คู มือการประเม ินความปลอดภ ัย ห ......ช...

มถนายน 2557

โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย

Enhancement of Safety Practice of Research Laboratory in Thailand “ESPReL”

สนบสนนโดย สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต จดทาโดย ศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตราย

สานกพฒนาบณฑตศกษาและวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ESPReLคมอการประเมนความปลอดภย

หองปฏบตการฉบบแกไขเพมเตม ครงท 1

Lab Safety Inspection ManualFirst Revised Edition

ชอหนงสอ คมอการประเมนความปลอดภยหองปฏบตการ ฉบบแกไขเพมเตม ครงท 1 Lab Safety Inspection Manual, First Revised Edition ผเขยน โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย Enhancement of Safety Practice of Research Laboratory in Thailand “ESPReL” พมพครงแรก มถนายน 2557 จ านวน 400 เลม

สงวนลขสทธ ISBN: 978-616-202-903-5

จดท าโดย ศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตราย ส านกพฒนาบณฑตศกษาและวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

สนบสนนโดย ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

ขอมลทางบรรณานกรมของส านกหอสมดแหงชาต National Library of Thailand Cataloging in Publication Data

โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย. คมอการประเมนความปลอดภยหองปฏบตการ ฉบบแกไขเพมเตม ครงท 1. -- กรงเทพฯ : ศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตราย กระทรวงศกษาธการ, 2557.

192 หนา.

1. หองปฏบตการเคม. 2. การจดการของเสย. I. ชอเรอง.

363.179 ISBN 978-616-202-903-5

เอกสารนเปนสวนหนงของ โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย จดท าขนส าหรบผปฏบตงานในหองปฏบตการและผประเมน เพอพฒนาใหเกด

วฒนธรรมความปลอดภยในหองปฏบตการอยางยงยน

โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย (Enhancement of Safety Practice of Research Laboratory in Thailand, ESPReL)

คมอการประเมนความปลอดภยหองปฏบตการ พมพครงแรก พฤษภาคม 2555 จ านวน 300 เลม ISBN 978-94-326-612-6

คณะทปรกษา

รศ. สชาตา ชนะจตร ทปรกษาโครงการฯ รศ. ดร. พรพจน เปยมสมบรณ คณบดบณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

และทปรกษาโครงการฯ รศ. ดร. สกญญา สนทรส ผทรงคณวฒโครงการฯ รศ. ดร. วราพรรณ ดานอตรา หวหนาหนวยขอสนเทศวตถอนตรายและความปลอดภย

ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย และทปรกษาโครงการฯ

ผศ. ดร. สมพร กมลศรพชยพร ผอ านวยการ ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นายวนต ณ ระนอง ผทรงคณวฒโครงการฯ

คณะผจดท า

นางสาวรดาวรรณ ศลปโภชากล ผทรงคณวฒโครงการฯ ผศ. ดร. เสาวรตน จนทะโร ภาควชาชวเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย นางสาวขวญนภส สรโชต ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผศ. ฉตรชย วรยะไกรกล ภาควชาสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผศ. ดร. วรภทร องคโรจนฤทธ ภาควชาสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย รศ. ดร. เอมอร เบญจวงศกลชย ภาควชาชวเคม คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รศ.ดร. ธรยทธ วไลวลย ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รศ. ดร. เกจวล พฤกษาทร ภาควชาเคมเทคนค คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย นางสาวสทธรตน ลศนนท ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย (Enhancement of Safety Practice of Research Laboratory in Thailand, ESPReL)

คมอการประเมนความปลอดภยหองปฏบตการ ฉบบแกไขเพมเตม ครงท 1 พมพครงแรก มถนายน 2557 จ านวน 400 เลม ISBN 978-616-202-903-5

คณะทปรกษา

รศ. สชาตา ชนะจตร ทปรกษาโครงการฯ ผศ. ดร. สมพร กมลศรพชยพร ผอ านวยการ

ศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย และทปรกษาโครงการฯ

รศ. ดร. วราพรรณ ดานอตรา ผอ านวยการโครงการฯ

นางสาวรดาวรรณ ศลปโภชากล ผทรงคณวฒโครงการฯ

รศ. ดร. สกญญา สนทรส ผทรงคณวฒโครงการฯ

นายวนต ณ ระนอง ผทรงคณวฒโครงการฯ

บรรณาธการ

รศ. ดร. เอมอร เบญจวงศกลชย ภาควชาชวเคม คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

คณะผจดท า

รศ. ดร. เอมอร เบญจวงศกลชย ภาควชาชวเคม คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศ. ดร. ธรยทธ วไลวลย ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผศ. ดร. เสาวรตน จนทะโร ภาควชาชวเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผศ. ฉตรชย วรยะไกรกล ภาควชาสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผศ. ดร. วรภทร องคโรจนฤทธ ภาควชาสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย นางสาววรรณ พฤฒถาวร สถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย นางสาวขวญนภส สรโชต ศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตราย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นางสาวคณชนก ปรชาสถตย ศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นางสาวอศรา อามน ศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นางสาวพวงผกา หลาเตจา ศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ก

ค ำน ำ

กรอบคดขององคประกอบของหองปฏบตการปลอดภย ประกอบดวย 7 องคประกอบทเชอมโยงกนอยางเปนระบบประกอบดวย 1) การบรหารระบบจดการความปลอดภย 2) ระบบการจดการสารเคม 3) ระบบการจดการของเสย 4) ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ 5) ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย 6) การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ และ 7) การจดการขอมลและเอกสาร

องคประกอบของหองปฏบตกำรปลอดภย

การจดการความปลอดภยของหองปฏบตการปลอดภย จะกระท าไดกตอเมอผเกยวของไดประจกษในสภาพความเสยงตอความปลอดภยในการท างาน โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย จงไดออกแบบ “เครองมอ” ในการส ารวจสภาพหองปฏบตการตามองคประกอบความปลอดภยทง 7 ดานดงกลาว ซงไดจดท าเปนเอกสาร 2 เลมใชประกอบกน และสามารถสบคนการใชเอกสารบนระบบเวบไซต ท http://esprel.labsafety.nrct.go.th

ข

เอกสำรเลมท 1 แนวปฏบตเพอความปลอดภยในหองปฏบตการ ใหภาพรวมขององคประกอบทท าใหเกดความปลอดภยในหองปฎบตการ และแบงสาระเนอหาเปน 2 สวน คอ

- เนอหาโดยสรปของกระบวนการและวธด าเนนงานดานตางๆ ของการพฒนาความปลอดภยในหองปฏบตการ

- เอกสารความร เปนรายละเอยดของวธด าเนนการของขนตอนตางๆ จดแบงเปนเรองๆ เชน ระบบการจ าแนกประเภทและการตดฉลากสารเคม ความรเกยวกบเอกสารขอมลความปลอดภย (Safety Data Sheet, SDS) เปนตน

เอกสำรเลมท 2 คมอการประเมนความปลอดภยในหองปฏบตการ ประกอบดวยการส ารวจสถานภาพในลกษณะของ

- รายการส ารวจ (checklist) รวม 179 รายการทครอบคลม 7 องคประกอบของความปลอดภย

- ค าอธบายประกอบการกรอก checklist ทสอดคลองกบรายการส ารวจ ซงเปนค าอธบายเพมเตม

ส าหรบผด าเนนการในหองปฏบตการ และส าหรบผตรวจสอบใชในการก าหนดเปน “เกณฑการ

ประเมน” เพอวเคราะหระดบความปลอดภยของหองปฏบตการดวย

- ภาคผนวก คอ ความรและตวอยางเพมเตมทเกยวของของแตละองคประกอบ

เอกสารทง 2 ฉบบ ไดผานการทดลองใชแลวโดยภาคสมาชกหองปฏบตการ จดพมพเปนครงแรกในป

พ.ศ. 2555 โดยการสนบสนนของส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต และ ในการจดพมพคมอการประเมน

ความปลอดภยในหองปฏบตการ ฉบบแกไขเพมเตม ครงท 1 ไดรบความกรณาจาก รศ.ดร.เอมอร เบญจวงศ

กลชย เปนผปรบปรง

ผอานทสนใจใชแบบประเมนในเอกสารเลมน เพอพฒนาความปลอดภยหองปฏบตการ ควรเรมท า

ความเขาใจสาระในเอกสาร “แนวปฏบตเพอควำมปลอดภยในหองปฏบตกำร” กอน เพอใหเหนภาพรวม

ของระบบการบรหารจดการความปลอดภยของหองปฏบตการและความเชอมโยงของทกองคประกอบ จงจะ

ชวยใหสามารถใชขอมลการประเมนความปลอดภยฉบบนดวยความเขา ใจ และเกดปญญาพฒนา

หองปฏบตการไดอยางแทจรง การใช “คมอกำรประเมนควำมปลอดภยในหองปฏบตกำร” เพยงอยางเดยว

อาจยากทจะเขาใจและเหนประโยชนของแบบประเมน ท าให ไมสามารถน าผลการประเมนเพอพฒนาความ

ปลอดภยไดดงใจ

คณะผจดท ำ

ค

(http://esprel.labsafety.nrct.go.th)

ค ำแนะน ำกำรส ำรวจสถำนภำพควำมปลอดภยหองปฏบตกำร

1. สมาชกในหองปฏบตการทกระดบควรประชมท าความเขาใจและลงความเหนรวมกนในการตอบค าถามแตละขอโดยตอบค าถามในกระดาษดวยกนแลวจงบนทกขอมลลงเวบไซต ภายหลง การบนทกขอมลลงเวบไซตอาจท าพรอมกนหลายคนได

2. อานค าอธบายประกอบการกรอก checklist เพอใหทราบขอบเขต วตถประสงค และความหมายของแตละขอทจะใชในการส ารวจสถานภาพใหชดเจน ส าหรบความรและตวอยางเพมเตมไดน าไปแสดงไวในภาคผนวก

3. เลอกค าตอบในรายการส ารวจ (checklist) โดยท าเครองหมาย “” ในชองวางดานขวามอ ค าตอบในรายการส ารวจ ม 3 แบบ คอ “ใช /ไมใช” “ใช” หมายถง ท าไดครบถวนตามรายการขอนน

“ไมใช” หมายถง ท าไดไมครบถวนตามรายการขอนน “ไมเกยวของ” หมายถง รายการขอนนไมเกยวของกบการปฏบตงานในหองปฏบตการน เชน

รายการเกยวกบการเกบถงแกสออกซเจน ถาหองปฏบตการไมมการใชแกสออกซเจน สามารถเลอกค าตอบ “ไมเกยวของ” ได

“ไมทราบ/ไมมขอมล” หมายถง ไมแนใจวาใชหรอไมใช หรอทราบวา ใชแตไมมขอมล เชน การไมมขอมลเพอตอบค าถามเกยวกบพนผวทางเดน เปนตน

4. กรณตอบวา “ใช” หรอ “ไมเกยวของ” ตองระบเหตผลหรอหลกฐาน ในชองหมายเหตดวย มฉะนนจะถอวาค าตอบคอ “ไมใช”

5. ในกรณทรายการส ารวจมการแบงเปนหวขอยอย ใหท าเครองหมาย ในแตละขอยอย และสามารถตอบไดมากกวา 1 ชอง

6. กรอกขอมลทไดในขอ 3-5 ลงใน http://esprel.labsafety.nrct.go.th เพอท าการประมวลผลสถานภาพความปลอดภยหองปฏบตการ โดยพจารณาความถทไดจากการส ารวจในแตละหวขอ เพอดวาหองปฏบตการของตนเองมสถานภาพอยางไรในแตละองคประกอบ (7 องคประกอบ)

ง

สารบญ

หวขอ หนา

ค าน า ก

ค าแนะน าการส ารวจสถานภาพความปลอดภยหองปฏบตการ ค สารบญ ง

ESPReL Checklists………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1 1. การบรหารระบบการจดการความปลอดภย …………………………………………………………………………………………… 2

2. ระบบการจดการสารเคม …………………………………………………………………………………………………………………….. 4 3. ระบบการจดการของเสย………………………………………………………………………………………………………………………. 10 4. ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ ……………………………………………………….……... 13 5. ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย ………………………………………………………………………………………………… 19 6. การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ ……………………………………………………………….. 25 7. การจดการขอมลและเอกสาร ………………………………………………………………………………………………………………. 27

ค าอธบายประกอบการกรอก checklist ………………………………………………………………………………………………………….. 28 1. การบรหารระบบการจดการความปลอดภย …………………………………………………………………………………………… 29

2. ระบบการจดการสารเคม …………………………………………………………………………………………………………………….. 31 3. ระบบการจดการของเสย………………………………………………………………………………………………………………………. 41 4. ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ ……………………………………………………….……... 45 5. ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย ………………………………………………………………………………………………… 61 6. การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ ……………………………………………………………….. 69 7. การจดการขอมลและเอกสาร ………………………………………………………………………………………………………………. 70

เอกสารอางอง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 73 ภาคผนวก

1. การบรหารระบบการจดการความปลอดภย…………………………………………………................................ ภ1-1– ภ1-4 2. ระบบการจดการสารเคม……………………………….................................................................................. ภ2-1– ภ2-22 3. ระบบการจดการของเสย………………………………………………………………………………………………………. ภ3-1– ภ3-13 4. ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ ……………………………………………….. ภ4-1– ภ4-31 5. ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย………………………………………………………………………………….. ภ5-1 – ภ5-9 6. การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ………………………………………………….. ภ6-1 – ภ6-2 7. การจดการขอมลและเอกสาร………………………………………………………………………………………………… ภ7-1 – ภ7-11

ESPReLESPReL Checklists

2

ESPReL Checklists 1. การบรหารระบบการจดการความปลอดภย

วตถประสงคเพอประเมนความจรงจงตงแตระดบนโยบายทเหนความส าคญของงานดานความปลอดภยของหองปฏบตการ จงควรมขอมลระดบนโยบาย/แผนงานทงเชงโครงสรางและการก าหนดผรบผดชอบ รปธรรมของผลผลตในดานน อาจมไดตงแตค าสง ประกาศแตงตงผรบผดชอบ และ/หรอ แผนปฏบตทไดมาจากกระบวนการพจารณารวมกน

หวขอ ม ไมม ไม

เกยวของ ไมทราบ/ ไมมขอมล

หมายเหต ค าอธบายประกอบฯ

1. นโยบายและ/หรอแผนงานทเกยวของกบความปลอดภย มเอกสารเชงนโยบายในเรองความปลอดภย

ของหองปฏบตการ มแผนงานในเรองความปลอดภย

ของหองปฏบตการ

ขอ 1.1 นโยบายและแผน

2. มนโยบาย และ/หรอ แผนงาน ในระดบอนดงน ภาควชา คณะ มหาวทยาลย กอง กรม ศนย อนๆ (ระบระดบโครงสรางบรหาร

หนวยงาน..........)

3. มโครงสรางการบรหารจดการดานความปลอดภยในระดบตอไปน หองปฏบตการ ภาควชา คณะ มหาวทยาลย กอง กรม ศนย อนๆ (ระบระดบโครงสรางบรหาร

หนวยงาน……….)

ขอ 1.2 โครงสรางการบรหาร

3




4. หองปฏบตการไดก าหนดผรบผดชอบดแลเรองความปลอดภยในเรองตอไปน การจดการสารเคม การจดการของเสย ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ

อปกรณและเครองมอ การปองกนและแกไขภยอนตราย การใหความรพนฐานเกยวกบความ

ปลอดภยในหองปฏบตการ การจดการขอมลและเอกสาร

อนๆ ระบ……….

ขอ 1.3 ผรบผดชอบระดบตางๆ

4

ESPReL Checklists 2. ระบบการจดการสารเคม

เพอประเมนสถานภาพการจดการสารเคมในหองปฏบตการ มองถงการมระบบการจดการสารเคมทดภายในหองปฏบตการ ทงระบบขอมล การจดเกบ การเคลอนยายสารเคม และการจดการสารทไมใชแลว ทสามารถตดตามความเคลอนไหวของขอมลสารเคม และควบคมความเสยงจากอนตรายของสารเคม หวใจส าคญของการจดการสารเคมในอนดบแรก คอ “สารบบสารเคม” หากปราศจากสารบบสารเคมซงเปนจดเรมตนแลว การบรหารจดการเพอการท างานและการรบมอสารเคมอยางถกตองจะเกดไมได ขอมลสารเคมเมอประมวลจดท ารายงานเปนระยะๆ กสามารถน าไปใชประโยชนในการจดการความเสยง การแบงปนสารเคม รวมทงการใชประโยชนในการบรหารจดการ และจดสรรงบประมาณดวย 2.1 การจดการขอมลสารเคม 2.1.1 ระบบบนทกขอมล

หวขอ ใช ไมใช ไม



1. มระบบบนทกขอมลสารเคมในรปแบบ เอกสาร อเลกทรอนกส

อางอง ขนตอนและวธการบนทกขอมลสารเคมในรปแบบเอกสาร/อเลกทรอนกส ทด าเนนการเปนประจ า

ขอ 2.1.1 ระบบบนทกขอมล

2. โครงสรางของระบบบนทกขอมลสารเคม ประกอบดวย รหสภาชนะบรรจ (Bottle ID)

ชอสารเคม (Chemical name) CAS no. ประเภทความเปนอนตราย เชน สารกดกรอน

สารไวไฟ เปนตน (ระบระบบทใช……….) ปรมาณสารเคม (Chemical volume/weight) Grade ราคา (Price) ทจดเกบสารเคม (Chemical storage) วนทรบเขามาในหองปฏบตการ (Received

date) ผขาย/ผจ าหนาย (Supplier) ผผลต (Manufacturer) อน ๆ ระบ………. (เชน Expiry date)

5

2.1.2 สารบบสารเคม (Chemical inventory)




1. มการบนทกขอมลการน าเขาสารเคมสหองปฏบตการ ระบระบบทใช และความถของการบนทกขอมล

ขอ 2.1.2 สารบบสารเคม 2. มการบนทกขอมลการจายออกสารเคมจาก

หองปฏบตการ

3. มการปรบขอมลใหเปนปจจบนอยางสม าเสมอ

ระบระบบทใชและความถของการตรวจสอบและปรบฐานขอมล

4. มรปแบบการรายงานทชดเจน เพอรายงานความเคลอนไหวของสารเคมในหองปฏบตการ โดยในรายงานอยางนอยตองประกอบดวยหวขอตอไปน ชอสารเคม CAS no. (ถาม) ประเภทความเปนอนตรายของสารเคม ปรมาณ สถานทเกบ

ระบระบบทใชและมขอมลครบตามทระบในหวขอ

2.1.3 การจดการสารทไมใชแลว (Clearance)




1. มระบบการจดการสารทไมใชแลว ไดแก สารทไมตองการใช สารทหมดอายตามฉลาก สารทหมดอายตามสภาพ

ระบความถในการส ารวจและจดการ

ขอ 2.1.3 การจดการสารท ไมใชแลว (Clearance)

2.1.4 การใชประโยชนจากขอมลเพอการบรหารจดการ




1. มการใชประโยชนจากขอมลสารเคมเพอ การจดสรรงบประมาณ การแบงปนสารเคม การประเมนความเสยง อนๆ ระบ……….

ระบวธใชประโยชน

ขอ 2.1.4 การใชประโยชนจากขอมลเพอการบรหารจดการ

6

2.2. การจดเกบสารเคม 2.2.1 ขอก าหนดทวไปในการจดเกบสารเคม




1. มการแยกเกบสารเคมตามสมบตการเขากนไมไดของสารเคม (chemical incompatibility) ระบระบบทใช……….

ขอ 2.2.1 ขอก าหนดทวไปในการจดเกบสารเคม

2. เกบสารเคมแยกตามสถานะของสาร (ของแขง ของเหลว แกส)

ระดบคลง/พนทเกบสารเคม

3. หนาตเกบสารเคมในพนทสวนกลางมการระบ รายชอสารเคมและเจาของ ชอผรบผดชอบดแลต สญลกษณตามความเปนอนตราย

ระดบหองปฏบตการ

4. ไมวางสารเคมบรเวณทางเดน และสารเคมทกชนดจดเกบอยางปลอดภยตามต าแหนงทแนนอน

5. มปายบอกบรเวณทเกบสารเคมทเปนอนตราย

6. เกบสารเคมทตองควบคมเปนพเศษไวในตทมกญแจลอค

7. ไมใชตควนเปนทเกบสารเคมหรอสารใดๆ ระดบหองปฏบตการ

8. ใช หง/โตะปฏบตการเปนทวางเฉพาะสารเคมทอยระหวางใชงานเทานน


2.2.2 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบสารไวไฟ




1. เกบสารไวไฟใหหางจากแหลงความรอน แหลง ก าเนดไฟ เปลวไฟ ประกายไฟ และแสงอาทตย

ขอ 2.2.2 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบ สารไวไฟ

2. เกบสารไวไฟแยกจากสารกลมอน 3. เกบสารไวไฟในหองปฏบตการในภาชนะทมความจ

ไมเกน 20 ลตร

4. เกบสารไวไฟทมปรมาณรวมกนมากกวา 50 ลตร ในตเฉพาะทใชส าหรบเกบสารไวไฟ


5. มตเยนทปลอดภยส าหรบเกบสารไวไฟทตองเกบ ในทเยน

7

2.2.3 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบสารกดกรอน




1. เกบขวดสารกดกรอน (ทงกรดและเบส) ไวใน ระดบต า

ขอ 2.2.3 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบ สารกดกรอน

2. เกบขวดกรดในตเกบกรดโดยเฉพาะ และมภาชนะรองรบ

2.2.4 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบแกส




1. เกบถงแกสโดยมอปกรณยดทแขงแรง ขอ 2.2.4 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบแกส

2. ถงแกสทกถงตองมฝาครอบหวถงหรอม guard ปองกนหวถง

3. มพนทเกบถงแกสเปลากบถงแกสทมแกส แยกจากกนและตดปายระบไวอยางชดเจน

4. บรเวณทเกบถงแกสมอณหภมไมเกน 52 องศาเซลเซยส

ระดบคลง/พนทเกบสารเคม

5. เกบถงแกสออกซเจนหางจากถงแกสเชอเพลง แกสไวไฟ และวสดไหมไฟได อยางนอย 6 เมตร หรอมฉาก/ผนงกนทไมตดไฟ

2.2.5 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบสารออกซไดซ (Oxidizers)




1. เกบสารออกซไดซหางจากสารไวไฟ สารอนทรย และสารทไหมไฟได

ขอ 2.2.5 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบสารออกซไดซ (Oxidizers)

2. เกบสารทมสมบตออกซไดซสง (เชน กรดโครมก) ไวในภาชนะแกวหรอภาชนะทมสมบตเฉอย

3. ไมใชจกคอรก หรอจกยางกบขวดทใชเกบสารออกซไดซ

8

2.2.6 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบสารทไวตอปฏกรยา




1. ตเกบสารทไวตอปฏกรยา มปายค าเตอนทชดเจน (เชน “สารไวตอปฏกรยา –หามใชน า”)

ขอ 2.2.6 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบสารทไวตอปฏกรยา

2. เกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดหางจากความรอน แสง และแหลงก าเนดประกายไฟ

3. ภาชนะบรรจสารทกอใหเกดเปอรออกไซดตองมฝาปดทแนนหนา และไมใชจกแกว

4. มการตรวจสอบสารทไวตอปฏกรยาในหวขอตอไปน สภาพการเกบ การเกดเปอรออกไซด

2.2.7 ขอก าหนดเกยวกบภาชนะบรรจภณฑและฉลากสารเคม




1. เกบสารเคมในบรรจภณฑทมวสดเหมาะสมกบประเภทของสารเคม

ขอ 2.2.7 ขอก าหนดเกยวกบภาชนะบรรจภณฑและฉลากสารเคม

2. ภาชนะทบรรจสารเคมทกชนดตองมการตดฉลากทเหมาะสม

3. ตรวจสอบความบกพรองของภาชนะบรรจสารเคมและฉลากอยางสม าเสมอ

2.2.8 เอกสารขอมลความปลอดภย (Safety Data Sheet, SDS)




1. เกบ SDS ในรปแบบ เอกสาร อเลกทรอนกส

ขอ 2.2.8 เอกสารขอมลความปลอดภย (Safety Data Sheet, SDS) 2. เกบ SDS อยในทททกคนเขาถงไดโดยงาย

3. ม SDS ของสารเคมอนตรายทกตวทอยในหองปฏบตการ

4. SDS มขอมลครบทง 16 ขอ 5. ม SDS ททนสมย

9

2.3 การเคลอนยายสารเคม (Chemical transportation) 2.3.1 การเคลอนยายสารเคมภายในหองปฏบตการ




1. ก าหนดใหผทท าการเคลอนยายสารเคมใชอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสม

ขอ 2.3.1 การเคลอนยายสารเคมภายในหองปฏบตการ

2. ปดฝาภาชนะทใชบรรจสารเคมใหสนท หากจ าเปนอาจผนกดวยแผนพาราฟลม

3. ใชรถเขนเมอมการเคลอนยายสารเคมพรอมกนหลายๆ ขวด

4. ใชรถเขนมแนวกนกนขวดสารเคมลม 5. ใชตะกราหรอภาชนะรองรบในการเคลอนยาย

สารเคม

6. เคลอนยายสารเคมพวกของเหลวไวไฟในภาชนะรองรบทมวสดกนกระแทก

7. ใชถงยางในการเคลอนยายสารกดกรอนพวกกรดและตวท าละลาย

8. เคลอนยายสารทเขากนไมไดในภาชนะรองรบทแยกกน

2.3.2 การเคลอนยายสารเคมภายนอกหองปฏบตการ




1. ใชภาชนะรองรบและอปกรณเคลอนยายทมนคงปลอดภย ไมแตกหกงาย และมทกนขวดสารเคมลม

ขอ 2.3.2 การเคลอนยายสารเคมภายนอกหองปฏบตการ

2. ใชรถเขนมแนวกนกนขวดสารเคมลม 3. เคลอนยายสารทเขากนไมได ในภาชนะรองรบท

แยกกน

4. ใชลฟทขนของในการเคลอนยายสารเคมและ วตถอนตรายระหวางชน

5. ใชตวดดซบสารเคมหรอวสดกนกระแทกขณะเคลอนยาย

10

ESPReL Checklists 3. ระบบการจดการของเสย

เปนการประเมนสถานภาพการจดการของเสยภายในหองปฏบตการ ทงระบบขอมล การจ าแนกและการจดเกบ เพอรอการก าจด/บ าบด ซงสามารถตดตามความเคลอนไหวของของเสย ขอมลนจะเปนประโยชนตอการบรหารจดการ การประเมนความเสยงจากอนตรายของของเสย ตลอดจนการจดเตรยมงบประมาณในการก าจด

3.1 การจดการขอมลของเสย 3.1.1 ระบบบนทกขอมล




1. มระบบบนทกขอมลของเสยในรปแบบ เอกสาร อเลกทรอนกส

อางอง ขนตอนและวธการบนทกขอมลของเสยในรปแบบเอกสาร/อเลกทรอนกสทด าเนนการเปนประจ า

ขอ 3.1.1 ระบบบนทกขอมล

2. โครงสรางของระบบบนทกขอมลของเสย ประกอบดวย ผรบผดชอบ รหสของภาชนะบรรจ (Bottle ID) ประเภทของเสย ปรมาณของเสย (Waste volume/weight) หองทจดเกบของเสย (Storage room) อาคารทจดเกบของเสย (Storage building) วนทบนทกขอมล (Input date) อน ๆ ระบ……….

3.1.2 ระบบรายงานขอมล




1. มระบบรายงานขอมลของเสยทเกดขน

อางถง วตถประสงคของการรายงาน การสรปบนทกขอมลของเสยทงหมดตามชวงเวลาทก าหนด ผรบผดชอบการรายงานผล ความถของการรายงานผล และรายงานใหใครทราบ

ขอ 3.1.2 ระบบรายงานขอมล

2. มระบบรายงานขอมลของเสยทก าจดทง

3. มการปรบขอมลเปนปจจบนสม าเสมอ ระบความถในการปรบขอมล

11




4. มรปแบบการรายงานทชดเจน เพอรายงานความเคลอนไหว ขอมลในรายงานอยางนอยประกอบดวยหวขอตอไปน ประเภทของเสย ปรมาณ

แจกแจงรปแบบรายงานทใช

ขอ 3.1.2 ระบบรายงานขอมล

3.1.3 การใชประโยชนจากขอมลเพอการบรหารจดการ




1. มการใชประโยชนจากขอมลของเสยเพอการจดเตรยมงบประมาณในการก าจด

ระบวธใชประโยชนจากขอมล

ขอ 3.1.3 การใชประโยชนจากขอมลเพอการบรหารจดการ

2. มการใชประโยชนจากขอมลของเสยเพอการประเมนความเสยง

ระบวธใชประโยชนจากขอมล

3.2 การจดเกบของเสย 3.2.1 การจ าแนกประเภทของเสย




1. มการจ าแนกประเภทของเสย ระบเกณฑทใช………

ขอ 3.2.1 การจ าแนกประเภทของเสย

3.2.2 ขอก าหนดเกยวกบการจดเกบของเสย




1. การจ าแนกประเภท/การจดเกบของเสยทถกตองตามเกณฑการจ าแนก ระบเกณฑทใช……….

ขอ 3.2.2 ขอก าหนดเกยวกบการจดเกบของเสย

2. ใชภาชนะบรรจของเสยทเหมาะสมตามประเภท

3. มการแยกประเภทถงขยะ เชน ขยะทวไป/ขยะตดเชอ หรอเพลทเพาะเชอ/ขยะเฉพาะอยาง เชน อปกรณการทดลองทเปนแกวซงแตกภายในหองปฏบตการ เปนตน

4. ตดฉลากภาชนะทบรรจของเสยทกชนดอยางเหมาะสม

5. ตรวจสอบความบกพรองของภาชนะและฉลากของเสยอยางสม าเสมอ

12




6. บรรจของเสยในปรมาณไมเกน 80% ของความจ ของภาชนะ

ขอ 3.2.2 ขอก าหนดเกยวกบการจดเกบของเสย 7. มการก าหนดพนท/บรเวณจดเกบของเสยทแนนอน

8. มภาชนะรองรบขวดของเสยทเหมาะสม

9. แยกภาชนะรองรบขวดของเสยทเขากนไมได

10. ไมวางภาชนะบรรจของเสยใกลบรเวณอปกรณฉกเฉน

11. วางภาชนะบรรจของเสยหางจากความรอน แหลงก าเนดไฟ และเปลวไฟ

12. มการก าหนดการจดเกบของเสยในหองปฏบตการ ตามหวขอตอไปน ของเสยประเภทไวไฟ ไมเกน 50 ลตร ปรมาณของเสยสงสดทอนญาตใหเกบ ระยะเวลาในการเกบของเสย (ไมเกน 90 วน)

ระบปรมาณสงสดและระยะเวลาใน การเกบ

3.3 การก าจดของเสย




1. การบ าบดของเสยกอนทง ขอ 3.3 การก าจดของเสย 2. การบ าบดของเสยกอนสงก าจด

3. การลดปรมาณกอนสงก าจด

4. การลดปรมาณของเสย ดวยการ Reuse Recovery Recycle

5. สงของเสยไปก าจดโดยบรษททไดรบใบอนญาต

3.4 การลดการเกดของเสย




1. การลดการใชสารตงตน (Reduce) ขอ 3.4 การลดการเกดของเสย 2. การใชสารทดแทน (Replace)

13

ESPReL Checklists 4. ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ

เปนการประเมนถงความสมบรณเหมาะสมของโครงสรางพนฐานทางกายภาพ อปกรณและเครองมอภายในหองปฏบตการ ทจะเออตอความปลอดภยของหองปฏบตการ และเปนปจจยทจดใหสมบรณเตมทไดยาก เนองจากอาจเปนโครงสรางเดม หรอการออกแบบทไมไดค านงถงการใชงานในลกษณะหองปฏบตการโดยเฉพาะ ขอมลทใหส ารวจในรายการส ารวจประกอบดวยขอมลเชงสถาปตยกรรมและวศวกรรม ดพนทการใชงานจรง วสดทใช ระบบสญจร ระบบไฟฟาและการระบายอากาศ ระบบสาธารณปโภค และระบบฉกเฉน

4.1 งานสถาปตยกรรม




1. มสภาพภายนอกและภายในหองปฏบตการทไมกอใหเกดอนตราย (สภาพบรเวณโดยรอบหรออาคารขางเคยง/ สภาพภายในตวอาคารทอยตดกบหองปฏบตการ)

ขอ 4.1.1

2. ไมมการวางของรกรงรง/สงของทไมจ าเปน หรอ ขยะจ านวนมาก ตงอยบนพนหองหรอเกบอยภายในหอง

ขอ 4.1.2

3. ขนาดพนทหองปฏบตการเหมาะสมและเพยงพอกบกจกรรม/การใชงาน/จ านวนผใช/ปรมาณเครองมอและอปกรณ

ขอ 4.1.3

4. ความสงของหองปฏบตการถกตองตามกฎหมายควบคมอาคาร โดยมระยะดง (วดจากพนถงพน) ภายในหองปฏบตการไมนอยกวา 3.00 ม. และบรเวณทางเดน ความสงในอาคารไมนอยกวา 2.60 ม.

ขอ 4.1.4

5. มการแยกสวนทเปนพนทหองปฏบตการ (lab) ออกจาก พนทอนๆ (non–Lab)

ขอ 4.1.5

6. วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดานอยในสภาพทด ยงไมหมดอายการใชงานหรอเสอมสภาพ ไมมรอยแตกราว

ขอ 4.1.6

7. วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน มความเหมาะสมตอการใชงานภายในหองปฏบตการ

ขอ 4.1.7

8. วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน ไดรบการดแลและบ ารงรกษาอยางสม าเสมอ

ขอ 4.1.8

9. มจ านวนชองเปด (ประต–หนาตาง) เพยงพอและใชงานไดด มขนาดประตทเหมาะสม

ขอ 4.1.9

10. มระบบควบคมการปด-เปดบานประต ปดกลบสนทไดเอง สามารถปดลอคได และสามารถเปดออกไดงายในกรณเกดเหตฉกเฉน

ขอ 4.1.10

11. ประตมทศทางการเปดเปนการเปดออกสทางออกฉกเฉนได

ขอ 4.1.11

14




12. ประตมชองส าหรบมองจากภายนอก (vision panel) ขอ 4.1.12

13. มหนาตางทสามารถเปดออกเพอระบายอากาศได สามารถปดลอคไดและสามารถเปดออกไดในกรณฉกเฉน

ขอ 4.1.13

14. ขนาดทางเดนภายในหอง (clearance) กวางไมนอยกวา 0.60 ม. ส าหรบทางเดนทวไป และกวางไมนอยกวา 1.50 ม. ส าหรบชองทางเดนในอาคาร

ขอ 4.1.14

15. บรเวณทางเดนและบรเวณพนทตดกบโถงทางเขา–ออก ปราศจากสงกดขวาง

ขอ 4.1.15

16. บรเวณเสนทางเดนออกสทางออก ไมผานสวนอนตราย หรอผานครภณฑตางๆ ทมความเสยงอนตราย เชน ตเกบสารเคม, ตควน เปนตน

ขอ 4.1.16

17. ทางสญจรสสวนหองปฏบตการแยกออกจากสวนทางสาธารณะหลกของอาคาร

ขอ 4.1.17

18. มการแสดงขอมลทตงและสถาปตยกรรมทสอสารถงการเคลอนทและลกษณะทางเดน ไดแก ผงพน (floor plan) แสดงต าแหนงและเสนทางหนไฟและต าแหนงทตงอปกรณฉกเฉน (ฝกบวฉกเฉน/ทลางตา/อางน า/อปกรณดบเพลง/ ชดปฐมพยาบาล/โทรศพท เปนตน)

ขอ 4.1.18

19. มการแสดงปายขอมลทเปนตวอกษรแสดงชอหองปฏบตการและระบงานอยบน อาคาร ครภณฑ อปกรณและเครองมอตางๆ ตามมาตรฐานทก าหนด เชน ปายหาม หรอ ขอบงคบ หรอ ระบขอมล (สารพษ/สารกมมนตรงส/วสดตดเชอ/เลเซอร/อลตราไวโอเลต วตถไวไฟ เปนตน)

ขอ 4.1.19

4.2 งานสถาปตยกรรมภายใน: ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ




1. ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ ควบคมการเขาถงได หรอ มอปกรณลอคหรอควบคมการปด–เปดได

ขอ 4.2.1

2. ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณทสงกวา 1.20 ม. มตวยดหรอมฐานรองรบทแขงแรง สวนชนเกบของหรอตลอย มการยดเขากบโครงสรางหรอผนงอยางแนนหนาและมนคง

ขอ 4.2.2

15




3. ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ ทใชงานในหองปฏบตการ เหมาะสมกบ ขนาดและสดสวนรางกายของผปฏบตงาน/ไมกอใหเกดหรอมแนวโนมทอาจเกดอบตเหตหรออนตรายตอผใชงาน

ขอ 4.2.3

4. การจดวางเครองมอและอปกรณบนโตะปฏบตการเปนระเบยบและสะอาด

ขอ 4.2.4

5. ระยะระหวางโตะปฏบตการมระยะหาง และมการก าหนดต าแหนงเหมาะสม

ขอ 4.2.5

6. มอางน าตงอยในหองปฏบตการและมอยางนอย 1 ต าแหนงทตงอยใกลบรเวณทางออกหองปฏบตการ

ขอ 4.2.6

7. ถงแกสมทวางและเกบรกษาภายในอาคารทปลอดภยหางจากความรอนและเสนทางสญจรหลกและมมาตรการเกบรกษาทด/การเกบอยางถกตองและปลอดภย

ขอ 4.2.7

8. ครภณฑตางๆ เชน ตควน ตลามนาโฟลว หรอ ตชวนรภย (biosafety cabinet) เปนตน อยในสภาพทยงสามารถใชงานไดด/ปราศจากความเสยง หรอ กอใหเกดอนตรายหรออบตเหต

ขอ 4.2.8

9. ครภณฑตางๆ เชน ตควน ตลามนาโฟลว หรอ ตชวนรภย (biosafety cabinet) เปนตน ภายในหองปฏบตการมการดแลและบ ารงรกษาอยางสม าเสมอ

ขอ 4.2.9

4.3 งานวศวกรรมโครงสราง




1. ไมมการช ารดเสยหายบรเวณโครงสราง/ไมมรอยแตกราวตามเสา - คาน มสภาพภายนอกและภายในหองปฏบตการทไมกอใหเกดอนตราย (สภาพภายนอก ไดแก สภาพบรเวณโดยรอบหรออาคารขางเคยง สภาพภายในตวอาคารทตดอยกบหองปฏบตการ)

ขอ 4.3.1

2. โครงสรางอาคารสามารถรองรบน าหนกบรรทกของอาคาร (น าหนกของผใชอาคาร อปกรณและเครองมอ) ได

ขอ 4.3.2

3. โครงสรางอาคารมความสามารถในการกนไฟและทนไฟ รวมถงรองรบเหตฉกเฉนได (มความสามารถในการตานทานความเสยหายของอาคารเมอเกดเหตฉกเฉนในชวงเวลาหนงทสามารถอพยพคนออกจากอาคารได)

ขอ 4.3.3

16




4. มการตรวจสอบสภาพของโครงสรางอาคารอยเปนประจ า/ มการดแลและบ ารงรกษาอยางสม าเสมอ

ขอ 4.3.4

4.4 งานวศวกรรมไฟฟา




1. มแสงสวางธรรมชาตหรอแสงประดษฐพอเพยงและมคณภาพเหมาะสมกบการท างานโดยอางองตามกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2552 และตามเกณฑของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย (TIEA)

ขอ 4.4.1

2. ปรมาณก าลงไฟพอเพยงตอการใชงาน/ปรมาณกระแสไฟฟาทใชรวมกนไมเกนขนาดมเตอรของหนวยงาน

ขอ 4.4.2

3. อปกรณสายไฟฟา เตารบ เตาเสยบ ตรงตามมาตรฐานวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (วสท.) ถกยดอยกบพนผนงหรอเพดาน และตดตงแหลงจายกระแสไฟฟาในบรเวณทเหมาะสม

ขอ 4.4.3

4. มการตอสายดน ขอ 4.4.4

5. ไมมการตอสายไฟพวง ขอ 4.4.5

6. มระบบควบคมไฟฟาของหองปฏบตการแตละหอง ขอ 4.4.6

7. มอปกรณตดตอนไฟฟา (switchgear) ขนตน เชน ฟวส (fuse) เซอรกตเบรคเกอร (circuit breaker) เปนตน ทสามารถใชงานได

ขอ 4.4.7

8. มการตดตงระบบแสงสวางฉกเฉนอยางนอย 1 ชด ขอ 4.4.8

9. มระบบไฟฟาส ารองดวยเครองก าเนดไฟฟาในกรณเกดเหตฉกเฉน

ขอ 4.4.9

10. มการดแลและบ ารงรกษาระบบไฟฟาแสงสวาง ไฟฟาก าลง ระบบควบคมไฟฟา และไฟฟาส ารองของหองปฏบตการอยางสม าเสมอ

ขอ 4.4.10

17

4.5 งานวศวกรรมสขาภบาลและสงแวดลอม




1. มระบบน าด/น าประปา ทใชงานไดด มการเดนทอและวางแผนผงการเดนทอน าประปาอยางเปนระบบ และไมรวซม

ขอ 4.5.1

2. มการแยกระบบน าทงทวไปกบระบบน าทงปนเปอนสารเคมออกจากกน

ขอ 4.5.2

3. มการระบายน าเสยออกไดสะดวก ขอ 4.5.3

4. มระบบบ าบดน าเสยแยก เพอบ าบดน าทงทวไป กบน าทงปนเปอนสารเคมออกจากกน กอนออกสรางระบายน าสาธารณะ

ขอ 4.5.4

5. มการดแลและบ ารงรกษาระบบวศวกรรมสขาภบาลและสงแวดลอมอยางสม าเสมอ

ขอ 4.5.5

4.6 งานวศวกรรมระบบระบายอากาศและปรบอากาศ




1. มระบบระบายอากาศทเหมาะสมกบการท างานและสภาพแวดลอมของหองปฏบตการ

ขอ 4.6.1

2. มการตดตงระบบปรบอากาศในต าแหนงและปรมาณทเหมาะสมกบการท างานและสภาพแวดลอมของหองปฏบตการ

ขอ 4.6.2

3. มการดแลและบ ารงรกษาระบบระบายอากาศและระบบปรบอากาศของหองปฏบตการอยางสม าเสมอ

ขอ 4.6.3

4.7 งานระบบฉกเฉนและระบบตดตอสอสาร




1. มระบบแจงเหตเพลงไหมดวยมอ (manual fire alarm system)

ขอ 4.7.1

2. มอปกรณตรวจจบเพลงไหมดวยอณหภมความรอน (heat detector)

ขอ 4.7.2

3. มอปกรณตรวจจบเพลงไหมดวยควนไฟ (smoke detector)

ขอ 4.7.3

4. มทางหนไฟ ตามมาตรฐานกฎหมายควบคมอาคารและมาตรฐานของวสท.

ขอ 4.7.4

5. มปายบอกทางหนไฟ ตามมาตรฐานของวสท. ขอ 4.7.5

18




6. มเครองดบเพลงแบบเคลอนท (portable fire extinguisher)

ขอ 4.7.6

7. มระบบดบเพลงดวยน าชนดมตสายฉดน าดบเพลง (fire hose cabinet)

ขอ 4.7.7

8. มระบบดบเพลงดวยน าชนดระบบหวกระจายน าดบเพลง/ระบบสปรงเกลอร (ตามกฎหมายควบคมอาคาร)

ขอ 4.7.8

9. มการดแลและบ ารงรกษาระบบปองกนอคคภยของหองปฏบตการอยางสม าเสมอ

ขอ 4.7.9

10. มระบบตดตอสอสารของหองปฏบตการในกรณฉกเฉน เชน โทรศพทส านกงาน โทรศพทเคลอนท หรอระบบอนเตอรเนทและระบบไรสายอนๆ

ขอ 4.7.10

11. มการดแลและบ ารงรกษาระบบตดตอสอสารอยางสม าเสมอ ขอ 4.7.11

19

ESPReL Checklists 5. ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย

การจดการความปลอดภยเปนหวใจของการสรางวฒนธรรมความปลอดภย ทมล าดบความคดตงตนจากการก าหนดไดวาอะไรคอปจจยเสยง ผปฏบตงานตองรวาใชสารใด คนอนในทเดยวกนก าลงท าอะไรทเสยงอยหรอไม ปจจยเสยงด านกายภาพคออะไร มการประเมนความเสยงหรอไม จากนนจงมการบรหารความเสยงดวยการปองกน หรอการลดความเสยง รวมทงการสอสารความเสยงทเหมาะสม ค าถามในรายการส ารวจ จะชวยกระตนความคดไดอยางละเอยด สรางความตระหนกรไปในตว รายงานความเสยงจะเปนประโยชนในการบรหารงบประมาณ เพราะสามารถจดการไดบนฐานของขอมลจรง ความพรอมและการตอบโตกรณฉกเฉน อยภายใตหวขอการจดการความปลอดภยเพอเปนมาตรการปองกน เชน การมผงพนทใชสอย ทางออก อปกรณเครองมอส าหรบเหตฉกเฉน รวมทงการมแผนปองกนและตอบโตเหตฉกเฉน ซงหมายถงการจดการเบองตนและการแจงเหต ขอปฏบตเพอความปลอดภยโดยทวไปเปนการก าหนดความปลอดภยสวนบคคล และระเบยบปฏบตขนต าของแตละหองปฏบตการ 5.1 การบรหารความเสยง 5.1.1 การบงชอนตราย (Hazard identification)




1. มการส ารวจอนตรายจากขอมลของสารเคม/วสดทใช

ระบวธการส ารวจและผส ารวจ

ขอ 5.1.1 การบงชอนตราย (Hazard identification) 2. การส ารวจอนตรายของเครองมอหรออปกรณแตละ

ประเภททเปนรปธรรม


3. มการส ารวจอนตรายทางกายภาพทเปนรปธรรม


5.1.2 การประเมนความเสยง (Risk assessment)




1. มการประเมนความเสยงในระดบ บคคล โครงการ หองปฏบตการ

ขอ 5.1.2 การประเมนความเสยง

20




2. การประเมนความเสยงครอบคลมหวขอตอไปน ความเสยงของสารเคมทใช, เกบ และทง ผลกระทบดานสขภาพจากการท างานกบสารเคม เสนทางในการไดรบสมผส (exposure route) ความเสยงของพนทในการท างาน/กายภาพ ความเสยงของสงแวดลอมในสถานทท างาน

เชน เสยงในหองท างานหรอโดยรอบ ความเสยงของระบบไฟฟาในทท างาน ความเสยงของกจกรรมทท าในหองปฏบตการ ความเสยงของกจกรรมทสามารถท ารวมกนไดใน

หองปฏบตการ ความเสยงของกจกรรมทไมสามารถท ารวมกนได

ในหองปฏบตการ

ระบวธการประเมนทหนวยงานใชส าหรบหวขอตางๆ ตามรายการทก าหนด

ขอ 5.1.2 การประเมนความเสยง

5.1.3 การจดการความเสยง (Risk management)




1. การปองกนความเสยง ในหวขอตอไปน มการก าหนดพนทเฉพาะ ส าหรบกจกรรมทม

ความเสยงสง มการลดปรมาณการใชสารอนตรายเทาทเปนไปได มการใชสาร/สงของอนทปลอดภยกวาสาร/

สงของเดมทมความเสยง มการขจดสงปนเปอน (decontamination) บรเวณ

พนททปฏบตงานภายหลงเสรจปฏบตการ

ระบขอก าหนดและแนวปฏบตทผเกยวของทกคนรบทราบ

ขอ 5.1.3.1 การปองกนความเสยง

2. การลดความเสยง (Risk reduction) ในหวขอตอไปน มการเปลยนแปลงวธการปฏบตงานเพอลด

การสมผสสาร มการแทรกรปแบบการท างานทปลอดภยไปใน

กจกรรมตาง ๆ ระบวธการ………. มการประสานงานกบหนวยงาน คณะ มหาวทยาลย

/องคกรในเรองการจดการความเสยง มการบงคบใชขอก าหนด และ/หรอแนวปฏบตความ

ปลอดภยในหองปฏบตการ มการประเมน/ตรวจสอบการบรหารจดการ

ความเสยงอยางสม าเสมอ ระบผประเมน……….

ระบแนวปฏบตทสวนงานแจงวธการใหผเกยวของทกคนรบทราบ

ขอ 5.1.3.2 การลดความเสยง

21




3. มการสอสารความเสยงดวย ปากเปลา เชน การบรรยาย การแนะน า การพดคย ปาย, สญลกษณ เอกสารแนะน า, คมอ


ขอ 5.1.3.3 การสอสารความเสยง

4. การตรวจสขภาพ ผปฏบตงานในหองปฏบตการจะไดรบการตรวจสขภาพเมอ มอาการเตอน – เมอพบวา ผท าปฏบตการมอาการ

ผดปกตทเกดขนจากการท างานกบสารเคม วสด อปกรณ เครองมอในหองปฏบตการ

มการสมผสสาร – ผท าปฏบตการไดรบสารเคมเกนกวาปรมาณทก าหนด เชน ขอก าหนดของ OSHA

เผชญกบเหตการณสารเคมหก รวไหล – ในกรณสารหกรวไหลระเบดหรอเกดเหตการณทท าใหตองสมผสสารอนตราย

ถงก าหนดการตรวจสขภาพตามปจจยเสยงของผปฏบตงาน

ถงก าหนดการตรวจสขภาพตามปจจยอน ๆ ระบ….


ขอ 5.1.3.4 การตรวจสขภาพ

5.1.4 การรายงานการบรหารความเสยง




1. มการรายงานความเสยงในระดบตอไปน ระดบบคคล ระดบโครงการ ระดบหองปฏบตการ

ระบรายงานทใชประเมนความเสยง ประเดนนาจะเกยวของกบผปฏบตงานเปนหลก

ขอ 5.1.4 การรายงานการบรหารความเสยง

5.1.5 การใชประโยชนจากรายงานการบรหารความเสยง




1. มการใชขอมลจากรายงานการบรหารความเสยง เพอ การสอน แนะน า อบรม แกผปฏบตงาน การประเมนผลและวางแผนการด าเนนงาน

เพอปรบปรงการบรหารความเสยง การเตรยมงบประมาณเพอการบรหารความเสยง

- - ระบกระบวนการน าความรจากรายงานความเสยงมาถายทอด

- ใหผเกยวของทราบ - - ระบกลไกทน าขอมลจากรายงาน

ความเสยงมาใชในการประเมนผล วางแผนการด าเนนงานและการจดเตรยมงบประมาณ

ขอ 5.1.5 การใชประโยชนจากรายงานการบรหารความเสยง

22

5.2 การเตรยมความพรอม/ตอบโตเหตฉกเฉน 5.2.1 การจดการความพรอม/ตอบโตเหตฉกเฉน

หวขอ ใช ไมใช

ไมเกยวของ

ไมทราบ/ ไมมขอมล


1. การจดเตรยมเครองมอ (เชงกายภาพ) มทลางตาอยในหองปฏบตการ มชดฝกบวฉกเฉนอยในหองปฏบตการ

หรอบรเวณทางเดนหรอระเบยง

ระบอปกรณและจ านวนทใชงานไดตามรายการและรอบของการตรวจสอบอปกรณ

ขอ 5.2.1 การจดการความพรอม/ตอบโตเหตฉกเฉน

2. มการจดหาเวชภณฑส าหรบรบเหตฉกเฉน ระบประเภทของเวชภณฑ และรอบของการตรวจสอบเวชภณฑ

5.2.2 แผนปองกนและตอบโตกรณฉกเฉน




1. มแผนปองกนกรณฉกเฉนทเปนรปธรรม

ขอ 5.2.2 แผนปองกนและตอบโตกรณฉกเฉน

2. มการซอมรบมอกรณฉกเฉน ทเหมาะสมกบหนวยงาน

ระบความถของการซอมการรบมอกรณฉกเฉน

3. การตรวจสอบเครองมอ/อปกรณพรอมรบกรณฉกเฉน (เชงกายภาพ) มการทดสอบทลางตาอยางสม าเสมอ มการทดสอบฝกบวฉกเฉนอยางสม าเสมอ มการตรวจสอบและทดแทนเวชภณฑส าหรบ

รบเหตฉกเฉนอยางสม าเสมอ

ระบจ านวนอปกรณหรอเครองมอทเกยวของ ระบความถของการตรวจสอบเครองมอและอปกรณลงในใบตรวจสอบ

4. มการตรวจสอบพนทและสถานทเพอพรอมรบกรณฉกเฉน

ระบความถของการตรวจสอบพนท

5. การจดการเบองตนเพอตอบโตกรณฉกเฉน (สารเคมหกรวไหล น าทวม เพลงไหม อคคภย) ในหวขอตอไปน มการเตรยมอปกรณท าความสะอาดทเขาถงไดงาย มการเตรยมตวดดซบทเหมาะสม เชน chemical

spill -absorbent pillows หรอ vermiculite เพอดดซบสารเคมอนตรายทเปนของเหลว

มการเตรยมผงก ามะถนไวกลบ หรอใชเครองมอสญญากาศดดเกบรวบรวมปรอททหกรวไหล

เกบสารทตดไฟงายออกหางจากแหลงก าเนดไฟ

ขอ 5.2.2 แผนปองกนและตอบโตกรณฉกเฉน สภาพปจจบนเปนจรงตามทระบตามรายการใชหรอไม เชน มการเตรยมอปกรณ หรอ สารเคมเพอรบมอกบประเดนปญหาทอาจเกดขนได

23




5. การจดการเบองตนเพอตอบโตกรณฉกเฉน (สารเคมหกรวไหล น าทวม เพลงไหม อคคภย) ในหวขอตอไปน (ตอ) ไมมสงกดขวางการท างานของหวสปรงเกลอร เกบสารไวปฏกรยาตอน าออกหางจากสปรงเกลอร มการใชอปกรณไฟฟากนระเบดเมอท างานกบ

สารเคมพวกของเหลวไวไฟ

ขอ 5.2.2 แผนปองกนและตอบโตกรณฉกเฉน

สภาพปจจบนเปนจรงตามทระบตามรายการใชหรอไม เชน มการเตรยมอปกรณ หรอ สารเคมเพอรบมอกบประเดนปญหาทอาจเกดขนได

6. มขนตอนการจดการเบองตนเพอตอบโตกรณฉกเฉน (น าทวม, เพลงไหม/อคคภย) ทเปนรปธรรมในหวขอตอไปน การแจงเหตภายในหนวยงาน การแจงเหตภายนอกหนวยงาน การแจงเตอน การอพยพคน

5.3 ขอปฏบตเพอความปลอดภยโดยทวไป 5.3.1 ความปลอดภยสวนบคคล (Personal safety)




1. มอปกรณปองกนสวนบคคล (Personal Protective Equipments, PPE) ทเหมาะสมกบกจกรรมในหองปฏบตการ ไดแก อปกรณปองกนหนา (face protection) อปกรณปองกนตา (eye protection) อปกรณปองกนมอ (hand protection) อปกรณปองกนเทา (foot protection) อปกรณปองกนรางกาย (body protection) อปกรณปองกนการไดยน (hearing protection) อปกรณปองกนระบบทางเดนหายใจ

(respiratory protection) อนๆ ระบ………

ขอ 5.3.1 ความปลอดภยสวนบคคล

24

5.3.2 ระเบยบปฏบตของแตละหองปฏบตการ




1. ระเบยบปฏบตของการท างานในหองปฏบตการทเปนรปธรรม ในหวขอตอไปน ไมวงเลน ในหองปฏบตการ ไมเกบอาหาร เครองดมในหองปฏบตการ ไมรบประทานอาหารและเครองดมในหองปฏบตการ ไมสบบหรในหองปฏบตการ ไมท ากจกรรมการแตงใบหนาในหองปฏบตการ ไมสวมเสอคลมปฏบตการและถงมอไปยงพนทซงไม

เกยวของกบการท าปฏบตการ ไมอนญาตใหมการท างานตามล าพงในหองปฏบตการ ไมอนญาตใหพาเดกและสตวเลยงเขามาใน

หองปฏบตการ รวบผมใหเรยบรอยขณะท าปฏบตการ สวมเสอคลมปฏบตการทเหมาะสม สวมรองเทาทปดหนาเทาและ/หรอสนเทา

ตลอดเวลาในหองปฏบตการ ลางมอทกครงกอนออกจากหองปฏบตการ

ขอ 5.3.2 ระเบยบปฏบตของแตละหองปฏบตการ

2. ระเบยบปฏบตของการท างานกบเครองมอ/สารเคมในหองปฏบตการทเปนรปธรรม ในหวขอตอไปน ไมใชปากดดปเปตตหรอหลอดกาลกน า ไมใชเครองมอผดประเภท มปายแจงกจกรรมทก าลงท าปฏบตการทเครองมอ

พรอมชอ และหมายเลขโทรศพทของผท าปฏบตการ

3. ระเบยบปฏบตในกรณทหนวยงานอนญาตใหมผเขาเยยมชม มผรบผดชอบน าเขาไปในหองปฏบตการ มการอธบาย แจงเตอนหรออบรมเบองตนกอนเขามา

ในหองปฏบตการ ผมาเยยมสวมใสอปกรณปองกนสวนบคคลท

เหมาะสมกอนเขามาในหองปฏบตการ

25

ESPReL Checklists 6. การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ

การสรางความปลอดภยตองมการพฒนาบคลากรทกระดบทเกยวของ โดยใหความรพนฐานทเหมาะสม จ าเปน และอยางตอเนองตอกลมเปาหมายทมบทบาทตางกน ถงแมองคกร/หนวยงานมระบบการบรหารจดการอยางด หากบคคลในองคกร/หนวยงานขาดความรและทกษะ ขาดความตระหนก และเพกเฉยแลว จะกอใหเกดอนตรายและความเสยหายตางๆ ได การใหความรดวยการฝกอบรมจะชวยใหทกคนเขาใจ และสามารถปฏบตงานในหองปฏบตการ หรอท า งานเกยวของกบสารเคมไดอยางปลอดภย และลดความเสยงในการเกดอบตภยได




1. มการใหความรพนฐานแกผบรหารในเรอง กฎหมายทเกยวของ ระบบบรหารจดการความปลอดภย

ระบวธการใหความร

6. การใหความรพนฐานเกยวกบ ความปลอดภยในหองปฏบตการ 2. มการใหความรพนฐานแกหวหนาหองปฏบตการในเรอง

กฎหมายทเกยวของ ระบบบรหารจดการความปลอดภย ระบบการจดการสารเคม ระบบการจดการของเสย สารบบขอมลสารเคม/ของเสย การประเมนความเสยง ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการกบ

ความปลอดภย การปองกนและรบมอกบภยอนตรายและเหตฉกเฉน อปกรณปองกนสวนบคคล SDS ปายสญลกษณ

26




3. มการใหความรพนฐานแกผปฏบตงานในเรอง กฎหมายทเกยวของ ระบบบรหารจดการความปลอดภย ระบบการจดการสารเคม ระบบการจดการของเสย สารบบขอมลสารเคม/ของเสย การประเมนความเสยง ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการกบ

ความปลอดภย การปองกนและรบมอกบภยอนตรายและเหตฉกเฉน อปกรณปองกนสวนบคคล SDS ปายสญลกษณ

ระบวธการใหความร

6. การใหความรพนฐานเกยวกบ ความปลอดภยในหองปฏบตการ

4. มการใหความรพนฐานแกพนกงานท าความสะอาดในเรอง การปองกนและรบมอกบภยอนตรายและเหตฉกเฉน อปกรณปองกนสวนบคคล ปายสญลกษณ

5. มการใหค าแนะน าแกผเยยมชมในเรองขอควรระวงและระเบยบปฏบตของหองปฏบตการ

หมายเหต กรณของการอบรมทไมครอบคลมทกคน อาจระบตวเลขจ านวนผทไดรบการอบรมเทยบกบจ านวนบคลากรทเกยวของทงหมด (อาจแสดงเปนเปอรเซนต) หรอระบบคคลทไมไดรบการอบรม

27

ESPReL Checklists 7. การจดการขอมลและเอกสาร

การเกบขอมลและการจดการทงหลายหากขาดซงระบบการบนทกและคมอการปฏบตงาน ยอมท าใหการปฏบตขาดประสทธภาพ เอกสารทจดท าขนในรปแบบรายงานตางๆ ควรใชเปนบทเรยนและขยายผลได ระบบเอกสารจะเปนหลกฐานบนทกทจะสงตอกนไดหากมการเปลยนผรบผดชอบ และเปนการตอยอดของความรในทางปฏบต ใหการพฒนาความปลอดภยเปนไปไดอยางตอเนอง




1. มการจดการขอมลและเอกสารในหวขอตอไปน ระบบการจดกลม ระบบการจดเกบ ระบบการน าเขา-ออก และตดตาม ระบบการทบทวนและปรบปรง (update)

ใหทนสมย

7. การจดการขอมล และเอกสาร

2. มเอกสารและบนทก ในหวขอตอไปน ระเบยบและขอก าหนดความปลอดภยของ

หองปฏบตการ เอกสารขอมลความปลอดภย (SDS) คมอการปฏบตงาน (SOP) รายงานอบตเหตในหองปฏบตการ ขอมลของเสยอนตราย และการสงก าจด ประวตและคณวฒ (รวมถงประวตสขภาพ

และการไดรบการอบรม) ของผปฏบตงาน ในหองปฏบตการ

เอกสารตรวจประเมนหองปฏบตการ รายงานเชงวเคราะห/ถอดบทเรยนเพอใชใน

การเรยนร เอกสารการตรวจตดตามเกยวกบการปองกน

และลดความเสยงขอมลเกยวกบสารเคม ขอมลการบ ารงรกษาองคประกอบทาง

กายภาพ อปกรณ และเครองมอ ขอมลกจกรรมการใหความร คมอการใชเครองมอ

ESPReLคาอธบายประกอบการกรอก Checklist

29

ค ำอธบำยประกอบกำรกรอก checklist 1. กำรบรหำรระบบกำรจดกำรควำมปลอดภย

วตถประสงคเพอประเมนความจรงจงตงแตระดบนโยบายทเหนความส าคญของงานดานความปลอดภย ของหองปฏบตการ จงควรมขอมลระดบนโยบาย/แผนงานทงเชงโครงสรางและการก าหนดผรบผดชอบ รปธรรมของผลผลตในดานน อาจมไดตงแตค าสง ประกาศแตงตงผรบผดชอบ และ/หรอ แผนปฏบตทไดมาจากกระบวนการพจารณารวมกน 1.1 นโยบายและแผน

1.1.1 องคกร/หนวยงานควรมนโยบายในการบรหารจดการความปลอดภยของหองปฏบตการ และก าหนดแผนงานเรองความปลอดภยของหองปฏบตการ โดยสนบสนนใหมโครงสรางพนฐานทจ าเปนในระดบองคกร/หนวยงาน เพอการด าเนนการและก ากบดแลความปลอดภย การบรหารระบบการจดการความปลอดภยของหองปฏบตการจะมความชดเจนเมอมสงตอไปนทเปนรปธรรม

เอกสารเชงนโยบายเรองความปลอดภยของหองปฏบตการ เชน มตจากรายงานการประชมภาควชา เปนตน แผนงานเรองความปลอดภยของหองปฏบตการ เชน แผนยทธศาสตร แผนปฏบตการ เปนตน

1.1.2 นโยบาย และ/หรอ แผนงานทแสดงความจรงจงระดบนโยบายควรมการขยายผล โดยครอบคลมในระดบอนดวย เชน ในสถาบนการศกษา ไดแก ภาควชา คณะ มหาวทยาลย หากเปนหนวยงานภาครฐ รฐวสาหกจ และเอกชน ไดแก กอง กรม ศนย เปนตน ทงนลกษณะของนโยบาย และ/หรอ แผนงานควรมการปฏบตไปในทางเดยวกนอยางจรงจง ในเรองของ

กลยทธในการจดการ/บรหาร ทรวมถง ระบบบรหารจดการ ระบบรายงานและระบบการตรวจตดตาม แผนปฏบตการ ทประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ ดานความปลอดภย ระบบก ากบดแลทเปนรปธรรม และตอเนอง การสอสารใหบคคลทเกยวของรบทราบ การเพมพนความร และฝกทกษะดวยการฝกอบรมสม าเสมอ

1.2 โครงสรางการบรหาร

ลกษณะโครงสรางการบรหารจดการดานความปลอดภยหองปฏบตการตองมองคประกอบชดเจน 3 สวน คอ สวนอ านวยการ สวนบรหารจดการ และสวนปฏบตการ ซงมภาระหนาทดงแสดงในตารางท 1.1 ภาคผนวก 1 แตละองคกร/หนวยงานอาจปรบใชตามความเหมาะสมไดตามขนาดและจ านวนบคลากร เชน หนวยงานขนาดเลกอาจรวมภาระหนาทของสวนอ านวยการและสวนบรหารจดการเขาดวยกน

โครงสรางการบรหาร ควรมในทกระดบตงแตหองปฏบตการ และระดบอนทสงกวา เชน ในสถาบนการศกษา ไดแก ภาควชา คณะ มหาวทยาลย หากเปนหนวยงานภาครฐ รฐวสาหกจ และเอกชน ไดแก กอง กรม ศนย เปนตน

ตวอยางโครงสรางการบรหารจดการความปลอดภยของหองปฏบตการ แสดงในแผนภาพท 1.1 ภาคผนวก 1

30

1.3 ผรบผดชอบระดบตางๆ

องคกร/หนวยงาน ควรก าหนดผรบผดชอบทดแลเรองหองปฏบตการปลอดภย ทงโดยภาพรวม และในแตละ องคประกอบ รวมทงก าหนดผประสานงานความปลอดภยกบหนวยงานภายในและภายนอก และผตรวจประเมนจากภายในและภายนอกหนวยงาน ทงน การก าหนดผรบผดชอบนน ควรครอบคลมองคประกอบตอไปน

การจดการสารเคม การจดการของเสย ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ การปองกนและแกไขภยอนตราย การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ การจดการขอมลและเอกสาร

องคกร/หนวยงาน ควรระบบทบาท หนาท และความรบผดชอบใหชดเจนและสามารถปฏบตไดดงตวอยางในตารางท 1.2 ภาคผนวก 1 และ ตองมรายงานการปฏบตการ เพอการปรบปรง พฒนาการด าเนนงานไดอยางตอเนอง

31

ค ำอธบำยประกอบกำรกรอก checklist 2. ระบบกำรจดกำรสำรเคม

เพอประเมนสถานภาพการจดการสารเคมในหองปฏบตการ มองถงการมระบบการจดการสารเคมทดภายในหองปฏบตการ ทงระบบขอมล การจดเกบ การเคลอนยายสารเคม และการจดการสารทไมใชแลว ทสามารถตดตามความเคลอนไหวของขอมลสารเคม และควบคมความเสยงจากอนตรายของสารเคม หวใจส าคญของการจดการสารเคมในอนดบแรก คอ “สารบบสารเคม” หากปราศจากสารบบสารเคมซงเปนจดเรมตนแลว การบรหารจดการเพอการท างานและการรบมอสารเคมอยางถกตองจะเกดไมได ขอมลสารเคมเมอประมวลจดท ารายงานเปนระยะๆ กสามารถน าไปใชประโยชนในการจดการความเสยง การแบงปนสารเคม รวมทงการใชประโยชนในการบรหารจดการ และจดสรรงบประมาณดวย

2.1 การจดการขอมลสารเคม 2.1.1 ระบบบนทกขอมล หมายถง ระบบบนทกขอมลสารเคมทใชในหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกร เพอใชในการบนทกและตดตามสารเคมทงหมด โดย

1. ระบบบนทกขอมลสารเคม มรปแบบเปน เอกสาร อเลกทรอนกส

2. โครงสรางของระบบบนทกขอมลสารเคมไมวาจะใชระบบบนทกขอมลแบบใดกตามควรประกอบดวยหวขอตอไปน รหสของภาชนะบรรจ (Bottle ID) ชอสารเคม (Chemical name) CAS no. ประเภทความเปนอนตรายของสารเคม ปรมาณสารเคม

(Chemical volume/weight) Grade

ราคา (Price) ทจดเกบสารเคม

(Chemical storage) วนทรบเขามาในหองปฏบตการ

(Received date) ผขาย/ผจ าหนาย (Supplier) ผผลต (Manufacturer)

2.1.2 สารบบสารเคม (Chemical inventory) หมายถง การจดท าสารบบสารเคมในหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกร ใหมความเปนปจจบนอยเสมอ พรอมทงสามารถแสดงรายงานการตดตามสารเคมในหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกร ซงสารบบสารเคมทมประสทธภาพ ตองครอบคลมกจกรรมตอไปน

1. มการบนทกขอมลการน าเขาสารเคมสหองปฏบตการ 2. มการบนทกขอมลการจายออกสารเคมจากหองปฏบตการ 3. มการปรบขอมลใหเปนปจจบนอยางสม าเสมอ 4. มรปแบบการรายงานทชดเจน เพอรายงานการตดตามสารเคมในหองปฏบตการ โดยในรายงานอยางนอย

ตองประกอบดวยหวขอตอไปน ชอสารเคม CAS no. (ถาม) ประเภทความเปนอนตรายของสารเคม ปรมาณ สถานทเกบ

32

ตวอยางรปแบบสารบบสารเคมแสดงในตารางท 2.1 การรายงานการตดตามสารเคม แสดงในตารางท 2.2 และสถานภาพสดสวนเชงปรมาณของสารเคมจ าแนกตามประเภทความเปนอนตราย แสดงในแผนภาพท 2.1 ภาคผนวก 2 2.1.3 การจดการสารทไมใชแลว (Clearance) หมายถง การตรวจสอบสารทไมใชแลวออกจากสารบบสารเคมเพอน าไปก าจดตอไป โดยหองปฏบตการอาจท าการก าหนดระยะเวลาในการตรวจสอบ เชน ทกๆ 6 เดอน เปนตน

สารเคมทไมใชแลว มนยามครอบคลม สงตอไปนคอ สารทไมตองการใช สารทหมดอายตามฉลาก สารทหมดอายตามสภาพ

2.1.4 การใชประโยชนจากขอมลเพอการบรหารจดการ หมายถง การน าขอมลสารเคมไปใชประโยชนเพอการบรหารจดการ เชน

การจดสรรงบประมาณ อาทเชน การจดซอสารเคมของหนวยงาน/โครงการ หรอการจดสรรงบประมาณเพอซออปกรณรบเหตฉกเฉนทเหมาะสมกบสารเคมทใชในแตละหนวยงาน เปนตน

การแบงปนสารเคมระหวางโครงการหรอหองปฏบตการ สารบบสารเคมและการจดการสารทไมใชแลวทเปนรปธรรม สามารถเออใหเกดการแบงปนสารเคมระหวางหองปฏบตการซงชวยลดการซอสารเคมซ าซอนได

การประเมนความเสยง ขอมลจากสารบบสารเคม สามารถน าไปใชในการประเมนความเปนอนตรายและความเสยงของหองปฏบตการ ท าใหผเกยวของทกฝายมองเหนภาพรวมของอนตรายและความเสยงของหองปฏบตการในหนวยงาน และน าไปสราง/พฒนาระบบบรหารจดการเพอลดความเสยงได

2.2 การจดเกบสารเคม การจดเกบสารเคมทไมถกตองเปนสาเหตหนงของการเกดอนตรายตางๆ ดงนนขอก าหนดเกยวกบการจดเกบสารเคมจงเปนอกหวขอหนงทมความส าคญ โดยควรพจารณาการจดเกบทงในระดบหองปฏบตการและระดบคลงหรอพนทเกบสารเคม

2.2.1 ขอก าหนดทวไปในการจดเกบสารเคม คอ ขอก าหนดเพอความปลอดภยเบองตนส าหรบการจดเกบสารเคมทกกลม

1. การจดเกบตามสมบตความเขากนไมไดของสารเคม (Chemical incompatibility) หมายถง การจดเกบสารเคมในหองปฏบตการ ควรมการแยกตามกลมสารเคม โดยค านงถงสมบตของสารเคมทเขากนไดและไมได เชน สารกดกรอนประเภทกรดและดางไมควรจดเกบไวดวยกน หากจ าเปนตองจดเกบไวในตเดยวกนตองมภาชนะรองรบ (secondary container) แยกจากกน ไมควรเกบกรดอนทรย (organic acid) รวมกบกรดอนนทรยทมฤทธออกซไดซ (oxidizing inorganic acids) เชน กรดไนตรก กรดซลฟรก เปนตน การจดเกบสารเคมเรยงตามตวอกษร ตองพจารณาถงความเขากนไมไดของสารเคมกอน ตวอยางเกณฑการแยกประเภทสารเคมเพอการจดเกบ แสดงในภาคผนวก 2

2. ในระดบคลง/พนท ควรจดแบงพนทหรอบรเวณในการจดเกบสารเคมแยกตามสถานะของสาร (ของแขง ของเหลว แกส) อยางเปนสดสวน

3. หนาตเกบสารเคมในพนทสวนกลางมการระบ รายชอสารเคมและเจาของ ชอผรบผดชอบดแลต สญลกษณตามความเปนอนตราย

4. ไมวางสารเคมบรเวณทางเดน และสารเคมทกชนดจดเกบอยางปลอดภยตามต าแหนงทแนนอน เชน ชนวางมความแขงแรง มทกน หางจากแหลงน า มภาชนะรองรบเพอปองกนสารเคมรวไหลสสงแวดลอม เปนตน

33

5. บรเวณทเกบสารเคมทเปนอนตรายตองมปายแสดงความเปนอนตรายของสารเคมอยางชดเจน 6. สารเคมทตองควบคมเปนพเศษ เชน ไซยาไนด ปรอท ควรเกบอยในตทมกญแจลอค 7. ไมใชตควนเปนทเกบสารเคมหรอสารใดๆ 8. ไมเกบขวดสารเคมไวบนหงหรอโตะปฏบตการ ยกเวนขวดสารเคมทอยระหวางการใชงาน

ขอก าหนดการจดเกบสารเคมตามกลมสาร เปนขอก าหนดเพมเตมจากขอก าหนดทวไป เนองจากสารเคมบางกลมจ าเปนตองมวธการและขอก าหนดในการจดเกบทมความเฉพาะเจาะจง มฉะนนอาจเกดอนตรายขนได ขอก าหนดการจดเกบสารเคมตามกลมสารอาจแบงไดดงน 2.2.2 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบสารไวไฟ ตวอยางเชน

1. สารไวไฟตองเกบใหเหมาะสม หางจากแหลงความรอน แหลงก าเนดไฟ เปลวไฟ ประกายไฟ และแสงอาทตย 2. การเกบสารไวไฟในหองปฏบตการตองก าหนดบรเวณการจดเกบทแนนอน และไมน าสารอนมาเกบไวในบรเวณนน 3. เกบสารไวไฟในหองปฏบตการในภาชนะทมความจไมเกน 20 ลตร (carboy) 4. ไมเกบสารไวไฟหรอสารทไหมไฟไดไวในหองปฏบตการมากกวา 50 ลตร ในกรณทจ าเปนตองเกบสารไวไฟหรอสาร

ทไหมไฟไดไวภายในหองปฏบตการมากกวา 50 ลตร ตองเกบไวในตเฉพาะทใชส าหรบเกบสารไวไฟ 5. ไมเกบสารไวไฟในตเยนแบบธรรมดาทใชในบาน เนองจากภายในตเยนทใชในบานไมมระบบปองกนการตดไฟ และ

ยงมวสดหลายอยางทเปนสาเหตใหเกดการตดไฟได เชน หลอดไฟภายในตเยน เปนตน ในหองปฏบตการและคลง/พนทเกบสารเคม ควรมตเยนทปลอดภย เชน explosion–proof refrigerator ส าหรบใชเกบสารไวไฟทตองเกบไวในทเยน ซงเปนตเยนทออกแบบใหมระบบปองกนการเกดประกายไฟหรอปจจยอนๆ ทอาจท าใหเกดการตดไฟหรอระเบดได

2.2.3 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบสารกดกรอน ตวอยางเชน 1. เกบขวดสารกดกรอน (ทงกรด และเบส) ทกชนดไวต ากวาระดบสายตา และเกบขวดขนาดใหญ (ปรมาณมากกวา 1

ลตร หรอ 1.5 กโลกรม) ไวในระดบทสงจากพนไมเกน 60 เซนตเมตร (2 ฟต) 2. ขวดกรดตองเกบไวในตไม หรอตส าหรบเกบกรดโดยเฉพาะทท าจากวสดปองกนการกดกรอน เชน พลาสตก หรอ

วสดอนๆ ทเคลอบดวยอพอกซ (epoxy enamel) และมภาชนะรองรบ เชน ถาดพลาสตก หรอมวสดหอหมปองกนการรวไหล ส าหรบการเกบขวดกรดขนาดเลก (ปรมาณนอยกวา 1 ลตร หรอ 1.5 กโลกรม) บนชนวางตองมภาชนะรองรบ เชน ถาดพลาสตก หรอมวสดหอหมปองกนการรวไหล

2.2.4 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบแกส ตวอยางเชน 1. การเกบถงแกสในหองปฏบตการตองมอปกรณยดทแขงแรง ถงแกสทกถงตองมสายคาด 2 ระดบ หรอโซยดกบผนง

โตะปฏบตการ หรอทรองรบอนๆ ทสามารถปองกนอนตรายใหกบผปฏบตงานในบรเวณใกลเคยงจากน าหนกของถงแกสทอาจลมมาทบได ดงตวอยางในรปท 2.1

34

2. ถงแกสทกถงตองมทปดครอบหวถง ถงแกสทไมไดสวมมาตรวดตองมฝาปดครอบหวถงทมสกรครอบอยเสมอ หรอ

ม guard ปองกนหวถง ดงตวอยางในรปท 2.2 ทงนเพอปองกนอนตรายจากแกสภายในถงพงออกมาอยางรนแรงหากวาลวควบคมทคอถงเกดความเสยหาย

รปท 2.2 ตวอยางถงแกสทม guard ปองกนหวถง ขณะใชงาน

(ทมา เขาถงไดจาก http://proactivegassafety.com/gas-safety-training-workshops/laboratory-gas-users-workshop

สบคนเมอวนท 27 กรกฎาคม 2556)

3. ไมเกบถงแกสเปลารวมอยกบถงแกสทมแกส และตองตดปายระบไวอยางชดเจนวาเปนถงแกสเปลา หรอถงแกสทมแกส 4. ควรเกบถงแกสในทแหง อากาศถายเทไดด หางจากความรอน ประกายไฟ แหลงก าเนดไฟ วงจรไฟฟา และบรเวณ

ทเกบถงแกสควรมอณหภมไมเกน 52 องศาเซลเซยส (ทมา เขาถงไดจาก http://weill.cornell.edu/ehs /static_local/pdfs/Compressed_Gases.pdf สบคนเมอวนท 19 สงหาคม 2556)

5. ควรเกบถงแกสออกซเจนหางจากถงแกสเชอเพลง (เชน acetylene) แกสไวไฟ และวสดไหมไฟได (combustible materials) อยางนอย 6 เมตร (20 ฟต) หรอบงดวยฉาก/ผนงกนทท าดวยวสดไมตดไฟ มความสงอยางนอย 1.5 เมตร (5 ฟต) และสามารถหนวงไฟไดอยางนอยครงชวโมง

guard ปองกนหวถง

รปท 2.1 ตวอยางการวางถงแกสทเหมาะสมในหองปฏบตการ (ทมา เขาถงไดจาก http://blink.ucsd.edu/safety/research-lab/chemical/gas/

storage.html#Basic-storage-guidelines-for-al สบคนเมอวนท 2 สงหาคม 2556)

http://blink.ucsd.edu/safety/research-lab/chemical/gas/

35

ส าหรบถงแกสทบรรจสารอนตรายหรอสารพษ (ตามรายการตอไปน) ตองเกบในตเกบถงแกสโดยเฉพาะทมระบบระบายอากาศ ดงตวอยางในรปท 2.3

รายการแกสอนตราย

2.2.5 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบสารออกซไดซ (Oxidizers) สารออกซไดซสามารถท าใหเกดเพลงไหมและการระเบดไดเมอสมผสกบสารไวไฟและสารทไหมไฟได เมอสารทไหมไฟไดสมผสกบสารออกซไดซจะท าใหอตราในการลกไหมเพมขน ท าใหสารไหมไฟไดเกดการลกตดไฟขนทนท หรอท าใหเกดการระเบดเมอไดรบความรอน การสนสะเทอน (shock) หรอแรงเสยดทาน (ตวอยางกลมสารออกซไดซแสดงดงตารางดานลาง) การจดเกบสารออกซไดซมขอก าหนดดงน

1. เกบสารออกซไดซหางจากสารไวไฟ สารอนทรย และสารทไหมไฟได 2. เกบสารทมสมบตออกซไดซสง (เชน กรดโครมก) ไวในภาชนะแกวหรอภาชนะทมสมบตเฉอย 3. ไมใชจกคอรก หรอจกยาง ส าหรบขวดทใชเกบสารออกซไดซ เพอหลกเลยงการสมผสอากาศ

Ammonia Arsenic pentafluoride Arsine Boron trifluoride 1,3–Butadiene Carbon monoxide Carbon oxysulfide Chlorine Chlorine monoxide Chlorine trifluoride Chloroethane Cyanogen Dichloroborane

Dimethylamine Dichlorosilane Diborane ethylamine Ethylene oxide Fluorine Formaldehyde Germane Hydrogen chloride, anhydrous Hydrogen cyanide Hydrogen fluoride Hydrogen selenide Hydrogen sulfide

Methylamine Methyl bromide Methyl chloride Methyl mercaptan Nitrogen oxides Phosgene Phosphine Silane Silicon tetrafluoride Stibine Trimethylamine Vinyl chloride

รปท 2.3 ตวอยางตเกบแกสอนตราย (ทมา เขาถงไดจากhttp://web.princeton.edu/sites/ehs /labsafetymanual/sec7e.htm สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555)

36

2.2.6 ขอก าหนดส าหรบการจดเกบสารทไวตอปฏกรยา สารทไวตอปฏกรยาสามารถแบงเปนกลมได ดงน

1) สารทไวตอปฏกรยาพอลเมอไรเซชน (Polymerization reactions) เชน styrene สารกลมนเมอเกดปฏกรยาพอลเมอไรเซชนจะท าใหเกดความรอนสงหรอไมสามารถควบคมการปลดปลอยความรอนออกมาได

2) สารทไวตอปฏกรยาเมอสมผสน า (Water reactive materials) เชน alkali metals (lithium, sodium, potassium) silanes, magnesium, zinc, aluminum รวมทงสารประกอบอนทรยโลหะ (organometallics) เชน alkylaluminiums, alkyllithiums เปนตน สารกลมนเมอสมผสกบน าจะปลดปลอยความรอนออกมาท าใหเกดการลกตดไฟขนในกรณทตวสารเปนสารไวไฟ หรอท าใหสารไวไฟทอยใกลเคยงลกตดไฟ นอกจากนอาจจะท าใหเกดการปลดปลอยสารไวไฟ สารพษ ไอของออกไซดของโลหะ กรด และแกสทท าใหเกดการออกซไดซไดด

3) สาร Pyrophoric สวนใหญเปน tert–butyllithium, diethylzinc, triethylaluminum, สารประกอบอนทรยโลหะ สารกลมนเมอสมผสกบอากาศจะท าใหเกดการลกตดไฟ

4) สารทกอใหเกดเปอรออกไซด (Peroxide–forming materials) หมายถง สารทเมอท าปฏกรยากบอากาศ ความชน หรอสงปนเปอนตางๆ แลวท าใหเกดสารเปอรออกไซด เชน ether, dioxane, sodium amide, tetrahydrofuran (THF) เปนตน สารเปอรออกไซดเปนสารทไมเสถยรสามารถท าใหเกดการระเบดไดเมอมการสนสะเทอน แรงเสยดทาน การกระแทก ความรอน ประกายไฟ หรอ แสง

5) สารทไวตอปฏกรยาเมอเกดการเสยดสหรอกระทบกระแทก (Shock–sensitive materials) เชน สารทมหมไนโตร (nitro), เกลอ azides, fulminates, perchlorates เปนตน โดยเฉพาะอยางยงเมอมสวนประกอบของสารอนทรยอยดวย เมอสารกลมนถกเสยดสหรอกระทบกระแทกจะท าใหเกดการระเบดได

การจดเกบสารทไวตอปฏกรยามขอก าหนดดงน

1. ตเกบสารทไวตอปฏกรยา มปายค าเตอนทชดเจน มการก าหนดพนทในหองปฏบตการไวเปนสดสวนตางหาก เพอแยกเกบสารทไวตอปฏกรยาตางๆ (พอลเมอไรเซชน สารทไวตอปฏกรยาเมอสมผสน า สาร pyrophoric สารทกอใหเกดเปอรออกไซด และสารทไวตอปฏกรยาเมอเกดการเสยดสหรอกระทบกระแทก) โดยหลกเลยงสภาวะทท าใหสารเกดปฏกรยา เชน น า แสง ความรอน ไฟฟา ฯลฯ ตวอยางเชน สารทไวตอปฏกรยาเมอสมผสน าตองเกบใหหางจากอางน า ฝกบวฉกเฉน เปนตน และตเกบสารทไวตอปฏกรยาตางๆ ตองมการตดค าเตอนชดเจน เชน “สารไวตอปฏกรยา–หามใชน า” เปนตน

2. เกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดหางจากความรอน แสง และแหลงก าเนดประกายไฟ

ตวอยางกลมสารออกซไดซ

Peroxides (O22-) Chlorates (ClO3

-) Nitrates (NO3

-) Chlorites (ClO2-)

Nitrites (NO2-) Hypochlorites (ClO-)

Perchlorates (ClO4-) Dichromates (Cr2O7

2-) Permanganates (MnO4

-) Persulfates (S2O82-)

37

3. ภาชนะบรรจสารทกอใหเกดเปอรออกไซดตองมฝาปดทแนนหนา และไมใชจกแกว เพอหลกเลยงการสมผสอากาศ เนองจากแรงเสยดทานขณะเปดอาจท าใหเกดการระเบดได

4. มการตรวจสอบสารทไวตอปฏกรยาในหวขอตอไปน สภาพการเกบ ทถกตองตามขอปฏบตขางตน การเกดเปอรออกไซด

ตวอยางเกณฑการพจารณาในการทงสารทกอใหเกดเปอรออกไซด

เปอรออกไซดทเกดอนตรายไดจากการเกบ : ทงหลงจากเกบเกน 3 เดอน

Divinyl acetylene Divinyl ether Isopropyl ether

Potassium metal Sodium amide Vinylidene chloride

เปอรออกไซดทเกดอนตรายไดจากความเขมขน : ทงหลงจากเกบเกน 1 ป Acetal Cumene Cyclohexene Cycloxyene Cyclopentene Diacetylene Dicyclopentadiene Diethyl ether Diethylene glycol dimethyl ether

Dioxane Ethylene glycol dimethyl ether Furan Methyl acetylene Methylcyclopentane Methyl isobutyl ketone Tetrahydronaphtalene (Tetralin) Tetrahydrofuran Vinyl ethers

อนตรายเนองจากเปอรออกไซดเกดพอลเมอไรเซชน*: ทงหลงจากเกบเกน 1 ป Acrylic acid Acrylonitrile Butadiene Chloroprene Chlorotrifluoroethylene Methyl methacrylate

Styrene Tetrafluoroethylene Vinyl acetylene Vinyl acetate Vinyl chloride Vinyl pyridine

* หากเกบในสภาวะของเหลว จะมโอกาสเกดเปอรออกไซดเพมขน และมอนอเมอรบางชนด (โดยเฉพาะอยางยง butadiene, chloroprene, และtetrafluoroethylene) ควรทงหลงจากเกบเกน 3 เดอน ทมา Princeton University [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/sec7c.htm#removal สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

2.2.7 ขอก าหนดเกยวกบภาชนะบรรจภณฑและฉลากสารเคม

1. เกบสารเคมในบรรจภณฑทมวสดเหมาะสมกบประเภทของสารเคม โดย - ใชภาชนะเดม (original container) - หามเกบกรดไฮโดรฟลออรกในภาชนะแกว เพราะสามารถกดกรอนแกวได ควรเกบในภาชนะพลาสตก

38

- หามเกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดในภาชนะแกวทมฝาเกลยวหรอฝาแกว เพราะหากมการเสยดส จะท าใหเกดการระเบดได

- หามเกบสารละลายดางทม pH สงกวา 11 ในภาชนะแกว เพราะสามารถกดกรอนแกวได 2. ภาชนะทบรรจสารเคมทกชนดตองมการตดฉลากทเหมาะสม

- ภาชนะทกชนดทบรรจสารเคมตองระบชอสารแมไมใชสารอนตราย เชน น า - หากเปนภาชนะเดม (original container) ของสารเคมตองมฉลากสมบรณและชดเจน - ใชชอเตมของสารเคมบนฉลาก และมค าเตอนเกยวกบอนตราย - ระบวนทไดรบสารเคม วนทเปดใชสารเคมเปนครงแรก - หากเปน stock solution หรอ working solution ทเตรยมขนเองใหระบ ชอ สวนผสม ชอผเตรยม

และวนทเตรยม 3. ตรวจสอบความบกพรองของภาชนะบรรจสารเคมและฉลากสารเคมอยางสม าเสมอ เชน

- ความสมบรณของฝาปด การแตกราวรวซมของภาชนะ - ฉลากสมบรณ มขอมลครบถวน - ขอความบนฉลากมความชดเจน ไมจาง ไมเลอน

2.2.8 เอกสารขอมลความปลอดภย (Safety Data Sheet, SDS) Safety Data Sheet (SDS) หรอในบางครงเรยกวา Material Safety Data Sheet (MSDS) นน หมายถงเอกสารขอมลความปลอดภยสารเคม ซงเปนเอกสารทแสดงขอมลของสารเคมหรอเคมภณฑเกยวกบลกษณะความเปนอนตราย พ ษ วธใช การเกบรกษา การขนสง การก าจดและการจดการอนๆ เพอใหการด าเนนการเกยวกบสารเคมนนเปนไปอยางถกตองและปลอดภย ขอก าหนดเกยวกบการจดการ SDS มดงน

1. ควรมการเกบ SDS ในรปแบบทเปนเอกสารและอเลกทรอนกส 2. เกบ SDS ในททเขาถงไดโดยงาย ทกคนในหองปฏบตการ ทราบทเกบและสามารถเขาดไดทนท เมอตองการใช

หรอเมอเกดเหตฉกเฉน 3. ควรม SDS ของสารเคมอนตรายทกตวทอยในหองปฏบตการ หรอ SDS ของสารทใชบอยตองมเปนเอกสาร 4. SDS มขอมลครบถวน 16 หวขอ1 ดงตอไปน

1) ขอมลเกยวกบสารเคม และบรษทผผลตและหรอจ าหนาย (Identification) 2) ขอมลความเปนอนตราย (Hazards identification) 3) สวนประกอบและขอมลเกยวกบสวนผสม (Composition/Information on ingredients) 4) มาตรการปฐมพยาบาล (First aid measures) 5) มาตรการผจญเพลง (Fire fighting measures) 6) มาตรการจดการเมอมการหกรวไหล (Accidental release measures) 7) การใชและการจดเกบ (Handling and storage) 8) การควบคมการไดรบสมผสและการปองกนสวนบคคล (Exposure controls/Personal protection) 9) สมบตทางกายภาพและเคม (Physical and chemical properties) 10) ความเสถยรและการเกดปฏกรยา (Stability and reactivity)

1 รายละเอยดแสดงในภาคผนวก 2 ขอ 2.4

39

11) ขอมลดานพษวทยา (Toxicological information) 12) ขอมลดานระบบนเวศ (Ecological information) 13) ขอพจารณาในการก าจด (Disposal considerations) 14) ขอมลส าหรบการขนสง (Transport information) 15) ขอมลเกยวกบกฎขอบงคบ (Regulatory information) 16) ขอมลอน ๆ (Other information)

5. SDS ทมอยในหองปฏบตการตองมความทนสมย โดยตรวจสอบจากขอมล SDS ของบรษทผผลตในชวงเวลาทซอจากบรษทผขายสารเคมนนๆ ไมควรใช SDS ของบรษทผผลตอนเนองจากอาจมความคลาดเคลอนของขอมลสารเคมได และไมควรใช SDS ทเกากวา 5 ป

2.3 การเคลอนยายสารเคม (Chemical transportation) 2.3.1 การเคลอนยายสารเคมภายในหองปฏบตการ ควรมขอปฏบต ดงน

1. ก าหนดใหผทท าการเคลอนยายสารเคมใชอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสม

2. ปดฝาภาชนะทใชบรรจสารเคมใหสนทขณะเคลอนยาย หากจ าเปนอาจผนกดวยแผนพาราฟลม (รปท 2.4)

3. ใชรถเขนเมอมการเคลอนยายสารเคม พรอมกนหลายๆ ขวด 4. ใชรถเขนมแนวกนกนขวดสารเคมลม (รปท 2.5)

รปท 2.5 รถเขนส าหรบเคลอนยายสารเคม

5. ใชตะกราหรอภาชนะรองรบ (secondary container) ในการเคลอนยายสารเคม โดยตองเปนภาชนะทไมแตกหกงาย ท ามาจากยาง เหลก หรอพลาสตก ทสามารถบรรจขวดสารเคม (รปท 2.6)

6. เคลอนยายสารเคมพวกของเหลวไวไฟในภาชนะรองรบทมวสดกนกระแทก 7. ใชถงยางททนตอการกดกรอนและการละลายในการเคลอนยายสารพวกกรดและตวท าละลาย (รปท 2.7) 8. เคลอนยายสารทเขากนไมไดในภาชนะรองรบทแยกกน

รปท 2.4 การใชแผนพาราฟลมปดฝาภาชนะ

ผซอสำรเคมควรถอเปนหลกปฏบตในกำรขอขอมล SDS ของผผลต จำกบรษทผขำย

สวนกำรปรบปรงใหทนสมย ควรท ำตำมเหมำะสม

40

2.3.2 การเคลอนยายสารเคมภายนอกหองปฏบตการ ควรมขอปฏบต ดงน

1. ใชภาชนะรองรบและอปกรณเคลอนยายทมนคงปลอดภย ไมแตกหกงาย และมทกนขวดสารเคมลม 2. ใชรถเขนมแนวกนกนขวดสารเคมลม 3. เคลอนยายสารทเขากนไมได ในภาชนะรองรบทแยกกน 4. ใชลฟทขนของในการเคลอนยายสารเคมและวตถอนตรายระหวางชน 5. ใชตวดดซบสารเคมหรอวสดกนกระแทกขณะเคลอนยาย เชน vermiculite เปนตน (รปท 2.8)

รปท 2.6 ภาชนะรองรบทเปนพลาสตก (ทมา เขาถงไดจาก http://web.princeton. edu/sites/ehs/labpage/spills.htm สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555)

รปท 2.8 ตวอยางตวดดซบสารเคมและวสดกนกระแทก ทใชในการกนระหวางขวดสารเคมขณะเคลอนยาย

รปท 2.7 ถงยางททนกรดและตวท าละลาย

41

ค ำอธบำยประกอบกำรกรอก checklist 3. ระบบกำรจดกำรของเสย

เปนการประเมนสถานภาพการจดการของเสยภายในหองปฏบตการ ทงระบบขอมล การจ าแนกและการจดเกบ เพอรอการก าจด/บ าบด ซงสามารถตดตามความเคลอนไหวของของเสย ขอมลนจะเปนประโยชนตอการบรหารจดการ การประเมนความเสยงจากอนตรายของของเสย ตลอดจนการจดเตรยมงบประมาณในการก าจด

3.1 การจดการขอมลของเสย 3.1.1 ระบบบนทกขอมล หมายถง ระบบบนทกขอมลของเสยสารเคมทใชในหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกร เพอใชในการบนทกและตดตามความเคลอนไหวของเสยสารเคมทงหมด โดย 1. ระบบบนทกขอมลของเสย มรปแบบเปน

▪ เอกสาร ▪ อเลกทรอนกส

2. โครงสรางของระบบบนทกขอมลของเสย ไมวาจะใชระบบบนทกขอมลแบบใดกตาม ควรประกอบดวยหวขอ

ตอไปน ผรบผดชอบ รหสของภาชนะบรรจ (Bottle ID) ประเภทของเสย ปรมาณของเสย (Waste volume/weight) หองทจดเกบของเสย (Storage room) อาคารทจดเกบของเสย (Storage building) วนทบนทกขอมล (Input date)

3.1.2 ระบบรายงานขอมล หมายถง ระบบรายงานขอมลของเสยทเกดขนและทก าจดทงของหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกร โดยมการจดท าใหเปนปจจบนอยเสมอพรอมทงสามารถรายงานความเคลอนไหวของของเสยในหองปฏบตการ /หนวยงาน/องคกรได ระบบรายงานขอมลทครบวงจรนน ตองครอบคลมสงตอไปน

1. มระบบรายงานขอมลของเสยทเกดขน 2. มระบบรายงานขอมลของเสยทก าจดทง 3. มการปรบขอมลเปนปจจบนสม าเสมอ 4. มรปแบบการรายงานทชดเจน เพอรายงานความเคลอนไหวขอมลในรายงานอยางนอยประกอบดวยหวขอตอไปน

ประเภทของเสย ปรมาณของเสย

ดงตวอยางในตารางท 3.1

42

ตารางท 3.1 ตวอยางบญชและรายงานสารบบของเสย รหสขวด ประเภทของเสย ประเภทภาชนะ ปรมาณความจ

ของขวด ผรบผดชอบ สถานทเกบ วนทบนทก

W04001 Mercury waste Glass bottle 1 ลตร นาย ก หอง 1411 ตก A

31/12/2554

W06001 Heavy metal waste

Glass bottle 2.5 ลตร นางสาว ข หอง 1411 ตก A

31/12/2554

W04002 Mercury waste Plastic gallon 10 ลตร นาย ก หอง 1411 ตก A

31/12/2554

W07001 Acid waste Glass bottle 2.5 ลตร นาย ค หอง 1411 ตก A

31/12/2554

W03001 Oxidizing waste Plastic gallon 10 ลตร นางสาว ง หอง 1411 ตก A

31/12/2554

3.1.3 การใชประโยชนจากขอมลเพอการบรหารจดการ หมายถง การน าขอมลของเสยไปใชประโยชนเพอการบรหารจดการเพอใหเกดประโยชนสงสดกบหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกร ในเรองตอไปน

1. การจดเตรยมงบประมาณในการก าจด โดยการประมาณคาใชจายทคาดวาจะเกดขนจากขอมลปรมาณของเสยทสงก าจดในแตละครง เชน รายงานคาใชจายในการก าจดของเสยยอนหลง เพอน ามาจดเตรยมงบประมาณ เปนตน

2. การประเมนความเสยง โดยการน าขอมลกลบมาวเคราะหเพอประเมนอนตรายทอาจเกดขนในระหวางทของเสยเหลานนยงไมไดถกเคลอนยายออกไปจากสวนงาน เชน มรายงานการประเมนความเสยงจากขอมลปรมาณ ประเภทของเสย และสถานทเกบภายในหนวยงาน เปนตน

3.2 การจดเกบของเสย 3.2.1 การจ าแนกประเภทของเสย หองปฏบตการควรมการจ าแนกประเภทของเสย เพอการจดเกบรอการบ าบด และก าจดทปลอดภย ทงนอาจองเกณฑตามระบบมาตรฐานสากล หรอมาตรฐานทเปนทยอมรบ เชน ระบบการจ าแนกประเภทของเสยของจฬาลงกรณมหาวทยาลย (WasteTrack) ระบบการจ าแนกของศนยการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม ความปลอดภย และ อาชวอนามย (EESH) ของมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร เปนตน ดงรายละเอยดในตวอยางท 3.1 และ 3.2 ภาคผนวก 3

3.2.2 ขอก าหนดเกยวกบการจดเกบของเสย 1. หองปฏบตการควรมการจ าแนกประเภท/การจดเกบของเสยใหถกตองเหมาะสมตามเกณฑของระบบ

มาตรฐานสากล หรอมาตรฐานทเปนทยอมรบ เพอการจดเกบ บ าบดและก าจดทปลอดภย ทงนอาจองเกณฑตามระบบมาตรฐานสากล หรอมาตรฐานทเปนทยอมรบ

2. หองปฏบตการควรใชภาชนะบรรจของเสยทเหมาะสมตามประเภทความเปนอนตรายของของเสย เชน ไมใชภาชนะโลหะในการเกบของเสยประเภทกรด หรอ chlorinated solvents ซงสามารถเกดปฏกรยากบโลหะได ในกรณทน าขวดสารเคมทใชหมดแลวมาบรรจของเสย สารเคมในขวดเดมตองไมใชสารทเขากนไมไดกบของเสยนน เปนตน (ดงตารางท 3.1 ภาคผนวก 3)

43

3. มการแยกประเภทถงขยะ เชน ขยะทวไป/ขยะตดเชอ หรอเพลทเพาะเชอ/ขยะเฉพาะอยาง เชน อปกรณการทดลองทเปนแกวซงแตกภายในหองปฏบตการ เปนตน

4. ภาชนะทบรรจของเสยทกชนดตองมการตดฉลากทเหมาะสม และในกรณทใชขวดสารเคมเกามาบรรจของเสย ตองลอกฉลากเดมออกกอนดวย ฉลากของภาชนะบรรจของเสยควรมขอมลดงน (หวขอท 3.3 ภาคผนวก 3) ขอความระบอยางชดเจนวาเปน “ของเสย” ชอหองปฏบตการ/ชอเจาของ ประเภทของเสย/ประเภทความเปนอนตราย สวนประกอบของของเสย (ถาเปนไปได) ปรมาณของเสย วนทเรมบรรจของเสย วนทหยดการบรรจของเสย

5. ตรวจสอบความบกพรองของภาชนะและฉลากของเสยอยางสม าเสมอ เชน - ไมมรอยรว หรอรอยแตกราว - ฉลากสมบรณ มขอมลครบถวน - ขอความบนฉลากมความชดเจน ไมจาง ไมเลอน

6. บรรจของเสยในปรมาณไมเกน 80% ของความจของภาชนะ 7. มการก าหนดพนท/บรเวณจดเกบของเสยทแนนอน 8. ควรมภาชนะรองรบขวดของเสยทเหมาะสม คอสามารถทนและรองรบปรมาณของเสยไดทงหมด หากเกดการ

รวไหล 9. แยกภาชนะรองรบขวดของเสยทเขากนไมได และควรจดเกบ/จดวางของเสยทเขากนไมไดตามเกณฑการเขากน

ไมไดของสารเคม (chemical incompatibility) โดยสามารถใชเกณฑเดยวกบการจดเกบสารเคมทเขากนไมได (หวขอท 2.3 ภาคผนวก 2)

10. ไมวางภาชนะบรรจของเสยใกลบรเวณอปกรณฉกเฉน เชน ฝกบวฉกเฉน 11. วางภาชนะบรรจของเสยหางจากความรอน แหลงก าเนดไฟ และเปลวไฟ 12. มการก าหนดการจดเกบของเสยในหองปฏบตการ ตามหวขอตอไปน

▪ จดเกบของเสยประเภทไวไฟในหองปฏบตการไดไมเกน 50 ลตร หากจ าเปน ตองจดเกบไวในตส าหรบเกบสารไวไฟโดยเฉพาะ

▪ ก าหนดปรมาณของเสยสงสดทอนญาตใหเกบในหองปฏบตการ เชน ตามกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกาอนญาตใหเกบของเสยไวในหองปฏบตการทมปรมาณนอยกวา 55 แกลลอน (ประมาณ 200 ลตร) ไดไมเกน 90 วน และทมากกวา 55 แกลลอน ไดไมเกน 3 วน ทงนหากเปนของเสยทมความเปนอนตรายสงเฉยบพลน เชน สารใน p–listed waste ของ US EPA ไมควรเกบไวมากกวา 1 ลตร(http://www.epa.gov/osw/hazard/wastetypes/listed.htm)

▪ ก าหนดระยะเวลาในการจดเกบของเสยในหองปฏบตการ - กรณทของเสยพรอมสงก าจด (ปรมาตร 80% ของภาชนะ) : ไมควรเกบไวนานกวา 90 วน - กรณทของเสยไมเตมภาชนะ (ปรมาตรนอยกวา 80% ของภาชนะ) : ไมควรเกบไวนานกวา 1 ป

44

3.3 การก าจดของเสย ในการก าจดของเสยนนขนกบประเภทของเสย โดยผปฏบตงานสามารถบ าบดของเสยเบองตนกอนทง และกอนสงก าจด (ดรายละเอยดเพมเตมในภาคผนวก 3) ในหองปฏบตการควรมระบบการจดการซงครอบคลมสงตอไปน

1. การบ าบดของเสยกอนทง หมายถง หองปฏบตการควรมการบ าบดของเสยทมความเปนอนตรายนอยทสามารถก าจดไดเองกอนทงลงสระบบสขาภบาลสาธารณะ เชน การสะเทนของเสยกรดและเบสใหเปนกลางกอนทงลงทอน าสขาภบาล เปนตน (ตวอยางการบ าบดของเสยเบองตนแสดงในตารางท 3.1 ภาคผนวก 3)

2. การบ าบดของเสยกอนสงก าจด หมายถง หองปฏบตการควรบ าบดของเสยอนตรายทไมสามารถก าจดไดเองเบองตนกอนสงบรษทหรอหนวยงานทรบก าจด เพอลดความเปนอนตรายระหวางการเกบรกษาและการขนสง (ตวอยางการบ าบดของเสยเบองตนแสดงในตารางท 3.1 ภาคผนวก 3)

3. การลดปรมาณกอนสงก าจด หมายถง หองปฏบตการควรมแนวทางในการลดปรมาณของเสยอนตรายทไมสามารถก าจดไดเอง กอนสงบรษทรบก าจด เพอประหยดคาใชจายในการก าจด เชน การท าใหของเสยทมโลหะหนกในปรมาณนอย ๆ เขมขนขน เชน การท าใหตวท าละลายระเหย หรอตกตะกอนเพอแยกสวนทเปนโลหะหนกออกมาจากสารละลาย กอนสงก าจดในสภาพสารละลายเขมขน หรอตะกอนของโลหะหนก เปนตน

4. การ Reuse, Recovery, Recycle ของเสยทเกดขน ▪ Reuse คอ การน าวสดทเปนของเสยกลบมาใชใหม โดยไมมการเปลยนแปลงหรอกระท าการใด ๆ ยกเวน

การท าความสะอาดและการบ ารงรกษาตามวตถประสงคเดม ▪ Recovery คอ การแยกและการรวบรวมวสดทสามารถน ากลบมาใชไดจากวสดของเสย เชน แรธาต

พลงงาน หรอน า โดยผานกระบวนการและ/หรอการสกด ซงสงทไดมาไมจ าเปนตองใชตามวตถประสงคเดม

▪ Recycle คอ การน าวสดกลบมาใชใหมโดยทมสมบตทางกายภาพเปลยนไป แตมองคประกอบทางเคมเหมอนเดม โดยการผานกระบวนการตาง ๆ (เชน การกลนตวท าละลาย, แกว, โลหะมาหลอมใหม)

(ดตวอยางการจดการของเสยในหองปฏบตการ และแหลงความรเพมเตมเกยวกบการบ าบดและก าจดในขอ 3.4 และ 3.5 ภาคผนวก 3)

5. การสงก าจด หองปฏบตการควรสงของเสยไปก าจดโดยบรษททไดรบใบอนญาตในการจดการของเสย จากกรมโรงงาน

อตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม (ขอมลเพมเตมแสดงในขอ 3.6 ภาคผนวก 3)

3.4 การลดการเกดของเสย หองปฏบตการควรมแนวทางจดการทตนทางกอนเกดของเสย เพอลดปรมาณของเสยปลายทางหรอท าใหเกดของเสย

อนตรายปลายทางนอยทสด ดวยวธการ ดงตอไปน 1. การลดการใชสารตงตน (Reduce)

การลดการใชสารตงตน หมายถง การลดปรมาณสารเคมทใชท าปฏกรยาทงหมด (small scale reaction) โดยยงคงใหผลการทดสอบตามทตองการได อาทเชน ลดปรมาตรสารผสมของปฏกรยาจาก 10 มลลลตร เหลอ 300 ไมโครลตร โดยคงความเขมขนของทกองคประกอบไวได เปนตน

2. การใชสารทดแทน (Replace) การใชสารทดแทน หมายถง การใชสารเคมทไมอนตรายทดแทนสารเคมอนตราย อาทเชน การใชเอทานอลแทน เมทานอลทเปนอนตรายในสารผสมส าหรบการลางสยอมคแมสซบล (Coomassie blue) เปนตน

45

ค ำอธบำยประกอบกำรกรอก checklist 4. ลกษณะทำงกำยภำพของหองปฏบตกำร อปกรณและเครองมอ

เปนการประเมนถงความสมบรณเหมาะสมของโครงสรางพนฐานทางกายภาพ อปกรณและเครองมอภายในหองปฏบตการ ทจะเออตอความปลอดภยของหองปฏบตการ และเปนปจจยทจดใหสมบรณเตมทไดยาก เนองจากอาจเปนโครงสรางเดม หรอการออกแบบทไมไดค านงถงการใชงานในลกษณะหองปฏบตการโดยเฉพาะ ขอมลทใหส ารวจใน checklist ประกอบดวยขอมลเชงสถาปตยกรรมและวศวกรรม ดพนทการใชงานจรง วสดทใช ระบบสญจร ระบบไฟฟาและการระบายอากาศ ระบบสาธารณปโภค และระบบฉกเฉน

4.1 งานสถาปตยกรรม 4.1.1 มสภาพภายนอกและภายในหองปฏบตการทไมกอใหเกดอนตราย (สภาพบรเวณโดยรอบหรออาคารขางเคยง/สภาพภายในตวอาคารทอยตดกบหองปฏบตการ) 1) ตามเกณฑของ OSHA2 laboratory standard, GLP3 handbook ของ WHO4 และ OECD5 series on GLP and compliance monitoring ไดน าเสนอรายละเอยดไวเกยวกบในเรองอาคารไวดงน หองปฏบตการควรม ขนาด ลกษณะการกอสรางและสถานทตง ทเหมาะสมกบการปฏบตการเพอลดปจจยทอาจจะสงผลตอผลการทดลองโดยหองปฏบตการควรไดรบการออกแบบใหมการแยกสวนระหวางงานสวนตางๆ ของหองปฏบตการอยางเหมาะสม (ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.1.1 ภาคผนวก 4) 2) สภาพบรเวณโดยรอบหรออาคารขางเคยง/สภาพภายในตวอาคารทอยตดกบหองปฏบตการ หมายรวมถงกจกรรมตางๆ ทเกดขนดวย เชน บรเวณขางเคยงเปนสวนทมการท ากจกรรมทกอใหเกดความเสยงหรออนตรายตอหองปฏบตการ (ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.1.2 ภาคผนวก 4)

4.1.2 ไมมการวางของรกรงรง/สงของทไมจ าเปน หรอ ขยะจ านวนมาก ตงอยบนพนหองหรอเกบอยภายในหอง อปกรณเครองมอหรอสงตางๆ ทมไดใชงานควรน าไปจดเกบในพนทเกบซงไดจดเตรยมไวโดยเฉพาะ และเคลอนยายของทไมจ าเปน เชน กลองหรอภาชนะบรรจสารเคมทไมไดมการใชงาน หรอ ขยะตางๆ ออกจากหอง

4.1.3 ขนาดพนทหองปฏบตการเหมาะสมและเพยงพอกบกจกรรม/การใชงาน/จ านวนผใช/ปรมาณเครองมอและอปกรณ การก าหนดพนทหองปฏบตการทเหมาะสมกบกจกรรมการใชงาน จ านวนผใชและปรมาณเครองมอและอปกรณ มการก าหนดไว ดงน ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51ไดก าหนดขนาดพนทตอคนส าหรบหองปฏบตการ ตามตารางท 4.1 ตารางท 4.1 ลกษณะกจกรรมการใชแบบเฉพาะ กบขนาดพนทตอคนเพอค านวณความจคน

ลกษณะกจกรรมกำรใชแบบเฉพำะ หมำยเหต ขนำดพนทตอคน

(หนวย : ตารางเมตรตอคน) สถำนศกษำ หองทดลอง (laboratory) 5.0

2 OSHA ยอมาจาก Occupational Safety & Health Administration, U.S. Department of Labor 3 GLP ยอมาจาก Good Laboratory Practice 4 WHO ยอมาจาก World Health Organization 5 OECD ยอมาจาก Organization for Economic Co–operation and Development

(ทมา มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51, 2551: หนา 73)

46

การก าหนดขนาดพนทหองปฏบตการ นอกจากก าหนดตามมาตรฐาน วสท. 3002 – 51 แลว ยงสามารถก าหนดไดในรปแบบอนๆ ตามเกณฑและมาตรฐานการออกแบบของตางประเทศ (ดรายละเอยดในขอ 4.1.3 ภาคผนวก 4)

4.1.4 ความสงของหองปฏบตการถกตองตามกฎหมายควบคมอาคาร โดยมระยะดง (วดจากพนถงพน) ภายในหองปฏบตการไมนอยกวา 3.00 ม. และบรเวณทางเดนในอาคารความสงไมนอยกวา 2.60 ม. ตามกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ขอ 22. ไดมการก าหนดขนาดความสงของอาคาร (ดรายละเอยดเรองการวดระยะดงในขอ 4.1.4 ภาคผนวก 4) หองหรอสวนของอาคารทใชในการท ากจกรรมตางๆ ตองมระยะดงไมนอยกวาตามทก าหนดไวในตารางท 4.2

ตารางท 4.2 ขนาดความสงของอาคาร

ประเภทกำรใชอำคำร ระยะดง 1. ชองทำงเดนในอำคำร 2.60 เมตร 2. ส ำนกงำน หองเรยน 3.00 เมตร

(ทมา กฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ในกฎหมายอาคาร อาษา, 2548: หนา 3–211)

สวนการก าหนดขนาดและระยะตางๆ ของพนทและทางเดนภายในหองปฏบตการ สามารถก าหนดไดตามเกณฑและมาตรฐานในตางประเทศ (ดรายละเอยดในขอ 4.1.5 ภาคผนวก 4)

4.1.5 มการแยกสวนทเปนพนทหองปฏบตการ (Lab) ออกจากพนทอนๆ (Non–lab) 1) สวนหองปฏบตการแยกจากพนทภายนอกอยางชดเจน/มผนงกนทง 4 ดาน/มการควบคมการเขาออก 2) แบงพนทสวนหองปฏบตการและทดลอง/สวนส านกงาน/สวนเกบของและสารเคม/สวนทพกเจาหนาท ออกจากกน

3) ควรมสวนพนทตางๆ ส าหรบเจาหนาทและนกวจยเพอใชในกจกรรมตางๆ ตอไปน 3.1) การท างานส าหรบจดบนทกขอมล โดยมพนทท างานซงเหมาะสมกบจ านวนคนและปรมาณงาน 3.2) การพกผอน ส าหรบ การรบประทานอาหาร การท ากจกรรมสวนตวตางๆ เปนตน พนทดงกลาวควรแบงพนทออกจากสวนพนทหองปฏบตการอยางชดเจน ไมปะปนกน 4) มการจดพนทใชงาน เชน พนทเกบของหรอเกบสารเคม มขนาดเพยงพอ และมการใชงานอยางเหมาะสม 4.1) ตามเกณฑของ OSHA laboratory standard, GLP handbook ของ WHO และ OECD series on GLP and compliance monitoring ไดน าเสนอรายละเอยดไวเกยวกบในเรองการแบงพนทการใชงาน (zoning) ไววา การมหองปฏบตการทมการกนพนทใชสอยจะชวยในการควบคมการเขาถงของบคคลทไมเกยวของกบหองปฏบตการโดยเฉพาะในหองปฏบตการทมสารเคมอนตราย หรอหองปฏบตการทมสารกมมนตรงส 4.2) ควรดรายละเอยดในขอ 4.1.1 4.3) เพยงพอและใชงานอยางเหมาะสม หมายถง มการจดเตรยมพนทส าหรบเกบของและสารเคมทจดเตรยมไวโดยเฉพาะ (ดรายละเอยดใน ค าอธบายประกอบการกรอก checklist 2. ระบบการจดการสารเคม) ไมมการเกบของหรอสารเคมนอกเหนอไปจากบรเวณทก าหนดไว ทงบรเวณภายนอกหอง เชน ตามทางเดน หรอภายในหอง เชน ใตตควน หรอ อางน า เปนตน นอกจากทกลาวมาขางตนแลว หากเปนไปไดหองปฏบตการควรมการแยกประเภทหองปฏบตการเปนหองปฏบตการเคมทวไปหรอหองปฏบตการพเศษ รวมทงมอาจมการแยกประเภทหองปฏบตการตามความเสยง เปนตน (ดเกณฑการประเมนความเสยงใน ค าอธบายประกอบการกรอก checklist 5. ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย และดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.1.6 และ 4.1.7 ภาคผนวก 4)

47

4.1.6 วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน อยในสภาพทด ยงไมหมดอายการใชงานหรอเสอมสภาพ ไมมรอยแตกราว วสดยงไมหมดอายการใชงานหรอเสอมสภาพ หมายถง วสดปพน หรอวสดบผวผนง/เพดานทคงสภาพการใชงานไดด ไมมการหลดรอนจากพนผว หรอมสวนหนงสวนใดแตกหก หลดรอนออกจากผวพนดานลาง ไมมการเปลยนลกษณะทางกายภาพเดมของวสด เชน ส หรอ ผวสมผส (texture) เปนตน

4.1.7 วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน มความเหมาะสมตอการใชงานภายในหองปฏบตการ มความเหมาะสมตอการใชงานภายในหองปฏบตการ หมายถง มลกษณะพนผวเปนเนอเดยวกน/มผวเรยบ/ไมมรพรน/ มความสามารถในการกนไฟ/ทนไฟ/ไมเปนอนตรายเมอเกดไฟไหม มความปลอดภยในการท างาน/การปองกนอบตเหต มความคงทน (ทนทาน) ในการใชงาน มความทนทานตอสารเคม/น าและความชน สามารถซอมแซมไดงายเมอเกดความเสยหาย และมความสะดวกและงายตอการดแลรกษา (ดรายละเอยดในขอ 4.1.8 ภาคผนวก 4)

4.1.8 วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน ไดรบการดแลและบ ารงรกษาอยางสม าเสมอ ควรมการดแลรกษา ตรวจสอบสภาพการใชงานอยางละเอยด ด าเนนการซอมแซมสวนทเสยหายใหอยในสภาพพรอมใชงาน อยางนอยปละ 1 ครง

4.1.9 มจ านวนชองเปด (ประต–หนาตาง) เพยงพอและใชงานไดด มขนาดประตทเหมาะสม 1) มประตอยางนอย 2 ประตเพอใชในกรณฉกเฉน หากมเพยง 1 ประต ควรมหนาตางทสามารถใชเพอเปนทางออกฉกเฉนออกไปยงพนทภายนอกไดโดยสะดวกและปลอดภย 2) ตามมาตรฐาน NFPA Standard 101 ก าหนดใหประตทใชเปนประตทางเขาออกหลกของหองปฏบตการ รวมถงประตใชงานอนๆ ทวไป ทตดกบทางสญจรหลกนบเปนประตทใชในการอพยพหนไฟ (egress door) ควรมขนาดอยางนอย 0.80 เมตร

4.1.10 มระบบควบคมการปด-เปดบานประต ปดกลบสนทไดเอง สามารถปดลอคได และสามารถเปดออกไดงายในกรณเกดเหตฉกเฉน มอปกรณประกอบบานประตอยางนอย 1 ชดทใชในการควบคมการปด-เปด และรกษาความปลอดภย บานประตปดกลบสนทไดเอง สามารถปดลอคได ภายหลงการใชงาน อาจเปนระบบธรรมดาทใชมอควบคมการท างาน (manual) หรอ ระบบอตโนมต (automatic) แบบใดแบบหนงหรอทงสองอยางรวมกน ถาเปนประตอตโนมตทใชระบบไฟฟาควบคม เมอเกดเหตฉกเฉน เชน ไฟดบ หรอ เกดอคคภยตองสามารถปลดลอคเองโดยอตโนมตเพอความปลอดภย

4.1.11 ประตมทศทางการเปดเปนการเปดออกสทางออกฉกเฉนได หากเปดเขาเพยงอยางเดยวอาจเกดอบตเหตไดเมอเกดเหตฉกเฉน ในกรณทเปดเขาใหท าการปรบเปลยนชดอปกรณประกอบบานประต (door fitting) ใหมเพอใหสามารถเปดออก หรอ เปลยนเปนแบบบานสวง (สามารถเปดเขา–ออก ไดทงสองดาน) หรอแบบบานเลอน เพอความปลอดภย

4.1.12 ประตมชองส าหรบมองจากภายนอก (Vision panel) การมชองส าหรบมองจากภายนอกทประต เพอความปลอดภยและใหแนใจวาเมอเกดอบตเหตภายในหองขณะท างานคนเดยว บคคลภายนอกสามารถมองเหน และเขาไปชวยเหลอได

4.1.13 มหนาตางทสามารถเปดออกเพอระบายอากาศได สามารถปดลอคไดและสามารถเปดออกไดในกรณฉกเฉน เนองจากบางกรณมความจ าเปนตองมการเปดหนาตางระบายอากาศเนองจากการทดลองสารเคม เปนตน หากไมมหนาตางแตมการระบายอากาศดวยวธอนๆ กอาจไมจ าเปนตองมหนาตางกได (ดรายละเอยดในขอ 4.1.9 ภาคผนวก 4)

48

4.1.14 ขนาดทางเดนภายในหอง (Clearance) กวางไมนอยกวา 0.60 ม. ส าหรบทางเดนทวไป และกวางไมนอยกวา 1.50 ม. ส าหรบชองทางเดนในอาคาร ตามกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ขอ 21 ไดมการก าหนดขนาดความกวางชองทางเดนในอาคารดงน

ตารางท 4.3 ขนาดชองทางเดนในอาคาร ตองมความกวางไมนอยกวาตามทก าหนดไวดงตอไปน

ประเภทกำรใชอำคำร ควำมกวำง ส ำนกงำน อำคำรสำธำรณะ 1.50 เมตร

(ทมา กฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ในกฎหมายอาคาร อาษา, 2548: หนา 3–210 )

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ขอ 21 ในกฎหมายอาคาร อาษา, 2548 หนา 3–207 ถง 3–215

4.1.15 บรเวณทางเดนและบรเวณพนทตดกบโถงทางเขา–ออก ปราศจากสงกดขวาง หากมสงของหรออปกรณอาจท าใหเกดอบตเหตและกดขวางบรเวณทางเดนและโถงทางเขา–ออกทงในภาวะปกตและในกรณฉกเฉนได เพราะบรเวณดงกลาวเปนสวนเสนทางสญจรหลกซงมการใชงานอยตลอดเวลา

4.1.16 บรเวณเสนทางเดนออกสทางออก ไมผานสวนอนตราย หรอผานครภณฑตางๆ ทมความเสยงดานความอนตราย เชน ตเกบสารเคม, ตควน เปนตน ครภณฑตางๆ ทมความเสยงทางดานความอนตรายและการเกดอคคภย เชน ตเกบสารเคม หรอ ตควน มโอกาสทจะเกดอบตเหตไดงายกวาครภณฑประเภทอนๆ และเมอเกดเหตแลวหากตงอยในบรเวณทางสญจรหลกจะท าใหกดขวางเสนทางเดนทใชในกรณฉกเฉนได

4.1.17 ทางสญจรสสวนหองปฏบตการแยกออกจากสวนทางสาธารณะหลกของอาคาร เนองจากหองปฏบตการจ าเปนตองควบคมการเขาถงจากบคคลภายนอกทวไป และเปนหองทมโอกาสเกดอบตเหตตางๆ ได ดงนนการแยกทางสญจรออกจากสวนทางสาธารณะหลกของอาคารจะชวยใหแยกผใช สอยอาคารทไมเกยวของออกไปไดสะดวก และท าใหพนทใชงานอนๆ ของอาคารมความเสยงนอยลงจากอบตเหตหรอการปนเปอนสารเคมทอาจเกดขนได เปนตน

4.1.18 มการแสดงขอมลทตงและสถาปตยกรรมทสอสารถงการเคลอนทและลกษณะทางเดน ไดแก ผงพน (Floor plan) แสดงต าแหนงและเสนทางหนไฟและต าแหนงทตงอปกรณฉกเฉน (ฝกบวฉกเฉน/ทลางตา/อางน า/อปกรณดบเพลง/ชดปฐมพยาบาล/โทรศพท เปนตน) ดรายละเอยดจาก ขอ 4.1.19

4.1.19 มการแสดงปายขอมลทเปนตวอกษรแสดงชอหองปฏบตการและระบงานอยบน อาคาร ครภณฑ อปกรณและเครองมอตางๆ ตามมาตรฐานทก าหนด เชน ปายหาม หรอ ขอบงคบ หรอ ระบขอมล (สารพษ/สารกมมนตรงส/วสดตดเชอ/เลเซอร/อลตราไวโอเลต/วตถไวไฟ เปนตน) การก าหนดแบบแปลนแผนผงของอาคารแตละชน ใหใชตามมาตรฐานดงตอไปน 1) ตามกฎกระทรวงฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) 2) ตามกฎกระทรวงก าหนดเงอนไขในการใช การเกบรกษาและการมไวครอบครอง ซงสงทท าใหเกดอคคภยไดงายและกจการอนอาจท าใหเกดอคคภยไดงายและการจดการใหมบคคลและสงจ าเปนในการปองกนและระงบอคคภย พ.ศ. 2548 3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (ส าหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) โดยวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (วสท.)

49

4.2 งานสถาปตยกรรมภายใน: ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ 4.2.1. ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ ควบคมการเขาถงได หรอ มอปกรณลอคหรอควบคมการปด–เปดได ดรายละเอยดจาก ค าอธบายประกอบการกรอก checklist 2. ระบบการจดการสารเคม ขอ 2.2 การจดเกบสารเคม

4.2.2 ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณทสงกวา 1.20 ม. มตวยดหรอมฐานรองรบทแขงแรง สวนชนเกบของ หรอตลอย มการยดเขากบโครงสรางหรอผนงอยางแนนหนาและมนคง 1) ฐานทรองรบควรไดมาตรฐาน (ตรวจสอบกบตวแทนหรอผจ าหนายครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณเหลานน) ไมควรใชครภณฑส านกงาน เชน โตะเรยน/โตะท างาน หรอเกาอท างาน รองรบอปกรณทมน าหนกมากๆ เนองจากอาจเกดอบตเหตได เพราะเฟอรนเจอรเหลานมไดถกออกแบบมาเพอใชงานในลกษณะดงกลาว 2) การตอเตมชนเกบของ ตลอย ชนเกบอปกรณเครองแกว/ชนส าหรบวางหรอทตากเครองแกวเหลาน ควรมลกษณะทแขงแรง ไดมาตรฐานมการตรวจสอบดานความแขงแรงและการรบน าหนก (ตรวจสอบเบองตนกบวศวกร หรอสถาปนก หรอกบตวแทนหรอผจ าหนายครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณเหลานน) ไมควรตอเตมเอง หรอน าสงของตางๆ มาประยกตใชเพอเปนชนเกบของ ตลอย ชนเกบอปกรณเครองแกว เนองจากอาจเกดอบตเหตได เนองจากมการกอสรางและตดตงทไมถกตองเหมาะสม

4.2.3 ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ ทใชงานในหองปฏบตการ เหมาะสมกบ ขนาดและสดสวนรางกายของผปฏบตงาน/ไมกอใหเกดหรอมแนวโนมทอาจเกดอบตเหตหรออนตรายตอผใชงาน การก าหนดรายละเอยดตางๆ ไมมขอก าหนดตามกฎหมายมเพยงขอแนะน าและขอพจารณาตางๆ เพอตรวจสอบขนาดและระยะรวมถงรายละเอยดตางๆ ของครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ ทใชงานในหองปฏบตการวามความเหมาะสมกบขนาดและสดสวนรางกายของผปฏบตการตามหลกการยศาสตร (ergonomics) ซงไมกอใหเกดหรอมแนวโนมทอาจเกดอบตเหตหรออนตรายตอผใชงาน (ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.2.1 ภาคผนวก 4)

4.2.4 การจดวางเครองมอและอปกรณบนโตะปฏบตการเปนระเบยบและสะอาด

4.2.5 ระยะระหวางโตะปฏบตการมระยะหาง และมการก าหนดต าแหนงเหมาะสม ดรายละเอยดในภาคผนวก 4 หรอ ดรายละเอยดจากเรอง Building: general principles หวขอ Facilities: building and equipment ใน GLP handbook หนา 18–19

4.2.6 มอางน าตงอยในหองปฏบตการและมอยางนอย 1 ต าแหนงทตงอยใกลบรเวณทางออกหองปฏบตการ สาเหตทควรตงอยบรเวณนเนองจากเปนต าแหนงทสามารถจดจ าไดงาย และเขาถงไดสะดวกในกรณเกดเหตฉกเฉน เชน สารเคมหก หรอเกดไฟไหม และใชท าความสะอาดรางกายกอนเขา–ออกจากหองปฏบตการ เพอสขอนามยทดและลดการปนเปอนทางสารเคมจากภายในหองปฏบตการสภายนอก

4.2.7 ถงแกสมทวางและเกบรกษาภายในอาคารทปลอดภยหางจากความรอนและเสนทางสญจรหลก และมมาตรการเกบรกษาทด/การเกบอยางถกตองและปลอดภย ดรายละเอยดจาก ค าอธบายประกอบการกรอก checklist 2. ระบบการจดการสารเคม ขอ 2.2 การจดเกบสารเคม

4.2.8 ครภณฑตางๆ เชน ตควน ตลามนาโฟลว หรอ ตชวนรภย (Biosafety cabinet) เปนตน อยในสภาพทยงสามารถใชงานไดด/ปราศจากความเสยง หรอ กอใหเกดอนตรายหรออบตเหต

50

ควรมการตรวจลกษณะการท างานของอปกรณเหลานอยางสม าเสมอ โดยตรวจสอบสภาพการท างานของระบบการดดอากาศ การระบายอากาศ ความเขมของรงสอลตราไวโอเลต และการท างานของชองเปด (sash) ดานหนา โดยอางองจากคมอการใชงานของอปกรณนนๆ

4.2.9 ครภณฑตางๆ เชน ตควน ตลามนาโฟลว หรอ ตชวนรภย (Biosafety cabinet) เปนตน ภายในหองปฏบตการมการดแลและบ ารงรกษาอยางสม าเสมอ การดแลและบ ารงรกษาอยางสม าเสมอ หมายถง มการดแลและบ ารงรกษาตามเกณฑของ OSHA laboratory standard, GLP handbook ของ WHO และ OECD series on GLP and compliance monitoring ในบทท 2 เรอง Good laboratory practice training หวขอ Building and equipment หวขอยอย equipment (ดรายละเอยดในขอ 4.2.2ภาคผนวก 4) และควรมการดแลรกษา ตรวจสอบสภาพการใชงานอยางละเอยด ด าเนนการซอมแซมสวนทเสยหายใหอยในสภาพพรอมใชงาน อยางนอยปละ 1 ครง 4.3 งานวศวกรรมโครงสราง 4.3.1 ไมมการช ารดเสยหายบรเวณโครงสราง/ไมมรอยแตกราวตามเสา - คานมสภาพภายนอกและภายในหองปฏบตการทไมกอใหเกดอนตราย (สภาพภายนอก ไดแก สภาพบรเวณโดยรอบหรออาคารขางเคยงและสภาพภายในตวอาคารทอยตดกบหองปฏบตการ) ดรายละเอยดจากขอ 4.3 งานวศวกรรมโครงสราง ขอยอยท 4.3.2

4.3.2 โครงสรางอาคารสามารถรองรบน าหนกบรรทกของอาคาร (น าหนกของผใชอาคาร อปกรณและเครองมอ) ได การตรวจสอบโครงสรางอาคารทางดานความมนคงแขงแรง จากคมอเทคนคการตรวจสอบอาคาร เพอความปลอดภย (ส าหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) โดยวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (วสท.) ไดมขอแนะน าเกยวกบการตรวจสอบภาคสนาม ไวดงน การตรวจอาคารตามกฎหมายตรวจสอบอาคารเปนเพยงการตรวจเบองตนโดยมแนวทางการส ารวจเบองตนแสดงดงรปท 4.1

รปท 4.1 แนวทางการตรวจสอบอาคารในภาคสนามเบองตน (ทมา คมอเทคนคการตรวจสอบอาคาร เพอความปลอดภย, 2551: หนา 333)

สวนรายละเอยดการตรวจสอบสภาพความเสยหายของโครงสราง ใหดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.3.1 ภาคผนวก 4 4.3.3 โครงสรางอาคารมความสามารถในการกนไฟและทนไฟ รวมถงรองรบเหตฉกเฉนได (มความสามารถในการตานทานความเสยหายของอาคารเมอเกดเหตฉกเฉนในชวงเวลาหนงทสามารถอพยพคนออกจากอาคารได) ใหใชตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ในภาคท 2 หมวดท 3 เรองมาตรฐานโครงสรางของอาคารเพอปองกนอคคภย (ดรายละเอยดในขอ 4.3.2 ภาคผนวก 4)

สงทควรส ารวจตรวจสอบ

ส ารวจเบองตน (ตรวจสอบขนพนฐาน)

รปทรง

กายภาพ

ชนสวนโครงสราง

ทเสยรป

การเสยรปของอาคาร

ความเสอมสภาพ

ของวสด

การแตกราว

ภายภาพ

51

4.3.4 มการตรวจสอบสภาพของโครงสรางอาคารอยเปนประจ า/มการดแลและบ ารงรกษาอยางสม าเสมอ

ควรมการดแลรกษา ตรวจสอบสภาพการใชงาน ด าเนนการซอมแซมสวนทเสยหายใหอยในสภาพพรอมใชงาน อยางนอยปละ 1 ครงตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (ส าหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) ภาคท 4 การตรวจสอบดานความมนคงแขงแรงของอาคาร (ดรายละเอยดในขอ 4.3.3 ภาคผนวก 4)

4.4 งานวศวกรรมไฟฟา 4.4.1 มแสงสวางธรรมชาตหรอแสงประดษฐพอเพยงและมคณภาพเหมาะสมกบการท างานโดยอางองตามกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2552 และตามเกณฑของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย (TIEA) 1) ตามกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ไดมการก าหนดปรมาณความเขมของแสง ส าหรบสถานท หรอกระบวนการใชงานตางๆ ดงน ความเขมแสง (หนวยเปน Lux) ส าหรบสถานท หรอประเภทการใชงานตางๆ ก าหนดในกฎกระทรวงมหาดไทย ฉบบท 39 พ.ศ. 2537 ก าหนด ดงตารางท 4.4

ตารางท 4.4 ความเขมของแสงตามกฎกระทรวงฉบบท 39 พ.ศ. 2537

ล ำดบ สถำนท (ประเภทกำรใช)

หนวยควำมเขมของ แสงสวำง (Lux)

1 ชองทำงเดนภำยใน โรงเรยน ส ำนกงำน 200 2 หองเรยน 300 3 บรเวณทท ำงำนในส ำนกงำน 300

(ทมา กฎหมายอาคาร อาษา 2548 เลม 1, 2548: หนา 3–155)

2) มาตรฐานของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย (TIEA) ไดมการก าหนดปรมาณความเขมของแสง ส าหรบสถานท ซงมลกษณะใกลเคยงกบหองปฏบตการไวตามทปรากฏในตารางท 4.5 ดงน

ตารางท 4.5 ขอแนะน าระดบความสองสวาง (Illuminance) ส าหรบพนทท างานและกจกรรมตางๆ ภายในอาคารตาม TIEA–GD 003 ของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย (TIEA)

ประเภทของพนทและกจกรรม หนวยควำมเขมของแสงสวำง (Lux) UGRL6 Ra

7 (min)

อำคำรสถำบนกำรศกษำ โรงเรยน 1 พนทส ำหรบกำรเรยนกำรศกษำทวๆ ไป 300 19 80 2 หองบรรยำย 500 19 80 3 พนทโตะสำธตงำน 500 19 80

(ทมา ขอแนะน าระดบความสองสวางภายในอาคารของประเทศไทย TIEA–GD 003: 2003, 2546: หนา 18) 6 UGRL (Unified Glare Rating System) เปนเกณฑมาตรฐานสากล ในการประเมนแสงบาดตา ของการใหแสงสวางภายในอาคาร โดยมสเกลคาของ UGR คอ 13 16 19 22 25 และ 28 ซงหากคา UGR เปน 13 หมายความวา มแสงบาดตานอย สวนหากมคา 28 แสดงวามแสงบาดตามาก โดยในการใชงานแตละกจกรรม ผออกแบบควรอางองเกณฑ ตามขอแนะน าระดบความสองสวาง (Illuminance) และคา UGR สงสดของแตละกจกรรมตามมาตรฐาน TIEA-GD 003 7 Ra คาดชนความถกตองของส (Color Rendering Index, CRI หรอ Ra) เปนคาทบอกวาแสงทสองไปถกวตถ ท าใหเหนสของวตถไดถกตองมากนอยเพยงใด คา Ra ไมมหนวย มคาตงแต 0–100 โดยก าหนดใหแสงอาทตยกลางวน เปนดชนอางองเปรยบเทยบ ทมคา Ra = 100 เพราะแสงอาทตยกลางวนประกอบดวยสเปกตรมครบทกส เมอใชแสงนสองวตถ แลวสของวตถทเหนจะไมมความเพยนของส แตหากเลอกหลอดทมคา Ra ต า กจะท าใหเหนสเพยนไปได การเลอกหลอดไฟแตละกจกรรมจะมขอแนะน าวาควรเลอกหลอดทใหความถกตองของสไมนอยกวาคาทแนะน าไวในมาตรฐาน TIEA-GD 003

52

3) แสงประดษฐในทนไดแก ดวงโคมและหลอดไฟ ควรเลอกรปแบบทเหมาะสมกบการท างาน ไมดดแปลงหรอตอเตมดวงโคมเอง หรอตดตงหลอดไฟทไมไดมาตรฐาน เชน การตดตงหลอดไฟแบบชวคราว (หลอดไฟเปลอย หลอดไฟทสามารถเคลอนยายไปมา หรอหลอดไฟทใชเทปยดตวหลอดไวชวคราว เปนตน) แหลงก าเนดแสงควรสองสวางโดยตรงลงบนพนทท างาน โดยไมถกบดบงหรอเกดเงาของวตถหรออปกรณใดๆ ทอดลงบนพนทท างาน หรอโตะปฏบตการ

4.4.2. ปรมาณก าลงไฟพอเพยงตอการใชงาน/ปรมาณกระแสไฟฟาทใชรวมกนไมเกนขนาดมเตอรของหนวยงาน ปรมาณก าลงไฟพอเพยงตอการใชงานและรวมกนไมเกนขนาดมเตอรของสถาบน หมายถง เมอมการใชงานอปกรณตางๆ ทใชก าลงไฟฟาในปรมาณทมากพรอมๆ กนแลวไมกอใหเกดไฟดบ หรอการตดไฟของเบรคเกอร เปนตน

4.4.3 อปกรณสายไฟฟา เตารบ เตาเสยบ ตรงตามมาตรฐานวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (วสท.) ถกยดอยกบพนผนงหรอเพดาน และตดตงแหลงจายกระแสไฟฟาในบรเวณทเหมาะสม 1) ในมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย วสท. 2001–51 บทท 2 มาตรฐานสายไฟฟา และบรภณฑไฟฟา ไดก าหนดรายละเอยดของอปกรณตางๆ ไวดงน บรภณฑและสายไฟฟาทกชนด ตองมสมบตเปนไปตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ฉบบลาสด หรอมาตรฐานทการไฟฟาฯ ยอมรบ เชน มาตรฐาน วสท. หรอเปนชนดทไดรบความเหนชอบจากการไฟฟาฯ กอน ดรายละเอยดเพมเตมจากบทท 2 มาตรฐานสายไฟฟา และบรภณฑไฟฟา หนา 2–1 ถง 2–7 ในมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย 2545 วสท. 2001–51 และมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟา ท www.tisi.go.th และแนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟาท www.pea.co.th ของการไฟฟาสวนภมภาค 2) สายไฟถกยดอยกบพนผนงหรอเพดานไมควรมสายไฟทอยในสภาพการเดนสายไมเรยบรอย เชน บางสวนหรอทงหมดของสายไฟมไดมการยดตดใหมนคงแขงแรง หรอยดตดแบบไมไดมาตรฐาน เชน การใชเทปกาวในการยดตด เปนตน เนองจากอาจกอใหเกดอบตเหตไดงายและมความเสยงอนตรายสง

การตดตงสายไฟใหเปนไปตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย 2545 วสท. 2001–51 และมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟา ท www.tisi.go.th และแนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟาท www.pea.co.th ของการไฟฟาสวนภมภาค 3) ไมมสายไฟช ารดหรอสายเปลอย สายไฟช ารดหรอสายเปลอยรวมถงสายไฟทมไดมการใชงานแลว มความเสยงสงในการกอใหเกดความอนตรายและอบตเหตภายในหองปฏบตการ เชน การเกดอคคภยเนองจากกระแสไฟฟาลดวงจรจากสายไฟฟาเกาช ารด เปนตน ดงนนถาหากไมมการใชงานของสายไฟดงกลาวควรด าเนนการรอถอนหรอด าเนนการตดตงใหมใหถกตองตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย 2545 วสท. 2001–51 และมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟาท www.tisi.go.th และแนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟาท www.pea.co.th ของการไฟฟาสวนภมภาค 4) แหลงจายกระแสไฟฟาตดตงในบรเวณทเหมาะสม หมายถง ต าแหนงและระดบความสงทเหมาะสมกบประเภทการใชงาน โดยปกตแลว การตดตงแหลงจายกระแสไฟฟานยมตดตงใน 2 รปแบบ คอ การตดตงทระดบพนหอง และการตดตงทระดบเหนอโตะปฏบตการ (ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.4.1 ภาคผนวก 4) 5) สวนรปแบบและประเภทของแหลงจายกระแสไฟฟาควรเปนไปตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย 2545 วสท. 2001–51 และมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟา ท www.tisi.go.th และแนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟาท www.pea.co.th ของการไฟฟาสวนภมภาค

53

4.4.4 มการตอสายดน 1) ส าหรบครภณฑและอปกรณในหองปฏบตการบางประเภทจ าเปนตองมการตอสายดนเพอความปลอดภยในการใชงานอปกรณดงกลาว ลดโอกาสและความเสยงในการเกดอบตเหต รวมทงควรมการตอสายดนส าหรบแหลงจายกระแสไฟฟาและอปกรณไฟฟาอนๆ 2) การตอสายดนใหเปนไปตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย 2545 วสท. 2001–51 และมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟา ท www.tisi.go.th และแนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟาท www.pea.co.th ของการไฟฟาสวนภมภาค

4.4.5 ไมมการตอสายไฟพวง ในหองปฏบตการไมควรใชสายไฟพวง ในกรณทจ าเปนการตอสายพวงไมควรนานเกนกวา 8 ชวโมง มฉะนนจะถอวาเปนการใชงานแบบกงถาวร ซงอาจกอใหเกดอบตเหตไดงายและมความเสยงอนตรายสง

4.4.6 มระบบควบคมไฟฟาของหองปฏบตการแตละหอง 1) มระบบควบคมไฟฟาของหองปฏบตการแตละหอง สามารถเขาถงเพอการซอมบ ารงและตรวจสภาพไดงายและรวดเรว เพอความปลอดภยและลดความเสยงและโอกาสในการเกดอบตเหตภายในหองปฏบตการ 2) สามารถควบคมความปลอดภยและอนตรายทอาจเกดขนของแตละสวนพนท แยกการควบคมระบบไฟฟาออกจากกนอยางชดเจน ไมสงผลกระทบตอระบบไฟฟาโดยรวมของอาคาร หรอเกดผลกระทบขางเคยงตอพนทใชงานทอยในบรเวณเดยวกน

4.4.7 มอปกรณตดตอนไฟฟา (Switchgear) ขนตน เชน ฟวส (Fuse) เซอรกตเบรคเกอร (Circuit breaker) เปนตน ทสามารถใชงานได 1) มอปกรณตดตอนไฟฟา (switchgear) ขนตน เชน ฟวส (fuse) เซอรกตเบรคเกอร (circuit breaker) เปนตน ทสามารถใชงานได หมายถง แตละหองปฏบตการมอปกรณเหลานตดตงอยภายในหอง สามารถเขาถงเพอการซอมบ ารงและตรวจสภาพไดงายและรวดเรว เพอความปลอดภยและลดความเสยงและโอกาสในการเกดอบตเหตภายในหองปฏบตการ สามารถควบคมความปลอดภยและอนตรายทอาจเกดขนของแตละสวนพนท แยกการควบคมระบบไฟฟาออกจากกนอยางชดเจน ไมสงผลกระทบตอระบบไฟฟาโดยรวมของอาคาร หรอเกดผลกระทบขางเคยงตอพนทใชงานทอยในบรเวณเดยวกน 2) ในมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย วสท. 2001–51 บทท 2 มาตรฐานสายไฟฟา และบรภณฑไฟฟา ไดก าหนดรายละเอยดของอปกรณตางๆ ไวดงน บรภณฑและสายไฟฟาทกชนด ตองมสมบตเปนไปตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ฉบบลาสด หรอมาตรฐานทการไฟฟาฯ ยอมรบ เชน มาตรฐาน วสท. หรอเปนชนดทไดรบความเหนชอบจากการไฟฟาฯ กอน ดรายละเอยดเพมเตมจากบทท 2 มาตรฐานสายไฟฟา และบรภณฑไฟฟา หนา 2–1 ถง 2–7 ในมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย 2545 วสท. 2001–51 และมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟาท www.tisi.go.th และแนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟาท www.pea.co.th ของการไฟฟาสวนภมภาค

4.4.8 มการตดตงระบบแสงสวางฉกเฉนอยางนอย 1 ชด ระบบแสงสวางฉกเฉน ใหเลอกใชตามมาตรฐานตางๆ ดงน 1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51 ภาคท 4 หมวดท 7 ระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟ ปายทางออกฉกเฉนตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 2004 – 51 ภาคท 2 ไฟฟาแสงสวางฉกเฉน 2) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ภาคท 7 ขอ 7.4 การตรวจสอบระบบไฟฟาส ารองฉกเฉน

54

3) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.4.2 ภาคผนวก 4

4.4.9 มระบบไฟฟาส ารองดวยเครองก าเนดไฟฟาในกรณเกดเหตฉกเฉน ระบบไฟฟาส ารองดวยเครองก าเนดไฟฟาในกรณฉกเฉน ใหเลอกใชตามมาตรฐานตางๆ ดงน

1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51 ภาคท 4 หมวดท 6 ระบบไฟฟาส ารองฉกเฉน 2) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 2001 – 51 ภาคท 12 วงจรไฟฟาชวยชวต 3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ภาคท 7 ขอ 7.4 การตรวจสอบระบบไฟฟาส ารองฉกเฉน

4) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.4.3 ภาคผนวก 4

4.4.10 มการดแลและบ ารงรกษาระบบไฟฟาแสงสวาง ระบบไฟฟาก าลง ระบบควบคมไฟฟา และระบบไฟฟาส ารองของหองปฏบตการอยางสม าเสมอ ควรมการดแลรกษา ตรวจสอบสภาพการใชงานอยางละเอยด ด าเนนการซอมแซมสวนทเสยหายใหอยในสภาพพรอมใชงาน อยางนอยปละ 1 ครง 4.5. งานวศวกรรมสขาภบาลและสงแวดลอม 4.5.1 มระบบน าด/น าประปาทใชงานไดด มการเดนทอและวางแผนผงการเดนทออยางเปนระบบและไมรวซม 1) ระบบน าด/น าประปา ทใชงานไดดและเหมาะสม หมายถง มปรมาณน าใชเพยงพอ แรงดนน าในทอและคณภาพของน าอยในเกณฑทเหมาะสมกบการใชงาน ไมท าความเสยหายแกอปกรณ ไมมสงปนเปอนจากภายนอกเขาไปในทอจายน าไดรวมถงมปรมาณน าส ารองตามกฎหมาย (ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) หมวด 4 ขอ 36 – 37 ก าหนดใหอาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษ ตองมทเกบน าใชส ารองซงสามารถจายน าในชวโมงการใชน าสงสดไดไมนอยกวา 2 ชวโมง) 2) หากมการตดตงระบบน ารอน/ไอน า (steam) หรอ ระบบน ากลน/น าบรสทธ ตองสามารถใชงานไดดและเหมาะสม มความปลอดภยของระบบ ไดรบการออกแบบโดยวศวกรงานระบบสขาภบาลและสงแวดลอม ไมมการตอเตม ดดแปลง หรอตดตงระบบดวยตนเอง โดยชางทวไป หรอ ผทม ไดมใบประกอบวชาชพทางดานวศวกรรมงานระบบสขาภบาลและสงแวดลอม หากบรรจใสภาชนะแลวน ามาใชภายในหองควรมการยดภาชนะเหลานนใหมนคงแขงแรงแนนหนา และปลอดภย เพอหลกเลยงอบตเหตทอาจเกดขน 3) มการเดนทอและวางแผนผงการเดนทออยางเปนระบบมความปลอดภยของระบบ ซงไดรบการออกแบบโดยวศวกรงานระบบสขาภบาลและสงแวดลอม ไมมการตอเตม ดดแปลง หรอตดตงระบบดวยตนเอง โดยชางทวไป หรอ ผทมไดมใบประกอบวชาชพทางดานวศวกรรมงานระบบสขาภบาลและสงแวดลอม 4) ทอน าท าจากวสดทเหมาะสมไมรวซม/ไมเปนสนม ขอตอทกสวนประสานกนอยางด ไมมชนสวนใดๆ หลดออกจากกน หากช ารดมการด าเนนการซอมแซมใหอยในสภาพทใชงานไดดดงเดม ไมด าเนนการซอมแซมเองแบบชวคราว เชนใชเทปกาวหรอเชอกมดชนสวน หรอ ขอตอทหลดออกจากกน เขาดวยกน

4.5.2. มการแยกระบบน าทงทวไปกบระบบน าทงปนเปอนสารเคมออกจากกน เนองจากการบ าบดน าทงทวไปและน าทงทปนเปอนสารเคมมวธการดแลและบรหารจดการแตกตางกน จงควรมการแยกระบบออกจากกน

55

4.5.3 มการระบายน าเสยออกไดสะดวก ระบายน าเสยออกไดสะดวก หมายถง ทอระบายมความสามารถในการระบายน าออกไดโดยไมอดตน ไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพ ชวต รางกาย หรอทรพยสน หรอกระทบกระเทอนตอการรกษาคณภาพสงแวดลอม

4.5.4 มระบบบ าบดน าเสยแยก เพอบ าบดน าทงทวไป กบน าทงปนเปอนสารเคมออกจากกน กอนออกสรางระบายน าสาธารณะ 1) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) หมวด 3 ขอ 31 – 35 ก าหนดใหอาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษ ตองมระบบบ าบดน าเสยทไมกอใหเกดเสยง กลน ฟอง กาก หรอ สงอนใดทเกดจากการบ าบดนนจนถงขนาดทอาจกอใหเกด อนตรายตอสขภาพ ชวต รางกาย หรอทรพยสน กระทบกระเทอนตอการรกษาคณภาพสงแวดลอม หรอความเดอดรอนร าคาญแกประชาชนผอยอาศยใกลเคยง 2) คณภาพน าทงกอนระบายลงสแหลงรองรบน าทงใหเปนไปตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอม เรองการก าหนดมาตรฐานคณภาพน าทงจากอาคาร 3) กรณแหลงรองรบน าทงมขนาดไมเพยงพอจะรองรบน าทงทจะระบายจากอาคารในชวโมงการใชน าสงสด ใหมทพกน าทงเพอรองรบน าทงทเกนกวาแหลงรองรบน าทงจะรบไดกอนจะระบายสแหลงรองรบน าทง

4.5.5 มการดแลและบ ารงรกษาระบบวศวกรรมสขาภบาลและสงแวดลอมอยางสม าเสมอ ควรมการดแลรกษา ตรวจสอบสภาพการใชงานอยางละเอยด ด าเนนการซอมแซมสวนทเสยหายใหอยในสภาพพรอมใชงาน อยางนอยปละ 1 ครง 4.6 งานวศวกรรมระบบระบายอากาศและปรบอากาศ 4.6.1 มระบบระบายอากาศทเหมาะสมกบการท างานและสภาพแวดลอมของหองปฏบตการ หากมการระบายอากาศดวยพดลม ใหมการด าเนนการตดตงในต าแหนงและปรมาณทเหมาะสม โดยพดลมทเลอกใชควรเปนลกษณะทตดตงบนผนงหรอเพดานแบบถาวร มากกวาจะเปนแบบตงพนแบบชวคราว ซงมแนวโนมในการกอใหเกดอนตรายหรอมความเสยงสงในการเกดอบตเหต หากมความจ าเปนตองใชงานพดลมตงพนหรอชนดทเคลอนยายไดควรใชงานในระยะเวลาเทาทจ าเปนเทานนรวมทงพดลมทตดตงอยภายในหองสามารถใชงานโดยไมกอใหเกดอนตรายในขณะท างานหรอไมรบกวนการทดลองทเกดขน หากมการตดตงระบบระบายอากาศดวยพดลมดดอากาศใหมการด าเนนการตดตงในต าแหนงและปรมาณทเหมาะสมกบการท างานและสภาพแวดลอมของหองปฏบตการตามมาตรฐานตางๆ ดงน

1) ตามมาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003 - 50 2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) และฉบบท 50 (พ.ศ. 2540) ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.5.1 ภาคผนวก 4

4.6.2 มการตดตงระบบปรบอากาศในต าแหนงและปรมาณทเหมาะสมกบการท างานและสภาพแวดลอมของหองปฏบตการ หากมการตดตงระบบปรบอากาศใหมการด าเนนการตดตงในต าแหนงและปรมาณทเหมาะสมกบการท างานและสภาพแวดลอมตามมาตรฐานตางๆ ดงน 1) ตามมาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003 – 50 2) ตามมาตรฐานการตรวจสอบคณภาพอากาศภายในอาคาร ส.ว.ป.ท. 04 – 2549

56

3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ภาคท 6 เทคนคการตรวจสอบระบบสขอนามยและ สงแวดลอม 4) ตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตฯ เกยวกบมาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศในประเทศไทย ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.5.2 ภาคผนวก 4 และอานควบคกบขอ 4.6.1 ระบบระบายอากาศของหองปฏบตการ

4.6.3 มการดแลและบ ารงรกษาระบบระบายอากาศและระบบปรบอากาศของหองปฏบตการอยางสม าเสมอ ควรมการดแลรกษา ตรวจสภาพการใชงานอยางละเอยด ด าเนนการซอมแซมสวนทเสยหายใหอยในสภาพพรอมใชงาน อยางนอยปละ 1 ครง หรอตามทก าหนดไวในคมอการใชงาน 4.7 งานระบบฉกเฉนและระบบตดตอสอสาร 4.7.1 มระบบแจงเหตเพลงไหมดวยมอ (Manual fire alarm system) ดรายละเอยดใน ขอท 4.7.3 และ ในค าอธบายประกอบฯ 5. ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย

4.7.2 มอปกรณตรวจจบเพลงไหมดวยอณหภมความรอน (Heat detector) ดรายละเอยดใน ขอท 4.7.3 และ ใน ค าอธบายประกอบการกรอก checklist 5. ระบบปองกนและแกไขภยอนตราย ขอ 5.2.1 การจดการความพรอม/ตอบโตกรณฉกเฉน

4.7.3 มอปกรณตรวจจบเพลงไหมดวยควนไฟ (Smoke detector) ระบบแจงเหตเพลงไหมดวยมอ (Manaual fire alarm system) อปกรณตรวจจบเพลงไหมดวยอณหภมความรอน (Heat detector) และอปกรณตรวจจบเพลงไหมดวยควนไฟ (Smoke detector) ใหเลอกใชตามมาตรฐานตางๆ ดงน

1) ตามมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม วสท. 2002 - 49 2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.6.1 ภาคผนวก 4

4.7.4 มทางหนไฟ ตามมาตรฐานกฎหมายควบคมอาคารและมาตรฐานของวสท. เสนทางหนไฟ เปนไปตามมาตรฐานงานตางๆ ดงน 1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 3 มาตรฐานเสนทางหนไฟ 2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 50 (พ.ศ. 2540) ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.6.2 ภาคผนวก 4

4.7.5 มปายบอกทางหนไฟ ตามมาตรฐานของวสท. ปายบอกทางหนไฟในอาคาร เปนไปตามมาตรฐานงานตางๆ ดงน 1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51 ภาคท 3 หมวดท 7 สวนประกอบของเสนทางหนไฟ 2) ตามมาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน วสท. 2004 – 51 ภาคท 3 โคมไฟ ปายทางออกฉกเฉน 3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและระงบ อคคภย 4) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.6.3 ภาคผนวก 4

57

4.7.6 มเครองดบเพลงแบบเคลอนท (Portable fire extinguisher) เครองดบเพลงแบบเคลอนทในอาคารใหใชตามมาตรฐานตางๆ ดงน 1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51 ภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลง หมวดท 3 เครองดบเพลง แบบเคลอนท 2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) 3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและระงบอคคภย 4) ตามคมอปองกน – ระงบ – รบมออคคภย ของส านกบรหารระบบกายภาพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ดรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.6.4 ภาคผนวก 4

4.7.7 มระบบดบเพลงดวยน าชนดมตสายฉดน าดบเพลง (Fire hose cabinet) ระบบดบเพลงดวยน าชนดมตสายฉดน าดบเพลง (Fire hose cabinet) ใหใชตามมาตรฐานตางๆ ดงน 1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51 ภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลง หมวดท 6 ระบบทอยนและ สายฉดน าดบเพลง 2) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและระงบอคคภย 3) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543)


4.7.8 มระบบดบเพลงดวยน าชนดระบบหวกระจายน าดบเพลง (Sprinkler system) ระบบดบเพลงดวยน าชนดระบบหวกระจายน าดบเพลง (Sprinkler system) ใหใชตามมาตรฐานตางๆ ดงน 1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51 ภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลง หมวดท 7 ระบบหวกระจาย น าดบเพลง 2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543)


4.7.9 มการดแลและบ ารงรกษาระบบปองกนอคคภยของหองปฏบตการอยางสม าเสมอ 1) มาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม วสท. 2002–49 มการก าหนดรายละเอยดการตรวจสอบดแลบ ารงรกษาไว ตามตารางท 4.6 ดงน

ตารางท 4.6 ความถในการตรวจสอบระบบปองกนอคคภย

ล ำดบท รำยกำร ตรวจซ ำขนตน

ประจ ำ เดอน

ทก 3 เดอน

ทก ครงป

ประจ ำป

1 อปกรณแจงสญญาณ (ก) เสยง X X

1 (ข) ล าโพง X X (ค) แสง X X

2 แบตเตอร (ก) ชนดน ากรด

- ทดสอบเครองประจ - (เปลยนแบตเตอรเมอจ าเปน)

X X

58

ตารางท 4.6 ความถในการตรวจสอบระบบปองกนอคคภย (ตอ)




ทก ครงป

ประจ ำป

- ทดสอบการคายประจ (30 นาท) X X - ทดสอบคาแรงดนขณะมโหลด X X - ทดสอบความถวงจ าเพาะน ากรด X X

(ข) ชนดนเกล – แคดเมยม - ทดสอบเครองประจ - (เปลยนแบตเตอรเมอจ าเปน)

X X

- ทดสอบการคายประจ (30 นาท) X X - ทดสอบคาแรงดนขณะมโหลด X X

(ค) แบตเตอรแหงปฐมภม - ทดสอบคาแรงดนขณะมโหลด X X

(ง) ชนดน ากรดแบบปด - ทดสอบเครองประจ (เปลยนแบตเตอรเมอจ าเปน)

X X

- ทดสอบการคายประจ (30 นาท) X X - ทดสอบคาแรงดนขณะมโหลด X

3 ตวน า/โลหะ X 4 ตวน า/อโลหะ X 5 บรภณฑควบคม: ระบบแจงเหตเพลงไหมชนดม

มอนเตอรส าหรบสญญาณแจงเหตควบคมและสญญาณขดของ

(ก) การท างาน X X (ข) ฟวส X X (ค) บรภณฑเชอมโยง X X (ง) หลอดไฟและหลอดแอลอด X X (จ) แหลงจายไฟฟาหลก X X (ฉ) ทรานสปอนเดอร (Transponder) X X

6 บรภณฑควบคม: ระบบแจงเหตเพลงไหมชนดไมมมอนเตอรส าหรบสญญาณแจงเหตควบคมและสญญาณขดของ

6 (ก) การท างาน X X (ข) ฟวส X X (ค) บรภณฑเชอมโยง X X (ง) หลอดไฟและหลอดแอลอด X X (จ) แหลงจายไฟฟาหลก X X (ฉ) ทรานสปอนเดอร (Transponder) X X

59

ตารางท 4.6 ความถในการตรวจสอบระบบปองกนอคคภย (ตอ)




ทก ครงป

ประจ ำป

7 ชดควบคมสญญาณขดของ X X 8 บรภณฑเสยงประกาศฉกเฉน X X 9 เครองก าเนดไฟฟา ทกสปดาห 10 สายใยแกว X X 11 อปกรณเรมสญญาณ

(ก) อปกรณตรวจจบควนในทอลม X X (ข) อปกรณปลดลอคทางกลไฟฟา X X (ค) สวตชระบบดบเพลง X X (ง) อปกรณตรวจจบไฟไหม แกสและอนๆ X X (จ) อปกรณตรวจจบความรอน X X (ฉ) อปกรณแจงเหตดวยมอ X X (ช) อปกรณตรวจจบเปลวเพลง X X (ญ) ตรวจการท างานของอปกรณตรวจจบควน X X (ด) ตรวจความไวของอปกรณตรวจจบควน X X (ต) อปกรณตรวจคมสญญาณ X X (ถ) อปกรณตรวจการไหลของน า X X

(ทมา มาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม วสท. 2002–49, 2543: หนา ช–3–ช–5)

2) มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 5 หมวดท 10 การตรวจสอบและทดสอบอปกรณของระบบดบเพลงไดมการสรปวธและระยะเวลาในการตรวจสอบอปกรณแตละประเภทดงตารางท 4.7 ดงตอไปน

ตารางท 4.7 ตารางสรปการตรวจสอบ, การทดสอบและการบ ารงรกษาวสด อปกรณในระบบปองกนอคคภย

อปกรณในระบบปองกนอคคภย วธกำร ระยะเวลำ 1. เครองสบน ำดบเพลง - ขบดวยเครองยนต - ทดสอบเดนเครอง ทกสปดาห - ขบดวยมอเตอรไฟฟา - ทดสอบเดนเครอง ทกเดอน - เครองสบน า - ทดสอบปรมาณการสบน าและความดน ทกป 2. หวรบน ำดบเพลง (Fire department connections) - หวรบน าดบเพลง

- ตรวจสอบ

ทกเดอน

60

ตารางท 4.7 ตารางสรปการตรวจสอบ, การทดสอบและการบ ารงรกษาวสด อปกรณในระบบปองกนอคคภย (ตอ)

อปกรณในระบบปองกนอคคภย วธกำร ระยะเวลำ 3. หวดบเพลงนอกอำคำร (Hydrants) - หวดบเพลง

- ตรวจสอบ - ทดสอบ (เปดและปด) - บ ารงรกษา

ทกเดอน ทกป ทก 6 เดอน

4. ถงน ำดบเพลง - ระดบน า - สภาพถงน า

- ตรวจสอบ - ตรวจสอบ

ทกเดอน ทก 6 เดอน

5. สำยฉดน ำดบเพลงและตเกบสำยฉด (Hose and hose station) - สายฉดน าและอปกรณ

- ตรวจสอบ

ทกเดอน

6. ระบบหวกระจำยน ำดบเพลง (Sprinkler system)

- Main drain - ทดสอบการไหล ทก 3 เดอน - มาตรวดความดน - ทดสอบคาความดน ทก 5 ป - หวกระจายน าดบเพลง - ทดสอบ ทก 50 ป - สญญาณวาลว - ทดสอบ ทก 3 เดอน - สวตชตรวจการไหลของน า - ทดสอบ ทก 3 เดอน - ลางทอ - ทดสอบ ทก 5 ป - วาลวควบคม - ตรวจสอบซลวาลว ทกสปดาห - ตรวจสอบอปกรณลอควาลว ทกเดอน - ตรวจสอบสวตชสญญาณปด–เปดวาลว ทก 3 เดอน

(ทมา มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51, 2551: หนา 229)

4.7.10 มระบบตดตอสอสารของหองปฏบตการในกรณฉกเฉน เชน โทรศพทส านกงาน โทรศพทเคลอนท หรอระบบอนเตอรเนทและระบบไรสายอนๆ การตดตงระบบโทรศพทส านกงาน โทรศพทเคลอนท หรอระบบอนเตอรเนทและระบบไรสายอนๆ มเปาหมายหลก คอ ท าหนาทเปนระบบตดตอสอสารพนฐานของหองปฏบตการ เพอใชในการตดตอขอความชวยเหลอหรอแจงเหตในกรณฉกเฉน

4.7.11 มการดแลและระบบตดตอสอสารบ ารงรกษาอยางสม าเสมอ ควรมการดแลรกษา ตรวจสอบสภาพการใชงานอยางละเอยด ด าเนนการซอมแซมสวนทเสยหายใหอยในสภาพพรอมใชงาน อยางนอยปละ 1 ครง

61

ค ำอธบำยประกอบกำรกรอก checklist 5. ระบบกำรปองกนและแกไขภยอนตรำย

การจดการความปลอดภยเปนหวใจของการสรางวฒนธรรมความปลอดภย ทมล าดบความคดตงตนจากการก าหนดไดวาอะไรคอปจจยเสยง ผปฏบตงานตองรวาใชสารใด คนอนในทเดยวกนก าลงท าอะไรทเสยงอยหรอไม ปจจยเสยงด านกายภาพคออะไร มการประเมนความเสยงหรอไม จากนนจงมการบรหารความเสยงดวยการปองกน หรอการลดความเสยง รวมทงการสอสารความเสยงทเหมาะสม ค าถามในรายการส ารวจ จะชวยกระตนความคดไดอยางละเอยด สรางความตระหนกรไปในตว รายงานความเสยงจะเปนประโยชนในการบรหารงบประมาณ เพราะสามารถจดการไดบนฐานของขอมลจรง ความพรอมและการตอบโตกรณฉกเฉน อยภายใตหวขอการจดการความปลอดภยเพอเปนมาตรการปองกน เชน การมผงพนทใชสอย ทางออก อปกรณเครองมอส าหรบเหตฉกเฉน รวมทงการมแผนปองกนและตอบโตเหตฉกเฉน ซงหมายถงการจ ดการเบองตนและการแจงเหต ขอปฏบตเพอความปลอดภยโดยทวไปเปนการก าหนดความปลอดภยสวนบคคล และระเบยบปฏบตขนต าของแตละหองปฏบตการ

5.1 การบรหารความเสยง เปนเครองมอส าคญในการบรหารจดการเพอลดความเสยงทอาจเกดขนไดในการท าปฏบตการ หวใจส าคญของกระบวนการบรหารความเสยง (Risk Management Process) เปนหลกทเชอมโยงประสานกนแบบครบวงจร ผทจะเรมท าการบรหารความเสยงตองเขาใจแนวคดและหลกการของการบรหารความเสยงใหชดเจนในทกประเดน ซงประกอบดวย 5 กระบวนการ ไดแก

1) การบงชอนตราย (Hazard identification) 2) การประเมนความเสยง (Risk assessment) 3) การจดการความเสยง (Risk management) 4) การรายงานการบรหารความเสยง 5) การใชประโยชนจากรายงานการบรหารความเสยง

กำรบงชอนตรำย กำรประเมนควำมเสยง กำรจดกำรควำมเสยง

กำรรำยงำนกำรบรหำรควำมเสยง

กำรใชประโยชนจำก รำยงำนกำรบรหำรควำมเสยง

62

5.1.1 การบงชอนตราย (Hazard identification) การบงชอนตราย หมายถง การบงชความเปนอนตรายของวตถหรอสถานการณทเมอถกกระตนแลวอาจท าใหเกดอนตรายได ดงนนการบงชอนตรายจงสามารถเรมจากการส ารวจหาแหลงของความเปนอนตราย โดยการบงชอนตรายภายในหองปฏบตการควรครอบคลมการส ารวจทง สารเคม/วสดทใช เครองมอ/อปกรณ และสภาพ/ลกษณะทางกายภาพ

1. การส ารวจอนตรายจากขอมลของสารเคม/วสดทใช เชน ความเปนอนตรายของสารเคม/วสดทใชงาน ซงสามารถตรวจสอบไดจาก

- ฉลาก/สญลกษณความเปนอนตรายขางขวด และเอกสาร SDS ของสารเคมนน ๆ เชน ethidium bromide (EtBr) จดเปนสารกอกลายพนธ เนองจากสามารถท าใหโครงสราง DNA หรอสารพนธกรรมเปลยนได เปนตน

- ขนตอนการท างานกบสารเคมชนดนน หรอ ผลตผลทเกดจากปฏกรยาของสารเคมชนดนน ๆ เชน การใช EtBr ตองเจอจางเปน working solution ไดสารละลายสแดง ไมมกลน ซงแมจะเจอจางแลว หากผท างานสมผสโดยตรงกสามารถกอใหเกดการกลายพนธได เปนตน

2. การส ารวจอนตรายของเครองมอหรออปกรณแตละประเภท มการส ารวจวาสถานภาพเครองมอและขนตอนการใชเครองมอนน สามารถกอใหเกดอนตรายอยางไรไดบาง อาทเชน เครองมอเกาจนเปนสนมและมความคมอาจบาดผวหนงท าใหเปนแผลและตดเชอได หรอ การใชเครอง sonicator เพอท าใหเซลลแตกดวยคลนเสยงความถสงอาจเปนอนตรายตอแกวหได เปนตน

3. การส ารวจอนตรายทางกายภาพ มการส ารวจอนตรายจากลกษณะทางกายภาพโดยรอบบรเวณทท างานวามอะไรทจะเปนสาเหตใหเกดอนตรายได เชน บรเวณทท างานมการวางของกดขวางการท างานทสามารถท าใหผปฏบตการเดนชนและหกลม หรอพนของหองปฏบตการขดเปนมนท าใหผปฏบตการอาจลนหกลมได เปนตน

5.1.2 การประเมนความเสยง (Risk assessment)

หวใจของการประเมนความเสยงของผปฏบตงานในหองปฏบตการ คอการก าหนดตวแปรทเกยวของกบการเกดอนตรายแลวน ามาเชอมโยงกนซงนยมใชเปนแบบเมทรกซ โดยมตวแปร 2–3 ตว อาทเชน ความเปนอนตราย (hazard) กบความเปนไปไดในการรบสมผส (probability of exposure) หรอ ความเปนไปไดทจะเกดขน (likelihood/probability) กบผลลพธทตามมาดานสขภาพและความปลอดภย (health and safety) เปนตน ดงนนหลกการของการประเมนความเสยง ไมเหมอนกบการประเมนความเปนอนตราย (hazard assessment) เนองจากตองมองความสมพนธของตวแปรทมากกวา 1 ตว (ตวอยางการประเมนความเสยง แสดงในตารางท 5.1 – 5.4 ภาคผนวก 5)

1. การประเมนความเสยงทครบถวนในการท างานจรงนน ควรครอบคลมทง 3 ระดบ คอ

1.1 ความเสยงระดบบคคล ผปฏบตงาน (เชน นกศกษา นกวจยทท าปฏบตการ) ตองสามารถประเมนความเสยงของตนเองขณะท างานหรออยในหองปฏบตการได อาทเชน ความเสยงของการสมผสสารเคมกบสขภาพของตนเอง เปนตน ในบางหนวยงานจะมการก าหนดใหผปฏบตงานกรอกแบบฟอรมการประเมนความเสยงของตนเอง (risk self–assessment form) และมส าเนาใหกบผปฏบตงานเพอจดเกบดวย

1.2 ความเสยงระดบโครงการ ในกรณทผปฏบตงานหลายคนปฏบตงานภายใตโครงการเดยวกน ตองมการประเมนความเสยงระดบโครงการ เพอใหเหนภาพรวมของความเสยงทอาจเกดขนและมผลกระทบกบทกคนทท างาน โดยใชแบบฟอรมการประเมนความเสยงของโครงการ (risk project–assessment form) ซงอาจวเคราะหไดจากผลการประเมนความเสยงระดบบคคลของผปฏบตงานทงหมดในโครงการ

63

1.3 ความเสยงระดบหองปฏบตการ การประเมนความเสยงในระดบหองปฏบตการน สามารถน าผลการประเมนความเสยงระดบบคคล หรอระดบโครงการมารวมกนเพอวเคราะหภาพความเสยงของหองปฏบตการได แตจะมหวขอการประเมนเพมขน คอ ความเสยงของกจกรรมทสามารถท ารวมกนไดหรอไมไดภายในหองปฏบตการเดยวกน โดยใชแบบฟอรมการประเมนความเสยงของหองปฏบตการ (risk laboratory-assessment form)

(หลกการการประเมนความเสยงและตวอยางแบบฟอรมการประเมนความเสยงในขอ 5.1 ภาคผนวก 5 สามารถน าไปปรบใชไดในทกระดบ)

2. หวขอหรอตวแปรในการประเมนความเสยง โดยทวไปแลว หนวยงานหรอผปฏบตงาน สามารถก าหนดหวขอ

หรอตวแปรใหเหมาะสมไดตามบรบทของตนเอง ซงควรครอบคลมหวขอส าคญ ดงตอไปน 2.1 ความเสยงของสารเคมทใช, เกบ และทง ตวแปรทเกยวของ อาทเชน ระดบความเปนอนตราย ปรมาณ

ของสารเคม ระยะเวลาทสมผส และเสนทางทไดรบสมผส 2.2 ผลกระทบดานสขภาพจากการท างานกบสารเคม เชน อาการปวดศรษะธรรมดา การเขารบการรกษาท

โรงพยาบาล อาการปวยเฉยบพลน อาการปวยเรอรง การเสยชวต เปนตน 2.3 เสนทางในการไดรบสมผส (exposure route) เชน การไดรบสมผสทางปาก ทางผวหนง ทางการหายใจ

เปนตน 2.4 ความเสยงของพนทในการท างาน/กายภาพ ตวแปรทเกยวของ อาทเชน ปรมาณพนทในการท างานตอคน

สภาพพนผว สงกดขวาง เปนตน 2.5 ความเสยงของสงแวดลอมในสถานทท างาน ตวแปรทเกยวของ อาทเชน เสยง แสง ระบบระบายอากาศ เปน

ตน 2.6 ความเสยงของระบบไฟฟาในทท างาน ตวแปรทเกยวของ อาทเชน ความเขมแสง ก าลงไฟ เปนตน 2.7 ความเสยงของกจกรรมทท าในหองปฏบตการ ตวแปรทเกยวของ อาทเชน ประเภทของกจกรรมความถ

ของการเกดกจกรรมนน เปนตน 2.8 ความเสยงของกจกรรมทสามารถท ารวมกนไดในหองปฏบตการ คอกจกรรมหรอการทดลองทท ารวมกนได

ในหองปฏบตการทวไปทไมกอใหเกดอนตราย ความเสยงทเกดขนอาจจะอยในระดบต าเมอมองปจจยความเปนอนตราย แตถาประเมนความเสยงโดยใชปจจยความถในการท ากจกรรมรวมกบปจจยจ านวนคนและการเขาถงเครองมอและอปกรณในการทดลอง กจะสามารถประเมนความเสยงของสภาพแวดลอมการท างานได ตวแปรทเกยวของ อาทเชน ลกษณะกจกรรมทท าในหองปฏบตการรวมกนได ความถขอ งกจกรรม จ านวนกจกรรม เปนตน

2.9 ความเสยงของกจกรรมทไมสามารถท ารวมกนไดในหองปฏบตการ ยกตวอยาง การท าการทดลองของสารเคมทเขากนไมไดในเวลาเดยวกน เชน การท าการทดลองกบสารไวไฟ เชน เอทานอล กบการท าการทดลองกบสารออกซไดซ เชน กรดไนตรก ถาสารเคมทงสองชนดท าปฏกรยากนจะท าใหเกดการระเบดได จงตองท าการประเมนความเสยงของกจกรรมทอาจจะเกดขนได ตวแปรทเกยวของ อาทเชน ลกษณะกจกรรมทท าในหองปฏบตการรวมกนไมได ความถของกจกรรม จ านวนกจกรรม เปนตน

5.1.3 การจดการความเสยง (Risk management) เปนกระบวนการเพอปองกนภยและลดความเสยหายทอาจเกดจากปจจยเสยงตางๆ ทมในหองปฏบตการดวยการควบคมและเตรยมพรอมทจะรบมอ (ตาราง 5.4 ภาคผนวก 5) โดยทวไปหลกการในการจดการความเสยงตองมการควบคมตามหวขอตอไปน

64

5.1.3.1 การปองกนความเสยง (Risk prevention) ควรมวธการปองกนความเสยงทส าคญ ทครอบคลมหวขอตอไปน

▪ การก าหนดพนทเฉพาะส าหรบกจกรรมทมความเสยงสง เชน เมอมการใชสารอนตราย ตองมการแยกคนท างานหรอของทไมเกยวของกบการท างานออกหางจากสารอนตราย โดยจ ากดขอบเขตของพนท หรอใชฉาก/ทกน

▪ การลดปรมาณการใชสารอนตรายเทาทเปนไปได เชน การใชปรมาตรของสารผสมในปฏกรยาใหนอยลงเพยงพอทจะเหนผลผลตของปฏกรยาได เปนตน

▪ การใชสาร/สงของอนทปลอดภยกวาสาร/สงของเดมทมความเสยง เชน การใชสารลดแรงตงผว (detergent) แทนตวท าละลายทมคลอรน (chlorinated solvent) ส าหรบการท าความสะอาด, การใชสารเคมทละลายไดในน าแทนสารเคมทละลายไดในตวท าละลาย, การใชสารเคมทเขากนได (compatible chemicals) แทนสารเคมทเขากนไมได (incompatible chemicals) เปนตน

▪ การขจดสงปนเปอน (decontamination) บรเวณพนททปฏบตงานภายหลงเสรจปฏบตการ เพอปองกนการเกดปฏกรยาของสารเคมทยงเหลอตกคางอยในพนทปฏบตงานทอาจเปนอนตรายตอผอน

5.1.3.2 การลดความเสยง (Risk reduction) ควรมวธการลดความเสยงทส าคญ ทครอบคลมหวขอตอไปน

▪ การเปลยนแปลงวธการปฏบตงานเพอลดการสมผสสาร อาทเชน การทาสดวยแปรงแทนการใชสสเปรย เปนตน

▪ การแทรกรปแบบการท างานทปลอดภยไปในกจกรรมตาง ๆ อาทเชน การลดเวลานงท างานในหองปฏบตการในขณะทไมไดท าปฏบตการ หรอการท างานเปนรอบ เพอลดความถของการไดรบสมผสไอสารเคม เปนตน

▪ การประสานงานกบหนวยงาน คณะ มหาวทยาลย/องคกรในเรองการจดการความเสยง เพอใหเกดการจดการความเสยงและรบรรวมกน ท าใหเหนภาพรวมของการจดการเพอลดความเสยงของหนวยงาน คณะ มหาวทยาลย/องคกรได

▪ การบงคบใชขอก าหนด และ/หรอแนวปฏบตความปลอดภยในหองปฏบตการ เพอใหเกดความตระหนกในการปฏบตงาน สงผลใหลดความเสยงของหองปฏบตการไดอยางเปนระบบ

▪ การประเมน/ตรวจสอบการบรหารจดการความเสยงอยางสม าเสมอ หากหองปฏบตการมการด าเนนการประเมน/ตรวจสอบอยางสม าเสมอ อาทเชน มการก าหนดตารางเวลาส าหรบการตรวจประเมนภายในหองปฏบตการ หรอขามหองปฏบตการ หรอการตรวจประเมนจากหนวยงานภายนอก เปนตน

5.1.3.3 การสอสารความเสยง (Risk communication) การสอสารความเสยงเปนสวนทเชอมโยงกบกระบวนการวเคราะหความเสยง ซงเปนสวนส าคญในการสรางความตระหนก (awareness) ใหกบคนท างานและผปฏบตงาน โดยใชกลวธในการเผยแพรและกระจายขอมลทถกตองและเหมาะสมกบเหตการณ ซงชวยใหผทเกยวของทงหมดมความเขาใจลกษณะของภยอนตรายและผลกระทบเชงลบได การสอสารจงมความส าคญทสามารถท าใหการประเมนความเสยงและการบรหารความเสยงด าเนนไปไดดวยด

กลวธในการสอสารความเสยง ตองครอบคลมบคคลทเกยวของทกกลม โดยอาจใชหลายวธประกอบกน ไดแก ▪ การแจงใหทราบถงความเสยง ดวยปากเปลา เชน การบรรยาย การแนะน า การพดคย ▪ การแจงใหทราบถงความเสยง ดวยปาย, สญลกษณ เชน สญลกษณ/ปาย แสดงความเปนอนตรายในพนท

เสยงนน

65

▪ การแจงใหทราบถงความเสยง ดวยเอกสารแนะน า, คมอ เชน การท าเอกสารแนะน าหรอคมอ ขอปฏบตในการปฏบตงานทมความเสยง

5.1.3.4 การตรวจสขภาพ การตรวจสขภาพของผปฏบตงานในหองปฏบตการทมสารเคมอนตรายอยดวยเปนเรองส าคญอยางยงส าหรบการปองกนและลดผลกระทบตอสขภาพ ในการบรหารจดการหองปฏบตการจงควรจดสรรงบประมาณส าหรบการตรวจและการใหค าปรกษาเกยวกบสขภาพรองรบไวดวยเชนกน ผปฏบตงานควรไดรบการตรวจสขภาพเมอ

▪ มอาการเตอน – เมอพบวา ผปฏบตงานมอาการผดปกตทเกดขนจากการท างานกบสารเคม วสด อปกรณ เครองมอในหองปฏบตการ

▪ มการสมผสสาร – เมอผปฏบตงานไดรบสารเคมเกนกวาปรมาณทก าหนด เชน ตามขอก าหนดของ OSHA ▪ เผชญกบเหตการณสารเคมหก รวไหล – ในกรณสารหกรวไหล ระเบดหรอเกดเหตการณทท าใหตองสมผส

สารอนตราย ▪ ถงก าหนดการตรวจสขภาพตามปจจยเสยงของผปฏบตงาน ▪ ถงก าหนดการตรวจสขภาพตามปจจยอน ๆ เชน การตรวจสขภาพ “กอน” และ “หลง” โครงการเสรจสน

5.1.4 การรายงานการบรหารความเสยง การรายงานการบรหารความเสยง มลกษณะการรายงานทเปนทงกระดาษเอกสาร และ/หรออเลกทรอนกส เพอสอสารการเปลยนแปลงระดบความเสยงในภาพรวม

ทงนควรมการรายงานความเสยง ครอบคลมทง ▪ ระดบบคคล คนท างาน/ผปฏบตงานจะไดรบขอมลความเสยงจากรายงานความเสยงของตนเอง เปนการ

เพมความตระหนกในเรองของความปลอดภย และดแลตวเองมากขน ▪ ระดบโครงการ หวหนาโครงการสามารถมองเหนขอมลความเสยงของแตละโครงการทเกดขน เปนขอมล

ความเสยงจรงทชวยในการบรหารจดการโครงการได ▪ ระดบหองปฏบตการ หวหนาหองปฏบตการจะไดรบขอมลความเสยงภายในหองปฏบตการทดแล ซงจะชวย

ในการบรหารจดการหองปฏบตการได

5.1.5 การใชประโยชนจากรายงานการบรหารความเสยง รายงานการบรหารความเสยงสามารถน าไปใชประโยชนได ดงน ▪ น าไปสอน แนะน า อบรม แกผปฏบตงานได ▪ การประเมนผลและวางแผนการด าเนนงานเพอปรบปรงการบรหารความเสยง ▪ การเตรยมงบประมาณเพอการบรหารความเสยง

66

5.2 การเตรยมความพรอม/ตอบโตเหตฉกเฉน การเตรยมความพรอม/ตอบโตเหตฉกเฉน แบงออกเปน 2 หวขอคอ

5.2.1 การจดการความพรอม/ตอบโตเหตฉกเฉน 5.2.2 แผนปองกนและตอบโตเหตฉกเฉน

5.2.1 การจดการความพรอม/ตอบโตเหตฉกเฉน 1. การจดเตรยมเครองมอ ในหองปฏบตการมการจดเตรยมเครองมอเพอรบเหตฉกเฉน โดยเฉพาะ ▪ การมทลางตาอยในหองปฏบตการ ด มาตรฐานทลางตาและอางลางตาฉกเฉน ขอ 5.2 ภาคผนวก 5 ▪ การมชดฝกบวฉกเฉนอยในหองปฏบตการ ด มาตรฐานชดฝกบวฉกเฉน ขอ 5.3 ภาคผนวก 5

2. การจดหาเวชภณฑส าหรบรบเหตฉกเฉน นอกจากยาสามญประจ าบานทควรมแลว ควรมเวชภณฑทพรอมรบเหตฉกเฉน เชน แกวบาด ผวหนงไหม ตาระคายเคอง เปนตน และสงส าคญคอ ควรม “antidote” ดวย เชน calcium gluconate สามารถลดพษของ hydrofluoric acid ได เปนตน และตองจดวางในบรเวณทผปฏบตงานสามารถเขาถงไดทนทเมอเกดเหตฉกเฉน

5.2.2 แผนปองกนและตอบโตเหตฉกเฉน ครอบคลมสงตอไปน 1. แผนปองกนเหตฉกเฉนทเปนรปธรรม หนวยงาน/หองปฏบตการมการวางแผนปองกนเหตฉกเฉนทเปนรปธรรม

ปฏบตไดจรง หมายถง มขนตอนปฏบตทเปนรปธรรม มผรบผดชอบทชดเจน มอปกรณทพรอมรบมอกบเหตฉกเฉน บคลากรและผเกยวของทราบวาตองด าเนนการอยางไรเมอเกดเหต

2. การซอมรบมอเหตฉกเฉนทเหมาะสมกบหนวยงาน หนวยงาน/หองปฏบตการมการซอมรบมอเหตฉกเฉนทเหมาะสมกบหนวยงาน เชน ซอมหนไฟจากสถานทจรง

3. การตรวจสอบเครองมอ/อปกรณพรอมรบเหตฉกเฉน หนวยงาน/หองปฏบตการ มการตรวจสอบเครองมอ/อปกรณ พรอมรบเหตฉกเฉนสม าเสมอ และเครองมอ/อปกรณมความพรอมในการใชงาน โดย

▪ มการทดสอบทลางตาอยางสม าเสมอ ▪ มการทดสอบฝกบวฉกเฉนอยางสม าเสมอ ▪ มการตรวจสอบและทดแทนเวชภณฑส าหรบรบเหตฉกเฉนอยางสม าเสมอ

4. การตรวจสอบพนทและสถานทเพอพรอมรบเหตฉกเฉน หนวยงาน/หองปฏบตการมการตรวจสอบพนทและสถานทอยสม าเสมอ พรอมรบเหตฉกเฉน

5. การจดการเบองตน กรณสารเคมหกรวไหล น าทวม เพลงไหม อคคภย เพอตอบโตเหตฉกเฉน หนวยงาน/หองปฏบตการมขนตอนการจดการเบองตน ในหวขอตอไปน

▪ การเตรยมอปกรณท าความสะอาดจดวาง ณ ต าแหนงทเขาถงไดงายเมอเกดเหต ▪ การเตรยมตวดดซบทเหมาะสมกบสารเคมทใชในหองปฏบตการ เชน chemical spill - absorbent

pillows หรอ vermiculite (รปท 5.1) ไวในหองปฏบตการอยางเพยงพอ และเขาถงไดงายเมอเกดเหต เพอดดซบสารเคมอนตรายทเปนของเหลว

▪ การเตรยมผงก ามะถนไวกลบ หรอใชเครองมอสญญากาศดดเกบรวบรวมปรอททหกรวไหล ไวในหองปฏบตการ อยางเพยงพอ และสามารถเขาถงไดงายเมอเกดเหต

67

▪ การเกบสารทตดไฟงายออกหางจากแหลงก าเนดไฟ ▪ การจดการใหไมมสงกดขวางการท างานของหวสปรงเกลอร ▪ การเกบสารไวปฏกรยาตอน าออกหางจากสปรงเกลอร ▪ การใชอปกรณไฟฟากนระเบดเมอท างานกบสารเคมพวกของเหลวไวไฟ

6. ขนตอนการจดการเบองตนเพอตอบโตเหตฉกเฉน (กรณน าทวม เพลงไหม /อคคภย) หนวยงาน/หองปฏบตการมขนตอนการจดการเบองตนทเปน รปธรรมในหวขอตอไปน ▪ การแจงเหตภายในหนวยงาน ▪ การแจงเหตภายนอกหนวยงาน ▪ การแจงเตอน ▪ การอพยพคน

5.3 ขอปฏบตเพอความปลอดภยโดยทวไป

ครอบคลม 2 ประเดน คอ

5.3.1 ความปลอดภยสวนบคคล (personal safety) 5.3.2 ระเบยบปฏบตของแตละหองปฏบตการ

5.3.1 ความปลอดภยสวนบคคล (Personal safety)

ความปลอดภยระดบบคคลทเปนรปธรรม จะเนนในเรองของอปกรณปองกนสวนบคคล (Personal Protective Equipment, PPE) ในหองปฏบตการ ซงเปนกญแจทส าคญทใชปองกนผสวมใสจากอนตราย (ไมไดชวยลดหรอก าจดความเปนอนตรายของสารเคม)

รปท 5.2 อปกรณปองกนสวนบคคลชนดตางๆ (ทมา Princeton Lab Safety [ออนไลน] เขาถงไดจากhttp://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/sec6c.htm#ppe

สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555)

รปท 5.1 vermiculite (ทมา เขาถงไดจาก

http://inspectapedia.com/sickhouse/ asbestoslookC.htm สบคนเมอวนท 6 สงหาคม 2556.)

68

อปกรณปองกนสวนบคคล หมายถง ถงมอ อปกรณกรองอากาศ อปกรณปองกนตา และเสอผาทปองกนรางกาย (รปท 5.2) การใช PPE ขนกบชนดหรอประเภทของการปฏบตงาน และธรรมชาต/ปรมาณของสารเคมทใช โดยตองมการประเมนความเสยงของการปฏบตงานเปนขอมลในการเลอกใชอปกรณใหเหมาะสม ไดแก

▪ อปกรณปองกนหนา (face protection) ▪ อปกรณปองกนตา (eye protection) ▪ อปกรณปองกนมอ (hand protection) ▪ อปกรณปองกนเทา (foot protection) ▪ อปกรณปองกนรางกาย (body protection) ▪ อปกรณปองกนการไดยน (hearing protection) ▪ อปกรณปองกนระบบทางเดนหายใจ (respiratory protection)

รายละเอยดเพมเตมของ PPE แสดงในขอ 5.4 ภาคผนวก 5 5.3.2 ระเบยบปฏบตของแตละหองปฏบตการ

1. ระเบยบปฏบตของการท างานในหองปฏบตการทเปนรปธรรม ครอบคลมกจกรรมตอไปน ไมวงเลน ในหองปฏบตการ ไมเกบอาหาร เครองดมในหองปฏบตการ ไมรบประทานอาหารและเครองดมในหองปฏบตการ ไมสบบหรในหองปฏบตการ ไมท ากจกรรมการแตงใบหนาในหองปฏบตการ ไมสวมเสอคลมปฏบตการและถงมอไปยงพนทซงไมเกยวของกบการท าปฏบตการ ไมอนญาตใหมการท างานตามล าพงในหองปฏบตการ ไมอนญาตใหพาเดกและสตวเลยงเขามาในหองปฏบตการ รวบผมใหเรยบรอยขณะท าปฏบตการ สวมเสอคลมปฏบตการทเหมาะสม สวมรองเทาทปดหนาเทาและ/หรอสนเทา ตลอดเวลาในหองปฏบตการ ลางมอทกครงกอนออกจากหองปฏบตการ

2. ระเบยบปฏบตของการท างานกบเครองมอ/สารเคมในหองปฏบตการทเปนรปธรรม ครอบคลมกจกรรมตอไปน ไมใชปากดดปเปตตหรอหลอดกาลกน า ไมใชเครองมอผดประเภท ▪ มปายแจงกจกรรมทก าลงท าปฏบตการทเครองมอ พรอมชอ และหมายเลขโทรศพทของผท าปฏบตการ

3. ระเบยบปฏบตในกรณทหนวยงานอนญาตใหมผเขาเยยมชม ▪ มผรบผดชอบน าเขาไปในหองปฏบตการ ▪ มการอธบาย แจงเตอนหรออบรมเบองตนกอนเขามาในหองปฏบตการ ▪ ผมาเยยมสวมใสอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสมกอนเขามาในหองปฏบตการ

69

ค ำอธบำยประกอบกำรกรอก checklist 6. กำรใหควำมรพนฐำนเกยวกบควำมปลอดภยในหองปฏบตกำร

การสรางความปลอดภยตองมการพฒนาบคลากรทกระดบทเกยวของ โดยใหความรพนฐานทเหมาะสม จ าเปน และ

อยางตอเนองตอกลมเปาหมายทมบทบาทตางกน ถงแมองคกร/หนวยงานมระบบการบรหารจดการอยางด หากบคคลใน

องคกร/หนวยงานขาดความรและทกษะ ขาดความตระหนก และเพกเฉยแลว จะกอใหเกดอนตรายและความเสยหายตางๆ ได

การใหความรดวยการฝกอบรมจะชวยใหทกคนเขาใจ และสามารถปฏบตงานในหองปฏบตการ หรอท างานเกยวของกบสารเคม

ไดอยางปลอดภย และลดความเสยงในการเกดอบตภยได

ในการฝกอบรมนน ควรครอบคลม หวขอดงตอไปน ตามกลมเปาหมายทเกยวของทงหมด ตารางท 6.1 ความรพนฐานส าหรบผเกยวของ

รำยกำร ผบรหำร หวหนำโครงกำร

ผปฏบตงำนในหองปฏบตกำร

พนกงำนท ำควำมสะอำด/ภำรโรง

ผเยยมชม

กฎหมายทเกยวของ *** *** * * ระบบบรหารจดการความปลอดภย *** *** * ระบบการจดการสารเคม * *** *** ** ระบบการจดการของเสย * *** *** ** สารบบขอมลสารเคม/ของเสย ** *** *** * การประเมนความเสยง ** *** *** * ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการกบความปลอดภย

*** *** ** *

การปองกนและรบมอกบภยอนตรายและเหตฉกเฉน

** *** *** *** *

อปกรณปองกนสวนบคคล * *** *** *** * SDS *** *** ปายสญลกษณ *** *** *** ขอควรระวงและระเบยบปฏบตของหองปฏบตการ

*** *** *** *** ***

หมายเหต ความละเอยดลกซงของเนอหามเพมขนตามจ านวนเครองหมาย *

(ดรายละเอยดเพมเตมไดในภาคผนวก 6)

70

ค ำอธบำยประกอบกำรกรอก checklist 7. กำรจดกำรขอมลและเอกสำร

การเกบขอมลและการจดการทงหลายหากขาดซงระบบการบนทกและคมอการปฏบตงาน ยอมท าใหการปฏบตขาดประสทธภาพ เอกสารทจดท าขนในรปแบบรายงานตางๆ ควรใชเปนบทเรยนและขยายผลได ระบบเอกสารจะเปนหลกฐานบนทกทจะสงตอกนไดหากมการเปลยนผรบผดชอบ และเปนการตอยอดของความรในทางปฏบต ใหการพฒนาความปลอดภยเปนไปไดอยางตอเนอง การจดการขอมลและเอกสารทใชในการด าเนนการดานตางๆ มไวเพอความสะดวกในการบนทกเกบรวบรวมประมวลผลและคนหามาใชไดทนกาล รวมถงสามารถน าไปเชอมโยงขอมลดานตางๆ เพอประมวลผลรวมของการบรหารจดการไดงายและรวดเรว เพอใชในการตดสนใจบรหารจดการดานตางๆ ทเกยวของกบหองปฏบตการ เชน การจดการดานความปลอดภย การบรหารงบประมาณโครงการวจย เปนตน ทงนการจดการขอมลทใชในการด าเนนงานของแตละหองปฏบตการอาจจะแตกตางกนไปตามลกษณะงานและความจ าเปน ดงนนจงมความจ าเปนทจะตองมเอกสารคมอการปฏบตงาน (Standard Operating Procedure, SOP หรอ Procedure Manual, PM ซงปจจบนนยมค าวา Procedure ค าเดยว) ทชดเจนและทนสมยไวส าหรบชวยใหการจดการตามระบบเปนไปอยางมประสทธภาพ 1. การจดการขอมลและเอกสารควรมองคประกอบ ดงน

ระบบการจดกลม คอการจดกลมของขอมลและเอกสารทงหมดทมในหองปฏบตการ แบงออกเปนกลมชดเจน ไมปะปนกนจนท าใหเวลาการเขาถงหรอคนหาเอกสารนานเกนไป เชน กลมเอกสารขอมลความปลอดภย กลมเอกสารคมอหรอค าแนะน าการปฏบตงาน

ระบบการจดเกบ คอวธในการจดเกบขอมลและเอกสาร ซงอาจจะเปนในรปแบบเอกสาร และ/หรอ อเลกทรอนกส ทงนตองค านงถงการเขาถงขอมลทงาย สะดวก รบรรวมกนแมเมอเกดเหตฉกเฉน หรอขณะไฟดบดวย

ระบบการน าเขา-ออก และตดตาม คอวธการน าเขา-ออกของขอมลทเปนระบบ และสามารถตรวจตดตามไดวา มการน าเขา-ออกขอมลหรอเอกสารในชวงเวลาใด และใครเปนผด าเนนการเรองนน ๆ โดยขอมลและเอกสารตองมทมา ทไป ไมสญหายโดยไมทราบสาเหต เชน บนทกยม -คนเอกสาร หรอการบนทกแกไข ปรบปรงขอมล โดยลงชอและระบวน เวลา ก ากบไว

ระบบการทบทวนและปรบปรง (update) ใหทนสมย คอการทบทวนและปรบปรงขอมลใหทนสมยบนพนฐานความคดในเชงพฒนา ใหงาย สะดวก รวดเรว และถกตองมากขน

71

2. การจดใหมเอกสารและบนทก ประจ าหองปฏบตการ ครอบคลมกลมเอกสาร หวขอตอไปน ระเบยบและขอก าหนดความปลอดภยของ

หองปฏบตการ เอกสารขอมลความปลอดภย (SDS) คมอการปฏบตงาน (SOP) ดรายละเอยด

“คมอการปฏบตงาน (Standard Operating Procedure, SOP)” ดานลาง)

รายงานอบตเหตในหองปฏบตการ ขอมลของเสยอนตราย และการสงก าจด ประวตและคณวฒ (รวมถงประวตสขภาพ

และการไดรบการอบรม) ของผปฏบตงานในหองปฏบตการ

เอกสารตรวจประเมนหองปฏบตการ รายงานเชงวเคราะห/ถอดบทเรยนเพอใชใน

การเรยนร เอกสารการตรวจตดตามเกยวกบการปองกนและ

ลดความเสยงขอมลเกยวกบสารเคม ขอมลการบ ารงรกษาองคประกอบทางกายภาพ

อปกรณ และเครองมอ ขอมลกจกรรมการใหความรดานความปลอดภย คมอการใชเครองมอ

คมอกำรปฏบตงำน (Standard Operating Procedure, SOP) SOP เปนเอกสารทแนะน าวธการปฏบตงานตาง ๆ เพอใหมการปฏบตอยางถกตองและมทศทางในแนวเดยวกน โดยระบขนตอนการปฏบตงานทชดเจน และสามารถปรบปรงพฒนาไดตามความเหมาะสมของแตละหนวยงาน เพอใหเกดผลจรงทปฏบตได ซงวธการของหองปฏบตการแตละแหงอาจจะแตกตางกนไป วตถประสงคหลกของ SOP คอ ลดการปฏบตงานผดพลาด และสามารถใชเปนแนวทางขององคกร/หนวยงานในการจดการขนตอนการปฏบตงานมาตรฐานได

สงทควรก าหนดในเอกสาร SOP มดงนคอ 1) รปแบบ (Format) ประกอบดวย ชอเรอง แบบฟอรม และเนอหา

ชอเรอง ควรสน กระชบ ชดเจน สอความหมายได เพอใหทราบวาเปนคมอการปฏบตงานอะไร เชน การใชเครองมอ การลงบนทกขอมลในสารบบสารเคม เปนตน

แบบฟอรม ประกอบดวย ใบปะหนา สารบญของเนอเรอง สารบญเอกสารอางอง สารบญแบบฟอรม เนอหา SOP ทเปนวธการปฏบตงาน (work procedure) หรอขนตอนการปฏบตงาน (work instruction) แบบฟอรมทใชประกอบ เอกสารอางอง และความหมายรหสเอกสาร

เนอหา ใชภาษาทเขาใจงาย และมองคประกอบตามมาตรฐานสากล ประกอบดวย 9 หวขอคอ วตถประสงค ขอบเขตของงาน หนวยงานทรบผดชอบ เครองมอ/อปกรณและสารเคม เอกสารอางอง แผนภมการท างาน รายละเอยดของขนตอนการท างาน ค าอธบายศพทหรอนยาม และแบบฟอรมทเกยวของ

2) การก าหนดหมายเลขเอกสาร (Number assignment) SOP แตละเรอง ตองระบหมายเลข เพอใหงายตอการตรวจสอบ ควบคม และตดตาม โดยประกอบดวย 3 สวนหลกเรยงกน (A-B-C) คอ (A) รหสทบงถงหนวยงาน/หนวยปฏบตนน (code number), (B) รหสทบงถงเรองทท า และ (C) หมายเลขล าดบ

3) การตรวจทานและการรบรอง (Review and Approval) เมอเขยน SOP เสรจ จะตองไดรบการตรวจทานและรบรองความถกตองจากผทมความช านาญในงานนน และถกตองในรปแบบทก าหนด

72

4) การแจกจายและการควบคม (Distribution and Control) การแจกจายเอกสารไปยงหนวยงาน/หนวยปฏบตตาง ๆ ทเกยวของ มระบบการแจกจายทสามารถ

ตรวจสอบและควบคมได เพอใหทราบวา ทกทมการใช SOP ลาสดทไดพฒนาแกไขแลว การควบคม ไดแก SOP ทแจกจายไดตองผานการอนมตแลวเทานน มระบบการแจกจายรบ-สงเอกสาร

ชดเจน มหมายเลขส าเนาของ SOP ทกส าเนา มการเรยก SOP ทยกเลกไมใชแลวกลบคนได ไมท าส าเนาขนมาเอง/หมายเลขส าเนาพมพดวยสตางกน มการท าลายส าเนา SOP ทเรยกกลบคนทกฉบบ/จะเกบตนฉบบไวเทานน

5) การทบทวนและแกไข (Review and Revision) SOP ทใชตองมการทบทวนเปนประจ า เพอใหเหมาะสมกบการปฏบตงานจรง เมอทบทวนแลวจะแกไขหรอไม กตองมระบบการกรอกขอมลเกบไว เชน ไมแกไข (no revision) แกไข (revision) หรอเลกใช (deletion)

ตวอยาง SOP ทดดแปลงจากเอกสาร ของภาควชาเคมเทคนค แสดงในภาคผนวก 7

73

เอกสารอางอง 1. การบรหารระบบการจดการความปลอดภย

1. จฬาลงกรณมหาวทยาลย. คมอแนวปฏบตทดดานการบรหารจดการสารเคมและของเสยอนตราย., มนาคม 2551. 2. ระบบการจดการสารเคม

1. ขวญนภส สรโชต รดาวรรณ ศลปโภชากล และวราพรรณ ดานอตรา. เอกสารขอมลความปลอดภยสารเคม (Safety Data Sheet). กรงเทพฯ: จรลสนทวงศการพมพ, 2552.

2. Council Directive 67/548/EEC of 27 June 1967 on the approximation of laws, regulations and administrative provisions relating to the classification, packaging and labelling of dangerous substances.

3. Department of Microbiology, University of Manitoba. ChemAlert chemical incompatibility color coding system. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://umanitoba.ca/faculties/science/departments/microbiology /general/1605.html สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

4. Directive 1999/45/EC of the European Parliament and of the Council of 31 May 1999 concerning the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States relating to the classification, packaging and labeling of dangerous preparations.

5. Environmental Health and Safety Weill Cornell Medical College, Cornell University. Compressed Gas Cylinder Storage and Handling. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://weill.cornell.edu/ehs/static_local/ pdfs/Compressed_Gases.pdf สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

6. Lawrence Berkeley National Laboratory (Berkeley Lab), U.S. Department of Energy. Chemical Hygiene and Safety: Plan Chemical storage. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.lbl.gov/ehs/chsp/ html/storage.shtml. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

7. Princeton University. Laboratory Safety Manual. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/TOC.htm. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

8. The United States Environmental Protection Agency. EPA's Chemical Compatibility Chart. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.ehs.harvard.edu/sites/ehs.harvard.edu/files/chemical_waste_chemical_ compatibility_chart.pdf. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

9. The University of Texas at Austin. Laboratory Safety Manual, January 2011. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.utexas.edu/safety/ehs/lab/manual/. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

10. United Nations. Globally Harmonised System for Classification and Labeling of Chemicals (GHS). Rev. 3, 2009. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.unece.org/fileadmin/DAM/trans/danger/publi/ghs/ ghs_rev04/English/ST-SG-AC10-30-Rev4e.pdf. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

11. University of Texas at Arlington. Chemical Segregation & Incompatibilities Guidelines. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.uta.edu/campus-ops/ehs/chemical/docs/chemical-segregation.pdf. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

74

3. ระบบการจดการของเสย 1. กรมโรงงานอตสาหกรรม. คมอหลกปฏบตทดส าหรบการใหบรการบ าบด ก าจดกากอตสาหกรรม. โครงการจดระดบ

โรงงานจดการกากอตสาหกรรมประเภท 101 105 และ 106., มกราคม 2554. [ออนไลน] เขาถงไดจากhttp://www2.diw.go.th/iwmb/form/factory1.pdf. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

2. คณะเภสชศาสตร, มหาวทยาลยนเรศวร. คมอการแยกประเภทและการจดการของเสยจากหองปฏบตการ., เมษายน 2553. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://chemsafe.chula.ac.th/waste_NU/document.pdf. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

3. ระบบการจดการของเสยอนตราย WasteTrack จฬาลงกรณมหาวทยาลย. การจ าแนกของเสย. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://chemsafe.chula.ac.th/waste/index.php?option=com_content&task=view&id=42& Itemid=27. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

4. ศนยการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม ความปลอดภยและอาชวอนามย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. คมอการจดการของเสยอนตรายภายใน มจธ., สงหาคม 2552.

5. ศนยวจยสงแวดลอม, มหาวทยาลยนเรศวร. คมอการบ าบดและก าจดของเสยอนตรายทแหลงก าเนด ., มนาคม 2550. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.erc.nu.ac.th/web/index.php/2011-02-16-07-32-24. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

6. Environmental Health & Safety, Washington State University. Waste Identification Guide, [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://ehs.wsu.edu/es/WasteIdentification.html. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

7. Princeton University. Laboratory Safety Manual. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/TOC.htm. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

8. The University of Texas at Austin. Laboratory Safety Manual, January 2011. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.utexas.edu/safety/ehs/lab/manual/. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

4. ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ

1. การไฟฟาสวนภมภาค. “บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟา” แนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.pea.co.th/th/services/services_how2_setting equipment2.html สบคนเมอวนท 16 กรกฎาคม 2554.

2. วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย. คมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (ส าหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย). กรงเทพฯ: โกลบอล กราฟฟค, 2551.

3. วศกรรมสถานแหงประเทศไทย. มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย พ.ศ. 2545. ฉบบปรบปรงครงท 1 พ.ศ. 2551 กรเทพฯ: โกลบอล กราฟฟค, 2551.

4. วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย. มาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม. ฉบบปรบปรงครงท 1 กรงเทพฯ: โกลบอล กราฟฟค, 2553.

5. วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย. มาตรฐานปองกนอคคภย. ฉบบปรบปรงครงท 1 กรงเทพฯ: โกลบอล กราฟฟค, 2551.

6. วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย. มาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉน และโคมไฟปายทางออกฉกเฉน . ฉบบปรบปรงครงท 1 กรงเทพฯ: โกลบอล กราฟฟค, 2551.

75

7. ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมเกยวกบวศวกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://app.tisi.go.th/standard/comp_tha.html สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

8. ส านกบรหารระบบกายภาพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย . คมอปองกน – ระงบ – รบมออคคภย. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553.

9. สพน เรยนศรวไล. กฎหมายทเกยวของกบวศวกรรมและสถาปตยกรรม สวนท 1: เนอหากฎหมายทเกยวของ. (เอกสารไมตพมพ) กรงเทพ : คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552.

10. สมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย. ขอแนะน าระดบความสองสวางภายในอาคารของประเทศไทย TIEA – GD 003: 2003. กรงเทพฯ: สมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย, 2546.

11. สมาคมวศวกรรมปรบอากาศแหงประเทศไทย. มาตรฐานการตรวจสอบคณภาพอากาศภายในอาคาร. กรงเทพฯ: จดทอง, 2549.

12. สมาคมสถาปนกสยาม. กฎหมายอาคาร อาษา 2548. เลม 1 – 3 กรงเทพฯ: เมฆาเพรส, 2548. 13. ศนยความเปนเลศการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย. ESPReL Inspection Criteria & Checklists.

โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภย หองปฏบตการวจยในประเทศไทย. รายงานความกาวหนาวจย ส านกคณะกรรมการวจยแหงชาต, 2554.

14. Joseph De Chiara and Michael J. Crosbie, (Eds.) Time – Saver Standards for Building Types. 4th ed. Singapore: McGraw – Hill, 2001.

15. Louis J. DiBerardinis, Janet S. Baum, Melvin First, Gari T. Gatwood and Anand K. Seth. Guidelines for Laboratory Design: Health and Safety Consideration. 3rd ed. New York: John Wiley & Son, 2001.

16. OECD (Organization foe Economic Co – operation and Development) Environment Directorate, Environmental Health and Safety Division. OECD Principles of Good Laboratory Practice. Paris: OECD, 1998.

17. Julius Panero and Martin Zelnik. Human Dimension & Interior Space: a source book for design reference standards. New York: Watson – Guptill, 1979.

18. World Health Organization, Handbook: good laboratory practice (GLP): quality practice for regulate non – clinical research and development. 2nd ed. Switzerland: W.H.O., 2009.

5. ระบบปองกนและแกไขภยอนตราย 5.1 การจดการความเสยง

1. The University of Melbourne. Risk Assessment. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://safety.unimelb.edu.au /tools/risk/assessment/. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

2. นนทกา สนทรไชยกล. Risk Communication. คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, สงหาคม 2551. [ออนไลน ] เข าถ ง ไดจาก http://beid.ddc.moph.go.th/th/images/stories/pdf/bioweapons/26Aug08 /riskcommunication_drnantika.pdf. สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555.

3. The University of Melbourne. Chemical Risk Assessment form. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://safety.unimelb.edu.au/tools/risk/ สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

4. University of Arizona. Risk Management. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://risk.arizona.edu/. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

76

5. The Environmental, Health & Safety, California State University. CSULA Risk Management. Los Angeles. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.calstatela.edu/univ/ehs/. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

5.2 การเตรยมความพรอม/ตอบโตกรณฉกเฉน 1. Michigan State University (MSU). Safety Rules and Guidelines. [ออนไลน] เขาถงไดจาก

https://www.msu.edu/~nixonjos/teaching/bio/safety/safety05.html. สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555. 2. Robert Friedel and Paul Israel. Edison's Electric Light: Biography of an Invention, Rutgers University

Press. New Brunswick New Jersey USA, 1986 ISBN 0-8135-1118-6 pp.65-66. 3. Bentley University. Campus Fire Safety Procedures. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.bentley.edu/

offices/facilities-management/campus-fire-safety-procedures สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557. 5.3 ขอปฏบตเพอความปลอดภยโดยทวไป

1. Princeton University. Laboratory Safety Manual: Controlling Chemical Exposure. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/sec6c.htm#ppe. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

2. U.S. Department of Labor, Occupational Safety & Health Administration. Occupational Safety and Health Standards. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.osha.gov/pls/oshaweb/owadisp.show_ document?p_table=STANDARDS&p_id=10051. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

3. Wikipedia, the free encyclopedia. Usage of Personal Protective Equipment. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_personal_protective_equipment_by_body_area. สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

6. การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ - 7. การจดการขอมลและเอกสาร

1. หนวยตรวจสอบเคลอนทเพอความปลอดภยดานอาหาร กองควบคมอาหาร ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.

คมอการจดท าคมอการปฏบตงาน (SOP). [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.ctalro.com/images/SOP.pdf.

สบคนเมอวนท 6 พฤษภาคม 2557.

ESPReLภาคผนวก

ภ1-1

ภาคผนวก 1 การบรหารระบบการจดการความปลอดภย

1.1 โครงสรางการบรหาร

ตารางท 1.1 องคประกอบของโครงสรางการบรหารและภาระหนาท

องคประกอบ ภาระหนาท

สวนอ านวยการ

ก าหนดนโยบาย แผนยทธศาสตร โครงสรางการบรหารจดการความปลอดภยขององคกร/หนวยงาน แตงตงผรบผดชอบระดบบรหาร ภาระหนาทและขอบเขตการรบผดชอบ ดแลการปฏบตใหเปนไปตามแผนฯ ใหงบประมาณสนบสนนการด าเนนการตางๆ เพอความปลอดภยของหองปฏบตการในองคกร/หนวยงาน สอสารความส าคญของการมระบบบรหารความปลอดภยของหองปฏบตการอยางทวถงภายในองคกร/หนวยงาน ท าใหเกดความยงยนของระบบความปลอดภยของหองปฏบตการ ภายในองคกร/หนวยงาน ทบทวนการรายงานผลการด าเนนงานตามนโยบายของผบรหาร

สวนบรหารจดการ บรหารจดการและก ากบดแลการด าเนนการดานตางๆตามนโยบายและแผน แตงตงผรบผดชอบระดบหนวยงาน ภาระหนาทและขอบเขตการรบผดชอบทกดานเพอดแลการปฏบตให

เปนไปตามแผนฯ จดสรรงบประมาณส าหรบด าเนนโครงการความปลอดภย ก าหนดขอปฏบตความปลอดภยภายในองคกร/หนวยงาน แตงตงคณะกรรมการรบผดชอบทกดาน สรางระบบการสรางความตระหนก ระบบตดตาม และระบบรายงานความปลอดภย ก าหนดหลกสตรการสอน การอบรมทเหมาะสมใหกบบคลากรทกระดบ

สวนปฏบตการ

ปฏบตตามภารกจทไดรบมอบหมาย ปฏบตงานตามขอก าหนดของการปฏบตการทด ส ารวจ รวบรวม วเคราะห ประเมนและจดการความเสยงในระดบบคคล/โครงการ/หองปฏบตการอยาง

สม าเสมอ เขารวมกจกรรมและรบการอบรมความรทเกยวของกบความปลอดภยทเหมาะสมของหนวยงาน/หองปฏบตการ

เชน การจดการความเสยง การซอมรบมอเหตฉกเฉน ฯลฯ จดท าระบบเอกสารทครอบคลมทกองคประกอบความปลอดภยใหทนสมยอยเสมอ จดท ารายงานการด าเนนงานความปลอดภย การเกดภยอนตราย และความเสยงทพบเสนอตอผบรหาร

ภ1-2

แผนภ

าพท

1.1 ต

วอยา

งโครง

สราง

การบ

รหาร

จดกา

รควา

มปลอ

ดภยข

องหอ

งปฏบ

ตการ

ภ1-3

1.2 ผรบผดชอบระดบตางๆ

ตารางท 1.2 ตวอยางการก าหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบของผเกยวของ

ต าแหนง บทบาทหนาท

1. หวหนาองคกร

แตงตงผรบผดชอบการบรหารจดการความปลอดภยขององคกร - ก าหนดนโยบาย แผนยทธศาสตร โครงสรางการบรหารจดการความปลอดภยของ

องคกร ก าหนดผรบผดชอบ และภาระหนาท - สรางระบบสนบสนนการด าเนนการตางๆ เพอความปลอดภยของหองปฏบตการ - สอสารความส าคญของการมระบบบรหารความปลอดภยและท าใหเกดความ

ยงยนในองคกร/หนวยงาน - ทบทวนการรายงานผลการด าเนนงานตามนโยบาย

2. ผบรหารจดการความปลอดภยขององคกร

- สงเสรมและสนบสนนการด าเนนการตามแผนบรหารจดการความปลอดภยขององคกร

- แตงตงคณะอ านวยการจดการความปลอดภยในหองปฏบตการ 3. คณะอ านวยการจดการความปลอดภยใน

หองปฏบตการ ประกอบดวย - หวหนาหนวยงานทมหองปฏบตการ

เชน คณบด หวหนากอง/ฝาย - หวหนาหนวยรกษาความปลอดภย

ขององคกร

- ก าหนดนโยบาย และกลยทธในการด าเนนการเพอความปลอดภยของหองปฏบตการ ใน 6 ดาน ไดแก

ระบบการจดการสารเคม ระบบการจดการของเสย ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย ระบบการใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ ระบบการจดการขอมลและเอกสาร

- สงเสรมและสนบสนนการด าเนนการของหองปฏบตการเพอใหเกดความปลอดภย 4. หวหนาหนวยงานทมหองปฏบตการ - ก าหนดใหมการจดการความปลอดภยของหองปฏบตการทงหมดของหนวยงาน

- สนบสนนและสงเสรมใหหองปฏบตการบรหารจดการความปลอดภย โดยใชกลยทธทง 6 ดานในลกษณะบรณาการระบบและกจกรรม

- สนบสนนและสงเสรมใหหองปฏบตการใชระบบการจดการขอมลสารเคมและ ของเสยอนตรายรวมกน

- แตงตงคณะท างานด าเนนการเพอความปลอดภยฯ ของหนวยงาน - สงเสรมสนบสนนและตดตามการด าเนนการของคณะท างานฯ

5. หวหนาหนวยรกษาความปลอดภยขององคกร

- บรหารจดการใหเกดกลมปฏบตดานการโตตอบเหตฉกเฉน - จดระบบรายงานและพฒนาระบบการตอบสนองตอสถานการณฉกเฉน - ประสานการด าเนนงานรกษาความปลอดภยระหวางหนวยงานภายในและภายนอก

ภ1-4

ตารางท 1.2 ตวอยางการก าหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบของผเกยวของ (ตอ)


6. คณะท างานเพอความปลอดภยฯ - บรหารจดการใหเกดกลมด าเนนการจดระบบและกจกรรม เพอความปลอดภยของหองปฏบตการทง 6 ดาน ตามนโยบายและเปาประสงคทคณะกรรมการอ านวยการฯ ก าหนดไว

- สงเสรมและสนบสนนใหหองปฏบตการใชระบบและรวมกจกรรมของทง 6 กลม ดวยการถายทอดความรและฝกอบรมผปฏบตงานในหองปฏบตการและผเกยวของ

7. หวหนาหองปฏบตการ

- ปองกนและลดความเสยงของผปฏบตงานในหองปฏบตการดวยระบบการจดการสารเคมและของเสยอนตราย การตดตามตรวจสอบและดแลบ ารงรกษาลกษณะทางกายภาพใหอยในสภาพปลอดภย จดหาและบ ารงรกษาเครองปองกนภยสวนบคคลไวใหพรอมส าหรบการปฏบตการทมความเสยงสง

- ก าหนดหนาทความรบผดชอบใหผเกยวของในการด าเนนการตามกลยทธทง 6 ดาน - ก าหนดมาตรการและก ากบดแลใหมการปฏบตตามระเบยบขอบงคบของ

หองปฏบตการ เพอความปลอดภย - สอสารและแจงเตอนขอมลปจจยและความเสยงตางๆ ของหองปฏบตการให

ผเกยวของทราบ - อบรมใหความรเกยวกบความปลอดภยใหผเกยวของกบหองปฏบตการ

8. พนกงาน/เจาหนาทประจ าหองหองปฏบตการ

- ปฏบตตามกฎระเบยบขอบงคบและมาตรการความปลอดภยของหองปฏบตการ - รบทราบขอมลปจจยและความเสยงตางๆ ของหองปฏบตการ - เขารบการอบรมความรเกยวกบความปลอดภยของหองปฏบตการตามทก าหนด - รายงานภยอนตรายทเกดขนในการท างานในหองปฏบตการ - แจงใหผรบผดชอบทราบถงปจจยหรอความเสยงทพบ

ภ2-1

ภาคผนวก 2

ระบบการจดการสารเคม

2.1 สารบบสารเคม

ตารางท 2.1 ตวอยางรปแบบสารบบสารเคม รหสขวด ชอสารเคม CAS no. UN Class สถานะ ม SDS เกรด ขนาด

บรรจ

ปรมาณ

คงเหลอ

สถานท

เกบ

ผผลต ผขาย ราคา

(บาท)

วนทรบ

เขามา

ใน Lab

วนท

ปรบปรง

ขอมล

AA5100001 Ethyl alcohol 64-17-5 3 ของเหลว ACS

reagent

2.50 ลตร 1.00 ลตร หอง

1411

Merck Merck

Thailand

500 25/1/2551 31/12/2554

AA5100002 Sodium

hydroxide

1310-73-2 8 ของเหลว AnalaR 10.00

ลตร

10.00 ลตร หอง

907

Merck Merck

Thailand

800 15/6/2551 31/12/2554

AA5100003 Ammonium

chloride

12125-02-9 - ของแขง AnalaR 500.00

กรม

100.00

กรม

หอง

1411

Merck Merck

Thailand

3,300 15/6/2551 31/12/2554

AA5100004 Ammonium

iron (II) sulfate

hexahydrate

7783-85-9 - ของแขง ACS

reagent

100 กรม 50 กรม หอง

1411

Sigma SM

chemical

6,000 15/6/2551 31/12/2554

AA5100005 Antimony

trichloride

10025-91-9 8 ของแขง Purum 100.00

กรม

10.00 กรม หอง

1411

Fluka ไมทราบ 3,500 30/8/2551 31/12/2554

AA5100006 Hydrogen 215-605-7 2.1 แกส - 5 ลตร - หอง

907

TIG TIG 2,500 30/8/2551 31/12/2554

AA5100007 Nickel(II)

sulfate

hexahydrate

10101-97-0 6.1 ของแขง ACS

reagent

1,000

กรม

500 กรม หอง

907

Sigma SM

chemical

9,500 3/10/2551 31/12/2554

AA5200001 Ethyl alcohol 64-17-5 3 ของเหลว ACS

reagent

5.00 ลตร 5.00 ลตร หอง

1411

Merck Merck

Thailand

1,000 10/1/2552 31/12/2554

ตารางท 2.2 ตวอยางรายงานความเคลอนไหวสารเคม

ชอสารเคม CAS no. UN Class สถานะ ปรมาณ

คงเหลอ สถานทเกบ

วนทปรบปรง

ขอมล

Ethyl alcohol 64–17–5 3 ของเหลว

ไวไฟ

ของเหลว 6.00 ลตร หอง 1411 31/12/2554

Sodium hydroxide 1310–73–2 8 กดกรอน

ของเหลว 10.00 ลตร หอง 907 31/12/2554

Ammonium chloride 12125–02–9 - - ของแขง 100.00 กรม หอง 1411 31/12/2554

Ammonium iron (II)

sulfate hexahydrate

7783–85–9 - - ของแขง 50 กรม หอง 1411 31/12/2554

Antimony trichloride 10025–91–9 8 กดกรอน ของแขง 10.00 กรม หอง 1411 31/12/2554

Hydrogen 215–605–7 2.1 แกสไวไฟ แกส - หอง 907 31/12/2554

Nickel (II) sulfate

hexahydrate

10101–97–0 6.1 สารพษ ของแขง 500 กรม หอง 907 31/12/2554

ภ2-2

2.2 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายของสารเคม

2.2.1 ระบบการจาแนกประเภทและการตดฉลากสารเคมทเปนระบบเดยวกนทวโลก

(Globally Harmonised System for Classification and Labeling of Chemicals, GHS)

GHS เปนระบบการจาแนกประเภท การตดฉลาก และการแสดงรายละเอยดในเอกสารขอมลความปลอดภย (Safety

Data Sheet, SDS) ของสารเคมและเคมภณฑ ทองคการสหประชาชาตพฒนาขน เพอใหใชสอสารและมความเขาใจเกยวกบ

อนตรายทเกดจากสารเคมนนๆ ในทศทางเดยวกน ซงจะชวยลดความซาซอนและคาใชจายในการทดสอบและประเมนสารเคม

และมนใจวาการใชสารเคมแตละประเภทจะถกตองตามทระบ โดยไมเกดผลเสยหรออนตรายตอสขภาพมนษยและสงแวดลอม

แตอยางใด

ระบบ GHS ประกอบดวยองคประกอบหลก 2 ประการ

1. กาหนดเกณฑการจาแนกประเภทสารเคมและเคมภณฑ ตามความเปนอนตรายดานกายภาพ สขภาพ และ

สงแวดลอม

2. กาหนดองคประกอบในการสอสารขอมลสารเคมและเคมภณฑผานทางฉลาก และเอกสารขอมลความปลอดภย

(SDS)

* กาหนดให 1 หนวย = 1 kg. = 1 l. = 1 m3 หากสารม

หนวยอนจะไมถกคานวณ เชน ควร, vials แผนภาพท 2.1 สดสวนเชงปรมาณของสารเคมจาแนกตาม

ประเภทความเปนอนตราย

ภ2-3

ระบบ GHS ประกอบดวยสญลกษณแสดงความเปนอนตราย 9 รป (pictograms) ดงน

Flame Flame over circle Exploding bomb

Corrosion Gas cylinder Skull and crossbones

Exclamation mark Environment Health Hazard

ระบบ GHS แบงประเภทความเปนอนตรายเปน 3 ดาน ดงน

ดานกายภาพ 16 ประเภท

ดานสขภาพ 10 ประเภท

ดานสงแวดลอม 2 ประเภท

ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 2.3–2.5

ตารางท 2.3 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานกายภาพ

ประเภทความเปนอนตราย คาอธบายโดยสงเขป สญลกษณ*

1. วตถระเบด (Explosives) สารในรปของแขงหรอของเหลวทเมอทาปฏกรยาทางเคมแลว

เกดแกสทมอณหภมและความดนสงจนสามารถทาความเสยหาย

ใหกบสงโดยรอบ

สารดอกไมเพลง (pyrotechnic substance)

2. แกสไวไฟ (Flammable

gases)

แกสทมชวงความไวไฟกบอากาศทอณหภม 20 องศาเซลเซยส ท

ความดนบรรยากาศ 101.3 กโลปาสกาล

3. สารละอองลอยไวไฟ

(Flammable aerosols)

สารละอองลอยทมคณสมบตไวไฟ หรอมสวนประกอบของสารไวไฟ

4. แกสออกซไดซ (Oxidizing

gases)

แกสทใหออกซเจนได ซงเปนสาเหตหรอมสวนทาใหวสดอนเกดการ

เผาไหมมากกวาปกต

5. แกสภายใตความดน

(Gases under pressure)

แกสทมความดนไมตากวา 200 กโลปาสกาล ทบรรจอยในภาชนะ

บรรจ ซงหมายรวมถง แกสอด (compressed gas) แกสเหลว

(liquefied gas) แกสในสารละลาย (dissolved gas) และแกสเหลว

อณหภมตา (refrigerated liquefied gas)

หมายเหต * ประเภทความเปนอนตรายบางประเภทสามารถมสญลกษณแสดงความเปนอนตรายไดมากกวา 1 รป ขนกบระดบความเปนอนตราย

ยอย (category) ของประเภทความเปนอนตรายนนๆ

ภ2-4

ตารางท 2.3 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานกายภาพ (ตอ)


6. ของเหลวไวไฟ

(Flammable liquids)

ของเหลวทมจดวาบไฟไมเกน 93 องศาเซลเซยส

7. ของแขงไวไฟ

(Flammable solids)

ของแขงทลกตดไฟไดงาย หรออาจเปนสาเหตหรอชวยใหเกดไฟดวย

แรงเสยดทาน

8. สารเคมททาปฏกรยาไดเอง

(Self-reactive

substances and

mixtures)

สารทไมเสถยรทางความรอนซงมแนวโนมทจะเกดการสลายตว

ระดบโมเลกลทาใหเกดความรอนขนอยางรนแรง แมไมมออกซเจน

(อากาศ) เปนสวนรวม

(ไมรวมถงสารทเปน วตถระเบด สารเปอรออกไซดอนทรย หรอ สาร

ออกซไดซ)

9. ของเหลวทลกตดไฟไดเอง

ในอากาศ (Pyrophoric

liquids)

ของเหลวทมแนวโนมทจะลกตดไฟภายใน 5 นาท แมมอยในปรมาณ

นอย เมอสมผสกบอากาศ

10. ของแขงทลกตดไฟไดเองใน

อากาศ (Pyrophoric

solids)

ของแขงทมแนวโนมทจะลกตดไฟภายใน 5 นาท แมมอยในปรมาณ

นอย เมอสมผสกบอากาศ

11. สารเคมทเกดความรอนได

เอง (Self-heating

substances and

mixtures)

สารททาปฏกรยากบอากาศโดยไมไดรบพลงงานจากภายนอก จะทา

ใหเกดความรอนไดเอง

(สารประเภทนจะแตกตางจากสารทลกตดไฟไดเองในอากาศ คอ จะ

ลกตดไฟไดกตอเมอมปรมาณมาก (หลายกโลกรม) และสะสมอย

ดวยกนเปนระยะเวลานาน (หลายชวโมงหรอหลายวน)

12. สารเคมทสมผสนาแลวให

แกสไวไฟ (Substances

and mixtures, which in

contact with water,

emit flammable gases)

สารทเปนของแขงหรอของเหลวททาปฏกรยากบนาแลวสามารถลก

ไหมไดโดยตวเองหรอปลอยแกสไวไฟออกมาในปรมาณทเปน

อนตราย

13. ของเหลวออกซไดซ

(Oxidizing liquids)

ของเหลวทโดยทวไปจะปลอยแกสออกซเจน ซงเปนสาเหตหรอม

สวนทาใหวสดอนเกดการเผาไหมไดมากกวาปกต

14. ของแขงออกซไดซ

(Oxidizing solids)

ของแขงทโดยทวไปจะปลอยแกสออกซเจน ซงเปนสาเหตหรอมสวน

ทาใหวสดอนเกดการเผาไหมไดมากกวาปกต



ภ2-5

ตารางท 2.3 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานกายภาพ (ตอ)


15. สารเปอรออกไซดอนทรย

(Organic peroxides)

สารอนทรยทเปนของเหลวและของแขงทประกอบดวยโครงสรางทม

ออกซเจนสองอะตอมเกาะกน (bivalent-O-O-structure) และ

อนพนธของไฮโดรเจนเปอรออกไซดทอะตอมไฮโดรเจนถกแทนท

ดวยอนมลอนทรย (organic radicals) และอาจมคณสมบตอยางใด

อยางหนง ดงน

เมอสลายตวทาใหเกดการระเบดได

ลกไหมไดอยางรวดเรว

ไวตอแรงกระแทกหรอการเสยดส

เกดปฏกรยาอนตรายกบสารอนๆ ได

16. สารทกดกรอนโลหะ

(Corrosive to metals)

สารททาความเสยหายหรอทาลายโลหะไดดวยผลจากการกระทา

ทางเคม



ตารางท 2.4 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานสขภาพ


1. ความเปนพษเฉยบพลน

(Acute toxicity)

ทาใหเกดผลกระทบรายแรงหลงจากการไดรบสารเคมเขาสรางกาย

ทางปากหรอทางผวหนงเพยงครงเดยวหรอหลายครงภายในเวลา 24

ชวโมง หรอทางการหายใจเปนเวลา

4 ชวโมง

2. การกดกรอน/ระคายเคอง

ผวหนง (Skin

corrosion/irritation)

แบงเปน 2 ประเภท คอ

กดกรอนผวหนง หมายถง การเกดอนตรายตอผวหนงชนดทไม

สามารถฟนฟใหกลบคนสสภาพเดมได หรอมการตายของเซลล

ผวหนงชนนอกจนถงชนใน หลงการทดสอบกบสารทดสอบเปน

ระยะเวลา 4 ชวโมง

ระคายเคองผวหนง หมายถง การเกดอนตรายตอผวหนงชนดท

สามารถฟนฟใหกลบคนสสภาพเดมได หลงการทดสอบกบสาร

ทดสอบเปนระยะเวลา 4 ชวโมง

หมายเหต * ประเภทความเปนอนตรายบางประเภทสามารถมสญลกษณแสดงความเปนอนตรายไดมากกวา 1 รป ขนกบระดบความเปน

อนตรายยอย (category) ของประเภทความเปนอนตรายนนๆ

ภ2-6

ตารางท 2.4 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานสขภาพ (ตอ)


3. การทาลายดวงตาอยาง

รนแรง/การระคายเคองตอ

ดวงตา (Serious eye

damage/eye irritation)

แบงเปน 2 ประเภท คอ

ทาลายดวงตาอยางรนแรง คอ ทาใหเนอเยอตา เสยหาย หรอ

เกดความเสยหายทางกายภาพอยางรนแรงตอการมองเหน ทไม

สามารถฟนฟกลบสสภาพเดมไดภายใน 21 วน หลงการสมผส

ระคายเคองตอดวงตา คอ การเปลยนแปลงของดวงตา ท

สามารถฟนฟกลบสสภาพเดมไดภายใน 21 วน หลงการสมผส

4. การทาใหไวตอการกระตน

อาการแพตอระบบทางเดน

หายใจหรอผวหนง

(Respiratory or skin

sensitization)

ไวตอการกระตนใหเกดอาการแพทางระบบทางเดนหายใจ

หมายถง ทาใหเกดภาวะภมไวเกนในระบบทางเดนหายใจ

หลงจากไดรบสารจากการหายใจ

ไวตอการกระตนใหเกดอาการแพทางผวหนง หมายถง ทาให

เกดอาการภมแพหลงจากไดรบสารทางผวหนง

5. การกลายพนธของเซลล

สบพนธ (Germ cell

mutagenicity)

ทาใหเกดการกลายพนธของเซลลสบพนธของมนษยซงสามารถ

ถายทอดสลกหลานได

6. ความสามารถในการกอ

มะเรง (Carcinogenicity)

ทาใหเกดมะเรงหรอเพมอบตการณของการเกดมะเรง หรอทาใหเกด

กอนเนองอกชนดไมรนแรงและรนแรงลกลามในสตวทดลอง

7. ความเปนพษตอระบบ

สบพนธ (Reproductive

toxicity)

เปนพษตอระบบสบพนธของมนษย อาจเกดอนตรายตอการเจรญ

พนธหรอทารกในครรภ รวมถงอาจมผลกระทบตอสขภาพของเดกท

ไดรบการเลยงดวยนานมมารดา


อวยวะเปาหมาย-การไดรบ

สมผสครงเดยว (Specific

target organ toxicity -

Single exposure)

ทาใหเกดความผดปกตของระบบตางๆ ของรางกาย ทงทสามารถ

กลบคนสสภาพเดมไดและไมสามารถกลบคนสสภาพเดมได แบบ

เฉยบพลนและ/หรอเรอรง (แตไมถงระดบทาใหเสยชวต) จากการ

ไดรบสมผสครงเดยว

หมายเหต * ประเภทความเปนอนตรายบางประเภทสามารถมสญลกษณแสดงความเปนอนตรายไดมากกวา 1 รป ขนกบระดบความเปน

อนตรายยอย (category) ของประเภทความเปนอนตรายนนๆ

ภ2-7

ตารางท 2.4 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานสขภาพ (ตอ)



อวยวะเปาหมาย-การไดรบ

สมผสซา (Specific target

organ toxicity -

repeated exposure)

ทาใหเกดความผดปกตของระบบตางๆ ในรางกาย ทงทสามารถ

กลบคนสสภาพเดมไดและไมสามารถกลบคนสสภาพเดมได แบบ

เฉยบพลนและ/หรอเรอรง (แตไมถงระดบทาใหเสยชวต) จากการ

ไดรบสมผสซาๆ กน

10. อนตรายตอระบบทางเดน

หายใจสวนลางหรอทาให

ปอดอกเสบจากการสาลก

(Aspiration hazardous)

เมอไดรบสารทเปนของแขง/ของเหลวเขาสระบบหายใจ โดยผาน

ทางปาก จมก หรอการสาลก จะทาใหเกดอาการรนแรงทเกดขน

อยางเฉยบพลน เชน ปอดบวมจากสารเคม การบาดเจบทเกดตอ

ปอด โดยมความรนแรงหลายระดบจนถงเสยชวต

หมายเหต การสาลก คอการทของเหลวหรอของแขงเขาสหลอดลม

และทางเดนหายใจสวนลาง โดยผานปากหรอจมกโดยตรง หรอ

ทางออมผานการอาเจยน



ตารางท 2.5 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานสงแวดลอม

ประเภทความเปนอนตราย คาอธบายโดยสงเขป สญลกษณ

1. ความเปนอนตรายตอ

สงแวดลอมทางนา

(Hazardous to the

aquatic environment)

หมายรวมถงปจจยตอไปน

เปนพษเฉยบพลนตอสงมชวตในนา

เปนพษเรอรงตอสงมชวตในนา

ทาใหเกดการสะสมสารเคมในสงมชวตในนา

สงผลกระทบตอระบบการยอยสลายสารเคมในนาหรอใน

สงมชวต

2. ความเปนอนตรายตอชน

โอโซน (Hazardous to

the ozone layer)

สามารถทาลายชนโอโซนในชนบรรยากาศได

เปนสารทมอยในรายการสารเคมทพจารณาวาเปนอนตรายตอ

ชนโอโซน ในภาคผนวกของ Montreal Protocol

ภ2-8

2.2.2 ระบบ UNRTDG (UN Class)1

United Nations Committee of Experts on the Transport of Dangerous Goods จาแนกสารทเปนอนตราย

และเปนเหตใหถงแกความตายหรอกอใหเกดความพนาศเสยหาย สาหรบการขนสง ออกเปน 9 ประเภท (UN-Class) ตาม

ลกษณะทกอใหเกดอนตรายหรอความเสยงในการเกดอนตราย ดงน

ประเภท 1 วตถระเบด (Explosives)

วตถระเบด หมายถง ของแขงหรอของเหลว หรอสารผสมทสามารถ

เกดปฏกรยาทางเคมดวยตวมนเองทาใหเกดแกสทมความดนและความรอนอยาง

รวดเรว กอใหเกดการระเบดสรางความเสยหายแกบรเวณโดยรอบได ซงรวมถงสาร

ทใชทาดอกไมเพลง และสงของทระเบดไดดวย แบงเปน 6 กลมยอย คอ

1.1 สารหรอสงของทกอใหเกดอนตรายจากการระเบดอยางรนแรงทนททนใดทงหมด (mass explosive)

ตวอยางเชน เชอปะท ลกระเบด เปนตน

1.2 สารหรอสงของทมอนตรายจากการระเบดแตกกระจาย แตไมระเบดทนททนใดทงหมด ตวอยางเชน กระสนปน

ทนระเบด ชนวนปะท เปนตน

1.3 สารหรอสงของทเสยงตอการเกดเพลงไหม และอาจมอนตรายบางจากการระเบดหรอการระเบดแตกกระจาย แต

ไมระเบดทนททนใดทงหมด ตวอยางเชน กระสนเพลง เปนตน

1.4 สารหรอสงของทไมแสดงความเปนอนตรายอยางเดนชด หากเกดการปะทหรอปะทในระหวางการขนสงจะเกด

ความเสยหายเฉพาะภาชนะบรรจ ตวอยางเชน พลอากาศ เปนตน

1.5 สารทไมไวตอการระเบด แตหากมการระเบดจะมอนตรายจากการระเบดทงหมด

1.6 สงของทไวตอการระเบดนอยมากและไมระเบดทนททงหมด มความเสยงตอการระเบดอยในวงจากดเฉพาะในตว

สงของนน ๆ ไมมโอกาสทจะเกดการปะทหรอแผกระจาย

ประเภทท 2 แกส (Gases)

แกส หมายถง สารทอณหภม 50 องศาเซลเซยส มความดนไอมากกวา 300

กโลปาสกาล หรอมสภาพเปนแกสอยางสมบรณทอณหภม 20 องศาเซลเซยส และ

มความดน 101.3 กโลปาสกาล (ความดนบรรยากาศปกตทระดบนาทะเล) ไดแก

แกสอด แกสพษ แกสในสภาพของเหลว

แกสในสภาพของเหลวอณหภมตา และรวมถงแกสทละลายในสารละลายภายใตความดน เมอเกดการรวไหลสามารถ

กอใหเกดอนตรายจากการลกตดไฟ และ/หรอเปนพษ และแทนทออกซเจนในอากาศ แบงเปน 3 กลมยอย ดงน

2.1 แกสไวไฟ (Flammable gases) หมายถง แกสทอณหภม 20 องศาเซลเซยสและมความดน 101.3 กโลปาสกาล

(ความดนบรรยากาศปกตทระดบนาทะเล) สามารถตดไฟไดเมอผสมกบอากาศ 13 เปอรเซนต หรอตากวาโดย

ปรมาตร หรอมชวงกวางทสามารถตดไฟได 12 เปอรเซนตขนไปเมอผสมกบอากาศโดยไมคานงถงความเขมขนตาสด

1 http://www.chemtrack.org/unclass-intro.asp

ภ2-9

ของการผสม โดยปกตแกสไวไฟหนกกวาอากาศ (ยกเวนแกสมเทนและไฮโดรเจน) ตวอยางของแกสกลมน เชน แกส

หงตม หรอ LPG เปนตน

2.2 แกสไมไวไฟและไมเปนพษ (Non-flammable, non-toxic gases) หมายถง แกสทมความดนไอไมนอยกวา 280

กโลปาสกาล ทอณหภม 20 องศาเซลเซยส หรออยในสภาพของเหลวอณหภมตา ไมตดไฟและไมเปนพษโดยตรง แต

อาจแทนทออกซเจนในอากาศและทาใหเกดสภาวะขาดแคลนออกซเจนได ตวอยางของแกสกลมน เชน ไนโตรเจน

คารบอนไดออกไซด อารกอน เปนตน

2.3 แกสพษ (Toxic gases) หมายถง แกสทมคณสมบตเปนอนตรายตอสขภาพหรอถงแกชวตไดจากการหายใจ โดยสวน

ใหญหนกกวาอากาศ มกลนระคายเคอง ตวอยางของแกสในกลมน เชน คลอรน เมทลโบรไมด ฟอสจน เปนตน บาง

ชนดไมมกลน เชน คารบอนมอนนอกไซด

ประเภทท 3 ของเหลวไวไฟ (Flammable liquids)

ของเหลวไวไฟ หมายถง ของเหลว หรอของเหลวผสมทมจดวาบไฟ (flash

point) ไมเกน 60.5 องศาเซลเซยสจากการทดสอบดวยวธถวยปด (closed-cup

test) หรอไมเกน 65.6 องศาเซลเซยสจากการทดสอบดวยวธถวยเปด (opened-

cup test) ไอของเหลวไวไฟพรอมลกตดไฟเมอมแหลงประกายไฟ ตวอยางเชน

อะซโตน นามนเชอเพลง ทนเนอร เปนตน

ประเภทท 4 ของแขงไวไฟ สารทลกไหมไดเอง และสารทสมผสกบนาแลวใหแกสไวไฟ

แบงเปน 3 กลมยอย ดงน

4.1 ของแขงไวไฟ (Flammable solids) หมายถง ของแขงทสามารถตดไฟไดงายจากการไดรบความรอนจาก

ประกายไฟ/เปลวไฟ หรอเกดการลกไหมไดจากการเสยดส ตวอยางเชน กามะถน ฟอสฟอรสแดง ไนโตร

เซลลโลส เปนตน หรอเปนสารทมแนวโนมทจะเกดปฏกรยาคายความรอนทรนแรง ตวอยางเชน เกลอไดอะโซ

เนยม เปนตน หรอเปนสารระเบดทถกลดความไวตอการเกดระเบด ตวอยางเชน แอมโมเนยมพเครต (เปยก) ได

ไนโตรฟนอล (เปยก) เปนตน

4.2 สารทมความเสยงตอการลกไหมไดเอง (Substances liable to spontaneous combustion) หมายถง สารท

มแนวโนมจะเกดความรอนขนไดเองในสภาวะการขนสงตามปกตหรอเกดความรอนสงขนไดเมอสมผสกบอากาศ

และมแนวโนมจะลกไหมได เชน ฟอสฟอรส (ขาว)

4.3 สารทสมผสกบนาแลวทาใหเกดแกสไวไฟ (Substances which in contact with water emit flammable

gases) หมายถง สารททาปฏกรยากบนาแลว มแนวโนมทจะเกดการตดไฟไดเอง หรอทาใหเกดแกสไวไฟใน

ปรมาณทเปนอนตราย เชน โลหะอลคาไลน สารประกอบโลหะไฮไดรด

ภ2-10

ประเภทท 5 สารออกซไดซและสารอนทรยเปอรออกไซด


5.1 สารออกซไดซ (Oxidizing substances) หมายถง ของแขง หรอของเหลวทตวของสารเองไมตดไฟ แตให

ออกซเจนซงชวยใหวตถอนเกดการลกไหม และอาจจะกอใหเกดไฟเมอสมผสกบสารทลกไหมและเกดการระเบด

อยางรนแรง ตวอยางเชน แคลเซยมไฮโปคลอไรท โซเดยมเปอรออกไซด โซเดยมคลอเรต เปนตน

5.2 สารเปอรออกไซดอนทรย (Organic peroxides) หมายถง ของแขง หรอของเหลวทมโครงสรางออกซเจนสอง

อะตอม -O-O- และชวยในการเผาสารทลกไหม หรอทาปฏกรยากบสารอนแลวกอใหเกดอนตรายได หรอเมอ

ไดรบความรอนหรอลกไหมแลวภาชนะบรรจสารนอาจระเบดได ตวอยางเชน อะซโตนเปอรออกไซด เปนตน

ประเภทท 6 สารพษและสารตดเชอ


6.1 สารพษ (Toxic substances) หมายถง ของแขงหรอของเหลวทสามารถทาใหเสยชวตหรอบาดเจบรนแรงตอ

สขภาพของคน หากกลน สดดมหรอหายใจรบสารนเขาไป หรอเมอสารนไดรบความรอนหรอลกไหมจะปลอย

แกสพษ ตวอยางเชน โซเดยมไซยาไนด กลมสารกาจดแมลงศตรพชและสตว เปนตน

6.2 สารตดเชอ (Infectious substances) หมายถง สารทมเชอโรคปนเปอน หรอสารทมตวอยางการตรวจสอบของ

พยาธสภาพปนเปอนทเปนสาเหตของการเกดโรคในสตวและคน ตวอยางเชน แบคทเรยเพาะเชอ เปนตน

ประเภทท 7 วสดกมมนตรงส

วสดกมมนตรงส (Radioactive materials) หมายถง วสดทสามารถแผรงส

ทมองไมเหนอยางตอเนองมากกวา 0.002 ไมโครครตอกรม ตวอยางเชน โมนาไซด

ยเรเนยม โคบอลต-60 เปนตน

ประเภทท 8 สารกดกรอน

สารกดกรอน (Corrosive substances) หมายถง ของแขง หรอของเหลวซง

โดยปฏกรยาเคมมฤทธกดกรอนทาความเสยหายตอเนอเยอของสงมชวตอยางรนแรง

หรอทาลายสนคา/ยานพาหนะททาการขนสงเมอเกดการรวไหลของสาร ไอระเหย

ของสารประเภทนบางชนดกอใหเกดการระคายเคองตอจมกและตา ตวอยางเชน

กรดเกลอ กรดกามะถน โซเดยมไฮดรอกไซด เปนตน

ภ2-11

ประเภทท 9 วสดอนตรายเบดเตลด

วสดอนตรายเบดเตลด (Miscellaneous dangerous substances and

articles, including environmentally hazardous substances) หมายถง สาร

หรอสงของทในขณะขนสงเปนสารอนตรายซงไมจดอยในประเภทท 1 ถงประเภทท

8 รวมถงสารทเปนอนตรายตอสงแวดลอม และใหรวมถงสารทระหวางการขนสงม

อณหภมตงแต 100 องศาเซลเซยส ในสภาพของเหลว และมอณหภมตงแต 240

องศาเซลเซยส ในสภาพของแขง

2.2.3 ระบบการจาแนกประเภทและการตดฉลากสารเคมและเคมภณฑของสหภาพยโรป (เดม)1

2

ในอดตกอนทประเทศในกลมสหภาพยโรปจะนาระบบ GHS มาปรบใช กลมสหภาพยโรปมกฎหมายเกยวกบการ

จาแนกประเภทและตดฉลากสารเคมและเคมภณฑ หรอ Directive 67/548/EEC และ Directive 1999/45/EC ดงนน

เนองจากประเทศในกลมสหภาพยโรปเปนผผลตสารเคมและเคมภณฑรายใหญของโลก ระบบการจาแนกนจงพบเหนและเปน

ทรจกอยางกวางขวาง

ก) ประเภทความเปนอนตราย (Hazard class) ประกอบดวย 15 ประเภท ดงน

1. วตถระเบด (Explosive)

2. สารออกซไดซ (Oxidizing)

3. สารไวไฟมากเปนพเศษ (Extremely flammable)

4. สารไวไฟมาก (Highly flammable)

5. สารไวไฟ (Flammable)

6. สารมพษมาก (Very toxic)

7. สารมพษ (Toxic)

8. สารอนตราย (Harmful)

9. สารกดกรอน (Corrosive)

10. สารระคายเคอง (Irritant)

11. สารททาใหไวตอการกระตนอาการแพ (Sensitization)

12. สารกอมะเรง (Carcinogenic)

13. สารกอใหเกดการกลายพนธ (Mutagenic)

14. สารทเปนพษตอระบบสบพนธ (Toxic for reproduction)

15. สารอนตรายตอสงแวดลอม (Dangerous for the environment)

2 กฎหมายการจาแนกประเภท ตดฉลาก และบรรจภณฑสารเคมและเคมภณฑ (Directive 67/548/EEC และ 1999/45/EC)

ภ2-12

ข) สญลกษณแสดงความเปนอนตราย (Hazard symbols) ประกอบดวย 10 สญลกษณ ดงน

วตถระเบด (Explosive)

สารออกซไดซ (Oxidizing)

สารไวไฟมากเปนพเศษ (Extremely

flammable)

สารไวไฟมาก (Highly

flammable)

สารไวไฟ (Flammable)

สารมพษมาก (Very toxic)

สารระคายเคอง (Irritant)

สารททาใหไวตอการกระตนอาการ

แพ (Sensitization)

สารมพษ (Toxic)

สารกอมะเรง ประเภทท 1, 2

(Carcinogenic)

สารกอใหเกดการกลายพนธ ประเภทท

1, 2 (Mutagenic)

สารทเปนพษตอระบบสบพนธ

ประเภทท 1, 2 (Toxic for

reproduction)

สารอนตราย (Harmful)

สารททาใหไวตอการกระตนอาการ

แพ (Sensitization)

สารกอมะเรง ประเภทท 3

(Carcinogenic)

สารกอใหเกดการกลายพนธ

ประเภทท 3 (Mutagenic)

สารทเปนพษตอระบบสบพนธ

ประเภทท 3 (Toxic for

reproduction)

สารอนตรายตอสงแวดลอม

(Dangerous for the

environment)

สารกดกรอน (Corrosive)

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/86/Hazard_TT.svg

ภ2-13

2.3 ตวอยางเกณฑการแยกประเภทสารเคมเพอการจดเกบ

เกณฑท 1: Chemical Segregation (Hazard class) จาก Laboratory Safety Manual, The University of

Texas at Austin

ทมา ดดแปลงจาก Laboratory Safety Manual, The University of Texas at Austin, January 2011

กลมของสารเคม คาแนะนาวธการเกบรกษา ตวอยางสารเคม สารทเขากนไมได

(ด SDS ในทกกรณ)

แกสไวไฟภายใตความดน

(รวมถงแกสตดไฟได)

(Compressed gases–

flammable includes

combustible)

เกบรกษาในทเยนและแหง หาง

จากแกสออกซไดซ อยางนอย 6

ม. (20 ฟต) โดยมดหรอลามถง

ไวกบผนงหรอโตะปฏบตการ

แกสไวไฟภายใตความดน

(รวมถงแกสตดไฟได)

(compressed gases–

flammable includes

combustible)

เกบรกษาในทเยนและแหง

หางจากแกสออกซไดซ

อยางนอย 6 ม. (20 ฟต)

โดยมดหรอลามถงไวกบผนง

หรอโตะปฏบตการ

แกสเหลวไวไฟภายใต

ความดน (Compressed

gases–liquefied

flammable)

เกบรกษาในทเยน และแหง หาง

จากแกสออกซไดซ

อยางนอย 6 ม. (20 ฟต) โดยมด

หรอลามถงไวกบผนงหรอโตะ

ปฏบตการ

แกสบางชนดอาจตองเกบในตท

ตดตงสปรงเกลอรหรอระบบ

ระบายอากาศ

แกสทเกบในอาคาร ถงควรม

ขนาดบรรจ ไมเกน 16 ออนซ

(350 กรม) หากมขนาดใหญให

นาเขามาใชภายในอาคารเปน

รายวนเทานน และเกบถาวรอย

ภายนอกอาคาร

Propane, Butane แกสพษและออกซไดซ

ภายใตความดน,

ของแขงออกซไดซ

(oxidizing and toxic

compressed gases,

oxidizing solids)

แกสภายใตความดนทไว

ตอปฏกรยา (รวมถง

แกสออกซไดซ)

(Compressed gases–

reactive, including

oxidizing)


จากแกสไวไฟอยางนอย 6 ม.

(20 ฟต) มดหรอลามถงไวกบ

ผนงหรอโตะปฏบตการ


ตดตงระบบระบายอากาศ

Oxygen, Chlorine

แกสไวไฟ

(flammable gases)

ภ2-14



แกสภายใตความดนท

คกคามสขภาพของคน

รวมถงแกสพษและกด

กรอน (Compressed

gases–threat to

human health,

includes toxic and

corrosive)


จากแกสและของเหลวไวไฟ โดย

มดหรอลามถงไวกบผนงหรอโตะ

ปฏบตการ


ตดตงระบบระบายอากาศ

Carbon monoxide,

Hydrogen sulfide,

Hydrogen chloride

แกสไวไฟ และ/หรอ

ออกซไดซ

(flammable and/or

oxidizing gases)

สารกดกรอน–กรด

อนนทรย (Corrosives–

acids inorganic)

เกบในตเกบรกษากรดทตดตง

ระบบปองกน หรอมภาชนะ

พลาสตกรองรบ

Inorganic (mineral)

acids, Hydrochloric acid,

Sulfuric acid, Chromic

acid, Nitric acid

หมายเหต: Nitric acid เปน

สารออกซไดซทแรงและควร

เกบแยกจากกรดอน ๆ โดย

เกบในภาชนะรองรบหรอต

กรดทแยกออกจากกน

ของเหลวไวไฟ

(flammable liquids)

ของแขงไวไฟ (flammable

solids) เบส (bases)

สารออกซไดซ (oxidizers)

และ กรดอนทรย (organic

acids)

สารกดกรอน–กรดอนทรย

(Corrosives–acids

organic)

เกบในตเกบรกษากรดทตดตง

ระบบปองกน หรอมภาชนะ

พลาสตกรองรบ

Acetic acid,

Trichloroacetic acid,

Lactic acid


(flammable liquids)

ของแขงไวไฟ (flammable

solids) เบส (bases)

สารออกซไดซ (oxidizers)

และ กรดอนนทรย

(inorganic acids)

สารกดกรอน–เบส

(Corrosives–bases)

เกบในตทแยกตางหาก Ammonium hydroxide,

Potassium hydroxide,

Sodium hydroxide

สารออกซไดซ และกรด

(oxidizers and acids)

สารระเบดได

(Explosives)

เกบใหหางจากสารเคมอน ๆ

ทงหมด ในตาแหนงทปลอดภย

เพอมใหพลดตกลงมาได

Ammonium nitrates,

Nitrourea, Sodium

azide, Trinitroaniline,

Trinitroanisole,

Trinitrobenzene,

Trinitrophenol (Picric

acid), Trinitrotoluene

(TNT)

สารเคมอน ๆ ทงหมด

ภ2-15




(Flammable liquids)

เกบในตเกบเฉพาะสารไวไฟ

หมายเหต: สารเคมทเกดเปอร

ออกไซดไดตองลงวนททเปดขวด

เชน Ether, Tetrahydrofuran,

Dioxane

Acetone, Benzene,

Diethyl ether,

Methanol, Ethanol,

Hexanes, Toluene



ของแขงไวไฟ

(Flammable solids)

เกบในพนททเยนและแหง แยก

หางออกไปจากสารออกซไดซ

และสารกดกรอน

Phosphorus, Carbon,

Charcoal



สารเคมทไวปฏกรยาตอนา

(Water reactive

chemicals)

เกบในสถานททเยนและแหง

และมการปองกนสารเคมจาก

การสมผสนา (รวมทงระบบ

สปรงเกลอร) และตดปายเตอน

ในสถานทนนวา “สารเคมทไว

ปฏกรยาตอนา”, “หามใชนา

ดบไฟในทกกรณ” ไมเกบบนพน

เผอกรณนาทวม (เชน ทอนาแตก)

Sodium metal,

Potassium metal,

Lithium metal,

Lithium aluminum

hydride

แยกจากสารละลายทมนา

เปนองคประกอบทงหมด

และสารออกซไดซ

(all aqueous solutions

and oxidizers)

สารออกซไดซ

(Oxidizers)

วางบนถาดและเกบไวในตทนไฟ

แยกตางหากจากสารไวไฟ และ

วสดทตดไฟได

Sodium hypochlorite,

Benzoyl peroxide,

Potassium

permanganate,

Potassium chlorate,

Potassium dichromate

หมายเหต: กลมสารเคม

ตอไปนเปนสารออกซไดซ:

Nitrates, Nitrites,

Chromates,

Dichromates, Chlorites,

Permanganates,

Persulfates, Peroxides,

Picrates, Bromates,

Iodates, Superoxides

สารรดวซ, สารไวไฟ, สาร

ไหมไฟได, วสดอนทรย และ

โลหะสภาพเปนผงละเอยด

สารพษ

(Poisons)

แยกเกบจากสารอน โดยม

ภาชนะรองรบททนสารเคมใน

พนททแหง เยน และมการ

ระบายอากาศ

Cyanides, สารประกอบ

โลหะหนก เชน Cadmium,

Mercury, Osmium

ด SDS

ภ2-16



สารเคมทวไปทไมไวตอ

ปฏกรยา

(General chemicals

non–reactive)

เกบในตหรอชนวาง Agar, Sodium chloride,

Sodium bicarbonate,

และเกลอทไมไวตอปฏกรยา

สวนใหญ

ด SDS

เกณฑท 2: Chemical Segregation (Hazard class) ของ Lawrence Berkeley National Laboratory

(Berkeley Lab), U.S. Department of Energy

ทมา Chemical segregation (Hazard class,) Lawrence Berkeley National Laboratory (Berkeley Lab), U.S.

Department of Energy [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.lbl.gov/ehs/chsp/html/storage.shtml สบคนเมอวนท

12 มนาคม 2555

Acids,

inorganic

Acids,

oxidizing

Acids,

organic

Alkalis

(bases)

Oxidizers Poisons,

inorganic

Poisons,

organic

Water-

reactives

Organic

solvents

Acids, inorganic X X X X X X

Acids, oxidizing X X X X X X

Acids, organic X X X X X X X

Alkalis (bases) X X X X X X

Oxidizers X X X X

Poisons, inorganic X X X X X X

Poisons, organic X X X X X X

Water- reactives X X X X X X

Organic solvents X X X X X

หมายเหต X = เขากนไมได

ภ2-17

เกณฑท 3: ChemAlert chemical incompatibility color coding system ของ Department of

Microbiology, University of Manitoba

ทมา Department of Microbiology, University of Manitoba [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://umanitoba.ca/

science/microbiology/WHMIS/WHMISincapatibility.htm สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

รหสการเกบรกษา ส ความหมาย เกบใหหางจาก ขอกาหนดการเกบรกษา

R สแดง

สารไวไฟ สเหลอง, สนาเงน, ส

ขาว และสเทา

เกบในพนททกาหนดไวสาหรบวสด

ไวไฟ

Y สเหลอง สารไวตอปฏกรยาและสาร

ออกซไดซ

สแดง เกบใหหางจากวสดไวไฟและไหมไฟได

B สนาเงน

สารอนตรายตอสขภาพ

(สารพษ)

เกบในพนทปลอดภย

W สขาว

สารกดกรอน

สแดง, สเหลอง และส

นาเงน

เกบใหหางจากสารไวไฟ, สารไวตอ

ปฏกรยา, สารออกซไดซ, และสารพษ

G สเทา ไมมสารอนตรายตอ

สขภาพมาก

ไมมขอกาหนดของ

เฉพาะ

ขนกบสารเคมแตละชนด

เกณฑท 4: Partial Incompatibility Listing จาก Chemical Segregation & Incompatibilities Guidelines,

University of Texas at Arlington

ทมา Chemical Segregation & Incompatibilities Guidelines, University of Texas at Arlington [ออนไลน] เขาถง

ไดจาก http://www.uta.edu/campus-ops/ehs/chemical/docs/chemical-segregation.pdf สบคนเมอวนท

12 มนาคม 2555

Compound/Class Avoid Storage Near or Contact With:

Acids

Acetic acid Chromic acid, nitric acid, hydroxyl compounds, ethylene, glycogen, perchloric acid,

peroxides, permanganate

Hydrofluoric acid Ammonia (aqueous or anhydrous)

Nitric acid (conc.) Acetic acid, aniline, chromic acid, acetone, alcohol, or other flammable liquids,

hydrocyanic acid, hydrogen sulfide, or other flammable gases, nitratable substances:

copper, brass or any heavy metals (or will generate nitrogen dioxide/nitrous fumes) or

organic products such as wood and paper

Sulfuric acid Light metals (Iithium, sodium, potassium), chlorates, perchlorates, permanganates

ภ2-18


Bases

Ammonia Mercury, chlorine, bromine, iodine, hydrofluoric acid, calcium hypochlorite

Calcium oxide Water

Alkaline metals Sodium, potassium, magnesium, calcium, aluminum, carbon dioxide, carbon

tetrachloride or other chlorinated hydrocarbons, halogens, water

Bromine Ammonia, acetylene, butadiene, methane, propane, butane (or other petroleum

gases), hydrogen, sodium carbide, turpentine, benzene, finely divided metals

Carbon, activated Calcium hypochlorite, oxidizing agents

Chlorine Ammonia, acetylene, butadiene, methane, propane, butane, or other petroleum gases,

hydrogen, sodium carbide, turpentine, benzene, finely divided metals

Copper Acetylene, hydrogen peroxide, nitric acid

Fluorine Isolate from everything

Iodine Acetylene, ammonia (aqueous or anhydrous), hydrogen

Mercury Acetylene, ammonia, fulminic acid (produced in nitric acid–ethanol mixtures)

Oxygen Oils, grease, hydrogen, other flammable gases, liquids, or solids

Phosphorous (white) Air, oxygen, caustic alkalis as reducing agents (will generate phosphine)

Potassium Carbon tetrachloride, carbon dioxide, water

Silver Acetylene, oxalic acid, tartaric acid, fulminic acid (produced in nitric acid-ethanol

mixtures), and ammonium compounds

Organics

Hydrocarbons

(propane, butane, etc.)

Fluoride, chlorine, bromine, chromic acid, sodium peroxide

Nitroparaffins Inorganic bases, amines

Oxalic acid Silver, mercury

Oxidizers

Chlorates Ammonium salts, acids, metal powders, sulfur, finely divided organics, or combustible

materials

Chromic acid (trioxide) Acetic acid, naphthalene, camphor, glycerol, turpentine, alcohol or flammable liquids

Ammonium nitrate Acids, metal powders, flammable liquids, chlorates, nitrates, sulfur, finely divided

organics or combustible materials

Chlorine dioxide Ammonia, methane, phosphine, hydrogen sulfide

Cumene hydroperoxide Organic or inorganic acids

Hydrogen peroxide Copper, chromium, iron, most other metals or salts, alcohols, acetone, or other

flammable liquids, aniline, nitromethane, or other organic or combustible materials

Hypochlorites Acids (will generate chlorine or hypochlorous acid)

Nitrates Sulfuric acid (will generate nitrogen dioxide )

ภ2-19


Oxidizers

Perchloric acid Acetic acid, bismuth and its alloys, alcohol, paper, wood, grease, oils

Peroxides (organics) Organic or inorganic acids; also avoid friction and store cold

Potassium chlorate Acid, especially sulfuric acid

Potassium

permanganate

Glycerol, ethylene glycol, benzaldehyde, sulfuric acid

Sodium peroxide Any oxidizable substance such as methanol, ethanol, glycerol, ethylene glycol, glacial

acetic acid, acetic anhydride, benzaldehyde, furfural, methyl acetate, ethyl acetate,

carbon disulfide

Alkaline metals Sodium, potassium, magnesium, calcium, aluminum, carbon dioxide, carbon

tetrachloride or other chlorinated hydrocarbons, halogens, water

Calcium oxide Water

Cyanides Acids (will generate hydrogen cyanide)

Phosphorous (white) Air, oxygen, caustic alkalis as reducing agent (will generate phosphine)

Potassium Carbon tetrachloride, carbon dioxide, water

Sodium Carbon tetrachloride, carbon dioxide, water

Sodium peroxide Any oxidizable substance such as methanol, ethanol, glycerol, glacial acetic acid, acetic

anhydride, benzaldehyde, furfural, methyl acetate, ethyl acetate, carbon disulfide

Sulfides Acids (will generate hydrogen sulfide)

Reducing Agents

Hydrazine

Hydrogen peroxide, nitric acid, other oxidants

Nitrites Acids (will generate nitrous fumes)

Sodium nitrite Ammonium nitrate and other ammonium salts

Toxics/Poisons

Arsenicals Reducing agents (will generate arsine)

Azides Acids (will generate hydrogen azide)

Cyanides Acids (will generate hydrogen cyanide)

Hydrocyanic acid Nitric acid, alkalis

Hydrogen sulfide Fuming nitric acid, oxidizing gases

Selenides Reducing agents (will generate hydrogen selenide)

Sulfides Acids (will generate hydrogen sulfide)

Tellurides Reducing agents (will generate hydrogen telluride)

ภ2-20

เกณ

ฑท 5

: EPA

's Ch

emica

l Com

patib

ility

Cha

rt

ทมา

EPA

's Ch

emica

l Com

patib

ility

Cha

rt [อ

อนไล

น] เข

าถงไ

ดจาก

http

://w

ww

.uos

.har

vard

.edu

/ehs

/env

ironm

enta

l/EPA

Chem

ical

Com

patib

ility

Char

t.pdf

สบค

นเมอ

วนท

12 ม

นาคม

255

5

ภ2-21

2.4 เอกสารขอมลความปลอดภย (Safety Data Sheet, SDS )

เอกสารขอมลความปลอดภย (Material Safety Data Sheet: MSDS หรอ Safety Data Sheet: SDS) เปน

แหลงขอมลทสาคญของสารเคม ทใชในการสอสารขอมลเกยวกบความปลอดภย ทงนขอมลทแสดงใน SDS ในบางหวขอจะ

ประกอบดวยคาตวแปรตางๆ และขอมลเชงเทคนค เชน ตวแปรแสดงความเปนพษ (เชน LD50, LC5, NOEL ฯลฯ) คา

มาตรฐานดานอาชวอนามย (เชน TWA, TLV, STEL ฯลฯ) เปนตน ดงนนผอานควรทาความเขาใจเพอทจะสามารถใช

ประโยชนจากขอมลใน SDS ไดอยางมประสทธภาพ

ตามระบบสากล เชน GHS ขององคการสหประชาชาต ขอมลใน SDS จะประกอบดวย 16 หวขอ2

3 ดงน

1. ขอมลเกยวกบสารเคม บรษทผผลตและหรอจาหนาย (identification) แสดงชอผลตภณฑทเหมอนกบทแสดงบน

ฉลากของผลตภณฑ ชอสารเคม วตถประสงคการใชงานของผลตภณฑ ชอทอยและหมายเลขโทรศพทของผผลต ผนา

เขาหรอผจดจาหนาย และหมายเลขโทรศพทฉกเฉน

2. ขอมลความเปนอนตราย (hazards identification) โดยระบวา

2.1 เปนสารเคมหรอเคมภณฑอนตรายหรอไม และเปนสารประเภทใดตามเกณฑการจดประเภทความเปนอนตราย

และระบความเปนอนตรายตอมนษยและสงแวดลอมดวย

2.2 ลกษณะความเปนอนตรายทสาคญทสดของสารเคมหรอเคมภณฑ ผลกระทบตอสขภาพมนษยและสงแวดลอม

และอาการทอาจเกดขนจากการใชและการใชทผดวธ

2.3 ความเปนอนตรายอน ๆ ถงแมวาสงเหลานนจะไมไดจดอยในประเภทของความเปนอนตรายตามขอกาหนด

3. สวนประกอบและขอมลเกยวกบสวนผสม (composition/information on ingredients) ระบสารเคมทเปน

สวนประกอบในเคมภณฑ ปรมาณความเขมขนหรอชวงของความเขมขนของสารเคมทเปนสวนผสมของเคมภณฑ

แสดงสญลกษณประเภทความเปนอนตราย และ CAS no. ของสารเคม

4. มาตรการปฐมพยาบาล (first aid measures) ระบวธการปฐมพยาบาลทพจารณาถงคณสมบตและความเปน

อนตรายของสาร และความเหมาะสมกบลกษณะของการไดรบหรอสมผสกบสารนน รวมทงการใชอปกรณในการ

ชวยเหลอเปนพเศษสาหรบเคมภณฑบางอยาง

5. มาตรการผจญเพลง (fire fighting measures) แสดงขอมลเกยวกบการดบเพลงเมอเกดเหตเพลงไหมอน

เนองมาจากสารเคมหรอเคมภณฑ ประกอบดวย วสดทเหมาะสมสาหรบการดบเพลง วสดทไมเหมาะสมสาหรบการ

ดบเพลง ความเปนอนตรายทจะเกดขนเมอเกดเหตเพลงไหม ความเปนอนตรายทเกดจากการเผาไหมของผลตภณฑ

อปกรณทใชในการปองกนภยสาหรบผผจญเพลงหรอพนกงานดบเพลง และคาแนะนาอน ๆ ในการดบเพลง

6. มาตรการจดการเมอมการหกรวไหล (accidental release measures) ครอบคลมถง การปองกนสวนบคคลเพอ

ไมใหไดรบอนตรายในการจดการสารเคมหรอเคมภณฑทหกรวไหล การดาเนนการเพอไมใหเกดความเสยหายตอ

สงแวดลอม และวธทาความสะอาด เชน การใชวสดในการดดซบ เปนตน

7. การใชและการจดเกบ (handling and storage) ครอบคลมถง ขอปฏบตในการใชทงเรองการจดเกบ สถานทและ

การระบายอากาศ มาตรการปองกนการเกดละอองของเหลว มาตรการเพอการรกษาสงแวดลอม การเกบรกษาอยาง

ปลอดภย และขอบงใชพเศษ

3 ดรายละเอยดเพมเตมไดท Annex 4 : Guidance on the Preparation of Safety Data Sheets, Globally Harmonized System of Classification

and Labelling of Chemicals (GHS), 4thed., United Nations, 2011. [http://www.unece.org/trans/danger/publi/ghs/ghs_rev04/04files_e.html]

ภ2-22

8. การควบคมการไดรบสมผสและการปองกนสวนบคคล (exposure controls/personal protection) ครอบคลม

ถง ปรมาณทจากดการไดรบสมผส สาหรบผปฏบตงานกบสารเคมนน (exposure limit values) การควบคมการ

ไดรบสมผสสาร (exposure controls) เชน อปกรณปองกนระบบทางเดนหายใจ ถงมอทใชปองกนขณะปฏบตงาน

และความรบผดชอบของผใชสารเคมตามกฎหมายเกยวกบการปองกนสงแวดลอม หากทารวไหลปนเปอนสงแวดลอม

9. สมบตทางกายภาพและเคม (physical and chemical properties) ประกอบดวย ขอมลทวไป เชน ลกษณะท

ปรากฏ กลน เปนตน ขอมลทสาคญตอสขภาพความปลอดภยและสงแวดลอม เชน ความเปนกรด-ดาง (pH) จดเดอด/

ชวงการเดอด จดวาบไฟ ความไวไฟ สมบตการระเบด ความดนไอ อตราการระเหย เปนตน และขอมลอน ๆ ทเปนตว

แปรเกยวกบความปลอดภย

10. ความเสถยรและการเกดปฏกรยา (stability and reactivity) แสดงขอมลทครอบคลมถง สภาวะทควรหลกเลยง

เชน รายการของสภาวะตาง ๆ ทเปนสาเหตใหสารเคมหรอเคมภณฑเกดปฏกรยาทอนตราย วสดทควรหลกเลยง และ

สารอนตรายทเกดจากการสลายตวของสารเคมหรอเคมภณฑ

11. ขอมลดานพษวทยา (toxicological information) คาอธบายทสนและชดเจนถงความเปนอนตรายทมตอสขภาพ

จากการสมผสกบสารเคมหรอเคมภณฑทไดจากการคนควาและบทสรปของการทดลองทางวทยาศาสตร จาแนกขอมล

ตามลกษณะและชองทางการรบสมผสสารเขาสรางกาย เชน ทางการหายใจ ทางปาก ทางผวหนง และทางดวงตา เปน

ตน และขอมลผลจากพษตาง ๆ เชน กอใหเกดอาการแพ กอมะเรง เปนตน

12. ขอมลดานระบบนเวศ (ecological information) ระบถงการเปลยนแปลงและการสลายตวของสารเคมใน

สงแวดลอมและความเปนไปไดของผลกระทบ และผลลพธตอสงแวดลอม ซงเปนผลทไดจากการทดสอบ เชน ขอมล

ความเปนพษทมตอสงมชวตขนาดเลกในนา (ecotoxicity), ระดบปรมาณทถกปลดปลอยสสงแวดลอม (mobility)

ระดบ/ความสามารถในการคงอยและสลายตวของสารเคมหรอสวนประกอบเมออยในสงแวดลอม (persistance and

degradability) และ ระดบหรอปรมาณการสะสมในสงมชวตและสงแวดลอม (bioaccumulative potential)

13. ขอพจารณาในการกาจด (disposal considerations) ระบวธการกาจดสารเคมหรอเคมภณฑ และบรรจภณฑท

เหมาะสม และถาการกาจดสารเคมหรอเคมภณฑมความเปนอนตรายตองใหขอมลเกยวกบสวนทเหลอจากการกาจด

และขอมลในการจดการกากอยางปลอดภย

14. ขอมลสาหรบการขนสง (transport information) แสดงขอมลเกยวกบการขนสงทผใชจาเปนตองร หรอใช

ตดตอสอสารกบบรษทขนสง

15. ขอมลเกยวกบกฎขอบงคบ (regulatory information) แสดงขอมลกฎหมายหรอขอกาหนดตางๆ ทเกยวของกบ

ความปลอดภย สขภาพ และสงแวดลอมของสารเคม

16. ขอมลอนๆ (other information) แสดงขอมลตางๆ ทเกยวของกบการจดเตรยม SDS ทผจดจาหนายประเมนแลว

เหนวาเปนขอมลทมความสาคญ และไมไดแสดงอยในหวขอ 1-15 เชน ขอมลอางอง แหลงขอมลทรวบรวม ขอมลการ

ปรบปรงแกไข คายอ เปนตน

ภ3-1

ภาคผนวก 3 ระบบการจดการของเสย

ประกอบดวยหวขอดงน

1) หลกการการจ าแนกประเภทของเสย 2) ตวอยางระบบการจ าแนกประเภทของเสย 3) ตวอยางฉลากบนภาชนะบรรจของเสย 4) ตวอยางประเภทของเสยและการจดการในหองปฏบตการ 5) แหลงขอมลเพมเตมส าหรบรายละเอยดการจ าแนกของเสย ภาชนะบรรจของเสย และการบ าบดเบองตน 6) ความรเกยวกบบรษทรบก าจดของเสยในประเทศไทย

3.1 หลกการการจ าแนกประเภทของเสย (แผนผงท 3.1-3.2 ) จะชวยใหเหนภาพรวมของการจดการของเสยแบบครบวงจร ตงแตการบ าบดเบองตนจนถงการสงของเสยไปก าจดโดยบรษทผรบก าจดของเสยทขนทะเบยนกบกรมโรงงานอตสาหกรรม ของเสยจากหองปฏบตการอาจจ าแนกประเภทไดหลายแบบขนอยกบชนด และลกษณะอนตรายของสารตงตน แตละหองปฏบตการอาจใชระบบการจ าแนกของเสยทแตกตางกน เชน ตวอยางเกณฑทใชในจฬาลงกรณมหาวทยาลย (หวขอ 3.2 ตวอยางท 3.1) และมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร (หวขอ 3.2 ตวอยางท 3.2) ไมวาจะใชระบบแบบใดกตาม ของเสยทรอการก าจดควรมการตดฉลากใหชดเจน (ตวอยางฉลากของเสย หวขอ 3.3) ทงนไดยกตวอยางประเภทของเสยและการจดการเบองตนบางสวนไวในตารางท 3.1 (หวขอ 3.4) และหากผสนใจรายละเอยดของความรเพมเตมส าหรบการจ าแนกของเสย ภาชนะบรรจ และการบ าบดเบองตน สามารถดไดจากแหลงขอมลในหวขอ 3.5 นอกจากนปญหาทหองปฏบตการพบบอยคอ ไมทราบขอมลเกยวกบบรษทรบก าจดของเสย ท าใหการจดการท าไดไมครบวงจร ดงนนความรเกยวกบบรษทรบก าจดของเสยทแสดงในขอ 3.6 อาจเปนประโยชนได

แ

ผนผง

ท 3.1

หลก

การก

ารจ า

แนกป

ระเภ

ทของ

เสย

ภ3-2

แ

ผนผง

ท 3.1

หล

กการ

การจ

าแนก

ประเ

ภทขอ

งเสย

ภ3-3

แ

ผนผง

ท 3.2

หล

กการ

การจ

าแนก

ประเ

ภทขอ

งเสยท

ไมทร

าบขอ

มล

หมาย

เหต

1กา

รทดส

อบลก

ษณะค

วามเ

ปนอน

ตราย

ของข

องเส

ย ตา

มวธข

อง U

S EP

A (ท

มา h

ttp://

www.

epa.

gov/

epaw

aste

/haz

ard/

waste

type

s/was

teid/

index

.htm

สบค

นเมอ

วนท

12 ม

นาคม

255

5)

ภ3-4

3.2 ตวอยางระบบการจ าแนกประเภทของเสย ตวอยางท 3.1: ระบบการจ าแนกของจฬาลงกรณมหาวทยาลย (WasteTrack) WasteTrack จ าแนกของเสยอนตรายเปน 14 ประเภท ดงน ประเภทท 1 ของเสยพเศษ (I : Special Waste) หมายถง ของเสยทมปฏกรยาตอน าหรออากาศ ของเสยทอาจมการ

ระเบด (เชน azide, peroxides) สารอนทรย ของเสยทไมทราบทมา ของเสยทเปนชวพษ และของเสยทเปนสารกอมะเรง เชน เอทธเดยมโบรไมด

ประเภทท 2 ของเสยทมไซยาไนด (II : Cyanide Waste) หมายถง ของเสยทมไซยาไนด เปนสวนประกอบ เชน โซเดยมไซยาไนด หรอเปนของเสยทมสารประกอบเชงซอนไซยาไนด หรอมไซยาโนคอมเพลกซ เปนองคประกอบ เชน Ni(CN)4

2- เปนตน

ประเภทท 3 ของเสยทมสารออกซแดนซ (III : Oxidizing Waste) หมายถง ของเสยทมคณสมบตในการใหอเลกตรอน ซงอาจเกดปฏกรยารนแรงกบสารอนท าใหเกดระเบดได เชน โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนต, โซเดยมคลอเรต, โซเดยมเปอรไอออเดต และโซเดยมเปอรซลเฟต

ประเภทท 4 ของเสยทมปรอท (IV : Mercury Waste) หมายถง ของเสยชนดทมปรอทเปนองคประกอบ เชน เมอรควร (II) คลอไรด, อลคลเมอรควร เปนตน

ประเภทท 5 ของเสยทมสารโครเมต (V : Chromate Waste) หมายถง ของเสยทมโครเมยม (VI) เปนองคประกอบ เชน สารประกอบ Cr6+, กรดโครมก, ของเสยทไดจากการวเคราะห Chemical Oxygen Demand (COD) เปนตน

ประเภทท 6 ของเสยทมโลหะหนก (VI : Heavy Metal Waste) หมายถง ของเสยทมไอออนของโลหะหนกอนทไมใชปรอทเปนสวนผสม เชน แบเรยม แคดเมยม ตะกว ทองแดง เหลก แมงกานส สงกะส โคบอล นเกล เงน ดบก แอนตโมน ทงสเตน วาเนเดยม เปนตน

ประเภทท 7 ของเสยทเปนกรด (VII : Acid Waste) หมายถง ของเสยทมคาของ pH ต ากวา 7 และมกรดแรปนอยในสารมากกวา 5% เชน กรดซลฟรก, กรดไนตรก, กรดไฮโดรคลอรก เปนตน

ประเภทท 8 ของเสยอลคาไลน (VIII : Alkaline Waste) หมายถง ของเสยทมคา pH สงกวา 8 และมดางปนอยในสารละลายมากกวา 5% เชน คารบอเนต, ไฮดรอกไซด, แอมโมเนย เปนตน

ประเภทท 9 ผลตภณฑปโตรเลยม (IX : Petroleum Products) หมายถง ของเสยประเภทน ามนปโตรเลยม และผลตภณฑทไดจากน ามน เชน น ามนเบนซน, น ามนดเซล, น ามนกาด, น ามนเครอง, น ามนหลอลน

ประเภทท 10 Oxygenated (X : Oxygenated) หมายถง ของเสยทประกอบดวยสารเคมทมออกซเจนอยในโครงสราง เชน เอทลอาซเตต อะซโตน, เอสเทอร, อลกอฮอล, คโตน, อเทอร เปนตน

ประเภทท 11 NPS Containing (XI : NPS Containing) หมายถง ของเสยทประกอบดวยสารอนทรยทมสวนประกอบของ ไนโตรเจน, ฟอสฟอรส, ซลเฟอร เชน สารเคมทมสวนประกอบของ Dimethyl formamide (DMF), Dimethyl sulfoxide (DMSO), อะซโตรไนไตรล, เอมน, เอไมน

ประเภทท 12 Halogenated (XII : Halogenated) หมายถง ของเสยทมสารประกอบอนทรยของธาตฮาโลเจน เชน คารบอนเตตราคลอไรด (CCl4), คลอโรเอทลน

ประเภทท 13 (a) : ของแขงทเผาไหมได (XIII (a) : Combustible Solid) (b) : ของแขงทไมสามารถเผาไหมได (XIII (b) : Incombustible Solid) ประเภทท 14 ของเสยทมน าเปนตวท าละลายอน ๆ (XIV : Miscellaneous Aqueous Waste) หมายถง ของเสยทม

สารประกอบนอยกวา 5% ทเปนสารอนทรยทไมมพษ หากเปนสารมพษใหพจารณาเสมอนวาเปนของเสยพเศษ (I : Special Waste)

ภ3-5

รปท 3.1 แผนผงการจ าแนกประเภทของเสยอนตรายในระบบ WasteTrack

No

No

No

No

Yes Special Waste?

Mercury?

Solid?

Organic?

Oxidizing agents?

Acidic or Basic?

Heavy metals?

Inorganic Cyanides?

?

Yes

Yes

Yes

Yes

Yes

Yes

Yes

No

No

No

No

eg. Water/air sensitives, Explosives (azide, peroxides), Photographic waste, Unknown

All types of waste containing mercury

in any oxidation state

Should be neutralized in small volume and discard VII: eg. Mineral acids soln with pH < 4 VIII: eg. Alkali and alkaline earth hydroxides, carbonates, ammonia etc. with pH > 8

Should require special treatment before storage & disposal III: eg. KMnO4, H2O2, HNO3 (>6M), HClO4, nitrates, chlorates, perchlorates V: eg. COD waste, Cr (VI, III) waste

Must not contain less than 5% water otherwise it must be classified as XIV (>95% water) or I (5–95% water) IX: eg. engine oil, kerosine diesel oil hydrocarbon solvents XII: eg. CHCl3, CH2Cl2, CDCl3, trichloroethylene, CCl4 XI: eg. DMF, DMSO, acetonitrile, amines, amides X: eg. Ethyl acetate, acetone, esters, alcohols, ketones ethers

All solid waste not containing special waste, mercury and cyanides

All types of waste containing inorganic cyanides

Should be fairly concentrate (>0.1 g/L) eg. Ti, V, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn, Be, Ba, As, Sn, Pb, Bi, Lanthanides

Should contain less than 5% of nontoxic organic materials. Toxic waste should be regarded as Special Waste (I).

Special Waste (I)

Mercury Waste (IV)

Combustible Solid (XIIIa) Incombustible Solid (XIIIb)

Petroleum Products (IX) Halogenated (XII) NPS containing (XI) Oxygenated (X)

Cyanide Waste (II)

Oxidizing Waste (III) Chromate Waste (V)

Heavy Metal Waste (VI)

Acid Waste (VII) Alkaline Waste (VIII)

Miscellaneous Aqueous Waste (XIV)

ทมา ระบบการจดการของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย เขาถงไดจาก http://chemsafe.chula.ac.th/waste/index. php?option=com_content&task=view&id=42&Itemid=27 สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

ภ3-6

ตวอยางท 3.2 : ระบบการจ าแนกของศนยการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม ความปลอดภย และอาชวอนามย (EESH) มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ของเสยอนตรายชนดของเหลว 18 ประเภท ดงน

1. ของเสยทเปนกรด หมายถง ของเสยทมคา pH ต ากวา 7 และมกรดแรปนอยในสารละลายมากกวา 5% เชน กรดซลฟรก กรดไนตรก กรดไฮโดรคลอรก ของเสยจากการทดลอง Dissolved Oxygen (DO)

2. ของเสยทเปนเบส หมายถง ของเสยทมคา pH สงกวา 7 และมเบสปนอยในสารละลายมากกวา 5% เชน แอมโมเนยมไฮดรอกไซด โซเดยมคารบอเนต โซเดยมไฮดรอกไซด

3. ของเสยทเปนเกลอ หมายถง ของเสยทมคณสมบตเปนเกลอ หรอของเสยทเปนผลตผลจากการท าปฏกรยาของกรดกบเบส เชน โซเดยมคลอไรด แอมโมเนยมไนเตรต

4. ของเสยทประกอบดวยฟอสฟอรส หรอฟลออไรด หมายถง ของเสยทเปนของเหลวทประกอบดวยฟอสฟอรส/ฟลออไรด เชน กรดไฮโดรฟลออรก สารประกอบฟลออไรด ซลคอนฟลออไรด กรดฟอสฟอรก

5. ของเสยทประกอบดวย ไซยาไนดอนนทรย/อนทรย หมายถง ของเสยทมโซเดยมไซยาไนดและของเสยทมสารประกอบเชงซอนไซยาไนด หรอไซยาโนคอมเพลกซเปนสวนประกอบ เชน โซเดยมไซยาไนด (NaCN), [Ni(CN4)]

2-, [Cu(CN)4]2-

6. ของเสยทประกอบดวยโครเมยม หมายถง ของเสยทมโครเมยมเปนองคประกอบ เชน สารประกอบ Cr6+, Cr3+, กรดโครมก

7. ของเสยทเปนสารปรอทอนนทรย/ปรอทอนทรย หมายถง ของเสยชนดทมปรอทอนนทรยและปรอทอนทรยเปนองคประกอบ เชน เมอควร (II) คลอไรด, อลคลเมอรควร

8. ของเสยทเปนสารอารเซนก หมายถง ของเสยชนดทมอารเซนกเปนองคประกอบ เชน อารเซนกออกไซด อารเซนกคลอไรด

9. ของเสยทเปนไอออนของโลหะหนกอนๆ หมายถง ของเสยทมไอออนของโลหะหนกอนซงไมใชโครเมยม อารเซนก ไซยาไนด และปรอทเปนสวนผสม เชน แบเรยม แคดเมยม ตะกว ทองแดง

10. ของเสยประเภทออกซไดซงเอเจนต หมายถง ของเสยทมคณสมบตในการใหอเลกตรอนซงอาจเกดปฏกรยารนแรงกบสารอนท าใหเกดการระเบดได เชน ไฮโดรเจนเปอรออกไซด เปอรแมงกาเนต ไฮโปคลอไรต

11. ของเสยประเภทรดวซงเอเจนต หมายถง ของเสยทมคณสมบตในการรบอเลกตรอน ซงอาจเกดปฏกรยารนแรงกบสารอนท าใหเกดการระเบดได เชน กรดซลฟรส ไฮดราซนไฮดรอกซลเอมน

12. ของเสยทสามารถเผาไหมได หมายถง ของเสยทเปนของเหลวอนทรยทสามารถเผาไหมได เชน ตวท าละลายอนทรย อลกอฮอลเอสเทอร อลดไฮด คโตน กรดอนทรย และสารอนทรยพวกไนโตรเจนหรอก ามะถน เชน เอมน เอไมด ไพรมดน ควโนลน รวมทงน ายาจากการลางรป (developer)

13. ของเสยทเปนน ามน หมายถง ของเสยทเปนของเหลวอนทรยประเภทไขมนทไดจากพช และสตว (เชน กรดไขมน น ามนพชและสตว น ามนปโตรเลยม) และผลตภณฑทไดจากน ามน (เชน น ามนเบนซน น ามนกาด น ามนเครอง น ามนหลอลน)

14. ของเสยทเปนสารฮาโลเจน หมายถง ของเสยทเปนสารประกอบอนทรยของธาตฮาโลเจน เชน คารบอนเตตราคลอไรด (CCl4) คลอโรเบนซน (C6H5Cl) คลอโรเอทลน โบรมนผสมตวท าละลายอนทรย

15. ของเสยทเปนของเหลวอนทรยทประกอบดวยน า หมายถง ของเสยทเปนของเหลวอนทรยทมน าผสมอยมากกวา 5% เชน น ามนผสมน า สารทเผาไหมไดผสมน า เชน อลกอฮอลผสมน า ฟนอลผสมน า กรดอนทรยผสมน า เอมนหรออลดไฮดผสมน า

16. ของเสยทเปนสารไวไฟ หมายถง ของเสยทสามารถลกตดไฟไดงาย ซงตองแยกใหหางจากแหลงก าเนดไฟ ความรอน ปฏกรยาเคม เปลวไฟ เครองไฟฟา ปลกไฟ เชน อะซโตน เบนซน คารบอนไดซลไฟด ไซโคลเฮกเซน ไดเอทธลอเทอร เอทธานอล เมทธานอล เมธลอะซเตต โทลอน ไซลน ปโตรเลยมสปรต

ภ3-7

17. ของเสยทมสารทท าใหสภาพคงตว หมายถง ของเสยทเปนพวกน ายาลางรป ซงประกอบไปดวยสารเคมอนตรายและสารอนทรย เชน ของเสยจากหองมด (Dark room) ส าหรบลางรป ซงประกอบดวยโลหะเงนและของเหลวอนทรย

18. ของเสยทเปนสารระเบดได หมายถง ของเสยหรอสารประกอบทเมอไดรบความรอน การเสยดส แรงกระแทก ผสมกบน า หรอความดนสงๆ สามารถระเบดได เชน พวกไนเตรต ไนตรามน คลอเรต ไนโตรเปอรคลอเรต พเครต (picrate) เอไซด ไดเอโซ เปอรออกไซด อะเซตไลด อะซตคลอไรด

ของเสยอนตรายชนดของแขง 5 ประเภท

1. ขวดแกว ขวดสารเคมทใชหมดแลว หมายถง ขวดแกวเปลาทเคยบรรจสารเคมทงชนดของเหลวและของแขง ขวดพลาสตกเปลาทเคยบรรจสารเคมทงชนดของเหลวและของแขง

2. เครองแกว หรอ ขวดสารเคมแตก หมายถง เครองแกว ขวดแกวทแตก หกช ารด หลอดทดลองทแตกหก ช ารด 3. Toxic Waste หมายถง สารพษ สารเคมอนตราย สารกอมะเรง เชน สารเคมหมดอาย สารเคมทเสอมคณภาพ

สารเคมทเปนอนตรายตอสขภาพ 4. Organic Waste หมายถง ของเสยชนดของแขงทมจลนทรยปนเปอน หรอมเชอกอโรคปนเปอน เชน อาหารเลยง

เชอแบบแขง 5. ขยะปนเปอนสารเคม หมายถง ขยะทมการปนเปอนสารเคม หรอบรรจภณฑทปนเปอนสารเคม เชน ทชช ถงมอ

เศษผา หนากาก หรอบรรจภณฑทปนเปอนสารเคม ของเสยอนตรายพเศษ 4 ประเภท

1. ของเสยทเปนสารกมมนตรงส หมายถง ของเสยทประกอบดวยสารกมมนตรงส ซงเปนสารทไมเสถยร สามารถแผรงส ท าใหเกดอนตรายตอทงสงมชวต และสงแวดลอม เชน S35, P32, I125

2. ของเสยทมจลนทรย หมายถง ของเสยทมสารประกอบของสารจลนทรยทอาจมอนตรายหรอผลกระทบตอสงแวดลอมและระบบนเวศ เชน ของเสยทไดจากการเลยงเชอ แยกเชอ บมเพาะจลนทรย รา เชอในถงหมก

3. ของเสยจาก pilot plant หมายถง ของเสยทเกดจากกจกรรมใน pilot plant ซงเปนเชอจลนทรยหรอสารเคม ซงหากมการระบายของเสยลงสระบบบ าบดน าเสยจ านวนมากจะท าใหระบบบ าบดเสยหายได เชน ของเสยทไดจากกจกรรมการวจยหรอบรการ โดยใชถงหมกขนาดใหญหรอจากกจกรรมของเครองมอในระดบตนแบบ

4. ของเสย Ethidium bromide (EtBr) หมายถง ของเสยอนตรายทงชนดของเหลวและของแขงทมการปนเปอน หรอมสวนประกอบของ EtBr เชน EtBr buffer solution, EtBr Gel ทชชหรอบรรจภณฑทปนเปอน EtBr

ภ3-8

รปท 3.2 แผนผงการจ าแนกประเภทของเสยอนตรายในระบบของ มจธ.

ทมา คมอการจดการของเสยอนตรายภายใน มจธ., ศนยการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม ความปลอดภยและอาชวอนามย มหาวทยาลยเทคโนโลย พระจอมเกลาธนบร, สงหาคม 2552

ภ3-9

3.3 ตวอยางฉลากบนภาชนะบรรจของเสย

3.4 ตวอยางประเภทของเสยและการจดการในหองปฏบตการ ตารางท 3.1 ตวอยางประเภทของเสยและการจดการในหองปฏบตการ ประเภทของ

ของเสย ค าอธบาย

ตวอยาง ของเสย

ภาชนะเกบทเหมาะสม

วธการบ าบดเบ องตน

วธการก าจด

ของเสยทเปนกรด

ของเสยทมคาของ pH ต ากวา 7 และมกรดแรปนอยในสารมากกวา 5%

กรดซลฟรก, กรดไนตรก, กรดไฮโดรคลอรก

ใชภาชนะเดมทบรรจสารนน หรอภาชนะท าจากพลาสตก PP หรอ PE ทมฝาปดมดชด

สะเทนกรดใหเปนกลางดวยดาง และทงลงทอสขาภบาล

หากเกดตะกอน ใหกรองตะกอนและสงก าจดในกลมของแขง

ของเสยทเปนดาง

ของเสยทมคาของ pH สงกวา 7 และมดางปนอยในสารมากกวา 5%

คารบอเนต, ไฮดรอกไซด, แอมโมเนย


สะเทนดางใหเปนกลางดวยกรด และทงลงทอสขาภบาล

หากเกดตะกอน ใหกรองตะกอนและสงก าจดในกลมของแขง

ฉลากของเสย

เครองหมายแสดงประเภทความเปนอนตรายของ

ของเสย

ประเภทของเสย .................................................................... ชอหองปฏบตการ/ชอเจาของ........................................................... สถานท.............................................................................. .................. เบอรโทรตดตอ.................................................................................... สวนประกอบของของเสย ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………….. ปรมาณของเสย........................................................................... วนทเรมบรรจของเสย…………………………………………………………. วนทหยดการบรรจของเสย.........................................................

ผรบผดชอบ/เบอรโทร

รหสฉลาก/รหสภาชนะ

ภ3-10

ตารางท 3.1 ตวอยางประเภทของเสยและการจดการในหองปฏบตการ (ตอ) ประเภทของ

ของเสย ค าอธบาย

ตวอยาง ของเสย

ภาชนะเกบทเหมาะสม

วธการบ าบดเบ องตน


ของเสยกลมไซยาไนด

ของเสยทมไซยาไนด เปนสวนประกอบ

โซเดยมไซยาไนด หรอเปนของเสยทมสารประกอบเชงซอนไซยาไนด หรอมไซยา-โนคอมเพลกซ เปนองคประกอบ เชน Ni(CN)4

ใชภาชนะเดมทบรรจสารนน หรอภาชนะท าจากพลาสตก PP หรอ PE ทมฝาปดมดชด หามผสมกบกรดทกชนด

ท าลายพษโดยการออกซไดซเปนไซยา-เนตดวยสารฟอกส (bleach) หรอสารละลายไฮโปคลอ-ไรต (NaOCl) ทความเขมขน 5%

สงบรษทรบก าจดทมวธการก าจดทเหมาะสม

ของเสยกลมสารออกซ-แดนซ

ของเสยทมสารออกซแดนซเปนองคประกอบ

ซงอาจเกดปฏกรยารนแรงกบสารอนท าใหเกดระเบดได

โปแตสเซยมเปอรแมง-กาเนต, โซเดยมคลอ-เรต, โซเดยมเปอรไอโอเดต, และโซเดยมเปอรซลเฟต


บ าบดดวยการรดกชนและการสะเทน 1) เตมสารละลาย 10% โซเดยมซลไฟตหรอเมตาไบซลไฟตทเตรยมขนมาใหม 2) ปรบคา pH ใหเปนกลาง

ภายหลงจากการบ าบดเบองตน หากไมมสารพษชนดอนปนเปอนใหสงบรษทรบก าจด ทมวธการก าจดทเหมาะสม

3.5 แหลงขอมลเพมเตมส าหรบรายละเอยด การจ าแนกของเสย ภาชนะบรรจของเสย และ การบ าบดเบองตน 1. คมอการจดการของเสยอนตรายภายใน มจธ., ศนยการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม

ความปลอดภยและอาชวอนามย, มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร, สงหาคม 2552. 2. คมอการแยกประเภทและการจดการของเสยจากหองปฏบตการ, คณะเภสชศาสตร, มหาวทยาลยนเรศวร, เมษายน

2553. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://chemsafe.chula.ac.th/waste_NU/document.pdf สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555.

3. คมอการบ าบดและก าจดของเสยอนตรายทแหลงก าเนด, ศนยวจยสงแวดลอม, มหาวทยาลยนเรศวร, มนาคม 2550. 4. ระบบการจดการของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, [ออนไลน] เขาถงไดจาก

http://chemsafe.chula.ac.th/waste/index.php?option=com_content&task=view&id=42&Itemid=27 สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555.

5. Chemical Waste Disposal, Princeton University. [ออนไลน] เขาถงไดจากhttp://web.princeton.edu/sites/ehs/chemwaste/index.htm pdf สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555.

6. Waste Identification Guide, Environmental Health & Safety, Washington State University. [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://ehs.wsu.edu/es/WasteIdentification.html สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555.

ภ3-11

3.6 ความรเกยวกบบรษทรบก าจดของเสยในประเทศไทย การสงของเสยจากหองปฏบตการไปก าจดตองพจารณาลกษณะและความสามารถในการจดการของเสยของบรษท ใหเหมาะสมกบประเภทของเสยทสงก าจดดวย ตามกฎกระทรวง ทออกตามความในพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535 จ าแนกประเภทโรงงานอตสาหกรรมทประกอบกจการจดการกากอตสาหกรรมไว 3 ประเภท ตามลกษณะกจการ ดงแสดงในตารางท 3.2 โดยโรงงานอตสาหกรรมทประกอบกจการจดการกากอตสาหกรรมตองขนทะเบยนและไดรบอนญาตจากกรมโรงงานอตสาหกรรมกอนการประกอบกจการ ผสนใจสามารถสบคนชอ ประเภท และลกษณะกจการของโรงงานฯ ทขนทะเบยนกบกรมโรงงานอตสาหกรรมไดทเวบไซตกรมโรงงานอตสาหกรรม เมน “บรการขอมล” --- > “ขอมลโรงงาน” --- > “คนหาโรงงานอตสาหกรรม” [http://hawk.diw.go.th/content.php?mode=data1search]

ตารางท 3.2 ประเภทและลกษณะกจการของโรงงานอตสาหกรรมทประกอบกจการจดการกากอตสาหกรรม

ล าดบประเภท

ประเภทหรอชนดโรงงาน ลกษณะกจการ

101 โรงงานปรบคณภาพของเสยรวม (Central Waste Treatment)

โรงงานบ าบดน าเสยรวม : เปนการลด/ก าจด/บ าบดมลพษทมอยในน าเสยและน ากากตะกอนไปก าจดอยางถกวธตอไป

โรงงานเผาของเสยรวม (เตาเผาเฉพาะ/เตาเผารวม) : เปนการบ าบดของเสยโดยการใชความรอนเพอท าลายมลพษ และลดความเปนอนตรายของสารบางอยาง โดยมระบบบ าบดมลพษอากาศและจดการเถาทเกดขนอยางถกตอง

105 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการคดแยกหรอฝงกลบสงปฏกลหรอวสดทไมใชแลวทมลกษณะและคณสมบตตามทก าหนดไวในกฎกระทรวงฉบบท 2 (พ.ศ. 2535) ออกตามความในพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535

โรงงานคดแยกของเสย : เปนการคดแยกของเสย โดย ของเสยทสามารถใชประโยชนไดอกจะถกสงไปยงโรงงานตางๆ เพอน ากลบมาใชประโยชนอก และจดการสวนทเหลอจากการคดแยกอยางถกตองตอไป

โรงงานฝงกลบของเสย : เปนการน าของเสยไปฝงกลบในหลมฝงกลบ ซงแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก - หลมฝงกลบตามหลกสขาภบาล (Sanitary Landfill) - หลมฝงกลบอยางปลอดภย (Secure Landfill)

ภ3-12

ตารางท 3.2 ประเภทและลกษณะกจการของโรงงานอตสาหกรรมทประกอบกจการจดการกากอตสาหกรรม (ตอ)

ล าดบประเภท

ประเภทหรอชนดโรงงาน ลกษณะกจการ

106 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการน าผลตภณฑอตสาหกรรมทไมใชแลวหรอของเสยจากโรงงานมาผลตเปนวตถดบหรอผลตภณฑใหมโดยผานกรรมวธการผลตทางอตสาหกรรม

เปนการน าผลตภณฑอตสาหกรรมทไมใชแลวหรอของเสยจากโรงงานมาผลตเปนวตถดบหรอผลตภณฑใหมโดยผานกรรมวธการผลตทางอตสาหกรรม เชน 1) ท าสน ามนหรอผลตภณฑอนๆ จากน ามนหลอลน

ใชแลว (Waste Oil Refining) 2) สกดแยกผลตภณฑปโตรเลยมจากกากหรอ

ตะกอนน ามนดบ (Waste Oil Separation) 3) สกดแยกโลหะมคา (Precious Metals Recovery) 4) กลนตวท าละลายใชงานแลวกลบมาใชใหม

(Solvents Recovery) 5) ท าเชอเพลงทดแทน (Fuel Substitution) 6) ท าเชอเพลงผสม (Fuel Blending) 7) ซอมหรอลางบรรจภณฑ 8) คนสภาพกรดหรอดาง (Acid/Base Regeneration) 9) คนสภาพถานกมมนต (Activated Carbon

Regeneration) 10) ผลตเคมภณฑ สารเคม ซงมการน าเคมภณฑหรอ

สารเคมทใชงานแลว หรอเสอมสภาพมาเปน วตถดบในการผลต

11) ซอมแซม ปรบปรง บดยอยเครองใชไฟฟาและ อปกรณอเลกทรอนกส บดหรอลางผลตภณฑแกว

ทมา คมอหลกปฏบตทดส าหรบการใหบรการบ าบด ก าจดกากอตสาหกรรม, โครงการจดระดบโรงงานจดการกากอตสาหกรรมประเภท 101 105 และ 106, กรมโรงงานอตสาหกรรม, มกราคม 2554.

ภ3-13

ตารางท 3.3 ตวอยางการเลอกประเภทโรงงานฯ ในการสงก าจด/บ าบดทเหมาะสมกบลกษณะของเสย

ล าดบประเภทโรงงาน

ประเภทหรอชนดโรงงาน ลกษณะกจการ ลกษณะของเสยทสงก าจด/

บ าบด 101 โรงงานปรบคณภาพของเสยรวม

(Central Waste Treatment) ปรบคณภาพของเสยรวม (บ าบดหรอก าจดวสดทไมใชแลว เชน น ามนหลอลน และยางรถยนต เปนตน โดยกระบวนการใชความรอนดวยการเผาในเตาเผาซเมนต)

ของเหลวอนทรยประเภทไขมนทไดจากพช และสตว และผลตภณฑทไดจากน ามน

105 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการคดแยกหรอฝงกลบสงปฏกลหรอวสดทไมใชแลว

ฝงกลบสงปฏกลและวสดทไมใชแลวทเปนของเสยอนตราย และไมอนตราย

สารปรอทอนทรย

106 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการน าผลตภณฑอตสาหกรรมทไมใชแลวหรอของเสยจากโรงงานมาผลตเปนวตถดบหรอผลตภณฑใหมโดยผานกรรมวธการผลตทางอตสาหกรรม

กลนตวท าละลายใชงานแลวกลบมาใชใหม (Solvents Recovery)

ของเหลวอนทรยทประกอบดวยน า

สกดแยกโลหะมคา (Precious Metals Recovery)

ไอออนของโลหะหนก เชน เงน ทองแดง

ภ4-1

* ขนาดพนทรวมยงไมรวมพนทอนๆ เชน พนทเลยงสตวทดลอง สวนบรหาร สวนเจาหนาท หรอสวนสนบสนนตางๆของอาคาร

ทมา Time–saver standard for building types, 2001: หนา 507 และ Guidelines for laboratory design, 2001: หนา 9

ภาคผนวก 4 ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ

4.1 งานสถาปตยกรรม 4.1.1 การแยกสวนระหวางงานสวนตางๆ ของหองปฏบตการอยางเหมาะสม สามารถท าไดโดย 1) การแยกพนทใชสอยทางกายภาพ โดยการใชผนง ประต ฉากกนหอง หากเปนหองหรออาคารทไดรบการออกแบบใหม หรอเปนหองทไดรบการปรบปรงตอเตม การแยกพนทใชสอยควรเปนขอหนงของการออกแบบ 2) การแยกพนทใชสอยโดยการบรหารจดการ อาท การจดใหมกจกรรมตางๆ กนในเวลาตางๆ กนในพนทเดยวกน และการท างานใหไมมความทบซอนกน หรอการจดแยกพนทเฉพาะส าหรบแตละคน 3) การปฏบตการทางดานเภสชกรรม หรอการผสมยา ซงตองมการควบคมดแลสารปฏบตการตงตน 4) การแยกสวนหองปฏบตการทเกยวกบสตวทดลอง (ในกรณทมการใชงานเกยวกบสตวทดลอง เชน หองปฏบตการทางชวเคม เปนตน) ดรายละเอยดเพมเตมจากเรอง Buildings: general principles ใน GLP handbook หนา 18–23.

4.1.2 สวนบรเวณขางเคยงทมกจกรรมทกอใหเกดความเสยงหรออนตรายตอหองปฏบตการไดแก พนทตางๆ ดงน 1) สนามกฬา ลานออกก าลงกาย ทมลกษณะของกจกรรมแบบเคลอนทไปมา (active) 2) หองปฏบตการทมความเสยงสงในการเกดอบตเหตหรออคคภย รวมถงทมความเสยงทางดานชวนรภยและการตดเชอทใชในการทดลอง เปนตน 3) อาคารทมความเสยงสงในการเกดอบตเหตหรออคคภย เชน อาคารทใชเกบสารเคม สถานทตงหมอแปลงไฟฟา (transformer) สถานทตงเครองก าเนดไฟฟา (generator) หรอ อาคารทตงของ เครองตมน า (boiler) ครว (kitchen) หรอ โรงอาหาร (canteen) เปนตน

4.1.3 การก าหนดขนาดพนทหองปฏบตการตามเกณฑและมาตรฐานตางประเทศ ขนาดพนทมาตรฐานส าหรบหองปฏบตการทางวทยาศาสตรแตละประเภทตามมาตรฐานของ Time – saver standard for building types และตาม Guidelines for laboratory design ก าหนดไวตรงกน ตามทปรากฏในตารางท 4.1 ดงน

ตารางท 4.1 ขนาดพนทมาตรฐานส าหรบการท าวจยส าหรบหองปฏบตการทางวทยาศาสตรแตละประเภท

ประเภทของพนทหองปฏบตการ (Laboratory area categories) (ตารางเมตรตอนกวจยหนงคน)

กจกรรมหลก ส านกงาน หองปฏบตการ สวนสนบสนน Lab รวม ตร.ม.* คานอยสด–เฉลย คานอยสด–เฉลย คานอยสด–เฉลย คานอยสด–เฉลย ชววทยาโมเลกล 5.5–9.0 12.0–13.0 8.0 25.5–30.0 เพาะเลยงเนอเยอ 5.5–9.0 9.5–13.0 9.5 24.5–31.5 เคมวเคราะห 5.5–9.0 11.0–15.0 20.0–35.0 18.5–27.5 ชวเคม 5.5–9.0 13.0–17.5 60.0–80.0 24.5–34.5 เคมอนทรย 5.5–9.0 15.0–19.0 40.0–50.0 24.5–33.0 เคมเชงฟสกส 5.5–9.0 17.0–20.0 30.0–40.0 25.5–33.0 สรรวทยา 5.5–9.0 15.0–17.0 20.0–40.0 22.5–30.0

ภ4-2

4.1.4 การก าหนดขนาดความสงของหองปฏบตการ การวดความสงของหองปฏบตการตามกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) เปนการวดความสงตามแนวดงจากพนถงพน หมายถง การวดระยะจากพนหองทท าการประเมนไปตลอดความสง จนถงพนหองของชนถดไป (มใชการวดระยะความสงจากพนถงฝาเพดานภายในหองปฏบตการ) สวนในกรณของชนใตหลงคาใหวดจากพนถงยอดฝาหรอยอดผนงอาคาร และในกรณของหองหรอสวนของอาคารทอยภายในโครงสรางของหลงคาใหวดจากพนถงยอดฝาหรอยอดผนงของหอง หรอสวนของอาคารดงกลาว ทไมใชโครงสรางของหลงคา ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ในกฎหมายอาคาร อาษา, 2548: หนา 3–211 4.1.5 การก าหนดขนาดและระยะตางๆ ของพนทและทางเดนภายในหองปฏบตการ สามารถก าหนดขนาดตามเกณฑของ Time–saver standard for building types และตาม Guidelines for laboratory design ซงก าหนดไวตรงกน โดยมรายละเอยดตามทปรากฏในตารางท 4.2 ดงน

ตารางท 4.2 ขนาดความกวางของหองปฏบตการตามจ านวนหนวยยอย (มอดล)

จ านวนหนวยมอดล 1 2 3 4 5 6

จ านวนแถวทขนานกน ทางเดน 1 2 3 4 5 6 โตะปฏบตการส าหรบอปกรณ 2 4 6 8 10 12

จ านวนแนวของระบบสาธารณปโภค

2 4 6 8 10 12

ความกวางของแถวทขนานกน ทางเดน–กวาง 1.50 ม. 1.50 ม. 3.00 ม. 4.50 ม. 4.50 ม. 7.50 ม. 9.00 ม. อปกรณ–กวาง 1.50 ม. 1.50 ม. 3.00 ม. 4.50 ม. 4.50 ม. 7.50 ม. 9.00 ม. ระบบสาธารณปโภค–กวาง 0.15 ม. 0.30 ม. 0.60 ม. 0.90 ม. 1.20 ม. 1.50 ม. 1.80 ม.

ขนาดความกวางรวมเพอการกอสราง (วดจากกงกลางถงกงกลางหนวย) ผนงเบา* หนา 0.10 ม. 3.40 ม. 6.70 ม. 11.50 ม. 13.60 ม. 17.10 ม. 20.50 ม. ผนงกอ/หนก** หนา 0.15 ม. 3.45 ม. 6.70 ม. 11.50 ม. 13.75 ม. 17.20 ม. 20.65 ม.

* ผนงเบา หมายถง ผนงทมความหนาประมาณ 0.10 ม. ภายในมโครงคราวโลหะแลวกรผวผนงสองดานดวยวสดแผนบางทมความหนาประมาณ 12 มม. (ขางละ 6 มม.) เชน แผนยบซมบอรด หรอ แผนไฟเบอรซเมนต เปนตน ** ผนงกอ/ผนงหนก หมายถง ผนงทมความหนาประมาณ 0.15 ม. (ส าหรบประเทศไทยมความหนาอยทประมาณ 0.10–0.20 ม.) กอสรางดวยวสดกอจ าพวก อฐ อฐมวลเบา หรอ คอนกรตบลอค เปนตน (ทมา Time–saver standard for building types, 2001: หนา 508 และ Guidelines for laboratory design, 2001: หนา 24)

4.1.6 การแยกประเภทหองปฏบตการเคมทวไป หรอหองปฏบตการพเศษ หมายถง การแยกประเภทหองปฏบตการพเศษ เชน หองปฏบตการดานกมมนตรงส หรอ ดานชวนรภย เปนตน ซงมการทดลองและเกยวของกบการใชงานสารเคมทมความอนตรายสง เชน สารกมมนตรงส หรอ หองปฏบตการทตองท างานทมความเสยงเกยวกบเชอและระดบความปลอดภยทางชวภาพ (Biosafety levels–BSL) ตงแตระดบ BSL1–BSL4 แยกสวนพนทการท างานออกจากหองปฏบตการเคมทวไปใหชดเจนเพอความปลอดภยของผท าการวจย และลดความเสยงตางๆ ทอาจเกดขน

4.1.7 การแยกประเภทหองปฏบตการตามความเสยง หมายถง การแยกประเภทหองปฏบตการตามความเสยง (ต า–ปานกลาง–คอนขางสง–สง) ในกรณทภายในหองปฏบตการประกอบดวยโครงงานวจยหลากหลายประเภททมระดบความ

ภ4-3

อนตรายและความเสยงแตกตางกนปะปนกนอย ควรแยกประเภทของการทดลองและวจยทมอยโดยจดแบงกลมตามระดบความเสยงใกลเคยงกนรวมไวดวยกน กลมทมความเสยงสงควรจดไวตรงบรเวณดานในของหองปฏบตการ หางจากทางสญจรหลกหรอทางเขาออกของในหอง หรอบรเวณทเขาถงไดยากสด แลวจงเรมการก าหนดสวนพนทท างานของงานวจยอนๆ ทมระดบความเสยงนอยลงมาตามล าดบใหขยายออกไป จนเตมสวนพนทหองปฏบตการ

4.1.8 ส าหรบรายละเอยดเกยวกบวสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน มความเหมาะสมตอการใชงานภายในหองปฏบตการ สามารถอธบายเพมเตมในรายละเอยดไดดงน 1) มลกษณะพนผวเปนเนอเดยวกน/มผวเรยบ/ไมมรพรน/ปราศจากรอยตอ เนองจากวสดทมลกษณะเปนแผนขนาดเลกเชนกระเบอง (กระเบองเซรามก/กระเบองยาง) มแนวโนมทจะเกดการสะสมของคราบสกปรกและสารเคมระหวางแนวรอยตอ 2) มความสามารถในการกนไฟ/ทนไฟ/ไมเปนอนตรายเมอเกดไฟไหม ไมตดไฟเมอเกดอคคภย ไดแก วสดจ าพวก คอนกรตเสรมเหลก เหลก (ทผานการจดท าระบบกนไฟ) หรอ วสดกอ (อฐประเภทตางๆ) เปนตน สวนวสดจ าพวกไม เปนวสดทตดไฟได จงไมเหมาะสมส าหรบใชงานภายในหองปฏบตการ สวนวสดประเภทอนๆ ทสามารถตดไฟได มการก าหนดรายละเอยดการใชงานวสดแตละประเภทใหเปนไปตามขอก าหนดในการใชวสดพน ผนง และฝาเพดาน ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 (ดรายละเอยดเพมเตมจากมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51, 2551: หนา 51 ถง 57) 3) มความปลอดภยในการท างาน/การปองกนอบตเหต เชน การกนลน/ไมลน หรอ กนไฟฟาสถต เปนตน ตวอยางเชน วสดปพนทมลกษณะผวเรยบลน เชน วสดประเภท กระเบองเซรามก (ชนดผวเรยบ) หรอ หนขด มโอกาสเกดอบตเหตไดงายเมอเปยกชน 4) มความคงทน (ทนทาน) ในการใชงาน มความสามารถในการปองกนการเกดรอยขดขด หรอสามารถซอมแซมไดงายเมอเกดความเสยหายบนพนผววสดอนเกดจากการใชงาน เปนตน 5) มความทนทานตอสารเคม/น าและความชน รวมถงการกนน าและกนการรวซม/ความรอน โดยสามารถทนทานไดเมอเกดการรวซมแลวไมเกดความเสยหาย หรอหากเกดความเสยหายขนสามารถด าเนนการซอมแซมไดงาย รวมถงมความสามารถในการปองกนการเกดรวซมของน าหรอของเหลว (จากภายนอกเขาสภายในและจากภายในรวซมออกสภายนอก) จากภายในหองปฏบตการ เชน จากระบบทอน าตางๆ หรอ จากภายนอกหองปฏบตการ เชน จากการรวซมของน าฝน หรอ จากหองปฏบตการทตงอยบรเวณใกลเคยง เปนตน สวนความรอนทมผลกบวสดพนผว ไดแก ความรอนจากอปกรณ จากสภาพแวดลอมภายนอก และจากการท างานภายในหองปฏบตการ วสดพนผวบางประเภทเกดการเปลยนแปลงสภาพเมอสมผสกบความรอนเปนเวลานาน เชน กระเบองยาง ดงนนในบรเวณทมเครองมอ กจกรรมหรอ สภาพแวดลอมทกอใหเกดความรอน จงควรเลอกใชวสดโดยพจารณาถงความเหมาะสมดวย 6) มความสะดวกและงายตอการดแลรกษา ท าความสะอาดและการฆาเชอ มลกษณะพนผวถกสขลกษณะ วสดทใชตองไมสะสมหรอเกบคราบฝนหรอสงสกปรกตางๆ สามารถท าความสะอาดฆาเชอ (disinfected) ไดงาย ในกรณทมความจ าเปนตองด าเนนการ วสดบางประเภทอาจไมเหมาะสมในแงดงกลาว เชน วสดปพนประเภทหนขดเปนวสดทเนอภายในมรพรน มโอกาสในการเกดการสะสมของคราบสกปรกและสารเคมภายในเนอวสดเมอมสารเคมหกลงบนพนผว ยากตอการท าความสะอาดคราบเหลานน เมอใชน ายาส าหรบท าความสะอาดผวหนากมโอกาสเกดความเสยหายของวสดเพมขน เปนตน

4.1.9 ส าหรบในกรณทมหนาตางซงใชเพอการระบายอากาศดวยวธธรรมชาต (natural ventilation) ควรมบานหนาตางอยางนอย 2 ดานทตดภายนอกอาคารเพอใหสามารถระบายอากาศได หากมเพยงหนงดานควรมพดลม หรอพดลมระบายอากาศชวยในการหมนเวยนและระบายอากาศภายในหองปฏบตการ ควรศกษารายละเอยดเพมเตมในขอ 4.5 งานวศวกรรมระบบระบายอากาศและปรบอากาศ

ภ4-4

หากหนาตางทกบานในหองเปนหนาตางบานตดตายควรปรบเปลยนใหมหนาตางทเปดออกไดอยางนอย 1 บาน หรอถาหากมประตภายในหองอยางนอย 2 บานซงสามารถใชไดส าหรบในกรณฉกฉนแลว อาจไมจ าเปนตองมหนาตางทเปดไดในหองปฏบตการกได

4.1.10 มการแสดงปายขอมลทเปนตวอกษรแสดงชอหองปฏบตการและระบงานอยบน อาคาร ครภณฑ อปกรณและเครองมอตางๆ ตามมาตรฐานทก าหนด เชน ปายหาม หรอ ขอบงคบ หรอ ระบขอมล (สารพษ/สารกมมนตรงส/วสดตดเชอ/เลเซอร/อลตราไวโอเลต/วตถไวไฟ เปนตน) ใหเปนไปตามเกณฑดงตอไปน 1) ตามกฎกระทรวงฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) ขอ 5. (2) ไดก าหนดให อาคารสง อาคารขนาดใหญพเศษ อาคารขนาดใหญ อาคารสาธารณะ และส านกงาน (ดรายละเอยดนยามอาคารแตละประเภทจากกฎกระทรวงฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) หนา 3–179 ถง 3–181 ในกฎหมายอาคาร อาษา เลม 1 โดยสมาคมสถาปนกสยามฯ) ตองจดใหมการตดตงแบบแปลนแผนผงของอาคารแตละชนแสดงต าแหนงหองตางๆ ทกหอง ต าแหนงทตดตงอปกรณดบเพลงตางๆ ประตหรอทางหนไฟของชนนนตดไวในต าแหนงทเหนไดชดเจนทบรเวณหองโถงหรอหนาลฟททกแหงทกชนของอาคาร และทบรเวณพนชนลางของอาคารตองจดใหมแบบแปลนแผนผงของอาคารทกชนเกบรกษาไวเพอใหสามารถตรวจสอบไดโดยสะดวก 2) ตามกฎกระทรวงก าหนดเงอนไขในการใช การเกบรกษาและการมไวครอบครอง ซงสงทท าใหเกดอคคภยไดงายและกจการอนอาจท าใหเกดอคคภยไดงายและการจดการใหมบคคลและสงจ าเปนในการปองกนและระงบอคคภย พ.ศ. 2548 หมวดท 2 ไดก าหนดรายละเอยดไวดงน ไดก าหนดใหกจการอนอาจท าใหเกดอคคภยไดงาย ไดแก กจการทใช หรอเกบรกษา หรอมไวในครอบครองซงสงทท าใหเกดอคคภยไดงาย หรอกจการทมกระบวนการผลตหรออปกรณการผลตทกอใหเกดความรอน หรอประกายไฟ หรอเปลวไฟ ทอาจท าใหเกดอคคภยไดงาย รวมทงกจการทมสภาพหรอมการใชอาจไมปลอดภยจากอคคภย โดยมการประกอบกจการในอาคารหรอสวนหนงสวนใดของอาคาร ของสถานศกษา เชน โรงเรยน วทยาลย มหาวทยาลย หรอ สถานทผลต เกบ หรอจ าหนายสารเคมและวตถอนตราย ตามกฎหมายวาดวยวตถอนตราย ตองจดใหมสงจ าเปนในการปองกนและระงบอคคภยส าหรบอาคารทประกอบกจการทส าคญไดแก แบบแปลนแผนผงของอาคารแตละชน สวนเนอหาอนๆ นอกเหนอจากทกลาวมาสามารถดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงก าหนดเงอนไขในการใชการเกบรกษาและการมไวในครอบครอง ซงสงทท าใหเกดอคคภยไดงายและกจการอนอาจท าใหเกดอคคภยไดงายและการจดใหมบคคลและสงจ าเปนในการปองกนและระงบอคคภย พ.ศ. 2548 3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (ส าหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) โดยวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (วสท.) ไดมการระบรายละเอยดเกยวกบปายแผนผงอาคารไวดงรปท 4.1 แสดงตวอยางปายแผนผงของอาคาร และมรายละเอยดเกยวกบปายแผนผงของอาคารดงตอไปน 3.1) ปายแผนผงของอาคารแตละชนใชในกรณฉกเฉนทงอพยพและบรรเทาเหต ตองตดตงในต าแหน งทชดเจนและเขาถงไดงายบนพนทสวนกลางและตองมรายละเอยดอยางนอยดงน ใหแสดงแปลนหองตางๆ ในชนนนๆ บนไดทกแหง ต าแหนงอปกรณแจงเหตเพลงไหมดวยมอ และต าแหนงอปกรณดบเพลงพรอมแสดงเสนทางอพยพของชนนน 3.2) ปายแผนผงอาคารตองมขนาดใหญพอเหมาะกบรายละเอยดทตองแสดง และสามารถอานไดในระยะประมาณ 1 เมตร แตตองมขนาดไมเลกกวา 0.25 x 0.25 เมตร มสพนของปายแตกตางจากสผนงบรเวณทตดตงและตางจากสรายละเอยดทแสดงในปายใหตดตงสงจากพนถงกงกลางปายอยางนอย 1.20 เมตร แตไมเกน 1.60 เมตร

ภ4-5

รปท 4.1 ปายแผนผงของอาคาร

(ทมา คมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย, 2551: หนา 206)

นอกจากการแสดงปายแผนผงของอาคารทมรายละเอยดตามกฎกระทรวง และตามขอแนะน าในคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารฯแลว ควรแสดงรายละเอยดต าแหนงทตงอปกรณฉกเฉน ส าหรบหองปฏบตการเพมเตมบนแผนผงอาคารดงกลาวใหสมบรณ

4.2 งานสถาปตยกรรมภายใน: ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ 4.2.1. การก าหนดขนาดและระยะตางๆ ของครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ สามารถก าหนดใหสอดคลองหลกการยศาสตร (ergonomics) ซงมรายละเอยดดงน 1) ขนาดพนทหองปฏบตการตามจ านวนหนวยยอย (มอดล) ภายในหองปฏบตมการก าหนดระยะทางเดนทสอดคลองกบครภณฑและอปกรณตางๆ ดรายละเอยดในขอ 4.1.5 ภาคผนวก 4 2) ขนาดและระยะของครภณฑและอปกรณตางๆ ของ Human dimension & interior space ก าหนดรายละเอยดไวดงน 2.1) ขนาดและสดสวนของเครองมอ โตะปฏบตการตดผนง ตเกบอปกรณ ตลอย และอางลางมอ มระยะตางๆ แบงตามเพศ ดงแสดงในรปท 4.2 และ รปท 4.3

รปท 4.2 ขนาดและระยะตางๆ ของรางกายมนษยทสมพนธกบ ครภณฑ เครองมอและอปกรณตางๆ ในหองปฏบตการ ส าหรบเพศชาย (ทมา Human dimension & interior space, 1979: หนา 236)

ภ4-6

รปท 4.3 ขนาดและระยะตางๆ ของรางกายมนษยทสมพนธกบ ครภณฑ เครองมอและอปกรณตางๆ ในหองปฏบตการส าหรบ เพศหญง (ทมา Human dimension & interior space, 1979: หนา 236)

2.2) ขนาดและสดสวนของมนษย (Human scale & proportion) ตามลกษณะของกจกรรมทเกดขนภายในหองปฏบตการ มรายละเอยดดงแสดงในรปท 4.4 และ รปท 4.5

รปท 4.4 ขนาดและระยะตางๆ ของรางกายมนษยทสมพนธกบ ครภณฑ เครองมอและอปกรณ ขณะนงท ากจกรรมตางๆ ภายในหองปฏบตการ (ทมา Human dimension & interior space, 1979: หนา 235)

ภ4-7

รปท 4.5 ขนาดและระยะตางๆ ของรางกายมนษยทสมพนธกบ ครภณฑ เครองมอและอปกรณ ขณะยน กมหรอเดน เพอท า

กจกรรมตางๆ ภายในหองปฏบตการ (ทมา Human dimension & interior space, 1979: หนา 239)

4.2.2 ครภณฑตางๆ เชน ตควน ตลามนาโฟลว หรอ ตชวนรภย (Biosafety cabinet) เปนตน ภายในหองปฏบตการมการดแลและบ ารงรกษาอยางสม าเสมอ ตามเกณฑของ OSHA laboratory standard, GLP handbook ของ WHO และ OECD series on GLP and compliance monitoring ในบทท 2 เรอง Good laboratory practice training หวขอ Building and equipment หวขอยอย equipment ไดน าเสนอรายละเอยดไวดงน 1) อปกรณ (Equipment) เพอใหการปฏบตเปนไปไดอยางมประสทธภาพ ตองมจ านวนอปกรณทเพยงพอ โดยอปกรณตางๆ ตองมความเหมาะสมกบลกษณะการใชงานและมการตรวจสอบความเทยงตรง (calibration) และมการบ ารงรกษาอยางสม าเสมอควรมการบนทกการซอมแซมและการบ ารงรกษาประจ าป รวมไปถงการบนทกซอมแซม เพอความนาเชอถอของขอมลทไดจากการทดลองและลดจ านวนขอมลทผดพลาดอนเกดจากเครองมอทไมไดมาตรฐาน 1.1) ความเหมาะสม (Suitability) ความเหมาะสมของการใชเครองมอจะไดจากการประเมนการปฏบตงาน โดยดวาเครองมอชนนนๆ สามารถปฏบตงานไดอยางเหมาะสมหรอไม โดยค านงถงลกษณะการใชงานของเครองมอ 1.2) การตรวจสอบความเทยงตรง (Calibration) เครองมอในหองปฏบตการทกประเภท ไมวาจะเปนเครองมอทใชส าหรบการเกบขอมล หรอเครองมออปกรณทใชส าหรบเกบสารเคมตงตน ควรจะม การควบคมใหเปนไปตามขอก าหนดเบองตนของอปกรณนนๆ (อาท การก าหนดอณหภมของตเยนทใชเกบเนอเยอ) โดยควรมการตรวจสอบอยอยางสม าเสมอ เพอทจะปองกนไมใหเกดความผดพลาดในการด าเนนงานในหองปฏบตการ 1.3) การบ ารงรกษา (Maintenance) การบ ารงรกษาอปกรณอยางสม าเสมอสามารถท าได 2 วธ 1.3.1) การบ ารงรกษาเชงปองกน (Preventive maintenance) เปนการเปลยนชนสวนของอปกรณตามระยะเวลาของชนสวนนนๆ เพอปองกนความเสยหายทอาจเกดขนกบอปกรณชนใหญหากชนสวนของอปกรณบางชนเสยหาย

ภ4-8

1.3.2) การซอมบ ารง เปนการบ ารงรกษาในกรณทเกดการเสยหายของเครองมอ ในกรณทไมสามารถบ ารงรกษาเชงปองกนได โดยทางหองปฏบตการควรมแผนรองรบในกรณฉกเฉน อาทมการเตรยมอปกรณชดทสอง หรอมแผนในการตดตอวศวกรหรอชางซอมแซม ควรมการส ารองชนสวนของอปกรณทส าคญ หรอชนสวนทหาไดยากไวเผอในกรณฉกเฉน โดยเฉพาะในกรณของการทดลองบางประเภททไมสามารถยอมรบใหเกดการผดพลาดได โดยเฉพาะการควบคมอณหภมของสตวทดลอง อาจมการตดตงระบบสญญาณเตอน ในกรณทอปกรณหยดท างาน 2) การเกบเอกสาร (Documentation) ควรมการตดปายแสดงการบ ารงรกษาอปกรณ การตรวจสอบความเทยงของอปกรณ เพอทบคลากรภายในหองปฏบตการจะไดทราบถงประวตการซอมบ ารงรกษาอปกรณและเครองมอตางๆ และแจงขอการบ ารงรกษาไดตามระยะเวลาทก าหนด ดรายละเอยดเพมเตมจากเรอง Equipment ใน GLP handbook หนา 21–23 4.3 งานวศวกรรมโครงสราง 4.3.1 การตรวจสอบสภาพความเสยหายของโครงสราง: ลกษณะรอยราวและสาเหตเนอหาในสวนนจะกลาวถงเฉพาะสวนรอยราวหลกๆ ทสามารถเหนลกษณะรอยแตกไดชดเจน ดงตอไปน 1) ต าแหนงรอยราว : ต าแหนงทจะเกดรอยราวม 4 แหง คอ ผนง คาน พน และเสา รอยราวแตละต าแหนง ดงกลาวจะมลกษณะแตกตางกนไปขนอยกบสาเหตทท าใหเกดรอยราวนน 2) การพจารณารอยราว : เมอพบเหนรอยราวมขอแนะน าเบองตนดงน 2.1) ควรพจารณาวาสวนใดของรอยราวเสนนนทแตกอากวางมากทสด สวนทแตกอากวางมากทสดคอ สวนทเรมแตกเปนอนดบแรก แลวจงคอยแตกลามยาวออกไป 2.2) ทกครงทพบเหนรอยราวควรตรวจดวาเปนรอยแตกทะลหรอไม หลกการกคอ เมอพบเหนรอยราวทต าแหนงใดควรไปดอกดานหนงของโครงสรางหรอผนงทต าแหนงเดยวกนนนวามรอยแตกตรงต าแหนงเดยวกนหรอไม ถามแสดงวารอยแตกนนเปนรอยแตกทะลผนงหรอโครงสรางทพบเหนนน 3) ชนดของรอยราว : รอยราวแบงไดเปน 4 ชนด เรมจากรอยราวจากฐานรากทรดตว ถดมาไดแกรอยราวอนเนองจากโครงสรางรบน าหนกไมได ล าดบถดไปคอรอยราวจากความเสอมสภาพ และทายสดคอรอยราวจากฝมอกอสรางและอณหภม ความรนแรงของรอยราวทงสนน บงบอกสาเหตความรนแรงของปญหาจากมากไปนอยเรยงล าดบจากบนลงลาง นนคอรอยราวทเกดจากฐานรากทรดเมอพบเหนควรเสนอแนะใหเจาของอาคารตดตอผเชยวชาญท าการตรวจสอบเชงลกและแกไขทนทไมควรปลอยทงไวนาน รอยราวเนองจากโครงสรางรบน าหนกไมไดจดเปนปญหาทควรรบแกไขเชนกน แตเมอพบเหนสามารถแกไขในเบองตนไดดวยการปลดน าหนกบรรทกออกกอนเพอเปนการลดอนตรายทจะเกดขน แลวจงตามผเชยวชาญเขามาตรวจสอบ สวนรอยราวในล าดบถดลงมายงพอมเวลาใหแกไข อยางไรกตาม ควรท าการแกไขในทกกรณของรอยราว ทงนเพอเปนการบ ารงรกษาอาคารใหมสภาพทดและมความมนคงแขงแรงใชงานไดตลอดไป อานรายละเอยดเพมเตม ภาคท 4 การตรวจสอบดานความมนคงแขงแรงของอาคาร หนา 50–82 และภาคท 10 เคลดการตรวจสอบอาคารดวยสายตา หนา 333–350 ในคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภยของ วสท.

4.3.2 โครงสรางอาคารมความสามารถในการกนไฟและทนไฟ รวมถงรองรบเหตฉกเฉนได (มความสามารถในการตานทานความเสยหายของอาคารเมอเกดเหตฉกเฉนในชวงเวลาหนงทสามารถอพยพคนออกจากอาคารได ) ใหเปนไปตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ในภาคท 2 หมวดท 3 เรองมาตรฐานโครงสรางของอาคารเพอปองกนอคคภยไดมการก าหนดรายละเอยดเกยวกบมาตรฐานโครงสรางของอาคารเพอการปองกนอคคภย ไวดงน แนวทางในการก าหนดมาตรฐานโครงสรางส าหรบอาคารนน จะพจารณาจากปจจยทส าคญสองสวน ไดแก ชนดของการกอสราง (construction type) และประเภทกจกรรมการใชงานของอาคาร โดยการกอสรางแตละประเภทจะม

ภ4-9

ขอก าหนดเกยวกบอตราการทนไฟของสวนตางๆ ของโครงสรางแตกตางกน และอาคารทมการใชงานแตละประเภทจะมพนทและความสงสดทยอมใหสรางตางกน ถาเปนอาคารทมความเสยงตอการเกดอคคภยสงและมขนาดใหญ กอาจจะตองเลอกประเภทของการกอสรางทก าหนดใหมอตราการทนไฟของโครงสรางสง ในทางตรงกนขามถาเปนอาคารทมความเสยงตอการเกดอคคภยต าและมขนาดเลก กอาจเลอกใชประเภทของการกอสรางทก าหนดใหมอตราการทนไฟของโครงสรางต ากวาได อานรายละเอยดเพมเตม ภาคท 2 หมวดท 3 มาตรฐานโครงสรางอาคารเพอการปองกนอคคภย หมวด 4 การแบงสวนอาคาร และหมวด 5 การควบคมวสดในอาคาร ในมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 (E.I.T. 3002–51) หนา 38 ถง 53 ในคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภยของ วสท.

4.3.3 การตรวจสอบสภาพของโครงสรางอาคาร ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (ส าหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) ภาคท 4 การตรวจสอบดานความมนคงแขงแรงของอาคาร ไดมการแนะน าแนวทาง ไวดงน 1) อายการใชงานของอาคาร : อาคารทกอสรางในยคปจจบน โดยเฉลยแลววศวกรมกจะถอวา อาคารมอายใชงานประมาณ 50 ป อายการใชงานของอาคารมกถกก าหนดดวยคณคาทางเศรษฐกจของอาคาร เมอหมดคณคาทางเศรษฐกจแลว แมโครงสรางอาคารจะมความคงทนถาวรตอไปกมกจะถกรอถอนเพอใหสามารถใชทดนเพอประโยชนอยางอน 2) การตรวจสภาพและบ ารงรกษาอาคาร : เปนความจรงทวาอาคารสวนใหญมความคงทนมาก แตหากมขอบกพรองหรอการแตกราวของตวอาคาร อนเนองจากการกอสรางหรอการใชงาน การซอมบ ารงเลกๆ นอยๆ จะชวยยดอายอาคารและท าใหอาคารปลอดภย หรอมอตราสวนความปลอดภยคงเดมตลอดอายการใชงาน ส าหรบอาคารทไมมประวตการแตกราวหรอทรดเอยง ควรตรวจสอบโครงสรางทงอาคารดวยสายตา และเครองมอชวยพนฐาน เชน ลกดง ไมบรรทดระดบน า สายยางระดบน า อยางนอยปละครงวามการทรดตว เอยงตว หรอการแตกราวหรอไม หรอ มคอนกรตกะเทาะ เชน จากการชนของเครองจกร จนอาจเปนเหตใหความชน และอากาศเขาไปท าใหเกดสนมในเหลกเสรมหรอไม หรอมน ารวซม (จากน าฝน หรอน าจากหองน า หรอน าจากกระบวนการผลต) ท าใหโครงสราง พน–คาน–เสา สวนทไมไดออกแบบไวใหเปยกน าตลอดเวลาหรอไม การซอมแซมเลกๆ นอยๆ อาท เชน ใชปนทรายปดรอยกะเทาะของคอนกรต การขจดน ารวซมเขาในอาคารหรอการทาสภายนอกอาคาร กเปนการบ ารงรกษาชวยยดอายอาคารใหอยไดยนยาวตามทออกแบบไว ดรายละเอยดเพมเตมจาก คมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (ส าหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) ภาคท 4 การตรวจสอบดานความมนคงแขงแรงของอาคาร หนา 50–82 4.4 งานวศวกรรมไฟฟา

4.4.1 การตดตงแหลงจายกระแสไฟฟาทนยมตดตงใน 2 รปแบบ คอ การตดตงทระดบพนหองและการตดตงทระดบเหนอโตะปฏบตการ มรายละเอยดการตดตงดงน 1) การตดตงทระดบพนหอง ควรอยสงกวาระดบพน ประมาณ 0.15 – 0.30 เมตร เพอใหสามารถท าความสะอาดพนหองปฏบตการไดงายและไมกอใหเกดอนตรายในการใชงาน หากมการท าความสะอาดบอย หรอ มการฉดน าเพอท าความสะอาด ควรเลอกชนดทมฝาครอบกนน าเปนตน 2) การตดตงทระดบเหนอโตะปฏบตการ มทงแบบทตดตงอยสงกวาระดบโตะปฏบตการทบรเวณผนงหองหรอบนรางสายไฟบนผนง สวนดานในของโตะปฏบตการทชนกบผนง หรอตงอยบนโตะปฏบตการ (บนพนผวดานบน, Top หรอสวนหนงสวนใดของโตะปฏบตการ) ตามมาตรฐานผผลตและจ าหนายโตะปฏบตการ ในบรเวณอางน า (sink) ควรหลกเลยงการตดตงแหลงจายกระแสไฟฟา หรอถาหากจ าเปนควรเลอกใชชนดทมฝาครอบกนน า เปนตน

ภ4-10

4.4.2. มาตรฐานการตดตงระบบแสงสวางฉกเฉน มรายละเอยดดงน 1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 4 หมวดท 7 ระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน ไดก าหนดรายละเอยดไวดงน 1.1) ระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน มวตถประสงคเพอใชในการสองสวางบนเสนทางหนไฟ และแสดงทศทางการหนไฟใหผใชอาคารสามารถอพยพออกจากอาคารทก าลงเกดเพลงไหมไดดวยตนเอง 1.2) ขอก าหนดตางๆ ของระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน ของมาตรฐานการปองกนอคคภยน ใหเปนไปตาม วสท. – 2004 มาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน ฉบบลาสดของวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยฯ 2) ตามมาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน วสท. 2004–51 ภาคท 2 ไฟฟา แสงสวางฉกเฉน ไดก าหนดรายละเอยดการออกแบบการใหแสงสวางฉกเฉนไวดงน 2.1) ทวไป: การใหแสงสวางฉกเฉนใชเมอแสงสวางจากแหลงจายไฟฟาปกตลมเหลว ดงนนตองมแหลงจายไฟอสระทไมขนกบแหลงจายไฟแสงสวางปกต 2.2) แหลงจายไฟฟาแสงสวาง: 2.2.1) ในสภาวะปกต แสงสวางททางออกควรมาจากแหลงจายไฟฟาทมความเชอถอไดสง เชนจากการไฟฟาฯ 2.2.2) ในสภาวะฉกเฉน ใหใชโคมทจายไฟฟาจากแบตเตอร ซงตองเปนชนดทมความเชอถอไดสง สามารถประจกลบเขาไปใหมไดเองโดยอตโนมต ไมอนญาตใหใชเครองก าเนดไฟฟาเปนแหลงจายไฟใหกบโคมไฟฟาฉกเฉน และตองใชวงจรไฟฟาจากวงจรไฟฟาแสงสวางของในพนทนนๆ 2.3) การท างานของแหลงจายไฟฟาฉกเฉน: 2.3.1) แหลงจายไฟฟาฉกเฉนตองสามารถท างานไดเมอแหลงจายไฟฟาปกตลมเหลว หรอ เมอเครองปองกนกระแสเกนเปดวงจร และแหลงจายไฟฟาฉกเฉนตองท างานไดอยางตอเนองและท างานไดอกโดยอตโนมต 2.3.2) การเปลยนจากแหลงจายไฟฟาปกตมาเปนแหลงจายไฟฟาฉกเฉน ตองท าไดสมบรณภายในเวลา 5 วนาท ดรายละเอยดเพมเตมไดจากมาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน วสท. 2004–51 ภาคท 2 ไฟฟาแสงสวางฉกเฉน หนา 21–32 3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและระบบอคคภย ขอ 7.4 การตรวจสอบระบบไฟฟาส ารองฉกเฉน ไดมการเสนอรายละเอยดเกยวกบระบบหลอดไฟฟาสองสวางฉกเฉนดงน 3.1) หลอดไฟตองสามารถตดสวางสงสดไดทนท (ควรเปนหลอดทใชไสหลอด) 3.2) ไมควรใชหลอดทตองมสตารทเตอรในการจด 3.3) โคมไฟฟาแบบตอพวงตองตดตงในต าแหนงทเหมาะสม สามารถสองสวางครอบคลมพนทเสนทางอพยพ และไมสองแสงบาดตาผอพยพ 4) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ไดก าหนดรายละเอยดส าหรบอาคารประเภทตางๆ ดงน 4.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ไดก าหนดใหอาคารสง และอาคารขนาดใหญพเศษ และกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ไดก าหนดใหอาคารทมใชอาคารสง และอาคารขนาดใหญพเศษ ใหอาคารทงหมดทกลาวมาตองมระบบแสงสวางฉกเฉน ทม แสงสวางจากระบบไฟฟาฉกเฉนใหสามารถมองเหนชองทางหนไฟไดชดเจนขณะเพลงไหม

ภ4-11

4.4.3 อปกรณสายไฟฟา เตารบ เตาเสยบ ตรงตามมาตรฐานวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (วสท.) ถกยดอยกบพนผนงหรอเพดาน และตดตงแหลงจายกระแสไฟฟาในบรเวณทเหมาะสม 1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 4 หมวดท 6 ระบบไฟฟาส ารองฉกเฉน ไดก าหนด รายละเอยดไวดงน 1.1) ระบบไฟฟาส ารองฉกเฉน มวตถประสงคเพอใชในการจายไฟฟาฉกเฉนอยางตอเนอง ส าหรบอาคารทก าลงเกดเพลงไหม ซงสาเหตการดบของแหลงจายไฟฟาปกตอาจเกดจากกระแสไฟฟาขดของ หรอพนกงานดบเพลงตดกระแส ไฟฟาเพอปฏบตหนาท 1.2) ขอก าหนดตางๆ ของระบบไฟฟาส ารองฉกเฉนและจายกระแสไฟฟาของมาตรฐานการปองกนอคคภยน ใหเปนไปตาม วสท. – 2001 มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย ฉบบลาสดของวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย 2) ตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย วสท. 2001–51 บทท 12 วงจรไฟฟาชวยชวต ไดก าหนดรายละเอยดไวดงน 2.1) ขอก าหนดทวไปก าหนดใหในอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษ เปนอาคารหรอสถานท ทมผคนอาศยอยจ านวนมากและหนภยไดยากเมอเกดอคคภยหรอภาวะฉกเฉนอนๆ จ าเปนตองตดกระแสไฟฟาวงจรปดเพอใหเกดความปลอดภยจากไฟฟารว การฉดน าดบเพลงช ารด เนองจากถกเพลงเผาไหม หรอกดทบกระแทกตางๆ แตในภาวะเชนน ระบบวงจรไฟฟาฉกเฉนตางๆ ตามขอ 2.3 ยงจ าเปนตองมไฟฟาใหท างานอยไดตามทก าหนดไว วงจรไฟฟาเหลานจงตองออกแบบเปนพเศษใหสามารถทนตอความรอนจากอคคภย มความแขงแรงทางกลเปนพเศษ คงสภาพความปลอดภยตอกระแสไฟฟารวหรอลดวงจรเพอใหสามารถชวยชวตผคนทตดอยในสถานทนนๆ ไดทนการณ วงจรไฟฟาดงกลาวนเรยกวา วงจรไฟฟาชวยชวต 2.2) ขอก าหนดทวไปก าหนดใหวงจรไฟฟาชวยชวตใหมการตรวจสอบและทดสอบความพรอมทกป 2.3) ขอก าหนดดานขอบเขตไดระบขอก าหนดส าหรบวงจรไฟฟาทจ าเปนตองใชงานไดอยางดและตอเนองในภาวะฉกเฉนดงน

ระบบจายไฟฟาฉกเฉน ระบบสอสารฉกเฉน

ระบบลฟทผจญเพลง ระบบดดและระบายควนรวมทงระบบ

ควบคมการกระจายของไฟและควน

ระบบสญญาณเตอนอคคภย

ระบบอดอากาศส าหรบบนไดหนไฟ

ระบบเครองสบน าและระบบดบเพลงอตโนมต

ระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉน

2.4) ขอก าหนดดานขอบเขตไดระบขอก าหนดส าหรบอาคารสถานทตอไปน อาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษ/อาคารหรอสถานทใดๆ ทกฎหมายก าหนดใหตองมระบบวงจรไฟฟาชวยชวต ตามขอ 2.3 ไมวาทงหมดหรอบางสวนหรอระบบใดระบบหนง/อาคารหรอสถานทสลบซบซอน หรอทมผคนจ านวนมากอยในอาคารนน ไมวาเพอจะด าเนนกจกรรมใดกตาม หรออาคารใดทจ าเปนตองตดตงระบบวงจรไฟฟาชวยชวต ตาม ขอ 2.3 ไมวาทงหมดหรอบางสวนหรอระบบใดระบบหนง/อาคารหรอสถานทจดเปนบรเวณอนตรายจะตองปฏบตตามขอก าหนดการตดตงส าหรบบรเวณอนตรายตามแตละประเภทนนดวย 2.5) การจายไฟฟาฉกเฉนส าหรบวงจรไฟฟาชวยชวตจะตองมลกษณะคอ ตองมแหลงไฟฟาจายไฟฟาฉกเฉนอาจเปนเครองก าเนดไฟฟา แบตเตอร หรออนใดทสามารถจายไฟใหระบบวงจรไฟฟาชวยชวตอยางเหมาะสม และในระยะเวลานานพอเพยงทจะครอบคลมความตองการของระบบวงจรไฟฟาชวยชวตสวนทตองมไฟฟาใชทนานทสดไดดวย และการมไฟฟาจายใหระบบวงจรไฟฟาชวยชวตนจะตองไมถกกระทบจากเหตใดๆ ทท าใหไมมไฟฟาจายใหได เชน การปลดหรอการงดจายไฟฟาของการไฟฟาฯ หรอเกดเพลงไหม เปนตน ดรายละเอยดเพมเตมไดจากมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส าหรบประเทศไทย พ.ศ. 2545 วสท. 2001–51 บทท 12 วงจรไฟฟาชวยชวต หนา 12–1 ถง 12–8

ภ4-12

3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคาร เพอความปลอดภย ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและระบบอคคภย ขอ 7.4 การตรวจสอบระบบไฟฟาส ารองฉกเฉน ไดมการเสนอรายละเอยดเกยวกบการตรวจสอบระบบไฟฟาส ารองฉกเฉนดงน ระบบการจายไฟฟาส ารองฉกเฉนส าหรบแสงสวางเพอการอพยพ ท าหนาทจายไฟฟาใหกบโคมไฟสองสวางเสนทาง และปายบอกเสนทางเพอการหนภย แบงเปนการจายไฟฟาส ารองฉกเฉนจากแบตเตอรส ารองไฟ และจากเครองก าเนดไฟฟาส ารองฉกเฉน แสงสวางในเสนทางหนไฟตองสองสวางตลอดเวลาทงในสภาวะปกตและสภาวะไฟฟาดบ โดยแสงสวางเฉลยทพนเมอใชไฟฟาจากไฟฟาส ารองฉกเฉนตองสองสวางเฉลยไมนอยกวา 10 ลกซ โดยไมมจดใดต ากวา 1 ลกซ สามารถสองสวางตอเนองเปนเวลาไมนอยกวา 2 ชวโมง ดรายละเอยดเพมเตมดไดจากคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (ส าหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกน และระงบอคคภย ขอ 7.4 การตรวจสอบระบบไฟฟาส ารองฉกเฉน หนา 226–233 4) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ไดก าหนดรายละเอยดส าหรบอาคารประเภทตางๆ ดงน 4.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ไดก าหนดใหอาคารสง และอาคารขนาดใหญพเศษตองมระบบไฟฟาส ารองฉกเฉน ใหมระบบจายพลงงานไฟฟาส ารองส าหรบกรณฉกเฉนและสามารถท างานไดโดยอตโนมตเมอระบบจายไฟฟาปกตหยดท างาน โดยสามารถจายพลงงานไฟฟาไดเพยงพอส าหรบใชงานดงตอไปน 4.1.1) จายพลงงานไฟฟาเปนเวลาไมนอยกวา 2 ชวโมงส าหรบเครองหมายแสดงทางฉกเฉน ทางเดน หองโถง บนได และระบบสญญาณเตอนเพลงไหม 4.1.2) จายพลงงานไฟฟาตลอดเวลาทใชงานส าหรบลฟทดบเพลง เครองสบน าดบเพลง หองชวยชวตฉกเฉน ระบบสอสารเพอความปลอดภยของสาธารณะและกระบวนการผลตทางอตสาหกรรมทจะกอใหเกดอนตรายตอชวตหรอสขภาพอนามยเมอกระแสไฟฟาขดของ 4.2) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) มไดมการก าหนดรายละเอยดเกยวกบระบบไฟฟาส ารองไว ส าหรบอาคารทวไปทมใชอาคารสง หรออาคารขนาดใหญพเศษ เพยงแตมการก าหนดใหตองมแสงสวางจากระบบไฟฟาฉกเฉนเพยงพอทจะมองเหนชองทางหนไฟไดชดเจนขณะเพลงไหมเทานน 4.5 งานวศวกรรมระบบระบายอากาศและปรบอากาศ 4.5.1 มาตรฐานระบบระบายอากาศ มรายละเอยดดงน 1) ตามมาตรฐานระบบระบายอากาศ และระบบปรบอากาศ วสท. 3003–50 ประกอบดวยขอก าหนดตางๆ ไวดงน 1.1) ขอก าหนดทวไป 1.1.1) ระบบปรบอากาศและระบายอากาศตองไดรบการออกแบบและตดตงตามหลกปฏบตทางวศวกรรม ทด (good engineering practice) 1.1.2) งานไฟฟาส าหรบระบบปรบอากาศและระบายอากาศตองปฏบตตามมาตรฐานการจดตงทาง ไฟฟาส าหรบประเทศไทย ตามมาตรฐาน วสท. 2001 1.2) ระบบระบายอากาศส าหรบพนททวไป 1.2.1) อตราการระบายอากาศของอาคาร ตองมอตราไมนอยกวาทก าหนดในมาตรฐานการระบายอากาศ เพอคณภาพอากาศภายในอาคารทยอมรบได ของวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยฯ (มาตรฐาน วสท. 3010) 1.2.2) อากาศทมสงปนเปอนตองไดรบการท าความสะอาดกอนทจะน ามาหมนเวยนใชใหม 1.2.3) ตองจดใหมระบบระบายอากาศเฉพาะท (local exhaust system) เพอก าจดความชน กลน ควน แกส ละอองน า ความรอน ฝน หรอสารอน ทมปรมาณมากจนกอใหเกดการระคายเคอง หรอการเจบปวยกบผใชอาคาร

ภ4-13

1.2.4) สารอนตราย เชน สารพษ สารกดกรอน สารทเปนกรด หรอ สารรอน ซงเกดจากกระบวนการอตสาหกรรม ตองถกดดจบ (capture) และระบายทงสภายนอกอาคาร 1.2.5) สารอนตราย ตองถกจ ากดใหอยในพนททก าเนดขนโดยวธรกษาความดนในบรเวณดงกลาวใหมความดนต ากวาบรเวณโดยรอบ และวธการปดลอม บรเวณดงกลาวไมใหมอากาศรวไหล จนกวาสารอนตรายจะถกระบายออกไปภายนอกอาคาร 1.2.6) อากาศทมสารอนตราย ตองไดรบการบ าบดใหมคณภาพตามกฎหมายกอนทงออกสภายนอกอาคาร 1.2.7) พนทส าหรบใชเพอเกบของ (storage occupancies) ตองจดใหมการระบายอากาศดวยวธกลโดยมอตราไมนอยกวา 2 เทาของปรมาตรหองตอชวโมง ในขณะทมคนใชงาน หรอมชองเปดออกสภายนอกไมนอยกวา 10% ของพนท 1.2.8) ต าแหนงชองน าอากาศเขาโดยวธกล ตองหางจากทเกดอากาศเสยและชองระบายอากาศทงไมนอยกวา 5.00 เมตร และอยสงไมนอยกวา 3.00 เมตร

2) ตามมาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003–50 ในบทท 8 เรอง การระบายอากาศส าหรบบรเวณทมสารเคมและสารอนตราย หวขอ 8.3 ระบบระบายอากาศส าหรบหองปฏบตการไดมการก าหนดรายละเอยด ระบบระบายอากาศส าหรบหองปฏบตการไวดงน 2.1) ขอบเขต 2.1.1) ระบบระบายอากาศเสยของหองปฏบตการ, ระบบครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ(laboratory hood), อปกรณระบายอากาศเฉพาะท และระบบอนๆ ส าหรบระบายอากาศเสยในพนทหองปฏบตการ ซงไดแก แกสตดไฟ, ไอระเหย หรออนภาคตางๆ ทถกปลอยออกมา 2.1.2) ระบบจายอากาศในหองปฏบตการซงจะตองจดเตรยมไวตามแตละประเภท, การตรวจสอบและบ ารงรกษา ทงในระบบระบายอากาศและครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ 2.2) ความตองการทวไป

2.2.1) ระบบสงจาย (supply systems) ตองออกแบบระบบระบายอากาศในหองปฏบตการใหไอสารเคมทเกดขนไมถกน ากลบมาหมนเวยนอก

และสารเคมทปลอยออกมาตองกกเกบหรอถกก าจดออกเพอปองกนอนตรายจากการลกตดไฟ บรเวณทน าอากาศบรสทธเขาจะตองหลกเลยงการน าอากาศทมสารเคมหรอสารตดไฟจากสวนอนๆ

เขามาในพนทหองปฏบตการ หองปฏบตการทมสารเคมจะตองมการระบายอากาศอยางตอเนอง ความดนอากาศภายในหองปฏบตการจะตองมคานอยกวาภายนอก

ขอยกเวน (1) หากหองดงกลาวตองการใหเปนลกษณะหองสะอาด ซงไมสามารถท าใหความดนภายในหองมคานอยกวาภายนอกได จะตองมการจดเตรยมระบบเพอปองกนอากาศภายในหองรวสบรรยากาศภายนอก (2) ระดบความดนทเหมาะสมระหวางสวนโถงทางเดนและสวนทไมใชหองปฏบตการ อาจเปลยนแปลงไดชวขณะ หากมการเปดประต มการเปลยนต าแหนงหวดดอากาศ หรอ กจกรรมอนๆ ในระยะเวลาอนสน

ต าแหนงของหวจายลมจะตองอยในต าแหนงทไมมผลกระทบตอประสทธภาพของครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ ระบบระบายอากาศ อปกรณตรวจจบเพลงไหมหรอระบบดบเพลง 2.2.2) การระบายอากาศเสย (exhaust air discharge)

อากาศเสยทออกจากหองปฏบตการหรออากาศเสยอนๆ จะตองไมถกน ากลบมาหมนเวยนใชอก

ภ4-14

อากาศเสยจากหองปฏบตการทตองระบายผานพนทอนทไมใชหองปฏบตการตองสงผานออกไปภายนอกอาคารโดยใชทอลม

อากาศจากพนททมสารเคมปนเปอนจะตองมการระบายทงอยางตอเนองและตองรกษาความดนในหองใหมคานอยกวาภายนอกอยเสมอ

ในระบบระบายอากาศเสยสวนทมความดนสง เชน พดลม, คอยล, ทอลมออน หรอทอลม จะตองมการอดรอยรวเปนอยางด

ความเรวของทอดดและปรมาณลมจะตองเพยงพอตอการล าเลยงสงปนเปอนเหลานนไดตลอด แนวทอ หามน าครอบดดลม/ตควนทวไปมาใชแทนครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ หามน าตนรภยทางชวภาพ มาใชแทนครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ หามน า laminar flow cabinet มาใชแทนครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ อากาศเสยจากหองปฏบตการหรออากาศเสยอนๆ จะตองถกระบายทงเหนอระดบหลงคาโดย

ระดบความสงและความเรวจะตองเพยงพอทจะปองกนการไหลยอนกลบเขามาและสงผลถงบคคลโดยทวไป ความเรวอากาศตองมความเรวพอทจะปองกนการสะสมตวของของเหลว หรอการเกาะตวของวสด

ในระบบระบายอากาศเสย 2.2.3) การเตมอากาศจากภายนอก อากาศจากภายนอกทเตมเขาหองเพอชดเชยการระบายอากาศควรผานการลดความชนใหมปรมาณไอน าในอากาศหรออณหภมหยาดน าคางต ากวาสภาวะภายในหอง กอนผสมกบลมกลบหรอกอนจายเขาไปในหองโดยตรง 2.3) วสดอปกรณและการตดตง 2.3.1) ทอลมและอปกรณระบายอากาศเฉพาะท (duct construction for hoods and local exhaust systems) ก าหนดใหทอลมจากชองดดตางๆ ตองท าจากวสดไมตดไฟ (ดรายละเอยดเพมเตมไดจากมาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003–50 ในบทท 8 เรอง การระบายอากาศส าหรบบรเวณทมสารเคมและสารอนตราย หนา 63 ถง 64) 2.3.2) อปกรณระบายอากาศ, การควบคม, ความเรว และการระบายทง

พดลมทเลอกใชจะตองพจารณาถงการตดไฟ, การเสยหายตางๆ และการกดกรอน พดลมซงใชกบวสดทมการกดกรอนหรอตดไฟไดอนญาตใหเคลอบดวยวสดหรอท าจากวสดท

สามารถตานทานการกดกรอนซงมดชนการลามไฟไมเกนกวา 25 ได พดลมจะตองตดตงในต าแหนงทสามารถเขาท าการบ ารงรกษาไดอยางสะดวก หากมวสดหรอแกสทสามารถตดไฟไดไหลผานพดลมอปกรณสวนหมนตางๆ ตองไมเปนเหลก

หรอไมมสวนทท าใหเกดประกายไฟและความรอน มอเตอรและอปกรณควบคมตางๆ จะตองตดตงภายนอกของบรเวณทมสารไวไฟ ไอ หรอวสดตดไฟ จะตองจดท าลกศรแสดงทศการหมนของพดลม

2.3.3) ต าแหนงการตดตงครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ ครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการตองอยในต าแหนงทมลกษณะการไหลเวยนอากาศม

ความปนปวนนอยทสด ครอบดดลม/ตควนส าหรบปฏบตการตองไมอยในต าแหนงทใกลกบทางเขา–ออก หรอสถานท ทม

ความพลกพลาน สถานทท างานสวนบคคลทใชเวลาสวนใหญท างานในแตละวน เชน โตะท างาน ตองไมอยใกล

บรเวณทเปนครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ

ภ4-15

2.3.4) ระบบปองกนอคคภยส าหรบครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ ระบบดบเพลงอตโนมตไมจ าเปนส าหรบครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ หรอระบบ

ระบายอากาศเสย 2.3.5) การตรวจสอบ, การทดสอบและการบ ารงรกษา

จะตองมการตรวจสอบสภาพครอบดดลม/ตควนส าหรบหองปฏบตการ อยางนอยปละ 1 ครง ดรายละเอยดเพมเตมไดจากมาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003–50 ในบทท 8 เรองการระบายอากาศส าหรบบรเวณทมสารเคมและสารอนตราย หนา 64 ถง 67 3) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) และ ฉบบท 50 (พ.ศ. 2540) ไดก าหนดรายละเอยดไวดงน 3.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) และ 50 (พ.ศ. 2540) หมวด 2 ระบบระบายอากาศ ระบบไฟฟา และระบบปองกนเพลงไหม ขอ 9 (1) ไดก าหนดการระบายอากาศโดยวธธรรมชาต ใหใชเฉพาะกบหองในอาคารทมผนงดานนอกอาคารอยางนอยหนงดาน โดยจดใหมชองเปดสภายนอกอาคารได เชน ประต หนาตาง หรอบานเกลด ซงตองเปดไวระหวางใชสอยหองนนๆ และพนทของชองเปดนตองเปดไดไมนอยกวา 10% ของพนทของหองนน และ (2) การระบายอากาศโดยวธกล ใหใชกบหองในอาคารลกษณะใดกไดโดยจดใหมกลอปกรณขบเคลอนอากาศ ซงตองท างานตลอดเวลาระหวางทใชสอยหองนนเพอใหเกดการน าอากาศภายนอกเขามาตามอตราในตารางท 4.3 ดงตอไปน

ตารางท 4.3 การระบายอากาศ

ล าดบ สถานท อตราการระบายอากาศไมนอยกวาจ านวน

เทาของปรมาตรของหองใน 1 ชวโมง 1 ส านกงาน 7

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ขอ 21 ในกฎหมายอาคาร อาษา, 2548 หนา 3–120 (สวนสถานทอนๆ ทมไดระบไวในตาราง ใหใชอตราการระบายอากาศของสถานททมลกษณะใกลเคยงกบอตราทก าหนดไวในตาราง) ต าแหนงของชองน าอากาศภายนอกเขาโดยวธกล ตองหางจากทเกดอากาศเสยและชองระบายอากาศทง ไมนอยกวา 5.00 เมตร สงจากพนดนไมนอยกวา 1.50 เมตร การน าอากาศภายนอกเขาและการระบายอากาศทงโดยวธกล ตองไมกอใหเกดความเดอดรอนร าคาญแกประชาชนผอยอาศยใกลเคยง ขอ 10 การระบายอากาศในอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษทมการปรบภาวะอากาศดวยระบบการปรบภาวะอากาศ ตองมการน าอากาศภายนอกเขามาในพนทปรบภาวะอากาศหรอดดอากาศจากภายในพนทปรบภาวะอากาศออกไปไมนอยกวาอตราในตารางท 4.4 ดงตอไปน

ตารางท 4.4 การระบายอากาศในกรณทมระบบปรบภาวะอากาศ

ล าดบ สถานท ลกบาศกเมตร/ชวโมง/ตารางเมตร

3 7 11

ส านกงาน หองปฏบตการ หองเรยน

2 2 4

ภ4-16

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ขอ 21 ในกฎหมายอาคาร อาษา, 2548 หนา 3–121 (สถานทอนๆ ทมไดระบไวในตารางใหใชอตราการระบายอากาศของสถานทมลกษณะใกลเคยงกน)

3.2) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ไดก าหนดรายละเอยดเกยวกบอตราการระบายอากาศดวยวธกล และการระบายอากาศในกรณทมระบบปรบอากาศ ส าหรบอาคารอนทมใชอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษตามทปรากฏในหมวดท 3 ระบบการจดแสงสวางและการระบายอากาศไวดงน ขอ 12 ระบบการระบายอากาศในอาคารจะจดใหมการระบายอากาศโดยวธธรรมชาตหรอโดยวธกลกได ขอ 13 ในกรณทจดใหมการระบายอากาศโดยวธธรรมชาต หองในอาคารทกชนดทกประเภทตองมประต หนาตางหรอชองระบายอากาศดานตดกบอากาศภายนอกเปนพนทรวมกนไมนอยกวารอยละสบของพนทของหองนน ทงน ไมนบรวมพนทประต หนาตาง และชองระบายอากาศทตดตอกบหองอนหรอชองทางเดนภายในอาคาร ขอ 14 ในกรณทไมอาจจดใหมการระบายอากาศโดยวธธรรมชาตตามขอ 13 ได ใหจดใหมการระบายอากาศโดยวธกลซงใชกลอปกรณขบเคลอนอากาศ กลอปกรณนตองท างานตลอดเวลาระหวางทใชสอยพนทนน และการระบายอากาศตองมการน าอากาศภายนอกเขามาในพนทไมนอยกวาอตราทก าหนดไวในตารางอตราการระบายอากาศโดยวธกลทา ยกฎกระทรวงน สวนสถานทอนทมไดระบไวในตารางตามวรรคหนง ใหใชอตราการระบายอากาศของสถานททมลกษณะใกลเคยงกบอตราทก าหนดไวในตารางดงกลาว ขอ 15 ในกรณทจดใหมการระบายอากาศดวยระบบการปรบภาวะอากาศตองมการน าอากาศภายนอกเขามาในพนทปรบภาวะอากาศหรอดดอากาศจากภายในพนทปรบภาวะอากาศออกไปไมนอยกวาอตราทก าหนดไวในตารางอตราการระบายอากาศในกรณทมระบบการปรบอากาศ ทายกฎกระทรวงน สวนสถานทอนทมไดระบไวในตารางตามวรรคหนง ใหใชอตราการระบายอากาศของสถานททมลกษณะใกลเคยงกบอตราทก าหนดไวในตารางดงกลาว ขอ 16 ต าแหนงของชองน าอากาศภายนอกเขาโดยวธกล ตองหางจากทเกดอากาศเสยและชองระบายอากาศทงไมนอยกวา 5 เมตร และสงจากพนดนไมนอยกวา 1.50 เมตร การน าอากาศภายนอกเขาและการระบายอากาศทงโดยวธกล ตองไมกอใหเกดความเดอดรอนร าคาญแกประชาชนผอยอาศยใกลเคยง

ตารางท 4.5 ตารางแนบทายกฎกระทรวง : อตราการระบายอากาศโดยวธกล

ล าดบ สถานท (ประเภทการใช) อตราการระบายอากาศ ไมนอยกวาจ านวน

เทาของปรมาตรของหองใน 1 ชวโมง 1 ส านกงาน 7

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ.2537) ในกฎหมายอาคาร อาษา, 2548 หนา 3–155

ตารางท 4.6 ตารางแนบทายกฎกระทรวง : อตราการระบายอากาศในกรณทมระบบการปรบอากาศ

ล าดบ สถานท (ประเภทการใช) ลกบาศกเมตร/ชวโมง/ตารางเมตร 1 2 3

ส านกงาน หองปฏบตการ หองเรยน

2 2 4

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ.2537) ในกฎหมายอาคาร อาษา, 2548 หนา 3–156

โดยสรปและเมอพจารณาจากกฎกระทรวงทง 3 ฉบบ พบวา อตราการระบายอากาศโดยวธกลของอาคารหองปฏบตการ (ซงไมไดระบไวในตารางแตมลกษณะสถานทใกลเคยงกบอาคารประเภทส านกงาน) ควรจะมอตราการระบายอากาศไมนอยกวาจ านวนเทาของปรมาตรของหองใน 1 ชวโมงอยท 7 เทา สวนอตราการระบายอากาศในกรณทมระบบการปรบภาวะอากาศของหองปฏบตการอยท 2 ลกบาศกเมตร/ชวโมง/ตารางเมตร

ภ4-17

นอกจากนยงสามารถศกษาเรองตรวจสอบคณภาพอากาศอยางละเอยดและการควบคมปญหาคณภาพอากาศในอาคารเกยวกบการปนเปอนทางเคมได อานเพมเตมไดในมาตรฐานการตรวจสอบคณภาพอากาศภายในอาคารสมาคมวศวกรรมปรบอากาศแหงประเทศไทย (ส.ว.ป.ท.) 04–2549 หนา 14–23 และดรายละเอยดประกอบกบขอ 4.6.2 การตดตงระบบปรบอากาศของหองปฏบตการ

4.5.2 มาตรฐานระบบปรบอากาศ มรายละเอยดดงน 1) มาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003–50 ไดก าหนดรายละเอยดตางๆ ไวดงน 1.1) ขอก าหนดทวไป 1.1.1) ระบบปรบอากาศและระบายอากาศตองไดรบการออกแบบและตดตงตามหลกปฏบตทาง วศวกรรมทด (good engineering practice) 1.1.2) งานไฟฟาส าหรบระบบปรบอากาศและระบายอากาศตองปฏบตตามมาตรฐานการตดตงทาง ไฟฟาส าหรบประเทศไทย (มาตรฐาน วสท. 2001) 1.2) การเขาถง (Access) 1.2.1) ทวไป อปกรณและเครองใชทางกลทกชนดจะตองเขาถงได เพอตรวจสอบบรการ ซอมแซม และเปลยน โดยไมตองรอถอนโครงสรางถาวร หากไมไดระบเปนอยางอนตองมการจดเตรยมพนทและชองวางส าหรบท างานไมนอยกวา 0.75 เมตร ในการบรการอปกรณ หรอเครองใชอปกรณควบคม มาตรวดแผงกรองอากาศ พดลม มอเตอร และหวเผา จะตองเขาถงได และตองแสดงขอแนะน าในการใชงานใหเหนไดอยางชดเจนอยใกลเคยงกบเครองใชนน 1.2.2) เครองท าความเยน จะตองจดเตรยมชองทางทเขาถงได มความกวางไมนอยกวา 0.60 เมตร และสงไมนอยกวา 2.00 เมตร ส าหรบเครองท าความเยนแตละเครองทตดตงไวภายในอาคารยกเวนทอน า ทอลม และอปกรณในลกษณะทไมจ าเปนตองไดรบการบรการหรอการปรบแก ขอยกเวน: ชองเปดบรการไปยงเครองท าความเยนทอยเหนอฝาเพดานจะตองมขนาดความกวางอยางนอย 0.60 เมตร และยาวอยางนอย 0.60 เมตร และตองมขนาดใหญเพยงพอในการเปลยนเครองท าความเยนได 1.2.3) การตดตงเหนอฝาเพดาน หากชองเปดบรการอยหางจากพนทท างานมากกวา 1.00 เมตร จะตองจดเตรยมพนทมความมนคงแขงแรงและตอเนองซงมความกวางไมนอยกวา 0.60 เมตร จากชองเปดบรการไปยงพนทท างานทจ าเปน 1.2.4) แผงกรองอากาศ วาลวควบคม และเครองสงลมเยน จะตองจดเตรยมชองทางทไมมสงกดขวางทมความกวางไมนอยกวา 0.60 เมตรและความสงไมนอยกวา 0.75 เมตร เพอเขาบ ารงรกษา แผงกรองอากาศ วาลวควบคมและเครองสงลมเยน ขอยกเวน: ชองเปดทเปดถงอปกรณโดยตรง อาจลดขนาดลงเหนอ 0.30 เมตร โดยทยงคงสามารถบ ารงรกษาอปกรณนนได ดรายละเอยดเพมเตมจาก มาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003–50 หนา 3 ถง 5

1.3) การปรบอากาศ สภาวะการออกแบบ (design condition) ส าหรบการปรบอากาศเพอความสบาย ตองเลอกสภาวะการออกแบบภายในอาคารใหเกดการอนรกษพลงงานมากทสดเทาทเปนไปได ในกรณไมมความตองการเปนกรณพเศษอนๆ การค านวณภาระการท าความเยนแนะน าใหใชอณหภมและความชนสมพทธตามทแสดงในตารางท 4.7

ตารางท 4.7 คาแนะน าสภาวะการออกแบบภายในอาคาร

ลกษณะการใชงาน อณหภมกระเปาะแหง

(องศาเซลเซยส) ความชนสมพทธ

(เปอรเซนต) ส านกงาน โรงเรยน 24 55

(ทมา มาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003–50 หนา 7)

ภ4-18

ดรายละเอยดเพมเตมจาก มาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003–50 หนา 7 1.4) การตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศเพอความปลอดภยดานอคคภย ความตองการทวไปส าหรบอปกรณ 1.4.1) ตองจดวางต าแหนงอปกรณใหสามารถเขาถงไดเพอการตรวจสอบบ ารงรกษา และซอมแซม 1.4.2) ตองเลอกใชและตดตงอปกรณตามทผผลตแนะน า 1.4.3) การตดตงอปกรณตองมการปองกนเพอไมใหเกดอนตรายกบบคคลทเขาใกลอปกรณ 1.4.4) ตองมการปองกนชองส าหรบดดลมของอปกรณเชน การมตะแกรงโลหะเพอปองกนอบตเหตจาก บคคลหรอปองกนวสดทไมตองการเขาไปในระบบได ดรายละเอยดเพมเตมจาก เรองการตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศเพอความปลอดภยดานอคคภยในมาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003–50 หนา 15–26 2) ตามมาตรฐานการตรวจสอบคณภาพอากาศภายในอาคาร ส.ว.ป.ท. 04–2549 ไดก าหนดรายละเอยดตางๆ ไวเกยวกบแนวทางการตรวจสอบและประเมนระบบปรบอากาศและระบายอากาศไวดงน 2.1) การตรวจสอบอยางละเอยด อณหภมความชนสมพทธ และคารบอนไดออกไซด การตรวจวดคาตวแปรตางๆ เชน อณหภม ความชนสมพทธและระดบแกสคารบอนไดออกไซดจะกระท าในขนตอนนของการตรวจสอบ โดยเฉพาะอยางยง หากมการรองทกขเกยวกบสภาวะสขสบายหรอมการบงชใดๆ ในเรองของอากาศภายนอกทน าเขามาอยางไมเพยงพอ ส าหรบขอมลเพมเตมเกยวกบอณหภม ความชนและแกสคารบอนได ออกไซด สามารถดไดในภาคผนวก จ ในอาคาร ส.ว.ป.ท.04–2549 2.1.1) เพอลดปญหาการรองทกขของพนกงานเกยวกบความไมสขสบายใหเหลอนอยสด อณหภมภายในหองควรจะตงไว ระหวาง 23–26 องศาเซลเซยส คนสวนใหญจะรสกสขสบายมากทสดทอณหภม 23+1 องศาเซลเซยส ทงนคาตวเลขอณหภมดงกลาวตงอยบนพนฐานของการสมมตคาความชนสมพทธท 50% 2.1.2) ถาความชนสมพทธในบรเวณทมคนอยมคามากกวา 60% อาจจะเกดการเจรญเตบโตของเชอราขนได ความชนสมพทธในอาคารทมระบบปรบอากาศไมควรจะมากกวา 60% และความชนทต ากวา 20–30% จะท าใหรสกแหงไมสบายกาย เชน เกดอาการเคองตา เปนตน 2.1.3) โดยทวไป ความเขมขนของแกสคารบอนไดออกไซดภายนอกจะอยทประมาณ 300–400 สวนตอลานสวน (ppm) ผตรวจสอบจะตองพจารณาการเปรยบเทยบระหวางความเขมขนของแกสคารบอนไดออกไซดภายในกบภายนอก ทงน พงตระหนกไววาการวดความเขมขนของแกสคารบอนไดออกไซดแตเพยงอยางเดยวไมเพยงพอตอการสรปถงปญหาทเกดขนวามาจากการระบายอากาศของอาคาร อยางไรกตาม ขอมลดงกลาวมกจะมสวนส าคญในการพจารณารวมกบ สงทไดคนพบอนๆ จากการตรวจสอบ ความเขมขนของแกสคารบอนไดออกไซดภายในทมากกวา 800 –1,000 สวนตอลานสวน มกจะถกใชเปนตวบงชถงความไมเพยงพอของการระบายอากาศภายนอก มาตรฐาน ASHRAE 62.1–2004: Ventilation for acceptable indoor air quality ระบความแตกตางของความเขมขนของแกสคารบอนออกไซดระหวางภายในกบภายนอกอาคาร ไมมากกวา 700 สวนตอลานสวน ซงตวเลขดงกลาวดเหมอนวาจะสามารถผานขอก าหนดความสขสบายในเรองกลนทสมพนธกบผลทางชวภาพของมนษย 2.2) การประเมนระบบปรบอากาศและระบายอากาศ ระบบปรบอากาศและระบายอากาศจะตองถกประเมนเพอหาปรมาณอากาศภายนอกทแทจรงทน าเขาสอาคารโดยเฉพาะอยางยงในบรเวณทมปญหา ตวระบบจะตองน าปรมาณอากาศภายนอกอยางนอยทสดตามจ านวนคนทอยภายในอาคารทแทจรง ซงเปนไปตามมาตรฐานของอาคาร มาตรฐานงานเครองกลหรอมาตรฐานการระบายอากาศทใชอยในเวลาทอาคารถกสรางขนหรอถกปรบปรงหรอถกเปลยนแปลงรปแบบแลวแตวาแบบไหนจะมาลาสด ปรมาณอากาศภายนอกท

ภ4-19

จายเขาไปในบรเวณทท างานโดยทวๆ ไป จะอยทอยางนอยประมาณ 8.5 ลตรตอวนาทตอคน โดยจายเขาไปอยางตอเนองภายในบรเวณทมคนอยตลอดเวลา 2.3) การปนเปอนทางเคม สารปนเปอนทกชนดควรจะไดรบการก าจดตงแตตนทางหรอแหลงก าเนดหากเปนไปได เชน ทเครองถายเอกสารหองถายเอกสารควรจะมการระบายอากาศออกสภายนอกและใหสภาพในหองมสภาพของความดนอากาศทเปนลบเมอเทยบกบพนทบรเวณรอบๆ วสดทมการปลดปลอยสารปนเปอนนอยควรจะถกน ามาใชตอเมอจ าเปน หรอหากสามารถน าไปบ าบดหรอขจดสารปนเปอนออกเสยกอนการน าไปใชกควรทจะท า การก าหนดพนทใชสอยตางๆ ในตวอาคารใหเปนพนทหามสบบหรกเปนสงหนงทสามารถกระท าไดตามนโยบายของฝายบรหาร การจดพนทสบบหรภายนอกและการตดปายประกาศ ควรจะใหแนใจวาจะไมมควนบหรไหลกลบเขามาในอาคารหรออาคารใกลเคยง การรกษาความสะอาดและการดแลรกษา สารเคม ยาฆาแมลงและสารเคมอนตรายอนๆ ควรจะท าตามค าแนะน าของผผลต การลางท าความสะอาดคอยลเยนดวยสารท าความสะอาดชนดระเหยไดควรจะกระท าตอเมอมการปดระบบระบายอากาศแลว และเปดระบบระบายอากาศเมอพนทนนไมมคนอย การรมควนตลอดทงอาคารควรจะกระท าเมอตวอาคารนนไมมคนอย และควรเปดระบบระบายอากาศลวงหนา 2 ชวโมง กอนทจะเปดใหคนเขามาในอาคาร หากจ าเปนอาจจะตองเปดลวงหนามากกวา 2 ชวโมง ถาหากไดรบค าแนะน าจากบรษททเขามาท าการรมควนอาคาร ผทอยภายในอาคารควรจะไดรบการแจงลวงหนาอยางนอย 24 ชวโมง กอนจะท าการรมควนในอาคารซงอาจจะสงผลใหมอากาศปนเปอนหลดเขาไปในพนทท างานของคนเหลานน อปกรณทใชในการกรองอากาศกอนเขาอาคารควรจะมประสทธภาพทดในการดกกรองเอาฝนผงและอนภาคตางๆ ไว ทงนจะสงเกตความเสอมประสทธภาพของตวกรองไดจากการทตวกรองเกดการฉกขาด การตดตงตวกรองไมถกวธ หรอพบเหนฝนจ านวนมากหลดออกมาจากตวกรองหรอภายในทอลมหรอกลองลม ตวกรองทใชในระบบระบายอากาศในอาคาร ควรจะไดรบการตรวจสอบและเปลยนเปนประจ า อยางนอยทกๆ 6 เดอน ในระหวางทมการเปลยนตวกรองอากาศ ควรจะท าการปดระบบระบายอากาศกอน 3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ภาคท 6 เทคนคการตรวจสอบระบบสขอนามยและสงแวดลอม และประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตฯ มขอก าหนดเกยวกบมาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศในประเทศไทย ดงทแสดงในตารางท 4.8 และในป 2550 ไดมการก าหนดมาตรฐานคาสารอนทรยระเหยงาย (volatile organic compounds) ในบรรยากาศโดยทวไปในเวลา 1 ป ดงแสดงในตารางท 4.9 ดงน

ตารางท 4.8 มาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศโดยทวไป

สารมลพษ คาเฉลย

ความเขมขน ในเวลา

คามาตรฐาน วธการตรวจวด

1. แกสคารบอนมอนนอกไซด (CO) 1 ช.ม. ไมเกน 30 ppm 34.2 มก./ลบ.ม. Non–dispersive Infrared detection 8 ช.ม. ไมเกน 9 ppm 10.26 มก./ลบ.ม.

2. แกสไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) 1 ช.ม. ไมเกน 0.17 ppm 0.32 มก./ลบ.ม. Chemiluminescence 1 ป ไมเกน 0.03 ppm 0.057 มก./ลบ.ม.

3. แกสโอโซน (O3) 1 ช.ม. ไมเกน 0.10 ppm 0.20 มก./ลบ.ม. Chemiluminescence 8 ช.ม. ไมเกน 0.07 ppm 0.14 มก./ลบ.ม.

4. แกสซลเฟอรไดออกไซด (SO2) 1 ป ไมเกน 0.04 ppm 0.10 มก./ลบ.ม. - UV–Fluorescence - Pararosaniline 24 ช.ม. ไมเกน 0.12 ppm 0.30 มก./ลบ.ม.

1 ช.ม. ไมเกน 0.3 ppm 0.78 มก./ลบ.ม.

ภ4-20

ทมา 1. คมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย, 2551: หนา 146 2. ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 33 (พ.ศ. 2552) เรอง ก าหนดมาตรฐานคากาซไนโตรเจนไดออกไซด ในบรรยากาศทวไป 3. ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 36 (พ.ศ. 2553) เรอง ก าหนดมาตรฐานฝนละอองขนาดไมเกน 2.5 ไมครอนในบรรยากาศ ทวไป

ตารางท 4.9 ก าหนดมาตรฐานคาสารอนทรยระเหยงาย (Volatile organic compounds) ในบรรยากาศ พ.ศ. 2550

สาร

คาเฉลยในเวลา 1 ป

ไมโครกรมตอ ลกบาศกเมตร

วธการตรวจวด

1. เบนซน (benzene) 1.7 1. ใหน าผลการตรวจว เคราะหตวอยางอากาศแบบตอเนองตลอด 24 ชวโมงของทกๆ เดอน อยางนอยเดอนละหนงคร งมาหาคามชฌมเลขคณต (arithmetic mean) 2. กรณตวอยางอากาศทเกบมาตรวจวเคราะหตามขอ 1 ไมสามารถตรวจวเคราะหไดใหเกบตวอยางมาวเคราะหใหมภายใน 30 วน นบแตวนทเกบตวอยางทไมสามารถตรวจวเคราะหได

2. ไวนลคลอไรด (vinyl chloride) 10 3. 1,2–ไดคลอโรอเทน (1,2 dichloroethane) 0.4 4. ไตรคลอโรเอทธลน (trichloroethylene) 23 5. ไดคลอโรมเทน (dichloromethane) 22 6. 1,2–ไดคลอโรโพรเพน (1,2–dichloropropane) 4 7. เตตระคลอโรเอทธลน (tetrachloroethylene) 200 8. คลอโรฟอรม (chloroform) 0.43 9. 1,3–บวทาไดอน (1,3–butadiene) 0.33


ดรายละเอยดเพมเตมจาก มาตรฐานการตรวจสอบคณภาพอากาศภายในอาคาร ส.ว.ป.ท. 04–2549

ตารางท 4.8 มาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศโดยทวไป (ตอ)

สารมลพษ คาเฉลย

ความเขมขน ในเวลา

คามาตรฐาน วธการตรวจวด

5. ตะกว (Pb) 1 เดอน ไมเกน 1.15 ไมโครกรม./ลบ.ม. Atomic absorption Spectrometer

6. ฝนละอองขนาดไมเกน 2.5 ไมครอน 24 ช.ม. ไมเกน 0.05 มก./ลบ.ม. - Gravimetric (high volume) - Beta ray - Dichotomous - Tapered Element Oscillating Microbalance (TEOM)

1 ป ไมเกน 0.025 มก./ลบ.ม. 7. ฝนละอองขนาดไมเกน 10 ไมครอน (PM10)

24 ช.ม. ไมเกน 0.12 มก./ลบ.ม. 1 ป ไมเกน 0.05 มก./ลบ.ม.

8. ฝนละอองขนาดไมเกน 100 ไมครอน 24 ช.ม. ไมเกน 0.33 มก./ลบ.ม. Gravimetric (high volume) 1 ป ไมเกน 0.10 มก./ลบ.ม.

ภ4-21

4.6 งานระบบฉกเฉนและระบบตดตอสอสาร 4.6.1 ขอก าหนดดานการออกแบบและมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม มรายละเอยดดงน 1) ตามมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม วสท. 2002–49 และกฎกระทรวงฉบบท 47 พบวามการระบรายละเอยดเกยวกบขอก าหนดดานการออกแบบและมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหมไวดงน การออกแบบระบบแจงเหตเพลงไหมตามมาตรฐานน ใชส าหรบประเภทอาคารดงตอไปน อาคารขนาดเลก อาคารสง อาคารขนาดใหญ อาคารขนาดใหญพเศษ และอาคารสาธารณะ หมายเหต: อาคารทไมรวมอยในมาตรฐานนไดแก อาคารทเกบสารไวไฟหรอสารเคม รวมทงอาคารทเกบวตถระเบด อาคารดงกลาวตองใชมาตรฐานสากลทเกยวของกบเรองนโดยเฉพาะ ดรายละเอยดนยามของอาคารประเภทตางๆ เพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535), ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ออกตามความในพระราชบญญต อาคาร พ.ศ. 2522 และตามนยามของมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหมของ วสท. 2002–49, 2543: หนา 1 – 8 2) ตามมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหมของ วสท. 2002–49 ไดมการก าหนดใหอาคารแตละประเภทมระบบแจงเหตเพลงไหมขนพนฐาน ดงตอไปน 2.1) อาคารขนาดเลก: ระบบแจงเหตเพลงไหม ตองประกอบดวยอปกรณส าคญเปนอยางต า ดงตอไปน

แผงควบคมระบบแจงเหตเพลงไหม อปกรณตรวจจบเพลงไหมอตโนมต อปกรณแจงเหตดวยมอ อปกรณแจงเหตเตอนภย

ขอยกเวน ไมตองมอปกรณตรวจจบเพลงไหมอตโนมตส าหรบอาคารขนาดเลกทเปนอาคารชนเดยว และโปรงโลงทสามารถมองเหนไดทวทกพนทในอาคาร 2.2) อาคารสง อาคารขนาดใหญ อาคารขนาดใหญพเศษ: ระบบแจงเหตเพลงไหม ตองประกอบดวยอปกรณส าคญเปนอยางต า ดงตอไปน

แผงควบคมระบบแจงเหตเพลงไหม อปกรณตรวจจบเพลงไหมอตโนมต อปกรณแจงเหตดวยมอ อปกรณแจงเหตเตอนภย อปกรณโทรศพทฉกเฉน อปกรณประกาศเรยกฉกเฉน แผงแสดงผลเพลงไหมทศนยสงการดบเพลง

2.3) การเลอกอปกรณตรวจจบส าหรบพนทซงตองพจารณาพเศษ ใหเปนไปตามมาตรฐาน วสท. 2002–49 โดยก าหนดอปกรณทแนะน าใหใชดงรายการตอไปน

พนททมเครองฆาเชอโรคดวยไอน า -- > อปกรณตรวจจบความรอน หองเกบสารไวไฟชนดเหลว -- > อปกรณตรวจจบความรอน หรออปกรณตรวจจบควน หรอเปลวเพลง ทอลมระบบปรบอากาศ -- > อปกรณตรวจจบควน หองหมอน า หรอหองเตาหลอม -- > อปกรณตรวจจบความรอน

4.6.2 มาตรฐานเสนทางหนไฟ มรายละเอยดดงน

ภ4-22

1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 3 มาตรฐานเสนทางหนไฟ สามารถสรปโดยยอทเกยวกบการหนไฟไดดงน 1.1) ลกษณะทวไปทางหนไฟ (Fire Exit): ทางหนไฟตองถกกนแยกออกจากสวนอนของอาคาร ตามหลกเกณฑดงน 1.1.1) ถาทางหนไฟเชอมตอกนไมเกน 3 ชน ใหกนแยกทางหนไฟออกจากสวนอนของอาคาร โดยการปดลอมทางหนไฟทกดานดวยอตราการทนไฟไมนอยกวา 1 ชวโมง 1.1.2) ถาทางหนไฟเชอมตอกนตงแต 4 ชน ใหกนแยกทางหนไฟออกจากสวนอนของอาคาร โดยการปดลอมทางหนไฟทกดานดวยอตราการทนไฟไมนอยกวา 2 ชวโมง ซงรวมถงสวนประกอบของโครงสรางทรองรบทางหนไฟดวย 1.1.3) ชองเปดตางๆ ตองปองกนดวยประตทนไฟ (fire doors) โดยตองตดตงอปกรณดงหรอผลกบานประตใหกลบมาอยในต าแหนงปดอยางสนทไดเองโดยอตโนมตดวย 1.1.4) การปดลอมทางหนไฟตองท าอยางตอเนองจนกระทงถงทางปลอยออก 1.1.5) หามใชสวนปดลอมทางหนไฟเพอจดประสงคอนทอาจจะท าใหเกดการกดขวางในระหวางการอพยพหนไฟ 1.2) ระยะความสงของเสนทางหนไฟ 1.2.1) ส าหรบอาคารทจะกอสรางใหม ระยะความสงของเสนทางหนไฟตองไมนอยกวา 2.2 เมตร โดยวดตามแนวดงจากระดบผวบนสดของพน (finished floor) ในกรณทมคานหรออปกรณใดตดยนลงมาจากเพดาน ระยะความสงตองไมนอยกวา 2.0 เมตร 1.2.2) ส าหรบอาคารเดม ระยะความสงของเสนทางหนไฟตองไมนอยกวา 2.1 เมตร โดยวดตามแนวดงจากระดบผวบนสดของพน (finished floor) ในกรณทมคานหรออปกรณใดตดยนลงมาจากเพดาน ระยะความสงตองไมนอยกวา 2.0 เมตร 1.2.3) ระยะความสงของบนไดจะตองไมนอยกวา 2.0 เมตร โดยวดตามแนวดงจากระดบลกนอนของ ขนบนได 1.3) ผวทางเดนในเสนทางหนไฟ 1.3.1) ผวทางเดนบนเสนทางหนไฟตองมการปองกนการลนตลอดเสนทาง 1.3.2) ผวทางเดนบนเสนทางหนไฟตองราบเรยบ กรณระดบผวตางกนเกน 6 มลลเมตร แตไมเกน13 มลลเมตร ตองปรบระดบดวยความลาดเอยง 1 ตอ 2 กรณตางระดบมากกวา 13 มลลเมตร ใหอางองมาตรฐาน วสท. 3002–51 ขอ 3.1.7 1.4) การเปลยนระดบในเสนทางหนไฟ 1.4.1) กรณมการเปลยนระดบบนเสนทางหนไฟ ตองใชทางลาดเอยงหรอบนได หรอวธอนๆ ตามรายละเอยดทก าหนดในมาตรฐานน 1.4.2) ถาใชบนได ลกนอนจะตองมความลกไมนอยกวา 0.28 เมตร 1.4.3) ถามการเปลยนระดบในเสนทางหนไฟเกน 0.75 เมตร ดานทเปดโลงตองท าราวกนตก 1.5) ความนาเชอถอของเสนทางหนไฟ 1.5.1) ตองไมท าการประดบตกแตง หรอมวตถอนใด จนท าใหเกดการกดขวางในทางหนไฟ ทางไปสทาง หนไฟ ทางปลอยออก หรอท าใหบดบงการมองเหนภายในเสนทางเหลานน 1.5.2) หามไมใหตดตงกระจกบนบานประตทางหนไฟ รวมทงหามไมใหตดตงกระจกในทางหนไฟหรอ บรเวณใกลกบทางหนไฟทอาจจะท าใหเกดความสบสนในการอพยพหนไฟ 1.6) การตดตงระบบหวกระจายน าดบเพลง ถาขอก าหนดใดในหมวดนกลาวถงระบบหวกระจายน าดบเพลงแลว หมายถง ระบบหวกระจายน าดบเพลงทไดรบการออกแบบ ตดตง ทดสอบ และบ ารงรกษา ตามทก าหนดในมาตรฐานน ในหมวดของระบบหวกระจายน าดบเพลง

ภ4-23

1.7) ขดความสามารถของเสนทางหนไฟ 1.7.1) ความกวางของเสนทางหนไฟ ตองกวางสทธไมนอยกวา 900 มลลเมตร โดยวดทจดทแคบทสดในเสนทางหนไฟ ยกเวนสวนทยนเขามาดานละไมเกน 110 มลลเมตร และสงไมเกน 950 มลลเมตร (ดรายละเอยดในมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 หนา 76) 1.7.2) หองหรอพนทกจการชมนมคน เสนทางออกและประตทางเขาออกหลกทมแหงเดยว ตองรองรบจ านวนคนไดไมนอยกวา 2/3 ของจ านวนคนทงหมดในหองหรอพนทนน 1.8) ขอก าหนดเกยวกบจ านวนเสนทางหนไฟ 1.8.1) จ านวนเสนทางหนไฟจากชนของอาคาร ชนลอย หรอระเบยง ตองมอยางนอย 2 เสนทาง ยกเวนแตขอก าหนดใดในมาตรฐานนยนยอมใหมเสนทางหนไฟทางเดยว 1.8.2) ถาในพนทใดของอาคารมความจคนมากกวา 500 คน แตไมเกน 1,000 คน ตองมเสนทางหนไฟ 3 เสนทาง ถาความจคนมากกวา 1,000 คน ตองมเสนทางหนไฟ 4 เสนทาง 1.8.3) ใหใชความจของคนของแตละชนเทานนในการก าหนดจ านวนเสนทางหนไฟของชนนนๆ และจ านวนเสนทางหนไฟตองไมลดลงตลอดทศทางการหนไฟ ดรายละเอยดอนๆ จากมาตรฐานเสนทางหนไฟ หมวดท1 ถงหมวดท 7 หนา 67 ถง 120 ในมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 50 (พ.ศ. 2540) ไมไดมการก าหนดรายละเอยดเกยวกบเสนทางหนไฟไวชดเจนมเพยงแตการก าหนดรายละเอยด ปายบอกชน และปายบอกทางหนไฟเทานน

4.6.3 ปายบอกทางหนไฟ มรายละเอยดดงน 1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 3 หมวดท 7 สวนประกอบของเสนทางหนไฟ มาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน ภาคท 3 โคมไฟปายทางออกฉกเฉนและตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ไดน าเสนอรายละเอยดรปแบบปายโดยสรปไวดงน 1.1) รปแบบปาย: ปายตองมรปแบบทไดมาตรฐาน ทงในรปแบบอกษรหรอสญลกษณ ขนาดและสตามทปรากฏในรปท 4.6 และมรายละเอยดตางๆ ดงน 1.1.1) ตองใชตวอกษรทอานงายและชดเจน ขนาดตวอกษร หรอสญลกษณไมเลกกวา 100 มลลเมตร และหางจากขอบ 25 มลลเมตร โดยใชค าวา เชน FIRE EXIT หรอ ทางหนไฟ 1.1.2) ตวอกษรตองหางกนอยางนอย 10 มลลเมตร ความหนาอกษรไมนอยกวา 12 มลลเมตร ความกวาง ตวอกษรทวไป 50 – 60 มลลเมตร 1.1.3) สของปายใหใชอกษรหรอสญลกษณสขาวบนพนสเขยว พนทสเขยวตองมอยางนอย 50% ของพนท ปาย

ภ4-24

รปท 4.6 ขนาดอกษรหรอสญลกษณทแสดงทางหนไฟทไดมาตรฐาน


1.2) ต าแหนงตดตงควรด าเนนการตดตงตามรปแบบทปรากฏในรปท 4.7 โดยมรายละเอยดดงน 1.2.1) ตองตดตงเหนอประตทางออกจากหองทมคนเกน 50 คน 1.2.2) ตองตดตงเหนอประตทอยบนทางเดนไปสทางหนไฟทกบาน 1.2.3) ปายทางออกบน สงจากพนระหวาง 2.0–2.7 เมตร 1.2.4) ปายทางออกลาง ขอบลางสง 15 เซนตเมตร ไมเกน 20 เซนตเมตร 1.2.5) ขอบปายหางขอบประตไมนอยกวา 10 เซนตเมตร (ตดตงเสรม) ดรายละเอยดเพมเตมจาก ภาคท 3 โคมไฟปายทางออกฉกเฉนมาตรฐาน วสท. 2004–51 หนา 35–56

ภ4-25

รปท 4.7 ต าแหนงการตดตงปายบอกทางหนไฟ


2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) กฎกระทรวงฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ออกตามความในพระราชบญญตอาคาร พ.ศ. 2522 ก าหนดรายละเอยดส าหรบอาคารทวไปทมใชอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษไวดงน เครองหมายและไฟปายบอกทางออกฉกเฉน ส าหรบอาคารทวไปทมใชอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษ 2.1) ตองมปายเรองแสงหรอเครองหมายไฟแสงสวางดวยไฟส ารองฉกเฉนบอกทางออกสบนไดหนไฟ ตดตงเปนระยะตามทางเดนบรเวณหนาทางออกสบนไดหนไฟ และทางออกจากบนไดหนไฟสภายนอกอาคารหรอชนทมทางหนไฟไดปลอดภยตอเนองโดยปายดงกลาวตองแสดงขอความหนไฟเปนอกษรมขนาดสงไมนอยกวา 0.15 เมตร หรอเครองหมายทมแสงสวางและแสดงวาเปนทางหนไฟใหชดเจน 2.2) ตดตงระบบไฟสองสวางส ารองเพอใหมแสงสวางสามารถมองเหนชองทางเดนไดขณะเพลงไหมและมปายบอกชนและปายบอกทางหนไฟทดานในและดานนอกของประตหนไฟทกชน ดวยตวอกษรทสามารถมองเหนไดชดเจน โดยตวอกษรตองมขนาดไมเลกกวา 0.10 เมตร 2.3) เครองหมายและไฟปายบอกทางออกฉกเฉน ส าหรบอาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษ ตองมปายบอกชนและปายบอกทางหนไฟทดานในและดานนอกของประตหนไฟทกชน ดวยตวอกษรทมขนาดไมเลกกวา 0.10 เมตร พรอมระบบไฟสองสวางส ารองเพอใหสามารถมองเหนชองทางเดนไดขณะเพลงไหม

4.6.4 มาตรฐานเครองดบเพลงแบบเคลอนท (Portable fire exitinguisher) 1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลง หมวดท 3 เครองดบเพลงแบบเคลอนทและการตดตงไดมการก าหนดรายละเอยด ไวดงน ประเภทของเพลงและประเภทของการใชงาน (ตารางท 4.10) 1.1) ประเภทของเพลง: ประเภทของเพลงแบงออกเปน 5 ประเภทดงน 1.1.1) ประเภท ก. (Class A) หมายถง เพลงทเกดขนจากวสดตดไฟปกต เชน ไม ผา กระดาษ ยาง และพลาสตก 1.1.2) ประเภท ข. (Class B) หมายถง เพลงทเกดขนจากของเหลวตดไฟปกต เชน น ามน จารบ น ามนผสมสน ามน น ามนชกเงา น ามนดน และแกสตดไฟตางๆ

1.1.3) ประเภท ค. (Class C) หมายถง เพลงทเกดขนจากอปกรณไฟฟา เชน ไฟฟาลดวงจร

ภ4-26

1.1.4) ประเภท ง. (Class D) หมายถง เพลงทเกดขนจากโลหะทตดไฟได เชน แมกนเซยม เซอรโครเนยม โซเดยม ลเธยม และโปแตสเซยม

1.15) ประเภท จ. (Class K) หมายถง เพลงทเกดขนจากไขมนพชหรอสตว

ตารางท 4.10 การเลอกใชชนดของเครองดบเพลงประเภทตางๆ

ชนดของสารดบเพลง ประเภทของเพลง

ประเภท ก. ประเภท ข. ประเภท ค. ประเภท ง. ประเภท จ. ผงเคมแหงแบบอเนกประสงค ผงเคมแหงชนดอนๆ (Sodium bicarbonate & Potassium bicarbonate)

คารบอนไดออกไซด (CO2) โฟม (Foam) สารสะอาดดบเพลง (Clean agent fire extinguishing systems)

น ายาเคมดบเพลง (Wet chemical) หมอกน า (Water mist)

(ทมา มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51, 2551: หนา 147)

1.2) ประเภทการใชงาน: การใชงานของเครองดบเพลงแบบเคลอนท จะตองเลอกขนาดและสารดบเพลงใหเหมาะสมกบประเภทของเพลงทเกดขน 1.2.1) การตดตงเครองดบเพลง จะตองตดตงอยในบรเวณทสามารถมองเหนไดชดเจนและสามารถหยบฉวยเพอน าไปใชในการดบเพลงไดโดยสะดวก เครองดบเพลงจะตองตดตงไมสงกวา 1.40 เมตร จากระดบพนจนถงหวของเครองดบเพลง 1.2.2) เครองดบเพลงแบบเคลอนทปกตจะมขนาดบรรจประมาณ 4.5 กโลกรม และไมควรจะเกน 18.14 กโลกรม เพราะจะหนกเกนไป ยกเวนชนดทมลอเขน 1.2.3) การก าหนดความสามารถ (rating) ของเครองดบเพลงแบบเคลอนท ใหใชตามมาตรฐานของ UL หรอสถาบนทเชอถอหรอตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม มอก. 332–เครองดบเพลงยกหว ชนดผงเคมแหง ฉบบลาสด

รายละเอยดเพมเตมดจากมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 หนา 146–150

2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ไดก าหนดรายละเอยดส าหรบอาคารประเภทตางๆ ดงน 2.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ไดก าหนดใหอาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษตองมการตดตงอปกรณดบเพลงดงน ระบบการตดตงอปกรณดบเพลง: ตองตดตงเครองดบเพลงแบบเคลอนทโดยใหม 1 เครองตอพนทไมเกน 1,000 ตารางเมตร ทกระยะไมเกน 45 เมตร แตไมนอยกวาชนละ 1 เครอง การตดตงเครองดบเพลงแบบเคลอนทตองตดตงใหสวนบนสดของตวเครองสงจากระดบพนอาคารไมเกน 1.50 เมตร ในจดทสามารถน ามาใชไดสะดวก และตองอยในสภาพทใชงานไดตลอดเวลา 2.2) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ก าหนดใหอาคารทวไปทมใชอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษ ตองมการตดตงอปกรณดบเพลงดงน

ภ4-27

ระบบการตดตงอปกรณดบเพลง: ตดตงเครองดบเพลงแบบเคลอนทโดยใหม 1 เครองตอพนท ไมเกน 1,000 ตารางเมตร ทกระยะไมเกน 45 เมตร แตไมนอยกวาชนละ 1 เครอง การตดตงเครองดบเพลงแบบเคลอนทน ตองตดตงใหสวนบนสดของตวเครองสงจากระดบพนอาคารไมเกน 1.50 เมตร 3) การตรวจสอบสภาพความสามารถในการใชงานของถงดบเพลงตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภยของ วสท. ไดก าหนดเกยวกบถงดงเพลงไวดงน 3.1) การตดตง 3.1.1) ระยะหางของถงดบเพลงตองไมเกน 45 เมตร 3.1.2) ระยะการเขาถงถงดบเพลงตองไมเกน 23 เมตร 3.1.3) ความสงจากระดบพนถงสวนสงสดของถงดบเพลงตองไมเกน 1.40 เมตร 3.1.4) ความเหมาะสมตอการยกหวเคลอนยาย ขนาดบรรจท 10–20 ปอนด 3.1.5) ชนดของเครองดบเพลงตองเหมาะสมกบวสดทตดไฟในแตละพนท 3.1.6) มปายสญลกษณ 3.2) การตรวจสอบ 3.2.1) ตรวจใบก ากบการตรวจสอบของบรษทผผลตหรอบรษทผใหบรการ 3.2.2) ตรวจสอบมาตรวดแรงดนตองอยในต าแหนงพรอมใชงานดงแสดงในรปท 4.8 3.2.3) ตรวจสอบน าหนกสทธของถงดบเพลงตองพรอมใชงาน ใชในกรณเครองดบเพลงเปนชนดทไมม มาตรวดแรงดน เชน เครองดบเพลงชนดแกสคารบอนไดออกไซด (CO2)

รปท 4.8 มาตรวดแรงดนของแกสภายในถงดบเพลงเพอใชขบดนสารเคมออกจากถงบรรจ


4) ตามคมอปองกน–ระงบ–รบมออคคภย ของส านกบรหารระบบกายภาพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดเสนอแนะวธการตรวจสอบสภาพถงดบเพลงไวดงรปท 4.9 ดงน

ภ4-28

รปท 4.9 การตรวจสอบถงดบเพลง (ทมา คมอการปองกน – ระงบ – รบมออคคภย. ส านกบรหารระบบกายภาพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553: หนา 26)

4.6.5 มาตรฐานระบบดบเพลงดวยน าชนดมตสายฉดน าดบเพลง (Fire hose cabinet) มรายละเอยดดงน 1) มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลง หมวด 6 ระบบทอยนและสายฉดน าดบเพลง ไดก าหนดรายละเอยดไวดงน 1.1) ประเภทของการใชงาน ระบบทอยนและสายฉดน าดบเพลง แบงตามประเภทของการใชงานไดเปน 3 ประเภท ดงน 1.1.1) ประเภทท 1: ตดตงวาลวสายฉดน าดบเพลงขนาด 65 มลลเมตร ส าหรบพนกงานดบเพลงหรอผทไดผานการฝกการใชสายฉดน าดบเพลงขนาดใหญเทานน 1.1.2) ประเภทท 2: ตดตงชดสายฉดน าดบเพลงขนาด 25 มลลเมตร หรอ 40 มลลเมตร ส าหรบผใชอาคารเพอใชในการดบเพลงขนาดเลก 1.1.3) ประเภทท 3: ตดตงชดสายฉดน าดบเพลงขนาด 25 มลลเมตร หรอ 40 มลลเมตร ส าหรบผใชอาคารและวาลวสายฉดน าดบเพลงขนาด 65 มลลเมตร ส าหรบพนกงานดบเพลงหรอผทไดรบการฝกในการใชสายฉดน าดบเพลงขนาดใหญ 1.2) การจดเตรยมระบบทอยน ใหจดเตรยมระบบทอยนประเภทตางๆ ส าหรบอาคารหรอพนทตามทปรากฏในตารางท 4.11

ภ4-29

ตารางท 4.11 ตารางระบบทอยนประเภทตางๆ

อาคารหรอพนทครอบครอง

อาคารทไมมระบบ หวกระจายน าดบเพลง

อาคารทมระบบ หวกระจายน าดบเพลง

ทอยนประเภท

ความตองการสายฉดน าดบเพลง

ทอยนประเภท ความตองการสายฉดน าดบเพลง

1. อาคารสงเกน 23 เมตร 3 ตองตดตง 2. อาคารทมพนทมากกวา 4,000 ตารางเมตร 3 ตองตดตง 3 ตองตดตง 3. อาคารตงแต 4 ชนขนไป และไมใชอาคารสง 2 ตองตดตง 2 ตองตดตง

(ทมา มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51, 2551 : หนา 168)

1.3) สายฉดน าดบเพลงและอปกรณ 1.3.1) สายฉดน าดบเพลง (Fire hose): อาคารทตดตงทอยนประเภทท 2 และ 3 จะตองจดใหมสายฉดน าดบเพลงขนาด 25 มลลเมตร ยาว 30 เมตร หรอขนาด 40 มลลเมตร ยาว 30 เมตร 1.3.2) อปกรณเกบสายฉดน าดบเพลง (Hose reel or hose rack)

ส าหรบสายฉดน าดบเพลงขนาด 25 มลลเมตร จะตองมวนอยในขนาด 40 มลลเมตร จะตองจดใหมทแขวนเกบสายฉดน าดบเพลงหรออปกรณดงกลาว ทงหมดจดวางใหสะดวกตอการใชในตดบเพลง

ตองจดใหมปายแสดงถงการใชสายฉดน าดบเพลงและอปกรณ โดยแสดงเปนรปภาพและตวอกษรทมขนาดเหมาะสมเหนไดชดและเขาใจงาย ดรายละเอยดเพมเตมจากมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลงหมวด 6 ระบบทอยนและสายดบเพลงหนา 167–181 2) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (ส าหรบตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและระงบอคคภย ไดก าหนดรายละเอยดเกยวกบตสายฉดน าดบเพลง (fire hose cabinet) ไวตามทแสดงในรปท 4.10 และมรายละเอยดดงน 2.1) ตองมระยะหางระหวางตไมเกน 64 เมตร 2.2) มสายสงน าดบเพลง (fire hose) 2.3) มวาลวควบคม เปด–ปดดวยมอหรออตโนมต 2.4) มหวฉดน าดบเพลงแบบปรบการฉดน าเปนล า เปนฝอย และเปนมานได (jet–spray–steam) 2.5) มปายสญลกษณ ดรายละเอยดเพมเตมจากคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (ส าหรบการตรวจอาคารตามกฎหมาย) ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและระงบอคคภย หนา 257–266

ภ4-30

รปท 4.10 การตดตงตสายฉดน าดบเพลง


3) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ไดก าหนดรายละเอยดส าหรบอาคารประเภทตางๆ ดงน 3.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ไดก าหนดใหอาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษตองมการตดตงระบบดบเพลงดวยน าชนดมตสายฉดน าดบเพลง (fire host cabinet, FHC) ดงน ระบบการจายน าดบเพลง เครองสบน าดบเพลง และหวฉดน าดบเพลง 3.1.1) ทกชนของอาคารตองมตสายฉดน าดบเพลง (FHC) ทประกอบดวยหวตอสายฉดน าดบเพลงพรอมสายฉดน าดบเพลงขนาดเสนผานศนยกลาง 25 มลลเมตร และหวตอสายฉดน าดบเพลงชนดหวตอสวมเรวขนาดเสนผานศนยกลาง 65 มลลเมตร พรอมทงฝาครอบและโซรอยตดไวทกระยะไมเกน 64.00 เมตร และเมอใชสายฉดน าดบเพลงยาวไมเกน 30.00 เมตรตอจากตหวฉดน าดบเพลงแลวสามารถน าไปใชดบเพลงในพนททงหมดในชน 3.1.2) อาคารสงตองมทเกบน าส ารองเพอใชเฉพาะในการดบเพลงและใหมประตน าปด–เปด และประตน ากนน าไหลกลบอตโนมตดวย 3.1.3) หวรบน าดบเพลงทตดตงภายนอกอาคารตองเปนชนดขอตอสวมเรวขนาดเสนผานศนยกลาง 65 มลลเมตร สามารถรบน าจากรถดบเพลงทมขอตอสวมเรวแบบมเขยวขนาดเสนผานศนยกลาง 65 มลลเมตร ทหวรบน าดบเพลงตองมฝาปด–เปดทมโซรอยตดไวดวย ระบบทอยนทกชดตองมหวรบน าดบเพลงนอกอาคาร 1 หวและอยใกลหวทอดบเพลงสาธารณะมากทสดพรอมปายขอความเขยนดวยสสะทอนแสดงวา “หวรบน าดบเพลง” 3.1.4) ปรมาณการสงจายน าส ารองตองสามารถสงจายน าส ารองไดเปนเวลาไมนอยกวา 30 นาท 3.2) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ไดก าหนดใหอาคารสงตองมระบบดบเพลงดวยน าชนดสายสงทอน าดบเพลง ดงน ระบบการจายน าดบเพลง เครองสบน าดบเพลง และหวฉดน าดบเพลง 3.2.1) อาคารขนาดใหญตองจดใหมระบบทอยน สายฉดน าพรอมอปกรณหวรบน าดบเพลงชนดขอตอสวมเรวขนาดเสนผานศนยกลาง 65 มลลเมตร เพอดบเพลงไดทกสวนของอาคาร 3.2.2) สวนอาคารทวไปทมใชอาคารสง อาคารขนาดใหญ หรออาคารขนาดใหญพเศษ มไดมการก าหนดรายละเอยดไว

4.6.6 มาตรฐานระบบดบเพลงดวยน าชนดระบบหวกระจายน าดบเพลง (Sprinkler System) มรายละเอยดดงน 1) มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลง หมวด 7 ระบบหวกระจายน าดบเพลง ไดก าหนดรายละเอยดไวดงน วสดและอปกรณทใชตดตง จะตองไดรบการรบรองจากสถาบนทเชอถอได

ภ4-31

1.1) หวกระจายน าดบเพลง 1.1.1) หวกระจายน าดบเพลงทน ามาใชในการตดตง จะตองเปนของใหม ทไมเคยผานการใชงานมากอน และเปนชนดทไดรบการรบรองจากสถาบนทเชอถอไดเทานน 1.1.2) หวกระจายน าดบเพลงจะตองเลอกชนด และตดตงใหถกตองตามค าแนะน าของผผลต 1.1.3) หวกระจายน าดบเพลงจะตองเลอกอณหภมท างาน (temperature rating) ใหเหมาะสมกบพนททตดตงตามทระบ ดรายละเอยดในตาราง 5.7.2 อณหภมท างาน ระดบอณหภม และรหสสของหวกระจายน าดบเพลง ในมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 หนา 190 1.1.4) หวกระจายน าดบเพลงทตดตงในบรเวณทหวมโอกาสถกท าใหเสยหาย จะตองมอปกรณปองกนตดตงทหวดวย (sprinkler guard) 1.2) การตดตงระบบหวกระจายน าดบเพลง 1.2.1) หวกระจายน าดบเพลงจะตองตดตงทวทงอาคาร 1.2.2) หวกระจายน าดบเพลงจะตองตดตงในต าแหนงทระยะเวลาในการท างาน (activation time) และการกระจายน า (distribution) สามารถดบเพลงไดผลด 1.2.3) วาลวและอปกรณทจ าเปนของระบบจะตองเขาถงไดสะดวกเพอการใชงาน ตรวจสอบ ทดสอบ และบ ารงรกษาไดสะดวก ดรายละเอยดเพมเตมจากมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002–51 ภาคท 5 หมวดท 7 ระบบหวกระจายน าดบเพลง หนา 182–215 2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535), ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ไดก าหนดรายละเอยดส าหรบอาคารประเภทตางๆ ดงน 2.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ไดก าหนดใหอาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษ ตองมระบบดบเพลงอตโนมต ดงน ระบบดบเพลงอตโนมต ตองมระบบดบเพลงอตโนมต เชน sprinkler system หรอระบบอนทเทยบเทา ทสามารถท างานไดทนทเมอมเพลงไหม โดยครอบคลมพนททงหมดทกชน 2.2) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) มไดมการก าหนดขอก าหนดไว ส าหรบอาคารทวไปทมใชอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษ

ภ5-1

ภาคผนวก 5 ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย

5.1 ตวอยางการประเมนความเสยง

การประเมนความเสยงนน มกนยมใชแบบเมทรกซ โดยมตวแปร 2–3 ตว เมอสามารถตงตวแปรทตองการประเมนความเสยงไดแลว จากนนตงคาระดบจากตาไปสงซงความละเอยดของการตงคาระดบขนกบบรบทของหนวยงานแตละท สวนใหญควรอยในชวง 3-5 ระดบ ในทนขอยกตวอยางการประเมนความเสยงโดยมตวแปร 2 ตว คอ “ความเปนไปไดทจะเกดเหตการณนน” (ตารางท 5.1) และ “ผลตอสขภาพ ความปลอดภย และสงแวดลอม” (ตารางท 5.2) ดงน

1) การนยามความเปนไปไดทจะเกดขน

“ความเปนไปไดทจะเกดเหตการณนน” ตงคาเปน 5 ระดบ โดยตงชอเปน A-D ซงมการนยามและอธบายคาไว เชน ระดบ A หมายถง ความเปนไปไดทจะเกดเหตการณนน เกอบเปนประจา ซงหมายถง มความถในการเกดสงมาก เปนตน

ตารางท 5.1 ตวอยางการนยามระดบของความเปนไปไดทจะเกดขน

ระดบ ความหมายของระดบ ค าอธบาย ความถทคาดวาจะเกดขน A เกอบเปนประจา (almost

certain) เหตการณจะเกดขนไดตลอดเวลา 1-2 ครงตอสปดาห

B เปนไปไดมาก (likely) เหตการณเกดขนหลายครงหรอ

มากกวาในการทางาน 1-2 ครงตอเดอน

C เปนไปไดปานกลาง (possible) เหตการณอาจเกดขนในการทางาน

1-2 ครงตอป

D ไมคอยเกดขน (unlikely) เหตการณเกดขนทใดทหนงบางครงบางคราว

1-2 ครงตอ 5 ป หรอมากกวา

E เกดขนไดยาก (rare) เคยไดยนวาเหตการณเกดขนมากอนทไหนสกแหง

ไมเคยเกดขนเลยในระยะ 10 ป หรอมากกวา

ทมา ดดแปลงจาก General risk assessment form ของ University of Melbourne[ออนไลน] เขาถงไดจาก http://safety.unimelb.edu.au/docs/RiskAssess2Variable.pdf สบคนเมอวนท 6 สงหาคม 2556

ภ5-2

2) การนยามชนดของผลตอสขภาพ ความปลอดภย และสงแวดลอม

“ผลตอสขภาพ ความปลอดภย และสงแวดลอม” ในตารางท 5.2 ตงคาเปน 5 ระดบ เชนเดยวกน แตใชตวเลขโรมน (I-V) แทนแตละระดบ

ตารางท 5.2 ตวอยางการนยามระดบความรนแรงทมผลตอสขภาพ ความปลอดภย และสงแวดลอม

ระดบความรนแรง ชนดผลลพธทตามมา สขภาพและความปลอดภย สงแวดลอม

V มากทสด (มหนตภย)

มผเสยชวตจานวนมาก หรอเกดอนตรายตอคน มากกวา 50 คน

มผลทาใหเกดความเสอมโทรมของสงแวดลอมและระบบนเวศ ระยะยาวและรนแรงมาก นาวตกมาก

IV มาก มผเสยชวต และ/หรอเกดสภาวะทพพลภาพรนแรงและถาวร (>30%) เทากบหรอมากกวา 1 คน

III ปานกลาง เกดสภาวะทพพลภาพปานกลาง หรอเกดความบกพรอง (<30%) เทากบหรอมากกวา 1 คน

มผลตอสงแวดลอม ระยะเวลาปานกลางและรนแรง

II นอย เกดสภาวะทพพลภาพทรกษาได และตองการการรกษาตวในโรงพยาบาล

มผลตอสงแวดลอม ระยะเวลาสนถงปานกลาง และไมกระทบตอระบบนเวศ

I นอยมาก มผลกระทบเลกนอย ไมจาเปนตองไดรบการรกษาทโรงพยาบาล

มผลนอยมากตอสงมชวตในสงแวดลอม


3) การค านวณความเสยง/การประเมนความเสยง (Risking rating) เปนการนาตวแปรทกาหนดระดบและนยามไว

ขางตน มาวางเปนเมทรกซดงตารางท 5.3 จากนนตงคาระดบความเสยง กจะสามารถประเมนความเสยงของสงทจะเกดขนบนตวแปรของความถและผลตอสขภาพ ตงแต ตา ปานกลาง สง และสงมาก

ตารางท 5.3 ตวอยางการคานวณความเสยง (Risking rating)

ระดบความเปนไปไดท จะเกดขน

ระดบความรนแรงทมผลตอสขภาพ ความปลอดภยและสงแวดลอม

I II III IV V

A ปานกลาง สง สง สงมาก สงมาก B ปานกลาง ปานกลาง สง สง สงมาก C ตา ปานกลาง สง สง สง D ตา ตา ปานกลาง ปานกลาง สง E ตา ตา ปานกลาง ปานกลาง สง


ภ5-3

ในการเกบขอมลความเสยงสามารถทาเปนรปแบบตารางเพอบนทกผลการประเมนความเสยงได ดงตวอยางในตารางท 5.4 สาหรบการออกแบบแบบฟอรมทใชในการประเมนความเสยงนน สามารถทาแยกแบบฟอรม หรอ สามารถรวมหลายองคประกอบของการจดการความเสยงในแบบฟอรมเดยวกนได (ตวอยางแบบฟอรมการประเมนความเสยงแบบรวม ดงแสดงในแผนภาพท 5.1)

ตารางท 5.4 ตวอยางการเกบขอมลความเสยง

(1) เหตการณ ทกอใหเกดอนตราย

(2) ระดบความเสยง (3) ตวบงช ความเปนอนตราย

(4) วธการ จดการความเสยง

(5) ค าอธบาย วธการจดการความเสยง A-E I-V ระดบ

1. การตกหลนของขวดสารเคม

B III สง

ชนวางไมแขงแรงและเบยดแนน

กาจดทง เปลยนชนวางใหม

2. การเกดไฟไหมในตควน

C IV สง

ใชเครองกลน แอลกอฮอล ตดตอกนจนทาใหเกดความรอนและเกดไฟไหม

ตงกฎการทางาน หามใชเครองมอในตควนตดตอกนเปนเวลานานและตองมผรบผดชอบดแลเปนระยะ

3. การสดดมสารพษเชน Benzamidine

A II สง

Benzamidine เปนสารพษทไวปฏกรยากบอากาศ

ใช PPE ใชอปกรณปองกนระบบทางเดนหายใจแบบเตมรป และทางานในตควน

เฝาตดตาม ตรวจสขภาพประจาป ... ... … … ... ... ...

หมายเหต (4) และ (5) เปนการจดการความเสยง

ภ5-4

แผนภ

าพท

5.1 ต

วอยา

งแบบ

ฟอรม

การป

ระเม

นควา

มเสย

ง

ภ5-5

5.2 มาตรฐานทลางตาและอางลางตาฉกเฉน ทลางตา (รปท 5.1) ในหองปฏบตการควรเปนนาสะอาด หรอสารละลายนาเกลอทใชกนทวไปในการชะลางตา มาตรฐานทลางตาและอางลางตาฉกเฉน (ANSI Z358.1–1998: American National Standard Institute) มขอกาหนดทวไปวา ทลางตาฉกเฉนมคณภาพและลกษณะตรงตามมาตรฐานทยอมรบได สามารถเขาถงไดโดยงาย มประสทธภาพในการชะลางสารอนตรายออกจากตาได ตองมสญญาณเสยงหรอไฟกระพรบขณะใชงาน ตองมการทดสอบการใชงานอยางสมาเสมอ และตองมการจดทาคมอวธการใช/อบรมใหแกผปฏบตงาน

5.3 มาตรฐานชดฝกบวฉกเฉน ชดฝกบวฉกเฉน (Emergency shower, รปท 5.2) ตามมาตรฐาน ANSI Z358.1–1998 กาหนดไววา

- นาทถกปลอยออกมาตองมความแรงทไมทาอนตรายตอผใช โดยตองปลอยนาไดอยางนอย 75.7 ลตร/นาท หรอ 20 แกลลอน/นาท ทแรงดน 30 ปอนด/ตารางนว เปนเวลาไมนอยกวา 15 นาท

- อปกรณสาหรบการควบคมปด/เปด ตองเขาถงไดงาย สามารถปลอยนาไดภายใน 1 วนาทหรอนอยกวา - นามอตราการไหลอยางสมาเสมอโดยไมตองใชมอบงคบ - ตองมปาย ณ บรเวณจดตดตงชดเจน - ฝกบวฉกเฉนตองสามารถเขาถงไดโดยงายและรวดเรว มระยะไมเกน 30 เมตร (100 ฟต) จากจดเสยง และ

ตองไปถงไดใน 10 วนาท เสนทางตองโลงไมมสงกดขวาง (เปนเสนทางตรงทสดเทาทจะทาได และมแสงสวางเพยงพอ) หากมการใชสารเคมทมอนตรายมาก ควรตดตงฝกบวฉกเฉนใหตดกบพนทนน หรอใกลทสดเทาทจะทาได

- บรเวณทตดตงอยบนพนระดบเดยวกนกบพนททมความเสยง ไมใชทางลาดลง - อณหภมของนาควรรกษาใหคงทอยระหวาง 15 – 35 องศาเซลเซยส ในกรณทสารเคมทใชทาใหเกดแผล

ไหมทผวหนง ควรใหนามอณหภมอยท 15 องศาเซลเซยส ดงนนจงควรศกษาขอมลจาก SDS ของสารเคมกอน

- ตาแหนงทตดตงฝกบวฉกเฉน ควรอยในระยะ 82 – 96 นว (208.3 – 243.8 เซนตเมตร) จากระดบพน นอกจากน ทระดบสงจากพน 60 นว (152.4 เซนตเมตร) ละอองนาจากฝกบวตองแผกวางเปนวงทมเสนผาศนยกลางอยางนอย 20 นว และคนชกเปดวาลวเขาถงไดงาย และไมควรสงเกน 69 นว (173.3 เซนตเมตร) จากระดบพน (อาจปรบใหเหมาะสมตามสวนสงของผปฏบตงาน)

รปท 5.1 ตวอยางปายบอกจดตดตงทลางตา ชดลางตาแบบตดผนง และอางลางตาฉกเฉน (ทมา เขาถงไดจาก http://ca.wikipedia.org/wiki/Fitxer:Sign_eyewash.svg,

http://en.wikipedia.org/wiki/File:2008-07-02_Eye_wash_station.jpg, http://www.plumbingsupply.com/eyewash_heaters.html. สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555)

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b8/2008-07-02_Eye_wash_station.jpg

ภ5-6

5.4 อปกรณปองกนสวนบคคล

อปกรณปองกนสวนบคคล หมายถง ถงมอ, อปกรณกรองอากาศ, อปกรณปองกนตา และเสอผาทปองกนรางกายการใช PPE ขนกบชนดหรอประเภทของการปฏบตงาน และธรรมชาต/ปรมาณของสารเคมทใช โดยตองมการประเมนความเสยงของการปฏบตงานเปนขอมลในการเลอกใชอปกรณใหเหมาะสม PPE ครอบคลมสงตอไปน

อปกรณปองกนหนา (Face protection) หรอ ทก าบงใบหนา (Face shield, รปท 5.3)

ใชเมอทางานกบรงสหรอสารเคมอนตรายทอาจกระเดน ซงสามารถใชรวมกนกบแวนตาได

อปกรณปองกนตา (Eye protection) ใชปองกนตา อาจใชรวมกบอปกรณปองกนหนา ลกษณะของแวนตาทใชในหองปฏบตการม 2 ประเภท คอ

แวนตากนฝน/ลม/ไอระเหย (Goggles) เปนแวนตาทปองกนตาและพนทบรเวณรอบดวงตาจากอนภาค ของเหลวตดเชอ หรอสารเคม/ไอสารเคม (รปท 5.4)

แวนตานรภย (Safety glasses) จะคลายกบแวนตาปกตทมเลนสซงทนตอการกระแทกและมกรอบแวนตาทแขงแรงกวาแวนตาท ว ไป แวนตาน รภ ยม กม การ ชบ งด วยอกษรเครองหมาย "Z87" ตรงกรอบแวนตาหรอบนเลนส ควรสวมใสเพอปองกนดวงตาจากอนภาค แกว เศษเหลก และสารเคม (รปท 5.5)

รปท 5.5 Safety glasses

รปท 5.3 หนากากปองกน

ใบหนา (Face shield)

รปท 5.4 Goggles

รปท 5.2 ตวอยางปายบอกจดตดตงชดฝกบวฉกเฉน ชดฝกบวฉกเฉน และลกษณะการใชงาน (ทมา เขาถงไดจาก https://www.clarionsafety.com/Learning-Center/Topics/Emergency-Shower-

Signs.aspx , http://www.bigsafety.com.au/category9_1.htm. สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555)

ภ5-7

อปกรณปองกนมอ (Hand protection) ถงมอ (Gloves) ใชปองกนมอจากสงตอไปน

- สารเคม สงปนเปอนและเชอโรค (เชน ถงมอลาเทกซ/ถงมอไวนล/ถงมอไนไทรล) - ไฟฟา (เชน ถงมอปองกนไฟฟาสถต) - อณหภมทสง/รอนมาก (เชน ถงมอทใชสาหรบตอบ) - อนตรายทางเครองมอ/เครองกล สงของมคมซงอาจทาใหเกดบาดแผลได

การเลอกถงมอทเหมาะสมเปนเรองสาคญ (ตารางท 5.5) ปจจบนพบวา โรคผวหนงอกเสบเปนโรคทเกดขนมากถง 40–45% ของโรคทเกยวของกบการทางานในหองปฏบตการวจยทมสารเคมอนตราย สารเคมหลายชนดทาใหผวหนงระคายเคองหรอผวหนงไหม และยงอาจถกดดซมผานผวหนงไดดวย เชน สารไดเมทลซลฟอกไซด (dimethyl sulfoxide, DMSO) ไนโตรเบนซน (nitrobenzene) และตวทาละลายหลายๆ ชนด สามารถถกดดซมผานผวหนงเขาสกระแสโลหตได

ถงมอแตละชนดมสมบตและอายการใชงานแตกตางกน ดงนนจงตองพจารณาเลอกใชใหถกตอง เพอใหเกดความปลอดภยสงสด

ตารางท 5.5 ตวอยางชนดของถงมอและการใชงาน

วสดทใชท าถงมอ การใชงานทวไป

บวทล (Butyl)

มความทนทานสงมากทสดตอการซมผานของแกสและไอนา จงมกใชในการทางานกบสารกลมเอสเทอรและคโตน

นโอพรน (Neoprene)

มความทนทานตอการถลอกและขดขวนปานกลาง แตทนแรงดงและความรอนไดด มกใชงานกบกรด สารกดกรอน และนามน

ไนไทรล (Nitrile)

ถงมอทใชทางานทวไปไดดมาก สามารถปองกนสารเคมกลมตวทาละลาย นามน ผลตภณฑปโตรเลยมและสารกดกรอนบางชนด และยงทนทานตอการฉกขาด การแทงทะลและการขดขวน

ภ5-8

ตารางท 5.5 ตวอยางชนดของถงมอและการใชงาน (ตอ)

วสดทใชท าถงมอ การใชงานทวไป

พอลไวนลคลอไรด

(Polyvinyl chloride, PVC)

ทนทานตอรอยขดขวนไดดมาก และสามารถปองกนมอจากไขมน กรด และสารกลมปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

พอลไวนลแอลกอฮอล

(Polyvinyl alcohol, PVA)

สามารถปองกนการซมผานของแกสไดดมาก สามารถปองกนตวทาละลายชนดอะโรมาตก (aromatic) และคลอรเนต (chlorinate) ไดดมาก แตไมสามารถใชกบนาหรอสารทละลายในนา

ไวทอน (Viton)

มความทนทานตอตวทาละลายชนดอะโรมาตกและคลอรเนต ไดดเยยม มความทนทานมากตอการฉกขาดหรอการขดขวน

ซลเวอรชลด

(Silver shield)

ทนตอสารเคมทมพษและสารอนตรายหลายชนด จดเปนถงมอททนทานตอสารเคมระดบสงทสด

ยางธรรมชาต

มความยดหยนและทนตอกรด สารกดกรอน เกลอ สารลดแรงตงผว และแอลกอฮอล แตมขอจากด เชน ไมสามารถใชกบ chlorinated solvents ได และสารบางอยางสามารถซมผานถงมอยางได เชน dimethylmercury

ภ5-9

อปกรณปองกนเทา (Foot protection) รองเทาทใชสวมใสในหองปฏบตการ ตองเปนรองเทาทปดนวเทา (รปท

5.6) และควรสวมใสตลอดเวลา รองเทาททาจากวสดบางชนดสามารถทนตอการกดกรอนของสารเคม ตวทาละลาย หรอปองกนการซมผานของนาได เชน รองเทายางทสวมหมรองเทาธรรมดา และรองเทาบท สาหรบรองเทาหนงสามารถดดซบสารเคมไดจงไมควรสวมอกถาปนเปอนสารเคมอนตราย

รปท 5.6 ตวอยางรองเทาทปดนวเทา

อปกรณปองกนรางกาย (Body protection) ผปฏบตงานควรสวมเสอคลมปฏบตการ (lab coat) ตลอดเวลาทอยในหองปฏบตการ เสอคลมปฏบตการควรมความทนทานตอสารเคมและการฉกขาดมากกวาเสอผาโดยทวไป นอกจากน ผากนเปอนททาดวยพลาสตกหรอยางกสามารถปองกนของเหลวทมฤทธกดกรอนหรอระคายเคองได

“ เสอผาทหลวมไมพอดตว ใหญเกนไปหรอรดมากเกนไป เสอผาทมรอยฉกขาดอาจท าใหเกดอนตรายใน หองปฏบตการได และควรตดกระดมเสอคลมปฏบตการตลอดเวลา”

อปกรณปองกนการไดยน (Hearing protection) (รปท 5.7) ใชเมอทางานกบเครองมอหรออปกรณทมคลนเสยงความถสง เชน

sonicator ตามเกณฑของ OSHA ไดกาหนดไววา คนททางานในสภาพแวดลอมทมเสยงระดบ 85 เดซเบล ไมควรทางานเกน 8 ชวโมงตอวน (OSHA Occupational Noise Standard)

อปกรณปองกนระบบทางเดนหายใจ (Respiratory protection) ผปฏบตงานควรสวมอปกรณปองกนระบบทางเดนหายใจ ทสามารถกรองหรอมตวดดซบสงปนเปอนเมอทางานทมอนภาคฝนผงหรอไอ การเลอกใชตองคานงถงศกยภาพและประสทธภาพของตวกรอง (filter) หรอตวดดซบ (chemical absorbent) ในการปองกนสารอนตรายทกฎหมายกาหนด เชน โครเมยม ตะกว ใหตากวาระดบการไดรบสมผสสารจากการทางาน (Occupational Exposure Level, OEL) อปกรณปองกนระบบทางเดนหายใจ ตองไมรวซมและสวมไดกระชบกบใบหนา รวมทงมการบารงรกษาทาความสะอาดอยางสมาเสมอ

รปท 5.7 อปกรณปองกนการไดยน

https://ru.vwr.com/app/catalog/Catalog?parent_class_id=4&parent_class_cd=116195&frmls=x

ภ6-1

ภาคผนวก 6 การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ

ในหลายหนวยงานมการก าหนดระบบการใหความรและความเขาใจเกยวกบความปลอดภยแกผเกยวของ อาทเชน มหาวทยาลยแคลฟอรเนย (University of California, UCLA: http://map.ais.ucla.edu /go/1003937) มหาวทยาลย พรนซตน (Princeton University: http://web.princeton.edu/sites/ehs/ labpage/training.htm) มหาวทยาลยบรตชโคลมเบย (The University of British Columbia: http://riskmanagement. ubc.ca/ courses/laboratory-chemical-safety) เปนตน โดย อาจารย เจาหนาท นกเรยน และผเขาเยยมชม ตองเขารบการอบรมตามหล กสตรหรอโปรแกรมทหนวยงานจดขน ระบบของการใหความรและการอบรม ตองค านงถงสงตอไปน

1. หลกการในการเขาอบรม 1.1 การเขารบการอบรมเรองใดกตาม ขนกบธรรมชาตการปฏบตงานของบคคลนน ๆ 1.2 บคคลทจะเขารบการอบรมควรเลอกหลกสตรหรอหวขอการเขาอบรมบนพนฐานของชนดหรอประเภท

ความเปนอนตรายทบคคลเหลานนจะตองเผชญขณะปฏบตงาน

ยกตวอยาง ตารางแมทรกซทสรางขนเพอใหบคคลเลอกเขารบการอบรม (ดดแปลงจาก Safety Training Matrix for Laboratory Personnel ของ UCLA: http://map.ais.ucla.edu /go/1003937)

ทานตอง....

หลกสตรการใหความร/อบรมดานความปลอดภย กฎหมายทเกยวของ

การประเมนความเสยง

ความเปนอนตราย

ของสารเคม

การใช PPE

การซอมหนไฟ

ขอปฏบตในหองปฏบต-

การ บรหารจดการดานความปลอดภย ทดลองกบสารไวไฟ ทดลองกบสารพษ/สารกอมะเรง ท าความสะอาดหองปฏบตการ นงท างานขางหองปฏบตการ

จากตารางน จะท าใหคนท างานสามารถเลอกหวขอทตนเองตองไดรบการอบรมในเรองใดบาง ตามสถานภาพและลกษณะการท างานของตนเอง

ภ6-2

2. ชวงเวลาทเหมาะสมส าหรบการเขาอบรม ทกคนจะตองเขารบการอบรม 2.1 กอนเรมการปฏบตงานททราบความเปนอนตรายแลว 2.2 เมอไดรบมอบหมายใหปฏบตงานใหมซงมความเปนอนตราย 2.3 เมอมเหตการณหรอรายงานความเปนอนตรายเกดขนในการปฏบตงาน

3. บคคลทเกยวของกบการปฏบตงาน จะครอบคลมทง ผบรหาร หวหนาหองปฏบตการ ผปฏบตงาน และ

พนกงานท าความสะอาด นอกจากน ผเขาเยยมชมหนวยงานกตองไดรบความรดานความปลอดภยดวยเชนกน ยกตวอยาง บทบาทหนาทในการบรหารจดการดานการอบรมในระดบตาง ๆ ดงน


ผปฏบตงาน - รบผดชอบตอวธการปฏบตงานอยางปลอดภย - เขารบการอบรมตามหวขอทเกยวของกบการปฏบตงาน

หวหนาหองปฏบตงาน - รบผดชอบตอการจดใหผปฏบตงานในความดแลไดรบการฝกอบรมดานความปลอดภยในทกหวขอตามความเหมาะสม

- อนญาตใหผปฏบตงานทไดรบการอบรมเขาหองปฏบตการได - เขารบการอบรมตามหวขอทเกยวของกบการปฏบตงาน

ผบรหาร - รบผดชอบตอการบงคบใชใหลกจางทกคนไดรบการอบรมดานความปลอดภย

- สนบสนนดานงบประมาณในการใหความร/อบรมในภาพรวม - เขารบการอบรมตามหวขอทเกยวของกบการปฏบตงาน

4. หวขอ/รปแบบหลกสตร ระบบของการจดการหลกสตร จะครอบคลมหวขอดงตอไปน 4.1 หวขอทวไปตามขอก าหนด ไดแก กฎหมายทเกยวของกบความปลอดภยและสงแวดลอม ความเปน

อนตรายของสารเคม การจดการของเสยสารเคมอนตราย ความปลอดภยของหองปฏบตการ ขอปฏบตทวไปในหองปฏบตการ การซอมหนไฟ การจดการความเสยง เปนตน

4.2 หวขอเฉพาะทขนกบการปฏบตงานของแตละท อาทเชน ถาหนวยงานท างานกบรงสและเลเซอร กตองมการอบรม “ความปลอดภยเมอท างานกบรงสและเลเซอร” เปนตน

---------------------

ภ7-1

ภาคผนวก 7 การจดการขอมลและเอกสาร

(ตวอยาง) คมอการปฏบตการ (SOP)

(ระบหมายเลขเอกสาร A-B-C) “(A)รหสหนวยงานหรอหนวยปฏบต – (B) รหสเรองทท า – (C) เลขล าดบ”

(ระบชอเรอง)

ขนตอนการประเมนความพรอมของผปฏบตงานกอนท าวจย

ภ7-2

บนทกการทบทวนและแกไข

ปรบปรงครงท

วนท รายการการทบทวนและแกไข

1 2 3 4

หมายเหต: ไมแกไข (no revision) แกไข (revision) หรอเลกใช (deletion)

ระบสถานท คมอการปฏบตงาน: ระบรหส……………………………….. หมายเลขเอกสาร….. ผเสนอ……………………….. ผทบทวน…………………… ล าดบการแกไข ครงท..... ผอนมต ……………………… วนท ……………………….. หนาท 1

ภ7-3


รายชอผถอครองเอกสารฉบบน

1. หวหนาหนวยงาน/หนวยปฏบต 12.

2. หวหนาหองวจย 13. 3. 14. 4. 15. 5. 16. 6. 17. 7. 18. 8. 9. 10. 11.

ภ7-4

ขนตอนการประเมนความพรอมของผปฏบตงานกอนท าวจย

1. วตถประสงค เพอเขาใจขนตอนการประเมนความพรอมของผปฏบตงานกอนท าวจย

2. ขอบเขต หองปฏบตการและหองวจยทกหองของหนวยงาน/หนวยปฏบต 3. ผรบผดชอบ

ผรบผดชอบ หนาท/ความรบผดชอบ ฝายบรหาร - ตรวจสอบผลงานการปฏบตงานของหวหนา

หองปฏบตการวจยใหเปนไปตามขอก าหนด ผประสานงานฝายความปลอดภยหองปฏบตการวจย

- จดอบรมความรเกยวกบความปลอดภยหองปฏบตการวจย

- จดอบรมการใชเครองมอพนฐานในหองปฏบตการ - จดอบรมความเปนอนตรายและการจดการสารเคม/ของ

เสยในหองปฏบตการ หวหนาหองปฏบตการ - รวบรวมรายชอผปฏบตงานในหองปฏบตการ

- ควบคมการปฏบตงานใหเปนไปตามแผนการปฏบตงาน - ตรวจสอบผลการด าเนนงาน กอนสงฝายบรหาร - ใหค าปรกษาในทกขนตอนการปฏบตงาน

ผปฏบตงาน (เจาหนาท, นสต/นกศกษา, นกวจย)

- ปฏบตงานตามทระบในเอกสารทกขนตอนทก าหนดใหอยางถกตอง

4. เครองมอ สารเคมและอปกรณ

เครองมอ สารเคมและอปกรณพนฐานในหองปฏบตการวจย

5. เอกสารอางอง 5.1 A-B-C-001 แบบฟอรมรายชอผปฏบตงานทก าลงจะเขาท าวจยในหองปฏบตการ 5.2 A-B-C-002 แบบฟอรมรายการฝกอบรมของผปฏบตงาน 5.3 A-B-C-003 แบบฟอรมประเมนความพรอมกอนเรมด าเนนการวจย


ภ7-5


6. ขนตอนการปฏบตงาน

ขน ผรบผดชอบ กจกรรม เอกสารอางอง 1 หวหนาหองปฏบตการ รวบรวมรายชอผปฏบตงานทก าลงจะเขา

หองปฏบตการวจย (ขอ 7.1) A-B-C-001

2 ผประสานงานฝายความปลอดภยหองปฏบตการวจย

จดอบรม “ดานความปลอดภยของ หองปฏบตการวจย”แกผปฏบตงาน (ขอ 7.2.1)

A-B-C-002


จดอบรม “การใชเครองมอแลดแลเครองมอในหองปฏบตการ”แกผปฏบตงาน (ขอ 7.2.2)

A-B-C-002


จดอบรม “ความเปนอนตรายและการจดการสารเคม/ของเสยในหองปฏบตการ” แกผปฏบตงาน (ขอ 7.2.3)

A-B-C-002

5 หวหนาหองปฏบตการ ใหผปฏบตงานประเมนความพรอมกอนเรมด าเนนการวจยและรวบรวมสงใหส านกงาน (ขอ 7.3)

A-B-C-003

6 ผบรหาร ตรวจสอบผลการปฏบตงาน และพจารณาลงมตใหผปฏบตงานทผานตามแผนใหท าวจยได (ขอ 7.4)


ประกาศรายชอผปฏบตงานทผานการเตรยมความพรอมกอนท าวจย และส าเนาเอกสารสงหวหนาหองปฏบตการวจย (ขอ 7.5)

8 หวหนาหองปฏบตการ เกบขอมลของผปฏบตงานเขาแฟมประวต (ขอ 7.6)

ภ7-6

7. รายละเอยดการปฏบตงาน

7.1 รวบรวมรายชอผปฏบตงานทก าลงจะเขาหองปฏบตการวจย หวหนาหองปฏบตการวจยรวบรวมรายชอผปฏบตงานทก าลงจะเขาหองปฏบตการวจยใหกบผประสานงานดานความปลอดภยหองปฏบตงานวจยของหนวยงาน

7.2 การจดอบรมผปฏบตงาน ผประสานงานฯ จะรบผดชอบในการจดการอบรมระดบหนวยงาน ทง

- การจดหาวทยากรอบรม - การตดตอประสานเรองเวลาและสถานทอบรม

จดหวขอฝกอบรม ดงตอไปน 7.2.1 ความปลอดภยของหองปฏบตการวจยแกผปฏบตงาน (องคประกอบของ ESPReL)

7.2.2 การใชเครองมอแลดแลเครองมอในหองปฏบตการแกผปฏบตงาน - เครองมอพนฐานทใชในหองปฏบตการวจย 7.2.3 ความเปนอนตรายและการจดการสารเคม/ของเสยในหองปฏบตการ - ตวอยางจะเนนสารเคม/ของเสยหลก ๆ ทใชในหองปฏบตการวจยของหนวยงาน 7.3 ใหผปฏบตงานประเมนความพรอมกอนเรมด าเนนการวจยและรวบรวมสงใหส านกงาน - ผปฏบตงานตองประเมนความพรอมกอนเรมด าเนนการวจยภายในเวลา 1 สปดาห และ - สงแบบฟอรมประเมนใหหวหนาหองปฏบตการรวบรวม 7.4 ตรวจสอบผลการปฏบตงาน และพจารณาลงมตใหผปฏบตงานทผานตามแผนใหท าวจยได ผบรหารจะพจารณาลงมตอนมตใหผปฏบตงานทพรอมเขาท าวจย และตรวจสอบผลการ

ปฏบตงานทตงไวตามแผน 7.5 ประกาศรายชอผปฏบตงานทผานการเตรยมความพรอมกอนท าวจย และส าเนาเอกสารสง

หวหนาหองปฏบตการวจย ผประสานงานฯ ท าประกาศรายชอผปฏบตงานทพรอมเขาท าวจย

ส าหรบผทไมผาน จะตองรอรอบใหมทจะมการฝกอบรมและประเมนความพรอมในครงถดไป 7.6 เกบขอมลของผปฏบตงานเขาแฟมประวต หวหนาหองปฏบตการด าเนนการเกบขอมลการฝกอบรมและประกาศฯ ในแฟมของ

หองปฏบตการ และแฟมประวตของผปฏบตงานแตละคน


ภ7-7


8. นยามศพท

ความพรอมของผปฏบตงานกอนท าวจย หมายถง ผปฏบตงานตองมความรในเรองของความปลอดภยหองปฏบตการวจยตามองคประกอบของ ESPReL การใชและการดแลเครองมอในหองปฏบตการได

9. แบบฟอรมทเกยวของ

9.1 แนวปฏบตเพอความปลอดภยในหองปฏบตการ (เอกสารโครงการ ESPReL ป 2555) (ทมา: http://www.chemtrack.org/Doc/F622.pdf)

9.2 คมอการประเมนความปลอดภยหองปฏบตการ (เอกสารโครงการ ESPReL ป 2555) (ทมา: http://www.chemtrack.org/Meeting/F52-10.pdf)

ภ7-8

เอกสารอางอง A-B-C-001

แบบฟอรมรายชอผปฏบตงานทก าลงจะเขาท าวจยในหองปฏบตการ

สถานท/หนวยงาน

แบบฟอรมรายชอผปฏบตงานทก าลงจะเขาท าวจยในหองปฏบตการ ป..............

A-B-C-001 หนาท.........

ชอหองปฏบตการ ................................................................................................................................ ชอหวหนาหองปฏบตการ ............................................................................................................................... วนทแจง/สงรายชอ .......................................................... เบอรโทรตดตอ............................................

ท

ชอ-สกล

นกวจย นสต/นกศกษา

เจาหนาท หมายเหต

1 2 3 4

รวม จ านวนรวมทงหมด

……………………………………………………ผประสานงานฯ รบเรอง วนท...............................................................

…………………………………………หวหนาหองปฏบตการ


ภ7-9



แบบฟอรมรายการฝกอบรมของผปฏบตงาน


แบบฟอรมรายการฝกอบรมของผปฏบตงาน

A-B-C-002 หนาท.........

ชอ-สกลผปฏบตงาน ............................................................................................................................... หองปฏบตการ ............................................................................................................................... ทอยตดตอ ............................................................................................................................... ……………………………………………………………………………………………………………… E-mail………………………………………………………………….เบอรโทรตดตอ……………………………………………………

ท

รายการฝกอบรม

วนทฝกอบรม

ผลการอบรม

ลายเซนผประสานงานฯ

ลายเซนหวหนาหองปฏบตการ

1 2 3 4

หมายเหต – กรณทการวดผลไมผาน หนวยงานจะไมอนญาตใหผปฏบตงานเขาท าวจย ดงนนผปฏบตงานตองเขาเตรยมความพรอมฯ ใหมในครงถดไป

ภ7-10


แบบฟอรมประเมนความพรอมกอนเรมด าเนนการวจย



A-B-C-003 หนาท...1.....

ชอ-สกลผปฏบตงาน ............................................................................................................................... หองปฏบตการ ............................................................................................................................... หวหนาหองปฏบตการ ............................................................................................................................... ชวงเวลาทท าการประเมน ...............................................................................................................................

วสดและสารเคมทตองใช ท

ชอสารเคม

ปรมาณทใช สถานะของสาร

ประเภทความเปนอนตราย

ระดบความเปนอนตราย

1 2 3 4 5 6 7 อปกรณและเครองมอทตองใช ผปฎบตงานตองไดรบการอบรมเครองมอตามรายการ โดยผดแลเครองมอหรอผเชยวชาญ ท เครองมอ/อปกรณ สถานทวาง

เครองมอ วนทไดรการฝกใช

เครองมอจรง ลายเซนผดแลฯ/

ผเชยวชาญ 1 2 3 4 5 6


ภ7-11


เอกสารอางอง A-B-C-003 (ตอ) แบบฟอรมประเมนความพรอมกอนเรมด าเนนการวจย



A-B-C-003 หนาท...2.....

ชอ-สกลผปฏบตงาน ............................................................................................................................... หองปฏบตการ ............................................................................................................................... หวหนาหองปฏบตการ ............................................................................................................................... ชวงเวลาทท าการประเมน ...............................................................................................................................

วธการทดลองทตองท า

ท

ชอวธการทดลอง

ระยะเวลาการทดลอง

ระดบความเปนอนตราย

เสนทางรบสมผส

PPE ทตองใช

1 2 3 4 5 ของเสยทเกดขนและวธการก าจดของเสย ท รายการของเสยสารเคม ประเภท

ของเสย สถานทเกบ

ของเสย ชนด/ขนาดภาชนะบรรจ


1 2 3 4

นสตไดด าเนนการเตรยมการครบทกขนตอนแลว หวหนาหองปฏบตการเกนสมควรอนมตใหเรมท าวจยได ลงชอหวหนาหองปฏบตการ...............................................................................................................

วนท.............................................................................................................

ลงชอผประสานงานความปลอดภยหองปฏบตการฯ...................................................................... วนทไดรบเอกสาร......................................................................................

ภาคหองปฏบตการ โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย

ภาคสมาชกรนท 1

ล าดบ หองปฏบตการ หวหนาหองปฏบตการ หนวยงาน 1 หองปฏบตการ

Plant extract and essential oil

รศ.ดร. อรพน เกดชชน สายวชาการจดการทรพยากรชวภาพ คณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

2 หองปฏบตการ Plant science and analysis

รศ.ดร. ณฎฐา เลาหกลจตต สายวชาเทคโนโลยชวเคม คณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

3 หนวยวจยเคมอนทรยสงเคราะห

ศ.ดร. ธรยทธ วไลวลย ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

4 หองปฏบตการ Cyanobacterial biotechnology

ศ.ดร. อรญ อนเจรญศกด ภาควชาชวเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

5 หนวยปฏบตการ วจยแปงและ ไซโคลเดกซทรน

ศ.ดร. เปยมสข พงษสวสด ภาควชาชวเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

6 ศนยเชยวชาญเฉพาะทางดานอณชววทยา และจโนมกง

ศ.ดร. อญชล ทศนาขจร ภาควชาชวเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

7 หองวจยดานการสกด (Extraction)

รศ.ดร. สมเกยรต งามประเสรฐสทธ ภาควชาเคมเทคนค คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

8 หองวจยปโตรเคม ผศ.ดร. นพดา หญชระนนทน ภาควชาเคมเทคนค คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

9 Environmental chemical engineering & biochemical engineering laboratory

รศ.ดร. ประเสรฐ ภวสนต ภาควชาวศวกรรมเคม คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

10 หองปฏบตการวจย เคมสงเคราะห

รศ. ดร. สภา หารหนองบว ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ล าดบ หองปฏบตการ หวหนาหองปฏบตการ หนวยงาน 11 หนวยวจยมลพษและการ

จดการทรพยากร ผศ.ดร. นเรศ เชอสวรรณ สาขาวชาอนามยสงแวดลอม

ส านกวชาแพทยศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร

12 หนวยปฏบตการวจยเนอเยออนนทรย

ศ.ทพ.ดร. ประสทธ ภวสนต ภาควชากายวภาคศาสตร คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

13 หองปฏบตการ Cell signalling & protein function

ผศ.ทพ.ดร. จรสย สจรตกล ภาควชาชวเคม คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

14 ฝายเภสชและผลตภณฑธรรมชาต

ดร.ชลรตน บรรจงลขตกล สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (วว.)

15 หองปฏบตการ C306 อาคารเคม

ผศ.ดร. นภา ตงเตรยมจตมน ผศ.ดร.เอกรฐ ศรสข

คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา

16 สวนมาตรฐานและ รบรองระบบ

น.ส. ศรนภา ศรทองทม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

17 หองปฏบตการทดสอบสารอนทรยระเหยงาย ในอากาศ

ดร. หทยรตน การเวทย กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

18 หองปฏบตการไดออกซน น.ส. รจยา บณยทมานนท กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

19 หองปฏบตการวจย ภาควชาวศวกรรมเคม

อ.ดร.ธรวภา พวงเพชร ภาควชาวศวกรรมเคม คณะวศวกรรมศาสตรและ เทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยศลปากร

20 หองปฏบตการ NCE-EHWM

น.ส. ฉนทนา อนทม ศนยความเปนเลศแหงชาตดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ภาคหองปฏบตการ โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย

ภาคสมาชกรนท 2

ล าดบ หองปฏบตการ หวหนาหองปฏบตการ หนวยงาน 1

1 หองปฏบตการ

สวนมาตรฐานและรบรองระบบ ศนยวจยและฝกอบรม ดานสงแวดลอม (หองวเคราะหคณภาพน า) (หอง 127-128)

คณศรนภา ศรทองทม ศนยวจยและฝกอบรมสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2 หองปฏบตการ สวนมาตรฐานและรบรองระบบ (ICP-OES) ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม (หอง ICP-OES)

2 3 หองปฏบตการเทคโนโลยวสด (หอง 221,223)

คณอรณ คงแกว ส านกเทคโนโลยชมชน กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตร และเทคโนโลย

4 หองปฏบตการเทคโนโลย ชวภณฑ (ดานสมนไพร) (หอง 213, 213/1)

คณจตตเรขา ทองมณ

3 5 หองปฏบตการเครองมอวเคราะห (หอง 1520)

คณอบล ฤกษอ า สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลย (วว.) 6 หองปฏบตการพฤกษเคม

(Phytochemistry) (หอง 1524) ภญ.ดร.ศรเพญ จรเกษม

7 หองปฏบตการพนธพษวทยา (Genetic Toxicology Laboratory)(หอง 1533)

ดร.ประไพภทร คลงทรพย

4 8 หองปฏบตการวจย SWBlab 2012 (หอง 505)

ศ.ดร.สวบญ จรชาญชย

วทยาลยปโตรเลยมและปโตรเคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย

5 กลมเครอขายมหาวทยาลยขอนแกน 9 หองปฏบตการคณะเภสชศาสตร รศ.ดร.วรช เรองศรตระกล คณะเภสชศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน

ล าดบ หองปฏบตการ หวหนาหองปฏบตการ หนวยงาน

10 หองปฏบตการ Catalysis and Hazardous waste

ผศ.ดร.อาทตย เนรมตตกพงศ ภาควชาวศวกรรมเคม คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

11 หองปฏบตการเคม ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม

ผศ.ดร.เนตรนภส ตนเตมทรพย

ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

12 หองปฏบตการวเคราะหเคม ดร. เกษสดา เดชภมล ศนยศกษาคนควาและพฒนา เกษตรกรรมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

6 13 หองปฏบตการกลมวจยพอลเมอร ธรรมชาตส าหรบใชใน อตสาหกรรมยา (หอง 203)

ภก.รศ.ดร.สนทยา ลมมทวาภรต

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

7 14 หองปฏบตการรวม 4 pharswu03309 (หอง 309)

ดร. วธ พรหมพทยารตน สาขาวชาเภสชเวช คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

8 กลมเครอขาย คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล 15 หองปฏบตการ NANOCAST

Laboratory, Center for

Catalysis (หอง C205)

รศ.ดร.เอกสทธ สมสข

ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล

16 หองปฏบตการ Center for Surface Science & Engineering (หอง C203/1)

17 หองปฏบตการ C301 Lab (หอง C301)

ดร.จงกล ตนตรงโรจนชย

ดร.ดวงใจ นาคะปรชา

18 หองปฏบตการ Nanohybrid Laboratory(5th floor) (หอง 551)

อ.ดร.วฒชย เออวทยาศภร

9 กลมเครอขายคณะวทยาศาสตรประยกต มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ 19 หองปฏบตการเคมวจย

เคมอตสาหกรรม มจพ. ICKMUTNB2-R1 (หอง 817)

ดร.ศรศาส เออใจ

ภาควชาเคมอตสาหกรรม คณะวทยาศาสตรประยกต มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอม เกลาพระนครเหนอ

20 หองปฏบตการเคมวจย เคมอตสาหกรรม มจพ. ICKMUTNB2-R2 (หอง 821)

ล าดบ หองปฏบตการ หวหนาหองปฏบตการ หนวยงาน

21 หองปฏบตการเคมวจย เคมอตสาหกรรม มจพ. ICKMUTNB2-R3 (หอง 823)

ภาควชาเคมอตสาหกรรม คณะวทยาศาสตรประยกต มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอม เกลาพระนครเหนอ

10 22 หองปฏบตการโครงการบณฑตศกษา (หอง BS 5206 )

ผศ.ดร.เอกรฐ ศรสข โครงการบณฑตศกษา ฝายวจยและบณฑตศกษา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา

23 หองปฏบตการโครงการบณฑตศกษา (หอง BS 6209 )

11 24 หองปฏบตการ 0301 (หอง 0301-0301/3)

ผศ.ดร.อภรตน เลาหบตร ภาควชาวศวกรรมวสด คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ดร.อมรรตน เลศวรสรกล

12 25 หองปฏบตการ Adsorption and Catalysis Laboratory (หอง 610-610/1)

รศ.ดร.นรกษ กฤษดานรกษ ภาควชาวศวกรรมเคม คณะวศวกรรมศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร

คู มือการประเม ินความปลอดภ ัย ห ......ช...

Documents