिण याची कपना आता आपयाला

आधिनक तानामळ आधीच आलली आह

मग आपण सावधान असायला नको का जया

सकतकडन व लोथलसारया वसाहतकडन

धडा घऊन आपण पयावरणािवषयी अिधक

सजग असायला हव नाहीतर एक दवस

आपलीही लोथलसारखीच िथती होईल तहा

सावधान

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqOgravekrdquok l- ukbZd]eqacbZ

laLd`rhph olkgr

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

टम यवा कोकणात

गतीची अनक मायम आहत मा

याचा शोध घतला पािहज याना यशवी

हायच आह याया मनात िज आह याना

जगात कोणताही उोग-वसाय परका

नाही आधिनक काळात िवकिसत झालला

असाच एक वसाय व या वसायावर

आधारत करअर हणज मयशती शिणक

पातळी कमी असली तरीही ह करअर तही

क शकता

माणस याया उातीपासन

वतच जीवन सलभ करयासाठी धडपडत

आलला आह शती ह तर सवातीपासन

याया जगयाच मायम आह शतीची

सवात िनसगातन िमळणा-या कदमळ आिण

फळावर जगयापा आपण वतच अधाय

िनमाण का क नय या िवचारातन झाली

असावी यािशवाय माणस समातील आिण

गोडय़ा पायातील माशावर उपजीिवका क

लागला आिण त याच आवडत खा बनल

यानतर आपणच माशाची पदास का क नय

हा िवचार तयार झाला आिण यातनच सवात

झाली एका अयत सदर व फायदशीर

वसायाची मयशतीची

मयशती हणज किमरया

नसiacuteगक वातावरणात कली गलली माशाची

पदास मयशतीची सकपना माशाच

पनीवन कस होत याचा अयास कन

यासदश िथती िनमाण कन दयातन झाली

आह उम मयशतीची अयास हा कणा

आह मयशती क पाहणा-यान अगोदर

उम माशाची पदास कशी करता यईल याकड

ल दण गरजच आह

मयशती हा वसाय का

मास हा अनकाया जवणातील

आवडीचा पदाथ नह काही जणाया

जवणातील जीव क ाण मास चव घऊन

खाणार यासाठी िविवध जागा उलथन

पालथन टाकणार खवय कमी नाहीत समात

माशाची पदास चड माणात होत मा

खायाजोया माशाची सया कमी होत

असयाच कोळी लोक आजकाल बोलत आहत

जगभरातील अतोनात मासमारीमळ आिण

समातील वाढया दषणामळ माशाया

सयत घट होत आह या तलनत खवय वाढत

आहत यामळ िजभच चोचल परवताना या

वसायाची एक नामी सधी चालन आली आह

मयशती ातील ाथिमक

अयास यासाठी आवयक आह मयशतीच

दोन कार पडतात

गोडय़ा पायातील

िनम खा-या पायातील

गोडय़ा पायातील मयशती

गोडय़ा पायातील मास ह

कनारपी ितर इतर भागात चवीन खाल

जातात िवशषत उर महारा आिण उर

भारतात याना चड मागणी आह याितर

गोातील परदशी पायानाही त आकषित

क शकतात कोकणातील माणसाला कदािचत

म कमी असल मा चवीत बदल हणनही हा

खायासाठी पयाय आह यामळ गोडय़ा

पायातील माशाना भारतातच

उम माक ट आह

िनयातीसाठी हा एक अितशय

उम पयाय आह ह ओघान

आलच

भारतात तीन कारच

मास ामयान घतल जातात

कोलबी

रो

कटला

याितर चौथा कार

लोकिय होत आह आिण यात

ब-याच सधी आहत तो हणज

पण रोहा भागात िमळणारा

िजताडा हा मासा यापक

सवाया वाढीसाठी लागणारी

यणा आिण कालावधी

जवळजवळ सारखाच आह

तसच सव मास एक एकाच

तयात घत ययासारख आहत

(पण हा सला नाही यासाठी िशण गरजच

आह)

आपण कोलबी उपादनाची साधारण

मािहती घऊ

गोडय़ा पायातील कोलबीला जबो

ॉस हणतात कारण ही आकारान मोठी

असत हणनच हॉटलामय िहला अिधक

मागणी आह एक कोलबी ६०० मपयत

वजनदार होऊ शकत काटक आह आिण रोगाला

सहजी बळी पडत नाही तलाव धरण यात

वाढवता यत अितर पाणी शती आिण इतर

कारणान ारपड आिण नापीक झालया

जिमनीत तळ खोदन ह उपादन काढता यत

उपादनाची पत

कोलबीया उपादनाचा कालावधी

साधारणत ८ मिहन असतो यात थोडी

अिनयिमतता असत सवात महवाच आह त

हणज उम तीच बीज कोलबीच बीज चागल

असल तरच उपादन िनरोगी आिण सदढ असल

बीज िविश वातावरणात आिण िविश

ठकाणी तयार कल जात रािगरी यथील

सागरी जीव शाीय सशोधन क ात ही िबज

िवकत िमळतात

तलाव आिण पाणी

तलाव साधारणत वीस गठपासन पढ

कतीही जागत करता यतो यापा मोठा करता

यईल मा मग उपादनाचा खच खप जात

होतो तलावाला एका जागी उतार असावा

पाणी बदलयास आिण उपादन बाहर

काढयास मदत होत तलावाया तळाशी

िचकण मातीचा लप लावावा पाणी हा अितशय

महवाचा घटक यातील ाराच माण पान

शाीय परीनतरच जागची िनवड करावी

तलावाची रचना माती साम पाणी ार अशा

तािक गोसाठी कषी िवापीठातील आिण

रािगरी यथील सागरी जीव सशोधन क ातील

त मदत करतात

क आिण राय शासनाया तळ

बाधकाम आिण िनमाणासाठी अनक कज

वपातील योजना उपलध आहत यात

साधारण २०-२५ अनदानाचा समावश आह

याितर मयशती क मयखा

उभारणी क यासाठीसा अनदानाया योजना

आहत कठयाही सरकारी बकत या योजनाची

मािहती िमळ शकत

खा-या पायातील मयशती

खा-या पायात टायगर ॉस या

समी कोलबीच उपादन घतल जात या

उपादनात पायाया गणधमात ाराच माण

अिधक असाव लागत याितर काही

ठरावीक बाबी वगळता साधारण या वर

उलखलया माणच आह फायदा असा क या

कोलबीला उपादन कालावधी ५ मिहन आह

यामळ वषात दोन उपादन शय होतात

एक हटर जागत साधारण एक लाख

िबज मावतात यामळ िमळणार उपादन

गोडय़ा पायापा दपट असत मा गोडय़ा

पायातील कोलबीया मानान याच वजन कमी

असत समी उपाद िवकास िनयात

ािधकरणकडन यासाठी अनक कारच अनदान

िमळत

शवार द २२ िडसबर २०१७

^eRLumlrh Oolkkpk uok ikZ

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkr

22

शवार द २२ िडसबर २०१७

ातािवक

पव पािमायाना परातन

भारतीय सकतीबलची मािहती फ

िशकदराया काळापासनचीच होती हणज

इसपव ३२५ पासनची भारतीय वद-पराण

इयादमध दलया मािहतीवर याचा

िवास नहता पण ही परिथती २० ा

शतकाया सवातीला सधमधील मोहन-

जो-दारो व पिम पजाबातया हडपा यथील

सध-सकतीचा शोध लागयामळ बदलली

पढ फाळणीमळ ही दोही थान पाकतानात

गली वातयाीनतर भारताया

आक ओलॉिजकल सह िडपाटमटन नवीन

उखनन कन या सकतीया नवना जागा

शोधन काढया वगवगया यिनहसा व

कॉलज याच आक ओलॉजी (परातव) िवभाग

गोातील नशनल इिटट ऑफ

ओशनोाफ नशनल रमोट ससग एजसी

वगरनीही मोलाची भर घातली आह

कालीबगन धोलावीरा दायमाबाद लोथल

अशी अनक परातन थळ उखनन कन

शोधली गली ल सरवती नदीया पााचा

शोध लावला गला ारकला समाया

पायाखाली शोध घऊन परातन सकतीच

अवशष शोधल गल

लोथल

लोथल ह अशा परातन थळापक

एक महवाच ठकाण आह लोथलचा काळ

आह इसपव २४०० त इसप १९०० असा

लोथल ह आजया गजरातमधील अहमदाबाद

िजयामध धोलका तालयात आह

त खभातया आखातापासन जवळ

आह भारतात आिण जगात आज अनक

मोठमोठी बदर आहत

पण लोथल यथ जगातील सवात जना

डॉक (गोदी) आह आिण तो आजपासन ४४००

वषापवचा आह

बाप र

लोथल ह या सकतीला हली सध-सकती

कवा हरपन (हडपीय) सकती हणतात

या सकतीचा भाग आह खर हणज या

सकतीला सध-सकती हणयापा

सरवती-सकती कवा सरवती-सध

सकती हणणच अिधक योय ठरल सरवती

ही नदी काही सहकापवच ल झालली आह

हणजच आटलली आह ऋवदात या नदीच

वणन आह िहला नद कवा महानद हणत

इतक ितच पा िवतत होत ितचा उगम होत

अस िहमालयीन भागात िशवािलक

पवतराशमध आिण ती समाला िमळत अस

गजरातमधील खभातया आखातात सरवती

नदी ही नसती एक आयाियका नाही ितच

पवच पा नशनल रमोट ससग एजसीन

एरयल फोटोाफया ताया सहायान

शोधन काढलल आह व यात

आक ऑलॉिजट (परातविवद) ी हरभाऊ

वाकणकर याया चमन या ल पााया

मागावन वास कन आपली िनरीण

नदवलली आहत

सरवती नदीया आिण सध

नदीया तीरावर व आजबाजला तकालीन

सकतीया लोकाया वसाहती होया या

सकतीचा ापार आकशी व

मसापोटिमयाश याला आपण आज मय-पव

आिशया हणतो या भभागाशी होता

तकालीन मसापोटिमयन लोक सध-सरवती

सकतीला मलहा हणत असत सध

सकतीया थळामधील उखननात काही

ठकाणी रोमन नाणीही सापडलली आहत

यावन ह िस होत क या लोकाच रोमशी

कवा अनोतोिलयामधील (आजया टकमधील

एक भाग ) रोमन साायाशी ापारी सबध

होत अथात रोमची सकती यामानान कमी-

जनी आह याअथ रोमन-हरपन सबध ही

नतरया काळातली ( बधा लट-हरपन

पीरयड मधील) गो आह

साहिजकच परदशीय व दशातगत

ापारासाठी सध-सरवती सकतीला

बदराची आवकता होती व ती बदर या

लोकानी िवकिसतही कली सरवती नदीचा या

सकतीया वसाहतशी सबध असयामळ

खभातया आखाताजवळ एखाद बदर असणार

ह उघडच आह आिण त बदर होत लोथल

लोथल या नावाचा अथ थोडा शोध

लोथल या नावाचा अथ काय

अथात अित परातन काळी जहा लोथल ह एक

फळफळलल बदर होत या काळी याच नाव

अय काहीतरी असल पािहज पण अजनही

सध-सकतीची भाषा उलगडलली नाही

यामळ लोथलच जन मळ नाव कळण शय

नाही तहा लोथल ह नामकरण नतरया

काळात झालल आह ह िनित साधारणपण

लोथल नावाची उपपी अशा कार दली जात

ndash थल शदाचा अथ आह थळ अस सागतात

क गजरातीमध लोथलचा अथ आह

लोथ+थल हणज ताच थळ मताची

टकडी सधीमध मोहन-जो-दारो या शदाचा

मताची टकडी असाच अथ आह पहा थािनक

भाषतील शदावन कती अथबोध होतो त

हा अथ आधीच समजन घतला असता तर

कदािचत मोहन-जो-दारो लोथल वगर थळ

खप आधीच उजडात आली असती

परत माया मत लोथल या शदाचा

मताची टकडी हा अथ बयाच नतरया काळात

(हणज कदािचत आजपासन हजार-दीड हजार

वषापव ) तयार झालला असावा मला वाटत

क लोथल या नावाचा मळ अथ समजन

यायला आपयाला सकत भाषचा आधार

यावा लागल सकत भाषा वदक

काळापासन कबना याही पवपासन चालत

आलली भाषा आह सकतमय एक धात

(यापद) आह लख कवा लख (लोथलचा

काळ हा वयाकरणी पिणनीयाही फार आधीचा

काळ आह या काळात हणज वदक-

सकतमध कवा ाग-वदक सकतमध धात

कस चालत कवा याची काय धातसािधत

होत या गोी आजया सकतपा िभ

होया हणन आपण मयत मळ धातकड पा

या) या धातचा अथ हीएस आपट याची

सकत-इिलश िडशनरी दत तो असा To

Go To Move अथात िनघन जाण

थलातरत होण साधारणपण इसपव

१९०० या समारास तकालीन लोकाना

लोथल यथील वसाहतीचा याग कन

थलातरत हाव लागल इतर जाव लागल

लोथलला सोडन िनघन जाण ह नसगक

आपशी सबिधत होत आधीया काळात

परानी नकसान कल नतरया काळात नदीच

पाणी कमी झाल व नतर नदीया पाान

आपला मागच बदलला यामळ यानतर या

ओसाड पडलया शहराला इतर लोक लखथल

लखथल (अथवा लयथल लयथल

कवा लिखतथल लिखतथल) हणज The place from where the inhabitants have

moved away ( अथात या थळाला तथील

रिहवाशी सोडन िनघन गलल आहत अशी

वसाहत ) अशा काहशा नावान ओळख लागल

असाव

नतरया काळात हणज आजपासन

दोन-अडीच हजार वषापव पाली अधमागधी

शौरसनी महाराी पशाची अशा ाकत भाषा

पढ आया व यायापासन बदल होत होत

गया १००० वषामध सयाया आधिनक

भाषा िनमाण झाया सकत शदाच सोप प

बनिवयाची या पाकत भाषाची वी होती

याची काही उदाहरण पा या सकतमध

याना ाकत भाषा अस हणतात या

भाषामधच वतच नाव पाउअ पाउद

पाअड पाअड यामाण अपशामक आह

गौतम बाया मयम माग याला पालीमध

मिझम मग अस हणतात प च प मात

च मात महाराच महर धम च धम अशी

अनक उदाहरण दता यतील अगदी आजही

गजरातीमध उरायण ला उतराण व

बडोाजवळील कायावरोहण या थळाला

खारवण अस अपशामक शद सरास वापरल

जातात

वरील उदाहरणावन ह लात आल

असल क लोथलया जया थलनामाच

आजया २०००-२५०० वषापव ाकतात

अपशामक प झाल असणार थानीय

ाकतात ह नाव कदािचत लउथल लथल

लथल अस काहीस झाल असाव (या

भागातील भाषवर शौरसनी व पशाची याचा

परणाम झालला असणार कवा तथ कदािचत

पशाचीच बोलली जात असल परत पशाचीच

जवळजवळ काहच वाय उपलध

नसयामळ ह बदल आपयाला तकानच

कपाव लागतात) आिण याही काळाया

नतर काही शतकानी हणज आजया हजार-

दीड हजार वषापव त नाव लोथल अस बनल

असाव आता या सदभात आपण गजरातीतील

अथाकड फरनजर टाक या वर दललच आह

क लोथलचा जो सवमाय गजरातीतील अथ

मानला जातो तो असा आह ताच थळ

मताची टकडी या अथाचा सबध मताशी-

ताशी आह हणजच मरणाशी सबध आह

AElig

yksFky MkWd vkfk CcedillAumlqampljLorh sok

dumldkkr

23

जर इिलश-गजराती िडशनरी पािहली

तर आपयाला दसन यत क die

away याचा अथ असा दलला आह ओछ

थता थता ल थय हणजच कमी होत होत

ल झाल यावनही लोथलचा अथ प

होतो क अस थळ जथील रिहवासी कमी

होत होत ल झाल ितथ उरलच नाहीत

(हणज अय िनघन गल िवखरल)

लोथलची वसाहत

आपण लोथल या नावाबल पािहल

आता लोथल या वसाहतीबल जाणन घऊ या

लोथल ह थळ आखातापासन थोडस आत

आह नदीया तकालीन पााया त जवळ

आह याकाळी साबरमती (क सरवती)

नदी ितथन वहात होती अस हणतात आज

तथ लागन नदी तर नाहच पण जलिवहीन

शक दश आह लोथलच िवभाग अस आहत

जहाजासाठी डॉक (गोदी) गोदाम वतीसाठी

३ त ६-६ फट उच चबतर यावर वसाहत व

बाजार नदीया परामळ वतीला नकसान

पोच नय हणन चबतर बाधलल होत

वतीची अगदी विथत चौकोनी आखणी

कलली होती सरळ रषत रत होत घरातील

माडणी विथत अस िपयाया

पायासाठी िविहरी होया साडपाणी वान

नयासाठी नाल (नज) होत नायामध

कचरा साठ नय हणन सोय कलली अस वा

आजया िवान यगातील इसवी

सनाया २१ ा शतकातील िवकिळत

अविथत वाढलली शहर वाकाितका

पसरलया झोपडपा दाटीवाटीन िचकटन

उया झोपा उघडी गटार जिमनीवन

वाहणार साडपाणी या सव पाभमीवर

सरवती-सध-सकतीतील विथत

आखलली व वछ ठवली जाणारी शहर व

यातील घर ापारासाठी डॉक व गोदाम ह

सव पािहल क या परातनकालीन लोकाच

कौतक करावस वाटत आिण आजया आपया

तथाकिथत सधारलया आधिनक समाजाची

कव करावीशी वाटत

लोथलची गोदी (डॉक) व तकालीन

तान

लोथलला भट दणाया लोकाना खास

कन ह सागयात यत क हा लोथलचा डॉक

(गोदी) सयाया िवशाखापम यथील

हदथान िशपयाड या डॉक एवढा आह

असा डॉक ४४०० वषापव बाधला जाण ही

आयकारकच गो आह हणन आपण थोडस

या डॉकबल जाणन घऊ या हा डॉक नदीया

पााला मानविनमत नायानी (कनॉलसन)

जोडलला होता एक कनॉल पाणी आत

घयासाठी (इनलट) व दसरा पाणी बाहर

सोडयासाठी (आऊटलट) नदीया पााशी

हा डॉक थट (डायरट) जोडलला न ठवयाचा

फायदा असा होता क नदीतील गाळापासन

याच रण होत अस डॉकचा आकार

िपझॉइडल होता (हणजच चौकोनी याची

एक बाज दसरीपा मोठी होती) यामळ

जहाजाना आतमध यण अिधक सोप होत

असाव डॉकची उर-दिण लाबी होती

साधारणपण ७१५ फट तर पव-पिम लाबी

होती साधारणपण १२१ फट भरतीया वळी

जहाज थट या डॉकमध वश क शकत असत

डॉकला एक लाकडी

ार होत ज वर-

खाली करता यत

अस यामळ

ओहोटीया वळीही

डॉकमध पाणी थाबन रा शकत अस याचा अथ

असा क तकालीन लोकाना भरती-ओहोटीच

चागल ान होत या डॉकमध आतया बाजन

भीत भाजलया िवटाचा थर होता

बाधकामाला पपणाही यावा व पाणी बाहर

िझरपनही जाऊ नय अशी ही वथा होती

भाजलया िवटा बनिवयाच ान सध

सकतीया लोकाना होतच घरातही व

नजसाठीही िवटाचा वापर यानी कलला आह

डॉकचा हा आकार बाधकामाची पत पाणी

आत-बाहर यया-जायाची पत पाणी आतच

थाबवन ठवयासाठी वर-खाली करता यणार

दार या सव गोी ४४०० वषापवचा काळ

लात घता कौतकापद आहत तकालीन

सकतीजवळ भरती-ओहोटी इयादी

मरीटाइम गोीच ान तर होतच पण

अिभयािक (इिजिनयरग) तानही होत

ही गो नच महवाची आह

मका

लोथल यथ आता उखननाजवळच

एक अितम वतसहालय आह िजथ

तकालीन वतच दशन माडलल आह यातील

एका वतन माझ खास ल वधन घतल आिण

ती होती एक मका (अगठी) आपयाला

माहीतच आह क रामायणात रामान

हनमानाला सीतला दाखिवयासाठी वतची

मका दली होती असा उलख यतो यावर

काहनी अशी टीका कलली मी वाचलली आह

क परातन भारतीय सकतीला मका

बनवयाया कलच ान उपलध नहत परत

लोथलमधील मकन आपयाला ह प

दाखवन दल आह क वातवात ४०००-

४४०० वषापव ही कला आपयाकड नच

होती वतत ही परातन सध-सरवती

सकतीच अितशय गत अशी सकती होती

समारोप व

िशकयासारखा

धडा

मबई ३५०-

४०० वषान

अिधक जनी नाही एक मोठ बदर हणन तर

मबई यानही अवाचीन आह या सदभात

पािहल तर इस पव २४०० त १९०० या

कालावधीत लोथल फळफळल होत या गोीच

महव अिधक जाणवत ४०००-४४०० हजार

वषापव हणजच आपया २००-२२५

िपापव ( हो २०० न अिधक िपापव

) भारतात एक गत सकती होती एवढच नह

तर जगातील सवात जना डॉक भारताया

पिम कनायावरच लोथल यथ होता ही

अिभमानाची गो आह

लोथलपासन

आपण काही धडा घऊ शकतो काय

होय नच अथातच आपया

शहराचा ल-आऊट िनयोजन या गोीचा आपण

अिधक िवचार करायला हवा हा तर

िशकयासारखा महवाचा मा आहच पण

यानही अिधक महवाची गो हणज या

काळातही वड- लास डॉक बाधयाइतक

गत असलल व ५०० वष वसलल लोथल ओस

का पडल याचाही आपण अयास करायला

हवा पराचा िवचार कनच वती ६ फट

उचीया चबतयावर वसवली गलली होती या

सकतीचा भरती-ओहोटीचा अयास होता

ितला पर कती उचीपयत जातो ह नच

माहीत असल पािहज व या िहशबानच या

लोकानी चबतर बाधल असल पािहजत तरीही

परानी नकसान झाल याचाच अथ असा क पर

याया अयासापा व आधीया अनभवापा

अिधक उच-उच उठ लागल असणार याच एक

महवाच कारण असणार पयावरणीय

बदलामळ झालल परणाम अथातच अशा

कारया परणामाची सध-सकतीतील

लोकाना कपना नसणार त बदल यायासाठी

अकिपत होत पयावरणीय बदलाचा दसरा

मोठा परणाम नावर झाला सरवती नदी

ल झाली इतर नावरही सकट आल काही

आटया काहनी पा बदलली यामळ

लोथलच काय सगळी सध-सरवती सकतीच

न झाली कवा सपणपण िवखरली गली ती

इतक क जर िविवध उखनन झाली नसती

तर अशी एखादी गत सकती भारतात

परातन काळी होती हही कदािचत आपयाला

ठाऊक झाल नसत

आज आपयाला पयावरणाच

परणाम-दपरणाम माहीत आहत लिशयर

(िहमना) लहान-लहान होत चालल आहत

गगा नदीही काही शतकानी आट शकल (पव

सरवती ल झाली तशी)

पयावरणत िवानाधारत-

भाकत करत आहत क काह दशकानी कवा

एखाा शतकात समाची पातळी बरीच

वाढल आिण यामळ समकाठावरील

मबईसारखी जगातील अनक शहर धोयात यऊ

शकतात बड शकतात जगातया अनक

सकतमय ाचीन काळातील पराया कथा

आहत जशी नोहा(नोआ)ची कथा

भारतातही आपयाला मन आिण महापराची

गो चागली परचयाची आह ीकणाया

काळात ारका नगरी पायात बडाली हा

महाभारतातील उलखही आपयाला माहीत

आह समाची पातळी पव वाढली तशीच ती

भिवयातही वाढणार आह पव शहर व भभाग

पायाखाली बडाल तसच भिवयातही होणार

आह आिण याची कपना आता आपयाला

आधिनक तानामळ आधीच आलली आह

मग आपण सावधान असायला नको का जया

सकतकडन व लोथलसारया वसाहतकडन

धडा घऊन आपण पयावरणािवषयी अिधक

सजग असायला हव नाहीतर एक दवस

आपलीही लोथलसारखीच िथती होईल तहा

सावधान

शवार द २२ िडसबर २०१७

lqOgravekrdquok l- ukbZd]eqacbZ

laLd`rhph olkgr

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

टम यवा कोकणात

गतीची अनक मायम आहत मा

याचा शोध घतला पािहज याना यशवी

हायच आह याया मनात िज आह याना

जगात कोणताही उोग-वसाय परका

नाही आधिनक काळात िवकिसत झालला

असाच एक वसाय व या वसायावर

आधारत करअर हणज मयशती शिणक

पातळी कमी असली तरीही ह करअर तही

क शकता

माणस याया उातीपासन

वतच जीवन सलभ करयासाठी धडपडत

आलला आह शती ह तर सवातीपासन

याया जगयाच मायम आह शतीची

सवात िनसगातन िमळणा-या कदमळ आिण

फळावर जगयापा आपण वतच अधाय

िनमाण का क नय या िवचारातन झाली

असावी यािशवाय माणस समातील आिण

गोडय़ा पायातील माशावर उपजीिवका क

लागला आिण त याच आवडत खा बनल

यानतर आपणच माशाची पदास का क नय

हा िवचार तयार झाला आिण यातनच सवात

झाली एका अयत सदर व फायदशीर

वसायाची मयशतीची

मयशती हणज किमरया

नसiacuteगक वातावरणात कली गलली माशाची

पदास मयशतीची सकपना माशाच

पनीवन कस होत याचा अयास कन

यासदश िथती िनमाण कन दयातन झाली

आह उम मयशतीची अयास हा कणा

आह मयशती क पाहणा-यान अगोदर

उम माशाची पदास कशी करता यईल याकड

ल दण गरजच आह

मयशती हा वसाय का

मास हा अनकाया जवणातील

आवडीचा पदाथ नह काही जणाया

जवणातील जीव क ाण मास चव घऊन

खाणार यासाठी िविवध जागा उलथन

पालथन टाकणार खवय कमी नाहीत समात

माशाची पदास चड माणात होत मा

खायाजोया माशाची सया कमी होत

असयाच कोळी लोक आजकाल बोलत आहत

जगभरातील अतोनात मासमारीमळ आिण

समातील वाढया दषणामळ माशाया

सयत घट होत आह या तलनत खवय वाढत

आहत यामळ िजभच चोचल परवताना या

वसायाची एक नामी सधी चालन आली आह

मयशती ातील ाथिमक

अयास यासाठी आवयक आह मयशतीच

दोन कार पडतात

गोडय़ा पायातील

िनम खा-या पायातील

गोडय़ा पायातील मयशती

गोडय़ा पायातील मास ह

कनारपी ितर इतर भागात चवीन खाल

जातात िवशषत उर महारा आिण उर

भारतात याना चड मागणी आह याितर

गोातील परदशी पायानाही त आकषित

क शकतात कोकणातील माणसाला कदािचत

म कमी असल मा चवीत बदल हणनही हा

खायासाठी पयाय आह यामळ गोडय़ा

पायातील माशाना भारतातच

उम माक ट आह

िनयातीसाठी हा एक अितशय

उम पयाय आह ह ओघान

आलच

भारतात तीन कारच

मास ामयान घतल जातात

कोलबी

रो

कटला

याितर चौथा कार

लोकिय होत आह आिण यात

ब-याच सधी आहत तो हणज

पण रोहा भागात िमळणारा

िजताडा हा मासा यापक

सवाया वाढीसाठी लागणारी

यणा आिण कालावधी

जवळजवळ सारखाच आह

तसच सव मास एक एकाच

तयात घत ययासारख आहत

(पण हा सला नाही यासाठी िशण गरजच

आह)

आपण कोलबी उपादनाची साधारण

मािहती घऊ

गोडय़ा पायातील कोलबीला जबो

ॉस हणतात कारण ही आकारान मोठी

असत हणनच हॉटलामय िहला अिधक

मागणी आह एक कोलबी ६०० मपयत

वजनदार होऊ शकत काटक आह आिण रोगाला

सहजी बळी पडत नाही तलाव धरण यात

वाढवता यत अितर पाणी शती आिण इतर

कारणान ारपड आिण नापीक झालया

जिमनीत तळ खोदन ह उपादन काढता यत

उपादनाची पत

कोलबीया उपादनाचा कालावधी

साधारणत ८ मिहन असतो यात थोडी

अिनयिमतता असत सवात महवाच आह त

हणज उम तीच बीज कोलबीच बीज चागल

असल तरच उपादन िनरोगी आिण सदढ असल

बीज िविश वातावरणात आिण िविश

ठकाणी तयार कल जात रािगरी यथील

सागरी जीव शाीय सशोधन क ात ही िबज

िवकत िमळतात

तलाव आिण पाणी

तलाव साधारणत वीस गठपासन पढ

कतीही जागत करता यतो यापा मोठा करता

यईल मा मग उपादनाचा खच खप जात

होतो तलावाला एका जागी उतार असावा

पाणी बदलयास आिण उपादन बाहर

काढयास मदत होत तलावाया तळाशी

िचकण मातीचा लप लावावा पाणी हा अितशय

महवाचा घटक यातील ाराच माण पान

शाीय परीनतरच जागची िनवड करावी

तलावाची रचना माती साम पाणी ार अशा

तािक गोसाठी कषी िवापीठातील आिण

रािगरी यथील सागरी जीव सशोधन क ातील

त मदत करतात

क आिण राय शासनाया तळ

बाधकाम आिण िनमाणासाठी अनक कज

वपातील योजना उपलध आहत यात

साधारण २०-२५ अनदानाचा समावश आह

याितर मयशती क मयखा

उभारणी क यासाठीसा अनदानाया योजना

आहत कठयाही सरकारी बकत या योजनाची

मािहती िमळ शकत

खा-या पायातील मयशती

खा-या पायात टायगर ॉस या

समी कोलबीच उपादन घतल जात या

उपादनात पायाया गणधमात ाराच माण

अिधक असाव लागत याितर काही

ठरावीक बाबी वगळता साधारण या वर

उलखलया माणच आह फायदा असा क या

कोलबीला उपादन कालावधी ५ मिहन आह

यामळ वषात दोन उपादन शय होतात

एक हटर जागत साधारण एक लाख

िबज मावतात यामळ िमळणार उपादन

गोडय़ा पायापा दपट असत मा गोडय़ा

पायातील कोलबीया मानान याच वजन कमी

असत समी उपाद िवकास िनयात

ािधकरणकडन यासाठी अनक कारच अनदान

िमळत

शवार द २२ िडसबर २०१७

^eRLumlrh Oolkkpk uok ikZ

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

टम यवा कोकणात

गतीची अनक मायम आहत मा

याचा शोध घतला पािहज याना यशवी

हायच आह याया मनात िज आह याना

जगात कोणताही उोग-वसाय परका

नाही आधिनक काळात िवकिसत झालला

असाच एक वसाय व या वसायावर

आधारत करअर हणज मयशती शिणक

पातळी कमी असली तरीही ह करअर तही

क शकता

माणस याया उातीपासन

वतच जीवन सलभ करयासाठी धडपडत

आलला आह शती ह तर सवातीपासन

याया जगयाच मायम आह शतीची

सवात िनसगातन िमळणा-या कदमळ आिण

फळावर जगयापा आपण वतच अधाय

िनमाण का क नय या िवचारातन झाली

असावी यािशवाय माणस समातील आिण

गोडय़ा पायातील माशावर उपजीिवका क

लागला आिण त याच आवडत खा बनल

यानतर आपणच माशाची पदास का क नय

हा िवचार तयार झाला आिण यातनच सवात

झाली एका अयत सदर व फायदशीर

वसायाची मयशतीची

मयशती हणज किमरया

नसiacuteगक वातावरणात कली गलली माशाची

पदास मयशतीची सकपना माशाच

पनीवन कस होत याचा अयास कन

यासदश िथती िनमाण कन दयातन झाली

आह उम मयशतीची अयास हा कणा

आह मयशती क पाहणा-यान अगोदर

उम माशाची पदास कशी करता यईल याकड

ल दण गरजच आह

मयशती हा वसाय का

मास हा अनकाया जवणातील

आवडीचा पदाथ नह काही जणाया

जवणातील जीव क ाण मास चव घऊन

खाणार यासाठी िविवध जागा उलथन

पालथन टाकणार खवय कमी नाहीत समात

माशाची पदास चड माणात होत मा

खायाजोया माशाची सया कमी होत

असयाच कोळी लोक आजकाल बोलत आहत

जगभरातील अतोनात मासमारीमळ आिण

समातील वाढया दषणामळ माशाया

सयत घट होत आह या तलनत खवय वाढत

आहत यामळ िजभच चोचल परवताना या

वसायाची एक नामी सधी चालन आली आह

मयशती ातील ाथिमक

अयास यासाठी आवयक आह मयशतीच

दोन कार पडतात

गोडय़ा पायातील

िनम खा-या पायातील

गोडय़ा पायातील मयशती

गोडय़ा पायातील मास ह

कनारपी ितर इतर भागात चवीन खाल

जातात िवशषत उर महारा आिण उर

भारतात याना चड मागणी आह याितर

गोातील परदशी पायानाही त आकषित

क शकतात कोकणातील माणसाला कदािचत

म कमी असल मा चवीत बदल हणनही हा

खायासाठी पयाय आह यामळ गोडय़ा

पायातील माशाना भारतातच

उम माक ट आह

िनयातीसाठी हा एक अितशय

उम पयाय आह ह ओघान

आलच

भारतात तीन कारच

मास ामयान घतल जातात

कोलबी

रो

कटला

याितर चौथा कार

लोकिय होत आह आिण यात

ब-याच सधी आहत तो हणज

पण रोहा भागात िमळणारा

िजताडा हा मासा यापक

सवाया वाढीसाठी लागणारी

यणा आिण कालावधी

जवळजवळ सारखाच आह

तसच सव मास एक एकाच

तयात घत ययासारख आहत

(पण हा सला नाही यासाठी िशण गरजच

आह)

आपण कोलबी उपादनाची साधारण

मािहती घऊ

गोडय़ा पायातील कोलबीला जबो

ॉस हणतात कारण ही आकारान मोठी

असत हणनच हॉटलामय िहला अिधक

मागणी आह एक कोलबी ६०० मपयत

वजनदार होऊ शकत काटक आह आिण रोगाला

सहजी बळी पडत नाही तलाव धरण यात

वाढवता यत अितर पाणी शती आिण इतर

कारणान ारपड आिण नापीक झालया

जिमनीत तळ खोदन ह उपादन काढता यत

उपादनाची पत

कोलबीया उपादनाचा कालावधी

साधारणत ८ मिहन असतो यात थोडी

अिनयिमतता असत सवात महवाच आह त

हणज उम तीच बीज कोलबीच बीज चागल

असल तरच उपादन िनरोगी आिण सदढ असल

बीज िविश वातावरणात आिण िविश

ठकाणी तयार कल जात रािगरी यथील

सागरी जीव शाीय सशोधन क ात ही िबज

िवकत िमळतात

तलाव आिण पाणी

तलाव साधारणत वीस गठपासन पढ

कतीही जागत करता यतो यापा मोठा करता

यईल मा मग उपादनाचा खच खप जात

होतो तलावाला एका जागी उतार असावा

पाणी बदलयास आिण उपादन बाहर

काढयास मदत होत तलावाया तळाशी

िचकण मातीचा लप लावावा पाणी हा अितशय

महवाचा घटक यातील ाराच माण पान

शाीय परीनतरच जागची िनवड करावी

तलावाची रचना माती साम पाणी ार अशा

तािक गोसाठी कषी िवापीठातील आिण

रािगरी यथील सागरी जीव सशोधन क ातील

त मदत करतात

क आिण राय शासनाया तळ

बाधकाम आिण िनमाणासाठी अनक कज

वपातील योजना उपलध आहत यात

साधारण २०-२५ अनदानाचा समावश आह

याितर मयशती क मयखा

उभारणी क यासाठीसा अनदानाया योजना

आहत कठयाही सरकारी बकत या योजनाची

मािहती िमळ शकत

खा-या पायातील मयशती

खा-या पायात टायगर ॉस या

समी कोलबीच उपादन घतल जात या

उपादनात पायाया गणधमात ाराच माण

अिधक असाव लागत याितर काही

ठरावीक बाबी वगळता साधारण या वर

उलखलया माणच आह फायदा असा क या

कोलबीला उपादन कालावधी ५ मिहन आह

यामळ वषात दोन उपादन शय होतात

एक हटर जागत साधारण एक लाख

िबज मावतात यामळ िमळणार उपादन

गोडय़ा पायापा दपट असत मा गोडय़ा

पायातील कोलबीया मानान याच वजन कमी

असत समी उपाद िवकास िनयात

ािधकरणकडन यासाठी अनक कारच अनदान

िमळत

शवार द २२ िडसबर २०१७

^eRLumlrh Oolkkpk uok ikZ

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24