228 vqd,rf umadkufwgif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwdvif"gwfaig\ xgufay:vmonf? u,fvaifa*s...

242

Upload: others

Post on 21-Feb-2021

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH
Page 2: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 3: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

227

u,fv*g7DjrdK\ ? ?uae'gEkdifiH taemufykdif;/ t,fvAm;wm;jynfe,f&Sd u,fv*g7DjrdK\onf Akd;jrpfESifh tJvAkd;jrpfwkd\ aygif;qkH7mt7yfwGifwnf&Sdonf? 1883 ckESpfwGif uae'D,ef ypdzdwf rD;7xm;vrf; pwifazgufvkyfonfhtcgupI wnfcJhaomjrdK\uav;jzpfonf?a7mhuD;awmifwef;ukdjzwfausmfEkdifonfh awmif-um;vrf;ESpfck. t0if0wGifwnf&Sdojzifh ta7;ygaomrD;7xm;vrf;qkHjrdK\jzpf7m/ 1894 ckESpfwGif jrdK\-uD;wpfjrdK\tjzpfokd\ a7muf&Sdvmavonf? t,fvAm;wm; jynfe,fwGiftuf'refwefjrdK\uvJGv~if t-uD;qkH;jrdK\jzpf.?

u,fv*g7DjrdK\onf 0ifeDyufjrdK\ taemufbuf ya77D vGifjyifa'owGif ukefpnful;oef;a7mif;0,fa7;zufYwGifus,faom jrdK\-uD;jzpfonf? xkdjyif pwk7ef;rkdifaygif; 150000 r~ us,f0ef;aom *sKHpyg;pkdufysKd;Iokd;EGm;arG;jrLa7; a'o. tcsuftjcmjrdK\-uD;vnf;jzpf.?xkdjrdK\teD;tem;rS ausmufrD;aoG;wl;az:7&SdI usDjrifhrsm;/ *sKHpufrsm;ESifh a7eHcsufpuf&kHrsm;vnf;&Sdonf? vlOD;a7rSm 12383^ a,muf jzpfonf

u,fvqD,rf ? ?u,fvqD,rf (xkH;oWK) onfaysmhI aiGjzLa7mif&Sdaom oWKj'Afpifjzpfonf? xkdoWKukd "m;jzifhvSD;Ekdifonfhjyif eef;-udK;ao;ao;vnf;qJGI7Ekdifonf? u,fvqD,rfukd oWKoef\oef\taejzifh obm0wGif awG\7cJ.? okd\aomf tjcm;yPnf;rsm;ESifh a7mI u,fvqD,rf j'Afaygif;tjzpfESifhrl tESH\tjym; awG\7.? xif&Sm;aom u,fvqD,rf j'Afaygif;wkd\rSm(1)u,fvqD,rfumAGefedwf (xkH;ausmuf/ ajrjzL/pusifausmuf) (2) u,fvqD,rfqmvzdwf (*spfyqrf) (3)u,fvqD,rfazghpzdwf ( vlESifh wd7>meft&dk;rsm;wGifyg0ifaom t"duyPnf;) jzpf-uonf?

xkH;7nf-unfxJwGif umAGef 'kdifatmufqkduf"gwfaiG\vFwfvkdufv~if u,fvqD,rfumAGefedwfonf tenf jzLrsm;tjzpf usvmonf? xkda-umifh xkH;7nf-unfonfEkd\7nfuJhokd\jzLoGm;onf? xkdusvmaom tenfjzLukdppfI tajcmufcH,lv~if u,fvqD,rfumAGefedwftr=ef\rsm;ukd7.? xkdtr=ef\ rsm;onf t7omr&Sdonfh tjyifa7wGifraysmf0ifEkdifacs? okd\aomf umAGef 'kdifatmufqkdufaysmf0if7nfxJwGif xnfhvkdufaomtcg csufjcif;yif t7nfaysmf oGm;.? u,fvqD,rf umAGefedwf ukdtrsK d;rsK d;tokH;jyKEk difonf? pusifausmufonfausmufjym;/ ausmuf&kyf/ v~yfppfrvkdufyPnf;ESifhwuGtjcm;tdrftokH;taqmifrsm;vkyf7mY rsm;pGmtokH;0if

onf? xkH;ausmufonfvnf;umAGef edwfxJwGiftygt0ifjzpf.? xkH;ausmufukd xkH;vkyf7mYvnf;aumif;t*‡awvkyf7mYvnf;aumif;/ u,fvqD,rfumAkdufvkyf7mYvnf;aumif;/ oH7nfusKdvkyfief;Yvnf;aumif;rsm;pGmyif tokH;jyK-uonf? ajrjzLonfvnf; umAGefedwfjzpf.? ajrjzLukdtrsm;od-uonfhtwkdif; ausmufoifykef;ay:Y pma7;7eftwGufvnf;aumif;/ taqmufttkHeH7HwGif tjzLa7mifjc,f7eftwGufvnf;aumif;/ oGm;wkdufaq;r=ef\ jyKvkyf7eftwGufvnf;aumif; tokH;jyKonf? xkH;ausmuf*lvkd+frsm;twGif;Y ausmufpufyef;qJGESifhausmufpufrkd;ar~mfwkd\ukd awG\7avh&Sdonf? xkdxkH;ausmufwkdifwkd\onf wpdrfhpdrfhusaeonfha7xJwGifumAGef'kdifatmufqkduf aysmf0ifvsuf&Sd7mrS cef;ajcmufoGm;aomtcg ausmufjzpfIusefcJhaom u,fvqD,rfumAGefedwfrsm;yif jzpf-uonf?

tyifrsm; -uD;xGm;oefrmvmap7ef u,fvqD,rf j'Afaygif;rsm;ukd vkdtyf.? t7nfaysmfvG,faom u,fvqD,rfazmhpzdwf (Ca

3 (Po

4)

2) onf tvGefaumif;

aom"gwfajr-oZm jzpfonf? vlwkd\onf txl;ojzifhuav; oli,frsm;onf t&GuftoD;ESifh Ekd\7nfrsm;ukdtxl;*&kjyKI pm;okH;oifh.?tb,fa-umifhqkdaomftoD;/ t&Guf/ Ekd\7nfrsm;ukd pm;aomufjcif;jzifh xkH;"gwfrsm;7&SdjyD;v~if t&kd;rsm; rmvmEkdifaom a-umifhjzpf onf?u,fvqD,rf"mwfqm;rsm;yg&Sdaom tpm;tpmrsm;onf 0rf;wGif;&SdtufqpftcsOf"gwfukd zsufqD;Ekdif.? xkH;"mwfenf;aomuav;onf 7pfuufa7m*g(t&dk;aysmhem)pJGuyfwwfonf?

u,fvqD,rfatmufqkduf(CaO) ukd razmufxkH;[kac:.? avxJwGifypfxm;v~if umAGef'kdifatmufqkdufESifha7mpyf ojzifh u,fvqD,rfumAGefedwf jzpfoGm;onf? u,fvqD,rf[kduf'a7mhqkduf (Ca (OH)

2)ukd

azmufxkH;[kac:.? oJESifha7mvkdufonfhtcg t*‡awjzpf.? t*‡awukdifaomtcg t*‡awonf avxJwGif&Sdaom umAGef'kdifatmufqkduf"gwfaiG\ukd pkwf,lEkdifojzifh u,fvqD,rfumAGefedwfjzpfI rmoGm;onf? okd\aomf avxJrSumAGef'kdifatmufqkduf tenf;i,fukdom pkwf,laoma-umifh t*‡awonf &kwfw7ufrrmEkdifbJwjznf;jznf;rmoGm;7onf? Ca (OH)

2 + CO

2 = Ca CO

3

xkH;ausmuf odk\r[kwf xkH;udktr=ef\jyKvkyfI v~yfppfrD;zdkwGifukwfrD;aoG;ESifhtwlxnfhI rD;jyif;wdkufay;aomtcg u,fvqD,rfumAdkuf (CaC

2) udk7&Sd.? u,f

u,fv*g7DjrdK\ u,fvqd,rf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 4: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

228

vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~iftqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf?

u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564) ? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykHacwfu ausmf-um;ol ykCdKvfxl;rsm;wGif *Gsefu,fvAifvnf; tygt0ifjzpfonf?

*sGefu,fvAifonf 1509 ck Zlvkdifv 10 7ufae\wGifjyifopfEkdifiH ypfum'De,f EGm,GefjrdK\Y zGm;jrifonf? yxrwGifol.zcifu oltm; c7pf,ef bkef;-uD; jzpfap7ef7nf&G,fcsufjzifh yg7pfjrdK\wGif ynmoif-um;ay; cJhjyD;v~if/7nf&G,fcsuftwkdif; jzpfajrmufatmif -udK;yrf;cJh7m touf 12ESpft&G,f 1521ckESpfwGif u,fvAifonf EGm,GefjrdK\ *kd+f;tkyfbkef;awmf-uD;xHY oif;tkyf tjzpfcef\xm;jcif;cH7.? xkdaemuf 2ESpfcef\-umv~if yg7pfjrdK\okd\oGm;a7mufI rwf&Saumvdyfausmif;wGif jyifyausmif;om;tjzpf wufa7muf ynmoif-um;cJhavonf? 152^ckESpfwGif ol.Zmwdjzpfaom EGm,GefjrdK\&Sd t,l0g'qkdif7mtm+mykdifwkd\u ac:I oif;axmufq7mtjzpf cef\tyfvkdufavonf?

1528ckESpfwGifol.zcifuwkdufwGef;ojzifhatmfvD,ef;jrdK\okd\oGm;a7mufI Oya'ynmukdavhvmoif-um;cJh .? aemufwpfESpfwGif Al;&SHjrdK\okd\ajymif;I ynmoif-um;jyefonf? TuJhokd\ u,fvAif ynmoif-um;aecsdefY Oa7mywkdufwpfckvkH;wGif c7pf,eft,l0g' jyKjyifajymif;vJa7;ukd aqG;aEG;a0zefae-uonf? *smreDEkdifiHwGifrmwifvlomonf A7if*sD*kd+f;. roef\&Sif;rpif-u,fr=rsm;ukd twdtvif;xkwfaz:a-ujimI/ c7pf,eft,l0g'jyKjyifajymif;vJa7;ukd v=H\aqmf tm;ay;vsuf&Sd.? ol.a[majym a7;om;csufrsm;onf *smreDEkdifiHtwGif;Yomru Oa7mywkdufwpfwkdufvkH;&Sd EkdifiHtESH\tjym;okd\*,uf&kdufoGm;cJhonf? rmwifvlom. t,ltqrsm;ukd u,fvAifESifh t,l0g'jyKjyifajymif;vJa7;orm; vli,frsm;u vufcH,kH-unfI avhvmvkdufpm;cJh-uonf?( vlom rmwif„7=? )

u,fvAifonf c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykHukdw7m;vrf;rSefuefonf[k ,kH-unfonfhtwkdif; t,l0g'jyKjyifajymif;vJa7;orm;wkd\. t,ltqrsm;ukd vufcHjyD;v~if A7if*sD*kd+f;rS cJGxGufjyD;aemuf/ rqkwfrepfomvkH\vESifh t,l0g'jyKjyifajymif;vJa7;ukd aqmif&GufcJh7mrsm;pGmxda7mufatmifjrifcJhonf?

okd\aomf xkdokd\t,l0g' jyKjyifajymif;vJa7;ukd aqmif

&GufcJhojzifh A7if*sD*kd+f;om;rsm; -uD;pkd;onfh yg7pfjrdK\awmfwGif u,fvAifonf qufvufI raeEkdifawmhbJyg7pfjrdK\awmfrS tef*lvrf;jrdK\okd\ xGufajy;wdrf;a&SmifcJh7.? xkd tawmtwGif; ‘c7pf,eft,l0g'. Oya'orsm;’ ac:pmtkyfukd tef*lvrf;jrdK\&SduoD'7,fbk7m;&Sdckd;ausmif;rSa7;om;cJh.?

1536 ck Zlvkdifv twGif;Y u,fvAifonf taz:2OD;ESihfqGpfZmvefEkdifiH *sDeD;Ag;jrdK\&Sd tif;xrif;qkdifwpfckwGif 0ifa7mufwnf;ckdcJh.? xkdol 3 OD;rSm jyifopfEkdifiHrS xGufajy;wdrf;a&Smifvm-uolrsm;jzpfI rnfolESifhr~awG\qkH7ef pdwfrul;Ekdif-uay? okd\7mwGif*sDeD;Am;jrdK\&Sd t,l0g' jyKjyifajymif;vJa7;orm; w7m;a[mq7m *D,krf;zm;7Jonf u,fvAifwkd\vlpk qkdufa7mufvma-umif;od7v~if u,fvAifwkd\qDokd\oGm;a7mufum u,fvAiftm;*sDeD;Am;jrdK\wGif t,l0g' jyKjyifajymif;vJa7;rsm;ukdaqmif&Guf7ef awmif;yefavonf? *sDeD;Am;jrdK\rSm t,l0g'ta7;awmfykHukd vkH;0vufcHaomjrdK\jzpfaoma-umifhu,fvAifvnf; zm;7J. awmif;yefcsufukdvufcHavonf? trSefaomfum; u,fvAifonf *sDeD;Am;jrdK\wGifae7efrlvupdwfrul;cJhaomfvnf; olonf vaygif;tenf;i,fuvJGI uG,fvGefonftxd xkdjrdK\YyifaexkdifcJh.?

r-umrD u,fvAifESifhzm;7Jwkd\onf *sDeD;Am;jrdK\tkyfcsKyfa7;ukd -udK;ukdifEkdifcJhojzifh 7[ef;tkyfcsKyfa7;pepfjzifhtkyfcsKyf7ef-udK;yrf;cJh7m tawmftwef atmifjrifcJh.?xkdtkyfcsKyfa7; pepft7 t,l0g'qkdif7macgif;aqmif-uD;rsm;onf tm+mykdifrsm; jzpfvm-uI/ jynfolvlxktm;t,l0g' pnf;rsOf;rsm;ESifhtnD aexkdifusifh-uHap7eftrdef\rsm;xkwfqifhavonf? a7FaiG7wemtvSty 0wfqifr=rsm;ukdvnf; ydwfyifonf? olwkd\. pepfESifhaqmif&Gufcsufrsm;rSm tawmftwefatmifjrifcJhaomfvnf;/153^ ckESpfwGif 7[ef;tpkd;7ukd ykefuefawmfvSefr=ay:aygufcJhojzifh u,fvAifESifhzm;7Jwkd\vnf; xGufajy;wdrf;a&SmifcJh7onf? zm;7Jrlum; jyefray:vmawmhacs?u,fvAifrSm px7yfZAl;jrdK\wGif acWwdrf;a&Smifae,if;/ xkdjrdK\olwpfOD;ESifh tdrfaxmifjyKjyD;v~if ol.bmoma7;t,ltqrsm;ukd ykdrkdwdusrSefuefap7ef avhvmtm;xkwfcJhonf? xkdaemuf rsm;r-umrD *sDeD;Am;jrdK\rSu,fvAifukd jyefvnfyifhac:cJhavonf?

xkdpOf u*sDeD;AmjrdK\onf u,fvAif. jrdK\awmf[kwGifvsuf t,l0g'jyKjyifajymif;vJa7; XmecsKyfozG,f jzpfaecJhayonf? olonf qufvufI 7[ef;tkyfcsKyfa7;pepftwkdif; tkyfcsKyfcJhonf? 1553ckESpfwGif t,l

u,fvDqD,rf u,fvAif a*s

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 5: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

229

0g'vGwfvyfr=ukd vkdvm;aom *sDeD;AmjrdK\oljrdK\om;rsm;onf u,fvAif. 0g'rsm;ukdoabmrusaom qmAD;wyfqkdol w7m;a[mq7mwpfOD;tm; rD;&=d\owfjzwfypfvkduf-u.? xkdudPonf u,fvAif. tkyfcsKyfr=vkyfief;wGif trnf;pufxifapcJhonf? rnfokd\yifjzpfap ayghayghqqaexkdif oGm;vkdolwkd\tzkd\rSm u,fvAif.tkyfcsKyfykHukd ESpfoufEkdifp7mr&Sday? we*‡aEGae\rsm;Y bk7m;&Sdckd;ausmif;rwufolrsm;ukd-uD;av;pGm tjypfay;jcif;/vltrsm;tm; bmoma7;t,ltq wpfckwnf;ukdomvkdufemapjcif;ponfwkd\rSmwif;usyfvSayonf? Tokd\ol. pepfESifhpnf;urf;rsm;rSm tvGefjyif;xefI tm+m&Sifqefaeaomfvnf;u,fvAifukd,fwkdifrSmrl n|mwm axmufxm;wwfaompdwf/oem;-uifemwwfaomoabmxm;ESifh 7efolyifjzpfapumonf;cHwwfaomESvkH;&SdoljzpfI oPmjrJjrHolvnf;jzpf.?t,l0g'vGwfvyfr=twGuf a&S\aqmifa&S\&GufjyKvkyf7mwGif/u,fvAifonf trSefw7m;ukdom &SmazGol jzpfaoma-umifhrnfonfht,ltqrsKd;ukdrqkd oabmw7m;wpfcktjzpfvufcHpOf;pm;cJh.? t,l0g' a7;7mwGifom Tokd\tjrifus,fcJhonf r[kwfbJ/ wkdif;a7;jynfa7;wGifvnf; qef;opfaomtjrifrsm; &SdcJhavonf?

*sDeD;AmjrdK\awmf. tkyfcsKyfa7;ukd ol.vufokd\ 0uGufI tyfESif;-uaomtcg/ jrdK\wGif;&Sd tnpfta-u;rsm;ukdoef\&Sif;apjcif;/ vltrsm;ukdpkac:pnf;a0;I Oya'pnf;rsOf;rsm;ukdjyKjyifay;jcif;ponfwkd\ukd aqmif&Guf.?txnftvdyfrsm; a7mif;0,fjcif;jzifh *sDeD;Am;jrdK\-uD;.pD;yGm;a7;ukd zHG\jzdK;apcJhonf? ol\tzkd\rSmrlum; ol\wpftdrfaxmifpm; avmuf&kHr~aom vpmukdom,lIpmtkyf rsm;ukdpD7ifa7;om;aecJhayonf?

u,fvAif. t,l0g'qkdif7moabmw7m;rsm;onf aemiftcg y7ufZADwD;7D;,ef;*kd+f;[kwGifaomc7pf,ef*kd+f;cJG. tajccHoabmw7m;rsm; jzpfvmav

onf? xkdjyif ,if;t,l0g'oabmw7m;rsm;onf qGpfZmvefEkdifiHwGif pwiftjrpfwG,fcJhjyD;aemuf/ jyifopfEkdifiHokd\vnf;aumif;/ a[mfvef/ paumhwvefESifh t*‡vefwkdif;jynfrsm;okd\›if; / wjznf;jznf;ysH\ESH\ oGm;avonf?

u,fvAifonf pifppf cufxefaom pdwf"mwf&Sdolwpfa,mufjzpfaomfvnf;/ ajzmifhrwfIoWd&Sd.? rdwfaqGo*‡[rsm;tay: jrJjrHpGmcifrifwwfI/ olrSefonf xif

v ~i f xi fon f htw k d i f ;a -umuf& G H \ jci f ;ui f ;r J hp G mxkwfazm fa jymqk dwwf.?tv ky fu k dvn f ;p dw f a7muk d,fygrem;raevky fuk di fwwfojzi f h use f ;rma7;csGwf,Gif;cJh7mrS/ 1564ckESpftouf 55 ESpf t&G,fwGifuG,fvGefavonf? ol.&kyftavmif;uk d &k d;&k d ;yifjr | Ky fE S Hv k du faoma -umi f h,cktcg ocsK ‹if;7mukdyifrawG\Ekdifawmhay?

u, fv A i f ' A s L / w D(c7pf 1824„190^) ? ?,cktcg tar7duwk dufESif h Oa7mywkduft-um;&S da 7atmu f a -u;ee f ; j zi f h

ta-umif;-um;qufoG,fbl;ol wkdif;onf &lyaA'yg7*l-uD; avmhu,fvAiftm; owd7 aus;Zl;wifoifh-uayonf? (a7atmufa-u;eef; „ 7=?) avmhu,fvAifum; rD7m*gvmAmEkdrDwmac: rSefwyfv~yfppf"gwfpD;a-umif;wkdif; u7d,mukd xGifcJholjzpfonf?ol.u7d,monf tvGefao;i,fvSonfh v~yfppf"gwfpD;a-umif;ukdyif jypGrf;Ekdifayonf? yxrqkH; Oa7mywkdufESifh tar7duwkduft-um; tWvMdwfork]7ma7jyifatmufY a-u;eef;-udK;csI a-u;eef; &kduf-um;vkduf7mwGif/ v~yfppf"mwfpD;a-umif;rSm vGefpGmao;i,f vSojzifhtjcm;v~yfppf"gwfpD;a-umif;wkdif; u7d,mwkd\onf v~yfppfpD;onfukd rjyEkdif-uay? okd\7mwGif avmhu,fvAif.rD7m*gvAmEkdrDwmjzifh xkdao;i,fvSonfh v~yfppf"mwfpD;a-umif;ukdodEkdifonfhtwGuf a-u;eef;pmrsm;ukd zwf&=EkdifcJhayonf? avmhu,fvAif onf 1824 ck ZGefv 26 7ufae\wGif

u,fvAif a*s u,fvAif 'AsL/wd

c7pf,meft,l0g' jyKjyifa7; acgif;aqmif *`efu,fvAif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 6: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

230

arG;zGm;onf? trnf7if;rSm 0DvsHoGefrqifjzpfI zcifrSmpaumhwvefjynf *vyfp*kd;wUokdvf ocs‡mygarmQ*sdrf;oGefrqif jzpfonf? oGefrqifonf 1841 ckESpfwGifudrf;A7pfwUokdvf yDwma[mufaumvdyfausmif;Y0ifa7muf ynmoif-um;cJhI 1845 ckESpfYocs‡mynmwGifyxrwef;*k+fxl;ESifh atmifjrif bJG\7cJhonf? xkdjyifprpfqkudkvnf; 7&SdcJhao;onf? xkdaemuf oGefrqifonfyg7pfjrdK\okd\ oGm;a7mufI jyifopf&lyaA' u0d-uD; 7mndK;xHY wpfESpfumr~ ynmqnf;yl;cJhjyD;v~if jyefvmaomtcg *vyfp*kd;wUokdvfY obm0,xmblwynm(&lyaA')ygarmQtjzpfaqmif&Gufavonf? xkdtcsdefwGif olonftouf 22ESpfr~om &Sdao;.? oGefrqifonf 185^ ckESpfY rD7m*gvAgEkdrDwmukd xGifaomtcgY33 ESpfr~om &Sdao;onf? 1866 ckESpfwGif qmbJG\7&SdI1892 ckESpfwGif AJ&Geftjzpfokd\ wkd;wuf csD;jr|ifhcHcJh7onf?xkdtcsdefrSpI qm0DvsHoGefrqiftrnfrS ajymif;vJumavmhu,fvAif[lI ac:wGifcJhavonf?

avmhu,fvAifonf 53 ESpfwkdifwkdif *vyfp*kd;wUokdvfwGif ygarmQtjzpf aqmif&GufcJhI 1899 ckESpfwGiftjidrf;pm;avonf? xkdaemufwGif tedPa7mufonfhwkdifatmif od_Hynm ESifh qkdifaomynm7yfrsm;ukd avhvmcJhonf? olonf rsm;jym; vSpGmaom awG\&Sdr=rsm;/ wDxGifr=rsm;ukd atmifjrifpGm pGrf;aqmif EkdifcJhavonf?od_Hynm pmtkyfpmwrf;ajrmufjrm;pGm ukdvnf;a7;om;cJhonf? xkdpmtkyfpmwrf;rsm;rSm ol. -uHqcsufrsm;/qef;opfonhf awG\&Sdr=rsm; ta-umif;ESifh pyfvsOf;aompmtkyfpmwrf; rsm;jzpfonf? ol. wDxGifr=tcsKd\rSm oHvkduf"mwftaESmifh t,Sufukd aumif;pGmcHEkdif7nf&Sdonfhoab‡mtdrfajr|mifopf/ v~yfppf tm;wkdif;u7d,m topftqef;trsKd;rsKd; ponfwkd\jzpfonf? olxGifcJhonfhyPnf; rsm;onfrsm;jym;vGef;ojzifh a7;om;az:jyIqkH;Ekdifrnfr[kwfacs?

avmhu,fvAifonf tylrS yg0gtjzpfodk\vnf;aumif;/ yg0grStyltjzpfokd\vnf;aumif;/ ajymif;vJay;jcif;ESifhqkdifonfhtcsufrsm;ukd ajrmufjrm;pGmawG\&SdcJhonf? xkdawG\&Sdr=rsm;ukd pkaygif;vkdufaomtcg/ omrkd'kdiferpfac: od_Hynm7yfcJGwpfck aygufzGm;vmavonf?

u,fvAifonf ol.od_HynmESifhqkdifaom pGrf;aqmifr=rsm;twGuf vltrsm;. csD;rGrf;axmremjyKjcif;ukdcHcJh7onf? 18^1 ckESpfwGif jAdwdo~ tpnf;t&kH;.OU}tjzpfjzifhvnf;aumif;/ 1890jynfhESpfrS 1895ckESpf

txd awmf0iftoif;. OU}tjzpfjzifhvnf;aumiff;/1904ckESpfY *vyfp*kd;wUokdvf. t"dywdtjzpfjzifhvnf;aumif; aqmif&GufcJhavonf? 1902 ckESpfwGifatmf'gatmhrJ7pf (tkd/trf)bJG\xl;ukd7cJh.? olonf trsKd;rsKd;aom csD;usL;axmrem jyKr=wkd\ukdcH,lcJh7aomfvnf; &kd;om;pGmyifaexkdifcJhI touf 83 ESpf t&G,f 190^ck'DZifbmv 1^ 7ufae\wGif uG,fvGefavonf?

uJaAmha*s (c7pf 1450„1498) ? ?*`efuJaAmhonf*sDEkd;0g;jrdK\om; tDwmvsHvlrsKd;jzpfI ol.trnf7if;rSm*sKdA³D;umAkd;wkd;jzpfonf? t*‡vefokd\ a7mufrS *`efuJaAmh[k trnfwGifonf? uJaAmhonf 1450 jynfhESpf avmufwGif arG;zGm;cJhonf? 11 ESpfom;t&G,fwGifAif;epfjrdK\okd\ oGm;a7muf aexkdifcJhjyD;aemuf oab‡mom; tjzpf toufarG;cJhonf? wpfcgaomf uJaAmhvkdufygoGm;aomoab‡monf ta7mif;t0,ftwGuf rUmjrdK\okd\a7mufcJh.? xkdpOfu rUmjrdK\rSm ta&S\wkdif; rSvmaomukefrsm;ESifh taemufwkdif;rSukefrsm;ukd zvS,f7m aps;

u,fvAif 'AsLwD uJaAmh a*s

&lyaA'yg7*l-uD; avmhu,fvAif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 7: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

231

jrdK\-uD;jzpfI/ ta&S\wkdif;rSukefrsm;ukd ukef;vrf;7D;jzifhtqifhqifh o,f,l-u7onf? xkda-umifh ,if;wkd\ukda7vrf;rS o,f,lEkdifv~if c7D;vnf;wkd/ jrefvnf;jrefrnf[kpdwfwGif xifjrif rdonfhtwkdif;uJaAmhonf xkda7vrf;ukd&SmazG7ef pdwful;cJhavonf?

1484ckESpfcef\wGif t*‡vefjynfokd\ ajymif;a7F\ aexkdifjyD;aemuf vef'efESifhA7PwkdjrdK\rsm;&Sd t*‡vdyfukefonf-uD;rsm;tm; ol.t-uHtpnfrsm;ukdxkwfaz:I tultnD awmif;cJhonf? t*‡vefrStaemufbufokd\ oab‡mvFifhoGm;cJhv~if ta&S\bufa'orsm;okd\ c7D;wkdwkdESifha7mufEkdifrnf[k uJaAmhonf,lqcJh.? ukefonf-uD;rsm;.tultnDukd 7&SdcJhojzifh c7D;xGuf7efpDpOfaeqJwGif ukdvHAyfonf taemuftdNd, u`ef;rsm;ukd 1492 ckESpfwGifawG\&Sda-umif; -um;odcJh7avonf? xkdpOfu taemuftdNd,u`ef;rsm;ukd ta&S\wkdif;(0g)tm&Swkduf. wpfpdwfwpfa'o[k xifrSwfcJh-u.? okd\jzpf7m uJaAmhonfukdvHAyf oGm;cJhaomvrf;. ajrmufbufusaom vrf;rSoGm;7ef -uHpnfjyefavonf?

uJaAmh.t-uHtpnfukd t*‡vefjynfh&Sif oWr[ife7Dbk7ifu vkdvm;ojzifh uJaAmhtm; c7D;xGufcGifhtrdef\pmc`efrsm;ukd tyfESif;cJh.? xkdcGifhjyKpmc`efrsm;ukd 7&SdojzifhuJaAmh &SmazGawG\&Sdaome,fajrrsm;onf t*‡vefjynfbk7ifykdifjzpf7rnfhjyif xkdokd\c7D;xGufcJhonfhtwGuf 7&SdrnfhtusKd;tjrwf 5ykH 1 ykHukdvnf; bk7iftm;ay;quf7rnfjzpfonf? uJaAmhwkd\ vlpktwGufum; olwkd\&SmazGawG\&Sdonfh e,fopfrsm;okd\ tcGeftaumufr&SdbJ ul;oef;a7mif;0,fcGifh7&Sdrnf jzpfavonf? uJaAmhonf 149^ckarv 2 7ufae\wGif ‘rufo,l;’ ac:oab‡muav;ESifh A7PwkdjrdK\rS c7D;pwifxGufcJh7m/ 52 7uft-umwGifEkdAgpukd;&Sm;jynfe,f&Sd udyfA7ufwefu`ef;okd\ a7mufcJh.? xkda'oukdyif uJaAmhonf tm&Swkduf. wpfpdwfwpfa'ojzpfonf[k ,kH-unfcJhonf? rnfokd\jzpfap olonf t*‡vefjynfbk7if.ukd,fpm; t*‡vdyfykdifa'otjzpfodrf;,lcJh.? ,if;okd\ uJaAmhjyKcJhjcif;jzifh aemiftcgajrmuftar7duwkdufwGif t*‡vdyfwkd\ ukdvkdeDe,fopfrsm; wnfaxmifEkdifcJhonf[k qkd7ayrnf? uJaAmhwkd\t*‡vefokd\ jyefa7mufaomtcg [ife7Dbk7ifu qkawmfvmbfawmfrsm;ay;oem;I/ 7dQmawmfrsm;vnf;vpOfaxmufyHhapavonf?

1498 ckESpfwGif'kwd,t-udrf c7D;xGuf7ef twGufbk7ifu oab‡m 2 pif; ay;oem;cJh.? xkdtacgufwGif*7if;vef;u`ef;.ta&S\bufurf;ajcukdawG\&SdcJhonf? xkd

urf;ajcrS ajrmufbufokd\c7D;qufjyef7m wjznf;jznf;at;vmojzifh oab‡mom; rsm;uc7D;quf7ef jiif;qefawmfvSef -uaoma-umifh jyefcJh7onf? tjyefc7D;wGifa';Apf a7vuf-um;ESifh Aufzifu`ef; wkd\ukd jzwfoef;cJh.? uJaAmhonf t*‡vefjynfokd\ jyefa7muf jyD;aemufr-umrD uG,fvGefavonf?

*`efuJaAmh. om;jzpfol qDAufpcsefuJaAmh (14^6„155^) rSmvnf; zcifjzpfolESifhtwl c7D;xGufcJhonfupwif xif&Sm;cJhonf? zcifjzpfol uG,fvGefjyD;aemuf1058„1059 ckESpf rsm;wGif tm&Swkdufokd\aygufaomtaemufajrmuf c7D;vrf;ukd pl;prf;&SmazG,if; vm;A7ma'gurf;ajcokd\ a7mufcJhonf? 1512 ckESpfwGif yVrzg'Deefbk7iftm; *ufpukdeDe,fukd wkdufckduf7mwGif ulnD7eftwGufapvFwfcJhaom t*‡vdyfppfwyfESifhtwl ajrykHqJGoltjzpf vkdufygbl;.? 1518ckESpfrSpI pydefEkdifiH yVrcsm; bk7ifxHwGifESpfaygif;rsm;pGmtr=xrf; cJhonf? 152^ckESpfwGif qDAufpcsefonf awmiftar7duwkduf okd\a7opfajropf pl;prf; &SmazG7ef oGm;a7mufrnfhpydefvlrsKd;wkd\tm; acgif;aqmifI A7mZD;EkdifiH/ yvdwfjrpf0us,f/yg7mem;jrpf/ yg7a*G;jrpfESifh ywf0ef;usifa'orsm;okd\vSnfhvnfpl;prf;&SmazGcJhjyD;aemuf/ 1530 jynfhESpfwGifpydefEkdifiHokd\jyefcJhavonf?

154^ ckESpfwGif t*‡vefjynf okd\jyefvmI a7a-umif;t-uHay;t7m&Sdtjzpfjzifh tr=xrf;avonf? aemufykdif; umvwGif tm&Swkdufokd\aygufaom ta&S\ajrmufc7D;vrf;&SmazG7ef oab‡mrsm;apvFwfcJh.? xkdokd\ap vFwfvkdufaom tzJG\wpfzJG\onfwpfcgaomf yifv,fjzLrSwpfqifh &k&SEkdifiHokd\a7muf&SdcJhojzifh &k&SESifh ukefpnfta7mif;t0,f jzpfcJhonf? qDAufpcsef onf A7PwkdjrdK\Y 155^ckESpfcef\wGifuG,fvGefavonf?

uJ7u,f ? ?uJ7u,fonf yg;&Sif;a-umifjrD;wkd[lIvnf; ac:onfh awma-umifwpfrsKd; jzpfonf? xkdawma-umif-uD;rsKd;onf t&G,ftm;jzifh ajracG;xuf a,mifa,mifr~-uD;onf? ukd,ftay:ykdif;rSmeDndKa7mifjzpfIatmufbufwGif jzLa,mfa,mftqif;&Sdonf? xl;jcm;csufrSmem;&Gufrsm; onfeufI tzsm;wGif yef;yGm;ozG,f&Snfaom tarG;pkrsm;&Sdjcif;jzpfonf? xkdjyif rsufvkH;tay: wpfzufwpfcsufwGif tjzLajymuf 2pufpD&Sd.? tjrD;&Snfonf?

xkdawma-umif -uD;rsKd;ukd tm&Swkduf awmifykdif;a'orsm;ESifh tmz7duwkdufwGif tESH\tjym;awG\&Sd7onf?

uJaAmh a*s uJ7u,f

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 8: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

232

xdkwd7>mefrsKd;onf jrufawmESifh csKHzkwf rsm;xJwGifaeavh&SdI/ '7,fuav;rsm;/ ,kef/ Oa'gif;ESifhtjcm;iSufuav;rsm;ukd zrf;,lpm;wwfaom tom;pm;oW0grsKd;jzpfonf? okd\7mwGif xkdawma-umifrsm;ukdzrf;qD;arG;jrLxm;v~if tvG,fwuljzifh ,Ofyg;vmEkdifonf?tdNd,EkdifiH tcsKd\a'orsm;wGif xkdawma-umifrsKd;ukd,Ofyg;atmifarG;jrLI orif/ '7,fESifh iSuf-uD;rsm;ukdzrf;qD;7ef oif-um;xm;wwf-uonf?

uJ7D;Al;orif? ?ajrmuf tar7duwkduf&Sd orifwpfrsKd;ukd uJ7D;Al;[k ac:onf? tjcm; orifrsm;ESifh rwlay? -uD;rm;aom OD;acgif;/ wkdwkwfaomvnfyif; ajcaxmufwkd\jzifh oefrmaomtoGifukd aqmif.? OD;csKdw7rf;7rf;ESifh uJ7D;Al;orif tkyf-uD;rsm; awmawmifc7D;wGifoGm;aepOf-unfhvkdufv~if &=rjiD;zG,f7myifjzpfawmhonf?

tzkdESifhtrESpfaumifpvkH;Y OD;csKdrsm;&Sdonf? okd\aomftr.OD;csKdrSm ykdIao;oG,fonf? OD;csKdrsm;rSmt7if;Y um;xGufI ezl;ay:okd\ukyfusvsuf&Sd.?wjznf;jznf; &Snfvmaomtcg tay:okd\twuftvufrsm; wkd;xGufvmonf?

ajcaxmufwkd\rSmvnf; tawmfyif xl;qef;vSonf?EGm;rsm;uJhokd\cGmESpfjcrf;uJGaeI ajray: eif;aomtcgab;okd\ um;xGufoGm;.? a7cJzkH;vFrf;7m t7yfa'owkd\Yajcracsmfap7ef zefwD;ay;ouJhokd\&Sdonf?

ajrmuftar7duwkduftjyif Oa7mywkduf/ tm&Swkduf/aemfa0;EkdifiH/ vufyvefESifhqkdufAD;7D;,m; e,fy,fwkd\wGifvnf; uJ7D;Al;orifrsm;ukd awG\7ayonf? aemfa0;ESifhqkdufAD;7D;,m;wkd\Y a7cJay:wGif vSnf;qJG7eftokH;cs.? tcsKd\uvnf; Ekd\n|pf,l7ef tajrmuftjrm;arG;jrLxm;onf?

uJ7D;Al;orift&kdif;wkd\onf tkyf-uD;rsm;zJG\um 7moDtvkduf wpfae7mrS wpfae7mokd\ ajymif;a7F\ aexkdifoGm;vm-uonf? aEGOwkY jrufrsm; pdrf;pdrf;pkdpkd&SdpOfwGifajrmufykdif; uJ7D;Al;orifwkd\onf csKdifh0Srf;rsm;Y jrufEk/opf&GufEkukd &SmazGpm;um aexkdif-u.? aqmif;OD;aygufwGif urf;ajcokd\ qif;oufI yifv,fausmufyGifhwkd\ukdpm; aomufonf?

7moDOwkvnf; wjznf;jznf;at;onfxufat;vmaomtcg/ ESif;jzifhjynfh0vsuf&Sdaom avat;.'+fukdrcHEkdifaoma-umifh ukef;ajrjrifh awm-udKtkH -um;wkd\okd\

ajrmuftar7duwkduf tvmpumjynfe,fwGif awG\7rsm;aom uJ7D;Al;orifzkdr

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 9: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

233

wufa7mufum opfuyfarSmfyifuav;wkd\ukdompm;vsufaqmif;Owk ukdukefvGefap.? ESif;tenf;i,f aysmfpjyKv~if ukef;jrifhay:rS qif;oufI wpfae7mrSwpfae7mokd\vSnfhvnfjyefonf? ppfwyf-uD;wpfck csDwuf ouJhokd\&SdIuJ7D;Al;orifwkd\. atmfjrnfoH cGmoHrsm;ukd ta0;uyif-um;Ekdifonf?

uJ7D;Al;orifrsm;wGif awmuJ7D;Al;ESifh uGif;jyifuJ7D;Al;[lI 2 rsKd;uJGjym;onf? tar7duwkduf&Sd awmuJ7D;Al;rsm;onf uGif;jyifuJ7D;Al;rsm;xuf-uD;I trltusifhrwlay? uae'gEkdifiHESifh tar7duefjynfaxmifpkajrmuf

ykdif;awmrsm;wGifom wpfESpfvkH;vkdvkdaewwf-u.? okd\aomfaEGtcgwGif wpfcgwpf7Hawmawmifrsm;ukd pGef\cGmIuGif;jyifrsm;okd\ qif;oufoGm;vm vSnhfvnf-uonf? uGif;jyifwkd\Yaeaom uJ7D;Al;orifrsm;onf tjcm;orifrsm; uJhokd\ ckefaygufjcif;r&Sday? ckef7efvnf; rvkday? awmuJ7D;Al;wkd\rSmrl opfwkH;/ acsmufponfwkd\ukd ckefausmf7onfhtjyif/ 7efolaygrsm;7mt7yf jzpfaoma-umifhckefaygufEk difrS ab;vGwfayrnf? obm0um;tajctaeywf0ef;usifESifh avsmfnDpGm aeEkdifatmifzefwD;ay;wwfonf? ( orif„7=? )

ykHajymaumif;aom ocs‡mq7m-uD;t*‡vdyfpmayavmuwGif r&kd;Ekdifaom0šKwpfyk'fjzpfonfh 'tJvpfuav;. xl;qef;aomtdyfruf’ rSm ausmfoavmufaumif;aom uav;ykHjyifjzpfI jrefrmuav;rsm; t-udKufyifjzpfayrnf?xkd0šKjzpfay:vmonfrSm atmufygtwkdif;yif?

uJa7mt,f (c7pf1832„189 )? ?‘tJvpfuav;. xl;qef;aom tdyfruf’trnf& S dpmtky fE Si f h'a-u;rk H jyifxJ0,f’trnf&Sd pmtkyfESpftkyfjzifht*‡vdyfpmayavmuwGif xif&Sm;vmcJhaomvl;0pf uJa7monfum; t*‡vefjynf csuf&kdif,me,f 'J7D;pAg7DjrdK\Y 1832ck Zefe0g7Dv27ufae\wGif zGm;jrifonf? ol.zcifrSmcsm;a'gh*sqef trnf&Sdt*‡vdyfbkef;-uD;wpfyg;jzpfavonf?vl;0pfuJa7mrSm u

avmiftrnf jzpfI emrnf7if;rSmcsm;vwf0pfa'gh*sqefjzpfonf? olonf 7yf*ADausmif;ESifhc&kdufpcsyf aumvdyfausmif;wGif ynmoif-um;cJhonf? xkdaumvdyfausmif;rSm atmuf

pzkd\wUokdvfwGif yg0if.? a'gh*sqefonfocs‡myxrwef; *k+fxl;ESifh atmifjrifjyD;aemuf1855ckESpfupI xkdaumvdyfausmif;wGifyif ocs‡muxdu jzpfcJhavonf? a'gh*sqefpmayykd\csaom c&kdufpcsyfaumvdyfausmif;. r[mXmerŒ;wGi forD;uav;3a,muf &Sd.? vlysKd-uD;a'gh*sqefonf xkduav;rrsm;ESifh cifrif7if;ESD;I xkduav;rsm;ukd rdrd. om;orD;rsm;yrm cspfcifcJhavonf?xkd 3 a,muf teuftJvpfvpf'Jtrnf&Sduav;rukd a'gh*sqefonf txl;ykdrkdIcspfcif,k,cJhonf? a' g h * sqe fon f'tJvpf uav;. xl;qef;aom tdyfruf’ ykHjyif0šKukd olcspfonfh

uJ7D;Al;orif uJa7m t,f

t*‡vdyfpmayavmuwGif xif7Sm;onhf ‘tJvpfuav;. xl;qef;

aomtdyfruf’ 0šKa7;olvl;0pfuJa7m

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 10: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

234

tJvpfuav;twGuf7nfpl;I a7;om;cJhavonf? xkdokd\a7;om;7mwGif rdrdrSm ocs‡muxduwpfOD;jzpfaeojzifhrdrd.emrnf7if;ukdrokH;bJ vl;0pfuJa7m[laomuavmiftrnfjzifh a7;om;cJh.? okd\jzpfI pmzwfy7dowfrsm;u/ txl;ojzifh uav;oli,frsm;u ol\ukdvl;0pfuJa7mtjzpfjzifhom od-uavonf? ocs‡muxdu -uD; a'gh*sqefukdum; od&Sdol tvGefenf;yg;vSonf?'tJvpfuav;. xl;qef;aomtdyfruf’ pmtkyfrSmuav;oli,frsm;twGuftxl;aumif;rGefaom pmtkyfjzpfI/ ,ae\txdxGufjyD;cJhor~aom uav;pmtkyfrsm;xJwGif pdwf0ifpm;zG,ftaumif;qkH;jzpfayonf? xkd0šKwGif tJvpfuav;onf wpfae\oYtdyfaysmfaepOftdyfrufxJwGifxl;qef;aom wkdif;jynfwpfjynfokd\a7mufoGm;ykHukd uav;oli,frsm;t-udKufjzpfatmif/ 7,fzG,f/vGrf;zG,f/ pdwfv=yf&Sm;zG,ftjzpftysufrsm;jzifh wef

qmqifI a7;om;xm;avonf? ykHxJwGifyg0ifaomwd7>mefrsm;ESifh xl;qef;aom oW0guav;rsm;rSmtxl;yif pdwf0ifpm; zG,faumif;ojzifh/ xkdpmtkyfukduav;oli,frsm;omru vl-uD;rsm;yif ESpfjcdKuf-uavonf?a'gh*sqefonf ocs‡mbmom7yfqkdif7m pmtkyfrsm;ukd

vnf;a7;om;cJh.? okd\aomfol\trnf ausmf-um;cJhonfrSm xkdpmtkyfrsm;a-umifhr[kwfbJ/ txufaz:jyygykHjyif0šKpmtkyfuav; 2 tkyfa-umifhomv~ifjzpfayonf? 1932 ckESpfwGif ol.tESpf 100ajrmufarG;ae\

txdrf;trSwfukd uBmw0Sef;vkH; wkdif;jynf tESH\tjym;Yusif;ycJhonf? txl;ojzifh tJvpfvpf'J aexkdifvsuf&Sdaom tar7duef jynfaxmifpkwGif -uD;us,fcrf;em;pGm usif;ycJhavonf?

tJvpfuav;.xl;qef;aomtdyfruf

uJa7m t,f

yljyif;vSaomae\v,fykdif; ae&Sdefa-umifh yltkdufajcmufaoG\um ysif;7djiD;aiG\zG,fjzpf7onfhtxJwGif ysm;ydwkef;wkd\.w0D0Dnnf;oHonf opfyif7dyfwGif vJavsmif;aeaom tJvpfuav;tm; tysif;ykdumikdufrsOf;vmap.?jznf;n|if;pGm wkdufcwfvsuf&Sdaom avyl'+fa-umifhEGrf;vsaeaom tJvpf.rsufvkH;uav;rsm;onf wjznf;jznf;arS;rSdwfum tdyfaysmfawmhrnfhqJqJwGif &kwfw7wf rdrda&S\em;okd\ rsufvkH;eDeDESifh ,kefjzLuav;wpfaumif a7mufvmonfukdjrifvkdufaomtcg/ tJvpfuav;onf ikdufrsOf;jcif;ajyaysmufI ,kefuav;ukdai;-unfhaerdavonf? ,kefjzLuav;onftJvpfuav;teD;okd\a7mufvwfaomf ajy;vmaom ukd,f&SdefukdowfvkdufI acWr~7yfwef\jyD;v~if 0wfxm;aomukd,fusyftusˆtdwfxJrS em7Duav;ukd xkwf-unfhvkduf.?xkdaemuftvGef ta7;-uD;aom udP&Sdaeonfhtvm;,cifuxuf ykdrkdvsifjrefpGmajy;oGm;onf? Tokd\tusukd0wf tdwfaqmifem7Dukd ukdifaqmifaomxl;xl;qef;qef;,kefuav;rsKd;ukd rawG\jrifbl;aom tJvpfuav;onf qufvuf-unfh&=vkdaom pdwfqNa-umifh,kefuav;aemufokd\ tajy; vkdufoGm;avonf?ajy;7if;vkduf,if;jzifh vkd+facgif;wpfckxJokd\a7muf

oGm;-u.? vkd+facgif;tqkH; okd\a7mufaomf tJvpfuav;onf -uD;rm;aomwHcg;-uD;rsm;&SdI rD;tdrfrsm;

wyfqifxm;aom tcef;us,f-uD;wpfckxJokd\ a7mufaerda-umif;od7avonf? tcef;-uD;.tv,fwGif zefom;twdjyD;aom okH;acsmif;axmuf pm;yJGi,fuav;ukda7Faomhuav;wpfacsmif; wifvsufom;ESifhawG\7onf?tJvpfuav;onf xkdaomhi,fjzifh wHcg;-uD;rsm;ukdzGifhprf;-unfh.? okd\7mwGiftvGef-uD;rm;vSaom wHcg;aomhcavmuf-uD;ukd xkdaomhi,fuav;jzifh zGifhIr7acs?xkdaemuf tJvpfuav;onf cef;qD;wpfckukdawG\7o

jzifhcef;qD;ukd rvkduf7m aemufuG,fY 15vufrcef\jrifhaom wHcg;i,fuav;wpfckukd awG\7onf? a7Faomhi,fuav;jzifh zGifh-unfhvkdufaomf wHcg;uav;rSmtvG,fwulyGifhoGm;avonf? okd\7mwGifwHcg;aygufrSm tJvpfuav;. ukd,fESifhrr~atmifao;i,fusOf;ajrmif;vSayonf? okd\jzpffI wHcg;ayguf0rS tomacsmif;-unfhvkdufonfwGif tvGefvSyaomyef;O,smOf uav;wpfckukdawG\7avonf? tJvpfuav;onf wHcg;ukdydwfI tcef;-uD;xJokd\ jyefvmcJhonf? pm;yJGteD;okd\ jyefa7mufvmaomtcgpm;yJGay:wGif aq;ykvif;i,fwpfvkH;ukd awG\7jyefonf? ykvif;ay:wGif 'u`Ekfyfukdaomufvkdufyg’[lIpmwrf;a7;xm;onf? tJvpfuav;onf owdaumif;oljzpfojzifh pmnFef;twkdif; &kwfw7uf raomufvkdufbJ/'tqdyf’[ka7;om;xm;aom pmwrf;ygryg ppfaq;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 11: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

235

-unfhvkdufao; ryga-umif;awG\7rS ykvif; ukdzGifhIarmhcs vkdufonfh tqkH;Y'[,fxl;qef;vScsnfvm; ? tkd „ighukd,fvJw

jznf;jznf;i,foGm;ygyaum? [if„'Dvkdqkd,if wpfukd,fvkH;rsm;aysmufoGm;awmhrSmvm;’ tJvpfuav;onftHh-opGm jrnfwrf;rdavonf?thH-ornfqkdv~ifvnf;tHh-oavmufp7may? tb,fa-umifhqkdaomf aq;7nfukd aomufvkdufonfESifhwpfjydKifeuf ol\udk,fvkH;uav;onf wjznf;jznf; ao;i,foGm;onfrSm aemufqkH;Y wHcg;aygufuav;rS aumif;pGm0ifomatmiftjrifh 10vufrr~txd t7yfykoGm;aoma-umifhjzpf.? xkdtcgwHcg;aygufuav;ukdzGifh7ef a7Faomhuav;ukdprf;-unfhonf? a7Faomhuav;rSm ykvif;ukdukdif-unfhpOfu pm;yJGay:wGif trSwfrJh csxm;cJhrdaoma-umifh vufwGifygrvmawmhacs? ,cktcgpm;yJGrSmtJvpfuav;.t7yfxuf tqrwefjrifhrm;aejyDjzpf7um; tJvpfuav;rSm-uH7mr7jzpfum a'govnf;xGuf/ pdwfvnf;npfvSojzifh xkdifIikdaerdavonf?okd\aomfvnf; t&G,fESifhrvkdufatmif tod—m+fxufoefonfhtavsmuf -um&SnfpGmikda-uG;raebJ wpfpkHwpfckjyKvkyf7ef teD;wpf0kdufukd-unfhvkduf.? xkdtcg'u`Ekfyfukdpm;vkdufyg’ [ka7;om;xm;aom yef;pmvkH;rsm;yg&Sdonfh udwfrkef\-uD;wpfvkH;ukd awG\7avonf? xkdudwfrkef\ukdpm;vkdufaomtcg tJvpfuav;. t7yfrSmwjznf; jznf; jri f hwufvmjyefonf? tJvpf uav;vnf; tHh-ovSpGmjzifhrdrd. ajcaxmufuav;rsm;ukd ikH\-unfhvkduf7m ajcaxmufESifhacgif;rSm wjznf;jznf;a0;Ia0;I oGm;onfukdawG\7.? xkdxufjrifhwufoGm;v~if ol.ajcaxmufukd r=ef7Dr=efrFm;om jrif7jyD;aemufaysmufuG,foGm;awmhrnftxifESifh 'ajcaxmufuav;a7

ae7pfcJhayawmha[h’ [lIyif E=wfqufrdavonf?TuJhokd\ t7yfjrifhvmjyefaom tcgwGifum;t7yf

10vufrr~&SdcJhpOf tay:okd\wpfar~mfwpfac:-uD;vSrf;I -unfh7aompm;yJGay:&Sdaomhuav;ukd tvG,fwul aumuf,lum wHcg;i,fuav;ukd zGifhEkdifjyDjzpfaomfvnf; t7yfrSmrsm;pGm jrifhrm;aejyefaoma-umifht-uH7usyfaejyef.? tJvpfuav;rSm pdwfnpfvSojzifh &=duf-uD;wiifikda-uG;aeonhftckduf wpfpkHwpfa,muf. ajcoHukd-um;7I -unfhvkdufaomtcgrdrd aemufa,mifcHvdkufvmcJhaom ,kefjzLuav;ukdawG\7avonf? ,kefuav;rSm wpfpkHwpfcktwGuf pdwfylyefae[ef&Sd.? tJvpfuav;-unfhaepOfrSm yif,kefuav;onf &kwfw7ufta7;-uD;[efESifh vufxJ&Sdvuftdwfuav;rsm;ESifh ,yfawmifwkd\ukd ypfcsvkdufjyD;aemuf tcef;xJrSajy;xGufoGm;onf? tJvpfuav;onf xkdyPnf;uav;rsm;ukd aumuf,lukdifwG,f7if;'ighES,faemf/ 'D,kefuav;vmwkef;u tultnDrS rawmif;vkduf7’ [k nnf;wGm;rdvsuf awG;awmai;rd=ifaeavonf?tJvpfuav;onf ukdifxm;aom ,yfawmifjzifh

trSwfrJh,yfcyfaerdonf? xkdtcgtvGefjrihfrm;vSaomol.t7yfrSm wjznf;jznf;edrfhvm.? ,yfawmif

uJa7m t,f

aw;qkdI uav;acsmhaeonhf jrdK\pm;uawmf-uD;ESihf tJvpfuav;wkd\awG\qHkcef;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 12: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

236

ukdtcsdefrDypfrcs vkdufrdv~ifurf;jyifwGifyk0ifaysmufuG,foGm;rnf avm[kyifxif7ayonf? TuJhokd\rajr|mfvifhbJ &kwfw7ufi,foGm;aomrdrd.ukd,fcMmuav;ukd-unfh&= tHh-o,if;av~mufvmcJh7ma7tkdif-uD; wpfckxJokd\acsmfusumaoa7;&Sifa7;ul;cyf7jyefonf? xkda7tkdifum; ol.t7yftvGefw7m jrifhrm;pOfu -uH7mr7Iikda-uG;7mY usqif;aomrsuf7nftkdifyifjzpf7m/ ,ckuJhokdt7yf vGefpGmao;i,foGm;aomtcgxkdrsuf7nftkdifrSm wu,fha7tkdif-uD;uJhokd\ &Sdaeawmhonf?tJvpfuav;onf pkd7FJvsuf&Sdaom t0wfrsm;

ajcmufaoG\ap7ef a7tkdifurf;pyfwGif xkdifaeonf?teD;wGif iSufuav;rsm;ESifhtwl wpfcgr~rjrifbl;aom oW0guav;rsm;tjyif -uGufuav;wpfaumifukdygawG\7.? E=wfoD;aumufaumufESifh 'dk'kdiSuf-uD;wpfaumifu tajy;jydKifyJGwpfckjyKvkyf7efESifh tJvpfuav;ukdvnf;xkdjydKifyJGwGif 0ifa7muf,SOfjydKifjcif;jzifh pkd7FJaeaom t0wfrsm;r-umrD ajcmufaoG\oGm;vdrfhrnf[kt-uH ay;avonf? okd\jzifhtajy;jydKif-u7mwGif rnfolEkdifI rnfol&=H;onfukd rod7aomfvnf; tJvpfuav;rSm ae7mwpfckokd\ wpfa,mufwnf;a7mufaea-umif;awG\7avonf?teD;tyg;wGif ,cifu,kefjzLuav;ukdwpfzefawG\7

jyef.? ,kefuav;rSm ol\avmufr~om&SdaomtJvpfuav;tm; jrif7aomtcg,cifuuJhokd\ ra-umuf&GH\awmh&kHomru ol.vuftdwfuav;rsm;ukd oGm;I,lay;7efyif ckdif;vkdufao;.? vuftdwfuav;rsm;ukd,l7eftJvpfonf ,kefuav;. vSyaomtdrfuav;twGif;okd\0ifa7mufcJhonf? tdrfuav;twGif;Y ykvif;wpfvkH;ukd awG\jyefojzifh txJ&Sdaq;7nfukdarmhaomufvkdufav.?xkdokd\aomufvkdufonfESifhwpfjydKifeuf t7yftarmif;

rSm &kwfw7wf-uD;rm;xGm;usKdif;vmavawmh7m tdrfuav;rSm ol.ukd,fvkH;ESifhrqef\atmif jzpfumvufwpfzufukd jywif;aygufrSvnf;aumif;/ ajcwpfzufukdrD;ckd;acgif;wkdif taygufrSvnf;aumif;tjyifokd\ xkwfxm;7.? ,kefuav;vnf; tJvpfuav;jyefrvmEkdifojzifh aemufuvkdufcJh.? tJvpfuav;jzpfykHukdjrif7aomtcg xIckefrdrwwf vef\zsyfoGm;avonf?tJvpfuav;ukd tjyifokd\xkwf,lEkdif7ef teD;&SdO,smOfrŒ;uav;rsm;ukdac:I -udK;pm;xkwf,l -uaomfvnf;rwwfEkdif-uawmhonfhtqkH;wGif tdrftwGif;okd\ jywif;aygufrS ausmufp7pfcJuav;rsm;ukd ypfoGif;

-u.? ausmufp7pfcJuav;rsm;onf tdrfxJokd\a7mufaomtcg udwfrkef\wkH;uav;rsm; jzpfoGm;.? xkdudwfrkef\wkH;uav;rsm;ukd tJvpfuav;onf aumufIpm;vkdufonfwGif ol.ukd,frSm -uD;7mrS wpfzefjyefvnfao;i,foGm;ojzifh tdrfuav;xJrSxGuf ajy;jyD;aomfawmtkyfwpfcktwGif;Y 0ifa7mufykef; atmif;aeavonf?xkdawmtkyfxJwGif aygufzwf-uD;wpfaumifonf r=dyGifh-uD;wpfckay:YxkdifI aq;wH&Snf-uD;ukdcJ,if;/ tJvpfuav;ukdjrifvkdufaomtcg okefr=efaomrsufESmjzifh ar;cGef;aygif; aomif;ajcmufaxmifukd ar;jref;avawmhonf?tJvpfuav;rSm xkdar;cGef;rsm;ukd wpfckr~rajzEkdifaomtcgaygufzwf-uD;onf pdwfwkd[efjzifh xGufcGmoGm;7ef[efjyif,if; 'rif;ukdigwpfckajymr,f? 'Dbuftjcrf;[mrifht7yfukd &Snfvmapvdrfhr,f/ [kdbuftjcrf;uawmhrifht7yfukd wkdoGm;apvdrfhr,f’[kajym-um;cJh.? tJvpfuav;vnf ; aumi f ;p G mem ;rvnfojzi f h'Dbuftjcrf;uawmh &Snfvmapvdrfhr,f? [kdbuftjcrf;uawmhwkdoGm; apvdrfhr,fwJh? bmrsm;ajymwmygvdrfh? 'Dbuftjcrf;qkdwm bm7J\'Dbuftjcrf;vJ/[kdbuftjcrf;qkdwmuawmh bm7J\[kdbuftjcrf;ygvdrfh’ [lI pdwfxJuar;jref;aerd7m aygufzwf-uD;onf ar;oHukd -um;7bdouJhokd\ ''Drd=ukdajymwmuJG\/'Dr=d’[lI ajym7if;xGufcGmoGm;avonf?tJvpfuav;onf xkdrd=-uD;ukdxufjcrf;cJGI wpfjcrf;

ukdpm;-unfhvkdufv~if ol.t7yfrSm &Sd7if;pJGxufyif&kwfw7uf t&Sdefjyif;pGmyk0ifoGm;7m ol.OD;acgif;ESifhajcaxmufwkd\zswfceJ&kdufrdonftxdyif jzpfawmhonf? aemufwpfzef usefwpfjcrf;ukd pm;-unfhvkdufjyefonfwGif t7yfrSm wpf[kefwnf; txufokd\xkd;wufjrifhrm;oGm;jyD;aemuf awmtkyfwpfckvkH;rSm ol.atmufwGif aumfaZmcif;xm;ouJhokd\ jym;aeawmhonf?tJvpfuav;onf rd=-uD;ukd[kdzufwpfzJh/ onfzufwpfzJhtenf;i,fpDcsdefq pm;aomufjcif;jzifh ol.t7yfrSmewforD;uav;t&G,fr~ jzpfvmavonf?tJvpfuav;onf awmtkyftwGif;rS aeItdrfi,f

uav;wpfvkH;ukdawG\7ojzifh oGm;a7mufum wHcg;ukdacgufvkduf.? twGif;Yum; tloH/ atmfoH/uJGtufoHwkd\jzifh qlnHaeojzifhwHcg;acgufoHukd rnfolr~r-um;-uacs? tJvpfuav;onf wHcg;ukdtomwGef;zGifhI twGif;okd\0ifcJh7mwGif rD;ckd;rsm;vkH;aeaom rD;zkdcef;xJokd\a7mufoGm;avonf? jrdK\pm;uawmf-uD;wpfOD;onf acG;ajcuav;ay:xkdifvsuf arG;cgpuav;wpfa,mufukd

uJa7m t,f

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 13: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

237

csDxm;avonf? teD;wGif xrif;csufrdef;r-uD;onf[if;csKdtkd;xJokd\ i&kwfaumif;r=ef\rsm;ukd cwfae.?i&kwfaumif;r=ef\teH\wkd\onf uav;i,f. ESmacgif;xJokd\0ifojzifh uav;i,frSm ikd,if;acsqwfvsuf&Sdonf? xrif;csufrdef;r-uD;vnf; [if;csKdtkd;xJokd\i&kwfaumif;r=ef\rsm;xnfh,if;yif jrdK\pm;uawmf-uD;bufokd\vSnfh-unfh vSnfh-unfhESifhyef;uefjym;rsm;/ vufzuf7nfu7m;rsm;ukdvSrf;Iypfay;.? jrdK\pm;uawmf-uD;onfxkdtjyKtrlukd *&krpkdufbJ/ uav;ukdom csDjrJcsDvsufoDcsif;wpfyk'fukd oDqkdaeavonf? oDcsif;qkdjyD;aomtcg tJvpfuav;zufokd\vSnfhI‘a7mh/ rif; 'Duav;ukdxdef;csif7if xdef;awmh’[kqkdum uav;i,fukd ypfay;jyD;v~if xGufcGmoGm;avonf? xkduav;i,fonf tJvpfuav;. vufxJokd\a7mufI r-umrDyif0ufuav;wpfaumif jzpfoGm;av7m tJvpfuav;uatmufokd\ csvkdufonfESifh wpfjyKdifeuf awmeufxJokd\ajy;0if oGm;avawmhonf?tJvpfuav;vnf; qufvufxGufcGmvmcJhv~if

tdrfuav;wpftdrfukdawG\&Sdjyef.? tdrfa&S\Oypm&Sdpm;yJG&Snf

-uD;wGif vufzuf7nfyJGusif;yae-uonfhpdwfrESH\aomOD;xkyfcsKyform;/ ,kefwpfaumifESifh -uGufwpfaumifwkd\ukdawG\7avonf? tJvpf uav;vmonfukdjrifaomtcg'rvmcJheJ\a[h? 'DrSmae7mr&Sdbl;’ [kqD;I &kdif;pkdif;pGmajymqkd-u.? tJvpfuav;onf pdwfqkd;vmojzifh ''DrSmae7m trsm;-uD;&Sdw,f’[k cyfrmrmajymI0ifxkdifvkdufavonf?,kefonf tJvpfuav; 0ifxkdifonfukd rESpfjrdK\ojzifh

'r0ao;7ifvJ xyfaomuftkH;av’ [k ceJ\vkduf.?tJvpfuav;u'aomufrSraomuf7ao;wmukd &Sifb,fES,fhajymwmvJ’ [kjyefajymvkduf.?olwkd\jyKrlykHrSm&kdif;pkdif;vSojzifh tJvpfuav;vnf;

-um-umrxkdifbJxGufvmcJhavonf? xkdtcsdefY ,kefESifh OD;xkyfcsKyform;onf tdyfikdufaeaom-uGufukdvufzuf7nfu7m;xJokd\ qJGESpfvsuf ajymifavSmifupm;7if; usef7pfcJh-uavonf?tJvpfuav;onf olyxrqkH;awG\cJh7aom tcef;

-uD;okd\jyefoGm;jyD;v~if a7Faomhuav;jzifh wHcg;aygufti,fuav;ukd zGifhvkduf.?xkdaemuf ol\ukd,fukd

uJa7m t,f

pdwfrESH\aom OD;xkyfcsKyform;. vufzuf7nfyGJY tJvpfuav;.jzpftif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 14: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

238

t7yf wpfayr~ xdi,foGm;atmif rd=puav;rsm;ukdpm;vkdufjyD;v~if xkdwHcg;aygufuav;rSwpfqifh yef;O,smOfuav;xJokd\ ajy;0ifvmcJhavonf? O,smOfxJwGif,cifuawG\cJhaom jrdK\pm;uawmf-uD;onf ,kefjzLuav;ESifhwuG zJyGifhbk7if/ zJyGifhrdzk7m;wkd\ESifhtwl upm;vsuf&Sd-uonfukdawG\7.? zJyGihfrdzk7m;-uD;vnf; tJvpfuav;ukd jrifaomtcg uyJGwpfckokd\ac:oGm;.?uyJGwGif rcHr7yfEkdifatmif tpcH7aoma-umifh tJvpfuav;onf tvGeftrif;pdwfqkd;vm.? okd\aomf xkdc+Yol.t7yfrSm yuwdt&G,ftwkdif;jyefjzpf vmavonf?teD;tyg;wGifvnf; zJyGifhrdzk7m;-uD;ESifhwuG rnfolwpfOD;wpfa,mufukdr~rawG\7awmhacs? tJvpfuav;vnf;pdwfqkd;vsuf„'[ifhtif;/ [ifhtif; bmrSvJr&SdbJeJ\/ zJxkyf-uD;

bJOPm/ bmrSvJr[kwfbl;’ [katmfikdjyD;v~if zJxkyf-uD;ukd vFifhypfvkdufavonf? TwGiftJvpfuav;onfrsufpdukdyGwfoyf7if; Ekd;vmawmh.? xkdtcg ol\a&S\wGif

,kefjzLuav; yxrqkH; ay:vmonfukd jrifvkduf7pOfuuJhokd\yifol\tpfr. aygifay:Y rSDItdyfaerdonfukd owd7vmavonf?‘nDrav; Ekd;vmjyDvm;?

xawm h av/vu fzu f7n faomu fc s d e f awmi f a7mu fvmjyD’ ol\tpfrujyKH;7FifpGm ajym

-um;vkdufavonf? ?

uJvm;tdyf (c7pf 1880 zGm;)?i,fpOfrSpI pQKESpfuGif;tvif; r7onfhjyif em;vnf;yif; pum;vnf; rajymwwfatmif taeol wpfOD;onf touft&G,frvGefrDtwGif; 0d%mbJG\7atmif ,lEkdifonfqkdv~if vlwkdif; tHh-o-uayvdrfhrnf? xkdokd\vlwkdif; tHh-oavmufatmif0d%mbJG\xl;ukdomru t,f/t,f/'DbJG\ukdyif qGwfcl;EkdifpGrf;cJholum; [,fvifuJvm; qkdoltar7dueftrsKd;orD;yif jzpfavonf?

[,fvif uJvm;onf 1880jynfhESpf ZGefv 2^ 7ufae\wGif tar7duef jynfaxmifpkt,fvAg;rm; jynfe,f wyfpurf;AD;,m;jrdK\Y arG;zGm;cJhavonf? 1 ESpfESifh v orD; t&G,fa7mufaomtcgpum;vufzsm;a7m*g jyif;xefpGmpJGuyfI rdbrsm;uorD;cspf. toufukd a7FESifhpufI vJ,lcJh7avonf?xkdokd\aiGa-u;ajrmufjrm;pGm tukefcHonfhtwGuftouf raoaomfvnf; rsufpduG,f/ em;yif;jzpfcJh onf?pum;vnf;rajymEkdifcJhacs? [,fvif uav; 6 ESpforD;t&G,fwGif rdbESpfyg;onf orD;. ynm oif-um;a7;twGuf pkd;7drf vSojzifh em;uk0d%m (pum; ajyma-u;eef; pwifwDxGifol) a'gufwmt,fvufZNm*a7[rfAJxH oGm;a7muf jyo-unfhavonf? a'gufwmAJ. nFef-um;csuft7 rPtef;qmvDAef trnf&Sd0d%mbJG\7 wpfOD;xH oif-um;apavonf? rPqmvDAefrSmi,fpOfu rsufpdrjrifcJhbJ -uD;rSaysmufuif;Ixl;csGefvmoljzpfonf? [,fvifonf rPqmvDAef. toiftjy ukdcH,ljcif;/

uJa7m t,f uJvm; tdyf

tJvpfuav;ESihf zJyGihfrdzk7m;-uD;wkd\awG\qHkpOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 15: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

239

aA:pwefjrdK\ yguifrsufrjrifausmif;rS oifcef;pmrsm;ukd vkdufjcif;wkd\a-umifh jznf;jznf; pmwwfvmonf?q7mhyg;pyfESifh vnfacsmif;ukdol\vufESifhxdxm; &kHjzifhpum;ukdem;vnfonfh tavhtusifh7cJhonf? xkdr~omru pum;vnf; ajymwwf vmavonf? 1900jynfhESpfwGif 7ufuvpfaumvdyfausmif;okd\ wufa7mufoif-um;7m 1904 ckESpfwGif 0d%mbJG\xl;ukd *k+fxl;jzifhqGwfcl; cJhavonf? 1932 ckESpfwGif *vyfp*kd;wUodkvfrS ESif;tyfaom t,f/ t,f/'DbJG\ukdyif 7&SdcJhavonf?

,if;wkd\jzifh[,fvifuJvm;onf omrefvlwkd\ qGwfcl;7ef txl;cJ,Of;aombJG\xl;rsm;ukd 7&SdcJhonf? rsufrjrifem;r-um; olwkd\. avmuwGif [,fvifuJvm;uJhokd\ xl;c'ef olum; &Sm;vSayonf? [,fvifonf bmom rsKd;pkH wwfajrmufI 'u'Ekfyf.b0’/ 'usGEkfyfavmu’ponfh pmtkyfrsm;ukd a7;om;xkwfa0cJhonf? rsufrjrifem;r-um; olwkd\. ynma7;avmuwGif tm;uszG,ftrsKd;orD;-uD;yif jzpfavonf? uBmppf-uD;rsm; twGif;u ajcusKd;/ vufusKd;/ qHG\t/em;yif;/ ppfonf

rsm;twGuf [,fvifuJvm;onf pdwftm;wufzG,fpHjy om"ujzpfcJhonf? xkdolrsm;.tusKd;ukd txl;-udK;yrf; aqmif&Gufvsuf&Sdavonf?

uJav;jrdK\ ? ?uJav;jrdK\onf 'kdAma7vuf-um;ay:Y&Sdaom jyifopfqdyfurf;jrdK\jzpfI/ t*‡vef jyn'kdAmurf;ajcESifh 22 rkdifr~omuGma0;onf? wl;ajrmif;rsm; qkH7mwGifwnf&Sdonfhjyif 185 rkdifr~uGma0;aom yg7pfjrdK\awmfokd\vnf; rD;7xm;vrf;jzifh qufoG,fvsuf&Sdonf? ESpfwpf7mppfyJGtwGif;Y uJav;jrdK\onf t*‡vdyfwkd\. tajccHpcef; wpfckjzpfcJh.? 134^ ckESpfrS 1558 ckESpftxdt*‡vdyfwkd\. vufatmufokd\ usa7mufcJhavonf?

qdyfurf;aumif;7dSonfhtavsmuf ,ckacwfwGif pnfum;wkd;wufvsuf&Sdonf? 'kdAmjrdK\okd\ rD;oab‡m/a7atmufa-u;eef;wkd\jzifh qufoG,fxm;7m Oa7mywkdufESifht*‡vefjynf qufoG,f7mc7D;vrf;wGif ta7;ygaomqdyfurf;jrdK\wpfjrdK\jzpfaeavonf? pufxkd;Zmvkyfief;/zefxnfvkyfief;/ txnf7ufvkyfief;/ ig;zrf;jcif;vkyfief;wkd\ukd txl;wvnfvkyfukdifvsuf&Sdonfhjyif okd;arG;/o-um;/aumufoD;aumufESH/t7uf/-uufO/iSufO wkd\udkvnf; tawmftoifha7mif;0,fazmufum; vsuf&Sdonf?

yxruBmppf twGif;Y uJav;jrdK\onf *smrefwkd\.wkdufckdufr=ukd -uH\-uH\cHI wGef;vSefEkdifcJhaomfvnf; 'kwd,uBmppftwGif; 1940 jynfhESpfYrl *smrefwkd\. vufwGif;okd\ usqif;cJh7avonf? *smrefwkd\onft*‡vefukdwkduf7eftwGuf uJav;jrdK\ukd tajccHpcef;jyKvkyfcJh-u.? *smrefESifh t*‡vdyfwkd\ tjyeftvSef AkH;-uJwkdufckduf-uojzifh uJav;jrdK\rSm rsm;pGmysufpD;cJhavonf? 1944ckESpfwGif uae'D,efwyfrsm; tjyif;txef 0ef;7Hwkdufckdufonfukd rcH7yfEkdifonfhtwGuf *smrefwdk\onf uJav;jrdK\ukd vufvFwf-u7avonf? uJav;jrdK\.vlOD;a7rSm50048 a,mufcef\&Sd.?

aumhueD; ? ?vef'efjrdK\om;rsm;ukd 'aumhueD;’[kajymifavSmifac:a0:avh&Sd-u.? okd\aomftxl;ojzifhcsdyqkduft7yf&Sd pdefar7D„ vD„Akd;ac: a&S;bk7m;&Sdckd;ausmif;-uD;rS acgif;avmif;oH -um;Ekdifonfh t7yftwGif;arG;zGm;-uD;jyif;vmolwkd\ukdom aumhueD;[kac:a0:-uavonf? aumhueD;qkdonfht*‡vdyf pum;. Zmpfjrpfukd pdppf&SmazGcJhol qm*sdrf;rma7;.tqkdt7 xkdpum;rSm ‘-uufz.O’[kt"d_g,f7I -uufrwef;rrsm;wpfcgwpf7Htkwwf

uJav;jrdK\ aumhueD;

'kQdw[,fvifuJvm; (vuf0JyHk) onf ‘t’ aepOftcsdefu

pmayukd Tokd\vufacsmif;uav;rsm;jzihf oif,lcJh.?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 16: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

240

aom ykHyef;rusonfh OodrfOao;wkd\ukd ac:aom trnfjzpfavonf? xkdaemuf vl&kd;vltukd aumhueD;[kac:a0: -ujyef.? xkdrSwpfqifhwufI awm"avhukdem;rvnfaom jrdK\oljrdK\om;wkd\tm; awmaevlrsm;u aumhueD;[k ac:-uavonf? okd\aomf ,cktcg vef'efjrdK\ay:wGif awG\-uKH7rnfh aumhueD; wkd\rSm t7m7mwGifvsifjrefzswfvwfI tuif;yg;olrsm; jzpfayonf? 19 7mpkESpf tpavmufwGif aumhueD; oHaeoHxm;ukd ajymqkdokH;pJGolrsm;onf ‘0’ukd ‘A’/ ‘A’ukd ‘0’[k ajymqkdwwfonf? xkdjyif ‘taAmuf’ ukd ‘tAuf’/ ‘aemif;’ukd‘e’[lIvnf;aumif;/txl;ojzifh‘[’oHukd ‘t’oHjzifh›if;/‘*owf’oHukdazsmufIvnf;aumif; ajymqkdavh&Sd-uonf?okd\aomf aumhueD; oHaeoHxm;twkdif;ukd pmrwwfolrsm;om ajymqkdavh &Sd-uonf ukdawG\7avonf?

aumhu7dwfjrdK\ ? ?aumhu7dwfjrdK\onf atmufjrefrmjynfweo‡m7Dwkdif;/ usKdQrDc&kdif/ aumhu7dwfe,f. e,fykdif&kH;pkduf7mjrdK\jzpfI/ armfvjrdKifta&S\buf rkdif50cef\tuGmwGif wnf&Sd.? armfvjrdKifjrdK\rS *sKdif;jrpftwkdif;rkdif40cef\qefwufum a[mifoa7m jrpfvufwufzufokd\ csKd;0ifygu usHK'kd;&Gmokd\ a7mufI/xkdrSwpfqifharmfawmfum;jzifh aumhu7dwfjrdK\okd\ 15rkdifcef\oGm; 7onf?

aumhu7dwfjrdK\onf ,kd;',m; jrefrme,fpyfjzpfaomjr0wDjrdK\ESifh 41rkdifr~omuGma0;I um;vrf;jzifhqufoG,fxm;.? okd\jzpfI aumhu7dwfjrdK\rSm ,kd;',m;ESifhjrefrm ul;oef;a7mif;0,fa7;wGif tcsuftjcmXmewpfckjzpfavonf? ,kd;',m;/ &Srf;/ rGef/ jrefrm/ u7if/w&kwf/ ukvm;ponfjzifh vlrsKd;aygif;pkH aexkdifI awmifolv,form;tjzpf toufarG;jrLolrsm;onf?

aumhu7dwfjrdK\. tus,ft0ef;rSm pwk7ef;rkdif 3±2cef\&SdI tdrfajc 2500 cef\ESifh vlOD;a7 15000 cef\&Sdonf? aumhu7dwfjrdK\e,frSm a&S;tcgu a[mifoa7mjrdK\e,fjzpfcJhbl;.? ,cktcg aumhu7dwfjrdK\e,fESifh -umtif;jrdK\e,f 2 ckaygif;Ie,fykdif0efaxmuftkyfcsKyfavonf? TjrdK\e,f 2ckukd u7ifjynfe,fokd\ yl;aygif; oGwfoGif;7ef 1952 ckESpfwGif owfrSwfcJhonf?(u7ifjynfe,f„7=? )

aumhqk t,f (c7pf 1802„1894) ? ?vl0Daumhqkonf [efa*7D,ef rsKd;cspfykCdKvfwpfOD;jzpfI/ [efa*7DEkdifiHrkdaemhjrdK\wGif 1802ckpufwifbmv 197ufae\YzGm;jrif.? Oya'ynmukd Al;'yufwUokdvfwGif avhvm

oif-um;cJhjyD;aemuf/ [efa*7DygvDreftxufvFwfawmfokd\ ysufuGufaeaomtrwfwpfOD;. ukd,fpm;wufa7mufcJhavonf? xkdjyif EkdifiHa7;jyKjyifr=rsm;twGuf-udK;yrf;aecJhaomtzJG\wGif yg0ifaqmif&GufcJh7m r-umrDta7;ygolwpfOD;jzpfvmcJh.? xkdaemufaumhqkonfygvDrefvFwfawmfwGif tajctwif a[majymcsufrsm;ukdykHESdyfxkwfa0cJhaoma-umifh axmif'+f4ESpf tjypfcH7onf?

axmifxJYae7pOf &SdwfpyD;,m; pmayrsm;ESifh oRmusrf;pmwkd\ukdavhvmcJh7m t*‡vdyfpmukd xl;csGefpGmwwfajrmufcJhonf? wpfESpfr~ tusOf;cH7jyD;aemuf vGwfvmaomtcg 1841 ckESpfwGif -op-wD;,ef;wkd\.vufatmufrS vGwfvyfa7;twGufv=H\aqmfay;aeaom 'yufpo*sme,f’ .t,f'Dwm jzpfvmonf? 184^ ckESpfwGif[efa*7D vFwfawmfokd\ wpfzefwifajr|mufjcif; cH7IvpfA7,f*kd+f;. acgif;aqmif jzpfvmonf? xkdtcgolonf-op-wD;,m;u [efa*7Dukd -oZmvFrf;rkd;aeonfukdt-uD;tus,f a0zef&=wfcs ajymqkdI/ 1848 ckESpfwGif[efa*7Dwkd\ ykefuefx-uG-uaomtcg acgif;aqmifOD;pD;cJhonf? ol\ukd trsKd;om; umuG,fa7;aumfrwD.OU}tjzpfcef\xm;ojzifh tkyfcsKyfa7;ukd -udK;ukdifcJh.? xkdjyif [efa*7D EkdifiH vGwfvyfa7; a-unmpmwrf;ukdvnf;xkwfjyef a-ujimcJhonf? xkdtcsdeftcgu aumhqkrSmtm+m&Sifwr~ wefckd;-uD;rm;cJhonf? okd\aomf ol.y

aumhu7dwfjrdK\ aumhqk t,f

[efa*7D,eftrsKd;om;acgif;aqmif-uD; vl0Daumhqk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 17: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

241

vFm;r=a-umifh tjcm; acgif;aqmif rsm;ESifh oabmrnDEkdifbJ&SdaejyD;v~if awmifykdif;qvAfvlrsKd;wkd\ESifh pdwf0rf;uGJjym;cJh-uojzifh awmfvSefa7;rSm ratmifjrifcJhacs?-op-wD;,m;onf &k&S. tultnDjzifh awmfvSefa7;orm;rsm;ukd wkdufckduf acsr=ef;vkduf7m aumhqkrSmwl7uDEkdifiHokd\ xGufajy;wdrf;a&Smif7avonf? -op-wD;,m;u aumhqkukd ay;tyf7ef awmif;qkdcJhaomfvnf;wl7uDtpkd;7onf t*‡vdyfwkd\. pum;ukd vkdufemvsufaumhqkukd ray;tyfbJaumif;pGmapmifha&Smufxm;cJhonf? 1851ckESpfY olonf t*‡vefjynfokd\a7muf&SdoGm;I vltrsm;u aomif;aomif;jzjz -udKqkd-uavonf?

1851„52 ckESpfwGif tar7duef jynfaxmifpkokd\ tpkd;7{nfhonfawmftjzpf tvnftywfoGm;a7mufcJhpOfu[efa*7D EkdifiHvGwfvyfa7;w7m;rsm;ukd a[majymcJhjyD;v~if 1952 ckESpfwGif t*‡vefokd\jyefvm.? xkdaemuf16 ESpfcef\ -umaomtcg [efa*7Dtpkd;7u/ jypfr=&SdaomEkdifiHa7;orm;rsm;tm;vGwfjidrf;csrf;om cGifhay;vkdufojzifh olonf[efa*7DEkdifiHokd\ jyefrnfqkdu jyefEkdifaomfvnf; [efa*7DESifh-op-wD;,m;wkd\yl;aygif;jcif;ukd rvkdvm;aoma-umifh ol\wkdif;jynfokd\ rjyefawmhbJ tDwvD

EkdifiH wsL7if;jrdK\Y aexkdif7if; 1894 ck rwfv 207ufae\wGif uG,fvGef avonf? ol. &kyftavmif;ukdtcrf;tem;ESifh Al;'yufjrdK\wGif jr|KyfESHcJhavonf?

aumhqufvlrsKd; ? ?aumhqufwkd\onf &k7SEkdifiH wkdif;7if;om;wpfrsKd;jzpfI a7S;Zmbk7ifrsm;7SdpOfu tvGef7J7ifhaomjrif;pD; ppfom;rsm;tjzpf xif7Sm;cJh-u.?

aumhquf [laom pum;rSm wl7uDbmomrSqif;oufvmI 'vGwfvyfpGm vSnfhvnfol’ okd\r[kwf'pGef\pm;oGm;vmol’ [k t"d_m,f7onf? olwkd\.bkd;ab;wkd\rSm 16 7mpkESpftwGif;u Oa7mywkdufta7S\awmifykdif;7SdpwufvGifjyifrsm;wGif aexkdif-uonfh &k7S/ ykd;/ wm;wm;vlrsKd;rsm;wGif yg0if-u.? olwkd\onf aumhquf[laomtrnfESifh vkdufavsmnDpGm wpfae7mrS wpfae7mokd\vSnfhvnfaexkdif-u.? teD;tyg;EkdifiHrsm;ukdvnf;r-umc+0ifa7mufwkdufckduf-uonf?

,if;wkd\tajcrwnfaexkdifcJh-u7mrS aemufqkH;&k7SEkdifiHtwGif;okd\ odrf;oGif;jcif; cH7aomtcg/ Zmbk7if.ppfwyfwGif 0ifa7muftr=xrf;-uonf? olwkd\onf ppfr=xrf;aom vlrsKd;pkwpfpktaejzifh tcGefawmf vGwfjidrf;csrf;omcGifh/ rdrdwkd\vlrsKd;csif; tkyfcsKyfcGifhpaom tcGifhta7;rsm;ukd 7-uonf? rsKd;&kd;tvkduf jrif;pD;usifvsifIjrif;ay:rSyif “m;ckwf/ aoewfypf u`rf;usif-uonf?

aumhqufjrif;wyfrsm;onf wkdufckdufa7; usGrf;usifoavmuf7ufpufurf;-uKwfuonf?Zmbk7ifrsm;vufxufu qlylaomif;usef;olrsm;ukd ESdrfeif;7mYaumhquf ppfom;rsm;ukd tokH;jyKavh7Sdonf? vltkyfxJokd\ jrif;ukd'v-urf;pD;vsuf "m;vGwfrsm;jzifh 7ufpufpGmckwfowfjcif;/ aoewfrsm; ypfazgufum ESdrfeif;jcif;jyKavh7Sdaoma-umifh aumhquf jrif;onfawmfrsm; vmjyDqkd&kHr~jzifh vlrsm;a0;7mokd\a7Smifajy;avh7Sd-uonf?

&k7SawmfvSefa7;twGif;u aumhqufwkd\onf ESpfzufvkH;rSyg0ifwkdufckdufcJh -uonf? aA:v7SDApfwkd\ atmifjrifaomtcg olwkd\.txl; tcGifhta7;rsm; qkH;&=H;-u7aomfvnf; qkdAD,uftpkd;7u olwkd\tzJG\tpnf;ukd jyefvnfxlaxmif ay;cJhonf? 'kwd,uBmppftwGif; *smrefwkd\ESifhwkdufckduf7mwGif aumhqufwkd\onf 7Gyf7Gyfc Hc H0ifa7muftr=xrf;cJh-uonf?

,cktcg qkdAD,ufoRwEkdifiH twGif;wGif aumhqufrsm;aexkdifaomoD;jcm;jynfe,f7Sdonf? xkdjynfe,fum; umZufpwefjzpfI 'aumhqufwkd\.ajr’ [kt"d_g,f7onf?

aumhqk t,f aumhqufvlrsKd;

rsKd;&kd;pOfquf xif7Sm;cJhaom aumhqufjrif;wyfom;wpfOD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 18: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

242

aumh'ig; ? ?aumh'ig;onf uBmay:wGif vlokH;trsm;qkH; ig;wpfrsKd;jzpfonf? Tig;ukd uBmhajrmufbufjcrf;&Sd orykdif;yifv,frsm;wGiftajrmuftjrm;awG\7onf? txl;ojzifh Oa7mywkduf jyifopfEkdifiH ESifhajrmuftar7duwkduf Am*sif;eD,m;jynfe,fwkd\. ajrmufbufusaom tWvMdwfork]7m urf;ajcrsm;wGif txl;aygrsm;onf?

aumh'ig;onfukd,fxnf cyfjym;jym;jzpfI tjrD;bufokd\ oG,fqif;oGm;onf? ausmykdif;ESifh ukd,feHab;wGiftpdrf;a7mifoef;um tndKpufuav;rsm;jzifh jynfhvsuf&SdI 0rf;ykdif;rSmjzLonf? okd\aomf usufpm;7mt7yfukdvkdufI ta7mifrsm; tenf;i,f uJGvGJwwfonf?ql;awmif7Snfvsm;I ar;atmufwGif ig;E=wfcrf;arG;[kac:aom tr~ifESpfyif&Sdonf? omref t&G,fa7mufjyD;aom aumh'ig;onf tvsm; 2 ay ausmfr~ 7Snfonf? okd\aomf tvsm; 6 ay/ tav;csdef aygif 100 ausmf&Sdonfh aumh'ig;rsm;ukdvnf; wpfcgwpf7HawG\7wwfI/wpfcgu tav;csdefaygif400cef\pD;aom aumh'ig;ukdyif zrf;qD;7rdbl;avonf?

Tig;rsKd;onf ykpGef/ ueef;/ a,mufoGm;/ ig;i,fuav;rsm;ESifhyifv,fausmufyGifh trsKd;rsKd;ukdpm; onf?tvGeftpm;-urf;onfhtwkdif; a7xJYawG\7or~yPnf;tm;vkH;vkdvkdukd pm;rsKdwwf7m aumh'ig;. 0rf;ykduf twGif;rS uwfaus;/ oHAl;/"m;/ om;a7p/ rSefp/ausmufcJ/ aomhwJGponfh yPnf;rsKd;pkHawG\7bl;onf?

tWvMdwfork]7m ajrmufykdif;usaom Oa7myurf;ajcbuf&Sd aumh'ig;rsm;onf azazmf0g7DvrS {jyDvtwGif; Otk-uI/ tar7duwkdufurf;ajcwGif atmufwkdbmrSZefe0g7Dvtxd tk-uonf? t&G,fa7mufjyD;aomaumh'ig;wpfaumifonf OtkcsdefwpfcsdeftwGif;Y O aygif;3oef;rS 10oef;txd tkEkdifonf? okd\aomf Orsm;onftvGefao;i,fI yifv,fa7arsm'kdufrsm;ESifh twla7ay:wGifaygavmay:vsuf arsmaewwf7m xkdokd\arsmaepOftcsdefwGifvnf;aumif; OrSaygufpt&G,fwGifvnf;aumif; tjcm;ig;trsKd;rsKd;ESifh yifv,foW0gwkd\.pm;aomufjcif;ukd cH7aoma-umifh/ aumh'ig;ta7twGufonf xifoavmuf rsm;jym;vmjcif;/ vsifpGmwkd;yGm;vmjcif;r&Sdacs?

aumh'ig;.tom;onf tenf;i,f -urf;wrf;It7omrSmajymyavmufatmif raumif;acs? okd\aomftm[m7"mwfESifh jynfhpkHjcif;/ vG,fulpGm qm;e,fEkdif/tajcmufvSef; Ekdifjcif;wkd\a-umifh/ ,if;wkd\ukd ESpfpOfESpfwkdif; ajrmufjrm;pGm zrf;qD; jyD;aemuf/ rsm;aomtm;jzifh tom;ukd qm;e,fIjzpfap/ tajcmufvSef;I jzpfap/ a7mif;cs-uonf? tom;omru aumh'ig;.tpdwftykdif; tm;vkH;vkdvkdyif tokH;0ifayonf? aumh'ig;. tonf;rS7aomtqDonf ADwmrif'D"mwf/xkH;"mwfESifh azmhpazm7yfwkd\jzifh rsm;pGm-uG,f0aoma-umifh aq;0g;zufwGif rsm;pGmtzkd;wefonf? TtqDukd ig;-uD;qD[k vlodrsm;avonf? pnfazmif;rsm;rS

aumh'ig;

(0J) aemfa0;y,fv,frSzrf;rdaom aygifcsdef 400 7Sd aumh'ig;-uD; (,m) EsL;azmif;vef;u`ef;rS aumh'ig;ajcmufvkyfief;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 19: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

243

vnf; ig;pnf azmif;aumfukd 7Edkifonf? ig;acgif;ESifhpm;raumif;aom tom;rsm;ukdrl tajcmufvSef;jyD;aomftcsKd\wkdif;jynfrsm;wGif uJGs/ EGm;pmtjzpfvnf;aumif;/ajr-oZmtjzpfvnf;aumif; tokH;jyK-uonf?

aumh'ig;ukd t-uD;tus,f zrf;qD;a7mif;cs-uaomwkdif;jynfrsm;rSm aemfa0;/ qD'if/ jAdwdef/ jyifopf/ uae'g/ EsL;azgif;vef/ tar7duefjynfaxmifpkESifh tvmpum jynfe,fwkd\ jzpf-uonf? aumh'ig;onf a7eufwGif usufpm;aomig;rsKd;jzpfI ,if;wkd\ukd qJGykdufrsm;jzifhvnf;aumif;/ ig;r~m;wefrsm;jzifhvnf;aumif; zrf;qD;avh&Sd-uonf? aumhyg;eDuyf tif (c7pf 14^3„1543) ? ?*7dynm&Sd-uD; awmfvrDvufxufrSpI a&S;vlwkd\onf p-um0–m. tv,fA[kdY uBmwnf&Sdum xkduBmukd ae/vESifh -u,frsm;u vSnfhywfvsuf&Sdonf[k ,kH-unfcJh-uonf? xkdokd\ESpfaygif; 1000 ausmfr~ vlwkd\,kH-unfcJh-uonfrSm rSm;,Gif;a-umif;ukd yxrqkH;xkwfaz: ajymjyolum; epfukdav;,yf aumhyg;eDuyfac: ykdvefjynfom;eQWaA'u0d-uD;jzpf.?

aumhyg;eDuyfonf ukefonfwpfOD;.om;jzpfI 14^3ckESpfwGif zGm;jrifonf? i,fpOfu zcifaoqkH;oGm;ojzifhOD;av;u ynmoifay;cJh7onf? u7m;aumh wUokdvfY ocs‡mynmukd avhvmcJhjyD;aemuf tDwvD EkdifiHAvkH;jrdK \ok d \oGm;a7mufI c7pf,eft,l0g'qkdif7mOya'ynmESifh eQwfynmwkd\ukd avhvmoif-um;cJhonf? aemufESpftenf;i,f-umaomtcg yuf'sL;tm;wUokdvfY aq;ynmukd qnf;yl;cJhjyefonf?

xkdaemufolonf ykdvefEkdifiH okd\jyefoGm;um za7mtifAwfjrdK\uoD'7,fbk7m;&Sdckd;ausmif;-uD;wGif tkyfcsKyfa7;zufY tr=xrf;cJhonf? xkdaemuf aq;0g;vnf;ukoay;7if; eQwfynmukdqufvufavhvmcJhonf? eQwfynmukd vkdufpm;aomtm;jzifh olpkHprf;od&Sd7aom tcsufrsm;ukd pmtkyfjyKpka7;om;cJhum xkwfa07ef ykyf7[ef;rif;. cGifhjyKcsufukdyif7jyD;jzpfaomfvnf; &kdufESdyfxkwfa0jcif;rjyKcJhacs? aemufrSol\wynfhwpfa,mufu awmif;yefojzifh uG,fvGefcgeD;Y ykHESdyfxkwfa0 cJhavonf?

xkdpmtkyfwGif p-um0–m. tv,fA[kdY aeu7yfwnfaevsuf aeukduBmvkH;ESifh tjcm;j*dK[frsm;uvnfywfa-umif; azmfjyxm;.? ol\t,ltqukd xkdacwfu vltrsm;urESpfoufEkdifbJ 0kdif;0ef;uef\uGufcJh-u.? okd\7mwGif xkdt,ltq rSefuefa-umif;ukd ,ck

acwf eQwfynm&Sdtm;vkH;u axmufcHtwnfjyK-uonf? ol pkHprf;od&Sd7aom tcsufrsm;ukd trSDwHuJjyKIuufyvm/ *,fvDvD,kdpaom eQWaA'ynmausmfrsm;onf eQwfynm7yfukd qufvufavhvmEkdifcJh-uavonf?

aumhA'if/ tm (c7pf 1804„1865) ? ?t*‡vdyfvlrsKd; EkdifiHjyKokcrdef-uD; 7pfcswfaumhA'ifonf t*‡vefjynfqyfqufe,frpf'[wfjrdK\ teD;'ef;zkd\v,fawmYzGm;jrifonf? rdbrsm;onf om;orD; 11 a,muf &SdIqif;7JEGrf;yg;aom v,form;rsm;jzpf-uonf? aumhA'if i,fpOfuyif zcifuG,fvGefaoma-umifh aqGrsKd;rsm;u au`;arG;apmifha&SmufcJh7.? touf9ESpft&G,fwGifnHhzsif;vSonfh tvGwfynmoifausmif;Y ausmif;tdyfausmif;pm;aecJh7I 15ESpf&G,fwGif OD;av;wpfa,mufuvef'efjrdK\ukefavSmif&kHwpfckY pma7;cef\xm;.? xkdukefokdavSmif&kHY tvkyfvkyfjyD;aemufol\OD;av;vkyfief;twGuf e,fvSnfhukd,fpm;vS,ftjzpf aqmif&Gufonf?

touf 24 ESpf t&G,fwGif rdwfaqG 2 OD;ESifhpyfwlo7ufxnfydwf ukefonf-uD;rsm;tjzpf vkyfukdifcJhI 3ESpfcef\-umaomf qufA'ifjrdK\Y o7ufxnfyGifh&kduf puf&kH-uD;wpf&kHwnfaxmif.? Tokd\jzifh aumhA'ifonfpD;

aumhyg;eDuyf tif aumhA'if tm

uBmausmfeQWaA'u0d-uD; aumhyg;eD;uyf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 20: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

244

yGm;a7; tajctae ckdifcHhvmcJhavonf? xkdtcg i,fpOfu ynmaumif;pGmroifcJh7onfukd owd7I tvGwfoif,lavhusifhcJhjyD;aomf EkdifiHtESH\tjym;okd\ vSnfhvnfIpD;yGm;a7;ESifh b@ma7;pepfrsm;ukd avhvmcJhonf?

1838 ckESpfwGif refcsufpwmjrdK\ rSukefonf OD;wkd\pwif v=H\aqmfr=a-umifh ay:aygufvmaom aumufoD;ESH Oya'wkdufzsufa7;tzJG\wGif 7pfcswfaumhA'ifonfacgif;aqmifwpfOD; jzpfvmcJhonf? aumufoD;ESHOya'wkd\rSm jAdwdefEkdifiHwGif aumufoD;ESHxkwf,ljcif;/ wifoGif;jcif;wkd\ukd csKyfcs,fxm;aomOya'rsm; jzpf-uonf?

wpfcgu vlxkynmoif-um;a7;twGuf twlaqmif&GufcJhbl;aom *sGefA&kdufqkdolESifh TtzJG\wGif jyefqkHrdumyl;wJGaqmif&Guf7jyefonf? aumhA'ifrSm t-uH—m+fxufjrufoljzpfI A&kdufrSmta[mtajymtvGefaumif;rGefoljzpfav7m olwkd\ESpfOD;aygif;zufrdonfhtcsdefY xkdtzJG\.vkyfief;rsm;rSm rsm;pGmwGifus,fcJhavonf?( A&dkufa*s„vnf;7=? ) aumufoD;ESHOya' wkdufzsufa7;vkyfief;rSmvGwfvyfpGm ukefoG,fcGifh 7&Sda7;vkyfief;-uD;. wpfpdwfwpfa'or~ jzpfonf? aumhAifonfEkdifiHtcsif;csif; vGwfvyfpGmukefoG,fEkdifr=onf omv~ifjAdwdo~wkd\. pD;yGm;wkd;wufa7; tajccH jzpfonf[koabmykdufavonf? xkdjyif jynfaxmifcsif;csif; vGwfvyfpGm ukefoG,fEkdifr=onf EkdifiHaygif;pkHukd pnf;vkH;rdapEkdifonf[k ,kH-unfoljzpfI vGwfvyfpGm ukefoG,fr=jy©emukd jidrf;csrf;a7;jy©em/ vufeufavsmhaygha7;jy©emwkd\ESifh tjrJvkdyifwJGzufum -udK;yrf;aqmif&GufcJhonf?

1841 ckESpfwGif pawmhykd\rJqNe,ftwGuf atmufvFwfawmftrwftjzpf a&G;aumufwifajr|muf jcif;cH7onf? xkdtcgwGifaumufoD;ESHOya'rsm;ukd zsufodrf;7eftcsufusvSaomtqkdrsm; wifoGif;cJhonf? 0ef-uD;csKyf qma7mAwfyD;. b@ma7;pDrHudef;rsm;ukdvnf;uef\uGuf cJhonf? 1845ckESpfwGif aumhA'ifonf aumufoD;ESHOya'wkdufzsufa7;SESifh oufqkdifaomar;cGef;rsm;ukdqma7mAwfyD;xH wifoGif;7m qma7mAwfyD;yif rajzEkdifatmif &SdcJhonf? xkdESpfwGifyif qma7mAwfyD; 7mxl;rS EkwfxGufI *sGef7yfqJwufvmaomtcg aumhA'iftm; tpkd;7tzJG\wGif 7mxl;ay;cJhaomfvnf; ol.vkyfief;rSm vFwfawmftjyifzufwGifom &Sdygonf[kqkdI 7mxl;ukd vufrcHbJaecJhonf? xkdaemuf wpfESpfcef\t-umqma7mAwfyD;tpkd;7tzJG\ jyefwufvmaomtcg aumhA'ifwkd\. vkyfief;rSm atmifjrifjyD;ajrmufoGm;avonf?

aumhA'ifonf jynfoltusKd;ukd ESpfr~ -udK;yrf;

aqmif&GufcJh7mY ukd,fykdif pD;yGm;a7;ukdyif vspfvsL&=xm;cJhaoma-umifh ol.aqmif&Gufcsuf atmifjrifcsdef wGifvlqif;7Jwpfa,muftjzpf avsmusoGm;cJhonf?okd\7mwGif wkdif;jynfrS aus;Zl;qyfonfhtaeESifh apwem&Sifrsm;xHrS 7efykHaiG tjzpf a7F'*‡g; aygif 5000 ausmfaumufcHpkaqmif;ay;-uonf? xkdaiG tcsKd\t0ufjzifhol. arG;zGm;7mZmwdt7yf&Sd v,fwJESifh ajruGufukd0,f,lIaexkdifcJh.?

1846ckESifh 184^ckESpfrsm;wGif Oa7mywkdufEkdifi-HuD;rsm;okd\ oGm;a7mufvnfywfcJh.? xkdaemuf jidrf;csrf;a7;ukd aqmif&GufcJhI 184^ckESpf a&G;aumufyJGwGif a,mh&=dif,mc&kdif taemuf&kduf'if;rJqNe,frS trwftjzpfygvDref vFwfawmfokd\ wufcJhjyefonf? Tt-udrfwGifEkdifiHaygif;pkH tEknmw pD7ifqkH;jzwfa7;ESifh jynfaxmifcsif;csif;oabmwl vufeuf avsmhaygha7;qkdif7mtqkdrsm;ukd vFwfawmfwGif wifoGif;cJhonf? xkdjyif *GsefA&kdufESifhtwl jidrf;csrf;a7;vkyfief;wGif pdwfyg0ifpm;pGm0ifa7muf vkyfukdifcJh.? 1848 ckESifh 1951 ckESpfrsm;twGif; A7yfqJ/ yg7pf/ z7ef\zkd\/ tuf'ifAg7m/ refcsufpwm/ vef'efpaom jrdK\-uD;rsm;wGifEkdifiHwum jidrf;csrf;a7;nDvmcH-uD;rsm; usif;yEkdifatmif ulnDcJhonf? jidrf;csrf;a7;0g' vufukdifxm;ol jzpfonfhtwkdif; u&kdif;rD;,m;ppfyJGukd uef\uGufcJh.? w&kwfEkdifiHwGif t-urf;zufr=ukdvnf; jypfwif&=wfcscJh.? okd\7mwGif ol.jidrf;csrf;a7;0g'a-umifh aemufxyf a&G;aumufyJGrsm;wGifratmifjrif cJhacs? xkda-umifh qyfqufe,f&Sd aetdrfokd\acWjyefvnf aexkdifcJhjyD;aemuf tar7duefjynfaxmifpkokd\ oGm;a7mufcJhavonf? 1859 ckESpfwGif jyefvmaomtcg vFwfawmfopfwGiftwkduftcHr&Sd 0ifcJh7avonf? xkdtcgwGifvnf; vGwfvyfpGmukefoG,fr=twGufaqmif&Gufjyefonf?

tar7duefjynfwGif; ppfjzpfcJhpOfu aiG0,fusGefpepfukdy,fzsuf7efvkdvm;oljzpfonfhtwkdif; ajrmufykdif;e,frsm;ukdtm;ay;cJh.? xkdr~ruao; jAdwdo~tpkd;7wkd\u awmifykdif;e,frsm;tm; todtrSwfjyKcJhonfukdyif tjyif;txef uef\uGufajymqkdcJ havonf?

aumhA'ifonf 1865 ck{jyDv 27ufae\wGif vef'efjrdK\YuG,fvGefonf? ol.&kyftavmif;ukd ol.Zmwdt7yf rpf'[wfjrdK\teD; vufAifweft7yfwGif jr|KyfESHcJhavonf?

aumhA'if tm

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 21: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

245

aumhAuf 'AsL (c7pf 1^63„1835) ? ?0DvsHaumhAufonf t*‡vdyf vlrsKd;pma7;q7m/ owif;pmq7mESifhEkdifiHa7;orm;jzpf.? pdwfaemufukd,fygjyKwwfI awmifolv,form;om;yDyD awm&Gmaus;vufukd cifrifwG,fwmonf? pma7;q7mtjzpfjzifh rESpfoufp7mawG\v~if raxmufrn|mbJyGifhyGifhvif;vif; &=wfcsa0zefa7;om;avh&Sdonf? aumhAufonf qm7De,fzm;erf;jrdK\Y 1^63ckrwfv97ufae\wGif arG;zGm;onf?rdbrsKd;&kd; tquftEG,frsm;rSm awmifolv,form;rsm;jzpfaomfvnf;rdz&kd;7mtvkyfukdpGef\I vef'efjrdK\wGif a&S\aepma7;tjzpfvkyfukdifcJhonf? xkd tvkyfwGif jiD;aiG\vmjyefaomtcg ppfxJokd\0ifa7muftr=xrf;cJh7m uae'gEkdifiHe,l;A7efZGpfe,fwGif wm0efuscJh.?

xkdokd\ ppfr=xrf;cJhpOf t7m&Sd tcsKd\aiGrsm;ukdtvJGokH;pm;jyKaea-umif;od7ojzifhppfwyfxJrS xGufjyD;v~ifppf&kH;okd\wkdifwef;cJhonf? okd\7mwGif aumhAufonf oufao vkHavmufpGm rjyEkdifaoma-umifhukd,fh&Œ;ukd,fywfjzpfrnf pkd;I jyifopfEkdifiHokd\ xGufajy;wdrf;a&SmifaecJh7.? jyifopfEkdifiHrS tar7duefjynfaxmifpk zdv'JvzD;,m;jrdK\okd\ oGm;a7mufvsuf EkdifiHa7;pm&Gufpmwrf;rsm;ukd a7;om;xkwfa0I aecJhonf? tar7duefjynfaxmifpkwGif toa7zsufr=jzifh w7m;pJGqdk '+f&kdufcH7jyD;aemuf 1800 jynfhESpfY t*‡vefokd\ jyefcJhavonf?1802 ckESpfrSpI 'aumhAufEkdifiHa7;armfuGef;tywfpOf’ pmapmifukd ykHESdyfxkwfa0onf? 1803 ckESpfwGif'ygvDrefaqG;aEG;csufrsm;’ pmapmifukdxkwfa0jyef.?1804 ckESpfwGif tkdif,mvefjynfta-umif; aqmif;yg;wpfapmif a7;om;7mY tkdif,mvefjynf bk7ifcHcsKyfESifhtjcm;t7m&Sdrsm;. taoa7ukd xdckdufa7;om;rdonfhtwGuf w7m;pJGqkdjcif; cH7onf? ,cifu tpkd;7ukdaxmufcHcJhaom aumhAufonfxkdtcgrSpI tpkd;7tm;twkduftcHjyKvsuf jyif;xefpGm a0zefa7;om;aom

jyKjyif ajymif;vJa7;orm;wpfa,muf jzpfvmcJh.?xkdaemuf 1810 jynfh ESpfwGif 'armfuGef;’ owif;

pmY ppfom;rsm;tm; &kdufESuftjypfay;jcif;ukd &=wfcsonfh aqmif;yg;wpfapmifa7;om;cJhojzifh w7m;pJGqkdjcif;cH7jyefonf? tpkd;7ukd t-unfndKysufaponfh xkd aqmif;yg;a-umifh axmif'+f 2 ESpfuscH7eftjyif '+f

aiGaygif 1000 ay;aqmif7ef &kH;awmfrS trdef\csrSwfvkdufavonf?

axmifrS vGwfvmonfhtcg aumhAuf. pD;yGm;a7;tajcrSm vkH;0ysufpD;vkrwwf&SdavjyD? okd\aomftm; ravsmhbJ 'armfuGef;’owif;pOfukd 2 yJeDowif;pmtjzpf ykHESdyfxkwfa0a7mif;cscJh7m wpf-udrfv~ifapmifa7 1 odef;r~ a7mif;7avonf? xkdowif;pma-umifh ,cifu eykdvD,efppfyJGrsm;tjyD;wGif twd' kQtrs K d ;r s K d ; a7mufIrausreyfjzpfum qlylv=yf&Sm;pjyKaeaom tvkyform; vlwef;pm;rsm;rSm

ydkrkd tkH-uGvmcJhonf? aumhAufonf owif;pmrS aeItvkyform;rsm;. tusKd;aqmiftjzpf v=H\aqmfa7;om;cJh.? tpdk;7vnf; xkdokd\v=yf&Sm;vmr=ukd tufOya'rsm;jzifh zdESdyfcsKyfcs,fI acgif;aqmifrsm;ukd vkdufvHzrf;qD;cJhav7m aumhAufvnf; tar7duefjynfaxmifpkodk\xGufajy; wdrf;a&Smif7jyefonf? 1818 ckESpfwGif t*‡vdyfo]gusrf;wpfapmifukd ykHESdyfxkwfa0cJh.? xkdo]gusrf;rSmtvkyform;vlwef;pm;rsm; em;vnfEdkifatmif &Sif;vif;jywfom;pGma7;om;xm;ojzifh ta7mif;7oGufaompmtkyf jzpfavonf? 1819 ckESpfwGif t*‡vefokd\ jyefvmcJhjyD;aemuf 1819 ckrS 1832 ckESpftxdygvDrefjyKjyifajymif;vJa7;ukd vkH;yef;cJhonf? xkdjyif ygvDrefokd\wufa7muf7efvnf; -udK;yrf; cJhonf? 1830 jynfhESpfwGif'aus;vufokd\jrif;pD; c7D;vSnfhjcif;rsm;’ ac: pmtkyfukda7;om; xkwfa0onf? xkdpmtkyfwGif aumhAufonft*‡vef wpfjynfvkH;ukd jrif;pD;vSnfhvnf oGm;vmcJhonfhta-umif; a7;om;xm;onfjzpf7m/ awm

aumhAwf 'AsL

t*‡vefEkdifiHa7;orm;pma7;q7m-uD; 0DvsHaumhAuf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 22: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

246

vufaus;&Gmwkd\ &=cif;om,mykHESifh awmifolv,form;wkd\. qif;7JEGrf;yg;ykHwkd\rSm o&kyfay:vSayonf?

xkdaemuf 1832 ckESpf jyKjyifajymif;vJa7; tufOya't7 zJG\pnf;7aom ygvDrefokd\ tdk;v'rf; rJqNe,frSukd,fpm;vS,f tjzpf a&G;aumufwifajr|mufjcif; cH7.?okd\aomf aumhAufonftouft&G,-fuD;7ifhjyDjzpfIygvDrefwGif wkdif;jynftusKd;ukd xda7mufpGm raqmif&GufEkdifonfhwkdifatmif aemufwpf-udrf 1834ckESpfwGifygvDreftrwftjzpf xyfrHta&G;cH7jyefao;onf?

0DvsHaumhAufonf pma7;om;7mwGif pdwfY jzpfay:vmonfhtwkdif; a7;om;wwf.? vlwpfa,mufukdcsD;usL;7mwGif azmfa&GpGmcsD;usL;wwfjyD;v~if/ uJh7J\&=wfcs7ef&Sduvnf; raxmufrn|mbJ&=wfcswwfonf? rdwfaqG/ 7efol[k cJGjcm;jcif;r&Sd? rdrdpdwfY rSefonfxif7mukdjywfjywf om;om; a7;om;az:jywwfonf? xkda-umifhyif aumhAufa7;cJhaompmrsm;rSm ,ckxufwkdif opfvGifvsuf&Sd.? vGwfvyfpGm a7;om;xm;ojzifhvnf;pum;vkH; ajymifavonf? aumhAuf a7;om;xkwfa0cJhaom pmtkyfrsm; teuf 'aus;vufokd\ jrif;pD;c7D;xGufjcif;rsm;’/ 't*‡vefjynf y&kdwufpwef\*kd+f; jyKjyifajymif;vJr=orkdif;’ ESifh 't*‡vdyfo]gusrf;’ wkd\onfr-umc+ jyefvnf ykHESdyf7aom pmtkyfrsm; jzpfavonf?

olonfppfxJY ppfr=xrf;pOfuvnf; ppfom;rsm;twGuf o]gusrf;wpfapmif jyKpkcJhao;onf?

0DvsHaumhAufonf *D;vzkd\jrdK\teD; aemfref'DjcH-uD;Y1835ck ZGefv 187ufae\wGif uG,fvGeftedPa7mufavonf?

aumhaomif;jrdK\ ? ?aumhaomif;jrdK\onf jrefrmEkdifiHweo‡m7Dwkdif; jrdwfc&kdiftwGif;Yyg0ifI jrefrmEkdifiH.awmifbuftpGefqkH; jzpfaom 0dwkd7d,til yifv,furf;pyfY wnf&Sdonf? aumhaomif; e,fykdif. &kH;pkduf7mjrdK\vnf;jzpf.? aumhaomif; e,frSm weo‡m7De,f.awmifbufwGif uyfvsuf&SdI aumhaomif;jrdK\e,fESifhrvd0ef; jrdK\e,frsm; yg0ifonf? b*‡vm;atmf twGif;okd\pD;qif;aom ywfcsefjrpfonf jrefrmEkdifiH. awmifbuftpGefqkH;ESifh ,kd;',m;EkdifiH pyf-um;wGif obm0e,fedrdwftjzpfjzifh wnf&SdI/ jrdK\ta&S\buf&Sd ywfcsefjrpf0rSmvkHjcKHus,f0ef;ojzifh oab‡m-uD;rsm; 0ifa7mufqkdufuyfEkdif.?

jrdwfuGsef;pk awmifzuf&Sd usGef;i,f uav;rsm;rSmaumhaomif;e,ftwGif;wGifyg0if.? aumhaomif;jrdK\teD;wGif aAmif;eif;u'ef;ESifh aAmif;0g;uGsef;ESpfuGsef;ukdtpJGjyKI ,kd;',m; pum;jzifh 'aumhpGef;’ukd jrefrmrsm;aumhaomif;[k ac:jcif;jzpfonf? aumhpGef;. t"d_g,frSm aumh„ uGsef;/ pGef;„ ESpf/ 'u`ef; ESpfu`ef;’ jzpfonf? aumhaomif;jrdK\ taemuf ajrmufbufrkdif 30cef\tuGmwGif a7FxGufonf[kausmf-um;aom a7Fu`ef;

aumhAuf 'AsL aumhaomif;jrdK\

jrefrmEkdifiHawmifzuftpGefqHk; 0dwkd7d,til7Sd aumhaomif;jrdK\

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 23: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

247

ac: 7yfqJu`ef;onfvnf;aumif;/ jrdK\taemufawmifzuf45 rkdiftuGmwGif 0l;z7rf (tjzdKufeuf)rsm;xGufonfhoH u`ef;ac: a';0pfu`ef;onfvnf;aumif; wnf&Sdonf?

jrdK\e,f wpfckvkH;wGif vlOD;a7 6000 cef\&Sd.? e,ftwGif; yif7if; xGufukefrsm;rSm qefpyg;ESifh oHjzLjzpf.?-uufaygifap;/ uvruf/ uGrf;oD;ajcmufESifh iyd/iajcmufrsm;vnf; tenf;i,f7&Sdavonf? aumhaomif;jrdK\rSm vlaetdrfajc 250 cef\om&SdI jrefrm/ ,kd;',m;/ w&kwf/ ukvm;/ yo~L;/ qvkHvlrsKd;rsm; aexkdif-u.? 1953 ckESpf oef;acgifpm7if;t7 vlOD;a7 1520&Sdonf? v,f,m tcsdeftcgr[kwfaom umvrsm;Ye,fom;rsm;onf u`ef;pkrsm;okd\oGm;a7mufI wHigvkyfief;/ iSufokduf &SmazGjcif;vkyfief; ponfwkd\ukdvkyfukdif-u.?

aumhaomif;jrdK\wGif e,fykdif&kH;/ jrdK\ykdif&kH;ESifh tpdk;7aq;&kH&Sdonf? ,kd;',m;„ jrefrm e,fjcm;wGif&SdaomjrdK\jzpfI ta7mif;t0,foGuf vufonf?

aumf ? ?ajymif;zl;/ tm'gvGwf/ yDavmyDeHESifh tmvl;rsm;rS7aom 'pwmh’ (aumfr=ef\)ukd ap;uyfap7efpDrHxm;onfukd omreftm;jzifh aumf[kac:onf? *sKHr=ef\rsm;ukd a7ESifh usKdjcif;jzifhvnf; aumfjzpfapEkdifonf?xkdaumfwGif ausmufcsOf tenf;i,fxnfhjyD; pmtkyfcsKyf7mwGif tokH;jyKonf? pULponfh omrefyPnf;ayghrsm;ukd uyfap7mwGif xrif;aphESifhrkH\[if;cg;rkH\ rsm;ukdaumftjzpf tvG,fwul tokH;jyKwwf-uonf? tusrsm;ukd tdrf&Sifrrsm; aumfwif-u7mwGif xrif;7nfukda7wGifa7mjyD; aumf7nftjzpf tokH;jyK-uonf? xkdaumf7nfwGif av~mfjyD; t0wfrsm;ukdpdrfI npfjyD;aemuftajcmufvSef;-uonf? xkdaemufrS rD;ylxkd;jyD; 0wfavh&Sd -uonf? wrmyifrSxGufaom tap;ukdvnf; aumftjzpf tokH;jyKEkdifonf? wrmap;tenf;i,fukd jc,faq;rsm; azsmf7mwGifxnfhI aq;jc,fv~if a7aq;cHonf[kod7onf?

pdwf0ifpm;zG,faumif;aom aumfvkyfenf;wpfrsKd;&Sdonf? xkdaumfrsKd;ukdvkyf7mwGif a7F-unfr=ef\rsm;ukdt0wfpwpfckESifhxkyfjyD; a7wGifESJay;7onf? tjzLrsm;ukefoGm;aomtcg t0ga7mifazsmhazsmh&Sdaom aumfywfESifhwlonfh yPnf;wpfrsKd; ukd7onf? xkdyPnf;ukdaumftjzpf tokH;rjyKEkdifao;acs? uGrf;pm;xkH;ukd tqkdygyPnf;.wpf0ufr~ESifha7mjyD; awvkdufaomtcgwGifrSap;vmum aumfjzpfvmonf? xkdaumfukd opfom;rsm;

tcsif;csif; uyfap7mwGif tokH;jyKEkdifonf? aumfajcmufoGm;aomtcg tvGef ckdifojzifh tqufonfruGmEkdifawmhay? xkdaumfonf uJGtufaomwa,mrsm;ukd uyf7eftwGuf aumif;onf?

aumfonf wd7>mefrsm;.t&kd;/ ta7jym;/ OD;csKd/cGmESifh tlrsm;rSxkwf,l-uonf? u J/ EGm;rsm;.OD;csKd/cGmESifhta7jym;rS vkyf,laomaumfukd u Jaumf[kac:onf? xkdaumfrsKd;ukd a&S;jrefrmrsm; vufxufwGifo&Gwf (t*‡aw) az:pyf7mwGif tokH;jyKonf[kqkdonf? pGefvFwfaomolrsm;onf uJaumfjzifh rSefpmaz:jyD;aemuf pGef-udK;rsm;ukd rSefpmwkdufay;-uonf? wd7>mefrsm;. t&kd;rsm;rS aumfaz:,l7mwGif t&kd;rsm;ukd yxr-udwf7onf?xkdaemuf eufzom;uW7mokd\r[kwf xkdyPnf;uJhokd\ t&kd;ukdaysmfapEkdifonfh yPnf;wpfrsKd;rsKd;ESifhjyKwfI tqDukdxkwf,l7onf? jyD;v~iftyluJxm;aom a7aEG;aiG\jzifh aumfukdt7nfaysmfap7onf? aumf7nfukdppfI acs;cGswfjyD;aemuf aysmf0ifvsuf&Sdaoma7ukd taiG\ysHoGm;ap7onf? xkdtcg aumfonf rmvmonf? xkdaemuf vSD;jzwfjyD; tajcmufvSef;7onf? ta7jym;rsm;rS aumfxkwf,lvkdaomtcgta7jym;ukd ao;ao;pdwfjyD;v~ifxkH;7nf-unfwGifpdrfIjyKwf,l7onf? ig;. ta7jym;/ pnfazgif;ESifh tjcm;rvkdIpGef\ypfaom tykdif;tprsm;rSvnf; aumfxkwf,l-uonf? a7cHaumfrsm;ukd Ekd\rS7aom auqDtif;ac:"mwfyPnf;rSjzpfap/ aoG;t,fvAsLrifrSjzpfap xkwf,l-uonf? ykHESdyfpufrifvkH;rsm;ESifh tjcm;pufr=vkyfief;rsm;twGuf tokH;jyKaomaumfwGif *vpfq7if;ygonf?

aumfukd yPnf;rsm;qufpyf7mwGif trsm;tjym;tokH;jyKonfhjyif 7ufxnfrsm;ukd aumfwifjcif;/ -udwfoUvwfOD;xkyfrsm;vkyfjcif;wkd\wGifvnf; tokH;rsm;onf?

aumfau;&Sm;e,f ? ?tm&SwkdufESifh Oa7mywkduft-um;obm0e,fedrdwfozG,fwnfaeaom aumfau;qyf awmifwef;rsm;&Sd7ma'owpf0kdufukd aumfau;&Sm;e,f[lI ac:onf? *7dorkdif; ykHjyifavmuwGiftvGefxif&Sm;aoma'ojzpf.? ,ck acwfwGifvnf;awmifpOfawmifwef;wkd\jzifh &=cif;om,monfhjyif tzkd;wef obm0wGif;xGuf yPnf;rsm;jzifh jynfhpkHvSonfjzpf7m/ uBmha&S\wef; EkdifiH-uD;rsm; txl;pdwf0ifpm;vsuf&Sdavonf? xkde,fonf pwk7ef;rkdif 1811^3 r~us,f0ef;.? aumfau;qyf awmifwef;onf yifv,feufrS uuf

aumf aumfau;7Sm;e,f

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 24: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

248

pysefyifv,ftxd rkdifaygif; 50 ausmfr~ oG,fwef;wnf&Sdavonf? tus,frSm tcsKd\ae7mY rkdif 30 cef\om&Sdaomfvnf; tcsKd\ae7mYrl rkdif 140 cef\om7Sdonf?xkdawmifwef;onf tcsKd\ae7mwGif rkdif0ufcef\omjrifhIausmufeH7H-uD;ozG,f jzpfaejyD;aomf tcsKd\awmifxdyfrsm;rSm ay 16000 ausmfjrifhonf? tjrifhqkH;awmifxyfrSm ayaygif; 18481 jrihfaom tJvA&l;awmifxyfjzpf.? ,if;rSm Oa7mywkduf.tjrifhqkH; awmifxdyfvnf;jzpfonf? tjcm; xif&Sm;aom awmifxdyfrsm;rSm'kdufcawm awmifxdyf (1^054 ay)/ aumf&Swefawmawmifxdyf (16880 ay) ESifh uyfZAsuf awmifxdyf(16,558 ay) wkd\ jzpf-u.? xkdawmifxdyfwkd\rSmtjrJvkdyif ESif;rsm;zkH;tkyfaeojzifh &=cif;tvGefom,monf? awmif-um; rsm;wGif a7cJjrpfrsm;ay:vsuf&Sd7ma7cJjrpfaygif; 900 ausmfr~ &Sdonf? awmifajc/ qifajcavsmrsm;wGif opfawm-uD;rsm; aygufa7mufonfukdawG\7avonf?

aumfau;&Sm;a'owGif vlrsKd;aygif;pkH aexkdifaomfvnf; &k&S/ tmrD;eD;,ef;/ wm;wm;/ qmuuf&SefESifha*smf*sD,efvlrsKd;rsm;rSm trsm;qkH;jzpfonf? xkde,fwGif vlOD;a7 14 oef;cef\ aexkdif-u.? 1864 ckESpfwGif&k&SEkdifiHonf xkde,fukd odrf;ykdufEkdifcJhaomfvnf;/ twkduftckduf0goem-uD;vSaom qmuuf&SefESifh a*smf*sD,efvl

rsKd;rsm;.7efukd pdwfrcsojzifh ukdAD awmif-um;vrf;ukdjzwfI pwyfA&kdyg;jrdK\rS wpfzvpfjrdK\okd\ ppfvrf;r-uD;azgufxm; cJhavonf? aumfau;&Sm;e,fole,fom;rsm;onf &kyf&SnfvSyacsmarG\jcif;a-umifh uBmay: wGiftxl; emrnfausmfolrsm;jzpf.? a*smf*sD,efESifhqmuuf&SefvlrsKd;rsm;rSm 7J7ifhjcif;ESifh wl7d,mzufwGifusGrf;usifjcif; wkd\a-umifh ausmfapm-uonf?

aumfau;&Sm;e,f. ul;oef; a7mif;0,fa7;rSmuufpysefyifv,f urf;ajcay:&Sd Am;ul;ESifh ',fyifhjrdK\rsm;ukdjzwfI vnf;aumif;/ yifv,feufurf;ajcay:&Sd AmwGrf;/ykdwDESifh emAg7yfqdjrdK\rsm; ukdjzwfIvnf;aumif; a7mif;0,f-uonf? AmwGrf;ESifhAm;ul;jrdK\rsm;ukd rD;7xm;vrf;jzifhqufoG,f xm;onfhjyif/ a7eHykd\7ef a7eHjyGefa-umif;-uD;wpfckukdvnf; oG,fwef;xm;avonf?

191^ ckESpf &k&S awmfvSefa7;-uD;jyD;qkH; atmifjrifaomtcg aumfau;qyfawmifwef;ajrmufbuf&Sd e,fy,ftm;vkH;onf &k&SqkdAD,uf qkd&S,fvpfjynfaxmifpkoRwEkdifiH. tpdwftykdif; wpfckjzpfoGm;I aumfau;qyfawmifwef;. awmifzuf&Sd e,fy,fwkd\onf x7efpaumfau;&Sef; qkdAD,ufqkd&S,fvpfjynfaxmifpk oRwEkdifiHtjzpf yl;aygif; cHcJh-u7onf? okd\7mwGif 1936 ckESpfY xkdjynfaxmifpkEkdifiH tzJG\tpnf;ukd zsufodrf;vsufqkdAD,uf&k&Stpkd;7vufatmufcH qkdAD,ufqkd&S,fvpf

aumfau;7Sm;e,f

aumfau;qyfawmifwef;a'oY &k7Swkd\azmufvkyfxm;aom awmif-um; ppfvrf;twkdif; armif;vmonhfokd;wpftkyf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 25: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

249

oRw EkdifiHi,fuav;rsm;ukd oD;jcm;zJG\pnf;ay;cJh.?,if; wkd\rSm tZmAkdif*sef/ a*smf*sD,mESifh tmrD;eD;,m;jynfe,frsm;jzpfonf? a*smf*sD,mESifh tZmAkdif*sefjynfe,fwkd\rSm tPvrft,l0g'ukd ukd;uG,faome,frsm;jzpf-uI/ tmrD;eD;,m; jynfe,fuav;um; c7pf,eft,l0g'ukd ukd;uG,faome,fjzpfonf? xkd 3e,fonf pwk7ef; rkdifaygif; 1000 r~ us,f0ef;I/ pkpkaygif; vlOD;a7^100000 cef\&Sd.?

aumfau;&Sm; a'oum; obm0wGif;xGufyPnf;wkd\jzifh ukHvkH-uG,f0.? a-u;eD/ aiG/ oH/ ukdaAmh/uef\/ jy'g;/ ref*edpaom tzkd;wef"mwfoWKrsm;tjyifa7eHvnf; t-uD;tus,fxGuf.? Am;ul;e,f a7eHwGif;rsm;um; uBmausmfjzpf-uonf? awmifbufykdif;wGifrkd;aumif;ojzifh opfawm-uD;rsm;&Sd7m opfrsm;pGmxGufavonf? xkda'o. xGufukefrsm;wGif ausmf-um;aom xGufukefwpfrsKd;um; aumfaZmjzpfI ta&S\wkdif;xGuf aumfaZmrsm;atmuf rnHhvSacs? aumfpwm7Dum;EkdifiH ? ?aumfpwm7D;um; rSmtar7duwkduftv,fykdif;&Sd oRwEkdifiHi,fwpfckjzpf.?aumfpwm7D;um;. ajrmufbufwGif epfu7m;*GEkdifiH/ta&S\bufwGif u,f7pfAsefyifv,f/ ta&S\awmifbufwGif yem;rm;EkdifiH/ taemufbufwGif ypdzdwfork]7mwkd\toD;oD;&Sd-u.?

xkdEkdifiHuav;.tus,f t0ef;rSm pwk7efrkdifaygif;

23000 &SdI vlOD;a7rSm 1951 ckESpfoef;acgif pm7if;t7 8008^5 a,muf jzpfonf? aumfpwm7D;um;rSm ukef;jrifh a’ojzpfI yifv,fjyifxuf ay 3000 rS6000 txd jrifhonf? rD;awmif&Sifrsm;&Sd.? awmifESifhajrmufjzwfvsuf&Sdaom awmifwef;ESpfck&SdI t-um;wGif qef[kdaZ; ukef;jyifjrifh&Sdonf? yifv,furf;&kd;wef;rSm u,f7pfAsef yifv,furf;zufwGif 181 rkdifr~&Snfvsm;I ypdzdwfork]7m urf;zufwGif rkdiff 360 &Snfvsm;.? tauG\taumufrsm;aygrsm;vSonf? t-uD;qkH;aomjrpfrSm qef[GrfjrpfjzpfI ta&S\bufokd\ pD;qif;onf? jrdK\awmfrSm qef[kdaZ;jzpfI vlOD;a7 93858a,muf&Sdonf? ypdzdwfork]7m urf;ajczufwGif yGefwma7;eyfrSm oab‡mqdyfurf;jrdK\jzpfI vlOD;a7 8868a,muf&Sdonf? u,f7pfAsefyifv,furf;ajczufwGifvDrGef;jrdK\rSmoab‡mqdyfurf;jrdK\ tjzpf wkd;wuf -uD;yGm;vmvsuf&SdIvlOD;a7 10224 a,mufr~ &Sdavonf?

aumfpwm7D;um;ukd 1502 ckESpfwGif ukdvHAyfonftar7duwkdufokd\ aemufqkH;t-udrfvma7mufpOfupwifawG\&SdcJh.? aumfpwm7D;um;qkdaomtrnfrSm pydefbmomjzpfI '-uG,f0aomurf;ajc’ [kt"d_m,f7onf?

aumfpwm7D;um;rSm pydefwkd\vufatmufwGif rsm;pGm-uD;yGm; wkd;wufjcif;r&SdcJhacs? 1821 ck pufwifbmvwGif pydefvufatmufrS awmfvSefykefuefIvGwfvyfaom EkdifiHjzpfvmonf? aumfpwm7D;um; oRwEkdifiH. ta7;tygqkH;xGufukefrsm;rSm umzD/ iSufaysmoD;ESifh ukdukd;wkd\ jzpf.?qefpyg;/ aq;/ -uH/ tmvl;wkd\ukdvnf; tenf;i,fpkduf

aumfau;7Sm;e,f aumfpwm7D;um;EkdifiH

aumfpwm7D;um;EkdifiH qef[kdaZ;jrdK\awmf.&=cif;wpf7yf

umzDaphrsm;ukd aeylwGiftajcmufvSef;aepOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 26: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

250

ysKd;-u.? 'kwd,ta7;-uD;qkH; vkyfief;rSm oWKwGif;wl;az:jcif;yif jzpfonf? 7&Sdaom"mwfoWKrsm;rSma7F/ ref*ed/ aiG/ jy'g;ESifh uef\ponfwkd\jzpfonf? opfawmrsm;&Sdaomfvnf; opfvkyfief;rSm rsm;pGmr-uD;us,facs? umzDcif;rsm;ukd awmifukef; awmifapmif;rsm;wGif awG\Ekdif.?

aumfpwm7D;um;wGifaexkdif olrsm;rSm pydeftquftEG,frsm; jzpf7m tjcm;tv,fykdif; tar7duEkdifiHrsm;rS vlrsm;xuf pydefaoG;ykdIrsm;onf? pydefESifh wkdif;7if;om;rsm; aygif;zufojzifh aygufzGm;aom ujym;rsm;vnf;&Sdonf? u_vDrsm; ukdum; ajredrfha'orsm;wGifapckdif;7ef ac:aqmifxm;.?

A7if*sD*kd+f; c7pf,eft,l0g'ukd EkdifiHawmfbmomtjzpf owfrSwfxm;.? okd\7mwGif t,l0g'vGwfvyfcGifh&SdI tjcm;t,l0g'rsm;ukdvnf; ukd;uG,fEkdifonf?ynma7;wGif roifrae7 rlvwef;tcvGwf ynmoif-um;a7;pepf&Sd.? pkdufysKd;a7;ausmif;ESifh wUokdvfausmif; wpfausmif;vnf;&Sdonf? wpfEkdifiHvkH;wGif pydefbmomukdtokH;jyKaomfvnf; ausmif;rsm;wGif t*‡vdyfbmomukd oif-um;ay;vsuf &Sdavonf?

aumfpDum;usGef; ? ?aumfpDum;usGef;onf ajrxJyifv,ftwGif; jyifopfurf;ajcrSta7S\awmifbuf rkdif100cef\tuGmwGif wnf&SdI uBm wpf0Sef;vkH;ukd pkd;rkd;7ef

-uHpnfcJhol eykdvD,efAkdeywf. arG;zGm;7m ZmwdjzpfonfhtwGuf uBmhorkdif;wGif xif7Sm;avonf?

aumfpDum;usGef;onf tvsm; rkdif 110/ teH rkdif50 cef\&SdjyD;v~if pwk7ef;rkdifaygif; 336^ r~ us,f0ef;.? 1946 ckESpf oef;acgifpm7if;t7 vlOD;a7286000 cef\&Sdonf? usGef;oluGsef;om;rsm;rSm &kd;om; ajzmifhrwfaomfvnf; vkH\v0d7d,enf;yg;-u.?pdwfjyif;I 7efwkH\ jyefwwfaomvlrsKd;jzpfonf? wkdif;7if;pum;rSm tDwmvsHbmomjzpf.? usGef;. rsufESmjyifrSm awmifxlxyfjyD;v~if us,f0ef;aom opfawm-uD;rsm; zkH;tkyfvsuf &Sdonf? opft,fyif/ xif;&Œ;yifESifh 0ufopfcsyifrsm;aygrsm;onf? urf;&kd;wef;vGifjyifrsm;ESifh awmif-um;csKdifh0Srf;rsm;wGif pyspfyif/vdrfarmfyif/ a7Smufyif/ oHvGifyifESifh ykd;pmyifrsm;ayguf-u.? ajr-oZmaumif;aomfvnf; pkdufysKd;a7;vkyfief; nHhzsif;vSojzifh jynfwGif;okH; twGufyifv~ifaumufoD;aumufESH vkHavmufatmif rxGufacs? qif;7Jom; vlwef;pm;wkd\onf opft,foD;tr=ef\ukd aygifrkef\zkwfI y"metpmtjzpf pm;okH;-u7onf? qD/ t7ufESifhig;rsm;ukd xkwfukeftjzpf wifykd\a7mif;cs-u.?oH/ a-u;eDESifh caemufpdrf;wkd\ukd tenf;tusOf;awG\7onf?ESrf;zwfausmufESifh pusifausmufwkd\ukd tawmfrsm;rsm;wl;az:vkyfukdif-u.?

aumfpDum;usGef;ukd a7S;OD;pGmtkyfpkd;olrSm zDeD

eykdvD,efacwftajcukdjyaom aumfpDum;u`ef;rS &=cif;wpfck

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 27: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

251

7SefvlrsKd;jzpfonf? xkdaemuf vufajymif;um/ a7mr/a*gho/ z7ef\/ qm7qif/ *sDEkd;0D;/ jyifopfpaom vlrsKd;toD;toD;wkd\ tkyfpkd;cJh-uonf? jyifopfwkd\onf 1^68ckESpfwGif xkdu'ef;ukd *sDEkd;0g; tpkd;7wkd\xHrS 0,f,lcJhonf? jyifopfta7;awmfykHtwGif;url jAdwdo~wkd\vufokd\ acWr~ usa7mufcJh.? okd\7mwGif 1815 ckESpfYjyifopfwkd\u jyefvnf odrf;ykdufjyD;v~if xkdtcsdefrSpIjyifopfEkdifiH. e,fwpfe,ftjzpfjzifh tkyfcsKyfcJh-uonf?jrdK\awmfrSm taemufbuf urf;ajcwGif &Sdaom tm,wfcsKdjrdK\jzpfI vlOD;a7 31434a,mufcef\&Sd.? t-uD;qkH;jrdK\rSm rlta7S\ajrmufbuf urf;ajc&Sd Am;pwD;,m;jrdK\jzpfI vlOD;a7 52208 a,muf &Sdonf?

aumfap;yif ? ?aumfap;yif rsm;. &kQaA'qkdif7mtrnfrSm 'ygavuDG,rf atmhAavmif;*sDzkd;vD;,m;’jzpfI qufykdawpD; rsKd;pOfwGif yg0ifonf? xkdopfyifrsKd;rSm rkd;rsm;pGm&GmoGef;aom rœm,ku`ef;qG,fESifhxkda'oteD; wpf0kduf&Sd u`ef;rsm;wGif aygufa7mufonf?tom;rSmyGI tokH;r0ifacs? tokH;0ifaom t7mrSm,if;tom;yGESifh tacguf-um;ae7mrSxGufaom Ekd\ap;jzpf.? ,if;ukd usKdcsufvkdufv~if aumfzwfESifhwlIteD7ifha7mif&Sdaom yPnf;ukd7onf?

aumfap;yif rS7aom aumfap;rSm v~yfppf"mwfrvkdufaom t7m0šKrsKd;jzpfonf? a7atmufa-u;eef;-udK;rsm;ukd aumfap;jym;jzifh7pfywfxm;7m aumfap;onf a7ESifh xdaomfvnf; rajymif;vJacs?,if;uk daEG;atmifjyKvkyfI vkdoavmufqJGqef\Ekdifonf?

a7mfbmac: aumfzwf uJhokd\yif aumfap;rSm a7pdrfcHonf? uef\ESifha7mI csufEkdifaomfvnf; aumfzwf uJhokd\&kef;uefoWdr&S dacs?okd\aomf a7aEG;wGif xnf hu aysm hIvmonf? xkdtcsdefwGifukd,fvkd7mykHo!mefukdjyKvkyfEkdifI at;aom tcg rmausmoGm ;

onf? aumfap;ukd cJGpdwfukoqkdif7m tcsKd\aomyPnf;rsm;/ oGm;pkduftHykHrsm;jyKvkyf7mwGiftokH;jyKonf?

taemufEkdifiHrsm;wGif aumfap;ukd pwifokH;pJGvmonfrSm ESpf 100 cef\r~om &Sdao;aomfvnf; w&kwfEkdifiHYum; vGefcJhaom ESpfaygif;rsm;pGmuyif okH;pJGcJh-uonf? aumfap; 77ef yifpnfukd txpfrsm;xpfI Ekd\ap;ukd cH,l7onf? okd\aomf xkdenf;rSmaES;auG;jyD;v~if Ekd\ap;xGufvnf; enf;onf? trsm;qkH;xGufatmif jyKvkyfaom tvG,fqkH;enf;rSm xkdtyifukd ckwfvSJ jyD;aemufEkd\ap;xkwf,lenf;yif jzpf.? okd\aomf wpfyifv~if Ekd\ap;tav;csdef 2 aygifrS 3 aygifcef\ txdom 7onf? TuJhokd\ ckwfvSJypfjcif;tm;jzifh aumfap;yif opfawmrsm;rSm ajymifwvif; jzpfoGm;avh&Sd7m ,cktcg xkdajymifwvif;rsm;wGif tyifopfrsm;ukd xyfIpkdufysKd;-uonf?

aumfap;yifrsm;ukd awmiftar7duwkduf b7mZD; EkdifiHwGifvnf; pkdufysKd;-uonf? aumfap;yif. tjrifhrSmay 0 rS 100 twGif;wGif&Sdonf? yifpnf. tcsif;rSm2 ayrS 3 ay txd&Sdonf? tESpf 30 cef\ &Sdaomtyifukd t&G,fa7mufjyD[k qkdEkdifonf? t&Guf rsm;rSmpdrf;vJhvJhta7mif&SdI tvsm; 6 vufrcef\&SdjyD; v~ifteHrSm tv,favmufwGif 2 vufrcef\&Sdonf? xkdtyifrS tjzLa7miftyGifhrsm; yGifh-uonf?

aumfpDum;u`ef; aumfap;yif

rœm,ku`ef;qG,fY aumfap;yifudkvSJI Ekd\ap;xkwf,lae-ujcif;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 28: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

252

usufoa7aqmif tcif;wefqm ajymifajrmufaom vufr=ynmwpfrsKd;jzpfonfh aumfaZm7ufvkyfjcif;onf ta&S\wkdif;om;wkd\ pwif wDxGifcJhonfhvkyfief; jzpfI ,ckwkdif ta&S\wkdif;jzpf vuf7uf aumfaZmrsm;omv~if AkdvfpJGaeayonf? csnfr~ifrS tzkd;wefaumfaZm jzpfatmif ta&S\wkdif;om;wkd\.t-udKuf 7ufvkyfxm;tyfaom aumfaZmrsm; ta-umif;ukd atmufwGifaz:jyxm;onff?

aumfaZm? ?ajccsvkdufv~if jrKyfoGm;rwwf El;nHhvSonfhar G ;& Sn faum faZm -u D ;r s m ;um; a& S ;txufxufrS pwifI ,ae\xufwkdif bk7ifheef;awmf-uD;rsm;/olaX;ol-uG,f/ rif;pkd; 7mZmwkd\. tdrfrsm;wGif crf;em;xnf0gatmif usufoa7aqmifonfh tcif;rsm;jzpf-uonf? xkdr~ru yJGvrf;obif tcrf;tem;wkd\wGifvnf; xkdusufoa7aqmif aumfaZm-uD; rsKd;rygv~ifcrf;em; wifhw,fr= vkdaeouJhokd\ jzpfacsonf?

xkdtokH;taqmif aumfaZm-uD; rsm;ukd yg;&Sm;/wl7uDpaomtm&SEkdifiHrsm;wGif pwifvkyfukdifcJh7m,ckxufwkdif ta&S\wkdif; jzpfaumfaZm-uD;rsm;ukd ,SOfjydKifEkdifjcif; r&Sdao;ay? ,ckacwfwGif aumfaZmrsm;ukdpufjzifh7ufvkyf -uaomfvnf; okckr ynm vufr=vkyfief;wpfckjzpfaom vuf7uf aumfaZmrsm;. wefzkd;rSmavsmhusenf;yg;roGm;bJ ykdrkd -uD;jrifhvmao;onf? xkdaumfaZmvkyfief;ukd toufarG;0rf;ausmif;tjzpf vkyfukdif7m a'orsm;rSm tdNd,/ yg;&Sm;/ tD*spf/wl7uD/ tm&Srkdif;em; ESifh w&kwfEkdifiHwkd\ jzpf-uonf?xkdvkyfief;rSm uav;vl-uD;ra&G; vkyfukdifEkdifI acwfpm;aom tdrfwGif;r= vkyfief;wckvnf; jzpfonf?ta&S\wkdif;EkdifiHwkd\wGif bkd;pOfabmifquf rsKd;&kd;pOfvmrSqif;oufvmaom vkyfief;jzpf7m a&S;u ykHpHtwkdif;7ufvkyf-uI xkdtajccHykHpHwGifrS 7ufvkyfol. xGif—m+f tvkduf twGef\twuf uav;rsm; xnfhoGif;7ufvkyfojzifh tqif ykHpHcsif;rSm e,fy,fa'ovkdufIuJGjym;-uonf?

yef;yGifh yef;EG,frsm;jzifh tqifaz:xm;aom aumfaZmrsKd;ukd yg;&Sm;EkdifiHrS 7ufvkyfI t0dkif;/ av;axmifh/ p-umponfh tqifrsm; az:xm;onfukd awG\7v~if aumfau;&Sm; e,fjzpf aumfaZmrsm;[k odomEkdifonf? yg;&Sif; aumfaZmtqifESifh aumfau;&Sef;aumfaZmtqif 2 rsKd;ukd a7mpyfI 7ufvkyf xm;aomaumfaZmrsKd;ukd ul;'Pwefe,fY 7ufvkyfonf? tdNd,EkdifiHrS aumfaZmrsm;rSm tv,fY 'kdif;ykH/ b,ufykHrsm;yg&Sdonf? rGwfpvifrsm; tzkd\ ouf&SdoW0gwkd\.t&kyfrsm;ukd xnfhoGif; 7ufvkyfjcif;rjyK7ef olwkd\. t,l0g'u wm;jrpfxm;onf? w&kwfEkdifiHjzpf aumfaZm-uD;

rsm;um; vSywifhw,fI t0g/ tjym/ teD ponfhawmufyaom atmufcH taoG; ta7mifrsm; ay:wGifpH,lavmufonfh tqifrsm;az:xm;onf?

puf7ufaumfaZm rsm;onf tqiftaoG;ESifh t&kyfykHyef;az:7mY ta&S\wkdif;jzpf vuf7uf aumfaZmukdrrSDEkdifatmif&Sdonf? vuf7ufaumfaZmwGif bkd;pOfabmifqufrS qif;oufcJhaom qkd;aq;enf;rsm;jzifhqkd;xm;aom csnfr~ifwkd\.taoG;ta7mifrsm;rSm "mwkaA'qkd;aq;rsm;xuf taoG;t7mif El;nHh odrfarG\vSyI aq;ckdif jyD;v~if -um&SnfcHonf? xkdorm;&kd;usqdk;aq; rsm;rSm toD;t&Gufwkd\rS xkwf,laom ta7mifqkd; aq;rsm; jzpf-uonf? 7ufvkyfonfh jcnfr~ifrsm;rSmokd;arG;/ ukvm;tkyfarG; ponfwkd\jzpf-uI wpfcgwpf7Hxkdcsnfr~ifrsm;ukd a7Fcsnf aiGcsnf rsm;ESifh a7maESm7ufvkyf-uonf?vuf7uf aumfaZmrsm; vkyfenf;rSm ta&S\wkdif;EkdifiHrsm;/ *7dwfjAdwdef/ Oa7my wkdufwkd\Y a&S;tqufqufu7ufvkyfvmcJhonfhenf;twkdif;yif vkyfukdif-uonf?aumfaZm7ufvkyfonfh 7ufuef;pifrSm wkdifESpfwkdifpkdufxljyD;v~if txufatmuf wef; 2 wef;ukd uef\vef\csnfxm;onf? wkdifESpfwkdif. -um;ae7m tus,frSm aumfaZmteHjzpf.? xdyfwef; ESifh atmufwef; 2 wef;ay:wGif oG,fwef;I wkdifcsnfrsm;ukd qifxm;onf?aumfaZmukd atmufzufrS pI azmufcsnf oGif;umuvem;ukd uspfvspfpGm 7ufvkyf 7onf? uvem;tawmftoifh 7onfhtcgrS aumfaZm tqiftuGufaz:7ef csnfr~ifrsm;ukd wkdifcsnfwGif csnfaESmif7onf? xkdokd\ csnfaESmif enf;rSm yg;&Sif;csnfenf;ESifhwl7uDcsnfenf; [lI 2 rsKd;&Sdonf? csnf7rnfh csnfr~ifukd2 vufrcef\ tykdif;uav;rsm; jzwfxm;7I wkdifjcnf2yifwGifcsnf7onf? yg;&Sif;csnfenf;rSm wkdifjcnf 2 yif&Sdonfhteuf csnf7rnfh -udK;p 2 prSm wkdifjcnfwpfyifpD.ab;Y wpfppD xGufatmifcsnf7onf? wl7uDcsnfenf;rSm wkdifjcnf 2 yif -um;xJY -udK;p ESpfpvkH;wpfjydKifwnf;xGufatmif csnfonfhenf;jzpfonf?yg;&Sif;csnfenf;rSm 1 vufr pwk7ef;wGif csnfr~ifukdykdI csnfaESmifxnfhEkdifojzifh rxkH;rjzpfaom csnfenf;jzpf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 29: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

253

jzpfI/ pdyfpdyfuav; csnfxnhfEkdifjyD;v~if aumfaZmrsufESmjyifukdnd|onfhtcg uyfIjzwfnd|Ekdifonf?aumfaZm trsKd;tpm;rSm 1 vufrpwk7ef;Y csnfaESmifxnfhEkdifaom csnfr~ifta7twGuftvkduf tpm;pm;cJGjcm;xm;I tEkqkH;aomyg&Sif;aumfaZmrsKd;tcsKd\rSm 1vufrpwk7ef;Y jcnfr~ifpaygif; 600 ausmfr~ csnfxnfhEkdifavonf?

wkdifjcnfrsm;wGif csnfr~if puav;rsm; csnfxnfhIjcnfwpfeHpm jyD;qkH;oGm;aomtcgY azmufjcnf 2wef;r~ukd yifausmfyifcs7ufoGif;7onf? csnf xnfhxm; aomcsnfr~ifpuav;rsm; uspfvspfjrJjrHoGm;atmiftay:rS 7ufxnfhaom azmufcsnfukdbD;jzifh jzD;csay;7onf? aumfaZmykHpHukd pm&Gufay:wGif tuGufcsjyD;rS7ufvkyf7onf? tcsKd\rSm ykHpHukd tvGwf usufrSwfxm;-uonf? Tokd\jzifh wpfwef;jyD;wpfwef; 7ufvkyfoGm;Itawmftwef7vmv~if vdyfwkH;vSnfhI atmufzufukdvdyfxm;7onf?

yg;&Sif; aumfaZmESifh ,SOf-unfhv~if wl7uDEkdifiHaumfaZmrsm;rSm tenf;i,f -urf;onf? yg;&Sm; EkdifiH

aumfaZm7ufvkyf7m Xme-uD;rsm;rSm uJref/ ul;'Pwefe,f rsm;jzpf-uI/ tqiftaoG; trsKd;tpm;aumif;aom aumfaZm-uD; rsm;ukd 7ufvkyf-ujyD;v~if trsKd;tpm;aygif; 14 rsKd;cef\ yg0ifonf? wl7uD aumfaZm-uD;rsm;ukd tl&Sufe,frS t-uD;tus,f 7ufvkyfI/tm&Srkdif;emjynfe,f tESH\tjym;rSvnf; xkdaumfaZmrsKd; xGufonf? tdNd, EkdifiHY rD7mZyl7/ Ag7m+oD/rwfqvDywfwrf/ uÆD7/ tR7pfqm/ yuf&S0ge,frsm;wGif 7ufvkyf-uaomfvnf; yg;&Sif;aumfaZmrsm;.tqif taoG;ukd rrSDacs? okd\7mwGif rwfqvDywfwrf/Ag7m+oDwkd\rS xGufaom ykd;aumfaZmrsm;rSmrl tvGefvSyI vuf7maumif;avonf?

ta&S\wkdif;rsm;wGif pwiftokH;jyKaom yPnf;jzpfonfhtavsmuf aumfaZmukd bk7m;/ *lausmif;/ wefaqmif;ESifh aetdrftaqmufttkHwkd\wGif cif;usif;7efomru eH7Hrsm;wGif um7ef uef\vef\um/ tdyf7mcif;/ apmifESifh qif/ jrif;ukef;ESD; u-udK;wefqmtwGuf vnf;tokH;jyK-uonf? Oa7myEkdifiHrsm;wGif tpyxrYta&S\wkdif;rSaumfaZmrsm;ukd tzkd;ay;I vlukHxHrsm;0,f,l okH;pJGcJh-uaomfvnf; tv,facwfavmufwGifta&S\wkdif; aumfaZmrsm;ukd twk,l 7ufvkyf-uonf?okd\7mwGif vkyfukdif7mY tcsdef-umI tzkd;-uD;jrifhvSojzifh txl;rSm,lokH;pJGolwkd\tzkd\om 7ufvkyfay;-uonf?

csnfr~if puav;rsm;ESifh csnfaESmif7ufvkyf7aomaumfaZmrsKd; r[kwfbJ uef\vef\um7ufouJhokd\ wkdifjcnf azmufjcnfrsm;jzifh tqiftuGufaz:um7ufvkyfonfh aumfaZm rsKd;ukdvnf; pwiftokH;jyK-u7mxkd aumfaZmrsKd;rSm wefzkd;rrsm;vSonfhtwGuf tokH;rsm;vmavonf? tjcm;tokH;rsm;I vufjzihf7ufvkyf7aom -urf;cif; aumfaZmrsKd;rSm tif*7def;ac:ta7mif 2rsKd;ESifh wpfzufv~if ta7mifwpfrsKd;pD tqifaz:xm;aom aumfaZm rsm;jzpf-u.? yef;ykH&kyfykH az:7ufvkyfenf;jzifh 7ufvkyfonfhaumfaZmrsKd;rSm tqiftuGufaz:7mY jcnfa7miftrsKd;rsKd;twGuf bD;vkH;trsKd;rsKd;xm;I 7ufvkyf7avonf? aemufenf;opfwpfckrSm tqifazmf7eftwGuf ta7mifrsm;ukd jcnfr~ifrsm;Y yxr tqifay: ta7mifqkd;jyD;rS7ufvkyf7ItqiftuGuf aeom;wus&Sdap7ef owdxm;I 7ufvkyf7onfhenf;jzpfonf? xkdenf;opfukd 1832ckESpfwGifpwifcJhonf? ajrmuftar7duwkdufrS eufA[kd; tif'D;,ef; vlrsKd;wkd\7ufvkyfonfh aumfaZmrsm;/ apmifrsm;rSm ta&S\wkdif;

aumfaZmrsm;udk tylay;jyD;aemuf/ Tokd\ jzwfxkwf7onf

aumfaZm

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 30: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

254

jzpf aumfaZmrsm;ESifh ,SOfjydKifEkdifonf? xkdvlrsKd;wkd\onfvnf; ta7mifqkd;7mY toD;t&Gufrsm;rS xkwf,laomqkd;aq;rsm;ukd tokH;jyK-uonf?

t*‡vefjynfwGif aumfaZmrsm;ukd vuf7ufuef;pifrsm;jzifh vkyfukdifvm7m 19 7mpkESpfavmufwGif jyifopfvlrsKd; *sKd;Zuf*sUwfu *sUwf7ufuef;pifukd wDxGifvkdufojzifh tawmftwef wkd;wufvmavonf? xkdxuf wpfqifhwkd;I xGifvkdufolrSm tar7duefjynfaxmifpk azmfpwefjrdK\rS aq;ausmif;om;wpfOD;jzpfaomtD7ufpwyfApf*Dvkd qkdoljzpfonf? xkdolonf 7ufuef;pifrsm;ukd a7aEG;aiG\tm;jzifh 7ufvkyfEkdif7ef wDxGifvdkuf7m xajrmufatmifjrifI aumfaZmrsm;ukdwpfae\v~if 8 ukdufrS 25 ukduftxd 7ufvkyfvmEkdifonf? xkdrSwpfqifh wkd;wufatmif jyKjyifvmcJh7m puf7ufaumfaZmvkyfief;onf Oa7my wkdufwGif rsm;pGmwkd;wufcJhavonf?

puf7ufaumfaZm trsKd;rsKd;wGif A7yfqJaumfaZmrSmt*‡vefwGif 7ufvkyfaomfvnf;yef;ykH&kyfykHazmf 7ufenf;ukd pwif7ufvkyfonfh A7yfqJjrdK\ukd tpJGjyKI ac:jcif;jzpfonf? xkdaumfaZmrsKd;rSm yef;ykH&kyfykHaz:7ufouJhokd\tuGufazmf 7ufvkyfxm;jcif;r[kwfbJ rsufESmjyifay:wGif tuGif;vdkufaz:xm;onfh arG;yGaumfaZmrsKd;jzpfonf? 0Dvwef aumfaZmrsKd;rSm A7yfqJaumf

aZmrsKd;ESifh wlaomfvnf; rsufESmjyifay:rS uGif;uav;rsm;ukd jzwfnd|xm;I uWDygom;uJhokd\&Sdaom arG;&SnfaumfaZmrsKd;jzpfonf?

0Dvwef aumfaZmrsKd;uJhokd\ arG;&Snfjzpfaomfvnf;ta&S\wkdif;vuf7ufaumfaZmrsm;uJhodk\pufjzifh7ufvkyfxm;aom aumfaZmrsdK;rSm tufprifpwm aumfaZmrsKd;jzpfonf? azmfjychJaom puf7ufaumfaZmrsm;.csGwf,Gif;csufrSm ta&S\wkdif; aumfaZmrsm;uJhokd\ tvkd&Sd7m t&G,ftpm;pm;ukd r7EkdifbJ wpfeHwnf;&Sdaom aumfaZmvdyfxJrS jzwfI pyf,l 7avonf? xkdcsGwf,Gif;csufukd ausmfeif;7ufvkyfaom aumf aZmrsKd;rSm& Se D;aumfaZmrsm; jzpfonf? arG;& SnfaumfaZmrsKd;yifjzpfum tqiftuGufrazmfbJ awmufy7Fef;ajymifaom taoG;ta7mifrsm;jzifh ydef;7ufvkyfxm;Iaps;-uD;ay;-u7onf?

aumfaZmrsm;ukd wm&Snf okH;Ekdif7ef wHjrufodrf;zkHokwfpuf ("wfwHjrufpnf;)ukd tokH;jyKEkdifv~ifaumif;onf? ,if;r&Sdv~if aumfaZmvSnf; wHjrufpnf;ukd okH;oifhayonf? aumfaZmrsm;npfayvmonfhtcg 0ufrSifbD;-urf;/ aumfaZmav~mfaom qyfjym/a7aEG;wkd\jzifh yGwfwkdufav~mfI aoG\ajcmufatmifvSef;ay;v~if ta7mifrsm; jyefvnfaumif;rGef 7Fef;ajymifvmEkdifonf? aumfaZmqkdifrsm;wGifvnf; aumf

aZmrsm;ukd ra7mif;rD TuJhok d \yif av~mfay;avonf? tokH;rjyKbJ xm;onfhtcgYum; ykd;rukdufap7ef owdjyKoif havon f ? aum f aZ mw Gi ftaygufi,frsm; &Sdvmv~ifvsifjrefpGm zgax;ay;oifhonf?zgax;7mY vdrfrmu`rf;usif7ayrnf?

*smreD/ jyifopf ponfh EkdifiHrsm;Yvnf; aumfaZmpuf&k Hrsm; &S donf? taemufwkdif;EkdifiHrsm;Y puf7uf aumfaZmvkyfief;rSmwpfae\wjcm; wkd;wuf-uD;yGm; vsuf&Sdaomfvnf; ta&S\wk di f ;vuf7ufaumfaZmrsm;rSm ,ae\ xufwkdif

aumfaZmrsufESmjyifukd pufjzihfjzwfnSday;jcif;

aumfaZm

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 31: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

255

*k+foa7wufjzdK;v~ufyif &Sdao;onf? okd\aomfvuf7ufaumfaZmvkyfief;onf tvGefwpf7m pdwf&SnfpGmjyKvkyf7I vuf0ifvSonfh vkyfief;jzpfonfjyif ukefxGufvnf;aES;aoma-umifh yg;&Sm;wl7uD ponfh rsKd;&kd;pOfvmjyKvkyfcJh-uaom tdrfwGif; r=vkyfief;wpf7yfrSm ,cktcgtaemufEk di fiHuk$+D-uD; rsm; vufatmufcHvkyfief;rsm;b0okd\ usa7mufvsuf &Sd7acsonf?

aumfae;,D; yD (c7pf 1606„1684) ? ?yD,Jaumfae;,D;onf emrnfausmf jyifopfvlrsKd; jyZmwfa7;

q7mwpfa,mufjzpfonf? olonf vufOD;wGif a&S\aewpfa,mufjzpfcJ h aomfvnf;/1629 ckESpfY a7;cJhaom 'arvd’ ac:jyZmwfjzifh emrnfausmfvm7um; a&S\aervk du fawm hb Jj y Z mw f u k d o ma7;om;avonf?xkdaemuf olonfum'ife,f*kd+f;csKyf

7pf&SvsL;. EkdifiHa7; oabmw 7m;rsm;ukd jyZmwfjzifh0g'jzef\ay;cJhonf? okd\7mwGif vGwfvyfpGma7;om;wwfojzifh 1634 ckESpfY tvkyfrS EkwfxGufvkdufjyD;aemuf 2 ESpfcef\t-umwGif tvGefxl; jcm;aumif;rGefaom 'qpf’ ac: jyZmwfukd &kHwifaomt cg yg7pfwpfjrdK\vkH;. tonf;pJGjzpfvmcJhonf?

xkdaemuf jyZmwf(4)ckukd qufvuf a7;om;cJh.?okd\aomf 1653 ckESpfY a7;cJhaom 'ygom7d’ jyZmwfukdvl-udKufrrsm;ojzifh pdwfysufjyD;v~if 6ESpf-umr~jyZmwfra7;bJ aecJhonf? 1659 ckESpfY jyZmwfrsm;ukdjyefI a7;aomfvnf; ,cifuavmuf emrnfrxGufawmhacs? 1684 ck atmufwkdbmv 1 7uf ae\wGifyg7pfjrdK\Y uG,fvGefoGm;avonf?

aumfae;,D;. Zmwfaumifrsm;rSm '@m7D ykHjyifrsm;xJrS vlpGrf;aumif;rsm;ESifh wlvSonf? tqkd;taumif;'GefwJGvsuf&Sdwwfaom vl\pdwfobm0ukdrrlbJ rwpfaxmif wpfaumif zGm;uJhokd\ &SmrS&Sm;aomvlpGrf;aumif;rsm; ta-umif; ukdom azmfjyxm;avh

&Sd.? okd\jzpfonfhtavsmuf ol\jyZmwfrsm;rSm rsm;pGmobm0rusvSbJ/ vl\b0ESifh tqufuif;uGm aeavonf? okd\7mwGif vlpGrf;aumif;u tcuftcJrsm;ukdausmfeif; atmifjrifvkdufykHukd ol\acwfu yJG-unf\y7dowfrsm; -udKufESpf ouf-uonf? oluvnf; ol\Zmwfaumifrsm;ukd y7dowfpJGavmufatmif jyKjyifzefwD;ay;onf? armvsJrSvGJv~if aumfae;,D;onfemrnftxif&Sm;qkH; jyifopfjyZmwfa7;q7m wpfOD;jzpfonf? ol. taumif;qkH;vuf7mrsm;um; tvGrf;jyZmwfrsm; jzpfayonf?

aumfzpfwGbk7if ? ?aumfzpfwGbk7ifonf orkdif;ykH jyift7olawmif;pm;ruav;tm; rdzk7m;ajr|mufonfhbk7ifjzpfonf? aumfzpfwG. ta-umif;ukd ykHjyifrSm

yD,J aumfae,D;

qm tuf'Gyf Aef;*sKef;. ‘aumfzpfwGbk7ifESihf olawmif;pm;

r,f’ yef;csDum;

aumfae;,D; yD aumfzpfwGbk7if

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 32: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

256

xuf uAsm/ vu‡mESifh yef;csDum;csyfwkd\wGif ykdI xif&Sm;pGmzJG\EGJ\ azmfjyxm;onfukd awG\7onf?uAsmq7m-uD;wifeDqefonf aumfzpfwGta-umif; uAsmwpfyk'f pyfqkdcJhonf? 0dwkd7d,bk7ifr-uD;vufxufu ausmf-um;aom yef;csD q7m-uD; qmtuf'GyfAef;*sKef;uvnf;'aumfzpfwG bk7ifESifh olawmif;pm;r,f’ trnf&SdaomtvGefvSyonfh yef;csDum;wpfcsyfukd a7;qJGcJhonf?

ykHjyiftvkdtm;jzifh aumfzpfwG bk7if. wkdif;jynfrSm0ajymom,mvSaomfvnf; bk7ifrSm rme-uD;vSI

r’ qkdv~if tvGefrkef;wD;oljzpfojzifh rdzk7m;ajr|muf7eftwGuf tacsmtvS rif;orD; uav;rsm;ukdyifvspfvsL&=cJh onf[kqkd.? wpfae\aomf eef;awmfwHcg;0okd\ pka0;a7mufvm-uonfh olawmif;pm;rsm; teuf&kyf7nftvGefoef\&Sif;aom ZDe,fvkdzGef; trnf&Sdolawmif;pm;ruav;ukdbk7if-uD;jrifavaomfcspfcifwyfrufpdwfukd zdESdyfr7Ekdifatmif&Sdaoma-umifh csufjcif;yif rdzk7m;ajr|mufjyD;v~if toufxufqkH; cspfcif-uifempGm &Sduonf[k qkdavonf?

tzkd;rjzwfEkdifonfh tHhzG,fopfap;aumfzwf.tmedoifukd od&SdonfrSmESpfaygif; 100ausmf r~om&Sdao;aomfvnf; ,cktcgwGif trsKd;aygif; 30000xufrenf;aomyPnf;wkd\wGif ,if;ukdtokH; jyKxm;vsuf&Sd.? rnfokd\aompGrf;tifxl;a-umifh aumfzwfvkyfief;ta7;yg t7ma7muf7ykHukd Tta-umif;7yfwGif ajz&Sif;xm;avonf?

aumfzwf ? ?vGefcJhaom ESpfaygif; 450 cef\u uBmopfukdawG\&SdcJhol ukdvHAyfonf 'kwd,t-udrf tar7duwkdufokd\ jyefa7mufpOf/ wkdif;7if;om; tif'D;,ef;vlrsKd;tcsKd\ ajr-uD;ay:Y ckefEkdifaom teufa7mif abmvkH;rsm;ESifh upm;aeonfukdawG\7.? ,cifuajray:wGif ckefEkdifaom t7m0šKrsKd;ukd rjrifbl;aoma-umifh tvGeftHhtm;oifhoGm;onfhtwkdif; tqkdygabmvkH;tcsKd\ukd txl;tqef;tjzpfjzifhjyo7ef pydefEkdifiHokd\ ,laqmifvmcJhonf? okd\aomf xkdabmvkH;rsm;Y rnfonfhyPnf;rsKd;yg&Sdonfukdvnf;aumif;/ xkdyPnf;onf aemifwpfae\wGifTuBmY tvGeftokH;0ifaom yPnf;wpfckjzpfvmrnfukvnf;aumif; awG;awmrd[efrwlacs? ukdvHAyfvufxufu Oa7mywkdufom;wkd\onf tif'D;,ef;vlrsKd;wkd\. ac:ykHtwkdif; tqkdyg yPnf;ukd 'ul;csK’[k ac:cJh-u7m ,ckxufwkdiftcsKd\aom bmompum;7yfrsm;Y xkdtwkdif;ac:a0:vsuf &Sdayao;onf?okd\7mwGifaemifESpfaygif; 300 eD;yg; vGefajrmufI1^^0 jynfhESpfokd\ a7mufaomtcg t*‡vdyfvlrsKd; od_Hu0d-uD;*sKd;Zuf y7D;pav;onf xkdyPnf;ukd cJzsuf(7mbm) tjzpf aumif;pGmtokH;jyKEkdifa-umif; awG\7ojzifh 7mbm[kyif vG,fulpGm trnfay; vkdufonf?xkdtcsdefrSpI t*‡vdyf bmompum;t7 7mAm[kac:wGif vmcJh-uavonf? 7mAmukd jrefrmwkd\u aumfzwf( -uufaygifap;) [kodI a7mfbm[kvnf;ac:-uonf?aumfzwfonf uBmwGif txl;qef;qkH; yPnf;wpfckjzpf.? &Sd&Sdor~ yPnf;rsm;teuf aumfzwfonf &kef;uefoWd trsm;qkH;&SdI a7rwifEkdifonfjyif v~yf

ppfukdvnf; wm;qD;umuG,fEkdifonf? jyif;xefaom"mwfyPnf; tcsKd\. '+fukdvnf; aumif;pGmcHEkdifonf?tjcm;yPnf;rsm;ESifh a7maESmum trsKd;rsKd;pDrHay;jcif;jzifh aumfzwfrSvlokH;yPnf; tajrmuftjrm;jyKvkyfEkdif7m ,ae\txd yPnf;trsKd;aygif; 30000xufrenf; jyKvkyfEkdifjyD [kod7onf? cJzsuf/ zdeyfatmufcHckH/ rkd; a7cHzdeyf/ a7cHOD;xkyf/ abmvkH;/ a*gufoD;/wif;epfabmvkH;/ wkdif,m/ u`wf/ azgifwdef/ bD;/w,fvDzkef; pum;ajymcGuf/ "mwfumyPnf;/rD;owfykdufvkH;/ a7mfbmAl;qkd\/ vuftdwf/ "mwfaiG\umrsufESmzkH;/ upm;p7ma7mfbmylazgif;/ "mwftdrfysH/ pufywf-udK;/ -urf;cif;a7mfbmjym; ponfwkd\ukd aumfzwfrSjyKvkyf 7&SdaomyPnf;rsm;teuf tcsKd\t0ufr~om&Sdao;.? TuBmwGif aumfzwfr&Sdv~if rnfokd\jzpfrnfenf;? aumfzwfr&Sdv~if tqkdyg tokH;taqmifu7d,mrsm;ukd rnfonfhyPnf;ESifhr~ tpm;xkd;I jyKvkyfEkdifrnfrxifacs? wpfenf;qkd7aomf aumfzwfr&SdcJhaomfusGEkfyfwkd\.aer=xkdifr=ESifhwuGpufr=vufr= vkyfief;toG,foG,fukd tvGeftrif; xdckdufrnfjzpfI wpfuBmvkH;&Sd wkd;wufr= t00onfvnf; t-uD;tus,fqkwfqkdif; 7yfwef\oGm;zG,f7m ta-umif;&Sdayonf?

Tr~avmuf aumfzwftokH;0ifjcif;rSm yPnf;trsKd;rsKd;ESifh aygif;pyfEkdif jcif;a-umifhyif jzpfonf? xkdokd\ aygif;pyfjyKvkyfxm;aom yPnf;rsm;onf wpfcgwpf7H*k+foWdcsif; qef\usifzuf jzpfaewwfonfrSmvnf;xl;qef;.? O'g[&k+f/ aumfzwfonf omreftm;jzifhrlvt&G,fxuf 10 qr~qef\xGufEkdif7mrS tenf;i,fr~

aumfzpfwGbk7if aumfzwf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 33: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

257

*sm;Am;tvkyform;wpfOD; aumfzwfap;jcpfaejcif; tufqpfjzihf pkcJapjyD; aumfzwfpdrf;ukd 'vdrhfjzihf tjym;vkyfaejcif;

oab‡mwif7ef aumfzwfwHk;rsm;ukd cGJpdwfae7jcif;

umvDzkd;eD;,m;okd\ oab‡mjzihf a7muf7Sdvmaom aumfzwfxkyf-uD;rsm;

aumfzwfjym;rsm;ukd qGJcsdwf tajcmufcHxm;pOf

AkdvpfAD;,m;rS oab‡mwifqJ aumfzwfwHk;-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 34: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

258

qef\xGufjcif; r&Sdatmif wpfrsKd;wpfzkH pDrH ay;Ekdifonf?aysmhaysmif;aom aumfzwfukd tenf;i,fr~ auG;aumufI r7EkdifaomyPnf;jzpfatmifvnf; ajymif;,lEkdifonf? a7/ av/ tylESifh v~yfppfponfwkd\ukd wm;qD; umuG,fEkdifaom aumfzwfrS a7ESifhavukd t0ifcHEkdifonfyPnf;/ tylESifhv~yfppfvkdufonfh yPnf;rsm;jzpfatmifvnf; jyKjyif,lEkdifonf? aumfzwfjzifh jyKvkyfxm;aom zdeyfatmufcHckHrSm tyGef;tyJh'+fukd cHEkdifatmifrmausmaomfvnf; cJzsufrSmrl tvG,fwulESifhyGef;yJhoGm;atmif jyKjyifxm;aomyPnf;jzpfavonf?

puf&kHokd\ a7muf&Sdvmaom aumfzwfpdrf;onf a*gufoD;/ armfawmfum;wkdif,m ponfwkd\ukd tajctaecsif;wlzkd\a0;pG cJzsufESifhyif vkH;0rwlacs? t&kdif;b0wGif&Sdaomaumfzwfonf at;vGef;v~if -uGyfqwfI/ylvmv~ifvnf; t7nfaysmfap;uyfum aumfzwfeH\xGufwwfaoma-umifh aumif;pGm tokH;rcsEkdifay?aumfzwfukdukdvHAyf awG\cJhonfrSm tcsdeftvGef-umjrifhjyDjzpfaomfvnf; aumfzwfukd tenf;enf; tzkHzkHtokH;cs EkdifcJhonfh umvrSm ESpfaygif; 100 r~avmufom&Sdayao;onf? a&S;OD;pGm 19 7mpkESpf tpavmuf wGifaumfzwfzdeyf/ aumfzwf ykdufvkH;/ avoGif;xm;aom aumfzwfabmvkH;/ aumfzwfcHxm;aom rkd;umtusˆ ponfwkd\ pwif ay:aygufvm-uonf? xkdokd\jyKvkyf a7mif;csolrsm;teuf tuf'ifAg7mjrdK\rS paumhvlrsKd; csm;rUifawmhrSmxif&Sm; olwpfOD;jzpf.? 1823ckESpfwGif rUifawmhonf aumfzwfjzifh rkd;umtusˆjyKvkyfonfh enf;wpfenf;ukd rlykdifcGifh rSwfykHwifcJhonf? xkdenf;t7aumfzwfukd ausmufrD;aoG;uW7mrS7aom eufzom;uW7mwGif yxrt7nfazsmfIxkdaysmf0if7nfukd ausmufjym;ay:Yjzef\um tat;cHjcif;jzifh yg;vFmaom aumfzwfrsm;7atmif jyKvkyfonf?xkdaemufaumfzwfcsyfukd t0wf ESpfxyf -um;wGifoGif;IcsKyfjyD;v~if rkd;umtusˆjyKvkyf,l onf?xkda-umifh ,ae\xufwkdifatmif ol.trnfukdtpJGjyKjyD;v~if rkd;umtusˆukd 'rUifawmh’ [lIyifac:a0:vsuf &Sd-uayonf?

okd\7mwGif rkd;umESifhwuG txufYaz:jycJhaom yPnf;rsm;wGif aumfzwfpdrf;ukd wpfenf;wpfvrf;jyKjyifI tokH;csxm;jcif;r~omjzpfonfhtwGuf tyltat;'+fukdvnf;aumif;/ "mwfyPnf;rsm;.'+fukdvnf;aumif; cHEkdif7nfr&Sday? 1839 ckESpfokd\ a7mufaomtcgrS aumfzwfukdwu,fwrf;vufawG\ auseyfavmufatmif jyKjyif

pD7ifEkdifonfhenf;ukd awG\&Sd7I/ xkdenf;ukd pwifawG\&Sdolum; csm;*Gwf,D;,m;ac: uBmausmf ykCdKvf-uD;yifjzpf.? *Gwf,D;,m;onf tar7duefvlrsKd; ukefonfwpfOD;jzpfI aumfzwfukd vufawG\tokH;csEkdifatmif 10 ESpfwdkifwkdif trsKd;rsKd;prf;oyf vmcJh7mrS/wpfae\wGif xkdenf;ukdtrSwfrxif rar~mfvifhbJ uHtm;avsmfpGm awG\&SdcJhonf? xkdae\wGif *Gwf,D;,m;onfaumfzwfukd uef\ESifh a7mIprf;oyfpOf aumfzwfESifhuef\a7mxm;onfh yPnf;tenf;i,fonf rD;zkday:okd\rawmfwq usoGm;onf? xkdyPnf;ukd rD;zkdxJrS xkwfItrSwfrJhyifppfaq;-unfh7m/ rdrdtvkd&Sdonfhtwkdif;tyltat;ESifh tufqpfwkd\.'+fukd aumif;pGmcHEkdif7nf&Sdonfhtjyif ap;uyfjcif;tvsif;r&SdbJ &kef;uefoWdESifhvnf; jynfhpkHonfh yPnf;jzpfaea-umif;ukdtHh-opGmawG\7avawmhonf? *7dESifha7mr xkH;a[mif;ykHjyifrsm;wGif Amvuefac: rD;ewfom; wpfyg;&Sd7m

aumfzwf

tar7duefEkdifiH7Sd uBmay:Y t-uD;qHk; "mwfcsufaumfzwf

puf&Hk-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 35: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

259

xkdewfom;ukd tpJGjyKI xkduJhokd\ aumfzwfukd uef\ESifha7mjyD; ty"mwfjzifhpDrHay;onfhenf;ukd *Gwf,D;,m;u'AmvuefEkdufZif;’ [k trnfay;cJh avonf?Tenf;rSm aumfzwforkdif;wGif ta7;t-uD;qkH;aom awG\&Sdr= -uD;yif jzpfawmh.? Tenf;ukdom rawG\&Sdao;ygu ra7 wGufEkdifatmifaygrsm;aom ,ckacwfokH;aumfzwfESifh jyKvkyf7onfh yPnf;rsm;vnf; ay:aygufEkdifOD;rnf r[kwfacs? Tenf;wGif uef\tjyif tjcm;yPnf;rsm;ukd vkdovkda7mpyfay;Ekdifayonf? okd\aomfuef\rSm t"du vkdtyfaom yPnf;jzpfI jyKvkyf7&SdaomyPnf;trsKd;rsKd;. *k+fwkd\onf a7mpyf xm;aomuef\tenf;trsm;ay:wGif wnf&Sdayonf? ,cktcg uBmt7yf7yfrSmyif aumfzwfjzifh tokH;taqmifyPnf;trsKd;rsKd;ukd jyKvkyfvsuf&Sd7m tar7duefjynfaxmifpkwpfckwnf;rS wpfuBmvkH;rS xGufaomyPnf;rsm;teuf4 ykH 3 ykHeD;yg; xGufonf[k od7onf?

aumfzwfonf opfyif/ EG,fyifrsm;rS 7aom tap;wpfrsKd;jzpfI ,if;ukd jrefrmEkdifiHwGif t7yfa'otvkduf-uufaygifap; [kvnf; ac:-uonf? aumfzwfap;xkwf,l Ekdifaom tyifrSm uBmwGifrsKd;aygif; 1000ausmfr~&SdI aumfzwfap; tenf;tusOf;omxGufaom tyifrsm;ukd xnfhoGif;a7wGufv~if tyifrsKd;aygif; 10000 yif ausmfayOD;rnf? okd\aomf ,cktcgaumfzwf ap;ukd trsm;qkH;xkwf,lvsuf&Sdonfh tyifrsKd;um; [D;AD,ac: tyifrsKd;jzpfonf? Ttyifonfawmiftar7duwkduf/ txl;ojzifh b7mZD;EkdifiH&SdtarZkefjrpf0Srf;a'owGif obm0tav~muf aygufa7mufaom tyifrsKd;jzpf.? xkdtyifrsKd;rS7aomaumfzwfukd a&S;OD;pGm b7mZD;EkdifiH yg7mjrdK\rS 7&SdonfhtwGuf ,ae\wkdifatmif yg7maumfzwf [kac:wGifvsuf&Sdonf?

vufOD;wGif aumfzwf. tokH;0ifwefzkd;&SdykHukd odvmonfhtwkdif; rdrdwkd\wkdif;jynfrS aumfzwfrsKd; EkdifiHjcm;wkdif;wpfyg;okd\ a7mufroGm;Ekdifap7ef b7mZD;EkdifiHutrsKd;rsKd;-udK;pm;I ESpfaygif; tawmf-umatmifusyfwnf;pGm apmifha&Smuf umuG,fao;.? okd\aomf18^5 ckESpfwGif t*‡vdyf vlrsKd;wpfOD;onf b7mZD;EkdifiHaumfzwfawmrsm;rS aumfzwfrsKd;aphrsm;ukd wdwfwqdwfatmifjrifpGm xkwf,lEkdifcJhavonf? xkdrsKd;aphrsm;ukd vef'efjrdK\teD;&SdusL;*g;'ifO,smOfY a&S;OD;pGm pkdufysKd;I xkdrSwpfqifh oD[kd–fu`ef;okd\ ykd\aqmifpkdufysKd;avonf? xkdaemuf rœm,k u`ef;qG,f/ qlr

-wm; u`ef;/ *sm;Ag;u`ef; paom uBmta&S\ykdif; a'orsm;wGifvnf; pkdufysKd;cJh7m rsm;pGmatmifjrifcJhavonf? ,cktcg uBmay:wGif ESpfpOf xGufvsuf&Sdonfh aumfzwfteuf 7mckdifE=ef; 90cef\ukdoD[kd–fuGsef;/rœm,ku`ef;qG,fESifh 'wfcs/ ta&S\tdNd,u`ef;pkrsm;rS7&Sdonf? b7mZD;EkdifiHESifhwuG tdNd,EkdifiH/ jrefrmEkdifiH/vkdufAD;7D;,m; EkdifiHESifhzdvpfykdifu`ef;wkd\rS aumfzwfxGufaomfvnf; txufyga'orsm;ESifh pmaomf tenf;i,fr~om jzpfonf?

aumfzwfyifrS 7&Sdaom tap;tm;vkH;onf aumfzwfr[kwfacs? Ekd\uJhokd\ jzLaom t7nfjzpfI ,if;ukdEkd\ap; [kac:onf? xkdt7nfxJwGif aumfzwfonfomrefrsufpdESifhrjrifEkdifatmif ao;i,faom tvkH;uav;rsm;tjzpf wJGavmif;ckdvsuf&Sdonf? aumfzwfap;wGif aumfzwf tjyif o-um;/ "gwfqm;/ y&kdwif;/opfap;(7ufZif)ESifh a7wkd\vnf; tvkdtavsmufyg0if.? xkda-umifh Ekd\ap;rSm ol\csnf;oufouf tokH;r0ifao;bJ ,if;rS aumfzwfukd enf;trsKd;rsKd;jzifh oD;jcm;cJGxkwf,l7onf? rsm;aomtm;jzifh Ekd\ap;wGiftufqDwpftufqpfukda7mxnfhum aumfzwfukd wpkwnf;cJI ay:wufvmapaom enf;ukd tokH;jyKavh&Sd-uonf?

txufwae7mwGif aumfzwfukd tyiftrsKd;rsKd;rS7Ekdifa-umif;az:jycJhjyD? okd\aomf tjcm;tyifrsKd;rS

aumfzwf

"mwkaA'enf;jzihf csufvkyf77Sdaom aumfzwfwHk;rsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 36: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

260

7aom Ekd\ap;onf [D;AD,rsKd;ESifhpmv~if aumfzwftygenf;I trsKd;vnf; nHh-uonf? [D;AD;,rsKd;rS7aom Ekd\ap;Y aumfywf 90 7mckdifE=ef; ausmfausmfyg0ifIxkdaumfzwfrSm ,ae\txduBmwGif rsKd;toef\qkH;ESifh taumif;qkH; jzpfonf?

[D;AD,rsKd; jzpfaom aumfzwfyifwkd\onf 5 ayrSay 100 txd jrifhjyD;v~if vkH;ywf 10 ayrS 12aytxd&Sdwwfonf? tyif 5 ESpfom;t&G,favmufokd\ a7mufaomtcg aumfzwfap;uk dxkwf,lE k di fayjy D?okd\aomf xkd aumfzwfap;rsKd;onf trsm;tm;jzifhnHhao;I xkdxuf touf-uD;vmrS taumif;qkH;tap;udk 7&Sdwwfonf? aumfzwfap; xkwf,lykHrSmyifpnfwGif ajrrS 4 ay 5 aycef\jrifhaom ae7mY "g;aumufuav; wrsKd;jzifh tacgufukd Ekd\ap;pD;qif;Ekdifatmif cyfapmif;apmif; jcpfay;7.? tcsKd\u A,frSnmokd\jzpfap/ nmrSA,fokd\jzpfap wpfa-umif;wnf;jcpfay;I tcsKd\url A,fnmESpfa-umif;jcpfum xkdjcpfa-umif; ESpfckudk tv,f&Sd txufrSatmufokd\ jcpfxm;aom jcpfa-umif;Y vmqkH aponf? okd\aomf jcpfa-umif; wdrfvGef;v~if tap;aumif;pGm rxGufbJaewwfI eufvGef;jyefuvnf; El;nHhaom twGif;om;ukd '+fjzpfaponfhtwGuf tyifaoqkH;oGm;wwfojzifh jcpfa-umif;az:7mY u`rf;usif olrsm;ukd,fwkdifowd-uD;pGm&Sdzkd\ vkdayonf? jcpfa-umif; tqkH;wGifoWKa7wefav~muf ti,fpm;uav;ukd yifpnfY xkd;pkdufxm;I xkda7wefav~mufrS pD;us vmaom Ekd\ap;ukdatmufzufrS cGufi,fjzifh cH,l7onf? tcsKd\a'owGifxkdokd\ pD;usvmaom Ekd\ap;cJI roGm;ap7ef cGufxJYtrfrkd;eD;,m;/ qkd'gpaom "gwfyPnf; tenf;i,fukdxnfhay;xm; avh&Sdonf? xkdokd\ jcpf7mwGif ae\qufjzpfap/ wpfae\jcm;jzpfap eHeufapmapmtcsdefYjcpfa-umif; ta[mif;ay:wGif xyfI jcpfay;7onf? xkda-umifh jcpfaumif;rsm;onf wpfae\jyD;wpfae\ atmufzufokd\ wa&G\a&G\ edrfhqif; vmonf? jcpfa-umif;rsm;a&G\qif;vmonfESifh tr~ tay:zuf&Sd jcpfjyD;om; ae7mwGif aemiftcgxyfI jcpfEkdifatmif tom;opfonfwjznf;jznf; wufvmjyefonf? t&G,fa7muf jyD;aomaumfzwfyifwpfyifrS wpfESpfv~if Ekd\ap; 6 aygifxufrenf; xGufwwfonf[kod7onf?

aumfzwfjcH tvkyform;rsm; aemufwpfqifh vkyf7onfh tvkyfrSm cH,lxm;aom cGufi,frsm;rS Ekd\ap;rsm;ukd vkdufvH odrf;qnf;7jcif;jzpf.? TEkd\ap;rsm;ukd

cGuf-uD; xJokd\ ajymif;xnfh7I wpfae7mwGif azmfjycJhonfhtwkdif; tufqDwpftufqpfukd tcsKd;usxnfhay;7.? xkdtcg em7Dtenf;i,ftwGif;rSmyif aumfzwfonfaygif;pnf;pkcJI tjym;vkduf tay:okd\ay:wuf vmavonf? Taumfzwfjym;rsm;udkq,fI'vdrfhrsm;jzifh jym;csyfoGm;atmifzdn|pfay;jcif;/ aq;a-umay;jcif;/ aeyl/ rD;ylwkd\jzifh tajcmufcHay;jcif;paomtqifhrsm;ukd vGefajrmufjyD;aomtcg aumfzwfrSm EkdifiHjcm;okd\jzpfap/ puf&kH-uD;rsm;okd\jzpfap ykd\aqmifa7mif;cs7eftwGuf toifhjzpfavawmhonf?Ekd\ap;rS aumfzwfxkwf,lonfh tjcm;enf;rsm;vnf;&Sdao;onf?

uBmay:wGif aumfzwf tokH;trsm;qkH; vkyfief;um; wkdif,mESifh u`wfvkyfief;yifjzpfonf? armfawmfum;rsm; acwfrpm;ao;rDtcsdefu uBmwpf0Sef;vkH;wGif wpfESpfv~if aumfzwfwefcsdef 90000 cef\avmufukdomokH;pJGcJh-u.? okd\aomf ,cktcg wpfESpfv~if wefcsdefaygif; oef;ESifhcsDI tokH;jyKvsuf&Sd-u&kHru wpfae\wjcm; vnf;tokH;ykdvmqJ jzpfonfukd awG\7ayonf?aumfzwf txnfa[mif;rsm;ukdvnf; jyefvnf jyKjyifItokH;jyKEkdifonf? Tokd\ tokH;rjyKyguvnf; u`Ekfyfwkd\onf aumfzwfukd tokH;vkdoavmuf 7&SdEkdif-urnfr[kwfacs? aumfzwf txnf a[mif;rsm;ukd jyefvnftokH;jyKaomtcg xkdtxnfrsm;wGifyg0ifaom uef\ESihfwuG tjcm;rvkdvm;tyfonfhyPnf;rsm;ukd a&S;OD;pGmz,f&Sm;ypf7.? okd\aomf aumfzwftppf (topf)uJhokd\um; aumfzwfa[mif;ukd ae7mwkdif; wGifokH;7efroifhawmfay?

aumfzwf ta-umif;a7;7mwGif obm0aumfzwfukdwkI "gwkaAenf;jzifh vlwkd\csufvkyf-uaom "gwfcsufaumfzwf ta-umif;ukd razmfjyv~if jynfhpkHrnfr[kwfacs? "gwfcsuf aumfzwfrsm;rSm trSefpifppfobm0aumfzwfESifh teD;pyfqkH;wlnD tokH;jyKEkdifatmif vlwkd\-uHpnfcsufvkyf-uaom aumfzwfwkrsm;yifjzpfonf? aumfzwfwkrsm;ukd -uHpnfcsufvkyf7jcif;. ta-umif;7if;rSm uBmpp-fuD;rsm;twGif;obm0aumfzwf xGufaom EkdifiHrsm;ESifh tqufjywf7onfhtwGufyif jzpf.?

yxr uBmppftwGif;u *smrefEkdifiHwGif AsLem[kac:aom aumfzwfwkrsm;ukd prf;oyfvkyfukdifEkdifcJh-uonf? AsLemaumfzwfwkwGif tajccH "gwfyPnf;rsm;rSmAsLwm'kdiftif; jzpf.? ,if;ukd *smrefwkd\onf xkH;

aumfzwf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 37: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

261

ausmufESifh ausmufrD;aoG;ukd aygif;pyf ay;jyD;aemuftqifhqifhxkwf,-lu7.? ,cktcgYrl t,fvukda[mokd\r[kwf a7eHrSvnf; xkwf,lvsuf &Sd-uonf? okd\aomfAsLwm 'kdiftif;wpfckwnf;rS csufvkyf7&Sdaom aumfzwfrSmauseyfavmufatmifraumif;rGefao;ay?AsLwm'kdiftif;wGif tufoJAifZif;rS7&SdEkdifaom pwkdif7if;ac: "mwfyPnf;ukd xyfrHaygif;pyfay;rS ,cifuxuf aumif;aom aumfzwf wkrsKd;ukd 7vmonf?okd\7mwGif T "gwfyPnf;ESpfck aygif;pyf"mwfajymif;umaumfzwfwk jzpfvmap7ef tjcm;uufwvpf("mwful)wpfckukdvnf; xnfhay;7ao;I xkdokd\ xnfhay;7aomuufwvpfukdrl *smrefwkd\u v~Kd\0Sufxm;cJh-u.? ,ckaomf qdk'D,rfukd uufwvpf tjzpfESifh tokH;jyKEkdifa-umif; awG\&SdcJh7ayjyD?

AsLwm'kdiftif;ESifh pwkdif7if; wkd\aygif;pyfr=rS 7&Sdaomaumfzwfwkuk d AsLem„tuf (p) [kac:.?AsLwm'kdiftif;ukd pwkdif7if; tpm; tu7Dvkd Ekdufx7D;ESifh aygif;pyfay;jcif;jzifh7&Sdaom aumfzwfwkrSmrlAsLem„tif [kwGifI Taumfzwfwk rsKd;ukdvnf;*smreDEkdifiHuyif vufOD; -uHpnfcJhavonf?

yxruBmppfjyD;oGm;aomtcg obm0aumfzwfrsm;ukd jyefvnf 7&Sd-uojzifhaumfzwfwkcsufvkyfonfh vkyfief;rSm ukefusonfhp7dwfESifh rr~onfhtwGufwdrfjr|Kyf uG,faysmufoavmuf jzpfoGm;cJhonf? okd\7mwGif 'kwd,uBmppftwGif;u aumfzwft-uD;tus,fxGuf7m ta&S\tdNd,u`ef;pkrsm; *syefvufokd\usa7mufaeonfh tcsdefrSpI tar7duefjynfaxmifpkwGif AsLemaumfzwfcsufenf;ukd rlwnfI aumfzwfwk csufvkyfonfh vkyfief;rsm;jyefvnf xGef;um; vmjyefonf?

AsLem aumfzwfrsm;tjyif eD,kdy7if;aumfzwf/vpfAmwDaumfzwf/ AsLwJaumfzwf/ okdiftkdaumaumfzwf paom tjcm;"gwfcsufaumfzwfrsm;vnf; trsKd;rsKd; jzpfxGef;ay:aygufvmcJh.? Taumfzwfwkrsm;onf wpfrsKd;ESifh wpfrsKd; *k+foWdcsif; rwlonfhtwGuf*k+foWdtvkduf oifhawmfovkd tokH;cs7 ayonf?obm0aumfzwfukdrl rnfonfh aumfzwfwkrsKd;rS ae7mwkdif;wGifrrSDEkdifacs? okd\aomf tcsKd\ae7mwGif tcsKd\aomaumfzwfwku obm0 aumfzwfxufomonfudkvnf; awG\7.?

aumfzwfwk vkyfief;. tem*wfta7;rSm ukefusrnfh p7dwfay:wGifwnfvsuf&Sd7m TudPYusGrf;usifol yg7*lrsm;uyif aumfzwfwkukd obm0aumf

zwfuJhokd\ p7dwftukeftus oufompGmESifhcsufvkyfEkdif7rnf[k ,kH-unfvsuf &Sd-uonf? tm;vkH;ukdjcKH-unfhv~ifaumfzwfwk csufvkyfonfh vkyfief;onfaemiftcg tvGef-uD;us,faomvkyfief;wpf7yfjzpfvmEkdifzG,f7m ta-umif;rsm;pGm &Sdayonf?

aumfr=ef\ ? ?aumfr=ef\ (upD) onf qef/ yJ/ ajymif;zl;/*sKH/ tmvl;/ rkefvmO0gESifh tjcm;opfOopfzk opfjrpfrsm;rStrsm;qkH; xkwf,l7&SdEkdifI vkyfief;Yvnf;aumif;/pm;7mYvnf;aumif; tokH;0ifonf? ta7mifrSm jzLqGwfqGwf&SdI tr=ef\uav;rsm;rSm rGrGuav;jzpfonf? avxdaomfvnf; ta7mifrysufbJ pm;-unfhv~ifvnf; rnfonfh t7omr~r&Sdacs? aumfr=ef\ ukd t*‡vdyfvkd 'pwmh’[kac:I ,if;.”gwkoau‡wrSm C

6 H

10 O

5 jzpfonf?

tmvl;Y aumfr=ef\ 5 ykH 1 ykHygI *sKH trsKd;rsKd;ESifhajymif;zl;wkd\wGif 3ykH 2 ykHygjyD;v~if qefwGif 10 ykH 9ykHcef\ yg.? aumfr=ef\ukd omrefrsufpdjzifh -unhfv~ifjzLpifajymifvufaom tr=ef\uav;rsm;csnf;jzpfaomfvnf;/ rSefbDvl;jzifh cJGjcm;-unhfv~ifrl jyKvkyf aomtoD;tESH opfOopfzktvkduf ykHyef;o!mefrSmwpfrsKd;pD jzpfvsuf qefrSjyKvkyfaom aumfr=ef\. ykHyef;o!mefrSm wpfrsKd;jzpfa-umif; awG\7onf?

aumfr=ef\ukd txnf7ufvkyfrnfh csnfr~ifrsm;ukd tpmwif7ef tokH;cs-uonf? txnftvdyfrsm; tqif&kdufESdyf7mY ajymifvufacsmarG\ap7ef aumfwifonfhtcgwGifvnf; tokH;csavonf/ t0wftxnfrsm;udkav~mfzGyfjyD;aemuf aumfwifjcif;/ a-uGa7mifwkdufjcif;rsm;jyK-u7ojzifh c0gvkyfief;Yvnf; aumfr=ef\rSm tokH;usayonf? aumfr=ef\jzifh csKdcsOfpm;zG,f trsKd;rsKd;ukdvnf; jyKvkyfEkdif7m *sKHr=ef\/ qefr=ef\/ om*lr=ef\/ tm'gvGwfr=ef\wkd\ukd xkdpm;aomufzG,f7mrsm;jyKvkyf7mY tokH;rsm;-uavonf?

aumfr=ef\ukd a7aEG;ESifhazsmfrSomv~if t7nfaysmfI yspfc Jc Jt7nfrsm;7onf? aumfr=ef\Y umAGef[kduf'&kd*sifESihfatmufqD*sifj'yfpifrsm; yg&Sdojzifh aumfr=ef\ygaomtpm;tpmrsm;onf umAkd[kduf'7dwf"mwf jzpfaponf?

aumfr=ef\ vkyfief;-uD;rsm;ukd toD;tESH/ opfOopfzk7&Sd7ma'otvkdufjyKvkyf-uonf? *smreDEkdifiHwGif ajymif;zl;rSvnf;aumif;/ t*‡vef/ jyifopf/ *smreDEkdifiHwkd\wGifqefrSvnf;aumif;/ ta&S\tdNd,u`ef;pk/ aAmfndKu`ef;wkd\wGif uefpGef;O/ yDavmyDeHOrsm;rSvnf;aumif; aumfr=ef\jyKvkyf-uonf?

aumfzwf aumfr=ef\

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 38: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

262

xkdokd\ wkdif;jynfa'otvkduf aumif;Ekd;7m7m wDxGifjyKjyifvkyfukdif-uaomfvnf; tajccHenf;rsm;rSmwl-uonfursm;onf? opfOopfzkopfjrpfrsm;rS aumfr=ef\jyKvkyfykHrSm tusOf;tm;jzifh atmufygtwkdif; jzpfonf?

yxrwGif aumfr=ef\ yg&Sdaom opfO opfzk opfjrpfrsm;ukd ausmufcJ/ ovJ/ ajr-uD; ponfh trd=uf rsm;rSpif-u,fap7ef aq;a-umay;aompufokd\ ykd\7onf?xkdrSwpfzef a-uatmifacsrG cJGpdwfay;aompufokd\ ykd\7jyefonf? a-urGaysmhtdaejyD;aom opfOopfzkopfjrpfrsm;ukd tr~ifrsm; trd=ufrsm;rS oef\pifatmiftxyfxyf ppfcsjyD;v~if aumftESpfuJhokd\ jzpfvmaomt7mrsm;rS a7ukdxkwfypfjyD;aemuf aevSef;ay;aom tcgaumfr=ef\ jzpfvmonf?

qefESifhajymif;aumfr=ef\ jyKvkyfykHrSm tenf;i,fuJGjym;onf? qefESifh ajymif;wkd\ukd 48 em7Dcef\ a7pdrfI-udwfjyD;v~if qefcgESifhppfI a7aq;7onf? xkdaemufta7mif jzLpifatmifc`wfjyD;v~ifa7ukefatmifxkwf,lI tajcmufvSef;7onf?

aumfr=ef\onf tokH;rsm;aom yPnf;wpfrsKd;jzpfonfhtwkdif; puf&kH-uD;rsm;Y t-uD;tus,fvkyfukdifjyD;v~ifuBmt7yf7yfokd\ wifykd\cs-u7onf?

aumf&Syfpukd wD (c7pf 1^46„181 ) ? ?aumf&Syfpuk

donf ykd;vlrsKd; rsKd;cspfppfAkdvfwpfa,mufjzpfI 1^46ckazazmf0g7Dv 12 7ufae\wGif vpfaoG;eD;,m; jynfe,fYzGm;jrifonf? ol.zcifrSm w7m;&kH;awmft7m&Sd wpfOD;jzpf.? vlvm;ajrmufaomtcg ykdvefppfwyfwGif 0ifa7muftr=xrf;onf? olonf tajrmufwyfAkdvf-uD;tjzpftr=xrf;vsuf&SdpOf tcspfudPa-umifh pdwfrcsrf;ajr\zG,f7m tjzpf wpfckESifh awG\-uKH7ojzifh 1^^^ckESpfYtar7duefEkdifiHokd\ xGufcGmoGm;avonf? xkdtcsdefYtar7duef vGwfvyfa7;ppfyJG jzpfyGm; vsuf&Sd7m aumf&Syfpukdonf tif*sifeD,mtjzpf yg0iftr=xrf;cJhIr-umrD AkdvfcsKyf0g&Sifwef. ppfa7;vufaxmufjzpfvmavonf?

1^84 ckESpfwGif ykdvefEkdifiHokd\ jyefoGm;I 5 ESpfcef\-umaomf topfjyefvnfzJG\pnf;xm;aom ykdvefppfwyfwGifAkdvfcsKyftqifhtwef;Y cef\xm;jcif;cH7onf?ykdvef EkdifiHukd 1^93 ckESpfY &k&S/ y7yf&Sm;ESifh -op-wD;,m;wkd\ 'kwd,t-udrf cJGa0jcif;rjyKrDu ykdvefokd\0ifa7muf wkdufckdufvmaom &k&Swkd\ukd aumf&Syfpukdonf&Gyf&Gyfc Hc HckcHwkduf ckdufcJh.? 1^94 ckESpfY ykdvefwpfEkdifiHvkH; &k&Sukd ykefuefawmfvSef-uaomtcg trsKd;om;tm+m&Sif acgif;aqmif jzpfvmonf? &k&SESifh y7yf&Sif;ppfwyfrsm;u 0gaqmjrdK\ukd 0kdif;7Hwkdufckduf-uaomtcg xda7mufpGm ckcHumuG,f EkdifcJhaomfvnf; aemufqkH;Y tm;csif;rr~I ta7;edrfhojzifh vGwfvyfa7;twGufol. -udK;yrf;or~onf tcsnf;ESD; jzpf7avonf?

arqD*sKd;0pf wkdufyJGY ykd;vlrsKd;wkd\ta7;&=H;edrfhcJhIaumf&Syfpukdonf '+f7m7&Sdum tzrf;cH7.? okd\aomf1^96 ckESpfwGif vGwfvmonf? olonf tar7duef/jyifopfESifh jAdwdefEkdifiHrsm;odk\ vSnfhvnfcJh.? tar7duefjynfaxmifpkokd\ 1^9^ ckESpfwGif a7muf&SdcJhpOfu uGef*7ufvFwfawmfu tar7duefvGwfvyfa7;ppfyJGwGif tr=xrf;cJhonfukd aus;Zl;odaomtm;jzifh tkd[kdif;tkdjynfe,fwGif ajrwpfuGufay;cJhonf? xkdaemuf qGpfZmvefEkdifiHokd\ oGm;a7muf aexkdifcJh7m 181^ ck atmufwkdbmv 15 7ufae\wGif jrif;ay:rS vdrfhusaom '+f7mjzifhuG,fvGefavonf?

aumfvkd7m;'kd;jynfe,f ? ?aumfvkd7m;'kd; jynfe,fonftar7duefjynfaxmifpk taemufykdif;&Sd awmifwef;a'o jynfe,f jzpfonf? xkdjynfe,f. ta&S\ykdif;rSm ajrjyef\vGifjyifrsm;jzpfI taemufykdif;wGif tvGefjrifhrm;aom a7mhuD;awmifwef;-uD; wnf&Sdonf?

aumf7Syfpukd wD aumfvkd7m;'kd;jynfe,f

ykdvef trsKd;om;acgif;aqmif AdkvfcsKyf aumf7Syfpukd

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 39: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

263

xkd awmifwef;wGif ayaygif; 14000 ausmfjrifhaomawmifxdyfaygif; rsm;pGm&Sd.? t-uD;qkH;aom jrpfrSmaumfvkd7m;'kd;jrpfjzpfI a7mhuD;awmifwef;Y jrpfzsm;cHjyD;v~if taemufawmifbufwGif &Sdaom t,f7DZdk;em;jynfe,fwGif;okd\ pD;0ifavonf? xkdjrpfESifhwuG jynfe,ftwGif;&Sd tm;vkH;aom jrpfrsm;onf usOf;ajrmif;eufapmufaom uifnGefacsmufrsm;ukd jzwfoef; pD;qif; -uonf? okd\jzpfI xkdjrpfrsm; onfa7pD;oefonfhjyif ausmufpGef;ausmufaqmif aygrsm;jcif;a-umifha7a-umif; oGm;vm7eftwGuf tokH;r0ifacs? xkduifnGefacsmufrsm;rSm tvGefvSyaomawmawmif&=ar~mfcif;rsm; jzpfojzifhuBmwGifxif&Sm; ausmf-um;avonf? aumfvkd7m;'kd; jynfe,fwGif ausmufrD;aoG;/a7F/ aiG/ oH/ cJ/ wefpwifESifh a-u;eDwkd\ukd wGifus,fpGmwl;az:vkyfukdif-u.? ajrjyef\ykdif;wGif v,f,mvkyfief;ukdt"duxm;I vkyfukdif-uvsuf o-um;rkefvmukd tajrmuftjrm;pkdufysKd;-uonf? opfawm rsm;rSvnf;opfaumif; tajrmuftjrm; 7&Sd.?

'ifAmjrdK\rSm jrdK\awmf jzpfI vlOD;a7 415^86a,mufr~ &Sd.? rD;7xm;vrf;qkH7mjrdK\jzpfonfhtavsmuf aumfvkd7m;'kd;jynfe,ftwGuf ukefpnfpkaqmif;jzef\jzL;7mtcsuftjcm jzpfavonf? xkdjyif jynfe,ftwGif;Y

&Sdonfh obm0 tvSpcef;rsm;jzpfaom a7mhuD;awmif/ ae&Sife,fywf/ &GdKif,,fa*gh acsmuf/ ykdufpydawmifxdyf/ tufAef;awmifxdyfESifh ewfO,smOfwkd\okd\oGm;a7muf -unhf&\= vkdaom c7D;onfrsm;twGuf(taxmuf) pcef;jrdK\ vnf;jzpfonf? &GdKif,,fa*ghacsmufukdjzwfI aqmufvkyfxm;aom -udK;wefwm;rSmuBmwGif tjrifhqkH;aom-udK;wHwm; wpfckjzpf.?ykdufpydawmifxdyfrSmayaygif; 14110 r~jrifhI xkdawmifxdyfokd\ta7muf acG;oGm;pdyfrD;7xm;vrf;azmufvkyfxm;onfukd tHh-ozG,f7m wpf7yfyifjzpfonf?tufAef;awmifxdyfrSm ayaygif; 14260 r~ jrifh.?xkd awmifxdyfY 'ifAmwUokdvf. aumhprpfa7mif jcnfvufawG\ prf;cef;/ wnf&Sd7m uBmwGif tjrifhqkH; aomvufawG\prf;cef; jzpfonf? xkdawmifxdyfokd\ armfawmfum;jzifh oGm;a7muf Ekdifatmif vrf;azgufvkyfxm;.? ewf O,smOfac: ‘*g;'if;„ atmh„ a*gh’ wGifteDa7mifaygufaeaom oJausmuf wkd\onf av/ a7wkd\. wkdufpm;r=a-umifh vSyaomobm0ykHtrsKd;rsKd; jzpf-uavonf? xkdokd\ vlrjyKrjyifbJ obm0tavsmuf tqef;w-u,frsm;jzpfaeojzifh ‘ewfO,smOf’[k ac:wGif[efwlonf? aumfvkd7m;'dkjynfe,f .tus,ft0ef;rSm pwk7ef; rkdifaygif; 10424^ jzpfIvlOD;a7rSm 1950 jynfhESpf oef;acgifpm7if;t71325089 a,mufr~&Sdonf?

aumfvHAkdif;yif ? ?aumfvHAkdif;yef; rsKd;um; O,smOfwGif tvSpkdufyef;rsm; jzpfonf? &kQaA' trnfjzifh'tufuGDvD;*sD;,m;Agv*g7pf’ [kac:onf? xkdtyifrSm Awfwm;uyf trsKd;tEG,f0if jzpfonf? tar7duwkduf/ Oa7mywkdufESifh tm&Swkdufrsm;wGif awG\7onf? tyGifhrsm;rSmrsKd;ukdvkdufIta7miftrsKd;rsKd; &Sdo nf? okd\7mwGif tjzLESifh r7rf;a7mifyef;rsm;rSm taygrsm;qkH;jzpfavonf? tyGifhwGif yGifhzwfrsm; tjyif twuf 5 ckpD &Sdonf?

aumfvkd7m;'kd;jynfe,f aumfvHAkdif;yif

aumfvdk7m;'kd;jynfe,f ‘ewfO,smOf’ twGif;rS qef;us,fvSy

aom ‘aAA,fwm0g’ ac: obm0ausmufaqmif

aumfvHAkdif;yef;yif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 40: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

264

xkdtwufrsm;rSm yGifhzwfrsm;. t7if;rS atmufokd\zm;vsm;usvsuf&Sdonf?

xkdyef;ukd 'a7mhuD;awmif aumfvHAkdif;yif’ [lIvnf;ac:ao;onf?

aumfvdGKuf? ?aomfrwf*a7[rf trnf&Sdaom paumhvlrsKd; "mwkaA'u0dwpfOD;onf aysmf0ifyPnf;wkd\.ysH\ESH\ykHukd pkHprf;cJh7m t7nf 2 rsKd; 2 pm;&Sda-umif;ukdod&SdcJhavonf? yxrtrsKd;rSm qm;&kd;&kd;ESifh o-um;uJhokd\aom yPnf;wkd\. aysmf0if7nfrsm; jzpf.? xkdaysmf0if7nfrsKd;onf vG,fvifhwulqm;yGifh/ o-um;yGifhuav;rsm;jzpfap Ekdifonfhjyif a7wGif aumif;pGmysH\ESH\vsuf aysmf0ifaeEkdifonf? xkdaysmf0if7nfukdwd7>mefom;a7jzifh jyKvkyfxm;aom pnfazmif;wpfckckwGifxnfhI a7xJY -udK;ESifhqJGxm;v~if xkdaysmf0if7nfonf pnfazgif;xJrS a7xJokd\ azmufxGuf oGm;rnfudkawG\7onf? Tokd\aom aysmf0ifyPnf;rsKd;ukd c7PwJvdGKuf[k ac:.? 'kwd, trsKd;rSm -uufO/ bJOtum(t,fvAsLrif)/ aumf/ upDuJhokd\aom yPnf;wkd\.t7nfrsm; jzpfonf? xkdt7nfrsKd;rSm txufu qm;aysmf0if7nfrsm;uJhokd\ tyGifh (c7Pw,f) uav;rsm;rjzpfapEkdifonfhjyif a7wGifvnf; aumif;pGmysH\ESH\vsufaysmf0if raeEkdif-uacs? xkdt7nfukd pnfazmif;wpfckckwGifxnfhI a7xJY -udK;ESifh qJGxm; v~ifvnf; a7xJokd\azmufxGufI roGm;Ekdifay? xkdaumfuJhokd\aom yPnf;rsKd;ukd aumfvdGKuf[kac:.? -uufO/ bJOuJhokd\aomOwkd\. tumrsm;/ wd7>mefwkd\. tom;t&kd;wkd\rS7onfh aumf7nf uJhokd\aomyPnf;rsm;/ upD7nf/ qyfjymESifh aq;0g;rsm;wGif tokH; jyKaom tDrm;&Sif;ac:qDaysmf7nfrsm;onf aumfvdGKufrsm; jzpf-uonf?aumfzwf onfvnf; aumfvdGKufyifjzpf.? aumfvdGKufpm7if;0ifaom yPnf; rsm;rSm tajrmuftjrm;&SdjyD; v~if vGefcJhaom ESpfaygif; okH;av;q,frSpI pufr=vufr=vkyfief;wGif tvGef ta7;ygt7ma7mufvmcJhavonf? ,cktcg od_HynmwGif aumfvdGKuf "mwkaA'ynm[k wpfcef;wpfu@ xif&Sm;vsuf&Sd.? aumfvdGKuf "mwkaA'onf rsm;pGm acwfpm;vmcJh7m/ txl;ojzifh aumfzwfvkyfief;ESifh ykd;wkvkyfief;rsm;wGif tvGefyiftokH;0ifavonf?

aumfvdGKufyPnf;rsm;onf qm;aysmf0if7nf wkd\uJhokd\t7nfwGifysH\ESH\aysmf0ifaejcif;r[kwf? tvGefao;i,fonfh tr=efuav;rsm;tjzpfjzifh t7nfxJwGif

wJGavmif; pD;ckdvsufaejcif; jzpfonf? xkda-umifh qm;aysmf0if7nfukd pnfazmif; wpfckckwGifxnfhI a7wGif-udK;ESifhqJGxm;aomtcg a7xJokd\ azmufxGufoGm;Ekdifaomfvnf;/ aumfvdGKuf7nfrsm;rSm xkduJhokd\ azmufxGufroGm;Ekdifacs? aumfvdGKuf7nfukd tvGeftm;aumif;aom rkdU&kdpukyfESifh -unfhv~if pD;ckdvsuf&Sdonfh tr=efrsm;ukd jrifEkdifonf?

aumfvdGKufrsm;wGif tcJESifht7nf [lI 2 rsKd; 2pm;&Sd.? t7nftjzpfESifh wnf&Sdaom aumfvdGKufukd aqm(7nf)[k ac:I/ tcJtjzpfESifhwnf&Sdaom aumfvdGKufukd*sJ (cJ)[k ac:.? xkd 2 rsKd;aom aumfvdGKufwkd\onft7nfrStcJokd\vnf;aumif;/ tcJrSt7nfokd\vnf;aumif; tjyeftvSef ajymif;vJEkdif-uonf? O'g[&k+frSmOtumuJhokd\aom aumfvdGKufukd rD;ESifhcsufvkdufaomtcg cJIoGm; jcif;rsKd;jzpfonf?

avxJwGifvnf; aumfvdGKuf uJhokd\aom yPnf;rsm;&Sd-u.? O'g[&k+f/ jrLESifh rD;ckd;wkd\onf avxJwGif&Sdaom aumfvdGKufrsm; jzpf-u.? jrpfrsm; acsmif;rsm;wGif&Sdaom EkH;rsm;onfvnf; aumfvdGKufyifjzpf.? opfoD;,kdrsm;ukdvnf; aumfvdGKuf pm7if;wGifoGif;Ekdifonf? zefom;xJY a7Fr=ef\ aiGr=ef\rsm;ukd a7mpyfxm;jcif;rSmvnf; aumfvdGKufwpfrsKd;yif jzpfonf?

aum+m*kHjrwfpGmbk7m; ? ?aum+m*kH jrwfpGmbk7m;onf Tb]uBmtwGif; yGifhawmfrlcJhjyD;bk7m; 4qlteuf 'kwd, ajrmuf yGifhawmfrlaom bk7m;&Sifjzpfonf?

aomb0wDjynf ,n'šyk#m;ESifh OW7myka#;rwkd\. om;awmfjzpf.? t&G,fa7mufaomf oifhjrwfaomowkd\orD;ESifh vufxyfxdrf;jrm;.? om;awmfwpfyg;ukd zGm;jrifjyD;aemuf avmuDpnf;pdrfukdpGef\y,fum awmxGufawmfrlonf? 6 v-umr~ 'kU7p7d,m usifhawmfrljyD;aemuf a7ozef; aAm"dyif7if; 0,fo¤nKw—m+fawmfukd7I bk7m;jzpfawmfrlonf?xkdjrwfpGmbk7m;. tCom0uwynfh 2 yg;rSm&Sifbda7moESifh &SifOWa7m jzpfonf? tCom0dumrwynfhr 2 yg;rSm OW7mESifh ork]g jzpfonf?

xkdjrwfpGmbk7m;. —m+fawmf tjrifhonf tawmif30 jzpf.? oufawmf tESpf 24000 &SnfawmfrlIy¤wm&kHY y7ded¤mefjyKawmfrlonf?

aumwuftdyf (c7pf 1485„154^) ? ?uBmopf

aumfvGdKuf aumwuf tdyf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 41: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

265

[kac:-uaom tar7duwkdufukd ukdvHAyfawG\jyD;onfhaemuf rUqDukdEkdifiHokd\ yxr qkH;pGef\pm; oGm;a7mufIwkdufckduf odrf;,lcJholum; [meef'kdaumwuf qkdolpydefvlrsKd;wpfa,mufjzpfonf?

aumwufonf 1485 ckESpfwGif pydefEkdifiH ruf'vif;jrdK\YzGm;jrifonf? i,fpOfu qmvmvef;um;wUokdvfwGif Oya'ynmukdoif-um;cJh.? okd\aomf wpf7yfwaus;okd\ pGef\pm;oGm;a7mufvkdaompdwf jyif;jy7um; Oya'ynmukd qkH;cef;wkdifroifbJ tdrfokd\jyefoGm;cJhjyD;aemuf/ 1504 ckESpfwGif qe'kdrif;*kd;okd\ c7D;xGufcJhonf? q'kdrif;*kd;wGif wkdif;7if;om;wkd\ ykefuefx-uG7mY &Gyf&Gyfc Hc H0ifa7muf wkdufckdufcJhaoma-umifh/ usL;Am;uGsef; pydefbk7ifcHu ol\tm;oab‡m 11 pif;yg0ifaom oab‡mwyfwGif wyfrŒ; tjzpf cef\xm;jyD;v~ifr-umrDurSawG\&SdI a7FaiGaygrsm;onf[k ausmf-um;aom rUqDukdokd\ oGm;a7muf odrf;,l7ef apvFwfavonf? 1518 ck Ekd0ifbmwGifc7D;xGufcJh7m bk7ifcHuol. trdef\ukdcsufjcif;&kyfodrf;I aumwufwkd\tm;jyefvnf qifhac:aomfvnf; trdef\ukdzDqefvsuf xGufcGmoGm;avonf? 1519 ck rwfvwGif rUqDukdurf;ajcokd\ qkdufa7muf cJh.? xdkaemufolonf aA7u&kjrdK\ukdwnfaxmifI ol.vlokduf xGufrajy;omatmif oab‡m 10pif;ukd rD;wif&=d\ vkduf.? usefwpfpif; ukdum; pydef bk7ifxHokd\apvFwfI oljyKvkyfcJhor~ukd oHawmfOD;wif7efESifh/ol\tm; rUqDukdukd wkdufckdufodrf;,lcGifhay;zkd\ av~mufxm;7eftwGuf csefxm;jcif;jzpfonf?

aumwufukd uHc`ef olwpfOD;[k qkd7ayrnf? ta-umif;rSm oab‡mysufjyD;v~if rUqDukd urf;ajcokd\a7muf&Sdum ESpfaygif;rsm;pGm aexkdifcJhI olwkd\tm;ulnDrnfh pydef vlrsKd;wpfa,mufukd awG\7aoma-umifhjzpfonf? xkdolrSm rUqDuefpum;ukd aumif;pGmwwfu'rf;avonf? xkdr~ruao; rUqDuef vlrsKd;t-uD;tuJwpfa,mufuvnf; ol\orD;ukd aumwuftm; ay;tyfvkduf7m xkdrUqDuefrdef;rysKdonf ol\ukdcspfcif -unfndKI tultnD rsm;pGmay;avonf?

xkdjyif aumwuftwGuf pm;7uH-uKHI rkwfqdwfysm;pJGbdonfhtvm;/ rUqDuefvlrsKd;wkd\ukd tom;jzL ewfom;wpfyg; tkyfpkd;7efa7mufvmvdrfhrnf [laomwHabmifESifh -uKH-udKufcJhavonf? rUqDuef wkdif;7if;om;rsm;onf rsufESmjzL pydefvlrsKd;wkd\ a7mufvmaomtcg olwkd\. ewfom;xifrSwfI tm;70rf;om

-udKqkd-u.? awaemhwDwvef;jrdK\ (,ckrUqDukdjrdK\)teD;okd\ pydefwkd\a7mufaomtcgusrS oHo,ruif;jzpfvmI 7efpwkdufckduf-uavonf? xkdwkdufyJGwGifpydef wkd\zufrS vufeuftiftm;aumif;ojzifh vl50000 r~&Sdaom wkdif;7if;om;rsm;rSm r&=rvSta7;&=H;edrfh oGm;avonf? xkdaemufYum; xkdrUqDuefwkd\onf pydefwkd\ESifh yl;aygif;vsuf rUqDukdjrdK\okd\ vkdufygoGm;-u.?

rUqDukdjrdK\Y -uD;pkd;aeaom wkdif;7if;om; rsm;um;tufZwufvlrsKd;rsm; jzpf-uonf? tufZwufwkd\onf pydefwkd\ukd vdrfvnfvSnfjzm;I tvpf0ifwkduf7ef -uHpnfcJhao;.? okd\7mwGif aumwufESifh twlygvmaom rUqDuefrdef;rysKdu tcsdefrSDowday;ojzifholwkd\t-uH txrajrmufbJ ta7;&=H;edrfhcJhavonf?

1519 ck Ekd0ifbmv 8 7ufae\wGif rUqDukdjrdK\okd\qkdufa7muf-u7m tufZwuf bk7if rGefwDZl;rm;urckcHbJ aumif;pGm-udKqkd{nfhcHonf? okd\aomf aumwuf ESifhaemufvkdufrsm;rSm ppfEkdifolrsm;[lI Ekdifvkdrif;xuf jyKusifh7um;/ tufZwuf wkd\onf pydefwkd\ukdarmif;xkwf7ef -uHpnf-u.? xkdt-uHukd aumwufodoGm;jyef7m rGefwDZl;rm;tm; zrf;qD;I tus,fcsKyfxm;jyD;v~if a7F/ aiG tajrmuftjrm; awmif;,lav

aumwuf tdyf

rUqDukdEkdifiHukd OD;pGmodrf;ykdufcJhol [meef'kdaumwuf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 42: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

266

onf? xkdtawmtwGif; usL;Am;usGef;&Sd pydefbk7ifcHonf aumwufukd qkH;r7ef ppfom; 1200 cef\ vFwfvkduf.? aumwufonf xkdppfom;rsm;ESifh oabmcsif; nDojzifh ol.ppfwyfrSm vltiftm; wkd;wufvmavonf?

aemufr-umrD tufZwufwkd\onf pydefwkd\a7molwkd\. bk7ifukdyg awmfvSefwkdufckduf-u.? xkdtcgrGefwDZl; rm;rSm wkdufyJGtwGif;usqkH;I aumwufonf vnf;tm;rwefojzifh qkwfcGmoGm;7av7m/ ol.vl 3 ykH2ykHcef\ qkH;&=H;oGm;avonf? okd\7mwGif pdwftm;ravsmhbJ/tufZwufwkd\ ESifh roifhjrwfaom wkdif;7if;om;rsm; tm;odrf;oGif;I jyefvnfwkdufckduf avonf? tufZwufwkdu &Gyf&GyfcGsHcGsH ckcHaomfvnf; ta7;&=H;edrfh ojzifh1521 ck -o*kwfvY rUqDukdjrdK\ukd pydefwkd\ jyefvnfodrf;ykdufEkdif-uonf? xkdaemuf pydefbk7ifyVrcsm;u aumwuftm; rUqDukd jynf. bk7ifcHESifhppfAkdvfcsKyftjzpf cef\xm;avonf?

1528ckESpfY aumwufonf pydefEkdifiHokd\ jyefoGm;.?pydefEkdifiHY ol\ukdremvkdaomvlwpfpku ol. ysufpD;7mysufpD;a-umif; -uHpnfvsuf&Sd7m aumwuf a7mufoGm;I ta-umif;pkH&Sif;jyrS pydefbk7ifrSm ol\tay:YoHo, &Sif;oGm;avonf? okd\7mwGif bk7ifu ol\ukda&S;uuJhokd\ tcGifhta7;rsm;pGm ray;awmhacs? olodrf;ykdufcJhaome,fukdtkyfcsKyf7ef tjcm;vlwpfa,muftm;bk7ifcHtjzpf cef\xm;I/ ol\tm; omrefppfAkdvfrŒ;7mxl;ESifhom rUqDukd jynfokd\ jyefoGm;aponf? 1536ckESpfwGif aumwufonf atmufykdif; umvDzkd;eD;,m;usGef;qG,fukd &SmazGawG\&SdcJh.?

okd\aomf rUqDukd bk7ifcHrSm aumwufvkyfor~ukdtjrJwap uzsuf,zsufvkyfaeojzifh aumwufrSmolESifh roifhrwifhjzpfI pydefEkdifiHokd\ jyefIoGm;onf?pydefEkdifiHokd\ a7mufaomtcg ol. tcGifhta7;rsm;ukdbk7ifcHwGif jyefvnf toem; cHcJhaomfvnf; r7awmhacs? aumwufonf ZGJoWdaumif;I -uH7nfzef7nf&Sdol jzpf.? wkdif;7if;om;rsm;tay:Y 7ufpuf-urf;-uKwfpGm jyKrlqufqHcJhaomfvnf; pydeftifykdif,mukdwnfaxmifcJhol wpfOD;jzpf.? okd\7mwGif tusKd;aus;Zl;rsm;pGm rcHpm;7bJ qif;qif;7J7JESifh qJhAD;jrdK\ teD;wGifuG,fvGefavonf?

aumvlrsKd;? ?aumvlrsKd;rSm vkdvkdrkdqkd tpk0ifvlrsKd;jzpfonf? vlOD;a7rSm 40000 eD;yg;r~&SdI wjznf;

jznf;wkd;wufvsuf&Sdonf? aumvlrsKd;rsm;onfaexkdif7m tpktvkduf tdaum/ caum/ aum[lItrnfuJGjym;vsuf&Sdonf? (vdkvdkrdkqdkvlrsdK;„7=)

xkdvlrsKd;wkd\. rl7if;a'orSm ,leefe,fjzpfonf?xkda'orS rJacgifjrpf0Srf;wpfav~mufqif;oufvmI&Srf;jynfawmifykdif; usKdif;wkHe,fta&S\bufe,fpyfqDrSjrefrmEkdifiHwGif;okd\ 0ifa7mufvm[efwlonf? ,cktcgwGif xkdolwkd\ukd &Srf;jynfawmifykdif; ta&S\pGefa'orsm;wGif trsm;qkH; awG\7.? ,leefe,f awmifykdif;ESifh,kd;',m; EkdifiH ajrmufykdif;wkd\Yvnf; awG\7onf?

aumvlrsKd;wkd\rSm rsm;aomtm;jzifh ewfukd;uG,f-u.? c7pf,eft,l0g'D tenf;i,fr~om &Sdonf?t,lonf;I bkd;ab;pOfqufukd &kdaoukd;uG,f-uolrsm;jzpfonf? ucsifwkd\uJhokd\yif vl7nfoef\ vlawmifhrsm;jzp-fuonf? &kd;&kd;ESifh&Sif;&Sif; aewwf-uonf? tjrFm/ &kyfysufqif;ysuf/ rpGrf;roef arG;zGm;aom uav;rsm;ukdazsmufzsuf ypfavh&Sd-uonf? ucsifawmifrsm;wGifawG\&Sdavh&Sdaom ukd,ft*‡gcsKd\wJholrsKd;ukd aum&Gmrsm;wGif awG\7cJonf?

aumtrsKd;orD;wkd\. cg;0wfrSm twGef\tacgufrsm;jzifh vSypGmwefqmqifxm;onf? bmom bm0

aumwuf tdyf aumvlrsKd;

wkdif;7if;t0wftpm;jzihf aumtrsKd;orD;rsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 43: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

267

oDqkdusL;7ifhI aysmf7FifpGmaewwfonfESifhtr~ vkyfr=aqmifwmrsm;ukd tyiftyef; rysif;r7d aqmif&Gufolrsm; jzpfonf? aumtrsKd;om; wkd\rSm a,musfm;yDoI vGwfvyfpGm aevkdolrsm;jzpfonf? vkdvkdtpk0if vDpk/ v[lwkd\ uJhokd\yif 'l;av;ESifh jrm;ukdokH;pJG-uonf? trJvkduf0goemygI rkqkd;b0wGifu`rf;usifolrsm;jzpf-uonf? OD;b&Sif?

aumvufa*s (c7pf 146^„1519) ? ?*Gsefaumvufonf pdwfxm;tvGefjrif h jrwfjzLpifI pdefaygausmif;ukd pwifwnfaxmifcJhol jzpfonf?

Tokd\ pdefayg ausmif;-uD;ukd wnfaxmifvkdufjcif;tm;jzifh ynma7;ukd tm;ay;vkdolrsm; ay:aygufvmav7m/ q}rtuf'Gyfbk7ifESifh t,fvpfZAuf bk7ifr-uD;wkd\ukd,fwkdif tvm;wl t*‡vdyfo]gausmif;rsm;ukdt*‡vefjynf wpf0Sef;vkH;Y wnfaxmifcJh-u.?

aumvufonf 146^ ckESpf avmufwGif vef'efjrdK\YzGm;jrifonf? ol.zcif qm[ife7D aumvufrSm vef'efjrdK\awmf0ef 2 -udrfwkdifwkdif jzpfcJhbl;onf? aumvufonf atmufpzkd\wUokdvfwGif ynmoif-um;cJh7m 1490 jynfhESpfwGif r[m0d%mbJG\ukd 7&SdcJh.? okd\aomfxkdtcsdefrwkdifrDuyif aumvufonf oif;tkyfq7mjzpfaeavjyD? xkdaemuf aumvufonf Oa7mywkdufY vSnfhvnfvsuf t,l0g'qkdif7m A[kokwrsm;ukd qnf;yl;onf?1496 ckESpfwGif Oa7mywkdufrS t*‡vefjynfokd\ jyefa7muf

onfh tcg bkef;-uD;tjzpf cH,ljyD;aomf atmufpzkd\wUokdvfY pdefayg.-o0g'pmrsm;ta-umif; a[majymavonf? aumvufonf pdefaygta-umif;ukda[majym7mY a&S;u,lqcsufrsm;ukd y,fzsufItjrifopfjzifh a[majymcJhonf? 1505 ckESpfwGif pdefayg uoD'7,f bk7m;&Sdckd;ausmif;-uD;Y *kd+f;axmuftjzpf cef\xm;jcif;cH7.?

olonf w7m;a[m tvGefaumif;I *kd+f;awmfwkd;wuf7mwkd;wufa-umif;twGuf jyKjyifajymif;vJr=rsm;ukdvkdvm;avonf? xkdjyif bkef;-uD;wkd\. tusifhpm7dWrsm; rzG,f7mravsmufywfonfwkd\ukd raxmufrn|mbJ [kwfwkdif;rSef7m xkwfaz:ajym7Jonf? wpf-udrfwGif *kd+f;csKyfrsm;ESifhbkef;-uD;rsm; pkHnDpGmwufa7mufaompnf;a0;yJGwpfckY aumvufu omoemh0efxrf;wkd\ onf *k+fyumoewkd\ukd rufarm-uonfhtwGuf*kd+f;awmfwGif c`wf,Gif;csufrsm; ay:ayguf7avonf[k7J0HhpGm ajymqkdcJhonf? aumvufonf pdwftm;xufoefaom A7if*sD*kd+f;0if wpfOD;jzpfonfhjyif ynma7;ESifh *kd+f;twGif; jyKjyifajymif;vJa7; rsm;twGufxda7mufpGm aqmif&GufcJholvnf; jzpfayonf? xif&Sm;aom 'wfcsvlrsKd;ynm&Sd tD7ufZryfonf *Gsefaumvufukd tvGef-unfndK av;pm;avonf? jyKjyifajymif;vJa7;orm;-uD; *`efaumvufonf1519 ck pufwifbmv 16 7ufae\wGif uG,fvGefonf?

aumvif;jrdK\ ? ?aumvif;jrdK\onf txufjrefrmjynfuomc&kdiftwGif; aumvif;e,fykdif &kH;pkduf7mjrdK\jzpf.? aumvif;jrdK\rSm xD;csKdifhjrdK\ taemufbuf rkdif40 uGmwGif rMav;„jrpf-uD;em; rD;7xm;vrf;ay:Y&Sdonf? ajrjyef\ay:Y wnf&Sdaomfvnf; ywfywfvnfYawmifrsm; 0ef;7Hvsuf&Sd.? aumvif;jrdK\ onf 21^{u us,f0ef;I 1953 ckESpf oef;acgifpm7if;t7vlOD;a7 3^35 a,mufcef\ &Sdonf? jrdK\wpf0kdufwGifus,fjyef\aom pyg;v,fuGif;rsm;ukd aumvif;uGif;[kac:-uonf?

aumvif;jrdK\e,fukd a&S; jrefrmrif;rsm;vufxufujrdK\0efrsm;cef\xm;I tkyfcsKyfaponf? jrdK\a[mif; ae7mrSm ,ckaumvif;jrdK\. taemufbuf wpfrkdifcef\a0;uGmaom &Gmr yifjzpfonf? ,ckaumvif;jrdK\rSmawmiftif; ESifh ajrmuftif;ac: &Gm 2 &Gmukd pkaygif;IwnfcJhaom jrdK\jzpfonf?

aumvuf a*s aumvif;jrdK\

usef;rmawmihfwif;aom aumvkvifysKd 2 OD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 44: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

268

aumvif;0k pD(c7pf 1^50„1810) ? ?jAdwdo~a7a-umif;AkdvfcsKyf-uD; avmhuyfoAwfaumvif;0konf 1^50 jynfhESpf pufwifbmv 26 7ufae\wGift*‡vefjynf EsL;uyf qJ„tyGef„wkdif;jrdK\YzGm;jrifonf?i,fpOfu o]gausmif;wGif ynmoifcJhI touf 11ESpft&G,fwGif a7wyfokd\ 0ifcJhjyD;aemuf tpfukd0rf;uJGawmfol a7a-umif;AkdvfrŒ;-uD;wpfOD;. tapmifhta&Smufjzifh a7a-umif;c7D;xGufcJhonf? touf24 ESpfwGif ajrmuftar7duwkduf a7wyfpcef;wpfckYqufvuf tr=xrf;cJhI Aef;um;awmifukef;wkdufyJGwGifyg0if wkdufckdufcJh7m ol.xl;cGsefr=a-umifh Akdvftqifhtwef;ukd 7&Sdavonf?

1^91 ckESpfwGif a7a-umif;AkdvfcsKyfwpfOD;. ajr;ESifhvufxyfcJhonf? xkdaemuf ajrxJyifv,f a7wyfpcef;okd\ xGuf7avonf? a7a-umif;qkdif7mwGif ESvkH;7nfvuf&kH; 7nfESifh jynfhpkHoljzpfI/ olyg0if wkdufckdufaomwkdufyJGwkdif;wGif xl;c`efpGm atmifjrifcJhonf? 1^94 ckESpf 'ZGefv 1 7uf a7a-umif; wkdufyJG’ESifh 1^9^ ckESpfpdefAif;qifh a7a-umif;wkdfufyGJrsm;wGif &Gyf&Gyfc`Hc`Hyg0ifwkdufckdufonf? 1^99 ckESpfwGif a7a-umif;AkdvfcsKyfjzpfvm.?

1803 ckESpfwGif ppfwpfzef jyefjzpfI aumvif;0konft*‡vdyfa7vuf-um;-uD;Y A7ufjrdK\ukd a7a-umif;ydwfqkd\aom a7wyfwGif0ifa7muf tr=xrf;onf?1804 ckESpfwGif a7a-umif; AkdvfcsKyf-uD;jzpfvmonf?olonf oab‡m wyfcJGwpfckukd OD;pD;um taemuftdNd,u`ef;pkrSjyefvmaom 7efol oab‡mrsm;ukd au;'pfjrdK\wGif a7a-umif;rS ydwfqkd\xm;7jyefaomtcg a7a-umif; AkdvfcsKyf e,fvqif. oab‡mwyfESifh yl;aygif;rdavonf? xkdtcg ajrxJyifv,fa7wyfwGif e,fvqif.'kwd,aoemywdtjzpf tr=xrf;cJh7onf? 1805 ck atmufwkdbmv 21 7ufae\wGif jzpfyGm;aom ‘x7mzJv*gwkdufyJG’ wGif e,fvqifESifhtwlyg0if wkdufckdufonf? wkdufyJGjzpfyGm;pOf aumvif;0k. oab‡monf 7efolppfoab‡m 4 pif;n|yfI twkdufcH7aomfvnf; ol. &Gyf&Gyfc Hc H wkdufckdufr=a-umifh rusqkH;cJhacs? xkd wkdufyJGwGif atmifyJG7awmhrnfrSmrvJG[kod7aomtcsdefwGif e,fvqifusqkH;av7m aumvif;0ku qufvuf uGyfuJIwkdufyJGjyD;qkH;onfhwkdifatmif wkdufckduf avonf? xkdwkdufyJGrSm uBmhorkdif;wGif xif&Sm;vS.? (x7mzJv*gwkdufyJG„7=? ) e,fvqif ausmf-um;ouJhokd\yif aumvif;0kvnf; ausmf

-um;&kHru/ ol.atmifjrifr= rsm;a-umifh AJ&GefbGJ\jzifholaumif;jyKjcif;cH7jyD;v~if wpfESpfv~if 7dQmawmfa7F'*‡g;aygif 2000 7&Sdavonf?

avmhuyfoAwfaumvif;0konf 1810 jynfhESpfrwfv 7ufae\wGif uG,fvGefavonf? ol. pGrf;7nfukd *k+fjyKaomtm;jzifh pdefayguoD'7,f bk7m;&Sdckd;ausmif;wGif AkdvfcsKyf-uD;e,fvqif. tkwf*lESifh,SOfvsuf jr|KyfESHxm;.?

aumvdyfrsm; ? ? ( wUokdvfrsm; )

ukdukdu`ef; ? ?jrefrmEkdifiH tpkd;7ykdif u`ef;pki,frsm;jzpfaom ukdukdu`ef;pkrSm tdNd,ork]7mxJwGif ajrmufbuf vWDwG'f 14 h4 ESifh 14 h10 'D*7Dwkd\t-um;wGif wnf&SdI ta&S\bufavmif*sDwG'f 93 h22 'D*7DrsOf;u jzwfoef;vsuf&Sdonf? Tu`ef;pkwGif awA,fu`ef;/ ukdukdu`ef;-uD;/ ukdukdu`ef;uav;/ *s,f7Du`ef;ESifh 7ufu`ef;[lI uGsef;i,f5u`ef;yg0ifjyD;v~if ta&S\ajrmuf,Gef;wef;vsuf wnf&Sdonf? ajrmufbuf tpGefqkH;jzpfaom awA,fu`ef;rSm jrefrmjynfr&Sd jyifc&kdif u`ef;qG,frS 135 rkdifausmf

aumvif;0k pD ukdukdu`ef;

jAdwdo~a7a-umif; AkdvfcsKyf-uD; avmhaumvif;0k

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 45: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

269

ausmf a0;uGmonf? wpfzef awmifzuftpGefqkH;jzpfaom ukdukdu`ef; uav;rSm u_vDu`ef;rsm;teuf ajrmufbuf qkH;jzpfaom vef;'azmu`ef;rS 26rkdifcef\r~om a0;uGmonf? u_vDu`ef;ESifh ukdukdu`ef;uav;t-um;wGifukdukd a7vuf-um;-uD;&Sdonf? u`ef;rsm;ywfvnf&Sd a7jyifrSmeuf&=dif;IoMm ausmufcufausmufwef;rsm;ESifh jynfhESufaeonfhjyif/ urf;ajcrSmtauG\taumuf rsm;avonf?

ukdukd u`ef;-uD;. t&SnfqkH;tvsm;rSm 6 rkdifcef\&SdI tus,fqkH; teHrSm2 rkdifcef\ &Sdonf? pwk7ef; 14 rkdifcef\ us,fjyef\onf? ukdukduGsef;uav;rSm awmifESifhajrmuf tvsm; 3 rkdifcef\ &SnfI teHtm;jzifh tus,f0ef;qkH;ae7mwGif wpfrkdifeD;eD;&Sdonf? ukdukdu`ef;-uD;ESifh u`ef;uav;t-um;wGif t,fvufZjNm a7vuf-um;-uD;&Sdonf?

awA,fu`ef;ac: rD;jyu`ef;ay:okd\ajrmufbufvWDwG'f 14±11 'D*7DESifh ta&S\zufavmif*sDwG'f 93±22'D*7DrsOf;wkd\ jzwfoef;oGm;-uonf? Tu`ef;rSm nDnmjyef\jyL;aom ajrrsufESmoGifjyif&Sdonf? yifv,ful;oab‡m-uD;rsm;ukd vrf;jy7eftwGuf rD;jywkdufwpfckukdjrefrmEkdifiHtpkd;7oabm wlnDcsuft7 tdNd,tpkd;7uxm;&Sdonf?

ukdukdu`ef;-uD;ay:wGif taemufbufurf;ajcESifhajr|mifvsuf ajrmufbufrS awmifbufokd\ wjznf;jznf;edrfhqif;vmaom awmifwef;i,fwpfck&Sdonf? xkdawmifwef;. tjrifhqkH;ae7mrSm yifv,fjyiftxufay 350 r~ om&Sdonf? Tu`ef;. ajrmufbuftpGefqkH;ESifh awmifbuftpGefqkH;a'orsm;wGif a7csKdwGif; wpfwGif;pD&Sd-uonf? ukdukdu`ef;pktm;vkH;vkdvkdyif ajrrsufESmjyif nDnmjyef\jyL;I tkef;yifrsm;ESifh txl;oifhavsmfaom ajr-oZm &Sdonfhtwkdif; tkef;yifrsm;tESH\tjym; aygufa7muf-uonf? txl;ojzifh euAm7D okd\r[kwf eDukdAm7Dtkef;ac: rdausmif;tkef;oD;rsKd;rsm;ukd pkdufysKd; -uonf? rdausmif;tkef;rSm tvkH;ao;/tom;xlI/ tkef;oD;.ykHo!mefrSm tv,fwGiftenf;i,f-uD;jyD;v~if wpfzufwpfcsufpDokd\ &Œ;oGm;onf?xkdrSwpfyg; Tu`ef;pkwGif tkef;yifrsm;onf ajrjyifwGiftESH\tjym;wGm;vsuf xl;qef;pGm aygufa7mufwwf

ojzifh tkef;oD;rsm;ukd vufvSrf;rDS tvG,fwul qGwfcl;Ekdifonf?

Tu`ef;rsm;tay:wGif vltenf;i,f cef\omaexkdif-uonf? xdkolwkd\rSm trsm;tm;jzifh tkef;yifpkdufysKd;a7mif;csaom uefx&kdufwmrsm;u iSm;7rf;xm;aomvkyfom;rsm; jzpf-uonf? uGsef;rsm;ywf0ef;usifwGifig;zrf; vkyfief;rsm;/ vdyfO/ vdyfcGH vkyfief;rsm;/ tkef;oD;/ tkef;qHvkyfief;rsm;ukd vkyfaqmifEkdifzG,f7m&Sdaomfvnf;/ jynfrESifhul;vl;qufqHa7;wGif cufcJvSojzifh vlae tdrfajc enf;yg;[efwlonf?

u`ef;rsm; ay:wGif zGwf-uD;rsm;tjyif EGm;/ qdwf/0uf/ orif/ '7,ftrsm;&Sdonf? zGwfrS wpfyg; usefoW0grsm;ukd yifv,ful;c7D;onfrsm; ta7;-uKHutvG,fwul pm;aomufEkdif7ef jrefrmEkdifiHtpkd;7uvFwfxm;jcif; jzpfonf?

ukdukdu`ef;rsm;onf [Hom0wDc&kdif0ef vufatmufwGif&SdI uGrf;jcHukef;awmifykdif; jrdK\e,fwGif yg0ifonf? ukdukdu`ef;wGif tkef;rsm;pkdufysKd; a7mif;cs7eftwGuf wpfESpfv~if aiG 5150 usyfE=ef;jzifh uefx&kdufay;jyD;jzpfonf? ukdukdu`ef;ESifhpyfvsOf;I 1913 ckESpfcef\u uufywdef AwfwmzD;qkdolonf ausmufwef;e,fykdiftjzpf aqmif&GufpOf a7;om;wifoGif;aom‘1913 ckESpf ukdukdu`ef;pkrsm; tpD7ifcHpm’ pmtkyfwpftkyfrSwpfyg; tjcm;pmtkyfpmwrf;rsm; rawG\7ao;acs?

ukdukdu`ef;pkESifh rvSrf;rurf;wGifwnf&SdI vltodenf;aomu`ef;i,frsm;vnf; &Sdao;onf? awA,fu`ef;rS ta&S\ajrmuf,Gef; 49 rkdifcef\tuGmwGif y7uf

ukdukdu`ef;

ukdukdu`ef;urf;ajcwpfae7mrS om,m-unfEl;zG,f&=cif;

1„2

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 46: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

270

y7pfu`ef;ESifh,if;. ajrmufbufwGif aumif;tifuwfu`ef;&Sdavonf? ukdukdu`ef;uav;rS ta&S\awmif,Gef; rkdif 80 cef\tuGmwGif rD;awmifao jzpfcJhaomemuGef'rfu`ef; wnf&Sdonf?

,ck a7;om;azmfjyaom ukdukdu`ef;pkrsm; tjyifuBmay:wGif tjcm; ukdukd;u`ef;pk 2 ck&Sdao;onf?wpfckrSm u`ef;i,fuav;rsm; 20 r~yg0ifI qlr-wm;u`ef;rS taemufawmifbuf rkdif 00 cef\ uGma0;onfhjAdwdo~ykdifu`ef;pkjzpfonf? 1903 ckESpfrSpI pu‡myltpkd;7wkd\u tkyfcsKyf vsuf&Sdonf? xkdu`ef;pkrsm;ukduufywdef 0DvsH uD;vif;qkdolu tOD;qkH;awG\&SdojzifhuD;vif;u`ef;pk[kvnf; ac:-uonf? 1914 ckESpf Ekd0ifbmvtwGif; *smreDppfoab‡mtifr'ifukd jAdwdo~wkd\u xkdu`ef;pkteD;wGif zsufqD;ESpfjr|Kyfvkdufonf?

ukdukdu`ef;trnfcH tjcm;u`ef;pkwpfckrSm yem;rm;wl;ajrmif;.taemufajrmufbuf ypdzdwfork]7mxJwGif&SdI aumfpwm7D;um;EkdifiHrS rkdif 300 cef\a0;uGmonf? ,if;ukd aumfpwm7D;um;tpkd;7u ydkifonf?

ukdukd; ? ?1492 ckESpfwGif Oa7mywkdufrS pydefvlrsKd;wkd\tar7duwkduf rUqDukdEkdifiHokd\ a7mufoGm;-upOfuwkdif;7if;om;rsm; ESpfjcdKufpGm aomufavh&Sdaom ukdukd;ac: azsmf7nfwpfrsKd;ukdaomuf-unfh7m &=H\rJhoGm;rdatmif cg;vSaomt7omukd awG\7onf? okd\7mwGifOa7mywkdufrS ygvmaom o-um;ESifh pyfI aomuf-unfhaomtcg oufwufwuf csKdtDtDESifh xl;jcm;aom t7omrsKd;ESifh jynfhpkHonfukd od7.? xkdtazsmf

7nfum; uau;tkdac:tyifrS toD;qefukd tr=ef\-udwfIa7jzifha7mpyfazsmfxm;jcif;jzpfonf? ( uau;tkd yif„7=) xkdtcgrSpI pydefvlrsKd;wkd\rSwpfqifhOa7mywkdufokd\a7muf&SdoGm;av7m/ 187mpkESpftwGif;okd\ a7mufaomf Oa7mywkduf EkdifiHtrsm;wGif ukdukd;ukd tjrwfwEkd; aomufokH;pjyKvm-uonf? uau;tkdyifrSm yltkdufpkdpGwfaom a'orsm;Y aygufa7muf7m tar7duwkdufESifh tmz7duwkduf&Sd yltkdufpGwfpkdaom

a'orsm;wGif tavhus aygufonf? ao;i,faomtyif rsKd;jzpfI opfyif-uD;rsm;. t7dyfatmufwGifpkduf7onf? avmif;7dyfr7cJhv~if toD;rsm; atmifjrifjcif;r&Sdacs?

uau;tkdyifwpfyifonf wpfESpfv~if tyGifhaygif;6000 cef\ a0qmatmif yGifhaomfvnf; 20 ausmfcef\avmufom toD;wifonf? toD;rsm;rSmvnf;avmif;7dyf7&SdrSom atmifjrifav7m/ trsm;tm;jzifhiSufaysmyifrsm;atmufY pkdufysKd;avh &Sd-uonf?

ukdukdu`ef;ay:7Sd aygrsm;vSaom tkef;yifrsm;

ukdukd;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 47: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

271

uau;tkdyifrSm ao;i,faomfvnf; toD; rsm;rSmtyifESifhrvkdufatmif-uD;I tpdwfom;ausmfcef\av;onf? qef;-u,faom obm0a-umifh xkdr~-uD;av;aom toD;rsm;onf tudkif;tvufi,frsm;YroD;bJ yifpnfESifh tukdif;-uD;rsm;Yom oD;onf?okd\r[kwfygu tudkif;tvufuav;rsm;rSm toD;.tav;'+f rcHEkdifbJ usKd;yJhayvdrfhrnf?

uau;tkdtoD;awmifhrsm;rSm c7rf;7ifh a7mif&SdItwGif;Y Am'rfaphykHo!mef&Sdaom taphuav;rsm;&Sdonf? taphuav;rsm;rSm jzLazsmhI t7nftESpfrsm;jzifh vdrf;usHaeonf? toD;awmifhrsm;ukd "m;jzifhcJGI taphuav;rsm;ukd xkwf,lum/ uaZmfazmufjyD;aemuf yGvmonfhtxd 3 7ufcef\r~ pkykHxm;7onf?xkdokd\ xm;jcif;jzifh taphuav;rsm;rSm "mwfajymif;oGm;avonf?

xkdaemufrS yWLtcif;-uD;rsm; ay:usJjzef\I aumif;pGmajcmufaoG\onftxd vSef;ay;7onf? taphrsm;aumif;pGm ajcmufaoG\aomtcgrS tdwfrsm;wGifxnfhIukdukd;/ acsmuvufrsm; jyKvkyfaomEkdiffiHrsm;okd\ wifykd\-uonf?

ukdukd;r=ef\jyKvkyfaom puf&kHrsm;wGif taphrsm;udktcGHrsm;-uGyfvmonftxd avSmfay;vkdufaomtcgt7om wkd;vmonf? xkdaemuf 'vdrfhrsm;jzifh -udwfvkdufaomtcg tcGHrsm; tvG,fwul u`wfxGufoGm;Itom;qefrsm;om usefawmhonf? xkdtom;qefrsm;rSm'ukdukd;epf’ac: tqefrsm;jzpf.? tom;r=ef\ -udwfvkdufjyD;rS ukdukd; acsmuvufrsm; jyKvkyf7ef tr=ef\rsm;7onf? tcGHrsm;ukdum; u JEGm;rsm;tm; au`;7efvnf;aumif;/ ajr-oZmtjzpfvnf;aumif; tokH;cs-u.?

ukdukd;epf tom;qefwGif ukdukd;qDac: tqDwpfrsKd;twefi,fyg&Sdonf? ukdukd;qDrSm tndK7ifha7mif&SdItvGef qdrfhtDonf? ukdukd;r=ef\ jyKvkyfcgpwGif ukdukd;epftqefYygaaom ukdukd;qDukd rxkwfEkwfbJ ukdudk;r=ef\jyKvkyf-uav7m/ ukdudk;azsmfaomufaomtcg tvGefqdrfhtDI tqDw0if;0if;ESifh jzpfaeonf? okd\jzpfaoma-umifh ukdukd;r=ef\jyKvkyfenf;ukd wjznf;jznf;jyKjyifvmcJh-u7m ,cktcgwGif ukdukd;qDukdxkwf,ljyD;rS jyKvkyf-uonf? acsmuvufrsm; jyKvkyf7mwGifrl ukdukd;qDukdjznfhpGuf xnfhay;7onf? ,if;okd\ jyKvkyfay;ojzifhukdukd;r=ef\rSmvnf; tqDw0if;0if; rjzpfawmhbJ/ acsmuvufrSmvnf; t7om ykdaumif;oGm;onf?

taemufEkdifiHrsm;ESifh -opa-w;vD;,m; wkduf/ e,l;ZD

vefusGef;rsm;wGif ukdukd;rSm vufzuf7nf umzDuJhokd\ae\wkdif; azsmfaomuf-uaom azsmf7nfwpfrsKd;jzpfonf? ,cktcgY ta&S\EkdifiHrsm;wGifvnf; wpfae\wjcm;tokH;rsm; vmjyDjzpf.? okd\7mwGif vufzuf7nf umzDwkd\avmuf tokH;rrsm;vSao;acs?

ukdcsifeD;qkd;aq; ? ?-uufaoG;a7mif okd\r[kwfteDa7mif qkd;aq;wrsKd;ukd tar7duwkduf/ rUqDukdESifh yD;&l;EkdifiHwkd\wGif awG\&Sd7aom ykd;aumifi,fuav;wpfrsKd;rS 7&Sdonf? xkdykd;aumifonf ‘[drpfwm7m’rsKd;pOfwGif yg0ifI/ rsm;aomtm;jzifh Ekdy,fac: &Sm;apmif; yifrsm;wGifaewwfonf? xkda-umifh tmz7duwkduf ajrmufykdif;t,fv*sD;7D;,m;e,fESifh pydefEkdifiHawmifykdif;wGifEkdy,f &Sm;apmif;yifrsm;ukd pkdufysKd;xm;I/ xkdykd;aumifrsm;ukd ykd;arG;ouJhokd\ *&kwpkdufarG;jrL-uonf? ukdcsifeD;qkd;aq;rSm trSefpifppf xkdykd;aumiftrwkd\.udk,frsm;jzpfonf? &Sm;apmif;yif. tukdif;rsm;wGif wG,fuyfaeaom ykd;aumifrsm;ukd toifhaqmifvmaom tdwfxJokd\ 0ufrSifbD;jzifh jzD;cs7onf?xkdaemuf ykd;aumifrsm;ukd a7aEG;qlqlxJwGifaomfvnf;aumif;/ rD;zkd.tyl&Sdefjzifhaomfvnf;aumif; aoaponf? ykd;aouav;rsm;ukd aeylxJwGif tajcmufvSef;xm;vkdufjyD;aemuf trfrkd;eD;,m;aysmf0if7nfwGif pdrfxm;7onf? xkdcGufukd wpfzef a7aEG;xJwGif ESpfvkdufonfhtcg/ trfrkd;eD;,m; wcsKd\wpf0ufrSm taiG\ysHoGm;IusefcJhaom t7nfyspfyspfukd qkd;aq;tjzpf tokH;cs-uonf? okd\7mwGif qkd;aq;jzpfatmif jyKjyifenf;trsKd;rsKd;uJGjym;onfhtavsmuf aq;a7mifrSmvnf;teDa7mift7ifh/ tvwf/ tEkponfjzifhuJGjym;jcm;em;onf? x\kdjyif ykd;aumifrsm;ukd pkodrf;onfhtcsdefumvukdvkdufIvnf; qkd;aq;ta7mif uJGjym;onf? ykd;aoaumif uav;aygif; ^0000 cef\onftav;csdef wpfaygifpD;I xkdykd;aumifrsm;rS qkd;aq;ppfppf 10 7mckdifE=ef;r~ 7&Sdonf?

qkd;aq;twGuf ukdcsifeD;ykd;aumif rsm;ukd Oa7mywkduf/ -opa-w;vD;,m;wkdufESifh t,fv*sD;7D;,m;e,frsm;wGif jzpfajrmufatmifjrifpGm arG;jrLcJh-u7m/ausmufrD;aoG;uW7mrS xkwf,l7&Sdaom qkd;aq;rsm;ukdtokH;rsm;vm-uojzifh rUqDukd EkdifiH wpfckwnf;Yomxkdvkyfief;ukd qufvuf vkyfukdifvsuf&Sdonf?

ukdukd; ukdcsifeD;qkd;aq;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 48: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

272

ukdyif[m;*if;jrdK\ ? ?ukdyif[m;*if;jrdK\onf 'def;rwfEkdifiH. jrdK\awmfjzpfonf? aAmvwpfyifv,furf;ajcwGif Zdvefu`ef;ESifh trm*gu`ef; 2 u`ef;ukd cGvsufwnf&SdI/ u`ef; 2 u`ef;t-um;&Sd a7vuf-um;-uD;rSm aAmvwpfyifv,fwGif taumif;qkH;oab‡mckd7mqdyfjzpfonf? aAmvwpfyifv,f0wGifwnf&SdI qdyfurf; vkHjcKHaumif;rGefojzifh/ ukdyif[m;*if;jrdK\onf 127mpkESpf tv,favmufwGif wHig&Gm uav;rS ta7mif;t0,fpnfum;aom yifv,f qdyfurf;jrdK\-uD;txdwkd;wufvmonf?

tv,facwfwpfav~mufvkH;wGif vufeufEkdifiHrsm;pGmwkd\onfukdyif[m;*if;qdyfurf;ukd-uD;pkd; ykdifqkdif-u7efppfjydKifcJh-uonf? 1443 ckESpfwGif wwd,c7Pwkdzg bk7ifonf ukdyif[m;*if;jrdK\ukd 'def;rwfEkdifiH .jrdK\awmfjyKvkyfcJh.? 180^ ckESpfwGif jyifopfwkd\vufwGif;okd\ 'def;rwfa7wyf usa7mufoGm;rnfpkd;ojzifh xkda7wyfukday;tyf7ef ukdyif[m;*if;jrdK\ukd jAdwdo~a7wyfu wkdufckdufcJhbl;onf? 'kwd,uBmppftwGif;*smrefwkd\onf ukdyif[m;*if;jrdK\ukd 1940 jynhfESpfrS1945 ckESpfwkdifatmif odrf;ykdufcJhavonf?

ukdyif[m;*if;jrdK\wGif oab‡mwnfjcif;/ txnftvdyf 7ufjcif;/ a-uGxnfvkyfjcif;/ t7ufcsufjcif;/pN,m; vkyfjcif;/ em7Dvkyfjcif;/ ig;zrf;jcif; paomvkyfief;rsm; xGef;um;.? o-um;/ rkefnif;aph/ axmywf/ 'defcJ/ odk;arG;/ om;a7pdrf;/ trJom; wkd\ukd xkwfukeftjzpfjzifh EkdifiHjcm;okd\ wifykd\ a7mif;cs.? 1950 jynfhESpfoef;aumifpm7if;t7 vlOD;a7 9^4901a,muf cef\&SdI/pufbD;ESif h pum;ajyma-u;eef;rsm;ukd trsm;qkH;tokH;jyKaom jrdK\jzpfonf? 'def;rwfwEkdifiHvkH;.ta7mif;t0,f xuf0ufcef\ukd TjrdK\rSwqifhomv~ifjyKvkyf-uonf? jrdK\.ajrmufykdif;wGifwnf&Sdaom‘taumufvGwf qdyfurf;-uD;’ rSmtxl; pnfum;Itxyf 11 xyf&Sdaom usDjrifh-uD;ESifh ukefavSmif&kHtajrmuftjrm; &Sdavonf?

udkyif[m;*if;jrdK\onf Oa7my wkdufwGif txl;yifom,mvSyaom jrdK\wpfjrdK\jzpfI/ EkdifiHorkdif;wGif xif&Sm;aom taqmufttkH rsm;pGm &Sd.? eef;awmfrsm;/jywkdufrsm;/ tEkynm jycef;rsm;/ bk7m;&Sdckd;ausmif;-uD;rsm;paom a&S; taqmufttkHrsm;tjyif O,smOfyef;jcH/ jrdK\awmfcef;r-uD;ponf wkd\vnf;&Sdojzifh

ukdyif[m;*if;jrdK\

Oa7mywkdufwGif txl;om,maom jrdK\wpfjrdK\jzpfonhf ukdyif[m;*ifjrdK\v,frS vSyaom O,smOf. wpfpdwfwpfa'o

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 49: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

273

okdufjrdKufpnfum;vSonf? x7ifeDwD bk7m;&Sdckd;ausmif;-uD;Y ay 100 ausmfjrifhaom ar~mfpif0kdif;-uD;&Sd7mxkd ar~mfpif0kdif;-uD;.xdyfokd\ a-umifvdrfavSum;jzifhwufa7mufEkdifavonf? 14^9 ckESpfwGif wnfaxmifcJhaom ukdyif[m;*if;wUokdvfrSm 'def;rwfEkdifiH. ynmqnf;yl;7m A[kdXme-uD; jzpfonf?

ukdaAmh ? ?ukdaAmhj'yfpifukd a&S;tcguvlrsm; rodcJh-uaomfvnf;/ od_Hynm&Sifrsm; pkHprf;&SmazGcJh-uaomtcg xkdj'yfpifukd awG\-uavonf? xkdj'yfpifonfaiGuJhokd\jzLI epfu,f ESifhtvGefwlaom j'yfpifjzpfonf?okd\aomf ta7mifrSm yef;a7mifEkeD;yg; jzpf.? ukdaAmhukdj'yfpiftjzpfjzifh a7mif;0,fjcif;r&Sdacs? okd\7mwGif ukdaAmh j'yfpif yg0ifaom ukdaAmhuvkd&kdufqkdonfh"mwfyPnf;ukdum; rjrifEkdifon\frif tjzpfjzifh tokH;jyKavh&Sdonf? xkdrifESifha7;xm;aom pULukdylatmifvkyfay;vkdufaomtcg rlvu rjrif7aompmrsm;ay:vmonf?

ukdaAmhukd tjymta7mifaq; jyKvkyf7mwGifvnf;aumif; a-uGyef;uefrsm;ESihftkd;rsm; aq;okwfta7mifwif7mwGifvnf;aumif;/ tokH;jyK-uonf? xkdjyifzefrsm;ukd ta7mifwifay;7mYvnf; tokH;jyK-uao;onf?pULESifh t0wfrsm;ukd tjyma7mifwifay;vkdaom

tcgrsm;Yvnf; udkaAmhukdyif tokH;jyK-uonf? parmhqkdonfh ta7mifaq;rSm oJ/ ukdaAmh/ atmufqkduf/ykdwufqD,rfEkdufx7dwf"gwfwkd\ukd usKdjyD;aemuf zefuJhokd\7onfhyPnf;ukd -udwfxm;aomtr=ef\jzpfonf?

ukdaAmhukd uae'gEkdifiH tGefaw;7D;,kd; jynfe,f&SdudkaAghjrdK\Y trsm;tjym; 7&Sdonf? *smreDEkdifiH/ qGD'ifEkdifiH/ AJv*sD,ef uGef*kde,fwkd\Y tenf;i,f 7&Sdonf?

ukd7D;,m;ppfyJG ? ?1945 ck azazmf0g7Dv avmufua,mfvwmjrdK\Yusif;ycJhaom r[mrdwfEkdifiH-uD;rsm;.nDvmcHwGif ukd7D;,m; ta7;Yppfqifr=vG,fulap7ef/ajrmufbuf vWDwG'f rsOf;a-umif; 38 H. ajrmufbufykdif;ukdqkdAD,ufwyfrsm;u odrf;,l7efESifh awmifbufykdif;ukd tar7duefwyfrsm;u odrf;,l7ef oabmwlnDcJh-uonf TtpDtpOfrSm aoe*‡AsL[menf;t7 ppfqifr= vG,fulap7ef t-urf;zsif; jy}mef;cJh-ujcif;jzpf.? okd\7mwGif 'kwd,uBmppfjyD;qkH;aomtcgYr[mrdwfEkdifiH-uD;rsm;. tjrifwkd r=a-umifh/ xkde,fedrdwftwkdif;yif ukd7D;,m;EkdifiHonf ajrmufykdif;/awmifykdif; uJGjym;vsuf ,ckwkdifwnf&Sd ae7onfrSm0rf;enf;zG,fjzpfavonf? ( ukd7D;,m;EkdifiH„7=? )

1945 ck 'DZifbmvtwGif; armpukdjrdK\Yusif;ycJhaom EkdifiHa7;0ef-uD;rsm; tpnf;ta0;u ukd7D;

ukd7D;,m;ppfrsufESmwpfae7mY 7efolpcef;ukd tar7duefavwyfrS AHk;-uJjyD;aemuf ajcvsifwyfom;rsm; csDwufae7yHk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 50: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

274

(tay:„0J) ajrmufukd7D;,m;wyfrsm;ukd OD;pGmwm;qD;ckcH

7aom awmifukef;cHwyfpcef;wpfck

(tay:„,m) ukvorC oHk\yef;pcef;okd\ ppfrsufESmrStopf

qkdufa7mufvmaom oHk\yef;wpfpk

(tv,f) ukd7D;,m;ppfab;'kQonfuav; 2 OD;

(atmuf„0J) emzsm;olESihf '+f7m7ol oHk\yef;rsm;vJvS,fa7;

oabmwlpmcsKyfukd ukvorCESihf ajrmufukd7D;,m;

ukd,fpm;vS,fwkd\ yefref*sKHpcef;YvufrSwfa7;xkd;ae-upOf

(atmuf„,m) '+f7m7mvmaom ukvorC wyfom;rsm;

tm; tdNd,olemjyKwyfrS q7m0efuprf;oyfaejcif;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 51: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

275

,m; awmifykdif;ESifh ajrmufykdif;ukd wpfpnf;wpfvkH;wnf;yl;aygif;apI EkdifiH-uD; 4 EkdifiHu 5 ESpfcef\ xdef;odrf;xm;7ef qkH;jzwf-uonf? okd\7mwGif qkdAD,uf&k&SESifhtar7duefjynfaxmifpkwkd\ t,ltqcsif; rwlnDr=a-umifh xkdpDrHcsufrSm ysufokOf;cJhonf? okd\jzifh 1948ckazazmf0g7DvwGif rm&S,fuiftDqGef; -uD;rŒ;aomajrmufukd7D;,m; tpkd;7u 'ukd7D;,m;jynfol\ ''Drkdua7pD oRwEkdifiH’[k wnfaxmif vkdufI/ -o*kwfvwGif a'gufwmqifref7D;-uD;rŒ;aom awmifukd7D;,m;tpk d ;7u ‘uk d7 D ;,m;oRwEk di fi H ’[k a-ujimonf? xkdolwkd\ a7;qJGaom zJG\pnf;tkyfcsKyfykH tajccH Oya' 2 ck vkH;Yyif ‘ukd7D;,m;oRw EkdifiH’ qkdonfrSm awmifykdif;ESifh ajrmufykdif;yg0ifaom ukd7D;,m;wpfEkdifiHvkH;ukd qkdvkda-umif; azmfjyxm;onf?

ajrmufukd7D;,m;tpkd;7ukd qkdAD,uf &k&SESifh w&kwfjynfol\orwEkdifiHwkd\u todtrSwfjyKjyD;v~if jynfaxmifcsif; pD;yGm;a7;pmcsKyfrsm; toD;toD; csKyfqkd-uonf? ajrmufykdif;wGif qkdAD,ufpD;yGm;a7;pDrHudef;t7 ajr,mpepfjyKjyif ajymif;vJa7;rsm; jyKvkyfonfhtjyif pufr=vufr=rsm;ukdvnf; wnfaqmuf-uonf? awmifukd7D;,m;tpkd;7ukdrl tar7duef/ t*‡vefESifh csefau&Sdwfacgif;aqmifaom w&kwftrsKd;om; tpkd;7wkd\u todtrSwfjyKI tD/ pD/ at pDrHudef;t7 tar7dueftultnDjzifh pufr=vufr= vkyfief;rsm;ukd jyefvnfxlaxmifay;-uonf? Tokd\jzifhawmifykdif; ESifhajrmufykdif;wkd\rSm tjydKiftqkdif jzpfae-uvsuf/ e,fjcm; a'ojzpfaom vWDwG'f 38 HrsOf;jydKifteD;wGif 7Hzef7Hcg tcsif;jzpfyGm;-uavonf?

1950jynfhESpf ZGefv 25 7ufae\ eHeuftapmykdif;wGifajrmufukd7D;,m;wyfrsm;onf 38 HrsOf;jydKifukd jzwfausmfvsufukd7D;,m;awmifykdif;ukd pwifwkdufckduf7m/ZGefv 28 7ufae\wGif ukd7D;,m;awmifykdif;jrdK\awmfjzpfaom aqtl;jrdK\usqkH;I jyif;xefaom wkdufyJG-uD;rsm;qufvufjzpfyGm;onf/ ZGefv 257uf ae\naeykdif;wGifusif;yaom ukvorCvkHjcKHa7;aumifpDu ukd7D;,m;ajrmufykdif;ukd usL;ausmfoltjzpf a-ujimjyD;v~if wkdufckdufr= tjrefqkH;7yfpJ7ef/ ajrmufykdif;ppfwyfrsm; 38rsOf;jydKifokd\qkwfcGmoGm;7ef/ TqkH;jzwfcsufrsm; atmifjrifonftxd ukvorCtzJG\0ifEkdifiHrsm;u pGrf;tm;&Sdor~ulnD-u7ef/ qkH;jzwfvkdufonf? xkdokd\qkH;jzwfcsufcsrSwfonfhtwkdif; ukvorCtzJG\0ifEkdifiHrsm;u0ifa7mufulnDwkdufckdufay;ojzifh aemufqkH;wGif TppfyJG-uD;rSm

ajrmufukd7D;,m; wyfrsm;ESifh ukvorCwyfrsm;wkdufckdufaom ppfyJGtoGifokd\ ajymif;vJvmcJhonf? ajrmufukd7D;,m;wkd\zufrSvnf;w&kwfjynfol\ oRwEkdifiHutaysmfwrf;wyfrsm;jzifh ulnDcJhavonf?

tdNd,ESifhtm7yftkyfpk EkdifiHrsm;u TppfyJGukd tEkenf;jzifh at;jidrf;ap7ef twefwef-udK;pm;cJh7m ukvorCzufrS AkdvfcsKyf-uD;[,f7Dqef acgif;aqmifaomtzJG\ESifhukd7D;,m;ajrmufykdif; AkdvfcsKyferftDacgif;aqmifaomukd,fpm;vS,frsm;onf t-udrf-udrf awG\qkHaqG;aEG;-uonf? aemufqkH;Y ESpfOD;ESpfzuf oabmwlnDcsufrsm;7&Sdojzifh 1953ck Zlvkdifv 2^7ufae\ eHeufykdif;wGifyefref*sKHpcef;Y ppf7yfpJa-umif; oabmwlpmcsKyfukd vufrSwfa7;xkd;-uonf? xkdpmcsKyfwGif acgif;aqmif aqG;aEG;aom ESpfOD;ESpfzufukd,fpm;vS,frsm;tjyif ajrmufukd7D;,m; ppfaoemywdcsKyfESifh 0ef-uD;csKyfrm&S,f uiftDqGef;/ w&kwfeDtaysmfwrf;wyf aoemywd AkdvfcsKyfrŒ;ydefawa[G;ESifh ukvorC ppfaoemywdcsKyf AkdvfcsKyfrŒ;rwfuvyf wkd\vnf; vufrSwfa7;xkd;-uonf?

T ukd7D;,m;ppfyJGrSm 3 ESpfESifh 1 vausmfr~ -um&SnfpGm wkdufckduf-u7ojzifh tdrfajc wkdufwmtaqmufttkHrsm;/ pufr=vufr=vkyfief;-uD;rsm; ysufpD;qkH;&=H;-uonf? ESpfOD;ESpfzufxdckdufusqkH;cJholESifh okH\yef;tjzpftzrf;cH7olaygif;rSm 2 oef; 3 odef;ausmfr~&Sdonf? ppfajyjidrf;a7; pmcsKyft7/ ESpfOD;ESpfzufppfwyfrsm;onf ppfa-umif;wpfav~muf rdrdwkd\a7muf&Sd7mae7mrS aemufokd\2 uDvkdrDwm(wpfrkdif 2zmvkHcef\) jyefI qkwfcGm-u7onf?ukd7D;,m;EkdifiH. aemifa7;rSm ppfajyjidrf;a7; pmcsKyft7usif;yrnfh EkdifiHa7;7mnDvmcH-uD;. tqkH; tjzwftay:wGif wnf&Sdaeavonf?

ukd7D;,m;ppfyGJ

ukd7D;,m;ppfajyjidrf;a7;twGuf awG\qHkpnf;a0;7mXme

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 52: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

276

eHeufcif; om,maom wkdif;jynf&=cif;yif omaomfvnf; rsufarSmuf umvwGif jynfwGif;a7; rom,maom ukd7D;,m; EkdifiHukd uBmu tm&kHpkdufumae\pOfESifhtr~ xkdwkdif;jynf.owif;ukd em;pGifh vsuf&Sd-u.? xkdokd\ ppfrD;awmufcJhonfh tm&Swkduf ta&S\zsm; EkdifiHwpfck. orkdif;/ yx0D/ ,Ofaus;r=wkd\ukd usGEkfyfwkd\onf ta&S\ wkdif;om;csif; jzpfonfhtavsmuf avhvm7efaumif;ayonf?

ukd7D;,m;EkdifiH ? ?ukd7D;,m; EkdifiHonf tm&Swkdufta&S\zufurf;ajcrS *syefyifv,fESifh yifv,f0gt-um;okd\ xkd;xGuf aeaom usGef;qG,fay:wGifwnf&Sdonf?*syefusGef;rS rkdif 110 us,faom a7vuf-um;ujcm;xm;onf? ajrmufbufwGif refcsL;7D;,m;ESifh qkdufAD;7D;,m; jynfwkd\ &Sd-u.? tus,ft0ef;rSm pwk7ef;rkdif85225 &SdI vlOD;a7rSm 1951 ckESpf cef\rSef;ajct730000000 r~&Sdonf?

ukd7D;,m;EkdifiHonf vGefcJhaomESpfaygif; 3000 ausmfcef\uyif ,Ofaus;r=tqifhtwef; jrifhrm;cJhI bDpD 1122ckESpfwGif w&kwftrwf-uD;uD*smonf ukd7D;,m; EkdifiHukdwnfaxmifcJhonf[kqkd.? xkdtcsdefrSpI ukd7D;,m;,Ofaus;r=wGif w&kwfwkd\.t,l0g'ESifh ynma7;tawG;tac:rsm; ouf0ifvFrf;rkd;cJhonf? vGwfvyfpGmaecJhaom ukd7D;,m;ukd at'D 1592ckESpfwGif *syefu vuf&kH;tm;ukd;wkdufckdufodrf;,lI 6 ESpfwkdifr~ vk,uf zsufqD;-u.? xkdtcsdefrSpI ukd7D;,m;wkd\onf *syefwkd\tay:wGiftrkef;-uD;rkef;cJh-uonf? xkdaemuf ukd7D;,m;wkd\onftESpf 200 ausmfr~ EkdifiHjcm;om;wkd\ESifh tquftoG,fr&SdbJ txD;wnf;aecJh.? okd\7mwGif 18^6ckESpfwGif*syef. zdESdyfr=a-umifh ukd7D;,m;qdyfurf;jrdK\rsm;ukd EkdifiHjcm;oab‡mrsm;qkdufuyf7ef zGifhay;7avonf?

wnfae7m aumif;onfhjyif obm0yPnf;tm;vnf;-uG,f0ojzifh tdrfeD;csif;EdkifiH-uD;rsm;u rsufpduscJh.?w&kwf/ *syefESifh&k&Swkd\onf ukd7D;,m;ukd vkdcsifonfhtwGuf wpfOD;ESifhwpfOD;7efapmifvsuf ppfyJGrsm;yif wkdufckdufcJh-uonf? 1894 ckESpfwGif ukd7D;,m; ta7;twGufw&kwfESifh*syefppfjzpf-u7m/*syefwkd\utEdkif7ojzifh ukd7D;,m;wGif *syef-oZm vFrf;rkd;vmonf? wpfzef 1904ckESpfwGif ukd7D;,m;ta7;rSpwifI *syefESifh &k&Swkd\ ppfjzpfyGm;-ujyef7m/ &k&Swkd\ppf&=H;ojzifh ukd7D;,m;Y 7&Sdxm;aomolwkd\.tcGifhta7;wkd\ukd *syeftm;ay;tyfvkduf-u7onf? 1910 jynfhESpfYrl *syefonf ukd7D;,m;ukd&k&S.ab;rSpkd;7drf7onf[k ta-umif;jyum odrf;ykdufvkdufjyD;aemuf 'csKdqif’[laom a&S;a[mif;trnfjzifhac:wGifapcJhonf? xkdtrnfa[mif;rSm ‘eHeufcif;om,maomwkdif;jynf’[k t"d_g,f7onf?

ukd7D;,m;vlrsKd;wkd\um; *syefwkd\ tkyfpkd;r=ukd vkH;0rESpfouf-uacs? yxruBmppfjyD;csdefrSpI rsKd;cspfpdwfvGefpGm jyif;jyvm-uonf? *syeftkyfpkd;jcif;a-umifhukd7D;,m;EkdifiHwGif pULpufrsm;/ v~yfppf"mwftm;ay;pufrsm; xGef;um;vmcJh.? ausmufrD;aoG;/ oH/a7Fpaom tzkd;wefwGif;xGufyPnf; tm;vkH;wkd\ukd ykdrkdwl;az:vkyfukdifcJh-u.? a7oGif;ay;jcif;/ ajr-oZmjznfhavmif;jcif;/rsKd;oef\ ay;jcif;ponfh acwfrSDenf;wkd\jzifhaumufyJ oD;ESHwkd\ukd 2 qwkd;xGufatmif pkdufysKd;EkdifcJh-u.? rD;7xm; vrf;rkdifaygif; 3000 ausmfESifh ukef;vrf;rkdifaygif; 19000 cef\wkd\ukd azmufvkyfcJh-u.? ava-umif; ykd\aqmifa7;vrf;rsm; zGifhvSpf cJh-u.? okd\7mwGifukd7D;,m;vlrsKd;wkd\rSm xkdwkd;wufr=rsm;wGif tusKd;cHpm;cGifhr7-uacs? vkyfief;ESifh ta7mif;t0,f[lor~ukd *syefwkd\omv~if -uD;pkd;vkyfukdifcJh-uonf? pmoif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 53: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

277

ausmif;rsm;ukd tm;ray;onfhjyif/ *syef tokH;tE=ef;wkd\ukd t"RoGwfoGif;jcif;jzifh trsKd;om;pdwfacgif;yg;atmif jyKvkyfcJh-uonf? xkdok\dv~if *syefwkd\onf ukd7D;,m;ukd 35 ESpfwkdifwkdif -uD;pkd;cs,fvS,fcJh-ujyD;aemuf'kwd,uBmppftjyD; 1945 ckESpfwGif vufvFwfvkduf7avonf?

1943 ckESpfwGif xkwfjyef cJhaom a-ujimpmwrf;t7/ ukd7D;,m;tm; avsmfuefaomtcsdefwGif vGwfvyfa7; ay;ygrnfqkdxm;aomfvnf; 'kwd, uBmppfjyD;csdefwGif ukd7D;,m;um; vGwfvyfa7;ukd r7ao;acs?ajrmufbuf vWDwG'frsOf;a-umif; 38 H.ajrmufbufykdif;ukd &k&Swyfrsm;u odrf;ykdufxm;-uI awmifbufykdif;ukd tar7duefwyfrsm;u odrf;ykdufxm;-uonf? 1948ck azazmf0g7DvtwGif; qkdAD,uf&k&Suolwkd\odrf;ykdufxm;aom ajrmufykdif;ukd ‘ukd7D;,m;jynfol\'Drkdua7pDorwEkdifiH’tjzpf ausnmvkduf7m xkdESpf-o*kwfvwGif tar7duefodrf;ykdufxm;aom awmifykdif;ukdvnf;‘ukd7D;,m;oRwEkdifiH’ tjzpf ausnmvkduf.? aqtl;jrdK\rSukd7D;,m;awmifykdif;. jrdK\awmfjzpfvmI a'gufwm qifref;7DrSm yxroRwtjzpf a&G;aumufwifajr|mufjcif; cH7avonf? xkdokd\jzifh ukd7D;,m;onf ajrmufydkif;/ awmifykdif; EkdifiH 2 ckuJGI wkdif;jynfta7; &=yfaxG;vmonf? 1950 jynfhESpf ZGefvwGif ukd7D;,m;ajrmufykdif;ESifh ukd7D;,m;awmifykdif;wkd\ ppfjzpfyGm;-uawmh.?xkdaemuf ukvorCaumfr&SiftzJG\. pkHprf;tpD7ifcHcsuft7/ ajrmufukd7D;,m;ukd usL;ausmfoltjzpfjzifh tqkH;tjzwfay;I ukvorCwyfrsm;onf awmifukd7D;,m;bufrS 0ifa7mufwkdufckduf-uavonf?( ukd7D;,m;ppfyJG„7=? )?

ukd7D;,m;EkdifiH. 7moDOwkonf rylvGef;rat;vGef;/txl;nDnGwfaumif;rGef.? w&kwfEkdifiHuJhokd\ avjyif;rkefwkdif;rsm;usa7mufjcif;/ *syefEkdifiHuJhokd\ ivsifv=yfjcif;rsm; r&Sdojzifh uHxl;aomwkdif;jynf[k qkd7ayrnf?aEGtcgwGif rkd;&GmoGef;.? txl;ojzifh {jyDvrS Zlvkdifvtxd rkd;t&Gm rsm;onf? wpfESpfv~if rkd;a7csdef 36vufrcef\&Gm.? ukd7D;,m;awmifykdif;wGif aEGOwkonftvGef&Snfojzifh wpfESpfv~if 2 oD;pdkufysKd;Edkifonf?

udk7D;,m;EdkifiHonf awmawmifxlxyfonf? wdkif;jynf.4yHk 3yHkrSm awmifwef;awmifukef;wdk\jzifh zHk;vFrf;vsuf&Sdonf? ajrmufydkif;wGif&Sdaom ay&SefawmifxdyfrSm ay (8700) jrifhI udk7D;,m;wGif tjrifhqHk;jzpf.? ta&S\bufurf;ajcwav~mufwGif awmifrsm;

wef;I wnf&Sd-uojzifh jrpfrsm;onf taemufbufESifhawmifbufodk\ pD;0if-uonf? xif&Sm;aomjrpfwdk\rSm,mvl;/ ewfwef;ESifh[ef;jrpfrsm; jzpf-uonf? wdkif;jynf. 5yHk1yHkcef\rSm ajr-oZmaumif;rGefaom uGif;jyifESifh jrpf0Srf;a'orsm;jzpf.? xdkae7mrsm;wGif v,f,mvkyfudkif-uonf? qefpyg;rSmtrsm;qHk;pd kufysdK;aom oD;ESHjzpf.? 'kwd,trsm;qHk;pkdufaom toD;tESHrSm rka,mjzpfonf? tjcm;toD;tESHrsm;rSm *sKH/ESHpm;ajymif;/ yJiyd/ tmvl;/ 0g/ aq;/ ykd;pmyifESifh[if;oD;[if;&Gufrsm; jzpf.? EGm; 0uf paom wd7>mefarG;jrLjcif;ESifh ig;zrf;jcif; vkyfief;rsm;udkvnf; vkyfukdif-uao;onf?

opfawmrsm;rS xif;&Œ;rSwpfyg; tjcm;tzkd;wefaomopfrsm; r7-uacs? okd\7mwGif xkdopfawmrsm;rSm om;arG;7aom ajrGyg-uD;ESifh zsHrsm;tjyif usm;/usm;opf/ 0uf0HESifh orif/ '7,frsm; ckdatmif;aexkdif7mjzpfonf? wGif;xGufyPnf;rsm; -uG,f0I ausmufrD;aoG;/ a-u;eD/aiG/wefpwif/ *7ufzkduf/ rkdvp'DerfESifhvacs; wkd\ukdawG\&Sd7onf? okd\7mwGif ukd7D;,m;jynfom;wkd\onf oWKwl;azmfjcif;vkyfief;ukd wkd;wufatmifrjyKcJh-uacs? *syefvufxufa7mufrS xkdvkyfief;ukd tm;ay;ojzifh a7FESifh oHrsm;ukdyif wl;az:cJhavonf?

ukd7D;,m;EkdifiH

trsKd;om;,Ofaus;r= tpOftvmt7 ujyavh7Sdaom ukd7D;,m;

vHkrysKdwkd\. "m;,drf;tu

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 54: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

278

ukd7D;,m;vlrsKd;wkd\onf w&kw/f *syefwdk\uJhokd\yif/rGef*kdvlrsKd;rS qif;oufvm-uaomfvnf; w&kwf *syefwkd\ESifhum; &kyfqif;oGifjyifcsif; rwl-uacs? ukd7D;,m;wkd\. qHyifrSm rnf;I ajzmifh.? rsufaygufrSm apGapmif;I ESmacgif;jym;jyD;v~if yg;&kd;-uD;.? tom;tenf;i,fndK.? tjcm;rGef*kdtquftEG,frsm;xuf t7yftarmif; jrifhonf? ukd7D;,m;wkd\. aexkdifvkyfukdifykHrSma&S;&kd;pOfvmrS rsm;pGmajymif;vJjcif; r&Sdacs? xGef,ufpkdufysKd;7mY orm;&kd;us u7d,mwefqmyvmrsm;ukdom tokH;jyKvsuf&Sd-uao;onf? aetdrfrsm;rSmx7H&GH\ap;um trkd;rSm aumuf&kd;jzifhjyKvkyfxm;aomwJtdrfi,frsm; jzpfonf? tcef;rsm;ukdrl pULcef;qD;rsm;jzifh jcm;xm;-u.? wJtwGif;Y taEG"mwf7ap7efwJwpfzuf&Sd rD;ckd;acgifwkdifokd\ rD;zkdrStckd;ESifh tyl&Sdefwkd\ukd-urf;jyifajr-uD;atmufrS vkd+facgif;jzifh oG,f,lxm;onf? a,musfm;rsm;onf t&kd;pOfvm tusˆ&Snf-uD;rsm;ESifh ESD;okd\r[kwf jrif;jrD;OD;xkyf&Snftrm-uD;rsm;ukd,ckwkdif 0wfqifvsuf&Sd-uao;.? ukd7D;,m;rdef;uav;rsm;onf i,fi,f&G,f&G,fESifhyif tdrfaxmifjyKwwf-uItvkyf yifyef;-uD;pGm vkyf-u7onf? rdef;rrsm;onf

a,musfm;rsm;xuf edrfhusonf[k ,lq-uojzifh 7yfa7;&Gm a7;udPrsm;wGif 0ifa7mufpGufzufcGifh r7-uacs?

Ak<t,l0g'onf ukd7D;,m;okd\ 4 7mpktwGif;uyifysH\ESH\xGef;um;cJh.?,ckacwfwGif Ak<bmombkef;-uD;ausmif;trsm;tjym;&Sdonfhjyif/ Ak<t,l0g'Drsm;vnf;3 odef;ausmfcef\&Sdonf? c7pf,eft,l0g'rSm 187mpkESpftwGif;u ukd7D;,m;EkdifiHokd\a7muf&SdcJhI 'kwd,uBmppfjzpfptcsdefwGif c7pf,eft,l0g'Daygif; 5odef;cef\&SdcJhonf? *syefvufxufwGif &Sifwkdt,l0g'ukdoGwfoGif;cJh.? okd\aomf rsm;pGmaom ukd7D;,m;wkd\rSmtpJGtvef;-uD;I t,lonf;-uonfhtavsmuf/ &kd;7mukd;uG,fonfh tavhtxrsm; -uGif;usefaeao;onf?ukd7D;,m;awmifykdif;. jrdK\awmfjzpfaom aqtl;jrdK\wGif vlOD;a7 1446000 ausmfcef\ &Sdonf? [ef;jrpf. taemufbufurf;wGifwnf&SdI tifcsKefqdyfurf;jrdK\rS 35 rkdif uGma0;onf? ykd;xnf/ pUL/zsmESifh,yfawmifvkyfief;wkd\a-umifh xif&Sm;.? ukd7D;,m;ajrmufykdif;. jrdK\awmfrSm vlOD;a7 450000 cef\&Sdaomysef,ef;jrdK\jzpfonf? tjcm;xif&Sm;aom jrdK\rsm;rSmylqef/ wkdif'if/ *ifqefESifh armhykdjrdK\rsm; jzpf-uonf?

ukd7D;,m;EkdifiH

&=cif;omonfh ukd7D;,m; 7Gmwpf7Gm? wJtdrfrsm;rSm 7FH\ap;x7Hum aumuf&kd;trkd;wkd\jzihf aqmufvkyfxm;.?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 55: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

279

ukd7efusrf; ? ?ukd7efusrf;onf tœmbk7m;xHrSwrefawmfr[mrufay:okd\ ykd\csay;aom usrf;pmtkyfjzpfI uBmay:&Sd 225oef;r~aom rGwfpvifwkd\txGwftjrwfxm;aom usrf;jzpf.? ukd7ef[laompum;rSm tm7ADbmomrS qif;oufvmI zwf7efpm[k t"d_g,f7onf?

wrefawmfr[mruf&SdpOf pma7;awmf-uD;rsm;onfol.E=wfrS xGufaompum;rsm;ukd om;a7pay:Yvnf;aumif;/ opf&Gufajcmufay:Yvnf;aumif/ okd;. vufjyif&kd;ay:Yvnf;aumif;/ teD;wGif7Ekdifonfh rnfonfh0šKyPnf;ay:Yrqkd a7;jcpfxm;cJh.? r[mrufruG,fvGefrD uyif xkdtykdif;tprsm;ukd pkaqmif;jyD;IuG,fvGefaomtcg pmwpftkyfjzpfatmif pkaygif;Itqifhqihful;,lcJh-u.?

ukd7efusrf;rSm tm7Adbmomjzifh a7;xm;Ic7pf,ef "Ropfusrf;cef\ &Snfvsm;.? tcef;aygif; 114cef\&SdjyD;v~if EkdifiHorkdif;/ tem*wf a[majymcsuf/ukd,fusifhw7m;ESifh Oya'rsm; yg0ifonf? yg0ifonfhorkdif;tšK_Wdwkd \onfum; "Ra[mif;usrf;rStšK_Wdrsm;yifjzpfI oabmw7m;ESifh Oya'rsm;rSmvnf; c7pf,eft,l0g'/ ,[l'Dt,l0g'rsm;ESifhqifwlonf? xkdusrf;Y rkd;Zuf/ a,&=ESifhr[mrufwkd\tjyif tœmbk7m;.tjcm;aomwrefawmf-uD;rsm;ukdvnf; vltrsm; -unfndK av;pm;7rnfjzpfa-umif;az:jyxm;onf?

ukd7efusrf;Y xm07bk7m;wpfOD;wnf;om&Sda-umif;/ tœmbk7m;rSwpfyg; tjcm;xm07bk7m;r&Sd[laom w7m;awmfukdt"du az:jyxm;onf? xkdjyiftœmbk7m; aemufqkH;w7m;pD7if7mtcsdefY rnfolrqkd rdrdjyKcJ haomaumif;r=/raumif;r=wkd\ tavsmuf tus K d ;tjypf cHpm;7vdrfhrnf

[lIvnf; av;eufpGm azmfjyxm;onf?rGwfpvifwkd\. 7mZowf/ "Rowfwkd\rSm ukd7efusrf;

ukd trSDjyKvsuf jy}mef;xm;.? rGwfpvifausmif;rsm;Yvnf; udk7efusrf;rSm t"du ausmif;okH;pmtkyfjzpfonf?rGwfpvifrsm; bk7m;&Sdckd; 7mwGifvnf; ukd7rfusrf;ukdyiftrSDo[JjyK-u.?

ukd7ef usrf;pmt7 rGwfpvif rsm;onf wpfae\v~if5 -udrfus rUmjrdK\&Sd um;Am;ausmif;awmfbufokd\ rsufESmrlI bk7m;ukdtm&kHjyK7jcif;/ tvŒ0wfukdjyK7jcif;/yPnf;OPmwwfEkdifu rdrd.wpfoufwGif tenf;qkH;wpfacgufr~ rUmjrdK\okd\ bk7m;zl;oGm;7jcif;/ 7RZefvtwGif;Y Oykofapmifh7jcif;ukd jyKvkyf-u7avonf?(r[mruf„7=?)

ukd,fvuf-uH\ckdifa7; ? ?,ckacwfuJhokd\ oufaomifh oufom aexkdifoGm;vm7aomacwfwGifusef;rmawmifhwif;pGm &Sdap7eftwGuf ukd,fvuf-uH\ckdifa7;vkyfief;rsm;ukd *&kjyKvkdufpm;7ef vGefpGmvkdonf?a&S;acwftcgurl 0rf;a7;ukd rdrdukd,fwkdifyifyef;pGm &SmazGpm;aomuf7aoma-umifh ukd,fvufv=yf&Sm;r=/ aoG;om;nDnGwfr=/tm[m7"mwfjynfh0r=wkd\rSm wrifoufouf*&kjyKI vkyf7efrvkdawmhbJ ol\tvkdtavsmuf jynfh0jyD;jzpfavonf? jidrfoufpGmxkdifI tvkyfvkyfukdif-uaomtanmif;orm;rsm;tzkd\ txl;yif ukd,fvufusef;rm

ukd7efusrf; ukd,fvuf-uHhckdifa7;

t,fv*sD;7D;,ef;

uav;rsm; ukd7efusrf;pm

oiftHhaejcif;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 56: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

280

a7;avhusifhcef;rsm;ukd *&kwpkdufvkyfukdif7efvkdonf?ukd,fvufv=yf&Sm;upm;r=ukd *&kpkdufjyKvkyfjcif; r&Sdol

onf usef;rma7;csKd\wJhrnfrSm rvJGay? wkdif;jynfwpfjynfY usef;rma7;csKd\wJholaygrsm;u wkdif;jynfr-uD;yGm;EkdifbJ pD;yGm;a7;/ -uD;yGm;a7;rsm; vpf[if;wwfonf?jrefrmEkdifiH&Sdausmif;tcsKd\Y udk,fvuf -uH\ckdifa7;ukdoD;oef\q7mrsm;jzifh oif-um;jyoay;.? q7mtwwfoif aumvdyfausmif;rsm;wGif ukd,fvuf -uH\ckdifa7;avhusifhcef;rsm;ukd roifrae7bmom7yfwpfcktjzpfjzifh jy}mef;xm;onf?

usef;rma7; avhusifhcef; oifwef;rsm;rSm ukd,fc¶mawmifhwif; usef;rma7;ukdom t"duxm;7um;/ usef;rma7; avhusifhcef;,ljcif;jzifh wHcGefpkdufupm;ckefpm;orm;wpfOD; rjzpfvmEkdifaomfvnf; anmif;nmolwkd\ESifhtm;tifcsnfheJ\ olwkd\ukd usef;rmjcif;ESifhnDnGwfatmifrlzefwD; ay;Ekdifonf? usef;rma7;avhusifhcef;rsm;ukdwefaq; vGefab;oabmjzifh rjyif;vGef;/ renf;vGef;/r~wI rSefrSef vkdufemjyKvkyfrS†7d,mykwfr~wumusef;rmawmifhwif;Ekdifayrnf? rsm;pGmaom avhusifhcef;rsm;ukd upm;7ef oD;oef\aqmufvkyfxm;aom tm;upm;&kHr&SdbJvsuf ae7mra&G; vkyfukdifEkdif.? (upm;&kH/tm;„7=? ) okd\7mwGif rnfonfhae7mYyif jyKvkyfonfjzpfap/ avaumif;avoef\ 7&Sd7ef txl;ta7;-uD;onf?avaumif;avoef\ukd 00-uD;&Œ&d=ufjcif;onfyifv~ifusef;rma7; avhusifhcef;rsm;.wpfpdwfwpfa'ojzpf.?

avhusifhcef;rsm;ukd jyKvkyfonfhtcgwGif txl;owdjyK7eftcsufrSm avhusifhcef;rsm;ukd ae\pOftcsdefrSefrSef jyKvkyf

7efyifjzpf.? okd\rSomv~if tusKd;aus;Zl;rsm; wif;jynfh usyfjynfh cHpm;Ekdifayrnf? okd\7mwGif txl;*&kjyK7eftcsufrSm tpmrpm;rDem7D0ufESifh tpmpm;jyD; 2 em7DtwGif;avhusifhcef;ukd vkH;0rvkyf7ef jzpfonf? eHeuftdyf7mrSxp 15rdepfcef\ESifh ntdyf7m0ifcgeD; acWr~avhusifhcef;,lEkdifygu usef;rma7;tajctae ododomom-uD; wkd;wufvmonfukd awG\7ayvdrfhrnf? avhusifhcef;rsm;ukd

pdwfyg0ifpm;pGm pepfususvkyfukdifjcif;rjyKcJhv~if tcsnf;ESD; jzpfwwfa-umif;ukdvnf; owdjyKoifhonf? avhusifhcef;,lpOfwGif ukd,fa7mpdwfygtm&kHpkdufI tcsdefrSefrSefvkyfukdifygu tHh-oavmufatmif usef;rma7;wkd;wufvmayvdrfhrnf?

usef;rma7;avhusihfcef;rsm; jyKvkyfaepOfwGifomr[kwf tjcm;tr=udPrsm;udk aqmif&Guf7mYvnf; ukd,f[eftaetxm;ukd pepfwus&Sdap7efvkdtyfonf? O'g[&k+f/ rwfwwf7yfaomtcg 'l;-uGufom;rsm;ukdawmifhxm;jcif; rjyKbJtaeawmfav~mhxm;7ayrnf?0rf;yk duf-uGufom;ukd qef\xm;Ivnf;aumif;/7ifukdaumhxm;Ivnf;aumif;/ yckH;ukdavsmhI

ukd,fvuf-uHhckdifa7;

*syefuav;rsm;. ukd,fvuf-uHhckdifa7; avhusihfcef;

ukd,fvuf-uHhckdifa7; avhusihfae-uonhf trsKd;orD;rsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 57: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

281

›if;/ OD;acgif;ukdaxmifI ›if;/ &Sdap7ef owdjyK7rnf?vrf;av~muf7mYvnf; txufyg ukd,f[eftae txm;twkdif; &SdapjyD;v~if ajcz0g;rsm;ukd wnfhwnfhxm;Iav~muf7ayrnf? zdeyf pD;av~muf v~ifvnf; tvGeftrif;usyfaeaom zdeyfukd pD;rav~muf7ef owdjyK7 ayrnf?xkdifonfhtcgY ajcaxmufukd -urf;xd aeatmif csxm;I ukvm;xkdifaemufrSDukd ausmESifhrDS ae7rnf? ZufESifhausmtxufykdif;ukdrwfrwfxm;I cg;ae7mrS csKd;jyD;v~iftenf;i,f ukdif;I xkdifEkdifonf? okd\aomf ykHwpfrsKd;wnf;jzifh wm&SnfpGm xkdifaejcif;rSm tanmif;rdapEkdifonf? toufukd av;av;ESifh rSefrSef &Œ7aom avhusifhcef;onf 7iftkH/ 7ifywf/ tqkwfwkd\ukd usef;rmoefpGrf; aponf? xkdjyif 0rf;ykdufwGif&Sdaom rvkdvm;tyfonfh tqDrsm;ukdvnf; avsmhyg;aponf? Tokd\ukd,fvuft*‡gv=yf&Sm; upm;jcif;ukd ae\pOf rSefrSefjyKvkyfoGm;ygu av/0rf;/ qD;wkd\rSefuefapI usef;rmouf&SnfEkdifonf? ukd,fvufv=yf&Sm; upm;jcif;onf touf&Snfa7;twGuf vkdtyfaomtcsufrsm;wGif wpfyg;tygt0ifjzpfonfhtwkdif; vlwkdif;yif vkdufemjyKvkyf7ef oifhonf?ukd,fvuf v=yf&Sm;upm;jcif;jzifh ukd,fc¶mYrvkdtyfaom tqDrsm;ukd xGufoGm;apEkdif.? aoG;om;nDnGwfjcif;ukdvnf; jzpfapEkdif.? pm;vkdufaom tpmukda-uapI "mwf0rf;udkvnf; rSefap.? tdyfaysmfap.? tom;ta7rsm;ukdvnf; uspfvpfawmifhwif;ap.? xkda-umifhukd,fc¶mwpfckvkH;&Sd ta-umtjcifrsm;/ t*‡gtpdwftykdif;rsm;uk d v=y f& Sm;aponf havhusifhcef;rsm;ukd txl;ojzifhvkdufemjyKvkyfoifh ayonf?

ukdvkef;jrdK\ ? ?ukdvkef;jrdK\onf*smreDEkdifiH &kdif;jrpf vuf0Jzuf urf;ay:&Sd jrdK\-uD;wpfjrdK\jzpf.?rD;7xm;vrf;rsm;qkH7m Xmejzpfonfhjyif Oa7mywkdufwGifta7;ygaom av,mOfpcef;wpfckvnf; jzpfonf? jrdK\.ajrmufbuf rkdif 20cef\ tuGmwGif ausmufrD;aoG;wGif;ESifhpufr=vufr=vkyfief; xGef;um;aom &l;0g; jrpf0Srf;a'o&Sdonfhjyif/ awmifbufYvnf;

oHESifh ausmufrD;aoG;xGufaom qm;e,fESifh vkd7def;e,frsm;&Sdojzifh ukdvkef;jrdK\onf *smreDEkdifiH. ykd\aqmifa7;vrf;qkHjrdK\-uD;ESifh pufr=vufr=vkyfief; xGef;um;aomjrdK\-uD; jzpfonf? ukefxkwfvkyfief;rSm rsm;jym;-uD;us,fIo-um;/ acsmuvuf/ qyfjym/ aq;/ aumf/ t7uf/bdvyf7nf/ uWDyg/ ykd;xnf/ okd;arG;xnf/ csnfxnf/"mwfyPnf;rsm;/ armfawmfum;ESifh pufu7d,myPnf;rsm;rSm xif&Sm;avonf? uBmwpf0Srf;vkH;wGif xif&Sm;ausmf-um;I vltrsm; ESpfoufokH;pJG-uaom 'tkd'gukdvkef;’ a7arF;rSm ukdvkef;jrdK\xGuf yPnf;wpfckjzpf.?

ukdvkef;uoD'7,fbk7m; &Sdckd;ausmif;-uD;rSm 1248ckESpfavmufu pwifwnfaqmufcJhI 1880 jynfhESpfukefavmufwGifrS jyD;pD;cJh7m/ Oa7mywkduf ajrmufykdif;wGift-uD;qkH;aom a*ghoykHpH bk7m;&Sdckd;ausmif;-uD; jzpfayonf? xkdtaqmufttkH. trkd;csGef-uD; 2aqmifrSm515ayr~jrifhI ukdvkef;jrdK\ywf0ef;usifukd xkdtrkd;csGef-uD;rsm;ay:rSaumif;pGmjrifEkdifonf? bk7m;&Sdckd;ausmif;twGif;wGif -unfEl;zG,f7m oDcsif;qkdonfhae7mrsm;/ rkwfckH;rsm;/ aq;jc,fxm;aom rSefjywif;rsm;ESifh &Snfvsm;aomwkdif-uD;rsm;&Sd7m tvGefw7mcrf;em;xnf0gvSayonf?xkdbk7m;&Sdckd;ausmif;&Sd emrnfausmf ‘{u7mZf’ acgif;avmif;-uD;rSm tav;csdef 2^wef&Sd.? xkdacgif;avmif;-uD;ukd yxruBmppftwGif;u 191^ ckESpfY *smreDu vufeufvkyf7ef oWKrsm;vkdaeojzifh t7nfusKdypf

ukd,fvuf-uHhckdifa7; ukdvkef;jrdK\

'kwd,uBmppftwGif; r&=rvSysufpD;cJh7aom ukdvkef;jrdK\wpfae7m

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 58: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

282

vkdufonf? okd\7mwGif ppfjyD;aomtcg 24wef&Sd acgif;avmif;opfwpfvkH;ukd 1923ckESpfwGif tpm;xkd;umxm;avonf? tjcm; xif&Sm;aoma&S;a[mif;taqmufttkHrsm;rSm 15 7mpkESpf twGif;u aqmufvkyfcJhaom'*gZepf’ac: {nfhonfawmfrsm; {nfhcH7mtaqmufttkH/ jrdK\awmfcef;r-uD;ESifh Ekdufwif;yvm; ol7Jaumif;rsm;a*[mwkd\ jzpf-u.?

ukdvkef;jrdK\onf pufr=vufr=vkyfief;xGef;um;aomjrdK\jzpfonfhjyif r[mrdwfwkd\.ppfvrf;a-umif;wGif usa7mufaeojzifh 'kwd,uBmppftwGif;Y r[mrdwfavwyfwkd\u tjyif;txef AkH;-uJwkdufckdufcJhaoma-umifhtaqmufttkkH -uD; trsm;yifxdckdufysufpD;cJhonf? bk7m;&Sdckd;ausmif;-uD;rSm tenf;i,fr~omysufpD;oGm;aomfvnf;&kdif;jrpfukd jzwful;xm;aomwHwm;-uD;rsm;/ puf&kH-uD;rsm;/ rD;7xm;0if;/ oab‡musif;ESifha&S;taqmufttkHrsm;pGmwkd\rSm vkH;0ysufpD;oGm;-u? ukdvkef;jrdK\.vlOD;a7rSm 594941 a,mufr~&Sdavonf?

ukdvHAkdjrdK\ ? ?ukdvHAkdjrdK\onf oD[kd–fusGef;. jrdK\awmfjzpfI uGsef;.taemufbufurf;ajc uvsm+Djrpf 0teD;Y wnf&Sdonf? at'ifjrdK\rS -opa-w;vD;,m;wkdufokd\›if;/u7mcsdjrdK\rS pifumyljrdK\okd\›if; oab‡mc7D;vrf;wGif ukdvHAkd

jrdK\onf A[kda'ojzpfonfhtavsmuf xif&Sm;aomoab‡mqdyfjrdK\-uD;vnf;jzpfonf?

oD[kd–fusGef;wGif ukefpnful;oef;a7mif;0,fa7;twGufukdvHAkdjrdK\onf tcsuftjcmjrdK\-uD;jzpf.? trsm; qkH;wifykd\a7mif;csaom xkwfukefrSm vufzufajcmuf jzpfonf?ukdvHAkdoab‡mqdyf. tus,ft0ef;rSm{u 600ausmfr~&SdI/ uBmay:wGif vlwkd\aqmufvkyfaom t-uD;qkH;oab‡mqdyf wpfckjzpfayonf? ukdvHAkdjrdK\ wGif tkyfcsKyfa7;qkdif7m taqmufttkHrsm;/ oD[kd–fwU okdvfausmif;wkduf/ bk7ifcHtdrfawmf/ yef;O,smOfrsm;&Sd.? ukdvHAkdjrdK\rS oD[kd–fusGef;t7yf7yfokd\ tvG,fwuloGm;Ekdif7ef vloGm;vrf;rsm;/ rD;7xm;vrf;rsm;azmufvkyfxm;onf? Ak<pG,fawmfjrwfudef;0yf awmfrl7m uef'DjrdK\onf ukdvHAkdjrdK\rS 5 rkdifa0;uGmavonf? 1950jynfhESpf Z³0g7Dv 97ufae\rS 14 7ufae\txdjAdwdo~"eo[m,tzJG\0ifEkdifiHrsm;rS EkdifiHjcm;a7;0ef-uD;rsm;nDvmcHukd ukdvHAkdjrdK\wGif usif;ycJh.? xkdnDvmcHokd\ jrefrmEkdifiHrS ukd,fpm;vS,ftcsKd\ wufa7mufavhvmcJh -u.? nDvmcHwGif aqG;aEG; qkH;jzwfcsufrsm;t euf tm&Swkduf ta&S\awmifykdif; EkdifiHrsm;twGufpufr=vufr=tultnDrsm;/ usGrf;usifaomyg7*lrsm;ESifh aiGa-u;ulnDacs;iSm;r=rsm; aqmif&Gufay;7ef

ukdvkef;jrdK\ udkvHAkdjrdK\

udkvHAkdjrdK\. c7D;onfrsm;twGuf vSyaomacwfrDoab‡mqdyf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 59: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

283

uBmopf-uD;ukd yxrawG\&SdoluBmhorkdif;0if &SmazG pGef\pm;ZmenfzGm;rsm;teuf txl;yif ay:vGifxif&Sm;onfhykCdKvf-uD; c7Pwkdzg ukdvHAyfonftdNd,wkdif;jynfokd\a7mufayguf7ef vrf;c7D;ukd &SmazG7mY 7nf&G,fcsuftwkdif; txrajrmufcJhaomfvnf;

olawG\&Sdaom e,fajrrSm ,ckacwfwGif uBmhxdyfoD;EkdifiH-uD;wpfck jzpfaeayjyD?

qkdaom tcsufvnf;yg0ifonf? xkdpDrHudef;rSm 6 ESpfpDrHudef;jzpfI aygifoef;aygif; 1868 ukefusrnfjzpfonf?

1950jynfhESpf Ekd0ifbmv 287ufae\wGif "eo[m,tzJG\0ifEkdifiHrsm; yl;aygif;vsuf ukdvHAkd pDrHudef;trnfjzifh vef'efjrdK\rSa-ujimcJh.? ukdvHAkdpDrHudef;[k ac:a0:jcif;rSm pDrHudef;ukd ukdvHAkdnDvmcHrS tpysKd;cJhaoma-umifhjzpfonf? xkdpDrHudef;t7 tm&Swkdufta&S\ykdif;EkdifiHtrsm;yif taxmuftyHh/ tultnD trsKd;rsKd;ukd 7&SdcJh-u.? jrefrmEkdifiHrSvnf; aygif 6oef;ukd "eo[m,0ifEkdifiHrsm;xHrS 2 ESpfpmcsKyfjzifh acs;iSm;cGifh7&SdcJhonf?

ukdvHAkdjrdK\ukd 1340 jynfhESpf qDavmufu umvHAl[kac:a-umif; tqkd&Sdavonf? 151^ ckESpftxd ay:wl*DykdifjzpfcJhonfhtcgu ukdvHAyfukd *k+fjyKaomtm;jzifhukdvHAkd[k rSnfhac:cJhonf? xkdaemufxkdjrdK\rSm 'yfcswkd\vufatmufokd\ usa7mufcJh7mrS 1^96 ckESpfwGif jAdwdo~wkd\vufatmufokd\ a7muf7jyefonf? okd\aomf 1948 ckESpfwGifrl 'kdrDeD,efEkdifiH tqifhtwef;okd\ a7mufaeaomoD[kd–fu`ef;. jrdK\awmf jzpfvm.?

ukdvHAyfpD (c7pf 1451 cef\„1506)? ?1492ckESpfY &Gufoab‡m 3pif;onf tWvMdwfork]7mxJwGiftaemufpl;pl;okd\ a&S;&=vsuf oGm;ae-u.? oab‡mom;rsm;rSm Oa7mywkdufom; rsm;xJrS taemufbufokd\ yxrqkH;pGef\pm;xGufcGmvm-uolrsm; jzpfavonf?olwkd\onf tajymus,fpGm r[mork]7m-uD;xJY urf;rjrifvrf;rjrif/ wpfae0ifwpfaexGuf/ ae\pOf7ufqufoab‡m vFifhcJh7onfrSm tawmftcsdef-umanmif;jyDjzpfI pdwfysuftm;i,fpjyKvm-uavjyD? olwkd\. oab‡mol-uD;tm; a&S\okd\qufroGm;bJ Oa7mywkdufokd\ jyefvSnfh7efawmif;yef -uonf? okd\aomf oab‡mol-uD;um; olwkd\uJhokd\ oWdaysmhnHholr[kwfacs? olajr|mfrSef;xm;aomyef;wkdifokd\ ra7mufa7mufatmifoGm;7ef o³d}mefcsrSwfxm;oljzpfI/ ravsmhaom ZGJoWdjzifh a&S\okd\omqufvufoab‡mvFifhcJhonf?

TZJGoWdaumif;aomoab‡mol-uD;um; tar7duwkdufukd yxrpwifawG\&Sdonfh emrnfausmfc7Pwkdzmukd

vH Ayfyifjzpfayonf? ol.ZGJoWdrSm a&S;,cifuvnf;rSwfausmufwifcH7jyD;jzpf.?olonf tDwvDjynf*sDEkd;0g;jrdK\YarG;zGm;I i,fpOfu ocs‡mESifheQWaA'ynm7yfrsm;ukd oif-um; avhvmcJh.? ukdvHAyfonf i,f&G,fpOfuyif ol\zcif.7ufuef;vkyfief;wGif ulnDcJh7onf?okd\aomf oab‡mom;okH;ajrykHukd a7;qJG7mY r-umrD txl;wwfuGsrf;vmcJh.? ukdvHAyfonf wpf7yfwpfaus;okd\pGef\pm;oGm;vmvkdpdwf jyif;jyvS7um; ajrxJyifv,fta&S\ykdif;okd\c7D;xGufrnfh oab‡mwpfpif;wGif oab‡mom;tjzpf 0ifa7mufvkyfukdifcJh.? xkdaemuf2ESpfcef\-umaomtcg t*‡vefjynfESifh ajrmufbufyifv,frsm;okd\oGm;aom oab‡mwGif vkdufygjyefavonf? 1481ckESpfwGif wmifbufyifv,fjyifokd\oab‡mvFifhcJh7m tDauGwmokd\yif a7mufcJhonf[kqkdonf? xkdokd\c7D;xGuf7if;ESifhuBmvkH;a-umif; wpfpwpfpod&Sdvmojzifh taemufpl;pl;okd\ oab‡mvFifhv~if aemufqkH;Y tif;'De,fajrokd\a7muf7rnf[k,-kHunfcJh.? xkdpOfutif;'D;e,fajrrSm ta&S\

ukdvHAkdjrdK\ udkvHAyf pD

udkvHAkdjrdK\. uBmhpHrDukefoG,fa7;7yfuGufrS a,mhvrf;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 60: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

284

wkdif;jynfrsm;jzpfaom tdNd,EkdifiH/ w&kwfEkdifiH/ *syefu`ef;ESifh ta&S\tdNd,u`ef;pkwkd\ukd qkddvkdI/ a7F/ aiG/ausmufoHyWjrm;/ aq;0g;ESifh prJtarF; t-udKifrsm;aygvSonf[k ausmf-um;cJhonf? xkdjyif xdkyPnf;rsm;rSma7a-umif;/ ukef;a-umif;/ c7D;twefwefESifh Oa7mywkdufokd\ a7mufvmcJh7mtzkd;-uD;jrifhavonf? okd\jzpfI xkde,fajrrsm;okd\ tvG,fwula7mufEkdifaom c7D;vrf;ukd pl;prf;&SmazGcJh7mwGif ay:wl*Dwkd\onf tmz7duwkdufawmifzufpGef;ukd cufcufcJcJESifh vSnfhywfcJh-u.? ukdvHAyfurltaemufpl;pl;okd\xGufv~if xkde,fajrokd\a7muf rnf[k,kH-unfxm;onfhtwkdif;/ taemufzufokd\ oab‡mESifhpGef\pm;oGm;vkdaomqNrSm olYtawmfjyif;jycJhayonf?

okd\7mwGifolonf qif;7JvSonfhjyif tm;ay;ulnDrnfholvnf; ol\wGifr&Sdacs? ay:wl*DESifh t*‡vdyfbk7ifrsm;xHtultnDawmif;cJhaomfvnf; r7bJ/ vltrsm;. jyuf7,fjyKjcif;ukdom cH7onf? 1492 ckESpfwGif olonfjyifopfbk7ifxHrS tultnDawmif;cH7ef c7D;xGufcJh7m/vrf;wGif bkef;-uD;ausmif;wpfausmif;Y 0ifa7mufwnf;ckdcJhonf? ausmif;xkdifbkef;-uD;rSm pydefbk7ifr t%AJvm;.q7mawmfjzpfcJhbl;.? olonf ukdvHAyf. t-uHtpnfrsm;ukd ESpfoufoabmusI pydefbk7ifrxH axmufcHpmwpfapmifa7;ay;vkdufavonf? pydefbk7ifESifhbk7ifrwkd\

vnf; ukdvHAyfukd eef;awmfokd\ac:I pkHprf;ar;jref;-u.?txl;ojzifh ol.t-uHukd bk7ifru oabmusojzifhzg'Deefbk7iftm; ukdvHAyfukd ulnD7ef wkdufwGef;ajymqkdcJh.? bk7ifruyif ol.vuf0wfvufpm;rsm;ukd aygifESHI ukdvHAyfukdaxmufyHhcJhonf[k tcsKd\uqkdonf?

rnfokd\jzpfap/ ukdvHAyfonf olwkd\xHrS ‘qefwmr7D,m’/ ‘yifwm’ESifh ‘eDem’[laom oab‡m 3pif;ESifhwuGvkdtyfaomtultnDrsm;ukd7cJh.? okd\aomfolESifhvkdufrnfhoab‡mom;rsm;ukdum; tvG,fwul&Smr7acs? vltrsm;uyif oloGm;rnf\vrf;rSm rjyefvrf;jzpfonf [kxifae-u.? okd\jzpfI 7mZ0wfaumifrsm;/ awavrsm;omolESifht7JpGef\um vkdufoGm;vkdcJh-u.? xkda-umifh aemufqkH;Y 7or~aomoab‡mom; 100cef\ESifhyif taemufbufokd\ 1492ckESpf/ -o*kwfv 37ufae\wGif pGef\pm;xGufcGmoGm;avawmhonf?

ork]7mxJwGif oab‡mvFifhcJhI 7ufaygif;tawmf-umanmif;oGm;aomtcg oab‡mom;rsm;rSm a-umuf&GH\vm-u.? Oa7mywkdufokd\jyefvSnfh7ef ukdvHAyfukd tomw-unfajymr7aomtcg t-urf;zuf7ef -uHpnfcJh-uonf? ukdvHAyfrSm olwkd\ukd acsmufcsnfwpfcg ajr|mufcsnfwpfvSnfhjzifh pdwftm;ri,f-u7ef ajym7avonf? c7D;rnfokd\ aygufa7mufcJhjyDukdvnf; olwkd\rodatmifv~Kd\0Sufxm;cJh.? trsKd;rsKd;ajymr7onfh aemufqkH;wpfae\Y 3 7uftwGif; ukef;ukdrjrif7v~if oab‡mukdjyefvSnfh ygawmhrnf[k uwday;vkduf7avonf?

uHtm;avsmfpGm xkdae\n 10em7Dcef\wGif ta0;rSrD;a7mifukd rSdwfwkwfrSdwfwkwfjrif-u7.? aemufwpfae\jzpfaom atmufwkdbmv 12 7ufae\ eHeuf 2em7D tcsdefY ukef;ukdjrif7jyD jzpfa-umif;txdrf;trSwftjzpfjzifh oab‡mwpfpif;rS tajrmufypfoHukd-um;7avonf? xkdae\rGef;rwnfhrD u`ef;wpfu`ef;ukd olwkd\jrif-u7avonf? xkdu`ef;rSm ,cktcg A[m;rm;ac:u`ef;pkYyg0ifaom a0ghwvif;u`ef;jzpf.? ukdvHAyfonfukef;ay:okd\ wufa7mufum xkde,fajrukd pydefbk7ifykdife,fajrjzpfa-umif; ausnmcJhavonf? xkdpOfu ukdvHAyfonf tif;'D;e,fajrrS u`ef;wpfu`ef;okd\ a7muf&SdcJhjyD[k,kH-unfchJ.? xkdokd\r[kwfa-umif;ukd r-umrD vlwkd\od&SdcJhaomfvnf; ukdvHAyfawG\&SdcJhaom u`ef;rsm;ukd taemuftdNd,u`ef;pk[lI ,ckxufwkdif ac:wGifaeawmhonf?

xkdaemuf ukdvHAyfonf teD;tem;u`ef;rsm;okd\vnf;oab‡mvFifhcJh7m usL;Am;usef;tygt0if tjcm;u`ef;rsm;okd\a7mufcJh.?

ukdvHAyf pD

tar7duwkdufukd yxrawG\7Sdol c7PwkdzmukdvHAyf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 61: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

285

olonf taemufbufokd\ aemufxyf 3 acgufoGm;a7mufcJhao;onf? 1493 ckESpfwGif 'kwd,t-udrfoGm;a7mufcJh7mY taemuftdNd,u`ef;pk&Sd tjcm;u`ef;opfrsm;ukd awG\&SdjyD;v~if ol\vlrsm;ukd e,fopfwnfI jynfopfaxmif7efxm;cJh.? 1498ckESpfwGif wwd,t-udrfoGm;a7mufcJhpOfu awmiftar7duwkduf. ta&S\ajrmufurf;ajcwpfav~muf oab‡mvFifhcJh.? xkdtacgufYrvkdrkef;xm;olwkd\u 7ufpuf-urf;-uKwfr=/ rw7m;tkyfcsKyfr=wkd\jzifh rw7m;pGyfpJGjcif;ukdcH7ojzifh/ pydefEkdifiHokd\oH-udK;ESifh csnfaESmif ac:aqmifoGm;jcif;cHcJh7onf?rw7m; pGyfpJGcsufrsm;rS &Sif;vif;vGwfajrmufoGm;jyD;aemuf 1502 ckESpfY pwkš t-udrfoab‡mjzifhc7D;xGufcJhjyefonf? xkdtacgufY tar7du wkduftv,fykdif;[Gef;'l;7yfurf;ajcteD;okd\ a7muf&SdcJhaomfvnf;/ 7nf&G,f7if; jzpfaom usL;Am;u`ef;teD;rS tdNd,ork]7mokd\ta7mufvrf;ayguf &SmazGa7;rSm txrajrmufbJ pydefokd\ jyefoGm;7avonf? okd\aomf ol\tm;txl;yifulnDaxmufyHhcJhol t%AJvm;bk7ifrrSm uG,fvGefoGm;jyDjzpfI/ zg'Deefbk7ifuvnf; ol\ukdtm;ay;ulnDjcif; rjyKawmhacs? xkdaemuf

1506 ck arv 20 7ufae\wGif A,fvm'kdvpfjrdK\uav;YukdvHAyfonf qif;7JjidKjiifpGm rxifr&Sm;uG,fvGef7&Smavonf?

udkvH k ;A D;,m;Ed ki fi H? ?ukdvkH;AD;,m;Ek difiHonfawmiftar7duwkduf taemufajrmufykdif; tpGefqkH;wGif&Sdaom oRwEkdifiHwpfckjzpfI tus,ft0ef;rSm pwk7ef;rkdifaygif; 439830 &Sdavonf? ukdvkH;AD;,m;EkdifiH.yifv,furf;&kd;wef;onf u,f7pfAsefyifv,fzufwGif1094rkdif&Snfvsm;I ypdzdwfork]7mzufwGif 913 rkdif&Snfvsm;onf? e,fedrdwfrsm;rSm ajrmufbufY u,f7pfAsefyifv,fESifhAifeD;ZDG;vm;EkdifiH/ awmifbufY yD;&l;EkdifiHESifhtufuGma'gEkdifiH/ ta&S\bufY ypdzdwfork]7mwkd\jzpfonf?

tef'D;awmifwef;. ajrmufykdif;onf ukdvkH;AD;,m;EkdifiHwpf0ufausmfausmfcef\ukd jzwfoef;wnf&Sdavonf?ta&S\/ taemuf/ tv,f[lI 3 ck wef;vsuf&Sdaomaum'Dvm;7m; awmifwef;-uD;rsm;onf ay 10000ausmfjrifhrm;aom ukef;jyifjrifh-uD;ukd 0kdif;7Hwnf&Sd.?xkdawmifwef;-uD; 3ckwkd\.pyf-um;wGif aumifumESifhrufom;av;em;jrpf-uD; 2 oG,fwkd\onf tv,faumf

ukdvHAyf pD udkvHk;AD;,m;EkdifiH

pydefbk7ifESihf bk7ifrwkd\. eef;awmfokd\ ukdvHAyf tcpm;0ifa7mufpOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 62: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

286

'Dvm;7m;awmifwef;wGif jrpfzsm;cHI u,f7pfAsefyifv,fxJokd\pD;0if-u.? rufom;av;em;jrpf0Y ukdvkH;AD;,m;EkdifiH. t-uD;qkH;yifv,fqdyfurf;jrdK\-uD;jzpfaomAm7efuD;,m;jrdK\ wnf&Sdonf? xkdjrpf 2 ckonf jynfwGif;jrpfnmrS xGufukefrsm;ukd yifv,fqdyfurf;jrdK\okd\o,f,lykd\aqmifa7;twGuf rsm;pGmtokH;0ifonf? rufom;av;em;jrpf twGif;Y oab‡mrsm; oGm;vmEkdifaomc7D;rSm rkdifaygif; 800 cef\ jzpfonf?

ukdvkH;AD;,m;EkdifiHonftylykdif;ZkeftwGif;Yusa7mufaeI wpfESpfywfvkH;ae\wm/ nwmnDr~avonf? 7moDOwkrSmpkdpGwfaom7moDOwkESifh ajcmufaoG\aom7moDOwk[lI 2rsKd;om&Sdonf? ajrrsufESmjyiftaetxm;rSmyifv,fjyifESifhwpfajy;wnf; nDaom vGifjyifrsm;rSqD;

ESif;rsm;zkH;vFrf;aeaom ay 18000 ausmf awmifxdyfrsm;okd\wkdifatmif trsKd;rsKd;&Sdojzifh/ tylcsdefrSmvnf;tylykdif;tjrifhqkH;tylcsdefrStat;ykdif; tedrfhqkH;tylcsdeftxd trsKd;rsKd;&Sdavonf?

awmxlxyfaomvGifjyifykdif;wGif yltkdufaom7moDOwk&SdI twGif;bufawmifwef;a'owGif tenf;i,fat;

jyD;v~if ta&S\aumf'Dvm;7m; awmifwef;a'owGif om,maom 7moDOwk&Sdavonf? xkd\a-umifh Ta'oonfvlaetrsm;qkH;jzpf.? ukdvkH;AD;,m;EkdifiH.jrdK\awmfjzpfaom Akd*kd;wm;jrdK\onf yifv,fjyiftxuf 8694 ayjrifhaom tef;'D;awmifay:Ywnf&Sd.? tDauGwmESifh uyfvsufwnf&Sdaom jrifhrm;onfhawmifxdyfrsm;ay:wGifESif;rsm;usa7mufaeonfrSm ukdvkH;AD;,m;EkdifiH. vSycef\nm;qkH;aom &=cif;rsm;yifjzpfavonf?

1950 udkvHk;AD;,m;EdkifiH. vlOD;a7rSm cef\rSef;ajct7 11oef;ausmfjzpfI xkdtxJwGif 160000rSmwdkif;7if;om; tif'D;,ef;vlrsKd;rsm;jzpfavonf? vlOD;a7tm;vHk;. w0ufausmfausmfrSm rsufESmjzLvlrsm;ESifhujym;rsm;jzpf-u.? vltrsm;qHk;aexdkifonfh a'orsm;rSm 7moDOwkom,mI toD;tESH ajrmufjrm;pGmpdkufysKd;vkyfudkifaom rufom;av;em;ESifh aumifumjrpf0Srf;wdk\yifjzpfonf? ukdvHk;AD;,m;EdkifiHonf ajr-oZmxufoefaumif;rGefaoma-umifh v,f,mpkdufysKd;a7;vkyfief;rSm wdk;wufvsuf7Sdonf? umzDyifrsm;udk t-uD;tus,f pdkufysKd;-u.? tjcm;toD;tESHrsm;rSm pyg;/aq;yif/ 0g*Grf;/ uau;tdk/ -uHyif/ *sHKESifhiSufaysmponfwdk\jzpf-u.? qdk;aq;yifpkdufysKd;a7;vkyfief;rSmvnf;pD;yGm;a7;zG H \ jzK d;r=twGuf rsm;pGmta7;-uD;aomvkyfief;wpf7yf jzpfayonf?

ukdvkH;AD;,m;EkdifiHonf tzkd;wefwGif;xGuf7wemwkd\jzifh -uG,f0vSaom EkdifiHwpfckjzpf.? Akd*kd;wm;jrdK\awmfajrmufbuf 5 rkdifuGma'oY a&S;ESpfaygif; 400 ausmfcef\u pwifvkyfukdifvmcJhaom jrwGif;rsm;&Sd.? tjcm;oWKrsm;rSm a&F/ aiG/ a-u;eD/ cJ/ jy'g;/ yvufwDerf/ausmufrD;aoG;/ oH&kdif;/ qm;ESifh a7eH ponfwkd\ jzpfonf?

tjcm;EkdifiHrsm;rS ukdvkH;AD;,m;EkdifiHu 0,f,laomta7;-uD;onfh ukefyPnf;rsm;rSm txnftvdyfrsm;/oWKukefacsmrsm;/ o,f,l ykd\aqmifa7;,mOfrsm;qkdif7mu7d,mwefqmyvmrsm;/ pm;ukefaomufukefrsm;/ pufu7d,m yPnf;rsm;ESifh "gwfyPnf;rsm;jzpfavonf?tjcm;wkdif;jynfokd\ wifykd\a7mif;csaom yPnf;rsm;rSma&F/ umzD/ a7eH/ iSufaysmoD;/ om;a7t-urf;tacsmESifh yvufwDerfwkd\ jzpf-u.?

ukdvkH;AD;,m;EkdifiHwGif rkdif 4000 ausmf&Snfvsm;aomarmfawmfum;vrf;r-uD;rsm;tjyif rD;7xm;ESifh 0efav;wif,mOf 7xm;vrf;rsm; azgufvkyfxm;aomfvnf;,cktcsdeftxdvGefpGm enf;yg;vsuf &Sdao;onf? tcvGwf rlvwef;ynma7;pHepfukd 18^0 jynfhESpf

ukdvHk;AD;,m;EkdifiH

udkvHk;AD;,m;EkdifiHwnfae7mjyajryHk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 63: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

287

ukdvHk;AD;,m;EkdifiH

ukdvHk;AD;,m;EkdifiHjrdK\awmf Akd*kd;wm;jrdK\. acwfrDpepfusaomjrifuGif;wpf7yf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 64: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

288

uwnf;uyif ukdvkH;AD;,m;EkdifiHonf vufcHcJhavonf?tcvGwfyifjzpfaomfvnf; roifrae7um;r[kwfay?t,l0g'a7;wGif 7if*sD*kd+f;ukd pkd;7utodtrSwfjyKxm;avonf?

ukdvkH;AD;,m;EkdifiHonf pydeftpkd;7. vufatmufokd\ESpfaygif; 300wkdifwkdif usa7mufcJh.? okd\7mwGif 1810jynfhESpfrS 1824 ckESpftxdjzpfyGm;aom pydefvufatmufcH awmiftar7duwkdif;jynfrsm;. awmfvSefa7;ppfyJG-uD;jyD;qkH;oGm;aomtcg ukdvkH;AD;,m;onfvnf; vGwfvyfa7;7cJhavonf? ukdvkH;AD;,m;EkdifiH. tkyfcsKyfa7;pepfrSm oRwtkyfcsKyfa7;pHepfjzpf.? txufvFwfawmfatmufvFwfawmf[lI Oya'jyKvFwfawmfESpfck&Sd7m txufvFwfawmfwGif 4ESpfwpf-udrf a&G;aumufwifajr|muf7aom ukd,fpm;vS,ftrwf 63 OD;yg0ifI atmufvFwfawmfwGif 2ESpfwpf-udrf a&G;aumufwifajr|muf7aomudk,fpm;vS,f 131 OD;yg0ifavonf? rdef;rrsm;onfrJqNay;EkdifcGifhukdvnf;aumif;/ wm0efcHtpkd;7. 7mxl;-uD;rsm;wGif 0ifa7mufvkyfudkifcGifhukdvnf;aumif; r7-uao;acs? EkdifiHawmfoRwukd jynfolwkd\u 4 ESpfwpf-udrf wkduf&kduf a&G;aumufwifajr|muf-uavonf?

ukd;euf tkdif (c7pf 189^ zGm;) ? 'kwd, uBmppftwGif;u xif&Sm;cJhaomykCdKvf-uD;rsm;wGif &k&SwyfeDawmf ppfol-uD; tkdifAef ukd;eufvnf; yg0ifcJhayonf?udk;eufonf &k&SEkdifiH udef;*sJjrdK\teD; v'DEkd&GmwGif 189^ckESpfY zGm;jrifonf? touf 12 ESpft&G,ftxd &Gmpmoifausmif;Y ynmoif-um;cJhjyD;aemuf opfpufwGiftvkyf0ifI vkyfcJhonf? yxruBmppftwGif; 1916ckESpfu ppfxJokd\ 0ifa7mufum xl;c`efpGmwkdufckdufcJh.?1915 ckESpfOD;wGif &k&S awmfvSefa7;orm;rsm;ESifhyl;aygif;aqmif&GufcJhavonf?

ukd;eufonf ol.Zmwd aus;&GmwGif qkdAD,uftzJG\ukdwnfaxmifcJhonf? 1918 ckarvESifh ZGefvtwGif; armpukdjrdK\Yusif;yaom jynfaxmifpk qkdAD,ufnDvmcHokd\vnf; ol.aus;&GmtwGuf wufa7mufcJhonf? 1919ckESpfwGif wyfeDawmfokd\0ifI x7efpAkdufum;vD;,m;&Sd&k&SjzLppfwyfrsm;ukdvnf;aumif; Avm'DaAmhpawmhzufrS0ifvmaom *syefwkd\tm;vnf;aumif; wkdufckdufcJhonf?1921 ckESpfwGif u&kef;pwwfjrdK\ oab‡mom;olykefrsm;ukdESdrfeif;7mYyg0ifcJh.? xkdaemuf z&Gef;aZ;jrdK\ppfwUodkvfokd\wufa7mufI ppfynmrsm;oif-um;jyD;v~if 1922ckESpfrS

udkvHk;AD;,m;EkdifiH ukd;euf tkdif

udkvHk;AD;,m;EkdifiH. yifv,fqdyfurf;jrdK\jzpfaom Am7efuD;,m;7Sdurf;em;aps;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 65: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

289

pI t7m&SdAkdvftjzpfjzifh ppfr=xrf;cJhonf? 1925„26ckESpfrsm;wGif wpfzef armpukdjrdK\ OD;pD;wUodkvfokd\wufa7mufcJhjyefonf? xkdaemuf 7uf*sDrifhwyf7if; wpfwyfukdtkyfcsKyf7onf? 1938 ck pufwifbmvwGif trSwf2ta&S\zsm;wyfrawmf. wyfrŒ; jzpfvmonf? olonfppf

zufY &Gyf&Gyfc Hc Htr=xrf;ojzifh 1940ck ZGefvwGif AkdvfcsKyf-uD; tqifhtwef;okd\ a7muf&Sdavonf?

1941 ckESpfwGif *smrefwkd\u &k&Sukd0ifa7muf wkdufckdufaomtcg ukd;eufonf taemufzuf ppfrsufESmwGiftr=xrf;vsuf&Sdonf? &k&Swkd\ armpukdtxdqkwfcHcHjyD;aemuf taemufajrmufppfrsufESmrS wyfrsm; tm;vkH;ukduGyfuJ7onf? ol. ppfa7;usifvsifr=jzifh 1943 ckESpfwGif*smrefwkd\tm; a&S\okd\ rwkd;EkdifbJ 7yfwef\oGm;apcJhonf?xkdaemuf wqufwnf; wkdufppfn|yfIzGifh7m *smrefwkd\tustqkH;rsm;pGmESifh qkwfcGm -u7onf? 1944 ckazazmf0g7DvwGif ppfol-uD;tqifhtwef;okd\ cef\xm;jcif;cH7.? xkdESpfrSmyif ol.trSwf 2 ,lu7def;wyfrawmfonf *smrefwkd\tm; rlvae7mta7mufjyefI wGef;vSefEkdifcJhonf? 1945 ckESpfwGif trSwf 1 ,lu7def;wyfrawmfokd\ ajymif;a&F\cJhjyD;v~if ykdvefEkdifiHukd *smrefwkd\vuf

rS vGwfajrmufapcJh? xkdaemuf rsm;r-umrD ol. ppfwyf-uD;jzifh *smreDEkdifiHwGif;okd\ atmifjrifpGm 0ifa7mufcJh.?ol. pGrf;pGrf;wrH aqmif&Gufr=rsm;a-umifh xif&Sm;aombJG\xl;ESifh wHqdyfrsm;pGm 7&SdcJh&kHru/ 1945 ckESpfwGif &k&SwyfeDawmfY txufwef;tusqkH; jzpfaomatmifwHqdyfawmf (atmf'g„atmh„Apfx7D) jzifhcsD;jr|ifhjcif; cH7avonf? 1946 ckESpfwGifum; qkdAD,uf-unf;wyfrawmfwGif aoemywdjzpfvm.?

ukd;&kd;a*s/AD (c7pf 1^96„18^5) ? ?*sDtif;AmwD;umrD;ukd;&kd;onf uBmausmfjyifopfvlrsKd; yef;csDq7m-uD;jzpfI &=ar~mfcif;yef;csDum;rsm; a7;qJG7mwGiftxl; ausmf-um;onf? ukd;&kd;. rdbrsm;rSm yg7pfjrdK\YzGifhxm;aom tyfcsKyfqkdif-uD;wpfqkdifukd ykdifqkdifI/ rdcifjzpfol r'rfukd;&kd;rSm yxreykdvD,efbk7if. eef;wGif;tyfcsKyfonf-uD;jzpf7m aiGa-u;tawmftwef jynfhpkH-uG,f0avonf?

ukd;&kd;ukd 1^96 ck Zlvkdifv 16 7ufae\wGif zGm;jrifonf? ausmif;rSxGufaomtcg rdbrsm;u txnfukefonfwpfOD;xHwGiftyfESHjyD;v~if ta7mif;t0,ftwwfukdoif,laponf? okd\7mwGif yef;csDq7mavmif; ukd;&kd;rSmta7mif; t0,fY pdwfr0ifpm;bJ/ touf 26 ESpfwGif

ukd;euf tkdif udk;&kd;a*s/AD

&k7Sppfol-uD; tkdifAefukd;euf

jyifopfvlrsKd; yef;csDq7m-uD; *sDtif; AmwD;umrD; ukd;&kd;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 66: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

290

txnfukefonftvkyfukd pGef\vFwfvkdufjyD;aomf yef;csDynmjzifh toufarG;7ef pdwfykdif;jzwfvkduf.?

xkdaemuf ApfwmAmwiftrnf&Sd yef;csDq7mwpfOD;xHwGif pHwifa&S;vuf7myef;csDa7;enf;ukd avhvmonf?

1825/ 1835 ESifh 1843 ckESpfrsm;wGif tDwvDEkdifiHokd\oGm;a7mufcJh.? wwd,t-udrf tDwvDrStjyefwGifA[kokwus,f0ef;vmonfESifhtr~ ol.vuf7mrsm;onfvnf; rsm;pGmwkd;wufaumif;rGefvmavonf?xkdtcg AmADZkef a7;qJGenf; twkdif; &=ar~mfcif;rsm;ukda7;jc,fonf? okd\7mwGif tjcm;aomAmADZkef*dk+f;0if yef;csDq7mrsm;uJhokd\ obm0ppfppfukd -unfhI ra7;jc,fbJ/&=cif;wpfckukd a7;jc,fawmhrnfqkdv~if xkd&=cif;ukd yxraocsmpGm avhvmjyD;rS yef;csDcef;xJokd\ jyef0ifjyD;aomf/ol.pQKtm&kHwGif xifjrifum usef7pfoavmufukdoma7;jc,favonf?ukd;&kd;onf t&k+fwufcsdefESifh naeqnf;qmcsdefwkd\wGif yef;csDa7;qJGavh&Sdonf?

yef;csDum;ta7mif;7qkH; yef;csDq7mrsm;xJwGif ukd;&kd;onfwpfOD;tygt0if jzpfaomfvnf; touf 60 a7muf

rS yxrt-udrf ol.yef;csDum;csyfukd a7mif;7.? ukd;&kd;onf i,f&G,fpOfuyif aiGa-u;twGufpdwfrnpfcJh7aoma-umifh ol.yef;csDum;rsm;rS 7&SdaomaiGukd qif;7JEGrf;yg; olwkd\tm; ay;vŒ pGef\-uJavh&Sdonf? yg7pfjrdK\ tEkynmjyyJG-uD;okd\vnf; 182^ ckESpfrSpI ol.yef;csDum;rsm;ukdrSefrSefwifjy.? 1846 ckESpf wGif ‘vD*sef„atmh„atmfem’ bJG\wHqdyfjzifh csD;jr|ihfjcif;cH7onf? ukd;&kd;.rdwfaqGrsm;uvnf; ol\tm; *k+fjyKonfhtaeESifh 18^4ckESpfwGif a&FwHqdyfwpfck csD;jr|ifh-uonf?

ukd;&kd;onf ol\tm;vlcspfvlcifrsm;oavmufwpfzufom;ukd oem;-uifemwwf.? 0g-uGm;r=vnf;uif;.? ol\ukd vli,fvlvwfrsm;u 'b-uD;ukd;&kd;’[kcspfcifpGmac:-uonf? ukd;&kd;onf 18^5 ck azazmf0g7Dv22 7uf ae\wGif uG,fvGefavonf?

ukd;vAm; a*s/AD (c7pf 1619„1683) ? ?jyifopf EkdifiH okcrdef-uD; *sDtif;AmwD;ukd;vAm;onf ukefonf rsKd;&kd;rS qif;oufol jzpfI 1619 ckESpfwGif

ukd;&kd; a*s/AD udk;vAm; a*s/AD

uBmausmf-um;jyifopfyef;csDq7m-uD; ukd;&kd;. ‘eHeufcif;’ trnf7Sd &=cif;omyef;csDum;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 67: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

291

7drf;jrdK\YzGm;jrifonf? jyifopfppf0ef-uD;wpfOD;ESifh aqGrsKd;awmfpyfonfhtjyif ol.xufjrufaom Om+fynmtajrmftjrifwkd\a-umifh touf 20t&G,fwGif ppf0ef-uD;. twGif;a7;twGif;0ef jzpfvmonf? 12 ESpfcef\-umaomtcg bk7if. tm;ukd;wpfqljzpfaom um'ife,f*kd+f;csKyfrmZm7ifuG,fvGefcgeD;wGif ukd;vAm;onf oluJhokd\yif pGrf;vGef;wrHaqmif&GufEkdifoljzpfa-umif; axmufcHcsufay;cJhaoma-umifh 14 quf ajrmuf vl0Dbk7ifxHwGiftr=awmfxrf;cJh7avonf?

Tokd\bk7ifhtr=awmfukd 0ifa7mufxrf;&Guf7aomtcsdefum; jyifopfEkdifiH. pD;yGm;a7; ysufjym;csdef/ EkdifiHa7;qlylv=yf&Sm;csdefjzpfojzifh wyfysufwGifAkdvfvkyf7onfESifhwlvS.? EkdifiHawmf.b@ma7;wGif xGufaiGonf 0ifaiGxuf tqrwefrsm;aejcif;a-umifh tcufawG\vsuf&Sdaom vl0Dbk7ifonf ukd;vAm;tm; b@ma7;Xmeukd-udK;ukdifaponf? ,if;okd\ bk7ifu vFJtyfjcif;cH7onfESifhwpfjydKifeuf ukd;vAm;onf EkdifiHawmf.b@ma7;wGifc`wf,Gif;csufESifh xGufaygufrsm;ukd pdppf&SmazGumjyKjyifavawmhonf?

EkdifiH.b@mawmfukd tvGJokH;pm;jyKae-uaom t7m&Sd-uD;i,fwkd\tm; zrf;qD;jyD;v~if/ xkdokd\aomolrsm;ukdppfaq;7ef zJG\pnf;xm;aomckH&kH;Y w7m;pJGqkdI jypfr=xif&Sm;v~if ESdyfuGyfavonf? jypfr=-uD;vGef; olwkd\ukdum;ao'+ftxdyifpD7ifvkduf.? TuJhokd\ xGufaygufrsm;ukd xda7mufpGmydwfqkd\ vkdufjyD;aemuf b@mawmfwkd;wufvmap7ef vrf;pukd &Smonf? a&S;OD;pGmawG\&Sdaomvrf;pum; EkdifiHawmftwGif; pufr=vufr=vkyfief;rsm;ukdxda7mufpGm tm;ay;vkyfukdifapjcif;yif jzpf.? xkwfukefvkyfief;wGifvnf; a&S;uxufaumif;rGefI tokH;0ifaom ukefyPnf;rsm;ukdom jyKvkyfap.? Tokd\jyKvkyf7mwGif tpkd;7uvnf; aiGyifaiG7if;xkwfI pHjypuf&kH-uD;rsm;ukd aqmufvkyfay;avonf? ukd;vAm;. aqmif&Gufcsufrsm;a-umifh wpfESpftwGif;Yyif jyifopfEkdifiH.0ifaiGonf xGufaiGxufykdv~HvmjyD;v~if pD;yGm;a7;tajctae ododomomaumif;rGefvm.?

ukd;vAm;onf pD;yGm;a7;wGif yg7*l-uD; wpfa,mufjzpfonfomru a7a-umif; ynmwGifvnf; olrwlatmif xl;c`efolwpfOD; jzpfonf? jyifopfa7wyf-uD;ukdckdifcHhpGm wnfaqmufcJh.? a7a-umif;qdyfurf;jrdK\rsm;ukdjyKjyifcJh.? jynfwGif; ul;oef;oGm;vma7; vG,fulap7eftwGuf wl;ajrmif;rsm;vnf; azmufvkyf cJhonf? xkd

a-umifhyif 1669 ckESpfY jyifopfa7a-umif;Xme0ef-uD;jzpfvmcJhonf?

ukd;vAm;onf EkdifiHawmfom; wkd\tm; pmayESifhokckrynm7yfrsm;tjyif od_Hynm7yfrsm;ukd vkdufpm;-u7eftm;ay;cJhI od_HynmwHcGeftoif;-uD;ukd wnfaxmifay;cJhonf? EkdifiHjcm;om; okckrynmonfrsm;ukd jyifopfEkdifiHokd yifhzdwfjyD;v~if jyifopfwkd\ tm;oif-um;ay;aponf? ol\vufxufrSpI ynm&Sdu0dtarmfrsm;ukd7dQmawmfrsm; axmufyHhcJh.? EkdifiHawmf b@ma7;/ynma7;wkd\wGifomru w7m;XmewGif jyKjyif7ef vkdtyfor~ukdvnf; tcsdef,lum jyKjyifcJhavonf?

Tokd\ jyifopfEkdifiHukd aus;Zl;txl;jyKcJhaom EkdifiHjyKokcrdef-uD; ukd;vAm;onf 1683 ckESpfwGif uG,fvGefavonf? ol.vkyfaqmifcsufrsm;a-umifh jyifopfEkdifiHonf b@ma7;tusyftwnf;rS vGwfajrmuf&kHr~ruwkd;wufaumif;rGefvmaom tajctaeokd\yifa7mufcJh.? okd\7mwGif bk7if. tokH;tjzKef;rsm;ukdum; ydwfyifwm;qD;jcif;iSm rwwfEkdifcJhacs? EkdifiHawmf. xGufaiGESifh0ifaiGukdr~wap7ef tcGeftaumufrsm;ukdom wkd;jr|ifhIaumufcH7ef pDrHcJh7jcif;a-umifh jynfoljynfom; wkd\.rvkdrkef;xm;jcif;ukd cHcJh7aomfvnf; jyifopfvlxktwGufaus;Zl;qyfI rukefEkdifatmif &Gufaqmifay;cJholwpfa,muf jzpfonfukdum; rnfolr~ rjiif;uG,fEkdifacs?

ukd;vm;7pf tuf(p)/wD(c7pf 1^^2„1834) ? ?qrfrsL,,fawvm ukd;vm;7pfonf t*‡vefjynf'ufAGef&d=if,me,f&Sd atmhwm7Dpdefar7D&Gm uav;Y 1^^2ck atmufwkdbmv 217ufae\wGif zGm;jrifonf?twefi,fqif;7Jaom oif;tkyfi,fwpfOD;. 10a,mufajrmufom;jzpfavonf?

ukd;vm;7pfonf ausmif;om; t&G,fi,fpOfuyifawG;awmpdwful;aewwfoljzpfonf? v,fjyifxJYav~mufoGm;7if; aygif;yifrsm;ukd wkwfjzifh ykwfcwf&kdufESufoGm;7onfukdyif vlpGrf;aumif;pdefa*smhuJhokd\ e*g;-uD;ukd oefvsufESifhckwfykdif; ae7onf[kxifwwf.?

ynmOm+fxufjrufoljzpfonfhtavsmuf 5ESpfom;t&G,fuyif oRmusrf;pmukdvnf;aumif;/ ‘a7mfAifqefu&l;qkd;’ESifh ‘yoDykHjyif’ 0šKrsm;ukdvnf;aumif; zwfjyD;jzpfavonf? 9 ESpfom; t&G,fwGif ukd;vm;7pf.zcif uG,fvGefojzifh ol\tm; vef'efjrdK\&Sd c&kdufpa[mhpyDw,fausmif;

ukd;vAm; a*s/AD ukd;vm7pf tuf(p)/wD

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 68: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

292

okd\ ynmoif-um;7efykd\vkdufonf? ukd;vm;7pfonf 7or~pmtkyfrsm;ukd zwf&=avhvm&kHr~ru zwfcJhaomta-umif;t7mrsm;ukd pdwful; awG;awmumaeavh&Sd.?xkdausmif;wGif olonf aemiftcgY pum;ajyta7;tom;tvGefaumif;aom pma7;q7m-uD;wpfa,mufjzpfvmrnfh csm;vrf;AESifh rdwfaqGjzpfcJhonf? aemuf8ESpfcef\-umaomtcg ukd;vm;7pfonf udrf;A7pfwUokdvfwGifynm qufvufoif-um;jyefonf? c&kdufpa[mhpyDw,fausmif;wGif ›if;/ udrf;A7pfwUokdvfwGif›if;/tawmfOm+fxuf jrufaomausmif;om;wpfa,mufjzpfcJhonf? okd\aomf ta-uG;y laoma-umifhwUokdvf ausmif;rS xGufajy;jyD;aemuf emrnfajymif;I ppfwyfwGif 0ifa7muftr=xrf;cJhonf? r-umrDyif ukd;vm;7pf. tpfukdonfol\tm;ppfwyfrSa&G;EkwfI udrf;A7pfwUokdvfokd\jyefykd\onf?okd\aomf wUokdvfausmif;rS bJG\wpfpkHwpfckr~ r7cJhacs? ukd;vm;7pfonf jyifopf awmfvSefa7;. tajccHoabmw7m;rsm;ukd tm;wufoa7maxmufcHoljzpfonfhtavsmuf uAsmq7m a7mAwfaqmufao;ESifhtwltar7duwkdufokd\oGm;I vlwef;pm;cJGjcm;jcif;r&Sdaome,fopfwpfck wnfaxmif7ef -uHpnfcJhonf? okd\aomfaiGa-u;csKd\wJhr=a-umifh xkdt-uHukd pGef\vFwfcJh7.? 1^95ckESpfwGif ukd;vm;7pfonf q,f,mz7pfumESifhxdrf;jrm;vufxyfcJhonf/ a7mAwfaqmufao;onf olESifhr,m;nDtpfukdjzpfavonf?

xkdaemuf ukd;vm;7pfonf EkdifiHa7;ESifh t,l0g'7;rsm;ukd a[majymum uAsmrsm;pyfqkda7;om;7if;t*‡vefjynftaemufykdif;&Sd A7PwkdjrdK\wGif aexkdifcJhonf?xkdt7yfwGif aepOfu 0yfZ0yfarmifESrwkd\ aexkdifaoma'gquf&d=if,m awmifukef;rsm;&Sd a7\pa'gif;t7yfokd\oGm;a7muf vnfywfcJh7mwGif olwkd\ESifh rdwfuGsrf;0ifcJh.?0DvsH0yfZ0yfonf uBmausmf uAsmq7m-uD;wpfOD;

jzpfonf? 0yfZ0yfESifh ukd;vm;7pfwkd\ 2 OD; aygif;pyfI'vpf7pfu,fAJvuf’ ac: uAsmhya'ompmapmifukd1^98 ckESpfwGif a7;om;xkwfa0cJh-u.? xkdpmapmifwGifukd;vm;7pf a7;om;aom 'a&S;oab‡mom;’ uAsmonfxdyfwef;uAsmqef;wpfyk'f jzpfayonf? 'ulAvkdifcef’ESifh 'c7PwmAJ’ wkd\rSmvnf; ukd;vm;7pf. vufpGrf;ukdodomEkdifaom uAsmaumif;rsm; jzpf-uonf?

xk daemuf uk d ;vm;7p fonf ,xmblw ynm7yfwGif pdwf0ifpm;ojzifh *smreDEkdifiHokd\ wpfESpfeD;yg;oGm;a7mufum xkdynm7yfuk davhvmonf? vef'efjrdK\okd\wpfzefjyefa7mufvmaomtcg owi f ; p mr s m ; Yaqmif;yg;rsm;ESi f h uAsmtc s K d \u k d a7 ;om;c J h.?1800 jynfhESpfwGif t*‡vefjynfajrmufy k di f ; tk di fa'ookd \ ajymif;a&F \ aexkdifonf? ukd;vm;7pf/ 0yfZ0yfESifh aqmufao;wkd\onf xkd tk di fa'owGif aexk dif -uojzifh olwkd\ukd ‘tkdifuAsmq7mrsm;’[k ac:prSwf jyK-uonf? xkdtcsdefavmufwGif ukd;

vm;7pfonf ta-umukduf a7m*ga-umifh tukduftcJrSoufom7m 7ap7efbdef;ukdtokH;jyKrdav7m aemufqkH;Ybdef;pJG oGm;avonf? xkda-umifh ukd;vm;7pfonf Om+fpGrf;—m+fpwkH;oGm;I ola7;om;aom pmrsm;rSmvnf;tykdif;tprsm;omjzpfaeavawmhonf? xkdjyif ukd;vm;7pfonf tawmfyifEGrf;yg;oGm;ojzifh rdwfaqGrsm;uaiGa-u;axmufyHhcJh-u7.? csm;vrf;Aonf ukd;vm;7pf. t7if;ESD;qkH;rdwfaqG jzpfavonf? xkdokd\ol.rdwfaqGrsm;u axmufyHh-uaoma-umifhom oufqkd;&SnfcJhonf? ukd;vm;7pfonf tkdrif;rpGrf;onftxd pum;ajymaumif;oljzpfojzifh xif&Sm;aom ykCdKvftrsm;yifolxHokd\ vma7muf em,l-uonf?

uBmausmfuAsmq7m-uD; 0yfZ0yfu ‘u`EkfyfawG\bl;or~olxJwGif ukd;vm;7pfonf tHhzG,fo7JykCdKvfxl;jzpfygayonf’ [k csD;usL;cJhbl;.?

ukd;vm;7pf tuf(p)/ wD

t*‡vdyfuAsmq7m-uD; qrfrsL,,f awvm ukd;vm;7pf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 69: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

293

paumhvlrsKd; pma7;q7m-uD; umvkdif;uvnf; ‘Tolum; vlwkd\. bk7ifaywnf;’[k rdef\jrGuf cJhbl;.?csm;vrf;url ‘olonf tenf;i,f ysufpD;,kd,Gif;aeaomaumif;uifwrefrif;’[k ukd;vm;7pfukd 7nfnFef;I ajymcJhbl;avonf? vltrsm;uyif ukd;vm;7pfukd uAsmq7m-uD;[k todtrSwfjyK-uaomfvnf;/ pifppftm;jzifh olonf uAsmxufpum;ajyukd ykdrkda7;om;cJhavonf? tedPra7mufrD 18 ESpftwGif; a7;om;cJhaompmtkyfrsm;teufuAsmvu‡m o&kyfobm0ESifh a0zefr=tajccHrsm;ukdaz:jyaom ‘Akdiftkd *7yfzD;,m;vpfwma7;7D;,m;’ (181^) pmtkyfrSm txl;yifxif&Sm; avonf?‘&SdwfpyD;,m;ta-umif; a[majymcsufrsm;’ pmtkyfukdukd;vm;7pf uG,fvGefjyD;aemuf 1849 ckESpfwGif ykHESdyfxkwfa0cJhonf? 1825 ckESpfwGif olonf,xmblwynm7yfta-umif; pmtkyfwpftkyfukd a7;om;xkwfa0cJh.?

qrfrsL,,fukd;vm;7pfonf aemufqkH; [kdif;*dwft7yfwGif rdwfaqGq7m0efwpfOD;.tdrfY aexkdifvsuf&SdpOf 1834 ckZlvkdifv257ufae\wGif tedPa7mufavonf?

uufpwmESifh aygvyf? uufpwm ESifh aygvyfwkd\onf *7dE Si f ha7mrxk H;a[mif;ykHjyifvm Zkewfrif;-uD;. tjrGmnDaemifom;rsm;jzpf-uI [,fvifrif;orD;rSmolwkd\. ESr[kqkd-uonf? tcsK d \tcsK d \aomusrf;rsm;wGif Zkewfrif;-uD;ESifh pyg;wm;jynfbk7ifwifa';7D;,yf. rdzk7m;vD'gwkd\. om;rsm;[lIvnf;aumif;/ wifa';7D;,yfbk7ifESifh vD'grdzk7m;wk d \.om;awmfrsm;[lIvnf;aumif;/ uufpwmrSm wifa';7D;,yfbk7if.om;jzpfI aygvyfrSm Zkewfrif;-uD;. om;jzpfonf[lIvnf;aumif; rltrsKd;rsKd;uJGvsuf&Sdavonf? xkdtjrGmnDaemifwkd\onfwpfOD;v~if twwfwpfrsKd;pD u`rf;

usif-uonf? aygvyfonf vufa0S\ausmfjzpfI uufpwmrSm jrif;rsm;ukd,Ofatmif oifEkdifjcif;Y ausmf-um;.? xkdewf 2yg;onf yifv,fc7D;oGm;rsm;ukd txl;*&kpkdufI apmifha&Smuf.? upm; ckefpm;yGJrsm;wGifvnf;em,utjzpfapmifha&Smuf.? xkda-umifh oab‡mrsm;avrkefwkdif;rdv~if xkdtjrGmnDaemifukdyoI tultnDawmif;avh&Sd-uonf? xkdtjrGmnD aemifwkd\ edPa7mufaomtcg aumif;uifY *sifrdEkdif eQwftjzpf Zkewfrif;-uD;u ae7may;onf[k qkd.?

xkdtjrGmnDaemifukd 'kd7D,ef vlrsKd;wkd\u txl;,kH-unfukd;uG,f-u.? a&S;usaoma7mr vlrsKd;wkd\uvnf;ukd;uG,f-uonf? a7mrwkd\.t,lrSm 7D*sD;vyfa7tkdifwkdufyJGukd jrifhjrwfaomtjrGmnDaemif. rpjcif;a-umifh atmifjrifonf[k ,lq-u.? aygvyfESifh uufpwmwkd\. ta7;t-uD;qkH;aom pGef\pm;r=rsm;teufwpfckrSm ESrawmf[,fvifrif;orD;ukd oD;Zl;.vufrSu,fwif7ef tufoifjynfom;wkd\ukd wkdufckdufjcif; yifjzpf.? aemufpGef\pm;r=rsm;rSm tm*kdaemufol7J aumif;rsm;ESifhtwl a&Fokd;arG;&SmazGoGm;vmjcif;ESifh u,fvD'kd;eD;,ef;awm0uf-uD;ukd vkdufvHzrf;qD; jcif;yifjzpf.? olwkd\.

wwd,pGef\pm;r=um; EGm;rsm;twGufpum;tcsi f;rsm;um tufz&l;.om;rsm;ESif h ppfwkdufjcif;yifjzpfavonf?

uufpysefyifv,f ? ?uufpysef yifv,fonfuBmwGif t-uD;qkH; ukef;wGif;yifv,fESifh tus,fqkH; a7ieftkdif-uD;jzpfonf? Oa7myESifh tm&Swkdufwkd\ e,fedrdwfcsif;qkH7mY wnf&SdI tus, ft0e f ;tm ; j zi f hpwk7ef;rkdifaygif; 168 890r~ &Sdonf? ajrmuftar7duwkduf&Sd qlyD;7D;,m; tkdif-uD;xuf 5 q-uD;.?awmifrS ajrmufokd\rkdif 60&SnfI ta&S\rStaemufokd\rkdif 120 rSrkdif 300 txd us,favonf? ajrxJyif

uufpwmESihfaygvyf uufpysefyifv,f

*7dESihfa7mrxHk;a[mif;yHkjyifrS uufpwmESihfaygvf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 70: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

294

v,f.a7rsufESmjyifatmuf 85 ayr~ edrfh.? awmifbufwGif tD7efEkdifiH&SdI ta&S\/ taemufESifh ajrmuf3zufvkH;wGifum; qkdAD,uf&k&SEkdifiHykdif e,fy,frsm;u0kdif;7Havonf? xkdyifv,f. a7a7mifonf0g-uef\I t7omrSm cg;.? okd\7mwGif yifv,fa7avmuf riefacs?

uufpysefyifv,fonf a&S;tcgu yifv,feufat7,fyifv,fwkd\ESifh wqufwnf;jzpfonfhjyif ajrmufbuftmwdwfork]7mokd\wkdifatmif a7jyif-uD; jzpfcJhonf[kyx0Dq7mwkd\u ,lq-uonf? awmifzufykdif;wGif ayaygif; 3200 cef\txd euf&d=if;aomfvnf; ajrmufbufwGifrl a7tvGefwdrfI aomifjyifrsm;xGef;aeonf? aAmfv*gjrpf/ ,l7,fjrpf/ aw;7ufjrpf ESifh ul;jrpfwkd\onfxkdyifv,fxJokd\ pD;0if-uukefonf?

xkdyifv,fxJwGif a7csKda7iefig;trsKd;rsKd;7&Sd7m wHigvkyfief;ukd t-uD;tus,fvkyfukdif-u.? xkdr~ruao;Am;ul;jrdK\teD;wGif a7eH7&SdI uufpysefyifv,fonf a7eHESifh ig;Oqm;e,fvkyfief;wkd\a-umifh uBmha7mif;0,fazgufum;r=wGifta7;ygavonf? aAmfv*gjrpfwGif wl;ajrmif;rsm;azmufoG,fxm;ojzifh taemufbufwGif yifv,feufokd\vnf;aumif;/ ajrmufbufwGif aAmvwpfyifv,fESifh yifv,fjzLwkd\okd\vnf;aumif;/ vG,fulpGmaygufa7mufEkdifonf? uufpysefyifv,foab‡mqdyfjrdK\-uD;rsm;rSm Am;ul;/ ',fAifh/ tufpx7muefESifh u7ufpEkdaAghjrdK\rsm;jzpf-u.?

uufaqG7DiSuf ? ?iSufukvm;tkyf/ iSufukvm;tkyfykwkd\ESifh rsKd;wljzpfaom uufaqG7DiSufrsm;ukd -opa-w;vD;,m;wkduf/ e,l;*if;eDusGef;ESifh ywf0ef;usif&Sd

usGef;rsm;wGif awG\7onf? ykHyef;o!mefrSm iSufukvm;tkyfrsm;ESifh wlaomfvnf; t&G,ftm;jzifh iSufukvm;tkyfrsm;xuf i,fayonf? &kwfw7uf-unfhaom xkdiSufrsm;wGif tjrD;/ tawmifESifhtarG;rsm;r&Sd[kxif7.?pifppftm;jzifh tarG;rsm;zkH;tkyfaom tjrD;wkd&Sdonf? ajcaxmufrsm;rSm wkdwkwfjyD;v~if tvGefoefrmonf? ajy;7mYvnf; tvGefvsifjrefonf? uefausmufjcif;jzifhvnf; 7efolrsm;ukd ckcHwkdufckdufEkdif.? okd\7mwGif uufaqG7DiSufrsm;onf ysHoef;EkdifaomiSufrsm;r[kwfacs?tajy;ukd tm;ukd;-uonf? tjcm;rsKd;wliSufrsm;ESifhrwlxl;jcm;aomtcsufrSm uufaqG7DiSuf. OD;acgif;yifjzpfonf? OD;acgif;rSm tarG;tawmifrsm;r&SdbJajymifaeonf? t&kd;omjzpfaom tarmufukd OD;acgif;xufYxif&Sm;pGmawG\7onf? uufaqG7DiSufokH;av;rsKd;&SdI tm;vkH;yif awmxJYusufpm;-uonf? xkdiSufwkd\.tpmrSm opfoD;/ opfO/opfzkESifh ykd;aumifrsm;jzpfonf? tm;vkH;aomuufaqG7DiSufrsm;wGif tarG;tawmifrsm;rSm xlxJjcif;r&SdbJaygufp tajctaersKd;Yom&Sdonf?

uufwvpf ? ?uufwvpf ("gwful) qkdonfrSmukd,fwkdifajymif;vJjcif;r&SdbJ/ "mwfajymif;r=ukd xufoefapaom okd\r[kwf wm;qD;ay;aomyPnf;jzpfonf? oifhawmfaom tajctaewGif yPnf;wkdif;vkdyif uufwvpfjzpfEkdifonf? pufr=vufr= vkyfief;rsm;wGif oWKrsm;onf tvGefta7;-uD;aom uufwvpfrsm; jzpfonf?

tpmacsr=tzJG\wGif tpmacscsuf7mYyg0ifaom tifZkdif;rsm;onf ukd,fc¶mtwGif;Y&Sdaom uufwvpfrsm;jzpfonf? trsm;tm;jzifh"mwfajymif;r=wkd\onf uufwvpf&SdrS jzpfEkdifayonf? vufawG\prf;cef;wGif ykdwufqD,rfuvkd7dwfukd tylwkdufay;I atmufqD*sifazmf,l7mY ref*ed'kdifatmufqkduf tenf;i,fa7may;v~if atmufqD*sifukd vsifjrefpGm7Ekdifonfhtjyif tyljyif;xefpGmwkdufay;7efvnf;rvkdacs? a7mif;0,f7mY [kdu'&kd*sifygatmufqkdufwGiftufqufwefeDvkduf tenf;i,fa7may;avh&Sd-uonf?xkdokd\a7may;7aom ta-umif;rSm [kduf'&kd*sifygatmufqkdufukd tvG,fwuljydKysufroGm;ap7ef jzpfonf? Tokd\"mwfajymif;r=ukd rjzpfyGm;7atmif wm;qD;ay;onfuufwvpfukd euf*wpfuufwvpf[kac:onf? t*‡awcif;7mYvnf; *spfyqrfukd euf*wpftjzpfjzifh tokH;jyK-uonf? t*‡awonf tvGeftajcmufjrefI uJGtuf

uufaqG7DiSuf uufwvpf

-opa-w;vD;,m;wkdufESihfteD;wpf0kduf7Sd uufaqG7DiSuf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 71: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

295

oGm;wwfojzifh *spfyqrfonf t*‡awukd tajcmufaES;atmifjyKvkyfI uJGtufroGm;atmif umuG,fay;onf?

tvGefnufaom epfu,ftr=ef\ukd uufwvpftjzpfjzifhtokH;jyKI qDukd [kdu'&kd*sifESifhaygif;pyf ,laomtcg[if;csuf7mYokH;onfh tqDcJukd 7onf? Ekdufx&kd*sifESifh[kduf’&kd*sifukd wkduf&kdufaygif;pyfapjyD;v~if trfrkd;eD;,m;jyKvkyfaomvkyfief;wGif oHESifhrkdvpf'Derfj'Afa7mukduufwvpftjzpfjzifh tokH;jyKonf? Tenf;jzifh trfrkd;eD;,m; 7aomtcg yvufwDerfukd uufwvpftjzpfokH;IatmufqD*sifESifh aygif;pyfapjyD;aomf Ekdufx7pftufqpfjyKvkyfonf? Zifhatmufqkdufukd uufwvpftjzpftokH;jyKvsuf rufoJt,fvukda[mukd umAGefrGefatmufqkdufESifh [kduf'&kd*sifwkd\rS "mwfaygif;pyf,lEkdifonf? T

enf;rSm rufoJt,fvukda[m xkwfvkyf7mwGif tvGeftzkd;wefaomenf;jzpfonf? uvkd7if;xkwfvkyf7mwGifaumhyg;uvkd&kdufukd uufwvpftjzpfjzifh tokH;jyKIuef\j'Afaygif;rsm; xkwfvkyf7mYrlum; tkdif,ef;atmufqkdufESifhyvufwDerf oWKwkd\ukd uufwvpftjzpftokH;jyK-uonf?

uuf'ref (c7pf 6^5 cef\qkH;) ? ?t*‡vdyfuAsmavmuwGif a&S;OD;ay:uAsmrsm;ta-umif;avhvm7mYxkduAsmavmu-uD;ukd wnfaqmufcJhol uAsmq7m-uD;uuf'refta-umif; rygv~ifrjyD;acs? xkduAsmq7m-uD;uuf'refum; tajctaetm;jzifh omrefEGm;ausmif;om;wpfa,mufr~omjzpfaomfvnf; uAsmyg7rD"gwfcH7ifhoefcJholjzpf7m/ ol.uAsmrsm;onf ,ckacwfwkdif

atmifyif uAsmtaqmufttkH-uD;. tkwfjrpfausmufcsyfrsm;ozG,f ckdifjrJwnfwHvsuf &Sdayonf? uuf'refonf t*‡vdyfvlrsKd; c7pf,eft,l0g'D uAsmq7mrsm;wGif a&S;tusqkH;aomykCdKvf-uD;jzpfI xkdacwfxkdtcguoDukH;E=ef;zJG\aom bmompum;rSmvnf; t*‡vdk„qUqGefbmompum;jzpfavonf? t*‡vkd„ qUqGefbmompum;onf ,ckacwf t*‡vdyfbmompum;ESifhrwlacs?

uuf'refonf rdrdwnfaqmuftHhaom uAsmavmu-uD;twGuf -udKwif7nfrSef;xm;csufr&Sdaomfvnf;xkdavmu-uD;. vif;t&k+fa7mifjcnfuav;yrmc+wm r~rufvkdufaom tdyfrufuav;wpfckonfyif ol\tm; uAsmtaqmufttkH Adokum-uD;wpfOD;tjzpfukday;tyfcJhavonf? jzpfykHrSmum; wpfae\oYolonf tdyfaysmfaepOf wpfpkHwpfa,mufonf ol\xHokd\vma7mufIoDcsif;wpfyk'foDqkdygrnfhta-umif; awmif;yefav7m yxrwGif oDcsif;rqkdwwfa-umif; &kd;om;yGifhvif;pGm jiif;qkdvkduf.? okd\aomf xkdol. r7raeawmif;yefr=a-umifhaemufqkH;Y rnfonfhta-umif;ukd oDqkd7rnfenf;[kjyefIar;vkdufv~if xkdolu uBmOD;tcgu xm07bk7m;ocifonf oW0gtaygif;wkd\tm; zefqif;cJhonfhta-umif;ukd zJG\EGJ\oDqkd7ef awmif;yefckdufuuf'refonftdyf7mrSvef\Ekd;onf[k trSwftom;rsm;wGif awG\7.?

eHeufvif;aomtcg uuf'refonf 0SpfwADausmif;awmf&Sd oDv&Sif-uD; pdef[Dv'gxHokd\oGm;I rdrd jrifrufaom tdyfrufta-umif;ukd ajym-um;.? pdef[Dv'g.wkdufwGef;csuft7 uuf'refonf c7pf,efoRmusrf;pmtcsKd\ukd uAsmzJG\oDcJh7m oDv&Sif-uD;vnf; ol.pGrf;7nfukdtuJcwfrdojzifh rdrd.ausmif;Y vma7mufI ynmoif-um;7ef wkdufwGef;avonf? Tokd\jzifhuuf'ref onfEGm;ausmif;om;b0ukd pGef\vFwfI xkdausmif;YyifuAsmrsm;zJG\qkd oDukH;cJhavonf? ol.*k+fowif;um;wr[kwfcsif;ysH\ESH\avawmhonf?

tuf'ref.aemufacwfwGif uAsmpmqkdwkd\onfuuf'refuJhokd\ t,l0g'qkdif7muAsmrsm;ukd pyfqkdoDukH;7mY uuf'ef.uAsmrsm;ukd taxmuftxm; jyK-u7ukefonf? uuf'refonf uAsmtrsm;tjym;yif zJG\EGJ\cJh[ef&Sdaomfvnf; ,ckacwfwGifrl ol.uAsmrsm;ukd rawG\7awmhacs? ol\ta-umif;ukd od&SdrSwfom;7jcif;rSm Adtrnf&Sd pmqkdu0d-uD;wpfOD;a7;om;aom pmayrsm;wGifuuf'ref. uAsmrsm;rS aumufEkwfcsuf tcsKd\ukdawG\7aoma-umifhyif jzpfavonf? 1^ 7mpkESpftwGif;u

uufwvpf uuf'ref

EGm;ausmif;om;rS uAsmq7m-uD;jzpfvmol uuf'ref

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 72: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

296

*kd+f;csKyfuD;tyf&Sm;onf vGefcJhonfh 10 7mpkESpftwGif;u a7;om;cJh[ef&Sdaom pmaywpfckukd awG\&SdcJh.? xkdpmaywGif Adazmfjyonfhtwkdif; uuf'ref. uAsmvu‡mrsm;[k ,lqEkdifzG,f&Sdaom uAsmtcsKd\udk awG\7onf?xkd*kd+f;csKyf-uD;onf rdrdawG\&Sd7aompmwkd\ukd z7efqGm'l;*sKef;qkdolxHokd\ay;tyfcJh.? xkdykCdKvfrSm z7efp*sL;e,yf[kxif&Sm;aom [sL;*sEkd;*kd+f;0if pmay0goemxkHolwpfOD;yifwnf;?

olonf t*‡vefjynfwGif tESpf30umvywfvkH; aexkdifcJholwpfOD;jzpfonfomru/ t*‡vkd„qUqGef pum;ukdvnf; txl;vkdufpm;cJhavonf?rdrd7&Sdxm;aompmrlukd uuf'refukd,fwkdif zJG\EGJ\cJhaomuAsmtjzpf 1655ckESpfwGif tRpwm'rfjrdK\YykHESdyfI xkdpmrlYyg&Sdaom uAsmrsm;ukd xkwfa0cJhbl;onf? ,ckacwfpmaytuJjzwfrsm;u ,if;pmrlonf uuf'refwpfOD;wnf;jyKpkcJhaom pmrlr[kwfapum ‘*sif;eDqpf’ac: yxrykdif;ukdrlum; uuf'refudk,fwkdif jyKpkzJG\EGJ\cJhvdrfhrnf[k,lq-uavonf? uBmausmfpmqdk *`efrDvwefyifv~if ‘qkH;cJhaygh jynfed¤mef’ uAsmukdoDukH;7mY uuf'ref. ‘*sif;eDqpf’ uAsmrS pdwfwuf-uGr=7cJhonf[kqkd-uavonf? uuf'ryf ? ?uuf'ryf.ta-umif;ukd *7dxkH;a[mif;ykHjyifwGif Tokd\awG\7.?

ewfwkd\ bk7if Zkt&Sifonf vSvSjrifv~if -udKufwwfaom0oD&Sd7um; uuf'ryf. ESrawmf ,l&kd;yg;udkjrifvwfaomf EGm;okd;a,mifaqmifI rif;orD;tm; aqmif-uOf; oGm;avonf? crnf;awmfbk7if-uD;u orD;awmfukd aqmif-uOf;oGm;aom EGm;okd;&kdif;ukd7atmif&Sm7rnf[k trdef\awmf ac`ojzifh uuf'ryfonf ESrawmfukd trsKd;rsKd;-udK;pm;I&SmazGaomfvnf; tcsnf;ESD;om jzpfaoma-umifh 'JvzkdifewfuGef;okd\ oGm;a7mufwkdifwnf.?

'Jvzkdifewfxdef;-uD;u ESrawmftm; r&SmazGawmhbJqufvufI c7D;xGuf7ef wkdufwGef; avonf? xkdjyifvrf;c7D;Y EGm;r-uD;wpfaumifukdawG\vdrfhrnf? EGm;r-uD;aemufrSvkdufoGm;I EGm;r0yf7mwGifjrdK\wnf7ef a[majymvkdufonf? uuf'ryfonf ewfxdef;-uD;a[monfhtwkdif; xGufcGmvm7m EGm;r-uD;ukdawG\.? EGm;r-uD;aemufrSvkdufoGm;onfwGif Adtkd;&Sm;jynfokd\a7mufavonf? uuf'ryfvnf; EGm;r0yfaomae7mY jrdK\wnf7ef7nf&G,fcsufjzifh apmifh-unfh.? jrdK\rwnfrD EGm;r-uD;

ukd ,ZfylaZmf7ef a7vkdaoma-umifh ol.aemufvkdufrsm;tm; prf;acsmif;rS a7ukd cyf,l7efapvFwfvkduf.?okd\aomf prf;acsmif;ukde*g;-uD; wpfaumifapmifhaeojzifhuuf'ryf.aemufvkdufrsm;onf e*g;-uD;tpmjzpfoGm;-uavonf? xkda-umifh uuf'ryfonf e*g;-uD;ukdowfjzwfvkduf.? xkdc+Yyif toD;em;ewforD;ay:vmI e*g;oGm;rsm;ukdrsKd;aph tjzpfpkdufysKd;7ef uuf'ryftm;ajym-um;onf? uuf'ryfvnf; toD;em;ewforD; ajym-um;onfhtwkdif; e*g;oGm;rsm;ukd pkdufysKd;vkduf7m csufjcif;yif vufeuftpkHtvifESifh ppfom;trsm; ay:aygufvm.? uuf'ryfonf xkdppfom;rsm;t-um;okd\ ausmufwkH;wpfwkH;ukd ypfoGif;vkduf7m ppfom;rsm;onf wpfa,mufukd wpfa,muf txifrSm;vsuftcsif;csif; xkd;ckwfowfjzwf-uavonf? aemufqkH;wGif5a,mufwnf;omusef.? uuf'ryfonf xkd 5a,muf. tultnDjzifh oD;AD;jrdK\-uD;ukd wnfaqmufavownf;?

uufywdef ? ?uufywdefqkdaom t*‡vdyfpum; onft-uD;tuJ[k teufxifonfh vufwifpum;‘uufywf’rS qif;oufvmonf? tv,facwfu jynfe,fbk7ifcHwkd\ukd uufywf[k ac:-u.? xkdolwkd\rSm

uuf'ryf uufywdef

*7dxHk;a[mif;yHkjyifrS e*g;Ekdfifrif;om;uuf'ryf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 73: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

297

trsm;tm;jzifh ppfxJwGif tr=xrf;rsm;jzpf-uonf?t-uD;tuJ[lI teuf7onfhtwkdif; pmoifausmif;

upm;oif;rsm;wGifacgif;aqmifrsm;ukd uufywdef[kac:-u.? ukefwifoab‡mukdOD;pD;tkyfcsKyfol/ -unf;wyf/ a7wyfwkd\wGif -uD;-uyfuGyfuJolwkd\ukdvnf; uufywdef[kac:-uonf? pifppftmjzifh uufywdef [laomtrnfrSm -unf;wyf/ a7wyf/ avwyfwpfckckwGif tr=xrf;aqmifaom wm0efcHt7m&SdwpfOD;. 7mxl;tqifhtwef;ukd wduspGm owfrSwfac:wGifaom trnfjzpfI,ckxufwkdifwnfjrJaeonfh a&S;tusqkH;7mxl;tqifhtwef;trnf jzpfonf? 167mpkESpfrwkdifrDu uufywdef7mxl;7&SdolwpfOD;rSm ,ckacwf uufywdef7mxl;cHolxuf wefckd;tm+m&Sdonf? olonf olukd,fwkdifzJG\pnf;xm;aomwyf. acgif;aqmifjzpfayonf?

tv,facwfu uufywdef*sife7,f7mxl;onf ,ckacwf aoemywdtqifhtwef;ESifh wlnDonf? jAdwdo~a7wyfwGif tr=xrf;ouf 3 ESpf7 uufywdef (AkdvfrŒ;-uD;) 7mxl;onf -unf;wyfrSume,fac: AkdvfrŒ;-uD;ESifh›if;/ avwyfrS*&kuufywdefac: AkdvfrŒ;-uD; ESifh›if;7mxl;tqifhtwef;csif; wlnDonf? xkdenf;wl jAdwdo~

tif*sifeD,mwyfrS tr=xrf;ouf 8 ESpf7 uufywdefrSmvnf; -unf;wyfESifhavwyfrS AkdvfrŒ;-uD;7mxl;rsm;ESifhwlnDavonf? yifv,ful; oab‡mrsm;rS wm0efcH t7m&SdcsKyfukdoab‡muufywdef (u_Dwef) [k ac:-uonf?ppfoab‡m rsm;rS uufywdefrsm;ukdrl ykd\puufywdef[kac:avh &Sd-u.?

-unf;wyfwGif uufywdefac: Akdvf-uD;. 7mxl;rSmar*smac: AkdvfrŒ;.7mxl;atmufjzpfI vufzwifeifac:Akdvf7mxl;. txufjzpfonf? 7mxl;wHqdyftrSwftom;rSm jAdwdo~wyfY yckH;axmuf okd\r[kwf tusvufay:wGif wyfqif7aom -u,f 3yGifh jzpfonf? jrefrmwyfrawmfwGif Akdvf-uD;7mxl; tqifhtwef;7olonfatmifoajy&Gufwef;Am; 3 ckukd yckH;axmufY wyfqif7avonf?

wkdufyJGrsm;wGif ukd,fxdvufa7muf 0ifwkdufckdufjcif;rjyK7aom ppfzufXmersm;vnf; &Sdao;onf? xkdXmersm;&Sd uufywdef 7mxl;tqifhtwef;&Sdol t7m&Sdrsm;ukdxkdolaqmif&Guf7aom tvkyfESifh,SOfI ac:7onf?xkda-umifh tif*sifeD,mwyfrS uufywdefukd tif*sifeD,muufywdef[lIvnf;aumif;/ aq;zufXmerS uufywdefukd qm*sifuufywdef[lI vnf;aumif;/ vpmaiGrsm;xkwfay;onfhXmerS uufywdefukd ay;rmpwmuufywdef[lIvnf;aumif; oD;jcm;ac:qkd-uavonf? uufyvm a*s (c7pf 15^1„1630) ? ?a,m[efuufyvmonf emrnfausmf eQwfynm&SdwpfOD;jzpfonf? 15^1 ckESpfwGif zGm;jrifI zcifrSm*smrefvlrsKd;ppfom;wpfOD;jzpf.? i,fpOfu qif;7JI aumif;rGefpGmjyKpkapmifha&Smufjcif;ukd rcHcJh7ojzifh touft&G,f-uD;jyif; vmaomtcg vufrsm;roefrpGrf;jzpfaeonfhtwGuf eQwfynmukdvkdufpm;7mwGif wefqmyvmrsm;ukd usifvsifpGmrukdifwG,fEkdif&Smay? rsufpdraumif;ojzifh pl;pl;pkdufpkdufr-unfhEkdif? tm;tifcsnfheJ\ojzifhvnf; nzufwGif eQwfwm7mrsm;ukd-unfh7ef tcsdef-umjrifhpGmtdrfjyifokd\xGufI raeEkdifacs? eQwfq7mtaygif;wGif uufyvmavmuf usef;rma7; csKd\wJholum;&SdEkdifrnfr[kwfawmhay?

uufyvmvufxuf ay:aygufaom eQwfq7mwkd\onf trsm;tm;jzifh aA'ifq7mrsm;omjzpf-uaomfvnf; uufyvmonf aA'ifynmYpdwfr0ifpm;bJaev -u,fj*dK[fwkd\. a&F\&Sm;r=wGiftm&kHjyKum eQW

uufywdef uufyvm a*s

y,fv,ful;oab‡mwpfpD;rS wm0efcHt7m7SdcsKyf uufywdef

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 74: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

298

aA'qkdif7m vufawG\ rSefuefaom tcsuftvufrsm;ukdom &SmazG avhvmavonf? xkdtcsdefu j*dK[frsm;ESifhpyfvsOf;aom ,lqcsufwpfckrSm ‘j*dK[fwkd\onf aeukdpuf0kdif;ykHvrf;a-umif;rsm;jzifh vSnfhywf-uonf’[laomaumhyg;eDuyf.,lqcsuf jzpf.? eQwfynmukd uufyvmvkdufpm;aecsdefwGif tDwmvsHod_Hu0d *,fvDvD,kdESifh 'def;vlrsKd; wDukdA7ma[; qkdolwkd\onfvnf; eQwfynmukd *&kwpkdufvkdufpm;vsuf &Sd-uayonf? wDukdA7ma[;onf Akd[D;rD;,m;e,f y7m[jrdK\teD;wGifeQwfar~mfpifwpfckaqmufvkyfIuufyvmtm; ulnD7efzdwfac:onfwGif uufyvmvnf; vufcHum wwfpGrf;or~tultnD ay;cJhavonf? wpfESpfeD;yg;r~ twlwuGvkyfukdif-ujyD;aemuf wDukdA7ma[; uG,fvGefaomtcguufyvmonf wDukdA7ma[;.ae7mwGif 'kwd,&l;a'ghbk7if. ocs‡mESifh eQwfq7m -uD;tjzpf qufcHxrf;&Gufavonf? wDukdA7ma[;pwifI jyKpkcJhaom -u,fpm7if;ukdvnf; qufvufI jyD;qkH;onfhwkdifatmifjyKpkonf? xkd-u,fpm7if;rSm ESpfaygif; 25 ESpf-umr~ jyKpkcJh7aompm7if;jzpf.? xkd tawmtwGif;wGifvnf; uufyvmonftjcm;eQWaA'ESifhqkdifaom tvkyfrsm;ukdvufrvFwfchJacs?

olonf j*dK[ftcsKd\ aeukd jzwfoGm;rnfhtcsdefukd wif-udKIajymEkdifcJhonfhjyif 'Da7twuftusrSm va-umifhjzpfonf[kqkdcJhonf? -u,fwHcGefrsm;pGm wkd\ukdvnf;ukd,fwkdifawG\jrifcJhonf? aemiftcg EsLwef-uHpnfawG\&Sdaomtmu keoWd ed,rtwGuf taxmuftyHhjzpfaponfh tm˜keoWdESifhqkdifaomtcsufrsm;ukdvnf; vrf;paz:ay;cJhavonf? ( eQWaA'? )

uufyvmonf ol. wpfoufwmwGif r-umc+yiftwd'kQa7mufcJh7onf? ppfa-umifh tvkyf7yfqdkif;xm;7onfhtcgvnf;&SdI/ emrusef;onfhtwGuf tvkyfrvkyfEkdifonfhtcgvnf; -uKHcJh7.? vcrSefrSef r7r=a-umifh tjrJyifcsKd\wJhusyfwnf;cJh7ayonf? 1628 ckESpfwGiftqkdyg tvkyfrSxGufI ESpfokH;q,fppfyJGwGif OD;pD;wkdufckdufaom AkdvfcsKyfa0:vifpwkdif; vufatmufwGif0ifa7muftr=xrf;jyD;aemuf 1630 ckESpfwGif uG,fvGef&Smavonf?

j*dK[fwkd\a&F\vsm;ykHESifhpyfvsOf;I uufyvmonf ed,r3ckukd jy}mef;xm;.? uufyvmukd tpGJjyKI ,if;wkd\ukduufyvm.ed,r 3 ck[k ,ckwkdifac:wGifvsuf&Sd.?

uufyvm. ed,r 3 ck(1) rnfonhf j*dK[frqkd aeukdvSnfhywf7mY tDvpfykH(0k dif;&Snf)vrf;a-umif;jzif h vSnhfywfIaeonfxkdtDvpfykH vrf;a-umif;. zkd;uyf (qkHcsuf) wpfae7mwGif &Sdonf?

(2) vSnfhywfaomvrf;twkdif; a&F\&Sm;7mwGif j*dK[f.tjrefonf ajymif;vJvsuf&SdjyD;/ ajymif;vJykHrSm ae.A[kdESijfh*dK[f.A[kdwkd\ukd qufxm;aomrsOf;onf wlnDaomtcsdefwGif wlnDaom{7d,mukd jzwfoGm;Ekdifatmifajymif;vJonf?

(3) aeukd j*dK[fvSnfhywfoGm;aomtcsdefonf j*dK[fESifhaewkd\. tuGmta0;ay:wGif ta-umif;jyKavonf?ta-umif;jyKykHrSm -umaomtcsdef. 2 xyfudef;onftuGm ta0;. 3 xyfudef;ESifhtcsKd;usjzpfonf? usGEkfyfwkd\onf xkded,r 3 ckjzifh rnfonfhtcsdefwGifrnfonfhj*dK[fonf rnfonfhae7mY&Sdrnfukd wGufcsuf,lEkdifay7m/ xkded,mrwkd\ukd vGefcJhaom tESpf 300ausmfu uufyvm -uHpnfEkdifcJhjcif;rSm tu,fyifxl;jcm;aom uBmhtHhzG,fwpf7yf jzpfayawmhonf?

uufAdeuftzGJ\? ?tpdk;70ef-uD;tzGJ\„7=? aumufwref; a*s/tuf(p) (c7pf 1^82„1842) ? ? t*‡vdyfvlrsKd; emrnfausmf &=ar~mfcif;yef;csDq7m *`efqJaumufwref;onf 1^82 ck arv167ufae\wGif aemf7pfjrdK\Y zGm;jrifI zcifrSm ykdufqHcsrf;omaom ykd;ukefonfwpfOD; jzpfonf?

aumufwref;onf vef'efjrdK\wGif tEkynm7yfrsm;ukdqnf;yl;cJh7m wm;em;/ *gwiftp&Sdaom emrnfausmfyef;csDq7m-uD;rsm;ESifh rdwfaqGjzpfcJh.? ol.vuf7mrsm;rSmoltoufxif&Sm;pOfu emrnfrxGufcJhaomfvnf; ,cktcgYrl ol\ukdxif&Sm;aom yef;csDq7m-uD;wpfa,muftjzpf todtrSwfjyK-uonf? aumfwref;onf a7aq;a7;qJG7mwGif taumif;qkH;yef;csDq7mwpfOD; jzpfavonf? *`efqJaumufwref;. om;rsm;jzpf-uaom rdkif;tuf'refaumufwref;ESifh *sKd;Zuf*`efaumufwref;wkd\onfvnf; t*‡vefjynf. &=ar~mfcif; yef;csDq7maumif;rsm; jzpf-uonf?

*`efqJaumufwref;onf 1842 ck Zlvkdifv 247ufae\wGif uG,fvGefonf?

uufyvm a*s aumufwref a*s/tuf(p)

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 75: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

299

aumufyJoD;ESHa7mif;0,fa7;tzJG\ ? ?aumufyJoD;ESHa7mif;0,fa7; tzJG\onfvGwfvyfaomjynfaxmifpkjrefrmEkdifiHacwfwGifrS jzpfay:vmaom EkdifiHawmftpkd;7Xmewpfck jzpfonf? ,if;tzJG\onf txl;ojzifh jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmfrS qefpyg;rsm;ukd v,form;rsm;xHrS0,f,lum EkdifiHjcm;okd\ykd\xkwfa7mif;csaom tpkd;7XmetzJG\jzpfI vufOD;wGif v,f,mpkdufysKd;a7;ESifh opfawma7;0ef-uD;Xme vufatmufwGif xm;&SdcJh.?1952 ck ZlvkdifvwGifrS ul;oef;a7mif;0,fa7; 0ef-uD;Xmevufatmufokd\ ajymif;a7F\ xm;&SdcJhavonf?

xkdtzJG\ay:aygufvmykHrSm Tokd\jzpf.? jAdwdo~ppfajy;tpkd;7onf 1942 ckESpfwGif tdNd,EkdifiH qif;rvm;jrdK\Y &SdaepOf qefpyg;/ ESrf;/ ajryJ/ 0g/ yJtrsKd;rsKd;/ o-um;/ om;a7/ qm; ponfhvkyfief;rsm;ukd jyefvnfxlaxmif7ef tzJG\rsm;zJG\pnf;pkHprf;apI pDrHudef;rsma7;qJGum jrefrmEkdifiHwGif;okd\ r[mrdwfwyfrsm; 0ifvmaomtcg xkdpDrHudef;twkdif; ppftkyfcsKyfa7;tzJG\rS qefpyg;rsm;ukd 0,f,lcJh.? 1945 ckatmufwkdbmv 167ufae\wGif ppftkyfcsKyfa7; tpkd;7onf jrefrmEkdifiHtpkd;7okd\ tkyfcsKyfa7;vFJtyfvkduf7m tpkd;7u v,f,m

pkdufysKd;a7;pDrHudef;,m,DtzJG\ukd zJG\pnf;onf? jrefrmEkdifiHt7yf7yf&Sd qefpyg;rsm;ukd xkdtzJG\rS t0,fawmfukd,fpm;vS,frsm;xm;I 0,f,lcJhonf? tcsKd\ae7m wGifwkduf&kduf0,f,lonf?

194^ ck Ekd0ifbmvokd\a7mufaomtcg EkdifiHawmfaumufyJoD;ESHa7mif;0,fa7;bkwftzGJ\ [laomtrnfjzifhpwifzJG\pnf;um t0,fawmfrsm;rSwpfqifhr[kwfawmhbJtzJG\rS wkduf&kduf0,f,l7ef pDpOfcJhavonf? Tokd\ pDpOfjcif;jzifh v,form;wkd\rSm tusKd;aus;Zl;rsm;pGm cHpm;-u7.?

1951ckESpfwGif pufykdifrsm;rSwpfqifh 0,f,lonfhpHepfukd tokH;jyKcJhonf? owfrSwfaomE=ef;xm;ESifh pufykdifrsm;u pyg;ukd0,f,ljyD;v~if xkdpufykdifrsm;xHrSqefukd pmcsKyfpnf;urf;twkdif; tzJG\u0,f,l.? okd\7mwGif 1952ckESpfokd\a7mufaomtcg tzJG\rSt0,fawmfrsm; vkHavmufpGm cef\tyfxm;&SdjyD;v~if pyg;ukd wkduf&kduf0,f,lIpufrsm;wGif -uD;-uyfcJG-udwfjyD;aemuf tzJG\rSEkdifiHjcm;okd\wkduf&kduf wifykd\a7mif;csavonf?

tzJG\zJG\pnf;pOfu pyg; 0,f,lEkdif7ef EkdifiHawmftpdk;7u aiGrsm;xkwfay;cJh7m tzJG\rSqefpyg;a7mif;csI 7aom

aumufyJoD;ESHa7mif;0,fa7;tzGJ\

t*‡vdyfyef;csDausmf *`efqJaumufwref;a7;qGJcJhonhf ‘*7Dwmwefwm;’ ac: &=ar~mfcif;yef;csDum;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 76: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

300

tjrwfaiGukd jyefvnfxlaxmifa7;twGuf jyefIaxmufyHh7avonf?

qefpyg;0,f,l7mwGif t0,f'kdifrsm;zGifhum wkduf&kduf0,f,l.? a7mif;cs7mwGif 0,fjyD;pyg; 3 ykH 2 ykHukdtpdk;7tcsif;csif; a7mif;csonfhpepfjzifh tvsOf;oifhovkdwifykd\ a7mif;cs.? usef 3 ykH 1 ykHukdrl ykCvdua7mif;0,fa7;tzJG\rsm;u rdrdwkd\-udKufovkd qufoG,fa7mif;csEkdif7ef wif'gac:I vFJay;a7mif;csavonf? okd\a7mif;cs7mwGif EkdifiHawmfom;rsm; zJG\pnf;wnfaxmifaom uk$+Drsm;ukdOD;pm;ay;onfhjyif tu,fI or0g,rtzJG\rsm;jzpfu -udKwifay;oGif;aiGudk omrefawmif;,ljrJ 3 7mckdifE=ef;rS 1 7mckdifE=ef;okd\ av~mhcsawmif;,lonf? qefpyg;0,f,la7;wGif or0g,rtzJG\rsm;ukd OD;pm;ay;7efor0g,rXmeokd\vnf; aiGrsm;acs;onf? qdyfurf;ukefwifa7;Yvnf; EkdifiHawmfom; tvkyform;rsm;ESifhor0g,rtvkyform; tzJG\rsm;ukd tcGifhta7;ay;avonf?

tzJG\ tvkyf0W7m;rsm;rSm aumufyJoD;ESHrsm;ukdcJG-udwfjyKjyifjcif;ESifh a7mif;csjcif; 0,fjcif;wkd\ukd a,bk,stm;jzifh -uD;-uyftkyfcsKyfjcif;/ pDrHcef\cJGjcif;ESifh wkd;wufatmif aqmif&Gufjcif;jzpfonf? (1) puf-udwfvkyfief;ukd -uD;-uyfjcif;ESifh wkd;wufatmif aqmif&Gufjcif;/ (2) jynfwGif;aps;wnfwHhap7efESifh ykdrkdpkdufysKd;ap7eftwGuf EkdifiHjcm;okd\wifykd\I ykdv~Hor~ukd uef\owfxm;aomaps;E=ef;twkdif; 0,f,ljcif;/ (3) jynfwGif;pm;okH;7eftwGuf vkHavmufpGm csefvSyfjyD;v~ifykdv~Hor~ukd EkdifiHjcm;okd\ wifykd\ a7mif;csjcif;ponfwkd\rSm t"duvkyfief;jzpfaom qefpyg;vkyfief;wGif a,bk,saqmif&Gufcsufrsm; jzpf.? aumufyJoD;ESH a7mif;0,fa7;tzJG\onf jrefrmEkdifiHrSjynfyokd\ aumufyJoD;ESH xkwfaqmifcGifh tm;vkH;ukdaygif;pk csKyfukdifxm;aomtzJG\jzpfonf? okd\aomf qefpyg;ESifhqefxGufyPnf;rsm;ukdom wkduf&kduf a7mif;0,f.? usefyJtrsKd; rsKd;/ uyfap;eJ/ tmvl;ESifh0gponfwkd\ESifhpyfvsOf;Irl EkdifiHawmfom;tzJG\ uk$+Drsm;okd\ xkwfukefvkdifpifrsm; owfrSwfxkwfay;avonf?

aumufyJoD;ESH a7mif;0,fa7; tzJG\ukdtzJG\0ifvl-uD; 10OD;yg0ifaomtzJG\u tkyfcsKyf.? tzJG\. obmywdrSmtjrJwrf;vkyfukdif7aom t7m&SdjzpfI/ ol.vufatmufwGif tzJG\ESifh&kH;/ ukefpnfyPnf; pkaqmif;a7;Xme/ o,f,lykd\aqmifa7;ESifh *kHeDtdwf *kHeD-udK;Xme/ EkdifiHjcm;okd\ukefyPnf;rsm; wifykd\ a7mif;csaomXme/ pm7if;tif;Xme

wkd\&Sd.? tzJG\. &kH;csKyfXmeukd -uD;-uyf7ef twGif;a7;rŒ;wpfa,muf cef\tyfxm;avonf?

pwifzJG\pnf;pOftcgu yg0ifaom tzJG\0ifykCdKvfrsm;rSmEkdifiHawmf v,f,mpkdufysKd;a7;ESifh opfawma7;0ef-uD;Xme twGif;0ef/ b@mawmfrif;-uD;/ b@ma7;ESifhtcGefawmf0ef-uD;XmetwGif;0ef/ a-u;wkdifESifhajrpm7if;rif;-uD;/ pkdufysKd;a7;Xme nFef-um;a7;0eftjyif bk7ifcHucef\tyfaom tpkd;7t7m&Sdr[kwfol 5 OD;wkd\yg0ifonf?

jrefrmEkdifiH vGwfvyfa7;7jyD;aomtcg obmywdtjyif Xmeqkdif7m t7m&Sd-uD; 5 OD;ESifh tpkd;7t7m&Sdr[kwfol 5 OD;aygif; 11 OD;jzpfavonf? tpkd;7t7m&Sdr[kwfolukd EkdifiHawmfoRwu cef\tyf7onf? ,if;tzJG\tm; ul;oef;a7mif;0,fa7;Xme 0ef-uD;vufatmufokd\ vFJajymif; vkdufaomtcg ul;oef;a7mif;0,fa7;0ef-uD;XmetwGif;0efukd t7m&SdwpfOD;tjzpfjzifh xnfhoGif;7m t7m&Sdr[kwfol 4 OD;om yg0ifawmh.?( ul;oef;a7mif;0,fa7;0ef-uD; Xme„7=? ) aumufrsK d; ? ? aumufyifrsm;rSm pifppf jrufyifrsm;jzpf-u.? okd\7mwGif omrefjrufyifonf taphESifhtjrpfrsm;rSaygufyGm;I aumufyifrSmrl taphrSaygufyGm;onf? aumufyifaphrStaphrsm;onf vlwkd\twGuftm[m7"gwfyg&Sdojzifh pm;okH;7ef pkdufysKd;-uonf?vlwkd\pm;okH;7ef uBmay:wGif pkdufysKd;-uaom aumuf

u70du/o~if u7a0;yif

7dwfodrf;csdefa7mufvkqJ *sKHyifrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 77: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

301

yif trsKd;rsKd;teuf qef/ *sKHESifh ajymif;zl;wkd\rSm tpkdufrsm;aom aumufyifrsm;jzpfonf? *sKHESifhajymif;zl;wkd\ukd tr=ef\jzpfatmif-udwfjyD; aygifrkH\uJhokd\ rkH\wpfrsKd;rsKd;jyKvkyfI pm;avh&Sd-uonf? qefukdrl taphvkdufcsufIpm;avh&Sd.?

qef/ *sKHESifh ajymif;zl;wkd\tjyif tjcm;aumufyifrsm;rSm rka,m/ jrif;pm;*sKH/ &kdif;pyg;/ ESHpm;ajymif;ESifh &S7Drefyifwkd\jzpfonf? rka,mukd a&S;rqGuyif tD*spfvlrsKd;/[DjALvlrsKd;ESifh w&kwfvlrsKd;rsm;pkdufysKd;cJh-uonf? rka,mr=ef\ukd rkH\jyKvkyf7efroifhawmfojzifh t7ufcsuf7mYomv~if ,ck tokH;cs vsuf&Sd-uonf? &k&SEkdifiHwGifrka,mukd t-uD;tus,f pkdufysKd;-uonf?

paumhwvef jynfwGif jrif;pm;*sKHukd ae\pOftpm;tpmtjzpfjzifh tokH;jyK-uI tjcm;wkdif;EkdifiHrsm;Y wpfcgwpf7Hom usKdcsufIpm;-uonf? jrif;pm;*sKHukd tr=ef\jzpfatmif -udwfIr7Ekdifojzifh *sKH&kd;&kd;avmuftokH;rrsm;acs? okd\7mwGif wd7>meftpmtwGuf txl;tokH;0ifaomaumufyifjzpfonf? xkdjyifjrif;pm;*sKHyif.

aumuf&dk;ukd pUL-urf;rsm; jyKvkyf7mY tokH;csonf?&kdif;pyg;onf &kd;&kd;*sKHyifESifhwlI *sKHuJhokd\ tr=ef\jyKvkyfEkdifonf? okd\7mwGif *sKHyifpkdufysKd;I rjzpfEkdifaom tvGefat;InHhzsif;onfh ajrrsKd;wGif &dkif;pyg;yifrsm;ukd pkdufysKd;vkyfukdifEkdifonf jzpf7m Oa7mywkduf ajrmufykdif;Y xkdtyifrsKd;ukdpkdufysKd;-uonf? tcsKd\wkdif;jynfwkd\wGif &kdif;pyg;ukdjrif;pm/ EGm;pmtjzpf tokH;jyK-uonf? t7ufcsuf7mYvnf; xdkpyg;udk tokH;csEkdifonf? &kdif;pyg;yif.aumuf&kd;jzifh OD;xkyfrsm; 7ufvkyf-uonf?

ESHpm;ajymif;rSm trsKd;aygif;rsm;pGm&Sdonf? tmz7duwkdufwGif ESHpm;ajymif;ukd tESH\tjym; pkdufysKd;-uIvlwkd\.ae\pOf tpm;tpmtjzpf tokH;jyK-u.? tdNd,EkdifiHYvnf; ESHpm;ajymif;rsm;ukd t-uD;tus,fpkdufysKd;-uonf? t*‡vefjynfESifh tar7duefjynfaxmifpkwkd\YrlESHpm;ajymif;ukd wd7>meftpmtjzpf pkdufysKd;-uonf? &S7Drefyifukd jrefrmEkdifiHtxufykdif; ucsifawmifukef;a'oYpkdufysKd;I TtrnfrSm ucsiftac: jzpfonf?tar7duef jynfaxmifpk/ Oa7mywkduf tv,fykdif;ESifh

ucsifjynfe,f

aumufyJoD;ESHa7mif;0,fa7;tzGJ\rS 0,fjyD;pyg;rsm;ukd o,f,lpkyHkae-upOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 78: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

302

tm&Swkdufwkd\wGif xkd&S7DrefyifrsKd;ukd pkdufysKd;-uonf?trsm;tm;jzifh xkd tyifrsm;ukd -uuf/ iSuf/ wd7>mefrsm;au`;7eftwGuf pkdufysKd;-u.? v,fajrwkd\wGifajr-oZm xufoefvmatmif &S7Drefyifrsm;ukdpkdufysKd;Ix,fxkd;jyD;v~if opfpdrf;ajr-oZmau`;enf;jzifh jyKjyifay;Ekdifonf?

aumufodrf;jcif; ? ?pyg;/ *sKH/ jrif;pm;*sKH/ rka,mponfwkd\onf uBmay:wGif xif&Sm;aomaumufyifrsm;jzpf-uonf? jrefrm EkdifiHuJhokd\ pkdufysKd;a7;xGef;um; onfhwkdif;Ek difiHwkd \wGif tqkdygaumufyifwpfrsK d;rsK d;ukdpkdufysKd;vkyfukdifI pm;eyf7dQmvkdonfh tjcm;wkdif;EkdifiHrsm;okd\wifykd\a7mif;cs-uonf? xkduJhokd\ uBmay:&Sdvlrsm;twGuf 7dQmjznfhwif;ay;7ef aumufyifwpfrsKd;rsKd;ukd pkdufysKd;vsuf&Sdaom wkdif;EkdifiHtoD;oD;wkd\wGif aumufodrf;csdefonf awmifolv,form;wkd\tzkd\ tvkyftrsm;qkH;tcsdef[k qkd7ayrnf?

jrefrmEkdifiHYqkdv~if aumufodrf;csdefokd\a7mufaomtcg v,fvkyfolESifh tdrfoltdrfom;/ uav;rsm;onfv,fcif;okd\qif;um aumufvd=if;pnf;jcif;/

aumufoif;aumufjcif; ponfhvkyfief;rsm;ukd toD;toD;wm0ef,lvsuf wpfzufzufrS vpf[if;jcif;r&Sd7atmif 0kdif;0ef;ulnD-u7onf? aumufodrf;jcif;udPukdtcsdefrSDjyD;ajrmufap7ef vlrsm;ukdyif7dwfcay;I iSm;7rf;-u7onf? aumufodrf;csdefwGif v,fvkyfolrsm;ukd,fvufyifyef;oavmuf pdwft&Fifvef;qkH;tcsdefjzpfonf? aumufodrf;csdefukdajr|mfrSef;vsuf v,fvkyfolwkd\onf wpfESpfywfvkH; aeylrkd;&Gmra&Smif tyifyef;cHcJh-u.? aumufodrf;csdefjyD;v~if tem;,lI bk7m;zl;xGufrnf/ tvŒtwef;rsm;jyKvkyfrnfponfjzifh ukodkvfaumif;r= yGm;rsm;7rnfhtcsdefukd apmifhqkdif;I aysmfjrL;vsuf&Sd-u.? xkdtcsdefrSm yJGvrf;obifrsm;taygrsm;qkH;tcsdefvnf; jzpfonf?

a&S;ya0+DtcsdefrSpI wkdif;EkdifiHtoD;toD;wGifaumufodrf;csdefY aumufodrf;yJGukd trsKd;rsKd; tzkHzkHqif,if usif;y-uonf? aumufodrf;yJGukd usif;y-ujcif;rSmaysmf&Fifr=ukd tajccHonfxuf vlwkd\.toufaoG;cJjzpfaom aumufyifrsm;ukd qkH;cef;wkdifatmifaygufyGm;jzpfxGef;aponfh ewfaumif; ewfjrwfwkd\tm; aus;Zl;wiftxdrf;trSwfukd jyKvkdIjzpfonf?

wvif;e,fjyD;aemuf ravS\rD pyg;wjcm; aumuf&kd;wjcm;cGJI odrf;qnf;pkyHkaejcif;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 79: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

303

aumufodrf;csdefY aumufyiftcsKd\ukd vl&kyfo!mefjyKvkyfI aumufodrf;yJGqifEFJjcif;"avhxkH;pHwckrSm yifv,f7yfjcm;wkdif;EkdifiHrsm;wGif ,ae\xufwkdif wnfjrJvsuf &Sdaeao;onf? tjcm;wkdif;EkdifiHwkd\wGifvnf;wkdif;ol jynfom;rsm;. "avhxkH;pHtvkduf aumuf7dwfyJGaumufodrf;yJGrsm;ukd ESpfpOfusif;yqifEFJvsuf&Sd-u.?

aumufyifrsm;ukd pwif pkdufysKd;ptcsdefwGif vlwkd\onfrnfonfhu7d,mukdr~ tokH;rjyK-ubJ vufjzifhomaumufESHrsm;ukd qGwf,l-uonf[k xifrSwf7onf?wpfqifhwufI ausmufoGm;/ oWKoGm;rsm; wyfqifxm;aom "m;rsm;jzifh aumufyifrsm;ukd 7dwfodrf;vm-u7m/ tvkyf7vG,fulatmif xkd"m;oGm;ukd tenf;i,faumufauG;vkdufjcif;jzihf wHpOfjzpfvmonf? jrefrmEkdifiHwGif ,ae\xufwkdif wHpOfukd tokH;csvsuf&Sd-uao;onf? xkdrSwpfqifh aumufyiftrsm;ukd 7dwfEkdifonfh vufESpfzufvFJ wHpOf-uD;ukd wDxGifvkduf-uonf?acwfay:aumuf7dwfpuf-uD;rsm; ray:rD wpfcsdefvkH;wGiftqkdyg wHpOfuav;ESifh wHpOf-uD;rsm;ukdom tokH;jyKcJh-u.?

pyg;/ *sKH ponfhaumufyifrsm; ukd7dwfodrf;7mYaumuf7dwform;onf wHpOfjzifh aumufyifrsm;ukdav~mufI7dwfjyD;aemuf 7or~tyifrsm;ukd vufuGufxJwGif tykHvkdufcsypfcJh.? xkdaumufyiftykHuav;rsm;ukdtjcm;wpfa,mufuvkdufI pkodrf;vsuf aumufvd=if;rsm;ukd pnf;aESmifay;7onf? pyg;e,f7ef wvif;okd\aumufvd=if;rsm;ukd vSnf;ESifh wkdufykd\7onf? Tokd\jzifhaumufyifrsm;ukd wvif;ta7muf tqifhqifhjyKvkyf7aomtvkyfrSm tvGefvuf0ifI tcsdef-umaomvkyfief;jzpfavonf? txl;ojzifh *sKH (pyg;yif)rsm; rSnfhvmv~if7uf-um-umrqkdif;bJ jrefEkdifor~jrefatmif 7dwfodrf;7onf? xkda-umifh '0efESifhtm; av;ESifhjrm;’ qkdbdouJhokd\ rdrdwkd\tiftm;ESifh csifhcsdefI tifwef&kHavmufv,frsm;ukd pkdufysKd; vkyfukdif-u onf? wkd;csJ\pkdufysKd;vkdaomfvnf; rEkdifreif;&Sdrnfpkd;aoma-umifh tusKd;rJhjzpfrnfhab;ukd umuG,fonfhtaeESifh vkyf&kd;vkyfpOftwkdif;om ESpfpOf xGef,ufpkdufysKd;-uavonf? 7dwfjyD; aumufyifrsm;ukd pkodrf;7vG,fulatmifvufESpfzufvFJwHpOf-uD;wGif opfom; cuf7if;oGm;rsm;

aumufodrf;jcif;

a7F0ga7mifpyg;cif;wGif ief;usatmifaumuf7dwfae-uaom jrefrmv,forrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 80: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

304

ukd tqifhqifh wyfxm;-ujyefonf? taemufEkdifiHrsm;wGif tqkdygESpfzufvFJ wHpOf-uD;rsKd;ESifh aumufyifrsm;ukd 7dwfodrf;vmcJh7m 1828 ckESpfokd\ a7mufaomtcgYpaumhvlrsKd; yufx7pfAJonf jrif;rsm;ESifh aemufrSaeIwGef;7aom uwfaus;uJhokd\ toGm; 2zufygonfhaumuf7dwfpufukd xGifvkduf.? okd\7mwGif xkdaumuf7dwfpufY csGwf,Gif;csufrsm;pGm&Sdaeojzifh jrufyif/aygif;yif xlajymonfh v,fcif;ESifh ajrtedrfhtjrifhrsm;aom v,fcif;wkd\wGif xda7mufpGm tokH;rjyKEkdifacs?okd\aomf ,cifuwHpOf-uD;wHpOfi,fwkd\xuf xkdokd\pufjzifh7dwfodrf;jcif;u 10 qr~ykdI vsifjrefvmjcif;a-umifhaumufodrf;jcif;vkyfief;rSm ykdrkdvG,fulvmojzifhv,fajr{ursm;pGm wkd;csJ\vkyfukdifEkdifvm-uonf? vlrsm;twGuf 7dQmvnf;ykdI zlvkHawmifhwif;vm.?

tar7duefjynfaxmifpk taemufAm*sif;eD;,m;jynfe,fom; v,form;-uD; qkdif;7yfa[m raUmrpfonfol.zcifESifhtwl aumuf7dwfpufwckukd 1831 ckESpfwGifxGifvkdufonf? xkdpufukd jrif;ESifha&S\rSqJG7onf? wDxGifcgpY vkdtyfonfhtjcif;t7mrsm;ESifh jynfhjynfhpkHpkHr&Sdaomfvnf; wpfpwpfpjyKjyifvmcJh7m 18^4 ckESpfokd\a7mufaomtcg aumufyifrsm;ukd 7dwf&kHwGifr~ruaumufvd=if;rsm;jzpfatmif pnf;aESmifay;onfh aumuf7dwf

pufukdyif jzpfajrmufapcJhonf? taemufEkdifiHrsm;wGifvuf&SdtokH;jyKvsuf&Sd-uaom aumuf7dwfpufrsm;rSmraUmrpfxGifvkdufonfhpufrS aygufyGm;vmaompufrsm;yifwnf;?

aumufodrf;jcif;

acwfrDaumuf7dwfpufjzihf *sKHyifrsm;udk7dwfodrf;aejcif;

7dwfodrf;jyD;pyg;yifrsm;rS tESHrsm;u`wfxGufap7ef u`Jrsm;tultnDjzihf wvif;e,faepOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 81: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

305

ukdufjzwfoW0g ? ?uBmwGif tm;aumif;xufjrufaom a&S\oGm;rsm;jzifh ukdufjzwfwwfonfh wd7>mefrsKd;aygif; 3000 cef\ &Sdonfh teuf &SOfh/ -uGuf/ jzL;/,kefESifh ADAmzsHrsm;ukd vlodrsm;-uonf? xkdwd7>mefrsm;Y tpG,f[lIr&Sd? a&S\oGm;ESifh tHoGm;rsm;om&Sdonf? a&S\oGm;rsm;rSm tay: 2 acsmif; atmuf 2acsmif;yg&SdI aqmufoGm;uJhokd\ jym;xufjyD;v~if a&S\okd\aigxGufaeonf? t7m0šKrsm;ukd ukdufjzwfI tzsm;wkH;oGm;onfESifhtr~ oGm;t7if;rS &SnfxGufvkdufvmonf? xkda-umifh touf&Sifvsuf&SdpOf oGm;wkH;oGm;onf[lI r&Sdacs? ukdufjzwfoW0grsm;onf rsm;aomtm;jzifh taumiftxnfi,f-uonf? okd\aomf awmiftar7duwkduf&Sd uufyDAm;7m;ac: yl;-uD;wpfrsKd;rSmtvsm; 4 aycef\&Snfum 0ufi,fyrm+&Sdojzifh t-uD;qkH;jzpfayonf? ukdufjzwfoW0gwkd\onf om;i,fukd Ekd\wkdufarG;jrLaom oW0grsKd;jzpfI Ekd\wkdufoW0gtaygif;wGif OD;a7trsm;qkH;jzpf.? OD;a7rsm;7jcif;rSm aygufyGm;r= jrefqefjcif;/ a'ora&G; aexkdifjcif;/ae7mxkdifcif;ukd vkHjcKHpGm&SmazGaexkdifwwfjcif;wkd\a-umifh jzpfonf?

Tukdufjzwf oW0grsm;ukd uBmtESH\tjym;rSmyifawG\Ekddifonf? taumifi,foavmuf vlwkd\. v,f,mukdif;usGef;ESifhwuG avSmifukefrsm;ukd tzsufqD;qkH;vnf;jzpf.? okd\aomf tcsKd\rSm tdrfYvufoyfarG;xm;csifavmufatmif cspfp7maumif;onf? &SOf\uav;rsm;/

yl;uav;rsm;ESifh ,kefuav;rsm;onf i,fpOfupIarG;v~if tvGef,OfvG,faom oW0grsm;jzpf-uonf? &SOf\/ ADAmzsHESifh ,kefwkd\rSvlwdk\twGuf tvGeftokH;0ifaom om;arG;rsm;7ojzifhvnf; ,if;oW0grsm;rSmtzkd;wefonf?

uifhe,f ? ?jAdwdefu`ef;. ta&S\awmifbufpGef;Y't*‡vefjynf. O,smOf’ [k trnfwGifaom uifhe,fonf odrf;jrpf0us,fESifh 'kdAma7vuf-um;wkd\t-um;wGif wnf&Sd.?

xkde,fonft*‡vef jynfh&Sifbk7ifrsm;.aqGawmfrsKd;awmfrsm;/ jrdK\pm;e,fpm;-uD;rsm; tpOftqufaexkdifcJh7ma'ojzpfI jAdwdo~u`ef;pkwGif txl;xif&Sm;avonf? xkdjyif Oa7mywkdufESifh teD;uyfqkH;jzpfI,cifu t*‡vefjynfokd\vma7muf wdkufckdufolrsm;yxrqkH; ajcukyfjyK7mpcef;vnf; r-umc+ jzpfcJh7ojzifhjAdwdo~ EkdifiHorkdif;wGif xif&Sm;cJhavonf? ajrmufzufwGif a'gif;ac: ajrjzLawmifwef;onfta&S\rStaemufokd\wef;vsuf wnf&Sdonf? ta&S\awmifbufESifh odrf;jrpfurf;ajcwpfav~mufwGif nGefaysmif;a'o&Sd.? ruf'a0;jrpf/ pawmif0gjrpfESifh 'J7ifhjrpfwkd\onfxkde,ftwGif; jzwfoef; pD;qif;avonf? ruf'a0;jrpfonf uifhe,fukd ta&S\ykdif;/ taemufydkif;/ 2 ykdif;cJGjcm;Ijzwfoef;pD;qif;onf? uifhe,fonf pwk7ef;rkdif 1525cef\us,f0ef;I ajr-oZmxufoef;jyD;v~if 7moDOwkr~w

ukdufjzwfoW0g uihfe,f

uihfe,faus;vufa'owGif *sKHcif;rsm;tv,fY om,mpGmawG\7aom7Gmwpf7Gm

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 82: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

306

onf? a'gif;ajrjzLawmifwef;. atmufzufwGif 0D;v'ac: a'ownf&Sd.? xkda'orSm v,f,mpkdufysKd;vkyfukdif7ma'ojzpfI opfoD;jcHrsm;/ a[mhyifpkdufysKd;xm;aomjcHrsm;ESifh [if;oD;[if;&Guf jcHrsm;&Sdavonf?xkdr~ O,smOfrsm;/ jcHrsm;aygrsm;vSaom0D;va'oukdtpJGjyKI uifhe,fukd 't*‡vefjynf.O,smOf’[ktrnfay;cJhjcif; jzpfayonf?

xkde,f ta&S\awmifykdif;&Sd &GReDnGefaysmif;a'owGifokd;t-uD;tus,farG;jrLonf? txl;ojzifh uifhe,fwGifarG;jrLonfhokd;rsKd;rSm t*‡vefjynfwGif xif&Sm;avonf?uifhe,f ta&S\ajrmufykdif;wGif r-umrDurSawG\&Sdwl;az:vkyfukdifaeaom ausmufrD;aoG;wGif;&Sdavonf?

uifhe,fwGif ysm;arG;onfh vkyfief;ukd t-uD;tus,fvkyfukdif.? xkdjyif tjcm; vkyfief; aqmifwmrsm;rSmtkwfzkwfjcif;/ tkd;cGufvkyfjcif;/ bdvyfajrvkyfjcif;/pULvkyfjcif;/ pULtdwf vkyfjcif;/ ,rf;r=ef\csufjcif;ponfwkd\jzpf-u.? xkdrSwpfyg; t7ufcsuf&kH-uD;rsm;/tif*sifeD,m tvkyf&kH-uD;rsm;/ oab‡musif;-uD;rsm;vnf; &Sdavonf?

rdwfpwkef;jrdK\rSm uifhc&kdif.jrdK\awmfjzpfI tjcm;ta7;ygaomjrdK\rsm;rSm tuf&Szkd\/ *a7\AZif;/ 0SpfpawA,f/a7mhcsufpwm/ uefwmAm7D/ 0l;vpf/ 'kdAmESifhqif;'0pfpaom oab‡mqdyfjrdK\rsm;ESifh ppfoab‡musif;-uD;&Sdonfh csufwrfjrdK\wkd\jzpfonf? [ef;aA;/ rm;*dwf/Aa7mhpwJ,m;/ 7rf;Z*dwfESifh zkwfpwkef;jrdK\ rsm;rSmtysif;ajy oGm;a7mufvnfywf7m jrdK\rsm;jzpf-u.?

uifhe,f. vlOD;a7rSm1951 ckESpfwGif 1563286[k cef\rSef;7avonf?

uif*&l;aumif ? ?yg+aA'ynm&Sifrsm;ukd tHhtm;oifhapaoma'orSm-opa-w;vD;,m;wkdufjzpfonf? tb,fa-umifhqdkaomf xkdwkdufwGif tjcm;ae7ma'orsm;Y rjrifbl;r-um;bl;aom wd7>meftxl;tqef;rsm;ukdawG\&Sd

7aoma-umifhjzpf.? O'g[&k+f/ Ekd\wkdufwd7>mefrsKd;qkdv~if Ortkwwfaomfvnf; -opa-w;vD;,m;wdkufwGifrl ,if;wkd\onf iSufrsm;uJhokd\ OrS aygufzGm;-uD;jyif;vm-uonfukd awG\7onf? tjcm;ae7mwkdif;wGifusD;onf rnf;onfcsnf;jzpf.? okd\aomf -opa-w;vD;,m;wkdufY usD;tjzLvnf;&Sdayonf? xkduJhokd\xl;qef;aom oW0gtrsKd;rsKd;teuf uif*&l;aumifrSm-opa-w;vD;,m;wkdufae oW0grsm; teuf tHh-ozG,ftaumif;qkH;[k qkd7ayrnf? uif*&l;aumifonfEkd\wkdufoW0grsKd;aygif;wGif rmql;yD;,Jac: om;ykdufaumifrsKd;pOfY yg0ifonf? rmql;yD;,J. t"d_m,frSm'tdwfaqmifoW0g’ rsm;[k qkdvkdonf? uBmay:&SdtdwfaqmifoW0g tm;vkH;vkdvkdukdyif -opa-w;vD;,m;wkdufY tESH \tjym;awG\7onf?( om;yk dufaumif„7=? )

uif*&l;aumifwkd\onf wpfcgu uBmtESH\tjym;YaexkdifcJhaom oW0ga[mif;rsm; jzpfonf? aemifaomftjcm;wd7>mefrsm;. wjznf;jznf;vFrf;rkd;r=a-umifhtjcm;a'owkd\Y aysmufuG,fwdrfaumjyD;v~if -opaw;vD;,m;wkdufwGifom usefawmhonf? -opa-w;vD;,m;wkdufonf tjcm;wkdif;EkdifiHrsm;ESifhrqufpyfbJa7v,facgifwGif oD;jcm;wnf&Sdaeaoma-umifh uif*&l;aumifrsm;ukd ESdyfpufn|if;yef;rnfh wd7>mef-uD;rsm;

uihfe,f uif*&l;aumif

om;i,faqmifonhftdwf/ oefrmaomaemufajcESihf tjrD;rsm;7Sdonhf uif*&l;aumif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 83: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

307

ra7muf&SdEkdifonfhtwGufTuJhokd\ rsKd;rjyKwfbJwnfjrJaecJhjcif; jzpfonf?uif*&l;aumifwkd\onf-opa-w;vD;,m;wkdufwGifa&S;ya0+DrSpI ,ckxufwkdifatmif tpOftquf tESH\tjym;aexkdifvmcJh-uaomfvnf;,if;wkd\. aexm; oGifjyifrSm tcsdefajymif;vJoavmuf rsm;pGmajymif;vJjcif;r&Sdonfukd awG\7onf? uif*&l;aumiftrsKd;rsKd;&Sd.? ae7ma'o ywf0ef;usiftajctaeukdvkdufI /,if;wkd\.t&G,ftpm;/ tjyKtrl/tusifht-uHwkd\onf tenf;i,fr~ rodromuJGjym; -urnf jzp faom fvnf; tm;vkH;wGif 7ifywfatmufY om;i,fukdxnfhaqmifxm;7ef tdwfuav;rsm;yg&SdonfhtcsufwGifwl-uonf? ( -opa-w;vD;,m;wkduf„7=? )

uif*&l;aumifrsm;xkdifaepOf -unfhv~if okH;acsmif;axmuf acG;ajcESifhqifwlonf? tb,fa-umifhqkdaomf -uD;rm;xGm;usKdif;aomaemufajc 2acsmif;ESifh& Snfvsm;-uD;rm;aom tjrD;ay:wGiftrS D jyKumxkdifwwfaoma-umifh jzpf.? uif*&l;aumif wkd\onftjcm; ajcav;acsmif;wd7>mefrsm;uJhokd\ ajray:Yav;zufaxmufI oGm;vmavhr&Sdacs? wpfcgwpf7HwGifom av;zufoGm;um ,kefuav;rsm;ozG,f pm;aomufwwfonf? okd\aomf av;zufaxmufroGm;Ekdifaoma-umifh toGm;tvmcufcJjcif;um;r&Sday?,if;wkd\onf oefrmaomaemufajcaxmuf&Snf-uD; 2acsmif;jzifhckefvFm;jyD;v~if tjcm;ajcav;acsmif;wd7>mefrsm;xufyif tHh-ozG,faumif;avmufatmifykdrkdvsifjrefvG,fulpGm oGm;vmEkdif-uavonf? tjrD;onf ajy;vFm;oGm;aeonfhtcsdefY ajr-uD;ukd&kdufI &kdufIoGm;avh&Sdonf? wpfcgckefv~if 12 ayrS 15 ayavmuftxda7mufEkdifI ta7;-uKHu xkdxufyif

omvGefI ckefEkdifao;onf? uif*&l;aumifwkd\onf omreftcsdefr sm;Y bmombm0at;aq;pGmaewwfI vlukdvnf;a-umuf&GH\wwf onf? okd\aomfolwkd\ukdvkdufvHzrf;qD;Ir S Dv~i faom f›i f ; /acsmifydwfrdaev~ifaomf›i f; / oefrmaom aemu f a j caxmufrsm;jzifh jyif;xefpGm uefausmufwwfonf? aemufajcaxmu fw Gi f 10vufr rS 12 vufrxd&Snf aomajconf;rsm; vnf;&Sdojzif h ukwfzJ h uefausmufjcif;cH7v~ifroufomacs?

uif*&l;aumif.ajcaxmufrSm ukd,ft&G,fESifhpmv~if uBmay:YtoefrmqkH;ESifh t-uD;rm;qkH;yifjzpfonf? ajcacsmif;4 ckyg&SdI tjyifzufrS 'kwd,ajcacsmif;onf toefrmqkH;ESifh t&SnfqkH;jzpfjyD;v~if "m;ajr|mifozG,f &Snfvsm;c`efxufaom ajconf;-uD;wpfckyg&Sdonf? tjyifzufrS yxrajcacsmif;rSm i,fI xkdajcacsmif;-uD;ESifhtwl ckefvFm;7mwGif tm;jyKzkd\ tokH;csavonf?twGif;zufrS ajcacsmif;i,f 2 ckwkd\rSmrl aysmhaysmif;Iyl;wJGaejyD;v~if tpmukd wl;qGukwfjcpf7eftwGufomv~if tokH;jyKonf?

Txl;qef;aom uif*&l;aumifrsm;onf -opaw;vD;,m;wkdufESifh teD;wpf0kduf&Sd usef;rsm;wGifom awG\jrif7onf? ,if;wkd\onf jrufyifrsm;/ opfyifi,frsm;ESifhawmcsKHwkd\. tjrpfuav;wkd\ukd pm;aomufavh&Sdonf?

uif*&l;aumiftrsKd;aygif; 50 ausmf&Sdonfhteuft-uD;qkH;trsKd;rSm vlavmuf-uD;rm;I tav;csdefaygif 150 cef\ &Sdonf? ti,fqkH;trsKd;rSm ,kefavmufyifr-uD;onfukd awG\7.? tcsKd\rSm vGifjyifrsm;wGifaexkdifavh&Sd-uI tcsKd \rSm awmifukef;rsm;wGif

uif*&l;aumif

10 aycef\us,faomajrmif;ukd vSypGmckefausmfaeonhf uif*&l;rsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 84: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

308

aexkdifusufpm;avh&Sdonf?op fyi f wufE k di fonf huif*&l;aumifwpfrsK d;ukdvnf; -opa-w;vD;,m;wkduf uGif;pvefjynfe,fwGif awG\7onf?

uif*&l;aumifESif hpyfvsOf;I tHhzG,ftaumif;qk H;tcsufum; rdcifuom;i,fukd jyKpk,k,ykHyifjzpf.? aygufzGm;cgp uif*&l;aumifuav;rSm r,kHEkdifavmufatmif ao;i,fonf? arG;cgp uif*&l;aumifonf 2 vufrcef\yifr -uD ;ac s? aysm hvnf;aysm hE G J \.? xk dom;i,fuav;ukd rdcifonf 7ifywfatmuf&Sd tdwfxJwGif -umjrifhpGm xnfhxm;vsufaEG;ap/ -uD;xGm;aponf? twefi,f -uD;xGm;vmaomtcg om;i,fonf acgif;ukd tdwftjyifokd\xkwfI jyLwpfjyLwpfESifh -unfhwwfonf? xkdaemuftdwfxJrSxGufvmjyD;aomf rdciftem;wGifyif usufpm;aeawmhonf?TuJhokd\ tpOfwpkduf -uD;xGm;vm7m aemufqkH;wGif rdrdzmom tM7m,fukd umuG,fEkdifaomtajcokd\a7mufrS vGwfvyfpGmaeEkdifaom uif*&l;aumif-uD;jzpfvmonf?

uif*&l;aumifonf om;ykdufaumif rsKd;pOf&Sd rufu&kdayg'D;'D;rsKd;7if;Yyg0ifonf? uif*&l;aumifwkd\wGif rD;ckd;a7mif&SdaomtrsKd;rSm t-uD;qkH;jzpf.? ,if;wkd\onfvGifwD; acgift7yfukd ykdIESpfouf-uonf? okd\aomf teDa7mif&SdaomtrsKd;um; ausmufawmifxlxyfaomawmifurf;yg;,Hrsm;ukd ykdIESpfouf-u.?

tjcm;uif*&l;aumifrsm;teuf a0:v&l;om;ykdufaumifrsKd;rSm teDa7mif okd\r[kwf rD;ckd;a7mif uif*&l;rsKd;wkd\avmufazmfa&Gjcif;r&SdbJ wpfaumifwnf;aomfvnf;aumif;/ twJGvkdufaomfvnf;aumif; aexkdifavh&Sdonf?r-umc+vnf; ckduf7ef jzpfyGm;wwfonf?

a0:vADom; ykdufaumifrsKd;rSma0:v&l; rsKd;xufao;i,fI tjcm;uif*&l;aumifrsKd;wkd\xuf tarG;xlxyfjyD;v~if ta7mifvnf; ykdIvGifonf? tumtuG,f7onfhtwGuf csKHawmrsm;ukd ykdIESpfouf.?

opfyifay:wGif aexkdifusufpm;aom opfwufuif*&l;aumifrsKd;onf omrefuif*&l;aumifwkd\xuf a&S\ajcaxmufykd&SnfI ukd,fum,tcsKd;tpm; ykdrkdajyjypfjyD;v~if omref ajcav;acsmif;oW0grsm;enf;wlyifoGm;vm ajy;vFm;avh&Sdayonf?

uifnGefacsmuf-uD; ? ?uifnGefacsmuf-uD;onftar7duefjynfaxmifpk t,f7DZkd;em;jynfe,f taemufajrmufykdif;wGif wnf&SdI/ uBmwGif t-uD;qkH;aomacsmuf-uD;tjzpf xif&Sm;onf? xkdacsmuf-uD;onftvsm;rkdif 200 ausmfI 2 rkdifrS 13 rkdiftxdus,fjyD;v~if wpfrkdifcef\txdeuf&d=if;onf? Tacsmuf-uD;onfaumfvkd7m;'kd; jrpfa-umifh jzpfay:vmojzifh aumfvkd7m'kd;uifnGefacsmuf[lIvnf; ac:-u.?

uifnGefacsmuf-uD;ukd uBmhtHhzG,fwpfyg;[kyif ac:avmufonf? acsmuf-uD;.xdyfrS atmufokd\ikH\-unfhvkdufv~if aumfvkd7m;'kd;jrpf-uD;ukd aiGjcnfr~if uav;r~yif xif7avonf? acsmuf-uD;wGif&Sdonfh ausmufpkdifausmufcJrsm;wGif ta7mifrsKd;pkHavonf? uifnGefacsmuf-uD;. yuwdta7mifrSm eDrd=if;aomfvnf;aea7mifusa7mufonfhtcg t0g/ tjym/ tpdrf;/ tndK/yef;a7mifponfjzifh a7mifpkHjzmxGufavonf? xkda-umifhvnf; &=r0Ekdifaom &=cif;wpf7yf jzpfavawmhonf? xkdacsmuf-uD;. ab;wpfzufwpfcsuf&Sd urf;yg;-uD;

uif*&l;aumif uifnGefacsmuf-uD;

tar7duefEkdifiH7SduBmay:wGif t-uD;qHk;jzpfaom uifnGefacsmuf-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 85: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

309

rsm;ay:wGif -uD;rm;aom tzktxpftqifhrsm;onfwpfckESifhwpfck tqufuGmvSrf;aomfvnf; avSum;xpfrsm;ozG,f jzpfae-uonf? aumfvkd7m;'kd;jrpfonf tcsKd\ae7mrsm;wGif ausmufaqmifausmufcsyfrsm;ukd jzwfoef;pD;qif;aomfvnf; a7rpm;bJ rlvtwkdif;wnf&Sdaeonfh ausmufawmifausmufpGef;-uD;rsm;onf wefaqmif;tkd ausmif;ysuf-uD;rsm;toGifukd aqmifvsuf&Sdonf? uifnGefacsmuf-uD;. tvSyqkH;ESifh tqef;-u,fqkH;ae7mrSm 5 rkdifr~&Snfvsm;I *7if;uifnGefae&Sife,fywf[k ac:wGifavonf?

xkdacsmuf-uD;ukd pydefvlrsKd;um'Deufonf 1541ckESpfwGifawG\&SdcJh.? okd\7mwGif ESpfaygif; 300 cef\ wdrfjrKyfaecJh7mrS 1869 ckESpfwGifrS ar*smaygif;0JESifh taz: 9 OD;wkd\onf xkda'ookd\ a&S;OD;pGmpGef\pm;oGm;a7mufcJh-u onf?xk daemufwGif tvGefab;tM7m,frsm;ojzif hoGm;a7mufol rsm;pGmr&Sdawmhacs? ,cktcg tar7duefjynfaxmifpktpkd;7onf uifnGefacsmuf-uD;ukdjzwfausmfI rD;7xm;vrf;aqmufvkyfEkdifrnfh enf;vrf;rsm;ukd pl;prf;&SmazGvsuf&Sd.?

uifwyfuD;jynfe,f ? ?tjyma7mif jrufyifrsm; xl;jcm;pGmaygufa7muf7m a'ojzpfI 'jrufjymjynfe,f’ [kac:prSwfjyK-uaom uifwyfuD;jynfe,fonf tar7duef jynfaxmifpkawmifbuf tv,fykdif;jynfe,fwpfckjzpf.? xkde,f. ajrmufbufwGif tif'D,m;em;jynfe,fESifh tkd[kdif;tkdjynfe,f/ta&S \bufY taemufAm* s i f ; e D ;, m ; j yn f e, f /awmifzufY wifeufqDjynfe,f/ taemufbufYrdZl;7Djynfe,fESifh tDvDEGdKifjynfe,frsm; &Sd-uonf? tkd[kdif;tkdjrpfonf Te,f. taemufajrmufe,fedrdwfjzpfonf?

uifwyfuD;jynfe,fonftus,ft0ef;pwk7ef;rk di faygif; 40395 &SdI vlOD;a7 2944806 a,muf(1950) &Sdonf?

uifwyfuD;jynfe,f. ajrrsufESmjyifonf ay 300tjrifh&Sdaom rpfppfpyDjrpf0Sef;rS tufyvufcsD,efawmifwef;taemufbuftxd wpwpjrifhwufoGm;.? e,f. ta&S\awmifykdif;rSm awmawmifxlxyfonf? e,fwpfckvkH;. ysrf;r~tylcsdefonf zm7if[kduf 55'D*7Djzpf.?uifwyfuD;jynfe,fwGif v,f,mpkdufysKd;jcif; vkyfukdifItrsm;qkH;pkdufysKd;aom toD;tESHrSm aq;yifjzpf.?tjcm; pkdufysKd;aomtoD;tESHrsm;rSm ajymif;zl;/ *sKH/ rka,m/&kdif;pyg;/ tmvl;ESifh opfoD;0vHrsm;jzpfonf?

uifwyfuD;jynfe,f. t"duwGif;xGufyPnf;rsm;rSmausmufrD;aoG;/ a7eHESifh bdvyfajrwkd\ jzpf.? EGm;/ okd;/qdwfarG;jrLjcif;onf uifwyfuD;jynfe,f. ta7;-uD;aomvkyfief;wpf7yfjzpfI jrif;/ EGm;/ okd;/ qdwfESifh0ufrsm;ukdtuD;tus,farG;jrLuonf?opfxkwfopfcJGvkyfief;onfvnf; ta7;-uD;aom vkyfief;wpf7yfyif jzpf.?

uifwyfuD;jynfe,fwGif txufwef;ynmoif-um;a7;Xmeaygif; 3^ ck/ wUokdvf 13 ck/ oufarG;r=ynmoifausmif; 5 ausmif;ESifh q7mjzpfoifausmif; 5ausmif;&Sdavonf?

uifwyfuD;jynfe,fwGif oGm;a7muf vnfywf-unfh&=p7mrsm;pGm&Sd.? a[mh*sifAD;jrdK\uav; awmifbuf&SdatA7m[rfvifuGef;zGm;jrifcJhaomae7mwGif atA7m[rfvifuGef; ae&Sife,fywfukd jyKvkyfxm;7m/ {u110

uifnGefacsmuf-uD; uifwyfuD;jynfe,f

uifwyfuD;jynfe,f z7ef\zkd\jrdK\awmf7Sd jynfe,fOya'jyKvFwfawmftaqmufttHk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 86: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

310

r~ us,f0ef;avonf? xkdjyif {uaygif;rsm;pGmus,f0ef;aom *l-uD;rsm;vnf;&Sd.?

uifwyfuD;jynfe,f. jrdK\awmfrSm z7efzkd\jrdK\jzpfIvlOD;a7 11916 a,muf&dSonf? tjcm;jrdK\-uD;rSm vlpDAD;ESifh uAifwefjrdK\rsm; jzpf-uonf?

uif'g*gwif ? ?uif'g*gwif ac: oli,fwef;ausmif;onf 183^ ckESpfwGif *smrefvlrsKd; ynma7;qkdif7mjyKjyifajymif;vJa7;orm;-uD; z7m;A,fu pxGifvkdufaom touf 4 ESpfrS 6 ESpfpyf-um; uav;rsm;twGufoD;oef\ ausmif;wpfrsKd; jzpfonf? xkdausmif;rsKd;ukd z7m;A,f pwifwnfaxmifcJh7mwGif uav;rsm;ukdausmif;ykd\csdefra7mufrD jyKpkapmifha&Smufay;r= r&Sdoavmufyif enf;yg;vSaoma-umifh olwkd\tm; ynmoif-um;ay;7mwGif tcuftcJ trsKd;rsKd;awG\7ojzifhxkdtcuftcJrsm; yaysmufoGm;ap7ef 7nf&G,fcsufESifhwnfaxmifcJhjcif;jzpfavonf?

uav;rsm;onf wpfqifhjyD;wpfqifh -uD;jyif;vmonfhtcg olwkd\. ynma7;onfvnf; -uD;jyif;vmonfhtqifhESifh oifhavsmfaom nFef-um;r=om jzpf7ayrnf? uav;b0u aumif;rGefaomynma7;ukd pepfwusavhvmoif-um;cJh7aomolonf tajccHtkwfjrpf ckdifcHh

aumif;rGefojzifh aemif-uD;jyif;vmaomtcg ykCdKvfausmf jzpfEkdifavonf? ‘tao;up/ -uD;yGm;7/ avmu"Rwm’ [lonfhtwkdif; -uD;yGm;vkdaom vlrsKd;wpfrsKd;onf uav;ynmoif-um;a7;ukd txl;wkd;wufaumif;rGefvmatmif -udK;pm;7ayvdrfhrnf? z7m;A,fonfvlrsKd;wpfrsKd;. tqifhtwef;ukd ynma7;uomjr|ifhwifay;Ekdifa-umif; aumif;pGm oabmykdufrdjyD;v~ifynma7;pepfaumif;ukd wDxGifrnfjyKaomf uav;ynmoif-um;a7;om t7if;cHjzpfa-umif; pOf;pm;rdojzifhuav;rsm;twGufom vkH;yef; aqmif&GufcJhavonf?uav;rsm;onf pdwfaeoabmxm;/ vkyfykHukdifykH/ &kyftoGiftjyifrSm vl-uD;rsm;ESifh rsm;pGmuGmjcm;I uav;wkd\Yvkdtyfaom ynma7;onf olwkd\pdwf-udKufESifhvnf;vkdufavsmjyD;v~if olwkd\. wpfoufwmtwGufvnf;tokH;usrnfh pepfrsKd;omjzpf7ef 7nf&G,fvsuf z7m;A,fonf uif'g*gwifausmif;rsKd;ukd wnfaxmifcJhavonf? uav;rsm;ukd obm0ESifh rdwfqufay;Ekdifonfh ausmif;rsKd;jzpfaoma-umifh uif'g*gwif(uav; O,smOf) [kyifac:a0:cJhonf? uav; rsm;onf upm;7efom txl;pdwf0ifpm;av7m olwkd\ukd upm;ap,if;yif ynmoif-um;ay;oGm;v~if tvGeftusKd;jzpfxGef;Ekdifp7m ta-umif;&Sd

uifwyfuD;jynfe,f uif'g*gwif

jrefrmuif'g*gwifuav;wpfpktm; q7mru pdwf0ifpm;zG,fyHk0šKjzihf pdwf"mwfukdjyKjyifjr|ihfwifay;aepOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 87: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

311

avonf? xkda-umifh z7m;A,fonf ynmay;Ekdifaomupm;enf;trsKd;rsKd;ukd xGifcJhonf? upm;jcif;jzifhusef;rma7;/ aygif;oif;qufqHa7;/ tusifhpm7dWESifh—m+fynmwkd\ wkd;wufEkdifayonf? uav;t&G,fwGifpdwfxJY jzpfay:aeonfwkd\ukd E=wfjzifh&Sif;vif;em;vnfatmif rajymwwfao;acs? olwkd\onfrnfr~avmufpGrf;7nf&Sdonf/ olwkd\Y rnfonfh t7mrsm;vkdaeonf/rnfonfht7mrsm;wGif olwkd\pdwfyg0ifpm;onf ponfwkd\ukd olwkd\ukd,f olwkd\ aumif;pGmrodao;aoma-umifhq7m.tultnD rsm;pGmvkdavonf? q7mu uav;rsm; vkdtyfonfh tcsufwkd\ukd,lzkd\ tvkdtavsmufem;vnfoGm;atmif pGrf;aqmifEkdifatmif ywf0ef;usifzefwD;ay;jyD;v~if/ oifhjrwfavsmfuefaom0šKyPnf;av;rsm;jzifhr~m;um acwfrDSenf;trsKd;rsKd;jzifhoif-um;ay;avonf? uif'g*gwifausmif;onf upm;ausmif;oufouf r[kwfaomfvnf; upm;jcif;ukd tom;ay;um upm;7mrSynm7atmif jyKjyifoGefoifay;aomausmif; jzpfavonf? uav;rsm;. usef;rma7;/ tusifhpm7dW aumif;rGefa7;/ pdwf"mwf wkd;jr|ifha7;wkd\ukd t"duxm;aoma-umifh uif'g*gwif ausmif;ukdavaumif; avoef\ESifh aea7mifjcnfaumif;pGm7EkdifaomuGif;jyifY wnfaqmufxm;wwfI usef;rma7;jzifhnDnGwfpGm uav;rsm; tdyfpuf em;ae7ef tcef;rsm;/upm;7ef upm;uGif;rsm;/ ukd,fvuf-uH\ckdifa7;twGufavhusifhc+f; rsm;usifh7efae7m/ tpm;taomufrsm;ausG;arG;7eftcef; ponfwkd\ukdvnf; tqifoifh aqmufvkyfxm; &SdjyD;v~if t7nftcsif;aumif;aom q7mvufa&G;pifrsm;ukdom cef\xm;avonf?

xkdokd\r[kwfv~ifvnf; rlvwef;ausmif;rsm;ESifh yl;wJGum uif'g*gwiftwef;ukd zGifhvSpfxm;wwfonf?xkdokd\xm;&Sdonfhtcg uif'if*gwiftwef;ukd atmufqkH;xyfwGif xGufaygufwpfckckESifh eD;eD;xm;&Sd7rnf? Tokd\jzifh uav;i,frsm;onf tjcm;uav;-uD;rsm;ESifha7maESmcGifhr7ay? olwkd\twGuf oD;jcm; ukd,fvufaq;a-umokwfoif7ef tcef;rsm;ukd upm;cef;ESifh trsm;tm;jzifh uyfvsufxm;&Sdavonf? xkdjyif uav;-uD;

uif'g*gwif

(tay:yHk) uif'g*gwifq7mronf rdrdwynhfuav;rsm;tm;

wpfcgwpf7H twD;tr=wfjzihfESpfodrfhazsmfajz.? (tv,fyHk) wpfcg

wpf7HwGifvnf; uav;i,frsm;tm; rdrdwkd\zmom oDqkdwD;r=wfap

jcif;jzihf vufawG\oif-um;wwfajrmufapavonf?

(atmufyHk) rdrdpdwful;rd7myHkrsm;a7;qGJapjcif;onfvnf;

uif'g*gwifoifwef;. tpdwftykdif;wpfckjzpfonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 88: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

312

rsm;ESifh a7maESmrupm;7atmif oD;jcm;upm;uGif;vnf; xm;ay;7.? trsm;tm;jzifh upm;cef;ESifhqufvsuf xm;&Sdavonf?

uif'g*gwif twef;rSm tjcm;twef;rsm;ESifhrwl?tdrfcef;ESifhomwlavonf? xkdokd\ zefwD;xm;7onfrSmtdrfESifhcJGpuav;rsm;twGufywf0ef;usiftajctae&kwfjcnf;ajymif;vJroGm;7efESifh wjznf;jznf;aeom;wus jzpfoGm;7eftwGuf jzpf.? tcsKd\ acwfrSDuif'g*gwifwef;rsm;wGif rD;zkdrsm;yif xm;&Sdonf? jywif;aygufrsm;ukd edrfhedrfhazmufxm;I cef;qD;rsm; wyfqifxm;onf? jywif;aygufteD;wGif ckHrsm;jyKvkyfxm;7mxkdckHrsm;ay:wGif xkdifum tjyifukdvSrf;-unfhEkdifonf?xkdjyif tcef;xJwGif yef;yifrsm;/ yef;tkd;rsm;/ ig;arG;uefuav;rsm;/ wd7>mefavSmif tdrfuav;rsm;ukd vnf;xm;&Sd.? uif'g*gwif twef;om;uav;rsm;.t&G,frSm vGefpGmukd,fvufv=yf&Sm; aewwfaom4„5 ESpft&G,fjzpfI/ tcef;rSmus,f7onf? trsm;tm;jzifh rlvwef;ausmif;wGif tus,fqkH;tcef;jzpfonf[k qkdEkdifayonf? xkdokd\us,frSom uav;rsm;v=yf&Sm;oGm;vmEkdifjyD;v~if upm;ckefpm;jyKvkyfEkdifIopfom;wkH;rsm;jzifh taqmufttkH-uD;rsm;o!mefaqmufvkyfEkdifonf? pm;yJG ukvm;xkdifedrfhedrfhrsm;ukd tvG,fwula&F\Ekdif/ tcef;ukd tvG,fwul &Sif;Ekdifayonf?

uif'g*gwifokd\a7mufvmaom uav;rsm;onf wpfa,mufcsif;jzpfap/ taygif;tazmfrsm;ESifh a7maESmIjzpfap vGwfvyfpGmupm;olupm;/ q7m.tultnDjzifh pkIupm;olupm;/ ukd,fvuf-uH\ckdifa7;vkyfolvkyf/ vufjzifh upm;p7myPnf; trsKd;rsKd;ukd vkyfolvkyf/ vrf;av~mufoGm;vkdoloGm;/ oDcsif; oifoloif/twD;tr=wf wD;olwD;/ ykHajymol ajym-u/ t&kyfum;rsm; -unfhol-unfh/ O,smOfxJwGif yef;yif0kdif;pkdufolpkdufESifh z7m;A,f wDxGifxm;cJhaom vkyfief;pOfwkd\ukd pepfwus aysmfaysmfyg;yg; vkdufemaqmif&Guf-uavonf? uav;upm;p7m rsm;ukdvnf;txl;wvnfpDrHxm;7onf? upm;p7maoWmuav;wpfckwGif opfom;abmvkH; 6 vkH;ukd teD/ tjym/ t0g/tpdrf;/ vdrfarmf/ c7rf;a7mif aq;rsm;jc,fI xnfhxm;onf? tjcm;aoWmwpfckY opfom;abmvkH;/ opfom;tefpmwkH;ESifh opfom;'vdrfhwkH;rsm; xnfhxm;avonf?tcsKd\aoWmrsm;Y*sD-oar-wDynmwGif taxmuftyHhtajccH7Ekdifap7ef ykHo!meftrsKd;rsKd;7atmif pdwfxm;aom opfom;tefpmwpfwkH;wnf;jzpfap/ trsm;jzpfap

xm;&Sdavonf? oHuGif;rsm;/ oHuGif; wykdif;jywfrsm;/aq;jc,fxm;onf\ ao;oG,fajzmifhwef;aomwkwfacsmif;rsm;/ -wd*HykH/ pwk*HykH opfom;jym; okd\r[kwfpULuwfjym;rsm;ukdvnf; woD;wjcm; aoWmwpfckpDwGifxnfhI xm;&Sdavonf? xkdjyif ausmufp7pfcJvkH;rsm;/ c&kcGHrsm;/ opfaphrsm;xnfhxm;aom upm;p7maoWmwpfckvnf; xm;&Sdao;.? Tupm;p7mrsm;ukdukdifwG,fupm;7jcif;jzifh uav;onf ta7mifrsm;ukdcJGjcm;wwfI tvkH;/ tjym;/ tcsGef/ t0kdif;paomykHo!meftrsKd;rsKd;ukdvnf; vufawG\tm;jzifh aumif;pGmem;vnfrSwfom;cJGjcm; wwfayonf? uav;tm;wkwfacsmif;/ opfom;wkH;wkd\jzifh upm;apv~ifuav;onf ol\—m+fpGrf;jzifh tdrfuav;rsm;aqmufjcif;/oab‡m/ armfawmfum;/ rD;7xm;ponfjzifh ol\pdwful;77m vltokH;taqmifwkd\ukd ol\zmomol prf;oyfjyKvkyf-unfhayvdrfhrnf? xkdtcg uav;.pdwful;pdwfoef;onf wkd;wufvmI vufuvnf; rnfonfukdrqkdvkyfcsifukdifcsifpdwf aygufvmayrnf? trsm;tm;jzifhuav;rsm;Y odcsif/ wwfcsif/ vkyfcsifaompdwf"mwfjyif;xef;aoma-umifh olwkd\ukd txufyg upm;p7mrsm;ay;xm;I olwkd\zmomolwkd\ vGwfvyfpGmvkyfukdifcGifhay;xm;v~if uav;rsm;onf tvGefaysmf&Fifaewwfavonf? pdwf-unfvifaeaomtcg OD;aESmufukdaumif;pGmtokH;csEkdifojzifh uav;rsm;onf upm;ae7csdefwGif olwkd\.—m+fpGrf;—m+fpuav;rsm;ukd xkwfaz:jyoEkdifonf? teD;tem;ywf0ef;usifY &Suf7-umuf7rnfholrsm; r&Sdaomtcg uav;rsm;onfpdwfuv=H\aqmfonfhtwkdif; ajymwwfvkyfwwf-uonf? wpfcgwpf7H uav;rsm;E=wfrS vGefpGmqef;-u,faompum;rsm; xGufvmwwfavonf? olwkd\tm;vl-uD;ESifhrjcm; vlr=a7;7mESifhqkdifaomywf0ef;usifzefwD;ay;cJhv~if olwkd\vnf; avmuta-umif;ukdolwkd\—m+frDoa&G\ em;vnfjyD;aemuf -uD;jyif;vmaomtcg vlr=a7;7mjy©emrsm;ukd ajz&Sif;Ekdifvdrfhrnf[kz7m;A,fonf wxpfcs,kH-unfaoma-umifh uav;wkd\ukd ,if;wdk\ESifhwefonfhywf0ef;usif/ 0šKyPnf;/ taetxkdifrSpI trsKd;rsKd;jyKjyifpDrHay;cJhonf?

xkdjyif okckrynmzufqkdif7m 0šKyPnf;rsm;vnf;xm;&Sdonf? ,if;wkd\rSm pkwfwHrsm;/ vufjc,faq;rsm;/ua7,Gef a7mifpkHaq;awmifhrsm;/ a7mifpkHcJwHrsm;/ ajrap;ponfwkd\ jzpf.? wnfaqmufr=wGif 0goemygaomuav;rsm;twGuf wlrsm;/ vFrsm;ESifh tjcm;vuform;

uif'g*gwif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 89: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

313

tokH; taqmifrsm; tpkHtvif&Sdonfh tvkyfckHrsm; xm;&Sday;avonf?

uav;wkdif;vkdvkddyif [efaqmif upm;wwf-uonf?okd\jzpfI axmifhwpfaxmifhwGif upm;p7mtdrfaxmify7dabm*rsm;/ rD;zkdaqmifokH; tkd;cGufrsm;/ aq;jc,fxm;aom 0šKyPnf;rsm;ESifh t0wftpm;rsm;xm;ay;7onf? uav;rsm;onf upm;p7mrD;zkdrsm;/ tkd;cGufrsm;ESifh tdrfaqmufwrf;upm;wwf.? olwkd\twGuftdrftokH;taqmifrSefor~ upm;p7mtjzpf xm;&Sday;7m pdwful;7onfhtwkdif; upm;Ekdif-uayonf? xkdrSwpfyg; oJykHwpfckxm;&Sday;ojzifhoJxJwGif pdwful;7ovkdwkduftdrf/ vrf;/ wHwm;ponfjzifh ykHo!meftrsKd;rsKd;jyKvkyf upm;Ekdif.?

twD;tr=wf/ tutckefrSm uif'g*gwifoifwef;uav;rsm;twGuf ta7;-uD;aom oifcef;pmvnf;jzpfI twef;xJwGif pN,m;wvkH;&Sdwwfonf? uav;rsm;onf oDcsif;tqkdoifI q7mESifhtwl oHjydKifoDqkd-u.? pnfuav;rsm;/ vif;uGif;uav;rsm;/okH;axmifhauG; oHacsmif;uav;rsm;ukd wD;acgufIpnf;vkduf-uonf? xkdjyif uav;rsm; vSefavSm-unfh7efpmtkyf/ q7muzwfjy7ef pmtkyfrsm;vnf;&Sdavonf?

*smreDEkdifiH&Sd tdrf&Sifrrsm;onf pD;yGm;a7;zlvkHatmif

rdrdwkd\cifyGef;onfrsm;enf;wl wpfaeukef tvkyfvkyfukdifaqmif&Guf7ojzifh om;i,forD;i,frsm;ukd r-unfh&=rjyKpkEkdif jzpfcJhavonf? xkdtvkyform;rsm;. om;orD;rsm;ukd uif'g*gwifausmif;rsm;u vufcHjyKpkapmifha&Smuf7ef wm0ef,ljyD;v~if eHeufrSnaexd uav;rsm;ukd ausmif;Y ausG;arG;okwfoif xm;ay;.? uav;wkd\ukda&S;OD;pGmoef\oef\&Sif;&Sif; aewwf xkdifwwfonfhtavhtusifh7atmif ausmif;uoGefoifay;avonf?xkdaemuf uav;rsm;pnf;urf;pepfESifh upm;wwfatmif pum;ajymykHaeykH xkdifykHrSpI ao0yfydjym;atmif/trsKd;rsKd; avhusifhay;.? ykHajymjcif;/ t&kyfum;rsm;ukd -unfhapjcif;wkd\onf uav;wkd\.Zmwdpdwf-udKufukdvkdufI twwfynmay;jcif;yifjzpfonf? uav;wkd\onf ykHem;axmif7ef/ ykHajym7ef/ t&kyfum;rsm;ukd-unfh7ef txl;0goemygaoma-umifh olwkd\ukd A[kokwvnf;wkd;/ aemiftcgwGifvnf; tokH;usrnfjzpfaom ta-umif;t7mrsm;ukd ykH0šKozG,f zefwD;Iajymjyjcif;/ xl;qef;tHh-ozG,faumif;I vSyqef;-u,faomt&kyfrsm;ukdjyum olwkd\pdwfxJY jzpfay:or~ukdE=wfjzifh ajymjyapjcif; ponfwkd\ukd avhusifhay;jcif;jzifhpdwful;—m+f7ifhoefapjyD;v~if rdrdpdwfxJY&Sdonfukdpum;jzifh az:xkwfajymjywwfvmapEkdifonf?

Tokd\ rsufpdjzifhjrif7aom ta-umif;t7myPnf;wkd\ukdpOf;pm;csdefqjyD;v~if E=wfjzifhxda7mufatmifajymjyEkdifjcif;onf vlwdk\tzkd\ ta7;-uD;aomtcsufwpf7yfjzpf.?z7m;A,fonf xkduJhokd\ajymEkdifatmif uav;rsm;ukduif'g*goifwef;Y avhusifhay;7ef oifenf;trsKd;rsKd;xGifxm;cJhayonf? uAsmvu‡mukd uav;tm;oif-um;aomtcg xkduAsmygta-umif;t7mwkd\ukduav;onf ajc[efvuf[efjyIqkdwwfatmif wpfenf;tm;jzifhupm;aeouJhokd\ uav;pdwfYxif7atmifoifay;avonf? ajc[efvuf[efESifhoDqkdjcif;jzifh uav;.pdwful;—m+fY uGif;uGif;uGufuGufo&kyfay:vmEkdifavonf? upm;enf;trsKd;rsKd;ukdvnf; jzwfxkd;Om+f/ pOf;pm;—m+f/ wkdif;qEkdifaompGrf;7nfrsm; 7&SdEkdif7ef-uHzefpDrHxm;avonf? (upm;jcif;.ta7;-uD;y/kH uav;-uD;jyif;vmykH/ z7m;A,f,tuf(z)/ 'AsL? „7=)?

uifyGef;wyfr*‡vm ? ?uifyGef;wyfr*‡vmrSm arG;puav;ukd uifyGef;7nf/ wa7mf7nfponfwkd\jzifhOD;acgif;aq;jcif; tcrf;tem;ukdac:qkdonf? wpfenf;tm;jzifh arG;puav;tm; 0rf;wGif; qHyif7dwfay;aom

uif'g*gwif uifyGef;wyfr*‡vm

bk7m;0wfausmif;rSjyefvm-uaom ukd7D;,ef;uav;rsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 90: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

314

r*‡vmyJG jzpfonf? xkda-umifh uifyGef;wyf r*‡vmonf'auoa>'er*‡vm’ jzpfonf? auoa>'e[lonfrSmacgif;7dwfjcif;[k teuf7.? oef\&Sif;pif-u,fjcif;tvkd\iSm uav;.OD;acgif;ukd wa7mfuifyGef;wkd\jzifh aq;a-umonfukdpJGI uifyGef;wyfonf[k ac:avh-u onf?okd\7mwGif ,ckacwfYxkdr*‡vm tcrf;tem;rSmyifemrorkwdr*‡vmwnf;[laom emrnfay;jcif; tr=ukdvnf; wpfygwnf; aqmif&Gufavonf?

Tr*‡vmyJGrsKd;ukd w&kwf/ tdNd,ESifh *7dEkdifiHrsm;wGifa&S;ya0+Dtcguyif jyKvkyfavh&Sd-uonf? ,[l'DvlrsKd;wkd\onf arG;cgpuav;tm; qm;7nfjzifhaq;a-umjcif;/ trnfay;jcif;tcrf;tem;rsm;ukd c7pfawmfray:rD tcsdefumvuyif jyKvkyfavh&Sdonf? jrefrmEkdifiHY jyKvkyfavh&Sdaom uifyGef;wyfr*‡vm tcrf;tem;rSmw&kwfvlrsKd;/ [dNLvlrsKd;wkd\jyKvkyfykHESifh qifwl,kd;rSm;yifjzpfonf? TxkH;pH"avhrSm [dNLvlrsKd;rsm;xHrS qif;oufjyef\yGm;vm[efwlonf? w&kwfvlrsKd;rsm;urlTr*‡vmyJGukd 'acgif;7dwfyJG’[k ac:qkd-uonf?

ZdešyumoeDusrf;wGif bk7m;tavmif;awmf od<wfrif;om;tm; zGm;jrifjyD;onfhaemuf 5 7ufajrmufae\Y trnfrSnfhtyfaom tcrf;tem;usif;yykHukd az:jyxm;7m/ ,ckacwf jrefrmvlrsKd;/ [dNLvlrsKd;wkdusif;yykHESifh rsm;pGmwlvSonf? Ttcsufukdaxmuf&=jcif;jzifh uifyGef;wyfr*‡vmyJG usif;yjcif;rSmtvGef a&S;usaomxkH;wrf;pOfvmwpfckjzpfa-umif;xif&Sm;ayonf?

jrefrmEkdifiHY uifyGef;wyfr*‡vm qif,ifykHrSm uav;oli,fukd arG;zGm;jyD;aemuf 7ufoWwywf okd\r[kwf2ywftwGif; ae\aumif;7ufoma&G;I usif;yavh&Sdonf?csrf;omolrsm;tzkd\ yk#m;q7mrsm;ukdyifhzdwfum-uD;us,fcrf;em;pGmusif;yavh&S donf? yk#m;q7mrsm;u *gxmrM7m;rsm;ukd &Gwfzwfo7«m,fjyD;aemuf r*‡vmyJGukdpwif usif;yavonf? owfrSwfxm;aomae\7ufwGif r*‡vmyJGukd OD;pD;a&S\aqmifjyKvkyfolur*‡vmpum;rsm; ajym-um;jyD;aemuf toifhjyKvkyfxm;aom uifyGef;7nf/ wa7mf7nfwkd\jzifh oli,f.OD;acgif;ukd aq;a-umay;onf? tu,fI OD;acgif;7dwf7efvkdtyfv~ifvnf; OD;acgif;7dwfjyD;rS aq;a-umay;avonf? zdwf-um;a7muf&Sdae-uaom y7dowfxJrS7if;ESD;aom aqGrsKd;rdwfo*‡[rsm;uvnf; uifyGef;7nfjzifhuav;tm; pwdokwfvdrf; aq;a-umay;-uonf?xkdaemufoli,ftm;oef\&Sif; jzLpifaomt0wftpm;

opfrsm;0wfqifay;jyD;v~if tarF;eH\omwkd\jzifh yufzsef;vdrf;usHay;-uonf? wpfzef r*‡vmyJGukd OD;pD;aqmif&Gufonfh ykCdKvf uyif oli,ftm; oifhavsmfaomtrnfemrukd csD;jr|ifhavonf?

't7if;arG;/ tzsm;cH/ rSwf7efyVyGwf? om;orD;7wem/ rnfonm/ jyK7mavmu0wf’qkdaomaA'ifusrf;aqmifyk'fESifhtnD ac:a0:orkwf-uonf? ykHpHtm;jzifh we*‡aEGae\ arG;zGm;aom oli,fukd we*‡aEGeHtpxm;I we*‡aEGrS 57ufajrmufaom -umoyaw;eHukd tzsm;wGifxm;vsuf rSnfhac:7rnf[k qkdvkdonf? xkda-umifh we*‡aEGom;. trnfukd 'atmifyGifh’/'atmifyef;’ ponfjzifh rdzrsm;ESifh aqG;aEG;wkdifyifIrSnfhac:avh&Sdonf?

uav;tm; trnfrSnfhjyD;aemuf a-u;rkHjyif(,ckacwfwGifrSef)ukd -unfh&=aponf? "g;/ tyf/ unpfpaomvlokH;yPnf;rsm;ukdvnf; pwdtjzpf ukdifwG,faponf? xkdaemufwzef ajr-uD;ay:wGif -udrfr~ ajcaxmufcsapI oGm;onf[efjyKaponf? r*‡vmyJGokd\-uGa7mufvmaom {nfhy7dowfrsm;u oli,fusef;rm csrf;omap7ef/ touf&Snf7ef qkawmif;arWmykd\-uonf? ‘,H'k³drdWHt0r*‡vV/a,mpmremayg±±±±’tpcsDaom yk£+Sokwfukd &Gwfzwfo7«m,fvkduvnf;&Gwfzwf-uavonf?zdwfrMujyKxm;aom{nfhy7d

uifyGef;wyfr*‡vm

vl\avmuodk\a7mufvmcgpuav;i,ftwGuf tM7m,fuif;

y7dwfrsm;7GwfzwfI qkawmif;yšemjyKae-ujcif;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 91: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

315

owfwkd\tm; pm;aomufzG,fwkd\jzifh wnfcif;au`;arG;avonf? Tr*‡vmyJGwGif rdzaqGrsKd;rsm;u uav;oli,ftm; a&FaiGyPnf;7wemrsm; vufzJG\avh&Sdonf?

ra&F\ rajymif;Edkifaom v,f,mrkd;ajryPnf;rsm;ukdvufzJG\vkdv~if pmcsKyfpmwrf;ESifhay;urf;rSom w7m;0ifonf? "Rowfusrf;rsm;wGif Tokd\ r*‡vmyJGrsm;Y 7&Sdaom vufzJG\yPnf;rsm;ukd ‘oif;oD;’yPnf;trsKd;tpm;xJY xnhfoGif;xm;v~if xkdyPnf;rsm;rSm vufcH7&Sdol. wpfOD;wnf;ykdifyPnf;rsm; jzpfoGm;awmhonf? tarGcJGa0onfhtcgjzpfap/ vifr,m; uGm&Sif;onfhtcgYjzpfap/ tjcm;ol rsm;u oufqkdifjcif;r&Sdav?

uifyGef;r*‡vmyJG jyKvkyfjcif;. t"d_m,foabmrSmavmutwGif;okd\ a7muf&Sdvmaom uav;oli,ftm;wpdrf;oufoufb0rS trnfonmay;um vl\avmu-uD;ESifhvnf;aumif;/ vlokH;yPnf;rsm;ESifhvnf;aumif;/rdwfqufay;vkdufonfhtjyif vl\qufqHr= taqmufttkHxJokd\ xnfhoGif;jr|ihfwifay;vkdufjcif;yif jzpfonf?

Tonfwkd\ukd ta-umif;jyKI jrefrmvlrsKd;wkd\onftjcm;vkyfief;7yfrsm;wGifvnf; vkyfief; pwifjcif;/trnfay;jcif;wkd\ESifh oufqkdifv~if uifyGef;wyfonf[kyifwifpm;ac:a0:-uao;onf?

uifyGef;yif ? ?&kQaA'tvkdtm;jzifh ‘tau;&Sm;uGefpif;em;’ [kac:aomtyifrSm uifyGef;yif yifjzpfonf? xkdtyifukd uifyGef;csOf/ ql;ykyf[kvnf;ac:-uao;onf? rsKd;pdwfaygif; 550 r~&SdjyD; uBmw0Srf;vkH;&SdaEG;aoma'orsm;wGif aygufa7mufavh&Sdonf? t&Gufrsm;rSm&Gufaygif;jzpfonf? arF;-udKifIao;i,faom tyGifhuav;rsm; tjyGwfvkduf yGifhavh&Sdonf? taphrsm;yg&Sdaom toD;awmifhrsm; oD;onf? taphrsm; &Sd7mwGiftqpfozG,fcsKdifhvsuf &Sdonf?

xaemif;ap;onf ‘tau;&Sm;qifeDa*g’ ac: uifyGef;yifwpfrsKd;rSxGufaom tap;jzpfonf?

uifyGef;yifrsKd;rS tacgufrsm;onf om;a7e,f7mwGiftokH;0ifonf? jrefrmEkdifiH&Sd uifyGef; yifukd taphrS pkdufysKd;,l-uonf?tyifrSm EG,fa,mifyifa,mifjzpfonf? yifpnfESifht&GufwHwkd\wGif ql;rsm;&Sdonf? t&Gufrsm;onf &GufqkdifxGuf-ujyD; &Gufaygif;rsm;jzpfonf? refusnf;&Gufavmufr-uD;-uacs? yifpnft&G,frSm ajcovkH;t&G,f/aygifvkH;t&G,fr~ &Sdonf? EG,fv~if tyif&Snfwwfonf?t&Gufukdpm;7onf? uifyGef;oD;ukd jrefrmtrsKd;orD;

rsm; acgif;av~mf7mwGif tokH;jyKavh&Sd-uonf? aq;zufvnf;0ifonf?

uifr7m ? ?aeomvsuf&SdpOf/ tvkHydwfxm;IarSmifaeaomtcef;wGif;okd\ tjyifrStvif;ukd taygufi,fwpfckrSjzwfI 0ifapaomtcg/ xkdtarSmifcef;. twGif;zuf&SdeH7Hay:Y tjyifzuf&Sdt7m0šKwkd\. ykH7dyfrsm;xifaeykHukd awG\jrif7ayrnf? TtarSmifcef;rsKd;ukd 7dyfxifarSmifcef; (uifr7m atmhpusL;7m;) [kac:onf? 7dyfxifarSmifcef;ukd a&S;ESpf7maygif;rsm;pGmuyif aev-uwfyk Hrsm;ukd -unfh&=avhvm7eftwGuftokH;jyKcJh-uonf? "gwfykH &kdufu7d,mrSm tqkdygtarSmifcef;ukdtajcjyKI jyKvkyfxm;aomu7d,mjzpfojzifh uifr7m[k ac:wGifjcif;jzpfonf?

&kd;&kd;uifr7mwpfckukd vufawG\prf;oyfjyKvkyf-unfhEkdifayonf? twGif;tjyif2zufpvkH;ukd aq;rJokwfxm;aomtvkHydwfaoWmwpfvkH;wGif xdyfwzufYtaygufi,fazmufrnfhtpm; rSefbDvl;wpfckukdwyfxm;yg? rSefbDvl;wyfxm;jcif;jzifh taygufi,fazmuf&kH azmufxm;onfxuf ykdrkdjywfom; -unfvifaom ykH7dyfrsm;xifEkdifonf?tjcm;wpfzufwGif pULjzLjzLyg;yg;wpf&Gufukd jzpfap/rSefaemufwpfcsyfukdjzpfap uyfxm;yg? xkdtcg rSefbDvl;

uifyGef;yif uifr7m

acwfay: &kd;&kd;&kyf7Sif&kdufuifr7m

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 92: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

316

a&S\&Sd 0šKyPnf;wkd\. ykH7dyfrsm;onf pULjzL okd\r[kwfrSefcsyf ay:Y vmIxifonfukd awG\7 vdrfhrnf? okd\aomfykH7dyfonf xufatmufajymif;jyefjzpfIaeonfukd awG\7ayrnf? TuJhokd\jzpfjcif;rSm rSefbDvl;rSwpfqifh jzwfoef;I arSmifcef;twGif;okd\ 0ifa7mufvmaom vif;wef;wkd\onf vrf;ajzmifhtwkdif;om vmaoma-umifhjzpfonf?

"mwfykH&kdufuifr7mY 7dyfxifarSmifcef;xuf xl;jcm;aom tcsufwpfck&Sd.? xkdxl;jcm;csufrSm ykH7dyfukd 7dyfzrf;zvif (7dyfzrf;aumfjym;)/ okd\r[kwf 7dyfzrf; yvdwf(7dyfzrf;rSef) wGif; usa7mufapjcif;yifjzpfonf? xkdaumfjym; okd\r[kwf rSefcsyfrsm;ukd tvif;rdvG,faom"mwfyPnf;rsm;jzifh okwfvdrf;pDrHxm;onf? tvif;rdvG,faom "mwfyPnf;qkdonfrSm tvif;rdv~if "mwfajymif;vG,faom yPnf;ukd qkdvkdonf? "mwfykH&kdufjyD;I"mwfykHykHazmfaq;/ ykHcsKyfaq; paom tjcm;aq;7nfrsm;jzifh xyfrHpdrfay;aomtcg/ ykH7dyfonfraysmufrysufEkdifaom &kyfykHtjzpfjzifh xifvmonf? okd\7mwGifTykH7dyfrSm rlv"mwfykH&kduf,lxm;aom t7m0šKrsm;ESifhtvif;tarSmiftm;jzifh ajymif;jyefjzpfIae.? ykHul;pULay:wGif wpfzeful;,lum/ ykHazmfaq;7nf/ ykHcsKyf

aq;7nfrsm;jzifh xyfrHpdrfay;aomtcgrS u`Ekfyfwkd\tvkd&Sdaom "mwfykHukd7onf? ykH7dyfjywfom;pGmxifjcif;/rxifjcif;rSm uifr7mrSefbDvl;ESifh0šKyPnf;wkd\.tuGmta0;ay:wGif wnfonf? xkda-umifh "mwfykH&kdufuifr7mwGif ykH7dyfjywfjywfom;om;xifEkdifap7ef rSefbDvl;ukd teD;ta0; vkdovkda&F\,lcsdefqEkdifatmifjyKvkyfxm;7onf? "mwfykH&kdufuifr7mrsm;wGif aoWmykH uifr7mrsKd;vnf;&SdI Am*smtdrfygaom acgufuifr7mrsKd;vnf; &Sdayonf?

"mwfykH&kdufuifr7mrsm;wGif jrifuGif;csdef wyfqifxm;onfukdawG\7vdrfhrnf? jrifuGif;csdefonf 7dyfxifarSmifcef;ti,fpm;yifjzpfI/ twGif;zufY a-u;rkHuJhokd\aomrSefwpfcsyfukd tvif;vrf;a-umif;ESifh 45H 'D*7DjzwfIwyfqif xm;onf? xkduJhokd\ wyfqifxm;jcif;a-umifhykH7dyfukd tay:zufrS-unfhIjrifEkdifonf? uwkwfusif;wkdufyJGrsm;ESifh a7ikyfoab‡mrsm;wGif txl;ta7;ay;Itm;ukd;tokH;jyK7aom y,f7DpukyfrSefajymif;rSmvnf; 7dyfxifarSmifcef;yifjzpfI/ xkdrSefajymif;wGif ykH7dyfukdatmufzufokd\ tvif;jyef[yfatmif jyKvkyfxm;onf? "mwfykH&kdufuifr7mwGif rSefbDvl;onf ta7;t-uD;qkH;jzpfonfhtwkdif;/ rSefbDvl; taumif; tnHhukdvkdufIuifr7mtoD;oD;. wefzkd;rsm; jcm;em;-uayonf?("mwfykHynm/ rSefbDvl;/ y,f7Dpukyf„7=? )

uif; ? ?a&S; jrefrmbk7ifrsm; vufxufawmftcgu aejynfawmfESifh ta0;jrdK\aus;vufe,frsm;wGifxGuf0ifoGm;vmolrsm;ukd ppfaq;I/ taumuftcGefaumufcHoifhu aumufcHpnf;-uyf7aom Xmersm;ukd‘uif;’ [k ac:onf? -unf;uif;/ a7uif;/ teD;uif;/ta0;uif; [lIuif; 4 rsKd;cJG xm;onf? -unf;uif;ukdukef;a-umif;vrf;rsm;Yvnf;aumif;/ a7uif;ukdrl yifv,f0ESifh jrpfpcef;rsm;Yvnf;aumif; csxm;avonf?aejynfawmfywf0ef;usifY tapmifhtaecsxm;aomuif;ukd teD;uif;okd\r[kwf uif;wkd[kac:I EkdifiHtpGeftzsm;/7yfa0;Y&Sdaom -unf;uif;/ a7uif;rsm;ukdta0;uif;/uif;&Snf okd\r[kwfuif;zsm;[kac:onf? xkdjyif EkdifiHjcm;ESifhqufqH7aom e,fjcm;uif;rsm;vnf; &Sdao;onf?xkduif;rsm;rSma7uif;/ -unf;uif;wGif yg0ifavonf?

xkduif;rsm;wGif bk7if.t7m&Sd tr=xrf;rsm;u vl0ifvlxGufukdppfaq;I ukefonfaps;onfrsm;xHrSjzwfoef;c tcGefrsm;ukdaumufcHavh&Sdonf?xkdtcGefukduif;cGef[kac:I uif;cGefrsm;ukd -uD;-uyf7oltm;

uifr7m uif;

oHk;acsmif;axmuf &kyfao&kdufuifr7m

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 93: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

317

‘uif;0ef’ [kac:avonf? uif;0ef. vufatmufwGifuif;tkyf/ uif;ukdifpaom tr=xrf;rsm; &Sdonf? ppfcsDppfwuf7mY 7yfem;7mppfpcef; rsm;wGif tapmifhtaewm0efcsolukd uif;apmifh[k ac:avonf? a&S;tcguuif;apmifhonfukd uif;0yfonf[kvnf; ac:ao;onf? ,if;okd\ ppfpcef;rsm;Y cs7yfapmifhae&kHomru a&S;OD;-udKxGufI 7efolokd\r[kwf vlqkd; "m;jyponfwkd\. ab;7eftvm;tvm/ tae txkdif/ tajctaeukdpkHprf;axmufvSrf;7ef wm0efjzifh apvFwfaom vlpkrSmuif; okd\r[kwfuif;&Snf jzpfavonf? xkduif;onfwpfae7mrS wpfae7mokd\ vSnfhvnf oGm;vmpkHprf;axmufvSrf;onfukd uif;vSnfhonf/ uif;axmufonf/ uif;xkd;onf[kajymqkd-u.? wpfae7m7mwGifcs7yf apmifh-unfhae7aom uif;ao okd\r[kwf uif;0ef;ESifh vSnfhvnfoGm;vmae7aom uif;ywfwkd\ukd 7mZ0ifrsm;Y uif;0ef;uif;ywf vSnfhvnfonf[k az:jyyg&Sdavonf?

,ckacwfwGif e,fjcm;uif;pcef;rsm;ukdtaumufXmeokd\r[kwf vl0ifvlxGufppfaq;a7;Xme[k ac:wGifItapmifhcs xm;onfukdom uif;[lI ac:a0:vsuf&Sd-uavonf?

uif;ajcrsm; ? ?uif;ajcrsm;ukd tylykdif; a'orsm;Y tawG \7r s m ;onfjzpf7m jAdwdefuJhokd\ orykdif; EkdifiHwGif uif;ajcrsm;ti,fpm; tenf;i,fr~ukdom awG\&Sd7onf? jAdwdef EkdifiHY&Sdaom uif;ajcrsm;onf jcHO,smOftwGif;Y pkdufysKd;xm;aom tyifrsm;ukd ukdufjzwfzsufqD;rnfh ykd;aumifrFm;aumifwkd\tm;owfjzwf pm;wwf-uojzifh jcHO,smOf pkdufysKd;vkyfukdifolwkd\.rdwfaqGaumif;rsm;ozG,f jzpf-uonf?

uif;ajcrsm;t-uD;pm;wkd\ukd taemuf tdNd,u`ef;pkESifh awmiftar7du wkdufwkd\wGifawG\7I tcsKd\rSm 18vufrr~ &Snfvsm;-uonf? uif;ajcrsm;onf tvGef

7ufpuf -urf;-uKwfonfhtavsmuf ykd;rFm;rsm;/ wd7>mefi,frsm;ESifh iSufuav;wkd\ukd tqdyfql;rsm;jzifhxkd;owfjyD;rSpm;aomufavh&Sdonf? ,if;. tqdyf'+frSm jyif;xefvGef;ojzifh wd7>meftcsKd\ukd aoapEkdifonfhtjyif/uif;ajcrsm;xkd;rdv~if vlwkd\yif rcsdrqef\cH7wwfonf?

uif;ajcrsm;.ukd,frSm &SnfItqpftykdif;ajrmufjrm;pGm&Sdonf? tqpftykdif; wpfckpDwGif ajc 2 acsmif;usyg&Sd7m/ ajcaxmufaygif;rsm;pGm &Sdaoma-umifh uif;ajcrsm;[k trnfrSnfhac:xm;onf? uif;ajcrsm; wpfrsKd;ESifh wpfrsKd;wGif ukd,ftqpftykdif; ta7twGufcsif;rnD-uojzifh ajcaxmuf ta7twGufrSmvnf; uGmjcm;-uonf? okd\7mwGif rsm;aom tm;jzifh uif;ajcrsm;Yukd,ftqpftykdif; 23 ykdif; cef\&Sdwwfonf? uif;ajcrsm;wkd\uJhokd\ ykd;eoefaumifrsm;Yvnf; ajcacsmif;rsm;pGm&Sdonf? okd\aomf uif;ajcrsm;avmuf rzswfvwfacs?uif;ajcrsm;wGif acgif;ykdif;&Sd a&S\qkH;ajcaxmuftpkHrSmtqdyfql;rsm;jzpfonf? OD;acgif;ay:wGif&Sdaom tm&kHrSif&Snfrsm;onftpOfojzifhv=yf&Sm;vsuf&SdI uif;ajcrsm;onf xkdtm&kHrSifukd rsufpdozG,ftokH;jyKonf?

uif;pzkd\prpf,pD/tD(c7pf 189^„1935)? ? yxruBmppfjyD;onfhaemuf uBmay:Yxif&Sm;cJh-uaomava-umif; ol7Jrsm;wGif -opa-w;vD;,m; wkdufom;qmvsm;tuf'Gyf uif;pzkd\prpfonfvnf; wpfa,muftygt0ifjzpfcJhonf? uif;pzkd\prpfonf 189^ ckESpfwGifA7%Adef; jrdK\YzGm;jrifI yxruBmppftwGif;u xl;c`efpGmtr=xrf;cJhonf? ppfjyD;aomtcg jrdK\jyava-umif;zufwGif qufvuf vkyfukdifonf? 192^ ckESpfwGif -opa-w;vD;,m;wkdufukd ywfI ysHoef;cJh7mrS xif&Sm;ausmf-um;vmonf? 1928 ckESpfY taz: 3 OD;ESifhtwltar7duefjynfaxmifpkrS ypdzdwfork]7mukdjzwfI -opa-w;vD;,m; wkdufokd\ ysHoef;cJh7m uBmESH\atmifausmf-um;oGm;avonf? xkdaemuf ol. pGef\pm;ysHoef;r=rsm;onf uBmhpHcsdeftjzpf rSwfwrf;wifjcif; cH7avmufatmif xl;c`efatmifjrifcJhonf? xkdokd\ xl;c`ef atmifjrifr=rsm;a-umifh 1932 ckESpfwGif qmbJG\ukd7&SdcJh.?

qmuif; pzkd\prpfxGifcJhaom pHcsdefrsm;rSm -opa-w;vD;,m;rS t*‡vefokd\ysHoef;jcif;/ tWvMdwf ork]7mukdjzwfI ysHoef;jcif;/ tar7duefjynfaxmifpkokd\ ypdzdwfukdjzwfIysHjcif; ponfwkd\jzpf.? qmbJG\7&SdjyD;aemuf -opa-w;vD;,ef; bk7ifhavwyfrawmfwGif *k+fxl;aqmifAkdvfrŒ;csKyf tqifhtwef; tyfESif;jcif;cH7onf? ,if;okd\

uif;ajcrsm; uif;pzkd\prpf pD/tD

uif;ajcrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 94: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

318

ava-umif; ysHoef;7mY t7nf tjcif;ESifh jynfhpkHaomuif;pzkd\prpfonf 1935 ckESpfwGif 0kdif,mvufrygaompufacgif;wpfvk H;wyf av,mOfys Huav;jzif hykdrkdvsifjrefpGm ysHoef;7m b*‡vm;yifv,fatmftwGif;Yav,mOfysHysufusI tedPa7mufoGm;avonf?

uif;pavpD (c7pf 1819„18^5)? ?wpfoufvkH; bkef;-uD;b0wGif aexkdifcJholwa,mufonf EkdifiHjyKjyifajymif;vJa7;wGif xufoefpGm aqmif&Gufaompma7;q7m-uD;wpfOD;tjzpfokd\ a7muf&SdcJhonfqkdv~iftHh-oaumif;tHh -o-uayrnf? xkdolum;tjcm;r[kwf?t*‡vdyf pmayavmuwGif xif&Sm;cJhaom pma7;q7m-uD; csm;uif;pavyif jzpfayonf?

uif;pavonf 1819 ckESpfwGif t*‡vefjynf 'ufAGef&d=if,me,fYzGm;jrif.? ol. zcifrSm a7zsef;*kd+f;0ifbkef;-uD;wpfyg;jzpfonf? vef'efjrdK\ bk7ifhaumvdyfausmif;wGif ynmoif-um;jyD;aemuf uif;A7pfwUodkvf arm'vifaumvdyf ausmif;wGif qufvufIwUokdvfynm7yfrsm;ukd qnf;yl;cJh7m/ 1824 ckESpfwGifyxrwef;*k+fxl;jzifh atmifjrifcJhavonf?

uif;pavonfwUokdvfrS xGufjyD;aemuf[$&d=if,me,f tJAm;ZvD&GmwGif oif;axmufq7m 7mxl;ukday;tyfjcif;cH7.? xkdaemuf rsm;r-umrDyif oif;tkyfq7mtqifhtwef;okd\ wkd;jr|ifhay;jcif;cH7jyefonf? uif;pavonf xkd7mxl;wGif uG,fvGefonf txdpJGjrJpGmvkyfudkifoGm;avonf?

uif;pavonf bkef;-uD;jzpfvifhupm; tzufzufupkHvifaom ykCdKvf-uD;wpfOD;jzpfonf? olonf jyKjyifajymif;vJa7;orm;vnf;jzpfI pma7;q7m/ uAsm

pmqkdvnf; rSefayonf? xkdr~ruao; uif;pavonfudrf;A7pfwUokdvfwGif acwfopf EkdifiHorkdif; ygarmQtjzpfjzifhvnf; 9 ESpfwkdifwkdif aqmif&GufcJhbl;onf?

pma7;q7m-uD; uif;pavonf vlr=a7;7mESifh pD;yGm;a7;udPt00wkd\Y pdwfyg0ifpm;ol jzpf7um;/ ol.t,l0g'a7;qkdif7m 7mxl;ukd *&krxm;bJ/ qif;7Jom;vlxktusKd;twGuf jyKjyifajymif;vJ7ef oifhonf[laom ol.xifjrifcsufrsm;ukd pmtkyfpmwrf;rsm;a7;om;jcif;/ jyKjyifajymif;vJa7; w7m;rsm;a[majymjcif;paom vkyfief;rsm;jzifh tm;-udK;rmefwuf aqmif&GufcJhonf? olonf c7pf,efqkd&S,fvpf toif;-uD;Yvnf;yg0ifcJhonf? xkdtoif;rSm xkdacwftcgu t*‡vefjynfwGif ay:aygufvsuf&Sdaom EkdifiHa7;/ pD;yGm;a7;/ vlr=a7;7mjy©em t7yf7yfwkd\ukd ajz&Sif;7ef tvkd\iSm zJG\pnf;xm;aom toif;-uD;jzpfonf?

1848 ckESpfwGifykHESdyf xkwfa0aom ‘waq;’ trnf&Sd0šKrSm uif;pav. yJGOD;xGuf 0šKjzpfonf? xkd0šKrSmrsm;pGmtqifhtwef;rjrifhvSaomfvnf; xkd0šKwGifuif;pav. jyKjyif ajymif;vJa7; oabmw7m;rsm;ukdawG\&Sd Ekdifonf? ‘0ufp0yf[kd;’ 0šKrSm t,fvpfZAufbk7ifr-uD;vufxuf pGef\pm;r=rsm; ta-umif;ukd o&kyfaz:xm;aom 7mZ0if0šK-uD;jzpfI uif;pav.taumif;qkH;vuf7m[k qkd7ayrnf?

uif;pavonf 0šK uAsmtajrmuftjrm;ukd a7;om;cJhjyD;aemuf 18^5 ckESpf touf 56 ESpft&G,fwGifuG,fvGef tedPa7mufavonf? ola7;om;jyKpkcJhaom0šKrsm;teuf uav;oli,frsm;twGuf a7;om;cJhaom ‘a7aysmf uav;rsm;’ 0šKrSm uav;oli,frsm;txl;yifESpfouf-uaom ykHjyif0šKjzpfayonf?

wGrfESifh t,fvD „ a7aysmfuav;rsm;

a&S;oa7mtcg wGrftrnf&Sd oli,fuav;wpfa,muf&Sdowwf? xkdoli,fuav;onf rdbr&Sdqif;7JvSojzif hwpftdrf0ifwpftdrfxGuf rD;ckd;acgifwkdifrSusyfckd;rsm;ukd wufI&Sif;vif;ay;jcif;jzifh toufarG;7&Smonf?wGrfuav;ukd tkyfxdef;olrSm rPwm*&kdif;trnf&Sd vl-uD; wpfa,mufjzpf.? xkdvl-uD;rSmwGrfESifh aqGrsKd;awmfol r[kwfacs? wGrf. ocifomjzpf.? xkda-umifhwGrfrSm ocifckdif;apor~ukd vkyfay;7&Smonf? ol.ocifuvnf; ol\tay: 7ufpuf-urf;-uKwfvSonf? wpfae\oY wGrfESifhrPwm*&kdif;wkd\onf usyfckd;okwf7mrS

jyefvm-upOf awmifajc7if; wpfckteD;okd\ a7mufaomtcg rPwm*&kdif;onf acsmif;i,fuav;wckxJokd\qif;I ayusHaeaomusyfckd;rsm; pif-u,fap7ef a7csKd;avonf?wGrfuav;onfvnf; a7csKd;csif&Smonf? okd\7mwGif t-uifemuif;rJhaom ol.ocifu ‘rif;a7rcsKd;7bl;’[k wm;jrpf&kHr~ru &kdufESufvkdufao;onf?xkdtcsdefY teD;tem;wGif tr,ftkdwpfa,mufvnf;&Sdao;onf? xkdokd\ESdyfpufaeonfukd tr,ftkdjrifaomtcg ‘a[hawmfuJG\/ a7csKd;csifwJhvl[m a7csKd;7rSaygh’[k qkdjyD;v~if &kwfw7ufaysmufuG,foGm;.?

uif;pav pD

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 95: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

319

wpfae\aomfwGrf uav;onftdrfacgif;wkdifwpfckukdwufI usyfckd;&Sif;7.? okd\aomf jyefqif;vmaomtcgtjcm;acgif;wkdifwpfckrSqif;vmrdojzifh tcef;wpfckxJokd\a7mufoGm;7m xkdtcef;xJwGif tvGefvSyaomoli,frav; wpfa,muf tdyfaysmfaeonfukd awG\7avonf? xkd oli,frav;.trnfrSm t,fvDjzpf.?wGrfonf rSef -uD;wpfckwGif ay:aeaom ol. &kyfykHukd&kwfw7wf jrif7aomtcg‘atmifr,fav; ol7J-uD;’[lI vef\zsyfatmf[pfrd.?xkdaemufrS usyfckd;awGayaeaom ol. &kyfykHomjzpfa-umif; od&SdaomtcgwGrfuav;onf 0rf;enf;vSojzifh &d=uf-uD;wiif ikda-uG;avawmhonf? xkdikdoHa-umifh tdyfaysmfaeaomoli,f rav;onf Ekd;vmjyD;aomf ol&kyfoGifukdjrif7aomtcg toHukef[pfatmfvkdufrdavonf? xdktcg wGrfuav;onf tvGef a-umufvef\wkefv=yfIjywif;aygufwpfckrStjyifokd\uysmu7m ckefxGufjyD;aemuf ajcOD;wnfh7mokd\zaemifhESifhwifyg; wom;wnf; usatmif wtm;ajy;oGm;avawmhonf?

wGrfuav;onf v,fuGif;jyifrsm;ESifh awmtkyf awmwef;rsm;ukd jzwfoef;umajy;vmcJh7m/ aemufqkH;armvSojzifh 7yfvkdufaomtcg tr,ftkd-uD;wpfa,mufaeaom wJuav;wpfckokd\ a7mufaeonfukdawG\7.?wGrfuav;tm; tdrf&Siftr,ftkd-uD;u au`;arG;apmifha&Smufxm;.? wGrfonf tdyfaysmfaepOf t,fvDuav;onf ol\xHokd\vmI ‘a7csKd;oGm;av’[k ajymav7mtr,ftkd-uD;uvnf; ‘a7csKd;csifwJhvl[m csKd;7rSayghuJG\’[kajyma-umif; tdyfruf jrifruf.? xkdtcg ol. yg;pyfrSvnf; ‘tif; [kwfw,f iga7csKd;r,f’ [k atmfvkduf.? xkdokd\atmfvkdufv~if atmfvkdufjcif;yif olonfacsmif;urf;ab; wpfckay:okd\ a7mufaeonfukdawG\7.?wGrfonf t0wfrsm;ukd c`wfvkdufjyD;v~if a7xJokd\qif;oGm;avonf?

tr,ftkd-uD;uvnf; acsmif;xJokd\qif;vkdufvm.?xkdtcgacsmif;apmifhewforD;rsm;onf tr,ftkd-uD;ukdvma7mufc7D;OD;-udK jyK-u.? ta-umif;um; xkdtr,ftkd-uD;rSm acsmif;apmifhewforD;wkd\. bk7ifr-uD;jzpfaoma-umifhwnf;? tr,ftkd-uD;u ewforD; uav;rsm;tm;wGrf.ta-umif;ukdajymjyvkdufaomtcg olwkd\onf wGrftm;

ac:aqmif oGm; jy D ;v~i ftdy faysm fatmif jy Kvky fItdyfaysmfaepOf arG;cgp a7aysmf uav;tjzpfodk\ zefqif;vkduf-uavonf? wGrfuav;onf a7xJYolESih f wlaomuav;rsm;ukdawG\7ojzifh rdwfzJG\upm;7if; aysmfykdufae.? t,fvDu av;udkvnf; awG\7.?wp fae \oY t,fv Duav;onf wGrfukd vkdufzrf;pOf ausmufwkH;ay:rSacsmfusI temw7 jzpfoGm;ojzifh ewforD;rsm;u tdrfokd\jyefykd\vkduf.?

wGrfuav;rSm olrsm;ukd usDpm; wwfaom0goem&Sd.? okd\jzpfI a':pmemtrnf&Sd rdef;r-uD;u ol\

ukd Tokd\olwpfyg;tm; rusDpm;7efowday;.? okd\aomfolwpfyg;ukd usDpm;vGef;ojzifh wGrf.ukd,fwGif ql;rsm;aygufvm7m ol\ukd rnfolr~ rukdif0Hh-uacs? xkdql;rsm; aysmufoGm;ap7ef t,fvDuav;u wGrftm; vdrfrmatmifoifjyay;7.? t,fvDonf ol\ukd we*‡aEGae\rSwpfyg; ae\pOfoifjyay;.? we*‡aEGae\wGifrl t,fvDonf aysmufaeojzifh wGrfonfpdwfnpf7avonf?

aemufqkH;Y wGrfonf raeEkdifawmhbJ zGifhjyD; ar;vkdufaomtcg t,fvDu rif;igoGm;wJhae7mukd vkdufcsif,if/tvsifqkH; rif;roGm;csifwJhae7mukd oGm;7r,f/ rvkyfcsifwmukdvkyf7r,f/ jyD;awmh rulnDcsifwJhvlukd ulnD7r,f[k ajymvkduf.?

aemufqkH;Y wGrfonf t,fvD. ajympum; twkdif;vkdufemygrnf[kuwday;jyD;aemuf xGufcGmvmcJh7m

uif;pav pD

t*‡vdyfpma7;q7m-uD; csm;uif;pav

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 96: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

320

rD;ckd;acgif;wkdifxJY *&kdif;nyfaeaom tdrfwpftdrfokd\a7mufvmcJh.? wGrfonf tm;ukefikdcsvkdufaomtcgrsuf7nfrsm;onf acgif;wkdifxJokd\ t&Sdefjyif;pGmpD;qif;7mrS t*‡awrsm;uGmusjyD;v~if acgif;wkdif-uD; ,kdifvJ

oGm;avonf? vl,kwfrm-uD; *&kdif;vnf; vGwfajrmufcJh7avonf? xkdaemuf wGrfuav;onf a7aysmfuav;rsm;&Sd7mokd\ jyefoGm;jyD;v~if t,fvDuav;ESifhtwlaysmf&FifpGm aexkdifavawmhonf?

pHjyuBmhom;aumif;7wemrsm; ,leDazmif;0wfpkHqifjref;onfh uif;axmufrsm; vkdufemusifhokH;7aompnf;urf;rsm;um; usyfwnf; vS.? okd\aomf vltaygif;.tusKd;ukd onfykd;Ekdif7ef 0HykavGi,ftp/ &kdAmtqkH;&Sdaom uif;axmuftzJG\0ifrsm; tqifhqifh avhusifh

-u7ykHrSm csD;usL;zG,f aumif;vSayonf?

uif;axmuf ? ?uif;axmufwkd\onf ,leDazmif;0wfpkHukd qif,ifxm;uaomfvnf; uif;axmufvkyfief;rSm ppfoabmryg/ EkdifiHa7;rpGuf/ vlr=0efxrf;oufoufr~om jzpfonf? a,musfm;yDoaom aqmif&Gufr=/a,musfm;yDoaom aysmf&Fifr=wkd\ukd uif;axmufwkd\jyKvkyfavhvm-uonf? uif;axmufvkyfief;. t"du7nf&G,fcsufrSm wm0efodaom EkdifiHom;aumif;jzpfvmatmif vli,fvl&G,fwkd\tm; ykHoGef;zefwD;ay;7efyifjzpf.? xdkokd\ykHoGef;zefwD;ay;7mY vli,fvl&G,fwkd\tm;ukd,fusifhw7m;ESifh tusifhpm7dWaumif;rsm;7atmifjyKjyiftajcpkdufay;I rdrdwkd\ukd,fukdrdrd tm;ukd;wwfjcif;/t-uD;tuJwkd\. trdef\ESifhoGefoifr=rsm;ukd &kdaovkdufemwwfjcif;/ rsufpd&SifpGm-unfhwwfjcif;ponfh tavhtxaumif;rsm;udk7atmif avhusifhoif-um;ay;7efjzpf.?EkdifiHawmfESif hEk difiHom;wkd\tm; cspfcifjrwfEkd;pGmoPmapmifhod&kdaowwfonfomru/ usifhom;7Ivufa&G;pifb0okd\ a7mufjyD;aom uif;axmufwpfOD;onf rdrdukd,fukdtm;ukd;EkdifonfESifhtr~ vlr=udPusGrf;usifr=wkd\wGif tawmftwefacgufrdatmif avhvm7Itjcm;olrsm;twGuf tokH;usaom EkdifiHom;wpfOD;jzpfatmif -udK;pm;olvnf;jzpf.? olwpfyg;tm;vnf; ulnD7.? obm0ukdavhvmI avmuywf0ef;usifukd pl;prf;wwf7.? -uifemaompdwfukd arG;jrLum jrifawG\or~aomolwkd\tm; rdwfaqGo*‡[oabmxm;7.?

vli,fvl&G,fwkd\tm; xkduJhokd\ 7nfrGefjrifhjrwfaomtqifhtwef;okd\ jyKjyifykd\aqmifay;aom uif;axmufvkyfief;ukd 1908 ckESpfwGif jAdwdo~ AkdvfcsKyf-uD; a7mAwfaA'ifykd0,f (aemifwGif avmhaA'ifykd0,f jzpfvmol)onf t*‡vefjynfY pwifzJG\pnf;wnfaxmifcJh.? AkdvfcsKyf-uD;aA'ifykd0,fonf awmiftmz7du&Sd rufzuif;jrdK\ukd 7efolrsm;0ef;0kdif;wkdufckdufpOfu ol7oWdjynfhpkHpGm

wGef;vSefatmifjrifcJhaom ol7Jaumif;wpfOD;jzpfonfhjyifppfuif;axmufvkyfief;ukd tmz7duwkdufESifh tdNd,EkdifiHwkd\Y avhvmusGrf;usifxm;aom ykCdKvf-uD;vnf;jzpfonf? uif;axmufvkyfief;. tokH;0ifykHukd ukd,fawG\rsufjriftusKd;cHpm;7onfhtwGuf wkdif;jynf&Sdvli,frsm;tm; uif;axmufpnf;rsOf;twkdif; oGefoGifjyKjyifay;cJhv~if wkdif;jynf. om;aumif;7wemrsm; xGef;um;ay:xGufvmEkdifrnf[k aumif;pGmoabmaygufcJh

onf? xkda-umifhvnf; AkdvfcsKyf-uD;aA'ifykd0,fonf190^ ckESpfwGif t*‡vefjynf Akef;rwfjrdK\teD; Aa7mif;qD;u`ef;Y uif;axmufpcef;wpfckukd tprf;zGifhcJh.? xkdtprf;pcef;Y vl\twef;tpm;trsKd;rsKd;rS vli,f 20ukduif;axmuf pnf;rsOf;twkdif; oGefoifjyKjyifay;.? prf;oyfcsuf aumif;pGmxajrmufatmifjrifonfukd awG\aomtcg ‘uif;axmufvrf;nFef’ pmtkyfukd 1908ckESpfwGif a7;om;xkwfa0vkdufavonf? xkdpmtkyfxGufay:onfhtwGuf uif;axmuftzJG\rsm;onf t*‡vefjynfwGif wpfzJG\jyD;wpfzJG\ ay:aygufvmcJh&kHr~ru r-umrDuBmt7yf7yfokd\ ysH\ESH\oGm;avonf? xkdokd\ uif;axmuftzJG\ wkd;wufvmonfukd awG\jrif7aomtcg AkdvfcsKyf-uD;aA'ifykd0,fonf ppfr=xrf;tjzpfrS 1910 jynfhESpf

uif;pav pD uif;axmuf

jAdwdo~ (0J) ESihfjrefrm (,m) 0HykavGi,fwHqdyfrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 97: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

321

wGif EkwfxGufvkdufjyD;v~if wufvlrsm;tusKd;twGufuif;axmufvkyfief;ukd tpGrf;ukef aqmif&Gufavonf?

uif;axmufvkyfief;Y pdwf"gwfwuf-uGpGm yg0ifaqmif&Gufapjcif;iSmvnf;aumif;/ uif;axmuftoif;ukdpepfwus&Sdapjcif;iSmvnf;aumif; AkdvfcsKyf-uD;aA'ifykd0,fonf uif;axmufrsm;twGuf ,leDazmif;0wfpkHwpfrsKd;ukd wDxGifay;cJh.? uif;axmufwkd\onf umuDtus/umuDokd\r[kwf tjyma7mifabmif;bDwkd/ tzJG\vkduf ta7miftrsKd;rsKd;&SdaomvnfpD;/ e,fapmifhwyfom;rsm;aqmif;avh&Sdonfh xdyfwGifcsKdifh 4ckygOD;xkyfwkd\ukd 0wfqifI/ 'zvm;'gvD;’ ac: 3&GufjrGmykHo!mef&Sdonfh uif;axmufwHqdyfwkd\ukd wyfqif-u7onf? xkd0wfpkHukd qifjref;-u7aomvli,fwkd\onf vGefpGmpdwftm;wuf-uGvm-uvsuf jrifhjrwfaompdwfxm;rsm;ukdvnf; arG;jrLvm-uonf? uif;axmufvkyfief;. rlvtajccHoabmw7m;rsm;ESifhnDnGwfap7ef oabm0avhvmjcif; awmawmifa7ajrwkd\. tajctaepl;prf;jcif;/ awmpcef;xGufjcif;/c7D;oGm;vmjcif;/awmwGif;ajc7mcHvkdufjcif;/ a&S\aqmifwDxGifvkyfukdifjcif; tp&Sdonfh vkyfief;rsm;ay:wGif uif;axmufwkd\. vkyfie f ;r sm;uk d tajcwnfxm;avonf? okd\jzpfI uif;axmufwkd\onfuif;axmufvkyfief;ukd awmwGif;u`rf;usifr=upm;enf;ESifh uGif;jyifupm;enf;uJhokd \ oabmxm;umaysm f& Fi fp Gm vkyfuk di faqmif& GufwwfjyD;v~if vlr=A[kokwynm7yfrsm;ukd rodrom7ae-uolrsm; jzpfayonf? uif;axmufwkd\. aqmifyk'frSm 'tpOftoif h’ jzpfonfhtwkdif;/ rnfonfh ta7;ay:udPwm0efukdrqkd jzwfxkd;—m+fjzifh vsifjrefpGm ajz&Sif;xrf;&Gufwwf-uavonf?

uif;axmufvkyfief;.tqifhtwef;rsm;

touft& G, fu k dv k du fI ui f ;axmufvkyfief;rsm;ukd tqifhtwef;trsKd;rsKd; cJGjcm;xm;onf? ti,fqkH;twef;rSm touf 8 ESpfrS 11 ESpftxd uav;rsm;yg0if-uI olwkd\ukd'0HykavGi,f’[kac:onf? 0HykavGi,f

rsm;tm; olwkd\qifjref;7onfh wHqdyfESifhOD;xkyfwkd\ukd-unfhjcif;jzifh cJGjcm;odEkdif.? wHqdyfrSm tjym7ifha7mifokd\r[kwf tpdrf;7ifha7mif atmufcHay:wGif teDa7mifokd\r[kwf a&Fjcnfpjzifhxkd;xm;aom 0HykavGi,fOD;acgif;ykHjzpfonf? OD;xkyfrSm tpdrf;7ifha7mifoHyk7mcGHOD;xkyfjzpfI tay:wGif a&Fa7mif-udK;rsm;jzifh tuef\cJGxm;onf?

0HykavGi,ftzJG\. txuftqifhrSm 'uif;axmuf’tzJG\jzpf.? uif;axmufrsm;rSm touf 12ESpfrS 15ESpftxd vli,frsm;jzpfonf? uif;axmuftzJG\.txufwGif 15ESpfrS 18ESpftxd vli,frsm;yg0ifaom‘vkvifuif;axmuf’ tzJG\&Sd.? t-uD;qkH;tqifhtwef;rSm ‘&kdAmuif;axmuf’tzJG\jzpfI touf18ESpftxufvli,frsm;yg0ifonf? xkdtzJG\Yum; txufykdif;touftykdif;tjcm;r&Sday? wpf-udrfuif;axmufjyD;v~ifwpfoufvkH;uif;axmufjzpfonf[laomqkd&kd;vnf;&Sd.? xkdtzJG\rsm;tjyif tjcm; uif;axmuf tzJG\rsm;vnf; &Sdao;onf? ,if;wkd\rSm a7a-umif;uif;axmuftzJG\/ava-umif;uif;axmuftzJG\wkd\ jzpf-uonf? a7a-umif;

uif;axmufrsm;rSm omrefuif;axmufvkyfief;rsm;tjyif jrpf/ acsmif;/ tif;tkdif/ yifv,fpaoma7jyifwkd\wGif oab‡mom; twwfwkd\ukdygtxl;avhvm-u7.? xkdenf;wl ava-umif;uif;axmufrsm;rSmvnf; omrefavhvmr=rsm;tjyif ava-umif;qkdif7mtwwfwkd\ukdyg oif,lrSwfom;-u7onf? uif;axmufvkyfief;. t"du7nf&G,fcsufrSmtqihftwef;tm;vHk;twGufworwfwnf;jzpfaomfvnf;/ tqifhtwef;ukdvkdufI vkyfief;ESifh avhusihfr=tajccHwkd\rSmwkd;wufajymif;vJjcif;rsm;jym;vmayonf? 0HykavGi,fwkd\.aqmifyk'frSm 'taumif;qkH;vkyfrnf’ jzpfI/uif;axmufwkd\.aqmifyk'frSm ‘tpOftoifh’jzpfonf?&kdAmwkd\.aqmifyk'frSmum; ‘0efxrf;vkyfief;’jzpfavonf? xkdaqmifyk'fwkd\tvkdufavhusifhr= aqmif&Gufr=wkd\rSm rodromajymif;vJwkd;wufayonf? okd\7mwGif tqifhjrifhvmaomtcg edrfhpOfu vkdufemcJh7onfhaqmifyk'frsm;ukdygwyl;waygif;wnf;vkdufem-u7onf? 0HykavGi,fESifhuif;axmufwkd\twGuf omrefavhusifhr=rsm;tm;jzifh rdrdwkd\tzkd\ tqihftwef;wkd;wufr=rsm;ukd 7&SdEkdifonf? xkdtqifhtwef;wkd\rSm &kd;&kd;uif;axmufvkyfief;qkdif7mwkd\

uif;axmuf

‘tpOftoihf’ 7Sdaeaom

jrefrmuif;axmufwpfOD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 98: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

322

twGufjzpf.?xkdrSwpfyg;0HykavGi,ftjzpfjzifhvnf;aumif;/uif;axmuftjzpfjzifhvnf;aumif; rdrdtwGuf vufr=ynm/vlr=a7;7mtusKd;&Sdaprnfh txl;ynm7yfrsm;ukd avhusifh-u7ao;onf? xkdynm7yfrsm;rSm tjcm;ol rsm;.tusKd;ukdaqmif&Guf7eftwGufvnf; tokH;0ifaom ynm7yfrsm;jzpfonf? ,if;wkd\ukdatmifjrifygu oufqkdif7mu`rf;usifr=wHqdyfrsm;ukdvnf; 7&SdEkdif.? &kdAmwkd\tzkd\rSm vlr=0efxrf;y7[dwvkyfief;onf t"dujzpfonfhtwkdif; olwkd\. aqmifyk'frSm ‘0efxrf;vkyfief;’ jzpfayonf?

zJG\pnf;ykHtxufaz:jyygtqifhtwef;wkd\wGif vli,fvl&G,f

wkd\tm; zJG\pnf;ay;7mY 0HykavGi,frsm;tm; ‘0HykavGi,ftkyf’/ uif;axmufrsm;tm; ‘uif;axmuftzJG\’/ &kdAmrsm;tm; ‘&kdAmoif;’[k zJG\pnf;-u.? 0HykavGi,ftkyfwGif 0HykavG 12 a,mufrS 24 a,muftxdygEkdifI6 OD;pDygaom tzJG\cJGrsm;ukd ‘ajcmufOD;pk’[k zJG\pnf;onf?ajcmufOD;pkwpfckukd ajcmufOD;pD;wpfa,muf acgif;aqmifIajcmufOD;pD;tm;vkH;ukd ‘ajcmufOD;pD;tkyf’wpfOD;u acgif;aqmif7onf?

0HykavGi,ftkyfxJokd\0ifcGifh77ef a&S;OD;pGm vkdtyfaom

avhusifhr=wkd\ukd jyKvkyfatmifjrif7onf? jyD;rS vlopftjzpf uwdcH,lyJGukdusif;yum tkyfwGif;okd\0ifcGifh7onf?xkdvlopfukd ‘z0g;Ek’ [kac:onf? z0g;Ek tjzpf0HykavGi,f vnfpD; wHqdyfESifh0wfpkHukd 0wfqifEkdifaomfvnf;0HykavGi,ftppf rjzpfao;acs? 0HykavGi,ftppf jzpf7atmif vkdtyfaomavhusifhr=rsm;ukd upm;enf;rsm;ESifhjyKvkyfI yxrtqifhjzpfaom yxr-u,fukd7atmifjyKvkyf7ayonf?

0HykavGi,fwpfOD;onf touf 11 ESpfjynfhrSom uif;axmufwpfa,muf jzpfEkdifonf? 0HykavGi,frjzpfbJESifhtouf 12ESpf&Sdaom tjcm;vli,fvl&G,fwkd\onfvnf;uif;axmuftzJG\okd\ wkduf&kduf0ifa7mufEdkifonf? uif;axmuf 10a,mufrS 32a,muftxd yg0ifaom tzJG\rsm;ukdzJG\Ekdifonf? xkdtzJG\wGif 5 a,mufrS 8 a,muftxd&Sdaom uif;pdwfrsm;zJG\um uif;pdwfOD;pD;wkd\u tkyfcsKyf7onf? tzJG\wpfckvkH;ukdrl tzJG\OD;pD;u uif;pdwfOD;pD;rsm;yg0ifaom orm"dckHESifh tkyfcsKyf7onf? xkdorm"dckHtzJG\ukd t-uHay;vrf;nFef jyKvkyfum uif;axmuftzJG\wpfckvkH;tm; avhusifhoif-um;aom uif;axmufq7mokd\r[kwf vufaxmuf uif;axmufq7mwpfOD;vnf; &Sdonf?

uif;axmuf

jAdwdo~ (tay:) ESihfjrefrm (atmuf) uif;axmufwHqdyfrsm; (1) ajcEkwHqdyf (2) 'kwd,wef;wHqdyf (3) yxrwef;wHqdyf

(4) jcao‡huif;axmufwHqdyf? (eHygwf 4 wGif jAdwdo~twGuf bk7ifruif;axmufwHqdyfjzpfI/ jrefrmtwGuf jcao‡huif;axmuf

wHqdyfjzpf.)?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 99: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

323

uif;axmuf jzpfvkdaom vli,fwpfOD;onf uif;axmuftzJG\twGif;okd\ r0ifa7mufrD ajcEktwwfukdwwfu`rf;7rnf? xkdajcEktwwfwGif uif;axmufuwd 3yg;uif;axmufusifh0wf 10 yg;/ EkdifiHawmftvH/ EkdifiHawmfoDcsif;/ -udK;csnfenf;/ a&S;OD;olemjyKenf;/ tcsufjyenf;/ av;pm;E=wfqufenf;wkd\ yg0ifonf? ,if;wkd\ukdwwfod em;vnfjyD;onfhaemuf uwdcH,lyJGusif;yay;7onf? uwdcH,ljyD;aemuf uif;axmuftjzpf0ifa7mufcGifh7onf? uif;axmufwkd\wGif avhusifhr=wkd;wufvmonfESifhtr~ 'kwd,wef;/ yxrwef;/ jcao‡huif;axmuftxd tqifhqifhwufEkdifonf? xkdjyifvlr=a7;7m tajccHynm7yfrsm;/ vufr=ynm7yfrsm;ukdavhusifhwwfajrmufyguvnf; u`rf;usifr=wHqdyfrsm;ukd7,lEkdifonf?

uif;axmufuwdESifh usifh0wfrsm;

0HykavG/ uif;axmuf/ &kdAmvkyfief;tm;vkH;wkd\.tajc cHausm&kd;rSm oufqkdif7muwdESifh usifh0wfrsm;jzpfonf? 0HykavGi,fwkd\rSm u`efawmfonf pGrf;tm;&Sdor~ „(1) u`efawmfukd;uG,f,kH-unfonfh t,l0g'ESifhwkdif;jynf.wm0efukd xrf;&Gufygrnf?(2) ae\pOf olwxl;tm;ulnDr=jyKI 0HykavGi,fwkd\.

usifh0wfwkd\ukd vkdufemygrnf[k uwdjyKygonf[kuwdjyKjyD;v~if/ (1) 0HykavGi,fonf rdrdtvkdqNtwkdif;rvkduf7? (2) 0HykavGi,fonf 0HykavG-uD;. vkdtifqNtwkdif;vkdufem7onf[laom usifh0wf Oya'ESpfyg;ukd vkdufem-u7onf?

uif;axmufESifh &kdAmwkd\twGufrSm uwdESifhusifh0wfxyfwljzpfaomfvnf; touf/ ynm/ t7nftcsif;/ tawG\t-uKHwkd\ukdvkdufI/ xkduwdukdxdef;odrf;r=/ usifh0wfwkd\ukdvkdufemr=wkd\wGif tqifhtwef;ESifh oabmaygufem;vnfr=wkd\rSm rwl-uay?

uif;axmufuwd 3 yg;(1) u`efawmf ukd;uG,f,kH-unfonfh t,l0g'ESifhu`efawmfhEkdifiH. wm0efukd xrf;&Guf7ef/(2) olwyg;tm; tcsdefra&G;ulnD7efESifh(3) uif;axmufusifh0wf 10 yg;ukd tjrJvkdufemxdef;odrf;7efuGsefawmf pGrf;tm;7dSor~ aqmif&Gufygrnf[k u`efawmf.*k+fodQmukd y}emjyKI uwdjyKygonf?

xkduwdudkjyKxm;aomuif;axmuf okd\r[kwf &kdAmwpfa,mufrSm uwdwGifygonfhtwkdif; atmufygusifh0wf 10yg;ukd tjrJwap pGrf;tm;&Sdor~ vkdufem xdef;odrf;7avonf?

usifh0wf 10 yg;(1) uif;axmufwkd\. *k+fodQmonf ,kH-unf7.?(2) uif;axmufonf rdrd.EkdifiH/ rdb/ q7morm;/tvkyf&Sif/vufatmufi,fom;rsm;tay:Y oPm&Sd7.?(3) uif;axmuf.0wfw7m;onf rdrdukd,fukdtokH;usapI olwpfyg;tm;ulnD7efjzpf.?(4) uif;axmufonftrsm;. rdwfaqGjzpfI tjcm;uif;axmufrsm;ESifh vlrsKd;/ t,l0g'/ tqifhtwef;ra&G; nDtpfukdjzpf.?(5) uif;axmufonf ,Ofaus;odrfarG\.?(6) uif;axmufonf wd7>mefwkd\.rdwfaqGjzpf.?(^) uif;axmufonf rdz/ q7m/ acgif;aqmifwkd\. trdef\ukdwoa0rwdrf;vkdufem.?(8) uif;axmufonf tcuftcJESifhawG\wkdif; tjyKH;rysuf&FifyspGmaqmif&Guf7.?(9) uif;axmufonf jcdK;jcHac`wmwwf.?(10) uif;axmufonf ukd,f/ E=wf/ ESvkH; 3 yg;vkH;jzLpifoef\&Sif;7.?

uif;axmuf

uif;axmufwkd\onf vuf0Jvufcsif;qGJI E=wfquf7.?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 100: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

324

ae\pOfwpfck aumif;r=jyK

uif;axmufvkyfief;wGif olwpfyg;twGuf tusKd;aqmifjcif;rSm ta7;-uD;vSaom tajccHtpdwftykdif;wpf7yfjzpf.? okd\jzpfonfhtm;avsmfpGm uif;axmufwkd\onf rGefjrwfaomtr=ukdae\pOfjyKrd7ef o$ZOf &Sd-u7avonf? uif;axmufwpfOD;. t7nftcsif;ukd rGefjrwfaom ae\pOftr=jyKjcif;wnf; [laom rSwfausmufwGifwifI prf;oyfEkdif.? tr=.t-uD;tao;rSm y"mer[kwfay? aumif;aomtr=ukdjyKvkdaom pdwfapwemomv~if ta7;-uD;avonf? tartkdwpfOD;tm; vrf;wpfzufokd\ wJGumykd\aqmifay;jcif;/ vrf;ay:Y usaeaomiSufaysmcGHwpfckukd olwpfyg;eif;rdI acsmfrvJap7ef&Sif;vif;ypfjcif;/ a7iwfaeaom EGm;wpfaumifukda7wkdufjcif;/ rD;avmif7m/ a7-uD;7mwGif 0ifa7mufulnDjcif;paom aumif;r=uav;rsm;rSm vGefpGm tzkd;wefaomtjyKtrluav;rsm;yifjzpfayonf?

uBmt7yf7yf&SdEkdifiHwkd\wGif EkdifiHvkduf uif;axmuftzJG\tpnf;rsm; zJG\pnf;xm;-u.? xkdEkdifiHtvkduftzJG\tpnf;wkd\rSm EkdifiHtcsif;csif; qufoG,fr=&Sdonfjzpf

7m rsm;pGmaomEkdifiHwkd\ pkaygif;qufoG,fr=ukd zefwD;ay;aom tjynfjynfqkdif7muif;axmufXmecsKyfwpfck&Sdonfonf? xkdXmecsKyfrSm jAdwdefEkdifiHYwnf&Sd.? rqufoG,fbJxm;aom tzJG\toif;rsm;vnf; &Sdayonf?uBmt7yf7yf&Sd uif;axmufwkd\onf 4 ESpfwpf-udrftpnf;ta0;jyKvkyfavh&Sd-u.? xkdokd\pnf;a0;aom uif;axmuf nDvmcHrsm;ukd '*srfAkd7D’ [kac:onf? 1920jynfhESpfaemufwGif uBmh*srfAkd7D 6 -udrf jyKvkyfcJhonf?2 -udrfrSm t*‡vefjynfwGifjyKvkyfcJhI 'def;rwf/ [efa*7D/e,fomvefESifh jyifopfEkdifiHwkd\wGif wpf-udrfpDr~ usif;ycJhavonf? uBmh*srfAkd7Drsm; usif;yjcif;um; vlrsKd;aygif;pkHpkaygif;yg0ifaom uif;axmufwkd\onftcsif;csif;em;vnfr=7-uum/ uBmhjidrf;csrf;a7;twGuf vrf;cif;ay;aom oabmukd zefwD;,l7efyif jzpfonf?

jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHwGif EkdifiHwpf0Sef;vkH;&Sd uif;axmufwkd\tm; zJG\pnf;pkpnf;xm;aom jrefrmEkdifiH uif;axmuftrsKd;om;aumifpDXmecsKyf&Sdonf? xkdXmecsKyf. usufoa7aqmifOU}rSm EkdifiHawmfoRw-uD;jzpf.? pDrHtkyfcsKyfa7;twGufvnf;aumif;/uif;axmuf vkyfief; avhusifhoif-um;ay;a7;ESifh vkyfief;tkyfcsKyfr=rsm;

uif;axmuf

vufoHk;acsmif;axmifI tjyeftvSefav;pm;E=wfqufae-uaom uif;axmufq7mESihf uif;axmufrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 101: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

325

twGufvnf;aumif; EkdifiHcspfykCdKvfrsm;ukd ESpfpOfa&G;aumufwifajr|mufI uif;axmufvkyfief;ukd wpfEkdifiHvkH;twGuf aqmif&Gufvsuf&Sdonf? pDrtkyfcsKyfr=zufwGiftrsKd;om;aumifpDOU}wpfOD;uOD;aqmifI/ uif;axmufvkyfief;qkdif7mzufwGif uif;axmufcsKyfwpfOD;u OD;aqmifavonf? c&dkifrsm;Yvnf; tvm;wlyif c&kdiftoif;rsm;/ jrdK\e,ftoif;rsm; zJG\pnf;xm;&Sdonf? aemufqkH;7&Sdaompm7if;rsm;t7 jrefrmEkdifiH uif;axmufOD;a7rSm 463^ (1952 ckESpf) jzpf.? uif;axmufvkyfief;rSm ,cktcgY jrefrmEkdifiHwGif v=yf&Sm;wkd;wufvsuf&Sdvmayonf? tjynfjynfqkdif7m uif;axmuftzJG\csKyfESifhvnf; jrefrmEkdifiHuif;axmuf trsKd;om;aumifpDonf qufoG,fjyD;jzpf.?

jrefrmEkdifiHtjyif uBmay:&Sd tjcm;EkdifiH 56 EkdifiHwkd\uvnf; tjynfjynfqkdif7m tzJG\csKyfESifh qufoG,fpm7if;oGif;jyD; jzpf-uonf? 1952 ckESpfpm7if;rsm;t7Tokd\qufoG,fxm;aom 5^ EkdifiH&Sduif;axmufOD;a7rSm 5561993 a,mufjzpfonf? 'kwd,uBmppftwGif;u Oa7myEkdifiHtcsKd\wdk\wGif uif;axmufvkyfief;rSmzdESdyfydwfyifjcif; cH7aomfvnf; uBmppf.aemufwGiftEkdifEkdifiHY wkd;wufvsuf&Sdayonf? vlrsKd;ESifhEkdifiH uGJjym;jcm;em;-uvifhupm;/ uif;axmufrsm;onf nD7if;tpfukdyrm vGwfvyfpGm ul;vl;qufqH-uvsuf uBmhom;aumif;7wemrsm; ay:ayguf jzpfajrmufa7;twGufa&S;&= -udK;yrf;vsuf&Sd-uayonf? (aA'ifykd0,f tm/uif;axmuftrsdK;orD;vnf;„7= ?) OD;b&Sif

vlr=tusKd;ukdonfykd;onfhtrsKd;orD;rsm;a,musfm;rsm;ESifh wef;wl tcGifhta7;rsm;ukd 7,lonfhtavsmuf wm0ef 0W7m;rsm;ukdvnf;wef;wl ulnDxrf;&Guf7efvufraES;aom uif;axmuftrsKd;orD;wkd\. jyKrlaqmif&GufykHwkd\rSm pdwftm;wuf-uGzG,f7m jzpfayonf? uBmt7yf7yfYuif;axmuftrsKd;orD;tzJG\0ifaygif; 2 oef;cJGr~&SdI/ TtzJG\. wnfaqmufykHta-umif;ukd atmufwGif azmfjyxm;ygonf?

uif;axmuftrsKd;orD; ? ?avmhaA'ifykd0,fonf 1908ckESpfwGif a,musfm; uav;rsm;twGufuif; axmuftoif;ukd zJG\pnf;wnfaxmifcJhjyD;aemuf/rsm; r-umrDtrs K d ;orD;uav;rsm;uvnf; olwk d \twGuftvm;wltoif;rsKd;zJG\pnf;ay;7ef awmif;qkdvmaoma-umifh/ ESrjzpfol rPtCeufaA'ifykd0,fESifh wkdifyifIuif;axmuftrsKd;orD;toif;ukd 1910 jynfhESpfwGifpepfwus zJG\pnf;wnfaxmifcJhavonf?

uif;axmuftrsKd;orD;toif;. tajccH7nf&G,fcsufrsm;rSm uif;axmuftoif;. 7nf&G,fcsufrsm;ESifh xyfwlxyfr~yifjzpf.? okd\7mwGif trsKd;orD;uav;rsm;ESifhqDavsmfap7ef tcsKd\ae7mrsm;wGif jyKjyifxm;avonf? vlrsKd;ra&G;/ t,l0g'ra&G;/ trsKd;orD;[lor~uif;axmuftrsKd;orD;tzJG\okd\ 0ifa7mufEkdif.?uif;axmuftrsKd;orD;tzJG\wGif EkdifiHa7;pGufzufr= 7nf&G,fcsufrsm; vkH;0ryg&Sdacs? vlr=a7;7mwGif trsKd;orD;rsm;.tqifhtwef;ukd jr|ifhwifI 0efxrf;pdwf xufoefa7;ukdom t"duxm;avonf?

uif;axmuftrsKd;orD;tzJG\okd\ 0ifvkdolwkdif;onfyxrOD;pGm ajcEkppfaq;yJGukd atmifjrif7efvkdacsonf?wpfenf;qkdaomf uif;axmuftoif;0ifolwpfOD;onftzJG\okd\r0ifrD EkdifiHtvHawmfta-umif;/ -udK;csnfenf;rsKd;pkH/ tcsufjyenf;/ tcsufay;enf;ESifh av;pm; E=wf

qufenf;wkd\ukd wpfvtwGif; em;vnfjyD;jzpf7avonf?xkdokd\ em;vnfjyD;onfhtcg uif;axmuftzJG\0ifwHqdyfukdqkdif7m vl-uD;rsm;utcrf;tem;ESifh ay;tyf-uawmh.? wHqdyftyftcrf;tem;wGif tzJG\0ifopfonfatmufyg uwd 3 csufukd &Gwfqkdum tav;jyK7onf?u`efronf u`efr.*k+fodQmukdaxmufI Tuwd3 csufuk d wwftm;oa&G\ vkdufemygrnf[koPmqkdygonf?1? u`efr ukd;uG,fonfh t,l0g' ESifh wkdif;jynf.wm0efrsm;ukd aqmif&Gufygrnf?2? olwyg;tm; tjrJulnDygrnf?3? uif;axmuftrsKd;orD;usifh0wfukd vkdufemygrnf?xkduwd 3 csufukd &GwfqkdjyD;onfwGif tzJG\0ifopfonf tv,fvufacsmif; 3 acsmif;om axmifxm;aom nmvufukdyckH;ESifh,SOfvkdufjyD;v~if uif;axmuftrsKd;orD; tcsufjyenf;jzifh tav;jyK7onf? xkdtcgtzJG\0ifwHqdyfwyfqifEkdifaom uif;axmuftrsKd;orD;jzpfvmavonf?

uif;axmuftrsKd;orD;wkd\. usifh0wf 10 csufrSmatmufygwkd \ jzpfonf? uif;axmuftrsK d;orD;[lor~onf(1) olwpfyg;.,kH-unfjcif;ukd cHxkdufoljzpf7rnf?(2) oPmapmifhpnf;7rnf?

uif;axmuf uif;axmuftrsKd;orD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 102: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

326

(3) olwpfyg;tm;ulnDjcif;tm;jzifh tokH;us7rnf?(4) trsKd;/ t,l0g'/tqifhtwef;ra&G;bJ rdwfaqGzJG\I uif;axmuftrsKd;orD;tcsif;csif; nDtpfr7if; ozG,fcspfcif7rnf?(5) ,Ofaus;odrfarG\7rnf?(6) wd7>mefrsm;tm; oem;-uifem7rnf?(^) trdef\ukd emcH7rnf?(8) tcuftcJukd jyKH;&FifpGm7ifqkdifwwf7rnf?(9) ac`wm7rnf?(10) ajymqkd-uHpnfjyKrljcif;rsm; oef\pif7rnf? uif;axmuftrsKd;orD;wkd\tm; touft&G,fukdvkdufI tqifhtwef; cJGjcm;owfrSwfxm;avonf?

touf ESpfrS 11ESpftxdrdef;uav;rsm;ukd iSufjymuif;axmufrsm;[kac:I 18 a,mufrS 24 a,muftxdyg0ifaom iSufjymtkyfrsm; zJG\xm;-uonf? xkdiSufjymtkyfukd iSufjymacgif;aqmifESifh vufaxmuf iSufjymacgif;aqmifwkd\u OD;pD;tkyfcsKyf7onf? iSufjymtkyfukdwzef ajcmufOD;pk 3 pk/ 4 pkcJGum xm;&Sdjyefonf? xkdtpkrsm;ukd ajcmufOD;pD;wkd\u toD;oD;tkyfcsKyf7avonf?

touf 11 ESpfrS 16 ESpftxdrdef;uav;rsm;ukduif;axmuftrsKd;orD;rsm;[kac:I 12 a,mufrS 36a,muftxd yg0ifaomtzJ G \r sm; z J G \xm; -uonf? tzJG\ukd wpfzef 6a,mufrS 8 a,muftxd&Sdaom uif;pdwfrsm;cJGum uif;pdwfOD;pD;rsm;tm; pDrHtkyfcsKyfap.?

touf 16 ESpfxufausmfvGefaom rdef;uav;rsm;twGuf jzpfaom ouf-uD;uif;axmuftrs K d ;orD;.vkyfief;pOfwGif awmpcef;oifwef;rsm;/ tdrfaxmifxde f ;odr f ;r =twwf/ jynfol\eDwdynm/vufawG\0efxrf;vkyfief;rsm; ponfwkd \ukdxnf ho Gi f ;p Dr Hxm;& S donfjzpf7m/ pGef\pm;vkdpdwfxufoefonfh xkd

t&G,fa7mufjyD;ol uav;rsm;twGuf txl;yifoifhavsmfvSonf? ouf-uD;uif;axmuf trsKd;orD;wkd\onftaxGaxGavhvmr=rsm;ukd jyKvkyf-u7.? a7a-umif;uif;axmuftrsKd;orD;wkd\onf jrpfacsmif;/ tif;tkdif/yifv,fpaom a7jyifwkd\wGif oab‡mom;twwf t7yf7yfukd txl; avhvmoif,l-u7.? ava-umif;uif;axmuf trsKd;orD;wkd\onf omref avhvmr=rsm;tjyifava-umif;ESifh oufqkdifaomtwwfwkd\ukdyg oif,l-u7avonf?

omrefuif;axmuftrsKd;orD;tzJG\rsm;tjyif jzef\csda7;uif;axmuftrsKd;orD;tzJG\rsm;vnf;&Sdao;onf?xkdtzJG\rsm;wGif emrusef;olrsm;/ ukd,fvuft*‡gcsKd\wJholrsm;/ rsufrjrif/ em;xkdif;olrsm;omrupdwfrESH\olrsm;yif yg0ifEkdif-uonf? xkdokd\aomtzJG\0ifrsm;tm;olwkd\.tajctaeESifhqDavsmfaom avhvmr=rsm;ukd oif,laponf? tvkyftukdif&SdIvnf;aumif;/ c7D;tquftoG,frvG,fulIvnf;aumif; omrefuif;axmuf trsKd;orD;tzJG\rsm;okd\ ryg0ifEkdifaom rdef;uav;rsm;twGufwpfoD;ykCv uif;axmuftrsKd;orD;tzJG\rsm;ukd zJG\pnf;xm;ao;onf? xkdokd\aomtzJG\0ifrsm;tm; avhvmr=rsm;ukd pmay;pm,ljyKI oif,laponf?

toif;0ifpmppfyJG atmifjrifI tzJG\0ifjzpfvmaomuif;axmuftrsKd;orD;onftqihftwef;wkd;wuf7efavhvmr= trsKd;rsKd;wkd\ukd oif,l7.? 'kwd,wef;atmifjrif7eftwGuf a&S;OD;olemjyKenf;/ obm0avhvmr=twwf/ -udK;csnfenf;rsKd;pkH/v~Kd\0SufaxmufvSrf;enf;/tcsufjyenf;/ ajc7mcHenf;/uGif;jyifrD;zkdenf;/ -u,feQwf-unfh&=enf;/ tdrfol\vufr=twwfpaom ynm7yfrsm;ukd wwfajrmufem;vnfjyD; jzpf7avonf?aemufqkH;tqifhum; &kwfjcnf; jzpfay:vmaomudPt00ukd jzwfxkd;—m+fjzifhvsifjrefpGm ajz&Sif;aqmif&GufEkdifpGrf; &Sdjcif;yifjzpf.?

uif;axmuftrsKd;orD;

jrefrmuif;axmuftrsKd;orD;rsm;wpfpk. rD;yHkyGJpwifcsdef

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 103: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

327

uif;axmuftrsKd;orD;tzJG\. aqmifyk'fonf‘tpOftoifh’[lI jzpfonf?

uBmay:wGif uif;axmuftrsKd;orD;tzJG\0ifaygif; 2oef;cJGr~&Sdonfjzpf7m uBmhuif;axmuftrsK d;orD;tzJ G \cs Ky fok d \EkdifiHaygif; 26 EkdifiHrS qufoG,fjyD;jzpfavonf? vlrsKd;ESifhEkdifiHyif uJGjym;jcm;em;aeapumrl uif;axmuftrsK d;orD;rsm;um; vGwfvyfpGm ul;vl;qufqH-uvsuf vlr=aumif; pm;a7;ukda&S;&=um 0efxrf;-uaom tzJG\tpnf; wpfckpifppfjzpfayonf?

jrefrmEkdifiHuif;axmuftrsKd;orD;toif;jrefrmEkdifiHwGif uif;axmuftrsKd;orD;rsm;toif;ukd

1916 ckESpfu pwifwnfaxmifcJhonf? a&S;OD;pGm 0kdif/'AsL/ pD/ atac: c7pf,efrdef;uav;toif;u -uD;rŒ;a&S\aqmifI toif;0ifaygif; 30 r~ESifhpwifzJG\pnf;cJhonf? xkdaemuf ausmif;olrsm;ESifh *k+foa7&Sd trsKd;orD;rsm;yg0ifvmcJh-uonf? jrefrmEkdifiHrS jAdwdo~tpkd;7rsm;qkwfcGmoGm;onftxd jrefrmjynf bk7ifcHuawmf toD;toD;uuif;axmuf trsKd;orD;tzJG\.OU}rsm;tjzpf aqmif&GufcJh-uonf? uif;axmuf trsKd;orD;tzJG\rsm;ukd 7efukefjrdK\ESifhwuG armfvjrdKif/ ykodrf/ awmifil/rMav;/ arjrdK\/ awmif-uD;/ Aef;armfpaomjrdK\-uD;rsm;wGifzJ G \pnf;cJh7m/toif;0ifpkpkaygif; 800 cef\r~&SdcJhonf? jrefrmEkdifiHuif;axmuf trsKd;orD;rsm;toif;ukd vef'efjrdK\&Sd tifyD;7D;,Juif;axmuf trsKd;orD;rsm;XmecsKyfESifh qufoG,fcJhavonf?

'kwd,uBmppftjyD; 194^ ckEkd0ifbmvwGif bk7ifcH

uawmf av'D7ef\u-uD;rŒ;a&S\aqmifIjyefvnfzJG \pnf;cJ honf? jrefrmEkdifiHvGwfvyfa7;7&Sdonftxd av'D7ef\uyif OU}tjzpfjzifh aqmif&GufcJhonf? xkdpOfu toif;zJG\pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'wGif jrefrmjynfbk7ifcHuawmfukd OU}cef\tyf7ef[k yg&Sdavonf?

1950 jynfhESpfwGif EkdifiHawmf0ef-uD;csKyfuawmftm; OU}tjzpfcef\tyf7rnf[k tajccHOya'wGifjyifqifcJhonf? xkda-umifh ,cktcgtzJG\-uD;.OU}rSm 0ef-uD;csKyfuawmfa':jr7DjzpfI r[moD7 do l"Ra':ci f-unf (AkdvfcsKyfatmif

qef;.ZeD;)u rif;-uD;csKyftjzpf aqmif&Gufvsuf&Sdonf? tzJG\-uD;ukdtkyfcsKyf7ef 25OD;yg0ifaomaumifpDESifh 11OD;yg0if aomtr= aqmiftzJG\ukd zJG\pnf;xm;&Sdonf? xkdjyif em,uvl-uD; 5 OD;ukdvnf; cef\xm;ao;

onf? rif;-uD;csKyfukd ulnD7ef vufaxmuf rif;-uD;csKyfwpfOD;ESifh c&kdifrif;-uD; 4 OD;/ twGif;a7;rŒ; 4 OD; xm;&Sdonf?

,cktcg 7efukefjrdK\ay:wGif iSufjymuif;axmufrsm;ESifh uif;axmuftrsKd;orD;aygif; 1500 &SdI vlrsKd;ra&G;/ t,l0g'ra&G;/ tqihftwef;ra&G; yg0if-uonf? xkdtzJG\rsm;xJwGifckd*smuif;axmuftrsKd;orD;tzJG\rsm;ESifh 'kQonfrsm; pcef;rsm;rS uif;axmuftzJG\rsm;vnf;yg0ifonf? tif;

pdef/ om,m0wD/ jynf/ yJcl;/ rMav;/ uom/ Aef;armf/awmif-uD;/ rauG;/ rif;bl;/ a7eHacsmif;/ ajrmif;jr/oHvsif/ 7rnf;oif; tp&SdaomjrdK\rsm;wGif tzJG\cJGaygif;20 r~ zJG\pnf;jyD;jzpfI tzJG\0ifaygif; 500 r~&Sdonf?ajrmif;jrESifh rMav;jrdK\rsm;wGif c&kdifrif;-uD; 1 OD;pD&Sdonf?

uif;axmuftrsKd;orD;

jAdwdo~uif;axmuftrsKd;orD;wHqdyfrsm;? ?

(1) ajcEkwHqdyf (2) 'kwd,wef;wHqdyf (3) yxrwef;wHqdyf

(4) bk7ifruif;axmuftrsKd;orD;wHqdyf?

jrefrmuif;axmuftrsKd;orD;

ajcEkwHqdyf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 104: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

328

jrefrmEkdifiH uif;axmuftrsKd;orD;toif;ukd 1952ck-o*kwfvwGif uBmh uif;axmuftrsKd;orD;tzJG\csKyfutodtrSwfjyKcJhonf? xdkESpfwGifyif jrefrmEkdifiHuaemfa0;EkdifiHwGif usif;yaomuif;axmuftrsKd;orD;rsm;nDvmcHokd\ ukd,fpm;vS,fwpfOD;ukd apvFwfcJhonf? 1953ckESpfwGifusif;yaom nDvmcHokdvnf; ukd,fpm;vS,fwpfOD;apvFwfcJhonf? jrefrmEkdifiH uif;axmuftrsKd;orD;toif;okd\ 7efukefjrif;yJGtoif;ESifh &kdw7Duvyfrsm;u aiGa-u;toifhtwifhaxmufy H h -uonf? 7efy k HaiGenf;yg;aomfvnf; rqkwfrepfaomZGJjzifh aqmif&Guf-uonfh trsKd;orD;rsm;tm;c s D ;usL ;p7myi f jzp fonf?jrefrmEkdifiH uif;axmuftrsKd;orD;toif;. tajccHpnf;rsOf;Oya'rsm;rSm tjynfjynfqkdif7m uif;axmuftrs K d ;or D ;toi f ;r s m ;.pnf;rsO f;twk di f;yif jzpfonf? okd \aomfwHqdyfrsm;ESifh ,leDazgif;0wfpkHrsm;rSmjre frmE k di fi HE Si f h qDavsm f

atmifjyKjyifxm;onf? 0wfpkHqif,if7efrSm tusˆtjzLvufwkd/ vkHjcnftjym/ -u,foD;tjym/ yckH;axmuftjym/teufa7mifzdeyfrsm;ukd0wfqif7ef jy}mef;xm;onf?wHqdyfrsm;ukd vufarmif;ESifh7ifwGif owfrSwfxm;onfhtwkdif; wyfqif-u7onf? jrefrmEkdifiH jyefvnfxlaxmifa7;wGif uif;axmuf trsKd;orD;rsm;um;tusif hpm7 dWaumif;r Ge fa7;/ pnf;urf;ao0yfa7;/vltrsm;tm;ulnDaz;rvkdaomqN&Sda7;wkd\ukd vufawG\jyo enf;ay;vsuf&Sd.?

xkduJhokd\ jrefrmEkdifiHwGif uif;axmuftrsKd;orD;tzJG\rsm; wkd;wufzJG\pnf;wnfaxmifjcif;tm;jzihfwkdif;jynfESifhtrsKd;twGuf wm0efodaom trsKd;orD;rsm;ay:xGufvmrnfhtjyif vlrsKd;ESifhEkdifiHyif uJGjym;aevifhupm; nDr7if;csmyrm ul;vl; qufqHEkdifvm-urnfjzpfayonf?

uif;axmuftrsKd;orD;

uif;axmuftrsKd;orD;wkd\onf a7S;OD;olemjyKen;fukd Todk\vufawG\avhusihf-u7.?

awmpcef;Y wm0efusoluif;axmuftrsKd;orD;wpfpk csufjyKwfae-ujcif;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 105: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

329

uif;AJ trf (c7pf 1885 zGm;) ? ?tjrefpD;armfawmfum; jydKifyJG rsm;wGif AkdvfqJGcJhol qmr,fvurfuif;AJonf t*‡vefjynf uifhe,fom;wpfOD;jzpfonf? 1906ckESpfwGif yxrt-udrf armfawmfqkdifu,f jydKifyJGrsm;Y0ifa7muf,SOfjydKifcJh.? aemiftcgwGifarmfawmfum;ESifh armfawmfbkwfjydKifyJGrsm;Yvnf; 0ifa7muf,SOfjydKifum pHcsdefopfrsm;xGifcJhonf?

uif;AJonf txl;ojzifh tjydKif armfawmfum;armif;oltjzpf xif&Sm;onf? 1909 ckESpfwGif av,mOfysHarmif; twwfukdoif-um;cJhI/ yxruBmppftwGif;ubk7ifhavwyftzJG\wGif avol7JwpfOD;tjzpf ppfr=xrf;cJh.?armfawmfum; jydKifyJGrsm;wGif ol.iSufjymtrnf&Sd tjydKifarmfawmfum;rsm;jzifh tvJtvS,f 0ifa7muf,SOfjydKifcJh.? armfawmfum;tjrefarmif;7mYuBmhpHcsdefukd 6 -udrf r~ csKd;EkdifcJhonf?1935 ckESpfwGif rdrd pHcsdefjyKcJhaom wpfem7Dv~if 2^6 rkdifE=ef;ukd 301 rkdifE=ef;a7mufatmif wkd;jr|ifhvkdufjcif;jzifh uBmhpHcsdefopfxGifcJh.? 1931 ckESpfwGif qmbJG\jzifh csD;jr|ifholaumif;jyKjcif; cH7avonf?

uif;AJonf armfawmfum; tjrefpD;pHcsdefopfrsm; ukdomwDxGifcJhonfr[kwf/a7a-umif;wGifvnf; ol. ‘iSufjym’trnf&Sd armfawmfbkwfjzihf tjrefpD; pHcsdefopfrsm;ukd xGifEkdifcJhonf? 193^ ckESpfwGif tDwvDEkdifiH rwf*sKda7;a7tkdifwGifol. iSufjym armfawmfbkwfjzifh wpfem7D 129±5 rkdifE=ef;pHcsdefopfwpfckukd xGifcJhonf? wpfzef 1938 ck pufwifbmvwGif qGpfZmvefEkdifiH a[mv0D;a7tkdifY armfawmfbkwf tjrefpD;pHcsdefukd wpfem7Dv~if 130±91 rkdifE=ef;txdwkd;jr|ifh wDxGifvkdufjyef.? 1939ck -o*kwfvwGif t*‡vefjynf aumfePwef a7tkdifY xyfrHI armfawmfbkwftjrefqkH;pHcsdefukd wDxGifvkdufjyefonf? xkd pHcsdefopfrSmwpfem7Dv~if 141±^4 rkdifE=ef; jzpfavonf?

uif;jrD;aumuf ? ?uif;jrD;aumuf.ykHyef;rSmjrif&kHESifhyifa-umufp7maumif;onf[k qkd7ayrnf?trnfESifh vkdufatmif tjrD;rSm aumufvsuf&Sd.? OD;acgif;rSm ukd,fESifhuyfvsuf&Sdojzifh tvsif;r&Sd[kxifrSwf7onf? -uD;rm;aom vufr-uD; 2 ckrSm yckH;qDrS

xGufay:vmonf xif7aomfvnf; trSeftm;jzifh ykd;rFm;wd7>mef uav;rsm;ukd zrf;,l7eftwGuf OD;acgif;rS xl;qef;pGm aygufyGm;vmaom t*‡gxl;wpfckjzpfonf? ao;i,faom rsufvkH;uav;rsm;rSm OD;acgif;xdyfwGif&SdI/ ausmay:Yvnf; rsufvkH;wpfpkHtykdygwwfonf?

uif;jrD;aumufwGif yifhulenf;wlajc 8 acsmif;&SdI‘tm7ufeD'g’ac: wd7>mefrsKd;aygif;Y yg0ifonf?okd\aomf vufr 2 ckrSm ajcaxmufrsm;a&S\zufwGif&Sdaoma-umifh ykpGefwkyf-uD;ESifh wpfenf;wzkHqifwlIaeonf? uif;jrD;aumuf tjrD;.tqkH;wGif tvGefrmausmc`efxufaomtqdyfql;wpfck&Sdonf? tqdyfql;.

xdyfzsm;wGif ao;i,faom taygufuav;wpfayguf&SdI/ xkdtaygufrStjrD;. aemufqkH;tqpftykdif;twGif;Y okdavSmifxm;aomtqdyfukd vFwfxkwfEkdifonf? uif;jrD;aumufonf rdrdzrf;qD;7rdaomom;aumifukd oefrmvSaomvufr-uD; 2 zufjzifh jrJjrHpGmn|yfxm;jyD;aomf/ xkdom;aumif. ukd,fay:okd\ tjrD;ukd auG;csvsuftqdyfjzifh xkd;owfavh&Sdonf? uif;jrD;aumu-fuD;wpfaumif. tqdyfonf -uGufpaomoW0gti,fpm;uav;rsm;ukd aoapEkdifavmufatmif jyif;xef.?vlonf uif;jrD;aumufxkd;I raoEkdifonfhwkdifatmifcHpm;7aoma0'emrSm roufomvSacs? csnfheJ\tm;eJaeoljzpfu aoyifaoEkdifonf[k od7onf?

uif;jrD;aumufwGif t&G,ftpm;pm;&Sd.? tcsKd\uif;jrD;aumufti,fpm;uav;rsm;rSm wpfvufrcJG 2 vuf

uif;AJ trf uif;jrD;aumuf

tjrD;zsm;wGif tqdyfql;ygonhf uif;jrD;aumuf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 106: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

330

rcef\om&Sdaomfvnf;/ tmz7duwkdufESifh tdNd,EkdifiHwGifawG\7aom uif;jrD;aumuft-uD;pm;rsKd;rSm tvsm;8 vufrcef\txdyif -uD;rm; a-umufrufzG,f aumif;wwfayonf? uif;jrD;aumufwkd\onf tu,fpifppftylykdif;a'owGif aexkdif-uaomfvnf; aeylukda-umufI aea7mifpl;pl;ukd rcHvkd-uacs? xkda-umifhyljyif;onfhae\tcsdefrsm;wGif t7dyfus7mausmuf-udKausmuf-um;/ opfyif-udKopfyif-um;rsm;Y ckdatmif;Iaeavh&Sdonf? okd\aomf nzufokd\a7mufvmv~if vef;qef;zswfvwfvmjyD;aomf ckdv=Hae7m t-udKt-um;rSxGufI tpm&Smawmhonf?

uif;jrD;aumufukd uBmtESH\tjym; tylykdif;opfawm/ oJuMm7ESifhwuG ESif;usonfh t7yfa'orSmyifawG\7onf? uif;jrD;aumufwkd\. tpmrsm;rSm ao;i,faomykd;rFm;/ yifhul/ zGwfykwwfrsKd;0if taumifi,frsm;/ zm;jyKyf/ yufusd/ c&kyufusd paom taumifuav;rsm;tjyif -uGufpaom Ekd\wkdufoW0guav;rsm;jzpf-uonf? uif;jrD;aumufwkd\onf ,if;wkd\ukdaESmifh,Suf7efpjcif;rjyKv~if 7efrrlwwfay? vlukdvnf; omreftm;jzifh7efjyKcJayonf?

uif;jrD;aumufwkd\ cspfwif;ESD;aESmykHrSm rsm;pGmpdwf0ifpm;zG,faumif;.? uif;jrD;aumuftronf tzkdxuf ukd,fvkH;ukd,fxnf-uD;rm;onf? rdrdxHyg;okd\ uif;jrD;aumuftzkdwpfaumifvmI cspfa7;qkdvsuf&SdpOf/oabmaumif;csdef -uKH-udKufI pdwf-udKufESifhawG\ygu/-unfompGmyif vufcHwwfonf? tcef\roifhu xkdtzkdukdukdufowfI pm;ypfwwf? ESpfOD;ESpf0cspfa7;-unfjzLcJhaomf tzkdonf tr.vufr 2zufukd rdrd.vufrrsm;jzifh n|yfvsuf tcsdeftawmf-umatmif a&S\wkd;aemufiif pkHwGJav~mufaejyD;aemuf/ rdrdckdatmif;7mokd\ ac:aqmifoGm;avonf? okd\aomf umvtawmf-umr~ twlwuGaexkdifjyD;aomtcg tronf tzkdukdpm;ypfvkdufwwfonfomrsm;onf?

okd\7mwGif uif;jrD;aumuftronf rdrdom;i,frsm;tay:Yrl rsm;pGmcifrif-uifemonfukd awG\7.? uif;jrD;aumufwkd\onf taumifvkdufaygufzGm;-uI/ rdcifuif;jrD;aumufr-uD;onf om;i,frsm;ukd ausmay:Yo,faqmif oGm;vmavh&Sdonf? uif;jrD;aumufaygufp onf ukd,fvkH;ukd,fxnf i,fonfrSty trdtzjzpfaom uif;jrD;aumuf-uD;rsm;ESifh ykHo!mefcsif;wlonf?,if;wkd\onf -udrfzefrsm;pGmta7vJjyD;rS wjznf;jznf;-uD;jyif;-u7onf?

ukef;aeoW0grsm;wGif uif;jrD;aumufonf tvGefa&S;usaom or,Yyif &SdcJhavonf? ausmufrD;aoG;xGufaom a'orsm;wGifa&S;acwfu&SdcJhaom uif;jrD;aumufwkd\. ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;ukd awG\7I/ ,if;wkd\.ykHo!mefrSm ,ckacwfuif;jrD;aumufrsm;ESifh tenf;i,fomuGmjcm;onf?wpfzef uif;jrD;aumufqkdv~if ukef;ay:wGifom&Sdonf[k rrSwfoifhay? yifv,fuif;jrD;aumufrsm;vnf; &SdcJhbl;a-umif;oufao taxmuftxm;rsm; awG\7onf?yifv,fuif;jrD;aumufwGif aqGrsK d;jzpfaomukef;aeuif;jrD;aumufrsm;enf;wl tqdyf&Sdonf[k xif7onf? okd\aomf,if;wkd\ukd -uD;-uD;rm;rm;rawG\7/ tvsm;wpfvufr 2vufrt&G,frsm;ukdomawG\7onf?

uif;rGef ? ?uif;rGef/ uif;rGefbJvdyf/ b0Jwkd\onf‘pufzvkdykd;'g;’ rsKd;aygif;wGifyg0ifaom a7oW0grsm;jzpf.? acgif;YOD;rSif[kac:aom prf;t*‡grsm;aygufonf? uif;rGef/ uif;rGefbJvdyfrsm;onf yifv,fwpfcGifjyJjyJpifatmif tESH\tjym; a-umufrufzG,f7m tpm&Sm -uonf? r-umc+ urf;pyfrsm;wGif ao;i,faomuif;rGef/ uif;rGefbJvdyftkyfrsm;ukd awG\Ekdifonf? olwkd\xuf-uD;rm;aom ig;rsm;ukdyif zrf;,lpm;aomuf-u.? uif;rGefbJvdyf-uD;rsm;rSm ork]7meuf7ma'orsm;wGifaeI vmor~taumifukd ra&Smifwrf;zrf;,lpm;aomuf-uonf?

‘qDyD,matmhzDpDeJvpf’ ac: uif;rGef.acgif;Y vuf10 zuf&Sdonf? 4 pkHonf t7if;Y wkwfI tzsm;okd\&Œ;oGm;.? vufzsm;YcGufo!mef&Sdaom pkwft*‡grsm;4 wef;&Sdonf? usefvufwpfpkHrSm OD;rSif[k trsm;tm;jzifh trnfwGifI tjcm;vufrsm;ESifhrwl wkwfaom

uif;jrD;aumuf uif;rGef

uif;rGef

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 107: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

331

tzsm;ykdif;Yom pkwft*‡grsm;&SdjyD;v~if tjcm;vufrsm;xufvnf; ykd&Snfonf? acgif;.ab;wpfzufpDYrrSdwfaom rsufvkH;wpfvkH;pD&Sdonf? em;uJhokd\aom tm&kHt*‡grsm;vnf;&Sdonf? ausmwpfav~muf ta7cGHatmufY uavmifwHESifhwlaom t&kd;&Sdonf? tjcm;xl;qef;aomt*‡gwpfckrSm riftdwfjzpf.? jyifyokd\ rifukdjyGefacsmif;wpfcktm;jzifh ywfxkwfvkdufaomtcg ywf0ef;usif a7onf rnf;eufoGm;I7efolrjrifEkdifatmifzefwD;ay;onf? ukd,fc¶mESifh vnfyif;-um;wGif ta7cGHatmufrS jyifyokd\qufaeaom jyGefacsmif;wpfck&Sdonf?riftdwfrSrifESifh ukd,fc¶mrSjzpfay:aom pGef\y,fyPnf;ponfwkd\onf xkdjyGefacsmif;tm;jzifh jyifyokd\ a7muf7

onf? xkdjyGefacsmif;rSma7x Jw Gi f y g& S d aomatmufqD*sifukd &Œ&d=ufjcif;/ oGm;vm a&G\&Sm;jcif;ESifhqkdifaom t*‡gvnf;jzpfonf? ukd,fc¶mxJrSa7ukd t&Sdefjyif;pGmr=wfxkwfvkdufjcif;jzifhuif;rGefonfaemufzufokd\vsifjrefpGm qkwfajy;Ekdifonf?

uif;rGef.tpmrSmig;/ ueef;/ ykZGefrsm;jzpfonf? olwkd\.tpmukd&Snfvsm;aomvufrsm;jzifh zrf;,lpm;aomufavonf? b0 Jonf tvGe f

a-umufrufzG,faumif;aom oW0gjzpfonf? yifv,fatmuf oMmausmufwef;rsm;wGifatmif;aeI pl;&SaomrsufvkH;wkd\jzifh wGif;0rSapmifh-unhfaeonf? okd\aomf xkdae7muav;onf yuwdtwkdif; jidrfoufom,mouJhokd\&Sdae.? ig;uav;rsm;vnf; 7efolr&SdouJhokd\ oGm;jrJwkdif;oGm;vsuf&Sd.? ig;tkyfwpfckonf wGif;0ukdausmfjzwfIoGm;.? twefi,fa0;avmufrSm &Snfvsm;aomo!mefwpfck wGif;0rS vsifjrefpGmxGufvmIaemuftusqkH;ig;ukd7pfywfzrf;,lum wGif;xJokd\oGif;vkdufawmhonf? xkdaemuf tm;

vkH;yuwdtwkdif; jidrfoufoGm;jyefonf? b0J. ukd,fc¶mrSm tdwfwpfckuJhokd\&SdaeI/ wkwfwkdaomvnfjzifh-uD;rm;t&kyfqkd;aom OD;acgif;ukd qufaeonf? vdrfaumufaomvuf 8 zufrSm OD;acgif;rS jzmxGufvsuf&Sd.? tvGefoefpGrf;aom vufrsm;aywnf;? vufwpfckvkH;om jyKwfxGufaumif;jyKwfxGufvmrnf? 7pfywfjcif;cH7aom t7monfum; xkdvufrS vGwfxGufEkdif7efcJ,Of;.? vufrsm;.t7if;tv,fY -uufwla&G;E=wfoD;uJhokd\aom E=wfoD;ESifh yg;pyfwpfck&Sdonf? v~mrSmtvGef-urf;wrf;I tqdyftdwfwpfck&Sd.? xkdtqdyfjzifhzrf;qD;rdaomtaumifukd arhajrmoGm;aponf? okd\jzpfav7m tb,frSmv~if tjcm;oW0grsm;onf b0Jukdra-umufbJaeEkdiftHhenf;? okd\aomf a0vig;/ iref;rsm;ESifhawG\aomtcg t-uD;tus,f wkdufckdufowfjzwf-uonf? b0Jonf ol. &Snfvsm;aomvufrsm;jzifh 7efolukd7pfywfjyD;v~if E=wfoD;okd\a7mufatmif twif;qJGiif.? ig;-uD;rsm;vnf; tjrD;ESifh&kduf/ oGm;ESifhukduf/ trsKd;rsKd;tzkHzkHwkdufckdufonf?b0Jonf rdrdrEkdifykHaygufaomtcg rif7nfrsm;yufxkwfI 7efolrjrifrD tjcm;okd\ xGufajy;oGm;onf?b0Jronfvnf; tvGefa-umufrufzG,faumif;.? okd\aomfom;i,forD;i,frsm;ukd ab;7eftrsKd;rsKd;rS aumif;pGmumuG,fapmifha&Smufaom rdcifjzpf.? tar7duefb0JwpfrsKd;. vufrsm;onf 16 ayr~ &Snfvsm;.?ykvJikyform;rsm;ukd zrf;,lpm;aomufwwfonf?

uif;rGefbJvdyf&kd;&kd;rSm 6 vufrS 18 vufrcef\txd&SnfwwfI yifv,fwkdif;Y tajrmuftjrm;awG\Ekdifonf? ypdzdwfurf;ajc/ zdvpfykdifuGsef;/ *syefEkdifiH/ ajrxJyifv,furf;ajcrsm;Y uif;rGefbJvdyfwkd\ usufpm;-u.? &Snfaomuif;rGefuJhokd\ o!mef&Sdonf? ukd,fc¶mrSmvkH;I c`efaomukd,ftaemufykdif;. ab;wpf zuf

pDY ql;awmifrsm;&Sd.?uif;rGefuJhokd\ vuf 5 pkH/ri ft dw f a7x kw f j y G e facsmif;/ aumif;aomOD;aESmufESifh eAfa-umtzJG\rsm; &Sdonf? a'o7moDukdvdkufI ta7miftrsKd;rsKd;ajymif;vJEkdif.?

uif;rGef

uif;rGefbJvdyf

a-umufzG,faumif;onhf

‘b0J’

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 108: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

332

tar7duwkduf ta&S\ajrmufurf;ajcwkd\Y awG\wwfaom uif;rGefbJvdyfrsm;onf ay 50 cef\r~&Snfvsm;.?trSefrSm xkdt&Snf. 4 ykH 3 ykHonf vufrsm;jzpfonf?pkwft*‡g.tcsif;onf 2±25 vufrr~&SdI rsufpdwpfvkH;onf 9 vufrcef\us,fonf?

ntcgwGifom oGm;vmusufpm;wwfI/ a0vig;rSm uif;rGefbJvdyf. t-uD;qkH;aom7efoljzpfonf?tcsKd\u uif;rGefbJvdyfukd 'ol7Jig;’[lIyif ac:-u.?

b0Jukd tpm;tpmtvdk\iSm vlwkd\ESpfouf-uonf?*syefEkdifiHY wHigrsm;onf ajrtkd;rsm;ukd yifv,fa7jyifatmufokd\csxm;I b0Jrsm;0ifjyD;aemuf jyefrxGufEkdifrD az:,lzrf;qD;wwfonf?

uif;rGefbJvdyfukdvnf; vlwkd\pm;okH;-u7m ,if;tajcmufrsm;ukd w&kwfEkdifiHrS wifoGif; a7mif;csojzifhjrefrmEkdifiHY jynf-uD;ig;[k wGifavonf?

taemufEkdifiHa7muf tOD;qkH; jrefrmoHtrwf-uD;jrefrm bk7ifwkd\. oufOD;qHykdiftkyfcsKyfaompHepfukdacwftvkdufjyKjyifajymif;vJum taemufwkdif;EkdifiH-uD;rsm;rSmuJhokd\tpkd;70ef-uD;tzJG\jzifh tkyfcsKyfa7;pHepfopfukd vkdvm;ol wkdif;jynfjyKokcrdef uif;0efrif;-uD;OD;aumif;onf jrefrmEkdifiHorkdif;wGifomru jrefrmpmayorkdif;wGifvnf; txl;xif&Sm;vSaom ynm&Sd-uD;wpfOD;jzpfayonf?

uif;0efrif;-uD;(jrefrm 1183„12^0) ? ?aemufqkH;jrefrmrif;rsm;jzpfaom rif;wkef;rif;ESifhoDaygrif;wkd\.vufxufawmfwkd\wGif EkdifiH.wm0efukd pGrf;pGrf;wrHxrf;&Gufum xifay:ausmf-um;vSaom owkd;rif;-uD;r[mrif;vSpnfolbJG\cH uif;0efrif;-uD;rSm jAdwdo~wkd\txufjrefrmEkdifiHukd odrf;ykdufjyD;pOfwpfacwfu vlodtrsm;qkH;ykCdKvfwpfOD; jzpfcJh.? tjzpftysuftrSefukd rodoltcsKd\u 'OD;aumif;vdrfxkwf oDaygjyKwf’ [laompmt7 uif;0efrif;-uD;onf txufjrefrmjynfukd jAdwdo~wkd\vufokd\ vufodyfxkd;tyfcJhonf[k t,lrSm;umodem;vnfcJh-uonf?

ukef;abmifacwfaemufykdif;wGif acwfrrSDbJusef7pfcJhonfh jrefrmEkdifiHukd acwfrSDvsufwkd;wufaeaom tjcm;EkdifiHwkd\ESifh7ifaygifwef;vkdufEkdifatmif pDrHtkyfcsKyfa7;/w7m;Oya'a7;/ EkdifiHjcm;qufoG,fa7;/ jyKjyifajymif;vJa7;wkd\ukd tm;oGefaqmif&GufcJhonfh a&S;jrefrmacgif;aqmif-uD;wkd\wGif uif;0efrif;-uD;onf xif&Sm;pGmyg0ifcJhavonf?

i,fpOfb0,ckykvJESifh qm;vif;-uD;jrdK\e,frsm;jzpfaom Aef\usD

wkdufe,f rif;wkdifyif&GmZmwd/ tz twGif;ajcmufpkewfo~ifa&G;wyfwGif tr=xrf;aom aoG;aomuf-uD;OD;r=d/ trd a':ESif;qDwkd\rS 1183 ck wykd\wJGvqef; 127uf we*‡aEGae\wGif zGm;jrifonf? i,frnfrSm armifcsif;jzpfI nDtpfukd armifESr a,mufteuf 'kwd,om;jzpfonf? touf ^ ESpfwGif awmifiSufaysmawm

ausmif;xkdifykCdKvf cif-uD;pHxHwGif ynmoif-um;Itouf 10 ESpfwGif &Sifomra+ jzpfonf? Aef\usD'kdiftonfjzpfonfhtwkdif; rdrdzcif. wyf7if;wGifppfr=xrf;7ef wm0ef&Sdaomfvnf; omoemabmifokd\wufa7mufojzifh ppfr=rxrf;7ay? 7[ef;.bJG\rSm OD;tmavmujzpfonf? ukd7ifb0ESifh 7[ef;b0wkd\wGif pmayy7d,WdYvGefpGmpdwftm;xufoefvSI rsm;pGmtvm;tvm&Sdavonf? 7[ef;cHjyD;I r-umjrifhrDtwGif; tr7yl7jrdK\omoemykdif Am;u7m q7mawmf. ausmif;wkdufwGifoDwif;okH;cJh.?

yk*Hrif;vufxuf vlxGufjyD;aemuf oU7mZf 1211ck ESpfY rif;wkef;rif;om;. tdrfawmfwGif pJGjrJcpm;onf?tdrfa&S\rif;. r*‡vmtdrfawmfb@mpma7;7mxl;jzifhtr=xrf;aepOf armifcsif;trnfrS armifaumif;[kajymif;vJac:cJh.? rif;wkef;rif;w7m-uD; txGwftjrwfokd\ a7mufawmfrlaomtcg ppfukdif;jrdK\e,f &Gmopf-uD;&Gmukdpm;7I a&Fwkdufpkd;tjzpftr=xrf;7onf?

xkdaemufaomf vFwfawmfwGif trSmawmfa7;7mxl;ukdqufvuf xrf;&GufpOf twGif; yk*Hrif;.rdzk7m; (ukd,fvkyfawmf) wpfOD;jzpfaom qif-uefocifESifh vufqufcJhavonf?

wm0efrsm;ukd t7nftjcif;&SdpGmESifh txl;ausjyGefpGm xrf;&GufEkdifaoma-umifh 1223 ckESpfwGif tvkH0eftjzpf cef\tyfjcif;cH7I tvkHjrdK\okd\ a&F\ajymif;tr=xrf;7avonf? tvkHe,frSm r[mA¶KvarG;zGm;-uD;jyif;7ma'ojzpfonfomru a&S;jrefrmwyfrawmftwGif;ajcmufpkwyfrsm;wGif xif&Sm;ausmfapaom ppfol7J

uif;rGef uif;0efrif;-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 109: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

333

aumif;rsm; ay:xGuf7m ta7;-uD;onfh a'ojzpfonf?tvkHjrdK\0eftjzpfxrf;&GufpOf pDrHtkyfcsKyfjcif;/ w7m;pD7ifjcif;wkd\Y txl;atmifjrifonfhtavsmuf tvkHe,frSm jidrf;csrf;pnfyif om,m0ajymcJhayonf? tvkH0eftjzpf OD;aumif;.tkyfcsKyfr=ESifh w7m;pD7ifr= tm+mwkd\ukd vFwfawmfuom jyifqify,fzsufEkdif.? Tokd\aqmif&GufpOftwGif; pmay0goemygonfhtavsmufjyKpk a7;om;cJhojzifh aejynfawmfYyif ausmf-um;cJhonf? tvkH0eftjzpfaepOf 0efuawmfqif-uef ocifrSmtvkHokd\ rvkdufcJhacs? xkdtwGif; tvkHjrdK\ol-uD; OD;tkd/rr-uD;wkd\.ESr ra&FarESifhvufqufcJh.?

uif;0efjzpfvmjcif;1228 ckESpfwGif jrifuGef;/ jrif;ckHwkdif ta7;ay:ayguf

cJhI tdrfa&S\rif;uaemif rif;om;usqkH;ojzifhrif;wkef;rif;onf tvkH0efOD;aumif;tm; aejynfawmfokd\jyefvnfac:,lawmfrljyD;v~if rif;-uD;r[mpnf olbJG\ESifh0efaxmufawmf7mxl;jzifh tyg; awmfYcHpm;aponf? (uaemifrif; om;„vnf;7=?)ta7;awmfat;jidrf; oGm;aomtcgY -unf;uif;/a7uif; ponfwkd\ukdtkyfcsKyf7ef 0efaxmufuif;0ef7mxl;okd\ wkd;jr|ifh cef\xm;cJhonf?(uif;„vnf;7=? ) xkdtcsdefrSpIuif;0efrif;-uD;OD;aumif;[kausmf-um;vmavonf? aejynfawmfjrdK\-uD;&Gm-uD;wkd\wGifuif;0ef[l7mYtumtuG,f tapmifhta&Smufxm;aom uif;ppfonfwkd\ukd tkyfcsKyfcef\cJG7efomr[kwfao;? e,fpyfa'owkd\wGif ul;vl;qufqHa7mif;0,f aeaom ukefonfc7D;vrf;wkd\ukdyg tkyfcsKyfI taumuftcGefrsm;pD;-uyf7onfhwm0efvnf; yg0ifonf? 1232 ckESpfwGifatmufjrpfpOfjrdK\&Gmrsm;rSm t*‡vdyfykdife,fajrESifheD;pyf,SufwifaeI qufoG,fr=ajyjypfvsuf 7mZ0wfa7;uif;vGwfvkHjcKHatmif uif;0efrif;-uD; ukd xkdjrpf

pOf&SdjrpfpOf0ef/ ppfuJ/ t-uD;ttkyfpolwkd\ukd -uD;-uyftkyfcsKyf7ef cef\xm;onf? uif;0efrif;-uD;onf rif;vSjrdK\rSaeI Tta7;-uD;aom wm0efopfukd atmifjrifpGmxrf;&GufcJhavonf?

EkdifiHjcm;okd\ oHtjzpfoGm;a7mufjcif;jAdwdefEkdifiHESifh ykdrkd7if;ESD;pGm wkduf&kdufqufqHEkdif7ef›if;/

Oa7mywkduf&Sd tjcm;EkdifiHrsm;ESifhvnf; EkdifiHjcm;qufoG,fr=7&Sd7ef›if;/ 1233ckESpfwGif rif;wkef;rif;

apvFwfaomoHtzJG\ukd uif;0efrif;-uD;OD;aqmifcJh.? xkdoHtzJG\rSm jrefrmEkdifiHrS Oa7myEkdifiHrsm;okd\ yxrqkH;apvFwfcJhaom oHtzJG\jzpf.? jAdwdefESifh tkdif,mvef/ jyifopf/ tDwvDEkdifiHrsm;okd\oGm;a7mufum EkdifiHt pkd;7csif; qufoG,f

a7;/ ukefon-fuD;rsm;/ uk$+D-uD;rsm;ESifh pD;yGm;a7;qufoG,fr=rsm;ukd aqmif&GufcJhonfhjyif/xkdEkdifiHwkd\. tkyfcsKyfa7;/ w7m;pD7ifa7;/umuG,fa7; wyfrsm;zJG\ykHESifh umuG,fa7;pDrHr= wkd\ukdavhvmcJh.? ynmoif-um;a7;/0efxrf;vkyf

ief;/ aiGESifhb+fpHepf/a-u;eef;ESifh pmykd\wkdufvkyfief;/ jywkduf/ Zmwfobifponfwkd\ukdvnf; qnf;yl;avhvmcJhonf? xl;jcm;onf

rSm jyifopftpd k;7ESif hr[mrdwf pmcsKyfwpfckukd

1234 ck ESpfwGif csKyfqkdcJhjcif;jzpf.? ToHtzJG\. aqmif

&Gufr=a-umifh ukef;abmifquf7mZ 0ifawmf-uD;wGifaumif'Da7mf&F[kac: xm;olonf rM av;jrdK\okd\ jyifopfoHtjzpfa7mufvmcJhavonf? 1235 ckESpfwGif uif;

0ef rif;-uD;yif OD;aqmifI jyifopfEkdifiHokd\ jrefrmoHtzJG\wpfzJG\ xyfrHoGm;a7mufcJh7m jyifopfoHaumif'Da7mf&Fyg

uif;0efrif;-uD;

owkd;rif;-uD;r[mrif;vSpnfol uif;0efrif;-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 110: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

334

vdkufygoGm;cJhavonf? ToHtzJG\onf jyifopf„jrefrmqufqHa7;twGuf tusKd;xl;zG,f7m &Sdaomfvnf; jyifopf„jrefrmqufqHa7;/ t*‡vdyf„ jrefrmqufqHa7;wkd\ukdrsm;pGm*,uf&kdufcJhaponf?

1236 ckESpfwGif uif;0efrif;-uD;rSm aoewf0eftjzpfcef\tyfjcif;cH7I ajrmufxm;0,f/ awmifxm;0,fpaom aoewftpk 22 wyf/ ppfonf 50000 ausmfwkd\ukd tkyfcsKyfcef\cJG7.? xkdtcsdefrSpI uif;0efrif;-uD;rSm EkdifiHawmfumuG,fa7;ESifh ppfr=a7;7mwkd\wGif ykdrkdwm0ef,lum aqmif&GufcJh7.? aoewf0ef7mxl;rSm -unf;wyfrsm;ukd -uD;-uyftkyfcsKyf7ojzifh -oZmtm+m&Sdonf?

tkyfcsKyfr=jyKjyifajymif;vJa7; 'Drkdua7pD0g' xGef;um;aom Oa7myEkdifiHrsm;okd\ oGm;a7mufavhvmcJhonfhtwkdif; rdrdEkdifiH wkd;wufa7;twGufjAdwdefEkdifiHrsm;uJhokd\ bk7if.tm+mukd uef\owfum0ef-uD;tzJG\ESifh wkdif;jynfa7;7mrsm;ukd pDrHcef\cJGoGm;EkdifonfhtkyfcsKyfa7;pHepfopfwpfckukdwDxGif7ef uif;0efrif;-uD;-udK;pm;cJh.?(tpdk;70ef-uD;tzGJ\„vnf;7=/)okd\jzpfIvnf;rif;wkef;rif; ewf&GmpHaomtcgwGif rdrd.-oZmanmif;rnfhoDaygrif;om;ukd xD;eef;qufcHap7ef oabmwlcJhjcif;jzpfonf? 1240 jynfhESpfwGif oDaygrif;eef;wufjyD;aemuf tkyfcsKyfr=jyKjyifajymif;vJa7;vkyfief;rsm;ukdpwifcJh.? EkdifiHawmftkyfcsKyfa7;ukd 14 XmecJGjyD;v~ifrdrdurl umuG,fa7;Xme[kac:7rnfh -unf;wyfrsm;udkwm0ef,ltkyfcsKyfum EkdifiHawmf.umuG,fa7;ukd pDpOfcJhonf? wkdif;jynftkyfcsKyf7mYvnf; vFwfawmfwGiftcGifhtm+mrsm;ykdrkd7&Sdatmif aqmif&GufcJh.? vFwfawmftpnf;ta0;wkd\wGif bk7ifukd,fwkdifaomfvnf;aumif; tdrfa&S\rif;aomvnf;aumif;/ obmywdtjzpfaqmif&GufjrJjzpfaomfvnf; jrifuGef;/ rif;ckHwkdifta7;ay:aygufjyD;onfhtcsdefrSpI TtpOftvmrsm; ysufjym;ouJhokd\&SdcJh7m vFwfawmftpnf;ta0;rsm;wGif uif;0efrif;-uD;yifOD;aqmifcJh.? tkyfcsKyfa7;opfrSm bk7if.tm+mukd uef\owf7efjzpfaeojzifh uef\owfjcif; rcHvkdolwkd\zufrS twkduftcHrsm; ay:aygufcJh.? okd\jzpfIvnf;oDaygrif;vufxufaemufykdif;wGif uif;0efrif;-uD;rSmwefckd;rSdefum bk7ifha,mQrqifjzLr&SiftrŒ;&Sdaom wkdifwm;rif;-uD;wkd\u -oZmxufIvmavonf? (wkdifwm;rif;-uD;„7=? ) Tokd\tm;jzifh tkyfcsKyfr= jyKjyifajymif;vJa7;tpDtpOfrsm;ukd uif;0efrif;-uD;rSm pdwfwkdif;usaqmif&GufEkdifjcif;r&SdcJhay?

EkdifiHjcm;qufoG,fa7;jAdwdo~wkd\. e,fcsJ\ppfajcvSrf;ukd aumif;pGm 7dyfpm;rd

onfhtavsmuf/ EkdifiHjcm;qufoG,fa7;usm;upm;r=atmifjrifap7ef uif;0efrif;-uD;onf jyifopftpdk;7ukdusm;aumif wpfaumiftaejzifhtokH;jyK7ef -udK;pm;cJhayonf? okd\ -udK;pm;cJhaomfvnf; jAdwdo~wkd\ESifh y™dyQrjzpfatmif vdrfrmyg;eyfpGm qufqHa7; odrfarG\r=rsm;ukdwpfzufrSaqmif&GufcJhonf? rif;wkef;rif;vufxuf jAdwdo~a0vrif;om; tdNd,EkdifiHokd\a7mufvmpOfu jrefrmEkdifiHtpkd;7. ukd,fpm;vS,ftjzpf oGm;a7muf E=wfqufcJh.? jAdwdo~uk$+D-uD;rsm;ESifh qufoG,fr=wkd\wGifvnf; rdrd.tpkd;7 aiG7a7;tjyif jAdwdo~uk$+Dwkd\auseyfr= 7atmifvnf; aqmif&GufcJh.? okd\yifjzpfvifhupm;jyifopfwkd\rSm tenf;i,fwef ckd;rSdefaeonfhtcsdef/ jAdwdo~wkd\. e,fcsJ\pDrHudef;tvGeft&Sdefaumif;aeaomtcsdefjzpfonfhtjyif rdrdESifhvkyfaz:ukdifzufrsm;jzpfonfhvFwfawmf0ef-uD;wkd\ukd rdrdtjrifokd\ygatmif qJGaqmifEkdifpGrf; r&SdcJhaoma-umifh uif;0efrif;-uD;. EkdifiHjcm;a7;0g'ESifh vkyfief;rSm ratmifjrifcJhay? jyifopfESifh r[mrdwftjzpf qufoG,fr=rsm;rSm jAdwdo~tpkd;7u jyifopftpkd;7tm; uef\uGufcJh.? uef\uGuf&kHomruao;/ jyifopfwkd\tajcrpkdufrD jrefrmEkdifiHukd vuf7odrf;,l7ef124^ ckESpfwGif ta-umif;jy ppfausnmcJhavonf?

uif;0efrif;-uD;onf rdrdt&Siftay:Y oPm&Sdonf?‘OD;aumif;vdrfxkwf oDaygjyKwf’ qkdaompum;rSmrrSefacs? t*‡vdyfwkd\csDwufvmpOf oDaygrif;w7m;vGwf7mokd\ a&Smif&Sm;um jyefvnfckcHEkdif7ef t-uH—m+fay;cJh.?okd\7mwGif a,mQrqifjzLr&Sif rrmrusef;jzpfjcif;/ orD;awmfrsm; i,f&G,fjcif; ponfhta-umif;wkd\a-umifh bk7ifukd,fwkdifu rxGufcGmvkd[kjiif;qkdcJhonf? uif;0efrif;-uD;onf vl owf0g'ukdvkH;0 rESpfjrdK\/ rif;wkef;rif; ewf&GmpHI rif;ajymif;rif;vJFwGif rif;nDrif;om;wkd\tm;pD7if7efuHpOf-upOfwGif rdrdpGrf;tm;&Sdor~ [ef\wm;uef\uGufcJh.?

rdrdwefckd;rSdefpOfwGif aqmif&GufEkdifpGrf;r&SdcJhaomfvnf;rdrdaqmif&GufEkdifonfhtcgY jzpfajrmufatmifaqmif&GufcJhonfukdawG\7onf? xkdrSwpfyg; uif;0efrif;-uD;onf aiG0,fu`efpHepfukdwkdufzsufcJh.? 1245 ckESpfwGifol.tpDtrHjzifh olwpfyg;tdrfwGifa-u;,lI u`eftjzpftoufarG;ae-u7aomvl-uD; 240/ uav;oli,f1154 a,mufukd aiGtrf;a&G;,ljyD;v~if olwkd\.qN

uif;0efrif;-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 111: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

335

tavsmuf omoemhabmifokd\ oGwfoGif;cJh.? xkdtpDtrHwkd\ukd tpkd;7taejzifh aqmif&GufcJh.?

rwkdufckduf7eftrdef\t*‡vdyfwyfrsm;csDwufvmpOfwGif oDaygrif;ukd,f

wkdifu vGwf7mvGwfa-umif; ra&Smifvkd[kqkdonfhtjyifjAdwdo~wkd\awmif;qkdonfukd ausat;pGm tjynfhtpkHay;rnfjzpfa-umif;/ oW0gwkd\ toufraoap7ef wkdufckdufr=r&Sdapvkda-umif;jzifh trdef\ay;aoma-umifh t*‡vdyfwkd\ csDwufvm7mwGif [ef\wm;wkdufckdufr=r&Sd7efESifh t*‡vdyfwkd\uvnf; rwkdufckduf7ef pDpOfcJhonfrSmrSefonf?Tokd\jzifh tm;rwef I tjrwftrsm;qkH;ESifh rmefav~mhum tnHhcHjcif;omjzpfonf? uif;0efrif;-uD;onfoDaygrif; ygawmfrljyD;aemuf jAdwdo~wkd\awmif;yefonfhtwkdif; vFwfawmfrŒ;awmfr,fawmfwkd\ESifhtwlEkdifiHtkyfcsKyfa7;ukd ulnDcJh.? 1259 ckESpfwGif 'kwd,bk7ifcH.Oya'jyKrif;wkdifyiftjzpf tr=xrf;cJh.? tedPra7mufrD awG\cJholwpfOD;u uif;0efrif;-uD;. wnfjidrfykH/xufjrufykH/ ,Ofaus; odrfarG\ykH/ A[kokw rsm;ykHwkd\ukdcsD;usL; a7;om;xm;onf? touf 86ESpft&G,f oU7mZf 12^0 jynfhESpfwGif tedP a7mufcJhavonf?

*k+fxl;bJG\xl;rsm; csD;jr|ifhcHcJh7onfjzpf7m EkdifiHjcm;

okd\ oHtjzpfroGm;rD tCr[maoemywd0ef-uD;tjzpfcef\tyfjcif;cH7.?oDaygrif;w7m;vufxufwGif oufawmf&SnfbJG\/ ok"RbJG\wkd\7&SdcJh.? EkdifiHjcm;okd\ jrefrmoHtjzpfoGm;a7mufcJhpOfu jyifopfoRwu *7aNmyaP, wHqdyfjzifhvnf;aumif;/ †wmvsHbk7ifu *7aNmyaPa,uk&kNDumvDwHqdyf/ *7efaumf7wGefac: 7ifokdif;pvG,fESifhwHqdyfwkd\jzihfvnf;aumif;/ 0dwkd7d,bk7ifru pD/ tuf(p)/ tkdifbJG\xl;jzifhvnf;aumif; csD;jr|ifhjcif;cHcJh7ay onf?

uif;0efrif;-uD; jyKpkcJhaomusrf;rsm;rSm jrefrmpmayavmuwGif rsm;jym;vSayonf? uAsmzufwGif 7wk/tkdif/ 7uef/ ojzef/ aw;xyf/ {csif;/ armfuGef;/ vl;wm;/ ysKd\ ponfjzifh rsKd;pkH ajymifajrmufpGma7;om;cJh.?xifay:aomusrf;rsm;rSm pum;ajyjzifh vef'efoGm;/jyifopfoGm; ae\pOfrSwfwrf;rsm;/ "RowfzufwGif "Rowf 36 apmifcsKyf/ tarGr="Rowf/ tdrfr="Rowfusrf;wkd\ESifh tjcm;pmayrsm;jzpfaom wd@KuysKd\/ 7weme'DarmfuGef;/ "Rowfvu‡mrsm;/ t”oHacy0#em/yud#u”Rowfvu‡mwkd\yg0ifonf? *DwzufwGif omcsif;/ ,kd;',m;/ ywfysKd;/ [efcsif;trsm; a7;om;cJhayonf? OD;b&Sif

aumif;wkHjrdK\ ? ?Aef;armfc&kdif/ a&F*ljrdK\e,fwGif yg0if

uif;0efrif;-uD; aumif;wHkjrdK\

rMav;aejynfawmf7Sd uif;0efrif;-uD;. pHtdrfawmf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 112: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

336

aom aumif;wkHjrdK\onf rMav;jrdK\rS 263 rkdif/ Aef;armfjrdK\rS 12 rkdifr~ a0;uGmaom {7m0wDjrpf vuf0Jbufurf;ay:wGifwnf&Sdonf?

,cktcg aumif;wkH jrdK\onf xifay:ausmfapmaomjrdK\r[kwfaomfvnf; a&S;tcgu ukef;vrf;ukefpnful;oef;a7mif;0,fr=wGif zHG\jzdK;cJhonf? TjrdK\rSaeI ukef;vrf;c7D;jzifh w&kwfEkdifiHokd\vnf;aumif;/ a7vrf;c7D;jzifh7efukefjrdK\okd\vnf;aumif;/ ul;vl;qufqHEkdifcJhonf? txl;ojzifh 1^ 7mpkESpfaemufykdif;wGif Aef;armfjrdK\Y 'yfcsvlrsKd;ESifh t*‡vdyfvlrsKd;wkd\. tvkyf&kH-uD;rsm; zGifhvSpfvkyfaqmifaomtcsdefrsm;wGif ykdrkdpnfum;I vmcJhonf?a&S;jrefrmEkdifiH a7vrf;ukefpnfa7mif;0,fazmufum;r=ESifhpyfvsOf;I 'txufaumif;wkH/ atmuf7efukefESifh pkefqefxufatmuf‘[kajymqkda7;om;avh&Sdonf? a&S;jrefrmrif;rsm;vufxufu a&F*ljrdK\0efrSm aumif;wkHjrdK\ESifh pm0wD;jrKd\ 2 jrdK\ukd tkyfcsKyf7avonf?

a&S;tcgu aumif;wkHjrdK\e,fwGif awmvufaus;&Gm40 cef\yg0ifonf? xkdaus;&Gmrsm;rSm {7m0wD jrpfokd\'kwd,jrpfusOf;txufteD;wGifp D;0ifaom pif;cef;acsmif;urf;ay:wGif wnf&Sd-uonf?

qifjzL&Sifrif; vufxuf c7pf 1^65 ckESpfrS 1^69 ckESpftxd (jrefrm oU7mZf112^ ckESpfrS 1130 jynfhESpftxd) 4 -udrfwkdifwkdif w&kwfESifh jrefrm wkd\ppfjzpf-u7maumif;wkHjrdK\ae7mwGif wkdufyJGrsm; t-udrf-udrfjzpfyGm;cJhonf? aemufqkH; w&kwfjrefrm ppfajyjidrf;a7;pmcsKyfudk aumif;wkH jrdK\rSmyif csKyfqkd a7;xkd;cJh-uonf? ppfyJGjyD;qkH;I jrefrmwyfrsm;xGufcGgcgeD; AkdvfcsKyf0ef-uD;r[moD[ol -uD;rŒ;I ppfajyjidrf;onfhtxdrf;trSwfESifh apwD wpfqlwnfxm;cJhonf? xkdppfyJGrsm; jyD;qkH;oGm;jyD;aemuf w&kwfEkdifiHESifhjrefrmEkdifiHokd\ ukefpnful;oef;a7mif;0,fr= ykdrkdwkd;wufvmonf? aumif;wkHrS a&FvD/ rkdif;armvrf;pOfwkd\jzifh w&kwf

EkdifiHokd\aygufa7mufEkdif7um; aumif;wkHrSm azmufum;a7mif;0,fr= A[kdpcef;tjzpf Aef;armfjrdK\ESifhyif tjydKiftqkdifjzpfvmcJhbl;onf? ( w&kwfjrefrmppfyGJ„7=?)

aumif;wkHrSm ,cktcg ucsifjynfe,fwGifyg0ifI vlOD;a7 300 cef\r~aexkdifonfh aus;&Gmr~ jzpfaeawmhonf? ig;zrf;jcif;ESifh awmif,mvkyfief;rsm;ukd vkyfukdifpm;aomuf-uolaygrsm;onf? aqmif;7moDY rk7if;pyg;rsm;ukd pkdufysKd;-uonf? awmifay:ukefESifh ajrvwfukefrsm;ukd vJvS,fa7mif;csay;avh&Sdaom ukefonfrsm;ukdvnf; awG\Ekdifayonf? aumif;r=awmfbk7m; ? ?aumif;r=awmf bk7m;onf ppfukdif;jrdK\ ajrmufbuf 6 rkdifuGmY wnf&SdI 7mZr+dpl–mapwD [kvnf; trnfwGifonf? jrefrmoU7mZf

998 (c7pf 1636) ck awmfovif;vqef; 10 7ufwev‡mae\wGif tif;0bk7if omvGefrif;w7m;-uD; wnfxm;ukd;uG,fcJhaom apwDjzpfonf?

apwDukd yP,H 3 qifhcHI oydwfarSmufxm;ouJhokd\wnfxm;onf? xkduJhokd\ pyg;ykHo!mefapwDawmfrsKd;ukdoD[kd–fusGef;YtawG\7rsm;avonf? apwD.—m+fawmfrSmtawmif 101/ vkH;ywf 502 awmif 2 rkduf 4opf

aumif;wHkjrdK\ aumif;r=awmfbk7m;

ppfukdif;jrdK\7Sd 7mZr+dpl–mapwDac: aumif;r=awmfbk7m;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 113: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

337

ESifh apwDwnf7mwGif tkyfcsyfa7aygif; 10126552yg0ifonf[k qkdonf? ausmufqDrD;wkdif 802 wkdifwkd\jzifh apwDudk0kdif;7Hxm;avonf? xkdjyif jrefrm/ rGefESifh,Gef; (&Srf;)tQ7mwkd\jzifha7;xm;aom edygwfcif;&kyfpkH/ Ak<0ifESifh 31 bkHwkd\ukd eH7HYa7;jc,fxm;onf?wHcg; 4 rsufESmY tkwfjymom'frsm;aqmufvkyfxm;onf? apwDwnfjyD;aemufY aumif;r=awmfapwDausmufpmukd a7;xkd;xm;cJhonf? xkdausmufpmt7/oU7mZf 998 ckewfawmfvjynfhausmf 1 7ufaom-umae\wGifomvGefrif;w7m;-uD;tjrJukd;uG,fonfh pG,fawmf/ qHawmfwkd\tjyif t7yf7yfrScsDyifhvmaom "mwfawmfarGawmfESifh yWjrm;/ a&F/ aiG/ y,if;/ rkd;-udK;apwDrsm;ukd Xyemawmfrla-umif; od7onf? aumif;r=yif ? ?aumif;r=yifonf opfyif-uD;rsKd;jzpfI7ckdifwkdif;awmifykdif;/ yJcl;&kd;rESifh weo‡m7Dwkdif;&Sd tjrJpdrf;awmrsm;Y aygufonf? tjrifhay 150 cef\ESifh vkH;ywf 10 ayrS 15 aycef\ txd &Sdwwfonf? yJcl;&kd;ruJhokd\aom tcsKd\t7yfa'orsm;Y ou‡wl (ou‡ef;wl)yifukd aumif;r=yif[lI rSm;,Gif; ac:avh&Sd-uonf?xm;0,fe,fwGif ubefaumif;r=yif[kac:aom aumif;r=yifwpfrsKd; &Sdao;onf?

aumif;r=om;onf ayghI ckdifcHhaomfvnf;wm&SnfrcH

acs? okd\jzpfI vufzufajcmufuJhokd\ pm;okH;p7myPnf;rsm; xnfh7ef ayghyg;aomaoWmrsm;ESifh &kd;&kd;tdrftokH;taqmifrsm; vkyf7efavmufom oifhavsmfonf?okd\aomf jrefrmEkdifiHY avSpyf7eftwGufvnf;aumif;r=om;ukd tokH;rsm;cJhayonf? ukdif&kdjrdK\? ?ukdif&kdjrdK\onf acwfopftD*spfEkdifiH. jrdK\awmfjzpfI tmz7duwkdufwGif vlOD;a7txlxyfqkH;jrdK\jzpfonf? Ekdif;jrpf.ta&S\bufurf; jrpf0usGef;ay:a'oxdyfcGqkH.txuf 8 rkdiftuGmwGif wnf&Sdonf? t,fvufZjND;,m;jrdK\rS ta&S\awmifbufokd\ rkdif 130 uGma0;Ipl;tufjrdK\rS taemufbufokd\rkdif 80 cef\uGma0;onf?tmz7duwkdufwGif tus,fjyef\qkH;jrdK\jzpfI Ekdif;jrpfta&S\bufurf;wGif 5rkdifcef\&Snfvsm;pGmwnf&Sdonf? jrdK\wpfykdif;

rSm Ekdif;jrpf0Srf;. EkH;wifajrEkuGif;jyifay:wGif usa7mufaeI wpfykdif;rSm rkduufwrf xkH;ausmufawmifrsm;.qifajcav~may:wGif usa7mufaeonf?

tv,facwftwGif;u ukdif&kdjrdK\onf xif&Sm;cJh.?^7mpkESpftwGif;u tm7yfvlrsKd;wkd\ tD*spfEkdifiHukd wkdufckdufatmifjrifaomtcg/ rGwfpvifAkdvfcsKyfonf ol.cHwyfteD; Ekdif;jrpfurf;yg;wpfae7mwGif jrdK\wpfjrdK\wnfaqmufIt,f„azmhpwwfjrdK\[k trnfay;cJh.? 10 7mpkESpfokd\ a7mufaomtcg zufwDrkdufbk7ifrsm;u jrdK\ukdodrf;ykdufjyD;aemuf ta&S\ajrmufbufokd\ tenf;i,fwkd;csJ\jyD;v~if t,f„u[D;7m; (ppfEkdifjrdK\) [laomtrnfopfjzifh jrdK\opfwnfcJhjyef.? xdkae7mrSm ,ckacwfopfukdif&kdjrdK\ae7myifjzpfavonf?

a&S;acwftD*spf vlrsKd;wkd\. vuf7mjzpfaoma&S;

aumif;r=awmfbk7m; ukdif&kdjrdK\

aumif;r=yif. t7GufESihftzl;tyGifhrsm;

acwfopftD*spfEkdifiH. jrdK\awmfudkif&kd. &=cif;wpf7yf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 114: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

338

a[mif;taqmufttkHrsm;pGmukd ukdif&kdjrdK\wGif awG\7onf? jrdK\wHcg;rsm;/ jywkduf/ 7JwkdufESifh ar~mfpif-uD;rsm;/yvD-uD;rsm;rSm jrdK\.usufoa7aqmifrsm; jzpf-u.?xkdjyif tD*spfbk7ifa[mif;rsm;. oif;csKdif;7mrsm;jzpfaom yd7rpftaqmufttkHrsm;ukd jrdK\tjyifzufwGif awG\7onf?ukdif&k d jrdK \xif&Sm;aomtaqmufttkHrsm;wGif t,ftufZ[myvDESifh wUokdvfvnf;yg0ifonf?jrdK\.acwfrSD 7yfuGufopfrsm;wGif acwfopftaqmufttkHrsm;ESifh vrf;r-uD;rsm;ukd awG\Ekdifonf? ukdif&kdjrdK\ukdwjznf;jznf;csJ\xGifvm7m/ ,cktcg Ekdif;jrpfv,f&Sd *sZD;7mu`ef;ESifh ukdif&kdjrdK\ A[kd7yfuGufrsm;ukd wHwm;-uD;jzifhyif qufoG,f xm;&SdavjyD? jrpftaemufbufurf;wGifum; yd7rpftaqmufttkHrsm;&Sdaom *D;ZmjrdK\ wnf&Sdavonf?

ukdif&kdjrdK\onf Oa7mywkdufESifhta&S\wkdif;jynfrsm;.A[kdwGifwnf&SdI ul;oef;a7mif;0,fa7;wGif ta7;ygaomjrdK\jzpfonf? tmz7duwkdufajrmufykdif;ESifh ta&S\tv,fykdif;a'otwGufum; ukefoG,fa7;tcsuftcsmozG,f jzpfavonf? 'kwd, uBmppftjyD;wGifpufr=vufr=vkyfief;rsm; txl;wkd;wufcJh.?

xkdjrdK\wGifaexkdifolrsm;rSm trsm;tm;jzifh tm7yfvlrsKd; rsm;okd\r[kwf tm7yfwkd\ESifh aoG;pyfaomvlrsKd;rsm; jzpf.? tjcm;vlrsKd;rsm;rSm *7d/ tDwmvsH/ jAdwdo~/

jyifopf/ wl7uDESifh qD;7D;,ef;vlrsKd;rsm; jzpf-uonf?jrdK\.vlOD;a7rSm 194^ ckESpfoef;acgifpm7if;t72100506 a,muf jzpfonf? upfcsemtdyf/tdyf (c7pf 1850„1916) ? ?cgwGrf;pm;avmhupfcsem bJG\trnf7onfh jAdwdo~ppfol-uD;um;aocsmpGm -udKwifjyifqifI Ekdifavmufonfhtajca7mufrS 7efolukd wkdufavh&Sdol jzpf.? xkda-umifh wkdufyJGrsm;wGif atmifjrifonfomrsm;cJhojzifh/ jAdwdo~vlxkuol\tm; 'atmifyJGrsm; pDpOfay;Ekdifol’[k csD;usL;-uavonf?

[kda7;&d=;[m;Awfupfcsemonf ppfom;rsKd;&kd;rS qif;oufvmoljzpf? zcifjzpfolrSm 'kAkdvfrŒ;-uD;wpfOD;jzpfonf?t*‡vdyfvlrsKd;yifjzpfaomfvnf; tkdif,m

vefjynfwGif 1850jynfh ZGefv 247ufae\Y zGm;jrifcJh.? 1868ckESpfY 0l;vpfjrdK\ bk7ifhppfwUokdvfwGif ppfynmoif,lcJhjyD;aemuf/ bk7ifhtif*sifeD,mwGif pwiftr=xrf;cJhonf? 18^^ ckESpfwGif 'kAkdvf tjzpfcef\xm;jcif;cH7onf? xkdokd\cef\xm;jcif;rcH7ao;rDu jyifopf„y7yf&Sm;ppfyJGY rdrdoabmtavsmuf jyifopfzufrSyg0ifulnDwkdufckdufcJh.? xkdjyif jAdwdo~ppfwyfokd\0ifpuygvufpwkdif;jynfESifh pkdufy7yfu`ef;wkd\wGif tr=xrf;zl;avonf?

1882 ckESpfrS 1892 ckESpftxd tD*spfppfwyfrsm;ukd

ukdif&kdjrdK\ upfcsem tdyf/tdyf

ukdif&kdjrdK\7Sdxif7Sm;aom r[mruftvDywD-uD;

jAdwdo~AdkvfcsKyfrSL; avmhupfcsem

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 115: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

339

jyefvnfzJG\pnf;a7;wGif ulnDaqmif&GufcJhonf? 1892ckESpfwGif tD*spfppfwyfrsm;. aoemywdjzpfvmjyD;onfhaemufwGif AkdvfrŒ;csKyfa*:'Gefwkd\tm; cgwGrf;Y wyfvkH;jyKwfatmifwkdufckdufcJhaom rm'DapmfbGm;.tquftEG,f olykefrsm;ukdESdrfeif;7ef aocsmpGm tpDtpOfrsm;jyKvkyfcJhonf? 1896 ckESpfrSpI xkdolykefrsm;ESifh wkdufckdufcJh7m/ atmifyJGrsm; quf umqufum7cJhI 1898ck pufwifbmvwGif cgwGrf;jrdK\ukd jyefvnfodrf;ykdufEkdifcJhonf? xkda-umifhupfcsemtm; jAdwdo~tpkd;7u cgwGrf;pm;bJG\jzifh AJ&Geftqifhtwef;ay;tyfcsD;jr|ifhcJhonfhjyifqkawmfaiGaygif; 30000 ukdvnf;ay;cJh.?

1899 ckESpfwGif Akd;0g;ppfyJGjzpfyGm;aomtcg upfcsemrSm aoemywdavmha7mAwf.OD;pD;csKyftjzpfaqmif&Guf7ef apvFwfjcif;cH7jyefonf? avmhupfcsem.tcsufususESifh aphpyfu'rf;usifpGm aqmif&Gufay;Ekdifr=a-umifh/ 1900 jynfhESpfcef\wGif Akd;0g;vlrsKd;wkd\.jrdK\awmf 2 jrdK\vkH;ukd jAdwdo~wyfrsm;u odrf;ykdufEkdifcJhonf?xkdaemufr-umrD avmha7mAwf.7mxl;ukd upfcsemqufcH7avonf? qkdcJhonfhtwkdif; Akd;0g;wkd\. jrdK\awmfrsm;ukdodrf;ykduf EkdifcJhaomfvnf; Akd;0g;wkd\onf ajymufusm;pHepfjzifh qufvuf ckcHaevsufyif&Sdao;I/ xkdppfyJGrsm;ukdatmifjrifpGmqkH;cef;wkdif wkdufckduf7efrSm upfcsemtzdk\-uD;av;aomwm0ef-uD; jzpfavonf? okd\aomf upfcsemonf txl;-udK;pm;jyD;v~if ta7;ygaomjrdK\-uD;rsm;/a'orsm;ukdvnf;aumif;/ o,f,lykd\aqmifa7;rsm;ukdvnf;aumif;/ Akd;0g;ajymufusm;wkd\ xda7mufpGm raESmifh,Sufekdifatmif trsKd;rsKd;tzkHzkH pDrHaqmif&GufcJhonf? xkda-umifh Akd;0g;wkd\.ajymufusm;pHepfrSm t7mra7mufawmhbJ/ 1902ckESpfwGif Akd;0g;ppfyJGjyD;qkH;oGm;avonf? upfcsemonf Akdif;aumifhtqifhtwef;okd\ wkd;jr|ifhjcif;cH7onfhjyif qkawmf aiGaygif; 50000 ukdvnf; ay;oem;jcif;cHcJh7avonf?

Akd;0g;ppfyJGjyD;qkH;onfhaemuf r-umrDyif/ avmhupfcsemrSm tdNd,jynfppfwyfrsm;. aoemywdtjzpf cef\xm;jcif;cH7.? xkd7mxl;wGif 190^ ckESpfwkdifxrf;&GufcJhI tdNd,jynfppfwyfrsm;ukd jyKjyifzJG\pnf;ay;cJhonf?

xdkaemuf 7mxl;oufwrf;aphonfhtcg -opa-w;vD;,m;/e,l;ZDvefpaom jAdwdo~'kdrDeD,efEkdifiHrsm;rSppfwyfrsm;ukd vSnfhvnf-unfh&=cJhI/ 'kdrDeD,efEkdifiHrsm;.umuG,fa7; tpDtpOfrsm;ukd a7;qJGay;cJhavonf? 1911ckESpfrSpI ukdif&kdjrdK\wGif jAdwdo~tpkd;7.ukd,fpm;vS,fawmftjzpf 3 ESpfr~aqmif&Guf7jyefonf?

1914 ckESpfwGif yxruBmppfjzpfyGm;aomtcg avmhupfcsemrSm ppf0ef-uD;tjzpf cef\xm;jcif;cH7.? ppf0ef-uD;tjzpf xrf;aqmif7onfhwm0ef 0W7m;rSm ao;i,fvSonfr[kwfay? xkdpOfujAdwdo~wkd\. ppftiftm;rSm rsm;pGmcsnfheJ\aeao;7m/ *smrefuJhokd\ tiftm;aumif;I ppfr=u`rf;usifvSaom7efolrsKd;ESifhzufjydKifEkdif7ef upfcsemrSm txl;-udK;pm;cJh7.? wkdif;jynfvlxkuvnf; upfcsemtay:wGif -unfndKav;pm;-uonfhtavsmuf wkdufckduf7eftoifh&Sdonfh ppfonfawmftiftm; 160000rS wyfom; 5000000 &Sdatmifupfcsemonf twkduftcHr&SdvSbJ ESpftenf;i,ft wGif;csJ\xGifEkdifcJhavonf?

&k&Stpkd;7ESifh wkdifyifaqG;aEG;7eftwGuf 1916 ckZGefv5 7ufae\wGif [$&d=if,mtrnf&Sd u&lZmppfoab‡mjzifhyufx&kd*7ufjrdK\okd\ xGufcGmcJh7m/ xkdae\n 8 em7Dcef\tcsdefY atmhueD;u`ef;pktvGefwGif *smrefa7jrK|yfAkH;xdIoab‡m epfjrKyfoGm;avonf? oab‡may:wGifygor~vlrsm;xJrS oab‡mom; 12 a,mufom touf&SifIavmhupfcsem. tavmif;ukdyif &SmrawG\7awmhacs?

avmhupfcsemrSm wpfpkHwpfckukd rjzpfraejyKvkyfwwfIeufeJpGmcsifhcsdef pOf;pm;wwfoljzpf.? xkdjyif tvGefpnf;urf;-uD;oljzpf7m tcsKd\vufatmufi,fom;rsm;uol\tm;oabmrus-uay? okd\aomf upfcsemonfxkdpnf;pepfrsm;ukd woa0rwdrf;vkdufemjcif;rSm ppfatmifjrifa7;ta-umif;wpf7yfyif jzpfonf[k ,kH-unfavonf? xkdokd\ pnf;urf;ESifh tnDjyKwwfojzifhvnf;ol.-uD;av;vSaom ppfrufa7;7m wm0efrsm;ukd atmifjrifpGmxrf;aqmifEkdifcJhonf[k qkd7ayrnf? upfcsemonf ol\tm;ay;tyfor~aom wm0ef0W7m;rsm;ukdjyD;jywfatmifjrifpGm aqmif&GufjrJjzpfavonf?

upfcsem tdyf/tdyf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 116: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

340

?t*‡vdyfpmayavmurS -u,fwpfyGifh'awmwGif;om; armf*vD’ta-umif;ukd zwfbl;olwkdif;pma7;q7mukd odvkd-uayrnf? xkdolrSm tdNd, EkdifiHwGifarG;zGm;vsufjrefrmEkdifiHokd\wpf-udrfwpfacguf a7mufbl;aom upfyvif; qkdoljzpf.? xdkol. pdwf0ifpm; zG,f7m tšK_Wd tusOf;csKyfukd

atmufwGifaz:jyxm;ayonf?

upfyvif;’tm (c7pf 1865„1936) ? ?7wf',wfupfyvif;rSm t*‡vdyfvlrsKd; uAsmq7mESifh 0šKa7;q7mjzpfI tdNd,EkdifiH bkHbkdifjrdK\Y 1865 ck 'DZifbmv30 7ufae\wGif zGm;jrifonf? ol.zcifrSm xkdtcsdefubkHbkdifjrdK\ okckrynmoifausmif;wGif ygarmQwpfOD;tjzpfaqmif&Gufaeaom *`efavmhu0kupfyvif; jzpfonf?upfyvif;onf 5 ESpfom;txd bkHbkdifjrdK\YyifaexkdifcJh7m xkdtawmtwGif; tdNd,trsKd;orD; Ekd\xdef;rsm;. vufay:wGif-uD;jyif;cJhavonf? okd\jzpf7um;upfyvif;onf [dNLpw³Dbmomukd i,f&G,fpOfuyif em;vnfcJhojzifh/Ek d \xdef;rsm;ajymjyaom tdNd,vlrsKd;rsm;. a&S;a[mif; ykHjyifrsm;rSm ol.rSwf—m+fwGif pJGjrJaecJh.?

6 ESpfom;wGif ol. rdbrsm;u t*‡vefjynfokd\ pmoif7ef apvFwfcJh.? okd\7mwGif usef;rma7;csKd\wJhojzifh 12 ESpfom;&SdrSausmif;pIae7onf? olonf 'ufAGef&d=if,me,f 0ufp0yf[kd;jrdK\&Sd pmoifausmif;wpfausmif;wGif ynmoif -um;7.? xkd pmoifausmif;&Sdausmi f ;olausmi f ;om;rsm;r Sm trsm;tm;jzif htdNd,EkdifiHwGiftr=xrf;ae-uaom t*‡vdyft7m &Sd-uD;rsm;. om;orD;rsm;jzpf-uonf? upfyvif;onfxkdausmif;rS xkwfa0aom pmapmif. pmwnf; jzpfavonf?

touf 1^ ESpfwGif upfyvif;onf tdNd,EkdifiHokd\jyefvnfaexkdifcJh.? xkdtcsdefY ol.zcifrSm tdNd,EkdifiHyef*syfe,fvm[kdjrdK\wGif jywkdufrŒ;tjzpf vkyfukdifvsuf&SdI/ upfyvif;onf vm[kdjrdK\rSxkwfa0aom 'jrdK\jyESifhppfa7;jyefwrf;’ trnf&Sdowif;pmwGif vufaxmuf

pmwnf; wpfOD;jzpfvmonf? upfyvif;onf ausmif;aepOfu awG\-uKHcJh7aom ukd,fawG\tjzpftysufrsm;ukd'pawmhuD;ESifhtaz:rsm;’ trnfjzifh pmtkyfwpftkyfa7;cJhonf? xkdpmtkyfonf ol.pmzwfy7dowf-udKufpmtkyfwkd\wGif tygt0if jzpfcJhonf?

upfyvif;onf *syefESifh tar7duefjynfaxmifpkEkdifiHrsm;okd\ vSnfhvnfjyD;aemuf 1889 ckESpfwGif t*‡vefjynf vef'efjrdK\wGif twnfwusaexkdifcJhonf? Tokd\uBmukdvSnfhI c7D;oGm;cJh7mY awG\-uKHcJh7onfwkd\ukd 'yifv,frSyifv,fokd\’pmtkyfwGif a7;om;az:jyxm;av

onf? 1891 ckESpfwGif upfyvif;onf 'rxGef;yEkdifaomtvif;a7mif’ pmtkyfukd a7;om;xkwfa0cJhonf?aemufwpfESpfwGif upfyvif;onf tar7dueftrsK d;orD; u,f&kdvkdif;pwm;AmvufpwD;,m;ESifh vufxyfonf?

uBmt7yf7yfEkdifiHrsm;okd\ vSnfhvnfI c7D;oGm;cJh7mY upfyvif;onf jrefrmEkdifiHokd\vnf; a7muf&SdcJhonf? 1892 ckESpfwGif‘rMav;’ trnf&Sd uAsmukdpyfqkdcJh.?

upfyvif;wkd\ZeD;armifESHonf tar7duef jynfaxmifpkwGif 4 ESpfwdwd

aexkdifcJh-u7m xkdtawmtwGif; pmtkyfpmwrf;tajrmuftjrm; a7;om;cJhonf? ol. ta7;tom;ukd tar7duefvlxku txl;yifESpfouf-uojzifh csufjcif;yif emrnfausmf-um;vmonf? ol\tm; tonf;pJGjzpfojzifh tcsKd\aom&Gme,fy,fwkd\ukd upfyvif;emrnfjzifhyif rSnfhac:-uavonf? 1896 ckESpfwGif upfyvif;onf t*‡vefjynfokd\ jyefvmjyD;v~if 0dwkd7d,bk7ifr-uD;. eef;ouftESpf 60

t*‡vdyfuAsmESihf 0šKa7;q7m-uD; 7wf',wfupfyvif;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 117: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

341

ajrmuf txdrf;trSwf ‘7Dquf&Sif;eJ’ uAsmukdpyfqkdcJhonf? xkduAsmrSm upfyvif; a7;cJhor~aomuAsmrsm;xJwGif tcef\qkH;uAsmjzpfonf[k qkd-uonf? 1900 jynfh ESpfwGif upfyvif;onf t*‡vdyf owif;pm -uD;wpfapmiftwGuf Akd;0g;ppfyJGowif;rsm;ukd axmufvSrf;ay;ykd\7ef awmiftmz7duokd\ oGm;a7mufcJh.?

xkdaemuf yxruBmppf eD;uyfvmaomtcg EkdifiHa7;avmuxJokd\wpfpwpfpa7muf&SdvmcJhavonf? okd\aomfvnf; EkdifiHa7;orm;wpfOD;taeESifh -uD;yGm;wkd;wufjcif;r&SdcJhay? pma7;q7mwpfOD;taeESifhum; emrnfausmfcJhavonf? 190^ ckESpfwGif pmayqkdif7m EkdAJqkjzifhcsD;jr|ifhjcif;cH7avonf?

upfyvif;a7;om;cJhaom pmtkyfrsm;teuf ‘awmwGif;ykHjyif’ pmtkyfrsm;rSm txl;yif vl-udKuf rsm;cJhavonf? xkdpmtkyfwGif armf*vDtrnf&Sd awmwGif;om;uav;ukd Zmwfvkduftjzpfxm;I wkefv=yfacsmufcsm;/pdwfv=yf&Sm;zG,f tjzpftysufrsm;ukd obm0ususa7;om;xm;avonf?

upfyvif;.pmtkyfrsm;onfe,fcsJ\pepfukd tm;ay;cJhonf? ola7;or~aompmtkyfwkdif;rSmvkdyif jAdwdo~vlrsKd;wkd\. wefckd;tm+mvFrf;rkd;r=ukd t"duxm;uma7;om;cJhonf? t*‡vdyfvlrsKd;rsm;onf uBmay:wGif t,Ofaus;qkH; vlrsKd; jzpfonf? tjcm;vlrsKd;rsm;rSm olwkd\avmuf r,Ofaus;rwkd;wufao;? xkda-umifht*‡vdyfvlrsKd;rsm;onf tjcm;vlrsKd;rsm;ukdpkd;rdk;tkyfcsKyfI ,Ofaus;vmatmif qkH;roGefoifay;7rnf? Tum;upfyvif;t,ltqyifjzpf.? xkdrSwpfyg; vnf;vljzLrsm;onfvl0gvlrJvlndkrsm;xufjrifhjrwf onf?r,Ofaus;I uav;qefaom vl0gESifh vlrJrsm; ukd,Ofaus;vmatmifqkH;r7efrSm vljzLrsm;. wm0efjzpfonf[kvnf; upfyvif;u ,kH-unfavonf?

upfyvif;onf txufyg ta7;tom;jzifh jAdwdo~wkd\. e,fcsJ\pepfukdajrawmifajr|mufcJholjzpf7m ol\ukdjAdwdo~vlrsKd;rsm;u tifykdif,mpmqkdawmf-uD;[lI *k+fjyKcJh-uaomfvnf; wpfzuftjrifwGifrl e,fcsJ\pma7;q7m-uD;[k ac:qkd-urnfjzpfownf;?

awmwGif;om;av; armf*vD

upfyvif; tm

tcgwpfyg;Y tdNd,EkdifiH ta&S\ykdif;a'o&Sd awmeuf-uD;tpyfwGif ZeD;armifESH 2 a,mufonf tdrfwpfaqmifaqmufvkyfaexkdif-uavonf? olwkd\wGif armf*vDtrnfwGifaom om;i,fuav;wpfa,muf&Sd.? wpfnoY tqkdygvifr,m;onf rwfwwfoGm;cgp om;uav;ESifhtwl rD;zkd-uD;ab;wGifxkdifae-upOfa-umufrufaumif;aom usm;-uD;wpfaumifonf awmxJrSxGufvm.? xkdusm;-uD;.trnfrSm &SD;,m;cefjzpf.? usm;-uD;onf olwkd\ukdjrifaomtcg pm;csifaZmESifh teD;rSrD;zkdukdyifowdrxm;rdbJ ckeftkyfvkduf7m ajcaxmufukd rD;avmifoGm;avonf? rD;avmifemrsm;ukd&SD;,m;cefonf v~mjzifhvsufaeckduf vifr,m;ESpfa,mufonf ukd,frcsd trdaomfvnf; om;awmfcJ[louJhokd\ vlrr,fom;uav;ukdyif rac:EkdifbJa-umuftm;-uD;pGm ukd,fvGwfxGufajy;-u.? armf*vDuav;onf eD;7m awmpyfxJokd\av;zufwGm;um0ifa7mufcJhavonf?xkduav;onf ausmuf*l-uD; wpfckteD;okd\a7mufoGm;onfwGif ausmuf*l-uD;twGif;Y tdyfaeaom 0HykavGarmifESHonf tjyifrS csKd;csKd;csGwfcsGwftoH-um;ojzifhxGufI -unfh-uaomtcg/ vlom;uav;ukd awG\&Sd-uojzifh cspfcifaoma-umifh arG;pm;xm;

7ef qkH;jzwfvkduf-u.? usm;uD;&SD;,m;cefvnf; vleH\cHIvkdufvmcJh7m ausmuf*l-uD;teD;okd\a7mufvmvwfaomf wHcg;0rSaevsuf uav;i,fukd ol.tpmjzpfonf[kajymum awmif;.? xkdtcg 0HykavGr-uD;uxkdvlom;i,frSm rdrdwkd\.arG;pm;om; jzpfaeI ray;Ekdifa-umif;/ xkduav;ukd tjcm;aom0HykavGi,frsm;ESifhtwl upm;aysmfyg;aexkdifapjyD;v~if om;7Jwd7>mefrsm;ukd zrf;,lpm;aomufvmwwfatmif oif-um;ay;rnfjzpfa-umif;/ aemifwpfae\wGif &SD;,m;cefukdyif owfypfvdrfhrnfjzpfa-umif; jcdrf;ajcmufajymqkd vdkufaom tcg/usm;-uD;&SD;,m;cefonf rausrcsrf;EkdifbJ xGufoGm;7avonf?

okd\jzifh armf*vDuav;onf 0HykavG uav;rsm;ESifhaeom;wus&Sdvmaomtcg ol\ukdqufvufI arG;pm;oifhroifhukd 0HykavGzkdonf0HykavGrESifhwkdifyif.? 0HykavGwkd\. xkH;pHrSm0HykavGi,fuav;rsm; t&G,fa7mufvmonfhtcsdefY 0HykavG tpnf;ta0;-uD;okd\wifjyumtodtrSwfjyK7ef awmif;qkd7.? 0HykavGronf vlom;uav;tm; om;t7if;ESifhrjcm; cspfcifcJhonfhtavsmuf xkdtpnf;ta0;-uD; okd\ 0HykavGi,fuav;rsm;ESifhtwl wifjy7ef pDpOfxm;.?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 118: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

342

wpfnaomtcg 0HykavGrsm;onf rdrdwkd\pnf;a0;7mjzpfaom ausmufaqmifawmifurlwGif 0HykavGtpnf;ta0;ukdusif;y-uav7m/ 0HykavGarmifESHvnf; om;i,f0HykavGuav;rsm;ESifh twlvlom;uav; armf*vDukdwifjy-u.? 0HykavGwkd\. acgif;aqmif-uD;jzpfaom tmauvmac: 0HykavG-uD;u xkdvlom; uav;armf*vDtm; 0HykavGtoif;0if tjzpf todtrSwfjyKa7;jy©emukd pOf;pm;-u7ef ajym-um;aepOf/usm;-uD;&SD;,m;cef onfa-umufrufzG,f [def;vsufrdrd.tpmjzpfaom vlom;i,ftm; ay;tyf7ef awmif;qkd.? xkdtckdufwGif 0HykavGrsm;xJrS 0HykavGi,f wpfaumifonfxkdusm;-uD;&SD;,m;cefukd a-umuf&GH\xdwfvef\ojzifhvlom;i,fukd rnfonfhta-umif;a-umifh 0HykavGtkyfpkxJokd\ xnfhoGif;oifhoenf;[k apm'uwufavonf?

0HykavGwkd\.xkH;pHwpf7yfrSm txufyg udPrsKd;pOf;pm;7mYoabmuJGvGJr= ay:aygufvmcJhaomf/ xkd 0HykavGi,f. rdbr[kwfonfh tjcm; awmwGif;wd7>mefESpfaumifu vufcHoifh onf[laom oabmwlaxmufcHcsuf ay;7.? TudPwGif 0HykavGausmif;q7m-uD;jzpfaom 0uf0HndK-uD; Avl;ESifh usm;opfeuf-uD; Am*D;7m;wkd\u armf*vDtm; vufcH7efaxmufcHajymqkd-uonf? xkdjyif usm;opfeuf-uD; Am*D;7m;u 0HykavGi,fwpfaumifonf tzkd;tcay;jcif;jzifh 0HykavGtoif;0ifjzpfEkdifaom Oya'&Sda-umif;ukdvnf; taxmuftxm;ESifh ajymqkdao;.? xkdtzkd;tcrSm toif;0ifa-u; oabmrsKd;jzpf7m xkdtwGuf EGm;ykduf-uD;wpfaumifukd armf*vD.toif;0ifa-u;tjzpf oluay;tyfyga-umif;ajymqkdavonf? xkdtcsufukdtm;vkH; oabmwl-uojzifh armf*vDuav;tm; 0HykavGrdom;wpfOD;tjzpfvufcH7ef qkH;jzwfvkduf-u.?

armf*vDuav;onf 0HykavGrdom;pk wpfOD;jzpfvmonfhae\rSpI awmwGif;twwfynmrsm;ukd 0uf0HndK-uD;Avl;xHwGif oif-um;avonf? usm;opfeuf-uD;Am;*D;7m;rSm armf*vD.rdwfaqG7if;csmwpfOD;jzpfvmonf?armf*vD-uD;jyif;vmaomtcg tajy;tckefrSpI opfyifwuf/ trJvkduf/ a7ul;/ opfoD;&Sm ponfhawmwGif;twwfynmrsm;ukd wwfajrmuf u`rf;usifcJh.?Am;*D;7m;url armf*vDtm; usm;-uD;&SD;,m;cef.ab;7efrS a&Smifwdrf;Ekdif7ef tjrJowday;vsuf&Sd.?

armf*vDtouf 12 ESpfokd\ a7mufaomf Am*D;7m;uarmf*vDtm; &SD;,m;cef-uD;.7efukd tjrJ owdjyKoifha-umif;/ usm;-uD;onf pm;-uGif;pm;usefrsm;ukd 0Hyk

avGi,frsm;tm;a0iSay;urf;um ol\zufom;jzpfatmif tiftm;pkaqmif;cJhojzifh ,cktcgusm;-uD;&SD;,m;cefwGif aemufvkduf0HykavGi,ftawmftwefrsm;aejyDjzpfa-umif;/ 0HykavGwkd\. acgif;aqmif-uD; tmauvmrSm tkdrif;7ifha7mfaejyDjzpfI om;aumifrsm;ukdyif 7atmifrzrf;qD;Ekdifawmhojzifh wefckd; tm+menf;yg;aejyDjzpfa-umif;/ tu,fI vuf&Sdacgif;aqmif-uD;ukd wpfpkHwpfa,mufu vkyf-uHrnf[kqkdu armf*vD. aemifa7;rSm pkd;7drfp7maumif;a-umif;wkd\ukd &Sif;vif;ajymjy.?

armf*vDvnf; Am*D;7m;onf rdrdtm;wu,fhapwemjzifh owday;aea-umif;ukd,kH-unfojzifh rdrd.aemifa7;ESif h usm;-uD;&SD;,m;cef.7efukd awG;awmpjyKvm.? okd\7mwGif Am*D;7m;uyif qufvufI tm;ay;pum; ajym,if; tu,fI teD;&Sd&Gmwpf&GmrS yef;eDeDwpfyGifhukd ,laqmifvmEkdifygu armf*vDukd,fwkdifyifv~ifawmwGif;Akdvf-uD; wpfOD;jzpfEkdifa-umif; nFefjycJh.? Am*D;7m;qkdvkdaomyef;eDeDum; vlwkd\tokH;jyKaom rD;yifjzpfIxkdrD;awmufrD;v~Hukd wd7>mefwkd\jrifu toHwkefatmifa-umuf&GH\-uaoma-umifh xkdrD;awmufukdukdifaqmifEkdifv~if awmwGif;Akdvf-uD; 7mxl;ukd qGwfcl;EkdifrnfrSmrvJGacs?

wpfnoY awmwGif;wd7>mef taygif;onf awmifurlpGef;Ypk&kH;pnf;a0; ae-upOf armf*vDonf eD;7m&Gmwpf&Gmokd\ ajy;oGm;um rD;cJrsm;ukd ,laqmifvmcJhonf?tpnf;ta0;wGif 0HykavGrsm;u vuf&Sdacgif;aqmif-uD;tmauvmrSm om;aumifukdrzrf;EkdifavmufatmiftkdrifrpGrf;&SdjyD jzpfaoma-umifh acgif;aqmif-uD; 7mxl;Yrxm;Ekdifawmha-umif;ajymqkd-u.? armf*vD vnf;rD;cJrsm;ukdxnfhI,laqmifvmaom rD;cJtkd;ukd 'l;2zuft-um;wGifxm;um 0HykavGrsm;ESifhtwl a7maESmvsufxkdifavonf? usm;-uD;&SD;,m;cefvnf; armf*vDukdjrifv~ifjrifjcif; rdrd.tpmvlom; armf*vDtm;ay;tyf7ef awmif;qkdjyef.? &SD;,m;cef odrf;oGif;xm;aom aemufvkduf0HykavGi,frsm; uvnf; olwkd\.ocif-uD;&SD;,m;cefavoHtwdkif;vkdufI [pfatmfajymqkd-ujyD;aomf armf*vDtm; &SD;,m;cef.vufxJokd\ta7muftyfESH7ef -udK;pm;-uonf? TwGifrS Am*D;7m;onf armf*vDtm; tpGrf;jy7ef csdefwefjyD[k owday;vkdufavonf? armf*vDvnf; tv~Hwajymifajymifawmufavmifvsuf&Sdaom rD;usD;rD;awmufrsm; xnfhxm;onfh rD;cJtkd;ukdvufrSukdifum &kwfw7ufrwf

upfyvif; tm

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 119: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

343

wwf7yfvkdufjyD;v~if 0HykavGxk-uD;wpf7yfvkH;tm; Tokd\qkd.? 0HykavGrsm;u rdrdtm; tjrJojzifh vlom;wpfa,muftaejzifh qufqHae-uaomfvnf; rdrdtzkd\rl rcJGjcm;a-umif;/ tcsKd\0HykavGrsm;onf rdrdtay: oPmrwnf/ &SD;,m;cef aemufvkdufolrsm; jzpfae-uacsjyD?xkda-umifh rdrd.tpGrf;ukd jy7awmhrnfjzpfa-umif;/ 0HykavGwkd\ a-umuf&GH\vSaom yef;eDeD-uD; rdrdY &SdaejyD? 0HykavGrsm;onf acgif;aqmif-uD; tmauvmtm; 7efoW&krjyKbJ ol\tvkdtavsmuf at;csrf;pGm aexkdifcGihfukd ay;-u7rnfjzpfa-umif;/ rdrdonf vlom;rsm;aexkdif7m&Gmokd\ acWjyefoGm;rnfjzpfa-umif;/ aemufwpf-udrfpnf;a0;yJGwGif 7efol-uD; &SD;,m;cef.om;a7ukdjcKHum wufa7mufjyrnfjzpfa-umif; ajym-um;avonf?xkdaemuf armf*vDonf ol\tm;arG;pm;apmifha&SmufcJhaom 0HykavGr-uD;ESifhwuG Ekd\pkd\zuf0HykavGi,frsm;ukdE=wfqufum xGufcGmvmcJh.? xkduJhokd\ cJGcGmvmcJh7mwGif armf*vDrSm0rf;enf;vSojzifh rsuf7nfrsm;yif usqif;avonf? wpfcgr~ rsuf7nfruscJhbl;aom armf*vDtwGuftxl;tqef;jzpfum xkdokd\rsuf7nfusqif;

jcif;rSm rdrdtwGuf twdwfqkd;/ edrdwfqkd;ayavm[kawG;awm ylyefrdavonf?

armf*vDonf vlwkd\aexkdif7m&Gmokd\ a7mufaomtcgrsm;pGm qmavmifrGwfodyfvSojzifh vuf[efajc[efjyum tpm;tpmukdawmif;avonf? &Gm&Sdbkef;awmf-uD;uvnf; &Gmom;taygif;wkd\tm; vl&kdif;uav;ukd jyKpkapmifha&Smuf-u7ef wkdufwGef;.? xkdtcg-uifemwwfaom rdef;r-uD;wpfOD;u 'armf*vDtm;arG;pm;7ef ac:aqmifoGm;cJh7m tdrfESifh,mESifhraebl;aomvl&kdif;uav;armf*vDtzkd\ axmifacsmufxJY ae7ouJhokd\ pdwfusOf;ajrmif;ojzifh raysmfykdufEkdif jzpf7&Smavonf? rdef;r-uD;onf armf*vDtm; tjcm; &Gmom;uav;rsm;enf;wl u Jausmif;ckdif;.? armf*vDrSm awmwGif;Yom aexkdifcJholjzpfonfhtavsmuf xkd&GmYaexkdif7onfukd raysmfykdufEkdifbJ &Sdaeawmhonf?

wpfae\wGif armf*vDonf usGJtkyf-uD;ukd xdef;ausmif;,if; awmwGif;Yai;rd=ifaepOf rdrdESifhekd\pkd\zuf 0HykavGi,f wpfaumifa7mufvmjyD;v~if/ 7efolusm;-uD; &SD;,m;cefonf ,ae\nae usGJrsm;&Gmokd\jyefoGif;csdefwGif &Gm

upfyvif; tm

uau;tkdyif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 120: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

344

wHcg;0rSapmifhqkdif; aernfjzpfa-umif;/okd\aomfvnf; &SD;,m;cefrSm tpmawGukd tajrmuftjrm;pm; xm;onfhtwGuf av;vHxkdif;rd=if;vsuf &Sdrnfjzpfa-umif; owday;pum; ajym-um;oGm;avonf?

armf*vDonf 7efolusm;-uD;&SD;,m;ceftm; ESdrfeif;owfjzwf7ef qkH;jzwfvkdufjyD;v~if xkd0HykavGi,fESifhacgif;aqmifa[mif;-uD; tmauvmwkd\. tultnDukd,lIu Jtkyf-uD;tm; 2pkcJGvkdufjyD;aomf wpfpkukd &SD;,m;ceftqD,pfumtdyfaysmfaeaom v~Kdi,fatmufykdif;okd\vnf;aumif;/ usefwpfpkukdtxufykdif;okd\vnf;aumif;/ armif;ESifvkdufavonf? Tenf;jzifh usm;-uD;&SD;,m;cefukd0J,m 2zufrSn|yfum wkdufckdufavonf? &SD;,m;cefaojyD;aomtcg armf*vDonf usm;a7ukdcGm,lI 0HykavGrsm;. tultnDjzifh uJtkyfukd &Gmzufokd\armif; ESifcJh.?

armf*vDESifhtwl uJausmif;xGuf-uaom taz:rsm;u armf*vDonf usm;-uD;ukd rnfuJhokd\7J0HhpGmowfcJhykH0HykavGrsm;uvnf; rnfuJhokd\&kdao-uykHwkd\ukd &Gmom;wkd\tm; jyefajymjy-uonfwGif armf*vDtm; a-umufvef\-uojzifh &GmrSESifxkwfvkduf-u.? armf*vDvnf; 0HykavGrsm;xHokd\ jyefvmcJhI usm;a7-uD;ukd pnf;a0;7mausmufaqmifay:Y cif;jyD;v~if 0HykavGrsm;tm; pnf;a0;pk&kH;ap.? 0HykavGtaygif;wkd\vnf; armf*vDtm;csD;usL;umacgif;aqmifwifajr|muf-uonf? okd\aomfarmf*vDonfvlom;jzpfonfhtavsmuf pOf;pm;ajrmfjrifwwfonfhtwkdif; rdrdtm;acgif;aqmifwifajr|muf-uaomfvnf; vufrcHvkda-umif;/ tb,fa-umifhqkdaomf 0HykavGrsm;rSm ,cktcg tpm;tpmiwfrGwfaeIom rdrdtm;acgif;aqmifwifajr|mufjcif;jzpfonf[k ,lqa-umif;/ tpm;tpm0vifpGm7&Sd-uv~if rdrdtm;yif7efrl -urnfjzpfa-umif;ajymqkdjiif;y,fvkduf.? okd\7mwGif awmwGif;Y-uD;jyif;vmol Ekd\pkd\zuf0HykavG 4 aumifESifhtwl awmxJYaysmfykdufpGm toufxufqkH; aexkdifavownf;? upf&SjrdK\? ?tD7wfEkdifiH. jrdK\awmfjzpfaom bC'ufjrdK\. awmifbuf rkdif 100 cef\tuGm/ ,lza7;wD;ESifhwkdif;*7pfjrpfrsm;t-um;wGif jrdK\ysufae7mwpfckwnf7dS.?,if;rSm a&S;ESpfaygif; 5000 cef\u vlaetdrfajcpnfum;vsuf crf;em;-uD;us,faom upf&SjrdK\wnf7mt7yfjzpfonf?

xkdupf&SjrdK\rSm uBmukda7vFrf;jyD;aemuf a&S;OD;pGmwnfaqmufcJhaomjrdK\ jzpfa-umif;ESifh xkdjrdK\ysufae7mtwGif;rS wl;azmf7&Sdaom ausmufpmrsm;wGifazmfjyyg

&Sdonf? xkdjyif qlrD;,m;7D;,ef;vlrsKd;wkd\ aumif;pm;pOfu jrdK\awmfa[mif; -uD;jzpfa-umif;ESifh uBmta&S\teD;ykdif;wGif ,Ofaus;r=pwifxGef;um;7m t7yfjzpfcJhonf[kvnf; qkd-uonf?

jrdK\ysuftwGif;&Sd awmifykd\-uD;wpfckukdtjrifhqkH; ae7mrSatmufay 60 cef\ eufatmif wl;azmf-unfh7mwGifausmufvufeufrsm;ukd tokH;jyKaom ausmufacwfrSc7pfawmf ay:xGef;onfhacwftxd xkdumvtykdif;tjcm;twGif; tokH;jyKcJhaom a&S;a[mif;,Ofaus;r=qkdif7m 0šKyPnf;rsm;ukd awG\&SdcJh.? xkdjyif ajratmufay 40 teufwGif EkH;ajrqDvFmukd awG\&Sd7jcif;a-umifhc7pfawmfray:rD ESpfaygif; 3000 ausmfavmufuyifxkdjrKd\ukd a7vFrf;rkd;oGm;cJhbl;onf[k ,lq-u.? tcsKd\uvnf; xkdEkH;ajrqDvFmonf oRmusrf;pmwGif azmfjyyg&Sdaom a7vFrf; rkd;r=-uD;. taxmuftxm;jzpfonf[k,kH-unf-uonf?

uW7m ? ?uW7mukd [kduf'&kdumAGefj'yfaygif;trsKd;rsKd;yg0ifonfh ApfwsLrifuW7mac: yPnf;wpfrsKd;rS

7&Sd.? uW7mta7mifrSm tndKokd\r[kwf trnf;jzpf.?tcsKd\uW7monf rnf;I ta7mifvuf.? tcsKd\rSmwGif;xGuf ausmufrD;aoG;rsm;rS 7aom uW7map;uJhokd\uyfap;ap;&Sd.? uW7mukd wpfckckwGifxnfhI rD;wkdufay;aomtcg tylcsdefpifwD*7dwf 'D*7D 100 wGif tvG,f

upf&=jrdK\ uW7m

x7if;eD'ufu`ef;wGif uW7mrsm;ukd wl;qGo,f,lae-upOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 121: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

345

wul t7nfaysmfI xlxyfaomrD;ckd;vkH;rsm;xGufvm.?uW7mukd awmiftar7duwkduf atmf7ifEkd;ukd; jrpf0

tvGefwGif wnf&Sdaom x7if;eD'ufu`ef;rS tajrmuftjrm;7&Sdonf? xkdu`ef;&Sd uW7musif;rsm;rSm a7uef-uD;ozG,fjzpfI tus,frSmwpfrkdifcef\yif&Sd.? xkduW7musif;wnfae7monf &FH\rD;awmifao. xdyf0jzpf[efwlonf? xl;jcm;aom tcsufwpf7yfrSm usif;wpfusif;rSuW7mukd tajrmuftjrm; xl;azmf xkwf,laomfvnf;uW7mrsm;jyefI jynfhvmaom tcsufyifjzpf.? ,if;okd\ jyefjynfhvmjcif;ta-umif;rSm uW7musif;&Sd7majratmufrS uW7mrsm;onf tay:okd\tpOfrjywf wufvmaeaom a-umifhyifjzpfonf? uW7mukd awmiftar7duwkdufAifeD;ZDG;vm;EkdifiHrSvnf;aumif;/ usL;Am;u`ef;rSvnf;aumif;/ trsm;tjym;wl;azmf7&Sd-u.? tar7duefjynfaxmifpk umvDzkd;eD;,mjynfe,frS xGufaomuW7monf tvGefaumif;aoma-umifh rnfokd\r~ jyKjyifray;7bJ vrf;cif;7eftwGuftokH;jyKEkdifayonf? uW7mukd tjcm;tar7duefjynfaxmifpkjynfe,frsm;/ uae'gjynfESifh Oa7mywkdif;jynfrsm;rSvnf; 7Ekdifonf? a&S;ESpfaygif;rsm;pGmu yifv,fatmufwGif epfjrKyfvsuf&Sdaom tyifESifh wd7>mefwkd\. t-uGif;tusefwkd\onf obm0tavsmuf wjznf;jznf; a7eHb0okd\ajymif;oGm;I xkda7eHb0rS wpfzef ESpfv&Snf-umvwfaomfuW7mjzpfvmonf[k blrdaA'ynm&Siftm;vkH;avmufwkd\u wnDwnGwfwnf; ,l-u.? ,if;okd\jzpfvmykHrSmajratmufwGif uW7mtjzpf ra7mufrD a7eHb0ESifh&SdaepOf a7eHrSayghyg;aomqDwkd\onf ajruD;yyfa-umif;tuf-um;rS obm0tavsmuf taiG\ys HIwufoGm;-u.? ,if;okd\ taiG\ysHwuf oGm;7mrS usef&Sdaeaoma7eHonf atmufqD*sifESifhaygif;pyfjyD;v~ifuW7m jzpfoGm;.? uW7m;&kdif;ukdusKdI ApfwsLrifac:wGif;xGuf uW7map;uJhokd\aomyPnf;rsm;/ oJrsm;/u,fvqD,rf umAGefedwfrsm;ESifha7mpyfI t*‡awjyKvkyf-uonf?

teufa7mif ta7mifwifqDrsm;/ tdrfrkd;7ef w7ywfrsm;ESifh a7cHpULrsm;ukd uW7mjzifh jyKvkyfpDrH-u.?xkdjyif wHwm;rsm;ESifh taqmufttkH tkwfjrpfrsm;wGifvnf; a7r0ifap7ef a7cHyPnf;tjzpfjzifh tokH;jyK-uao;.? a&S;tcguyif uW7mukdvrf;cif;7mY tokH;jyKcJh-u7m ,cktcgYum;vrf;rsm; ykdrkdckdifcHhI wm&SnfcHEkdifap7ef uW7mukd oJrsm;/ ausmufta-ursm; ESifha7mpyfI okH;pJG-uonf?

uW7map; ? ?ausmufrD;aoG;/ opfom;/ t&dk;rsm;ESifhtjcm; tvm;wl -o*JepfyPnf;rsm;ukd avtvkHydwfjyD;aemuf rD;jyif;wkdufay;aomtcg xkdyPnf;rsm;rS tckd;rsm;xGufvmonf? xkdtckd;rsm;ukd aygif;cHenf;jzihftat;cH,l7mwGif yspfIrnf;aeaom qDuJhokd\aomt7nfukd7&Sd.? xkdt7nfrSm uW7map; yifjzpfonf?trsm;tm;jzifh uW7m;ap;ukd opfom;ESifh ausmufrD;aoG;wkd\rS xkwf,lavh &Sd-u.? xkduW7mwkd\ukd opfom;uW7mESifh ausmufrD;aoG; uW7m [lI cJGjcm;ac:a0:-uavonf?

opfom;uW7mukd rsm;aomtm;jzifh xif;&Œ;rsKd;0ifopfom;wkd\rSxkwf,l7&Sd7m Oa7mywkdufajrmufykdif;&Sdxif;&Œ;awmrsm;rSvnf;aumif;/ tar7duefjynfaxmifpk ajrmufu,f&kdvD;,m;jynfe,f&Sd xif;&Œ;awmrsm;rSvnf;aumif;/ tajrmuftjrm;7&Sdonf? qDG'ifEkdifiH xif;&Œ;yifrsm;rS7aom uW7map;rsm;rSm tvGefaumif;ojzifh txl;yifemrnf7onf? xkduW7map;wGif u7Dtkdpkwf tajrmuftjrm;yg0ifaoma-umifh opfom;rsm;-udK;rsm;ESifh -udwfoUvwfrsm;ukd ykd;rpm;/ ykd;rawmufbJwm&SnfcHatmif okwfvdrf;ay;7eftwGuf rsm;pGmtokH;jyK-u.? xkdjyif aq;0g;azmfpyf7mESifh tefwDqufywpfaq;qyfjymrsm; vkyfukdif7mwkd\wGifvnf; tokH;jyK-uao;.?

ausmufrD;aoG; uW7mrsm;onf qkd;aq;trsKd;rsKd;ukdpDrHaz:pyf7mYvnf;aumif;/ aq;qyfjymrsm;ESifh tjcm;xif&Sm;aom pufr=vkyfief;rsm;wGifvnf;aumif; rsm;pGmtokH;0ifonf? ( ausmufrD;aoG;uW7m„7=? )

a&S;acwfrSpI ,ckacwfwkdifatmif avSpyfa-umif;rsm;rS a7r0ifEkdifap7ef xkdpyfa-umif;rsm;xJokd\ ydwfp-udK;prsm;ukd &kdufoGif;jyD;v~if ypfcsuW7mjzifh qkd\ydwfzmax;cJh-uonf? ,if;okd\jyKvkyf7mwGif tokH;jyKaom ypfcsuW7mrSm xif;&Œ;uW7mokd\r[kwf ausmufrD;aoG;uW7mukd rD;wkdufjyD;aemuf7&Sdonfh opfap;uJhokd\aomyPnf;trnf;jzpf.? ypfcsuW7mukd a7eHpdrf;/ t&kd;rsm;7aomuW7map;ESifh trJqD/ opftqDrsm;rStqDxkwfjyD;aemufusef-uGif;aeaom yPnf;wkd\rSvnf; xkwf,lEkdif.? t&kd;uW7mESifh trJqD/ opftqDrsm;rS7aomypfcsuW7mrsm;rSm ta7mifwifqDrsm; jyKvkyf7mwGifrsm;pGm tokH;0ifonf? opfom;uW7mrS7aom ypfcsuW7mukd opfom;rsm; ykd;rpm;/ jcrpm;7efESifhrkd;cHavcH7ef okwfvdrf;ay;7mwGif tajrmuftjrm; tokH;jyK-u.? ausmufrD;aoG;uW7mrS7aom ypfcsuW7m

uW7m uW7map;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 122: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

346

ukd ta7mifwifqDteuf azmfpyf7mwGifvnf;aumif;/oHacsmif; oHjym;rsm; oHacs;rwufap7ef okwfvdrf;ay;7mwGifvnf;aumif;/ qDr=dif;rsm; azmfpyf7mwGifvnf;aumif;tajrmuftjrm;tokH;jyK-u.? Oa7myajrmufykdif; zifvefEkdifiHrSxGufaom Am*ef'DypfcsuW7monf aq;0ifyPnf;jzpfI aq;0g;azmfpyf7mwGif rsm;pGmtokH;0ifonf?

uW&kduf/ tD(c7pf 1^43„1823) ? ?18 7mpkESpftv,fykdif; tvGefavmufwGif jcnfiifpufrsm; ay:xGufvmjyDjzpfaomfvnf; txnf7ufvkyfa7;wGifum; a&S;a[mif; vuf7ufuef;pifrsm;jzifhom 7ufvkyfae-uao;ojzifh c7D;a7mufoifhoavmuf ra7mufao;ay? csnfiifpuf rsm;rS csnfr~iftxGufrsm;oavmuf vuf7ufuef;orm;rsm;u Ekdifatmif r7ufvkyfEkdifaoma-umifhvuf7ufuef;rsm;ukd puf7ufuef;rsm;tjzpf jyKjyifajymif;vJay;7ef tcsdefusa7mufvmonfh tm;avsmfpGmvuf7ufuef;vkyfief;rsm;ukdwpfrsKd; wpfzkHajymif;vJaprnfh ykCdKvf-uD;wpfa,mufonf t*‡vefjynfwGiftcsdefrSDay: aygufvmcJhavonf?

xkdykCdKvfum; tuf'refuW&kdufjzpfonf? uW&kdufukd 1^43 ck {jyDv 24 7ufae\wGif aemhwif*rf&d=if,me,fref;[rf;&GmwGif zGm;jrifonf? tpOftvm-uG,f0csrf;omaomrsKd;&kd;rS qif;oufvmoljzpfojzifhpmayukd aumif;rGefpGm oif-um;avhvm EkdifcJhayonf?aemufqkH;wGif atmufpzkd\wUokdvfrS ynmEkd\7nfaomufpkd\cJhjyD;aemuf pmayESifht,l0g'a7;ukd txl;avhvm tm;xkwfvmcJhavonf? xkda-umifhvnf;a7zsef;*kd+f;0if bkef;awmf-uD;jzpfvmcJh.?

1^84 ckESpf om,maomae\wpfae\wGif refcsufpwmtxnfonftcsKd\ pum;vufqkHusaeckduf jcnfiifpufxGifol twfu&kdufta-umif;ukda7mufoGm;7m uW&kdufonf 7ufuef;vkyfief;wGif tawmfyif pdwf0ifpm;rdavonf? a&S;a&S;u pmayESifht,l0g'a7;wGifom aysmfarG\vmcJhaomfvnf; csnfiifpufomru vuf7ufuef;rS puf7ufuef;jzpfatmif -uHaqmifvkyfukdifoifhonf[k tqkdygrdwfaqGrsm;tm; uW&kdufu jyefajymvkdufrdayao;onf?

twfu&kduf csnfiifpuf ta-umif;ukd -um;7onfhae\rSpI puf7ufuef;wDxGif7ef uW&kdufpdwful;cJhonf?a&S;u7ufuef;pufukd rajymxm;bdOD;/ csnfiifpufukdyif rawG\jrifbl;aom uW&kdufonf xkdrdwfaqGrsm;ESifhawG\onfae\rSpI t,l0g'a7;ESifhpmayukd vkH;0pGef\vFwf

jyD;v~if puf7ufuef;ukd pwifvkyfukdif7m wpfESpftwGif;xajrmufatmifjrifI 1^85 ckESpfwGif rlykdifcGifhrSwfykHwifcJhavonf?

vuf7ufuef;wGif twkdifESifhtazmuf[lI csnfESpfrsKd;xm;onf? wkdifjcnfukd tvsm;vkdufxm;jyD;v~if azmufcsnfu xkdwkdifjcnfukd uef\vef\jzwfjyD;7uf7onf? xkdazgufjcnfukd vGef;wGifxnfhum wkdifcsnfrsm;-um;rSa&S\aemuf tjyeftvSef vufjzifh xkd;oGif;ay;7onf?uW&kduf. puf7ufuef;onf vuf7ufuef;ESifhtvm;wlpDrHxm;aomfvnf; vGef;ukd a7tm;jzifhvnfapaompufjzifhtvkdtavsmuf a&S\aemuf tjyeftvSefoGm;atmifpDrHxm;avonf? 1^86 ESifh 1^8^ ckESpfrsm;wGifrlum; ol.puf7ufuef;wGif vkdtyfaomtcsufrsm;ukd xyfavmif;jznfhpGufvkdufojzifh vGef;omv~iftvkdtavsmuf tjyeftvSefoGm;Ekdifonf r[kwfao;/wkdifcsnfrsm;ukdvnf; vGef;azmufonfhtcg toifhjzpfap7ef txufatmufvrf;cJGI ay;xm;Ekdifatmif pDrHxm;avonf? aemufqkH; csGwf,Gif;csuf uav;rsm;ukdxyfavmif; jznfhpGufvkdufaomtcg ,ckacwfokH;puf7ufuef;rsKd; jzpfvmavonf? puf7ufuef; ay:xGufvm7jcif;rSm uW&kduf. -udK;pm;r=a-umifhjzpfonf?

okd\aomf uW&kduf. puf7efuef;rsm; ay:xGufvmonfESifhwpfjydKifeuf vuf7ufuef;orm;rsm;onf

uW7map; uW&kduf tD

puf7ufuef;ukdpwifwDxGifol tuf'refuW&kduf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 123: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

347

olwkd\. pm;vrf;ydwfjyD[k,lqojzifh ol\tm; 7efol-uD;yrm oabmxm;-uvsuf 1^91 ckwGif refcsufpwmjrdK\&Sd ol. puf&kHukdrD;wif&=d\vkduf7m puf7ufuef;aygif;rsm;pGm rD;avmifusGrf; oGm;avonf? okd\aomf uW&kdufonf pdwfysufjcif;tvsif;r&Sday? 1^89 ckESpfwGif okd;arG;csnfjzD;pufwpfckukd topfxGif jyKvkyfvkdufayao;.?xkdpufukd rlykdifcGifhrSwfykHwif7ef tpkd;7okd\av~mufxm;7mtr=tcif;jzpfojzifh aiGtajrmuftjrm; ukefqkH;oGm;7&Smonf? uW&kdufxGifaom tjcm;pufrsm;rSm -udK;uspfpufESifh v,f,mpkdufysKd;7mwGif tokH;jyKaom pufu7d,mtrsKd;rsKd;wkd\ jzpfayonf?

uW&kduf. wDxGifr=rsm;rSm tzkd;rjzwfEkdifavmufatmifyif vl\avmu-uD;twGuf tokH;0ifaomfvnf;

vlrormwkd\. vufcsufjzifh ysufpD;qkH;&=H;7aom ol.puf&kHrsm;.wefzkd;ukd rumrdEkdifatmifyif&Sdaeojzifhtcuf-uKHawG\ae7pOf 1809 ckESpfwGif ol.xGifr=rsm;ukdtm;ay;aomtm;jzifh jAdwdo~ ygvDrefu aygif 10000qkaiG csD;jr|ihfvkdufavonf? xkd7&Sdaom aiGjzifhyifuifh

e ,fwGifajr,mwpfck0,f,ljyD;aemuf od_Hynmqkdif7mxGifr=ESifhvufawG\prf;oyfr=rsm;ukdom -uHpnf vkyfukdifjcif;jzifh tcsdefukdukefvGefapcJh.? 1823 ck atmufwkdbmv 30 7ufae\wGif a[;pwif;jrdK\Y od_Hynm&SifuW&kdufonf uG,fvGeftedPa7mufavonf? (twfu&kduf /tm/ u&Grfwef/ tuf(p)/ [m;*7D;/ a*s?7ufuef;ynm„vnf;7=? )

uW0g ? ?uW0gonf -uufwla&G;uJhokd\ vdrfrma7;jcm;jcif; r&SdvSaomfvnf; -uufwla&G;uJhokd\yif pum; ajymEkdifonf? okd\aomf -uufwla&G;avmuf trSwfonmr&SdbJ pum; wpfcGef;ukdom txyfxyftcgcg jyefvnf&Gwfqkdwwfonf? uW0gtppfukd uufuWL0g[kac: onf? -opa-w;vD;,m; wkdufESifh ta&S\tdNd,u'ef;pkwkd\wGif awG\7.? taoG;ta7mifrSm trsm;tm;jzifh tjzL omv~if jzpfaomfvnf; teDajymufxkd;vsufaomfvnf;aumif;/ vdaRmfa7mifESifh tjcm;ta7mifrsm;a7maESm vsufaomf vnf;aumif; awG\7 wwfonf?uW0gY -uD;rm;aom OD;acgif;&SdI xkd OD;acgif;ay:wGift0ga7miftarmuf&S donf? tqkdygtarmufrSm,yfawmif ozG,fjzpfvsuf pdwfqN tavsmuf axmif-uGvmapEkdif.? tarG;tawmif ta7miftaoG; vSy7mYuufAD;wm;uW0grsKd;rSm jydKifzufuif;ayonf?

uWDygyif ? ?uWDygyifonf tyifi,f rsKd;jzpfonf?toD;ukdpm;7I toD;cGHwGif uWDyguJhokd\ tarG;Ekrsm;zkH;tkyf aeojzifh uWDygoD;[k wGifonf?

uW&kduf tD uWDygyif

a'goxGufI tarmufaxmif-uGaeaom uW0g

tarG;Ekrsm; zHk;tkyfaeonhf uWDygoD;ESihft7Gufrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 124: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

348

tukdif;tcufrsm; ckdifrmI t0ga7miftarG;rsm; &Sdonf? t&Gufrsm;wGif tay:bufY acsmrGwfI atmufbufY tjzLa7mif tarG;Ekrsm;&Sdonf?

uWDygyif. rl7if; a'orSm yo~L;usGef;pkjzpfonf?jrefrmEkdifiHY uWDygyifukd tESH\tjym;rpkdufysKd;-uaomfvnf;O,smOfrsm;wGif wpfcgwpf7HawG\jrifEkdifonf?rsKd;yGm;7mwGif taphrSjzpfap/ tukdif;qufenf;ESifhjzpfapjyKvkyf,l-uonf? rkd;OD;ustcsdefwGif toD;rsm;rSnfh-uonf? toD;onf cyfvkH;vkH;jzpfI tcsif; 2vufrcef\ &Sdonf? toD;.ta7mifrSm ndK7ifhjzpfI txufwGif azmfjycJhonfhtwdkif; tarG;rsm;yg&Sdonf? xkdtarG;rsm;onfEl;nHhaomfvnf; ,m;,Hapwwfojzifh toD;ukdrpm;rD tarG;rsm;ukd pifatmifyGwfypf7onf? toD;t7omrSm csKdat;aomfvnf; tcsOf"mwftenf;i,fygI teH\rSm 'l;7if;oD;eH\ESifh wlonf? u©yax7f ? ? o~ifr[mu©yonf a*gwrjrwfpGmbk7m;.ukd,fawmfESifhtr~xm;I csD;ajr|mufjcif;cH7aom om0uwpfyg;jzpfonf? "lwifaw7oukd aqmifEkdifpGrf; aoma-umifh "lw*‡{7"w'*ft7mY csD;ajr|mufjcif;cH7onf? om0ursm;teuf wwd, r[mom0ujzpfonf?

o~ifr[mu©yrSmr*"7mZfwkdif/ r[mwdšyk#m;7Gmaeu©ytEG,f0if uAdvrif;yk#m;wkd\rS zGm;jrifoljzpfI i,fpOfu yd_vdtrnfwGifonf? t7G,fa7mufaomtcg b]umydvmeD owkd\orD;ESifhvufxyfaomfvnf; tdrfaxmifr=ukd pufqkyf ojzifh 2 OD;oabmwlawmxGuf-uonf? a*gwrjrwfpGm bk7m;onf 7mZj*dK[fjynf a0–K0efausmif;Y pHjref;awmfrlpOf yd_vd vkvifa7muf7SdI 7[ef;jyKonf?tEG,fukdpJGI o~ifu©y[kwGifonf?

o~ifr[mu©ytavmif;onf uBmwpfodef;xufY yGifhawmfrlaom y'krkW7bk7m;7Sif vufxufawmfY[Hom0wDjrdK\ a0a'[ol-uG,ftjzpfjzifh om0u qkyefcJhonf?

7m[kvm. -o0g'q7m vnf;jzpfI jrwfpGmbk7m;oem;ay;pGef\awmfrlaom 'kuk™fukd cH,lEkdifcGifh7onf?jrwfpGmbk7m; y7ded£mefpHjyD;aemuf r[moU7mZf 148ck 0gacgifvjynfhausmfwpf7ufae\wGif tZmwowfrif;ukdrSDI -uD;rŒ;a7S\aqmifum7[ef;oH•mrsm;ESifhtwlyxro*‡g,emwifawmfrlonf?( o*‡g,em? )

u©yjrwfpGmbk7m; ? ? u©yjrwfpGbk7m;onfTb]uBmtwGif; yGifhawmfrlcJhjyD;bk7m; 4 qlteufwwd,ajrmuf yGifhawmfrlaom bk7m;&Sifjzpfonf?

Am7m+oDjynfrS jA¦'šrif;ESifh rdzk7m;"e0wDyka#;rwkd\. om;awmfjzpf.? t&G,fa7mufaomf oifhjrwfaom owkd\orD;ESifh vufxyf xdrf;jrm;.? om;awmfZD0dwaoe wpfyg;ukd zGm;jrifjyD;aemuf avmuDpnf;pdrfukdpGef\y,fum awmxGufawmfrlonf? 7uf-umr~'kU7p7d,m usifhawmf rljyD;aemuf yanmifaAm”dyif7if;0,fo¤nKw—m+fawmfukd7I bk7m;jzpfawmfrlonf? xkdjrwfpGmbk7m;. tCom0u 2yg;um; t&Sifwd©ESifh t&Sifbm7'GgZ jzpfonf? tCom0dumr 2 yg;um; tEkvmESifh O&ka0vjzpfonf?

xkdjrwfpGmbk7m;.—m+fawmf tjrifhrSm tawmif20jzpf.? oufawmf tESpf 20000 &SnfawmfrlIaowAst7mrfY y7ded£mef jyKawmfrl7m -uGif;aom "mwfawmftpkukd XyemI wpf,lZemtjrifh&Sdaom ZdeapwDwnfxm;ukd;uG,f-u.? udwfrkef\ ? ?udwfrkef\[kqkdvkdufv~if tndK7ifha7miftumcHGESifh twGif;rS t0gEka7mifrk\Hom;rsm;yg&SdI tvGefEl;nHhjyD;v~ift7om&SdvSaom taemufEkdifiHom;rsm;.yvdef;udwfac: udwfrkef\rsKd;ukdajy;I jrifa,mifrdolrsm;-uayrnf?

yvdef;udwfac: &kd;&kd;udwfrkef\tjyif udwfrkef\pkHrsm;vnf;&Sdayao;onf? udwfrkef\pkHrSm t0kdif;/ av;axmifhponfjzifhykHo!mef trsKd;rsKd;&SdI tvGefvSyatmif rGrf;rHjc,fv,fxm;aomrkef\rsm;jzpfonf? xkdjyif pyspfoD;ajcmuf/ opfoD;qefpaom tykdtqmrsm;xnfhI teH\t7omxl;atmif jyKvkyf xm;aom udwfrkef\rsm;vnf;&Sdayao;onf?

udwfrkef\rsm;onf taemuf EkdifiHrsm;wGifvlwkd\ae\pOfae\wkdif;pm;okH;aom tpmtm[m7jzpfaomfvnf; tcsKd\u dwfrkef\rsKd;ukdoufqkdif7mtcrf;tem;yJGrsm;Yom tokH;jyK-u.? vufxyfr*‡vmyJGrsm;/ arG;ae\rsm;wGif txl;wvnf tqef; w-u,f pDrHjyKvkyfxm;aom r*‡vmaqmifudwfrkef\/ arG;ae\udwfrkef\rsm;jzifh {nfhcH-uonf?

rsm;aomtm;jzifh udwfrkef\ rsm;rSm *sKHr=ef\/o-um;/axmywf/ -uufOponfwkd\jzifh jyKvkyfxm;I vlwkdif;-udKufESpfoufaom trGeftjrwfpm;p7mjzpfonf? ukUvH ? ?a&S;txufausmfum7Du jrefrmEkdifiHt

u©yax7f ukUvH

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 125: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

349

wGif; {7m0wDjrpfwpfav~muf avSwuftrsm;oGm;vm pkefqefvsuf ul;oef;a7mif;0,f-uonf? xkdpOftcgu rD;oab‡m [lIr&Sdao;/tnmavS-uD;rsm;jzifhukefpnfrsm;ukd wifaqmifum jrpfpOfjrdK\&Gmrsm;okd\ 0ifxGufqkdufuyf-u7onf? xkdokd\ukefpnfrsm;ukd o,f,lykd\aqmif7mY a7pkefar~mcs7onfrSm ryifyef;vSaomfvnf; tnma'ookd\ qefwuf7onfrSm rvG,fulvSacs? avSwufrsm;rSm vltiftm;tjyif av. tultnDukdvnf; apmifhar~mf7,l-u7onf?

rkd;OD;uspY jrefrmEkdifiHwGif 7moDavac: rkwfokefavonf taemufawmifaxmifhrS wkdufcwfonf jzpf7mtnmavS-uD;wkd\onf ukefpnftjynfhjzifh rdrdwkd\ 7yf&Gma'ookd\ jyefjrJjzpf.? xkdokd\aomtcsdefrsKd;Y ava-umif;

ukdod&Sd7ef tnmavS-uD;rsm;. &GufwkdifxdyfwGifvnf;aumif;/ yJhpifwGifvnf;aumif;/ tvHESifh wlaomukUvHukd wyfqifxm;avonf? ukUvHonf jrefrmrsm;twGuf ava-umif;jyu7d,m wpfrsKd;yif jzpfavonf? atmuf7yfaus;&Gmokd\ a7mufae-uaomavSorm;wkd\onf rdrdwkd\7yf&Gma'ookd\ vGrf;qGwfwrf;wonfhtcgukUvHonf ajrmuft7yfokd\ nFefjyaeaomtcgrS jyefvmrnfjzpfa-umif;ukd ‘ukUvHajrmufukd vSnfhcgrSjyefcJhr,f

a&Fnmr,f7J\/ cif&Smol uav;’[laom aw;oGm;rsKd;ukdnnf;nL;-uonf?

ukUvHukd jrpfwGif;c7D;oGm;avS-uD;rsm;Yomru yifv,ful;&GufavSrsm;Yvnf; pkdufxlxm;avonf? ukUvHukd zsifjzifhaomfvnf;aumif;/ opfom;jzifhaomfvnf;aumif;/ 0g;uyfjzifhaomfvnf;aumif; jyKvkyfxm;avonf? ukUvHykHtrsKd;rsKd;&Sdonfhteuf -uufv~mo!mef/ wHcGefjym;o!mefwkd\ukd tawG\7rsm;avonf?

ukUm; ? ?Ak<bmom jrefrmvlrsKd;wkd\onf bk7m;ykxkd;rsm;okd\ oGm;a7mufzl;ar~mf-u7mY yef;eH\om/ qDrD;za,mif; wkdifwkd\ tjyif xD;/ wHcGef/ ukUm;/ rkav;yGm;ponfwkd\ukd vŒzG,fwef;zG,ftjzpf ,laqmifoGm;-uonf? xkdvŒzG,f0šKrsm;wGif tygt0ifjzpfaom ukUm;onf yef;wkdif;yGifh (y'kdif;yGifh)o!mef&Sdaom wHcGefwpfrsKd;yifjzpfavonf?

trsm;tm;jzifh ukUm;ukd pULjzifh jyKvkyfavh&Sdonf? pULukdtxyfxyfacgufI jywfroGm;apbJwJGpyfIaeatmif uwfaus;jzifhn|yf7onf? xkdaemufn|yfjyD; pULukd ajymif;jyefjzef\,lI 0g;wHaumufwGifwJ7&GJaeatmif csdwfqJGxm;avonf? ukUm;onf wHcGefozG,fav,l7mwdrf;I ,drf;uaeouJhokd\ xifrSwf7ojzifh -unfh&=Iwifhw,fvSayonf? ukUm;ukd bk7m;ukd;qluyf7m tcrf;tem;wkd\Yvnf; tokH;jyK-uavonf?

ukUdKyif ? ? ukUKdyifonf Ak<bmom usrf;*efrsm;t7 uBmwnf opfyif-uD;^yifwGifyg0ifonf? uBmwnfopfyif-uD; yifrSm ta7S\u`ef;Y ukUKdyif/awmif

ukUm; ukUdKyif

y'dkif;yGihfo!mef7Sd ukUm;ac:wHcGefuav;rsm;

(0J) oab‡mukUdKESihf (,m) jrefrmukUdKtoD;t7Gufrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 126: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

350

u`ef;Y oajyyif/ taemufu`ef;Y xdrfyif/ ajrmufu`ef;Y ya'omyif/wm0w‰omewfjynfY yifv,fuopfyif/ tol7mjynfY ocGwfyif/ *–KefjynfY vufyHyifwkd\ jzpf-u.? uuk©efjrwfpGmbk7m;onf ukUKdyifYyGifhawmfrlonf[k Ak<0ifwGif qkdonf?

ukUKdyifonfxaemif; rsKd;wGifyg0ifvsuf jrefrmukUKdESifhoab‡mukUKd[lI 2 rsKd;7Sdonf? ukUKd 2 rsKd;vkH;yif tukdif;tcuf a0a0qmqmjzifh t7dyfaumif;aomopfyif-uD;rsm;jzpf-uI ,if;wkd\ukdjrefrmEkdifiHt7yf7yfrSm yif awG\Ekdifonf? txl;ojzifh c7D;onfrsm;t7dyf7ap7ef oab‡m ukUdKrsm;ukdtjrKd\jrdK\t7Gm7Gm7Sdvrf;wpfav~mufwGif tpDt7Dpkdufavh 7Sd-uonf?ukUKdyifukd taphrSjzpfap/ t7G,fawmf tukdif;jywfukdjzpfap/ pkdufysKd;EkdifI wpfyifESifhwpfyifukd ayokH;av;q,fcef\cGmum pkdufysKd;oifhonf? tukdif;tcufrsm; ajrokd\nFwfusaewwfojzifh touf EkpOfuyif tukdif;tcufrsm;ukd csKdifay;7onf?

ukUKdyifwkd\onfaEG7moDwGif t7Gufrsm;csaom tyifrsKd;jzpfonf? t7Gufrsm;onf ae\tcgY tpGrf;ukefum;jyef\ae-uaomfvnf; ntcgYjzpfap/ rkd;7GmaomtcgYjzpfap/ xl;qef;pGm acgufItdyfwwf-uonf?ykd;yef; yGm;uJhokd\ tarG;pkwfzGm;7Sdaom tyGifhuav;rsm;rSm tvGefao;i,fI tqkyfvkdufyGifh-uonf? toD;

rsm;rSm yJoD;awmifho!mef 7Snfvsm;vsm; toD;awmifhrsm; jzpf-u.? okd\aomf jrefrm ukUdKoD;rsm;rSmjym;I0gjyD;v~if oab‡mukUKdoD;rSmvkH;a,mifa,mifjzpfI tndK7ifha7mif 7Sdonf? wpfzef oab‡mukUdKoD;rSmtom;jynfhum rSnfhv~ifcsKdI ,if;wkd\ukd u J EGm;rsm;ESpfouf-uonf? jrefrm ukUdKESifh oab‡m ukUdKwkd\.uGJvGJcsufum;jrefrmukUdKu oab‡m ukUdKxuf ykdrkdtokH;0ifjcif;yifjzpf.? jrefrmukUdKonf aq;zuf0ifI t7GufESifhtaphukd rsufpdemtwGufvnf;aumif;/ tacgufukd aoG;pkemtwGufvnf;aumif; tokH;jyK-uonf? t7GufEkrsm;ukd wpfcgwpf7Hokyfpm;-uI tacgufukd ykdufuGefrsm;qkd;7eftwGufvnf; tokH;jyK-uonf? jrefrmukUKd.tumom;rSm jzLI-urf;aomfvnf; tndK7ifha7mif7SdaomtESpfom;rSm tom;nufum vSyckdifcHhojzifh tdrfaqmuf7ef/ tdrfaxmify7dabm*ESifh wuG avS/ vSnf;/ x,f/xGefrsm;vkyf7eftjyif tkd;pnfxGif;7ef tokH;usonf?xdktom;onf jrefrmbk7ifrsm;vufxufu rnfr~tzkd;wefoenf;[lrl jrefrmukUKdyifrsm;ukdvSJaomf usGef;ESifh tjcm;opfyifwkd\xuf tcGefawmfykdI aqmif7ao;a-umif;/ eef;awmfyœifjyKvkyfonfh opfom;rsm;wGifjrefrmukUKdom;vnf; yg0ifa-umif;od7onf?

oab‡mukUKdrSmrl t7dyfaumif;jcif;/ toD;rsm;ukd

ukUdKyif

aEG7moDwGif t7dyftm0gotwGuf tm;xm;7aom oab‡mukUdKyif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 127: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

351

usGJEGm;ausG;jcif;rSvGJv~if tom;rSm yGojzifh xif;qkduf7efESifh rD;aoG;zkwf7efrSwpfyg; tokH;rusacs?

ukwfrD;aoG; ? ? ausmufrD;aoG;rS ausmufrD;aoG;uW7m/ ausmufrD;aoG;"gwfaiG\/ trfrkd;eD;,m;"gwfaiG\paom yPnf;rsm;ukd xkwf,lI ausmufrD;aoG;ukd7Dawmhaygif;tkd;uJhokd\aom aygif;tkd;-uD; xJwGifxnfhjyD;v~if rD;wkdufay;7.? Tokd\ rD;ay;I ausmufrD; aoG;rSxkdyPnf;rsm; xGufvmaomtcg aygif;cHenf;jzifhpk,l 7onf? xkdtzkd;wefyPnf;rsm; xkwf,ljyD;aemufusefaeaom ausmufrD;aoG;ukd ukwfrD;aoG; okd\r[kwftqDxkwfjyD;aom ausmufrD;aoG; [k ac:.?

ausmufrD;aoG;ukd rD;zkwf7mY tokH;jyKaom zkd 2rsKd;&Sdonf? yxrzkdwpfrsKd;rSm tzkd;wefyPnf;rsm;ukd t"duxm;Ixkwf,l7if; ukwfrD;aoG;ukd ab;xGufyPnf;taeESifh xkwf,laomzkdjzpf.? xkdzkdjzifh7aom ukwfrD;aoG;onf tcsnf;ESD;jzpfroGm;aoma-umifh 7&Sdaom7mckdifE=ef;rSmrsm;.? tjcm;zkdwpfrsKd;rSmum; ysm;tkHESifh

wlaom ukwfrD;aoG;zkd-uD;jzpfonf? xdkzkdwGif ukwfrD;aoG;ukd77ef t"duxm;Izkwfojzifh/ xGufvmaom"gwfaiG\rsm;ESifh tjcm;taiG\wkd\onf zkdxdyf0wGif tcsnf;ESD;rD;avmifukef-u.? xkda-umifh 7&Sdaom ukwfrD;aoG;7mckdifE=ef;rSm enf;onf?

ukwfrD;aoG;onf rmIqwfjyD;v~if taygufi,fuav;rsm;&Sd.? umAGeftrsm;qkH;ygI ta7mifrSm oHr+d uJhokd\ ndKjymjymjzpf.? wD;cwf-unfhv~ifoWKuJhokd\toH omonf? ukwfrD;aoG;onf rD;avmifaomtcgrD;ckd;r xGufonfhjyif rD;t&Sdefvnf;tvGefjyif;aoma-umifh tdrfokH;xif;rD;twGufaomf›if;/ oH7nfusKd7eftwGufaomfvnf;aumif; tokH;jyK-uonf? "gwfqDoef\oef\csuf,l7mrS ab;xGufyPnf;tjzpf7&Sdaom ukwfrD;aoG;onftaumif;qkH;/ tppfqkH;aomumAGefjzpfI xif;rD;twGufaomfvnf;aumif;/v~yfppf"gwfrD; umAGefacsmif;twGufaomfvnf;aumif;/ zkd-uD;rsm;wGif"gwfoWKrsm; acs;c`wf7eftokH;jyKaom tDvufx&kwf ("gwfacgif;) rsm;twGufaomfvnf;aumif;/trsKd;rsKd;tokH;jyK-u.? cJESifhoGyf

ukUdKyif ukwfrD;aoG;

tar7duefjynfaxmifpkt,fvAm;rm;jynfe,f/ Amrif*rfjrdK\teD;7Sd ukwfrD;aoG;xkwf,lonhfpuf&Hk-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 128: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

352

wkd\ukd t7nfusKd7ef jc,faq;rsm; jyKvkyf7eftwGufvnf;ukwfrD;aoG;ukdtokH;jyK-uonf?(ausmufrD;aoG;/ ausmufrD;aoG;uW7mvnf;„7=? ) uef\ ? ? uef\ukd vlwkd\onf tvGefa&S;usaomacwfuyif od&SdcJh-u.? tm7yfvlrsKd; tCd,wf q7mwkd\onfuef\. rD;avmifvG,faom*k+ft*‡gukd tpJGjyKjyD;v~ifrD;avmif7mY vkdtyfaom tajccHyPnf;[lI owfrSwfcJh-uonf? uef\ukdobm0wGiftESH\tjym; awG\7onf?tcsKd\ukdoef\oef\awG\7I tcsKd\ukdrl jy'g;ESifhaygif;pyfum[if;ojy'g;&kdif;tjzpfjzifhvnf;aumif;/ oHESifhaygif;pyfumA[ef;ausmuftjzpfjzifhvnf;aumif;/ cJESifhaygif;pyfum*vD;em;tjzpfjzifhvnf;aumif;awG\-u7onf? A[ef;ausmufwGif uef\-uG,f0ojzifh wpfcgwpf7H uef\okd\r[kwf qmvzg'kdifatmufqkduf xkwf,l7eftokH;jyKonf?rD;awmif&Sdaomt7yfa'orsm;wGif uef\oef\oef\ukd trsm;tm;jzifhawG\&Sd7av7m xkdokd\awG\7jcif;rSm [kd'&kd*sifqmvzkduf(')ESifh qmvzg'kdifatmufqkduf wpfckESifhwpfck awG\qkH-ujyD;v~if "gwfajymif;vJr= jzpfyGm;jcif;a-umifh jzpfonf[k xifrSwf7onf? a&S;tcgu uBmay:wGif a7mif;0,fazgufum;7mY tokH;jyKcJhonfh uef\tm;vkH;ukd pPvDusGef;rS 7&SdcJhonf? okd\aomf,cktcg tDwvD/ tar7duef/*syef/ csDvDESifh yD&l;EkdifiHwkd\rSvnf; wl;az:7&Sd -uonf? uef\wGifajrap;/ xkH;ausmufESifh*spfyqrfuJhokd\ tnpfta-u;rsm;yg&Sdwwfojzifh tjcm;EkdifiH rsm;okd\wifykd\ ra7mif;csrD Ttnpfta-u;rsm;ukd z,f&Sm;ypf7onf?a&S;tcgu tokH;jyKonfhenf;wGif uef\ukdpkykHI t7nfaysmfoGm;ap7ef rD;jzifhwkduf&kduf&=d\ay;onf? Tokd\wkduf&kdufrD;&=d\,lenf;rSm uef\ukdtv[© jzKef;wD;7ma7mufojzifh ,cktcgrD;jzifh tylwkdufay;&kHom wkdufay;jyD;v~ifuef\t7nfukd pk daeaomopfom;oGef;yk Hrsm;wGiftwkH;jyKvkyf,lonf? okd\aomfTuef\wGif tnpfta-u;rsm; rpifao;ojzifh oHtkd;rsm;wGifxnfhI xyfrHaygif;wifay;onf? oHtkd;rSxGufvmaom uef\taiG\ukdausmufjzifhjyKvkyfxm;onfh tcef;rsm;wGif tat;cH,laomtcg (zvm;0g;„ atmh„qmvzg)ac: ykHaqmifcJjzpfaom uef\tr=ef\rsm;ukd7onf? wpfcgwpf7H uef\ukdwkduf&kduftcJrjyKvkyfbJ t7nftjzpfjzifhxkwf,lI t7nfrSwpfzef tawmifhokd\ ajymif;vJ,lonf? tar7duefjynfaxmifpk vl0D;ZD,³ESifh wufqufjynfe,frsm;YawG\&Sd7aomuef\rsm;rSm oJ&Sifrsm;ESifha7maeonfhtwGuf &kd;&kd;enf;jzifh wl;az:Ir7acs? xkdt7yf a'orsm;Y ,cktcg

tokH;jyKvsuf&Sdaom enf;wpfenf;rSm jyGefwpfvkH;wGifwpfvkH;oGif;xm;aom jyGef 4 ckukd ajrxJuef\&Sd7mae7mokd\a7mufatmifcsay;onf? jyGefwkd\. tcsif;rSm 10 vufr/6 vufr/ 3 vufr ESifh 1 vufr toD;oD; &Sd-u.?3 vufr&SdaomjyGefrS tyluJa7aEG;aiG\ukd oGif;I tv,fjyGefrS zdodyfavr=wfoGif; ay;aomtcg tjcm;jyGefrsm;rSt7nfaysmfaeaom uef\xGufvmonf?

aps;rS0,f,l7&Sdaom uef\ukd vsifjrefpGm rD;wkdufay;aomtcg pifwD*7dwf 113HwGif t7nfaysmfI 444 h53HwGif qljyD;v~if vdrfarmf0ga7miftaiG\okd\ ul;ajymif;oGm;onf? TtaiG\onftylcsdefwufvmavav 7ifhvmavavjzpfI 500H okd\ a7muf&SdaomtcgY teD7ihfa7mifjzpfvmonf? wpfzef tylcsdef 500H xufausmfvGefaomtcg ta7mifrSm wjznf;jznf; azsmhoGm;I 650HwGifaumuf&kd;ta7mifokd\ ul;ajymif;oGm;onf? uef\ukdrD;&=d\aomtcg tvGefpl;&Sjyif;xefaom qmvzg'kdiffatmufqkdufac: "gwfaiG\wpfrsKd; 7onf? qmvzg'kdifatmufqkdufukd atmufqD*sif uJay;v~if qmvzgx&kdifatmufqkdufukd7I qmvzgx&kdifatmufqkdufukd

ukwfrD;aoG; uef\

uef\rsm;ukd yPnf;o,fywf-udK;jzihf o,f,laepOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 129: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

353

a7wGifaysmfapaomtcg pufr=vufr=vkyfief;wGiftvGef tokH;0ifonfh qmvzsL7pftufqpfukd 7onf?

oW0grsm;ESifh tyifrsm;. c¶mukd,fwGif yg&Sdaomy&kdwif;rsm;rSm trsm;tm;jzifh tvGef &=yfaxG;aomuef\j'yfaygif;rsm;jzpf-uonf? qHyifwGif uef\ 5 7mckdifE=ef; txdygonf? vlwkd\wGif uef\.tokH;0ifykHrSm tvGefrsm;ajrmifayonf? toD; ajcmufrsm; wm&SnfcHatmifjyKvkyf7mY uef\ukd tokH;jyKavh&Sdonf? qmvzgeDvmrkduf/ qmuzg *Gme'if;/ qmuzgokdif,mZkd;paom qmvzgaq;rsm;rSm uef\0ifaq;rsm;jzpfIa7m*gtrsKd;rsKd;twGuf tvGeftokH;0ifonf? 0JajcmufemESifh ayG;wkd\uJhokd\ta7jym;wGifjzpfaom temrsm;ukd ta-umwGifuef\aumfvdGKufxkd;ay;I uko-u7onf? qmvzg'kdifatmufqkdufukd wHjrufpnf;/ aumuf&kd;jzifhjyKvkyfxm;aomtokH;taqmifrsm;ponfwkd\ukd ta7mifcsGwf7mY okH;onf? uef\j'Afaygif;jzpfaom ausmufcsOfukd om;a7e,f7mYjzpfap/ aq;qkd;7mYjzpfap/ pULjyKvkyf7mYjzpfaptokH;jyKonf? "gwfykH&kduf7mY tokH;jyKaom [kdufykdrSmqkd'D,rfokdiftkdqmvzdwfjzpfonf? aumhyg;qmvzdwfESifhumAGef'kdifqmvzkduf(')rSm ykd;ESdrfaq;tjzpfjzifh vnf;aumif;/ zJ7yfqmvzdwfrSm rifjyKvkyf7mYvnf;aumif;toD;oD;tokH;0ifonf? (qmvzgaq;rsm;„7= )

ukefpnful;oef;a7mif;0,f7mY uef\ukd toGiftrsKd;rsKd; awG\-u7onf? uef\ (qmvzg) [lI &kd;&kd;ac:aomtrsKd;tpm;rSm teH\ESifht7omuif;aom t0ga7miftr=ef\jzpfonf? rpf„atmh„qmvzmonf jzLa,mfa,mfta7mif&Sdaom tr=ef\jzpfonf? uef\&kd;&kd; xkH;7nfjzifhusKdcsufI [kduf'&kduavm7pf tufqpftaysmh7nf xnfhay;aomtcg uef\r=ef\rsm; tenfxkdifvmonf? tenfukdppfI aq;a-umjyD; tajcmufcH,lv~if rpf„atmh„qmvzmukd 7onf? ul;oef;a7mif;0,f 7mYtokH;jyK7aomtjcm;uef\ 2 rsKd;rSm uef\tawmifhESifh zvm;0g; atmh„qmvzm uef\tr=ef\rsm; jzpf-uonf?

uef\/tkdif (c7pf 1^24„1804) ? ?emrnfausmf*smrefvlrsKd; ,xmblwu0d-ud; tDref;EsLt,fuef\onf1^24 ck {jyDv 22 7ufae\Y ta&S\y7yf&Sm;jynf/ au;ePAwfjrdK\wGif zGm;jrifonf? tzkd;jzpfolrSm paumhwvefjynfrS ajymif;a&G\vmcJhol jzpfI zcifrSmum; xkdjrdK\wGifjrif;ukef;ESD;u-udK;wefqmrsm; vkyfukdifa7mif;csol jzpf.? uef\tm;touf 10 ESpfom;avmufwGif oD,kdvkd*sDac: jA[a'0aA'ukd avhvm7eftwGuf ausmif;okd\ykd\cJh

.? okd\aomfxkdpOf uolonf *7dESifh vufwifpmaywkd\ukdtxl;avhvmcJh7m tvm;tvmrsm;pGm &Sdolwpfa,muftjzpf todtrSwfjyKjcif; cHcJh7onf? 1^40 jynfhESpfYwUokdvfwGif ynmqufvuf qnf;yl;onfh tcgwGifvnf; uef\onf oc‡smbmomESifh &lyaA'bmom7yfrsm;Y ykdrkdpdwf0ifpm;cJhonf? ,if;okd\ ynmukd&SmrSD;aeqJwGif ol.zcifonf 1^46 ckESpfY uG,fvGefoGm;ojzifhuef\onf q7mwpfvSnfh/ ausmif;om;wpfvSnfhjzifhynmukd qufvufoif-um;cJh7onf? wUokdvfrS yg7*lbJG\ukd qGwfcl; jyD;aemuf 15 ESpfr~ tvGwfjy q7mtjzpftoufarG;cJhonf? xkdtawmtwGif;ol.emrnfrSmpma7;q7mtjzpfjzifhvnf;aumif;/ uxdutjzpfjzihfvnf;aumif;/ wjznf;jznf;xif&Sm;vmcJh.? au;ePAwfwUokdvfwGif ygarmQ7mxl; 7&Sd7ef 2-udrfr~-udK;pm;cJh7mratmifjrifcJhacs? okd\aomf tjcm;wUokdvfrsm;u ol\tm;ygarmQ7mxl;Y cef\tyf7ef pum;urf;vSrf;-uonfukdvnf; uef\onf vufrcHcJhay? 1^^0 jynfhESpfwGifau;ePAwfwUokdvfY wUaA'ESifh tEkrme,xmblw ynm7yfqkdif7m ygarmQ7mxl;ukd 7&Sdavonf?xkd7mxl;wGif 2^ ESpfr~ tr=xrf;cJh.?

xkdokd\ rdrdpdwf-udKuf7mxl;ukd 7cJhjyD;aemuf uef\onfwynfhwkd\tm; wuaA'ESifh tEkrme,xmblwynmwkd\ukd oif-um;ykd\cs7mY ol.t,ltq/ oabmxm;

uef\ uef\ tkdif

*smrefvlrsKd; ,xmblwu0d-uD; tDref;EsLt,f uef\

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 130: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

354

rsm;ukd xnfhoGif; oif-um;ykd\csay;cJhonf? xkdjyifxkdynm7yfrsm;qkdif7m pmtkyfpmwrf;rsm;ukd a7;om;cJh7mwGifvnf; ol. t,ltqoabmw7m;rsm;ukd xnfhoGif; az:jycJh.? uef\ a7;om;cJhaom pmtkyfrsm;rSmtvGefcufcJeufeJvSojzifh omrefvlrsm; oabmaygufem;vnfEkdifrnfr[kwfacs? okd\aomf uef\. pmtkyfrsm;rSm uBmausmfpmtkyfrsm;jzpfayonf?

1^81 ckESpfwGif ol. taumif;qkH; vuf7mjzpfaom'u7pfwpf„atmh„ysL;0g;„7D;Zif;’ac: pmtkyfukda7;om; xkwfa0cJh.? xkdpmtkyfrSm ol.pmtkyfrsm; teuftcufqkH;ESifh uBmay:wGif tausmf-um;qkH;pmtkyfjzpfonf? vGefcJhaom tESpf 200 twGif; xkwfa0cJhaom ,xmblwynm7yfqkdif7m usrf;rsm;wGif xdyfwef;rSaeaom usrf;jzpfI ,if;ukd ,ckwkdifvltrsm;zwf&=\avhvmae-uqJjzpf.? xkdpmtkyfonf tjcm;aom ,xmblwu0drsm;u pOf;pm;qifjcif wkdif;xGmjcif;jzifh rnfa&G\rnfr~ od&SdEkdifonfqkdaom tcsufukda0zefjycJhavonf? ol.oabmt7 xm07bk7m;&Sdonfqkdaom tcsufuJhokd\aom tcsufrsKd;rsm;ukd rnfonfhtcgr~ oufaoxkwfI rjyEkdif/ pOf;pm; qifjcif7efvnf; —m+frSDEkdifrnf r[kwf[kqkd.? okd\aomf,if;wkd\ukdr[kwf[kvnf; rqkdEkdif[k qkdxm;jyef.? ol\oabmt7qkdaomf xkduJhokd\aomtcsufrsm;ukd pOf;pm;qifjcifjcif;rjyKbJ ,kH-unfcsufjzifhom odxm;7onf[kqkdavonf? uef\. ,xmblwynmukd avhvmvkdufpm;vkdolrsm;onf wUaA’ESifh tEkrme ,xmblwynm7yfukd twefyif acgufrdxm; 7ayrnf? xkdjyifuef\. eufeJaom t,ltqrsm;ukd oabmaygufEkdif7ef rlv*smrefpmukd,fukd zwf&=oifhonf[k qkdavonf?

uef\ESifhpyfvsOf;onfh xl;jcm;csufwpf7yfrSm uef\onfae7if;t7yfrS wcgr~cGmI c7D;a0; rxGufcJhbl; jcif;yifjzpfonf? uef\onf ae\pOfaqmif&Guf7rnfh vkyfief;rsm;ukd pufuJhokd\ rSefrSefaqmif&GufcJholjzpfI xkdjrdK\&SduoD'7,fbk7m; &Sdckd;ausmif;-uD;rS em7Donf ol\avmuftcsdefrSefrnf r[kwf[kqkd-u.? ae\pOf eHeuf 5 em7DwGif ol.tapcHu vma7mufE=d;onf? tESpf30twGif;xkdokd\vmE=d;onfhtcgwkdif; wpfcgr~ rxbJraecJhacs? 2em7DpmzwfI 2 em7D pmykd\cs.? xkdaemuf 1 em7Dcef\pmzwfum a7;p7m&Sdonfwkd\ukda7;vsuf [kdw,fwpfckckwGif naepmpm;onf? naepmpm;,if; rdwfaqGrsm;ESifh awG\qkHpum;ajymonf? uef\rSm pum;ajymaumif;oljzpfI r-umc+ vlpkvla0; aumif;vmojzifh

[kdw,fr-umc+ajymif;um naepm pm;aomuf7onf? nae 4 em7DcJGwGif vrf; av~mufxGufonf?olonf naepmpm;jyD;wkdif; aeyl rkd;&Gm ra&Smif ae\pOftcsdefrSefvrf;av~mufxGufavh&Sdonf? rnfr~ tcsdefrSefoenf;qkdaom olvrf;av~muf xGufvmonfukd awG\aomtcg au;ePAwfjrdK\oljrdK\om;rsm;onf olwkd\.em7Drsm;ukd tcsdefwkdufavh&Sdonf [kyifqkd-uonf? uef\onf toufxufqkH; tdrfaxmifrjyKbJ aecJhavonf?

uef\ul ? ? uef\ul (wmvu) onf taysmhaysmif;qkH;aom wGif;xGufyPnf;rsm;teuf wpfcktygt0ifjzpfI a7ygaomruf*eDZD;,rf qDvDudwfjzpfonf? uef\ulqHrSm uef\ultnHhpm;yifjzpf.? (uef\ulqH„7=? )

uef\ulonf tvGefjyif;aom tyl'+fukdcHEkdifonfhjyif-um&SnfpGmvnf; xdef;xm;Ekdif.? avovyfcHxm;aomtcg ykdrkdrmvmwwfonf? uef\ulukd yg;vFmaomtzwfuav;rsm;tjzpf cJGxkwfEkdifI xkdtzwfuav;rsm;onf aiGa7mifok\dr[kwf iSufaysmnGef\ a7mif&SdjyD;v~ifykvJtaoG;uJhokd\ awmufajymif.?

uef\ulonf tvGefaysmhojzifh tjcm;wGif;xGufyPnf;rsm;. taysmhtrmukd E=dif;&Snfh prf;oyf7ef pHtjzpfokH;onf? rnfr~aysmhaysmif;I nufanmoenf;[lrl vufonf;jzifh xd&kHr~ESifh jcpf7mxifapEkdifa-umif;ukd awG\7.?jyifopfajrjzL qkdonfrSmvnf; nufanmaomuef\ulr=ef\yifjzpf.? uef\ulukdukd,fvdrf; aygif'g/ausmufwH/pULESifhacsmqDponfwkd\ jyKvkyf7mwGif xnfhoGif;tokH;jyKavh&Sd-uonf?

ajrmuf tar7duwkdufwGif uef\ulukd tESH\tjym;awG\7I uae'g/ jAdwdef/ qGpfZmvef/ -op-wD;,m;EkdifiHwkd\rSvnf; wl;azmf7&Sdonf?

uef\ulqH ? ?uef\ulqHrSm a&S;tcgu pma7; u7d,mausmufwHwpfrsKd;yifjzpfonf? a&S;tcgu jrefrmrsm;onf yk7ykdufeuf[kac:aom teufa7mif pUL&GufcsyftvFmacguf rsm;ay:wGif uef\ulqHjzifh pma7;-u7onf?pmaypwifoif-um;aomtcg uef\ulqHukdukdifwG,fykHutp oif-um;7ojzifh q7mOD;rsm;ukd 'uef\ulvufvSnfhq7m’ [lIvnf; ac:wGif-uonf? uef\ulqHonf uef\ulac: wGif;xGufyPnf;wpfrsKd;rS7&Sdaom ausmufEkjzpfI twkH;tcJtpuav;rsm;jzpfonf? xkdtprsm;ukd wkwfacsmif;i,fo!meftzsm; csGefIjzpfap/ a-u;jyGefwHi,f. xdyfwGifwyfI

uef\ul uef\ulqH

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 131: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

355

jzpfap a7;om;-u7avonf?( uef\ul„7=? )uef\ulqHonf tpdrf;Eka7mifoef;I qGwfqGwfjzL

vnf; &Sdonf? uef\ulteuf[lIvnf;&Sdonf?a&S;tcgu uef\ulqHrsm;ukd bk7ifhb@mwkdufokd\ykd\

tyf7I bk7ifuqkdif7m pka7;/ pkukdif/ pmcsDrsm;okd\vnf;aumif;/ 7[ef;oH•mrsm;okd\vnf;aumif; xkwfay;vŒ'gef;onf? jrefrm7mZ0ifwGif q7mawmf OD;usnfayG\onftouf-uD;7ifhrS pmoifvkdojzifh eef;awmfokd\ uef\ulqHtvŒcHoGm;7m bk7ifu 'i&kwfusnfayG\ twufaygufOD;tHhavm’ [k ajymqkda-umif;ESifh pum;pOf &Sdonf? uef\yvmyif ? ?jrefrmEkdifiHY {7m0wD jrpf0usGef;ay:a'oESifh yifv,furf;wpfav~muf vrkawm/ vrJhawmwkd\wGif uef\yvmyifrsm; ukdawG\7onf? uef\yvm

yifonf ay 80 ausmftxdjrifhwufojzifh tqkdygvrkawm/ vrJhawmrsm;wGif tjrifhrm;qkH;jzpf.? uef\yvmyifonf ,luvpfwyfyifESifh cyfqifqifwlI tukdif;zsm;onf atmufbufokd\ nGwfusvsuf&Sdwwfonf?

uef\yvmom;.ta7mifrSm eDndKa7mifjzpfI tom;tawmftoifhrmonf? jctzsufvG,faomfvnf; toifhtwifh wm&SnfcHojzifh/ tdrfaqmuf7eftjyif aoWm/tdrfokH; yPnf;ESifh avSrsm;vkyf7mY tokH;0ifonf?

uef\bvljrdK\ ? ?uef\bvljrdK\onf a&Fbkdc&kdif uef\bvle,f. &kH;pkduf7mjrdK\jzpfI/ a&FbkdjrdK\.ajrmufbuf 46rkdifuGm ppfukdif;„jrpf-uD;em; rD;7xm;vrf;ay:wGif wnf&Sdonf? awmifbufwGif cifOD;jrdK\e,fESifh qDqkH-uD;&Gm/ajrmufbufwGif a'gif;,l;acsmif;/ ta&S\bufwGif {7m0wDjrpf/ taemufbufwGif usGef;vSjrdK\e,fESifh txufcsif;wGif;e,fpyfwkd\ wnf&Sdonf? rD;7xm;XmewGif ta7;ygaom blwm&kHwpfckjzpfI rD;7xm;zufqkdif7m t7m&Sd-uD;i,fESifh tr=xrf;rsm;pGm aexkdifjyD;v~if pufacgif;&kH-uD;rsm;vnf;&Sdonf? xkdjyifrD;7xm;7JXmemESifh rD;7xm;Xme aq;&kHrsm; vnf;&Sdonf? e,ftkyfcsKyfa7;qkdif7mwGifvnf; e,fykdif0efaxmuf&kH;/ jrdK\ykdif&kH;/ 7JXmem/ pmykd\wkduf/ aq;&kH/ EkdifiHawmf rlvwef;ausmif;/ aps;ESifhe,fpD; awmtkyf&kH;rsm;&Sdonf? jrdK\rSmopfawmtwGif;Ywnf&SdI ausmaxmufaemufcHe,fwGif oD;ESHpkdufysKd;vkyfukdifr= rsm;pGm r&Sdacs? opfvkyfief; (rD;7xm;vrf;ZvDzg;wkH;vkyfief;) omv~if wGifus,favonf?

uef\bvle,fwGif uef\bvljrdK\e,fESifh usGef;vSjrdK\e,frsm;yg0if.? uef\bvljrdK\e,frSm pwk7ef;rkdif 1536us,f0ef;.? jrdK\e,f. vlOD;a7rSm 3521 cef\&SdI 13585cef\rSm jrefrmrGwfpvifrsm;jzpf-uonf? uef\bvljrdK\ay:wGiftdrfajc 600 cef\&SdI vlOD;a7 3000 cef\aexkdifonf?ajr'l;/ qm;ukef;/ qm;ukdif;/ xl;-uD;/ 0ufwkd;/ jcifjrpfusif;/ usDpkESifhig;7meJ/ oAGwfukef;/ ausmufwkdif&Gmrsm;wGif jrefrmrGwfpviftrsm; aexkdif-uonf? ajr'l;jrdK\wGif xif&Sm;aom a&F*l-uD;apwDawmf&SdI bk7m;yGJawmfukdESpfpOf waygif;vjynfhae\wGif usif;yavh&Sd.?

pkdufysKd;vkyfukdif-uaom oD;ESHrsm;rSm pyg;/ yJ/ ajymif;/ESrf;/ ajryJ/ vl;/ qyf/ c7rf;csOf/ c7rf;csKd/ tkef;/ xef;wkd\jzpf.? opfvkyfief;rSm twGifus,fqkH; jzpfavonf? uef\bvljrdK\e,ftwGif; yVmv 5jrdK\rS a&S;u ausmufrD; aoG;xGufonf[k tqkd&Sd.? okd\7mwGif wwfusGrf;olrsm;url ausmufrD;aoG;EkvGef;ao;ojzifh tokH;jyK7efroifh ao;[kqkdonf? a&Fbkdwpfc&kdifvkH;. toufaoG;a-umwpf7yf jzpfaomubkda7vFJqnfrSmvnf; uef\bvle,ftwGif;Y wnf&Sdonf? xkd qnfukdtrSDjyKI qefpyg;pkdufysKd;-uonf?( ubkda7vFJqnf„7=? ) uefpGef;yif ? ?uefpGef;yifukd &kQaA'tvkdtm;jzifhtpfykdrD;,m;[k ac:onf? uGefaA:AsLavpDtD;rsKd;7if;

uef\yvmyif uefpGef;yif

uef\yvmyif. toD;ESihft7Gufrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 132: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

356

0ifjzpfI rsKd;pdwfaygif; 400 r~&Sdonf? uefpGef;yifrsKd;tm;vkH;onf EG,fyifrsKd;omjzpfonf?

tcsKd\tyifrsKd;rsm;ukd yef;yGifhvSyojzifh O,smOfrsm;wGifp k dufys K d ;avh&S d -uonf? pk dufys K d ;olrsm;uxkdtyifrsm;ukduGefaA:AsL;vyftjzpf od-uonf?

jrefrmEkdifiHY xif&Sm;aomuefpGef;yifrsKd;rsm;rSm uefpGef;Oyif/ uefpGef;uav;yifESifh uefpGef;-uD;yifrsm;jzpfonf? xdktyifrsm;ukd &kQaA'tvkdtm;jzifh tpfykdrD;,m;„Aaw;wm;/ tpfykdrD;,m;„tufuGmwD;um;ESifh tm*sD;7D;,m;„pyDpDtkd;qm;[k toD;oD;ac:onf?

uefpGef;Oyifonf wpfESpfcHEG,fyifjzpf.? tpGef;3ck&SdjyD; oHvsufykH&Sdonfh t&Gufrsm; &GufvFJxGuf-uonf?uawmhykHtyGifhrsm; yGifhonf? tyGifhrsm;. twGif;zufwGif 3 ykH 2 ykHcef\ eDvsuft0jzLonf? yef;yGifh.t&G,frSmvufndK|;cef\ &SdjyD; t0wpfvufrcJGcef\ &Sdonf?

rkd;usv~if ukef;wGifEG,fukd pkduf,l7onf? rkd;tukefwGif ajredrfh7mae7dyfY a7avmif;jyD; ysKd;xm;aomEG,fomusefI tjcm;EG,frsm; aoukefavonf? EG,f.t&SnfrSm wpfvHESpfvHcef\&SdjyD; t&Gufpdrf;rsm;&Sdonf? uefpGef;OwGif tjzLa7mif/ a&Fa7mifOrsm;&Sd7mtpdrf;vkdufjzpfap/ jyKwfIjzpfap/ pm;-uonf?

uefpGef; uav;yifonf ESpf-umcHEG,fyifrsKd;jzpfjyD;a7aowGif tavhusaygufavh&Sdonf? vuf 3 opfcef\&SdoHvsufykHt&Gufrsm; &GufvFJayguf-uonf? uefpGef;&GufESifh tnGef\rsm;ukd csufjyKwfpm;aomuf7onf?

uefpGef;-uD;yifrSm uefpGef;OyifESifh cyfqifqifwlaomwpfESpfcHEG,fyifjzpfonf? t&Gufrsm;ukd csufjyKwfpm;aomuf7onf?

uefwmAm7DjrdK\ ? ?t*‡vdyfpmayavmuwGif ykHjyif0šKrsm;ukd vu‡mjzifha&S;OD;pGma7;om;cJhol pma7;q7m-uD;*sufz7Dacsmpm;onf uefwmAm7DoGm;bk7m;zl;rsm;vrf;c7D;wGif tysif;ajyajym-u[efjzifh 'uefwmAm7DykHjyifrsm;’ukd a7;om;cJhavonf? uefwmAm7DjrdK\onfa&S;tcgrSpI c7pf,efwkd\. t,l0g'a7;qkdif7m txGwftjrwfae7mjzpfcJh.? jAdwdefu`ef;okd\ bDpD 55 ckESpfwGif*sL;v,yfqDZm csDwufwkdufckdufpOfuyif uefwmAm7DjrdK\rSm tawmftwef xif&Sm;pnfum;aeavjyD? pdefatmf*yfpwif;vufxuf at'D 59^ ckESpfrSpI uefwmAm7DjrdK\onf a7zsef;*kd+f;. tcsKyftjcm A[kdXmejzpfcJhavonf? t*‡vefjynfvkH;qkdif7m t,l0g'a7;udPrsm;ukduefwmAm7DjrdK\&Sd uefwmAm7D*kd+f;csKyf-uD;u -uD;-uyftkyfcsKyf7avonf?

uefwmAm7DjrdK\onf uifhe,f.c&kdif rJqNjrdK\jzpfvsufvef'efjrdK\. ta&S\awmif,Gef;,Gef; 62 rkdifuGmwGifpawmif0gjrpfurf;ay:Ywnf&Sdonf? ,ckacwfwGifuefwmAm7DteD; pawmif0gjrpfurf;wpfav~mufY*sKHpufrsm;/ om;a7e,fpufrsm;ESifh jApf7nfcsuf&kHrsm;xGef;um;aeonfhjyif jrdK\ay:Yvnf; okd;arG;/ EGm;/ jrif;/ajymif;zl;ESifha[mhac: jApf7nfcwftoD;rsm;ukd t-uD;

uefpGef;yif uefwmAm7DjrdK\

(0J) uefpGef-uD;/ (v,f) uefpGef;uav;ESihf (,m)

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 133: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

357

tus,f a7mif;0,fae-uonf? uefwmAm7DjrdK\ usufoa7aqmifjzpfaom uefwmAm7D uoD'7,f bk7m;&Sdck d;ausmif;-uD;rSm xif& S m ausm f apmaom taqmufttkH-uD;wpfck jzpfonf? 0DvsH„ o„ uGefum7m vufxuf 1^00 jynfhESpfwGif xkdbk7m;&Sdckdausmif;-uD;ukd aemfref Adokumq7mrsm;u pwifwnfaqmufcJhI tESpf 400 cef\-umrS tjyD;owfcJ havonf? xkdbk7m; &Sdck d;ausmif;-uD;. tpjzpfaom r lvbk7m ;& S d c k d ;ausmif;a[mif;ukd uefwmAm7D*kd+f;csKyf-uD; atmf*yfpwif;uwnfaqmufcJhonf? okd\7mwGif xkdbk7m; &Sdckd;ausmif;a[mif;rSm 9 7mpk ESifh 11 7mpkESpftwGif;wGif'def;vlrsKd;rsm;a-umifh twefyifysufpD;cJh7onfhjyifaemufqkH; 106^ ckESpfwGif rD;oifhcJhavonf? 0DvsHbk7ifvufxufY jyefvnfwnfaqmufcJhaom bk7m;&Sdckd; ausmif;-uD;rSmvnf; t-udrf-udrf rD;oifhcJhbl;.?okd\7mwGif ysufpD;jyD;I jyefvnfwnfaqmufwkdif;wkd;csJ\rGrf;rHcJhojzifh wpfcsdefxufwpfcsdef ykdI-uD;us,fcef\nm;vmcJhonf? Tokd\jzifh rsufarSmufacwfwGif xkdbk7m;&Sdckd;ausmif;uD;rSm uefwmAm7DjrdK\ay:&Sd tjcm;taqmufttkHrsm;ukdrkd;I rm;rm;rwfrwf wnfvsuf&Sdaeavonf?

ausmufjzifhjyD;I pdrf;vef;aom jrufcif;rsm;tv,fwGif cef\nm;pGmwnf&Sdaom xkdtaqmufttkH-uD;rSmESpfy7da>'&Snf-umpGm 7moDOwk'+fukdcHchJ7jzifh twefi,f-urf;wrf;7ifha7mfaeaomfvnf; wifhw,faomusufoa7ukd aqmifvsufyif &Sdao;.? taemufbufrsufESmpmwGif vSyaom ar~mfpif-uD; 2 ck&Sd.? okd\7mwGiftv,fA[kd&Sd jrifhrm;aom aumif;uifwrefar~mfpif-uD;rSmtcsuftjcmjzpfvsuf ckH;c`efjywif;rsm;/trkd;c`efjymom'frsm;/ Eke,fpGm xGif;xkxm;onfh yef;EG,fyef;ajymufrsm;jzifh rGrf;rHxm;onfhtwGuf wifhw,fay.? xkdbk7m;&Sdckd;ausmif;-uD;twGif;wGif t,l0g'a7;tm

ZmenfAdrmef&SdI t7yf7yfrS vma7mufzl;ar~mf-uonf?12 7mpkESpftwGif;u towfcH7aom uefwmAm7D*kd+f;csKyf-uD; aomrwfAufuuf. &kyfuvyfukd bk7m;&Sdckd;ausmif;twGif; yœif.aemufY jr|KyfESHoj*‹K[fxm;cJh.?

aemufwGif aomrwfAufuuftm; pdefolawmfpifpm7if;okd\ oGwfoGif;vkduf7m ol.ocsKdif;&Sdaom xkdbk7m;&Sdckd;ausmif;-uD;okd\ t7yf7yfrS tzl;tar~mfvma7muf-uavonf? zl;ar~mfolrsm; rsm;jym;vGef;ojzifh Adrmefokd\,if;wkd\ 'l;axmufIwufaom ausmufavSum;xpfrsm;rSm twefeufpGm cGufaeonfukd awG\7avonf?

uefwmAm7D bk7m;&Sdckd; ausmif;-uD;rSwyg; tjcm;a&S;a[mif;taqmufttkHrsm;vnf;&Sdao;.? ,if;wkd\rSmqUqGef acwfrwkdifrDu aqmufvkyfcJhaom pdefrmwifbk7m;&Sdckd;ausmif;/ 1541 ckESpfwGif t}r[ife7Dbk7ifwnfaxmifcJhaom bk7ifhpmoifausmif;/ tv,facwfu aqmufvkyfcJh[efwlaom 2 rkdif&Snfvsm;onfhjrdK\&kd;a[mif;-uD; ponfwkd\yif jzpf-uonf? 'kwd,uBmppftwGif;Y uefwmAm7DjrdK\onf *smrefwkd\. AkH;'+fukdtxl;cHcJh7onf? *smrefAkH;-uJav,mOfysHrsm; ESifhAkH;ysHrsm;a-umifhrsm;pGm ysufpD;cJh7.? uefwmAm7D uoD'7,fbk7m;&Sdckd;ausmif;-uD;rSm tenf;i,fr~om xdckdufcJhaomfvnf; tzkd;wef yd™uwfwkduf-uD;rSmrlvkH;0ysufpD;oGm;avonf? uAsmausmfc7Pwkdzgrm;vkd;

uefwmAm7DjrdK\

uefwmAm7DjrdK\. usufoa7aqmif uefwmAm7Dbk7m;7Sdckd;ausmif;-uD;. yœvifcef;r

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 134: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

358

. aetdrfa[mif;ESifh pdefatmf*yfpwif; ausmif;wkd\rSmvnf; t-uD;tus,f xdckdufcJh-u.? uefwmAm7DjrdK\.vlOD;a7rSm 25950 cef\(1951 ckESpf) &Sdonf?

uefwmAm7DvGifjyif ? ?uefwmAm7D vGifjyifonfe,l;ZDvefawmifu`ef;&Sd uefwmAm7De,f-uD;. tpdwftykdif;wpfck jzpfonf? xkdvGifjyif-uD;onf tJhvyawmifajcrS ta&S\bufypdzdwf urf;ajctxdrkdif 40 r~us,fjyef\Itus,ft0ef;rSm pwk7ef;rkdif 4000 cef\&Sdonf? ajr-oZmaumif;rGefxufoefI jrufaygaom pm;usuf-uD;jzpfonfhtavsmuf xkdvGifjyif-uD;wGif okd;rsm;ukdt-uD;tus,farG;jrL-uonf? e,l;ZDvefu`ef;&Sd 34 oef;r~aom okd;wkd\teuf tm;vkH;vkdvkdukdyif xkdvGifjyif-uD;Yxdef;ausmif;arG;jrL -uonf? okd;arG;ESifh okd;om;rsm;ukdEkdifiHjcm;okd\ txl;ojzifh t*‡vefjynfokd\ wifykd\a7mif;cs-uonf?

‘uefwmAm7Dokd;ysKdom;’ rSm tvGeft7omESifh jynfhpkHojzifh t*‡vdyfvlrsKd;rsm;txl;ESpfouf-uI yGJobif tcrf;tem;rsm;wGiftjrwfwEkd; tokH;jyK-uonf?

uMm7rsm; ? ?uBmay:&Sd tcsKd\a'orsm;wGif oJtwdjyD;aom uMm7rsm;&Sdavonf? oJuMm7rsm;rSm &Snfvsm; us,fjyef\aom oJajrjyifrsm;jzpfI opfyifrsm;aygufjcif;r&Sd/ wd7>mefrsm;vnf; ckdatmif;usufpm;jcif;r&Sdacs? okd\aomf uMm7ukd nDnm jyef\jyL;onfhajrjyiftjzpfawG\7cJonf? oJuMm7trsm;Yyif awmif/awmifukef;ESifh urlrsm;ukdawG\jrifEkdifonf? uMm7twGif; c7D;oGm;7onfrSm vGefpGmab;tM7m,f aygrsm;vS.? yifv,fxJY ckwfarmif; vsuf&Sdaom oab‡mwpfpif;rS vlwpfa,mufonf rdrdywf0ef;usifY a7jyifrSwpfyg; tjcm;t7m0šKrsm;ukd rjrif7onfhenf;wl uMm7-uD;rsm;twGif;Y c7D;oGm;7ol rsm;onfvnf; ywf0ef;usifwGif oJjyif-uD;rSwpfyg; tjcm;t7mrsm;ukd rjrif7acs?xkduMm7-uD;rsm;Y c7D;oGm;olrsm;onf ukvm;tkyfjzifhwpfae7mrS wpfae7m oGm;vm-u7.? ( ukvm;tkyf„vnf;7=? ) xkdokd\ oGm;vm7mY ntcgwGif aumif;uifY eQwfwm7mrsm;ukd-unfhI oGm;-u7onf?

uMm7rsm;twGif;Y avonf twm;tqD;r&Sdonfhtavsmuf wpfcgwpf7H tvGefjyif;xefpGmwkdufcwfI oJrkef

uefwmAm7DvGifjyif uMm7rsm;

q[m;7m;oJuMm7twGif; c7D;oGm;7mY oJcHkrsm;ukd Todk\jzwfausmf7avh7Sdonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 135: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

359

wkdif;rsm; usa7mufwwfonf? xkdtcgrsKd;Y c7D;onfrsm;onf oJjyifay:wGif jym;jym;0yfvsufae-u7.? wpfcgwpf7H tcsKd\c7D;onfESifh ukvm;tkyfrsm;ukd oJrsm;zkH;vFrf;oGm;wwfavonf?

Tokd\jyif;xefaom oJrkefwkdif;rsm; usa7mufaomtcg yifv,fxJY avwkdufcwfojzifh vd=if;rsm;ay:vmouJhokd\ oJuMm7rsm;twGif;Yvnf; oJvd=if;rsm;jzpfay:wwf.? av,laqmifoGm;aom oJrsm;onf wpfae7mY usa7mufpkykHrdaomtcg &kd;uav;rsm;/ awmifwef;uav;rsm;ozG,f oJckHrsm;jzpfay:vmavonf?

uMm7twGif;Y pdrfhprf;rsm;/ a7wGif;rsm;/ jrufyifrsm;/pGefyvGHyifrsm;jzifh wefqmqiftyfaom ae7muav;rsm;&Sd.? xkdae7mrsKd;ukd tkdat;qpf[k ac:onf?a7rGwfodyfvsuf yifyef;EGrf;e,fvmaom uMm7c7D;onfrsm;onf xkdtkdat;qpfac: uMm77dyfomrsm;YacW 0ifem;-u7.? tcsKd\tkdat;qpfrsm;rSmc7D;onfrsm; tyef;ajz7efpcef;i,fr~om jzpfaomfvnf; tcsKd\rSmrl vlaetdrfajcpnfum;aom &Gm-uD;rsm; jzpf-uonf?

uMm7rsm;onf a,bk,stm;jzifh vlwkd\twGufaumif;usKd;csrf;om wpfpkHwpf7mray;[k qkd7jim;aomfvnf; tmz7duwkduf&Sd q[m;7m; oJuMm7-uD;ukdjzwfoef;wkdufcwfaom avylwkd\onf Oa7mywkduf. at;jrvSaom 7moDOwkukd r~wnDnGwfapavonf?

uMm7rsm;twGif; ouf&SdoW0g[lI r&Sdoavmuf&Sm;yg;.? opfyifqkduvnf; tcsKd\ae7mrsm;Yom &Sm;

apmif;yifrsm; ukdawG\7.? vlrsm;onfvnf; tkdat;qpfac: uMm77dyfomwkd\ESifh oJuMm7tpGeftzsm;t7yfrsm;Yom tkd;tdrf twnfwusESifh aexkdif-uonf?jruftenf;i,faygufa7mufaom ae7mrsm;Y okd;qdwfrsm;ukd xdef;ausmif;I wpfae7mrSwpfae7mokd\vSnfhvnf oGm;vmaexkdif-uonf? uMm7twGif;Ytm7yfvlrsKd; trsm;qkH;aexkdif-u.? uBmhorkdif;ukdjyef-unfhv~if uMm7twGif;Y aexkdifcJhaom tm7yfvlrsKd;wkd\onf wpfcgu tjcm;wkdif;jynfrsm;pGmukd pkd;rkd;tkyfcsKyfI Oa7mywkdufawmifykdif; pydefEkdifiHtxd tm+mpufjzef\csdcJhbl;a-umif; awG\7onf?

uMm7rsm; jzpfay:7jcif;. a,bk,sta-umif;7if;rSm rkd;enf;yg;jcif;a-umifhyifjzpf.? uMm7rsm;Y rkd;r&Gmjcif;rSm uMm7ESifh ork]7mt-um;Y wnf&Sdaomawmifrsm; umqD;aeaoma-umifh jzpf.? ork]7mrSrkd;a7,laqmifvmaom avonf awmifrsm;ukdjzwfausmfaomtcg rkdukd&GmcscJhojzifh uMm7twGif;okd\a7mufaomtcg rkd;a7rygawmhacs? wpfenf;tm;jzifhqkdaomf yljyif;ajcmufaoG\aom av omv~if uMm7ukdjzwfausmfwkdufcwfvsuf&Sdavonf?

uMm7twGif;Y rkd;a7r7onfhtwGuf opfyifrsm;raygufEkdifacs? pkdufysKd;a7;vnf; rxGef;um;Ekdifacs?okd\7mwGif ,cktcg acwfrDSonfhqnfajrmif;rsm;ukdazgufvkyfay;ojzifh uMm7ajrjyiftcsKd\wGif toD;tESHpkdufysKd;EkdifayjyD? uMm7twGif;okd\ a7vkHavmufpGm ay;

uMm7rsm;

oJuMm7twGif; tkdat;qpfukdrSDI tajcwnfpnfum;aeaom tm7yf7Gm

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 136: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

360

oGif;Ekdifv~if oD;ESHyifrsm;ukd atmifjrifpGm pkdufysKd;Ekdif-uayrnf?

uBmay:&Sd t-uD;qkH;uMm7rSmtmz7duwkdufajrmufykdif;&Sdq[m;7m; oJuMm7jzpf.? tjcm;uMm7rsm;rsm;rSm tma7Asu`ef;qG,fY tma7AsoJuMm7/ajrmuftar7duwkdufY aumfvkd7m;'kd;ESifh rUqDukd oJuMm7/ awmiftar7duwkdufY tmwm;um;rm;oJuMm7/ tmz7duawmifykdif;Y umvm[m7DoJMm7/-opa-w;vD;,m;wkdufY -opa-w;vD;,m;oJuMm7/ tm&S wkdufY *kdADoJMm7rsm; jzpf-u.? tjcm; rxif&Sm;aom oJuMm7i,frsm;vnf; &Sdayao;onf? uMm70wDe,f ? ?uMm70wDe,frSm u,m;jynfe,f. ta&S\bufykdif;a'o jzpfonf? tus,ft0eftm;jzifh pwk7ef;rkdifaygif; 3015 cef\ &Sd.? ajrmufbufwGif &Srf;jynfawmifykdif; qDqkdifarmufr,fe,frsm;/ ta&S\bufwGif ,kd;',m;e,fpyf/ awmifbufwGif zmyGefe,fESifhawmifile,f/ taemufbufwGifu,m; jynfe,f.taemufykdif;a'ojzpfaom abmvcJe,f/ -u,fzkd;-uD;e,fESifh rkd;jAJe,fwkd\ jzpf-uonf?

uMm70wDe,frSm ajrjyef\uGif;jyif tvGefenf;yg;Iawmifukef; xlxyfrsm;jym;aoma'ojzpfonf? yx0Dtaetxm;udkvkdufI uMm70wDe,fukd ta&S\ykdif;/taemufykdif;[k 2ykdif;cJGjcm;Ekdifonf? ta&S\ykdif;rSmoHvGifjrpfrESifh xkdjrpftwGif;okd\pD;0ifaom vufwufrsm;jzwfpD;7mukef;jrifh a'orsm;ESifh/ oHvGifjrpf. vufwuf-uD;jzpfaom yGefacsmif; jzwfoef;pD;qif;7mukef;jrifha'owkd\ yg0ifonf? oHvGifjrpfwpfav~muf&Sd&Sm;awm/ &Gmopf/ ykdif;acsmif;wpfav~muf&Sd apmvkHESifhr,fpJhacsmif; ay:&Sd r,fpJhjrdK\rsm; wnf7ma'orsm;avmufom ajrjyef\uGif;jyifrsm; jzpfonf?

&Srf;jynfwGif jrpfzsm;cHaom bDvl;acsmif;onf rkd;jAJe,fESifh vG,faumfjrdK\ukd jzwfoef;I yGefacsmif;twGif;okd\pD;0ifonf? bDvl;acsmif;. awmifbufykdif; ajrjyef\wGifaiGawmif aus;&GmtkyfpkESifh vG,faumfaus;&Gmtkyf pkwkd\&Sdonf?

1941 ckESpfoef;acgif pm7if;t7 uMm70wDe,fwGifwkdufe,f 10/ aus;&Gm 2^^/ tdrfajc 5658/ vlOD;a738003 &Sda-umif;od7.? uMm70wDe,fwGif aexkdif-uaom wkdif;7if;om; rsm;rSm u,m;/ *Jckd;/ *Jyg;/,if;abmf/ ,if;wvJ/ rEkraem vlrsKd;rsm; jzpf-uonf?

xkdjyif&Srf;/ tif;om;/ jrefrm/ w&kwf/ukvm;rsm;

vnf; rSDwif;aexkdif-uonf? uMm70wDe,f. vlOD;a7wpf0ufausmfausmfrSm Ak<t,l0g'Drsm;jzpfI usefvlrsm;rSmc7pf,eft,l0g'DESifh ewfukd;uG,folrsm; jzpf-uonf?

vlOD;a7tus,ft0ef;ESifh u,m;jynfe,forkdif;ukdaxmufxm;jcif;tm;jzifh uMm70wDe,frSm u,m;jynfe,fwGif t-uD;qkH;ESifhta7;tygqkH;a'o jzpfonf[k qkd7ayrnf? Ta'owGifvG,faumf/ apmvkH/ &Sm;awm/ r,fpJhESifh aiGawmif jrdK\rsm;onf xif&Sm;aomjrdK\rsm;jzpfonf? apmvkHjrdK\rSm uMm70wDe,f. tkyfcsKyfa7;&kH;pkduf7m jrdK\ jzpfcJhonf?

tpyxrY abmvcJe,frSm u,m;jynfe,fordkif;wGif tcsuftjcma'ojzpfcJh.? abmvcJe,fukd tkyfpkd;aom t-uD;tuJwkd\. yVrt-uD;tuJjzpfaom zkd;jzLvSvufxufwGif armifarmifzkef;qkdol rGeftrsKd;om;wpfOD;abmvcJe,f okd\a7mufvm.? xkdol. tiftm;tm+mrSm wjznf;jznf; wkd;wuf-uD;rm;vm7um; a'owpfckwnf;Y tkyfpkd;ol 2 OD; r&Sdpaumif;[k zkd;jzLvSuoabmxm;-uD;pGmESifh armifarmifzkef;tm; yGefacsmif;.ta&S\bufa'orsm;okd\ oGm;a7muftkyfcsKyfapcJh.? armifarmifzkef;onfvnf; zazg-uD;bJG\ukdcH,lum apmvkHjrdK\wGifa[mfeef;pkdufxlvsuf uMm70wDe,fukd pwifwnfaxmifcJhonf? jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmf vGwfvyfa7;7&SdjyD;aemuf uMm70wDe,fukd tkyfcsKyf7onfh e,fpm;rSm pyfzsmpyfv0D jzpfavonf?( u,m;jynfe,f„7=?) uMm70wDjrdK\ ? ?( vG,faumfjrdK\„7=? ) uefawmf-uD; ? ?( 7efukefjrdK\„7=? )

uefawmfrif;ausmif;q7mawmf ? ?uefawmfrif;ausmif;q7mawmfrSm jrefrm*M0ifwGif xif&Sm;aomuefawmfrif;ausmif;arWmpmESifh avmuom7ysKd\rsm;ukda7;pD7ifcJhaom q7mawmfjzpfonf?

trSwftom;awG\7or~q7mawmf. tšK_WdrSmTokd\jzpfonf? oU7mZf 842 ckESpf tif;0 a&Feef;ukdodrf;jref;pkd;pHaom 'kwd,rif;acgif. t7D;awmf jzpfonfhppfukdif;jrdK\pm; rif;vSxGwf.q7mjzpfIxkdrif;vSxGwf.wlrvnf;jzpf/ ac`;rvnf; jzpfaom 863 ckESpfwGifeef;wufonfh a&Feef;a-umh&Sif. t7D;awmfvnf;jzpfolbkd;awmfzGm;&Sif. q7mvnf;jzpfonf? rif;vSxGwfvufxufrS bkd;awmfzGm;&Sifvufxufwkdif qufvufukd;uG,fjcif;cH7onf?

uMm70wDe,f uefawmfrif;ausmif; q7mawmf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 137: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

361

ppfukdif;jrdK\ pD7ifpk jrif;rl jrdK\rS 2 wkdifuGma0;aom xD;aqmif;&Gmajrmufzuf&S d uefawmf &GmwGif zGm;jrifonf? xkd&GmYyif omra+0wfjyD;aemuf 7[ef;b0okd\ wufa7mufonf?'kwd,rif;acgifvufxufESifh om;awmf a&Feef;a-umh &Sifvufxufrsm;wGif xif&Sm;ausmf-um;onf? 'kwd,rif;acgif aqmufvkyfvŒ'ge f ;aom uefawm f& Gmausmif;wGif oDwif;okH;ojzifh uefawmfrif;ausmif;q7mawmf[k wGifonf? ‘uefawmfrif;ausmif; arWmavmif;om;’ tpcsDarWmpmukd a7;om;I a&Feef;a-umh&SifvufxufwGifoGif;onf? uefwkefjrdK\ ? ?uefwkefjrdK\onf uGrf;wkefjynfe,f.jrdK\awmfjzpfI w&kwfEkdifiHwGif pwkš t-uD;qkH;aomjrdK\jzpfonf? csL;usefjrpfac: ykvJjrpf. ta&S\bufurf;ay:wGif wnf&SdI yifv,frSrkdif 80 cef\uGma0;onf?

a&S;tcgu w&kwfEkdifiH. tcsuftjcm qdyfurf; jrdK\-uD;jzpfcJhjyD;v~if ,ckacwfwGifvnf; awmifykdif;w&kwfEkdifiH. ukefoG,fr= A[kdXme-uD;jzpfojzifh txl;yifpnfum;vSavonf? taemufwkdif;ukefonfrsm;ESifh yxrqkH;qufoG,fcJh7aom w&kwfjrdK\-uD;jzpfonfESifhtnD ay:wl*D/'yfcs/ t*‡vdyf/ jyifopf vlrsKd;toD;oD;wkd\. ,Ofaus;r=rsm;onf xkdjrdK\rSwpfqifh w&kwfEkdifiHtvkH;okd\ ysH\ESH\cJh7onfjzpf7m w&kwfEkdifiHwGif 'topftqef;[lor~ uefwkefuponf’[lIyif w&kwfvlrsKd;wkd\ ajymprSwfrl-uonf? EkdifiHjcm;okd\ oGm;a7mufaexkdif-uaom w&kwfrsm;pGmwkd\rSmvnf; uefwkefjrdK\oljrdK\om;rsm;jzpf7um;EkdifiHjcm;om;wkd\onf ,if;wkd\ESifh tquf tqHrsm;aomuefwkefw&kwfwkd\. "avh0g'wkd\ukdyif w&kwfwkd\.,Ofaus;r=[lI rSwf,lae-uonf?

w&kwfvlrsKd;wkd\u uefwkefjrdK\ukd uGrfacsmifjrdK\[kac:-u.? t"d_g,frSm okd;&kyfjrdK\jzpfonf? xkdokd\ ac:wGifjcif;rSm '@m7DykHjyifwpfckjzpfonf[k qkdavonf?

c7pf ray:rDESpf 100 cef\u ajrmufykdif;jrpf0gbufrSajymif;a&F\vmaomc7D;onf rsm;onf,ckuefwkefjrdK\&Sd7mt7yfwGif jrdK\wnfI aexkdif7efpdwful;ae-u.? xkdpOfwGif ajrmuft7yfqDrSyi/f ewfom; 5 OD;onf okd;rsm;ukdpD;um aumufyift&kd;rsm;ukd ukdifaqmifvsuf xkdvlrsm;xH a7mufvm-ujyD;v~if at;csrf;om,mpGm aexkdif-u7ef nFef-um;-uavonf? xkdaemufewfom;rsm;aysmufuG,foGm;I ,if;wkd\pD;vmaom okd;rsm;onfausmuf&kyfjzpfI usefcJh-u.? xkdokd;ausmuf&kyfrsm;ukd,ae\wkdif okd;ig;aumif;AdrmefwGif awG\&SdEkdifayonf?

yifv,f7yfjcm; wkdif;wpfyg;wkd\Y pD;yGm;pkrdI jyefvm-uaomuefwkefjrdK\om;Zmwdrsm;ESifh EkdifiHjcm;wUokdvfrsm;Y ynmqnf;yl;Ijyefvm-uaom w&kwftrsKd;om;ynmwwfrsm;onf uefwkefjrdK\-uD;tm; acwfrSDvmatmiftxl;pGrf;aqmifcJh-u.?

yifv,frS ykvJjrpfa-umif;twkdif; uefwkefjrdK\ta7mufyifv,ful;oab‡m-uD;rsm; 0ifxGufoGm; vmEkdifap7efjrpfa-umif;eufatmif jyKjyifxm;ojzifh uefwkefjrdK\onf ,cifuxuf ykdrkdaumif;rGefaom oab‡mqdyfjrdK\-uD; jzpfvmawmhonf? xkd\jyif rsLeDpDy,ftkyfcsKyfa7;zJG\pnf;vsuf a7ajrmif;rsm;azgufvkyfjcif;/ 7JtzJG\-uD;rsm;ukd wkd;wuf atmifjyKjyifjcif;/ a&S;a[mif;jrdK\&kd;-uD;rsm;ukdzsufvsuf 7dyfomvrf;rus,f-uD;rsm; azgufvkyfjcif;/jrdK\oljrdK\om;rsm; avn|if;cH7ef O,smOf-uD;rsm; jyKvkyf

uefawmfrif;ausmif; q7mawmf uefwkefjrdK\

‘a7ay:tdrf’ rsm;jzihf jynfhESufvsuf7Sdaom uefwkefjrddK\urf;em;. &=cif;wpf7yf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 138: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

362

jcif;ponfh acwfrDaomtpDtrHrsm;a-umifh uefwkefjrdK\onf ,cktcg om,m wkd;wufaeavonf? okd\7mwGiftcsKd\tykdif;wkd\um; vkH;0 acwfrrD ao;acs? acgifrkd;eDeDESifh wpfxyftdrfedrfhuav;rsm; pDwef;aeonfhvrf;rsm;pGmwkd\rSm tvGefyifusOf;vSojzifh vl 2 a,muf a&Smifom&kHr~om us,favonf? ESpfaygif;rsm;pGmuazgufvkyfxm;aom vrf;rsm; jzpf-uonfh tavsmuf aygufjyJum csKdifhcGuf-uD;rsm;jzifh rnDrnm jzpfaeavonf?

uefwkef jrpfqdyfavS oºefay:Y vlOD;a7 5aomif;cef\wkd\ tkd;ajctdrfajcpkdufum aexkdif-u.?rsm;pGmaom uefwkefjrdK\om;wkd\onf xkd 'a7ay:tdrfrsm;’ wGifarG;I xkdtdrfrsm;Y -uD;jyif;um xkdtdrfrsm;wGifyif ao-uavonf? xkdokd\ avSoºefrsm;ay:Yaexkdif-uaom vltm;vkH;onf ul;wkd\ykd\olrsm;csnf;r[kwf-uacs? ukefonfyJGpm;/ tvkyf-urf;orm;/ausmif;q7m/ bkef;-uD;ponfjzifh yg0if-uonf?

uefwkefw&kwfwkd\onf tjcm;a'o&Sdw&kwfrsm;xufx-uGvkH\v0d7d,&Sdolrsm;jzpf-uonfhjyif vufr=ynmwGifvnf; txl;aooyfaumif;rGef-uonf? qifpG,fyef;yk/ ausmufpdrf; yef;yk/uEkurmxnf/ a-u;0gxnf/

aiGxnf/ ,yfawmif /Zmxnf/ yef;xkd;yef;csKyf/ vufa7;a-uGxnfpaomvkyfief;rsm;rSm a&S;txufausmfuyif uefwkefjrdK\u emrnf7cJhaomvkyfief;rsm;jzpf-uonf?t jcm;xGufukefrsm;rSm qefpyg;/vufzufajcmuf/ ykd;ESifhzsmrsm;jzpf.? uefwkefjrdK\onf bk7m;ausmif;uef taqmufttkHaygrsm;ojzifhausmf-um;onf? bk7m;ausmif;taqmufttkHaygif; 500 xufrenf;&Sd.? xif&Sm;aomausmif;wefaqmif;rsm;rSm [kdeefu`ef;ay:&Sd Ak<bk7m;ausmif;/ qif;wkig;7mbk7m;ausmif;ESifh ouf&Snfbk7m;ausmif;-uD;wkd\yifjzpfonf? tjcm;t"du7taqmufttkHwkd\rSm uGrf,ifawmifukef;. awmifbufapmif;wGif pkdufxlxm;aom qGef,ufqif txdrf;trSwfausmufwkdif/qGef,ufqifwUokdvf/jyifopf

uoD'7,f bk7m;&Sdckd; ausmif;ESifh '*‡g;puf&kH-uD;wkd\jzpf.?uefwkefjrdK\. orkdif;rSm twefyifa&S;usavonf?

bDpD 2 7mpkESpfrwkdifrDu uefwkefjrdK\onf wm;wm;bk7ifwkd\. jrdK\awmfjzpfcJh.? xkdaemuf w&kyfwkd\.vufokd\jyefvnf a7muf&SdvmjyD;v~if EkdifiHjcm;ESifh ukefoG,f7mXmejzpfvmavonf? 00 jynfh ESpfcef\wGif tm7yfvlrsKd;wkd\onf a7mif;0,fazgufum;a7;twGuf uefwkefjrdK\okd\vma7muf aexkdifcJhbl; -u.? xkdaemuf 1516 ckESpfwGifay:wl*DvlrsKd;rsm; a7mufvmI EkdifiHjcm;ukefoG,fr=ukdwpfOD;wnf;vkyfukdifcJh-uonf? 1^00jynfhESpfavmufwGif 'yfcs/ jyifopfESifh t*‡vdyfukefonfrsm; pk&kH;a7muf&Sdvm-ujyD;v~if vufzufajcmuf/ ykd;paom ukefpnfrsm;ukd 0,f,lazgufum;-uavonf?

xkdokd\ EkdifiHjcm;om; rsm;ESifh tquftoG,f&SdcJhojzifhuefwkefjrdK\oljrdK\om;rsm;onf xkdpOfuyif wkd;wufaomtodOm+frsm;ESifh jynfhpkHum vGwfvyfaom awG;awmajr|mfac:r=rsm;wGif pdwf0ifpm;cJh-uonf? xkdjyif rkdif400 cef\ &Snfvsm;aom awmifwef; awmifukef;rsm;uuefwkefjrdK\ukd0ef;7Hum w&kwf jynfr-uD;ESifh tqufjzwfxm;bdouJhokd\ &Sdojzifhvnf; uefwkef,Ofaus;r= t7yf

uefwkefjrdK\

uefwkefjrdK\ vrf;r-uD;wpfck7Sd a7S;a[mif;w&kyfvuf7mjzihf rGrf;rHxm;onhf rkwfaygufrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 139: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

363

7yfrSm oD;jcm;uJGjym;vsuf &SdcJhonf? Tokd\jzifh uefwkefw&kwfpum;rSm tjcm;w&kwfpum;wkd\ESifhrwlbJ wpfrsKd;wpfbmomjzpfjyD;v~if vlaygif;25 oef;cef\wkd\. ae\pOfajymqkdokH;pJGaom bmomwl toHuJGpum;jzpfaeavonf? vGwfvyfaom awG;ac:r=rsm; xGef;um;7m jrdK\jzpfcJhonfESifhtnD uefwkefjrdK\onf w&kwfEkdifiHtm; trsKd;om; oRwEkdifiHtjzpfokd\ zefwD;ay;onfh awmfvSefa7;-uD;ay:xGef;7m blrdeufoefjzpfcJh.? trsKd;om;a7;ukd vH=\aqmfpnf;&kH;ay;onfh ukdrifweftzJG\onf uefwkefjrdK\wGif pwiftjrpfwG,fcJh.? vGwfvyfaomw&kwfEkdifiHopfukd zefwD;jyKpkcJhaom qGef,ufqifonf uefwkefjrdK\Yyif tajcpkdufcJh.? ( qGef,ufqif„vnf;7=? )

1938ckESpfwGif *syefwkd\onf uefwkefjrdK\ukd odrf;,lvkduf-uonf? 'kwd, uBmppftwGif;Y ava-umif;rS AkH;rsm;'v-urf;t-uJcH7ojzifh uefwkefjrdK\rSm txl;ysufpD;epfemcJhavonf? uefwkefjrdK\. vlOD;a7rSm1500000 r~jzpf.? uef'Dwyfyif ? ?( qefuGJyef;yif„vnf;7=? )

uNDjrdK\ ? ?uNDjrdK\onf oD[kd–fu`ef;. a&S;a[mif;jrdK\awmfjzpfonf? a*gwrjrwfpGmbk7m;. pG,fawmfwkduf&Sdojzifhvnf;aumif;/ a&S;oD[kd–fbk7ifrsm;. t&kd;*locsKdif;

rsm;&Sdojzifhvnf;aumif;/ tvGefvSyaomyef;O,smOfrsm;/bk7m;ykxkd; wefaqmif;rsm; &Sdojzifhvnf;aumif;/xif&Sm;ausmf-um;aom jrdK\wpfjrdK\jzpfI ESpfpOf c7D;onfaygif; rsm;pGmvma7mufavh&Sdonf?

uNDjrdK\rSm oD[kd–fu'ef; A[kdjynfe,f. jrdK\awmfjzpfIyifv,fjyifrSayaygif; 1602 ay jrifhaom ukef;jyifYwnf&Sdonf? jrdK\teD;wGif 1806 ckESpfu aemufqkH; uNDbk7if wl;az:xm;cJhaom vSyonfh a7uef-uD;&Sdonf?ukdvHAkd jrdK\rS ta&S\ajrmufbuf 5 rkdifuGma0;onf?

uBmhAk< bmom0ifwkd\ txGwftjrwfjyK7m pG,fawmfwkdufrSm 'gv'rmvd*0 ausmif;awmf-uD;wGifwnf&SdI ESpfpOf uBmt7yf7yfrS vma7mufz l ; ar ~ m f -uon f ?uBm t7yf7yfrS yg–dESif h oU™bmomvma7mufoif-um;olrsm;vnf; tvGefaygrsm;onf?

jrdK\ESifh 3 rkdifuGmyg7'ed, t7yfwGif vSyaomuBmausmfyef;jcH-uD;wnf&Sdonf? 16 7mpkESpfu ay:wl*D vlrsKd;rsm;odrf;ykdufcJhI 18 7mpkESpftwGif; 'yfcsvlrsKd;rsm; odrf;ykdufcJhbl; aomfvnf; 1815 ckESpfwGifjAdwdo~wkd\u odrf;,lonf? 1941 ckESpf oef;acgif pm7if;t7 uNDjrdK\.vlOD;a7rSm36541 a,mufjzpfonf? uNDjrdK\okd\ ukdvHAkd jrdK\rS rD;7xm;jzifhoGm;a7mufEkdifonf? jrefrmhvGwfvyfa7;orkdif;wGif'kwd, uBmppfjyD;onfhaemufjrefrm wyfrawmf wnfjrJa7;twGuf t*‡vdyfzufrS avmharmifhAufweftzJG\ESifhjrefrm zufrS AkdvfcsKyfatmifqef;acgif;aqmifaom tzJG\wkd\xkdjrdK\wGif awG\qkH aqG;aEG;7mrS uNDpmcsKyfay:aygufcJhonf? uNDjrdK\rSm vufzufajcmuf/ vufzuf pkdrsm;wifykd\7m tcsuftjcmjrdK\wpfjrdK\jzpfI ul;oef;a7mif;0,fa7;vkyfief; zHG\jzdK;onf?

uefwkefjrdK\ uNDjrdK\

Ak<pG,fawmfjrwf udef;0yf7m 'gvrmvd*0 ausmif;awmf

uNDjrdK\7Sd em7Dar~mfpif-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 140: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

364

u³DjrdK\ ? ?u³DjrdK\onf atmufcsif;wGif;c&kdif ,if;rmyife,fwGifyg0ifI u³DjrdK\e,fjrdK\ykdif &kH;pkduf7mjrdK\jzpfonf?csif;wGif;jrpf. vuf,mbufurf;ay:wGif wnf&SdIyckULjrdK\rS 104 rkdifcef\a0;uGmonf? ajrmufbufwGifrif;uif;jrdK\e,f/ ta&S\bufwGif bkwvif;jrdK\e,frsm;&SdjyD;v~if taemufbufY ykHawmifawmifwef;-uD;&Sdonf?jrdJK\e,ftwGif;okd\ acsmif;i,fajrmif;i,frsm; trsm;tjym;yif jzwfoef;pD;qif;vsuf&Sdonf?

u³DjrdK\. tus,ft0ef;rSm pwk7ef;rkdifaygif;1^36 cef\&Sdaomfvnf;a&S;jrefrmrif;rsm; vufxufuu³DjrdK\e,favmuf rus,f0ef;vSacs? jrdK\. ajrmufbufwGif ay 200 cef\ jrifhaom a&Fjrif;jzL awmifukef;&Sdonf?xkdukef;rSm a&S;u jrdK\awmfa[mif;ae7mjzpfonfhtavsmuf usKH;ae7mESifhjrdK\&kd; a[mif;rsm;ukd ,ckwkdifawG\jrifEkdifao;onf? yk*Hjynf taemf7xmrif; vufxufwGifu³DjrdK\Y jrdK\pm;xm;&SdI u³Daemf7xmbJG\ESifh tkyfcsKyfapcJhonf? wpf7Ha7mtcg/ u³Daemf7xm ykefuefaoma-umifh bk7ihfwyfom;rsm;u vkdufvHwkdufckduf7m u³Daemf7xmonf ukef;jrifhay:rS jrif;jzLukd uqkHcspD;jyD;v~ifjrpfwGif;okd\qif;um rdrdukd,fukdtqkH; pD7ifvkdufavonf?jrefrmEkdifiHwGif ,cktcg ausmf-um;vsuf&Sdaom 3^rif;t0iftyg jrif;jzL&SifewfrSm u³Daemf7xm ewfjzpfonf[kqkd-uonf? oDaygrif;w7m;vufxufu u³DjrdK\pm;rSm 'kdif;cifcif. zcif 'kdif;0efrif;yifjzpfonf?

1951 ckESpfoef;acgifpm7if; t7 u³DjrdK\.vlOD;a7rSm2600 r~jzpfonf? u³DjrdK\okd\7xm;vrf; raygufaomfvnf; jrpfwGif;oab‡mrsm; oGm;vmqkdufuyfvsuf&Sd.?

jrdK\e,ftwGif; rSDwif;aexkdif-uolvlrsm;pkrSm v,f,mukdif;usGef;rsm;ukd vkyfukdif-ujyD;v~if qefpyg;/ yJ/ESrf;ESifh ajymif;trsKd;rsKd;wkd\ukdpkdufysKd;-uonf? jrdK\ajrmufbuf&Sd ykHawmifawmifwef;wGif uGsef;/ ydawmuf/ysOf;uwkd;paom opfrmESifh 0g;trsKd;rsKd;wkd\ xGufojzifhtpkd;7opfawm-udK;0kdif;rsm; vnf;&Sdonf? xkdopfawm-uD;rsm;ukd trSDjyKvsuf opfawmxGuf yPnf;rsm;ESifhoufarG;0rf;ausmif; jyKolrsm; vnf;&Sd-uonf? uefyufvufjrKd\ ? ?csif; 0daoowkdifukd pDrHcef\cJGtkyfcsKyf7mY ajrmufykdif;csif;awmifc&kdfif/ awmifykdif;csif;awmifc&kdif[k c&kdif 2ck cJGxm;onfwGif awmifykdif;csif;awmif c&kdif0ef &kH;pkduf7mjrdK\rSm uefyufvufjrdK\ jzpfonf?csif; 0daoowkdif;wnf7m jrefrmEkdifiHtaemufykdif;&Sdtaemuf&kd;r awmifjrifhwef;-uD;wGif jrifhrm;aomawmifxGwfawmifxdyftrsm;&Sdonfteuf 0dwkd7d,awmifxdyf[k jAdwdo~wkd\u ac:a0:I acgEkrxkef; (ewfrdr,f) awmif[k csif;wdk\uac:aom ay 10018 jrifhaom awmifxGwf-uD;.ta&S\buf 12rdkifuGmay 6274jrifhaom awmif&kd;ay:wGif wnfaeayonf? xkdwnfae7mrS ta&S\avmif*sDwG'f 94 \ 4ESifh ajrmufvWDwG'f21 h12avmufwGif&Sdonf? ( csif;0daoowkdif;„7=? )

yifv,fa7 jyifxuf ay 6000 ausmfjrifhaom ukef;jrifhay:wGif wnfae7um; uefyufvufjrdK\. 7moDOwkrSm at;csrf;om,mI rsm;aomtm;jzifh ESif;jrLrsm;qkdif;vsuf&Sdonf? aqmif;7moDwGif tat;uJaoma-umifh 2 7uf 3 7ufr~yif a7cJwwfonf? b*‡vm;

uNDjrdK\ uefyufvufjrdK\

awmifykdif;csif;awmifc&kdif/ c&kdif0ef&Hk;pkduf7m uefyufvufjrdK\ wpfpdwfwpfa'oukd awG\jrif7yHk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 141: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

365

atmfukdrkd;I -unfh aebdouJhokd\ jrifhrm;pGm wnfaeaoma-umifh taemufawmif7moDavukd aumif;pGm7&Sdaeonfhtm;avsmfpGm rkd;7moDY tqufrjywfvkdyif rkd;&GmoGef;onf?

jAdwdo~wkd\ -uD;pkd;pOftcgu jrefrmEkdifiHtv,fykdif;a7eHacsmif;/ acsmufponfwkd\wGif a7eHvkyfief;/ pD;yGm;a7;vkyfief;/ tkyfcsKyfr=vkyfief; vkyf-uukefaom Oa7mywkdufom;wkd\onf uefyufvufjrdK\ukd aEG7moDpcef;tjzpf tokH;jyKcJh-u.? 0dwkd7d, awmif7dyfatmufwGiftmumjyifokd\rwfrwfrm;rm;xkd;0ifaebdouJhokd\tjydKiftqkdifaygufa7mufaeonfh xif;&Œ;awmrsm;/ 7moDvkdufvSy wifhw,fpGmyGifhaom cs,f7Dawmrsm;rSm uefyufvufjrdK\. ywf0ef;usif &=ar~mfcif;rsm;yifjzpf-u.? xkda'owpf0kdufY obm0.vSyqef;-u,fr=wkd\jzifhjynfhpkHonfwGif ta7miftaoG;trsKd;rsKd;&Sdaom opfcGyef;rsKd;pkHjzifh jzpfxGef;7ma'ovnf; jzpfayonf? jAdwdo~wkd\ tkyfpkd;pOftcgu uefyufvufjrdK\rSm yckULawmifwef;e,fwGiftygt0ifjzpfI yckULta7;ykdifvufatmufe,fykdif 0efaxmufwpfOD;u qyf'D0DZHe,ftjzpfpDrHtkyfcsKyfcJhonf? vGwfvyfa7;7jyD;onfaemuf txufwGifqkdcJhonfhtwkdif; csif;0daoowkdif;wGif tygt0ifjzpfvmIawmifykdif; csif;awmifc&kdif. tcsuftjcmae7mjzpfvmonf? ,cifu7ckdifwkdif; ppfawGc&kdifwGif tygt0ifjzpfaom yvuf0e,f/ t&kdif;e,f[kac:cJhaom rwlyDe,fESifh rif;wyfe,fwkd\rSm uefyufvufjrdK\rS pDrHtkyfcsKyf7aomtqkdyg awmifykdif;csif;awmifc&kdif tygt0ifjzpfonf?

uefyufvufjrdK\wpf0kduf jrifhrm;rwfapmuf-urf;wrf;aom awmifxGwfawmif&kd;wkd\rSm uefyufvufcsif;wkd\.rl7if;a'ojzpf.? xkda'owpf0kdufwGif y,if;acsmif;ESifhaqmacsmif;wkd\jrpfzsm;cHI xkdacsmif;&kd;wkd\wGif ,if;'l;csif;rsm; aexkdif-uonf?

uefyufvufjrdK\rSm pDrHtkyfcsKyfa7; twGuf oD;oef\aqmufvkyfxm;aom tpkd;7t7m&Sdrsm;/ umuG,fa7;wyfrsm;&kH;pkduf7m tpkd;7jrdK\oufoufjzpfonf? awmif&kd;wGifwnfxm;onfhtwkdif; jrdK\jyifrSm rus,f0ef;vSacs?'kwd, uBmppftwGif;u tysuftpD;rsm;jym;ojzifh,cktcgwGif rqkdoavmufaom taqmufttkHrsm;om &Sdonf? omreft7yfom;rsm; aexkdifaom tkd;tdrfrSm 10 tdrfr~yif &Sdrnfr[kwfacs?

,cktcgwGif jynfwGif;ava-umif; o,f,lykd\aqmifa7;&Sdaeojzifh uefyufvufokd\oGm;7ef rcJ,Of;vSacs?ausmufwlav,mOfysHuGif;rS 2 rkdifr~a0;aom a,mjrdK\/

xkdrSwpfqifh 15 rkdifr~ uGmvSrf;aomaqmjrdK\/ aqmjrdK\rSonf uefyufvuftxd awmif&kd;awmifwef;wkd\ukd auG\aumufwuf7onf? ukef;vrf;c7D;tm;jzifhqkdaomfyckUL okd\r[kwf acsmufjrdK\.wpfzufurf;jzpfaom qdyfjzLjrdK\rS armfawmf,mOfjzifh oGm;a7mufEkdifonf? yckULrSaomf ukef;vrf;jzifh 93 rkdifc7D;r~om&Sd.? uefyufvuf jrdK\rS ajrmufbuf rif;wyfjrdK\/ csif;awmifajrmufykdif;/c&kdif0ef&kH;pkduf7m zvrf;jrdK\wkd\okd\oGm;7ef awmifay:vrf;c7D;&Sdaomfvnf; ajcvsifokd\r[kwf 0efwifvm;rsm;ukdom tokH;jyKvsuf oGm;vm-uonf?

jrdK\aevlwkd\ pm;aomufzG,f7mESifh vlokH;ukefyPnf;rsm;twGuf aqmjrdK\ukdtrSDo[JjyK7onf? trJvkduf0goemygolwkd\tzkd\rSmrl uefyufvufjrdK\w0kdufrSm trJypf7eftvGef aumif;aompcef;wpfck jzpfayonf? jrdK\wnf7mae7mwGif awmif&kd;ay:Y txD;wnf;wnfvsuf&Sdaomuefuav;ukdta-umif;jyKI uefyufvuf [ktrnfwGifa-umif; orkdif;ausmufpmrsm;uqkdonf? OD;b&Sif?

uef;qyfjynfe,f ? ?tar7duef jynfaxmifpktv,fykdif;&Sd/ uef;qyfESifhtmuifaqmjrpf0Srf;rsm;wGif wnf&Sdaom uef;qyfjynfe,fonf us,f0ef;aom ajrjyef\vGifjyif-uD;jzpfI wpfcgwpf7Hjyif;xefaomzkefrkefwkdif;rsm;/avqifESmarmif;rsm;usa7mufwwfonfrSwpfyg;/ 7moDOwkaumif;rGefnDr~avonf? ta&S\awmifykdif;wGif rkd;rsm;I/taemufykdif;wGifrkd;yg;vSonf? xkd\jyif wpfcgwpf7Hrkd;acgifwwf.? okd\aomf a7oGif;pkdufysKd;ojzifh *sKHtxGufrSmtar7duefjynfaxmifpkEkdifiHwGif pwkšpJGavonf?tjcm;ta7;ygaom aumufoD; aumufESHrsm;rSmajymif;zl;/ rka,m/ &kdif;pyg;/ bDoGmav~mf/ o-um;/ rkefvmESifhopfoD;rsm;jzpf.? rkd;yg;aom taemufykdif;wGif pm;usufaumif;rsm; &Sdav7m EGm;rsm;/ 0ufrsm;t-uD;tus,f arG;jrLonf? trJvkyfief;rSm -uD;us,faom vkyfief;wpf7yf jzpfonf?

xkde,f. ta&S\ykdif;wGif 0ufopfcsyifESifh tjcm;opfyif-uD;rsm;aygufa7mufavonf?

xkde,fwGif a7eH/ ausmufrD;aoG;/ ajr"gwfaiG\ESifhtjcm;oWKrsm;ukdvnf; wl;az:7&Sdavonf?

wkdyD;ujrdK\rSm jrdK\awmfjzpfI uef;qyfjrdK\rSm xkde,fwGiftxif&Sm;qkH;ESifh t-uD;qkH;aomjrdK\jzpfonf? trJom;xkwfvkyfa7mif;csa7;vkyfief;tjyif tjcm; t"duvkyfief;rsm;rSm oHr+d vkyfief;/ av,mOfysHvkyfief;/armfawmfum;vkyfief;/ pkdufysKd;a7;qkdif7mu7d,mrsm;

uefyufvufjrdK\ uef;qyfjynfe,f

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 142: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

366

vkyfief;ESifh bdvwfajrvkyfief;wkd\ jzpfavonf?uef;qyfjynfe,fonf pwk7ef; rkdif 82000 ausmfus,f0ef; jyD;v~if vlOD;a7 1900000 cef\&Sdavonf?

uef;A7m;jrdK\ ? ?uef;A7m;jrdK\rSm -opa-w;vD;,m;"eo[m,jynfaxmifpk. jrdK\awmfjzpfI pwk7ef;rkdif 900 ausmf us,f0ef;aom jynfaxmifpkoD;oef\e,fajrtwGif;Y wnfxm;jyD;v~if pdrf;vef;onfhawmifukef;rsm;ay:wGif vSyaom taqmufttkHrsm;jzifh wefqmqifvsuf &Sdaom a-umifh -unfh&=IrjiD;Ekdifaom &=ar~mfcif;rsm;&SdonfhjrdK\jzpf.? 1900 jynfhESpfu -opa-w;vD;,m; "eo[m,jynfaxmifpk zJG\pnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'ukd twnfjyKjy}mef;cJh7m xkdOya't7 tpkd;7wnf7rnfhjrdK\awmfukdoD;jcm; jzpfpdrfhaomiSm -opa-w;vD;,m;wkduf ta&S\awmifaxmifh&Sd e,l;aqmufoa0; jynfe,fwGif txufyg tuGuftuGif;usaom pwk7ef;rkdif 900 ausmf&Sdajrvyfukd jynfaxmifpk oD;oef\e,fajrtjzpfa&G;cs,fIuef;A7m;jrdK\ukd 1913 ckESpfwGifwnfcJhavonf? uef;A7m;jrdK\rSm pwk7ef;rkdif 12 rkdifus,f0ef;I jrdK\ykHpHukd tar7dueftif*sifeD,m a0:vwmAmvD*7pfzifua7;qJGcJh.?rJvAkef;jrdK\/ qpf'eDjrdK\rsm;ESifh rD;7xm;vrf;jzifh qufoG,fxm;7m rJvAkef;rS 428 rkdif uGma0;I qpf'eDrS 204rkdifuGma0;avonf?

t*‡vefjynfh&Sif q}ra*smhbk7ifrif;jrwfonf a,mhjrdK\pm;rif;om;tjzpfESifh&SdaepOf 192^ ckESpfwGif -opa-w;vD;,m;jynfaxmifpk ygvDreftaqmufttkH-uD; zGifhvSpfonfh tcrf;tem;okd\ crnf;awmf yVra*smhbk7if-uD;ukd,fpm; oGm;a7mufzGifhvSpfcJhbl;avonf? jrdK\e,fwpf0kdufwGifvlOD;a7 14000 ausmfaexkdif-u.?

vSyaom awmif&kd;wpfck. xdyfay:wGif tpkd;7tdrfawmfwnf&SdI awmifqG,fi,fwpfckxdyfwGif ygvDreftaqmufttkH wnf&Sd.? a7pD;aES;aom jrpfwpfoG,fukd uefi,fwpfck jzpfap7ef qnf,lzefwD;vsuf xkduefaygif wpfav~mufESifhaemufbufywf0ef;usifwGifpDrHpkdufysKd;xm;onfh O,smOfrsm;rSm uBmay:wGif jydKifzuf&Sm;avonf?

tpkd;7tdrfawmf awmifbuf&Sd awmifukef;rsm;ay:wGif vlaetdrfajcwkd\jzifh pnfum;jynfhESufvsuf vuf,mbufESifh a&S\rsufESmpmwGif tpkd;7&kH; taqmufttkHrsm;&Sd.? vuf0JbufwGif tpkd;7tr=xrf;rsm;. aetdrfrsm;&Sdavonf?

txufykdif;usaomae7mwGifpufr=vufr= qkdif7mtvkyf&kH-uD;rsm;&Sdonf? ud³7m ? ?ud³7monf jrefrmusrf;*efrsm;Y az:jyaom vlwpfykdif;iSufwpfykdif; oW0grsKd;jzpfonf? pNud³7DZmwf/ wUm7d,Zmwf/ t}o]Zmwf/ bœwd,Zmwfrsm;t7 r«dra'o ajrmufykdif; [dr0MmawmifwGif a&S;tcgu &SdcJhonf[k od7onf?

uef;A7m;jrdK\ ud³m7m

uef;qyfjynfe,f/ wkdyD;ujrdK\7Sd jynfe,fvFwfawmf

uef;A7m;jrdK\7Sd -opa-w;vD;,m;"eo[m,jynfaxmifpkygvDref

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 143: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

367

jrwfpGmbk7m; tavmif;onfud³7mb0YjzpfcJhbl;a-umif;ukdvnf; ZmwfawmfYqkdonf? ud³7m. toGiftjyifrSm jrif;.rsufESmESifhwlaom rsufcGuf&SdI vlESifhwlaom ukd,ft*‡g&Sda-umif;tbd"gef™DumYzGifhqkdonf? a&Fa7mif tqif;&SdI twD;tr=wf/ tutckeftwwfukdvnf; wwfajrmuf-uonf[kqkdonf? rif;vS7mZmausmfxifa7; pNud³7DysKd\wGif tus,fzJG\EGJ\pyfqkdxm;onf?ud³7mtrsKd;rsKd;rsm;pGm &Sdonfukd toDwdedygwf r[muk+mv ZmwfwGif ygonfhtwkdif;r•a'ovu‡mopfwGif ‘a[rmv,/ awmjrdKifru/ a'0pN/ ouk+ESifh'kraumM/ '@rm+0D/ xkdjyDty/ u#yg0k/ tpjyKom;/vl\ukd,fvl\vuf/ vl\rsufcGufESifh/ wcsuf&kyfaqmif;/jrif;acgif;wlvSnfh/ iSuf. ukd,frSm/ vl\rsufESmu/ vl0gvloGif/ qHyifaemufvef/ ,rHi,faoG;/ iSufarG;awmifayguf/ &S,frazgufbJ’ [lI ud³7mrsm;ta-umif;pyfqkdxm;onf? ud³7mtrukd ud³7D/ ud³7Drac:onf?

ud³7m&SdcJhbl;a-umif;ukd tm™mem™d,okwfwGif jrifhrkdawmif.ajrmufrsufESm/ pwkr[m7mZf ewfrif;-uD; 4yg; tygt0ifjzpfonfh a0©0#/ uka07ewfrif;-uD;rsm; pH7mae7m t–murNm0Do+jrdK\/ “7+Da7uefwGifvSHwHawmifa0S; pJGukdifaom '@r+0du ud³7mrsKd;&Sda-umif;ESifh qkdonf?

jrefrmaA'ifESifh eQwfusrf;rsm;Y 12 7moDtdrfwGifarxkef7moDtdrfY ud³7mzkdrt&kyfjzifh trSwftom;jyKIa7;om;az:jy-uonf?

om7šo*‡[tzGifhwGif yg™vdykwfjynfom; rkqkd;wpfOD;onf uk³iSuf ud³7DrESifh oifhjrwfI wd©ESifh okrdWom; 2 yg;ukd zGm;jrifa-umif;/ xkdom; 2 yg;onf0&k+7[MmxHY wynfhcHI 7[ef;jyK-u7m 7[Mmjzpfa-umif;ESifh az:jyonf? r[m0ifwGif xkdwd©7[Mm(aumMykWwd©ax&F) onf oD7d"Rmaomurif;-uD;eef;ouf 8 ESpfa7mufaomtcgwGif y7ded¤mefjyKonf[kaz:jyonf? xkdokd\ y7ded¤mefjyKaomtcg avmifwkduf/wvm;paom taqmufttkHrsm;Y 0J,mn|yfvsufud³7Dro!meft&kyfwGif vufwpfzufum; 0rf;ukdrvsuf ,rHqHrsm;zg;vsm;csum r[mœwmwefqm/csyf'k,if/ azgufcsdyf ponfwkd\ukd qif,ifxm;&Sdonf?xkdrSpI bkef;-uD;ysHwvm;/ pif&Sif/ avmifwkduf wkd\wGif0J,m 4 axmifhY aumMud³7D&kyfrsm; xkvkyfcJh-uonf?

jrefrmbk7ifrsm;. 7mZyœifOuif vuf0Jvusfmwkd\Yvnf; ud³7mu[ef xkvkyfxm;avh&Sdonf? ,if;rSmud³7mwkd\onf El;nHhaomtrlt7m&Sdjcif;/ yef;0wfqHwdk\ukd

om okH;aqmifpm;aomufavh&Sdjcif;/ 5 yg;aom tqif;t*‡gwkd\ESifhjynfhpkHjcif;/ bk7m;yGifhawmfrlaomae\Y 0rf;ajrmufpGm uckef jrL;xl;avh&Sdjcif; paom r*‡vmwkd\a-umifh jzpfonf?

jrefrm7mZ0ifwGif ig;xyf-uD;'g,umrif;vufxuftaemufoœm0wDjrpfwGif arsmvmI q,f,l7&Sdaomud³7maumifukd qufa7mufvmbl; a-umif;ESifh [Hom0wDa7muf rif;w7m;pmwrf;wGifqkdonf? xkda-umifh 0ded>,yumoeD "Rowfvu‡med*kH;Y ‘ewfud³7m/a[0Mmu/ csdefcga7OD;/ arsmvmbl;[k/ csD;usL;ausnm/ xif&Sm;pGmom;/ oœm0wD/ a7oDwmv~rf;/xkdjrpfurf;rS’ [lI pyfqkdonf?

jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmf. jynfe,fwpfckjzpfaomu,m;jynfe,f. tvHawmftv,fA[kdwGif ud³7m&kyfukd xnfhoGif;xm;onfrSm u,m;vlrsKd;wkd\onf ud³7m/ud³7Dwkd\rS qif;oufaygufzGm;vmaom vlrsKd;rsm;[k,kH-unf*k+f,l-uaoma-umifh jzpfonf? u,m;vlrsKd;wkd\. a&S;a[mif;oDcsif; uAsmESifh t,ltqrsm;wGifud³7m/ ud³7Dwkd\onf u,m; jynfe,f aiGawmifawmifay:Y aysmfjrL;aexkdif-uonf[k awG\7onf?

uk@vauomax7D ? ?uk@vauomrSma*gwr jrwfpGmbk7m; vufxufawmfwGif w7m;xl;ukdvsifjrefpGm 7aoma-umifh cd_gbdnmeHw'*‡bJG\jzifh jrwfpGmbk7m; csD;ajrmufawmfrljcif;cH7aom ax7Drwpfyg;jzpfonf?

7mZj*dK[fjynfrS oaX;orD;wpfOD;jzpfI b]g trnfwGifonf? t&G,fa7mufaomf Adºdom7rif;-uD;. yka7m[dwfyk#m;-uD;wGif zGm;jrifaom oWKuckd;om;-uD;ukdESpfoufojzifh tjypf'+fpD7ifcH7rnfhqJqJckd;om;-uD;ukdtm+mom;wkd\vufrS wefqkd;ay;urf;u,f,lI vufxyfonf?

xkdaemuf oWKuu ol\tm;owf7ef -uHpnfojzifholvufrOD;rD awmifay:rS wGef;csjyD;aemuf w7m;oHa0*7um a&S;OD;pGm em™ykW-uD;rŒ;aom ed*@ wUwGef;wkd\xHa7muf&SdoGm;onf? wdšdwkd\u 7[ef;jyKay;7m qHyifrsm;ukd "m;jzifhr7dwfbJEkwfjcif;cH7ojzifh topfaygufaomqHyifrsm; wGef\acGaeonfukdtpJGjyKI uk@vauom(em;a™mif;vdyfo!mef qHyif&Sdol) [k ac:wGifonf?

om0šdjynfokd\ta7mufwGif o~ifom7dykW7mESifh awG\I a*gwrjrwfpGmbk7m;xHokd\ a7muf7m/ bk7m;.w7m;awmfukd em-um;7ojzifh 7[ef;jyKonf? xkdaemuf wpfae\

ud³m7m uk@vauomax7D

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 144: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

368

aomtcgwGif ajczrkd;ay:rSa7rsm; ajrokd\pdrfh0ifaeonfukdjrif7mrS tedP0dy©emOm+f jzpfay:jyD;v~if jrwfpGmbk7m;. w7m;awmfukd em;-um;7aom tcg 7[Mmtjzpfokd\ a7mufonf?

ukefoab‡mpk ? ?EkdifiHtcsif;csif; ul;oef;a7mif;0,f7mwGif yifv,fork]7mwkd\ESifh ukefoab‡mrsm;onf txl;yifta7;ygcJh -uonf? ukefoG,fr=jzifh toufarG;0rf;ausmif;jyKI yifv,fokd\pwifusufpm;olrsm;rSm zDeD&SefvlrsKd;rsm;jzpf.? bDpD 1000ausmfcef\uyif zDeD&Sefwkd\onf ajrxJyifv,fwGif;Y &Sdaom qdyfurf;jrdK\ -uD;rsm;okd\-uD;rm;ckdifcHhaom avS-uD;rsm;jzifh 0ifxGufoGm;vmvsufukefa7mif;ukef0,f jyKvkyfcJh-uavonf? xkdr~omru*sDajAmwm;a7vuf-um;ukd jzwfI jAdwdo~u`ef;pk&Sd uGef;a0ge,frS oHjzLrsm;ukdyif oGm;a7muf0,f,lcJh-uonf[kqkdonf? ( zDeD&SefvlrsKd;rsm;„7=? )

zDeD&SefacwfrSpI EkdifiHtoD;oD;wkd\onf ukefoG,fr=twGuf avSoab‡mrsm; t-uD;tus,f aqmufvkyfcJh-u.? ukefoab‡mrsm;jym;awmifhwif;aom EkdifiHonftxl;yif -uG,f0vmonfhjyifEkdifiHa7;tm;jzifhvnf;wefckd;wufvmavonf? a&S;acwf EkdifiHorkdif;wGifukefoab‡mtiftm; awmifhwif;aomEkdifiHrsm;rSm *7d/a7mr/ um;aohESifh Aif;epfwkd\ jzpf-u.?

rsufarSmufacwfwGif ukefoab‡m tiftm;aumif;aomEkdifiHrSm jAdwdefEkdifiHjzpfonf? ukefoG,fr=twGufukefoab‡mrsm; wkd;csJ\wnfaqmufonfhvkyfief;rSm 167mpkESpf twGif; t,fvpfZAuf bk7ifr-uD;vufxufYpwif ay:aygufcJhonf? yxruBmppf-uD; jzpfptcsdefwGif t*‡vef jynfonf oab‡mwefcsdefaygif; 19250000r~ ykdifqkdifcJh.? ,if;rSm uBmt7yf7yfwGif EkdifiHtoD;oD;rS ykdifqkdifoGm;vmvsuf&Sdaom ukefoab‡mwefcsdefpkpkaygif;. 3 ykH 1 ykH ausmfausmfcef\ jzpfonf? 'kwd,uBmppf-uD; jzpfptcsdefwGif t*‡vdyfykdif oab‡mwefcsdefrSm 21000000 r~&SdI uBmwGif yxrpJGcJhonf? okd\7mwGif ppf-uD;twGif;Y 7efola7ikyfoab‡m/ av,mOfysHponfwkd\vufcsufjzifh txl; xdckdufepfjrKyfcJh7m ppfjyD;onfhaemuf 194^ ckESpfwGif oab‡mwefcsdef 15 oef;

ausmfausmfr~om usef&Sdavawmhonf? tar7duefjynfaxmifpkonf 'kwd,uBmppf-uD;twGif;Y ukefoab‡mrsm; wkd;wufwnfaqmufcJh7m 194^ ckESpfwGifoab‡mwefcsdef 33 oef;ausmfr~ ykdifqkdif vmcJhojzifhuBmwGif yxrpJGoGm;avonf?

t*‡vefEkdifiHonf ukefoab‡m tiftm;awmifhwif;cJhojzifh ukdvkdeDwkdif;jynftrsm;tjym;ykdifcJhonfhjyif pD;yGm;a7;Yvnf; jynfhpkHzlvkHcJh.? uBmht7yf7yfwGif jAdwdo~ukefoab‡mrsm; vl;vm;wkH\cyfoGm;vmae-ujcif;tm;jzifh t*‡vef. pD;yGm;a7;rSm wkd;wufcJhavonf?abm*aA'tac:t7 ‘rjrifEkdif xkwfukef’ rsm; twGuft*‡vefjynfonf tusKd;jzpfxGef;cJhavonf? qkdvkdonfrSm jAdwdo~ ukefoab‡mrsm;ukd tokH;jyKaom EkdifiHtoD;oD;rS ukefwifc twGufaiG/ okd\r[kwf ukefyPnf;tajrmuftjrm; t*‡vefjynfokd\ 0ifvm-uavonf?ykHpHwpfckjyygtHh? jrefrmEkdifiHonf t*‡vefjynfrS pufyPnf;/ txnftvdyf/ pnfoGwfukefpaom yPnf;rsm;ukdtvkd&Sdojzifh rSm,laomtcg 7efukefjrdK\okd\ jAdwdo~ukefoab‡mjzifh wifykd\vkduf.? xkdoab‡monf 7efukefjrdK\rSwpfzefjyefxGufaomtcg jrefrm EkdifiHrS qef/ opfponfwkd\ukd o,faqmifoGm;jyef.? Tokd\v~if jAdwdo~ukefoab‡mrsm;rSm ukefrsm;ukd tpkeftqefo,f,lykd\aqmif-u7ojzifh ESpfpOfESpfwkdif; uka™uk™mrsm;pGmaom 0ifaiGrsm;ukd 7&Sd-uI jAdwdo~oab‡mom; tajrmuftjrm;rSmvnf; tvkyftukdif 7-uavonf?

ukefpnfrsm;ukd uBmay:&SdEkdifiH toD;oD;okd\ pepfwus o,f,lykd\aqmifEkdif7efrSm oab‡mrsm; wnfaqmuf &kHr~jzifhrjyD;ajrmuf Ekdifacs? wnfaqmufjyD;aom oab‡m-uD;rsm;ukd Ekdifeif;pGmtkyfcsKyfEkdifr=/ ab;tM7m,fuif;&Sif;pGm armif;ESifEkdifr=wkd\vnf; vkdayao;onf? xkda-umifh oab‡mtkyfcsKyfjcif; twwf/ vrf;jytwwf/ 0kdif,mvuf twwf/ a7a-umif;usifvsifr=twwf/ pufu7d,mtwwf ponfwkd\ukd cJGa0 ykdif;jcm;vsuf vli,fvl&G,f uav;rsm;tm; a&S;OD;pGmausmif;rsm;wGifoif-um;ay;jyD;v~if oab‡mrsm;ay:Y vaygif;rsm;pGm vufawG\ vkyfukdifapjyD;onfh aemufrSomoab‡mrsm;wGif tr=xrf;cGifhjyK-uavonf?

uk@vauomax7D ukefoab‡mpk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 145: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

369

vlwkd\. ae\pOfvkdtifzlvkHjynfhpkHa7;

vlwkd\ pm;aomuf0wfqifokH;pJGor~ ukefyPnf;wkd\ukd wpfEkdifiHESifhwpfEkdifiH ukef;a-umif;jzifhwwef/ av,mOfysHjzifhwoG,f/ yifv,fa-umif;jzifhwenf;/ c7D;tqifhqifh ausmfjzwfvsuf a7mif;0,fazgufum;jcif;tm;jzifh EkdifiH taygif;wkd\onf

ukefoG,f aESmif-udK;rsm;jzifh 7pfywfqufoG,fvsuf&Sd-uonf?

ukefoG,fa7;? ?a&S;ya0+Dtcgu vlwkd\onf ,Ofaus; r=tqifhedrfhusonfESifhtr~ ukd,fa7;zlvkHr=&Sd-u.?wpfOD;ESifh wpfOD; aygif;oif;qufoG,fr= enf;oavmufvnf; &Sdor~/ 7or~wkd\jzifha7mifh7J-u.? rdrdwkd\ ae7yfywf0ef;usifrSxGufaom rdrdwkd\tdrfom;rsm; vkyfukdif&SmazGEkdifaomyPnf;wkd\jzifhom wif;wdrfcJh-u.? rdrdwkd\okH;pm;7efxuf ykdv~HI7vmaom yPnf;rsm;ukdvnf; pGef\-uJay;urf;wwf-u.? aESmif;acwfokd\ a7mufvmaomtcg vlwkd\.vkdtifqNonf -uG,f0xlajymI vmavonf? xkdtcgyPnf;rsm;ukd ,cifuuJhokd\tv[©ay;urf;jcif;rS 7yfpJ-uvsuf rdrdwkd\wGifykdaomyPnf;rsm;ESifhrdrdwdk\wGifvdkaomyPnf;rsm;udk zvS,f,l-uonf?Todk\v~if ‘qefay;rSaq;7’ [louJhokd\ yPnf;csif;/ukefcsif;xyfaom acwfonf ay:aygufvmcJh.? vlwkd\.vkdtifqNonf 7yfwef\Irae/ tjrJwap wkd;wufyGm;rsm;aeonfhtavsmuf ukefcsif;xyfaompepfrSm -um&SnfrwnfwHh EkdifcJhacs? rlvY pm;ukefaomufukefpaomr&SdrjzpfyPnf;rsm;ukd zvS,fjcif; jyK-uaomfvnf;/aemufwGiftvSukefrsm;/ yumoeukefrsm;ukd wyfruf

vm-uonfESifh tjrwftpGef;,lum zvS,faomtqifhokd\wufvm -uonf? tjrwftpGef; ,lvm-uaomtcgtwktjydKifvnf; ay:aygufvmonf? Tokd\jzifh ukefrsm;ukd rGrf;rHjc,fv,f jyKjyifvm-uonf? topftqef;xGifvm-uonf? tcsdefenf;enf;/ p7dwfusOf;usOf;ESifh ukefrsm;rsm; xGufEkdifatmif-uHaqmif vm-uonf? vrf;yef;tquftoG,f wkd;wufaumif; rGefvsifjrefvmatmif -uHqvkyfukdifvm-uonf? xkdrS wpfpxufwpfp7yfa0;7yfeD; ul;vl;a7mif;0,faomacwfokd\ a7mufvmjyefonf? xkdrSwpfzef ukeftrsKd;rsKd;ukd ykdufqHa-u;aiGwkd\jzifh0,f,lEkdif7ef pDrHvmojzifh ukefcsif; zvS,faomacwfrSykdufqHa-u;aiGjzifh 0,f,lEkdifaomtqifhokd\ a7mufvmavawmhonf? ykdufqHa-u;aiGjzifh rnfonfhukefukd rqkd0,f,lEkdif.? ukeftenf;trsm;ukd ykdufqH&Sdu0,f,lEkdifojzifh ul;oef;a7mif;0,fa7; wkd;wufvmavonf?xkdaemuf wpfEkdifiHrS xGufaomukefrsm;ukd tjcm;wpfEkdifiHrS tm;xm;7aomacwfokd\ a7mufvmonf? aemufqkH;wGif uBmwpf0Sef;vkH;&Sd jrdK\&Gm/ jynfe,f/ EkdifiH[lor~wkd\onf uBmhaps;uGuftwGif;0,f rdrdwkd\toD;oD;rS xGuf

ukefoG,fa7;a-umihf t*‡vefjynfvef'efjrdK\qdyfurf;Y Tokd\ ukefwifoab‡m-uD;rsm;jzihf pnfum;vsufaeavonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 146: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

370

aom ukef&kdif;ukefacsmtrsKd;rsKd;wkd\ukd vJvS,fa7mif;0,fazgufum; ae-uaom tajcokd\ qkdufa7mufvmonf?

‘trsKd;om; ukd,fa7; zlvkHr=’/ ‘pD;yGm;a7; 0HomEkpdwf"gwf’ paom a-uG;a-umfoHrsm;ukd nHnHrpJ tjrJvkdyif-um;ae7aom ,ckacwftcgYyifv~if taotcsmpDppf-unfhygrl/ rnfonfhEkdifiHr~ EkdifiHwumESifh ukefoG,fa7;7mY pif;vkH;acsmuif;&Sif;um ukd,fa7;zlvkHr= 7&Sdaeonfukd awG\7rnfr[kwfay? EkdifiHwkdif;/ vlrsKd;wkdif;/ wpfckESifhwpfck/ wpfOD;ESifhwpfOD; wpfenf;enf;tm;jzifh ukefoG,fa7;aESmif-udK;rsm;jzifh wnf;umwkyfum 7if;ESD;pGm&Sd-uonfrSm txl;yif xif&Sm;Iaeayonf?

orkdif; wpfav~mufukd avSmufavSmI -unfhcJhv~ifukefoG,fa7;a-umifh ay:aygufjzpfxGef;vmaom xl;uJonfh tjcif;t7mrsm;ukd awG\7ayrnf? ukefoG,fa7; zufwGif tm;usrcH xl;c`efvkdaompdwf"gwf. v=H\aqmfr=a-umifh ukdvHAyfonf rdrd. vkyfaz:ukdifzufrsm;ESifhtwlurf;rjrifvrf;rjrif/ txifESifhom &GufzGifhum vFifh7aomtajymus,fvSonfh ork]7m twGif;okd\ a-umuf&GH\pkd;7drfjcif; [lor~wkd\ukdy,fvsuf c7D;xGufcJh onfrStptar7duwkdufukd aemufqkH;awG\&SdcJhavonf? xkdenf;wlta&S\EkdifiHrsm;rS ykd;xnfykd;vdyfESifh [if;cwftarF;t-udKifrsm;7&SdEkdif7ef ukefoG,fa7; vrf;a-umif;opf zGifhvSpfvkdaom aZmpdwf-uD;rm;jyif;jyvSonfhtwGuf Aufpukd'g*g;rm;onf tmz7duwkdufawmifbufpGef;ukd ywfIoGm;aom yifv,fc7D;vrf;opfukd awG\&SdcJh7avonf? xkdtopf awG\&Sdjcif;rsm;. wkduf&kduftusKd; oufa7mufr=um; A7Pwkd/ vPAGef;/ tef\wGyf/ tRpwm'rfpaomjrdK\-uD;rsm; ay:ayguf pnfum;vm-ujcif;yif jzpfonf?tb,fa-umifhqkdaomf ,cifuta&S\zuf&Sd ajrxJyifv,fukdom tm;ukd;tm;xm;jyKcJh7aom ukefoG,fa7;vrf;a-umif;rsm;onf tqkdygvrf;opfrsm; awG\&SdvmonfrSpI taemufY&Sdaom tWvMdwfork]7mbufokd\OD;vSnfhoGm;-uonfhtwGuf ajrxJyifv,fbuf&Sd jrdK\-uD; jy-uD;rsm;onf a7mif;a7;0,fwm nHhzsif;wdrfaumoGm;-ujyD;v~if tWvMdwfork]7mrsufESmpmbufY ukefoG,fa7;twGuf tuGuftuGif; aumif;rGefvmjcif;a-umifhyifjzpfonf? vlolav;yg; a7mufaygufjcif;iSmcJ,Of;vSonfh t&kdif;tpkdif;wkd\. rif;rl7m-uD;pkd;7mjzpfaom tmz7duwkduftwGif;usonfh a'oykdif;wkd\okd\vljzLrsm;onf ukefoG,fa7;a-umifh a7muf&SdoGm;-uonfomru xkda'owkd\. wdk;wuf7mwkd;wufa-umif;wkd\ukdyif aqmif&GufEkdifcJh-uavonf? ta&S\zsm;&Sd

tdNd,/ w&kwf/ *syef paom EkdifiHtoD;oD;wkd\wGif taemufwkdif; ,Ofaus;r=rsm; jyef\yGm; xGef;um;vm-ujcif;wkd\rSmvnf; omoemjyKq7mrsm; ESifhwuG ukefoG,fa7;wkd\. aus;Zl;w7m;ESifh ruif;-uacs?

wpfzufwGifukefoG,fa7;. tusKd;w7m;rsm;xif&Sm;vsuf&SdonfESihftnD wpfpyfwnf;jzpfaomtjcm; wpfzufYvnf;ukefoG,fa7;.tjypfrsm;rSm wpfzGm;zGm;ay:aygufvsuf &Sdavonf? a7mrESifh um;aohwkd\ ppfjydKifcJhaom a&S;acwftcgrS ,Ofaus;r= tvif;a7mif awmufajymifqkH;[kqkd7aom rsufarSmufacwftxd&Snfvsm;vSaom umvtykdif;tjcm;wGif ra7wGufEkdifaom ppfyJGrsm;ESifh EkdifiHcsif;csif; rsufrmefwif;um ESpfjrdK\zG,f7mr&Sdaom jydKifzuftHwkr=rsm;onf ukefoG,fa7;ukd ta-umif;7if;cHIomv~if jzpfyGm;ay:aygufvm-uonf[k qkdEkdifayonf? wkdif;jynfESifh vlrsKd;wkd\. toufaoG;cJjzpfaom ukefoG,fa7;ukd ydwfyifjzwfawmufvsufppfatmifEkdifr= 7&Sdap7ef w-udK;wpm; jyKvkyfcJh-uonfhom"ursm;ukdvnf; tESH\tjym; awG\&SdEkdifayao;.?jyifopfEkdifiH. ppfEkdifr=twGuf eykdvD,efbk7ifonf EkdifiHjcm;ukefoG,fa7;wGif zHG\jzdK;aeaom t*‡vefjynfukd‘Oa7mywkdufukefoG,fa7; wm;jrpfpepf’jzifh n|if;qJESdyfuGyf7ef tm;xkwfcJhbl;avonf? yxr uBmppf-uD;twGif;Y *smreDEkdifiHonf a7ikyfoab‡mrsm;ukd pnf;vGwfrsOf;vGwf tokH;jyKum t*‡vefESihf r[mrdwfrsm;.ukefoG,fa7; aoG;a-umukd jzwfawmuf7ef-udK;yrf;cJhonfhenf;wl/ r[mrdwf EkdifiHrsm;uvnf; ‘A[kdEkdifiHrsm;’[kac:aom *smreD/ -op-wD;,m;ESifh zufawmfom;EkdifiHrsm;ukd pD;yGm;a7;ydwfqkd\r=jzifh r&=rvSjzpfatmif-uHaqmiftm;xkwfcJh-uavonf?

ukd,fawG\rsufjrifjzpfaom rsufarSmufacwf aer=pm;r=wkd\. tajctaersm;onf ukefoG,fa7;om r&SdygupOf;pm;I r7Ekdifavmufatmifyif wpfrsKd;wpfzkHjzpfoGm;zG,f7m &Sdayonf? ukefoG,fa7;vkyfief;. ta7;-uD;ykHukdatmufyg om"ursm;jzifh xif&Sm;odomEkdif.? t*‡vefjynfonf aexkdifpm;aomufa7;zufwGif ukd,fa7;zlvkHr= r&Sdonfhtavsmufrsm;pGmaom ukefyPnf;rsm;twGuftjcm;EkdifiHrsm;ukdom rSDckdtm;xm;I ae7avonf? t*‡vefwkdif;oljynfom;wkd\. ae\pOf pm;aomufokH;pJG-uaom pm;zG,fcJzG,frsm;xJYyif EkdifiHjcm;rSvmaomyPnf; trsm; yg&Sdaeacsonf? uae'gokd\r[kwf tar7duefjynfaxmifpkrSvmaom *sKH/ e,l;ZDvefrS vmaom axmywf/ 'def;rwfrSvmaom0ufom;

ukefoG,fa7;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 147: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

371

okd\ tm;ukd;tm;xm; jyK7ef rvkdonfrSm uHaumif;vSayonf? okd\yifjzpfapum rsm;pGmaom ukefyPnf;rsm;twGuf EkdifiHjcm;wkd\tm; rSDckdtm;xm;7jcif;rS vGwfuif;Ekdifonf r[kwfao;ay? O'g[&k+ftm;jzifh txnftvdyfpaom vl\tokH; taqmifyPnf;rsm;/ pufu7d,mrsm;/ aq;0g;rsm; ponfwkd\ukd jynfywkd\rS rSm,lwifoGif;ae7onfom jzpfayonf? 7efukefY a7mif;csaom&Œ;zdeyfwpf7Hukd -unfhaomf xkdzdeyftwGuf vkdaomom;a7rSm tm*sifwD;em;Y arG;jrLaom u JEGm;wkd\rSjzpfap/tmz7duY arG;jrLaomqdwfwkd\rSjzpfap jzpf7ayrnf?xkdom;a7wkd\ukd t*‡vefjynfokd\,laqmifum aemho$wefjrdK\Y zdeyftjzpfokd\ ajymif;vJvkdufayrnf? xkdrSwpfzefoab‡mjzifh wifaqmifvsuf jrefrmEkdifiHokd\ wifoGif;I7efukefjrdK\ aps;wpfckY a7mif;csjcif;jzpfayrnf? xkdenf;wlpGm taEG;xnfjzpfaom oUvwftuswpfxnfukd-unfhv~ifvnf; xkdyPnf;.yif7if;ae7monf -opa-w;vD;,m;EkdifiH jzpfonfukd awG\aumif;awG\7ayrnf? -opa-w;vD;,m;rS okd;arG;ESifh *smreDrS qkd;aq;wkd\onft*‡vefjynfvdjrdK\Yjzpfap/ A7uf'Akd\jrdK\Yjzpfap awG\qkHaygif;pnf;rd-uum okd;arG;xnfjzpfvmayrnf? wpfzefxkdokd;arG;xnfonf jrefrmEkdifiHokd\ oab‡mc7D;jzifh vkdufygvmjyD;v~if 7efukefjrdK\&Sd tyfcsKyfqkdifwpfqkdifokd\a7muf

usyfwifESifh bJO-uufO/ awmiftar7duwkdufrSvmaom umzD/ taemuftdNd,u`ef;pkrSvmaom ukdukd;ESifhuJaumuav;/ tdNd,ESifh w&kwfEkdifiHwkd\rSvmaomvufzufajcmufponfwkd\onf t*‡vdyfvlrsKd;rsm; ta7;xm;Ipm;okH;-uaom eHeufpmjzpfvm-uavonf? xkdr~omruao;/ ae\pOfpm;okH;aom ukefyPnf;ajrmufjrm;pGmwkd\twGufvnf; t*‡vefjynfonf EkdifiHjcm;wkd\ukdomtm;xm;Iae7.? okd\tm;jzifh [if;cwftarF;t-udKifrsm;twGuf ta&S\tdNd,u`ef;pkukdvnf;aumif;/okd;/qdwf/EGm;wkd\.tom;(trJom;)twGuf awmiftar7duwkdufESifh-opa-w;vD;,m;wkdufrsm;ukdvnf;aumif;/okd;arG;twGuf-opa-w;vD;,m;ESifhe,l;ZDvefEkdifiHrsm;ukdvnf;aumif;/puf vkyfxnfukefacsmt7yf7yfwkd\twGuf Oa7mywkduf&SdEkdifiHtoD;oD;wkd\ukdvnf;aumif;/pdefa&F7wemwkd\twGufawmiftmz7duukdvnf;aumif;/u`ef;opftwGuf jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHukdvnf;aumif;/oufqkdif7m tm;ukd;tm;xm;jyKae7mjyD;v~if xkdEkdifiHxkda'owkd\rS tqkdygukefyPnf;rsm;ukdwifaqmif,lvm-uaom oab‡m-uD;i,fwkd\onf t*‡vefjynfokd\ 0ifvmrpJ woJoJomv~ifqkdufuyfae-uonf?

jrefrmEkdfifiHonf t*‡vefuJhokd\ r[kwfbJ v,f,mvkyfief;xGef;um;aomEkdifiHjzpfonfh tavsmuf ae\pOfESifhtr~pm;okH;-uaom y"me tpmwkd\twGuf wpfyg;wpfEkdifiH

ukefoG,fa7;

yifv,f7yfjcm;ukefoG,fa7;ukd zGH\jzdK;wkd;wufapaom acwfopfyifv,ful;ukefwifoab‡m-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 148: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

372

onfhtcg t0wfb0okd\ ul;ajymif;oGm;cJhjcif; jzpfayrnf? xkdenf;wl jywif;aygufrsm;Y tokH;jyK-uaomcef;qD;uav;rsm;onf qGpfZmvef jynfolwkd\. vuf7mrsm;jzpfayrnf? pm;yJGcif;ESifh vufokwfy0g rsm;onfZmxkd; yef;xkd;usifvsifwwfajrmuf-uonfh w&kwfjynf-uD;olwkd\. vuf7mrsm;jzpfayrnf? aq;0g;rsm;ukd-unfhjyefv~if uGDEkdifaq;ukd awmiftmz7duwkduf yD;&l;EkdifiHYjzpfap/ tdNd,awmifbuf&Sd oD[kd–fu`ef;Yjzpfap aygufa7mufaom pifukd;em;ac: tzsm;jzwfaq;yifrS7&Sd-uavonf?xkdtwl tjcm;aq;zuf 0g;zuf0ifaom aq;yifaq;jrpfrsm;ukdvnf; uBmht7yf7yfwGif &SmazGawG\&SdjyD;aemuf jrefrmEkdifiHokd\ ,laqmifvm-ujcif;yifjzpf.?

xkdr~axGjym;pkHvifaom yPnf;t7yf7yfwdk\onf pm;okH;olwkd\.vufokd\ a7muf&Sdvm-uonfrSm wpfOD;csif;/wpfa,mufcsif;o,fykd;,laqmifvm-uIa7mufvm-uonfr[kwfay? wpfae7mwGiftokH;rS ykdv~Haeaom ukefyPnf;rsm;ukd ,if;wkd\tm; tokH;jyK7efvkdaeonfh tjcm;ae7mwkd\okd\ ykd\aqmifa7;enf;trsKd;rsKd;ukd tokH;jyKvsufo,f,ljzef\jzL;ay;-uonfh ukefonf-uD;i,faygif;rSmaxmifaomif;ru rsm;jym;vSayonf? okd\tm;jzifht*‡vefjynfwGif tvkyform;OD;a7. 6ykH 1ykHcef\onfvnf;aumif;/ jrefrmEkdifiHwGif tvkyform;OD;a7. 10ykH 1 ykHcef\onfvnf;aumif;/ ukefoG,fa7;jzifh toufarG;jrLae-uayonf?

oGif;ukeftajrmuf tjrm;wkd\ukd arWmvufaqmiftjzpfjzifh 7&Sd-uonfr[kwfay? ,if;wkd\twGuf aiGay;aiGacs7OD;ayrnf?t*‡vefjynfonfvnf;aumif;/jrefrmEkdifiHonfvnf;aumif;/rnfuJhokd\ay;acs-uavoenf;?t*‡vefjynfonf yifv,f7yfjcm;wkdif;wpfyg;wkd\Y rdrdjr|KyfESHxm;aom aiGyifaiG7if;wkd\rS7onfh twkd;tnGef\rsm;ESifhwuGEkdifiHxGuf ausmufrD;aoG;/ oHxnf/ oHr+dxnf/ 0gxnf/ jcnfxnf/ okd;arG;xnf/ aq;0g;paom ukefpnfrsm;ukd oGif;ukefyPnf; t7yf7yfaxmufyHh-uaom EkdifiHtoD;toD;wkd\okd\ wifykd\jcif;tm;jzifhay;acsavonf? jrefrmEkdifiHurl oGif;ukefrsm;axmufyHhaomwkdif;jynfwkd\okd\qefpyg;/ u`ef;/ a7eHESifha7eHxGufyPnf;rsm;/ abmf/cJ/ oHjzL/ wefpwif (cJrao) paom wGif;xGufyPnf;rsm;/ -uufaygifap;/ om;a7pdrf; ponfh ukef-urf;rsm;ukdwifykd\jcif; tm;jzifh ay;acsavonf? Tokd\jzifh uBmEkdifiHtoD;oD;wkd\onf rdrdwkd\.vlrsKd;/obm0yPnf;tm;/ 7moDOwktp&Sdaomtcsuftvufwkd\ESifh tuGuftuGif;tvsOf;oifhonfh xkwfukefyPnf;rsm;ukd jyKvkyf-uvsuf jynfwGif;okH;rSykdv~Haom ukefy

Pnf;[lor~ukd wpfyg;wpfEkdifiHjzpfaom tjcm;a'owkd\rSrdrdwkd\vkdonfh ukefyPnf;rsm;jzifh zvS,f,l-u,if; uBm. ukefoG,fa7;,M7m;-uD;ukd vnfaeapawmhonf?

ukefoG,fa7;onf t"duta7;-uD;onfhtm;avsmfpGm ,cktcgwGif tpkd;7wkd\onf EkdifiH.a7mif;0,fazgufum;r=wkd\ukd ukd,fwkdifukd,f-uyftultnDay;umtm;ay;tm;ajr|muf jyKvkyf-uavonf? (ul;oef;a7mif;0,fa7;0ef-uD;Xme„7=?) ,cktcg EkdifiH-uD;wkdif;vkdyifEkdifiHjcm;&Sd jrdK\-uD;jy-uD;rsm;Y ul;oef;a7mif;0,fa7; ukd,fpm;vS,frsm;jzpfaom aumifppf0efrsm;ukdxm;&SdjyD;v~if ukefoG,fa7;qufqHr=ukd wkd;wufaumif;rGefap7efpDrHaqmif&Guf avh&Sd-uonf? aumifppf0efwkd\. 0W7m;um; rdrdwkd\EkdifiHrSxGufaom ukefyPnf;rsm;ESifhpyfvsOf;I rnfonfhEkdifiHu rnfa&G\rnfr~ tvkd&Sdonf[laom tcsuftvufwkd\ ukd axmufvSrf;pkHprf;jyD;aemufrdrdwkd\qkdif7m tpkd;7xHokd\ jyefI tpD7ifcH7jcif;yifjzpf.?tcsKd\aomtpkd;7onf rdrdwkd\ EkdifiHrS xkwfukefykdrkdxGuf&Sd7ef 7nfoefvsuf ukefxkwf vkyfief;&Sifrsm;tm; ukefxkwfa7;ESifh pyfvsOf;I ukefxkwfqkawmfaiGrsm;ukdcsD;jr|ifhjcif;jzifh tm;ay;avh&Sd-uonf?

ukefoG,fa7;jzifh zufpyfpkpnf; ae-uaom uBmhEkdifiHtoD;oD;wkd\onf tcsif;csif; ulnD,kdif;yif;ae-uonfhtavsmuf wpfjynfjynfY xdckdufv=yf&Sm;r=ay:aygufcJhv~if tjcm;jynfrsm;okd\vnf; *,uf&kdufoGm;avh &Sdavonf? tar7duef jynfwGif;ppfa-umifh t*‡vefjynfwGiftcuftcJawG\um csnfpuf&kHtvkyform;rsm; axmifaygif;rsm;pGm tvkyfvufrJhjzpfcJh 7&Smavonf? ta-umif;rSm tar7duefrS 0grsm;onf t*‡vefokd\ tvm7yfpJoGm;jcif;a-umifhyifjzpf.? xkdtwl Oa7myY ppfrD;awmufojzifh jrefrmEkdifiHwGif txnftvdyf/ aq;0g;ponfh EkdifiHjcm;jzpfukef [lor~ &Sm;yg;/ aps;wufoGm;cJh7avonf? usL;Am;u`ef;wGifavqifESmarmif;usa7mufonfhtwGuf t*‡vefjynfY o-um;aps;wufoGm;7.? b7mZD;EkdifiHwGif tcGeftwkwfESifh pyfvsOf;aomOya'wpf7yf xkwfjyefonfhtwGufvnf; t*‡vefY umzDr=ef\&Sm;yg;7avonf?

yifv,f7yfjcm; a'orsm;twGuf ukefoG,fa7;ESifh pyfvsOf;I tokH;jyK-uaom yifv,ful;oab‡mrsm;rSm 2rsKd; 2 pm;&Sdonf? ,if;wkd\rSm c7D;pOfoGm;jrJ oab‡mrsm;ESifh -um;azgufukefoab‡mrsm; jzpf-u.? c7D;pOfoGm;jrJ oab‡mrsm;um; rsm;aomtm;jzifh c7D;onfrsm;/ pmrsm;ESifh 0efusOf;I wefzkd;xkdufaom ukefacsm

ukefoG,fa7;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 149: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

373

rsm;ukdom o,f,lykd\aqmif-uonf? oab‡mc/ ukefcE=ef; xm;rsm;rSm rD;7xm;rsm;uJhokd\yif ykHaoum;us jyKvkyfxm;aom E=ef;rSefrsm; jzpf-uonf? xkdoab‡mrsm;onf tcsdefZ,m;xm;&SdI xGufcGm oGm;vm-uonf?ckwfarmif;7mvrf;a-umif; twdtusowfrSwfxm;&Sdonfhjyif uBmht7yf7yf&Sd oab‡mqdyfjrdK\-uD; [lor~ukdvnf; wpfckrusef qkdufuyf-uonf?

-um;azmufukefoab‡mrsm;um; Z,m;owfrSwfcsufrxm;bJ oab‡mukef7 r7 [laom tcsufukdomrlwnfI oGm;vmckwfarmif;-uonf? ckwfarmif;oGm;vm7m vrf;a-umif;ESifh qkdufuyf7m qdyfurf;jrdK\rsm;rSmvnf; tvsOf; oifhovkdyif jzpf-uonf? ukefygv~iftvGefacsmifusI a0;vHaomoab‡mqdyfokd\yif oGm;vm ckwfarmif;rnfjzpfonf? ukefrygcJhaomf qdyfurf;jrdK\rsm;ukdyif a&SmifuGif;oGm;rnfjzpfonf? xkd-um;azguf ukefoab‡mrsm;wifaqmifo,f,laom ukefpnfwkd\rS rsm;aomtm;jzifh ykyfokd;ysufpD;jcif;r&Sdonfh 0efus,faom ukef-urf;rsm;jzpfonf? opf/ *sKH/ ausmufrD;aoG;/ vif;Ekd\acs;/ oH&dkif;/ oHr+d 7xm;vrf;/ o-um;paom ukefpnfrsm;rSm -um;azgufukefoab‡mrsm;txl;ojzifh o,f,l ykd\aqmifonfhukefrsm;jzpf-uonf?oab‡mukefc aps;E=ef;wkd\rSm wpfxpfcs owfrSwfxm;jcif;r&Sdacs? ukefpnfwkd\. trsKd;tpm; taetxm;ukdvnf;aumif;/ jydKifqkdifr=&Sdr&Sdpaom tajctaewkd\ukdvnf;aumiff;/ csifhwGufaxmuf&=I ukefcE=ef;xm;ukd owfrSwfawmif;cHavh&Sd-uonf? (ukefoab‡mpk„7=? ) ukefoG,fa7;bkwftzJG\ ? ?ukefoG,fa7;bkwf tzJG\onf,lEkdufwufuif;'rf;EkdifiHwGiftpkd;7XmewpfckjzpfvsufEkdifiH. pufr=vufr=vkyfief;ESihf ul;oef;a7mif;0,fa7;vkyfief;wkd\ukd wm0ef,lI -uD;-uyfaqmif&Guf 7avonf? xkdtzJG\. XmecsKyfwnf7m a'orSm vef'efjrdK\(taemufawmifwkdif;„1) rD;vAef\Yjzpfonf?

xkdtzJG\udk OD;pD;OD;ukdifjzpfaom OU}-uD;rSm tpkd;7tzJG\0if 0ef-uD;wpfOD;jzpfvsuf wpfESpfv~if aygifaygif; 5000r~aom 7dQmawmfvpmaiGrsm;ukd 7&Sdavonf? tzJG\.vkyfief;wm0efrsm;ukd xrf;&Gufvkyfukdif-u7ef xkdOU}-uD;. vufatmufwGif ygvDreftwGif;0ef wpfOD;ESifhtjcm;twGif;0efrsm;tjyif EkdifiH0efxrf;jzpfaomtr=xrf;rsm;pGm vnf;&Sdonf? xkdtr=xrf; rsm;xJwGifppfaq;a7;rŒ; (tifpydwfawmf) trsm;tjym; yg0if.? xkdolwkd\. wm0ef0W7m;rsm;rSm ausmufrD;

aoG; wGif;rsm;ESihf oab‡m-uD;rsm;wGif pnf;rsOf;owfrSwfxm;aom tvkyfrsm;ESifh pyfvsOf;onfh w7m; Oya'rsm;ukd wduspGm vkdufemaqmif&Guf-ujcif; &Sdr&SdvkdufvH-unfh&=ppfaq;7jcif;yif jzpfonf?

vuf&Sd toGiftjyiftajcukdaqmif,laom ukefoG,fa7;bkwftzJG\ukd 1^86 ckESpfuyif zJG\pnf;wnfaxmifcJh.? xkdtzJG\-uD;onf 1660 jynfhESpfwGif 'kwd,csm;bk7ifwnfaxmifay;chJaom ukefoG,fa7;ESifh pkdufysKd;a7;aumifpDtzGJ\rS aygufzGm;vmonf[k qkdEkdifayonf?

jAdwdo~tpkd;7wkd\tzkd\ ta7;-uD;jyD;v~if tusKd;oufa7mufr=vnf;&Sdaomvkyfief;[lor~wkd\ukd xkdtzGJ\u-uyfr-unfh&=7onf jzpf7m ausmufrD;aoG;wGif;vkyfief;/ausmufwl;vkyfief;/ tpkpyfvkyfief;/ &kyf&Sifvkyfief;/oab‡mukefwif ukefcsvkyfief;/ "mwfaiG\vkyfief;/vlrGJpmcHjcif;/ ukefwHqdyfrsm;/tav;wif;awmif;rsm;rlykdif rSwfykHwifjcif;rsm;/ ukefykHpHrsm;/ ukeftrSwfwHqdyfrsm;/ pmrlykdifjyKvkyfjcif;/ uk$+DOya'rsm; ponfwkd\ESifhpyfvsOf;aom udPtm;vkH;wkd\onf xkdtzGJ\. pDrHcef\cGJr=ukd cH,l-u7onf?

191^ ckESpfwGif tvkyfvufrJhrsm;/ tvkyfqufoG,fa7;&kH;rsm;ESifh vkyfief;qkdif7mtzGJ\rsm;tm; ppfaq;-unfh&=7aom tvkyf0W7m;rsm;ukd tvkyform;0ef-uD;Xmeokd\vnf;aumif;/aemufwGifvnf;rD;7xm;vrf;rsm;ESifh ukef;vrf;rsm;ukd -unfh&\=7aom tvkyf0W7m;rsm;ukd o,f,lykd\aqmifa7; 0ef-uD;Xmeokd\vnf;aumif; toD;oD;vFJajymif;ay;cJhavonf?

tpkd;7jyefwrf;wpfckjzpfaom ‘ukefoG,fa7; bkwftzGJ\’*sme,fukd xkdtzGJ\rSmyif xkwfa0cJh.? xkdpmapmifwGifuBm t7yf7yf&Sd EkdifiHtoD;oD;wkd\rS7&Sdaom pD;yGm;ukefoG,fa7;/ yifv,f7yfjcm; oGm;vmykd\aqmifa7;/pufr=vufr=vkyfief;ponfwkd\ESifh pyfvsOf;onfh pm7if;pkrsm;ukd xnfhoGif;azmfjyxm;&Sdayonf?

'kwd,uBmppf-uD; (1939„45) twGif;Y xkdtzGJ\.vkyfief;wm0efESifh tcGifhtm+mrsm;onf ykdrdkus,fjyef\vmchJayonf? ukef-urf;ukefacsm xkwfvkyfa7;ESifh jzef\jzL;a7; udPwkd\ukd wkduf&kduftkyfxdef;cJh7.? tpkd;7u-uD;-uyf uef\owfxm;aom ukefacsmrsm;0,fjcrf;a7;ESifhjynfyokd\ xkwfvkyf a7mif;a7;wkd\ukdvnf; vdkifppfxkwfay;cJh7.? EkdifiHwGif;Y vkdaomt0wftxnfrsm;ESifh tdrfokH;y7dabm*rsm;ukdvnf; 7m&Sifpepfjzifh jzef\jzL; a0iSay;cJh7avonf? ppfjyD;acwfwGif jynfwGif;jynfy a7mif;0,fa7;twGuf tajcrSefukefxkwfpHcsdeft7 ukefxkwfvkyf

ukefoG,fa7; ukefoG,fa7;bkwftzGJ\

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 150: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

374

Ekdif-uap7ef jAdwdo~ pufr=vufr= vkyfief;tm;vkH;ukd-uD;-uyfay;7avonf?

ukef;wd&>mefrsm; ?jrefrmEdkifiH ?( jrefrmEkdifiHukef;wd7>mefrsm;„7=? )

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 151: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

375

jrefrmwkd\. aemufqkH;rif;quf jrefrmEkdifiHukd wwd,t-udrfpnf;&kH;cJhaom OD;atmifaZ,srSonf oDaygrif;txd rif; 11 yg;wkd\ vufxuf jrefrm wkd\. *k+fa7mifrnfr~ xGef;ajymifcJhI rnfuJhokd\ arS;rSdefysufjyKef; rif;qufyg;okOf;7ykHwkd\ukd tusOf;csKH; azmfjy xm;onf?

acwfrDatmif jyKjyifajymif;vJaeqJ jrefrmwkd\ u'efb0a7muf7onfrSm 0rf;enf;zG,fyif?

ukef;abmifrif;quf ? ?jrefrmEkdifiHorkdif;wGifukef;abmifrif;qufrSm oU7mZf 1114 ckrS 124^ckESpftxdESpfaygif; 133 ESpf&SnfcJhonf? Trif;qufukd rkqkd;bkd/ 7ef-uD;atmif/ ukef;abmif/ 7wemod•‡/ a&Fbkd[kemrnf trsKd;rsKd;rSnfhac:aom ukef;abmifjrdK\rS tavmif;rif;w7m;-uD; OD;atmifaZ,s pwifwnfaxmifcJhojzifhukef;abmifrif;quf[k ac:wGifonf? xkdrif;qufwGifOD;atmifaZ,srSonf jrefrmEkdifiHaemufqkH;rif;jzpfaomoDaygrif;txd rif; 11 yg;yg0ifonf? xkdrif;wkd\rSmtavmif;bk7m;/ aemifawmf-uD;/ qifjzL&Sif/ pOfhulrif;/azmif;um;pm; armifarmif/ bkd;awmfbk7m;/ b-uD; awmf/om,m0wDrif;/ yk*Hrif;/ rif;wkef;rif;ESifh oDayg rif;wkd\jzpf-uonf? xkdrif;rsm;wGif pGrf;7nfoWd/ Om+ftajrmftjrifESifh jynfhpkHaom rif;aumif;rif;jrwfrsm;vnf;yg0ifI rif;omrefrsm;vnf; yg0ifonf? U7mZf 1113 ckESpfwGif [Hom0wDrGefwkd\onf tif;0jynf-uD;odk\\ csDwufvm-ujyD;aemuf rif;ESifhwuG wkdif;jynftm;vkH;ukd wkdufckdufodrf;,loGm;ojzifh 'kwd,jrefrmEkdifiH-uD; ysufpD;7avonf? OD;atmifaZ,sonf rkqkd;bkd&GmrS xef;vkH;wyfaqmufvkyfum vufa&G;pif ol7Jaumif; ajcmufusdyf&Spfa,mufwkd\ESifh jrefrmhOD;pGef;xlaxmifcJhonf? OD;atmifaZ,sonf ajrmufbufrS auG\&Srf;rsm;ESifh awmifbufrS rGefwkd\ukd EdSrfeif;jyD;v~if jrefrmEkdifiH-uD;ukd waygif;wpnf;wnf;jzpfatmif pnf;&kH;xlaxmifcJhonf? 7ckdifjynfukd csefvSyfI jrefrmEkdifiH wpf0Sef;vkH;ukd odrf;usKH;tkyfpkd;awmfrlonf? 1120 jynfhESpf wGifr+dyl7uonf; jynfukd atmifjrifawmfrlofn? 1121ckESpfwGif ,kd;',m;EkdifiHokd\ csDwufwkdufckdufaomfvnf;ratmifjrifbJ jyefcJh7mwGif vrf;c7D;Y ewf&GmpHawmfrlonf? ( tavmif;bk7m;/ tavmif;rif;w7m;ta7;awmfykH„7=? )

tavmif;bk7m;vufxuf t*‡vdyfrsm;/ jyifopfrsm;ESifh qufqHr=rsm;7&SdcJhonf? oefvsifwGif b&lEkdtrŒ;&Sdaom jyifopfwpfpkwkd\aexkdif-uI ykodrfteD; [kdif;-uD;usef;wGif A&GwftrŒ;&Sdaom t*‡vdyfwkd\ aexkdif-uonf?1118ckESpf csKyfqkdaompmcsKyft7 ykodrfjrdK\ESifh [kdif;-uD;usGef;wGif ukefwkdufrsm;zGifhvSpf7ef/ ta&S\tdNd, uk$+D

tm; ajruGufrsm;ay;onf? EkdifiHawmftwGif; vGwfvyfpGm ukefoG,fr=ukdvnf; cGifhjyKavonf? t*‡vdyfwkd\uESpfpOf jrefrmrif;tm; cJ,rf;rD;ausmufrsm; a7mif;cs7efESifhjrefrmh 7efolrsm;ukd ulnDtm;ay;jcif;rjyK7ef jzpfav onf?okd\7mwGif jrefrmEkdifiHYaexkdif-uaom t*‡vdyf ESifhjyifopfESpfOD;vkH;yif oPmrwnf-uacs? rGefESifhjrefrmwkd\ta7;wGif omonfhzufrS yg0ifavh&Sdonf?tavmif;bk7m;vufxuf tmrD;eD;,ef;vlrsKd; tefwkdeD,kd qkdolrSm rif;7Jaumif;ykHbGJ\ESifh tr=xrf;&Gufonf?

tavmif;bk7m; ewf&GmpHaomf om;awmf-uD;jzpfaom tdrfa&S\rif; xD;eef;qufcHavonf? i,frnfrSmarmifavmuf jzpfonf? okd\aomf nDawmfrsm;u ac:a0:onfhtwkdif; 7mZ0ifwGifaemifawmf-uD;[k wGif7pfonf? 1125 ckESpfwGif aemifawmf-uD;rif; uG,fvGefojzifh nDawmajr'l;rif; eef;wufonf? aemifaomfqifjzL&Sif 7&Sdojzifh qifjzL&SifbJG\ukd cH,lavonf? qifjzL&Sifrif;w7m;onf a&FbkdjrdK\Y 2 ESpfr~pHjyD;v~if jrdK\awmfukdtif;0jrdK\okd\ a&F\ajymif;pHaeawmfrlonf?

Trif;vufxuf Zif;r,f/ r+dyl7/ ,kd;',m;EkdifiHwkd\ukd atmifjrifawmfrlonf? ,kd;',m;ukd wkdufckdufykHrSmpdwf0ifpm;zG,faumif;vSonf? t,k<,jrdK\awmfukd jrefrmwkd\u wpfESpfESifhav;vwkdifwkdif 0ef;7Hxm;aomfvnf;jrdK\wGif;rS rjywfrvyfckcHaeav7m aemufqkH;wGif jrefrmwkd\u ,kd;',m;jrdK|\&kd;atmufodk\ Orifrsm;azmufvkyf0ifaomtcgrS t,k<,jrdK\ usqkH;avonf? ( qifjzL&Sifta7;awmfykH„7=? )112^ ckESpfrS 1130 jynfhESpftwGif; w&kwfwkd\ESifhppf4 -udrfwkdifwkdif jzpfcJhonf? aumif;wkH/ Aef;armf/ usKdif;wkHjrdK\rsm;um; ppfajrjyift7yfrsm;jzpfofn? aemufqkH;Y w&kwf jrefrmppfajyjidrf;pmcsKyfukd jrefrmwkd\bufrS0ef-uD;r[moD[ol7uwm0ef,lI aumif;wkHjrdK\wGifcsKyfqkdcJhonf? xkdppfyGJ-uD;rsm;tjyD;wGif w&kwf jrefrmul;oef;a7mif;0,fr=rsm; wkd;wufaumif;rGefvmcJhonf?(w7kyf /jrefrmppf„7=?) xkdrSpI w&kwfESifh jrefrmEdkifiHwkd\10 ESpfwpf-udrfoHwref tquftoG,fxm;&Sdavonf?qifjzL&Sifrif;onf 1136 ckESpfwGif a&Fwd*kHapawmfjrwf-uD;ukd tjrifh 326 aytxd jr|ifhwif aqmufvkyfawmf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 152: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

376

rlonfhtjyif xD;awmftopfukdvnf; wifawmfrlonf? qifjzL&Sifrif;uG,fvGefjyD;aemuf om;awmf pOfhul;rif;om; 5ESpf/ aemifawmf-uD;.om; azmif;um;pm;armifarmif ^ 7uf toD;toD; qufvuf eef;pHcJhonf?xkdaemuf tavmif; bk7m;.pwkšom;awmfjzpfaombkd;awmfbk7m; eef;wwfonf? bkd;awmfbk7m;rSm omoema7;/ ynma7;ESifhwkdif;jynf0ajymom,ma7;wkd\ukd tm;ay;awmfrlaom bk7ifjzpfonf? bkd;awmfbk7m;onf atmifyifv,fuef/ eNmuefwkd\ukd xyfrH jyKjyifawmfrlonfhtjyif rdšDvmuefawmf-uD;ukdvnf; topfqnfzkd\awmfrlonf? 1145 ckESpfwGif EkdifiHawmfppfwrf;rsm;ukd pDpOfa7;om;aponf?Tppfwrf;rsm;rSm ,ckacwf oefaumifpm7if;aumuf,lykHESifhwlvSonf? jrefrmEdkifiH&Sd vlaetdrfajc/ ajr,mtus,ft0ef;/ toD;tESHtxGuf/ tcGeftaumufponfwkd\ukd ppfaq;ar;jref;jyD;v~if pm7if;wifxm;jcif;jzpfonf? xkdppfwrf;onf bkd;awmfbk7m;ppfwrf;[kxif&Sm;onf? xkdESpfrSmyif tr7yl7jrdK\opfwnfI ajymif;a&F\ pHaeawmfrlonf?

omoema7;ESifhpyfvsOf;I atmifajravmuapwD/rif;uGef;apwD/ rif;uGef;acgif;avmif-uD;wkd\ukd jyKvkyfvŒ'gef;awmfrlonf? xkdrSwpfyg; jrdK\aygif; 65 jrdK\okd\yd™duwfawmftpkHESifh wpfjrdK\v~if oH•m 5 yg;pD omoemjyK apvFwfawmfrlonf? rif;-uD;onf rŒ;rwfynm&Sdrsm;ukd tdNd,jynfokd\ apvFwfI aq;usrf;/ "mwfusrf;/aA'ifusrf; tp&Sdaom usrf;aygif; 100 ausmfwkd\ukdaqmif,lvmapjyD;v~if jrefrmbmomokd\ jyefqkdaponf?

1146 ckESpfwGif 7ckdifjynfukd atmifjrifawmfrlIr[mrked&kyfyGm;awmf-uD;ukd rMav;jrdK\okd\ yifhaqmifcJhonf? 7ckdifjynfukd odrf;,ljyD;aemuf ppfwaumif;ESifh7ckdife,fjcm;ta7;ESifh pyfvsOf;I jrefrmESifh t*‡vdyfwkd\roifhrwifh jzpf-uonf? bkd;awmfbk7m;vufxuf 11^4ckESpfwGif tar7duef omoemjyKq7m ,k'oefESifhZeD;wkd\c7pf,mef t,l0g'jyef\yGm;ap7ef a7muf&Sdvmonf?(,k'oef„7=?) jrefrmaiG'*‡grsm;ukd bkd;awmfbk7m;vufxufwGif pwif oGef;vkyfonf?

bkd;awmfvGefjyD;aemuf ajr;awmf ukef;abmifajcmufqufajrmuf/ b-uD;awmfbk7m; eef;wufonf? b-uD;awmfonf 1185 ckESpfY xD;eef;ukd tr7yl7rStif;0jrdK\okd\jyefvnf ajymif;a&F\onf? Trif;vufxuf 1185 ckESpfwGif t*‡vdyfESifhjrefrmwkd\yxrppfjzpfyGm;onf? ppfjzpf7jcif;ta-umif;rSm jrefrm

ykdifjzpfaom tmoHESifh r+dyl7e,frS apmfbGm;rsm;axmifxm;jcm;em;onfhtcgt*‡vdyf wdk\urdrdwdk\ydkifeuftwGif;uvufcHI tm;ay;tm;ajr|mufjyKavonf?jrefrmwdk\u vkdufvHzrf;qD;7mwGif roifhrwifhjzpf-uonf? 1158 ckESpfwGif ewfjrpf0&Sd &SifrjzLu`ef; (&Syl7Du`ef;)ay:Y t*‡vdyfwkd\u ppfwyf wnfaqmufonfrSpI xkdu`ef;ukd olykdifoifhonf igykdifoifhonf[k jiif;ckH,if; ppfpwifjzpfyGm;avonf? TppfyGJwGifjrefrmwkd\ta7;edrfhojzifh7Mykd pmcsKyft77ckdifESifhweo‡m7De,frsm;ukd t*‡vdyfokd\ay;vkduf7.? ( 7MykdpmcsKyf„7=? )tmoH/ r+dyl7ESifhucsme,fwkd\ukd raESmifh,Sufyg[k jrefrmwkd\u uwdjyK7.? xkdppfyGJrsm;wGif 7JpGrf;oWdESifhjynfhpkHaomjrefrmppfAkdvfcsKyf-uD; r[mA¶Kvukd EkdifiHjcm;om;rsm;uyif csD;usL;-uonf? ( A¶Kv„7=? ) b-uD;awmfbk7m;vufxuf 1191 ckESpfwGif rSefeef;7mZ0ifukdrSefeef;aqmifwGif a7;aponf? ( rSef;eef;7mZ0if„7=? )

yk*Hrif;vufxuf 1213 ckESpfwGif 7efukef [Hom0wD0ef-uD;OD;tkyfu t*‡vdyfoab‡muufywdef vl0pfESifh&Sufy'fwkd\ukd n|if;yef;ESdyfpufygonf[k ta-umif;jy ta7;qkdonfrStpjyKI t*‡vdyfjrefrm'kwd,ppfyGJ jzpf7jyefonf?7efukef/ yJcl;/ jynft7yfrsm;wGif wkdufyGJrsm; jzpfyGm;cJhonf? jrefrmwkd\ta7;edrfhojzifh ajrxJjrdK\rSpI atmufjrefrmEkdifiHwpfckvkH;ukd 1214 ckESpf ewfawmfvwGift*‡vdyfwkd\odrf;,lavonf? AkdvfrŒ; tmvHu e,fedrdwfowfrSwf pkdufxlonfukd ta-umif;jyKI e,fjcm;t7yfa'owGif tmvHjrdK\ ay:aygufvmonf? jrefrmt*‡vdyf'kwd,ppfyGJukd ‘atmufuatmifvH pkdufxljyef/ trSef'kwd,’ [k aqmifyk'fjzifh rSwfom;-uonf?

1214 ckESpf eef;wuf awmfrlaom rif;wkef;rif;rSm ukef;abmifrif;qufwGif awmfajzmifhI oDv/ orm"d/ ynm/tajrmuftjrifESifh jynfhpkHaom rif;aumif;rif;jrwfwpfyg;jzpfonf? 1218ckESpfwGif rMav;jrdK\pwif wnfaxmifjyD;v~if 1219 ckESpfwGif ajymif;a&F\pHaeawmfrlonf? rif;wkef;rif;onf omoema7;/ ynma7;wkd\ukdtxl;tm;ay; csD;jr|ifhawmfrlonf/ avmurm7Zdefausmif;awmf-uD;paom apwD&kyfyGm;awmfrsm;pGmwkd\ukd wnfonf? a&Fwd*kHapwDawmfwGif xD;opfwifawmfrlonf? yd™uwfokH;ykH yg–dawmfjrwfukd yVro*‡g,emESifh ausmufxuftQmwifI ukokdvfawmfavmu rm7ZdefapwDy7d0k+ftwGif; pkdufxlawmfrlonf?xkdukdta-umif;jyKI yVro*‡,emwif rif;w7m;[kxif&Sm;onf? (o*‡g,em„7=?) jrefrmEkdifiHtwGif; yxr

ukef;abmifrif;quf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 153: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

377

jrefrmwkd\*k+fa7mif xGef;ajymifpOfutay:vuf0JyHkrSm/ ppfol-uD;0wfpHkukd qif,ifxm;aom ukef;abmifcwf aemufqHk;bk7if oDaygrif;.yHkjzpfI tay:vuf,myHkrsm;

rSm rif;wkef;rif;vufxuf EkdifiHawmfoHk; a'gif;'*‡g;rsm;jzpfonf? atmufvuf,mzufyHkrSm tavmif;bk7m;. pwkšom;awmf

bkd;awmf bk7m;vufxufwGif oGef;vkyfvSL'gef;cJhaom/ ,ckwkdif uBmwGifxif7Sm;vsuf7Sdonhf rif;uGef;acgif;avmif;-uD;jzpfI/

vuf0JyHkrSm t*‡vdyfjrefrm qufqHa7;ajyjypfr=twGuf aemufqHk;-udK;yrf;-uaom jrefrmoHtzGJ\0ifwkd\jzpfonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 154: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

378

jyef pmar;yGJrsm; ukdvnf; jyKvkyfay;avonf? ynma7;ESifh pyfvsOf;I wkdif;7if;om;pmayrsm;ukdomru EkdifiHjcm;pmaywkd\ukdyg tm;ay;vkd7um; c7pf,efbkef;-uD; q7mrSwf-uD;ukd ajr7mESifhwuG t*‡vdyfpmoifausmif; aqmufay;jyD;v~if om;awmfrsm;ukd oifaponf? jyifopfA7if*sD*kd+f;tkyf bD*Nwf ukdvnf; csD;ajrmufavonf?

rif;wkef;rif;onf t*‡vdyfrsm;ESifh toifhtwifhqufqHawmfrlonf? t*‡vdyfwkd\ESifh ul;oef;a7mif;0,fa7;pmcsKyf 2 -udrf csKyfqkdcJhonf? okd\7mwGif usGef;opf/ a7eH/ausmufeD paom ukefrsm;ukd rdrdwpfOD;wnf;ykdif jyKvkyfIwl;azmfxkwfvkyf a7mif;csonf?

1223 ckESpfwGif o©ar"tcGefawmif;cHjyD;v~if tr=xrf;t7mxrf;wkd\ukd &Gmpm;jrdK\pm;ray;awmhbJ vpm7dQmrsm;csD;jr|ifhawmfrlonf? uif;0efrif;-uD;ukd oH-uD;tjzpfcef\I t*‡vefjynf/ jyifopfjynf/ tDwvDjynfrsm;okd\apvFwfonf? (uif;0efrif;-uD;„7=?) vli,fvl&G,fuav;rsm;pGmwdk\udk EkdifiHjcm;odk\ ynmawmfoifrsm;apvFwfcJhonf? rif;wkef;rif;.nDawmf uaemifrif;om;tdrfa&S\pHrSmtkyfcsKyfpDrHa7;/ jynfwGif;vkHjcKHa7;/ ppfwyfrsm;acwfrD

vufeufwyfqifa7;/ EkdifiHawmftwGif; pufr=vufr=xGef;um;a7;wkd\ukd tjrJwap*&kpdkufum rif;wkef;rif;tm; tultnDay;cJhonf? tdrfa&S\rif;om;rSm jrifuGef;ESifh jrif;ckefwkdifrif;om;wkd\ vkyf-uHjcif; cH7ojzifh 7nf&G,fcsuf txrajrmufav? ( uaemifrif;om;„7=? ) 1240jynfhESpfwGif rif;wkef;rif; ewf&GmpHawmfrlonf?

jrefrmEkdifiHwGif aemufqkH;pkd;pHawmfrlaom oDaygrif;rSm rif;wkef;rif;. om;awmfwpfyg;jzpfonf? 1240jynfhESpf oDaygrif;eef;wufaomtcg rif;om;/ rif;orD;40ausmfwkd\towftjzwfcH7onf? okd\7mwGifTudPrSmoDaygrif;ESifhrdzk7m;acgif-uD;wkd\ rod&Sd7bJ rif;wkef;rif;. rdzk7m;acgifjzpfaom qifjzLr&Sifrdzk7m;-uD;ESifhtvkdwlaom rŒ;rwfrsm;qNt7 uGyfrsufypfonf[kEkdifiHorkdif;rsm;wGifqkdonf? oDaygrif;vufxuf t*‡vdyfwkd\ESifh wwd,t-udrf ppfjzpf7onf? Twwd,ppfyGJjzpfyGm;7onfh ta-umif;rsm;teuf bkHab;bm;rm;opfr=rSm wpfcktygt0ifjzpfonf? awmifile,fwGif opfvkyfaom bkHabbm;rm;a7mif;0,fa7;tzGJ\u opfvkH;a7 8aomif; ukd xkwf,lvsuf 3 aomif;om pm7if;jyoavonf? jrefrmtpkd;7wkd\u ppfaq;od&Sd7ojzifh uk$+D

ukef;abmifrif;quf

ukef;abmifcwf wkdif;jynfom,m0ajymap7ef v,fxGefr*‡vmyGJawmf usif;yaeyHk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 155: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

379

tm; 23 odef; '+f&kdufavonf? uk$+Du rauseyfojzifh t*‡vdyftpkd;7udkwkdif-um;7m tdNd,bk7ifcHcsKyfavmh'yfz7ifu aemufqkH;Z7moHay;ykd\onf? jrefrmwkd\uauseyfavmufatmmif jyef-um;aomfvnf;vufrcHbJtxuf jrefrmEkdifiH udk csDwuf vmjyD;v~if 124^ ckESpfwefaqmifrkef;vqkwf 8 7ufae\wGif rif;ESifhwuGwkdif;jynfukdodrf;ykdufvkdufonf?

ukef;abmifacwfwpfckvkH;ukd jcKHI-unfhvkdufv~if 0rf;omp7m/ tm;7p7mtcsufrsm;vnf; yg0ifonf? 0rf;enf;p7mta-umif;rsm;vnf; yg0ifonf? tavmif;bk7m;-uD;/ qifjzL&Sif/ bkd;awmfbk7m;ESifh rif;wkef;rif;wkd\rSm jrefrmwkd\ *k+f,lajymyavmufaom rif;rsm; jzpf-uonf?

ukef;abmifacwfwGif jrefrmEkdifiHukd tus,fqkH;txdwkd;csJ\pnf;&kH;Ekdifonf? omoema7;ukd txl; *&kpdkufIjyKpkcJh-uonf? ukodkvfaumif;r=rsm; jyKvkyfcJh-uonfhtjyif om;-uD;ig;-uD;pm;aomufr=/ t7ufaopmaomufpm;r=wkd\ukd wm;jrpfcJhonf? TacwfwGif 7[ef;ynm&Sd/ vlynm&SdESifh pmqkdawmfrsm; trsm;tjym; ay:xGef;cJhonf? r«dra'orS,laqmifvmaom aq;

usrf;/ "mwfusrf;rsm;ukd jrefrmbmomokd\ jyefqkdcJhonf? usKH;0ef bkRaZ,s/ vuf0JbdeNol/ uif;0efrif;-uD;/a,mtwGif;0ef tp&Sdaom "Rowfq7m-uD;rsm;/ usrf;jyKykCdKvf-uD;rsm; ay:xGef;cJhonf? OD;wkd;/ jr0wDrif;-uD;OD;p/ usef;uef&Sif-uD;/ 0ufrpGwfe0a';/ rif;-uD;uawmfcifqkH/ pmqkdOD;rif;/ zkd;olawmfOD;rif;/ taemufeef;rawmfrjrav;/ v=difxdyfacgifwif tp&Sdaom pmqkdawmfrsm;/ OD;-uifO/ OD;ykn tp&Sdaomf jyZmwfa7;q7mrsm; ay:xGufcJhonf? ukef;abmifacwfwGif aw;xyf/av;qpf/ ojzef/ abmv,f/ ,kd;',m;oD;csif;-uD;rsm;ponfwkd\ jrefrmpmaywGif opfqef;ay:xGufvmcJhonf?

ynma7;ESifh pyfvsOf;I jrefrmpmayomru jyifopfpmay/ t*‡vdyfpmrsm;udkvnf; avhvmvkdufpm;vm-uonf? rMav;jrdK\wGif t*‡vdyfpmoifausmif;yifay:aygufcJhonf? xkdrSwpfyg; ukef;abmifacwfwGif ppfr=xrf;rsm;ukd abmif;bDrsm;0wfqifapI tDwvDvlrsKd;/jyifopfvlrsKd;q7mrsm;ESifh -uyfrwfoif-um;aponf?a&S;tcgurif;r= udPtwGuf ajcvsifawmf/ avSvsifawmfrsm;ukdom tokH;jyKaomfvnf; 1235 ckESpfrSpIa-u;eef;&kH;awmfrsm;ay:vmonf? rif;wkef;rif;vuf

ukef;abmifrif;quf

ukef;abmifrif;rsm;vufxuf rSL;rwfpHknDpGmjzihf nDvmcHobifqif,if usif;yaepOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 156: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

380

xufY pufr=vufr=vkyfief;rsm;ukd oif-um;7ef EkdifiHjcm;okd\ ynmawmfrsm; apvFwfonf? aejynfawmfwGif7ufuef;&kHawmf-uD;/ qef-udwf&kHrsm;/ vufeufvkyf puf&kH/ vFmpuf&kH/ o-um;csuf&kH/ zefcsuf&Hkponfjzifh pufr=vufr=&kHaygif; 50 ausmfwkd\ukd pwifvkyfukdifaeavjyD?xkdrS wpfyg; rMav;jrdK\ eef;awmftwGif;&Sd pmykHESdyfpufrS&kdufESdyfxkwfa0aom‘7wemykHaejynfawmf owif;pm’trnfjzifh owif;pmay:aeavjyD?

T ta-umif; t7mrsm;um; jrefrmwkd\ acwfukdtrDvkdufvmykH/ wkd;wufvmykHukd jyoojzifh *k+f,lzG,f7mrsm; jzpfawmhonf/ ukef;abmifacwfwGif 0rf;enf;p7mtjzpftysufrsm;um; aemifawmfukd nDawmfrsm;uykefuefjcif;/ crnf;awmf/ baxG;awmfrsm;ukd om;awmf/wlawmfrsm; ykefuefjcif;rsm;ESifh eef;awmfxJwGif ol\bufighbuf[lI tuGJuGJtjym;jym; jzpfae-ujcif;rsm;jzpfonf? ukef;abmifrif;rsm;onf jrdK\awmfrsm; r-umc+a&F\ajymif;cJhonf? okd\7mwGif 7efukefjrdK\uJhokd\ yifv,fqdyfurf;wGif jrdK\awmfrjyKvkyfcJhojzifh taemufEkdifiHrsm;wGif xGef;um;aeaompufr=vufr= wkd;wufr=rsm;ESifhtquftoG,f r7&SdcJhacs? xkdokd\ r7&SdcJhjcif;yifv~if jrefrmEkdifiHqkH;&=H;7jcif; ta-umif;wpf7yfjzpfonf

[k orkdif;q7mwkd\uqkd-uonf? rnfokd\jzpfapumrl ukef;abmifacwfaemufykdif;wGif jrefrmajray:Y t*‡vdyfESifhjyifopfwkd\ tjydKiftqkdifjzpfae-uonf?

jrefrmbk7ifu jyifopfwkd\tm; txl;tcGifhta7;rsm;ay;jyD;v~if r[mrdwfpmcsKyfrsm;/ pD;yGm;a7;pmcsKyfrsm; csKyfqkdonfukd t*‡vdyfwkd\u txl;rcHr7yfEkdif jzpf-uonf? jrefrmEkdifiHtxufykdif;ukd jyifopfwkd\ odrf;ykdufjcif;/ okd\r[kwf-oZmvFrf;rkd;jcif;rsm; jyKvkyfrnfukd pkd;7drfruif;jzpf-uojzifh t*‡vdyfwkd\u jrefrmEkdifiHtxufykdif;ukdwpfenf;r[kwf wpfenf; odrf;,lvkduf-ujcif; jzpfonf?

Tokd\tm;jzifh taemufvufeufEkdifiH-uD;rsm; pm;cGufvkr=a-umifh jrefrmEkdifiHonf xD;okOf;/ eef;okOf;/

rif;okOf;jyD;aemuf u`efb0wGif pHk;pHk;jrKyfcJh7avonf?(t*‡vdyfjrefrmppfyGJrsm;„7=)

u_vDu`ef; ? ?jynfaxmifpk jrefrmEkdifiH em*a7til.awmifbuf rkdif 160 cef\tuGm/ tdNd,EkdifiH r'7yf urf;&kd;wef;. ta7S\zuf rkdif 1^0 cef\tuGmb*‡vm;yifv,fatmf twGif;Y&Sdaomu_vDu`ef;ac: tNref u`ef;pkrSm em*a7tilESifh qlr-wm;u`ef;&Sd tcsiftil pyf-um;wGif&Sdaom u`ef;pkwef;wGif t-uD;qkH; u`ef;jzpfonf? xkdu'ef;pkwef;rSm trSeftm;jzifh [dr0MmawmifqG,frSjzmqif; vmaom 7ckdif&kd;rawmifwef;. yifv,fwGif;

ukef;abmifrif;quf u_vDu`ef;

ynmtajrmftjrifESihf jynhfpHkvSaom rif;wkef;rif;

oDaygrif;ESihf pkzk7m;vwf/ pkzk7m;uav; rdzk7m;ESpfyg;wkd\yHk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 157: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

381

a7muf ukef;jrifhwef;. tqufyifjzpfonf? 'kwd,uBmppf-uD;rjzpfrDu jrefrmEkdifiHrS wpfoufwpfu`ef; ykd\jcif;cH7aom tusOf;om;rsm;ukd xkdu`ef;okd\ ykd\aoma-umifhxkdu`ef;pkukd wpfu`ef;[kvnf; ac:uonf? u_vDvlykrsm;aeonfukdta-umif;jyKIvnf; u_vDu`ef;[kvnf;wGifonf?

u_vDu`ef;pkwGif u`ef;-uD; u`ef;i,ftpkpkaygif;204u`ef;yg0ifonf? xkdu`ef;pkonf ajrmufrSawmifokd\ rkdif200 cef\&Snfvsm;? ajrmufbuf&Sd u`ef;-uD;ukd u_vDu`ef;okd\r[kwf tNrefu`ef;-uD;[kvnf;aumif;/ awmifbuf&Sdu`ef;-uD;ukd u_vDu`ef;i,f okd\r[kwf tNrefu`ef;i,f[kvnf;aumif; ac:onf? u`ef;i,fuav;wkd\wGif ajrmufbufpGef;&Sd ukdukdESifh vif;azmu`ef;rsm;/u`ef;-uD;. taemufbuf&Sd tifwmAsL; u`ef;/ta&S\bufurf;teD;&Sd 7pfcsDu`ef;pk/ awmifbufzsm;&Sd7wfwvefESifh ajrmuf qifwDe,fu`ef;wkd\ xif&Sm;onf?

u_vDu`ef;-uD;ukd u`ef;-uD;wpfu`ef;wnf; [k,lq7efjzpfaomfvnf; usOf;ajrmif;vSaomqm;ief a7a-umif;i,fuav;rsm; jzwfpD;aeaoma-umifh u`ef;av;u`ef;&Sdonf[k,lrSwf-uonf? ,if;wkd\rSm ajrmuftNref/tv,ftNref/ Am7mwef;ESifh awmif tNrefwkd\jzpfonf?awmifrS ajrmufokd\ (7wfwvefu`ef; tygt0if) rkdif160 &Snfvsm;I ta&S\ESifhtaemufwGifwpfzuf yifv,frSwjcm;wpfzufokd\ rnfonfh ae7mr~ rkdif 20 xufykdIrus,f0ef;ay? yifv,furf;&kd;wef;rSm rsm;pGmauG\aumufIoab‡mrsm;ckdv=HEkdifonfh tauG\taumufrsm;&Sdonf? tNref u`ef;i,frSm7wfwvefu`ef;.awmifbuf rkdif 30tuGmwGif&Sd.? awmifrSajrmufokd\26 rkdif&SnfjyD;v~if ta&S\rS taemufokd\ 16 rkdifus,fonf?

ajrrsufESmjyifrSm awmifukef; xlxyfI wpfoufwpfu`ef;wkd\ pwnf;csaexkdif7ma'orSty wpfu`ef;vkH;wGif tylykdif;opfawmrsm;jzifh vFrf;rkd;vsuf&Sdonf?awmifukef;wkd\rSm ajrmufrSawmifokd\ wef;vsuf&Sd-uonf?ta&S\bufwGif ydkrkd jrifhI taemufbufYedrfhonf?xkdu`ef;pk&Sdawmifxdyfrsm;rSm ajrmuftNref&Sd quf'Jawmifxdyf 2402 ay/ tv,ftNref&Sd 'Akdvkdawmifxdyf 16^8 ay/ awmiftNref&Sd [J7D;,ufawmifxdyf1196 aywkd\ jzpfonf? ylaEG;/ pGwfpkd/ xkdif;r=dif;aom tylykdif;7moD&SdI ESpfwkdif;vkdyif tyl/ tat; jcm;em;csufwkd\rSm worwfwnf;uJhokd\ jzpfonf? tat;qkH;tcsdefrSm ZGefvESifhazazmf0g7Dvwkd\jzpfI tylqkH;tcsdefrSm rwfv/ {jyDvESifh arv

wkd\jzpfonf? ysrf;r~tm;jzifh tat;qkH;'D*7DrSm zm7if[kduf 66±^ r~&SdI tylqkH;'D*7DrSm zm7if[kduf 96 jzpfonf? wpfESpfwGif ysrf;r~jcif; tm;jzifh rkd;a7csdef 138vufr&Gmonf? rkd;7moDrSm taemifawmif rkwfokH7moDavwkdufonfh arvv,favmufrS Ekd0ifbmv v,favmufxd jzpfI usefajcmufvrSm aoG\ajcmufaom7moDjzpfonf? b*‡vm;yifv,fatmfwGif jzpfay:wwfaom qkdifuvkef; twGif;0kdufav0Jwdk\rSm TusGef;pkawmifbufavmufrS pwifjzpfay:avh&Sdonf?

u_vDu`ef;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 158: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

382

Tu`ef;ESifhpyfvsOf;I tapmqkH; rSwfom;csufrsm;ukd8^1 ckESpfavmufu ta&S\ykdif;okd\ c7D;xGufaom tm7yfvlrsKd;c7D;onfESpfOD;rSwfwrf;wGif awG\7onf/ yxr 1000pkESpfrsm;wGif w&kwfESifh*syefvlrsKd;wkd\onfvnf; Tu`ef;pkta-umif;ukd aumif;pGmod-uonf? w&kwfwkd\u Tu`ef;pkukd ,efxkdref[lIvnf;aumif;/ *syefwkd\u tNAef[lIvnf;aumif; toD;oD;ac:-uonf? uBmausmfc7D;onf rmukdykdvkd.rSwfwrf;wGifvnf; Tu`ef;rsm;ta-umif;ukdzmfjyxm;onf? okd\7mwGif azmfjyonfhta-umif;t7mwkd\rSm wpfqifh-um;rsm;omjzpfcJh[efwlonf?

1566 ckESpfu euAm7Du`ef;teD;rS jzwfoGm;cJhaomqDZmz7uf'7pfqkdol. rSwfwrf;wGif xkdu`ef;pkta-umif;ukd ykdrdkckdifvkHpGm azmfjyxm;onf? 1^ ESifh 18 7mpkESpfrsm;twGif;u xkdu`ef;pkrsm; ta-umif;ukdazmfjyaom rSwfwrf;rsm; &SdcJhavonf? xkdrSwfwrf;wkd\wGifTu`ef;om;wkd\rSm vl&kdif;rsm;jzpfI a-umuf&GH\zG,f7maumif;a-umif;/ wwfEkdifor~ u`ef;ukda&Smifoifha-umif; ponfwkd\azmfjycJhonf?

oab‡mysufI xkdu`ef;rsm;wGif aomifwif cJhaomoab‡mom;wkd\rSm rsm;aomtm;jzifh owfjzwfjcif;cHcJh7onf? rSwfwrf;trsm;wGif u`ef;om;rsm;onf vlom;pm; olrsm;[k azmfjycJhaomfvnf; xkdazmfjycsufwkd\rSmtajctjrpfr&Sday? oab‡mysufwkd\ESifh oHukd7&SdjyD;aemufrSTu`ef;om;wkd\onf oH.tokH;ukd wwfodcJh-uonf?

18 7mpkESpfrsm; ukefonfwkdifatmif Tu`ef;pkrsm;ESifhqufoG,fr=rsm;7&Sd7ef rnfolr~ -udK;pm;jcif;r&SdcJhacs?okd\7mwGif Tu`ef;wpf0kdufwGif c7D;oGm;aomoab‡mom;rsm;twGuf ab;tM7m,frsm;vSaoma-umifh avmhuGef;a0gvpf vufxuf 1^88 ckESpfwGifjAdwdo~ ta&S\tdNd,uk$+Donf tmcsDaAmfAvJ,m; qkdolukd Tu`ef;pkY ukdvkdeDwpfckzGifhvSpf7ef wm0ef vFJtyfcJhonf? tvkyform;rsm;tjzpf tusOf;om;rsm;ukd ykd\ay;cJhonf? ukdvkdeDukd 1^89 ckESpf pufwifbmvwGif ,ck ykd\AvJ,m;wGifpwifcJhonf?1^92 ckESpfwGif tajccHa7wyfpcef;wpfckzGifhvSpf7ef 7nfnFef;I ajrmuftNrefu`ef;&Sd ,ckykd\uGef;a0gvpfae7mokd\ a&F\ajymif;cJhonf? okd\7mwGifusef;rma7;ESifh oef\&Sif;pif-u,fa7; tajctae qkd;&Gm;aoma-umifh tajccHa7wyfpcef;zGifhvSpf7ef t-uHukdacW&kyfodrf;jyD;v~if tusOf;om;rsm;tm; tdNd,jynfokd\ jyefac:cJhonf? xkdaemuf tESpf 60 twGif;Tu`ef;wGif tjyifvlrsm;oGm;a7mufaexkdifjcif; r&SdcJhacs?okd\7mwGif oab‡mysufudPrsm; r-umc+awG\-uKHae

ojzifh ta&S\tdNd,uk$+Donf Tu`ef;pkukd ukdvkdeDtjzpfjyKvkyf7ef jyefvnfaqmif&GufcJhavonf? 1858ckESpf rwfvwGif ,cifae7ma[mif;jzpfaom ykd\AvJ,m;ae7mYyif tusOf;om;wkd\. pcef;wpfckukd jyefvnfzGifhvSpfcJhavonf? xkdtcsdefrSm tdNd,wyfwGif; olykef-uD;jyD;pjzpfI ta&S\tdNd,uk$+DwGif ajrmufjrm;vSaom wyfwGif; olykeftusOf;om;wkd\tm; ae7mcsxm;ay;7ef jy©emESifh 7ifqkdifaecJhojzifh tusOf;om;wkd\.pcef;ukd ykdrkdvsifjrefpGm zGifhvSpfEkdifcJhayonf?

u_vDvlrsKd;rsm;jzpfaom tNrefu`ef;om;wkd\rSmrdrdwkd\ a'ookd\ 0ifa7mufaexkdif-uaom EkdifiHjcm;om;wkd\tm; rdrdwkd\a'oY raexkdifatmif pwif0ifa7mufvm-uonfh tcsdefrSpI r-umc+ wkdufckdufowfjzwf-uonf? EkdifiHjcm;om;wkd\rSm xkdu`ef;om;wkd\ESifh cspfcif7if;ESD;r=7&Sdap7ef enf;trsKd;rsKd;jzifh qufqHcJhavonf? ,cktcgY awmiftNrefu`ef;twGif; aexkdif-uaom *sm70g;vlrsKd;wkd\rSwpfyg; usefu`ef;om;wd\jkzifhqufoG,fr=rSm aumif;rGefvmchJonf/

1824 ckESpfwGif yxrt*‡vdyfjrefrmppfyGJ jzpfyGm;pOfujrefrmEkdifiHukdwkdufckduf7ef apvFwfaom ta&S\tdNd,uk$+D. b*‡vm;wyfr-uD;ESifh r'7yfwyfr-uD;wkd\onfa&S;OD;pGm tNrefu`ef;-uD;&Sd ykd\uGef;a0gvpfwGif pka0;jyD;aemufrS yifv,fc7D;jzifh 7efukefjrdK\okd\ csDwufwkdufckdufcJh-uonf?

ukdukdu`ef;pk/ tNref u`ef;pk/ emuAm7Du`ef;pkwkd\rSmjAdwdo~vufxufu aumfr&Sifemrif;-uD; wpfOD;tkyfcsKyfaom jAdwdo~tifykdif,mtygt0if e,fwpfe,fjzpfcJhonf? xkdpOfu tdNd,jynfESifhjrefrmjynfrS wpfoufwpfu`ef; ykd\jcif;cH7olwkd\ukd Tu`ef;okd\ykd\cJh-uonf?

jAdwdo~ygvDrefwGif jyKvkyfaom 1935 ckESpf jrefrmEkdifiH tufya't7 tdNd,ESifh jrefrmEkdifiHukd cGJvdkuf7mwGif tNrefu`ef;pkrSm tdNd,EkdifiH. ykdifeufwGif usa7mufcJh.? trSefpifppf aomfum; yx0D0iftaetxm;t7 u_vDu`ef;pkonf jynfaxmifpk jrefrmekdifiHykdifjzpfoifhayonf? vGwfvyfaom jynfaxmifpk jrefrmEkdifiHacwfYrl wpfoufwpfu`ef; tjypfay;cH7olwkd\ukdjrefrmEkdifiHrS xkdu`ef;okd\ rykd\awmhyg?

u_vDu`ef;pk. wdkif;OD;om;wkd\rSm t7yfykaomu_vDvlrsKd;rsm;wGif tygt0ifjzpfonf? axmifaygif;rsm;pGmaom ESpfaygif;tvsifu tm&Swkduf ta&S\awmifykdif;ESifh xkda'owpf0kdufu`ef;wkd\wGif Tu_vDykrsm; ysH\ESH\aexkdifcJh-uonf? olwkd\rSm xkda'owGif a&S;tusqkH;

u_vDu`ef;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 159: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

383

aexkdifcJholrsm;[k ,lqzG,f7m&Sdonf? u_vDu`ef;om;wkd\ESifh tEG,fwljzpfaom u_vDykrsm;ukd ,ckwkdiftm&Swkduf ta&S\awmifykdif;ESifh u`ef;pkrsm;wGif awG\7ao;onf? olwkd\rSm yo~L;u`ef;qG,ftwGif;ykdif; vWDwG'f5ESifh pyf-um; xlxyfaoma'o&Sd aqrefrsm;/ zdvpfykdifu`ef;pk. u`ef;rjzpfaom vlZkHu`ef;awmwGif;aettDwrsm;/ e,l;*if;eDu`ef;&Sd wyd&kdrsm;ESifh wkdifarmf/ql;r-wm;ponfh u`ef;wkd\wGifawG\7aomtjcm;vlrsKd;jzpfonf? Ta'o&Sdu_vDvlykwkd\onf tjcm;vlrsKd;wkd\ESifha7maESmaevmcJhonfrSm -umjyD jzpfojzifh xkdolrsm;onf tjcm;vlrsKd;wkd\. ,Ofaus;r=vFrf;rkd;jcif;/ a7maESmjcif;ukd cHcJh7oavmuf u_vDu`ef;om;rsm;rSmrcHcJh 7ojzifh u_vDu`ef;om;rsm;onf u_vDykvlrsKd;rsm;teuf trsKd;tppfqkH;/ toef\qkH;[kqkdEkdifayonf?

u_vD u`ef;om;wkd\onf rnfonfha'o/ rnfonfhtcsdefavmufu u_vDu`ef;pkodk\ a7mufcJh-uonfukdrcef\rSef;Ekdifay? u`ef;pkonf u`ef;r-uD;ESifh wpfqufwnf;jzpfpOfu a7mufcJhonf? okd\r[kwf yifv,fa7a-umif; tqufjywfjyD;rSa7mufcJhonfukdyif rajymEkdifay? tvGef\tvGefa&S;usaomacwfu a7mufcJhonf[kom ,lq7ayrnf? rnfonfhtcsdefuyifa7mufonfjzpfap olwkd\onf jrefrmEkdifiH 7ckdif/ okd\r[kwf yJcl;a'obufqDrS a7mufvm-uwef7monf[k ynm&Sifwkd\u,lq -uonf?

u_vDu`ef;om; a,musfm;wkd\onf rsm;aomtm;jzifh4 ay 10 vufrcGJ/ rdef;rwkd\rSm 4 ay 6 vufrcGJr~t7yf&Sd-uonf? OD;acgif;vkH;I ESmacgif;jym;onf?qHyifrSm usyfckd;a7mif&SdI wGef\vdrfaeonfhtjyif OD;a7wGifjym;uyfI wnfaeonf? tom;a7mifrSm rJajymifae.?

u_vDusef;om;wkd\rSm vlrsKd;wpfrsKd;wnf;yif jzpfaomfvnf; bmompum;ESifh ,Ofaus;r= tcsuftvufrsm;. uGJjym;csufukdvkdufI u_vDusef;-uD;tpkESifhu_vDu`ef;i,ftpk[k 2 pkcGJjcm;onf? yxrtpkwGif awmiftNref&Sd *sm70g;vlrsKd;wkd\rSty u_vDu`ef;-uD;ae tjcm;vlrsKd;rsm;yg0ifI 'kwd,tpkwGif *sm70g;rsm;/ u_vDu`ef;i,fae vlrsKd;rsm;ESifh ajrmufqifwDe,fu`ef;om;rsm; yg0if.? u_vDu`ef;-uD; tpkwGif vlrsKd;pk 10 rsKd;yg0if7majrmuftNrefu`ef;wGif tucs7D/ tuukd7/ tubdkESifhtua*s&k/ tv,ftNrefESifhAm7mwef;wkd\wGif tuaua'/ tuukd/ tkdudk*sL0kdifESifh tykpduGm/ 7pfcsDu`ef;pkwGif tumbav/ awmiftNrefu`ef;pk. urf;&kd;

wef;wGif tubDtwkd\&Sd-uonf? u_vDu`ef;i,ftpkwGif awmiftNreftwGif;ykdif; ae*sm70g;rsm;/ ajrmufqifwDe,fu`ef;om;rsm;/ tNref u`ef;i,fae tGefa*rsm; yg0if -uonf? xdkvlrsKd;pkwkd\onf a7maESmaexkdifjcif;r&Sd? rdrdwkd\a'oESifh rdrdwkd\ oD;oef\aexkdif-uonf?

aexkdif pm;aomuf/ awG;awm,kH-unfr=wkd\wGif wkd;wufr= r&Sd-uao;ay? 0wfqifr=[lI r&SdvS? tvStytjzpf ukd,fwGif &FH\ap;wkd\jzifh tqifay:atmifaq;a7;wwf-uonf? &FifyspGm aexkdifwwf-uaomfvnf;trsufxGufaomtcgwkd\wGif 7ufpuf-urf;-uKwfolrsm;jzpf-uonf? OD;b&Sif u_vDvlrsKd; ? ?uBmay:wGif vlrsKd;wpfrsKd;taejzifhu_vDvlrsKd;wkd\ wkd;wuf-uD;yGm;vmykHrSm pdwf0ifpm;zG,f7maumif;vSonf? ,Ofaus;aomvlrsKd;[k rdrdwkd\ukd,fukd,lqvsuf&Sdaom vljzLwkd\. tzdESdyfcHb0rS xkd;xGufvm-uonfrSmvnf; tHh-ozG,f7myifjzpfonf? u_vDvlrsKd;wkd\onf ESpfaygif;ajrmufjrm;pGmuyif uBmt7yf7yfYaus;usGefrsm; tjzpfjzifh tqif;7JqkH;/ atmufus aemufustjzpfqkH;aom tajctaersm;wGif aexkdifcJh7onf? wd7>mefrsm;yrm olwpfyg;. tcdkif;tapudkcHcJh7onf? trSefpifppf ,ae\wkdifyif u_vDvlrsKd;onf tjcm;vlrsKd;ESifh wef;wlvl\tcGifh ta7;rsm;ukd rcHpm;7ao;acs? ,if;okd\ vlrsKd;wrsKd;taejzifh tzufzufwGif wyef; &=H;aeaom b0rS tcuftcJrsm;ukdausmfeif;um tjcm;vlrsKd;rsm;ESifh 7ifaygifwef;vkdufEkdifatmif -udK;yrf;-uonfrSm cDs;usL;zG,f7myifjzpfonf?

u_vD[laompum;onf vGefpGmyift"d_g,fus,f0ef;vSonf? twkdcsKyftm;jzifh eD;*7dGKufvlrsKd;pkrsm;ukdu_vDvlrsKd;[kac:onf? okd\7mwGif wdwdusus raz:jyEkdifacs? a,bk,stm;jzifhu_vDtEG,fonf tom;rnf;onf? qHyifaumufonf/ ESmacgif;jym;onf e=wfcrf;xlonf[k omreftm;jzifhod7ayonf? u_vD[laom pum;.t"d_g,frSm EkdifiHa'oukdvkdufItrsKd;rsKd;uJGjym;onf? tar7duefjynfaxmifpkwGif rdrdwkd\rsKd;&kd;Y u_vDwpfOD;ygv~if rnfr~yifvljzLaoG;ygapumrl/ u_vDvlrsKd;[k pm7if;oGif;cH7.?tar7dueftv,fykdif;ESifh awmiftar7duwkduf u_vDwkd\onf wkdif;7if;om; vljzLvlrJ trsKd;rsKd;wkd\ESifhaygif;pyfrdojzifh rsm;pGmaom u_vDujym;rsKd;rsm; aygufyGm;vm.? xkdr~omru uBmt7yf7yfokd\vnf; a7mif;ukeftjzpf a7mif;pm;jcif;cH7ojzifh jyef\ESH\oGm;ayao;

u_vDu`ef; u_vDvlrsKd;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 160: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

384

onf? okd\aomf u_vD[laompum;rSm tmz7duwkdufwGif wkdif;OD;om; vlrJrsKd;rsm;ukd tm7yfrsm;u ‘uzg;’[k ac:7mrS ay:aygufvmavonf? trsm;tm;jzifhqm[m;7m;oJuMm7 awmifbufwGif aexkdif-uonf?( tmz7du„7=? )?

u_vDvlrsKd;ESifh cyfqifqifwlaom eD;*7dGKufESifh eD*7Dwkdac: vlrsKd;wkd\ukd yo~L;u`ef;qG,f/ zdvpfykdifu`ef;pk/ e,l;*if;eDu`ef;ESifh zpdzdwfork]7mawmifykdif;&Sd uef;-uD;rsm;wGif trsm;tjym;awG\7avonf? ,cktcg tar7duwkdufESpfwkdufwGif u_vDvlrsKd;aygif; 26 oef;cef\&Sdaeonf? awmiftar7duwkduf b7mZD;EkdifiHwGifum;/ u`efta7mif;t0,fydwfyifa7; aemufusojzifhu_vD OD;a7 trsm;qkH;&Sdavonf? ( b7mZD;EkdifiH„7=?)?

usL;Am;/ a[;wD;/ *sar;um;paomu`ef;rsm;ESifhtaemuftdNd,u`ef;pktygt0if u`ef;uav;rsm;wGifvnf; u_vDvlrsKd; tajrmuftjrm; aexkdifonf?

awmiftar7duwkdufwGifum; u_vDvlrsKd;/ tom;vwfvlrsKd;/ vljzLrsKd;[lI okH;rsKd;okH;pm; cJGjcm;avh&Sdonf? tom;vwfvlrsKd;rsm;rSm eD;*&kd;ESifhvljzLujym;rsm;jzpfonf? vufwiftar7duefEkdifiHrsm;wGifum;vlwpfa,muf. pD;yGm;a7;ESifh aygif;oif;qufqHa7;tqifhtwef;onf ol\tm; rnfonfhvlrsKd;pkwGif xnfhoGif;7rnfukd rsm;pGmtaxmuftyHhay;avonf? tar7duefjynfaxmifpkwGiftar7duef jynfwGif;ppfrjzpfrDu/u_vDvlrsKd;rsm;rSm vljzLvlrJ cJGjcm;r='+fukd

trsm;qkH;cHcJh7onf? tppt7m7mwGif vljzLrsm;ESifhwef;wltcGifhta7;r7&Sd-uacs? u_vDvlrsKd;rsm;tm;Oya't7 pma7;/ pmzwfjcif;ukdyif wm;jrpfxm;onf? tar7duefjynfwGif;ppfjyD;onfhaemuf u_vDrsm; vGwfvyfcGifh7aom tcgrS tar7duajrmufykdif;omoemjyKtzJG\rsm;u oif-um;ay;ojzifh u_vDvlrsKd;ynmwwfrsm; aygrsm;vmavonf? ,cktcg u_vDvlrsKd;rsm;txJrS ausmif;q7m/ q7mrrsm;/ aq;q7m0ef/ a&S\aea&S\7yf/ ukefonf/ avmu"mwfq7m/ vufa0S\csefyD,H/ *Dwq7mESifh pma7;q7m-uD;rsm; wpfESpfxufwpfESpf wkd;wufrsm;jym;vmjyD;v~if tjcm;vlrsKd;rsm;ESifh yckH;csif;,SOfjydKifvkdufEkdifaom b0okd\yif a7muf&Sdae-uavjyD? (vifuGef;/ at„vnf;7=? )

uBmay:wGif u_vD vlrsKd;OD;a7rSm uBmhvlOD;a7.av;ykHwpfykHcef\&Sdonf[k aemufqkH;oef;acgif pm7if;t7cef\rSef;7onf? tmz7duwkdufESifh teD;tyg;EkdifiHrsm;wGif u_vDOD;a7 148 oef;/ uae'gESifhtar7duefjynfaxmifpkwGif 13 oef;/ taemuftdNd,u`ef;pkESifhvufwif tar7duefEkdifiHrsm;wGif 13 oef;/ ypdzdwfu`ef;rsm;ESifh -opa-w;vD;,m;wGif 2 oef;ausmfcef\&Sdonf[kcef\rSef;7onf? u_vDvlrsKd;trsm;qkH;aexkdif7mrSmtDauGwmawmifbuf&Sd tylykdif;EkdifiHrsm; jzpfonf?

u_vDvlrsKd;

tapcHtjzpf toufarG;77Smaom u_vDtrsKd;orD;

,ckacwfusrS u_vDwdk\pmayvkdufpm;cGihf 7-uonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 161: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

385

u_Dwef ? ? ( uufywdef „ 7=? )

ud_awmif;jrdK\ ? ?ud_awmif; jrdK\onf awmiftmz7dujynfaxmifpkwGifa&S;tusqkH;ESifh 'kwd,t-uD;qkH;jrdK\jzpfonf? xkdjyif *Gwf'[kyf tiljynfe,f. jrdK\awmfjzpfI/awmiftmz7du jynfaxmifpk tpkd;7&kH;pkduf7mjrdK\vnf;jzpfavonf?

jrdK\.wnfae7mrSm *Gwf'[kyftil.ajrmufbuf rkdif30cef\tuGm awA,fyifv,fatmf. urf;ajcay:wGifjzpfonf? ukef;bufywfvnfwGif jrifhrm;aom awmifwef;-uD;rsm;u e,fedrdwfozG,f um7Hvsuf&Sdonf? jrdK\ESifhuyfvsufwnf&Sdaom awA,fawmifwef;rSm ESpfrkdifcef\&Snfvsm;I/ tcsKd\ae7mrsm;wGif ay 3500 ausmfjrifhonf? ta&S\bufY 'JAJydac: ‘aorif; awmifxGwf’onf vGifjyif. tpGef;jzpfouJhokd\ taemufbufYvkdif;,if;p[ufac: ‘jcao‡hOD;acgif;’ awmifxdyfonftpGef;jzpfavonf? xkdawmifxdyfESpfck-um;&SdvGifjyifYud_awmif;jrdK\onf wifhw,fcef\nm;pGm wnf&Sdonf?

ud_awmif;jrdK\ukd wnfcJhonfrSm ESpfaygif;-umjrifhvSjyDjzpfaomfvnf;/ acwfrSDatmif jyKjyifay;xm;aoma-umifh awmiftmz7dujynfaxmifpkwGif tvSytcef\nm;qkH;jrdK\wpfjrdK\jzpfaeayonf? jrdK\.A[kdvrf;r-uD;jzpf

aom tuf'gvD vrf;rus,f-uD;rSm vGefpGmpnfum;I/acwfrD taqmufttkHrsm;ESifh wifhw,fvSonf? xkdvrf;rS yifv,furf;ajcokd\ ukduf 600 &Snfonfh tanmif;ajy vrf;a&Smuf7ef qdyfcHwefwm;&Snf-uD;jzifh qufoG,fxm;onf? Oya'jyKvFwfawmf taqmufttkH/ jynfol\pm-unfhwkduf/ wUokdvfausmif;/ 'yfcsvlrsKd;wkd\aqmufcJhonfh 7Jwkduf-uD;ESifh tpkd;7 taqmufttkHrsm;pGmwkd\rSm tuf'gvDvrf;r-uD; wpfav~mufESifh tpkd;77dyfomwGif wnf&Sdonf? jrLeDpDy,fO,smOf rsm;ukdvnf;awG\7.? qdyfcHwHwm;vrf; t0if0teD;wGif jrdK\ukdpwifwnfaxmifcJhol Aef7D;Ad. a-u;&kyf&Sdonf? xkdae7mrSreD;ra0;wGif 1924 ckESpfu zGifhvSpfcJhaom ppftxdrf;trSwfausmufwkdif&Sdavonf?

jrdK\. 7moDOwkrSm yifv,fqdyfurf;jrdK\ jzpfonfhtavsmuf oifhwifhr~wonf? usef;rma7;twGuf tpdk;7u acwfrDenf;pHepfrsm;ukd pDrHvsuf&Sd.? ud_awmif;jrdK\onf awmiftmz7dujynfaxmifpk. pnfum;aomqdyfurf;jrdK\vnf;jzpfonf? cef\nm;aomqdyfurf;rsm;&SdI ukefwifukefcs jyKvkyf7mwGif acwfrSDud7d,mrsm;ukd tokH;jyKonf? c7D;onfrsm;onf ud_awmif;jrdK\rSwpfqifh *sKd[³ufpAwfjrdK\/ &kd'D;ZD,m;jrdK\ESifh 'gAefjrdK\rsm;okd\ rD;7xm;jzifhoGm;-uonf? Oa7mywkdufrS -opa-w;vD;,m;wkdufokd\ ukefrsm;o,f,l ykd\aqmifaomoab‡mrsm;qkdufuyf7m A[kdqdyfurf;vnf;jzpf.?

xGufukefrsm;rSm trsm;tm;jzifhopfoD;pkd/ opfoD;ajcmuf/ yef;ESifh 0kdift7ufrsm;jzpf.? tjcm;ta7;ygaomxGufukefrSm om;arG;/qdwfarG;/ om;a7ESifh ajymif;rsm; jzpf-uonf?

ud_awmif;jrdK\wGif vlrsKd;pkHaexkdifI ta&S\wkdif;om;rlqvifrsm;/ 'yfcsvlrsKd; tquftEG,frsm;ukd awG\Ekdifonf? jrdK\. vlOD;a7rSm 383891a,muf (1949)jzpfonf?

udyfAwfusGef;rsm; ? ?udyfAwf u`ef;pkonftmz7duwkduf AwftilrS taemufbufrkdif 350 uGm/ tWvMdwf ork]7mtwGif;Ywnf&Sdonf? xkdAwftilukdtpJGjyKI udyfAwfu`ef;pk[k ac:wGifcJhonf?

1441 ckESpfwGif ay:wl*DvlrsKd;rsm; pwifawG\&SdcJh7m/xkdtcsdefrSpI,ckxufwkdif ay:wl*Dtpkd;7u ykdifqkdifaeavonf? xkdu`ef;pkwGif u`ef;-uD; 10 u`ef;/ u`ef;i,f 5 u`ef;yg0ifI/ pkpkaygif; tus,ft0ef; pwk7ef;

ud_awmif;jrdK\ udyfAwfu`ef;rsm;

awA,fawmifwef;ukdaemufcHjyKum &=cif;ompGm wnfxm;aom

ud_awmif;jrdK\

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 162: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

386

rkdif 1516 r~ jzpfonf? u`ef;tm;vkH;yif rD;awmifu`ef;rsm;jzpf7m zkd;*kd;ac:ay 10000 cef\jrifhaom rD;awmifrSm ,ckwkdif rD;&Sifvsuf&Sdaeao;onf?

u`ef;pkwpfckvkH;. vlOD;a7rSm 181000 cef\&Sdonfhteuf 6000 cef\rSm Oa7mywkdufom; rsm;jzpfI usefvlrsm;rSm u_vDvlrsKd;rsm;jzpf-u.?

7moDOwkrSm yljyif;vSonfhtjyif usef;rma7;ESifhvnf;rnDnGwfacs? r-umc+rkd;acgifojzifh vlrsm;tpmiwfrGwfI aoa-uysufpD;-u7onf?

qefpyg;/ ajymif;/ aq;/ o-um;/ umzD/ -uufqlqD/rkefnif;/ A7ef'Dt7ufESifh pyspf/ vdrfarmf/ iSufaysm/a&Smufponfh opfoD;rsm;xGuf.? jrnf;/ qdwf/ jrif;wkd\ukdvnf; arG;jrL-uonf?

t-uD;qkH;u`ef;jzpfonfh qefwD,m*kdu`ef;ay:wGifwnf&Sdaom y&kdif,mjrdK\onf xkdu`ef;pk. jrdK\awmfjzpfI/bk7ifcHcsKyf &kH;pkduf7mjrdK\jzpfonf? pdefAif;qifhu`ef;ay:&Sday:wkd*7ef;a';jrdK\rSm Oa7mywkdufrS awmiftar7duwkdufokd\oGm;aom oab‡mrsm; ausmufrD;aoG; jznfh7mpcef;jrdK\jzpfonfhjyif xkdu`ef;pk. a7mif;0,fa7; A[kdXmevnf;jzpfonf?Tqdyfurf;jrdK\. ta7mif;t0,f vkyfief;rsm;rSmrsm;aomtm;jzifh jAdwdo~vlrsKd;rsm;. vufxJwGif&Sdavonf? ukyfuvliSuf? ?ukyfuvlonf wD;wkwfiSuf rsKd;pk0ifyifjzpfaomfvnf; vlodenf;onf? ukyfuvlukd a&S;uukyfovkyf[k ac:-uonf?

ukyfuvlonf tdNd,ESifh jrefrmEkdifiHwkd\rS rvUmtxd tESH\tjym;aeonf? jrefrmEkdifiHwGif 7ckdifwkdif;ESifhrMav;jrdK\ teD;tyg;&Sd qnfajrmif;rsm;Y jrifhrm;aomvufyHyifrsm;wGif trsm;tjym;awG\7onf?

tvsm;23vufrcef\&SdI/ rJGajcmufajcmufta7mif&Sdonf? rsufpdrSm jzLa,mfa,mfjzpf.?

toHrSm rD;7xm;pufacgif;oHESifhwlI/ ukyf/ ukyfukyfuvl[k jrnfonfxif7onf? TjrnfoHukd tpJGjyKIyifukyfuvl[k ac:-uonf? ukyfuvl.atmfoHukd aEG7moDwGif wpfae\vkH; -um;7wwfonf? txl;ojzifharSmifpysKd;csdefESifh eHeufa0vDa0vif; tcsdefrsm;wGif qlnHpGmatmfavh&Sdonf?

ukyfuvlonf a7aumif;pGm7aomawmtkyf/ opfyiftkyfrsm;wGif aeavh&Sdonf? wpfae\vkH; ykef;tdyfaeI/nOhftcgwGifom tpm&SmxGufavh&Sdonf? awmusD;/jrdK\usD;rsm;onf ,if;.t"dutpmjzpf.? wd7>mef

i,frsm;ESifhiSufaygufprsm; ukdvnf; zrf;,lpm;aomufavh&Sdwwfonf?

ukyfuvlonf 'DZifbmrSrwfvtxd om;ayguf.?ajrrS ayokH;q,fjrifhaom opfyifcGY tokdufudkwkwfacsmif;rsm;jzifh cGufo!mefjyKvkyfwwfonf? wpfcgwpf7H tokdufa[mif;rsm;ukdyif csJ\xGifI ESpfpOftokH;jyKoGm;jyD;v~if/ r-umr-umvnf; vif;,kefESifh vif;wtokduf a[mif;rsm;ukd tokH;jyKwwfonf? wpfjrKHv~ifOwpfvkH;rS 4 vkH;txd &Sdwwf aomfvnf; trsm;tm;jzifh2 vkH;om&Sdwwfonf? Orsm;rSmtjcm;wD;wkwfOrsm;ESifh wlaomfvnf; t&G,fo!mefrSm rsm;pGmuGmjcm;onf? Ot&G,frSmysrf;r~tvsm; 2±33 vufrESifhjyuf1±90 vufr &Sdonf?

uHhaumfyif ? ?uHhaumfyifrsm;onf tmoHjynfESifhjrefrmEkdifiH&Sd tjrJpdrf;awmrsm;rS tyif-uD;wpfrsKd;jzpfonf? jrefrmEkdifiHwGif txl;ojzifh txufjrefrmEkdifiHESifh weo‡m7Dwkdif;Y taygufrsm;onf? ay 80 rS 90txdjrifhI yifpnfvkH;ywfrSm 8 ayrS 10 aytxd&Sdwwf

ukyfuvliSuf uHhaumfyif

t7Gufrsm;jzihf tpOfvkd a0qmvsuf7Sdaom uHhaumfyif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 163: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

387

onf? uHhaumfom;.ta7mifrSm eDnpfnpf&SdI/ tvGefrmausm av;vHjyD;v~if -um&SnfcHonf? ajcmufoGm;aomtcg jyKjyif7efcJ,Of;onf? rmausmckdifcHhojzifhuHhaumfom;ukd wHwm;/ rD;7xm;vrf;ZvDzg;wkH;/ a7wGif;abmif/ aoewfajymif;cHESifh vSnf;xrf;ykd;/ vSnf;ykHawmif;ponfrsm;twGuf tokH;csEkdifonf?

uHhaumfyif. &kQaA'trnfrSm rufql0gzJ7D;,m;jzpfonf? t7dyftm0goaumif;jcif;/ vSyI 7eH\-udKifaomyef;rsm; yGifhjcif;wkd\a-umifh jrefrmEkdifiHwGif tESH\tjym;pkdufysKd;-u.? aemif yGifhawmfrlvWH\aom t7darW,sjrwfpGmbk7m;&Sifonf uHhaumfyifY yGifhawmfrlrnfqkdjcif;a-umifh tcsKd\u uHhaumfyifrsm;ukd txGwftjrwfxm;um bk7m;0if;/ ausmif;0if;twGif;Y wrifoufoufyif pkdufysKd;vŒ'gef;-uonf? tvGef-uD;cJonfhtwGuf vrf;ab;tyifrsm;tjzpfpkdufysKd;7efum; roifhawmfacs? t0ga7mif 0wfqHywfvnfwGif jzLazG;aomyGifhzwfrsm;0ef;7Hvsuf&Sdonfh uHhaumfyef;rsm;onf wefcl;vwGifa0qmpGm yGifh-uonf? uHhaumfyef;ukd bk7m;wif-uonf? jrefrmtrsKd;orD;rsm; ESpfoufjrwfEkd;pGm yefqifavh&Sdonfh yef;wpfrsKd;vnf; jzpf.? uHhaumfyef;tajcmufukd txl;ojzifh aoG;aq;azmfpyf7mwGif tokH;jyKI uHhaumf0wfqHtrnfjzifh b,aq;qkdifY a7mif;csonf? uHhaumft&GufrSmrl ajrGqdyfEkdifonf[k qkdonf?

uHaumfoD;rSm &Snfvsm;vsm;jzpfI wpfvufrcef\&Snfonf? toD;rStqefukd-udwfv~if qD7Ekdif.? okd\aomfvlwkd\pm;okH;jcif;um; rjyKEkdifacs? qyfjymcsuf7mwGiftokH;jyKEkdifaomfvnf; vkdoavmufr7Ekdifojzifh qD-udwfjcif;ukd vufvFwfxm;-uonf?

uHau`;cspHepf ? ?Oa7mywkdufwGif * 7mpkESpfrS 107mpkESpftwGif; uHau;cspHepfonf wjznf;jznf; taumiftxnf ay:vmavonf? uHau`;cspHepf yxrOD;qHk; aygufyGm;7mESifh pepfwus wkd;wufxGef;um;qkH;a'orSm jyifopfEkdifiHyifjzpfavonf? okd\7mwGif tjcm;taemufOa7myEkdifiHrsm;wGif uHau`;cspepfonf toGifwpfrsKd;rsKd;jzifh ay:aygufcJh7m/ 13 7mpkESpftxd txl;wkd;wufxGef;um;cJhonf? Oa7mywkdufwGif tv,facwfY uHau`;cspepf xGef;um;aeouJhokd\ t*‡vefwGifvnf; aemfrefrif;rsm; a7mufvmtkyfpkd;onfhtcsdefrStpjyKI/ uHau`;cspepfonf tjrpfwG,fcJhavonf?

Oa7mywkdufwGif xkdtcsdeftcguajrmufESifh ta&S\t7yfrS &kdif;pkdif;aomvltrsKd;rsKd;wkd\ 0ifa7mufwkdufckduf'kQay;vmcgpjzpf7m/ ttkyftxdef; &SdEkdifor~&SdatmifjyKvkyf7mrS uHau`;cspepfay:aygufcJh.? uHau`;cspepfrSm ukd,fhbufawmfom;jzpfatmif oPmcHapjyD;rS ajriSm;ItkyfcsKyfaom tkyfcsKyfa7;pepfwpfrsKd; jzpfayonf?okd\aomf uHau`;cspepfukd tkyfcsKyfa7;pepfwpfck[kqkdjcif;xufaexkdifqufqHr=pepfwpfck[kqkduykdIrSefuefayrnf?

uHau;cspepft7 &Sifbk7ifonf EkdifiHtvkH;ukd xm07bk7m;ocifu ay;oem;awmfrlaoma-umifh tkyfpkd;7I/ajr,mtm;vkH;. ykdif&Sifjzpfonf[k qkdavonf? t"duajr&Sif-uD;jzpfaom &Sifbk7ifonf ajr,mrsm;ukd cJGa0jyD;v~if ol. aqGawmfrsKd;awmfrsm;ESifh aemufvkdufaemufyg tajcGt7HrŒ;-uD;rwf7mrsm;tm; oPmcH,lapjyD;aemuf iSm;7rf;avonf? xkdoPmcH ajr&Sif-uD;rsm; onf0ifa7mufwkdufckdufr= tM7m,frS umuG,fEkdif7ef/ckdifcHhvSaom ukd,fykdif7Jwkduf-uD;rsm; wnfaqmufxm;avonf? tajcGt7Hvnf;aygrsm;onf? olwkd\onf teD;tem;wpf0kdufwGif/ bk7ifuav;wpfqlozG,f -oZmvFrf;rkd;olrsm; jzpf-uonf? ajr&Sif-uD;rsm;uwpfzef rdrdwkd\7&Sdaom ajrrsm;ukdcJGa0I rdrdxuftiftm;i,faom olrsm;tm; oPmcH,lapjyD;v~if/ iSm7rf;jyefavonf? ajr&Sif-uD;rsm;onf bk7ifhoPmawmfcHrsm;jzpfouJhokd\ xkdolwkd\onfvnf; ajr&Sif-uD;rsm;. oPmcHrsm; jzpfvm-uonf? xkdjyifolwkd\onf ajr&Sif-uD;rsm;uJhokd\yif ckdifcHh

uHhaumfyif uHau`;cspepf

0wfqH0gyGifhcsyfjzLESihf arF;-uLvSonhf uHhaumfyef;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 164: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

388

aom7Jwkduf-uD;rsm;ukd ykdifqkdifI teD;tem;wpf0kdufwGifrif;rlaeolrsm;jzpf.? olwkd\uwpfqifh ajrukdcJGa0Itxufenf;twkdif; iSm;7rf;jyefonf? xkdokd\ ajrrsm;ukdtqihfqifhiSm;7rf;oGm;-u7m/ aemufqkH;tqifhwGif&Sdaom oPmcHIajriSm;,lolrsm;rSm pm;EkdifaomufEkdif&kHr~om &Sdavonf?

txufygtwkdif; ajrrsm;ukdtqifhqifhiSm;7rf;7mwGifajrukdxkwfiSm;olonfoPmcHI/ ajrukdiSm;,lvkyfukdifolwkd\. toufOD;qHukd ykdifonf? xkwfiSm;7me,fajrwGifaexkdifoltm;vkH;. toufOD;qHukdvnf;ykdif.? okd\jzpfItoufOD;qHykdiftm+mvnf; tqifhqifhwnfavonf?

xkdjyif oPmay;I ajrxkwfiSm;olonf oPmcHIajriSm;vkyfolwkd\tm; olwpfyg;. wkdufckdufzsufqD;jcif;ab;rS umuG,fay;7onf? oPmcHolwkd\uvnf; aus;Zl;wkH\jyefaomoabmjzifh oPmapmifhxdef;7onf? xkda-umifh ta7;-uKHvmonf&Sdaomf ppfom;rsm;axmufyHh7.? ukd,fwkdif xGef,ufvkyfukdifaom ajrxGufyPnf;rsm;ukdvnf; a-u;tjzpf ay;quf7onf? okd\aomfajr&Sifonf om;t-uD;qkH;tm; qmbJG\ tyfESif;onfhtcg/okd\r[kwf ajr&Sif. orD;t-uD;qkH; vufxyfaomtcg/okd\r[kwf ajr&Siftm; tcsKyftaESmifrS a&G;,l7aomtcgrsm;wGifom xkda-u;ukd ay;quf7avonf? ajrukdiSm;onfhtcgwGif/ ajr&Sif. oPmcHvl[k todtrSwfjyKonfhoabmrsKd;oufa7mufaom tcrf;tem;wpf7yf usif;

yavonf? xkdaemufwGif ajriSm;olonf ajr&Sif.vufatmufcHjzpfoGm;I/ xkdol aoqkH;aomtcg om;t-uD;qkH;jzpfolu qufcH7avonf? ajriSm;,lolrsm;uolwkd\7&Sdaom ajr,mrsm;ukd olwkd\.e,fajrtwGif;aexkdifaom qif;7Jom;rsm;tm; vkyfukdifaponf? xkdqif;7Jom;rsm;um; ajru`efrsm; jzpfavonf? ajru`efrsm;onfajr&Sifrsm;. v,f,mrsm;ukdyifyef;-uD;pGmxGef,ufvkyfukdifay;7aomfvnf;/ 7&Sdor~yPnf;rsm;teuf tenf;i,fom ykdifqkdifcGifh7-u.? usefor~ukd ajr&Siftm; ay;7avonf? olwkd\wGif vGwfvyfpGmvkyfukdifEkdifcGifhr&Sdacs? olwkd\. ac`;ESifh7if;ESD;I 7or~aom taumif;trGeftnGef\tom;wkd\ukd ajr&Sifwkd\uom cHpm;-uavonf? xkdpOftcgu Oa7mywkdufwGifuHau`;cspepfa-umifh vlwef;pm;okH;rsKd; ay:aygufvmcJh7m/ ajr&SifESifh ajru`efwkd\tjyif vlvGwf[lI&Sdao;.?vlvGwfrsm;um; jrdK\rsm;wGifaexkdif-uaom vufr=ynmonfrsm;ESifh ukefonfrsm; jzpfavonf?

uHau`;cspepfonf 13 7mpkESpftxd xGef;um;jyD;aemuf wjznf;jznf; wdrfaumoGm;avonf? uHau`;cspepf wdrfaumoGm;7aom ta-umif;7if;rsm;rSm/ bk7ifwkd\.wefckd;tm+m-uD;rm;vmjcif;/ ukefpnful;oef;a7mif;0,fa7; zHG\jzdK;vmojzifh jrdK\&Gmrsm;xGef;vmjcif;/ a-u;aiGukdtajcjyKonfh pD;yGm;a7;pepf ay:aygufvmjcif;/ vlwkd\. tod—m+frsm; wkd;yGm;vmjcif;ESifhwkduf

uHau`;cspepf

uHau`;csacwfajr7Sif-uD;rsm;xHarSmufwGif vufatmufcHajriSm;rsm; Todk\oPmcH,l-u7.?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 165: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

389

yJGwGif av;jrm;tpm; ,rf;ESifhokH;7aom tajrmufpdefajymif;wkd\ ay:vmjcif;wkd\a-umifh 7Jwkduf-uD;rsm;rvkHjcKHjcif; ponfwkd\jzpfayonf?

urf;cswfum;usGef;qG,f ? ?urf;cswfum; u`ef;qG,fonf qkdAD;7D;,m; jynf ta&S\bufzsm;Ywnf&Sdonf? ta&S\bufwGif aA;7if;yifv,fESifh taemufbufwGif tkdaumhyifv,fwkd\ t-um;rSrkdifaygif; 50 cef\awmifbufypdzdwfork]7mokd\ xkd;xGufaeonf?

xkdu`ef;qG,frSm awmifxlxyfI/ jrifhrm;aom rD;awmif-uD;rsm; aygonf? tjrifhqkH;awmifrSm ayaygif;16000 txd jrifhavonf? u`ef;qG,fwpfckvkH;wGif a7ylprf;rsm; jynfhESufaeonf? xkdjyif xlxyfvSaom opfawm-uD;rsm;vnf; &Sdonfhjyif/ wGif;xGufyPnf;tm;ESifhvnf; jynfhpkHavonf? ta&S\bufawmifwef;ESifh tv,fykdif;awmifwef;[lI awmifwef;ESpfck txift&Sm;&Sdonf? urfcswfum;u`ef;qG,fonf jAdwdo~ u`ef;pkESifhwpfajy;wnf; wnf&Sdonf[kqkdEkdifaomfvnf; 7moDOwkrSm tvGefat;avonf?

xkdu`ef;qG,fwGifaexkdifaom olwkd\.t"dutoufarG;r=vkyfief;rsm;rSm ig;r~m;jcif;ESifh trJvkdufjcif; jzpfIom;arG;ukd wifykd\a7mif;cs-uonf? 1^ 7mpkESpftukefavmufrSpI urfcswfum;usef;qG,fukd &k&Sm;wkd\u odrf;vkduf avonf? ,cktcg qkdAD,uftpkd;7wkd\u xkdu`ef;qG,fwGifpkdufcif; jcHrsm;ESifh u JEGm;arG;Xme trsm;tpm;wnfaxmifay;jyD; jzpf.? tus,ft0ef;rSm pwk7ef; rkdifaygif; 104260 jzpfI vlOD;a7rSm10000 eD;yg;&Sdonf? xkdjyif vlOD;a7 10 a,mufv~if 4 a,mufrSm &k&Sm; vlrsKd;jzpf.? yufx&kdyufAavmhjrdK\rSm urf;cswfum;u`ef;qG,f. jrdK\awmfESifh xif&Sm;aom qdyfurf;jrdK\jzpfonf?

uaºmZEkdifiH ? ?a&S;ESpfaygif; 1000 ausmfcef\utvGefus,fjyef\aom wkdif;jynfwpfckjzpfcJhonfh uaºmZEkdifiHonf jyifopfykdif tif'kdcsKdif;em;wGif e,fwpfe,fjzpfcJhonf? xkdokd\ jyifopftapmifhta&SmufcH wkdif;7if;om;bk7iftkyfcsKyfonfh jynfe,fjzpfcJh7mrS/ 1946 ckESpfwGiftif'kdcsKdif;em;jynfaxmifpkwGif ukd,fykdiftkyfcsKyfa7;7aomwkdif;jynf jzpfvmonf?

uaºmZEkdifiH.ajrmufbufESifh taemufbufwGif ,kd;',m;EkdifiHwnf&SdI/ ta&S\bufwGif tmerfjynf/ taemufawmifbufwGif ,kd;',m;yifv,fauG\ESifh ta&S\awmif

bufwGif ukdcsifcsKdif;em;jynfwkd\ &Sdavonf? tus,ft0ef;rSm pwk7ef;rkdifaygif; 6^550 r~ &SdcJh7m/ 1941ckESpfwGif ,kd;',m;EkdifiHokd\ ajrmufykdif;&Sde,ftrsm;ukdvJFtyfvkduf7onf? okd\aomf 1945 ckESpfwGif xkde,fy,ftm;vkH;ukd jyefvnf7&SdcJh? uaºmZEkdifiHwGif vlOD;a73046000 (1936) r~ aexkdifonf? uaºmZEkdifiH. taemufbufwGif ayaygif; 4900 jrifhaom um'rkHawmifwef; &Sdaomfvnf; tjcm;tykdifrsm;rSm ajrjyef\nDnmonf[kqkdEkdif.? uaºmZEkdifiH. 7moDOwkrSmrkwfokH7moDOwkrsKd;jzpf.? urf;ajcwpfav~mufwGif wpfESpfv~if rkd;a7csdefvufr200 cef\ &GmoGef;I twGif;bufokd\

wjznf;jznf;yg;oGm;7mrS tcsKd\aomukef;wGif;ykdif;ae7mrsm;wGif vufr 40cef\om &GmoGef;awmhonf? uaºmZEkdifiHwpf0ufavmufwGif tjrJpdrf;vef;aom opfawm-uD;rsm; xlxyfpGmaygufavonf? xkdopfawm-uD;rsm;rStzkd;wefopfrsm; xGuf.? wkefvDquf tkdif-uD;wnf7mtykdif;onf uaºmZEkdifiH. xl;jcm;aom tykdif;jzpfonf?

xkdtkdif-uD;rS acsmif;i,f ajrmif;i,fwkd\onf rJacgifjrpfESifh qufoG,faeonf? rkd;tcgY rJacgifjrpfa7wkd;ojzifha7v~HonfhtcgwGif xkdacsmif;i,fajrmif;i,frsm;onftkdifxJokd\pD;qif;.? okd\7mwGif aEGtcgYrl xkdacsmif;i,frsm;onf rJacgifjrpfxJokd\ pD;0if-uavonf? rkd;tcga7wkd;csdefwGif tkdifxJ&Sda7rSm 46 ayrS 48 aytxdeufaomfvnf;/ aEGtcgYrl 5 ayr~omeuf.? a7wkd;csdefwGif a7tkdif.tus,ft0ef;rSm pwk7ef;rkdif ^0 r~&SdIa7qkwfonfhtcg pwk7ef;rkdif 100 r~om&Sdonf?

urfcswfum;u`ef;qG,f uaºmZEkdifiH

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 166: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

390

aEG7moDwGif a7usaomtcg tkdif-uD;xJ&Sd a7cef;oGm;onfhae7mrsm;ESifh tkdif-uD;teD;tem;wGif pyg;ukdt-uD;tus,fpkdufysKd;-uonf? xkdrSwpfyg; -uH/ ajymif;/aq;/ o7ufponfwkd\ukdvnf;pkdufysKd;onf? pkdufysKd;a7; rSm uaºmZEkdifiH. t"duvkyfief;jzpfonf? jrpfa7usojzifh tkdif-uD;ESifh acsmif;ajrmif;wkd\rS a7rsm; jyefqkwfcsdefwGif ig;tajrmuftjrm; zrf;qD;-uonf? ig;zrf;aomvkyfief;ESifh ig;rsm;rStqDxkwfaomvkyfief;rSmuaºmZEkdifiH. xif&Sm;aomvkyfief;rsm; jzpfayonf?oH&kdif;ESifh tzkd;wefausmufrsuf7wemrsm; wl;az:onfhvkyfief;vnf; &Sdao;onf?

tkdif-uD;.taemufbuf AufwHAifjrdK\e,f ywf0ef;usifwGif pyg;trsm;qkH; pkdufysKd;onf? okd\7mwGif 1914ckarv 9 7ufae\wGif csKyfqkdaom pmcsKyft7/ uaºmZbk7ifonf AufwHAife,fukd ,kd;',m;EkdifiHokd\ ay;vkduf7onf? uaºmZEkdifiH. t"duxGufukefrSm qefpyg;jzpfonf? ajymif;/ 0g*Grf;ESifh opfwkd\rSm 'kwd,ta7;ygaomxGufukefrsm;jzpfonf? i&kwfaumif;/ -uH/ umzD/ vufzuf/ -uuf aygif;ap;/ ykd;/ rJenfESifh aq;rsm;vnf;xGufavonf? uaºmZwkdif;7if;om;rsm;rSm tmerfjynfoljynfom;rsm;xuf ,kd;',m;vlrsKd;rsm;ESifh ykdIaoG;eD;pyfonf? ,if;wkd\rSm rlvwkdif;7if;om;rsm;ESifh aemufrSjynfwGif;okd\ 0ifa7mufvm-uaom rGef*kdrsm;tjyif tm7d,eftEG,fwkd\rS aygufyGm;vm-uonf[kqkdonf? uaºmZwkdif;7if;om;rsm;rSm Ak<t,l0g'rsm; jzpf-uonf?

uaºmZ[laom trnfrSm [if'Dbmompum; urfAlrSqif;oufvmonf? uaºmZxkH;a[mif; ykHjyifwpfckwGifxkdurfAlqkdolrS crmvlrsKd;rsm; qif;oufaygufyGm;vmonf[k qkdonf? c7pfray:rD ESpfaygif;rsm;pGmu tdNd,EkdifiHawmifykdif; ta&S\bufurf;&kd;wef;rS tdNd,wkdif;om; yœ0gvlrsKd; ukefonfwkd\onf xkda'ourf;ajcokd\vma7mufaexkdifcJh-uonf? olwkd\pwifaexkdifaomae7monf p$trnf&Sd e,fwpf0kdufwGif jzpfonf? xkdpOfucrmrsm;onf awmeuf-uD;rsm;twGif; &Gmi,frsm; [kdwpfuGufonfwpfuGufwnfum bmombm0 vkyfukdifpm;aomuf-uavonf?

yœ0gwkd\onf p$a'owGiftajcpkdufI qlr-wm;/*sm;Am;/ ta&S\tdNd,u`ef;pkrsm;ESifh a7mif;0,f azgufum;av7m ESpf&Snf-umvwfaomf xkda'oonf pnfum;-uD;yGm;vmonf? xkda'owGif 07refbGJ\cH,laom tdNd,EkdifiH yœ0gaejynfawmfrS aum@nonf yxrqkH;bk7iftjzpf tkyfpkd;cJh.? 250 jynfhESpfwGif xkdp$a'oY yNK

7*‡eaejynfawmfukd wnfaxmifcJhonf? xkdaemuf 435ckESpfY uaºmZEkdifiHukd wnfcJhonf?

qlr-wm;u`ef; oD7d0dZ,EkdifiHrS yifhaqmifukd;uG,fcJhaom Ak<omoem xGef;um;cJh7m/ Ak<bmoma7; taqmufttkHrsm; ajrjyifjynfhr~ wnf&SdcJhonf[kqkdonf?xkdr~ruao;/ q,f7mpkESpfavmufwGifEkdifiHawmft,l0g'jzpfaom jA¦+t,l0g'ESifhyif tjydKifjzpfvmcJhonf?

uaºmZEkdifiHukd wnfaxmifcJhjyD;aemuf yœ0gwkd\onfawmeufrsm;ukd wjznf;jznf;ckwfxGif&Sif;vif;I/uºyl7EkdifiH/ As"yl7EkdifiHrsm;ukd wnfaxmifcJh-u.?

9 7mpkESpftwGif; Z,07refrif;onf uaºmZEkdifiHuº yl7EkdifiH/ As"yl7EkdifiHrsm;ukd wpfEkdifiHwnf;pkaygif;vsuf tkyfpkd;cJhavonf? xkdjyif uaºmZEkdifiHwGif tif;aumaejynfawmfukd 860 jynfhESpfavmufwGif pwifwnfaxmifcJh.? okd\aomf tjyD;rowfrD uHukef7m aemufqufvuf pkd;pHaom ,aom07refrif;u 900 jynfhESpfavmufwGif jyD;pD;atmifaqmufvkyfcJhavonf? tif;aumjrdK\awmfrSm eD&kdbk7ifvufxufu a7mrjrdK\awmfuJhokd\-uD;us,fcrf;em;cJhaomfvnf; aemiftcgwGif xkdjrdK\awmf-uD;onf vloluif;rJhaom awmeuf-uD;xJwGif wdrfjrKyfaecJhonf?

1860jynfhESpfausmfvGefaomtcg jyifopfvlrsKd;wpfa,mufonf tif;aum jrdK\awmfa[mif;ESifh tif;aum0wf ausmif;awmf-uD;ukd wkefvDquftkdifteD;Y trSwfrxifawG\cJhonf? tif;aumjrdK\awmf. awmifbuf wpfrkdifeD;yg;tuGmwGif tif;aum0wfausmif;-uD;wnf&Sd.?127mpkESpftpwGif xkdausmif;awmf-uD;ukd wnfaqmufcJhonf[kqkduonf? qef;-u,fcrf;em;pGm wnfaqmufxm;ojzifh a&S;acwfydokumwkd\.vuf7mukd ay:vGifxif&Sm;aponfhjyif Ak<omoemxGef;um;7m uaºmZEkdifiHwefckd;-uD;cJhykHukd cef\rSef;Ekdifaponf? ,aom07ref vufxufrSonf 12 7mpkESpfwkdifatmif uaºmZEkdifiH-uD;onfwpfae\wjcm;pnfum;wkd;wufcJhav7m wpfcgu ppfonfaygif; 5 oef;r~yif&SdcJhI xD;aqmif;rif;20cef\onfvufaqmify#mrsm; qufocJh7onf[k tqkd&Sdonf?

okd\aomf vGefcJhonftESpf 00 cef\u ,kd;',m;wkd\wkdufckdufzsufqD;cJhojzifh ysufokOf;oGm;7avonf? xkdaemufwGif ,kd;',m;ESifhtmerfEkdifiHwkd\. pkd;rkd;r=ukd cHcJh7onf? 1863 ckESpfwGif jyifopftapmifhta&SmufcHjynfe,fjzpfoGm;jyD;v~if bk7if&Sdaomfvnf; jyifopfukd,fpm;vS,fawmfcsKyfuom jynfe,fukd tkyfcsKyfcJh.? 1946 ckESpfwGif tif'kdcsKdif;em;jynfaxmifpkwGif ukd,fykdiftkyfcsKyfcGifh

uaºmZEkdifiH

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 167: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

391

uaºmZEkdifiH

uaºmZEkdifiHbk7ifrif;jrwfwkd\onf a7S;rlrysuftxufyg eef;awmf-uD;wGif qufvufpkd;pH-uonf?

wkefvDquftkdifteD;7Sd tif;aum0wfausmif;awmf-uD; taemufrkwfvrf;wGif azsmfajzae-uaom uajconfwpfpk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 168: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

392

7aom wkdif;jynfjzpfvmonf? uaºmZ&Sd jyifopfukd,fpm;vS,fawmfonf uaºmZbk7if. twkdifyifcHtjzpfaqmif&Gufavonf? ,ckacwfwGif uaºmZEkdifiH. jrdK\awmfrSm yEGrf;yif;jrdK\

jzpfonf? ,if;rSm rJacgifjrpfay:&Sd ta7;ygaomqdyfurf;jrdK\vnf; jzpfonf? 1941 ckESpf ukefcgeD;avmufrSpI yEGrf;yif;„rGefaumAkda7; rD;7xmvrf;ukd ,kd;',m;EkdifiH rD;7xm;vrf;rsm;ESifh qufoG,fvkdufavonf?

vl\tajcom,map7nfnFef;uBmukdtjrJwap avmifjrdKuf avh&Sdaom ppfrD;rsm; jidrf;owf7eftvkd\iSm EkdifiHjyKokcrdef-uD;rsm;onf trsKdk;rsKd;tzkHzkH -uHpnf-udK;pm;cJh-uonfukd atmufwGifaz:jyxm;onf? okd\7mwGif tjyKoabmxuftzsufoabmokd\ a7pkefar~maeaomTacwf-uD;wGif xkdykCdKvf-uD;rsm;.-udK;yrf;csufonf rnfr~atmifjrifxajymufrnfukd u'Ekfyfwkd\ apmifhpm;-unfh&=-uygpkd\?

uBmhjidrf;csrf;a7;vkyfief; ? ?uBmhorkdif;ukdjyefvnfokH;oyf-unfhv~if uBmOD;tprS ,ae\wkdifatmifvltcsif;csif; wkdufckdufowfjzwfaeaom ppfyJG-uD;rsm;ukdawG\7ayrnf? jidrf;csrf;a7;ukdvkdvm;aom ykCdKvftcsKd\wkd\. wkdufwGef;E=d;aqmfcsufjzifhaomf vnf;aumif;/okd\r[kwf ppfyJG-uD;rsm;wGif yg0ifwkdufckdufolwkd\ukd,fwkdifaemifw7&SdIaomfvnf;aumif;/ ppfyJG-uD;rsm;tem;,lumuBm-uD;onfc+wmr~ jidrf;at;vsuf&Sdonf?

ppfyJG-uD;rsm; pwifonfESifhwpfjydKifeuf EdkifiHtcsif;csif;roifhwifhr=vlrsKd;tcsif;csif;rkef;wD;r=rsm; yGm;rsm;vmvsuf wpfzufukdwpfzuf tEkdifwkdufckduf-uawmhonf?ppfonf pD;yGm;a7;/ ynma7;/ vlr=qufqHa7;/ vl\,Ofaus;r= jyef\yGm;a7;wkd\ukd [ef\wm;7yfwef\ap&kHr~ru/ vlwkd\. ukd,fusifhw7m;rsm;ukdvnf; ysufjym;edrfhusaponf? vl\avmu-uD;.wkd;wuf-uD;yGm;a7;wGif rD;&Œ;wefaqmifrsm;jzpfaom od_H/ 0d%mynm7yfwkd\rSm ppfEkdifa7;wpfckwnf;twGuf tvkyftau';jyK-u7awmhojzifh 'tjyK’vkyfief;rsm;xuf 'tzsuf’ vkyfief;rsm;tjzpf tokH;jyK-uonf? wkd;wufvmaom od_Hynm7yfa-umifhay:ayguf vmonfh vufeufopf/ vufeufqef;rsm;onf jrdK\&Gm/ tkd;tdrf/ taqmufttkH-uD;rsm;ukdc+ twGif; avmifusGrf; jymusapcJh&kHomru/ tjypfuif;rJhaom uav;oli,fESifh 7yfol&Gmom;trsm;.touf pnf;pdrfwkd\ukdvnf; qkH;&=H;apcJhavonf?

xkda-umifh ppfyJG-uD;rsm;ukd vlwkdif;&GH&Smrkef;wD;-uonf? ppfyJG-uD;rsm;ukd [ef\wm;Ekdifonfh enf;trsKd;rsKd;wkd\ukd &SmazG-uHq-uukefonf? EkdifiH-uD;tcsif;csif; tkyfpkzJG\um tm+mrJwif;ay;onfhpepfjzifhaomf›if;/ tjynfjynfqkdif7m Oya'jyKvFwfawmfrsm;zJG\pnf;Iaomf›if;/EkdifiHtcsif;csif; rsufESmpkHnDawG\qkHaqG;aEG;-ujcif;jzifhaomf›if;/ ppfyGJ-uD;rsm;ukd[ef\wm;Ekdifvdrhfrnfpk,Hk-unf-uonf? xkd\a-umihfvnf; tqkdygenf;vrf;rsm;jzihf ppfyGJ

-uD;rsm;ukd [ef\wm;7ef -udK;pm;aqmif&Gufvsuf&Sd-u.? &k&Sm;tpkd;7. wkdufwGef;csuft7 1899 ckESpfwGiftjynfjynfqkdif7m nDvmcHwpfckukd [dwfjrdK\wGif usif;ycJhonf? tqkdygnDvmcHokd\ EkdifiHaygif; 26 EkdifiHrS ukd,fpm;vS,frsm;wufa7muf-ujyD;v~if vufeufav~mhaygha7;ESifh tjynfjynfqkdif7m w7m;ckHawmfxm;&Sda7;wkd\ukd qkH;jzwftwnfjyKcJhonf? 1900 jynfhESpfrSpI tjynfjynfqkdif7m tEknmw7m;pD7ifa7;&kH;awmfukd [dwfjrdK\wGiftjrJwrf;zGifhvSpfxm;cJh.? 190^ckESpfwGif 'kwd,t-udrfajrmuf tjynfjynfqkdif7mnDvmcH-uD;ukd [dwfjrdK\Y usif;yjyefonf? Tt-udrfY EkdifiHaygif; 44 EkdifiHrS udk,fpm;vS,frsm; wufa7mufcJhonf? nDvmcHwGif wpfEkdifiHESifhwpfEkdifiH tcsif;jzpfyGm;cJhv~if -um;EkdifiHu jzefajzaphpyf7efvnf;aumif;/ tr=tcif;rsm;ukd pkHprf;a7tzJG\rsm;zJG\IpkHprf;7efvnf;aumif; zJG\pnf;jyD;jzpfaom ckHawmftm;tm+mtcsKd\tyfESif;7efvnf;aumif; qkH;jzwfcHavonf? xkdtcsdefwGif ckHawmfrS tr=aygif; 15 r=r~ pD7ifqkH;jzwfjyD; jzpfavonf?

1890 jynfhESpfwGif pwifzJG\pnf;cJhaom tar7duefEkdifiHrsm;orConf tar7duefwkduf 2 wkduf&Sd EkdifiHrsm;tcsif;csif; cspf-unfa7;ukd aqmif&Gufvsuf&Sdonf? 1914ckESpfwGif tjynfjynfqdkif7mtzGJ\tpnf;rsm;/ oabmwlpmcsKyfrsm; ykdrkd rsm;jym;vmojzifh yxruBmppf-uD;ukdyifwm;qD;Ekdifvdrfhrnf[k awG;xifcJh-uonf? 1914 ckESpfwGif EkdifiHtcsif;csif; csKyfqkdcJhaom pmcsKyfaygif;rSm 122r~&SdcJh.? tar7duefjynfaxmifpkuvnf; EkdifiHtoD;oD;ESifh pmcsKyftrsKd;aygif; 30 r~ csKyfqkdcJhonf? xkdESpfwGif xl;jcm;csufwpf7yfrSm tjynfjynfqkdif7m tjrJwrf;pkHprf;a7;tzJG\rsm; ay:aygufvmjcif;yifjzpfavonf?

okd\aomfjim;vnf; yxruBmppf-uD;rSm rvFJra&SmifombJ ay:aygufvmcJhavonf? yxruBmppf-uD;tjyD;wGif 1920jynfhESpfYcsKyfqkdaom Amaq;pmcsKyft7EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;wpfck ay:aygufvmcJhonf?

uaºmZEkdifiH uBmhjidrf;csrf;a7;vkyfief;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 169: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

393

toif;-uD;wGif EkdifiHaygif; 60 wkd\yg0ifI jynfaxmiftcsif;csif; tjiif;jzpfyGm;cJhaomf/ a&S;OD;pGm aphpyfjzefajza7;rsm;rjyKvkyfbJ ppfrzufpwrf; vufrSwfa7;xkd;-uavonf? toif;-uD;.wnf7mXmeESifh tjynfjynfqkdif7m tvkyform;tpnf;t&kH;-uD;ukd *sDeD;Am;jrdK\wGifxm;&SI tjynfjynfqkdif7m w7m;ckHawmfukd [dwfjrdK\wGifxm;&Sdavonf?

EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;onf uBmay:wGif aemufxyf ppfrufrsm; rjzpfyGm;ap7ef t”du7nf&G,fcsufjzifhaqmif&GufcJhonf? EkdifiHwkdif;vufeufukd tenf;EkdifqkH;txd av~mhaygh-uatmifaqmif&Gufa7;rSm toif;-uD;. pDrHudef;wpf7yfjzpfavonf? (EkdifiHaygif;csKyftoif;˜„7=? ) 1925ckESpfwGifcsKyfqkdaomvkdum; Ekd;pmcsKyfwGifvnf;aumif;1928„29 ckESpfrsm;Y csKyfqkdaomuJavmhpmcsKyf[k xif&Sm;aom yg7pfjrdK\jidrf;csrf;a7;pmcsKyfwGifvnf;aumif;/EkdifiHcsif;csif;oabmuJGvGJcsufrsm;ukd at;csrf;aomenf;rsm;jzifhom ajz&Sif;-u7efo abmwlnD-uonf? 1922 ckESpfESifh 1930 jynfhESpfrsm;wGif0g&SifwefjrdK\ESifhvef'efjrdK\rsm;Y a7wyftiftm; av~mhaygha7; pmcsKyfrsm;ukdvufrSwfa7;xkd;cJh-uonf? xkdpmcsKyfrsm;t7 t*‡vef/ tar7duef/ tDwvD/ jyifopf/*syefEkdifiHrsm;wGif ppfoab‡mta7twGufESifh trsKd;tpm;rsm;ukd uef\ owfxm;7ef jzpfavonf? EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;onf uBmhjidrf;csrf;a7;ukd ay;pGrf;Ekdifvdrfhrnf[k uBmh vlxk-uD;wpf7yfvkH;u ajr|mfvifhtm;ukd;cJh-u.? okd\aomf EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;.aqmif&Gufcsufwkd\rSm ar~mfrSef;oavmuf c7D;raygufajrmufcJhacs?1925ckESpfwGif *smreDtm; toif;-uD;okd\ 0ifcGifhjyKcJhaomfvnf;[pfwvmtm+m&SifjzpfvmjyD;aemuf1933 ckESpfwGif EkwfxGufoGm;avonf?

1932ckESpfESifh 1933ckESpfrsm;wGif vufeuf av~mhaygha7; nDvmcH-uD;ukd *sDeD;Am;jrdK\Y usif;yEkdifcJhaomfvnf; 7nfrSef;onfhtwkdif; ratmifjrifbJ EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;rS wpfEkdifiHjyD;wpfEkdifiHtv~Kdv~Kd EkwfxGuf

oGm;-uavawmhonf? 1933 ckESpfwGif *smreD/ 1934ckESpfwGif *syef/ 1935 ckESpfwGif tDwvDEkdifiHwkd\ toD;oD;EkwfxGuf oGm;-ujyD;aemuf/ 1939 ckESpfwGif qkdAD,uf&k&Sm;tm;EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;rS xkwfy,fcJh.?Tokd\tm;jzifh EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;u wm;qD;rEkdifaom 'kwd,uBmppf-uD; jzpfay:vmcJh7jyefonf?

uBmhjidrf;csrf;a7;aqmif&Gufonfh tzJG\tpnf;rsm;wGif t*‡vefjynfrS jidrf;csrf;a7;orConf wpfck

tygt0ifjzpfcJhonf? Ttoif;ukd 1934ckESpfwGifc7pf,efbkef;awm-fuD;&Sufywfu pwifxlaxmifIatmv'wf[wfpav;/Amx7ef7yfqJpaom ykCdKvfrsm; yg0ifonf? 'kwd,uBmppf-uD;tjyD;wGif ukvorCt zJG\-uD;rSmuBmhjidrf;csrf; a7;r@dKif-uD;jzpfvmayawmhonf?(ukvorC „7=? ) 1945ck ZGefv 267ufae\wGif xkwfjyefcJhaom ukvorC tajccH7nf&G,fcsufESifh vkyfief;pOf ausnmpmwrf;-uD;

wGif uBmhjidrf;csrf;a7;ukd7&Sdap7ef uBmay:wGifaemufxyf ppfrjzpfyGm;apjcif;iSg TtzJG\csKyf-uD;ukdzJG\pnf;a-umif; twdtvif; az:jyxm;avonf?

ukvorCtzJG\-uD;onf uBmhjidrf;csrf;a7;ukd aqmif&Guf7mY aoe*‡AsL[m 3 rsKd;jzifh aqmif&Gufvsuf&Sdonf? yxrenf;rSm jiif;ckHjzpfyGm; 7if-um;raphjzpfaeaom EkdifiHrsm;ta7;wGif aqmvsifpGm jzefajzaphpyfay;aom enf;jzifhjzpfI/ ygvufpwkdif;ta7;/ tif'kdeD;&Sm;ta7;ESifhuÆD7jynfe,fta7;wkd\wGif aqmif&GufcJhonfhvrf;pOfrsm;twkdif; jzpfonf? 'kwd,enf;rSm jidrf;csrf;a7;ukdxdckdufap7ef ta-umif;ay:aprnfha'orsm;ukd ukvorCEkdifiHi,frsm; xdef;odrf;a7;tzJG\u xdef;odrf;tkyfcsKyfapjcif;jzpfonf? yrmtm;jzifh tmz7duwkduf taemufawmifbufa'o/ wkd*kdvef/ e,l;*if;eD/ qkdrm;vDveftp&Sdaoma'owkd\ukd xdef;odrf;tkyfcsKyfxm;onfhenf;wlyif jzpfonf? wwd,enf;vrf;rSm rzHG\jzdK;ao;aoma'orsm;okd\ txl;tzJG\rsm;apvFwfIvnf;aumif;/ pD;yGm;a7;tultnDrsm;ay;Ivnf;

uBmhjidrf;csrf;a7;vkyfief;

oHvGifcufukdufcsDvmaom uBmhjidrf;csrf;a7;o&kyfaqmif*sKd;jzL

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 170: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

394

aumif;/ uBmoluBmom;wkd\tm; pD;yGm;a7;uyfysufrsm;rqkduf7avatmif -udKwifumuG,fr=rsm;ukd jyKvkyfxm;avonf? ukvorCtzJG\atmufwGif&Sdaom uBmhusef;rma7;tzJG\/ EkdifiHaygif;pkHynm/ od_HESifh,Ofaus;r=tzJG\ponfwkd\rSm ppfruftcif;rsm; rjzpfyGm;ap7ef jy©emt7yf7yfrsm;ukd ajz&Sif;aqmif&Gufay;EkdifcJhavonf?

1950jynfhESpf ZGefv 257ufae\wGif ajrmufykdif;ukd7D;,m;ESifh awmifykdif;ukd7D;,m;wkd\ vufeufpJGukdif ppfzufjydKif-uav7m ukvorCtzJG\-uD;onf tcsdefrSD[ef\wm;Ekdifrnfhenf;vrf;rsm;ukd &SmazGcJhavonf? jzpfay:vmaom tajctaersm;ESifhavsmfnDpGm ukvorCtzJG\-uD;onf ta7;-uD;aom qkH;jzwfcsufrsm;ukd csrSwf7jyefonf? ( ukd7D;,m;ppfyJG„7=? )

1950 jynfhESpf Ekd0ifbmv 3 7ufae\wGif tzJG\0ifEkdifiHaygif; 52 EkdifiH. axmufcHcsufjzifh 'jidrf;csrf;a7;twGufpnf;vkH;r=’ tqkdukd qkH;jzwfcsufcsrSwfcJh-uonf? Ttqkd. twkdcsKyfrSm uBmhjidrf;csrf;a7;ukd csKd;zJhzsufqD;vmaomtcg/ okd\r[kwf usL;ausmfapmfum;r=rsm; ay:aygufvmaomtcg vkHjcKHa7;aumifpDu wm0ef,laqmif&Guf7rnf? vkHjcKHa7;aumifpDwGif EkdifiH-uD;rsm;tcsif;csif; oabmuJGvGJaecJhv~if taxGaxGnDvmcH-uD;uwm0ef,lI qkH;jzwfaqmif&Guf7efjzpfonf? taxGaxGvFwfawmf. qkH;jzwfcsufrsm;wGif yl;aygif;aqmif&Gufa7; udPrsm;tjyif/ vufeufukdifwyfrsm;jzifh yg0ifwkdufckdufoifhuvnf; wkdufckduf7ef axmufcHcsufrsm;ukd qkH;jzwfEkdifavonf? tu,fI taxGaxGvFwfawmfnDvmcHusif;ycsdefESifh rwkdufqkdifcJhv~if vkHjcKHa7; aumifpD0if^ EkdifiHujzpfap/ tzJG\0ifEkdifiHtrsm;u jzpfap ta7;ay:nDvmcH-uD;ukd zdwfac:7rnf? xkdrSwpfyg; tzJG\0ifEkdifiHaygif; 14 EkdifiHyg0ifaom jidrf;csrf;a7; avhvmr=tzJG\wpfckukdvnf; zJG\pnf;xm;7efqkdaomtcsufvnf; yg0ifavonf?

tqkdygqkH;jzwfcsufrsm;t7 ukvorCtzJG\-uD;onfukd7D;,m;awmifykdif;tm; pD;yGm;a7;ESifh ppfa7;ppf7m tultnDrsm; ay;cJhavonf? uBmhjidrf;csrf;a7; aqmif&Gufcsufrsm;ukdyg az:jyrSomv~if jynfhpkHrnfjzpfojzifh qkdAD,uftkyfpkrsm;. uBmhjidrf;csrf;a7; aqmif&Gufr=rsm;ukdvnf; az:jyoifhayonf?

1936 ckESpfwGif uBmhjidrf;csrf;a7; uGef*7uf-uD;ukdA7yfqJjrdK\Yusif;ycJh7m uBmt7yf7yfrS ukd,fpm;vS,faygif; 5000 r~ wufa7mufcJhonf? 'kwd,uBmppf-uD;jyD;qkH;jyD;aemuf uBmhjidrf;csrf;a7;aumifpDwGif vuf

0J*kd+f;om;rsm;om -uD;pkd;vFrf;rkd;vsuf&Sdavonf?1949 ckESpftwGif; yg7pfjrdK\ESifh y7m[jrdK\rsm;wGif yxrt-udrfajrmuf jidrf;csrf;a7; nDvmcH-uD;ukd usif;ycJh.?

1950 jynfhESpf rwfvwGif uBmhjidrf;csrf;a7;aumifpDonf jidrf;csrf;a7;vrf;pOfrsm;ukd pawmh[krf;jrdK\Y a7;qJGcJh7m/ 'pawmh[krf; jidrf;csrf;a7;pDrHudef;’ rsm;[k ac:wGifavonf? TpDrHudef;wGif -uD;ig;-uD;oabmwlvufrSwfa7;xkd;a7;/ EkdifiH-uD;rsm;. vufeuftiftm;ukd 3 ykH 1 ykH av~mhaygha7;rsm; yg0ifonf? xkdESpfEkd0ifbmv 167ufae\wGif 'kwd,t-udrfajrmuf uBmhjidrf;csrf;a7; nDvmcH-uD;ukd 0gaqmjrdK\wGifpwifusif;ycJhIEkdifiHaygif; 48 EkdifiHrSukd,fpm;vS,frsm; wufa7mufcJh-uonf? 1952 ck atmufwkdbmvwGif tm&SESifhypdzdwfEkdifiHrsm; jidrf;csrf;a7;nDvmcHukd w&kwfjynfol\oRwEkdifiH yDuif;jrdK\awmfY usif;ycJh7m/ jrefrmEkdifiHtygt0ifjzpfaom EkdifiHaygif; 3^ EkdifiHrS ukd,fpm;vS,frsm; wufa7mufcJhavonf?

1952 ckESpf 'DZifbmv 12 7ufae\rS 19 7ufae\wkdifatmif wwd,t-udrfajrmuf uBmhjidrf;csrf;a7;uGef*7ufukd AD,if;em;jrdK\awmfYusif;ycJh.? EkdifiHaygif; 85EkdifiHwkd\rS ukd,fpm;vS,frsm;/ avhvmolrsm; wufa7mufcJh-uonf? TnDvmcH-uD;wGif EkdifiHaygif; 64 EkdifiHrSoef;aygif; 560 ausmfr~aomvlrsm;uvufrSwfa7;xkd;ay;ykd\aom 'jidrf;csrf;a7;arWm7yfcHvFm’ rsm;ukdwifjycJhonf? tqkdyg uBmhjidrf;csrf;a7; nDvmcH-uD;rsm;.qkH;jzwfcsuf twkdcsKyfrSm w&kwfjynfol\oRwEkdifiH tygt0if-uD;ig;-uD; awG\qkHaqG;aEG;a7;/ *smreDEkdifiHukdjyefvnfpkpnf;a7;/ *syefEkdifiHukd 'Drkdua7pDEkdifiHwpfckjzpfajrmufa7;/ ukd7D;,m;ppfyJG 7yfpJa7;ESifh 1925 ckESpfusif;yqkH;jzwfcJhaom *sDeD;Am;y&kd;wkdukd;pmcsKyft7 a7m*gykd;vufeufukd tokH;rjyKa7;wkd\ukd aqG;aEG;qkH;jzwfcJh-uonf? qkdAD,uftkyfpk EkdifiHrsm;u yDumqkdxGifcJhaomoHvGifcufcsDxm;aom *sKd;jzLiSuf&kyfukd jidrf;csrf;a7;txdrf;trSwfjzifh xm;-uonf?

xkdaemuf ukvorCtwGif;&Sd -uD; 4 -uD;EkdifiHrsm;awG\qkHaqG;aEG;7efukd twefwef pum;urf;vSrf;cJh-uonf? -uD;av;-uD; awG\qkHaqG;aEG;a7;ukdom oabmwlnD-ujyD;aemuf rlvtajccHtm;jzifh jyifopf/ tar7duefESihf t*‡vef 3 EkdifiHwkd\onf 1953 ck 'DZifbmv4 7ufae\wGif AmrsL;'g;u`ef;Y awG\qkHaqG;aEG;-uonf? AmrsL;'g;usGef;rS tpysKd;cJhaom tpDtpOfrsm;t71954 ck Zefe0g7Dv 25 7ufae\wGif *smreDjynfbmvif

uBmhjidrf;csrf;a7;vkyfief;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 171: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

395

jrdK\Y -uD;av;-uD;EkdifiHrsm;aqG;aEG;yJGukd pwifusif;ycJhonf? tqkdyg aqG;aEG;yJGokd\ tar7duefjynfaxmifpkrSEkdifiHjcm;a7;0ef-uD; *`efazghpwm'g;vuf/ t*‡vefjynfrSEkdifiHjcm;a7;0ef-uD; rPwmtD'if/ jyifopfEkdifiHrS EkdifiHjcm;a7;0ef-uD; a*smh*sufADa'g/ qkdAD,ufEkdifiHrS EkdifiHjcm;a7;0ef-uD; rkdvkdawmhwkd\ yg0ifaqG;aEG;cJh-uonf? ta7;w-uD;aqG;aEG;cJhaom udP7yfrsm;rSm *smreDjynfjyefvnfpkpnf;a7;ESifh -opa-w;vD;,m;EkdifiHwGif r[mrdwfEkdifiHrsm;. tkyfcsKyfa7;tzJG\ukd&kyfodrf;jyD;v~if tcsKyftjcmtm+mykdifEkdifiHtjzpfxlaxmifay;a7;wkd\ yg0ifavonf? okd\7mwGif EkdifiH-uD;rsm;onf aemufqkH;Y aqG;aEG;yJG-uD; jyD;qkH;onfhwkdifatmif jy©em rsm;ukd ajyvnfatmif rajz&Sif;EkdifcJh-uacs?

tcsKyfqkd7v~if ,ckvuf&Sd tajctaewGif uBmay:Y tkyfpk-uD; 2 pkuJGvsuf&Sdonf? wpfpkrSm qkdAD,uf&k&Sm;acgif;aqmifaom tkyfpkjzpfI usefwpfpkrSm tar7duefacgif;aqmifaomtkyfpk jzpfonf? Ttkyfpk-uD; 2 pkonfukvorCtwGif;Yvnf;aumif;/ tjyifYvnf;aumif;‘ppfat;pepf’jzifh ,SOfjydKif7ifqkdifvsuf&Sdae-uonf? qkdAD,uftkyfpkuvnf; jidrf;csrf;a7;ukd vkdvm;vSygonf[ktpOfojzifh[pfatmf a-uG;a-umfvsuf&Sdonf? tar7dueftkyfpkuvnf; rdrdwkd\onf jidrf;csrf;a7;ukd wu,fvkdvm;ygonf[k txyfxyfausnmvsuf&Sdae-uonf?okd\aomfwpfzuf.jidrf;csrf;a7;vrf;pOfukd wpfzufu rav;pm;

wpfzuf.tvkyfukd wpfzufu tjypfajym,if;ESifhyifuBmhjidrf;csrf;a7;vkyfief;-uD;rSm a7pkefwGif arsmIaeonf? uBmhvlxk-uD;w7yfvkH;onf jidrf;csrf;a7;ukd vkdvm;awmif;wae-uonf? xkdjidrf;csrf;a7;rSmvnf; a0;a0;vHvHt7yfwGif wnf&Sdaeonfr[kwf/ uBmhvlxk-uD;wpf7yfvkH;tay:wGif wnf&Sdaeayonf? xkda-umifhuBmhvlxk-uD;ukd ukd,fpm;jyKaeaom ukvorCtzJG\csKyf-uD;.a&S\ajcvSrf;ukd apmifhqkdif;iHhar~mfvsuf &Sdae-u7ayonf?

uBmhwd7>mefab;rJhae\ ? ?atmufwkdbmv 47ufae\onf uBmay:&Sd wd7>meftaygif;wkd\tzkd\ xl;jcm;aomae\[k qkd7ayrnf? uBmay:&Sd EkdifiHaygif;rsm;pGmwGif xkdae\ukd ‘wd7>mefab;rJhae\’ [ktodtrSwfjyKxm;I xkdae\wGif wd7>mefrsm;tm; owfjzwfjcif;/ yifyef;-uD;pGm 0efxrf;ckdif;jcif;wkd\ukd vkH;07yfpJxm;onf?

,if;okd\ uBmay:&Sd wd7>mefrsm;tm; wpf7ufwmr~ab;rJ hay;xm;aom uBmhwd7>mefab;rJ hae\jzpfay:vm7onfrSm EkdifiHrsm;pGmwkd\Y zJG\pnf;xm;aom‘wd7>mef n|if;yef;r=umuG,fa7; toif;rsm;’. -udK;yrf;r=a-umifh jzpfonf? wd7>mefn|if;yef;r=umuG,fa7; toif;-uD;ukd a&S;OD;pGm t*‡vefjynfwGif 1824ckESpfu pwifwnfaxmifcJhavonf? xkdaemuf paumhwvefjynfwGif 1839 ckESpfY ›if;/ tar7duefjynfaxmifpkwGif 1866 ckESpfY›if;/ tvm;wl toif;rsm;ukd zJG\pnf;

uBmhjidrf;csrf;a7;vkyfief; uBmhwd7>mefab;rJhae\

uBmhjidrf;csrf;a7;ukd -udK;yrf;cJhaom EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;. XmecsKyfukd *sDeD;Am;jrdK\Y Tokd\awG\jrif7onf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 172: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

396

cJhonf? xkdaemufwGif uBmtESH\tjym; EkdifiHaygif;rsm;pGm wkd\Y wd7>mefn|if;yef;r=umuG,fa7;toif;rsm;ukdzJG\pnf; wnfaxmifvm-uonf?

xkdtoif;rsm;. 7nf&G,fcsufrSm wd7>mefrsm;tm;vlrsm;u n|if;yef;ESdyfpufjcif;rsm;ukd wm;jrpfay;7efjzpfonf? Ttoif;rsm;ray:rDu tcsKd\vlrsm;onfwd7>mefrsm;tm; oem;n|mwm7aumif;rSef; rod-uay?rdrdvufwGif;Y rdrdwkd\ jyKor~Ek-u7rnfjzpfaomwd7>mef rsm;tm; 7uf7ufpufpufckdif;-uonf? tcsKd\wd7>mef rsm;rSm vlwkd\.owfjzwfpm;jcif;ukdyif cH-u7onf? Tokd\ vlwkd\jyKor~ cHae7jcif;rSm wd7>mefrsm;wGif rdrdukd,f ukd rdrdwkd\ umuG,fapmifha&SmufEkdifpGrf;r&Sd-uIr[kwf obm0tavsmuf &Sd-uonfomjzpf.?okd\7mwGif vlwkd\onf wd7>mefrsm;xuf OD;aESmuftiftm;aumif;aoma-umifh rdrdwkd\xuf cGeftm;-uD;aomwd7>mefrsm;ukdyif usKd;EGHatmif ckdif;apEkdif-ujcif;jzpfayonf?

rnfokd\yifjzpfap wd7>mefrsm;rSmvnf;vlrsm; uJhokd\yifaoG;om;ESifh oW0grsm;omjzpfav7m/ vlwkd\uJhokd\yifukd,fpdwfa0'emcHpm;r=rsm;/ tvkdqNrsm;&Sd-urnfjzpfayonf? okd\7mwGif vlwkd\ckdif;ap7mukd yifyef;-uD;pGmvkyf-u7jcif;/ t&kduftESufcH7jcif;/ taESmiftzJG\cH7jcif;/owfjzwf n|if;qJcH7jcif;wkd\rSm wd7>mefavmu. qkd;&Gm;vSaomtjcif;t7mjzpfonfukd vlwkd\owdjyKrdcJvSojzifh wd7>mefrsm;tay:wGif ukd,fcsif;pmempdwfrsm;enf;yg;cJh-u.? wd7>mefn|if;yef;r= umuG,fa7;toif;rsm;onf T

tcsufrsm;ukd nFefjyI/ vlwkd\tm; wd7>mefrsm;tay:wGif n|mwmoem;pdwfrsm; arG;jrLap7ef enf;trsKd;rsKd;jzifh aqmif&Guf-uavonf? toif;rsm;. aqmif&Gufcsuft7/ wd7>mef n|if;yef;r=rsm;ukd wm;jrpfaom Oya'rsm;ukd tpkd;7rsm;u jy}mef;ay;7avonf?

toif;rsm;.vkyfief; t00ukdt&Snfojzifh aqmif&GufoGm;Ekdif7ef 7efykHaiGrsm; zGifhvSpfaumufcHI wd7>mefrsm;.tusKd;ukd tjrJwrf;aqmif&Gufvsuf &Sdayonf? tdrfwGif arG;jrLxm;ojzifh ,Ofyg;aeaomwd7>mefrsm;/vlwkd\zrf;qD;7rdaom wd7>mefrsm;/ '+f7mtemw7&Sdaom wd7>mefrsm;ESifh ckdukd;7mrJhwd7>mefrsm;tm; n|mwmpGmjyKrla7;/ aq;0g;rStp tpma7pmau`;arG;a7;rsm;ukd toif;rsm;u -uD;-uyfaqmif&Gufonf?

,if;okd\wd7>mefrsm;. oufomacsmifcsda7;rsm;ukdaqmif&Gufay;onfhjyif vlwkd\onfwd7>mefrsm;tay:n|mwmoem;pdwfrsm; rarhravsmhxm;&Sd Ekdif-uap7ef/ESpfpOfatmufwkdbmv 4 7ufae\ukd ‘wd7>mefab;rJhae\’ [kowfrSwfxm;onf? xkdae\wGif 0efxrf;wd7>mefrsm;tm; yifyef;-uD;pGmckdif;apjcif;rSem;cGifhay;jcif;/ tpm;tpmtwGuf wd7>mefrsm;tm; owfjzwfjcif;rS a&Smif-uOfjcif;/ ckdukd;7mrJhwd7>mefrsm;ukd tpma7pmay;jcif;/ temw7&Sdaom wd7>mefrsm;ukd vkdufvHukay;jcif; ponfh rGefjrwfaomvkyfief;rsm;ukd aqmif&Gufavonf? wd7>mefrsm;tay: -uifemoem;aompdwfrsm;ay:aygufatmif a[majymyJGrsm; jyKvkyf-uonf? ,cktcg uBmay:&SdEkdifiHrsm;pGmwkd\Y wd7>mefn|if;yef;r= umuG,fa7;toif;rsm; wnfaxmifI atmufwkdbmv 4 7ufae\wkdif;wGif uBmh wd7>mefab;rJhae\ukd

uBmhwd7>mefav;ab;rJhae

wd7>mefukd aq;ukay;aeaom w/ n/ u/ o aq;cef;

uBmhwd7>mefab;rJhae\wGif 7efyHkaiGtvSLcH-upOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 173: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

397

usif;y-uonf? jynfaxmifpkjrefrmEkdifwGifvnf; tvm;wl wd7>mefn|if;yef;r= umuG,fa7;toif; (w/n/u/o) wnfaxmifzJG \pnf;I wd7>mefrsm;.oufomacsmifcsda7;ukd aqmif&Gufvsuf &Sdayonf?

uBmhor0g,rae\ ? ?uBmay:&Sd or0g,r vkyfief;atmifjrifxGef;um;aomEkdifiHrsm;wGif ESpfpOfESpfwkdif; rdrdwkd\EkdifiHwGif oifhavsmfaomae\wpfae\ukd or0g,rae\[lIowfrSwfum txdrf;trSwfyJGrsm; usif;y-uonf?

uBmhor0g,rae\[lI uBmay:wGif yxrqkH;usif;yaomae\rSm 1923 ckZlvkdifv yxrpaeae\jzpfonf?xkdESpfrSpI taemufEkdifiHrsm;wGif ESpfpOf Zlvkdifv yxrpaeae\wkdif; uBmhor0g,rae\ukd usif;y-uonf?

,if;okd\ uBmhor0g,rae\[lI jzpfay:vm7onfrSmtkdifpDatac: uBmhor0g,rtzJG\csKyf-uD;. -udK;yrf;r=a-umifhjzpfonf? xkdtzJG\csKyf-uD;ukd 1895 ckESpfupIwnfaxmifcJhonf? tzJG\csKyf-uD;. t"du7nf&G,fcsufrSmvlwpfOD;wpfa,mufwnf; aumif;pm;a7;xuf vltrsm;aumif;pm;a7;ukda&S;&Œaom or0g,rvkyfief;rsm;uBmay:wGif jyef\yGm;xGef;um;ap7ef jzpfonf? xkdtzGJ\csKyf-uD;onf wpfpwpfp wkd;wu-fuD;yGm;cJh7m 1930jynfhESpfwGifEkdifiHaygif; 40 rS or0g,r tzGJ\csKyf aygif;11^ zGJ\onf toif;0if jzpfvmcJhonf? xkd 11^ zGJ\wGiftdNd,EkdifiHyg0ifcJhaomfvnf; xkdtcgu jrefrmEkdifiHrSmor0g,rpepfrsm; rxGef;um;ao;ojzifh ryg0ifcJhacs?

xkdaemufwGifum; or0g,r vkyfief;onf uBmay:&SdEkdifiHtrsm;wGif wkd;wufjyef\yGm;vm7m/ uBmhor0g,ae\tjzpf ae\wpfae\ukdowfrSwfI txdrf;trSwfyJGrsm;usif;y7ef vkdvmavonf? xkdtcu uBmhor0g,r tzJG\csKyf-uD;u 1923ck Zlvkdifvyxr paeae\rSpIESpfpOf xkdae\rsm;wGif uBmhor0g,rae\ txdrf;trSwfyJGrsm;usif;y7ef owfrSwfausnmcJh.? (,if;okd\ ZlvkdifvukdowfrSwf7onfrSm ta-umif; xl;xl;axGaxG&SdIum; r[kwfacs) okd\aomfEkdifiHwumwGif rdrdwkd\. tcgtcGifhrsm;ESifh qDavsmfaomae\rsm;wGif or0g,rae\tcrf;tem;rsm; usif;yEkdifcGifh ay;xm;onf?

or0g,ae\ txdrf;trSwfyJGrsm; usif;y7jcif;.t"du7nf&G,fcsufrSm or0g,rtoif;om;rsm;onfa'otavsmuf aexkdif-u7mwGif wpfOD;ESifhwpfOD; cifrif7if;ESD;pGm odusGrf;-uap7efESifh or0g,rvkyfief; wkd;wuf7m wkd;wufa-umif; t-uH—m+f ponfrsm;ukd ESD;aESmaqG;aEG;Ekdif-uap7efjzpfonf?

jrefrmEkdifiHwGif vGefcJhonfhESpf tenf;i,fcef\upIor0g,rae\ukd usif;ycJhonf? jrefrmwkd\onf or0g,rukefpkHqkdiftoif;rsm;ukd 7efukefjrdK\Y 1938 ckESpfurSpwif zJG\pnf;cJhavonf? xkdpOfu 3oif;r~om &SdcJhaomfvnf;/ wjznf;jznf; rsm;jym; vmcJhI 1939 ckESpfwGifor0g,r ae\ukd Ekd0ifbmv yxr paeae\wGif usif;ycJh.? 1940„41 ckESpfrsm; wGifvnf; Ekd0ifbmv yxrpaeae\wGifyif qufvufusif;ycJhonf? aemufESpfrsm;wGifum; 'kwd,uBmppf-uD;a-umifh 1946ckESpftxdor0g,rae\ukd rusif;yEkdifcJhacs? 194^ ckESpfokd\a7mufrSyif qufvufusif;yEkdifcJhonf? 194^ ckESpfrS 1948ckESpfrsm;wGif vGefcJhonhfESpfrsm;uuJhokd\ Ekd0ifbmv yxrpaeae\wGifusif;ycJh.? okd\7mwGif1949 ckESpfwGif or0g,rae\ukd 7efukefjrdK\wGif 'DZifbmvyxrpaeae\Y usif;ycJhI/ rMav;jrdK\wGifum; Ekd0ifbmvY yifusif;ycJhonf?

xkdokd\ 7uftrSefr&Sdjcif;rSm 7moDOwktajctaet7oifhavsmfatmif pDrH7jcif;a-umifh jzpfavonf? uBmhor0g,r tzJG\csKyf-uD;uvnf; or0g,r ae\ukd 1950jynfhESpfrSpI pufwifbmv 'kwd, paeae\okd\ a&F\ajymif;owfrSwf vkdufavonf? okd\7mwGif EkdifiHaygif;rsm;pGmYrdrdwkd\ EkdifiH. vkyfief;aqmifwm tajctaeESifh 7moDOwktajctaeukdxnfh\oGif; pOf;pm;I oifhavsmfaomae\rsm;wGif uBmhor0g,rae\ txdrf;trSwfrsm; usif;y-uavonf? ( or0g,rtoif;rsm;„7=? ) uBmhtvkyform;ae\ ? ?arv 1 7ufae\onfum;uBmhEkdifiHtoD;oD;&Sd tvkyform;rsm;/ tvkyform;EkdifiHa7; ygwDrsm;/ tvkyform; tpnf;t&kH;rsm;u'uBmhtvkyform;ae\’ [k owfrSwfxm;aomae\ jzpfavonf? xkdae\wGif tpkd;7&kHrsm;/ tvkyf&kHrsm;/ aps;qkdifu³m;rsm;ukd ydwfI/ tvkyform;rsm;.tiftm;jyyJGrsm;/ pDwef;vrf;av~mufjcif;rsm;paom tvkyform;ae\ txdrf;trSwfyJGrsm;ukd usif;yavh&Sdonf?

,cktcg ara';ukd uBmhtvkyform;ae\[k todtrSwfjyKI usif;yjcif;ESifh a&S;tcgu t*‡vdyfvlrsKd;wkd\aEGOD;aygufwGif usif;yaomara';ae\wkd\rSm rnfokd\r~tquftoG,fr&Sdacs? a&S;tcgu t*‡vdyfvlrsKd;wkd\onf aEGOD;aygufyxrvjzpfaom arv. yxrae\wGifaEGOD;ukdapmifhaom ar,mewforD;tm;*k+fjyKaomyJGawmfrsm; usif;yavh&Sdonf?? xkdae\wGif yef;cl;xGufjcif;/ aEGOD;r,ftvSbk7ifrrsm; a&G;cs,fjcif;/ jrufcif;jyifwGifwkdifpkdufI yef;rsm;/ zJ-udK;rsm;jzifhcsnfjyD;v~if

uBmhor0g,rae\ uBmhtvkyform;ae\

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 174: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

398

vSnfhywfuckefjcif; ponfjzifh aysmfyJGobifrsm; qif,if-uonf? Oa7mywkdufwGifvnf;ara';aysmfyJGobifrsm;ukd usif;yaom"avhxkH;pHrsm; &Sdonf? ,cktcgwGifum; uBmhwpf0Sef;vkH;&Sd ara';ae\ onfaEGOD;yJGae\tjzpfrS wdrfaumyaysmufI uBmhtvkyform;rsm;.ae\tjzpf todtrSwfjyKjcif;cH7onf? ara';ac: uBmhtvkyform;ae\onf uBmhtvkyform;vlwef;pm;rsm;tzkd\ vlrsKd;bmomra&G; EkdifiHa7;oabmw7m;t7 vGefpGmta7;ygaom ae\-uD; jzpfvmavjyD?a&S;ESpfaygif;rsm;pGmupI tvkyform;yPnf;rJhrsm;tm;zdESdyfcsKyfcs,fcJhaom t7if;&Sifpepftm; awmfvSefItvkyform;wkd\. b0opfwnfaqmuf7ef tvkyform;rsm; aoG;pnf;vkdufaomae\[kvnf; qkdxkdufayonf?

Tara;ac: uBmh tvkyform; ae\ ay:aygufvmatmif zefwD;vkdufaom tvkyf&SifESifh tvkyform;wkd\.y™dyQr=rSm 19 7mpkESpf qef;pavmufrSpI tar7duefjynfaxmifpkwGif ed'gef;ysKd;cJhavonf? xkdacwfu tvkyform;rsm;rSm aexGufrSae0if wpfae\v~if 16 em7DrSem7D 20 txd yifyef;-uD;pGm tvkyf&kHpuf&kHrsm;wGifvkyf-u7avonf? rnfr~yifyef;-uD;pGmvkyfapumrl olwkd\.b0rSm rsm;pGmatmufusI vlpOfrrSDacs? olwkd\.aea7;xkdifa7;ESifhusef;rma7;rSm rsm;pGmtqifhtwef;edrfhuscJhavonf?

,if;okd\ tvkyform;rsm;.b0qkd;ukd rsuf0g;xif

xif7ifqkdif7aom tvkyform; acgif;aqmifrsm;onftvkyform;rsm; oufomacsmifcsdap7ef tvkyf&Sif rsm;xHta7;qkd-uonf? 1820jynfhESpfrS 1840 jynfhESpfavmuftxd tvkyform; acgif;aqmifrsm;onfwpfae\v~if 10 em7Dom tvkyfcsdefuef\owfxm;7efawmif;qkd-uonf? okd\aomf tvkyf&Sifrsm;u tvG,fwul rvkdufavsmcJhacs? tvkyfcsdef avsmhaygha7;twGufwkdufyJG0ifaom tvkyform;rsm;rSmom zrf;qD;ESdyfuGyfjcif; cH7avonf? tvkyform;tiftm;pkrsm;uvnf;tavsmhray;bJ qufvuf -udK;yrf;-uonf? xkdtcgrSpI tvkyform;wkd\. wkdufyJGonf t*‡vef/ *smreD/jyifopfESifh -opa-w;vD;,m;wkdufokd\yif ul;pufoGm;avonf?

1884 ckESpfwGif tar7duef tvkyform;rsm;tzJG\csKyf nDvmcHY 1886 ck arv 1 7ufae\rSpI wpfae\v~if8em7Dom tvkyfvkyf7ef qkH;jzwfvkduf.? tvkyform;tzJG\cJGrsm;okd\vnf; xkdqkH;jzwfcsuftwkdif; atmifjrifonftxd wkdufyJG0if-u7ef nFef-um;csufrsm; ay;ykd\avonf? tvkyform;aygif;rsm;pGmwkd\onf TnFef-um;csuftwkdif;aqmif&Guf-u7m wpfzufrS tpGrf;ukef zdESdyfcsKyfcs,fjcif;ukdcH7onf? tcsKd\rSm tvkyfrSxkwfypfjcif;cH7onf? tcsKd\axmifusI aoa-uysufpD;olrsm;vnf;renf;acs? aemufqkH;wGif tvkyform;rsm;.ta7;rSm atmifjrifoGm;avonf?

uBmhtvkyform;ae\

uBmhtvkyform;ae\usif;y7ef atmifqef;upm;uGif;-uD;okd\ tm;-udK;rmefwufcsDwufvm-uaom tvkyform;rsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 175: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

399

1889 ckESpf yg7pfjrdK\Y usif;yaom tjynfjynfqkdif7mqkd&S,fvpfwkd\. 'kwd, nDvmcHu arv 1 7ufae\ukduBmhtvkyform;ae\[k owfrSwfay;vkduf.? tqkdygqkH;jzwfcsuft7 ESpfpOf arv 1 7ufae\wkdif;wGif tvkyform;rsm; tiftm;jyjcif;/ tvkyform;acgif;aqmiftoD;oD;wkd\u tvkyform;ta7;rsm;ukda[majymjcif;ponfjzifh tvkyform;ae\ txdrf;trSwfyJGrsm; usif;y-uavonf?

uBmhtvkyform;ae\wGif tvkyform;rsm; tm;vkH;onf vkyfctjynfhESifh tm;vyfcGifh7-uonf? ,cktcguBmh tvkyform;ae\ukd jrefrmEkdifiHtygt0if EkdifiHaygif;rsm;pGmwkd\Y trsm;jynfol &kH;ydwf7uftjzpfowfrSwfxm;avonf?

uBmhtkdvif;ypfae\ ? ?ESpfpOfZGefv 23 7ufae\onf EkdifiHtoD;oD;&Sd tm;upm;ESifh um,Avvkdufpm;olrsm;tzkd\ trSwfw7xl;jcm;vSaom ae\wpfae\ jzpfay

onf? xkdae\ukd uBmhwpf0Sef;vkH;Y uBmhtkdvif;ypfae\[ktodtrSwfjyKI txdrf;trSwfyJGrsm; usif;y-uavonf?

uBmhtkdvif;ypfae\ ay:aygufvm7jcif;rSm tkdvif;ypfupm;yJGrsm;a-umifh jzpfonf? tkdvif;ypf[laomtrnfonf a&S;ESpfaygif; 2500 ausmfu *7dEkdifiH tkdvif;yD,m&Gmuav;teD;&Sd uGif;jyifwGif/ *7dvlrsKd;wkd\ 4ESpfwpf-udrfusif;yaomyJGrS tpjyKIjzpfay:vmcJhonf? *7dwkd\onf tqkdygtkdvif;yD,muGif;jyifwGif Zkewfrif;-uD;ukd ylaZmfaomewfyJGrsm;ukd 4 ESpfwpf-udrfusif;yI xkdyJGrsm;Y ajrjyef\tajy;jydKifyJGrsm;ukd usif;yaom tavhtx&SdcJhonf? xkdtkdvif;yD,majy;yJGY tEkdif7aom vlpGrf;aumif;rsm;tm; *7dvlrsKd;wkd\ txGwftjrwfxm;aomoHvGifyifrS t&Gufjzifhvkyfonfh o7zlukd OD;acgif;wGifqifay;um vltrsm;u csD;usL;ajr|mufpm;-uonf? tkdvif;ypfjydKifyJGrsm;ukd a&S;OD;pGmusif;yaomtcguajrjyef\tajy;jydKifyJGrsm;om &SdcJhaomfvnf;/ aemufacwfrsm;wGif tajy;omru/ eyef;owf/ oHjym;0kdif;ypf/ vSH

uBmhtvkyform;ae\ uBmhtkdvif;ypfae\

jrefrmhtkdvif;ypfupm;yGJtcrf;tem;zGihfvSpfpOf csDwuf tav;jyKae-uyHk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 176: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

400

ukd,fvuf-uHhckdifa7;ukdtm;ay;jcif;/ tm;upm;vkyfief;rsm;ukd wkd;wufjyef\yGm;apjcif; ponfwkd\ukd uBmhtkdvif;ypf toif;-uD;rS -uD;rŒ;I aqmif&Gufonf? xkdtoif;-uD;wGif EkdifiHaygif;pkHrS ukd,fpm;vS,frsm;yg0ifI xkdEkdifiHwkd\wGif vnf; tm;upm;jr|ihfwifa7;ukd a&S;&Œ-uonfhtkdvif;ypftoif;rsm; wnfaxmif xm;-uavonf? ,cktcg EkdifiHtoD;oD;&Sdd tkdvif;ypftoif;rsm;onfuBmhtkdvif;ypftoif;-uD; ZGefv 23 7ufae\Y pwifaygufzGm;cJhonfukd owd7*k+fjyKaomtm;jzifh ESpfpOfxkdae\wGif uBmhtkdvif;ypfae\txdrf;trSwfyJGrsm;ukd usif;y-uavonf?( tkdvHypfupm;yGJrsm;„7=? )

uBmhtHhzG,fckepfoG,f ? ?t,fvufZNm„o„*7dwfvufxufrSpI todtrSwfjyKxm;aom a&S;a[mif;uBmhtHhzG,f ckepfoG,fqkdonfrSm (1) tD*spfEkdifiH&Sd yd7rpfac: oif;csKdif;*l-uD;rsm; (2) AufADvkH;EkdifiH&Sd O,smOfysHrsm;(3) tufzDqyft7yf&Sd tm;wDrpf okd\r[kwf 'kdif,mem(a7mrtac:) ewforD;. ewfuGef;-uD; (4)tkdvif;yD,mt7yf&Sd Zkewf&kyf-uD; (5) [,fvDumeufqyfjrdK\&Sd armqkdvD,rfoif;csKdif; (6)&kwfu`ef;&Sd a-u;0g&kyfwk-uD;ESifh (^) t,fvufAjND;,m;jrdK\&Sd az;a7mhrD;jywkduf-uD;rsm; jzpf-uonf? tD*spfEkdifiH&Sd/ yd7rpfocs‡Kdif;*l-uD;rsm;onf c7pfray:rD ESpfaygif; 3000 cef\u wnfaqmufxm;cJhonfjzpfvsuf/ ,ckacwfwdkifatmifrysufpD;yJ wnf&SdaeojzifhuBm. tHhcsD;zG,f7mwpfyg;qufvufjzpfaeayonf? AufADvkH;jynfh&Sif eufAsLcwfeufZmbk7if. cspfvSpGmaomrdzk7m;rSm pdrf;vef;om,maomawmifukef;a'orSvmoljzpfI/ ajcmufaoG\I tyifrsm;uif;rJhaom AufADvkH;EkdifiHwGif raewwfatmifjzpfaeojzifh/ rdzk7m;pdwfvuf-unfvif7ef O,smOfysHrsm;ukd pDrHaqmufvkyfaponf?xkdO,smOfysHrsm;rSm ausmuft*‡awrsm;jzifh tqifhqifhjyKvkyfxm;I 5ayrS ay 300cef\txd jrifhavonf? xkdtqifhrsm;ay:wGif opfyifyef;yifaygif;pkHvifpGmukd pkdufysKd;apI/ ,lza7;wD;jrpfrSa7ukd ykdufvkH;rsm;jzifhoG,fvsufopfyifrsm;tm;avmif;ap.? Tokd\jzifh vSyqef;-u,fpGmaomO,smOfysHrsm;jzpfvmI xif&Sm;ausmf-um;vS.?,cktcgwGifrlum;tysuftpD;rsm;ukdom awG\jrif7awmhonf? tm&Srkdif;em;e,f&Sd *7dwkd\wnfaqmufcJhaom tufzDqyfjrdK\rS tm;wDrpf ewforD;. ewfuGef;rSmvnf; tHhzG,fwpfyg;jzpfcJhonf? xkdewfuGef;ukd bDpD300cef\u aqmufvkyfjyD;pD;cJh.? at'D 262 ckESpfwGif a*ghovlrsKd;wkd\.

ta0;ypf/ tjrifhckefESifh tvsm;ckefyJGrsm;ukd xnfhoGif;usif;ycJhonf? xkduJhokd\ bDpD ^6ckESpfrS at'D394 ckESpftxd tkdvif;ypfjydKifyJGrsm;ukd av;ESpfwpf-udrf rSefrSefusif;ycJh-uonf? 394 ckESpfrS 1894 ckESpftxdrlum;tkdvif;ypfyJGrsm; wdrfjrKyfaecJhonf? 1894 ckESpfwGifrSwpfzefjyifopfvlrsKd; AJ&GefbJG\7yD,J'gulAmwif (1863„193^)qkdolu a&S;*7dwk\d.tm;upm;vkyfief;rsm;ukd ,ckacwf t7yf7yfynmoif-um;a7;wGif xnfhoGif;tokH;jyKvsif tvGefwefzkd;rsm;zG,f7m &Sda-umif;ukd EkdifiHwum&Sdtm;upm;vkdufpm;ol t-uD;tuJrsm;xH t-uHOm+frsm;ay;ykd\ojzifh tkdvif;ypfjydKifyJGrsm; jyefvnfay:aygufvmavonf? ol.-udK;yrf;r=a-umifh xkdESpfZGefv 23 7ufae\wGifuBmhtkdvif;ypftoif;-uD;ukd wnfaxmifEkdifcJhayonf?

xkdokd\wnfaxmifjyD;aomtcg vGefcJhonfhESpfaygif;1500 ausmfu *7dvlrsKd;wkd\ usif;ycJhaom uGif;jyifae7mY uBmhEkdifiHrsm;pGmrS vma7mufyg0ifqifEFJaom yxrt-udrf tkdvif;ypfupm;yJG-uD;ukd 1896 ckESpfwGif usif;yEkdifcJh.? xkdaemuf 4 ESpft-um 1900 jynfhESpfwGiftdkvif;ypf upm;yGJ-uD;ukd jyifopfEkdifiH yg7pfjrdK\Yusif;ycJhonf? Tokd\v~if 1904 ckESpfwGif tar7duefjynfaxmifpkpdefvl0DjrdK\Yvnf;aumif;/ 1908 ckESpfwGif vef'efjrdK\Yvnf;aumif;/ 1912ckESpfwGif pawmh[krf;jrdK\Yvnf;aumif; 4ESpfwpf-udrf rSefrSefusif;ycJhavonf? 1916ckESpfwGif *smreDEkdifiH bmvifjrdK\awmfY usif;y7ef&SdaomyJGukdum; ppftwGif;jzpfI rusif;yEkdifawmhacs? okd\7mwGifppftjyD; 1920 jynfhESpfwGif tef\wGyfjrdK\Y tkdvif;ypfyJG-uD;ukd usif;ycJhjyefonf? xkdaemuf 1924ckESpfwGifyg7pfjrdK\Yvnf;aumif;/ 1928 ckESpfwGif tRpwm'rfjrdK\Yvnf;aumif;/ 1932ckESpfwGif avmhpdef;*svD;jrdK\Yvnf;aumif;/ 1936ckESpfwGif bmvifjrdK\Yvnf;aumiff; av;ESpfwpf-udrf rSefrSefqufvufusif;ycJhonf? wpfzef 'kwd,uBmppf-uD;jzpfyGm;jyef7m 1940 jynfhESpfwGif *syefEkdifiHwdkusKdjrdK\Y usif;y7rnf\yGJESifh 1944ckESpfwGifzifvefEkdifiH[Jvqif;uD;jrdK\Y usif;y7efjzpfaomtkdvif;ypfyJGrsm;ukdrusif;ycJh7acs? ppfjyD;acwfwGif 1948ckESpf uBmhtkdvif;ypfyJG-uD;ukd vef'efjrdK\Yvnf;aumif;/ 1952 ckESpfwGifzifvefEkdifiH [Jvqif;uD;jrdK\Yvnf;aumiff; usif;yatmifjrifcJh7m EkdifiHaygif;rsm;pGmrS yg0ifqifEFJcJh -uavonf?

Tokd\v~ifuBmhEkdifiHt7yf7yfwGif tkdvif;ypfupm;yJGudk ppftwGif;umvrsm;rSwpfyg; 4ESpfwpf-udrfwpfvSnfhpD usif;yI uBmay:&Sd tm;upm;zufwGif xl;c`efolrsm;ukd tcsif;csif; awG\qkH7if;ESD;apjcif;/ wpfuBmvkH;.

uBmhtkdvif;ypfae\ uBmhtHhzG,fckepfoG,f

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 177: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

401

(tay:„0J) t,fvufZjND;,m;jrdK\7Sd az;a7mhrD;jywkduf-uD;? (tay:„tv,f) rysufrpD;7SdcJh

aomfTokd\awG\jrif7onhfZkewf&kyf-uD;? (tay:„,m) &kwfu`ef;7Sd [D;vda,mhtrnf7Sd ae ewfa-u;

&kyfwk-uD;? (tv,f„0J) tD*spfEkdifiH7Sd yd7rpfoif;csKdif;*l-uD;rsm;? (tv,f„,m) 'kdif,memewf

orD;. ewfuGef;-uD;? (atmuf„0J) armqkdvyfbk7if. oif;csKdif;awmf? (atmuf„,m) AufADvHk;

EkdifiHrS O,smOfysH-uD;wpfck?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 178: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

402

vufcsufjzifhysufpD;oGm;I umv-umjrifhavaomfajratmufwGif epfjrKyfaecJhonf? xkdewfuGef;ae7mukdwl;az:-unfh7mrS7&Sdaom ay 60 cef\&Sd wkdifvkH;-uD; wpfvkH;ukdjAdwdo~jywkdufwGif xm;&Sd.?

Zkewf&kyf-uD;rSm ,cktcg vkH;0ysufpD;oGm;acsjyD? xkdewf&kyf-uD;. ykHyef;o@mefukd u`Ekfyfwkd\onf tD;vpf'*‡g;jym;rsm;wGifygaom ykHrsm;rSod&Sd-u7.? xkdewf&kyf-uD;rSm *7dEkdifiH y,fvkdyGefeD;qyfu`ef;qG,f/ tkdvif;yD,mjrdK\wGifbDpD 5^8ckESpfcef\uxif&Sm;aom &kyfvkH;xkq7m-uD;zD;'D;,ufu xkvkyfxm;cJhonf? xkdewf&kyf-uD;rSmay 60 cef\jrifhI -uD;rm;vSjyD;v~if qifpG,fESifh a&Fwkd\jzifhxkvkyfxm;a-umif;od&Sd7.?

bDpD 3^8 ckESpfavmufwGif ewf&GmpHaom uJ7D;,m;jynfh&Sifbk7ifarmqkdvyftwGuf rdzk7m;uaqmufvkyfcJhaom oif;csKdif;*l-uD;rSm tm&Srkdif;em;e,f [,fvDumeufqyfjrdK\wGif&SdIarmqkdvD,rf[kac:onf? av;axmifhvsm;vsm;ykH&Sdonfh *l-uD;ay:wGif vSyaomwkdifvkH;-uD;rsm;pDum aqmufvkyfxm;jyD;v~if xkdtay:rS wpfzeftrkd;o!mef yd7rpfjzifh rkd;xm;.? xkdyd7rpftrkd;ay:wGifbk7ifESifhrdzk7m;wkd\ jrif;av;aumifuaom 7xm;ukdpD;aeonfhykHukd xkvkyfxm;7m/ bk7if-uD;.&kyfwkrSm 10ayjrifhavonf? xkdtaqmufttkH-uD;um; *7dydokumwkd\. vuf7mjzpf.? ,cktcgwGif ysufpD;,kd,Gif;oGm;jyDjzpf7m tcsKd\tysuftpD;rsm;ukd jAdwdo~jywkdufwGif xdef;odrf;xm;avonf? xkdtaqmufttkH-uD;rSm ckdifcHh-uD;rm;vSywifhw,fojzifh aemufaemifwGif -uD;rm;vSaom*loif;csKdif;rsm;ukd armqkdvD,rf[k ac:a0:-u.? q}rtHhcsD;zG,f7mum; tD;*sD;,ef; yifv,ftwGif;&Sd

&kwfu`ef;.oab‡mqdyfwGif wnf&SdcJhaom t&kyf-uD;jzpfavonf? xkdt&kyf-uD;rsm; [D;vDa,mhtrnf&Sdaomaeewf&kyf-uD;jzpfI a-u;ESifhjyKvkyfxm;jyD;v~if ay 100r~ jrifhavonf? xkdt&kyf-uD;ukd bDpD 280 cef\uwnfvkyfxm;avonf? bDpD 224ckESpfwGif ivsif-uD;v=yfojzifh xkdt&kyf-uD;onfjydKvJoGm;7m ESpfaygif;wpf axmifcef\-umaomtcgwGif xkdt&kyf-uD;rS tysuftpD; rsm;ukdpkaqmif;I oWKa[mif;tjzpfjzifh a7mif;csvkduf-u.?

oWr tHhcsD;zG,f7mrSmum; t,fvufZjND;,m;jrdK\&Sdaz;a7mh rD;jywkduf-uD;jzpfavonf? tD*spfurf;ajcwGif&SdIxkdjrdK\-uD;ESifhuyfaeaom u`ef;uav;wpfu`ef;rSmaz;a7mhu`ef;[kac:.? t,fvufZNm„o„*7dwfonft,fvufZjND;,m;jrdK\-uD;ukd wnfpOfu xkdaz;a7mhu`ef;ESifh jrdK\-uD;ukdykdif;jcm;onfh a7jyifukdjzwfI aygif;ul;wHwm; aqmufvkyfcJh.? tD*spfbk7if 'kwd,awmfvrDrif;vufxufY xkdu`ef;.ta&S\bufpGef;wGif ausmufwkH;-uD;rsm;jzifh ay500cef\jrifhaom rD;jywkduf-uD;ukd wnfaqmufavonf? xkd taqmufttkH-uD;ukd bDpD 260jynfhESpfwGifjyD;pD;7m/ t,fvufZjND;,m;jrdK\. az;a7mhrD;jywkduf[k ac:wGif.?

txufygwkd\um; a&S;a[mif;uBm. tHhzG,fckepfoG,fjzpfavonf? ,cktcgwGifum; xkdtHhzG,frsm;rSmtD*spfEkdifiH&Sd yd7rpfrsm;rSwpfyg; ysufpD;,kd,Gif;ukefacsjyD?( yd7rpfrsm;? ) acwfopfuBmwGif tHhzG,frsm;um;rnfonfwkd\ukd ac:qkdygrnfenf;? od_Hynm7yfxGef;um;onfh ,ckacwfwGif tqef;tjym;tHhzG,f7mrsm;um;wpfae\wpfjcm; aygrsm;ae7m/ tHhzG,f7mrsm;rSm r-umc+yif ajymif;vJ7rnfavm[k pOf;pm;zG,f7m jzpfawmhonf?

vlwkd\7dyfjrKH ajr0okef

rsufarSmufacwfwGif uBmh-uD; vkH;a-umif;vlwkdif;od-uayonf? okd\7mwGif vlwkd\tkd;tdrftajcpkduf7m TuBm-uD; rnfokd\jzpfay:vmonf/ uBm-uD;twGif;ykdif;Y rnfokd\zJG\pnf; wnfaeonf ponfh ta-umif;wkd\ukdrl vlwdkif;rod-uao;acs? atmufygta-umif;7yfwGif uBm-uD;onf wpfcgutyl&Sdef tvGefjyif;onfh “mwfckd;”gwfaiG\vkH;-uD; jzpfcJha-umif;zwfrd7v~if

vlwkdif;yiftHh-ord-uayvdrfhrnf?

uBm ? ?uBmajronf aep-um0–mwGif tygt0ifjzpfaom j*dK[fwpfvkH;jzpfonf? tmumoavmuwGiftvm;wl aep-um0–maygif; ra7rwGufEkdifatmif &SdEkdifojzifh usGEkfyfwkd\uBmuJhokd\aom tjcm;j*dK[frsm;vnf;tajrmuftjrm;yif &SdEkdifayonf? awm/ awmif/ a7/ajr/ avwkd\ESifhjyD;aom TuBmonf jzpfay:ptcsdefu

rnfonfht7m0šKr~r&Sd[kqkdv~if tHh-o-uayrnf? uBm-uD;onf jzpfwnfcgpu tyl&SdeftvGefjyif;aom"gwfckd;"gwfaiG\vkH;-uD; omv~ifjzpfonf?tESpfoef;aygif;rsm;pGm-umI uBm.tay:,HtcGHat;oGm;aomtcg uBmukd7pfywfxm;aom "gwfaiG\wkd\onf avjzpfvmonf? tcsKd\"gwfaiG\wkd\onf cJIa7jzpfvmonf? uBm

uBmhtHhzG,fckepfoG,f uBm

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 179: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

403

ajr. rsufESmjyifusKH\IwGef\vdyfvm7mrSawmifrsm;jzpfay:vmonf? xkdaemufrS tyifrsm;/ wd7>mefESifhvlrsm;ay:aygufvmonf[k ,lq-uonf?

uBmjzpfay:ykHukd od_Hq7mrsm;u enf;trsKd;rsKd;jzifh -uHqawG;awm-unfhcJh-uonf? jyifopfeQwfq7m-uD; vmyvyf -uHqwDxGifcJhaom eufAsLvm[kdufayghoDqpft7 vuf&Sd ae/ vESifh j*dK[fwkd\onf a&S;OD;yxrwGif wpfckcsif;taeESifh oD;oef\rwnf&SdcJhay? ae/ v/j*dK[frsm;rjzpfay:rDu "gwfckd;"gwfaiG\rsm;ESifh jynfhESufaeaom eufAsLvm-uD;wpfck &SdcJhonf? ( eufAsLvm? )xkdeufAsLvm-uD;onf eufyu`ef; j*dK[foGm;vrf;avmuftxd -uD;rm;.? xkdeufAsLvmonf tvGefyljyif;I vnfvsuf&Sdonf? vnfae,if;vnf; tv,fA[kd&Sd j'Afwkd\.qJGiifr=a-umifh wjznf;jznf; usKH\0ifvsuf&Sd.? xkdokd\usKH\0if7mrS "gwfaiG\uGif;rsm; wpfuGif;jyD;

wpfuGif; vGifhpifxGuf-uonf? vGifhpifxGufoGm;aomuGif;-uD;rsm; odyfonf;uspfvpfI vmaomtcg "gwfaiG\rSt7nf/ t7nfrStcJjzpfI aemufqkH;wGif j*dK[frsm;jzpfvm-uonf? j*dK[frsm;vnf; vnfIae-uojzifhxkdj*dK[frsm;rSwpfzef v[k ac:wGifaom t7Hj*dK[fuav;rsm; vGifhpifjzpfay:vmjyefonf? u`Ekfyfwkd\uBmonftqkdyg eufAsLvm-uD;rS vGifhpifxGufvmaom "gwfaiG\uGif;wpfck odyfonf;uspfvpf vm7mrS jzpfay:vm7onf[k qkdavonf? eufAsLvmoDtkd7Dukd ,ckacwfeQwfq7mwkd\u vufrcH-uay? uBmausmf eQwfq7m-uD; qm*sdrf;*sDtif;onf uBmjzpfay:ykHukd atmufygtwkdif; -uHq-unfhavonf? a&S;OD;yxrwGif eufyu`ef;j*dK[foGm;vrf;avmuftxdyif -uD;rm;aom "gwfaiG\vkH;-uD;wpfvkH;&Sdonf? xkd"gwfaiG\vkH;-uD;rSm ,cku`Ekfyfwkd\. aejzpf.?

uBm

od_Hynmtvkdt7 uBmwGiftxyf-uD; 6 xyfyg0ifonf? twGif;usqHk;A[kdykdif;ukd oHESihf epfu,fošK7nfxku

0ef;7Hxm;onf? tay:qHk;txyfrSm;rl ajrxkyifjzpfonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 180: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

404

"gwfaiG\vkH;. tjyifykdif;onf tvGefyg;I twGif;ykdif;rSmxlonf? wpfcgYaexufrsm;pGm-uD;aom aewpfpif;onf tem;rSuyfIjzwfoGm;onf? xkdtcg xkdaeonfrdrd.qJGtm;jzifh u`Ekfyfwkd\.aerS"gwfckd;"gwfaiG\rsm;ukdqJGxkwfonf?'Da7yrmarmuf-uGvsuf aq;jyif;vdyfo!mef &Snfvsm;vsm;ykHjzifh xGufvkdufvmaom "gwfckd;"gwfaiG\tpkonf aeqJG7maemufokd\ vkdufygoGm;onf?okd\7mwGifaeonf tvGef vsifjref -uD;rm;aomt&Sdefjzifhjzwfoef; xGufcGmoGm;onfhtwGuf/ txyfygtwkdif;xGufvkdufvmaom "gwfckd;"gwfaiG\tpkonf aeukdrrSDbJaemufwGifusefcJhonf? xkdokd\usef7pfcJhaom "gwfckd;"gwfaiG\tpkonf aeESpfpif;.qJGiifr=a-umifh yxraeukdvSnfhywfjyD;aeavonf? xkd"gwfckd;"gwfaiG\tpkrS trsm;tpm;yif yxraeay:okd\jyefIusoGm;.? okd\aomf tcsKd\rSmaeay:okd\jyefus7ef qif;vmaomfvnf; aeukdvSnfhywfaeaom t&Sdefa-umifh aeqDokd\ ra7mufbJ vGJoGm;jyD;aomf rvSrf;rurf;ae7mrS aeukdvSnfhywfjyD; aeavawmhonf? aeuqJGxm;aoma-umifh tjcm;wpfyg;okd\vnf vGifhpifIroGm;ay? xkd"gwfckd;"gwfaiG\wkd\onfzdtm;rsm;7m A[kdcsufwkd\wGif cJGjcm; pk&kH;-u7mrS j*dK[frsm;jzpfay:vm-uonf[k qkd.? xkdoDtkd7Dukd wkduf'JoDtkd7D('Da7tqkd) [k ac:avonf?

tcsKd\eQwfq7mwkd\u aemufwpfrsKd;,lq-ujyefonfrSm txufygoDtkd7Denf;wlyif a&S;ya0+Dtcgwpfyg;utjcm;aewpfpif;onf u`Ekfyfwkd\aetem;okd\ csOf;uyfvmjyD;aemuf aerS"gwfckd;wkd\ukd qJGxkwfoGm;onf? xGufvmaom"gwfckd;wkd\onf wjznf;jznf; tylcsdefavsmhoGm;aomtcg ao;i,faomtpkdiftcJuav;rsm;tjzpf cJGxGuf-uonf? xkdtcJuav;rsm; wpfzef wjznf;jznf;jyefvnfpk&kH;rdjyD;aemuf j*dK[frsm;jzpfay:vm-uonf? tcJuav;rsm;tcsif;csif; wpfckESifhwpfck wkdufrd-u7mrS 7&Sdaomtyl&SdefrSm xkdtcJuav;rsm;ukdt7nfaysmfapI aygif;pnf;oGm;apEkdifavmufatmif jyif;xefonf[kqkd.? xkdoDtkd7Dukd yvef;eufwufpDr,f[kdufayghoDqpf [kac:avonf?

txyfygoDtkd7Drsm;udk rSefuefonf[k rnfolr~wpf

xpfcsrajymEkdifao;acs? wpfae\ae\wGif xkdoDtkd7Dwkd\xufom aomoDtkd7Drsm; ay:vmaumif;ay:vmayOD;rnf?uBmajr.txyfrsm; ? ?uBmvkH;wGiftxyf-uD;6 xyfyg0ifonf[kqkdonf? twGif;tusqkH;A[kdykdif;rSmtcsif;tm;jzifh rkdifaygif; 4000&Sdonf? xkdA[kdykdif;onftvGefyljyif;ojzifh xkdtykdif;Y&Sdaomt7mrsm;onfyvwfpwpftaeESifhaomfvnf;aumif;/t7nftaeESifhaomfvnf;aumif; wnf&Sdrnf[k od_Hq7mrsm;u ,lq-uonf? A[kdykdif;ukd0ef;7Hxm;aom 'kwd,txyfonfum; uBm.ta7;-uD;aom t"dutxyfyifjzpf.?xkdtxyfonfrkdif 2000r~xlI xkdtxyfwGif epfu,fESifha7maeaom oHyg&Sdonfhtjyif tjcm;oWKESifh ausmufrsm;vnf; tenf;i,fyg&Sdonf? xkdtxyfukd A,f7DpzD;,m;(oWK7nfxk)[kac:.? A,f7DpzD;,m;wGif&Sdaom tyl&Sdefonf tvGefrsm;aomfvnf; jyifyrSzdESdyftm;rSm -uD;rm;vSaoma-umifh A,f7DpzD;,m;onf tpkdiftcJtjzpfjzifhomwnfvsuf&Sdonf?

A,f7DpzD;,m;tay:u txyfrSm 25 rkdifrS rkdif 30avmufomxlI xkdtxyfwGif ,if;ESifhuyfvsuf&SdaomtwGif;xyf tjyifxyfrsm;Yyg&Sdonfh oWKrsm;&Sdonf?xkdtxyfonf wGif;xGufyPnf;rsm;wnf7m txyfjzpfI/xkdtxyfukd tkd;Zkef (oWK&kdif;xk)[kac:onf?

oWK&kdif;xyfjzpfaomtxyfukd 0ef;7Hxm;aomtxyfrSmvpfokdpzD;,m; (ajrxk)jzpfI/ xkdtxyfonfrkdif150 rS rkdif200 txdxlonf? vpfokdpzD;,m;jzpfay:7jcif;rSm A,f7DpzD;,m;wGif&Sdaom oHESifheDu,faygif;pyfonfh oWKrS tcsKd\ayghaomoWKwkd\ tay:bufokd\cJGI wufvmjcif;a-umifhjzpfonf[k blrdaA'q7mwkd\u,lq-uonf? vpfokdpzD;,m;Y t"dutm;jzifh yPnf;pkESpfrsKd; yg0ifonf? yxrtpkwGif ta7mifazsmhI tav;csdefayghaom oWKESifh ausmufESrf;zwfponfwkd\ yg0if.?'kwd,tpkwGifrl oH/ ruf*edZD,rf/ u,fvqD,rfpaom ta7mif7ifhI av;aomoWKrsm; ykdrkdyg&Sdavonf?

vpfokdpzD;,m;tay:bufwGif ork]7m/ yifv,f/jrpfwkd\wnf7m [kdufj'dKpzD;,m; (a7xk)txyf&Sdonf?xkdtxyfonf ysrf;r~jcif;tm;jzifh 2 rkdifxlonf? xkd

uBm

uBmajr.taetxm;ukd a7S;vlrsKd;wkd\trsKd;rsKd;-uHq7mwGif a7S;u,fv'D,efvlrsKd;wkd\u uBmonf ork]7mrSay:aygufaom eH7Hrsm;

twGif;wGif ukwfaeaomrdk;aumif;uifukd rsufESmusufjyKvsuf wnf7Sdaeonf[k (txuf) yHktwkdif;,Hk-unf-uonf? a7S;tD*spf

vlrsKd;wkd\url uBmukdqif-uD;av;aumifu xrf;xm;vsuf xkdqifrsm;onf ork]7ma7jyifwGif ul;cwfvsuf7Sdaom uBmvdyf-uD;.

ausmufukef;xufY wnfvsuf7Sdonf[k (tv,f) yHktwkdif; ,Hk-unf-uonf? a7S;*7dvlrsKd;wkd\urlum; uBmrSork]7m0kdif;7Hxm;

onhfajrtjyif-uD;wpfckomv~ifjzpfonf[k (atmufqHk;) yHktwkdif; ,Hk-unf-uonf?

1„2

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 181: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

405

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 182: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

406

txyf tay:bufwGif aemufqkH; txyfjzpfaom "gwfaiG\rsm;yg0ifonfh txyf&Sdonf? xkdtxyfonf rkdif200

cef\xlI xkdtxyfukd tufwrkdpzD;,m; ("gwfaiG\xk)[kac:onf?

uBm-uD;ukd wkefv=yfapcJhaom ppfyJG-uD; ? ?rD;yGm;uav;rS pwifaom rD;onf awmwpfckvkH;ukd avmifu'rf;apouJhokd\ EkdifiHi,fcsif;jzpfyGm;7mrS EkdifiHuD;aygif;rsm;pGmokd\ ul;pufum a-umufrufzG,f vufeufqef;rsm;ukdokH;ojzifh uBmhorkdif;wGif a7S;u r-uKHbl;aom aoG;acsmif;pD;ppf

yJG-uD;ay:aygufcJhonf?

uBmppf/ yxr (c7pf 1914„1918)? ?EkdifiHwkdif;uppfrvkdvm;yg[kqkdvsuf ppfrjzpf7bJ jidrf;csrf;a7;7atmif aqmif7Guf-u7mrS Oa7mywkdufwGif 1914 ckESpfY a-umufrufzG,f7maumif;vSaomvlowfyJG/ tajctaezsufqD;yJ G -uD;jzpfonfh yxruBmppf-uD;ay:aygufcJhavonf?ppfjzpf7onfhta-umif;7if;? ?EkdifiHwkdif; ppfukda-umufI rjzpf7atmif a7Smif7Sm;vkd-uonf? okd\aomfrvFJ ra7SmifombJ ppfjzpfvmv~if tqifoifhjzpf7ef jyifqifxm;-uavonf? vufeuftiftm; jynfhpkHrSomv~if ta7;-uKHonfhtcg oufvkHaumif;Ekdifa-umif;ukdEkdifiH-uD;wkdif;,kH-unfcJh-u.? xkd\jyifEkdifiH-uD;rsm;.tvkdt7rSm vufeuf tiftm;jzifh t-urf;zufr=onfomv~if rdrdwkd\vkd7mukd 77SdjynfhpkHEkdifrnfjzpfavonf?xkda-umifh ppfukda-umufojzifh ta7;7Sdutoifhjzpfap7ef wpfEkdifiHuvufeuftiftm; jznfhwif;aomtcg/tjcm;EkdifiHrsm;uvnf; vufykduf-unfhraeEkdifawmhbJvufeufrsm; pkaqmif;jznfhwif;vm-u.? okd\jzpfIppfukda-umufjcif;onfyifv~if ppfjzpf7jcif;.ta-umif;7if;wpfckjzpfonf[k qkdEkdifayonf?

yxruBmppf-uD;jzpf7efta-umif;rsm;rSm jyifopfESifh*smreDppfjzpfyGm;cJhonfh 7Snfa0;aomumv 18^0 jynfhESpf 18^1 ckESpfrsm;avmufuyif tpysKd;cJhavonf? EkdifiH-uD;wkdif "etiftm;-uD;jrifhvkd-uojzifh/ wpfEkdifiHxufwpfEkdifiHom atmifjyK-u7mrS y™dyQr=rsm; jzpfyGm;cJhavonf? yrmtm;jzifhqkdaomf tiftm;jynfh0vmaom*smreDonf tmz7duwkdufwGif tusKd;aus;Zl;jzpfxGef;Ekdifrnfh a'orsm;ukd odrf;ykduf7ef -uH7G,faepOf/t*‡vdyfESifh jyifopfwkd\utvsifOD;atmif odrf;ykdufvkdufavonf? jyifopf-oZmvFrf;rkd;aeaom tmz7duajrmufykdif;7Sd rkd&kdukde,fwGif *smrefwkd\uajcukyf77ef -udK;pm;aomtcgwGifvnf;/ t*‡vdyfujyifopfukdulnDaomtm;jzifh 0ifa7mufaESmifh,Suf cJhavonf? okd\jzpfI *smreDonf *7dwfjAdwdefESifhjyifopfwkd\ukd tom

7Ekdifzkd\ -unf;wyf/ a7wyftiftm;awmihfwif;7ef -udK;pm;av7m t*‡vefvnf; *smreDukd pkd;7drf-uD;pGmapmifh-unfhaecJhavonf? xkd\jyif &k7Sm;ESifh-op-wD;,m;EkdifiHokd\onf aAmfvuefe,frsm;ukd tkyfpD;vkdcJh-uonf? tjcm;Oa7myEkdifiHrsm;uvnf; xkde,frsm;ukd rsufapmif;xkd;aecJh7m/ r-umrD t-uHwl7efol[louJhokd\ aAmfvuefppfyJGuav;rsm; ESpf-udrfjzpfyGm;cJhavonf? xkd\jyif ta7;7Sduulaz:77ef r[mrdwfrsm;zJG\xm;cJh-u7m 1914 ckeSpfavmufwGif t*‡vdyf/ jyifopfESifh &k7Sm;wkd\onf okH;EkdifiHr[mrdwfpmcsKyfrsm; csKyfqkdI aoG;pnf;cJhavonf?xkdr[mrdwftzJG\ESifh zufjydKifEkdif7ef *smreD/-op-wD;vD;,m;ESifh tDwvDwkd\uvnf; okH;EkdifiH cspf-unfa7;pmcsKyfcsKyfqkdcJh-uavonf?

ppfjzpf7jcif;.wkduf&kdufta-umif;7if;onf -op-wD;vD;,m;EkdifiHwGif pwifay:aygufcJh.? -opwD;vD;,m;EkdifiHonf tD;*sD;,ef;yifv,fzufwGif oab‡mqdyfwpfck77eftwGuf ta7S\bufokd\e,fcsJ\vkdonf? xkdta7;wGifqm;AD;,m;EkdifiHu -um;rSuef\vef\cHaeojzifh -opa-w;vD;,m;onf qm;AD;,m;EkdifiHtm;wkdufckduf7ef tjypf7SmaecJhavonf? &k7Sm;uvnf; qm;AD;,m;EkdifiHukd 7efolrsm;wkdufckdufvmcJhv~if ulnD7ef uwday;xm;.? 1914 ckZGefv 28 7ufae\wGif -op-wD;vD;,m;EkdifiH. tdrfa7S\pH zg'DeefESifh -uif,mawmfwkd\ukd wkdif;crf;vSnfhvnfaepOf aAmhpeD;,m;e,f qm;7m*sJAkd jrdK\awmfY*gA7Dvkdy7if;Zpfqkdol qAfvlrsKd;wpfOD;uaoewfjzifhypfowfvkdufavonf? xkdta7;um; Oa7my,rf;tkd;-uD;. peufrD; jzpfavawmhonf? -op-wD;vD;,m;onfyifukd,fuyifqm;AD;,m;tm; tjypf7SmaeqJwGif xkdvkyf-uHr=Y qm;AD;,m;tpkd;7. wm0efruif;[k wif;rmjyif;xefvSaom aemufqkH;7mZoHwpf7yfay;cJh.? -op-wD;vD;,m;ukd *smreDu axmufcHavonf?

qm;AD;,m;tpkd;7onf ,if;. tcsKyftjcmtm+mukd xdckdufrnfhtcsufrSwpfyg; 7mZoHygtjcm;tcsufrsm;ukd vkdufavsmrnf[kcsufjcif;ta-umif;jyefcJh.?

uBm uBmppf/yxr

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 183: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

407

okd\aomf -op-wD;vD;,m;EkdifiHu qm;AD;,m;tpkd;7onf7mZoHyg tcsufwkd\ukd vkdufavsm7ef ysufuGufonf[kppfausnmavonf? &k7Sm;onf qm;AD;,m;ESifhomrutjcm; aAmf vuefe,fuav;rsm;ESifh tusKd;pD;yGm;csif;qufpyfaeonf[kqkdum qm;AD;,m;ukdulnD7efppfjyifcJh.? xkdtcgjyifopfuvnf; r[mrdwf &k7Sm;zufrSul7eftoifhjyifavonf? &k7Sm;.ppfjyifqifr=rSm -op-wD;vD;,m;twGuf tM7m,fjzpfaeav7m *smreDonf &k7Sm;ESifhjyifopfwkd\tm; 1914 ck -o*kwfv 17ufae\ESifh37ufae\rsm;wGif ppfausnmcJh.? xkdtcsdeftxd okH;EkdifiHr[mrdwftzJG\0ifwpfOD;jzpfaomjAdwdefEkdifiHonf ppfxJrygao;acs? tDwvDEkdifiHuvnf;um;aernf[kausnm.?yJGOD;xGuf? ?ppfOD;bDvl;xGuf xGufvmcJhaom*smreDukdwpfuBmvkH;utHh-o7avonf? *smreD.wkdufckdufykHrsm;rSm tESpfESpftvvu -udKwifI aocsmpGm jyifqifr=7SdouJhokd\ tcsufusus t7ma7mufa7mufESifh xdrdpGmwkdufckdufEkdifcJh.? *smreD. ppfwyf tiftm;rSm Oa7mywpfwkdufvkH;Y t-uD;rm;txif7Sm;qkH;uJhokd\jzpfcJhonf?*smreDonfjyifopftm; wpfvtwGif;odrf;ykdufjyD;rS &k7Sm;ukd wkdufckduf7ef 7nf7G,fxm;cJh.? xkd\jyif jAdwdefukd odrf;oGif;jyD;aemuf ta7S\bufokd\e,fc s J \7e f aAm fvuefe,frsm;ukd odrf;oGif;7eftpDtpOfvnf;7Sdavonf?AJv*sD,rfukd jzwfausmfjcif;? ? xkda-umifhh*smreDonf jyifopfEkdifiHukd ykdIvsifjrefvG,fulpGm odrf;ykdufEkdifcJh7ef AJv*sD,rfEkdifiHxH jzwfoef;cGifh awmif;cJh.? AJv*sD,rfrSm -um;aeEkdifiHjzpf7m/ jzwfoef;cGifhray;cJhacs? xkdtcg *smreDonf ZGwftwif; jzwfausmfavonf? AJv*sD,rfwGif*smref ppfwyfrsm;7Sdaeygu t*‡vefuSgef;. vkHjcKHa7;uk dp d k ;7 dr f7onfwpfa-umif;/ AJv*s D,rf.-um;aea7;ukd tmrcHxm;onfhjyif ,if;ukdxdyg;vm

ygu ulnDygrnf[kvnf; pmcsKyfxm;onfwpfa-umif;a-umifh AJv*sD,rfbufrS ulnDwkdufckduf7ef ta-umif;jyIAJv*sD,rfEkdifiH uav;ukd*smreDpwkdufonfh -o*kwfv4 7ufae\rukefrDyif jAdwdefEkdifiHonfppfausnmum ppfxJ0ifcJhavonf? *syefEkdifiHonf jAdwdefESifhcsKyfqkdxm;aomr[mrdwfpmcsKyft7 r-umrDjAdwdefukdulnD7ef ppfausnmum ppfxJ0ifcJhonf? tjcm;[efa*7D/ blva*;7D;,m;/ wl7uDpaomEkdifiHrsm;uvnf; *smreDESifh -opa-w;vD;,m;bufrS ppfxJ0ifvm-uav7m/ Oa7myA[kdEkdifiHrsm;[kac:aom xkdEkdifiHrsm;uwpfzuf/ &k7Sm;/ jyifopf/t*‡vdyfpaom r[mrdwfEkdifiHrsm;uwpfzuf/ ppfa7;jydKif-uonfh yxruBmppf-uD; jzpfay:vmcJhonf? AJv*sD,rfonf 7Sdor~ppfom; 2 oef;cef\ESifh tiftm;-uD;rm;aom *smrefppfwyf-uD;ukd 7ufoW 2 ywfr~-umatmif ckcHwGef;vSefaecJhojzifh/ jyifopftzkd\ *smrefrsm;0ifa7mufrnfhvrf;rsm;wGif ppftiftm;xyfjznfhxm;7ef tcsdef7cJhonfjyif/ jyifopfEkdifiHajrmufykdif;okd\7Sdor~aom t*‡vdyfppfwyfrsm;ukdvnf; wifykd\EkdifcJh.?xkdokd\r[mrdwfrsm;bufwGif ppftiftm;jznfhwif;7ef

uBmppf/yxr

-op-wD;,m; tdrfa7S\pHzm'Deef;ESihf-uif,mawmfwkd\tm; ypfowfonhfvlowform;tm; zrf;qD;aepOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 184: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

408

tcsdef7oGm;onfhtwGuf/ *smreDrSppfukdvsifjrefpGmtEkdifESifhykdif;7ef 7nfrSef;csuf-uD; ysufjym;7avonf?

AJv*sD,rf tmZmenfppfonfrsm;onf tpGrf;ukef-udK;pm;wGef;vSef-uaomfvnf; *smreD. -uD;rm;awmifhwif;vSaom'+fukd rcHEkdifbJ -o*kwfv 15 7ufae\wGifvDathcHwyf-uD; usKd;aygufoGm;jyD;aemuf av;7ufr~t-umwGif A7yfqJjrdK\awmf-uD;usqkH;cJh7avonf? AJv*sD,rftpkd;7tzJG\vnf; jyifopfEkdifiHokd\ ajymif;a7F\oGm;7onf?yxrref;wkdufyJG? ?AJv*sD,rfEkdifiHukd jzwfausmf EkdifcJhjyD;aemuf jyifopfEkdifiHbufokd\ *smrefwyfrsm; qufvufcsDwufcJhavonf? xkdtcgAJv*sD,rf/ jyifopf/ t*‡vdyfwyfrsm;uvnf; wGef;vSefEkdifor~wGef;vSefcJh.? Tokd\jzifh r[mrdwfwyfrsm;ESifh *smrefwyfrsm;onf taemufbufppfajrjyif ref;jrpfteD;wGif ,SOfjydKifwkdufckduf-u7m/*smrefwkd\ aemufqkwfay;-u7onf? xkda-umifh jyifopfEkdifiHtwGuf twefpdwfat;oGm;7aomfvnf; *smrefwkd\rSm jyifopfEkdifiH. t-uG,f0qkH;aome,f q,fykHwpfykHcef\ukd odrf;ykdufrdxm;-uonf?

ppfjzpfI -unf;a-umif;wkdufyJGrsm;wGif r[mrdwfwyfrsm;omv~if t&k=H;rsm;avonf? AJv*sD,rfEkdifiHtD;y7m; wkdufyJGwGif t*‡vdyfppfwyf-uD; wyfvkH; jyKwfvkrwwf usqkH;cJhavonf? xkda-umifh jAdwdefonf ppfwyftiftm;ukdxyfrHjznfhwif;cJh7m/ wpfESpftwGif; wyfom;aygif; wpfoef;ausmf77SdcJhI jAdwdo~EkdifiHawmftwGif;rSppfwyf tiftm;rsm;ygqkdv~if wyfom;ESpfoef;ausmf77SdcJh.? okd\aomfppfyGJwGif 7efolwyfrsm;ESifh ,SOfjydKifwkdufEkdifavmufatmifum; usifhom; r7Sd-uao;ay? 191^ckESpfavmufwGifrS t*‡vdyfwkd\. wkdufckdufr=tiftm;rSmxdyfwef;okd\ a7mufcJhonf[k qkdEkdifayonf?ppfrsufESmrsm;? ? yxruBmppf-uD;wGif EkdifiHtrsm;yg0ifwkdufckduf-uojzifh ppfrsufESmrSm wpfae7mwnf;wGifr[kwfay? taemufbuf ppfrsufESm/ ta7S\bufppfrsufESm/ tDwmvsHppfrsufESm/aAmfvuefawmifykdif;ppfrsufESm[lI ae7mtESH\tjym; 7SdcJh.? xkdppfrsufESmrsm;wGifta7;tygqkH; ppfrsufESmrSm taemufbufppfrsufESmjzpfonf? t*‡vdyfa7vuf-um;-uD;rS qGpfZmvefEkdifiHtxdppfa-umif; jyef\aeI rkdifaygif; 450 r~ 7Snfvsm;onf?t7Snfvsm;qkH;jzpfjyD;v~if 'kwd,ta7;tygqkH;aom ppfrsufESmrSm ta7S\bufppfrsufESmjzpfI/ aAmvwpfyifv,furf;ajc7Sd 7D;*rS yifv,furf;ajcwkdifatmif rkdifaygif; 1125 rkdifr~7Snfvsm;avonf? 1915 ck arv23 7ufae\wGif tDwvDonf r[mrdwfwkd\zufrS ppfxJ0if

vmaomtcg rkdif 320 r~ 7Snfvsm;onfh tDwmvsHppfrsufESmwpfck zGifhcJhjyefonf? ppfrjyD;rD aemufqkH;zGifh7aom ppfrsufESmrSm ppfa-umif;rkdif 300 r~ 7Snfvsm;onfh aAmfvuef awmifykdif; ppfrsufESmjzpf.?

wkdufckduf7mwGif enf;opfxGifum wpfzufESifhwpfzufuwkwfusif;rsm;xJrS ypfcwfwkdufckduf-uojzifh7ifqkdifwkdufjcif;/ vsifjrefpGm ae7ma7F\ajymif; wkdufckdufjcif;rsm;enf;yg;vSonf? xkdenf;jzifh wkdufckdufjcif;a-umifh okH;ESpftwGif; taemufbufppfrsufESmwGif ppfa-umif; rkdifESpfq,fr~ uH0ifatmif rnfonfhbufur~ rwkdufEkdifcJhacs? okd\aomf xkdokd\ppfa-umif;ukd xkd;azguf7ef-udK;pm;-u7mY wyfom;aygif;wpfoef;ausmf usqkH;cJhavonf?

xkdppfrsufESmwGif r[mrdwf wyfrsm;zufrS xif7Sm;Ippfr=a7;7m u`rf;usifaomqm*`efz7ifh/ ppfol-uD; qma'guf*vyf[dwf/ rm7S,fa*smhzg;/ AkdvfcsKyfrŒ;aywef;ESifhrm7S,fazghponfh ppfAkdvf-uD;rsm;uGyfuJtkyfcsKyf wkdufckdufcJh.? ppfxJokd\ tar7duef0ifvmaomtcgwGif AkdvfcsKyfrŒ;yg;7Sif;uOD;pD;cJhavonf? *smreDponfh A[kdEkdifiHrsm;bufrS *smreDtdrfa7S\Oy7mZmESifh AmaA;7D;,m;Oy7mZmrsm;ukd,fwkdifuGyfuJwkdufckdufcJh-uonf?

ta7S\bufppfrsufESmwGif &k7Sm;uacgif;aqmif wkdufckduf7av7m epfuvwfrif;om;-uD;ukd,fwkdif wpfESpfcJGcef\OD;pD;cJhjyD;aemuf &k7Sm;Zmbk7ifukd,fwkdifuGyfuJwkdufckdufcJhavonf? xkdppfrsufESmwGif*smrefwkd\bufrS ppfOD;pD;csKyf vl'ifa'gh.tultnDjzifh AkdvfcsKyfrŒ;[if'ifAwfu-uD;rŒ;wkdufckdufcJh7m wefeifAwfwkdufyJGwGif emrnf7cJhjyD;v~if r-umrD *smrefppfaoemywdcsKyf jzpfvm.?1915 ckESpftwGif; ppftajctae? ? taemufbufppfrsufESmwGif okH;ESpfcef\twGif; t-uD;tus,fajymif;vJjcif; r7SdcJhacs? xkda-umifh t*‡vdyfESifh jyifopfwkd\onfvufeuf cJ,rf;rD;ausmufrsm; wkd;wuf wnfaqmufxkkwfvkyfEkdifcJhonfjzpf7m wkdufyGJrsm;wGif trsm;tm;jzifhtajrmufukd okH;EkdifcJh-uonf? xkdESpftwGif; ppfrsufESmY ta7;tygqkH; wkdufyGJrSm Am'efwkdufyGJjzpfonf?Am'efrSm yg7pfjrdK\oGm;7m vrf;ay:wGifwnf7SdI jyifopfcHppfa-umif;. tcsuftjcmjzpfav7m *smreftdrfa7S\Oy7mZmukd,fwkdif Am'efukd wkdufckdufodrf;ykduf7ef -udK;pm;cJh.? jyifopfwkd\uvnf; 7Gyf7Gyfc Hc H ckcHwkdufckdufcJhIaoG;acsmif;pD;aomwkdufyGJ-uD;rsm; xkdjrdK\teD;Y jzpfyGm;cJhavonf? okd\aomf Am'efjrdK\rSm AkdvfcsKyfrSL;(aemufrm7S,f)aywef;. -udK;yrf;csufa-umifh rusbJ7SdaecJh.? xkdESpfwGif *smrefwkd\onf t*‡vefjynfbufokd\ vG,fulpGmul;

uBmppf/yxr

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 185: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

409

Ekdifa7;twGuf uJav;jrdK\ukd odrf;ykduf7ef ppfqif-ujyef7m"gwfaiG\rsm;ukdyif tokH;jyKavonf? okd\aomf uae'D,ef wyfom;rsm;. 7Gyf7Gyfc Hc HwGef;vSefr=a-umifh 1918ckESpfwkdifatmif *smrefwkd\.7efrSuif;vGwfcJhavonf?xkdESpfwGif r[mrdwfwkd\rS ta7;ygaomatmifjrifr=rSm oHr+dESifh t*‡awwkd\jzifh ckdifcHhpGm jyKvkyfxm;aomvufAD7ifhac: 0u‡yg trnf7Sd*smrefajratmufcHwyf-uD;ukd odrf;ykdufEkdifjcif;jzpfayonf? r[mrdwfwkd\onfjyifopfESifh AJv*sD,rfEkdifiHwkd\rS 7efolvuf usa7mufcJhaome,frsm;ukd u,fwif7ef -udK;yrf;cJhaomfvnf; pwk7ef;rkdifaygif; 50 cef\om jyef7cJhavonf?

ta7S\buf ppfrsufESmajrmufbufwGif AGef[if'ifAwf. *smrefppfwyfrsm;onf rql;7D,eftkdifrsm;a'owpf0kdufY ta7;omae-uonf?

awmifbufwGif yxraomf &k7Sm;onfppfa7;vScJh.?-op-wD;,m;wyfrsm; *vpf7Sme,fukdjzwfI [efa*7DEkdifiHxJokd\yif0ifEkdifchJavonf? okd\aomf 1915ckESpf aEG7moDwGif*smrefESifh-opwD;,m;wyfrsm;yl;aygif;I &k7Sm;wkd\tm;*vpf7Sme,fxJrS txl;atmifjrifpGm armif;xkwfvkdufonf? xkdtcg epfuvyfrif;om;-uD;ae7mwGif &k7Sm;Zmbk7ifukd,fwkdif xkdwyfrsm;ukd uGyfuJwkdufckdufavonf?

&k7Sm;tm; A[kdEkdifiHrsm;. zdESdyfjcif;rSoufom7m7ap7ef r[mrdwfwyfrsm;onf wl7uDykdif'g;'eJa7vuf-um;rS *vpfykdvDu`ef;qG,fukd wkdufckdufodrf;,l7ef-udK;yrf;

cJh-uonf? okd\7mwGif ratmifjrifonfhjyif aAmfvuefjynfe,frsm;. txifao;jcif;ukdyifcH7avonf? -op-wD;,m;onf qm;AD;,m;ukdwkdufckdufcJh7mwGifajr|mfvifhoavmuf rvG,fulvSacs? -op-wD;,m;wkd\u qm;AD;,m;jrdK\awmf AJv*7dwfjrdK\ukd odrf;ykdufcJhaomfvnf;qm;AD;,m;wkd\u jyefvnfodrf;ykdufEkdifcJh.? okd\aomfr-umrD tla7mifief;zsm;a7m*g usa7mufojzifh qm;AD;,m;wyfrsm;rS tawmfyif tiftm;enf; oGm;avonf?

xkdtwGif; blva*;7D;,m;EkdifiHonf aAmfvuefppftwGif;uqkH;&=H;cJhaom aAmfvuefjynfe,ftcsKd\ukd jyef77ef7G,f7G,fcsufjzifh A[kdEkdifiHrsm;zufokd\ 1915 ckESpfwGif 0ifa7mufcJhjyD;aomf qm;AD;,m;ukdwkdufckduf.? *smrefESifh-op-wD;,m;wyfrsm;uvnf; ulnDojzifh 1915ck 'DZifbmvwGif qm;AD;,m;wpfjynfvkH;ukdyif 7efol\vufokd\usa7mufoGm;avonf? r[mrdwfwkd\bufrSqm;AD;,m;ukdulnD7ef q,fvkdeD;um;jrdK\okd\ oef;0ufr~7Sdaomwyfrsm;ukd 1915 ckatmufwkdbmvwGifykd\cJh.?qm;AD;,m;wyfukdvnf; jyefvnfzGJ\pnf;cJhavonf? okd\aomfxkdwyfrsm;onf rnfodk\r~ta7ma7mufatmif rpGrf;aqmifEkdifbJ q,fvkdeD;um;wGifom aomifwifae-uavonf?r[mrdwfwkd\vnf; rdrdwkd\.*k+foa7ukd xdckdufrnfpkd;aoma-umifh xkdwyfrsm;jyefI rqkwfckdif;ojzifh1918 ckESpfwkdifatmif xkdwyfrsm;rSm xkdjrdK\wGifyif aecJh-uavonf?

uBmppf/yxr

ajruwkwfudktm;ukd;jyKppfqif7aom yxruBmppftwGif; r[mrdwfa7S\wef;ppfrsufESm

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 186: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

410

1916 ckESpftwGif; ppftajctae? ? xkdESpf -o*kwfvtwGif; &lareD;,m;Ek difiHonf r[mrdwfwkd \bufrS ppfxJ0ifvmavonf? &lareD;,m;onf [efa*7DEkdifiHvufatmufokd\ usa7mufcJhaom &lar;eD;,ef;trsKd;om;wkd\. vGwfajrmufa7;twGuf ppfxJ0ifvmjcif; jzpfayonf? &lareD;,m;onf [efa*7DEkdifiHwGif;okd\ 0ifa7muf wkdufckduf7m *smreDESifh blva*;7D;,m;wyfrsm;u jyefvSefwkdufckdufojzifh ta7;edrfhcJh7onfhjyif &lar;7D;,m;EkdifiH. wpf0ufr~7Sdaom tzkd;wefonfh a7eHESifh *sKHpyg;xGufaom a'orsm;rSm 7efol.vufokd\usa7mufcJhavonf?

1915 ckarv 3 7ufae\wGif tDwvDonf -op-wD;,m;ykdife,fajrtcsKd\7rnf[laom v~Kd\0Sufuwda-umifh,cifu*smreDESifhokH;EkdifiH cspf-unfa7;pmcsKyfukd azmufzsufjyD;v~if r[mrdwfwkd\bufrS ppfxJokd\0ifvmavonf?xkdESpftwGif;Y tDwvDppfrsufESmwGif-uD;us,fvSaomwkdufyGJ-uD;rsm; r7SdcJhacs? 1916 ck -o*kwfv twGif;Yum;tDwvDonf -op-wD;,m;EkdifiHukd xkd;ppfqifcJh7mta7;tygqkH;aom atmifjrifr=rSm *kd;7D;ZD;,m;ukd odrf;ykdufEkdifjcif; jzpfayonf? aqmif;7moDrusrDav;wGif

tDwvDonf atj'D,ufwpfyifv,f oab‡mqdyfurf;jrdK\jzpfaom x7D;,ufjrdK\ukd odrf;ykduf wkdufckduf7ef toifhjyifxm;cJhavonf?

xkdESpftwGif; ta7;tygqkH;aomwkdufyGJrSm taemufbufppfrsufESmrS Am'efwkdufyGJjzpf.? *smrefwkd\bufrStdrfa7S\Oy7mZmukd,fwkdif uGyfuJIwkdufckduf.? azazmf0g7DvrukefrDrS pufwifbmvqef;cef\txd ajcmufvcef\wkdufckdufcJhonfwGif a7S\okd\av;rkdifcef\r~om wkd;wufEkdifojzifh Am'efcHwyfjrdK\ odrf;ykdufa7;ukd *smrefwkd\ vufav~mhvkduf7avonf? ,if;okd\7SdaepOf r[mrdwfwkd\onfajrmufbuf7Sd qkrf;jrpfwpfav~mufwGif t-uD;tus,fxkd;ppfqif7ef jyifqifcJhavonf? xkdtcsdefavmufwGifr[mrdwfwkd\. tajrmufvufeufrsm;rSm txl;wkd;wufaumif;rGefvmcJhjyDjzpf7m oHr+d/ t*‡awwkd\jzifhckdifcHhvSonfh rkdifaygif;rsm;pGm 7Snfvsm;onfh *smrefuwkwfusif;rsm;ukdacsr=ef;zsufqD;EkdifcJhavonf? xkdjyifxkdESpfwGif r[mrdwfwkd\onf wifhum;rsm;ukd pwifokH;cJhonf?xkdESpf 'DZifbmvwkdifatmif r[mrdwfwkd\onf zdIwkdufvmcJh7m *smrefwkd\onf -uHh-uHhcH,if; aemufokd\wjznf;jznf; qkwfay;cJh7avonf?

uBmppf/yxr

ppfajrjyifqif;7awmhrnfh jyifopfjynfa7muf tar7duefppfom;rsm; tjyD;owfacsr=ef;yGJ ppfa7;avhusihfae-upOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 187: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

411

ta7S\buf ppfrsufESmwGif aqmif;7moDtwGif;Y &k7Sm;onf tm;jznhfEkdifcJhI ZGefvavmufwGif ta7S\bufppfa-umif; awmifbufpGef;rS xkd;ppfqifum -op-wD;,m;wyfrsm;ukd umayoD,ef awmifwef;rsm;okd\wkdufxkwfEkdifcJh.?

1916 ckESpftwGif; tkdif,mvefjynfYolykefxav7mr[mrdwfwkd\.ppfqifr=wGif twefyifxdckdufzkd\ ta-umif;ay:aygufchJavonf? xkdrSwpfyg;jAdwdo~tpkd;7.ta7;ygaom 7mxl;rsm;ukd xrf;7GufcJhol qma7mf*smauhprifonf *smrefvufrsm;ukd tkdif,mvefjynfwGif;okd\ckd;oGif;um ykefuef7ef-uHpnfcJhojzifh taygif;ygtjcm;acgif;aqmif 6 OD;wkd\ESifhtwl ppfaq;ItqkH;pD7ifvkduf7avonf?

xkdESpftwGif; *7dEkdifiH. jynfwGif;a7; tajctaeukdr[mrdwfwkd\bufrSvnf;aumif;/ A[kdEkdifiHrsm;bufrSvnf;aumif; apmifh-unfhaecJhonf? *7dEkdifiHonfqm;AD;,m;tm; 7efolwkd\xdyg;vmv~if ulnDwkdufckdufay;7efabmwlnDcsufrsm;7SdcJh.? okd\aomf*7dbk7ifrSm *smrefukdifZmbk7if. a,mufzawmfjzpfojzifh xkdppfxJwGifryg0ifbJ -um;aernfha,mifa,mifjyKaecJhavonf? *7drsKd;cspfrsm;um; qm;AD;,m;ukd uwdxm;csuftwkdif; ulnDvkd-uonf? xkda-umifh r[mrdwfwyfrsm; bl;va*;7D;

,m;ukd wkdufckdufaomtcg *7drsKd;cspfwyfrsm;onf r[mrdwfwkd\bufrS ulnDwkdufckdufcJh.? xkdokd\*7dEkdifiH. oabmxm;rjywfrom;7SdaecJhojzifh r[mrdwfwkd\u *7dEkdifiHukdpdwfcs7atmif -udKwifI a7a-umif;rSydwfqkd\xm;onf?

x\kdjyif tmrD;eD;,m;jynfbufwGif epfuvyfrif;om;-uD; uGyfuJaom &k7Sm;wyfrsm;onf twefyifta7;omcJhonf? wl7uDEkdifiHonf ql;tufwl;ajrmif;ukdodrf;ykdufEkdif7ef -udK;pm;cJhaomfvnf; jAdwdo~wyfrsm;uwGef;vSefvkdufojzifh ratmifjrifcJhacs?191^ ckESpftwGif; ppftajctae? ?xkdESpfwGiftaemufbufppfrsufESmY r[mrdwfwkd\onf ppfatmifEkdifrnfh ar~mfvifhcsufuav;rsm;yif xm;7SdvmEkdifavonf? xkdESpftwGif; ta7;ygaomwkdufyGJrsm;jyifopfEkdifiH ta7S\ajrmufbufESifh AJv*sD,rfEkdifiHrsm;wGifjzpfyGm;cJhonf? xkda'orsm;wGif t*‡vdyf/ jyifopf/ AJv*sD,rfESifh uae'D,efwyfrsm;yl;aygif;I *smrefwyfrsm;pdwf"mwf ysufjym;atmifyif wkdufckdufEkdifcJh.? xkdjyifxkdESpffZGefvtwGif; r-uHKpzl; xl;uJvSpGm tjyif;txefwkdufckdufcJhav7m 7uftenf;i,ftwGif; *smrefwkd\ av;rkdifcef\r~ aemufokd\qkwfay;7avonf? awmifbufwGifvnf; *smrefwkd\. ausmufrD;aoG;xGuf7m tzkd;wefjrdK\-uD;wpfjrdK\jzpfaom vif;jrdK\bufokd\ uae'D,efwyfrsm;ua7S\aqmifcsDwufwkdufckdufcJhojzifh *smrefwkd\ wjznf;jznf;qkwfay;7jyefonf? xkdESpf Ekd0ifbmvavmufwGif r[mrdwfwkd\onf *smrefwkd\ odrf;ykdufxm;onfh jyifopfjrdK\jzpfaom urf;Aa7;ukd &kwfw7uf0ifa7mufwdkufckdufavonf? xkdtcg AmaA;7D;,m;jynf. Oy7mZmrif;om;acgif;aqmifaom *smrefwyfrsm;rSm ig;rkdifcef\ qkwfay;cJh7avonf? okd\aomf *smrefwkd\u jyefI xkd;ppfqifaomtcg r[mrdwfwkd\odrf;ydkuf 77dSor~ e,fajrrsm;jyefIqkH;&=H;7jyefonf?

xkdESpfrwfv 11 7ufae\wGif &k7Sm;jynfY awmfvSefa7;-uD; ay:aygufcJhavonf? aemufav;7ufcef\t-umwGif Zmbk7ifrSm eef;pGef\vdkuf7jyD;aemuf oRwEkdifiHtjzpfausnmcJh7m ppfajyjidrf;7ef -uH7G,faeaom Zmbk7ifa-umifh pdwfysuftm;avsmhae7aom r[mrdwfwkd\onfrSm 0rf;ajrmuf0rf;omjzpfcJh7onf? okd\aomf &k7Sm;EkdifiHrSm ppfukd qufvuf wkdufckduf7ef tajctaersKd; r7Sdawmhacs? wyfwGif; pnf;urf;rsm;ysufjym;um wyfajy;OD;a7rSmvnf; rsm;onfxuf rsm;vmonfhtjyif ae7mwkdif;wGif t&=H;-uD;&=H;aecJhonf? xkdtwGif;vltcsif;csif;t7if;7Sife,fcsJ\ppfyGJwGif wpfOD;ESifhwpfOD; wkdufckdufae7ef

uBmppf/yxr

ta7S\zufppfrsufESmwGif OD;pD;cJhaom Zmbk7ifepfuvyf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 188: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

412

roifha-umif; a-uG;a-umfoHay:aygufcJhaemuf xkdESpfEdk0ifbmvwGif aAmfv7DApfwkd\onf tkyfcsKyfa7;tm+mukd odrf;ykdufcJhavonf? aAmv7SDApftpkd;7onf 'DZifbmvxJwGif *smrefwkd\ESifhppfajyjidrf;7ef -udK;yrf;cJh7m 1918ck rwfvxJwGif A7uf p„vDawmh pmcsKyfukd csKyfqkdcJhavonf? xkda-umifh *smrefwkd\onf ta7S\bufppfrsufESmrS ppfom;axmifaygif;rsm;pGmukd taemufbufppfrsufESmokd\ a7F\ajymif;EkdifcJhum jyifopfESifh t*‡vdyfwkd\tm; ,cifuxufykdI zdwkdufEkdifcJhonf?

tDwmvsHppfrsufESmwGif tDwvDwkd\onf rlv-uH7G,fcsuftwkdif; x7D;,ufjrdK\qDokd\ wjznf;jznf;csDwufcJh7mjrdK\ESifh q,frkdifcef\tuGmae7mokd\yif a7muf7SdcJhonf? okd\aomf r-umrD *smrefppfulrsm;a7muf7SdvmI -op-wD;,m;ppfwyfESifh yl;aygif;um atmufwkdbmvukefavmufYum;ykd7ufwkdwGif tDwmvsHwkd\wyfrsm;ukd 7Gyf7GyfcsGHcsGH wkdufckdufcJh7m tDwmvsHwkd\wyfysufum qkwfcGmcJh7onf? yD,m;aAjrpfokd\a7mufrS *smrefwkd\. csDwufr=ukd wef\atmifjyKEkdifayawmhonf? xkdokd\wef\atmif cHEkdifcJhonfrSmvnf;r[mrdwfrsm;onftDwmvsHwkd\tm; ulnD7ef xkdESpf'DZifbmvrwkdifrD taemufbufppfrsufESmrS ppfulwyfrsm; ykd\ay;aoma-umifh jzpfavonf?

xkdtwGif; *7dEkdifiH.tajctaerSm wpfrsKd;wpfzkHjzpfvmcJhonf? *7dbk7if uGefpwefwif;onf ZGef 2 7ufae\wGifeef;rSqif;umr[mrdwfwkd\tm;vkdvm;ol 'kwd,om;awmf t,fvufZNmtm; eef;tyfcJh7avonf?t,fvufZNmonf *7drsKd;cspfwyfrsm;ukd acgif;aqmifcJhol AJeDaZavmhukd 0ef-uD;csKyftjzpf cef\xm;I r[mrdwfwkd\zufrS ulnDwkdufckdufavonf?

191^ ckESpfpavmuftxd tar7duefjynfaxmifpkEkdifiHonfppfxJryg0ifao;bJ ESpfOD;ESpfzufpvkH;tm;vufeufrsm;a7mif;csum -um;aecJhonf? a7wyftiftm;wGif jAdwdo~wkd\uomojzifh a7a-umif;jzifho,f,laom tar7duef vufeufyPnf;rsm;rSm r[mrdwfwkd\zufokd\om ta7mufrsm;cJhav7m *smrefwkd\tzkd\ tar7duefjynfaxmifpk EkdifiHrSm r[mrdwfwkd\. vufeufokdavSmif7mXme-uD; jzpfaeayonf? okd\jzpfI *smrefwkd\onf r[mrdwfwkd\xHykd\aom tar7duefvufeufwifoab‡mrsm;ukd a7ikyfoab‡mrsm;jzifh wkdufckdufzsufqD;cJh7m tar7duefoab‡mrsm;ESifh vltajrmuftjrm;yif*smrefa7ikyfoab‡mrsm;. vufcsufa-umifh epfjrKyfaoa-uysufpD;-uavonf? xkd\jyifrUqDukdEkdifiHtm; ,if;qkH;&=H;cJhaom e,fy,fwkd\ukd jyefvnf odrf;ykdufEkdifa7;

twGuf *smreDu aiGa-u;axmufyHh7ef -uHpnfaeaoma-umifh tar7duefjynfaxmifpkonf 191^ ck {jyDv6 7ufae\wGif *smreDEkdifiHukd ppfausnmcJh.? okd\aomftar7duefrSmppfwkduf7ef tpDtpOfusepGm r7Sdao;ojzifh 191^ ck ZGefv 1^ 7uf ae\wGifrS tar7duefwyfpkwpfpkukd jyifopfEkdifiHokd\ yxrqkH;t-udrf ykd\EkdifchJavonf?

xkdESpftwGif; ykyf7[ef;rif;-uD; 15 qufajrmufAJeD;'pfonf ppfajyjidrf;-u7ef -udK;pm;jzefajzcJhao;.?okd\aomff r[mrdwfwkd\bufrS ppfajyjidrf;7ef rvdkvm;ojzifh-udK;yrf;csufrSm ratmifjrifcJhacs?1918 ckESpf ppftajctae? ? xkdESpfum; *smrefwkd\um;r[mrdwfwkd\ukd tjyKwfwkduf7ef t-uD;tus,f ppfqifcJhaomESpfjzpfayonf? ppfol-uD;[if'ifAwfu *smrefwyfrsm;onff {jyDvwpf7ufae\wGif yg7pfjrdK\ukd odrf;ykdufEkdif7rnf[kyif ausnmcJhavonf? *smrefwkd\. xkd;ppfa-umif;rSm tD;y7m;.awmifbufrS pwifI ig;q,fhwpfrkdifr~7Snfvsm;avonf? xkdr~avmuf-uD;rm;vSaomtiftm;ESifh zdwkdufojzifh xkdr~avmuf vltaota-ursm;vSaom ppfyGJrsKd; ,cifur7SdcJh[k qkd-uonf?

*smrefwkd\. tiftm;-uD;rm;vSojzifh q,f7ufcef\twGif; ESpffq,fhckepfrkdifcef\r~ r[mrdwfwkd\.ppfa-umif;twGif;okd\usGH0ifchJ.? xkdtcg r[mrdwfwyfrsm;tm;vkH;

uBmppf/yxr

yxruBmppftwGif; *smrefAHk;'+fcHvkduf7aom vef'efjrdK\&=cif;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 189: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

413

ukd uGyfuJ7ef jyifopf AkdvfcsKyfrSL; azghtm; taemufbufppfrsufESm ppfaoemywdtjzpfcef\tyfum tpGrf;ukefckcH wGef;vSefapavonf? odk\aomf 7efol\tiftm; -uD;rm;vSI wyfaygif;pkHrS qkwfIqkwfIomay;7av.? *smrefwkd\uvnf; yg7pfjrdK\awmfokd\csDwuf7ef vrf;yGifhzkd\-udK;pm;um zdwkduf-uavonf? ,if;okd\jzifh *smrefwkd\rSmyg7pfjrdK\teD; uyfvmav7m jrdK\awmf-uD;usqkH;7ef em7Dykdif;r~avmufom vkdawmhonf? xkdtawmtwGif; tar7duefa7wyfrS wyfom;7Spfaxmifygaom wyfwpfwyfonf ajcmufaxmifr~tuscHum *smrefwkd\ yg7pfokd\ csDwuf7mvrf;a-umif;ukd wm;qD;Ekdif7ef -udK;pm;cJh7mtwefyif atmifjrifcJhavonf? xdk\jyif 7Sm;wkd;oD,J7D;wGif ppfyef;aejyDjzpfaom jyifopfwyfukd vlpm;xkd;7efa7muf7dSvmcJhonfh tar7duefwyfonf *smrefwkd\ 7Gyf7GyfcsGHcsGHwkdufckdufaeonfht-um;rS xkd;ppfqifum xkdt7yfrS*smrefrsm;ukd 7Sif;vif;ypfEkdifcJhavonf? xkda-umifh *smrefwkd\vnf; xkd;ppfrScHppftjzpfokd\ ajymif;vJoGm;7jyD;v~ifyg7pfjrdK\awmf-uD;rSmvnf;7efolvufxJusa7mufrnfhab;rSuif;vGwfcJhavonf? tar7duefppfulwyfrsm; tqufrjywfwifykd\ tm;

jznfhEkdifjcif;a-umifh/ AkdvfcsKyfrSL;azghrSm 7efolwyfrsm;udk tiftm;awmifhwif;pGmESifhwkdufEkdifavonf? ppfyef;vmjyDjzpfaom *smrefwyfrsm;rSm tm;jynfhvef;qef;aeaom tar7duefwkd\ESifh ,SOf7onfhtcgwkdif;vkdvkdyif aemufqkwfay;cJh7avonf? ajrmufbufwGifvnf;r[mrdwfwyfrsm;onf ajrmufyifv,fteD;rS zdwkdufcJhav7m AJv*sD,rfEkdifiHrS jrdK\rsm;ukd jyefvnf odrf;ykdufEkdifcJhI *smrefwyfrsm;ukdvnf; twefyif 7Sif;vif;wkdufxkwfypfEkdifcJh-uonf? 1918 ck atmufwkdbmv 197uf ae\wGif *smrefwkd\.a7ikyfoab‡mpcef;jzpfaom aZ;A7Gwf*DjrdK\rS *smrefrsm;ukd wkdufxkwfypfum xkdjrdK\udkjyefvnfodrf;ykdufEkdifcJh.? xkdtawmtwGif; taemufbufppfa-umif;wpfav~mufwGifvnf; *smrefwkd\ukdawmifbufokd\vnf;aumif;/ta7S\bufokd\vnf;aumif;a7mufatmifwpfjznf;jznf;zdI wkdufxkwfEkdifcJhavonf? awmifbufrSzdIwkdufvmonfh tar7duefwyfrsm;. '+fukdrcHEkdifaom *smrefwyfrsm;onf ZlvkdifvrSpI wqkwfwnf;qkwfcJh7av7m aemufqkH; jyifopfajray:Y rkd;Aef;cHwyfwpfckomv~if ajcukyftjzpfusefavawmhonf? xkdtawmtwGif; *smref.bufawmfom;rsm;rSmvnf; &=H;I

uBmppf/yxr

jyifopfEkdifiH 7drf;jrdK\teD;7Sd vmyGefy,fcHwyfukd jyif;xefpGmwkdufckdufjcif;cH7jyD;aemuf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 190: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

414

omae-uavonf? 1918ckpufwifbmvv 15 7ufae\wGif q,fvkdeD;um;Y aomifwifaeaom r[mrdwfwyfrsm;onf xkd;ppfqifum a7S\okd\csDwufcJh.? 7ufoW2ywftwGif; qm;AD;,m;EkdifiHawmifykdif; wpfckvkH;vkdvkdyif jyefvnfodrf;,lcJh-uonf? okd\jzpfI EkdifiHwGif;csDwufwkdufckdufjcif;cH7rnf ukdpkd;7drfonfESifh Alva*;7D;,m;onf pufwifbmv297ufae\wGif vufeufcsvkdufavonf? xkd\aemufajrmufbufokd\ qufvufcsDwufcJh7m qufvufIatmifyGJ7cJhavonf? -op-wD;,ef;wyfrsm;vnf; t,fvaA;eD;,m;ESifh rGefwDeD;*&kd;jynfrsm;rSqkwfay;7avonf? wpfvcJGcef\twGif; qm;AD;,m;rS-op-wD;,ef; wyfrsm;ukd armif;xkwf EkdifcJhjyD;aemufAJv7dwfjrdK\ukdvnf; jyefvnf odrf;ydkufEkdifcJh.?

xkdxkd;ppfESifhwpfjydKifwnf;vkdvkdyif ygvufpwkdif;csDt,fvifAD.wyfonf atrmaz;q,facgif;aqmifaomtm7yfwyfpkESifh ume,fwDtDavm7ifhwdk\. tultnDjzifhxkd;ppfqifcJh7m wl7uDwkd\onf rcHEkdifI 'rufpuyf/{u/ aA;7GwfESifh tvufykd paomjrdK\rsm;ukdodrf;ykduf77SdcJhonf? 1918 ck atmufwkdbmv 31 7ufae\wGifwl7uDwkd\ vufeufcsavonf? xkdESpf atmufwkdbmvxJwGif yD,m;aA;jrpfukdjzwfIcsDwufcJhaom tDwvDwyfwkd\onf -op-wD;,ef;wyfrsm;ukdESpfckuGJatmifwkdufcJhav7m wyfysufjyD;aemuf 107ufcef\twGif; wyfom; okH;odef;ausmfr~ vufeufcscJhavonf? okd\jzpfI -op-wD;,ef;wyfrsm;. AkdvfcsKyfuppf7yfpJ7ef awmif;yefcJh.?

xkdokd\ wyfysufcJhonfESifh -op-wD;,m;tpkd;7tzGJ\vnf;ysufcJhavonf? -op-wD;,m;EkdifiHawmftwGif;7Sd Akd[D;rD;,m;jynfe,fESifhtjcm;jynfe,f toD;oD;wkd\onfawmfvSefykefuefum vGwfvyfa7;ukd ausnmcJh-uonf?okd\jzpfI *smreDwpfOD;wnf;omusefaeavawmhonf?

1918 ck Ekd0ifbmv 3 7ufae\wGif uD;a7wyfpcef;7Sd*smrefa7wyfonf ykefuef7m r-umrD A7D;rif;ESifh [rf;Awf7Sda7wyfrsm;okd\ ul;pufoGm;avonf? ppfwyftajctaerSmvnf; ar~mfvifhp7mr7Sdatmif qkd;7Gm;aeonfukdod7Sdaom *smreftpkd;7onf atmufwkdbmvxJuyifppfajyjidrf;7ef *smref0ef-uD;csKyf rif;om;-uD; rUqDrDvsHu pum;urf;vSrf;cJhavonf? xkdjyif ol\tpkd;7tzGJ\wGifqkd7S,fvpf rsm;ukdvnf yg0ifapcJh7m 7ufrsm;r-umrDtpkd;7tzGJ\ukdolwkd\-udK;ukdifjyD;v~if tar7duefoRw 0DvqefxH ppfajyjidrf;a7;twGuf pum;urf;vSrf;cJhavonf? okd\aomf 0Dvqefu r[mrdwfwyfaygif;pkH ppfao

emywd rm7S,fazghESifh aqG;aEG;7efnFef-um;cJh.? xkdtawmftwGif; ukdifZmbk7ifonf bmvifjrdK\rS xGufcGmjyD;aemuf ol.ppfwyfrsm7Sd7m oGm;a7mufaexkdifcJhavonf? okd\aomf 0ef-uD;csKyfu ukdifZmtm; eef;pGef\7efawmif;qkdcJh7m [if'ifAwfuvnf; oabmwlcJhojzifhEkd0ifbmv 10 7ufae\wGifeef;pGef\jyD;v~if a[mfvefEkdifiHokd\ xGufajy;7avonf?

*smrefwkd\vnf; oRw0Dvqef nFef-um;onfhtwkdif;zm7S,fazmhxHwGif ppfajyjidrf;a7;twGuf pum;urf;vSrf;cJh7m r[mrdwfwkd\tcsif;csif; aqG;aEG;jyD;aemuf ppf7yfpJa7; pnf;urf;csufrsm;ukda7;qGJcJh.? xkdpnf;urf;csufrsm;ukd rm7S,fazmhu uGef;ysif;opfawmtwGif; 7yfwef\xm;aom rD;7xm;wGJay:wGif Ekd0ifbm 11 7uf rkd;aomuf,HtcsdefY *smref tpkd;7 ukd,fpm;vS,frsmtm;ay;tyfavonf? ,if;wkd\ukd *smrefwkd\uvufcHvkdufojzifh 6 em7Dt-um eHeuf 11 em7DwGif typftcwf7yfpJoGm;avonf?

xkdae\xkdtcsdefukd aemifvm aemufom;rsm;onfawmfawmfESifhyif arhEkdifawmhrnf r[kwfacs?tm7SwkdufwGif? ? uBmppf-uD;[k ac:wGifonfhtwkdif;wkdufyGJrsm;rSm Oa7mywkdufwGifomjzpfyGm;onfr[kwf?tm7SwkdufbufwGifvnf; jzpfyGm;-uao;onf? 1915ckESpfukefcgeD;avmufwGif t*‡vdyfESifh tdNd,wyfwpfwyfonf bC'ufjrdK\ukd odrf;ykduf7efa7mufvmcJh.? Ekd0ifbmvwGif jAdwdo~wyfrsm;onf bC'ufjrdK\awmifbuf7Sdwl7uDwkd\ukdwkdufckduf7m twefi,fr~ ta7;omaomfvnf; 'DZifbmvwGif ta7;edrfhum uGwft,ftJrm7m;jrdK\wGif t0kdif;cH7avonf? 1916 ck {jyDvwGif 7dQmjywfvyfI iwfrGwfacgif;yg;jcif;ab;ESifh -uKH7avojzifh jAdwdo~wyfrsm;vufeufcs-u7av7m jAdwdo~wkd\. *k+foa7ukd twefyifxdckdufoGm;avonf? okd\7mwGif xkdwyfukdu,fwif7ef a7mufvmaom ppfulwyfonf 191^ ckrwfvwGif bC'ufjrdK\ukd odrf;ykdufcJhjyD;v~if ajrmufbufokd\yif wkd;wuf csDwufoGm;EkdifcJhavonf?

191^ ck 'DZifbmv 1 7ufae\wGif AkdvfcsKyfrSL;t,fvifADacgif;aqmifaom wyfrsm;onf *s&l;qvrf;jrdK\okd\csDwufcJhI 9 7ufae\wGif xkdjrdK\ukdodrf;ykdufcJh.? xkdatmifjrifr=rSm 191^ ckESpftwGif; r[mrdwfwkd\.ta7;ygaomatmifjrifr=rsm;xJwGif tygt0if jzpfonf?a7a-umif;wkdufyGJrsm;? ? ppfyGJrsm;wGif jAdwdo~wkd\tm;xm;7mum; a7wyfrawmfjzpfayonf? tm;xm;oavmufvnf; jAdwdo~a7wyfrSm tjcm;a7wyfrsm;ukd

uBmppf/yxr

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 191: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

415

-uD;pkd;vFrf;rdk;Ekdifaom tiftm;ESifh jynfhpkHcJhavonf?uBmppf-uD; rjzpfrDuav;wGif t*‡vdyfa7wyfukd xyfrHtiftm; jznfhwif;xm;chJ.? xkd\a-umifh ppfjzpfonfESifhwpfjydKifeuf a7wyfrawmfonf wkdufyGJ0if7ef tqifoifhjzpfaecJhonf? jAdwdo~wkd\. tiftm;aumif;aom a7wyfa-umifh *smrefwkd\ EkdifiHjcm;ESifh ukefroG,fEkdifatmifydwfyifEkdifcJhonfhjyif *smrefa7wyf-uD;ukd a7wyfpcef;rsm;rS rxGufEkdifatmif ydwfqkd\xm;EkdifcJJhonf? ppfjzpfpu*smrefa7wyf-uD;onf uD;wl;ajrmif;twGif; pcef;rsm;Y vkHjcKHpGm 7SdaecJh.? okd\aomf yifv,fjyifwGif 7Sdaeaom *smrefawmfyD'kd oab‡mtcsKd\ESifh u&lZmppfoab‡mtcsKd\onf ajrmufyifv,ftwGif; ul;oef;oGm;vma7;wGif taESmifht,Suf ay;cJhavonf? okd\aomf wjznf;jznf; xkdoab‡mrsm;ukd zrf;qD;jcif;/ ESpfjr|Kyfjcif; jyKvmEkdifcJhaomtcg r[mrdwfESifh -um;aeEkdifiHoab‡rsm;rSm*smrefa7ikyfoab‡mrsm;. 7efukdom a-umuf7GH\7avawmhonf? (awmfyD'kdoab‡m/ a7ikyfoab‡m„vnf;7=?) jAdwdo~ u&lZmppfoab‡m okH;pif;rSm ajrmufyifv,fwGif *smrefa7ikyfoab‡mrsm;u wkdufckdufojzifh epfjr|Kyf

oGm;7avonf? 1914 ck Ekd0ifbmv 1 7ufae\wGifcsDvDurf;ajcukd&kdeJtilteD;Y *smrefu&lZmppfoab‡mig;pif;yg0ifaom a7wyfpkonf jAdwdo~a7wyfpkukd wkdufckdufESdrfeif;vkdufavonf? okd\aomf ,if;*smref a7wyfpkrSm 'DZifbmv 8 7ufae\wGif azmhuvefu`ef;pkteD;Ytjcm;jAdwdo~ ppfoab‡mwyfpk. wkdufckdufjcif;cH7ojzifh'7ufZ'eftrnf7Sdppfoab‡mrSwpfyg; tjcm;oab‡mrsm;ESpfjr|Kyfjcif;cH7.? '7ufZ'efrSmrl vGwfajrmufoGm;cJhavonf?

tif'riftrnf7Sd *smrefu&lZmppfoab‡mwpfpif;onfvnf; ork]7m yifv,fjyifwpfav~muf vSnfhvnfoGm;vmum a':vmwpfa™cef\ wefzkd;7Sdaom oab‡mrsm;ukd ESpfjr|Kyf zsufqD;cJh.? okd\aomfaemufqkH;wGif tdNd,ork]7m7Sd ukdukdu`ef;wGif -opa-wD;vD;,m; ppfoab‡mwpfpif;. wkdufckduf zsufqD;jcif;ukd cH7avonf?

1915 ckESpfESifh 1916 ckESpfrsm;wGifvnf; '7ufZ'ef/z7D;'7uf/ uGef;ePAwfpaom *smrefoab‡mrsm;onfyifv,fjyif t7yf7yfwGif r[mrdwfwkd\. oab‡mrsm;ukdESpfjr|Kyf zsufqD;I ul;oef;oGm;vma7;ukd taESmifht,Sufay;cJhavonf?

uBmppf/yxr

'+f7m7ppfonfwkd\tm; tjrefjyKpk7ef awmifapmif;ukd tumtuG,f,lum a7S\wef;olemjyKpcef;zGihfaepOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 192: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

416

yxruBmppf-uD;twGif;u t-uD;us,fqkH;aoma7a-umif;wdkufyGJrSm 1916 ck arv 31 7ufae\wGifjzpfyGm;aom *swfwvefwkdufyGJjzpfayonf? xkdwkdufyGJwGif *smrefa7wyfa7a-umif; AkdvfcsKyfa7S;u uGyfuJtkyfcsKyfI t*‡vdyfa7wyf wkdufoab‡mrsm;ukd a7a-umif;AkdvfcsKyfAD;wD;u OD;pD;tkyfcsKyfcJhavonf? ESpfzufpvkH;rS oab‡mrsm;onf 'def;rwfEkdifiHurf;ajcwGifwpfae\vkH; wkdufckduf-u7m naebufwGif a7a-umif;AkdvfcsKyfrSL; *s,fvDukdOD;pD;onfh t*‡vdyfa7wyfpkwpkonftula7mufvmojzifh *smrefa7wyfonf ,i;f.pcef;rsm;okd\ aemufjyefqkwf oGm;avonf? xkdwkdufyGJwGif*smrefwkd\u tEkdif7onf[k ausnmcJhonf? t*‡vdyfwkd\bufrS tysuftpD; tqkH;t&=H;rSm *smrefwkd\ESifhpmaomftvGefyif rsm;jym;vS7um; wpfenf;tm;jzifh xkdausnmcsufrSm rSefonf[kqkdEkdifayonf? okd\aomf xkdaemufwGif ukdifZmbk7ifonf aiGukda7vkdokH;umwnfaqmufcJhonfhjyif ol*k+f,lcJhaom *smrefa7wyf-uD;rSm uD;wl;ajrmif;pcef;rsm;wGif ydwfrdawmhonf? xkd\jyif *smrefwkd\xuf tqkH;t&=H;rsm;aomfvnf; t*‡vdyfa7wyfonf yifv,fjyifwGif -uD;pkd;jrJ-uD;pkd;aecJhavonf? *smrefwkd\onf a7wyf-uD;ukd tokH;rjyKEkdifaoma-umifh a7a-umif;wGif -uD;pkd;Ekdif7ef a7ikyfoab‡mrsm;ukd wGifwGifus,fus,f tokH;jyKcJhum t*‡vdyfa7wyfukd-uD;pGmtaESmifht,Sufay;EkdifcJhonf? ppf-uD;jzpfp yxrokH;ESpftwGif; *smrefa7ikyf oab‡mrsm;.7efukd xda7mufpGmumuG,f7efrSm r-uHpnfEkdifcJhojzifh *smrefwkd\a7ikyfoab‡mjzifh wkdufckdufjcif;onfppft&=H;tEkdifukd qkH;jzwfawmhrnfavm[k awG;awm-uavonf?

x\kdjyif *smrefwkd\. t-uHrSm r[mrdwfwkd\. ul;oef;a7mif;0,fa7;ukd zsufqD;ay;jcif;jzifh iwfrGwfacgif;yg;jcif;ab;qkdufatmifjyKvkyf7efvnf; jzpfavonf? xkda-umifhjyifopfESifh t*‡vefjynfurf;&kd;wef;rsm;ukd a7a-umif;rS ydwfqkd\xm;ma-umif; ausnmjyD;v~if oab‡mrsm;ukd-um;aeEkdifiHykdifrsm; jzpfapumrl/ owfrSwfxm;aomppfe,fedrdwftwGif;YawG\7Sdv~if ESpfjr|Kyfypfrnf[k owday;cJh.? okH;vtwGif; -um;aeEkdifiHrS oab‡mtrsKd;tpm;rsm;rsm; tygt0if oab‡mwpf7mcef\ ESpfjr|Kyfjcif; cH7avonf? 1916 ckESpfftukefavmufwGifum;jAdwdo~wkd\.ukefoab‡mtysuftpD;rSm twefyifrsm;vsuf7SdavjyD?okd\aomf r[mrdwf EkdifiHrsm;okd\ ukefrsm;/ pm;eyf7dQmrsm;/ vufeufrsm; qufvufa7muf7SdaecJh.? okd\jzpfI191^ ckESpfwGif *smrefa7ikyfoab‡mrsm;onf r[mrdwf

EkdifiHrsm;okd\toGm; oab‡mrsm;ukdomru r[mrdwfEkdifiHrsm;rS tjyefoab‡mrsm;ukdvnf; ESpfjr|Kyfypf-uavonf? okd\aomf *smrefwkd\. 7nfrSef;csuftwkdif; ratmifjrifcJhacs? xkdokd\ jzpf7onfrSm a7ikyfoab‡mrsm;. tM7m,fukd xdxda7mufa7muf r[kwfaomfvnf; tawmftwefumuG,fEkdifaom tpDtrHrsm;ukd wjznf;jznf;jyKvkyfvmEkdifaoma-umifhvnf;aumif; *7djAdwdefESifhtar7duef jynfaxmifpkEkdifiHwkd\onf oab‡mrsm;ukdvsifjrefpGmwnfaqmuf vmEkdifaoma-umifhvnf;aumif;jzpfayonf? txl;ojzifh tar7duef jynfaxmifpkwGifoab‡mrsm;ukd *smrefrsm;zsufqD;I rEkdifavmufatmifyif vsifjrefpGm wkd;wufaqmufvkyf EkdifcJhavonf?avwyf pwif tokH;jyKjcif;? ? yxruBmppf-uD;rSpIav,mOfysHrsm;ukd ppfqifr=twGuf tokH;jyKvmcJhavonf? yxrwGif av,mOfysHrsm;ukd 7efol tajctaeukd tuJcwf "gwfykH&kduf,l7ef uif;axmuf7efomtokH;jyKcJhonf? xkdpOfu av,mOfysHrsm;rSvnf; ao;i,fonfhtjyif wpfem7D rkdifukd;q,fr~avmufomysHoef;Ekdif ao;onf? ( av,mOfysHrsm;„vnf;7=? )

ppfjzpfpu t*‡vdyfwkd\wGif av,mOfysH tenf;i,fr~om7dSI jyifopfwGifrl trsm;qkH; 7Sdavonf? *smreD/jyifopf/ t*‡vdyfwkd\wGif7Sdaom av,mOfysH ta7twGufpkpkaygif;rSm 500 cef\r~om jzpf7m jyifopfwkd\wGif 250cef\7SdcJh.? ppfjzpfjyD; aemufwGif xkdEkdifiHrsm;onf av,mOfysHrsm;ukdwkd;wufaqmufvkyfvm-uI av,mOfysHrsm; toGm;E=ef;wdk;wufatmifESifh tav;csdef ykdrkdo,f,lEkdifatmif jyKjyif vkyfukdifcJh-uonf? xkda-umifh aemifwpfESpfcef\t-umwGif wpfem7Dv~if 1^5 rkdifE=ef;cef\ ysHoef;Ekdifaom av,mOfysHrsm; wnfaqmufvmEkdif-uI pufaoewfESifh AkH;tav;csdef wpfwefcef\ukd o,f,lEkdifcJh.?xkda-umifhav,mOfysHrsm;ukd AkH;-uJwkdufckduf7efESifh pufaoewfjzifh ypfcwfwkdufckduf7eftwGuf tokH;jyKvmojzifhvGefpGm ta7;ygvmavonf? okd\jzpf7m avwyfom;wpfa,mufESifh -unf;wyfom;wpfaxmif nDr~onf[kyifqkdvm-uavonf?

r-umrD ava-umif;wkdufyGJrsm; r-umc+jzpfyGm;vmcJhI wpfzufESifhwpfzuf ava-umif;Y -uD;pkd;Ekdfif7ef-udK;pm;cJh-uavonf? 191^ckESpfrukefrD r[mrdwfwkd\onf taemufbufppfrsufESmY ava-umif;wGif ta7;omaecJh.? ,if;okd\ ava-umif;wGif olEkdifigEkdif-udK;pm;-uaomfvnf; pifppfrSm t&=H;tEkdifwkdufckduff7mY ava-umif;wdkufyGJrsm;rSm yxruBmppf-uD;twGif;u t7m

uBmppf/yxr

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 193: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

417

ra7mufvSao;acs?*smreDonf t*‡vefukdava-umif;rS wkdufckduf7mY

Zufyvifac: Al;oD;ykHo!mef avoab‡mrsm;jzifhwkdufckdufcJhavonf? xkdZufyvifavoab‡mrsm;onf c7D;7SnfoGm;Ekdifaom av,mOfrsKd;jzpfojzifh t*‡vefESifh jyifopfEkdifiHrsm;okd\ oGm;a7muf AkH;-uJwkdufckduf7eftwGuf tvGeftokH;0ifavonf? 1915 ckESpfrS 1918 ck arv wkdifatmif t*‡vefESifh jyifopfEkdifiHwkd\rSm *smrefZufyvifrsm;. AkH;-uJwkdufckdufjcif;ukd r-umc+cHcJh-u7onf?t*‡vdyfESifhjyifopfwkd\uvnf; av,mOfysHwyfpkrsm;ukdtokH;jyK-uIvnf;aumiff;/ tm;aumif;vSaomrD;armif;rsm;xkd;um av,mOfysHypftajrmufrsm;jzifhvnf;aumif;wGef;vSefckcHcJh-uonf? *smrefwkd\ ava-umif;rS wkdufckdufjcif;a-umifh t*‡vdyfESifhjyifopfwkd\ qkH;&=H;epfemr=rsm;.t7yf7yfwefzkd;rSm a':vm 10oef;cef\ jzpfonf? okd\aomfjyifopfEkdifiHwGif wpfae\wnf;Y Zufyvif-uD;ig;pif;ysufusI wpfpif;tzrf;cH7jyD;aemufwGif *smrefwkd\.ava-umif; wkdufckdufjcif;rsm; 7yfpJoGm;avawmhonff?

*smrefykdife,fopfrsm;? ?ppf-uD;rjzpfrDu *smreDykdife,fopfrsm;&S davonf? xkde,fopfrsm;7&S da7;

a-umifh *smreDESifh *7djAdwdefwkd\ tiftm;jydKifvmcJhav7m/,if;rSm ppfjzpf7jcif;. ta-umif;wpf7yfjzpfcJhonf?

ppfjzpfpwGif tiftm;awmifhwif;aom jAdwdo~a7wyfonf *smrefEkdifiHykdif yifv,ff7yfjcm;e,fopfrsm;ukdo drf;ykdufavonf? uBmhta\&Sykdif;&Sd *smrefe,fopfrsm;jzpfaom e,l;*ifeDESifhqrkd;0g;usGef;rsm;udk e,lZDvefwyfrsm;u odrf;ykdufavonf? *syefu w&kyfEkdifiH&Sd*smrefcHwyf qif;awmukdodrf;ykdufvkduf.?

tmz7duwkduf&Sd wkd*kdvefe,fukdvnf; r[mrdwfwyfrsm;u odrf;ykdufcJh.? 1915 ckESpfwGif t*‡vdyfESifhjyifopfwyfrsm;onf uR&Gef;e,fukdodrf;ykdufcJhI/ *smreftaemufawmif tmz7due,frSmvnf; r[mrdwfwkd\vufxJokd\ usa7mufcJhavonf? ,if;okd\jzifh *smreffe,fopfrsm; tm;vkH;vkdvkdyif r[mrdwfwkd\vufwGif;okd\ usa7mufcJh.? 1918 ckESpfwkdifatmif r[mrdwfwkd\ukdwGef;vSefEkdifcJhaom *smrefe,fopfrSm *smref ta\&Stmz7due,fyifjzpfonf?

Amaq;pmcsKyf? ? ppf7yfpJa7;pnf;urf;csufrsm; t7*smrefwyfrsm;onf AJv*sD,rf/ jyifopf/ vyfZif Awf/t,fvqufvkd7def;tp&Sdonfh a'orsm;rS &kdif;jrpf

uBmppf/yxr

qkrf;jrpfppfrsufESmwGif jAdwdo~ppfulwyfrsm; wkdufckduf7ef a7S\okd\tjyif;csDwufae-upOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 194: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

418

wkdifatmif qkwfcGmay;7.? vufeufcJ,rf;rD;ausmuf/av,OfysH/ ppfoab‡mESifh a7ikyfoab‡mtm;vkH;ukdr[mrdwfwkd\tm; ay;tyffavonf?

&k&Sm;EkdifiH/ &lar;eD;,m;EkdifiH/ wl7uDEkdifiHESifhta\&Stmz7du&Sd *smrefwkd\odrf;ykdufxm;aom a'orsm;rS *smrefwyfrsm;udkd jyefac:7.? r[mrdwfppfokH\yef;tm;vkH;ukdvnf; csufjcif;vGwfay;7.? xkd\jyif *smrefwkd\ usL;ausmfwkdufckdufcJhaome,frsm;rS ysufpD;qkH;&=H;cJhor~ukd*smrefwkd\uavsmfa-u;ay;7I AJv*sD,rfb+fwkdufrSaiGrsm;/ &k&Sm;ESifh &lar;eD;,m;EkdifiHwkd\rS a&Frsm;ukd jyefay;7ef oabmwl7avonf?

,if;okd\7yfpJa7;pmcsKyf csKyfqkdjyD;onfhaemufwGifr[mrdwfwkd\onf*smreDEkdifiHtwGif; ppftwGuftcsuftjcmusaom a'orsm;wGif wyfrsmcsum *smreDv=yf&Sm;x-uGjcif;rjyKEkdifatmif apmifh-uyfaecJh-uavonf? xkdtawmtwGif; r[mrdwfacgif;aqmif-uD;rsm;onf Amaq;jrdK\awmfwGif vaygif;rsm;pGm nd|E=dif;aqG;aEGI/ Amaq;ppfajyndrf;a7;pmcsKyfukd a7;qGJcJh-uonf? xdkodk\ aqG;aEG;7mwGif *smreDEdkifiHonf 0ifa7mufaqG;aEG;cGifh r7ay? tcsufaygif; 400 r~yg0ifonfh xdkpmcsKyfudk a7;qGJjyD;aomtcg/ 1919 ckZ³0g7DvwGif*smreDEdkifiHtm; vufrSwfa7;xdk;apcJh.? odk\aomfpm

csKyfyg tcsufrsm;udk pOf;pm;csifhcsdef7efESifh rauseyfaomtcsufrsm;udk uef\uGuf 7ef tcsdefvHkavmufatmif ray;cJhacs? *smreDEdkifiHrSm rwwfomojzifh,if;tm;evHrxlEdkifatmif zdESdyfcsKyfcs,f xm;aom pmcsKyfudk vufrSwfa7;xdk;cJh7avonf?

xdkpmcsKyft7 *smreDEdkifiHrS tmz7duwdkuf&Sd e,fopfrsm; tm;vHk; qHk;&H=;cJh7avonf? Oa7mywdkufwGif ppftwGif; *smreDwdk\ odrf;ydkufxm;cJhaome,frsm;udk jyefay;7&Hkru/ ppfrjzpfrDu *smrefydkife,frsm;jzpfaomt,fvqufvdk7def;e,frsm;udkvnf; jyefI ay;tyfcJh7avonf? tzdk;wefausmufrD;aoGm;wGif;rsm;wnf&Sd7m qm;e,fudk jyifopfEdkifiHodk\ 15 ESpfr~ tjynfjynfqdkif7maumfr&SifESifh tkyfcsKyf7ef ay;tyfvdkuf7avonf? AJv*sD,rfEdkifiHonf *smrefe,fjcm;c&dkifrsm;jzpfaom rmvar'D/ tyfyifESifharm7ufZeJ c7kdifwdk\udk 7&Sdavonf?ydkqifjynfe,frS e,ftawmfrsm;rsm;ESifh+++taemufy7yf&Sm;jynfe,fudk wnfaxmifp ydkvef orwEdkifiHodk\ay;tyfcJh7.?

r[mrdwfwdk\onf *smreDEdkifiH. tajcudk apmifh-unfh7eftwGuf &dkif;jrpf taemufzuf&Sd *smreDydkife,fudk15 ESpfr~ odrf;ydkufxm;7efvnf;yg&Sdavonf? arr,fjrpf0teD;&Sd e,fajrukd yxrwGif r[mrdwfwkd\

uBmppf/yxr

uefu7pfjzihf ckdifcef\pGmjyKvkyfxm;aom *smrefpufaoewfuwkwfusif;ukd r[mrdwfwkd\odrf;ykdufjyD;aemuf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 195: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

419

tm;ay;tyfjyD;aemuf/ wzef vpfaoG;eD;,m;EkdifiHokd\ay;tyfcJh7.? *smrefykdife,fopfrsm;tm;vkH; r[mrdwfwkd\vufatmufokd\vnf;aumif;/ -oZmcHe,frsm;tjzpfokd\vnf;aumif;/ a7muf&Sdukefavonf?

xkd\jyifppfwyfESifhvufeuftiftm;rsm; av~mhypf7av7m/ *smrefppfwyfrSm 7JtzJG\r~avmufomtiftm;&Sdawmh.? *smrefa7wyfwGif ppfoab‡m-uD; 6 pif;/u&lZmppfoab‡mtao;pm; 6pif;ESifh zsufoab‡mESifhawmfyD'kdoab‡mtcsdK\om xm;ykdifcGifh7awmh7m/ usefoab‡mrsm;ESifhpyfvsOf;Irnfokd\rnfykHjyKvkyf7rnfukdr[mrdwfwkd\rSmtcuftcJawG\aepOf *smrefa7wyf t7m&SdtcsdK\u oab‡mrsm;ukd azmufcJGzsufpD;cJhavonf? *smreDonf a7ikyfoab‡mrsm;ukdvnf; raqmufvkyfEkdifonfhjyifavwyfukdvnf; zJG\pnf;cGifhr&SdcJhacs? r[mrdwfwkd\qkH;&=H;cJhaom ukefoab‡mrsm;ukd tpm;xkd;7ef*smrefukefoab‡mrsm;ukdvnf; ay;tyfcJh7avonf?

*smreDEkdifiHonf ppf-uD;ESifh pyfvsOf;I wm0ef&Sda-umif;0efcHcJh7ojzifh r[mrdwfwkd\tm; ppfavsmfa-u;rsm;ay;7efvnf; Amaq;pmcsKyfwGifygavonf? okd\aomfrnfr~ ay;7rnfukd azmfjyxm;jcif;rjyKojzifh awmif;or~ ay;7rvkdjzpfaeavonf? okd\aomf,if;udPtwGufaumfrwDw7yf zJG\pnf;aqG;aEG; pOf;pm;cJh

7m 1921 ckESpfwGifrS *smreDu a':vmuka™okH;axmifhokH;7mcef\ ay;7rnf[k qkH;jzwfjyD;pD;avonf?

Amaq;pmcsKyfukd *smreDukd,fpmvS,frsm;onf1919 ckZGefv 28 7ufae\wGif vufrSwf a7;xkd;cJhaomfvnf; ajrmufjrm;vSaom tjiif;yGm;r=a-umifh 1920jynfhESpf Z³0g7Dv 20 7ufae\rSomv~iftwnfjzpfvmavonf?

xkd\jyiftjcm;A[kdtiftm;pkEkdifiHrsm;ESifhvnf; jidrf;csrf;a7;pmcsKyfrsm;csKyfqkdcJhao;.? -opa-wD;,m;[efa*7DEkdifiHESifh 1919 ckpufwifbmv 10 7ufae\wGifcsKyfqkdcJh7m xkdpmcsKyft7 -opa-wD;,m;EkdifiHrSm vlOD;a76oef;ausmf oef;cef\om&Sdaom EkdifiHHi,fuav;wcktjzpfokd\ a7mufcJhavonf? Akd[D;rD;,m;/ [efa*7DESifhawmifykdif;qvAfwkd\. vGwfvyfa7;ukd todtrSwfjyKcJh7.? tDwvDEkdifiHokd\ e,fajrtawmfrsm;rsm; ay;cJh7.?xkd\jyif ppfavsmfa-u;rsm;vnf; ay;7ao;onf?

Alva*;7D;,m;EkdifiHonf e,fajrtrsm;tjym;rqkH;&=H;cJhay? okd\aomfwl7uDEkdifiHawmfwGif yg0ifaom tma7As/ tmrD;eD;,m;/ ygvufpwkdif;/ rufqkdykdawrD;,m;/ qD;7D;,m; (wykdif;om) ponfhwkdif;jynfrsm;rSm 1920 jynfhESpf -o*kwfv 10 7ufae\wGif csKyfqkdaom qJA7mpmcsKyft7 r[mrdwfwkd\. -oZmcHe,f

uBmppf/yxr

yxruBmppfwGif ywfvnf-unhfrSefajymif;onf r[mrdwfwkd\tzkd\ txl;toHk;0ifcJhonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 196: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

420

rsm; jzpfoGm;avonf? ( wl7uDEkdifiH„vnf;7=? ) Oa7myajrykHopf? ? yxruBmppf-uD;tjyD;wGif Oa7myajrykHopfjzpfay:vmcJhonf? -opa-wD;,m; [efa*7DEkdifiHawmf-uD; aysmufuG,foGm;I -opa-wD;,m;ESifh [efa*7D[laom oD;jcm;EkdifiHi,fuav; ESpfcktjzpfomusefcJh.? ,cifu -opa-wD;,m;[efa*7DEkdifiH awmfwGifyg0ifonfh Akd[D;rD;,m;/ rkda7AD;,m;/ &koD;eD;,m;ESifh pvkdAufuD;,m;jynfrsm;ukd pkaygif;xm;aom csufukdqvkdAm;uD;,m;EkdifiHESifh qm;AD;,m;ESifhrGefwDeD;*&kd;EkdifiHi,fuav;rsm;ukd pkaygif;zJG\xm;aom ,l*kdqvm;AD;,m;EkdifiHopfESpfck ay:aygufvmavonf?

xkd\jyif y7yf&Sm;/ -opa-wD;,m;ESifh&k&Sm;rSe,frsm;pkaygif;xm;onfhykdvefoRwEkdifiHopf ay:aygufvmcJhonf? &k&Sm;EkdifiH taemufpGef;wGif zifvef/ tufpwkd;eD;,m;/ vwfAD;,m;ESihf vpfaoG;eD;,m;[laom oD;jcm;EkdifiHi,f uav;rsm;vnf;ay:cJh.? 'ef;ZpfjrdK\onfvGwfvyfaom jrdK\jzpfoGm;.? t,fvaA;eD;,m;jynfonf vGwfvyfa7;7&Sdavonf?qD;7D;,m;ESifh vufAEGefjynfrsm;rSm jyifopf-oZmcHjynfrsm; jzpfoGm;I ygvufpwkdif;/ tDf7wfESifh x7efpa*smf'ef jynfrsm;rSmjAdwdef. -oZmcHjynfrsm; jzpfoGm;avonf? Amaq;pmcsKyfwGif yg&Sdonfhtwkdif; aemiftcg uBm-uD;wGif ppfruf rjzpfyGm;ap7efESifhppfrufa7;7mrsm; enf;yg;apr=twGufaqmif&Guf7ef Ek difiHaygif;csKyf toif;-uD;wckukd1920 jynfhESpfwGif pwifwnfaxmifcJhavonf? toif;-uD;.7nf&G,fcsufrsm;rSm aumif;aomfvnf; ,if;wkd\ukdjzpfajrmuf

atmif raqmif&GufEkdifcJhay?( EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;? )

1914 ckZlvkdifv 28 7ufae\wGif pwifcJhaom yxruBmppf-uD;um; 1918 ckEkd0ifbmv 11 7ufae\wGifjyD;qkH;oGm;avonf? xkdvlowfyJG-uD;twGuf ppfom;&Spfoef;r~toufqkH;&=H;cJhI a':vmoef;aygif; 2 odef;r~ ppfp7dwfukefuscJh.? ppfwGifyg0ifaomEkdifiHrsm;.ysufpD; qkH;&=H;r=rsm;rSmvnf; a-umufcref;vdvdyifjzpfI/ ppfqkdv~if em;rSavoH rcHcsifatmif EkdifiHwkdif;ua-umuf&GH\ wkefv=yfcJh-uavonf? okd\aomf ppfjzpf7jcif;.ta-umif;7if;rsm;jzpfaom uBmhEkdifiHa7;jy©emrsm;um; ppfjzpfvkdufonfhwkdifatmif &Sif;vif;ajyvnfroGm;-uao;ay? xkd\a-umifh yxruBmppf-uD; jzpfyGm;jyD;cJhItESpfESpfq,fr~t-umwGif 'kwd,uBmppfyJG-uD;jzpfyGm;jyefavonf? tcsKd\EkdifiHa7;q7mwkd\u 'kwd,uBmppf-uD;ukd 1914 ckESpfwGif pwifcJhonfh yxruBmppf-uD;. wpdwfwa'o[kom ac:qkdvkdonf?

uBmppf/yxr

ppf7yfpJa7;vufrSwfxkd;rnhf

r[mrdwfukd,fpm;vS,frsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 197: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

421

uBmppf/ 'kwd, (c7pf 1939„1945) ? ?'kwd,uBmppfonf wpfuBmvkH;&Sd ae7mtESH\tjym;okd\*,uf&kduf jyef\ESH\oGm;aom wu,fhuBmppfjzpfonf[kqkd7ayrnf? 1914 ckESpfrS 1918 ckESpfwkdifatmifjzpfyGm;cJhaom yxruBmppf-uD;rSm EkdifiHtrsm;tjym; yg0ifonfh ppfyGJ-uD;yifjzpfaomfvnf; uBmppf[lIpifppfac:Ekdifavmufatmif uBmwpf0Srf;vkH;&SdEkdifiHwkdif;/ vlrsKd;wkdif;ukd xdckdufjcif;r&SdcJhacs? (yxruBmppf-uD;„7=? )

1939 ckESpfwGif jzpfyGm;aomppf-uD;rSmrl uBmppf[ktrnfay;avmufatmif EkdifiHwumodk\ ul;pufjyef\ESH\cJhavonf? xkdppfab;rS uif;vGwfcJhaom EkdifiHum;r&Sdoavmufyif &Sm;vSonf? okd\7mwGif 1914„1918ckESpfppfyGJ-uD;ukd yxruBmppf[kac:cJhojzifh 1939„ 1945ckESpf ppf-uD;ukd 'kwd,uBmppf[kac:7ayawmhrnf? 'kwd,uBmppf.ppfrsufESmonf aqmfvrGefu`ef;rS pwmvif*7uftxdvnf;aumif;/ tvmpume,frS vpfAsefoJuMm7txdvnf;aumif; us,fjyef\pGmwnf&SdcJhonf?ukef;wdkufyGJ/ avwdkufyGJrsm;onf uBmay:&Sdwkduf-uD;ajcmufwkdufESifh ork]7m ckepfpif;wkd\Y oJoJrJrJESifh rpJbJ

jzpfcJhonf? 'kwd,uBmppf-uD;um; rxdef;Ekdifaom rD;uJhokd\ wpfae7mjyD;wpfae7m awmufavmifcJhavonf?

'kwd,uBmppfonf vlavmu-uD;wpf7yfvkH;ESifhoufqkdifaomfvnf; xkdppf-uD;wGif vlrsKd;tvkdufyg0ifqifEFJykHukd raz:jybJ ppfOD;wnfh7m ppfvrf;us7mEkdifiHrsm;Yomrnfokd\jzpfysufonfukd tusOf;csKyfIaz:jyoGm;ayrnf? *smrefwkd\ ykdvefukd 0ifa7mufwkdufckdufonfh 1939ckpufwifbmv 1 7ufae\ukd'kwd,uBmppf-uD;pwifonfhae\[k a,bk,stm;jzifh rSwf,l-uonf? xkdtcsdefrSpI uBm\orkdif;wGif r-uKHbl;atmif -uD;us,fjyif;xefvSaom vlowfyGJ-uD; jzpfyGm;cJhI axmifaygif;rsm;pGmaom toufpnf;pdrf tkd;tdrf taqmufttkHrsm;ysufpD;,kd,Gif;cJh-uonf? yxruBmppfrSm uBm\tESH\tjym;okd\ rul;pufbJ Oa7mywkduf wpf0kdufwGifomtoJrJqkH;jzpfcJhaomfvnf; 'kwd,uBmppfrSmum; awmiftar7du wkdufrSvGJI wpfuBmvkH;okd\ ul;pufjyef\ESH\cJhonf? Oa7mywpfwkdufvkH;vkdvkdyif *smrefemZDwkd\ ajcz0g;atmuf usa7mufchJ7onf? tm&Sta&S\ awmifykdif;wpfcGifrSmvnf; zufqpf*syefwkd\.vFrf;rkd;jcif;ukdcHcJh7onf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 198: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

422

-um;aeEkdifiHuav;rsm;yif ppf'+frS rvGwfuif;chJ-uacs? rdef;r/ a,musfm;/ uav;vl-uD; tm;vkH;yifcsKd\iJhpGm aexkdifpm;aomuf cJh-u7onf? u`Ekfyfwkd\ jrefrmEkdifiHyifv~if ,ckxufwkdifatmif ppf.'+f7m '+fcsufrsm;rSevHrxlEkdifao;ay? *smreDu ykdveftm; 0ifa7mufwkdufckdufcJhonfrS 'kwd,uBmppf pwifjzpfyGm;onf[k rSwf,l-uaomfvnf;trSeftm;jzifh 'kwd,uBmppfjzpfapaom ta-umif;rsm;onf vGefcJhaomESpf 20 cef\uyif ay:aygufcJhIwpfp wpfp 7ifhoefvmcJhonf? 1931 ckESpfwGif refcsL;7D;,m;ukd *syefwkd\ pwif0ifa7mufwkdufckdufjcif;onf 'kwd,uBmppf.tpysKd;jcif;yifjzpfonf[kqkd7ayrnf? tm&SwkdufwGifppftwGuf vkHavmufpGm jyifqifjyD;aeaom*syef onf w&kwfEkdifiHtm;7efpusL;ausmfjcif;/ tDoDtkd;yD;,m;EkdifiHukd tDwvDu 0ifa7mufwkdufckdufjcif;/ pydefEkdifiHYjynfwGif;ppfjzpfjcif;ponfwkd\um; 1939 ckESpf 'kwd,uBmppf-uD;. yGJOD;xGufrsm;yif jzpfawmhonf?

ppfjzpf7onfhta-umif;cH yxruBmppf-uD;jyD;qkH;onfrS 'kwd,uBmppf-uD;pwifonftxd -um;umvwGif uBmt7yf7yfY vuf&SdESifhvufrJh[lI vlwef;pm;ESpf7yf ay:aygufvmcJhonf? xkdokd\ ay:aygufcJh7onfrSm pD;yGm;a7;pepfqkd;a-umifhjzpf7m vltcsif;csif; remvkdrkef;wD;pdwfrsm;rSmAavmif qla0vsuf &Sdavonf? yxruBmppf-uD;ukdtjyD;owfcJhaom Amaq; pmcsKyfukd csKyfqkd-ujyD;onfhaemuf uBm\tajctaerSm 'kwd,uBmppfjzpfrnfhtcsdefokd\ wjznf;jznf; csOf;uyf cJhavonf? w&kwfEkdifiHY rqkH;Ekdifaom jynfwGif;ppfjzpfaeonfhjyifa'otcsKd\rSm 1931 ckESpfwGif *syefvufatmufusa7mufcJh7avonf? Oa7mywkdufwGif qkdAD,ufawmfvSefa7;-uD;a-umifhvnf; vltajrmuftjrm; aoa-uysufpD;-u7onf? t*‡vefESifh jyifopfurl ppfukdjiD;aiG\umxm0pOf jidrf;csrf;a7;ukdom tvkd&Sd-uonf? ,if;okd\aomtcsdefwGif aAmfvuefwpf0kdufESifh Oa7mytv,fykdif;wkd\Y t0wftxnf tpm;tpm acgif;yg;jcif;wnf;[laom pD;yGm;ysufuyfqkd;ESifh 7ifqkdifwkd;ae7onf?r-umrDyif pD;yGm;ysuf uyfqkd;-uD;onf Oa7mywkdufwpfckvkH;ukdvFrf;jcKHrdawmhonf? tDwvDwGif tm+m&Sif rlqkdvDeDu rif;rlI *smreDwGif [pfwvmu tm+modrf;avonf? aemifxyfuBmppftwGuf tppt7m7m tqifoifh jzpfaeavjyD? rD;awmuf-uD;xawmuf7ef rD;yGm;

wpfckuszkd\om vkdawmhonf?avcsKdaoG;onfh rsL;epfta7;? ? 164^ ckESpf 0ufpaz;vD;,m;pmcsKyf csKyfqkdonfh tcgrSpIOa7mywkdufukd ra77mvSaom tm+mrJwif;ay;onfh pepftay:wGif wnfaqmufcJhonf? okd\7mwGif 181^ ckESpfwGif *smrefacgif;aqmif ApfZrwfonf tm+mrJwif;ay;onfhpepfukd wkdufzsufI *smreDukd pnf;vkH;jyD;v~ifOa7mywGif*smrefwefckd;xGm;Ekdifatmif -udK;pm;cJhavonf? yxruBmppftjyD;wGif csKyfqkdaom Amaq;pmcsKyfonf jydKuGJaejyDjzpfaom tm+mrJwif;ay;onfhpepfukd jyefvnftoufoGif;vkdufonf? okd\7mwGif [pfwvmESifh emZDygwD wufvmaomtcg ApfZrwf.vrf;pOftwkdif; Oa7mywGif xdyfoD;EkdifiH -uD;jzpfatmif *smreDtm;jyefvnfxlaxmifavonf? ,if;okd\jy'g;wpfvrf;oHwpfvrf;jzpfaom0g'ESpfckonf rsL;epfoabmwlnDcsufpmcsKyf csKyfqkdonfhtcsdefwkdifatmif y™dyQjzpfvmcJhonf? aemufqkH;wGif ApfZrwfESifh[pfwvmwkd\.*smreDEkdifitm+mvFrf;rkd;a7;u ppfwyftiftm;axmufcHr=jzifh tEkdif7oGm;avonf? 'kwd,uBmppf ta-umif;ukda7;om;7mY *smref tm+m&Sif[pfwvm.ta-umif;ukd xnfhra7;u jynfhpkHrnfr[kwfacs? [pfwvmonf 1933ckESpfwGif0ef-uD;csKyfjzpfvmjyD;v~if *smrefvlxk-uD;wpf7yfvkH;tm; pnf;&kH;avonf? 1936 ckESpfwGif ol. tiftm;rSm tm;ukd;avmufatmif awmifhwif;vmjyD;jzpf7um; EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;rS EkwfxGufvkdufjyD;v~if vkdum;Ekd;pmcsKyfukdvnf; zsufodrf;ckdif;avonf? xkdtcsdefwGif*smreDESifh tDwvDwkd\rSm ppfwkduf7ef tqifoifhjzpfae-uavjyD? jAdwdo~0ef-uD;csKyf csdefAmvdefu jidrf;csrf;a7;orm;-uD;jzpfonf? rnfonfh enf;ESifhrqkd ol.vufxufwGif ppfrjzpfatmif wm;qD;Ekdifvdrfhrnf[k,kH-unfonf? *smrefwkd\tm; rsufESmcsKdaoG;um avat;jzifhacsmhjr|Lv~if 7Ekdifrnf[kvnf; ar~mfvifhavonf?1938ckESpfY *smreDu csufukdqvkdAm;uD;,m;ukdykdifaomqla'wife,fukd awmif;qkdaomtcg csdefAmvdefESifh jyifopf 0ef-uD;csKyfonf ,cifu rdrdwkd\ uwdrsm;ukd vspfvsL&=vsuf *smref.tvkdokd\ vkdufavsmcJh-uonf?tDwvD/ jyifopf/ t*‡vdyfESifh *smrefacgif;aqmifrsm;onf rsL;epfjrdK\wGif pnf;a0;um rsL;epfpmcsKyfukd a7;qGJIqla'wife,fuav;ukd [pfwvm. vufokd\ay;tyfvkdufonf?

uBmppf/ 'kwd,

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 199: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

423

ppf&=H;*smreD? ?[pfwvmonf *smreDtm; 'kwd,uBmppfokd\ rqGJoGif;rD rnfuJhokd\ wefckd; tm+m7&SdvmykHukdtenf;i,fr~ od&Sdxm;oifh.? yxruBmppfwGif *smreDESifhtaygif;ygEkdifiHrsm;rSm evHrxlEkdifatmif t&=H;-uD;&=H;cJh7onfukd usGEkfyfwkd\ aumif;pGm odcJh-uayonf?xkdppfwGif *smrefwkd\onf vlaygif; oef;r~ qkH;&=H;cJhonf?tcsKd\rSm '+f7m7&SdI rsm;pGmaom olkwkd\rSm aysmufqkH;aeavonf? ,if;okd\ ppf&=H;aoma-umifh*smreDwpfEkdifiHvkH;tiftm;ysufjyKef;cJhIz&kdz7JjzpfaepOf 1919 ckESpfYemZDygwDukd xlaxmifvkdufavonf?( emZDygwD„&=? )Amaq;pmcsKyft7 *smreDonf pwk7efrkdif;aygif; 1 oef;r~us,f0ef;I vlOD;a7 18 oef;aexkdifaom e,fy,frsm;/ausmufrD;aoG; 45 7mckdifE=ef;/ oH 65 7mckdifE=ef;ESifhtjcm; ajrmufjrm;vSpGmaom yPnf;rsm;ukd ppfavsmfa-u; ay;qyf7ao;onf? *smreD. -unf;wyf/ a7wyfrsm;rSmvnf; tiftm;avsmhypfjcif; cH7avonf? ,if;ppf&=H; *smreDonf ppfEkdifaomEkdifiHrsm;. zd

axmif;jcif;ukd cHae7aomtcsdefwGif [pfwvmESifh ol.trsKd;om;qkd&S,fvpf *smreftvkyform;ygwDac:emZDygwD ay:aygufvmonf? okd\7mwGif 7ifqkdifae7maom jy©emrsm;ukd ajyvnfatmif ajz&Sif;EkdifpGrf;r&Sdacs?olwkd\onf ppfa-umifh tajcysuftaeysufjzpf7aompD;yGm;a7;orm; uav;rsm;ESifh ukd,fykdifvkyfief;&Sifrsm;ukdajr|mufyifhay;onf? ra77maom pD;yGma7; uwdrsm;ukday;-uonf? xkd\jyif uBmpD;yGm;a7;wGifvnf; vuf0g;-uD;tkyfaeaom ,[l'Drsm;a-umifhom *smreDEkdifiH-uD;ppf&=H;7onf[k pGyfpGJ-uonf? *smref wpfrsKd;om;vkH;tkd;rJokwfaom Amaq;pmcsKyfukdwkdufzsuf7rnf/ *smrefEkdifiHopf xlaxmifrnf paom a-uG;a-umf oHrsm;jzifh0g'jzef\-uonf? ( Amaq;pmcsKyf„&=? ) aemufuG,f7mwGif *smrefpufr= vufr= vkyfief;&Sif-uD;rsm;/ ppfacgif;aqmifrsm;onf tvkyform;tiftm;pk jzdKuGJ7efESifh*smreD. ppftiftm;ukd jyefvnfjznfhwif;7eftwGuftcGifhaumif;,lum emZD*kd+f;om;rsm;tm; aiGa-u;jzifhtm;ay; ulnDvsuf&Sd-uonf? AD,mtaqmif ykefuefr= ? ?tpyxrwGif emZDrsm;onfxifwkdif;rayguf-uacs? 1923 ckESpfwGif AD,mtaqmifykefukefr=ukd vkyfukdif-u7mwGif ratmifjrifbJ [pfwvmESifhacgif;aqmiftcsKd\om axmifeef;pH7avonf? xkdtcsdefwGif *smreDonf pD;yGm;a7;tm;jzifh tenf;i,f evHjyefxlvmonf? EkdifiHaygif;csKyf toif;-uD; aqmif&Gufr=a-umifh ppfavsmfa-u; ay;aqmifjcif;rS tenf;i,foufom7m7onf? okd\7mwGif wpfuBmvkH;okd \*,uf&k dufpjyKaom pD;yGm;ysufuyf-uD;ukdum;a&SmifuGif;Ir7acs? pD;yGm;ysufuyfa-umifh emZDwkd\ tiftm;wufvmonf?tvkyfvufrJhOD;a7 wkd;wuf rsm;jym;vmonf? uGefrsLepf7efukd a-umuf&GH\aom *smrefoHr+dvkyfief; t7if;&Sifrsm;onf emZDwkd\tm;aiGa-u; tajrmuftjrm; axmufyHh-uonf? tvkyfvufukdifr&Sdojzifh a,mifcsmcsm jzpfaeonfh oef;aygif;rsm;pGmaom *smrefwkd\onfvnf;[pfwvm.0g'ukd,kH-unfvsuf [pfwvmukdyifrdrdwkd\tm;u,fwifrnfholtjzpfjzifh -unfndK av;pm;vm-uonf? vuf&Sd *smreftpkd;7rSm tiftm;enf;yg;IemZDvufeufukdif rkefwkdif;wyfom;rsm;ukd aumif;pGmrESdrfeif;Ekdifacs? ,if;okd\jzifh emZDwkd\. tiftm;rSm'Da7tvm; wkd;yGm; vmcJh7m 1933 ck Zefe0g7Dv 307ufae\wGif [pfwvmonf tpkd;7tm+mukd odrf;ykdufvk dufonf?ol.0g'rSmppf0g'jzpfonf htwk di f;

uBmppf/ 'kwd,

jAdwdo~0ef-uD;csKyfcsdefAmvdefESihf *smreDtm+m7Sif[pfwvmwkd\

rsL;epfpmcsKyf csKyfqkd7ef awG\qHk-upOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 200: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

424

tm+m7onfhae\rSpI ppfukdvkH;yef;avawmhonf?okd\rSomv~if tm+mukd vufukdifxm;Ekdifayrnf?ta7;ygaom ygwDacgif;aqmifrsm;rSm 7mxl;-uD;rsm;7&SdI csrf;om-uonf? i,fom;rsm;rSmvnf; vcaumif;aom7mxl;rsm; toD;oD;7&SdI xkd7mxl;rsm;vufvGwfroGm;ap7efom -udK;yrf;ae-uonf?'kwd,eykdvD,ef? ?[pfwvmum; 'kwd, eykdvD,efyifjzpfonf? ol. 7nfrSef;csufrSm wpfBmvkH;vFrf;7efjzpfonf? yxruBmppfjzpf7onfrSmvnf; *smrefacgif;aqmifrsm;u uBmukd vFrf;rkd;vkdaoma-umifhjzpfonf [pfwvmvnf; xkdenf;ESifESifjzpfonf? *smrefvlrsKd;onf jrifhjrwfaomvlrsKd;jzpfI tjcm;vlrsKd;rsm;u*smrefvlrsKd;ukd usK;dEGHcpm;-u7rnf[k [pfwvm,lqonf? [pfwvmY E=dif;&SnfhcsifhcsdefEkdifaom pdwf"gwfacgif;yg;I rdrdukd,fukd a&S;acwfu ppfol-uD;jzpfcJhaomt,fvufZNmESifh eykdvD,efwkd\xufyif xifay:csifavonf?( t,fvufZNm/ eykdvD,ef„&S=? ) okd\jzpfav7m [pfwvmonf tm+mukdol.vufxJwGifjrJatmif qkyfukdifxm;avonf? *smref&kduf pwwf

vFwfawmfukd -udKwif-uHpnfI rD;&=d\vkdufjyD;v~if twkduftcHorm;tm;vkH;ukd pGyfpGJI vkdufvHESdrfeif;avonf?tcsKd\ axmiftusOf;csxm;I tcsKd\ukd tqkH;pD7ifvkdufonf? vGwfvyfpGmajym;qkda7;om;r=ukd ydwfyifonf?tJvAwf tkdifpwkdifpaom uBmausmf od_Hynm&Sd-uD;rsm;/ aomrwfref;paom uBmausmf0šKa7;q7m-uD;rsm;ukdvnf; jynfESif'+fay;onf? tiftm;enf;yg;aom,[l'Drsm;tm; pepfwusn|Of;yef;onf? rdrdtm;t wkduftcH ajymqkdaom omoema7; acgif;aqmifrsm;tm;vnf;ESdrfeif;avonf?twdtvif; azgufzsufjcif; ? ?Tokd\ [pfwvmonfAmaq;pmcsKyfukd pULpkwftoGifokd\ ajymif;vJvkduf avonf? *smreDonf vufeufpkaqmif;a7;ukdom vkH;yef;vsuf *smref-unf;wyf/ avwyf/ a7wyfrsm; ukdvnf;tylwjyif;csJ\xGifavonf? emZDwkd\onf Amaq; pmcsKyfukd razmufzsufyg[kjiif;qkdaeaomfvnf; ppfjyifqifr=rsm;ukdum; tpGrf;ukefvkyfukdifae-uonf? EkdifiHjcm;tpkd;7rsm;rSm rnfokd\r~ta7;r,l-ubJ vufykduf-unfhae-uonf? qkdAD,uf

uBmppf/ 'kwd,

-op-wD;,m;EkdifiHukd odrf;ykdufjyD;aemuf AD,if;em;jrdK\awmfwGif usif;yaom [pfwvm.atmifyGJtcrf;tem;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 201: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

425

&k&Sm;wpfOD;wnf;omv~if *smref. 7efpG,fukdjrifojzifhpkaygif; umuG,fa7;ukd jyKvkyf7ef t-uHay;aomfvnf;tcsnf;ESD; jzpfcJhonf? okd\aomfvnf; qkdAD,uf &k&Sm;onf pdwfysufjcif;r&SdbJ tjcm;aom Oa7myEkdifiHrsm;ESifhtcsif;csif; ,kdif;yif;ulnD7ef pmcsKyfukd rjzpfjzpfatmif csKyfqkdcJhonf? ,if;pmcsKyfrsm;teuf 1935

ckESpfwGif csKyfqkdaom jyifopf qkdAD,uf r[mrdwfpmcsKyfrSmtxif&Sm;qkH; jzpfonf? EkdifiHaygif;csKyf toif;-uD; rpGrf;EkdifjyD ? ?1953 ckatmufwkdbmvwGif EkdifiHaygif;csKyf toif;-uD;.pGrf;tm;ukd rSwfausmufwif -unfhaom tjzpftysufwpfck ay:aygufvmonf? rlqkdvDeD-uD;pkd;aeaom tDwvDEkdifiHonf tmz7duwkduf&Sd tDoDtkd;yD;,m;EkdifiH uav;ukdta-umif;rJhoufouf 0ifa7muf wkdufckdufonfwGifEkdifiHaygif;csKyf toif;-uD;onf usL;ausmfaom tDwvDtm; pD;yGm;a7; uef\owf&kHrSwpfyg; rnfokd\r~xda7mufpGmta7;r,lcJhacs? 1936 ck arv 5 7ufae\wGif tDwvDwyfrsm;onf tDoDtkd;yD;,m;.jrdK\awmf tuf'pftAmAm

okd\ 0ifa7mufEkdifcJh-uonf? ( EkdifiHaygif;csKyftoif;„vnf;&S=? ) ,if;okd\ tjcm;EkdifiHwpfckukd vufeuftm;udk;jzifhusL;ausmf odrf;ykdufEkdifykHukd rlqkdvDeDu emrlemjyvkdufjyD;aemuf r-umrDyif [pfwvmvnf; tm;usrcHtpGrf;jyvkdufonf? 1936 ck rwfvwGif [pfwvm.wyfrsm;onf &kdif;vef;e,fxJokd\ csDwuf-uonf? Amaq;pmcsKyfu &kdif;vef;e,fxJwGif tjrJwrf;ppfwyfrsm;ukdrxm;&Sdap7[kqkdxm;onf? okd\aomf EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;onf [pfwvmtm; &=wfcs&kHrSvJGI rnfokd\r~rjyKpGrf;EkdifcJhacs? *smrefwyfrsm;onf&kdif;vef;e,fwGifwyfpGJI cHwyfrsm;yif aqmufvkyf-uavonf? 1936 ck ZlvkdifvwGif jynfwGif;ppfwpfck ay:aygufvmjyefonf? pydefEkdifiHwGif oRwtpkd;7ukd zufqpfolykefrsm;u awmfvSef-uavonf? xkdjynfwGif;ppfyGJwGifjyifopfESifh t*‡vdyftrSL;&Sdaom Oa7myEkdifiHrsm;u0ifa7mufpGufzufjcif; r&Sdaomfvnf; *smreDESifh tDwvDwkd\url olykefrsm;tm; ulnDavonf? 1939 ck rwfvwGif oRwtpkd;7jyKwfusI zufqpfolykef AkdvfcsKyfz7efukd tpkd;7wufvmonf? 1936 ckESpfwGif tjcm;ta7;-uD;aom tjzpftysufwpfckrSm *smreDESifh *syefyl;aygif;I uGefrifwefqef\usifa7;pmcsKyfjyKvkyfjcif;yifjzpfonf? aemufwpfESpfwGif tDwvDonf xkdpmcsKyfwGifyg0ifaqmif&Gufavonf? 1940 jynfhESpf pufwifbmvwGif*smreD/ tDwvDESifh*syefwkd\onf3 EkdifiH r[mrdwfpmcsKyf jyKvkyf-uonf? xkd 3 EkdifiHukd0if&kd;wef;EkdifiHrsm;[lI ac:-uonf? 193^ ckESpftwGif; pydefEkdifiHonf jynfwGif;ppfjzifhqlyGufaepOf ta&S\EkdifiHY *syefonf w&kwfEkdifiHtm;ppfrausnmbJ wkdufckdufvsuf&Sdonf? vufeuftiftm;csif;tqrwef uGmjcm;aomfvnf; rsKd;cspfw&kwfrsm;onf tcsif;csif;aoG;pnf;vsuf *syefukdckcH-uonf?w&kwfwkd\. ZGJoWdukd uBmu csD;usL;I rukefEkdifatmif&Sdawmhonf? -op-wD;,m;usjcif; ? ? ta&S\zsm;EkdifiHrsm;wGif*syefwkd\ ppfrD;arF;vsuf&SdpOf Oa7mywkdufwGif ppf,rf;tkd;-uD;aygufuGJ7ef wpfae\wpfjcm; eD;uyfvmavonf?1938 ckESpfwGif pkd;7drfzG,f7m ta7;awmfrsm; woDwwef;-uD;jzpfay:vmcJhonf? 1934 ck ZlvkdifvwGif [pfwvmonf -op-wD;,m;tm; odrf;ykduf7ef-udK;pm;ao;.? okd\aomf ratmifjrifcJhacs? 1938 ckESpffwGif [pfwvmonf -op-wD;,m;

uBmppf/ 'kwd,

rusL;ausmfa7;pmcsKyf csKyfqkd7ef armfpukdjrdK\Y awG\qHk-upOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 202: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

426

t"dywdtm; 7mZoHrsm; wpfckjyD;wpfckykd\vsuf jcdrf;ajcmufavonf? rwfv 12 7ufae\wGif *smrefppfwyfrsm;onf -op-wD;,m;okd\ csDwufodrf;ykdufavonf? -op-wD;,m;ukd odrf;ykdufjyD;aemuf emZD7efpG,fonfcsufukdqvkdAufuD;,m;bufokd\ OD;vSnfhjyefonf? [pfwvmonf csufEkdifiHukd odrf;ykduf7ef ta-umif;trsKd;rsKd;&SmazGI 7efpaeavonf? jAdwdo~0ef-uD;csKyf csdefAmvefonf okH;-udrfwkdifwkdif [pfwvmESifh aphpyfaqG;aEG;onf? jyifopfESifh t*‡vefwkd\onf [pfwvm. tvkdokd\ vkdufavsmEkdifoavmuf vkdufavsm-uonf? okd\7mwGif [pfwvm rauseyfacs? 1938 ck pufwifbmvwGif jAdwdo~0ef-uD;csKyf csdefAmvdef/ jyifopf0ef-uD;csKyf 'gvm'a,;ESifh rlqkdvDeDwkd\onf rsL;epfjrdK\Y [pfwvmESifhaqG;aEG;-uonf? Tum;[pfwvm.tvkdokd\aemuf qkH; vkdufavsmjcif;yifjzpfonf? [pfwvmuaemuf xyf e,fy,f rawmif;awmhyg[kuwdjyKonf?okd\7mwGif 1939 ckESpfY [pfwvmonf y7m[jrdK\awmfokd\csDwufI csufwkd\. vGwfvyfa7; acsr=ef;vkdufonf?

'kwd,uBmppf-uD; pacsjyD csufukdqvkdAm;uD;,m;okd\ odrf;ykdufjyD;aemuf emZDwyfOD;onf ykdvefvufokd\vSnfhoGm;onf? okd\7mwGif *smrefwkd\onf csufjcif; 0ifa7muf rwkdufckdufao;acs?jAdwdefESifhjyifopfwkd\uvnf; ykdvefukd[pfwvmwkdufv~ifykdvefbufrS0ifa7mufulnDrnf[k uwday;xm;-uonf?xkdtawmtwGif; *smreDonf qkdAD,uf &k&Sm;ESifh rusL;ausmfa7;pmcsKyf csKyfqkdvkdufjyD;aemuf 1939 ck pufwifvmv 1 7ufae\wGif ykdvefukd &kwfw7uf 0ifa7mufwkdufckdufavonf? xkdaemuf ESpf7uft-umwGif jAdwdefESifh jyifopfwkd\onf *smreDtm; ppfausnmavonf?Tokd\jzifh 'kwd,uBmppf-uD; pwifjzpfyGm;av.?ykdvefwkdufyGJ ? ?emZDwkd\. ppfpuf,M\7m;ukd ykdvefwkdufyGJwGif aumif;pGmawG\jrifayonf? v~yfwpfjyufppfqifenf; c7D;a7mufykHukdvnf; ykdvefodrf;yGJwGif a&S;OD;pGm awG\jrif7onf? ykdvefav,mOfysHuGif;rsm;/ rD;7xm;vrf; tcsuftjcmrsm;ukd tjyif;txef AkH;-uJzsufqD;-uonf? emZDwkd\. ppfcsDppfwufykHrsm;tm; tHh-ozG,f7maumif;atmif vsifjrefvSayonf? pufwifbmv

uBmppf/ 'kwd,

*smrefwkd\vufcsufa-umihf ysufpD;qHk;yg;cJh7aom ykdvefEkdifiH0gaqmjrdK\ wpfpdwfwpfa'o

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 203: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

427

uBmppf/ 'kwd,

*smreDEkdifiH/ [efEkdAmjrdK\7Sd a7eHcsuf&HkESihf ta7;ygaomae7mtcsKd\ukd tar7duefavwyfrS AD„1^ ESifh AD„24 AHk;-uJav,mOfysHwkd\

oGm;a7mufAHk;-uJwkdufckdufjyD;aemuf rD;pGJavmifaepOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 204: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

428

7ufae\wGif *smrefrsm;onf 0gaqmjrdK\awmf. qifajczkH;txd a7mufvm-uonf? pufwifbmv 12 7uf ae\wGif *smrefwyfrsm;u ykdvef taemufykdif;ukd odrf;ykduf-uonf? pufwifbmv 1^ 7ufae\wGif &k&Sm;wyfrsm;uykdvef ta&S\ykdif;ukd 0ifa7mufodrf;ykduf-u.?1939 ckpufwifbmv 29 7ufae\wGif *smreDESifh &k&Sm;onfarmfpukdjrddK\awmfukd pmcsKyfcsKyfqkdjyD;v~if ykdvefukd cGJa0,l-uonf? vlOD;a7oef;aygif; 20&SdI pufr=vufr= A[kdXmetrsm;yg0ifaom ykdveftaemufykdif;ukd *smreDu,lonf? vlOD;a7 14 oef;&SdI a7eHxGufaom ta&S\ykdif;ukd &k&Sm;u7&Sdonf? ,if;okd\jzifh ykdvefEkdifiHonfEdkifiH-uD;ESpfck rw7m;odrf;ykdufjcif;ukd cH7avonf/ taemufbufppfrsufESm ? ?ydkvefonf *smreDESifh&k&Sm;ppfwyfrsm;. acsr=ef;zsufpD;jcif;ukd cHae7pOftaemufbufppfrsufESmY ppftajctaerSm a&S\rwkd;aemufrqkwf jzpfaeonf? jyifopfwyfrsm;onf rufZD;Ekd;cHwyfaemufwGif›if;/ vaygif;rsm;pGm ppfrqifbJapmihfqkdif;ae-uonf? wpfcgwpf7H uif;vSnfhwyfrsm;wkdufckdufonfrS vGJI -uD;us,faom wkdufyGJrsm; rjzpfyGm;ao;acs? -unf;wyfrsm; jidrfoufaeaomfvnf; a7wyfESifhavwyfrsm;um; tawmftoifh v=yf&Sm;vsuf&Sdonf?ppfjzpfonfESif hwpfjyd Ki feuf*smrefavwyfonft*‡vefESifhjyifopfjrdK\-uD;rsm;ukd AkH;-uJwkdufckdufvdrfhrnf[kpkd;7drfcJh-uaomfvnf; *smrefavwyfrSm xkdtcsdeftxdxl;qef;pGm jidrfoufaeonf? jAdwdo~ tmattuf(z)ac:bk7ifh avwyfrawmfuom *smref a7wyfpcef;jzpfaomuD;oab‡mqdyfjrdK\ukd oGm;a7mufAkH;-uJwkdufckdufavonf? ppfjzpfp vrsm;wGif jAdwdo~wkd\rSm ta7;-uD;aomppfoab‡mESpfpif; qkH;&=H;7avonf? 1939 ck pufwifbmv 18 7ufae\wGif uma7;*sD;,yftrnf&Sd av,mOfysHwif oab‡mrSm tjr|KyfcH7onf? atmufwkdbmv 147uf ae\wGif &GdKif,,ftkwftrnf&Sdaom oab‡monf*smrefwkd\.awmfyD'kdxdrSefI epfjrKyfoGm;avonf? jAdwdo~wkd\uvnf; 'DZifbmvwGif *smref cg;ykdufaqmif ppfoab‡m *7yfpyD;ukd tk&ka*G;EkdifiH rGefwDApf'DtkdjrdK\ tvGefYydwfrdavonf? *smrefppf oab‡m. u_DwefonfvufeufcstnHhrcHbJ oab‡mukdazgufI ESpffjr|Kyfvkduf.?qkdAD,uf„zifvefppfyGJ ? ?taemufbufppfrsufESm

wGifjyif;xefaom wkdufyGJrsm; rjzpfao;bJjidrfoufaepOfuBmwpf0Sef;vkHH;onf qkdAD,uf&k&Sm;qDokd\ tm&kHpl;pkdufvsuf &Sd-uonf? qkdAD,ufwkd\onf *smrefwkd\ESifh rusL;ausmfa7; pmcsKyf csKyfqkdI tem;,lum rdrdwkd\.umuG,fa7;tiftm; ckdifvkHawmifhwif;atmif tcsdef,lvsuf &SdonfrSmxif&Sm;onf? ykdvefta&S\ykdif;ukd odrf;,ljyD;onfhaemuf qkdAD,uf&k&Sm;onf tufpwkd;eD;,m;/vwfAD;,m;/ vpfaoG;eD;,m; tp&Sdaom aAmvwpfEkdifiHrsm;ESifhpmcsKyfum xkdEkdifiHrsm;wGif qkdAD,uf -unf;wyf/ a7wyf/ avwyf pcef;rsm; jyKvkyfxm;avonf?zifvefEkdifiHESifhvnf; txufygpmcsKyfrsKd;jyK7eftwGufzifveftpkd;7ESifh aphpyfajymqkd7m zifvefu oabmrwlojzifh &k&Sm;ESifh zifvefwkd\. qufqHa7;rSm tajctaeqkd;vmavonf? xkdESpf Ekd0ifbmv 28 7ufae\wGif,cifu csKyfqkdcJhaom qkdAD,ufESifh zifvef rusL;ausmfa7; pmcsKyfrSm ysufoGm;jyD[k &k&Sm;ausnmavonf?aemufESpf7uf -umaomtcg qkdAD,uf&k&Sm;onfzifvefukd ppfokH;a-umif;cGJI pwifwkdufckdufonf? yxrwGif zifvef wyfrsm;. tjyif;txef ckcHwkdufckdufr=a-umifh qkdAD,ufwyfrsm;rSm xifoavmufc7D;ra7muf-uacs? okd\7mwGif 7uftawmf-um wkdufrdaomtcgwGif tiftm;csif;rr~ojzifh zifvefwyfrsm;rSmwjznf;jznf; ta7;edrfhvmonf? jAdwdefESifh jyifopfEkdifiHrsm;u zifveftm; ppfulay;rnf[k qkdaomfvnf; ,if;tultnDrsm; 7onftxd zifvefppfwyfrsm;onf 7efolukd ckcHvsufraeEkdif-uawmhacs? okd\jzpf7m 1940 jynfhESpfrwfv 13 7ufae\wGif qkdAD,uf„zifvef ppfajyjidrf;pmcsKyfukdcsKyfqkd-uonf? ,if;pmcsKyft7qkdAD,ufjynfaxmifpkonf rlvawmif;qkdcsufrsm;tjyif tjcm;aom tcGifhta7;rsm;ukdvnf; 7vkdufonf?aemfa0;ESifh 'def;rwf ? ?qkdAD,uf„zifvef ppfjyD;qkH;cgeD;wGif ,cifu jidrfoufaecJhaom taemufbuf ppfrsufESmrSm &kwfw7ufv=yf&Sm;vmonf? txl;ojzifh aemfa0;EkdifiHwpf0kdufwGif ykdrkdv=yf&Sm;vm.? aemfa0;EkdifiHrSm rnfonfhbufur~rygaom -um;aeEkdifiHjzpfonf? jynfaxmifcsif;csif; Oya't7 aemfa0;urf;ajcrS okH;rkdiftwGif;Yrnfonfhppfqifr=r~ jyKvkyfcGifhr7acs? okd\7mwGif *smrefwkd\onf jynfaxmifcsif;csif;Oya'ukd azmufzsufIaemfa0;oab‡mqdyfjzpfaom em;ApfjrdK\rSoHrsm;ukd o,f,lvsuf&Sdonf? xkdtcg jAdwdo~wkd\onf -unfhraeomawmhbJaemfa0; a7vuowday;vkduf.?*smrefwkd\vnf; xkd

uBmppf/ 'kwd,

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 205: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

429

tcsufukdta-umif;jyKI 1940 jynfhESpf {jyDv 9 7ufae\wGif aemfa0;ukd0ifa7mufwkdufcdkufonf? emZDyVrHwyfom;rsm;onfvnf; aemfa0;EkdifiHwGif;rSaeI rrSefowif;vFifhum v=H\aqmfay;onf? xkdae\rSmyif atmpvkdjrdK\awmfESifh em;Apf qdyfurf;jrdK\rsm;rSm emZDvufwGif;okd\usqkH;7avonf? aemfa0;ukdodrf;ykdufonfhae\rSmyif *smrefwkd\onf'def;rwfukd odrf;,l-uonf? tcktcH[lI vkH;0r&Sdacs?'def;rwftpkd;7rSm rajymif;rvJ e*kdtwkdif;yif wnf&Sdaomfvnf; pifppftm;jzifh *smrefppfwyfu tkyfcsKyfae avonf? 'def;rwfEkdifiHwGif ta7;-uD;I uBmausmfjzpfaomEkd\xGufyPnf; vkyfief;rsm;ukdvnf; *smrefwkd\ odrf;,l-uonf? 'def;rwfEkdifiHuav; ukd*smrefwkd\odrf;ykduf Ekdifaomfvnf; tWvMdwfork]7majrmufykdif;&Sd 'def;rwfykdife,frsm;ukdum; rodrf;ykdufEkdif-uacs? zJ&kd;u`ef;rsm;ukdapmifha&Smufxm;onfh tkdufpvefu`ef;ukd jAdwdefuodrf;,lxm;onf? *7if;vef;u`ef;ukd tar7duefjynfaxmifpk tpkd;7u xdef;odrf;xm;avonf?

r[mrdwfwkd\. tqkH;t&=H;rsm;? ? *smrefvufwGif;okd\ aemfa0;EkdifiH usqkH;oGm;7jcif;onf r[mrdwfEkdifiHrsm;tzkd\ -uD;pGmaom qkH;&=H;jcif;yif jzpfavonf? tiftm;-uD;rm;aom jAdwdo~a7wyf-uD;ukd ausmfvGefI *smrefrsm; aemfa0;ukdrodrf;ykdufEkdif[k ,lqchJ-uonfrSm r[mrdwfwkd\. trSm;-uD;wpf7yfjzpfonf? aemufa0;EkdifiHukdvufvFwf7jyD;aemuf r[mrdwfwkd\onf qufumqufum ta7;edrhfvsuf&Sdonf? 1940 jynfhESpf arv107ufae\wGif *smrefrsm;u e,fomvefEkdifiHukd wkdufckdufavonf? r[mrdwfwkd\. tajccHaoe*‡AsL[mrSm wpfae7mwnf;rS ckcHumuG,fjcif;yif jzpfonf? olwkd\onfckdifrmaom cHwyfrsm;. aemufrSaeI 7efol.twkdufukdapmihfaeavh&Sd-uonf? okd\jzpf7m rnfonfhtcsdefY rnfonfhae7mukd rnfokd\wkdufrnf[laom pDpOfr=rsm;ukd *smrefwkd\u vGwfvyfpGm a&S\aqmiftokH;csvsuf &Sd.?

*smrefwyfrsm;onf AJv*sD,rfESifha[mfvefokd\0ifaomtcg r[mrdwfacgif;aqmifrsm;onf AJv*sD,rfbk7ifvD,kdykd. awmif;yefcsuft7wyfr-uD; 25ckukdAJv*sD,rfokd\ykd\xm;vkdufonf? wpfcsdefwnf;rSmyif

tmz7duajrmufykdif; *smrefoHk\yef;pcef;wGif r[mrdwfppftusOf;om;rsm;ukd Tokd\awG\jrif7.?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 206: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

430

jyifopf wyfr[mrsm;ukd rufZD;Ekd;cHwyfaemufwGif *smrefwkd\xkd;ppfukd apmifhqkdif;ckcH7ef xm;&Sdavonf? okd\7mwGif *smrefrsm;u ajcvSrf;wpfrsKd; vSrf;-uonf? AJv*sD,rf EkdifiHwGif;okd\ p0ifonfhae\rSmyif AJv*sD,rfumuG,fa7;Y aomhcsufjzpfaom zkd\atAifat;rm;ukd *smrefwkd\odrf;,lavonf? *smrefavxD; wyfom;rsm;onf a[mfvefEkdifiH. ta7;-uD;aom avqdyftm;vkH;ukd odrf;,l.? yVrHwyfom;rsm;.tultnDjzifh 'yfcswkd\. ckcHa7; tiftm;ukd twGif;rSaeI jzdKcGJavonf? av;7uftwGif;wGif *smrefwkd\onf a[mfvefwpfEkdifiHvkH;ukd odrf;ykduf-uonf? 1940 jynfhESpf arv 14 7ufae\wGif'yfcsppfwyfrsm; vufeufcsI tnHhcH-u7avonf?

zkd\atAifat;rm; usqkH;jyD;aemuf AJv*sD,rf. tajctaerSm pd k;7drfzG,f7m? *smrefwyfpkrsm;onfA7yfqJjrdK\ESifh tefwGyfjrdK\rsm;qDokd\ vSdrfhqif;cJhI arv14 7ufESifh 18 7ufae\rsm;wGif xkdjrdK\ESpfjrdK\rSm *smrefwkd\vufatmufokd\ usa7mufoGm;onf?

awmifbufykdif; rsL;pjrpfcHwyfa-umif;wGif *smrefrsm;onf oHcsyfumppfum;rsm; av,mOfysHrsm;.

tultnDjzifh qD'efjrdK\rSaeI jyifopfajrmufykdif;okd\ xkd;0ifavonf? rufZD;Ekd;cHwyfrSm xifoavmuf tm;rukd;7awmhacs? xkd\aemuf *smrefrsm;onf t*‡vdyf a7vuf-um;-uD;qDokd\ csDwufonf? r[mrdwfwyfrsm;vnf;qkwfay;7avonf? 1940 jynfhESpf arv 28 7ufae\wGif vD,kdykdbkk7ifonf vufeufcsI tnHhcHavonf?'ef;uwfrS qkwf7jcif;? ? AJv*sD,rfusjyD;aemuf*smrefwyfrsm;onf 'ef;uwfjrdK\ukd 0kdif;-ujyefonf?t*‡vdyfwkd\uvnf; *smrefrsm;ukdckcH7ef wyfwpfwyfukdxm;cJhjyD;aemuf 'ef;uwfrStjyif;qkwfcGm-u7onf? arv29 7ufrS ZGefv 4 7ufae\wkdif ae\a7mnyg 7Ekdifor~oab‡m trsKd;rsKd;jzifh ppfwyfrsm;ukd t*‡vef urf;ajcokd\jyefykd\7onf? AkH;rdk;/ usnfqefrdk;rpJbJ ypfcwfaeonfhtxJrS jAdwdo~ESifhjyifopfppfom; 335000 cef\ukd oab‡mwpfaxmifcef\jzifh a7vuf-um;ukdjzwfI atmifjrifpGmqkwfcGmEkdifcJhavonf? ppftokH;taqmif tm;vkH;ukdum;vufvFwfcJh-u7onf? jyifopfukd emZDrsKdjcif;? ? jAdwdo~wyfrsm; 'ef;uwfrS tyef;w-uD; qkwfcGm vm7jyD;onfhaemufwGif

av,mOfypftajrmufukd zHktkyfumuG,fum 7efolukdtoihfapmihfaepOf

uBmppf/ 'kwd,

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 207: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

431

jAdwdo~wpfrsKd;om;vkH;pdwf"gwfrSm ,cifxufwkd;I v=yf&Sm; wuf-uGvmavonf? jAdwdo~ 0ef-uD;csKyf rPwmcsmcsDuvnf; wkdif;oljynfom;rsm;tm; pdwf"gwfrysufjym;ap7ef -o0g'pum; ajym-um;onf? okd\7mwGif jyifopftpkd;7. pdwf"gwfum; ysufjym;vsuf&SdavjyD? *smrefwkd\rvma7mufrDuyif tnHhcHt&=H;ay;vkdaompdwfrSm jyifopfwkd\.ukd,fwGif udef;atmif;vsuf&SdcJhonf? *smrefbufawmfom;jzpfaom jyifopftpkd;7ykdif;rS acgif;aqmifrsm;uvnf; t&=H;ay;vkd-uonf? jynfolvlxk-uD;rSm wpf&=H;wnf;&=H;aeojzifh pdwfysuftm;i,fum rnfolukdtm;ukd;7rSef;rod&Sm-uawmhacs? pdwf"gwfysufjym;aejyDjzpfaom jyifopfwyfom;rsm;ukd jyefvnfpnf;&kH;rdatmif AkdvfcsKyfrufZif;a0;*ef;u -udK;pm;ao;onf? okd\aomfvnf;*smref,M,m;wyfrsm;.'+fukd rwGef;vSefEkdifacs? *smrefwkd\onf pdef;jrpfurf;xda7mufvm-uonf? xkduJhokd\ ta7;-uD;onfh tcsdefwGiftDwvDonf ppfxJokd\ 0ifa7mufvmjyD;v~ifjyifopf.aemufausmukd”m;ESifh xkd;avonf?1940 jynfhESpf ZGefv 10 7ufae\wGifrlqdkvDeDu jyifopftm; ppfausnmIwkdufckdufonf? ZGefv 14 7ufae\wGifjyifopfwkd\onf yg7pfjrdK\awmfrS qkwfoGm;ojzif h *smrefwk d \vnf;ryifryef;bJyg7pfjrdK\ukd odrf;ykdufEkdif-uonf? jyifopftpkd;7onf aAm'kd;okd\ ajymif;a7F\oGm;7onf?0ef-uD;csKyfa7;Ekd; EkwfxGufIrm&S,faywef;wufvmonf? aywef;onf t*‡vef„jyifopf pmcsKyfukd azgufzsufum *smrefESifhppfajyjidrf;7ef aphpyfonf? aywef;onf *smrefwkd\. awmif;qkdcsufrsm;ukdvkdufavsmum1940 jynfhESpf ZGefv 25 7ufae\wGif *smreDESifhppfajyjidrf;vkdufonf? Tokd\jzifh Oa7mywkdufwGif vufeufEkdifiH-uD;wpfckjzpfaom jyifopfonf 7ufoWywf tenf;i,ftwGif; emZDwkd\.vufwGif;okd\ vkH;0oufqif;oGm;7avonf?

jyifopfwkd\ ppf&=H;7onfh ta-umif;rsm;ukd pdppf&SmazGonf&Sdaomf t"dutcsuf-uD; okH;ckukdawG\7onf? yxrtcsufrSm jyifopf ppfacgif;aqmifrsm;onf rufZD;Ekd;

cHwyf-uD;wpfckukdom tm;ukd;vsuf xkd;ppfqif7ef pdwfrul;bJ emZDwkd\.twkdufukdom ckcH7efapmifhqkdif;ae-uonf? ppfy7d,m,fwGifvnf;aumif;/ vufeufwGifvnf;aumif;/ ,M7m;ppftwGuf jyifqifjcif;rjyKvkyfvkd-uacs? 'kwd,ta7;-uD;aomtcsufrSm jyifopfwkd\wGiftrsKd;om;pnf;vkH;r= r&Sdjcif;yifjzpfonf? vlxku tpkd;7tm;t,kHt-unfr&SdouJhokd\yif tpkd;7uvnf; vlxktay:wGif ,kH-unfxm;jcif;r&Sdacs? EkdifiHa7; ygwDrsm;uvnf; 7efolukdwkdufrnfhtpm; tcsif;csif;omv~if wkdufckdufae-uonf? vlxk.pdwf"gwfrSmvnf; ysufjym;vsuf&Sdavonf? emZDwkd\ wpfEkdifiHjyD;wpfEkdifiH atmifEkdifonfukd awG\7aomjyifopfrsm;rSm tvkdtavsmuf a-umufpdwf0if umckcHvkdaom qNvkH;0 r&Sd-uawmhacs?wwd,tcsufrSmum; jyifopftpkd;7ykdif;ESifh owif;pm

uBmppf/ 'kwd,

ppfajrjyifwGif tjrefqHk;wyfpGJEkdif7ef ppfom;rsm;ukd ava-umif;jzihfo,fI aumif;uif

rS avxD;jzihfcsay;aepOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 208: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

432

avmuwGif vmbfpm;r=/ oPmazgufr=/ npfywfr=rsm;&Sdaejcif;yif jzpfavonf? tcsKd\aom acgif;aqmifrsm;onf jyifopfoRwEkdifiH-uD;tm; zufqpfEkdifiHtjzpfokd\ajymif;vJvdk-uonf?

jyifopfukd odrf;ykdufEkdifjcif;rSm *smrefwkd\tzkd\ -uD;pGmaom tusKd;aus;Zl;ukd jzpfaponf? jyifopfukd odrf;ykdufxm;7onfhtwGuf odrf;ykdufa-u;ukd jyifopfwkd\u ay;7onf? jyifopfEkdifiHwpf0ufeD;yg;ukd *smrefu odrf;ykdufxm;7onf? *smrefwyfrsm;ukd jyifopfwkd\u axmufyHhxm;7onf? Oa7mywkduf taemufurf;ajcukd *smref

wkd\utkyfcsKyfxm;avonf? jyifopf/ AJv*sD,rfESifh a[mfvefEkdifiHrsm;ukd wpfckjyD;wpfck odrf;ykdufEkdifojzifh *smrefppf wyfrsm;tm; rnfonfh EkdifiHur~ EkdifatmifwkdufEkdifvdrfhrnf r[kwf[kxif-uonf? ayweftpkd;7onf AD&SdjrdK\okd\a7F\ajymif;I &kH;pkdufavonf? okd\7mwGif [pfwvm. oabmwlnDcsuft7om ayweftpkd;7 wnfjrJaejcif;jzpfonf? jyifopfppfacgif; aqmifwpfOD;jzpfaom AkdvfcsKyf'Da*grSm *smrefvufatmufokd\r0ifbJ t*‡vefwGif ckdv=Hae,if; tiftm;pkaqmif;vsuf &Sdavonf?

jAdwdefwkdufyGJ

*smrefvufatmufokd\ jyifopfEkdifiH-uD;usoGm;7jcif;onf -um;aeEkdifiH-uD; ESpfEkdifiHjzpfaom tar7duefjynfaxmifpkESifh qkdAD,uf&k&Sm;ukd rsm;pGmxdckdufaponf? ppfjzpfpwGif tar7duefjynfaxmifpkonf -um;aea7;0g'ukd usyfwnf;pGmvkdufemcJhonf? okd\7mwGif jyifopfEkdifiH-uD; usqkH;oGm;aomtcg-um;aea7;0g'udk vdkufraeawmhbJ rdrd.ppftiftm;ukdwkd;csJ\I r[mrdwfEkdifiHrsm;tm;tpGrf;ukef ulnD7awmhonf? 1940 jynfhESpfpufwifbmv 2 7ufae\wGif jAdwddefESifhtar7duef ESpfjynfaxmif oabmwlpmcsKyfjyKvkyf-uonf? xkdpmcsKyft7 tar7duefppfoab‡ma[mif; 50ausmfukd jAdwdefu7&SdIjAdwdo~ykdif u'ef;rsm;ay:wGif tar7duefppfpcef;rsm; aqmufvkyfcGifhjyK7onf? jAdwdefava-umif;wkdufyGJ? ?[pfwvmonfjyifopfukd odrf;jyD;aemuf ESpfvcef\tcsdef,lIaeavonf? xkdtawmtwGif; jAdwdo~wkd\onfppftwGufjyifqifr=rsm;ukdtjyif;txefvkH;yef;avonf? 1940 jynfhESpf -o*kwfv127uf ae\wGif *smrefavwyfonf t*‡vef&SdtcsuftjcmjrdK\-uD;rsm;ukdpwifI tjyif;txef AkH;-uJavonf? jAdwdefwkdufyGJ-uD;um;pavjyD? *smrefwkd\onf 7maygif;rsm;pGmaomav,mOfysHjzifhwpfokwfjyD;wpfokwf jAdwdo~

uBmppf/ 'kwd,

jyifopfEkdifiHtvHk;udkwkdufckduf odrf;ykdufjyD;aemuf *sm

refppfom;rsm; yg7pfjrdK\awmfwGif;odk\ csDwuf0ifa7muf

vmpOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 209: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

433

av,mOfysHuGif;rsm;/ puf&kHrsm;/ cHwyfrsm;/ jrdK\-uD;rsm;ukdAkH;-uJ wkdufckduf-uonf? okd\7mwGif jAdwdo~wkd\ukd tvG,fwulESifhratmifjrifEkdifacs? jAdwdo~avwyfuvnf;rdrdxuf ta7twGufrsm;aom *smrefav,mOfysHrsm;ukdatmifjrifpGmckcHzsufqD;avonf? okd\7mwGif *smrefavwyfu tqufrjywfAkH;-uJvsufyif&Sdonf? pufwifbmv 2 7ufae\wGif jAdwdefEkdifiHukd vma7muf wkdufckdufaom *smref av,mOfysHaygif; 650 cef\ &Sdavonf?jAdwdo~ avwyfuvnf; *smrefav,mOfysH 10 pif;v~if wpfpif;ukdypfcsEkdifcJhonf? xkdaemufwGifum; *smrefrsm;onf ae\a7mnyg AkH;-uJwkdufckdufavonf? ppfa7;ppf7mESifhqkdifaom ae7mrsm;ukdomru ppfESifh wkduf&dkufroufqkdifaom ae7mtrsm;ukdvnf; AkH;-uJ zsufqD;avonf? 1940 jynfhESpf pufwifbmv wkdufyGJrSmtjyif;txefqkH; jzpfonf? okd\7mwGif rsm;pGmaom *smrefav,mOfysHwkd\rSm jAdwdo~ava-umif;umuG,fa7; xk

xnf-uD;ukd rxkd;azmufEkdif-uacs? aemufqkH;wGif *smrefwkd\onf jAdwdeftm; ava-umif;rS tjywftowfwkdufckduf7ef t-uHukd vufav~mhvkduf-u7onf?

jAdwdefwkdufyGJukd jAdwdo~wkd\atmifjrifvkdufjcif;rSmtvG,fwuljzifh atmifjrifvkdufonf[lIum; rxifrSwfoifhay? TwkdufyGJwGif vef'efjrdK\awmfESifhwuG tjcm;jrdK\-uD;rsm;rSm *smrefAkH;'+fa-umifh r&=rvSysufpD;cJh7onf? axmifaygif; rsm;pGmaom t7yfol t7yfom;rsm;rSmvnf; aoa-uysufpD;-u7onf? raoqkH;olrsm;rSmvnf; ukd,fvuft*‡g csGwf,Gif;-u7onf? jAdwdo~om;aumif;7wemjzpfaom ava-umif;ol7Jrsm;rSmvnf; usqkH;-u7avonf?0if&kd;wef;EkdifiHrsm;? ?jAdwdo~wkd\tm; ava-umif;rSwkdufckduf7eft-uHukd vufav~mh7jyD;aemuf [pfwvmonf aemufxyft-uD;tus,fxkd;ppfqif7ef r-udK;pm;awmhacs? wpfzufwGif wpfae\wpfjcm; tiftm;-uD;rm;

*smrefavwyf.'+fukd r&=rvScHvkduf7um rsm;pGmysufpD;qHk;yg;cJh7aom vef'efjrdK\.&=cif;wpfck

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 210: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

434

vmaom qkdAD,uf&k&Sm;7efukd [pfwvmonf txl;owdxm;ae7onf? qkdAD,uf&k&Sm;rSm xkdtcsdeftxd[pfwvm. r[mrdwfjzpfaevnf; rlvuwnf;uemZDwkd\tm; rkef;wD;aom pdwfukd -um&SnfpGm v~Kd\0Sufrxm;Ekdif-uacs? xkdtcsufukd aumif;pGmodaom [pfwvmonf a&S;OD;pGm qkdAD,uf&k&Sm;ukdESdrfeif;jyD;v~ifOa7mywkdufwpfwkdufvkH;ukd pkd;rkd;7ef -uH&G,favonf?

1940 jynfhESpf pufwifbmvwGif emZDrsm;. tm;ay;ulnDr=jzifh &lar;eD;,m;wGif awmfvSefa7;jzpfyGm;jyD;v~if uJa7mbk7ifonf xD;eef;pGef\vFwfvkduf7onf?aemufwpfvcef\-umaomtcg &lar;eD;,m;wpfEkdifiHvkH;ukd *smrefwkd\u odrf;ykdufvdkufavonf? [efa*7DrSmum;*smreD. -oZmcHjzpfaeonf? [pfwvmonf -um;aeEkdifiH ESpfEkdifiHjzpfaom tar7duefjynfaxmifpkESifhqkdAD,uf&k&Sm;wkd\. tiftm;pkukdjzdKcGJ7eftwGuf tDwvD/*syefwkd\ESifh yl;aygif;avonf? 1940 jynfhESpf pufwifbmv 2^ 7ufae\wGif 0if&kd;wef;EkdifiHrsm;[lI ay:ayguf avonf? xkdae\wGif csKyfqkdaompmcsKyft7Oa7mywkdufwGif *smreDESifh tDwvDwkd\.acgif;aqmifr=ukd *syefutodtrSwfjyKI tm&SwGif *syef. acgif;aqmifr=ukd *smreDESifhtDwvDu todtrSwf jyK-u7onf?wpfEkdifiHtm; jyify7efolrsm;ukdwkdufckdufcJhaomf wpfOD;ukdwpfOD;ulnD7ef oabmwlnD-uonf? [pfwvmonfol. acwfopfxlaxmifr=vkyfief;pOfxJokd\ qkdAD,uf&k&Sm;tm; qGJoGif;7ef-udK;pm;ao;onf? Tokd\-udK;pm;IratmifjrifonfhtqkH;wGif qkdAD,uf&k&Sm;tm; usL;ausmf wkdufckduf7ef pDpOfavawmhonf? qkdAD,uf&k&Sm;uvnf; jyefvnf ckcH7ef jyifqifaeavonf?

1939 ckESpfu tDwvDonf t,fvaA;eD;,m;jynfe,fuav;ukd odrf;cJhonf? wzef 1940 jynfhESpfwGif*7dukd wkdufckdufonf? okd\7mwGif &kwfw7uf ratmifjrifbJ&Sdojzifh *smrefwkd\. tultnDukd awmif;,l7onf?tDwvDwyfrsm;onf jAdwdo~wkd\. vufwGif ESpf-udrfwkdifwkdif t-uD;tus,fqkH;&=H;onf? txl;ojzifhvpfAsefoJuMm7wkdufyGJrSm tDwvDtzkd\ tepfemqkH;wkdufyGJ jzpf.?jAdwdeftm; tar7dueful7jyD? ? *7dESifh vpfAD;,m;wGiftDwvDwyfrsm; ta7;&=H;edrfhaepOf tar7duefjynfaxmifpkonf ppfxJ0if7ef ajcvSrf;vsuf &Sdonf? jAdwdo~wkd\onf ppfyPnf;rsm;ukd tar7duef jynfaxmifpkrS0,f,lvsuf&Sd7m 1940 jynfhESpf ukefavmufwGif a':vmaiGrsm; ukefcef; oGm;ojzifh tcuftcJESifh awG\7avonf?

*smref,lbkwfac: a7ikyfoab‡mrsm;uvnf; r[mrdwf ukef;oab‡mrsm;ukd tpm;rxkd; EkdifavmufatmifESpfjr|Kyfvsuf&Sdonf? ,if;tcuftJrsm;ukd ausmfeif;Ekdif7eftar7duefoRw &l;ZAJhu enf;vrf;wpfckukd wDxGifvkduf.? xkdenf;vrf;rSm tar7duefjynfaxmifpkrS ppfyPnf;rsm;ukd jAdwdefEkdifiHokd\ acWiSg;xm;jyD;v~if ppfjyD;aomtcgrS tar7duef jynfaxmifpkokd\ jyefay;7efyifjzpfonf? xkdtpDtpOfrSm tvGefaumif;aoma-umifh 1941 ckESpfwGif tar7duefvFwfawmfu tiSg;csta-uG;ay; Oya'-urf;ukd twnfjyKvkdufonf? ppfyPnf;rsm;ukd o,f,l ykd\aqmif7mY *smrefa7ikyfoab‡mrsm;.7efukdumuG,f7ef oab‡mrsm;ukd tar7duefa7wyfu Oa7mywkdufESifh tkdufpvefu'ef;txd tapmifhta&SmufESifh vkduffykd\ay;onf?

tmz7duESifh ta&S\teD;ykdif;EkdifiHrsm;ppfjzpfpESpfrsm;twGif;Y tjyif;xefqkH;wkdufyGJrsm;rSmOa7mywkdufwGif jzpfyGm;avonf? *smrefwkd\u atmifyGJ wpfyGJjyD; wpfyGJ7vsuf&Sd7m *smref ppfrsufESmrSmvnf;us,fjyef\onfxuf us,fjyef\vmavonf? 1940„41ckESpf aqmif;7moDwGif wkdufyGJrsm; t-uD;tus,frjzpfyGm;bJ jidrfoufaeonf? xkdtwGif; EkdifiHa7;y7d,m,frsm;ukdjyifqif,if; vmrnfh wkdufyGJ-uD;rsm;twGuf tm;,lae-uonf? 1941ckESpf aEGOD;aygufwGif jidrfoufaeaomppfrsufESmrSm &kwfw7ufv=yf&Sm;vmonf? *smrefwkd\onf aAmvuefa'o/ tmz7duESifh ta&S\teD;ykdif;EkdifiHrsm;wGif xkd;ppfqifavonf?

1941ck rwfv 17ufae\wGif blva*;7D;,m;EkdifiHonf 0if&kd;wef;EkdifiHrsm;ESifh yl;aygif;I *smrefppfwyfrsm;ukd 0ifcGifhjyKavonf? ,l*kdqvm;AD;,m;EkdifiHonfvnf;0if&kd;wef;r[mrdwf tzGJ\0ifEkdifiH jzpfoGm;onf? *7dEkdifiHonfvnf; *smrefwkd\. wkdufcdkufjcif;ukdcH7onf? ,cifu tDwvDwyfrsm;tm; atmifjrifpGmckcHEkdifcJhaom *7dwyfrsm;onf tiftm;-uD;rm;aom *smrefwyf-uD;rsm;ukdrlt&=H;ay;7awmhonf? ,cktcgwGif *smreDonf aAmfvuef wpfav~mufvkH;ukd odrf;ykdufrdjyD;jzpf7m Oa7mywpfwkdufvkH;tm; rdrdajcz0g;atmufwGifxm;&Sdum qkdAD,uf&k&Sm;wpfOD;wnf;ukdom wkdufckduf7efusefawmhonf? *smrefwyfrsm;u atmifyGJwpfckjyD;wpfck cH,lae-uonfhtcsdefwGif jAdwdo~wyfrsm;rSm aemufokd\ wqkwfwnf;qkwfae-u7ojzifh jAdwdo~wkd\*k+fowif;rSm rsm;pGm,kwfavsmhaeonf? tmz7duwkdufyGJrsm;wGif *smref

uBmppf/ 'kwd,

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 211: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

435

wkd\onf yGJOD;xGuf atmifyGJrsm; 7&Sd-uayonf? *smrefppfAkdvfcsKyf-uD; &Grf;rJtkyfcsKyfaom wyfrsm;onf vpfAD;,m;wGif xkd;ppfqifum tD*spfbufokd\ csDwufvsuf&Sdonf?jAdwdo~wyfrsm;onf tD*spfokd\ tjyif;qkwfcGmoGm;jyD;v~if wdkA&GwfjrdK\okd\ a7mufaomtcg xkdae7mrSaeItjyif;txef ckcHavonf? aemufqkH;YtD*spfEkdifiHqkdvrfjrdK\wGif *smrefwkd\tm; -uHh-uHhcHavonf? *smrefwyfrsm;vnf;a&S\okd\rwkd;Ekdifawmhacs?

arvwGif *smrefwkd\onf ajrxJyifv,ftwGif;&Sd u7du'ef;ukd avxD;wyfom;rsm; tokH;jyKum tjyif;txefwkdufckdufavonf? jAdwdo~wkd\u pGrf;tm;&Sdor~ ckcHygaomfvnf; *smrefavwyf'+fukd rcHEkdifbJqkwfay;-u7onf? wkdufyGJrSmtjyif;xefqkH;wdkufyGJwpf7yfjzpf.? ,if;wkdufyGJwGif *smrefwkd\bufrS vl20000cef\qkH;&=H;I t*‡vdyf bufrS 15000 cef\qkH;&=H;onf? u7du'ef;usqkH;7jcif;rSm jAdwdo~wkd\tzkd\ qkH;&=H;r=-uD;wpfckyif jzpfonf?

tD7ufEkdifiHwGif emZDwkd\ tultnDjzifh awmfvSefa7;jzpfyGm;jyD;v~if jAdwdo~ESifhtD7wfwkd\ wkdufckduf-uonf? jyifopfykdif qD;7D;,m;jynfwGifvnf; *smrefwkd\ jcdrf;ajcmufvsuf&Sdonf? u7du'ef; usoGm;jyD;aemuf jAdwdo~wkd\onf *smrefwkd\ vufrOD;cif qD;7D;,m;ESifhvufAEGefukdodrf;ykdufvkduf -uonf?

[pfwvmonf Oa7myta&S\ykdif;okd\ ppfrsufESmjzef\aepOf odrf;ykdufxm;aom Oa7mytaemufykdif;wGifvnf; tajctae ckdifjrJatmif -udK;yrf;avonf? *smref-oZmcH AD&Sdtpkd;7uvnf; [pfwvmESifhyl;aygif;I*smreDESifh jyifopf ESpfEkdifiHyl;aygif;aqmif&Gufa7;twGufpnf;a0;wkdifyifum tpDtpOfrsm; jyKvkyfavonf?

emZDppfOD; qkdAD,uf&k&Sm;bufodk\vSnfhjyD1939 ckESpfrSpI twdtvif; jzpfyGm;cJhaom 'kwd,

uBmppfonf ,kwfavsmhonf[lI r&SdcJhbJ wpfae\

uBmppf/ 'kwd,

wkdufyGJrsm;tjyD;wGif ysufpD;Iusef7pfcJhaom ppfoHk;oHcsyfumum;ESihf wihfum;rsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 212: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

436

wpfjcm; us,fjyef\ul;pufvmonf? 1941ckESpfwGif qkdAD,uf&k&Sm;ppfxJokd\ 0ifa7mufvmonf? Tokd\0ifa7mufvm7jcif;rSmvnf; *smreDu pwifwkdufckdufjcif;a-umifhyifjzpfonf? *smreDonf tjcm;EkdifiHrsm;ukdpdwfcsvufcswkdufckduf7eftwGuf/ qkdAD,uf&k&Sm;ESifh rusL;ausmfa7; pmcsKyfukd jyKvkyfxm;aomfvnf; qkdAD,uf. tiftm;ukd tjrJwrf; pkd;7drfvsufaecJhonf? jAdwdefukdtifwkduftm;wkduf 0ifa7mufrwkdufckdufjcif;rSmvnf; qkdAD,uf &k&Sm;. aemufykdif;7efukd pdwfrcs7aoma-umifhjzpfonf?okd\jzpf7m Oa7mywpfwkdufvkH;tm; tkyfpD;rdaomtcg emZDwyfOD;onf qkdAD,uf&k&Sm;bufokd\ vSnfhavonf? 1941 ck ZGef 22 7ufae\wGif *smrefwyfrsm;onf qkdAD,uf*smref rusL;ausmfa7;pmcsKyfukd azmufzsufum qkdAD,uf&k&Sm;ukd wkdufckdufavawmhonf?

*smrefwkd\onf t"duppfa-umif;-uD; okH;a-umif;cGJIcsDwufonf? ajrmufbufppfa-umif;rSm aAmvwpfEkdifiHrsm;ukd jzwfI/ vDeif*7ufjrdK\awmfokd\ OD;wkdufav

onf? tv,fppfa-umif;rSm 0=duf7yf&Sm;ac: &k&Sm;jzLe,fukd jzwfI armfpukdjrdK\awmfokd\ OD;wnfavonf?awmifbufppfa-umif;rSm ,lu7def;e,fESifh aumfau;qyfe,fokd\ OD;vSnfhxm;onf? qkdAD,ufwkd\uvnf; ppfwyfrsm;ukd okH;pkcGJum *smrefwkd\tm;ckcH7ef jyifqifonf?

*smrefwkd\. ajrmufbufppfa-umif;ESifhtv,fppfa-umif;rSmtvGefvsifjrefpGmcsDwufvsuf&S donf?ZlvdkifvwGif tv,fppfa-umif;onf prkdvifhjrdK\txda7mufI ajrmufbufppfa-umif;u aAmvwpfe,ftm;vkH;ukdodrf;ydkufrdavonf? prkdvifhwGif qkdAD,ufwkd\ tjyif;txef ckcHwkdufckduf-u7m *smrefwyfrsm;rSm a&S\okd\rwufEkdifbJ wpfvcef\-uef\-umoGm;avonf? xkdokd\-uef\-umoGm;aoma-umifhvnf; *smreDwkd\onf armfpukdjrdK\awmfukd vufvGwf7avonf? ajrmufbufwGifum;*smrefwkd\onf vDeif*7ufjrdK\teD;okd\a7mufvmonf? zif;vlrsKd;wkd\uvnf; *smrefwkd\bufrS 0ifa7mufwkdufckdufonf? okd\7mwGif vDeif *7ufjrdK\wGif;okd\um; r0ifa7muf

uBmppf/ 'kwd,

umuG,fa7mifatmufrS 7efolukdypfcGif;aeaom ajrjyifypftajrmuf-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 213: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

437

Ekdifacs? awmifbufwGif *smrefwkd\onf ,lu7def;okd\0ifa7mufjyD;v~if uD;,ufjrdK\ESifh puf&kHrsm;pGm&Sdaom tkd'ufqmjrdK\odk\ odrf;ykdufvkdufonf? cgacghjrdK\rSmvnf; *smrefvufwGif;okd\ usqif;7avonf? Tokd\v~if *smrefwkd\onf jrdK\rsm;ukd wpfjrdK\jyD;wpfjrdK\ odrf;Ekdif-uaomfvnf;olwkd\. tustqkH;rSm renf;vSacs? ajrwpfvufrukdtoufaygif;rsm;pGmjzifhvJI cJ,Of;pGm wkduf,l7avonf?

tar7duefESifh *syefppfxJ0ifvmjcif;,lu7def;e,fwGif qkdAD,ufwkd\. pufr=vufr= tqkH;

t&=H;rsm;rSm a-umufcref;vdvd rsm;jym;vSaomfvnf;aemufxyfjyKvkyfaomyPnf;rsm;ESifh EkdifiHjcm; tultnDa-umifhom cHEkdif7nf &Sdavonf? xkd\jyif tWvMdwfpmcsKyfukd csKyfqkdjyD;onfhaemuf tar7duefESifh jAdwdefuvnf; qkdAD,uftm; tultnDay;7ef twdtvif;xkwfjyefausnmonf? qkdAD,ufwkd\u 'kwd,ppfrsufESm zGifhay;7ef awmif;qkd-u.? okd\7mwGif jAdwdo~wkd\u qkdif;iHhxm;avonf?tmz7duwkduf vpfAD;,m;e,fwGif jAdwdo~trSwf 8wyfr[mu AkdvfcsKyf&Grf;rJ. *smrefwyfrsm;ukd armif;xkwfvsuf&Sdonf? xkdtcsdefum; tvGefat;csrf;aom aqmif;Owkjzpf7m &k&Sm;ppfajrjyifokd\ a7muf&Sdaeaom *smref

wyfrsm;rSm tcuftcJESifh awG\-uKH-u7onf? tv,fppfa-umif;wGif *smrefwyfrsm;onf armfpukdjrdK\awmfrS 25rkdifcef\oma0;awmhonf? okd\7mwGif at;jrvSaom tat;'+fESifh qkdAD,ufwkd\. jyif;xefaomxkd;ppfa-umifh*smrefwkd\rSm a&S\okd\rwkd;EkdifbJ qkwfay;-u7avonf?

tv,fppfrsufESmwGif qkdAD,ufwyfrsm; xkd;ppfqifaepOf wpfuBmvkH; rajr|mfvifhaomtjzpftysufwpfckay:aygufvmonf? xkdae\um; 1941 ck 'DZifbmv^7ufae\jzpf.? 0if&kd;wef;EkdifiHwpfckjzpfaom *syefonfppfrausnmbJ tar7duefjynfaxmifpkykdif [m0kdif,efusGef; yg;[mAmac: ykvJqdyfurf;ukd &kwfw7ufAkH;-uJwkdufckdufonf? xkdokd\ pwifwkdufckdufjyD;aemuf em7Daygif;rsm;pGm-umrS *syeftpkd;7u tar7duefjynfaxmifpkESifhjAdwdefEkdifiHukd ppfausnmavonf? 'DZifbmv 8 7ufae\wGif jAdwdefESifhtar7duefjynfaxmifpkwkd\u *syeftm;jyefI ppfausnmonf? *smreDESifhtDwvDwkd\uvnf;tar7duefjynfaxmifpktm; ppfausnmI tar7duefjynfaxmifpkuvnf; csufjcif;wkH\jyefonf? Tokd\jzifh 'kwd, uBmppfrD;rSm wpfuBmvkH;okd\ jyef\ESH\oGm;awmhonf?

ypdzdwfppfyGJtaemufOa7mywGif tpjyKcJhaom 'kwd,uBmppf

uBmppf/ 'kwd,

reDvmyifv,fatmftwGif; wkdufuif;vSnhfpOfr[mrdwfwkd\ AHk;'+fcHvkduf7aom *syefu&lZmoab‡mepfjrKyfpjyKpOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 214: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

438

onf *syef. usL;ausmfwkdufckdufr=a-umifh ta&S\wkdif;okd\ ul;pufvmcJhav7m ypdzdwfork]7mwckvkH;rSm *syefESifh t*‡vdyf tar7duefwkd\ ppfcif;7m wvif;jyif-uD;jzpfvmawmhonf? *syefwkd\onf t*‡vdyf/ tar7duefwkd\tikdufwGif 0ifpD;vkduf7ojzifh yxrwGif rsm;pGmppfa7;omvsuf &Sdonf? *syefwkd\onf ppftwGuf ESpfaygif;rsm;pGmuyif jyifqifxm;cJhonf? ppfom;rsm;ukdvnf;txl;avhusifh ay;xm;onf? xkd\tjyif o,f,lykd\aqmifa7;ESifh vrf;yef;tquftoG,frsm;rSmvnf; *syefwkd\tzkd\rsm;pGm tqifajyvsuf &Sdonf? wkdufckduf7mY vufOD;ojzifh tvG,fwulodrf;ykduf7&Sdaom ae7mrsm;ukd ppfpcef;jyKvkyfu aemufxyf qufvufI e,fy,frsm;ukdwkdufckdufodrf;,lEkdifavonf? okd\jzpfI ig;vwkdifwkdif*syefwkd\onf atmifyGJrsm; wpfckjyD;wpfck qGwfcl;vsuf&Sdonf? 1941 ck 'DZifbmv 107ufae\wGif jAdwdo~wkd\.t-uD;qHk;ESifh taumif;qkH; ppfoab‡m-uD; ESpfpif;jzpf

aom a0vrif;om;ESifh 7Dywfwkd\ukd *syefav,mOfysHrsm;uESpfjr|Kyfypfvkdufonf?*syefwkd\.atmifyGJrsm;? ?ypdzdwfork]7mtwGif;&SdusGef;rsm;rSm *syefwkd\vufwGif;okd\ wjznf;jznf;usqif;vsuf&Sdavonf? *syefa7wyfonf 'DZifbmvtwGif;Yyif *Grfu'ef;/ 0dwfu'ef;wkd\ukdodrf;ykdufjyD;aemuf jAdwdo~ykdif a[mifaumifu`ef;ukd odrf;ykdufavonf? xkd\aemuf*syefwkd\onf rav;u`ef;qG,fESifh zdvpfykdifu`ef;wkd\ukdwkdufckdufonf? zdvpfykdifu'ef;&Sd AkdvfcsKyf ruftmomtkyfcsKyfaom tar7duef zdvpfyDEkdwyfrsm;u tjyif;txef ckcHaomfvn;f ppftiftm;csif; rr~ojzifh qkwfcGmay;7onf? vlZkef/ Amwef;/ aumf7uf*sDa':u`ef;wkd\rSmwpfckjyD;wpfck *syef.vufwGif;okd\ oufqif;-u7onf?tar7duefppfom;tajrmuftjrm;yif oHk\yef;tjzpftzrf;cH7avonf? ypdzdwftaemufawmifykdif;wGifvnf; *syefwkd\rSm txl;yifppfa7;omvsuf&Sdonf?

uBmppf/ 'kwd,

ppf'+fukdESpf-udrfwkdifr&=rvScHcJh7onhf zdvpfykdifEkdifiH. jrdK\awmfreDvm

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 215: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

439

1942 ckZefe0g7DvwGif pvD;AD;u`ef;ESifh rav;jynfr-uD;ukdt*‡vdyfwkd\ vufvFwf7onf? xkdtcsdefwGifjrefrmjynfokd\vnf; ppfrD;ul;pufvsuf &SdavjyD? azazmf0g7Dv 15 7ufae\wGif ta&S\wkdif;Y jAdwdo~wkd\.t-uD;qkH;cHwyfjzpfaom pifumylcHwyf-uD; usqkH;avonf? r[mrdwfwk\d. ta&S\\ykdif;tiftm;rSm jydKuGJavonf? t*‡vdyf/ tar7duefESifh'yfcswkd\onf qufvufrckcHEkdifawmhacs? qlr-wm;/ *sm;Am;ESifh'yfcsykdifu`ef;rsm;rSm wpfu`ef;jyD;wpfu`ef; *syefvufatmufokd\ usa7muf7avonf? jrefrmjynfbufwGifvnf; arvavmufwGif*syefwkd\onf jrefrmjynfwpfjynfvkH;ukd odrf;ydkufrdavonf? ,if;okd\tm;jzifh *syef.tm+mpufuGif;rSmajcmufvtwGif;wGif ypdzdwf taemufawmifa'orsm;ukd vFrf;jcKHrdavawmhonf?

tm&Sta&S\awmifykdif;wGif jAdwdo~ESifh r[mrdwfEkdifiHrsm;. tqkH;t&=H;rSm rsm;jym;vSonf? obm0yPnf;rsm;/ ukef-urf;rsm;/ toD;tESHrsm;jzifh ukHvkH-uG,f0aomEkdifiHrsm;ukd vufvFwfvkduf7onf? jrefrmjynfrS qefESihf a7eH/ rœm,k u`ef;qG,frS aumfzwf/ 'yfcsu`ef;rsm;rSo-um;paom yPnf;rsm;ukd *syefwkd\ 7&Sd-uojzifh *syefwkd\rSm tiftm; ykdrkdawmifhwif;oGm;awmhonf? xk\djyifppfa7;ppf7mwGifvnf; *syefonf ypdzdwftaemufawmifykdif;ukd vufukdifjyKxm;Ekdifojzifh rsm;pGmtcGifhta7;omvsuf &Sdavonf? ,if;okd\ tbufbufwGift&=H;ESifhom 7ifqkdif ae7aomfvnf; r[mrdwf EkdifiHrsm;rSm pdwftm;avsmhjcif;r&SdbJ Tppfukd rEkdifrae[laomZGJoWdjzifh qufvufwkdufckdufvsuf&Sdavonf?

tar7duefjynfaxmifpkrSm tikdufwGif twkdufcH7ojzifh yxrwGif twefyif epfemqkH;&=H;oGm;7aomfvnf;aemifwGif wjznf;jznf; tiftm;jynfhwif;vmjyD;v~if7efolukdjyefI xda7mufpGmwkdufckdufEkdifavonf? *syefonf -opwD;vD;,m; ta&S\ajrmuf&Sd aumf7,fyifv,fukd pdk;rdk;7ef-udK;pm;aomtcg tar7duefwyfrsm;utjyif;txefckcHwkdufckdufojzifh *syefwkd\. -udK;yrf;r=rSm txrajrmufawmhacs? TwkdufyGJrSm ypdzdwfwkdufyGJwGif yxr t-uD;us,fqkH; wkdufyGJ-uD; jzpfonf?

aumf7,fyifv,fwGif ta7;edrfhaom*syefwkd\onf ypdzdwftv,fykdif; tar7duefppfpcef;wckjzpfaom rpf'a0;u'ef;ukd 1942ck ZGefvwGif ppfoab‡m wyf-uD;jzifhwkdufckdufjyefonf? av,mOfysHrsm;vnf; ESpfzufpvkH;rSyifyg0ifwkdufckduf-uonf? TwkdufyGJwGifvnf; *syef

wkd\yif ta7;edrfhavonf? xkdESifhwpfcsdefwnf;rSmyif *syefwyfrsm;onf tvl;&Sif;u'ef;rsm;ay:odk\ wufa7mufEkdif-uavonf?

&k&Sm;ppfrsufESmypdzdwfork]7mbufwGif tar7duefESifh*syefwkd\ oJoJrJ

rJwkdufckdufaepOf Oa7mywGif *smrefrsm;onf qkdAD,uf&k&Sm;ukd aEG7moD xkd;ppfqifvsuf &Sdonf? qkdAD,ufwkd\onf *smrefwkd\tm; ckcH,if; t*‡vdyf tar7duefwkd\ukdOa7mywGif 'kwd,ppfrsufESmzGifh7ef wkdufwGef;vsuf&Sdonf? qkdAD,ufEkdifiHjcm;a7;0ef-uD; rkdvkdawmhonf1942 ck arvwGif vef'efESifh0g&SifwefjrdK\awmfrsm;okd\oGm;a7mufjyD;v~if 'kwd,ppfrsufESm zGifhvSpfa7;ukdaqG;aEG;onf?

1942ckESpfupI jAdwdo~avwyfrawmfonf *smrefpufr=vufr=tvkyf&kH-uD;rsm;ukd tjyif;txef AkH;-uJpjyKavonf? arvwGif ukdvkef;jrdK\ay:okd\ av,mOfysH 1000 ausmfcef\jzifh oGm;a7mufI AkH;-uJzsufqD;onf?wae\vkH;yif jAdwdo~ avwyfonf *smrefppfpcef;rsm;/tvkyf&kHpuf&kHrsm;ukd pepfwusAkH;-uJzsufqD;avonf?

emZDrsm;rSm qkdAD,uf&k&Sm;udk zdwkdufvsuf&Sdavonf? *smrefwkd\onf qDAwfpwkdykdjrdK\ukdodrf;I awmifykdif; ppfrsufESmwGif twif;xkd;ppfqifonf? olwkd\.7nf&G,fcsufrSm aumfau;qyfa7eHajrokd\ csDwuf7efjzpfonf? 1942ck -o*kwfvwGif aAmv*gjrpfay:&Sd qkdAD,ufpufr=vufr=jrdK\-uD;jzpfaom pwmvif*7ufjrdK\ukd*smrefrsm;0kdif;rd-uonf? qkdAD,ufwyfeDawmfonfpwmvif*7ufjrdK\awmfukd 7efolvufokd\ tusrcHbJ&Sdor~aom tiftm;ukd pkaygif;I *smrefwkd\tm; &Gyf&Gyfc'Hc'H ckcHavonf? vltiftm;/ av,mOfysHtiftm;/wifhum; tiftm;csif; tqrwef uGmjcm;aomfvnf;ajrwpfvufrtwGuf toufaygif;rsm;pGmay;I ckcH-uonf? TwkdufyGJwGif qkdAD,uftrsKd;om;wkd\. ckdifjrJaompdwf"gwfESifh ZGJoWdukd uBmuaumif;pGm od&Sdvmavonf?

1942 ckEkd0ifbmvwGif qkdAD,ufwkd\onf wefjyefxkd;ppfqifjyD;v~if pwmvif*7ufESifh armfpukdt-um;&Sd*smrefppfa-umif;ukdazmuf0ifaeonf? *smrefwkd\ odrf;ykdufxm;aomjrdK\rsm;ukdvnf; jyefvnf7&Sdavonf? 1942ckESpfwGif prkdvifh/ cgacghpaomjrdK\-uD;rsm;ukd *smrefwkd\vufrS jyefvnf7&Sdavonf?

uBmppf/ 'kwd,

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 216: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

440

oJuMm7wkdufyJGemZDwkd\onf qkdAD,ufppfrsufESmwGif aEG7moDxkd;ppfqifaeonfh tcsdefrSmyif tmz7duwkduf vpfAD;,m;jynfwGifvnf;wkdufckdufvsuf&Sdonf? emZDppfol-uD;&Grf;rJonf t*‡vdyfwkd\tm; ta&S\bufokd\ wjznf;jznf;wkdufxkwfvsuf&Sdonf? emZDppfulrsm;vnf; tqufrjywf a7mufvsuf&Sd7m jAdwdo~wyfrsm;vnf; aemufokd\wjznf;jznf;qkwfay;7avonf? wkdA&GwfjrdK\wGifrlum; jAdwdo~wyfom; 30000 rSm7efolvufxJokd\usa7mufoGm;7onf? *smrefwkd\vnf; a&S\odk\csDwuf7mt,ftm;vrdef;t7yfwGifrS 7yfwef\oGm;onf? t,ftm;vrdef;rSm tD*spfEkdifiH t,fvufZjND;,m;jrdK\rS rkdif 0cef\oma0;uGmavonf?

jAdwdo~wkd\vnf; &Grf;rJ.wyfrsm; t,fvufZjND;,m;ukd ausmfvGefjyD;v~if ql;tufwl;ajrmif;txd a7mufoGm;rnfpkd;I tvsiftjref ppftiftm;jznfhwif;avonf? jAdwdo~ESifh tar7duef avwyfukdvnf; tm;jznfhItoifhjyifxm;onf? Ekd0ifbmvwGifrlum; r[mrdwfwkd\uwpfzef ppfa7;omjyefonf? jAdwdo~trSwf 8wyfr[monf t,ftm;vrdef;wGif *smrefESifhtDwvDwyfrsm;ukd wkdufckdufatmifjrifvkdufonf? xkdtcsdefwGif qkdAD,ufwkd\vnf; pwmvif*7ufjrdK\awmfukd tjyif;txef ckcHumuG,fvsuf&Sd7m *smrefwkd\rSm a&S\okd\rwkd;EkdifawmhbJ xkdae7mrSyif aemufokd\jyefqkwfoGm;-u7awmhonf? 1943 ckESpfwGif jAdwdo~wkd\onf&Grf;rJ.wyfrsm;ukdarmif;xkwfI 'v-urf; csDwufvsuf&Sdonf? qkdAD,uf&k&Sm;wGifvnf; *smrefwkd\onf cHppfjzifh aemufqkwfay;ae7onf? ,if;okd\ *smrefrsm; ppfa7;rvSjzpf7jcif;rSm*smrefavwyftiftm;rsm;pGm ,kwfavsmhoGm;aoma-umifhjzpfonf?

*smrefpufr=vufr=Xmersm;ukd jAdwdo~avwyfut-uD;tus,foGm;a7mufAkH;-uJxm;jcif;rSm rsm;pGmc7D;a7mufvsuf &Sdavonf?

Oa7myava-umif;wkdufyGJ'kwd,uBmppfwGif xl;jcm;onfhtcsufrsm;rSm av

a-umif;wkdufyGJrsm;ykdrdkjyif;xefI ta7;ygvmjcif;yifjzpfonf? ppfpwifjzpfyGm;onfh Oa7mywkdufwGif ava-umif;wkdufyGJrsm; trsm;qkH;ESifh tjyif;xefqkH; jzpf.?1942 ckESpf ESpfOD;rSpI jAdwdo~ avwyfrawmfonfAkH;-uJav,mOfysHrsm;ukd wkd;wufvkyfukdifjcif;tm;jzifh

vnf;aumif;/ tar7duefjynfaxmifpkrSay;ykd\aom av,mOfysHrsm;ukd tokH;jyKjcif;tm;jzifhvnf;aumif;/ avwyftiftm;ukd jznfhwif;jyD;v~if *smreDava-umif;ukd xkd;ppfqifcJhonf? a&S;OD;pGm jyifopfEkdifiHyg7pfjrdK\tpGef;tzsm;&Sdpufr=vufr=Xmersm;ukd AkH;-uJzsufqD;onf? xkdaemufwjznf;jznf;wkd;csJ\I Oa7my 0if&kd;wef;EkdifiHrsm;ukd AkH;-uJav,mOfysH-uD;rsm;jzifh wkdufckdufonf? jAdwdo~avwyfonf ae7mtESH\tjym;ukd AkH;-uJjcif;rjyKbJ ta7;-uD;aomae7mwpfckwnf;ukdomzdI AkH;-uJzsufqD;ojzifhtxl;atmifjrifavonf?

1942 ck arvwGifqifEFJaom jAdwdo~avwyf-uD;. xkd;ppfonfum; tjyif;txefqkH; jzpfayonf? av,mOfysH 1000 ausmfonf AkH;wefcsdef 3000 ausmfukdukdvkef;jrdK\ay:okd\ -uJcscJhonf? u&Gyfvufeuftvkyf&kHrsm;&Sd7m tufqifjrdK\ukdvnf; av,mOfysH 1000ausmfjzifh AkH;-uJcJhonf? xkdaemuf tar7duefavwyf yg0ifa7mufvmaomtcg r[mrdwfwkd\. avwyftiftm;rSm*smrefwkd\xuf tqrsm;pGm omoGm;avawmhonf?

1942 ckESpfwGif r[mrdwfwkd\onf t*‡vefwGifpcef;csI Oa7my&Sd7efolppfpcef;rsm;/ puf&kHrsm;/ vuf

euf&kHrsm;/ oab‡mqdyfrsm;/ blwm&kHHrsm;ESifh ppfzufqkdif7mae7mXmersm;ukd t-uD;tus,f AkH;-uJzsufqD;-uonf? ae\a7m nygvkdyif av,mOfysH tpif;aygif; 00ausmfonf t*‡vdyfa7vuf-um;-uD;ukd jzwfausmfyHs

uBmppf/ 'kwd,

ppfajrjyifwGifta7;ygvSaom acwfrDwihfum;wpfpD;wkduf

yGJ0ifaepOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 217: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

441

oef;I emZD ppftcsuftjcm ae7mrsm;ukd r=ef\r=ef\nufnuf acsr=ef;avonf? ppfjzpfpwGif tiftm;-uD;rm;ItvGefta7;ygcJhaom *smref avwyfrSm r[mrdwfavwyf'+fukd tEkdifEkdif ckcHae7avawmhonf?

t*‡vdyf/ tar7duefavwyf.AkH;'+fukd tjyif;txefqkH;cH7aomae7mrSm emZDpufr=vufr=XmecsKyf jzpfaom&l;0g;jrpf0Srf;jzpfonf? tufqift7yf&Sd u&Gyfvufeuf&kHrsm;/ ukdvkef;jrdK\/ [rf;AwfjrdK\ESifh tjcm;aom ppfESifhqkdifaom ta7;ygonfh jrdK\rsm;rSmvnf; AkH;'+fukd rcsdrqHhcH7avonf? ppfjzpfpwGif vef'efjrdK\awmfonf *smrefAkH;'+fukd trsm;qkH; cH7ouJhokd\ ,cktcsdefwGif *smreDEkdifiH.jrdK\awmfjzpfaom bmvifjrdK\onf r[mrdwf avwyf.zdaxmif;jcif;ukd cHae7onf? tar7duef avwyfrS rkd;ysHcHwyf-uD;rsm;rSm AkH;-uJ7mY rsm;pGmyif c7D;a7mufavonf? *smrefwkd\vnf; r[mrdwfava-umif;7efudk wwfEkdifoavmufumuG,f7ef -udK;pm;-u.? av,mOfysHrsm;ukd a&S;uxufykdrkdvkyfukdif-u.? 1944„1945 ckESpfrsm;wGifum; *smreDokd\ vma7muf AkH;-uJaom rkd;ysHcHwyfrsm;rSm wpf-udrfv~if 1300 xuf renf;ay? *smrefwkd\uvnf;vufeufqef;rsm;ukdxGifI jyefvSefwkduf

ckduf-uonf? vef'efjrdK\awmftm; ADG0rf;/ ADGwl; paom'kef;ysH vufeufqef;rsm;jzifh ta0;rSypfcGif;-uonf?okd\7mwGif vlrsm;ukdom xdrSefI ppfEkdifa7;twGuf t7mra7mufvSacs? rnfokd\yifqef;jym;aom vufeufrsKd;ukdwDxGiftokH;jyKaomfvnf; *smrefavwyftiftm;onfr[mrdwfavwyftiftm;ukdrvkdufEkdifawmhacs? Tokd\jzifhava-umif;ppfwGif *smrefwkd\ ta7;edrfh7avonf?

ajrxJyifv,f ppfrsufESm (1942„45)1942ckESpfrSpI ppf-uD;jyD;qkH;onftxd ajrxJyifv,f

twGif;ESifh teD;tem;w0kduf&Sd EkdifiHrsm;wGif jyif;xefaom wkdufyGJrsm; jzpfyGm;cJhonf? 1942 ckESpfwGif [pfwvmonf tD*spfEkdifiHukdyif atmifEkdifvkeD;yg;jzpfcJhonf? tmz7duajrmufykdif; ppfrsufESmwGif *smrefppfol-uD; rm&S,f&Grf;rJonf txl;;yif ppfa7;omcJhonf?jAdwdo~wyfrsm;onf tD*spfe,fpyf&Sd t,ftm;vrdef;txdqkwfay;7onf? okd\7mwGif &Grf;rJonf ql;tufwl;ajrmif;okd\ ta7mufcsDwuf7ef tm;cJxm;jcif;ukd vufav~mh7avonf? jAdwdo~ trSwf 8 wyfr[m. AkdvfcsKyf-uD; armif*kd

7efoltm;aemufausmrSwkdufckduf7ef aumif;uifxuf7Sd av,mOfrS avxD;jzihfqif;jyD;aemuf ajcukyfpcef;twGuftjyif;csDwuf

ae-upOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 218: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

442

rm7Donf rdrd. wyfr-uD;ukd jyefvnfzGJ\pnf;I *smrefwkd\tm; wefjyefxkd;ppfqifav7m *smrefwkd\ aemufqkwfay;7onf? xkd\aemuf tar7duef ppfAkdvfcsKyftkdifqifa[mif;0g;tkyfcsKyfaomr[mrdwfwyfaygif;pkrsm;onfrkd&kdukdESifh t,fv*sD;7D;,m;urf;ajcokd\wufI wsLepfZD;,m;okd\tjyif;csDwufoGm;onf? *smrefwkd\vnf; ESpfzufn|yfrdI vufeufcs7onf?

tmz7duwkdufukd atmifjrifjyD;aemuf 1942 ck Zlvkdifv 107ufae\wGif tDwvDykdif pPvDu'ef;ay:wGif r[mrdwfwyfrsm;wufa7muf-uonf? tDwvDwyfrsm;jydKuGJI rlqkdvDeDvnf; 7mxl;rSusavonf? 1945 ck arv2 7ufae\wGifum; tDwvD ajrmufykdif;&Sd *smrefESifhtDwvDwyfrsm; vufeufcs7avonf?

'kwd,ppfrsufESm1942„1943 ckESpfrsm;wGif [pfwvmonf qkdAD,uf

&k&Sm;ukdomzdI wkdufaeojzifh qkdAD,uftpkd;7u t*‡vdyfESifh tar7duefwkd\tm; Oa7mytaemufykdif;Y 'kwd,ppfrsufESmwpfckzGifh7ef wkdufwGef;vsuf &Sdonf? t*‡vdyfESifh tar7duefwkd\rSmqkdAD,uf tpkd;7. awmif;cHcsuftwkdif; 'kwd,ppfrsufESmukd zGifhvdkaomfvnf; vkyf7rnfhvkyfief; rSm-uD;us,fcufcJvSojzifh &kwfw7ufxkd;ppfrqifEkdifao;bJ Oa7mywkdufukd jyefvnf odrf;ykdufEkdifa7;twGuf tpDtpOfrsm;ukdtylwjyif; vkyfukdifae-u7onf? 1944ck ZGefv 67ufae\wGifum; AkdvfcsKyftkdifqifa[mif;0g; tkyfcsKyfaom r[mrdwfwyfaygif;pkonfjyifopfEkdifiH aemfref'Durf;ajcrS Oa7mywkdufay:okd\wufa7muf-uonf? xkdae\onf uBm\ordkif;wGif'D„a';[k xif&Sm;avonf? TwGifrSom qkdAD,ufwkd\awmifhwvsuf&Sdaom 'kwd,ppfrsufESm ay:aygufvmawmhonf? pdefvkd;jrdK\usqkH;jyD;onfhaemuf *smrefwyfrsm;rSmaemufokd\ wpfqkwfwnf; qkwfae-u7onf? aemufokH;ywfr~ -umaomtcg tar7duefESifh jyifopfwyfrsm;onf ajrxJyifv,f urf;ajcrSaeI jyifopfEkdifiHay:okd\ wufa7muf-ujyD;v~if -o*kwfv 25 7ufae\wGifjyifopfjrdK\awmf yg7DjrdK\ukd odrf;ykdufrd-uonf?

r[mrdwfwyfaygif;pkonf qkwfcHvsuf&Sdaom *smrefwyfrsm;ukd vkdufvHwkdufckduf,if; a&S\okd\ wGifwGif-uD;csDwufvsuf AJv*sD,rf/ vyfZifAwfESifh a[mfvef paomEkdifiHrsm;ukd *smrefwkd\vufrS u,fwifvkdufonf? t*‡vdyf a7vuf-um;-uD;ukdvnf; jyefvnf pdk;rkd;Ekdifavonf? *smrefwyfrsm;rSm jyifopfEkdifiHrS wjznf;jznf;

armif;xkwfjcif; cHae7onf? 1945 ckESpfqef;pwGif qkdAD,ufwyfrsm;u ykdvefESifhaAmvwpfEkdifiHrsm;ukd odrf;ykdufvkdufonf? *smrefvufwGif; usa7mufaeaom &lar;eD;,m;/ blva*;7D;,m;/ zifvefpaomEkdifiHrsm;vnf;qkdAD,ufwkd\tm; vufeufcsumt&=H;ay;-u7onf?wl7uDuvnf; *smreDESifh tquftoG,f jzwfvkdufavonf? ,cifu *smreD. r[mrdwfEkdifiHrsm;uyif *smreDtm; ppfausnmI jyefvSefwkdufckduf-uonf? ,l*kdqvm;AD;,m;wGifum; rm&S,fwD;wkd;acgif;aqmifaomajymufusm;awmfvSefa7; wyfom;rsm;onf zufqpfwkd\ukdwGef;vSefvsuf &Sdavonf? *7dEkdifiHukdvnf; 1944ckEkd0ifbmvwGif u,fwifvkduf-uonf? Tokd\jzifh Oa7mywGif*smreDwpfOD;wnf;omv~if usefavawmhonf?

1945ckESpf aEGOD;wGif r[mrdwfwyfaygif;pkonf *smreDwGif tjyif;xkd;ppfqifum &kdif;jrpfukdjzwful;I *smref jrdK\-uD;rsm;ukd odrf;,lavonf? {jyDv 21 7ufae\wGif ta&S\zufrSatmifyGJqifvsuf&Sdonfh qkdAD,ufwyfeDawmfonf bmvif jrdK\awmfxJokd\ 0ifa7mufcJhonf? okd\7mwGif [pfwvmum; vufrav~mhao;? -uGif;usefaeaom tiftm;pkESifhyif ckcHvsuf &Sdao;onf? ta&S\zufokd\ csDwufvsuf&Sdaomtar7duefwyfrsm;ESifhtaemufokd\csDwufvsuf&Sdaom qkdAD,ufwyfrsm; awG\qkHrdaomtcg *smreDonf ESpfjcrf; uGJoGm;avonf?*smrefppfwyfrsm;vnf; wzGJzGJ vufeufcsvsuf&Sdonf?ppf-uD;um; jyD;vkeD;avjyD?

{jyDv 28 7ufae\wGif tDwvDzufqpfqef\usifa7;orm;rsm;u tm+m&SifrlqkdvDeDtm; okwfoifvkduf-uonf? arv 1 7ufae\wGifrl [pfwvm aoqkH;jyDqkdaom owif;ukd *smrefa7'D,kdu ausnmonf? aemufwpfae\wGif &k&Sm;wyfeDawmfu bmvifjrdK\awmfukdodrf;ykdufvkdufonf? xkdaemuf ig;7ufr~t-um arv ^7ufae\wGif*smreDu c'if;csufr&Sdvufeufcsavonf?okd\jzifh Oa7myppfyGJ-uD;um; jyD;qkH;oGm;avjyD?

ta&S\zsm; ppfrsufESm tqkH;owf Oa7myppfrsufESmwGif *smrefESifhtjcm;zufqpf tif

tm;pkrsm;ta7;edrfhvsuf&SdpOf uBm\ta&S\zsm;ppfrsufESmwGifvnf; *syefwkd\wjznf;jznf; tiftm;qkwf,kwfvsuf odrf;ykdufjyD;e,fy,frsm;rS qkwfcGmae-u7onf? ypdzdwfppfrsufESmwGif tar7duefjynfaxmifpku wm0ef,lI tjcm;r[mrdwfEkdifiHrsm;ESifhtwlwkdufae7onf? ypdzdwftv,fykdif;a'owGif tar7duefa7

uBmppf/ 'kwd,

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 219: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

443

a-umif;AkdvfcsKyfeDrpfutkyfcsKyfIypdzdwf taemufawmifykdif;wGif AkdvfcsKyftmomu tkyfcsKyfjyD;v~iftm&Sta&S\awmifyk dif;wGifrl jAdwdo~a7a-umif;AkdvfcsKyf armifhAufwefu wm0ef,l7onf? w&kwfppfwyfrsm;ukd csefau&Sdwfu OD;pD;vsuf&Sdonf?

r[mrdwfwyfaygif;pkrsm;. vltiftm; vufeuftiftm; ppfyPnf;tiftm;rSm *syefwkd\xuf rsm;pGmomvGefaomfvnf; *syefuGef;ay:okd\ wufa7mufodrf;ykduf7ef vkyfief;rSm rvG,fulvSacs? txlavhusifhxm;aom*syefppfom;rsm;rSmvnf; toufESifhvJI ckcHvsuf&Sdonf? okd\jzpfav7m yx0D0if taetxm;ESifh *syefppfom;rsm;. t&=H;ray;vkdaompdwf"gwfa-umifh tar7duefwyfrsm;onf u`ef;wpfu`ef;ukd odrf;,lEkdif7eftwGuf toufaygif;rsm;pGmpGef\vFwfum jyif;xefaomwkdufyGJrsm;ukd qifEFJ7avonf? ypdzdwftv,fykdif;wGifa7a-umif;AkdvfcsKyfeDrpfonf *syefu`ef;r-uD;rsm;ukdwkdufckduf7eftwGuf ppfpcef;rsm;7&Sd7ef *D;vAwfu'ef;/ rm&S,fu'ef;/ qkdifyefu'ef;/ r,f7D,³m;u'ef;rsm;ESifhygavmifu`ef;rsm;ukd wkdufckduf odrf;,lav7m *syefppfom;rsm;uvnf; pGef\pGef\ pm;pm; jyefvSefI ckcHwkdufckduf-uojzifh ESpfOD;ESpfzuf tustqkH;rSm a-umufcref;

vdvdjzpfawmhonf? tv,fykdif;ppfrsufESmwGif eDrpf.wyfrsm;u u`ef;uav;rsm;ukd Tokd\ wkdufckdufaepOfruftmom.wyfrsm;onf e,l;*if;eDu`ef;ajrmufzufurf;ajcokd\ csDwufvsuf&Sdonf? 1944 ck atmufwkdbmvwGif ruftmom.wyfrsm;onf zdvpfykdifu`ef;pk&Sdav;wD;u`ef;ay:okd\ wufa7muf-uonf? 1945 ck Z³0g7DvwGif vlZkefu`ef;xufokd\ wuf-uonf? azazmf0g7Dv 4 7ufae\wGif reDvmjrdK\awmfukd odrf;,l7&Sdonf?Zlvkdifv avmufwGif zdvpfykdifu`ef;tm;vkH;ukd odrf;ykdufrdavonf? ta&S\zsm;ppfrsufESmwGif ta7;-uD;aom ppfrsufESmwpfckrSm jrefrmjynfajrmufykdif; tdNd,e,fpyfwGifjzpfonf? *syefwkd\onf tmoHukd 0ifa7mufwdkufcdkuf7efjyifqifae-uonf? tmoHudk odrf;,l7ef okH;-udrfwkdifwkdif-udK;pm;aomfvnf; ratmifjrifacs? 1944 ckESpfwGift*‡vdyf tar7duefwkd\uvnf; jrefrmjynfukd jyefvnfodrf;,l7ef -udK;pm;-uonf? AkdvfcsKyf0if;*dwf.avxD;wyfom;rsm;ukd txufjrefrmjynfokd\ csay;umajymufusm;ppfqifEFJapcJhonf?

1945 ck rwfvwGif t*‡vdyfwkd\ rMav;ukdjyefvnfodrf;,lonf? xkdrwfvtwGif;Yyif ArmhumuG,fa7;

uBmppf/ 'kwd,

jyifopfEkdifiH/ aemfref'DppfrsufESmrS *smrefwkd\tm; xkd;ppfqef7ef csDwufvm-uonhf r[mrdwfppfonfawmfrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 220: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

444

tay:yHkwGif ppftwgufta7;ygvSaom jrefrmEkdifiHajrmufzufawmifwef;ESihf &=dajrmifrsm;ukdjzwfausmfazmufvkyfxm;onhf vD'kdvrf;

-uD;ukdaumif;pGmjrifEkdifayonf? 'kwd,uBmppf-uD;twGif;u ppf7dQmrsm;ukd w&kyfEkdifiHESihf jrefrmEkdifiHwkd\okd\ykd\7mY TvD'kdvrf;r-uD;

udktxl;tm;xm;um toHk;jyKcJh7avonf? vuf,mzufyHkrSm *syefEkdifiH [D&kd7SD;rm;jrdK\ukd tEkjrLAHk;jzihf -uJjyD;aemuf jymyHktwdtusumysuf

pD;7yHkjzpfonf? 1945 ck -o*kwfv 6 7ufae\wGif -uJaomxkdtEkjrLAHk;'+fa-umihf vlOD;a7oHk;odef;ausmf7Sdaom [D&kd7SD;rm;jrdK\. oHk;

yHkESpfyHkcef\jymtwdjzpfoGm;onhfjyif axmifaygif;rsm;pGmaomvl/ wd7>mefESihftaqmufttHkrsm; qHk;&=H;cJh7avonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 221: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

445

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 222: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

446

wyfrawmfESifh zufqpfqef\usifa7; ajymufusm;wkd\onf*syefukd awmfvSef wkdufckduf-uonf? xkd\a-umifhvnf;r[mrdwfwkd\u jrefrmjynfukd vsifjrefpGmjyefvnfodrf;ykdufEkdifjcif;jzpfonf? AdkvfcsKyfatmifqef; -uD;rSL;aomArmhwyfrawmfom;rsm;onf jrefrmwpfrsKd;om;vkH;tm;zufqpf*syefukdawmfvSef7mY acgif;aqmmifcJhonf? jrefrmwpfrsKd;om;vkH;uvnf; AkdvfcsKyfatmifqef; a&S\aqmif7mokd\ raoGrzDbJvkdufcJhI *syefrsm;ukd jrefrmjynfrStcsdeftenf;i,f twGif;wGif armif;xkwfEkdifcJhayonf?

r[mrdwfwyfrsm;onf *syefu`ef;-uD;rsm;ESifh rvSrf;rurf;&Sdaom u`ef;rsm;ukd wkdufckduf-u7m 1945 ckrwfvwGif tD0kd*sD;rm;u`ef;udkvnf;aumif;/ {jyDvwGif tkduDem0g;u`ef;udkvnff;/ tustqkH;rsm;pGmESifh odrf;,l7&Sdonf?tar7duef wyfrsm;vnf; *syefu`ef;r-uD;ay:okd\wufa7mufEkdif7ef t-uD;tus,f jyifqifvsuf&Sdonf?

xkdokd\ *syefwkd\.tcsuftjcm u`ef;r-uD;ukd wdkufckduf7efpDpOfaeckduf rajr|mfvifhaom tjzpftysufrsm; ay:aygufvmojzifh rlvppftajctaerSm vkH;0ajymif;vJoGm;avawmhonf? 19445 ck -o*kwfv 67ufae\wGiftar7duefavwyfu *syefEkdifiH[D&kd&Sd;rm;jrdK\ay:okd\ yxr

qkH;t-udrf tEkjrLAkH;wpfvkH;ukd -uJcsvkdufonf? -o*kwfv8 7ufae\wGif qkdAD,uf&k&Sm;u *syeftm;ppfausnmjyD;v~if refcsL;7D;,m;ukd 0ifa7mufwkdufcdkufonf? -o*kwfv 9 7ufae\wGif aemufxyftEkjrLAkH;wpfvkH;ukd *syefEkdifiHe*pmuDjrdK\ay:okd\ -uJcsvkdufjyefonf?

tEkjrLAkH;um; omrefAkH;rsm;xuftqaygif;rsm;pGmtiftm;-uD;rm;I txda7mufqkH;aom vufeufjzpfonf? vlOD;a7 okH;odef;ausmfpD&Sdaom xkdjrdK\-uD; ESpfjrdK\rSmokH;ykHESpfykHcef\ jymykHtwdjzpfoGm;onf? axmifaygif;rsm;pGmaom vl/ wd7>mef/ taqmufttkHrsm; aoa-uysufpD;I axmifaygif;rsm;pGm '+f7m7&Sd-uonf? *syefwkd\ wm&SnfrcHEkdif awmhbJ 1945 ck -o*kwfv 147ufae\wGif vufeufcsumt&=H;ay;avonf? vufeuffcsaompmcsKyfukd pufwifbmv 2 7ufae\wGif *syeftpkd;7u vufrSwfa7;xkd;avonf? TwGif a-umufrufzG,faumif;vSaom 'kwd,uBmppf-uD;rSm jyD;qkH;jcif;okd\a7mufavawmhonf?

ppfjyD;aemuf u`Ekfyfwkd\ rSDwif;aexkdifvsuf&Sdaom uBm-uD;onf

uBmppf/ 'kwd,

ypdzdwfork]7mppfrsufESmwGif Tokd\urf;wufwkdufyGJrsm;ukd rsm;pGmfqifEFJ7onf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 223: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

447

ESpfig;q,ftwGif;Y a-umufrufzG,faumif;aomuBmppf-uD;ESpfckESifh 7ifqkdifcJh7onf? 1914„1918ckESpfyxruBmppf-uD; jyD;qkH;oGm;aomtcg uBmoluBmom;rsm;onf ppf.qkd;&Gm;ykHESifh tzsufoabmw7m;rsm;ukd rsuf0g;xifxif awG\jrif-u7ojzifh aemufxyfppfjzpfrnfukd txl;yifpdk;7drfcJh-uonf? okd\jzpfI ppfaemufxyfrjzpfyGm;ap7ef enf;vrf;rsm;ukd &Sm-uH7mrSEkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;ukd wnfaxmifcJh-uonf?okd\7mwGif Ttoif;-uD;rSm rlv7nf&G,fcsufrsm;rGefjrwfoavmuf vkyfief;ukd xdxda7mufa7mufrvkyfEkdifojzifh uBmtajctaerSm 'kwd,uBmppf-uD; jzpfonfhtajcwkdifatmif wpwp qkd;&Gm;vmcJhonf? ( uBmppf-uD;/ yxr? EkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;„7=? )

1939„45ckESpf 'kwd,uBmppfonf vlwdkif;od&Sdonfhtwkdif; yxruBmppfxuf tppt7m7mwGif -uD;us,fayonf? uBm\vlOD;a7 wkd;wufrsm;jym;vmonfESifhtr~ od_Hynmvnf; xGef;um;vmcJhojzifh ppfvufeufrsm;/ ppfwyf-uD;rsm;rSmvnf; -uD;us,fqef;jym;vmavonf? 'kwd,uBmppftwGif;Y tysuftpD;rsm;rSm ,cifppfrsm;rSxuf tqaygif;ajrmufjrm;pGm ykdrkdcJhavonf? 'kwd,uBmppf jyD;pD;oGm;aomtcg vlrsm;onf ppfukd txl;rkef;wD; &GH&SmvmI ppfukdwm;qD;Ekdifrnfh enf;vrf;rsm;ukd -uHq-ujyefonf? Tokd\jzifh,cif yxruBmppf-uD;tjyD;wGif wnfaxmifcJhaomEkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;ukd rlopfjzifh jyefvnf toufoGif;ay;um ukvorC[laom trnfjzifh zGJ\pnf;vkdufonf?( ukvorC„7=? ) ukvorConf aemufxyfuBmppf-uD;ukd rjzpfap7ef wm;qD;Ekdifrnfavm/ okd\wnf;r[kwfEkdifiHaygif;csKyftoif;-uD;. erlemtwkdif;yif jzpfoGm;OD;rnfavmqkdonfukd tcsdefuom oufaocHayrnf?ppfjyD; uBm\tajctae? ?rnfonfhEkdifiH rnfonfht7yfa'owGif jzpfap/ ppfjzpfyGm;jyD;onfhaemuf t7yf7yftajctaersm;onf tenf;ESifhtrsm;qkdovkd wpfrsKd;wpfzkH ajymif;vJ oGm;wwfonfrSm "Rwmyifjzpfayonf?pD;yGm;a7;/ EkdifiHa7;/ ynma7;/ jynfaxmif csif;csif;aygif;oif; qufqHa7; ponfwkd\rSm qkwf,kwfoGm;onfvnf; &Sd.? wkd;wuf vmonfvnf; &Sdayonf? vufatmufcHEkdifiH uav;rsm; teuf tcsKd\rSm ociftajymif;tvGJ&Sd-uItcsKd\rSmvGwfvyfa7;7&SdoGm;wwfonf?ppf&=H;aomEkdifiHrsm;ukdppfEkdifaomEkdifiH-uD;rsm;u cJGjcrf;tkyfcsKyf-uonf? wpfcgwpf7H EkdifiHopf uav;rsm;vnf;jzpfxGef; vmwwfonf? ,if;okd\ a,bk,sEkdifiHa7;tajc

tae ajymif;vJoGm;ykHukd yxruBmppftjyD;wGif awG\-uKHcJh7ouJhokd\ ,ck 'kwd,uBmppfjyD;acwfwGifvnf;awG\jrif7jyefonf?-uD;okH;-uD;? ? 'kwduBmppf-uD;wGif atmifyef;qGwfcl;cJhaom r[mrdwfEkdifiHrsm;teuf jAdwdo~/ tar7duefESifh qkdAD,uf&k&Sm;wkd\ukd -uD;okH;-uD;[lI ac:prSwfjyK-uonf? tb,fha-umifhqkdaomf ,if;EkdifiH-uD;okH;EkdifiHrSmvufeuftiftm;ESifh pufr=vufr=tiftm;wGif t-uD;qkH;EkdifiH-uD;rsm;jzpfaoma-umifhwnf;? ppfukdEkdifvkdonf[kyif qkd7aomfvnf; tysuftpD; tqkH;t&=H;rSma-umufcref;vdvd jzpfawmhonf?jAdwdefEkdifiHrSm ppfrjzpfrDu yxr wef;pm;EkdifiH-uD; jzpfcJhaomfvnf; ppfjyD;onfhtcsdefwGif wwd,wef;pm; EkdifiHb0okd\ av~musoGm;avonf? ppfjyD;acwf pD;yGm;a7;usyfwnf;r=a-umifhjAdwdef wpfrsKd;om;vkH; jcdK;jcHpGm usifhokH;ae-u7onf?ppftwGif;u acgif;aqmifcJhaom csmcsD tpkd;7jyKwfusItufwvD OD;pD;aom tvkyform; tpkd;7wufvmonf?,cifu aer0ifaom jAdwdo~tifykdif,m-uD;rSmvnf;wpwpESifhjydKuGJvsuf &Sdonf? okd\7mwGif jAdwdo~vlrsKd;wkd\onf jyefvnfxlaxmifa7; vkyfief;rsm;ukd ZGJaumif;aumif;ESifh vkyfukdifae-uayonf?-uD;okH;-uD;wGifyg0ifaom tar7duefjynfaxmifpkonf 'kwd,uBmppfwGif tjrwftxGufqkH;EkdifiHjzpfonf? tar7duefajray:okd\ 7efolrsm;vma7mufI AkH;r-uJEkdifojzifh tysuftpD;[lIvkH;0r&Sd? obm0yPnf;rsm;jzifhvnf; -uG,f0onfhjyif pufr= vufr= tvkyf&kHrsm;aygrsm;ojzifh vufeufrsm;ukd tjcm;EkdifiHrsm;okd\yifwifykd\ EkdifcJhavonf? uBmay:wGif tEkjrLAHk;udk a&S;OD;pGmtoHk;jyKaom EdkifiHvnf; jzpfonf? ppf-uD;jyD;aomtcguBmay:wGif tcsrf;omqkH;EkdifiHjzpfvmjyD;v~if tjcm;EkdifiHrsm;okd\aiGa-u;taxmuftyHhrsm; ay;vsuf&Sd7m,cktcg tar7duefjynfaxmifpkEkdifiHrS taxmuftyHhukdr,lEkdifaomEkdifiH[lI r&Sdoavmufyifjzpfawmhonf?qkdAD,uf &k&Sm;rSmvnf; -uD;okH;-uD;wGiftygt0ifjzpfonf? 'kwd,uBmppf'+fukd trsm;qkH; cH7aom jynfaxmifpkEkdifiHjzpfaomfvnf; aemufqkH;wGif *smreDwkd\ukdjyefvnfatmifjrifcJhayonf? r[mrdwfwkd\ *smreDukd atmifEkdifjcif;rSm qkdAD,uf&k&Sm;a-umifh jzpfonf[kqkdu rSm;rnfr[kwfacs? ,cktcg qkdAD,uf&kk&Sm;rSmuBm\xdyfoD; yxrwef;EkdifiH-uD;wckjzpfI tar7duefjynfaxmifpkESifh ,ifaygifwef;vkdufvsuf&Sdonf? uBmwGifvnf; qkdAD,ufwkd\. -oZmrSm ,cifuxuf jyef\ESH\ae

uBmppf/ 'kwd,

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 224: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

448

avonf? Oa7myta&S\ykdif;EkdifiHrsm;rSm qkdAD,ufESifhrsm;pGm oifhjrwf-uonf? ,cktcg w&kwfjynfol\oRwEkdifiH-uD;yif qkdAD,uf&k&Sm;. r[mrdwfjzpfvmcJhojzifhqkdAD,ufwkd\. tiftm;rSm rsm;pGmawmifhwif;aeonf? uBm\taemufykdif;? ?Oa7mywkdufonf 1939ckESpfppfjzpfonfhtcsdefrStpjyKI *smrefwkd\vufeufcsonfhtcsdeftxdppfwvif;jzpfcJh7m tysuftpD;taotaysmufrsm;vSonf? jyifopf/ AJv*sD,rf/ a[mfvefpaom EkdifiHrsm;rSm emZDvufatmufwGif ESpftwef-um zdESdyfn|Of;yef;jcif;cHcJh-u7onf? jrdK\&Gmrsm;pGmwkd\rSmvnf; jymykHtwdjzpfcJh7jyD;v~if vlrsm;rSm &Sm;yg;iwfrGwfjcif; ESifh7ifqkdifcJh-u7onf? ppf&=H;aom *smreDEkdifiHrSmvnf; xkd\twlyifjzpfonf? jAdwdo~/ tar7duef/ &k&Sm;ESifh jyifopfwkd\onf*smreDEkdifiHukdav;ykdif;ydkif;I wpfOD;v~if wpfykdif;pD tkyfcsKyf-uonf? bmvifjrdK\ukdvnf;ta&S\ykdif;/ taemufykdif;[lIcGJxm;jyD;v~if ta&S\ykdif;ukdqkdAD,uf 7k&Sm;uvnf;aumif;/taemufykdif;ukd t*‡vdyf/ tar7duefwkd\uvnf;aumif;tkyfcsKyfonf? emZDvufatmufokd\ usa7mufcJhaomOa7my EkdifiHrsm;rSm ,cktcg vGwfvyfaomEkdifiH

uBmta&S\ykdif;? ?Oa7mywkdufESifhuyfvsuf&Sdaom ygvufpwkdif;EkdifiHwGif ppftwGif;u jyif;xefaomwkdufyGJrsm;rjzpfyGm;aomfvnf; ppfjyD;acwfwGifjynfwGif;ppf'+fukdcH7avonf? ,[l'Dwkd\tm; ygvufpwkdif;wGifae7mcsxm;onfukd tm7yfEkdifiHrsm;u uef\uGufvsuf&Sdonf? aemufqkH;wGif tm7yfESifh,[l'Dwkd\ vufeufpGJukdifI wkdufckduf-uonf? ,cktcgaomfum; ,[l'Dwkd\onf t%7D,,fEkdifiH[lI EdkifiHopfwpfckxlaxmifvdkufonf?

'kwd,uBmppfa-umifh tajymif;vJqHk;EdkifiHrSmta7S\zsm;EdkifiHrsm;jzpfonf? tdNd,jynf-uD;onfESpfaygif;rsm;pGm jAdwdo~vufatmufwGif aecJh7jyD;aemuf 1948ck -o*kwfv 157ufae\wGif jAdwdo~"eo[m,tzGJ\twGif; 'kdrDeD,eftqifhtwef;udk 7avonf? okd\7mwGif 0rf;enf;zG,faumif;onfrSmtdNd,

rsm;jzpfvm-uonf? awmiftar7duwkdufESifhajrmuftar7duwkdu frsm;rSmum;ppf.'+fukdwkduf&kdufrcH7ojzifh tysuftpD; r&Sdacs? yx0D0if taetxm;a-umifhoufom7m 7avonf?

uBmppf/ 'kwd,

wkdusKdyifv,fatmftwGif; ,ltuf (p) tuf (p) rdZl;7Doab‡may:wGif *syefvufeufcspmcsKyf vufrSwfa7;xkd;7efjyifae-upOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 225: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

449

jynf-uD;onf a&S;,cifuJhokd\ wvkH;wpnf;wnf;r[kwfawmhbJ tdNd,ESifh yguPwef[lI EkdifiHESpfckjzpfoGm;jcif;yif jzpfavonf?

tdNd,ESifh uyfvsuf&Sdaomjrefrmjynfonfum;ESpf-udrf wkdifwkdif 'kwd,uBmppf.'+fukd tvl;tvJcHcJh7ojzifh jrefrmhpD;yGm;a7; tajctaerSm rsm;pGmysufpD; ,kd,Gif;cJhonf? pD;yGm;a7;tm;jzifh qkwf,kwfoGm;cJhaomfvnf;/ EkdifiHa7;tm;jzifh wkd;wufvmonf[kqkd7ayrnf? AkdvfcsKyfatmifqef;trSL;&Sdaom acgif;aqmif-uD;rsm;. -udK;yrf;r=a-umifhvnf;aumif;/ ppfjyD;acwfwGifjrefrmvlxk. Ekd;-um;vmr=a-umifhvnf;aumif; jAdwdo~vufatmufwGif ESpfw7mausmfusa7mufcJhaom jrefrmjynfonf 1948 ck Zefe0g7Dv 47ufae\rSpIvGwfvyfaom jynfaxmifpkoRwEkdifiHawmf tjzpfokd\ a7muf&SdvmcJhavonf?

'kwd, uBmppftjyD;wGif ta&S\tm&SEkdifiHrsm;Y trsKd;

om;a7;Ekd;-um;x-uGr=rsm; tESH\tjym; ay:aygufvmcJhonf? tif'kdeD;&Sm;/ tif'kdcsKdif;em;/ jrefrmEkdifiH ponfwkd\wGif vGwfvyfa7;wkdufyGJrsm;qifEFJ-uonf? ,if;EkdifiHrsm;teuf jrefrmEkdifiHrSm 1948 ckESpfwGifvGwfvyfa7;7jyD;aemufukvorCtzGJ\0ifEkdifiHwpfckjzpfvmonf?tif'kdeD;&Sm;EkdifiHonfvnf;'yfcswkd\ESifh ta7;qkdjyD;aemuf vGwfvyfaomtif'kdeD;&Sm;jynfaxmifpkoRwEkdifiHtjzpfokd\ a7muf&SdvmcJhonf?

tif'kdcsKdif;em;wGifum; [kdcsDrif;acgif;aqmifaomrsKd;cspfawmfvSefa7;orm;rsm;onf jyifopfudkvkdeDtpkd;7udk ,ckwkdifatmif awmfvSefvsuf&Sdonf? zdvpfykdifEkdifiHudkrl 1946 ck Zlvkdifv 47ufae\uyif tar7duefuvGwfvyf a7;ay;vkdufonf?

ta&S\bufEkdifiHrsm;teuf tus,f0ef;qkH;ESifh vlOD;a7trsm;qkH;jzpfaom w&kwfEkdifiH-uD;rSm ppfjyD;acwfwGift-uD;tus,fajymif;vJcJhonf? 192^ ckESpfrSpI csef

uBmppf/ 'kwd,

jzpfyGm;cJhaomppfrsm;teuf 'kwd,uBmppfonfuBmay:7SdEkdifiHtm;vHk;ukdppf'+foihfapcJhonf? ppfjyD;qHk;aomtcgwGifppf-uD;rsm;

udk wm;qD;I xm0pOfjidrf;csrf;a7;/ vHkjcHKa7;wkd\ukd xdef;odrf;Ekdfif7ef uBmoluBmom;wkd\onfukvorCudkzGJ\pnf;cJh-uayonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 226: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

450

au&Sdwftpkd;7ukd awmfvSefykefuefvmchJaom uGefjrLepfrsm;onf 'kwd,uBmppftwGif;u csefau&Sdwftpkd;7ESifhyl;aygif;I zufqpf*syefukd awmfvSefcJh-uonf?*syefta7;edrfh oGm;aomtcg csefau&Sdwftpkd;7ESifhuGefjrLepfrsm;rSm 7efoljyefjzpfjrJ jzpfjyD;v~if jynfwGif;ppfyGJJ-uD;ukd qifEFJ-uonf? w&kwfuGefjrLepfrsm;acgif;aqmifrSm armfpDwkH;jzpfonf? aemufqkH;wGif csefau&Sdwftpkd;7. nHhzsif;r=a-umifhvnf;aumif;/ w&kwfuGefjrLepfrsm;. ZGJoWdt7nftjcif;wkd\a-umifhvnf;aumiff;csefau&Sdwfwyfrsm;rSm wjznf;jznf;ta7;&=H;edrfhjyD;v~ifjynfr-uD;ukdpGef\cGmI az:rkdqm;u`ef;uav;ay:okd\ a7F\ajymif;ckdatmif;ae-uonf? 1949 ckatmufwkdbmv17ufae\wGif w&kwfjynfol\EkdifiHa7;7mtwkdifyifcH tzGJ\ukdzGJ\pnf;cJh7m armfpDwkH;rSm OU}tjzpf wifajr|mufjcif;cH7onf? ,ckaomf w&kwfjynfol\oRw EkdifiHopftjzpfwkd;wufvsuf&SdacsjyD?

0if&kd;wef;EkdifiHwpfckjzpfaom *syefEkdifiHrSmum;ppftjyD;wGif tar7duefwyfrsm;. odrf;ydkufxm;jcif;ukdcHcJh7onf? *syefppfajyjidrf;pmcsKyfukd 1951 ck pufwifbmva7mufrS t*‡vdyf/ tar7duefwkd\ESifh csKyfjyD;avonf? *syefwkd\onf pufr=vufr=ynm7yfwGif u`rf;usifolrsm; jzpfonfhtm;avsmfpGm olwkd\.EkdifiHukd ,cifu tajctaeokd\ jyefvnfa7muf&Sdatmif -udK;yrf;vsuf&Sd-uonf?S

uBmOD;wd7>mefrsm;? ? u`Ekfyfwkd\rSDwif;aexkdifaom uBm-uD;.oufwrf;onf rnfa7F\rnfr~ &SdcJhjyD[krnfolr~ rcef\Ekdifao;acs? okd\7mwGif uBmwnfvmonfrSm ESpfaygif;odef;/ oef;ru -um&SnfvmjyD jzpfa-umif;um;xif&Sm;ayonf? ,ae\tajctaersKd;okd\a7muf&Sdatmif ESpfaygif;rnfr~/ acwfaygif;rnfr~obm0w7m;u zefwD; jyKjyifay;cJh7onfukd rSef;qIomauseyf7avonf?

,ckacwfwGif wkd;wufaeaomacwfjzpfI vlrsm;onfvnf; tppt7m7mwGif wkd;wufae-uonfhtavsmuf a&S;urodbl;aomt7mrsm;ukd od&SdEkdif-u.? twwfynmtrsKd;rsKd; xGef;um;aeojzifhvnf;tppt7m7mY vufawG\pkHprf; &SmazG-u.? okd\jzpfav7m rdrdwkd\aexkdif-uaom uBm-uD;. aemufa-umif;ukdvnf; jyefvnfokH;oyf-u.? uBmOD;tcgu vlrsm;rnfuJhokd\aexkdif-uonf/ uBmay:wGif rnfuJhokd\aomtajctaersKd;jzpfay:onf/ rnfokd\rnfykH wkd;wuf

ajymif;vJvmonf paomjy©em7yfrsm;ukdtajz&Sm-u.? txl;ojzifh EkdifiHorkdif;q7mwkd\onfta-umif;tusKd;trsKd;rsKd;ukd awG;awmqifjcifIvnf;aumif;/ ajr-uD;rsm;ukdwl;az:Ivnf;aumif;/ a&S;a[mif;yPnf;rsm;udkqufpyfIvnf;aumif;/ uBm\aemufa-umif; tajccHorkdif;ukd qufpyf-unfh-u.? acwfrDEkdifiHrsm;Yrlum;EkdifiHtpkd;7ukd,fwkdifuyif aiGa-u;ajrmufjrm;pGm tukeftuscHjyD;v~if a&S;a[mif;yPnf;rsm;ukd wl;az:aponf?wl;az:7&Sdaom 0šKyPnf;rsm;ukdvnf; aysmufysufroGm;ap7ef jywkduf-uD;rsm;Y aumif;pGmxdef;odrf;xm;avonf? vef'efjrdK\&Sd jywkduf-uD;/ e,l;a,mh jrdK\&Sdobm0orkdif;jywkduf-uD;rsm;wGif ajratmufrSwl;az:7&SdaomyPnf;rsm ausmufrsm;rS xGif;,l7&Sdaom t7m0šKyPnf;rsm;ukd yuwdtaetxm;jzpfatmif ykHoGef;Ixm;ojzifh u`Ekfyfwkd\awG\&SdEkdifonf? ajr-uD;rsm;ukd wl;az:7mYvnf;aumiff;/ ausmufrsm;ukdxGif;aom tcgYvnf;aumif;/ a&S;OD;uBmwGif usufpm;cJhonfh oW0grsm;. t&kd;rsm;/ t&kd;pkrsm;ukdawG\&Sd7ayonf? xkdt&kd;rsm;ukd quf-unfhaomtcg xkdacwfu wd7>mefrsm;ykHyef;o~!mefukd t-urf;tm;jzifh awG\&SdEkdifonf?

vGefcJhaom ESpfaygif; odef;/ oef;ruonfh tcguuBmay:wGif vl[lI r&Sdao;acs? xkdacwfukd uBmOD;acwf (0g) ordkif; rwifrDacwf[k ac:qkd-u.? vlray:aygufao;onfh uBmY wd7>mefrsm;om a&S;OD;pGmaexkdifusufpm;cJha-umif;ukd pl;prf;&SmazG-u7mrSckdifvkHaom taxmuftxm;rsm;ukd awG\&Sd7avonf?

uBmajray:&Sd ausmuftrsKd;rsKd;ukd xkcGJ-unfh7=jcif;jzifh blrdaA'q7mrsm;onf uBmay:Y acwftoD;oD;wGifusufpm;cJhaom oW0grsm;ta-umif;ukd o&kyfESifhwuG az:xkwfEkdifcJhayonf? okd\7mwGiftwdtus rSefuefonf[k rajymEkdifbJ trSef;tqr~omjzpfayonf? tb,fa-umifh qkdaomf a&S;acwf wd7>mefwkdif;. tptersm;ukd ausmufrsm;Y rawG\7bJ tcsKd\t0ufom awG\7aoma-umifh jzpfayonf? xkdokd\ausmufrsm;Y usef7pfcJhaom t&kd; tqpftykdif;rsm;ukdykHoGef;qufpyf-unfhjcif;tm;jzifh a&S;acwfwd7>mefrsm;. o!mefukd o&kyfaz:7avonf?

uBmay:Y yxrqkH;aexkdifonf[k ,kH-unf7aomouf&SdoW0grsm;rSm touf&Sdonfh omreft*‡gpkuav;rsm;omjzpf-uI xl;qef;onf[k rqkdomacs?ESpfaygif;rsm;pGmwkdifatmif xkdt*‡gpkuav;rsm;onfuBmay:wGifaexkdif-ujyD;aemuf wdrfaumoGm;

uBmppf/ 'kwd, uBmOD;wd7>mefrsm;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 227: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

451

uBmOD;wd7>mefrsm;

tHh-ozG,f7m uBmOD; wd7>mef-uD;,ckwkd;wufvsuf7SdaomcwfwGif EkdifiHorkdif;q7mwkd\onf uBmOD;tcgu rnfokd\tajctaersKd;7Sdonf/ rnfokd\rnfyHkwkd;wufajymif;

vJvmonfpaom jy©em7yfrsm;ukd pl;prf;7SmazGavhvmcJh-u7mY orkdif;rwifrDacwfu wd7>mef-uD;rsm;ta-umif;ukd od7SdvmcJh-u

onf? ig;acwfwdrfaumoGm;jyD;aemuf wGm;oGm;aumifrsm; acwfokd\a7mufvmaomtcg yxrqHk;wGm;oGm;aumifwkd\rSm ukef;ay:Y

vnf;aumif;/ a7ay:Yvnf;ausmif; usufpm;aomoW0grsm;jzpfonf? wGm;oGm;aumifrsm;teuf yHkwGifjrif7onhf'kdifEkdaqmaumif-uD;rsKd;rSm

tvGef-uD;rm;a-umufrufzG,faumif;I OrSaygufyGm;-uonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 228: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

452

-u.? xkdtcg ausm&dk;&Sd oW0grsm;/ Ekd\wkdufoW0grsm;vnf; r&Sdao;acs? xkdtcgu &SdcJhaomoW0grsm;rSmausm&kd;rJ hoW0grsm;om jzpfavonf?(ausm&kd;rJhoW0grsm;„7=)

xkdausm&kd;rJhoW0grsm;onf ukef;ay:Yrae-ubJa7Yom usufpm;-u.? okd\7mwGif ,if;wkd\tm; ig;[kvnf; rac:qkdEkdifacs? xl;qef;aom ykHo!meftrsKd;rsKd;jzifh a7xJY usufpm;-u.? xkdoW0gwk\dwjznf;jznf;wdrfaumyaysmufoGm;aomtcg ausm&kd;&SdpjyKaomoW0grsm; ay:vmonf? y d k ;r Fm;rsm;vnf;jzpfay:vmonf? (ausm&kd;&SdoW0grsm;„7=? )

x\kdaemuf ESpfaygif;rsm;pGm -umaomtcg ig;acwfokd\a7mufvmavonf? t*‡vefjynf/ 'ufAGef&=dif,me,f&Sd ausmufrsm;onf xkdacwfuig;rsm;ta-umif;ukdaz:jy ayonf? ig;acwf wdrfaumjyD;aemuf ESpfaygif;rsm;pGm-umaomtcg wGm;oGm;aumifacwfokd\

a7mufvmonf? yxrqkH;wGm;oGm;aumifrsm;onfukef;ay:Yvnf;aumif;/ a7ay:Yvnf;aumif;/ usufpm;aom oW0grsm;jzpf.? ,ckacwfawG\&Sd7aom rdausmif;acgif;wkdESifhzGwfykwwfrsKd;wkd\onf xkdacwfuwGm;oGm;aumifrsm;ESifh o!mefwlonf? (ig;rsm;/ wGm;oGm;aumifrsm;„7=? )

aemufwacwfwGifum; uBmay:Y tvGef-uD;rm;aom wGm;oGm;aumifrsm; -uD;pkd;vmonfukd awG\7onf? txl;ojzifh 'dkifEkdaqmaumif-uD;rsm; aygrsm;avonf? tcsKd\rSmtom;pm;I tcsKd\rSmtoD;t&Gufrsm;ukdom pm;onf? ,if;wkd\tm;vkH;yif ,ckacwf wGm;oGm;aumifrsm;uJhokd\ aoG;at;oW0grsm;jzpfI OrSaygufyGm;-uonf? xkdacwfu wGm;oGm;aumifrsm;onf ukd,fvkH;udk,fxnf a-umufrufzG,f7m-uD;rm;vSonf? tcsKd\rSm tvsm;ay 80 ausmfavonf? okd\7mwGif t&G,f-uD;oavmuf OD;aESmufao;i,fI —m+f

uBmOD;wd7>mefrsm;

uBmOD;wd7>mefrsm;. t&kd;rsm;ukd tar7duefEkdifiH trsKd;om;jywkdufwGif Tokd\jyifqifjyoxm;onf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 229: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

453

r&Sd-uacs? xkdacwftwGif;rSmyif wGm;oGm;aumifrsm;rSwjznf;jznf; iSufrsm;ay:vmonfuk dawG \7onf? yxrOD;qkH;aom iSufrsm;Y oGm;rsm;&SdonfukdawG\7onf? xkdacwfrSmyyif Ekd\wkdufoW0grsm;vnf;ay:aygufvmavonf? Ekd\wkdufoW0grsm;onf aoG;aEG;oW0grsm;jzpfI uav;arG;jyD;v~ifjyKpkwwfonf?wGm;oGm;aumifrsm;xuf—m+faumif;I vsifjrefpGmjyef\yGm;avonf? xkdtcg 'kdifekdaqmaumifrsm; wdrfaumI rsKd;jyKwfoGm;avonf? ( 'kdifEkdaqmaumif„7=? )xkdacwfwGif iSufrsm;/ ydk;rFm;rsm;/ tyifrsm;vnf;ay:vmI ,ae\xufwkdif awG\&Sd7avonf? uBm\ Owk7moDajymif;vJI aemufqkH;tqifhwGifum; arsmufrsm;ESifhuBm OD;vlrsm; ay:aygufvm.?

Tokd\ ouf&SdoW0gwkd\ qifhuJjzpfay:ae-uonfhtcsdefwGif uBmajrjyif/ a7jyifwkd\onfvnf; trsKd;rsKd;jzpfay:ajymif;vJcJhonf? qkdcJhaom oW0grsm;.acwftcgu uBm\yx0DESifh ,ckacwf uBm\yx0Dwkd\onf rwlawmhacs? a7jyif/ ajrjyiftopfwkd\onf jzpfay:I tcsKd\a7jyif/ ajrjyifrsm; aysmufuG,fcJhonfrsm;vnf; &Sdonf? okd\7mwGif t&G,ftpm;tus,ft0ef;wkd\wGif ajymif;vJoGm;aomfvnf; uBmwnfptcgrS ,ckxufwkdif wnf&Sdaeaom t7yfa'orsm;vnf;&Sdayao;onf? xdkuJhokd\aoma'orsm;rS az:jycJhaomuBmOD;wd7>mef-uD;rsm;rSm ESpfaygif;oef;ESifhcsDI ajratmufwGif epfjrKyfaecJhaoma-umifh ausmufrsm; jzpfae-uavonf? ( tDaAmfvsL&Sif/ blrdaA'„vnf;7=? )

e,l;a,mhjrdK\ obm0orkdif;jywkdufwGif;7Sd a7S;a[mif;qifrdom;pkwkd\.yHkukd aumif;pGmjrifEkdifavonf? wGm;oGm;aumifrsm;ESihfwpfacwf

wnf;ay:aygufvmaomfvnf; Ekd\wkdufoW0grsKd;jzpfonf? Ekd\wkdufoW0grsm;rSm aoG;aEG;oW0grsm;jzpfI uav;arG;jyD;v~if

jyKpkwwfonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 230: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

454

uBmat;apwD ? ?uBmat;apwDrSm 7efukefjrdK\a7ul;7yf oD7dr*‡vmukef;wGif wnf&Sdaom apwDawmfjzpfonf? bGJ\awmftm;jzifh oD7dr*‡vm uBmat;apwD[kwGifonf? uBm\jidrf;csrf;a7;twGuf qkawmif;t"dXmefjzifh 0ef-uD;csKyf OD;Ekacgif;aqmifaom omoema7;acgif;aqmifykCdKvf-uD; rsm; pkaygif; rwnfum t7yf7yf ukodkvf&Sifrsm;.tvSLaiGrsm;jzifh wnfxm;aomapwDwpfqljzpfonf?

apwDawmf-uD;rSm jrefrmEkdifiHwGif wnfxm;jyD;aomapwDawmfrsm;ESifh vkH;r0wlbJ acwfrSD ydokumynmt7oHxkwfwef; -uD;rsm;jzifh twGif;Y vdk+f*lozG,f Xyemwkdufukd tkHxyfI wnfxm;onf? apwDawmf. vkd+fwGif;Y tv,fXyemwkdufukdywfI b]uBmwGifyGifhawmfrljyD;ESifh yGifhawmfrlqJ bk7m;ig;qlwkd\ukd ylaZmfaomtm;jzifh qif;wkawmf-uD;ig;qlukd ukd;uG,fxm;onf?qif;wkawmfwkd\rsufESmrl7mwGif rkcfig;rkcfxm;&Sdonf?bk7m;ig;qlwGif wpfqlwpfqlY xkdbk7m;&Sifwkd\yGifhawmfrl7m aAm"dyifrsm;ukd aemufcHum;aq;jc,fxm;onfrSm tvGef-unfndKzG,f &SdvSonf?

vkd+ftwGif; XyemwkdufywfvnftxuftqifhwGifrl ESpfusdyf&Spfqlaombk7m;&Sifwkd\. &kyfwkawmfrsm;udk xkdbk7m;&Sifwkd\ yGifhawmfrl7m aAm"dyifESifhwuG xm;onf? rkcf0rsm;wGifvnf;p-umykHawmif;o!mefESifh -umyGifh-umzl;o!mefrsm;ukd omoemawmf 7dyfjrKHtjzpf ykHaz:xm;avonf?

apwDawmf-uD;ukd uBmt7yf7yfrSykCdKvftrsm; ae\nra&G; vma7mufzl;ajrmf-uonf? oD7dr*‡vm ukef;awmfwGif Z7yf/ wefaqmif;/ *l/ ausmif;/jyom'frsm;ygwnfxm;I EkdifiHawmftpkd;7 omoema7;Xme yd™uwfawmfbmomjye fXmeuk d uBmat;we faqmif;taqmufttkHwGif zGif hvSpfxm;onf?

apwDawmf. xD;awmfwifyGJESifh yxrt-udrfyGJawmf-uD;ukd 1313 ck waygif;vwGif usif;yI 0ef-uD;csKyf OD;Ekukd,f wkdifxD;awmfwifonf? xD;awmfwif yGJukd ^7ufwkdifwkdif usif;yonf? r-uKHbl;

atmif pnf;um;vSI apwDawmftwGif; XyemwkdufwGifusdef;0yfaom om0u "gwfawmfrsm;/ &kyfwkqif;wkawmfrsm;ukd zl;ar~mfcGifh7&Sd-uonf?

bk7m;yGJawmfukd ESpfpOf waygif;vwGif usif;yavh&SdItxl;yifpnfum;onf? &Sifvltrsm;zl;ajrmfylaZmfEkdif-u7ef rMav;jrdK\ eef;pOf&kyfyGm;awmfrsm;/ oa7acW7meef;pOf&kyfyGm;awmf Xyemrsm; ponfh "gwfawmf/ arGawmf/ qif;wkawmfrsm;ukdtcgtm;avsmfpGm uBmat;apwDY xm;&Sdavonf?

uBmat;apwDawmfteD;wGif aAm"dyifukdvnf;pkdufysKd;xm;onf? xkdapwDawmfukef;Yyif q}o*‡g,emwif7ef vkd+f*l-uD;ukd aqmufvkyf7ef vsmxm; pDpOfItkwfjrpfcsyGJ tcrf;pGm usif;ycJhonf? EkdifiHawmft7yf7yfESifh EkdifiHjcm;wkdif;jynfrsm;rS &Sifvltrsm; vma7muf zl;ar~mf-uonf? apwDawmf. tjrifh—m+fawmfrSm 8 awmif 2 rkduf jzpfonf?

uBmat;apwD

oD7dr*‡vmuBmat;apwDtwGif; pHy,fawmfrlaom qif;wkawmf-uD;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 231: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

455

uBmat;apwD

oD7dr*‡vmuBmat;apwD7efukefjrdK\ a7ul;7yf oD7dr*‡vmukef;wGif twGif;Yvdk+f*lozG,f XmyemwkdufukdtHkxyfIwnfxm;aom apwDawmfukd txufygtwkdif;

zl;ar~mfEkdifayonf? apwDawmf.vkd+fwGif;Y tv,fXmyemwkdufudkywfI b]uBmwGifyGihfawmfrljyD;ESihf yGihfawmfrlqJbk7m;ig;

qlwkd\ukd ylaZmfaomtm;jzihf qif;wkawmf-uD;ig;qlukdrSDI yGihfawmfrl-u7m aAm"dyifwkd\ESihftwl ukd;uG,fxm;onf? qif;wkawmfwkd\

rsufESmrl7mwGif rkcfig;rkcfxm;7Sdavonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 232: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

456

uR&Gef;e,f ? ?uR&Gef;e,fonf tmz7duwkduftaemufzuf urf;ajcwGif *if;eDyifv,fauG\rsufESmrlvsuf&Sdonf? yifv,furf;pyfa7wdrfwav~mufwGifykZGefausmhrsm; tvGefaygrsm;7m 15 7mpkESpfwGif xkde,fa'okd\ &SmazGawG\&Sd -uaom ay:wl*DvlrsKd;rsm;onf,if;wkd\. bmomtm;jzifh uR&kd;[kac:a0:cJh-u.?qkdvkdonfrSm ykZGefausmh aygrsm;7ma'o[lI jzpf.?16 7mpkESpfrS 19 7mpkESpfwkdifatmif *if;eDyifv,fauG\.0ef;usifa'owkd\onf aiG0,fu`ef ukeful;olwkd\. usufpm;7mt7yf jzpfcJhavonf? xkda'owpf0kdufrS wkdif;7if;om;vlrJrsm;ukd EkdifxufpD;eif; zrf;qD;I oab‡m-uD;i,fwkd\jzifh tar7duwkdufESifhtaemuftdNd,u`ef;pkwkd\okd\ wifaqmifjyD;aemuf pkdufcif; jcHykdif&Sif-uD;rsm;xHa7mif;pm;jcif;jzifh u`efukefonfwkd\onf pD;yGm;vrf;ajzmifhcJh-uavonf? xkdtjcif;t7mwkd\a-umifh a&S;tcguR&Gef;e,f tygt0ifjzpfaom taemuftmz7duonf tmz7duwkdufarSmifwGif tarSmifqkH;aoma'ojzpfcJhavonf?

uR&Gef;e,fonf tDauGwmESifheD;uyfonfhtavsmuftylykdif;7moDOwk 7&SdI tylykdif;oD;ESHyifrsm; aygufa7muf.? opfawmfrsm;rSm tvGef-uD;vsuf tufAeDac: rmaomopfom;eufrsm; xGufonf? xkde,fwGiftxif&Sm;qkHH;aomawmifrSm ayaygif; 133^0 jrifhaom uR&Gef;awmifxdyf jzpf.? jrpfrsm;rSm qe*gjrpf/qef*gjrpf/ vkd*Gef &Sm;7D;jrpfESifh &Sm;jrpfwkd\ jzpfonf?xkde,frS ukdkukd;/ aumfzwf/ qifpG,f/ tkef;qDESifhtkef;oD;qefwkd\ukd jynfyokd\ a7mif;csavonf?

xkda'owGif aexkdif-uaom u_vDrsm;onf AefwltrsKd;tEG,frsm;jzpfI tmz7dwkdufwGif tjcm;wkdif;7if;om;wkd\xuf ykdrkdxGm;usKdif;vsuf xGm;usKdif;oavmufvnf; 7ufpuf-urf;-uKwf-uonf? yxruBmppf-uD; rjzpfrDu uR&Gef;e,frSm *smrefykdifjzpfonf?xkdppf-uD;tjyD;wGif vef'efausnmcsuft7 jAdwdo~ESifhjyifopfwkd\ cGJa0tkyfcsKyfcJh-uonf? jAdwdo~ykdif uR&Gef;e,frSm Ekdif*sD;7D;,m; e,fpyfwav~mufYom tpdwftykdif;jzpfI pwk7ef;rkdifaygif; 34080 r~us,f0ef;jyD;v~if vlOD;a7 869000 cef\&Sdonf? xkdrS usefaome,fajrwkd\ukd jyifopfwkd\u tkyfcsKyf-u.? e,ftus,ft0ef;rSm pwk7ef;rkdifaygif; 166489 r~jzpfI vlOD;a7rSm2513000 cef\ &Sdonf?

'kwd,uBmppf-uD;twGif;u r[mrdwf EkdifiHrsm;onfuR&Gef;rS t*‡vkdtD*spf&Sifql'efokd\ ppfvrf;rsm;azgufI

uR7Gef;e,f

jAdwdo~uR7Gef;e,f7Sd aus;7GmjrifuGif;wpfckuR7Gef;e,fwGif aexkdif-uaomvlrsKd;wkd\rSm u_vDrsm;yifjzpfaomf

vnf; AefwlrsKd;EG,f0ifrsm;jzpf-uonf? aus;vufrsm;wGif a7S;

rltwkdif; acwfaemufuspGm aexkdifvsufyif7Sd-uaomfvnf;/

wpfzufyHkwGifjrif7onfh uR7Gef;e,f plvwef bk7iftzkd\rl taemuf

Oa7my,Ofaus;r= pepft7 acwfESihf ,ifaygifwef;rSDatmifae

xkdifvsuf7Sdayonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 233: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

457

tD*spfESifh ta&S\tv,fykdif;EkdifiHrsm;okd\ ppfyPnf;rsm;ESifh ppfulrsm; ykd\chJ-uavonf? 'kwd,uBmppf-uD;jyD;aomtcg jAdwdo~uR&Gef;ESifhjyifopf uR&Gef; 2 e,fpvkH;ukd ukvorCEkdifiHi,frsm; xdef;odrf;a7; tzGJ\u-uD;-uyfcJh.? jAdwdo~ uR&Gef;ukd Ekdif*sD;7D;,m;tpkd;7utkyfcsKyfI 0dwdk7djrdK\rSm xdke,ftwGuf qdyfurf;jrdK\jzpfonf? jyifopf uR&Gef;rSm ukd,fykdiftkyfcsKyfa7;7aome,fjzpfvsuf tpkd;7 &kH;pkduf7m jrdK\awmfrSm a,mif;a';jrdK\ jzpfonf? 'Gg;vm;jrdK\rSm xkde,ftwGuf qdyfurf;jrdK\jzpf.? jyifopf uR&Gef;e,fwGif 7xm;vrf; 314 rkdifr~&SdI ukef;vrf;rdkifaygif; 4000 cef\ &Sdavonf?

uH7mZm-uD;? ?uH7mZm-uD;onf r«Dra'ouydv0wfjynfY yxrOD;pGm jrefrmEkdifiHtwGif;okd\ a7F\ajymif;vmaomousomuD0ifrif; tbd7mZm.om;-uD; jzpfonf?tbd7mZmonf a*gwrjrwfpGmbk7m; yGifhawmfrrlrD/jrefrmEkdifiHajrmufykdif; a&S;tusqkH;jrdK|awmfjzpfonfhou‡©} waumif;jynfukd pwifwnfaxmifonf?

om;awmf uH7mZm-uD;onf crnf;awmf tbd7mZmewf&GmpHaomtcg nDawmfuH7mZmi,fESifh xD;arGeef;arGvk -u7m 7efppfrxk d ;bJukokdvfppfxkd;-u7mwGif ta7;edrfhojzifh Akdvfygwkd\ukd pk&kH;ac:aqmifum oœm0wD jrpfukdqefwufI uav;awmifndKt7yfwGif 7mZj*dK[f jrdK\awmfukdwnfaxmifonf? xkdjrdK\wGif6 v-umr~ Akdvfygpkaqmif;aeonf? xkdrSwzef u>ye'Djrpf ta&S\zufokd\ a7F\ajymif;jyefum ausmufyef;awmif;jrdK\ukd wnfaxmifjyefonf? xkdjrdK\wGif 4 ESpfwkdifpHaeonf?xkdrSwzef a&S;rmvm,krif;wkd\wnfaxmifcJhaom "n0wDjrdK\a[mif;ukd odrf;,lI xD;eef;jrdK\jy jyifqifpHaeonf? uH7mZm-uD;wGif okb]ga'0Drdzk7m;rS rk'kpdWrnfaomom;awmfwpfyg;zGm;onf? xkdom;awmfukd okemy7M wkdif;rSysL/ urf;,H/ oufvlrsKd;

wkd\u rif;vsmawmif;aoma-umifh ysLwkd\t7yfwGifrif;jyKp7ef apvFwftkyfcsKyfaponf?

uH7mZmi,f ? ?uH7mZmi,fonf r«Dra'o uydv0wfjynfrS yxrOD;pGm jrefrmEkdifiHwGif;okd\a7F\ajymif;vmaom ousomuD0ifrif; tbd7mZm.om;i,fjzpfonf? tbd7mZmrSm ou‡©7}waumif;jynf-uD;ukdpwifwnfaxmifaom rif;jzpfonf? om;awmf uH7mZmi,fonf crnf;awmf tbd7mZmewf7GmpHaomtcg aemifawmf uH7mZm-uD;ESifh xD;arGeef;arG vk-u7m 7efppfrxkd;bJ ukokdvfppf xkd;-u7mwGifta7;om7ojzifh waumif;jynfukd qufcHpkd;tkyf7onf?

xkdrif;. om;awmfrSm ZºL’Dy7mZmjzpfonf? uH7mi,f. om;/ ajr;/ tpOftqufwkd\onf 33 qufwkdifwaumif;jynfYyif qufvuf tkyfpkd;-uI aemufqkH;bd³u7mZrif; vufxuf pdef\jynfrS w&kyfw7ufwkd\aESmifh,Sufojzifh uH7mZmi,fpdk;pHcJhaom waumif;jynf-uD; ysufpD;onf? uH7mZmi,f. tEG,frsm;onf aemifawmf uH7mZm-uD;.om; rk'dpdWtEG,frsm;ESifh aygif;qkHrdIjrefrm

uHa7maZm-uD; uH7mZmi,f

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 234: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

458

EkdifiHrif;qufrsm; qufyGm;ay:xGef;jyefonf? ( uH7mZm-uD;„7=? )

urf;ajcumuG,fa7;wyf ? ?urf;ajc umuG,fa7;wyfrSm zGJ\pnf;ykHtm;jzifh a7wyfuJhodk\jzpfI tcsKd\wkdif;jynfrsm;Y Oya'ESifh rnDaom vl0ifvlxGufudP/ul;oef;a7mif;0,fr=rsm; ponfwkd\ukdzrf;qD;7ef ab;'kQawG\-uKH7wwfaomavS/ oab‡mrsm;ukd u,fq,f7efESifh yifv,fY awG\-uKH7wwfaom avrkefwkdif; tcsufjyowday;7efpaom tvkyfwm0efrsm;ukd aqmif&Guf7avonf?

a7mywkdufY eykdvD,efESifh jzpf7aom ppfyGJrsm;tjyD;wGif rw7m;ukefoG,fr=rsm; aygrsm;vSojzifh jAdwdo~urf;ajcwGif wm;jrpfydwfyifa7;Xmersm; zGifhvSpfIapmifh-uyf cJh7avonf? 1831 ckESpfwGif xkdwm;jrpfydwfyifa7; Xmeukd tkyfcsKyf7ef a7wyfrawmf tkyfcsKyfa7;tzGJ\csKyf vufatmufokd\ ajymif;a7F\I urf;ajcumuG,fa7;wyf[laom trnfjzifh ajymif;vJ ac:a0:um ,cifuJhokd\aomtvkyf0W7m;rsm;ukd aqmif&Gufapavonf? okd\7mwGif 1845 ckESpfokd\ a7mufaomtcg xkdwyf

onf a7wyfESifh tcsuftvufrsm;pGmwGif wlnDvmcJhavonf? 1856 ckESpfwGif urf;ajc umuG,fa7;wyfqkdif7m tufOya'wpf7yfjy}mef;I a7wyfrawmfxJokd\vkH;0oGwfoGif; vkdufavonf?

xkdtcg urf;ajcumuG,fa7;wyf. wm0ef0W7m;rsm;rSm rlvzGJ\pnf;pOfouJhokd\ rw7m;ukefoG,fr=ESifhvl0ifvlxGufukd apmifhI zrf;7efr~om r[kwfawmhbJyifv,furf;ajcESifh yifv,fa7jyifY jzpfysufor~tysuftpD;rsm;ESifh pyfvsOf;I apmifha&SmufulnD7efESifhtoufrsm;u,fq,f7ef wm0efrsm; yg0ifvmcJh.?x\kdjyif ppfrufjzpfyGm;aom tcsdeftcgrsm;wGif urf;ajcukd 7efolwkd\0ifa7mufwkdufckdufjcif;rS umuG,f7onfhjyifa7wyf t7HwyfozG,fvnf; aqmif&Guf7avonf?x\kda-umifh urf;ajcumuG,fa7;wyf zGJ\pnf;7mwGifusGrf;;usifjyD;aom a7wyfAkdvfrsm; tkyfcsKyfI a7wyfrawmfom;rsm;uJhodk\yif oifwef;rsm;ay;I zGJ\pnf;7avonf? ppfrjzpfaom tcsdefrsm;wGif urf;ajcqkdif7mtxuftqkdyg wm0efrsm;ukd a7wyfrawmfrS tjidrf;pm;,lxm;olrsm;u 0ifa7muf xrf;&Guf-uavonf? 1922 ckESpfwGif urf;ajcumuG,fa7;wyfukd urf;ajc

uH7mZmi,f urf;ajcumuG,fa7;wyf

urf;ajcumuG,fa7;wyfwGif toihfxm;7Sdaom toufu,farmfawmfbkwf yifv,fokd\xGufcGmpOf

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 235: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

459

wm;jrpfydwfyifa7;wyfzGJ\ESifh urf;ajcapmifh-uyf a7;wyf[ktzGJ\ESpfzG J \cG JI jyefvnfzGJ \pnf;cJhonf? urf;ajcwm;jrpfydwfyifa7; wyfzGJ\onf rw7m;ukefoG,faeolrsm;ukd zrf;qD;7efjzpfI urf;ajcapmifh -unfha7;wyfum;yifv,fjyifwGif oab‡mysufonfjzpfap/ tjcm;tcuftcJ wpfpkHwpf7m -uKHawG\onf jzpfap/ ulnDumuG,fapmifha&Smufay;7ef jzpfavonf?

1925 ckESpfY topfwzef jyefvnfzGJ\pnf; vkdufaomtcgwGif urf;ajcumuG,fa7;wyfrSm t"dutm;jzifhtoufu,fq,fa7;vkyfief;ukdom vkyfaqmif7avawmhonf? ,cktcg jAdwdefEkdifiH urf;&kd;wav~mufwGif urf;ajcumuG,fa7; wyfpcef;rsm; 250 cef\&Sd.?Xmet-uD;qkH;wGif vlav;a,mufus ae\nvJumtapmifhcsxm;.? xkdXmersm;wGif w,fvDzkef;/ 0kdif,mvuf/ tcsufjy u7d,mrsm;/ ta0;-unfhrSefajymif;rsm; ponfjzifh toufu,fqifa7;twGuf tokH;0ifrnfh tpDtrHrsm;ukd vkdavao;r&Sdatmif wyfqifxm;avonf? xkdrSwpfyg; yifv,fjyifYavrkef;wkdif;usrnfh t7dyfed

rdwf&Sdr&Sdukd av,mOfysHjzifh tjrJvSnfhvnf -unfh&=avonf? ab;tM7,fwpkHw7mjrifv~if -udKwifowday;vsuf qdyfurf;&Sd toufu,foab‡mponfh u,fq,fa7;tpDtrHrsm;ukd tqifoifhjyifqifxm;7ef ta-umif;-um;avonf? yifv,fjyifY oab‡mwpif; odk\r[kwfwHigavSwpif; 'kQa7mufaev~if rnfr~yif -urf;wrf;aom rkefwkdif;vd=if;wHykd;rsm;t-um;Yjzpfap oGm;a7muf u,fq,favonf? ukef;ay:wGif rD;owftzGJ\uJhokd\ pGef\pm;I aqmif&Guf-uonf?

tar7duefjynfaxmifpkwGif urf;ajc wpfav~mufYvnf; tvm;wl urf;ajcapmifhXmersm; &Sdavonf?

urf;ajc apmifha&Smufa7; ? ?yifv,furf;ajc aexkdifolwkd \onf urf;ajcukd a7wkdufpm;rnfhab;rSwwfpGrf;or~umuG,f-u7avonf? x\kda-umifhh yifv,fv=dif;rsm;.'+fukdcHEkdifap7ef ckdifrmI a7wGifwm&SnfcHrnfh opfom; wkdifrsm; a&G;cs,fvsuf urf;ajcESifh cyfvSrf;vSrf;ae7mY pkdufxlxm;-u7avonf? xkduJhokd\ yifv,frS &kdufcwfonfh v=dif;wHykd;rsm;.

urf;ajcumuG,fa7;wyf urf;ajcapmihfa7Smufa7;

jAdwdo~urf;ajcumuG,fa7;wyf. XmecGJ&Hk;ukd ausmufaqmifxufwGif xnfxm;7onf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 236: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

460

t&Sdefukd -udKwifumuG,fxm;jcif;jzifh urf;ajcrSa7wkdufpm;onfhab;rS oufom7m7avonf? oJaomifjyif&S dv~ifvnf; nDnmysH \ysL;vsuf&S daeayrnf?oab‡mqdyfqkdv~if aomifxGef;rnfhab;rS umuG,fEkdifayrnf?

yifv,furf;pyft7yfrsm; wGifv=dif;rsm;wkdufpm;jcif;a-umifhajrrsm; qkH;&=H;7avonf/ ,cktcgwGif v=dif;umrsm;ESifh opfom;/ tkwf/ ausmufwkH;/ ausmufcJwkd\jzifh yifv,fa7umwHwkdif;rsm;ukd ckdifcHhpGm aqmufvkyfjcif;tm;jzifh/ urf;ajcukd a7wdkufpm;onfh ab;rSapmifha&Smuf umuG,fxm;avonf?

wkd;wufaeaom od_Hynma-umifhay:aygufvmonfh acwfrSDenf;pHepfrsm;udkrSDvsuf jyKvkyfxm;onf?TuJhodk\aomtpDtrHrsm;a-umifh aemiftcgrsm;wGifyifv,f urf;ajcukd a7wkduf pm;rnfh ab;rSxda7mufpGm umuG,fEkdifvdrfhrnf[k ajr|mfvifh7ayonf?

urf;yg;*latmif;a&S;vl ? ?yaysmufwdrfaumoGm;jyD[k ,lq-u7aoma&S;a[mif;vlrsKd;wpfrsKd;rSm ,ckacwfwGifajrmuftar7duwkdufY aexkdif-uaom yGufAvkdtif;'D;,ef;wkdif;7if;om;wkd\.bkd;ab;bDbifrsm;jzpfonf[k ,kH-unfayonf? xkdolwkd\onfjrifhrm;rwfapmufaom ausmufurf;yg;-uD;rsm;wGif taqmufttkHrsm; wnfaqmuf aexkdifcJh7m xkdtaqmufttkHrsm;. t-uGif;tuseftptewdk\ukd,cktcg

ajrmuftar7duwkduf aumvkd7m;'kd;jynfe,f/ rUqDukdjynfe,f/ t,f7DZkd;em; jynfe,fESifh ,lwm;jynfe,frsm;wGif awG\jrifEkdifao;onf?

,if;okd\twuftqif;vGefpGm cufcJaom awmifapmif; ausmufurf;yg;rsm;ukd a&G;cs,fI aetdrfrsm;aqmufvkyfaexkdif-ujcif; ta-umif;rSm rdrdwkd\xuf &kdif;pkdif;I7ufpuf-urf;-uKwfaom vlrsm;. 0ifa7mufwkdufckdufjcif;ukdumuG,fEkdif7ef jzpf.? xkdolrsm;onf rdrdwkd\xuf a&S;usaom vlrsm;uJhokd\7efolukd ckcHEkdifaom t7nftjcif; pGrf;7nfoWdESifh rjynfhpkH-ujcif;a-umifh jzpfayonf? okd\7mwGif ,Oaus;r=t7mY acwfjydKif tjcm;vlrsKd;rsm;xuf tqifhtwef; jrifhrm;ayonf? olwkd\onfoD;ESHpdkufysKd;jcif;/tkd;cGufvkyfjcif;/ t0wftxnf/ zsm/awmif;/ yvkH;rsm; 7ufvkyfjcif;ESifh ausmufu7d,mrsm;ukd wkd;wufaumif;rGefatmif jyKjyifvkyfukdifjcif;wkd\ukd em;vnf-u.?

taqmufttkHrsm;ukd nDnmaomausmufom;jyifwGifausmufurf;yg;rsm;ukd aemufcHjyKvsuf aqmufvkyf-ujyD;v~if urf;yg;.ajrom;ukd xGif;azmufItcef;rsm; zGJ\xm;-uavonf? aetdrfaqmufvkyf7mwGif tokH;jyK-uaomt7m0šKrsm;rSm nDatmifnd|xm;aomausmufym;-uD;rsm;jzpfI xkdausmufjym;rsm;ukd twGif;zufwGif pDcif;jyD;v~if 7FH\o&Gwfukdifxm;-uavonf?

taqmufttkHrsm;qDokd\ wufa7mufEkdif7eftwGuf

urf;ajcapmihfa7Smufa7; urf;yg;*latmif;a7S;vl

urf;yg;*latmif; a7S;vlrsm;. bmoma7;taqmufttHkwpfck/ aeewfbk7m;ausmif;[k ,lq7onf? vuf,mzufyHkrSm jAdwdo~urf;

ajcukdapmihfa7Smuf7aom urf;ajcapmihfwyfom;wpfOD; uif;vSnhfaeyHkjzpfonf? yifv,furf;ajcESihf yifv,fa7jyifY jzpfysufor~wkd\ukd

ulnD7onfhtjyif ppfjzpfyGm;csdefY a7wyft7Hwyfom;tjzpfvnf; aqmif7Guf7avonf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 237: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

461

urf;ajcapmihfa7Smufa7;

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 238: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

462

ausmufurf;yg;wGif avSum;ozG,ftxpfrsm; jyKvkyfxm;.? ajr-oZmxufoefaom csKdifh0Srf;a'orsm;wGif [if;oD;[if;&Gufrsm;pkdufysKd;-uonf? xk\dtjyifv,f,mrsm;xJokd\ a7oGif;7efjyKvkyfxm;aom a7avSmifuefrsm;/ wl;ajrmif;rsm;ESifh 7efolrsm; 0kdif;7Hwkdufckdufjcif;ukd cH7onfhtcsdefwGif tpm;tpm tvG,fwul7&SdEkdif7efjyKvkyfxm;aom toD;tESHavSmifonfh usD-uD;rsm;wkd\. tptersm;ukdvnf; awG\jrifEkdifavonf?(ausmufacwf„vnf;7=? )

urf;,HvlrsKd; ? ?tm&Swkduf tv,fydkif;wGif aexkdif-uaomrGef*kdvlrsKd;wkd\onf rdrdwkd\a'oY tpma7pm&Sm;yg;ojzifh a&S;ESpfaygif;rsm;pGmuyif awmifzufokd\wokwfjyD; wokwf ajymif;a7F\vm-u7m jrefrmEkdifiHokd\a&S;OD;pGm 0ifvmolrsm;rSm rGefcrmvlrsKd;rsm; jzpfI'kwd,tokwfrSm wdAufjrefrmvlrsKd;rsm; jzpf-uonf?

olwkd\onf ta&S\zufvrf;/ taemufzufvrf; [lIvrf;ESpfoG,fjzifh 0ifa7mufvm-uonf? ta&S\zufvrf;jzifh 0ifa7mufvmolonf rJacgifjrpfa-umif;/ oHvGifjrpfa-umif;wkd\jzifh 0ifa7muf vm-uonf? taemufzufvrf;jzifh 0ifa7muf vmolwkd\teuf tcsKd\rSm'Da[mif;ac: jA¦ykW7jrpf0Srf;twkdif; qif;vm-ujyD;v~iftmoHe,fY jrdK\jywnfaxmifaexkdif-uonf? tcsKd\rSm{7m0wDjrpfaumif;/csif;wGif;jrpfa-umif;wkd\jzifh 0ifa7muf vm-uonf? Tokd\jzifholwkd\onf jA¦ykW7jrpfESifh {7m0wDjrpfrsm;t-um;&Sd a7a0ukef;wef;-uD;wGifrDSwif;aexkdifvm-u7m aemifumv-umjrifhaomfawmifbufokd \jyef\ES H \vsuf aexkdif-uavonf?

wdAufjrefrmwkd\onf jrefrmEkdifiHwGif;okd\ a7mufaomtcg ysL/ urf;,H/ ouf[lI trsKd;okH;pm; uGJjym;cJhonf? {7m0wDjrpfurf;wav~mufwGif ysLwkd\jrdK\jywnfaxmifaexkdif-uonf? taemuf&kd;rwpfav~mufjzpfaom awmifukef;a'orsm;wGif aexkdifolrsm;ukdouf[k ac:wGifonf? taemuf&kd;r. awmifbufpGef;jzpfaom 7ckdif&kd;rESifh A*‡vm;atmft-um;&Sd yifv,furf;ajc t7yfa'owGif aexkdif-uolrsm;ukd urf;,H[kac:-uonf? umv-umjrifhaomf ysLwkd\onfuG,faysmufI jrefrmtpkwGif yg0ifvm-uonf[kqkdonf?oufESifh urf;,Hrsm;ukdrl csif;/ 7ckdiftpkrsm;wGif xnfhoGif;a7wGuf-uavonf? urf;,Hwkd\ rSDwif; aexkdif7ma'orSm oHwGJrSpI awmifpOf ckepfc&kdifjzpfa-umif;/ oa7acW7mwGif ysLwkd\

aumif;pm;pOf 7ckdifjynfawmifykdif;wGif urf;,Hwkd\ &SdcJha-umif; ,if;wkd\rSm Ak<0g'Drsm; jzpfa-umif; od7onf?

udrf;A7pfwUodkvf ? ?( wUokdvfrsm;„7=? )

udrf;A7pfjrdK\ ? ?udrf;A7pfjrdK\onf udrf;A7pf&=dif,me,f. jrdK\awmfjzpfI vef'efjrdK\ajrmufbuf 56 rkdif tuGmurf;jrpfay:wGif wnf&Sdonf? okd\aomf 117mpkESpfavmufrSpI ,ae\xufwkdif udrf;A7pfjrdK\. trnfrSm xif&Sm;bJ udrf;A7pfwUodkvfv~if uBmay:wGif xif&Sm;ausmfapmvsuf &Sdavonf? udef;A7pfjrdK\wGif vlOD;a7^6260 (1945) r~ &Sdonf? t*‡vefjynf&Sd atmufpzkd\jrdK\onfvnf; udrf;A87pf jrdK\enf;wl rxif&Sm;ay?atmufpzkd\ wUokdvfomv~if vlodrsm;avonf?

t*‡vefjynf&Sd xif&Sm;ausmfapmaom wUokdvf-uD;ESpfckteuf wckjzpfaom udrf;A7pfwUokdvfrSm 127mpkESpfavmufwGif rxif&Sm;vSao;bJ 13 7mpkESpfokd\a7mufrS wkd;wufxif&Sm;vmavonf? 1209 ckESpfwGifatmufpzkd\wUokdvfrS ausmif;om;wkd\onf pmaytoiftjyaumif;onf[k ausmf-um;vmaom udrf;A7pfwUodkvfausmif;okd\ ajymif;a7F\vm-uavonf? xkdESpfrSpIudrf;A7pfwUodkvf onf wjznf;jznf;-uD;yGm;wkd;wufvm7m 16 7mpkESpfwGifwUokdvfa[mif;jzpfaomatmufpzkd\wUokdvfxufyif ausmfapmvmcJh.?( atmufpzkd\wUokdvf„7=? )

udrf;A7pf wUodkvfwGif trsKd;orD;rsm;twGuf *g;wef;ESifh EsL;erf;aumvdyfausmif; ESpfausmif;tjyifaumvdyf ausmif;aygif; 18 ausmif;r~ yg0ifavonf?ausmif;olausmif;om;rsm; aexkdifzkd\ ausmif;aqmifrsm;vnf;&Sdonf?

a&S;tusqkH; aumvdyfausmif;rSm pdefyDwmaumvdyfokd\r[kwf yDwma[muf aumvdyfausmif;jzpfonf? pdefyDwm aumvdyfausmif;ukd 1284 ckESpfwGif tDvD*kd+f;tkyf-uD;[sL;'gaAmv&Srf;wnfaxmifcJh.?

wzef 1326 ckESpfwGif a'gufwm Auf'sL;qkdolonf,leDAmpDwDa[mtrnf&Sd aumvdyfausmif; wpfaqmifukdwnfaxmifcJh7m xkdausmif;rSm r-umrD rD;oifhIysufpD;oGm;onf? Tokd\jzifh 1336 ckESpfY xkdausmif;a[mif;wnf7m uvJ,m;trnfjzifh ausmif;aqmiftopf wnf aqmufcJhjyefonf? uvJ,m;aumvdyfausmif;ukd av'Dt,fvpfZAuf'guvJ,m; wnfaqmufcJhavonf?

urf;,HvlrsKd; udrf;A7pfjrdK\

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 239: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

463

yif;A&kwf/ *Gef;AD;ESifh au;,yf/ x7ifeDwDa[mESifhaumyifc7PwDaumvdyfausmif;rsmonf 14 7mpkESpf twGif;u wnfaxmifcJhaom aumvdyfausmif;av;ausmif;jzpf-uonf? yif;A&kwfaumvdyfausmif;ukd 134^ ckESpfwGif rm7D'gpdefaygu wnfaxmifay;cJh.? 1349ckESpfwGif tuf'ref*Gef;AD;onf *Gef;AD;a[maumvdyfausmif;ukd wnfaxmifcJh7m 1558 ckESpfwGif xkdausmif;ukdwkd;csJ\aqmufvkyfjyD;aemuf *Gef;AD;ESifh au;,yfaumvdyfausmif;[k trnfay;vdkufavonf?

x7ifeDwDa[mh aumvdyfausmif;ukd 1350 jynfhESpfwGif 0DvHAdwfwrifac: *kd+f;tkyf-uD;wyg;u wnfaxmifcJhonf? aumyyfc7PwD aumvdyfausmif;ukdaumyyfc7PwD*D;tzGJ\0ifrsm;u 1352 ckESpfwGif wnfaxmifcJh.?

x\kdaemuf 1444 ckESpfokd\a7mufrS q}r [ife7Dbk7ifonf bk7ifhaumvdyfausmif;ukd wnfaxmifcJhavonf?

wzef 1448 ckESpfwGif xkdrif;. rdzk7m; rm*7ufonfrdzk7m; aumvdyfausmif;opf wckukd wnfaxmifvkdufjyefonf?

x\kdaemuf 14^3 ckESpfwGif pdefuufo7if; aumvdyfausmif;ukd a7mAwf0k'avmhtrnf&Sd ykCdKvf-uD;u wnfaxmifcJhonf? tDvD*kd+f;tkyfq7mawmf *sGeftJvaumhonf 1496 ckESpf*sD;qyfaumvdyfausmif;ukd wnfaxmifcJh.?

1441 ckESpfwGif c&kdufp aumvdyfausmif;ukd wnfaxmifcJhaomfvnf; oWr[ife7Dbk7if. r,fawmf7pfcs rGefpm;aumihfuawmf av'Drm*7ufAkd;zwfu1505 ckESpfwGif xkdausmif;ukd jyefvnfaqmufvkyfwnfaxmifay;cJhonf? pdef*sGef;aumvdyfausmif;ukdvnf;av'Drm*7ufuyif 1511 ckESpfwGif wnfaxmifcJh.?

16^8 ckESpfwGif wnfaxmifcJhaom aumvdyfausmif;rsm;xJwGif x7ifeDwDaumvdyfausmif;rSm 1546 ck

udrf;A7pfjrdK\

udrf;A7pfwUokdvfbk7ihfaumvdyf taqmufttHk-uD;ukd Tokd\crf;em;pGm awG\7onf?

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 240: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

464

ESpfu t}r[ife7Dbk7ifwnfaxmifcJhaomausmif;jzpf.? qma0:vbm;rkdif;var;onf 1584 ckESpfwGiftDref;WsL;t,faumvdyfausmif;ukd wnfaxmifchJhonf?qyfqufe,fpm;uawmf av'Dz7efppf qpf'eDonfqpf'eDqyfqufaumvdyfausmif;ukd 1595 ckESpfwGifwnfaxmifcJhavonf?

wzef 1800 jynfhESpfwGif qma*smha'gif;eif;onfa'gif;eif;aumvdyfausmif;ukd wnfaxmifcJh.? xkdaemuf ESpf aygif; 80 ausmft-um/ 1882 ckESpfwGifq,fvGifaumvdyffausmif;ukd wnfaxmifcJhjyefonf?trsKd;orD;rsm;twGuf aumvdyfausmif;rsm;teuf*g;wef;aumvdyfausmif;ukd 1869 ckESpfwGifvnf;aumif;/ EsL;erf;aumvdyfausmif;ukd 18^5 ckESpfwGifvnfaumif; wnfaxmifcJhavonf?

udrf;A7pfwUokdvfwGif az:jycJhaom aumvdyfausmif;-uD;rsm;tjyif pm-unfhwkduf/ jywdkuf/ bk7m;&Sdckd;ausmif;ESifh ar~mfpifponfh t"du7taqmufttkH-uD;rsm;vnf; &Sdao;onf? t*‡vefjynf&Sd t-uD;qkH;aom pm-unfhwkduf okH;ckxJwGif wpfcktygt0ifjzpfonfhudrf;A7pfwUokdvf pm-unfhyd™uwfwkduftaqmufttkHopfukd 1934 ckESpfwGif zGifhvSpfEkdifcJhonf? xkdpm-unfhwkdufopfwGif pmtkyfaygif; 1500000 r~ xm;&SdEkdifavonf?

1542 ckESpfwGif topfwzef jyefvnf aqmufcJhaom armf'vifaumvdyfausmif;&Sd pm-unhfyd™uwfwdkufwGifyD;ypfvufa7;wdkESihfa7;rSwfcJhaom rSwfwrf;vufa7;pmrl wpfck &Sdavonf?

udrf;A7pf wUodkvf. bk7m;&Sdckd;ausmif;rSm pdefar7Dbk7m;&Sdckd;ausmif;jzpf.? xdkjyif udrf;A7pf wUodkvfe,fwGifxif&Sm;onfh tjcm;bk7m;&Sdckd;ausmif;rsm;rSm aemfref'DvlrsKd;rsm; rvma7mufrDacwfu aqmufvkyfavh&Sdaom ykHpHrsKd;jzifh aqmufvkyfxm;onfh ar~mfpif&SdaompdefAif;ae;ESifh [kd;vD;qufyg; vcg;ac: bk7m;&Sdckd;ausmif;rsm; jzpfavonf?

udrf;A7pfjrdK\&Sd aumvdyfausmif;tm;vkH;onf udrf;A7pfwUokdvf tkyfcsKyfa7;tzGJ\ vufatmufcHaumvdyfausmif;rsm;jzpfavonf? okd\aomf wUodkvfwckvkH;ESifhoufqkdifaom udP7yfrsm;rSwpfyg; tjcm;udP7yfrsm;wGif aumvdyfausmif;toD;oD;wkd\onf rdrdESifhqkdif7mtkyfcsKyfpDrHa7; pnf;urf; Oya'rsm;t7 vGwfvyfpGmaqmmif&GufEkdifavonf? aumvdyfausmif;. tkyfcsKyfa7;rSL;ukd rmpwm[k ac:onf? (bk7ifhaumvdyfwGif

ya7mhAwf/ rdzkk7m;aumvdyfwGif OU}[k uJGjym;ac:a0:ao;onf?) aumvdyfausmif;wpfck. tkyfcsKyfa7;rSL;ESifhzJvkd;ac: tzGJ\0ifrsm; yg0ifaomaumifpDonf xkdaumvdyfausmif;ukd pDrHtkyfcsKyf7 avonf? aumvdyfausmif;wkdif; 7&Sdaom0ifaiGtvkduf wUokdvfokd\ aiGa-u;axmufyHh7avonf?

wUodkvf tkyfcsKyfa7;tzGJ\wGif t"dywd/ aumvdyfausmif;toD;oD;wkd\rS tkyfcsKyfa7;rSL;rsm;/ zJvdk;rsm;ESifh ausmif;om;rsm; yg0if-uonf? qDeDddwftzGJ\wGift"dywd/ 'kwd,t"dywd/ yg7*lbGJ\ ykCdKvfrsm;/ r[m0d%m okd\r[kwf r[mod_HbGJ\7ykCdKvfrsm;yg0ifjyD;v~if Oya'jyKykdifaom tm+m&Sdavonf? wUokdvf rSwfykHwifa-u;rsm;/ wUokdvfrS usif;yaom pmar;yGJrsm;twGuf 0ifa-u;rsm;/ wUokdvftzGJ\0ifrsm;xHrS 7&Sdaom tcGefaiGrsm;ESifh vufatmufcHaumvdyfausmif;wdk\rS 7&SdaomaiGrsm;rS wUodkvf. 0ifaiGrsm;jzpfonf? 1919 ckESpftxd udrf;A7pfwUokdvfonf tpkd;7xHrS axmufyHha-u;r7&SdcJhay? okd\7mwGif yxruBmppf-uD;tjyD;Y aexkdifp7dwf -uD;jrifhvmjcif;a-umifhvnfaumif;/ aiG.wefzkd;avsmhusjcif;a-umifhvnf;aumif;/ wUokdvfwGif aiGa-u;rvHkravmuf jzpfvmav7m tpdk;7xHrS aiGa-u;tultnDukd awmif;cH7avonf? tpkd;7uvnf; pkHprf;a7;tzGJJ\ukdyg zGJ\pnf;vkdufavonf? tqdkyg pkHprf;a7;tzGJ\ppfaq;pkHprf;aeqJ tcsdefwGif tpkd;7xHrS ESpfpOfaygifaygif;3000ukd axmufyHha-u;tjzpf7&SdchJavonf? 1925 ckESpfrSpI ESpfpOfykHaoaxmufyHha-u;aygif 85000 7&SdcJhonf?

udrf;A7pfwUokdvfwGif oifwef;rsm;ukd wpfESpftwGuf okH;ykdif;cGJxm;onf? ausmif;om;opfrsm;onftrsm;tm;jzifh atmufwkdbmvwGif tpjyKaomoifwef;rS pwifI wufa7mufoif-um;avh&Sd-uonf? udrf;A7pfwUodkvfwGif ausmif;om;OD;a7 5000 ausmfr~&Sdonf? xkdr~aom ausmif;om;OD;a7ukd ausmif;taqmufttkHrsm;wGif ausmif;tdyfausmif;pm; tjzpfvufcH7ef rjzpfEkdifojzifh jrdK\xJY wUodkvfrS todtrSwfjyKxm;aom tdrfrsm;wGif abmf'gausmif;om;trsm;aexkdif-u7onf? bGJ\r7ao;aomausmif;om;wOD;tzkd\ wESpfv~if pmoif7ufaygif; 24 oDwif;r~7&Sd7avonf? aumvdyfausmif;wausmif;okd\0ifEkdif7ef ausmif;pmar;yGJvnf; atmif7rnf? okd\r[kwf 0ifa7mufoif-um;Ekdifatmif ynmt7nftjcif;ESifh jynfhpkHa-umif;taxmuftxm;aomfvnf; jyEkdif7ayrnf? ausmif;om;rsm;onf 0wf&kHESifh av;axmifhuufOD;xkyfukd

udrf;A7pfjrdK\

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 241: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

465

ausmif;xrif;pm;cef;r-uD;ESifh bk7m;&Sdckd;ausmif;twGif;0ifxGufoGm;vm7mY tjrJwrf;0wfqif7avonf? oifwef;ukd;ykdif;/ odk\r[kwf okH;ESpfr~ oif-um;jyD;aomtcgrSom bGJ\wpfckcktwGuf pmar;yGJukd 0ifa7mufajzqkdEkdifavonf? 0d%mbJG\7jyD;olonf okH;ESpf-umv~ifr[m0d%mbGJ\ukd qGwfcl;Ekdifavonf? 0d%mESifh r[m0d%mbGJ\xl;rsm; tjyifudrf;A7pfwUokdvfwGif7EkdifaombGJ\rsm;rSm jA[a'0aA'yg7*lbGJ\/ Oya'yg7*lbGJ\/ aq;ynmyg7*lbGJ\/ *Dwyg7*lbGJ\/ pmayyg7*lbGJ\/ od_Hyg7*lbGJ\/ Oya'r[m0d%mbGJ\/ tcGJtpdwfynmr[m0d%mbGJ\/ omoema7;0d%mbGJ\/ Oya'0d%mbGJ\ESihf*Dw0d%mbGJ\ESifh aq;ynm0d%mbGJ\ponfwkd\ jzpfonf? xdkjyif obm0WaA'ynm7yfrsm;/ jAm[a'0aA'/ obm0od_H/ Oya'/ orkdif;/ abm*aA'/ tv,facwfESifh acwfopfbmompum;rsm;/ta&S\wkdif; bmompum;rsm;/ pufr=od_Hynmpaom

ynm7yfrsm;twGuf *k+fxl;pmar;yGJrsm;vnf; &Sdavonf? xkdrSwyg;/ pkdufysKd;a7;/ yx0D0if/ oWKwl;az:a7;/ tif*sifeD,m twwf/ opfawmynmponfwkd\twGuf pmar;yGJrsm;vnf; &Sdayao;onf?

udrf;A7pfwUokdvfwGif tv,facwftcguyif&SdaecJhaomf "avhxkH;pHtcsKd\ukdvnf; ,ckxufwkdif vkdufemaqmif&Gufvsuf&Sd-uonf? ,ae\wkdif ausmifom;wkd\onf npmpm;aomuf7mwGif qkdif7m aumvdyfausmif;aqmif&Sd xrif;pm;cef;cef;r-uD;xJY&Sdaom pm;yGJwpfvHk;wGif 0dkif;xkdif pm;aomuf-uavonf? xrif;pm;cef;rsm;rSm cef\nm;us,f0ef;I wpfcef;v~if ausmif;om;aygif;600 rS 00 txd0ifa7mufpm;aomuf Ekdifavonf?

tar7duefjynfaxmifpkEkdifiH/ rufqcsL;qufjynfe,fwGif udrf;A7pftrnfjzifh jrdK\wpfjrdK\ &Sdonf? xkdjrdK\onfaAmfpwefjrdK\ESifh rsufESmcsif;qkdifvsuf/ csm;jrpfay:wGif

udrf;A7pfjrdK\

urf;jrpfeHab;wihfw,fvSaom udrf;A7pfwUodkvf. pdef*`ef;aumvdyfbk7m;ausmif;ar~mfpif

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m

Page 242: 228 vqD,rf umAdkufwGif a7tenf;i,fxnfhay;vdkufv~if tqufwDvif"gwfaiG\ xGufay:vmonf? u,fvAifa*s (c7pf 1509„1564)? ?Oa7mywdkuf orkdif;wGif xif&Sm;aom c7pf,eft,l0g' ta7;awmfykH

466

wnf&Sdonf? tar7duefjynfaxmifpkEkdifiHwGif pufr=vkyfief;ESifh ukefpnf ta7mif;t0,f xGef;um;aomjrdK\jzpfonf? xkdjrdK\wGif xif&Sm; ausmfapmaom [m;A'f wUokdvf&Sdonf? xkdwUodkvfausmif;ukd 1636 ckESpfwGifpwifwnfaxmifcJhojzifh tar7duefjynfaxmifpkEkdifiHYa&S;tusqkH;wUokdvf jzpfavonf? trsKd;orD;rsm;twGuf 7ufuvpfaumvdyfausmif; wckvnf; &Sdavonf? xkdjrdK\wGif vlOD;a7 110^^9 a,muf (1940)&Sdonf?

ukHukrH? ?ukHukrHonf tzkd;wefaom yef;0wfqHwpfrsKd;jzpfI ,if;wkd\ukd a&S;a7mrESifh *7dvlrsKd;wkd\ vufxufrStpjyKum vdaRmf0ga7mifqkd;aq;tjzpfvnf;aumif;/tarF;eH\omtjzpfvnf;aumif;/ b,aq;tjzpfvnf;aumif;/ tpOftquftokH;jyKvmcJh-uonf? a&S;acwf*7dESifhtkdif,mvefEkdifiHwkd\wGif ukHukrHonf txufwef;usvSaom xD;eef;okH; qkd;aq;jzpfcJhbl;.? tdNd,ESifhjrefrmEkdifiHwGif 'efaygufxrif;Y xnfhavh&Sdojzihf vlodrsm;onf? TuJhodk\ xrif; [if;vsmrsm;Y xnfhonfhtcgukHukrHwGif tyl"gwfygaoma-umifh tpma-uaponf[kqkdonf? ukHukrHukd udwfrkH\/ csKdcsifo-um;vkH;ponfrsm;Yvnf; xnfhoGif;tokH;jyK-uonf? aq;zuf0ifonfqdkaomfvnf; trSefpifppfukHukrHY a7m*grsm;udkaysmufuif;apekdifaom oWdr&Sd[k od7onf?

ukHukrHyifrsm; ayguf7mrlva'orSm Oa7my taemufawmifykdif;/ *7dEkdifiHESifh tD7ef (yg&Sm;)EkdifiHrsm; yg0ifaom ajrxJyifv,f ta&S\ykdif;a'ow0dkufjzpfonf?aemifaomf ukHukrH. tzkd;wefr=a-umifh ukHukrHyifrsm;ukdpydef EkdifiH/ t*‡vefEkdifiH/ yifqDvaA;eD;,m;jynfe,f(tar7duef) paom tjcm;EkdifiHrsm;Yvnf; pkdufysKd;vm-uonf?

ukHukrHyifonf ESpf-umcHonfh tyifi,frsKd; jzpfonf?ajratmuftjrpf7if;wGif -uufoGefeDuJhokd\aom OrsKd;&SdI xkdO. xdyfrS t&Guf/ zl;wHESifh tyGifhrsm; zl;yGifhxGufay:vm-uonf? jruf&GufESifhqifaom t&Gufrsm;rSm5 vufr rS 9 vufr txd &Snfvsm;onf? zl;wHrSm&Snfvsm;um acgif;yGjzpfI xkdzl;wHxdyfzsm;rS aqmif;OD;ayguf 7moDwGif c7rf;a7mifEkoef;aom uawmhykHyef;yGifhtjzLrsm;yGifhvm-uonf? ukHukrHyef;Y yGifhcsuf6csyfygonf? tyGifh. tv,fA[kdY 0wfqHrwkdif&SdIxkdwkdifxdyfwckY wpfvufr omom&Snfaom eD7Jaeonfh 0wfqHxdyf 3 yifpD ayguf-uonf?

ukHukrHqkdonfum; tjcm;r[kwf? pkodrf; tajcmufcHxm;aom tqkdyg 0wfqHxdyf uav;rsm;yif jzpf.? yef;yGifh aygif; 4000 rS 0wfqHr~aygif; 12000 avmufukd pkodrf;ItajcmufcHrS ukHukrHtav;csdef wpfatmifpcef\7 ojzifh ukHukrHonf a&S;uxuf tzkd;rsm;pGm wefcJhonf? xkda-umifhvnf; ukHukrHwGif tjcm;yef;0wfqHrsm;ukda7mI vlrormrsm;ua7mif;cspD;yGm;&Smvm-u7mxkdjypfr= usL;vGefolrsm;ukd tv,facwfu ao'+fay;Iyif ESdyfuGyfonf[kqkdavonf?

,ckacwfwGifvnf; ukHukrHtwkrsm;&Sdojzifh ukHukrHukdaps;-uD;ay;0,fI tokH;jyKvkdolrsm;zkd\ twkESifhtppfudkcGJjcm;od&Sd7ef ta7;-uD;onf? ukHukrHtppfonf pD;u7ufaq;uJhokd\ eDndKa7mif&Sdonfhtr~ifuav;rsm; jzpfonf?teH\oif;I pm;-unfhv~if t7omcg;oufouf&Sdonfhjyif yl&Sdef;&Sdef;aeonfukd awG\7ayrnf? v~may:Yvnf;

t0ga7mif pJGusef7pfvdrfhrnf? ukHukrH tppfukd pydefEkdifiHrS wifoGif;7I jrefrmEkdifiHY rD;ukHukrH[k wGifonftom;ta7ay:Y TukHukrHukd t7nfazsmfI vdrf;xm;v~if rD;'+fukd cHEkdifojzifh rD;ukHukrH[k ac:onf[kqkd.?jrefrmEkdifiHY ukHukrH[laomtrnfjzifh a7mif;avh&SdaomukHukrHtwkrSm ukHukrHtppfxuf teDa7mifykdIvGifonf?teH\enf;I t7omwGifvnf; tcg;"gwf/ tyl"gwfacgif;yg;onf? -um0wfqHESifhwlaoma-umifh xkdukHukrHtwkrSm jrefrmEkdifiHY -umukHukrH [lI wGifonf?

udrf;A7pfjrdK\ uHkukrH

ukHukrHOrS yifpnfxGufI zl;yGihfvm-uyHk

ww

w.fo

reve

rspa

ce.c

om.m

m