1...

24
สถานีพัฒนาที่ดินพระนครศรีอยุธยา 92/2 .2 .หันตรา อ.พระนครศรีอยุธยา จ.อยุธยา 0-3534-5882 http://r01.ldd.go.th/aya 1 ข้อมูลพืชที ่ปลูกในหลุมพอเพียง กล้วยนํ ้าว ้า http://www.samunpri.com/herbdrug/?p=208 ชื ่อวิทยาศาสตร์ :Musa ABB cv. Kluai ‘Namwa’ ชื ่อสามัญ : Banana วงศ์ : Musaceae ชื ่ออื ่น : กล้วยมะลิอ่อง (จันทบุรี ) กล้วยใต้ (เชียงใหม่ , เชียงราย) กล้วยอ่อง (ชัยภูมิ ) กล้วยตานีอ่อง (อุบลราชธานี ) ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้ล้มลุก สูงประมาณ 3.5 เมตร ลําต้นสั ้นอยู ่ใต้ดิน กาบเรียงเวียนซ้อนกันเป็นลําต้น เทียม สีเขียวอ่อน ใบ เป็นใบเดี่ยวขนาดใหญ่ ออกเรียงสลับ รูปขอบขนาน กว้าง 25-40 ซม. ยาว 1-2 เมตร ปลายใบ มน ขอบใบเรียบ แผ่นใบเรียบ สีเขี ยว ด้านล่างมีนวลสีขาว เส้นใบขนานกันในแนวขวาง ก้านใบเป็นร่องแคบ ดอก ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง เรียกว่า หัวปลี มีใบประดับขนาดใหญ่หุ ้มสีแดงเข้ม เมื่อบานจะม้วนงอขึ ้น ด ้านนอกมี นวล ด้านในเกลี ้ยง ผล รูปรี ยาว 11-13 ซม. ผิวเรียบ ปลายเป็นจุก เนื ้อในมีสีขาว พอสุกเปลือกผลเป็นสีเหลือง เนื ้อมี รสหวาน รับประทานได้ หวีหนึ่งมี 10-16 ผล บางครั้งมีเมล็ด เมล็ดกลม สีดํา ส่วนที ่ใช้ : หัวปลี ? เนื้อกล ้วยนํ ้าว ้าดิบ หรือห่าม กล้วยนํ ้าว ้าสุกงอม ราก ต้น ใบ ยางจากใบ สรรพคุณ : ราก -?แก้ขัดเบา ต้น - ห้ามเลือด แก้โรคไส้เลื่อน ใบ - รักษาแผลสุนัขกัด ห้ามเลือด ยางจากใบ - ห้ามเลือด สมานแผล ผล - รักษาโรคกระเพาะ แก้ท้องเสีย ยาอายุวัฒนะ แก้โรคบิด รักษาแผลไฟไหม้ นํ ้าร ้อนลวก แก้ริดสีดวง กล้วยนํ ้าว ้าดิบ - มีฤทธิ ฝาดสมาน ใช้แก้อาการท้องเดิน แก้โรคกระเพาะ และอาหารไม่ย่อย กล้วยนํ ้าว ้าสุกงอม - เป็นอาหาร ยาระบาย สําหรับผู ้ที่อุจจาระแข็ง หรือเป็นริดสีดวงทวารขั้นแรกจนกระทั่ง ถ่ายเป็นเลือด หัวปลี - (ช่อดอกของต้นกล้วย จํานวนไม่จํากัด ) ขับนํ ้านม วิธีและปริมาณที ่ใช้ : ขับนํ้านม - ใช้หัวปลีแกงเลียงรับประทานบ่อยๆ หลังคลอดใหม่ๆ แก้ท้องเดินท้องเสีย - ใช้กล้วยนํ ้าว ้าดิบหรือห่ามมาปอกเปลือก หั่นเป็นชิ้นบางๆ ใส่นํ้าพอท่วมยา ต ้มนาน ครึ่งชั่วโมง ดื่มครั้งละ 1/2 - 1 ถ้วยแก้ว ให้ดื่มทุกครั้งที่ถ่าย หรือทุกๆ 1-2 ชั่วโมง ใน 4-5 ชั่วโมงแรก หลังจากนั้นให ้ดื่ม ทุกๆ 3-4 ชั่วโมง หรือวันละ 3-4 ครั้ง สรรพคุณเด่น : แก้โรคกระเพาะ ท้องผูก 1. แก้โรคกระเพาะ - นํากล้วยนํ ้าว ้าดิบ (ถ้าเป็นกล้วยกักมุกดิบจะดีกว่า ) มาปอกเปลือก แล้วนําเนื ้อมาฝานเป็น แผ่นบางๆ ตากแดด 2 วันให้แห้งกรอบ บดเป็นผงให้ละเอียด ใช้รับประทาน ครั ้งละ 1-2 ช้อนโต๊ะ ละลายนํ ้าข ้าว

Upload: others

Post on 25-Jul-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

1

ขอมลพชทปลกในหลมพอเพยง

กลวยนาวา httpwwwsamunpricomherbdrugp=208

ชอวทยาศาสตร Musa ABB cv Kluai lsquoNamwarsquo ชอสามญ Banana วงศ Musaceae ชออน กลวยมะลออง (จนทบร) กลวยใต (เชยงใหม เชยงราย) กลวยออง (ชยภม) กลวยตานออง (อบลราชธาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมลมลก สงประมาณ 35 เมตร ลาตนสนอยใตดน กาบเรยงเวยนซอนกนเปนลาตนเทยม สเขยวออน ใบ เปนใบเดยวขนาดใหญ ออกเรยงสลบ รปขอบขนาน กวาง 25-40 ซม ยาว 1-2 เมตร ปลายใบมน ขอบใบเรยบ แผนใบเรยบ สเข ยว ดานลางมนวลสขาว เสนใบขนานกนในแนวขวาง กานใบเปนรองแคบ ดอก ออกเปนชอทปลายยอดหอยลง เรยกวา หวปล มใบประดบขนาดใหญหมสแดงเขม เมอบานจะมวนงอขน ดานนอกมนวล ดานในเกลยง ผล รปร ยาว 11-13 ซม ผวเรยบ ปลายเปนจก เนอในมสขาว พอสกเป ลอกผลเปนสเหลอง เนอมรสหวาน รบประทานได หวหนงม 10-16 ผล บางครงมเมลด เมลดกลม สดา

สวนทใช หวปล เนอกลวยนาวาดบ หรอหาม กลวยนาวาสกงอม ราก ตน ใบ ยางจากใบ สรรพคณ

ราก -แกขดเบา ตน - หามเลอด แกโรคไสเลอน ใบ - รกษาแผลสนขกด หามเลอด ยางจากใบ - หามเลอด สมานแผล ผล - รกษาโรคกระเพาะ แกทองเสย ยาอายวฒนะ แกโรคบด รกษาแผลไฟไหม นารอนลวก แกรดสดวง กลวยนาวาดบ - มฤทธฝาดสมาน ใชแกอาการทองเดน แกโรคกระเพาะ และอาหารไมยอย กลวยนาวาสกงอม - เปนอาหาร ยาระบาย สาหรบผ ทอจจาระแขง หรอเปนรดสดวงทวารขนแรกจนกระทง

ถายเปนเลอด หวปล - (ชอดอกของตนกลวย จานวนไมจากด) ขบนานม

วธและปรมาณทใช ขบนานม - ใชหวปลแกงเลยงรบประทานบอยๆ หลงคลอดใหมๆ แกทองเดนทองเสย - ใชกลวยนาวาดบหรอหามมาปอกเปลอก หนเปนชนบางๆ ใสนาพอทวมยา ตมนาน

ครงชวโมง ดมครงละ 12 - 1 ถวยแกว ใหดมทกครงทถาย หรอทกๆ 1-2 ชวโมง ใน 4-5 ชวโมงแรก หลงจากนนใหดมทกๆ 3-4 ชวโมง หรอวนละ 3-4 ครง สรรพคณเดน แกโรคกระเพาะ ทองผก

1 แกโรคกระเพาะ - นากลวยนาวาดบ (ถาเปนกลวยกกมกดบจะดกวา) มาปอกเปลอก แลวนาเนอมาฝานเปนแผนบางๆ ตากแดด 2 วนใหแหงกรอบ บดเปนผงใหละเอยด ใชรบประทาน ครงละ 1-2 ชอนโตะ ละลายนาขาว

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

2

นาผง (นาธรรมดากได) รบประทานกอนอาหารครงชวโมง และกอนนอนทกวน 2 แกทองผก - ใหรบประทานกลวยนาวาสกงอม ครงละ 2 ผล วนละ 3 ครง กอนอาหาร 12 ชวโมง เวลารบประทานควรเคยวใหละเอยดทสด 3 แกทองเดน - ใชเนอกลวยนาวาหามรบประทาน หรอใชกลวยนาวาดบ ฝานเปนแวน ตากแหงรบประทาน

สารเคมทพบ หวปล มธาตเหลกมาก หวปล และราก ม Triterpene หรอ Steroid

ผลกลวย ทกชนดประกอบดวย นา แปง โปรตน ไขมน เสนใย เกลอแรตางๆ (โดยเฉพาะแคลเซยม เหลก และโปรแตสเซยมในกลวยหอมมมาก) วตามน และเอนไซมตางๆ นอกจากนยงม Serotonin Noradrenaline และ Dopamine

ผลดบ มแปง Tannin acid Gallic acid และ Pectin มาก กลวยหอมสก ใหกลน และรสของ Amyl acetate Amylbutyrate Acetaldehyde Ethyl alcohol และ

Methyl alcohol นายาง ม Pelargonidin Cyanidin Delphinidin Palonidin Petunidin และ Malvidin

ประโยชนทางยาของกลวยหอม กลวยหอมเปนผลไม รสหวาน เยน ไมมพษ สารอาหารทสาคญๆ ในกลวยหอม ไดแก แปง โปรตน ไขมน นาตาล วตามนหลายชนด จดเปนผลไมบารงรางกายด นอกจากนกลวยหอมยงสามารถใชรกษาโรคไดหลายชนด เชน เปนยาทาใหปอดชมชน แกกระหาย ถอนพษ นอกจากนยงพบวา มฤทธรกษาตามตารบยา ดงน

รกษาความดนโลหตสง - เอาเปลอกกลวยหอมสด 30-60 กรม ตมเอานาดม ถาเอาปลกลวยตมรบประทานเปนประจา จะชวยปองกนเสนเลอดในสมองแตกได

รกษารดสดวงทวาร แกทองผก - รบประทานกลวยหอมสกตอนเชา ขณะทองวางวนละ 1-2 ผล ทกวน รกษามอเทาแตก - เอากลวยหอมทสกเตมท เจาะรเลกๆ ทปลายขางหนง แลวบบเอากลวยออกมาทาทเทา

แตก ทงไวหลายชวโมง จงลางออก จะรสกดขน

มะละกอ (Papaya) ชอวทยาศาสตร Carica papyya L ชอวงศ CARICACEAE ชอสามญ Papaya ชอทองถน มะกวยเตด กวยเทด มะละกอเปนไมผลชนดหนง สงประมาณ 5-10 เมตร มถนกาเนดในอเมรกากลาง ถกนาเขาสประเทศไทยในสมยกรงศรอยธยา ผลดบมสเขยว เมอสกแลวเนอในจะมสเหลองถงสม นยมนามารบประทานทงสดและนาไปปรงอาหาร เชน สมตา ฯลฯ หรอนาไปแปรรปเปนผลตภณฑอน ๆ กได ลกษณะทวไป ของมะละกอ สามารถเจรญเตบ โตไดดในทกสภาพภมอากาศ ดนรวนปนทรายทมการระบายนาไดด นาไมทวมขง มความเปนกรดเปนดางอยระหวาง 60-68 มะละกอใชผลบรโภคทงผลดบและผลสก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

3

การเตรยมดนเพาะกลามะละกอ โดยการใชดน ทมสวนผสมดงน ดนรวน 3 บงก ป ยคอก ขเถาแกลบ ทรายหยาบ อตราสวน 111 ผสมคลกเคลาใหเขากน แลวนา มากรอกลงในถงพลาสตกขนาด 4times6 หรอ 4times4 นว ใหเตม รดนาดนในถงใหชม นาเมลดพนธมาหยอดลงในถง ถงละ 1-2 เมลด รดนาใหชมดแลรกษารดนาทกวน หลงเมลดเรมงอกแลวดแลรกษาตนกลาประมาณ 30 วน กสามารถยายปลกในหลมปลกได การเตรยมแปลงปลกมะละกอ มะละกอ เปนพชทมระบบรากลกและกวาง ทาหลมปลกระยะหางระหวางแถว 2-25 เมตร ระหวางตน 2 เมตร ตหลมลก 05 เมตร รองกนหลมดวยป ย เคม 15-15-15 อตรา 1 ชอนแกงตอหลม ใสป ยคอก ป ยหมกทสลายตวดแลว ทบบนป ยเคม นาตนกลามะละกอ ลงปลกในหลมกลบโคนเลกนอยแลวรดนาใหชม หลงปลกเสรจใหทาหลกเพอยดลาตนไมใหโยกขณะลมพด การดแลรกษามะละกอ

1 การใหป ย - ใหป ย 15-15-15 หลมละ 1 ชอนแกง ทก 30 วน - ใหป ย 14-14-21 หลงตดดอกออกผลแลว อตรา 1ชอนแกงตนหลม หรอจะใชป ยคอกหรอป ยหมกอยางสมาเสมอ โดยใชป ยวทยาศาสตรนอยลงกได

2 การใหนา เนองจากมะละกอเปนพชทตองการนานอย แตอยาใหขาดนา เพราะจะ ทาใหตนแคระแกรน ไมตดดอกออกผล การใหนาอยาใหมากเกนไป ถานาทวมขงนาน 1-2 วน ตนมะละกอจะเหลองและตายในทสด

3 การพรวนดนกาจดวชพช ควรมการพรวนดนกาจดวชพชในชวงแรก อยาใหวชพชรบกวน 4 การทาไมหลก เพอคายนพยงลาตนไมใหลม โดยเฉพาะชวงตดผล

การเกบเกยว มะละกอ ถาเกบผลดบสามารถเกบไดหลงปลกประมาณ 5-6 เดอน แตถาเกบผลสกหลงจากปลกประมาณ 8-10 เดอน ถงสามาถเกบเกยวได ใหเลอกเกบเกยวผลทกาลงเรมสกมสแตมสสมปนเขยวนดๆ ผลยงไมนม สรรพคณของมะละกอ ใชเปนยาสมนไพรรกษาโรคได - รากมะละกอ - ขบปสสาวะ แกขดเบา ใชรากสด (1 กามอ) 70-90 กรม รากแหง 25-35 กรม หนตมกบนา กรองดมเฉพาะนา วนละ 3 ครง ครงละ 1 ถวยชา(75 มลลลตร) ดมกอนอาหาร - เปนยาระบายออนๆ การกนเนอมะละกอสก ชวยเปนยาระบายออนๆ เพราะไปชวยเพ มจานวนกากไยอาหาร ดงนนเนอผลสกมะละกอจะชวยระบายออนๆ แกทองผก - ผลสก - เปนมสรรพคณปองกน หรอแกโรคเลอดออกตามไรฟน - ยางจากผลดบ - เปนยาชวยยอยโปรตน ฆาพยาธได เปนยาชวยยอย 1 ใชเนอมะละกอดบไมจากด ประกอบอาหาร เชน สมตา แกง เปนผกจม 2 ยางจากผลดบ หรอจากกานใบ ใช 10-15 กรม หรอถาเปนตวยาชวยยอย เพราะในยางมะละกอมสารทเรยกวา Papain - ปองกนแกโรคลกปดลกเปด โรคเลอดออกตามไรฟน ใชมะละกอสกรบประทานเปนผลไม ใหวตามนซสง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

4

- เทาบวม เอาใบมะละกอสดตาใหแหลกผสมกบเหลาขาว ใชพอกเทาทบวมลดอาการบวมลงได - แกเคลดขดยอก ใชรากมะละกอสดตาใหแหลกผสมเหลาโรงพอก - โดนหนามตาหรอหนามหกคาเนอใน ใหบงปากแผลเปดออก เอายางมะละกอดบใสหนามจะหลดออก - คนเพราะพษของหอยคน ใหใชยางมะละกอดบทาเชา-เยนจนหาย - เมอมอาการปวดตามขอและหลง รบประทานมะละกอสกเปนประจาปองกนและบาบดโรคปวดขอปวดหลงได ปวดขอ ปวดกลามเนอ ไมมแรง ใชรากมะละกอตวผแชเหลาขาวใหทวมยาไว 7 วน และกรองเอานาใชทาแกปวดขอและกลามเนอเปลยออนแรง ลดอาการปวดบวม ใหเอาใบมะละกอสด ยางไฟหรอลวกกบนารอนแลวประคบบรเวณทปวด หรอตาพอหยาบหอดวยผาขาวบางทาเปนลกประคบ - ถาโดนตะปตาเปนแผล ใหเอาผวลกมะละกอดบตาพอกแผล เปลยนยาวนละ 2 ครง แผลนารอนลวก ใชเนอมะละกอดบตมใหสกจนเปอย ตาพอกทแผล แผลพพอง ใชใบมะละกอแหงกรอบบดเปนผง ผสมกบนากะทพอเหนยวขน ใชพอกหรอทาทแผลวนละ 2-3 ครง - แกผดผนคน ใชใบมะละกอ 1 ใบ นามะนาว 2 ผล เกลอ 1 ชอนชา ตารวมกนใหละเอยดเอาทงนาและเนอทาแผลบอยๆ กลาก เกลอน ฮองกงฟตหรอเทาเปอย ใชยางของลกมะละกอดบทาวนละ 3 ครงฆาเชอราได

ผกปง (East indian spinach) httplearnwattanoacthdigitallibfoodmedecinevegetable20panghtm

วงศ BASELLACEAE ชอวทยาศาสตร Basella albe Linn (ผกปลงขาว) Basella rubra Linn (ผกปลงแดง) ชอสามญ East indian spinach Malabar Nightshade Indian spinach Ceylon Spinach ชอสามญไทย ผกปลงขาว ผกผลงแดง ผกปลงใหญ ชอพนเมองอน ๆ โปเดง ฉาย (จน) เหลาะขย (แตจว) ลวขย (จนกลาง) ลกษณะทางพฤกษศาตร ผกปง เปนไมเลอย สาตนกลม อวบนาสเขยว และสมวงอมแดง ไมมขน แตกกงกานสาขาไดยาวหลายเมตร ใบเปนใบเดยว ออกสลบตามขอ ลกษณะคลายรปหวใจ ปลายใบแหลมโคนใบเวาสเขยวเปนมน ยาว 25-75 ซม กวาง 2-6 ซม กานใบสเขยว และสแดงอวบนา ดอกออกเปนชอตามซอกใบ ชอดอกยาว 5-10 ซม ไมมกานดอกยอย กลบดอกม 5 กลบ ตดกนอยทฐานปลายแยกมใบประดบ 2 ใบเลก ๆ ตดอยทฐานดอกสขาวสชมพและสขาวอมชมพ ผลกลม ขนาดเสนผาศนยกลาง 5-6 มม ผลแกมสมวงดา เนอนมภายในมนาสมวงดา ตานาน ความเชอพนบาน และการนาไปใชในพธกรรมของชาวเหอ ชาวเหนอเชอวา ผ ทมคาถาอาคมจะไมรบประทานผกปง เนองจากเชอวาทาใหคาถาอาคมเสอม เพราะวาเปนผกทนาไปชวยใหสตรคลอดบตรงายขน ใชทาแกงไดโดยโขลกพรกและใสมะขามหรอมะนาวดวย หรอจะเจยวผกปงไมใสพรก แตใชพรกสดปงไฟใสไปในหมอแกงดวย เชอวาใหแมมานกนแกงผกปงทกวนเดอนดบเดอนเตม จะทาใหคลอดลกงายทาใหลนไหลเหมอนกบผกปง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

5

หรอในกรณ sbquo บวงเครอผกปง sbquo โดยใชเครอผกปงมาพนเกยวกน ทาใหเปนบวงขนาดทหญงแมมานลอดไดเอาบวงผกปงนแชนาอาบในวนเดอนดบเดอนเตม หลงจากทอาบนาเสรจแลวใหนาบงผกปงนนสวมหวลงใหผานจนถงเทาจะทาใหคลอดงายไมมตดขด การทใหทาเชนนกเปนเพราะตองการใหกาลงใจแกหญงแมมาน ทาใหจตใจสบายไมกงวลกลวเจบในเวลาทจะคลอดบตร นอกจากน ชาวเหนอยงใชผกปงในพธสะเดาะเคราะหเพอปองกนผตายโหง และอทศสวนกศลใหแกผตายแลว การปลกและขยผกปงเปนพชเขตรอนแถบทวปเอเซย แบะแอฟรกา ผกปงในเมองไทยมอย 2 พนธ คอ ผกปงขาวกบผกปงแดง ชาวเหนอและชาวอสานนยมปลกในบรเวณบาน ตามรมรวนบเปนพรรณไมทปลกงาย ชอบดนชนแฉะ ขยายพนธได 2 วธ คอ การเพาะเมลด และการปกชากงแก มกเจรญเตบโตไดดในฤดฝน ประโยชนทางยาสรรพคณทางสมนไพร

1 แกอาการปสสาวะขด ใชใบสด 60 กรม ตมกบนาดมแบบชาตอหนงครง 2 แกอาการทองผก นาใบสด หรอยอดออน มาตมกนเปนอาหาร 3 รกษาไสตงอกเสบ ใชตมสด 60-120 กรม ตมกบนาดม 4 แกฝ หรอแผลสด ใชใบสดดาพอกตรงบรเวณทเปน หรอขยทากได 5 แกอาการอดอดแนนทอง ใชตนสน 60 กรม เคยวกบนาใหขนแลวดม 6 รกษาฝเนอราย นาใบสดมาตาแลวพอกบรเวณนน เปลยนวนละ 1-2 ครง

ประสบการณพนบาน หมอเมองลานนาใชสวนตางๆ ของผกปงเปนยา ดงน 1 ตน รสหวานเอยน เปนยาแกพษฝดาษ แกอกเสบบวม แกทองผก ตมดมแกไสตงอกเสบ เปนยาระบายแก

อาการอดอดแนนทอง 2 ใบ นามาตาใชพอกแผลสด และแกฝเนอรายแกกลากเกลอน ผนคน ขบปสสาวะ แกทองผก ระบายทอง แก

บด นอกจากน แมชาง (หมอตาแย) ทางภาคเหนอ มกนาใบสด ตาใหละเอยด คนนาเมอก เอานาเมอกมาทา

บรเวณชองคลอด เพอชวยใหหญงมครรภคลอดบตรงายขน รวมทงแนะนาใหหญงมครรภรบประทานผกปงอกดวย หมอเมองบางทานใชใบผกปง ตากบขาวสารจาว พอกแกโรคมะเฮงไขปลา(เรม)ไดดวย 3 ดอก แกหวนมแตกเจบ ดบพษ และพษฝดาษ แกโรคเรอน โดยการคนนาจากดอกสด ๆ นามาทาตรง

บรเวณทเปน 4 ราก ใชเปนยาถ หรอนวดใหรอน ชวยทาใหบรเวณนนมเลอดมาเลยงมากขน สวนนาทคนจากรากนนเปน

ยาหลอลนไดอยางด และชวยขบปสสาวะ 5 กาน มสรรพคณแกพษฝ แกขดเบา แกพรรดก ลดไข 6 ผล ใชผลตมรบประทานแกฝ และใชใบกบผลขยทาบรเวณทถกแมลงกดตอย มลกษณะเปนแผลไหมเมอ

ทาแลวจะชวยบรรเทาอาการ และทาใหรสกเยนขน ประโยชนทางอาหาร

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

6

ยอดออน ใบออน และดอกออนของผกปงรบประทานเปนผกได ออกมาในชวงฤดฝน และฤดหนาวโดยนาไปตม ลวก หรอนงใหสกรบประทานเปนผกจมกบนาพรก นาพรกผกจม ชาวเหนอนยมรบประทานกบนาพรกดา นาพรกออง นาพรกตาแดง อาหารอน ๆ ชาวเหนอนยมใชแกงกบถวเนา จอผกปงใสมะนาว ดอกนามาจอกบแหนม ใสเกงแค แกงเลยง นอกจากนนยงนายอดออน และดอกออนของผกปงมาแกงจนสม แกงผกปง ผดกบแหนม หรอใสแกงออมหอยไดอกดวย นอกจากน ผลสกของผกปงแดงทมสมวงแดงประกอบดวยสารแอนโทไซยาน (anthocyaninx) สจากผลมกใชแตงสอาหารคาวหวาน โดยนามาตาใหละเอยดเตมนา คนเอาแตนาจะไดสมวงแดงตามตองการ แลวจงนาไปเปนสผสมอาหารประเภทตาง ๆ เชน ขนมบวลอย ขนมเปยกปน ขนมสลม ขนมนาดอกไม เปนตน คณคาทางโภชนาการตอสขภาพ ผกปง 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 21 กโลแคลอร ประกอบดวยโปรตน 20 กรม ไขมน 02 กรม คารโบไฮเดรต 27 กรม กาก 08 กรม แคลเซยม 4 มลลกรม ฟอสฟอรส 50 มลลกรม เหลก 15 มลลกรม วตามน A 9316 IU วตามน B1 007 มลลกรม วตามน B2 020 มลลกรม ไนอาซน 11 มลลกรม วตามน C 26 มลลกรม

พรกขหน (Hot Chilli Bird Chilli)

พรกขหนสามารถปลก ไดดในดนแทบทกชนด แตดนทเหมาะสม ทสดคอดนรวนปนทราย ทมการระบายนา ไดด มความเปนกรด เปนดาง ของดน 60-68 ปลกไดตลอดป พรกขหนเปนพช ทใชสวนของผลบรโภค ในรปของพรกสด และพรกแหง และสามารถ ใชประกอบอาหาร ไดหลายชนด มรสเผด การเตรยมดนเพาะกลาพรกขหน ใชจอบขดหนาดนลก 15-20 เซนตเมตร ทาแปลงขนาดกวาง 1 เมตร ความยาวตามความ เหมาะสมของพนท ผสมป ยคอก ป ยหมก คลกเคลากบดน ขดหลมปลกโดย ใชระยะหาง ระหวางตน 30 เซนตเมตร ระหวางแถว 70-80 เซนตเมตร ควรรองกนหลม ดวยป ยสตร 15-15-15 อตราหลมละ 12 ชอนชา ทบหนาป ยเคม ดวยป ยคอกหลมละ 1 กะลามะพราว แลวถอนแยกตน กลาลงปลก หลมละ 1 ตน แลวรดนาตามใหชม การดแลรกษาพรกขหน

1 การใสป ย ใสป ยสตร 15-15-15 หรอ 13-13-21 อตรา 1 ชอนชาตอตนทกๆ 15-20 วน โดยโรยหางโคนตน 5 เซนตเมตร และรดนาตามทนท หรอจะใชป ยคอกหรอป ยหมกอยางสมาเสมอ โดยใชป ยวทยา ศาสตรนอยลงกได

2 การใหนา ควรใหนาพรกขหนสมาเสมอทกวน อยาใหขาดนาโดยเฉพาะชวงแรกหลงยายปลก 3 การพรวนดนกาจดวชพช ควรพรวนดนและกาจดวชพชในระยะแรกอยาใหวชพชรบกวน เพราะวชพชจะแยง

อาหารได สรรพคณ พรกขหน httpwwwthe-thancomsamonpaisa_7html

ผล ใชปรงรสอาหาร ชวยเจรญอาหาร และรกษาอาการอาเจยน รกษาโรคหด กลาก รกษาโรคบด โดยการใชพรกสด 1 เมด หรอมากกวานนใชกน และอาการปวดบวมเนองจากความเยนจด โดยใชผงพรกแหงทาเปนขผง หรอ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

7

สารละลายแอลกอฮอลใชทา อน ๆ พรรณไมนเปนพรรณไมสวนครวทขาดกนไมได เปนพรรณไมทขนงาย แตบารงรกษายาก เพราะใบออนของพรกอรอย ทาใหแมลงตาง ๆ ชอบกน ผลแรกผลใชผสมกบผกแกงเลยงชวยชรส สวนผลกลางแกใชใสแกงควสม จะไดอาหารทมรสเปรยวออน ๆ เพราะมวตามซ และไสพรกจะมสารแคบไซซน ทใหความเผดและมกลนฉนเผดรอน เปนเครองปรงอาหารชวยชรส ใสนาพรก ยา ทาเปนนาปลาดองและยงเปนยาชวยกระตนทาใหเจรญอาหาร บารงธาต หรอใชภายนอกเปนยาทาถนวดลดอาการไขขออกเสบ ขอมลทางคลนค

รกษาอาการบวม ฟกชา ใหใชพรกขหนทแกจดเปนสแดงแลวตากแหงนามาบดเปนผงใหละเอยดแลวเทลงในวาสลนทเคยวจนเหลว กวนใหเขากน แลวนาไปเคยวอกจนไดกลนพรก ใชสาหรบทาถ รกษาอาการเคลด ถกชน ฟกชาดาเขยว และอาการปวดตามขอ ใหทาตรงบรเวณทเปนวนละครง หรอสองวนตอครง

รกษาอาการปวดตามเอวและนอง ใหใชผงพรกขหนและวาสลน หรอผลพรก วาสลน และแปงหม เตมเหลาเหลองจานวนพอประมาณ แลวคนใหเปนครม กอนทจะใช ใหทาลงบนกระดาษแกวปดบรเวณทปวด ใชพลาสเตอรปดโดยรอบ จะมอาการทาใหเหงอออก การเคลอนไหวคลองแคลวขน และรสกหายปวด จากการตรวจสอบพบวา ตามบรเวณทพอกยาจะมความรสกรอน และการไหลเวยนของโลหต เพมขน

ขอมลทางเภสชวทยา สารสกดจากพรก ใชทาลงบนผวหนงจะทาใหหลอดเลอด ตามบรเวณนนขยายตว และการไหลเวยนของเลอด

เพมขน ถาใชมากเกนไปอาจจะทาใหระคายเคองได ฤทธตอตานเชอแบคทเรยและฆาแมลง แคปซายซนจะมผลยบยงเชอ Bacillus cereus และเชอ Bacillus subtilis แตไมมผลตอเชอ Bacillus aureus และเชอ Bacillus coli นอกจากนสารทสกดจากพรก โดยวธการตมดวยนา จะมฤทธในการฆาแมลง

ฤทธตอระบบทางเดนอาหาร แคปซายซน ทาใหเจรญอาหาร และกนอาหารไดมากขน พรกสามารถชวยกระตนทาใหการเคลอนไหวของกระเพาะอาหารสนขเพมขนและนาสกดทไดจากพรก จะชวยลดการบบตวของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภาทเกดจากอะเซทลโมลนและฮสตามนไดสวนแคปซายซน จะเพมการบบตว ของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภา แตถาใหแคปซายซนซาอกครงในขนาดเทา ๆ กน จะมผลนอยมากหรอไมมผลเลย ผลตอระบบไหลเวยนโลหต แคปซายซน ทสกดจากพรก สามารถกระตนหวใจหองบนของหนตะเภา แตเมอฉดเขาทางหลอดเลอดดาของแมวและสนข จะทาใหความดนโลหต และหวใจเตนชา หายใจขด และอาการพวกนจะหายไป เมอเราตดเสนประสาทเวกสออก (Vagotomy) สวนแคปซายซน จะเพมความดนโลหตในแมว ทถกตดหวออก (decapitated cat) ถาฉดเขาในหลอดเลอดดาของแมวทถกวางยาสลบ จะทาใหความดนโลหตในปอดสงขน แตเมอฉดเขาบรเวณหลอดเลอดทไปเลยงหวใจโดยตรง จะทาใหหลอดเลอดนนหดตว และฤทธของแคปซายซนตอหวใจ หองบนของหนตะเภานนจะเพมทงความเรว และความแรงในการเตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

8

ฤทธอน ๆ หลงจากกนอาหารทใชพรกขหนแกจดสแดงเปนเครองปรงแตงนานประมาณ 3 สปดาห จะทาใหสารกลมคอรตโซน ในพลาสมาเพมขน และปรมาณทขบออกทางปสสาวะกจะเพมขน สวนสารทสกดไดจากพรก ถาฉดเขาชองทองของหนถบจกร จะมฤทธกดประสาท ทาใหเดนเซ เลกนอย และชกตายได เมอฉดเขาหลอดเลอดจะมฤทธกระตนมดลกของหนขาว และมฤทธกระตนปลายประสาทรบความรสกทวไป ความลบของพรกขหน - แกปวดหว ปวดหวเนองมาจากไขหวด หรอตวรอน ใชใบพรกข หนสดๆ ตากบดนสอพองปดขมบ - แกเจบคอเสยงแหบใชนาตมหรอยาชงพรกขหนกลวคอแกเจบคอและเสยงแหบไดโดยใชพรกขหนปน ๑หยบมอ เตมนาเดอดลง ไป ๑ แกว ทงไวพออน ใชนากลวคอ - ชวยขบลม แกอาหารไมยอย เจรญอาหาร โดยกนพรกขหนสวน รกษากระเพาะทไมมกาลงยอยอาหาร - แกปลาดกยกใชพรกขหนสดเขยวหรอแดงกได ขยตรงทปลาดก แทงจะหายปวด ขยแลวจะรสกเยน(ธรรมดาพรกขหนรอน) ไมบวม ไมฟกชาดวย - แกเทาแตกใชพรกขหนทง ๕ ปนขาว สงละพอควร เอาไปตม เอานามาแชเทาทแตก ถาไมหายเอาตนสลดได รากหนอนตากยาก ใสลงไปดวย - แกบวม ใบพรกขหน บดผสมนามะนาว พอกบรเวณทบวม - รกษาแผลสดและแผลเปอย ใชใบพรกขหน ตาพอกรกษาแผล สดและแผลเปอย(อยาใชพรกขหนปดแผลมากเกนไปเพราะจะทาใหรอน - ใชใบเปนอาหาร ใบพรกขหนมคณคาทางอาหารสงมาก เพราะม ธาต แคลเซยม ฟอสฟอรส ไวาตามนเอ และบอยมาก บารงกระดก บารง ประสาท - แกพษตะขาบและแมลงปองกด ใชพรกขหนแหง ตาผงละลาย นามาะนาว ทาแผลตะขาบกด แมลงปองตอย หายเจบปวดดนก - มดคนไฟกด ใชใบหรอดอกพรกขหนกได ถบรเวณถกกด หายแล

ขา (Galanga) ชอวทยาศาสตร Alpinia galanga (L) Willd วงศ Zingiberaceae ชออน ขาหยวก ขาหลวง (ภาคเหนอ) กฏกกโรหน (ภาคกลาง) เปนพชทมลาตนอยใตดนเรยกวา เหงา อยในตระกลขง เปนไมลมลก เปนพชสมนไพรทนามาใชในการประกอบอาหารในประเทศไทยและอนโดนเซย ขามชอสามญอนอกคอ กฎกกโรหน (กลาง) ขาหยวก (เหนอ) ขาหลวง (ตะวนออกเฉยงเหนอเหนอ) สะเอเชย (กะเหรยง แมฮองสอน) และ เสะเออเคย (กะเหรยง แมฮองสอน)[1] ลกษณะทางพฤกษศาสตร ขาเปนไมลมลก สง 15-2 เมตรอยเหนอพนดน เหงามขอและปลองชดเจน เนอในสเหลองและมกลนหอมเฉพาะ ใบเดยวเรยงสลบ รปใบหอก รปวงรหรอเกอบขอบขนาน กวาง 7-9 ซม ยาว 20-40 ซม ดอก ชอ ออกทยอด ดอกยอยขนาดเลก กลบดอกสขาว โคนตดกนเปนหลอดสนๆ ปลายแยกเปน 3 กลบ กลบใหญทสดมรวสแดง ใบประดบรปไข ผล เปนผลแหงแตกได รปกลม[2]

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

9

การปลก ปลกโดยใชเหงา ขาชอบทดอน ดนรวนซย มอาหารอดมสมบรณ และความชมชนเหมาะสม ไมชอบนาขง การปลกโดยพรวนดนใหรวน จงขดแงงขาออกมาจากกอเดม นาเอามาแบงใหยาวประมาณ 1 คบ ใหมรากตดดวย ฝงในหลมทขดเตรยมเอาไว กลบดนรดนาใหชม สรรพคณ ลดการบบตวของลาไส ขบนาด ขบลม ลดการอกเสบ ยบยงแผลในกระเพาะอาหาร ฆาเชอแบคทเรย ฆาเชอราใชรกษากลากเกลอน

1 เปนยาแกทองขน ทองอดเฟอ ขบลม 2 แกอาหารเปนพษ 3 เปนยาแกลมพษ 4 เปนยารกษากลากเกลอน โรคผวหนง ตดเขอแบคทเรย เชอรา

กะเพรา

ชอวทยาศาสตร Ocimum tenuiflorum L อาณาจกร Plantae สวนMagnoliophyta ชน Magnoliopsida อนดบ Lamiales วงศ Lamiaceae สกล Ocimum สปชส O tenuiflorum กะเพรามชอเรยกอนๆ อกคอ กอมกอ (เชยงใหม) กอมกอดง (เชยงใหม) กะเพราขน (กลาง) กะเพราขาว (กลาง) กะเพราแดง (กลาง) หอกวอซ (กะเหรยง แมฮองสอน) หอตปล (กะเหรยง แมฮองสอน) อมคมหลา (เงยว แมฮองสอน) และ อตไทย (ตะวนออกเฉยงเหนอ)[1] เปนไมลมลก แตกกงกานสาขา สง 30 - 60 ซม นยมนาใบมาประกอบอาหารคอ ผดกะเพรา กะเพราม 3 พนธ คอ กะเพราแดง กะเพราขาว และ กะเพราลกผสมระหวางกะเพราแดงและกะเพราขาว ลาตนคอนขางแขง ตามลาตนมขน ใบเปนใบเดยวการเกาะตดของใบบนกงแบบตรงขามสลบตงฉาก เรยงตรงขาม รปร กวาง 1-3 ซม ยาว 25-5 ซม ใบปลายแหลมหรอมน โคนแหลม ขอบจกฟนเลอยและเปนคลน แผนใบมขน ดอกเปนแบบชอฉตร ออกบรเวณปลายยอดและปลายกง ยาว 8-10 ซม ดอกยอยมขนาดเลก รปคลายระฆง กลบดอกมทงชนดสขาวลายมวงแดงและสขาว โคนกลบเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปน 2 สวน สวนบนแยกเปน 4 กลบปลายแหลมเรยว สวนลางมกลบเดยวคอนขางกลม ผวกลบดานในเกลยง ดานนอกมขนตามโคนกลบ กลบเลยงสแดงนาตาลแกมมวง และสเขยว เนอกลบแขง สวนโคนเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปนกลบปลายแหลมแบบหนาม กานดอกยอยสเขยว ยาวประมาณ 020 - 030 ซม ผลแหงแลวแตกออก เมลด เลก รปไขสนาตาล มจดสเขมเมอนาไปแชนาเปลอกหมเมลดพองออกเปนเมอก สรรพคณ

ใบ บารงธาตไฟธาต ขบลมแกปวดทอง แกลมตานซาง แกจกเสยด แกคลนเหยนอาเจยน และขบลม เมลด เมอนาไปแชนาเมลดจะพองตวเปนเมอกขาว ใชพอกบรเวณตา เมอตามผง หรอฝ นละอองเขา ผง

หรอฝ นละอองนนกจะออกมา ซงจะไมทาใหตาเรานนชาอกดวย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

10

ราก ใชรากทแหงแลว ชงหรอตมกบนารอนดม แกโรคธาตพการ[2] นาสกดทงตนมฤทธลดการบบตวของลาไส สามารถรกษาแผลในกระเพาะอาหาร ในใบมฤทธขบนาด ชวย

ยอยไขมนและลดอาการจกเสยด [3] ใบและกงสดเมอนามาสกดนามนหอมระเหยโดยการตมกลน (hydrodistillation) ไดนามนหอมระเหยรอย

ละ 008-010 ซงมราคา 10000 บาทตอกโลกรม [4]

กระชาย ชอวทยาศาสตร Boesenbergia pundurata (R0xb) Schitr วงศ Zinggberaceae ชอทองถน กะแอน ระแอน(ภาคเหนอ) ขงทรา(มหาสารคาม) วานพระอาทตย(กรงเทพฯ) กระชายเปนพชลมลก สงประมาณ 2 ศอกเศษ มลาตนใตดน เรยกวาเหงา รปทรงกระบอกเนอสเหลอง มกลนหอมเฉพาะ เนอละเอยด กาบใบสแดงเรอ ใบใหญยาวเรยว ดอกเปนชอ สวนทใชเปนยาอาหาร คอ เหงาใตดน การปลก ใชเหงา หรอหวกระชายปลกไดดกระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดบแฉะ เวลาปลกควรเหลอรากเพยง 2 ราก ปลกลงหลมทมป ยเตรยมไวแลวคลมดวยฟางขาวเอาไวดวย รดนาใหชมพอควร รสและสรรพคณยาไทย รสเผดเลกนอย ขมนดหนอย ใชแกปวดมนในทองไส แกทองอดทองเฟอใชบารงรางกาย ขอมลทางวทยาศาสตร ในเหงากระชายมสารสาคญคอ นามนหอมระเหย ในการทดลองพบวา สารจากเหงากระชายมประสทธภาพยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย เชอแบคทเรยทไดผลคอ Bacillus subtilis แบคทเรยในลาไสและแบคทเรย ททาใหเกดหนองนามนหอมระเหยชวยขบลมในกระเพาะและลาไส ชวยใหเจรญอาหารอกดวย กรมวทยาศาสตรการแพทยวจยวาไมมพษเฉยบพลน วธใช เหงากระชายรกษาอาการทองอด ทองฟอ แนน จกเสยด โดยการนาเอาเหงาและรากของกระชายมาตมนาประมาณครงฝามอดม เมอมอาการหรอปรงกบอาหารรบประทานไดเลย คณคาทางอาหาร กระชายมรสเผดพบสมควร จงชวยดบกลนคาวได นาไปปรงกบอาหารไดหลายอยาง โดยเฉพาะอาหารไทยเราเชน แกงเลยง แกงขเหลก ผดเผดปลาดก ฯลฯ ในรากเหงาของกระชายม แคลเซยม เหลกมาก นอกจากนนยงมเกลอแรตางๆและวตามน เอ วตามน

ตะไคร (Takhrai) Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC) Staph ชอทองถน จะไคร (ภาคเหนอ) ไคร (ภาคใต) คาหอม (แมฮองสอน) เชดเกรย เหลอะเกรย(เขมร-สรนทร) หอวอตะโป(กะเหรยง-แมฮองสอน) เปนพชลมลก ความสง ประมาณ 4-6 ฟต ใบยาวเรยว ปลายใบมขนหนาม ลาตนรวมกนเปนกอ มกลนหอม ดอกออกเปนช อยาวมดอกเลก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 2: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

2

นาผง (นาธรรมดากได) รบประทานกอนอาหารครงชวโมง และกอนนอนทกวน 2 แกทองผก - ใหรบประทานกลวยนาวาสกงอม ครงละ 2 ผล วนละ 3 ครง กอนอาหาร 12 ชวโมง เวลารบประทานควรเคยวใหละเอยดทสด 3 แกทองเดน - ใชเนอกลวยนาวาหามรบประทาน หรอใชกลวยนาวาดบ ฝานเปนแวน ตากแหงรบประทาน

สารเคมทพบ หวปล มธาตเหลกมาก หวปล และราก ม Triterpene หรอ Steroid

ผลกลวย ทกชนดประกอบดวย นา แปง โปรตน ไขมน เสนใย เกลอแรตางๆ (โดยเฉพาะแคลเซยม เหลก และโปรแตสเซยมในกลวยหอมมมาก) วตามน และเอนไซมตางๆ นอกจากนยงม Serotonin Noradrenaline และ Dopamine

ผลดบ มแปง Tannin acid Gallic acid และ Pectin มาก กลวยหอมสก ใหกลน และรสของ Amyl acetate Amylbutyrate Acetaldehyde Ethyl alcohol และ

Methyl alcohol นายาง ม Pelargonidin Cyanidin Delphinidin Palonidin Petunidin และ Malvidin

ประโยชนทางยาของกลวยหอม กลวยหอมเปนผลไม รสหวาน เยน ไมมพษ สารอาหารทสาคญๆ ในกลวยหอม ไดแก แปง โปรตน ไขมน นาตาล วตามนหลายชนด จดเปนผลไมบารงรางกายด นอกจากนกลวยหอมยงสามารถใชรกษาโรคไดหลายชนด เชน เปนยาทาใหปอดชมชน แกกระหาย ถอนพษ นอกจากนยงพบวา มฤทธรกษาตามตารบยา ดงน

รกษาความดนโลหตสง - เอาเปลอกกลวยหอมสด 30-60 กรม ตมเอานาดม ถาเอาปลกลวยตมรบประทานเปนประจา จะชวยปองกนเสนเลอดในสมองแตกได

รกษารดสดวงทวาร แกทองผก - รบประทานกลวยหอมสกตอนเชา ขณะทองวางวนละ 1-2 ผล ทกวน รกษามอเทาแตก - เอากลวยหอมทสกเตมท เจาะรเลกๆ ทปลายขางหนง แลวบบเอากลวยออกมาทาทเทา

แตก ทงไวหลายชวโมง จงลางออก จะรสกดขน

มะละกอ (Papaya) ชอวทยาศาสตร Carica papyya L ชอวงศ CARICACEAE ชอสามญ Papaya ชอทองถน มะกวยเตด กวยเทด มะละกอเปนไมผลชนดหนง สงประมาณ 5-10 เมตร มถนกาเนดในอเมรกากลาง ถกนาเขาสประเทศไทยในสมยกรงศรอยธยา ผลดบมสเขยว เมอสกแลวเนอในจะมสเหลองถงสม นยมนามารบประทานทงสดและนาไปปรงอาหาร เชน สมตา ฯลฯ หรอนาไปแปรรปเปนผลตภณฑอน ๆ กได ลกษณะทวไป ของมะละกอ สามารถเจรญเตบ โตไดดในทกสภาพภมอากาศ ดนรวนปนทรายทมการระบายนาไดด นาไมทวมขง มความเปนกรดเปนดางอยระหวาง 60-68 มะละกอใชผลบรโภคทงผลดบและผลสก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

3

การเตรยมดนเพาะกลามะละกอ โดยการใชดน ทมสวนผสมดงน ดนรวน 3 บงก ป ยคอก ขเถาแกลบ ทรายหยาบ อตราสวน 111 ผสมคลกเคลาใหเขากน แลวนา มากรอกลงในถงพลาสตกขนาด 4times6 หรอ 4times4 นว ใหเตม รดนาดนในถงใหชม นาเมลดพนธมาหยอดลงในถง ถงละ 1-2 เมลด รดนาใหชมดแลรกษารดนาทกวน หลงเมลดเรมงอกแลวดแลรกษาตนกลาประมาณ 30 วน กสามารถยายปลกในหลมปลกได การเตรยมแปลงปลกมะละกอ มะละกอ เปนพชทมระบบรากลกและกวาง ทาหลมปลกระยะหางระหวางแถว 2-25 เมตร ระหวางตน 2 เมตร ตหลมลก 05 เมตร รองกนหลมดวยป ย เคม 15-15-15 อตรา 1 ชอนแกงตอหลม ใสป ยคอก ป ยหมกทสลายตวดแลว ทบบนป ยเคม นาตนกลามะละกอ ลงปลกในหลมกลบโคนเลกนอยแลวรดนาใหชม หลงปลกเสรจใหทาหลกเพอยดลาตนไมใหโยกขณะลมพด การดแลรกษามะละกอ

1 การใหป ย - ใหป ย 15-15-15 หลมละ 1 ชอนแกง ทก 30 วน - ใหป ย 14-14-21 หลงตดดอกออกผลแลว อตรา 1ชอนแกงตนหลม หรอจะใชป ยคอกหรอป ยหมกอยางสมาเสมอ โดยใชป ยวทยาศาสตรนอยลงกได

2 การใหนา เนองจากมะละกอเปนพชทตองการนานอย แตอยาใหขาดนา เพราะจะ ทาใหตนแคระแกรน ไมตดดอกออกผล การใหนาอยาใหมากเกนไป ถานาทวมขงนาน 1-2 วน ตนมะละกอจะเหลองและตายในทสด

3 การพรวนดนกาจดวชพช ควรมการพรวนดนกาจดวชพชในชวงแรก อยาใหวชพชรบกวน 4 การทาไมหลก เพอคายนพยงลาตนไมใหลม โดยเฉพาะชวงตดผล

การเกบเกยว มะละกอ ถาเกบผลดบสามารถเกบไดหลงปลกประมาณ 5-6 เดอน แตถาเกบผลสกหลงจากปลกประมาณ 8-10 เดอน ถงสามาถเกบเกยวได ใหเลอกเกบเกยวผลทกาลงเรมสกมสแตมสสมปนเขยวนดๆ ผลยงไมนม สรรพคณของมะละกอ ใชเปนยาสมนไพรรกษาโรคได - รากมะละกอ - ขบปสสาวะ แกขดเบา ใชรากสด (1 กามอ) 70-90 กรม รากแหง 25-35 กรม หนตมกบนา กรองดมเฉพาะนา วนละ 3 ครง ครงละ 1 ถวยชา(75 มลลลตร) ดมกอนอาหาร - เปนยาระบายออนๆ การกนเนอมะละกอสก ชวยเปนยาระบายออนๆ เพราะไปชวยเพ มจานวนกากไยอาหาร ดงนนเนอผลสกมะละกอจะชวยระบายออนๆ แกทองผก - ผลสก - เปนมสรรพคณปองกน หรอแกโรคเลอดออกตามไรฟน - ยางจากผลดบ - เปนยาชวยยอยโปรตน ฆาพยาธได เปนยาชวยยอย 1 ใชเนอมะละกอดบไมจากด ประกอบอาหาร เชน สมตา แกง เปนผกจม 2 ยางจากผลดบ หรอจากกานใบ ใช 10-15 กรม หรอถาเปนตวยาชวยยอย เพราะในยางมะละกอมสารทเรยกวา Papain - ปองกนแกโรคลกปดลกเปด โรคเลอดออกตามไรฟน ใชมะละกอสกรบประทานเปนผลไม ใหวตามนซสง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

4

- เทาบวม เอาใบมะละกอสดตาใหแหลกผสมกบเหลาขาว ใชพอกเทาทบวมลดอาการบวมลงได - แกเคลดขดยอก ใชรากมะละกอสดตาใหแหลกผสมเหลาโรงพอก - โดนหนามตาหรอหนามหกคาเนอใน ใหบงปากแผลเปดออก เอายางมะละกอดบใสหนามจะหลดออก - คนเพราะพษของหอยคน ใหใชยางมะละกอดบทาเชา-เยนจนหาย - เมอมอาการปวดตามขอและหลง รบประทานมะละกอสกเปนประจาปองกนและบาบดโรคปวดขอปวดหลงได ปวดขอ ปวดกลามเนอ ไมมแรง ใชรากมะละกอตวผแชเหลาขาวใหทวมยาไว 7 วน และกรองเอานาใชทาแกปวดขอและกลามเนอเปลยออนแรง ลดอาการปวดบวม ใหเอาใบมะละกอสด ยางไฟหรอลวกกบนารอนแลวประคบบรเวณทปวด หรอตาพอหยาบหอดวยผาขาวบางทาเปนลกประคบ - ถาโดนตะปตาเปนแผล ใหเอาผวลกมะละกอดบตาพอกแผล เปลยนยาวนละ 2 ครง แผลนารอนลวก ใชเนอมะละกอดบตมใหสกจนเปอย ตาพอกทแผล แผลพพอง ใชใบมะละกอแหงกรอบบดเปนผง ผสมกบนากะทพอเหนยวขน ใชพอกหรอทาทแผลวนละ 2-3 ครง - แกผดผนคน ใชใบมะละกอ 1 ใบ นามะนาว 2 ผล เกลอ 1 ชอนชา ตารวมกนใหละเอยดเอาทงนาและเนอทาแผลบอยๆ กลาก เกลอน ฮองกงฟตหรอเทาเปอย ใชยางของลกมะละกอดบทาวนละ 3 ครงฆาเชอราได

ผกปง (East indian spinach) httplearnwattanoacthdigitallibfoodmedecinevegetable20panghtm

วงศ BASELLACEAE ชอวทยาศาสตร Basella albe Linn (ผกปลงขาว) Basella rubra Linn (ผกปลงแดง) ชอสามญ East indian spinach Malabar Nightshade Indian spinach Ceylon Spinach ชอสามญไทย ผกปลงขาว ผกผลงแดง ผกปลงใหญ ชอพนเมองอน ๆ โปเดง ฉาย (จน) เหลาะขย (แตจว) ลวขย (จนกลาง) ลกษณะทางพฤกษศาตร ผกปง เปนไมเลอย สาตนกลม อวบนาสเขยว และสมวงอมแดง ไมมขน แตกกงกานสาขาไดยาวหลายเมตร ใบเปนใบเดยว ออกสลบตามขอ ลกษณะคลายรปหวใจ ปลายใบแหลมโคนใบเวาสเขยวเปนมน ยาว 25-75 ซม กวาง 2-6 ซม กานใบสเขยว และสแดงอวบนา ดอกออกเปนชอตามซอกใบ ชอดอกยาว 5-10 ซม ไมมกานดอกยอย กลบดอกม 5 กลบ ตดกนอยทฐานปลายแยกมใบประดบ 2 ใบเลก ๆ ตดอยทฐานดอกสขาวสชมพและสขาวอมชมพ ผลกลม ขนาดเสนผาศนยกลาง 5-6 มม ผลแกมสมวงดา เนอนมภายในมนาสมวงดา ตานาน ความเชอพนบาน และการนาไปใชในพธกรรมของชาวเหอ ชาวเหนอเชอวา ผ ทมคาถาอาคมจะไมรบประทานผกปง เนองจากเชอวาทาใหคาถาอาคมเสอม เพราะวาเปนผกทนาไปชวยใหสตรคลอดบตรงายขน ใชทาแกงไดโดยโขลกพรกและใสมะขามหรอมะนาวดวย หรอจะเจยวผกปงไมใสพรก แตใชพรกสดปงไฟใสไปในหมอแกงดวย เชอวาใหแมมานกนแกงผกปงทกวนเดอนดบเดอนเตม จะทาใหคลอดลกงายทาใหลนไหลเหมอนกบผกปง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

5

หรอในกรณ sbquo บวงเครอผกปง sbquo โดยใชเครอผกปงมาพนเกยวกน ทาใหเปนบวงขนาดทหญงแมมานลอดไดเอาบวงผกปงนแชนาอาบในวนเดอนดบเดอนเตม หลงจากทอาบนาเสรจแลวใหนาบงผกปงนนสวมหวลงใหผานจนถงเทาจะทาใหคลอดงายไมมตดขด การทใหทาเชนนกเปนเพราะตองการใหกาลงใจแกหญงแมมาน ทาใหจตใจสบายไมกงวลกลวเจบในเวลาทจะคลอดบตร นอกจากน ชาวเหนอยงใชผกปงในพธสะเดาะเคราะหเพอปองกนผตายโหง และอทศสวนกศลใหแกผตายแลว การปลกและขยผกปงเปนพชเขตรอนแถบทวปเอเซย แบะแอฟรกา ผกปงในเมองไทยมอย 2 พนธ คอ ผกปงขาวกบผกปงแดง ชาวเหนอและชาวอสานนยมปลกในบรเวณบาน ตามรมรวนบเปนพรรณไมทปลกงาย ชอบดนชนแฉะ ขยายพนธได 2 วธ คอ การเพาะเมลด และการปกชากงแก มกเจรญเตบโตไดดในฤดฝน ประโยชนทางยาสรรพคณทางสมนไพร

1 แกอาการปสสาวะขด ใชใบสด 60 กรม ตมกบนาดมแบบชาตอหนงครง 2 แกอาการทองผก นาใบสด หรอยอดออน มาตมกนเปนอาหาร 3 รกษาไสตงอกเสบ ใชตมสด 60-120 กรม ตมกบนาดม 4 แกฝ หรอแผลสด ใชใบสดดาพอกตรงบรเวณทเปน หรอขยทากได 5 แกอาการอดอดแนนทอง ใชตนสน 60 กรม เคยวกบนาใหขนแลวดม 6 รกษาฝเนอราย นาใบสดมาตาแลวพอกบรเวณนน เปลยนวนละ 1-2 ครง

ประสบการณพนบาน หมอเมองลานนาใชสวนตางๆ ของผกปงเปนยา ดงน 1 ตน รสหวานเอยน เปนยาแกพษฝดาษ แกอกเสบบวม แกทองผก ตมดมแกไสตงอกเสบ เปนยาระบายแก

อาการอดอดแนนทอง 2 ใบ นามาตาใชพอกแผลสด และแกฝเนอรายแกกลากเกลอน ผนคน ขบปสสาวะ แกทองผก ระบายทอง แก

บด นอกจากน แมชาง (หมอตาแย) ทางภาคเหนอ มกนาใบสด ตาใหละเอยด คนนาเมอก เอานาเมอกมาทา

บรเวณชองคลอด เพอชวยใหหญงมครรภคลอดบตรงายขน รวมทงแนะนาใหหญงมครรภรบประทานผกปงอกดวย หมอเมองบางทานใชใบผกปง ตากบขาวสารจาว พอกแกโรคมะเฮงไขปลา(เรม)ไดดวย 3 ดอก แกหวนมแตกเจบ ดบพษ และพษฝดาษ แกโรคเรอน โดยการคนนาจากดอกสด ๆ นามาทาตรง

บรเวณทเปน 4 ราก ใชเปนยาถ หรอนวดใหรอน ชวยทาใหบรเวณนนมเลอดมาเลยงมากขน สวนนาทคนจากรากนนเปน

ยาหลอลนไดอยางด และชวยขบปสสาวะ 5 กาน มสรรพคณแกพษฝ แกขดเบา แกพรรดก ลดไข 6 ผล ใชผลตมรบประทานแกฝ และใชใบกบผลขยทาบรเวณทถกแมลงกดตอย มลกษณะเปนแผลไหมเมอ

ทาแลวจะชวยบรรเทาอาการ และทาใหรสกเยนขน ประโยชนทางอาหาร

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

6

ยอดออน ใบออน และดอกออนของผกปงรบประทานเปนผกได ออกมาในชวงฤดฝน และฤดหนาวโดยนาไปตม ลวก หรอนงใหสกรบประทานเปนผกจมกบนาพรก นาพรกผกจม ชาวเหนอนยมรบประทานกบนาพรกดา นาพรกออง นาพรกตาแดง อาหารอน ๆ ชาวเหนอนยมใชแกงกบถวเนา จอผกปงใสมะนาว ดอกนามาจอกบแหนม ใสเกงแค แกงเลยง นอกจากนนยงนายอดออน และดอกออนของผกปงมาแกงจนสม แกงผกปง ผดกบแหนม หรอใสแกงออมหอยไดอกดวย นอกจากน ผลสกของผกปงแดงทมสมวงแดงประกอบดวยสารแอนโทไซยาน (anthocyaninx) สจากผลมกใชแตงสอาหารคาวหวาน โดยนามาตาใหละเอยดเตมนา คนเอาแตนาจะไดสมวงแดงตามตองการ แลวจงนาไปเปนสผสมอาหารประเภทตาง ๆ เชน ขนมบวลอย ขนมเปยกปน ขนมสลม ขนมนาดอกไม เปนตน คณคาทางโภชนาการตอสขภาพ ผกปง 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 21 กโลแคลอร ประกอบดวยโปรตน 20 กรม ไขมน 02 กรม คารโบไฮเดรต 27 กรม กาก 08 กรม แคลเซยม 4 มลลกรม ฟอสฟอรส 50 มลลกรม เหลก 15 มลลกรม วตามน A 9316 IU วตามน B1 007 มลลกรม วตามน B2 020 มลลกรม ไนอาซน 11 มลลกรม วตามน C 26 มลลกรม

พรกขหน (Hot Chilli Bird Chilli)

พรกขหนสามารถปลก ไดดในดนแทบทกชนด แตดนทเหมาะสม ทสดคอดนรวนปนทราย ทมการระบายนา ไดด มความเปนกรด เปนดาง ของดน 60-68 ปลกไดตลอดป พรกขหนเปนพช ทใชสวนของผลบรโภค ในรปของพรกสด และพรกแหง และสามารถ ใชประกอบอาหาร ไดหลายชนด มรสเผด การเตรยมดนเพาะกลาพรกขหน ใชจอบขดหนาดนลก 15-20 เซนตเมตร ทาแปลงขนาดกวาง 1 เมตร ความยาวตามความ เหมาะสมของพนท ผสมป ยคอก ป ยหมก คลกเคลากบดน ขดหลมปลกโดย ใชระยะหาง ระหวางตน 30 เซนตเมตร ระหวางแถว 70-80 เซนตเมตร ควรรองกนหลม ดวยป ยสตร 15-15-15 อตราหลมละ 12 ชอนชา ทบหนาป ยเคม ดวยป ยคอกหลมละ 1 กะลามะพราว แลวถอนแยกตน กลาลงปลก หลมละ 1 ตน แลวรดนาตามใหชม การดแลรกษาพรกขหน

1 การใสป ย ใสป ยสตร 15-15-15 หรอ 13-13-21 อตรา 1 ชอนชาตอตนทกๆ 15-20 วน โดยโรยหางโคนตน 5 เซนตเมตร และรดนาตามทนท หรอจะใชป ยคอกหรอป ยหมกอยางสมาเสมอ โดยใชป ยวทยา ศาสตรนอยลงกได

2 การใหนา ควรใหนาพรกขหนสมาเสมอทกวน อยาใหขาดนาโดยเฉพาะชวงแรกหลงยายปลก 3 การพรวนดนกาจดวชพช ควรพรวนดนและกาจดวชพชในระยะแรกอยาใหวชพชรบกวน เพราะวชพชจะแยง

อาหารได สรรพคณ พรกขหน httpwwwthe-thancomsamonpaisa_7html

ผล ใชปรงรสอาหาร ชวยเจรญอาหาร และรกษาอาการอาเจยน รกษาโรคหด กลาก รกษาโรคบด โดยการใชพรกสด 1 เมด หรอมากกวานนใชกน และอาการปวดบวมเนองจากความเยนจด โดยใชผงพรกแหงทาเปนขผง หรอ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

7

สารละลายแอลกอฮอลใชทา อน ๆ พรรณไมนเปนพรรณไมสวนครวทขาดกนไมได เปนพรรณไมทขนงาย แตบารงรกษายาก เพราะใบออนของพรกอรอย ทาใหแมลงตาง ๆ ชอบกน ผลแรกผลใชผสมกบผกแกงเลยงชวยชรส สวนผลกลางแกใชใสแกงควสม จะไดอาหารทมรสเปรยวออน ๆ เพราะมวตามซ และไสพรกจะมสารแคบไซซน ทใหความเผดและมกลนฉนเผดรอน เปนเครองปรงอาหารชวยชรส ใสนาพรก ยา ทาเปนนาปลาดองและยงเปนยาชวยกระตนทาใหเจรญอาหาร บารงธาต หรอใชภายนอกเปนยาทาถนวดลดอาการไขขออกเสบ ขอมลทางคลนค

รกษาอาการบวม ฟกชา ใหใชพรกขหนทแกจดเปนสแดงแลวตากแหงนามาบดเปนผงใหละเอยดแลวเทลงในวาสลนทเคยวจนเหลว กวนใหเขากน แลวนาไปเคยวอกจนไดกลนพรก ใชสาหรบทาถ รกษาอาการเคลด ถกชน ฟกชาดาเขยว และอาการปวดตามขอ ใหทาตรงบรเวณทเปนวนละครง หรอสองวนตอครง

รกษาอาการปวดตามเอวและนอง ใหใชผงพรกขหนและวาสลน หรอผลพรก วาสลน และแปงหม เตมเหลาเหลองจานวนพอประมาณ แลวคนใหเปนครม กอนทจะใช ใหทาลงบนกระดาษแกวปดบรเวณทปวด ใชพลาสเตอรปดโดยรอบ จะมอาการทาใหเหงอออก การเคลอนไหวคลองแคลวขน และรสกหายปวด จากการตรวจสอบพบวา ตามบรเวณทพอกยาจะมความรสกรอน และการไหลเวยนของโลหต เพมขน

ขอมลทางเภสชวทยา สารสกดจากพรก ใชทาลงบนผวหนงจะทาใหหลอดเลอด ตามบรเวณนนขยายตว และการไหลเวยนของเลอด

เพมขน ถาใชมากเกนไปอาจจะทาใหระคายเคองได ฤทธตอตานเชอแบคทเรยและฆาแมลง แคปซายซนจะมผลยบยงเชอ Bacillus cereus และเชอ Bacillus subtilis แตไมมผลตอเชอ Bacillus aureus และเชอ Bacillus coli นอกจากนสารทสกดจากพรก โดยวธการตมดวยนา จะมฤทธในการฆาแมลง

ฤทธตอระบบทางเดนอาหาร แคปซายซน ทาใหเจรญอาหาร และกนอาหารไดมากขน พรกสามารถชวยกระตนทาใหการเคลอนไหวของกระเพาะอาหารสนขเพมขนและนาสกดทไดจากพรก จะชวยลดการบบตวของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภาทเกดจากอะเซทลโมลนและฮสตามนไดสวนแคปซายซน จะเพมการบบตว ของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภา แตถาใหแคปซายซนซาอกครงในขนาดเทา ๆ กน จะมผลนอยมากหรอไมมผลเลย ผลตอระบบไหลเวยนโลหต แคปซายซน ทสกดจากพรก สามารถกระตนหวใจหองบนของหนตะเภา แตเมอฉดเขาทางหลอดเลอดดาของแมวและสนข จะทาใหความดนโลหต และหวใจเตนชา หายใจขด และอาการพวกนจะหายไป เมอเราตดเสนประสาทเวกสออก (Vagotomy) สวนแคปซายซน จะเพมความดนโลหตในแมว ทถกตดหวออก (decapitated cat) ถาฉดเขาในหลอดเลอดดาของแมวทถกวางยาสลบ จะทาใหความดนโลหตในปอดสงขน แตเมอฉดเขาบรเวณหลอดเลอดทไปเลยงหวใจโดยตรง จะทาใหหลอดเลอดนนหดตว และฤทธของแคปซายซนตอหวใจ หองบนของหนตะเภานนจะเพมทงความเรว และความแรงในการเตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

8

ฤทธอน ๆ หลงจากกนอาหารทใชพรกขหนแกจดสแดงเปนเครองปรงแตงนานประมาณ 3 สปดาห จะทาใหสารกลมคอรตโซน ในพลาสมาเพมขน และปรมาณทขบออกทางปสสาวะกจะเพมขน สวนสารทสกดไดจากพรก ถาฉดเขาชองทองของหนถบจกร จะมฤทธกดประสาท ทาใหเดนเซ เลกนอย และชกตายได เมอฉดเขาหลอดเลอดจะมฤทธกระตนมดลกของหนขาว และมฤทธกระตนปลายประสาทรบความรสกทวไป ความลบของพรกขหน - แกปวดหว ปวดหวเนองมาจากไขหวด หรอตวรอน ใชใบพรกข หนสดๆ ตากบดนสอพองปดขมบ - แกเจบคอเสยงแหบใชนาตมหรอยาชงพรกขหนกลวคอแกเจบคอและเสยงแหบไดโดยใชพรกขหนปน ๑หยบมอ เตมนาเดอดลง ไป ๑ แกว ทงไวพออน ใชนากลวคอ - ชวยขบลม แกอาหารไมยอย เจรญอาหาร โดยกนพรกขหนสวน รกษากระเพาะทไมมกาลงยอยอาหาร - แกปลาดกยกใชพรกขหนสดเขยวหรอแดงกได ขยตรงทปลาดก แทงจะหายปวด ขยแลวจะรสกเยน(ธรรมดาพรกขหนรอน) ไมบวม ไมฟกชาดวย - แกเทาแตกใชพรกขหนทง ๕ ปนขาว สงละพอควร เอาไปตม เอานามาแชเทาทแตก ถาไมหายเอาตนสลดได รากหนอนตากยาก ใสลงไปดวย - แกบวม ใบพรกขหน บดผสมนามะนาว พอกบรเวณทบวม - รกษาแผลสดและแผลเปอย ใชใบพรกขหน ตาพอกรกษาแผล สดและแผลเปอย(อยาใชพรกขหนปดแผลมากเกนไปเพราะจะทาใหรอน - ใชใบเปนอาหาร ใบพรกขหนมคณคาทางอาหารสงมาก เพราะม ธาต แคลเซยม ฟอสฟอรส ไวาตามนเอ และบอยมาก บารงกระดก บารง ประสาท - แกพษตะขาบและแมลงปองกด ใชพรกขหนแหง ตาผงละลาย นามาะนาว ทาแผลตะขาบกด แมลงปองตอย หายเจบปวดดนก - มดคนไฟกด ใชใบหรอดอกพรกขหนกได ถบรเวณถกกด หายแล

ขา (Galanga) ชอวทยาศาสตร Alpinia galanga (L) Willd วงศ Zingiberaceae ชออน ขาหยวก ขาหลวง (ภาคเหนอ) กฏกกโรหน (ภาคกลาง) เปนพชทมลาตนอยใตดนเรยกวา เหงา อยในตระกลขง เปนไมลมลก เปนพชสมนไพรทนามาใชในการประกอบอาหารในประเทศไทยและอนโดนเซย ขามชอสามญอนอกคอ กฎกกโรหน (กลาง) ขาหยวก (เหนอ) ขาหลวง (ตะวนออกเฉยงเหนอเหนอ) สะเอเชย (กะเหรยง แมฮองสอน) และ เสะเออเคย (กะเหรยง แมฮองสอน)[1] ลกษณะทางพฤกษศาสตร ขาเปนไมลมลก สง 15-2 เมตรอยเหนอพนดน เหงามขอและปลองชดเจน เนอในสเหลองและมกลนหอมเฉพาะ ใบเดยวเรยงสลบ รปใบหอก รปวงรหรอเกอบขอบขนาน กวาง 7-9 ซม ยาว 20-40 ซม ดอก ชอ ออกทยอด ดอกยอยขนาดเลก กลบดอกสขาว โคนตดกนเปนหลอดสนๆ ปลายแยกเปน 3 กลบ กลบใหญทสดมรวสแดง ใบประดบรปไข ผล เปนผลแหงแตกได รปกลม[2]

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

9

การปลก ปลกโดยใชเหงา ขาชอบทดอน ดนรวนซย มอาหารอดมสมบรณ และความชมชนเหมาะสม ไมชอบนาขง การปลกโดยพรวนดนใหรวน จงขดแงงขาออกมาจากกอเดม นาเอามาแบงใหยาวประมาณ 1 คบ ใหมรากตดดวย ฝงในหลมทขดเตรยมเอาไว กลบดนรดนาใหชม สรรพคณ ลดการบบตวของลาไส ขบนาด ขบลม ลดการอกเสบ ยบยงแผลในกระเพาะอาหาร ฆาเชอแบคทเรย ฆาเชอราใชรกษากลากเกลอน

1 เปนยาแกทองขน ทองอดเฟอ ขบลม 2 แกอาหารเปนพษ 3 เปนยาแกลมพษ 4 เปนยารกษากลากเกลอน โรคผวหนง ตดเขอแบคทเรย เชอรา

กะเพรา

ชอวทยาศาสตร Ocimum tenuiflorum L อาณาจกร Plantae สวนMagnoliophyta ชน Magnoliopsida อนดบ Lamiales วงศ Lamiaceae สกล Ocimum สปชส O tenuiflorum กะเพรามชอเรยกอนๆ อกคอ กอมกอ (เชยงใหม) กอมกอดง (เชยงใหม) กะเพราขน (กลาง) กะเพราขาว (กลาง) กะเพราแดง (กลาง) หอกวอซ (กะเหรยง แมฮองสอน) หอตปล (กะเหรยง แมฮองสอน) อมคมหลา (เงยว แมฮองสอน) และ อตไทย (ตะวนออกเฉยงเหนอ)[1] เปนไมลมลก แตกกงกานสาขา สง 30 - 60 ซม นยมนาใบมาประกอบอาหารคอ ผดกะเพรา กะเพราม 3 พนธ คอ กะเพราแดง กะเพราขาว และ กะเพราลกผสมระหวางกะเพราแดงและกะเพราขาว ลาตนคอนขางแขง ตามลาตนมขน ใบเปนใบเดยวการเกาะตดของใบบนกงแบบตรงขามสลบตงฉาก เรยงตรงขาม รปร กวาง 1-3 ซม ยาว 25-5 ซม ใบปลายแหลมหรอมน โคนแหลม ขอบจกฟนเลอยและเปนคลน แผนใบมขน ดอกเปนแบบชอฉตร ออกบรเวณปลายยอดและปลายกง ยาว 8-10 ซม ดอกยอยมขนาดเลก รปคลายระฆง กลบดอกมทงชนดสขาวลายมวงแดงและสขาว โคนกลบเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปน 2 สวน สวนบนแยกเปน 4 กลบปลายแหลมเรยว สวนลางมกลบเดยวคอนขางกลม ผวกลบดานในเกลยง ดานนอกมขนตามโคนกลบ กลบเลยงสแดงนาตาลแกมมวง และสเขยว เนอกลบแขง สวนโคนเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปนกลบปลายแหลมแบบหนาม กานดอกยอยสเขยว ยาวประมาณ 020 - 030 ซม ผลแหงแลวแตกออก เมลด เลก รปไขสนาตาล มจดสเขมเมอนาไปแชนาเปลอกหมเมลดพองออกเปนเมอก สรรพคณ

ใบ บารงธาตไฟธาต ขบลมแกปวดทอง แกลมตานซาง แกจกเสยด แกคลนเหยนอาเจยน และขบลม เมลด เมอนาไปแชนาเมลดจะพองตวเปนเมอกขาว ใชพอกบรเวณตา เมอตามผง หรอฝ นละอองเขา ผง

หรอฝ นละอองนนกจะออกมา ซงจะไมทาใหตาเรานนชาอกดวย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

10

ราก ใชรากทแหงแลว ชงหรอตมกบนารอนดม แกโรคธาตพการ[2] นาสกดทงตนมฤทธลดการบบตวของลาไส สามารถรกษาแผลในกระเพาะอาหาร ในใบมฤทธขบนาด ชวย

ยอยไขมนและลดอาการจกเสยด [3] ใบและกงสดเมอนามาสกดนามนหอมระเหยโดยการตมกลน (hydrodistillation) ไดนามนหอมระเหยรอย

ละ 008-010 ซงมราคา 10000 บาทตอกโลกรม [4]

กระชาย ชอวทยาศาสตร Boesenbergia pundurata (R0xb) Schitr วงศ Zinggberaceae ชอทองถน กะแอน ระแอน(ภาคเหนอ) ขงทรา(มหาสารคาม) วานพระอาทตย(กรงเทพฯ) กระชายเปนพชลมลก สงประมาณ 2 ศอกเศษ มลาตนใตดน เรยกวาเหงา รปทรงกระบอกเนอสเหลอง มกลนหอมเฉพาะ เนอละเอยด กาบใบสแดงเรอ ใบใหญยาวเรยว ดอกเปนชอ สวนทใชเปนยาอาหาร คอ เหงาใตดน การปลก ใชเหงา หรอหวกระชายปลกไดดกระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดบแฉะ เวลาปลกควรเหลอรากเพยง 2 ราก ปลกลงหลมทมป ยเตรยมไวแลวคลมดวยฟางขาวเอาไวดวย รดนาใหชมพอควร รสและสรรพคณยาไทย รสเผดเลกนอย ขมนดหนอย ใชแกปวดมนในทองไส แกทองอดทองเฟอใชบารงรางกาย ขอมลทางวทยาศาสตร ในเหงากระชายมสารสาคญคอ นามนหอมระเหย ในการทดลองพบวา สารจากเหงากระชายมประสทธภาพยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย เชอแบคทเรยทไดผลคอ Bacillus subtilis แบคทเรยในลาไสและแบคทเรย ททาใหเกดหนองนามนหอมระเหยชวยขบลมในกระเพาะและลาไส ชวยใหเจรญอาหารอกดวย กรมวทยาศาสตรการแพทยวจยวาไมมพษเฉยบพลน วธใช เหงากระชายรกษาอาการทองอด ทองฟอ แนน จกเสยด โดยการนาเอาเหงาและรากของกระชายมาตมนาประมาณครงฝามอดม เมอมอาการหรอปรงกบอาหารรบประทานไดเลย คณคาทางอาหาร กระชายมรสเผดพบสมควร จงชวยดบกลนคาวได นาไปปรงกบอาหารไดหลายอยาง โดยเฉพาะอาหารไทยเราเชน แกงเลยง แกงขเหลก ผดเผดปลาดก ฯลฯ ในรากเหงาของกระชายม แคลเซยม เหลกมาก นอกจากนนยงมเกลอแรตางๆและวตามน เอ วตามน

ตะไคร (Takhrai) Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC) Staph ชอทองถน จะไคร (ภาคเหนอ) ไคร (ภาคใต) คาหอม (แมฮองสอน) เชดเกรย เหลอะเกรย(เขมร-สรนทร) หอวอตะโป(กะเหรยง-แมฮองสอน) เปนพชลมลก ความสง ประมาณ 4-6 ฟต ใบยาวเรยว ปลายใบมขนหนาม ลาตนรวมกนเปนกอ มกลนหอม ดอกออกเปนช อยาวมดอกเลก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 3: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

3

การเตรยมดนเพาะกลามะละกอ โดยการใชดน ทมสวนผสมดงน ดนรวน 3 บงก ป ยคอก ขเถาแกลบ ทรายหยาบ อตราสวน 111 ผสมคลกเคลาใหเขากน แลวนา มากรอกลงในถงพลาสตกขนาด 4times6 หรอ 4times4 นว ใหเตม รดนาดนในถงใหชม นาเมลดพนธมาหยอดลงในถง ถงละ 1-2 เมลด รดนาใหชมดแลรกษารดนาทกวน หลงเมลดเรมงอกแลวดแลรกษาตนกลาประมาณ 30 วน กสามารถยายปลกในหลมปลกได การเตรยมแปลงปลกมะละกอ มะละกอ เปนพชทมระบบรากลกและกวาง ทาหลมปลกระยะหางระหวางแถว 2-25 เมตร ระหวางตน 2 เมตร ตหลมลก 05 เมตร รองกนหลมดวยป ย เคม 15-15-15 อตรา 1 ชอนแกงตอหลม ใสป ยคอก ป ยหมกทสลายตวดแลว ทบบนป ยเคม นาตนกลามะละกอ ลงปลกในหลมกลบโคนเลกนอยแลวรดนาใหชม หลงปลกเสรจใหทาหลกเพอยดลาตนไมใหโยกขณะลมพด การดแลรกษามะละกอ

1 การใหป ย - ใหป ย 15-15-15 หลมละ 1 ชอนแกง ทก 30 วน - ใหป ย 14-14-21 หลงตดดอกออกผลแลว อตรา 1ชอนแกงตนหลม หรอจะใชป ยคอกหรอป ยหมกอยางสมาเสมอ โดยใชป ยวทยาศาสตรนอยลงกได

2 การใหนา เนองจากมะละกอเปนพชทตองการนานอย แตอยาใหขาดนา เพราะจะ ทาใหตนแคระแกรน ไมตดดอกออกผล การใหนาอยาใหมากเกนไป ถานาทวมขงนาน 1-2 วน ตนมะละกอจะเหลองและตายในทสด

3 การพรวนดนกาจดวชพช ควรมการพรวนดนกาจดวชพชในชวงแรก อยาใหวชพชรบกวน 4 การทาไมหลก เพอคายนพยงลาตนไมใหลม โดยเฉพาะชวงตดผล

การเกบเกยว มะละกอ ถาเกบผลดบสามารถเกบไดหลงปลกประมาณ 5-6 เดอน แตถาเกบผลสกหลงจากปลกประมาณ 8-10 เดอน ถงสามาถเกบเกยวได ใหเลอกเกบเกยวผลทกาลงเรมสกมสแตมสสมปนเขยวนดๆ ผลยงไมนม สรรพคณของมะละกอ ใชเปนยาสมนไพรรกษาโรคได - รากมะละกอ - ขบปสสาวะ แกขดเบา ใชรากสด (1 กามอ) 70-90 กรม รากแหง 25-35 กรม หนตมกบนา กรองดมเฉพาะนา วนละ 3 ครง ครงละ 1 ถวยชา(75 มลลลตร) ดมกอนอาหาร - เปนยาระบายออนๆ การกนเนอมะละกอสก ชวยเปนยาระบายออนๆ เพราะไปชวยเพ มจานวนกากไยอาหาร ดงนนเนอผลสกมะละกอจะชวยระบายออนๆ แกทองผก - ผลสก - เปนมสรรพคณปองกน หรอแกโรคเลอดออกตามไรฟน - ยางจากผลดบ - เปนยาชวยยอยโปรตน ฆาพยาธได เปนยาชวยยอย 1 ใชเนอมะละกอดบไมจากด ประกอบอาหาร เชน สมตา แกง เปนผกจม 2 ยางจากผลดบ หรอจากกานใบ ใช 10-15 กรม หรอถาเปนตวยาชวยยอย เพราะในยางมะละกอมสารทเรยกวา Papain - ปองกนแกโรคลกปดลกเปด โรคเลอดออกตามไรฟน ใชมะละกอสกรบประทานเปนผลไม ใหวตามนซสง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

4

- เทาบวม เอาใบมะละกอสดตาใหแหลกผสมกบเหลาขาว ใชพอกเทาทบวมลดอาการบวมลงได - แกเคลดขดยอก ใชรากมะละกอสดตาใหแหลกผสมเหลาโรงพอก - โดนหนามตาหรอหนามหกคาเนอใน ใหบงปากแผลเปดออก เอายางมะละกอดบใสหนามจะหลดออก - คนเพราะพษของหอยคน ใหใชยางมะละกอดบทาเชา-เยนจนหาย - เมอมอาการปวดตามขอและหลง รบประทานมะละกอสกเปนประจาปองกนและบาบดโรคปวดขอปวดหลงได ปวดขอ ปวดกลามเนอ ไมมแรง ใชรากมะละกอตวผแชเหลาขาวใหทวมยาไว 7 วน และกรองเอานาใชทาแกปวดขอและกลามเนอเปลยออนแรง ลดอาการปวดบวม ใหเอาใบมะละกอสด ยางไฟหรอลวกกบนารอนแลวประคบบรเวณทปวด หรอตาพอหยาบหอดวยผาขาวบางทาเปนลกประคบ - ถาโดนตะปตาเปนแผล ใหเอาผวลกมะละกอดบตาพอกแผล เปลยนยาวนละ 2 ครง แผลนารอนลวก ใชเนอมะละกอดบตมใหสกจนเปอย ตาพอกทแผล แผลพพอง ใชใบมะละกอแหงกรอบบดเปนผง ผสมกบนากะทพอเหนยวขน ใชพอกหรอทาทแผลวนละ 2-3 ครง - แกผดผนคน ใชใบมะละกอ 1 ใบ นามะนาว 2 ผล เกลอ 1 ชอนชา ตารวมกนใหละเอยดเอาทงนาและเนอทาแผลบอยๆ กลาก เกลอน ฮองกงฟตหรอเทาเปอย ใชยางของลกมะละกอดบทาวนละ 3 ครงฆาเชอราได

ผกปง (East indian spinach) httplearnwattanoacthdigitallibfoodmedecinevegetable20panghtm

วงศ BASELLACEAE ชอวทยาศาสตร Basella albe Linn (ผกปลงขาว) Basella rubra Linn (ผกปลงแดง) ชอสามญ East indian spinach Malabar Nightshade Indian spinach Ceylon Spinach ชอสามญไทย ผกปลงขาว ผกผลงแดง ผกปลงใหญ ชอพนเมองอน ๆ โปเดง ฉาย (จน) เหลาะขย (แตจว) ลวขย (จนกลาง) ลกษณะทางพฤกษศาตร ผกปง เปนไมเลอย สาตนกลม อวบนาสเขยว และสมวงอมแดง ไมมขน แตกกงกานสาขาไดยาวหลายเมตร ใบเปนใบเดยว ออกสลบตามขอ ลกษณะคลายรปหวใจ ปลายใบแหลมโคนใบเวาสเขยวเปนมน ยาว 25-75 ซม กวาง 2-6 ซม กานใบสเขยว และสแดงอวบนา ดอกออกเปนชอตามซอกใบ ชอดอกยาว 5-10 ซม ไมมกานดอกยอย กลบดอกม 5 กลบ ตดกนอยทฐานปลายแยกมใบประดบ 2 ใบเลก ๆ ตดอยทฐานดอกสขาวสชมพและสขาวอมชมพ ผลกลม ขนาดเสนผาศนยกลาง 5-6 มม ผลแกมสมวงดา เนอนมภายในมนาสมวงดา ตานาน ความเชอพนบาน และการนาไปใชในพธกรรมของชาวเหอ ชาวเหนอเชอวา ผ ทมคาถาอาคมจะไมรบประทานผกปง เนองจากเชอวาทาใหคาถาอาคมเสอม เพราะวาเปนผกทนาไปชวยใหสตรคลอดบตรงายขน ใชทาแกงไดโดยโขลกพรกและใสมะขามหรอมะนาวดวย หรอจะเจยวผกปงไมใสพรก แตใชพรกสดปงไฟใสไปในหมอแกงดวย เชอวาใหแมมานกนแกงผกปงทกวนเดอนดบเดอนเตม จะทาใหคลอดลกงายทาใหลนไหลเหมอนกบผกปง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

5

หรอในกรณ sbquo บวงเครอผกปง sbquo โดยใชเครอผกปงมาพนเกยวกน ทาใหเปนบวงขนาดทหญงแมมานลอดไดเอาบวงผกปงนแชนาอาบในวนเดอนดบเดอนเตม หลงจากทอาบนาเสรจแลวใหนาบงผกปงนนสวมหวลงใหผานจนถงเทาจะทาใหคลอดงายไมมตดขด การทใหทาเชนนกเปนเพราะตองการใหกาลงใจแกหญงแมมาน ทาใหจตใจสบายไมกงวลกลวเจบในเวลาทจะคลอดบตร นอกจากน ชาวเหนอยงใชผกปงในพธสะเดาะเคราะหเพอปองกนผตายโหง และอทศสวนกศลใหแกผตายแลว การปลกและขยผกปงเปนพชเขตรอนแถบทวปเอเซย แบะแอฟรกา ผกปงในเมองไทยมอย 2 พนธ คอ ผกปงขาวกบผกปงแดง ชาวเหนอและชาวอสานนยมปลกในบรเวณบาน ตามรมรวนบเปนพรรณไมทปลกงาย ชอบดนชนแฉะ ขยายพนธได 2 วธ คอ การเพาะเมลด และการปกชากงแก มกเจรญเตบโตไดดในฤดฝน ประโยชนทางยาสรรพคณทางสมนไพร

1 แกอาการปสสาวะขด ใชใบสด 60 กรม ตมกบนาดมแบบชาตอหนงครง 2 แกอาการทองผก นาใบสด หรอยอดออน มาตมกนเปนอาหาร 3 รกษาไสตงอกเสบ ใชตมสด 60-120 กรม ตมกบนาดม 4 แกฝ หรอแผลสด ใชใบสดดาพอกตรงบรเวณทเปน หรอขยทากได 5 แกอาการอดอดแนนทอง ใชตนสน 60 กรม เคยวกบนาใหขนแลวดม 6 รกษาฝเนอราย นาใบสดมาตาแลวพอกบรเวณนน เปลยนวนละ 1-2 ครง

ประสบการณพนบาน หมอเมองลานนาใชสวนตางๆ ของผกปงเปนยา ดงน 1 ตน รสหวานเอยน เปนยาแกพษฝดาษ แกอกเสบบวม แกทองผก ตมดมแกไสตงอกเสบ เปนยาระบายแก

อาการอดอดแนนทอง 2 ใบ นามาตาใชพอกแผลสด และแกฝเนอรายแกกลากเกลอน ผนคน ขบปสสาวะ แกทองผก ระบายทอง แก

บด นอกจากน แมชาง (หมอตาแย) ทางภาคเหนอ มกนาใบสด ตาใหละเอยด คนนาเมอก เอานาเมอกมาทา

บรเวณชองคลอด เพอชวยใหหญงมครรภคลอดบตรงายขน รวมทงแนะนาใหหญงมครรภรบประทานผกปงอกดวย หมอเมองบางทานใชใบผกปง ตากบขาวสารจาว พอกแกโรคมะเฮงไขปลา(เรม)ไดดวย 3 ดอก แกหวนมแตกเจบ ดบพษ และพษฝดาษ แกโรคเรอน โดยการคนนาจากดอกสด ๆ นามาทาตรง

บรเวณทเปน 4 ราก ใชเปนยาถ หรอนวดใหรอน ชวยทาใหบรเวณนนมเลอดมาเลยงมากขน สวนนาทคนจากรากนนเปน

ยาหลอลนไดอยางด และชวยขบปสสาวะ 5 กาน มสรรพคณแกพษฝ แกขดเบา แกพรรดก ลดไข 6 ผล ใชผลตมรบประทานแกฝ และใชใบกบผลขยทาบรเวณทถกแมลงกดตอย มลกษณะเปนแผลไหมเมอ

ทาแลวจะชวยบรรเทาอาการ และทาใหรสกเยนขน ประโยชนทางอาหาร

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

6

ยอดออน ใบออน และดอกออนของผกปงรบประทานเปนผกได ออกมาในชวงฤดฝน และฤดหนาวโดยนาไปตม ลวก หรอนงใหสกรบประทานเปนผกจมกบนาพรก นาพรกผกจม ชาวเหนอนยมรบประทานกบนาพรกดา นาพรกออง นาพรกตาแดง อาหารอน ๆ ชาวเหนอนยมใชแกงกบถวเนา จอผกปงใสมะนาว ดอกนามาจอกบแหนม ใสเกงแค แกงเลยง นอกจากนนยงนายอดออน และดอกออนของผกปงมาแกงจนสม แกงผกปง ผดกบแหนม หรอใสแกงออมหอยไดอกดวย นอกจากน ผลสกของผกปงแดงทมสมวงแดงประกอบดวยสารแอนโทไซยาน (anthocyaninx) สจากผลมกใชแตงสอาหารคาวหวาน โดยนามาตาใหละเอยดเตมนา คนเอาแตนาจะไดสมวงแดงตามตองการ แลวจงนาไปเปนสผสมอาหารประเภทตาง ๆ เชน ขนมบวลอย ขนมเปยกปน ขนมสลม ขนมนาดอกไม เปนตน คณคาทางโภชนาการตอสขภาพ ผกปง 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 21 กโลแคลอร ประกอบดวยโปรตน 20 กรม ไขมน 02 กรม คารโบไฮเดรต 27 กรม กาก 08 กรม แคลเซยม 4 มลลกรม ฟอสฟอรส 50 มลลกรม เหลก 15 มลลกรม วตามน A 9316 IU วตามน B1 007 มลลกรม วตามน B2 020 มลลกรม ไนอาซน 11 มลลกรม วตามน C 26 มลลกรม

พรกขหน (Hot Chilli Bird Chilli)

พรกขหนสามารถปลก ไดดในดนแทบทกชนด แตดนทเหมาะสม ทสดคอดนรวนปนทราย ทมการระบายนา ไดด มความเปนกรด เปนดาง ของดน 60-68 ปลกไดตลอดป พรกขหนเปนพช ทใชสวนของผลบรโภค ในรปของพรกสด และพรกแหง และสามารถ ใชประกอบอาหาร ไดหลายชนด มรสเผด การเตรยมดนเพาะกลาพรกขหน ใชจอบขดหนาดนลก 15-20 เซนตเมตร ทาแปลงขนาดกวาง 1 เมตร ความยาวตามความ เหมาะสมของพนท ผสมป ยคอก ป ยหมก คลกเคลากบดน ขดหลมปลกโดย ใชระยะหาง ระหวางตน 30 เซนตเมตร ระหวางแถว 70-80 เซนตเมตร ควรรองกนหลม ดวยป ยสตร 15-15-15 อตราหลมละ 12 ชอนชา ทบหนาป ยเคม ดวยป ยคอกหลมละ 1 กะลามะพราว แลวถอนแยกตน กลาลงปลก หลมละ 1 ตน แลวรดนาตามใหชม การดแลรกษาพรกขหน

1 การใสป ย ใสป ยสตร 15-15-15 หรอ 13-13-21 อตรา 1 ชอนชาตอตนทกๆ 15-20 วน โดยโรยหางโคนตน 5 เซนตเมตร และรดนาตามทนท หรอจะใชป ยคอกหรอป ยหมกอยางสมาเสมอ โดยใชป ยวทยา ศาสตรนอยลงกได

2 การใหนา ควรใหนาพรกขหนสมาเสมอทกวน อยาใหขาดนาโดยเฉพาะชวงแรกหลงยายปลก 3 การพรวนดนกาจดวชพช ควรพรวนดนและกาจดวชพชในระยะแรกอยาใหวชพชรบกวน เพราะวชพชจะแยง

อาหารได สรรพคณ พรกขหน httpwwwthe-thancomsamonpaisa_7html

ผล ใชปรงรสอาหาร ชวยเจรญอาหาร และรกษาอาการอาเจยน รกษาโรคหด กลาก รกษาโรคบด โดยการใชพรกสด 1 เมด หรอมากกวานนใชกน และอาการปวดบวมเนองจากความเยนจด โดยใชผงพรกแหงทาเปนขผง หรอ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

7

สารละลายแอลกอฮอลใชทา อน ๆ พรรณไมนเปนพรรณไมสวนครวทขาดกนไมได เปนพรรณไมทขนงาย แตบารงรกษายาก เพราะใบออนของพรกอรอย ทาใหแมลงตาง ๆ ชอบกน ผลแรกผลใชผสมกบผกแกงเลยงชวยชรส สวนผลกลางแกใชใสแกงควสม จะไดอาหารทมรสเปรยวออน ๆ เพราะมวตามซ และไสพรกจะมสารแคบไซซน ทใหความเผดและมกลนฉนเผดรอน เปนเครองปรงอาหารชวยชรส ใสนาพรก ยา ทาเปนนาปลาดองและยงเปนยาชวยกระตนทาใหเจรญอาหาร บารงธาต หรอใชภายนอกเปนยาทาถนวดลดอาการไขขออกเสบ ขอมลทางคลนค

รกษาอาการบวม ฟกชา ใหใชพรกขหนทแกจดเปนสแดงแลวตากแหงนามาบดเปนผงใหละเอยดแลวเทลงในวาสลนทเคยวจนเหลว กวนใหเขากน แลวนาไปเคยวอกจนไดกลนพรก ใชสาหรบทาถ รกษาอาการเคลด ถกชน ฟกชาดาเขยว และอาการปวดตามขอ ใหทาตรงบรเวณทเปนวนละครง หรอสองวนตอครง

รกษาอาการปวดตามเอวและนอง ใหใชผงพรกขหนและวาสลน หรอผลพรก วาสลน และแปงหม เตมเหลาเหลองจานวนพอประมาณ แลวคนใหเปนครม กอนทจะใช ใหทาลงบนกระดาษแกวปดบรเวณทปวด ใชพลาสเตอรปดโดยรอบ จะมอาการทาใหเหงอออก การเคลอนไหวคลองแคลวขน และรสกหายปวด จากการตรวจสอบพบวา ตามบรเวณทพอกยาจะมความรสกรอน และการไหลเวยนของโลหต เพมขน

ขอมลทางเภสชวทยา สารสกดจากพรก ใชทาลงบนผวหนงจะทาใหหลอดเลอด ตามบรเวณนนขยายตว และการไหลเวยนของเลอด

เพมขน ถาใชมากเกนไปอาจจะทาใหระคายเคองได ฤทธตอตานเชอแบคทเรยและฆาแมลง แคปซายซนจะมผลยบยงเชอ Bacillus cereus และเชอ Bacillus subtilis แตไมมผลตอเชอ Bacillus aureus และเชอ Bacillus coli นอกจากนสารทสกดจากพรก โดยวธการตมดวยนา จะมฤทธในการฆาแมลง

ฤทธตอระบบทางเดนอาหาร แคปซายซน ทาใหเจรญอาหาร และกนอาหารไดมากขน พรกสามารถชวยกระตนทาใหการเคลอนไหวของกระเพาะอาหารสนขเพมขนและนาสกดทไดจากพรก จะชวยลดการบบตวของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภาทเกดจากอะเซทลโมลนและฮสตามนไดสวนแคปซายซน จะเพมการบบตว ของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภา แตถาใหแคปซายซนซาอกครงในขนาดเทา ๆ กน จะมผลนอยมากหรอไมมผลเลย ผลตอระบบไหลเวยนโลหต แคปซายซน ทสกดจากพรก สามารถกระตนหวใจหองบนของหนตะเภา แตเมอฉดเขาทางหลอดเลอดดาของแมวและสนข จะทาใหความดนโลหต และหวใจเตนชา หายใจขด และอาการพวกนจะหายไป เมอเราตดเสนประสาทเวกสออก (Vagotomy) สวนแคปซายซน จะเพมความดนโลหตในแมว ทถกตดหวออก (decapitated cat) ถาฉดเขาในหลอดเลอดดาของแมวทถกวางยาสลบ จะทาใหความดนโลหตในปอดสงขน แตเมอฉดเขาบรเวณหลอดเลอดทไปเลยงหวใจโดยตรง จะทาใหหลอดเลอดนนหดตว และฤทธของแคปซายซนตอหวใจ หองบนของหนตะเภานนจะเพมทงความเรว และความแรงในการเตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

8

ฤทธอน ๆ หลงจากกนอาหารทใชพรกขหนแกจดสแดงเปนเครองปรงแตงนานประมาณ 3 สปดาห จะทาใหสารกลมคอรตโซน ในพลาสมาเพมขน และปรมาณทขบออกทางปสสาวะกจะเพมขน สวนสารทสกดไดจากพรก ถาฉดเขาชองทองของหนถบจกร จะมฤทธกดประสาท ทาใหเดนเซ เลกนอย และชกตายได เมอฉดเขาหลอดเลอดจะมฤทธกระตนมดลกของหนขาว และมฤทธกระตนปลายประสาทรบความรสกทวไป ความลบของพรกขหน - แกปวดหว ปวดหวเนองมาจากไขหวด หรอตวรอน ใชใบพรกข หนสดๆ ตากบดนสอพองปดขมบ - แกเจบคอเสยงแหบใชนาตมหรอยาชงพรกขหนกลวคอแกเจบคอและเสยงแหบไดโดยใชพรกขหนปน ๑หยบมอ เตมนาเดอดลง ไป ๑ แกว ทงไวพออน ใชนากลวคอ - ชวยขบลม แกอาหารไมยอย เจรญอาหาร โดยกนพรกขหนสวน รกษากระเพาะทไมมกาลงยอยอาหาร - แกปลาดกยกใชพรกขหนสดเขยวหรอแดงกได ขยตรงทปลาดก แทงจะหายปวด ขยแลวจะรสกเยน(ธรรมดาพรกขหนรอน) ไมบวม ไมฟกชาดวย - แกเทาแตกใชพรกขหนทง ๕ ปนขาว สงละพอควร เอาไปตม เอานามาแชเทาทแตก ถาไมหายเอาตนสลดได รากหนอนตากยาก ใสลงไปดวย - แกบวม ใบพรกขหน บดผสมนามะนาว พอกบรเวณทบวม - รกษาแผลสดและแผลเปอย ใชใบพรกขหน ตาพอกรกษาแผล สดและแผลเปอย(อยาใชพรกขหนปดแผลมากเกนไปเพราะจะทาใหรอน - ใชใบเปนอาหาร ใบพรกขหนมคณคาทางอาหารสงมาก เพราะม ธาต แคลเซยม ฟอสฟอรส ไวาตามนเอ และบอยมาก บารงกระดก บารง ประสาท - แกพษตะขาบและแมลงปองกด ใชพรกขหนแหง ตาผงละลาย นามาะนาว ทาแผลตะขาบกด แมลงปองตอย หายเจบปวดดนก - มดคนไฟกด ใชใบหรอดอกพรกขหนกได ถบรเวณถกกด หายแล

ขา (Galanga) ชอวทยาศาสตร Alpinia galanga (L) Willd วงศ Zingiberaceae ชออน ขาหยวก ขาหลวง (ภาคเหนอ) กฏกกโรหน (ภาคกลาง) เปนพชทมลาตนอยใตดนเรยกวา เหงา อยในตระกลขง เปนไมลมลก เปนพชสมนไพรทนามาใชในการประกอบอาหารในประเทศไทยและอนโดนเซย ขามชอสามญอนอกคอ กฎกกโรหน (กลาง) ขาหยวก (เหนอ) ขาหลวง (ตะวนออกเฉยงเหนอเหนอ) สะเอเชย (กะเหรยง แมฮองสอน) และ เสะเออเคย (กะเหรยง แมฮองสอน)[1] ลกษณะทางพฤกษศาสตร ขาเปนไมลมลก สง 15-2 เมตรอยเหนอพนดน เหงามขอและปลองชดเจน เนอในสเหลองและมกลนหอมเฉพาะ ใบเดยวเรยงสลบ รปใบหอก รปวงรหรอเกอบขอบขนาน กวาง 7-9 ซม ยาว 20-40 ซม ดอก ชอ ออกทยอด ดอกยอยขนาดเลก กลบดอกสขาว โคนตดกนเปนหลอดสนๆ ปลายแยกเปน 3 กลบ กลบใหญทสดมรวสแดง ใบประดบรปไข ผล เปนผลแหงแตกได รปกลม[2]

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

9

การปลก ปลกโดยใชเหงา ขาชอบทดอน ดนรวนซย มอาหารอดมสมบรณ และความชมชนเหมาะสม ไมชอบนาขง การปลกโดยพรวนดนใหรวน จงขดแงงขาออกมาจากกอเดม นาเอามาแบงใหยาวประมาณ 1 คบ ใหมรากตดดวย ฝงในหลมทขดเตรยมเอาไว กลบดนรดนาใหชม สรรพคณ ลดการบบตวของลาไส ขบนาด ขบลม ลดการอกเสบ ยบยงแผลในกระเพาะอาหาร ฆาเชอแบคทเรย ฆาเชอราใชรกษากลากเกลอน

1 เปนยาแกทองขน ทองอดเฟอ ขบลม 2 แกอาหารเปนพษ 3 เปนยาแกลมพษ 4 เปนยารกษากลากเกลอน โรคผวหนง ตดเขอแบคทเรย เชอรา

กะเพรา

ชอวทยาศาสตร Ocimum tenuiflorum L อาณาจกร Plantae สวนMagnoliophyta ชน Magnoliopsida อนดบ Lamiales วงศ Lamiaceae สกล Ocimum สปชส O tenuiflorum กะเพรามชอเรยกอนๆ อกคอ กอมกอ (เชยงใหม) กอมกอดง (เชยงใหม) กะเพราขน (กลาง) กะเพราขาว (กลาง) กะเพราแดง (กลาง) หอกวอซ (กะเหรยง แมฮองสอน) หอตปล (กะเหรยง แมฮองสอน) อมคมหลา (เงยว แมฮองสอน) และ อตไทย (ตะวนออกเฉยงเหนอ)[1] เปนไมลมลก แตกกงกานสาขา สง 30 - 60 ซม นยมนาใบมาประกอบอาหารคอ ผดกะเพรา กะเพราม 3 พนธ คอ กะเพราแดง กะเพราขาว และ กะเพราลกผสมระหวางกะเพราแดงและกะเพราขาว ลาตนคอนขางแขง ตามลาตนมขน ใบเปนใบเดยวการเกาะตดของใบบนกงแบบตรงขามสลบตงฉาก เรยงตรงขาม รปร กวาง 1-3 ซม ยาว 25-5 ซม ใบปลายแหลมหรอมน โคนแหลม ขอบจกฟนเลอยและเปนคลน แผนใบมขน ดอกเปนแบบชอฉตร ออกบรเวณปลายยอดและปลายกง ยาว 8-10 ซม ดอกยอยมขนาดเลก รปคลายระฆง กลบดอกมทงชนดสขาวลายมวงแดงและสขาว โคนกลบเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปน 2 สวน สวนบนแยกเปน 4 กลบปลายแหลมเรยว สวนลางมกลบเดยวคอนขางกลม ผวกลบดานในเกลยง ดานนอกมขนตามโคนกลบ กลบเลยงสแดงนาตาลแกมมวง และสเขยว เนอกลบแขง สวนโคนเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปนกลบปลายแหลมแบบหนาม กานดอกยอยสเขยว ยาวประมาณ 020 - 030 ซม ผลแหงแลวแตกออก เมลด เลก รปไขสนาตาล มจดสเขมเมอนาไปแชนาเปลอกหมเมลดพองออกเปนเมอก สรรพคณ

ใบ บารงธาตไฟธาต ขบลมแกปวดทอง แกลมตานซาง แกจกเสยด แกคลนเหยนอาเจยน และขบลม เมลด เมอนาไปแชนาเมลดจะพองตวเปนเมอกขาว ใชพอกบรเวณตา เมอตามผง หรอฝ นละอองเขา ผง

หรอฝ นละอองนนกจะออกมา ซงจะไมทาใหตาเรานนชาอกดวย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

10

ราก ใชรากทแหงแลว ชงหรอตมกบนารอนดม แกโรคธาตพการ[2] นาสกดทงตนมฤทธลดการบบตวของลาไส สามารถรกษาแผลในกระเพาะอาหาร ในใบมฤทธขบนาด ชวย

ยอยไขมนและลดอาการจกเสยด [3] ใบและกงสดเมอนามาสกดนามนหอมระเหยโดยการตมกลน (hydrodistillation) ไดนามนหอมระเหยรอย

ละ 008-010 ซงมราคา 10000 บาทตอกโลกรม [4]

กระชาย ชอวทยาศาสตร Boesenbergia pundurata (R0xb) Schitr วงศ Zinggberaceae ชอทองถน กะแอน ระแอน(ภาคเหนอ) ขงทรา(มหาสารคาม) วานพระอาทตย(กรงเทพฯ) กระชายเปนพชลมลก สงประมาณ 2 ศอกเศษ มลาตนใตดน เรยกวาเหงา รปทรงกระบอกเนอสเหลอง มกลนหอมเฉพาะ เนอละเอยด กาบใบสแดงเรอ ใบใหญยาวเรยว ดอกเปนชอ สวนทใชเปนยาอาหาร คอ เหงาใตดน การปลก ใชเหงา หรอหวกระชายปลกไดดกระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดบแฉะ เวลาปลกควรเหลอรากเพยง 2 ราก ปลกลงหลมทมป ยเตรยมไวแลวคลมดวยฟางขาวเอาไวดวย รดนาใหชมพอควร รสและสรรพคณยาไทย รสเผดเลกนอย ขมนดหนอย ใชแกปวดมนในทองไส แกทองอดทองเฟอใชบารงรางกาย ขอมลทางวทยาศาสตร ในเหงากระชายมสารสาคญคอ นามนหอมระเหย ในการทดลองพบวา สารจากเหงากระชายมประสทธภาพยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย เชอแบคทเรยทไดผลคอ Bacillus subtilis แบคทเรยในลาไสและแบคทเรย ททาใหเกดหนองนามนหอมระเหยชวยขบลมในกระเพาะและลาไส ชวยใหเจรญอาหารอกดวย กรมวทยาศาสตรการแพทยวจยวาไมมพษเฉยบพลน วธใช เหงากระชายรกษาอาการทองอด ทองฟอ แนน จกเสยด โดยการนาเอาเหงาและรากของกระชายมาตมนาประมาณครงฝามอดม เมอมอาการหรอปรงกบอาหารรบประทานไดเลย คณคาทางอาหาร กระชายมรสเผดพบสมควร จงชวยดบกลนคาวได นาไปปรงกบอาหารไดหลายอยาง โดยเฉพาะอาหารไทยเราเชน แกงเลยง แกงขเหลก ผดเผดปลาดก ฯลฯ ในรากเหงาของกระชายม แคลเซยม เหลกมาก นอกจากนนยงมเกลอแรตางๆและวตามน เอ วตามน

ตะไคร (Takhrai) Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC) Staph ชอทองถน จะไคร (ภาคเหนอ) ไคร (ภาคใต) คาหอม (แมฮองสอน) เชดเกรย เหลอะเกรย(เขมร-สรนทร) หอวอตะโป(กะเหรยง-แมฮองสอน) เปนพชลมลก ความสง ประมาณ 4-6 ฟต ใบยาวเรยว ปลายใบมขนหนาม ลาตนรวมกนเปนกอ มกลนหอม ดอกออกเปนช อยาวมดอกเลก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 4: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

4

- เทาบวม เอาใบมะละกอสดตาใหแหลกผสมกบเหลาขาว ใชพอกเทาทบวมลดอาการบวมลงได - แกเคลดขดยอก ใชรากมะละกอสดตาใหแหลกผสมเหลาโรงพอก - โดนหนามตาหรอหนามหกคาเนอใน ใหบงปากแผลเปดออก เอายางมะละกอดบใสหนามจะหลดออก - คนเพราะพษของหอยคน ใหใชยางมะละกอดบทาเชา-เยนจนหาย - เมอมอาการปวดตามขอและหลง รบประทานมะละกอสกเปนประจาปองกนและบาบดโรคปวดขอปวดหลงได ปวดขอ ปวดกลามเนอ ไมมแรง ใชรากมะละกอตวผแชเหลาขาวใหทวมยาไว 7 วน และกรองเอานาใชทาแกปวดขอและกลามเนอเปลยออนแรง ลดอาการปวดบวม ใหเอาใบมะละกอสด ยางไฟหรอลวกกบนารอนแลวประคบบรเวณทปวด หรอตาพอหยาบหอดวยผาขาวบางทาเปนลกประคบ - ถาโดนตะปตาเปนแผล ใหเอาผวลกมะละกอดบตาพอกแผล เปลยนยาวนละ 2 ครง แผลนารอนลวก ใชเนอมะละกอดบตมใหสกจนเปอย ตาพอกทแผล แผลพพอง ใชใบมะละกอแหงกรอบบดเปนผง ผสมกบนากะทพอเหนยวขน ใชพอกหรอทาทแผลวนละ 2-3 ครง - แกผดผนคน ใชใบมะละกอ 1 ใบ นามะนาว 2 ผล เกลอ 1 ชอนชา ตารวมกนใหละเอยดเอาทงนาและเนอทาแผลบอยๆ กลาก เกลอน ฮองกงฟตหรอเทาเปอย ใชยางของลกมะละกอดบทาวนละ 3 ครงฆาเชอราได

ผกปง (East indian spinach) httplearnwattanoacthdigitallibfoodmedecinevegetable20panghtm

วงศ BASELLACEAE ชอวทยาศาสตร Basella albe Linn (ผกปลงขาว) Basella rubra Linn (ผกปลงแดง) ชอสามญ East indian spinach Malabar Nightshade Indian spinach Ceylon Spinach ชอสามญไทย ผกปลงขาว ผกผลงแดง ผกปลงใหญ ชอพนเมองอน ๆ โปเดง ฉาย (จน) เหลาะขย (แตจว) ลวขย (จนกลาง) ลกษณะทางพฤกษศาตร ผกปง เปนไมเลอย สาตนกลม อวบนาสเขยว และสมวงอมแดง ไมมขน แตกกงกานสาขาไดยาวหลายเมตร ใบเปนใบเดยว ออกสลบตามขอ ลกษณะคลายรปหวใจ ปลายใบแหลมโคนใบเวาสเขยวเปนมน ยาว 25-75 ซม กวาง 2-6 ซม กานใบสเขยว และสแดงอวบนา ดอกออกเปนชอตามซอกใบ ชอดอกยาว 5-10 ซม ไมมกานดอกยอย กลบดอกม 5 กลบ ตดกนอยทฐานปลายแยกมใบประดบ 2 ใบเลก ๆ ตดอยทฐานดอกสขาวสชมพและสขาวอมชมพ ผลกลม ขนาดเสนผาศนยกลาง 5-6 มม ผลแกมสมวงดา เนอนมภายในมนาสมวงดา ตานาน ความเชอพนบาน และการนาไปใชในพธกรรมของชาวเหอ ชาวเหนอเชอวา ผ ทมคาถาอาคมจะไมรบประทานผกปง เนองจากเชอวาทาใหคาถาอาคมเสอม เพราะวาเปนผกทนาไปชวยใหสตรคลอดบตรงายขน ใชทาแกงไดโดยโขลกพรกและใสมะขามหรอมะนาวดวย หรอจะเจยวผกปงไมใสพรก แตใชพรกสดปงไฟใสไปในหมอแกงดวย เชอวาใหแมมานกนแกงผกปงทกวนเดอนดบเดอนเตม จะทาใหคลอดลกงายทาใหลนไหลเหมอนกบผกปง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

5

หรอในกรณ sbquo บวงเครอผกปง sbquo โดยใชเครอผกปงมาพนเกยวกน ทาใหเปนบวงขนาดทหญงแมมานลอดไดเอาบวงผกปงนแชนาอาบในวนเดอนดบเดอนเตม หลงจากทอาบนาเสรจแลวใหนาบงผกปงนนสวมหวลงใหผานจนถงเทาจะทาใหคลอดงายไมมตดขด การทใหทาเชนนกเปนเพราะตองการใหกาลงใจแกหญงแมมาน ทาใหจตใจสบายไมกงวลกลวเจบในเวลาทจะคลอดบตร นอกจากน ชาวเหนอยงใชผกปงในพธสะเดาะเคราะหเพอปองกนผตายโหง และอทศสวนกศลใหแกผตายแลว การปลกและขยผกปงเปนพชเขตรอนแถบทวปเอเซย แบะแอฟรกา ผกปงในเมองไทยมอย 2 พนธ คอ ผกปงขาวกบผกปงแดง ชาวเหนอและชาวอสานนยมปลกในบรเวณบาน ตามรมรวนบเปนพรรณไมทปลกงาย ชอบดนชนแฉะ ขยายพนธได 2 วธ คอ การเพาะเมลด และการปกชากงแก มกเจรญเตบโตไดดในฤดฝน ประโยชนทางยาสรรพคณทางสมนไพร

1 แกอาการปสสาวะขด ใชใบสด 60 กรม ตมกบนาดมแบบชาตอหนงครง 2 แกอาการทองผก นาใบสด หรอยอดออน มาตมกนเปนอาหาร 3 รกษาไสตงอกเสบ ใชตมสด 60-120 กรม ตมกบนาดม 4 แกฝ หรอแผลสด ใชใบสดดาพอกตรงบรเวณทเปน หรอขยทากได 5 แกอาการอดอดแนนทอง ใชตนสน 60 กรม เคยวกบนาใหขนแลวดม 6 รกษาฝเนอราย นาใบสดมาตาแลวพอกบรเวณนน เปลยนวนละ 1-2 ครง

ประสบการณพนบาน หมอเมองลานนาใชสวนตางๆ ของผกปงเปนยา ดงน 1 ตน รสหวานเอยน เปนยาแกพษฝดาษ แกอกเสบบวม แกทองผก ตมดมแกไสตงอกเสบ เปนยาระบายแก

อาการอดอดแนนทอง 2 ใบ นามาตาใชพอกแผลสด และแกฝเนอรายแกกลากเกลอน ผนคน ขบปสสาวะ แกทองผก ระบายทอง แก

บด นอกจากน แมชาง (หมอตาแย) ทางภาคเหนอ มกนาใบสด ตาใหละเอยด คนนาเมอก เอานาเมอกมาทา

บรเวณชองคลอด เพอชวยใหหญงมครรภคลอดบตรงายขน รวมทงแนะนาใหหญงมครรภรบประทานผกปงอกดวย หมอเมองบางทานใชใบผกปง ตากบขาวสารจาว พอกแกโรคมะเฮงไขปลา(เรม)ไดดวย 3 ดอก แกหวนมแตกเจบ ดบพษ และพษฝดาษ แกโรคเรอน โดยการคนนาจากดอกสด ๆ นามาทาตรง

บรเวณทเปน 4 ราก ใชเปนยาถ หรอนวดใหรอน ชวยทาใหบรเวณนนมเลอดมาเลยงมากขน สวนนาทคนจากรากนนเปน

ยาหลอลนไดอยางด และชวยขบปสสาวะ 5 กาน มสรรพคณแกพษฝ แกขดเบา แกพรรดก ลดไข 6 ผล ใชผลตมรบประทานแกฝ และใชใบกบผลขยทาบรเวณทถกแมลงกดตอย มลกษณะเปนแผลไหมเมอ

ทาแลวจะชวยบรรเทาอาการ และทาใหรสกเยนขน ประโยชนทางอาหาร

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

6

ยอดออน ใบออน และดอกออนของผกปงรบประทานเปนผกได ออกมาในชวงฤดฝน และฤดหนาวโดยนาไปตม ลวก หรอนงใหสกรบประทานเปนผกจมกบนาพรก นาพรกผกจม ชาวเหนอนยมรบประทานกบนาพรกดา นาพรกออง นาพรกตาแดง อาหารอน ๆ ชาวเหนอนยมใชแกงกบถวเนา จอผกปงใสมะนาว ดอกนามาจอกบแหนม ใสเกงแค แกงเลยง นอกจากนนยงนายอดออน และดอกออนของผกปงมาแกงจนสม แกงผกปง ผดกบแหนม หรอใสแกงออมหอยไดอกดวย นอกจากน ผลสกของผกปงแดงทมสมวงแดงประกอบดวยสารแอนโทไซยาน (anthocyaninx) สจากผลมกใชแตงสอาหารคาวหวาน โดยนามาตาใหละเอยดเตมนา คนเอาแตนาจะไดสมวงแดงตามตองการ แลวจงนาไปเปนสผสมอาหารประเภทตาง ๆ เชน ขนมบวลอย ขนมเปยกปน ขนมสลม ขนมนาดอกไม เปนตน คณคาทางโภชนาการตอสขภาพ ผกปง 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 21 กโลแคลอร ประกอบดวยโปรตน 20 กรม ไขมน 02 กรม คารโบไฮเดรต 27 กรม กาก 08 กรม แคลเซยม 4 มลลกรม ฟอสฟอรส 50 มลลกรม เหลก 15 มลลกรม วตามน A 9316 IU วตามน B1 007 มลลกรม วตามน B2 020 มลลกรม ไนอาซน 11 มลลกรม วตามน C 26 มลลกรม

พรกขหน (Hot Chilli Bird Chilli)

พรกขหนสามารถปลก ไดดในดนแทบทกชนด แตดนทเหมาะสม ทสดคอดนรวนปนทราย ทมการระบายนา ไดด มความเปนกรด เปนดาง ของดน 60-68 ปลกไดตลอดป พรกขหนเปนพช ทใชสวนของผลบรโภค ในรปของพรกสด และพรกแหง และสามารถ ใชประกอบอาหาร ไดหลายชนด มรสเผด การเตรยมดนเพาะกลาพรกขหน ใชจอบขดหนาดนลก 15-20 เซนตเมตร ทาแปลงขนาดกวาง 1 เมตร ความยาวตามความ เหมาะสมของพนท ผสมป ยคอก ป ยหมก คลกเคลากบดน ขดหลมปลกโดย ใชระยะหาง ระหวางตน 30 เซนตเมตร ระหวางแถว 70-80 เซนตเมตร ควรรองกนหลม ดวยป ยสตร 15-15-15 อตราหลมละ 12 ชอนชา ทบหนาป ยเคม ดวยป ยคอกหลมละ 1 กะลามะพราว แลวถอนแยกตน กลาลงปลก หลมละ 1 ตน แลวรดนาตามใหชม การดแลรกษาพรกขหน

1 การใสป ย ใสป ยสตร 15-15-15 หรอ 13-13-21 อตรา 1 ชอนชาตอตนทกๆ 15-20 วน โดยโรยหางโคนตน 5 เซนตเมตร และรดนาตามทนท หรอจะใชป ยคอกหรอป ยหมกอยางสมาเสมอ โดยใชป ยวทยา ศาสตรนอยลงกได

2 การใหนา ควรใหนาพรกขหนสมาเสมอทกวน อยาใหขาดนาโดยเฉพาะชวงแรกหลงยายปลก 3 การพรวนดนกาจดวชพช ควรพรวนดนและกาจดวชพชในระยะแรกอยาใหวชพชรบกวน เพราะวชพชจะแยง

อาหารได สรรพคณ พรกขหน httpwwwthe-thancomsamonpaisa_7html

ผล ใชปรงรสอาหาร ชวยเจรญอาหาร และรกษาอาการอาเจยน รกษาโรคหด กลาก รกษาโรคบด โดยการใชพรกสด 1 เมด หรอมากกวานนใชกน และอาการปวดบวมเนองจากความเยนจด โดยใชผงพรกแหงทาเปนขผง หรอ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

7

สารละลายแอลกอฮอลใชทา อน ๆ พรรณไมนเปนพรรณไมสวนครวทขาดกนไมได เปนพรรณไมทขนงาย แตบารงรกษายาก เพราะใบออนของพรกอรอย ทาใหแมลงตาง ๆ ชอบกน ผลแรกผลใชผสมกบผกแกงเลยงชวยชรส สวนผลกลางแกใชใสแกงควสม จะไดอาหารทมรสเปรยวออน ๆ เพราะมวตามซ และไสพรกจะมสารแคบไซซน ทใหความเผดและมกลนฉนเผดรอน เปนเครองปรงอาหารชวยชรส ใสนาพรก ยา ทาเปนนาปลาดองและยงเปนยาชวยกระตนทาใหเจรญอาหาร บารงธาต หรอใชภายนอกเปนยาทาถนวดลดอาการไขขออกเสบ ขอมลทางคลนค

รกษาอาการบวม ฟกชา ใหใชพรกขหนทแกจดเปนสแดงแลวตากแหงนามาบดเปนผงใหละเอยดแลวเทลงในวาสลนทเคยวจนเหลว กวนใหเขากน แลวนาไปเคยวอกจนไดกลนพรก ใชสาหรบทาถ รกษาอาการเคลด ถกชน ฟกชาดาเขยว และอาการปวดตามขอ ใหทาตรงบรเวณทเปนวนละครง หรอสองวนตอครง

รกษาอาการปวดตามเอวและนอง ใหใชผงพรกขหนและวาสลน หรอผลพรก วาสลน และแปงหม เตมเหลาเหลองจานวนพอประมาณ แลวคนใหเปนครม กอนทจะใช ใหทาลงบนกระดาษแกวปดบรเวณทปวด ใชพลาสเตอรปดโดยรอบ จะมอาการทาใหเหงอออก การเคลอนไหวคลองแคลวขน และรสกหายปวด จากการตรวจสอบพบวา ตามบรเวณทพอกยาจะมความรสกรอน และการไหลเวยนของโลหต เพมขน

ขอมลทางเภสชวทยา สารสกดจากพรก ใชทาลงบนผวหนงจะทาใหหลอดเลอด ตามบรเวณนนขยายตว และการไหลเวยนของเลอด

เพมขน ถาใชมากเกนไปอาจจะทาใหระคายเคองได ฤทธตอตานเชอแบคทเรยและฆาแมลง แคปซายซนจะมผลยบยงเชอ Bacillus cereus และเชอ Bacillus subtilis แตไมมผลตอเชอ Bacillus aureus และเชอ Bacillus coli นอกจากนสารทสกดจากพรก โดยวธการตมดวยนา จะมฤทธในการฆาแมลง

ฤทธตอระบบทางเดนอาหาร แคปซายซน ทาใหเจรญอาหาร และกนอาหารไดมากขน พรกสามารถชวยกระตนทาใหการเคลอนไหวของกระเพาะอาหารสนขเพมขนและนาสกดทไดจากพรก จะชวยลดการบบตวของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภาทเกดจากอะเซทลโมลนและฮสตามนไดสวนแคปซายซน จะเพมการบบตว ของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภา แตถาใหแคปซายซนซาอกครงในขนาดเทา ๆ กน จะมผลนอยมากหรอไมมผลเลย ผลตอระบบไหลเวยนโลหต แคปซายซน ทสกดจากพรก สามารถกระตนหวใจหองบนของหนตะเภา แตเมอฉดเขาทางหลอดเลอดดาของแมวและสนข จะทาใหความดนโลหต และหวใจเตนชา หายใจขด และอาการพวกนจะหายไป เมอเราตดเสนประสาทเวกสออก (Vagotomy) สวนแคปซายซน จะเพมความดนโลหตในแมว ทถกตดหวออก (decapitated cat) ถาฉดเขาในหลอดเลอดดาของแมวทถกวางยาสลบ จะทาใหความดนโลหตในปอดสงขน แตเมอฉดเขาบรเวณหลอดเลอดทไปเลยงหวใจโดยตรง จะทาใหหลอดเลอดนนหดตว และฤทธของแคปซายซนตอหวใจ หองบนของหนตะเภานนจะเพมทงความเรว และความแรงในการเตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

8

ฤทธอน ๆ หลงจากกนอาหารทใชพรกขหนแกจดสแดงเปนเครองปรงแตงนานประมาณ 3 สปดาห จะทาใหสารกลมคอรตโซน ในพลาสมาเพมขน และปรมาณทขบออกทางปสสาวะกจะเพมขน สวนสารทสกดไดจากพรก ถาฉดเขาชองทองของหนถบจกร จะมฤทธกดประสาท ทาใหเดนเซ เลกนอย และชกตายได เมอฉดเขาหลอดเลอดจะมฤทธกระตนมดลกของหนขาว และมฤทธกระตนปลายประสาทรบความรสกทวไป ความลบของพรกขหน - แกปวดหว ปวดหวเนองมาจากไขหวด หรอตวรอน ใชใบพรกข หนสดๆ ตากบดนสอพองปดขมบ - แกเจบคอเสยงแหบใชนาตมหรอยาชงพรกขหนกลวคอแกเจบคอและเสยงแหบไดโดยใชพรกขหนปน ๑หยบมอ เตมนาเดอดลง ไป ๑ แกว ทงไวพออน ใชนากลวคอ - ชวยขบลม แกอาหารไมยอย เจรญอาหาร โดยกนพรกขหนสวน รกษากระเพาะทไมมกาลงยอยอาหาร - แกปลาดกยกใชพรกขหนสดเขยวหรอแดงกได ขยตรงทปลาดก แทงจะหายปวด ขยแลวจะรสกเยน(ธรรมดาพรกขหนรอน) ไมบวม ไมฟกชาดวย - แกเทาแตกใชพรกขหนทง ๕ ปนขาว สงละพอควร เอาไปตม เอานามาแชเทาทแตก ถาไมหายเอาตนสลดได รากหนอนตากยาก ใสลงไปดวย - แกบวม ใบพรกขหน บดผสมนามะนาว พอกบรเวณทบวม - รกษาแผลสดและแผลเปอย ใชใบพรกขหน ตาพอกรกษาแผล สดและแผลเปอย(อยาใชพรกขหนปดแผลมากเกนไปเพราะจะทาใหรอน - ใชใบเปนอาหาร ใบพรกขหนมคณคาทางอาหารสงมาก เพราะม ธาต แคลเซยม ฟอสฟอรส ไวาตามนเอ และบอยมาก บารงกระดก บารง ประสาท - แกพษตะขาบและแมลงปองกด ใชพรกขหนแหง ตาผงละลาย นามาะนาว ทาแผลตะขาบกด แมลงปองตอย หายเจบปวดดนก - มดคนไฟกด ใชใบหรอดอกพรกขหนกได ถบรเวณถกกด หายแล

ขา (Galanga) ชอวทยาศาสตร Alpinia galanga (L) Willd วงศ Zingiberaceae ชออน ขาหยวก ขาหลวง (ภาคเหนอ) กฏกกโรหน (ภาคกลาง) เปนพชทมลาตนอยใตดนเรยกวา เหงา อยในตระกลขง เปนไมลมลก เปนพชสมนไพรทนามาใชในการประกอบอาหารในประเทศไทยและอนโดนเซย ขามชอสามญอนอกคอ กฎกกโรหน (กลาง) ขาหยวก (เหนอ) ขาหลวง (ตะวนออกเฉยงเหนอเหนอ) สะเอเชย (กะเหรยง แมฮองสอน) และ เสะเออเคย (กะเหรยง แมฮองสอน)[1] ลกษณะทางพฤกษศาสตร ขาเปนไมลมลก สง 15-2 เมตรอยเหนอพนดน เหงามขอและปลองชดเจน เนอในสเหลองและมกลนหอมเฉพาะ ใบเดยวเรยงสลบ รปใบหอก รปวงรหรอเกอบขอบขนาน กวาง 7-9 ซม ยาว 20-40 ซม ดอก ชอ ออกทยอด ดอกยอยขนาดเลก กลบดอกสขาว โคนตดกนเปนหลอดสนๆ ปลายแยกเปน 3 กลบ กลบใหญทสดมรวสแดง ใบประดบรปไข ผล เปนผลแหงแตกได รปกลม[2]

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

9

การปลก ปลกโดยใชเหงา ขาชอบทดอน ดนรวนซย มอาหารอดมสมบรณ และความชมชนเหมาะสม ไมชอบนาขง การปลกโดยพรวนดนใหรวน จงขดแงงขาออกมาจากกอเดม นาเอามาแบงใหยาวประมาณ 1 คบ ใหมรากตดดวย ฝงในหลมทขดเตรยมเอาไว กลบดนรดนาใหชม สรรพคณ ลดการบบตวของลาไส ขบนาด ขบลม ลดการอกเสบ ยบยงแผลในกระเพาะอาหาร ฆาเชอแบคทเรย ฆาเชอราใชรกษากลากเกลอน

1 เปนยาแกทองขน ทองอดเฟอ ขบลม 2 แกอาหารเปนพษ 3 เปนยาแกลมพษ 4 เปนยารกษากลากเกลอน โรคผวหนง ตดเขอแบคทเรย เชอรา

กะเพรา

ชอวทยาศาสตร Ocimum tenuiflorum L อาณาจกร Plantae สวนMagnoliophyta ชน Magnoliopsida อนดบ Lamiales วงศ Lamiaceae สกล Ocimum สปชส O tenuiflorum กะเพรามชอเรยกอนๆ อกคอ กอมกอ (เชยงใหม) กอมกอดง (เชยงใหม) กะเพราขน (กลาง) กะเพราขาว (กลาง) กะเพราแดง (กลาง) หอกวอซ (กะเหรยง แมฮองสอน) หอตปล (กะเหรยง แมฮองสอน) อมคมหลา (เงยว แมฮองสอน) และ อตไทย (ตะวนออกเฉยงเหนอ)[1] เปนไมลมลก แตกกงกานสาขา สง 30 - 60 ซม นยมนาใบมาประกอบอาหารคอ ผดกะเพรา กะเพราม 3 พนธ คอ กะเพราแดง กะเพราขาว และ กะเพราลกผสมระหวางกะเพราแดงและกะเพราขาว ลาตนคอนขางแขง ตามลาตนมขน ใบเปนใบเดยวการเกาะตดของใบบนกงแบบตรงขามสลบตงฉาก เรยงตรงขาม รปร กวาง 1-3 ซม ยาว 25-5 ซม ใบปลายแหลมหรอมน โคนแหลม ขอบจกฟนเลอยและเปนคลน แผนใบมขน ดอกเปนแบบชอฉตร ออกบรเวณปลายยอดและปลายกง ยาว 8-10 ซม ดอกยอยมขนาดเลก รปคลายระฆง กลบดอกมทงชนดสขาวลายมวงแดงและสขาว โคนกลบเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปน 2 สวน สวนบนแยกเปน 4 กลบปลายแหลมเรยว สวนลางมกลบเดยวคอนขางกลม ผวกลบดานในเกลยง ดานนอกมขนตามโคนกลบ กลบเลยงสแดงนาตาลแกมมวง และสเขยว เนอกลบแขง สวนโคนเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปนกลบปลายแหลมแบบหนาม กานดอกยอยสเขยว ยาวประมาณ 020 - 030 ซม ผลแหงแลวแตกออก เมลด เลก รปไขสนาตาล มจดสเขมเมอนาไปแชนาเปลอกหมเมลดพองออกเปนเมอก สรรพคณ

ใบ บารงธาตไฟธาต ขบลมแกปวดทอง แกลมตานซาง แกจกเสยด แกคลนเหยนอาเจยน และขบลม เมลด เมอนาไปแชนาเมลดจะพองตวเปนเมอกขาว ใชพอกบรเวณตา เมอตามผง หรอฝ นละอองเขา ผง

หรอฝ นละอองนนกจะออกมา ซงจะไมทาใหตาเรานนชาอกดวย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

10

ราก ใชรากทแหงแลว ชงหรอตมกบนารอนดม แกโรคธาตพการ[2] นาสกดทงตนมฤทธลดการบบตวของลาไส สามารถรกษาแผลในกระเพาะอาหาร ในใบมฤทธขบนาด ชวย

ยอยไขมนและลดอาการจกเสยด [3] ใบและกงสดเมอนามาสกดนามนหอมระเหยโดยการตมกลน (hydrodistillation) ไดนามนหอมระเหยรอย

ละ 008-010 ซงมราคา 10000 บาทตอกโลกรม [4]

กระชาย ชอวทยาศาสตร Boesenbergia pundurata (R0xb) Schitr วงศ Zinggberaceae ชอทองถน กะแอน ระแอน(ภาคเหนอ) ขงทรา(มหาสารคาม) วานพระอาทตย(กรงเทพฯ) กระชายเปนพชลมลก สงประมาณ 2 ศอกเศษ มลาตนใตดน เรยกวาเหงา รปทรงกระบอกเนอสเหลอง มกลนหอมเฉพาะ เนอละเอยด กาบใบสแดงเรอ ใบใหญยาวเรยว ดอกเปนชอ สวนทใชเปนยาอาหาร คอ เหงาใตดน การปลก ใชเหงา หรอหวกระชายปลกไดดกระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดบแฉะ เวลาปลกควรเหลอรากเพยง 2 ราก ปลกลงหลมทมป ยเตรยมไวแลวคลมดวยฟางขาวเอาไวดวย รดนาใหชมพอควร รสและสรรพคณยาไทย รสเผดเลกนอย ขมนดหนอย ใชแกปวดมนในทองไส แกทองอดทองเฟอใชบารงรางกาย ขอมลทางวทยาศาสตร ในเหงากระชายมสารสาคญคอ นามนหอมระเหย ในการทดลองพบวา สารจากเหงากระชายมประสทธภาพยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย เชอแบคทเรยทไดผลคอ Bacillus subtilis แบคทเรยในลาไสและแบคทเรย ททาใหเกดหนองนามนหอมระเหยชวยขบลมในกระเพาะและลาไส ชวยใหเจรญอาหารอกดวย กรมวทยาศาสตรการแพทยวจยวาไมมพษเฉยบพลน วธใช เหงากระชายรกษาอาการทองอด ทองฟอ แนน จกเสยด โดยการนาเอาเหงาและรากของกระชายมาตมนาประมาณครงฝามอดม เมอมอาการหรอปรงกบอาหารรบประทานไดเลย คณคาทางอาหาร กระชายมรสเผดพบสมควร จงชวยดบกลนคาวได นาไปปรงกบอาหารไดหลายอยาง โดยเฉพาะอาหารไทยเราเชน แกงเลยง แกงขเหลก ผดเผดปลาดก ฯลฯ ในรากเหงาของกระชายม แคลเซยม เหลกมาก นอกจากนนยงมเกลอแรตางๆและวตามน เอ วตามน

ตะไคร (Takhrai) Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC) Staph ชอทองถน จะไคร (ภาคเหนอ) ไคร (ภาคใต) คาหอม (แมฮองสอน) เชดเกรย เหลอะเกรย(เขมร-สรนทร) หอวอตะโป(กะเหรยง-แมฮองสอน) เปนพชลมลก ความสง ประมาณ 4-6 ฟต ใบยาวเรยว ปลายใบมขนหนาม ลาตนรวมกนเปนกอ มกลนหอม ดอกออกเปนช อยาวมดอกเลก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 5: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

5

หรอในกรณ sbquo บวงเครอผกปง sbquo โดยใชเครอผกปงมาพนเกยวกน ทาใหเปนบวงขนาดทหญงแมมานลอดไดเอาบวงผกปงนแชนาอาบในวนเดอนดบเดอนเตม หลงจากทอาบนาเสรจแลวใหนาบงผกปงนนสวมหวลงใหผานจนถงเทาจะทาใหคลอดงายไมมตดขด การทใหทาเชนนกเปนเพราะตองการใหกาลงใจแกหญงแมมาน ทาใหจตใจสบายไมกงวลกลวเจบในเวลาทจะคลอดบตร นอกจากน ชาวเหนอยงใชผกปงในพธสะเดาะเคราะหเพอปองกนผตายโหง และอทศสวนกศลใหแกผตายแลว การปลกและขยผกปงเปนพชเขตรอนแถบทวปเอเซย แบะแอฟรกา ผกปงในเมองไทยมอย 2 พนธ คอ ผกปงขาวกบผกปงแดง ชาวเหนอและชาวอสานนยมปลกในบรเวณบาน ตามรมรวนบเปนพรรณไมทปลกงาย ชอบดนชนแฉะ ขยายพนธได 2 วธ คอ การเพาะเมลด และการปกชากงแก มกเจรญเตบโตไดดในฤดฝน ประโยชนทางยาสรรพคณทางสมนไพร

1 แกอาการปสสาวะขด ใชใบสด 60 กรม ตมกบนาดมแบบชาตอหนงครง 2 แกอาการทองผก นาใบสด หรอยอดออน มาตมกนเปนอาหาร 3 รกษาไสตงอกเสบ ใชตมสด 60-120 กรม ตมกบนาดม 4 แกฝ หรอแผลสด ใชใบสดดาพอกตรงบรเวณทเปน หรอขยทากได 5 แกอาการอดอดแนนทอง ใชตนสน 60 กรม เคยวกบนาใหขนแลวดม 6 รกษาฝเนอราย นาใบสดมาตาแลวพอกบรเวณนน เปลยนวนละ 1-2 ครง

ประสบการณพนบาน หมอเมองลานนาใชสวนตางๆ ของผกปงเปนยา ดงน 1 ตน รสหวานเอยน เปนยาแกพษฝดาษ แกอกเสบบวม แกทองผก ตมดมแกไสตงอกเสบ เปนยาระบายแก

อาการอดอดแนนทอง 2 ใบ นามาตาใชพอกแผลสด และแกฝเนอรายแกกลากเกลอน ผนคน ขบปสสาวะ แกทองผก ระบายทอง แก

บด นอกจากน แมชาง (หมอตาแย) ทางภาคเหนอ มกนาใบสด ตาใหละเอยด คนนาเมอก เอานาเมอกมาทา

บรเวณชองคลอด เพอชวยใหหญงมครรภคลอดบตรงายขน รวมทงแนะนาใหหญงมครรภรบประทานผกปงอกดวย หมอเมองบางทานใชใบผกปง ตากบขาวสารจาว พอกแกโรคมะเฮงไขปลา(เรม)ไดดวย 3 ดอก แกหวนมแตกเจบ ดบพษ และพษฝดาษ แกโรคเรอน โดยการคนนาจากดอกสด ๆ นามาทาตรง

บรเวณทเปน 4 ราก ใชเปนยาถ หรอนวดใหรอน ชวยทาใหบรเวณนนมเลอดมาเลยงมากขน สวนนาทคนจากรากนนเปน

ยาหลอลนไดอยางด และชวยขบปสสาวะ 5 กาน มสรรพคณแกพษฝ แกขดเบา แกพรรดก ลดไข 6 ผล ใชผลตมรบประทานแกฝ และใชใบกบผลขยทาบรเวณทถกแมลงกดตอย มลกษณะเปนแผลไหมเมอ

ทาแลวจะชวยบรรเทาอาการ และทาใหรสกเยนขน ประโยชนทางอาหาร

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

6

ยอดออน ใบออน และดอกออนของผกปงรบประทานเปนผกได ออกมาในชวงฤดฝน และฤดหนาวโดยนาไปตม ลวก หรอนงใหสกรบประทานเปนผกจมกบนาพรก นาพรกผกจม ชาวเหนอนยมรบประทานกบนาพรกดา นาพรกออง นาพรกตาแดง อาหารอน ๆ ชาวเหนอนยมใชแกงกบถวเนา จอผกปงใสมะนาว ดอกนามาจอกบแหนม ใสเกงแค แกงเลยง นอกจากนนยงนายอดออน และดอกออนของผกปงมาแกงจนสม แกงผกปง ผดกบแหนม หรอใสแกงออมหอยไดอกดวย นอกจากน ผลสกของผกปงแดงทมสมวงแดงประกอบดวยสารแอนโทไซยาน (anthocyaninx) สจากผลมกใชแตงสอาหารคาวหวาน โดยนามาตาใหละเอยดเตมนา คนเอาแตนาจะไดสมวงแดงตามตองการ แลวจงนาไปเปนสผสมอาหารประเภทตาง ๆ เชน ขนมบวลอย ขนมเปยกปน ขนมสลม ขนมนาดอกไม เปนตน คณคาทางโภชนาการตอสขภาพ ผกปง 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 21 กโลแคลอร ประกอบดวยโปรตน 20 กรม ไขมน 02 กรม คารโบไฮเดรต 27 กรม กาก 08 กรม แคลเซยม 4 มลลกรม ฟอสฟอรส 50 มลลกรม เหลก 15 มลลกรม วตามน A 9316 IU วตามน B1 007 มลลกรม วตามน B2 020 มลลกรม ไนอาซน 11 มลลกรม วตามน C 26 มลลกรม

พรกขหน (Hot Chilli Bird Chilli)

พรกขหนสามารถปลก ไดดในดนแทบทกชนด แตดนทเหมาะสม ทสดคอดนรวนปนทราย ทมการระบายนา ไดด มความเปนกรด เปนดาง ของดน 60-68 ปลกไดตลอดป พรกขหนเปนพช ทใชสวนของผลบรโภค ในรปของพรกสด และพรกแหง และสามารถ ใชประกอบอาหาร ไดหลายชนด มรสเผด การเตรยมดนเพาะกลาพรกขหน ใชจอบขดหนาดนลก 15-20 เซนตเมตร ทาแปลงขนาดกวาง 1 เมตร ความยาวตามความ เหมาะสมของพนท ผสมป ยคอก ป ยหมก คลกเคลากบดน ขดหลมปลกโดย ใชระยะหาง ระหวางตน 30 เซนตเมตร ระหวางแถว 70-80 เซนตเมตร ควรรองกนหลม ดวยป ยสตร 15-15-15 อตราหลมละ 12 ชอนชา ทบหนาป ยเคม ดวยป ยคอกหลมละ 1 กะลามะพราว แลวถอนแยกตน กลาลงปลก หลมละ 1 ตน แลวรดนาตามใหชม การดแลรกษาพรกขหน

1 การใสป ย ใสป ยสตร 15-15-15 หรอ 13-13-21 อตรา 1 ชอนชาตอตนทกๆ 15-20 วน โดยโรยหางโคนตน 5 เซนตเมตร และรดนาตามทนท หรอจะใชป ยคอกหรอป ยหมกอยางสมาเสมอ โดยใชป ยวทยา ศาสตรนอยลงกได

2 การใหนา ควรใหนาพรกขหนสมาเสมอทกวน อยาใหขาดนาโดยเฉพาะชวงแรกหลงยายปลก 3 การพรวนดนกาจดวชพช ควรพรวนดนและกาจดวชพชในระยะแรกอยาใหวชพชรบกวน เพราะวชพชจะแยง

อาหารได สรรพคณ พรกขหน httpwwwthe-thancomsamonpaisa_7html

ผล ใชปรงรสอาหาร ชวยเจรญอาหาร และรกษาอาการอาเจยน รกษาโรคหด กลาก รกษาโรคบด โดยการใชพรกสด 1 เมด หรอมากกวานนใชกน และอาการปวดบวมเนองจากความเยนจด โดยใชผงพรกแหงทาเปนขผง หรอ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

7

สารละลายแอลกอฮอลใชทา อน ๆ พรรณไมนเปนพรรณไมสวนครวทขาดกนไมได เปนพรรณไมทขนงาย แตบารงรกษายาก เพราะใบออนของพรกอรอย ทาใหแมลงตาง ๆ ชอบกน ผลแรกผลใชผสมกบผกแกงเลยงชวยชรส สวนผลกลางแกใชใสแกงควสม จะไดอาหารทมรสเปรยวออน ๆ เพราะมวตามซ และไสพรกจะมสารแคบไซซน ทใหความเผดและมกลนฉนเผดรอน เปนเครองปรงอาหารชวยชรส ใสนาพรก ยา ทาเปนนาปลาดองและยงเปนยาชวยกระตนทาใหเจรญอาหาร บารงธาต หรอใชภายนอกเปนยาทาถนวดลดอาการไขขออกเสบ ขอมลทางคลนค

รกษาอาการบวม ฟกชา ใหใชพรกขหนทแกจดเปนสแดงแลวตากแหงนามาบดเปนผงใหละเอยดแลวเทลงในวาสลนทเคยวจนเหลว กวนใหเขากน แลวนาไปเคยวอกจนไดกลนพรก ใชสาหรบทาถ รกษาอาการเคลด ถกชน ฟกชาดาเขยว และอาการปวดตามขอ ใหทาตรงบรเวณทเปนวนละครง หรอสองวนตอครง

รกษาอาการปวดตามเอวและนอง ใหใชผงพรกขหนและวาสลน หรอผลพรก วาสลน และแปงหม เตมเหลาเหลองจานวนพอประมาณ แลวคนใหเปนครม กอนทจะใช ใหทาลงบนกระดาษแกวปดบรเวณทปวด ใชพลาสเตอรปดโดยรอบ จะมอาการทาใหเหงอออก การเคลอนไหวคลองแคลวขน และรสกหายปวด จากการตรวจสอบพบวา ตามบรเวณทพอกยาจะมความรสกรอน และการไหลเวยนของโลหต เพมขน

ขอมลทางเภสชวทยา สารสกดจากพรก ใชทาลงบนผวหนงจะทาใหหลอดเลอด ตามบรเวณนนขยายตว และการไหลเวยนของเลอด

เพมขน ถาใชมากเกนไปอาจจะทาใหระคายเคองได ฤทธตอตานเชอแบคทเรยและฆาแมลง แคปซายซนจะมผลยบยงเชอ Bacillus cereus และเชอ Bacillus subtilis แตไมมผลตอเชอ Bacillus aureus และเชอ Bacillus coli นอกจากนสารทสกดจากพรก โดยวธการตมดวยนา จะมฤทธในการฆาแมลง

ฤทธตอระบบทางเดนอาหาร แคปซายซน ทาใหเจรญอาหาร และกนอาหารไดมากขน พรกสามารถชวยกระตนทาใหการเคลอนไหวของกระเพาะอาหารสนขเพมขนและนาสกดทไดจากพรก จะชวยลดการบบตวของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภาทเกดจากอะเซทลโมลนและฮสตามนไดสวนแคปซายซน จะเพมการบบตว ของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภา แตถาใหแคปซายซนซาอกครงในขนาดเทา ๆ กน จะมผลนอยมากหรอไมมผลเลย ผลตอระบบไหลเวยนโลหต แคปซายซน ทสกดจากพรก สามารถกระตนหวใจหองบนของหนตะเภา แตเมอฉดเขาทางหลอดเลอดดาของแมวและสนข จะทาใหความดนโลหต และหวใจเตนชา หายใจขด และอาการพวกนจะหายไป เมอเราตดเสนประสาทเวกสออก (Vagotomy) สวนแคปซายซน จะเพมความดนโลหตในแมว ทถกตดหวออก (decapitated cat) ถาฉดเขาในหลอดเลอดดาของแมวทถกวางยาสลบ จะทาใหความดนโลหตในปอดสงขน แตเมอฉดเขาบรเวณหลอดเลอดทไปเลยงหวใจโดยตรง จะทาใหหลอดเลอดนนหดตว และฤทธของแคปซายซนตอหวใจ หองบนของหนตะเภานนจะเพมทงความเรว และความแรงในการเตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

8

ฤทธอน ๆ หลงจากกนอาหารทใชพรกขหนแกจดสแดงเปนเครองปรงแตงนานประมาณ 3 สปดาห จะทาใหสารกลมคอรตโซน ในพลาสมาเพมขน และปรมาณทขบออกทางปสสาวะกจะเพมขน สวนสารทสกดไดจากพรก ถาฉดเขาชองทองของหนถบจกร จะมฤทธกดประสาท ทาใหเดนเซ เลกนอย และชกตายได เมอฉดเขาหลอดเลอดจะมฤทธกระตนมดลกของหนขาว และมฤทธกระตนปลายประสาทรบความรสกทวไป ความลบของพรกขหน - แกปวดหว ปวดหวเนองมาจากไขหวด หรอตวรอน ใชใบพรกข หนสดๆ ตากบดนสอพองปดขมบ - แกเจบคอเสยงแหบใชนาตมหรอยาชงพรกขหนกลวคอแกเจบคอและเสยงแหบไดโดยใชพรกขหนปน ๑หยบมอ เตมนาเดอดลง ไป ๑ แกว ทงไวพออน ใชนากลวคอ - ชวยขบลม แกอาหารไมยอย เจรญอาหาร โดยกนพรกขหนสวน รกษากระเพาะทไมมกาลงยอยอาหาร - แกปลาดกยกใชพรกขหนสดเขยวหรอแดงกได ขยตรงทปลาดก แทงจะหายปวด ขยแลวจะรสกเยน(ธรรมดาพรกขหนรอน) ไมบวม ไมฟกชาดวย - แกเทาแตกใชพรกขหนทง ๕ ปนขาว สงละพอควร เอาไปตม เอานามาแชเทาทแตก ถาไมหายเอาตนสลดได รากหนอนตากยาก ใสลงไปดวย - แกบวม ใบพรกขหน บดผสมนามะนาว พอกบรเวณทบวม - รกษาแผลสดและแผลเปอย ใชใบพรกขหน ตาพอกรกษาแผล สดและแผลเปอย(อยาใชพรกขหนปดแผลมากเกนไปเพราะจะทาใหรอน - ใชใบเปนอาหาร ใบพรกขหนมคณคาทางอาหารสงมาก เพราะม ธาต แคลเซยม ฟอสฟอรส ไวาตามนเอ และบอยมาก บารงกระดก บารง ประสาท - แกพษตะขาบและแมลงปองกด ใชพรกขหนแหง ตาผงละลาย นามาะนาว ทาแผลตะขาบกด แมลงปองตอย หายเจบปวดดนก - มดคนไฟกด ใชใบหรอดอกพรกขหนกได ถบรเวณถกกด หายแล

ขา (Galanga) ชอวทยาศาสตร Alpinia galanga (L) Willd วงศ Zingiberaceae ชออน ขาหยวก ขาหลวง (ภาคเหนอ) กฏกกโรหน (ภาคกลาง) เปนพชทมลาตนอยใตดนเรยกวา เหงา อยในตระกลขง เปนไมลมลก เปนพชสมนไพรทนามาใชในการประกอบอาหารในประเทศไทยและอนโดนเซย ขามชอสามญอนอกคอ กฎกกโรหน (กลาง) ขาหยวก (เหนอ) ขาหลวง (ตะวนออกเฉยงเหนอเหนอ) สะเอเชย (กะเหรยง แมฮองสอน) และ เสะเออเคย (กะเหรยง แมฮองสอน)[1] ลกษณะทางพฤกษศาสตร ขาเปนไมลมลก สง 15-2 เมตรอยเหนอพนดน เหงามขอและปลองชดเจน เนอในสเหลองและมกลนหอมเฉพาะ ใบเดยวเรยงสลบ รปใบหอก รปวงรหรอเกอบขอบขนาน กวาง 7-9 ซม ยาว 20-40 ซม ดอก ชอ ออกทยอด ดอกยอยขนาดเลก กลบดอกสขาว โคนตดกนเปนหลอดสนๆ ปลายแยกเปน 3 กลบ กลบใหญทสดมรวสแดง ใบประดบรปไข ผล เปนผลแหงแตกได รปกลม[2]

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

9

การปลก ปลกโดยใชเหงา ขาชอบทดอน ดนรวนซย มอาหารอดมสมบรณ และความชมชนเหมาะสม ไมชอบนาขง การปลกโดยพรวนดนใหรวน จงขดแงงขาออกมาจากกอเดม นาเอามาแบงใหยาวประมาณ 1 คบ ใหมรากตดดวย ฝงในหลมทขดเตรยมเอาไว กลบดนรดนาใหชม สรรพคณ ลดการบบตวของลาไส ขบนาด ขบลม ลดการอกเสบ ยบยงแผลในกระเพาะอาหาร ฆาเชอแบคทเรย ฆาเชอราใชรกษากลากเกลอน

1 เปนยาแกทองขน ทองอดเฟอ ขบลม 2 แกอาหารเปนพษ 3 เปนยาแกลมพษ 4 เปนยารกษากลากเกลอน โรคผวหนง ตดเขอแบคทเรย เชอรา

กะเพรา

ชอวทยาศาสตร Ocimum tenuiflorum L อาณาจกร Plantae สวนMagnoliophyta ชน Magnoliopsida อนดบ Lamiales วงศ Lamiaceae สกล Ocimum สปชส O tenuiflorum กะเพรามชอเรยกอนๆ อกคอ กอมกอ (เชยงใหม) กอมกอดง (เชยงใหม) กะเพราขน (กลาง) กะเพราขาว (กลาง) กะเพราแดง (กลาง) หอกวอซ (กะเหรยง แมฮองสอน) หอตปล (กะเหรยง แมฮองสอน) อมคมหลา (เงยว แมฮองสอน) และ อตไทย (ตะวนออกเฉยงเหนอ)[1] เปนไมลมลก แตกกงกานสาขา สง 30 - 60 ซม นยมนาใบมาประกอบอาหารคอ ผดกะเพรา กะเพราม 3 พนธ คอ กะเพราแดง กะเพราขาว และ กะเพราลกผสมระหวางกะเพราแดงและกะเพราขาว ลาตนคอนขางแขง ตามลาตนมขน ใบเปนใบเดยวการเกาะตดของใบบนกงแบบตรงขามสลบตงฉาก เรยงตรงขาม รปร กวาง 1-3 ซม ยาว 25-5 ซม ใบปลายแหลมหรอมน โคนแหลม ขอบจกฟนเลอยและเปนคลน แผนใบมขน ดอกเปนแบบชอฉตร ออกบรเวณปลายยอดและปลายกง ยาว 8-10 ซม ดอกยอยมขนาดเลก รปคลายระฆง กลบดอกมทงชนดสขาวลายมวงแดงและสขาว โคนกลบเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปน 2 สวน สวนบนแยกเปน 4 กลบปลายแหลมเรยว สวนลางมกลบเดยวคอนขางกลม ผวกลบดานในเกลยง ดานนอกมขนตามโคนกลบ กลบเลยงสแดงนาตาลแกมมวง และสเขยว เนอกลบแขง สวนโคนเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปนกลบปลายแหลมแบบหนาม กานดอกยอยสเขยว ยาวประมาณ 020 - 030 ซม ผลแหงแลวแตกออก เมลด เลก รปไขสนาตาล มจดสเขมเมอนาไปแชนาเปลอกหมเมลดพองออกเปนเมอก สรรพคณ

ใบ บารงธาตไฟธาต ขบลมแกปวดทอง แกลมตานซาง แกจกเสยด แกคลนเหยนอาเจยน และขบลม เมลด เมอนาไปแชนาเมลดจะพองตวเปนเมอกขาว ใชพอกบรเวณตา เมอตามผง หรอฝ นละอองเขา ผง

หรอฝ นละอองนนกจะออกมา ซงจะไมทาใหตาเรานนชาอกดวย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

10

ราก ใชรากทแหงแลว ชงหรอตมกบนารอนดม แกโรคธาตพการ[2] นาสกดทงตนมฤทธลดการบบตวของลาไส สามารถรกษาแผลในกระเพาะอาหาร ในใบมฤทธขบนาด ชวย

ยอยไขมนและลดอาการจกเสยด [3] ใบและกงสดเมอนามาสกดนามนหอมระเหยโดยการตมกลน (hydrodistillation) ไดนามนหอมระเหยรอย

ละ 008-010 ซงมราคา 10000 บาทตอกโลกรม [4]

กระชาย ชอวทยาศาสตร Boesenbergia pundurata (R0xb) Schitr วงศ Zinggberaceae ชอทองถน กะแอน ระแอน(ภาคเหนอ) ขงทรา(มหาสารคาม) วานพระอาทตย(กรงเทพฯ) กระชายเปนพชลมลก สงประมาณ 2 ศอกเศษ มลาตนใตดน เรยกวาเหงา รปทรงกระบอกเนอสเหลอง มกลนหอมเฉพาะ เนอละเอยด กาบใบสแดงเรอ ใบใหญยาวเรยว ดอกเปนชอ สวนทใชเปนยาอาหาร คอ เหงาใตดน การปลก ใชเหงา หรอหวกระชายปลกไดดกระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดบแฉะ เวลาปลกควรเหลอรากเพยง 2 ราก ปลกลงหลมทมป ยเตรยมไวแลวคลมดวยฟางขาวเอาไวดวย รดนาใหชมพอควร รสและสรรพคณยาไทย รสเผดเลกนอย ขมนดหนอย ใชแกปวดมนในทองไส แกทองอดทองเฟอใชบารงรางกาย ขอมลทางวทยาศาสตร ในเหงากระชายมสารสาคญคอ นามนหอมระเหย ในการทดลองพบวา สารจากเหงากระชายมประสทธภาพยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย เชอแบคทเรยทไดผลคอ Bacillus subtilis แบคทเรยในลาไสและแบคทเรย ททาใหเกดหนองนามนหอมระเหยชวยขบลมในกระเพาะและลาไส ชวยใหเจรญอาหารอกดวย กรมวทยาศาสตรการแพทยวจยวาไมมพษเฉยบพลน วธใช เหงากระชายรกษาอาการทองอด ทองฟอ แนน จกเสยด โดยการนาเอาเหงาและรากของกระชายมาตมนาประมาณครงฝามอดม เมอมอาการหรอปรงกบอาหารรบประทานไดเลย คณคาทางอาหาร กระชายมรสเผดพบสมควร จงชวยดบกลนคาวได นาไปปรงกบอาหารไดหลายอยาง โดยเฉพาะอาหารไทยเราเชน แกงเลยง แกงขเหลก ผดเผดปลาดก ฯลฯ ในรากเหงาของกระชายม แคลเซยม เหลกมาก นอกจากนนยงมเกลอแรตางๆและวตามน เอ วตามน

ตะไคร (Takhrai) Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC) Staph ชอทองถน จะไคร (ภาคเหนอ) ไคร (ภาคใต) คาหอม (แมฮองสอน) เชดเกรย เหลอะเกรย(เขมร-สรนทร) หอวอตะโป(กะเหรยง-แมฮองสอน) เปนพชลมลก ความสง ประมาณ 4-6 ฟต ใบยาวเรยว ปลายใบมขนหนาม ลาตนรวมกนเปนกอ มกลนหอม ดอกออกเปนช อยาวมดอกเลก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 6: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

6

ยอดออน ใบออน และดอกออนของผกปงรบประทานเปนผกได ออกมาในชวงฤดฝน และฤดหนาวโดยนาไปตม ลวก หรอนงใหสกรบประทานเปนผกจมกบนาพรก นาพรกผกจม ชาวเหนอนยมรบประทานกบนาพรกดา นาพรกออง นาพรกตาแดง อาหารอน ๆ ชาวเหนอนยมใชแกงกบถวเนา จอผกปงใสมะนาว ดอกนามาจอกบแหนม ใสเกงแค แกงเลยง นอกจากนนยงนายอดออน และดอกออนของผกปงมาแกงจนสม แกงผกปง ผดกบแหนม หรอใสแกงออมหอยไดอกดวย นอกจากน ผลสกของผกปงแดงทมสมวงแดงประกอบดวยสารแอนโทไซยาน (anthocyaninx) สจากผลมกใชแตงสอาหารคาวหวาน โดยนามาตาใหละเอยดเตมนา คนเอาแตนาจะไดสมวงแดงตามตองการ แลวจงนาไปเปนสผสมอาหารประเภทตาง ๆ เชน ขนมบวลอย ขนมเปยกปน ขนมสลม ขนมนาดอกไม เปนตน คณคาทางโภชนาการตอสขภาพ ผกปง 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 21 กโลแคลอร ประกอบดวยโปรตน 20 กรม ไขมน 02 กรม คารโบไฮเดรต 27 กรม กาก 08 กรม แคลเซยม 4 มลลกรม ฟอสฟอรส 50 มลลกรม เหลก 15 มลลกรม วตามน A 9316 IU วตามน B1 007 มลลกรม วตามน B2 020 มลลกรม ไนอาซน 11 มลลกรม วตามน C 26 มลลกรม

พรกขหน (Hot Chilli Bird Chilli)

พรกขหนสามารถปลก ไดดในดนแทบทกชนด แตดนทเหมาะสม ทสดคอดนรวนปนทราย ทมการระบายนา ไดด มความเปนกรด เปนดาง ของดน 60-68 ปลกไดตลอดป พรกขหนเปนพช ทใชสวนของผลบรโภค ในรปของพรกสด และพรกแหง และสามารถ ใชประกอบอาหาร ไดหลายชนด มรสเผด การเตรยมดนเพาะกลาพรกขหน ใชจอบขดหนาดนลก 15-20 เซนตเมตร ทาแปลงขนาดกวาง 1 เมตร ความยาวตามความ เหมาะสมของพนท ผสมป ยคอก ป ยหมก คลกเคลากบดน ขดหลมปลกโดย ใชระยะหาง ระหวางตน 30 เซนตเมตร ระหวางแถว 70-80 เซนตเมตร ควรรองกนหลม ดวยป ยสตร 15-15-15 อตราหลมละ 12 ชอนชา ทบหนาป ยเคม ดวยป ยคอกหลมละ 1 กะลามะพราว แลวถอนแยกตน กลาลงปลก หลมละ 1 ตน แลวรดนาตามใหชม การดแลรกษาพรกขหน

1 การใสป ย ใสป ยสตร 15-15-15 หรอ 13-13-21 อตรา 1 ชอนชาตอตนทกๆ 15-20 วน โดยโรยหางโคนตน 5 เซนตเมตร และรดนาตามทนท หรอจะใชป ยคอกหรอป ยหมกอยางสมาเสมอ โดยใชป ยวทยา ศาสตรนอยลงกได

2 การใหนา ควรใหนาพรกขหนสมาเสมอทกวน อยาใหขาดนาโดยเฉพาะชวงแรกหลงยายปลก 3 การพรวนดนกาจดวชพช ควรพรวนดนและกาจดวชพชในระยะแรกอยาใหวชพชรบกวน เพราะวชพชจะแยง

อาหารได สรรพคณ พรกขหน httpwwwthe-thancomsamonpaisa_7html

ผล ใชปรงรสอาหาร ชวยเจรญอาหาร และรกษาอาการอาเจยน รกษาโรคหด กลาก รกษาโรคบด โดยการใชพรกสด 1 เมด หรอมากกวานนใชกน และอาการปวดบวมเนองจากความเยนจด โดยใชผงพรกแหงทาเปนขผง หรอ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

7

สารละลายแอลกอฮอลใชทา อน ๆ พรรณไมนเปนพรรณไมสวนครวทขาดกนไมได เปนพรรณไมทขนงาย แตบารงรกษายาก เพราะใบออนของพรกอรอย ทาใหแมลงตาง ๆ ชอบกน ผลแรกผลใชผสมกบผกแกงเลยงชวยชรส สวนผลกลางแกใชใสแกงควสม จะไดอาหารทมรสเปรยวออน ๆ เพราะมวตามซ และไสพรกจะมสารแคบไซซน ทใหความเผดและมกลนฉนเผดรอน เปนเครองปรงอาหารชวยชรส ใสนาพรก ยา ทาเปนนาปลาดองและยงเปนยาชวยกระตนทาใหเจรญอาหาร บารงธาต หรอใชภายนอกเปนยาทาถนวดลดอาการไขขออกเสบ ขอมลทางคลนค

รกษาอาการบวม ฟกชา ใหใชพรกขหนทแกจดเปนสแดงแลวตากแหงนามาบดเปนผงใหละเอยดแลวเทลงในวาสลนทเคยวจนเหลว กวนใหเขากน แลวนาไปเคยวอกจนไดกลนพรก ใชสาหรบทาถ รกษาอาการเคลด ถกชน ฟกชาดาเขยว และอาการปวดตามขอ ใหทาตรงบรเวณทเปนวนละครง หรอสองวนตอครง

รกษาอาการปวดตามเอวและนอง ใหใชผงพรกขหนและวาสลน หรอผลพรก วาสลน และแปงหม เตมเหลาเหลองจานวนพอประมาณ แลวคนใหเปนครม กอนทจะใช ใหทาลงบนกระดาษแกวปดบรเวณทปวด ใชพลาสเตอรปดโดยรอบ จะมอาการทาใหเหงอออก การเคลอนไหวคลองแคลวขน และรสกหายปวด จากการตรวจสอบพบวา ตามบรเวณทพอกยาจะมความรสกรอน และการไหลเวยนของโลหต เพมขน

ขอมลทางเภสชวทยา สารสกดจากพรก ใชทาลงบนผวหนงจะทาใหหลอดเลอด ตามบรเวณนนขยายตว และการไหลเวยนของเลอด

เพมขน ถาใชมากเกนไปอาจจะทาใหระคายเคองได ฤทธตอตานเชอแบคทเรยและฆาแมลง แคปซายซนจะมผลยบยงเชอ Bacillus cereus และเชอ Bacillus subtilis แตไมมผลตอเชอ Bacillus aureus และเชอ Bacillus coli นอกจากนสารทสกดจากพรก โดยวธการตมดวยนา จะมฤทธในการฆาแมลง

ฤทธตอระบบทางเดนอาหาร แคปซายซน ทาใหเจรญอาหาร และกนอาหารไดมากขน พรกสามารถชวยกระตนทาใหการเคลอนไหวของกระเพาะอาหารสนขเพมขนและนาสกดทไดจากพรก จะชวยลดการบบตวของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภาทเกดจากอะเซทลโมลนและฮสตามนไดสวนแคปซายซน จะเพมการบบตว ของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภา แตถาใหแคปซายซนซาอกครงในขนาดเทา ๆ กน จะมผลนอยมากหรอไมมผลเลย ผลตอระบบไหลเวยนโลหต แคปซายซน ทสกดจากพรก สามารถกระตนหวใจหองบนของหนตะเภา แตเมอฉดเขาทางหลอดเลอดดาของแมวและสนข จะทาใหความดนโลหต และหวใจเตนชา หายใจขด และอาการพวกนจะหายไป เมอเราตดเสนประสาทเวกสออก (Vagotomy) สวนแคปซายซน จะเพมความดนโลหตในแมว ทถกตดหวออก (decapitated cat) ถาฉดเขาในหลอดเลอดดาของแมวทถกวางยาสลบ จะทาใหความดนโลหตในปอดสงขน แตเมอฉดเขาบรเวณหลอดเลอดทไปเลยงหวใจโดยตรง จะทาใหหลอดเลอดนนหดตว และฤทธของแคปซายซนตอหวใจ หองบนของหนตะเภานนจะเพมทงความเรว และความแรงในการเตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

8

ฤทธอน ๆ หลงจากกนอาหารทใชพรกขหนแกจดสแดงเปนเครองปรงแตงนานประมาณ 3 สปดาห จะทาใหสารกลมคอรตโซน ในพลาสมาเพมขน และปรมาณทขบออกทางปสสาวะกจะเพมขน สวนสารทสกดไดจากพรก ถาฉดเขาชองทองของหนถบจกร จะมฤทธกดประสาท ทาใหเดนเซ เลกนอย และชกตายได เมอฉดเขาหลอดเลอดจะมฤทธกระตนมดลกของหนขาว และมฤทธกระตนปลายประสาทรบความรสกทวไป ความลบของพรกขหน - แกปวดหว ปวดหวเนองมาจากไขหวด หรอตวรอน ใชใบพรกข หนสดๆ ตากบดนสอพองปดขมบ - แกเจบคอเสยงแหบใชนาตมหรอยาชงพรกขหนกลวคอแกเจบคอและเสยงแหบไดโดยใชพรกขหนปน ๑หยบมอ เตมนาเดอดลง ไป ๑ แกว ทงไวพออน ใชนากลวคอ - ชวยขบลม แกอาหารไมยอย เจรญอาหาร โดยกนพรกขหนสวน รกษากระเพาะทไมมกาลงยอยอาหาร - แกปลาดกยกใชพรกขหนสดเขยวหรอแดงกได ขยตรงทปลาดก แทงจะหายปวด ขยแลวจะรสกเยน(ธรรมดาพรกขหนรอน) ไมบวม ไมฟกชาดวย - แกเทาแตกใชพรกขหนทง ๕ ปนขาว สงละพอควร เอาไปตม เอานามาแชเทาทแตก ถาไมหายเอาตนสลดได รากหนอนตากยาก ใสลงไปดวย - แกบวม ใบพรกขหน บดผสมนามะนาว พอกบรเวณทบวม - รกษาแผลสดและแผลเปอย ใชใบพรกขหน ตาพอกรกษาแผล สดและแผลเปอย(อยาใชพรกขหนปดแผลมากเกนไปเพราะจะทาใหรอน - ใชใบเปนอาหาร ใบพรกขหนมคณคาทางอาหารสงมาก เพราะม ธาต แคลเซยม ฟอสฟอรส ไวาตามนเอ และบอยมาก บารงกระดก บารง ประสาท - แกพษตะขาบและแมลงปองกด ใชพรกขหนแหง ตาผงละลาย นามาะนาว ทาแผลตะขาบกด แมลงปองตอย หายเจบปวดดนก - มดคนไฟกด ใชใบหรอดอกพรกขหนกได ถบรเวณถกกด หายแล

ขา (Galanga) ชอวทยาศาสตร Alpinia galanga (L) Willd วงศ Zingiberaceae ชออน ขาหยวก ขาหลวง (ภาคเหนอ) กฏกกโรหน (ภาคกลาง) เปนพชทมลาตนอยใตดนเรยกวา เหงา อยในตระกลขง เปนไมลมลก เปนพชสมนไพรทนามาใชในการประกอบอาหารในประเทศไทยและอนโดนเซย ขามชอสามญอนอกคอ กฎกกโรหน (กลาง) ขาหยวก (เหนอ) ขาหลวง (ตะวนออกเฉยงเหนอเหนอ) สะเอเชย (กะเหรยง แมฮองสอน) และ เสะเออเคย (กะเหรยง แมฮองสอน)[1] ลกษณะทางพฤกษศาสตร ขาเปนไมลมลก สง 15-2 เมตรอยเหนอพนดน เหงามขอและปลองชดเจน เนอในสเหลองและมกลนหอมเฉพาะ ใบเดยวเรยงสลบ รปใบหอก รปวงรหรอเกอบขอบขนาน กวาง 7-9 ซม ยาว 20-40 ซม ดอก ชอ ออกทยอด ดอกยอยขนาดเลก กลบดอกสขาว โคนตดกนเปนหลอดสนๆ ปลายแยกเปน 3 กลบ กลบใหญทสดมรวสแดง ใบประดบรปไข ผล เปนผลแหงแตกได รปกลม[2]

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

9

การปลก ปลกโดยใชเหงา ขาชอบทดอน ดนรวนซย มอาหารอดมสมบรณ และความชมชนเหมาะสม ไมชอบนาขง การปลกโดยพรวนดนใหรวน จงขดแงงขาออกมาจากกอเดม นาเอามาแบงใหยาวประมาณ 1 คบ ใหมรากตดดวย ฝงในหลมทขดเตรยมเอาไว กลบดนรดนาใหชม สรรพคณ ลดการบบตวของลาไส ขบนาด ขบลม ลดการอกเสบ ยบยงแผลในกระเพาะอาหาร ฆาเชอแบคทเรย ฆาเชอราใชรกษากลากเกลอน

1 เปนยาแกทองขน ทองอดเฟอ ขบลม 2 แกอาหารเปนพษ 3 เปนยาแกลมพษ 4 เปนยารกษากลากเกลอน โรคผวหนง ตดเขอแบคทเรย เชอรา

กะเพรา

ชอวทยาศาสตร Ocimum tenuiflorum L อาณาจกร Plantae สวนMagnoliophyta ชน Magnoliopsida อนดบ Lamiales วงศ Lamiaceae สกล Ocimum สปชส O tenuiflorum กะเพรามชอเรยกอนๆ อกคอ กอมกอ (เชยงใหม) กอมกอดง (เชยงใหม) กะเพราขน (กลาง) กะเพราขาว (กลาง) กะเพราแดง (กลาง) หอกวอซ (กะเหรยง แมฮองสอน) หอตปล (กะเหรยง แมฮองสอน) อมคมหลา (เงยว แมฮองสอน) และ อตไทย (ตะวนออกเฉยงเหนอ)[1] เปนไมลมลก แตกกงกานสาขา สง 30 - 60 ซม นยมนาใบมาประกอบอาหารคอ ผดกะเพรา กะเพราม 3 พนธ คอ กะเพราแดง กะเพราขาว และ กะเพราลกผสมระหวางกะเพราแดงและกะเพราขาว ลาตนคอนขางแขง ตามลาตนมขน ใบเปนใบเดยวการเกาะตดของใบบนกงแบบตรงขามสลบตงฉาก เรยงตรงขาม รปร กวาง 1-3 ซม ยาว 25-5 ซม ใบปลายแหลมหรอมน โคนแหลม ขอบจกฟนเลอยและเปนคลน แผนใบมขน ดอกเปนแบบชอฉตร ออกบรเวณปลายยอดและปลายกง ยาว 8-10 ซม ดอกยอยมขนาดเลก รปคลายระฆง กลบดอกมทงชนดสขาวลายมวงแดงและสขาว โคนกลบเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปน 2 สวน สวนบนแยกเปน 4 กลบปลายแหลมเรยว สวนลางมกลบเดยวคอนขางกลม ผวกลบดานในเกลยง ดานนอกมขนตามโคนกลบ กลบเลยงสแดงนาตาลแกมมวง และสเขยว เนอกลบแขง สวนโคนเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปนกลบปลายแหลมแบบหนาม กานดอกยอยสเขยว ยาวประมาณ 020 - 030 ซม ผลแหงแลวแตกออก เมลด เลก รปไขสนาตาล มจดสเขมเมอนาไปแชนาเปลอกหมเมลดพองออกเปนเมอก สรรพคณ

ใบ บารงธาตไฟธาต ขบลมแกปวดทอง แกลมตานซาง แกจกเสยด แกคลนเหยนอาเจยน และขบลม เมลด เมอนาไปแชนาเมลดจะพองตวเปนเมอกขาว ใชพอกบรเวณตา เมอตามผง หรอฝ นละอองเขา ผง

หรอฝ นละอองนนกจะออกมา ซงจะไมทาใหตาเรานนชาอกดวย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

10

ราก ใชรากทแหงแลว ชงหรอตมกบนารอนดม แกโรคธาตพการ[2] นาสกดทงตนมฤทธลดการบบตวของลาไส สามารถรกษาแผลในกระเพาะอาหาร ในใบมฤทธขบนาด ชวย

ยอยไขมนและลดอาการจกเสยด [3] ใบและกงสดเมอนามาสกดนามนหอมระเหยโดยการตมกลน (hydrodistillation) ไดนามนหอมระเหยรอย

ละ 008-010 ซงมราคา 10000 บาทตอกโลกรม [4]

กระชาย ชอวทยาศาสตร Boesenbergia pundurata (R0xb) Schitr วงศ Zinggberaceae ชอทองถน กะแอน ระแอน(ภาคเหนอ) ขงทรา(มหาสารคาม) วานพระอาทตย(กรงเทพฯ) กระชายเปนพชลมลก สงประมาณ 2 ศอกเศษ มลาตนใตดน เรยกวาเหงา รปทรงกระบอกเนอสเหลอง มกลนหอมเฉพาะ เนอละเอยด กาบใบสแดงเรอ ใบใหญยาวเรยว ดอกเปนชอ สวนทใชเปนยาอาหาร คอ เหงาใตดน การปลก ใชเหงา หรอหวกระชายปลกไดดกระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดบแฉะ เวลาปลกควรเหลอรากเพยง 2 ราก ปลกลงหลมทมป ยเตรยมไวแลวคลมดวยฟางขาวเอาไวดวย รดนาใหชมพอควร รสและสรรพคณยาไทย รสเผดเลกนอย ขมนดหนอย ใชแกปวดมนในทองไส แกทองอดทองเฟอใชบารงรางกาย ขอมลทางวทยาศาสตร ในเหงากระชายมสารสาคญคอ นามนหอมระเหย ในการทดลองพบวา สารจากเหงากระชายมประสทธภาพยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย เชอแบคทเรยทไดผลคอ Bacillus subtilis แบคทเรยในลาไสและแบคทเรย ททาใหเกดหนองนามนหอมระเหยชวยขบลมในกระเพาะและลาไส ชวยใหเจรญอาหารอกดวย กรมวทยาศาสตรการแพทยวจยวาไมมพษเฉยบพลน วธใช เหงากระชายรกษาอาการทองอด ทองฟอ แนน จกเสยด โดยการนาเอาเหงาและรากของกระชายมาตมนาประมาณครงฝามอดม เมอมอาการหรอปรงกบอาหารรบประทานไดเลย คณคาทางอาหาร กระชายมรสเผดพบสมควร จงชวยดบกลนคาวได นาไปปรงกบอาหารไดหลายอยาง โดยเฉพาะอาหารไทยเราเชน แกงเลยง แกงขเหลก ผดเผดปลาดก ฯลฯ ในรากเหงาของกระชายม แคลเซยม เหลกมาก นอกจากนนยงมเกลอแรตางๆและวตามน เอ วตามน

ตะไคร (Takhrai) Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC) Staph ชอทองถน จะไคร (ภาคเหนอ) ไคร (ภาคใต) คาหอม (แมฮองสอน) เชดเกรย เหลอะเกรย(เขมร-สรนทร) หอวอตะโป(กะเหรยง-แมฮองสอน) เปนพชลมลก ความสง ประมาณ 4-6 ฟต ใบยาวเรยว ปลายใบมขนหนาม ลาตนรวมกนเปนกอ มกลนหอม ดอกออกเปนช อยาวมดอกเลก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 7: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

7

สารละลายแอลกอฮอลใชทา อน ๆ พรรณไมนเปนพรรณไมสวนครวทขาดกนไมได เปนพรรณไมทขนงาย แตบารงรกษายาก เพราะใบออนของพรกอรอย ทาใหแมลงตาง ๆ ชอบกน ผลแรกผลใชผสมกบผกแกงเลยงชวยชรส สวนผลกลางแกใชใสแกงควสม จะไดอาหารทมรสเปรยวออน ๆ เพราะมวตามซ และไสพรกจะมสารแคบไซซน ทใหความเผดและมกลนฉนเผดรอน เปนเครองปรงอาหารชวยชรส ใสนาพรก ยา ทาเปนนาปลาดองและยงเปนยาชวยกระตนทาใหเจรญอาหาร บารงธาต หรอใชภายนอกเปนยาทาถนวดลดอาการไขขออกเสบ ขอมลทางคลนค

รกษาอาการบวม ฟกชา ใหใชพรกขหนทแกจดเปนสแดงแลวตากแหงนามาบดเปนผงใหละเอยดแลวเทลงในวาสลนทเคยวจนเหลว กวนใหเขากน แลวนาไปเคยวอกจนไดกลนพรก ใชสาหรบทาถ รกษาอาการเคลด ถกชน ฟกชาดาเขยว และอาการปวดตามขอ ใหทาตรงบรเวณทเปนวนละครง หรอสองวนตอครง

รกษาอาการปวดตามเอวและนอง ใหใชผงพรกขหนและวาสลน หรอผลพรก วาสลน และแปงหม เตมเหลาเหลองจานวนพอประมาณ แลวคนใหเปนครม กอนทจะใช ใหทาลงบนกระดาษแกวปดบรเวณทปวด ใชพลาสเตอรปดโดยรอบ จะมอาการทาใหเหงอออก การเคลอนไหวคลองแคลวขน และรสกหายปวด จากการตรวจสอบพบวา ตามบรเวณทพอกยาจะมความรสกรอน และการไหลเวยนของโลหต เพมขน

ขอมลทางเภสชวทยา สารสกดจากพรก ใชทาลงบนผวหนงจะทาใหหลอดเลอด ตามบรเวณนนขยายตว และการไหลเวยนของเลอด

เพมขน ถาใชมากเกนไปอาจจะทาใหระคายเคองได ฤทธตอตานเชอแบคทเรยและฆาแมลง แคปซายซนจะมผลยบยงเชอ Bacillus cereus และเชอ Bacillus subtilis แตไมมผลตอเชอ Bacillus aureus และเชอ Bacillus coli นอกจากนสารทสกดจากพรก โดยวธการตมดวยนา จะมฤทธในการฆาแมลง

ฤทธตอระบบทางเดนอาหาร แคปซายซน ทาใหเจรญอาหาร และกนอาหารไดมากขน พรกสามารถชวยกระตนทาใหการเคลอนไหวของกระเพาะอาหารสนขเพมขนและนาสกดทไดจากพรก จะชวยลดการบบตวของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภาทเกดจากอะเซทลโมลนและฮสตามนไดสวนแคปซายซน จะเพมการบบตว ของลาไสเลกสวนปลาย ileum ของหนตะเภา แตถาใหแคปซายซนซาอกครงในขนาดเทา ๆ กน จะมผลนอยมากหรอไมมผลเลย ผลตอระบบไหลเวยนโลหต แคปซายซน ทสกดจากพรก สามารถกระตนหวใจหองบนของหนตะเภา แตเมอฉดเขาทางหลอดเลอดดาของแมวและสนข จะทาใหความดนโลหต และหวใจเตนชา หายใจขด และอาการพวกนจะหายไป เมอเราตดเสนประสาทเวกสออก (Vagotomy) สวนแคปซายซน จะเพมความดนโลหตในแมว ทถกตดหวออก (decapitated cat) ถาฉดเขาในหลอดเลอดดาของแมวทถกวางยาสลบ จะทาใหความดนโลหตในปอดสงขน แตเมอฉดเขาบรเวณหลอดเลอดทไปเลยงหวใจโดยตรง จะทาใหหลอดเลอดนนหดตว และฤทธของแคปซายซนตอหวใจ หองบนของหนตะเภานนจะเพมทงความเรว และความแรงในการเตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

8

ฤทธอน ๆ หลงจากกนอาหารทใชพรกขหนแกจดสแดงเปนเครองปรงแตงนานประมาณ 3 สปดาห จะทาใหสารกลมคอรตโซน ในพลาสมาเพมขน และปรมาณทขบออกทางปสสาวะกจะเพมขน สวนสารทสกดไดจากพรก ถาฉดเขาชองทองของหนถบจกร จะมฤทธกดประสาท ทาใหเดนเซ เลกนอย และชกตายได เมอฉดเขาหลอดเลอดจะมฤทธกระตนมดลกของหนขาว และมฤทธกระตนปลายประสาทรบความรสกทวไป ความลบของพรกขหน - แกปวดหว ปวดหวเนองมาจากไขหวด หรอตวรอน ใชใบพรกข หนสดๆ ตากบดนสอพองปดขมบ - แกเจบคอเสยงแหบใชนาตมหรอยาชงพรกขหนกลวคอแกเจบคอและเสยงแหบไดโดยใชพรกขหนปน ๑หยบมอ เตมนาเดอดลง ไป ๑ แกว ทงไวพออน ใชนากลวคอ - ชวยขบลม แกอาหารไมยอย เจรญอาหาร โดยกนพรกขหนสวน รกษากระเพาะทไมมกาลงยอยอาหาร - แกปลาดกยกใชพรกขหนสดเขยวหรอแดงกได ขยตรงทปลาดก แทงจะหายปวด ขยแลวจะรสกเยน(ธรรมดาพรกขหนรอน) ไมบวม ไมฟกชาดวย - แกเทาแตกใชพรกขหนทง ๕ ปนขาว สงละพอควร เอาไปตม เอานามาแชเทาทแตก ถาไมหายเอาตนสลดได รากหนอนตากยาก ใสลงไปดวย - แกบวม ใบพรกขหน บดผสมนามะนาว พอกบรเวณทบวม - รกษาแผลสดและแผลเปอย ใชใบพรกขหน ตาพอกรกษาแผล สดและแผลเปอย(อยาใชพรกขหนปดแผลมากเกนไปเพราะจะทาใหรอน - ใชใบเปนอาหาร ใบพรกขหนมคณคาทางอาหารสงมาก เพราะม ธาต แคลเซยม ฟอสฟอรส ไวาตามนเอ และบอยมาก บารงกระดก บารง ประสาท - แกพษตะขาบและแมลงปองกด ใชพรกขหนแหง ตาผงละลาย นามาะนาว ทาแผลตะขาบกด แมลงปองตอย หายเจบปวดดนก - มดคนไฟกด ใชใบหรอดอกพรกขหนกได ถบรเวณถกกด หายแล

ขา (Galanga) ชอวทยาศาสตร Alpinia galanga (L) Willd วงศ Zingiberaceae ชออน ขาหยวก ขาหลวง (ภาคเหนอ) กฏกกโรหน (ภาคกลาง) เปนพชทมลาตนอยใตดนเรยกวา เหงา อยในตระกลขง เปนไมลมลก เปนพชสมนไพรทนามาใชในการประกอบอาหารในประเทศไทยและอนโดนเซย ขามชอสามญอนอกคอ กฎกกโรหน (กลาง) ขาหยวก (เหนอ) ขาหลวง (ตะวนออกเฉยงเหนอเหนอ) สะเอเชย (กะเหรยง แมฮองสอน) และ เสะเออเคย (กะเหรยง แมฮองสอน)[1] ลกษณะทางพฤกษศาสตร ขาเปนไมลมลก สง 15-2 เมตรอยเหนอพนดน เหงามขอและปลองชดเจน เนอในสเหลองและมกลนหอมเฉพาะ ใบเดยวเรยงสลบ รปใบหอก รปวงรหรอเกอบขอบขนาน กวาง 7-9 ซม ยาว 20-40 ซม ดอก ชอ ออกทยอด ดอกยอยขนาดเลก กลบดอกสขาว โคนตดกนเปนหลอดสนๆ ปลายแยกเปน 3 กลบ กลบใหญทสดมรวสแดง ใบประดบรปไข ผล เปนผลแหงแตกได รปกลม[2]

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

9

การปลก ปลกโดยใชเหงา ขาชอบทดอน ดนรวนซย มอาหารอดมสมบรณ และความชมชนเหมาะสม ไมชอบนาขง การปลกโดยพรวนดนใหรวน จงขดแงงขาออกมาจากกอเดม นาเอามาแบงใหยาวประมาณ 1 คบ ใหมรากตดดวย ฝงในหลมทขดเตรยมเอาไว กลบดนรดนาใหชม สรรพคณ ลดการบบตวของลาไส ขบนาด ขบลม ลดการอกเสบ ยบยงแผลในกระเพาะอาหาร ฆาเชอแบคทเรย ฆาเชอราใชรกษากลากเกลอน

1 เปนยาแกทองขน ทองอดเฟอ ขบลม 2 แกอาหารเปนพษ 3 เปนยาแกลมพษ 4 เปนยารกษากลากเกลอน โรคผวหนง ตดเขอแบคทเรย เชอรา

กะเพรา

ชอวทยาศาสตร Ocimum tenuiflorum L อาณาจกร Plantae สวนMagnoliophyta ชน Magnoliopsida อนดบ Lamiales วงศ Lamiaceae สกล Ocimum สปชส O tenuiflorum กะเพรามชอเรยกอนๆ อกคอ กอมกอ (เชยงใหม) กอมกอดง (เชยงใหม) กะเพราขน (กลาง) กะเพราขาว (กลาง) กะเพราแดง (กลาง) หอกวอซ (กะเหรยง แมฮองสอน) หอตปล (กะเหรยง แมฮองสอน) อมคมหลา (เงยว แมฮองสอน) และ อตไทย (ตะวนออกเฉยงเหนอ)[1] เปนไมลมลก แตกกงกานสาขา สง 30 - 60 ซม นยมนาใบมาประกอบอาหารคอ ผดกะเพรา กะเพราม 3 พนธ คอ กะเพราแดง กะเพราขาว และ กะเพราลกผสมระหวางกะเพราแดงและกะเพราขาว ลาตนคอนขางแขง ตามลาตนมขน ใบเปนใบเดยวการเกาะตดของใบบนกงแบบตรงขามสลบตงฉาก เรยงตรงขาม รปร กวาง 1-3 ซม ยาว 25-5 ซม ใบปลายแหลมหรอมน โคนแหลม ขอบจกฟนเลอยและเปนคลน แผนใบมขน ดอกเปนแบบชอฉตร ออกบรเวณปลายยอดและปลายกง ยาว 8-10 ซม ดอกยอยมขนาดเลก รปคลายระฆง กลบดอกมทงชนดสขาวลายมวงแดงและสขาว โคนกลบเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปน 2 สวน สวนบนแยกเปน 4 กลบปลายแหลมเรยว สวนลางมกลบเดยวคอนขางกลม ผวกลบดานในเกลยง ดานนอกมขนตามโคนกลบ กลบเลยงสแดงนาตาลแกมมวง และสเขยว เนอกลบแขง สวนโคนเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปนกลบปลายแหลมแบบหนาม กานดอกยอยสเขยว ยาวประมาณ 020 - 030 ซม ผลแหงแลวแตกออก เมลด เลก รปไขสนาตาล มจดสเขมเมอนาไปแชนาเปลอกหมเมลดพองออกเปนเมอก สรรพคณ

ใบ บารงธาตไฟธาต ขบลมแกปวดทอง แกลมตานซาง แกจกเสยด แกคลนเหยนอาเจยน และขบลม เมลด เมอนาไปแชนาเมลดจะพองตวเปนเมอกขาว ใชพอกบรเวณตา เมอตามผง หรอฝ นละอองเขา ผง

หรอฝ นละอองนนกจะออกมา ซงจะไมทาใหตาเรานนชาอกดวย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

10

ราก ใชรากทแหงแลว ชงหรอตมกบนารอนดม แกโรคธาตพการ[2] นาสกดทงตนมฤทธลดการบบตวของลาไส สามารถรกษาแผลในกระเพาะอาหาร ในใบมฤทธขบนาด ชวย

ยอยไขมนและลดอาการจกเสยด [3] ใบและกงสดเมอนามาสกดนามนหอมระเหยโดยการตมกลน (hydrodistillation) ไดนามนหอมระเหยรอย

ละ 008-010 ซงมราคา 10000 บาทตอกโลกรม [4]

กระชาย ชอวทยาศาสตร Boesenbergia pundurata (R0xb) Schitr วงศ Zinggberaceae ชอทองถน กะแอน ระแอน(ภาคเหนอ) ขงทรา(มหาสารคาม) วานพระอาทตย(กรงเทพฯ) กระชายเปนพชลมลก สงประมาณ 2 ศอกเศษ มลาตนใตดน เรยกวาเหงา รปทรงกระบอกเนอสเหลอง มกลนหอมเฉพาะ เนอละเอยด กาบใบสแดงเรอ ใบใหญยาวเรยว ดอกเปนชอ สวนทใชเปนยาอาหาร คอ เหงาใตดน การปลก ใชเหงา หรอหวกระชายปลกไดดกระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดบแฉะ เวลาปลกควรเหลอรากเพยง 2 ราก ปลกลงหลมทมป ยเตรยมไวแลวคลมดวยฟางขาวเอาไวดวย รดนาใหชมพอควร รสและสรรพคณยาไทย รสเผดเลกนอย ขมนดหนอย ใชแกปวดมนในทองไส แกทองอดทองเฟอใชบารงรางกาย ขอมลทางวทยาศาสตร ในเหงากระชายมสารสาคญคอ นามนหอมระเหย ในการทดลองพบวา สารจากเหงากระชายมประสทธภาพยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย เชอแบคทเรยทไดผลคอ Bacillus subtilis แบคทเรยในลาไสและแบคทเรย ททาใหเกดหนองนามนหอมระเหยชวยขบลมในกระเพาะและลาไส ชวยใหเจรญอาหารอกดวย กรมวทยาศาสตรการแพทยวจยวาไมมพษเฉยบพลน วธใช เหงากระชายรกษาอาการทองอด ทองฟอ แนน จกเสยด โดยการนาเอาเหงาและรากของกระชายมาตมนาประมาณครงฝามอดม เมอมอาการหรอปรงกบอาหารรบประทานไดเลย คณคาทางอาหาร กระชายมรสเผดพบสมควร จงชวยดบกลนคาวได นาไปปรงกบอาหารไดหลายอยาง โดยเฉพาะอาหารไทยเราเชน แกงเลยง แกงขเหลก ผดเผดปลาดก ฯลฯ ในรากเหงาของกระชายม แคลเซยม เหลกมาก นอกจากนนยงมเกลอแรตางๆและวตามน เอ วตามน

ตะไคร (Takhrai) Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC) Staph ชอทองถน จะไคร (ภาคเหนอ) ไคร (ภาคใต) คาหอม (แมฮองสอน) เชดเกรย เหลอะเกรย(เขมร-สรนทร) หอวอตะโป(กะเหรยง-แมฮองสอน) เปนพชลมลก ความสง ประมาณ 4-6 ฟต ใบยาวเรยว ปลายใบมขนหนาม ลาตนรวมกนเปนกอ มกลนหอม ดอกออกเปนช อยาวมดอกเลก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 8: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

8

ฤทธอน ๆ หลงจากกนอาหารทใชพรกขหนแกจดสแดงเปนเครองปรงแตงนานประมาณ 3 สปดาห จะทาใหสารกลมคอรตโซน ในพลาสมาเพมขน และปรมาณทขบออกทางปสสาวะกจะเพมขน สวนสารทสกดไดจากพรก ถาฉดเขาชองทองของหนถบจกร จะมฤทธกดประสาท ทาใหเดนเซ เลกนอย และชกตายได เมอฉดเขาหลอดเลอดจะมฤทธกระตนมดลกของหนขาว และมฤทธกระตนปลายประสาทรบความรสกทวไป ความลบของพรกขหน - แกปวดหว ปวดหวเนองมาจากไขหวด หรอตวรอน ใชใบพรกข หนสดๆ ตากบดนสอพองปดขมบ - แกเจบคอเสยงแหบใชนาตมหรอยาชงพรกขหนกลวคอแกเจบคอและเสยงแหบไดโดยใชพรกขหนปน ๑หยบมอ เตมนาเดอดลง ไป ๑ แกว ทงไวพออน ใชนากลวคอ - ชวยขบลม แกอาหารไมยอย เจรญอาหาร โดยกนพรกขหนสวน รกษากระเพาะทไมมกาลงยอยอาหาร - แกปลาดกยกใชพรกขหนสดเขยวหรอแดงกได ขยตรงทปลาดก แทงจะหายปวด ขยแลวจะรสกเยน(ธรรมดาพรกขหนรอน) ไมบวม ไมฟกชาดวย - แกเทาแตกใชพรกขหนทง ๕ ปนขาว สงละพอควร เอาไปตม เอานามาแชเทาทแตก ถาไมหายเอาตนสลดได รากหนอนตากยาก ใสลงไปดวย - แกบวม ใบพรกขหน บดผสมนามะนาว พอกบรเวณทบวม - รกษาแผลสดและแผลเปอย ใชใบพรกขหน ตาพอกรกษาแผล สดและแผลเปอย(อยาใชพรกขหนปดแผลมากเกนไปเพราะจะทาใหรอน - ใชใบเปนอาหาร ใบพรกขหนมคณคาทางอาหารสงมาก เพราะม ธาต แคลเซยม ฟอสฟอรส ไวาตามนเอ และบอยมาก บารงกระดก บารง ประสาท - แกพษตะขาบและแมลงปองกด ใชพรกขหนแหง ตาผงละลาย นามาะนาว ทาแผลตะขาบกด แมลงปองตอย หายเจบปวดดนก - มดคนไฟกด ใชใบหรอดอกพรกขหนกได ถบรเวณถกกด หายแล

ขา (Galanga) ชอวทยาศาสตร Alpinia galanga (L) Willd วงศ Zingiberaceae ชออน ขาหยวก ขาหลวง (ภาคเหนอ) กฏกกโรหน (ภาคกลาง) เปนพชทมลาตนอยใตดนเรยกวา เหงา อยในตระกลขง เปนไมลมลก เปนพชสมนไพรทนามาใชในการประกอบอาหารในประเทศไทยและอนโดนเซย ขามชอสามญอนอกคอ กฎกกโรหน (กลาง) ขาหยวก (เหนอ) ขาหลวง (ตะวนออกเฉยงเหนอเหนอ) สะเอเชย (กะเหรยง แมฮองสอน) และ เสะเออเคย (กะเหรยง แมฮองสอน)[1] ลกษณะทางพฤกษศาสตร ขาเปนไมลมลก สง 15-2 เมตรอยเหนอพนดน เหงามขอและปลองชดเจน เนอในสเหลองและมกลนหอมเฉพาะ ใบเดยวเรยงสลบ รปใบหอก รปวงรหรอเกอบขอบขนาน กวาง 7-9 ซม ยาว 20-40 ซม ดอก ชอ ออกทยอด ดอกยอยขนาดเลก กลบดอกสขาว โคนตดกนเปนหลอดสนๆ ปลายแยกเปน 3 กลบ กลบใหญทสดมรวสแดง ใบประดบรปไข ผล เปนผลแหงแตกได รปกลม[2]

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

9

การปลก ปลกโดยใชเหงา ขาชอบทดอน ดนรวนซย มอาหารอดมสมบรณ และความชมชนเหมาะสม ไมชอบนาขง การปลกโดยพรวนดนใหรวน จงขดแงงขาออกมาจากกอเดม นาเอามาแบงใหยาวประมาณ 1 คบ ใหมรากตดดวย ฝงในหลมทขดเตรยมเอาไว กลบดนรดนาใหชม สรรพคณ ลดการบบตวของลาไส ขบนาด ขบลม ลดการอกเสบ ยบยงแผลในกระเพาะอาหาร ฆาเชอแบคทเรย ฆาเชอราใชรกษากลากเกลอน

1 เปนยาแกทองขน ทองอดเฟอ ขบลม 2 แกอาหารเปนพษ 3 เปนยาแกลมพษ 4 เปนยารกษากลากเกลอน โรคผวหนง ตดเขอแบคทเรย เชอรา

กะเพรา

ชอวทยาศาสตร Ocimum tenuiflorum L อาณาจกร Plantae สวนMagnoliophyta ชน Magnoliopsida อนดบ Lamiales วงศ Lamiaceae สกล Ocimum สปชส O tenuiflorum กะเพรามชอเรยกอนๆ อกคอ กอมกอ (เชยงใหม) กอมกอดง (เชยงใหม) กะเพราขน (กลาง) กะเพราขาว (กลาง) กะเพราแดง (กลาง) หอกวอซ (กะเหรยง แมฮองสอน) หอตปล (กะเหรยง แมฮองสอน) อมคมหลา (เงยว แมฮองสอน) และ อตไทย (ตะวนออกเฉยงเหนอ)[1] เปนไมลมลก แตกกงกานสาขา สง 30 - 60 ซม นยมนาใบมาประกอบอาหารคอ ผดกะเพรา กะเพราม 3 พนธ คอ กะเพราแดง กะเพราขาว และ กะเพราลกผสมระหวางกะเพราแดงและกะเพราขาว ลาตนคอนขางแขง ตามลาตนมขน ใบเปนใบเดยวการเกาะตดของใบบนกงแบบตรงขามสลบตงฉาก เรยงตรงขาม รปร กวาง 1-3 ซม ยาว 25-5 ซม ใบปลายแหลมหรอมน โคนแหลม ขอบจกฟนเลอยและเปนคลน แผนใบมขน ดอกเปนแบบชอฉตร ออกบรเวณปลายยอดและปลายกง ยาว 8-10 ซม ดอกยอยมขนาดเลก รปคลายระฆง กลบดอกมทงชนดสขาวลายมวงแดงและสขาว โคนกลบเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปน 2 สวน สวนบนแยกเปน 4 กลบปลายแหลมเรยว สวนลางมกลบเดยวคอนขางกลม ผวกลบดานในเกลยง ดานนอกมขนตามโคนกลบ กลบเลยงสแดงนาตาลแกมมวง และสเขยว เนอกลบแขง สวนโคนเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปนกลบปลายแหลมแบบหนาม กานดอกยอยสเขยว ยาวประมาณ 020 - 030 ซม ผลแหงแลวแตกออก เมลด เลก รปไขสนาตาล มจดสเขมเมอนาไปแชนาเปลอกหมเมลดพองออกเปนเมอก สรรพคณ

ใบ บารงธาตไฟธาต ขบลมแกปวดทอง แกลมตานซาง แกจกเสยด แกคลนเหยนอาเจยน และขบลม เมลด เมอนาไปแชนาเมลดจะพองตวเปนเมอกขาว ใชพอกบรเวณตา เมอตามผง หรอฝ นละอองเขา ผง

หรอฝ นละอองนนกจะออกมา ซงจะไมทาใหตาเรานนชาอกดวย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

10

ราก ใชรากทแหงแลว ชงหรอตมกบนารอนดม แกโรคธาตพการ[2] นาสกดทงตนมฤทธลดการบบตวของลาไส สามารถรกษาแผลในกระเพาะอาหาร ในใบมฤทธขบนาด ชวย

ยอยไขมนและลดอาการจกเสยด [3] ใบและกงสดเมอนามาสกดนามนหอมระเหยโดยการตมกลน (hydrodistillation) ไดนามนหอมระเหยรอย

ละ 008-010 ซงมราคา 10000 บาทตอกโลกรม [4]

กระชาย ชอวทยาศาสตร Boesenbergia pundurata (R0xb) Schitr วงศ Zinggberaceae ชอทองถน กะแอน ระแอน(ภาคเหนอ) ขงทรา(มหาสารคาม) วานพระอาทตย(กรงเทพฯ) กระชายเปนพชลมลก สงประมาณ 2 ศอกเศษ มลาตนใตดน เรยกวาเหงา รปทรงกระบอกเนอสเหลอง มกลนหอมเฉพาะ เนอละเอยด กาบใบสแดงเรอ ใบใหญยาวเรยว ดอกเปนชอ สวนทใชเปนยาอาหาร คอ เหงาใตดน การปลก ใชเหงา หรอหวกระชายปลกไดดกระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดบแฉะ เวลาปลกควรเหลอรากเพยง 2 ราก ปลกลงหลมทมป ยเตรยมไวแลวคลมดวยฟางขาวเอาไวดวย รดนาใหชมพอควร รสและสรรพคณยาไทย รสเผดเลกนอย ขมนดหนอย ใชแกปวดมนในทองไส แกทองอดทองเฟอใชบารงรางกาย ขอมลทางวทยาศาสตร ในเหงากระชายมสารสาคญคอ นามนหอมระเหย ในการทดลองพบวา สารจากเหงากระชายมประสทธภาพยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย เชอแบคทเรยทไดผลคอ Bacillus subtilis แบคทเรยในลาไสและแบคทเรย ททาใหเกดหนองนามนหอมระเหยชวยขบลมในกระเพาะและลาไส ชวยใหเจรญอาหารอกดวย กรมวทยาศาสตรการแพทยวจยวาไมมพษเฉยบพลน วธใช เหงากระชายรกษาอาการทองอด ทองฟอ แนน จกเสยด โดยการนาเอาเหงาและรากของกระชายมาตมนาประมาณครงฝามอดม เมอมอาการหรอปรงกบอาหารรบประทานไดเลย คณคาทางอาหาร กระชายมรสเผดพบสมควร จงชวยดบกลนคาวได นาไปปรงกบอาหารไดหลายอยาง โดยเฉพาะอาหารไทยเราเชน แกงเลยง แกงขเหลก ผดเผดปลาดก ฯลฯ ในรากเหงาของกระชายม แคลเซยม เหลกมาก นอกจากนนยงมเกลอแรตางๆและวตามน เอ วตามน

ตะไคร (Takhrai) Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC) Staph ชอทองถน จะไคร (ภาคเหนอ) ไคร (ภาคใต) คาหอม (แมฮองสอน) เชดเกรย เหลอะเกรย(เขมร-สรนทร) หอวอตะโป(กะเหรยง-แมฮองสอน) เปนพชลมลก ความสง ประมาณ 4-6 ฟต ใบยาวเรยว ปลายใบมขนหนาม ลาตนรวมกนเปนกอ มกลนหอม ดอกออกเปนช อยาวมดอกเลก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 9: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

9

การปลก ปลกโดยใชเหงา ขาชอบทดอน ดนรวนซย มอาหารอดมสมบรณ และความชมชนเหมาะสม ไมชอบนาขง การปลกโดยพรวนดนใหรวน จงขดแงงขาออกมาจากกอเดม นาเอามาแบงใหยาวประมาณ 1 คบ ใหมรากตดดวย ฝงในหลมทขดเตรยมเอาไว กลบดนรดนาใหชม สรรพคณ ลดการบบตวของลาไส ขบนาด ขบลม ลดการอกเสบ ยบยงแผลในกระเพาะอาหาร ฆาเชอแบคทเรย ฆาเชอราใชรกษากลากเกลอน

1 เปนยาแกทองขน ทองอดเฟอ ขบลม 2 แกอาหารเปนพษ 3 เปนยาแกลมพษ 4 เปนยารกษากลากเกลอน โรคผวหนง ตดเขอแบคทเรย เชอรา

กะเพรา

ชอวทยาศาสตร Ocimum tenuiflorum L อาณาจกร Plantae สวนMagnoliophyta ชน Magnoliopsida อนดบ Lamiales วงศ Lamiaceae สกล Ocimum สปชส O tenuiflorum กะเพรามชอเรยกอนๆ อกคอ กอมกอ (เชยงใหม) กอมกอดง (เชยงใหม) กะเพราขน (กลาง) กะเพราขาว (กลาง) กะเพราแดง (กลาง) หอกวอซ (กะเหรยง แมฮองสอน) หอตปล (กะเหรยง แมฮองสอน) อมคมหลา (เงยว แมฮองสอน) และ อตไทย (ตะวนออกเฉยงเหนอ)[1] เปนไมลมลก แตกกงกานสาขา สง 30 - 60 ซม นยมนาใบมาประกอบอาหารคอ ผดกะเพรา กะเพราม 3 พนธ คอ กะเพราแดง กะเพราขาว และ กะเพราลกผสมระหวางกะเพราแดงและกะเพราขาว ลาตนคอนขางแขง ตามลาตนมขน ใบเปนใบเดยวการเกาะตดของใบบนกงแบบตรงขามสลบตงฉาก เรยงตรงขาม รปร กวาง 1-3 ซม ยาว 25-5 ซม ใบปลายแหลมหรอมน โคนแหลม ขอบจกฟนเลอยและเปนคลน แผนใบมขน ดอกเปนแบบชอฉตร ออกบรเวณปลายยอดและปลายกง ยาว 8-10 ซม ดอกยอยมขนาดเลก รปคลายระฆง กลบดอกมทงชนดสขาวลายมวงแดงและสขาว โคนกลบเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปน 2 สวน สวนบนแยกเปน 4 กลบปลายแหลมเรยว สวนลางมกลบเดยวคอนขางกลม ผวกลบดานในเกลยง ดานนอกมขนตามโคนกลบ กลบเลยงสแดงนาตาลแกมมวง และสเขยว เนอกลบแขง สวนโคนเชอมตดกนเปนกรวย สวนปลายแยกเปนกลบปลายแหลมแบบหนาม กานดอกยอยสเขยว ยาวประมาณ 020 - 030 ซม ผลแหงแลวแตกออก เมลด เลก รปไขสนาตาล มจดสเขมเมอนาไปแชนาเปลอกหมเมลดพองออกเปนเมอก สรรพคณ

ใบ บารงธาตไฟธาต ขบลมแกปวดทอง แกลมตานซาง แกจกเสยด แกคลนเหยนอาเจยน และขบลม เมลด เมอนาไปแชนาเมลดจะพองตวเปนเมอกขาว ใชพอกบรเวณตา เมอตามผง หรอฝ นละอองเขา ผง

หรอฝ นละอองนนกจะออกมา ซงจะไมทาใหตาเรานนชาอกดวย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

10

ราก ใชรากทแหงแลว ชงหรอตมกบนารอนดม แกโรคธาตพการ[2] นาสกดทงตนมฤทธลดการบบตวของลาไส สามารถรกษาแผลในกระเพาะอาหาร ในใบมฤทธขบนาด ชวย

ยอยไขมนและลดอาการจกเสยด [3] ใบและกงสดเมอนามาสกดนามนหอมระเหยโดยการตมกลน (hydrodistillation) ไดนามนหอมระเหยรอย

ละ 008-010 ซงมราคา 10000 บาทตอกโลกรม [4]

กระชาย ชอวทยาศาสตร Boesenbergia pundurata (R0xb) Schitr วงศ Zinggberaceae ชอทองถน กะแอน ระแอน(ภาคเหนอ) ขงทรา(มหาสารคาม) วานพระอาทตย(กรงเทพฯ) กระชายเปนพชลมลก สงประมาณ 2 ศอกเศษ มลาตนใตดน เรยกวาเหงา รปทรงกระบอกเนอสเหลอง มกลนหอมเฉพาะ เนอละเอยด กาบใบสแดงเรอ ใบใหญยาวเรยว ดอกเปนชอ สวนทใชเปนยาอาหาร คอ เหงาใตดน การปลก ใชเหงา หรอหวกระชายปลกไดดกระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดบแฉะ เวลาปลกควรเหลอรากเพยง 2 ราก ปลกลงหลมทมป ยเตรยมไวแลวคลมดวยฟางขาวเอาไวดวย รดนาใหชมพอควร รสและสรรพคณยาไทย รสเผดเลกนอย ขมนดหนอย ใชแกปวดมนในทองไส แกทองอดทองเฟอใชบารงรางกาย ขอมลทางวทยาศาสตร ในเหงากระชายมสารสาคญคอ นามนหอมระเหย ในการทดลองพบวา สารจากเหงากระชายมประสทธภาพยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย เชอแบคทเรยทไดผลคอ Bacillus subtilis แบคทเรยในลาไสและแบคทเรย ททาใหเกดหนองนามนหอมระเหยชวยขบลมในกระเพาะและลาไส ชวยใหเจรญอาหารอกดวย กรมวทยาศาสตรการแพทยวจยวาไมมพษเฉยบพลน วธใช เหงากระชายรกษาอาการทองอด ทองฟอ แนน จกเสยด โดยการนาเอาเหงาและรากของกระชายมาตมนาประมาณครงฝามอดม เมอมอาการหรอปรงกบอาหารรบประทานไดเลย คณคาทางอาหาร กระชายมรสเผดพบสมควร จงชวยดบกลนคาวได นาไปปรงกบอาหารไดหลายอยาง โดยเฉพาะอาหารไทยเราเชน แกงเลยง แกงขเหลก ผดเผดปลาดก ฯลฯ ในรากเหงาของกระชายม แคลเซยม เหลกมาก นอกจากนนยงมเกลอแรตางๆและวตามน เอ วตามน

ตะไคร (Takhrai) Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC) Staph ชอทองถน จะไคร (ภาคเหนอ) ไคร (ภาคใต) คาหอม (แมฮองสอน) เชดเกรย เหลอะเกรย(เขมร-สรนทร) หอวอตะโป(กะเหรยง-แมฮองสอน) เปนพชลมลก ความสง ประมาณ 4-6 ฟต ใบยาวเรยว ปลายใบมขนหนาม ลาตนรวมกนเปนกอ มกลนหอม ดอกออกเปนช อยาวมดอกเลก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 10: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

10

ราก ใชรากทแหงแลว ชงหรอตมกบนารอนดม แกโรคธาตพการ[2] นาสกดทงตนมฤทธลดการบบตวของลาไส สามารถรกษาแผลในกระเพาะอาหาร ในใบมฤทธขบนาด ชวย

ยอยไขมนและลดอาการจกเสยด [3] ใบและกงสดเมอนามาสกดนามนหอมระเหยโดยการตมกลน (hydrodistillation) ไดนามนหอมระเหยรอย

ละ 008-010 ซงมราคา 10000 บาทตอกโลกรม [4]

กระชาย ชอวทยาศาสตร Boesenbergia pundurata (R0xb) Schitr วงศ Zinggberaceae ชอทองถน กะแอน ระแอน(ภาคเหนอ) ขงทรา(มหาสารคาม) วานพระอาทตย(กรงเทพฯ) กระชายเปนพชลมลก สงประมาณ 2 ศอกเศษ มลาตนใตดน เรยกวาเหงา รปทรงกระบอกเนอสเหลอง มกลนหอมเฉพาะ เนอละเอยด กาบใบสแดงเรอ ใบใหญยาวเรยว ดอกเปนชอ สวนทใชเปนยาอาหาร คอ เหงาใตดน การปลก ใชเหงา หรอหวกระชายปลกไดดกระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดบแฉะ เวลาปลกควรเหลอรากเพยง 2 ราก ปลกลงหลมทมป ยเตรยมไวแลวคลมดวยฟางขาวเอาไวดวย รดนาใหชมพอควร รสและสรรพคณยาไทย รสเผดเลกนอย ขมนดหนอย ใชแกปวดมนในทองไส แกทองอดทองเฟอใชบารงรางกาย ขอมลทางวทยาศาสตร ในเหงากระชายมสารสาคญคอ นามนหอมระเหย ในการทดลองพบวา สารจากเหงากระชายมประสทธภาพยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย เชอแบคทเรยทไดผลคอ Bacillus subtilis แบคทเรยในลาไสและแบคทเรย ททาใหเกดหนองนามนหอมระเหยชวยขบลมในกระเพาะและลาไส ชวยใหเจรญอาหารอกดวย กรมวทยาศาสตรการแพทยวจยวาไมมพษเฉยบพลน วธใช เหงากระชายรกษาอาการทองอด ทองฟอ แนน จกเสยด โดยการนาเอาเหงาและรากของกระชายมาตมนาประมาณครงฝามอดม เมอมอาการหรอปรงกบอาหารรบประทานไดเลย คณคาทางอาหาร กระชายมรสเผดพบสมควร จงชวยดบกลนคาวได นาไปปรงกบอาหารไดหลายอยาง โดยเฉพาะอาหารไทยเราเชน แกงเลยง แกงขเหลก ผดเผดปลาดก ฯลฯ ในรากเหงาของกระชายม แคลเซยม เหลกมาก นอกจากนนยงมเกลอแรตางๆและวตามน เอ วตามน

ตะไคร (Takhrai) Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC) Staph ชอทองถน จะไคร (ภาคเหนอ) ไคร (ภาคใต) คาหอม (แมฮองสอน) เชดเกรย เหลอะเกรย(เขมร-สรนทร) หอวอตะโป(กะเหรยง-แมฮองสอน) เปนพชลมลก ความสง ประมาณ 4-6 ฟต ใบยาวเรยว ปลายใบมขนหนาม ลาตนรวมกนเปนกอ มกลนหอม ดอกออกเปนช อยาวมดอกเลก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 11: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

11

ฝอยเปนจานวนมาก เปนพชทสามารถนาสวน มถนกาเนดใน อนโดนเซย ศรลงกา พมา อนเดย อเมรกาใต ไทย ลกษณะ ไมลมลกทมอายไดหลายป ชอบดนรวนซย ปลกไดตลอดป ใบสเขยวยาวแหลม ดอกฟสขาว หวโตขน จากดนเปนกอๆ กลนหอมฉนคอนขางรอน ตนหวไปประกอบอาหาร และจดเปนพชสมนไพรดวย ปลกไดการปกชาตนเหงา โดยตดใบออกใหเหลอตอนโคนประมาณหนงคบ นามาปกชาไวสกหนงสปดาหกจะมรากงอกออกมา แลวนาไปลงแปลงดนทเตรยมไว หรออาจใชวธเอาโคนปกลงไปทดนซงเตรยมไวเลย ใหหางประมาณหนงศอก ถาปลกในกระถางใชวธปกโคนลงในกระถางๆละ 2-3 ตนกได แลวหมนรดนาใหชมเชาเยน ตงไวใหโดนแดดตลอดวนจะทาใหโตไดเรว ตะไครชอบดนรวนซย เปนพชทชอบนา ชอบแดด ดแลรดนาเสมอและโดนแดดไดตลอดวน เจรญไดในดนแทบทกชนด เวลาจะใชกใหตดทโคนสดสวนรากเลย แลวถอนออกมาทงตนตามตองการ ตองคอยตรวจดเมอตะไครมกอเจรญเตบโตไดเตมทแลว ตองถอนทงหรอแยกออกไปปลกใหมบางหรอเอาไปใชบาง จานามาหนเปนฝอยๆ ตากลมไวใหแหงสนทแลวแพคเกบไวใชไดนานๆ เพอใหตนออนโตขนมาใหม ถาไมแยกออกไปตนจะเลกและลบลงเรอยๆ และบางทกแคระแกรน ตนและกอกจะโทรม ตองลางและปลกใหมทงหมดเปลยนเปนการแตกหนอกลนทาใหการปลกและการขยายพนธไดงาย สรรพคณและสวนทนามาใชเปนยา นามนจากใบและตน ndash แตงกลนอาหาร เครองดม สบ ลาตนแกหรอเหงา ndash แกอาการทองอดทองเฟอ ขบปสสาวะ แกนว ขบประจาเดอน สรรพคณ ใชสวนของเหงาและลาตนแก ใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนด ใหกลนหอม มสรรพคณทางยาเชน บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใ หเจรญอาหาร แกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง ชวยใหสมาธด ตมกบนาใชดมแกอาเจยน ใชตนสดโขลกคนเอานาดมแกอาการเมาในกรณผ ทเมามากๆ ชวยใหสรางเรว สวนหวสามารถใชแกโรคเกลอน ทองอดทองเฟอ โรคนว มากไปกวานนยงสามารถทาเปนยาชวยนอนหลบ ชวยลดความดนสง นามนตะไครหอมใชทากนยงได ถาปลกใกลผกอนๆจะชวยกนแมลงไดและยงใหกลนหอม ทดบกลนบางชนดใชตะไครเปนสวนผสมเพราะมกลนทหอม และทกาจดยงบางชนดกใชตะไครเปนสวนผสมดวยเนองจากมกลนทแรงจงชวยทาใหไลยงได นอกจากนตะไครยงแกกลนคาวหรอดบกลนคาวของปลา และเนอสตวไดดมากๆ สรรพคณ ทงตน ใชเปนยารกษาโรคหด แกปวดทอง ขบปสสาวะและแกอหวาตกโรค หรอทาเปนยาทานวดกได และยงใชรวมกบสมนไพรชนดอนรกษาโรคได เชน บารงธาต เจรญอาหาร และขบเหงอ

มะตมซาอ มะตมแขก (Brazilian Pepper-tree) มชอวทยาศาสตรวา Schinus terebinthifolius เมอ ดชอสามญภาษาองกฤษกบงบอกไดวาพชชนดนมถนกาเนด อยในอเมรกาใตแถบประเทศ บราซล อารเจนตนาและปารากวย sbquo มะตมซาอ ‛ จดเปนไมตนขนาดเลกสงไดถง 10 เมตร มกงกานมากจนมองไมเหนลาตน ใบออนมสแดง ขอบใบมลกษณะเปนหนาม ตนตวผและตนตวเมย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 12: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

12

แยกกนคนละตน ดอกออกเปนชอเลก ๆสขาว ดอกตวผและดอกตวเมยมลกษณะคลายกน ออกดอกไดทงป แตพบมากในชวงปลายฝนตนหนาว ผลเมอออนมสเขยวและเปลยนเปนสแดงสดเมอแก เนองผลมสสวยสดและออกไดทงป จงนยมนาไปปลกเปนไมประดบ ผลเมอแกจดเปลอกจะแหงตดเมลดคลายพรกไทย รมาวาชาวอเมรกาใตใชผลมะตมซาอแทนพรกไทยดวย ชาวบานเรยกขาน sbquoมะตมซาอ‛ พอ สอบถามทมาทไปของตนไมชอจากตะวนออกกลาง จงไดขอมลทนาสนใจมาก คอ ชอของตนไมไดมาจากลกษณะของตน ผสมกบแหลงทมาของตนไมน อธบายขยายความไดวา คาวามะตมมาจากลกษณะของใบทมรปรางคลายใบมะตมแตมขนาดเลกกวามาก จงเรยกวามะตม สวนคาวาซาอเปนแหลงทมา เนองจากมชาวบานสวนหนงไปขายแรงงานทประเทศซาอดอารเบย และพบพชชนดนปลกเปนไมประดบจานวนมาก ชาวไทยผนยมกนผกเคยงกบนาพรก จงลองนาเอาใบมากนเปนผกสด กนแลวไดรสชาตด พอกลบบานเฮาแดนอสาน กตดไมตดมอนาเมลด(ไมใชเพชร) กลบมาปลกในประเทศไทย แลวพากนตงชอไวเปนอนสรณวา sbquoมะตมซาอ‛ เวลา ผานไปไมนาน พบวามกลมคาราวานคนขายตนไมในแถบอสาน ไดนากลาของมะตมซาอมาจาหนาย แตเรยกชอใหมวา sbquoมะตมบางเลน‛ ถาเหนครงแรกอาจคดวาพชชนดนอยในกลมพชตระกลสม เพราะใบเมอนามาถขยมกลนหอมแรงคลายใบมะกรด ลกษณะของใบและโครงสรางของลาตนคลายมะแขวน แตเมอใหนกพฤกษศาสตรตรวจสอบสายพนธกลบพบวา sbquoมะตมซาอ‛ เปนไมในกลมไมมะมวง การ ใชประโยชนจากมะตมซาอมหลากหลายมาก เนองจากเปนพนธไมทมนามนหอมระเหยหลายชนด ประโยชนหลก ๆ ดานยาไดแกมฤทธฆาเชอแบคทเรยและเชอราได ซงมรายงานทางดานวทยาศาสตรสนบสนนในเรองน นอกจากนพบวาสารสกดของมะตมซาอชวยลดการอกเสบ ควบคมการเตนของหวใจ ชวยรกษาโรคความดนตา แกทองผก กระตนการหดตวของกลามเนอและรกษาบาดแผล สาหรบ การใชประโยชนทางยาในระดบรองลงมาไดแก ลดอาการปวด ทาลายเซลลมะเรง ลดอาการซมเศรา ลดอาการชกกระตก ทาลายเชอไวรส กระตนการยอยอาหาร ขบปสสาวะ ขบเสมหะและกระตนการขบประจาเดอน โดยมปรมาณการใช สารสกดจากสวนของเปลอก โดยการตมดม กนครงละครงถวย วนละ 2 ครง หรอใชใบแชนาใหดมครงละครงถวย โดยกน 2 วนตอครง แตถาเตรยมเปนยาดองใหรบประทานครงละ 2-3 มลลลตร วนละ 2 ครง ทก สวนของไมชนดนมนามนและนามนหอมระเหยเปนสวนประกอบ ซงนามนเหลานกอใหเกดรสเผดและมกลนหอม เนองจากสวนของใบมนามนเปนองคประกอบสงมากเมอนาไปใสในนารอน ใบจะเตนไปมาและบดมวนตว ในขณะเดยวกนกปลดปลอยนามนออก สวนของผลซงมรสเผดรอนเหมอนพรกไทยในประเทศเปรใชผลตนาเชอม นาสมสายช และอาหารวาง ในประเทศชลใชเปนสวนผสมของไวน และทาใหแหงบดเปนผงใชแทนพรกไทย ในบางประเทศใชเจอปนลงในพรกไทยดาดวยจะไดรสชาตด เมอ ไปสบคนพบวา มะตมซาอเปนพชทมประวตศาสตรการใชเปนยาของชนพนเมองในอเมรกาใต มาเปนเวลาชานาน ในอเมรกากลางและอเมรกาใตใชเปนยาสมานแผล ตานแบคทเรยและไวรส หรอใชเปนยาบารงกาลง ในประเทศเปรใชนายางจากตนเปนยาระบายออน ๆ และใชเปนยาขบปสสาวะ สวนทงหมดของตนใชเปนยาปฏชวนะ สวนของนายางทแหงแลวเมอนามารวมกบนามนหอมระเหยทไดจากใบใชเปน ยารกษาแผล ชวยในการ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 13: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

13

หยดเลอด รกษาอาการปวดฟน นอกจาก นยงใชกนเปนยาแกโรคไขขอและเปนยาร (ยาถาย) ในอาฟรกาใตใชใบเปนชาดมแกหวด และนาใบมาตมสดดมแกหวด ลดอาการซมเศราและหวใจเตนไมปกต สาหรบคนบราซลในเขตปาอเมซอน ใชเปลอกทาเปนชาชงดมแกอาการทองผก แตถานาทงเปลอกและใบรวมกนทาเปนชาใชกระตนแกอาการซมเศรา ในอารเจนตนาใชใบแหงตมดมเพอใหประจาเดอนมาเปนปกตและเสรมการ ทางานของระบบทางเดนหายใจและทอทางเดนปสสาวะ นอกจากนยงใชเปนยาปองกนการตดเชอ ทกวนนยงมการใชมะตมซาอดานยาอยในหลายประเทศ โดยเฉพาะการรกษาโรคตาง ๆ ในเขตรอน และการชวยใหประจาเดอนมาปกต รวมถงโรคตดเชอตาง ๆ สวนใหญเปนการนาเอาสวนของเปลอกมาสกดดวยนาหรอแอลกอฮอล อยางไรกตาม ในอเมรกาและออสเตรเลยกลบถอวามะตมซาอเปนไมทใหโทษ เนองจากทศนคตวาเปนไมตางถนทเขาไปรกรานพชประจาถน แตเชอวาเมอไดรจกประโยชน และการนามาใชโดยเฉพาะเปนอาหารสขภาพ อกไมนานจะเปลยนใจและเรงศกษาประโยชนเพมขน และถาไดลมชมรส เหมอนกบเจาหนาทมลนธสขภาพไทยทลงไปทางานในชมชนอสาน แลวไดเดดใบชม บอกไดสนๆ วา อรอยและตดใจจนตอง หวกลาตนเลกๆ ขนเครองกลบมาปลกทกทมเชยวหละ ทสวนสมโภชพนธไมเรามจาหนายตนสง 05-1 เมตร จาหนายในราคาเรมตน ตนละ 30 บาท การสงซอขนตา 50 ตน 100 ตน 200 ตน หรอ 500 ตนขนไป (สงฟร) ตดตอสอบถามไดท คณสมโภช 089-0652129 หรอ sompothsuyahoocom

มะเขอเปราะ (egg plant Chionathus parkinonii) httpwwwdoctororthnode5704

ชอวทยาศาสตรวา Solanum xanthocarpum Schrad amp Wendl วงศ Solanaceae มะเขอเปราะเปนพชผกทกนผล มชอเรยกอนๆ ดงน มะเขอขน มะเขอเสวย (ภาคกลาง) มะเขอขนคา มะเขอคางกบ มะเขอดา มะเขอแจ มะเขอจาน มะเขอแจดน (เหนอ) เขอพา เขอหน (ใต) มงคอเก (กะเหรยง-แมฮองสอน) มะเขอหน (ภาคอสาน) ตนมะเขอเปราะมลกษณะเปนไมพมสง 2-4 ฟต มอายอยไดหลายฤดกาล มถนกาเนดอยในประเทศอนเดย ใบมขนาดใหญ เรยงตวแบบสลบ ดอกมขนาดใหญ สมวงหรอสขาว เปนดอกเดยว ผลมรปรางกลมแบนหรอรปไข อาจมสขาว เขยว เหลอง มวง ขนอยกบพนธ ผลเมอแกมสเหลอง เนอในผลสเขยวเปนเมอก ม รสขน ลกษณะโดยทวไปเปนพชผกทมอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนด สามารถปลกไดตลอดทงป การเพาะกลา

1 ใหเตรยมดนละเอยดพรอมป ยคอก หรอป ยหมกในอตรา 21 และใสดนผสมดงกลาวลงในถาดพลาสตกเพราะกลา

2 ใชเศษไมเลกๆ (ขนาดเทาไมจมผลไม) กดลงไปในดนทบรรจอยในถาดพลาสตกเพาะกลา ขนาดความลก 05 ซม

3 นาเมลดมะเขอเปราะหยอดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 14: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

14

4 กลบดนผวหนาเมลดมะเขอเปราะแลวรดนา และควรปองกนมดมาคาบเมลดไปากถาดพลาสตกเพาะกลา โดยใชปนขาวโรยเปนเสนลอมถาดเพาะไว

5 หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถาง หรอในแปลงปลก การเตรยมในแปลง มะเขอเปราะ หรอในกระถาง

1 ถาปลกมะเขอเปราะในแปลงควรเตรยมดนปลก โดยใชจอบขดยอยดนหนาดนลก 15-20 ซม และยอยดนใหละเอยด ใสป ยคอก หรอใสป ยหมก หวานและคลกเค ลาใหเขากบดนในแปลง

2 ในกรณปลกมะเขอเปราะในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบป ยคอก หรอป ยหมก ในอตรา 21 การดแลรกษา

1 ยายกลามะเขอเปราะลงปลกในแปลง หรอในกระถาง 2 รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ 3 หลงยายปลกแลว 7-10 วน ใหใสป ยเคม สตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ควรโรยป ยหางโคน

ตนประมาณ 2-3 ซม และรดนาทนท 4 ควรใสป ยเคมสตร 15-15-15 อตราตนละ 1 สวน 4 ชอนชา ทกๆ 15 วน 5 หลงยายปลกนาน 45-60 วน มะเขอเปราะเรมทยอยผลผลต สามารถเกบผลผลตไปบรโภคได 6 หลงจากทสามารถเกบเกยวผลผลตมะเขอเปราะไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบาง เพอทา

ใหลาตนมะเขอเปราะ เจรญเตบโตแตกกงกานใหม ทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก และควรทาการตดแตง และบารงตนมะเขอเปราะ เชนน ทกๆ 2-3 เดอน ประเทศไทยเราจะกนผลสเขยวเปนอาหาร ทงกนดบจมนาพรก ใสแกงปา แกงเผด และอนๆ แต ทอนเดยใชผลเปนยา สวนทวปอนๆ เลอกกนมะเขอยาวหรอมะเขอมวงเปนอาหารมากกวามะเขอเปราะ การแพทยอายรเวทของอนเดยใชรากมะเขอเปราะ รกษาอาการไอ หอบหด อาการหลอดลมอกเสบ ขบปสสาวะ และขบลม ผลใชขบพยาธ ลดไข ลดอกเสบ ชวยการขบถาย ชวยยอยอาหาร และกระตนทางเพศ ประชากรในแควนโอรสสา ของประเทศอนเดยใชนาตมผลมะเขอเปราะรกษาโรคเบาหวาน งานวจยนานาชาตระหวางป พศ2510-2538 พบวาผลมะเขอเปราะมฤทธลดการบบตวกลามเนอเรยบ ตานมะเรง บารงหวใจ และลดความดนเลอด ผลมะเขอเปราะมไกลโคอลคาลอยดโซลามารจน โซลาโซนน และอลคาลอยดโซลาโซดนทปราศจากโมเลกลนาตาล การทดสอบฤทธตานเซลลมะเรงของสารเหลานพบวา ทกตวมฤทธตานการเจรญของเซลลมะเรงตบและลาไสใหญ พบวาฤทธของไกลโคอลคาลอยดสงกวาโมเลกลไรนาตาล ราก ตนและผลแกมสารอลคาลอยดเหลานตา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 15: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

15

แตผลเขยว (เหมอนทคนไทยกน) มสารทมประโยชนเหลานในปรมาณสงกวาสวนอนของพชดงกลาว สารโซลาโซดนใชเปนสารตงตนในการสงเคราะหสเตยรอยดคอรตโซนและฮอรโมนเพศได ผลตากแหงบดเปนผงผสมนาผงใชปรงยาแกไอ งานวจยทแควนโอรสสา ประเทศอนเดย ใชสารสกดนาของผลมะเขอเปราะลดปรมาณนาตาลในเลอดของหนเบาหวานอะลอกซาน พบวาไดผลลดนาตาลในเลอดดเทากบการใชยากลเบนคลาไมด (glibenclamide) การทดสอบเพมเตมพบวา สารสกดดงกลาวออกฤทธคลายอนซลน โดยชวยเสรมการใชงานกลโคสอยางมประสทธภาพ และมผลเชงบวกตอการทางานของตบออน สารสกดนาของผลมะเขอเปราะไมมพษตอสตวทดลองแตอยางใด บรรพบรษไทยในแดนสวรรณภมฉลาดมากทเลอกเอามะเขอเปราะมาใสแกงปาเปนอาหาร ปราศจากคอเลสเตอรอล ลดมะเรง ลดนาตาลในเลอด และเสรมสรางสขภาพ เสนทางสายกรงเทพฯ - สพรรณบรมรานแกงปาสารพดอยางอยรมถนน ลองแวะชมผลงานภมปญญาไทยเพอสขภาพดบางนะคะ เชญทกทานสงความคดเหน เพอปรบปรงเวบไซตโดย พมพ DT ตามดวยขอความตชม สงมาท 4849666 ผ โชคด 10 ทาน รบคมอหมอชาวบาน สงถงบานฟร

ชะอม วงศ LEGUMINOSAE ชอวทยาศาสตร AcaciaPennata(L)WilldSubsp InsuavisNielsen ชอพนเมอง ผกหละ(เหนอ)ฝาเซงดพซเดาะ (กระเหรยงแมฮองสอน)โพซยโดะ(กระเหรยงกาแพงเพชร)อม(ใต)ผกขา(อดรธานอสาน) ผกหละ(ไทยยอง) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ชะอมเปนไมพมขนาดยอมแตเคยมพบชะอมในปาลกษณะเปนตนไมใหญวดเสนรอบวงของลาตนได 12เมตร ไมชะอมทปลกตามบานจะพบในลกษณะไมพมและเจาของมกตแตงกงเพอใหออกยอดไมสเกนไปจะไดเ กบยอดไดสะดวกตามลาตนและกงกานมหนามแหลมใบเปนใบประกอบขนาดเลกมกานใบแยกเปนใบอย 2 ทางลกษณะ คลายใบกระถนหรอใบสมปอยใบออนมกลนฉนคลายกลนลกสะตอใบเรยงแบบสลบใบยอยออกตรงขามกน ไบยอรปรมประมาณ13-28คขอบใบเรยบปลายใบแหลมดอกออกทซอกใบสขาวหรอขาวนวลดอกขนาด เลกและเหนชดเฉพาะเกสรตวผ ทเปนฝอยๆ การปลก ชะอมเปนไมทปลกงายปลกโดยวธการปกชาการเพาะเมลดการตอนกงและการโนมกงทมขอปกดนเพอใหได ตนใหมแตวธทนยมและไดผลดคอการเพาะเมลดการปลกชะอมมกปลกในฤดฝนเพรา ะไมตองดแลมากนกการ เพาะเมลดทาไดโดยเอาเมลดใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ1ครงเมอเมลดงอกแลวจงยาไปปลกยงแปลว ทเตรยมไวควรปลกหางกนประมาณ5-5เมตรเนอท1ไรจะปลกไดประมาณ60ตนป ยทใชดแลรกษามกใชป ย สดหรอมลสตวถาตองการใหชะอมสมบรณและแตกยอดเรวตองดแลและควรรดนาใหสมาเสมอและเพยง พอเมอเกบยอดชะอมควรเหลอไวทยอด3-4ยอดเพอใหชะอมไดปรงอาหารหายใจมฉะนนชะอมจะตายชะอม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 16: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

16

เปนรายไดเสรมใหกบเกษตรกรไดดมการบนทกถงรายไดจากการขายยอดชะอมของชาวบานทจ สรนทร พบวามรายได2000-7000ตอเดอนขนกบฤดกาลและขนาอของพนททปลกนอกจากนยงเปนไมทปลกเพยงครงเดยและเจรญเตบโตใหยอดออนไดนานหลายป ประโยชนทางยา รากของชะอมสรรพคณแกทองเฟอขบลมในลาไสแกอาการปวดเสยวในทองไดด ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผกฤดกาลยอดออนใบออนเปนไมทออกยอดทงปแตจะออกมากในฤดฝนชาวเหนอนยมรบ ประทานยอดชะอมหนาแลงเพราะผกชะอมหนาฝนจะมรสเปรยวกลนฉนบางครงทาใหปวดทอง การปรงอาหารชะอมเปนผกทรบประทานไดในทกภาคของเมองไทยวธการปรงเปนอาหารคอรบปร ะทาน เปนผกจมโดยการลวกหรอนงใหสกหรอใชยอดออนใบออนเดดเปนชนสนๆแลวชบกบไขทอดรบประทาน รวมกบนาพรกกะปชาวเหนอรบประทานรวมกนสมตามะมวงตาสมโอนอกจากนชาวเหนอและชาวอสาน ยงนยมนาไปปรงเปนแกงเชนชาวอสานมกนาไปแกงรวมกบปลาไกเนอกบเขยดตมเปนออมหรอแกงแกง ลาวและแกงแคของชาวเหนอเปนตน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดชะอมใบออนมรสจดกลนฉน(กลนหอมสขม)ชวยลดความรอนของรางกายยอดชะอม100กรมใหพลง งานกบสขภาพ 57 กโลแคลอรประกอบดวยเสนใย57กรมแคลแซยม58มลลกรมฟอสฟอรส80มลลกรม เหลก41มลลกรมวตามนเอ10066IUวตามนบหนง005มลลกรมวตามนบสอง025มลลกรมในอาซน 15มลลกรมวตามนซ58มลลกรม

มะเขอพวง httpwwwskracth

มะเขอพวง มชอทางพฤกษศาสตรวา Solanum Torvum Sw อยในวงศ Solanaceae ซงเปนวงศของพชพวกพรกและมะเขอตาง ๆ นนเอง มะเขอพวงมลกษณะพเศษบางประการตางจากมะเขอชนดอน ๆ คอเปนไมพมยนตนขามป ไมใชพชลมลกเหมอนมะเขอชนดอน ๆ นอกจากนนยงมขนาดใหญโตกวามะเขอชนดอน ๆ ดวย เพราะมทรงพมสงถงกวา 1 เมตร ขนไปถง 2 เมตรทเดยว ตรงขามกบขนาดใหญโตของลาตน มะเขอพวงกลบมผลขนาดเลกทสดเมอเปรยบเทยบกบมะเขอชนดอน ๆ และมผลออกรวมกนเปนกลมหลาย ๆ ผล อยบนชอเดยวกนจงไดชอวา มะเขอพวง เพราะมผลรวมอยเปนพวงนนเอง มะเขอพวงมดอกขนาดเลกกลบดอกสขาวหรอมวง เกสรสเหลองผลกลมขนาดเลก เสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร กานผลยาวอยรวมกนเปนชอกลม ผลออนมเปลอกสเขยวหนาเหนยว ผลแกเปลยนเปนสเหลอง เมอสกเปนสแสดแดง ภายในผลมเมลดมากมายแทบจะไมมเนอในผลเลย มะเขอพวงนบเปนมะเขอโบราณทยงมลกษณะเปนพชปาอยมาก เพราะไมมการปรบปรงพนธดงเชนมะเขอชนดอน ๆ ดงเชนผลขนาดเลก เปลอกทหนาเหนยวเมลดมมากมาย และหนามตามลาตนและกงกาน เปนตน

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 17: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

17

นอกจากนยงมความทนทานแขงแรงตอดนฟาอากาศและโรคแมลงตาง ๆ เหนอกวา มะเขออน ๆ โดยเฉพาะลกษณะยนตนขามหลาย ๆ ป และลาตนทรงพมใหญโตเปนพเศษ ซงไมพบในมะเขอชนดทปรบปรงพนธแลว จงอาจกลาวไดวา มะเขอพวงเปนมะเขอโบราณทมทวลกษณะคอ ลกษณะทขดแยงกน 2 อยางคอ ความใหญโตของทรงพม ซงใหญทสดในบรรดามะเขอดวยกน และขนาดเลกของผลซงเลกทสดในบรรดาผลมะเขอนนเอง ถนกาเนดดงเดมของมะเขอพวงคอ ในเขตรอน (tropical) แตไมสามารถเจาะจงไดวาอยทใดโดยเฉพาะ พบขนอยทวไปในเขตรอน ทงขนเองตามธรรมชาต และถกนามาเพาะปลกในพนทเกษตร มะเขอพวงมชอเรยกตาง ๆ กนไปตามทองถน เชน มะเขอพวง (กลาง) มะแควงกลา (เหนอ) หมากแขง (อสาน) มะเขอละคร (โคราช) เขอนอย เขอพวง ลกแวง เขอเทศ (ใต) และมะแวงชาง (สงขลา) เปนตน มะเขอพวงในฐานะผก สวนของมะเขอพวงทนามาใชเปนผกกคอผลออนทมสเขยว หากใชเปนผกจมนยมทาใหสกโดยการเผา ปง หรอยาง พอใหผวกรอบหรอไหมบางสวน จะทาใหรสชาตดขน และผลนมกวาเมอยงดบ นอกจากนยงอาจนาไปลวกหรอตมใหสกกได แตไมคอยนยมกน ผลออนดบ นาไปปรงอาหารไดหลายชนด เชน แกงปาตาง ๆ (ไก เนอ นก ปลา) แกงคว (ไก ปลาไหล) แกงเขยวหวาน (ไก ลกชนปลา) แกงออม (ปลาดก) ซปอสาน และเครองจมตาง ๆ เชน นาพรกมะเขอพวง นาพรกแมงดา นาพรกกะป นาพรกขกา นาพรกกงสด นาพรกหอยแมลงภ นาพรกไขเคม และปลาราทรงเครอง เปนตน มะเขอพวงทาใหกลนรสของเครองจมตาง ๆ มความพเศษออกไปจากปกต นบเปนความรเรมทชาญฉลาดของแมครวไทยในอดต ทยงคงสบทอดมาจนทกวนน ทาใหเครองจมของไทยมความหลากหลาย สามารถตอบสนองรสนยมของผบรโภคไดอยางกวางขวาง อนเปนเอกลกษณของอาหารไทยททาใหไดรบความนยมไปทวโลกนนเอง ประโยชนดานอนของมะเขอพวง ผลดบของมะเขอพวงใชเปนยาแกไอ ขบปสสาวะ และชวยยอยอาหาร การกนผลมะเขอพวงดบเปนอาหาร (เชน ในเครองจมชนดตาง ๆ) กคงมสรรพคณทางยาดวยเชนเดยวกน สวนรากของมะเขอพวงใชรกษาโรคฝาเทาแตก หรอโรคตาปลา ในดานการเกษตร มะเขอพวงนบเปนมะเขอทเหมาะกบการเกษตรแบบยงยนทไมใชสารเคม (ป ยเคม ยาฆาแมลง ยาปราบวชพช ฯลฯ) เพราะเปนมะเขอททนทาน แขงแรง ตนสงใหญ และอายยนหลายป ไมตองปลกและดแลรกษามากเหมอนมะเขอชนดอน การเกบผลมะเขอพวงใชแรงงานมาก เพราะผลเลกอยบนตนขนาดใหญ จงเหมาะสาหรบเกษตรกรรายยอยทใชแรงงานเปนทนหลก ดงจะเหนวาในหมชนพนเมองดงเดม เชน ชาวไทยภเขาตาง ๆ นยมปลกมะเขอพวงไวในระบบเกษตรพนบาน เชน วนเกษตร หรอไรหมนเวยนในเขตปาภาคเหนอและภาคตะวนตก สาหรบผ ทตองการปลกผกสวนครว เอาไวบรโภคเองในครอบครว กอาจปลกมะเขอพวงเอาไวสกตนกจะเกบผลไปประกอบอาหารไดนานหลายป โดยไมตองปลกใหมหรอเอาใจใสมากเทาพชหรอมะเขอชนดอน มะเขอพวงยงเปนอาหารทดสาหรบนกหลายชนดอกดวย ผลมะเขอพวงสกมสแสดแดงสะดดตาดงดดนกมากน และนาเมลดไปถายไวในทตาง ๆ เปนการขยายพนธมะเขอพวงตามธรรมชาต เมอมะเขอพวงมขนาดทรงพม

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 18: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

18

สงใหญพอสมควรกจะมนกมาทารงออกลกเพาะพนธกนบนตนมะเขอพวงไดอกดวย ซงผปลกจะไดรบความเพลดเพลนจากการสงเกตศกษาชวตนก พรอมกบไดบญกศลไปดวย สมกบคาพงเพยทวา เสยกระสนนดเดยว แตไดนกหลายตว นนเอง ผดกบคาพงเพยนดเดยวตรงท นกหลายตวจากการปลกมะเขอพวงนนเปนนกทมชวตและมความสข มใชนกทถกยงตายจากกระสนนดเดยวดงเชนคาพงเพย

ผกหวานปา ลกษณะทวไปของผกหวานปา ผกหวานปาเปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยาศาสตรวา Melientha suavis Pierre ชาวบานแถวจงหวดสรนทรเรยก ผกหวาน ชอทเรยกกนทวไป คอ ผกหวาน ซงอาจสบสนกบผกหวานบานทจะกลาวถงในตอนทาย ผกหวานปา เปนไมยนตนขนาดกลาง ตนทโตเตมทอาจสงถง 13 เมดร แคทพบโดยทวไปมกมลกษะเปนไมยนตนขนาดเลกหรอเปน ไมพม เนองจากมการหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดก งและยอดออนซงเปนสวนทใชบรโภค ใบของผกหวานปาเปนใบเดยว เรยงสลบกน ใบออนรปรางแคบร ปลายใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรางรกวาง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ขนาดของใบประมาณ 25-5 ซม x 6- 12 ซมกานใบสน ชอดอกแตกกงกานคลายชอดอกมะมวงหรอลาใย และเกดตามกงแก หรอตามลาตนทใบรวงแลว ดอกมขนาดเลก เปนตมสเขยว อดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลางสาด แตละผลมขนาดประมาณ 15 x 25 ซม ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว มพชอกชนดหนงอาจเรยกวาผกหวานดวยเชนกน ชนดนมชอใน 3-6 เมลดผกหวานชนดนรบประทานยอดออนไดเชนเดยวกน มชอเรยกอน ๆ อก เชน มะยมปา ผกหวาน ผกหวานบาน ผกหวานใตใบ เปนตน นอกจากนยงมพชอกชนดหนงทม ยอดออนลกษณะเหมอนยอดออนของผกหวานปามากจนมการเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขาไป จะเกดอาการเมาเบอ พชนมชอวทยาศาสตรวา Urobotrya siamensis hiepko คนลาปาง เรยก แกกองหรอนางแยม ชาวเชยงใหมเรยกนางจม จนทบรเรยก ผกหวานเขา กาญจนบรและชลบรเรยก ผกหวานดง สระบรเรยก ผกหวานเมา หรอชาผกหวาน ภาดอสานเรยก เสน หรอ เสม สวนทางประจวบครขนธเรยกวาดหม อยางไรกตามหากสงเกตตน และใบทแก จะมลกษณะตางกน เหนไดชดดงน

ผกหวานปา เสน การปลกและบารงรกษา ควรเรมเตรยมหลมปลกในชวงหลงสงกรานต โดยขดหลมขนาด 50X50 ซม รองกนหลมดวย ป ยคอกหรอป ยหมกประมาณครงปบ คลกเคลาผสมกบหนาดน โดยลงหลมทงไว 2-3 อาทตย ในขณะเดยวกนกเรมสราง ความแขงแรงใหตนกลากอนยายปลกลงหลม จรงดวยการ รดนาใหนอยลง ใหตนกลาไดรบ แสงแดดเพมขนทละนอย

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 19: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

19

ละลายป ยโปแตสเซยมในเตรท ความเขมขนไมเกน 2 (1 กรมตอนา 50 ลดร) รดตนกลากอนยายปลกประมาณ 2 อาทตย และงดใหนา 1 วน ลวงหนากอนยายปลก ในการถอดถงพลาสตกเพอนากลาลงปลกในหลม ตองระวงอยาใหกระเปาะดนแตกหกหรอ รากขาด เพราะจะทาใหตนกลาชะงกการเจรญเดบโตเปนเวลานาน การปลกควรให ตนกลา สงกวาปากหลมประมาณ 5 ซม แลวพนดนกลบโคนขนโดยรอบ เพอปองกนไมใหมนาขง ในหลมปลกเมอมการใหนาหรอฝนตก จากนนหวานเมลดถวเขยวเปนวงรอบหลม ใหหางจากตนกลาประมาณ 15-20 ซม เพอใหตนถวเปนพเลยง ในระยะแรก กอนสนฤดฝนประมาณเดอนกนยายน ใหหวานถวมะแฮะ หรอพชตระกลถว ทมลาตนสง และไมทงใบชวงฤดแลง โดยหวานเปนวงรอบหางจากตนผกหวานปา รศม 70-100 ซม เพอใหเปนไมบงรมในชวงฤดแลง ระยะปลกผกหวานปาควรใช ระยะ 2-3 X 2-3 เมตร โดยเลอกสภาพทดนทลาดเอยงเลกนอย หรออาจปลกแซมในสวนทคอนขางแหงแลงได เชนในสวนปาสก ผกหวานปาจะใชเวลาไมตากวา 3 ป จงเจรญเตบโตถงระยะเรมเกบผลผลตได การใสป ยกระตนการเจรญเตบโต ควรใสป ยคอกหรอป ยทหมกจนสลายตวดแลว หวานกระจายโดยรอบโคนตนในรศม 50 ซม ตนละ 1 ปบ ในชวงฤดฝนปละครง หามใชจอบขดพรวนรอบโคนตน หากตองการกาจดวชพชใหใช วธถอนหรอใชมดฟนใหราบ เพอปองกนรากผกหวานไมใหกระทบกระเทอน คณคาทางโภชนาการของผกหวานปา ผกหนาวปาจดเปนผกทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนงโดยเฉพาะอยางยง ในดานแหลงโปรตน วตามนซ และพลงงาน นอกจากน ยงมปรมาณ เยอใยพอสมควร ชวยในการขบถายใหดขน ในยอดและใบสดทรบประทานได 100 กรม ประกอบดวยนา 766 กรม โปรตน 82 กรม คารโบไฮเดท 10 กรม เยอใย 34 กรมเถา 18 กรม แคโรทน 16 มก วตามนซ 115 มก และคาพลงงาน 300 กโลจล (KJ) อยางไรกตามการบรโภคผกหวานปาควรปรงใหสกเสยกอน เนองจากการบรโภคสด ๆ ในปรมาณมากอาจทาใหเกดการเบอเมาเปนไข และอาเจยนได การนาผกหวานปามาปรงอาหารนนใชไดทงสวนทเปนยอดและใบออน นาชอผลออน ๆ สาหรบผลแกอาจลอกเนอทงนาเมลด ไปตมรบประทานไดเชนเดยวกบเมลดขนน มรสหวานมน การปรงอาหารจากผกหวาน ปา นอกจากตม ลวก เปนผกจมนาพรกแลว อาจนาไปทาแกง แกงเลยง หรอตมจดได เชนกน

httpwwwgeocitiescompsplantveget005htm

ฟกทอง ชอวทยาศาสตร Cucurbitaceae Cucurbita sppL ฟกทอง (Pumkins(ทอง) Kabocha (เขยว)) เปนพชชนดหนง มกจดเปนพวกผก เนองจากนยมนามาเปนสวนประกอบในอาหาร แตกยงนาไปทาของหวานเปนอาหารวางไดดวย ปกตฟกทองเมอแกจดจะมสเหลองอมสม เปนพชมเถา ปลกไดทวไปทงในเขตรอนและเขตหนาว ในทางพฤกษศาสตร จดอยในสกล Cucurbita วงศ Cucurbitaceae ถอวาเปนพชดงเดมของโลกตะวนตก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 20: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

20

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ฟกทองเปนไมเถาเลอยไปตามดน มมอสาหรบยดเกาะ ลาตนอวบนา ใบเดยวรปหาเหลยม มขนทงสองดาน ดอกสเหลองรปกระดง ผลฟกทองมดวยกนหลายลกษณะ บางครงเปนผลเกอบกลมกม แตโดยทวไปเปนรปทรงกลมแปน ผวขรขระเลกนอย เมอยงดบเนอคอนขางแขง นอกจากเนอของผลฟกทองจะใชเปนอาหารแลว เมลดฟกทองกใชเปนอาหารวางไดดวย ในประเทศตะวนตก นยมนาฟกทองมาเจาะเปนชอง มจมก ตา แลวใสเทยน หรอดวงไฟขางในเพอฉลองในวนฮาโลวน เรยกวา แจคโอแลนเทน (Jack-o-lantern pumpkin) ฟกทองมกากใยสง อดมดวยวตามนเอและสารตอตานการผสมกบออกซเจนกบเกลอแร และม sbquoกรดโปรไพโอนค‛ กรดนทาใหทาใหเซลลมะเรงใหออนแอลง [1] ในเนอฟกทองมแคโรทนและแปง ใชแตงสขนมเชน ขนมฟกทอง ลกชบ โดยนาเนอนงสกมายกบแปงหรอถวกวน [2]

แตงไทย ชอสามญ Musk Melon ชอวทยาศาสตร Cucumis melo Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงไทยดจะเหมาะกบการเปนของหวานเปนอยางยง ทงนเพราะยงไมเคยเหนใครใชแตงไทยทากบขาวหรอของคาวสกท และนอกจากจะเหมาะกบการทาเปนขนมของหวานแลว ยงดราวกบวาแตงไทยนนเกดมาเพอประเทศเขตรอนอยางเมองไทยนนทเดยว มปลกทวไปในเขตรอนและเขตอบอนของโลก

กเรมตงแตชอ กเปนแตงไทยไมใชแตงเทศ แตงไทยเปนผลไมไทยทมราคาถก หาซองาย ถงดดาด ๆเหมอนไมมราคาและไมดหรหรา (จนบางคนหนไปกนแคนตาลปทคลาย ๆ กน แตดหรกวา ) แตแตงไทยกมคณคาทางโภชนาการและมประโยชนทางสมนไพรไมรอยเลย สาหรบภมอากาศแบบปาฝนรอนชนอยางบานเรานนถอเปนเขตทมความหลากหลายของพชพรรณจานวนมาก จงนบเปนโชคดอยางยงทเรามอาหารจากพชใหไดกนกนอยางไมรเบอ แถมยงเลอกกนไดแบบตามฤดกาลเสยดวย ทงผลไม พชผกทหมนเวยนตามฤดกาลทเปลยนแปลงไป ทงเลอกกนไดวา ในอากาศทรอนอยางบานเรานนสมควรกนพชผกผลไม ชนดใดเพอชวยคลายความรอนอยางแตงไทย ซงเปนผลไมทมรสเยนนมชมลน แตงไทยนนเปนพชในวงศแตง (CUCURBITACEAE) เปนเถาเลอยทอดไปตามพนมากกวาจะชอบยดเกาะ ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบเปนแฉก ใบมขน ขอบใบหยก ดอกสเหลอง กลบดอกม 5 กลบ ผลรปกลม อาจมลายตามยาวของลกหรอไมมกได ซงอาจถอเปนความหลากหลายของแตงไทย ไมเคยมลกไหนเหมอนกนเลย บางลกกกลม บางลกเขยวเขม ทงบทแกจดแลว บางลกสเหลองนวลเฉย ๆ หรอบางลกกมลาย ทงลายทางและลายประไปทวลก สเขยวบางสเหลองบางตาง ๆ กนไป แตงไทย เปนพชไมเลอยทปลกไดงาย หากคณซอแตงไทยแก ๆ ควานเมลดออกและกนเนอในหมดแลว นาเมลดนนไปผงแดดใหแหง แลวกเอาไปโรย ๆ ทง ๆ ไวรมรว สกพกตนแตงไทยนอย ๆ กจะออกมาชมโลก แมแตงไทยจะขนงายดายในทกภมประเทศ แตหากจะใหดกตองเตรยมดอนกนสกหนอย แตงไทยชอบดอนทระบายนาไดด หรออเปนดอนทมทรายปนอยในปรมาณมาก

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 21: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

21

ในชนบทภาคเหนอหรออสาน นยมปลกแตงไทยในฤดรอนหลงการเกบเกยวขาวแลว โดยปลกลงไปในนาเปนพชหมนเวยน แตงไทยไมตองการนามากนก และเตบโตไดดในฤดรอนทมแสงแดดจดจา วากนวายงแลงกยงหวาน (เหมอนแตงโม) โดยทวไปแลวมกไมนยมใชยาฆาแมลงเพราะแตงไทยไมคอยมโรคมากนก แตกมขอสงเกตวาหากคณรบประทานแตงไทยลกใดแลวรสกรอนปากรอนคอ หรออดอด นนแสดงวาแตงไทยลกนนมยาฆาแมลงทยงสลายไมหมด ควรลางแตงไทยกอนปอกเปลอกใหสะอาดกอนรบประทาน เพราะบางทเรากอาจเผลอไปวาผลไมทตองปอกเปลอกนนไมตองลางเปลอก เพราะเรากนขางในไมไดกนเปลอก แตการลางผลไมนนกเพอลดสารพษทอาจตกคางมากบสงทเราจะนาสรางกายของเรา ทงนควรลางผลไมทกชนดกอนรบประทาน อาจจะดวยนายาลางผกผลไมหรอนาสะอาดหลาย ๆ ครง ไมใชแคของหวานทแตงไทยเปน แตยงมสรรพคณเปนสมนไพรไมใหอายเพอนผลไมอน ๆ ดอกออนของแตงไทยตากแหงแลวนามาตมกนทาใหอาเจยนเพอแกโรคดซาน ผลเปนยาระบาย ขบปสสาวะ บารงธาต ขบนานม ขบเหงอ บารงหวใจ บารงสมอง บรรเทาอาหารกระเพาะปสสาวะอกเสบ เมลดเปนยาเยน ขบปสสาวะ แกไอ กนชองหวานชนใจอยางนาแตงไทยกะท แถมยงไดกนสมนไพรไปดวยในเวลาเดยวกนอยางน มกแตผลไมไทยทดดาด ๆ อยางแตงไทยเทานน

แตงกวา ชอสามญ Cucumber ชอวทยาศาสตร Cucumis Sativus Linn วงศ CUCURBITACEAE แตงกวา เปนผกทมขายตามทองตลาดทวไป ขายเปนกโลกรม ขายเปนกอง หรอเปนถงราคาคอนขางถก คนไทยทกภาคนยมกนแตงกวากนทงนน คนเหนอ คนอสานกนแตงกวากบนาพรกตางๆ กนกบลาบ คนภาคกลางกกนกบนาพรก คนใตกมแตงกวาเปน sbquoผกเหนาะ‛ ชนดหนงในจานผกทหลากหลายทนยมกนกบอาหารใตทมรสจด และโดยทวไปแตงกวายงไดรบเกยรตใหกนคกบอาหารจานเดยวอกหลายชนด เปนตนวา ขาวผด ขาวมนไก ขาวหมแดง ขาวหมกรอบ ขาวหมกไก รวมทงในจานสลดกยงมแตงกวาเปนสวนประกอบ ทงน เนองจากแตงกวาเปนผกทมนามาก แตงกวาจงชวยผอนคลายความเผดไดด และชวยแกเลยนในอาหารจานเดยว [แกไข] คณคาทางอาหาร แตงกวานยมรบประทานทงสดและนามาประกอบอาหารตางๆ ไดมากมาย นอกจากนแตงกวาเปนผกสดแลว ลองมาดซวา แตงกวาสามารถนาไปประกอบอาหารงายๆ อะไรไดบาง เราสามารถนาแตงกวาไปทาแกงจด หรอผดใสไขกยงได ถามแตงกวาเยอะกยงนาไปดองเกบเอาไวกนไดอกหลายวน อาหารตะวนตกหลายชนดกนยมกนกบแตงดอง ประโยชนของแตงกวา จากการวเคราะหของกองอนามยไทย แตงกวาใหโปรตนประมาณรอยละ 1 และใหสารอาหารอนๆ เชนวตามนซ และเบตา-แคโรทน เพยงเลกนอย เมอเทยบกบผกสเขยวเขมอน ถงแมวาแตงกวาจะไมมสารอาหารมากนก แตนาแตงกวามสรรพคณทางยา คอ ขบปสสาวะ แกไข กระหายนา ไฟลวก และสาหรบผ ทรกสวยรกงาม กนยมนา

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 22: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

22

แตงกวามาฝานเปนแวนบาง ๆ วางแนบบนผวหนา หรอบนเปลอกตา เพอใหความชมชนแกผว และบารงผว บางครงสตรนคงตองทาในทสวนตวสกหนอย ใบแตงกวากยงสามารถใชแกทองเสย บด สวนเถากชวยลดความดนโลหตได ถนกาเนด เดมนนแตงกวาเปนพชพนถนของอนเดย ความทแตงกวาคงเปนนกเดนทางจงมงหนาไปลงหลกปกฐานยงกรซ อตาล ฝรงเศส จนถงอเมรกาเหนอ เมอราวกลางครสตศตวรรษท 16 และเมอ 200 ปกอนครสตกาลเรมมการปลกแตงกวา รวมแลวมนษยเรารจกแตงกวามามากกวา 3000 ปเลยทเดยว การปลกและดแล คนไทยนยมปลกแตงกวาเปนอาชพ และปลกเปนผกสวนครวกนมาก เพราะเปนผกทปลกงาย ใหผลผลตเรว อกทงสภาพแวดลอมของบบบาน]]เรากเหมาะแกการปลกแตงกวาเปนอยางยง ความดของแตงกวาอกประการหนงททาใหคนไทยนยมปลก คอ แตงกวามความทนทาน เปลอกของแตงกวายงชวยใหการขนสง การเกบรกษากงายกวาผกชนดอนๆ แตงกวาเปนพชเถาเลอยทมมอเกาะ ชวยพยงลาตน ลาตนเปนเหลยมมขนขนปกคลมอยทวไป ลาตนยายประมาณ 2-3 เมตร มรากแกว ใบเปนใบเดยว มมมแหลม 3-5 แฉก ดอกเปนดอกตวผ และตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ดอกตวผจะเกดเปนกลม 3-5 ดอก ดอกตวเมยจะเกดเดยวๆ มสเหลอง สงเกตไดงาย คอม ลกษณะคลายแตงกวาผลเลก ๆ ตดกบกลบดอก สวนดอกตวผจะมเฉพาะกานดอกเทานน ในการปลกแตงกวา ถามดอกตวเมยมากจะทาใหไดผลผลดสง ผลในขณะยงเลกจะสงเกตเหนหนามไดอยางชดเจน หนามของแตงกวาจะมสขาวและสดา แตงกวาหนามสดาจะเกบไดเพยง 3-4 วน หลงเกบจากตน ผลจะเปลยนเปนสเหลอง นม ไมกรอบ สวนแตงกวา ทมหนามสขาวจะมคณสมบตพเศษ เกบไวไดนานประมาณ 7 วน โดยไมนม และไมเปลยนเปนสเหลองเรว พนธแตงกวา พนธแตงกวาทใชปลกโดยทวไปจาแนกได 2 พนธ คอ พนธสาหรบรบประทานสด และพนธสาหรบอตสาหกรรม (1) พนธสาหรบรบประทานสดจะมเนอบางและไสใหญ (2) พนธสาหรบอตสาหกรรมเปนพนธทมเนอหนา ไสเลกหรอบางพนธไมมไสเปลอก มสเขยวเขม เมอนาไปดองจะคงรป ไมเหยวยน การปลกแตงกวาม 2 แบบ คอ ปลกโดยใชคางหรอปลกโดยไมใชคางกได ตามแตสภาพพนท และความสะดวกของผปลก การปลกโดยใชคางจะชวยพยงลาตน ทาใหการดแลรกษางายขน แตจะเสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย การปลกแบบใชคางนยมใชกบแตงกวาทจะใชดอง เพราะถาไมใชคางแลวผลจะงอ ไมสวย และผลจะเนาไดงาย เนองจากผลแตงสมผสกบดน แตงกวาสามารถขนไดดในดอนแทบทกชนด แตชอบดนรวนปนทราย มความชนพอเหมาะ มการระบายนาไดด เพราะถานาขงแฉะจะทาใหเกดโรคทางใบไดงาย การเตรยมดนปลกแตงกวาเปนพชทมระบบรากลกปานกลาง ควรขดดนลกประมาณ 20-25 เซนตเมตร ตากดนไวประมาณ 5-7 วน ใสป ยคอกหรอป ยหมกใชระยะระหวางแถว 1

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 23: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

23

เมตร ระยะระหวางตน 50 เซนตเมตร หยอดเมลดปลกโดยตรงหลมละ 3-5 เมลด กลบดวยป ยคอกหรอป ยหมก หรอดนผสมละเอยดลงจนเตมหลม แลวรดนาใหชม คลมดวยฟาง หรอหญาแหง เพอชวยเกบรกษาความชน ประมาณ 14 วน แตงกวาจะเรมเลอย แตงกวาเปนพชทชอบนาและความชนพอประมาณ ระยะแรกควรใหนาอยางสมาเสมอและเพยงพอ จนแตงกวาเรมออกดอกจงลดลงเหลอ 2-3 วนตอครง แตไมควรปลอยใหแตงกวาขาดนา ในระยะออกดอก จะทาใหดอกรวง แตงกวาทขาดนาจะมรสขม เมอแตงกวามอาย 30-40 วน หลงจากหยอดเมลดกสามารถเกบเกยวได หลงจากเกบผลแตงกวาแลวตองรบนาเขาทรมทนท หามลาง เพราะจะทาใหผลเหลองเรว หลงฝนตกใหม ๆ ไมควรเขาไปเกบเกยว ควรรอใหดนแหงดกอน แตงกวาชอบอากาศอบอน แตไมถงกบรอนจด ถารอนเกนไปแตงกวากจะมแตดอกตวผ ทาใหไดผลผลตนอย สภาพอณหภมของไทยสามารถปลกแตงกวาไดตลอดป ผลผลตทไดกอาจแตกตางกนไปบาง

ผกตว ผกแตว httpwwwbaanmahacomcommunitythread7890html

ชอวทยาศาสตร Gratoxylum formosum(Jack) Dyer ssppruniflorum(Kurz) Gogelin ชอพนเมอง แตว(ไทย) ตวขน(กลางและนครราชสมา) ตวแดงตวยางตวเลอด(เหนอ) แตวหน(ลาปาง) กยฉองเซา(กระเหรยง ลาปาง) กวยโซง(กระเหรยง กาญจนบร)ตาว(สตล)มโตะ(มาเลเซย-นราธวาส) เนคเครแย(ละวา-เชยงใหม)ราเงง(เขมร-สรนทร)ตวขาว (กรงเทพฯ)ตวสม(นครราชสมา)เตา(เลย)ขตว ตวเหลอง (ไทย) ผกตว(อบลราชธาน มหาสารคาม-อสาน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนแตวเปนไมยนตนทมขนาดเลกถงขนาดกลางสง 8-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม กงออนมขนนมทวไป เปลอกสนาตาลไหม แตกเปนสะเกด เปลอกในสนาตาลแกมเหลอง และมนายางสเหลองปนแดงซมออกมา ใบมนแกมรปไขกลบ และรปขอบขนาด กวาง 2-5 ซม ยาว 3-13 ซม ออกเปนค ๆ ตรงกนขาม โคนสอบเรยวสวนทคอนไปทางปลายใบโตออกปลายสดสอบเขานอบางหลงใบมขนสองทองใบมขนนม หนาแนน ดอกสชมพออน ถงสแดง กลนหอมออน ๆ ออกเปนดอก ผลรปรางรขนาดกวาง 1 ซม ยาว 2 ซม หรอยอมกวาเลกนอย มนวลขาวตดตามผว เมอแกจดออกเปนสามแฉก เมลดสนาตาล ประโยชนทางอาหาร สวนทเปนผก ฤดกาล ยอดออนใบออนและชอดอกออนรบประทานเปนผกได ยอดออนและใบออนผลใน หนาฝนและหนาหนาว สวยดอกออกสะพรงในชวงปลายฤดหนาว ฤดรอน ถงตนฤดฝน การปรงอาหาร ชาวไทยภาคกลางและชาวอสานรบประทานผกแตวเปนผกโดยทชาวไทยภาคกลาง รบประทานยอดแตวออน เปนผกสดแกลมกบนาพรกปลารา ดอกแตวมรสเปรยวนดๆจมกบนาพรกปลารามรสอรอยมาก สวนชาวอสานรบประทานยอดออน ใบ

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684

Page 24: 1 ข้อมูลพืชท่ีปลูกในหลุมพอเพียงr01.ldd.go.th/aya/information/packet3/ชนิด... · 2011-04-07 · ออกเป็นช่อที่ปลายยอดห้อยลง

สถานพฒนาทดนพระนครศรอยธยา 922 ม2 ตหนตรา อพระนครศรอยธยา จอยธยา 0-3534-5882 httpr01lddgothaya

24

ออนและชอดอกเปนผกสดแกลมลาบ กอย นาพรก ซป หมกะท หรอนาไปแกง เพอใหอาหารออกรสเปรยว (เปนเครองปรงรส ) สวนดอกนาไปตมแกง บางครงแกงรวมกนทงยอดออนและดอกออนเปนผกทชาวอสานนยมรบประทานมากชนดหนงและมจาหนายในทองตลาดของทองถนอสาน รสและประโยชนตอสขภาพ ยอดออนและดอกออนของผกตวมรสเปรยว ผกตว 100 กรม ใหพลงงานตอรางกาย 58 กโลแคลอร ประกอบดวยเสนใย 15 กรม แคลเซยม 67 มลลกรม ฟอสฟอรส 19 มลลกรม เหลก 25 มลลกรม เบตา-แคโรทน 4500 ไมโครกรม วตามนเอ 750 ไมโครกรมของเรตนอล วตามนบหนง 004 มลลกรม วตามนบสอง 067 มลลกรม ไนอาซน 31 มลลกรม วตามนซ 58 มลลกรม

พชผกพนเมอง อนๆ httpgotoknoworgblogattawutc222684