บทท 2

วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ผวจยขอนาเสนอเปนลาดบ ดงน

1. ความหมายและลกษณะสาคญของการดแล

2. ความหมายของการดแลในการศกษาพยาบาล

3. ทฤษฎการดแลทสาคญ

4. บทบาทของอาจารยพยาบาล

5. พฤตกรรมการเอาใจใสดแลของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏบต

6. กระบวนการของการเอาใจใสดแล ของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏบต

7. ปจจยทมผลตอความแตกตางของพฤตกรรมการเอาใจใสดแล

8. งานวจยทเกยวของกบพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาล

1. ความหมายและลกษณะสาคญของการดแล

การดแลเปนสงสาคญหรอเปนเอกลกษณของการพยาบาล

ซงความหมายของการดแลตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ. 2525 หมายถง การเอาใจใส

ปกปกษรกษา ปกครอง สาหรบในภาษาองกฤษใชคาวา care เปนคานาม หมายถง การเอาใจใส

ความรบผดชอบและความสนใจ (The Oxford English Dictionary, 1970 อางองใน พะยอม

อยสวสด, 2539) cart มาจากคาเกาแกของภาษาองกฤษคอ care

และมาจากคาเกาแกของภาษาเยอรมนคอ kara ซงมความหมายวาเปนภาระ ความกงวล หวงใย

ความเอาใจใสอยางจรงจง โดยทวไปการดแลเปนคาทใชความหมายดานบวก ทใชเพอความรสกทด

ซงเกดจากการมสมพนธภาพ ความรก ความเอาใจใสตอกน

เนนความรสกดานจตใจและอารมณของบคคล (Watson, 1988)

นกวชาการและนกทฤษฎหลายทานไดใหความหมายของการดแล ดงน

  10

ไนตงเกล (Nightingale, 1969 อางใน พวารตน บญญานรกษ, 2531) กลาววา

การปฏบตกจกรรมการพยาบาลผปวยควรไดรบ ในรปของความสะอาด อากาศบรสทธ อาหารด

การพกผอนนอนหลบ การออกกาลงกาย

สงตางๆเหลานเปนการดแลทพยาบาลจะตองจดใหมขนเพอชวยใหผปวยมชวตทดและอยในสงแวด

ลอมตามธรรมชาต

เมย (May, 1969 อางใน Amy, 1997) กลาววา

พนฐานของการดแลมความรสกรวมเกยวของและผกพนกบผอนในฐานะความเปนมนษย

เรมจากการมความรกรวมกบความรสกปรารถนาทจะใหการดแล

และแสดงออกมาเปนพฤตกรรมหรอการกระทา

เมเยอรรอฟฟ (Mayeroff, 1971 กลาวถงใน พะยอม อยสวสด, 2539)

ไดใหความหมายของการดแลวา เปนกระบวนการชวยเหลอผอนใหมการพฒนาอยางตอเนอง

จนสามารถประสบความสาเรจสงสดในชวต

สามารถดารงชวตอยในสงคมอยางมความสขและมคณคา ซงประกอบดวยลกษณะ 8 ประการดงน

1. ความร

ผใหการดแลตองมความรเกยวกบบคคลทจะใหการดแลคอรจกบคคลนนและรวธการทจะชวยเหลอ

2. การเลอกใชแนวทางการชวยเหลอบคคล เปนการเรยนรทจะใหการดแล

โดยการมองปญหาจากหลายแนวทาง มการประเมนผลการดแล

ปรบปรงและเลอกวธการทเหมาะสม

3. ความอดทน ผใหการดแลมความอดทดกบสถานการณทยงยากดวยการยอมรบ รบฟง

เพอเปดโอกาสใหผรบการดแลไดคด ตดสนใจ และพฒนาศกยภาพของตอนเอง

4. ความจรงใจ ผใหการดแลมความเตมใจ

และแสดงออกถงความรสกทแทจรงของตนทจะใหการชวยเหลอบคคล

5. ความไววางใจ เปนพนฐานของการสรางสมพนธภาพ

ทชวยใหผดแลมความเขาใจความเปนบคคลของผรบการดแลไดดยงขน

และมความไววางใจซงกนและกน

  11

6. ความถอมตน เปนความรสกทเกดขนกบการผใหการดแล เพอปองกน การใชอานาจ หรอ

ความรสกเกยวพนอยางลกซงกบผรบการดแล ไมคดวาผรบการดแลเปนของตน

แตผรบการดแลมลกษณะเฉพาะและมสงทนารมากมาย

7. ความหวง เปนการทองไปในอนาคต

เพอเปนแรงกระตนใหผดแลมการปฏบตอยางมเปาหมายและตอเนอง

8. ความกลา เปนการปฏบตบนพนฐานของจรยธรรมเพอปองกนสทธของบคคล

ไลนงเจอร (Leininger, 1987) เปนผสรางทฤษฎการพยาบาลขามวฒนธรรม (transcultural

nursing) ไดอธบายวา การดแลเปนกจกรรมในการชวยเหลอ

การสนบสนนสงเสรมและการอานวยความสะดวก

ทใหกบบคคลหรอกลมตามความตองการทแสดงออกหรอคนหาไดเพอสรางหรอปรบปรงแนวทาง

ชวตหรอสภาพมนษย ไลนงเจอร ไดอธบายเกยวกบการดแลเชงวชาชพไววา

เปนการเรยนรทงทางดาน วชาการและวฒนธรรมในเรองของพฤตกรรมการปฏบต

เทคนควธกระบวนการหรอรปแบบ ทจะทาใหสามารถใหความชวยเหลอบคคล ครอบครว

หรอชมชน

เพอปรบปรงหรอคงรกษาไวซงสภาพความมสขภาพดหรอแนวทางการดาเนนชวตทพอใจ

โดยทศกษาพฤตกรรมการดแลเชงวฒนธรรม จากประมาณ 54 วฒนธรรม

ไดพฤตกรรมการดแลมาทงหมด 175 พฤตกรรมหลก เชนการใหความชวยเหลอ

การสมผสใหกาลงใจการเลยงด การปกปอง การสนบสนนสงเสรม ความสขสบาย การรวมรสก

ความเมตตากรณา การอานวยความสะดวก ความสนใจ

โรช (Roach, 1987) กลาววา

การดแลเปนสงทควรอยในความสามารถของมนษยทกคนหรอเปนวถของความเปนมนษย

จาเปนในการพฒนาและนาไปสการบรรลตามความตองการของมนษยทงบคคล

เปนการแสดงการกระทาทงหมดทถกกาหนดไวตามความรสกของบคคล เชอวา

“การดแลเปนการดแลจากใจ” รวมกนเปนการแสดงความสามารถในการดแลมนษย

โดยใชความรและทกษะความชานาญ ทกาหนดบทบาทของผใหการดแลเชงวชาชพ

การดแลเปนสวนสาคญภายนอกทรวมเขาไวในทกๆ

กจกรรมการพยาบาลและการรกษาทไมสามารถแยกจากกนไดและอธบายวชาชพพยาบาลไดอยางช

ดเจน

  12

วตสน (Watson, 1988) กลาววา

การดแลเปนกระบวนการและวธการทางมนษยธรรมระหวางบคคล

ซงมความสาคญตอสมพนธภาพระหวางพยาบาลกบผปวยหรอผบรการ โดยกระบวนการดแลมนษย

ทงบคคล ครอบครว และสงคม

เปนจดสาคญของการพยาบาลทจะตองรกความเปนมนษยของบคคล

ซงเปนการกระทาทมขอบเขตของความรทางวชาการ มศลปะและมอดมคตทางศลธรรม (moral

ideal) ทมเปาหมายในการปองกน เพมพนและอนรกษความเปนมนษย

ฟารดา อบราฮม (2535) กลาววา การดแลเปนการกระทาทตองปฏบตกบคนทม

ปฎสมพนธตอกน ประกอบดวยความรสก ความนกคก และเทคนคปฏบต

เปนการปฏบตทอยบนพนฐานขอเทจจรงทสามารถรบรไดระหวางกน โดยมความร

ทกษะในการดแล และความรกเปนพลงพนฐานในการดแล

พวงรตน บญญานรกษ (2536) กลาววา การดแลเปนสงทผรบบรการสามารถรบรมองเหน

และระบไดและเนนถงกจกรรมเชงปฏบตในสวนลกทเฉพาะเจาะจง

สามารถแสดงถงแกนแทของวชาชพการพยาบาลไดชดเจนมากกวาการพยาบาล

พะยอม อยสวสด (2539) กลาววา

ความหมายทวไปของการดแลวาเปนการแสดงถงความสมพนธระหวางบคคลกบบคคล

ระหวางบคคลกบสตว และระหวางบคคลตอสรรพสง

โดยมความรสกนกคดเปนพนฐานของความเมตตา เอออาทร ความสนใจ ความเอาใจใส

ยสน ใจด (2540) กลาววา การดแลเปนพฤตกรรมระหวางบคคล

เปนกระบวนการกระทาทใหการชวยเหลอบคคลอน

หรอกลมบคคลเพอดารงไวซงความเปนมนษยและการอยรอดของชวต

หรอเพอจดประสงคใดจดประสงคหนง

กลาวโดยสรป การดแล หมายถง กระบวนการปฏสมพนธระหวางผใหการดแล

เปนการเหนคณคาความสาคญและแสดงถงความเขาใจมนษย ดวยพนฐานของการเอาใจใส หวงใย

เอออาทร ชวยเหลอสนบสนน ซงสามารถรบรไดระหวางกน

นาไปสการบรรลตามความตองการของมนษยแบบองครวมกอใหเกดคณภาพชวตทด

ในทางพยาบาลมการใชคาวา “การดแล” เพอสอความหมายของ การใหบรการทางการพยาบาล

การดแลทางการพยาบาลไมใชเปนเพยงการดแลทวไป แตเปนการดแลทางวชาชพ (professional

  13

caring) ดงนนจงมความหมายทแตกตางจากการดแลทวไป ซงเปนเพยงความปรารถนาด

ความพงพอใจ ความสขสบาย การเลยงด หรอการหวงใยตอบคคลอน

การดแลเปนประสบการณการชวตทเกดขนระหวางบคคลและมความหมายมากกวาการปฏบตการเ

พอการรกษาเยยวยา ทกษะการใชเครองมอ เทคโนโลย แตประเดนสาคญของการดแลคอ

ความสามารถของพยาบาลทเปนการแสดงออกอยางทมนษยพงกระทาตอมนษย

การดแลทางการพยาบาลจงเปนศาสตรและศลปของการกระทา

ทแสดงออกอยางจรงใจระหวางบคคล ครอบครวและผใหการพยาบาล

การดแลเปนกจกรรมในสวนลกของการพยาบาล ทแสดงถงแกนแทของวชาชพพยาบาล

เปนองคประกอบสาคญของการปฏบตการพยาบาลไมสามารถแยกออกจากการพยาบาลได

โดยพยาบาลตองมความร สตปญญา ทกษะในการดแล และมความรกเปนพลง หรอ

แรงจงใจในการปฏบต ซง พฤตกรรมการดแลในแตละวฒนธรรมอาจมความแตกตางกนได

2. ความหมายของการดแลในการศกษาพยาบาล

เมอกลาวถงการดแลเอาใจใส สวนใหญมกจะนกถงภาพการดแลผปวยของพยาบาล

สาหรบในการศกษาพยาบาลการเอาใจใสดแลนกศกษากเปนบทบาทสาคญของอาจารยพยาบาลทตอ

งปฏบต เพอใหการเรยนการสอนมคณภาพ

และสามารถผลตพยาบาลทมพฤตกรรมการดแลในการปฏบตการพยาบาล

สาหรบความหมายของการดแลในการศกษาพยาบาล

ไดมนกวชาการและนกทฤษฎหลายทานใหความหมายไวดงน

โรช (Roach, 1987) อธบายวา การดแลในการศกษาพยาบาล

เปนสมพนธภาพตามธรรมชาตทตองมการดแลซงกนและกน เพอความเปนอยทด

โดยมอาจารยพยาบาลเปนผใหการดแลนกศกษาพยาบาล

ฟอรซธและคณะ (Forsyth and other, 1989) กลาวถง

การดแลในการศกษาพยาบาลวาเปนวธหรอเครองมอทใชเพอใสแนวคดเขาไปในการฝกปฏบตการพ

ยาบาล โดยผานกระบวนการบนพนฐานทเกยวของกบความเปนอย ความหวงใย

ความรกตนเองและผอน เพอพฒนาสภาพความเปนอยของชวต

เชสตน (Sheston, 1990) กลาววา

การดแลเปนกระบวนการทเกยวของกบประสบการณของการมปฏสมพนธและปฏบตตอกน

ระหวางอาจารยพยาบาลกบนกศกษาพยาบาลในการแลกเปลยนประสบการณจรง

  14

เทนเนอร (Tanner, 1990) กลาววา

ถาบคคลรวาจะใหการดแลผปวยอยางไรในฐานะทเปนพยาบาล

บคคลกสามารถใหการดแลนกศกษาพยาบาลไดในฐานะของการเปนอาจารยพยาบาลเชนกน

และกลาวถงบทบาทของอาจารยพยาบาลวา

คอพยาบาลผแสดงพฤตกรรมการดแลในนกศกษารบรไดอยางชดเจน

แพทเตอรสน และคราวสน (Paterson& Crawson, 1994) กลาววา

เปนการยากทจะใหคาจากดความของคาวา การดแลในการศกษาพยาบาล แตไดสนนษฐานวา

เปนการถายทอดแนวความคดการดแล ทไดจากการฝกปฏบตการพยาบาล ดงนน

การดแลผปวยกเหมอนกบการดแลในสมพนธภาพระหวางอาจารยพยาบาลกบนกศกษา

สรปไดวาการดแลในการศกษาพยาบาล หมายถง

การมปฏสมพนธระหวางอาจารยพยาบาลและนกศกษาพยาบาล

โดยอาจารยพยาบาลเปนผใหประสบการณและแสดงพฤตกรรมการดแลตอนกศกษาในลกษณะของ

การหวงใย ใสใจ ชวยเหลอ สนบสนนการศกษาในการเรยนการสอน

ทาใหนกศกษาไดรบรวาตนเองไดรบการดแล

เกดความประทบใจและเหนคณคาความสาคญของการดแล

เกดการเรยนรและพฒนาความสามารถของตนเอง

3. ทฤษฎการดแลทสาคญ

Leinniger (1988) เปนนกทฤษฎการดแล

ไดพฒนาทฤษฎการดแลเชงวฒนธรรมขนโดยกลาววา บคคล ครอบครว

และชมชนอยภายใตโครงสรางของสงคม วฒนธรรมและสงแวดลอม การดแลทด

เพอใหผรบบรการบรรลเปาหมายของการมสขภาพด และเกดความพงพอใจ

การใหบรการสขภาพจะตองเปนการดแลทมความสอดคลองระหวางวฒนธรรมของระบบวชาชพแ

ละระบบพนบานเพอใหการดแลมประสทธภาพ จงมวธการปฏบต 3 ประการคอ

1. การคงไวซงแบบแผนของวฒนธรรมการดแลทเปนสากล

2. การปรบเขากนระหวางแบบแผนวฒนธรรมการดแลของระบบวชาชพกบระบบพ

นบาน

3. การปรบเปลยนโครงสรางหรอพฒนาแบบแผนวฒนธรรมการดแลใหมเพอใหสอด

คลองกบสงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม

  15

วตสน (Watson, 1988) ไดเสนอทฤษฎการเอาใจใสดแลระหวางบคคลขน และ กลาววา

การเอาใจใสดแลระหวางบคคลเปนกระบวนการเอาใจใสดแลทเกดขนเมอมปฏสมพนธระหวางบค

คลทงสองฝาย เขาถงจตใจกน และ

มการรบรตรงกนในการเลอกปฏบตสงทดและเหมาะสมทสดในสถานการณนน ๆ

เพอตอบสนองความตองการดานสขภาพของผรบบรการ ซง

กระบวนการดแลทจะทาใหเขาถงจตใจกนไดตองอาศยปจจยการดแล 10 ประการ ไดแก

1. สรางคานยมการใหและเหนแกประโยชนของผอน

2. สรางความนาเชอมนศรทธาและความหวง

3. มความไวตอความรสกของตนเองและผอน

4. สรางสมพนธภาพการชวยเหลอไววางใจ

5. ยอมรบการแสดงออกถงความรสกทงทางบวกและทางลบ

6. ใชกระบวนการดแลอยางสรางสรรคและเปนระบบ

7. สงเสรมการสอนและการเรยนรทเขาถงบคคล

8. ประคบประคอง สนบสนน และแกไขสงแวดลอมทงดานกายภาพ จตสงคม

และจตวญญาณ

9. ใหการชวยเหลอเพอตอบสนองความตองการของบคคลดวยความเตมใจ

10. เสรมสรางพลงจตวญญาณในการมชวตอย

โรช (Roach, 1987) กลาววา การดแลคอ วถความเปนอยของมนษย (human mode of being)

และกลาวถงพฤตกรรมการดแลวา

เปนการกระทาหรอการแสดงออกของมนษยตอมนษยในสงตางๆ

รวมทงการใหคณคาและความสาคญในสงนน

โดยผานการคดไตรตรองประกอบกบมความรสกหรอพลงอานาจแหงจตใจตอการกระทาเปนสงทด

มคณคาและมความหมายตอชวตมนษย ซงผปฏบตเกดความพงพอใจ สขใจทไดปฏบต

ประกอบดวยพฤตกรรม 5 พฤตกรรม ไดแก ความเหนอกเหนใจ ความรความสามารถ ความไววางใจ

การมสานกทางจรยธรรม และความยดมนผกพน ซงรายละเอยดมดงน คอ

1. พฤตกรรมการเอาใจใสดแลดานความเหนอกเหนใจ (compassion)

คอการแสดงออกในการปฏบตงานทตระหนกถงสมพนธภาพระหวางกน ประกอบดวย ความหวงใย

และตงใจจรงในการชวยเหลอผอนและยอมรวมแบงปนความสขความทกข ความเจบปวด

ความวตกกงวล ความยนดและความสาเรจรวมกนผอน

  16

2. พฤตกรรมการเอาใจใสดแลดานความรความสามารถ (competence) คอ

การแสดงออกถงการปฏบตงานทใชความรทกษะความชานาญทมอยไดถกตองตามหลกวชาการและ

เทคนควธ ปฏบตดวยความมนใจ มการตดสนใจทด

สามารถแกปญหาและตอบสนองความตองการของผรบบรการไดอยางครอบคลมทงรางกาย จตใจ

อารมณและสงคม

3. พฤตกรรมการเอาใจใสดแลดานความไววางใจ (confidence) คอ

การแสดงออกถงความเชอมนและเชอถอซงกนและกน ซงจะสนบสนนความไววางใจ

การพงพาระหวางกนและการแสดงถงความเคารพในความเปนบคคลทาใหเกดการตดตอสอสารทจ

รงใจกนซงจะนาไปสคณภาพของสมพนธภาพการเอาใจใสดแล

4. พฤตกรรมการเอาใจใสดแลดานการมจตสานกทางจรยธรรม (conscience) คอ

การแสดงออกทคานงถงศลธรรม สทธมนษยชนและเคารพในศกดศรของผอน

เปนการปฏบตงานทดาเนนตามสายกลาง มสตในการปฏบตงาน

สามารถเลอกตดสนใจอยางสมเหตสมผลในการกระทาหรอไมกระทา

ภายใตความตระหนกถงความถกผด สอดคลองตามความเปนจรง และมความยตธรรม

รวมทงการเขาถงความเชอของผอน

5. พฤตกรรมการเอาใจใสดแลดานความยดมนผกพน (commitment) คอ

การแสดงออกถงความตงใจจรงในการปฏบตงาน กระตอรอรน กระทาอยางตอเนอง

ไมเลกลมงานนนงายๆ เตมใจตอการปฏบตงาน ยอมรบในคณคาและปฏบตในคณคานน

ไมคดวาเปนภาระหนก และมความรบผดชอบในงานทไดรบมอบหมาย

เพอใหงานนนสาเรจอยางมประสทธภาพและเกดผลดตอผอน หนวยงานและวชาชพ

4. บทบาทของอาจารยพยาบาล

วชาชพการพยาบาลเปนวชาชพทมการปฏบตเปนแกนกลาง (practice-oriented profession)

เพอใหบรการดานสขภาพอนามยแกผรบบรการ

ในการจดการศกษาทางพยาบาลศาสตรประกอบดวย 2 สวนทสาคญคอ

การเรยนการสอนภาคทฤษฎและภาคปฏบต ซงตองสมพนธสอดคลองกนไป

สาหรบการสอนภาคทฤษฎจะมงใหความรในดานเนอหาวชาหลกการและวธการปฏบตตางๆ

ควบคกนไปกบการปลกฝงทศนคตทดตอวชาชพการพยาบาล

สวนการสอนภาคปฏบตนนถอเปนหวใจของการศกษาพยาบาลเพราะเปนการชวยเหลอใหผเรยนนา

ความรไปสการปฏบต เพอเตรยมตวเปนผประกอบวชาชพพยาบาลทพงประสงค

  17

การสอนมงใหผเรยนไดเหนสภาพจรง ไดลงมอปฏบตและแกปญหาเฉพาะหนารวมทงพฒนา

คณธรรมจรยธรรมในการพยาบาลแบบองครวม สามารถใหบรการไดอยางมประสทธภาพ

การเรยนการสอนภาคปฏบตจะบรรลตามวตถประสงคหรอไมนนขนอยกบความรความสามารถคว

ามสนใจ การยอมรบในคณคาและความสาคญของการเรยนการสอน

รวมทงการตระหนกในบทบาทหนาทของอาจารยพยาบาลทจะชวย

เสรมสรางนกศกษาใหเปนพยาบาลทดในอนาคต

เบคแมน (Bergman, 1990) กลาววา การเรยนการสอนทางการพยาบาล

เปนกระบวนการของปฏสมพนธระหวางอาจารยพยาบาลกบนกศกษาพยาบาล

มเปาหมายเพอใหนกศกษามความร ความสามารถ

มการพฒนากระบวนการคดและมการเปลยนแปลงพฤตกรรม

อาจารยพยาบาลเปนผมบทบาทสาคญในการสงเสรมการเรยนรของนกศกษา

บษบา สมราง (2535) ไดสรปวา โดยทวไปอาจารยพยาบาลทนเทศนกศกษามหนาทหลก 3

ประการ คอ

1. จดประสบการณการเรยนรใหแกนกศกษาพยาบาลใหเหมาะสมกบขอบเขตความส

ามารถของนกศกษาพยาบาลแตละชนปและแตละหลกสตร โดยเรมตงแตการกาหนดวตถประสงค

ควรใหสอดคลองกบความรความสามารถพนฐานทกษะและความตองการของนกศกษา

นอกจากนควรเลอกประสบการณทใหการพฒนาอยางตอเนอง มความกาวหนา หลากหลาย

และตรงกบปรชญาและวตถประสงคของหลงสตร (Reilly & Oreman, 1992)

เพอใหนกศกษาไดรบประสบการณและมการเปลยนพฤตกรรมตามทมงหวงไว

2. การสอนทางคลนก ไดแก การสอนการปฏบตการพยาบาล

การแนะนาทงความรทกษะและทศนคตทเกยวกบการใหการดแลผปวย

รวมทงความรอนๆทชวยพฒนาความสามารถเชงวชาชพการพยาบาลของนกศกษาพยาบาล

โดยมงพฒนาดานทกษะพสยมากกวาดานพทธพสย มกจกรรมสาคญทอาจารยตองปฏบต ไดแก

การปฐมนเทศนกศกษากอนการปฏบตงาน ชแจงวตถประสงคของการเรยน

จดสงแวดลอมอปกรณเครองใชในการพยาบาล ดาเนนการตามแผนการสอน ใหขอมล

แนะนาชวยเหลอและดแลนกศกษาในการปฏบตงาน คอยใหกาลงใจ

ใหคาปรกษาและกระตนใหนกศกษาพยาบาลคนหาปญหาของผปวย

ประเมนผลการปฏบตการพยาบาล จดอภปรายหรอประชมกลม

เกยวกบปญหาการพยาบาลและการแกไขปญหาของผปวย

  18

3. การประเมนผลการปฏบตงาน โดยการประเมนทงความร

ทกษะและทศนคตรวมกบบคลากรในหอผปวย ซงตองยดวตถประสงคและหลกเกณฑทกาหนดไว

และควรใชวธประเมนหลายวธประกอบกน เชน การสงเกต การสอบถาม การใหทดลองทา

การบนทกพฤตกรรม การบนทกสงคมมต การตรวจสอบสงทตองการปฏบต

การทดสอบหลงปฏบตงานและใหนกศกษาเขยนประเมนตนเองในการปฏบตงานดานตางๆ

นอกจากนนยงใหประเมนประสทธภาพการสอน

รวมทงการจดประสบการณตางๆใหแกนกศกษาพยาบาล (สมคด รกษาสตย และประนอม

โอทกานนท, 2525)

ซงการประเมนผลการปฏบตงานของนกศกษาพยาบาลนนเปนสงสาคญและเปนประโยชนอยางยงต

อการสอนในคลนก ดงนนควรแจงใหนกศกษาทราบผลวา การกระทาเชนนนถกหรอผดอยางไร

เพราะเหตใด ควรแกไขอยางไร เพราะจะชวยใหนกศกษาพยาบาลทราบวาตนเองมความร

ทกษะในระดบใด จะตองเสรมหรอพฒนาความรและทกษะอะไร

เพอใหตนเองไดมความรความสามารถสงสด เทาทศกยภาพและปญญาของแตละคนจะพฒนาได

จะเหนไดวา

บทบาทของอาจารยพยาบาลผนเทศนกศกษาในการสอนภาคปฏบตนนควรใหความชวยเหลอ

สอนและ ชแนะนกศกษาพยาบาล เพอชวยใหนกศกษาพยาบาลไดเขาใจอยางชดเจน

ชวยสรางความเจรญงอกงาม

ตลอดจนการเปนแบบอยางทดและเสรมสรางบรรยากาศทดในการเรยนการสอนในคลนก

รวมทงการไดพฒนาบทบาทของพยาบาลวชาชพ

5. พฤตกรรมการเอาใจใสดแลของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏบต

พฤตกรรมการดแลจะเกดขนได เมอบคคลมการตดตอสมพนธกน

ทงนตองมความเขาใจกนอยางแทจรง

ซงสามารถแยกแยะไดจากการสงเกตโดยตรงและการตรวจสอบความรสกของผใหและผรบ

การศกษาพฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาล

มแนวคดจากนกปรชญานกทฤษฎหลายทานซงไดอธบายไวดงน

โรช (Roach, 1987) กลาวถง

พฤตกรรมการดแลวาเปนการกระทาหรอการแสดงออกของมนษยตอมนษยในสงตางๆ

รวมทงการใหคณคาและความสาคญในสงนน

โดยผานการคดไตรตรองประกอบกบความรสกหรออานาจแหงจตใจตอการกระทาวา

  19

เปนสงทมคณคาและมความหมายตอชวตมนษย ซงผปฏบตเกดความพงพอใจ สขใจทไดปฏบต

ซงมนษยสามารถแสดงพฤตกรรมการดแลโดยผานความรก ความเมตตา ความสนกสนาน

ความเสยใจ ความโศกเศรา หรอความหมดหวง เปนลกษณะของบคคลทมใจจดจอ

หวงใยและยนดทจะปฏบต เพอความเปนอยทดของบคคลอน สาหรบดานการศกษาพยาบาล โรช

กลาววา

การพฒนาความสามารถในการดแลของนกศกษาพยาบาลเปนงานททาทายยงสาหรบอาจารยพยาบา

ลเสมอนกบการพฒนาความสามารถของผรบบรการ เปนงานททาทายของวชาชพพยาบาล

เพราะเขาเชอวา

การมประสบการณและการแสดงออกถงพฤตกรรมการดแลของบคคลหนงจะมอทธพล

ตอความสามารถในการดแลของอกบคคลหนง

เมออยในสงแวดลอมทมกระบวนการอบรมเลยงดทมรปแบบการดแลอยางชดเจน ดงนน โรช

จงมองวา

อาจารยพยาบาลจะเปนบคคลสาคญทจะชวยสนบสนนสงเสรมและจดใหนกศกษาอยในสงแวดลอม

ของการดแล โดยอาจารยพยาบาลเปนผใหประสบการณ

แสดงพฤตกรรมการดแลตอนกศกษาทาใหนกศกษาเกดความรสกวาไดรบการดแล

เกดความประทบใจและมองเหนคณคาความสาคญของการดแล

เกดการเรยนรและพฒนาความสามารถในการดแลของตนเอง เพอนาไปใหการดแลผอนตอไป

(Roach cited in Beck, 1992)

พฤตกรรมการดแลของ โรช เปนพฤตกรรมทแสดงออกใน 5 ดาน

ซงอาจารยพยาบาลสามารถแสดงพฤตกรรมการดแลตอนกศกษาได ดงน คอ

1. ความเหนอกเหนใจ (compassion) คอ

พฤตกรรมทแสดงออกในการสอนภาคปฏบตทแสดงวา

อาจารยมความเขาใจในโลกของนกศกษาพยาบาล เปดโอกาสใหนกศกษาไดแสดงความรสก

ไวตอความรสกของนกศกษาพยาบาล มการแลกเปลยนความทกข ความสข ความเจบปวด

และความสาเรจกบนกศกษา มความหวงใยและตงใจจรงในการชวยเหลอนกศกษา

เมอนกศกษาประสบปญหา สอสารดวยความเขาใจ

มการสมผสและรบฟงปญหาของนกศกษาอยางตงใจ

2. ดานความรความสามารถ (competence) คอ

พฤตกรรมทแสดงออกถงการใชความสามารถ

  20

และสตปญญาในการสอนภาคปฏบตของอาจารยพยาบาล โดยการใชความร ความสามารถ ทกษะ

และประสบการณทมอยโดยผานการไตรตรองอยางถกตอง ตามเทคนควธและหลกวชาการ

ปฏบตการพยาบาลดวยความมนใจ มการตดสนใจทด ทนเวลา

โดยคานงถงปญหาและความตองการของนกศกษาพยาบาลแตละบคคล ไดครอบคลมทงทางรางกาย

จตใจ อารมณ และสงคม

3. ดานความไววางใจ (confidence) คอ พฤตกรรมทแสดงออกถง

การสงเสรมการสรางสมพนธภาพทด

ระหวางอาจารยพยาบาลทสอนภาคปฏบตกบนกศกษาพยาบาล

อาจารยจะตองแสดงออกถงความจรงใจตอนกศกษาโดยการสรางความไววางใจซงกนและกน

เชอถอไดมบคลกทนานบถอ มการสอสารใหขอมล ใหความร ใหเหตผล และขอเทจจรง

ซงตงอยบนพนฐานของวชาชพการพยาบาล การใหความหวง

และการสนบสนนใหนกศกษากลาเผชญกบปญหาตางๆไดอยางเหมาะสม

รวมถงความกลาทจะปกปองใหนกศกษาพนจากอนตรายจากการฝกปฏบตงานในคลนก

4. ดานการมจตสานกทางจรยธรรม (conscience) คอ

พฤตกรรมทแสดงออกถงการสอนทตงอยบนพนฐานความถกตองตามหลกศลธรรม

โดยการคานงถงสทธมนษยชน

การเคารพในศกดศรและการใหสทธในการตดสนใจแกนกศกษาพยาบาล

อาจารยจะสอนและชแนะนกศกษาวาสงใดผดสงใดถก สงใดควรทาหรอไมควรทา

รวมทงการทอาจารยพยาบาลปฏบตตนไดถกตองและเหมาะสมกบทสงคมคาดหวงไว

5. ดานความยดมนผกพน (commitment) คอ

พฤตกรรมทแสดงออกวาอาจารยพยาบาลทสอนภาคปฏบต

มความยดมนผกพนในการปฏบตงานจรง อทศเวลาใหกบการสอนในคลนกอยางเตมท มความตงใจ

ทมเท เตมใจสอนนกศกษา และสานกในความรบผดชอบตองานและนกศกษา

เพอใหงานสาเรจไดอยางมประสทธภาพ

สามารถแกไขปญหาและสนองความตองการของนกศกษาพยาบาลไดอยางครบถวน

นอกจากนอาจารยพยาบาลทสอนภาคปฏบตควรมกรยามารยาททด มการใชภาษา วาจา

ทสภาพ ตลอดจนแตงกายสะอาด ถกตองเหมาะสม ในการเปนแบบอยางทดแกนกศกษาพยาบาล

  21

ไลนงเจอร (Leininger cited in Beck, 1992) กลาววา

นกศกษาพยาบาลควรไดรบการสอนเกยวกบแนวคดและการใชการดแลในการปฏบตพยาบาล

ตงแตวนแรกทเขาสหลกสตรการพยาบาล

โดยมอาจารยพยาบาลเปนแบบอยางทสาคญในการแสดงพฤตกรรมการดแลตอผปวย

เพอใหนกศกษาเรยนรเพราะถาปราศจากการสอนการดแลในการฝกปฏบตงานของนกศกษาพยาบา

ล อาจารยพยาบาลจะไมสามารถแนใจไดวา

พยาบาลวชาชพทจบใหมจะรและปฏบตการดแลในเวลาตอไปได ซง บอเออร (Bauer, 1990)

ไดศกษาการพฒนาหลกสตรการพยาบาลโดยใชแนวคดการดแลของไลนงเจอรเพอคนหาเนอหาและ

ประสบการณของการดแล จากมหาวทยาลยและวทยาลยของรฐจานวน 3

แหงโรงเรยนพยาบาลของเอกชนอก 2 แหง ในแถบภาคใต ภาคตะวนตกตอนกลาง

และภาคตะวนตกของสหรฐอเมรกาดวยวธการศกษาจากปรากฏการณจรงของอาจารยพยาบาล

จานวน 26 คนและนกศกษาพยาบาลชนปท 4 จานวน 32 คน

ผลการศกษาไดนาเสนอปรชญาของการดแลในหลกสตร เนอหาของการดแล

ประสบการณการเรยนรและผลลพธของหลกสตร บอเออรคนพบวา

ความสอดคลองกนระหวางการพด การสอน

และการแสดงออกในการปฏบตการพยาบาลในสถานการณทางคลนกนน

เปนแบบอยางทมประสทธภาพในการสอนการดแลของนกศกษาพยาบาล

นอกจากนนกศกษาสามารถเรยนรแนวคดและสงเกตทกษะการดแล ไดจากนกศกษาคนอนๆ

จากในชนเรยน ในคลนกในสงคมและการตดตอกบผอน

รวมถงการปฏบตงานของพยาบาลประจาการทอาจเปนแบบอยางทงดานบวกและดานลบ

ซงแบบอยางดานลบนนอาจารยพยาบาลทสอนทางคลนกควรชแนะ

สรปและวจารณใหนกศกษาฟงในตอนประชมปรกษาหลงการปฏบตงาน

ดงนนในการสอนการดแลอาจารยสามารถสอนไดทกขณะทมปฏสมพนธกบนกศกษา เชน

การบรรยาย การอภปราย การประชมปรกษา การทากลม

กรณศกษาและการประเมนพฤตกรรมการดแล โดย บอเออรแนะนาวาอาจารยสามารถปฏบตไดดงน

1. ปลกฝงความรสกทมคณคาในตนเองแกนกศกษา

2. มความเตมใจทจะใหการชวยเหลออทศเวลาใหแกนกศกษา

3. มความคาดหวงในการปฏบตงานของนกศกษาและกาหนดขอจากดแกนกศกษา

4. มความรสกไวตอความตองการของนกศกษา

5. ใหการประเมนยอนกลบทงดานบวกและดานลบแกนกศกษา

  22

6. ใหการสงเสรมสนบสนนและชวยเหลอนกศกษาในการฝกปฏบตงาน

7. แสดงออกในความเชอทวาบคคลไมสามารถสอนการดแลถาไมไดปฏบตจรงๆ

ใหแกนกศกษาด

วตสน (Watson, 1988) ชใหเหนถงการดแลในการศกษาวา

เกดขนจากการมสมพนธภาพระหวางบคคลในการเรยนการสอน

และไดพยาบาลพฒนาหลกสตรการพยาบาล เพอกาหนดกรอบแนวคดสาหรบหลกสตรการดแล

โดยกาหนดปรชญาและหลกศลธรรมใหสอดคลองกบสถานการณจรง

ใหมการฝกปฏบตการดแลมนษยทงในดานการศกษาและดานคลนก

ซงการฝกปฏบตการดแลในดานการศกษานน อาจารยพยาบาลจาเปนตองถายทอดไปสนกศกษา

โดยสอนในขณะใหการดแลผปวย เพอเปนแบบอยางทดแกนกศกษา เพราะวตสนเชอวา

การดแลเปนหวใจสาคญของการพยาบาล ดงนนการดแลกบพยาบาล

จงเปนสงทพยาบาลไมสามารถแยกออกจากกนได ดงท แอพเพลอตน (Appleton,1990)

ศกษาถงความหมายของการดแลมนษยและประสบการณการดแลโดยใชกรอบแนวคดของวตสน

จากนกศกษาพยาบาลระดบปรญญาดษฎบณฑตจานวน 2 คน

ขณะกาลงศกษาอยทโรงเรยนพยาบาลสงกดมหาวทยาลย

ทไดรบการรบรองจากสนตบาตรสภาการพยาบาลแหงชาตของสหรฐอเมรกา (NIN)

ดวยวธศกษาจากปรากฏการณจรง ผลการวเคราะหพบวา การรบรการดแลม 3 มตทสาคญคอ

มตการแสดงออก มตของกระบวนการ มตของสงแวดลอม และประสบการณการดแลประกอบ 4

ลกษณะคอ การปฏบตดวยความเคารพนบถอความเปนบคคลของนกศกษา

เขาใจความตองการอสระกบการพงพาของนกศกษาชวยเหลอนกศกษาใหกาวหนาตามทเขาตองการ

และใหการดแลเขาตามความเหมาะสม ซงความหมายทง 4 ลกษณะนพจารณาตามบรบทของบคคล

สมพนธภาพ สถานการณและสงแวดลอม

จากแนวคดการดแลของนกทฤษฏดงกลาว สรปไดวา

ในการศกษาวชาชพพยาบาลจะมการดแลเปนแกนแทหรอสาระสาคญ

โดยโรชเนนถงการสอนการดแลทอาจารยพยาบาลเปนสาคญ

โดยใหอาจารยพยาบาลแสดงพฤตกรรมการดแลตอนกศกษาพยาบาล เพอใหนกศกษารบรวา

ไดรบการดแลและพฒนาการดแลของตนเองเพอใหการดแลบคคลอนตอไป

สวนไลนงเจอรและวตสน เนนถงการสอนการดแลโดยใหอาจารยปฏบตการดแลผปวย

เพอเปนแบบอยางทดแกนกศกษาพยาบาล

  23

6. กระบวนการของการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏบต

พฤตกรรมการดแลของอาจารยนเทศทปฏบตตอนกศกษาพยาบาลนนมความสาคญยงเพรา

ะจะเปนการใหโอกาสแกนกศกษาในการเรยนร เลยนแบบพฤตกรรมการดแลจากอาจารย

ฮอลดอรสดอทเทอร (Halldorsdottir, 1990) ไดศกษาถง

กระบวนการของการแสดงพฤตกรรมการดแลระหวางอาจารยกบนกศกษา พบวา ม 4 ขนตอนดงน

1. การแสดงพฤตกรรมการดแลเชงวชาชพของอาจารย

การดแลนนเรมตนจากอาจารยกอนเพราะอาจารยเปนผดแลนกศกษา

ซงถอวาเปนองคประกอบหนงของวชาชพ โดยมความหวงใยนกศกษาอยางจรงจง

ดงนนอาจารยจงควรเปนบคคลทมความสามารถเชงวชาชพ

เปนผมความรและประสบการณเชงวชาชพ

เสนอเนอหาในเชงวชาชพทมมาตรฐานสงทงตอตนเองและนกศกษา มความยตธรรม มความหวงใย

ใหความอสระตอนกศกษาแตละคนในการปรบตวกบวชาชพ ใหขอมลยอนกลบแกนกศกษา

และหวงใยในอนาคตของนกศกษาอยางจรงจง นอกจากนอาจารยยงจะตองเปนผมบคลกภาพทด

มความซอสตย มความจรงใจ มความตงใจ และมการยดหยนในการปฏบตงาน

รวมทงเปนผทมอารมณดและมความยดมนในวชาชพ แสดงถงความกระตอรอรน

มความรสกนกคดและมวสยทศนทคานงถงพยาบาลและการพยาบาล

ตลอดจนมกจกรรมตางๆเพอคนหาความเปนเลศในเชงวชาชพพยาบาล

2. มความไววางใจซงกนและกน

การไววางใจซงกนและกน

คอเปนพนฐานทจาเปนมากตอความสมพนธในการทางานรวมกนระหวางอาจารยกบนกศกษา

อาจารยจงตองพยายามสรางความไวใจแกนกศกษาเพอใหเกดสมพนธภาพทดในการปฏบตงานรวม

กน

3. มการสรางสมพนธภาพทดในการปฏบตงาน

การพฒนาสมพนธภาพในการปฏบตงานระหวางอาจารยและนกศกษา

มแนวความคดในการพฒนา 6 ขนตอน ดงน

  24

ขนตอนท 1 มความตองการผกพนทงอาจารยและนกศกษา มความเตมใจ

เพอเขาสสมพนธภาพในการทางานและพฒนาความผกพนใหกาวหนาสขนท2

ขนตอนท 2 มการเรยนรซงกนและกน

โดยทงอาจารยและนกศกษาแสดงออกถงสงทมความแตกตางและคานงถง

ความเปนบคคลซงกนและกน มการตดตอสอการกน

ขนตอนท 3

อาจารยและนกศกษาพฒนาขอบเขตของสมพนธภาพในการปฏบตงานและพฒนาความกาวหนาในเ

ชงวชาชพของตนเองใหมากขน

โดยทนกศกษารสกปลอดภยเพยงพอในการเปดใจและพดถงความจรงกบอาจารยได

ขนตอนท 4 มการตกลงรวมกนถงผลลพธของการเรยน หมายถง

ความพอใจของอาจารยตอผลการเรยนของนกศกษาแตละคน

โดยใหความอสระในการปฏบตงานและปฏบตกบนกศกษาโดยใหนกศกษารสกวามอาจารยอยเคยง

ขาง คอยใหความชวยเหลอนกศกษา จะทาใหนกศกษาเรยนรไดบรรลตามวตถประสงค

ขนตอนท 5 ผลจากทอาจารยมความรเชงวชาชพการดแล

ทาใหอาจารยเขาใจในตวนกศกษาไดดขน

ความเขาใจอนนสามารถทาใหอาจารยทางานรวมกบนกศกษา

ดวยเปาหมายและวตถประสงคทเหมอนกนคอ การเรยนรของนกศกษา

ขนตอนท 6 เมอนกศกษาจบการศกษาสมพนธภาพนกจะสนสด

แตนกศกษาจะมสมพนธภาพทเขมแขงในการทางานและสามารถสรางสมพนธภาพใหมกบบคคลอ

นตอไป

4. มการตอบสนองในทางทดตอการดแลในเชงวชาชพของนกศกษา

เมอไดรบการดแลทดจากอาจารย

นกศกษาจะเกดการตอบสนองในทางทดตอการดแลในเชงวชาชพ ดงน

4.1 มความรสกในการยอมรบและมคณคาในตนเอง นกศกษารสกยอมรบตนเองในทางทด

และมความรสกปลอดภย

ดงนนอาจารยผใหการดแลจะตองทาใหนกศกษารสกมความหวง มองโลกในแงด

มความรเกยวกบการดแลทเขมแขง และมความเชอมนมากขน

  25

4.2 มแรงจงใจและความกาวหนาในบคลกภาพและวชาชพ

นกศกษาจะมความสนใจในการเรยนรและตองการความเจรญกาวหนา

ซงนกศกษามความรสกวา ไดรบผลสาเรจและภาคภมใจในความสาเรจนน

4.3 ความพงพอใจและเปนแบบอยางได นกศกษาจะมองเหนคณคาของการดแลจากอาจารย

ทาใหมองเหนถงภาพลกษณของการพยาบาลและการเปนพยาบาลทด

4.4 มความกตญญและเคารพนบถอตออาจารยเปนเวลานาน

ถงแมวาเวลาผานไปนานแตนกศกษาจะยงคงรสกอบอน

เคารพและกตญญตออาจารยผใหการดแล

อาจารยผใหการดแลจะเปนคนพเศษในใจของนกศกษาตลอดเวลา

ในทางตรงกนขาม

กระบวนการเรยนการสอนทขาดพฤตกรรมการดแลของอาจารยพยาบาลจะทาใหเกดผลเสยตอสมพ

นธภาพระหวางอาจารยและนกศกษาได เนองจาก

1. อาจารยขาดความสามารถในการดแลเชงวชาชพ นนคอ อาจารยขาดความร

ขาดประสบการณ ขาดการเสนอเนอหาในเชงวชาชพ ขาดความยดมนในวชาชพ

ขาดมาตรฐานในวชาชพ ขาดความเคารพนบถอตนเองและวชาชพพยาบาล

ขาดความหวงใยของนกศกษาเมออาจารยไมมความหวงใย ไมตระหนกถงความรสก

ความตองการของนกศกษา อาจารยจะขาดความเตมใจทจะรจกนกศกษาแตละคน

และขาดการคานงถงความเปนบคคลของนกศกษา

นกศกษารสกวาอาจารยนนใชการควบคมและใชอานาจ

ทาใหนกศกษารบรวาอาจารยจองจบผดนกศกษา ไมมความยดหยนและเปนบคคลเผดจการ

อาจารยละเลยหรอแสดงอารมณทไมดตอนกศกษา พดจาเยาะเยย ถอเปนพฤตกรรมทไมสรางสรรค

ทาใหนกศกษารสกวาอาจารยปฏบตตอนกศกษาเหมอนตวประหลาด

เกดความรสกวาอาจารยนนเปนศตรกบนกศกษา

2.

เมออาจารยขาดการดแลในเชงวชาชพและแสดงพฤตกรรมทขาดการดแลกบนกศกษาทาใหนกศกษ

าเกดความรสกทไมไววางใจอาจารย

3. นกศกษารบรวา อาจารยขาดความหวงใยนกศกษา ทาใหนกศกษาเกดความไมไววางใจ

นาไปสการหลบหนซงกนและกน

  26

มการตดตอสอสารกนนอยมากระหวางอาจารยกบนกศกษาและไมมการใหขอมลยอนกลบในทางล

บ

4. การตอบสนองของนกศกษาตอการขาดการดแลในเชงวชาชพ แบงออกเปน 2 ปฏกรยา

คอ

4.1 ปฏกรยาทวไป คอ ทาใหนกศกษาเกดความสงสยและไมเชอวา

นกศกษาจะมประสบการณการดแลจรงๆ

นกศกษาจะรสกวาโกรธและหมดความเคารพนบถออาจารย

4.2 ปฏกรยาเฉพาะ คอปฏกรยาทขาดความสามารถเชงวชาชพ

เปนการรสกวาสญเสยเวลาและพลงงาน รสกนาอายในการเปนเจาของวชาชพการดแล

นอกจากนทาใหนกศกษารสกวาขาดความหวงใย ขาดการสนบสนน มความรสกไมมนคง

คดวาอาจารยคอยจองจบผดตลอดเวลา และเมออาจารยแสดงพฤตกรรมทไมสรางสรรคกบนกศกษา

นกศกษาจะเกดความกลว มภาพลกษณตอตนเองในทางลบ

รสกสญเสยและไมไดรบการชวยเหลอจากอาจารย

สรปไดวา พฤตกรรมการเอาใจใสดแลทอาจารยพยาบาลปฏบตตอนกศกษาพยาบาล

อาจารยจะตองมความรและรบทบาทของตนเอง

ซงแสดงออกมาขณะทมปฏสมพนธตอนกศกษาในการสอนภาคปฏบตในคลนก

โดนผานกระบวนการดแล เพอใหนกศกษารบรไดถงความสามารถในเชงวชาชพ

การแสดงความหวงใยอยางแทจรง มบคลกภาพทด

แตถาอาจารยไมแสดงพฤตกรรมการดแลเอาใจใสดแลตอนกศกษา

นกศกษาจะขาดความไววางในอาจารย

และมปฏกรยาตอบสนองในทางทไมดตออาจารยและตอวชาชพการพยาบาล

7. ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาล

พฤตกรรมการดแล เปนพฤตกรรมทเกดขนไดโดยทวไป

แตอาจแสดงออกแตกตางกนไดมปจจยทเกยวของ ดงน (Bevis, 1988)

1. วฒนธรรม (culture) การยอมรบและการคาดหวงของสงคมในแตละวฒนธรรม

กอใหเกดสภาพแวดลอมทางสงคมทแตกตางกน

ความคดและวถชวตทแตกตางมผลตอการแสดงพฤตกรรมการดแลทแตกตางกน

  27

2. คานยม (values)

เปนปจจยทกาหนดพฤตกรรมการดแลเชนเดยวกบวฒนธรรมการดแลทแตกตางกน

คานยมบงบอกถงความพงพอใจ และการใหความสาคญตอสงตางๆทอยรอบตว บคคลจะจดลาดบ

และตดสนคณคา ของสงตางๆเหลานน แลวตอบสนองดวยการแสดงออกตามคณคาทตดสน

3. ราคา (cost) การใหราคาตอการดแลหรอการคดคาใชจายทเกดจากการดแล

ไมวาจะเปนการใชเวลา พลงกาย และทรพยสนเงนทอง

รวมถงคณคาของความสมพนธทเกดจากการดแล

มอทธพลตอการตดสนในการกระทากจกรรมของการใหความชวยเหลอ

แมวาการดแลมความหมายในเชงบวก ทไมควรตราคาคาใชจาย แตในความเปนจรง

การดแลมความจาเปนทตองใชเวลา พลงกาย และเงนทองทผใหการดแลตองสญเสย

เพอใหการดแลบรรลผลสาเรจ

4. การผกขาด (exclusiveness) ในการดแลทแทจรงไมควรมการผกขาด

เนองจากจะทาใหเกดการกดกนการดแลในดานอนๆ

5. ระดบของวฒภาวะ (maturational level)

ระดบของวฒภาวะของแตละบคคลเกยวของสมพนธกบปฏสมพนธของการดแล

ทสงผลถงคณภาพและระดบของการดแล บคคลในวยเดก มวฒภาวะตา

มกเปนผรบมากกวาเปนผใหการดแล เนองจากยงไมมความสามารถเพยงพอ

เมอมการพฒนาความสามารถในการปกครองตนเองและความเปนทไววางใจอนเปนพนฐานของการ

ดแลแลว ศกยภาพในการดแลตนเองกจะคอยๆ พฒนาขนตามลาดบ จนมาถงวยรน

และวยผใหญทมวฒภาวะสมบรณ

6. ตนแบบ (scripts) เปนการวางแนวทาง

หรอการเลยนแบบการปฏบตกจกรรมการดแล เดกๆ ทกคนทกาลงเจรญเตบโต กจะเรยนร

และไดรบประสบการณการคดและวธตดสนใจในการแกปญหาในชวตประจาวน โดยมพอแม

ผปกครอง และสงแวดลอมตางๆ ทหลอหลอมใหสามารถดารงชวตอยในสงคม

รวมทงศกยภาพในการดแลผอน

  28

7. ระดบความเครยด (stress level)

ระดบความเครยดมผลตอพฤตกรรมการดแลทแตกตางไปในแตละคน

ในบางคนเมอเกดความเครยดจะเกบตวหรอแยกตวเองทาใหพฤตกรรมการดแลลดลง

และโดยสวนใหญเมอเกดความเครยดกพรอมทไดรบการดแล แตในบางคน

ความเครยดกลบกระตนใหมพฤตกรรมตางๆ ทเพมมากขน

8. งานวจยเกยวกบพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาล   มลเลอรและคณะ (Miller & other, 1990)

ศกษาถงประสบการณการดแลในกระบวนการเรยนการสอนจากอาจารยพยาบาลและนกศกษาพยา

บาลในโรงเรยนพยาบาล สงกดมหาวทยาลยแถบตะวนออกของสหรฐอเมรกา พบวา นกศกษา

พยาบาลชนปท 4 บรรยายถงพฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาลวา

เปนลกษณะของกระบวนการทเตมไปดวยบรรยากาศของการสงเสรมสนบสนน

มความหวงใยนกศกษาทงดานการเรยนและบคลกภาพ อยเปนเพอนนกศกษา มความไววางใจ

มการแลกเปลยนความรสก ความนบถอ ความใกลชด และมการตดตออยางสมาเสมอ

เมอผานกระบวนการดแลจะทาใหสมพนธภาพระหวางอาจารยและนกศกษาแนนแฟนขน

นกศกษาเกดความรสกทด มความสข มกาลงใจ ภาคภมใจและเพมความรสกมคณคาในตนเอง

ชนชมตนเอง รวมทงเชอมนในตนเอง

แพตเตอรสน (Paterson, 1991 cited in Paterson & Crawford, 1994)

ศกษาพฤตกรรมการดแลจากประสบการณจรงในการสอนทางคลนก พบวา ตวบงชการดแลคอ

อาจารยพยาบาลและเสนอแนะวาอาจารยพยาบาลแสดงถงพฤตกรรมการดแลไดโดย

การคานงถงความเปนบคคล รบฟงความคดเหนของนกศกษา

รกษาความไววางใจแกนกศกษาโดยใหขอมลไมปดบง

อทศตนเพอความหวงและความสาเรจของนกศกษา ใหความยตธรรมแกนกศกษา

มความสามารถทงดานการสอนและการปฏบตการพยาบาล

บช (Bush, 1989 cited in Dillon & Stines, 1996)

ไดสารวจความคดเหนจากนกศกษาพยาบาลระดบดษฏบณฑต 14 คน

เพอนยามลกษณะสาคญของอาจารยพยาบาลทมพฤตกรรมการดแลพบวา

ลกษณะทแสดงถงการดแลมทงหมด 6 ลกษณะใหญคอ การคานงถงจตใจของนกศกษา

การแสดงออกตอนกศกษา การเคารพนบถอซงกนและกน มความรสกไวตอความรสกของนกศกษา

มการตดตอสอสารกบนกศกษา และมการจดการในการเรยนการสอน

  29

ดลลอนและสไตล (Dillon & Stines, 1996)

ศกษาการดแลจากปฏสมพนธของอาจารยพยาบาลกบนกศกษาผชวยพยาบาล จานวน 49 คน

และนกศกษาพนกงานผชวยเหลอ จานวน 32 คน โดยศกษาจากปรากฏการณจรง

งานวจยนสนบสนนวา อาจารยพยาบาลตองสรางบรรยากาศการดแล

ดวยการอบรมสงสอนและเหนคณคาของการดแล นกศกษาทงสองหลกสตรมความคดเหนวา

การเคารพนบถอในความแตกตางของนกศกษาเปนสงทดของอาจารยพยาบาล

แฮนสนและสมธ (Hanson& Smith, 1996)

ไดศกษาการรบรของนกศกษาพยาบาลจากประสบการณการดแลและไมใชการดแลขณะมปฏสมพน

ธกบอาจารยพยาบาล โดยการสมภาษณนกศกษาพยาบาลจานวน 32 คน

จากวทยาลยพยาบาลเอกชนและมหาวทยาลยของรฐพบวา ประสบการณการดแล ประกอบดวย 3

ลกษณะใหญๆ คอ1. การแสดงถงการยอมรบ เชน ยอมรบความเปนบคคลของนกศกษา

ฟงเหตผลของนกศกษาโดยไมดวนตดสนใจ 2. การมสมพนธตอกน ซงทาใหเกดความรสกสบายใจ

เชอมน เกดความสามารถและแรงจงใจมากขนในการตอสกบการศกษาทยากขน 3.

การทาใหเกดความรสกแนนแฟนยงขน

ระหวางอาจารยกบนกศกษาสงผลใหนกศกษาเลอกทจะประกอบวชาชพพยาบาล

ในทางตรงกนขามถานกศกษาขาดประสบการณในการไดรบการดแลจากอาจารยพยาบาลในสายตา

ของนกศกษา อาจารยพยาบาลกจะเปนเพยงบคลากรหนงทไมมเวลา รบเรง

ขาดความใสใจตอสงแวดลอมรอบขางและไมเคารพความเปนบคคลของนกศกษา

จากผลของการไมไดรบการดแล ทาใหนกศกษารสกสญเสย กลว ปฏเสธ ไมกลา ขาดพลง

ถกหลอกลวง ดถก และไมเขาใจเกยวกบวชาชพ รวมทงขาดความเคารพอาจารย

ขาดความสนใจในการศกษา และกงวลตอการตอบสนองของอาจารยในอนาคต

ความเชอมนในตนเองของนกศกษาลดลง สบสนในการศกษา และนกศกษารสกถกจากดสทธมนษย

ทาใหนกศกษาเกดความสงสยในความสามารถของพยาบาลและมองเหนวชาชพการพยาบาลเปนทา

งเลอกทางหนง

ปรชญานนท เทยงจรรยา (2539) ศกษาความสมพนธระหวางความเปนอสระแหงตน

ความเชออานาจในตน พฤตกรรมการดแลของอาจารยพยาบาล

กบความเปนอสระแหงวชาชพของนกศกษาพยาบาล กลมตวอยางคอ

นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรชนปท 4 จากสถาบน 12 แหง จานวน 483 คน พบวา

คาเฉลยความเปนอสระแหงวชาชพของนกศกษาพยาบาลอยในระดบสง ความเปนอสระแหงตน

ความเชออานาจในตน

  30

พฤตกรรมการดแลของอาจารยพยาบาลมความสมพนธทางบวกกบความเปนอสระแหงวชาชพของ

นกศกษา และความเชออานาจภายในตน พฤตกรรมการดแลดานการมสมพนธภาพทไววางใจ

สามารถรวมกนพยากรณความเปนอสระแหงวชาชพได

ศรสดา งามขา (2539)

ศกษาพฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาลของอาจารยพยาบาลในการสอนทางคลนก

กลมตวอยางคอ นกศกษาพยาบาลชนปท 2, 3 และ 4 ของวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน

สงกดกระทรวงสาธารณสข เขตภาคเหนอ ปการศกษา 2539 จานวน 283 คน

พบวาพฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาลของอาจารยพยาบาลในการสอนทางคลนกตามการรบรพ

ฤตกรรมการดแลของอาจารยพยาบาลในการสอนทางคลนกโดยรวมและรายดาน

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.001 โดยนกศกษาพยาบาลชนปท 2

มระดบการรบรพฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาลของอาจารยพยาบาลในการสอนทางคลนกสงก

วานกศกษาพยาบาลชนปท 3 และ 4 ตามลาดบ

และพบวาพฤตกรรมการดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลในการสอนทางคลนกตามการรบรของน

กศกษามความสมพนธทางบวก ในระดบปานกลาง

กบทศนคตตอวชาชพการพยาบาลของนกศกษาพยาบาล อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.001

วมลพรรณ วองไว (2541)

ศกษาการปฏบตการดแลผปวยเดกของนกศกษาพยาบาลวทยาลยพยาบาล

สงกดกระทรวงสาธารณสข ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กลมตวอยางคอ

ศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรชนปท 3 วทยาลยพยาบาล สงกดกระทรวงสาธารณสข จานวน 615

คน พบวา นกศกษามพฤตกรรมการดแลผปวยเดกโดยรวมอยในระดบสง

เมอวเคราะหเปนรายดานพบวาสวนใหญ การปฏบตการดแลเดกอยในระดบสง

ยกเวนดานการสงเสรมสมพนธภาพระหวางบคคลในกระบวนการเรยนการสอน

และดานการชวยเหลอเพอตอบสนองความตองการของเดก

นกศกษาทมการรบรพฤตกรรมการดแลของอาจารยพยาบาลระดบสงมการดแลเดกแตกตางจากนก

ศกษาทมการรบรพฤตกรรมการดแลของอาจารยพยาบาลระดบปานกลางและตา

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

ปรญดา ศรธราพพฒน (2540) ศกษาพฤตกรรมการดแลผปวยสงอายของนกศกษาพยาบาล

กรณศกษา วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชยนาท

พบวาพฤตกรรมการดแลผปวยสงอายโดยรวมอยในระดบปานกลาง และพจารณารายดาน

  31

พบวาพฤตกรรมดานพนธะผกพนในการปฏบตงานการดแล ดานความสามารถในการปฏบตงาน

และดานจตสานกความถกตองทางศลธรรมจรยธรรม อยในระดบด

สวนพฤตกรรมดานความเหนอกเหนใจ และดานความเชอมนไวใจ อยในระดบปานกลาง

นกศกษาพยาบาลทดแลผปวยสงอายทมอายตงแต 70 ปขนไปมพฤตกรรมการดแลดกวา

ผทดแลผปวยอายตากวา 70 ป

พฤตกรรมการดแลผปวยสงอายตามการรบรของนกศกษาพยาบาลและผปวยสงอายทกรายมความเ

หนตรงกนวา พฤตกรรมการดแลมองคประกอบ 8 ดาน ไดแก

ดานความรสกในฐานะความเปนมนษย ดานพนธะผกพนในการปฏบตการดแล

ดานความรความสามารถในการดแล ดานความเหนอกเหนใจ ดานความเชอมนไวใจ

ดานการใหความเคารพนบถอ ดานการใหคณคา ศกดศรความเปนบคคล

และดานจตสานกความถกตองทางศลธรรมจรยธรรม

สวนทนกศกษาพยาบาลมการรบรแตกตางจากผปวยสงอาย คอ

การใชกระบวนการพยาบาลในการปฏบตงาน ใหความเขาใจ การใหความรสกรวมเหนใจ

ไวตอการรบรความรสก เปดโอกาสใหระบายความรสก ใหการยอมรบ การใหขอมลและคาอธบาย

ความซอสตยและพดบอกกลาวความจรง

วาสนา นยพฒน (2542)

ศกษาการรบรของนกศกษาพยาบาลเกยวกบพฤตกรรมการดแลและไมดแลจากการมปฏสมพนธกบ

อาจารยพยาบาลในคลนก กลมตวอยางคอ นกศกษาพยาบาลจานวน 24 คน พบวา

นกศกษาเขาใจการดแลวา เปนการแสดงความเหนอกเหนใจ ความเอาใจใส ความสนใจ

ความผกพนและการประสานกน นกศกษาอธบายถงการดแลของอาจารยวา

เขารบรไดจากความรสก ความตองการและการตอบสนองทอาจารยเขาถงพวกเขา

นกศกษาเชอวาการดแลทดควรตองทาใหพวกเขารศกคลายเปนมารดา

รสกอบอนเหมอนกบอยบานหรอในสงแวดลอมทคลายกบโรงเรยน จงสรปไดวา

การดแลควรประกอบดวยการกระทา 4 ประการคอ 1.

การดแลควรสรางสงแวดลอมใหอบอนเหมอนบาน 2. การสนทนาอยางมศลปะ 3.

การดแลเปนพลงอานาจ 4. การดแลตองอาศยตวแบบทมพฤตกรรมการดแล

สวนพฤตกรรมทไมถอวาเปนการดแลคอ 1. การประเมนอยางไมเปนธรรม 2.

ไมกอใหเกดพลงอานาจ 3. การประณามสงทผดพลาด 4. การขาดความยดหยน

ชณตา ฤกษศรรตน และคณะ (2543)

ศกษาตามสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลของอาจารยในการสอนทางคลนกกบพฤตกรรมกลาแ

  32

สดงออกของนกศกษา ตามการรบรของนกศกษากลมตวอยางเปนนกศกษาพยาบาล ชนปท 2, 3

และ4 ของวทยาลยเซนตหลยส พบวา นกศกษามพฤตกรรมกลาแสดงออกรอยละ 43.3

มพฤตกรรมเกบกดรอยละ 36.9 พฤตกรรมกาวราวทางออมรอยละ 18.2

พฤตกรรมการดแลของอาจารยในการสอนคลนกนกศกษารบรวาอยในระดบสงรอยละ 89.7

และไมพบความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลของอาจารยในการสอนทางคลนกกบพฤตกรรม

กลาแสดงออกของนกศกษา

ยคนธร แจมฤทธ (2544) ศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล

ทศนคตตอวชาชพรปแบบการใชชวตของนกศกษา การดแลนกศกษาของอาจารย

และบรรยากาศการเรยนร กบการใฝรของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาล

ในสงกดกระทรวงสาธารณสข พบวา การดแลนกศกษาพยาบาลของอาจารยพยาบาลอยในระดบด

และมความสมพนธทางบวกในระดบปานกลางกบการใฝรของนกศกษา

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

ศรรตน สกธร และคณะ (2544)

ไดศกษาถงการดแลเอาใจใสในกระบวนการเรยนการสอนภาคปฏบตของอาจารยพยาบาลตามการร

บรของนกศกษาพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

กลมตวอยางเปนนกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต ชนปท 3 และ4 ปการศกษา 2540 พบวา

พฤตกรรมการดแลเอาใจใสในกระบวนการเรยนการสอนภาคปฏบตของอาจารย

ตามการรบรของนกศกษาอยในระดบมาก

และพบวาคาเฉลยของพฤตกรรมการดแลเอาใจใสของอาจารยตามการรบรของนกศกษาพยาบาลชน

ปท 4

นอยกวาคาเฉลยของพฤตกรรมการดแลเอาใจใสของอาจารยตามการรบรของนกศกษาพยาบาลชนป

ท 3 อยางมนยสาคญทระดบ 0.01

ธญพร ชอกลน (2547) ศกษาพฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาล

ของอาจารยในการสอนทางคลนกตามการรบรของนกศกษาพยาบาล

และอาจารยพยาบาลวทยาลยพยาบาลพระจอมเกลา จงหวดเพชรบร

ประชากรทใชศกษาเปนนกศกษาทงหมดในหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต ชนปท 2, 3 และ 4

หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต (ตอเนอง) ชนปท 2 จานวน 228 คน

และอาจารยพยาบาลทสอนในคลนก ของวทยาลยพยาบาลพระจอมเกลา จงหวดเพชรบร จานวน 30

คนรวมทงสน 258 คน พบวา พฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาลของอาจารยพยาบาล

  33

ในการสอนทางคลนก ตามการรบรของนกศกษา โดยรวมอยในระดบสง เมอพจารณาเปนรายดาน

พบวาดานความเหนอกเหนใจอยในระดบปานกลาง สวนดานอนๆอยในระดบสง

พฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาลของอาจารยพยาบาลในการสอนทางคลนก

ตามการรบรของอาจารยพยาบาลโดยรวม และรายดานทกดานอยในระดบสง

การรบรพฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาลของอาจารยพยาบาล

ในการสอนทางคลนกของแตละชนปโดยรวมมความแตกตางกน นกศกษาชนปท2

มคะแนนการรบรอยในระดบปานกลาง สวนนกศกษาชนปท 3 และ 4

มคะแนนการรบรอยในระดบสง การรบรพฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาลของอาจารยพยาบาล

ในการสอนทางคลนกของหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต และหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต

(ตอเนอง) โดยรวม อยในระดบสง ไมแตกตางกน

การรบรพฤตกรรมการดแลนกศกษาพยาบาลของอาจารยพยาบาล

ในการสอนทางคลนกตามการรบรของนกศกษา เปรยบเทยบกบการรบรของอาจารยพยาบาล

โดยรวม พบวา ไมมความแตกตางกน เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา

การรบรในดานความเหนอกเหนใจของนกศกษาและอาจารยมความแตกตางกน

โดยการรบรของนกศกษาอยในระดบปานกลาง แตของอาจารยอยในระดบสง

สวนการรบรในดานอนๆ ไมแตกตางกน

จากการศกษางานวจยขางตน พบวา

สวนใหญเปนการศกษาเกยวกบการรบรของนกศกษาพยาบาลตอการใหความหมายของพฤตกรรมก

ารเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลวาตองมการสนบสนนชวยเหลอ หวงใย ไววางใจ

เขาใจและยอมรบในความเปนบคคล และคานงถงจตใจของนกศกษา

และศกษาถงประสบการณการไดรบการเอาใจใสดแลขณะมปฏสมพนธกบอาจารยพยาบาล

ซงแสดงใหเหนถงความสาคญของการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารย

เพราะอาจารยพยาบาลเปนบคคลสาคญในการสรางบรรยากาศของการเอาใจใสดแลทชวยให

นกศกษา มความเชอมนในตนเอง มแรงจงใจในการศกษา ยดมนจะผกพนตอวชาชพพยาบาล

และมพฤตกรรมการดแลในการปฏบตการพยาบาลตอไป

พฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลทผานมา พบวา

สวนใหญโดยรวมอยในระดบด แตการรบรพฤตกรรมดาน ความเหนอกเหนใจ

ของนกศกษาจะอยในระดบปานกลางเทานน นอกจากนยงพบวาการรบร

พฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลมความแตกตางกนเมอจาแนกตามชนปทศ

กษา

  34