ตอบโจทยกระแส Social Media

“ ท ำไมตองระบบสมปทำน? ”

เอกสำรประกอบกำรจดกำรควำมรกรมเชอเพลงธรรมชำต กระทรวงพลงงำน ประจ ำป 2557

วนจนทรท 30 มถนำยน 2557

ปจจบนสมปทานปโตรเลยมในประเทศไทยแบงออกเปน 2 กลม คอ กลมทไดรบสมปทานภายใตเงอนไขของ พ.ร.บ. ปโตรเลยม พ.ศ. 2514 ทเรยกวากฎหมายเกา หรอ Thailand I และกลมทไดรบสมปทานภายใตเงอนไขของ พ.ร.บ. ปโตรเลยม (ฉบบท 4) พ.ศ. 2532 ทเรยกวากฎหมายใหม หรอ Thailand III สวนระบบ Thailand II เปนระบบซงรฐเคยใชกบผรบสมปทานในชวงป 2525 - 2528 แตไมสามารถพฒนาแหลงปโตรเลยมทพบ เนองจากมการจดเกบรายไดเขารฐสง

นอกจากระบบสมปทานทใชกบแหลงปโตรเลยมในประเทศไทยแลว ประเทศไทยยงมพนทพฒนารวมไทย-มาเลเซย ซงมขอตกลงรวมกนในการด าเนนกจการในพนทดงกลาว โดยใชระบบสญญาแบงปนผลผลต (Production Sharing Contact, PSC)

ทงนบางสวนของการส ารวจและผลตปโตรเลยมทางภาคเหนออยภายใตการก ากบดแลของกรมการพลงงานทหาร กระทรวงกลาโหม (รายละเอยดอยในภาคผนวก 2)

1. กำรใหสมปทำนปโตรเลยม - ขนตอนและวธกำร

การใหสมปทานปโตรเลยม เปนการใหสทธแกเอกชนเพอส ารวจและผลตปโตรเลยมภายใตหลกเกณฑทกฎหมายวาดวยปโตรเลยมก าหนด ไดแก พระราชบญญตปโตรเลยมและกฎกระทรวงทออกตามพระราชบญญตปโตรเลยม โดยมขนตอนและวธการ ดงน

กำรประกำศใหยนขอสมปทำนปโตรเลยม กระทรวงพลงงานออกประกาศเชญชวนใหเอกชนยนขอสมปทานปโตรเลยมในพนทแปลงส ารวจตามทกรมเชอเพลงธรรมชาตก าหนด โดยจะก าหนดใหยนขอในพนททวประเทศหรอเฉพาะบางพนท เชน บนบก ในทะเลอาวไทย หรอทะเลอนดามนกได

ระยะเวลำกำรประกำศใหยนขอสมปทำนปโตรเลยม การประกาศใหยนขอสมปทานปโตรเลยมจะกระท าโดยเปดเปนรอบๆ ปจจบนกรมเชอเพลงธรรมชาตไดเปดใหบรษทยนขอสมปทานปโตรเลยมไปแลว 20 รอบ โดยก าหนดระยะหางของการเปด แตละรอบตามความเหมาะสม อาจจะทกๆ 2- 5 ป เปนตน ส าหรบการก าหนดระยะเวลาและบรเวณพนททใหยนขอสมปทานจะพจารณาจากขอมล ดงน

ระบบสมปทำนปโตรเลยม (Concession System)

1) มบรเวณทมโอกาสจะส ารวจพบปโตรเลยมทมสมรรถนะเชงพาณชย 2) มบรษทปโตรเลยมแสดงความสนใจทจะยนขอสมปทานในพนท 3) แรงจงใจเกยวกบสถานการณเศรษฐกจและราคาน ามนในตลาดโลก

รำยละเอยดประกำศเชญชวนใหยนขอสมปทำนปโตรเลยม ประกอบดวยพนทแปลงส ารวจทเปดใหยนขอสมปทาน คณสมบตของผมสทธยนขอสมปทาน วธการยนขอสมปทาน หลกเกณฑการพจารณาใหสมปทาน ขอสงวนสทธ และอนๆ

คณสมบตของผยนขอสมปทำนปโตรเลยม ผทยนขอสมปทานตองมคณสมบตตามมาตรา 24 แหงพระราชบญญตปโตรเลยม คอ

(1) เปนบรษท (2) มทน เครองจกร เครองมอ อปกรณ และผเชยวชาญเพยงพอทจะ

ส ารวจ ผลต ขาย และจ าหนายปโตรเลยม กำรยนขอสมปทำนปโตรเลยม ตองยนทกรมเชอเพลงธรรมชาต ตามแบบฟอรม ทก าหนด และวนทก าหนดในประกาศเชญชวน โดยตองจดท าหลกฐานโครงการประกอบค าขอ และผลประโยชนพเศษ ดงน

1) หลกฐานแสดงการเปนบรษท 2) หลกฐานการเปนผมอ านาจลงชอแทนบรษท 3) หลกฐานแสดงวามทน เครองจกร เครองมอ อปกรณ และผเชยวชาญเพยงพอทจะส ารวจ ผลต ขาย และจ าหนายปโตรเลยม

ในกรณไมมทน เครองจกร เครองมอ อปกรณ และผเชยวชาญเพยงพอ จะตองมบรษททรฐบาลเชอถอรบรองใหทน เครองจกร เครองมอ อปกรณ และผเชยวชาญ

4) โครงการส ารวจปโตรเลยมและประมาณการคาใชจาย 5) ขอผกพนดานปรมาณงานและปรมาณเงนส าหรบการส ารวจปโตรเลยม 6) ผลประโยชนพเศษอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง เชน (1)

ทนการศกษา (2) เงนอดหนนเพอการพฒนาปโตรเลยมในประเทศไทย (3) เงนโบนส การลงนามสมปทานปโตรเลยม และเงนโบนสการผลต (4) การใหรฐหรอเอกชนชาวไทยเขารวมลงทน (5) การขายปโตรเลยมใหแกรฐเปนอนดบแรก (6) การใชบรการภายในประเทศ

กำรประกำศรำยชอผยนขอสมปทำน กรมเชอเพลงธรรมชาตจะประกาศรายชอ

ผยนขอสมปทาน และแปลงส ารวจทมผยนขอ กำรแจงผลกำรพจำรณำคณสมบตของผยนค ำขอสมปทำน กรมเชอเพลงธรรมชาตจะแจงผลการพจารณาตรวจสอบเอกสาร หลกฐานเกยวกบคณสมบตของผยนค าขอสมปทานปโตรเลยมใหผยนขอทราบ 2. หลกเกณฑกำรพจำรณำค ำขอสมปทำนปโตรเลยม จะพจารณาจากหลกเกณฑ ดงน 1) คณสมบตและความนาเชอถอของผยนขอสมปทาน ซงพจารณาจากคณสมบตตามมาตรา 24 แหงพระราชบญญตปโตรเลยม พ.ศ. 2514 ชอเสยง ประสบการณ ความมนคงทางการเงน ผขอสมปทานทผานการพจารณาขอนแลว จงจะมสทธไดรบการคดเลอกใหเปนผรบสมปทาน 2) การคดเลอกผรบสมปทานจะใหคะแนนโดยพจารณาขอเสนอโครงการส ารวจทผยนขอจะกระท าในแปลงส ารวจ โดยจะตองมเหตผลทางธรณวทยาสนบสนน รวมทงประมาณการคาใชจายทสอดคลองกบปรมาณงาน นอกจากนนผยนขออาจจะเสนอใหผลประโยชนพเศษ เชน การใหเงนทนการศกษา เงนใหเปลาในการลงนามสมปทานหรอเงนใหเปลาในการผลต นอกเหนอจากเงอนไขททางราชการก าหนด ผไดรบคดเลอกใหไดรบสมปทานคอ ผทเสนอปรมาณงานและปรมาณเงนและผลประโยชนพเศษใหแกรฐมากทสด และมเหตผล

วตถประสงคคอ รฐตองการใหเกดการพฒนาปโตรเลยมเรวทสด ยงลงทนสารวจมากกมโอกาสพบมากขน ทงน การลงทน 3 ปแรกจะมการคาประกนโดยธนาคาร หากไมลงทนจรงจะถกรบเงน เมอพบแลวรายไดของรฐจะขนอยกบขนาดของแหลงผลต ถาแหลงใหญรฐกไดอตราสวนแบงสง แหลงเลกกไดอตราแบ งสวนตา ตามเกณฑทกาหนดใน พ.ร.บ. ปโตรเลยม (Thailand III) (หมวด 5.4 )

กำรพจำรณำใหสมปทำนปโตรเลยม กรมเชอเพลงธรรมชาต และคณะอนกรรมการพจารณาค าขอสมปทานปโตรเลยม จะพจารณาคณสมบตของผยน ขอสมปทาน โครงการส ารวจ ขอผกพนดานปรมาณงานและปรมาณเงนและผลประโยชนพเศษทเสนอใหแกรฐตามหลกเกณฑทก าหนดเพอพจารณาคดเลอก ผสมควรไดรบสมปทาน แลวเสนอผลการพจารณาตอคณะกรรมการปโตรเลยม พจารณากลนกรอง และน าเสนอรฐมนตรวาการกระทรวงพลงงานพจารณาตอไป

ทงน ตามมาตรา 15 แหงพระราชบญญตปโตรเลยม คณะกรรมการปโตรเลยมประกอบดวยปลดกระทรวงพลงงาน (เปนประธาน) และมคณะกรรมการประกอบดวย อธบดกรมเชอเพลงธรรมชาต อธบดกรมทดน อธบดกรมประมง อธบดกรมปาไม อธบดกรมสรรพากร ผแทนกระทรวงกลาโหม ผแทนกระทรวงการคลง ผแทนกระทรวงอตสาหกรรม เลขาธการส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ผอ านวยการส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน และบคคลซงคณะรฐมนตรแตงตงอกไมเกนหาคน กำรอนมตใหสมปทำนปโตรเลยม เมอรฐมนตรพจารณาเหนชอบใหผขอสมปทานสมควรไดรบสมปทานปโตรเลยมจะน าเสนอคณะรฐมนตรเพอพจารณาอนมต

กำรออกสมปทำนปโตรเลยม เมอคณะรฐมนตรอนมตใหสมปทานแล ว รฐมนตรวาการกระทรวงพลงงานจะออกสมปทานใหแกผขอตามแบบสมปทาน ทก าหนดโดยกฎกระทรวง และมขอผกพนการส ารวจดานปรมาณงาน ปรมาณเงน และเงนผลประโยชนพเศษทเสนอใหแกรฐตามทผรบสมปทานเสนอและไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร ตำมขนตอนและวธกำรดงรำยละเอยดขำงตน กำรใหสมปทำนของประเทศไทยมลกษณะคลำยคลงกบกำรประมล กลาวคอ

พจารณาปรมาณงานและปรมาณเงนลงทนทบรษทเสนอเปนหลก ทงนขอมลทงหมดทไดจากการส ารวจโดยผรบสมปทาน จะสงใหแกกรมเชอเพลงธรรมชาตตามทกฎหมายก าหนด และมความส าคญอยางยงทจะน าไปสการคนพบปโตรเลยมในอนาคต

หลกเกณฑรายไดรฐจากการประกอบกจการส ารวจและผลตปโตรเลยม ซงประกอบดวย

o คาภาคหลวง o ภาษเงนไดปโตรเลยม o ผลประโยชนตอบแทนพเศษ

ซงการจดเกบรายไดดงกลาวไดก าหนดไวอยางชดเจนตามพระราชบญญตปโตรเลยม และพระราชบญญตภาษเงนไดปโตรเลยม จงไมสามารถเจรจาตอรองเพอเปลยนแปลงแกไขผลประโยชนทรฐจะไดรบจากการประกอบกจการของผรบสมปทานได ซงสะทอนใหเหนถงความโปรงใสของระบบการใหสมปทานปโตรเลยมในประเทศไทย

การพจารณาใหสมปทานปโตรเลยมมหลายขนตอน และผานการพจารณาจากผทรงคณวฒ/ผเชยวชาญในดานตางๆ ซงมอนกรรมการ และกรรมการ ประกอบดวยผแทนจากหนวยราชการตางๆ ทมความร ประสบการณเกยวของกบการประกอบกจการ ปโตรเลยม รวมทงตองไดรบอนมตจากคณะรฐมนตร ดงนนการพจารณาใหสมปทานปโตรเลยม จงเปนการพจารณาอยางรอบดาน เพอใหกจกรรมการส ารวจและผลตปโตรเลยมสามารถด าเนนรวมกนไปกบการพฒนาในดานอนๆ ไดอยางยงยน 3. อำยสมปทำนปโตรเลยม

อายสมปทานปโตรเลยมแบงออกเปนระยะเวลาส ารวจและระยะเวลาผลตปโตรเลยม ดงน

3.1 ระยะเวลำส ำรวจปโตรเลยม สมปทานปโตรเลยมในกลม Thailand I มก าหนดระยะเวลำส ำรวจ

ปโตรเลยม 8 ป นบแตวนใหสมปทาน แบงเปนสองชวง คอ ชวงทหนง มระยะเวลา 3 ป และชวงทสอง มระยะเวลา 5 ป

สมปทานปโตรเลยมในกลม Thailand III มก าหนดระยะเวลำส ำรวจปโตรเลยม 6 ป นบแตวนใหสมปทาน แบงเปนสองชวง โดยชวงทหนง มระยะเวลา 3 ป และชวงทสอง มระยะเวลา 3 ป

โดยผรบสมปทานทงสองกลมทปฏบตงานครบถวนตามสมปทานทกประการ จะสามารถขอตอระยะเวลาส ารวจชวงท 3 โดยกลม Thailand I ขอตอไดอกไมเกน 4 ป และกลม Thailand III ขอตอไดอกไมเกน 3 ป

3.2 ระยะเวลำผลตปโตรเลยม สมปทานปโตรเลยมในกลม Thailand I มก าหนดระยะเวลำผลตปโตรเลยม

ไมเกน 30 ป นบแตวนถดจากวนสนระยะเวลาส ารวจปโตรเลยม โดยสามารถผลตปโตรเลยมในระยะเวลาส ารวจได สวนสมปทานปโตรเลยมในกลม Thailand III มก าหนดระยะเวลำผลตปโตรเลยมไมเกน 20 ป นบแตวนถดจากวนสนระยะเวลาส ารวจปโตรเลยม และถาหากผรบสมปทานทง 2 กลม ไดปฏบตตามสมปทานทกประการ จะมสทธไดรบ การตอระยะเวลำผลตปโตรเลยมอกครงหนงเปนเวลำไมเกน 10 ป

ปจจบนมบรษทจ านวน 3 ราย คอ กลมบรษทเชฟรอนส ารวจและผลต จ ากด กลมปตท.สผ. จ ากด มหาชน และกลมซโนยเอส-ปโตรเลยม ไดรบการตออายการผลต

4. ผลประโยชนของรฐจำกกำรส ำรวจและผลตปโตรเลยม

ประเทศไทยไดรบรายไดจากการประกอบกจการปโตรเลยมหลายรปแบบ จากผรบสมปทานตามทกฎหมายก าหนด 3 ประเภท คอ

1) คำภำคหลวงปโตรเลยม (“Royalty” ไมใช “Loyalty”)

คาภาคหลวงปโตรเลยมจดเกบจากผรบสมปทานทมการผลตและขายปโตรเลยม โดยแบงเกบตามประเภทของสมปทานซงม 2 กลม คอ

1.1) สมปทำนกลมท 1 (Thailand I) เสยคาภาคหลวงในอตรารอยละ 12.5 ของมลคาปโตรเลยมทขาย ประกอบดวยแหลงผลตในอาวไทย คอ แหลงเอราวณ และใกลเคยง แหลงไพลน แหลงนางนวล แหลงบงกช แหลงจสมน และแหลงผลตบนบก คอ แหลงสรกต แหลงน าพอง และแหลงสนภฮอม 1.2) สมปทำนกลมท 2 (Thailand III) เสยคาภาคหลวงในอตราแบบขนบนไดตามระดบการผลตในอตรารอยละ 5 - 15 ของมลคาปโตรเลยมทขาย ประกอบดวยแหลงผลตบนบก คอ แหลงก าแพงแสน และอทอง แหลงบงหญาและบงมวง แหลงวเชยรบรและศรเทพ แหลงบงหญาตะวนตก หนองสา แหลงนาสนนตะวนออก แหลงอรโณทย แหลงบงกระเทยม และแหลงผลตในอาวไทย คอ แหลงทานตะวน แหลงเบญจมาศ แหลงสรนทร แหลงลนตา แหลงบวหลวง และแหลงสงขลา

คำภำคหลวงทจดเกบไดสวนหนงจะถกจดสรรใหองคกรปกครอง สวนทองถน (อบต. และ อบจ.) ตามประกาศคณะกรรมการการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (6 สงหาคม 2544) โดยใหทองถนทเปนแหลงทรพยากรไดรบการจดสรรรายไดทรฐไดรบจากการผลตทรพยากรเพอพฒนาและสรางความเจรญใหแกทองถน ดงน

- อบต. และเทศบาลในเขตพนทผลตปโตรเลยม รอยละ 20 - อบต. และเทศบาลอนทอยในจงหวดทมพนทผลตปโตรเลยม รอยละ 10

- อบต. และเทศบาลทอยในจงหวดอน (ทวประเทศ) รอยละ 10 - อบจ. ในเขตพนทผลตปโตรเลยม รอยละ 20

สวนทเหลอรอยละ 40 น าสงกระทรวงการคลง

นบต งแตป 2544 เปนตนมำจนถงปจจบนในป 2555 ได มกำรจดสรร คำภำคหลวงใหแกองคกรปกครองสวนทองถนแลวกวำ 25,000 ลำนบำท

2) ผลประโยชนตอบแทนพเศษ (Special Remuneration Benefit, SRB)

เปนหลกเกณฑทก าหนดขนตามพระราชบญญตปโตรเลยม (ฉบบท 4) พ.ศ. 2532 ใชบงคบส าหรบผรบสมปทานปโตรเลยมในกลม Thailand III ในกรณผรบสมปทานพบแหลงปโตรเลยมขนาดใหญ หรอไดรบประโยชนจากการทราคาน ามนดบในตลาดโลกมราคาสงมาก ซงมผลใหราคาในประเทศสงขนดวย หรอในกรณทตนทนการส ารวจและผลตปโตรเลยมต ามาก ท าใหผรบสมปทานมก าไรสวนเกนมากจงตองจายเงนผลประโยชนตอบแทนพเศษใหแกรฐ ซงค านวณจากอตราจดเกบ 0-75% ของก าไรปโตรเลยมรายป หากปใดไมมก าไรเกดขนกไมตองจายสวนนใหแกรฐ

3) ภำษเงนไดปโตรเลยม (Petroleum Income Tax)

จดเกบในอตรารอยละ 50 จากก าไรสทธทผรบสมปทานทงกลม Thailand I และกลม Thailand III ไดรบจากการประกอบกจการปโตรเลยม เมอบรษทมก าไรหลงจากหกคาใชจายแลว

นอกจากรายไดตามทกฎหมายก าหนดแลว รฐยงไดรบรายไดจากการประกอบ

กจการปโตรเลยมโดยเปนผลประโยชนพเศษทผรบสมปทานเสนอใหแกรฐ เชน โบนสการลงนามสมปทาน (Signature Bonus) โบนสการผลต ทนการศกษา ฝกอบรม และคาตอบแทนการตอระยะเวลาผลต ซงเปนสทธตามกฎหมายของผรบสมปทานทจะไดรบการตอระยะเวลาผลตปโตรเลยมภายใตขอก าหนด ขอผกพน และเงอนไขทใชอยทวไป ในขณะนนไดอกครงหนงเปนเวลาไมเกนสบป ซงรฐกไดรบในอตราเสมอนผรบสมปทาน ทอยภายใตระบบ Thailand III

ในป 2555 รฐไดรบรายไดจากการส ารวจและผลตปโตรเลยม คดเปนมลคารวมทงสน 161,911 ลานบาท ประกอบดวยรายไดจากภาษเงนไดปโตรเลยมมากทสดเทากบ 81,778 ลานบาท คาภาคหลวงปโตรเลยม 60,234 ลานบาท รายไดในพนทพฒนารวมไทย-มาเลเซย 15,882 ลานบาท และเงนผลประโยชนตอบแทนพเศษเทากบ 4,077 ลานบาท

ปจจบน มบรษททไดรบกำรตอระยะเวลำผลต เชน

กลมผรบสมปทาน Thailand I

- แหลงเอราวณและใกลเคยง ตกลงจายใหรฐทงโบนสลงนามและคาตอบแทนการตอระยะเวลาผลตเปนเงนประมาณ 24,025 ลานบาท*

- แหลงบงกช ตกลงจายโบนสการลงนามรวมคาตอบแทนการตอระยะเวลาผลตเปนเงนประมาณ 14,105 ลานบาท*

กลมผรบสมปทาน Thailand III

- แหลงบงหญา และบงมวง ตกลงจายโบนสการลงนามและโบนสรายปเปนเงนรวมประมาณ 108.5 ลานบาท*

นอกจากน รฐยงไดรบรำยไดจำกกำรประกอบกจกำรปโตรเลยมในพนทพฒนำรวมไทย - มำเลเซย ซงรฐบำลไทย และรฐบำลมำเลเซยไดรวมกนจดตงองคกรรวมไทย - มำเลเซย (MTJA) ใหมฐานะเปนนตบคคล สรวมสทธ และความรบผดชอบแทนรฐบาลทงสองในการส ารวจ และแสวงประโยชนจากปโตรเลยมในพนทพฒนารวม โดยรฐบาลทงสองจะไดรบผลประโยชนจากกจกรรมการส ารวจ และผลตปโตรเลยม ในสดสวนเทากนคอ 50 : 50 และบรหารจดการปโตรเลยมในพนทดงกลาวดวยระบบสญญาแบงปนผลผลต (PSC) ซงในป พ.ศ. 2555 ประเทศไทยไดรบรายไดจากการด าเนนงานในพนทพฒนารวม 15,822 ลานบาท

ควำมเสยงของผรบสมปทำน จากการเปดสมปทานทผานมา 20 ครง ใหสมปทานไปแลว 108 ฉบบ จ านวน 155 แปลง แตจนถงป 2555 ม เพยง 53 สมปทาน จ านวน 67 แปลงเทานนทด าเนนงานอย เพราะหลายแปลงสมปทานส ารวจไมพบปโตรเลยม ผรบสมปทานขาดทนและตองคนพนททไดรบสมปทานแกรฐโดยตงแตป 2514 จนถงปจจบนเดอนสงหาคม 2556 มการคนสมปทานมาแลว 88 แปลงส ารวจ

*อตราแลกเปลยน 1 US dollar = 31 บาท

เงนลงทนทผรบสมปทำนไดลงทนไปตงแตตนนนเปนกำรสญเปลำส ำหรบ ผลงทน แตรฐยงไดขอมลกำรส ำรวจจำกผรบสมปทำนโดยรฐไมไดรวมลงทนรบควำมเสยงดวยเลย สมปทำนทคนกสำมำรถน ำมำเปดสมปทำนใหมไดอก เพรำะผรบสมปทำนรำยใหมอำจมเทคโนโลยใหมๆ ทท ำใหพบแหลงผลตได

จากขอมลตงแตป 2532 เปนตนมา มผรบสมปทาน 32 แปลงส ารวจ ทไมประสบความส าเรจไดคนสมปทานโดยไดลงทนคดเปนมลคาการลงทนประมาณ 140,000 ลานบาท

ในการเปดสมปทานรอบท 18-20 ในชวงเรมตนของการส ารวจและผลตปโตรเลยม ผรบสมปทานจะยงไมมก าไรแตจะตองเสยผลประโยชนใหกบรฐในรปของคาภาคหลวง

ดงน

หนวย : ลานบาท

รอบสมปทาน มลคาปโตรเลยม มลคาการลงทน รายไดรฐทงหมด ก าไรบรษท

18 (พ.ศ. 2543) 107,229 71,091 34,628 1,509

19 (พ.ศ. 2548 10,900 23,461 3,378 -15,939

20 (พ.ศ. 2550) 0 9,605 0 -9,605

*ตวเลขโดยประมาณ สนป 2555

รายไดจากการประกอบกจการปโตรเลยมในรอบ 6 ปทผานมา (พ.ศ. 2549-2555)

*นอกจากรายไดในตารางนรฐยงมรายไดอนจากการใหสมปทานปโตรเลยม คอ 1. โบนสการลงนาม ในโอกาสทภาครฐใหสมปทาน (Signature Bonus) 2. โบนสการผลต (Production Bonus) 3. คาตอบแทนการตอระยะเวลาผลต

*

5. ระบบสมปทำนปโตรเลยม Thailand II

การจดเกบรายไดเขารฐ ในระบบสมปทาน Thailand II ผมายนขอสมปทานนบแตป พ.ศ. 2525-2528 ตองเสนอผลประโยชนพเศษใหแกรฐโดยระบไวในสมปทาน โดยก าหนดเปนเงอนไขในการรบสมปทานทเพมขนจากระบบ Thailand I คอ

1. ผลประโยชนรายป (Annual Benefit) ไดแก การทผรบสมปทานจะตองจ ากดคาใชจายทพงหกไดในแตละปภายใตกฎหมายภาษเงนไดปโตรเลยมมใหเกนรอยละ 20 ของรายไดในรอบปนน

2. โบนสรายป (Annual Bonus) ไดแก การทบรษทผรบสมปทานจะตองจายเงนเพมเปนพเศษ (นอกเหนอไปจากการจายคาภาคหลวง) ตามปรมาณน ามนดบทผลตเพมขน ดงน

(ก) 27.5% ของรายไดจากน ามนดบสวนทผลตเฉลยวนละ 10,000-20,000 บารเรล

(ข) 37.5% ของรายไดจากน ามนดบสวนทผลตเฉลยวนละ 20,000-30,000 บารเรล

(ค) 43.5% ของรายไดจากน ามนดบสวนทผลตเกนวนละ 30,000 บารเรล

กลมผรบสมปทานทอยภายใตระบบนจะตองเสยผลประโยชนรายปใหแกรฐ ในอตราสงมากจนไมอาจตดสนใจลงทนได จงไมมการพฒนาแหลงและผลตภายใตระบบดงกลาวเลย ซงการศกษาวเคราะหอยางละเอยดในเวลาตอมา พบวาหลกการของระบบ Thailand II จะเกดผลเพมรายไดใหแกรฐเฉพาะกรณทพบแหลงน ามนดบขนาดใหญและราคาน ามนดบสงเทานน

ท งน ข อมลจากการส ารวจนบต งแตป พ.ศ. 2525 เปนตนมา บ งช ว า แหลงน ามนดบบนบกทมอยนาจะเปนแหลงขนาดเลก มตนทนในการส ารวจและผลต ตอหนวยบารเรลคอนขางสง ไมอาจพฒนาและผลตปโตรเลยมภายใต ระบบน ได อยางคมทน

ตอมารฐจงมแนวคดทจะปรบปรงระบบการจดเกบรายได และใหโอกาส ผรบสมปทานในกลมดงกลาวพนจากเงอนไขการช าระผลประโยชนรายปตามสมปทาน เพอเรงรดใหมการพฒนาแหลงปโตรเลยมทพบแลวตอไป จงไดใหผรบสมปทานทอยในกลมระบบสมปทานนสามารถขอเขามาอยภายใตบงคบของ พ.ร.บ. ปโตรเลยม (ฉบบท 4) พ.ศ. 2532 หรอระบบ Thailand III ทกรายซงไดแกผรบสมปทานแหลงน ามนขนาดเลกในแหลงบนบก ภาคกลาง ซงขณะนท าการผลตอยแลว ปจจบนจงไมมผรบสมปทานทอยภายใตระบบ Thailand II

6. เปรยบเทยบระบบจดเกบรำยไดปโตรเลยม Thailand I และ Thailand III

ระบบ Thailand I บงคบใชกบสมปทานทออกกอน พ.ศ. 2532 (สมปทานรอบท 1-12) สวนกลมทอยภายใตบงคบของพระราชบญญตปโตรเลยม พ.ศ. 2514 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2532 หรอเรยกวาระบบ Thailand III บงคบใชกบสมปทานทออกหลงป พ.ศ. 2532 (สมปทานรอบท 13-20) ซงทงสองระบบมความแตกตางกนในขอก าหนด การจดเกบรายได มรายละเอยดดงน

ตำรำงแสดงกลไกกำรจดเกบรำยไดของระบบ Thailand I และ Thailand

กำรจดเกบรำยได Thailand I Thailand III

คาภาคหลวง 12.5%

(เมอขายในประเทศ ใหเครดตภาษได)

5-15% (คดเปนคาใชจายในการคดภาษ)

ภาษเงนไดปโตรเลยม 50% 50%

ผลประโยชนพเศษ จากก าไรทไดรบมากกวา

ปกต ไมม 0-75%

แปลงตำมรอบสมปทำนตำงๆ และหลกกำรแบงผลประโยชน

ขอมล

ณ ก

ลางป

255

5

ปจจบนการบรหารจดการและการจดเกบรายไดดวยระบบ Thailand I ไดด าเนนงาน

มาเปนเวลาถง 42 ป โดยเปาหมายหลกของการใชระบบนเพอสรางแรงจงใจใหมผประกอบการมาด าเนนงานส ารวจและผลตปโตรเลยมเพอใชภายในประเทศภายใตระบบ Thailand I มแหลงกาซธรรมชาต เชน แหลงเอราวณ บงกช และแหลงปลาทอง มแหลงน ามนดบบนบกขนาดใหญทสด คอ แหลงสรกต ขอมลการลงทน และรายไดรฐโดยประมาณการ ณ สนป 2555 มรายละเอยดดงตอไปน

จ ำนวนปด ำเนนงำนในสมปทำน (Thailand I) 42 ป ปรมาณการผลตกาซธรรมชาตสะสม 14,845 พนลาน ลบ.ฟต ปรมาณการผลตกาซธรรมชาตเหลว และน ามนดบสะสม 685 ลานบารเรล มลคาปโตรเลยม 3,237,153 ลานบาท เงนลงทนทงหมด 1,227,670 ลานบาท คาภาคหลวง 404,644 ลานบาท ภาษเงนไดปโตรเลยม 687,407 ลานบาท รายไดรฐทงหมด* 1,092,051 ลานบาท สดสวนรำยไดรฐ* 54% * ไมรวมผลตอบแทนการตอระยะเวลาการผลต

การบรหารจดการและการจดเกบรายไดดวยระบบ Thailand III เปนระบบทถกปรบปรงใหมความยดหยนมากกวาระบบ Thailand I ดวยมการปรบปรงกลไกการจดเกบคาภาคหลวงใหเปนระบบขนบนไดในอตรา 5-15% จงสามารถท าใหแหลงปโตรเลยมขนาดเลกสามารถพฒนาขนไดหลายแหลง ดงจะเหนไดจากการมแหลงปโตรเลยมจ านวน 15 แหลง 16 โครงการภายใตระบบ Thailand III ซงสวนใหญเปนแหลงขนาดเลกทก าลงผลตปโตรเลยมอยในปจจบน ในสวนของแหลงปโตรเลยมทมขนาดใหญ ดวยระบบ Thailand III ทมกลไกของการจดเกบผลประโยชนตอบแทนพเศษ (SRB) ท าใหรฐสามารถจดเกบรายไดเพมขนซงมากกวาทเกบไดจากระบบ Thailand I ดงจะเหนไดจากการจดเกบรายไดรฐ (%) ทมคาประมาณ 72% (มากกวาระบบ Thailand I ทมคา 54%) อยางไรกตาม เนองจากระบบ Thailand III เพงเรมใชไดเพยง 24 ป ซงกวาจะสามารถจดเกบรายไดเขารฐนนตองรอเวลาใหมการส ารวจ

และผลตลวงเลยจนถงประมาณปท 5 ของการประกาศใชระบบ Thailand III จงท าใหผลรวมรายไดรฐภายใตระบบนยงมมลคานอยประกอบกบแหลงปโตรเลยมสวนใหญมขนาดเลกจงไมสามารถจดเกบรายไดไดมากนก เมอน าทง 2 แบบมารวมกนสดสวนรายไดรฐเฉลย Thailand I และ Thailand III เทากบ 58% ขอมลการลงทน และรายไดรฐโดยประมาณการ ณ สนป 2555 มรายละเอยดดงตอไปน

จ ำนวนปด ำเนนงำนในสมปทำน (Thailand III) 24 ป ปรมาณการผลตกาซธรรมชาตสะสม 899 พนลาน ลบ.ฟต ปรมาณการผลตกาซธรรมชาตเหลว และน ามนดบสะสม 272 ลานบารเรล มลคาปโตรเลยม 698,445 ลานบาท เงนลงทนทงหมด 327,480 ลานบาท คาภาคหลวง 82,937 ลานบาท ภาษเงนไดปโตรเลยม 140,015 ลานบาท ผลประโยชนตอบแทนพเศษ (SRB) 43,523 ลานบาท รายไดรฐทงหมด* 266,475 ลานบาท สดสวนรำยไดรฐ* 72% * ไมรวมผลตอบแทนการตอระยะเวลาการผลต

จากขอมลการลงทน และรายไดรฐของระบบ Thailand I และ Thailand III เมอเปรยบเทยบกนแลว รฐจะสามารถจดเกบรายไดจากระบบ Thailand III ไดอตราสงกวาทเกบไดใน Thailand I และระบบยงมความเหมาะสมทจะใชบรหารจดการทงแหลงปโตรเลยมขนาดเลก และแหลงปโตรเลยมขนาดใหญทมโอกาสท าก าไรจากการขายปโตรเลยม ไดแตกตางกนอยางเหมาะสม

ส าหรบกรณทมขอสงสยวาในอดตน ามนดบราคาต าเพยง 18 เหรยญสหรฐตอบารเรล แตปจจบนราคาน ามนดบเพมสงขนประมาณ 100 เหรยญสหรฐตอบารเรล แตประเทศไทยยงคงใชระบบสมปทานทออกในพระราชบญญตปโตรเลยม 2532 หรอทเรยกวาระบบ Thailand III ใหมการจดเกบรายไดเขารฐ โดยเฉพาะคาภาคหลวงทมการจดเกบเขารฐต า และไมมการปรบปรงเปลยนแปลงแกไขนน

ในระบบ Thailand III ผรบสมปทานตองจายคาภาคหลวง 5-15% จะเรมมการจดเกบเมอผรบสมปทานเรมมรายไดจากการผลตและจ าหนายปโตรเลยม (ไมวาจะมก าไรหรอไม) โดยจะจดเกบเขารฐเปนรายเดอน แหลงทมการผลตไดมากจายมาก แหลงทผลตไดนอยจายนอยตามขนบนได หากราคาน ามนสงขน คาภาคหลวงทเกบไดกจะสงขนไปดวย

ดงนน แมราคาน ามนดบจะสงหรอต า เงนทรฐควรจะไดกจะแปรผนตรงกบราคาน ามนดบทไมแนนอนนนดวยเชนกน ซงรฐเกบคาภาคหลวงเปนรอยละของมลคาปโตรเลยมทจ าหนายได รฐกยอมตองไดรบเงนมำกขนตำมรำคำน ำมนดบทเพมขน เมอผรบสมปทำนมรำยไดมำกขน ก ำไรกมำกขน และภำษเงนไดปโตรเลยมกจะถกจดเกบเขำรฐเพมมำกขนตำมไปดวย ยกตวอยาง เชน สมมตวา บรษทผรบสมปทานตองเสยคาภาคหลวง 5% หมายถงรฐได 5% จากมลคาปโตรเลยม (ราคาน ามน x ปรมาณทผลต) ดงตาราง

ราคาน ามนดบ (เหรยญสหรฐตอบารเรล)

ปรมาณการผลตรวมรายเดอน

(บารเรล)

มลคาปโตรเลยม (เหรยญสหรฐ)

คาภาคหลวงท ผรบสมปทาน

ตองจายใหกบรฐ 5% (เหรยญสหรฐ)

18 10,000 18 x 10,000 = 180,000 9,000 100 10,000 100 x 10,000 = 1,000,000 50,000

สวนตางคาภาคหลวงทจะเกบเขารฐหากราคาน ามนดบเพมสงขน ทงน ยงไมรวมผลประโยชนตอบแทนพเศษ (SRB) และภาษเงนได

ปโตรเลยมทจะไดรบเพมขนหากผประกอบการมก าไรเพมขน 41,000

จากตารางการเปรยบเทยบราคาน ามนดบทเพมสงขน จะพบวาแมราคาน ามนดบจะเพมสงขนจาก 18 เปน 100 เหรยญสหรฐตอบารเรล คาภาคหลวงทเกบเขารฐ จะเพมสงขนตามไปดวย คอ เพมขน 41,000 เหรยญสหรฐ ซงการเกบคาภาคหลวงนน ไมเกยวกบการมหรอไมมสวนแบงก าไร เพราะจะจดเกบคาภาคหลวงเมอผรบสมปทานเรมมการจ าหนายปโตรเลยมทผลตขนมาได และจะตองจายคาภาคหลวงใหกบรฐเปนรายเดอน โดยไมค านงถงวาบรษทผรบสมปทานจะยงคงขาดทนหรอมก าไรจากการประกอบกจการปโตรเลยมหรอไม

นอกจากรฐจะไดเงนจากผรบสมปทานในสวนคาภาคหลวงแลว ยงมการจดเกบรายไดเขารฐอก 2 รายการทผรบสมปทานจะตองจาย คอ 1. ผลประโยชนตอบแทนพเศษ (Special Remuneration Benefit , SRB) 0-75% ของก ำไร รฐจะเรยกเกบเฉพาะเมอบรษทมก าไรเกนปกตหลงจากทไดเงนลงทนคนหมดแลว ขนอยกบผลก าไรในแตละปซงมกแปรผนตามราคาน ามนในตลาดโลกและการลงทนทเกดขนในแปลงส ารวจ* โดยวดจากความลกของหลมเจาะทงหมดในแปลงนน *จายเฉพาะบรษทผรบสมปทาน ภายใตระบบ Thailand III (แกไขปรบปรงฉบบ 4) หมวด 7 ทว ผลประโยชนตอบแทนพเศษ 2. ภำษเงนไดปโตรเลยม 50% ของก ำไรสทธ ซงบรษทผรบสมปทานจะตองยนแบบแสดงรายการเงนไดปละ2 ครงตอกรมสรรพากร

มการแกไขปรบปรงพระราชบญญตปโตรเลยมเรอยมาฉบบลาสดป 2550 เปนฉบบท 6 มวตถประสงคเพอปรบปรงใหสอดคลองกบสภาพแหลงปโตรเลยมของประเทศ เชน ยกเลกการจ ากดจ านวนแปลงและพนทรวมของแปลงส ารวจ เพอจงใจใหเกดการพฒนาแหลงผลตทมแนวโนมจะมขนาดเลกลงเรอยๆ สวนการลดหยอนคาภาคหลวงในชวงทายของโครงการทไมมความคมคาเชงพาณชย ในกรณนจะชวยใหแหลงผลตทก าลงจะหมดยงด าเนนตอไปสามารถน าปโตรเลยมทอยใตดนมาใชประโยชนไดมากทสดแทนทจะหยดผลต นอกจากนมการเพมเตมบทบญญตเกยวกบการรอถอน สงปลกสราง และสงอ านวยความสะดวกทหมดอายการใชงานออกจากพนทผลต รวมทงปรบปรงขนตอนอนมตอนญาตตามกฎหมายใหกระชบยงขน

7. ระบบกำรจดเกบรำยไดปโตรเลยม (Fiscal Regime)

ระบบการจดเกบรายไดปโตรเลยมของประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต แบงออกเปน 2 ระบบ คอ ระบบสมปทาน (Concession System) ซงเปนระบบทใชในประเทศไทย สหรฐอเมรกา องกฤษ นอรเวยเปนตน และระบบสญญาแบงปนผลผลต (Production Sharing Contract, PSC) ซงมประเทศทใชระบบนไดแก มาเลเซย พมา อนโดนเซย และพนทพฒนารวมไทย-มาเลเซย เปนตน

ความแตกตางของระบบสมปทานและระบบสญญาแบงปนผลผลตอยทกลไก ในการจดเกบรายไดเขาประเทศ

ความแตกตางทส าคญของทงสองระบบนคอ - ระบบส ญญาแบงป นผลผล ตจ าเปนตองมการเจรจาระหวางรฐกบ

ผประกอบการ รฐจะตองเขาไปรวมลงทนดวยสวนหนง ซงรฐจะตองเขาไปรวมรบ ความเสยงจากการลงทนส ารวจและพฒนา

- สวนระบบสมปทานผประกอบการจะตองรบความเสยงแตเพยงผ เดยว รปแบบทวไปของหลกเกณฑการจดเกบรายไดมรายละเอยดแสดงดงตอไปน

ระบบสมปทำน ระบบสญญำแบงปนผลผลต

ระบบแบงปนผลผลตเปนระบบทรฐตกลงกบผรวมทนไมมกฎตายตวขนอยกบการเจรจา รฐสามารถเขาไปรวมลงทนตงแตเรมแรกหรอเฉพาะบางชวง อาจเปนชวงส ารวจหรอชวงผลตปโตรเลยม อยางไรกตามหากรฐลงทนตงแตเรมแรก รฐกจะมความเสยงในการลงทนรวมกบผรวมลงทนตงแตเรมแรกในการส ารวจจนถงผลตปโตรเลยม เพราะความเสยงนกรรมสทธปโตรเลยมจงก าหนดใหปโตรเลยมเปนของรฐ สวนระบบสมปทานรฐไมมความเสยงในการลงทนเลย เพราะรฐใหบรษทเขามารบสมปทานการส ารวจและผลตปโตรเลยมโดยจายคาตอบแทนเปนตวเงนและผลประโยชน ทงนสทธในการขายปโตรเลยมเปนของบรษทผรบสมปทาน แตผรบสมปทานไมสามารถซอขายไดตามความอ าเภอใจเพราะมพระราชบญญตปโตรเลยมและกฎหมายรองรบเปนตวบงคบใหผรบสมปทานจ าหนายในราคาทเปนธรรมและจ าหนายในประเทศกอน ดงนนในประเดนการใชประโยชนจากปโตรเลยมทผลตไดภายในประเทศตนเองทงสองระบบจงแทบจะไมมความแตกตางกนทงในทางปฏบต สวนการควบคมดแลและการมสวนรวมของรฐ รฐมอ านาจหนาทตามพระราชบญญตปโตรเลยมทเขาไปควบคมดแลและก ากบกจการการส ารวจและผลตปโตรเลยมทกขนตอนของผรบสมปทานและผรบสมปทานจะตองท าตามกฎระเบยบขอบงคบภายใตพระราชบญญตปโตรเลยมและกฎหมายทกขนตอน

รายไดกอนหกตนทนคาใชจาย

และเงนลงทนของผประกอบการ

ระบบการจดเกบรายไดของประเทศไทยในปจจบน (Thailand III) ไดถกออกแบบ ใหมความเหมาะสมกบศกยภาพปโตรเลยมของประเทศไทย

- ท าใหสามารถพฒนาแหลงปโตรเลยมทมขนาดเลกเพราะมกลไกการเกบคาภาคหลวงแบบขนบนได 5-15% ตามอตราการผลต เมอเปรยบเทยบกบระบบ Thailand I ทจะตองเสยคาภาคหลวงในอตราคงท ท 12.5% ท าใหแหลงปโตรเลยมขนาดเลกบางแหลงไมสามารถพฒนาไดเพราะไมคมคาทจะท าการผลต

- แตหากแหลงปโตรเลยมทถกส ารวจพบวาเปนแหลงขนาดใหญมอตราการผลตสงกวาทไดมการประเมนไว หรอแมกระท งการปรบเพ มข นของราคาน ามนทสงขนอยางผดปกต ระบบจดเกบรายได Thailand III ยงมกลไกทจะเรยกเกบผลประโยชนตอบแทนพเศษ (Special remuneration benefit, SRB)

- ขอแตกตางทส าคญอกประการหนงคอในระบบ Thailand III รฐไมมความเสยงทจะตองรวมลงทนกบผประกอบการในการส ารวจและผลตดงเชนในระบบสญญาแบงปนผลผลต ซงเปนททราบกนดวาธรกจส ารวจและผลตปโตรเลยมนมความเสยงสงมาก รายละเอยด การเปรยบเทยบกลไกการจดเกบรายไดของประเทศไทยและประเทศเพอนบานมดงตารางตอไปน

กลไก กำรจดเกบรำยได

ไทย พมำ มำเลเซย อนโดนเซย

ระบบจดเกบรายได สมปทาน สญญา สญญา สญญา คาภาคหลวง 5-15% 12.5% 10% 20%

ภาษเงนไดปโตรเลยม 50% 30% 38% 40%

สวนแบงก าไร ปโตรเลยมของรฐ

ไมม (เพราะ ไมใชระบบสญญาแบงปนผลผลต)

น ามน 50-80%

กาซ 45-60%

20-80% (คดเทยบตามมลคาปโตรเลยมตอเงน

ลงทน)

น ามน 37.5% กาซ 28.6%

ผลประโยชนพเศษจากก าไรทผดปกต

0-75% ไมม ไมม ไมม

รฐรวมลงทน ไมม 20% 20% 10%

8. การศกษาเปรยบเทยบรายไดรฐจากการประกอบกจการปโตรเลยม ของ Daniel Johnston

แผนภาพขางตนแสดงใหเหนวา ความสมพนธระหวางสดสวนรายไดรฐและ

ศกยภาพปโตรเลยมซงเปรยบเทยบจากหลายๆ ประเทศ จะเหนวาสดสวนรำยไดรฐจะมำกขนส ำหรบประเทศท มศกยภำพปโตรเลยมสง ซ งในการจดระดบศกยภาพปโตรเลยมน น จะขนอยกบโอกาสในการส ารวจพบปโตรเลยม ขนาดของแหลงปโตรเลยมทคนพบรวมไปถงความยากงายในการพฒนาและผลตปโตรเลยมจากแหลงนนๆ ขนมาใช

ดงนนประเทศทคนหาแหลงปโตรเลยมไดงายกวาหรอถาพบกพบเปนแหลงขนาดใหญ ท าใหตนทนตอหนวยในการผลตถกกวา กสามารถจะออกแบบระบบการจดเกบรายไดปโตรเลยมของตวเองใหภาครฐไดผลตอบแทนทสงกวาได ซงในขณะเดยวกนผรบสมปทาน กยงสามารถไดรบผลตอบแทนเพยงพอจากการลงทนทมตนทนสงมากดวยเชนกน แตหากประเทศทมศกยภาพปโตรเลยมต า แตรฐเรยกเกบรายไดในสดสวนทสง กจะไมจงใจใหเกดการลงทน ดงเชน กรณ Thailand II ทเคยเกดขนในประเทศไทย

จากกราฟ หากพจารณาสดสวนรายไดรฐท ไดรบจากผ รบสมปทาน จะเหนวาสดสวนรายไดทรฐจดเกบจากระบบ Thailand I ถอวาอยในระดบกลางของเสนแนวโนม ในขณะท ส ดสวนรายไดรฐย งสงข น อย เหนอเสนแนวโนมในกรณจดเกบภายใตระบบ Thailand III เมอพจารณาถงศกยภาพปโตรเลยมของประเทศทอยในระดบกลางคอนมาทางต า