zbornik - senologija.org · prof. dr tibor tot, predsednik ... on the day of surgery the mould is...

ZBORNIKSAŽETAKA

Centar za KME Medicinskogfakulteta u Novom Sadu

Senološkoudruženje Srbije

Organizatori Pod pokroviteljstvom

DRUGI SRPSKISENOLOŠKI KONGRES

Republika Srbija, AP VojvodinaPokrajinski sekretarijat za zdravstvo

Republika SrbijaMINISTARSTVO ZDRAVLJA

OrganizatoriSenološko udruženje Srbije

Centar za KME Medicinskog fakulteta u Novom Sadu

DRUGI SRPSKI SENOLOŠKI KONGRES

24 - 25. maj 2019.Novi Sad

ZBORNIKSAŽETAKA

ORGANIZATORI

Senološko udruženje SrbijeCentar za KME Medicinskog fakulteta u Novom Sadu

ORGANIZACIONI ODBORProf. dr Dragana Đilas, predsednik

Prof. dr Tatjana Ivković Kapicl, sekretarDoc. dr Lazar Popović

ČlanoviProf. dr Ferenc Vicko

Prof. dr Ružica MaksimovićProf. dr Sanja Stojanović

Prof. dr Viktorija Vučaj ĆirilovićProf. dr Andrija Golubović

Prof. dr Zlata JanjićProf.dr Zoran Radovanović

NAUČNI ODBORProf. dr Tibor Tot, predsednik

ČlanoviDoc. dr Ivan Marković

Prof. dr Dragana Bogdanović StojanovićProf. dr Miroslav Granić

Doc. dr Siniša KojićDoc. dr Nataša Prvulović Bunović

Prim. dr Suzana VasovićProf. dr Nikola Bešić

Ass. dr Marija Marinković

Sadržaj

PREDAVANJA .............................................................................................................................. 1

USMENE PREZENTACIJE ........................................................................................................37

POSTER PREZENTACIJE .........................................................................................................53

INDEKS AUTORA ......................................................................................................................61

1

PREDAVANJA

Zbornik sažetaka 3

BREAST CANCER AND THE BEST RECONSTRUCTIVE OPTIONS FOR MODERN WOMEN

U. AhčanKlinični oddelek za plastično kirurgijo in opekline Univerzitetni klinični center Ljubljana

Breast reconstruction after mastectomy is becoming an important part of surgical treatment for breast cancer. With breast reconstruction we try to recreate an aestheti-cally pleasing breast, restore body integrity and fullness and improve physical well-being with better life quality. In doing so, breast reconstruction must not affect the primary course of oncological treatment (surgery, radiotherapy, chemotherapy, hormonal treat-ment). Breast reconstruction is important in regaining the feeling of womanhood, at-tractiveness and confidence.

Breast reconstruction after mastectomy can be either immediate (primary) or de-layed (secondary). Minor breast irregularities can be reconstructed, especially in larger breasts, using different techniques of oncolpastic surgery.

Breast reconstruction can be autologous (from our own tissue) or implant-based. Minor breast irregularities can be corrected using our own body fat with the technique of liposuction and lipofilling.

The choice of appropriate breast reconstruction technique can be influenced by nu-merous factors

• Stage of the disease (possibility of adjuvant radiotherapy)• Patients body characteristic (BMI, tissue availability, previous surgeries, scars,

breast size and shape)• Co-morbidities and habits (diabetes, arterial hypertension, smoking)• Patients personal wishes

Breast reconstruction in extremely slim or obese patients can present a problem, es-pecially if they have numerous co-morbidities. For breast reconstruction biological age and psychophysical well-being are more important than chronological age.

The final choice of breast reconstruction is patient-centred and always discussed on special oncological-reconstructive meetings. Modern approach is always multi-disciplinary, individualized for every patient – selection of most appropriate recon-structive technique.

Autologous breast reconstruction (reconstruction with our own tissue)In autologous breast reconstruction, a part of skin with subcutaneous tissue and

sometimes muscle is detaches from it’s originally position (usually from the abdomen) and transferred to the position of the removed breast. Then we can reshape the trans-ferred tissue to reconstruct a new breast that is similar in shape and size to previously

4 DRUGI SRPSKI SENOLOŠKI KONGRES • Novi Sad, 24 - 25. maj 2019.

removed breast. This is a very complex type of reconstruction which involves microsur-gical techniques. In the end, it gives us more permanent result with more natural breast shape and structure.

Breast after autologous reconstruction can either gain or lose weight, depending on our BMI dynamics. It has a permanent temperature independent from external factors. Advantage of such reconstruction is also simultaneous reshaping of abdominal tissue in women with higher BMI (e.g. abdominoplasty – same procedure than in aesthetic surgery).

Operation is in general anaesthesia and lasts on average 3-5 hours, with minimal complication rates (1-5 %). Average expected hospital stay is 5-7 days and full rehabilita-tion lasts form 8-12 weeks.

Picture 1 - A case of immediate autologous breast reconstruction. Upper sequence shows women with breast cancer in her right breast before operation. Lower sequence shows final aesthetic result after mastectomy and modern immediate breast reconstruc-tion with our own tissue.

Zbornik sažetaka 5

Picture 2 – A case of secondary autologous breast reconstruction. Upper sequence shows patient with breast cancer in her left breast. Lower sequence shows final aesthetic result after secondary breast reconstruction using our own tissue.

Implant-based breast reconstructionNew breast can also be reconstructed using foreign materials. Implant-based reconstruc-

tion can be immediate or delayed, single-stage or two-stage. The most common implant-based breast reconstitution type is two-stage expander-implant breast reconstruction.

We choose implant-based reconstruction in patients where autologous breast recon-struction is not possible, if the patients has small breast, if radiotherapy is not expected, if patients desires youthful breast with simultaneous breast augmentation of healthy breast in patients after prophylactic mastectomy where genetic testing for BRCA1 and BRCA2 are positive.

The main advantage of implant-based breast reconstruction in comparison to au-tologous breast reconstruction is that there is no donor side morbidity (no additional scars on the abdomen). Operation is quicker, with shorter rehabilitation. It is appropri-ate for slimmer patients, those with smaller breasts, those that are planning pregnancy and those who have very active life style. Main disadvantage of implant-based breast reconstruction is the use of foreign material and all the complications that are connected to it. Often, more operations are needed to achieve final aesthetic result.


Two-stage breast reconstructionThe most common implant-based breast reconstitution type is two-stage expander-

implant breast reconstruction. In the first stage, we insert appropriately selected tissue-expander under the great pectoral muscle, which we later in multiple sessions slowly in-flate with saline solution to obtain sufficient tissue expansion. Later, in the second stage, usually after 6 months, we exchange the tissue expander with permanent anatomically shaped silicone implant that is also used for breast augmentation in aesthetic surgery.

Our clinical experience shows that the use of tissue expanders and implants are safe. Sometimes, permanent implants needs to be replaced. They can form clinically evident rigid fibrotic capsule, the can rotate or can get infected. Thin skin, especially in slim pa-tient can give suboptimal result.

If radiation therapy is expected, we advice the use of autologous breast reconstruc-tion instead, because radiation in the setting of implant-based breast reconstruction have poorer aesthetic results.

First operation is in general anaesthesia and lasts on average 1h, with minimal com-plication rates (2%). Expected hospital stay is 2-4 days and full recovery usually lasts between 3-6 weeks. Second operation is also in general anaesthesia and lasts on average 1,5 h with also minimal complication rates (2%). Expected hospital stay is 4 days and full recovery usually also lasts between 3-6 weeks.

Picture 3 – Case of an immediate implant-based two-stage tissue expander-implant breast reconstruction. Upper sequence shows patient with high risk of breast and ovarian cancer (BRCA1 mutation) before prophylactic bilateral mastectomy. Lower sequence shows final aesthetic result after immediate two-stage implant-based breast reconstruction.

Zbornik sažetaka 7

Single-stage breast reconstructionIn carefully selected patients, single-stage implant-based breast reconstruction can

be a good option. Ideal patient for this kind of reconstruction is a young woman after nipple-sparing mastectomy, with small to moderate breast, grade 1 or 2 ptosis, optimal skin quality and minimal clinical or demographic co-morbidities.

After oncologist removes breast, plastic surgeon inserts accurately measured ana-tomically shaped permanent silicone implant under the great pectoral muscle. For better implant support in the lower pole we use special supporting mesh, which can be either synthetic or form material that our body incorporate. Most common post-operative complications after implant-based breast reconstruction include skin flap or nipple areola complex necrosis due to poorer tissue perfusion, which can result in prolonged heeling

Picture 4 – A case of immediate single-stage bilateral implant-based breast reconstruc-tion with permanent implants and supportive meshes. Upper sequence shows patient with high risk of developing breast and ovarian cancer (BRCA1 mutation) before pro-phylactic mastectomy. Lower sequence shows final aesthetic result after mastectomy and immediate breast reconstruction.


Novelties: The use of 3-D technology in autologous breast reconstructionIn the setting of secondary breast reconstruction, we can achieve better symmetry

by making a 3D model of healthy contralateral breast, which can be mirrored over and a 3D mould of the healthy breast made. The 3D mould, which is an exact replica of the health breast, is used during surgery to help shape the new breast quickly, easily, accu-rately and reliably. This method is especially useful with secondary cases in which there is no information about the size, shape and weight of the removed breast. Measurements are carried out a few days before the surgery; in the meantime a mould is made by the technicians. On the day of surgery the mould is used to draw incision lines on the chest wall and of the mould itself, after that the mould is sent to be sterilized and is used later during surgery (shaping of abdominal tissue). In the end the new breast will be very similar to the healthy one in shape and volume because it is an exact replica. We are the only breast centre in the world to perform this kind of breast reconstruction.

Picture 5 – Laser scanning of the chest and computer programs makes it possible to draw a 3D mould of the healthy breast.

Picture 6 – Upper sequence shows patients after mastectomy who did not wanted im-mediate breast reconstruction at that time. Lower sequence shows the same patients after secondary autologous breast reconstruction with the help plastic moulds obtained with 3D laser technology.

Zbornik sažetaka 9

ComplicationsIn all breast reconstructive techniques there can be complications, which are rare

(< 5 %). In autologous breast reconstruction partial (2-3%) or total (<1%) flap necrosis can occur. In this case, necrotic tissue should be removed and tissue gap repaired with another surgery. In this case other reconstructive options should be considered. When complications on small vessel anastomosis occur, revision surgery should be immedi-ately performed (another microsurgical procedure). In quality breast centres such revi-sion surgeries are rare (<5%).

In implant-based breast reconstruction aesthetic result could become in following months or years suboptimal due to capsular contraction. If capsular contraction changes shape and structure of the implant, a revision surgery is warranted in which whole cap-sule or just a part of it is removed and another implant inserted. Additional revision surgeries are needed in cases of implant rotation or infection, when conservative treat-ments are unsuccessful.

Comment: In this article patients before oncological treatment and after final aes-thetic result of reconstruction are shown, which does not depend just upon the surgical technique or method of reconstruction, but also on specific oncologic treatment, patient comorbidities, habits and body characteristic.

You can find more information about breast reconstruction on the internet site (www.newbreast.eu).

Literature1. Ahčan U and co. Breast Cancer and the Best Reconstructive Options. 1st edition

Ljubljnan, Schwarz print; 2015 2. Porčnik A, Ahčan U. Immediate two-stage tissue expander vs single-stage direct-

to-implant breast reconstruction: two case reports of identical twins with BRCA 2 mutation. Zdrav Vest 2015; 84: 771–79.

3. Florijančič U, Majdič E, Hočevar M, Ahčan U. Sodobno kirurško zdravljenje raka dojke: metode rekonstrukcije po ohranitveni kirurgiji in po mastektomiji. Zdrav Vest 2011; 80: 127-36.

4. Ahcan U, Bracun D, Zivec K, Pavlic R, Butala P. The use of 3D laser imaging and a new breast replica cast as a method to optimize autologous breast reconstruction after mastectomy. Breast 2012; 21(2):183-9.


PROFILAKTIČKA MASTEKTOMIJA JE PRAVI IZBOR? - CONTRA

N. BešićOnkološki inštitut Ljubljana, Slovenija

U protekle dvije decenije, rekonstrukcija dojke je postala sigurna i široko dostupna metoda za liječenje pacijenata oboljelih od raka dojke. Cilj profilaktičke mastektomije je da se smanji rizik od obolevanja od raka dojke, koji bi skratilo život pacijentice. Drugi cilj lečenja je da se spreči potreba za onkološkim lečenjem kako bi se izbegli neželjeni efekti i posledice lečenja. U poslednjim godinama u svetu, a takođe i u Sloveniji, poveća-va se udeo žena sa rakom dojke koje žele kontralateralnu profilaktičku mastektomiju. Profilaktička mastektomija je indicirana kod pacijenticama sa visokim rizikom (više od 30%) za rak dojke. To je kod mutacije gena BRCA1 i gena BRCA2, gena TP35 (Li-Fraumeni sindrom), gena PTEN (Cowdenov sindrom), gena CDH1 (lobularni rak dojke i rak želuca) i mutacije gena STK11 (Peutz-Jeghersov sindrom). Relativna indikacija za profilaktičku mastektomiju postoji kod žena sa umjerenim rizikom od raka dojke (rizik od 15-30%), to jest kod mutacije gena CHEK2, gena ATM i gena PALB2. Kod svih os-talih pacijentica, malo je verovatno da će profilaktička mastektomija uticati na dužinu života. Nakon profilaktičke mastektomije moguće su komplikacije: bol u operativnom području, ograničena pokretljivost u području ramena i limfadem. Nakon rekonstrukci-je sa implantatom, mogu se javiti problemi u području kožnog poklopca ili bradavice sa areolom ili implantatom. Posle autologne rekonstrukcije tela sopstvenim tkivom, često je potrebno izvršiti nekoliko hirurških zahvata pre postizanja dobrog estetskog efekta. Upravo problemi koje ima pacijentica zbog mastektomije ili rekonstrukcije kao i troško-vi povezani sa intervencijama i pogoršanje kvaliteta života nakon zahvata su argumenti protiv profilaktičke mastektomije kod žena sa niskim ili srednjim rizikom od raka dojke.

Zbornik sažetaka 11

RADIOLOŠKA DIJAGNOSTIKA KARCINOMA DOJKE MLADIH ŽENA I TRUDNICA

D. Bogdanović-StojanovićInstitut za onkologiju Vojvodine, Novi Sad

Karcinom dojke kod mladih žena je vrlo redak, javlja se u oko 11% svih karcinoma u dobnoj grupi ispod 45 godina, a vodeći je u mortalitetnoj statistici od onkoloških obo-ljenje u dobnoj grupi od 25-45 godina.

Karcinom dojke kod mladih ima svoje specifičnosti, pre svega kasnije otkrivanje I agresivnu biologiju.

Ovom studijom biće obuhvaćen pregled svih specifičnosti vezanih za karcinom dojke kod mladih žena:

• Faktori rizika za razvoj karcinoma dojke kod mladih • Način dijagnostike I radiološka prezentacija• Specifičnosti patohistologije I biologije tumora• Radiološko praćenje nakon završene terapije• Onkofertilitet


HEMIOTERAPIJA KARCINOMA DOJKE KOD MLADIH ŽENA I TRUDNICA

I. Božović-SpasojevićInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije

Naučna zajednica je definisala mlade žene ispod 40 godina, kako bi jasno naglasila specifične potrebe ove populacije poput fertilne prezervacije i planiranja porodice, jasno ih izdvojivši od potreba ne samo postmenopauznih već i od starijih premenopauznih žena. Karcinom dojke (KD) kod mladih žena je redak i učestvuje do 7% u ukupnom broju pacijentkinja u razvijenom svetu. Literaturni podaci ukazuju na lošiju prognozu KD kod mladih žena uprkos lečenju. Razlog lošijeg ishoda bolesti je kompleksan, ali se najčešće može dovesti u vezu sa agresivnom biologijom tumora (visokoproliferativni HER2+, trostruko negativni i Luminal B KD), kao i kasno postavljenom dijagnozom usled odsustva skrininga u ovoj populaciji. Analiza eng. Recurrence Score kod hormon receptor (HR) pozitivnog KD između pacijentkinja mlađih od 40 godina i starijih, poka-zala je da žene mlađe dobi imaju višu srednju vrednost RS i niži nivo ekspresije estrogena.

Iako je broj mladih pacijentkinja uključenih u Mindact i TailorX studije relativno mali, dokazi govore u prilog tome da se i kod mladih pacijentkinja sa niskim rizikom za relaps bolesti na osnovu skorova genskih zapisa (eng. genomic signatures) i HR pozi-tivnim KD, primena hemioterapije (HT) može izbeći uz odgovarajuću adjuvantnu en-dokrinu terapiju. Za visoko rizične pacijentkinje, indikacije za primenu adjuvantne HT prate važeće vodiče, kao i kod starijih žena. Nedavno objavljena meta-analiza ukazuje da primena eng.dose-dense HT, donosi dodatnu korist u smanjenju relapsa bolesti i umira-nja od karcinoma dojke kod pacijentkinja visokog rizika.

Indikacije za primenu HT kod trudnica prate važeće vodiče, ali se u obzir moraju uzeti gestacijska starost trudnoće i planirano vreme porođaja. Primena HT je kontra-indikovana u prvom trimestru trudnoće s obzirom na visok rizik od fetalnih kongeni-talnih malformacija, ali se može davati u drugom i trećem trimestru. Ordiniranje HT prati standardno doziranje prema aktuelnoj težini trudnice. Prednost dati nedeljnim režimima zbog bržeg hematološkog oporavka. HT se ne preporučuje nakon 33 nedelje gestacije kada je verovatnoća spontanih porođaja visoka. Režimi na bazi antraciklina su najviše ispitivani u trudnoći i predstavljaju citostatike prvog izbora. Paklitaksel se takođe može primeniti u trudnoći uzevši u obzir da je prenos preko placente nizak. Tamoksifen je kontraindikovan u trudnoći s obzirom na to da može uzrokovati malformacije ploda. Trastuzumab prelazi placentalnu barijeru i može dovesti do oligo-hidramniona, te se njegova primena preporučuje po završetku trudnoće.


„CORE” BIOPSIJA DOJKE – PRINCIPI I NOVINE

B. BrkljačićKlinički zavod za dijagnostičku i intervencijsku radiologiju Kliničke bolnice Dubrava; predsjednik Europskog društva radiologa

Iglena biopsija sumnjivih promena dojke je postala standard u preoperativnoj di-jagnostici karcinoma dojke. Ovim predavanjem će biti detaljno opisana tehnika “core needle” biopsije dojke pod kontrolom ultrazvuka, značaj koji metoda ima u savremenom algoritmu lečenja karcinoma dojke, ali i komplikacije koje mogu proizaći nakon biopsije. Obzirom na kontraverze koje su i danas prisutne prilikom odlučivanja za preoperativno uzorkovanje tumora, poseban akcenat će biti stavljen na mogućnost diseminacije bolesti kao posledici ove procedure uz analizu savremene literature koja prati ovu temu.


DUPLA ANTI-HER2 BLOKADA JE STANDARD ADJUVANTNE HEMIOTERAPIJE HER2- POZITIVNOG KARCINOMA DOJKE VISOKOG RIZIKA? PRO

A. CvetanovićKatedra za onkologiju, Medicinski fakultet, Univerzitet u NišuKlinika za onkologiju, Klinički centar Niš

Kombinacija trastuzumaba, anti HER2 monoklonskog antitela, sa hemioterapijom je bila epohalno otkriće koje je značajno popravilo ishod lečenja kod pacijenata sa HER2 pozitivnim ranim karcinomom dojke, smanjujući rizik od relapsa bolesti i smrtnog is-hoda. Pertuzumab je humanizovano monoklonsko antitelo čiji je mehanizam dejstva komplementaran mehanizmu dejstva trastuzumaba, tako što vezivajući se za različite subdomene HER2 receptora se ostvaruje snažnija blkada HER2 signalnog puta (1-3). Kod pacijenata sa HER2 pozitivnim metastatskim karcinomom dojke, pertuzumab je u kombinaciji sa trastuzumabom i docetakselom značajno produžio vreme do progresije bolesti i ukupno preživaljavanje (4,5). U neoadjuvantnom pristupu dualna blokada ova dva antitela sa hemioterapijom je pokazala značajno višu stopu patološki kompletnog odgovora (6,7). To je sve bila racionala za ispitivanje dualne blokade u adjuvantnom pristupu jer uprkos adjuvantnom primeni trastuzumaba u trajanju od godinu dana ipak četvrtina bolesnica doživi relaps bolesti.

APHINITY studija poredila je efikasnost dodavanja pertuzumaba trastuzumabu sa hemioterapijom u trajanju od godinu dana u odnosu na placebo u kombinaciji sa trastu-zumabom i hemioterapijom. U kohorti pacinjenata sa visokim rizikom odnosno nodus pozitivnom bolešću, trogodišnji DFI je bio 92.0% u grupi sa pertuzumabom i 90.2% u grupi sa placebom (HR 0.77; P = 0.02). Pored nodus pozitivnih bolesnica izdvojila se i podgrupa sa hormono receptor negativnim tumorima gde je 3y DFI bio 92.8% u grupi sa pertuzumabom i 91.2% u placebo grupi. Kada se radi o neželjenim dejstvima gradusa 3 ili višeg, dijareja, anemija i neutropenija bila su zastupljene u najvišem procentu. Najveća razlika izmedju grupa bila je uočena kod dijareje gde je u grupi sa pertuzumabom di-jareja gradusa 3 bila zastupljena sa 9.8% a u placebo grupi sa 3.7%. ali nakon prekida hemioterapije značajne razlike nije bilo (0.5% vs 0.2%) (8).

Nakon rezultata APHINITY studije novi standard adjuvantne terapije HER 2 pozi-tivnog karcinoma dojke visokog rizika predstavlja dupla anti HER2 blokada pertuzuma-ba sa trastuzumabom u trajanju od godinu dana.


ŠTA JE NOVO U RADIOLOŠKOJ DIJAGNOSTICI KARCINOMA DOJKE

D. ĐilasInstitut za onkologiju Vojvodine, Novi Sad

Uloga radiologije u dijagnostici carcinoma dojke je uveliko etablirana. Nove metode snimanja doprinele su ranijem otkrivanju carcinoma dojke I preciznijem određivanju raširenosti tumora. Poslednjih decenija se radiološki vođena biopsije dojke smatra stan-dardom u dijagnostici, a u poslednje vreme sve veći značaj ima I biopsija limfonodusa aksile u cilju izbegavanja nepotrebnih, a potencijalno mutilantnih operativnih procedu-ra. Ovim predavanjem će biti objašnjena uloga magnetne rezonance I tomosinteze dojki u otkrivanju malih i multicentričnih carcinoma dojke, posebno u žena sa mamografski gustim dojkama. Takođe će biti objašnjen značaj veštačke inteligencije u dijagnostici carcinoma dojke. Idealno oružje bi bilo ono koje bi izdvojilo žene sa normalnim nala-zima kako bi se radiolozi fokusirali samo na one slučajeve u kojima postoji velika šansa postojanja značajne bolesti. Dakle, suština naše uloge bi trebala biti u otkrivanju onih carcinoma dojke koji su opasni po život žene I zahtevanju terapiju. Savršeniji oblik upo-trebe veštačke nteligencije u odnosu na CAD (compjuter aided detection) bio bi onaj koji uzima u obzir stil života, porodičnu istoriju I genetske informacije kako bi se proce-nili rizici i na taj način izdvojile žene za naprednije skrining metode.


HIRURŠKO LEČENJE DOJKE NAKON NAHT

A. GolubovićMedicinski fakultet Banja LukaHirurška ordinacija „Prof. dr Andrija Golubović”, Novi Sad

Neoadjuvantna hemioterapija (NAHT) kod karcinoma dojke je uvedena pre više od deset godina u onkološkim institucijama koje su se bavile ovom problematikom i pri-menjivana je praktično isključivo u slučajevima izrazite lokalne uznapredovalosti, kao i startno diseminovanih oboljenja, dok su se vremenom proširile indikacije za njenu primenu i uveli precizniji principi kod indikovanja iste. Njen primarni cilj je bio da se omogući što bezbednije i lakše operativno lečenje, dok su inicijalni rezultati pilot studija ukazivali da ne postoji statistički značajan uticaj na dužinu preživljavanja. Po pristizanju rezultata studija koje su obuhvatale veći uzorak, ispostavilo se da postoji i znalajan po-mak u produžetku preživljavanja ovih pacijentkinja.

Još uvek ne postoje jasni stavovi koju vrstu operativnog tretmana preduzeti nakon kompletno završene NAHT, kao i druge dileme kao što su vremenski period koji je po-treban nakon završetka HT, dileme oko adjuvantnog onkološkog lečenja, imidžing i dru-ge metode praćenja ovih pacijenata.

Hirurgija tkiva dojke nakon NAHT treba da obuhvati eradikaciju malignog tkiva (uz hirurgiju aksile) i da omogući sprečavanje lokalnog relapsa oboljenja. To u velikoj meri biva uslovljeno efektom same NAHT, pa su u opcijama poštedni hirurški opera-tivni tretmani ( ukoliko je primarni tumor smanjen do zadovoljavajućih dimenzija), ali i mastektomije ( sa ili bez primarnih rekonstruktivnih procedura), što opet zavisi od lokalnih parametara, odnosno od rizika da se operacijom ne obezbedi R0 resekcija ili da se ostavlja tkivo koje je visoko rizično za lokalni relaps.

Moguće je i potpuno izostavljanje hirurškog lečenja, ali se ono izostavlja samo u spe-cifičnim situacijama.

U svakom slučaju, idealno je da hirurg koji će izvršiti operativno lečenje po završetku NAHT bude od starta lečenja uključen u praćenje pacijenta i da bude osposobljen za sve vrste potencijalnih operativnih tretmana.


RADIOTERAPIJA DOJKE I AKSILE – SAVREMENE SMERNICE I KONTROVERZE

O. Ivanov1,2

1Institut za onkologiju Vojvodine2 Medicinski fakultet Novi Sad

Radioterapija dojke i aksile povećava lokoregionalnu kontrolu i preživljavanje paci-jentkinja nakon poštedne operacije karcinoma dojke kao i nakon mastektomije ukoliko su prisutni negativni prognostički faktori, posebno ako su pozitivni limfni čvorovi aksi-le. Ranijih godina, radioterapijski tretman nosio je rizike od ranih i kasnih toksičnih efe-kata jonizujućeg zračenja primenom metoda koje su bile insuficijentne u poštedi okol-nih organa. Primenom modernih radioterapijskih tehnika toksičnost terapije je svedena na minimum i započelo je sprovođenje prospektivnih studija koje su ispitivale uticaj primene radioterapije dojke i limfnih nodusa na ishod lečenja u različitim stadijumima i različitim profilima bolesti.

Poslednjih godina sprovedene su studije kojima je u desetogodišnjem praćenju po-kazano da primena lokoregionalne radioterapije u lečenju karcinoma dojke ima uticaj na poboljšanje ukupnog preživljavanja i preživljavanja bez recidiva bolesti a što je naj-značajnije, na smanjenje pojave udaljenih metastaza. Benefit je naročito izražen u grupi pacijentkinja sa dobrim prognostičkim faktorima, nakon što je fokus sa određivanja lo-koregionalne kontrole kao ishoda lečenja, pomeren na određivanje ishoda u vidu reci-diva na bilo kome mestu, uključujući i udaljene metastaze (“any recurrences”EBCTCG 2011.). Time se poentiralo da se efekat lokoregionalnog tretmana dojke mora posmatrati kroz širu prizmu koja uključuje i rizik nastanka udaljenih metastaza. Indikacije za ra-dioterapiju dojke i aksilarne regije (nivo II i III) su definisane preporukama Evropskog Udruženja za Radioterapiju i Onkologiju (European SocieTy for Radiotherapy and Oncology-ESTRO), Radioterapijske Onkološke Grupe (Radiation Therapy Oncology Group -RTOG 0413), NCCN (National Comprehensive Cancer Network) i Američkog Udruženja za Radijacionu Onkologiju(American SocieTy for Radiation Oncology-ASTRO). Međutim, pojedini kontroverzni klinički scenariji su posebno ispitivani u ve-likim trajalima, s obzirom na svoje specifičnosti. Prema NCCN preporukama, savetuje se razmatranje aksilarne iradijacije kod pN0 i postojanja sledećih rizikofaktora: LVI, tu-mora većih od 2 cm, centralno ili medijalno lokalizovanih tumora, mlada životna dob i nepovoljan molekularni profil. Takođe, pojedini autori su publikovali rezultate da je nakon mastektomije u stadijumu T1-2 N0 i lošim biološkim profilom tumora prime-na lokoregionalne radioterapije značajno povećala lokoregionalnu kontrolu a u sluča-ju triple-negativnog karcinoma dojke čak povećala stopu petogodišnjeg preživljavanja. Otvoreno je pitanje primene adjuvantne radioterapije nakon kompletnog patološkog od-govora na neoadjuvantnu hemioterapiju. Radioterapija regije arterije mamarije interne


se preporučuje uvek kada je tumor lokalizovan u medijalnim kvadrantima dojke ili cen-tralno, kao i kod postojanja više od 4 pozitivna limfna nodusa u aksili. Međutim, stavovi o benefitu radioterapije ove regije su veoma kontroverzni i postoje rezultati da ona ima svoju opravdanost uvek kod tumora sa visokim rizikom od recidiva.

Primenom naprednih radioterapijskih tehnika- intenzitet modulisana radioterapija (IMRT), volumenski modulisana lučna terapija (VMAT), hipofrakcionisani režim, ak-celerisana parcijalna iradijacija dojke, kao i primena modernih tehnika kontrole disa-nja, omogućava se kako bolja pošteda organa od rizika, tako i bolja pokrivenost mete u zračnom polju i mogućnost eskalacije doze zračenja, a samim tim i bolji onkološki efekat u smislu ishoda lečenja. Stoga je evidentna korist od radioterapije dojke i regio-nalnih limfnih nodusa koja značajno premašuje mogućnost neželjenih efekata i treba je primenjivati kod što većeg broja pacijentkinja, u skladu sa kliničkim dokazima. Takođe, individualizacija tretmana predstavlja imperativ u savremenom lečenju ove bolesti.


PROCENA I ZNAČAJ STEPENA PATOLOŠKOG ODGOVORA NA NEOADJUVANTNU TERAPIJU KOD BOLESNICA SA KARCINOMOM DOJKE

T. Ivković KapiclUniverzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet Novi SadInstitut za onkologiju Vojvodine

Primena neoadjuvantne terapije pruža jedinstvenu mogućnost procene odgovora na različite vrste tretmana kod pacijenata sa karcinomom dojke. Utvrđeno je da pacijenti koji postignu patološki kompletan odgovor (pKO) na neoadjuvantnu terapiju (NAT) imaju dobru prognozu. pKO može se smatrati surogat markerom za preživljavanje na-kon NAT kod agresivnih podtipova – tripl-negativnog i HER2 pozitivnog karcinoma dojke. Patohistološka analiza hiruških uzoraka tkiva dojke i aksile predstavlja kritični korak za procenu odgovora pacijenata na primenjenu terapiju. Neophodan je standar-dizovani pristup i preporuke za patološku procenu stepena tumorske regresije. Takođe, patolog mora imati na raspolaganju neophodne kliničke i radiološke podatke, kako bi optimizovao svoje analize. Predloženi su brojni sistemi kojima bi se definisao patološka kompletna remisija; oni obuhvataju ili samo dojku, ili i dojku i aksilarne limfne čvorove. Stepen postojanja rezidualne bolesti i u dojci i u limfnim čvorovima ima prognostički značaj. Rezidualna bolest nakon neoadjuvantne terapije se razlikuje od primarno tre-tiranog karcinoma dojke. Razvoj i validacija prediktivnih i prognostičkih biomarkera u post-neoadjuvantnom rezidualnom tumorskom tkivu je polje intenzivnog istraživanja.


RESOLVING TRICKY CASES IN BREAST CANCER DIAGNOSIS

K. KinkelInstitut de radiologie Geneva, Switzerland

Imaging modalities for the diagnosis of breast cancer range from mammography and ultrasound to magnetic resonance imaging including imaging guided biopsies and loca-lization. The diagnosis of breast cancer can be complicated in the event of dense breast tissue, associated benign disease of the breast or certain types of histology of cancer. This lecture is aimed to show the hierarchy among different imaging modalities and demon-strate the additional value of tomosynthesis and multimodality reading. Management of breast cancer also requires the integration of surgical strategies. Cases demonstrate the importance of clip positioning and preoperative interventional radiology. The interacti-ve format should allow participants to test their knowledge in the field of breast imaging.


PRIMARNA I SEKUNDARNA REKONSTRUKCIJA DOJKE: PRO I KONTRA

S. KojićUniverzitet Istočno Sarajevo - Medicinski fakultet FočaKlinika „Varis”, Beograd

Benefiti sekundarne rekonstrukcije dojke u odnusu na primarnu se ogledaju:• Kod primarne rekonstrukcije koja se izvodi u istom aktu kad i odstranjenje karci-

noma, one fokusirane na samo maligno oboljenje i njegovo uklanjanje dok su kod sekundarne rekonstruckije fokusirane na estetski rezultat same rekonstrukcije.

• Psiholoski aspekt je potpuno drugaciji jer su pacijentkinje prozivele sa nedostat-kom dela tela koji ih u stvari i cini zenama pa je i sama motivacija za operativnih zahvatom potpuno drugacija

• Imaju mnogo realnija očekivanja od estetskog rezultata.• Imaju mogucnost odabira željenog plastičnog hirurga, tip rekonstrukcije, kao i

dogovor sa hirurgom o planu operacije


PROFILAKTIČNA MATEKTOMIJA JE PRAVI IZBOR?

O. Kosovac1

Specijalna bolnica za plastičnu i rekonstruktivnu hirurgiju “Kosovac”, Dr Ivana Ribara 158, Beograd, Srbija

Rak dojke je najčešći maligni tumor kod žena. Godišnje od ove bolesti oboli oko 1.670.000 žena u svetu.

Kvalitet života žena koje boluju od karcinoma dojki, posle obavljenog lečenja u savre-menoj onkološkoj hirurgiji ima izuzetnu važnost. Starosna granica za pojavu raka dojke pomera se u mlađu dob (od 30 do 40 godine) tako da saznanje da će operacijom biti trajno lišene ženskog imidža, pacijentkinju opterećuje i čini je mentalno nestabilnom . Bolesnici sa rakom dojke očuvanje estetskog izgleda i funkcionalnog stanja dojke, omo-gućuje i dobru psiho-fizičku ravnotežu. Rekonstrukcijom se postiže estetska restauracija izmenjene telesne celovitosti, Istovremeno sa pokušajima rekonstrukcije dojke nakon hirurškog lečenja zbog raka, razvijale su se i tehnike za korekciju oblika i volumena zdrave dojke radi postizanja simetrije, kao i mogućnost razmatranja izvodjenja profi-laktične mastektomije sa istovremenom rekonstrukcijom zdrave dojke.Porast broja žena sa unilateralnim karcinomom u ranom stadijumu, doveo je takodje i do porasta bro-ja žena koje žele profilaktičnu kontralateralnu mastektomiju. Lična i porodična istorija obolevanja od karcinoma dojke, predstavljaju snažan faktor rizika za razvoj novog kar-cinoma dojke na drugoj dojci u budućnosti. Mnoge žene su informisane i zahtevaju elektivnu kontralateralnu profilaktičnu mastektomiju, kao strategiju za redukciju šanse da se ikada ponovo detektuje , dijagnostikuje i leči karcinom dojke.

Dok je stadijum karcinoma, veličina tumora, limfonodalni status i lobularni tip histološki udruženi sa planiranjem kontralateralne profilaktične mastektomije , većina istraživača zaključuje da karakteristike pacijenata kao što su godine, obrazovanje snaž-niji prediktorni faktori od faktora tumora.


PSIHOLOŠKI FAKTORI KVALITETA ŽIVOTA MLADIH ŽENA OBOLELIH OD KARCINOMA DOJKE, A HOĆE DA SE OSTVARE U ULOZI MAJKE

V. Kostić1, M. Granić2, V. Kesić1, S. Vidaković1

1Klinika za ginekologiju i akuserstvo KCS, Beograd2KBC Bežanijska kosa, Beograd

Istraživanje je uradjeno na uzorku od 60 žena starosne dobi od 23-40 godina a imale su želju da se ostvare u ulozi majke zamrzavajući jajne ćelije ili tkivo jajnika pre hemio-terapije. U istraživanju je korišćenja psihološka baterija testova prilagodjenih cilju ovog rada. U radu su izdvojene četiri specifičnosti, promena životnog stila, promene u inter-personalnim relacijama, promene u partnerskoj relaciji i posebno u oblasti seksualnosti, i karcinom I trudnoća. Može se zaključiti da je psihološka struktura ličnosti ispitivanih žena ključni faktor, kako za prevazilaženje samog toka bolesti, tako i za poboljšanje kva-liteta njihovog života


HIRURGIJA KARCINOMA DOJKE MLADIH ŽENA I TRUDNICA

I. Marković1,2, M. Goran1,2, M. Žegarac1,2, O. Kosovac3, B. Radmanović1, M. Raković1, R. Džodić1,2

1Institut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd2Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu3Specijalistička ordinacija za plastičnu i rekonstruktivnu hirurgiju Kosovac, Beograd

Karcinom dojke (KD) je najčešći maligni tumor kod žena. Između 7-12% novih slu-čajeva raka dojke javlja se kod žena mlađih od 45 godina. KD u mlađem uzrastu se obič-no povezuje sa većom agresivnosti, terapijskom rezistentncijom, pa i sa višim stopama recidiva i lošijim preživljavanjem.

Terapijske opcije uključuju operaciju sa ili bez radioterapije, kao i sistemsku terapiju u zavisnosti od stadijuma bolesti i biologije tumora.

Sistemska terapija utiče na plodnost, što dovodi do rane menopauze i pada funkcije jajnika. Veće stope depresije koje utiču na porodični život su takođe zabeležene kod ovih pacijenata.

Operacija dojke uključuje poštednu operaciju dojke (BCS), nakon čega sledi radiote-rapija (RT) ili unilateralna mastektomija (UM) sa ili bez rekonstrukcije.

Preživljavanje sa BCS i RT je ekvivalantno sa UM, ali očuvanje dojke može postići bolji post-operativni kvalitet života. Pokazan je porast broja UM i kontraalateralnih pro-filaktičkih mastektomija (KPM). Mastektomija može biti klasična ili uz očuvanje kože dojke i ugradnjom implanta. Stopa recidiva je niska ukoliko ih izvode specijalizovani hirurški timovi.

UM i KPM je indikovana kod žena sa KD sa visokim rizikom za kontralateralni KD, posebno u prisustvu štetnih genetičkih mutacija. Preporuka je da žene sa KD mlađe od 40 godina budu genetski testirane.

Nema kontraindikacija za trudnoću posle lečenja KD. Lečenje KD koji se javi tokom trudnoće je veoma složeno i u ingerenciji je multidisciplinarnog tima. Prekid trudno-će ne poboljšava prognozu majke. Lečenje KD utokom trudnoće zavisi i od trimestra. Operacija je obično sigurna u svakom tromesečju. Hemoterapija je bezbedna tokom drugog i trećeg trimestra. Hormono i anti-HER2 terapija se može dati tek nakon poro-đaja. Radioterapiju treba odložiti do posle porođaja. Najvažniji faktor za bebu je da se izbegne prevremeno rođenje.


DUPLA ANTI-HER2 BLOKADA JE STANDARD ADJUVANTNE HEMIOTERAPIJE HER2-POZITIVNOG KARCINOMA DOJKE VISOKOG RIZIKA?

M. Milović-Kovačević1

Institut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd

Dualna antiHER2 blokada ne bi trebalo da se razmatra za sve pacijentkinje. Benefit u pogledu trajanja invazivnog disease-free survival (IDFS) prilikom dodavanja pertu-zumaba trastuzumabu u APHINITY trajalu je bio limitiran. Pacijentkinje sa nodus-po-zitivnom bolešću IDFS 92% vs. 90.2% (p = 0.02, apsolutni benefit 1.8%, HR 0.77). Pacijentkinje sa nodus-negativnom bolešću IDFS 98.4% vs. 97.5%, sa apsolutnim be-nefitom samo 0.9%. Pacijentkinje sa hormon receptor negativnim BC (karcinomom dojke) imaju umeren benefit-IDFS 92.8% vs. 91.2%; odnosno apsolutni benefit 1.6%. Zaključujemo da korišćenje dualne antiHER2 adjuvantne terapije bi trebalo da bude ograničeno na pacijentkinje sa velikim tumorima, multiplim pozitivnim nodusima i ne-gativnim hormonskim receptorima. Duži follow-up APHINITY trajala daće nam jasnije odgovore u smislu selekcije onih pacijentkinja koji će imati najviše benefita od adjuvan-tne terapije. Ishod HER2 pozitivnog EBC (rani karcinom dojke) je povoljan, i podaci do-bijeni iz Afinity studije pokazuju da i u nodus pozitivnih pacijentkinja 4 -godišnji IDFS iznad 90%, čak i u kontrolnoj grani. Takođe ukoliko razmatramo male tumore, nodus negativne, na osnovu 7-godišnjeg praćenja u okviru APT, pokazano je da antraciklini mogu biti biti bezbedno isključeni iz primene i da sama primena kombincije paclitaxel i trastuzumab rezultira odličnim shodom, odn. IDFS je iznad 98%, a navedeno ukazuje na izuzetno povoljan ishod sa primenom samo mono antiHER2 blokade,- strategija se posebno može primeniti za hormon receptor pozitivnu bolest. Neophodna nam je stra-tifikaciona strategija u cilju da se izbegne overtretman ili undertretman.


B3 LEZIJE I NISKOGRADUSNI DCIS SU DIJAGNOSTIĆKI ZNAČAJNI? PRO ET CONTRA

N. Prvulović BunovićCentar za imidžing dijagnostiku, IO Vovodine, Sr. Kamenica

Širok spektar promena u dojci svrstavamo u grupu B3. To su promene „nejasnog malignog potencijala“, a time različitog dijagnostičkog značaja i različitih stavova oko le-čenja. Nakon perkutane biopsije i postavljanja histološke dijagnoze B3 lezije neophodno je da se u dalji tretman uključi multidisciplinaran tim specijalista i subspecijalista, kako bi pacijentkinje bile adekvatno lečene. Prilikom donošenja odluke o daljoj terapiji naj-važniji je podatak je da li ima ili nema atipije u histološki dokazanoj B3 leziji. Moderan imidžing, pored dijagnostike omogućava i vođenje igle prilikom perkutanih biopsija i time povećanu preciznost u uzimanju adekvatnog uzorka tkiva za postavljanje dijagno-ze. Ovaj način uzimanja uzorka tkiva je pouzdan za postavljanje dijagnoze, a naspram hirurgije nosi značajnije manji rizik od komplikacija i generiše manji stres kod pacijent-kinja uz relativno slične materijalne troškove. Studije na velikom uzorku su pokazale da se u manje od 3% B3 lezija otkriva karcinom, pa je prepruka da se promene B3 sa atipijom (kao i B4,B5) hirurški tretiraju. Naspram toga promene B3 bez atipije se na-kon postavljanja histološke dijagnoze mogu intenzivno radiološki pratiti u određenom vremenskom intervalu. Ovim se redukuje broj negativnih otvorenih biopsija, smanjuje mogućnost komplikacija i vrši ušteda zdravstvenom sisitemu. DCIS je preinvazivna for-ma karcinoma čija je incidenca značajno porasla u proteklih 30-tak godina, zahvaljujući mamografskom skringu i detekciji mikrokalcifikata. Standard u lečenju DCIS-a je se-gmentektomija praćena iradijacijom. Još uvek je u fazi istraživanja mogućnost da se low grade DCIS tretira samo hirurški, pri čemu značajno odgovornost mora da nosi radiolog prilikom jasnog definisanja stepena lokalne ekstenzije lezije, upotrebom svih raspoloži-vih modaliteta dijagnostike. Studije pokazuju da se lokalni recidivi DCIS-a niskog ili in-tremedijalnog gradusa, u proseku javljaju 60 meseci nakon ekscizije, pa ostaje pitanje da li je dijagnostika ovog tipa in situ karcinoma značajna-da li se ove pacijentkinje trebaju radikalnije tretirati ili se mogu radiološki pratiti.


ADJUVANTNA HORMONSKA TERAPIJA: KOME? ŠTA? KOLIKO DUGO?

Lj. StamatovićInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije

Najmanje 75% karcinoma dojke ispoljava ekspresiju ER i/ili PR, pri čemu je HR+/HER2- najčešći podtip. Signalni putevi ER imaju ključnu ulogu u nastanku i progresiji ER-pozitivnih karcinoma dojke. Hormonska terapija je važna klasa ciljano usmerene terapije koja blokira tumor-proliferišuće efekte estrogena. Sve hormonske terapije ciljaju estrogen ili ER, na različitim nivoima.

Hormonska terapija se preporučuje većini pacijentkinja sa HR-pozitivnim karcino-mom dojke, osim ukoliko imaju odličnu prognozu i/ili značajne komorbiditete. Neke pacijentkinje imaju koristi od dodavanja adjuvantne hemioterapije. Da bi se proceni-la verovatnoća relapsa i donela odluka o potrebi primene adjuvantne hemioterapije uz hormonsku terapiju, tradicionalno se razmatraju kliničko-patološki faktori (veličina i gradus tumora, status limfnih nodusa, LVI). Danas, ekspresije genskih zapisa tumorskog tkiva (kao Oncotype DX i MammaPrint testovi) mogu dalje personalizovati progno-stičke informacije i predvideti korist od adjuvantne hemioterapije na osnovu rezultata validacionih studija (TAILORx).

Najznačajni rezultati brojnih studija adjuvantne hormonske terapije su: u ranom HR-pozitivnom karcinomu dojke, tamoksifen tokom 5 godina smanjuje stope smrtnosti za oko trećinu; inhibitori aromataze su superiorni u odnosu na tamoksifen u pogledu DFS, pri čemu je pokazana ekvivalentnost anastrozola, letrozola i eksemestana kao adjuvan-tne terapije; nastavljanje tamoksifena do 10 godina u odnosu na primenu samo 5 godina dodatno smanjuje relaps bolesti posle 7 godina i smrtni ishod posle 10 godina (ATLAS i aTTom); različiti načini kombinovanja primene tamoksifena i/ili inhibitora aromata-ze (inhibitori aromataze tokom 5 godina, sekvencijalni pristup AI i tamoksifen tokom 5 godina ili tokom 10 godina) su pokazali apsolutnu korist u pogledu DFS od 3-6% u poređenju sa primenom samo tamoksifena tokom 5 godina; kod premenopauznih žena dodavanje OFS tamoksifenu ostvaruje značajnu korist u pogledu DFS i OS na 8 godina, a klinička korist je posebno značajna kod pacijentkinja mlađih od 35 godina; primena adjuvantne terapije eksemestan plus OFS, u poređenju sa tamoksifen plus OFS, dopri-nela je značajno boljem DFS i to naročito kod visoko-rizičnih podgrupa pacijetkinja (SOFT i TEXT).

Savremene globalne preporuke za primenu adjuvantne hormonske terapije kod paci-jentkinja sa HR-pozitivnim ranim karcinomom dojke:

• Premenopauzne: tamoksifen je istorijski standard; adjuvantna OFS smanjuje rizik za relaps u pacijentkinja sa povišenim rizikom; pacijentkinje ≤35godina i/ili sa >4 limfna nodusa su kandidati za OFS, odnosno pacijentkinje sa rizikom koji indikuje


primenu hemioterapije su istovemeno kandidati i za OFS; OFS se može kombi-novati sa tamoksifenom ili AI; pacijentkinje sa visokim rizikom za relaps koje su završile 5 godina tamoksifena bi trebalo da nastve primenu leka do 10 godina.

• Postmenopauzne: tamoksifen ili AI su opcije adjuvantne terapije; inicijalna te-rapija AI smanjuje rizik za relaps i poboljšava preživljavanje u odnosu na samo tamoksifen (mada je samo tamoksifen i dalje prikladna opcija za pacijentkinje sa niskim rizikom za relaps); AI bi trebalo primeniti u nekom momentu tokom adjuvantnog hormonskog lečenja a faktori koji favorizuju primenu AI uključuju pozitivne limfne noduse, visok KI67, visok gradus, lobularnu histologiju i HER2 pozitivnost; kod pacijentkinja sa visokim rizikom za relaps prelaže se primena AI kao inicijalne terapije; primena „extended“ adjuvantne terapije duže od 5 godina kod žena sa umerenim i visokim rizikom produžava DFS, ali je, za sada, bez uti-caja na ukupno preživljavanje.


PRIMARNA REKONSTRUKCIJA DOJKE JE METODA IZBORA U ODNOSU NA SEKUNDARNU REKONSTRUKCIJU? PRO

Z. RadovanovićInstitut za onkologiju Vojvodine, Novi Sad

Nipple-sparing (NSM) i skin-sparing mastektomije (SSM), kao alternative klasičnoj mastektomiji, imaju važno mesto u hirurgiji karcinoma dojke. Procedure su onkološki bezbedne ali uz povećan rizik razvoja hirurških komplikacija. Odluka o vrsti rekon-strukcije i vremenu izvođenja treba da se donese uzimajući u obzir podatke o samom tumoru/stadijumu bolesti, stanju i željama pacijentkinje, daljoj terapiji i rizicima za po-javu komplikacija.

Prema vremenu izvođenja, rekonstrukcije dojke nakon NSM i SSM mogu biti pri-marne i sekundarne. Prednost primarne rekonstrukcije je što je to one stage procedura čime se značajno smanjuju troškovi hirurškog lečenja i oporavka, bolji estetski rezultat i kvalitet života u odnosu na sekundarne rekonstrukcije uz veliko zadovoljstvo pacijentki-nja da se u jednoj operaciji uradi i onkološka i rekonstruktivna procedura. Kod profilak-tičkih mastektomija primarna rekonstrukcija je obavezna. Brojne studije su pokazale da eventualne rane hirurške komplikacije veoma retko odlažu početak adjuvatnog lečenja.


ŠTA JE NOVO U PATOLOGIJI KARCINOMA DOJKE

T. TotPathology&Cytology Dalarna, Falun, Švedska

Jedna od navažnijih novosti 2019. godine u patologiji karcinoma dojke je inicijativa medjunarodne radne grupe za immunoonkologiju biomarkera da se izradi jedan doku-ment konsenzusa najvažnijih patoloških organizacija u svetu o razvoju biomarkera i o načinu njihovih uvodjenja u dijagnostiku. Inicijativa je rodjena na St Gallen konferenciji u Beču. Poteškoće u ovoj oblasti su bile i ranije očigledne, ali su postale akutne u vezi sa uvodjenjem analize PDL1 u lečenje triple negativnih karcinoma dojke u uznapredova-lom stadijumu. PDL1 test je već uvođen u rutinsku dijagnostiku nesitnoćelijskog raka pluća i postepeno se uvodi i u ostale oblasti onkologije. Varijacije u rekomendacijama što se načina morfološke analize, ”cut-off ” vrednosti i izbora antitela tiče su rezultirali u ne-održivu situaciju da isti patolog izvodi isti test na različit način zavisno od tipa tumora. Konsenzus je poželjan, pre svega u predlogu strogog razdvajanja patološkog evaluiranja novih biomarkera i početka njihove upotrebe u kliničke studije. IDLE (Indolent Lesion of Epithelial Origin) je nedavno definisana grupa neinvazivnih tumora niskog stepena maligniteta čiji se klinički značaj intenzivno diskutuje u literaturi. Druga aktuelna ter-minologija je ”precision surgery”. Standardni operativni zahvati se sve više pretvaraju u operaciju koja je individualno planirana na bazi detaljnog preoperativnog radiološkog karakterisanja proširenosti bolesti, znanja o lobarnom karakteru raka dojke pa, u skoroj budućnosti, genetske analize tkivnih uzoraka iz okoline malignog procesa da bi se i tkiv-no polje sa prekancerosnim genetskim promenama mogla hirurški odstraniti.


TIM ZA DIJAGNOSTIKU I LEČENJE KARCINOMA DOJKE

T. TotPathology&Cytology Dalarna, Falun, Švedska

U skladu sa postojećim internacionalnim, Evropskim i nacionalnim prepo-rukama, timski rad u dijagnostici i lečenju karcinoma dojke sve više postaje ru-tina. Sastav tima je definisan Evropskim preporukama; kriterijumi za članstvo u timu su: određen broj dijagnostikovanih slučajeva godišnje, znanje i iskustvo i kontinuirana profesionalna edukacija. Preoperativna i postoperativna multidis-ciplinarna konferencija je centralna u sumiranju preoperativnih kliničkih, radio-loških i morfoloških nalaza za dijagnozu koja predstvalja osnovu za odredjivanje hirurške i onkološke terapije. Efikasna komunikacija unutar tima je veoma bitna i zasnovana je na određenim radiološkim i patološkim dijagnostičkim kategorijama. Ove kategorije, medjutim, nisu dovoljne za detaljniji opis promena. Proširenost bolesti, veličina tumora, distribucija lezija (unifokalna, multifokalna ili difuzna), i intratumoralna ili/i intertumorska heterogenost su osnovni parametri koje tim za dijagnostiku i lečenje karcinoma dojke treba uzeti u obzir. Najnovije Evropske preporuke, čije objavljivanje se očekuje krajem ove godine, će doneti konkretnije kriterijume što se tiče etabliranja senoloških centara širom Evrope. Moderna teh-nika kao digitalizacija u radiologiji i patologiji i arteficijelna inteligencija sigurno će doprineti efikasnosti komunikacije unutar tima, ali ne može zameniti iskustvo i kolektivnu mudrost članova tima.


KI67 JE ZNAČAJAN FAKTOR ODREDJIVANJA HEMIOTERAPIJE

S. VasovićInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd

Ki67 je nuklearni protein udružen sa procesima proliferacije ćelije, indentifikovan od strane Gerdes-a i sar. ranih 1980 god, a eksprimira se u svim fazama ćelijskog ciklusa sem u G0 fazi. Metodološki, najčešće se odredjuje imunohistohemijskom analizom (IHC) na tumorskim ćelijama, a njegova % vrednost definiše proliferišuću frakciju u ukupnoj populaciji tumorskih ćelija. Ki67 je jedan od najkontroverznijih biomarkera koji se kori-sti u odlučivanju o terapijskim modalitetima lečenja karcinoma dojke. Rezultati 2 meta analize koje su obuhvatile 12155, odnosno 32825 pacijentkinja sa ranim karcinomom dojke, pokazale su da pozitivnost Ki67 korelira sa visokim rizikom od relapsa, lošijom prognozom odnosno kraćim perživljavanjem. Iako do danas ne postoji generalno opšte prihvaćen cut- off za Ki67, pacijenti sa visokim Ki67 (veći od 25%) imaju lošije pre-življavanje bez relapsa i ukupno preživljavanje u poredjenju sa pacijentima koji imaju nizak Ki67 (manji od 25%). Ki67 dobro korelira sa standardnim histopatološkim para-metrima, poput gradusa tumora, stadijuma bolesti, pozitivnog nodalnog statusa, ER-, HER2+. Medjunarodna radna grupa za Ki67 u karcinomu dojke, objavila je 2011 godine preporuke za evaluaciju i interpretaciju ovog biomarkera, sa željom da povećaju interla-baratorijsku komparabilnost i analitičku validnost ovog markera u kliničkoj praksi. Oni su istakli potencijalni značaj Ki67 u prognozi, ali i predikciji odgovora na hemioterapiju, odnosno njegovom značaju kao dinamskog biomarkera za procenu terapijske efiaksnosti kod karcinoma dojke. St Galen Consensus Conferencija je 2011 prvi put preporučila, a potom 2013 potvrdila uvodjenje Ki67 kao biološkog markera, koji se rutinski odredjuje u sklopu IHC4 (4 parametra ER, PR, HER2, Ki 67) u svrhu odredjivanja molekularnog podtipa karcinoma dojke (diferencijacija izmedju luminal Ai luminal B podtipa).


HIRURGIJA AKSILE NAKON NEOADJUVANTNE HEMIOTERAPIJE

F. VickoUniverzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultetInstitut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica

Sve veća primena neoadjuvantne hemioterapije (NAC) kod operabilnog karcino-ma dojke dovodi do novih nedoumica o optimalnom lokalnom tretmanu aksile. NAC smanjuje potrebu za aksilarnom disekcijom, a biopsija limfnog čvora stražara (SLNB-sentinel lymph node biopsy) ostaje precizna metoda za odredjivanje nodalnog statusa nakon NAC.

NAC je postao standard u lečenju lokalno uznapredovalog karcinoma dojke dok je od nedavno postao i standard lečenja nekih oblika ranog karcinoma. NAC dovodi do tako-zvanog „down staginig“-a, omogućujući poštedne operacije umesto amputacione hirur-gije ali dovodi i do konverzije biopsijom dokazanih zahvaćenih limfnih čvorova aksile u čak do 55% slučajeva (N1). Ovakav povoljan ishod nakon NAC je dodatno komplikovao donošenje odluke o načinu pristupa aksili nakon tretmana, a naročito nakon konverzije pozitivne aksile u negativnu (N1-N0). Aksilarna disekcija je još uvek standardni proto-kol kod ovih pacijenata, mada je očigledno da disekcija kod priličnog broja pacijenata predstavlja suvišan tretman (ower- treatment) sa svim njegovim komorbiditetima.

SLNB je dokazano precizna dijagnostička metoda odredjivanje nodalnog statusa nakon NAC kod klinički N0 pacijenata pre terapije. Sprovedena su mnoga istraživanja za dokazivanje vrednosti odredjivanja SLNB nakon NAC kod pacijenata sa biopsijom verifikovanim N1, a rezultati su obećavajući. Većina studija pokazuje da je SLNB sa laž-no negativnim nalazom (FNR- false negative rate) kreće u granicama od 14-15.1% sa stopom nalaženja limfnog čvora stražara u 89-92.3% slučajeva. ACOSOG Z1071 studija je dokazala da je lažno negativni nalaz aksilrnog statusa odredjenog sa SLNB manji od 10% kada se odstrane 3 ili više sentinel čvora, koji se odredjuju sa dualnim tracer-om (radioizotop+boja), dok se najmanji FNR dobija kada se odstrani i biopsijom dokazan zahvaćeni limfonodus obeležen klipsom ili radioaktivnim semenom. Za sada nedostaju rezultati višegodišnjih praćenja.

SLNB nakon NAC predstavlja dobru mogućnost procene nodalnog statusa kod pa-cijenata sa histološki verifikovanim metastatskim limfnim čvorovima pre tretmana, a sa obzirom na visoki procenat konverzije. Podaci pokazuju da je FNR nešto viša nego kod pacijenata koji su inicijalno bili node negativni što može teoretski da dovede do većeg broja lokalnih recidiva u aksili, ali svakako nema uticaja na donošenje odluke o primeni hemioterapije i verovatno je da neće imati uticaja na ukupno preživljavanje. Prethodno su pobrojane mogućnosti za prevazilaženje stope lažno negativnih nalaza.


BREAST DENSITY - THE ROLE OF DBT AND ABUS

A. VourtsisFounding President of the Hellenic Breast Imaging SocietyEuropean Liaison and Member of the Medical Advisory Board of DenseBreast Info.org

Women with heterogeneously dense and extremely dense breasts have a three- to sixfold higher relative risk to develop invasive breast cancer compared to women with fatty breasts. Additionally, the sensitivity of mammography is lower in women with den-se breasts, due to masking of non-calcified cancers, leading to an increase in the interval cancer rate and potentially delaying diagnosis with worse outcomes. Due to these impli-cations breast density has now emerged as an independent risk factor for breast cancer and has been incorporated in the updated BCSC model and Tyrer Cuzick risk model. Because breast density is a subjective visual determination reported by the use of of BI-RADS density classification, a more sophisticated computer based methods have been developed, to provide volumetric quantitative measurements tools some of which are FDA approved and commercially available.

Digital breast tomosynthesis (DBT) is an emerging X-ray mammography technique that allows the breast to be viewed three-dimensionally and has been developed to over-come the limitations of full field digital mammography arising from overlapping fibro-glandular breast tissue. Studies have shown that DBT improves the detection of breast cancer and it reduces the recall rate in the subgroups of women with scattered fibro-glandular density and heterogeneously dense breasts. However; no improvement has been shown in the detection of cancer detection in women with extremely dense breasts. Similar results were reported by Kim et al. who showed that DBT has limited value in women with extremely dense breasts.

As more data has been available on the implications of breast density and the positive impact of HHUS in breast cancer detection, the 3D automated breast ultrasound system (3D ABUS) has been developed to improve the availability of supplemental screening ultrasound in women with dense breasts. The results of a large prospective multicentre study that evaluated the performance of 3D ABUS as an adjunct to mammography in women with dense breasts showed that 3D ABUS was associated with an incremental cancer detection rate (ICDR) of 30 cancers (1.9 per 1,000 women screened) and the cancers detected were small invasive carcinomas with negative nodes. Additionally, a study from Sweden, the European Asymptomatic Screening (EASY) Study showed an ICDR of 2.4 per 1,000 women screened when 3D ABUS was performed in addition to mammography. The reported required interpretation time has varied in different stu-dies between 3-7 min. Further evaluation of computer-assisted detection systems have shown a reduction of the interpretation time needed without compromising the diagno-stic accuracy. Evaluating jointly the results of studies assessing the screening context, 3D


ABUS provides reproducible, standardized acquisitions and it improves cancer detecti-on rates when added to FFDM. The reported ABUS recall rate is comparable to HHUS and it substantially decreases as readers gain experience. In conclusion, DBT and ABUS are two emerging imaging modalities that could further improve breast cancer screening approach in women with dense breasts composition.


B3 LEZIJE I NISKOGRADUSNI DCIS SU DIJAGNOSTIČKI ZNAČAJNI – PRO

V. Vučaj ĆirilovićInstitut za onkologiju Vojvodine, Novi Sad

Histopatološki nalaz biopsija dojke se klasifikuje u skladu i koristeći B klasifikaciju (Europian Working Group on Brest Screening Pathology). Kategorije B2 (benigno) i B5 (maligno) su najčesće dijagnoze, ali broj lezija koje su okarakterisane i definisane kao B3 lezije /lezije sa nesigurnim malignim potencijalom/, su u velikom porastu. Ova hetero-gena grupa obuhvata atipičnu intraduktalnu epitelnu proliferaciju, lobularnu neoplaziju, radial scar, papilarnu leziju i columnar cell change... Zajednički faktor za sve nabrojanje entitete je da imaju nizak ali signfikantan stepen maligniteta, u sklopu lezije ili okolnog tkiva, stoga ove lezije zahtevaju ekcizionu (otvorenu) biopsiju zbog dobijanja komplet-nog patohistološkog nalaza. Core biopsije dojke ii VAB (vakum asistirana biopsija) pred-stavljaju minimalno invazivne dijagnostičke interventne procedure kojima se dokazuje patohistološki nalaz lezija koje su suspektne. Nakon svega konzilijum lekara za dojku – radiolog, patolog, hirurg, onkolog i radiacioni onkolog odlučuju o daljem tretmanu lezije i pacijenta.

DCIS, Duktalni karcinom in situ (Ductal Carcinoma In Situ) je neinvazivni kancer dojke koji ostaje unutar duktusa, sa mogućim širenjem u invazivni, te ga sa tog aspekta treba analizirati i lečiti.

37

USMENEPREZENTACIJE


UP01 EKSPRESIJA EPIDERMALNOG FAKTORA RASTA KOD ODREĐENIH MOLEKULARNIH TIPOVA KARCINOMA DOJKE

D. Batinić Škipina1, Lj. Tadić Latinović2, R. Stanušić1, B. Ćurčić1, D. Stanković1Univerzitetska bolnica Foča, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina2Univerzitetski Klinički Centar Republike Srpske, Republijka Srpska, Bosna i Hercegovina

Uvod i cilj Dva osnovna molekularna tipa karcinoma dojke su hormon- zavisni (lu-minalni) i hormon- nezavisni (bazaloidni) karcinom dojke. Luminalni karcinomi mogu biti luminalni A (ER+,PR+, HER-2 – , Ki67low) i luminalni B (ER+,PR-, HER2-/+, Ki67 high). U bazaloidne karcinome dojke ubrajamo trostruko negativne-TNBC (ER-, PR-, HER-2-) i HER-2 eksprimirajući (HER-2 overexpressed) hormon-nezavisne karcinome dojke. Cilj rada je procijena ekspresije Epidermalnog faktora rasta (EGFR) kod različitih molekularnih tipova invazivnog karcinoma dojke i korelacija sa drugim prognostičkim parametrima.

Metod Parafinski kalupi 129 operisanih pacijentkinja sa invazivnim karcinomom dojke u stadijumu bolesti I-III, korišteni su za imunohistohemijsko određivanje ekspre-sije EGFR, HER-2, ER, PR i Ki67. Kao pozitivna EGFR ekspresija uzeta membranska ekspresija kod više od 10% tumorskih ćelija.

Rezultati Ekspresija EGF receptora je registrovana kod 58,1% TNBC, 6,9% HER-2 eksprimirajućih bazaloidnih karcinoma i kod 13,2 % Luminalnih B karcinoma dojke. Ekspresija EGFR je bila u pozitivnoj korelaciji sa reproduktivnim statusom pacijentkinja (p=0,005), Nottingham prognostičkim indeksom-NPI (p=0,004), a u negativnoj korela-ciji sa ekspresijom ER (p=0,000) i PR (p=0,01).

Zaključak Kod bazaloidnih karcinoma EGFR se najčešće eksprimira samostalno. Koekspresija sa HER-2 se češće javlja kod luminalnih B karcinoma u odnosu na HER-2 eksprimirajuće bazaloidne karcinome. Značaj ekspresije ovog receptora kod luminalnih karcinoma još uvijek nije poznata. Intratumorska heterogenost zahtjeva uvođenje no-vog molekularnog entiteta karcinoma dojke karakteristika između luminalnih i bazal-nih karcinoma- bazoluminalni karcinom. Kod osoba reproduktivne dobi često se nalazi povećana EGFR signalna aktivnost, što može biti uzrok nepovoljne prognoze bolesti i rezistencije na terapiju kod ove populacije pacijentkinja.


UP02 CHEMOBRAIN: ULOGA MAGNETNOREZONANTNE VOLUMETRIJE U DETEKCIJI PROMENA NAKON CITOSTATSKE TERAPIJE KARCINOMA DOJKE

J. Boban1,2, J. Trifunovic3,4, A. Kovač5, D. Kozic1,2

1Katedra za radiologiju, Medicinski fakultet, Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad, Srbija2Centar za imidžing dijagnostiku, Institut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica, Srbija3Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet, Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad, Srbija4Klinika za internu onkologiju, Institut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica, Srbija5Služba za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju, Institut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica, Srbija

Uvod i cilj Kognitivni poremećaj indukovan hemoterapijom („chemobrain“) pred-stavlja kompleksan neurološki i psihološki poremećaj u pacijentkinja koje primaju ci-tostatsku terapiju za karcinom dojke. Neuropsihološke studije su pokazale potencijalnu reverzibilnost promena uočenih na neurokognitivnom testiranju. Cilj ovog istraživanja je bio da se ispita postojanje i reverzibilnost promena u chemobrain-u uočenih na ma-gnetnorezonantnoj volumetriji.

Metode Istraživanje je sprovedeno na 27 pacijentkinja, prosečne starosti 45.67 go-dina, kod kojih je nakon operacije karcinoma dojke primenjena citostatska terapija (po AC protokolu). Svim pacijentkinjama načinjen je magnetnorezonantni pregled nakon primenjene hemoterapije i 6 meseci kasnije, na aparatu jačine 1.5T (Siemens Aera, Erlangen), sa primenom trodimenzionalne tankoslojne T1 sekvence koja omogućava volumetriju određenih regiona mozga. Postoprocesing je izvršen primenom VolBrain softverskog paketa sa određivanjem volumena sive i bele mase, lateralnih komora, te supkortikalnih struktura (talamus, kaudatno jedro, putamen, amigdala, akumbens). Komparacija nalaza izvršena je primenom t-testa, sa statističkom značajnosti postavlje-nom na p<0.05.

Rezultati Uočen je statistički značajni porast volumena lateralnih komora u dve vre-menske tačke (p<0.1), kao i značajan pad volumena akumbensa (p<0.1). Ostale struktu-re nisu pokazale postojanje statistički značajnih razlika u volumenu.

Zaključak Nalaz postterapijske artofije akumbensa bi se mogao dovesti u vezu sa depresivnim stanjem i izmenjenim afektivnim reagovanjem, uočenim na neuropsihološ-kim testovima u ovih pacijentkinja. Nalaz dilatacije intracerebralnih likvorskih prostora se može dovesti u vezu sa oštećenjem bele mase kao posledica neuroinflamacije induko-vane primenom citostatika. Potrebne su sveobuhvatnije studije koje bi omogućile ispiti-vanje ovih promena na većem uzorku kao i longitudinalne studije u dužem vremenskom periodu koje bi ukazale na eventualnu reverzibilnost ovih oštećenja.


UP03 PRIMARNI ANGIOSARKOM DOJKE – PRIKAZ SLUČAJA

S. Lekić, B. Popović, A. Guzijan, G. Kajkut, V. ZeljkovićCentar za dojku, Univerzitetski klinički centar Republike Srpske, Banja Luka, RS, BiH

Uvod Maligni tumori dojke, koji svoje histološko poreklo ne vode iz epitela, spadaju u retke tumore dojke sa učešćem manjim od 1%. Klinička slika primarnog sarkoma doj-ke prezentuje se sa palpabilnom rezistencijom, tendencijom brzog rasta, i sa prosečnom veličinom tumora 5-6 cm. Češće se javlja kod mlađih žena. Prognostički parametri su histološki gradus i veličina tumora. Uloga adjuvantne hemioterapije (HT) i radioterapije (RT) je nejasna. Cilj rada je prikaz pacijentkinje sa primarnim angiosarkomom dojke.

Prikaz slučaja Pacijentkinja mlađe životne dobi (45), javlja se zbog bezbolne pal-pabilne promene u levoj dojci veličine do 10cm. Na nativnoj mamografiji i UZ dojki, promena u levoj dojci klasifikovana sa BI RADS 4. U matičnoj ustanovi urađena iglena tkivna biopsija koja ne potvrdi prisustvo malignih ćelija, te se u našoj ustanovi uradi rebiopsija koja takođe ne potvrdi malignitet. Indikuje se otvorena hirurška biopsija. Promena odstranjena u celosti sa slobodnim resekcionim rubovima. Histopatološka analiza verifikuje angiosarkom dojke, histološkog gradusa 3, i veličine tumora 6,5 cm. U okviru metastatske obrade urađen KT toraksa koji verifikuje sekundarne depozite u plućnom parenhimu. Nalaz scintigrafije skeleta uredan. Po odluci Onkološkog konzi-lijuma uključena prva linija sistemske HT po protokolu Doksorubicin/Ifosfamid. Pod terapijom dolazi do diseminacije bolesti u koštani sistem i CNS. Usled progresije bolesti nastupa letalni ishod osam meseci od postavljanja dijagnoze.

Zaključak Angiosarkomi dojke imaju lošu prognozu. U skoro 60% slučajeva javljaju se nakon sprovedene adjuvantne RT. Prikazani slučaj odgovara literaturnim podacima koji govore o pacijentkinjama mlađe životne dobi sa palpabilnom rezistencijom, neja-snom efektu HT, i lošoj prognozi.

Ključne reči: angiosarkom, dojka, biopsija, tumor, metastaza


UP04 KVALITET ŽIVOTA NAKON MASTEKTOMIJE ZBOG KARCINOMA DOJKE

S. Husić, A. StuhliCentar za palijativnu njegu i terapiju bola, JZU Univerzitetski-klinički centar Tuzla, BiH

Mjerenje kvalitete života oboljelih od malignih tumora omogućava izbor najade-kvatnije terapije koja obezbjeđuje jednako vrijeme preživljavanja uz bolji kvalitet živo-ta. Cilj istraživanja je bio izmjeriti kvalitet života kod pacijentica nakon mastektomije zbog tumora dojke, prije i poslije tromjesečnog tretmana u dnevnoj palijativnoj njezi. Prospektivna studija se izvodila na odjelu palijativne njege, Univerzitetsko–kliničkog centra Tuzla (UKC). Ispitivanu grupu činilo je 35 pacijentica sa završenim specifičan onkološki tretman nakon mastektomije zbog tumora dojke koje su posjećivale dnevnu palijativnu njegu u trajanju od 12 nedelja a kontrolnu grupu je činilo 35 pacijentica koje nisu posjećivale dnevnu palijativnu njegu. Testiranja je urađeno primjenom SF- 36 skale.

Ukupan kvalitet života u obje grupe pri prvom testiranju je bilo sličan. Pri drugom testiranju ukupan kvalitet života u ispitivanoj grupi je bolji, nasuprot kontrolne grupe gdje vrijednost ukupnog kvaliteta života pri drugom testiranju pokazuje pogoršanje u odnosu na prvi test. Ukupno mentalno zdravlje u ispitivanoj grupi pri drugom testiranju je bilo znatno bolje sa srednjom vrijednosti od 0,65 (od 0,15 do 0,84) što je bilo statistički značajno bolje u odnosu na 0,26 (od 0,14 do 0,69) u prvom testu. Tretmanom je znat-no popravljena socijalnu funkciju (SF) pacijentica uz značajno poboljšanje mentalnog zdravlja (MH), te vitalnosti (VT)

Zajedničke vježbe i individualni tretmani fizijatra i fizoterapeuta poboljšali su uku-pno fizičko zdravlje. Napredak u ukupnom mentalnom zdravlju bio je vezan za okupa-cionu terapiju, aktivnosti psihoterapeuta i socijalnog radnika, uz razvijanju samonjege i samopomoći, rješavanju komplikacija bolesti kao što je limfostaza.


UP05 DEPRESIVNOST I ANKSIOZNOST NAKON MASTEKTOMIJE ZBOG KARCINOMA DOJKE

S. Husić, A. StuhliCentar za palijativnu njegu i terapiju bola, JZU Univerzitetski-klinički centar Tuzla, BiH

Karcinom dojke kao uzročnik ošećenja tjelesnog imidža je često udružen sa psiho-loškim morbiditetom pa se navodi veliki značaj centara za grupnu potpornu terapiju. Cilj istraživanja je bio izmjeriti stepen anksioznosti/depresivnosti kod pacijentica nakon mastektomije zbog tumora dojke, prije i poslije tromjesečnog tretmana u dnevnoj pali-jativnoj njezi.

Ispitivanu grupu je činilo 35 pacijentica sa završenim onkološkim tretmanom nakon mastektomije zbog tumora dojke koje su posjećivale, a kontrolnu 35 pacijentica koje nisu posjećivale dnevnu palijativnu njegu. Korištena je Zungova samoocjenska skala za procjenu anksioznosti/depresivnosti, u dva testa u razmaku od 12 nedelja. Od ukupno 70 pacijentica 57 je imalo verificiranu depresiju (kod 35 minimalna do umjerena). Nakon tri mjeseca ponovno testiranje pokaže da je depresivnost u ispitivanoj grupi bila stai-stički značajno manja (48.57 ± 7.06; p<0.0001). Kod pacijentica kontrolne grupe drugi test nakon tri mjeseca pokazao je pogoršanje depresivnosti sa prosječnim rezultatom od 60.45 ± 7.47. Pri ponovnom testiranje nakon tri mjeseca u ispitivanoj grupi anksioznost je bila manja sa srednjom vrijednosti od 43.43 ± 5.97 što je statistički značajno bolje u odnosu na prvi test sa 54.97. Kod pacijentica koje nisu posjećivale dnevni hospis drugi test je pokazao pogoršanje anksioznosti sa prosječnim rezultatom od 55.68 ± 7.74 u odnosu na prvi test sa 52.20 ± 6.03.

Tretman multidisciplinarnog tima dnevne palijativne njege smanjuje anksioznosti i depresivnosti. Većina pacijentica smatra kako su sadržaji dnevne palijativne njege ko-risni u menadžmentu stresa, relaksaciji i opuštenosti, boljoj komunikaciji i povjerenju, razvijanju samonjege i samopomoći.


UP06 ULOGA RADIOLOŠKO-PATOLOŠKE KORELACIJE U PROCENI STEPENA RIZIKA ZA MAILIGNITET MAMOGRAFSKI DETEKTOVANIH MIKROKALCIFIKACIJA I DRUGIH MANIFESTACIJA IN SITU KARCINOMA DOJKE

P. Jovanović, M. Matić, M. Branković, M. Srećković, B. Pešić, O. IsailovićDom zdravlja Obrenovac

Upoznati se sa širokom lepezom mamografskih manifestacija karcinoma in situ (CIS).Naglasiti jaku povezanost između mamografskog izgleda CIS i histo-patološkog nalaza.Naglasiti značaj radiološko-patološke korelacije u proceni ishoda bolesti.CIS se mamografski mogu ispoljiti mikrokalcifikacijama, fokalnom asimetrijom pa-

renhima/narušenom arhitektonikom, solitarnim ili multiplim senkama i mikrokalcifi-kacijama u sklopu Paget-ove bolesti.

Mikrokalcifikacije detektovane na mamografiji se na osnovu morfologije i distribuci-je klasifikuju kao tipične benigne i suspektne na malignitet.

Osnovna karakteristika mikrokalcifikacija je da one predstavljaju odlivak anatomske strukture dojke u kojoj su deponovane.

Mikrokalcifikacije suspektne na malignitet mogu biti lokalizovane u duktusima kao “casting” tip fragmentovane, granajuće i tačkaste, kada govorimo o duktalnom karcino-mu in situ (DCIS) ili u terminalnoj duktalnoj lubularnoj jedinici (TDLU), kao puderaste ili izgleda izmrvljene stene.

Za potrebe ovog rada su korišćeni skrining i dijagnostički mamografski snimci iz arhive DZ Obrenovac, snimljeni na analognom mamografu sa naknadnom digitalizaci-jom u periodu 2015-2018, analizirani na radnoj stanici sa monitorima od 5MP. Histo-patološki nalazi su dobijeni na Institutu za onkologiju i radiologiju Srbije.

Među histo-patološki povrđenim CIS detektovanim u našoj ustanovi bili su: solidni i kribriformni tip CIS gradus 1, sa i bez udružene senke; mikropapilarni DCIS, gradus2; solidni DCIS gradus3, sa komedo nekrozom; intracistični papilarni CIS gradus1 i DCIS udružen sa Paget-ovom bolesti.

Iz dobijenih rezultata se može zaključiti da mamografska slika CIS korelira sa histo-patološkim nalazom, kao i sa ishodom bolsti.

DCIS visokog gradusa, obično predstavljeni intraduktalnim mikrokalcifikacijama casting tipa, koreliraju sa lošim ishodom, dok se CIS niskog gradusa, sa dobrom progno-zom, reprezentuju puderastim mikrokalcifikacijama lociranim u TDLU.


UP07 KONTROLA I OSIGURANJE KVALITETA RADA RADIOLOGA U ORGANIZOVANOM SKRININGU

P. JovanovićDom zdravlja Obrenovac

Uredbom Vlade Republike Srbije iz avgusta 2013. utvrđeni su okviri za sprovođenje Nacionalnog programa za rano otkrivanje raka dojke u kojoj se pojam kontrole kvali-teta uopšteno pominje u dva navrata, bez preciznih instrukcija i bez mogućnosti da se sprovede u praksi. Dom zdravlja Obrenovac je nakon uključivanja u skrining kontrolu kvaliteta postavio kao prioritet, kreirana je tabela pomoću koje se pratila podudarnost rezultata I, II, III čitanja, nalaza nakon dopunske dijagnostike i histo-patoloških nalaza.

U toku 2016, 2017. i 2018. godine na dopunsku dijagnostiku je pozvano 16% (12-20%) žena od ukupnog broja urađenih mamografija. Ponovnim uvidom u mamograf-ske snimke upoređivan je procenat podudarnosti nalaza negativnih prvih i pozitivnih drugih čitanja i obrnuto, a sve u odnosu na rezultate dodatne dijagnostike i konačnog histo-patološkog nalaza. Rađena je i analiza nalaza svih čitača u slučaju interval carci-noma. Među razlozima za prekomerno pozivanje žena izdvojili su se: veliki broj inici-jalnih mamografija u prvim ciklusima skrininga, nemogućnost upoređivanja sa ranijim snimcima usled nedostavljanja snimaka, neupoređivanje sa dostavljenim ili pogrešno tumačenje ranijih snimaka, neiskustvo čitača... Predstavljena tabela bi se uvođenjem centralnog informacionog sistema i analizom ostvarenih rezultata rada mogla koristiti i u obnovi licenci i kvalifikacija kadrova koji učestvuju u sprovođenju skrininga, njihovim rangiranjem u kategorije A, B, C i D.

Kontrolom i osiguranjem kvaliteta rada se postiže brže, preciznije i pouzdanije po-stavljanje dijagnoze, bolja komunikacija među učesnicima u sprovođenju skrininga, smanjenje lažno pozitivnih i lažno negativnih nalaza, smanjeno pozivanje na dodatnu dijagnostiku, bolji tretman žena sa pozitivnim nalazom i podizanje svih segmenata skri-ninga na viši nivo.


UP08 KORELACIJA IZMEĐU MOLEKULARNIH PODTIPOVA I KLINIČKO – PATOLOŠKIH KARAKTERISTIKA KARCINOMA DOJKE

D. Jovanović1, M. Milosavljević2, M. Ilić1, S. Mitrović1,2, V. Stanković1,2, G. Azanjac3, D. Radovanović1,4, M. Spasić1,4

1Fakultet medicinskih nauka, Univerzitet u Kragujevcu, Srbija2Centar za patologiju, Klinički centar Kragujevac, Srbija3Centar za plastičnu hirurgiju, Klinički centar Kragujevac, Srbija 4Klinika za opštu i grudnu hirurgiju, Klinički centar Kragujevac, Srbija

Molekularni podtipovi karcinoma dojke su određeni na osnovu ekspresije estro-genskog i progesteronskog receptora, HER2 i indeksa proliferacije. Na osnovu toga, karcinomi dojke se klasifikuju u četiri molekularna podtipa: luminalni A i B, HER-2-pozitivni i trostruko negativni podtip, sa različitim patohistološkim karakteristikama, odgovorom na terapiju i ishodom same bolesti. Cilj ovog rada je bio da ispita klinič-ko-patološke karakteristike i razlike u preživljavanju prema molekularnim podtipovi-ma karcinoma dojke. Istraživanje je sprovedeno u Centru za patologiju, KC Kragujevac u toku tri godine. Obuhvatalo je 198 pacijentkinja sa invazivnim karcinomom dojke, starosti između 27 i 80 godina. Na osnovu standardnih i imunohistohemijskih analiza, karcinom dojke je klasifikovan na četiri molekularna podtipa. Pored toga, određivane su i ekspresije onkoproteina p53. Luminalni A tip karakteriše dobra diferentovanost tumo-ra, nizak stadijum bolesti, mala ekspresija p53, mala veličina tumora.Luminalni B tip se karakteriše slabijom diferencijacijom od Luminalnih A, velikim prečnikom tumora, kao i visokim procentom metastaza u limfnim čvorovima. HER2 pozitivni podtip se karak-teriše lošom diferencijacijom tumora, visokim procentom invazije limfnih i krvnih su-dova, kao i visokim procentom pozitivnih metastaza u limfnim čvorovima i udruženost sa visokom ekspresijom p53. Trostruko negativni su pokazali lošu diferencijaciju tumora i visok procenat invazije limfnih sudova. U našoj studiji zabeležili smo najduže preživ-ljavanje u grupi Luminalnih A karcinoma, za razliku od HER2 gde je preživljavanje bilo najkraće. Kraće preživljavanje kod trostruko negativnih tumora je posledica nedostatka ciljane terapije. Najkraće preživljavanje smo zabeležili u grupi HER2 karcinoma što uka-zuje da i pored ciljane terapije prekomerna ekspresija HER2 receptora ukazuje na lošu prognozu bolesti.


UP09 BIHEJVIORALNI ASPEKTI EGZEKUTIVNIH FUNKCIJA PACIJENTKINJA OBOLELIH OD KARCINOMA DOJKE NAKON ZAVRŠENOG LEČENJA CITOSTATSKOM TERAPIJOM

A. Kovač1,2, V. Bugarski Ignjatović2,3, D. Kozić1,2, S. Tovilović4, J. Trifunović1,2, J. Boban1,2, S. Popović-Petrović1,2

¹Institut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica²Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet³Klinički centar Vojvodine, Klinika za neurologiju4Univerzitet u Novom Sadu, Filozofski fakultet

Primena hemioterapije dovodi se u vezu sa pojavom neurokognitivnih smetnji kod žena obolelih od karcinoma dojke. Učestalost kognitivnih smetnji tokom hemioterapije doseže i do 75%, dok po završenom lečenju kognitivne smetnje mogu biti prisutne u rasponu od 15 do 35 %. Najčešće se beleže teškoće u domenu egzekutivnih funkcija, koje se u poslednje vreme sve više ispituju posredno, odnosno kroz funkcionalnost u svakod-nevnim životnim situacijama, stoga je cilj našeg istraživanja bio da ispitamo eventualno postojanje promena na planu bihejvioralnih aspekata egzekutivnih funkcija nakon le-čenja. U prospektivnoj studiji, koja je obuhvatala primenu Inventara za procenu bihej-vioralnih aspekata egzekutivnih funkcija za odrasle (BRIEF-A) pre prve hemioterapije, a potom i po završenom lečenju citostaticima, učestvovalo je 25 pacijentkinja Instituta za onkologiju Vojvodine, prosečne starosti 56,68 godina, (SD=10,67). Primenjenim in-ventarom obuhvaćeno je devet kliničkih skala, koje mogu biti izražene kroz dva fakto-ra koja su im u osnovi, odnosno putem Indeksa Metakognicije (obuhvata inicijaciju, radnu memoriju, planiranje, nadgledanje zadataka, organizaciju materijala) i Indeksa Bihejvioralne Regulacije (obuhvata inhibiciju, mentalni „šifting“, emocionalnu kontro-lu i samopraćenje). Ni u jednom od ispitivanih bihejvioralnih aspekata egzekutivnih funkcija nije registrovano prisustvo značajnih razlika između dva merenja (za Indeks Metakognicije t(24)=.-47, p>.05; za Indeks Bihejvioralne Regulacije, t(24)=.80, p>.05), što implicira da i ukoliko eventualne neurokognitivne promene objektivno postoje, one nisu izražene u dovoljnoj meri da bi bile manifestovane na planu ponašanja obolelih. Navedeno ukazuje na značaj primene neuropsihološke baterije kojom bi bili obuhvaćeni i kognitivni aspekti egzekutivnih funkcija, te na važnost aplikacije magnetno-rezonan-tnog imidžinga u cilju dijagnostike eventualnih strukturalnih i funkcionalnih promena.


UP10 PRIMARY BREAST RECONSTRUCTION – OUR RESULTS

P. Kovačević, S. MladenovićClinic for plastic and reconstructive surgery Clinic center Nis, Faculty of medicine Nis, Serbia

Incidence of breast carcinoma is in expansion, but also the mead age of patients has a tendency to younger ages. In this situation the importance of breast reconstruction is important from psychologic and social viewpoint. Definitive breast shape and aesthetic results are crucial aims in reconstruction. Present case series of patients with primary breast reconstruction and point out bad results in ten-year period.

In single center 99 patients underwent subcutaneous mastectomy with primary re-construction with silicone implant. Average age was 43.1 ± 7.9 years. In 11 cases latissi-mus dorsi flap was performed simultaneously. In 56 women the surgery was performed bilaterally. In 20 cases reconstruction was performed in submuscular pocket in 40 mi-micking dual plane technique, but in 36 breast reconstruction implant was placed under the skin.

In 21.2 % serious delayed complication was detected and in 3.3% seroma formation was found. Infection, wound dechiscence and severe capsule contracture was treated surgicaly in one or more stages, but silicone implant removal was performed in 7.1% of patients. We also compared complication rates of two most used implant manufacturers.

Primary reconstruction should not be performed when the adjuvant therapy is pro-posed. In our series, the best results in primary reconstruction was obtained with dual plane reconstruction. In later time lower pole of the implant we cover with titanium mesh for breast reconstruction.


UP11 ZNAČAJ PRECIZNOG PRETERAPIJSKOG STAŽIRANJA AKSILE KOD PACIJENTKINJA OBOLELIH OD KARCINOMA DOJKE RADI IZBEGAVANJA NEPOTREBNE AKSILARNE LIMFONODALNE DISEKCIJE

Z. Maksimović1, A. Ćurčić2, R. Ljubisavljević3, M. Mišić4, S. Mitrović5, Z. Mihajlović6, S. Bursać7, E. Maljevac8, Dž. Bihorac9, D. Aleksandrović10, J. Tanasijević11, N. Kostić12, Z. Babić13, S. Vatrićević14, N. Rsovac15

1,2,3Opšta bolnica „Studenica“ Kraljevo, služba opšte hirurgije4,5,6,7Opšta bolnica „Studenica“ Kraljevo, služba radiologije8,9Dijagnostički centar „Eho Mc“ Novi Pazar10,11,12Opšta bolnica „Studenica“ Kraljevo, služba za onkologiju

Izbegavanje nepotrebne disekcije aksile kod pacijentkinja sa karcinomom dojke, u slučaju nepostojanja metastatske bolesti u pazušnim limfnim žlezdama, postaje prio-ritet savremene hirurgije raka dojke. Prema važećim protokolima, SLNB se izvodi kod pacijentkinja sa cN0 statusom.Tradicionalno stažiranje aksile palpacijom je neprecizno i potencijalno opasno jer se u slučaju procene o cN1 statusu ne savetuje SLNB već se hi-rurg primorava na aksilarnu disekciju a znatan broj ovih pacijentkinja nema metastaze u pazušnim limfnim žlezdama na def. PH analizi. Ovakav pristup značajno doprinosi povećanju komorbiditeta.

Cilj rada je ukazati na isnuficijentnost palpacije kao samostalne a tradicionalne me-tode stažiranja aksile kod bolesica sa rakom dojke i i obavezno uvažavanje radioloških, pre svega ultrazvučnih, nalaza o statusu limfnih žlezda ipsilateralne aksile.

U analizi je obuhvaćeno 173 pacijentkinje prikazanih konzilijumu, a potom operisanih, u Opštoj bolnici „Studenica“ Kraljevo, zbog raka dojke, u periodu od 10.03.2017. do 08.04.2019. Stažiranje aksile je sprovedeno kod svih palpacijom, kod 151 palpacijom i ultrazvukom (87%), a kod 43 pacijentkinje palpacijom, ultrazvukom i NMR pregledom (25%). Najpre su za svaku od metoda izdvojene pacijentinje sa cN0 i cN1.Preoperativni nalazi su komparirani sa definitivnim PH nalazom SLN ili disektata aksile.Potom su za svaku od metoda pojedinačno a i kombinovano, izdvojene pacijentkinje sa stvarno pozitivnim, stvarno negativnim, lažno pozitivnim i lažno negativnim nalazom. Rezultati su prikazivani tablicom kontingenncije a statističkom obradom podataka utvr-đivala se valjanost (validnost) svih metoda pojedinačno,palpacije i ultrazvuka zajedno i sve tri metode zajedno. U tu je svrhu utvrđivana pozitivna prediktivna vrednost metode (PPV)-negativna prediktivna vrednost (NPV), osetljivost metode i specifičnost.

Sam za sebe, palpatorni nalaz je imao lažno pozitivni nalaz u 53%, lažno negativni nalaz u 36%, PPV 47%, NP 64%, osetljivost 49%, specifičnost 61%.


Samo ultrazvuk aksile imao je lažno pozitivni nalaz u 3%, lažno negativni nalaz u 25%, PPV 97%, NPV 75%, osetljivost 50%, specifičnost 99%.

NMR dojki iako nije standard u stažiranju aksile, pokazala je izuzetno veliku valja-nost sa lažno pozitivnim nalazom kod 0 bolesnica, lažno negativni nalaz kod 18%, PPV 100%, NPV 82%

Palpatorni nalaz i ultrazvuk aksile zajedno imali su 4% lažno pozitivnih nalaza, 34% lažno negativnih nalaza, PPV 96%, NPV 66%, osetljivost 48 % a specifičnost 98%. U ovoj grupi se posebno ističe deo pacijentkinja sa različitim palpatornim i ultrazvučnim nala-zom. Tako je kod 7 pacijentkinja pozitivan palpatorni nalaz potvrđen PH pregledom iako je ultrazvučni nalaz bio negativan, što znači da je kod 11 % pacijentkinja ultrazvučno bolest podstažirana. Kod 33 pacijentkinje (43%) je palpatorni nalaz bio pozitivan, ultrazvučni nalaz negativan a PH pregled nije našao metastatsku bolest u aksilarnim žlezdama. Kod 8 bolesnica (13%) je palpatorni nalaz bio negativan, ultrazvučni nalaz pozitivan, a PH nalaz takođe pozitivan. Nije bilo bolesnica kod kojih je palpatorni nalaz negativan, ultrazvuk negativan a da su imale PH potvrđene meta promene u lgl aksile.

Kombinacija palpacije, ultrazvuka i NMR je imala 0 bolesnica sa lažno pozitivnim nalazom, 17 % bolesnica sa lažno negativnim nalazom, PPV 100%, NPV 83%, osetljivost 33% i specifičnost 100%.

Zaključak je da je palpacija pojedinačno najnepreciznija metoda u stažiranju aksile kod karcinoma dojke, ultrazvuk aksile značajno doprinosi boljem preterapijskom staži-ranju aksile i mora biti neizostavni deo dijagnostike, a NMR dojki ukoliko se sprovedi radi odluke o operativnom modalitetu na dojci snažno doprinosi istoj svrsi. Bolje sta-žiranje aksile za krajnji cilj ima smanjenje broja pacijentkinja koje će kao cN1 (a pN0), po važećim preporukama, ultimativno pretrpeti aksilarnu limfonodalnu disekciju kao mutilantnu operaciju, odnosno, povećanje broja pacijentinja koje će opravdano kao cN0 biti kandidati za SLNB.


UP12 UTICAJ TEKSTURE SILIKONSKIH IMPLANTATA ZA DOJKU NA MOGUĆNOST FORMIRANJA BAKTERIJSKOG BIOFILMA

M. Marinković, J. Nikolić, V. Gusman1, Z. Janjić, D. LekovićKlinika za plastičnu i rekonstruktivnu hirurgiju, KC Vojvodine1Centar za mikrobiologiju, Institut za javno zdravlje Vojvodine

Nakon ugradnje silikonskih implantata za dojku može doći do potencijalnih kom-plikacija: kontrakutre kapsule (KK) kao najčešće i anaplastičnog krupnoćelijskog lim-foma (eng. Breast-implant associated anaplastic large cell lymphoma - BIA ALCL) kao najozbiljnije komplikacije. Za jedan od najznačajnijih etioloških faktora za nastanak KK i BIA-ALCL, smatra se subklinička infekcija, koja predstavlja odgovor organizma na po-stojanje biofilma na ugrađenim implantatima.

Cilj istraživanja je bio da se ustanovi mogućnost formiranja biofilma četiri različite bakterije (Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa i Ralstonia pickettii) na tri različito teksturisana silikonska implantata za dojku (sa porama veličine 70-150 μm, 50–900 μm i 13 μm) u in vitro uslovima.

Za izvođenje eksperimenta korišćeni su uzorci veličine 1x1 cm nastali sečenjem tri vrste silikonskih implantata za dojku sa različito teksturisanom površinom, koji su na-kon sterilizacije kontaminirani sa po 100μl bakterijskog bujona Staphylococcus epider-midis (n=30), Staphylococcus aureus (n=30), Pseudomonas aeruginosa (n=30) i Ralstonia pickettii (n=30). Za ispitivanje sposobnosti formiranja biofilma korišćena je modifikovana tehnika sa mikrotitar pločom po Stepanoviću.

Rezultati su pokazali da sve četiri ispitivane bakterije S. epidermidis, S. aureus, P. ae-ruginosa i Ralstonia pickettii statistički značajno više stvaraju biofilm na implantatima sa porama veličine 50–900 μm u odnosu na pore 70-150 μm i u odnosu na pore veličine 13 μm. Biofilm se statistički značajno više stvara na porama veličine 70-150 μm u odnosu na pore 13 μm.

Na osnovu rezultata ove studije, preporuka je da se koriste mikroteksturisani implan-tati za dojku u cilju prevencije stvaranja biofilma, a time i postoperativnih komplikacija.


UP13 INDIVIDUALNE KARAKTERISTIKE I SOCIJALNA PODRŠKA KAO DETERMINANTE NEKIH ASPEKATA DUHOVNOG BLAGOSTANJA KOD PACIJENTKINJA SA KARCINOMOM DOJKE

I. Novakov1, S. Popović-Petrović1,2

1Institut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica2Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Novi Sad

Dijagnoza karcinoma dojke predstavlja izuzetno stresan događaj koji donosi niz ne-prijatnih emocionalnih reakcija. Zbog toga je posebnu pažnju u psihoonkologiji potreb-no posvetiti onim resursima koji pospešuju sposobnost ljudi da se adaptiraju na ekstre-mno stresne situacije i da ih uspešno prevaziđu. Dosadašnja literatura ukazuje na važno mesto duhovnosti u procesu prilagođavanja i lečenja. Stoga je cilj ovog istraživanja bio da se ispita uloga individualnih karakteristika i socijalne podrške u doživljaju ličnog rasta i životnog smisla, kao važnih segmenata duhovnog blagostanja, kod žena koje su prošle kroz lečenje karcinoma dojke.

U istraživanju su učestvovale 64 ispitanice, prosečne starosti 58,36 godina (SD=11.30), tokom zračne terapije. Za merenje opaženog ličnog rasta i doživljaja životnog smisla primenjen je instrument QOL-BC, osobine ličnosti (ekstraverzija, prijatnost, savesnost, neuroticizam i otvorenost) merene su upitnikom BFI, a socijalna podrška ispitana je instrumentom MOS-SSS.

Sprovedene su dve regresione analize u kojima su prediktore predstavljali starost is-pitanica, osobine ličnosti i percipirani kvalitet socijalne podrške, dok su kriterijumske varijable bili opaženi lični rast nakon iskustva karcinoma i doživljaj životnog smisla. Kada je u pitanju lični rast, dobijen je statistički značajan model, F(7, 56)=3.99, p=.001, R2=.58, gde su se kao značajni prediktori pokazali savesnost, a u negativnom smeru, prijatnost i starost ispitanica. Za životni smisao dobijen je takođe značajan model, F(7, 56)=6.33, p<.001, R2=.66, a relevantan prediktor bio je samo kvalitet socijalne podrške.

Naši rezultati pokazali su da žene koje su mlađe i manifestuju tendenciju ka save-snosti i usmerenosti na sopstvene potrebe, imaju veće izglede da ostvare doživljaj ličnog rasta nakon iskustva maligne bolesti. Sa druge strane, kvalitetne i ispunjavajuće inter-personalne relacije najmoćniji su prediktor doživljaja životnog smisla. Dobijeni rezultati mogu biti od značaja u dizajniranju intervencija podrške ženama sa iskustvom karcino-ma dojke.

53

POSTERPREZENTACIJE


PP01 SINHRONI TUMORI DOJKE- DIJAGNOSTIČKE POTEŠKOĆE U SLUČAJU ISTOVREMENOG JAVLJANJA GIGANTSKOG HAMARTOMA I DUKTALNOG NOS INVAZIVNOG KARCINOMOM (PRIKAZ SLUČAJA)

D. Batinić Škipina1, Lj. Tadić Latinović2, R. Stanušić1, B. Ćurčić1, D. Stanković1

1Univerzitetska bolnica Foča, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina2Univerzitetski Klinički Centar Republike Srpske, Republijka Srpska, Bosna i Hercegovina

Uvod Hamartomi su rijetki (0,1-0,7%) benigni tumori dojke građeni od fibroznog, masnog i žlijezdanog tkiva koji su zastupljeni u različitom odnosu. Obično nastaju u reproduktivnom periodu života.

Cilj rada je predstavimo sve dijagnostičke i terapijske poteškoće nastale pri opserva-ciji sinhronih tumora dojke. Pacijentkinja stara 60 godina, javila se u UB Foča zbog veli-ke palpabilne čvrste tumorske mase lokalizovane u gornjem spoljnjem kvadrantu lijeve dojke. Mamografijom i ultrazvučno se uočava solidna, oštro omeđena, kalcifikovana, heterogena tumorska masa dimenzija 13x9 cm (BI RADS 0). Indikovana je iglena biop-sija dojke, koja je bila nedijagnostička.: sklerotično vezivo bez epitelnih struktura. Nakon tumerektomije na Odjeljenje patologije se dostavi ovalan, inkapsulisani tumor, izuzetno čvrste, vlaknaste građe dimenzija 13x9x7 cm, sa opsežnim kalcifikacijama koje otežava-ju sječenje mikrotomom. Zbog toga je ex tempore dijagnostika bila nepouzdana. Nakon obrade tkiva procesom dekalcinacije, postavi se dijagnoza gigantskog hijalinizovanog i kalcifikovanog hamartoma dojke (fibro-lipo- adenomatoznog tipa) i invazivnog loše diferentovanog duktalnog NOS karcinoma najvećeg prečika 3,5 cm. Duktalni karcinom je imao intrahamartomsku lokalizaciju, sa širenjem izvan kapsule hamartoma u okolno tkivo dojke. U drugom navratu se napravi kvadrantektomija lijeve dojke sa pozitivnom sentinel limfonodalnom biopsijom i disekcijom aksilarnih limfonodusa. Ukupan pa-to-anatomski stadijum bolesti je bio IIB.

Zaključak Većina hamaroma ima tipičan ultrazvučni i mamografski izgled. Kod ve-likih tumora može doći do promjene strukture zbog hijalinizacije i distrofijske kalcifika-cije veziva, što može otežati postavljanje radiološke i patološke dijagnoze. Iako rijetko, može se desiti i maligna alteracija unutar hamartoma, koje je koje kod ove pacijentkinje neočekivano otkrivena tek nakon patohistološkog pregleda.


PP02 VISOK DENZITET DOJKI KAO RIZIKO FAKTOR ZA LAŽNO NEGATIVNE MAMOGRAFSKE NALAZE

S. ĐedovićRadiološka služba, Dom zdravlja Budva, Crna Gora

Činjenica da viši denzitet dojki rezultira manjom senzitivnošću na mamografskim nalazima je dobro poznata. Glavni cilj našeg istraživanja je da ispita da li mamografski ACR tip 3 dojki u grupi pacijentkinja iznad 50 godina dovodi do većeg udijela lažno negativnih mamografskih nalaza u poređenju sa učestalošću ovakvih nalaza kod paci-jentkinja u starosnoj dobi između 30 i 40 godine života gdje je tkivo dojki i inače većeg mamografskog denziteta.

Za svrhu ovog istraživanja analizirali smo zdravstvene kartone iz Doma zdravlja Budva 41 pacijentkinje kod kojih je tokom zadnjih 5 godina dijagnostikovan karcinom dojke. Iz ovog uzorka izdvojili smo dvije podrupe: Prvu je sačinjavalo 5 pacijenatkinja starosne dobi od 30 do 40 godina a drugu 6 pacijentkinja starosti iznad 50 godina, kod kojih je evidentno prisustvo mamografskog ACR tipa 3 dojki. Učestalost lažno negativ-nih mamografskih nalaza je poređena Pearson χ2 testom.

Samo 1 pacijentkinja u prvoj podgrupi je imala lažno negativan mamografski nalaz na našem analognom aparatu, dok je u drugoj grupi bilo 5 pacijentkinja sa mamografski lažno negativnim nalazima. Kalkulisano χ2 testom ova razlika je statistički značajna sa p vrijednošću ispod 0.05.

Naše istraživanje je pokazalo da denzitet tkiva dojki može biti snažan prediktor po-jave lažno negativnih mamografskih nalaza. Dalja istraživanja, na većim uzorcima su svakako neophodna.


PP03 IDIOPATSKI GRANULOMATOZNI MASTITIS- PRIKAZ SLUČAJA

I. Jevtić, O. Fodor Fir, I. Sabo VojnicSlužba za radiološku dijagnostiku, OB Subotica

Dvadesetosmogodišnja pacijentkinja se javila na pregled posle sedmodnevnog otoka i bola obe dojke. Nakon načinjenog fizikalnog pregleda indikovana je dijagnnostika doj-ke, US, mamografija i MR dojki. Nalaz ukazuje na postojanje ekstenzivnih bilateralnih hipoehogenih i heterohoenih lezija , mamografski prezentovanih kao ekstenzivne neoš-tro ograničene tumorske senke, bez uočenih mikrokalcifikata. Na magnetnoj rezonanciji dojki prikazuju se zone brzog porasta IS sa “wash out” krivom tipa III. Po dobijanju PH nalaza dijagnoza je idiopatski granulomatozni mastitis.

Idiopatski granulomatozni mastitis je retka, benigna hronična inflamatorna bolest žena reproduktivnog doba, entitet je prepoznat 1972. godine od Keslera i Voloka.

Značaj prepoznavanja bolesti je da se diferencira od inflamatornog karcinoma dojke. Etiologija bolesti je nedovoljno definisana, potencijalni faktori rizika su infektivne i au-toimune bolesti, imunološki odgovor na mleko koje je deponovano u lobulusima. Stanja kao što su trudnoća, dojenje, hiperprolaktinemija, galaktoreja, antitripsin 1 deficijencija su povezani sa povećanim rizikom od oboljevanja. Bolest se prezentuje kao palpabilni tumor dojke koji može da progredira u ulceraciju i fistulizaciju.

Ultrazvučna prezentacija je neoštro ograničena hipoehogena lezija koja je povezana sa tubulima i/ili mešovita ehogenost i deformacija parenhima dojki. Mamografski se uoča-va asimetrična kondenzacija i zadebljanje kože. Definitivna dijagnoza je patohistološka.

Terapija bolesti najčešće podrazumeva primenu kortikosteroida i hiruškog tretmana. Značaj prepoznavanja porekla lezije se ogleda u definisanja prirode bolesti, različi-

tom terapijskom pristupu i prognozi ishoda bolesti.


PP04 SEKUNDARNI ANGIOSARKOM KAO KOMPLIKACIJA RADIOTERAPIJE KARCINOMA DOJKE – PRIKAZ DVA SLUČAJA

N. Stanulović, T. Ivković Kapicl, F. Vicko, B. RadovanovićUniverzitet u Novom Sadu, Medicinski FakultetInstitut za Onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica

Uvod Angiosarkom je retka maligna neoplazma agresivnog biološkog ponašanja. Sve češće se opisuje sekundarni angiosarkom, koji nastaje kao posledica iradijacije ili hroničnog limfedema nakon operacije dojke. Najnovije studije navode da adjuvantna radioterapija povećava rizik od angiosarkoma čak 9 puta.

Prikaz slučajeva Prikazujemo dva slučaja pacijentkinja starosti 61 i 69 godina koje su inicijalno podvrgnute hirurškom tretmanu primarnog karcinoma dojke, a zatim lečene adjuvantno hemio- i zračnom terapijom. Nakon sedam, u prvom, i pet godina u drugom slučaju, bolesnice su se javile na pregled pošto su primetile bezbolne, tamnije prebojene promene na koži dojke, u regiji prethodno operisanog karcinoma. Biopsijom uočenih promena, u oba slučaja, postavljena je dijagnoza angiosarkoma. Histološki, tumor je bio građen od multiplih solidnih područja vretenastih atipičnih mezenhimalnih pleomor-fnih ćelija i pukotinastih kapilarnih prostora koje oblažu atipične ćelije, ispunjenih eri-trocitima. Tumorske ćelije su eksprimirale CD34+, CD31+, F VIII+, Vimentin+. Uprkos radikalnom hirurškom tretmanu, lokalni recidiv se, u oba slučaja, razvio nakon dva me-seca, te se pristupilo daljoj eksciziji promena kao i hemioterapiji, koja je i dalje u toku.

Diskusija Najnovijie studije pokazuju da de novo angiosarkomi imaju drugačiji ge-netski profil u poređenju sa onim nastalim kao posledica zračenja. Prosečan period javljanja sekundarnog angiosarkoma je 6 godina, nasuprot ostalim, zračenjem induko-vanim sarkomima, kod kojih ovaj period iznosi oko 10-12 godina. Uprkos radikalnim terapijskim procedurama, lokalni recidiv se javlja u oko 50% slučajeva.

Zaključak Sekundarni angiosarkom je retka komplikacija radioterapije karcinoma dojke, koji ima veliku verovatnoću razvoja lokalnog recidiva kao i visoku stopu smrtnosti.

Ključne reči: angiosarkom, carcinoma dojke, radioterapija.


PP05 PRIKAZ SLUČAJA: KARCINOSARKOM DOJKE

O. Živković, G. PupićSluzba patologije I citologije, IORS, Beograd, Srbija

Karcinosarkomi u dojci su veoma retki tumori, posebno oni sa hondroidnom mali-gnom komponentom. U ovom prikazu slučaja se radi o pacijentkinji starosti 80 godina sa tumorskom masom u gornjem lateralnom kvadrantu leve dojke .Operativno je izvr-šena parcijalna resekcija dojke sa tumorom i poslato na ex tempore dijagnostiku gde je dobijen odgovor da je tumor maligan, promera 40x35x35mm sa benignim ivicama resekcije. Na konačnom nalazu a nakon uzimanja više isečaka za standardnu HE analizu i imunohistohemijskog analiziranja profila tumorskih ćelija, zaključeno je da se radi o karcinosarkomu. Veća komponenta tumora- oko 70% analiziranog tumora čini slabo di-ferentovai duktalni karcinom (gradus:III, Ng:III; IHH profil: AE1/AE3+ i E-cadherin+) , dok je manja komponenta tumora- oko 30% gradjena po tipu mezenhimalne maligne komponente-hondrosarkoma (IHH profil: Vimentin+, S100+). Nakon uradjenog recep-torskog statusa tumora dobijeni su sledeći rezultati: ER:skor 0, PR: skor:0, HER-2: skor 0 i ki 67: 60%. U nastavku lečenja je sprovedena zračna terapija.

61

AAhčan, U. 3Aleksandrović, D. 49Azanjac, G. 46

BBabić, Z. 49Batinić Škipina, D. 39, 55Bešić, N. 10Bihorac, Dž. 49Boban, J. 40, 47Bogdanović-Stojanović, D. 11Božović-Spasojević, I. 12Branković, M. 44Brkljačić, B. 13Bugarski Ignjatović, V. 47Bursać, S. 49

CCvetanović, A. 14

ĆĆurčić, A. 49Ćurčić, B. 39, 55

DžDžodić, R. 24

ĐĐedović, S. 56Đilas, D. 15

FFodor Fir, O. 57

GGolubović, A. 16Goran, M. 24Granić, M. 23Gusman, V. 51Guzijan, A. 41

HHusić, S. 42, 43

IIlić, M. 46Isailović, O. 44Ivanov, O. 17Ivković Kapicl, T. 19, 58

JJanjić, Z. 51Jevtić, I. 57Jovanović, D. 46Jovanović, P. 44, 45

KKajkut, G. 41Kesić, V. 23Kinkel, K. 20Kojić, S. 21Kosovac, O. 22, 24Kostić, N. 49Kostić, V. 23Kovač, A. 40, 47Kovačević, P. 48Kozic, D. 40Kozić, D. 47

INDEKS AUTORA


LLekić, S. 41Leković, D. 51

LjLjubisavljević, R. 49

MMaksimović, Z. 49Maljevac, E. 49Marinković, M. 51Marković, I. 24Matić, M. 44Mihajlović, Z. 49Milosavljević, M. 46Milović-Kovačević, M. 25Mišić, M. 49Mitrović, S. 46, 49Mladenović, S. 48

NNikolić, J. 51Novakov, I. 52

PPešić, B. 44Popović, B. 41Popović-Petrović, S. 47, 52Prvulović Bunović, N. 26Pupić, G. 59

RRadmanović, B. 24Radovanović, B. 58Radovanović, D. 46Radovanović, Z. 29Raković, M. 24Rsovac, N. 49

SSabo Vojnic, I. 57Spasić, M. 46Srećković, M. 44Stamatović, Lj. 27Stanković, D. 39, 55Stanković, V. 46Stanulović, N. 58Stanušić, R. 39, 55Stuhli, A. 42, 43

TTadić Latinović, Lj. 39, 55Tanasijević, J. 49Tot, T. 30, 31Tovilović, S. 47Trifunovic, J. 40Trifunović, J. 47

VVasović, S. 32Vatrićević, S. 49Vicko, F. 33, 58Vidaković, S. 23Vourtsis, A. 34Vučaj Ćirilović, V. 36

ZZeljković, V. 41

ŽŽegarac, M. 24Živković, O. 59

DRUGI SRPSKI SENOLOŠKI KONGRES

Novi Sad, 24 - 25. maj 2019.

ZBORNIK SAŽETAKA

IzdavačSenološko udruženje Srbije,

Novi Sad (Sremska Kamenica)

UrednikProf. dr Dragana Đilas

Grafička pripremaAtelje, Beogradwww.atelje.rs

ŠtampaDosije studio, Beograd

www.dosije.rs

Godina izdavanja2019.

Tiraž200 primeraka

ISBN 978-86-920945-1-4

CIP - Каталогизација у публикацијиБиблиотеке Матице српске, Нови Сад

618.19-006(048.3)

СРПСКИ сенолошки конгрес (2 ; 2019 ; Нови Сад) Zbornik sažetaka / Drugi srpski senološki kongres, Novi Sad, 24-25. maj 2019. ; [urednik Dragana Đilas]. - Sremska Kamenica : Senološko udruženje Srbije, 2019 (Beograd : Dosije studio). - 62 str. : ilustr. ; 24 cm

Tiraž 200. - Indeks autora: str. 61-62.

ISBN 978-86-920945-1-4

а) Дојка - Тумори - Апстракти

COBISS.SR-ID 329404679

Izražavamo zahvalnost sponzorima koji su pomogli održavanje

DRUGOG SRPSKOGSENOLOŠKOG KONGRESA

ROCHE

TIM Co.

MARK MEDICAL

MEDIGALA

BIOMEDICA MP

TWISTMED doo

3D дигитални мамограф Selenia 3Dimensionsтм

IORT & APBI

Surface

GYN

3D дигитални мамограф Selenia 3Dimensionsтм

IORT & APBI

Surface

GYN

9 788692 094514

ISBN 978-86-920945-1-4

zbornik - senologija.org · prof. dr tibor tot, predsednik ... on the day of surgery the mould is...

Documents