ระบบเฝาระวง 5 กลมโรค 5 มต

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

การเฝาระวง

Surveillance for action not for statistics

เพอทราบแบบแผนและการเปลยนแปลงของโรค

(Surveillance for monitor disease pattern)

เพอตรวจจบการระบาด

(Surveillance for outbreak detection)

เพอการพยากรณโรค

(Surveillance for disease forecasting)

เพอการวางแผน ก ากบตดตาม และประเมนผลแผนงานโครงการ

(Surveillance for program planning, monitoring and evaluation)

ขาดการวางแผนระบบเฝาระวงโรค

และภยสขภาพแบบบรณาการ

ไมทราบขนาดของปญหาของโรค

ไมทราบปจจยเสยงของการเกดโรค ไมสามารถตรวจจบความผดปกตของโรคไดทนเหตการณ

ขอมลทไดไมมคณภาพ ไมครบถวนและไมถกตอง

บางโรคตองการความเชยวชาญและผลตรวจทาง Lab

IT infrastructure ของหนวยงานยงไมพรอมรองรบฐานขอมล

ขอมลจากระบบเฝาระวงยงไมสามารถก าหนดนโยบายมาตรการหรอวางแผนงานทางสขภาพ

ไดอยางแทจรง

การส ารวจสภาวะสขภาพยงไมเปนตวแทนของพนท ขาดความชดเจนของกลมงานหรอผรบผดชอบในโครงสรางการเฝาระวงในแตละระดบ

มหลายระบบรายงานในโรคเดยวกนเกดความซ าซอนของการรายงานเปนภาระตอพนท

การม incentive ท าใหมความแตกตางในการรายงานในโรค

ฎCauses

ฎEffects

การปฏรประบบเฝาระวง

ในป ๒๕๕๖

o แนวคดการปฎรประบบงานของกระทรวง

สาธารณสข

o ก าหนดใหมภาระความรบผดชอบทส าคญ

๑๒ เรอง (National Health Authority

Function)

o หนงในภาระหนาทส าคญคอ การเฝาระวง

ทางสาธารณสข (National Public Health

Surveillance)

ประกอบดวยการเฝาระวงทส าคญ ๔ ระบบ

ใหญๆ ไดแก

การเฝาระวง

โรคและภย

สขภาพ

การเฝาระวง

การสงเสรม

สขภาพ

การเฝาระวงดาน

อาหารยาและ

ผลตภณฑสขภาพ

การเฝาระวง

การบรการ

สขภาพ

กรมควบคมโรค

เปนผประสาน

หลก

กรมควบคมโรคเปน

เจาภาพหลก

ระบบเฝาระวงโรคและภยสขภาพ

รวม ๕ กลมใหญ ภยสขภาพ ๒๑ กลมยอย

ระบบการ

เฝาระวง

โรคตดตอ

ทวไป

มโรคทอยใน

ขายเฝาระวง ๙

กลมยอย

ระบบเฝา

ระวงโรค

เอดสและวณ

โรค

มโรคทอยใน

ขายเฝาระวง ๓

กลมยอย

ระบบเฝา

ระวงโรคไม

ตดตอ

มโรคและภย

สขภาพทอยใน

ขายเฝาระวง ๓

กลมยอย

ระบบเฝา

ระวงการ

บาดเจบ

๑๙ สาเหต

ยอย โดยจะ

เนนใน ๓

สาเหตหลก

ระบบเฝา

ระวงโรคจาก

การประกอบ

อาชพและ

สงแวดลอม

ประกอบดวย

๓ กลมยอย

องคประกอบทตองเฝาระวง ๕ มต

ปจจยตนเหต

(Determinants)

• รากเหงาของปญหา

• Biological determinants

• Social determinants

พฤตกรรมเสยง

(Behavioral risk)

• พฤตกรรมทท าใหเสยงและ

ปวยไดงายขน

การตอบสนองของแผนงาน

ควบคมโรค

(Program Response)

• การก าหนดกลมมาตรการ

ส าคญทจะแกไขปญหาของโรค

นน

การปวย/การตาย

(Morbidity/Mortality)

• การเฝาระวงการตดเชอ การ ปวย

การตาย และความพการ

เหตการณผดปกตและการระบาด

(Event-based surveillance)

• เฝาระวงเปรยบเทยบจ านวนและแบบ

แผนการเกดโรคเพอดเหตการณผดปกต

บทบาทหนาทของส านกวชาการในสวนกลาง • รวมกนสรางทมงานเฝาระวง

• ศกษาการด าเนนงานและผลการศกษาวจย

• อะไรคอขอมลส าคญทตองมขอมลเหลานนมผเกบรวบรวมหรอไม

• กรมควบคมโรคควรจะไดขอมลทส าคญดงกลาวดวยวธการอยางไร

• ความถเทาใด

• เมอไดขอมลเหลานนมาแลวจะน ามาแปลผลและใชประโยชนไดอยางไร

บทบาทหนาทของ สคร. และ สสจ.

• จดใหกลมระบาดวทยารวมกบกลมวชาการอนๆ ท าการจดระบบเฝาระวงโรคและ

ภยสขภาพ เพอจะไดประสานใหเกดการเฝาระวงทระดบจงหวด

• ท าใหจงหวดมศกยภาพในการรวบรวม จดหา วเคราะห และใชประโยชนเพอการ

ควบคมปองกนโรคของแตละพ นทของแตละจงหวด

5-year roadmap

ในป ๒๕๕๗ มการท าความเขาใจ

เกยวกบกรอบงานของการเฝาระวง

และขอมลทส าคญ จดท าคมอแนวทาง

และ สรางเอกภาพทระดบสวนกลาง

ในป ๒๕๕๘ มการพฒนาบคลากร

จดระบบงานในระดบเขต และ

จงหวด เพอใหเกดการเฝาระวง

ฐานขอมลของระบบเฝาระวงโรค

และภยสขภาพ ๕ ระบบจาก

สวนกลางไปถงจงหวดและอ าเภอ

ป ๒๕๕๙-๒๕๖๑ มรปธรรมของระบบ

ทงในสวนกลาง เขตสขภาพ จงหวด

อ าเภอ มการใชประโยชนของขอมลใน

การตรวจจบเหตการณผดปกต

ปรบปรงนโยบาย มาตรการตางๆใน

การควบคมปองกนโรคและภยสขภาพ

ตวอยาง การใชประโยชนจากขอมลระบบ

เฝาระวงจากหลายมต

Rabies

Review current status

ขอมลสถานการณโรคในคน Source: ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค

ขอมลสถานการณโรคในสตว Source: กรมปศสตว

Review current status

• แตละหนวยงานไดจดตงระบบเฝาระวงโรคโดยมวตถประสงคเพอใหเปนไปตามความตองการในการใชขอมลของหนวยงานนนๆ

• มความพยายามในการด าเนนงานรวมกนระหวางหนวยงานเพอแกไขปญหาโรคพษสนขบา แตยงไมมการบรณาการฐานขอมลระหวางหนวยงานอยางจรงจง

• การใชฐานขอมลทมการบรณาการระหวางหลายภาคสวนจะชวยใหเหนภาพรวมของผลทไดจากการวเคราะหขอมลเฝาระวงโรคพษสนขบาทงในคนและในสตว

เปนประโยชนตอการก าหนดพนทเสยงและปจจยเสยง

เพอน าไปใชในการวางแผนการปองกนและควบคมโรคนไดดยงขน

รายงานการทบทวนขอมลเฝาระวงโรคพษสนขบาในคนและในสตว

วธการศกษา 1) ขอมลจ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบาในประเทศไทย ระหวางป พ.ศ. 2521-2556 Source: ส านกระบาดวทยา

2) ขอมลการรบวคซน ร.36 ป พศ. 2551 -2556 Source: ส านกโรคตดตอทวไป

3) ขอมลโรคพษสนขบาในสตว ป พ.ศ. 2524-2556 Source: กรมปศสตว

4) รายงานผลการส ารวจประชากรสนข – แมวประจ าป ระหวางป พ.ศ. 2553-2556 Source: กรมปศสตว

ตรวจสอบความถกตองของขอมล Correlation: Pearson Correlation Coefficient

Multivariate linear regression: backward-elimination procedure

Geographic Information System (GIS)

ผลการวเคราะห

จ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบาในประเทศไทยมแนวโนมลดลงอยางเหนไดชด - พ.ศ. 2521 จ านวน 224 ราย เหลอเพยง 6 รายในป พ.ศ. 2556

รปท 1 จ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบา ป พ.ศ. 2521-2556

รปท 2 จ านวนหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบาและจ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบาป พ.ศ. 2521-2556

แนวโนมลดลง: - จ านวนหวสตวสงตรวจโรคพษสนขบารายป - จ านวนหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบารายป - สดสวนของการตรวจพบเชอโรคพษสนขบาจากจ านวน

หวสตวสงตรวจทงหมดรายป

ผลการวเคราะห ตารางท 1 คา Correlation ระหวางจ านวนผเสยชวตกบตวแปรทไดจากระบบเฝาระวงโรคอนๆ

คาสมประสทธสหสมพนธ

จ านวนผสมผสโรคสนขบาทไดรบการฉดวคซน

ปองกนโรค

จ านวนหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบา

จ านวนหวสตวสงตรวจโรคพษสนขบา

สดสวนการพบเชอโรคพษสนขบาจากจ านวน

หวสตวสงตรวจ จ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบา

R= -0.741 R= 0.952 R= 0.915 R=-0.908

P-value 0.004 <0.0001 <0.0001 <0.0001

ตวพยากรณ Coefficient Standard Error F-test P-Value จ านวนหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบา 0.072 0.010 52.503 0.001 คาคงท -3.293 1.763 3.489 0.048

Correlation coefficient: r2 = 0.96

ตารางท 2 การพยากรณทสงผลตอจ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบาโดยวธ Multivariate linear regression

สมการพยากรณจ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบา เขยนไดดงน จ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบา = 0.072 (จ านวนหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบา)-3.293

ผลการวเคราะห รปท 3 อบตการณผเสยชวตดวยโรคพษสนขบาและอบตการณของหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบาตามรายจงหวดระหวางป พ.ศ. 2554 - 2556

Year Case Rabid animals Formula 2556 6 117 5.131 2555 7 155 7.867 2554 8 163 8.443 2553 15 249 14.635

Risk areas for human

วจารณและสรปผล 1) มความสมพนธระหวางจ านวนผเสยชวตและจ านวนหวสตวทตรวจพบเชอโรค Rabies

2) ถาพ นทใดมรายงานจ านวนหวสตวตรวจพบเชอสง พ นทนนจะมความเสยงสงทจะพบรายงาน

ผเสยชวต

Goal of human and dog rabies

elimination by 2020

Key message

1. การแจงขาวจากกรมปศสตวเมอตรวจหว

สตวทางหองปฏบตการแลวพบวาเปน

โรคพษสนขบาใหแกหนวยงาน

สาธารณสข และองคการปกครองสวน

ทองถนเพอชวยกนตดตามหาผสมผส

โรคทกรายโดยเรวทสด

2. เสรมสรางความเขมแขงในการ

ด าเนนงานเฝาระวงหองปฏบตการ

ชนสตรโรคพษสนขบา

ขอมลส าคญทใชในการเฝาระวงโรค (ตวอยาง โรค Zoonoses)

แหลงขอมล (ตวอยาง โรค Zoonoses)

แหลงขอมล (ตวอยาง โรค Zoonoses)

5-year roadmap

ในป ๒๕๕๗ มการท าความเขาใจ

เกยวกบกรอบงานของการเฝาระวง

และขอมลทส าคญ จดท าคมอแนวทาง

และ สรางเอกภาพทระดบสวนกลาง

ในป ๒๕๕๘ มการพฒนาบคลากร

จดระบบงานในระดบเขต และ

จงหวด เพอใหเกดการเฝาระวง

ฐานขอมลของระบบเฝาระวงโรค

และภยสขภาพ ๕ ระบบจาก

สวนกลางไปถงจงหวดและอ าเภอ

ป ๒๕๕๙-๒๕๖๑ มรปธรรมของระบบ

ทงในสวนกลาง เขตสขภาพ จงหวด

อ าเภอ มการใชประโยชนของขอมลใน

การตรวจจบเหตการณผดปกต

ปรบปรงนโยบาย มาตรการตางๆใน

การควบคมปองกนโรคและภยสขภาพ