ddg gazet 2013/1

DUTCH DIRECTORS GUILD

WWW.DIRECTORSGUILD.NL

LOSSE VERKOOP € 4,95

zomer 2013

uitersten

thema

Ciné rendez-vous Clara van Gool en Nils Post

Kabelaars stoppen vergoeding regisseurs

Do it yourself distributie

04 Do it yourself distributie EenpersoonlijkrelaasvanStellavanVoorstvanBeest,waarinzij

verhaaltoverhaarervaringenvanhetafgelopenhalfjaarmetdedistributievanhaarfilmHoe luidt het land.EnookeenminionderzoeknaardedistributievandedocumentaireinNederlandinhetalgemeen.

08Het geheugen van het ongeleefde leven FilosofeIngridHoogervoorstoverdemachtvandeverbeelding.Naast

hetlevendatweleiden,hebbenwealtijdeenanderleven,datnooitheeftplaatsgevonden.Eengewenstlevendatwezijnmisgelopenenalleeningedachtenhebbengeleefd.

12Kabelaars stoppen vergoeding regisseurs

NederlandenNoord-Korea,deenigelandenwaarregisseursnietbetaaldwordenvoorexploitatie.

16Dans als gevecht gevecht als dans Cinérendez-vous:The Grandmaster ClaravanGoolenNilsPostzienThe GrandmastervanWongKarWai

enpratenoverhunlaatstefilmproject.

26 Pieter van Huystee: Gelegenheidsgever en inspirator

Overzijnvisieophetfilmmakenannonuendeverschuivenderolvandeproducent.

INHOUD

16

20

2602 Voorwoord

20 Het geheim van de maker

Marc Schmidt over De regels van Matthijs.

24 Feuten: Het feestje Op de set

31 Colofon

32 De introductie Walter Stokman over de documentaire Family Instinct.

VOORWOORD

Op de cover: Clara van Gool, gefotografeerd door Jørgen Krielen

VOORWOORD/

Scène uit Tony

Foto: Gregor Meerman

Scène uit The Grandmaster

Scène uit De regels van Matthijs

uiterstenWat doe je als regisseur wanneer je een contract

wilt afsluiten, maar je producent of omroep weigert

met je te onderhandelen omdat je VEVAM lid bent?

Dan maar geen contract? Je VEVAM lidmaatschap

opzeggen? Een groeiend aantal regisseurs zit in deze

absurde situatie. Na vaak jaren lang aan een project

te hebben gewerkt, wil je natuurlijk dat het gemaakt

wordt en daarvoor is een contract nodig. Maar je

VEVAM lidmaatschap opzeggen en daarmee afstand doen van

vergoedingen die collectief worden geïnd, gaat velen een stap te ver.

Dat is logisch, want volgens de wet heb je er gewoon recht op.

De ketenen van ‘de keten’

Watisernoupreciesaandehand?AlsjelidwordtvanVEVAM,dandraagjeeendeelvanjeauteursrechtenoveraandezeorganisatie.OpgronddaarvanbedingtVEVAMvergoedingenbijexploitanten.Datzoujeinprincipeookzelfkunnendoen.Alsjeweetwaarendoorwieerwerkvanjouzalwordenuitgezondenofvertoond,probeerjemetdiepartijtoteenafspraaktekomen.StapopjefietsengalangsbijZiggo,UPCenKPN.MaarookbijSKVVeendam,bijCAIBlijswijkenbijStichtingKabeltelevisiePijnacker,omermaareenpaartenoemen.Indepraktijkisdatonmogelijkendaaromhebbenwecollectieverechtenbeheerorganisa-ties,zoalsVEVAM.MaaralsVEVAMjouwrechtenheeft,hebjezezelfnietmeer.Endaarkneltdeschoen.Eenproducentwiloverallerechtenbeschikkenenjijkanzenietmeeraanhemoverdragen,wantdathebjealgedaan.Producentenhebbenaldierechtennodig,zeggenze,omdateenprojectandersnietvalttefinancierenenteexploiteren.Zekunnenmoeilijkbijeenfinancieraankloppen,zeggenze,metdeboodschapdaterbijexploitatiehelaasnogeenhelereeksclaimstevoorschijnkomt.Dusbiedenzeje,alsjegelukhebt,eenbepaaldbedragaanbovenopjehonorarium,inruilwaarvoorjealjerechtenoverdraagt,dezogenaamdebuy-out.EnklaarisKees,behalvemetdiestinkerdsvanVEVAMleden.

Kloptdeargumentatievandeproducenten?Nee.InhetverledenwerdenertussenVEVAMendeproducentenaf-sprakengemaakt,waardoorzeweldegelijkoverallerechten

beschikkinghaddendienodigwarenomeenprojecttefinancierenenteexploiteren.Weliswaarzijnerdoorinternetdistributieallerleirechtenbijgekomen,zoalsvideo-on-demand,UitzendingGemistendethemakanalen,maardatmaakthetméér,nietanders.Hetbangevermoedenrijstdathetconglomeraatvanproducenten,omroepen,distributeursenkabelaars,ookwel‘deketen’genoemd,simpelweggenoegheeftvanvergoedingenaanmakers.Maakjefilmaf,stop‘mindebrievenbus,wijdoenderestenhetgeldisvanons.Ookalisditeenversimpelingvandewerkelijkheid,dekernblijftovereind:deopbrengstuitexploitatienietwillendelenmetdemakers.

Danisernogeenderdepartij,hetFilmfonds.Omsubsidietekrijgen,moeteenfilmgeëxploiteerdkunnenworden.Datiseenlogischeeisvanhetfondsaandeproducenten.Maardiegebruiken,ofmisbruikendieeisomzwaaiendmetde37pagina’svanhetFinancieelProtocolvanhetfonds,regisseurstebewegenomalhunrechtenaftestaan.Zoniet,danookgeenfinancieringvanhetfondsvoorjefilm.Maarwachteven,zowasdieeisvanhetFilmfondsnietbedoeld.

Eenmetoneigenlijkeargumentenvervuildediscussie,daarheeftniemandietsaan.Intussenzittenregisseursgeketendineenabsurdesituatie.Zonderhunvrije,creatievehandenisergeenproductiviteit.Ookdaarheeftniemandietsaan.DeDDGenVEVAMbrengenallesinstellingomdieketenentebrekenwaardoorregisseursgewoonhunwerkkunnendoen.

/Casper Verbrugge, Algemeen Secretaris DDG

2 3gazet/ zomer 2013/ uitersten gazet/ zomer 2013/ uitersten

“Zelfs de meest succesvolle films hebben ook nog funding nodig. Dat is overigens iets dat de branche beter moet uitleggen aan de politiek en aan zich zelf.”

distributie

Do it yourself

dedistributeurtebenaderenenmeteenmarketingplantebeginnen.DatisoverigensnuookaleenvoorwaardealsjeeenaanvraagdoetbijhetFilmfonds.Ikbenhetdaarwelmeeeens.Hetlijktmeheelgoedomalineenvroegstadiumnatedenkenoverwiejepubliekisenhoejehetgaatbereiken.Maarikvoelookenigehuiverbijdatidee.Ikzievoormedaterstraksalleennogrisicolozeproductieswordengemaakt.Datdemeelezendedistributeurofmarketingdeskundigenietgaatproberendatwatdeauteurvandefilmwilvertellenzogoedmogelijkteverkopen,maardatde‘markt’nogmeerdeinhoudvandefilmgaatbepalen.Ikwordeenbeetjenerveusvanhetideedaterstrakswellichtopeenseenhandboekdocumentaireligt,waarinduidelijkomschrevenstaathoeeenpubliekstrekkertemaken.Welkeingrediëntendaarvoornodigzijn:eendikkevrouw,eenmanzonderbenen,eenbekendeNederlander,nietteveelgesomber,makkelijkinleefbarekarakters,eenhappyend.

Bovendien,ishetwelmogelijkomvantevoreninteschattenofeenfilmwelofgeenpubliekstrekkergaatworden?Nietiedereenkaneenfilmplanlezenendandepotentiëlefilmvoorzichzien.Nietiedereenkandooreenmontageversieheenkijken.Zelfsvaneenfilmdieafis,kanhetsuccesnietaltijdvoorspeldworden.IkdenkbijvoorbeeldaanDe regels van Matthijs(MarcSchmidt,winnaarvandeDDGAward2012),eenfilmdiehetheelgoedgedaanheeft,maardieineersteinstantiehelemaalgeendistributeurkonvinden.PasnahetwinnenvanprijzenopfestivalsalsNyon(GrandPrix)enUtrecht(GoudenKalf)diendezicheendistributeuraan.Watnualsdiezichalineenvroegstadiumvanhetfilmplanhadafgekeerd?Tenegatief,mensenwillengeenzelfmoordineenfilm,ommaareenpaarvandeafwijzingsargumententenoemen.Wasdefilmdanüberhauptgefinancierd?

3. Zelf de boer opVandeaangereikteoplossingenvandeaanwezigedistribu-teurswordikooknietvrolijk.Eigenlijkkomthunboodschaperopneerdatmakers(enproducenten)veelmeerzelfhundistributiemoetengaanregelen.Datzezelfdeboeropmoe-tenenhundoelgroependirectmoetenbenaderen.Ikwasaleenbeetjeknorrig,maarwordnunogchagrijniger.Datistochjuisthetwerkvaneendistributeur?Omfilmsaandemantebrengen?Ofwillendistributeursalleennogfilmsaandemanbrengendietochalhunsuccesbewezenhebben?Eenhitsignalerenopeenfestivalendanishetgewooneenkwestievanaanbiedenaandetheaters?Dieophunbeurtdekantenklarepakketjesvertonendiehendoordedistribu-teurswordenaangeboden.AlsjekijktwaterzoaldraaitinNederland,danisheteigenlijkoveralzo’nbeetjehetzelfde.Zijnernogdistributeursdiezelfopjachtgaannaareigenzin-

nigefilms?Dieeeneigen,grillige,onafhankelijkvan‘watdemarktdicteert’collectieaanleggen?DieeenrisicoWILLENnemen.Enwatisdetaakvanfilmhuizenhierin?WatisernogoveraanonafhankelijkeprogrammeringinNederland?Ikhebveelomovernatedenkennadezemiddag.

Hoe luidt het landIkvoelmenietvoornietschagrijnigenenigszinsobstinaattijdensdebijeenkomst.Mijneigenfilm,Hoe luidt het land,isnettweedagendaarvoorinpremièregegaanophetNeder-landsFilmFestival.Ikhebgeendistributeur.Amstelfilmdiewelmijnvorigefilmdistribueerde(Gevangenen van de grond,prachtigerecensies,maarweinigpubliek)hadweliswaareenintentieverklaringafgegevenopbasisvanhetfilmplan,maarbeslootnahetzienvanmijnfilmomhemnietindistribu-tietenemen.Deverwachtingwasdatdefilmonvoldoendepubliekzoutrekkenomrendabeltezijn.HetwasvolgensAmstelfilmweleenfilmdiehetverdiendeominhettheatergezienteworden,omdatheteenkijkervaringvoorgrootdoekenbioscoopgeluidzouzijn,maarhetzoumeereenfestivalfilmzijn.

“Niet omdat we de film niet mooi vonden, maar omdat we simpelweg denken niet de kosten van een theatrical release te kunnen terug verdienen met de film. (...) Een kleine uitbreng met een minimaal marketing budget zou rond de 7000 euro kosten. Gemiddeld blijft tussen de 2,50 en 3,00 euro netto over per betalende bezoeker. Dat betekent dat er minstens 2500 kaartjes verkocht moeten worden om de kosten te dekken. Daarna wordt er pas winst gemaakt. Uit ervaring met het uitbrengen van documentaires kunnen we zo goed als zeker zeggen dat je deze bezoekersaantal-len niet zal halen. Een goed voorbeeld is VISSEN. Hoge kwaliteit, populair onderwerp, bekende maker. En toch ... VISSEN heeft in totaal tot nu toe 1007 bezoekers gehaald. WHORES’ GLORY, 5 sterren recensies, succes op IDFA, zeer bekende regie: in totaal 1895 bezoekers. Kortom, je hebt een prachtige film gemaakt, daarvoor onze oprechte complimenten, heel bijzonder! Maar dit is zo moeilijk aan het grote publiek te verkopen. Zo gaat het vaak met kunst vandaag de dag...helaas.”

Amstelfilmsuggereertalsalternatief,distributieviaWeWantCinema,eenindezomervan2012inhetlevengeroepeninteractiefplatformvanAmstelfilm,waarhetpubliekbepaaltwatzeindebioscoopwilzien.Samenmetmijnproducentbestudeerikdemogelijkheden,maarwebesluitendathetinonsgevalnietrendabelzalzijn.Hetzoubetekenendatweheelveeltijdzoudenmoetenstekeninhetbenaderenvanmensendoorhethelelandomzetebewegeneenkaartjetekopen.DaarnaastkosthetdeproducentooknoggeldomzichaantemeldenvoorWeWantCinemaenuiteindelijkzoudebulkvanhetwerktochoponzeeigenschoudersterechtkomen.WeWantCinemawerktonsinziensalleengoedalseraleengrootpubliekisdievanhetbestaanvaneenfilmweetenhemgraagwilzien.>

“Zijn er nog distributeurs die zelf op jacht gaan naar eigenzinnige films?”

ocumentaire zoekt publiekHetis1oktober2012.HetNederlandsFilmFestivalisdeweekervoorvanstartgegaan.InTheaterKik-

kerinUtrechtvindtvooreenvollezaaleendebatplaatsmetalsthemaDocumentaire zoekt publiek,eendebatoverdedistri-butievandedocumentaireinNederland.Overhoemoeilijkhetisvoordistributeurs,filmtheatersenmakersomdaarvooreenpubliektevinden.Althanseenpubliekdatbereidisomnaarhetfilmtheatertekomen.Ookalshetdocumentairesbetreftdieindepersgoederecensieskrijgen,gemaaktzijndoormensenmeteennaam,eenactueelonderwerphebben,blijkenermaarweinigechtepubliekstrekkerstezijn.

“Het is een ketting reactie, alles is aan het veranderen. Distributeurs zijn genoodzaakt om strenger te selecteren op wat er uitkomt. Een 3 sterren documentaire in de pers komt niet op de doeken, theaters gaan ook strenger selecteren en willen alleen maar de pareltjes, omdat er zoveel aanbod is. Exploitanten duwen de films er sneller door, distributeurs hebben maar een aantal weken om geld te verdienen met hun film in de programmering, want de volgende rij films staat alweer voor de deur. Alles wat er zo zorgvuldig is opgebouwd in de jaren ’70 en ’80 is aan het veranderen.” (Anne Vierhout, Cinema Delicatessen)

Datgeldtoverigensnietalleenvoordocumentaires,maarookvoorarthouse-enexperimentelefilms.WiedejaarcijfersopdesitevanhetFilmfondsbekijktbegrijptwaarhetovergaat.(Letwel:dezecijferszijngebaseerdoptheaterbezoek

endaarwordendusnietdevertoningenmeegerekenddieopfestivals,inalternatievezalenofininstellingenplaatsvinden).Ikvindheteeninteressantebijeenkomst,maarmerkookdatikmeregelmatigzitteergeren.Hiervolgteenvrijsubjectievesamenvattingvaneenaantalaspectendataanbodkwam:

1. EventEenfilmprogrammereninhetfilmhuisendenkendathetpubliekdanwelkomt,isuitdetijd.Mensenkrijgentegen-woordigzoveelaanbodaancultuurenhebbenbovendientalvanmogelijkhedenomfilmsbuitenhettheatertebekijken(internet,dvdopdehomecinemaset),datzenietzomaarmeernaardebioscoopkomenomeendocumentairetezien.Datwasaltijdalingewikkeld,maarnuhelemaal.Erzijnnoggenoegdocumentairesdieuitzichzelfveelpubliektrekken,maardewatminderlaagdrempeligedocumentaireheeftblijkbaarwatextra’snodig.Hetorganiserenvanietsextra’snaastdevertoningvandefilm,een‘event’iseennieuwestrategie.Alsvoorbeeldenwordengenoemd:eenmuseum-bezoeknahetzienvandedocumentaireoverdekunstenaarSolLeWitt(ChrisTeerink)enL’Amour de moules(ReinettevandeStadt)kijkenonderhetgenotvaneenmosselmaaltijd.

2. MarketingstrategieDeaanwezigedistributeurs,(WolffCinema,CinemaDelica-tessenenA-Film)stellendatmakersenproducentenvaakveeltelaatgaannadenkenoverwiehunpubliekisenhoezedefilmaandemangaanbrengen.Hetzougoedzijnombijwijzevansprekenalbijdeeerstelettersdiejeoppapierzet

Dit wordt een persoonlijk relaas, een verslag van mijn ervaringen van het

afgelopen half jaar met de distributie van mijn film Hoe luidt het land.

Maar ook een mini onderzoek naar de distributie van de documentaire

in Nederland in het algemeen. /Stella van Voorst van Beest

D

Scène uit Hoe luidt het land


Wat nu?Ikwasnatuurlijkteleurgestelddatmijnfilmnietzouwordenuitgebracht.NaasteenessentiëlebijdragevanhetMediafonds,heeftdefilmtenslotteookgeldgekregenvanhetFilmfonds.Enbijhetmakenvandefilmhebikheelveelaandachtbesteedaandestijl,aanhetbeeld,aanhetgeluid,methetideeinmijnachterhoofddatdefilmnaastdeuit-zendingoptelevisieookopeengrootdoektotzijnrechtzoumoetenkomen.

Watnutedoen?Inoverlegmetmijnproducent,VolyaFilms,besluitikdatwezelfgaanproberendefilmaandemantebrengen.Ikstreefernaareenvoorstellingof10teorganiserendoorhetland.IkhebeenlangelijstmetdaaropallefilmtheatersinNederland.Hetlijktmenietzinvolomzeallemaaleenstandaardmailtesturen.Ikwilwetenwatvoorfilmszeprogrammerenenwerkdusallewebsitesvandetheatersaf.Sommigefilmhuizenhebbenvasteavondenwaaropzedocumentairesvertonen,somszijnervakgroependieeenkeerpermaandeenlezingmetfilmorganiserenindefilmhuizen.Ikschrijfeenselectievandefilmtheatersaanwaarvanikdenkdatzeinteressezoudenkunnenhebbeninmijnfilm.Daarnaastgeefikopuitnodigingdiverselezingenovermijnfilm:bijeengeluidsisolatiebedrijfinGorinchem,bijhetNederlandsAkoestischGenootschapindeJaarbeursinUtrecht,bijdeNationaleGeluidshinderDag,opdeUni-versiteitLeidenbijeenexpertmeetingovergeluid,opeenaantalscholen.

Hetisalmetaleenenormtijdrovendeklus,ikkrijgveelaf-wijzingen.Ookvoordefilmhuizenishetprogrammerenvaneendocumentairerisicovol.Hetlevertweinigopenookfilm-huizen,diealvaakmetvrijwilligerswerken,moetengeldgenereren.Erisdrukopdedoeken,erzijnzekerinnieuwegebouwenhogevastelasten.Sommigeprogrammeurskreu-nenwanhopigdatzetotinlengtevandagenkassuccessenalsIntouchablesmoetendraaienomdatdiemaarvollezalenblijventrekken.Aanhetechte,creatieveprogrammeren,komenzevaaknieteensmeertoe.

Maarikkrijgookveelenthousiastereacties.Ookaandelezingendieikhebgegeven,houdikeenaantalfilmver-toningenover.Hetlevertinelkgevaleenkleinetourneeop.DefilmistotnogtoevertoondinGroningen,Deventer,Delft,Rotterdam,Aalst(Be),Tilburg,ennetafgelopenweeknoginAmersfoort.Heerlenstaatnogophetprogramma.Misschiendaterinhetnajaarnogeenkleinetweedetourkomt.Hetzijnvaakdeactievefilmhuizendiezichmelden.Filmhuizendieal‘event-achtige’avondenorganiseren.Inmijngevalwasersamenwerkingmeteenuniversiteit

(Groningen),architectengroepen(DeventerenAmersfoort),eengalerie/kunstenaars(Delft,Tilburg),eengemeente(Vaals).Mijnproducentzorgtvoordeverzendingvandefilmenpubliciteitsmateriaalendoetdezakelijkeonderhandelin-gen.Ikbenerblijmee,omdatopdezemaniermijnfilmtochvertoondwordtopeenwijzedierechtdoetaandefilm.Maarikmerkookdathetuiteindelijkveelteveelwerkvoormeis.

Het wielEneenpaardingenzittenmenietlekker.Waarschijnlijkbenikopnieuwhetwielaanhetuitvinden.Ermoetentochmensen/distributeurszijndiealeengoededatabasehebbenenprecieswetenwelktheater,watdoet?Ookhebikhetideedatindebedrijfswereld,opuniversiteitenenscholenenindekunstscenenogveelmeerpotentieelpubliekzit,datnietnaareenfilmavondindebioscoopkomt.Hoebereikjedie?Enondankshetfeitdaterafentoewatgeldbeschikbaarisalsiknaareenvertoningkom,ishetorganiserenvandefilmtourzelfonbetaaldwerk.Ikkanmedieluxenietpermit-teren;ikkomhelemaalniettoeaananderwerk.Ikbengeendistributeur,ikbenregisseur.Ikhebalsikallelosseurenbijelkaaroptelmisschienwel3weken(minimaal)fulltimeaandedistributievanmijnfilmgewerkt.IkhoopbijhetFilm-fondsalsnogaanspraaktekunnenmakenopeengedeelteuitdedistributiepot,uithetbedragvan10.000eurodatvolgensdeouderegelinggereserveerdstondvoordistributieenmarketing.Datblijktniettekunnen.Diepostwasalleenbestemdvooreenofficiëledistributeur.Enachterafnoggeldaanvragenkanniet.

Het FilmfondsIndenieuweregelingvanhetFilmfondswordtervandemaker,deproducentendedistributeurgevraagdomineenvroegstadiummeteengoeddoordachtcrossmediaal

“Aan het echte, creatieve programmeren, komen ze vaak niet eens meer toe.”

marketingplantekomen.Omeenstrategietebedenken,natedenkenvoorwiejedefilmmaaktenhoejedaarvoorhetjuistepubliekgaatproberentebereiken.Mochthetnietlukkenomeendistributeurtevindenvoorjefilmdanishetbijhogeuitzonderingmogelijkomalsmakerenproducentzelfmeteenplanvanuitbrengtekomenendaargeldvooraantevragen.DoordezeregelinghoopthetFilmfondsdatdesamenwerkingtussenmaker,producentendistributeurbeterwordt.

Mijnangstdaterdanalleennogmaarrisicolozeproductiesgemaaktgaanworden,neemtFrankPeijnenburgenigszinswegdoortestellendathetFilmfondszichhardzalblijvenmakenvoordeartistiekefilmendaterdusookaandistri-buteursandereeisengesteldgaanworden.Diemoetenookmeegaandenkenhoeeenfilmindemarktgezetgaatwor-den.Hetisnietmeergenoegomeenfilm3wekenin5zalenteprogrammerenendatalsmarketingplantepresenteren.Erzijntegenwoordigheelveelandereplatformsendaarzaleendistributeurookmeeaandeslagmoeten.HetisookinhetbelangvanhetFilmfondsdatfilmsgezienworden.Maarhijgeeftooktoedathetmoeilijkis.Zowelproducentenalsdistributeursalsfilmtheatershebbencommerciëlebelangen.Hetzijnbedrijvenenhetiseenzwarebelastingomdeartis-tiekefilmteproducerenenteverkopenEnhetiseenextrazwarebelastingvoordedistributeursomnaastderegulieredistributieooknog‘events’tegaanorganiseren.Daarzullenallepartijenmeerenergieinmoetengaansteken:zowelmakers,alsproducenten,alsdistributeurs.

Maar wie gaat dat extra werk doen?Ikdenknietdathetrealistischisomtedenkendatprodu-centendatextrawerkgratiskunnengaandoen.Alszehetalkunnenenwillen.Blijkbaarwillendegevestigdedistribu-teurshetookniet(meer)allemaaldoen.Hetisveelteveelwerkeneristeweinigopbrengst.Danblijvendemakersoverendatisietsomgoedindegatentehouden:alsmakerhebjenamelijkaltijdnogdatanderebelang,namelijkdatjeheelgraagwiltmakenwatjebedachthebtendatjeheelgraagwiltdatjefilmuiteindelijkgezienwordt.Endatiseenkracht,maarookeenzwakte.Wanthetbetekentdatveelvanhet‘onbetaalde’,commercieelnietinteressantewerk,opdeschoudersvanderegisseurterechtkankomen.Diedantochmaaraandeslaggaat,omdatanderszijnfilmblijftlig-gen.Zoalsikgedaanheb.

Andere tijdenJekuntjeafvragenofdeklassiekemaniervandistributievoordocumentaires(enarthouseenexperimentelefilm)nogwelzofunctioneelis.Naastdereguliereuitbrengvanfilms

lijkterbehoefteaaneennieuwsoortdistributeur.Eendiezichnogmeergaatbezighoudenmethetopmaatzoekenenvindenvanhetpubliekvoorjefilm.Dieookmeedenktoverwaternogmeeromheengeorganiseerdkanworden,Eenlezing,eenoptreden,eenanderekortefilmerbij,diesamen-werkingaangaatmetbedrijven,galeries,universiteiten.Diezichbrederoriënteert.Datwordtalgedaanendaarwordtuiteraardookalovergedachtdoordebestaandedistributeurs.Wanteristenslottenogsteedseengrootpubliekvoordedocumentaire.

“Wij als (documentaire) filmmakers leveren materiaal waar behoefte aan is bij veel mensen. Om abstracte zaken te concretiseren, om discussie los te maken tussen collega’s, om met een andere blik te kijken naar dingen waar zij elke dag mee bezig zijn. De bioscoop is voor veel mensen vaak een avondje uit. Er kunnen andere formats bedacht worden.” Marc Schmidt

MarcSchmidtsfilm,De regels van Matthijs,heefthetgoedgedaaninNederland.CinemaDelicatessenheefteengrootaantalvoorstellingenlangsdetheatersgeorganiseerd.OmdatdefilmaloptelevisiewasgeweestenopUitzendingGemiststond,washetnieteenvoudigvoorCinemaDelicatessenhemooknogbijinstellingenteslijten.Veelmensenhaddenhemalgezien.MaarMarcvraagtzichafofertochnietnogmeervoorstellingenuitvoorthaddenkunnenkomenalsernoggerichternaaranderevertoningmogelijkhedenwasgezocht.

MarcSchmidtisnuzeertevredenoverzijnZwitsersedistri-buteur,diegespecialiseerdishetthemagehandicaptenfilm.Hetisbovendieneencinefiel.DushetgaathemooknogomfilmsdiealsFILMinteressantzijn.Omdathijzichheeftgespecialiseerdinéénthemaheefthijheelveelconnectiesopdatgebiedendatlevertveelgoedbetaaldevoorstellingenop,meerdaninNederland.EnookinZwitserlandwasdefilmaloptelevisiegeweest.OfditsoortheelgespecialiseerdedistributieinNederlandookkanwerken,ismoeilijktezeg-gen.InZwitserlandlooptdedocumentaireindebioscoopsowiesoerggoed.

InNederlandisForemostfilm(foremostfilm.nl)eenvoor-beeldvaneenbedrijfdatindenichegesprongenisvandedistributievande‘kwetsbarefilm’waardetraditionelereleasemoeilijkvooris.Maarhetisgeenofficiëledistri-buteurenneemtdusookniethetfinanciëlerisicodateendistributeurwelloopt.Foremostfilmwerktmeteendag/uur-prijs.Zezijnnietafhankelijkvanrecettesvoorhuninkom-sten.Zekrijgenbetaaldviadeproducentalsdieheninhuurt.Wordt vervolgd./

Verder lezen: Film und Kunst macht den Kino (over distributie buiten de bioscoop om), Larsen Henri Gass, Hamburg 2012 Selling Your Film Without Selling Your Soul, The Film Collabo-rative, Jon Reiss & Sheri Candler (sellingyourfilm.com)

“Het is ook in het belang van het Filmfonds dat films gezien worden.”


Scène uit Me and You and Everyone We Know

>

>

Scène uit Me and You and Everyone We Know

van het ongeleefde leven

Het geheugen

Je hoort twee stemmen, een lage en een hoge, maar ziet één gezicht.

De kinderlijke oogopslag van Christine Jesperson, een videokunstenares

die een gesprek voert met een imaginaire minnaar. If you really love me, then let’s make a vow. Right here, together, rightnow. Ok?Ok./ Allright,repeat after me. I’m gonna be free. / I’m gonna be free. / And I’m gonna be brave. / I’m gonna be brave. / Good. / I’m gonna live each day as if it were my last. / Oh that’s good. / You like that? / Yeah…

De videoband van Christine is een film in de film. Vanaf het begin vraag

je je af, wat de vrouw voor haar camera uitspookt. De porseleinen ogen,

de toon van haar stem in combinatie met het zuurstokkleurige bloesje

geven haar spel iets kinderlijks. Een volwassene die met poppen

speelt. Het is maf en gênant en je zit op het puntje van je stoel.

Dit zijn schaamteloze beelden van een onheilspellend isolement.

/Ingrid Hoogervorst

Ingrid Hoogervorst

enzaamheidisdekwaalwaarallebuurtbewonersinMe and You and Everyone We Know(2005)vanMirandaJulyaanlijden.Deregisseurspeeltde

hoofdrolvanChristinezelf.Zetaxietbejaarden.ZoleertzeschoenverkoperRichardkennen,eennetgescheidenvadervantweekinderen.Rondhetstelcirkelenwattieners,kinderen,eengaleriehoudster.Eilandjesineenanoniemebuitenwijk.Niemandrichtdirecthetwoordtotdeander,enindeschaarsemomentenwaarophetwelgebeurt,leidtdatslechtstotmisverstanden.

Oververlangensnaarvriendschapenliefdevantienersenvolwassenenkunjeeenzwaarmoedigencynischdramamaken,maaralsChristinezetJulyeengeschifteblijmoe-digheidin.Enwint.Zeruiltderealiteitinvooreenzoete,kunstmatigevideorealiteit,ensteltzichzelfdevragendiezegraagvananderenzouwillenhoren.

How was your day? How do you feel? What are you doing? What do you think?

AlreageertRichardpaniekerigophaartoenaderingspogin-gen,derozeschoenendiehijhaarverkoopt,makenvoordecameraeenvrolijkdansje.Linkerpunt.Rechterpunt.Me. You.VermakelijkevariantopdemeestgeciteerdedichtregelvanGodfriedBomans:‘Ikwoudatiktweehondjeswas,dankoniksamenspelen.’

Indejaren’60riepdefilosoofHerbertMarcuseopdever-beeldingaandemachttebrengen.Ookalwistniemandindepraktijkgoedraadmetzijnstrijdkreet,deverbeel-dingskrachtvandekunstenaarinhetverweerbrengentegenvervlakkingenverzakelijkingvandesamenlevingvondinbredekringsympathie.Nuhoorjeerniemandmeerover.Jezoubijnadenkendatvolgendegeneratieszichhebbenneergelegdbijdemachtvandeeconomischewetten,endeverbeeldingvoorgoedophetterreinvandekunstparkeerden.

Laatzeverplichtdezefilmbekijken.Me and You and Everyone We Knowisdeultiemefilmoverdemachtvandeverbeel-ding.UitdegrotestiltevandagelijksesleurentreurigheidineenAmerikaansesuburbisgeenontsnappenmogelijk,behalvealsjedeconventiesnaastjeneerlegtenjefantasieinzet.DemonterheidvanMirandaJulyverdrijftdemelan-cholieenhetcynismedatzichindebeeldenendetekstendreigttenestelen.

Richardweetzichgeenraadmetdescheidingensteektzijnhandinbrand.HetlijkteenmagischlichamelijkritueelvandeSioux-stam.Onhanteerbaargeestelijkleedverzachtenmetfysiekepijndiesnellergeneest.MeteenzieikRichardHarrisvoormeinA man called horse(1970),nadedoodvanzijnsquawsnijdtdewitteleiderindefilmzijnborstopen.Richardsoudstezoonintussenleentzichvooreenwed-strijdjepijpen,endejongstechatmeteenanoniemeou-derevrouwoverheenenweerpoepeninelkaarskontgat.

I want to poop back and forth. I’ll poop into your butt hole and then you will poop it back into my butt... And then we’ll just keep doing it back and forth with the same poop.

Voordegaleriehoudsteropwindendeperversie,voorhetknulletjeeenspelletje.Wachtendopelkaarzittenzesamenopeenbankje.Tragikomischmisverstand.AlsofJulymethaarambitievanlichtheidenspelallebetekenissenindeschrijnendebeeldenvanhetalledaagseleedopheft.

‘Thereisalwaysastartingpointinreality,’zegtdeCanadeseverhalenschrijverAliceMunro.Mijnverhaalovertweetieners.LiftendvanAmsterdamnaarZandvoortvallenzeinhandenvaneenautomobilist,diezichvoordoetalsvertegenwoordigerinbikini’s.Demanweetdenieuwsgierigebegerigheidvandemeisjesoptewekkenenneemtzemeenaareenverlatenduinstreek.Inruilvooreenbikinimoetenzezichuitkledenopdathijhunmatenkannemen,daarnalaathijzeachter.

Goedidee,ontsprotenaaneigenervaringenlangverzwe-genschaamte.Maarschrijvenisvooraldejuistetoonsoortvindenenikbleefaljarenstekeninhettimbrevanderealiteit.Inhetbanaleeneendimensionale.Alsofhetweef-selnietloskonkomenvandedraad.TotikdeblijmoedigegeschiftheidvanMirandaJulyzag.

Ineeneuforischestemmingkwamikdebioscoopuit.Metdebeeldeninmijnachterhoofdvondikdejuistetoon;hijduwdemevoorbijdewerkelijkheid.Ikschreefoverdeinitiatievaneenpubermeisje,overdeeerstekus,deeerstevrijpartij.Overeenpubervriendschapdieliefdeisenafgunsttegelijk.UithetverhaalgroeidederomanPolsslag(2009)overdeonmogelijkheiddeandervolledigtevertrou-wenentedoorgronden.SindsdienbehoortMe and You and Everyone We Knowtotmijnautobiografie.Alsjeopoudereleeftijdbegintteschrijven,hebjeietsvooropjongereauteurs(netzoalsjongerenallerleizakenvoorhebbenopmij);indeloopderjarenhebjeeenreservoiraangelegdvanervaringen.Vanbeleefd,geleefdleven.Maarookvanromansdiejehebtgelezenenvanfilmsdiejehebtgezien.Fragmentenblijvendoorjehoofdspoken,beeldenhakenzichvastaanjeeigenbiografie.Jehoudtvanze,

E

“In de jaren ’60 riep de filosoof Herbert Marcuse op de verbeelding aan de macht te brengen.”

>

8 9gazet/ zomer 2013/ uitersten gazet/ zomer 2013/ uitersten8

Foto

: Bill

ie G

lase

r

nooitheeftplaatsgevonden.Eengewenstlevendatwezijnmisgelopenenalleeningedachtenhebbengeleefd.Filmsvoedenonsverlangennaaralleswatnietkanofzoukun-nen.Zevullenonzedromen.Hetgattussenwatisenzoukunnenzijn.Hoejonger,hoesterkerhunbedwelmendewerking.Zolegjeeengeheugenaanvanongeleefdleven.

Zomer1975.MariaSchneider.Verwaaidedonkerekrullen.Ontwapenendelieveogen.DeFranseactricewerdwereld-beroemddoordeboterscènemetMarlonBrandoinLast Tango in Paris (1972).Ikziehaarlievermeteenboekinhaarhand,opeenbankjeineenparkinLonden.Demandiehaargadeslaat,isDavidLocke(JackNicholson),eenBritsereporterdievooreenreportagenaarAfrikareistenineenafgelegenhotelindewoestijnvanidentiteitwisseltmeteengestorvenzakenman.

In Professione: ReporterlooptDaviddejongeFransetoeristeinBarcelonaweertegenhetlijf.Erontspintzicheenbizardialoogje,waarinhijrefereertaandieeersteontmoetinginLonden.Zomeendeikmeteherinneren.Hij:‘Ikhebjeeerdergezien.’Zij:‘Watdeedik?’Hij:‘Jelaseenboek.’Zij:‘Danmoetikhetzijngeweest.’

DebeeldenlagenaandebronvanmijntweederomanSpiegels.Toenikerin2003aanbegon,wasikdetitelvandefilmvergeten.Ikwildeschrijvenoverdejaren’70,overonstuimigeidealenenopgelegdesolidariteit,metdevraag:hoeveelvrijheidkaneenmensaan?Herinneringenaandietijd.Filmfragmentenvantoen.Beeldenvloeideninelkaarover.Schneiderineenfladderendrokje.Vetersommeis-jesenkels.Droegikdiezomervan1975nietprecieszulkehooggehaktetouwschoentjes?

WatikmistewaseenmysterieuzemanalsDavidLocke,metwiedeFrançaiseeenromantischavontuurbegint.SubliemgespeelddoorNicholsonomwietoennognietdatgeinigehing.Dereporterisopdevlucht,hijstaatvooreenwereldzonderverleden,zondertoekomstook,enduszonderhoop.Tochsluitzezichbijhemaan.ZoalsvaakinfilmsvanMichelangeloAntonionibestaathunliefdeuitnaamlozeintimiteit.HetherinnerdedialoogjeuitProfessione: ReportervindtplaatsineengebouwvanGauditeBarcelona,voormijnromanzetteikhetovernaareenAmsterdamsekroeg.

Wonderlijkdathetmebijhetterugkijkenvandefilmdestijdsnietisopgevallen.Datikhetpasnu,nuikschrijfovermijngeheugenvanhetongeleefdelevenbemerk.Tijdenshuneersteontmoetingwordtmetgeenwoordgereptovereenboeklezen!

Excuse me. I was trying to remember something. / Is it important? / No… / What is it, you know?I came in by accident. / The man who built it was hit by a bus. / Who was he? / Gaudi. /

Weliserdeaarzeling.Dereportervraagtzichingedachtenafofhijhaar(her)kent.Natuurlijkloopthetmetdeliefdeslechtaf.Datzaterin.Erbestaatgeeneeuwignu,aanonsverledenkunnenwenietontsnappen.AanheteindvandefilmligtDavidLockebewegingloosopbed,ondertussenzienweSchneiderverdwaasdovereenpleinlopen.Antonionifilmdehaardoordetraliesvaneenhek.Depolitiekomtvoorrijden,zijnechtgenootRachelmoethemidentificeren?Ja,zeherkenthem.Nee,zeheefthemnooitgekend.Dieaarzeling…Hetgatisdebetekenis.Ikhebhetmetwoordengevuld.Metdromenvangevaarlijkleven,gevaar-lijkeliefde.Nuikterugdenkaandietijd,bedwelmendetijd,alleswasnogmogelijk,watmogelijkwas,gebeurde,daaromgingjenaardefilm.Omhetechteleventezien.Zojong,enalleenenonaangeraakt.Waarnaarjeverlangt,daaraanbenjeinzekerezinookontsnapt.Hetlevenhadmijnognietopgemerkt.Gelukkigmaar./

Ingrid Hoogervorst studeerde Nederlands en Cultuurfiloso-fie. Ze publiceerde de romans Woede (2003), Spiegels (2005), Polsslag (2009) en de bundel Vreemdeling in eigen landschap (2000) over de schrijver als buitenstaander. Ze verzorgt de boekenrubriek van de Tros Nieuwsshow, doceert proza en essay aan de Schrijvers Vakschool Amsterdam en schrijft ver-halen voor De Gids, De Revisor, Armada en Tirade. Binnenkort verschijnt haar vierde roman Moederroes.

“Ik wilde schrijven over de jaren ’70, over onstuimige idealen en opgelegde solida-riteit, met de vraag: hoeveel vrijheid kan een mens aan?”

zeveranderdenjeleven.Mijngeheugenvanhetongeleefdeleven.

TijdensmijnstudietijdzagikCria CuervosvanCarlosSaura(1976).Dieonvergetelijkegrote,bruineogenenernstigeblikvanAna(AnaTorrent),hetzomerhitjewaaropzemethaarzusjesdanst.InmijnherinneringreedAnahaargrootmoederiedereochtendnaareenwandmetfoto’s.Hetnegenjarigemeisjedenkttekunnenheersenoverlevenendood.Eenflesjemeteenwitgoedjedathaargestorvenmoederhaarooitgeschonkenheeft,zietzeaanvooreenlevensgevaarlijkgif.

‘Wiljeook?’,vraagtzehaaroma.Alishaargrootmoederstoekomstop,erisnoggenoegverledenomdedagmeedoortekomenenglimlachendslaatdeoudevrouwhetgenereuzeaanbodvanhaarkleindochteraf.DeSpaansegrootmoederdiestilletjeswegdroomtvooreenwandmetfoto’s,reedzevenentwintigjaarlatermijnhoofdbinnentoenikaanmijndebuutromanWoedewerkte.

Schrijvenisdenken,bedenkenenjezelfterugdenken.Deromanschrijveriseendetectivevanhetverleden.Zokijkjedusnaarjeeigenverleden,ineenrolstoelvooreenwandmetplaatjesvanmensenendingendienietmeerindievormbestaan.Afgebroken,gestorven,verdwenen.Debresindetijdisnietmeertedichten.Maardatmaaktnietuit.Iederedagdoejeeengraaiindemandvolnostalgie,envulthetgatmetjedromen.

WoedevertelthetverhaalvaneenkindineengrootgezinopeenbovenwoninginAmsterdam-West.ErheerstwoedeomdesporenvandeverwoestendeoorlogenhetverliesvaneenzoeteIndischetijd.Droomenwerkelijkheid,hedenenverledenlopendoorelkaar.NetalsindefilmvanSaura,allesvanuitdeblikvanhetkind.Hetkinderperspectiefiseenbeproefdnarratiefmiddeldatscherpecontrastenevoceerttussendewereldvanvolwassenenendemagi-schebeeldenuitonzevroegejeugd.Maarhetlegtookzijnbeperkingenop.Mijbegonhetnaeenpaarhoofdstukkentebenauwen.

Saura’sgrootmoederwasnietvoornietsblijvenhangen.Ikknipteenplakteeencollagevanoudefoto’s,hingheminmijnwerkkamer.Opdiemanierkonikinintermezzitussendehoofdstukkenafentoededominantestemvanhetkindverruilenvoordievaneenandereverteller.Iksteldemeeen

bibliothecaresseopleeftijdvoor,zewasstervende.Ineenrol-stoellietikhaarvande‘schrijftafelmethetlegepapier’naar‘eenwandmetfoto’s’rijden.Omhaarbestaantereconstrue-ren.Deonbegaanbaargewordenwereldopdefoto’s.

Zekijkt,kentenherkent.Naastdebeeldenheeftzetaalnodig.Dewoordenscheppenbetekenis,betekenisgeefteendoel,eendoelleidttoteenverhaal.Haarverhaal.Mijnroman.

Fictiegaatimmersoveronzeonbedwingbareneigingmeteenbetekenisvolverhaaleensoortvanwaarheidtevindenoverhoedewereldinelkaarsteekt.Endeschrijver,maarookdecineast,hebbenvandieneiginghunberoepgemaakt.DeredenwordthandzaamsamengevatdoorM.FebruariinderomanDe literaire kring(2007):‘Omdatermaaréénmanierisomhetlevenvanmensentebegrijpen,detoevalligheidervan,detijdelijkheidenonnadrukkelijk-heid,endatisdoorhetvertellenvanlosseverhalenbuitendegeschiedenisom.’

Zespeleninoponzebehoefteeenlogicatezoekenach-terwillekeurigegebeurtenissendieonslevenvormen.Diebehoeftemaaktonsmanipuleerbaar.Gelovenweinonzeeigenverhalen?Indeverhalendieanderenoveronsvertellen?Wetenwezelfwelwatwebedoelen?Valtdecomplexiteitvandewereldweltevereenvoudigentoteenboekoffilm?Ondanksdeschieroneindigevoorstellingen,tastenwealshetomonseigenlevengaattochaltijdinhetduister.

Aandieonmachtontleentfictiehaarbetekenis.Naasthetlevendatweleiden,hebbenwealtijdeenanderleven,dat

“De woorden scheppen betekenis, betekenis geeft een doel, een doel leidt tot een verhaal.”

Scène uit Last Tango in Paris

Scène uit Professione: Reporter


>

Sylvia Brandsteder

Sylvia Brandsteder

Inmiddelswasdehelewereldzoinbeweging,datbepaaldezakendramatischveranderdwaren.NietlangnadatVEVAMindatcollectiefstaptealszelfstandigepartij,werdookRODAPopgericht.EnRODAPiseensamenwerkings-verbandvanNederlandseomroepen,zowelpubliekalscommercieel,NederlandseproducentenenNederlandsedistributeurs.Distributeursisinditgevaleenanderwoordvoorde‘doorgevers’,dekabelaars.ZegmaardeZiggo’sendeUPC’svandezewereld.EndiewildeneencompleetandererechtenregelinginNederland.TegelijkertijdstartteVEVAMookonderhandelingenmetRODAPomeenandereregelingtegaanovereenkomen.Nietalleeneenrege-lingvoordetraditionelevormenvanopenbaarmaking,zoalskabeldoorgifte,maarookeenvergoedingsregelingvoornieuwemediadiensten.DusVoD(VideoonDemand),UitzendingGemist,e.d.Datnumislukteennaheellangonderhandelen,zijndieonderhandelingenafgebroken.

DekabelaarsstoptendaaropmetbetalenenVEVAM,endusderegisseurs,krijgennuhelemaalgeenkabelgeldenmeer.Netalsoverigensdescenarioschrijversdiebijdeschrijvers-organisatieLirazijnaangesloten.Persaldoishetnuzodatdeaudiovisuelemakersdomweggeenenkeleextraexploita-tievergoedingenontvangen,terwijldeanderepartijenwelgewoonbetaaldworden.Datisdesituatievanhetmoment.Enhetzieterzeerslechtuit.Alleregelingenzijnopgehou-dentebestaan.

En nu?Sylvia Brandsteder:‘Hetisnatuurlijkzaakomhetopnieuwuitbetalenvankabelgeldzosnelmogelijktegaanafdwingen.EndaarvoorheeftVEVAMeenrechtszaakinvoorbereiding.Wehopendatdezerechtszaaknogvoordezomerplaatsvindt.VoorwatbetreftdienieuwevormenvanexploitatieishetwelzodathetcollectiefnoginoverlegismetRODAP.Hetenigeisdatbeidepartijenquavergoe-dingendusdanigveruitelkaarliggen,datzemetelkaarhebbenbeslotentekijkennaareenmediationtraject.Datzal

allemaalnoglastiggenoegzijn,wanteerstmoetendandevoorwaardenvoormediationvastgesteldworden.’

Datstaatlosvanhetwelofnietdoorgaanvanhetpro-ces.HetiswelzodatRODAPaangeeftdatheteigenlijkallemaalbijelkaarhoort.Dathetineenkeerzoumoetenwordengeregeld.VEVAMstaatdaarooknietonwelwillendtegenover.MaarwaaromhetmetRODAPinhetoverlegoverdietraditionelevormenvanexploitatieismisge-lopen,wasdatRODAPeenfinaalaanboddeeddatbijnabeledigendwas.DatisvoorVEVAMgeenbasisomenigvertrouwentehebben.

Erzijnookbehoorlijkwatvraagtekenstezettenbijzo’nsamenwerkingsverbandalsRODAP.Departijenwaarvanwijalsmakersafhankelijkzijn,omroepenenproducenten,gaansamenwerkenmetpartijendiegewoon,zonderdaarveelaantoetevoegen,dewerkenexploiterenendaaront-zettendveelgeldaanverdienen.Endieinplaatsvanerveelaanteverdienen,erjuistvoorzoudenmoetenbetalen.Datdiepartijenmetelkaarinéénvereniginggaanzitten,isnogaltwijfelachtig.

Anno2012washetniveauvandekabelincasso60miljoeneuroperjaar.Datiseenmooibedrag.MaardaarverdwijnteersteenheelgrootdeelvanrichtingAGICOAinGenève.AGICOAisooitopgerichtopinitiatiefvanAmerikaansepro-ductiehuizenomvanafhetmomentdaterinEuropavandiekabelregelingenkwamen,degeldenvoordevergoedingvanopenbaarmakingvoordeAmerikanenveiligtestellen.EnbijAGICOAbeginthetal.Nederlandseproducentenmoetnagegevenwordenweleenheelgoedestaptehebbengezetdoorhetaansturenoploskoppelingvandeinterna-

“Het is natuurlijk zaak om het opnieuw uitbetalen van kabelgeld zo snel mogelijk te gaan afdwingen.”

“Distributeurs is in dit geval een ander woord voor de ‘doorgevers’, de kabelaars.”

Scène uit Pickpocket

>

Nederland en Noord-Korea, de enige landen waar

regisseurs niet betaald worden voor (her)exploitatie.

Een ingewikkeld lijkende strijd eenvoudig uitgelegd

en teruggebracht tot normale proporties: een ordinaire

strijd om geld. Veel geld. De weerslag van een gesprek

met Sylvia Brandsteder, directeur van VEVAM /Peter Dop

ijtijdenwijlebetrapikmezelfophetideedathetlandwaarinikwoonsteedsmeerdetrekkenvaneenbananenrepubliekvertoont.Ooknuweer,nu

deonderhandelingentussenRODAP(declubvankabelaars,

omroepenenproducenten)enonzerechtenorganisatievanregisseurs,VEVAM,gestaaktzijn.DekabelaarsbeslotenmeteenalseenPavlovreactiedaarop,deuitbetalingvanvergoedingenaanderegisseurstestaken.NederlandisopditmomentsamenmetNoord-Koreahetenigelandterwereld,waarderegisseursnietbetaaldwordenvoordeexploitatievanhunwerk.Nederlandencreërendescheppers:hetzalaltijdeenmoeilijkhuwelijkblijven.

In2010werdVEVAMdeelvanhetcollectief,datdecontrac-tensluitmetdekabelaars.Metalsdoeleengroteraandeelindeopbrengstteclaimen.Teneerstekregendeoorspronke-lijkeregisseursalteweinigdoordegigantischescheefgroei,dieindeloopderjarenwasontstaan.Tentweedewasereengroepregisseursvantelevisieproducties,dienooitgeldhaddengehadendiedaarookrechtophadden.EntenderdewarendaardebuitenlandseregisseursmetwieVEVAMin-middelscontractenhadgesloten,zodatdieookinNederlandvertegenwoordigdzijn.Daarisoverheronderhandeldbinnendatcollectief.WaardoorVEVAMuiteindelijkover2011en2012eenredelijkaandeeluitdiepotkreeg.

B


Kabelaars stoppen vergoeding regisseurs

12 13gazet/ zomer 2013/ uitersten gazet/ zomer 2013/ uitersten12

incasso.Hetlijktindielandenveelmeeraanvaardtezijn,daterbijvoorbeeldafsprakenzijnoverhetafstemmenvandeinhoudvandeopdrachtcontracten(hetcontractmetjeproducent)methetcontractdatzo’naudiovisuelemakersluitmetzijnorganisatie(hetcontractmetbijv.VEVAM).Daardoorishetdusopelkaarafgestemdenisheteenduidigwateraandeomroependeproducentendoordemakerwordttoegestaan.EnwaterviadieVEVAM-achtigeorgani-satielooptenwatervoorbehoudenisvoordecontractenmetdeproducent.Hetkandusblijkbaarwel.Waarwijhiertelkenstegenhetargumentaanlopen,dat,doordatdierechtenbijVEVAMliggendeexploitatiebelemmerdofingevaargebrachtwordt,isdatineenlandalsFrankrijkblijkbaargeenenkelprobleem.’

DebalansistotaalzoekinNederland.Enhetgevechtdaar-overlijktvooralsnogverkeerdaftelopen.Datmoetopdeeenofanderemanierhersteldworden.Infeiteisdeoorlogtussenaandeenekantderegisseursenaandeanderekantdekabelaars,omroepenenproducenten,allangergaande.Erisalleengebeurdwatgevreesdwerdopbasisvanbepaaldeontwikkelingen,o.a.opbasisvanrechterlijkeuitspraken.Namelijkdatnudoordebetalingsplichten(dekabelaarsdus)wordtontkend,datzijnogietsvandoenhebbenmetrechtenvanregisseurs.Zehebbenaltoestem-mingvanomroepenenproducentenendaarmeeisdanookallesgeregeld.Datisderedenatie.

En dan kan VEVAM dus opgeheven worden?SB: ‘Nee,deuitspraakwaardekabelaarszichopbaserenisonjuist.VEVAMzalzichtothetuitersteinspannenomdieuitspraakvoorregisseursongedaantemaken.DaarnaastheeftVEVAMooknoganderebronnenvaninkomsten.Zoalsdethuiskopievergoedingen.OnlangsisbepaalddaterbijdeThuiskopie,zegmaarvoormeerapparaten,thuiskopiegeldmoetwordenbetaald.MaardatzalnieteenbedragzijnwaaropVEVAMkandraaien.Duswijzijnwelafhankelijkvandeinkomstenvankabelaars,envanKPNenDigitenne.’

Als het verhaal slecht afloopt, bestaat VEVAM niet meer? En in dat geval, bestaat de DDG, die weer afhankelijk is van VEVAM, dan ook niet meer?SB: ‘Misschienallesinheelafgeslanktevorm.Maardanishetinderdaaddevraagwatdemogelijkhedenindetoekomstzijn.’

En zijn de makers helemaal tandeloze tijgers; makke schapen die je tegen elkaar uitspeelt? En zijn we dan 50 jaar terug in de geschiedenis? SB: ‘Dieontwikkelingmoetvoorkomenworden.Regisseursmoetenzichbewustwordenvanhuninbrengenhunrechten,entegendehuidigepraktijkengezamenlijkactieondernemen.VEVAMhooptnogvoordezomereenprocestestarten.NetzoalsLiradiealbegonnenis.’

Dat doe je niet samen met de Lira?SB: ‘LiraenVEVAMhebbenweldezelfdebelangen,maarzijnandereorganisaties.DuswijzullenalsVEVAMookonzeparticuliererechtenmoetenproberenveiligtestellen.Onzevoorkeurisaltijduitgegaannaaronderhan-deling,naaroverleg.Omersamenuittekomen.Dusderechterisechteenuiterstredmiddelenhetkostontzet-tendveelgeld.Datziejeindezebranche.Erzijnmaareenpaarmensen,diedaarookheelveelgeldaanverdienenendiezittenindeadvocatuur.Eninmijnogengaatdattenkostevangeld,waarvanwijwillen,dathetbijdemakersterechtkomt.Maardiemoetenhethelaaswelzelffinancieren.’

Zonde.SB: ‘Ja.Omhetinverhoudingenteplaatsteninsimpelebewoordingen:VEVAMwilopjaarbasiseenbedragvanrondde6miljoeneurouitdiekabel-enDigitenne-geldenhebben.DistributeurskenneninNederlandvoortelevisie-diensteneenomzetvanruim1,5miljardeurometenormewinstmarges,danhebikzoietsvan‘jawaarhebbenwehethierover?’Hetgaatechtomeenaantalcentenperabon-neepermaandwatVEVAMvooralleregisseursinbinnen-enbuitenlandwilincasseren.Enalsjedaaralnieteensovereenstemmingoverkuntbereiken,isdatabsurd.Enalsjezietwaternaarproducentengaat,isdattotaalbuitenproporties.Deregisseur,dehoofdmakervaneenfilmwerk,dientzijnredelijkdeelteontvangen.’/

“Distributeurs kennen in Nederland voor televisie- diensten een omzet van ruim 1,5 miljard euro.”

tionaleproducenten.OmzodoendemeerinvloeduitteoefenenomhunaandeelwelrechtstreeksinNederlandteontvangenennietviaGenèvetelatenlopen.Datisopzichvolkomenterecht.Hetenigeis:erverdwijntnogheelveelgeldnaarGenève.Maardeproducentenhebbenzodoendehunzaakjesgoedoporde.Hetgeheelisechtertenkostegegaanvandeaudiovisuelemakers.

Hetisnatuurlijkvoormakersheelergbelangrijkommeetedelenindatenormebedrag,daterverdiendwordt.Omteinvestereninjezelf,innieuweproducties.Regisseurszijnzelfstandigen,zemoetenookperiodesoverbruggenwaarinzemisschiengeenopdrachthebbenomietstemaken.Enhetisvoorveelmakersnatuurlijkookeenvormvanpensi-oen.Zodatjelaternogeenskuntmeedelenindeopbrengstvanjewerk.Endaarwordjemomenteeldoordecontracts-praktijkenvandeproducentenvolledigvanafgesneden.Praktijkenvanproducenten,diedanweeronderdedrukvandeomroepenontstaan.Datiseenprobleemdatiniedergevaldoorderegeringwelonderkendwordt.Ingrotelijnenbeschermtdeauteurswetdeprestatievandemaker.Alleendemakersgenietendaardevoordelennietmeervan.Om-datzeafgekochtwordenenallerechtenmoeteninleverenbijhunopdrachtgeversentegeneeneenmaligeafkoopsomgewoonalleskwijtzijn.Ergaatmeteenalietsmisindeopdrachtcontractenendatmaaktderegisseurheelkwets-baar.Devoorwaardenzijnvaakzeeronredelijk.Eenblikopdealgemenevoorwaardenvandeproductiehuizenleert,dateenauteurnahetondertekenenechtnergensmeeris.(LeeshetvoorwoordvanCasperVerbrugge.)

Deoverheidisnubezigomvoorstellentedoenvooraan-passingenvandeauteurswetomdemakereensterkerepositietegeventenopzichtevandieexploitantenenprodu-centen.Maarzezieteigenlijkhetliefstedatdebrancheerzelfuitkomt.Endatblijkttochheelergmoeilijkmetdezepartijen.Juistdooraldiecomplicatiesinaldierelaties.VEVAMheeftdeervaringdatjemetsommigeproducentenbesttotafsprakenzoukunnenkomen.Maarvervolgensmoetendieproducentenookietsvoorelkaarkrijgeninhunrelatiemethunafnemers,deomroepen.Datblijktdanookweereenstruikelblok.Jeziteigenlijkmetelkaarineensoortwurggreep.

Hoe stelt het Filmfonds zich op?SB:‘ErisveelkritiekvanuitdeaudiovisuelemakershoekophetFilmfonds.HetFilmfondsvertoontdelaatstejarennogmeerdanvoorheendeneigingomvooralproducen-tentebedienen.Enervoortezorgendatallerechtengeconcentreerdwordenbijdeproducenten.Zezettendatookbijhunvoorwaardenvooraanvragen.HetFilmfondszoudaarinveelneutraler,meerafwachtendmoetenzijn.Makerskrijgeninderdaadvanproducententehorendatzij,deproducenten,aldierechtenmoetenhebben,omdathetFilmfondsdateist.MaarhetspeeltookbijanderefondsenzoalshetCoBofonds.Dushetwordtookechtgebruiktomderechtenbijdemakerswegtehalen.EndaarondervindtVEVAMookhindervan.Wantinmiddelsisereenflinkediscussieoverwaardierechtennuliggen.Producentenheb-bendierechtenhelemaalnietnodig,wantVEVAMenLirazijneromonmiddellijkdelicentiestegevenaandiegenen,diehetnodighebben.Dielicentieswerdennotabeneookverleend,wantdiezatenineencollectiefcontract.Duserwashelemaalgeenrisicodatdaarvandaangeentoestem-mingzoukomen,diedeexploitatiezoubelemmeren.Diecontractenwarenergewoonenduswasdielicentieer.’

Is het in andere landen ook zo’n puinhoop? SB: ‘Jezietdatindielanden,waarmeervooraudiovisu-elemakersgeregeldis,zoalszegmaarBuma/Stemrahierzijnmuziekheeftgeregeld,depositievandeorganisatiesvanmakersgewoonsterkeris.Ommaareenvoorbeeldtenoemen:inFrankrijkhebjeeenorganisatiedieSACDheet.Dieheeftveelmeerrechteninbeheervanaudiovisuelema-kers,vooralvanscenaristenenregisseurs.Daarziejedatderegisseurseenveelsterkerepositiehebbentegenoverallegebruikersvanbeeldmateriaal.Endusookeenenorme

“Het Filmfonds vertoont de laatste jaren nog meer de neiging om vooral producenten te bedienen.”

“Het is natuurlijk voor makers heel erg belangrijk om mee te delen in dat enorme be-drag, dat er verdiend wordt.”




CINÉ RENDEZ-VOUS/Clara van Gool en Nils Post zien The Grandmaster van Wong Kar Wai

Scènes uit The Grandmaster

Clara:Ikdachtgisteren,ikkijknogevennaarWongKarWai’sChungking Express(1994),van20jaargeleden,wantdiehadiknooitgezien.Daariszoveelvangebruiktindeloopderjaren,dathetnuouderwetsaandoet.Eenverhaaldattotaalnietvanbelangis,alleenmaarmooieplaatjes.In the Mood for Love (2000)vondikheelmooitoen.Mooieplaatjes,maarerzatookeenverhaalin,alzouikdatnietmeerkunnenvertellen.Dusikgingnaardezefilmmethetidee:ikgaalleenmaarmooieplaatjeszien,voorhetverhaalhoefikniettegaan.Endatwasookzo.Ikbenereigenlijkgeenmomentin-gekomenenophetlaatstwasikerhelemaaluit.Delaatstedriekwartierhoordejedeenekitschzinnadeandere.Nils:Edelkitschwerdhetaanheteinde,vooraldoordemuziek,datwasechteenmisser.Clara:Nuhoefthetverhaalooknietzobelangrijktezijn.Voordathetmisgingmetdatlaatstedeel,hebikmeenormvermaakt.Quaplaatjesenquascènesenquavechtscènesenmontagewordjewelbeziggehouden.Alsjeeralleenmaaropdiemaniernaarkijkt,ishetwelleuk.

Vond je het choreografisch interessant?Clara:Ja,datvondikwel,zekeralsjehetvergelijktmetHero(2002)vanZhangYimou.Diedeedveelmettouwtjeswaaraanjedoordeluchtwordtgetrokken.Hierginghetveelmeeromhetvechtenzelf.Somsgebruikthijslowmotion,maarverderzittenerveelminderspecialeffectsin.Hetzijnmeerdansscènes,alsjezezomagnoemen.Ikzagookdatjeeigenlijknooitgenoegdetailskuntfilmen.Aldiedetailsdiezobijelkaaroptellen,datmaakthetwelheelrijk.

Is dat iets wat jij ook in je films gebruikt? Veel details?Clara:Hetzijnvaakdingendiejeindemontagevindt.Wijkrijgennooitzoveeldraaitijdvooreenscène,omzoveelshotstekunnenmaken.Nils:Hetleekofgeenenkelshotaanhettoevalwasoverge-laten.Alleswasvantevorenuitgekiend,zozagheteruit.Alswijietsfilmenlatenweookweldingenaanhettoevalover,omeenstekijkenwatergebeurt.Indiezinvondikheteigenlijkookweerzobedacht.

Je vond dat storend?Nils:Ja,eenbeetjewel.Ikwerderookmoevandatergeenenkellelijkshotinzat.Alleswasgedaanopschoonheid,opeensoortmooifilmerij.Ikzietochlieverafentoeeenmindermooishot.Daarwordthetwatlevendigervan.

Hoe groot is de invloed van zijn cameraman?Clara:ZijnvorigefilmswarengedraaiddoorChristopherDoyle.Nils:Jijhebtdestijdsgezegd:‘JemoetIn the Mood for Lovezien.’Dathebiknooitgedaan.Clara:Datwasvanwegeeenjurk,denkik.Nils:Ookvanwegehetlicht,volgensmij.Jijhadietsgezienwatjemooivond.Clara:Alsjestillfoto’sbekijktvandiefilms,dankanjezienwatChristopherDoyleheeftgedaan.Hijheefteentrendgezetommetverschillendekleurenlichttewerkenenvieziglichttegebruiken.Enzijnshotshebbeneenenormedynamiek.Opeengegevenmomentgingiedereenhetover-nemenenwerddateenstijltjeopzich.Ikwasbenieuwdomdatdezefilmmeteenanderecamera-manisgedraaid,PhilippeLeSourd.Nils:Hetisheelvirtuoosgedaan.Clara:BlijkbaarkomtveelvandiestijlvanWongKarWaiennietalleenvanChristopherDoyle.Jezietdaterweinigverschilismeteendansfilmenofeengevecht.

In The Grandmaster van Wong Kar Wai demonstreren Ip Man

(Tony Leung) en Gong Er (Zhang Ziyi) hun fabelachtige beheersing

van de Chinese vechtkunst. Hij beoefent Wing Chun, zij stelt zich

teweer met haar 64 handen techniek. /Erik van Zuylen en Peter Dop

>

“Ik zie toch liever af en toe een minder mooi shot. Daar wordt het wat levendiger van.”

Clara van Gool maakte dansfilms (o.a. Enter Achilles) en films met weinig of geen woorden (o.a. Tussen twee huizen). Ze werkt nu aan scenario voor een lange film, waarin dialogen onvermijdelijk zijn. Nils Post was camera-man bij bijna al haar projecten.

gevecht als dansDans als gevecht

Foto: Erik van Zuylen

16 17gazet/ zomer 2013/ uiterstengazet/ zomer 2013/ uitersten

Amelia, uit GUERILLA GRANNIES – Hoe In Deze Wereld Te Leven

Dat improviseren is een wezenlijk onderdeel van jullie manier van draaien?Clara:Ikvinddataltijdeenergleukmoment.DanstaatallesklaarendangaatNilserin.Voordedansersishetookheelleuk.Endaniservaaknogeenassistentdiemeerondholt.Dankomenfilmenchoreografieechtsamen.Nils:WatikinEnter Achillesheelfraaivondisdatjemetjecameraheeldichtopdeacteurs/danserszit.Jekrijgtdaneensoortrauwheiddievaaknietmagindrama.

Die in drama niet mag?Nils:Indramamoethetvaakheelmooiennetjeszijn.Nuja,datwastoen.Clara:Hetislanggeleden,hoor.

Hoe zou je je eigen films omschrijven, zijn dat dansfilms?Clara:Ikkomuitdetijddatdansfilmnognietzo’ngenrewas,jemaaktegewoonfilms,toenwebegonnen.Opeengegevenmomentheettedatdansfilms.Zo’netiketerop,datvondiknietfijn,dusikhebwelgeprobeerderonderuittekomen,maardatisnumindergeworden.Opeengegevenmomentdachtikdatisdantochblijkbaareendingwatikkanenwaarvoorikgevraagdwordtenwatikookheelleukvindomtedoen.Danheefthetzomoetenzijn.Dusikvindhetnietmeerzoergdatikbijdedansfilmhoor.InhetderdejaaropdeFilmacademiehebikietsmeteenvoice-overgedaan,maardatvondikverschrikkelijk.Ikdachteerstmaarietszondertekstmaken.Endaarbenikgewooninblijvenhangen.Erhoefdenookeigenlijknooitwoordenbij.Zokwamikmetdansersinaanraking.Ikhebnooitgedachtikgaeendansfilmmakerworden.

En Nils, zat jij ook op de Filmacademie, toen?Nils:WezatenbijelkaarindeklasenClarahadmijge-vraagdomhaareindexamenfilmtedraaien.Daarvoorhad-denwealeenfilmsamengemaakt.Clara:Ja,dederdejaarsfilm.Nils: Duswekennenelkaaralsindsdeacademie.IkhebnietallefilmsvanClaragedraaid,maarbijnaallemaal.

Draai je daarnaast fictie?Nils:Ikhebheelveeldramagedraaid.Speelfilm,televisie-drama,nuishetwatminderenookdocumentaire.Com-mercialsnietzoveel.MaaronlangseentjemetClara,datwasheelleuk.

Die voor de Bijenkorf, de Dwaze Dagen.Nils:Datwasookeengevecht,zoalsindezefilm.Ietsminderagressief,misschien.Clara:Ja,erziteenknipoogin.Wehebbeneen30eneen60

secondenversiegemaakt.Ikdenkdatweongeveer20shotsgedraaidhebben.EnikschatdatinThe Grandmasterafentoewel40shotsineenminuutzitten.Terwijlwijhetbestsnelhebbengemonteerd.Erisnietheelveelingeïmproviseerd.Nils:Nee,erwasmeervantevorenvastgelegd,ookomdathetreclamebureaudatnatuurlijkwil.Dielatenallesuit-tekenen.Clara:Ditwasniethelemaaluitgetekend.Zesnaptenooknietalles.Zelietenonsredelijkvrijinhetmakenvandedansenvanhetdraaiboek.

Je moet je verhaal kwijt in een korte tijd.Nils:Datwasvooronswelnieuw,zokort;30,60seconden.Clara:Daterüberhaupteenchoreografieinpaste,datwistNanineLinning(dechoreograaf)ookniet.Diehadooknooitgedachtdatzeietszoumakenronddespijkerbroek.Ikookniet.Maaralsiemanddataanjevraagt,isdatwelheelerggrappig.Zijbegintmethaardanserszoveelmogelijkbewegingentelatenmaken,lossesequentietjesronddiespijkerbroek.Dankijkenweersamennaarendanzegtzij:‘ditmoetjeuitdiehoekzien,daarhebikhetopgechoreografeerd’.Zokrijgjeeenvergaarbakvanallemogelijkebewegingen.

En jij filmt dat dan ook meteen?Clara:Ja,ikgadatuitproberen,danziejewatwerktenwatnietenuiteindelijkgajedathusselen.

Had zij zelf al filmische ideeën?Clara: Vansommigedingenwel.Nils: Ikweetnogdatjijtegenmijzeidatzijheelergdenktvanuittoneel,waarjeallesvaneenkantziet.Datzenietkonbedenkendateencamerameerkandanopeenplekstaan.Clara:Somswildezeietsaandevoorkanthebbenendanstajenetaandeachterkant.Maartenslottebepaaliksamenmetdechoreograafdevolgordevandebewegingssequen-ties.Hetmoettoteenlogischeopbouwkomen.Enhetmoetbinneneenminuutpassen.Hebjeteveelpiekendanvraagjenetéénliftminder(bijeenlifttiltdeenedanserdeande-reop,red.).Iemandmoeteensoorthoofdfiguurworden,wiewordtdatdan?Hetiseigenlijkeenheelorganischemaniervanwerken.Endangajehetzettenopeenlocatie.

Waar was dit gedraaid?Clara:InhetTropenmuseum.Demarmerenvloerwasheelzwaarvoordedansers,maarzehaddenerwellolin.Nils:Zo’ncommercialheefteenhelelangeaanloopendanhebjeééndagwaarinjeallesdraait.Weleenerglangedag.Clara:Datisdandeclimax.Nubenikbezigmethetschrij-venvaneenspeelfilmenomdatdatlangerisdaneenuurhebikechtwelhetgevoeldatdaartekstinmoet.Dusdatjedaareenextralaagnodighebtomhetmenselijktemaken.Toteenuurkanjewelzonderdialoogoftekst.Nils:ZoalsinTussen twee huizen,ookgeendansfilm.Clara:Nee.Dieis40minuten.Maaralsjelangerwilt,ja,demensenpratennueenmaal.Zehoevennietsuitteleggen,maarzehebbenweleenstem./

“Ik kom uit de tijd dat dansfilm nog niet zo’n genre was, je maakte gewoon films.”

Jij hebt met DV8 gewerkt hè? Die groep, (DV8 Physical Theatre) dat is ook nogal heftig. Nils:Datisheelrauw,ja.Clara:VooralmetDV8,diewistenzoprecieswatzededen.Achtmannendietegenelkaaropvlogen.

Hoe gingen jullie te werk bij Enter Achilles (1996)?Clara:Hetwaseenvoorstellingvananderhalfuur,endatmoesteenuurworden.Ophettoneelhadjegeenduidelijkdecor,weldesuggestievaneenkroeg,maarhetzouookergensbuitenkunnenzijn.Enjehadcontinuachtmanoptoneel.Danmoetjekiezenwiejegaatvolgen.DieeerstekeuzeshebikgemaaktinoverlegmetLloydNewson.Endaarnastapikalshetwarealseersteindevoorstellingmeteenklein,lulligcameraatjeengameedanseneigenlijk,shotszoeken.DatismijnschetsboekjeendatlegikdanvooraanNils.Nils:Enter Achilleshadjevolgensmijhelemaaluitgetekendinplattegrondjes.Clara: Datiswatikmeestaldoe.MaarbijEnter Achilleswashetookomdatjevanhettheaternaareenlocatiegaat.Nils: Danmoetjehetopnieuwzetten,inderuimte.Clara:Dedanserswarendaarheelbehendigin,omdatzedevoorstellingzogoedkennen.Hetisbijnaeenbeeldhouw-werkdatjeweerergensandersinmoetplaatsenenwaarjeeenoplossingvoormoetvinden.Nils:HetgaatvaakzodatClarametdedansersoplocatieheeftgerepeteerd.Daarnakomikendanlaatzeallescène-tjesstukvoorstukevenzien:ditdoenwehierendatdoenwedaar.Datisaltijdheelverhelderend.Clara:Datjedeactieplekkengeeftenhoeken.Nils: Endankomikmetsuggesties:misschienkunnenwedatmeerdaardoen,netwatzichvoordoet.Hetzijnookwel

keuzesuitpraktischeoverwegingen:alswedatdaardoenishetnietzohandigmetlicht,kleinenuances.

En dan kies je ook de apparatuur die je verder nodig hebt, crane, dolly?Nils:Vaakzittenerverschillendestijlenineenfilm.InEnter Achilles zittenzowelshotsdiestrakgedraaidzijnvaneendolly,maarookhand-held.Perscèneishetverschillend.Clara:Eigenlijkishetaltijdheelsimpelterugtevoerentotwijd,mediumenclose-up.Datisdeessentiediejemoetheb-benomdingentekoppelen,omdatdanseensoortabstractieheeft.Juistomdatjehetopeenklassiekdramatischemanierfilmt,krijgtheteenverhaal.Hetwerktnietbijalledans,natuurlijk.

Nils: Enter Achillesheefteenverhaal.Clara:Daarzitookechtacterenin.Watikookaltijddoeisclosereshotshand-helddraaien.DatishetmomentdatNilsindedansstaptenookvantevorennietpreciesweetwathijdoet.Nils:Hetgaatbehoorlijkintuïtief.Clara:Wedoeneigenlijkmaarwat.Indemontagebepaaljewatjegebruikt,declosehand-heldshotszijnvaakhetmeestverassend,maarjemoetsomsneteenbeetjemeerafstandnemenomdevormtezienvaneenbewegingenomdietekunnenverlengen.

“We doen eigenlijk maar wat. In de montage bepaal je wat je gebruikt.”

Scène uit The Grandmaster


>

Na een jarenlange en ingewikkelde vriendschap besloot Marc Schmidt

een film te maken over zijn autistische vriend Matthijs. Een indringen-

de film waarmee Marc ongemakkelijk dichtbij zijn hoofdpersoon

komt. Met welk idee heeft Marc Schmidt de film gemaakt en welke rol

speelde de vriendschap in de film? /Marlou van den Berge

DDG Award winnaar Marc Schmidt over De regels van Matthijs

Het geheim van de makerad je deze film kunnen maken als Matthijs geen vriend van je was geweest?Ikwildehetnieteenhoofdrollatenspelen,maarik

laathetzienengebruikhetomdichtbijMatthijstekomen.Vertrouwenkrijgenduurtaltijdlang,maarwijwarenal25jaarbevriend.Hetisvoorheteerstdatikzo’npersoonlijkefilmmaakte.Datbetekendedatikmezelfnietkonverbergenofdebuitenstaanderrolinkonnemenendatbevielmewel;hetwasmakkelijker.Omdathetzopersoonlijkwas,moestikgebruikmakenvanmijnonderbuikgevoel.Erwarengeenregelswaarikopterugkonvallen.Ikbesloottevertrouwenopwatmijnintuïtiemijingaf.

Kun je een voorbeeld geven van een scène waarbij dat een rol speelde? Bijdeeersteconflictscène,alsMatthijsdedeuropendoetvoordewoningbouwvereniging.Ikwistdatdemensenzou-denkomen,maarnietwatMatthijszoudoen.Maaromdatikhemnatuurlijkwelgoedkende,durfdeikerweloptevertrouwenomtewetenwanneerikinmoestgrijpen.Eenmeerfilmischvoorbeeldisdatikintuïtiefalvoorhetdraaienwistdathetgoedwasombijzijnperspectiefteblij-venennietookhetperspectiefvandehulpverlenerstelatenzien.Ikhebernooitovernagedachtofheteengoedideewas,maarweloverhetwaarom.Ikwildehemechtbegrijpeneninzijnhoofdkruipen.Alsjedanooknogwiltlatenzienhoeanderennaarhemkijken,danhaaljewelheelveelper-spectievendoorelkaar.Danzouikveelmeerafstandtothemhebbengekregenendatwildeikniet.

Welke rol speelde de vriendschap nog meer bij het maken van de film?HetwaseigenlijkdebedoelingdatikbijMatthijszoublijvenslapen,maarikhebhetnietgedaan.Hijgingnamelijkeenaparteslaapkamervoormijbouwenmetluchttoevoer,isolatieeneenextraverdiepingmettrappetjes.Hetwerdeenprojectopzich.Dustoenbedachtikmewantikwerdzelfdeelvanhetprobleem.

Je hebt het meeste zelf gedraaid en je hebt ook zelf het geluid gedaan. Dathadeenpraktischereden:Ikwistdatikveeldraai-dagennodighadendatismeteencrewniettebetalen.Maarookdaarspeeldeintuïtieeenrol.Hetwasnietzozeereenintuïtievekeusomalleentedraaien,alsweleenbewustekeusomdeintuïtiederuimtetegeven.Alsikalleenbenenikheballetijd,dankanikdraaienzoalsikdenkdatgoediszonderheteerstteverantwoordenaandecameraman/vrouw.Binnendraaideikvanafstatief,omderustbinnenzijnhuisvasttehoudenenhetzelfeen-voudigtehebben.Buitenkomenaldieindrukkenophemafendatisvandeschoudergedraaiddooreencameraman.

Hetiseenvrijsimpelevorm-inhoudkeus,maarhetgafmijwelhouvast.

Hoeveel draaidagen heb je uiteindelijk gehad?Ongeveer30,met35uuraanmateriaal.Dusdatvielwelmee.Ikwaserheelvaakzonderdatikveelgedraaidheb.Danwasikerwel,maardandraaideiknietcontinu.Dat is knap. Als je zegt veel draaidagen te willen en dan niet te gaan ‘stofzuigen’.Ja,datvielheelergmee.Ookomdatikwistwatikwildehebben,hebikweinigdubbelgedraaid.

Wat wilde je dan hebben?Enerzijdswildeikheminzijndagelijksegerommel–datmochtikvanMatthijsnietzozeggen–dathijzitteklussenofteschrijven.Danwildeikgesprekkenoverzijnfilosofi-schetheorieën,dieheelweinigindefilmzitten,maarwelgenoeg.Verderwildeikhethebbenoverzijnautismeenhemkunnenfilmenalserechtietsgebeurt;alsdebuiten-wereldbinnendringtenerinhemookietsoptiltslaat.Voordiemomentenwildeikerookzoveelzijnwant,ikkonwelinschatteninwelkeperiodeerietsginggebeuren,maarnietpreciesopwelkedag.

Toenikdefilosofischegesprekkenvoerdedachtikal:‘hoemoetikditinvredesnaamindefilmverwerken?’Hetwaszoabstractenjehebtzoveelaanloopnodig.Matthijswasheelergonaangepastaanonzewereld,datgafheelgroteproble-mensociaalgezien,maarhijhadookheelmooieideeënenhijwaseenvrijdenker.Datwildeiklatenzien,datMatthijsnietalleeneenprobleemwas.Datisookeenrechtvaardiging

“Ik wilde hem echt begrijpen en in zijn hoofd kruipen.”


H

“Toen ik de filosofische ge-sprekken voerde dacht ik al: hoe moet ik dit in vredesnaam in de film verwerken?”

>


waaromikmethemomging.Andersgajejeafvragenwatjedaareigenlijkdoet,alshijvoorzoveelproblemenzorgtenhetsociaalgezieneenrichtingsverkeeris.Metmijneditor,KatarinaTürlerhebikgeprobeerdomdekleinedingetjesdiehijzegtoverzijntheorieookeenmetafoortelatenwordenvoorzijneigenlevenendatteverbindenmethetgrotereverhaalvandefilm.Indemontagehebbenwedaarlangmeegeworsteld.Enookmetdeopening.Verderweeshetzichzelfwel.

Je hebt ook andere openingen gehad?Ja,deeersteopeningdiewehaddenwaseenwoede-uitbar-stingvanMatthijs.Methetidee:danweetjemeteenwaarhetomgaat.Maarhijwerddaardoorheelantipathiek,enjewilnietmeermethemmee.Dramatischeregelnummeréén,maartochhaddenweergeenrekeningmeegehoudendatjeeerstsympathiemetMatthijsmoetkrijgen.

Monteerde je tijdens het draaien of achteraf?Achteraf.Matthijspleegdezelfmoordtoenikeigenlijkpashalverwegemijndraaiperiodewas.Dusikwastotaalont-hand.Zoweldoorwatergebeurdwas,maarookquafilm:hebbenweüberhaupteenfilm?Dustoenbenikvrijsnelgaanzittenmetmijneditorengelukkighaddenwegenoeg.Ikhebdefilmtoendriemaandenstilgelegd.Ikmoest

afstandnemen.Hetwaseenheelzwaarenemotioneelhalfjaarenikwaseigenlijkbekaf.

Want je was filmmaker en vriend. Hoe hield je je eigen rol in de gaten tijdens het maken van de film, dat je niet ook hulpverlener werd?Debasisvanonzevriendschapisaltijdgeweestdatiknietingreep.Ikhebhemaltijdalseenvriendgezienennooitalspsychiatrischpatiënt.Eenmomentwasdatlastig;toenhijeenzelfmoordpoginghadgedaanenik‘smorgensbijhembinnenkwam.Ikvondhemoverstuuropzijnbedenvroeghemofhijeenoverdosishadgenomenenhijschreeuwde‘ja’.Toenbeldeik112enikhebmezelfgedwongenomdecameraop-enaantezetten.Intuïtiefwildeikhemnatuurlijkhelpenennietgaanfilmen,maarikzeiweltegenmezelf‘hetideewasdatjealleszoufilmen,ookditsoortmomenten,duszorgmaardatjedatdoet’.

Had je ooit op dat moment geanticipeerd?Neeeigenlijkniet.Terwijlikhemdenachtdaarvoornogheellangaandelijnhadgehadenervanallerleidingenspeeldenenhijhadhetervaakovergehad.Dusachterafhadikhetmisschienwelgewetenkunnenhebben,maardeontken-ningisookzelfbescherming.Heb je ooit het idee gehad dat jouw aanwezigheid met de camera een katalysator is geweest?Ikkanhetniethardmakenmaar,neenooit.Ikvoelmeernietverantwoordelijkvoor.Ikwaserbij,metdecameraennatuurlijkbenjevaninvloedopdesituatie,maarnietdusdanigdatikdesituatiehadkunnenveranderen.Zijn

“Het was een heel zwaar en emotioneel half jaar en ik was eigenlijk bekaf.”

woonsituatiedreefhemertoe.Datwerdeenprincipieeldingeneenlevenszaak.Alsdatwegvieldanwaszijnlevenookvoorbij.Hijhadhetzelfsaangekondigdenzichineenlastigparketgeredeneerd.Alsikhadgewetenhoeikhethadmoetenveranderendanhadikhetwelgedaan.Dusikhebmeevenmachteloosgevoeldalsalleanderemensenomhemheen.

Heb je je van te voren heel erg verdiept in het fenomeen autisme?PasrondzijndertigsteverteldeMatthijsmedathijwasge-diagnosticeerdalsautist.Toenkendeikhemalvijftienjaar.Erveranderdevoormijnietzoveel.Ikhadalweleenmodusgevondenhoeikmethemommoestgaan.Pastoenikdefilmgingmakenvondikdatikermeervanmoestwetenenbenikgaanlezenenfilmsgaanzien.Dathielpmeomhetscenarioteschrijven.Ikkonmijngedachtenordenen,dingenverwoordeneneenvormvoordefilmvinden.

Hoe zag je filmplan eruit en in hoeverre wijkt de film af van je oorspronkelijke idee?Hetbasisideewasdatikinzijnhoofdwildekruipenenzijninnerlijkewereldwildeverbeelden.Enookhoezijnwereldinconflictkomtmetdebuitenwereld.Ikwistdateraljarenconflictenspeeldenmetdewoningbouwvereniging.Ikhadookwelbedachtdatzijnwoningeenmooiemetafoorwasvoorzijnlevenenvoorzijnhoofdeniedereenkanzichwelietsvoorstellenbijdeurgentievaneenwoning.Maarikhadnietkunnenbedenkendaterzo’ndramatischeontwik-kelingzouzijn.Mijnverwachtingwasdaterdingenzoudengebeurenenconflictenzoudenzijn,maardatdesituatie

aanheteindevandefilmnietwezenlijkzouzijnveranderd.Daaromhadikookeenvormideebedachtomzijnregelsalsintermezzidoordefilmteweven.DealternatievetiengebodenvanMatthijs.Wijvoelenpersoonlijkeruimtebij-voorbeeldgoedaan,maarhijniet.Datheefthijdoorbestu-deringvananderenbepaald.Opstraatisdatdananderhalvestoeptegel.Wehebbendatnietmeergeprobeerd,omdatdeontwikkelingenzodramatischwaren.Maarnudenkik,datiszo’ntypischvormideewathetoppapierheelgoeddoet,maarineenfilmhelemaalniet.

Defilmverteldezichmakkelijk.Iemandzeitegenmij:‘Alsjeerzoinzitdanstaatjemorelekompasookgoed.Jeweetwatjemoetdoenenvertellen.’Tegelijkertijdwildeiknietaandeveiligekantgaanzittenenwistikdatikophetrandjeliep.Overdezelfmoordscènehebikheellangzittendubben.Dieplasticzak,jeziethetniet,maarjehoorthetwel.Diehalvebeweging.Dathijdieoverzijnhoofdtrektdatvondikei-genlijktevergaan,daarwerdikonpasselijkvan.Ikbendaareigenlijkovermijneigenmorelekompasheengegaan,maarikwildelatenziendatditserieusis.Hijisgeencharlatandienetdoetalsof.

De film heeft veel prijzen gewonnen, is dat niet wrang omdat je vriend en hoofdpersoon is overleden?Natuurlijkhadiklievermethemophetpodiumgestaan.Maarikhebdefilmgemaaktendanmoetiknietmiepenenhemooklatenzien.Postuumkrijgthijveelaandacht.MededoorMatthijsisdefilmgoed,maarhijisernietmeeromdaarintedelen.Datisjammer,maardezeparadoxpastookwelweerbijhem./






Op de set van Feuten: Het feestje

Scène uit Feuten: Het feestje

OP DE SET/

nhetbuurthuis‘tZonnehuisinAmsterdam-Noordhangteenbedompteluchtvanoudbierenpeuken.Eenstukoftwintigfigurantenstaaninplukjesverspreid

overdedansvloer.Hunmake-upisuitgelopenenhunshirtjesenoverhemdenvertonennatteplekken.Diewordendoordemake-upartistbijgehoudenmeteenplantenspuit.Defilmspeeltzichafopéénfeestjeendezescènehoortduidelijkopheteindethuis.Defigurantenhoudenvaasjesdoodgeslagenpilsomhoog.‘Hetisalcohol-vrij,hoor,maarhetmoetwelechtzijn,wanthetmoetschuimen,’luidtdetoelichting.

Alsdecameralooptzingenzehetclubliedvandestudenten-verenigingMercurius.Zezijndeachtergrondvoorgebulder,

gebraleneenconfrontatie.BlokvondsamenmetscenaristWillemBoschin2010eengatindemarktmetdetelevisie-serieFeuten,overhetwelenweevandeledenvaneenstudentencorps.Boschheeftzijnfantasiedevrijeloopgelatenenalleenvoorspecifiekedetailsresearchgedaan:‘Aanvankelijkwasikalslinksjongetjevrijbevooroordeeld.Maarlangzaamaankwamikerachterdathettochwelmooiis.Deledenvanhetcorpshebbenhetideedatzebovendewetstaan;datvindikboeiend.Ookvindikhetfascinerenddatjehetindividumoetvergeten:hetsmedenvaneenhechtegroepgaatbovenalles.’

Opeenverhoginghebbendevasteacteurszichopgesteld.Hunpersonageswillenheterdezeavondvannemen.

I

Voor de speelfilm Feuten: Het feestje, baseert regisseur Lourens Blok

zich op zijn gelijknamige televisieserie en focust op een fictief

studentencorps. De Gazet gaat op bezoek. Blok: ‘Alle personages

hebben door de serie een enorme background story. Daar hebben

we een thema uit gehaald: accepteren dat je ouder wordt en het

verleden loslaten.’ /Laura van Zuylen

Het feestje

Zingendwankelenzeophunbenen.ActeurTimMurkeroept‘vo’–eenafkortingvoorbravoeneenuitroepvanenthousiasme–enwordtbijgevallendoorderestvandezaal.Alsdegeluidsopnamesbeginnen,wordtgevraagddevotemimen.Zespelendedertigersdienietwillenaccepte-rendathunstudententijdafgelopenis.Blok:‘Hetjongwillenblijvenisietswatikherkenenwatikeeninteres-santthemavind,maarhetkannaarhetmoralistischeneigen.Iklaatdaaromziendatzemisschienhetbesefvan‘ikbenhierteoudvoor’welhebben,maarcompenseerdatdoortetonenhoemakkelijkzeookweerinhunoudepatroonterugkunnenvallen.Diebalansisbelangrijk’

OffscreenstaatKorneelEvers.Indeserievertolktehijeengeliefdebijrol.Hijvaltopdoorzijnlangehaar,datvettignaarachterenisgekamd.Hoewelhijgeentekstheeft,blijfthijookbuitenbeeldtegenspelgeven.Hijtimetzelfselketakehetmomentdathijeennieuwesigaretopsteekt.Evers:‘Ikweethoeprettighetisalsiemandmetjemeespeelt.Danhoefjejespelnietuithetnietstehalen.’Deacteurheeftzelfnooitbijeenstudentenvereniginggezeten:‘Ikhebdaarniksmee.IkzatinUtrechtopdetoneelschoolendatgebouwstaatnaasthetUSC(UtrechtschStudentenCorps).Totvoorkorthoordeik‘kuthippie’alsiklangsliep,tótikinFeutengingspelen.Toenwasikopeenseenheld.Datvondikwelgrappig.’

HijstaattegenoverHannaVerboom,dieindezescèneiedereentotdeorderoept.Zedraagteennet,grijsblauwjurkjeenhooggehakte,huidkleurigepumps.Degeluids-manneemthaarevenapart.Hijritsthaarjurkopenom

dezendersdaarondergoedtedoen.Haarvoetendoenpijn,duszetrekthaarschoenenuitenbeweegthaartenen.Alshetdraaienweerbegint,vraagtBlokhaardezin‘Lekkermakkelijkalsjealnegenjaarlidbent’,opverschillendemanierentezeggen.Blok:‘Ikvindhetprettigomditkeernietplotmatigtewerken,maarvanuitdemotivatieenkaraktersvandepersonages.Jekuntmeernuanceaanbrengen.’

Blokkannuookvisueelmeeruitpakken:‘Hetbioscooppu-bliekkijktgeconcentreerder,dusikkanabstracterwerken.Wehebbengistereneenshotgemaaktwaarbijjealleeneenbierglasscherpzietenopdeachtergrond–onscherp–deMEbinnenvalt.Daarnastootiemandhetglasinslowmotionom.Jekuntveelmeeraandeverbeeldingoverlaten.Bijtelevisiezijnzebangvoorweglopers,dusjebentgebondenaanmeerrestricties;eenwijdshotkunjebijvoorbeeldniettelanglatenstaan.Infilmhebjemeervrijheidendatisvoormijalsmakeruitdagender.’

Hetstaateropendesetwordtomgebouwd.Lampenwordenverzet,decamerawordtverplaatstendegroepjesfigurantenwordenbijelkaargezetomeenmenigtetecreëren.Zedraaieneenclose-upvanhetpersonageElias(DaniëlCornelissen)ophetfeest.Hetiseenreactieshot:ergaatiemandvandoormethetmeisjewaarhijverliefdopis.Defiguratieheeftkleineopdrachtjesgekregen.Sommigenlopenheenenweer,anderenzijnaanhetdansen.Defiguratiebegeleiderspringtmetzijnvuistomhoogendanstmetzemeeomzeenthousiasttemaken.Laterzalhetescaleren.Blok:‘Datisnietietswaarikstudentenopafreken.Erwordtvanjeverwachtdatjejeaanderegelshoudt,doetwatjemoetdoenendatjegeenlolmeermaghebbentijdensjestudententijd.Endeledenvanhetcorpsgaandaartegenin,datvindikgrappig.Hetisbelangrijkjegrenzenoptezoeken.Jemagdefoutingaan,zolangjeermaarvanleert.Somslopendingengewoonuitdehand.Datmaaktdezefilmookscherpenstarteendiscussie.’/

“Ik vind het prettig om dit keer niet plotmatig te werken, maar vanuit de motivatie en karakters van de personages.”

Feuten:Scène uit Feuten: Het feestje

foto: Anouck Wolf


eginnend als productieassistent van Patty Brard en Ralph Inbar bij Bananasplit kwam hij bij Harry de Winter en diens IDTV terecht. ‘Hij vond me

wel een handige jongen die van alles voor elkaar kreeg.’ Hij werd bedenker van diverse programma’s en quizzen als Taxi met Maarten Spanjer, TROS-Triviant, De Wereld van Boudewijn Büch en was degene die Lingo ontdekte en bewerkte tot wat het tot op de dag van vandaag nog is. Na vervolgens 1½ jaar directeurschap van filmproduc-tiebedrijf Belbo nam hij ontslag en begon op 1 mei 1995 als zelfstandig producent. Op dat moment had hij al één film geproduceerd, Bewogen Koper van Johan van der Keuken. Er zouden nog een stuk of 120 films volgen.

Het wordt nu allemaal in het scenario bedachtPieter van Huystee: CommissioningeditorsinNederlandzijnéchtheelgoed.Alleen:defilmistendienstegekomenvandetv.Metdeinvloedvandetvheefthetfenomeenstorytellingzijnintredegedaanindedocumentaire.Hetiseenwaregeselgeworden.Hetlijktbijnaofjeeendrama-scenariozitteschrijvenalsjeeendocumentaire-scenariomoetindienen.Jemoetmetspanningsbogenkomenaanzetten,ontwikkeling,motivatieendoelvandehoofdpersoon.Hetlijkterwelopofjemeteendramaturgzittepraten.Nog-maals,hetzijngoeiemensen,mensendiedateerlijkenoprechtbedoelenenalleenalteprijzenzijnomdatzediepleknogverdedigenbinnenHilversum,maartegelijkertijddreigterietsverlorentegaan.IkwasgisterennogmetonshelekantoornaardeJohanvanderKeukententoonstel-lingomzederootsvanmijenhetkantoortelatenzien.EnopdietentoonstellingzieikookweerdieuitspraakvanJohanstaan:‘defilmwordtgemaaktbijhetbedenken,bijhetopnemenenindemontage’.Jemaaktdefilmdriekeeropnieuw.Vandebetekenisvandattweedeenderdegedeelte,deopnamesendemontage,iswatafgehaald.Hetwordtnuallemaalinhetscenariobedacht.Daarmeewordtongemerktdefilmstijlbeïnvloed.Hetverhaalwordtbelangrijkerdanhetkijken.Daaromishetbelangrijkdatjehetscenarioweerloslaattijdenshetdraaien.Hetgaatdanweeromhetkijken,vooralgoedkijken.Endaarnamagdeeditordevrijheidhebbeneennieuwebetekenisteontlenenaanhetbeelddatergedraaidis.Ookhijofzijmoetdanweergoedkijken.Erkomteennieuwebetekenisbij,eenanderedandefilmma-keraanvankelijkdachteringelegdtehebben.Diefilmgaatzijneigengang.Daarmeedreigtdetv-achtigedocumentaire,enhetisnietdatikhetgenreafkeurintegendeel,ietsandersteverdringen:deauteursfilm.Defilmwaarjedeblikrichtingvandeauteurvoelt.

Ikdenkdatdenoodzaakvandeauteursfilmvoordezetijdheelgrootis.Hetvrijefilmdenkengeeftduidingaanonsle-ven,overhoeweonzeomgevingkunnenzien.VeelmensendenkendatdiefilmsnietmeergemaaktkunnenwordenenwijzendannaarHilversum.Maarikdenkdatdatniet

helemaalwaaris.Heelveelheefttemakenmetzelfcensuur.Hetismakkelijkeromietstemakendatmensenalindescenariofaseherkennen.Zewetendanwatzekrijgen.Metzebedoelikookmezelf.Diezelfcensuur,degemakzuchtiseenvirusdataltijdopdeloerligt.Wedenkenbijvoorbeelddatietswatnietvoldoetaandewettenvandestorytellingnietdoordiefilmcommissieheenkomt,ofdoordenetmanagergeprogrammeerdwordt.Ongemerktgaanwenamensdebelangenvananderendenken.Wedenkenerandersdeeind-streepnietmeetehalen.

NadebeginperiodemetJohanvanderKeuken,HeddyHonigmann,BernieIJdis,MariaRamosenRamónGielingbenikmisschienwatbredergaanwerken.Heelgoedefilms

“We gaan namens de belangen van anderen denken”

B

Pieter van Huystee

Scène uit Blind Fortuin

Gelegenheidsgeveren inspiratorPieter van Huystee probeerde na de middelbare school op de Filmaca-

demie te komen. Hij werd er alle drie keer afgewezen. Na een periode,

begin jaren tachtig van investigating journalism geïnspireerd door en

à la Günther Walraff, wat o.a. wereldberoemde, schokkende foto’s in

Paris Match opleverde van mensapen die bij autogordeltesten misbruikt

werden, en inside reportages over de Volksunie van Joop Glimmerveen

en de erbarmelijke werkomstandigheden in de Rotterdamse haven,

ging de jonge Van Huystee werken bij de tv. Dit is de achtste aflevering

waarin producenten over hun vak spreken. /Peter Dop

>

“Mensen zeggen dat ik eclectistisch ben”

Van Huystee: Je ziet iets voor je. Je kleurt het opnieuw in en je maakt je de essentie eigen. Het is dan niet meer datgene wat je ooit geïnspireerd heeft. Je hebt het als het ware een nieuwe ziel gegeven. Ik werk vaak op die manier. Mensen zeggen wel eens dat ik eclectistisch ben. Dat ik goed kan afkijken. Misschien is het cynisme als iemand dat zegt. Maar er zit een kern van waarheid in. Ik kan goed kijken en me laten inspireren en er dan op doorgaan.

“Veel films worden gemaakt ter be-vestiging van wat we al denken”

26 27gazet/ zomer 2013/ uiterstengazet/ zomer 2013/ uitersten

Scène uit Bewogen Koper

hebbenwegemaakt,vindik.Ikdenkzekerdatikditsoortfilmsblijfdoen,maarhetverlangenomweerdiebijzondereauteursfilmstemaken,isnuheelgroot.Hetiseenkwestievanertegeningaan.Maarjeloopteenrisico.Watdoejealsjeafgewezenwordt?Tochmaken!Natuurlijkvergtdatheelveelenergievanons.Maarhetisweldeweg.Erwordenzo-veelfilmsgemaaktterbevestigingvanwatwealweten.Voormijligtdeurgentiebijhetmakenvandingendiewenognietweten.IkkijknualuitnaardenieuwefilmsvanRenzoMartens,BorisGerritsenFrankScheffer,diewenuprodu-ceren.Hetisvoormijgeentoevalmeerdathetalledriefilmmakerszijndiezelfdecamerahanteren.Zijkunnenhunblikrichting1op1vertalennaarbeeld.Toenikdaarlaatstmetiemandoversprakwasdereactie:‘Eigenlijkishetpaséchtdocumentairealsdefilmmakerzelfdraait.DenkmaaraanJohanvanderKeuken,DepardonendegeluiddraaienderegisseurFrederickWeisman.’Dieopmerkingheeftmeiniedergevalveelstoftotnadenkengegeven.

Depositievandeonafhankelijkefilmerisietsdatmeontzet-tendaanhethartgaat.Hetisietswaarikmeebezigben.Ikwilgraaghetcreatieveprocesbegrijpen.Waarisdefilm-makermeebezig,hoekomenzijnfilmdromentotleven,hoekanikdaarbijhelpen,hoekanjenieuwefilmdromenwakkermaken.Erklevenvelefacettenaan.Maardebelang-rijksteblijvennatuurlijkdeurgentieendeoorspronkelijk-heid.WezijnnuindelaatstefasevanNe Me Quitte Pas,eenvrijedocumentairevanNielsvanCoevordenenSabineLubbeBakker.Begonnenmetgeldviacrowdfundingenbeschikbaargesteldeopnameapparatuur,gingenlaterhetFilmfondsendeVAFmeedoen.Nupaskomtereenomroepbijenhopenwevanhensteuntekrijgen.Maarzezijneerstbegonnenendaarnapasisersteungevonden.Datistegekendaarbijwordthetookeenprachtigefilm.DeDeltaplannenvoordefilm;hetzijnprimamensendiehetbedenkenenhetisheelgoedvoordefilmeducatie,maardatmagnietietsverdringenwaterookis:gewoondiefilmgekdiezijneigenwegkiest,diewarsvanalleconventieszijneigenfilmtaalkiest.Hetgevaarisdatalsjejongefilmmakersmeteenalvanjongsafaanfinancieelsteunt,zijdecreatievetaalvandesubsidientovernemen.Jeontneemtzedaarmeeinfeitedenoodzaakommethunneustegendemuuraantelopen.Maarook

ontneemjezedevoldoeningomteproevenvandevruchtvandeonafhankelijkheid.

Zelfraakikontzettendgeïnspireerdalsjongemakersmijhuneigen20minutenlatenziendiehelemaalopeigenkrachtgemaaktzijn.SomshebbenzealeenhalfjaargefilmdindestijlvandeRegels van Matthijsvoordatzenaareenproducentofeenomroepstappen.Heteigengereideenhetavontuurspatervanaf.Vanafdanishetnogeenlangewegomtoteenfilmtekomen,maarhetleidtzekertotheelgoedefilms.Opsteedsmeerinternationalefestivalsbestaatdemogelijkheidomjework in progress ofeenrough cut tevertonen.Financiëlestructurenbijdefondsenzoudendaaropenvoormoetenstaan.

Mag ik u even voorstellen aan Pieter, gelegenheidsgeverJohanvanderKeukenheefthetwelmooigezegd.IkwasmethemmeenaarMalivoorDe Grote Vakantie.Wekre-genautopech.Diescènezitindefilm.Danzegthij‘magikuevenvoorstellenaanPieter,gelegenheidsgever’.Hijnoemdemedusgeenproducent.Hijtypeerdehetgoed.Ikbendelaatstevierjaarafstandaanhetnemenvandietraditionelerolvanproducent.Iedereendieopmijntitelrollenlet,zietdathetmeerenmeercoproductieszijngeworden.Ookmetmakers.Makersdiezelfietsinitiëren,hethelemaalzelfinganggezethebben,ennoggeencentsubsidiehebbengekregen.Dusalsjedatinfinanciëleter-menzouvertalen,komenzeaanmeteendeferralvanpak‘mbeetdriemaanden.Daarwaarzenormaalzo’n15.000eurosubsidievoorgekregenzoudenhebben.Vanafdatmomentpraatjedusalovereencoproductiemetdema-ker.Demakerwordtzosteedsmeerzijneigenproducent.Endanziejedusdatmijnroleenandereisgeworden.Ikbenmeereengelegenheidsgevergeworden.Ikbrengdemakerheeltraditioneelincontactmetdefinancier.Endiefinancierzoektbijmijdegelijkheidenvertrouwen.Wijzijnaltijdaanspreekbaaropwatwedoen.Wijmoetenrapporteren,datisderegelgeving.Zevragendatvanons.Datiseenandererealiteitdandievandefilmmaker.Dieisdanaanhetkijkenalshetgoedis.Maarwezittenerwelsamenin.Jebentmeerpartnersgeworden.Datisabsoluuteenverschilmet10jaargeleden.Wanttoenhaddendieproducentenvaakalsenigediekennis.Diekennisisnutransparantgeworden.Demakerkrijgtdaarmeezijnpro-ductioneleinvloed,maarhetvraagtookvanhemofhaar

eeninspanning.Ikvinddatjedaaralsproducentmeebezigmoetzijn.Derolvandeproducentverschuift.Tochblijvenertweedingenhetzelfde.Eriseenideevooreenfilmenikalsgelegenheidsgeverofinspiratormoethelpendefilmtreinopgangtebrengen.Hetgaateromoverdatdodepuntheentegeraken.Datkunnenfaciliteitenzijn,datkaninspiratie,geldofnetwerkzijn.Datzalaltijdmijntaakblijven.Ikwilalleenmaarzeggen,datwedatauteur-schapendatproducentschapzullenmoetenherdefiniërenominbewegingteblijvenennieuwewegentezoeken.

Ofikweerspeelfilmwilgaanmaken?Natuurlijkhebiknagedachtwatmijnrolinspeelfilmzoukunnenzijn.Dierolhebiknogniethelemaalgevonden.Ikbenernuwelweermeebezig.Welkepositiemoetikdaarininnemen?Waarhebbenzewataan?Waarbenikeenaan-vullingop?Datsoortvragen.IkbenhetnaFelice FelicevanPeterDelpeutweeraanhetverkennen;welkeverhalen,metwelkemakers,opwatvooreenmanier,watwilikerzelfermeeuitdrukken?Ookdocumentairemakerszoekendiegrenzenopmetfictie.Ikgeloofdatervandiekantheelspannendedingengaangebeurenindespeelfilm.Ikdenkdatdenieuweimpulsendaarvandaankomen.IkbennetterugvandeBiënnaleinVenetië;devideo-installatie,bijnaeenouderwetswoord,isechtvolwassengeworden.Ikvindopzo’ntentoonstellingmeerinspiratiedanopeenfilmfestival.Ikhebdanechtzinomfilmvooreenandervertoningsmediumtemaken.

Waar ben ik nou eigenlijk helemaal mee bezig?Dedistributievandocumentairezitmedwars.IkzitnuinhetbestuurvanhetKetelhuis.Daaromzieikdiecijfers.

Hetisduidelijkdatdedocumentairenauwelijksmeerindebioscoopkomt.Ja,drieofviermisschienendaarzittendandebuitenlandsetoppersvanhetIDFAbij.Derestwordteenbeetjeonderhetmomvan‘wedoenonsbest’geprogram-meerd,goedbedoeld.Iksnapdatookwel,wantikziehetaandiecijfers.Diebioscopenendiefilmtheaterskrijgenooksteedsmindersubsidies.DusdiedoenlievereenWoody

“We zullen dat auteurschap en dat producentschap moeten herdefiniëren om in beweging te blijven en nieuwe wegen te zoeken.”

Scène uit Ne Me Quite Pas

Scène uit Felice Felice

>


Allen,waarzeeenvollezaalmeekrijgen.Voordedocumen-taireBlind FortuinvanRamonGielingluktehetmenieteendistributeurtevinden.Deeerstekeervanmijnlevendatikgeendistributeurvooreenfilmheb.Daarbaalikalseenstekkervan,maarhetisderealiteit.Diefilmkunnenwesomswelergensandersvertonen,maardatteltdanweernietmeequabioscoopbezoekers.Ikdenkdatwemetdedocumentaireookheelanderevertoningsplekkenmoetenzoekenofopeenanderemanierdekijkermoetenwetentevinden.Hethoeftnietalleenmaarindefilmtheaters.Demuseakunnenderolvandevertonerookgoedinvullen.Alszijdefilmeenserieuzeplekinhunprogrammeringgaangeven,dandenkikdatwedaaralsfilmmakersergblijvankunnenworden.Somsdenkikweleens‘ikmoethelemaalnietmeerindefilmtheaterszijnmetmijndocumentaires’.Datmagikniethardopzeggenwanthetzijnookmijnvrienden,maarikdenknuweleens‘waarbeniknoueigenlijkhelemaalmeebezig?’

IkwaslaatstindeKunsthalinRotterdambijdietentoon-stellingoverdeFranseontwerperJeanPaulGaultier.Toenikdaarbinnenkwamzatener150manopeentribunetekijkennaardiefilmoverzijnwerk.Ikbenertweekeernaarteruggegaan.Beidekerenzatenerweernieuwemensen.Ikbenzegaantellen,datzitinmijnbloed.Ikdenk‘tjeetje,hierhebbenvanmiddag3tot400mensendiefilmgezien’.Maardefondsenendefinancierswillendatnatuurlijkheel

preciesweten.‘Wewetennietofaldie100.000bezoekersvandietentoonstellingookdiefilmgezienhebben.’Ja,na-tuurlijkwetenwedatniet.Maarikweetwel,datheterveelmeerzijndaninhetfilmzaaltjealsdefilm2keerperweekindenamiddaggeprogrammeerdstaat.Kortomwemoetendeconceptenveranderen.Datzalheelwattijdenkletsenkostenomdaarweereensoortevenwichtintevinden.Maaralsjedaarnietoverwiltnadenken,loopjevast.

Hetwoordsubsidieinfilmsencultuurheeftietsmislei-dends.Erkleeftbijhetgrotepubliekeengevoelaanvan‘jemagblijzijndatjegeldkrijgtvandebelastingbetalervoorietstriviaals’.Cultuurendaarbinnendefilmcultuurvertegenwoordigteenbelangrijkeeconomischesector.OokPhilipsendeHoogovenskrijgensubsidies.Wegevenboerensubsidieommelktemaken.HeelNederlandkrijgtsubsidie.Zozithetlandinelkaar.Ziehetdanmaaralseeneconomi-schevergoeding.Wemakenfilmsdieeenbijdragezijnvoordesamenleving.Filmgeefttroost,duidingeninzicht.Hetgeeftdesamenlevingcohesie.Enterugkijkendnaareerdergemaaktefilms,doethetonssnappenwaarwevandaankomen,ennieuwefilmskunnenonseentoekomstvisieaanreiken.Aldieinzichtenzijngeldwaard.DittekeMensinkmaakte2jaargeledendeindringendedocumentaireTonyoverhetPieterBaanCentrum.Hetlietfeillooszienwatmendaardeedenhoeheteraantoegaat.Laterhebbenwedefilmvertoondaan100rechtersvandeAmsterdamserecht-bank.TotmijngroteverbazinghaddenzehetPieterBaanCentrumnooitvanbinnengezien.Waarombestedenwewel30of40miljardaanthuiszorgenwordterneerbuigendgedaanoverhetculturelebelangvanfilm.Cultuurverzorgtdegeest.Weaccepterenwelfiscalesluiproutesvoormultina-tionalsmethetargumentdathetgeldoplevertvoorNeder-

land,maardefiscalefilmmaatregelvindtdepolitieknietgoed.Ikheb5mensenindienstenhebgewooneengezondMidden-enKleinbedrijf,enzozijnerduizendenbedrijfjesinNederland.Hetisbelangrijkdatdiezichgesteundblijvenvoelendooreengoedcultureelklimaat.

Past u in mijn beleid?InNederlandishetinmiddelszo,datalsjedemiddenwegkiest,danhebjehetgoed.Nederlandisgoedvoordemensendiemeedoenaandemaatschappij.Maarnietiedereenkanofwildat.Endantoontdemaatschappijzijnanderegezicht;eenmaatschappijvanexcommuniceren.Veelfilmswordenbeoordeeldofzewelofnietpassenindeheersendeculturelecode.Enalsdefilmdaarnietaanvoldoetwordthijbuitengesloten.Waaromwordternietmeerinteressegetoondmid-delsdevragendevorm?Watzoektofbedoeltdeschrijver?Waaromdoethijiets,watwijnietbegrijpen?Geefdefilm-makerdegelegenheiddatuitteleggen.Hetgebrekdaaraanisietswatmebezighoudt.Wekunnenbeternieuwsgierigernaardefilmmakerzijn,inplaatsvan‘pastuinmijnstraatje;pastuinmijnbeleid?’Datbeleidzalongetwijfeldgoeddoordachtzijn.Maarhetheeftietsvanexcommunicatie.Enikheberzo’ngodsgruwelijkehekelaan.

Een geweldige synergieIkwordblijvanhetFilmmuseum,hetEyeFilmInstituut.Daarwordtdefilmechtgevierd.Hetgebouw,demensendieerwerkenendecollectievormeneengeweldigesynergie.Omdatikjarengeledeninhetbestuurzat,hebikhetmu-seumgoedlerenkennenenbenikeraangehechtgeraakt.EerderditjaarwasereenavondgeorganiseerdrondomhetwerkvanFransZwartjes.Omdatikeenjaarbijhemleshebgehad,wildeikdaargraagnaartoe.HijwaserzelfookbijenzijnvrouwTrixverteldeoverdetijddatzesamenwerk-

tenaandefilms.ZeverteldedatFransdan’sochtendszei:‘Zullenwevanmiddageenfilmpjemaken?Endatdedenwedangewoon’.Enopdevraaguithetpubliekofzeeenfilmplanhadden:‘Neeeee,eenscenariohaddenweniet’.Opnieuwzagikenkelefilmsvanhem,enopnieuwstondikversteldvanhoejeóókfilmkuntmaken.DaarnakreegikeenboekoverhetwerkvanFransZwartjessamengestelddoorWillemZoetendaal.Opdatsoortmomentengaikhelemaalopinmijnfilmwerk.Datvoeltdanheelgoed.

Ik heb het nu aangedurfd mijn eerste lange documentaire te makenIkbenbegonneninhetalternatievecircuitenrichttemeteenfotovriendhetKijkhuisHaarlemop.Viadeanimatie-filmerGerritvanDijkleerdeikvoorheteersthetkunstcir-cuitkennen.Hetwasdetijdvandedemocratiseringdoormiddelvanhetmakenvanfilms.Alsneldaarnamaakteikfotoreportagesvoorgeïllustreerdebladen.Ikbennooiteengoedfotograafgeworden.Ikwasmisschienteongeduldigindedonkerekamer.Ikkreegnooitaldiegrijstintengoed.Welluktehetmeomtoegangtekrijgentotdeplekkenwaarhetzichafspeelde.Daarnahebikeenheletijdtv-programma’sbedachtenwistdaardoorookveelvankijk-cijfers.Delolvanhetmakenvaneenpilotisgroot.Jekuntvanallesuitproberenenhetmomentsuprêmewasalsdedecorsklaarwarenenzevoorheteerstuitgelichtwerden.Ikproduceernualweer18jaarvoornamelijkdocumentai-res.Ikbentrotsopdemakersmetwieikwerk.Elkekeerweerdieheidenseklusomeenfilmbovenwatertehalen.Mensenvergetendatweleens.

Inmiddelshebikhetaangedurfdzelfmijneerstelangedocumentairetemaken.Ikervaaralleups-and-downsdieikvaakbijregisseurszag.Indatopzichtisheteengoedeleerschool.Ofdefilmmooigaatworden,durfiknatuurlijkniettezeggen.Hijispaseind2015klaar.Maarikdenkweldatikeruiteindelijkeenbeterproducentvanwordt.Hetmaaktmetegelijkmilderenstrenger./

“Als je de middenweg kiest in Nederland heb je het goed.”

/Colofon

Gazet is een uitgave van de Dutch Directors Guild

ISSN: 2213-6134

Eindredactie: Janette Kolkema, Casper VerbruggeRedactie: Marlou van den Berge, Peter Dop, Marleen Jonkman, Stella van Voorst van Beest, Martijn Winkler, Erik van Zuylen, Laura van Zuylen.

Medewerkers aan dit nummer: Lourens Blok, Sylvia Brandsteder, Clara van Gool, Ingrid Hoogervorst, Pieter van Huystee, Nils Post, Marc Schmidt, Walter Stokman.

Ontwerp: Moodfactory, nieuwe media makers, Amsterdam, www.moodfactory.com

Fotografie cover: Jørgen Krielen, Amsterdam

Drukwerk: Veenman Drukkers, Rotterdam

De volgende Gazet verschijnt in december 2013Kopij inleveren voor 1 oktober 2013

Redactieadres / Bureau DDGRokin 91, 1012 KL AmsterdamTel.: 020-6842807Fax: 020-6885299E-mail: [email protected]

www.directorsguild.nl

De DDG zit ook op Facebook en Twitter. facebook.com/dutchdirectorsguildtwitter.com//ddg_nl

Niets uit deze uitgave mag worden verveel-voudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de betrokken auteurs. De redactie heeft getracht de rechthebbenden van het beeldmateriaal te achterhalen. Wie desondanks meent beeld-recht te kunnen doen gelden, wordt verzocht contact op te nemen met het DDG-bureau.

Scène uit Tony

“Ik vind op zo’n tentoonstelling meer inspiratie dan op een filmfestival.”

Foto: Gregor Meerman


in een meedogenloos levenLiefde

In de eerste scène van de film vertelt

een schuchtere blonde jonge vrouw

waar ze denkt dat de film over gaat.

‘De film zal wel gaan over haar rela-

tie met haar broer met wie ze kin-

deren heeft’, zegt ze. Het is de enige

scène in de film, zo zal later blijken,

waarin ze zo direct in de camera

met de makers praat. Zo, dat is met-

een uit de weg, moet de Litouwse

regisseur Andris Gauja hebben ge-

dacht. Family Instinct is een documen-

taire uit 2011. /IkzagdefilmophetIDFA.Waaromikhemzogoedvind,heeftniettemakenmetdecouleurlocale.HetverhaalvandefilmspeeltopeenafgelegenboerderijinLitouwen.WemakenhetverhaalmeevanZanda,eenjongevrouwmethaartweekleinekinderen.Zeleeftdaarmeteenaantalrandfiguren.Erzijnveelzuip-enscheldpartijen.HetisOost-Europa,armoede,hopeloos.WanneerjenietbeterkijktzoujedenkendatjeweerdezoveelstepostSovjettreurnisoverjeheenkrijgt.Makkelijkscorendaar.Wanneerjevoorbijdezeomstandighedenkijkt,ontvouwtzicheenontroerendliefdesdrama.

Indetweedescènezienwedeboerderijliggenineenwitwinterlandschap.Hetisavondeneenambulancerijdtvandeboerderijweg.IngeluidhorenweZandahetverwijtkrijgenwaaromzedepolitieerbijgehaaldheeft.ZeheefttochkinderenmetValdis,haarbroer?DaarnazienweValdisdegevangenisingaan.Valdiszitinzijncel,stilvoorzichuitkijkend.

Eindeproloog,defilmbegintdaarnamethetverhaalvanZanda’sdagelijkselevenopdeboerderij.Ikhouvanzo’nopeningsscène.Nietteveeluitleggen,netgenoegomnieuwsgierigteblijven.WelerenhetlevenkennenvanZandamethaartweejongekinderenenhaarmede-bewonersopdeboerderij.Haarjongerebroerenzijnvriendinnetjeslapenerentweemannen.Verderisheteenkomenengaanvanandereonduidelijkefiguren.Hetisgeenvrolijkeboel.Zezittendaaropelkaarslip,erwordtsamengezopen,gelachenengesteggeld.Maarermoetookhoutwordengehakt,dehuurvoordeelektriciteitmoetbijelkaarwordengezocht,ermoetgekooktengewassenworden.DaarstaatZandaalleenvoor.Demannelijkemede-bewonersruikenhunkansnuhaarbroergevangenzitenflirtenmethaar.Zandaheefthaarbroerverradendoorhemaantegeven.Voorincest?Voorzijndronkengeweld?Wekrijgenhetnietletterlijktehoren.Erisweleenbeetjehoop.Indeluwtevanalledronkenenlompe,mannelijkeaandachtvoorZandaiserdewatachterlijkejongemanAndulis.Zekanhemeigenlijknietserieusnemen,maarhijblijktuiteindelijkhaarreddingsboeitezijn.

HetbijzondereaandeconstructievandefilmisdatdemakersZandahebbengefilmdinpreciesdeperiodedathaarbroervastzit,eenjaar.Aanheteindvandefilmiszijnvrijlatingaanstaande.EenvertwijfeldeZandaruimthethuisopenmaaktzijnbedop.Zegokteropdathaarbroerhethaarvergeeft.UiteindelijkendiepindenachtkomtValdisladderzatthuis.Devolgendeochtendzittendetweesamenineentergendescène.Zandadurftnietstezeggenenkijkthoehaarbroerzijnhondeindeloosknuffeltentoespreekt.DehondkrijgtwaarZandanaarhunkert:liefdeineenmeedogenloosleven.

/ Walter Stokman Walter Stokman heeft vele prijs-winnende documentaires gemaakt waaronder: Scena del Crimine, dat in wereldpremière ging op het Filmfestival van Venetië (2010), The West Lusaka Man, Beautiful in Beaufort-West, Based on a True Story en ASH World Wide Suicide. Zijn meest recente film is Dirty Window (2012).

Nieuwe DDG-leden stellen zich voor via een film die ze hadden willen maken

DE INTRODUCTIE/ Walter Stokman

32 gazet/ zomer 2013/ uitersten

ddg gazet 2013/1

Documents

de ketenen

de wet

de regels van matthijs

voorwoordop de cover

vevam lidmaatschap

vous clara van gool

gevecht gevecht

contract wilt