เอกสารประกอบการสอน

วชาการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

(Human Resource Development for Social

Development) SD 564013

ธนกฤต ทรสทธ

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

2558

เอกสารประกอบการสอน

วชาการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

ธนกฤต ทรสทธ

ปร.ด. (ยทธศาสตรการพฒนา)

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

2558

(1)

ค ำน ำ

เอกสารประกอบการสอน รายวชา การพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม รหสวชา SD 564013 แบงเนอหาในการเรยนการสอนเปน 9 เนอหา ใชเวลาในการสอน 16 สปดาห เพอมงเนนใหผเรยนมความรความเขาใจในความหมาย ความส าคญ ประเภท ตลอดจนวธการทองคการใชในการพฒนาความรความสามารถของบคลากร การฝกอบรม การพฒนาผบรหาร การพฒนาอาชพในสายงาน การท างานเปนทม และองคการแหงการเรยนร เพอใหบคลากรปฏบตงานในหนาทไดอยางมประสทธภาพมศกยภาพทจะเรยนรและรบผดชอบงานระดบสงในอนาคต มวสยทศนในการพฒนางานและองคการตลอดจนสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมของการท างานทเปลยนแปลงไปไดเปนอยางด สงผลตอความส าเรจและความเจรญกาวหนาของบคคลและองคการ

ผสอนไดศกษารายละเอยดจากต ารา เอกสารทเกยวของ และ ขอขอบคณเจาของหนงสอและเอกสาร ตลอดจนผมสวนเกยวของทท าใหเอกสารประกอบการสอนฉบบนประสบผลส าเรจตามความประสงค หากทานทน าไปใชมขอเสนอแนะ ผจดท า ยนดรบฟงและขอขอบคณมา ณ โอกาสนดวย

ธนกฤต ทรสทธ

พฤษภาคม 2558

(3)

สารบญ

เนอหา หนา

ค ำน ำ...................................................................................................................................... (1) สำรบญ.................................................................................................................................. (3) สำรบญตำรำง........................................................................................................................ (13) สำรบญภำพ........................................................................................................................... (15) แผนบรหำรกำรสอนประจ ำวชำ............................................................................................ (17) แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 1....................................................................................... 1

บทท 1 ควำมรทวไปเกยวกบกำรพฒนำทรพยำกรมนษย…….............................................. 3

ควำมหมำยของกำรพฒนำทรพยำกรมนษย.............................................................. 3

วตถประสงคของกำรพฒนำทรพยำกรมนษย............................................................ 3

ประโยชน/ควำมส ำคญของกำรพฒนำทรพยำกรมนษย............................................ 4

สำเหตทตองมกำรพฒนำทรพยำกรมนษย…………………………………............ 5

ระบบกำรพฒนำทรพยำกรมนษย………………………...…................................. 7

แนวคดในกำรพฒนำทรพยำกรมนษย…………………………………................. 7

บทบำทของกำรพฒนำทรพยำกรมนษย………………….…………….................. 8

หลกกำรพฒนำทรพยำกรมนษย……………………………..…………................. 10

หลกกำรทส ำคญในกำรพฒนำทรพยำกรมนษย……………..…………................. 11

คตฐำน/ขอสมมตฐำนของกำรพฒนำทรพยำกรมนษย……..………….................. 12

จรรยำบรรณในกำรพฒนำทรพยำกรมนษย…………………..…………................ 13

บทบำทของผบรหำรงำนดำนกำรพฒนำทรพยำกรมนษย …..…………................ 14

ผทเกยวของกบกำรพฒนำทรพยำกรมนษยในองคกำร………..………….............. 15

ประเภทของกำรพฒนำทรพยำกรมนษย…………………..…………..................... 16

เทคนคหรอวธกำรในกำรพฒนำทรพยำกรมนษย (กำรฝกอบรม) …….................. 17

ปจจยทใชในกำรเลอกวธกำรในกำรพฒนำทรพยำกรมนษย………….................... 17

ปจจยทท ำใหกำรพฒนำทรพยำกรมนษยประสบควำมส ำเรจหรอลมเหลว............. 19

(4)

สารบญ (ตอ)

เนอหา หนา

วงจร/วฎจกรของกำรพฒนำทรพยำกรมนษย……………..………….................... 21

ขนตอนในกำรพฒนำทรพยำกรมนษย………………..………….......................... 22

ควำมสมพนธระหวำงวงจรกบขนตอนในกำรพฒนำทรพยำกรมนษย.................... 30

ปญหำและอปสรรคในกำรพฒนำทรพยำกรมนษย................................................. 30

ปจจยทมผลกระทบตอกำรพฒนำทรพยำกรมนษย................................................. 32

บทสรป.................................................................................................................... 34

ค ำถำมทำยบท.......................................................................................................... 36

เอกสำรอำงอง.......................................................................................................... 37

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 2....................................................................................... 39

บทท 2 ทฤษฎทเกยวกบกำรพฒนำทรพยำกรมนษย……………………………………... 41

ทฤษฎหนำตำงโจฮำร (The Johari-Window Theory).............................................. 41

ทฤษฎพฤตกรรมนยม (Behaviorism Theory)......................................................... 44

ทฤษฎแรงจงใจ (Motivation Theory)...................................................................... 45

ทฤษฎควำมตองกำร................................................................................................. 46

ทฤษฎวเครำะหกำรสอสำรสมพนธระหวำงบคคล (Transactional Analysis

Theory) ...................................................................................................................

50

ทฤษฎพฒนำกำรดำนบคลกภำพ (Personality Development Theory)..................... 56

ทฤษฎระบบทวไป (General System Theory) ......................................................... 56

ทฤษฎปฏสมพนธของกลม (Interaction Theory) .................................................... 60

ทฤษฎบคลกภำพของกลม (Group Syntality Theory) ............................................. 61

ทฤษฎพนฐำนควำมสมพนธระหวำงบคคล หรอ FIRO (Fundamental Inter

Personal Relation Orientation) ...............................................................................

62

ทฤษฎกำรแลกเปลยนพฤตกรรมกลม (Exchange Theory) ..................................... 65

ทฤษฎสนำม (Field Theory) ................................................................................... 66

(5)

สารบญ (ตอ)

เนอหา หนา

ทฤษฎจงใจในกำรบรหำร........................................................................................ 68

ทฤษฎกำรเรยนรแบบรวมมอ.................................................................................. 69

บทสรป.................................................................................................................... 71

ค ำถำมทำยบท.......................................................................................................... 72

เอกสำรอำงอง.......................................................................................................... 73

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 3....................................................................................... 75

บทท 3 ทฤษฎและแนวทำงกำรพฒนำสงคม......................................................................... 77

ควำมหมำยของกำรพฒนำสงคม.............................................................................. 77

ทฤษฎทำงสงคมทเกยวของกบกำรพฒนำสงคม...................................................... 78

ปรชญำและแนวคดกำรพฒนำสงคม........................................................................ 81

แนวคด (concept) ................................................................................................... 83

แนวทำงและกลยทธกำรพฒนำสงคม...................................................................... 84

กลยทธกำรพฒนำทำงสงคมทส ำคญ........................................................................ 85

องคประกอบ ตวชวด และกำรสนบสนนกำรพฒนำสงคม...................................... 86

ตวชวดกำรพฒนำสงคม........................................................................................... 86

บทบำทกำรสนบสนนของภำครฐและภำคเอกชนในกำรพฒนำสงคม..................... 88

กระบวนทศน ควำมเชอ และพฤตกรรมกบกำรพฒนำสงคม................................... 93

กระบวนทศนกำรพฒนำ (Development paradigm) ................................................ 96

ควำมเชอกบกำรพฒนำควำมส ำคญของควำมเชอ.................................................... 100

พฤตกรรมกบกำรพฒนำสงคม................................................................................. 105

บทสรป.................................................................................................................... 114

(6)

สารบญ (ตอ)

เนอหา หนา

ค ำถำมทำยบท.......................................................................................................... 115

เอกสำรอำงอง.......................................................................................................... 116

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 4....................................................................................... 119

บทท 4 กำรพฒนำบคคล กลม และชมชนในงำนพฒนำทรพยำกรมนษย…………………. 121

กำรพฒนำบคคล............................................................................…………………. 121

ควำมหมำยของกำรพฒนำบคคล................................................................................ 121

เทคนคในกำรพฒนำบคคล......................................................................................... 121

ควำมส ำคญของกำรฝกอบรม..................................................................................... 122

กระบวนกำรพฒนำบคคลและฝกอบรม..................................................................... 123

ประเภทของกำรฝกอบรม........................................................................................... 125

กระบวนกำรฝกอบรม ................................................................................................ 126

กำรพฒนำกลม............................................................................................................ 130

ควำมหมำยของกำรพฒนำกลม................................................................................... 130

สำเหตทท ำใหเกดกำรรวมกลม................................................................................... 130

ควำมส ำคญของกลม................................................................................................... 131

ประเภทของกลม........................................................................................................ 131

ขนตอนกำรพฒนำของกลม........................................................................................ 133

กำรพฒนำชมชน........................................................................................................ 136

ควำมหมำยของกำรพฒนำชมชน............................................................................... 136

กระบวนกำรพฒนำชมชน......................................................................................... 136

(7)

สารบญ (ตอ)

เนอหา หนา

คณสมบตของนกพฒนำชมชน ................................................................................. 141

สงทพงยดถอและปฏบตของนกพฒนำชมชน........................................................... 141

บทสรป...................................................................................................................... 142

ค ำถำมทำยบท............................................................................................................. 143

เอกสำรอำงอง............................................................................................................. 144

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 5....................................................................................... 145

บทท 5 เทคนคกำรฝกอบรม.................................................................................................. 147

วธกำรระดมสมอง (Brain storming) ......................................................................... 147

กำรระดมควำมคดแบบ Battle................................................................................... 148

กำรประชมปรกษำหำรอ (Conference) ...................................................................... 148

กำรประชมแบบซนดเคท (Syndicate) ....................................................................... 149

กำรประชมเชงปฏบตกำร (workshop) ...................................................................... 150

เทคนคกำรประชมแบบหมวกควำมคดหกใบ (Six Thinking Hats) ........................... 150

กำรอธบำยอภปรำยแบบกลม (Group discussion) ..................................................... 151

กำรสมมนำ (Seminar) ............................................................................................... 152

กำรประชมกลมยอย (Buzz Session) ........................................................................ 152

กำรจดทศนศกษำ (Field Trip) .................................................................................. 153

กำรณสำธต (Demonstration) .................................................................................... 153

กำรศกษำเฉพำะกรณ (Case Study) ........................................................................... 154

กำรแสดงบทบำทสมมต (Role Playing) .................................................................... 155

เสนแบงเวลำ (Time Line) ......................................................................................... 156

กำรระดมสมองพลงกลมดวยเทคนคกำรด (Meta Plan) ............................................. 157

กำรวเครำะหแนวโนม (Trend Analysis) .................................................................. 158

(8)

สารบญ (ตอ)

เนอหา หนา

เทคนค SWOT............................................................................................................ 159

แผนทควำมคด (Mind Mapping) ............................................................................... 163

กำรประชมเพอคนหำอนำคต (Future Search Conference: FSC) .............................. 167

กำรบรรยำย (Lecture) ................................................................................................ 171

กำรอภปรำยเปนคณะ (Panel Discussion) ................................................................. 172

บทสรป....................................................................................................................... 174

ค ำถำมทำยบท............................................................................................................. 175

เอกสำรอำงอง............................................................................................................. 176

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 6....................................................................................... 177

บทท 6 กำรพฒนำทรพยำกรมนษยกบกำรท ำงำนเปนทม.................................................... 179

ควำมหมำยของทมงำน............................................................................................... 179

แนวคดเกยวกบกำรท ำงำนเปนทม.............................................................................. 181

หลกกำรท ำงำนเปนทม............................................................................................... 182

ประเภทของทม.......................................................................................................... 182

กำรสรำงทมงำน......................................................................................................... 182

ลกษณะของกำรท ำงำนเปนทม................................................................................... 184

ลกษณะทมงำนทไมมประสทธภำพและทมงำนทมประสทธภำพ.............................. 184

ขนตอนกำรท ำงำนเปนทม.......................................................................................... 186

อปสรรคในกำรท ำงำนเปนทม.................................................................................... 186

หลกกำรพฒนำทม...................................................................................................... 187

ควำมส ำคญของทมงำน.............................................................................................. 189

กำรสรำงทมงำน......................................................................................................... 195

หลกปฏบตในกำรท ำงำนเปนทม................................................................................ 197

ควำมแตกตำงระหวำงกำรท ำงำนแบบทมและกลม (Teams vs Groups ) ................... 202

(9)

สารบญ (ตอ)

เนอหา หนา

บทสรป....................................................................................................................... 207

ค ำถำมทำยบท............................................................................................................. 208

เอกสำรอำงอง............................................................................................................. 209

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 7....................................................................................... 211

บทท 7 องคกำรแหงกำรเรยนรเพอพฒนำทรพยำกรมนษย................................................... 213

ควำมหมำยและควำมส ำคญของกำรเปนองคกำรเพอกำรเรยนร................................. 214

ควำมหมำยของกำรเปนองคกำรเพอกำรเรยนร........................................................... 214

ควำมเกยวของขององคกำรเพอเรยนร (Learning Organization) ............................... 215

แนวควำมคดตำง ๆ ในกำรเปนองคกำรเพอกำรเรยนร............................................... 216

บทสรป....................................................................................................................... 235

ค ำถำมทำยบท............................................................................................................. 336

เอกสำรอำงอง............................................................................................................. 237

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 8....................................................................................... 239

บทท 8 กำรพฒนำประสทธภำพกำรท ำงำนของบคคล.......................................................... 241

ควำมหมำยกำรเพมประสทธภำพกำรท ำงำน.............................................................. 241

รปแบบกำรเพมประสทธกำรท ำงำน........................................................................... 243

เทคนคกำรท ำงำนใหมประสทธภำพ.......................................................................... 244

ลกษณะคนทมประสทธภำพในกำรท ำงำน ................................................................ 265

ท ำงำนอยำงไรใหมประสทธภำพและมควำมสข........................................................ 266

เทคนคกำรบรหำรเวลำอยำงมประสทธภำพ............................................................... 267

กำรเพมควำมมนใจในกำรท ำงำนใหตนเอง................................................................ 268

กำรท ำงำนเปนทม ( Team Work ) ............................................................................. 269

กำรมคณธรรมในกำรท ำงำน ..................................................................................... 270

(10)

สารบญ (ตอ)

เนอหา หนา

ฝกเปนคนทชอบกระท ำหรอลงมอปฏบตมำกกวำพด ................................................ 270

ปรบทศนคต และคำนยมทไมเหมำะสมเสยใหม........................................................ 270

บทสรป....................................................................................................................... 272

ค ำถำมทำยบท............................................................................................................. 273

เอกสำรอำงอง............................................................................................................. 274

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 9....................................................................................... 275

บทท 9 กำรประเมนกำรพฒนำทรพยำกรมนษยเพอกำรพฒนำสงคม.................................... 277

พนฐำนและเปำหมำยกำรประเมนผลกำรพฒนำทรพยำกรมนษย............................... 277

ระดบของเปำหมำยในกำรประเมนผล........................................................................ 278

ระดบของกลมขอมลในกำรประเมนผล..................................................................... 278

ประเภทของกำรประเมนผล..................................................................................... 279

กำรเลอกใชเครองมอในกำรประเมนผล..................................................................... 281

ขนตอนของกำรประเมนผล.................................................................................... 281

กำรวเครำะหขอมล......................................................................................... 282

กำรวเครำะหขอมลเชงคณภำพ................................................................................. 282

กำรตควำมหมำยของขอมล..................................................................................... 283

รำยงำนผลลพธกำรประเมนผล.................................................................................. 284

เทคนคกำรประเมนประสทธผลหรอผลลพธ............................................................. 285

เทคนคกำรประเมนควำมร (knowledge) .................................................................... 286

ระดบเปำหมำยของกำรประเมนควำมร ..................................................................... 286

ขนตอนกำรกำรประเมนควำมร......................................................................... 287

แบบค ำถำมในกำรประเมนควำมร............................................................................ 288

เทคนคกำรประเมนทศนคต (Attitude) ............................................................. 289

เทคนคกำรประเมนพฤตกรรม (Behavior) ........................................................ 289

(11)

สารบญ (ตอ)

เนอหา หนา

ระดบเปำหมำยของกำรประเมนพฤตกรรม.............................................................. 290

เทคนคกำรประเมนพฤตกรรมในแนวกวำง............................................................. 290

เทคนคกำรประเมนพฤตกรรมในแนวลก................................................................. 291

บทสรป…………………………………………………………………………….. 293

ค ำถำมทำยบท……………………………………………………………………… 294

เอกสำรอำงอง……………………………………………………………………… 295

บรรณำนกรม..................................................................................................................... 297

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 สรปความตองการของมาสโลว อลเดอรเฟอร และฟรอมม...................................... 5.1 ระบเหตผลทเปลยนแปลงจากปจจบนสอนาคต............................................................. 7.1 สรปแนวความคดการเปนองคการเพอการเรยนร........................................................... 9.1 ตวอยางเทคนคและระดบการประเมนความร.................................................................

48

159

233

287

สารบญภาพ

ภาพท หนา

2.1 สวนของพฤตกรรมในทฤษฎหนาตางโจฮาร................................................................... 2.2 ระดบความตองการของบคคลตามแนวความคดของอบราฮม มาสโลว......................... 2.3 ลกษณะของกลมทเปนระบบเปด................................................................................... 2.4 ความสมพนธระหวางพนทและขอบเขตของทฤษฎสนาม............................................. 5.1 แสดงตวอยางแผนททางความคด................................................................................... 9.1 แสดงระดบการเปลยนแปลง.......................................................................................... 9.2 ขนตอนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ.......................................................................... 9.3 โครงสรางการเปลยนแปลงพฤตกรรม........................................................................... 9.4 โครงสรางการเปลยนแปลงพฤตกรรม...........................................................................

42

46

59

66

167

279

283

286

292

(17)

แผนบรหารการสอนประจ าวชา

รหสวชา SD 564013

ชอวชา การพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม 3 (3-0-6)

Human Resource Development for Social Development

ค าอธบายรายวชา (Course Description)

ศกษาความหมาย ความส าคญ ประเภท ตลอดจนวธการทองคการใชในการพฒนาความรความสามารถของบคลากร การฝกอบรม การพฒนาผบรหาร การพฒนาอาชพในสายงาน การท างานเปนทม และองคการแหงการเรยนร เพอใหบคลากรปฏบตงานในหนาทไดอยางมประสทธภาพมศกยภาพทจะเรยนรและรบผดชอบงานระดบสงในอนาคต มวสยทศนในการพฒนางานและองคการตลอดจนสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมของการท างานทเปลยนแปลงไปไดเปนอยางด สงผลตอความส าเรจและความเจรญกาวหนาของบคคลและองคการ

วตถประสงคเฉพาะ เพอใหผเรยนมความสามารถดงน

1. เพอใหผเรยนสามารถอธบายเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคมอยาง

ถกตอง 2. เพอใหผเรยนสามารถยกตวอยางการพฒนาสงคมทเกดจากการพฒนาทรพยากรมนษย 3. เพอใหผเรยนมทกษะเทคนคการพฒนาความสามารถของบคคล

4. เพอใหผเรยนมทกษะในการท างานเปนทม 5. เพอใหผเรยนสามารถประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคมได

(18)

เนอหา

บทท 1 ความรทวไปเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษย 6 ชวโมง

บทท 2 ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษย 6 ชวโมง

บทท 3 ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม 3 ชวโมง

บทท 4 การพฒนาบคคล กลม และชมชนในงานพฒนาทรพยากรมนษย 6 ชวโมง

บทท 5 เทคนคการฝกอบรม 6 ชวโมง

บทท 6 การพฒนาทรพยากรมนษยกบการท างานเปนทม 3 ชวโมง

บทท 7 องคการแหงการเรยนรเพอพฒนาทรพยากรมนษย 6 ชวโมง

บทท 8 การพฒนาประสทธภาพการท างานของบคคล 3 ชวโมง

บทท 9 การประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคม 3 ชวโมง

วธการสอนและกจกรรม

1. กจกรรมน าเขาสบทเรยน

2. การจดการเรยนรแบบใชค าถาม (Questioning Method)

3. วธสอนแบบอภปราย (Discussion Method)

4. วธสอนแบบแบงกลมท างาน (Committee Work Method)

5. วธสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

6. วธสอนแบบศกษาดวยตนเอง (Self Study Method)

7. วธสอนแบบโครงการ (Project Method)

8. วธสอนแบบใชคอมพวเตอร

9. วธสอนแบบแบงกลมระดมพลงสมอง

10. กจกรรมคนควาดวยตนเอง

11. กจกรรมศกษาดงาน

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

2. เครองคอมพวเตอรและโปรแกรมเพาเวอรพอยต

(19)

3. แผนภม แผนภาพ และวดทศนทเกยวของ

4. ต ารา

การวดผล

1. คะแนนระหวางภาค 60 คะแนน

1.1 เวลาเรยน 10 คะแนน

1.2 แบบทดสอบยอย/แบบฝกหดทายบท 10 คะแนน

1.3 รายงานกลม 10 คะแนน

1.4 คะแนนสอบกลางภาค 30 คะแนน

2. คะแนนสอบปลายภาค 40 คะแนน รวม 100 คะแนน

การประเมนผล

คะแนน 0-49 ไดเกรด F

คะแนน 50-54 ไดเกรด D

คะแนน 55-59 ไดเกรด D+

คะแนน 60-64 ไดเกรด C

คะแนน 65-69 ไดเกรด C+

คะแนน 70-74 ไดเกรด B

คะแนน 75-79 ไดเกรด B+

คะแนน 80-100 ไดเกรด A

หนงสออานประกอบ

สนธยา พลศร. (2547). ทฤษฎและหลกการพฒนาชมชน (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. อาภรณพนธ จนทรสวาง. (2522). ค าบรรยายลกษณะวชาทฤษฏและหลกการพฒนาชมชน

ภาคการศกษาท 2. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ศรภสสรศ วงศทองด.(2557). การพฒนาทรพยากรมนษย.(พมพครงท 2 ). กรงเทพฯ: ศนยหนงสอ

จฬามหาวทยาลย. เดชา เตชวฒนไพศาล.(2559). การจดการทรพยากรบคคล พนฐานแนวคดเพอการปฏบต. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

(20)

แผนการสอนรายสปดาห

สปดาหท เนอหา จ านวนชวโมง

กจกรรมการเรยน

1-2

- แนะน ารายวชา

- วตถประสงคการเรยน

- ค าอธบายรายวชา

- การวดผลประเมนผล

บทท 1 ความรทวไปเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษย

- ปรชญาและจดมงหมายของการพฒนาทรพยากรมนษย

- ความหมาย

-ความส าคญ

- ประเภท

-ขอบเขตและเนอหาการพฒนาทรพยากรมนษย

6 ชวโมง - ชแจงเกยวกบการเรยนในรายวชาน

- สรปและซกถาม

1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการจดการเรยนรแบบใชค าถาม

(Questioning Method)

3. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

4. กจกรรมคนควาดวยตนเอง

3-4

บทท 2 ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษย

6 ชวโมง 1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมแบงกลมระดมพลงสมอง

3.กจกรรมการสอนแบบแบงกลมท างาน (Committee Work Method)

4. กจกรรมอภปราย (Discussion Method)

5. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

6. กจกรรมคนควาดวยตนเอง

(21)

สปดาหท เนอหา จ านวนชวโมง

กจกรรมการเรยน

5

บทท 3 ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

3 ชวโมง 1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมศกษาดวยตนเอง (Self Study Method)

4. กจกรรมคนควาดวยตนเอง

6-7 บทท 4 การพฒนาบคคล กลม และชมชนในงานพฒนาทรพยากรมนษย

6 ชวโมง 1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมศกษาดวยตนเอง (Self Study Method)

4. กจกรรมคนควาดวยตนเอง

8-9 บทท 5 เทคนคการฝกอบรม

6 ชวโมง . กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมศกษาดวยตนเอง (Self Study Method)

4. กจกรรมคนควาดวยตนเอง

(22)

สปดาหท เนอหา จ านวนชวโมง

กจกรรมการเรยน

10

บทท 6 การพฒนาทรพยากรมนษยกบการท างานเปนทม

3 ชวโมง 1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2.กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมแบงกลมระดมพลงสมอง

4. กจกรรมอภปราย (Discussion Method)

5. กจกรรมคนควาดวยตนเอง

11-12

บทท 7 องคการแหงการเรยนรเพอพฒนาทรพยากรมนษย

บทท 8 การพฒนาประสทธภาพการท างานของบคคล

บทท 9 การประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคม

6 ชวโมง 1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมการสอนแบบโครงการ (Project Method)

4. กจกรรมคนควาดวยตนเอง

13-14 บทท 7 องคการแหงการเรยนรเพอพฒนาทรพยากรมนษย

6 ชวโมง 1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมการจดการเรยนรแบบใชค าถาม

(Questioning Method)

4. กจกรรมคนควาดวยตนเอง

(23)

สปดาหท เนอหา จ านวนชวโมง

กจกรรมการเรยน

15 บทท 8 การพฒนาประสทธภาพการท างานของบคคล

3 ชวโมง 1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2.กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมแบงกลมระดมพลงสมอง

4. กจกรรมอภปราย (Discussion Method)

5. กจกรรมคนควาดวยตนเอง

16 บทท 9 การประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคม

สรปบทเรยนรายวชา

3 ชวโมง 1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2.กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

17 Final Examination

- 1 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1

ความรทวไปเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษย 6 ชวโมง

หวขอเนอหา

ความหมายของการพฒนาทรพยากรมนษย

วตถประสงคของการพฒนาทรพยากรมนษย

ประโยชน/ความส าคญของการพฒนาทรพยากรมนษย

สาเหตทตองมการพฒนาทรพยากรมนษย

ระบบการพฒนาทรพยากรมนษย

แนวคดในการพฒนาทรพยากรมนษย

บทบาทของการพฒนาทรพยากรมนษย

หลกการพฒนาทรพยากรมนษย

หลกการทส าคญในการพฒนาทรพยากรมนษย

คตฐาน/ขอสมมตฐานของการพฒนาทรพยากรมนษย

จรรยาบรรณในการพฒนาทรพยากรมนษย

บทบาทของผบรหารงานดานการพฒนาทรพยากรมนษย

ผทเกยวของกบการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ

ประเภทของการพฒนาทรพยากรมนษย

เทคนคหรอวธการในการพฒนาทรพยากรมนษย (การฝกอบรม) ปจจยทใชในการเลอกวธการในการพฒนาทรพยากรมนษย

ปจจยทท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยประสบความส าเรจหรอลมเหลว

วงจร/วฏจกรของการพฒนาทรพยากรมนษย

ขนตอนในการพฒนาทรพยากรมนษย

ความสมพนธระหวางวงจรกบขนตอนในการพฒนาทรพยากรมนษย

ปญหาและอปสรรคในการพฒนาทรพยากรมนษย

ปจจยทมผลกระทบตอการพฒนาทรพยากรมนษย

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

- 2 -

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหผเรยนมความรและสามารถอธบายปรชญาและจดมงหมายของการพฒนาทรพยากรมนษย ความหมาย ความส าคญและ ประเภทไดอยางถกตอง

2. เพอใหผเรยนสามารถวเคราะหและมทกษะการพฒนาทรพยากรมนษย 3. เพอใหผเรยนภาคภมใจและเหนประโยชนของการพฒนาทรพยากรมนษย

ความหมาย ความส าคญและ ประเภท

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการจดการเรยนรแบบใชค าถาม (Questioning Method)

3. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

4. สอนสรปเนอหา

5. ท าแบบฝกหดเพอทบทวนบทเรยน

5. ผเรยนถามขอสงสย

6. ผสอนท าการซกถาม

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

2. PowerPoint ความรเบองตนเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษย

3. ต ารา

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากการซกถามในชนเรยน

2. ประเมนจากความรวมมอและความรบผดชอบตอการเรยน

3. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

- 3 -

บทท 1

ความรทวไปเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 เปนตนมาถงปจจบนเนนทการพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development : HRD) เพราะเปนกระบวนการทจะเสรมสราง และเปลยนแปลงบคลากรในดานตาง ๆ เชน ทางดานสามารถ ทกษะ ทศนคต รวมทงวธการท างาน อนจะน าไปสประสทธภาพของความเขมแขงในการท างาน ขอเสนอรายละเอยดเกยวกบความรทวไปเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษยจากการศกษาเอกสารของ ณรงควทย แสนทอง, (2544). ดนย เทยนพฒ, (2543). เดนพงษ พลละคร,(2530). ณรงคศกด บญเลศ,(2550) พะยอม งศสารศร, (2534). และประเวศ มหารตนสกล,(2544) รายละเอยดดงนตอไปน

ความหมายของการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) หรอ การพฒนาก าลงคน (Manpower Development) ห ร อ ก า ร พ ฒ น า แ ล ะ ฝ ก อ บ ร ม ท ร พ ย า ก ร ม น ษ ย ( Training

&Development ) คอ กระบวนการในการพฒนาและสงเสรมใหบคลากรมความรความสามารถ ความเขาใจ มทกษะในการปฏบตงาน ตลอดจนมทศนคตและพฤตกรรมทด เพอใหมประสทธภาพในการท างานทดขน ทงในปจจบนและอนาคต ถอเปนขนตอนทส าคญทสดขนตอนหนงในการบรหาร การพฒนาทรพยากร มผลอยางมากตอความส าเรจขององคกรสมยใหม ซงมแนวโนมในการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยชนสง และมแนวโนมทจะเปนองคกรขนาดใหญ การด าเนนการพฒนาทรพยากรมนษยในองคกรของทางปฏบตนน ควรจะเรมตงแต เมอพนกงานเหลานน เรมเขามาท างาน โดยการปฐมนเทศ (Orientation) และจะตองด าเนนการพฒนาอกตอไปเรอยๆ ตลอดเวลาทเขายงคงท างานอยในองคกร

วตถประสงคของการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษย มวตถประสงคซงสามารถแบงการพจารณาไดเปนลกษณะตางๆได 3 ลกษณะดงน

1.วตถประสงคโดยทวไป

1.1 เพอเปนการพฒนาบคลากร

1.2 เพอสรางความสมพนธระหวางบคลากรในหนวยงานตาง ๆ

1.3 เพอสราง ก าลงใจ และทศนคตทดใหแกบคลากร

- 4 -

1.4 เพอเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตงานของบคลากร

1.5 เพอบ ารงรกษาและสามารถทดแทนการขาดแคลนบคลากรได

1.6 เพอใชทรพยากรตาง ๆ ไดอยางถกตองและคมคา

2.วตถประสงคขององคการ

2.1 เพอเสรมสรางขวญทศนคตและความสนใจในการปฏบตงานของพนกงานใหดยงขน

2.2 เพอสอนแนะวธการท างานทถกตอง เหมาะสมหรอดทสดแกพนกงาน

2.3 เพอพฒนาการปฏบตงานของพนกงานขององคการใหไดรบผลผลตสงสด

2.4 เพอลดความสนเปลองและปองกนอบตเหต อนอาจจะเกดขนจากการปฏบตงาน

2.5 เพอพฒนาฝมอในการปฏบตงานของพนกงาน ใหสามารถรถงระบบและวธการท างานทถกตอง และรจกใชเครองมอตาง ๆ ไดอยางถกตอง

2.6 เพอฝกฝนบคคลเตรยมไว เพอความเจรญกาวหนาของงาน และการเพมขยายองคการหรอตงหนวยงานใหมในอนาคต

3. วตถประสงคของบคลากร

3.1 เพอความเจรญกาวหนาในต าแหนงหนาทการงานของตน ท าใหมโอกาส

ไดรบการเลอนขน เลอนต าแหนงใหสงขนไปได ท าใหการปฏบตงานมประสทธภาพเพมขน

3.2 เพอพฒนาทศนคตและบคลกภาพใหถกตองดงามและเหมาะสมยงขน

3.3 เพอพฒนาทกษะหรอฝมอในการท างานใหดยงขน

3.4 เพอฝกฝนความสามารถมนการใชดลยพนจในการตดสนใจใหดยงขน

3.5 เพอเรยนรและลดการเสยงอนตรายทอาจเกดขนจากการปฏบตงาน

3.6 เพอปรบปรงสภาพการท างานของตนใหดและเหมาะสมยงขน

3.7 เพอใหเขาใจนโยบายและเปาหมายขององคการทตนเปนสมาชกอยไดดยงขน จะไดสามารถปฏบตตนและท างานไดอยางถกตอง

3.8 เพอใหเกดความพงพอใจในการท างาน

ประโยชน/ความส าคญของการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษย มประโยชนทจะเกดไดเปน 3 ลกษณะ คอ

1. ประโยชนตอพนกงาน

1.1 เปนการเพมคณคาแกตนเอง

- 5 -

1.2 ชวยลดและปองกนอบตเหตหรอการท างานทผดพลาด

1.3 ชวยเสรมสรางความร ความเขาใจ ทกษะและความสามารถใหสงขน

1.4 ท าใหมโอกาสเจรญกาวหนาในต าแหนงหนาทการงาน

2. ประโยชนตอผบรหาร

2.1 ชวยลดปญหาตางๆทอาจเกดขนจากการปฏบตงานของพนกงาน

2.2 ชวยลดภาวะในการปกครอง ดแลและควบคมการปฏบตงานของบคลากร

2.3 ชวยประหยดเวลาในการสอนงานแกพนกงาน

2.4 ท าใหมเวลาในการบรหารงานตามบทบาท หนาทและความรบผดชอบ

3. ประโยชนขององคการหรอหนวยงาน

3.1 ท าใหระบบและวธการปฏบตงานมสมรถภาพดยงขน มการตดตอประสานงานดยงขน

3.2 ชวยกระตนบคลากรใหปฏบตงานเพอความเจรญกาวหนาในหนาทการงาน

3.3 ท าใหเกดการประหยดและลดการสนเปลองในการปฏบตงาน (วสด/อปกรณ/เวลา) 3.4 ชวยแบงเบาหนาทของผบงคบบญชาในการตอบค าถาม/แนะน า/สอนงานแกผใตบงคบบญชา และชวยลดระยะเวลาของการเรยนรงานใหนอยลง

3.5 ชวยใหบคลากรมโอกาสไดรบรความคดใหมๆ ท าใหทนตอความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยใหม ๆ

สาเหตทตองมการพฒนาทรพยากรมนษย

1. เปนนโยบายขององคการ

ธรกจในปจจบน มความจ าเปนทจะตองมบคลากรทมประสทธภาพ และสามารถทจะขบเคลอนใหองคการด าเนนกจการไดอยางราบรน จงเปนสาเหตใหองคการ จะตองมการก าหนดนโยบายเพอการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการใหเปนบคลากรทมความร ความสามารถในการปฏบตงาน ทงในปจจบนและในอนาคตนอกจากน ปจจบนไดมขอก าหนดของกฎหมาย ใหทกของคการถอปฏบตและจะตองมการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการใหเปนไปตามกฎหมายก าหนดดวย

2. มการปรบเปลยนระบบงานหรอวธการท างาน

ถาองคการจะมการเปลยนแปลงระบบงานหรอวธในการปฏ บตงาน ตลอดจนการเปลยนแปลงเทคโนโลยตาง ๆ ทใชในการประกอบกจการ จงจ าเปนอยางยงทตองมการพฒนา

- 6 -

ทรพยากรมนษยใหมความเขาใจในระบบงาน วธการปฏบตงาน ตลอดจนสามารถใชเทคโนโลยตาง ๆ ทเปลยนแปลงไดอยางถกตอง จงเปนสาเหตทองคการตองมการพฒนาทรพยากรมนษยขน

3. เพอรองรบการขยายงานหรอสรางงานใหม

เมอการประกอบกจการมการเจรญเตบโตและกาวหนาขน กอาจจะมการขยายงานหรอสรางงานใหม ดงนน เพอรองรบการขยายงานในองคการ หรอรองรบกบงานใหมๆ ทจะเกดในอนาคตจงจ าเปนอยางยงทองคการ จะตองมการพฒนาทรพยากรมนษยใหมความพรอมเพอรบรองกบสงตาง ๆ ทอาจเกดขน

4. เพอลดคาใชจายจาการสญเสยทเกดขนในการปฏบตงาน

การปฏบตงานในองคการจะตองมการใชวตถดบในการผลตสนคาและบรการมการใชเครองจกรเครองมอในการปฏบตงาน ซงอาจจะมผลการท าใหเกดการสญเสยในเรองตาง ๆ เกดขนไดไมวาจะเปนคาใชจายในการปฏบตงาน เวลาทรพยสน ตลอดจนชวตของบคลากร จงเปนสาเหตเปนทองคการจะตองมการพฒนาทรพยากรมนษย ใหมความร ความเขาใจ เพอใหความรวมมอเพอใหลดการสญเสยตาง ๆ ทอาจจะเกดขนจากการปฏบตงานได

5. เพอการแขงขนกบผแขงทางธรกจ

ปจจบนการประกอบธรกจมการแขงขนกนมากยงขน ไมวาจะเปนธรกจใดๆ กตาม จงเปนสาเหตจ าเปนทองคการจะตองมการพฒนาทรพยากรมนษย ขน เพอใหบคลากรมความร มความสามารถการแขงขน เพอใหสามารถขบเคลอนธรกจในสภาวะการแขงขนทเปน Globalization

ได

6. เพอลดปญหาตางๆ ทเกดขน

ในการประกอบธรกจ อาจจะเกดปญหาตางๆ ขนได ไมวาจะเปนปญหาทเกดขนจากการปฏบตงาน ปญหาทเกดขนจากคลากร ปญหาทเกดขนจากการบรกหาร หรอปญหาอนๆ ทเกดขนในองคการ เพอลดปญหาตาง ๆ ทเกดขนเหลาน จงเปนสาเหตจ าเปนทองคการจะตองมการพฒนาทรพยากรมนษยขน

7. เพอเตรยมบคลากรใหพรอมทจะปฏบตงานในต าแหนงตางๆ ในอนาคต

ในองคการธรกจ จะมบคลากรทกเพศ ทกวยปฏบตงานอยรวมกน ทกคนตองมความเจรญกาวหนาในต าแหนงงานทการงานของตน ตองการโอกาสทไดรบการเลอนขน เลอนต าแหนงใหสงขน จงเปนสาเหตทจ าเปนทองคการจะตองมการพฒนาทรพยากรมนษยขน เพอเตรยมบคลากรใหพรอมทจะปฏบตงานในต าแหนงตาง ๆ ในอนาคตไดอยางมประสทธภาพ

- 7 -

ระบบการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษย เปนระบบ ทเรยกวา (HRD as a System) ซงประกอบดวยสวนประกอบทส าคญ 3 สวน คอ

1. ปจจยน าเขา (Input) ไดแก ความร ทกษะ บคลกภาพ แนวคด พฤตกรรม เปนตน

2. กระบวนการแปรสภาพ (Process) ไดแก การศกษา การฝกอบรม และการพฒนา

3. ปจจยน าออก (Output) ไดแก การพฒนาทางดานความร ทกษะ บคลกภาพ ความคด และพฤตกรรม

แนวคดในการพฒนาทรพยากรมนษย

1. เปนกจกรรมทมคณคาตอบคลากร

การพฒนาทรพยากรมนษยเปนกจกรรมทท าใหบคลากรเปนผทมความรความสามารถเพมขน เพอการปฏบตงานทงในปจจบนและในอนาคต ทงน เพราะเมอมการใหการพฒนาและฝกอบรมกบบคลากรแลว ตามแนวคดถอวาจะท าใหบคลากรเปนบคลากรทมบคลากรทมคณภาพ มสมรรถนะในการปฏบตงานเพมมากขน ซงท าใหเกดคณคาตอตวบคลากรเองและตอองคการดวย

2. เปนกจกรรมทตองกระท าอยางตอเนอง

การพฒนาทรพยากรมนษยเปนกจกรรมทตองมการจดกจกรรมเกยวกบการพฒนาและฝกอบรมใหกบบคลากรอยางสม าเสมอและตอเนอง เพราะถาองคการมการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการเปนประจ าอยางตอเนองแลว จะเทากบท าใหกบบคลากรไดรบการตอกย าใหเกดความเขาใจ จดจ าได และสรางความช านาญในการปฏบตงานใหถกตองมากยงขน

3. เปนกจกรรมทผเกยวของทกฝายจะตองยอมรบ

การพฒนาทรพยากรมนษยเปนกจกรรมทบคลากรทกฝายในองคการจะตองใหความรวมมอ สนบสนน ยอมรบและค านงถงประโยชนทจะเกดขนกบองคการเปนหลกโดยเฉพาะผทเกยวของโดยตรง เชน ผบรหารในระดบตาง ๆ ตองใหการสงเสรมและสนบสนนในทกดาน ไมวาจะเปนงบประมาณทรพยากรและอน ๆ หรอผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมกจะใหความรวมมอยอมรบและปฏบตใหเปนไปตามวตถประสงคและเปาหมายขององคการ

4. เปนกจกรรมทจะตองกระท าอยางเหมาะสม ทงระยะเวลา ชวงเวลาและคาใชจาย

การพฒนาทรพยากรมนษยเปนกจกรรมทตองค านงถงเรองของงบประมาณหรอคาใชจายตาง ๆ ทจะเกดขนวาคมคาหรอไม รวมทงจะตองพจารณาถงระยะเวลาและชวงเวลาทจะใชในการพฒนาและฝกอบรมบคลากรในองคการดวยวา มความเหมาะสมหรอไมกระทบกบการปฏบตงาน

- 8 -

ในองคการมากนอยเพยงใด ดงนน การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการควรกระท า ในชวงเวลาและระยะเวลาทเหมาะสม และคมกบงบประมาณทเกดขนดวย

5. เปนกจกรรมทจะตองประเมนผลบอย ๆ

การพฒนาทรพยากรมนษยเปนกจกรรมทจะตองมการประเมนผลและตดตามผล เพอทจะไดรบทราบวากจกรรมในการพฒนาและฝกอบรมบคลากรทองคการไดจดขนน น ประสบความส าเรจหรอไม มสงทควรพฒนา ปรบปรงและแกไข โดยแนวคดส าหรบการพฒนาทรพยากรมนษยแลว จะตองมการตดตามและประเมนผลบอย ๆ เพอทจะไดรบทราบผลของกจกรรม แลวน ามาปรบปรงแกไขการจดท ากจกรรมในครงตอไปใหมความสมบรณมากยงขน

6. เปนกจกรรมทมการเรยนรและการมสวนรวม

การพฒนาทรพยากรมนษยเปนกจกรรมทผเขารบการพฒนาและฝกอบรมจะตองมการเรยนรเกดขน ซงอาจจะเปนการเรยนรในงานทก าลงปฏบตอยใหเกดความเขาใจมากยงขน หรออาจจะเปนการเรยนรในเรองอนๆ ทเปนสงจ าเปนหรอเกยวของกบการปฏบตงานในปจจบนหรออนาคต ซงเปนประโยชนทงตวบคลากรเองรวมทงองคการดวย นอกจากน กจกรรมในการพฒนาและฝกอบรมบคลากรควรเปดโอกาสใหบคลากรทเกยวของทกฝาย ไดเขามามสวนรวมในกจกรรมนนๆ ดวย ตามหลกของการบรหารงานแบบมสวนรวม (Management by Participation : MBP)

บทบาทของการพฒนาทรพยากรมนษย

บทบาทของการพฒนาทรพยากรมนษย กอใหเกดประโยชนแกองคการ เชนเดยวกบประโยชนของการพฒนาทรพยากรมนษยตามทไดกลาวมาแลว แตในทนจะอธบายในลกษณะทเกยวของกบบทบาทของการพฒนาทรพยากรมนษย ซงเปนภาพรวมขององคการ วามบทบาทดงตอไปนคอ

1. บทบาทในการเพมปะสทธภาพของบคลากร

การพฒนาทรพยากรมนษยจะมบทบาทในการเสรม เพมเตม และพฒนาใหบคลากรมความร ความสามารถและความช านาญในการปจจบนและอนาคต ซงถอไดวาการพฒนาทรพยากรมนษยจะมบทบาทในการเพมประสทธภาพการท างานใหแกบคลากรขององคกร

2. บทบาทในการเพมประสทธภาพของงาน

การพฒนาทรพยากรมนษยจะมบทบาทในการเพมประสทธภาพในการท างาน ทงนเมอใดมการพฒนาและฝกอบรมใหแกบคลากรจะท าใหบคลากรมความรและความเขาใจในการปฏบตงานไดอยางด กจะสงผลท าใหงานมประสทธภาพเพมมมากขน

3. บทบาทในการแกไขปญหา

- 9 -

การพฒนาทรพยากรมนษยจะมบทบาทในการลดแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนในการปฏบตงาน ไมวาจะเปนปญหาเรองการท างาน ปญหาเรองความสมพนธระหวางบคลากร ปญหาเรองความสมพนธระหวางหนวยงาน หรอปญหาอนๆ ซงเปนปญหาตางๆ เหลาน ถาไดมการพฒนาและฝกอบรมรวมกนแลวจะท าใหบคลากรขององคการ เกดความเขาใจถงลกษณะงานของแตละคน แตละฝาย แตละหนวยงานสรางความรวมมอและการประสานสมพนธตอกน และจะรวมกนแกไขปญหาตาง ๆ ทอาจจะเกดขนในองคการได

4. บทบาทในการลดความสญเสย

การพฒนาทรพยากรมนษยจะมบทบาทในการลดความสญเสยตางๆ ในการท างานได เพราะถาไดมการพฒนาและฝกอบรมเกยวกบวธการในการปฏบตงานทถกตองแลว จะท าใหบคลากรขององคการสามารถใช เครองจกร เครองมอ วสด อปกรณ และเทคโนโลยในการปฏบตงานไดอยางถกตองและมประสทธภาพกจะเปนการลดความสญเสยตาง ๆ ทเกดขนได

5. บทบาทการรองรบการขายงาน

การพฒนาทรพยากรมนษยกจะมบาทในการเตรยมบคลากรขององคการไวใหพรอม เพอรองรบการปรบตวหรอขยายงานของหนวยงานหรอองคการได และถาไดมการพฒนาและฝกอบรมบคลากรใหมความร ความสามารถ มทกษะและความสามารถในการปฏบตงานทจะเกดขนในอนาคตไดเปนอยางดแลว จะท าใหไมเกดอปสรรคในการขยายงาน และจะเปนการรองรบการขยายงานหรอต าแหนงตาง ๆ ทจะเกดขนในอนาคตได

6. บทบาทในการปรบปรงและพฒนาระบบงาน

การพฒนาทรพยากรมนษยจะมบทบาทการชวยใหบคลากรขององคการ มความเขาใจและสามารถปรบตวใหเขากบการปรบปรงและพฒนาระบบงานตาง ๆ ทอาจจะมการเปลยนแปลงขององคการได กลาวคอถาไดมการพฒนาและฝกอบรมบคลากรใหเขาใจถงการพฒนาและปรบปรงระบบงานทจะมการเปลยนแปลงแลว จะท าใหลดปญหาตางๆ ทอาจจะเกดขนจาการเปลยนแปลงแลว จะท าใหลดปญหาตางๆ ทอาจจะเกดขนจากการเปลยนแปลได เชน การลดปญหาการตอตาน ลดปญหาความขดแยงตาง ๆ เปนตน

7. บทบาทในการใหบรรลเปาหมายขององคการ

การพฒนาทรพยากรมนษยจะมบทบาทในการท าใหองคการสามารถบรรลถงเปาหมายและวตถประสงคขององคการไดเพราะในการบรหารองคการจะตองมการวางแผนงานในเรองตางๆไว โดยเฉพาะเรองการวางแผนเกยวกบบคคลในองคการวาจะใหมสมรรถนะ (Competency) เปนอยางไรผ บรหารกจะใชวธในการพฒนาทรพยากรมนษย เพอท าใหบรรลถงเปาหมายและวตถประสงคขององคการได

- 10 -

หลกการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษยมหลกการทส าคญ คอ

1. หลกการเสรมสรางความเชอถอ และศรทธา

ในการพฒนาทรพยากรมนษยมหลกการทส าคญ คอ จะตองใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม รวมทงผทเกยวของทกฝาย มความเชอถอและศรทธาเกดขนกอน เมอทกฝายเกดความเชอถอและศรทธาแลว กจะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยประสบความส าเรจตามเปาหมายและวตถประสงคตามทตองการได เชน ความเชอถอและศรทธาทมตอหนวยงานทเปนผด าเนนงาน ความเชอถอ และศรทธาในชอเสยงและประสบการณของวทยากร เปนตน

2. หลกการรกษาระดบความสนใจใหอยในระดบทสงอยเสมอ

ในการพฒนาทรพยากรมนษย มหลกการทส าคญ คอ จะตอท าใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมทก าลงด าเนนการอยนน ใหอยในระดบทสงเพอใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม เกดความสนในในเรองทก าลงรบรและรบฟงโดยเฉพาะวทยาการ ควรทจะมความสามารถในการสรางความสนใจผทรบการพฒนาและฝกอบรม เชน มการใหท ากจกรรมตางๆ มรการใชเทคนคหรอวธการใหมๆ ในการพฒนาและฝกอบรม เปนตน

3. หลกการเสรมสรางภาวะสมอง

ในการพฒนาทรพยากรมนษย มหลกการทส าคญคอ จะตองท าใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมไดมการเสรมสรางภาวะสมองดวยการฝกใหรจกคด ฝกใหมการปฏบต ฝกใหมการโตตอบ หรอฝกใหเกดการมสวนรวม ซงวธการฝกตางๆ เหลาน จะท าใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมเกดความรความสามารถเพมมากขน และเปนการเสรมสรางภาวะสมองของผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมดวย

4. หลกการเสรมสรางภาพพจนทดในหวขอตาง ๆ

ในการพฒนาทรพยากรมนษย มหลกการทส าคญ คอ จะตองท าใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม ไดรบรและเขาใจถงความส าคญ ประโยชน และความจ าเปน ทจะตองเรยนรในเรอง หวขอ และเนอหาตาง ๆ ทก าหนดไวในหลกสตรของการพฒนาและฝกอบรม จงเปนหลกการส าคญทวา การพฒนาทรพยากรมนษยจะตองยดหลกการเพอเสรมสรางภาพพจนทดในหวขอตาง ๆ ใหกบผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม

5. หลกการเสรมสรางความเขาใจ

ในการพฒนาทรพยากรมนษย มหลกการทส าคญ คอ จะตองท าใหผรบการพฒนาและฝกอบรม เกดความเขาใจ สามารถน าความรตาง ๆ ทไดรบ ไปใชในการปฏบตงานหรอประยกตใหเกดประโยชนตอไปได กลาคอผทรบการพฒนาและฝกอบรม เมอไดความรจากการพฒนาและ

- 11 -

ฝกอบรมแลว จะตองมความเขาใจไดดวยวาจะน าความรทไดน น ไปใชหรอประยกตใหเกดประโยชนตอไปไดอยางไรท าไมถงตองท าเชนน น ดงน น จงเปนหลกการส าคญทวาจะตองเสรมสรางความเขาใจใหเกดขนกบผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมดวย

6. หลกการเนนหรอย า

ในการพฒนาทรพยากรมนษย มหลกการทส าคญ คอจะตองท าใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม สามารถทจะจดจ าจากสงทไดรบจากการพฒนาและฝกอบรมใหได การทใหจะรบการพฒนาและฝกอบรมสามารถจดจ าไดดนนวธการหนงทนยมใชกนกคอ การเนนหรอการย า นนเอง ยกตวอยางเชน การทบคคลบางคนรองเพลงบางเพลงไดทงๆ ทไมเคยเหนเนอเพลงนน เลย ทงน อาจจะเปนเพราะบคคลผนนไดยนและไดฟงเพลงนนบอยๆ จงท าใหจดจ าเนอเพลงและรองเพลงนนไดในทสด นคอหลกการส าคญทวาจะตองมการเนนหรอย ากบผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม

หลกการทส าคญในการพฒนาทรพยากรมนษย

1. ความร (Knowledge)

การพฒนาทรพยากรมนษยจะตองครอบคลมปจจยท าใหผรบการพฒนาและฝกอบรม มความรในหวขอ เนอหาสาระหรอหลกสตรทเขารบการพฒนาและฝกอบรม และสามารถทจะน ามาใชใหเกดประโยชนในการปฏบตงานได

2. ความเขาใจ (Understanding)

การพฒนาทรพยากรมนษย จะตองครอบคลมปจจยทท าใหผเขารบการพฒนาและฝกอบรม มความเขาใจวาความรทไดรบจากการพฒนาและฝกอบรม มความจ าเปนอยางไร ท าไมหรอปฏบตเชนนน สามารถน าไปใชไดอยางไร กลาวไดวา นอกจากจะรในเรองนน ๆ แลว จะตองมความเขาใจเรองนน ๆ ดวย

3. ทกษะ (Skill)

การพฒนาทรพยากรมนษย จะตองครอบคลมปจจยทจะท าใหผเขารบการพฒนาและฝกอบรม มทกษะ มความสามารถทจะปฏบตงานไดอยางถกหลก ถกวธ และถกตอง จะเปนการลดความสญเสยและปญหาตาง ๆ ขององคการ เพอจะท าใหเกดผลจากการปฏบตงานทดและประสทธภาพตอองคการมากทสด

4. ทศนคต (Attitude)

การพฒนาทรพยากรมนษย จะตองครอบคลมปจจยทจะท าใหผเขารบการพฒนาและฝกอบรมมความเขาใจในองคการ หนวยงานเพอนรวมงาน และการปฏบตงานมากขน กลาวคอ เมอบคลากรมทศนคตทดตองาน เพอนรวมงาน หนวยงาน และองคการแลว จะท าใหปญหาตาง ๆ ใน

- 12 -

องคการลดนอยลง ไมวาจะเปนปญหาทเกดจากความขดแยง ระบบการท างาน การบรหารจดการ ตลอดจนปญหาทเกดจากการก าหนดนโยบายขององคการตาง ๆ เหลาน กจะลดลงไปไดในทสด

5. พฤตกรรม (Behavior)

การพฒนาทรพยากรมนษย จะตองครอบคลมปจจยทจะท าใหผเขารบการพฒนาและฝกอบรม มพฤตกรรมหรอการแสดงออกทเปนไปตามความตองการขององคการ ไมวาจะเปนเรองของพฤตกรรมสวนบคคล พฤตกรรมในการปฏบตงาน และพฤตกรรมทเกดจากวฒนธรรมองคการ เมอมการทรพยากรมนษยในองคการแลว จะท าใหผรบการพฒนาและฝกอบรม มพฤตกรรมทถก ทควร ถกตองเหมาะสม และในทสดกจะเปนวฒนธรรมขององคการและเอกลกษณขององคการตอไป

คตฐาน/ขอสมมตฐานของการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษย มคตฐาน/ขอสมมตฐาน (Assumption) ดงตอไปน

1. ความรความเขาใจสามารถถายทอดไปใหผอนได และผทไดรบการถายทอดของผท าหนาทถายทอด

ความรและความเขาใจตางๆ สามารถทจะถายทอดไปใหผอนหรอผทรบการพฒนาและฝกอบรม ไดรบรและเกดความเขาใจได และถาผทไดรบการถายทอดหรอผทรบการเขาพฒนาและฝกอบรม กสามารถน าความร ความเขาใจตางๆไปใชและปฏบตได

2. ความส าเรจในการเรยนร สวนหนงขนอยกบความสามารถในการถายทอดของผท าหนาทถายทอด

เมอมการพฒนาทรพยากรมนษยขน ความส าเรจทจะเกดขนจากการเรยนร สวนหนงเปนผลทเกดขนจากความสามารถในการถายทอดของผทท าหนาทในการถายทอดหรอวทยากร (Trainer) นนเอง

3. การพฒนาความร ทกษะและพฤตกรรม จะน าไปสการปฏบตและการผลตผลงานทดขน

จะเปนการพฒนาความร ทกษะและพฤตกรรมตางๆ ทดและถกตองใหกบบคลากรขององคการ และบคลากรทไดรบการถายทอดกจะน าความร ความเขาใจ ทกษะ ทศนคต และพฤตกรรมทด ไปใชในการปฏบตงานและการผลตผลงานทดขน

4. เพอพฒนาความร ทกษะและพฤตกรรมของแตละคน จะเอออ านวยและตอบสนองวตถประสงคขององคการ

การใหการพฒนาความร ทกษะ ทศนคต และพฤตกรรมของ บคลากรแตละคน จะเอออ านวยและตอบสนองวตถประสงคขององคการตามทไดก าหนดไว

- 13 -

จรรยาบรรณในการพฒนาทรพยากรมนษย

ในการพฒนาทรพยากรมนษย ผทรบผดชอบและผทมสวนเกยวของควรจะมจรรยาบรรณ ดงตอไปน

1. พงใหในสงทเปนประโยชนและเปนผลดตอผเขารบการพฒนาและฝกอบรม

ในการพฒนาทรพยากรมนษย ผทมสวนเกยวของควรทจะมจรรยาบรรณทด ดวยการใหแตในสงทด ถกตอง เปนประโยชนและเปนผลดตอผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม เพราะผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม จะตองน าสงทไดรบนน ไปใชประโยชนในการปฏบตงานตอไป

2. พงเสนอขอมล/ขอคดเหนความความเปนจรงและสรางสรรค

ในการพฒนาทรพยากรมนษย ผทมสวนเกยวของควรทจะมจรรยาบรรณทด ดวยการใหขอมลหรอขอคด เหนตามความเปนจรงหรอสรางสรรค ท งน เพอใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมไดรบขอมลทเปนความร เกดความเขาใจ และมทศนคตทดและถกตอง

3. พงประปฏบตตอผเขารบการพฒนาและฝกอบรมเทาเทยมกน

ในการพฒนาทรพยากรมนษย ผทมสวนเกยวของควรทจะมจรรยาบรรณทด ดวยการปฏบตตอผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมอยางเทาเทยมกน ไมควรมการเลอกปฏบต ซงจะมผลทท าใหผเขารบการพฒนาและฝกอบรมมทศนคตตอการพฒนาทรพยากรมนษยดวย

4. พงรกษาขอมล/ความลบของผเขารบการพฒนาและฝกอบรม

ในการพฒนาทรพยากรมนษย ผทมสวนเกยวของควรทจะมจรรยาบรรณทด ดวยการเกบรกษาขอมลตาง ๆ ของผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมใหเปนความลบ เพราะขอมลสวนบคคลของผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม ถอเปนขอมลทไมสมควรเปดเผย จะตองไดรบอนญาตจากเจาของขอมลกอน จงจะสามารถเปดเผยได

5. พงหลกเลยงการวจารณจดบกพรอง/ขอมลสวนตวของผเขารบการพฒนาและฝกอบรม

การพฒนาทรพยากรมนษย ผทมสวนเกยวของควรจะมจรรยาบรรณทดดวยการหลกเลยงวจารณจดบกพรองขอมลสวนตวของผเขารบการพฒนาและฝกอบรม ทงนเพราะ อาจจะท าใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมเกดความเสยหายหรออบอายได

6. ค านงถงศลธรรมและคณธรรมในการปฏบตงาน

การพฒนาทรพยากรมนษย ผทมสวนเกยวของควรทจะมจรรยาบรรณทด โดยค านงถงคณธรรมและศลธรรมในการปฏบตงาน เพราะถาผทมสวนเกยวของในในการพฒนาทรพยากรมนษย ปฏบตหนาทโดยค านงถงคณธรรมและศลธรรมทดแลว ปญหาตาง ๆ และความเสอมเสยก

- 14 -

จะไมเกดขน การพฒนาทรพยากรมนษยกจะบรรลผลส าเรจตามเปาหมายและวตถประสงคทตองการ

บทบาทของผบรหารงานดานการพฒนาทรพยากรมนษย

ผบรหารงานดานการพฒนาทรพยากรมนษยจะมบทบาททส าคญดงตอไปน

1. ผคนหา (Program Seeker)

ผบรหารงานดานการพฒนาทรพยากรมนษย จะมบทบาทเปนผซงท าหนาทในการคนหาวา ควรจะมการจดโครงการหรอกจกรรมการพฒนาและฝกอบรมใหกบบคลากรในหวขอเรองใด มความจ าเปนมานอยเพยงใด บคลากรมความตองการหรอไม เพอทจะไดจดโครงการหรอกจกรรมในการพฒนาและฝกอบรมใหกบบคลากรไดอยางถกตองและตรงกบความตองการขององคการ

2. ผวางแผน (Program Planner)

ผบรหารงานดานการพฒนาทรพยากรมนษย จะมบทบาทเปนผซงท าหนาทในการวางแผนการจดท าโครงการหรอกจกรรมตาง ๆ ในการพฒนาและฝกอบรมใหบคลากรวา จะจดเมอไหร ทไหน ใครเปนผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม ใชวธการใด เปนตน

3. ผด าเนนการ (Program Operator)

เปนผซงท าหนาทในการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ตามทไดมการวางแผนไว ดงนน ผบรหารงานดานการพฒนาทรพยากรมนษยจ าเปนตองท าหนาทดแลใหการก าเนนงานเปนไปตามทก าหนดไว เพอใหบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคของโครงการ

4. ผประเมน (Program Evaluator)

เปนผซงท าหนาทในการประเมนผลโครงการหรอกจกรรมตาง ๆ ทเกดขนวา เปนไปตามทก าหนดไวหรอไม โดยจะตองมการประเมนผลการด าเนนงานในทกกจกรรม โดยเฉพาะความพงพอใจ (Satisfaction) ในดานตาง ๆ ไมวาจะเปนหลกสตร วทยากร ระยะเวลา สถานท หรอกจกรรมอน ๆ ทม เพอทจะไดน าผลจากการประเมนดานตาง ๆ ไปใชส าหรบการปรบปรงแกไขในการด าเนนงานครงตอไป

5. ผใหบรการ (Program Facilitator)

ซงท าหนาทในการใหบรการและอ านวยความสะดวก ใหกบผทเขามามสวนเกยวของกบการพฒนาและฝกอบรมในแตละโครงการหรอกจกรรม ไมวาจะเปนผบรหาร หรอวทยากร โดยเฉพาะอยางยงจะตองอ านวยความสะดวกและใหบรการกบผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม ใหเกดความพงพอใจและประทบใจในการใหบรการและการอ านวยความสะดวกในดานตาง ๆ ซงอยางนอยควรทจะอยในระดบด

- 15 -

6. ผบรหาร (Program Administrator)

ท าหนาทในการบรหารหนวยงานดานการพฒนาทรพยากรมนษยตามสายการควบคมบงคบบญชาดวย ดงนน ผบรหารงานดานการพฒนาทรพยากรมนษยกจะตองท าหนาทในการบรหาร จดการ ควบคม ก ากบ และดแลใหการด าเนนงานขงหนวยงานบรรลผลส าเรจตามเปาหมายและวตถประสงคขององคการ ซงถอวาเปนหนาทในการจดการ (Management Functions) ของผบรหารทกระดบในองคการ

ผทเกยวของกบการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการมผทเกยวของและรวมรบผดชอบ ดงตอไปน

1. ผบรหารระดบสง (Top Management)

ตองใหการชวยเหลอ สงเสรมและสนบสนน เพอใหการด าเนนงานในการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการเปนไปอยางราบรน โดยเฉพาะในเรองเกยวกบงบประมาณ ทรพยากรและสงอ านวยความสะดวกตางๆ รวมทงการมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ในขณะทมการด าเนนการพฒนาและฝกอบรมบคลากรดวย

2. ผรบผดชอบดานการพฒนาทรพยากรมนษย (HRD Manager)

จะตองเปนผทรบผดชอบการด าเนนงานโดยรวมทงหมด ตงแตการวเคราะหความจ าเปน การจดท าโครงการ การด าเนนงานตามโครงการ การประเมนผลและตดตาม นอกจากนยงจะตองคอยใหบรการประสานงาน อ านวยความสะดวก และแกไขปญหาตาง ๆ ใหกบผทเกยวของทกฝาย เพอใหเกดความราบรนในการด าเนนงานไดมากทสด

3. ผบงคบบญชาโดยตรง (Supervisor)

ตองใหการสงเสรม สนบสนน และเปดโอกาสใหบคลากรทอยภายใตการควบคมบงคบบญชา ไดเขารวมการพฒนาและฝกอบรมไมวาจะจดขนภายในองคการเองหรอจดขนโดยหนวยงานภายนอก บางครงอาจจะตองท าหนาทเปนผสอนงานใหแกบคลากรทอยภายใตการควบคมบงคบบญชาดวย นอกจากน อาจจะตองเปดใจใหกวางและมความยนด เมอผใตบงคบบญชาไดรบโอกาสใหเขารบการพฒนาและฝกอบรมเพอเขาสต าแหนงหนาทการงานทสงขน โดยไมมอคตใด ๆ ทงสน

4. บคลากรในองคการ (Employees)

ตองใหการสนบสนน และใหความรวมมอในการเขารบการพฒนาและฝกอบรมดวยความเตมใจ ไมมการตอตาน ใหความสนใจ ฝกการปฏบต และใหความรวมมอในการท ากจกรรมตาง ๆ ในขณะทเขารบการพฒนาการฝกอบรม ซงจะเปนผลประโยชนทเกดขนกบบคลากรนน ทงโดยตรงและโดยออม

- 16 -

ประเภทของการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษยมการแบงประเภทซงสามารถจ าแนกได ดงตอไปน

1. การพฒนาทรพยากรมนษยในเรองทวไป (General Human Resource Development)

เปนการพฒนาทรพยากรมนษยในหวขอเรองทว ๆ ไป ซงสามารถน าไปใชในการปฏบตงานได ไมวาบคลากรทเขารบการพฒนาและฝกอบรมนน จะมต าแหนงหนาทการงานอยในต าแหนงใด หรออยในระดบผบรหารหรอไม กสามารถน าความรทไดรบจากการเขารบการพฒนาและฝกอบรมไปใชไดเชนเดยวกน เชน การพฒนาและฝกอบรมในหวขอเรองเกยวกบการท างานเปนทม การพฒนาและฝกอบรมในหวขอเรองเกยวกบการท างานอยางไรใหสนกกบการท างาน เปนตน

2. การพฒนาทรพยากรมนษยเฉพาะเรอง (Specific Human Resource Development)

เปนการพฒนาทรพยากรมนษยในหวขอเรองทเปนเรองเฉพาะต าแหนง เฉพาะหนาท เพอใหน าไปใชในการปฏบตงานในต าแหนงหนาทนน ๆ ผทมต าแหนงหนาทการงานไมเกยวของกไมจ าเปนตองเขารบการพฒนาและฝกอบรม เชน การพฒนาและฝกอบรมในหวขอเรองเกยวกบการลงบญชระบบภาษมลคาเพม การพฒนาและฝกอบรมในหวขอเรองทเกยวกบการใชเทคโนโลยในการลงรหสสนคา เปนตน

ประเภทของการฝกอบรม ม 4 ประเภท

1. การฝกอบรมกอนเขาท างาน (Pre- Service Training)

มวตถประสงคเพอใหมความร ความเขาใจเกยวกบลกษณะงานในหนาท ทบคคลนนจะตองปฏบตตอไป

2. การฝกอบรมปฐมนเทศ (Induction / Orientation)

มวตถประสงคเพอตอนรบ หรอ แนะน าผทเพงเขาท างานใหมใหทราบ และเขาใจถงเรองราวตาง ๆ โดยทวไปเกยวกบองคการ

3. การฝกอบรมหลงเขาท างาน (In- Service Training)

สามารถจ าแนกประเภทไดดงน

1) การฝกอบรมโดยใหลงมอปฏบตงาน (On- the job Training) เปนการฝกอบรมทมงสอนใหบคลากรไดเรยนร และเขาใจถงวธการปฏบตงาน โดยการใหลงมอท างานจรง ๆ ในสถานทๆท างานจรง การฝกอบรมแบบนมกนยมใชกบบคลากรระดบปฏบตการ ตาง ๆ แตมกไมนยมใชกบบคลากรระดบผบงคบบญชา หรอผบรหาร

- 17 -

2) การฝกอบรมในหองปฏบตการ (Vestibule Training) เปนการฝกอบรมทกระท าในหองทดลองปฏบตการ ซงจ าลองลกษณะใหคลายคลงกบสภาพของสถานทท างานจรง

3) การฝกอบรมนอกสถานท เปนการฝกอบรมทจดขนนอกสถานททผเขารบการฝกอบรมท างานอยเปนประจ า โดยทวไปมกจะเปนสถานท ทเกยวของโดยตรงกบเรองทจะท าการอบรมพฒนา ทงนเพอตองการใหผทเขารบการอบรมไดพบเหนสภาพการณทแทจรงดวยตนเอง

4. การฝกอบรมกอนทจะไดรบการเลอนต าแหนง (Pre- Promotional Training)

เพอใหทราบและเขาใจถงลกษณะงานตาง ๆ ของต าแหนงใหมใหสามารถปฏบตหนาทไดอยางถตอง และเกดผลดตอองคการ

เทคนคหรอวธการในการพฒนาทรพยากรมนษย (การฝกอบรม) การจะเลอกใชวธการฝกอบรมแบบทเหมาะสมนนตองขนกบปจจยหลาย ๆ ประการ ซงผ ท จดโครงการฝกอบรม ตองทราบ ห รอพ จารณ าถง ส ง ตาง ๆ เชน วตถประสงคของโครงการ ลกษณะและหวเรองทจะฝกอบรม และตวบคคลทจะเขารบอบรม มวธการทใชกนมากมาย เชน

1. การบรรยาย (Lecture)

2. การประชมอภปราย (Conference / Discussion)

3. การศกษากรณตวอยาง (Case Study)

4. การสรางสถานการณจ าลอง (Simulation)

5. การแสดงบทบาทสมมต (Role Playing Training)

6. การสาธต (Demonstration)

7. การประชมแบบซนดเคท (Syndication)

8. การระดมสมอง (Brain storming)

9. การใชแหลงเรยนรในชมชน (Community College Training)

ปจจยทใชในการเลอกวธการในการพฒนาทรพยากรมนษย

ผมหนาทรบผดชอบในการพฒนาทรพยากรมนษย ควรพจารณาและค านงถงปจจยทใชในการเลอกวธการในการพฒนาทรพยากรมนษย

1.วตถประสงค (Objective)

ผรบผดชอบควรพจารณาและค านงถงวตถประสงคขององคการและหนวยงานวา ตองการจะใหบคลากรขององคการมความร ความสามารถ ทกษะ ทศนคตและพฤตกรรมอยางไร การเลอก

- 18 -

วธการทจะใชในการพฒนาและฝกอบรม กจะตองเหมาะสมกบวตถประสงคทองคการหรอหนวยงานตองการดวย

2. ตนทน/คาใชจาย (Cost/Budgeting)

ผรบผดชอบควรพจารณาและค านงถงตนทนและคาใชจายตาง ๆ ทจะเกดขนในการด าเนนการ ควรวเคราะหถงคาใชจายทเกดขนเมอเปรยบเทยบกบจ านวนบคลากรหรอผลทจะไดรบวา วธการทจะใชในการพฒนาและฝกอบรม ควรจะใชวธการใดจงจะคมคาและมประสทธภาพเพยงพอกบตนทนทเกดขน

3. เนอหา (Content)

ควรพจารณาและค านงถงเนอหาทจะใหบคลากรไดรบจากการพฒนาและฝกอบรม เพราะการทผเขารบการพฒนาและฝกอบรมจะไดรบความรและเกดความเขาใจเปนอยางดแลว วธการทจะใชในการพฒนาและฝกอบรมกจะตองเหมาะสมดวย เชน ถาตองการเพยงแคใหรบรรบทราบกอาจจะใชวธการบรรยายได แตถาตองการใหสามารถน าไปปฏบตไดกจะตองใหมการฝกปฏบตดวย เปนตน

4. ผรบการฝกอบรม (Trainee)

ควรพจารณาและค านงวา ผเขารบการพฒนาและฝกอบรมมคณสมบตอยางไร เชน เพศ อาย ต าแหนงหนาทในองคการ ความรความสามารถ เปนตน ทงน เพอทจะไดก าหนดวธการทจะใชในการพฒนาและฝกอบรม ใหเหมาะสมกบคณสมบตของผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมมากทสด

5. วทยากร (Trainer)

ผรบผดชอบควรพจาณาและค านงถงผทจะมาท าหนาทเปนวทยากร เปนผถายทอดใหความรแก ผเขารบการพฒนาและฝกอบรมวา มความร ความช านาญ ประสบการณ ชอเสยงเปนอยางไร ดงนน การก าหนดวธการทจะใชในการพฒนาและฝกอบรม ควรค านงถงคณสมบตของผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมมากทสด

6. ระยะเวลา (Time)

ผรบผดชอบควรพจารณาและค านงถงปจจยในเรองของระยะเวลา ชวงเวลา ทจะใชในการพฒนาและฝกอบรม ทงน การก าหนดวธการจะตองค านงถงก าหนดเวลา ชวงเวลา และระยะเวลาใหเหมาะสมกบหลกสตร โครงการ และผเขารบการพฒนาและฝกอบรมมากทสด เพอไมใหเกดปญหาในการปฏบตงานของบคลากร และเกดผลกระทบแกสวนรวมขององคการนอยทสด

7. สถานท (Place)

ควรพจารณาและค านงถงปจจยในเรองเกยวกบสถานททจะใชในการพฒนาและฝกอบรม เชน ขนาดของหอง ภายในอาคารหรอพนทโลงแจง ในองคการหรอไปยงสถานทอน เปนตน ดงนน

- 19 -

การก าหนดวธการจะตองพจารณาถงสถานททจะใชใหเหมาะสมกบหลกสตร โครงการและผเขารบการพฒนาและฝกอบรมใหมากทสด

8. สงอ านวยความสะดวกตาง ๆ (Facilities)

ผรบผดชอบควรพจารณาและค านงถงปจจยในเรองเกยวกบสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ในการพฒนาและฝกอบรม เชนอปกรณตาง ๆ ส าหรบในการพฒนาและฝกอบรม เปนตน ดงนน การก าหนดวธการจะตองพจารณาถงสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ใหเหมาะสมกบโครงการ หลกสตร และผเขารบการพฒนาและฝกอบรมใหมากทสด

ปจจยทท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยประสบความส าเรจหรอลมเหลว

ปจจยทท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยประสบความส าเรจหรอลมเหลว มดงตอไปน

1. นโยบายองคการ (Policy)

การพฒนาทรพยากรมนษยประสบความส าเรจหรอลมเหลวได สวนหนงขนอยกบนโยบายขององคการ โดยปกตถามการก าหนดใหเปนนโยบายแลว จ าเปนอยางยงทบคลากรทงหมดจะตองถอปฏบตและด าเนนการใหเปนไปตามเปาหมายและนโยบายขององคการ ซงจะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยขององคการประสบความส าเรจไดดวยด

2. ทศนคตของผบรหาร (Management Attitude)

การพฒนาทรพยากรมนษยประสบความส าเรจหรอลมเหลวได สวนหนงขนอยกบทศนคตของผบรหารในองคการทกระดบ โดยเฉพาะผบรหารระดบสงจะตองใหความส าคญ สงเสรม สนบสนน และเปนตวอยางทดใหกบบคลากรในองคการ ถาผบรหารทกระดบมทศนคตทดตอการพฒนาทรพยากรมนษยแลว กจะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยขององคการประสบความส าเรจและเปนไปตามเปาหมายและนโยบายองคการ

3. หลกสตร (Content)

การพฒนาทรพยากรมนษยประสบความส าเรจหรอลมเหลวได สวนหนงขนอยกบเนอหาและหลดสตรของโครงการในการพฒนาและฝกอบรมวาสงทไดรบไปนน จ าเปนและเหมาะสมกบคณสมบต ต าแหนงหนาทของผเขารบการพฒนาและฝกอบรมหรอไม สามารถน าสงทไดรบไปใชในการปฏบตงานไดจรงหรอไม ถาหลกสตรและเนอหาทไดรบนนด เหมาะสม มประโยชน สามารถน าไปปฏบตได กจะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยขององคการประสบความส าเรจเปนไปตามเปาหมายและวตถประสงคขององคการ

4. งบประมาณ (Budget)

- 20 -

การพฒนาทรพยากรมนษยประสบความส า เรจหรอลมเหลวได สวนหนงขนอยกบงบประมาณ และการสนบสนนดานคาใชจายตาง ๆ ขององคการ กลาวคอ การจดท าโครงการพฒนาและฝกอบรมใด ๆ กตาม ถาขาดงบประมาณและการสนบสนนเรองคาใชจายตาง ๆ ทจะเกดขนจากการด าเนนการแลว จะเปนปญหาและอปสรรคทส าคญในการด าเนนงาน ถามการสนบสนนในเรองงบประมาณเปนอยางด กจะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยขององคการ ประสบความส าเรจและเปนไปตามเปาหมายขององคการ

5. สถานท (Place)

การพฒนาทรพยากรมนษยประสบความส าเรจหรอลมเหลวได สวนหนงขนอยกบสถานททใชในการพฒนาและฝกอบรม เชน การใชสถานทภายในองคการหรอสถานทภายนอกองคการ ความเหมาะสมของสถานทนน ๆ กบเนอหา หลกสตรและผเขารบการพฒนาและฝกอบรม เปนตน ดงน น ถาสถานทมความเหมาะสม กจะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยขององคการประสบความส าเรจและเปนไปตามเปาหมายและนโยบายองคการ

6. วทยากร (Trainer/Instructor)

การพฒนาทรพยากรมนษยประสบความส าเรจหรอลมเหลวได สวนหนงขนอยกบวทยากรหรอผทท าหนาทถายทอดในการใหความรความเขาใจแกผเขารบการพฒนาและฝกอบรม ถาวทยากรเปนบคคลทมคณสมบต มชอเสยง มปะสบการณ มความสามารถในการถายทอดแลว กจะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษย ขององคการประสบความส าเรจและเปนไปตามเปาหมายและวตถประสงคขององคการ

7. ระยะเวลา (Time/Period)

การพฒนาทรพยากรมนษยจะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได สวนหนงจะขนอยก าการก าหนดวน เวลาทจะท าการพฒนาและฝกอบรม เชนวนเวลาทก าหนด ไมกระทบกบการปฏบตงานของผเขารบการพฒนาและฝกฝกอบรม หรอผลผลตรวมขององคการ เปนตน ดงน น ถามการก าหนดวนเวลา ชวงเวลา และระยะทเหมาะสมแลว กจะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยขององคการประสบความส าเรจและเปนไปตามเปาหมายและนโยบายขององคการ

8. อปกรณ (Equipment)

การพฒนาทรพยากรมนษยจะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได สวนหนงอปกรณตางๆ ทใชในการพฒนาและฝกอบรม เชน เอกสารประกอบ อปกรณทใชในการน าเสนอ อปกรณในการฝกปฏบต อปกรณในการท ากจกรรม เปนตน ดงน น ถาอปกรณตางๆ ทใชในการพฒนาและฝกอบรมมความพรอมและความเหมาะสมแลว จะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยขององคการประส าความส าเรจตามเปาหมายและวตถประสงคขององคการไดเปนอยางด

- 21 -

9. ผเขารบการอบรม (Target Group/Trainee)

การพฒนาทรพยากรมนษยจะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได สวนหนงจะอยกบผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมวามทศนคต ทดตอการพฒนาและฝกอบรมเปนอยางไร เหนถงประโยชนและความส าคญหรอไม ใหความรวมมอหรอปฏบตจามดวยดหรอไม ฉะนน ถาผรบการพฒนาและฝกอบรมเลงเหนความส าคญและใหความรวมมอเปนอยางดแลว จะมผลการพฒนาทรพยากรมนษยขององคการประสบความส าเรจ ซงจะเปนไปตามเปาหมายและวตถประสงคทงของบคลากรและขององคการ

10. ผด าเนนการ (Organizer)

การพฒนาทรพยากรมนษยจะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได สวนหนงจะขนอยกบผทท าหนาทในการด าเนนงาน ไมวาจะเปนหนวยงานภายในองคการ หรอหนวยงานภายนอกเปนผ ด าเนนงานกตาม ถาผด าเนนการมความช านาญ และมประสบการณ ในการบรหารจดท าโครงการพฒนาแลวฝกอบรมแลว จะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยขององคกรประสบความส าเรจและเปนไปตามเปาหมายและนโยบายขององคการตามตองการ

วงจร/วฏจกรของการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ กมวงจรหรอวฏจกรชวต เชนเดยวกบสนคาหรอธรกจ ซงวงจรของการพฒนาทรพยากรมนษย (HRD Cycle) แบงออกเปนระยะตาง ๆ ได 4 ระยะ ดงนตอไปน

1. หาระยะเรมแรก (Identify)

จะตองมการหาหรอก าหนดหวขอเรองทจะใชในการพฒนาและฝกอบรม ซงถอวาเปนเรองส าคญเพราะเปนสงทมหนาทรบผดชอบในการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะตองมการวเคราะหถงความจ าเปน จะจดล าดบความส าคญวา ควรจะจดและด าเนนการในหวขอเรองใดกอนหรอหลง เพอตอบความสนองตองการของบคลากร หนวยงานและองคการไดอยางถกตองและเกดประสทธภาพมากทสด

2. วางแผน (Plan)

เมอผทหนารบผดชอบในการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ ทราบวาจะตองการด าเนนการจดการพฒนาและฝกอบรมในเรองใด หวขอใด ใหกบใครแลว กจะตองมการวางแผนงานทงหมด วาจะมขนตอนในการด าเนนงานอยางไร มกจกรรมอะไรบางทจะตองจดเตรยมใครเปนผรบผดชอบ โดยจะตองมการวางแผนไวใหครอบคลมและครบถวน เพอจะไดมแนวทางไวส าหรบปองกนและแกไขปญหาทอาจเกดขน

- 22 -

3.วดผล (Conduct)

เมอผทหนารบผดชอบในการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ ดานมการวางแผนการด าเนนงานไวเรยบรอยแลว จะตองเปนไปตามแผนงานกจกรรม และก าหนดการตางๆ ตามทไดก าหนดไว เพอใหการพฒนาและฝกอบรมบรรลผลตามวตถประสงคทตองการ

4. ประเมนผล (Evaluate)

เมอผทหนารบผดชอบในการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ ไดเรมมการด าเนนงานจดการพฒนาและฝกอบรม จะตองมการประเมนผลในเรองตาง ๆ เชน การประเมนภาพรวมของโครงการ การประเมนวทยากร การประเมนหลกสตรการประเมนสงอ านวยความสะดวกตางๆ เปนตน เพอทจะไดผลทไดจากการประเมนมาใชแกไข พฒนาและปรบปรงการด าเนนงานในครงตอๆไป ใหเกดประสทธภาพมากทสดและสามารถตอบสนองความตองการขององคการได

จากวงจรหรอวฏจกรของการพฒนาทรพยากรมนษยดงกลาวขางตน เมอมการหาวางแผน ด าเนนการอบรม และวดผลแลว ผทมหนาทรบผดชอบในการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการกจะมการเรมวฎจกรหรอวงจรใหมอกเปนเชนนไปเรอย ๆ

ขนตอนในการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษย มขนตอนในการด าเนนงานเปนขน ๆ ดงตอไปน

1. การวเคราะหความจ าเปนในการพฒนาทรพยากรมนษย (Analyzed Training Needs)

เปนขนตอนแรกของการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ โดยผทรบผดชอบจะตองมการพฒนาและวเคราะหวา มความจ าเปนทจะเปนทจะตองจดการพฒนาและฝกอบรมใหกบบคลากรหรอไม ในเรองใด ใหกบใคร และเมอไร ซงมเรองทควรพจารณา ดงน

1.1 สาเหตทองคการตองจดการพฒนาและฝกอบรม มสาเหตใหญ ๆ คอ

- เพอสรางความส าเรจในงาน การทองคการตองการใหเกดความส าเรจของงานในเรองใดกตาม กจ าเปนทจะตองการจดการพฒนาและฝกอบรมในเรองนนๆขนเพอจะไดความส าเรจตามงานตองการได

- เพอปรบบคคลเขากบสงแวดลอม เชน เทคโนโลย สงแวดลอมอนๆ เปนตน กจ าเปนทจะตองการมการจดการ พฒนาและฝกอบรมบคากรใหเกดความร ความเขาใจ และสามารถปรบตวใหกบสงแวดลอมทจะปรบเปลยนไดเปนอยางด

- เพอแกปญหาของบรษท/หนวยงาน ถาองคการเกดปญหาในการปฏบตงานและด าเนนงานขน ไมวาจะมากหรอนอย กจะตองมการจดการพฒนาและฝกอบรมบคลากรขน

- 23 -

เพอใหปญหาตางๆ ทเกดขนนนลดลง หรอหมดสนไป หรอสามารถแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนนนลดลงหรอหมดสนไป หรอสามารถแกไขปญหาไดอยางถกตองและตรงจด

1.2 แหลงขอมลทจะใชในการพจารณาวาตองจดการพฒนาและฝกอบรม มทแหลง ดงตอไปน

- ดจากบนทกเกยวกบการปฏบตงานของบคลากร

- ดทขวญของบคลากร

- ดทงานและผลงาน

- ดทการสอขอความ

1.3 ขนตอนในการหาความจ าเปนทจะตองจดการพฒนาและฝกอบรม ในการหาความจ าเปนทจะตองจดการพฒนาและฝกอบรมมขนตอน ดงน

- ดวาพนกงานจะตองท าอะไร (What needs to be done) ตองดวาบคลากรในแตละต าแหนงแตละหนาท ตองท าอะไรบาง ผทมหนาทรบผดชอบการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ กจ าเปนทจะตองจดการพฒนาและฝกอบรม ใหบคลากรในแตละต าแหนงแตละหนาทไดรถงหนาทและความรบผดชอบของตน

- ดวาพนกงานท าอะไรไดบาง (What employee can do now)ตองดวาบคลากรในแตละต าแหนงแตละหนาท ท าอะไรไดบาง ผทมหนาทรบผดชอบการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ กจ าเปนทจะตองพจารณาดวาบคลากรแตละคนมความสามารถทจะท างานในแตละต าแหนงแตละหนาทไดมากนอยเพยงใด

- วเคราะหวาพนกงานท าไดครบตามทก าหนดไวหรอไม (Com parable) ผทมหนาทรบผดชอบการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะตองพจารณาและวเคราะห โดยเปรยบเทยบดวา สงทบคลากรตองท าในแตละต าแหนงแตละหนาทกบสงทบคลากรผนนท าได เพอทจะไดรวาบคลากรสามารถท าไดครบตามทก าหนดหรอไม 1.4 ปจจยส าคญในการวเคราะหความจ าเปน ปจจยทส าคญในการวเคราะหความจ าเปนประกอบดวย

- องคการ (Organization) เปนการวเคราะหถงภาพรวมขององคการวา มปญหาอะไรเกดขนบาง มอะไรเปนปญหาทส าคญ มความจ าเปนทจะตองรบด าเนนการพฒนาและฝกอบรมใหบคลากรหรอไม - งาน (Job/Task) เปนการวเคราะหถงการปฏบตงานในองคการวา มปญหาอะไรในการปฏบตงานของแตละงาน แตละฝาย แตละหนวยงานหรอไม สมควรทจะจดการพฒนาและฝกอบรมในเรองใดกอนหลง

- 24 -

-บคลากร (Employee) เปนการวเคราะหทตวบคคล โดยการพจารณาวา บคลากรผใด ต าแหนงใด จ าเปนทตองรบการพฒนาและฝกอบรม จะใหการพฒนาและฝกอบรมในเรองใดบาง เชน ใหความร เกดความเขา มทกษะ มทศนคต หรอมพฤตกรรมทถตองและเหมาะสมอยางไร เปนตน

1.5 การจดล าดบความส าคญของการพฒนาและฝกอบรม ในการจดล าดบความส าคญของการพฒนาและฝกอบรม มล าดบดงน

- การฝกอบรมเพอแกไข (Remedial) เปนการพฒนาและฝกอบรมทถอวามล าดบความส าคญมาเปนอนดบแรก เพราะจะไดแกไขในสงทไมถกตองใหดและทนเวลา

- การฝกอบรมเพอใหเกดความตอเนอง (On-going) เปนการพฒนาและการฝกอบรมทถอวาเปนอนดบความส าคญมาเปนอนดบแรก เพราะจะไดแกไขในสงทถกตอง

- การฝกอบรมเพอรบการเปลยนแปลง (Change) เปนการพฒนาและการฝกอบรมเมอจะมการปรบเปลยนหรอเปลยนแปลง

- การฝกอบรมเพอพฒนาพนกงาน (Promote) เปนการพฒนาและฝกอบรมทถอวามล าดบความส าคญนอยกวาขออน เพอเปนการท าเพอพฒนาบคลากรแตละบคคล

1.6 ปจจยอน ๆ ทมผลตอการวเคราะหความจ าเปน มปจจยทควรพจารณา ดงน

- การขาดความร

- การขาดทกษะ

- มทศนคตทไมด

- ไมพอใจในสภาพแวดลอม

- เครองมอและอปกรณไมเหาะสม

- ไดรบค าแนะน าทผด

- ลกษณะของงกลมผปฏบตงาน

- ความขดยงระหวางกลม

- บตรสนเทห ขาวลอ ขาวซบซบ

2. การออกแบบโครงการ/หลกสตร (Design Training Program)

ในการออกแบบโครงการ/หลกสตรเพอการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการมขอทควรพจารณา ดงตอไปน

2.1) ลกษณะของโครงการพฒนาและฝกอบรมทด ลกษณะของโครงการพฒนาและฝกอบรมทด ควรมลกษณะ ดงน

2.1.1 มวตถประสงคทชดเจน

ควรมการก าหนดวตถประสงคของการจดโครงการพฒนาและฝกอบรม

- 25 -

ใหชดเจน ตองการใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมไดรบอะไร เชน ไดรบความร ความเขาใจ มทกษะสามารถทจะตองปฏบตได มทศนคตหรอมพฤตกรรมเปนอยางไร เปนตน

2.1.2 หลกสตร/เนอหาสอดคลองกบความจ าเปน

การก าหนดหลกสตรและเนอหาของแตละหวขอ ควรจะตองเปนไปตาม

ความตองการและสอดคลองกบความจ าเปนของบคลากร หนวยงานและองคการอยางเหมาะสม

2.1.3 ใชวธการฝกอบรมทเหมาะสม

การก าหนดและเลอกวธการทจะใชในการพฒนาและฝกอบรม ควร

เหมาะสมกบวตถประสงค หลกสตรและเนอหา สถานทรวมทงผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมดวย

2.1.4 มก าหนดระยะเวลาด าเนนการทชดเจน

ในการด าเนนการ ควรมการก าหนดระยะเวลา วน เวลา ไวใหชดเจน เชน จะด าเนนการเมอไร ใชเวลากวน วนไหนบาง ในแตละวนมกจกรรมอะไรบาง เพอททกฝายทเกยวของจะไดรบทราบและจะไดจดเตรยมทกสงทกอยางใหพรอมส าหรบการด าเนนการ

2.1.5 สามารถตอบสนองความตองการขององคการได

การจดโครงการควรตอบสนองถงความตองการ วตถประสงค เปาหมาย และนโยบาย ของบคลากร หนวยงานและองคการได

2.2 สวนประกอบของโครงการพฒนาและฝกอบรม โครงการพฒนาและฝกอบรมควรมสวนประกอบของโครงการ ดงน

2.2 .1 ชอ/ลกษณะ/ประเภทของการพฒนาและฝกอบรม

ในการก าหนดโครงการพฒนาและฝกอบรม ควรก าหนดหวขอเรอง ลกษณะ ประเภท ของโครงการทจะท าการพฒนาและฝกอบรมใหชดเจน โดยเฉพาะหวเรองควรสอใหชดเจนและสามารถเขาใจได

2.2.2 บคคล/หนวยงานทรบผดชอบ

ในการก าหนดโครงการพฒนาและฝกอบรม ควรระบชอ บคคลหรอ

หนวยงานทรบผดชอบในการด าเนนการ เพอททกๆ ฝายทเกยวของจะไดตดตอและประสานงานไดอยางถกตอง

2.2.3 หลกการและเหตผล

ในการก าหนดโครงการพฒนาและฝกอบรมควรระบถงเหตผล ความ

เปนมา ลกษณะของปญหา หรอหลกการ ทเปนสาเหตและมความจ าเปนตองจดโครงการพฒนาและฝกอบรมขน

- 26 -

2,2,4 วตถประสงคของโครงการ

โครงการพฒนาและฝกอบรม ควรระบวา การจดโครงการในครงนม

วตถประสงคอยางไร ตองการใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมไดรบอะไรจากโครงการน

2.2.5 ประโยชน/ผลทจะไดรบ

โครงการพฒนาและฝกอบรมควรระบวา ในการจดโครงการครงนจะเกด

ประโยชนหรอเกดผลอยางไรบาง บคคล หนวยงาน และองคการไดรบประโยชนอยางไร

2.2.6 คณสมบต จ านวนของผทจะเขารบการพฒนาและฝกอบรม ในการก าหนดโครงการ

พฒนาและฝกอบรม ควรจะมการก าหนดจ านวนและคณสมบตของผทจะเขารบการพฒนาและฝกอบรมวา จะรบจ านวนเทาไร มคณสมบตขนต าอยางไร

2.2.7 วน เวลา สถานท ในการก าหนดโครงการพฒนาและฝกอบรม ควรระบวาโครงการนจะ

ด าเนนการเมอไร จะตองก าหนด วน เวลา สถานท รวมทงระยะเวลาทงหมดของโครงการดวย

2.2.8 งบประมาณทใช

การก าหนดโครงการพฒนาและฝกอบรม ควรพจารณาและวเคราะหถง

คาใชจายทจะเกดขนทงหมดวาเปนจ านวนเงนเทาไร เพอทจะไดก าหนดและจดหางบประมาณเพอใชในการด าเนนงานได

2.2.9 หลกสตรและรายชอวทยากรในแตละหวขอ

ในการก าหนดโครงการพฒนาและฝกอบรม ควรระบวาหลกสตรน ประกอบดวยหวขอหรอเรองใดบาง ในแตละหวขอเรองมใครเปนวทยากร

2.2.10 รายละเอยดก าหนดการพฒนาและฝกอบรม

ในการก าหนดโครงการพฒนาและฝกอบรม ควรระบวาโครงการนม

ระยะเวลาเปนอยางไร เรมเมอไร ในแตละวนมก าหนดการและมกจกรรมอะไรบาง และสนสดลงเมอไร ควรก าหนดรายละเอยดของโครงการไวอยางชดเจน

2.3 สงทควรพจารณาในการจดท าโครงการพฒนาและฝกอบรม

ในการจกท าโครงการพฒนาและฝกอบรม ควรพจารณาปจจยทส าคญ ดงน

2.3.1 ผเขารบการพฒนาและฝกอบรม ตองพจารณาวา ผทจะเขารบการพฒนาและฝกอบรมเปนใคร มต าแหนงหนาทระดบใด เปนระดบผบรหารหรอระดบปฏบตการ

2.3.2 สถานท ตองพจารณาวา จะใชสถานทใด ภายในหรอภายนอกองคการในพนทหรอนอกพนท ทงนตองค านงถงการเดนทาง ความสะดวก และความปลอดภยดวย

- 27 -

2.3.3 เวลา ตองพจารณาวา จะจดท าเมอไร ใชระยะเวลานานแคไหน

2.3.4 งบประมาณ ตองพจารณาวา โครงการทจะจดท านตองใชคาใชจายมากนอยเทาไร คมคากบการลงทนหรอไม 2.3.5 บรรยากาศและการจงใจ ตองพจารณาวา ในการจดท าโครงการนจะมวธการจงใจและสรางบรรยากาศใหกบผเขารบการพฒนาและฝกอบรมอยางไร

2.3.6 จตวทยากรการเรยนร ตองพจารณาวา ในการด าเนนการจะใชหลกการวการหรอใชจตวทยา เพอใหเกดการเรยนรและความเขาใจกบผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมอยางไร

3. การใหผบรหารอนมต/เหนชอบ (Management Approved)

เปนการเสนอโครงการตอฝายจดการหรอผบรหาร ใหเหนชอบและอนมตใหจดท าโครงการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ ซงมเหตผลดงตอไปน

3.1 เพอขอความเหนชอบและรบร

การจดท าโครงการพฒนาและฝกอบรมบคลากรในองคการควรทจะใหผบรหาร ใหความเหนชอบและรบรเกยวกบการด าเนนงานของโครงการท งหมด ท งน เพอใหเกดความสะดวกและราบรนในการด าเนนงาน

3.2 เพอตรวจสอบความสมบรณถกตองของโครงการ

การทใหผบรหารใหความเหนชอบและรบรเกยวกบการด าเนนงานของโครงการ กเพอใหผบรหารชวยพจารณาและตรวจสอบความสมบรณและถกตองในภาพรวมของโครงการ ท งน เพราะ ผบรหารจะรและมวสยทศน ประสบการณ หรอมนโยบายทเกยวกบองคการมากกวานนเอง

3.3 เพอใหความยนยอมในเรองงบประมาณ

การทใหผบรหารใหความเหนชอบและรบรเกยวกบการด าเนนงานของโครงการ กเพอใหผบรหารใหความยนยอมในเรองของงบประมาณ เพราะถาผบรหารไมใหความยนยอมแลว การด าเนนงานทกอยางกไมสามารถทจะด าเนนงานได

4. การวางระเบยบปฏบตในการด าเนนงาน (Issue Regulations)

เมอผบรหารใหความเหนชอบและอนมตใหจดท าโครงการพฒนาและฝกอบรมแลว ผรบผดชอบจะตองมการวางกฎระเบยบปฏบตในการด าเนนงานโครงการใหรดกมและชดเจน จะไดไมเกดปญหาหรอขอขดแยงในการด าเนนงาน สาเหตทตองมการวางกฎ ระเบยบปฏบต ขอบงคบในการด าเนนงานเพราะ

- 28 -

4.1 ใหผรบผดชอบหรอเกยวของไดรบทราบถงรายละเอยดตางๆเพอใชเปนแนวปฏบต

การทตองมการวางกฎระเบยบปฏบตในการด าเนนงานโครงการกเพอใหทกฝายท

เกยวของรวมท งผทรบผดชอบ ไดรบทราบถงรายละเอยดตางๆ ในการด าเนนงาน เพอใชเปนแนวทางในการปฏบตใหเปนแนวปฏบตเดยวกน จะไดไมเกดความสบสน ไมมการเลอกปฏบตและเปนกรอบในด าเนนงาน

4.2 ใหทราบถงบทบาท หนาท ความรบผดชอบของแตละคนอยางชดเจนและถกตอง

การทตองมการวางกฎระเบยบปฏบตในการด าเนนงานโครงการ กเพอใหทกฝาย

ทเกยวของรวมทงผทรบผดชอบ ไดรบทราบถงบทบาท หนาท และความรบผดชอบ ของแตละคนแตละฝายอยางชดเจนและถกตอง จะไดไมเกดความซ าซอนในการปฏบตงาน

4.3 จะไดปฏบตใหสอดคลองเปนไปในแนวเดยวกน

การทตองมการวางกฎระเบยบปฏบตในการด าเนนงานโครงการ กเพอให สอดคลองและเปนไปในแนวเดยวกน จะไดลดปญหาในการปฏบตงานทอาจจะแตกตางกนได

5. การด าเนนงานการจดการพฒนาและฝกอบรม (Direct Training)

ในการด าเนนการจดการพฒนาและการฝกอบรมผทมหนาทรบผดชอบจะตองมการ

ด าเนนการ ดงตอไปน

5.1 เรมด าเนนตามก าหนดการตาง ๆ

จะตองด าเนนการพฒนาและฝกอบรมตามก าหนดการทไดมการก าหนดไว เพอใหเปนไปตามเปาหมายและวตถประสงคของโครงการ

5.2 แกไขปญหาและอปสรรคตาง ๆ ทเกดขน

ในขณะทด าเนนการพฒนาและฝกอบรมตามก าหนดการทไดก าหนดไว อาจจะม

ปญหาและอปสรรคบางประการเกดขน ผทมหนาทรบผดชอบจะตองพยายามแกไขปญหาและอปสรรคตาง ๆ เหลานนไหหมดสนไป เพอใหการด าเนนงานบรรลผลส าเรจตามเปาหมายและวตถประสงคของโครงการ

6. การประเมนผลการการพฒนาและฝกอบรม (Evaluation)

เมอไดมการด าเนนการพฒนาและฝกอบรมตามก าหนดการแลว ผทมหนาทรบผดชอบ จะดองมการประเมนการพฒนาและฝกอบรม เพอทจะไดทราบวา การด าเนนงานในครงนประสบความส าเรจมากนอยเพยงใด ผเขารบการพฒนาและฝกอบรมมความพงพอใจในแตละดานเปน

- 29 -

อยางไร ซงโดยทว ๆ ไปแลว มกจะนยมประเมนผลโครงการพฒนาและฝกอบรมกน ในหวขอดงตอไปน

1. ทศนคตของผเขารบการพฒนาและฝกอบรมทมตอโครงการ

2. ความคดเหนเกยวกบสถานท ระยะเวลา และสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ

3. วทยากร หลกสตร เนอหา

4. ขอดขอบกพรอง พรอมทงขอเสนอแนะ

7. วธการประเมนผลการพฒนาและฝกอบรม

ในการประเมนผลการพฒนาและฝกอบรม มวธการทใชเพอใหไดผลจากการประเมนกนหลายวธ เชน

7.1 การสมภาษณ จะใชวธการประเมนผลการพฒนาและฝกอบรมดวยการสมภาษณแบบเผชญหนากบผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม

7.2 การใหตอบแบบสอบถาม จะใชวธการประเมนผลการพฒนาและฝกอบรมดวยการใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมตอบแบบสอบถาม ซงเปนวธการทนยมใชกนมากทสด

7.3 การทดสอบกอนและหลงการพฒนาและอบรม จะใชวธการประเมนผลการพฒนาและฝกอบรมดวยวธการทดสอบผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมทงกอนและหลงมกจะใชประเมนผลเกยวกบการเรยนรของผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมวากอนเขารบการพฒนาและฝกอบรมอยในระดบใด และหลงการพฒนาและฝกอบรมแลวอยในระดบใด มการเปลยนแปลงเปนอยางไร

7.4 การสงเกตพฤตกรรม จะใชวธการประเมนผลการพฒนาและฝกอบรมดวยการสงเกตถงพฤตกรรมของผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมวา หลงจากการเขารบการพฒนาและฝกอบรมแลวมการเปลยนแปลงเปนอยางไร

7.5 การเปรยบเทยบการท างานกบมาตรฐาน จะใชวธการประเมนผลการพฒนาและฝกอบรมดวยการเปรยบเทยบผลการปฏบตงานของผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมแลวกบมาตรฐานทก าหนดวาเปนอยางไร มการเปลยนแปลงมากนอยแคไหน

8. การตดตามผลการพฒนาและฝกอบรม (follow-up)

เมอการพฒนาและฝกอบรมเสรจสนลง ผทรบผดชอบจะตองมการตดตามผลการพฒนาและฝกอบรมโดยตดตามดวา ผทผานการพฒนาและฝกอบรมไดน าเอาความรความเขาใจ ไปใชในการปฏบตงานในหนาทการงานหรอไม และพฤตกรรมไดเปลยนแปลงไปมากนอยเพยงใด ซงอาจตดตามผลไดจากการสงเกตวธปฏบตงาน การวด/เปรยบผลการปฏบตงาน ซงถอไดวาเปนการตรวจสอบประสทธภาพผลลพธของการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการอกดวย

- 30 -

ความสมพนธระหวางวงจรของการการพฒนาทรพยากรมนษยกบขนตอนในการพฒนาทรพยากรมนษย

วงจร/วฏจกรของการพฒนาทรพยากรมนษยมความสมพนธกบขนตอนในการพฒนาทรพยากรมนษย ดงน

1. ชวงระยะการหาอตตลกษณ (Identity) ของวงจร/วฏจกรของการพฒนาทรพยากรกรมมนษยจะตรงกบขนตอนในการวเคราะหความจ าเปนของขนตอนในการพฒนาทรพยากรมนษย

2. ชวงระยะการวางแผน (plan)ของวงจร/วฏจกรของการพฒนาทรพยากรมนษยจะตรงกบขนตอนในการสรางหลกสตร การขออนมตโครงการ และการวางระเบยบปฏบต ของขนตอนในการพฒนาทรพยากรมนษย

3. ชวงระยะการอบรม (Conduct)ของวงจร/วฏจกรของการพฒนาทรพยากรมนษย จะตรงกบขนตอนในการด าเนนการตามก าหนดของขนตอนในการพฒนาทรพยากรมนษยในชวงระยะวดผล (Evaluate) ของวงจร/วฏจกรของการพฒนาทรพยากรมนษยจะตรงกบขนตอนในการประเมนผล การตดตามผลของขนตอนในการพฒนาทรพยากรมนษย

ปญหาและอปสรรคในการพฒนาทรพยากรมนษย

ในการพฒนาทรพยากรมนษย อาจจะเกดปญหาและอปสรรคดงตอไปน

1. ปญหาดานเจาหนาททด าเนนการ

ปญหาทส าคญประการหนงกคอ ปญหาเกยวกบเจาหนาทหรอบคลากรทรบผดชอบและด าเนนการในการพฒนาและฝกอบรม ทงนเพราะบคลากรหรอเจาหนาทถาไมรจกหนาทและความรบผดชอบแลว จะท าใหเกดปญหาและอปสรรคในการด าเนนการพฒนาและฝกอบรมได เชน เปนคนทไมมใจรกการใหบรการ (Service Mind)เปนคนทพดจาไม นาฟงไมสามารถใหขอมลตาง ๆ ได เปนตน ซงเจาหนาทหรอบคลากรเหลานถอวาเปนดานหนาในการใหบรการ ถาสามารถสรางความประทบใจและความพงพอใจไดแลว จะท าใหเกดปญหาและอปสรรค ตาง ๆ ในการพฒนาและฝกอบรมบคลากรไดงาย

2. ปญหาดานวทยากร

การพฒนาและฝกอบรมบคลากร บคคลทถอวามความส าคญมากผหนงกคอ วทยากร ทงนเพราะ วทยากรจะเปนผทท าใหเกดความสนใจในการเรยนร สรางความเขาใจ สรางทกษะ ทศนคต และพฤตกรรมใหแกผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม ดงนน ถาวทยากรเปนบคคลทไมมความร ไมมประสบการณ ไมสามารถสรางความสนใจใหแกผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมไดแลว กจะท าใหเกดปญหาและอปสรรคตาง ๆ ในการพฒนาและฝกอบรม

- 31 -

3.ปญหาดานบคลากรทเขารบการพฒนา

ในการพฒนาและฝกอบรมบคลากรสงทจะท าใหเกดปญหาและอปสรรคในการด าเนนการไดอกประการหนงกคอบคลากรสงทจะท าใหเกดปญหาและอปสรรคในการด าเนนการไดอกประการหนงกคอบคลากรทจะเขารบการพฒนาและฝกอบรม กลาวคอ ถาบคลากรเหลานไมมความเชอมนในคณคาของการพฒนาและฝกอบรม หรอบคลากรเหลานมระดบของต าแหนงหนาทการงานตางกน มวยทแตกตางกน สงตาง ๆ เหลานอาจจะท าใหเกดปญหาและอปสรรคในการพฒนาและฝกอบรมบคลากรไดเชนเดยวกน

4. ปญหาดานสถานทและอปกรณทใชในการพฒนาและฝกอบรม

ในการพฒนาทรพยากรมนษย ผทมหนาทรบผดชอบจะตองพจารณาเกยวกบสถานททจะใชในการพฒนาและฝกอบรมใหเหมาะสมกบโครงการ หลกสตร เนอหา วธการ ตลอดจนผทเขารบการพฒนาและฝกอบรม นอกจากนตองพจารณาถงอปกรณตาง ๆ ทใชดวยวามความเหมาะสม มความพรอมเมอใชงาน และเพยงพอหรอไม สงตาง ๆ เหลานอาจท าใหเกดปญหาและอปสรรคตาง ๆ ในการพฒนาและฝกอบรมบคลากรได

5. ปญหาดานบรหารและหวหนาหนวยงานทเกยวของ

การพฒนาและการฝกอบรมบคลากรในองคการ จ าเปนทจะตองไดรบความรวมมอและใหการสนบสนนจากบคคลหลาย ๆ ฝายทเกยวของ โดยเฉพาะผบรหารและหวหนาหนวยงานทเกยวของ ถาบคคลเหลานไมเขาใจในเรองการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ ไมใหความรวมมอ และไมใหการสนบสนนแลว กอาจจะท าใหเกดปญหาและอปสรรคในการพฒนาและฝกอบรมบคลากรได

6. ปญหาดานเวลาและคาใชจาย

ผมหนาทรบผดชอบจะตองพจารณาเกยวกบวนเวลา ชวงเวลา ระยะเวลาและคาใชจาย

ตาง ๆ ทจะใชในการด าเนนการพฒนาและฝกอบรมในแตละโครงการวา จะก าหนดขนเมอไหร ใชระยะเวลามากนอยแคไหน จะกระทบกบการปฏบตงานของบคลากร และจะมผลกบหนวยงานและองคการหรอไม อยางไร นอกจากน จะตองพจารณาถงงบประมาณหรอคาใชจายตาง ๆ ทจะเกดขนวา มจ านวนมากนอยเพยงใด เฉลยตอหวคนแลวตกคนละเทาไร คมคากบการลงทนหรอไม ถาผทมหนาทรบผดชอบพจารณาดานเวลาและคาใชจายตาง ๆ ไมเหมาะสมแลว กอาจจะท าใหเกดปญหาและอปสรรคในการพฒนาและฝกอบรมบคลากรได

- 32 -

ปจจยทมผลกระทบตอการพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาทรพยากรมนษย มปจจยทส าคญทเปนกระทบซงอาจจะท าใหประสบความส าเรจหรอลมเหลวได ดงตอไปน

1. นโยบายขององคการ (Policy)

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ ถาไดมการก าหนดใหเปนนโยบายแลว จะท าใหประสบความส าเรจไดโดยงาย เพราะถาก าหนดใหเปนนโยบายแลว บคลากรทกคน ทกฝาย ทกหนวยงายในองคการ จะตองถอปฏบต จะหลกเลยงมได แตถาไมไดก าหนดใหเปนนโยบาย บคลากรบางคน บางฝาย บางหนวยงานในองคการอาจจะไมถอปฏบตหรอลกเลยงได ดงน น นโยบายขององคการจงเปนปจจยส าคญทเปนผลกระทบ ซงอาจจะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวได

2. ทศนคตของผบรหาร (Management Attitude)

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะประสบความส าเรจไดตามวตถประสงค กเพราะการไดรบความเหนชอบและการสนบสนนจากผบรหารโดยเฉพาะผบรหารระดบสง กลาวคอ ถาผบรหารมทศนคตทดและมความเขาใจในคณคาของการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการแลว จะท าใหการด าเนนการพฒนาและฝกอบรมเปนไปอยางราบรนและบรรลผลส าเรจตามทตองการ แตถาผบรหารไมมความเขาใจในคณคาและมทศนคตทไมดตอการพฒนาทรพยากรมนษยแลว กอาจจะเกดปญหาตางๆ ในการด าเนนการได ดงน น ทศนคตของผบรหาร จะเปนปจจยส าคญประการหนงทเปนผลกระทบท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวได

3. งบประมาณ (Budget)

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได อาจจะเกดจากปจจยดานงบประมาณ เพราะถาจะมการด าเนนการเรองอะไรกตาม ถาไมมงบประมาณในการจดท า การด าเนนการเรองนนๆ กอาจจะไมบรรลผลส าเรจตามตองการได ถาไมมงบประมาณใหจดท า การด าเนนการในเรองนนๆ กจะบรรลผลส าเรจตามตองการไดโดยงาย ดงนน งบประมาณทใชในการพฒนาและฝกอบรม จะเปนปจจยส าคญประการหนงเปนผลกระทบท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวได

4.สถานท (Place)

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได อาจจะเกดจากปจจยดานสถานท เชน การพฒนาและฝกอบรมระดบผบรหารหรอการพฒนาและฝกอบรมระดบปฏบตงาน การก าหนดสถานทเพอใชในการด าเนนการพฒนาและฝกอบรมระดบผบรหารจะ

- 33 -

มการด าเนนการภายนอกองคการ ทงนเพราะ ถามการด าเนนการภายในองคการแลว ผบรหารอาจจะยงไมปลอดจากการท างานปกต จงนยมไปจดนอกสถานท เปนตน นอกจากน สถานทควรทจะพจารณาถงปจจยอนๆ อก เชน ผ ท เขารบการพฒนาและฝกอบรม อาย การเดนทาง ความปลอดภย เวลา เปนตน ดงนน สถานทในการพฒนาฝกอบรม จะเปนปจจยส าคญอกประการหนงทเปนผลกระทบท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวได

5. วทยากร (Trainer/Instructor)

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได อาจจะเกดจากปจจยดานวทยากร ทงนเพราะวทยากรจะเปนผทท าใหเกดการเรยนร การรบร ความเขาใจ โดยวทยากรจะตองเปนผทมความร มประสบการณมความสามารถในการถายทอด มความสามารถในการจงใจ สรางความประทบใจและพงพอใจใหกบผรบฟงไดเปนอยางด ถาวทยากรไมมในสงตางๆ ทกลาวมาแลวกอาจจะเกดปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานได ดงนน วทยากรในการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวได

6. หลกสตร (Content)

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได อาจจะเกดจากปจจยดานหลกสตร ทงน หลกสตรจะตองนาสนใจสามารถน าไปใชในการปฏบตงานไดทงในปจจบนและอนาคต เปนทตองการของบคลากรหรอมความจ าเปนทจะตองมการด าเนนการ เพราะถาหลกสตรไมเปนดงทกลาวมานแลวผทเกยวของทกฝายกอาจจะไมใหความสนใจได และอาจจะมผลท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวไดเชนกน

7. ระยะเวลา (Time/Period)

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได อาจจะเกดจากปจจยดานระยะเวลา ทงนเพราะ การก าหนดระยะเวลาหรอชวงเวลา รวมทงวนและเวลาทจะท าการพฒนาและฝกอบรม จะตองเปนชวงเวลาทเหมาะสม มผลกระทบตอบคลากร หนวยงานและองคการนอยทสด ดงนน ระยะเวลาในการพฒนาและฝกอบรม จะเปนปจจยส าคญอกประการหนงทเปนผลกระทบท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวได

8. อปกรณ (Equipment)

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได อาจจะเกดจากปจจยดานอปกรณตางๆ ในการใหความรและถายทอดใหกบผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมถามความพรอมและพอเพยง กจะท าใหผทเขารบการพฒนาและฝกอบรมมความสนใจ แตถาไมพรอมกอาจจะหมดความสนใจลงได ดงนน อปกรณตางๆ ทใชในการพฒนาและฝกอบรม จะเปนปจจยส าคญอกประการหนงทเปนผลกระทบท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวได

- 34 -

9. ผเขารบการพฒนาและฝกอบรม (Target Group)

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได อาจจะเกดจากปจจยดานบคลากรผเขารบการพฒนาและฝกอบรม ทงนเพราะ ผเขารบการพฒนาและฝกอบรมถกก าหนดใหเปนเปาหมายตามวตถประสงคของโครงการ ถาผเขารบการพฒนาและฝกอบรมไมใหความสนใจ ไมใหความรวมมอ และไมเหนคณคาของการพฒนาและฝกอบรมแลวโครงการพฒนาทรพยากรมนษยกจะไมบรรลผลตามวตถประสงคทตองการ ดงนน บคลากรผเขารบการพฒนาและฝกอบรม จะเปนปจจยส าคญอกประการหนงทเปนผลกระทบท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวได

10. ผด าเนนการ (Organizer)

การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ จะประสบความส าเรจหรอลมเหลวได อาจจะเกดจากปจจยดานผ ท รบผดชอบในการด าเนนการพฒนาและฝกอบรม ไมวาจะเปนเจาหนาท ผ ประสานงาน ผรบผดชอบโครงการ หรอผทเกยวของโดยตรง จะตองปฏบตและด าเนนการใหเปนไปตามทไดก าหนดไวในโครงการ เชน ระเบยบ ขอบงคบ ก าหนดการ วธการในการพฒนาและฝกอบรม การประเมนผล การตดตามผล เปนตน ดงนน บคลากรผทรบผดชอบในการด าเนนการพฒนาและฝกอบรม จะเปนปจจยส าคญอกประการหนงทเปนผลกระทบท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวได

11. อนๆ (Others)

นอกจากปจจยตางๆ ตามทกลาวมาแลว ยงมปจจยอนๆ อกทอาจจะมผลกระทบท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการประสบความส าเรจหรอลมเหลวได เชน ความซบซอนขององคการ (Organization Complexity) อทธพลอนๆ ในองคการ การแขงขน สภาพแวดลอม เปนตน

บทสรป

ความหมายของ การพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) หรอ การพฒนาก าลงคน (Manpower Development) หรอ การพฒนาและฝกอบรมทรพยากรมนษย (Training

&Development ) คอ กระบวนการในการพฒนาและสงเสรมใหบคลากรมความรความสามารถ ความเขาใจ มทกษะในการปฏบตงาน ตลอดจนมทศนคตและพฤตกรรมทด เพอใหมประสทธภาพในการท างานทดขน มวตถประสงค เพอเปนการพฒนาบคลากรและ พฒนาองคการ ซงประโยชน/ความส าคญของการพฒนาทรพยากรมนษย 3 ลกษณะ คอ ประโยชนตอพนกงาน ประโยชนตอผบรหารและประโยชนขององคการหรอหนวยงาน สาเหตทตองมการพฒนาทรพยากรมนษย เปนนโยบายขององคการ มการปรบเปลยนระบบงานหรอวธการท างาน เพอรองรบการขยายงานหรอ

- 35 -

สรางงานใหม เพอลดคาใชจายจาการสญเสยทเกดขนในการปฏบตงาน เพอการแขงขนกบผแขงทางธรกจ เพอลดปญหาตางๆ ทเกดขน เพอเตรยมบคลากรใหพรอมทจะปฏบตงานในต าแหนงตางๆ ในอนาคต การพฒนาประกอบดวย 3 สวนไดแก ปจจยน าเขา (Input) กระบวนการแปรสภาพ (Process) และปจจยน าออก (Output)

- 36 -

ค าถามทายบท

1.ใหผเรยนอธบายความหมาย วตถประสงค สาเหตทตองมการพฒนาทรพยากรมนษย แนวคดในการพฒนาทรพยากรมนษย บทบาทของการพฒนาทรพยากรมนษย หลกการพฒนาทรพยากรมนษย จรรยาบรรณในการพฒนาทรพยากรมนษย ผทเกยวของกบการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ และประเภทของการพฒนาทรพยากรมนษย

2. ใหผเรยนเขยนวงจร/วฏจกรของการพฒนาทรพยากรมนษย ขนตอนในการพฒนาทรพยากรมนษยและปญหาและอปสรรคในการพฒนาทรพยากรมนษย

3. ใหผเรยนเขยนเทคนคหรอวธการในการพฒนาทรพยากรมนษยพรอมอธบายการน าเทคนคไปประยกตใชในการพฒนาทรพยากรมนษย

- 37 -

เอกสารอางอง

ณรงควทย แสนทอง.(2544). การบรหารทรพยากรมนษยสมยใหม (พมพครงท 2). กรงเทพฯ:

เอช อาร เซนเตอร. ดนย เทยนพฒ.(2543). การบรหารทรพยากรบคคลในศรรตวรรษท 21.กรงเทพฯ: ไทยเจรญ

การพมพ. เดนพงษ พลละคร.(2530).การบรหารบคคลภาครฐ.กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ณรงคศกด บญเลศ (2550) การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ เอกสารชดวชาการจดการ

องคการและทรพยากรมนษย หนวยท 11 นนทบร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. พะยอม วงศสารศร.(2534). การบรหารงานบคคล พมพครงท 2. กรงเทพฯ: คณะวชาวทยาการ

จดการ วทยาลยครสวนดสต. ประเวศ มหารตนสกล.(2544). การบรจดการทรพยากรมนษยดวยเทคโนโลยสารสนเทศ พมพครง

ท 2. กรงเทพฯ: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน).

- 39 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2

ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษย 6 ชวโมง

หวขอเนอหา

ทฤษฎหนาตางโจฮาร (The Johari-Window Theory)

ทฤษฎพฤตกรรมนยม (Behaviorism Theory) ทฤษฎแรงจงใจ (Motivation Theory) ทฤษฎความตองการ

ทฤษฎวเคราะหการสอสารสมพนธระหวางบคคล (Transactional Analysis Theory) ทฤษฎพฒนาการดานบคลกภาพ (Personality Development Theory) ทฤษฎระบบทวไป (General System Theory) ทฤษฎปฏสมพนธของกลม (Interaction Theory) ทฤษฎบคลกภาพของกลม (Group Syntality Theory) ทฤษฎพนฐานความสมพนธระหวางบคคล หรอ FIRO (Fundamental Inter Personal

Relation Orientation) ทฤษฎการแลกเปลยนพฤตกรรมกลม (Exchange Theory) ทฤษฎสนาม (Field Theory) ทฤษฎจงใจในการบรหาร ทฤษฎการเรยนรแบบรวมมอ

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

- 40 -

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหผเรยนมความรและสามารถอธบายทฤษฎเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษย

2. เพอใหผเรยนมทกษะในการเขยนวเคราะหทฤษฎเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษยได

3. เพอใหผเรยนน าความรทไดไปใชในชวตประจ าวนได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมแบงกลมระดมพลงสมอง

3.กจกรรมการสอนแบบแบงกลมท างาน (Committee Work Method)

4. กจกรรมอภปราย (Discussion Method)

5. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

6. ผสอนสรปเนอหา

7. ท าแบบฝกหดเพอทบทวนบทเรยน

8. ผเรยนถามขอสงสย

9. ผสอนท าการซกถาม

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

2. PowerPoint การพฒนาบคคล กลม และชมชน

3.ต ารา

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากการซกถามในชนเรยน

2. ประเมนจากความรวมมอและความรบผดชอบตอการเรยน

3. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

- 41 -

บทท 2

ทฤษฏเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษย

ทรพยากรมนษยหรอบคคลเปนองคประกอบส าคญของกลม ถาหากไมมบคคลกไมมกลม การศกษาเกยวกบกลมจงตองศกษาบคคลดวย นกวชาการไดศกษาเกยวกบบคคลและกลมแลวเสนอเปนทฤษฎไวหลายทฤษฏ ทฤษฎส าคญทควรศกษาซงจะกลาวถงในบทน คอ ทฤษฎหนาตางของโจฮาร ทฤษฎจตวเคราะห ทฤษฎพฤตกรรมนยม ทฤษฎแรงจงใจ ทฤษฎวเคราะหการสอสารสมพนธระหวางบคคล ทฤษฎพฒนาการดานบคลกภาพ ทฤษฎระบบทวไป ทฤษฎปฏสมพนธของกลม ทฤษฎบคลกภาพของกลม ทฤษฎพนฐานความสมพนธระหวางบคคล หรอ FIRO ทฤษฎสมฤทธผลของกลม ทฤษฎการแลกเปลยนพฤตกรรมกลม ทฤษฎสนาม ทฤษฎจงใจในการบรหาร และทฤษฎการเรยนรแบบรวมมอ สาระส าคญดงรายละเอยดตอไปน

ทฤษฎหนาตางโจฮาร (The Johari-Window Theory)

เจาของทฤษฎหนาตางของโจฮาร คอ โจเซฟ ลฟท (Joseph Luft) และแฮร องแฮม (Harry

Ingham) สาระส าคญของทฤษฎ คอ แบบแผนการแสดงพฤตกรรมของบคคล เมอรวมกนเปนกลมและสงคมจะม 4 สวน เปรยบเหมอนหนาตาง 4 บาน ดงน

บานท 1 สวนเปดเผย (Open Area) เปนสวนของพฤตกรรมทบคคลแสดงออกอยางเปดเผย เพอใหบคคลอนรบร จงเปนพฤตกรรมทตนเองรบคคลอนกรและเขาใจตรงกน ถามการตดตอสมพนธใกลชดกนมากขน สวนเปดเผยนกจะเพมมากขน เชน เมอเสยใจบคคลบางคนกจะรองไหเสมอ เมอขดใจจะกระทบเทาเสมอ เปนตน

บานท 2 สวนบอด (Blind Area) เปนพฤตกรรมทบคคลแสดงออกโดยทตนเองไมรตวและมองไมเหน แตบคคลอนรและมองเหน เชน เวลาใชความคด บคคลบางคนจะเอามอกมขมบแตบางคนชอบเกาศรษะเสมอ เปนตน

บานท 3 สวนซอนเรน (Hidden Area) เปนพฤตกรรมทบคคลรและเขาใจแตปดบงเอาไวไมเปดเผย ท าใหบคคลอนไมรและไมเขาใจหรอรแตไมตรงกบความเปนจรง พฤตกรรมซอนเรนจะมมาก เมอบคคลเรมมปฏสมพนธกน และจะลดลงเมอมการปฏสมพนธมากขน รจกกนมากขน สวนใหญเปนเรองทบคคลรสกเสอมเสย เพราะไมเปนทยอมรบตามบรรทดฐานทางสงคม เชน การเปนรกรวมเพศ เปนตน

- 42 -

บานท 4 สวนลกลบ (Unknown Area) เปนพฤตกรรมทบคคลไมรไมเขาใจและบคคลอนกไมรไมเขาใจเชนเดยวกน เปนลกษณะของพฤตกรรมจากภาวะจตใตส านก เชน เมอมเพศสมพนธพฤตกรรมของบคคลจะเปลยนแปลงไปเปนชอบใชความรนแรง และท ารายคทมเพศสมพนธดวย เปนตน

พฤตกรรมท ง 4 สวนของบคคลนจะเกดขนมากหรอนอยขนอยกบระยะเวลาและความสมพนธระหวางบคคล กลาวคอ ในระยะเรมตนของความสมพนธหรอเรมรจกกน สวนท 1

(สวนเปดเผย) จะเกดขนนอย แตสวนท 3 (สวนซอนเรน) จะมมาก เมอความสมพนธมากขน ใชเวลามากขน สวนท 1 จะเพมมากขน แตสวนท 3 จะลดลง ส าหรบในสวนท 3 (สวนซอนเรน) และสวนท 4 (สวนลกลบ) นนตองใชเทคนควธทเหมาะสมและเวลานานจงจะมองเหนและเปลยนแปลงไดยาก พฤตกรรมของบคคลทง 4 สวนนสรปไดดงรปท 2.1

ตนเองร ตนเองไมร

1. สวนเปดเผย 2. สวนบอด

3. สวนซอนเรน 4. สวนลกลบ

ภาพท 2.1 สวนของพฤตกรรมในทฤษฎหนาตางโจฮาร

ทฤษฎหนาตางโจฮารท าใหมความรความเขาใจบคคลและกลมหลายประการ ดงน (สมพร

สทศนย, 2548, 165-166) 1. ท าใหรและเขาใจวาบคคลรจกตนเองเพยงบางสวน ไมมบคคลใดทรจกตนเองอยางถองแท

2. บคคลสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมได เมอมปฏสมพนธกบคนอนในกลมและสงคม

3. พฤตกรรมในสวนทเปดเผย (สวนท 1) และพฤตกรรมในสวนทซอนเรน (สวนท 3)

เปนสวนส าคญทเกยวของกบบคคลและกลม สวนพฤตกรรมสวนบอดและสวนลกลบของบคคลนนสามารถพฒนาไดโดยกระบวนการกลม

4. เมอบคคลเรมรจกกน หนาตางบานท 1 (สวนเปดเผย) ยงเปดนอย เพราะบคคลตางสงวนทาทของตน ไมกลาเปดเผยมากนก เมอคบกนนานๆ กเกดความไววางใจจงเปดเผยมากขน ท าใหหนาตางบานท 1 เปดกวางขน

คนอนร

คนอนไมร

- 43 -

5. หนาตางบานท 3 (สวนซอนเรน) จะมความสมพนธกบหนาตางบานท 1 (สวนเปดเผย) กลาวคอ เมอหนาตางบานท 1 เปดกวางขน หนาตางบานท 3 จะแคบลง เนองจากบคคลคดวาเมอ

สนทสนมกนมากขนกไมมความจ าเปนทจะตองปดบงหรอซอนเรนอกตอไป

6. หนาตางบานท 2 (สวนบอด) ตองใชเวลาจงจะลดขนาดลง กลาวคอ ตองท าใหบคคลตระหนกรบรในพฤตกรรมสวนบอดนน และปรบปรงแกไขพฤตกรรมดงกลาวใหเหมาะสมตอไป

7. เมอบคคลเขารวมเปนสมาชกของกลม กลมควรท าความเขาใจในพฤตกรรมสวนตางๆ ของสมาชกแตละคน เพอปรบปรงและพฒนาใหเหมาะสมและเปนสมาชกทดของกลมตอไป

ทฤษฎจตวเคราะห (Psychoanalytic Theory)

นกจตวทยาทฤษฎจตวเคราะหทส าคญ คอ กลมนกจตวทยาชาวเยอรมณ ไดแก ซกมนตฟรอยด (Sigmund Freud) และคารล กสตาฟ จง (Carl Gustav Jung) มความคดเหน เกยวกบธรรมชาตของบคคลไวดงน (สายหยด ใจส าราญ และสภาพร พศาลบตร, 2549, 27-29) ซกมนด ฟรอยด (ค.ศ. 1856-1939) เชอวาธรรมชาตของบคคลจะมความพงพอใจในตนเองมากกวาสงคม รกตนเองและยดตนเองเปนส าคญ แรงผลกดนทางสงคมท าใหบคคลมพฤตกรรมรปแบบตาง ๆ เชน ความเหนแกตว เปนตน พฤตกรรมทไมพงปรารถนาในวยผใหญเปนผลจากการมประสบการณทไมมความสขในวยเดก บคคลประกอบดวยองคประกอบทรวมเปนลกษณะของบคคล 3 สวน คอ

1. ความตองการและแนวโนมทจะกระท าสงตางๆ ตามความตองการและความพอใจ (Id)

เปนจตไรส านกรวมทงสญชาตญาณของบคคลทตดตวมาตงแตเกด เปนลกษณะทแทจรงของจตใจแสดงออกโดยไมรบรและไมเขาใจในความจรง เปนพลงงานทางจตใจทผลกดนใหบคคลกระท าสงตางๆ หรอแสดงพฤตกรรม

2. แบบแผนของพฤตกรรมทไดรบการปรบปรงใหดขน (Ego) เปนความตองการของบคคลทจะปรบตวใหเหมาะสมกบสภาพทเปนจรง โดยใชความร ความเขาใจ และความจรงจากประสบการณของตนเอง เชน เมอหวกจะหาอาหารมากนและมกรยาทเหมาะสมกบสถานการณในขณะนน เปนตน

3. การควบคมบคลกภาพและพฤตกรรมของบคลกภาพขงบคคล (Supper-ego) อนเปนผลมาจากความรความเขาใจ และความสนใจอยางลกซงในสงคม สงแวดลอม ศลธรรม จรรยาในจตใจของบคคลเพอใหเปนทยอมรบในสงคม เปนตวยบย งแรงผลกดนของความตองการในสวนท 1 และเปนตวชกจงใหบคคลมพฤตกรรมทถกตองเหมาะสมตามบรรทดฐานของสงคมในสวนท 2

- 44 -

ถา 3 สวนของบคคลท างานอยางผสมผสานกลมกลนกนอยางด คอเมอเกดความตองการกใชความร และวธการทสงคมยอมรบมาใชเพอใหไดมาในสงทตองการแลว บคคลกจะมพฤตกรรมและบคลกภาพทเหมาะสมตามบรรทดฐานทสงคมก าหนด แตถาหากมความขดแยงเกดขนคอบคคลตองการท าในสงทตนตองการและพอใจแตเปนสงทสงคมถอวาผด ไมยอมรบแลวจะท าใหบคคลเกดความเครยดเพราะตองควบคมตวเองโดยการอดกลนและปฏบตตามบรรทดฐานของสงคม แตถาหากไมสามารถอดกลนไวได บคคลกจะมพฤตกรรมและบคลกภาพทเบยงเบนไปจากบรรทดฐานของสงคม

คารล กสตาฟ จง เชอวาธรรมชาตของบคคลประกอบดวยสวนส าคญ 2 สวน คอ จตไรส านกและบคลกภาพ

1. จตไรส านก (Unconscious) มความส าคญตอพฤตกรรมและบคลกภาพของบคคลจตไรส านกม 2 ระดบ คอ

1.1 จต ไรส าน ก สวนบคคล (Personal Unconscious) ประกอบดวยความ คดและประสบการณทเกบไว และบคคลสามารถระลกถงหรอเกดความทรงจ าไดอกครงหนงถามเหตการณ

หรอความรสกอยางหนงอยางใดไปกระทบ

1.2 จตไรส านกทรวบรวมสงตาง ๆ ไว (Collective Unconscious) ประกอบดวยความทรงจ า แบบแผนพฤตกรรม แบบแผนความคดซงบคคลไดการถายทอดมาจากคนรนกอน ๆ

2. บคลกภาพ (Personality) บคคลมบคลกภาพ 2 ลกษณะ คอ บคลกภาพแบบแสดงตวและบคลกภาพแบบเกบตว อยในตนเอง โดยบคลกภาพหนงมลกษณะเดนกวาอกบคลกภาพหนง บคลกภาพทดอยกวากจะเปนลกษณะทอยในจตไรส านกของบคคล

ทฤษฎพฤตกรรมนยม (Behaviorism Theory) นกทฤษฎพฤตกรรมนยมทส าคญ คอ บ. เอฟ. สกนเนอร (B.F. Skinner) เชอวาธรรมชาตของบคคล คอการตกอยภายใตอทธพลของสงแวดลอมทงสงแวดลอมธรรมชาตและสงแวดลอมทางสงคม เชน คนชนบทจะเฉอยชากวาคนในเมอง เดกทอยในครอบครวทอบอนจะมความเปนตวของตวเองสงและมพฒนาการไปตามวย ดงนนธรรมชาตของบคคลจงเปนผลผลตจาการทบคคลมปฏกรยาโตตอบกบสงแวดลอมนนเอง ซงถาบคคลสามารถควบคมสงแวดลอมได กสามารถ ควบคมหรอก าหนดพฤตกรรมของบคคลใหเปนไปตามความตองการได (ปราณ รามสตร และจ ารส ดวงสวรรณ, 2545, 113)

- 45 -

ทฤษฎแรงจงใจ (Motivation Theory) ทฤษฎแรงจงใจเปนทฤษฎทเกยวกบความตองการของบคคล ซงบคลจะมพฤตกรรมเพอตอบสนองความตองการแตกตางกนออกไป นกทฤษฎแรงจงใจทส าคญคอ อบราฮม มาสโลว(Abraham Maslow) เคลยตน อนเดอรเฟอร (Clayton Alderfer) เอช. เอ. เมอรเรย (H. A. Murray) และอรค ฟรอมม (Erich Fromm) (สมพร สทศนย, 2548, 49-56) ทฤษฎความตองการของมาสโลว ( Maslow’s Hierarchy of Needs theory) อบราฮม มาสโลว (ค.ศ. 1908-1970) เชอวาธรรมชาตของบคคลคอความตองการซงเปนแรงจงใจส าคญในการแสดงพฤตกรรมเพอตอบสนองความตองการตาง ๆ ความตองการนจะเปนล าดบขน (Hierarchy of

Needs) จากต าไปหาสง เมอความตองการขนต ากวาไดรบการตอบสนองแลวความตองการขนสงจะเปนแรงจงใจใหแสดงพฤตกรรมตอไป ความตองการทไดรบการตอบสนองแลวจะไมเปนแรงจงใจใหแสดงพฤตกรรมอกตอไป

ล าดบขนความตองการของบคคล ม 5 ระดบดงน

1. ความตองการดานรางกาย (Physiological Need) เปนความตองการพนฐานเพอความอยรอดของชวต เชน อาหาร อากาศ น า ทอยอาศย ยารกษาโรค การพกผอน การขบถาย ความตองการทางเพศ อณหภมทเหมาะสม เปนตน ซงเปนความตองการระดบต าสดทบคคลและสตวอน ๆ ตางกมความตองการ

2. ความตองการความปลอดภยในชวต (Safety Needs) เปนความตองการความปลอดภยของบคคลทงดานรางกายและจตใจ รวมทงความมนคงในชวต ครอบครว อาชพ มหลกประกนในชวต มความปลอดภยในทรพยสนของตนเอง เปนตน

3. ความตองการความรกและความเปนเจาของ (Love and Belonging Needs) เปนความตองการของบคคลในเรองความรกความอบอน การมเพอน การยอมรบบคคลอน การเปนสวนหนงของสงคม เปนตน

4. ความตองการเกยรตยศชอเสยงและความภาคภมใจ (Esteem Needs) เปนความตองการของบคคลเกยวกบการไดรบยกยองสรรเสรญและมชอสยง เชน ค าชมเชยและยกยองจากผอน การยอมรบในความคดของตนเอง การเคารพนบถอและความชนชมจากผอน ความมนใจในตนเองและรสกวาตนเองมคณคา เปนตน

5.ความตองการสมหวงในชวต (Self Actualization Needs) เปนความตองการของบคคลทจะประสบความส าเรจหรอความสมหวงในชวตของตน เชน การคนพบความจรง การประดษฐสงใหม ๆ การรจกตนเอง การบรรลเปาหมายสงสดในดานตาง ๆ ของชวต เปนตน ซงเปนความตองการในระดบสงสดของบคคล แตมบคคลทบรรลความตองการในระดบนไมมากนก

- 46 -

ความตองกรทง 5 ระดบนบคคลไดรบการตอบสนองในความตองการระดบแรกและจะลดลงตามล าดบ กลาวคอ บคคลโดยทวไปอาจจะไดรบการตอบสนองความตองการในล าดบแรกแตจะลดลงในความตองการในระดบทสองและระดบสงขนไป มลกษณะเหมอนกบพนทของรปสามเหลยมหรอพระมดดงลกษณะในภาพท 2.2

ภาพท 2.2 ระดบความตองการของบคคลตามแนวความคดของอบราฮม มาสโลว ทมา: สมพร สทศนย, (2548, 49-56)

ทฤษฎความตองการของอลเดอรเฟอร (Alderfer’s Modified Needs Hierarchy Theory) เคลยตน อลเดอรเฟอร มความเชอในเรองธรรมชาตความตอการของบคคลเชนเดยวกบมาสโลวแตไมรวมความตองการบางระดบไวดวยกน จงเหลอความตองการเพยง 3 ระดบ คอ 1. ความตองการด ารงอย (Existence needs) คอความตองการทางกายและความตองการความปลอดภย เปนความตองการในระดบต าของบคคล

2. ความตองการความสมพนธกบบคคลอน (Relation Need) คอความตองการความรกและความเปนเจาของ ความตองการเกยรตยศชอเสยง

3. ความตองการเจรญเตบโต (Grown Need) คอความตองการเกยรตยศชอเสยงบางสวนรวมกบความตองการความสมหวงในชวต ทฤษฎความตองการของอนเดอรเฟอรนเรยกอกอยางหนงวาทฤษฎความตองการ ERG

ทฤษฎความตองการของฟรอมม (Fromm’s Social Psychology Theory)

5. ความสมหวง

ในชวต

4. เกยรตยศชอเสยง

3. ความรกและความเปนเจาของ

2. ความปลอดภยในชวต

1. ความตองการทางรางกาย

- 47 -

อรค ฟรอมม มแนวคดทส าคญคอธรรมชาตความตองการของบคคล และประเภทของบคคล

ธรรมชาตความตองการของบคคล บคคลมความตองการ 6 ประการ ดงตอไปน (สายหยด ใจส าราญ และสภาพร พศาลบตร, 2549, 28-29)

1. ความตองการมความสมพนธกบบคคลอนและใชชวตรวมกบบคคลอน

2. ความตองการและการกระท าในสงทดกวาและความตองการใหตนเองเปนผม

ประสทธภาพ

3. ความตองการสรางรากฐานของชวตทมนคงและมสงยดเหนยวจตใจ ตองการความ

มนคง คามปลอดภยในชวตและทรพยสน ตองการความผกพนตนเองกบบคคลอน

4. ความตองการมเอกลกษณของตน ตองการความเปนตวของตวเองทแตกตางจากบคคล

อน

5. ความตองการเขาใจในธรรมชาต เขาใจสงแวดลอมทงสงแวดลอมธรรมชาตและ

สงแวดลอมทมนษยสรางขนหรอสงแวดลอมทางสงคมวฒนธรรมอยางชดเจน และตองการมชวตอยอยางมความหมายและมความรก

6. ความตองการแสวงหา สงตนเตนและสงเราตาง ๆ ความตองการสงแวดลอมททาทาย

ความสนใจและสงเราทท าใหกระตอรอรนในการรวมกจกรรมตาง ๆ และการด าเนนชวต

ประเภทของบคคล โดยธรรมชาตบคคลม 2 ประเภท คอ ผทไมเสรมสรางประโยชนใหกบตนเองและสงคมกบผทเสรมสรางประโยชนใหกบตนเองและสงคม (พงษพนธ พงษโสภา, 2542,

110-111) 1. ผไมเสรมสรางประโยชนใหกบตนเองและสงคม (The Nonproductive Person)

เปนบคคลทไรประสทธภาพ ไมเสรมสรางประโยชนใหกบสงคม เปนบคคลทไรประโยชนทงตอตนเองและผอน ม 4 ประเภทดงน

1.1 ผทชอบขอรบความชวยเหลอจากผอน (Receptive) เปนบคคลทคดวาทกสงทก

อยางทตนเองอยากไดจะมอยท วไปตามแหลงตาง ๆ ในสงคม เปนผทมความรอบรในการขอความชวยเหลอจากผอน ชอบตามผอน ชอบท าความรจกและสนทสนมกบผมอ านาจ เพออาศยบารมในการแสวงหาผลประโยชน มงแตคอยรบความชวยเหลอหรอสงตอบแทนจากผอน ไมตองการเปนผ สญเสย บคลกภายนอกเปนผมไมตรจต เปนมตร ทาทามน าใจด แตในความรสกทแทจรงแลวจะพยายามเอาชนะใจผอนใหไดตลอดเวลา เพอความสะดวกในการขอความชวยเหลอเมอมโอกาส

- 48 -

1.2 ผทชอบฉกฉวยผลประโยชนจากผอน (Exploitative) เปนบคคลทมความพยายาม

ทกวถทางทจะถายเททกสงทกอยางของผอนมาสตน ทงวธการทชอบธรรมและไมชอบธรรม ชอบใชผอนเปนเครองมอ มความเคลอบแคลงใจตลอดเวลา ชอบเยาะเยยถากถาง อจฉารษยาผอน มงแตท าลายผอน ภายในใจมความหวาดผวา จาดความมนคงในชวต ตองพยายามแสดงคามดงดนออกมา เพอลดความหวดผวาในใจและท าใหผอนรสกมนคงยงขน

1.3 พวกชอบสะสม (Hoarding) เปนบคคลทสรางความมนคงของชวตโดยการรกษา

สงทครอบครองอยไมใหรวไหล ไมยอมเสยรผอน ไมไวใจใคร ไมหลวมตวใหกบใคร ก าหนดกรอบเหมอนเปนเกราะคมกนตนเองตลอดเวลา

1.4 พวกนกการตลาด (Marketing) เปนบคคลทชอบทาทาย ชอบความเสยง มองเหน

คนเปนวตถชนหนงทซอขายได ถอวาความส าเรจของชวตขนอยกบความนยมของผอน จงพยายามปรบตวใหเขากบความตองการของตลาด มความสามารถในการปรบตวไดหายรปแบบและรวดเรว

2. ผทเสรมสรางประโยชนใหกบตนเองและสงคม หรอพวกนกผลต (The Productive

Person) เปนบคคลทสามารถเสรมสรางสงตาง ๆ ใหกบตนเอง ผอน และสงคม เปนผแสวงหาความภาคภมใจใหกบตนเอง มเมตตาจตตอตนเองและผอน ซงเปนสงทดเพราะผทขาดเมตตาจตตอตนเองจะพยายามรดนาทาเรนตนเอง ประชดประชนชวต เมอท าความดรใหกบตนเองกจะรสกตะขดตะขวงใจ ไมสบายใจ ซงยากทจะมเมตตาจตตอผอน แตถาเปนบคคลทมจตใจดตอตนเองกจะมจตใจดตอผอนดวย

ความตองการของบคคลตามแนวคดของมาสโลว อลเดอรเฟอร และฟรอมม สรปไดดงตารางท 2.1

ตารางท 2.1 สรปความตองการของมาสโลว อลเดอรเฟอร และฟรอมม ความตองการของมาสโลว ความตองการของอลเดอร

เฟอร

ความตอกงารของฟรอมม

1. ความตองการทางกาย

2. คามปลอดภยในชวต

3. ความรกและความเปนเจาของ

4. เกยรตยศชอเสยง

5. ความสมหวงในชวต

1. การด ารงอย 2. ความสมพนธกบบคลอน

3. การเจรญเตบโต

1. ความสมพนธกบบคลอน

2. การกระท าในสงทดกวา

3. รากฐานชวตทมนคง

4. มเอกลกษณของตนเอง

5. การเขาใจธรรมชาต

6. การแสวงหา

- 49 -

ทฤษฎความตองการของเมอรเรย (Murray’s Manifest Needs Theory) เอช.เอ. เมอเรย ไดจ าแนกความตองการของบคคล โดยไมไดจดหมวดหมเหมอนมาสโลวและอลเดอรเฟอร และสรปความตองการของบคคลไว 28 ประการดงตอไปน (จรภา เตงไตรรตน และคนอน ๆ, 2547, 249-250)

1. การแสวงหาทรพยสมบต (Acquisition) 2. การอนรกษสงตาง ๆ (Conservation) 3. ความเปนระเบยบ (Orderliness) 4. การประหยด หวงแหน และเกบรกษา (Retention) 5. สงใหม ๆ ทแตกตางจากผอน (Contrariness) 6. การเดนเหนอผอนและการกดกนผอน (Rejection) 7. ความส าเรจ (Achievement) 8. การเปนทยอมรบนบถอ (Recognition) 9. การโออวดตนเองใหผอนประทบใจ (Exhibition) 10. การรกษาชอเสยงและศกดศรของตนเอง (Inviolacy) 11. การหลกเลยงความลมเหลวและละอาย (Avoidance of Inferioryty) 12. การปกปองตนเองใหพนความเจบปวดและความตาย (Hormavoidance) 13. การเอาชนะความพายแพหรอการลางแคน (Counteraction) 14. การมอ านาจเหนอผอน (Dominance) 15. การยอมตามผทเหนอกวา (Deference) 16. การเลยนแบบผอน (Similance) 17. การเปนตวของตวเอง (Autonomy) 18. การกอสรางสงตาง ๆ (Contraction) 19. การกาวราวทจะท ารายผอน (Aggression) 20. การยอมรบโทษ (Abasement) 21. การหลกเลยงจากการไดรบโทษหรอไมใหถกต าหน (Defendant) 22. ความรสกประทบใจ (Sentience) 23. การชวยเหลอผอน (Nurturance) 24. การใหผอนชวยเหลอและเหนใจ (Succorance) 25. การเลนสนกสนาน (Play) 26. ความอยากรอยากเหน (Cognizance)

- 50 -

27. ความเขาใจ (Understanding) 28. การมเพอน (Affiliation)

ทฤษฎวเคราะหการสอสารสมพนธระหวางบคคล (Transactional Analysis Theory) เจาของทฤษฎวเคราะหการสอสารสมพนธระหวางบคคล คอ อรค เบรน (Eric Berne) ไดเสนอทฤษฎนเมอ ค.ศ. 1957 มสาระส าคญ คอ การสรางความสมพนธทดระหวางบคคลม 5

ประการ ไดแก โครงสรางบคลกภาพหรอสภาวะจต การตดตอสมพนธระหวางบคคล ต าแหนงของชวต การใสใจ และการใชเวลาในชวต ซงสรปไดดงน (มหาวทยาลยราชภฏสงขลา, คณาจารยโปรแกรมจตวทยาและการแนะแนว, 2548, 54-61)

1. โครงสรางบคลกภาพหรอสภาวะจต (Ego State) แตละบคคลจะประกอบดวย

โครงสรางบคลกภาพหรอสภาวะจต 3 สภาวะ คอ สภาวะพอแม (Parent Ego State) สภาวะผใหญ (Adult Ego State) และสภาวะเดก (Child Ego State) บคคลจะตองมสภาวะจตทง 3 สภาวะแตจะมากนอยหรอจะแสดงออกในสภาวะใด ยอมขนอยกบการสะสมรปแบบของพฤตกรรมทมการพฒนาอยตลอดเวลามาตงแตวยทารก การทบคคลเปลยนแปลงจากสภาวะหนงไปสอกสภาวะหนง จะเหนไดจากกรยาอาการ ทาทาง ค าพด น าเสยง และการเคลอนไหวตาง ๆ สภาวะของการเปนพอแม ผใหญ และเดก เปนความจรงเชงปรากฏการณ กลาวคอสภาวะจตเกดไดดวยการหมนกลบของเหตการณตาง ๆ ในอดตทเกยวกบบคคล เวลา สถานท การตดสนใจ และความรสกตาง ๆ ทไดถกบนทกไวในสมอง สภาวะทง 3 มลกษณะดงน

1.1. สภาวะพอแม เปนลกษณะบคลกภาพทพอแมหรอผเลยงดมอทธพลเหนอชวต

บคคลทถายทอดให โดยเฉพาะในชวง 5 ปแรกของชวต บคคลจะรวบรวมบนทกทกสงทกอยางทเกยวของกบพอแมหรอผเลยงด ไมวาจะเปนเจตคต คานยม กฎเกณฑตาง ๆ ทพอแมสงสอน ตลอดจนทาทางของพอแม และพฤตกรรมดงกลาวจะกลบมาปรากฏในพฤตกรรมของบคคลบคลกภาพในสภาวะทเปนพอแม แบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ

1) ลกษณะพอแมทชอบวพากษวจารณ (Critical Parent, Prejudicial Parent,

Controlling Parent) เปนลกษณะของการประเมนและตดสนใจผอน มการต าหน ดดา ชมเชย แนะน า บงคบ จบผด ลงโทษผอน และอน ๆ โดยยดเอาค าสงสอนเจตคตตาง ๆ ทไดรบในอดตเปนเกณฑในการพจารณา ไมพจารณาตามสภาพขอเทจจรงในปจจบน หากพจารณาเพยงผวเผนอาจรสกวาเปนสวนของบคลกภาพทไมมคณคา เพราะเปนลกษณะของการนนทาวาราย บงคบควบคมผอนหรอลบหลดถกศกดศรของผอนโดยใชขอมลทเคยมมาในอดต แตถาพจารณาใหดพบวา ลกษณะทพอแมชอบวจารณนมประโยชน เพราะเปนลกษณะทท าหนาทถายทอดคณคาทาง

- 51 -

วฒนธรรมและชวยใหบคคลตอบสนองตอเหตการณในชวตประจ าวนโดยอตโนมตตามความเคยชนโดยไมตองเสยเวลาไตรตรอง คานยมทตองการปลกฝงกถายทอดและเกบไวดวยลกษณะของบคลกภาพสวนน

2) ลกษณะพอแมเอออาทร (Nurturing Parent) เปนลกษณะของความเขาใจเปน

หวงเปนใย คอยใหการดแลชวยเหลอ คอยปกปองและใหความสบายทางดานรางกาย เอออาทรตอทกขสขทางใจ มลกษณะโอบออมอาร เหนอกเหนใจผอน คอยไตถามทกขสข ชวยดแลใหความสะดวกตาง ๆ คอยปลอบโยนใหก าลงใจแกผอน ผทมลกษณะพอแมทเอออาทรมกจะมบคลกภาพทอบอน มไมตรจต เขาใจผอน และเปนทพงพาของผอนได

1.2 สภาวะผใหญ เปนลกษณะบคลกภาพของบคคลทแสดงออกถงการใชหลกแหงเหตผลและการใชสตปญญาในการพจารณาสงตาง ๆ ตามสภาพทเปนจรงมากกวาการใชอารมณสภาวะนจะท างานคลายเครองคอมพวเตอรทพยายามเกบรวบรวมขอมลทถกตองและมเหตผล โดยการแยกแยะ ตรวจสอบตามความเปนจรง

1.3 สภาวะเดก เปนลกษณะบคลกภาพทแสดงออกอยางธรรมชาตถงความรสกทแทจรงของตน ไมวาจะเปนอารมณทางบวกหรอดานลบ เชน ดใจรองกรดกราด เสยใจกรองไหเปนตน สภาวะจตทเปนเดกจะมอยในตวบคคลมากนอยแตกตางกนในแตละบคคล ซงไมเกยวของกบอาย บคลกภาพในสภาวะทเปนเดก แบงออกได 3 ลกษณะ คอ

1) ลกษณะเดกตามธรรมชาต (Nature Child หรอ Free Child) เปนลกษณะทแสดงออกถงอารมณและความตองการทแทจรงของตนอยางเปดเผย เชน สนกสนาน ราเรง กระตอรอรน อยากรอยากเหน ขอาย กลว เหนแกตว ขเลน เปนตน

2) ลกษณะเดกทไดรบการขดเกลา (Adapted Child หรอ Helples Child) เปนลกษณะทแสดงถงความไมเปนตวของตวเอง ไมกลาตดสนใจท าอะไรดวยตวเอง ตองพงพาอาศยผอน ยอมปฏบตตามผอนทกเรอง แมแตเรองทไมอยากปฏบตตาม ชอบอยรวมกลมกบผอนมากกวาทจะแยกอยโดยล าพง

3) ลกษณะเดกทมความคด (Little Professor) เปนลกษณะทเปนความสามารถพเศษเฉพาะตน ซงแสดงออกถงความเฉลยวฉลาด และมความคดรเรมสรางสรรค

2. การตดตอสมพนธระหวางบคคล (Transactions) เปนพฤตกรรมการแลกเปลยนสงเรา

และการตอบสนองซงกนและกนระหวางบคคล สวนใหญใชค าพดและภาษาทาทางเปนสอสรางความเขาใจ ลกษณะการสอสารทบคคลใชตดตอสมพนธกน ม 3 รปแบบ คอ

2.1 การสอสารแบบคลอยตามกน (Complementary Transaction) การตดตอสมพนธท

- 52 -

เปนไปตามความคาดหมายของผสงสาร ซงหมายความวา ถาใหสงเรา (ค าถาม) จากสภาวะจตของผ สงไปยงสภาวะจตใจของผรบ การตอบสนอง (ค าตอบ) ของผรบกจะมาจากสภาวะจตนน ๆ สงตรงกลบไปสสภาวะจตเดยวกบทผสงสารมา การตดตอสมพนธแบบนจะมลกษณะเปนแบบถอยทถอยอาศยกน และจะสอสารกนไปไดยนยาว

2.2 การสอสารแบบขดแยงกน (Crossed Transaction) เปนการตดตอสมพนธทไม เปนไปตามความคาดหมายของผสงสาร ซงหมายความวา ถาใหสงเรา (ค าถาม) ไปยงสภาวะจตใจของผรบ การตอบสนอง (ค าตอบ) ของผรบมาจากสภาวะจตอนทไมใชสภาวะจตเดยวกบของผสงมกจะกอใหเกดสมพนธภาพทางดานลบ จนอาจเกดความขดแยงกนขน หรอท าใหการตดตอสมพนธตองหยดชะงก ไมสามารถด าเนนตอไปไดหรอไดเพยงชวงสน ๆ เทานน

2.3 การสอสารแบบซอนเรน (Ulterior Transaction) เปนการตดตอสมพนธทซอนเรน

เจตนาบางประการไว โดยใชค าพดหรอแสดงพฤตกรรมทเปนไปตามมารยาททางสงคมหรอเปนทยอมรบในสงคม เพราะความตองการทแทจรงนนเปดเผยโดยตรงไมได ซงสามารถวเคราะหไดจากการสงเกตทาทางและพฤตกรรมอน ๆ ทแสดงออกมาจะไมสอดคลองกบค าพด เชน การแสดงออกทางสหนา ระดบน าเสยง การพลงปาก เปนตน

3. ต าแหนงของชวต (Life Positions) ในขณะทบคคลเจรญเตบโตขนเปนล าดบนน กจะ

สรางการรบรเกยวกบความมคณคาแหงชวตของตนเองและผอน จากประสบการณทมการปฏสมพนธกบบคลอนทงภายในและภายนอกครอบครว ตลอดจนสอมวลชนทกรปแบบแลวก าหนดเปนต าแหนงชวตขน โทมส เอ. แฮรส (Thomas A. Harris) ไดกลาวเพมเตมไววาต าแหนงชวตของบคคลจะถกก าหนดเปนแบบหนงแบบใด 4 แบบดงตอไปน

3.1 ฉนด คณกด (I’m OK, You’re OK.) เปนต าแหนงชวตของบคคลทสขภาพจตด

เขาใจและยอมรบในคณคาของตน กลาเผชญกบปญหาตาง ๆ ดวยวธสรางสรรคและใชความสามารถทมอยอยางเตมท ในขณะเดยวกนกรสกวาชวตของผอนมคณคา ยอมรบและใหเกยรตผอนในฐานะมนษยคนหนง มความจรงใจในการตดตอสมพนธกบผอน และสามารถสรางสมพนธภาพทดใหเกดขนได

3.2 ฉนด แตคณดอย (I’m OK, You’re not OK.) เปนต าแหนงทชวตทบคคลรสกวา

3.3 ตนเองดกวาผอน ยดมนอยกบความคดเหนของตนเองวาเปนเลศไมรบฟงความ

คดเหนของผอน และไมไววางใจในความสามารถของผอน เมอประสบปญหากมกกลาวโทษผอนวาท าใหตนเองบกพรอง บคคลทมต าแหนงชวตแบบนมกชอบอยในกลมทดอยกวาตน เพราะท าใหไดมาซงความเอาใจใส ยกยอง และสรรเสรญตามทตองการ

3.4 ฉนดอย แตคณด (I’m not OK, You’re OK.) เปนต าแหนงชวตของบคคลทรสกวา

- 53 -

ตนเองดอยกวาผอน บคคลอนเกงและโชคดกวาตนไปทก ๆ ดาน ไมกลาแสดงออกถงความรสกทแทจรง เกบกดความรสกไว ขลาดกลวทจะยนยนถงสทธทตนมอยอยางชอบธรรม ชอบลงโทษตวเอง เมอเผชญกบปญหากมกใชวธเลยงหน ไมกลาเสยงทจะท าอะไรใหม ๆ บคคลทมต าแหนงชวตแบบนจะพยายามแสวงหาการยอมรบจากผอน โดยการพยายามเอกอกเอาใจผอน ยอมรบใชและยอมเสยเปรยบบคคลอนอยเสมอ จงไมมความสขในชวต เพราะตองเกบกดความรสกทแทจรงของตนและตองท าอะไรตามความพอใจของผอน

3.5 ฉนดอย คณกดอย (I’m not OK, You’re not OK.) เปนต าแหนงชวตของบคคลท

รสกหมออาลยในชวต หดห เศราหมอง ปราศจากความหวงใด ๆ และรสกวาชวตของผอนกไมมคา ไมมความหมายเชนกน จงไมรจกหยบยนความรก ความใสใจใหแกผอน มองโลกในแงราย มความรสกวาโลกนโหดรายทารณ ไมนาอย และมโอกาสทจะเปนโรคจต โรคประสาทมากกวาต าแหนงชวตแบบอน ๆ

โดยปกตบคคลจะแสดงพฤตกรรมตามต าแหนงชวตไดทง 4 แบบ ทงนขนอยกบ

วาก าลงมปฏสมพนธกบใครในสถานการณเชนใด แตบคคลจะมต าแหนงของชวตแบบใดแบบหนงทชดเจน ซงสงเกตไดจากการแสดงพฤตกรรมทตอเนองและตอกย าต าแหนงชวตแบบนนอยเสมอ ๆ นนเอง

4. การใสใจ (Stroking) หมายถง พฤตกรรมทบคคลแสดงถงความสนใจ ความเอาใจใส

ตอบคคลอน อาจแสดงออกไดโดยการสมผสแตะตองทางกายหรอโดยการแสดงอากปกรยาตาง ๆ เชน การมอง การยมให การสบตา การแสดงออกทางสหนา หรอโดยการใชค าพดซงสงผลกระทบตอสภาพทางรางกายและจตใจของบคคลนน ๆ บคคลลวนตองการความสนใจ ความเอาใจใส ความรก และการยอมรบจากคนอน ๆ นบตงแตเกดจนตาย (Stroke Hunger) เชนเดยวกบความตองการอาหาร ความตองการดงกลาวเปนตวก าหนดความเจรญงอกงามทงทางกายและจตใจของบคคล เชน เดกทารกทถกทอดทง ไมไดรบการสมผสกอดรดอยางนมนวล การยม การพดคยดวยอยางเพยงพอ ยอมจะท าใหเกดความอบเฉาทงทางรางกายและจตใจ เปนตน บคคลมความตองการลกษณะและปรมาณของการใสใจทแตกตางกนออกไป ทงนขนอยกบลกษณะของการอบรมเลยงดเปนส าคญ การใสใจแบงได 3 ประเภท คอ

4.1 การใสใจทางบวก (Positive Stroke) หมายถง การแสดงพฤตกรรมทท าใหบคคล

อนเกดความพงพอใจ ภาคภมใจ อบอนใจ มก าลงใจ มเจตคตทดตอตนเอง รสกวาตนเปนคนทมคาและมศกดศร ซงกระท าไดโดยการพดหรอการแสดงถงความรกใครชนชมยนด การยกยองชมเชย การพดถงความสามารถของบคคล ตลอดจนการรบฟงบคคลอนอยางตงใจ

4.2 การใสใจทางลบ (Negative Stroke) หมายถง การแสดงพฤตกรรมทท าใหบคคล

- 54 -

อนเกดความขนมวในอารมณ โกรธ เกลยด เจบใจ เสยใจ เศรา เบอหนาย หมดก าลงใจ ทอถอย เสยหนา เสยเกยรต มเจตคตทไมดตอตนเอง รสกวาตนแยไมมอะไรดเลย ซงกระท าไดโดยการพดหรอแสดงทาทางทบงบอกถงการต าหนตเตยน ลบหลดหมน การตดพอตอวา เปนตน

4.3 การใสใจแบบผสม (Mixed Stroke) หมายถง การแสดงกรยาหรอค าพดทท าให บคคลเกดความรสกกงพอใจและกงไมพอใจในขณะเดยวกน

บคคลมความตองการใสใจทางบวกมากทสด รองลงมาคอใสใจแบบผสม และตองการใสใจทางลบนอยทสด หากเมอใดทบคคลรสกวาไมไดรบความใสใจจากผอนกจะพยายามแสดงพฤตกรรมตาง ๆใหเปนทสนใจแมวาจะไดรบการใสใจทางลบกตาม เพราะทกขทสดของมนษยในสงคมกคอ การไมไดรบการสนใจจากผอนนนเอง ดงนนการรจกใหความใสใจแกผอนอยางเหมาะสมจงเปนการสรางสมพนธภาพไดเปนอยางด

5. การใชเวลาในชวต (Time Structuring) บคคลตองการไดรบการเอาใจใสจากบคคลอน แตการทจะไดรบหรอไมไดรบมากนอยเพยงใดขนอยกบวาบคคลใชเวลา ใชชวตของตนหรอลกษณะรปแบบพฤตกรรมของตนเปนอยางไร ตามปกตบคคลใชเวลาในชวต 6 แบบดงน

5.1 แบบหลกเลยง (Withdrawal) เปนการใชเวลาทบคคลแยกตวจากสถานการณหรอ

หลกเลยงจากผคนในรปแบบตาง ๆ เชน หลบไปท ากจกรรมคนเดยวหรอใชวธการหลกหน โดยยงปรากฏตวอยในกลม แตไมรบรและไมสนใจสงแวดลอม การใชเวลาแบบนบคคลมกจะไมไดรบการเอาใจใสจากบคคลอน แตบางครงการใชเวลาดงกลาวกมความจ าเปน และเกดประโยชนได เชน หลบไปรบเรงท างานหรอผอนคลายอารมณ แตหากมมากเกนไปบคคลนนอาจถกตดออกจากสงคมซงอาจจะท าใหเสยสขภาพจตได

5.2 แบบพธการ (Rituals) เปนการใชเวลาไปทกทาย พดคย ตดตอสมพนธตาม

ประเพณ ตามมารยาท การแสดงความยนด การแสดงความเสยใจในงานสงคม เปนการตดตอสมพนธอยางผวเผน ใหความใสใจระดบเลกนอย ในชวตของบคคลตอใชเวลาเพอการนมากหรอนอยเปนไปตามฐานะทาสงคม ลกษณะบคลกภาพหรอลกษณะขนบธรรมเนยมประเพณในสงคมและวฒนธรรมแตละทองถน

5.3 แบบเวลาวาง (Pastime) เปนการใชเวลาพดคยในเรองตาง ๆ ทอยในความสนใจ

หรอสนทนาในเรองเลก ๆ นอย ๆ เบาสมอง เชน ดนฟาอากาศ กฬา แฟชน เปนตน เปนการพดคยระหวางคนทไมสนทสนมกนมากนก เรองทพดคยจะมเนอหาสาระมากกวาแบบพธการ มการแลกเปลยนทศนะกนบางแตไมลกซงนก การใชเวลาแบบนบคคลจะไดรบการเอาใจใสมากกวาพธการ

5.4 แบบกจกรรม (Activities) เปนการใชเวลาในการท ากจกรรมตาง ๆ อยางม

- 55 -

เปาหมาย มความรสกรบผดชอบ การตดตอสมพนธระหวางบคคลจะมความใกลชดกนมากขน มการแลกเปลยนเจตคต ความคดเหนเกยวกบกจกรรมทท า เชน การท างานในต าแหนงหนาทของตน การจดอบรมสมมนา ผลจากการท างานกอาจจะขนอยกบประสทธภาพของบคคล ความสามารถในการท างานรวมกบบคคลอน ความขยนหมนเพยร อนจะสงผลใหบคคลเกดความรสกไดหลายอยาง เชน อาจจะพอใจ ไมพอใจ ภาคภมใจ สนกสนาน เหนดเหนอย เปนตน

5.5 แบบเกม (Games) เปนการใชเวลาแบบสวมหนากากในการตดตอสมพนธกน โดย

พยายามท าใหเกดการตดตอสมพนธเปนไปตามแบบธรรมดาแตมเปาหมาย หรอเจตนาสอไปในทางเสแสรงแกลงท า ขาดความจรงใจ การใชเวลาวธนแมบคคลมความใกลชดกนพอสมควรกตามแตผลสดทายการยอมรบทไดมกเปนไปในทางลบ ซงไมกอใหเกดผลดตอการตดตอสมพนธกน

5.6 แบบใกลชด (Intimacy) เปนการใชเวลาตดตอสมพนธระหวางบคคลทมคณคา

อยางยง เพราะมความจรงใจ เปนตวของตวเองสามารถระบายความรสกทแทจรงออกมา มความไววางใจบคคลทมาตดตอสมพนธดวย

ในชวตประจ าวนการตดตอสมพนธระหวางบคคลตองมรปแบบของการใชเวลาทง 6 แบบ แตจะใชแบบใดมากนอยกวากนนนขนอยกบบคลกภาพของแตละคน การเลอกใชเวลาในชวตใหเหมาะสมกบกาลเทศะของบคคล จะท าใหบคคลสามารถปรบตวอยในสงคมไดอยางมความสขและประสบความส าเรจมความเจรญกาวหนาในชวต

ประโยชนของทฤษฎวเคราะหการสอสารสมพนธระหวางบคคลตอการรจกตนเองและบคคลอนทฤษฎวเคราะหการสอสารสมพนธระหวางบคคลมผลตอการรจกตนเองและบคคลอนหลายประการดงน

1. ท าใหเขาใจถงโครงสรางบคลกภาพของบคคลและน าไปสความเขาใจในลกษณะอน ๆ

ของบคคลตอไป

2. เสรมสรางความสมพนธทดระหวางบคคลกบบคคลอน ๆ 3. ท าใหบคคลสามารถแสดพฤตกรรมไดเหมาะสมกบสถานการณตาง ๆ และสามารถ

ด ารงชวตในสงคมไดอยางมความสข

4. เปนแนวทางในการน าไปใชพฒนาบคคลใหเหมาะสมตามสภาวะตาง ๆ 5. น าไปสความสมพนธแบบกลม ซงเปนการรวมพลงของบคคลอนเปนพนฐานส าคญ

ของงานพฒนาชมชน

- 56 -

ทฤษฎพฒนาการดานบคลกภาพ (Personality Development Theory) เจาของทฤษฎคอ ครส อารจรส (Cris Argyris) เปนทฤษฎเกยวกบการพฒนาบคลกภาพของบคคลทท างานในองคกร ซงมสาระส าคญดงน (สมฤทธ ยศสมศกด, 2549, 253-255)

1. บคคลทมสขภาพจตด คอ บคคลทผานกระบวนการพฒนาเปนผใหญหรอมวฒภาวะ

พรอม (Maturation) โดยเปนกระบวนการทเปลยนจากผเฉอยชาเปนผทกระตอรอรนในการท างานจากผทตองพงพาคนอนเปนผทมความเปนอสระพงตนเองได จากผทมความสนใจชวคราว เปนผทมคามหนกแนน จากผทไมมวสยทศนเปนผมวสยทศน จากผทมบทบาทเปนลกนอง เปนผทมบทบาทเปนหวหนา จากคนทไมรจกตนเปนคนทรจกตน บคคลทกคนควรมโอกาสเทาเทยมกนในการพฒนาตวเองไปตามขนตอนกระบวนการของวฒภาวะแบบผใหญ

2. การจดองคการแบบระบบราชการ คอ เปนการจดโครงสรางแบบเปนทางการในรป

พระมดเปนอปสรรคตอการทบคคลจะพฒนาสวฒภาวะผใหญ เพราไมเปดโอกาสใหบคคลไดใชความสามารถของตนเองไดอยางเตมท เปนอปสรรคอยางมากตอสภาพจตทด ราเรงแจมใสและขยนท างาน เนองจากเปนโครงสรางทไมเอออ านวย ไมเปดโอกาสใหบคคลไดพฒนาสภาวะผใหญ โครงสรางแบบราชการจะกดดนใหบคคลออนนอม ยอมตามความตองการของฝายบรหารหรอฝายจดการ ดวยการบบบงคบใหบคคลมความรสกเปนผนอยขนอยกบความปราณของฝายบรหาร

3. การออกแบบองคการตามความคดแบบราชการ ไมสามารถท าใหองคการม

ประสทธผล เพราะบคคลทมวฒภาวะเปนผใหญรสกอดอด ไมสบายใจ วางเฉย ไมกระตอรอรนในการท างาน ตองจดโครงสรางองคการใหม โดยค านงถงพฤตกรรมและจตใจของบคคลรวมงาน เปดโอกาสใหทกคนสามารถเจรญเตบโตเปนผใหญได ลดการควบคมลง สงเสรมประชาธปไตยใหมากขน

ทฤษฎระบบทวไป (General System Theory) เจาของทฤษฎ คอ กลอเรย เจ. กาเลนส (Gloria J. Galanes) แคทเธอรน อาดมส (Catherine Adams) และจอหน เค. บรลฮารท (John K. Brilhart) โดยพฒนามาจากทฤษฎระบบของนกชววทยา คอ ลควก ฟอน แบรทาลลงฟ (Ludwing Von Bertalanffy) มสาระส าคญเกยวกบลกษณะของระบบและกระบวนการทประกอบกนเปนกลม ซงสรปไดดงน (จราลกษณ จงสถตมน, 2549, 124-128)

1. ลกษณะของระบบ ระบบ (System) ประกอยดวยระบบยอยหรอองคประกอบทท า

หนาทอยางพงพาอาศยซงกนและกนโดยกลมเปนระบบหนงทประกอบดวยระบบยอยคอกลมเลกๆ กลมเลก ๆ ประกอบดวยสมาชกทตางคนตางท าหนาทอยางพงพาอาศยซงกนและกน มอทธพลตอ

- 57 -

กน ทงยงพงพาอาศยสงแวดลอมทอยรอบ ๆ กลม โดยการท างานของสมาชกกจะสงผลกระทบตอสงแวดลอมและไดรบผลกระทบจากสงแวดลอมเชนเดยวกน ระบบมลกษณะเปนทงระบบปดและระบบเปด

ระบบปด จะมปฏสมพนธกบสงแวดลอมนอยมาก ระบบปดมในมนษยนอยมาก เพราะ

สวนใหญจะมลกษณะเปนระบบปด

ระบบเปด เปนระบบยอยทมการแลกเปลยนกบสงแวดลอมตาง ๆ ท าใหไดรบขอมล

ขาวสาร ขอคดเหน ขอเสนอแนะ ทรพยากร เปนตน มาปรบปรงระบบใหมความสมดลและด ารงอยตอไป การท างานของระบบเปดมองคประกอบส าคญดงตอไปน

1. การพงพาอาศยขององคประกอบภายในระบบ (Interdependence) คอการท

องคประกอบแตละอยางภายในระบบจะองอาศยและสงผลกระทบตอกนเสมอ เพอท างานใหบรรลเปาหมายของระบบ

2. การปอนขอมลยอนกลบ (Feedback) ระบบมความสามารถทจะปรบตวใหเขากบ

สภาพการณหรอเงอนไขปจจยทเปลยนแปลงไป โดยผานการปอนขอมลยอนกลบ ซงเปนสวนหนงของผลผลตของกลมทจะชวยใหระบบสามารถตดตามความกาวหนาของการบรรลเปาหมายของกลมและการปรบปรงแกไขขอผดพลาดทเกดขน เพอทจะด ารงดลยภาพของระบบใหคงอยตอไป

3. การมหลายสาเหตหลายเสนทาง (Multiple Causes, Multiple Paths) สงมชวตทกระบบ

มลกษณะประการหนงคอ มความซบซอน มหลายเหตปจจยทเมอมาปฏสมพนธกนแลวกอาจท าใหเกดผลอยางใดอยางหนงกบกลมขนได โดยเสนทางทกลมจะด าเนนงานใหบรรลเปาหมายไดนน ไมไดมเสนทางเดยว แตมหลายเสนทาง

4. ระบบไมไดเปนผลรวมของระบบยอย (Non Summativity) แตมลกษณะเปนองครวม ดงนนแมวาจะน าผลงานของระบบยอยตาง ๆ ภายในกลมมารวมกนกตามจะมคณสมบตไมเทากลมโดยรวม

2. กระบวนการทประกอบกนเปนกลม กระบวนการทประกอบกนเปนกลมม 4 ประเภท คอปจจยน าเขา กระบวนการเปลยนผานในกลม ผลผลตของกลม และสงแวดลอม ดงน

1. ปจจยน าเขา (Input) ประกอบดวยสมาชกกลม ขอมลขาวสารของกลม พลงงานและ

ทรพยากรอน ๆ เชน ความเชยวชาญ องคความร การจดสรรเวลา การเงน วสดอปกรณ เครองมอเครองใช เปนตน ซงเปนวตถดบทกลมใชในการท ากจกรรม ไมวาจะเปนบคลกภาพ ลกษณะสวนบคคล ทกษะ ประสบการณ ความตองการ คานยม เปนตน ของสมาชก ขาวสารขอมลทกลมมอยและทกลมจดหามา ภารกจทกลมตองปฏบต สภาพสงแวดลอมทอาจมอทธพลตอกลม เชน การสนบสนนจากครอบครว ชมชน องคการ บรรยากาศของกลม เปนตน

- 58 -

2. กระบวนการเปลยนผานในกลม (Throughput Processes) ไดแก กระบวนการท า

กจกรรมรวมกนของกลม ไดแก

1) พฤตกรรมของสมาชก เชน การสนบสนนใหแสดงความคดเหนความมงมนทจะท า

กจกรรม การแสดงออกและการแกปญหาทเหนไมตรงกน ความเหนยวแนนภายในกลมการแสดงพฤตกรรมทใชค าพดและไมใชค าพภายในกลม เปนตน

2) บรรทดฐานของกลม เชน การจดสรรบทบาทหนาทของสมาชก การก าหนดกฎ กตกาของกลม การจดการกบการขดแยงในกลม การสนบสนนใหกลมใชความคดเชงวพากษวจารณมาทดสอบความคดตาง ๆ แทนการยอมรบความคดดงกลาว โดยไมตองวพากษวจารณการสนบสนนสมาชกใหมการแสดงความคดเหนทขดแยงกนอยางเปดเผยมากกวาจะกดเกบ ปดกนความขดแยงนนไว การสนบสนนใหเกดความเสมอภาคในกลมมากวาการยอมรบการแบงชนวรรณะ เปนตน

3) เครอขายการตดตอสอสาร เชน การทสมาชกสอสารกนไดอยางเสรภายในกลมการ

ทสมาชกตางกมสวนรวมอยางเสมอภาคทวถงกน เปนตน

4) สถานภาพและความสมพนธเชงอ านาจระหวางสมาชก เชน ประเภทของผน า การสรางผน าขนในกลม การผลดเปลยนกนใชอ านาจ การมอทธพลตอกนและกนภายในกลม เปนตน

5) กระบวนวธภายในกลม เชน วธการตดตอสอสาร วธการตดสนใจและการแกไข

ปญหา วธท างาน การตรวจสอบสงตาง ๆ เปนตน

อนง ปจจยส าคญทท าใหกระบวนการเปลยนผานในกลมด าเนนไปไดดวยด คอ ปฏสมพนธหรอการทสมาชกกลมตางกมอทธพลตอกนและกน โดยการตดตอสอสารกนดวยภาษาพดและภาษาทไมใชค าพด เชน กรยาทาทางตาง ๆ สมาชกตางกตระหนกวาตนเองเปนสมาชกกลมและพยายามสงแปล รบสารตาง ๆ เพอทจะมอทธพลตอสมาชกคนอน ๆ ในขณะเดยวกนกไดรบอทธพลจากสมาชกคนอน ๆ ดวย

3. ผลผลตของกลม หมายถง ผลผลตทเกดขนจากกระบวนการเปลยนผานในกลม ซงมทง

ผลทจบตองได เชน การตดสนใจของกลม ขอเสนอแนะ แนวทางแกไขปญหา ผลงานของกลม เปนตน และผลทจบตองไมได เชน ความเหนยวแนนของกลม การปรบเปลยนกระบวนการเปลยนผานของกลม เชน การเปลยนแปลงสถานะความสมพนธระหวางสมาชกกลม การใชกลวธแกไขความขดแยงเปนตน

สงแวดลอม (Environment) หมายถง ทกสงทกอยางทอยนอกกลมหรอนอกบรบทของ

- 59 -

กลม ซงมผลตอความเปนไปของกลม การตดตอสอสารกนภายในกลมและการด าเนนงานของกลม กลมไมเพยงแตไดรบอทธพลจากสงแวดลอมเทานน ในทางกลบกนกลมยงสามารถก าหนดทศทางของสงแวดลอมไดดวย เชน สภาพทางภมศาสตร สภาพทางสงคมวฒนธรรมทแวดลอมกลม กลมประเภทตาง ๆ ทอยในชมชน กลมทเปนลกษณะเปดมลกษณะดงรป

สงแวดลอม

ขอบเขตของกลม

จดเชอมประสาน

จดเชอมประสาน ปจจยน าเขา

Input

จดเชอมประสาน

ภาพท 2.4 ลกษณะของกลมทเปนระบบเปด

ทมา : (จราลกษณ จงสถตมน, 2549, 128)

สงแวดลอม สมาชก ทรพยากร

พฤตกรรม/บทบาทของสมาชก

บรรทดฐานกลม

สถานภาพและความสมพนธเชงอ านาจในกลม ความขดแยง/ความรวมมอ/ความเหนยวแนน

ในกลม เครอขายการตดตอสอสาร

กระบวนวธการภายในกลม

การยต/หาทางออกกบปญหา

ความพงพอใจของสมาชก

การปรบเปลยนกระบวนการเปลยนผาน

(ทงเชงโครงสรางและกระบวนวธ) พฒนาการของสมาชก

การพฒนากลม

การเปลยนแปลงสถานะความสมพนธของสมาชก/ความเหนยวแนนของกลม เปนตน

กระบวนการเปลยนผานในกลม (Throughput

Processes)

ผลผลต

(Outputs)

ชองทางการปอนขอมลยอนกลบ

(Feedback

Channels)

- 60 -

ทฤษฎปฏสมพนธของกลม (Interaction Theory) นกทฤษฎปฏสมพนธของกลมมหลายคน เชน โรเบรต เอฟ. เบลล (Robert F. Bales) จอรจ ซ. โฮมนส (George C. Homans) และดบเบลย. เอฟ. ไวต (W.F. Whyte) สาระส าคญของทฤษฎองคประกอบพนฐานของกลมม 3 ประการ ไดแก กจกรรมทกลมท า ปฏสมพนธดานตาง ๆ ของสมาชกในกลม และสภาพอารมณ จตใจ ของสมาชกกลม ซงภายในกลมจะมแบบแผนของการปฏสมพนธระหวางสมาชกทเปนการตดตอสอสารทงแบบใชค าพดและไมใชค าพด เพอจะไดทราบบรรทดฐานของกลมนน ๆ และสามารถท านายเหตการณทจะเกดขนในกลมได โดยเชอวากลมเปนระบบของบคคลตาง ๆ ทมปฏสมพนธกน ซงสามารถศกษาและท าความเขาใจพฤตกรรมของกลมไดจากองคประกอบพนฐาน 3 ประการ ดงน (จราลกษณ จงสถตมน, 2549, 106-109)

1. พฤตกรรมของสมาชกในกลม แบงออกไดเปน 3 ประเภท คอ

1.1 พฤตกรรมดานสงคมและอารมณเชงบวก ไดแก พฤตกรรมตอไปน

1) ความสมานฉนทเปนน าหนงใจเดยวกน เชน การใหความชวยเหลอ การใหความ

รวมมอ การใหสงของรางวล เปนตน

2) การระบายหรอผอนคลายความตงเครยด เชน การหวเราะ การเลาเรองตลกขบขน

3) การเหนพองกน เชน การยอมรบกนและกน ความเขาใจกน การปฏบตตามกน พฤตกรรมแกไขปญหาในการท างานและการท ากจกรรมของกลม ไดแก พฤตกรรมตอไปน

1) การใหค าแนะน า การใหทศทาง เปนตน

2) การใหขอคด กาประเมนผล การวเคราะห การแสดงความรสกนกคด เปนตน

3) การใหแนวทาง ใหขาวสารขอมล ยนยนเรองตาง ๆ การท าใหเรองตาง ๆ กระจาง

ชดขน การบอกกลาวเรองราวตาง ๆ ซ าอกครงหนง

4) การขอแนวทาง ขอขาวสารขอมล ขอใหยนยนเรองตางๆ ขอใหบอกกลาวเรอง ตาง ๆ ซ าอกครงหนง

5) การขอขอคดเหน ขอใหมการประเมนผลและวเคราะห ขอใหแสดงความรสก

นกคด

6) การขอค าแนะน า ขอทศทาง 1.2 พฤตกรรมดานสงคมและอารมณเชงลบ ไดแก พฤตกรรมตอไปน

1) การไมเหนพองดวย แสดงการปฏเสธ มพธรตอง ไมใหการชวยเหลอ

2) การแสดงความตงเครยดออกมาในกลม

3) การแสดงความเปนปฏปกษ การขมคนอนและการปกปองตวเอง

- 61 -

2. กลมมความสมพนธระหวางกจกรรมการตดตอสอสารในเรองาน (Tasks) และสงคม อารมณ (Social-Emotion) กบการพฒนาโครงสรางของกลมทเกดจากบทบาทอนหลากหลายของสมาชกและการตอบสนองทสมาชกแตละคนมตอกน

3. กลมแตกลมจะมการท าหนาท 2 ดาน คอ การท างานใหประสบความส าเรจและการสราง

ความสมพนธดานสงคมและอารมณระหวางสมาชกในกลม ซงการท าหนาทดงกลาวคอกระบนการกลมนนเอง

กลมแตละกลมพยายามสรางสมดลในกลมขนเสมอซงกคอ ความสมดลระหวางการท างานของกลมและการแสดงพฤตกรรมดานสงคมและอารมณของสมาชกกลมนนเอง ทงนเพอผสมผสานระหวางความตองการของสมาชกทจะมอทธในกลมกบความสมพนธแบบประนประนอม ระหวางสมาชกของกลม ซงจะท าใหกลมสามารถด ารงอยได

ทฤษฎบคลกภาพของกลม (Group Syntality Theory) เจาของทฤษฎบคลกภาพของกลม คอ แคทเทลล (Cattell) ซงไดใหความสมพนธกบลกษณะของกลม พลงของกลม และการวเคราะหบคลกภาพของกลมดงน (กาญจนา ไชยพนธ,

2549, 27-28) 1. ลกษณะของกลม กลมมลกษณะส าคญ 3 ประการ คอ

1.1 บคลกภาพเฉพาะตวของสมาชก (Population Traits) ไดแก สตปญญา เจตคต บคลกภาพ เปนตน ซงเปนลกษณะเฉพาะของบคคลทรวมกนเขาเปนกลม การท างานของบคคลทมลกษณะสอดคลองกนรวมเรยกวากลม

1.2 บคลกภาพเฉพาะกลม (Syntality Traits หรอ Personality Traits) หรอ

ความสามารถทกลมไดรบจากสมาชก จะท าใหแตละกลมมลกษณะทแตกตางกนออกไป บคลกภาพของกลมเกดจากความสามารถของกลมทสมาชกน ามาใชรวมกน เชน การตดสนใจ พฤตกรรมหรอการแสดงออกของสมาชก เปนตน

1.3 โครงสรางภายในโดยเฉพาะ (Characteristic of Internal Structure) ซงหมายถง ความสมพนธระหวางสมาชกและแบบแผนหรอลกษณะในการรวมกลม เชน มการแสดงบทบาท ต าแหนงหนาท มการสอสารระหวางสมาชก เปนตน

2. พลงของกลมหรอการเปลยนแปลงบคลกภาพของกลม (Dynamics of Syntality) หมายถง การแสดงกจกรรมหรอความรวมมอของสมาชกกลมเพอจดมงหมายอยางใดอยางหนง การกระท าของสมาชก พลงของกลม ม 2 ลกษณะ คอ

- 62 -

2.1 ลกษณะทท าใหกลมรวมกนได (Maintenance Synergy) หมายถง ลกษณะของ

ความรวมมอในการกระท ากจกรรมของสมาชกแตละกลมเพอใหความสมพนธของสมาชกเปนไปไดอยางราบรนและกอใหเกดความสามคค ความรวมแรงรวมใจกน (Cohesion) ซงจะท าใหกลมไมเกดการแตกแยกหรอไมมใครถอนตวออกจากกลม การวมกลมเปนไปไดอยางราบรน

2.2 ลกษณะทท าใหกลมประสบผลส าเรจ (Effective Synergy) หมายถง กจกรรมท

สมาชกรวมกนกระท าเพอใหกลมบรรลจดมงหมายทตงไว

3. การวเคราะหบคลกภาพของกลม ในการวเคราะหบคลกภาพรวมของกลม มหลกกฎ 7

ประการดงน (พงพนธ พงษโสภา, 2542, 49-50) กฎขอท 1 กลมตงชอขนมาเพอตอบสนองความตองการของบคคล และกลมนนจะยตลง เมอกลมไมสามารถท าหนาทตอบสนองความตองการนนไดอกตอไป กฎขอท 2 พลงงานทงหมดของกลมเปนผลมาจากเจตคตของสมาชกทงหมดทมตอกลม

กฎขอท 3 พลงงานทงหมดน ามาใชเพอปฏบตภาระใหแกกลมนน อาจถกน าไปใชเพอท างานอน หรอเพอวตถประสงคอนทอยนอกกลมกได

กฎขอท 4 สมาชกของกลมแตละคนอาจจะใชกลมเพอบรรลเปาหมายสวนตวกได ดงนน งานของกลมอาจมความส าคญเปนรองอาจจะงานหรอเปาหมายสวนบคคลกได

กฎขอท 5 รปแบบหรอลกษณะขอพฤตกรรมในกลม เชน การมความจงรกภกดตอกลม การสนบสนนอปถมภค าจนกลม การโอนออนผอนตามกลม เปนสงทเกดการเรยนร (Learning) ซงเปนผลตามทฤษฎของการเรยนรทเรยกวากฎแหงผล (Law of Effect) กฎขอท 6 การเปนสมาชกของกลมอาจจะซ าซอนได แตพลงงานทงหมดในกลมทซ าซอนนนจะยงคงอยในระดบคงท ตราบใดทพลงงานของสมาชกทไดใชไปกบวตถประสงคอน

ซงไมใชวตถประสงคของกลมยงคงทเหมอนเดม

กฎขอท 7 บคลกภาพของสมาชกแตละคนมลกษณะไปในเชงอนรกษนยมไมชอบการเปลยนแปลงไมมความยดหยน เปนตน บคลกภาพโดยรวมของกลมกจะมลกษณะเปนแบบอนรกษนยม เชนเดยวกน

ทฤษฎพนฐานความสมพนธระหวางบคคล หรอ FIRO (Fundamental Inter Personal

Relation Orientation) เจาของทฤษฎ คอ ชทส (Schuts) มสาระส าคญเกยวกบพฤตกรรมการปรบตวเขาหากนของบคคล ซงสรปไดดงน (กาญจนา ไชยพนธ, 2549, 28-29)

- 63 -

1. พฤตกรรมระหวางระหวางสมาชกทพยายามปรบตวเขาหากน โดยเชอวาบคคลจะม

ลกษณะเฉพาะในการปรบตวใหเขากบผอน ความตองการทจะมความสมพนธกบผอนซงม 3

ลกษณะ คอ

1.1. ความตองการมสวนรวมหรอการเชอมโยงกบผอน (Inclusion) เปนความตองการ

จะมสมพนธกบผอน โดยการแสดงพฤตกรรมสนใจตอผอน แสดงความเปนมตรหรอความตองการอยรมกบผอน เพราะบคคลผนนตองการมชอเสยง (Prestige) การเปนทยอมรบนบถอของผอน (Recognition) และความมเกยรต เปนตน

1.2. ความตองการควบคม (Control) เปนกระบวนการทบคคลตดสนใจเพอจะให ตนเองมอทธพล (Authority) มอ านาจ (Power) หรอควบคมผอน ซงอาจจะแสดงออกมาในลกษณะของการเหนอผอน ขมขผอน

1.3. ความตองการเปนทรกใครของผอน (Affection) เปนความรสกและอารมณสวนตว

ทเกดขนระหวางบคคลสองคน เชน ความรก ความเปนมตร การชวยเหลอเกอกลกน การสรางความผกพนทางอารมณ เพอใหเกดความใกลชดสนทสนมตอกน

2. การแสดงพฤตกรรมและความตองการเฉพาะตนตอบคคลอน ซงพฒนาจากการไดรบ

การสนองความตองการในวยเดก ความสมพนธของสมาชกในกลมอาจเปนแบบทเขากนได (Compatibility) หรอเขากนไมได (Incompatibility) ทงนขนอยกบบคคลทสมพนธกนและลกษณะในการแสดงความสมพนธตอกนเปนส าคญ ซงม 3 แบบคอ

2.1 การปรบตวเขาหากนโดยทงสองฝายแสดงความรสกทตองการ (Interchange compatibility) โดยบคคลจะพยายามแสดงความรสกทตองการของตน ซงมอย 3 ประการดงกลาวมาแลว และถาหากบคคลมความตองการเหมอนกนหรอคลายคลงกนกจะมความสมพนธทดตอกน

2.2 การปรบตวเขาหากนโดยแสดงความรสกทตองการ (Originator Compatibility) ทมฝายหนงเปนผแสดงความตองการของตน โดยพยายามรเรมของกลม ถาบคคลอนซงเปนผรบ (Receiver) ไมชอบหรอไมตองการรวมกจกรรมนน กจะไมมความสมพนธทดตอกน

2.3 การปรบตวโดยการแลกเปลยนความตองการเกยวกบพฤตกรรมทตนปรารถนา (Reciprocal Compatibility) ดวยการแสดงความตองการเกยวกบพฤตกรรมใหอกคนหนงทราบซงถาความพอใจของสมาชกไมตรงกน หรอบคคลไมสามารถแสดงความตองการเกยวกบพฤตกรรมทตนพอใจใหบคคลอนทราบ คนทงคกจะเขากนไมได

- 64 -

ทฤษฎสมฤทธผลของกลม (A Theory of group Achivement) เจาของทฤษฎนคอ สตอกดลล (Stogdill) เปนทฤษฎทใหความส าคญตอ ผลผลต หรอ สมฤทธผลของกลม ซงประกอบดวยตวแปร 3 ประเภท ดงน (กาญจนา ไชยพนธ, 2549, 29-30)

1. การลงทนของสมาชกหรอตวแปรทสมาชกปอนใสเขาไป (Member Input) คอ

การแสดงออกของสมาชกในกลม รวมถงการกระท าและการแสดงออกของสมาชกในเรองตอไปน 1.1 ปฏสมพนธ (Interaction) เมอบคคลมาอยรวมกนตงแต 2 คนขนไป จะมการ

กระท า มปฏกรยาตอบสนอง หรอการแสดงออกระหวางกนเสมอ

1.2 การแสดงออก (Performance) หมายถง การโตตอบหรอการตอบสนองของสมาชก

อนเปนสวนหนงของการปฏสมพนธ เชน การตดสนใจ การตดตอสอสาร การรวมมอรวมใจในการท างาน เปนตน

1.3 ความคาดหวง (Expectation) หมายถง สงทประกอบกนเขาเพอชวยสงเสรมแรงให สมาชกคาดหวง มความพงพอใจทจะไดรบจากการรวมกลม เชน จดมงหมายของกลม การแสดงบทบาทตาง ๆ ความมนคงของกลม เปนตน

2. สอกลางของการลงทนสมาชก (Mediating Variables) หรอโครงสรางของกลมเมอ

สมาชกมการลงทนโดยการกระท าหรอมปฏสมพนธ รวมทงการคาดหวงผลรวมกนแลว สงส าคญทจะท าใหกลมประสบผลส าเรจ คอ การก าหนดโครงสรางของกลมขน เพอเปนสอใหการลงทนของสมาชกบงเกดผล โครงสรางของกลมประกอบดวยสงส าคญ ดงน

2.1 โครงสรางอยางเปนทางการ คอ การก าหนดต าแหนงใหแกสมาชกแตละคนใหม

ฐานะและหนาทอยางเหมาะสมตามทควรจะเปน เพอใหสมาชกกระท าและมปฏกรยาตามทคาดหวงไวซงจะท าใหการท างานรวมกนประสบความส าเรจตามวตถประสงคของกลม

2.2 โครงสรางเกยวกบบทบาทของสมาชก คอ โครงสรางของกลมทมอยภายในตว

สมาชกแตละคน สมาชกแตละคนมอสระในการแสดงบทบาทของตนไดอยางเตมท ตามความรบผดชอบและอ านาจตามสถานภาพ บทบาท หรอต าแหนงหนาททไดรบมอบหมายจากกลม

2.3 ผลผลตของกลมหรอสมฤทธผลของกลม (Productivity) หมายถง ผลทไดรบจาก

การด าเนนงานของสมาชกจากการแสดงออกของการมปฏสมพนธ และการคาดหวงผลโดยผานการแสดงออกตามโครงสราง และการกระท าของกลมทก าหนดขน ผลสมฤทธของกลมม 3 ประการ คอ

1) ผลผลตของกลม (Outputs) หมายถง ผลจากพฤตกรรมหรอการกระท าของ

สมาชกในกลมและการมปฏสมพนธของสมาชก ซงกอใหเกดการเปลยนแปลงในกลมทงทางบวกและทางลบ ปรมาณของการเปลยนแปลงจะแสดงถงผลผลตของกลมทงทางบวกและทางลบดวย

- 65 -

2) จรยธรรมของกลม (Morale) ความเปนอสระในการท างานหรอการแสดง

พฤตกรรมของสมาชกทจะใหบรรลจดมงหมายของกลม เปนผลขอการก าหนดโครงสรางและปฏบตตามโครงสรางนน เพราะถาจรยธรรมของกลมมมากขน กจะชวยใหสมาชกกลมทราบเกยวกบผลทจะเกดขน

3) บรณาภาพของกลม (Integration) หรอความเปนอนหนงอนเดยวของสมาชก ซงชวยใหโครงสรางของกลมด ารงอยไดและสามารถด าเนนกจกรรมกลมไปดวยด ซงจะเหนไดจากความพงพอใจตอกลม การสนองความตองการของสมาชกในกลม ความสมพนธอนดระหวางสมาชก การไดรบการสนบสนนและการแสดงปฏกรยาทสงผลดตอกลม หรอมแรงยดเหนยวของกลม (Cohesiveness)

ทฤษฎการแลกเปลยนพฤตกรรมกลม (Exchange Theory) เจาของทฤษฎคอ ทฟอล (Thifaul) และ เคนลย (Kelly) ทฤษฎนเนนความสมพนธระหวางสมาชกและกระบวนการกลมและผลจากการรวมกลม ซงเปนพนฐานในการท าหนาทของสมาชกในกลมไดเปนอยางด แนวคดทส าคญม 2 ประการ คอ (กาญจนา ไชยพนธ, 2548, 31)

1. การรวมกลมท าใหเกดการแลกเปลยนพฤตกรรมและเกดความสมพนธระหวางสมาชก ซงเกดจากการทสมาชกมปฏสมพนธตอกนในรปแบบตาง ๆ เชน การสอสาร หรอการแสดงพฤตกรรมทบคคลหนงแสดงตอบคคลหนง และจะมอทธพลตอการแสดงพฤตกรรมของบคคลนนดวย เชน การแสดงพฤตกรรมหรอการกระท าตาง ๆ การพด เปนตน ซงแนวคดในการรวมกลมและพฤตกรรมทแสดงออกของสมาชก คอ

1.1. สมาชกมความสมพนธ (Interpersonal Relationship) 1.2. สมาชกมปฏสมพนธตอกน (Interaction) 1.3. การแสดงปฏสมพนธ คอ การแสดงพฤตกรรมในรปแบบตาง ๆ ของสมาชก

(Behavior Sequences) 1.4. พฤตกรรมทแสดงออกภายในกลมจะเปนพฤตกรรมทสมาชกเลอกสรรแลว

(Behavior Repertoire) 2. การเปลยนแปลงพฤตกรรมและความสมพนธระหวางสมาชก จะกอใหเกดผลของกลม

(Group Outcome) ขน ซงเปนผลจากการปฏสมพนธของสมาชก (Consequences of Interaction) ทเปนรางวลหรอผลทไดรบจากการมปฏสมพนธ เชน ความสบายใจ ความสนกสนาน ความอมอกอมใจ ความพอใจ และเหนคณคาของการพยายามกระท าพฤตกรรมนนใหบรรลจดมงหมายตามทตองการ เปนตน

- 66 -

ทฤษฎสนาม (Field Theory) เจาของทฤษฎสนาม คอ เครท เลวน (Kurt Lewin) เปนทฤษฎทใหความส าคญกบลกษณะของกลมและพฤตกรรมของบคคลในกลม ซงสรปไดดงน (กาญจนา ไชยพนธ, 2549, 24-26)

1. ลกษณะของกลม กลมม 2 ลกษณะ คอ 1.1 ลกษณะตามสภาพของกลม (Topological Construction) เปนการพจารณาจาก

สภาพภายในของกลมเปนส าคญ ซงประกอบดวย 2 สวน คอ 1) พนท (Region) เปนขนาดและรปรางของกลม (Social Space) มความแตกตาง

กนออกไป ท าใหกลมเกดความตงเครยดหรอเกดความสมดลได

2) ขอบเขต (Barrier) เปนสวนของขอบเขตทตดตอระหวางบคคลตอบคคลหรอ

3) ระหวางกลมตอกลม ถามขอบเขตมากหรอหนากจะเปนอปสรรคในการ

ตดตอสอสารหรอการสรางสมพนธกน ความสมพนธระหวางพนทและขอบเขตของทฤษฎสนามมลกษณะดงภาพท 2.4

พนท

ขอบเขต

ภาพท 2.4 ความสมพนธระหวางพนทและขอบเขตของทฤษฎสนาม

ทมา : (กาญจนา ไชยพนธ, 2549, 24)

จากรปท 2.4 จะเหนไดวา ขอบเขตของกลมท 2 มขอบเขตบางกลมพรอมทจะตดตอกบกลมท 3 และกลมท 1 สวนกลมท 4 มขอบเขตหนาไมยอมตดตอกบกลมท 3 และกลมท 1

1.2 ลกษณะตามการเคลอนทของกลม (Dynamics Construction) เปนกลมทพจารณา

ตามพลงกลมเปนส าคญ ซงประกอบดวย 3 สวน คอ

1) ความตงเครยด (Tension) เปนภาวะทเกดความไมสมดลในกลม สมาชกของ

กลมท 2

กลมท 1

กลมท 4

กลมท 3

- 67 -

กลมตองชวยกนลดความตงเครยดลง

2) ทศทาง (Vector) เปนการเคลอนทไปสจดหมาย ซงจะชวยท าใหกลมเกดการ

เปลยนแปลงตลอดเวลาหรอเปนพลวตของกลม ถาทศทางยาวกลมกจะอยหางจดหมาย ถาทศทางสนกลมกจะอยใกลจดหมาย ดงนนในกระบวนการกลมสมาชกตองชวยกนในการด าเนนกจกรรมเพอท าใหทศทางไปสจดหมายเรวขน

3) แรงดงดด (Valence) เปนแรงยดเหนยวระหวางสมาชกภายในกลมและแรงยด

เหนยวระหวางกลม แรงยดเหนยวนท าใหกกลมบรรลเปาหมาย ถาสมาชกในกลมมแรงยดเหนยวสง กลมกจะรวมตวกนสง ท าใหการด าเนนกจกรรมกลมประสบความส าเรจ

2. พฤตกรรมของบคคลในกลม มลกษณะดงน

2.1 การศกษาพฤตกรรมของบคคล การปฏสมพนธกนของบคคลในกลมนน สถานการณจะเปนตวก าหนดพฤตกรรม ซงจะแตกตางกนออกไปเนองจากพนฐานส าคญของบคคล ดงน

1) ผทมาจากครอบครวแบบอตตาธปไตย จะเปนคนไมมความคดรเรมสรางสรรค กาวราว รนแรง และเหนแกตว

2) ผทมาจากครอบครวแบบเสรนยม จะเปนบคคลทขาดระเบยบวนย ไมมกฎเกณฑ

ในชวต

3) ผทมาจากครอบครวประชาธปไตย จะเปนบคคลทยดหยน ชอบอสระ และรจก

ขอบเขตในการปฏบตตนเอง

2.2 การศกษากลมทางจตวทยาอตสาหกรรม พบวาการใชแรงจงใจเพยงเลกนอยจะไมตอบสนองความตองการของสมาชก สวนกลมทใชอ านาจจะท าใหสมาชกเกดความคบของใจ

2.3 การศกษาเกยวกบการตดสนใจของกลมในเรองการเปลยนแปลงเจตคต พบวาถาสมาชกไดรบค าชแจงความจรงจากปญหาทเกดขนกบกลมกจะพยายามชวยกนแกปญหา ไมปลอยใหเปนหนาทของผน าแตเพยงผเดยว การมสวนรวมในการแกปญหาจะท าใหสมาชกยอมรบผลของการแกปญหานนดวย ทฤษฎสนามมสาระส าคญดงตอไปน

1. พฤตกรรมเปนผลจากพลงความสมพนธของสมาชกในกลม กลมไมไดเกด

จากการรวมตวของสมาชกเพยงอยางเดยว แตจะเปนผลจากโครงสรางทเกดจากการเกยวของสมพนธกนและกนในกลมอกดวย

2. โครงสรางของกลมเกดจากการการรวมกลมของบคคลทมลกษณะแตกตางกน

3. การรวมกลมแตละครงจะตองมปฏสมพนธระหวางสมาชกในกลม โดยเปน

ปฏสมพนธในรปการกระท า ความรสก และความคด 4. องคประกอบดานปฏสมพนธ ไดแก การกระท า ความรสก และความคดจะ

- 68 -

กอใหเกดโครงสรางของกลม ซงมลกษณะแตกตางกนออกไปตามลกษณะของสมาชกในแตละกลม

5. สมาชกในกลมจะมการปรบตวเขาหากนและพยายามชวยกนท างาน ซงการท

สมาชกของกลมพยายามปรบปรงบคลกภาพของตนทมความแตกตางกนน ท าใหเกดความเปนอนนงอนเดยวกน และท าใหเกดพลงหรอแรงผลกดนของกลมทท าใหการท างานเปนไปดวยด

ทฤษฎจงใจในการบรหาร เจาของทฤษฎจงใจในการบรหาร คอ ดกลาส แมคกรเกอร (Douglas Mccregor) สาระส าคญของทฤษฎโดยสรปคอ ธรรมชาตของมนษยมทงลกษณะทไมดหรอเปนโทษและลกษณะทดหรอเปนคณ ดงน (สายหยด ใจส าราญ และสภาพร พศาลบตร, 2549, 36-37)

1. ลกษณะทไมด (Theory-X) มนษยมลกษณะทไมเหมาะสมหรอมลกษณะเชงลบหลาย

ประการ คอ

1.1 ความเกยจคราน ไมชอบท างาน เมอมโอกาสมกจะหลบเลยงการท างาน จงตองจง

ใจดวยการบงคบ ควบคม ลงโทษ ข เพอใหเกดการเกรงกลว

1.2 ชอบเปนผตาม ชอบรบค าสงจะพยายามหลกเลยงความรบผดชอบ มความ

ทะเยอทะยานนอย แตตองการความมนคงในการท างาน

1.3 ใหความส าคญกบตนเองเทานน ไมสนใจความตองการของผอน

1.4 มกจะตอตานการเปลยนแปลง ไมชอบการเปลยนแปลง

1.5 ท างานตามทไดรบค าสง เพอหลกเลยงความรบผดชอบ ไมกระตอรอรนหรอ

ทะเยอทะยาน แตตองการความมนคงปลอดภย

1.6 จงใจไดโดยสนองความตองการในระดบตน คอ ใชเงนและความมนคงปลอดภย

เทานนกเพยงพอแลว

2 ลกษณะทด (Theory-Y) มนษยมลกษณะทด มความเหมาะสม หรอมลกษณะเชงบวกหลายประการ คอ

2.1 ความรกงาน จะท างานดวยความสข การใชแรงกายและสมองในการท างาน กอาจ

ท าใหเกดความเพลดเพลนหรอพงพอใจได เชนเดยวกนการเลน หรอการพกผอน ไมใชวาจะท าใหเกดความเหนอยหนายแตอยางเดยว และทายงงานนนไดถกก าหนดไวอยางเหมาะสมจะเปนสงจงใจใหบคคลเตมใจท างานมากขน

2.2 มการควบคมตนเองในการท างานเพอใหบรรลเปาหมาย การบรหารงานดวยวธ

- 69 -

บงคบ ลงโทษ ขมข ไมใชวธถกตอง เพราะบคคลตองการรบผดชอบในงานทท าและสามารถควบคมตนเองได ภายใตสภาพการท างานทเหมาะสม และถาปลอยใหท างานโดยอสระกจะเกดความเชอมนในตนเองและมความคดรเรมสรางสรรค

2.3 ไมสามารถจงใจไดดวยเงนเสมอไปแตอยางเดยว แตจะเตมใจท างานหรอจงใจได

ดวยการตอบสนองความตองการดานสงคม การยอมรบนบถอ และความสมหวงในชวต 2.4 มความสนใจในการเรยนรเพอพฒนาความคด ทกษะการท างาน ตลอดจนความคด

รเรมสรางสรรคในการท างาน

2.5 ปรารถนาความกาวหนา มความสามารถทจะปฏบตงานและพรอมทรบผดชอบ

เพอใหองคการบรรลวตถประสงค ดงนน ฝายบรหารควรชวยกระตนใหพนกงานตระหนกถงคณสมบตทมอยและเปดโอกาสใหแสดงความสามารถนน และพยายามท าใหความปรารถนาหรอความตองการของบคลากรสอดคลองกบความตองการของกลมหรอองคการ

ทฤษฎการเรยนรแบบรวมมอ (Theory of Cooperative Learning หรอ Collaborative

Learning) เจาของทฤษฎการเรยนรแบบรวมมอ สลาวน (Slavin) เดวด จอหนสน (David Johnson) และโรเจอร จอหนสน (Roger Johnson) เปนทฤษฎเกยวกบการเรยนรของบคคลโดยความรวมมอของสมาชกในกลม มสาระส าคญโดยสรปดงน (ทศนา แขมมณ, 2545, 98-103)

1. ปจจยทมผลตอการเรยนรของบคคล คอ ความรสกตอตนเองของผเรยน ความรสกตอ

โรงเรยน คร และเพอนรวมเรยน

2. ปฏสมพนธระหวางผรวมเรยน ม 3 ลกษณะ คอ

2.1 การแขงขน บคคลจะพยายามเรยนใหไดดกวาบคคลอน เพอใหไดคะแนนดไดรบ

การยกยองหรอไดรบผลตอบแทนในลกษณะตาง ๆ 2.2 ตางคนตางเรยน คอ แตละคนตางกรบผดชอบดแลตนเองใหเกดการเรยนรโดย

ไมยงเกยวกบบคคลอน

2.3 การรวมมอกน คอ นอกจากตางตองรบผดชอบในการเรยนรของตนแลว บคคล

ยงตองชวยใหผอนเรยนรอกดวย

3. องคประกอบของการเรยนร การเรยนรแบบรวมมอมองคประกอบส าคญ 5 ประการ ดงน

3.1 การพงพาและเกอกลกนแลลกลมของผเรยน (Positive Interdependence)

- 70 -

เพราะความส าเรจของกลมขนอยกบสมาชกทกคนและสมาชกแตละคนจะประสบความส าเรจไดกเพราะความส าเรจของกลมเดยวกน

3.2 การปรกษาหารอกนอยางใกลชด (Face-to-Face Promotive Interaction) ท าให สมาชกกลมมปฏสมพนธทดตอกนและน าไปสความส าเรจของกลม

3.3 ความรบผดชอบทตรวจสอบไดของสมาชกแตละคน (Individual Accountability) ซงไดรบมอบหมายจากกลมและปฏบตหนาทของตนอยางเตมท

3.4 การใชทกษะปฏสมพนธระหวางบคคลและทกษะการท างานกลมยอย (Interpersonal and Small-Group Skills) ซงมหลายทกษะ เชน ทกษะทางสงคม ทกษะการปฏสมพนธกบผอน ทกษะการท างานกลม ทกษะการสอสาร และทกษะการแกไขความขดแยง เปนตน ซงจะท าใหการเรยนรของกลมประสบความส าเรจ

3.5 การสงเคราะหกระบวนการกลม (Group Processing) เพอชวยใหกลมเกดการ

เรยนรและปรบปรงการด าเนนงานใหดยงขน เชน การสงเคราะหวธการด าเนนงานพฤตกรรมของสมาชก และผลงานของกลม เปนตน

4. ประเภทของกลมการเรยนรแบบรวมมอ โดยทวไปกลมการเรยนรแบบรวมมออาจแบง

ออกไดเปน 3 ประเภท คอ

4.1 กลมการเรยนรแบบรวมมอยางเปนทางการ (Formal Cooperative Learning

Group) เปนกลมทจดตงขนโดยการวางแผน มการจดระเบยบกฎเกณฑ วธการและเทคนคตาง ๆ ครผสอน ผเรยน และกระบวนการตาง ๆ ไวอยางครบถวนสมบรณ

4.2 กลมการเรยนรแบบรวมมออยางไมเปนทางการ (Informal Cooperative Learning

Group) เปนกลมการเรยนทจดขนเปนครงคราวหรอแบบเฉพาะกจ เชน สอดแทรกอยในการสอนปกตอน ๆ เพอใหการเรยนรนาสนใจมากขน

4.3 กลมการเรยนรแบบรวมมออยางถาวร การเรยนรแบบรวมมอมผลดตอสมาชกและ

กลม เรยนร

5. ผลดของการเรยนรแบบรวมมอ การเรยนรแบบรวมมอมผลดตอสมาชกและกลมเรยนร

ดงน

5.1 ผเรยนพยายามทจะบรรลเปาหมายของการเรยนรมากขน

5.2 ผเรยนมความสมพนธกนมากขน ท าใหกลมมประสทธภาพ

5.3 ผเรยนมสขภาพจตดขน มความรสกทดตอตนเองและผอน เชอมนในตนเองมาก

ขน พฒนาทกษะทางสงคมมากขน

- 71 -

บทสรป

นกวชาการสาขาวชาตาง ๆ ทงทางดานวทยาศาสตรธรรมชาต มนษยศาสตรและสงคมศาสตร ไดใหความส าคญกบทรพยากรมนษยหรอบคคลและกลมท าการศกษาคนควา วจยเกยวกบมนษยและกลมมานานแลวและพฒนามาเปนล าดบจนกระทงไดเกดทฤษฎหลายทฤษฎทท าใหมความรความเขาใจบคคลและกลมมากขน ซงเกดจากปฏสมพนธระหวางบคคลนนเอง การรและเขาใจบคคลและกลมในมตตาง ๆ ท าใหนกพฒนาท างานไดงายขน เพราะผทตองมสวนรวมในงานพฒนากคอบคคลและกลมคนนนเอง ทฤษฎเกยวกบบคคลและกลมทน ามาเสนอในบทนเปนเพยงสวนหนงเทานน ผศกษาจงควรคนควาหาความรทฤษฎอนเพมเตมเพมพนความรดงกลาวใหมากยงขน

- 72 -

ค าถามทายบท

1. เพอใหผเรยนอธบายทฤษฎเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษยอยางนอย 5 ทฤษฎ

2. เพอใหผเรยนเขยนวเคราะหทฤษฎเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษยเกยวกบการพฒนาบคคล กลมและองคกร

3. เพ อใหผ เรยนน าความ รทฤษฎ เกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษยไปใชในชวตประจ าวนอยางไร

- 73 -

เอกสารอางอง

กาญจนา ไชยพนธ. (2549). กระบวนการกลม. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. จรภา เต งไตรรตน และคน อน ๆ . (2547). จตวทยาท วไป . (พ มพค รง ท 4). ก รง เทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. จราลกษณ จงสถตมน. (2549). สงคมสงเคราะหกลมชน. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ทศนา แขมมณ. (2545). ศาสตรการสอน : องคความรเพอจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ. กรงเทฑฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปราณ รามสตร และจ ารส ดวงสวรรณ. (2545). พฤตกรรมมนษยกบการพฒนาตน. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ : ธนการพมพ. พงษพนธ พงษโสภา. (2542). พฤตกรรมกลม. กรงเทพฯ : พฒนาศกษา. มหาวทยาลยราชภฏสงขลา, คณาจารยโปรแกรมจตวทยาและการแนะแนว. (2548). พฤตกรรม มนษยกบการพฒนาตน. (เอกสารอดส าเนา). สมพร สทศนย, ม.ร.ว. (2548). มนษยสมพนธ. (พมพครงท 8). กรงเทพฯ : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. สมฤทธ ยศสมศกด. (2549). รฐประศาสาตร แนวคด และทฤษฎ. กรงเทพฯ : อรรถกมล. สายหยด ใจส าราญ และสภาพร พศาลบตร. (2549). การพฒนาองคการ. (พมพครงท 7). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต.

- 75 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3

ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม 3 ชวโมง

หวขอเนอหา

ความหมายของการพฒนาสงคม ทฤษฎทางสงคมทเกยวของกบการพฒนาสงคม

ปรชญาและแนวคดการพฒนาสงคม

แนวคด (concept)

แนวทางและกลยทธการพฒนาสงคม

กลยทธการพฒนาทางสงคมทส าคญ

องคประกอบ ตวชวด และการสนบสนนการพฒนาสงคม

ตวชวดการพฒนาสงคม

บทบาทการสนบสนนของภาครฐและภาคเอกชนในการพฒนาสงคม

กระบวนทศน ความเชอ และพฤตกรรมกบการพฒนาสงคม

กระบวนทศนการพฒนา (Development paradigm)

ความเชอกบการพฒนาความส าคญของความเชอ

พฤตกรรมกบการพฒนาสงคม

บทสรป

แบบฝกหดทายบท

เอกสารอางอง

- 76 -

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหผเรยนสามารถอธบายทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคมได

2. เพอใหผเรยนสามารถวเคราะหทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคมได

3. เพอใหผเรยนเหนคณคาและน าความรเกยวกบทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคมไปใชในชวตประจ าวนได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมศกษาดวยตนเอง (Self Study Method)

3. ผสอนสรปเนอหา

4. ท าแบบฝกหดเพอทบทวนบทเรยน

5. ผเรยนถามขอสงสย

6. ผสอนท าการซกถาม

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

2. PowerPoint การท างานเปนทม

3. ต ารา

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากการซกถามในชนเรยน

2. ประเมนจากความรวมมอและความรบผดชอบตอการเรยนในกจกรรมศกษาดวยตนเอง

3. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

- 77 -

บทท 3

ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

หลกคดและแนวทางการพฒนาสงคม หลกคดท งหมดจะเนนประเดนส าคญคอคน เป น ศน ยก ลางก ารพฒ น า ก ล ม เป าห มายใน ชม ชน เป น ผ ก ระท าไม ใ ชผ ถ ก ก ระท า

เจาห น าท เปน เพ ยงผ ส นบส น น ตามบท บาท โดยเฉพ าะตองเขาใจวา “มน ษ ยท กคน มศก ย ภ าพ เม อ ไ ด ร บ โ อ ก าส แ น ว ท างก าร พฒ น าแ ล ะ ก ล ย ท ธ ท เก ย ว ขอ ง จ ง เน น ใ หกลมเปาหมายก าหนดชวตตนเองไดตามภาพรวมอนาคตของตน ดวยการเพมพลงหรอมพลงรวมดวยการท างานเปนเครอขายแบบบรณาการทกระท าหนาทครบถวน โดยเฉพาะการรบผดชอบตอสงคมในการทจะบรรลการมรายไดเพ ม การม คณภาพชวตตามความจ าเปนพนฐาน ความมอสรภาพ ความเทาเทยมกนในการรองรบการกระจายความเปนธรรม และเหตทตองปรบระดบคณคาความเปนมนษยตลอดไป

ความหมายของการพฒนาสงคม การพฒนาสงคม เกยวของกบ กระบวนการพฒนาทส าคญ (1) เกยวของกบดาน

สงคม เชน การศกษา สาธารณสข สงแวดลอมและธรรมชาต โอกาสทเทาเทยมกนในการเพมคณคาความเปนมนษยและการเขาถงทรพยากร ความยตธรรมอสรภาพ ฯลฯ และความเปนอยตามวถชวตทเหมาะสม (เชน การควบคม การขดเกลาทางสงคม และการปลกฝง)(2) ศนยกลางการพฒนา คอ “การพฒนาคน” ดวยการมเปาประสงคท าใหคนเกดการจดการตน เองได (Selfmanage) แล ะเกดพฒ น าการพ งตน เอง (Self reliance development) (3 ) ก ารท างานเปนเครอขาย ตามแนวคดพนฐานของการสรางพลงใหแกประชาชนดวยการมอบอ านาจ (empowering) ของประชาชนเพอประชาชน และโดยประชาชน ท เปดโอกาสใหทกคนในสงคมทมความเปนหนงเดยวกน (solidarity) เขาสกระบวนการมสวนรวมบนพนฐานความเปนสหวทยาการ (multidisciplinary) ท เกดฉนทามต (consensus) ในการรวมคดและรวมตดสนใจ รวมรบผดชอบตอสงคม และรวมรบประโยชน เพอส รางและก าหนดการเปลยนแปลงเชงกาวหนา โดย (4) ใชกลยทธการท างานทหลากหลายสอดคลองและสมดลตอการเปลยนแปลงในกระบวนการภายในของสถาบนทางสงคมตาง ๆ ตามเปาหมายการเพมรายไดและคณภาพชวต และโอกาสการเขาถงทรพยากรตาง ๆ อยางทว ถง ดวยการควบคมตดตามอยางมระบบตอทศทางและแนวโนม ททกคนในสงคมรวมรบผดชอบตอ

- 78 -

สงคมในการตอบสนองความตองการรวมของชมชน สาธารณะกลมเปาหมายในสงคม โดยสนองตอบความตองการทแตกตางกนได และแบงปนผลประโยชนอยางเสมอภาคและยตธรรม”การสรางพลงแกประชาชน หมายถง การถายทอดอ านาจ (empowering people) ทเนนใหแกระดบรากหญา (grass-root) เพอสรางพลงในการตอรองทเกดจากการรวมกลม/เครอขายสหวทยาการ (multi-disciplinary) หมายถง สาขาวทยาการหลายสาขา คอมความหลากหลายของอาชพหรอความช านาญเขามารวมกนท างานการควบคมตดตาม (manipulate) หมายถง การกระท าดานการจดการเพอใหกระบวนการปฏบตตามเนองาน (performance) เมดงาน (task) ทจ าเปนตอความส าเรจบรรลเปาหมายในการพฒนาดวยการตรวจสอบ การประเมน และกระตน เรงปฏกรยา เพอใหด าเนนไปตามทศทางและทางเลอกทก าหนด

ทฤษฎทางสงคมทเกยวของกบการพฒนาสงคม

ทฤษฎทางสงคมทเกยวของกบการพฒนาสงคมทน ามาเสนอน คดเลอกจากทฤษฎทางสงคมวทยาทคลาสสก (classical sociological theorists) ทเปน “คลาสสก”เพราะมการประยกตอยางกวางขวางในการมสวนเกยวของกบศนยกลางทางประเดนสงคมทส าคญ และเกยวของเชอมโยงและเปนพนฐานของการอางองทฤษฎทางสงคมวทยาในปจจบนทฤษฎทคดสรรมาน ถอวาเปนพลงทางสงคม (social force) ในการพฒนาทางสงคมทมพลงในการขบเคลอนหากเขาใจอยางถกตอง มการใชอยางถกตองเหมาะสม ท งการวเคราะหโครงสราง และการน า

แนวคดมาเปนพนฐานของการน าการปฏบต 1. ทฤษฎโครงสราง-หนาท และทฤษฎระบบสงคม ทงสองทฤษฎนสวนใหญเมอกลาวถงทฤษฎโครงสราง-หนาทแลว มกหมายความคลมไปถงทฤษฎระบบทเปนรากฐานมากอน เสมอนทฤษฎโครงสรางทเปน “ทฤษฎลก”มความหมายความชดเจนมากกวา เพราะตอยอดมาจากทฤษฎระบบสงคมทเปน“ทฤษฎแม”กลมนกสงคมวทยารนหลง มการประยกตทงสองแนวความคดนไปใช แตเนนการทดสอบสมมตฐานเชงปรมาณ เพอทดสอบทฤษฎวามเหตมผล มความเปนไปไดของความนาจะเปน ไมใชเพยงตรรกะ (ความมเหตผล) อยางเดยว ซงเปนทฤษฎโครงสราง-หนาทตอมา

1.1 ทฤษฎระบบสงคม นกสงคมวทยาในทฤษฎระบบสงคม (Social System

Theory) กลมน ไดแก เฮอเบรท สเปนเซอร (Herbert Spencer) และนกสงคมวทยาของมหาวทยาลยชคาโกชวงตนครสตศตวรรษท 19 มแนวความคดพนฐาน ซงสรปสาระส าคญ

- 79 -

1.2 ทฤษฎโครงสราง-หนาท ทาลคอทท พารสน (Talcott Parsons) โดดเดนในการน าในทฤษฎโครงสราง-หนาท (Structural-Functional Theory) ในระยะแรกเรมทถอวามรากฐานทส าคญมาจากทฤษฎระบบทางสงคม และตอมากมนกสงคมวทยาเดน ๆ มากมายมายในดานน ซงเนนการท าหนาทของระบบและก าหนดแนวคด “โครงสราง-หนาททชดเจน” และม “ความหมาย” ทจะวดผลเชงปรมาณมากขนความชดเจนขององคประกอบและคณลกษณะในเชงปรมาณมมากขนเพอผลการตงสมมตฐาน แลวทดสอบทฤษฎทนาเชอถอไดมากกวา

2. ทฤษฎความขดแยง (Conflict Theory)

เปนแนวความคดทเนนการวพากษ เรมตนจากคารล มารก (Karl Marx) อธบายการเปลยนแปลงทางสงคมวาทก ๆ สงคมจะมขนตอนของการพฒนาทางประวตศาสตรหลายขน มประเดนส าคญ ไดแก

2.1 ฐานคต (assumption) ของแนวคดน ไดแก สงคมมระบบทสลบซบซอนของความไมเสมอภาคกน และความขดแยง (conflict) ซงจะน าไปสการเปลยนแปลงทางสงคม ดงมการแบงสงคมเปนชนชนในโครงสรางระดบสง (supper structure) ทมการจดระบบทด กบชนชนในโครงสรางยอย (substructure)ควบคมครอบง าโดยชนชนทเหนอกวาความขดแยงระหวางกลมตาง ๆ และบคคลตาง ๆ ในการเปนเจาของทรพยากรทมคาและหายาก ท าใหพฤตกรรมของของคนในสงคมเปลยนแปลงไป คอใชแนวความคดวภาษวธ (dialectical) มาสรปสาระวาเกดการตอสของชนชนในสงคมระหวางนายทนกบลกจางแรงงานทขดแยงกน และเมอมการตอสระหวางชนชน การเปลยนแปลงมกจะรนแรงเพราะตองเปลยนโครงสรางของอ านาจทนท

2.2 แนวคดพนฐานเกยวของกบระบบการผลตทางเศรษฐกจ แตละระบบมความขดแยงระหวางชนชนผเปนเจาของปจจยการผลตกบผใชแรงงาน ในดานการจดการทรพยากรและการสงสมทรพยากร การจดการดานแรงงาน ทน และเทคโนโลย ทมตอกระบวนการทางสงคมของกระบวนการภายในขององคกร มกกอใหเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม ซงเปนโครงสรางสวนลางของสงคมขนกอน

2.3 ผลกระทบทเกดจะเปนลกโซเปนการเปลยนแปลงตอโครงสรางสวนบนของสงคม ซงเปนสถาบนทางสงคมจากเลกสใหญเปนละลอกคลน เชน ทศนคต ไปสพฤตกรรมในสถาบนครอบครวการศกษา ศาสนา ทกอใหเกดการเปลยนแปลงคานยมสงคม และการควบคมของสงคม และมผลกระทบถงระดบผปกครองประเทศ

3. ทฤษฎวพากษ (Critical Social Theory)

- 80 -

มงสรางจตส านกในการวพากษระบบเพอจะเปลยนโครงสรางทางสงคม โดยมพนฐานของการมองสรรพสงเปนองครวม มระบบยอยทเชอมโยงระหวางกนทงระบบ ซงมหลกการพนฐาน ดงน

3.1 การมองดวยการวพากษ มกใชกรอบของความหลากหลายของสาขาของความร (multidisciplinary)หลากหลายแนวทาง (multi-approaches) ทเกยวของกบ 1) ทฤษฎ จงตองมความชดเจนของสมมตฐานทก าหนดและทดสอบ มความเขาใจอยางแทจรงดวยการรวามจดแขง จดออน ในเหตปจจยและผลอะไร มตวแปรแทรกซอนอะไร ความสมพนธทเกดมรปแบบใด และปจจย สถานการณ ปรากฏการณอะไรบางทควบคมไดและควบคมไมได2) เทคนคการวจยทการออกแบบการวจยมความนาเชอถอเพยงใด มความเทยงความตรงเพยงใด เพอการสรปสาระทมเหตผลหรอไมเพยงใด 3) เทคนควธการจดการบรหาร ตองรวาใชแนวคดพนฐานอะไรบาง การมองภาพมองจากขางนอกเขามาหรอมองจากขางในออกไป คอ เนนการสนองกลมเปาหมาย/ลกคาในการตอบสนองความคาดหวงเพยงใดทจะน ามาก าหนดนวตกรรมทเหมาะสม และปรบเปลยนกระบวนการภายในทตอบสนองเปนสถานการณชนะ-ชนะ แกผเกยวของผมสวนไดสวนเสย 4) วธคดทหลากหลายเพอใหมองเหนภาพรวมของกระบวนการมความสมพนธทพงประสงคในการบรรลจดประสงคตามกรอบของการวพากษครบถวน การมองภาพของความหลากหลายจงตองใชความสามารถในการรบรทหลากหลายทผกและเชอมโยงเกยวของเกยวพนกนไดดกวา ซงตองใชความสามารถในเชงวพากษในเรองทท าการวพากษ 4. ทฤษฎการแลกเปลยน

ทฤษฎการแลกเปลยน (Social Exchange Theory) ใชอธบายการกระท าทางสงคมของบคคลในสงคมทเรมในชวงตงแต ค.ศ.1960 ซงมทมาจากทฤษฎทางเศรษฐศาสตรเพอการอธบายพฤตกรรมทางสงคม ในเรองการแลกเปลยนเพอประโยชนรวมของผเกยวของ ไดแกกลม เครอขาย องคกร ชมชน สงคม หรอหนวยตาง ๆ จงตองสรางกฎเกณฑหรอระเบยบแบบแผนในการแลกเปลยนทด มความยตธรรมในผลประโยชนรวมนน ๆ ซงหนวยระบบนนตองมกฎระเบยบในการควบคม การหลอหลอม การปลกฝง ความคด ความเชอ คานยม พฤตกรรมทพงปรารถนาของสมาชกทมปฏสมพนธกนและกน ภายในกลม ระหวางกลม ระหวางองคกร ระหวางชมชน และสงคม ทจะอ านวยประโยชนสงสดในการรกษาสมพนธภาพใหด ารงอยไดนานและมนคง ในการตอบสนองความตองการรวมความพงพอใจ และการเพมคณคา

5. ทฤษฎจตวทยา-สงคม

ความคดพนฐาน ตามแนวความคดดานจตวทยา-สงคม (Social-Psychological Theory) ใน

เรองตอไปน

- 81 -

5.1 การพฒนาทางสงคมกอใหเกดการพฒนาสงตาง ๆ ภายในสงคม การท างานของปจจยทางดานจตวทยา เปนแรงขบใหบคคล กลม องคกร มการกระท ามความกระตอรอรน มการประดษฐ มการคนพบ มการสรางสรรค มการกอสราง มการแยงชงชวงชง และเกดกระบวนการเปลยนแปลงขน

สรป ทฤษฎ เกดจากการสรปสาระอยางม เหตผล ทอาจจะกอต งจากความนาจะเปน และลดความเสยงในการประกอบการมากทสดอาจจะอาศยความจรงและกฎธรรมชาตเปนตวน าความคด ทแสดงถงความเกยวของอยางมเหตมผลของเหตปจจยกบผลลพธ ซงกอต งโดยนกส งคมวทยาท เปน ท ยอม รบ แลวตามดวยการทดส อบในแตละพ น ทของนกวจยทเกยวของและสนใจ ดวยตวแปรทเปนสถานการณทจ าเปนและพอเพยง (necessary

& sufficientcondition) ว า เป น จ ร ง เพ ย ง ใ ด ห ร อ อ า จ จ ะ เ ร ม จ า ก ส ถ า น ก า ร ณ เฉ พ า ะ (particular) ส ส าก ล (universe)ดวย ก ารต งแ ล ะท ด ส อ บ ส ม ม ต ฐาน เม อ ม ก ารท ด ส อ บ ทหลากหลายตวแปรท เปน เห ตปจจยและผลลพ ธของสถานการณ ทจ า เปนและพอเพ ยง เกดผลสนบสนนกน ความนาจะเปนและการลดการเสยงก มความเปนจรงมากกวา และสามารถน าไปเปนหลกคดในการปฏบตได เพราะมาจากพ นฐานของการปฏบต ท มการทดลองทนาเชอถอในระดบหนงแตตองไม ลมวาการอธบายแบบวทยาศาสตรเปลยนไปตามการคนพบใหมทางวทยาศาสตร จงไมใชการอธบายทตายตวเสมอ แตเกยวเนองกบปรากฏการณ (phenomena) ทางธรรมชาต และความเปนจรง (facts) เสมอ จงมความเปนไปไดสงกวา และลดความเสยงไดมากกวา

ปรชญาและแนวคดการพฒนาสงคม

ความหมายปรชญาการพฒนาสงคม

ปรชญา (philosophy) หมายถง “หลกน าในการคดการปฏบต” (ปรด พนมยงค อางถงใน

ดเรก ฤกษหราย 2515: 3) ปรชญาพนฐานในการพฒนาสงคม ไดแก

1. คนเปนศนยกลางของการพฒนา สงคมเปนของประชาชน โดยประชาชน (คอประชาชนเปนผ กระท า) เพอประชาชน ไมใชประชาชนเปนผ ถกกระท า ถกครอบง า และไม ถกปลดปลอย โดยผ มอ านาจท เปนชนช นสงทอางความเชอหรอค าบญชาจากพระเจาห รอสวรรคมาครอบง า ห รอใชอ านาจหนา ท มากดข (เชน กษต รยยโรปสมยกอนการเปลยนแปลงการปกครอง) ใหอยในพนธนาการ ตลอดแมโลกปจจบนกาวหนาและเปน

- 82 -

โลกาภวตนไปแลวมนษยตองมคณคาเพมขนในการมชวตทมคณภาพชวตตามเกณฑความจ าเปนพนฐาน(basic minimum needs: BMN)

2. มนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาส แมมนษยมความเทาเทยมกนในการเปนมนษยแตก าเนดกตาม แตมนษยทเกดมาและอยบนโลกมนษย อาจจะมรปแบบทหลากหลาย คอ “มามดไปมด มามดไปสวาง มาสวางไปสวาง มาสวางไปมด” ขนอยกบการดงศกยภาพมาใชใหเกดประโยชนสงสดโลกไรพรมแดนทมเทคโนโลยสงท าใหผคนทแสวงหาอสรภาพ กระตอรอรนทจะสรางโอกาสแสวงหาโอกาส ไขวควาโอกาส ในรปแบบความเทาเทยมกน เพอการดงศกยภาพมาใชใหเตมทเพอเกดประโยชนแกตนและสงคม อาจจะสรปประเดนของการเขาถงศกยภาพของตนเองของมนษย จะตองเกยวของกบคณลกษณะทส าคญ ดงน

1) ความปรารถนาแรงกลายง (passion) [ทมากขนจากความตองการ (needs) ความ

ปรารถนา (desire)] คอเพอความเปนเลศ เพราะรคณคาตนเอง

2) แรงบนดาลใจ (aspiration) ทเกดจากตน และแรงดลใจ (inspiration) ทเปนพลง

จากภายนอก

3) การมพลงไรขดจ ากดทเกยวพนความเพยร

4) การใสใจและจดจอตอเปาหมายอยางลกซงใหจตวญญาณอยกบมน และดวยความสนกตนเตน

3. ชวยเขาให ช วยตน เองได (Help them to help themselves) บคคลสามารถพ งตนเอง (Self help) ไดในเรองของการคดเองเปน ท าเองเปน แกปญหาเองเปน และจดการตนเอง (Self manage) ไดในกระบวนการทางสงคมสามารถก าหนดชวตตนเองในเรองภาพรวมของชวต (Scenario) ท เปนโมเดลขององคประกอบทพงปรารถนา และสามารถเพมระดบการพฒนาการพงตนเอง (Self reliance development)

4. การท าไปเรยนรไป (Learning by doing) การกระท ากอใหเกดการเรยนร และการกระท ามบทสรปการปฏบตวาจะท าอยางไร (How) ซงสวนมากไมเกยวของกบอะไร (What) ท าไม (Why) ตองท ากระบวนการทเนนเปลยนพฤตกรรมดวยกฎเกณฑขอบงคบของกลม แลวคอยเปลยนคานยม ความเชอ ทศนคต และความร จงตองท าไปเรยนรไป ไมใชไปเรยนร แลวเปลยนทศนคต ความเชอคานยม พฤตกรรม เพราะกระบวนการนเปนกระบวนการของปจเจกชน/บคคลแตละคน ไมใชการใชกระบวนกลมทเปนกระบวนการทางสงคมเขามาเกยวของ

- 83 -

ปรชญาอน ๆ ทเกยวของกบการพฒนาสงคม

1. ปรชญาของพทธศาสนากบการด าเนนชวต การด าเนนชวตของคนในสงคมทมปฏสมพนธกนระหวางบคคลกบบคคล บคคลกบกลม กลมกบกลม สงคมกบสงคมมแนวคดทส าคญ เชน 1) หลกน าความคดพรหมวหารส (เมตตา กรณา มทตา อเบกขา) เพอการปฏบตใน

ดานการอยรวมกนดวยความสขตามกฎระเบยบของสงคมทรวมกนก าหนด ใชหลกการเนนความสมดลของกลม เมตตา กรณา กบอเบกขา 2) มนษยสามารถก าหนดชวตของตนเองได การก าหนดชวตของตนเองไดดวย “กรรม”ในชวตภพปจจบน แมม “กรรม” ตดตวมา แตไมใช “พรหมลขต” ทมกถกอางเพอครอบง าโดยชนชนปกครองทมอ านาจมาจากดงเดม และอ านาจปจจบน 2. ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงวางแนวทางใหสงคมไทยตองพฒนาจากรากฐานคอ การเนนรปแบบการบรหารจดการเชงคณภาพทเนนความสมดลและความย งยนไมใชเชงปรมาณทเปนเพยงตวเลขทน าความเจรญมงคงมาสกลมคนเพยงไมกกลมของประเทศ จดเนนตองเรมทเศรษฐกจระดบรากหญาดวยความเสมอภาค ทน ามาซงความเปนธรรมทางเศรษฐกจแลวคอย ๆ ตอเตมขน ทงนพนฐานการปรบใชหลกความพอเพยงทเปนความพอดและการประมาณตน เปนการปกปองตนเองใหเตบโตอยางมนคง การยดหลกทางสายกลางเปนวถแหงความคด วถแหงการปฏบต วถแหงการด าเนนชวต ท“ความพอด”

แนวคด (concept)

ความหมาย

แนวคดหมายถงความคด แสดงถงความสมพนธของเหตปจจยทเกยวของกบความมเหตมผลทย งไมไดมการทดสอบ แตก าหนดขนจากพ นฐานของการกระท าของตนเอง หรอจากการรวบรวมส งเกตปรากฏการณทางสงคมหรอปฏสมพนธกนของคนกบคน คนกบกลม/สงคม กลม/สงคมกบกลม/สงคม แลวประมวลดวยการสงเคราะหและวเคราะหในประเดนทส าคญ แลวสรปเปนความคดรวบยอดใหเหนภาพรวมท งรปธรรมและนามธรรม เพอใชในการน าของการกระท าในสภาวะท เกยวของอยางเหมาะสมท งกาลเทศะในการบรรล เป าหมายแนวคดทส าคญในการพฒนาส งคม แนวคดดานปฏสมพนธของคนในสงคม ไดแก

1. การรวมมอรวมใจดวยการอาสาสมคร (voluntary participation) ในสงคม เปนแนวคดพนฐานทเกดจากการทสงคมมการหลอหลอมและปลกฝงแกคนในสงคมใหมการแบงปน (sharing)

และการเออเฟอเอออาทร (caring) ท าใหมนษยอยรวมกนโดยสมานฉนทและเกยวของกบพรหมวหารส (เมตตา กรณา มทตาอเบกขา) ทมการจดสรรอยางยตธรรมกจกรรมเขารวมกลมทเปน “จต

- 84 -

อาสา” นน ตองเกยวของกบการพฒนาสงคม ทเกดผลในเรองการมรายไดเพม คณภาพชวตตามเกณฑความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) การสรางการเขาถงโอกาสทเทาเทยมกนการรกษาและทะนบ ารงทรพยากร ความมอสรภาพในการด ารงชวต(

2. แนวคดดานเครอขาย เนนการสรางเครอขายในกระบวนการท างานรวมกนของกลมคนทมปญหารวม ความตองการรวม ความสนใจรวม และเกดกลมธรรมชาต แลวกลายเปนกลม/เครอขายทเปนทางการทมผลประโยชนรวมไมใชการเนนเครอขายทางสงคม (social network)

ดงเชน ในการเชอมการสอสารเครอขายการเรยนรทางอนเตอรเนตหรออเลกทรอนกสอน ๆ ทมปฏสมพนธกน หรอสอสารกนอยางไมเปนทางการเครอขาย (network) ในการพฒนาสงคมจะเนนความหมายถง “การรวมตวของคน/กลม/องคกร/เปาหมายในรปแบบของการบรณาการ โครงสรางเครอขาย เครอขายแบบทกลาวมานอาจจะมรปแบบได ดงน

1) เครอขายชนเดยว (single level) กระท าการทอาจจะไมมศนยกลาง แตมผประสานงานทผลดเปลยนตามความเหมาะสม เชนสหภาพยโรปม 27 ประเทศ เขามาบรณาการกน และประชาคมอาเซยนในป 2558 หรอเครอขายทางการเกษตรของบรษทเอกชน เชน เครอเจรญโภคภณฑ หรอเครอขายมะมวงทฉะเชงเทรา หรอเครอขายแตงแคนตาลปทพระนครศรอยธยา ฯลฯ

2) เครอขายหลายชน (multiple level network) เสมอนหนงจบเปนสชน ลกลงไปอยางไมมทสนสด ดงเชน แมบานในชลทตอตานระบบสงคมนยมคอมมวนสตในชล ทท าใหเกดการขาดแคลนเนอโคในการบรโภคในครวเรอน หรอเครอขายการตลาดหลายชน (multi-level marketing

network) ของบรษทเอกชนขายตรง (direct sale) เชน บรษทแอมเวยทมนกธรกจแปดสบประเทศทสนบสนนกนและกนการกอตงเครอขายภายใน หรอการเชอมโยงกบเครอขายภายนอก จะเกดจากประเดนส าคญทเนนการบรณาการในประเดนส าคญ

แนวทางและกลยทธการพฒนาสงคม

แนวทาง (approach) การพฒนาสงคม เปนทศทางและแนวโนมทนาจะเปน ของเสนทางสการตอบโจทยทก าหนดในผลลพธทพงปรารถนา โดยอาศยรากฐานทางหลกคดทเกยวของในแตละทฤษฎปรชญาและแนวคด มาหาหนทางทเปนไปไดในการปฏบต เพอปรบใชในการเนน ( focus)

การปฏบตวา อะไรเปนประเดนทส าคญ ดวยการน ามาวเคราะหวาจะก าหนดประเดนส าคญทบรณาการกนแลวสามารถตอบโจทยวา “จะท าอยางไรในการบรรลเปาหมาย” เพอใชเปนการก าหนดทางการพฒนาสงคมทเกดประสทธผลและมประสทธภาพมากทสดในการตอบสนองความคาดหวงฯ ของกลมเปาหมาย เพอใชเปนระบบในการควบคมตดตาม ดวยตวชวดงานทส าคญ (key

performance indicator: KPI) ในการประเมนกระบวนการวาเมอเรมกระบวนการภายใน มการ

- 85 -

ประเมน (assessment) ปจจยน าเขาทเปนทรพยากรส าคญน ามาใชในกจกรรมทเปนเมดงาน (task)

และเนองาน (performance) ของกระบวนการ ทมการประเมนคา (appraisal)มาแลว วามความคมคาและมคณคาเพยงใดในการบรรลผลได (output) ทเปนผลลพธ (outcome) และผลกระทบ (impact)

ทมตวชวดทเปนปจจยความส าเรจทส าคญ (key success factor: KSF) ในการตอบโจทยทครบถวน

แนวทางพนฐานทส าคญในการพฒนาสงคม

1. แนวทางทางตรงและทางออม (direct & indirect approach) แนวทางทางตรง (direct

approach) เปนการ “สงการ” หรอการ “ชน า” หรอการด าเนนการทเรยกวา แนวทางจากบนลงลาง (top down approach) โดยเจาหนาท อนเปนเรองไมพงปรารถนา เพราะกลมเปาหมายกลายเปน “ผถกกระท า”ไมใช “ผกระท า” แนวทางดงเดมทไมควรน ามาปฏบตน ท าใหเกดการ “แบมอขอ” จากกลม/ชมชนเปาหมาย และการ “ให” จากเจาหนาทของรฐ เหตทผดหลกการเพราะขาดแนวคดการชวยใหกลมเปาหมายชวยตนเอง ในรปแบบนเจาหนาทไปคดแทนชาวบานวา เขาตองการอะไรทแทจรง (ชาวบานคดเองไมไดหรอก) ภายใตรากฐานความคดวา กลมเปาหมายขาดกรอบของความคดและประสบการณ (frame of reference) แลวยดเยยดให การแบมอขอเหมอน “กบคอยฝน” หรอ “รอคอยการเคาะกะลาแลวคอยมา” จงเกดไมสนสดของการขาดการพฒนาการพงตนเอง

2 . แ น ว ท าง ก าร พ บ ก น ค ร ง ท าง ( interparticipatory approach: among top -down &

bottom-up approach) จากรากฐานของแนวคดกลมคนท เปนชนช นน าในแตละสงคมควรท าตนใหเปน “ศนยรวมทางจตใจ” เปนกลยาณมตรทด คอยชวยชแนะ ไมใชชน า หรอ “คมอ านาจส งการ” ท เปดโอกาสใหประชาชนวพากษวจารณตรวจสอบได ไม เปนการตดตวบคคลมากกวาแนวคด ท าใหเกดความตระหนกในคณคามนษยมากขนกวาเดมการไมใชคดแบบคนลาหลง การพบกนครงทางนหมายความวา เรองใดท เปนนวตกรรมใหม ก มการชแนะจากขางบนลงมา ดวยจดประสงคการพฒนาการชวยกลม เปาหมายใหพฒนาการพงตนเองได

3. แนวทางการพฒ นาคณ ภาพชวต (quality of life approach) แนวทางน เนนการมและเพ ม คณคาของมนษยท เท าเทยมกนอยางนอยตองบรรลความจ าเปนพ นฐาน (Basic

Minimum Needs: BMN) ตามแนวทางของธนาคารโลกและของสหประชาชาตแนวทางนแตกตางจากแนวทางการสรางความสข ซงก าเนดทประเทศภฐาน มแนวคดพนฐานวาความเปนมนษยตองวดดวยความสข และตองการใหประเทศไทย (ในป 2555) สนบสนนในการเขาไปสแนวทางของสหประชาชาต แนวทางความสขนน าตวชวดดดแปลงไปจากแนวทางความจ าเปนพนฐาน

- 86 -

4. แนวทางการพฒนาทย งยน (sustainable development approach) การพฒนาทย งยนการใหความหมายในเรองนมความแตกตางกน สวนใหญจะเนนสงแวดลอมทเปนเพยงเสยวเดยวของผลการพฒนาทมกเนนแนวทางความรวมรบผดชอบตอสงคม (

5. แน วท างความ รวม รบ ผดชอบ ตอส งคม (corporate social responsibility

approach: CSR) มแนวคดพนฐานทมาเปนแนวทางในการปฏบต

กลยทธการพฒนาทางสงคมทส าคญ

กลยทธ (strategy) หมายถงเสนทางและทศทางทเปนแนวโนมอนเกดจากกศโลบายทชาญฉลาดซงก าหนดจากวสยทศนทกวางไกล พนธกจทกาวหนาชดแจง เพอสนองโจทยในการบรรลเปาหมายทก าหนดตามสถานการณและภาพรวมอนาคตทเปลยนแปลงไปกลยทธก าหนดตามประเดนยทธศาสตร (strategic issues) ก าหนดในแตละระบบการท างาน(work system) ทงตองมตวชวดเนองานส าคญโดยวดกระบวนการท างานภายในขององคกร และตวชวดทเปนปจจยส าคญของความส าเรจ

กลยทธหลก (generic strategies) ทจะใชในการพฒนาสงคมตองมความไดเปรยบสงในการแขงขน ใชประโยชนไดสงสด ถาองคกรมการคดสรรกลยทธดวยความรอบคอบเหมาะกบตนเองสถานการณ เวลา ทงสนองตอบความคาดหวงแกกลมเปาหมาย ในดานความตองการ ความพงพอใจ และการเพมคณคา ฯลฯ ทงนการปรบและพฒนากลยทธอยางตอเนองเปนเรองจ าเปนและตองมงเนนไปทปจจยส าคญตอความส าเรจ (key success

factors: KSF) ซงตองทมเทใหกบตวชวดกลมนดงนน

องคประกอบ ตวชวด และการสนบสนนการพฒนาสงคม

บทบาทการสนบสนนของภาครฐและเอกชนในการพฒนาสงคมแนวคด

1. องคประกอบทส าคญในการเปนพลงขบเคลอนทางการพฒนาสงคมจะเนนการพฒนาคนและคณภาพชวต การเปลยนแปลงพฤตกรรมดวยความมคณธรรมและการมจตอาสารวมรบผดชอบตอสงคม กระบวนการท างานของเครอขาย ความสมดลของการพฒนา ความยตธรรมและประชาธปไตย การสรางความเขมแขงแกชมชนดวยกระบวนการเครอขายและการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด องคประกอบนจ าเปนตองมกลไกของพลงการขบเคลอนเขามาเกยวของ เพอใหเกดผลในกระบวนการกระท ามากทสดในการเพมความเปนไปไดและลดความเสยงในการประกอบการ ทงผกระท าทเปนกลม/เครอขายเปาหมายในชมชน และการสนบสนการพฒนาเชงบรณาการจากเจาหนาทรฐ/เอกชน

- 87 -

2. ตวชวดมทงตวชวดเนองานทส าคญ และตวชวดทเปนปจจยส าคญของความส าเรจ รวมทงตวชวดการพฒนาการพ งตนเองของบคคล กลม/เครอขาย/ชมชนเปาหมาย ในการพฒนาการพงตนเองและการจดการตนเองได ตวชวดเหลานเกดจากการทจะประเมนในมมมองทเกยวของวาความส าเรจของโมเดลตองมการท าจ าลองแบบ (simulation)เพอก าหนดวามปจจยอะไรทส าคญทก าหนดความส าเรจของโมเดลนน ๆ รวมทงเพอการก าหนดและทดลองกลยทธของกระบวนการ วามอะไรทเกยวของบางในการก าหนดเพอการประเมนใหเหนภาพรวมของความส าเรจของกลยทธวาจะปรบเปลยนอยางไรในสถานการณทก าหนด

3. การสนบสนนของภาครฐและเอกชนตามบทบาท มประเดนส าคญทท าใหเกดการสนบสนนการพฒนาสงคมในภาพรวม เพอเพมน าหนกใหบคคลและเครอขายเปาหมาย และเพมแรงการขบเคลอนทางสงคมไดมากกวาเดม โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบการเขาถงโอกาสและทรพยากรตาง ๆ อยางเทาเทยมกน

ตวชวดการพฒนาสงคม

ความหมาย

ต ว ช ว ด ห ม า ย ถ ง ค ณ ล ก ษ ณ ะ ( Characteristics) ท พ ง ป ร า ร ถ น า อ น เป นองคประกอบของเกณฑ (criteria) ในการบงชวาเปนตวว ด (Measurement) ทก าหนดขนมาจากมาตรฐาน (Standard) รวมของคนในสงคม ในการบรรลเปาประสงค และตองเปนเชงป รมาณ (quantitative) ท ว ดผลไดตวอยาง เกณ ฑ (Criterion) ก าหนดวา “อาหารด” ก มตววดทเปนตวชวด ไดแก (ก) คนทกคนทอายเกน 18 ป ถาน าหนกต ากวา 45 กโลกรมท งชายหญง ไมวาสงเทาไร ถอวาขาดอาหาร “ระดบ 1” (ข) เดกอายขนาดนตองมน าหนกระดบทก าห น ด (ค ) ม ารดาท ส ม บ รณ คล อด เดก แรก เก ด ตองห นก เกน 2 ,400 ก รม (ป รบ จากมาตรฐานโลก เพ อให เขาส ระดบ เดยวกบมาตรฐานส ากล) เปนตน เม อตว ช ว ดก าหน ดเปาหมายทตองบรรล เรยกตวชว ด นวา ดชน (Index) ตวขบ เคลอนการพฒนาสงคมกลมตวชวด ทส าคญ 6 กลม ไดแก

1. ตวชวดการพฒนาคน ทส าคญประกอบดวย 4 ดาน ดงน

1.1 ดานการพฒนาตนเอง (Self-help) ประกอบดวยเกณฑส าคญ 3 ตว และแตละ

เกณฑมตวชวดทส าคญ ไดแก 1) เกณฑวดดาน “คดเองเปน” (คอคดอยางถกตองทมคณคาแกชวต) ตวชวดทส าคญตามเกณฑน 2) ความเชอดวยเหตดวยผล เปนการน าทางชวตใหทางเลอกทมอสรภาพ (การมการเปน การอย การท า) 3) ทกเรองท าส าเรจได ถามงมนยนหยดในเปาหมายทชดเจน

- 88 -

1.2 ดานการจดการตนเอง (self-manage) เกณฑวดทส าคญคอ “การวดผลความเจรญของชวตได” ซงตวชวดทส าคญของความส าเรจในการจดการตนเองตามเกณฑ ไดแก ท าบญชครวเรอนได ท าบญชการประกอบการไดอยางมระบบ

2. ตวชวดความส าเรจขององคกร/ชมชน

2.1 ความส าเรจของการบรรลเปาประสงค (goal) มการก าหนดตวชวดทเปน ปจจยความส าเรจ ทส าคญ (Key Success Factors: KSF) เพ อว ดผล/ประเมนวาเปาประสงคจะบรรลเพยงใด การก าหนด ตวชวดกลมนมกใชเกณฑทเปนสมมมองของ “BSC” เปนกรอบก าหนด หรอก าหนดเฉพาะลงไปวา หากตองการโมเดลนมองคประกอบ/คณสมบตอะไรทจะระบวาเมอบรรลแลวเปนความส าเรจของโมเดลน คอบรรลเปาประสงคอะไรทวดผลในเชงปรมาณไดของผลลพธ (Outputs) ทเปนผลได (Outcomes)

และ ผลกระทบ (Impact) 2.2 ตวชวดการด าเนนงาน (Key Performance Indicators: KPI) ตวชวดการ

ด าเนนการหรอตวชวดเนองานทส าคญ เปนมาตรการวดผลเพอใชในการประเมนเพอการควบคมตดตาม (Monitoring) ในการท างาน เพอบรรลเปาหมายทมการก าหนดลวงหนาวาเปาประสงคนนตองมอะไรเปนเกณฑวด วา “เนองาน(Performance) เมดงาน (Task) ทจ าเปนตอความส าเรจเปนอยางนอยางนน” กท าใหบรรลเปาประสงคตามทก าหนดไว

3. ตวชวดความเขมแขงขององคกร/ชมชน/สงคม เกณฑทส าคญและแตละเกณฑของตวชวดทส าคญ อนท าใหเกดความเขมแขงขององคกร/ชมชน/สงคม ไดแก

เกณฑ “มการเปลยนแปลงทางดานวสยทศน ความคดความเชอและอน ๆ ทเกยวของ”มตวชวดทส าคญ ไดแก มการพฒนากระบวนทศน (Paradigm shift) ของ (1) การท างานรวมกนของกลม/เครอขายทหลากหลายของคานยม/คณคา ทงทเหมอนกนและแตกตางกน และทงทมการสบทอดจากการตอยอดขนไป

บทบาทการสนบสนนของภาครฐและภาคเอกชนในการพฒนาสงคม

กรอบการสนบสนนของรฐทจ าเปน

กรอบการสนบสนนของรฐทจ าเปน ประกอบดวยโครงสรางทส าคญ 4 ประการ ในการเปนรากฐานทท าใหเกดการพฒนาคนใหบงเกดผลเตมท ไดแก (ก) โครงสรางพนฐานทส าคญเพอใหเทาเทยมกนในการเขาถงโอกาสทส าคญในสงคมในการปลดเปลองการครอบง าจากคนชนสง (ข) การพฒนาสงคมของรฐเพอใหการเขาถงบรการของรฐในการพฒนาคณคาความเปนมนษยอยางตอเนอง (ค) การจดการระบบเกษตรเชงบรณาการท

- 89 -

ท าใหกระทรวงอยางนอย 6 กระทรวง เขามารวมการพฒนาเชงบรณาการในการสนบสนนการบรณาการของเครอขายในชนบท ท งการผลต แปรรป และการตลาด (ง) การจดระบบการก ระจายอ าน าจถ ายโอน อ าน าจเพ อ เพ มอ าน าจการตด ส น ใจ “โดยประชาชน เพ อประชาชน เพราะประเทศเปนของประชาชน”

สรปสาระส าคญในการพฒนาสงคมในชวงต งแตป 2555 เปนตนไป ในประเดนส าคญ ดงน

1. ดานโครงสรางพนฐานทส าคญ เชน ขอมลสารสนเทศ การสรางแบรนดประเทศดวยโครงสรางพนฐาน การวจยและพฒนานวตกรรม ฯลฯ เชน

1.1 การเพมอนดบความพรอมดานไอซททงภมภาคและระดบโลก ปญหาของประเทศตอนน คอการมขอมลสารสนเทศกระจดกระจายอยแตละกระทรวง ความตองการการเชอมขอมลเขาดวยกนเพอใชประโยชนในการแกปญหาประเทศไดจงตองเรงท าอยางรบดวน เรมจากขอมลแหลงน าทเกยวกบอทกภยหากท าไดชดเจนจะเปนการสรางโอกาสทเทาเทยมกนในการเขาถงและใชบรการอนเทอรเนต ดวยการลดความเหลอมล าในการเขาถงขอมลสอสารโดยไมเสยคาใชจาย ครอบคลมทกจงหวดในโครงการนโยบายสมารตไทยแลนด โครงการบรการอนเทอรเนตความเรวสงดวยเทคโนโลยไมเสยคาใชจาย (ฟรวายฟาย) ทไดรบความรวมมอจากคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.) และกลมบรษทเครอขายผประกอบการมอถอทง 6 คาย รวมกระจายสญญาณไอซทวายฟาย(wifi) ซงกระจายไปแลวในป 2555 รวมมากกวาสองแสนจดทวประเทศ ทงยงเรงการบรณาการขอมลศนยเตอนภยแหงชาต เนนการเขาถงของประชาชนทมประสทธภาพและทวถงเตมท ในการรบทราบขอมลแจงเตอนภยอยางรวดเรวและมประสทธภาพทกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารรบผดชอบ (ไอซท)(กรงเทพธรกจ 4 สงหาคม 2555: 15)ในเรองขอมลสารสนเทศทผานทางวทยชมชนมเกนสองพนแหงแลว และในเรองโทรทศนป 2558 เขาสระบบดจตอลมชองโทรทศนประมาณ 50 ชอง เปนของหนวยราชการประมาณ 15 ชองทเปนฟรทว ชองหลกปจจบนอาจหายไปจากระบบหากไมมการเปลยนแปลงตนเอง งานหนกของสถานวทยขณะนคอการสรางตนเองและศกยภาพใหแขงแรง หรอไมกเหมอนวทยเอฟเอม ถาชองใดไมดกหายไปเลย บรษททอยตลาดหลกทรพยแมเปนของรฐถอหนใหญ ถาความสามารถนอย หนกตก เพราะการแขงขนมสง และสงทตองปรบเปลยนยงกคอ ขาวสารขอมลตองเรวและเรองเกยวของกบประโยชนของประชาชน เชน สขภาพอาชพ และเปนตวแทนในเรองสาธารณะ เชน น าทวม ฯลฯ ซงตองมรปแบบทเปดกวางดงเชนตางประเทศเพอใหประชาชนบรโภค และมความหลากหลาย โดยประชาชนจะคดสรรคตามทเหนวาเหมาะสมส าหรบ

- 90 -

ตนเอง และตองมเรองเกยวกบกฎหมาย ซงเปนหนาทของ กสทช. ตองเขาไปดแล โดยปลายป 2555 มการทดลองใหใบอนญาต (license) แตปญหาคอเมอท าแลว ชาวบานกตองมกลองรบสญญาณ ดงนน กสทช.จงน าเงนสวนหนงจากการจายคาใบอนญาต มาซอกลองใหชาวบาน ซงคงตองใชเวลาประมาณสบป เหมอนดงทประเทศองกฤษเคยท ามา (นวฒนธ ารงค บญทรงไพศาล 2555: 2)

1.2 การเปลยนแปลงอตลกษณของไทยดวยพนฐานนโยบายและยทธศาสตร ในดานโครงสรางพนฐาน (พนศกด วญญรตน 2555: 5)

1.2.1 รฐบาลตงแตป 2555-2559 มการลงทนระบบโครงสรางพนฐาน (infrastructure)ขนาดใหญมลคากวา 2.4 ลานลานบาท การสนบสนนดานโครงสรางจ าเปนตองกระท าอยางมระบบ เพอใหหนวยระบบยอยของโครงสรางพนฐานทส าคญเชอมโยงกน และสนบสนนกนและกน และเกดความสมดลความย งยน และความเขมแขงของชมชน

1.2.2 การสรางภาพลกษณใหมจดเดนเนนความเปนโมเดรนไทยแลนด โดยจะ

สอสารใหกลมนกลงทนตางชาตเหนภาพรวมของโอกาสและศกยภาพของไทย ดานทต งทางภมศาสตรเปนจดเชอมตอทกประเทศในอาเซยนไปสอนเดยและมหาอ านาจทางเศรษฐกจคอจน ซงจะเปนโอกาสแหงความมงคงจากจดขายเดม ๆ โดยเนนในเรองตอไปน 1) การสรางรถไฟความเรวสง เชอมโยงเหนอจรดใตดวยเวลารวดเรวแทนทการบนไทยและชวยใหการขนสงสนคาสะดวกกวาเดมมาก ท าใหโอกาสทางธรกจมเพมมากขน2) การลงทนเชอมโยงดานอตสาหกรรมกบการคาและการทองเทยว คอ จดเนนในฐานะแหลงปอนอาหารสโลกหรอครวโลก กลมอาหารท าเงนเขาประเทศสงถงรอยละ 40 ของจดพ เขาเชอมโยงกบการผลตสนคาทเพมมลคาของกลมโอทอป นอกจากอาหารแลว ไทยยงมศลปะ วฒนธรรมและการทองเทยว และรถไฟ ในการจะใชประโยชนรวมกน ทจะสะทอนวาไทยไมไดเปดรบเพยงการพฒนาเศรษฐกจและสงคมเทานน ยงเปดโอกาสใหธรกจชนน าระดบโลกเขามาลงทนในไทยได ดงนนแมวาไทยมปจจยดานลบหลายประการ แตจะไดรบการมองขามจากนกลงทนทเขาใจเนอหาดงกลาวแลว และไทยกไดพสจนมาแลววายงมอตราการเตบโตและขยายตวทางเศรษฐกจทนาทง รวมทงการยกระดบการลงทน ไมวาจะเปนการเชอมตอแหลมฉบง มาบตาพด และทวาย เพอเสรมศกยภาพทางธรกจระหวางไทยพมาและภมภาคน พรอมทงจะลดคาใชจายมหาศาลในการขนสงทางเรอ และจะเปลยนโฉมประเทศไทย ใหสนคาไทยทมคณภาพสามารถสงออกไปสทวโลก

1.3 การเพมขดความสามารถของการเดนเรอทางแมน า โดยการเพมอ านาจทองถนขดลอกแมน า การ “ปอง” อทกภยของกรมเจาทา ตามนโยบายของรฐบาล (กรงเทพธรกจ 4 สงหาคม 2555:

- 91 -

05)ดงนโครงการขนาดใหญทก าลงศกษาผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพ ในโครงการเขอนยกระดบน าเพอการเดนเรอในแมน าเจาพระยาและแมน านาน วงเงน 1.44 หมนลานบาท มการก าหนดเปนจดสองแหง ไดแก เขอนตวบนทหลกกโลเมตรต าบลน าทรง อ าเภอพยหะคร จงหวดนครสวรรค และเขอนตวลางทหลกกโลเมตรท 205 ต าบลบานพระงาม อ าเภอพรหมบร จงหวดสงหบร และสงกอสรางอน ๆ ทเกยวของ ซงเมอสรางเสรจจะเพมขดความสามารถในการเดนเรอในแมน าเจาพระยาและแมน านาน เรอกนน าลกไดสามเมตรและใชงานไดตลอดปตงแตปากแมน าเจาพระยา จงหวดนครสวรรคขนไปตามล าน านานถงอ าเภอตะพานหน จงหวดพจตร สามารถใชเปนแหลงน าในการอปโภค บรโภค อตสาหกรรม เกษตรกรรมของพนทแถบนน ตลอดจนการผลตไฟฟาพลงงานน าการสงเสรมพาณชนาวตามนโยบายกระทรวงคมนาคม ในการศกษาเสนทางเดนเรอเชอมอาวไทย คอ เสนทางชะอ า หวหน พทยาระยะทาง 100 กโลเมตร เพอกระตนการขนสงสนคาและการทองเทยวสวนการกระจายอ านาจให 9 จงหวด ตามเสนทางแมน าเจาพระยาทกฎหมายก าหนดหนาทใหเปนของกรมเจาทาทไดรบงบประมาณนอยเพยงปละพนลานบาททตองด าเนนการขดลอกแมน าทวประเทศจงหวดเหลานนสามารถใชงบทองถนทตงเองไดในการท างานเรงดวนและฟนฟระยะย งยน และยงสามารถน าดนและทรายทลอกออกไปขายท ารายไดชดเชยการใชงบทองถนอกดวย

1.4 ก ารว จ ยแล ะ พ ฒ น าท าง ด าน เท ค โน โล ย ป ระ เท ศ ไ ท ย ม ก าร ส ง เส รม ให มทรพยสนทางปญญา เพราะยงคงลาหลงจงตองเรงปรบปรง โดยส านกงานคณะกรรมการพฒ น าก าร เศ รษ ฐ ก จ แ ห งช าต ส ง เส รม ให ห น วย ราช ก ารแ ล ะ บ รษท ต าง ๆ แ บ ง เงนงบประมาณรอยละ 3 ของเงนลงทนท งหมดแกการวจยและพฒนา เนองจากเศรษฐกจของแตละประเทศสมพนธกบจ านวนนกวจยแตงบน ท จายในป 2544 เพยงรอยละ 0.2-0.5 ของผลตภณฑมวลรวมของประเทศ (จดพ)ทางรฐบาลป 2555 ก าหนดนโยบายใหเพมงบวจยสระดบรอยละสองของจดพ คอประมาณสามแสนลานบาทดานวทยาศาสตร เทคโนโลย การวจยและน วตกรรม เพ อส อดรบก ารการส รางประเทศให เปน ป ระเท ศพ น ฐานความ ร

(knowledge based country) และย งประกาศถงความส าคญของวทยาศาสตรและเทคโนโลยท จะน าไทยส ทศวรรษ ของเศรษฐกจนวตกรรม (innovative economy) ท ม งส รางนกวจยและนกวทยาศาสตรในสาขาตาง ๆ ให เพมมากขน (กรงเทพธรกจ 14 สงหาคม 2555: 09)

เนองจากประเทศทประชากรกนดอยด มกมนกวจยในสดสวนทสง เชน สดสวนนกวจยตอจ านวนประชากรหนงห มนคน เชน ส งคโปรม 58 คน ญ ปน ม 53 คน เกาหลใตม 44 คน

มาเล เซ ย ม 4 คน ไท ยม 3 คน เก าห ลใต เตบ โต เรว เพ ราะ เนน ดาน น ภายใตแผน ป ฏ รปอตสาหกรรมเทคโนโลยและวทยาศาสตรผานโครงการวจยและพฒนาในระดบท เขมขน

- 92 -

พรอมกบการปฏรปการศกษาทวประเทศ โดยเนนการศกษาดานวทยาศาสตร ทงเอกชนดงเชนบรษทซมซงกเปดมหาวทยาลยเอง เนนทางดานเทคโนโลยการสอสารซงตอมาสามารถแขงขนไดกบยกษใหญ เชน แอบเปล และเกาหลใตเมอป 2506 มรายไดตอหวเฉลย

87ดอลลารสหรฐ เพยงสามสบป คอป 2536 มรายไดกาวกระโดดเปน 16,500 ดอลลารสหรฐ (ไทยในชวงเดยวกน จาก 320 ดอลลารสหรฐ ในป 2506 มาเปนเพยง 2,000 ดอลลารสหรฐ ในป 2536) (กรงเทพธรกจ4 สงหาคม 2555: 04)ญปนเปนตนแบบการคด “คณภาพคอหนทางสความส าเรจ” คอ การท าให สนคาม คณภาพไปพรอมกบการเพม ขดความสามารถในการผลต ซงมการเปลยนแปลงอยางถอนรากถอนโคนในกระบวน

การผลต ทมการตดทอนกระบวนการทไมจ าเปนออกไป วฒนธรรมองคกรของญปนทเปนหวใจคอการพฒนาในสวนของทรพยากรคนทบคคลตองพฒนารวมกน และสงตอวฒนธรรมนนสรนหลง เสมอนการถายทอดดเอนเอ มกระบวนการคดทตงอยบนพนฐานการเรยนรและหาขอผดพลาดรวมกน มวธรวมกนคดไปขางหนาไมวาอยทสวนใดของโลกเพอท าการพฒนาดวยกระบวนการวจยและพฒนาอยางตอเนอง และรกษาความเปนผน าทางเทคโนโลยไดตลอดเพราะการค านงถงวาเทคโนโลยเปรยบเสมอนหวใจทคอยสบฉดเลอดของประเทศ ญปนเองเคยวจยและพฒนาตอยอดมาจากเทคโนโลยตะวนตก มความหลากหลายของเทคโนโลยทมศกยภาพในการผลตและคดคนสนคาไดอยางหลากหลาย ลกษณะพนฐานของญปนมการแขงขนมาก มพนทจ ากด ลกษณะทางภมศาสตรทลอแหลมจากภยคกคามของจนทางใต รสเซยทางตะวนตกเฉยงใต อเมรกาทงเหนอและใต ยโรปและตะวนออกกลางทางตะวนออก ท าใหญปนสมยปจจบนไมเปนศตรกบชาตใดในโลก มแตจะแสวงหามตรภาพและความรวมมอจากทกประเทศนน หลอหลอมใหคนในสงคมเปนคนอดทนมมานะ ละเอยดรอบคอบ มกระบวนการคดและกระบวนการวางแผนเปนระบบทสรางสรรค ปลกฝงมาในสงคมทท าใหเปนพนฐานของหลกการคดไปขางหนา เพอใหสามารถอยรอดได

2. การพฒนาสงคมของรฐ การพฒนาสงคมของรฐเนนกระทรวงศกษาธการทไดรบงบประมาณมาก ทสดเปนอนดบสองของประเทศ (เพราะไทยพยายามทมเทดานการศกษาแกเดกและเยาวชน ดวยการเลยนแบบญปน) รวมทงดานสาธารณสข กระทรวงสาธารณสขก าหนดยทธศาสตรหาป (2555-2559) พฒนาไทยเปนศนยกลางสขภาพเอเซยและนานาชาตเพอน ารายไดเขาประเทศ โดยเนนการพฒนาและสงเสรมการจดบรการสขภาพแบบนานาชาต (Medical Hub and Wellness) ทมมาตรฐานระดบนานาชาตทเปนมาตรฐาน“JCIA” โดยเนนการรกษาพยาบาล เชน ทนตกรรม การรกษาโรคเฉพาะทาง การสงเสรมสขภาพ เชนสปา นวดเพอสขภาพ ฯลฯ บรการทเปนการตอยอด ชวงแรกทท าตงแตป 2547 ถงป 2554 มรายได 9.7 หมนลานบาทอยแลว ซงมชาวตางประเทศเดนทางเขามารบ

- 93 -

บรการดานน 2.2 ลานคน ดวยการพฒนาโรงพยาบาลมาตรฐานนานาชาต บรการครบสตร ทงลามทงตอวซา พรอมขยายเวลาพ านกรกษาผปวยหาประเทศ กลมอาหรบ 90 วน พรอมตออายไดไมเกนหนงป (กรงเทพธรกจ 4 สงหาคม 2555: 16)การพฒนาสงคมของประเทศไทยเนนชดเจนเรมตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบทหา (พ.ศ. 2525-2529) เนนการพฒนาคนเรมจากการพฒนาคณภาพชวต ซงอาจจะสรปภาพรวมดานการพฒนาสงคมเพอกระตนและเรงปฏกรยาการพฒนาคนในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตทส าคญดงน (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 2552: 1-4 ถง 2-25)

สรป

การสนบสนนจากภาครฐทงสประเดนส าคญน จะเหนวาเกดความสมดลระหวาง (1) การสนบสนนทางกจกรรมสงคมทใหเกดการรวมกลมในรปแบบเครอขาย วสาหกจชมชน สหกรณ ฯลฯ ซงถอเปนการเรมตนของการถายโอนอ านาจแกองคกร/ชมชนในชนบท รวมทงการใหสนเชอ การปรบโครงสรางการเกษตร การพฒนาเชงบรณาการ การวจยและพฒนาดานตาง ๆ ตลอดจนขอมลสารสนเทศ (2) การสนบสนนทางดานเศรษฐกจเกยวกบการสรางสรรคคณคาของสายโซแหงคณคา การเพมมาตรการในการสรางคณภาพสนคาเพอตอบสนองการตลาด (3) การดแลสงแวดลอมใหลดการปลดปลอยของเสยทเนนใหอนาคตเหลอศนย โดยการสรางจตส านกความรบผดชอบรวมตอสงคมขององคกรทเปนโรงงาน และองคกรในชมชนทเฝาระวง (4) คนแตละคนในระดบเศรษฐกจรากหญา ใหมระบบการศกษา สาธารณสข ฯลฯ ทเหมาะสมกบคณภาพชวต เพอการเพมคณคาความเปนมนษยทจะสามารถปลดเปลองการครอบง าจากชนชนสงได

กระบวนทศน ความเชอ และพฤตกรรมกบการพฒนาสงคม

แนวคดกระบวนทศน

1. กระบวนทศน เปนเหตปจจยพ นฐานทก าหนดความเชอและพฤตกรรมของคนในสงคมเพราะเปนกลมของความคดกบความเชอทรวมเปนหนงเดยวกน ทจะชน าการกระท า กระบวนทศนหนงทก าหนดอาจผสมผสานหรอแยกสวนกไดระหวาง (ก) ความเชอทมเหตผล กบ (ข) ความเชอ (ทไมตองมเหตผล) ทผนวกดวยศรทธา ซงถาขาดปญญาก ากบกกลายเปนงมงาย ถาเก ยวของกบความม เหตผลเนน เชงป รมาณ ไดแก นว ตกรรมและเทคโนโลย ท เปนขอมลสารสนเทศและเปนวตถ ฯลฯ ห รออาจจะเปนกระบวนทศน ทรากฐานมาจากศาสนากได การปรบเปลยนกระบวนทศนอาจจะเรมจากโครงสรางภายในสงคมเอง หรอมาจากภายนอกระบบสงคม ดวยการเผยแพร ถายทอด รวมท งการรกราน

- 94 -

ครอบครอง ถาเปนในระบบสงคมเกดจากการน าทางความคดโดยผชทางผเปนทยอมรบในสงคม หรอเกดจากการทสงคมยอมรบการเปลยนแปลงของวถชวตจากสงคมอน ซงมกเรมโดยกลมคนทน ากระแส (innovators) กลมแรก โดยสงคมถอเปนทางเลอกทคดวามคณคาและยอมเลอก หรออาจน าทางเปนวถชวตทเกดจาการครอบง าของชนช นสง/ชนช นปกครองกได

2. การเปลยนความเชอเกดไดท งจากความมเหตผล (สมองซกซาย) ทมกเนนกฎเกณฑธรรมชาตและเชงปรมาณทเปน “จตส านก” กบการไมตองการเหตผล (สมองซกขวา) ทก าหนดจากจตทมการจนตนาการ โดยไมตองม “หนาตก” ทท าใหเกด “จตใตส านก” ทเชอมโยงใหเกดแรงบนดาลใจ แรงดลใจ แรงจงใจใฝสมฤทธ ความปรารถนาแรงกลาความสมดลของความเชอทงสองและการประสานกน บรณาการกนในการท างาน ท าใหเกดการดงศกยภาพของมนษยในการเพมขดความสามารถมากทสด ความเชอทควรจะเปนจงตองก าหนดเปนแนวทางทมเหตผล ไมงมงายเพราะขาดปญญาทจะน าพาพฤตกรรมใหเกดไปในทางทเจรญ ความเชอเปลยนงายกวากระบวนทศน แมวาการเปลยนกระบวนทศนบางอยางอาจจะเรวมาก

3. การเปลยนพฤตกรรมนนอาจจะเรมตนจากรากฐานไตขนบนไดทละกาว จากความรไปทศนคต ไปความเชอ ไปคานยม แลวสพฤตกรรม หรออาจจะเปลยนจากพฤตกรรมลงมาทละขนเสมอนการลงบนได อนเกดจากการควบคม การขดเกลา การปลกฝงของสงคมทก าหนดคณคาความเปนมนษยไวแลวของแตละสงคม หรออาจเกดจากการเปนสมาชกกลม เครอขาย องคกรทมกฎเกณฑก าหนดครอบง าไว ซงอาจจะถอไดวาไมใชการบงคบกได แตกไดรบความนยมยกยองเปนการตอบแทน

ความหมาย

กระบวนทศน (paradigm) คอ “กลมของกรอบของความคด (frame of thought)

กรอบของความเชอ (belief & myth + faith) กรอบของคณคา (values) ทมการคดอยางเปนระบบในการชน าทศทางและแนวโนมในการก าหนดภาพรวมอนาคต และแนวทางปฏบตทมนษยเสาะแสวงหาเพอสงคมใชเปนตวจดระเบยบสงคม แบบแผนชวตก าหนดเปนกฎกตกา และการสรางโอกาสของกรอบพฤตกรรมใหสอดคลองกบคณคาในความเปนมนษย ทเกยวของกบวถชวตปจจบนและภาพรวมอนาคต การขดแยงเกดจากกระบวนทศนในสงคม และกระบวนการจดการเพอบรรลการพฒนาตองค านงถงการแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง”ความเชอ (belief) เปนความเชอทตองอาศยเหตผลมาก าหนด และเปนความเชอทใชสมองดานซายทตองใชเหตผลซงมกมเหตผลตางกน ถามมมมอง (perspective) ทตางกน

- 95 -

และมกไมลงตวในการ“เถยงกน” หรอสรปสาระ จงตองอาศยเสยงขางมากมาตดสน แตตองเคารพเสยงสวนนอยดวยความเชอท เรยกวา “myth” น น มกเปนความเชอทตองอาศยศรทธา (faith) เขามาก ากบ ซงสมองซกขวาทเนนการจนตนาการ การสรางสรรคของมนษยท าหน าท น โดยไมค าน งวาจะม เห ตผลเหมอน ทสมองซกซ ายตองการห รอไม แตตองควบคมดวยปญญา ความเชอ และศรทธาจงจะไมกลายเปนความงมงายความส าคญของการเป ล ย น ถ าย ก ร ะ บ ว น ท ศ น ก าร เป ล ย น ถ าย ก ร ะ บ ว น ท ศ น (paradigm shift) เป น ก า รปรบเปลยนกระบวนความคดทอาจคดสรางสรรค คดนอกกรอบ ทเชอมโยงประสานความเชอแลวเกดเปนนวตกรรมใหมการเปลยนถายกระบวนทศนน น ความเปนหนงเดยวของกรอบของความคด ความเชอ และคณคาทก าหนดขนใหม จะเปนตวน าท กอให เกดการเปลยนแปลงในการสนองตอบความคาดหวงในเรองความตองการความพงพอใจ การเพมคณคา ของแตละสงคมในเรองตอไปน

1. ทศทางและแนวโนมของโมเดลในการด ารงชวตตามภาพรวมอนาคต วถชวต ทก าหนดใหมของแตละองคกรและคนในสงคม ในรปของวสยทศน ทมของสงคม องคกร และบคคล

2. พฤตกรรม กระบวนการปฏบต กระบวนการจดการ ตามโครงสรางท เกยวของกบระบบโดยรวมอาจจะจะถกก าหนดโดยสงคมหรอก าหนดโดยตนเอง ทคาดหวงวาจะส าเรจท งในเชงชวต ในเชงการประกอบการสวนตน องคกร และสงคม ซงมพนฐานของความคดเชงคณธรรมเปนรากฐาน เพราะศรทธาน นมกจะเกยวของกบแนวคดทางศาสนาตวอยางการเปลยนกระบวนทศนครงส าคญของไทยในชวงรอยปทผานมา ไดแก (ก) การเล ก ท าส ส มย ร .5 (ข ) ก ารเป ล ยน แป ล งก ารป ก ครองม าเป น ระบ บ ป ระชาธ ป ไตย ท มพ ระมห ากษต รยเป น ป ระมข เม อ ป 2475 เนน อ าน าจเป น ของป ระชาชน ปก ครองโดยประชาชน และเพอประชาชน (ค) การเสรมสรางการถายโอนพลงของประชาชนทเนนการพฒนาคนในระดบรากหญา ในการเพมอ านาจการตอรองดวยการบรหารจดการระบบ โดยมการวางแผนเชงกลยทธ (strategic planning) ในป 2545 สงผลตามมาในการเพมรายไดในทองถนทเพมขดความสามารถในการบรโภคภายในประเทศ การสรางโครงสรางพนฐาน (infrastructure)ทางเศรษฐกจครงใหญหลงอทกภยของประเทศในป 2554 การใชเครอขายทางส งคม (social network) และการใชขอมลสารสนเทศจ านวนมากในชวงป 2554 เปนการปฏวตดานการถายโอนขอมล เทคโนโลยในชองทางอนเทอรเนตเปลยนวถชวตคนไทย ในการลดการครอบง าทางความคด ความเชอ พฤตกรรมในการก าหนดชวตและวถชวตจากชนชนสงตวอยางใกลตวเขามาในวงการแพทยน น กระบวนทศนเดมคอการรกษาทผานการ

- 96 -

วนจฉยกอนและตามมาดวยฟนฟ แตกระบวนทศนใหมคอการลดความเสยงดวยการหาทางปองกนลดการเปนโรคดวยอาหารด การออกก าลง การมจตใจทสดใส อาจจะลกกวานนดวยการน าเลอดไปตรวจดเอนเอ เพอดวารางกายขาดธาตอาหารกลมใด อะไรบาง และมแนวโนมจะเปนโรคอะไรตามมาบาง เพอจะเสรมอาหารใหครบตามทรางกายขาดเพอลดความเสยงตอการเปนโรคกระบวนทศนทเกดผลตอการพฒนาเชงบวกกระบวนทศนทเกยวของกบความส าเรจ (success paradigm) อาจสรปประเดนทเปนสาระส าคญไดแก

1. มนษยเปนศนยกลางการพฒนา เพราะมนษยทกคนมคณคาเทาเทยมกนในความเปนมนษยและความมคณคาตองเพมเตมมากขนเรอย ๆ อยางนอยตองมคณภาพชวต (quality of life) ตามเกณฑความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) และคณคานจะเพมขนอยางตอเนอง เนองจากมนษยเปนสตวสงคมทจะรวมมอกนเพอเพมพลงรวม

2. คนทกคนมอสระภาพในการก าหนดและเลอกชวตของตนเอง (การม การเปน การอย การท า)เมอไดรบโอกาสทจะดงศกยภาพมาใชใหเตมท และมวฒนธรรมทถายทอดกนมากขนในการสรางประโยชนแกมวลมนษยชาตดวยกน

3. การรวมรบผดชอบตอสงคม ไมเบยดเบยนกน อนเปนหนทางทมนษยอยรวมกนดวยความสขแมจะมระดบสตปญญาทแตกตางกน ดวยกฎเกณฑทางสงคมทปรบเปลยนไดมนษยใชพรหมวหารส (เมตตา กรณา มทตา อเบกขา) รจกเออเฟอเอออาทร และแบงปนความรสกทดตอกน เคารพยกยองกนและกน ชวยเหลอกนและกนใหชวยตนเองได และยงค านงถงกฎเกณฑทางสงคม ทตองมความสมดลของกลมของเมตตา กรณา มทตา กบกลมของอเบกขา คอไมแขงเกนในการรกษากฎเกณฑจนขาดความเปนมนษย และกไมใชความรสกทางบวกในสามเรองจนท าใหเกดภาระทางสงคม ถาสมดลไดกท าใหมนษยอยรวมกนอยางมความสข และมการควบคม การขดเกลาทางสงคม และมการปลกฝงสงทงดงามของชวตแกสมาชกของสงคม การใชอทธบาทส (ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา) ท าใหเกดเปาหมายชวตในเรองทชอบ ไมใชเปน “ตณหา” ทน ามาปรนเปรอตนเอง ฯลฯ (ศกษารายละเอยดในตอนทกลาวมาแลว)

4. การสงสมทรพยากรคน ทน สงคม เปนการน ามาเพอใหเกดการเพมคณคาในการด าเนนชวตและการงานขององคกรเพอเกดการแขงขนแบบสถานการณชนะ-ชนะ

กระบวนทศนการพฒนา (Development Paradigm) ในประเดนส าคญและเรงดวน 1. การพฒนาการเกษตรเปนรากฐาน

1.1 กระบวนทศนการพฒนาพนฐาน เนน

- 97 -

1) การตลาดน านวตกรรมเพอเพมคณคา (value added) และสรางสรรคคณคา (valuescreation) ทเนนสายโซแหงอปสงค (demand chain) เพมขนจากผบรโภคภายในประเทศ ในการสรางฐานการบรโภคภายประเทศ (ดวยการเพมคาแรงงาน เชน เปนสามรอยบาท และเพมใหกบวฒการศกษาอกเกอบเทาตว ฯลฯ) คอการขยายตวการบรโภคภายในประเทศใหอยระดบการพ งตนเองไดประมาณรอยละ 50-60ของรายไดประเทศ อนสามารถท าใหการพ งพาการสงออกนอยลงได (แมการสงออกมความส าคญมากส าหรบประเทศก าลงพฒนา เชน ไทย) และการขยายตวดานอตสาหกรรมเกษตร และยงเกยวของกบการเสรมแรงกนในประเดนส าคญตอไปน(1) เพมและปรบความเปนธรรมในการกระจายรายได คณภาพชวต และโอกาสฯลฯ (2) การลงทนสรางโครงสรางพนฐานทสนบสนนการพฒนาอยางพอเพยง (เชนรถไฟความเรวสง ระบบระบายน าและฝายชะลอน าชมชน ฯลฯ) เพอลดตนทนการผลตทเปนธรรม และหาทนทเกดสงสมจากชมชนเองอยางกวางขวาง (เชน ธนาคารหมบาน ปจจบนมรากฐานจากกองทนหมบาน)(3) การบรณาการการรวมเครอขายวสาหกจชมชนเพอสการเปนคลสเตอร เพอรองรบการสนบสนนการพฒนาเชงบรณาการจากรฐ/เอกชน ในการกาวสอตสาหกรรมเกษตรใหเปนครวโลกเครองจกรกลการเกษตร เครองมอการเกษตรไฮเทคโดยวศวกร ฯลฯ (4) สมคด จาตศรพทกษ (กรงเทพธรกจ 2555: 02,

โพสตทเดย 23 สงหาคม2555: A11) ชวาป 2555 โลกอยภาวะเสยงในสบปถดไป ถาเศรษฐกจไทยพงพาการสงออกเพอการขบเคลอนทางเศรษฐกจอยางเดยว ซงถอวาก าลงกาวสวงจรขาลง จงตองหนมาเนน (1) เรงสรางความสมดลการสงออกกบการเตบโตของเศรษฐกจภายในประเทศ ไมใชการพงพาการสงออกแบบเดม เพราะแรงงานทยากจนอยในภาคการเกษตรทสรางการผลตไมถงรอยละสบของจดพ ซงกลมนเปน “ภาระ” ในขณะน ไมใชสนทรพย แมจะพฒนาอตสาหกรรมเพยงใด หากกลมนไมเปนสนทรพยกยากทจะพฒนาไทยไดอยางย งยน (2) รฐตองเปลยนวธคด เพราะการรบจ าน าขาว การประกนราคาขาว เปนเพยงการแกไขปญหาชวคราว ไมไดเปลยนใหเปนพลงการผลตเพอสรางมลคาเพม บราซลเคยท าแลวหยดดวยการน าเงนสวนนนไปลงทนพฒนาดานการวจยการปฏวตการเกษตร จงเปลยนจากประเทศยากจนเปนประเทศสงออกสนคาเกษตรรายใหญของโลกทสรางมลคาเพม โดยอาจารยทรบทนวจยตองมความรวมมอกบเอกชนมากกวาเดม การเรยนการสอนตองตางจากอดต (3) ปรบระบบการสนบสนนจากรฐเปนขนตอน ตงแตระดบชมชนเชอมตอโลก ซงตองพฒนาใหกลมยากจนเหลานสามารถบรหารจดการตนเองได (4) ท าใหชมชนเขมแขงโดยรฐเปนพเลยง กระจายอ านาจบรหาร แบบจนทมมหานครยกษตดอนดบโลกถง 39 แหง (สหรฐม 13 แหง) กระจายงบประมาณ ไมใชรวมศนยกระจกอยทกรงเทพมหานคร อนเปนศนยกลางของทกอยางเพยงแหงเดยว กระจายการบรหารประเทศโดยการท าเปนคลสเตอรและวางโครงสรางพนฐาน เชน การเปนศนยกลางการศกษา การทองเทยว การลงทน(5) ตองมกลไกการ

- 98 -

สนบสนนบรษทขนาดกลางและเลก โดยเฉพาะดานสนเชอทมกตองวงหาเอง ไมใชสนเชอสวนใหญตกในมอบรษทใหญเพยงไมกแหง จงตองหาทางแบบสหรฐอเมรกาทสนบสนนผประกอบการใหม ๆขนาดกลางและเลก โดยสงเงนทนเขาไปเพอคดคนสงใหม ๆ เพอท าใหเกดการจางงานจากกลมนรอยละ 40 ซงสมควรท าแบบนใหแกกลมเอสเอมอ (SME) ใหมการเตบโตและย งยนครบวงจรเพอเปนแหลงสรางงานและรายไดทส าคญของประเทศ (6) ดานเศรษฐกจตองมยทธศาสตรและเปาหมายชดเจนวาจะสงเสรมอตสาหกรรมใดทเปนอตสาหกรรมเปาหมายทตองมนวตกรรม เพราะสนคาไทยปจจบนเปนระดบกลาง ๆ ไมโดดเดนอะไรเทคโนโลยไมสง ไมใชเพยงการผลตรบจางอยางปจจบน2) กรอบของกระบวนทศนการพฒนาทถอเปนความทาทาย 8 ประการ ไดแก (ศภชยพาณชภกด ฐานเศรษฐกจ 2-5 ธนวาคม 2554: 8)(1) เราไมไดอยโดดเดยวในโลกน เราถกไลหลงตลอด จงตองพฒนาแบบกาวกระโดด ตองปรบตวดานธรกจการเกษตร ไฟฟา และการลงทน(2) อคอมเมรช (e-commerce) มการขยายตวเรวมาก ประเทศจนในป 2553 มใชเพยง 2 ลานคน อก 10 ป มากกวา 200 ลานคน ทวโลกตอเชอมกนไดจงเปนเรองจ าเปน (3) การแขงขนใหม ๆ เชน การรวมกลมคคา เชน สหภาพยโรป อาเซยน FTAAหรอเขตการคาเสรสองฝาย(4) การปรบตวของจนอยางรนแรงเปนเรองทท าใหไทยตองตนตว ซงถอเปน“wake-up call” แตจนตองแปรรปรฐวสาหกจมากกวา 3 แสนแหง คนจนจะตกงานอก 25-30 ลานคน แตอก20 ปหนา จนจะโตเปนอนดบสอง และขอมลสารสนเทศเปนอบดบสาม(5) กระแสโลกาภวตนท าใหตองปรบธรกจใหม ระบบราชการตองปรบเปน“e-government”(6) กระบวนการเปลยนแปลงใหมถาปรบไมทนกลาหลง เชน รสเซย จงตองเปนระบบ “early warning”(7) เขตการคาเสรอาเซยนและ AFTA ยงพการอย แตญปนยงมองเหนไทยมศกยภาพการลงทน จงเปนการทาทายประเทศจนดวย(8) จดการหนสาธารณะอยางมระบบ

1.2 กระบวนทศนเดมทตองเปลยนแปลง เนนสงตอไปน

1) การพงพารายไดหลกมาจากการสงออกทตองพงพาอปสงคของประเทศอน จงตองมการเบยดเสยดแยงชงการสงออกกบประเทศทพฒนาระดบเดยวกนและสงกวา (เชน เวยดนามขายขาวตดราคาไทย ท าใหไทยทมโครงการรบจ าน าราคาขาวตองน าภาษมาหลอเลยงเพราะขาดทนและผลตามมาคอการปลกขาวมากขน เพราะราคาสงกวาตลาดโลกทง ๆ ทผลผลตตอไรไดนอยกวาเวยดนามเทาตว แตท าเปนภมใจวาสงออกอนดบหนงของโลก) ท าใหการผลตลนเกนกวาตลาดตองการ จงขายไดราคาต ากวาความเปนจรง

2) งบประมาณประชานยมท าใหเกดการ “แบมอขอ” ทไมเนนการพฒนาการพงตนเองของสงคม

- 99 -

3) เนนความพงพอใจในชวตทขาดปญญา (ไมใชหลกการไมสนโดษในกศลกรรม แตสนโดษในอกศลกรรม) ดานภาพรวมอนาคตของคณคาความเปนมนษยของมาตรฐานโลกไรพรมแดน เพราะมนษยยอมเทาเทยมกนในดานโอกาส และการก าหนดชวตของตนเอง (โดยไมเบยดเบยนใคร) 4) การพฒนาทเนนโครงสรางของสงคมสงแวดลอมแบบไทย ๆ ทยดการพงพาภาคเกษตรในระดบสง การตงอยบนฐานความรของตนเอง คนหาวธเรยนรทเหมาะสม วธการสรางจากภมปญญาทองถนประสานการเลอกเทคโนโลยภายนอก ประยกตเพอน าไปสการพฒนาแบบยงยนหลายครงมการบดเบอน (distortion) ในตลาด (เชน การประกนราคาขาวแทนทจะเปลยนเปนการลดตนทนการผลต) เชน กลยทธการผลตทดแทนการน าเขา (เชน จะน ารถยนต รถไถนาไปขายประชาคมอาเซยน แตไมอยากซอขาวโพด ถวเหลอง ฯลฯ ทตนทนถก คอคดจะกอบโกยไมยอมเสย ลมไปวาการบรณาการขนอยกบความเทาเทยมและการสนบสนนกนและกน)

2 . เส รภ าพ ใน ก ารรวม ต ว ข อ งก ล ม /เค รอ ข าย เพ อ ม าต รฐ าน แรงงาน ท ด ค อสนบสนนการสรางพลงชมชน โดยการมอบอ านาจแกทองถนใหมากกวาเดมในการสนองความตองการของชมชน

2.1 กระบวนทศนการพฒนา ดวยการสรางพลงชมชนทด าเนนการมาแลวในเรองกองทนหมบาน ธนาคารหมบาน การเพมมลคาดวยการมโครงการ “โอทอป” ทเนนการแขงขนกนสรางนวตกรรม“หนงอ าเภอหนงผลตภณฑ” เพอใหวสาหกจชมชนขนาดกลางและขนาดเลกกอตงสานกนเปนวสาหกจขนาดใหญ

2.2 กระบวนทศนเดม (ทยงหลงเหลออย) รฐยงมบทบาทส าคญอยในการจดระบบเศรษฐกจมหภาคทขาดความสมดล โดยชนชนปกครองเดม นายทนใหญเดมยงคงครอบง าอย แมพยายามท าในเรองการยกระดบการบรโภคภายในประเทศดวยการขนคาแรงสามรอยบาทและเพมเงนเดอนผจบการศกษาระดบปรญญาตร กโดนโจมตวาประชานยม แตควรปรบปรงการพฒนาตามกลไกการตลาด ทยงคงบดเบอนดวยประชานยม เชน การจ าน าขาวทควรทดแทนดวยการสนบสนนการลดตนทนในการผลตทก าลงท าอย เชนการเพมงบในการสรางโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจและสงคม

3. การพฒนาทเนนความสามคคทางการเมองทไมแยกส แยกเหลา แยกชนชน

3.1 กระบวนทศนการพฒนา ความสามคคของกลมสเสอตาง ๆ สามารถตอสกบวกฤตตาง ๆ ไดตองเขาใจวา การเปลยนแปลงในสงคมไทยตองการความประนประนอม ไมใชการปฏวตโครงสรางทนททนควน กลมอ านาจใหมทนใหมอาจจะเขามาครอบง าแทนทดวยรปแบบท

- 100 -

เสมอนจรงทอาจจะครอบง าโดยสนเชง เหมอนหนเสอปะจระเข คอแยยงกวาเดม เสมอนฟลปปนสสมยประธานาธบดเฟอรดนาล มาคอสทท าใหประเทศตกต าจนทกวนน

3.2 กระบวนทศนเดม การแบงสเสอทไมยอมการเจรจาปรองดอง สรางความแตกแยกทางความคดแมกระทงในแตละครอบครว เหมอนกรงศรอยธยาทพมาเขามายดครองสองครงอยางไรกตาม กระบวนทศนการพฒนานน สงคมไทยไมนยมการเปลยนแปลงแบบรนแรง (shocktherapy) แตนยมแบบทคอยเปนคอยไป (gradualist) ในอตราการเปลยนแปลงทเหมาะสม ดวยการจดล าดบความส าคญ และความเรงดวนทสงคมยอมรบได เพราะการเปลยนแบบคอยเปนคอยไปเปนการท าลายเพอสราง (creative destruction) ในการสรางกระบวนทศนการพฒนา เพราะการคาดการณแบบคอยเปนคอยไปมกมความแมนย าและลดความเสยงมากกวา ในขณะทการเปลยนแบบรนแรงดวยการปฏรป การคาดการณมกผดหมด

สรป กระบวนทศนใหม ท เหมาะสมกบโครงสรางทางสงคมเปนเรองทพงปรารถนา เชน คนอนเดยชวงพระพทธเจาประกาศศาสนามความไมเทาเทยมดานวรรณะ และการครอบง าของฮนดเมอพระพทธองคทรงกอตงกระบวนทศนใหมวา มนษยก าหนดชวตภพนไดดวยกรรมดในภพน ไมตองออนวอนเทพบนสรวง-สวรรค เพราะมนษยทดแมแตพระพรหมพระอนทรสงสดขณะนน (มตรมรตทแตกตวเปนพระศวะ พระนารายณรนหลง) ยงตองกราบไหวพระพทธเจาและอรหนตเจา เพราะมนษยทกคนเกดมาเทาเทยมกนในความมคณคาของความเปนมนษย แมเลอกทเกดไมได แตมนษยดกวาเทพตรงทวา สามารถสรางบญบารมได เทพจะสรางตองลงมาเกดเปนมนษยเทานน กระบวนทศนนเรมจากเครอขายแรกคอกลมเบญจวคคย ไมไดเรมทกรงกบลพตร เพราะทานทรงใชกศโลบายทเปนกลยทธไดด ไมใชมเพยงกระบวนทศนกส าเรจแลวและทส าคญพระองคประกาศศาสนาทเมองพาราณศร ซงกลมโยคมฤทธเดชชมนมอยเนองแนน เพราะทานไมตองการแยงชงศษยผใด แตแลวคนทเชอและศรทธาทมองภาพรวมอนาคตเฉกพระพทธองคในการชวยเหลอเพอนมนษยใหหลดพนจากความทกขดวยอรยสจส ทางสายกลาง ฯลฯ นนหมายถงความพรอมทจะสกนดวยเหตผล ดวยกระบวนการความคด ความเชอ และคณคาในความเปนมนษยทประเสรฐอยางแทจรงมนษยจงเปนผน ากระแสทสนใจและตรวจสอบได ดงนนแนวทางการน ากระบวนทศนใหมไปใช นอกจากมกลยทธหาเครอขาย ยงตองสามารถเปดเผยในทกเรองทเกยวของไดอยางแทจรง แตปราศจากการทาทายและปราศจากความอยากได นอกจากการตดสนใจเองของผประสงค และทกคนส าเรจอรหนตไดดวยการปฏบต ไมใชเพราะชนชนวรรณะเปนตวตดสน

- 101 -

ความเชอกบการพฒนาความส าคญของความเชอ

ดยพนฐาน ความเชอมกน าไปใชในทางทผด ดวยความไมรบผดชอบ ดวยความโลภ ดวยความไมรจกพอ ดวยการขาดการควบคมระบบทเหมาะสมทจะน าไปสการพฒนา กจะกอใหเกดปญหาทางสงคม(สมคด จาตศรพทกษ 2555: 36)รปแบบของความเชอประกอบดวยสองรปแบบหลก ไดแก (ก) ความเชอของมนษยทใชเหตผล เปนความเชอทเรยกวา “belief” เปนการเชอทใชสมองซกซาย (ข) ความเชอทไมตองใชเหตผล ทเรยกวา “myth”จะตองมศรทธา (faith) เขามาเตมเตม ความเชอแบบนเปนความเชอของสมองซกขวา ความเชอและศรทธาแบบน ถาไมใช “ปญญา” ก ากบ กกลายเปนความงมงายการเปลยนแปลงความเชอใหถกตองเกยวกบการพฒนาปญหาดานความเชอทยงใหญคอ “ไมเชอในสงทควรเชอ” จงตองฝกฝนดานความเชอจากทเคยเชอวา “อะไรทควรเชอ” มาเปน “เชออะไรทมผลดตอชวต”ความเชอทผดพลาดทส าคญ จ าเปนตองเปลยนแปลง ไดแก 1) ไมเชอวาชวตตนเองและครอบครวจะดขนได 2) ไมเชอในการพฒนาตนเองไดในเนองานและเมดงานทจ าเปนตอความส าเรจ และการรวมรบผดชอบตอสงคม 3) ไมเชอในการสรางคณคา ความชอบธรรมในการมวถชวตทเหมาะสม และเดนทางผดในการสรางสรรคสงทมคณคา 4) ไมเชอในการท างานหนกและมมานะ ตองการเพยงจะรวยอยางรวดเรว รวยทางลดความเชอทางบวกจะเออตอการพฒนาสงคม ประกอบดวยความเชอทจะตองสรางขน ไมใชแสวงหาหรอรอคอย เพราะความเชอเสมอนกระแสลมทมองไมเหนแตกสมผสได ความเชอทสรางขนมานนตองท าใหมผลสะทอนกลบ (feedback) ในประเดนทส าคญ แมจะมความยากล าบากในการปฏบตแตกมความเปนไปไดสง ในเรองตอไปน

1) ในการเกดความคด เช งบ วก และเกดทศน คต เช งบวก โดยเฉพ าะประเดน ทเกยวของกบการก าหนดภาพรวมอนาคต จะตองมการสงผานไปเปนความตองการท เปนความปรารถนาแรงกลา

2) การสรางสรรคโอกาสใหกบตวเรา ครอบครว รวมทงองคกร ชมชน สงคม

3) เกดผลทางบวกในการตดสนใจในกระบวนการก าหนดชวตและกระบวนการท างานท เกยวของเปนการส งสมความรประสบการณและทกษะของการตอบโจทยของตนเองและประโยชนแกกลมเปาหมาย

4) เกดผลทางบวกกบกลยทธทก าหนดขนในสถานการณตาง ๆ ท ทมงานรวมกนตกลงยอมรบ

5) การสรางความสมดลใหเกดในทางบวก ดวยการไมกลวตอการกระท าทเกดจากความ เชอ ทส ราง ขน มาป ระเดน ส าคญ ของความ เช อ ทตองส ราง ขน มาจะ เก ยวของกบประเดนทส าคญ ดงตอไปน

- 102 -

1. ความเชอทถกตองดวยการใชปญญาตอหลกของศาสนา ความเชอทไมถกตองและท าใหขดตอการพฒนาทควรปรบเปลยน ในเรองตอไปน

1.1 ผ ก าหนดชะตากรรมมนษยความเชอเดมทผด เชอวา “ผ ล ขตชวตคอพรหมลขต” จงตองสวดออนวอนขอพรใหชวตดขนความเชอใหมทควรเปน มนษยลขต/ก าหนดชวตของตนเองไดดวย “กรรม” ในภพน คอท าดไดด ท าชวไดชว เสมอนปลกถวไดงา ไมใชปลกถวไดทองค าแตกรรมดกรรมชว จะตอบแทนเรวชาเพยงใด เสมอนขนอยกบการปลกไมผล (เชน ทเรยน)หรอไมลมลก (เชน ตนทานตะวน) หรอไมกนเรว (เชน ผกบง) ชาตภพปจจบนส าคญทสดทจะประกอบการเชน องคลมาร แมเกดมาโดนอาจารยหลอกใหฆาคนมาแลวเปนพน ยงบรรลเปนอรหนตได นอกจากนน ตองไมลมวา มนษยเทานนทประกอบกจกศลกรรมสรางบญได เทวดาจะสรางบญตองจตลงมาเกดเปนมนษยเสยกอน มนษยจงประเสรฐสด

1.2 พงพอใจในชวตทเปนอยความเชอเดมทไมถกตอง คอ มนษยควรพอใจในสงทมอย พอใจและทนไดแมกบสงทเลวรายเพราะตองยอมรบชะตากรรม (ความเชอท านองนไดรบการครอบง าจากชนชนสง/ชนชนปกครอง ทตองการใหรากหญาไมสามารถปลดเปลองพนธนาการของชวตได)ความเชอใหมทควรเปน คอศาสนาพทธเนนนทานในพระไตรปฎกเรอง “หนอนในโถอจจาระพอใจแลวทมอจจาระหลนมาใหกนทกวนไมตองรองขอ” เพราะมนษยไมใชหนอนในโถอจาระทพอใจชวตไมใชสนขหนารานเซเวนอเลพเวนทมความสขตามประสาสนขทไดรบแอรเยนเพราะมนษยเปนสตวสดประเสรฐ ตองไมทนตอสงทเอารดเอาเปรยบ การครอบง าความเปนมนษยเสมอนทาสทางความคด การกระท าขาดอสรภาพในการมคณภาพชวตตามความจ าเปนพนฐาน การเปนมนษยมคณคาของความเปนคนทเทาเทยมกน การอยอยางสมควรตามสตปญญาตามความสามารถและการรบโอกาสทเทาเทยมกน การท าในสงทไมเบยดเบยนกนและกนดวยการท าด ละเวนความชว และมจตบรสทธ

ดงนน ความเปนมนษยทสมบรณตองสนโดษในอกศลกรรม และตองไมสนโดษในกศลกรรม ในเรองทท าดเออเฟอเอออาทรและแบงปน ทงตองใชอทธบาทส (ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา) เพราะฉนทะเปนการตงเปาหมายในเรองทเราชอบ และการท าเพอผคนและสงคมทตางกบ “โลภะ” ทตงเปาหมายเพอสนอง “ตณหา” ของตนเอง ทรพยสนอ านาจบารมไมตองละทง เพราะทนบ ารงสงคมได เสมอนพระเจาอโศกมหาราชทฟนฟศาสนาพทธหลงสนพระพทธองคกวาสองรอยป

1.3 เชอในศกยภาพความเปนมนษย

ความเชอเดม เชอวาท าบญนอยแตชาตกอน ๆ จงตองมามชวตแบบน ตกต าเพราะไมฉลาดขาดความสามารถความเชอทควรเปน คอ มนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาสทเทาเทยมกน เสมอน

- 103 -

บวสามเหลา มาสามเหลา (ไมมเหลาทสทเถราจารยตอเตมมาเอง (เสถยรพงษ วรรณปก)เพราะมนษยพงตนเองได จดการตนเองได และเมอบคคลตองการพลงรวมทวคณ กจะรวมกนแบบบรณาการเปนองคกร/ชมชน/หมบานทจดการตนเองได ไปจนถงกลมประเทศ เชน ประชากรอาเซยนในป 2558 และสหภาพยโรป 27 ประเทศ ทเทาเทยมกนในการรวมมอกนเปนหนงเดยว (solidarity)

เพราะมปญหารวม ความตองการรวม ความสนใจรวม ทไมจ าเปนตองยบรวม (consolidation)

เพราะแตละประเทศยงคงมการปกครองตนเอง (autonomous) อย 2. ความเชอในทฤษฎแนวคดทถกตองมเหตมผล เกณฑวดความถกตองจะตองมตวชวดในเรองตอไปน

1) สนองตอบ (1) ความคาดหวงในเรองความตองการ ความพงพอใจ การเพมคณคาของกลม/เครอขาย/ชมชน/สงคมเปาหมาย และ (2) กอใหเกดจนตนาการภาพรวมอนาคตทดยงขน การอยรวมกนดวยความสงบสข แขงขนกน แตสนบสนนกนดานการท าความงอกงามในสถานการณชนะ-ชนะ 2) เรองทท าไดเองโดยกลมเปาหมายเหลานน แลวยงสะทอนกลบ (feedback) ในเรองของการสงสมทรพยากรคน ทน เทคโนโลย สงคม ฯลฯ

3) ไมยงยากสลบซบซอน งาย ๆ เหมาะสม ไมขดแยงกบสงทมอย ท าไดในระยะเวลาทเหมาะสม รวมกนคดและแยกกนท าได ฯลฯ

3. ความเชอทท าใหเกดการเปลยนแปลงปรบเปล ยนโครงสรางทางสงคมแบบคอยเปนคอยไปความเชอใหมทควรเปน ตองยอมรบวา มนษยสรางกฎเกณฑทางสงคมมา แตตองไมใหกฎเกณฑเหลาน นมาเปนนายของมนษย ครอบง าตลอดชวชวต เพราะนวตกรรมท ดกวาเหมาะสมกวา ตองออกมาท าลายลางนวตกรรม เดม ทดอยกวา โลกจงกาวหน า กฎเกณฑทเปนวนยทางศาสนาพทธเปนตวอยางททยอยสรางขนมา เชน พระสงฆองคหนงคอพระอททาย ท าใหพระพทธเจาตองทรงบญญตกฎวา หามอยสองตอสองกบสกา หามถกตว เพ ศห ญ ง ฯลฯ แมกฎ เกณ ฑ ท ไม เห มาะส มก เลกได เชน เดมห าม เณ รจ าว ด รวมกบพ ระส งฆ เพ ราะ ไม อยาก ให เส อม ศ รท ธ าจาก ก ารน อน น าล ายไห ล ยด แ ต เม อ ม ห ล ายส ถ าน ก ารณ ท พก ไม พ อ เพ ยงก เล ก ก ฎ น ได ไม ใ ชตองอยค า ฟ าค าแผน ดน แล ะ เม อ มนวตกรรมทเหมาะสม กมการก าหนดการควบคมทางสงคม การขดเกลาทางสงคม และการปลกฝงทางสงคม เพอถายทอดสงผานใหแพรกระจายไปอยางทวถงเพอประโยชนรวมของสงคมกระบวนการเหลานจะเกดอยางสมดลเพอเปลยนวกฤต/ภาวะคกคามใหเปนโอกาส เปลยนความขดแยงใหเปนการพฒนา ลด/เปลยน จดออนใหเปนจดแขง ฯลฯ ซงจะท าอยางคอยเปนคอยไป ท าใหการคาดการณอนาคตมกใกลเคยงความเปนจรงมากกวาการปฏรป

- 104 -

เปลยนแปลงอยางรวดเรวทมกคาดการณผดเพราะมองสถานการณทจ าเปนและพอเพยงไมครบองครวมอยางแทจรง

4. การเปลยนความเชอเพอเพมสมรรถนะ (competence) การพฒนา ความเชอเดม คอ การท างานเชงรบเพอรอค าสง รอการชวยเหลอในลกษณะ “ผ ถกกระท า” ทโดนครอบง าจนเคยชน จนยอมรบไดแมสงทเลวราย เสมอนสนขทรองรบกระดกตดเนอดวยความสขเพราะไดดกวาเดมความเชอใหมทควรเปน คอ มนษยมคณคาความเปนมนษยเทาเทยมกน แมมนษยแตกตางกนดานความคด พฤตกรรมทเปนเสมอนบวสามเหลา แตมนษยกตองเทาเทยมกนในความเปนมนษยทจะมชวตอยางนอยเหนอเสนความยากจน และ

มคณภาพชวตตามความจ าเปนพนฐาน/จปฐ. (Basic Minimum Needs for Quality of Life) มนษยจงตองผก าหนดชวตเอง เปนผกระท า แกปญหาเอง ท าเองเปน ดวยการสนบสนนของเจาหนาทรฐ/เอกชน ตามบทบาททก าหนดมาในการสนบสนนการเพมสมรรถนะตองเกดจากการสรางพลงรวมดวยการรวมกลม/เครอขาย เพราะตองอาศยการบรณาการในการรองรบการบรณาการจากเจาหนาทในการพฒนาเชงบรณาการ เพอการเปลยนความเชอวามนษยมศกยภาพเมอไดรบโอกาส ในการทมความเชอนจะมบทบาทน าในการเพมทกษะในการประกอบการในกลม/เครอขายอยางมระบบ ทกษะในเรองทส าคญดงตอไปน

4.1 ความเชอทจะฝกฝนความเปนไปไดในการก าหนดกลยทธและทเกยวของ คอ เชอในประเดนส าคญตอไปน

1) กลยทธเปนการการท างานเชงรกทเปนการจดการกบความไมแนนอนในการสรางโอกาสไวลวงหนา จากการทจะมการใชทรพยากรอยางเกดประโยชนสงสด เพราะการรกกคอการตงรบทดทสด เนองจากมระบบทก าหนดภาพรวมอนาคตลวงหนา

2) กลยทธก าหนดมาจากกรอบขอมลพนฐานอยางกวาง ๆ ของ (1) ภารกจ (mission)และเปาประสงคทสรางได (2) พนทสถานท (ground) ทคนทวไปเกยวของมปฏสมพนธกนอยางมระบบ อาจจะควบคมไมไดแตปรบเปลยนได (3) การเกยวโยงสมพนธภาพของแนวคดและทฤษฎของแตละระบบ (4)ระบบทท างานรวมกบระบบอน ทงนเพอใชกลยทธในสภาพการแขงขน

4.2 การเปลยนความเชอเพอการเปลยนมมมองทเปนปจจยในการหาค าตอบตอโจทย

1) เปลยนความเชอเพอเกดมมมองใหมทางดานโมเดลและการจ าลองแบบในทางการพฒนาสงคม คอตองเชอวา (1) โมเดลและการจ าลองแบบเปนปจจยในการคนหาค าตอบ หรอการประเมนสถานการณอดต ชปจจบน ท านายอนาคต ค าตอบเปนการประมาณการทท าใหพอเหนทางเลอกและเหนภาพรวมขององคประกอบทจะท าและการประเมนการวดความส าเรจอยางม

- 105 -

ระบบ (2) เปนการสรางความคดใหม ในลกษณะทโจทยก าหนดวามปจจยอะไรทเกยวของ กระบวนการนกอใหเกดพลงจากหลากหลาย

2) ความ เชอ ท จะฝกฝนความ เปนไปไดในการวจยและพฒ นา ( research &

development)อยางงาย ๆ เพอสนองความตองการในการประกอบการของตน กลม และสงคมเนองจากมนษยก าหนดชวตตนเอง จงตองคดเองเปน แกปญหาเองเปน ยงเมอผนกก าลงกนเปนวสาหกจชมชน เครอขายทเกดจากการเปนหนงเดยวกนในเรองของปญหารวม ความตองการรวมความสนใจรวม ท าใหรวมกนตงโจทยเพอแสวงหาค าตอบทพงปรารถนาได งานวจยและพฒนาส าหรบชาวบานกเพยงการตงโมเดลทเปนภาพรวมอนาคตในเรองหนง ๆ ทพงปรารถนาขององคกรวา มองคประกอบยอยอะไรทรวมกนเปนความส าเรจบาง (ไมวาเปน”software” หรอ “hardware”) แลวหาค าตอบวาอะไรเปนปจจยส าคญวดความส าเรจ (KSF) ของแตละองคประกอบนน ๆ แลวปรกษาหารอกนวาจะมกลยทธ (กศโลบายอะไรทเปนตวชทศทางแนวทางสความส าเรจ) มตวชวดส าคญของเนองาน (KPI) อะไรทจะน าทางไปสเปาหมายตามองคประกอบของโมเดลทก าหนดไวในแตละระบบการท า’าน (work system) ดวยการใชทรพยากรอะไรทมประสทธภาพประสทธผล

สรป ความเชอ ไมวารปแบบทมเหตมผลอยาง “belief” กบความเชอทไมตองมเหตมผลแบบ “myth”แตตองมศรทธา “faith” คมและก ากบดวยปญญาจงไมเปนความเชอทงมงายนน หากท าใหเกดความสมดลของสมองซกซายทเนนเหตผล สมองซกขวาทมจนตนาการเปนตวตง จะท าใหมนษยมความมนษยเตมทคอมคณคาสมกบเปนมนษยทแทจรงทไมมใครมาครอบง าได หรอหาทางหลกเลยงจากความครอบง าดวยการมแนวคดอสรภาพ (freedom) และเสรชน เมอนนมนษยจะมสภาวะของการสรางสรรคคณคา และมวถชวตทเรยบงายแมมทรพยสนมากมายทไดมาดวยการไมเบยดเบยนใคร และดวยการมคณธรรมความเปนมนษย ความเชอพนฐานทท าใหพลกชวตผคนจะเรมจากความเชอทมนษยก าหนดชวตตนเองได ไมใชโดยลขตของเทวดาหรอไปบชาแมกระทงสงฆทปลกเสกชชก ความเชอนจะโยงไปสการแบงปนคนอนทเราเชอวามนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาสการเขาถงผลประโยชนทมนษยพงจะไดรบ มนษยจงสามารถสงผานถายโอนการพฒนาตนเองสผอน ยงการเขารวมเปนเครอขายดวยระบบทเปนการบรณาการ ยงเพมพลงในการกระจายโอกาสทเทาเทยมกนของมนษยและการเพมขดความสามารถในการแขงขนแลว ยงสามารถขยายไปยงแตละประเทศ เชน ประชาคมอาเซยนในป 2558 ทบางคนอาจจะคด “ไปเอา” มากกวา “ไปให”คอ ตองสมดลกนทงการใหและการรบ จงเปนสงคมมนษยทอยในวถชวตดวยถอยทถอยอาศยกนแบงปนและเออเฟอเอออาทรกนและกน

พฤตกรรมกบการพฒนาสงคม

- 106 -

พฤตกรรม คอ การกระท าทแสดงออก มท งพฤตกรรมเปดเผย (overt behavior) และพฤตกรรมปกปด (covert behavior) ซงพฤตกรรมจะเปลยนแปลงไปตามปจจยส าคญทเกยวของ โดยในการพฒนาสงคมมทศทางการเปลยนพฤตกรรม และพฤตกรรมทพงปรารถนา ดงจะกลาวในรายละเอยดตอไปปจจยส าคญทเกยวของสมพนธกบการเปลยนพฤตกรรมปจจยส าคญประกอบดวยประเดนโครงสรางทางสงคมทส าคญ กลมของปจจยพนฐาน พลงและกระบวนการกลม/เครอขาย และกระบวนการทางปญญา ทมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมเชงบวก ดงรายละเอยดตอไปน

1. โครงสรางทางสงคมทส าคญ ไดแก

1.1 ก ลมของวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ ว ถ ชวต ฯลฯ ทจะตองเคลอนไหวเปลยนแปลงปรบเปลยนอยตลอดเวลาอยางสมดลเพอการอยรอด และการท าหนาทเพอบรรลเปาหมายทก าหนดขององคกร ชมชน สงคม และสงผลใหพฤตกรรมของมนษยในสงคมตองปรบเปลยนใหสมดลความสมดล เชน (ก) ความสมดลของธรรมชาต เชน ไกกนตะขาบ ตะขาบชนะง งกนไก (ข)ความสมดลของสงคมคอ เมอมการเปลยนแปลงนวตกรรมเพอท าลายสภาพปจจบนทดอยกวาดวยนวตกรรมใหมทสรางสรรคกวา มประโยชนกวา ท าหนาทไดดกวา (ค) ความสมดลของรางกาย เชน เซลลหกสบลานลานเซลลในอวยวะทตางท าหนาทกนอยางอสระเปนเอกเทศ และท าหนาทตามดเอนเอทก าหนดการเชอมโยงสนบสนนกนและกนพฤตกรรมมนษยในสงคมทฝกไฝดานการสรางโอกาส แสวงหาโอกาส แมกระทงกลมฉวยโอกาสเชงสรางสรรค จงปรบเปลยนแปลงไปตามระบบแบบแผนใหมของการควบคมทางสงคม การขดเกลาทางสงคม การปลกฝงทางสงคมทเปลยนแปลงใหม ดงนน อะไรทไมเหมาะสมกตองสญหายไป เชน ลทธการบชายญ บชาไฟ การกราบไหวเพอการขอ แมกระทงไหวชชกทพระสงฆไทยเองสรางขนมาเพยงเพอลทธหวงพ งแมกระทงจากการบชาชชก ไหวสกการะสกรสามหว งหาหว ฯลฯ ใหเปนมนษยทเปนคนด แมแตพระพรหม พระอนทรยงตองไหวกราบสงทควรยกเลกปรบเปลยนในกลมน เชน (ก) พฤตกรรมทท าใหคณคาความเปนมนษยทไมเทาทยมกนตามจารตประเพณ (ข) วถชวตทเลวราย แตกยงไมยอมตอสดนรน เพราะคดวาเปนกรรมแตชาตปางกอน และยนยอมใหครอบง าอยางศโรราบ เพราะคดวาเปนบญชาสวรรค

1.2 กระบวนการทางสงคมทส าคญ ไดแก การควบคมทางสงคม การขดเกลาทางสงคม การปลกฝงทางสงคม คานยมสงคม บรรทดฐานทางสงคม กระบวนทศนการควบคม การขดเกลา การปลกฝงคนในสงคม ตองเนนการแขงขนแตรวมมอกน ความเปนมนษยทเทาเทยมกน เสมอนหวหนาโจรโพกผาเหลองผเคยเปนชาวนาอดอยากกกลายเปนฮองเตจนทรวมประเทศจนคนแรกจากการมเจาผครองนครมากมายได หรอชนชนปกครองของประเทศตาง ๆ รดนาทาเรน แตสรางภาพเปนมหาวรบรษ กหลดจากต าแหนงไดโดยประชาชน เชน ในประเทศยโรปบางประเทศ

- 107 -

คานยมทนบถอเงนคอพระเจา ควรเปลยนเปน “เงนทไดมาจากการไมเบยดเบยนใคร เปนเหตปจจยทท าใหชวตดขน” และการไมสนโดษในกศลกรรม ฯลฯ ชวยเปลยนกระบวนทศนวา ชวตขนอยกบ“พรหมลขตชวต” และตองสวดออนวอนพระเจาเพอขอพร กเปลยนเปน “มนษยสามารถก าหนดชวตตนเองไดดวยกรรม” และอธษฐานไมใชขอ เพอใหไดชวยเหลอตนเองและผคนชมชน สงคมและโลกใหเปลยนแปลงทางบวก และมการพฒนาอยางตอเนองในทศทางทเปนผลประโยชนรวมแบบสถานการณชนะ-ชนะ

2. กลมของปจจยพนฐาน กลมของปจจยพนฐานทเปนประเดนส าคญและจ าเปน ไดแก (ก)นวตกรรมและเทคโนโลย (ข) ระบบขอมลสารสนเทศทเขาถงโอกาสไดด ระบบขอมลสารสนเทศในยคโลกาภวตนเพมโอกาสใหคนยากดมจนเขาถงขอมลวา โลกโดยรวมมคณภาพชวตอยางไร ชวตเพมคณคาอยางไรการตอตานการครอบง าดานอสรภาพในอยปต ซเรย ฯลฯ มการตอสของประชาชนอยางไรในการโคนลมระบบเผดจการเพอแสวงหาอสรภาพและคณคาความเปนคน จากเผดจการทรราชทกมอ านาจเกนกวาสามสบปโดยสรางภาพหลวกลวงครอบง าประชาชนวาเปนวรบรษจอมปลอมเยยงอยางโมหะหมด กดดาฟ หรอคนอน ๆ ทปลกฝงควบคมสงคม โดยอางวาวาเปนบญชาของพระผเปนเจา บญชาของฟาดนทสวรรคและฟาสงผมบญญาธการมาเกดตามสวรรคบญชา แมจะแลกดวยเลอดเนอและหยาดน าตาเพออสรภาพในการม การเปน การอย และการท า กตองยอม เพอการเพมคณคาความเทาเทยมในการเปนมนษยนวตกรรมและเทคโนโลยมการปรบปรงใหกาวหนาตลอดเวลา อนท าใหตองเฝาระวงตอสงแวดลอมทนบวนจะรนแรงในภยธรรมชาตตาง ๆ จงท าใหเกดการควบคม ขดเกลา ปลกฝง ในเรองของการรวมรบผดชอบตอสงคม (corporate

social responsibility) ในการปองกนโลกรอน เฝาระวงและรวมมอ ปลกปา ดแลตนน าล าธาร ฯลฯ รวมทงการเฝาระวงดแลผบรโภคดวยมาตรฐานการผลต มาตรฐานทางสาธารณสข มาตรการตาง ๆ ฯลฯ ดงนน เทคโนโลยสารสนเทศกบพฤตกรรมทเปลยนแปลงในองคกร ท าใหผน าในการพฒนาสงคมตองมพฤตกรรมสนบสนนการใชเทคโนโลยสารสนเทศใหชวยเสรมสรางประโยชนและความไดเปรยบในการพฒนาสงคม

3. พลงและกระบวนการกลม/เครอขาย กระบวนการกลม/เครอขายทตองการพลงรวมจากการบรณาการกนแลวเกดการสมานฉนท และเกดผลทวคณ (multiple effect) เพ อผลในการเจรจาตอรองในเรองการตลาดและนวตกรรม (ศกษารายละเอยดในหวขอเรองการเป ลยนพ ฤตกรรมโดยพลงก ลม ทไมตองผานการเป ลยนความ ร ทศนคต ความเชอ คานยมมากอน)

- 108 -

4. กระบวนการทางปญญา (wisdom) ทเนนดานเหตผล (rationalism) และอารมณความรสก(emotion) ของบคคลในสงคม แนวคดในเรองนมประเดนส าคญทเกยวของทเปนทยอมรบ ดงน

4.1 สมองซกซายของคนเนนการใชเหตผล ซงตองการความสมพนธของเหตปจจยกบผลลพธวามความสมพนธเชอมโยงกนและกน คอ เปนแหลงของจตส านก มนษยมความแตกตางกนเพราะการสงสมการเรยนรและเขาใจความหมาย (meaning) เพอการเปลยนพฤตกรรม ดงนนการใชเหตผลมกมการโตแยงกนเพราะมมมมอง (perspectives) คนละมมกน และใชเหตการณทตนพบมาในการตดสนใจทง ๆ ทเหตปจจยนนอาจเปนเพยงสถานการณทจ าเปน (necessary condition) คอ ปจจยทมความส าคญรอยละยสบทท าใหเกดผลลพธรอยละแปดสบ แตไมใชสถานการณทพอเพยง (Sufficient Condition) ทมองแบบองครวม (Holistic) คอไมรถงรายละเอยดวา ตองเปนสถานการณทจ าเปนและพอเพยง (Necessary and sufficient condition) คอมองเหตปจจยครบถวนแลวรวา เหตปจจยอนใดส าคญมากกวาในการท าใหเกดผลลพธทพงปรารถนา และอะไรเปนปจจยแทรกซอนทไมไดมการควบคม ฯลฯ

4.2 สมองซกขวาทเชอมโยงกบเซลลประสาททมมากทหวใจเนนอารมณความรสก เกยวของกบจตใตส านกและจตเหนอส านกทท าตามค าสงของเจาของ อารมณความรสกไมตองใชความมเหตผลเขาไปสนบสนน เพราะเปนเรองของการจนตนาการสรางสรรคสงใหมทมนษยทกคนมเทาเทยมกน เพยงแตตองการความฝกฝนในการใชและรจกควบคมใหกระท าตามใจปรารถนา ไมตองการวามหนาตกเดมทเปนเหตผลอยเทาใดการควบคมอารมณความรสกในระดบหนงได จะเกดผลดานการใชสมองซกขวาทเรยกวาจตเชอมโยงกบ “ใจ” เกดการจนตนาการของคนถงภาพรวมอนาคตทไมจ าเปนตองใชเหตผลมารองรบ ไมจ าเปนตองม “หนาตก” พอเพยงตามเหตตามผล ทจะกอใหเกดแรงบนดาลใจ (Inspiration) ในตวตนขนมา หรออาจะเกดจากการรบรคนทเปนโมเดลทางชวต หรอคนทเปนผชทาง (Mentor) กจะเกดเปนแรงดลใจ (Aspiration)อยากมภาพรวมอนาคตแบบนนบาง จงเกดเปนแรงกระตน (Motivation) เกดเปนแรงขบ (Drive) ใหเปลยนพฤตกรรม ดวยการเรมสงสมคณลกษณะทพงปรารถนา (Characteristic) ทจ าเปนตอความส าเรจแลวท าบอย ๆ จนกลายเปนอปนสยในสมยปจจบนไมเนนในเรองบคลกภาพดงเชนนกจตวทยาในอดต เพราะผน าเกดจากโครงสรางหลายรปแบบ เปนพระกตองนานบถอ เปนดารากอกรปแบบหนง เปนเศรษฐทดกอกรปแบบหนง นกประชาสมพนธกอกรปแบบหนง โจรผดกอกแบบ ฯลฯ ไมใชเปนบคลกภาพรวมทก าหนด แตเนนการสงสมอปนสย (Habit) ทดทจ าเปนตอความส าเรจในเนองาน ซงเมดงานมโครงสรางแตกตางกนไปตามโครงสรางของการประกอบการทศทางการเปลยนพฤตกรรมกบการพฒนาสงคมทศทางการเปลยนพฤตกรรมกบการพฒนาสงคม มรปแบบพนฐาน 2 แบบ ไดแก

- 109 -

1. การเป ลยนพฤตกรรมเลยโดยไมตองผานการเลยนความร ทศนคต ความเชอกอน องคประกอบส าคญของการเปลยนแปลงพฤตกรรมในองคการทางการพฒนาทเนนกระบวนการทางดานสงคม จะเนนการเปลยนพฤตกรรมตอไปน

1.1 การมผน าทมภาวะผน า (leadership) ทเหมาะสม

1) มการเนนกลมเปาหมาย/กลมลกคาเปนศนยกลางดวยการมองจากภายนอกเขามาภายใน เพอจะสนองความคาดหวงทยกระดบขนตลอดเวลาตามความตองการ ความพงพอใจ และการเพมคณคา เพราะถอวาสงเหลานเปนหวใจส าคญทตองทมเทใหดวยการเปลยนแปลงกระบวนการภายในองคกรไมวาจะเปนหลกการ รปแบบวธการท างาน ทงในเรองนวตกรรม กลยทธ กระบวนการท างานทบรรลตามทศทาง และแนวโนมทพงปรารถนาทก าหนดไวในวสยทศน และเปนพนธกจทจะตองบรรลการสรางสรรคอนาคตในรปแบบภาพรวมอนาคตขององคกรในทสด เพราะโลกและสงคมมความยงยากสลบซบซอนมากขน มความเสยงมากขนในการแขงขน เพราะไมมวธการแกไขทตายตวตามธรรมชาต และไมมแนวโนมคงททท าตามแลวจะเกดผลเยยงทเคยเปนมาแตด งเดม เพราะองคกรตองปรบเปลยนการท างานไปตามผลลพธทตามมาทมการเปลยนแปลงตลอดเวลาเปนวนเปนเดอน ไมใชรายสามเดอน หกเดอน ปเหมอนเดมอกตอไป

2) มผน าทสามารถคดใหมท าใหมในการท างานเปนทม และสรางการมสวนรวมไดในระดบสง เพอเกดผลในการดงศกยภาพเพอใหเพมสมรรถนะ (Competence) ในการบรณาการและการแขงขนไดมากกวา และมคณลกษณะทสมดลกนของสมาชกในองคกรระหวางการมเมตตา กรณา มทตารวมกน (ทเนนถงการอยรวมกนอยางมความสขในฐานะทเปนมนษยทดทยมกน) สมดล (และยดหยน) กบอเบกขา (การเนนการรกษากฎเกณฑ) โดยค านงถงขวญและก าลงใจในการผลกดนใหทมเทกบการปฏบตมากกวา รวมทงการมคณลกษณะทส าคญคอการจดการตนเอง (Self manage) ทสามารถวเคราะหจดแขงจดออนของตนเองได และสามารถสรางโอกาสหรอแสวงหา/ไลลาโอกาส (ไมใชรอโอกาสหรอฉกฉวยโอกาส)ได

1.2 การเปลยนแปลงสมาชกในองคกรดวยการกระตน (Stimulate) ทางความคดและเรงปฏกรยา (Catalyst) ในการเขารวมกระท าการเสรม/แทรก/สนบสนน ไมใชการหยบยนการเปลยนแปลงใหเพราะตองการความรสกรวมเปนเจาของทจะเกดการอทศตนในการหาความคดในการท างานเชงรก และมสวนรวมในการตดสนใจทมพลงรวม (Synergy) ท าใหเพมความเชอวาจะบรรลวสยทศน/ภาพรวมอนาคตขององคกรตามความเปนจรงทเรวขน และรวมรบรวาทรพยากรอะไรทเปนการลงทนเพออนาคต และเพอความเปนเลศในการปฏบตการขององคกร คอ การกระตนเนนทงสมองซกซายและซกขวา ซกซายเปนการใชสมองทางตรรกะหรอเชงเหตเชงผล เกยวของกบความจ าทอยไดนานคงทน การค านวณและการคดเชงปรมาณ ฯลฯ รวมทงความเครยด

- 110 -

สมองซกขวาก าหนดความรสกอารมณทเกยวของกบการจนตนาการความชอบ ความคาดหวง ความคดรวบยอด ฯลฯ รวมทงการผอนคลาย (เชน การฟงดนตรทมจงหวะดนตรไมเกนหกสบครงตอนาทจะเกดการผอนคลาย ถาจงหวะเกนแปดสบครงตอนาทมกจะกระตนสญชาตญาณสตวปา) 1.3 สรางการขบเคลอนองคกรอยางเปนเลศ จะเนนการรวมตวกนของสมาชกในองคกรดวยความสามารถ การยนหยด และการตระหนกในคณคาของมนษย เพอทจะสนองตอบความคาดหวงของกลมเปาหมาย/กลมลกคาทเปลยนแปลงตลอดเวลา จะเนนการบรณาการใน เชงคณภาพ ไมใชเชงปรมาณ คอการบรณาการทงระบบยอยทเกยวของเชอมโยงกนในโครงสรางขององคกร และบรณาการทงกระบวนการของขนตอนตาง ๆ อยางมระบบ คอ เสาะแสวงหานวตกรรมทเปนขอมลในเชงปฏบตในกระบวนการทก าหนดตวชวดเนองานทส าคญ (Key Percformance

Indicators: KPI) ทเนนวฒนธรรมขององคกรในเรองการแบงปนและเออเฟอเอออาทร ดวยการปลดปลอยสมาชกในองคกรใหเปนอสระทางความคด และยกระดบความมงหวงของแตละคนใหสงขน รวมทงความเชอทคมดวยปญญาเพมขน เพราะการจดการภายในองคกรนนความส าคญเนนเรองทตองท ากบคน ไมใชกบเครองจกรหรอเทคโนโลย ทจะตองเนนใหสมาชกตระหนกวาองคกรของเราคออะไร ใครเปนกลมเปาหมาย/ลกคาขององคกรเรา อะไรเปนเรองทเปนความคาดหวงของความตองการ ความพงพอใจ และอะไรเปนคณคา

1.4 การเปลยนพฤตกรรมคนในองคกรในกระบวนการภายใน จะตองเนนการพฒนาคนในแนวทางการท าไปเรยนรไป (learning by doing) หรอการเรยนรทมาจากการกระท า คอการพฒนาพฤตกรรมทเนนผลลพธโดยกฎขอบงคบขององคกรเลย (ไมใชการบงคบ) ตอมาจะเกดการเรยนรตามมาในรปแบบของขอมลสะทอนกลบ (feedback) ทวดผลไดจากการควบคมตดตาม (monitoring) ในกระบวนการปฏบตตามทศทาง และแนวทางในการบรรลเปาหมายทน ามาปรบปรงระบบใหมอนเกดจากการมสวนรวมของผปฏบตอยางแทจรงในสถานการณทก าหนด คอท าทกวถทางในการเพม “ปญญา” แกคนในองคกรทจะไปสนบสนน“ความเชอ” ดวยปญญาทม หรอหลายครงการเรยนรกเรมจากการฝกฝนปฏบตตามแนวคดทม เพอเพมความมทกษะทเกยวของ ทงความสามารถในเนองานและเมดงานทแตละคนท า รวมทงการฝกอบรมในการเขาใจคน การตดตอกบคนในการท างานเปนทม ฯลฯกลมเปาหมายตองรจกคดและพลกแพลงแกปญหาสนองความตองการดวยตนเองทง (ก)ปญหาทเกดแลวตองยดสภาพปจจบนใหเออตอการท างานเชงรกในการน าไปสปญหาอนาคต (ข) ปญหาอนาคตทจะเกดตามภาพรวมอนาคต ทตองปองกนไมใหเกดหรอลดความเสยงมากทสด ทงนทงสองรปแบบปญหาตองวเคราะหหาสาเหตหลก คนใหพบสาเหตทส าคญจรง ๆ ทมรอยละยสบท าใหเกดปญหารอยละแปดสบ วฒนธรรมองคกรจะเปนปจจยหลกใน

- 111 -

การเปลยนพฤตกรรมคนในองคกรทนท โดยไมตองเปลยนความร ทศนคต คานยมไป แตเปาหมายของวฒนธรรมองคกรตองเนนการพฒนาทรพยากรมนษยเปนแกนกลาง

1.5 การยอมรบดานการตลาดและนวตกรรมท าใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมไมตองผานการเปลยนแปลงความรกอน เพราะการรบรวาถาไมผลตตามทตลาดตองการแลวจะตองโดนสงกลบเสยคาปรบ เสยคาขนสง เสยเครดต เสยลกคา ฯลฯ กตองเปลยนพฤตกรรม ทท าไปแลวเพราะผลตอบแทนดกวาทคาดหวง เชน เรามกคดวาท าก าไรมาก ๆ ไวกอน แตความจรงคแขงรจะรบเขามาแยงชง แตถาเราคดวาก าไรนอยกมคแขงนอย เพราะคณภาพผลตดวยตนทนต ายากทจะท าไดความคดของคนมเงนจะคดตางกบคนรวย เชน สกรราคาตก คนจนรบขายเพราะกลวยงตกคนรวยขายเฉพาะทไมใชพอพนธไมใชแมพนธ แลวรบผลตลกสกรขาย ขณะทคนจนขายเกลยงคอกเพราะสายปานส นทนรบชะตากรรมไมได เมอลกสกรขาดตลาดกแยงกนซอ คนรวยขายลกสกรราคาแพงได จนสกรทซอไปออกลกลนตลาดราคากตกอก คนจนกขายอก เปนวฏจกรเยยงนตลอดทคนจนไมจ า

2. การเปลยนแปลงพฤตกรรมเรมจากการเปลยนความรกอน นนจะเกดกบบคคลเปาหมายทยงไมไดเขากลม/เครอขาย หรอเขาแลว แตโดยสวนตวไปรบนวตกรรมใหมเขามาเอง กจะเกดการเปลยนแปลงจากความรความเขาใจ ความคดบวก ความเชอทางบวก การเล อกคณคาทตนเองปรารถนา จงเปลยนแปลงพฤตกรรมโดยในทสดใชทฤษฎการแพรกระจายหากมองอกมมมองทมการสนบสนนจากนกพฒนา ควบคไปกบหาขนตอนของทฤษฎแหงการแพรกระจายโดยโรเจอร (Rogers, EM 1983, Rogers, EM and FF Shoemaker, 1971) นน กอนทคนแตละคนจะรบความคดใหมไปสการปฏบตนน จะมหาขนตอนทเกดกบบคคลเปาหมาย และดานทนกพฒนารฐ/เอกชนตองไปสนบสนนเพอเปลยนจากความรไปสการเปลยนพฤตกรรม ไดแก (1) การใหความร (knowledge)

กระตนใหเกดความตนตว (awareness) (2) การจงใจ (persuasion) กอใหเกดความสนใจ (interest)

(3)การตดสนใจ (decision) จะเกดจากการประเมน (evaluation) วาผลประโยชนของผลลพธจะสอดคลองกบความตองการหรอไม และนวตกรรมเหมาะสมเพยงใด (นกพฒนาจะเขาไปมสวนรวมในการเรงปฏกรยา(catalyst) เพอใหมนใจวาท าไดจรง อาจพาไปดงาน ฯลฯ เพอยอมรบความเป น ไป ไดท างป ฏ บ ต และ มตล าดรองรบ ตน ท น ต า ท าก าไรได (4) ก ารน าไป ป ฏ บ ต (implementation) จะท าให เกดการทดลอง (trial) ลองท าดวาไดผลจรงไหม (นกพฒนากจะสนบสนนในการรวมกระท าเพอเรงปฏกรยา) (5) การรบรผลลพธ (outcomes)จะมการยอมรบไปปฏบต (adoption) หรอเลกปฏบต (นกพฒนาจะสนบสนนใหเกดการยอมรบทย งยน จนกวาจะมนวตกรรมทดกวาเขามาแทนท หรอสามารถตอยอดนวตกรรมนนดวยการประยกตอยางเกดผลทางปฏบต) ซงการเปลยนแปลงพฤตกรรมของแตละคนในกระบวนการน จะเรมตนจากผน าทางความ

- 112 -

คด (opinion leader) กอนแลวถายโอน/สงผานตามล าดบขนตอนไปยงผน ากระแส (innovators

2.5% +early adopters 13.5%) ทจะถายโอน/สงผานไปยงผตามกระแส (early majority 34% + late

majority34%) ตามล าดบ และสงตอกลมสดทายคอกลมลาหลง (laggard 16%)พฤตกรรมทพงปรารถนากบการพฒนาสงคมพฤตกรรมทพงปรารถนากบการพฒนาสงคมประกอบดวยพฤตกรรมทจ าเปน ดงน1. การสงสมทนทรพยากรมนษยทอาสาสมครรวมมอรวมใจกนท างาน ความรวมมอรวมใจกนท างาน (voluntary participation) ทแบงปนและเออเฟอเอออาทร จะกอใหเกดระดบการเพมพลงในเรองตอไปน ไดแก ทกษะ ขดความสามารถ (competence) และการเรยนรของบคคลและเครอขายเปนทนอนาคตทเตรยมพรอมตอการยอมรบความเปลยนแปลงขององคกรและสมาชกในการเพมคณคาและการสรางสรรคคณคา โดยเฉพาะการถายทอดทางวฒนธรรมนนตองยอมรบภมปญญาในอดตของสมาชกในองคกรเพอเกดการประยกต หรอดดแปลง หรอตอยอดเทคโนโลยทมอยแลว หรอท าใหเกดการดดแปลงทกาวขามความรเดมและเปนทางเลอกใหมทผสมผสานกบทนทางปญญาเดมทมอยของสมาชกในองคกร ไมใชตองมาเรมตนใหมทงหมดหรอเรมใหมสวนใหญ เพราะการแขงขนจะมพนฐานทลาหลงกวาการด าเนนการสงสมทนทรพยากรมนษยนเนนการเพมขดความสามารถในการแขงขนได จงตองเนนความส าคญของการสรางเครอขายตาง ๆ เพอการสรางสรรคและเพมคณคาจากการท างานและมสวนรวมเปนทมทมลกษณะขามสายงาน (cross

functional) การมคานยม/คณคารวมของการเปนผประกอบการ การมวสยทศนทมมมมองครบถวนตามองครวมและขบเคลอนโดยเปาประสงคขององคกร

3. ความสามารถในการสรางสายสมพนธการเขาใจมนษย การสรางสายสมพนธดวยการเนนความเออเฟอเอออาทรและแบงปน ตองเนนและใหเวลารอยละแปดสบกบกลมทหนง คอคนทดงศกยภาพมาใชไดและมความพรอม เสมอนมาหรอบวเหลาทหนง คอบวพนน า (innovators &

early adopter 20% แรกของกลม) เพอการฝกอบรมคนทจะเปนผอบรมกลมของเขาตอไป (training

the trainer) เพราะกลมถดไปทยงดงศกยภาพไมไดเตมท ความพรอมตอการเปลยนแปลงตองถกกระตนโดยกลมทดงศกยภาพไดเตมท คอท าหนาทสบทอดเจตนารมย ถายโอน ถายทอดนวตกรรม

ทเหมาะสม ในการน าการเปลยนแปลงตอกลมทเหลอ ในบทบาทของผน าการเปลยนแปลง (change

agent) ของรฐ/เอกชน และใหเวลากบกลมทสองคอกลมคนทยงไมพรอม คนทยงดงศกยภาพมาใชไดไมเตมท เหลาทสองนเสมอนบวปรมน า (early majorityand late majority 60%) ถดมาของกลมน คอบวใตน า (laggard 20%) กยงตองเออเฟอเอออาทร และแบงพนทคอมพนทใหอยเพอรอการดงศกยภาพทชากวาคนอนความเออเฟอเอออาทร (caring) มองคประกอบของ (ก) การยอมรบ (acceptance) (ข) การใหความสนใจ (attention) (ค) เหนชอบดวย (approval) วาใช ถกตอง ด (ง) ชนชมเลอมใส (admiration)(จ) ซาบซงและรคณคา (appreciation)การแบงปน (sharing) โอกาสท

- 113 -

เปนไปได และการกระท าตามบทบาทผน าการเปลยนแปลง (changeagent) ทงนในการปฏสมพนธจะตองใชหสองขางใหมาก ปากใชนอยเพยงรอยละสบดวยการตงค าถามเชงชน าและชแนะ เวลาทเหลอรอยละเกาสบดวยการท าความคนเคยเรองครอบครว อาชพ งานอดเรก เนนประเดนความเออเฟอเอออาทร

4. ความสามารถในการวนจฉยปญหา ความตองการ ฯลฯ และก าหนดค าตอบ ดวยการปรบใชกระบวนการของระบบทางวศวกรรม (System Engineering Process: SEP) ขององคการการบนและอวกาศแหงชาตของสหรฐอเมรกา (NASA) (ศกษารายละเอยดเพมเตมใน Katsumi Nishimura

2006 แปลโดย รงสรรค เลศในสตย 2551: 146-155) ซงเนนประเดนส าคญ ดงน

4.1 การวเคราะหเพอตรวจสอบวตถประสงค เนนสงตอไปน

1) การก าหนดประเดนส าคญ กรอบของการบรรลเปาหมายวาจะมกรอบการกระท าอยางไร

2) การรวบรวมแนวคด ทศทาง แนวโนมทเกยวของ รวมทงความส าเรจขององคกรอนทเคยท ามากอน เพอตรวจสอบความเปนไปได การลดความเสยง

4.2 การวเคราะหสงเกยวของ ไดแก

1) สถานภาพโดยรวมขององคกรในปจจบน และภาพรวมอนาคตทพงปรารถนา

2) การวเคราะหความคาดหวงในการสนองความตองการของปญหาทเกด ความพงพอใจ และการเพมคณคา3) การวเคราะหทศทาง แนวโนม จากแนวคดและปรากฏการณทเกยวของอยางมระบบเพอก าหนดกลยทธ (strategy) ทเปนกศโลบายอนชาญฉลาด และสงผลทางบวกตอการบรรลเปาหมายในสถานการณทก าหนด และมาตรการ (measure) ในการแกไขปญหาสนองความตองการ

4.3 การประมวลขอมลเกยวของ โดยการประเมนสรปของผเกยวของ และปรกษากบผรผช านาญการ เพอก าหนดทางเลอกทเปนไปได และลดการเสยงใหนอยทสดในการสรางการยอมรบจากทกฝายทเกยวของ

4.4 การประเมนสรปเพ อการตดสนใจ ดวยการสรปทางเล อกตาง ๆ ในสถานการณอยางนอยทงทางด (the best case scenario) และเลว (the worst case scenario) ในหลายทางเลอกทมความเปนไปไดจากการระดมความคดททกคนมสวนรวม มการอธบายชดเจนถงเหตผลและแนวคดทเกยวของกบการตดสนใจเลอก เพอประเมนสรปทางเลอกทดทสด ซงมาตรการทเหมาะสมทสดในการบรรลเปานหวหนาระดบสงตองยนยอมดวย

4.5 การจดระเบยบขอมลสารสนเทศอยางเปนระบบ เพอการกระจายความคดใหเปนทยอมรบและเขาใจในทางกวางของคนในองคกรในการเตรยมตวดานความพรอมในการปฏบต

- 114 -

5. ทกษะในการท าใหกจกรรมควบคมคณภาพมองเหนได คอ กลมเกษตรกรเปาหมายมความจ าเปนในการเขาสระบบคณภาพ เชน GAP GMP HACCP ฯลฯ ซงจะตองมการด าเนนการตอไปน

1) การรวบรวมขอมลดานคณภาพ รวมทงการรองเรยนอยางมระบบจากภายนอก (โดยเฉพาะจากตลาด/กลมลกคาเปาหมาย) และภายในองคกร ทเกยวของกบการสนองความตองการทเปนทศทางและแนวโนมของการตลาด นวตกรรมทสอดคลองกบการตลาด ของกลมเปาหมายทเปนลกคา สงคม และกฎหมาย จะตองเปนขอมลสารสนเทศทน ามาใชประโยชนไดจรงดวยการสงเคราะหกอน

2) การรายงานผเกยวของ เกยวกบ (1) สาเหตหลกของปญหาเพอสนองความตองการ (2)ยอดของเสยจ าแนกตามรายวน อาทตย เดอน ป รวมทงคาเฉลย และแสดงดวยกราฟของการเคลอนไหวเปลยนแปลงทเหนภาพรวมอยางชดเจนชดแจง (3) มาตรฐานและตามการแกไขทองคกรอนเคยท ามากอนและมาตรฐานทนาจะเปนและแนวทางทนาจะเปนเพอการพจารณาตดสนของก 3) การวเคราะหสรปจากผลการระดมพลงสมองหาแนวคดและการปฏบต การระดมความคดเนนการรวบรวมวตถดบเพอการเชอมโยงปญหา สาเหต กลยทธมาตรการ การแสวงหาจดรวมสงวนจดตางซงตองงดเวนการถกเถยง การวจารณ การอธบายยดยาวเกนเหตอนควร มการบรณาการทางความคดดวยจตส านกตอปญหารวม ความตองการรวม ฯลฯ เพอบรรลฉนทามต เปนความคดเหนทตรงกนและยอมรบดวยกระบวนการทรบรดวยกน การขายความคด การสรปโดยรวม การสรปการตดสน แลวสรปความคดจากการระดมความคดของกลมใหเปนภาพทมองเหนไดของกลยทธ มาตรการ ทเหมาะสม และการประมวลผลใหก าหนดเปนทางเลอกในสถานการณทงทางบวกและทางลบ

4) การประมวลผลเนนการปรบระดบความสามารถของสมองทงสองซกใหเพมพลงสมองดงน (1) สมองซกซาย คนหาปญหาระดบจตส านก เนนเทคนคและระเบยบการจดเกบขอมลใหใหญขนได โดยเฉพาะขอมลหลกทเกยวกบเหตและผล คอถกตองตามหลกเหตและผล (validity) ทเปนความถกตองตามความเปนจรงตามสมมตฐานทก าหนดเชงปรมาณ และเปนการท าลายจตส านกเดมทลาหลง ขาดคณคาทดแทนดวยระบบชนะ-ชนะ ดวยการประมวลผลขอมลไดสงและเรวขน (2) สมองซกขวา เปนการปฏบตทางจตใจ คนหาปญหาระดบจตใตส านกทเนนการตอบสนองดวยการสรางสรรค ความสามารถในการวนจฉยและจตเหนอส านก ใหเนนความรสกทเปนความถกตองแบบแลดด (soundness) ประกายความคดของการสรางสรรคคณคา และประสาทสมผสเพอสรางสรรคสงทดกวาขนมาแทนทของเดมดานความเชอทเปน“myth” ทก ากบดวยศรทธาตรวจสอบดวยปญญา

- 115 -

บทสรป

การเปลยนพฤตกรรม ไมวาเรมตนจากการเปลยนทงหมดเลย หรอเปลยนทละขนจากการเปลยนความรขนมา พฤตกรรมหรอการกระท านน เมอกระท าบอยครง สม าเสมอตอเนองกจะกลายเปนคณลกษณะ(characteristic) เมอมหลายคณลกษณะทเกยวของเปนชด (package) กจะกลายเปนอปนสย (habit)หรอเปนการปฏบตทเคยชนทไมคอยสนใจทมาทไปนก แตกระท าโดยอตโนมตเหมอนการขบรถ คนทมคณคาจะเลอกการสรางอปนสยทดแลวกลายเปนทาสของมน อะไรทเปนเกณฑการตดสนพฤตกรรมทดเพอการคดสรรคมาขดเกลาปลกฝงตนเอง เปนเรองทจะตองเกยวของกบการเพมและสรางสรรคคณคาในความเปนมนษยทสมบรณ อนมประเดนของการมอทธบาทส (ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา) เพอการสรางโอกาสใหตนเองสามารถก าหนดชวตของตนเองไดดวยกรรมดในชาตปจจบนดวยการมกลยาณมตรและสงคมทด ดวยการไมเบยดเบยนคนและสตว ก าหนดจตใหบรสทธ ท าแตกรรมดละเวนความชว มการแบงปนเออเฟอเอออาทรแกคนทยากไรตามสถานการณชนะ-ชนะ หลดพนจากการครอบง าดวยการไมตกเปนเหยอเพราะตณหาโลภะ โมหะ โทสะ มพรหมวหารสทสมดลระหวางกลมของเมตตา กรณา มทตา กบกลมอเบกขา ฯลฯ ชวตนกจะมการพฒนาตนเอง แลวถายทอดถายโอนเผยแพรแกคนทยงอยในบวงกรรม และการครอบง าของชนชนทไมคดวาตนมความเปนเทวดาลงมาจต โดยไมคดวาเทวดากตองมาสรางบญบารมดวยพนฐานวามนษยมเกยรตและศกดศรความเปนมนษยทเทาเทยมกน มนษยทดพระพรหมพระอนทรยงตองกราบไหวเชน พระพทธเจาและพระอรยสงฆทมวรรณะจณฑาล

- 116 -

ค าถามทายบท

1. ใหผเรยนอธบายทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคมดงตอไปน

1.1 ปรชญาการพฒนาสงคม

1.2 แนวคดการพฒนาสงคม

1.3 กลยทธการพฒนาทางสงคมทส าคญ

1.4 กระบวนทศนการพฒนา

1.5 พฤตกรรมกบการพฒนาสงคม

2. ใหผเรยนวเคราะหทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคมเกยวกบองคประกอบ ตวชวดในการพฒนาสงคม พรอมยกตวอยาง

3. ใหผเรยนอธบายการน าทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคมไปประยกตใชในชวตประจ าวน พรอมยกตวอยาง

- 117 -

เอกสารอางอง

กตพฒน นนทปทมะดล. (2553). ทฤษฎสงคมสงเคราะหรวมสมย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. เครทเลวน อางจาก Stuart Crainer. (1998). Key Management Ideas. เรยบเรยงโดย ชจจนนต ธรรม จนดา.กรงเทพมหานคร: โรงพมพซเอดยเคชน จ ากด (มหาชน) 2551. หนา 10. นวฒนธ ารงค บญทรงไพศาล. (21 สงหาคม 2555). สอตองเปลยนแปลง. สมภาษณพเศษโดยธรรม สถต ผลแกวโพสตทเดยสดสปดาห. หนา 2. ดเรก ฤกษหราย. (2515). หลกการสงเสรมการเกษตร.กรงเทพฯ: โรงพมพกรงสยามการพมพ. Rogers, E.M. (1983). Diffusion of Innovations. (3rd ed.). New York: The Free Press. A Division

of Macmillan Publishing Co., Inc. London: Collier Macmillan Publishers.

Rogers, E.M. and F.F. Shoemaker. (1971). Communication of Innovations: A Cross – Cultural

Approach.(2nd ed.) New York: The Free Press.

- 119 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4

การพฒนาบคคล กลม และชมชนในงานพฒนาทรพยากรมนษย 6 ชวโมง

หวขอเนอหา

การพฒนาบคคล

ความหมายของการพฒนาบคคล

เทคนคในการพฒนาบคคล

ความส าคญของการฝกอบรม

กระบวนการพฒนาบคคลและฝกอบรม

ประเภทของการฝกอบรม

กระบวนการฝกอบรม การพฒนากลม

ความหมายของการพฒนากลม

สาเหตทท าใหเกดการรวมกลม

ความส าคญของกลม

ประเภทของกลม

ขนตอนการพฒนาของกลม

การพฒนาชมชน

ความหมายของการพฒนาชมชน

กระบวนการพฒนาชมชน

คณสมบตของนกพฒนาชมชน

สงทพงยดถอและปฏบตของนกพฒนาชมชน

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

- 120 -

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหผเรยนมความรและสามารถอธบายความหมายการพฒนาบคคล กลมและชมชนได

2. เพอใหผเรยนมทกษะในการเขยนการพฒนาบคคล กลมและชมชนได

3. เพอใหผเรยนน าความรทไดไปใชในชวตประจ าวนได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมแบงกลมระดมพลงสมอง

3.กจกรรมการสอนแบบแบงกลมท างาน (Committee Work Method)

4. กจกรรมอภปราย (Discussion Method)

5. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

6. ผสอนสรปเนอหา

7. ท าแบบฝกหดเพอทบทวนบทเรยน

8. ผเรยนถามขอสงสย

9. ผสอนท าการซกถาม

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

2. PowerPoint การพฒนาบคคล กลม และชมชน

3.ต ารา

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากการซกถามในชนเรยน

2. ประเมนจากความรวมมอและความรบผดชอบตอการเรยน

3. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

- 121 -

บทท 4

การพฒนาบคคล กลม และชมชนในงานพฒนาทรพยากรมนษย

การพฒนาบคคลจงมความจ าเปนตอการบรหารงานบคคลในหลายดานดวยกนคอ มงใหเกดประสทธภาพในองคกร กลาวคอ การพฒนาคอการสนองตอบตอความตองการขององคกร เพอใหคนในองคกรสามารถปรบตวใหกบความเปลยนแปลงและสภาพแวดลอมขององคกรได สนองเปาหมายในการบรหารงานบคคล เพราะการพฒนาบคคลเปนแรงผลกดนใหแตละบคคลสามารถพฒนาความสามารถของตนเองเพอการเลอนขนเลอนต าแหนงหรอโยกยายตอไป ส าหรบบทนจะเสนอการพฒนาบคคล กลมและชมชน รายละเอยดดงน

การพฒนาบคคล

ความหมายของการพฒนาบคคล

การพฒนาบคคล คอการฝกอบรมอนเปนกระบวนการในการเพมพนความรความสามารถ ทกษะ ใหกบบคคลเพอใหเขาเหลานนกลบมาพฒนาองคกรตอไป คอการพจารณาบคคลทงระบบในแงทเขาเปนบคคลในองคกรโดยน ากระบวนการทงหมดทเกยวกบมนษย เทคนค และวธการตางๆ มาใชในการเสรมสรางสมรรถนะในการท างานใหกบผปฏบตงานในองคกร

การพฒนาบคคล เปนกระบวนการในการกระตนและเสรมสรางผปฏบตงานในดานความร ทกษะ ทศนคต อปนสย และวธการท างานใหมประสทธ ภาพ การพฒนาบคคลตองท าเปนกระบวนการตอเนองตลอดเวลาทบคคลอยภายในองคกร เนองจากองคกรมการเปลยนแปลงอยเสมอ ท งในดานความรทางวชาการ และเทคโนโลยตางๆ จงจ าเปนตองมการพฒนาบคคลใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงตางๆเหลานน

เทคนคในการพฒนาบคคล

การฝกอบรม การอบรมคอกระบวนการทเกยวกบการเพมความรในการท างานของบคคลใหดขนท งในปจจบนและในอนาคตอนจะสงผลตอการพฒนาบคคลในองคกรใหมทศนคตพฤตกรรม ทกษะ และความร

สภาพร พศาลบตร และ ยงยทธ เกษสาคร (2549: 71) การฝกอบรม คอ กจกรรมการเรยนร (Leaning) เฉพาะอยางของบคคล เพอปรบปรงและเพมพนความร (Knowledge) ความเขาใจ (Understanding) ทกษะหรอความช านาญการ (Skill) และเจตคต (Attitude) อนเหมาะสมจนสามารถกอใหเกดความเปลยนแปลงในพฤตกรรม และเจตคต เพอการปฏบตงานในหนาท (Specific Knowledge) เพอยกมาตรฐานการปฏบตงานใหอยในระดบสงขน และท าใหบคลากรมความเจรญกาวหนาในงาน

- 122 -

ความส าคญของการฝกอบรม

1. เปนการเพมพนสมรรถภาพในการท างานของบคคล

2. ยกระดบขวญและก าลงใจของบคคลใหเกดความเชอมนและก าลงใจในการปฏบตงาน

3. ลดระยะเวลาในการควบคม

4. ลดความผดพลาดในการปฏบตงาน เพราะการฝกอบรมชวยใหเกดทกษะ และความช านาญในการปฏบตงานมากขน

5. ชวยเปลยนแปลงทศนคตของผปฏบตงานตอการปฏบตงานในองคกรดขน

สภาพร พศาลบตร และ ยงยทธ เกษสาคร (2549: 73-74) ไดกลาวถงความส าคญของการฝกอบรมวา องคการตางๆ ไมวาจากภาครฐและภาคเอกชน ตางกใหความส าคญในเรองการฝกอบรม มการสงเสรมใหบคลากรมโอกาสเขารบการฝกอบรมมากขน บางองคการก าหนดงบประมาณการฝกอบรมในอตราถงรอยละ 10 ของบประมาณทงหมด ไมวาจะเปนการฝกอบรมในขณะท าการหรอการฝกอบรมนอกทท าการ โดยองคการเปนผจดการฝกอบรมเองหรอองคการฝกอบรมอนเปนผจดฝกอบรมให การทมการฝกอบรมเนองจากสาเหตดงน 1.ไมมสถาบนการศกษาใดๆ ทสามารถผลตคนใหมความสามารถทจะท างานในองคการตางๆ ไดทนท องคการทรบบคลากรใหมจงตองท าการฝกอบรมประเภทกอนการท างาน (Preservice Training) ไมวาจะเปนการปฐมน เทศ ( Orientation) หรอการแนะน าการท างาน (Introduction Training) เพอใหบคลากรใหมสามารถคนเคยกบสถานททจะท างานเขาใจถงสทธและหนาทในฐานะเปนสมาชกขององคการ ตลอดจนเขาใจวตถประสงคของหนวยงานมความร ทกษะและเจตคตทพอเหมาะกบความตองการของหนวยงาน และชวยสรางขวญและเจตคตทถกตองใหกบบคลากรใหม 2.สภาพแวดลอมตางๆ การประกอบดวย สภาพแวดลอมภายในและภายนอกมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา สภาพแวดลอมภายนอก ไดแก สภาพการเมอง เศรษฐกจและสงคม ของในประเทศและตางประเทศ นโยบายของรฐบาลทใหความส าคญทางดานอตสาหกรรม ทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอพฒนาเศรษฐกจ ความเจรญกาวหนาอยางรวดเรวทางวทยาศาสตรแล ะ เท ค โน โล ยแ ล ะ ระ บ บ ก ารศ ก ษ า ค วาม เส อ ม โท รม ข อ งศ ล ธ รรม ใน ส งค ม แล ะทรพยากรธรรมชาต การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมภายใน ไดแก นโยบายขององคการ การแบงสวนงาน การเปลยนแปลงผบรหาร การเปลยนแปลงวธการท างาน การเปลยนแปลงต าแหนงหนาท หรอการเลอนต าแหนงหนาท เปนผลใหโอการตองหาทางใหบคลากรสามารถท างานใหสภาพแวดลอมใหมไดภายในเวลารวดเรว และการฝกอบรมทถกตอง จะชวยใหบคลากรสามารถ

- 123 -

เรยนรไดเรวยงขน การฝกอบรมและการพฒนานเปนการอบรมหลงจากทบคลากรไดเขามาปฏบตงานในองคการแลว เรยกวา การฝกอบรมระหวางท างาน(In-service Training)

3.ไดมการพสจนแลววา การขาดการฝกอบรมอยางมระบบ กอใหเกดคาใชจายในการฝกอบรมทางออมสงกวา เนองจากผปฏบตงานตองฝกฝนตนเอง โดยลองผดลองถก หรอสงเกตจากผอนใหเสยเวลา และอาจไมไดเรยนรวธการท างานทดทสดอกดวย เมอองคการใด มการฝกอบรมอยางมระบบ องคการนนกไดรบประโยชนจากการฝกอบรม คอ มการเพมผลผลต (Productivity) นนกคอ มผลผลตสงมตนทนต ามก าไรมาก บคลากรทมคณภาพ และความพอใจในการท างาน ตงอกตงใจท างานอยางขยนขนแขง ลดอบตเหต มการปรบปรงคณภาพสนคาและบรการ ท าใหไดลกคาเพม ท าใหไดลกคาเพม หรอมผรบบรการพงพอใจในการบรการมากขน มสวนแบงของตลาดมากขน และสามารถสะสมก าไรเพอเปลยนเครองจกร และลงทนเพม ท าใหกจการเตบโตกาวหนาได

โยเดอร (Yoder) ไดกลาววา “ถาพนกงานไดพฒนาและใชทกษะตางๆ ของเขาอยางสงสดและเปนความสามารถแลว เขาจะตองมโอกาสทจะไดพฒนาตนเองเราจะตอง มชองทางใหไดท างานทใชทกษะสงขน และมความรบผดชอบมากขน” จากค ากลาวนท าใหเหนความจ าเปนในการบรหารงานบคคลทจะตองมการพฒนาบคลากร โดยเฉพาะในดานการฝกทกษะตางๆ เพอบคลากรไดท างานทใชทกษะมากขน และมความรบผดชอบมากขน นบเปนการสนองตอบความตองการของมนษยตามล าดบขนตามทฤษฎของมาสโลว (Abraham H. Maslow) ไดอกดวย

กระบวนการพฒนาบคคลและฝกอบรม

วตถประสงคของการฝกอบรมโดยทวไป

วตถประสงคของการฝกอบรมโดยทวไปมจดมงหมายเพอ เพมพนความร สรางความเขาใจ พฒนาทกษะ และเปลยนแปลงเจตคต ดงนน เมอบคคลไดรบการฝกอบรมตามวตถประสงคดงกลาวอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางรวมกนแลว เมอกลบไปปฏบตงานกจะกอใหเกดการเปลยนแปลงไปในทางทด หรอเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมตลอดจนเจตคตในการปฏบตงานท าใหการปฏบตงานไดผลดขน

1.เพมพนความร(Knowledge) การเพมพนความรหรอสตปญญาหรอเพอปรบปรงแกไขความรอบรเพอการปฏบตงานของแตละบคคลในแตละระดบเกยวกบการเขาใจกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ หนาทรบผดชอบของแตละหนวยงานหรอบคคล การเขาใจการจดการ การบรหาร รปแบบการบรหาร ท าใหมความรคอรวาสงนนเปนอะไร และสามารถจดจ าไวได มความเขาใจคอรในเหตและผลของสงทไดรนนสามารถอธบายและขยายความไดอยางถกตองและแจมชด สามารถน าสงทรไปใชในสถานการณจรงได สามารถวเคราะหแยกแยะใหเหนองคประกอบตางๆ ทเปนล าดบสมพนธกนได สามารถสงเคราะหจดเรยบเรยงและรวบรวมองคประกอบตางๆ ทกระจาย

- 124 -

กนอยเขาเปนแบบแผนหรอโครงสรางใหมได และทส าคญคอสามารถประเมนคา คอตดสนคณคาของสงใดตามเกณฑทก าหนดได 2.สรางความเขาใจ(Understand) เพมพนความรความเขาใจ อาจขยายไปถงการเพมขดความสามารถในการน าไปใชปรบในสถานการณจรงดวยเปนการเสรมความรความสามารถในวชาชพ

3.พฒนาทกษะ(Skill) การพฒนาทกษะความช านาญ เปนจดมงหมายของการฝกอบรมและการพฒนามาชานาน รวมถงต งแตการจดล าดบความส าคญของงานการแกไขสถานการณเฉพาะหนา การเพมความมนใจในการตดสนใจท าใหสามารถปฏบตไดอยางถกตองและคลองตว จนมความเชอมนวาจะสามารถท าไดเองในสถานการณจรงของทองถนและความพรอมของตนการเพมจ านวนครงหรอความถในการฝกปฏบตท าใหมประสบการณและทกษะในการท างานสงขนกอใหเกดความมนใจไดเปนอยางดสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพและถกตองโดยใชเวลาทนอยลง 4.เปลยนแปลงเจตคต(Attitude) เมอสรางเจตคตทดทเหมาะสมแกผเขารบการฝกอบรม ท าใหมก าลงใจหรอขวญทดในการท างาน สามารถท างานของตนไดดวยความยนดและพอใจ และสามารถท างานรวมกบผ อนไดดวยความสบายใจ การฝกอบรมโดยทวไปมกมจดมงหมายเพอปรบปรงแกไขความรอบรเพอการปฏบตงานและเพมทกษะความช านาญการ แตละเลยการจงใจบคลากรใหปฏบตงานในหนาทใหดขน ทงทการจงใจบคลากรเปนเรองส าคญอกเรองหนงทจะตองค านงถง เพราะหากบคลากรมความรและภาษาในการท างาน แตขาดแรงจงใจในการท างานกจะไมสามารถน าความรและทกษะมาใชในการปฏบตงานอยางเตมความสามารถ และการขาดความจงใจในการปฏบตงานอาจเปนสาเหตหนงทบคลากรทไดรบการฝกอบรมและการพฒนา ไมน าความรและทกษะทไดรบมาใชในการปฏบตงานอยางเตมความสามารถ ท าใหฝกอบรมไมเกดผลตามทก าหนดไว

สวน แวค เลย และ ลาทม (Wexley & Latham, 1981: 4-5) ไดกลาวถงการฝกอบรมโดยทวไป จะตองมหนงหรอมากกวา จดมงหมายดงตอไปน

1.เพอปรบปรงแกไขความร เพอการปฏบตงานของบคลากรในแตละระดบเกยวกบความเขาใจกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ และหนาทรบผดชอบของแตละหนวยงานการเขาใจการบรหารการจดการ รปแบบการบรหารของผบรหาร เพมความเขาใจผบรหารและใชหลกการปรบปรงบคลากรเองใหเขากบแบบการบรหารของผบรหารแตละคนวาพงปฏบตอยางไร การเขาใจภาวะการเมอง เศรษฐกจและสงคม

2.เพอเพมทกษะ ความช านาญการหนงงาน/สาขา หรอมากกวา การเพมทกษะความช านาญ เปนจดมงหมายของการฝกอบรมมาชานาน ทกษะรวมถงงานไฟฟา วาดรป การอานตนฉบบสงพมพ การใชคอมพวเตอรในกจการตางๆ การรกษาความปลอดภย การจดล าดบ

- 125 -

ความส าคญของงาน การแกไขปญหาการรองทกขของบคลากรการเพมทกษะเพอเกดความช านาญการและสามารถแกไขสถานการณทเกยวของดขนและมการตดสนใจทดขน 3.เพอการจงใจบคลากรใหปฏบตงานในหนาทใหดขน การฝกอบรมโดยทวไปจดมงหมายมกจะเนนเพอการปรบปรงแกไขความร เพอการปฏบตงานและเพมทกษะความช านาญการแตละเลยการจงใจบคลากรใหปฏบตงานในหนาทใหดขน ทงทการจงใจบคคลเปนเรองส าคญอกเรองหนงทจะตองค านงถง เพราะหากบคลากรมความรและทกษะในการท างาน แตขาดการจงใจในการใหปฏบตงานอาจเปนสาเหตหนง ทบคลากรทไดรบการฝกอบรม ไมน าความรและทกษะมาใชในการปฏบตงานอยางเตมความสามารถ ดงนน การฝกอบรมกไมเกดผลทก าหนดไว

ประเภทของการฝกอบรม

หลกเกณฑในการแยกประเภทของการฝกอบรมม 3 หลกเกณฑดงตอไปน คอ 1.ประเภทของการฝกอบรมโดยยดวตถประสงคเปนเกณฑ การจ าแนกประเภทของการฝกอบรมโดยยดวตถประสงคสามารถแบงประเภทการฝกอบรมได 3 ประการคอ 1.1 การฝกอบรมเพอเพมพนความรเกยวกบงาน (technical know-how Training)

การฝกอบรมเพอเพมพนความรเกยวกบงานนจ าเปนอยางยงส าหรบองคการทมการปรบเปลยนลกษณะงาน ระเบยบ ขอบงคบ นโยบาย วธการปฏบตตางๆ หรอมการน าเทคโนโลยใหมๆ มาใชในการท างาน 1.2 ก า ร ฝ ก อ บ ร ม เพ อ พ ฒ น า ท ก ษ ะ ห ร อ ป ร ะ ส บ ก า ร ณ ( Skill or ExperiencesbTraining) บคลากรในแตละระดบขององคการอาจจะตองใชทกษะในการท างานหรอตองการทกษะเพมขนในการปฏบตงานในหนาทไมวาจะเปนทกษะในงานทจะตองใชฝมอ เชน ผบงคบบญชาระดบสงอาจจะตองการทกษะในการบรหาร 2.ประเภทของการฝกอบรมโดยการยดระยะเวลาการท างานเปนเกณฑ การจ าแนกประเภทของการฝกอบรมโดยยดระยะเวลาการท างานสามารถแบงประเภทการฝกอบรมได 2 ประเภท คอ

2.1 การฝกอบรมกอนเขาท างาน (Pre-service Training) การฝกอบรมกอนเขาท างาน หมายถง องคการตองการใหบคลากรทรบเขามาใหมไดมความรความช านาญ เกยวกบงานในสวนทบคคลจะตองรบผดชอบปฏบตงานกอนทจะเขาท างาน 2.2 การฝกอบรมเมอไดเขาท างานแลว (In-service Training) การฝกอบรมเมอไดเขาท างานแลว หมายถง การฝกอบรมตงแตแรกเรมทบคคลเขาท างานในองคกร และเปนการฝกอบรมส าหรบผทก าลงปฏบตงานใหเกดการเพมพนความร ทกษะ และเจตคตของผเขารบการฝกอบรมใหเปนไปตามวตถประสงคทตองการ 3.ประเภทของการฝกอบรมโดยยดระดบของบคคลทเขารบการฝกอบรมเปนเกณฑ การฝกอบรมประเภทนมงพจารณาถงระดบของบคคลตางๆ ทท างานในองคการวาแตละระดบมหนาทความรบผดชอบในเรองใด และตองการทกษะหรอความรความช านาญในดานใดการฝกอบรมควร

- 126 -

จดเพอตอบสนองความตองการเหลานน แตเนองจากความตองการทกษะ ความร หรอความช านาญ ของผบรหารในแตละระดบแตกตางกน ชาญชย สวตรงสมา และ เชดวทย ฤทธประศาสน (2520:

158-160) จงไดแบงการฝกอบรมบคลากรทท างานอยในองคการโดยพจารณาถงลกษณะหนาทและความรบผดชอบในการปฏบตงานได 5 ระดบ คอ

3.1 การฝกอบรมระดบผ ใชแรงงาน (Lay Man Training) เปนการฝกอบรมบคลากรระดบลางสดในการท างานขององคการ ซงใชก าลงกายหรอฝมอแรงงานในดานใดดานหนงในการท างาน เพอใหเกดการท างานทมประสทธภาพ 3.2 การฝกอบรมในระดบเสมยนพนกงาน (Clerk Training) ผปฏบตงานระดบนจะท างานในลกษณะทตองใชทงก าลงกายและก าลงความคดควบคกน เพราะบางครงอาจตองใชการตดสนใจและความสามารถในการแกไขเหตการณเฉพาะหนาเมอตองเผชญกบปญหาใหมๆ 3.3 การฝกอบรมในระดบหวหนางานหรอผ บงคบบญชาขนตน (Supervisor

Training) ผบรหารระดบหวหนางานหรอผบงคบบญชาขนตนน จะท าหนาทในการควบคมบงคบบญชาผใตบงคบบญชา ผบรหารระดบนจ าเปนจะตองมความร ความช านาญในขอบเขตหนาทรบผดชอบและมทกษะเบองตนในการบรหารเพอใหสามารถปฏบตงานไดทงทกษะเบองตน และมความสามารถในการทจะสอนงานใหกบผ ใตบงคบบญชาใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ 3.4 การฝกอบรมในระดบผบรหารระดบกลาง (Middle Manager Training)

ผบรหารระดบกลางจะเปนผใชความร ความสามารถในการบรหารงาน (Managerial Skill) ใหบรรลวตถประสงคขององคการ

3.5 การฝกอบรมในระดบผ บ รหารระดบสง (Executive Training) ผ บ รหารระดบสงจะเปนผบรหารทท าหนาทการตดสนใจ วางนโยบายและแผนงานอ านวยการและควบคมงานในองคการ ดงน นลกษณะงานของผ บ รหารระดบ สงจงเปนงาน ทตองอาศยความ ร ความสามารถในการบรหารและใชก าลงสมองเปนอยางมาก

กระบวนการฝกอบรม กระบวนการฝกอบรม นกวชาการท ม ชอเสยง ไดใหแนวคดเกยวกบระบบหรอกระบวนการการฝกอบรมไวอยางมากมาย อาทเชน Jansis R. Back และ Rosaline L. Rogoff เปนตน แตนกวชาการทเปนผสรางระบบอยางแทจรงนาจะเปน Leonard Nadler ซงไดสรางระบบ หรอกระบวนการฝกอบรมไว 9 ขนตอน ซงเรยกวา “The Critical Events Model” ดงน 1. ก าหนดความจ าเปนในการฝกอบรมขององคการ (Identify the needs of the

organization)

2. ก าหนดงานเฉพาะทตองปฏบต (Specify job performance)

- 127 -

3. ก าหนดความจ าเปนของผเขารบการฝกอบรมในองคการ (Identify learner

needs)

4. พจารณาวตถประสงคของการฝกอบรม (Determine opjectives)

5. สรางหลกสตร (Build curriculum)

6. เลอกเทคนคการฝกอบรม (Select instructional strategies)

7. เลอกอปกรณการฝกอบรม (Obtain instructional resources)

8. ด าเนนการฝกอบรม (Conduct training)

9. ประเมนผล และตดตามผลการฝกอบรม และการปอนกลบ ระบบการฝกอบรม (Evaluation and feedback)

พงศ หรดาล (2539: 21-25) ไดกลาววากระบวนการฝกอบรม ควรมรายละเอยดและจดล าดบขนตอนเพอใหเกดความสมพนธตอเนองของกจการทผมสวนเกยวของกบการฝกอบรมสามารถใชเปนแนวทางในการปฏบตได ดงนนกระบวนการฝกอบรมควรมองคประกอบดงตอไปน

1.การหาความจ าเปนของการฝกอบรม ความจ าเปนในการฝกอบรมหมายถง ปญหา อปสรรค หรอขอขดของทอาจแกไขไดดวยการฝกอบรม ในการหาความจ าเปนของการฝกอบรมนน อาจจะกระท าไดโดยการสมภาษณ แบบสอบถาม หรอผลงานในรอบปทผานมา หรออาจจะวเคราะหขอมลจากเปาหมายขององคการ อตราก าลงของบคลากร และเครองมอทใชในการปฏบตงานกได

2.ก าหนดวตถประสงค เมอไดท าการวเคราะหแลววา องคการมปญหาความจ าเปนในการพฒนาบคลากรในเรองใด ผ ท รบผดชอบเกยวกบการฝกอบรมจะตองก าหนดวตถประสงคของการพฒนาวา กระท าการพฒนาบคลากรกลมใด เรองอะไร หนวยงานไหน เพอเพมพนความรหรอเพอเปลยนเจตคต คานยม หรอเพอเปนการใหขวญก าลงใจในการท างาน 3.การสรางพฒนาหลกสตรกบการจดท าโครงการฝกอบรม เมอไดกลมของบคคลและวตถประสงคของการฝกอบรมแลว ขนตอไปกจดท าหลกสตรและวางโครงการการฝกอบรมหรอวางแผนงาน เชน ถาจะจดฝกอบรมควรมรายละเอยดหวขอวชาอะไรบาง การใชสถานทฝกอบรม ผบรรยายหรอวทยากรควรจะเชญมาจากไหน เชยวชาญทางดานใด หรอถาจะสงบคลากรไปฝกอบรมนอกองคการหรอฝกอบรมในตางประเทศ หรอหาประสบการณจากหนวยงานอน รายละเอยดตางๆ เหลานจ าเปนตองมการวางแผนงานโครงการงบประมาณ ระยะเวลาการไปฝกอบรมวา บคลากรนนจะกลบมาท าประโยชนใหกบองคการไดมากนอยเพยงใด อยางไร

4.การเลอกเทคนควธการฝกอบรม เทคนควธทจะใชในการฝกอบรมจะตองสอดคลองกบหลกสตรเนอหาและวยของผเขารบการอบรมฝกอบรม โดยปกตแลวใชเทคนควธทจะชวยใหผเขารบการฝกอบรมเกดการเรยนรไดดทสด จากการท ากจกรรมนนๆ

- 128 -

5.การเลอกเทคโนโลยการฝกอบรม ในการเลอกเทคโนโลยการฝกอบรมวทยากรทเปนผใหความรกบผเขารบการฝกอบรมจะเปนผก าหนดเทคนค วธการ เทคโนโลย และอปกรณทจะใชประกอบการท ากจกรรม ตลอดจนตองมการวางแผนลวงหนา เพอใหการเลอกใชเทคโนโลยไดผลคมคาตอการเรยนรของผเขารบการฝกอบรม และท าใหการฝกอบรมบรรลวตถประสงคทไดก าหนด 6.สถานทจดฝกอบรม การจดสถานทฝกอบรมเปนสงส าคญเพราะบรรยากาศของการฝกอบรมเปนสงทจะท าใหผเขารบการฝกอบรมเกดความสนใจและเกดการเรยนรไดมากขนแตในทางตรงกนขามถาสถานทฝกอบรมรอนอบอาวหรอมเสยงรบกวนกจะท าใหผ เขารบการฝกอบรมขาดความสนใจ ไมมสมาธ เปนตน

7.การบรหารงานโครงการและการด าเนนงานการฝกอบรม การด าเนนงานการฝกอบรมนจะมวธการด าเนนงานอย 2 ขนตอน คอ 7.1ขนเตรยมการ เปนขนตอนเตรยมการกอนด าเนนการฝกอบรม และในขนนจะมกจกรรมทตองกระท า คอ

-การเขยนโครงการฝกอบรม

-เสนอโครงการเพอขออนมต

-จดประชมคณะผด าเนนการฝกอบรม

7.2 ขนการฝกอบรม

8.การประเมนผลและตดตามผลการฝกอบรม เพอใหทราบวากระบวนการฝกอบรมขางตนถกตองเพยงใด จะตองมการประเมนผลและการตดตามผลการฝกอบรมท าได 4 ระดบ คอ 8.1 การประเมนผลปฏกรยาของผเขารบการฝกอบรมทมตอโครงการฝกอบรม

8.2 การประเมนผลและการตดตามผลการเรยนรของผเขารบการฝกอบรม

8.3 การประเมนผลและตดตามพฤตกรรมของผเขารบการฝกอบรม

8.4 การประเมนผลและตดตามผลทเกดแกองคการโดยสวนรวม กระบวนการดงกลาวขางตน มงอธบายเกยวกบแผน โดยมไดมงใหรายละเอยดเกยวกบการเชอมโครงการ และงบประมาณเทาใดนก แตการสรางระบบการฝกอบรมโดยแสดงแบบแผนงาน และไดพฒนาสการบรหารโครงการฝกอบรม และพฒนาทเขากบระบบบรหารงานบคคลระบบองคการ ระบบบรหารประเทศ ระบบสงคม การเมองและเศรษฐกจในทสด ซงมทงสน 14 ขนตอน ดงน 1.ก าหนดองคกรการฝกอบรม

2.วเคราะหความจ าเปนในการฝกอบรม

- 129 -

3.ก าหนดวตถประสงคการฝกอบรม

4.สรางหลกสตรการฝกอบรม

5.การวางแผนและโครงการฝกอบรม

6.ก าหนดงบประมาณการฝกอบรม

7.วเคราะหโครงการการฝกอบรม

8.ก าหนดผเขารบการฝกอบรม

9.ก าหนดวทยากร

10.ก าหนดเทคนคการฝกอบรม

11.ก าหนดอปกรณการฝกอบรม

12.ก าหนดสถานทการฝกอบรม 13.บรหารและด าเนนการฝกอบรม

14.ประเมนผล ก ากบ และตดตามผลโครงการฝกอบรม

อยางไรกตาม ในธรกจขนาดกลางหรอเลก ซงสวนใหญจะยงไมมองคกรทรบผดชอบในเรองการฝกอบรมโดยตรง และจะใชวธการจางสวนงานภายนอกเพอด าเนนการโครงการการฝกอบรมใหนนไดมผสรปกระบวนการการฝกอบรมไวอยางนาสนใจ และงายตอการเขาใจเพยง 4 ขนตอน คอ

1.การหาความตองการในการฝกอบรม

2.การเลอกสรรการฝกอบรมทเหมาะสม

3.การวางแผนด าเนนการฝกอบรมโดยผเชยวชาญการ 4.การประเมน และตดตามผลเพอใหแนใจวาการฝกอบรมนนมประสทธภาพและประสทธผล โดยวธนงบประมาณคาใชจายการฝกอบรมจะคอนขางแนนอน เนองจากองคกรภายนอกจะเปนผก าหนดคาใชจายมาเอง ในการจดวางโครงการฝกอบรมไมวาจะเปนในดานใดหรอกระท าโดยบคคลหรอกลมบคคลใดกตาม จะตองเกยวของสมพนธกบบคคลและหนวยงานตางๆ ทงภายในและภายนอกองคการอยางใกลชด เพอกอใหเกดความรวมมอประสานงาน ซงจะท าใหการฝกอบรมนนบรรลผลส าเรจไดตามวตถประสงค ดงนนการจดการฝกอบรมครงหนงๆ จงตองกระท าดวยความรอบคอบตามขนตอนตางๆ ตามกระบวนการจดการฝกอบรม

- 130 -

การพฒนากลม

ความหมายของการพฒนากลม

กระบวนการกลม (2560) วนจ เกตข า และ คมเพชร ฉตรศภกล ไดสรปความหมายของค าวากลมในทางจตวทยาไววา กลม หมายถง การทบคคลตงแต 2 คนขนไปมารวมกน โดยมการตดตอสมพนธกน หรอปฏสมพนธกน และมจดมงหมายทจะกระท ากจกรรมอยางใดอยางหนงรวมกน และความสมพนธน จะชวยใหสมาชกกลมอยรวมกนไดในระดบทพอด Martin E. Shaw กไดใหความหมายของกลมไวในท านองเดยวกนวา กลม คอ บคคลตงแต 2 คนขนไปทมปฏสมพนธกน ซงบคคลแตละคนจะมอทธพลตอเพอนในกลม และจะไดรบอทธพลจากเพอนในกลมดวยเชนกน สวน Dorwin Cartwright and Alvin Zander ไดสรปคณลกษณะของกลมไววา เมอคนมารวมกนเปนกลมจะตองมลกษณะใดลกษณะหนงหรอหลายลกษณะตอไปนเกดขน คอ

1.จะตองมปฏสมพนธกนเสมอ

2.แตละคนจะถอวาตนเองเปนสมาชกกลม

3.แตละคนในกลมจะยอมรบกนเปนสมาชกกลม 4.มปทสถานรวมกน

5.แตละคนจะมบทบาททชดเจน

6.มการเลยนแบบลกษณะบางอยางทตวเองคดวาเหมาะสมจากสมาชกในกลม

7.สมาชกมความคดวากลมจะตองใหผลประโยชนตอสมาชก

8.สมาชกจะแสวงหาเปาหมายรวมกน

9.มการรบรความเปนเอกภาพของกลมรวมกน

10.สมาชกกลมจะปฏบตตนใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของกลม นอกจากน Richard M. Hodgetts ไดใหความหมายของกลมไวอกแนวคดหนงวา กลม คอ หนวยทางสงคมทประกอบดวยบคคลทมอสระเปนตวของตวเอง ตงแต 2 คนขนไปมารวมกน มปฏสมพนธซงกนและกน ทงนเพอใหบรรลเปาหมายรวมกน

สรปไดวา กลม หมายถง บคคลตงแต 2 คนขนไปมารวมกน มความเกยวของสมพนธกน ท ากจกรรมอยางใดอยางหนงรวมกน เพอใหกจกรรมนนบรรลจดหมายปลายทางทกลมก าหนดไว โดยททกคนอยรวมกนไดอยางมความสขดวย

สาเหตทท าใหเกดการรวมกลม

1.เกดจากความชอบพอกนเปนสวนตวระหวางสมาชกดวยกนเอง เชน เปนเพอนรนเดยวกน ถกคอกน นสยใจคอคลายๆ กน

- 131 -

2.เกดจากการถกชกชวนหรอชกจงไป เชน ชาวบานในชนบทถกก านน ผใหญบาน ชวนไปรวมเปนกลมเกษตร สรางกลมเลยงไหม กลมชาวนา เปนตน

3.เกดจากความพอใจในเปาหมายกจกรรมของกลม หรอกลมมจดมงหมายตรงกบอดมการณของบคคลทจะเขาไปเปนสมาชก เชน กจกรรมนนทนาการ กจกรรมทางวชาการ ชมนม ชมรม หรอสมาคมตางๆ สมาคมนกพด เกดจากเราชอบพดหรอชอบฟง กลมตอตานฉอราษฎรบงหลวง เกดจากคนทรบความซอสตยสจรต และยตธรรมในสงคม และพรรคการเมอง เปนตน

4.เกดจากการไดรบคดเลอกหรอแตงตงจากผมอ านาจ เพอใหปฏบตงานรวมกนโดยเฉพาะ เชน กลมแพทยศลยกรรม ชดปฏบตการพเศษกภย

ความส าคญของกลม

1.ดานการพฒนาบคคล กลมสามารถพฒนาบคคลทเปนสมาชกไดเปนอยางด การด าเนนงานในกลมหลายอยางจะสนองความพงพอใจของบคคลแตกตางกนไป เปนตนวา สนองความตองการดานรางกาย จตใจ ความรสกเปนสวนหนงของกลม ความรสกปลอดภย ความตองการการยอมรบของกลม รวมทงการพฒนาทางดานอารมณ สงคม สตปญญา ความสนใจ และความสามารถอกดวย

2.ดานการวนจฉย ผน ากลมจะสามารถสงเกตพฤตกรรมของสมาชกในกลมได ท าใหเขาใจแลวมองเหนลกษณะแบบตาง ๆ ของสมาชก บางคนไมสามารถตดตอกบคนอนได บางคนกาวราว บางคนยดตนเองเปนศนยกลาง ลกษณะดงกลาวถาบคคลไมเขากลมจะไมมโอกาสสงเกตเหนไดเลย ดงนน ผน ากลม และสมาชกสามารถวนจฉยหรอประเมนลกษณะและพฤตกรรมเหลานนได และจะชวยใหเกดการเรยนรและเขาใจบคคลในกลมไดดขน

3.ดานการปฏบตงาน การปฏบตงานเปนกลม สมาชกกลมจะมโอกาสคดรวมกน วางแผนรวม กนประสานงานกน และท าใหการด าเนนงานมประสทธภาพ ผลผลตทงหลายทงปวงในโลกปจจบนนเปนผลงานของกลมคนแทบทงสน กลมจงมความส าคญตอการปฏบตงานอยางมาก

ประเภทของกลม

1.กลมปฐมภมและกลมทตยภม การแบงกลมแบบนยดถอความสมพนธระหวางสมาชกกลมเปนหลก นนคอ พจารณาความเกยวของมาก-นอย ชด-หาง ของสมาชกเปนส าคญ กลมปฐมภม (Primary Group) เปนกลมทสมาชกมความใกลชดสนทสนมกนมาก มการพบปะสงสรรค หรอพบหนาคาตากนอยเสมอ มการรวมมอกนท างานโดยไมหวงประโยชนตอบแทน สวนกลมทตยภม (Secondary Group) เปนกลมทสมาชกมความสมพนธกนอยางเปนทางการหรอโดยหนาทไมมความสมพนธสวนตว

2.กลมทางดานสงคมและกลมทางจตวทยา การแบงกลมแบบนมรากฐานมาจากจดมงหมายของการจดกลมทแตกตางกนคอ กลมทางดานสงคม(Socio-group)กลมประเภทนมจดมงหมายทไม

- 132 -

เกยวของกบสมาชกเปนรายบคคลแตจะมจดมงหมายเพอท างานอยางใดอยางหนงหรอแกปญหาอยางใดอยางหนงสวนกลมทางจตวทยา(Psycho-group)เปนกลมทสมาชกมารวมกนตามความพอใจของสมาชกเองหรอมจดมงหมายเพอพบปะกนระหวางเพอนสนท

3.กลมทสมาชกรสกวาตนเองอยในกลมกบกลมทสมาชกรสกวาตนเองอยนอกกลม กลมประเภทนแบงตามความรสกและเจตคตของสมาชกกลมเปนส าคญ กลมทสมาชกรสกวาตนเองอยในกลม (In-Group) กลมประเภทนสมาชกมความรสกภาคภมใจทไดเปนสมาชกกลม มความรสกเปนเจาของกลม และมความสขทจะไดท างานกบบคคลในกลม เมอมการท างานทกคนจะมเจตคตแบบเหนอกเหนใจ มมตรภาพตอเพอนรวมงาน ซงจะเปนผลดตอการด าเนนงานกลม สวนกลมทสมาชกรสกวาตนเองอยนอกกลม (Out-Group) กลมประเภทนสมาชกไมมความภาคภมใจในกลม ไมอยากเปนสมาชก ไมมความรสกเปนเจาของ เมอมการท างานรวมกน สมาชกจะไมรสกเหนอกเหนใจไมชอบกลมรสกสงสยอยตลอดเวลาการท างานกลมจะไมไดผลด

4.กลมเปนทางการและกลมไมเปนทางการ กลมประเภทนแบงตามโครงสรางและบทบาทหนาทของ สมาชกเปนหลก กลมเปนทางการ (Formal Group) คอ กลมทตงขนมาโดยกฎหมายมสายการบงคบบญชาทแนนอน เปาหมายชดเจน มระเบยบวนยของสมาชก สมาชกมความสมพนธกนตามบทบาทหนาททไดก าหนดไว สวนกลมไมเปนทางการเปนกลมทต งขนมาโดยสมาชกจ านวนไมมากนก ไมมระเบยบหรอกฎเกณฑ หรอกฎหมายรองรบทชดเจน ไมมการระบเปาหมายทเดนชด เกดขนงาย สลายตวงาย และอาจจะเกดขนอกกไดขอเปรยบเทยบการตดสนใจโดยกลมกบการตดสนใจโดยเอกบคคล

4.1.ปญหาในการเหนพองตองกนยงมคนมากโอกาสทจะขดแยงกยงมากขน ในขณะเดยวกนกลมกมแหลงทจะเสรมสรางความคดใหม ๆ มากกวา และมทรรศนะทจะน ามาวเคราะหขอคดเหนเหลานนมากกวาดวย

4.2.อตราเสยงในการตดสนใจ กลมมกจะตดสนใจอยางเสยงมากกวาทคนคนเดยว

จะกลาท า เชน ถาใหคนเดยวกบกลมวางเดมพนในการแขงมา โอกาสทกลมจะวางเดมพนมมากกวาทคนคนเดยวจะท า ถง 100 ตอ 1 ถงแมกฎขอนจะมการยกเวน แตกพสจนไดเสมอวาคนเรามกจะตดสนใจเสยงเวลาอยในกลมมากกวาเวลาอยคนเดยว ดงน น ปฏสมพนธในกลมจงเปนเครองกระตนใหสมาชกกลาเสยงยงขนและยดแบบแผนเดมนอยลงกวาทจะท าในฐานะบคคล

4.3.ความรวดเรวในการตดสนใจ กลมจะตดสนใจไดชากวาบคคลมาก ยงจ านวนคนในกลมมากกยงตองใชเวลาในการตดสนใจมาก ดงนน ถาตองการผลของการตดสนใจทมความรวดเรว แลวไมควรใชระบบกลมในการตดสนใจ แตหากค านงถงคณภาพของการตดสนใจแลว โดยทวไปการตดสนใจโดยกลมจะมคณภาพดกวาการตดสนใจของบคคลโดยล าพง

- 133 -

ขนตอนการพฒนาของกลม

การพฒนาของกลมตามแนวคดเรอง Cog’s Ladder ซงเปนรปแบบการพฒนากลมทจ าแนกเปน 5 ขนตอน ดงน

ขนท 1ท าความรจกกนดวยความสภาพ (Polite)

ขนท 2 หาความหมายใหกบกลมวาท าไมตองมาอยรวมกน (Why we’re here)

ขนท 3 เสนอความคดและหาแนวรวม (Bid for power)

ขนท 4 รวมเปนโครงสรางของทม (Constructive)

ขนท 5 มความรกในหมคณะ (Esprit)

ขนท 1 ท าความรจกกนดวยความสภาพ (Polite)

กลมทถกจดใหรวมตวกนในระยะแรกทเดยว จะตองท าความรจกกนกอนอยางสภาพ เปดเผยตนเองเฉพาะสวนทตองการเปดเพราะเหนวา เปนประโยชนตอตนเองกอน แตละคนจะจ าแนกสมาชกคนอนๆ ตามภาพในใจของตน (Stereotype) แลว รวมกลมตามความพอใจ ความสนใจ เกดกลมเลกๆ ขนในกลมใหญ สมาชกกระตอรอรนทจะใหความรวมมอ และเปลยนขอมล แลกเปลยนทศนคต เพอหาคานยมรวมกน หลกเลยงประเดนปญหา การโตแยง และการใหขอมลยอนกลบ เนองจากทกคนตองการ การยอมรบ หรออยางนอยไมใหถกกลมปฏเสธ ในระยะนผบรหาร หรอผน ากลมควรจะอ านวย ความสะดวกในการแนะน าสมาชกใหไดรจกกน โดยการจดสรรเวลาให และกระตนใหสมาชกกลมทงหมดไดมสวนรวม ในการปฏสมพนธเพอสรางความรจกคนเคยกน

ขนท 2 หาความหมายใหกบกลมวาท าไมตองมาอยรวมกน (Why we’re here)

หลงจากรจกกนพอสมควร สมาชกกลมจะตองการรวา เปาหมายหรอวตถประสงคของการรวมกลมแทจรงแลวคออะไร บางคนอาจจะตองการวตถประสงคทเปนลายอกษร โดยเฉพาะกลมทถกก าหนดโดยงาน จะใชเวลาในขนนมากกวากลมทสมาชกมารวมตวกนเอง ในขนนกลมพยายามอภปรายกนถงการตงวตถประสงคของการท างาน กลมจะไมยอมรบแนวคดของใครคนใดคนหนง แตจะหาความหมายรวมกน และยอมรบเปาหมายทเปนสวนส าคญทจะท าใหกลมประสบความส าเรจ ถาวตถประสงคหรอเปาหมายนนมาจากนอกกลม ในขนนสมาชกจะถกเถยงกน เพอใหเขาใจและสรางขอตกลงรวมกน

ในระยะนกลมจะเรมมการเปลยนแปลง มการรวมกนเปนกลมยอย ๆ กอน แตละคนเรมมองหาเปาหมายเบองตน มการเปดเผยความตองการมากขน สมาชกมกจะกระตอรอรนในการรวมกจกรรม อาจจะมความขดแยงบางแตจะไมมากมายนก ภาพลกษณของกลมยงไมชดเจน ระยะเวลาของขนตอนนไมแนนอน การสรางกลมโดยการก าหนดวตถประสงคหรอหาความหมายของกลมรวมกนน อาจจะเรวขนไดอกถาก าหนดวตถประสงคไดชดเจนแลว การสงเสรมกลมในระยะน ผน า

- 134 -

กลมจะตองจดโครงสรางทมใหสามารถท างานไดตามเปาหมายทตงไว และตองก าหนดวาระการประชมหรอหวขอการพดคยใหชดเจน

นอกจากนนควรจดแบงมอบหนาทเฉพาะใหสมาชก และจงใจใหทกคนมสวนรวมในงานกลม

ขนท 3 เสนอความคดและหาแนวรวม (Bid for power)

ขนตอนแยกจากขนท 2 ไดโดยสงเกตจากการแขงขนของสมาชกกลม โดยแตละคนจะหาเหตผลใหกบงานในต าแหนงหนาททไดรบมอบหมาย พยายามเสนอความคดเหนใหกลมท าตามสงทเขาเหนวาเหมาะสม และมการกลาวหาสมาชกทไมแสดงความคดเหนวาไมฟงเพอน ดงนนความขดแยงในกลมจะสงกวาระยะอน ๆ ความพยายามทจะใชบทบาทความเปนผน าเกดขนในลกษณะการเขาไปมสวนรวมในกลมยอย เพอแกปญหาอาจจะใช การโหวต การประนประนอม และการหาแนวรวมจากนอกกลม สมาชกยงไมรสกในความเปนกลมมากนก สมาชกบางคนอาจจะอดอด คนทยงไมผาน 2 ขนตอนแรกอาจจะนงเงยบ ขณะทบางคนอาจจะแสดงอทธพลคมกลมได ขนตอนนหากสมาชกเปดเผยความในใจ อาจไดรบการยอมรบหรอปฏเสธกได แตหากปกปดไวจะรสกวาถกสมาชกอนระแวง ชวงนกลมจะยงไมมเอกลกษณ จะเปนชวงของการเปลยนต าแหนงในกลม เชน อาจจะมการคดเลอกประธานกนใหม คนทไมประสบความส าเรจในขนนอาจจะออกจากกลมไปกได ในขนตอนน การพยายามด ารงรกษา บทบาทหนาทตามโครงสรางของกลมเปนเรองส าคญมาก จะพบวากลมมสมาชกทประนประนอม (Compromise) ใหกลมเขากนได (Harmonize) และผ อนรกษกฎของกลมพยายามคงสภาพสมดลทยอมรบไดในกลม โดยคนเหลานจะท าหนาทลดความขดแยง สมาชกบางคนจะไมผานขนตอนน คอไมสามารถเขาเปนสวนหนงในโครงสรางของกลมอยางเหนยวแนน แตเขาสามารถท างานหรอรวมกลมตอไปได สวนผลงานจะไมดทสด เพราะการยอมตามสมาชกคนอนๆ เปนการประนประนอมไมใชการยอมรบอยางแทจรง

ขนท 4 รวมเปนโครงสรางของทม (Constructive)

ระยะนสงเกตไดจากทศนคตของสมาชกกลมทเปลยนไปจากการพยายามควบคมใหกลมเปนไปตามทเขาคด กลายเปนยอมรบฟงความคดเหนของกลมมากขน มการสรางจตส านกของความเปนอนหนงอนเดยวกนในกลม (Team Spirit) ขนมา ความรสกแยกกลมยอยจะจางไป การพฒนาเปาหมายของกลมจะเปนรปรางขน มชอและเอกลกษณตางๆ ของกลมชดเจน ส าหรบการมสวนรวมของสมาชกกลมจะไมแตกตางกนมาก คอท ากท าดวยกน ไมท ากไมท าดวยกนทงกลม การตดสนใจจะชวยกนแกปญหาของกลมมากกวาการเอาชนะกนเอง ผลตภาพของกลม (Productivity)

ทมาจากความคดสรางสรรคจะสงในขนน เพราะเปนชวงทกลมรบฟงความเหนของคนในกลมมากขน สมาชกไดใชพลงและความสามารถของตนในการรวมกจกรรมกลมอยางไดผลดกวาขนอน ๆ เพราะกลมจะรบฟงความคดทสรางสรรคนาสนใจ แลวชวยกนท าใหส าเรจจนได กจกรรมเสรมสรางกลมหรอทมงานในขนน ควรเปนกจกรรมทเสรมสรางความคดสรางสรรคและการ

- 135 -

ยอมรบฟง ถามสมาชกใหมเขามาในกลมชวงนกจะเขากบกลมไดล าบาก และท าใหการพฒนาของกลมชะงกไป ผน ากลมควรก าหนดการท างานกลมใหชดเจน สรปแนวคดใหเขาใจตรงกน สรางความเชอมนใหกลม เพอทสมาชกจะไดรวมมอกนพฒนากลมใหม ศกยภาพสงสด

ขนท 5 มความรกในหมคณะ (Esprit)

ในขนนกลมจะมขวญ มความจงรกภกด และมความรสกเปนสวนหนงของกลม ความคดเหนเปนไปตามธรรมชาต ไมมความรสกวาตองการแยกกลม สมาชกแตละคนเขาใจชดเจนในบทบาทตามต าแหนงหนาทของตนวาแยกจากคนอนอยางไร และยอมรบคนอน ๆ เหมอนกบทยอมรบตนเอง มความคดสรางสรรคและความเปนตวของตวเองสงมาก การยอมรบในเรองใดๆ มาจากความพอใจของสมาชกทกคน สมาชกจะรสกอสระมากขน การแบงกก แบงเหลาเปนกลมยอยจะหายไป กลมจะพฒนาเอกลกษณของกลมขนมาและปดรบสมาชกใหม หากมสมาชกใหมเพมเขามา เอกลกษณของกลมจะเสยไป พฒนาการของกลมจะยอนกลบไปขนแรก ๆ อก จนสมาชกรสกได ผลตผลของกลมในขนนมาจากความคดสรางสรรคของคนในกลม ถงแมจะมสงทแอบแฝงอยในใจ (Hidden Agenda) กลมเหนวาเปนเรองสทธททกคนจะคดและกลมยอมรบได เพราะมความไววางใจกนสง และสมาชกแตละคนมความจงรกภกดตอกลม

การพฒนาของกลม จากขนแรกทท าความรจกกนดวยความสภาพ ไปสขนของการหาความหมายวา “ท าไมเราอยทน” จะเกดขนเมอสมาชกกลมคนใดคนหนง เรมตองการหาความหมาย เชนถามขนวามอะไรทเราจะตองเกยวของ ความสามารถในการรบฟงของบคคลเปนลกษณะส าคญทจะชวยใหกลมพฒนา จากขนท 2 เขาสขนท 3 และขนท 4 ในบางกลมขณะทสมาชกหลายคนเขาสขนท 4 คอ รจกคนเคยเขากนไดดกบสมาชกคนอนๆ เขาใจวตถประสงคของกลม และชดเจนในบทบาทหนาทจนท าตวเปนหนวยหนงในโครงสรางของกลมไดแลว อาจจะมสมาชกบางคนยงไมผานขนตอนตนๆ เชน ไมสนใจวตถประสงคของกลม ไมพยายามพดหรอรบฟงท าความเขาใจกบสมาชกคนอนๆ ได การพฒนาของกลมเขาสขนท 4 ก จะไมสมบรณหรอเปนไปไมได บางครงสมาชกคนนนอาจตองออกจากกลมไป สวนการพฒนาจากขนท 4 ไปสขนท 5 ตองการความเปนน าหนงใจเดยวกนในการตกลงใจระหวางสมาชกของกลม

ความเปนหมคณะของกลมชนดทเปนน าหนงใจเดยวกนนน สวนหนงขนกบวาสมาชกกลมจะสามารถปรบตวเขาสขนตอนแตละขนในระยะเวลาเดยวกนหรอไม กลมจะด าเนนไปตามขนตอนทง 5 ขนนตามแตความตองการของสมาชกในกลม การทสมาชกแตละคนเขาใจขนตอนกจะชวยใหกลมพฒนาไดเรวขนและเปนไปในทางทตองการ เชน จากขน 1 จะพฒนาไปขน 2 สมาชกอาจจะตองเสยสละความสบายใจสวนตวบาง และกตองรตววาเปนชวงทเสยงตอความขดแยง จากขน 2 ไปขน 3 สมาชกกควรจะยดหลกการหรอยนอยบนเหตผลทเปนเปาหมายรวมของกลมเขาไว และกยอมรบวาขอคดเหนตางๆอาจจะไมไดรบการยอมรบอยางเตมทนก กบจะตองตระหนกวา ระยะนเสยงตอการกระทบกระทงระหวางบคคลซงมกจะเกดขนเปนธรรมชาตของ

- 136 -

ขนตอนท3จากขน3ไปขน4เปนขนทบคคลหรอกลมยอยเรมกอตวรวมเปนโครงสรางของกลมใหญ แตขนท3จะถกขดขวางไมใหพฒนาการไปถงขนท4จากการทสมาชกพยายามแขงขนกนเอง ยดมนความคดของตนมากเกนไป ถาสมาชกเรยนรการยอมรบความคดเหนซงกนและกน กลมจะพฒนาเปนขนท 4 และจะพฒนาไปสขนท5ไดนนตองอาศยความเขาใจกนระหวางสมาชกทกคนอยางแทจรง

กระบวนการกลม 5 ข นตอนแบบ Cog’s Ladder น ท งผ น ากลมและสมาชกทกคนมความส าคญในการใชความสามารถวเคราะหสภาพกลม และมเจตนา ทจะสรางความเขาใจอนดตอกน รวมมอกนสนบสนนกลมใหประสบความส าเรจ มทศนคตทดตอกลมและงานของกลม จนท าใหเกดแรงจงใจมงมนในงาน และ สรางผลงานทมคณภาพ

การพฒนาชมชน

ความหมายของการพฒนาชมชน

นมตร กลนดอกแกว (2555) นกพฒนาชมชนไดใหความหมายของ การพฒนา ไววา หมายถง การทคนในชมชนและสงคมโดยสวนรวมไดรวมกนด าเนนกจกรรมเพอปรบปรงความรความสามารถของตนเอง และรวมกนเปลยนแปลงคณภาพชวตของตนเองชมชนสงคมใหดขน (สมศกด ศรสนตสข, 2525: 179) การพฒนาเปนเสมอนกลวธหรอมรรควธ (Mean) ทท าใหเกดผล (Ends) ทตองการ คอ คณภาพชวต ชมชน และสงคมดขน (ยวฒน วฒเมธ, 2534: 2)

นกพฒนาชมชนไดใหความหมายของ การพฒนา ไวใกลเคยงกบนกสงคมวทยา คอ เปนวธการเปลยนแปลงมนษยและสงคมมนษยใหดขน แตนกพฒนาชมชนมงเนนทมนษยในชมชนตองรวมกนด าเนนงานและไดรบผลจากการพฒนารวมกน

จากความหมายในดานตางๆ ทกลาวมาแลวขางตน จะเหนไดวา การพฒนา มความหมายทคลายคลงกนและแตกตางการออกไปบาง ซงถาหากพจารณาจากความหมายเหลานอาจสรปไดวา การพฒนา หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงของสงใดสงหนงใหด ขน ท งทางดานคณภาพ ปรมาณ และสงแวดลอม ดวยการวางแผนโครงการและด าเนนงานโดยมนษย เพอประโยชนแกตวของมนษยเอง (สนธยา พลศร, 2547: 5)

กระบวนการพฒนาชมชน

กระบวนการพฒนาชมชน (2555) กระบวนการพฒนาชมชน อาจแบงไดเปน 8 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การศกษาชมชน

ความหมายของการศกษาชมชน การศกษาชมชน หมายถง การส ารวจและศกษาวเคราะหหาความจรงในสภาวะของ สงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม ความตองการ และปญหาในชมชนนน ๆ

- 137 -

เพอทจะกอใหเกดการปรบปรงเปลยนแปลงใหดขนอนจะเปนประโยชนในการด ารงชวตของประชาชนในชมชนตอไป

ขนตอนท 2 การวเคราะหปญหาชมชน

การพฒนาชมชนโดยแทจรงแลวกคอ การแกไขปญหาทเกดขนในชมชนนนเอง ดงนนการวเคราะหปญหาชมชนจงเปนขนตอนส าคญอกขนตอนหนงทตองกระท า

ขนตอนท 3 การจดล าดบความตองการและปญหาชมชน

เมอท าการวเคราะหปญหาชมชนเรยบรอยแลวกน าปญหาเหลานนมาจดล าดบความส าคญเพอใชเปนแนวทางในการลงมอแกไขตอไป

1.การจดล าดบความตองการและปญหาชมชนมหลกในการด าเนนการดงน

1.1ปญหาทชมชนสวนรวมไดรบความเดอดรอนมากทสดถาปลอยทงไวจะกอใหเกดปญหาอนๆตดตามมาควรเปนปญหาทมความส าคญมาก

1.2ปญหาทเมอแกไขแลวน าไปสการแกไขปญหาอนๆไดงายขนควรเปนปญหาทมความส าคญมาก

1.3ปญหาทอยในขดความสามารถของประชาชนทจะแกไขไดควรเปนปญหาทมความส าคญมาก

2.การจดล าดบความตองการและปญหาชมชนมประโยชนดงตอไปน

2.1ท าใหทราบวาปญหาใดชมชนเดอดรอนมากทสด และตองรบแกไขกอนปญหาอนๆ

2.2ในชมชนจะประสบปญหามากมายหลายปญหาจนไมอาจท าการแกไขไปพรอมๆกนได การจดล าดบกอนหลงจะเปนแนวทางในการแกไขไดเปนอยางด

2.3ท าใหทราบถงความเกยวพนกนของแตละปญหา ถาน าไปแกไขพรอมๆกนไดกจะไมเสยเวลา

2.4เปนแนวทางในการวางแผนเพอแกไขปญหาทงหมดของชมชนไดเปนอยางด

ขนตอนท 4 การวางแผนแกปญหาในลกษณะของโครงการ

การวางแผนหรอการวางโครงการในงานพฒนาชมชนหมายถงกระบวนการเกยวกบการก าหนดวตถประสงคในการด าเนนการ บรหาร และก าหนดวถทางส าหรบปฏบตงานพฒนาชมชน เพอใหบรรลวตถประสงคทวางไว มการล าดบความคดในการด าเนนงานทจะตองปฏบตรวมกนวาควรจะท าอะไร เมอไร ใครเปนผท า ท าทไหน ท าไมจงเลอกวธด าเนนงานเชนนน ตลอดจนการฝกอบรมใหประชาชนไดเขาใจวธการจดสรร มอบหมายงานใหกบบคคลทเกยวของไดทราบบทบาทและหนาทของแตละคนแตละกลม ทงยงเปนการคาดการณวาในอนาคตควรจะด าเนนงานอยางไรไดอกดวย

- 138 -

ขนตอนท5การพจารณาวธด าเนนงาน ในการด าเนนงานพฒนาชมชนนนมวธด าเนนงานอยในรปของแผนและโครงการนกพฒนาชมชนจะตองพจารณาแผนและโครงการใน3ประเดนส าคญคอ

1.การวเคราะหองคประกอบของโครงการ โครงการทจะใชด าเนนงานพฒนาชมชนควรมองคประกอบดงน

1.1 วตถประสงค

1.2 วธการหรอกจกรรมทใช

1.3 ผลทคาดวาจะไดรบหลงจากเสรจสนโครงการ

1.4 เปาหมาย

1.5 ระยะเวลาในการด าเนนงาน

1.6 ปจจยทน ามาใชด าเนนงาน

2. การวเคราะหโครงการในการวเคราะหโครงการพฒนาชมชนควรท าการวเคราะหในเรองตอไปน

2.1 ความสอดคลองสมบรณทางโครงการ

2.2 ความเปนไปไดของโครงการ

2.3 ความเหมาะสมและประโยชนของโครงการ

3. การวเคราะหแผนปฏบตงานประกอบโครงการ เมอนกพฒนาชมชนตกลงใจจะด าเนนงานตามโครงการใดๆแลวในขนตอนสดทายจะตองวเคราะหพจารณารายละเอยดของแผนปฏบตงานประกอบโครงการอกดวยเพราะแผนปฏบตงานจะแสดงถงขอมลทจ าเปนตางๆซงสามารถใชเปนเครองมอประกอบการพจารณาไดเปนอยางดในแผนปฏบตงานจะตองแสดงขอมลหรอสาระส าคญตอไปน

3.1ชอโครงการ

3.2หลกการและเหตผลของโครงการ

3.3วตถประสงค

3.4เปาหมายหรอผลทคาดวาจะไดรบ

3.5ผรบผดชอบโครงการ

3.6ทรพยากรทใช

3.7วธด าเนนการ

3.8หนวยงานรบชวงดแลในอนาคต

3.9วธประเมนผล

- 139 -

ขนตอนท 6 การด าเนนงานพฒนาชมชน

ขนตอนนเปนขนตอนทลงมอกระท าการพฒนาชมชนในภาคปฏบตการจงมความจ าเปนอยางยงทนกพฒนาชมชนจะตองเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการรบผดชอบใหมากทสดสวนนกพฒนาชมชนตองท าหนาทเปนผใหการสนบสนนและมภารกจทส าคญอก2ระการคอ

1.การบรหารโครงการใหด าเนนไปอยางมประสทธภาพเชน

1.1 จดใหมการอ านวยการสงการและแบงงานใหเปนสดสวน

1.2 แจงใหผทเกยวของเขาใจตอกนอยางชดเจน

1.3 ก าหนดวธการประสานงาน

1.4 ก าหนดวธการตรวจสอบและควบคมงาน

1.5 ตรวจสอบและประเมนผลงานเปนระยะๆเพอการปรบปรงสวนทไมเปนไปตามแผนและโครงการ

2.การควบคมและตดตามผลการด าเนนงาน ในการด าเนนงานพฒนาชมชนนน นอกจากการจดใหมการบรหารโครงการแลวยงตองมการควบคมและตดตามผลการด าเนนงานตามแผนโครงการอกดวยการด าเนนงานจงจะประสบความส าเรจตามเปาหมาย ความมงหมายของการควบคมและตดตามโครงการการควบคมและตดตามโครงการมความมงหมายดงน

1.เพอตรวจสอบวธปฏบตงานวาถกตองเหมาะสมเพยงไร

2.เพอบ ารงขวญหรอการจงใจผปฏบตงาน

3.เพอเพมประสทธภาพและคณภาพในการปฏบตงานของผทเกยวของกบโครงการ

4.เพอปรบปรงแกไขโครงการใหสามารถด าเนนงานไดตามเปาหมายและวตถประสงค

5.เพอสรปและรายงานผลการด าเนนงาน

ขนตอนท 7 การประเมนผลงาน

ความหมายของการประเมนผลงาน การประเมนผลงานเปนวธการอยางหนงในการควบคมการปฏบตงานของหนวยงาน ใหสามารถด าเนนการไปอยางมประสทธภาพ และบรรลวตถประสงคตามขนตอนตางๆทวางไว หรอเปนวธการส าหรบตดสนวากจการด าเนนไปดวยความเจรญกาวหนามากนอยเพยงใด และจะตองด าเนนการตอไปอกมากนอยเทาไร จงจะประสบผลส าเรจ ดงนนการประเมนผลจงเปรยบเสมอนกระจกเงาทสองใหผปฏบตงานไดมองเหนถงจดเดนและจดดอยของการด าเนนงานในทกๆขนตอนของโครงการและยงสามารถใชในการคาดคะเนผลทจะเกดขนในอนาคตไดอกทางหนงดวย

- 140 -

ประโยชนของการประเมนผลงาน การประเมนผลงานมประโยชนตอการพฒนาชมชนหลายประการดงน

1.แสดงใหเหนถงความกาวหนาของโครงการ

2.ท าใหทราบถงทศทางของการด าเนนงานวาเปนไปตามความตองการหรอไม 3.เปนเครองชประสทธภาพของโครงการ

4.บอกใหทราบถงจดเดนและจดดอยของโครงการ

5.ชวยในการเสรมสรางทกษะในการท างานรวมกนเปนกลม

6.ชวยในการจดล าดบความส าคญกอนหลงของกจกรรมตางๆ

7.สรางความมนใจในการด าเนนงาน

8.เปนแนวทางทจะไดรบการสนบสนนและชวยเหลอจากแหลงตางๆ

9.เปนพนฐานส าหรบการวางโครงการและปฏบตการในโอกาสตอไป

ขนตอนท8บทบาทของนกพฒนาในการพฒนาชมชน เนองจากเปาหมายและกระบวนการพฒนาชมชนนนมขอบเขตของการพฒนาทกวางขวางมากนกพฒนาชมชนจงตองมบทบาทหรอภาระหนาทหลายประการ แตทเปนภาระหนาทพนฐานควรมอยางนอย5ประการคอ

1.เปนผใหการศกษาแกชมชน (Educator) โดยการแนะน าความร ความคดใหม ๆ สชมชนสนบสนนและสงเสรมบรรยากาศแหงการเรยนร โดยการพดคย การประชม และการจดกจกรรมตางๆ

2.เปนผจดรวมกลม (Organizer) เพอใหสมาชกชมชนท ากจกรรมตาง ๆ รวมกน แกไขปญหารวมกนและสรางอ านาจตอรอง

3.เปนผประสานงาน (Co – Coordinator) ระหวางผทเกยวของตาง ๆ ทงของรฐ เอกชนและประชาชน เพอระดมทรพยากรทมอยมาใชใหเกดประโยชนมากทสด ทงนเพราะนกพฒนาชมชนไมใชเปนผเชยวชาญทสามารถแกไขปญหาในชมชนไดทกเรอง ตองตดตอขอความชวยเหลอจากบคคลอน หรอหนวยงานอน ๆ จงกลาวไดอกอยางหนงวา นกพฒนาชมชนท าหนาทเปนผเชอมประสานงานในทกขนตอนของการพฒนาชมชน

4.เปนผรวมปฏบต (Catalyst or) โดยตองมสวนรวมปฏบตงานกบประชาชนทงในการวางแผน การจดรวมกลมและการปฏบตงานตามโครงการตางๆ

5.เปนผสงเสรมและเผยแพร (Extension Worker) คอตองท าหนาทในการฝกอบรม การสาธต และการประชาสมพนธ เพอใหประชาชนยอมรบการด าเนนงานโครงการพฒนาชมชนตางๆ

- 141 -

คณสมบตของนกพฒนาชมชน

นกพฒนาชมชน เปนผทมบทบาทส าคญยงในการพฒนาชมชน นกพฒนาชมชนทด จงควรมลกษณะดงน

1.มอดมคตมแรงจงใจทตองการท างานเพอประโยชนของสวนรวม

2.ปรบตวใหเขากบชวตในชมชนไดด

3.มมนษยสมพนธทด

4.มความคดรเรมมไหวพรบด

5.มบคลกภาพทจะเปนหวหนาหรอผน า

6.มความรเกยวกบสภาพปญหาของชมชน

7.มความประพฤตด ขยนขนแขง กระตอรอรนมระเบยบวนยเปนแบบอยางใหชาวบานยอมรบนบถอหรอเลอมใส

8.มลกษณะเปนคนทพฒนาแลวมากกวาประชาชนทจะไปพฒนา

9.มความสามารถในการโนมนาวจตใจคนใหเหนคลอยตาม

10.มความรอบรรอบดานเพราะตองเกยวของกบปญหาของประชาชนเกอบทกดาน

11.มความสามารถในการถายทอดความรไปสประชาชนเปนอยางด

12.ตองลวงรจตใจของผทเกยวของกบการพฒนาทกๆฝายอยางถองแท

สงทพงยดถอและปฏบตของนกพฒนาชมชน

นกพฒนาชมชนควรยดถอสงตาง ๆ เพอเปนแนวทางในการปฏบตงานพฒนาชมชน ดงน

1.ละทงนสยและความรสกตาง ๆ ทคดวาตนเปนผปกครอง ผคมครอง หรอผ เหนอกวาประชาชนดวยประการทงปวง

2.ตองเรยนรขนบธรรมเนยมในหมบานทตนเขาไปท างาน

3.พยายามท าความเขาใจในสงทเขาท ากน

4.เลอกด าเนนงานทไดรเรมดวยความระมดระวงยงในการทจะเรมด าเนนงานใหมนน ควรเลอกเอาทองถนทก าลงกาวหนา และมราษฎรทประกอบดวยจตใจด มลกษณะกาวหนา เศรษฐกจมนคง นสยของชาวบานไมจบจด ทงจะตองมความขดแยงในดานความคดเหนทางการเมองเพยงเลกนอย

5.เรมด าเนนงานกบชาวบานในระดบทจะไดส าเรจกอน

6.เลอกด าเนนกจกรรมทชาวบานสนใจอยแลว

7. อยาหวงผลใหมากเกนไป เรมตนดวยโครงการงาย ๆ และสามารถเหนผลไดอยางชดเจนในระยะเวลาอนสน

8.ท าใหชาวบานศรทธาวาตนสามารถจะปรบปรงสถานการณของชาวบานได

- 142 -

9.น าเอาความเปนอย นสยใจคอตามธรรมชาตของประชาชนนนเองมาใชใหเกดประโยชนใหมากทสด

10.มความพอใจทจะเรมตนดวยงานเลก ๆ กอน

บทสรป

การพฒนาทรพยากรมนษยเปนการสนองตอบตอความตองการขององคกรเพอใหคนในองคกรสามารถปรบตวใหกบความเปลยนแปลงและสภาพแวดลอมขององคกรไดสนองเปาหมายในการบรหารงานบคคลเพราะการพฒนาบคคลเปนแรงผลกดนใหแตละบคคลสามารถพฒนาความสามารถของตนเองเพอการเลอนขนเลอนต าแหนงหรอโยกยายซงเกยวของกบการพฒนาบคคลจ าเปนตองมเทคนคในการพฒนารวมถงการพฒนากลมตองทราบขนตอนการพฒนาของกลม

และการพฒนาชมชนทพงยดถอและปฏบตของนกพฒนาชมชน เมอแตละระดบไดรบการพฒนากจะสงผลใหการพฒนาทรพยากรมนษยบรรลเปาหมาย

- 143 -

ค าถามทายบท

1. ใหผเรยนาอธบายความหมายการพฒนาบคคล กลมและชมชน และยกตวอยาง

2. ใหผเรยนวเคราะหเกยวกบการพฒนาบคคล กลมและชมชนพรอมยกตวอยาง 3. ใหผเรยนศกษากรณศกษาเกยวกบการพฒนาบคคล กลมและชมชน ในการน าความร

ไปประยกตใช

- 144 -

เอกสารอางอง

กระบวนการกลม. (2560). สบคนเมอ 9 พฤษภาคม 2560, จาก

https://www.novabizz.com/NovaAce/Manage/group.htm

กระบวนการพฒนาชมชน. (2555). สบคนเมอ 9 พฤษภาคม 2560, จาก

http://www.thailocalmeet.com/index.php?topic=46594.0

นมตร กลนดอกแกว. (2555). การพฒนา. สบคนเมอ 9 พฤษภาคม 2560, จาก https://www.gotoknow.org/posts/300377

นมตร กลนดอกแกว. (2555). การพฒนากลม. สบคนเมอ 9 พฤษภาคม 2560, จาก https://www.gotoknow.org/posts/300377

นมตร กลนดอกแกว. (2555). การพฒนาชมชน. สบคนเมอ 9 พฤษภาคม 2560, จาก https://www.gotoknow.org/posts/300377

สภาพร พศาลบตร และ ยงยทธ เกษสาคร. (2549). กระบวนการพฒนาบคคลและฝกอบรม. พมพ

ครงท 5. [ม.ป.ท.]: [ม.ป.พ.].

Jongrak Srichanngam. (2551). การพฒนาบคคล. สบคนเมอ 9 พฤษภาคม 2560, จาก

https://www.l3nr.org/posts/93517

- 145 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5

เทคนคการฝกอบรม 6 ชวโมง

หวขอเนอหา

วธการระดมสมอง (Brain storming)

การระดมความคดแบบ Battle

การประชมปรกษาหารอ (Conference) การประชมแบบซนดเคท (Syndicate) การประชมเชงปฏบตการ (workshop)

เทคนคการประชมแบบหมวกความคดหกใบ (Six Thinking Hats)

การอธบายอภปรายแบบกลม (Group discussion)

การสมมนา (Seminar)

การประชมกลมยอย (Buzz Session)

การจดทศนศกษา (Field Trip)

การณสาธต (Demonstration)

การศกษาเฉพาะกรณ (Case Study)

การแสดงบทบาทสมมต (Role Playing)

เสนแบงเวลา (Time Line)

การระดมสมองพลงกลมดวยเทคนคการด (Meta Plan)

การวเคราะหแนวโนม (Trend Analysis)

เทคนค SWOT

แผนทความคด (Mind Mapping)

การประชมเพอคนหาอนาคต (Future Search Conference: FSC) การบรรยาย (Lecture) การอภปรายเปนคณะ (Panel Discussion)

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

- 146 -

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหผเรยนมความรและสามารถอธบาย เทคนคการฝกอบรม ได 2. เพอใหผเรยนสามารวเคราะหเทคนคการฝกอบรมได

3. เพอใหผเรยนมความตระหนกเหนประโยชนเทคนคการฝกอบรมและน าความร

ไปประยกตใชในชวตประจ าวนได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมการสอนแบบโครงการ (Project Method)

4. ผสอนสรปเนอหา

5. ท าแบบฝกหดเพอทบทวนบทเรยน

6. ผเรยนถามขอสงสย

7. ผสอนท าการซกถาม

8. กจกรรมนกศกษาคนควาดวยตนเอง

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

2. PowerPoint การพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

3. ต ารา

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากการซกถามในชนเรยน

2. ประเมนจากความรวมมอและความรบผดชอบตอการเรยน

3. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

- 147 -

บทท 5

เทคนคการฝกอบรม

การฝกอบรม เปนเทคนคเพอพฒนาทรพยากรมนษย ใหมประสทธภาพสงสดและทนเหตการณ การฝกอบรมเปนกระบวนการเพมพนความร ทกษะ ความช านาญ การพฒนาฝมอ ในการท างานใหบคคลเกดการเรยนร การพฒนาก าลงคนทเปนประชาชนสวนใหญของประเทศ ตองจดกจกรรมใหสอดคลองกบการด ารงชวต และตรงความตองการของประชาชน การใชเทคนคตางๆ ในการฝกอบรมจงมความส าคญ ซงตองมการเตรยมการฝกอบรมวา ตองการหวงผลในทศทางไหน เพออะไร วธใดและเมอไร (ศรชย กาณจนวาส. 2538: 7) ในบทนเสนอเทคนคการฝกอบรมหลายเทคนคซงเทคนคการฝกอบรมประเภทเนนบทบาทวทยากรเปนศนยกลาง เนนการสอสารทางเดยวโดยวทยากร ผเขาอบรมเปนผนงฟงและท าความเขาใจตามไป ถาหากผเขาอบรมขาดความสนใจเนอหาตอนใดตอนหนงจะสงผลตอการเรยนรของผเขาอบรมได ดงรายละเอยดดงน

วธการระดมสมอง (Brain storming)

วธการระดมปญญา เปนวธการประชมทชวยกระตนใหผเขารวมประชมไดใชความคดสรางสรรค หลกการส าคญของวธการนอยทตองการใหสมาชกไดแสดงความคดเหนเชงสรางสรรคเกยวกบหวขอของเรองทประชมอภปรายรวมกน โดยไมตองกงวลวาความคดนนจะถกตองโดยแนแทหรอไม เพราะวธการนเนนจ านวนปรมาณการแสดงความคดเหนมากกวาทจะตองการคณภาพฉะนน ผน าหมายทปลายหรอประธานในทประชมจงตองพยายามจงใจใหสมาชกทกคนแสดงความคดเหนเชงสรางสรรคเสรมปญญาโดยเรวและทวถง ท งนตองจดขอเสนอและความคดไวบนกระดานด าฟลปชารท หรอแผนกระดาษขนาดใหญทเตรยมไว เมอไดความคดจากการระดมปญญาแลว จงขอใหสมาชกชวยกนอภปรายและเลอกเฟนความเหนทดและเหมาะสมกบหวขอทอภปรายตามขนตอนอกครงหนง

ขนตอนด าเนนการ

1. อธบายลกษณะวธการประชม ใหผทเขารวมประชมเขาใจขอเทจจรงตงแตตน 2. ก าหนดเวลาทใชในการแสดงความคดเหนไวแนนอนวาจะใชเวลามากนอยเพยงใด 3. เรมดวยการแสดงความคดเหนในเรองทงายกอน อาจเปนปญหาใกลตวหรอเรองทมผลกระทบตอกลมทเขามาประชมโดยตรง ตามดวยหวขอหรอปญหาทตองการใหทประชมพจารณาโดยเขยนไวใหเหนในรปของค าถาม ดวยการใชถอยค าสนกระชบและเจาะจง

- 148 -

4. เสรมแรงกระตนความคดเหนจากผทเขารวมประชมไมใหเกดการขาดตอนและเสย

จงหวะ บางครงตองชวยเสรมเพมเตมความคดใหกบกลมสมาชกผเขารวมประชมระดมสมอง แตตองไมแกไขความคดเหนทมผเสนอ

5. ใหเลขานการจดทกขอกระทงความคด บนทกความคดเหน และขอเสนอแนะของสมาชกทกคนใหเหนไดชด และตองจดใหหมดไมวาความคดเหนจะเปนอยางไรถงแมวาจะมผ เสนอความคดเหนซ าหรอมสวนคลายผทเสนอไวกอน กจะตองจดบนทกไวเปนหลกฐาน

6. จดตามถอยค าทพดเสนอไดพด เพอปองกนความไมพอใจ และการโตแยงตองยบย งไมใหเกดการโตแยงใด ๆ จากการทสมาชกบางคนไมเขาใจวธการประชมแบบน หรออาจเผลอตวละเมดกตกากลาวทกทวงหรอวจารณความคดเหนของผอน

7. เมอไดปรมาณความคดเหนทมากพอจะไมมผเสนอ และหมดเวลาทก าหนดแลวใหผทประชมพจารณา วเคราะห ประเมนคณคาของขอคดเหนทบนทกไว พจารณาเรยบเรยงความคดเหนทใกลเคยงกนมารวมกนไว และตกแตงเพมเตมความหมายหรอใชถอยค าทส นกระชบสอความหมายไดชดเจน

การระดมความคดแบบ Battle

ขนตอน 1. กลม 8-12 คน 2. สรปเรองทตองการใหชวยคด แลวใหเขยนทกคน 3. เสนอขอคดเหนจดบนกระดาษ เขยนแปะบนผนงทกแผน (แผนละ 1 ความเหน) 4. ก าหนดเวลาใหเขยนแตละขอทยอยสงมาใหเรอย ๆ จนลา

5. ทกคนอานขอคดเหนบนผนงเลอกขอทตนเหนวาดทสดมา 5-10 ขอ

6. ผสนบสนนการเรยนร (Facilitator) รวมขอทเหมอนกนเขยนลงบนกระดาษปดผนง

7. เลอกรอบท 2 คนละ 5-10 ขอ ทเหนวาดทสด 8. รวมขอทเหมอนกนไวอกท าเชนนและหลาย ๆ รอบ จนเหลอจ านวนขอทเหมอนกนนอยขอเรยงล าดบความส าคญไวเปนมตเอกฉนท

การประชมปรกษาหารอ (Conference) วตถประสงคของการประชมปรกษาหารอ

1. เพอหาแนวทาง ค าอธบาย คอขอยตในบางเรองทยงหาค าตอบไมได 2. เพอแถลงผลงาน พรอมปญหาอปสรรคและแนวทางแกไข ตลอดจนการบรหารงบประมาณใหทประชมทราบ

- 149 -

3. เพอใหความรเพมเตมแกผเขาประชม และเพอใหไดขอมลเพมขน

4. เพอแลกเปลยนความคดเหน หรอเพอปรกษากบผเขารวมประชม

ขนตอนด าเนนการ 1. วางแผนการประชมเพอแกปญหา หรอเพอการคนพบความคดใหม ๆ รางวาระการประชม เปดประชม โดยอาจจะเชญผเชยวชาญมาเปนวทยากรในการจดประกายความคด ชประเดนปญหา เพอใหความรทเกยวของกบปญหา เพอเปนแนวทางในการทจะหาขอยตในบางเรองทยงหาค าตอบไมได 2. หลงจากทไดฟงการบรรยาย จากวทยากรผ เชยวชาญแลวสมาชกอาจจะรวมกนปรกษาหารอ และเพอวางแผนแกไขปญหา ท ากจกรรมรวมกนเพอการฝกทกษะทบทวน มใชมาฟงแตเพยงผเดยว 3. ถาสมาชกในการประชมมมากอาจจะแยกเปนกลม โดยใชเทคนคการอภปรายกลมยอยเขามาเสรมเปนกรณศกษา 4. ผเขารวมประชม ตดสนใจเลอกแนวและวธการแกปญหาทเหมาะสมรวมกน พรอมกบเสนอขอตดสนใจใหผบรหารระดบสงในการพจารณา

การประชมแบบซนดเคท (Syndicate) วตถประสงคของการประชมแบบซนดเคต

1. เพอวเคราะหสภาพการณโดยส ารวจสภาพปญหาทตองการแกไข 2. เพอหาแนวทางแกไขปญหา ดวยวธกระบวนการกลมอยางเปนระบบ 3. เพอคนหาสาเหตของปญหาโดยการส ารวจขอมลทแทจรง 4. เพอใหสมาชกทกคน มสวนรวมในการหาขอมลทเกยวกบปญหานน

ขนตอนด าเนนการ 1. องคการ หนวยงาน คณะท างาน หรอทประชมใหญชวยกนก าหนดปญหาใหทประชมพจารณา 2. กรณทสมาชกในทประชมมจ านวนมาก มประเดนปญหามาก ควรจดกลมวเคราะหปญหาทใกลเคยงกนออกเปนกลม ๆ รบผดชอบประเดนปญหากลมละ 1-2 หวขอ เพอสะดวกในการอภปรายเขาสการแกปญหาทตรงจด โดยแบงผเขารวมประชมท งหมด ออกเปนกลมยอยประมาณกลมละ 6-10 คน 3. ใหสมาชกแตละกลมเลอกประธาน เพอท าหนาทด าเนนการประชมใหทประชมยอยรวมกนพจารณา และหาวธแกปญหา

- 150 -

4. เมอทกกลมไดประชมเสรจแลว ใหตวแทนของกลมเสนอผลตอทประชมใหญ ภายใตกรอบความคดเกยวกบการวเคราะหสภาพการณของปญหา การคนพบปญหาทแทจรง การพฒนาทางเลอกในการแกปญหา แนวทางและวธการแกปญหา การวางแผนด าเนนการและการประเมนผล

การประชมเชงปฏบตการ (workshop)

วตถประสงคของการประชมเชงปฏบตการ

1. เพอใหผเขารวมประชม มโอกาสไดแสดงวธการปฏบตงานจรงในดานตาง ๆ 2. เพอใหเกดผลงานจากการปฏบตจรงหรอวธการใหม ๆ ทไดจากการพสจนพบรวมกน น าสการประยกตใชในอนาคต 3. เพอสรางเสรมความรวมมอระหวางสมาชกในหนวยงานและพฒนามนษยสมพนธในองคการ

4. เพอปรบปรงความรความสามารถและความเขาใจความเชยวชาญในการปฏบตของสมาชกแตละคน 5. เพอสามารถหาแนวทางในการแกปญหา ดวยวธของการปฏบตจรง

ขนตอนด าเนนการ 1. ส ารวจเลอกผรวมงานทมความเขาใจ สนใจในเรองเดยวกนเขารวมประชม 2. ฟงค าบรรยาย อภปราย จากวทยากรผทรงคณวฒเพอการจดประกายความคด 3. เกบรวบรวมขอมลรายการปญหาตาง ๆ ทสมาชกในทประชมมความสนใจ 4. จดแบงกลมยอยตามความจ าเปนของงาน ประเดนปญหาและกลมความสนใจเดยวกน 5. กลมยอยเลอกผน ากลมและเลขานการ เพอการปฏบตงานรวมกนระหวางสมาชกในกลมยอยภายใตระยะเวลาทก าหนด 6. เมอเสรจสนการปฏบตงาน กจะมการสรปและประเมนผลโดยกลมยอยและกลมใหญ

เทคนคการประชมแบบหมวกความคดหกใบ (Six Thinking Hats)

สมมตวามหมวกสตาง ๆ กนหกใบ ผใชความคดอาจเลอกขนมาสวมหนงใบ หรอถกขอใหสวมหมวกสใดสหนง หรอถกขอใหถอดหมวกทกคนในทประชมสามารถใชหมวกได

หมวกขาว การวเคราะหขอมลอยางเปนกลางไมใชอารมณ

หมวกแดง การอนญาตใหแสดงความรสก ลางสงหรณ และสญชาตญาณ

หมวกด า การหาสาเหตในทางลบ การตดสน การระมดระวง ความสขมรอบคอบ หมวกเหลอง การหาเหตผลในทางบวก ความเปนไปได การมองในแงประโยชนทจะไดรบ

- 151 -

หมวกเขยว ความคดใหม ๆ ความคดสรางสรรค

หมวกฟา การควบคมวธการระดมความคด

วธการหมวกหกใบกอใหเกดการส ารวจอยางสรางสรรค การระดมความคดการกระท าอยางขนานกนไปในทางเดยวกน ระหวางผเขารวมประชมทกคน เชน ถาอยในระหวางการใชหมวกเหลองทกคน รวมทงผไมเหนดวยกบเรองนนกจะตองพยายามหาขอดและประโยชนของเรองนนคณจะประหลาดใจทไดเหนวาการชวยกนคดอยางสรางสรรคเกดขนไดอยางไร จากการใชวธการน ทประชมอาจถกขอใหใชหมวกสใดสหนงสเดยวกนทกคน “พวกเราทกคนลองคดแบบหมวกสเขยวด” คนใดคนหนงอาจถกขอใหใชหมวกสใดสหนง “ผมขอความคดเหนแบบหมวกสด าจากคณ”

บางคนอาจถกขอใหถอดหมวก “สงทผมไดฟงมาทงหมดนเปนความคดแบบหมวกแดง ผมขอใหพวกเราถอดหมวกแดงออก” คนหนงอฐสงสญญาณวาเขาก าลงสวมหมวกสใดสหนงอย “หมวกเขยว ผมอยากจะเสนอความคดอนหนง” “สวมหมวกแดงผมรสกวา…” สวมหมวกด า อนตรายของความคดน นมดงตอไปน

บางครงอาจตองใชหมวกเพยงสเดยว เพอระดมความคดในแบบทตองการ บางครงอาจจ าเปนตองใชหมวกหลายส ซงในกรณนสามารถจดล าดบสหมวกทจะใชตามความเหมาะสมของเรองนน ๆ แตควรใชเพยงครงละสไมควรใชหลายสพรอมกนในครงเดยว “ผมขอเสนอวาเรามาเรมตนดวยหมวกขาว เสรจแลวเปลยนเปนหมวกเขยว…” หมวกฟาใชในการจดล าดบสหมวกใชในการแสดงความคดเหนเกยวกบวธการระดมความคดทก าลงปฏบตอยนน ใชในการสรปรวบรวมขอคดเหนทงหมดทไดมาและใชในการบรรลขอยต

ขอไดเปรยบของวธการหมวกหกใบ คอ งายตอการปฏบตและไดผล

การอธบายอภปรายแบบกลม (Group discussion)

เปนการแบงกลมพจารณาหรออภปรายกนระหวางผเขารบการอบรม จ านวน 6-20 คน ในเรองทสนใจรวมกน เพอแสวงหาขอยตของกลมในเรองทอภปรายกนนนและมลกษณะเปนแบบกนเองไมเปนทางการ

หลกการส าคญของการอภปรายกลม คอ สมาชกของกลมทกคนมฐานะเทาเทยมกน มสทธทจะแสดงความคดเหนไดโดยอสระ แตการใชสทธนน ไมใชเปนการแขงขนหรอมงทจะท าการเชอดเฉอนกนดวยค าพด ความคดเหนนนจะตองค านงถงขอเทจจรง ขอยตทไดคอ ผลงานของกลมทกคนทตองยอมรบ

- 152 -

การสมมนา (Seminar)

ลกษณะส าคญ คอ

1. วทยากรตองเปนผมความรอยางกวางขวาง 2. ผเขารวมสมมนาควรมขอมล และความรในหวขอทสมมนา 3. ผเขารบการสมมนามลกษณะเปนทางผใหและผรบความรและรวมถงประสบการณ

4. มลกษณะคลายกบการประชมแบบซนดเคต และสนบสนนความคดเชงวเคราะห 5. การสมมนาไมมการลงมต แตเปนการประมวลความคดเหนจากผมความรประสบการณตรง 6. ผลการสมมนาจะใชเปนแนวการปฏบตและเสนอแนะตอหนวยงาน วตถประสงคของการสมมนา 1. เพอแกไขปญหาทส าคญของหนวยงานภายใตสภาวะการปจจบน 2. เพอแสวงหาขอตกลงดวยการเสนอความคดเหนทสอดคลองกนของสมาชก 3. เพอตดสนใจหรอก าหนดนโยบายรวมกน จากการระดมสรรพก าลงของความคดและขอมล 4. เพอจดประกายวสยทศนดวยการแลกเปลยนความคดประสบการณซงกนและกน

ขนตอนด าเนนการ

1. ส ารวจวางแผนโดยการรวบรวมปญหา เลอกหวขอเรองทจดสมมนา และวธการสมมนา

2. ประชมสมาชกท งหมด เพอใหไดรบฟงนโยบาย วตถประสงค และแผนด าเนนงานตลอดจนรบฟงการบรรยายเนอหา แนวคด ประสบการณ จากวทยากรผทรงคณวฒครบทกสายวชาชพทมสวนเกยวของสมพนธกน 3. แบงกลมยอยเพอพจารณาปญหาตามลกษณะของปญหาหรอความสนใจ 4. วเคราะหปญหาทกลมไดรบมอบหมาย โดยการอภปราย 5. คดหาวธแกปญหานนหลาย ๆ วธ

6. เลอกวธการแกปญหาทคาดวานาจะใชไดผลด 7. สรปแนวทางในการแกปญหาของกลม 8. รายงานผลตอทประชมใหญ โดยสรปและประเมนผลการสมมนา

การประชมกลมยอย (Buzz Session)

เปนเทคนคการฝกอบรมทมชอ ภาษาองกฤษหลายอยาง เชน Buzz Group method, Phillip

6 - 6 หรอ Buzz method ซงไมวาจะเรยกชออยางใดกตามจะเปนเทคนคการประชมทแบงผเขารบการอบรมเปนกลมยอย กลมละประมาณ 2 - 6 คน โดยรวมกลมกนงาย ๆ คอ ผเขารบการฝกอบรมท

- 153 -

นงแถวหนา 2 หรอ 3 คน หนหลงกลบไปหาผทนงแถวหลง 3 คน รวมกนเปน 5 หรอ 6 คน ใหเวลาปรกษาหรอพดคยกนเพอพจารณาประเดนปญหาอาจจะเปนปญหาเดยวกน หรอตางกนในเวลา 6

นาท เสรจแลวสลายกลม น าความคดเหนเสนอตอทประชมใหญกลบทเดม

การจดทศนศกษา (Field Trip)

เปนวธการฝกอบรมอกวธหนงทไดรบความสนใจจากผเขารบการฝกอบรมเปนอยางมากและนยมใชกนอยางกวางขวาง เปนการน าผเขารบการฝกอบรมไปยงสถานททปฏบตจรง เพอศกษาสงตาง ๆ ดวยตนเองวาเรองนน ๆ ปฏบตกนอยางไร มขนตอนอยางไร อาจมการบรรยายสรปหรออธบายประกอบการศกษาดงาน โดยเจาหนาทของหนวยงานนน ๆ ดวยกได

รปแบบและวธการจดทศนศกษา 1. เลอกหนวยงานทจะไปศกษาดงาน โดยค านงประโยชนและความรวมมอทไดรบ 2. ตดตอขอความรวมมอจากหนวยงาน แจงว ตถประสงคของการฝกอบรม และวตถประสงคของการดงาน 3. จดเตรยมก าหนดการ ยานพาหนะ และประสานงานกบทกฝายทเกยวของ 4. ในวนเดนทาง ตรวจสอบรายชอ และนดหมายก าหนดการใหเรยบรอย 5. เมอสนสดการศกษาดงาน ควรใหผเขารบการฝกอบรมเขยนรายงานสงทไดรบจากการศกษานอกสถานทดวย

การณสาธต (Demonstration)

เปนการแสดงใหผเขารบการฝกอบรมไดเหนกระบวนการ หรอขนตอนของการปฏบตงานการใชเครองมอ หรอการทดลองตาง ๆ การสาธตนใชไดกบผเขารบการฝกอบรมทกระดบ อาจใชรวมกบเทคนคอน ๆ เชน การบรรยาย การอภปราย การทดลอง ฯลฯ เปนตน

ขนตอนการด าเนนการ 1) จดเตรยมอปกรณทตองการใชไวใหพรอม 2) ผสาธต หรอพธกร กลาวน าและชแจงเกยวกบการสาธตพอสงเขป 3) ระหวางการสาธต ผ สาธต หรอพธกร อาจบรรยายไปดวยเพอชวยใหผ เขารบการฝกอบรมท าความเขาใจกบรายละเอยดตาง ๆ ไดดขน 4) หลงการสาธต ควรเปดโอกาสใหผเขารบการฝกอบรมทดลองปฏบตบางเพอทดสอบวามความเขาใจถกตองดหรอไม หรออาจเปดอภปรายแสดงความคดเหนในสงทไดสาธตไปแลว

- 154 -

การศกษาเฉพาะกรณ (Case Study)

การศกษาเฉพาะกรณ อาจท าไดหลายรปแบบ ดงน 1. เปนค าพดหรอขอเสนอแนะ โดยการเลาใหฟงหรอเปดจากเครองบนทกเสยง

2) เปนลายลกษณอกษรหรอภาพ เชน ขอเขยน จดหมายเหตหรอรายงาน แผนภม แผนท ภาพยนตร สไลด วดโอเทป เปนตน

ชนดของกรณศกษา

1) กรณประวต (Case History) เปนเรองประวตหรอความเปนมาของบคคลหรอเหตการณตางๆประสบการณหรอเหตการณทควรแกการศกษา

2) ก ร ณ ว เค ร า ะ ห เห ต ก า ร ณ (Situational Case Critical incident Case) เป น เร อ งสถานการณหรอเหตการณทเกดขน และมลกษณะเปนสถานการณสน ๆ มขอมลตาง ๆ ประกอบเพอใชประกอบการวเคราะหตดสนใจแกปญหา

3) กรณภารกจหรอหนาทเฉพาะ (Functional or Specialized Case) เปนเรองพเศษหรอเรองเฉพาะของแตละหนวยงาน เชน การบรหารงานบคคล การเงน งบประมาณ รปแบบและวธการด าเนนงานทประสบผลส าเรจ

4) กรณศกษาชนดสมบรณ (Comprehensive Case Study) เปนเรองทเกยวของกบหลายเรองหลายดานหรอหลายแงหลายมม เปนแบบทยากและซบซอนมากกวาแบบอน ๆ อาจตองตดสนใจหรอแกปญหาทกดานไปพรอม ๆ กนทงทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และวฒนธรรม

ขอแนะน าการสรางกรณศกษา 1) จดล าดบเรองขนตอนและระยะเวลา 2) ควรทงทายเรองใหถกจงหวะ และการตงค าถามใหเหมาะสมไมยากหรองายเกนไป 3) ใชถอยค าใหสละสลวย ไมผดหลกภาษาและใหคนอานเกดจนตนาการ 4) เลาเรองใหเปนอดต ไมใชปจจบน 5) ขอมล สถต บรรจในตารางใหเหนงายๆ 6) ตารางหรอกราฟ ควรจดไวสวนทายของเรองตามล าดบ หรอรวบรวมไวเปนภาคผนวก 7) ตรวจสอบขอมลหรอตวเลขใหถกตองแนนอน

8) ขอมลใดไมเกยวของใหตดออก 9) ใชขอมลหลาย ๆ ดาน เพอสรางความเชอถอและเปนทนาสนใจ

- 155 -

10) ไมควรแสดงความคดเหนของตนเอง ถาเปนของคนอนทคดวาเปนประโยชน กควรเนนวาเปนความเหนเทานน

11) ใหผสนทดกรณตรวจ และใหค าแนะน า 12) ใหผบงคบบญชาตรวจ อนญาตกอนน าออกใช

ในกรณทคณน ากรณศกษาของคนอนมาใชเพอประโยชนในการฝกอบรม ควรขออนญาตเจาของเรองพรอมทงดดแปลงชอบคคล สถานทเพอปองกนการเสยหายแกผเกยวของและไมใหเกดอคต

ขนด าเนนการ 1) พธกรแนะน าวธการศกษาเฉพาะกรณ แกผเขารบการฝกอบรมและมอบหมายเรอง

(Case) ใหแกกลม เพอศกษารายละเอยดตอไป 2) ในกรณทเรองอยในรปขอเขยน ควรแจกใหสมาชกอานลวงหนาเพอใหกลมมเวลาศกษา

วเคราะห อภปราย แลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน 3) พธกรตองระบใหชดเจนวา ในการศกษาวเคราะหเรองเหลานตองการใหบรรล

วตถประสงคใดตองการผลแคไหน

การแสดงบทบาทสมมต (Role Playing)

รปแบบการจดแสดงบทบาทสมมต 1) ผเขารบการฝกอบรมแตละคนจะไดรบมอบหมายใหแสดงบทบาทตามทก าหนดไว เชน

เปนหวหนากบลกนอง หรอเปนหวหนาหนวยงาน เปนตน ไมไดรบมอบหมายแลว ผเขารบการฝกอบรมจะแสดงอากปกรยา และเจรจาไปตามความคดเหนของตน

2) ไมมผก ากบการแสดง ไมมผบอกบทสนทนา และไมมการซกซอมลวงหนา แตจะไดรบการบอกกลาวกอนแสดงแตเพยงวาใหแสดงโดยสมมตเปนบคคลใด ผแสดงแตละคนจะรเฉพาะบทบาทหนาทของตนเทานน

3) เปดโอกาสใหผเขารบการฝกอบรมทกคน มสวนรวมในการแสดงบทบาทสมมตอยางทวถง ในกรณทผเขารบการฝกอบรมมจ านวนมากกวาผแสดง บคคลเหลานนจะไดรบมอบหมายใหเปนผสงเกตการณและวจารณบทบาททผแสดงแตละคนแสดงออกเมอการแสดงไดสนสดลงแลว

- 156 -

เสนแบงเวลา (Time Line)

เปนเครองมอทใชในการวเคราะหกจกรรมประสบการณ สถานการณในแตละชวงเวลา ทเราก าหนดประเดนไว

จดมงหมาย เพอใหสมาชกสะทอนขอมล ประสบการณในอดต-ปจจบน วาในแตชวงเวลาไดเกดการเปลยนแปลงอะไรบาง

จ านวนผเขารวมกจกรรม กลมละประมาณ 10 คน

เวลาทใช 40 -50 นาท

อปกรณ กระดาษฟลปชารทเพอท าเสนแบงเวลา 4 ชด (ขอ 1.1 - 1.4) ขอละ 1 ชด

วธด าเนนกจกรรม

1. ใหแตละคนเขยนวาในรอบ 20 ปหรอ 30 ปหรอ 40 ปทผานมามเหตการณส าคญๆอะไรบางเกดขน โดยมประเดนหลก 4 ประเดน คอ

1.1 การเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจทส าคญของโลก 1.2 สภาพเหตการณของประเทศไทยทางสงคม และเศรษฐกจ 1.3 สภาพแวดลอมในชมชน 1.4 เหตการณทส าคญในชวตของเราเปนอยางไร

2. ใหแตละคนในกลมเลาใหสมาชกในกลมฟง 3. ใหแตละคนไปเขยนขอสรปของแตละคนลงบนกระดาษเสนแบงเวลา

4. ใหแตละกลมไปอานขอความทเพอนๆ เขยนบนเสนแบงเวลาแลวน ามาวเคราะห/สรป/ตอบค าถามกลมละ 1 ค าถาม เชน

1) การเปลยนแปลงในประเทศไทยมอะไรบาง 2) การเปลยนแปลงของสงแวดลอมมอะไรบาง 3) การเปลยนแปลงของประเทศไทยสงผลตอชมชนไทยอยาง 4) การเปลยนแปลงของสงแวดลอมในชมชนสงผลตอชวตแตละคนอยางไร

5) การเปลยนแปลงของประเทศไทยสงผลตอชวตของแตละคนอยางไร 5. ใหแตละกลมสงตวแทนมารายงานใหกลมอนฟง 6. กลมอนสามารถเตมขอคดเหน ขอเสนอแนะของกลมอนได

7. ซกถาม และสรป

- 157 -

ขอสรปและการน าไปใช การทชวยกนน าประสบการณของแตละคนมาแบงปนกน ท าใหเราไดเขาใจอดต ปจจบน

และอนาคตไดเปนอยางด ท าใหไดความคดทกวางขวางและใหประโยชนตอกน

การระดมสมองพลงกลมดวยเทคนคการด (Meta Plan)

เทคนคการดเปนเครองมอส าคญในการประชมอยางสรางสรรคโดยเฉพาะในกรณทโจทยมลกษณะเปนรปธรรม ชดเจน ในขณะเดยวกนผจดการประชมเองกตองระดมความคดเหนจากผเขารวมการประชมทกคนใหไดในเวลาทจ ากด และตองการกระตนใหสมาชกทกคนในทประชมเกดความรสกกระตอรอรนกบการน าเสนอขอคดของตนสทประชม ในขณะเดยวกนกไดรบทราบความคดเหนของคนอนไปพรอม ๆ กน อยางไรกตามการใชเทคนคการดจะมความคลองตวมากหากเปนการประชมกลมยอยแตถาเปนการประชมกลมใหญทมจ านวนสมาชกมาก ผด าเนนการประชมควรเตรยมทมงานส าหรบชวยรวบรวมประเดน

อปกรณหลกของเทคนคการด 1. การด ขนาด 10x15 เซนตเมตร

2.ปากกาเมจก ดามใหญ หวตด 3. เทปกาว หรอเขมหมด

4. แผนกระดานขนาดใหญ หรอผนงโลง ๆ

ขนตอนในการใชเทคนคการด 1. ก าหนดโจทย 2. ผด าเนนการประชมแจกการด ใหแกผเขารวมประชม โดยแจกใหคนละเทา ๆ กน เชน

3-5 แผน เปนตน 2.1 ผเขารวมประชมเขยนเฉพาะค าหลก (key word) หรอ วลสน ๆ ทไดใจความส าคญ

ลงไปบนกระดาษการดดงกลาวเพอตอบโจทยทตงไว 2.2 ตวอกษรทเขยนลงไปในการด ตองเขยนดวยตวบรรจงขนาดใหญเพอใหอานงาย

และเกดความชดเจน 3. ผด าเนนการประชม ท าหนาทรวบรวมการดทงหมด น ามาสลบกนเหมอนไพ เพอให

คละกน

- 158 -

4. ผด าเนนการประชมอานขอความในการดใหผเขารวมประชมฟง 5. ผด าเนนการประชมน าการดไปตดทแผนกระดาน หรอผนงโลง ๆ โดยขอความประเดน

เดยวกนใหอยในหมวดหมเดยวกน 6. หากไมแนใจวา ขอความบนการดบางแผน ควรอยในหมวดหมใดผด าเนนการประชม

อาจถามความคดเหนจากผเขารวมการประชมในกรณทตองการจดความส าคญของประเดนหลก

ตาง ๆ ผด าเนนการประชมอาจแจกกระดาษสตกเกอรส ใหแก ผเขารวมประชม เพอตดในประเดนทตนเหนวาส าคญ

ประโยชนของเทคนคการด 1. ชวยในการระดมความคด หรอระดมสมองผเขารวมประชมทกคนดวยการเปดโอกาสให

ทกคนสามารถมสวนรวมในการแสดงความคดเหนอยางเทาเทยมกน 2. ชวยใหบคคลสามารถน าเสนอขอมลในทประชม ไปพรอมๆ กบการรบทราบความ

คดเหนของผอนในทประชม 3. ชวยใหไดขอมลทมความหลากหลาย ในเวลาทจ ากด 4. ชวยกระตนบคคลทมกไมกลาแสดงออก หรอไมกลาแสดงความคดเหนตรง ๆ หรอพด

ไมเกง ใหไดมโอกาสแสดงความคดเหนในทประชม 5. ชวยควบคมบคคลทพดมาก หรอพดไมหยด ใหเลอกน าเสนอเฉพาะประเดนหลกท

ส าคญ

ขอจ ากดของเทคนคการด

1. ใชวสด อปกรณ จ านวนมาก เชน ปากกา บตรค าเขยนความคด 2. การเขยนประเดนความคดใหสนและเขาใจงาย สามารถท าไดกบกลมเปาหมายบางกลม

เทานน

การวเคราะหแนวโนม (Trend Analysis)

เปนเครองมอในการสะทอนขอมลอดต ปจจบน และประเมนสถานการณเพอหาแนวโนมในอนาคตตามประเดนทจะวเคราะห เชน ถาจะประเมนหาแนวโนมการปลกพชเพอเปนการเสรมรายได

- 159 -

ประเดนค าถามทใชในการวเคราะห คอ -10 ป ทผานมาในหมบานนมการปลกพชอะไรบาง ทจ าหนายเปนรายได มปรมาณการ

ปลกแตละประเภทมากนอยเพยงใด

-ปจจบนมการปลกพชอะไรบาง ปลกพชอะไรเพมเตมขนหรอลดลงจาก 10 ปทแลว พชแตละประเภทมปรมาณการปลกอยางไร

-ระบเหตผลทมการเปลยนแปลงจากอดตสปจจบน ทงการเปลยนแปลงประเภทพชทปลกและปรมาณในการปลก

-10 ปขางหนาหนาคาดวาจะปลกพชชนดไหน ปรมาณในการปลกพชแตละชนดมากนอยเพยงใด

ตารางท 5.1 ระบเหตผลทเปลยนแปลงจากปจจบนสอนาคต ประเภทพช

ทปลก

ปรมาณการปลก เหตผลท

เปลยนแปลง

จากอดตส

ปจจบน

ปรมาณการปลก เหตผลท

เปลยนแปลง

จากปจจบนส

อนาคต

10 ปท

ผานมา ปจจบน 10 ป

ขางหนา ปจจบน

ฝน

แอปเปล

ล าไย

ลนจ

ดอกไม

เมองหนาว

xxx

xxx

xxx

xxx

0

0

x

xx

xxx

xxx

…………….. xxx

x

xxx

xxx

xxx

0

0

x

x

x

……………..

xxx = ปลกมาก xx = ปลกปานกลาง x = ปลกนอย 0 = ไมมการปลก

เทคนค SWOT

SWOT เปนเครองมอทใชในการวเคราะหหนวยงานโดยพจารณาจากการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมภายนอกทมผลกระทบกบหนวยงานวามผลด ผลเสยตอการปฏบตงานของหนวยงานอยางไร เชนผลกระทบทางดานการเมอง สงคม เศรษฐกจ และดานเทคโนโลย เปนตนนอกจากนยงลงลกไปวเคราะหถงสภาวะการเปลยนแปลงในหนวยงาน เชน ระบบการบรหารทรพยากรบคคล บทบาทหนาท เครองมอเครองใช ระเบยบขอกฎหมายตาง ๆ เงนงบประมาณ และ

- 160 -

กจกรรมตาง ๆ ซงเปนปจจยทจะสรางโอกาสใหหนวยงานมความเจรญเตบโต หรอมบทบาทสงกวาเดมหรออาจจะเปนอปสรรค หรออนตรายในการสรางแรงบบคนใหตองลดบทบาทลงท าใหมขนาดเลกลง และสดทายอาจตองยบเลกไปในทสด

องคประกอบทส าคญ

องคประกอบทส าคญ ของค าวา “SWOT” ในการวเคราะหสภาพภายในและภายนอก “S” มาจากค าวา Strength คอ “จดแขง” หรอจดเดนอะไรบางทเสรมสรางใหหนวยงานเขมแขงขน เชนกรมการพฒนาชมชนมบคลากรในระดบบรหารและระดบปฏบตการทกระดบ ตงแตระดบชาตไปถงหมบาน นบเปนจดเดนเมอนโยบายตาง ๆสามารถน าไปปฏบตตอเนองถงกลมเปาหมายไดอยางรวดเรว “W” มาจากค าวา Weakness คอ “จดออน” คอ จดบกพรองทมอยในองคกร ทอาจสงผลกระทบตอองคกร แลวองคกรยงอนรกษ หรอยนยนไมเปลยนแปลงทาท เชน ทศนคตของคนมหาดไทยบางสวนยดตดกบเจาขนมลนาย ขณะทสภาพแวดลอมภายนอกเขาสความเปนประชาธปไตย ประชาชนเปนเจาของอ านาจอธปไตยทจะเปนผคด ตดสนใจ ลงมอแกไขปญหาดวยตนเอง “O” มาจากค าวา Opportunity คอ โอกาสทองคกรสามารถควบคมไดและจะน ามาเปนประโยชนตอองคกร เชนความพรอมและศกยภาพปจจบนของกรมการพฒนาชมชนทมบคลากรทดมความร ความสามารถเพอเทยบกบหนวยงานขางเคยงกมศกดศรไมนอยหนาใคร มการศกษาระดบปรญญาเอก โท ตร และมการฝกอบรมเพมพนความรดานตาง ๆ อยางตอเนองเปนระบบไดรบมอบหมายใหปฏบตภารกจทส าคญของกระทรวงมหาดไทยและรฐบาลมาหลายยคสมย ผลงานดมคณภาพ จงเหนวานบเปนโอกาสทหนวยงานจะสรางงานและพฒนาการมสวนรวมขององคกรชมชนใหเขมแขงสามารถพงตนเองได “T” มาจากค าวา Threat หมายถงแรงกดดน หรอ อนตรายทบนทอนความเจรญกาวหนาของหนวยงาน ซงเปนเรองทหนวยงานจะตองปรบปรงใหสอดคลองกบสถานการณปจจบน เชน ระเบยบ ขอกฎหมายทลาสมย ซ าซอนจนไมสามารถสะสางกนได หรอเปาหมายการท างานไมชดเจนระบบการรายงานซ าซอนมากมายจนกระทงไมมโอกาสท างานทสนบสนนความคดรเรม และแกไขปญหาของประชาชนไดอยางจรงจง หรอกระแสการกระจายอ านาจ ราชการบรหารสวนทองถน (อบต.) ทมผลกระทบในการด าเนนงานพฒนาชมชน ในการวเคราะหดวยวธ SWOT ในเรองใดพยายามคดค าตอบตอค าถามตอไปน

- 161 -

จดแขง (Strengths) อะไรคอทเปนหวขอไดเปรยบ

อะไรคอสงทท าไดอก

จดออน (Weakness) อะไรทยงสามารถปรบปรงได

อะไรทถกท าไวไมด

อะไรเปนสงสามารถหลกเลยงได

โอกาส (Opportunities)

ทไหนทโอกาสดๆ ก าลงเผชญหนา อะไรเปนแนวโนมทนาสนใจ

ส าหรบโอกาสทมประโยชนสามารถมาจากสงเหลาน การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยและตลาดทงขนาดกวางและแคบ

การเปลยนแปลงนโยบายรฐบาลทเกยวของกบสายงานของทาน

การเปลยนแปลงทางรปแบบสงคม โครงสรางประชากร และการเปลยนแปลงแบบแผนชวต

เหตการณในทองถน

อปสรรค (Threats)

อะไรเปนสงกดขวางทเผชญอย อะไรคอการแขงขนทเปนอย ความตองการเฉพาะส าหรบงาน สนคาหรอบรการก าลงเปลยนแปลง

ผลกระทบของการเปลยนแปลงทางเทคโนโลย มปญหาเกยวกบหนเสย หรอความคลองตวการเงนแนวทางการระบปจจย

ภายนอกทจะพจารณาโอกาสและอปสรรค โดยแยกเปนปจจยทางดานสงคมและวฒนธรรม การเมอง เทคโนโลย และสงแวดลอม ดงน

ปจจยทางเศรษฐกจ

แนวโนมทางเศรษฐกจของประเทศ

แนวโนมทางเศรษฐกจระหวางประเทศ

- 162 -

ตลาด

การปลอยสนเชอ

รายไดประชาชาต

อตราแลกเปลยน

ระดบคาจางและเงนเดอน

การออมทรพย

การวางงาน

เงนเฟอ

อตราดอกเบย

ภาษอากร

ปจจยทางสงคมและทางวฒนธรรม

คานยมและทศนคตของสงคม

วธการด ารงชวต

ลกษณะของประชากร

ทศนคตของสงคมตออตสาหกรรม

สญลกษณทางสถานภาพ

การนบถอศาสนา

ปจจยทางการเมอง

อดมการณการทางการเมองของรฐบาล

กฎหมายและขอบงคบของรฐบาล

ทศนคตของพรรคการเมองตออตสาหกรรม

ปจจยทางเทคโนโลย

การคนพบทางวทยาศาสตร

การพฒนาทางเทคโนโลยของอตสาหกรรมทดแทน

การพฒนาเทคโนโลยของอตสาหกรรม

ปจจยสงแวดลอม

ความสามารถรองรบ

- 163 -

คณภาพ

จ านวน/ยาน

การแพรกระจายของสารมลพษ / ระบบนเวศน

ประโยชน 1. น าไปวเคราะหภาพรวมของกลม / องคกร เพอทจะสามารถปรบปรงกลม /

องคกรใหสอดคลองกบสถานการณทมการเปลยนแปลงตลอดเวลา 2. การวเคราะหสถานการณ : คอการคาดคะเนแนวโนมของสถานการณตาง ๆ ทง

ทเปนภายใน คอ จดแขง จดออน และภายนอกองคกร คอโอกาส และอปสรรค สงทคนพบจะเปนขอมลในการตดสนใจเลอกหรอก าหนดเปาหมายขององคกร ในการด าเนนกจกรรมองคกรไปสสงทตองการใหเกดขนภายในสถานการณทคาดคะเนไวคอวสยทศนขององคกร (Vision) จากวสยทศนกน ามาก าหนดภารกจทเปนบทบาทหนาทขององคกร และก าหนดภารกจเพอใหบรรลผลตาม พนธกจทก าหนดไวคอการก าหนดวตถประสงคและแผนกลยทธ การใชแผนกลยทธเปนแนวทางทจะน าองคกรไปสการบรรลผลตามวสยทศนทก าหนดไวโดยแปลงแนวทางไปสการปฏบตซงตองมการก าหนดเครองมอ ทศทางและเวลาใหสอดคลองกน นนกคอ แผนปฏบตการ (Action plan)

สรป SWOT คอการวเคราะหกลมหรอองคกร เพอรวมกนก าหนดนโยบาย ภารกจ พนธกจ ตลอดจนก าหนดแนวทาง และแผนปฏบตการขององคกร เพอใหบรรลสจดหมายทตงไว

แผนทความคด (Mind Mapping)

เปนเทคนคการฝกอบรมทมงเนนใหเหนภาพรวมของปญหาและชวยใหเขาใจปญหาไดอยางถองแท เปรยบไดกบการมองเหนภาพรวมของปญหาลงมาจากทสงซงไดอาศยการวาดแผนททางความคดขนจากขอมลทมอย (ธนสสรา เพชรยศ, 2546 :39) เพอสรางภาพทสมบรณของปจจยแนวโนมทงหมด ทมผลกระทบตอประเดนนน เชอมโยงความคดใหเหนเปนภาพรวม (กรมการพฒนาชมชน, 2543: 48) ชยวฒน ถระพนธ และ ปารชาต สถาปตานนท สโรบล (2543 :62) กลาวถงแผนทความคดวาแผนทความคดหรอทรจกในชออน ๆ อาทแผนทจดใจ หรอการใชหวลย เปนค าศพททแปลมาจากศพทภาษาองกฤษวา Mind-Mapping เปนเครองมอส าคญในการประชมใหอยในประเดนทตองการและใหทกคนมโอกาสถายทอดความคดสทประชม

- 164 -

ทมาของแผนทความคด

ป ค.ศ. 1970 นกคดชาวองกฤษ ชอโทน บซาน(Tony Buzan) ไดศกษาคนควาและพฒนาแผนทความคด ขนมาจากการเลยนแบบกระบวนการท างานของสมองมนษย และกระบวนการคดในหวสมองจากการคนควาของบซาน เขาพบวาในสมองของมนษยเราประกอบดวย “เซลลสมอง”เปนสบลานเซลลทขดกนไปมาเหมอนลวดไฟฟา เมอเราเรมตนคดเรองใดเรองหนงประจความคดกจะเรมตนท างานบรเวณเซลลสมองจดหนง ๆ แลวแผกระจายตอไปยงเซลลสมองจดอน เปนวงกวางอยางไมมทศทางชดเจน คลายกบการแตกกระจายของดอกไมไฟ หรอพล หรอการแตกกงกานสาขาของตนไม โดยเขาเรยกการคดดงกลาววา radial thinking โทน บซาน เชอวา เราจะสามารถคดแบบสรางสรรคไดหากเราปลอยใหสมองท างานอยางเปนธรรมชาตนนเอง และในขณะเดยวกนเรากตองบนทกความคดเหลานนดวยแผนทความคด ซงเปนการบนทกขอมลทเลยนแบบการท างานของสมองนนเอง

ขนตอนในการบนทกการประชมดวยแผนทความคด

ขนท 1 เรมตนบนทกกลางหนากระดาษ

ตดกระดาษฟลปชารทบนกระดาน หรอผนง

ผบนทกขอมลท าหนาทบนทกประเดนตางๆในการประชมลงไปบนกระดาษ โดยเรมจาก “เขยนหวขอ” หรอ “แกนของเรอง” นลงไปในกลางหนากระดาษ โดยทจะเปนสญลกษณใด ๆ ตามทคดไวหรอจะเปนเพยงแคลายเสนตกรอบเปนรปรางรปทรงใดๆ โดยม “หวขอเรอง” หรอ “แกนเรอง” อยในกรอบนนกไดตามตองการ

ขนท 2 คดและเขยนแตกกงออกจากศนยกลาง

ลากเสนออกมาจากกรอบของหวเรองหรอแกนของเรองน 1 เสนจะเปนเสนตรงหรอเสนโคงกไดแลวแตจะตองการเชนนเราอาจขนานนามไววาเปน “กงใหญ” กจะชวยท าความเขาใจไดงายขน

คดถงเรองทเปนองคกรใหญ ๆ หลก ๆ หรอเกยวของกบหวขอเรอง หรอแกนเรองน พยายามคดใหเรวทสดเทาทจะท าได อาจคดเปนภาพหรอคดจ าลองเหตการณดวยภาพกเปนได

เขยนสงทคดเปนขอความไว เหนอเสน “กงใหญ” ทไดลากออกมาไว เมอตอนเรมตนของขนตอนน

- 165 -

ขนท 3 คดและเขยนสวนตอ ขยายในแตละกง

คดถงรายละเอยด-สาระ ทจะเปนสวนตอขยายออกไปจาก “กงใหญ” ทไดท าไวแลวในขนท 2

รายละเอยด-สาระ แตละดานถอเปนขอยอยๆ เขยนไวบนเสนแตละเสน ทแตกแขนงออกไป (จาก “กงใหญ” กงแรก-ของขนท 2)

ขนท 4 คดและเขยนสวนตอขยายออกไปเรอยๆ

คดถงรายละเอยดเพมเตม ขยายออกไปอยางตอเนอง

ทกความคดทขยายออกไป กใหเขยนเปนขอความไวบนเสนทแตกยอยออกไปอกทกครง ๆ ละ 1 เสน

คดและเขยนไปเรอย ๆ จนสนสดการคด หรอคด

ขนท 5 ท าตามขนท 2 ,3 และ 4 อกหลายๆรอบ

เมอท า “กงใหญ” กงแรกตามขนท 2, 3 และ 4 เสรจเรยบรอยแลว 1 กง จงเรมท ากงท 2 ออกจากศนยกลางของกระทเปน “หวขอ” หรอ “แกนเรอง” อกรอบหนง (โดยท าตามขนท 2, 3 และ 4 ตอไปอก)

เมอท า “กงทสอง” เสรจแลวกใหท ากงท 3,4,5… ตอไปเรอย ๆ จนหมด

เขยนหมายเหตลงไปทดานหนา หรอบรเวณใกลเคยงกบขอความทอยบนเสนทเปน “กงใหญ” (ทไดมาจากการเขยนในขนตอนท 2)

หมายเลขทเขยน คอ 1, 2, 3, 4, 5… โดยถอเอาหลกเรยงล าดบ ตามทเราตองการ จะเปนล าดบของความส าคญหรอล าดบของเหตการณทนาจะเกดขนกตามท

ขนท 6 ตกแตงใหดด ไมใชเอามาเขยนใหมหรอจดใหม หรอเรยบเรยงใหมใหดด ขนตอนนจะท าหรอไมท ากได หากแผนภม Mind Mapping ทไดในตอนทายของขนท 5 สามารถชวยใหเราเขาใจชวยใหเราจ าไดดแลว จะถอวาเพยงพอตอการใชงานตอไป แตถาตกแตงใหดด หรอดเปนแบบมออาชพมากขน กขอใหลองท าดงตอไปน

ขนาดของเสน (ความหนา) จะมากหรอนอยแตกตางกนตามล าดบขนของการเขยนจากศนยกลางของภาพออกมานนยอมหมายความวา เสนทลอมกรอบ “หวขอ

- 166 -

เรอง” หรอ “แกนของเรอง” (ทเขยนในขนท 1) จะมความหนามากทสด และเสนทลากออกมาในขนท 2, 3, 4, กคอยๆมความหนาลดลงตามล าดบ

ขนาดของตวหนงสอ ทเขยนอยในกรอบ (ของขนท 1) และเขยนอยบนเสน (ของขนท 2, 3, 4) กจะมขนาดโตไลเรยงลงมาคอสขนาดเลก (เชนเดยวกนกบขนาดความหมายของเสนในแตละขน) ดวยเชนกน

จดเรยง “กงใหญ” ของแผนภม Mind Mapping นเสยใหมใหเรยงตามล าดบจากนอยไปหามาก และเวยนไปในทศทางตามเขมนาฬกา

แตละกงจะเขยนรปภาพ ทชวยสอความหมาย และขยายความ “ตวหนงสอ” ทเขยนไว กจะชวยในการจ าไดดยงขน

แตละกง จะใชปากกาเปนส หลาย ๆ ส เพอแสดงความแตกตางและเพอความสวยงามกจะท าใหจ าไดงายขนไปอก ทงหมดนเปน 6 ขนตอน ของเทคนคการเขยน Mind Mapping ซงอาจแตกตางไปจากการเขยนของต าราอนแตกเปนการประยกตในแบบไทย ๆ ของเรา แบบงาย ๆ สะดวก ๆ เรว ๆ และตองขอเนนไวอกครงหนงวา เมอทานคนกบการใชแผนภมนแลว กจะพบวา การท าตามขนท 1 ถงขนท 5 กถอวาเพยงพอตอการท างานไดเปนอยางด

ประโยชนการใชเทคนคแผนทความคด (Mind Mapping)

1. ชวยในการบนทกความคดของผเขารวมประชมทกคนไดครบ 2.ชวยใหผเขารวมประชมเหนการบนทกขอมล หรอเรองราวทตนน าเสนอสทประชม ลงบนเอกสารอยางชดเจน 3. ชวยใหผเขารวมประชมจดจ าเรองราวตาง ๆ ในการประชมไดงายและนานขน ตลอดจนสอดคลองกบวธการเรยนรของบคคลทชอบภาพสสนตางๆ 4. ชวยใหผฟงเสนองานสามารถเหนภาพรวม และปะตดปะตอรายละเอยดตาง ๆ เขาดวยกนงายขน

ขอจ ากดในการใชเทคนคแผนทความคด (Mind Mapping)

1. ส าหรบผเรมตนใชเทคนคน มปญหาในการเขยนค าหลกทมใจความส าคญ

2. ผบนทกขอมลตองสามารถจบประเดน และสรปไดอยางรวดเรวและชดเจน ซงตองใช การฝกคดบอย ๆ จงจะช านาญ

- 167 -

สรป การใชแผนทความคด (Mind Mapping) จะใหประโยชนแกผใชมากเรมตงแตการทคดกคดเปนภาพ และเขยนออกมาเปนภาพ ซงถอไดวาเปนการคดอยางเปนระบบ (Systematic

Thinking) วธหนง ในขณะเราเขยนภาพสมองเรากจะจดจ าโดยการบนทกภาพ (รปทรง-สญลกษณ-

ลายเสน) ลงไปในสมองสวนทเปน Photographic Memory จงเปนผลใหเราจ าไดดมากขน และทส าคญกคอสงทเราจ าไดนน ลวนเปนผลมาจากการคดทครบถวนทกกระบวนความอกดวย ดงนนการใชแผนทความคด Mind Mapping จะชวยใหเราเกดอสระทางความคด สามารถระดมความคดจดหมวดหมการจ าอยางเปนระบบและมประสทธผล ไมวาจะเปนการคด การจ าคนเดยวหรอเปนกลม (Brainstorming) กตามท

ภาพท 5.1 แสดงตวอยางแผนททางความคด

การประชมเพอคนหาอนาคต (Future Search Conference: FSC) เปนเครองมอหรอเทคนคการประชมแบบมสวนรวมทเรมมการน ามาใชในสงคมไทยไมแพรหลายมากนก และยงใชกนอยในวงจ ากด การคนหาอนาคต เปนเทคนคในการพฒนาองคกรทใชการมสวนรวมของคนในองคกร คนหาอนาคตขององคกรในตวเอง เพอหาเปาหมายขององคกรและพฒนายทธศาสตรเพอน าไปสเปาหมายนน การประชมแบบนเหมาะส าหรบองคกรทก าลงจะปฏรปองคกร หรอทก าลงเผชญหนากบการเปลยนแปลงทางเทคโนโลย หรอแมกระทงเปนองคกร

- 168 -

ทตองการคนหาหนทางทจะปฏบตงานใหส าเรจ การประชมจะชวยท าใหเปาหมายระยะยาวขององคกรชดเจนขนและชวยเพมพนธสญญาของคนในองคกรอกดวย

ลกษณะการประชม

1. การประชมเพอคนหาอนาคตปกตใชเวลา 2-3 วน จ านวนคนทพอเหมาะประมาณ 50-60

กระบวนการประชมจะเรมจากการสนบสนนใหผเขารวมประชมไดยอนกลบไปตรวจสอบและคนหาอดตและปจจบน และอนาคตของสงคมโลก ประเทศ องคกร และตวผเขารวมประชมเอง เพอเชอมใหเหนพลงและความสมพนธของการเปลยนแปลงของสรรพสงทเกยวโยงกนอยสดทายการประชมจะมงไปทแผนยทธศาสตรส าหรบอนาคตขององคกร ขอมลทใชในการวางแผนยทธศาสตรนน กไดจากการเขารวมประชมซงแบงเปนกลมยอยชวยกนหาประสบการณและคณคารวมของกลมทงหมด เพอมงไปสเปาหมายอนาคตรวมกนเปรยบไปกเหมอนการกระโดดสปรงบอรด ยงออกแรงกระโดดมากเทาไหรกยงไกลเทานน

2. ผเขารวมในการประชมควรมความหลากหลายตงแตผบรหารสงสด เจาหนาทในทกระดบและทกหนวยในองคกร บางครงการประชมอาจเชญคนนอกเขารวมดวย จ าไววาความหลากหลายของผเขารวม คอ องคประกอบทสนบสนนความเปน “องคกร”

การประชมเพอคนหาอนาคตแตกตางจากการวางแผนยทธศาสตรอยางไร

การประชมเพอคนหาอนาคตนนเปนการคนหาอนาคตขององคกรจากมมมองทหลากหลาย เพอคนหาอนาคต โดยมองยอนไปในอดตส ารวจแนวโนมปจจบนและอทธพลภายนอก พรอมๆกบการส ารวจอนาคตขององคกรดวยทศนะทเปดกวาง ในขณะทการวางแผนยทธศาสตรทวไปจะเนนเฉพาะสถานการณปจจบน และท าการปรบปรงแผนในอนาคตเพยงเลกนอย

องคกรเราจะไดอะไรเมอมการประชมเสรจสนลง

เมอการประชมเสรจสนลง องคกรควรจะไดพนธกจทชดเจน ลทางทแจมชดส าหรบอนาคตและพนธสญญาทแนนแฟนขนจากเขารวมประชม

อยางไรกตามอยาลมวา “การคนหาอนาคตทดทสด คอ การสรางมนขนมา”

อปกรณเบองตนทตองการ (ขาดไมได) โตะท างานกลมยอย 7-10 โตะ ขนอยกบจ านวนกลม และจ านวนคน ทงหมด(กลม

ยอยไมควรเกน 10 คน) แผนพลก (flip chart) ประจ ากลมยอย

ปากกาเมจกสตาง ๆ ประจ าโตะ มเพยงพอส าหรบผรวมประชมกลมยอย

อน ๆ แลวแตผด าเนนการประชม

- 169 -

ขอตกลงเบองตน

ถอวาทกความเหนและทกความคดมคณคาตอการท าใหการประชมประสบความส าเรจ

พยายามเขยนขอมลทงหมดลงบนแผนพลก (flip chart) เพอใหทกคนไดรบทราบรวมกน

ในกลมยอยตองควบคมเวลาอยางเครงครด มเชนนนจะมผลกระทบตอเวลาในการประชมกลมใหญ

การท างานตองอยบนพนฐานเฉพาะหรอแนวทางทไดตกลงรวมกนเทานน

การประชมเนนทความคดเหนรวมกนมากกวาการปะทะนนคอ ความเคารพใน ความแตกตางทางความคด

ในกลมยอยใหมการจดแบงหนาทใหหมนเวยนสบเปลยนกนเอง โดยม 1) ผด าเนนการ อภปรายกลม คอยควบคมดแลใหแตละคนไดพดคยแสดงความคดเหน 2) ผควบคมเวลาท าหนาทควบคมอภปรายภายใตกรอบเวลาทก าหนด 3) ผจดบนทก ท าหนาทจดบนทกเรองทพดคยใหกระชบและชดเจน 4) โฆษณากลม ท าหนาทรายงานความคดเหนของกลมตอทประชมใหญ

1. จดเนนอยทอดต

- การจดท าเสนแบงเวลา (Time line) ของผเขารวมประชม เปนการท างานภายในกลมยอยจดมงหมายเพอพฒนาภาพขององคการตงแตสงคมโลกมาถงชมชนในแงของประวตศาสตร คณคาทเกยวของกบเรา 1.1 เสนแบงเวลาของสงคมโลก มอะไรเกดขนและท าไมถงส าคญ 1.2 เสนแบงเวลาของสงคมไทย มอะไรเกดขนบางและท าไมถงส าคญ

1.3 เสนแบงเวลาของชมชน มอะไรเกดขนบางและท าไมถงส าคญ 1.4 เสนแบงเวลาของตนเองทเกยวของสมพนธกบชมชนสงคมไทย เหตการณของ

โลก โดยแบงตามเวลา เชน 2501 – 2520, 2520- 2530, 2530 – ปจจบน เปนตน

หลงจากจากนนแบงงานใหแตละกลมสรปประเดน เชน ดเสนแบงเวลาของสงคมโลกวาสามารถบอกถงเรองอะไรบางทมสวนเกยวของกบ

เหตการณในประวตศาสตร

ดเสนแบงเวลาอน ๆ วาคณเหนอะไรทเชอมโยงกนบาง

ดเสนแบงเวลาของประเทศวาสามารถบอกถงเรองอะไรบาง ทมสวนเกยวของกบเหตการณในประวตศาสตร

ดสนแบงเวลาอน ๆ วาคณเหนอะไรทเชอมโยงกนบาง

- 170 -

ดเสนแบงเวลาของชมชนวาสามารถบอกถงเรองอะไรบาง ทมสวนเกยวของกบเหตการณในประวตศาสตร

ดเสนแบงเวลาอน ๆ วาคณเหนอะไรทเชอมโยงกนบาง

ดเสนแบงเวลาของบคคลวาสามารถบอกเรองราวใหกบผเขารวมประชม

ดเสนแบงเวลาอน ๆ วาคณเหนอะไรทเชอมโยงกนบาง เปนตน

ใหตวแทนกลมยอยน าเสนอตอทประชม ไดเรยนรอะไรจากอดตบาน 2. จดเนนอยทปจจบน

หลงจากทเราท าความเขาใจเรองราวของอดตแลว ตอไปเราจะเคลอนเขาสเหตการณปจจบน และอนาคต

2.1 สรางภาพรวมของแนวโนม ทศทาง ปจจยทมผลตอหวเรองทประชมและจดล าดบความส าคญแนวโนมทงหมด (กลมใหญทงหมด)

- ท าแผนทจตใจ (mind map) เพอวเคราะหแนวโนมหรอปจจบนทมผลตอหวเรองของการประชมในการท าแผนทจตใจนนเปนการระดมสมอง ผเขารวมประชมจะเปนคนระบต าแหนงของแนวโนมหรอปจจย

- เมอไดแผนทจตใจแลว ผเขาประชมแตละคนจะใหคะแนนแนวโนมหรอปจจยท (ตนเองคดวา) ส าคญ

- รวมคะแนนเพอจดล าดบความส าคญของแนวโนม หรอปจจย 2.2 จดกลมออกตามลกษณะของผมสวนไดสวนเสยเพอประเมนแนวโนม/สถานการณท

มสมพนธกบภารกจของแตละคน (จดกลมยอยตามลกษณะผมสวนไดเสย) - ใหแตละกลมคดเลอกแนวโนมทคดวาส าคญขางตนแลวน ามาพจารณาจดล าดบ

ความส าคญใหม - น าเสนอทประชมใหญ

2.3 ความภมใจและเสยใจ เพอเปดโอกาสใหผเขารวมประชมไดทบทวนภารกจของตวเองในอดตและปจจบน

- แลกเปลยน “ผลงาน” ทท าใหตนเองมความภมใจและความเสยใจ

- คดเลอกหวขอทกลมภมใจทสด 3 ล าดบ และเสยใจทสด 3 ล าดบ น าเสนอทประชมใหญ

2.4 สงเคราะห 3. จดเนนทอยทอนาคต

3.1 จนตนาการอนาคตทปรารถนา

- 171 -

โดยการแบงกลมผสมแตละกลมจนตนาการถงอนาคตทปรารถนา (เกยวกบหวเรองทประชม) ผานรปแบบการแสดงตาง ๆ อาท การแสดงละคร, บทเพลง, บทกว, รายการวทย, โทรทศน, ขาวหนาหนง เปนตน

3.2 คนหาภาพอนาคตรวม

- ใหแตละกลมพจารณาแบงจนตนาการออกเปน 1) ความเหนรวม (อะไร) 2) ตวอยางทเปนไปได (อยางไร)

3.3 แผนปฏบตการสวนตว (กลมสนใจ) - ผจดประชมก าหนดประเดนในแผนปฏบตการทตองการใหแตละคน (หรอกลมสนใจ)

ท างานภายใตความเหนรวม และตวอยางทเปนไปได

- จดท าเปนแผนปฏบตระยะส น 3 เดอนขางหนาและระยะยาว 3 ป ขางหนา และใหระบความชวยเหลอทตองการ

- น าเสนอ

3.4 แผนปฏบตการของกลมผมสวนไดเสย (หรอกลมอาสาสมครกได) - ผจดประชมก าหนดประเดนแผนปฏบตการทตองการใหแตละคน (หรอกลมผสนใจ)

ท างานภายใตความเหนรวม และตวอยางทเปนไปได

- จดท าเปนแผนปฏบตการระยะส น 3 เดอนขางหนา และระยะยาว 3 ป ขางหนา และใหระบความชวยเหลอทตองการดวย

- น าเสนอ

การบรรยาย (Lecture) เปนวธการฝกอบรมวธหนง เชน การสอน แสดง ชแจง อธบาย โดยการขยายความใหละเอยด ซงจะชวยใหผฟงมความรความเขาใจในเนอเรอง หรอเนอหาทผบรรยายพดเพอสอความ โดยผบรรยายจะตองเตรยมขอมลทไดจากการศกษาคนความาเปนอยางดวธสอนแบบบรรยาย หรอปาฐกถา เปนวธสอนทผบรรยายพด บอก เลา อธบายเนอหา ความร เหตการณหรอเรองราวตาง ๆ ใหผเรยนฟง ไมวาจะใชเวลาสนหรอยาวนานเพยงใด โดยทผบรรยายเปนฝายเตรยมการโดยศกษาคนควาเรองราวตาง ๆ มาบอกกลาว ผรบฟงเปนฝายรบทราบผลการศกษาคนควานน โดยทวไปการบรรยายมกจะเปนการสอความหมายทางเดยวจากผบรรยายไปสผฟง ซงผฟงจะมโอกาสมสวนรวมในกจกรรมการฝกอบรมนอย ลกษณะเดนของการบรรยายอยทระดบความรของผบรรยายกบผรบฟงจะแตกตางกนอยางเหนไดชด กลาวคอ ผรบฟงจะมความรอบรนอยกวาผบรรยาย ดงนน จงสามารถเปลยนพฤตกรรมคลอยตามผบรรยายไดโดยงาย

- 172 -

วตถประสงคของการฝกอบรมแบบการบรรยาย 1. ชวยน าทางในการจดประกายใหรกการอานหนงสอ 2. เพอใชในการตอบขอซกถามหรอปญหาทเกดขนในหองบรรยาย 3. เพอชวยประหยดเวลาในการเรยนรแทนการศกษาคนควาทดลองบางเนอหาวชา 4. เพอใชอธบายบทเรยนทยาก เพอน าทางใหผอบรมเขาใจและย วยใหเกดความสนใจ 5. สามารถชวยในการสรปบทเรยนหรอทบทวนเนอหาไดในเวลาอนสน

ขนตอนด าเนนการ 1. การเตรยมบรรยาย ผบรรยายตองก าหนดจดประสงคในการบรรยายเนอหาวชานนใหชดแจง ตองศกษาหาความรเกยวกบบทเรยนใหกวางขวางโดยศกษาจากเอกสารต าราหลายๆเลม แลวรวบรวมความรเปนหมวดหมอยางเปนระเบยบ หาวธเราความสนใจผเขารบการอบรมโดยเตรยมอปกรณการสอนและเตรยมงานทจะใหผเขาอบรมไดท ารวมกนใหพรอม 2. การด าเนนการบรรยาย อาจเรมจากการเสนอปญหาหรอต งค าถามเพอน าไปสการบรรยาย ในขณะบรรยายตองเปดโอกาสใหผรบการอบรมไดซกถาม และผบรรยายตองใชค าถามอยเสมอเพอใหผเขาอบรมสนใจตลอดระหวางการบรรยาย ตองใชสอเสรมเพอเพมความสนใจ ในการน าเสนอเนอหาควรเรมจากความส าคญมากไปหาความส าคญนอย และควรมลลาการพดทนาสนใจดวยตวอยางประสบการณตรง เกรดความรตาง ๆ 3. การสรปการบรรยายท าไดหลายวธ เชน ถามค าถามผเขารบการอบรมในประเดนทส าคญแลวผบรรยายเขยนค าตอบลงบนกระดาษฟลปชารท หรอแผนใสผานเครองฉายภาพขามศรษะทละประเดนจนจบ แลวใหผเขารบการอบรมจดบนทก หรอผบรรยายเขยนประเดนความรทส าคญบนกระดาษฟลปชารท หรอแผนใสผานเครองฉายภาพขามศรษะไปพรอมกบการบรรยาย เมอเสรจสนการบรรยายแลวใหผเขาอบรมจดบนทก 4. การประเมนผล ควรประเมนโดยสม าเสมอทงระหวางการบรรยาย และเมอสนสดการบรรยาย ใชวธการวดผลและหลาย ๆ ดาน เชน การถามตอบ สงเกตความสนใจ ความตงใจ การตรวจงาน ทงสมดจดงาน แบบฝกหด และชนงานอนทก าหนด และทดสอบยอย

การอภปรายเปนคณะ (Panel Discussion)

วตถประสงคของการอภปรายเปนหมคณะ

1. เพอพฒนาความคดเชงวเคราะหใหกบผฟง 2. เพอเปนการจดประกายความคดใหผฟงไดน าไปคดตออยางเปนระบบ 3. เพอเปนการกระตนใหผฟงสนใจท าการตรวจสอบและคนควาหาความรตอไป 4. เพอใหรจกการเปดใจรบฟงความคดผอนอยางมเหตผล

- 173 -

ขนตอนด าเนนการ 1. จดเตรยมขณะท างาน ประชมวางแผนก าหนดคณะผอภปรายโดยผทรงคณวฒ กลมผฟงวน เวลา สถานท งบประมาณ ฯลฯ

2. ผน าการอภปรายจดโครงสรางความคด ตงสมมตฐานเปดประเดนเพอการอภปราย 3. พดอภปรายกระตนใหเกดแนวความคด ทบทวนหรอท าความกระจางชดดวยการซกถามผทรงคณวฒในเรองเดยวกนใหครบทกคน 4. สรางค าถามเพอใหเกดการแลกเปลยนความคดระหวางผทรงคณวฒกบผรวมฟงการอภปราย 5. รวบรวมแนวความคดทงหลายเพอหาขอยตในกรอบแนวความคดและสรปประเดนในการอภปราย 6. ผเขารวมฟงการอภปรายตดสนใจเลอกแนวคดทเหมาะสมเพอน าไปประยกตใชตอไป

การอภปรายแลกเปลยนความรแบบซมโพเซยม (Symposium) วตถประสงคของการอภปรายแบบซมโพเซยม

1. เพอใหเกดความรและจดประกายความคดแกผฟง 2. เปนการเสนอวทยาการ หรอสาระทนารใหม ๆ และลกซง 3. เปนการถายทอดความรอยางกระชบตรงประเดน และประหยดเวลา 4. เปนการแลกเปลยนความรและความคดเหนระหวางผอภปรายกบผฟง 5. เพอใหผฟงไมเบอหนาย เพราะวามผบรรยายหลายคน และแตละคนจะพดในเนอหาทไมซ ากน

ขนตอนด าเนนการ 1. ผด าเนนการอภปรายจะตองมการวางแผนโดยเชญวทยากรทมความรและเชยวชาญในเนอหาของแตละหวขอยอยอยางลกซง และควรใหคณะวทยากรไดมการพบปะกนกอนลวงหนาเพอจะมการแถลงในเนอหาทจะพดไมใหซ าซอน หรอพดขดคอกน

2. กลาวเปดการอภปราย โดยการกลาวแนะน าปญหาหรอหวขอเรอง ความส าคญของเรองหรอปญหา และแนะน าคณะผอภปรายทงประสบการณในอดต และบทบาทหนาทรบผดชอบทเกยวเนองกบหวขออภปรายในปจจบน 3. กลาวเชญผรวมอภปรายใหพดตามล าดบ ในสวนของหวเรองทรบผดชอบ 4. เมอผอภปรายแตละคนไดพดจบลง ผด าเนนการอภปรายจะท าหนาทสรปเพอการเชอมความคด และเปดโอกาสใหผฟงถามค าถาม หรออาจจะใหแตละคนพดตดตอกนไป แลวใหซกถามในตอนสดทายกได

- 174 -

5. ผด าเนนการอภปราย จะตองคอยประสานเรองทผอภปรายแตละคนใหเชอมโยงกนอยางราบรน เพอใหผฟงไดรบความรอยางตอเนองจนสนสดกระบวนการ ผฟงจะเขาใจเรองอภปรายไดโดยละเอยดและชดเจน

บทสรป

การฝกอบรมมความส าคญในการพฒนาทรพยากรมนษย ในฐานะทเปนกรรมวธทสนบสนนการศกษาตลอดชวตการฝกอบรมจ าเปนตองจดท าหลกสตรขนมา ชวยใหผเขาอบรมเกดการเรยนรเพมเตมประสบการณ วทยาการสมยใหมทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว บคคลตองปรบปรงพฒนาตนเองใหมสมรรถภาพการท างานสงใหทนตอการเปลยนแปลงในเรองใด ๆ ตองอบรมหาความรในเรองนนโดยเฉพาะ การอบรมเปนสวนส าคญของการพฒนาบคคล ชมชน สงคม ประเทศชาต

- 175 -

ค าถามทายบท

1. ใหผเรยนอธบาย เทคนคการฝกอบรมทใชอบรมบคคและกลมใชเทคนคอะไรบางมขนตอนการด าเนนอยางไร

2. ใหผเรยนวเคราะหเทคนคการฝกอบรมทสนใจและหากจะพฒนาบคลากรในหนวยงานภาครฐจะเลอกใชเทคนคการฝกอบรมอะไร มขนตอนด าเนนการอยางไร

3. ใหผเรยนเขยนผงความคดเกยวกบการใชประโยชนจากเทคนคการฝกอบรมวาจะประยกตใชในการท างานของบคคลอยางไรบาง

- 176 -

เอกสารอางอง

ขจรศกด หาญณรงค. การใชเทคนคการฝกอบรม.(2534). กรงเทพฯ : ส านกฝกอบรม. สถาบนบณฑต พฒนบรหารศาสตร.

ขนฏฐา กาญจนรงษนนท. (2547).เครองมอสงเสรมการมสวนรวมเพอพฒนาชมชน. กรงเทพฯ : หจก.บางกอกบลอก.

ค าแข ธรรมนกาย. (2545).คมอฝกอบรมทมงานสรางความเขมแขงของชมชนเพอการปองกนและแกไขปญหาเอดสประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2545, กรงเทพฯ : ส านกปลดกระทรวงมหาดไทย.

เครอวลย ลมอภชาต. (2531).หลกและเทคนคการจดฝกอบรมและการพฒนา. กรงเทพฯ: สยามศลปการพมพ.

ชยวฒน ถระพนธ และปารชาต สถาปตานนท สโรบล.(2543). การประชมอยางสรางสรรคศลปะแหงการสรางพลงงานเพอการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: สถาบนการเรยนรและพฒนาสงคม.

ทองพ ชนะโชต.(2531). การฝกอบรมและพฒนาบคคล. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ทวป อภสทธ.(2538). เทคนคการเปนวทยากรและนกฝกอบรม. กรงเทพฯ : ตนออ.

ธนสสรา เพชรยศ.(2546). คมอ...เกมและกจกรรมการฝกสรางความคดสรางสรรค, กรงเทพฯ : เอกซเปอรเนต.

นนทวฒน สขผล. (2543).เทคนคการฝกอบรมอยางมประสทธผล. กรงเทพฯ : เอกซเปอรเนต. ฝายวชาการเอกซเปอรเนต.(2546) เทคนคการคดและจ าอยางเปนระบบ. กรงเทพฯ : ธรรมกมลการพมพ. พฒนา สขประเสรฐ. (2541).กลยทธในการฝกอบรม. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

รงสรรค อาวะกล.(2537). การฝกอบรม. กรงเทพฯ : ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วเชยร ชวพมาย. (2528).การฝกอบรมและคมอวทยากร. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา.

สมชาต กจยรรยง. เทคนคการเปนวทยากร.(2545). กรงเทพฯ : มลตอนฟอรเมชนเทคโนโลย.

- 177 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 6

การพฒนาทรพยากรมนษยกบการท างานเปนทม 3 ชวโมง

หวขอเนอหา

ความหมายของทมงาน

แนวคดเกยวกบการท างานเปนทม

หลกการท างานเปนทม

ประเภทของทม

การสรางทมงาน

ลกษณะของการท างานเปนทม

ลกษณะทมงานทไมมประสทธภาพและทมงานทมประสทธภาพ

ขนตอนการท างานเปนทม

อปสรรคในการท างานเปนทม

หลกการพฒนาทม

ความส าคญของทมงาน

การสรางทมงาน

หลกปฏบตในการท างานเปนทม

ความแตกตางระหวางการท างานแบบทมและกลม (Teams vs Groups )

กรณศกษา: การท างาน

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

- 178 -

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหผเรยนสามารถอธบายความหมายของการท างานเปนทมได

2. เพอใหผเรยนสามารถวเคราะหการท างานเปนทมได

3. เพ อใหผ เรยน เหน คณค าและน าความ ร เก ยวกบการท างานเปน ทมไปใชในชวตประจ าวนได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมศกษาดวยตนเอง (Self Study Method)

3. ผสอนสรปเนอหา

4. ท าแบบฝกหดเพอทบทวนบทเรยน

5. ผเรยนถามขอสงสย

6. ผสอนท าการซกถาม

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

2. PowerPoint การท างานเปนทม

3. ต ารา

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากการซกถามในชนเรยน

2. ประเมนจากความรวมมอและความรบผดชอบตอการเรยนในกจกรรมศกษาดวยตนเอง

3. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

- 179 -

บทท 6

การพฒนาทรพยากรมนษยกบการท างานเปนทม

การพฒนาบคคล ม เทคนคทส าคญในการพฒนาการท างานของกลมท มประสทธภาพ ท าใหกลมสามารถเรยนรวธการวนจฉยปญหา ปรบปรงความสมพนธในการท างานใหดขน ความรวมมอรวมใจประสานงานกนในการท างานใหส าเรจตามเปาหมายและบรรลวตถประสงครวมกน วชย โถสสวรรณจนดา ใหความหมายของการท างานเปนทมวา การทบคคล ตงแต 2 คนขนไปมาท างานรวมกน เพอใหบรรลจดมงหมายเดยวกนอยางมประสทธภาพและผปฏบตงานตางกเกดความพอใจในการท างานนน การท างานเปนทมจะชวยเพมประสทธภาพขององคกร เนองจากท าใหวตถประสงครวมขององคการประสบความส าเรจสงสด โดยสมาชกในทมมความพอใจในงานทกระท าและมความพงพอใจเพอนรวมงาน บทนน าเนอหากบการท างานเปนทม รายละเอยดดงน

ความหมายของทมงาน

การท างานในสมยปจจบน หรอ การบรหารงานแนวใหมน จะท าแบบ "ขามาคนเดยว"

หรอ " วนแมนโชว " หรอ " ศลปนเดยว " หรอ " อศวนมาขาว " อนๆ ดจะเปนไปไดยาก

การท างานเปน ทม "TEAM"

ทม " TEAM " หมายถง บคคลทท างานรวมกนอยางประสานงานภายในกลม กลาวคอ

เปนการรวมตวของกลมคนทตองพงพา อาศยกนและกน ในการท างานเพอใหเกดผลส าเรจ

ทมงาน ( TEAM WORK ) หมายถง กลมคนทมความสมพนธกนคอนขางจะใกลชด และ คงความสมพนธอยคอนขางจะถาวร ซงประกอบดวยหวหนางาน และเพอนรวมงาน โดยรวมกนท างานใหบรรลวตถประสงค และ เปาหมายของทมงาน

ค าวา ทมงาน มนกวชาการไดใหความหมายหลายลกษณะ แตหลายๆความหมายจะเนนความส าคญอยทกลมของบคคลทจะรวมในกจกรรมมการเกยวของซงกนและกนมการวางแผนรวมกนเพอใหบรรลเปาหมายทวางไว ตามพจนานกรมไทยไดใหความหมายทมงานไวดงน

ทมงาน (Team work) หมายถง ทรวมก าลงกนทงคณะ

การท างานเปนทม หมายถง การท างานของกลมทมประสทธภาพ พยายามท าใหกลมสามารถเรยนรวธการวนจฉยปญหา ปรบปรงความสมพนธในการท างานใหดขน ความรวมมอรวมใจประสานงานกนในการท างานใหส าเรจตามเปาหมายและบรรลวตถประสงครวมกน

วชย โถสสวรรณจนดา ใหความหมายของการท างานเปนทมวา การทบคคล ตงแต 2 คนขนไปมาท างานรวมกน เพอใหบรรลจดมงหมายเดยวกนอยางมประสทธภาพและผปฏบตงานตางกเกดความ

- 180 -

พอใจในการท างานนน การท างานเปนทมจะชวยเพมประสทธภาพขององคกร เนองจากท าใหวตถประสงครวมขององคการประสบความส าเรจสงสด โดยสมาชกในทมมความพอใจในงานทกระท าและมความพงพอใจเพอนรวมงาน

วดคอก และฟรานซส (Wood cock and Francis) ใหความหมายวา ทมงาน หมายถง กลมคนทชวยเหลอซงกนและกนเพอใหบรรลวตถประสงครวมกน

Katzenbach & Smith Douglass K. ใหความหมายของทมงาน หมายถง การรวมตวของบคคลกลมทมทกษะตางๆทชวยใหการท างานของทมมความสมบรณขน โดยมขอตกลงมวตถประสงค จดมงหมายในการท างาน และมแนวทางในการท างานททกคนมสวนในการรบผดชอบรวมกน

ระวฒน พงษพยอม ไดใหค านยาม ทมงาน คอ กลมของบคคลทท างานรวมกนเพอบรรลวตถประสงครวมกนโดยสมาชกตองเสยสละความเปนสวนตวเทาทจ าเปน เพอใหบรรลวตถประสงคนน

สทธวรรณ ตนตรจนาวงศ ใหความหมายการท างานเปนทมหมายถง ลกษณะกลมท างานทบคคลตงแต 2 คนขนไป ทมความสมพนธตางๆในการท างานมการชวยเหลอซงกนและกนในกลม และรบรวาตนเปนสวนหนงของกลมตามโครงสรางถาวรทมอยในองคการ รวมทงเขาใจวตถประสงคของการท างานรวมกน

การท างานแบบทม ( Work teams) เปนการท างานรวมมอรวมใจของบคคล เพอทจะบรรลเปาหมายรวมกนผลงานรวมของทมทไดออกมาแลวจะมากกวาผลงานรวมของแตละคนมารวมกน

โดยตองมองคประกอบส าคญ 3 ประการ (3P) ไดแก

1.มวตถประสงค (Purpose) ตองชดเจน

2.มการจดล าดบความส าคญ (Priority) ในการท างาน

3.มผลการท างาน (Performance)

จากความหมายของทมงานขางตน พอสรปสนๆ ไดวา ทมงาน หมายถง การท างานของกลมทใชความสามารถแตละบคคลใหท างานรวมกนไดอยางมประสทธภาพ โดยเนนทกระบวนการการท างานเปนกลม และผลงานของกลม เพอผลประโยชนขององคการหรอหนวยงาน

แนวคดเกยวกบการท างานเปนทม

นกวชาการทสนใจเกยวกบการท างานเปนทมไดแก Douglas McGregor ในหนงสอ The

Human Side of Enterprise (1960) และ Rensis Likert ใน New Patterns of Management (1961)

McGregor ไดกลาวถงลกษณะการท างานเปนทม ดงน

- 181 -

1. บรรยากาศขององคกรทเปนรปนย ตามสบาย ไมเครยดเกนไป

2. มการอภปรายกนอยางเปดเผยเกยวกบการมสวนรวมของแตละคน

3. งานหรอวตถประสงคของกลม สมาชกทกคนมความเขาใจและยอมรบ

4. สมาชกกลมยอมรบรบเหตผลของกนและกน

5. เมอมการขดแยงกน จะตองแกปญหารวมกน จะไมมการหนปญหา

6. มการตดสนใจ ดวยความคดเหนสวนใหญ

7. การวจารณเปดเผยตรงไปตรงมา

8. ทกคนมอสรเสรในการแสดงความรสก

9. การปฏบตงาน การมอบหมายงาน ไดรบการยอมรบเปนอยางดจากบคคลทเกยวของ 10. ผน ากลมไมสามารถตอส เพออ านาจสวนตว ประเดนส าคญอยทไมไดอยทใครควบคม แตอยทท าอยางไรใหงานส าเรจผล

11. กลมมอสรภาพในการท างานของสมาชกแตละคน จะมการหยดเพอตรวจสอบงานเปนระยะ

Rensis Likert ไดกลาวถงการท างานเปนกลมไวดงน

1. สมาชกกลมมทกษะ ในเรองของภาวะผน าและบทบาทของสมาชก

2. กลมมประสทธภาพและมความสมพนธในการท างานตองเปนไปดวยด

3. สมาชกในกลมทกคนตองมความซอสตย

4. สมาชกและหวหนากลมตองมความไวใจกนสง

5. คานยมและเปาหมายตางๆจะตองเกดจากความพงพอใจและความจ าเปนของสมาชก 6. การปฏบตงานสมาชกทกคนตองมความอดทน เพอใหไดมาซงคานยมและเปาหมายของกลม

7. ถาคานยมของกลมมความส าคญมากขนเทาใด ความพงพอใจของกลมยงส าคญมากขนตาม

8. สมาชกกลมมการกระตนเตอนกน เพอใหงานไดส าเรจตามเปาหมายของกลม

9. เมอเกดปญหาจะตองมการใหความรวมมอ ชวยเหลอเกอกลกน แนะน า วจารณ ใหความคดเหน

10. หวหนาควรยอมรบหลกการซงจะเปนเครองมอในการสรางบรรยากาศของการสรางสรรคในกลมและการรวมมอกนแทนทจะแขงขนชงดกนระหวางสมาชกในกลม

11. กลมมความกระตอรอรนทจะชวยเหลอซงกนและกน

12. สมาชกแตละคนยอมรบดวยความเตมใจดวยปราศจากความกลวในอปสรรคและเปาหมาย

- 182 -

13. หวหนาและสมาชกในกลม จะตองเชอวาคนในกลมสามารถท างานทยากใหส าเรจได

14. เมอมความจ าเปนทจะรบค าแนะน า สมาชกคนอนๆของกลมจะใหค าแนะน าสมาชกทจ าเปน

15. บรรยากาศทสนบสนนกลมสมาชกกลมมาจ าเปนทจะตองพดค าวา “ครบ ขอรบกระผม” กบหวหนาทมเสมอไป

16. กลมมความตระหนกในคานยมของความคดสรางสรรค

17. มการกระตนใหสมาชกตดตอสอสารกนอยางเปดเผย

18. มการกระตนทางใจสง เพอใชเปนกระบวนการตดตอสอสาร เพอจะไดมการเสรมสรางประโยชนและเปาหมายตางๆภายในกลม

19. ทกคนสนใจขอมลขาวสารทเกยวกบกลม

20. กลมทมประสทธภาพสงยอมยอมรบอทธพลของบคคลอนและของกนและกน

21. กระบวนการของกลม กลมทมประสทธภาพสงสามารถท าใหสมาชกใชก าลงไดเตมท

22. ความสามารถของสมาชกแตละคนในกลม มอทธพลตอกนและกนและยอมมสวนรวมตอความยดหยนและการปรบตวของความคด เปาหมายและทศนคตตางๆ

23. ในกลมทมประสทธภาพแตละคนในกลมรสกมนใจและปลอดภยในการตดสนใจในปญหาทดเหมอนจะเหมาะสมตอเขา

24. หวหนาของกลมทมประสทธภาพสง จะไดรบการเลอกตงมาอยางระมดระวงความสามารถผน า

หลกการท างานเปนทม

หลกการท างานเปนทมทส าคญของ Mclntyre and Sales 1995 ไดกลาวไวดงน

1.สมาชกในทมจะตองมการตอบรบและยอมรบผลสะทอนหรอการตอบรบจากสมาชกอนๆ

2.การท างานเปนทมตองมความเตมใจ มการเตรยมตว เตรยมใจ

3.การท างานเปนทมตองมการรวบรวมความคดเหนของสมาชกในทม

4.การท างานจะตองสนบสนนเกอกลซงกนและกน

5.ผน าเปนปจจยทส าคญประการหนงทจะท าใหเหนวาทมจะด าเนนไปลกษณะใด ผน าจะตองเปนตวอยางทดใหกบสมาชก

ประเภทของทม

- 183 -

ทมงานมรปแบบพนฐานทนยมใชงานมอย 3 ประเภท การเลอกใชจะขนอยกบสถานการณ ไดแก

1. ทมงานแกปญหา (Problem-solving Team)

2. ทมงานบรหารดวยตนเอง (Self-managed Work Team)

3. ทมขามสายงาน (Cross-function Team)

ความทาทายทส าคญขององคการจะน าไปสระบบทเปนทางการ ซงจะเปนทมาของทมงานทมศกยภาพในการท างานในระดบสง เพอใหไดทมงานทมศกยภาพจ าเปนจะตองมการก าหนดสงตางๆดงน

1. ทมงานทคอยใหค าแนะน า

2. ทมงานบรหาร

3. ทมงานปฏบต

การสรางทมงาน

การสรางทมงาน (Team Building) เปนกจกรรมทเปนทางการเพอปรบปรงพฒนางานตามหนาทของทมงามเพอใหทมงานมประสทธภาพมากยงขน เปนวธการทตองอาศยความรวมมอกนทจะรวบรวมและวเคราะหขอมลเพอปรบปรงทมงาน

ทมงานโดยทวไปไมไดเกดขนไดเองตามธรรมชาต บางครงสมาชกและผน าทมจะตองท างานหนกเพอใหบรรลเปาหมาย เมอมการสรางทมงานขนมาใหมจะตองบรหารเพอใหกลมมความพฒนา ถงแมวามการพฒนาอยางเตมทแลว ทมงานสวนใหญกยงพอปญหาการท างานในหลายๆประเดนทมความแตกตางกน กระบวนการทมระบบการสรางทมจะสามารถชวยได

วธการสรางทมงาน (Approaches to team Building)

1.วธการลาถอยอยางมแบบแผน (Formal retreat approach) 2.วธการปรบปรงอยางตอเนอง (Continuous improvement approach)

3.การใชประสบการณภายนอก (Outdoor experience approach)

การสรางทมงานทมประสทธภาพ

การสรางทมงานทมประสทธภาพ มกระบวนการทส าคญ 5 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การรบรปญหา

ขนตอนท 2 การรวบรวมและวเคราะหขอมล

- 184 -

ขนตอนท 3 การวางแผนปฏบตการ

ขนตอนท 4 การด าเนนงาน

ขนตอนท 5 การประเมนผลลพธจากการด าเนนงาน

ลกษณะของการท างานเปนทม

ทมงานทมศกยภาพในการท างานระดบสงจะมลกษณะพเศษทท าใหเกดความเปนเลศในเรองของทมงาน และสามารถบรรลขอไดเปรยบเฉพาะอยาง ดงน

1. ทมงานทมศกยภาพการท างานในระดบสงจะมคานยมหลกทแขงแกรง

2. ทมงานทมศกยภาพการท างานในระดบสงจะมวตถประสงคในการท างานทชดเจน

3. ทมงานทมศกยภาพการท างานในระดบสงจะมสวนประกอบของทกษะทถกตอง ซงจะประกอบดวยทกษะดานการแกปญหา ทกษะการตดสนใจ และทกษะดานความสมพนธระหวางบคคล

4. ทมงานทมศกยภาพการท างานในระดบสงจะมความคดสรางสรรค เพอใชในการปรบปรงการด าเนนงาน การพฒนาผลตภณฑ บรการตางๆ อยางตอเนอง

ลกษณะทมงานทไมมประสทธภาพและทมงานทมประสทธภาพ

Woodcock Mike ไดสรปลกษณะทมงานทไมมประสทธภาพและทมงานทมประสทธภาพไวดงน

1. อาการของความคบของใจ ความคบของใจเกดจากการทคนเรามองไมเหนทางวาความตองการของตนจะไดรบการตอบสนองอยางไร ความคบของใจจะท าใหเกดความหมดหวง ขาดความผกพนกบเปาหมายของสวนรวมและขาดแรงจงใจ ซงอาการคบของใจจะท าใหเกดการแสดงออกดวยความหงดหงด การกาวราว การแกแคน เพราะสมาชกไมมโอกาสทจะไดแสดงความคดเหนของตนในระบบงาน สงเหลานจะท าใหการตอบโตรนแรงมากยงขน

2. การแกงแยงชงด การแขงขนเปนเรองธรรมดาในองคการ แตการแขงขนทมงท าลายกน ทมแต กลโกงเตมไปหมด ยอมเปนการแขงขนทไมดตอองคการ จะท าใหองคการประสบความลมเหลว ท าใหสมาชกในองคการหมดก าลงใจในการท างานเพราะคดวายงไงงานกจะไมประสบความส าเรจ

3. สหนาของสมาชก อาการของทมงานจะแสดงออกทางสหนาวาสขหรอทกข

4. ความเปดเผยและความซอตรง จะเกดขนเมอความลมเหลวเกดขนแลว เพราะเมอความลมเหลวเกดขนทางสดทายคอคนเรายอมเปดเผยความจรง ถาเราบอกขอมลทถกตองกอน ยากทจะเกดความลมเหลวเกดขน

- 185 -

5. การประชม เปนหนงสงทจะท าใหเปนวาทมมประสทธภาพหรอไม เหตผลส าคญของการประชมคอ การใชทกษะของสมาชกในการรวมกนแกปญหาอยางใดอยางหนง จะเหนไดวาจะมสมาชกเพยงบางคนทสามารถใชทกษะได สงจะจะบงชคณภาพของการประชมคอความรสกของสมาชกวาอยากประชมหรอเบอหนายการประชม

6. ความสมพนธระหวางหวหนาและลกนอง เปนเครองชคณภาพของทมงานในทมงานทไมมประสทธภาพเชนกน

7. สมาชกไมพฒนาตนเอง

8. บทบาทและหนาทของสมาชกไมชดเจน

9. การไมยอมรบความชวยเหลอจากภายนอก

10. สมาชกขาดความคดรเรมสรางสรรค

11. สมาชกไมใหความรวมมอและไมชวยเหลอ

ลกษณะของทมงานทมประสทธภาพ

ลกษณะของทมงานทมประสทธภาพมลกษณะดงตอไปน

1. วตถประสงคชดเจนและมเปาหมายทสอดคลองกน

2. สมาชกมความเปดเผย จรงใจและเผชญหนาเพอแกปญหา

3. สมาชกมการสนบสนนและไววางใจกน

4. สมาชกมความรวมมอและใชความขดแยงในทางสรางสรรค 5. กลมมกระบวนการตดสนใจและกระบวนการท างานทเหมาะสม

6. ใชภาวะผน าทเหมาะสม

7. ประเมนผลอยางสม าเสมอ

8. การพฒนาตนเองของสมาชก

9. ตองมความสมพนธกบหนวยงานอนๆ

ขนตอนการท างานเปนทม

ขนตอนการท างานเปนทม ประกอบดวย 4 ขนตอนทส าคญๆ ไดแก

1. การปฐมนเทศ

2. สรางความเขาใจรวมกน

3. การหาขอยตหรอขอสรป

4. การปฏบตงาน

- 186 -

อปสรรคในการท างานเปนทม

อปสรรคของการท างานเปนทม จากวารสาร Personnel Journal ฉบบเดอนมกราคม 1988 มดงน

1. ความแตกตางระหวางบคลกภาพ

2. การมสวนรวมในการท างานอยางไมเทาเทยมกน

3. การขาดความรสกมสวนรวมในทม

4. ความลมเหลวในการประเมนทม

5. อ านาจของผน า

6. ขาดแคลนทางเลอก

7. การปดบง ไมสอสารแลกเปลยนกน

8. ขาดการวนจฉยในทมงาน

9. ขาดการกระจายขาวสารสระดบลาง

ความขดแยงและการจดการกบความขดแยง

ความขดแยง

ความขดแยงในองคการแบงออกเปน 5 ระดบ ไดแก

1. ความขดแยงในตวบคคล

2. ความขดแยงระหวางบคคล

3. ความขดแยงภายในกลม

4. ความขดแยงระหวางกลม

5. ความขดแยงระหวางองคการ

การจดการกบความขดแยง

การจดการกบความขดแยงทเกดขนในองคการสามารถจดการไดดงตอไปน

1. การหลกเลยง

2. การแขงขน

3. การยอมเสยสละ

4. การประนประนอม

5. การรวมมอกน

หลกการพฒนาทม

- 187 -

แบบจ าลอง (Mode) ของ Peter และคณะ (1975) ซงอทย บญประเสรฐ (2531) ไดน ามาอธบายสรปไวดงน

1. การสรางความไวเนอเชอใจกน

2. การสอสารระหวางกนแบบเปดเผย

3. ปรกษาหารอกน

4. การสรางความรวมมอกนอยางแขงขน

5. การตดตามและสงเสรมการพฒนาทมงานอยางตอเนอง

กรณศกษา: การท างานเปนทมของคร

วธการท างานนอกสถานศกษา

บญเลศ สองสวางกลาวถงวธการท างานนอกสถานศกษา ไวดงตอไปน (บญเลศ สองสวาง 2339, 148-149)

1.1วธการท างานเปนทมอยางเปนทางการ มลกษณะ ดงน

1. มโครงสรางแนนอน มความรบผดชอบทแนนอน จดแบงสายงานไปตามระเบยบและกฎหมายทรองรบ

2. อ านาจสงการขนอยกบผทรบผดชอบตามหนวยงานทไดรบมอบหมาย

3. เครงครดในระเบยบ การปฏบตงานและตดตอสมพนธ การตดตอสอสารภายในและภายนอกหนวยงานจะเปนไปตามระเบยบและลกษณะของสายงานทก าหนดไว

4. ก าหนดคณลกษณะงาน มการก าหนดระบบของสายงานตามล าดบขน โดยแบงสายงานจากสงมาหาต า หรอต ามาหาสงไมนยมเสนองานขามล าดบสายงาน

5. ประกอบดวยความถนดและสามารถเฉพาะอยาง แตสามารถเพมบทบาทต าแหนงหนาทตามความสามารถและระยะเวลาทตนปฏบตงาน

6. มความสมพนธของสมาชกในลกษณะทสมพนธกบการท างานทเกยวของ

7. มความส าเรจของหนวยงานทเกดจากระบบและผน าของระบบ

1.2 วธการท างานเปนทมอยางไมเปนทางการ มดงลกษณะดงน

1. มโครงสรางทไมแนนอน ระบบงานไมแนนอน แตมจดมงหมายชดเจน

2. มความยดหยน ไมยดระเบยบเปนแนวปฏบตตายตว

3. ไมก าหนดลกษณะงาน การด าเนนงานจะเปนไปตามความเหมาะสมทเกดจากสภาพสงคมหรอบคคลในองคการ เพอวตถประสงคอยางใดอยางหนงตามความจ าเปน

- 188 -

4. มความสมพนธอยางเปนกนเองระหวางสมาชก โดยไมมระเบยบปฏบตทชดเจน

5. มการเลอกหวหนาทมอยางไมเปนทางการ มความยดหยนในการบรหารงานไปสจดหมายอยางเหมาะสม

6. มความส าเรจของหนวยงานทเกดจากสมาชกในทมรวมมอรวมใจกนท างาน

แนวทางการท างานเปนทมในสถานศกษา

ครสามารถน าวธการท างานเปนทมมาใชในสถานศกษาได 2 แนวทาง คอ การท างานเปนทมกบเพอนรวมวชาชพและการท างานเปนทมกบผเรยน ซงแตละแนวทางมรายละเอยดดงตอไปน

1.1 การท างานเปนทมกบเพอนรวมวชาชพ มแนวทางดงตอไปน

1. การท างานเปนทมเปนแบบทางการ ชดเจนในเรองบทบาทหนาท สายงานและระเบยบปฏบตตางๆโดยเฉพาะในการท างานทเกยวของกบผบงคบบญชาแตละระดบ

2. มสถานภาพเปนทงผน าและสมาชก หมนเวยนกนไป ซงจะตองเขาใจบทบาทของตนใหชดเจน และปฏบตหนาทอยางเหมาะสม

3. มงานบางลกษณะทตองใชวธการท างานเปนทมอยางไมเปนทางการเนองจากมความยดหยนและความคลองตว และเออตอการท างานมากกวา

4. มการผสมผสานการท างานเปนทมทงสองวธ เพอใหไดงานทมคณภาพ

5. มการใหอภยกนหากมความผดพลาดในการท างานและพรอมทจะรวมกนแกไขปญหาทเกดขนอยางสรางสรรค

1.2 การท างานเปนทมกบผเรยน มแนวทางดงตอไปน

1. เลอกวธสอนทเปดโอกาสใหผเรยนไดท างานรวมกน

2. ใหความรเรองหลกการท างานเปนทมทถกตอง

3. เปดโอกาสใหผเรยนไดทดลองท างานรวมกน โดยครเปนผคอยใหค าปรกษา

4. มการประเมนการท างานรวมกนของผเรยนเพอใหผเรยนทราบขอดและขอเสยทควรปรบปรง

5. เนนใหผเรยนเหนความส าคญของการท างานเปนทมและเกดเจตคตทดตอการท างานในลกษณะดงกลาว

6. ใหแรงเสรมผเรยนทมทกษะการท างานเปนทม

- 189 -

แนวทางการท างานเปนทมนอกสถานศกษา

ในการท างานเปนทมนนครไมไดมโอกาสใชเฉพาะในสถานศกษาเพยงเทานน เนองจากปจจบนครตองมบทบาทหนาททเกยวของกบบคคลและหนวยงานภายนอกสถานศกษาในลกษณะทตองท างานรวมกนครควรตองมแนวทางการท างานเปนทมดงน

1. สงเสรมใหเกดการท างานเปนทมอยางเปนทางการในลกษณะโครงสรางทชดเจน มวตถประสงคตรงกน

2. สนบสนนใหบคคลในชมชนทเปนผน าชมชน เปนทรกและศรทธาของชาวบาน

3. เนนวธการปฏบตงานในลกษณะการท างานเปนทมอยางไมเปนทางการ

4. พยายามใหสมาชกทกคนมสวนรวมในการท างานโดยน าความสามารถของแตละคนมาใชใหเกดประโยชน

5. คอยชวยเหลอและประสานงานใหการท างานเปนไปไดอยางราบรน

6. หลกเลยงมาขดแยงและความไมเขาใจกนทอาจเกดขนพรอมทงหาวธแกปญหาอยางสรางสรรค

ความส าคญของทมงาน

ปจจยทส าคญในการท างานในองคกรหนงๆคอ “ คน ” ซงมผลกระทบตอบรรยากาศในการท างานของกลมสมาชก จะราบรนเปนไปในทางสรางสรรคมการสนบสนน เกอกลกน ชวยกนแกปญหา อปสรรคและขอยงยากใหผานพนไปไดนน เปนการท างานเปนทม โดยอาศยศกยภาพของคนในกลม เพอท างานรวมกน คดรวมกน วางแผนรวมกนและแกปญหารวมกน นบวาเปนการรวมพลงยอมจะชวยใหประสทธผลของกลมเพมขนสงขนได

จราภรณ สขาว กลาววา การท างานเปนทมนน ผลงานทไดจากทมจะมากกวาผลงานของแตละคนทท างานคนเดยวมารวมกน ดงนน การท างานเปนทมจงเปนวธการทไดผลมากทสด ในการปรบปรงประสทธผลในการท างานมอยหลายกรณทผลงานออกมาดกวาและประหยดกวากลมยอย จะมความรสกของการท างานทเปนทมมาก จงเปนผลใหสมาชกกลมพรอมทจะรวมในกจกรรมกลม และเมอมสวนรวมกมความผกพนและสรางความสมพนธระหวางสมาชกในกลมเปนอยางด และถามงปรบคณภาพความสมพนธทมอยตอกนระหวางสมาชกของกลม และมงเนนความสมพนธระหวางกลมกบงานทกลมก าลงท า จะชวยใหการปฏบตงานมประสทธผลและบรรลเปาหมายทตองการขององคการเปนการสรางพนฐานส าคญเกยวกบความร ความเขาใจในการท างานเปนทม และสามารถน าไปสการพฒนาทมงานไดโดยตองอาศยเทคนค วธการหลายอยางทจะสรางทมงานใหเขมแขง และพฒนาทมงานอยางตอเนอง เพอองคการทเขมแขงตอไปชนดของทมงาน

- 190 -

การแบงทมในองคกรสามารถทจะแบงประเภท ตามวตถประสงคได 4 รปแบบคอ

1. ทมแกปญหา (Problem – Solving Teams) ประกอบดวยกลมของพนกงาน และผบรหารซงเขามารวมกลมดวยความสมครใจ และประชมรวมกนอยางสม าเสมอ เพออภปรายหาวธการส าหรบการแกปญหา โดยทวไปทมแกปญหาท าหนาทเพยงใหค าแนะน าเทานน แตจะไมมอ านาจทจะท าใหเกดการกระท า ตามค าแนะน า ตวอยางของทมแกปญหาทนยมท ากน คอ ทม QC (Quality

Circles)

2. ทมบรหารตนเอง (Self – Managed Teams) หมายถง ทมทสมาชกทกคนลวนรบผดชอบตอลกษณะทงหมดของการปฏบตงานอยางแทจรง โดยเปนอสระจากฝายบรหารซงสมาชกจะปฏบตงานโดยทวไป มการแบงหนาทความรบผดชอบส าหรบงานทมบรหารตนเองสามารถทจะเลอกสมาชกผรวมทม และสามารถใหสมาชกมการตรวจสอบซงกนและกน

3. ทมทท างานขามหนาทกน (Cross – Function Teams) เปนการประสมประสานขามหนาทงาน ความสามารถในการดงทรพยากรบคคลผนวกเขาดวยกนจากหนาททางธรกจทแตกตางกน เพอสรางสมรรถภาพในดานความแตกตาง โดยเปนการใชก าลงแรงงาน ตงเปนทมขามหนาทชวคราวซงมลกษณะคลายกบคณะกรรมการ (Committees) เขามาเพอแลกเปลยนขอมลกน, พฒนาความคดใหมๆ รวมมอกนแกปญหา และท าโครงการทซบซอน ทมขามหนาท ตองการเวลามากเพอสมาชกจะตองเรยนรงานทแตกตาง ซบซอน และตองใชเวลาในการสรางความไวใจ และสรางการท างานเปนทมเนองจาก แตละคนมาจากภมหลงทแตกตางกน

4. ทมเสมอนจรง (Virtual Teams) ลกษณะการท างานจะเปนทม แตสภาพการท างานจะแยกกนอย ดงน นจงตองการระบบในการตดตอสอสารระหวางกนทมประสทธภาพซงอาศยความกาวหนาทางเทคโนโลย ทมจะมงเนนความส าเรจของงานเพอใหบรรลเปาหมายของงานรวมกน แตจะมการแลกเปลยนความสมพนธดานความรสกทางสงคมในระดบต า

ค าถาม 3 ขอ เพอดวาควรใชวธการท างานเปนทมในการท างานหรอไม 1. งานนนสามารถท าไดดขนหรอไม หากใชคนมากกวาหนงคน

2. งานนนมวตถประสงคเพอทกคนในกลม หรอ เพอคนใดคนหนง

3. การเลอกใชประเภทของทมใหเหมาะสมกบสถานการณ

คณลกษณะของทม

ทมทจะประสบความส าเรจในการท างานคอกลมของบคคลทท างานรวมกนเพอใหบรรลเปาหมายของ ทม ตอไปนเปนสงททานและเพอนรวมทมจะตองยดถอเปนกรอบเพอท างาน

- 191 -

รวมกน - มความเปนหนงเดยวกน

- จดการดวยตนเอง

- พงพาตวเอง

- ขนาดของกลมทพอเหมาะ

มความเปนหนงเดยวกนสมาชกของทมทประสบความส าเรจในการท างานจะตองมความเปนหนงเดยวกนทกๆ คนจะถกดงเขามาในทศทางเดยวกนเพอใหบรรลความส าเรจในงาน และ / หรอบรรลเปาหมายรวมกน โดยทวไปแลวงาน และ / หรอเปาหมายอาจบรรลไดเมอท างานรวมกนแทนทจะตางคนตางท า ทมงานทมประสทธภาพจะมลกษณะโดดเดนและสมาชกทกคนมความรสกวาตนเองมสวนรวมในความส าเรจดวย จดการดวยตนเอง ทมงานทประสบความส าเรจในการท างานมแนวโนมวาจะสรางโครงสรางเฉพาะตนขนมา เนองจากสมาชกยอมรบบทบาท ของตนในเวลาตาง ๆ กน คลอยตามความจ าเปน ความตองการและความสามารถของตน บางคนอาจมประสบการณในงานเฉพาะอยางจงอาจเปนคนจดการใหคนอน ๆ ท าตาม คนอน ๆ กจะท าหนาทในกจกรรมของตนไปในงานทเขาคนเคย พฤตกรรมเหลานจะถกพฒนาไปในแนวของโครงสรางองคกร และสมาชกทกคนจะตองปฏบตตามพงพาตวเองสมาชกของทมทประสบความส าเรจในการท างานจะรวมมอกบคนอน ๆ เพอท างานชนใดชนหนงหรอท าใหเปาหมายส าเรจอยางไมหลกเลยง รวมกนท างานตามก าลงความสามารถของตนเอง ใหค าปรกษาแนะน าและชกจงเมอจ าเปน รวมประสานงานในหนาทและแกไขปญหาอปสรรครวมกน ทกคนตางเอออาทรชวยเหลอกนและมความเปนหนงเดยวกน ถามบคคลหนงบคคลใดท างานเกนก าลงหรอประสบปญหายงยากอนใดพวกเขาจะรวมมอกน เชน อาจปกปดคนทมาท างานสายหรอ เลกงานกอนเวลา ขนาดของกลมทพอเหมาะโดยทวไปแลวทมงานทประสบความส าเรจในการท างานมกจะมขนาดพอเหมาะไมใหญโตเกนไปนก เพอใหสมาชกทกคนในกลมสามารถเขามามสวนรวมสรางสรรคและจดการดวยตวเองได แบงงานกนท าอยางยตธรรม แบงปนความคดเหนและความรสกอยางเปดเผย รวมกนคดแกปญหาอยางฉบไวและทนกาล สมาชกสก 5 คนตอทมเปนขนาดทก าลงพอด ถามากไปกวานนอาจเสยเวลาในการอภปรายกลม ในขณะทสมาชกคนหนงหรอสองคนก าลงท างาน คนอน ๆ อาจไมเขาไปมสวนรวมมากนก อาจมการจดกลมทมสมาชกนอยกวา 5 คน ซงจะมบคคลทมความสามารถไมเพยงพอ หรอมความรไมเพยงพอ

รวมทงความเชยวชาญในงานกอาจไมเพยงพอทจะท าใหงานส าเรจอยางเรยบรอย แตไมวากลมจะมสมาชกมากนอยเพยงใดกตาม ทานอาจไมอยในสถานะทจะคดเลอกได จ านวนสมาชกเลขคจะดสมเหตสมผลกวาเพอหลกเลยงการเผชญปญหาเสยงครงหนงเหนอยางหนงเสยงอกครงหนงเหนอกแบบหนงในการตดสนปญหาใด ๆ การรจกเพอนรวมทมอกอยางหนงทควรจ ากคอทานไมควรมทศนะตอเพอนรวมทมทกคนวาจะมประสทธภาพเปนแบบเดยวกน เพราะทกคนจะม

- 192 -

บคลกภาพทแตกตางกนไป จงควรพจารณาใหตางทศนะกนไป อยางไรกตามบางคนกอาจมบคลกทคลายคลงกนแบบทเราจะกลาวตอไป แตโปรดระมดระวงอยาไปคดวาคณลกษณะทสมบรณของแตละคนจะไมเหมอนกนทเดยวนก เพราะวาเขาหรอเธออาจมเพยงบางอยางทสอดคลองกน จงจ าเปนตองรจกคนแตละคนเปนอยางดสมาชกของทมมกจะเปนดงตอไปน

เปนนกคด

สมาชกประเภทนอาจเรยกวาเปน " คนเจาความคด " เขามกเขาไปยงเกยวกบสงทจะตองกระท าและมกจะมความคดความอานและมขอเสนอแนะตาง ๆ มากมาย นกคดมกไมคอยสนใจในรายละเอยดมากนก โดยปกตแลวสมาชกของทมประเภทนจะตองถกจดการอยางระมดระวง ใหเกยรต ใหก าลงใจและแมแตการยกยองใหเกดความภาคภมใจ เพอปองกนไมใหเขาถอนตวออกไปจากทมเสยกอน

เปนนกจดองคกร

การท างานรวมกบนกคดทสรางสรรคยงขนซงอาจเปนนกจดองคกร ผซงชอบเขาไปยงเกยวกบการท างานของทมงานเสมอ เพอไปจดการและจดสรรงานและหนาทตาง ๆ เปนคนเจาหลกการและเจาระเบยบ แตกเปนผท างานทมประสทธภาพด นกจดองคกรบางครงกไดรบการยอมรบวาเปนผมความคดกวางไกล แตไมคอยยดหยนนก ในการท างานเขามกจะประสบกบปญหาสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงและและมความไมแนนอน ทานจะตองมแผนการปฏบตงานทชดเจนเพอประสานงานกบเขาอยางสม าเสมอ

เปนนกปฏบตการ

สมาชกประเภทนเปนนกสรางงาน และมทศนคตทจะตงใจท างานเพอใหมผลงานเกดขน เปนคนเปดเผย หนหนพลนแลน ไมอดทนหากการตดสนใจลาชาหรอถกดแลควบคมการปฏบตงานอยางใกลชด และมกจะผดหวงเมอทกสงทกอยางไมเปนไปตามทตงใจ ทานจะตองใชความพยายามควบคมหนวงเหนยวเขาไวเพอไมใหรบผลกระทบจากความรนแรงทเกดขน

เปนสมาชกของทม

ไมนาแปลกใจนกทสมาชกของทมจะเปนผทกระตอรอรนในการท างานเพอใหทมงานประสบความส าเรจ และมการกระท าทสนบสนนและสามคคกลมเกลยวตอเพอนรวมทมเปนอน

- 193 -

ด พยายามทจะพฒนาและเสนอแนวความคดของกลมมากกวาแนวความคดของตวเอง สมาชกของทมมกไมชอบการเผชญหนาและการทะเลาะเบาะแวงกน ไมตองการตอตานใครคนใดคนหนง บางครงสมาชกของทมกไมคอยไดรบความสนใจ 91 เทาทควรจงพยายามปลกตนเองออกจากคนอน ๆ ทานจะตองกระตนและชกจงใหเขาเสนอความคดเหน หรอใหขอแนะน าและมองในดานบวกอยเสมอ

เปนนกตรวจสอบ

เปนไปตามชอ นกตรวจสอบหรอนกตรวจซ า มกชอบจบตาดวามงานอะไรบางทกาวหนา เขามกคดวาตนเองเปนคนยตธรรมและมความพถพถน แตคนอน ๆ อาจมองวาเขาเปนคนชอบใชอ านาจและและเปนพวกเผดจการ นกตรวจสอบมบทบาททตองคอยเตอนใหทมงานรสกถงความจ าเปนตองใชความรบดวนปฏบตงานอยางจรงจง เพอใหงานกาวหนาและบรรลเปาหมายทนเวลา ทานอาจตองเขาไปประสานกบนกตรวจสอบหรอท าหนาทประนประนอมเมอเขามความขดแยงกบเพอนรวมทมคนอน ๆ

เปนนกประเมนผล

สมาชกประเภทนเปนผทสรางสมดลอยางดยงระหวางนกคดและนกปฏบตการ ชอบความเปนอสระและมกจะแยกตวออกจากทม มความระมดระวงและรอบคอบในการเขาไปประเมนหรอวเคราะหขอมลหรอสถานการณ ถงแมวานกประเมนผลจะไมเปนทชนชอบของสมาชกบางคน แตทศนะของเขากไดรบการยอมรบนบถอจากสมาชกรวมทมคนอนๆ

กลยทธในการสรางทมงาน

โดยแนวความคดแลวทานและเพอนรวมทมยอมตองการเปนทมทประสบความส าเรจในการท างาน โดยมทานเปนผน าทม มขนตอนหลายขนตอนททานควรน ามาใชเพอใหบรรลกระบวนการ อนไดแก

สรางทมยอย ๆ ขนมา

เหนไดชดวาทานสามารถชวยไดในการกระตนใหทมทประสบความส าเรจสามารถพฒนาสมาชกอนมจ ากดไดเมอตองการ บางทกสก 5 คน ซงอาจเปนตวเลขทดทสดส าหรบสภาพแวดลอมทว ๆ ไป ทานจ าเปนตองคดถงบคคลซงประกอบกนเขาเปนทม คงไมเหมาะสมนกทจะใหมพนกงานสองคนซงเปนนกคดเขารวมทมจะท าใหเกดกรณพพาทขนภายในทมเพราะการรเรมและทศนะทไมสอดคลองกน ฉนใดกฉนนนเราไมควรมนกปฏบตการมากนก เพราะแตละคนจะท างานไปคนละทางสองทาง ดงนนจงควรน าเอาอตราสวนผสมทเหมาะสมเขามาใชในการสรางทม ใหม นกคด นกจดองคกร นกปฏบตการ และอน ๆ ซงจะสนบสนนซงกนและกนและ

- 194 -

ตรวจสอบกนเองเปนไปตามความเหมาะสม

เหนชอบในเปาหมาย

ใหแนใจวาสมาชกทกคนรวางานของตนคออะไร มาตรฐานและเปาหมายคออะไร และจะกาวไปในทศทางใด บคลากรแตละหนวยงานจะตองพยายามรวมกลมเขาดวยกนเพอท างานในหนาทอยางดทสดและใหอยในทมเดยวกน สงเหลานจะกระตนใหสมาชกทกคนจดรปงานของตนเขากบงานของคนอน ๆ เพอใหบรรลเปาหมายรวมอยางมประสทธภาพและทนเวลา ตองใหสมาชกทกคนเหนดวยกบสงทตนกระท าอยวาก าลงท าอะไร ท าเมอใด ท าอยางไร เพราะจะชวยใหเกดการประสานงานและท างานดวยกนอยางสามคคกลมเกลยว

รจกสมาชกเปนรายตว

เปนทกระจางชดวาทานจะตองรจกสมาชกแตละคนในทมเปนอยางดทสดเทาทจะเปนไปได เพอทจะสามารถระบไดวาสมาชกแตละคนมลกษณะส าคญและองคประกอบอยางใด ทราบจดแขงและจดออนของแตละคน ทานจะตองตดตอกบแตละคนในลกษณะทแตกตางกน ยกตวอยางเชน นกปฏบตการจะตองถกกระตนใหท างานชาลง รอคอย คดและรบฟงคนอนกอนทจะท างานตอ ในบางครงทานจะตองเขาไปไกลเกลยสมาชกของทาน เชน ระหวางนกปฏบตการกบนกตรวจสอบ ใหทงสองฝายนงลงเจรจากน รบฟงความคดเหนของแตละฝายและยอมรบทศนะของอกฝายหนงบาง

รกษาไวซงการตดตอสอสารทด การตดตอสอสารระหวางทานและทมงานและระหวางทมดวยกนเองมความส าคญในการพฒนาเพอ

น าไปสการเปนทมทจะประสบความส าเรจในการท างาน การตดตอสอสารสองทางอยางตอเนองและผลทไดรบกลบมาจะชวยหยดการซบซบนนทา ลดความสบสน ระงบปญหาตาง ๆ ไดอยางรวดเรวและฟนฟสมพนธภาพโดยรวม นบเปนความจ าเปนททกคนในองคกรจะตองพดจากบคนอน ๆ ทงในการประชมปกตทเปนทางการและอยางไมเปนทางการ เพอกาวไปขางหนา ยอมรบค าแนะน าตาง ๆ รบฟงและแลกเปลยนความคดเหนระหวางกน

แบบสอบถามตอไปนจะชวยใหทานตดสนใจไดวาทานและทมงานมการตดตอสอสารกนดพอหรอไม อยางใดทจะตองปรบปรงบาง

ประโยชนทไดรบ

1. บคลากรของศนยวทยพฒนา มสธ. นครศรธรรมราช ไดทกษะ หลากหลายวธคดทจะท างานรวมกนไดอยางสรางสรรค

- 195 -

2. บคลากรของศนยวทยพฒนา มสธ.นครศรธรรมราช ไดรปแบบใหมๆในการรวมกนท างานอยางมประสทธภาพ

3. บคลากรของศนยวทยพฒนา มสธ.นครศรธรรมราช มความรสกรวมกนในการรบผดชอบงาน

4. สรางขวญและก าลงใจแกสมาชก ท าใหเกดความไวใจ บรรยากาศในการท างานด ชวยใหการท างานไดผลดมประสทธภาพ

5. สรางความมนคงในอาชพ เพราะมการพฒนาความร ประสบการณและทกษะ ท าใหความกาวหนาในอาชพการงาน

6. สรางความสมพนธในงาน มการชวยกน ระดมความร ความสามารถของสมาชกเขาเปนหนงเดยว ท าใหเกดความผกพนใกลชดและบรรลเปาหมายทตองการพรอมกน

7. เพมพนการยอมรบนบถอซงกนและกน ในทมงานมการก าหนดใหสมาชกมบทบาทตางๆ เชน ผน าทม หวหนากลม ผประสานงานและบทบาทอนๆ ท าใหเกดความเขาใจในการท าหนาทตามบทบาททไดรบแตงตงหรอมอบหมาย ท าใหสามารถอยรวมกนไดอยางมความสข และเกดผลงานทด

การสรางทมงาน

ผน าและนกบรหารสามารถสรางทมงานไดเปนอยางด ถาใชเทคนคในการสรางคน ดวยการสรางความมงหมายทจะใหบรรลเปาหมายของงาน โดยมความมงมนอยทประโยชนของงานและประโยชนของตนเองประกอบกน แลวสรางมนษยสมพนธในระหวางบคลากรทรวมเปนทมงาน ใหมส านกทจะรวมกนสรางผลงานใหส าเรจเปนหนงเดยว โดยจะตองปฏบตดงน

1. ผบรหารจะตองรจกตนเองกอน แลวปรบตนเองใหเหมาะแกการทจะเปนหวหนางาน 1.1 การในหนาทของตนมความเกยวของกบบคลากรอนๆ อยางไร

1.2 การปฏบตงานในหนาทของตนมพลงอ านาจทจะควบคมและคมครองผรวมงานอน ๆ ไดอยางไร

1.3 บคลกภาพของตนมจดเดนอะไรทจะน ามาใชในทางปฏบตใหเปนประโยชนตองานและตอผรวมทมงานไดบาง และจะใชไดอยางไร

1.4 จดออนของตนเองมอยางไรบาง และจะปรบปรงแกไขจดออนของตนเอง ส าหรบการรวมกนท างานเปนทมไดอยางไร

2.รจกและเขาใจสมาชกทกคนทรวมทมงาน

2.1 ความใฝฝนและเปาหมาย รวมทงคานยมของแตสมาชกละคนทรวมทมงาน

2.2 วธการจงใจทจะน ามาใชไดผลตอสมาชกแตละคนอาจจะไมเหมอนกน

- 196 -

2.3 ส านกในตนเองของสมาชกแตละคนตองานทจะเขารวมปฏบตเปนอยางไร

2.4 ประสบการณในอดตของแตละคน

2.5 สมาชกมองหวหนาทมของตนดวยทศนคตอยางไร

3.การประสานความเขาใจในการท างานในประเดนตอไปน

3.1 ทบทวนและตอกย าความสามารถและประสบการณของทมทเคยประสพความส าเรจมาแลว เพอสรางเสรมส านกแหงความภาคภมใจ

3.2 ความสมพนธระหวางสมาชกของทมงาน

3.3 การเคารพและใหความส าคญตอกนระหวางเพอนสมาชกผรวมทม

3.4 ความสมพนธระหวางสมาชกของทม

3.5 ความสามคคในทม

3.6 ก าลงขวญของทม

3.7 การยอมรบบทบาทของหวหนาทม

4. กศโลบายในการสรางเสรมส านกในการท างานรวมกนเปนทม

4.1 สรางเสรมความไวเนอเชอใจในระหวางสมาชกผรวมทม

4.2 สรางบรรยากาศทสนบสนนกนและกน

4.3 สรางเสรมระบบและวธการสอสารทดระหวางกน

4.4 ก าหนดวตถประสงคและเปาหมายรวมกนของทม

4.5 แสวงหาวธทเหมาะสมในการแกไขปญหาขดแยงในแนวทางประนประนอม

4.6 สงเสรมใหสมาชกของทมระดมพลงความสามารถของตนมาใชประโยชนเพอสรางผลงานของทมใหดยงขน

4.7 มวธการในการควบคมและคมครองทด 4.8 สรางเสรมสงแวดลอมในองคกรทมลกษณะสนบสนนการท างานเปนทม

ขนตอนการท างานเปนทม

1. ก าหนดวตถประสงคและเปาหมายของงาน

2. รวบรวมขอมลขาวสารทเกยวของ

3. ก าหนดนโยบาย

4. ก าหนดลกษณะงาน และแบงสรรสดสวนงานและทรพยากรทจะตองใช

5. วางแผนงาน ก าหนดกรอบขอบเขตของงาน รวมทงเงอนเวลา

6. มอบหมายงานตามความถนดของสมาชกในทม

7. ตดตามส ารวจการปฏบตงาน ในบางสวนกควรไดรบการตรวจสอบในรายละเอยด

- 197 -

8. ทบทวนผลการด าเนนงาน เมอถงก าหนดเวลาทจะตองทบทวน เพอปรบแผนงานตามสมควร

9. ประเมนผลงานเมอเสรจ แลวแจงใหสมาชกรวมทมทราบ เพอความภาคภมใจและ ถามสงใดทสมควรจะปรบปรงใหดขนตอไปไดกจะตงเปนขอสงเกตไว

หลกปฏบตในการท างานเปนทม

1. มอดมการณทแนนอน และสมาชกทกคนยอมรบ

2. ยดมนในความถกตอง

3. ใชหลกการประนประนอม

4. ถอหลกการใหอภยระหวางกนเสมอ

5. มส านกในเรองสดสวนการปฏบตงาน ไมเอาเปรยบกน

6. ถอวาทกคนมความเทาเทยมกน

7. เคารพในสทธและเสรภาพสวนตวของเพอนสมาชก

8. ถอหลกการไมมงเอาเดนคนเดยว แตตองดรวมกนทงทม

9. รจกมองปญหาใหเปนเรองธรรมดา

10. เปดใจกวางระหวางกน

11. รจกแบงงาน และประสานงาน

12. มความเปนอสระในการท างานพอสมควร

13. ถอการปฏบตตามกฎ ระเบยบ อยางเครงครดเสมอ

14. ยอมรบผดเมอท าผด

15. เมอมความขดแยงตองถอหลกการปรบมมมองทอาจแตกตางกน ใหมองในมมมองเดยวกนได

เพอสรางประสทธภาพในการท างาน

1. วตถประสงคชดเจน และมเปาหมายทเหนพองตองกน เพอใชเปนแนวทางในการปฏบตงาน ทตองการใหองคกรบรรลผลส าเรจ ทคาดหวงไวในการด าเนนงาน ใหเปนไปตามภารกจขององคกร

- 198 -

1.1. การก าหนดวตถประสงคทด ตองใหผน าและสมาชกในทมมสวนในการก าหนดหนาท ความรบผดชอบและวตถประสงครวมกน

1.2. ประโยชนของการก าหนดวตถประสงค เพอใชเปนแนวทางในการปฏบตงาน ใชเปนการรวมพลงในการท างาน และเปนเครองมอวดความส าเรจหรอความลมเหลวของงาน

1.3. วตถประสงคทด ตองเขยนเปนลายลกษณอกษร เขาใจงาย สามารถปฏบตได ไมขดกบระเบยบขอบงคบอนๆ ในองคกร

2. มความเปดเผยตอกนและการเผชญหนาเพอแกปญหา มความส าคญตอการท างานเปนทมเพอใหงานเกดประสทธภาพ

2.1. สมาชกจะตองแสดงความคดเหนอยางเปดเผย ตรงไปตรงมา แกปญหาอยาง

เตมใจและจรงใจ

2.2. การแสดงความคดเหนอยางเปดเผยของสมาชกในทมจะตองไดรบความ

ปลอดภย พดถงปญหาอยางสบายใจ เพอใหสามารถอยรวมกนและท างานรวมกนไดเปนอยางด

3. การสนบสนนและความไววางใจตอกน สมาชกในทมตองมความไวใจกนและกน โดยทกคนมเสรในการแสดงความคดเหนอยางตรงไปตรงมา โดยไมตองเกรงวาจะมผลรายตามมาภายหลง ท าใหกลาทจะเผชญกบปญหาตางๆ ไดเปนอยางด สมาชกจะตองใหการสนบสนนชวยเหลอในการท างาน

4. ความรวมมอและการใชความขดแยงในทางสรางสรรค

4.1. การสรางความรวมมอกบบคคลอน ในการสรางความรวมมอเพอความเขาใจ

ซงกนและกน การขอความรวมมอมสองฝายคอ ฝายขอความรวมมอและฝายใหความรวมมอ ความรวมมอจะเกดขนเมอฝายใหมความเตมใจและยนดใหความรวมมอ เหตผลการขาดความรวมมอเปนเพราะการขดผลประโยชนไมอยากใหผอนไดดกวา สมพนธภาพไมด วตถประสงคทงสองฝายไมตรงกน ไมเหนดวยกบวธการท างาน ไมมความพรอมในการใหความรวมมอ

4.2. ความขดแยง หมายถงความไมลงรอยกนในความคด หรอการกระท าทเกดขน

ระหวางสองคนขนไปหรอระหวางกลม เพราะขดผลประโยชน ความคดไมตรงกน ผลประโยชนขดกน องคกรขดแยงกน ฯลฯ

4.3. วธแกความขดแยง ควรใชวธแกปญหารวมกน ใหเกดความเสมอภาค ไมให เกดการไดหนาหรอเสยหนา เปนการเจรจาแบบประนประนอม

5. กระบวนการท างานและการตดสนใจทถกตองและเหมาะสม

งานทมประสทธภาพนนสมาชกทกคนจะตองโฟกสไปทงานและผลของงานเปนล าดบแรก ตอมากเปนการวางแผนวาท าอยางไรงานจงจะออกมาด ขนตอนในการตดสนใจ

5.1. ท าความเขาใจอยางชดเจนในเหตผลส าหรบการตดสนใจ

- 199 -

5.2. วเคราะหลกษณะปญหาทจะตองตดสนใจ

5.3. ตรวจสอบทางเลอกในการแกปญหา

5.4. น าผลการตดสนใจไปปฏบต

6. ภาวะผน าทเหมาะสม

จะตองเปนผชแนะประเดนส าคญในการท างานตามบทบาทผน า การแบงงาน การกระจายงานใหสมาชกตามความรความสามารถ สงเสรมบรรยากาศทดในการท างานรวมกนเปนทม มการพฒนาทมงานและบคลากร

7. การตรวจสอบทบทวนผลงานและวธในการท างาน

ทมงานทดไมเพยงแตดจากลกษณะของทม แตดทวธการท างาน ดจากขอมลปอนกลบในการปฏบตงานของแตละคนและของทมงานดวย

8. การพฒนาตนเอง

การท างานเปนทมทมประสทธภาพจะพยายามรวบรวมและใชทกษะตางๆ ของแตละคน และยงตองการพฒนาใหมความสามารถสงขน ผบรหารหรอผน าตองมความรในการบรหารคน สามารถสอนหรอพฒนาบคลากรใหมลกษณะทดขน

องคประกอบของทมงานทมประสทธภาพ

วดคอก (Wood cock 1989) ไดใหแนวคดองคประกอบของทมงานทม ประสทธภาพจะตองประกอบดวยคณลกษณะทดคอ

1. บทบาททสมดล (Balance roles) คอการผสมผสานความแตกตางของความสามารถโดยใชความแตกตางของบคลกภาพและวธการทหลากหลายใหเหมาะสมกบสถานการณ ตองอาศยความกลมกลนและบทบาทสมดลของสมาชกในทมงานบทบาททสมดลเปนเรองทส าคญอยางยงในการสรางทมงานของ ผบรหารซงผบรหารจะตองค านงถงความสามารถ และความแตกตางของบคคลในการท างานแตละดานกอนมอบหมายงาน เพอใหเกดประสทธภาพและบรรลเปาหมาย

2. วตถประสงคทชดเจนและเปาหมายทเหนพองตองกน (Clear objective and agree goals)

การบรหารงานทเปดโอกาสใหบคลากรมสวนรวมในการก าหนดนโยบายและแนวทางปฏบต จะสงผลใหบคลากรเกดขวญและก าลงใจในการท างาน มความรสกในการเปนเจาของ เกดความภาคภมใจในงานทไดกระท า มความขยนขนแขง กระตอรอรนทคดจะสรางสรรคงานใหกาวหนายงขน ท าใหการท างานเกดประสทธผลและมประสทธภาพ

3. การเปดเผยตอกนและการเผชญหนาเพอการแกไขปญหา (Openness and confrontation)

ทมงานทมประสทธภาพนน สมาชกในทมงานจะตองสามารถแสดงทศนะวจารณ ใหความคดเหนเสนอแนะขอแตกตางโดยปราศจากความกลวความตองการ ฉะนนบทบาทของผน าหรอผบรหาร

- 200 -

โรงเรยนจงควรใหการสงเสรมสนบสนนสมาชกในองคการของตน เชน การสนบสนนโดยการฟง การยกยองชมเชย การแสดงความซาบซง การสงเสรม การแสดงความหวงใย ปญหาและประเดนตางๆของงาน โดยใหบคลากรในโรงเรยนตระหนกวาผน าหรอผบรหารมความจรงใจ องคการกจะเขาใจความเกยวของสมพนธระหวางงานของตนเองกบของคนอนๆ และพรอมทจะรบและใหความชวยเหลอรวมมอรวมใจอยางจรงใจ อนจะท าใหการด าเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพ

5. ความรวมมอ และการใชความขดแยงในทางสรางสรรค (Co-operation and conflict) การบรหารงานในโรงเรยนใหไดผลส าเรจตามความมงหมายไดคนเปนปจจยส าคญทสด ในการด าเนนงาน แตเนองจากความแตกตางระหวางบคคลไมวาจะเปนทศนคต ความเชอ ความนยม ความร ความสามารถในการท างานหรอเปาหมายในการ ท างานทตางกนเหลานมสวนท าใหเกดความขดแยงในการท างานไดท งสน ผบรหารทกระดบจงจ าเปนตองเผชญหนากบปญหาความขดแยงในการท างานอยางหลกเลยงไมได เพอแกไขปญหาความขดแยงใหเปนไปในลกษณะสรางสรรค และเปนประโยชนกบหนวยงานดวย

6. กระบวนการปฏบตงานทชดเจน (Sound procedures) พฤตกรรมการท างานของแตละคนมความแตกตางกนออกไปตามความร ประสบการณเดม ทกษะในการท างานและทศนคตสวนบคคล ดงนน จงถอเปนหนาทของ ผบรหารทจะตองสรางและพฒนาการท างานเปนทมทงสน การตดสนใจอาจจะกระท าโดยผบรหารเพยงคนเดยว ทมงานทดจงเปรยบเสมอนพลงในการปฏบตงานของผบรหารใหประสบความส าเรจนนเอง

7. ภาวะผน าทเหมาะสม (Appropriate leadership) พฤตกรรมผน าทเหมาะสมขนอยกบความตองการทกษะความช านาญของผรวมงาน ลกษณะงานและขอจ ากดของสภาพแวดลอมขององคการนนๆ ซงไมสามารถก าหนดออกเปนรปแบบรายละเอยดของผน าไดวาควรเปนแบบใด จงจะเหมาะสมทจะน ามาใชกบผรวมงาน หากผน าไดยดมนในพฤตกรรมการบรหารทตายตว ความมประสทธผลจะลนไหลเปลยนไปมา ภาวะผน าทเหมาะสมจะตองท าใหสอดคลองเขากบสถานการณนนๆ เพอใหเปนไปในทางทจะชวยสนบสนนใหงานบรรลเปาหมายความเปนผน าเปนสงส าคญยงส าหรบความส าเรจในงานดานตางๆ ขององคการ ผน าทไมมความสามารถยอมจะเปนผท าลายขวญของบคลากรในองคการ และเปนผลท าใหงานดานตางๆ ขาดประสทธภาพ แตในทางตรงกนขาม ผน าทมความสามารถจะมผลท าใหเปลยนลกษณะของบคลากรในองคการใหกลบกลายเปนบคคลทมความขยนขนแขง และชวยใหองคการประสบผลส าเรจไดอยางมประสทธภาพ

8. การทบทวนการปฏบตงานอยางสม าเสมอ (regular review) การทบทวนการบรหารงานในทมอยางสม าเสมอ จะสามารถแกไขขอบกพรองของทมงาน ชวยใหทมงานไดรบประสบการณเพมขน ฉะนนการทบทวนการท างานอยางสม าเสมอจงนบวาเปนสงส าคญในการท างานของหนวยงาน หรอองคการ เพราะองคการทจดตงขนมานนตางกตองมการน าเอาทรพยากรมาลงทนท า

- 201 -

กจกรรม การตรวจสอบทบทวนผลการท างานจงเปนเครองมอชวยใหผบรหารองคการรความเปนไปวาดหรอเลวอยางไร คมคาเพยงใดหรอไม ซงจะเหนไดวาการทบทวนการท างานอยาง

สม าเสมอน กอใหเกดประโยชนตอองคการหรอหนวยงาน 2 ประการ คอ ผท างานทราบถงผลงานทตนรบผดชอบและในแงของตวองคการกจะไดขอมลทจะชวยใหสามารถรไดวา งานทท าทวไปแลวนนท าไดดเพยงใด ซงการรดงกลาวนเองจะท าใหการควบคมสงการตางๆ สามารถกระท าไดอยางมประสทธภาพ

9. การพฒนาตนเอง (Individual development) การใหสมาชกในทมมประสทธภาพสงขนไดนน จะตองเรมทการพฒนาบคลากรหรอพฒนาสมาชกภาพของบคคลในทมงาน โดยการฝกอบรมการใหการศกษา การพฒนาเปนกลมเพราะถอวาบคคลแตละคนมสวนชวยใหองคการด าเนนงานไดอยางมประสทธภาพ

10. ความสมพนธระหวางกลม (Sound intergroup relation) กลมท างานใดมความสมพนธอนดตอกนในลกษณะสนทสนมหรอแนนแฟน พฤตกรรมของกลมหรอทมจะเปนไปในทางทด สมาชกของทมตางกจะเขาไปเกยวของสมพนธกน และทกคนกจะทมเทความส าคญเวลาท างานใหกบกลมหรอทมงานมากขน

11. การสอสารทด (Good communications) พนฐานทส าคญของการบรหารงานนนขนอยกบการสอสารทดอนจะมผลใหเกดความเขาใจ ความรวมมอ และการประสานงานทดดวยแผนงานตางๆ จะไดรบการปฏบตมากนอยเพยงใดยอมขนอยกบผปฏบตการสอสาร จงเปนวธการเดยวทสามารถกระตนใหเขาปฏบตไดอยางถกตอง

ลกษณะทมงานทมประสทธภาพ ทมงานทมประสทธภาพ ควรมลกษณะดงน คอ

1. ทมงานท างานเพอเปาหมายรวมกน

2. มความขดแยงระหวางสมาชกนอยมาก

3. สมาชกแตละคนมพฤตกรรมสนบสนนกนและกน

4. การตดตอสอสารเปนไปอยางเปดเผย

5. สมาชกท างานรวมกนเกยวกบเปาหมายเดยวกน

ดงนน การท างานเปนทมจะสมบรณไดจ าเปนตองใชความพยายามอยางเปนระบบและตอเนองยาวนาน จนเปนทพงพอใจของสมาชกทกคนแลว สมาชกจะรกษาสถานภาพทดของทมไวเพอพฒนางานใหเจรญกาวหนาตอไป

ขอควรระวง : การท างานเปนทมไมไดเปนค าตอบในการแกไขปญหาเสมอไป เนองจาก

การท างานเปนทมตองใชเวลาและทรพยากรมากกวาการท างานคนเดยว ยกตวอยางเชน

• ตองเพมการตดตอสอสารมากขน

- 202 -

• ตองบรหารความขดแยงระหวางกน

• ตองมการจดการประชม

• ตองมคาใชจายเพม

ความแตกตางระหวางการท างานแบบทมและกลม (Teams vs Groups )

การท างานแบบกลม (Work group) คอ การรวมกลมทม กจกรรมรวมเพอใชขอมลรวมกน และชวยในการตดสนใจใหแกสมาชกในกลมทจะท างานภายในขอบขายทรบผดชอบของ แตละคนนน ในการท างานของกลมไมจ าเปนทจะตองสงเสรมซงกนและกน ดงนนจงไมมการเชอมโยงทรพยากรและใชรวมกนอยางมประสทธผลในทางบวก

นนคอเราใสการท างานของแตละคนเขาไปผลงานทออกรวมกนแลวจะไดเทากบทใสเขาไป หรออาจจะนอยกวากได การท างานแบบทม ( Work teams) เปนการท างานรวมกนและสงเสรมกนไปในทางบวกผลงานรวมของทมทไดออกมาแลวจะมากกวาผลงานรวมของแตละคนมารวมกน

อยางไรกตามในบางกรณผลประโยชนทไดจากการท างานเปนทมกจะไดรบผลตอบแทนทคมคา ดงนน ผบรหารตองท าการประเมนวางานใดควรท าคนเดยว และงานประเภทใดทตองใชความรวมมอของทม

การท างานเปนทมทมประสทธภาพ

1. วตถประสงคท ชดเจนและเปาหมายท เหนพองตองกน เพอใชเปนแนวทางการปฏบตงาน ทตองการท าใหองคการบรรลผลส าเรจทคาดหวงไวในการด าเนนงานใหเปนไปตามภารกจขององคการ

- การก าหนดวตถประสงคทด โดยใหผน าและสมาชกภายในทม มสวนรวมในการก าหนดหนาทความรบผดชอบและวตถประสงครวมกน ควรก าหนดจดมงหมายไวใหชดเจนทผล

งานมากกวาการกระท า

- ประโยชนของการก าหนดวตถประสงค เพอใชเปนแนวทางในการปฏบตงาน ใชเปนเครองมอในการรวมพลงในการท างาน และใชเปนเครองมอวดความส าเรจหรอความลมเหลวในงาน

- คณลกษณะของวตถประสงคทด คอ เขยนเปนลายลกษณอกษร เขาใจไดงายสามารถปฏบตไดจรง ไมขดตอขอบงคบและนโยบายอนๆในหนวยงาน

2. ความเปดเผยตอกนและการเผชญหนาเพอแกปญหา เปนสงส าคญตอการท างานเปนทมทมประสทธภาพสมาชกในทมจะตองการแสดงความคดเหนอยางเปดเผย ตรงไปตรงมา แกปญหาอยางเตมใจและจรงใจ การแสดงความเปดเผยของสมาชกในทมจะตองปลอดภย พดคยถงปญหา

- 203 -

อยางสบายใจ เพอใหสามารถอยรวมกนและท างานรวมกนเปนอยางด โดยมการเรยนรเกยวกบบคคลอนในดานความตองการ ความคาดหวงความชอบหรอไมชอบ ความรความสามารถ ความสนใจ ความถนด จดเดนจดดอย อารมณ ความรสก ความสนใจนสยใจคอ

3. การสนบสนนและความไววางใจตอกน สมาชกในทมจะตองไววางใจซงกนและกน โดยทละคนมเสรภาพในการแสดงความคดเหนอยางตรงไปตรงมา โดยไมตองกลววาไดรบผลรายทจะมตอเนองมาภายหลง สามารถท าใหเกดการเปดเผยตอกน และกลาทจะเผชญหนาเพอแกปญหาตางๆไดเปนอยางด

4. ความรวมมอและการใหความขดแยงในทางสรางสรรค ผน ากลมหรอทมจะตองท างานอยางหนกในอนทจะท าใหเกดความรวมมอดงน

4.1 การสรางความรวมมอกบบคคลอน ในการสรางความรวมมอเพอความเขาใจซงกนและกนและมบคคลอยสองฝายคอ ผขอความรวมมอ และผใหความรวมมอความรวมมอจะเกดขนไดเมอฝายผใหเตมใจและยนดจะใหความรวมมอ เหตผลทท าใหขาดความรวมมอไม ชวยเหลอกน คอ การขดผลประโยชน ไมอยากใหคนอนไดดกวา สมพนธภาพไมด วตถประสงคของทงสองฝายไมตรงกน ไมเหนดวยกบวธท างาน ขาดความพรอมทจะรวมมอ หรองานทขอความรวมมอนน เลยงภยมากเกนไป หรอเพราะความไมรบผดชอบตอผลงานสวนรวม

4.2 การขดแยง หมายถง ความไมลงรอยกนตามความคด หรอ การกระท าทเกดขนระหวางสองคนขนไป หรอระหวางกลม โดยมลกษณะทไมสอดคลอง ขดแยง ขดขวาง ไมถกกน จงท าใหความคดหรอการท ากจกรรมรวมกนนน เสยหาย หรอด าเนนไปไดยากไมราบรน ท าใหการท างานเปนทมลดลง นบเปนปญหา อปสรรคทส าคญยง

- สาเหตของความขดแยง ผลประโยชนขดกน

- ความคดไมตรงกน หรอ องคกรขดแยงกน

- ความรความสามารถตางกน ท าใหมลกษณะการท างานตางกน

- การเรยนรตางกน ประสบการณทมมาไมเหมอนกน

-เปาหมายตางกน 4.3 วธแกความขดแยง การแกความขดแยงเปนเรองของทกษะเฉพาะบคคล การแกปญหาความขดแยงในการท างานเปนทม ควรใชวธการแกปญหารวมกน ไมพดในลกษณะทแปลความหรอมงตดสนความ ไมพดในเชงวเคราะห ไมพดในลกษณะทแสดงตนเหนอกวาผอน หรอไมพดในลกษณะทท าใหผอนเจบปวด เสยหนา อบอาย เจบใจ หรอการพยายามพดหาประเดนของความขดแยง ไมกลาวโจมตวาใครผดใครถก

- 204 -

5. กระบวนการการท างาน และการตดสนใจทถกตองและเหมาะสม งานทมประสทธภาพนนทกคนควรจะคดถงงานหรอคดถงผลงานเปนอนดบแรก ตอมาควรวางแผนวาท าอยางไรงานจงจะออกมาดไดดงทเราตองการ อยางไรกตามกอนทจะตดสนใจนนจดมงหมาย ควรจะมความชดเจนและสมาชกทกคน ควรมความเขาใจในจดมงหมายของการท างานเปนอยางด

จดมงหมายทชดเจนถอเปนหวใจส าคญดวยเหตนจดมงหมายควรตองมความชดเจน และสมาชกทกคนมความเขาใจอยางด เพราะจะน าไปสแนวทางแนวทางในการท างานวาตองท าอยางไร จงจะบรรลตามเปาหมายของงาน ใหไดผลของงานออกมาไดอยางดทสดการตดสนใจสงการเปนกระบวนการขนพนฐานของการบรหารงาน ผบรหารหรอผน าทมเปนบคคลส าคญในการทจะมสวนในการตดสนใจ วธการทผบรหารใชในการตดสนใจหลายวธคอ ผบรหารตดสนใจเพอแกปญหา โดยไมตองซกถามคนอนหรอผบรหารจะรบฟงความคดเหนกอนตดสนใจ กลาวคอ ผบรหารยงคงตดสนใจดวยตนเองแตขนอยกบความคดเหนและขอมลอนๆ ทผบรหารไดรบมาจากสมาชกของทม บางครงผบรหารอาจจะตดสนใจรวมกบทมงานทคดเลอกมาโดยทผบรหารน าเอาปญหามาใหทมงานอภปราย แลวใหทมงานตดสนใจหรอทมงาน อาจจะมอบหมายการตดสนใจใหคนใดคนหนงหรอกลมยอยทเหนวาเหมาะสมกได

ขนตอนในการตดสนใจทมประสทธภาพ ประกอบดวยขนตอนทส าคญ 4 ขนตอนคอ

1. ท าความเขาใจอยางชดเจนในเหตผลส าหรบการตดสนใจ

2. วเคราะหลกษณะของปญหาทจะตดสนใจ

3. ตรวจสอบทางเลอกตางๆ ในการแกปญหาโดยพจารณาถงผลทอาจเกดตามมาดวย

4. การน าเอาผลการตดสนใจไปปฏบต

5. ภาวะผน าทเหมาะสม ผน า หรอ หวหนาทมควรท าหนาทเปนผชแนะประเดนท

ส าคญ ในการท างานตามบทบาทของผน า คอ การแบงงาน กระจายงานใหสมาชกทกกลมตามความร ความสามารถ ส าหรบสมาชกของทมงานทไดรบการคดเลอกใหเปนผน า ตองพรอมทจะท าหนาทใหเหมาะสมกบงานทไดรบมอบหมาย โดยการใหการสนบสนนน าทมใหประสบความส าเรจ สงเสรมใหมบรรยากาศทดในการท างานเปนทม มการพฒนาบคลากรและทมงาน

6. การตรวจสอบทบทวนผลงานและวธในการท างาน ทมงานทดไมเพยงแตดจากลกษณะของทม และบทบาททมอยในองคกรเทานน แตตองดวธการ ทท างานดวยการทบทวนงาน และท าใหทมงานไดเรยนรจากประสบการณทท ารจกคด การไดรบขอมลปอนกลบเกยวกบการปฏบตงานของแตละคนหรอของทม

7. การพฒนาตนเอง การท างานเปนทมทมประสทธภาพพยายามทจะรวบรวมทกษะตางๆของแตละคน การพฒนาบคลากรในองคการมกจะมองในเรองทกษะและความรทแตละคนมอยแลว

- 205 -

กท าการฝกอบรมเพอปรบปรงพฒนาคนใหมความสามารถสงขน อนจะมผลดในการท างานใหดขน ผบรหารหรอผน าตองมความรในการบรหารคนสามารถสอนพฒนาคนใหมลกษณะทดขน

ขนตอนในการตดสนใจทมประสทธภาพ ประกอบดวยขนตอนทส าคญ 4 ขนตอน คอ

1. ท าความเขาใจอยางชดเจนในเหตผล ส าหรบการตดสนใจ

2. วเคราะหลกษณะของปญหาทจะตดสนใจ

3. ตรวจสอบทางเลอกตางๆ ในการแกปญหาโดยพจารณาถงผลทเกดตามมาดวย

4. การน าเองผลการตดสนใจไปปฏบต

6. ภาวะผน าทเหมาะสม ผน า หรอ หวหนาทมควรท าหนาทเปนผประเดนส าคญ

ในการท างานตามบทบาทของผน า คอการแบงงานกระจายงานใหสมาชกทกกลมตามความร ความสามารถ ส าหรบสมาชกของทมงานทไดรบการคดเลอกใหเปนผน า ตองพรอมทจะท าหนาทใหเหมาะสมกบงานทไดรบมอบหมายโดยการใหการสนบสนนน าทมใหประสบผลส าเรจ สงเสรมใหมบรรยากาศทดในการท างานเปนทม มการพฒนาบคลากรและทมงาน

7. การตรวจสอบทบทวนผลงานและวธในการท างาน ทมงานทดไมเพยงแตดจากลกษณะของทมและบทบาททมอยในองคกรเทานน แตตองดวธการทท างานดวยการทบทวนงาน แนะน าใหทมงานไดเรยนรจากประสบการณทท ารจกคด การไดรบขอมลปอนกลบเกยวกบการปฏบตงานของแตละคน หรอ ของทม

8. การพฒนาตนเอง การท างานเปนทมทมประสทธภาพพยายามทจะรวบรวมทกษะตางๆของแตละคน การพฒนาบคคลากรในองคกรมกจะมองในเรองทกษะและความรทแตละคนมอยแลว กท าการฝกอบรมพฒนาคนใหมความสามารถสงขนอนจะมผลดในการท างานใหดขน ผบรหารหรอผน าตองมความรในการบรหารคน สามารถสอนพฒนาคนใหมลกษณะทดขน

เทคนคการท างานเปนทมใหเกดประสทธภาพ

การทจะท าใหองคกรกาวไปสความส าเรจไมวาจะในระดบใดกตามนน ปฏเสธไมไดเลยวาตองอาศยกระบวนการและเทคนคทหลาย ๆ คนรจกกนเปนอยางดวา “ทมเวรก” ซงการท างานแบบทมเวรกจะมประสทธภาพสงสด อาจจะฟงดเปนเรองใหญ แตไมใชเรองยาก เพยงแคอาศยเทคนคงาย ๆ กจะท าใหการท างานแบบทมเวรกส าเรจไดไมยากเยน

สรางจด “โฟกส” เพอการท างานเปนทม

หนงในหลาย ๆ สงทจะท าใหการท างานเปนทม (Teamwork) ประสบความส าเรจนน ทมงานตองไมหลงลมทจะสรางจด “โฟกส” ใหกบการท างาน เพอใหการท างานเปนไปอยางราบรน ไมเสยเวลาไปกบสงทไมเปนประโยชน เมอเราเขาใจทศทางของการท างานอยางถกตอง

- 206 -

ครบถวนเหมอนกนแลว กจะท าใหการท างานงายและสะดวกมากขน เพราะเมอเรารทศทาง ตลอดจนรหนาทของเราวาเราจะตองท างานอยางไรจงจะท าใหทมกาวไปสเปา หมายไดอยางมนคง ไมเพยงแตการสรางจด “โฟกส” จะชวยใหการท างานมจดมงหมายเทานน แตการท างานอยางมจดโฟกสยงชวยท าใหเกดความรสกรวม อนจะน าไปสการความส าเรจของการท างานเปนทมอกดวย

เพมความรสกรวมตอการท างาน

การจะท าใหการท างานแบบทม เวรกมจดแขงนน ทมตองไมละเลยทจะสรางความรสกรวม ใหมแรงบนดาลใจในการท างานรวมกน ไมใชแตจะมาท างานโดยทตองเฝารอค าสง ไรทศทาง หรอปลอยเวลาใหหมดไปวน ๆ เทานน เพราะการจะบรรลเปาหมายโดยน าองคกรไปสความส าเรจไดนน ตองไมใชบคคลเพยงคนเดยวทจะออกค าสงหรอด าเนนการ แตทกคนในทมตองมความรสกรวมกน ตองการรบผดชอบรวมกน โดยสรางภาวะผน าใหกบทก ๆ คนในทม อกทงยงตองใหทมรบรและเขาใจตรงกนวาจดมงหมายรวมกนนนคอ อะไร เพอจะไดเกดความรสกรวม และชวยกนออกความคดเหนใหไปในแนวทางเดยวกน

ภาวะผน ากบความส าเรจของทมเวรก

หลายคนอาจรสกคดคานขน ภายในใจถงความสมพนธระหวางภาวะผน ากบการท างานเปนทมวาจะเกดขนได อยางไร เราตองไมลมวาการแสดงออกถงความเปนคนทมภาวะผน านน ไมไดหมายความวาคน ๆ นนจะตองการท าใหตวใหโดดเดนเหนอกวาใครในการท างาน หากแตเปนหนทางหนงทจะแสดงความคดเหน และดงความสามารถทตนเองมออกมาชวยใหทมไดท างานอยางมประสทธภาพ โดยภาวะผน าจะชวยใหเราอยในต าแหนงทเหมาะสมภายในทม ท าใหเราไดท างานไดตรงตามหนาทของเรา โดยทไมท าใหเรารสกวาเปนตวถวงทจะท าใหการท างานลาชา ภาวะผน านนตองมาจากการฝกฝนตนเองเพอท าใหเราเกดความรสกวาอยากจะ ท างานโดยส านกรถงหนาทของตน ไมตองรอใหใครมาบงคบ และการท างานอยางมภาวะผน านยงอาจจะชวยใหคนรอบขางเราไดรบอทธพล ของการท างานอยางมระบบนไปใชใหการท างานเปนทมมประสทธภาพมากขน

ปลดปลอยพลงในการท างาน

วธหนงทจะท าใหการท างาน แบบทมเวรกส าเรจไดนน ผท างานตองรจกปลดปลอยพลงในการท างานใหออกมามากทสด เพอใหเกดไฟในการท างานและศกยภาพทเตมเปยม อนจะสงผลใหผลลพธกลบมาสองคกรอยางมประสทธภาพสงสด ตรงประเดนและเปาหมายททมไดวางไว โดยไมเสยเวลาไปกบสงทไมส าคญ การสงเสรมการปลดปลอยพลงของคนท างาน แทนการเกบกดและ

- 207 -

ปดบงศกยภาพ ไมเพยงแตจะสงผลดตอการท างาน แตยงชวยสรางความรบผดชอบรวมกน ไมเกยงกนท างาน ซงจะท าใหการท างานเปนทมมความแขงแกรงและย งยนมากขน

บทสรป

การท างานเปนทมเปนการท างานของกลมทมประสทธภาพ พยายามท าใหกลมสามารถเรยนรวธการวนจฉยปญหา ปรบปรงความสมพนธในการท างานใหดขน ความรวมมอรวมใจประสานงานกนในการท างานใหส าเรจตามเปาหมายและบรรลวตถประสงครวมกนใหความหมายของการท างานเปนทมวา การทบคคล ตงแต 2 คนขนไปมาท างานรวมกน เพอใหบรรลจดมงหมายเดยวกนอยางมประสทธภาพและผปฏบตงานตางกเกดความพอใจในการท างานนน การท างานเปนทมจะชวยเพมประสทธภาพขององคกร เนองจากท าใหวตถประสงครวมขององคการประสบความส าเรจสงสด โดยสมาชกในทมมความพอใจในงานทกระท าและมความพงพอใจเพอนรวมงาน

แบบฝกหดทายบท

1. ใหผเรยนอธบายความหมายของการท างานเปนทม ค าส าคญ ประโยชนและขนตอนการท างานเปนทม

2. ใหผเรยนวเคราะหการท างานเปนทมวามประโยชนตอบคคล กลมและชมชนอยางไร

3. ใหผ เรยนอธบายหากจะน าความ รเกยวกบการท างาน เปนทมหากจะปใชในชวตประจ าวน มวธการหรอขนตอนอยางไร พรอมยกตวอยาง

- 208 -

เอกสารอางอง

พวงรตน เกสรแพทย. (2557). การบรหารและจดการการศกษา. กรงเทพฯ : มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ

Daniel Khuan Thinwan. (2557). การท างานเปนทม. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560, จาก

http://dondaniele.blogspot.com/2014/05/blog-post_11.html

พมสร ตยะโคตรและคณะ. [ม.ป.ป.]. ทมงานและการท างานเปนทม. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560, จาก https://sites.google.com/site/anthikabac/thim-ngan-laea-kar-thangan-pen-thim

- 209 -

jobsDB(นามแฝง). (2557). เทคนคการท างาน. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560, จาก

https://th.jobsdb.com/th-th/articles

menmen(นามแฝง). [ม.ป.ป.]. การท างานเปนทมทมประสทธภาพ. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560, จาก http://uptraining.co.th/index.php/knowledge-2/262-teamsynergy2.html

tion Programs. New York : Russell Sage Foundation.

- 211 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 7

องคการแหงการเรยนรเพอพฒนาทรพยากรมนษย 6 ชวโมง

หวขอเนอหา

ความหมายและความส าคญของการเปนองคการเพอการเรยนร ความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนร

ความเกยวของขององคการเพอเรยนร (Learning Organization) แนวความคดตาง ๆ ในการเปนองคการเพอการเรยนร

1.Ray Stata (1989) 2. Peter Senge (1991) 3. David A. Garvin (1993) 4. Dave Ulrich (1993)

5. Joan Kremer Bennett and Michael J. O’Brien (1994) 6. Martha A. Gephart, Victoria J. Marsick, Mark E. Van Buden and Michelle S. Spiro (1996) 7. Swee C. Goh (1998) บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหผเรยนมความรและสามารถอธบาย องคการแหงการเรยนรเพอพฒนาทรพยากรมนษยไดอยางถกตอง

2. เพอใหผเรยนเกดทกษะและสามารถวเคราะหองคการแหงการเรยนรเพอการพฒนาทรพยากรมนษยได

3. เพอใหผเรยนเหนคณคาองคการแหงการเรยนรเพอการพฒนาทรพยากรมนษย

- 212 -

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2.กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมแบงกลมระดมพลงสมอง

4. กจกรรมอภปราย (Discussion Method)

5. ผสอนสรปเนอหา

6. ท าแบบฝกหดเพอทบทวนบทเรยน

7. ผเรยนถามขอสงสย

8. ผสอนท าการซกถาม

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

2. PowerPoint องคการแหงการเรยนร

3. ต ารา

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากการซกถามในชนเรยน

2. ประเมนจากความรวมมอและความรบผดชอบตอการเรยน

3. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

- 213 -

บทท 7

องคการแหงการเรยนรเพอพฒนาทรพยากรมนษย

องคการเพอการเรยนร เปนเรองทคอนขางใหมในประเทศไทย ดงนน ในสวนของนจะไดกลาวถงความหมายและเหตผล ตลอดจนความส าคญของการพฒนาองคการเพอไปสการเปนองคการเพอการเรยนร เพอใหผอานไดทราบโดยกวางถงแนวความคดของการพฒนาองคการไปสการเปนองคการเพอการเรยนร รวมทงจะไดเสนอแนวคดของนกทฤษฏตางๆในชวงทผานมาเพอเปนพนฐานของการปรบเปลยนองคการเพอเปนองคเพอการเรยนร

ความหมายและความส าคญของการเปนองคการเพอการเรยนร การจดการองคการเพอเปนองคการเพอการเรยนร (Learning Organization) ไดรบการ

ยอมรบอยางกวางขวางในชวง 10 ปทผานมา (Senge, 1990) วาเปนเครองมอทชวยใหองคการใหเขากบสภาพแวดลอมทางธรกจทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวอยตลอดเวลา

บรษททไดมการน าแนวความคดของการเปนองคการเพอการเรยนรมาปรบใชไดอยางประสบความส าเรจ เชน

บรษท Corning เนนคณภาพในการท างานทกอยางตงแตแผนกลยทธ กระบวนการออกใบสงของ คณภาพของ Corning เปนสงทท าใหบรษทอยรอดในโลกธรกจทมการแขงขนอยางรนแรง

บรษท Analog Device เนนการเปลยนแปลงจากการใชเทคโนโลยเปนตวขบ มาเปนการใชลกคาเปนตวขบ และเปลยนจากการทแตละหนวยท างานโดยอสระ ปรบเปนการท างานรวมกนซงท าใหเกดการเรยนรรวมกน

บรษท Kodak การกาวเขาสเทคโนโลยใหมโดยเนนกลยทธทจะเปนผน าทางรปภาพของโลก

บรษท Boeing ท าการออกแบบและพฒนาผลตภณฑใหมเพอรองรบการเปลยนแปลงการขนสงทางอากาศ เปนตน

ส าหรบในบทนจะไดเสนอแนวคดและทฤษฏทนกวชาการไดท าการวจยและน าเสนอตลอดจนความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนร การเรยนรในองคการ การจดการความร และความส าคญของการเปนองคการเพอการเรยนรในประเทศไทย

- 214 -

ความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนร

จากแนวคดตาง ๆ ของนกวชาการและนกวจย องคการเพอการเรยนร หรอ Learning

Organization มความหมายดงตอไปน

Peter Senge (1991) ไดใหความหมายขององคการเพอการเรยนรวาคอ องคการทสามารถพฒนาและขยายความสามารถในการสรางอนาคตไดอยางตอเนอง และองคการเพอการเรยนรจะมการปรบการเรยนรเพอความอยรอด รวมทงเรยนรทจะพฒนาความสามารถในการสรางสรรคใหดยงขน โดย Vera และ Crossan (2003) อธบายเพมเตมความหมายขององคการเพอการเรยนรจาก Senge (1991) วาเปนสถานททคนหรอพนกงานในองคการ

∙ สามารถเพมหรอขยายศกยภาพในการสรางสรรค เพอใหไดผลทตองการอยางตอเนอง

∙ ไดรบการสนบสนนและสงเสรมรปแบบทางความคด

∙ มอสระในการเกบรวบรวมความตองการ ความอยาก

∙ มการเรยนรทจะเรยนอยกอยตลอดเวลา

ขณะท David Garvin (1993) ใหความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนรวาคอ องคการทมทกษะในการสรางสรรค การเรยนร และการถายทอดความร และมการปรบเปลยนพฤตกรรมอนเนองมาจากความรใหมและความเขาใจอยางถองแท

Marth A. Gephart และคณะ (1996) ใหความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนรไวคอองคการทมการยกระดบความสามารถในการเรยนร ปรบตวและเปลยนแปลง เปนองคการทมการวเคราะห การบอกเตอน การพมนา การจดการ ในกระบวนการเรยนรเพอใหสอดคลองเขากนไดกบเปาหมายทถกปรบปรงอยางสรางสรรค

Swee Goh (1998) สนบสนนความหมายของการเปงองคการเพอการเรยนรของ Garvin

(1993) โดยใหความหมายเพมเตมวา องคการทกองคการสามารถเรยนรได และองคการทประสบความส าเรจในการเรยนรกจะสามารถอยรอดไดในธรกจ ขณะทองคการทไมประสบความส าเรจในการเรยนรกจะคอย ๆ หายไปจากธรกจนน ท งน ผบรหารเปนผมบทบาทส าคญในการก าหนดเงอนไขทจ าเปนตอการพฒนาองคการใหมประสทธภาพในการเรยนร

นอกจากน ยงมนกวจยคนอน ๆ ใหความหมายองคการเพอการเรยนรเพมเตม

Inkpen และ Crossan (1995) เสนอกรอบขององคการเพอการเรยนรวา การเรยนรในองคการเกดขนใน 3 ระดบบคคล ระดบทม และระดบองคการ โดยจะเกยวของกบทงการเปลยนแปลงพฤตกรรมและความคด ตลอดจนกระบวนการของการเปลยนแปลงทอาจจะมองการเปลยนแปลงเปนผลลพธของการเรยนร

Watkins และ Golembiewski (1995) ใหความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนรวาคอองคการทมการเรยนรและปรบเปลยนตวเองอยางตอเนอง การเรยนรในองคการนเกดทงใน

- 215 -

ระดบบคคล ทม องคการ และในสงคมทองคการมปฏสมพนธดวย การเรยนรเปนความตอเนอง เปนการใชกระบวนการหรอขนตอนอยางมกลยทธ นนคอ การน าไปผสมผสานกบการท างาน

จากความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนรดงกลาวขางตน จงสามารถกลาวโดยสรปไดวา องคการเพอการเรยนร คอ องคการทสามารถเรยนรไดอยางตอเนองโดยผานสมาชกขององคการท งระดบบคคลและระดบกลม จากท งภายในและนอกองคการ เพอท าใหเกดการเปลยนแปลงรวมทงเกดความไดเปรยบและอยรอดในธรกจ (Subharatna และ Li, 2003)

ความเกยวของขององคการเพอเรยนร (Learning Organization) กบการเรยนรขององคการ (Organization Learning) มการใชค า องคการเพอการเรยนร (Learning Organization) และการเรยนรขององคการ (Organization Learning) สลบกนไปมาตามบทความตาง ๆ อยางกวางขวาง กอนการอธบายในตอนตอไป จงควรท าความเขาใจในความหมายของ 2 ค านใหชดเจน

ส าหรบองคการเพอการเรยนร เรารวาเปนองคการทสามารถเรยนรไดอยางตอเนองโดยผานสมาชกขององคการทงระดบบคคลและระดบกลม จากทงภายในและภายนอกองคการ เพอท าใหเกดการเปลยนแปลงรวมทงเกดความไดเปรยบและอยรอดในธรกจ ดงนน องคการเพอการเรยนรจะเปนองคการทสมาชกแตละบคคล ทม และตวองคการเองเรยนรทจะเรยนอยตลอดเวลา มการแบงปนความรใหกบสมาชกอน รวมทงสามารถน ามาประยกตใชในงาน ท าใหเกดการเปลยนแปลงในเชงไดเปรยบกวาองคการทเรยนรไดชากวา

สวนการเรยนรขององคการ Fiol และ Lyles (1985) ใหความหมายของการเรยนรในองคการวา เปนกระบวนการปรบปรงกจกรรมตาง ๆ ใหดขน โดยใชความรและความเขาใจ โดยอธบาย ‘การเรยนร’ วาคอ การรวบรวมความเขาใจ อยางถองแทและความรใหม โครงสรางใหม ระบบ

การเรยนรขององคการจะถกอธบายเพมเตมในบทท 2

ดงนน การเรยนรขององคการ และ องคการเพอการเรยนร จงเปนคนละเรองในขอบเขตเดยวกน การเรยนรขององคการ เปนการตอบค าถามวา องคการเรยนรไดอยางไร (How does an

organization learn ?) หรอในขณะท องคการเพอการเรยนร เปนการตอบค าถามวา องคการควรจะเรยนรอยางไร (How should an organization learn ?)

- 216 -

ความส าคญของการเปนองคการเพอการเรยนรตอธรกจในสงคมไทย

เนองจากการปรบเปลยนองคการเพ อเปนองคการเพ อการเรยนรเปนทยอมรบในตางประเทศวาเปนวธการเตรยมความพรอมองคการเพอรองรบสภาพแวดลอมทางธรกจทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ตลอดจนมตวอยางบรษทชนน าทประสบความส าเรจจากการปรบเปลยนองคการเปนองคการเพอการเรยนรอยางมากมาย และบรษทเหลานนกสามารถทจะเดนฝาวกฤตและสามารถอยรอดและเจรญรงเรองอยได

ส าหรบแนวความคดของการปรบองคการเปนองคการเพอการเรยนรในประเทศไทยอาจจะยงใหมและเพงเรมไดรบความสนใจเมอไมนานน และมกมค าถามวา องคการเพอเรยนรคออะไร มลกษณะอะไรทเปนตวชบอก และจะท าอยางไรใหองคการของเราปรบเปลยนเปนองคการเพอการเรยนร เปนตน ถงแมค าถามจะฟงดงาย แตค าตอบคงจะยาวและยากตวามสมควร ทวายากคอ จะเรมตนจากตรงไหนและเรมตนอยางไร อยางไรกตาม แมจะเปนเรองยากและใชเวลาเราคงไมสามารถปรบเปลยนองคการทมวฒนธรรม คณคา ประเพณปฏบต ทเปนของตวเองโดยเฉพาะไดภายในเวลา 1 วน หรอ 1 เดอน หรอ 1 ป แตอยางไรกตาม การมจดเรมตนและการพฒนาอยางมจดมงหมายเปนสวน ๆ ไป จะชวยใหองคการในประเทศไทยสามารถพฒนาไปไดในทสด

ส าหรบในหนงสอนจะพดถงลกษณะส าคญขององคการทเออตอการเปนองคการเพอการเรยนรในสวนท 4 ซงจากการศกษาของผเขยนพบวา หากองคการมลกษณะดงกลาวในเบองตนแลวกสามารถทจะน าไปสการพฒนาเปนองคการเพอการเรยนรในล าดบตอไป โดยจะไดพดถงกระบวนการพฒนาไปสการเปงองคการเพอการเรยนรในสวนท 3 และ ในสวนท 2 เปนปจจยการเรยนรซงจะประกอบไปดวยการเรยนร ระดบการเรยนรในองคการ ตลอดจนแหลงความรขององคการ

แนวความคดตาง ๆ ในการเปนองคการเพอการเรยนร

นกวชาการหลายคนไดเสนอแนะวธการปรบองคการเพอใหเปนองคการเพอการเรยนรในแนวทางทแตกตางกน อยางไรกตาม หนงสอเลมนจะน าเสนอในลกษณะของการน าแนวความคดของการเปนองคการเพอการเรยนรไปประยกตใชในทางปฏบต

แนวคดทส าคญในการพฒนาองคการเพอเปนองคการเพอการเรยนร เชน 1.Ray Stata (1989) Stata (1989) ไดเสนอแนะวา การเรยนรขององคการเปนกระบวนการหลกทจะท าใหเกด

การจดการนวตกรรม (Management Innovation) หรอการเรยนรของทงระดบบคคลและองคการ เปนสงทท าใหเกดการไดเปรยบทางธรกจทย งยน โดยเฉพาะในอตสาหกรรมทตองอาศยความรเปนหลก (Knowledge Intensive)

- 217 -

Stata (1989) เสนอแนะปจจยสนบสนนการเรยนรขององคการดงตอไปน

1. การคดอยางเปนระบบ (System Thinking) ความสามารถทางความคดของคนเปนตวจ ากดความเขาใจสงทเกดขนในองคการ จาก

การศกษาพบวา ผน ามบทบาทส าคญทจะน าองคการเผชญตอการเปลยนแปลงทรนแรง กลาวคอ จะตองมบทบาทเปนผออกแบบ (Designer) และผปฏบต (Operator) เชน ออกแบบองคการวาควรมโครงสรางอยางไร มนโยบายอยางไรทจะเสรมพนธกจ (Mission) ผทจะออกแบบองคการจะตองมทกษะในการวเคราะห ท าการปรบเปลยน กระตนพฤตกรรมของคน (ซงเปนระบบทมความซบซอน) และผลกใหเกดระบบการเปลยนแปลงโดยอาศยการอบรม

2. การวางแผน (Planning) การวงแผนนอกจากจะเกดประโยชนโดยตรงในเรองวตถประสงคและกลยทธแลว ยงท า

ใหเกดการเรยนรในกระบวนการวงแผนนนดวย สงหนงทท าใหเกดการเรยนรเกดจากความเขาใจการเปลยนแปลงทเกดจากสภาพแวดลอมภายนอก ถกปรบเปนพฤตกรรมทเขากนไดกบการเปลยนแปลงนน

3.การปรบปรงคณภาพ (Quality improvement) การปรบปรงคณภาพหรอการควบคมคณภาพโดยรวม (Total Quality Control) ตามแนวคด

ของ Stata (1989) เปนวธการทางการจดการทท าใหเกดการปรบปรงและเปลยนแปลง โดยเนนเรองคณภาพผลตภณฑ การขนสงตรงเวลา ระยะเวลาในรอคอย และการออกแบบผลตภณฑใหมสตลาด เปนตน องคการมการน าอตราการเรยนรมาวดผลการปฏบตงาน เชน ดขน 50 เปอรเซนต ทก 10

เดอน และท าการปรบปรงอยางตอเนอง ดงน น การปรบปรงคณภาพจงเปนวธการหนงจะเรงองคการใหเกดการเรยนร

4. พฤตกรรมองคการ (Organizational Behavior) คณคาวฒนธรรมขององคการมผลตอประสทธภาพ การปรบปรงละเปลยนแปลงใน

กระบวนการเรยนร โดยเฉพาะการสอสารทไมมประสทธภาพระหวางสมาชกองคการหรอระหวางองคการจะเปนตวสกดกนการเรยนรและการปรบปรงคณภาพ เพอใหเกดพฤตกรรมองคการในเรองการท างานเปนทม การเปดเผยตรงไปตรงมา และการท างานอยางมวตถประสงค Stata (1989) ไดแนะน าใหน าสงเหลานมาเปนเกณฑในการจางงานและการเลอนขนเลอนต าแหนง

5. ระบบขอมล (Information systems) ขอมลเปนสงส าคญในกระบวนการเรยนร องคการควรพจารณาขอมลวาเปนขอมลท

สนบสนนหรอเปนขอมลทเปนอปสรรคตอการเรยนรในองคการ การจดการระบบขอมลขางตนจะชวยแปรรปขอมล (Data) ขอมลสารสนเทศ (Information) และแปรรปจากขอมลสารสนเทศ (Information) ใหเปนความร (Knowledge) และแปรรปจากความร (Knowledge) เปนกจกรรม

- 218 -

(Actions) สงทส าคญคอการตดสนใจวา ขอมลสารสนเทศและความรใดทจะน ามาใชเพอใหกจกรรมมประสทธภาพ

การจดการนวตกรรมน เปนสงส าคญทน าไปสการแขงขนไดในอตสาหกรรม ดงนน การเรยนรขององคการและการปรบไปสการเปลยนแปลงเปนจดเรมตนทส าคญตามแนวคดของ Stata

(1989) 2. Peter Senge (1991) Senge (1991) ซงเปนผ ม ชอเสยงจากการเขยนหนงสอ The Fifth Discipline ไดเสนอ

แนวคดเกยวกบองคการเพอการเรยนรวา เรยนร คอ การทบคคลสามารถทจะท าสงใดสงหนงทไมเคยท ามากอนได และโดยการเรยนรนเองน าเราพฒนาไปสการสรางสงใหมๆ ในชวต Senge ยงไดใหความหมายขององคการเพอการเรยนรวาคอ องคการทสามารถพฒนาและขยายความสามารถในการสรางอนาคตไดอยางตอเนอง และองคการเพอการเรยนรจะมการปรบการเรยนร (Adaptive

Learning) การจะพฒนาองคการเพอเปนองคการเพอการเรยนรนน Peter Senge ไดใหความส าคญของ

ความสมพนธของการเรยนรในระดบบคคลและระดบองคการ และไดเสนอหลก 5 ประการ เพอเปนแนวทางในการพฒนาองคการไปสการเปนองคการเพอการเรยนรดงตอไปน

1. การคดอยางเปนระบบ (System Thinking) การคดอยางเปนระบบ เปนการมองภาพและความสมพนธของสงตาง ๆ โดยรวม แทนการ

มองทละภาพหรอการมองทละฉาก ซงจะท าใหสามารถมองเหนเหตการณทซบซอนไดชดเจนขนและน าไปสกระบวนการเปลยนแปลงอยางมประสทธภาพ

2. ความสามารถของบคคล (Personal Mastery) องคการสามารถเรยนรโดยบคคลหรอพนกงานในองคการนน ๆ อยางไรกตาม การทบคคล

เรยนรไมไดเปนการรบประกนวาองคการจะเรยนรตามไปดวย

ความสามารถของบคคล หรอ Personal Mastery เปนระดบความสามารถเฉพาะคนทนอกเหนอจากทกษะ (Skill) และความสามารถ (Competence) การมวสยทศนอยางชดเจนและตอเนองรวมทงการพฒนาความอดทนและมองเหนหรอเขาใจในสงทเปนอยางแทจรง ผทมระดบความสามารถของบคคลสงจะใหความส าคญตอการเรยนรอยางตอเนอง

องคการเพอการเรยนรตองการพนกงานทมระดบความสามารถของบคคลสง เนองจากคนกลมนจะมความรบผดชอบสงในการท างาน สามารถเรยนรไดเรว และมความคดรเรม และดวยคณลกษณะของคนเหลานทจะท าใหองคการมศกยภาพมากขน

- 219 -

3. รปแบบทางความคด (Mental Model) รปแบบทางความคดเปนความคดอานทฝงแนนและมอทธพลตอความเขาใจและการกระท า

คนสองคนทมรปแบบทางความคดทแตกตางกนจะมองเหตการณเดยวกนในลกษณะทแตกตางกนเนองจากการมองรายละเอยดทไมเหมอนกน

การพฒนาความสามารถขององคการใหสอดคลองกบรปแบบทางความคดเกยวของกบการเรยนรทกษะใหม และท าการปลกฝงการคดรเรมเพอทจะน าทกษะเหลานมาใชในชวตประจ าวนทกษะดงกลาว เชน

∙ การคดใหชาลงเพอตามกระบวนการคดใหทนและดวามอทธพลอยางไรกบการกระท า

∙ การถาม เกยวของกบการมปฏสมพนธกบผอนอยางไร เชน การมองเหตผลของตนเองอางชดเจน ใหผอนมสวนในการมองภาพทเรามอง และถามผอนวาเขามองตางจากทเรามองอยางไร

การสรางทกษะนจะท าใหเขาใจขอจ ากดในสงทเราคดไดมากขน รวมทงเปนการสรางความคดใหมขนดวย

4. การแชรหรอการแบงปนวสยทศน (Shared Vision) การแชรวสยทศนเกดจากวสยทศนทมรากเหงามาจากคานยม (Values) ความสนใจ

(Interesting) และความปราถนา (Aspiration) ของแตละคน การแชรวสยทศนเปนทกษะในการเปดเผยและพดคยเกยวกบภาพในอนาคต เปนแรงขบทมาจากใจ เปนวสยทศน (Vision) ทหลาย ๆ คนยดมนอยางจรงจงทจะปฏบตตามเพราะมจดเรมมาจากวสยทศนของตนเอง โดยแตละคนจะรบผดชอบทงหมดรวมกน ไมเพยงแตเฉพาะในสวนของตนเองเทานน

การแชรวสยทศนจะสงผลใหเกดความเปน ‘บรษทของเรา’ หรอความเปนเจาของรวมกนและยงเปนกาวแรกทจะท าใหสมาชกในองคการทขาดความเชอมนซงกนและกนเรมทจะท างานรวมกนได

5. การเรยนรของทม (Team Learning) การเรยนรของทมเปนกระบวนการพฒนาและปรบใหด าเนนไปในทางเดยวกนของทมเพอ

สรางสงทสมาชกในทมตองการ โดยมรากฐานมาจากการแชรวสยทศน และความสามารถของบคคล

การเรยนรของทมเรมจาก ‘บทสนทนา’ (Dialogue) และความสามารถของสมาชกภายในทมทจะคดดวยกน ท าใหกลมสรางความรรวมกน การเรยนรของทมเปนพนฐานของการเรยนรในองคการสมยใหม

สงส าคญภายในองคการในดาน การเรยนรของทม ประกอบดวยการคดอยางลกซงในเรองทซบซอน การสรางสรรคและการประสานรวมมอ และบทบาทของสมาชกในทมทมตอทมอน

- 220 -

หลก 5 ประการนถกเสนอแนะใหใชอยางสอดคลองกน เชน การคดอยางเปนระบบ (System thinking) และการแชรวสยทศน (Shared Vision) โดยการคดอยางเปนระบบจะเปนกรอบแนวคดวาสมาชกควรจะสรางสรรคอยางไรในสงทองคการม เปนตน

3. David A. Garvin (1993) Garvin (1993) ใหความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนรวาคอ องคการทมทกษะ

ในการสรางสรรค (Creating) เรยนร (Acquiring) และถายทอด (Transferring) ความร และมการปรบเปลยนพฤตกรรมอนเนองมาจากความรใหมและความเขาใจอยางถองแท

Garvin ยงไดแนะน าหลก 5 ประการในการองคการเพอการเรยนรดงตอไปน

1. การแกปญหาอยางมระบบ (Systematic problem solving) การแกปญหาอยางมระบบ ถกน ามาใชเพอการวเคราะหปญหา (แทนการคาดเดา) เชน

วงจรของ Deming ‘Plan Do Check Act’ นอกจากน การแกปญหาอยางมระบบจะน าขอมล (Data) จรงมาใชในการตดสนใจแทนการใชสมมตฐาน ทเรยกวา การตดสนใจจากพนฐานความจรง หรอ Fact-based Management รวมทงมการใชเครองมอทางสถตงาย ๆ มาชวยในการจดขอมลดวย เชน Histogram, Proto Chart, Correlation เปนตน

2. การทดลองแนวทางใหม ๆ (Experimentation with new approaches) เปนกจกรรมทเกยวของกบการหาและทดสอบความรใหม ๆ อยางมระบบ โดยใชวธทาง

วทยาศาสตร ซงการทดลองนจะท าคขนานไปกบการแกปญหาอยางมระบบ การทดลองอาจจะเปนลกษณะของการท าการทดลองยอย ๆ เพอสะสมความรและแกไขท าใหดขนอยางตอเนององคการทน าการทดลองมาใชไดอยางประสบผลส าเรจจะมลกษณะของ

∙ การท างานอยางมงมนเพอใหแนใจวาไดแนวคดใหม ๆ อยางตอเนองตลอดเวลา

∙ มการน าระบบการใหผลตอบแทนทเนนในเรองการเสยงทจะทดลองสงใหม และ

∙ ผจดการและพนกงานจะตองถกฝกทกษะในเรองเกยวกบการจะท าการทดลองอยางไรและประเมนการทดลองอยางไรดวย

นอกจากน การทดลองอาจจะเปนในลกษณะของโครงการสาธต ซงจะใหญและซบซอนกวาการท าทดลองยอยดงทไดกลาวมา ลกษณะของโครงการสาธตมดงน

∙ เปนโครงการรเรมทรวบรวมหลกการและแนวคดทองคการสามารถจะพฒนาตอไปขางหนา

∙ เปนโครงการทบอกโดยนยถงแนวทางนโยบายและการตดสนใจของโครงการตอ ๆ ไป

∙ เปนโครงการทมกจะถกพฒนามาจากทมงานจากหลาย ๆ หนวยงาน 3. การเรยนรจากประสบการณของตนเองและอดต (Learning from their own experience

and past history)

- 221 -

องคการจะตองตรวจสอบทงการประสบความส าเรจและความลมเหลวขององคการเอง โดยท าอยางเปนระบบ จดบนทกในลกษณะทพนกงานสามารถทจะคนดได

การศกษาจากผลตภณฑมากกวา 150 ผลตภณฑ พบวา ความรทมาจากความลมเหลวมกจะเปนเครองมอทท าใหประสบความส าเรจในเวลาตอมา โดยยกตวอยางบรษททน าการเรยนรจากประสบการณในอดตมาใชไดอยางมประสทธภาพ คอ บรษท Xerox ซงไดท าการศกษาถงกระบวนการในการพฒนาผลตภณฑ และท าการตรวจสอบผลตภณฑหลกทเปนปญหาทท าใหธรกจใหมของบรษทลมเหลว เปนตน ขณะทบรษทบรตช ปโตเลยม (British Petroleum: BP) ท าการประเมนหลงจากทโครงการเสรจสน เพอพจารณาถงโครงการทมการลงทนสง เขยนเปนกรณศกษาและน ามาใชเปนแนวทางในการวงาแผนใหสอดคลองกบแผนของบรษท

4) การเรยน รจากประสบการณและสงทผ อนท าไดเปนอยางด (Learning from the

experience and best practices of others) การเรยนรในองคการไมไดมาจากการวเคราะหประสบการณขององคการแตเพยงอยาง

เดยวบางครงการเขาใจอยางลกซงในแนวคดใหม ๆ อาจจะมาจากการทองคการมองไปขางนอก ซงหมายรวมถงสภาพแวดลอมทเปนอย และธรกจหรออตสาหกรรมอน ๆ ทแตกตางดวย

การเรยนรจากประสบการณและสงทผอนท าไดเปนอยางด สามารถท าไดโดย

∙ การเปรยบเทยบกบบรษททดกวา (Benchmarking) โดยประโยชนทไดรบจะมาจากการศกษาวธการปฏบตวามการท างานอยางไร (ไมไดดทผล)

∙ นอกจากน ยงสามารถเรยนรไดจากลกคา (Customer) การสนทนาพดคยกบลกคาเปนการกระตนการเรยนรวธการหนง โดยลกคาจะเปนผใหขอมลททนสมย การไดเปรยบเชงเปรยบเทยบความเขาใจเกยวกบการเปลยนแปลงความชอบ และผลสะทอนกลบ (Feedback) เกยวกบการบรการและรปแบบการใช เปนตน

การเรยนรจากประสบการณและสงทผอนท าไดเปนอยางดนน จะเกดขนเมอองคการอยในสภาพแวดลอมของการเปดกวางในการยอมรบฟง พรอมทจะยอมรบทงขอต าหนตชม องคการจงจะมโอกาสทจะพฒนาไปสการเปนองคการเพอการเรยนรได หากมความคดวาเราเปนผถกตองเสมอและผอนผด หรอในลกษณะของความคดทวาไมมใครสอนเราได คนในองคการนนกยากทจะเรยนร และองคเองกยากทจะพฒนาเพอเปนองคการเพอการเรยนร

5. การถายทอดความรอยางรวดเรวและมประสทธภาพภายในองคการ (Transferring

knowledge quickly and efficiently through out the organization) การกระจายความรอยางรวดเรวทวทงองคการอยางมประสทธภาพเปนเรองส าคญ กลไก

ตาง ๆ ทชวยในการกระจายความร เชน การเขยน การพด รายงานตาง ๆ ทคนในองคการสามารถหา

- 222 -

อานได การเยยมชมหนวยงานตาง ๆ การหมนเวยนสบเปลยนหนาท การฝกอบรมพฒนา เปนตน โดยกลไกเหลานจะมขอดขอดอยแตกตางกนไป

ส าหรบการกระจายความรดวยรายงาน จะเปนสงทชวยสรปสงทคนพบ อาจจะมการท าในลกษณะของเชกลส (Checklist) เพอตรวจสอบวาอะไรตองท าหรอตองไมท า หรออาจจะเปนการอธบายถงกระบวนการและสงทเกดขน ส าหรบองคการขนาดใหญและมหลายหนวยงาน การเยยมชมหนวยงานอนเปนอกวธการหนงในการกระจายความร การถายทอดความรอาจะเกดระหวางหนวยงานหรอแผนก โดยอาจเกยวของกบผบรหารระดบสง ผบรหารระดบกลาง และผบรการระดบตน องคการอาจจะโยกยายผบรหารทมประสบการณไปยงหนวยงานอนเพอเปนการกระจายความรในองคการ

นอกจากน Garvin ไดเสนอแนะวธการวดการเรยนรทเรยกวา ‘Half-life curve’ โดย Half-

life curve นจะว ดเวลาทใชไปเพ อการปรบปรงประสทธภาพงานให ด ขน 50% โดยจะวดประสทธภาพงาน เชน อตราของทมต าหน หรอการขนสงทตรงเวลา เปนตน โดยจะพรอตบนแกนเอกซ (X-axis) และจะพรอตเวลา เชน วน เดอน ป บนแกนวาย (Y-axis)

การเรยนรขององคการยงสามารถตดตามไดจาก 3 ขนตอนทคาบเกยวกนดงน

1. ขนความร (Cognitive) สมาชกองคการมความคดใหม ๆ และขยายความรและคดในแนวทางทแตกตางกน

2. ขนพฤตกรรม (Behaviour) สมาชกในองคการเรมทจะน าความรความเขาใจมาใสตว และมการเปลยนแปลงพฤตกรรม

3. ขนปรบปรงผลการปฏบตงาน (Performance improvement) ทน าไปสการปรบเปลยนทางพฤตกรรม เชน คณภาพทเหนอกวา สวนแบงการตลาดทมากขน เปนตน

การเปนองคการเพอการเรยนรจะตองเปนผลมาจากการสะสมทศนคต (Attitude) ความมงมน (Commitment) และกระบวนการทางการจดการ (Management Process) อยางคอยเปนคอยไปโดยขนแรกจะตองสนบสนนใหพนกงานเกดการเรยนร โดยจะตองมเวลาอยางเพยงพอในการคดวเคราะหเกยวกบแผนกลยทธ ความตองการของลกคา ระบบการท างานทเปนอย และการประดษฐผลตภณฑใหม ทงน การฝกในเรองการระดมความคด การแกปญหา การประเมนการทดลอง และทกษะอน ๆ ในการเรยนรจะเปนสงจ าเปน ผบรหารจะตองเปนผสนบสนนใหเกดสภาพแวดลอมเปดกวางภายในองคการ เชน การประชมพดคยแลกเปลยน การปรบปรงประสทธภาพอยางตอเนอง เปนตน

4. Dave Ulrich (1993) ถงแม Ulrich (1993) จะไมไดใชค าวา ‘องคการพอการเรยนร’ แตกไดเสนอแนวทางทเขา

เรยกวา เปนความสามารถทส าคญขององคการทจะท าใหองคการเกดการไดเปรยบในการแขงขน ซงแนวความคดของ Ulrich (1993) ไมไดแตกตางจากนกวจยคนอน ๆ ในเรองการพฒนาองคการ

- 223 -

เพอไปสการเปนองคการเพอการเรยนรมากนก โดยเขาเสนอแนวคดทวา สงตอไปน เปนความสามารถทส าคญทองคการจะตองสรางขนหรอมใหไดเพอใหองคการเกดการไดเปรยบเทยบ 6 ประการ คอ

1. การแบงปนหรอแชรความรสกนกคด (Create a shared mindset) เปนการทสมาชกในองคการและผเกยวของกบองคการ (Stakeholders) มความเปนหนง

เดยวในเรองเปาหมาย วตถประสงคหลกขององคการ และกระบวนการท างานภายในองคการ

Ulrich (1993) ใหความเหนวา การตรวจสอบความรสกนกคดของคนเปนสงทยากและไมคอยจะเปนวธการทางวทยาศาสตรเทาไร อยางไรกตาม เขาไดเสนอวา การแชรหรอการแบงปนความ รสกนกคดดไดจากวามการแบงปนอะไรและอยางไร เชน

∙ การดวาองคการมการตดสนใจอยางไร (Make decision): ใชขอมลมาก/นอยเพยงใด ผบรหารเปนผตดสนใจหรอสมาชกมสวนเกยวของ การตดสนใจเปนไปอยางรวดเรวหรอชา ๆ

∙ การแบงปนสารสนเทศ (Sharing information): ในองคการมการแบงปนขอมลสารสนเทศอยางไร มากหรอนอย จากบนลงลาง (Top down) หรอลางขนบน (Bottom up) กอนหรอหลงการตดสนใจ

∙ การจดการคน (Managing people): สมาชกในองคการไดรบการจดการดแล ( treated) อยางไร เปนหนสวนหรอเปนตวถวง ไดรบการยอมรบนบถอหรอมความแตกตาง การเลอนขนเลอนต าแหนงมาจากภายในหรอภายนอก ผบรหารใหความส าคญในเรองขวญก าลงใจและค ามนตอองคการมากนอยขนาดไหน ความผกพนระหวางพนกงานกบองคการมมากนอยเพยงใด (เปนความสมพนธทางเดยวหรอสองทาง)

∙ การจดสรรงาน (Allocating work) มการมอบหมายงานในองคการอยางไร ผานบคคลหรอทมงาน ผานตามสายงานหรอมอบหมายโดยตรง

นอกจากน การแบงปนความรสกนกคด อาจตรวจสอบไดจากการตอบค าถามของพนกงานทวา อะไรคอสามสงแรกทเราตองการใหเปนทรจกของลกคา ซงเราในทน คอ องคการ แผนกหนวยงาน เปนตน Ulrich (1993) แนะน าวา 75% ของค าตอบควรอยในสามอนดบแรกของกลมและท าการถามค าถามในลกษณะคลาย ๆ กนนกบลกคาดวยวา ตองการใหซปไพลเออรเปนทรจกในเรองใด ดวยการตรวจสอบน จะท าใหรถงการแบงปนความรสกนกคดของพนกงานในองคการ และการแบงปนความรสกนกคดรวมกบลกคา (ซงอาจจะมการแบงปนระหวางพนกงานแตไมมการแบงปนระหวางพนกงานกบลกคากได) ซงการตรวจสอบนจะท าใหเหนภาพและสามารถชจดบกพรองได จากการศกษาพบวา องคการทมการแบงปนความรสกนกคดมแนวโนมทจะแขงขนไดดกวาองคการทขาดคณลกษณะเชนน

- 224 -

2. การใชความสามารถและทกษะ (Generate competencies) การใชความสามารถเกยวของกบสงท Ulrich (1993) เรยกวา โครงสรางการแขงขนไดของ

องคการ (Organization competitiveness profiles) ซงจะรวมถงการประเมนความสามารถขององคการ ความสามารถขององคการ หมายถง ความร (Knowledge) ทกษะ (skill) และ/หรอความสามารถของแตละคนหรอทมในองคการทจะท างานใหส าเรจ การประเมนความสามารถดไดจากฐานขอมลทรวบรวมจากความสามารถของสมาชกในองคการ เนนทง ก) ดานเทคนค และ ข) ลกษณะทางประชากร

∙ ดานเทคนค เนนททกษะทางเทคนค เชน องคการสามารถท าอะไรไดด (โดยอาศยความรวมมอของผเชยวชาญเทคโนโลยท รถงทกษะกบผเชยวชาญทางบคคล เพอน ามาใชใหเกดประโยชน)

∙ ลกษณะทางประชากร เชน อาย การศกษา ต าแหนง ซงลกษณะของประชากรดงกลาวจะเปนตวท านายความส าเรจในปจจบนและความส าเรจในอนาคตดวย ขอมลทส าคญในการสรางฐานขอมลประชากร เชน ต าแหนงงาน อาย ทกษะหนาท และระดบงาน ขอมลเหลานท าใหผจดการรวาจะตดสนใจลงทนสวนใดในอนาคต

นอกจากน การประเมนความสามารถขององคการยงดไดจากการลงทนในการพฒนาพนกงาน เชน การลงทนอบรมคดเปนจ านวนเงนตอหว หรอเปอรเซนตพนกงานทมคณสมบตในการเลอนต าแหนง

3. การแนใจถงผลลพธ (Ensure consequences) โครงสรางการแขงขนไดขององคการ (Organization competitiveness profiles) ยงรวมไป

ถงแนใจไดในผลทตามมาหรอผลลพธ ผลลพธอาจจะเปนการจดการในระดบทวไปโดยตดตามคณคาเพม (Value added) ของคน และในระดบเฉพาะโดยตดตามคนทท างานด

∙ คณคาเพมของคน (Value added) การวดคณคาของคนเพอใหแนใจในผลลพธสามารถวดไดจากตนทนการขาย ตนทนทวไป และตนทนการบรหารในงบดล ยงกวานน ยงสามารถดไดจากการวดผลผลต ดชนผลผลต คอการวดทรพยากรทได (Output) จากทรพยากรทใชไป (Input) เชน ยอดขายตอพนกงาน รายรบตอพนกงาน หนวยผลตตอชวโมงการท างาน เปนตน

การสรางหนวยวดคณคาเพมของคนเปนสงส าคญตอโครงสรางการแขงขนไดขององคการ เชน หากองคการมตนทนพนกงานสงกวาตนทนคาเฉลยของอตสาหกรรม ผบรหารกใหความสนใจในเรองของประสทธภาพของคนใหเพมมากขน เปนตน

ส าหรบผลการปฏบตงานของพนกงาน การวดหลายอยางถกน ามาใชในการตดตามผลการปฏบตงานของพนกงาน การตงมาตรฐานขอมล การจายชดเชย โดยเปรยบเทยบกบบรษทอน ๆ ท

- 225 -

สรางสรรคกวาและกาวหนากวาจะเปนตวเสรมการแขงขนทยนยาว เชน การเปรยบเทยบกบบรษทอน (Benchmarking) เปนตน

4. การใชกลไกการควบคม (Instill governance mechanisms) การควบคมองคการเพอใหเกดการไดเปรยบในการแขงขน เกยวของกบความสามรถในการ

ควบคมพฤตกรรมแตละคนในองคการ เครองมอทถกน ามาใชในการควบคม เชน โครงสรางองคการ การตดสนใจ และกระบวนการจดการขอมล

∙ โครงสรางองคการ (Organization structure) จ านวนระดบชนในองคการจะเปนตวบอกถงระยะความหางระหวางผบรการระดบสงกบพนกงานระดบตน โดยทวไป จ านวนระดบชนยงนอย การตดสนใจจะยงรวดเรวและมการกระจายอ านาจมายงพนกงานในระดบตน มหลายองคการทพยายามผลกดนใหมจ านวนระดบช นไมเกน 5 ระดบ นนคอ ความพยายามทจะท าใหเกดการตดสนใจทพนกงานระดบตน

นอกจากน ชวงการควบคม หรอ Span of control จะเปนตวบอกถงจ านวนพนกงานทตองรายงานตอหวหนา อตราสวนของพนกงานตอหวหนางานอาจจะเปนตวบอกชนดของการควบคมในองคการ ถาชวงการควบคมกวาหรอสง (20 : 1 หรอสงกวา) มกจะเปนองคการทมการแบงปนความรสกนกคด ในองคการทชวงการควบคมแคบหรอต า (5 : 1) มกจะเปนองคการทควบคมโดยกฎและล าดบชน ดงนน เมออ านาจการตดสนใจถกผลกดนมาสพนกงานระดบลางพนกงานจะมความรสกถงความรบผดชอบทมตอการเปนผตดสนใจ

∙ การตดสนใจ การตดสนใจทถกน ามาใชในการควบคมนน องคการตองดวาใครเปนผ ตดสนใจ และมการตดมนใจทรวดเรวอยางไร การประเมนอาจพจารณาจากใครม Input ทส าคญส าหรบการตดสนใจทจะเกดขน เชน การจางงาน การเลอนขนเลอนต าแหนง การลงทนในโรงงานและเครองมอเครองจกร แลวจงดวาพนกงานระดบไหนในองคการควรจะเปนผตดสนใจ นอกจากน ความเรวในการตดสนใจจะตองถกตรวจสอบดวย

∙ ขอมล องคการจะตองใหความส าคญของขอมลทงเชงปรมาณและคณภาพ โดยท าการตรวจสอบงบการเงนตาง ๆ ทออกสสาธารณะ เชน งบประจ าป การประชมผถอหน เปนตน

ตามทไดกลาวมาจงเปนตวอธบายถงวา องคการใชโครงสราง การตดสนใจ และขอมล ในการควบคมพฤตกรรมพนกงานเพอความสามารถในการแขงขน

5. การพฒนาความสามารถในการเปลยนแปลง (Develop a capacity for change) การพฒนาความสามารถในการเปลยนแปลง เปนโครงสรางทางการแขงขนทส าคญและยากทสดประการหนง ความสามารถในการเปลยนแปลงเหนไดจากระยะเวลาในการผลต (Cycle

time) หรอความเรวทงานถกท า บอยครงทระยะเวลาในการผลตถกพดถงในเทคโนโลยการผลตใหม ๆ เชน ท General Motors แนวคดในการออกรถใหมลดลงจาก 7 ป เปน 5 ป นอกจากน การ

- 226 -

พฒนา การพฒนาความสามารถในการเปลยนแปลงยงดไดจากระยะเวลาทใชในการปรบปรงโครงการอบรมพฒนาทมอย ระยะเวลาทใชในการทบทวนกระบวนการประเมนผลการปฏบตงาน ระยะเวลาทใชในการปรบปรงโครงสรางองคการใหม รวมทงการตรวจสอบลกคาวาค าขอของลกคาไดรบการตอบสนองอยางเอาใจใสและตรงเวลา ซง Ulrich (1993) ชวาเปนตวบอกถงความสามารถในการเปลยนแปลงทแทจรง

6. การแชรความเปนผน าภายในองคการ (Share leadership throughout the organization) การทดสอบและการตรวจสอบความสามารถของผน าเปนอกสงหนงทอาจจะยากทสดและมความส าคญในความสามารถทงหลายทองคการพงมเพอศกยภาพทางการแขงขน ความสามารถของผน าในองคการเหนไดจากผลโดยตรงของความเปนผน า หรอจากความเชอมน และความมงมนของพนกงาน

∙ ผลทางตรงของความเปนผน าสงเกตไดจากผลการปฏบตงานขององคการ พฤตกรรมของผน าเปนแหลงขอมลหนงของความสามารถในการเปนผน า เพราะพฤตกรรมสวนหนงเปนผลมาจากการแปลคณคาขององคการ (Firm’s values) แลวประเมนเปนพฤตกรรมทตองการใหเกดขนในองคการ

∙ ความสามารถของผน าทสงเกตจากทางออม : ตวชบอกอาจมาจากการทพนกงานในองคการตอบสนองตอผน า และความมงมนทมตอองคการ เชน อตราการเขาออกจากงาน การขาดงาน ความขดของใจในงาน หรอการวดทศนคตของแตละคน นอกจากน ยงสงเกตไดจากความเชอมนของพนกงานทมตอธรกจ พนกงานในองคการทมความเชอมนสงจะใหความใสใจการตดสนใจของผบรหารตามทไดพดไว ความเชอมนนมผลตอความกระตอรอรนในการท างานของพนกงานและเกยวของกบความสามารถของผน า เพราะผ น าเปนผ ปลกฝงความเชอมนนในพฤตกรรมของพนกงาน และความเชอมนยงสงผลตอการแขงขนไดในธรกจ เพราะพนกงานจะไมไดชอบทกอยางทผน าท า แตจะเชอในสงทผน าหรอผบรหารคดและจดการอยางรเรมสรางสรรคการวดความเชอมนของพนกงานทมตอผบรหารสงเกตไดจากการรบรถงความสามารถของผบรหารนนเอง ท าโดยการส ารวจการประชมพนกงาน และ Focus group เปนตน

Ulrich (1993) เสนอวา การตรวจสอบคณลกษณะขององคการตามความสามารถ 6 ประการน เปนการวางโครงสรางองคการทควรปฏบตเพอใหองคการมศกยภาพในการแขงขนทดขน

5. Joan Kremer Bennett and Michael J. O’Brien (1994) Bennett และ O’Brien (1994) กลาววา องคการเพอการเรยนรเปนความสามารถทส าคญของทกบรษททตองการน าบรษทไปสความส าเรจในการด าเนนธรกจในปจจบน การเรยนรในองคการตองท าท งระบบและมการตรวจสอบ Bennett และ O’Brien (1994) ไดเสนอปจจย 12

ประการทมผลตอความสามารถขององคการในการเรยนรและการเปลยนแปลงดงตอไปน

- 227 -

1. กลยทธและวสยทศน (Strategy and vision) กอนอน ทงองคการและสมาชกในองคการจะตองมวสยทศนและตองรวาจะเดนไปในทศทางใด ซงจะท าใหรถงวาจะตองเรยนรอะไรเพอทจะไปใหถงเปาหมายนน รวมทงจะตองพฒนากลยทธไปใหถงจดนนดวย เชน การพจารณาวา องคการคดหรอมองวาตวเองมจดประสงคหลกเพอการเรยนรและการเปลยนหรอไม สมาชกในองคการรถงเปาหมายหลกขององคการหรอไมหรอสมาชกในองคการเขาใจองคการในฐานะทเปนระบบหรอไม ค าถามเหลานจะชวยในการประเมนความสามารถในการเรยนรอยางตอเนองขององคการ องคการทมการใชวสยทศนและกลยทธในการเรยนรอยางตอเนองเพอผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง เชน Wal-mart, Corning, GE, Motorola,

Kodak เปนตน

2. การปฏบตของผบรหาร (Executive practices) ปจจยตอมาหลงจากรวาจะท าอะไรแลว คอ ผบรหารจะเปนผมหนาทหลกในการสนบสนนสภาพแวดลอมในการท างาน โดยพจารณาจากค าถาม เชน ผบรหารพดและท าอะไรบางทเปนการสนบสนนวสยทศนของการเรยนรในองคการ ผบรหารใหความส าคญของการเรยนรและการปรบปรงอยางตอเนองมากนองเพยงใด และผบรหารมการกระตนและผลกดนใหหนวยอนในองคการปฏบตตามวสยทศนหรอไม เชน ทบรษท Boeing ประธานบรหาร Alan Mulally กลาววาเขาจะตองถามตวเองทกวนวาไดมการเสยสละอะไรบางเพอสรางใหเกดสภาพแวดลอมของการเรยนรขน และกระตนใหทกคนท าดวยเชนกน

3) การปฏบตของผจดการ (Managerial practices) ผจดการในทนคอผทสนบสนนและใหค าแนะน าแกพนกงานและทมงาน การท าใหเกดการเปลยนแปลงอยางถาวรในองคการ ผจดการจะตองยดมนตอการเรยนรอยางตอเนองและจรงจงเปนตวอยางในการปฏบต ผจดการสนบสนนการพฒนาและการเตบโตของพนกงานโดยการผสมผสานสงทสมาชกเรยน สนบสนน สงเสรมการทดลอง การแบงปนความคดใหม ๆ กบผบรหาร

องคการเพอการเรยนรดงเอาแนวคดหลายอยางมาใชเพอปลกฝงการปฏบตงานของผจดการใหมประสทธภาพ เชน ท GE ใชองคการไรพรมแดน (Boundaryless organization) โดยการก าจดขนตอน ระดบการควบคม หรอแมแตแผงหรอก าแพงทกนในส านกงาน บางบรษทมการใชค า ‘ผ ประสานงาน’ แทนค าวา ‘ผจดการ’ เพอใหขนตอนลดลง ซงจะชวยใหการสอสารระหวางผบรหารและพนกงานสะดวกรวดเรวขน

4. ประเพณปฏบตขององคการ (Climate) ประเพณปฏบตขององคการเปนผลรวมของคณคาและทศนคตของทกคนในองคการในลกษณะทพงปฏบตตอองคการ ส าหรบองคการเพอการเรยนรนนมประเพณปฏบตทส าคญ เชน การเปดเผยและความไวใจซงกนและกน พนกงานในองคการกลาทจะแชรความคดและพดในสงทคด

- 228 -

อยางตรงไปตรงมา ตลอดจนการไมมอปสรรคกนระหวางพนกงานระดบบรหารและระดบปฏบตการ องคการสามารถใหความส าคญของประเพณปฏบตทสงเสรมการเรยนรไดหลายทาง เชน การสนบสนนใหพนกงานมการแชรขอมลกนเตมทอยางเปนอสระ

ในอตสาหกรรมเคม ผจดการโรงงานมกจะปดบงเรองอบตเหตดวยเกรงวาการรายงานขอบกพรองใด ๆ จะท าใหเกดปญหาตามมา แตความเปนจรงแลว การเรยนรรวมกนดวยความไวเนอเชอใจจะน ามาซงการปรบปรงแกไขขอผดพลาด ทบรษท Du Pont โรงงานท Belle มการประชมทกสปดาห หวหนาหนวย ทม จะตองรายงานขอผดพลาดแมจะเลกนอย เพอใหหนวยอนไดเรยนรขอผดพลาด ผลดงกลาวท าใหบรษทลดอบตเหตไดเปนอยางมาก ภายใน 6 ป จากป 1986 การบาดเจบลดลงจาก 83 ราย เหลอเพยง 3 ราย ในป 1992 เปนตน

5. โครงสรางองคการ/งาน (Organization/Job structure) โครงสรางองคการสามารถสนบสนนการเรยนรอยางตอเนองโดยใหมการเปลยนแปลงค าอธบายงาน (Job Description) ไดงายเพอตอบสนองตอสภาพแวดลอมภายนอกและความตองการขององคการเอง นอกจากน การหมนเวยนเปลยนต าแหนง การใช Self-direct และ Cross-functional

6. การหมนเวยนของขอมล (Information flow) องคการทมงการเรยนรจะน าเทคโนโลยททนสมยมาใชในการหาและกระจายขอมล ซงระบบคอมพวเตอรจะชวยสนบสนนและท าใหงายตอการสอสารระหวางพนกงาน เพอองคการแนใจไดวาพนกงานทกคนมขอมลทเกยวของกบงานในสวนทตองรบผดชอบ

Wal-mart น าปจจยนมาใชไดอยางประสบความส าเรจ บรษทมระบบสอสารดาวเทยมของตนเอง สามารถตดตอกบทกจดขายในทกรานคารวมทงทก Vendors และ Suppliers รานคาสามารถเขาถงขอมลทางการเงนไดทนทเมอตองการจะตดสนใจ Vendor จะมขอมล ณ จดขายทท าใหรวาการสงซอทประหยดทสดและการควบคมสนคาคงคลงอย ณ จดใด ทงน คณภาพขอมลเปนสงส าคญทสดทตองใหความสนใจ

7. การปฏบตของแตละคนและทม (Individual and team practices) องคการจะเตบโตกาวหนาเมอพนกงานแตละคนและทมแชรการเรยนรรวมกน การมองขอผดพลาดเปนโอกาสทส าคญในการเรยนรแทนการต าหนหรอลงโทษ นอกจากน การทพนกงานรบผดชอบตอการเรยนรของตนเอง และการถกเถยงปญหากนอยางตรงไปตรงมาเพอหาทางออกเปนแนวทางส าคญในการพฒนาองคการไปสการเปนองคการเพอการเรยนร

8. กระบวนการท างาน (Work processes) ในสภาพแวดลอมการเรยนร ความกาวหนาเปนเรองททกคนตองเอาใจใส ไมใชวาเมอเกดปญหาขนแลวปฏเสธวาไมมความช านาญ หรอไมมความรในเรองนน ๆ แตจะตองชวยกนพยายามแกไข ในองคการเพอการเรยนร พนกงานนอกจากจะแบงปนความช านาญจากการพดคยทไมเปน

- 229 -

ทางการแลว องคการอาจจะกระตนการเรยนรจากวสยทศนขององคการเองผานระบบสารสนเทศ และตรวจสอบวาการเรยนรนนเปนประโยชนตองานและเปนไปอยางตอเนอง

บรษท Xerox เปนตวอยางบรษทแรก ๆ ของการปรบเปลยนองคการโดยปฏบตการเรยนรในองคการ มการอบรมพนกงาน เพอการแกปญหา 6 ขนตอน คอ การคดสรางสรรค (Creative) ความคด (Idea) การใช (Generation) การตงค าถามเสมอ (Constant questioning) และการคดอยางมระเบยบ (Disciplined thinking) นอกจากน ในองคการเพอการเรยนรยงน าการเปรยบเทยบกบองคการอน (Benchmarking) มาใชเปนเครองมอมาตรฐานอกดวย

9. เปาหมายการปฏบตงาน (Performance goals/feedback) จดส าคญในการประสบความส าเรจของทกธรกจ คอ การใหความส าคญกบความตองการของลกคา ดงนน การเรยนรในองคการจงมรากฐานจากการจะชวยใหองคการสามารถตอบสนองความตองการของลกคา ระบบการประเมนผลทสนบสนนความตองการของลกคาเปาหมายของพนกงานใหความส าคญทความตองการของลกคา โดยเปาหมายของพนกงานจะมรางวลและความรบผดชอบเปนสงจงใจ

10. การอบรมและการศกษามบทบาทส าคญในการปรบเปลยนองคการในทางปฏบต การอบรมเปนสงจ าเปนตอการเปลยนแปลงและการเตบโต ในองคการเพอการเรยนรมการพดถงการเรยนรในงานและการเรยนรจากขอผดพลาดแตกยงไมเพยงพอ การอบรมโดยมงหมายเนนการชวยใหมการเรยนรจากประสบการณของผอนจะชวยใหเปนผมความสรางสรรคในการแกปญหามากขน

11. การพฒนาบคคล/ทม (Individual/team development) องคการเพอการเรยนรหาวธทจะกระตนพนกงานแตคนใหพมนาตนเอง ขณะเดยวกนกสนบสนนการพฒนาทงทมดวย องคการสามารถเรยนรตอเมอทมเรยนรเปนกลมในลกษณะของ ‘การปฏบตของกลม’ หรอ Community of Practices และท าการปรบปรงการท างานอยางตอเนอง

เมอมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว หากองคการรอใหมการอนมตตดสนใจตามล าดบขนอาจจะไมทนการณ ทางเลอกคอการใหอ านาจพนกงาน/ทมในการตดสนใจ การตรวจสอบ เชน องคการสนบสนนการเรยนรของทมหรอไม พนกงานและทมมแผนการพฒนาทมคณภาพสงใชหรอไม และมการเปดโอกาสใหเรยนรในงาน (On-the-job) ใชหรอไม 12) รางวล (Rewards/recognition) รางวลเปนปจจยตวสดทายทสนบสนนปจจยอน ระบบการใหรางวลนจะตองสนบสนนและกระตนการเรยนรของทงบคคลและองคการ ค าถามหลกทถามคอ มการสนบสนนการพฒนาตวเองมากนอยขนาดไหน มการลงโทษในการท าผดพลาดหรอไม องคการใหความส าคญในการท างานททาทายและการแกปญหาเพยงใด

จากแนวคดของ Bennett และ O’Brien (1994) น เขาเสนอแนะวา ไมมองคการใดทดเลศในทก ๆ ปจจย แตองคการจะตองหาแนวทางของตนเองโดยวางกรอบแนวความคดนให ทงยงเสนอวา

- 230 -

องคการสวนใหญทประสบความส าเรจจะท าการเปลยนแปลงอยางตอเนองและปรบปรงอยตลอดจากการเรยนรท งจากตวเองและจากลกคา และท าการเปรยบเทยบกบองคการเพอการเรยนรทประสบความส าเรจในอตสาหกรรมนน ๆ

6. Martha A. Gephart, Victoria J. Marsick, Mark E. Van Buden and Michelle S. Spiro (1996) Gephart และคณะ (1996) ใหค าจ ากดความของการเปนองคการเพอการเรยนรวาคอ องคการทยกระดบความสามารถในการเรยนร ปรบตวและเปลยนแปลง เปนองคการทมการวเคราะห การบอกเตอน การพฒนา การจดการ ในกระบวนการเรยนรเพอใหสอดคลองเขากนไดกบเปาหมายทถกปรบปรงอยางสรางสรรค นอกจากน ปจจยผน า วสยทศน กลยทธ คณคา โครงสราง ระบบกระบวนการ และการปฏบต จะเปนตวผลกดนใหสมาชกเรยนรและพฒนารวมทงเรงระดบการเรยนรในระบบ โดยชวาปจจยตอไปนเปนสงจ าเปนส าหรบองคการเพอการเรยนร

1. การเรยนรอยางตอเนองในระดบระบบ

โดยทสมาชกแตละคนแชรการเรยนรในลกษณะทท าใหองคการเกดการเรยนรได กลาวคอการถายทอดความรระหวางคนและท าการรวบรวมความรจากการเรยนรไวในการท างานประจ าวนขององคการ ทเรยกวา Organization routine actions

2. การท าใหเกดความรและการแชร

เนนทการสรางสรรค จดเกบและการกระจายความรอยารวดเรว เพอใหงายตอการทสมาชกในองคการจะสามารถเขาไปใชไดอยางสะดวกและรวดเรว

3. การคดอยางมระบบและพนจวเคราะห

สมาชกจะถกกระตนใหใชความคดในแบบใหมและใชทกษะทมประสทธภาพ มระบบ เพอทจะเชอมให เปนวงจรยอนกลบ (Feedback loops) อยางพ นจพ เคราะหเพอพจารณาถงสมมตฐาน

4. วฒนธรรมของการเรยนร

การเรยนรและการสรางสรรคจะไดรบการสนบสนนดวยรางวลและมการสงเสรมผานทางระบบการประเมนผลหลาย ๆ ดานจากผบรหาร

5. ความมงมนในการทดลองและมความยดหยน

สมาชกมอสระในการเสยง การทดลอง การสรางสรรค การใชความใหม ๆ และการท าใหเกดขนตอนหรอกระบวนการท างานใหมและผลตภณฑใหม 6. คนเปนศนยกลางในองคการเพอการเรยนร

การใหความส าคญของคนในเรองของคณคา การสนบสนนพฤตกรรมทตองการ รวมทงการพฒนาและการเรยนรจากแตละคน เปนอกลกษณะหนงขององคการเพอการเรยนรตามแนวความคดของ Gephart และคณะ (1996)

- 231 -

7. Swee C. Goh (1998) Goh (1998) สนบสนนความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนรของ Garvin โดยเพมเตมวา องคการสามารถเรยนรได และบางอคสามารถทจะเรยนรไดดกวาองคการอน องคการทประสบความส าเรจในการเรยนรกจะอยรอด ขณะทองคการทไมประสบความส าเรจในการเรยนรกจะคอย ๆ หายไปจากธรกจ ทงน ผบรหารเปนผมบทบาทส าคญในการก าหนดเงอนไขทจ าเปนตอการพฒนาองคการใหมประสทธภาพในการเรยนร

Goh (1998) ไดเสนอหลก 5 ประการ ทผบรหารควรปฏบต เพอพฒนาเปนองคการเพอการเรยนรดงน

1. ความชดเจนและการสนบสนนพนธกจ (Mission) กลยทธ (Strategy) ขององคการ

องคการเพอการเรยนรเปนองคการทพนกงานไดรบอ านาจในการท างานทเกยวของกบความรและทกษะทไดรบมา การรถงพนธกจขององคการเปนสงส าคญทจะใหพนกงานรวาเขามอ านาจอะไร และยงเปนการพฒนาการสรางสรรค 2. ภาวะการเปนผน า (Leadership) การเปนผน าทรถงการใหอ านาจพนกงาน กระตนและสนบสนนวฒนธรรมองคการในเรองการทดลอง และความมงมนทมตอองคการ ในสภาพแวดลอมทางธรกจทมการแขงขนอยางมากผบรหารหรอผจดการจะมสถานะเปนโคชหรอผฝกสอน พนกงานจะถกกระตนใหท างานในสภาพแวดลอมทมความเสยง ความไมแนนอน และสรางสรรค ซงสภาพแวดลอมในลกษณะน จะตองมการแชรภาวะความเปนผน า โดยทกคนจะมสวนรวมในผลการด าเนนงานขององคการ

ผน าจะตองท าใหการเปลยนแปลงตาง ๆ ภายในองคการงายขน สนบสนนการตดสนใจของพนกงาน ใหค าปรกษาแนะน าทเปนประโยชนแกพนกงานในการชถงปญหาและโอกาส และยงควรทจะเตมใจยอมรบฟงขอวจารณและเรยนรจากขอวจารณนน

3. การทดลอง (Experimentation) ในองคการเพอการเรยนรจะใหความส าคญของวฒนธรรมองคการทเนนถงการทดลองกลาวคอ เปนวฒนธรรมองคการทเนนการใหรางวลและสนบสนนการทดลองทก ๆ ระดบในองคการเพอใหพนกงานพยายามคดโครงการทสรางสรรค เชน ทบรษท 3M นอกจากจะสนบสนนใหพนกงานแตละคนท าการทดลองแลว ยงอนญาตใหพนกงานใชเวลาในการท างานบางสวนไปตดโครงการสวนตวอน

4. การถายทอดความร (Transfer of Knowledge) เปนทกษะในการถายทอดความรทงจากภายในและภายนอกองคการ รวมทงการเรยนรจากความลมเหลว ทกษะทมหรอความรทไดมาจะไมมประโยชนหากไมมการถายทอดและน าไปใชในการปฏบตงาน ความรและทกษะเหลานจะมประโยชนมากยงขนถาไดมการถายทอดไปยงสวนอน ๆ ในองคการ เพอชวยในการแกปญหาหรอเปนปจจยกระตนใหเกดความคดใหม ๆ

- 232 -

การถายทอดความรสามารถท าไดโดยการพดคยถงความลมเหลวในอดต ความส าเรจ และประสบการณของผอน รวมทงการเรยนรจากองคการอนหรอคแขงทประสบความส าเรจ เปนตน เชน ทบรษท Xerox และ AT & T ไดพฒนากระบวนการ Benchmarking เพอกระตนการถายทอดความรในองคการ

5. การท างานเปนทมและความรวมมอ (Teamwork and Cooperation) หลกส าคญประการหนงในการพฒนาองคการเพอเปนองคการเพอการเรยนร คอ การเนนถงการท างานเปนทม โดยทการท างานเปนทมน พนกงานหรอสมาชกในทมจะน าเอาทกษะและความรทสะสมมาแกปญหาและพฒนาความคดใหม ๆ ใหองคการ Honda เปนบรษทตวอยางทดในเรองการท างานเปนทมและความรวมมอกนอยางมประสทธภาพ ทบรษท Honda พนกงานจะถกฝกฝนในกจกรรมหลาย ๆ อยางหมนเวยนสบเปลยนหนาทกนไปในทมเพอใหเกดการเรยนรและรวมมอรวมใจกน

นอกจากปจจยหลก 5 ขอแลวยงมปจจยพนฐานทสนบสนนตามแนวคดของ Goh (1998) อก 2 ประการ

1. การออกแบบองคการ (Organizational design) โครงสรางองคการในองคการเพอการเรยนรจะไมซบซอนและเนนการกระจายอ านาจ และมกระบวนการทเปนทางการในการท างานนอย

2. ทก ษ ะ แล ะ ค วาม ส าม ารถ ใน ก ารท างาน ข อ งพ น ก งาน ( Employees skills and

competencies) องคการเปนองคการเพอการเรยนรจะเนนการฝกอบรมและการพฒนาทกษะของพนกงาน การฝกอบรมในองคการเพอการเรยนรนจะแตกตางจากการฝกอบรมสมยกอน กลาวคอ จะเนนทการฝกประสบการณทจะสามารถพฒนาทงทมหรอทงหนวยงานโดยรวม Goh (1998) ไดยกตวอยางบรษท Xerox วาเปนตวอยางทดของการน าการอบรมกลมมาใช

การเปนองคการเพอการเรยนรตามแนวคดของ Goh (1998) ตามปจจยหลก 5 ประการและปจจยสนบสนน 2 ประการน Goh (1998) เชอวาจะมการปรบเปลยนความคดและพฤตกรรมของผบรหารและพนกงาน ทงน การพฒนาเปนองคการเพอการเรยนรจะตองมการวดประเมน การวดดงกลาวจะตองวเคราะหถงความสามารถในการเรยนรขององคการ ณ ปจจบน ตามลกษณะ 5

ประการ รวมทงปจจยสนบสนนขางตน ผบรหารควรตดตามและวดผลการปฏบตงานขององคการหลงจากการน าเอาหลกนมาใช โดยการปรบปรงเรองการบรการสง การออกผลตภณฑใหมและคณภาพผลตภณฑ เปนตน

- 233 -

ตารางท 7. 1 สรปแนวความคดการเปนองคการเพอการเรยนร

นกวชาการ แนวความคดและวธการ

1. Ray Stata (1989) ปจจยสนบสนนการเรยนรขององคการ

1. การคดอยางเปนระบบ

2. การวางแผน

3. การปรบปรงคณภาพ

4. พฤตกรรมองคการ

5. ระบบขอมล

2. Peter Senge (1991) แนวทางการพฒนาไปสองคการเพอการเรยนร

1. การคดอยางมระบบ

2. ความสามารถของบคคล

3. รปแบบทางความคด

4. การแชรวสยทศน 5. การเรยนรของทม

3. David A. Gavin

(1993) หลก 5 ประการในการเปนองคการเพอการเรยนร

1. การแกปญหาอยางมระบบ

2. การทดลองแนวทางใหม ๆ

3.การเรยนรจากประสบการณของตนเองและอดต

4. การเรยนรจากประสบการณและสงทผอนท าไดเปนอยางด

5. การถายทอดความรอยางรวดเรวและมประสทธภาพภายในองคการ

4. Dave Ulrich (1993) ความสามารถทส าคญทองคการจะตองสรางขนหรอเพอใหองคการเกดการไดเปรยบเทยบ 6 ประการ

1. การแชรความรสกนกคด

2. การใชความสามารถและทกษะ

3. การแนใจถงผลลพธ

4. การใชกลไกการควบคม

5. การพฒนาความสามารถในการเปลยนแปลง

6. การแชรความเปนผน าภายในองคการ

- 234 -

ตารางท 7.1 สรปแนวความคดการเปนองคการเพอการเรยนร (ตอ)

นกวชาการ แนวความคดและวธการ

5. Bennett and O’Brien

(1994) ปจจย 12 ประการทมผลตอความสามารถขององคการในการเรยนร

1. กลยทธและวสยทศน 2. การปฏบตของผบรหาร

3. การปฏบตของผจดการ

4. ประเพณปฏบตขององคการ

5. โครงสรางองคการ/งาน

6. การหมนเวยนของขอมล

7. การปฏบตงานของแตละคนและทม

8. กระบวนการท างาน

9. เปาหมายการปฏบตงาน

10. การอบรม/การศกษา

11. การพฒนาบคคล/ทม

12. การใหรางวล

6. Gephart et al. (1996) ปจจยตอไปนเปนสงจ าเปนส าหรบองคการเพอการเรยนร

1. การเรยนรอยางตอเนองในระดบระบบ

2. การท าใหเกดความรและการแชร

3. การคดอยางมระบบและพนจพเคราะห

4. วฒนธรรมการเรยนร

5. ความมงมนในการทดลองและมความยดหยน

6. คนเปนศนยกลางในองคการเพอการเรยนร

7. Swee Goh (1998) หลก 5 ประการทผบรการควรท าเพอพมฯองคการไปสการเปนองคการเพอการเรยนร

1. ความชดเจนและการสนบสนนพนธกจ กลยทธขององคการ

2. ภาวะการเปนผน า

3. การทดลอง

4. การถายทอดความร

5. การท างานเปนทมและความรวมมอ

- 235 -

บทสรป

แนวความคดของการพฒนาองคการเพอน าไปสการเปนองคการเพอการเรยนรซงปจจยการเรยนร กระบวนการในการพฒนาจะน าไปสการเปนองคการเพอการเรยนร การน าเสนอในเรองของลกษณะทส าคญของการเปนองคการเพอการเรยนร รวมทงกรณศกษาการเปนองคการเพอการเรยนรในประเทศไทย องคการทกองคการสามารถเรยนรได และองคการทประสบความส าเรจในการเรยนรกจะสามารถอยรอดไดในธรกจ ขณะทองคการทไมประสบความส าเรจในการเรยนรกจะคอย ๆ หายไปจากธรกจนน ทงน ผบรหารเปนผมบทบาทส าคญในการก าหนดเงอนไขทจ าเปนตอการพฒนาองคการใหมประสทธภาพในการเรยนร

- 236 -

ค าถามทายบท

1. ใหผเรยนอธบาย องคการแหงการเรยนรเพอพฒนาทรพยากรมนษยมลกษณะเปนอยางไร และใหสรปแนวคดของนกวชาการทง 7 คน ดงน

1.Ray Stata (1989) 2. Peter Senge (1991) 3. David A. Garvin (1993) 4. Dave Ulrich (1993)

5. Joan Kremer Bennett and Michael J. O’Brien (1994) 6. Martha A. Gephart, Victoria J. Marsick, Mark E. Van Buden and Michelle S. Spiro (1996) 7. Swee C. Goh (1998)

2.ใหผเรยนเลอกวเคราะหแนวคดของนกวชาการเกยวกบองคการแหงการเรยนรเพอการพฒนาทรพยากรมนษยมา 1 แนวคดวามความเกยวของกบการพฒนาทรพยากรมนษยอยางไร

3. ใหผเรยนศกษากรณศกษาเกยวกบ องคการแหงการเรยนรเพอการพฒนาทรพยากรมนษย และหากจะน าไปประยกตใชความท าอยางไร

- 237 -

เอกสารอางอง

ชนกพรรณ ดลกโกมล. (2546). วฒนธรรมองคการกบองคการแหงการเรยนร:บรษท เบทเทอรฟารมา จ ากด. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร,คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ชมพนช ดวงมาก. (2547). การศกษาการรบรเกยวกบองคกรแหงการเรยนรของพนกงานบรษท ทศท. คอรปอเรชน จ ากด (มหาชน) ศนยบรการโทรศพทนครหลวง. วทยานพนธปรญญาครศาสตรอตสาหกรรมมหาบณฑต สาขาวชาครศาสตรอตสาหกรรม ,คณะครศาสตรอตสาหกรรม สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง.

ชาตร ธรรมธรส. (2550 -2551). รปแบบการพฒนาองคกรแหงการเรยนร กรณศกษา:โรงเรยนบานเขาเคยนมตรภาพ 134. รายงานการประเมนโครงการพฒนาระบบดแลชวยเหลอนกเรยน. ลพบร: ส านกงานเขตพนทการศกษาเขต 1.

ถาวร อนทสา. (2547). การรบรเกยวกบศกยภาพในการพฒนาไปสองคกรแหงการเรยนรของบคลากรในสงกดเลขาธการครสภา. วทยานพนธครศาสตรอตสาหกรรมมหาบณฑตสาขาวชาวทยาการจดการอตสาหกรรม,คณะครศาสตรอตสาหกรรมสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง.

ทวศกด มโนสบ. (2550). ศกยภาพขององคกรในการพฒนาไปสองคกรแหงการเรยนรของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา กรณศกษา: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาบรหารธกจ,คณะบรหารธรกจและศลปศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาตาก.

Garvin, D. A. (1993). “Building a Learning organization” Harvard Business Review 73 (4): 78 – 91.

Goh, s. and C. (1998). “Toward a Learning Organization: the Strategic Building Blocks”. S.A.M.

Advanced Management Journal 63 (2): 15 – 20.

Inkpen, A. C. and M. M. Crossan. (1995). “Believing is Seeing: Joint Ventures and Organization

Learning”. Journal of Managrment Studies 32 (5): 595 – 618.

Jones, A. M. and C. Hendry. ( 1994) . “The Learning Organization: Adult Learning and

Organization Transformation”. British Journal of Management 5: 153- 162.

Senge, P. M. (1990). The Fifth Discipline. London: Random House Business Books.

Senge, P. M. (1990). “The leader’s new work: Building Learning Organization”. Sloan Manage ment Review 32 (1): 7 – 23.

- 238 -

Senge, P. M. (1991). Team Learning. McKinsey Quarterly: 82 – 93.

Stata, R. ( 1989) . “Organizational Learning-The Key to Management Innovation”. Sloan

Management Review 30 (3): 63 – 74.

Sudharatna, Y. and Li, L. ( 2003) . An Organization Readiness-to-Change towards the

Development of a Learning Organization. The Fifth International Conference of

Organization learning and Knowledge, Lancaster, UK.

Ulrich, D. (1993) . “Profiling Organizational Competitiveness: Cultivating Capabilities”. Human

Resource Planning 16 (3): 1 – 17.

Ulrich, D. and M. A. Van Glinow. ( 1993) . “High-impact Learning: Building and Diffusing

Learning Capability”. Organizational Dynamic 22 (2): 52 – 66.

Vera, D. and M. Crossan. (2003). Organizational Learning and Knowledge Management: Toward

an Integrative Framework. Handbook of Organizational Learning and Knowledge

Management. M. Easterby-Smith and M. A. Lyles. United Kingdom: Blackwell

Publishing, Ltd.: 123 – 141.

Watkins, K. E. and R. T. Golembiewski. (1995) . “Rethinking Organization Development for the

learning Organization”. The International Journal of Organization Analysis 3 (1): 86

– 101.

- 239 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 8

การพฒนาประสทธภาพการท างานของบคคล 3 ชวโมง

หวขอเนอหา

ความหมายการเพมประสทธภาพการท างาน

รปแบบการเพมประสทธการท างาน

เทคนคการท างานใหมประสทธภาพ

ลกษณะคนทมประสทธภาพในการท างาน ท างานอยางไรใหมประสทธภาพและมความสข เทคนคการบรหารเวลาอยางมประสทธภาพ

การเพมความมนใจในการท างานใหตนเอง การท างานเปนทม ( Team Work ) การมคณธรรมในการท างาน ฝกเปนคนทชอบกระท าหรอลงมอปฏบตมากกวาพด ปรบทศนคต และคานยมทไมเหมาะสมเสยใหม

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหผเรยนมความรและสามารถอธบายเกยวกบการเพมประสทธภาพในการท างานของบคคลได

2. เพอใหผเรยนสามารถวเคราะหรปแบบการเพมประสทธภาพในการท างานของบคคลไดอยางถกตอง

3. เพอใหผเรยนเหนคณคาการเพมประสทธภาพในการท างานของบคคล

- 240 -

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2. กจกรรมการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

3.กจกรรมการจดการเรยนรแบบใชค าถาม (Questioning Method)3. ผสอนสรปเนอหา

4. ท าแบบฝกหดเพอทบทวนบทเรยน

5. ผเรยนถามขอสงสย

6. ผสอนท าการซกถาม

7. ผเรยนคนควาดวยตนเอง

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

2. PowerPoint การเพมประสทธภาพในการท างานของบคคล

3. ต ารา

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากการซกถามในชนเรยน

2. ประเมนจากความรวมมอและความรบผดชอบตอการเรยน

3. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

- 241 -

บทท 8

การพฒนาประสทธภาพการท างานของทรพยากรบคคล

การบรหารงานไมวาภาครฐ หรอเอกชน ผบรหารทกคนลวนมความตองการใหบคลากรของตนไดรบการพฒนาและตองการใหบคลากรของตนมการพฒนาตนเองอยตลอดเวลาซงบคคลทมการพฒนาตนเองอยตลอดเวลานนจะมความพรอมตอการแขงขน และจะเปนบคคลทพรอมรบมอกบการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา หนวยงานหรอองคกรใดกตามทบคลากรมการพฒนาตนเอง ยอมกอใหเกดประสทธภาพในการท างานและน ามาซงความเจรญกาวหนาขององคกร ในบทนจะน าเสนอการเพมประสทธภาพในการท างานของบคคล โดยสรปจาการศกษาเอกสาร ของพระพรหมคณาภรณ . (2548) พระพรหมคณาภรณ . (2548) พจน พจนพาณชยกล,(2556) จกร เสรมทรพย. ( 2543: 52-57) นนทนา ธรรมบศย. ( 2540: 25-30) บญมาก พรมพรวย. (2541) โสมสกาว สนทวงศฯ.( 2543,: 41-49) อารย พนธมณ. ( 2541 : 6-10) จกกร เสรมทรพย. ( 2543: 52-57) นนทนา ธรรมบศย. ( 2540: 25-30) บญมาก พรมพรวย. ( 2541) โสมสกาว สนทวงศฯ. ( 2543 : 41-

49) อารย พนธมณ. ( 2541: 6-10) สมพศ สขแสน (2556) รายละเอยดดงน

ประสทธภาพในการปฏบตงาน

ความหมาย

ไดมนกวชาการ นกบรหารไดใหนยามไวอยางมากมาย ไดแกสมใจ ลกษณะ (2544 :

7) กลาววา การมประสทธภาพในการท างานของตวบคคล หมายถงการท างานใหเสรจ โดยสญเวลาและเสยพลงงานนอยทสด ไดแกการท างานไดเรว และไดงาน ทด บคลากรทมประสทธภาพในการท างาน เปนบคลากรทต งใจในการปฏบตงานเตมความสามารถ ใชกลวธหรอเทคนคการท างานทจะสรางผลงานไดมาก เปนผลงานทมคณภาพเปนทนาพอใจโดยสนเปลอง ตนทน คาใชจาย พลงงาน และเวลานอยทสด

จอหน ด.มลเลท (John D.Millet 1954 : 4) กลาววา ประสทธภาพ หมายถง ผลการปฏบตงานทท าใหเกดความพงพอใจ และไดรบผลก าไรจากการปฏบตงาน ซงความพงพอใจ หมายถง ความพงพอใจในการบรการใหกบประชาชน โดยพจารณาจาก

1. การใหบรการอยางเทาเทยมกน

2. การใหบรการอยางรวดเรวทนเวลา

3. การใหบรการอยางเพยงพอ

4. การใหบรการอยางตอเนอง

- 242 -

5. การใหบรการอยางกาวหนา

ซงอาจกลาวไดวา “ประสทธภาพในการปฏบตงาน” ซงแนวคดสวนใหญจะเนนในเรองผลการปฏบตงาน เมอบคลากรมผลของการปฏบตงานดคมกบการลงทน กถอไดวาการปฏบตงาน มประสทธภาพสง ถาผลของการปฏบตงานไมด ไมค มกบการลงทน กถอไดวาประสทธภาพในการปฏบตงานต า

มาโนช สขฤกษ และคณะ (อางถงใน สถต ค าลาเลยง,2544,หนา 18-19) ได กลาวถง ปจจยทจะกอใหเกดประสทธภาพในการปฏบตงานวา ประกอบดวยปจจยหลก 3 ปจจยดวยกน คอ

1. ปจจยสวนบคคลไดแก 1.1 เพศ

1.2 จ านวนสมาชกในครอบครว

1.3 อาย

1.4 ระยะเวลาในการท างาน

1.5 สตปญญา

1.6 ระดบการศกษา

1.7 บคลกภาพ

2. ปจจยทไดรบมาจากงาน ไดแก

2.1 ชนดของงาน

2.2 ทกษะความช านาญ

2.3 สถานภาพทางอาชพ

2.4 สถานภาพทางภมศาสตร

2.5 ขนาดของธรกจ

3. ปจจยทควบคมไดโดยฝายบรหาร

3.1 ความมนคง

3.2 รายได

3.3 สวสดการ

3.4 โอกาสกาวหนาในงาน

3.5 สภาพการท างาน

3.6 ผรวมงาน

3.7 ความรบผดชอบ

3.8 การจดการ

- 243 -

สมพงษ เกษมสน(2519,หนา 271-273) ไดพดถงปจจยทมอทธพลตอบคคลใน การปฏบตงานวา มปจจยหลายประการทมอทธพลตอพฤตกรรมในการปฏบตงานของ แตละบคคล ซงไดแก (1) กจกรรมในงานและนอกงาน (2) การรบเสถานการณ (3) ระดบความปรารถนา (4) กลมอางอง (5) เพศ (6) ภมหลงทางวฒนธรรม(7) การศกษา (8) ประสบการณ (9) ระยะเวลาในการปฏบตงาน

อาจสรปไดวา “ประสทธภาพการปฏบตงาน” มปจจยทสงผลใหเกดประสทธภาพนน อาจเกดจากปจจยสวนบคคล หรอทเรยกวาปจจยภายใน อาท ความร ความสามารถ ทกษะ ความถนด ประสบการณ พฤตกรรมสวนบคคล และปจจยภายนอกขนกบ องคกร โครงสราง วฒนธรรมองคกร เหตการณ สถานการณ เพอนรวมงาน คาจางคาตอบแทน ซงปจจยเหลานอาจเปนตวก าหนดใหผลการปฏบตงาน

รปแบบการเพมประสทธการท างาน

1. วเคราะหตนเอง

กอนทเราจะเปลยนแปลงหรอปรบเปลยนตวเอง สงแรกทควรตองท าคอ การวเคราะหตนเอง คนเรานนถารวาตนเองมความสามารถ ความช านาญหรอมศกยภาพพเศษในดานใด กควรทจะตองเสรมศกยภาพของตนในดานนน และควรทจะตองท าในสงทตนเองมความถนดหรอมความช านาญ และส าหรบความสามารถในดานทยงขาดทกษะและความช านาญกควรทจะหาความรเพมเตมเพอเปนการพฒนาตนเองใหมศกยภาพเพมมากขน ในอนาคต

2. มงมนทจะเปลยนแปลง

การทจะพฒนาตนเองได ตองมความกลาทจะเปลยนแปลง และตองมความมงมนมากกวาแคความตงใจ ตองมความเชอวา ศกยภาพของตนเองนนสามารถพฒนาขนได และทมเทก าลงกาย ก าลงใจ ในการทจะเปลยนแปลงตนเองใหเปนคนใหมทมศกยภาพเพมมากขน และตองเชอวาการเปลยนแปลงจะน ามาซงสงด ๆ ในชวตวนขางหนา

3. มองโลกในแงด (คดบวก) “พรงนตองดกวาเมอวาน”..... “ปญหาทกอยางแกไขได และมทางออกของปญหาเสมอ”

หลายคนคงเคยไดยน 2 ประโยคนมาแลว แตใครจะสามารถท าใจใหคดและยอมรบกบความรสกเหลานไดตลอดเวลา ในการพฒนาประสทธภาพในการท างานของบคคลนน ใชวาจะเปนการพฒนาประสทธภาพในงานแตเพยงอยางเดยวเทานน แตการพฒนาทางความคดและทศนคตในการท างานกจะเปนปจจยเสรมตอการพฒนาประสทธภาพในการท างานใหเพมขน ดงนนการมอง

- 244 -

โลกในแงด หรอการคดบวกนน เปนพฤตกรรมของบคคลทควรปฏบต และส าคญเปนอยางยงทจะตองใหเกดเปนนสย การมองโลกในแงด และการคดบวกจะชวยในการเสรมก าลงใจและสามารถชวยลดปญหาในเรองของความขดแยงไดเปนอยางด ทงความขดแยงทเกดขนกบบคคลอน และความขดแยงในตวตนของตนเอง

4. ใฝหาความรเพมเตมอยเสมอ การหาความรเพมเตมจะชวยใหสมองไดรบการพฒนาอยตลอดเวลา ซงการหาความร

เพมเตมไมจ าเปนจะตองเปนความรทเกยวกบงานทท าอยในขณะนนเพยงเทานน แตเราสามารถหาความรในดานอน ๆ ทเรายงไมรเพอเรยนรเพมเตม อาทเชน ความรทางดานการตลาด เศรษฐกจ การเมอง กฎหมาย โดยความรเหลานเราสามารถหาไดจากการสมมนา ฝกอบรม อานหนงสอ หรอสอบถาม พดคย ปรกษากบผทมความเชยวชาญกไดเชนกน ดงค ากลาวทวา “ความรไมมวนเรยนจบ และไมมใครแกเกนเรยน” อกทงคนทมความรมากกจะสามารถแกปญหาไดงาย หาทางออกของปญหาไดมากขน แนนอนวาผลตอบแทนสงสดทเราไดจากการพฒนาประสทธภาพในการท างานนน ไมไดอยทผลงานของเราแตเพยงอยางเดยวเทานน แตอยทศกยภาพทางสมองของเราไดมการพฒนามากขน พรอมกบประสบการณและทกษะของการท างานทเฉยบคมมากขนกวาเดม

5. ตงเปาหมายในการท างาน

เปาหมาย เปนปลายทางทตองใหไปถง ไมวาจะในชวตการท าการหรอในชวตประจ าวน โดยเฉพาะการก าหนดเปาหมายในการท างานนน ถอเปนหวใจส าคญของการท างาน เพราะในการบรหารงานใด ๆ กตาม มกจะเนนทความส าเรจตามทไดตงใจไวหรอก าหนดไว ไมวาจะก าหนดเอาไวในรปแบบใดกตาม ถาท างานแบบมเปาหมายวางานแตละอยางทอยในความรบผดชอบมเปาหมายของความส าเรจอย ณ จดใด ภายในเวลาเทาใด ความชดเจนของงานหรอการก าหนดแผนการปฏบตงานยอมอยบนพนฐานของความเปนไปได กวาการทจะปฏบตงานไปวน ๆ หรอท างานไปเรอย ๆ โดยไมมจดหมายปลายทางของความส าเรจ

หากเปนการพฒนาประสทธภาพในการท างานของบคคล การตงเปาหมายในการท างานควรเปนการตงเปาหมายใหอยในระดบทสงกวา ศกยภาพปกตของตนจะด าเนนการไดเพอใหเกดการพฒนาในการทจะใหบรรลผลส าเรจตามเปาหมาย ดงค ากลาวทวา “ฝนใหไกล ไปใหถง” นนเอง

6. วางแผนกอนลงมอท า ในการท างานนนนอกจากการก าหนดวตถประสงคในการท างานแลว การวางแผนชวยให

งานบรรลผลส าเรจไดอยางมประสทธภาพ อกทงยงชวยลดเวลาและการใชทรพยากรในการท างาน การท างานทมประสทธภาพนนเกดขนไดดวยเงอนไขของการวางแผนงานทด การวางแผนทดเกดจากความคดทรอบคอบ คดจากมมมองทหลากหลาย การวางแผนเปนการสรางขอเสนอของการด าเนนงานทเปนไปไดหลายทางเลอก โดยเปรยบเทยบขอดขอเสยของแตละทางเลอก และยงเปน

- 245 -

การประเมนสถานการณความเปนไปไดในการท างานเพอเปนการลดความเสยงในการท างานไดอกทางหนงดวย ดงน นการวางแผนถอองคประกอบหนงท มความส าคญตอการท างานให มประสทธภาพ มากยงขน

7. มการสอสารทด การสอสารมความส าคญกบมนษยมาตงแตก าเนด เนองจากการสอสารเปนเครองมอในการ

บอกความตองการของตนเองตอผอน นอกจากนการสอสารยงเปนความสามารถหรอทกษะททกคนมมาตงแตก าเนดแมแตเดกทารกทยงไมสามารถทจะพดกยงมทกษะในการสอสารเพอใหไดตามทตนตองการ อาทเชน เมอเดกทารกหวกจะสงเสยงรองเพอสอสารใหผเปนแมไดรบรวาตนตองการทจะกน (ดม) นมแม เปนตน

เนองจากการสอสารเปนเครองมอส าคญในการแสดงความตองการระห วางบคคล โดยเฉพาะในการปฏบตงานนน จ าเปนทจะตองใชทกษะในการสอสารทง การพด การอาน การเขยน และการฟง รวมไปถงการแสดงออกดวยทาทาง โดยมวตถประสงคทแตกตางกน เชน เพอใหขอมล เพอชกจงหรอโนมนาวใจ เพอสรางความสมพนธทด เพอใหเกดการยอมรบและไดรบความรวมมอจากบคคลทเกยวของ ดวยเหตน ผปฏบตงานควรมการฝกเพอเพมทกษะในการสอสารใหเหมาะสมกบกาลเทศะสามารถเลอกใชทงวจนภาษา และอวจนภาษาในการสอความหมายใหชดเจน เหมาะสมและมประสทธภาพ อนจะสงผลตอการเพมประสทธภาพในการท างานไดตอไป

8. มบคลกภาพด สภาษตทวา “ไกงามเพราะขน คนงามเพราะแตง” ยงคงใชไดดเสมอ บคลกและการแตงกาย

เปนองคประกอบอยางหนงทจะชวยเสรมความส าเรจในการท างาน การแตงกายนนมหลกการงาย ๆ คอ อยาพยายามแตงกายมากเกนไป หรอนอยเกนไป และทส าคญการแตงกายตองใหเหมาะสมกบรปราง และบคลกของตนเอง อยาแตงกายแบบทไมใชตวตนของตวเอง การแตงการตามแบบอยางดารา นางแบบ นนตองคดเสมอวา ผผลตเสอผาแฟชนเมอผลตออกมาแลวกมความตองการทจะจ าหนายใหมาก จงตองหาดารา นางแบบมาใสโชว ดงนนการทดารา นางแบบคนหนงใสเสอตวหนงสวย แตกไมใชวาเมอเราใสแลวจะสวยเหมอนนางแบบ การแตงกายทดส าหรบการท างานกคอ สะอาด สภาพ และโชวบคลกเฉพาะของคณออกมา

9. สมาธเพมพลงในการคด

สมาธ คอ การทมใจตงมนในอารมณใดอารมณหนงอยางแนวแน กลาวในภาษาชาวบานกคอ การมใจจดจออยในเรองใดเรองหนง ไมฟงซานนนเอง การฝกสมาธมใชดวยเหตผลของการเขาถงนพานแตเพยงเทานน แตการฝกสมาธสามารถน ามาใชประโยชนในชวตประจ าวนไดเชนกน เพราะการฝกสมาธนนท าใหผปฏบตมจตใจผองใส ประกอบกจการงานไดราบรนและคดอะไรกรวดเรวทะลปรโปรง เพราะวาระดบจตใจไดถกฝกมาใหมความนงดแลว เมอมความนงเปนสมาธด

- 246 -

แลว ยอมมพลงแรงกวาใจทไมมสมาธ ดงนเมอจะคดท าอะไร กจะท าไดด และไดเรวกวาคนปกต ทไมไดผานการฝกสมาธมากอน

การฝกสมาธจะชวยในดานการพฒนาบคลกภาพ ท าใหเปนผมบคลกภาพด กระฉบกระเฉง กระปรกระเปรา มความองอาจสงาผาเผย มผวพรรณผองใส มความมนคงทางอารมณ หนกแนน เยอกเยน และเชอมนในตนเอง มมนษยสมพนธด วางตวไดเหมาะสมกบกาลเทศะ เปนผมเสนห เพราะไมมกโกรธ มความเมตตากรณาตอบคคลทวไป การฝกสมาธบอย ๆ ท าใหเกดปญญาในการท าสงใด ๆ สงผลใหประสทธภาพในการท างานดขน นอกจากนการฝกสมาธยงชวยคลายเครยด และลดความเครยดทจะเขามากระทบจตใจได เมอเราไมเครยด รางกายกจะหลงสารท าใหเกดความสข ท าใหสขภาพรางกายแขงแรง เพราะมภมตานทานท งภมตานทานทางจตใจ และภมตานทานเชอโรค และยงท าใหดออนกวาวยชวยชะลอความแกไดดวย

10.สขภาพดมชยไปกวาครง

สขภาพรางกายมสวนส าคญตอการปฏบตงาน งานทกอยางจะไมสามารถส าเรจลลวงไปไดหากผปฏบตงานเกดการเจบปวย ผมสขภาพดยอมท างานไดอยางมประสทธภาพ ดงนนควรดแลสขภาพใหด และออกก าลงกายสม าเสมอ การมสขภาพทดเปนสภาวะทรางกายแขงแรง ปราศจากโรคภยไขเจบ ไมมความพการใด ๆ รางกายสามารถท างานตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ ซงลกษณะสขภาพทดทางกายนน ควรประกอบดวย รางกายทมความสมบรณแขงแรง ระบบตาง ๆ และอวยวะทกสวนท างานไดดมประสทธภาพ รางกายมการเจรญเตบโตของอวยวะตาง ๆ เปนไปอยางเหมาะสมกบวย รวมทงภาวะทางสมองดวย การทจะมสขภาพรางกายทดไดนนรางกายตองไดรบการพกผอนอยางเพยงพอ และการพกผอนทสดคอ การไดนอนหลบอยางพอเพยง ภายหลงจากการนอนหลบและพกผอนแลว รางกายจะคนสสภาพปกตสดชน พรอมรบกบการปฏบตหนาท หรอภารกจในวนตอไป

11. ศรทธากบก าลงใจ

ศรทธาทมองเหนคณคา ความหมาย และประโยชนของงาน กจะท าใหมก าลงใจเกดขน ศรทธานเปนแรงสงไปสเปาหมาย คนเราตองมแรงอนนทเรยกวา ก าลงใจ ถาไมมก าลงใจจะท าอะไรจตใจกหอเหยว เมอก าลงใจไมม ก าลงกายแมจะมกไมมความหมาย บางทมก าลงกายแขงแรง แตไมสามารถน าก าลงกายนนออกมาใชได ก าลงใจเปนเรองทส าคญอยางยง คนทแขงแรงซงเหนวามก าลงกายมาก เปนนกมวยทเกงกลาสามารถ หรอเปนนกวง วงไดรวดเรวแขงแรงมาก แตถาเมอใดเขาหมดก าลงใจแลว เขากไมสามารถทจะชกมวย ไมสามารถทจะวงแขงใหส าเรจได ยกตวอยางงายๆนกเรยนไปสอบเขาเรยนทแหงหนง หรอบางคนไปสอบเขางานแหงหนง เสรจแลวกไปดผลการสอบ เขาเปนคนแขงแรงมาก เมอไปดประกาศผลสอบ กมความมงหวงมาก อยากจะสอบได และการสอบไดกจะมความหมายตอชวต ตอความหวงครงหนาของเขาเปนอยางมาก เมอไปด

- 247 -

รายชอพอไมเหนชอไมมชอของตนในประกาศรตววาตกแน ทงๆทรางกายแขงแรง แตเขาออนบางทยนแทบไมอย นละก าลงกายทงๆทแขงแรงแตไมมความหมาย เพราะไมมก าลงใจ ก าลงใจจงเปนสงส าคญมาก ทนในทางตรงกนขาม คนทก าลงกายกไมไดแขงแรงอะไร แตถาเกดก าลงใจขนมา ก าลงใจกท าใหเขาแขงแรงท าอะไรได ยกตวอยางเชน พอแมทก าลงไมสบาย รางกายกคอนขางออนแอ พอดมเรองทตองเอาใจใสลกๆซงพอแมรกมาก มความเอาใจใสมเมตตา เรองทจะตองท าใหลกเปนเรองส าคญ ความรกลกท าใหพอแมมก าลงใจทงๆทรางกายก าลงออนแอ กลมบางทตอนนนโรคไมรหายไปไหน ท าเรองท าราว ท าธระใหลกไดจนกระทงเสรจ พอเสรจแลวกมานอนแบบตอไปอะไรท านองน นกเปนเรองของก าลงใจถามก าลงใจแลวก าลงกายกมาไดงาย ถาไมมก าลงใจ แมจะมก าลงกายก าลงกายนนกเหมอนกบไมมหายหมด ดงออกมาไมได แตอยางไรกตาม นกเปนการมองดานหนงใหเหนวา ก าลงใจ เปนหลกส าคญ ถาใหดกตองมทงก าลงกายและก าลงใจ ถาก าลงใจดแลวก าลงกายมาเสรม กท ากจท าการงานไดส าเรจผลเปนอยางด ก าลงใจนกอยางทวาเมอก ตองมศรทธาเปนปจจยส าคญ

ศรทธา คอความเชอ ความมนใจในคณคา ในประโยชนของสงทตนกระท าอย เมอท างานอะไรกตาม ถาเรามศรทธา เราเขาใจความหมายของงานทท า เรามความเชอมนในคณคาในประโยชนของงานนน เรากมก าลงใจทจะท า งานการกกาวหนาไปอยางด

อยางไรกตาม ส าหรบการมชวตอยในโลกน เรองศรทธาหรอความเชอในสงตางๆนกไมแนนอนเสมอไป บางครงจตของเรากเปลยนแปลง เราเคยมศรทธาในงาน แตตอมาเราอาจจะเกดปญหา รสกไมแนใจในคณคาของงานนนขนมา ก าลงใจกถดถอย มการเปลยนแปลงไปไดเรอยๆ จงจะตองมศรทธาทลกซงลงไปอก ศรทธาในงานในการ กจงมาสมพนธกบศรทธา หรอความเชอในวถชวต ของเราดวยมนสมพนธกบวถชวต ถงแมวางานนนจะมความหมายมประโยชน แตเรามองเหนไมสมพนธกบแนวทางชวตทเราคดวาดงาม บางทกเกดความขดแยง ฉะนนศรทธาทลกลงไปกคอความเชอ ความมนใจ ตอความหมายของวถชวตของเราวา ชวตแบบไหนเปนชวตทดงามเปนชวตทมคณคา ถาเราเชอในวถชวตแบบใดแลว ไดด าเนนในวถทางนน อยในวถชวตแบบนน แบบทเราเหนวาดมคณคา ศรทธากเกดขนลกซงลงไป ทนถาศรทธาในวถทาง ด าเนนชวตวาชวตทดเปนอยางน และวถชวตน นกเขากบงานอยางนดวย สองอยางสอดคลองกน กจะท าใหศรทธานมนคงแนนแฟนยงขน แลวกจะเกดผลและเกดก าลงใจทแทจรง เพราะฉะนน ถาจะใหดกตองใหทงสองอยางนมาสอดคลองกน คนจ านวนไมนอยจะมปญหาขดแยงในเรองน คอ ในแงงานการกมองดวยเหตผล และเหนแลววามนกมคณคาเปนประโยชน แตมนไมสอดคลองกบชวตทดงามทเราเขาใจไมเขากบชวตแบบทเราตองการ ศรทธาในวถชวตกไปขดกบศรทธาในเรองงาน ไมกลมกลนกนกเกดความขดแยง ศรทธา หกลางกนเอง ไมสามารถท างานไดเตมท กเกดความหอเหยว

- 248 -

เกดความทอถอยขนมา อนนกเปนเรองของความขดแยงทเกดขนไดในชวตของคน ท าอยางไรดจงแกปญหาไดตองมศรทธาทลกซงลงไปอกซงเปนเครองน าทาง และใหคณคาแกวถชวตอกชนหนง

12. ศรทธาในทางศาสนา ศรทธาทลกซงน มกเปนศรทธาทางศาสนา ศรทธาในสงทสง ทเปนหลกยดเหนยวในจตใจ ซงไมวาเราจะท าอะไรในภายนอก จะด าเนนชวตอยางไรกตาม ท างานอะไรกตาม เรากมศรทธาทระลกอยในใจเปนทานอนแนนแฟน เปนความเชอในสงทสงสด สงทเปนเครองเชดชก าลงใจวา ไมวาเราจะมชวตอยอยางไรกตาม เรากมสงทเราเคารพนบถอบชา เปนสงทดทสดทเราร แมวาจตใจของเราจะอยในยามทไมมอะไรเกยวของพวพน เมอนกถงสงเหลานแลว เรากมความสบายใจ ไมอางวาง ไมเลอนลอยไรความหมาย เชน ผทนบถอพระพทธศาสนา มความเชอความเคารพในพระรตนตรย ค าวามศรทธาในพระพทธศาสนากหมายถงวา มศรทธาในพระรตนตรยในพระพทธเจา ในพระธรรม ในพระสงฆ ศรทธาในพระพทธเจา หมายความวา เราเหนวามบคคลทมชวตทดทสด เปนตวอยาง เปนแบบอยาง ของการทไดเขาถงความจรง เขาถงความสมบรณแหงศกยภาพของความเปนมนษย เปนเครองยนยนวามนษยเราทกคนมศกยภาพทจะพฒนาตนได จนเขาถงความรและความดงาม มปญญาและคณธรรมสงสด แตจะตองเพยรพยายามเขมแขงในการพฒนาศกยภาพของตน เรามความเชอและมนใจอยางนแลวกมก าลงใจ ในเวลาทไมไดเกยวของ ไมไดยงกบภารกจการงานอยางอน จตใจกจะไดมาผกพนอยกบความรสกน อนนกเปนหลกอยางหนงในทางจตใจ ซงท าใหจตใจไมวาเหว

ศรทธาน นอกจากเปนแรงสงใหจตใจของเรามแรงท างานท าการแลว กท าใหจตใจไมวาเหวดวย คนเรามเวลาอยวางๆไมมอะไรท า ไมมงานท า วางจากงาน บางทกเกดอาการอางวางวาเหว เหนอยหนายหรอเหงาขนมา ท าอยางไรใหหายเหงาไดกตองมสงทเปนหลกยดเหนยวในใจ ศรทธาความเชอในทางศาสนานมาเปนหลก มาเปนเครองใหก าลงใจในเวลาทไมมสงอนทท าอย หรอไมมงานทท าอย หรอแมไมมคนอนอย คนเราตามปกตกตองมเพอนจงจะไมเหงา แตบางทเพอนกไมอยกบเรา เรากอยคนเดยว ในเวลานนกอาจจะเกดความเหงาขน หรอบางททงๆทมเพอนนนแหละ เพอนกไมสามารถเขาไปในจตใจทลกซงได บางทเรามความตองการอะไรบางอยางทแมแตเพอนกไมอาจจะสนองได ใจเรากเหงา เรากวาเหว แตถาเรามศรทธาเปนหลกใจอย ใจกไมอางวาง คนทไมมศรทธาอยในใจ ใจจะเหงาจะวาเหวบอยๆเสมอๆ

ในโลกปจจบนน ชวตวนวายสบสนมาก ความสบสนวนวายน บางครงกท าใหเรารสกสนก แตบางครงกท าใหเรารสกวาวน ยง ดงนนในเวลาทสงวนวายเหลานไมมเราอย สงบวางๆใจของเราบางครงกสบาย เพราะในเวลาทมความรสกวาเรองวนๆใจมอะไรเกะกะ ท าใหยงมากถาจตใจของเราไดวางเวนจากสงเหลานน แลวกรสกสงบและสบาย แตบางครงเรากลบตองการความวนวายนน คลายกบวามนท าใหเกดชวตชวามรสชาต พอมาสงบเขากลบรสกวาเหว ถาคนไมมหลกใจกยง

- 249 -

ถาไมกระวนกระวายกกลายเปนเหงาเปนวาเหว จตใจม 2 ลกษณะอยางน คนจ านวนมากเปนอยางน เพราะฉะนน จะท าอยางไรในเวลาทอยทามกลางกจกรรมกไมใหวน เวลาวางจากกจกรรมกไมใหเหงาไมใหวาเหว อนนกเปนเรองส าคญของจต

คนทมศรทธา ทานบอกวาเหมอนมเพอนใจ เพอนทอยในใจท าใหใจไมเหงาไมวาเหว ในทางพระศาสนาบอกวา ศรทธาเปนเพอนประจ าใจของตวเอง ไมวาเราจะมเพอนภายนอกหรอไมมเพอนกตาม ถามศรทธาแลวกเทากบมเพอนอยในใจทชวยใหจตใจแชมชน มก าลงเสมอ ไมวาเหว เรมตนตงแตศรทธาทวาเมอก คอ ศรทธาในการงาน ศรทธาในวถชวตทเราเหนวาดงาม ตลอดจนถงศรทธาในพระศาสนา ศรทธาในพระศาสนาเปนศรทธาทลกถงกนกลางใจ เปนฐานเปนแกนท าใหจตใจของเรามหลกยดเหนยวมทปรกษาอยเสมอ ไมอางวาง เปลาเปลยว โดดเดยว และไมหอเหยว แตศรทธาทถกตองจะตองใหเครองน าทางแกชวตของเรา ไมใชวาเราจะมศรทธาเชอกนเฉยๆเทานน เชน ความเชอในพระรตนตรยน กมความหมายเปนเครองน าทาง ศรทธาในพระรตนตรย คอ ในพระพทธเจา ในพระธรรม ในพระสงฆ เปนอยางไร

13. ความสขแทอยทรความจรงของชวต

ศรทธาในพระพทธเจากคอ ศรทธาในบคคลทวางเมอก มนใจวามบคคลทมความบรสทธ มปญญารแจงเปนแบบอยางของมนษย ไวใหเหนวามนษยทกคนเปนสตวทฝกฝน พฒนาไดสามารถพฒนาศกยภาพของตนใหถงความสมบรณ พระพทธเจานเดมนนทานกเปนมนษยนนเองเหมอนกบเราทกๆคนแตกลายมาเปนพระพทธเจาไดอยางไร จากมนษยมาเปนพระพทธเจากเพราะวาไดรเขาใจความจรงของสงทงหลาย คอ รเขาใจสงทงหลายตามความเปนจรงรกฎธรรมชาต

สงท งหลายทอยแวดลอมเหลาน กเกดมาจากธรรมชาตท งนน เรามาอยกบสงแวดลอม ปจจบนนเรามองเหนวา มวตถ มบานเรอน มตกราม มถนน มรถยนต อะไรตางๆ ซงเปนสงทมนษยสรางขน เปนเรองเทคโนโลยมากมาย ซงไมใชธรรมชาต แตเทคโนโลยหรอสงทเราสรางสรรคประดษฐขนมาน ความจรง มนกมาจากธรรมชาต ไมไดมาจากไหนเลย แตสงทมนษยสรางขนน เมอสรางขนมาแลว มนกบดบงตวเราจากธรรมชาต ไมใหเขากบธรรมชาต ความจรงชวตของเราเองกเปนธรรมชาต เมอชวตเปนธรรมชาต กเปนไปไมไดทเราจะเหนหางจากธรรมชาตโดยสนเชง เมอเรามา เพลดเพลน สนกสนานตอรสชาตอนตนเตนของสงทมนษยประดษฐขนไปไดสกระยะหนง บางทเรากเกดความเบอหนาย และจตใจของเรากหนไปตองการธรรมชาต ถาเราไมรจกความจรงทเปนธรรมชาตของสงท งหลายแลว จตใจของเรากจะวาวนอยกบสงทมนษยประดษฐขน เปนเทคโนโลย เปนอะไรตางๆเหลาน เพราะชวตของคนเราในยคปจจบนอยกบสงเหลานตลอดเวลา ไมไดอยกบธรรมชาต เราตนเตน เพลดเพลนกบมน แลวกเบอหนายท าใหเกดความขดแยงขนอกแบบหนง

- 250 -

คนเราทจะมความสข เหนชวตมความหมายอยางแทจรง จตใจจะเขาถงความสงบเปนตวของตวเองไดนน จะตองมองทะลความจรงของสงทงหลายทมาแวดลอมหมหอและมดตวเราอยนให เหนแจงถง ธรรมชาต จงจะหมดความขดแยงพระพทธเจาก เปนมนษย แตทกลายเปนพระพทธเจาขนมาไดกเพราะรเขาใจความจรงของสงทงหลาย ซงเราเรยกวา เขาใจธรรมชาตของสงทงหลายนนเอง ความจรงของสงทงหลายนเราเรยกวาธรรม ธรรม คอ กฎเกณฑ ความจรงความเปนเหตปจจยของสงตางๆการรเหนสงทงหลายตามความเปนจรงนแหละ คอ การเขาถงธรรม การทพระพทธเจาเหนความจรงของสงทงหลายมองสงทงหลายถกตองตามความเปนจรงแลว กเรยกวา ตรสรธรรมแลวจงเปนพระพทธเจาขนมา ท าจงเปนหลกการส าคญประการท 2 ในพระพทธศาสนา เปนตวทท าใหมนษยผรแลวกลายเปนพทธะ

ทนหลกการของพระพทธศาสนาบอกวา คนทกคนสามารถเปนพระพทธเจาได ถาพฒนาตนขนมาใหรเขาใจธรรม คอ ความจรงของสงทงหลาย ถาคนพยายามฝกฝนตวเอง พยายามปฏบตตอสงทงหลายอยางถกตอง พยายามพฒนาความรความเขาใจของตวเองขนมาแลว ใจเราเรารความจรง มปญญาขนมา เรากเปนคนแบบเดยวกบพระพทธเจา คนจ าพวกนมมากๆขนกแผขยาย ถายเทลกษณะทมความสข มชวตทดงามแลวกกลายเปนกลมชนหนง ซงมชอเรยกวา" สงฆ " คอหมชนทไดรเขาใจความจรงของธรรมชาต รความจรง มองสงท งหลายตามทมนเปนเหมอนอยางพระพทธเจานนเอง

ทวามานคอ หลกการทเรยกวาพระรตนตรย คนทนบถอพระพทธศาสนากนบถอหลกการน จงเรยกวานบถอพระรตนตรย คอ นบถอบคคลทเปนแบบอยางของการเขาถง ความจรงทเรยกวาธรรมนน และพยายามประพฤตตามอยางเพอจะไดรวมกนเปนกลมชนผมชวตทดงาม ทเรยกวา

"สงฆ" ถาเขาใจหลงนแลวกมศรทธาเกดขนเปนสทธาทมองเหนวา การมชวตอยเปนคนเปนมนษยนทจะมชวตดงาม ในทสดกไมมอะไรมาก กคอการเขาใจรสงทงหลายตามความเปนจรงเทานนเอง ไมวาจะด าเนนชวตอยางไรกตาม จะท างานอะไรกตาม กจะมหลกใหญทยดถอไวในจตใจ คอ

การมองสงทงหลายใหเขาใจตามความเปนจรง พจารณาอะไรๆตามเหตปจจย อนนเปนหลกใหญถามความเชอตงหลกการนแลว ไมวาจะท าอะไรอย เปนคนมงานหรอวางงานกตาม กสามารถมความสขได จตใจไม วาเหว ไมไรความหมายนกเปนศรทธาทลกลงไปอก ไมใชศรทธาดยๆ แตเปนศรทธาทโยงยดอยกบปญญา มศรทธาอยางนแลว ไมงมงาย ไมเปนอนตรายทงแกตนเองและคนอน

14. การท างานคอการพฒนาตน

รวมความกคอ คนเรานสามารถมศรทธาไดในระดบตางๆมากมาย แตศรทธาทควรยนพนเปนฐานกคอ ศรทธาอนน ไดแก ความเชอความมนใจในหลกการของการมองด รเขาใจโลกและชวตนตามความเปนจรง มองสงทงหลายตามทมนเปน เหนวาทกอยางในชวตน จะดงามสงสดกอยทเพยงวาเราเขาใจความจรงของสงทงหลาย ปฏบตตอมนใหถก ตองวางใจตอมนใหถกตอง และฝก

- 251 -

ตนพฒนาตวเราขนไปใหรเขาใจ และหนกในความจรงนอยเสมอ ถาถงแคนแลว จตใจของเรากสามารถมความสขไดทนเชาเราจะท างาน เรากท างานไมใชเพยงเพอหาเงนหาทอง ซงเปนเรองขนตน แตงานการนจะมความหมายมากขน นอกจากศรทธาในการงานทท าใหชวตของเรามคณคามความหมาย และงานนนมประโยชนแลว เรายงมองเหนงานทกอยางมความหมายขนมาอกอยางหนงคอเปนเครองฝกตน เปนการปฏบตในทางทจะใหมองเหนสงทงหลายตามทมนเปน มองตามทมนเปนในแตละขณะๆ จะท าอะไรกเขาใจตามทมนเปนอยางนน และท าใหมนถกตอง ใหมนดยงขน โดยทตวเราเองกพฒนาศกยภาพของตวเราเองใหสมบรณยงขนไปเรอยๆ ถาเรารสกวาเราท าสงหนงอยและท าถกตองตามวถทางของมนแลว เรากสบายใจวาเราก าลงท าสงทเปนธรรม และขนาดนนเรากก าลงฝกตนเองใหพฒนาอยเสมอ เพราะฉะนน การงานตางๆจงเปนเครองมอในการพฒนาตนเอง ไมวางานนนจะมคณคาเปนประโยชนถกตองตามวถชวตทเราตองการหรอไมกตาม แตกเปนเครองฝกตวเองเสมอ

15. ฝกใจฝกกายของตวเอง

เปนอนวา การมองงานกมไดหลายอยาง ตามทวามาแลวในระดบทหยาบทสดกคอ มองวางานเปนเครองมอหาเลยงชพ ท าใหไดเงนไดทอง อนนเปนขนท 1 เปนวตถมากเกนไป ขนท 2 มองวางานเปนเครองท าใหกจการด าเนนไป ท าใหโลกนเปนไปไดความเจรญกาวหนาในสงคมจะด าเนนไปไดกเพราะคนท างานกน ขนท 3 มองลกเขาไปอกกคอ มองวางานนนมคณคามความหมายมประโยชนตอเพอนมนษย ท าใหเพอนมนษย มความสขอยางใดอยางหนง ขนท 4 มองลกยงขนไปอกวา งานนมความหมายตอชวตจตใจของเรา ถกตองกบชวตทเราเหนวาดงาม มคณคาเปนประโยชน ท าใหชวตของเรามคณคาขนตอมา ถงขนท 5 น กมองวา งานเปนเครองฝกตวเรา เปนเครองพฒนาตนเอง และเปนเครองสะสมการพฒนาตวเองนขนไปเรอยๆ เพราะฉะนน ผทท างานโดยมศรทธาอยางน ไมวาจะเหนวาตวเองไดผลประโยชนตอบแทนหรอไม แคไหนเพยงไหนกตาม แตถาจตใจขนลกซงในเวลาท างานแตละขณะมความรสกวาเราก าลงพฒนาตวเราเอง ก าลงฝกฝนตนเองใหดขน กจะท าใหรสกวางานนนเปนสงทนาท าเสมอทกขณะทกเวลา ไมเบอหนายกลดกลม นอกเหนอจากนนกคอ การทรสกวาไดท าในสงทเปนธรรม สงทถกตองท าจตใจมองสงทท านนใหเหนตามความเปนจรงวาท าอะไรอย แลวกท าสงนนใหมนส าเรจไปตามวถทางของมน แคนกสบายใจในการท างานได

คนเราบางทกมความคาดหวงตางๆกบสงทกระท า และเมอเหนวาท าไมส าเรจตามความหวง กท าใหเกดความผดหวง เกดความทกขเกดความทอถอยหมดก าลงใจ แลวกจะตองมวธแกไขในระดบตางๆ แตถาท าใจใหถกตองอยางน กสามารถท าการท างานทกอยางใหด าเนนไปไดดวยด ถาเขาใจในเรองงาน แลวท าใจใหไดในทกระดบทวามา คณคาของงานกจะเกดในทก

- 252 -

ระดบ ตงตนแตเปนการพฒนาตนเองในทกขณะทท างานนน ไปจนกระทงภายนอกเปนเครองมอหาเลยงชพไดเงนไดทอง ทงหมดนกสดแตวาจะท าใจไดแคไหนเพยงไร

16. หลกการท างาน

อนงในการท างานน นอกจากหลกใหญ คอ ศรทธาทเขาใจในคณคา ซงเปนเครองท าใหเกดก าลงใจตลอดเวลาแลว กยงตองอาศยตวประกอบซงเปนหวเรองของการท างานโดยตรง มาเปนคลนชวยเสรมดวย จงจะท าใหการท างานนนไดผลจรงในทางปฏบตและเมอการท างานไดผล กยงเปนคลนชวยเสรมใหเรามพลงหรอท าใหเรามความมนใจในชวตของเรามากขน หลกการท างานทเปนขอส าคญๆกคอ เมอท าอะไรกตาม หนงจะตองมความรความเขาใจชดเจนในงานนน เมอกนไดบอกวาการท างานเปนการฝกฝนพฒนาตนเองอยางหนง แลวเราจะพฒนาตนเองอยางไรใหไดผล การพฒนาตนเองอยางงายๆกคอ ท าใหเกดความช านช านาญ และความสามารถในการท างานนนดขน แตการทจะท าใหไดผลจรง พฒนาตวเองไดจรง พฒนางานไดจรงนน จะตองมความรความเขาใจในงานทท า ความรความเขาใจชดเจน ในงานทท านกเปนปญญาอยางหนง จงพดสนๆวาตองมปญญาดวยรงานของตนเองวางานในหนาทของตนคออะไร และท าใหถกตองใหถกจดใหถกกบตวงานนน และท าใหถกตามวถของงานนน งานนนกจะเจรญไปดวย และตวเองกไดรบการฝกฝนพฒนาไปดวย เราตองพยายามสรางเสรมความรความเขาใจนใหทนกบงานอยเสมอ ท างานอะไรกตองมหลก อนแรกวารงานหรอรงานด หมายถง งานทเปนกจเปนหนาทของเรา

ประการทสอง เมอรงานมแลว ถาเรามศรทธาอยางทวาเมอกเรากยอมมก าลงใจในการงานคณสมบตทตองการในตอนน กคอเราจะตองพยายามท างานดวยความขยนหมนเพยร ท าใหเตมทของเราการท าใหเตมทของเรามความหมายอยางหนง คอ การท าหนาทไมใหบกพรอง การขยนหมนเพยรท าหนาทใหส าเรจลลวงไปดวยดไมบกพรอง นกเปนหลกอยางหนงในการท างาน เรยกวา มความเพยรใชภาษาธรรมดากคอ ท าหนาทไมใหบกพรอง

กาวตอไปคอ นอกจาก รงานด ท าหนาทไมใหบกพรองแลว ในการปฏบตตวตองานนน กมกจะมปญหาวาคนนนท างานอยางสจรตหรอไมสจรต ถาท างานอยางสจรต กตรงไปตรงมาตองานนน ในการรบผลประโยชนจากงาน กตรงไปตรงมาตามทตกลงไว ไมหาทางทเรยกวา บดเบอน เฉโก เรยกงายๆวา ไมโกงหรอไมหาผลประโยชนทผดจากเงนนน คอ มความสจรต ไมทจรต การท างานถกตองตามหลกการทตราไวน กเปนเรองของขอตกลงในทางสงคมดวย นบวาเปนหลกประการหนงในการท างาน เรยกวา มอสะอาดหรอมความสจรต

ขอตอไปในการท างานนน ตามปกตคนเรากท ารวมกบผอน การรจกรวมอยรวมท ากบผอนกเปนปจจยส าคญอยางหนงทจะท าใหงานด าเนนไปดวยด จงตองมความสมพนธกบผรวมงานอยางถกตอง ปญหาส าคญอยางหนงในการท างานกคอ ผรวมงานมความสมพนธกนดหรอไมด ถามความสมพนธไมด กเกดความขดแยง เกดปญหาในวงงาน อนนเปนเนอเรองธรรมดา คนเราอยกน

- 253 -

มากมนสยใจคอตางๆกน มกจะมปญหาเรองความขดแยงความไมสอดคลอง ไมกลมกลนกน มองขดหขดตา อะไรตางๆ หรอการกระท าทไมเปนไปอยางใจเรา อยางนอยกตองมความรสกวาไมไดอยางใจ พอไมไดอยางใจกไมสบายใจ แลวกเกดปญหาขนมาเปนเรองของความสมพนธในวงงาน ซงยอมรบกนวามเปนธรรมดา เมอเราท างาน เมอเราเกยวของกบคนมาก กตองมเรองอยางนเกดขน ทางตนกตองท าใจไดวาน มนเรองของงาน เรองของการเกยวของกบคนอน กตองมความของขดบาง ถาเราจะใหเปนอยางใจของเราทงหมด เรากตองอยคนเดยว ซงเปนไปไมไดจงตองรเขาใจตามความเปนจรง แลวยอมรบความจรงนน แตเมอรความจรงวาเปนอยางนนแลว กตองกาวตอไปสขนทวาเราจะแกไขอยางไรใหดทสด เมอปรบใหมความสมพนธทดเทาทจะเปนไปได จะปรบอยางไรกตามใหงานนมนด าเนนไปดวยดกแลวกน อนนกเปนหลกน คอความส าเรจตามวตถประสงคเปนเกณฑ ไมเอาใจอยากใจชอบของเราเปนเกณฑ มองการณไกลคดถงผลระยะยาว ไมเอาความชอบใจขดใจเดยวนน ชวครชวยาม ถาอยางนแลวกแกปญหาไดอกในระดบหนง

แตถาใหดกวานนกคอ ท าใหมความกลมเกลยว ปรบใจ ปรบตวเขากนไดในระหวางคนทท างานดวยกน ใหอยดวยกนอยางมความสขและความสามคคการทจะมความสขความสามคคกคอการทเอาใจเขามาใสใจเรา รายการทจะตองรจกปรบตวปรบใจเขาหากน เราตองยอมรบวา คนเรานมพนฐานมาคนละอยาง พนฐานพนเพไมเหมอนกน มการสงสมอปนสยใจคอกนมาตางๆ มประสบการณตางๆกน มาจากครอบครวมาจากฐานะ อะไรตางๆไมเหมอนกน เมอมาอยมาท างานดวยกนแลว ความไมเหมอนกนทมมาแตเดมมนกมาแสดงออก แลวเกดเปนความไมกลมกลนหรอความขดแยงกนขน ถาเรายอมรบความจรงแลว เราตองเปนฝายรจกปรบตวดวย ปรบตวกคอ เรมตนจตใจตองไมววาม ไมถอการกระทบกระทงนน เปนเรองทตองท าใหมความหมายรายแรง ทจะตองเปลยนใหไดดงใจ แตถอเปนเรองทเกดขนมาแลว จะตองรอพจารณากอน คอ ตอนแรกกยงคด พอยงคดแลวกคดหาทางวา จบฉายวธอยางไรทจะปรบตวเขาหากนโดยเรยบรอย แตขอส าคญอนรกษคอไมววาม ฉกคด ยงคดกอน คดและกหาวธการทยงคดและหาวธนเรยกวาใชปญญา คอ

ใชปญญาหาทางทจะปรบตวเขาหากนไดถกตอง และโดยการพดจากน ถายงพดกนไมได ปรบตวเขาหากนยงไมไดเวลายงไมเหมาะ ไมสะดวก โอกาสยงไมถง กเอาแควาท าอยางไรจะวางตวของเราใหดใหถกตองไวกอน นกเปนวธตางๆ แตรวมความกคอจะตองมการปรบตวปรบใจเขาหากน โดยมวตถประสงคเพอใหอยรวมกนดวยด มความสงบ สข มความสามคคกลมเกลยว

17. สรางสขดวยการใหแกกน

อยางไรกตาม การทจะรอปรบตวปรบใจเขาหากนอยางเดยวนไมพอ เราตองแสดงออกวธการทจะอยรวมกนดวยดในสงคมนน ไมใชรอใหเขาปรบตวเขามาหาเรา หรอรอทเราจะปรบตวเขาหาเขาอยางเดยว แตอยทวาจะตองมการแสดงออกการแสดงออกทถกตองมการรวมอยรวมงานก

- 254 -

คอ การใหตอกน มนษยเรานนเปนธรรมชาตวามความพอใจทจะได เมอไดรบมาเรากมความสขแตในการฝกฝนตวของมนษยหรอในการทมนษยจะเจรญพฒนาขนไดนนเราจะตองออกจากการเปนผรบหรอฝายไดไปสการเปนผให คนทพฒนาตนนนจะฝกตนทจะไมหาความสขจากการรบหรอการเอาแตฝกฝนตนใหมความสขจากการใหแกผอน แตการทเราใหแกคนอนแลว จะมความสขไดนนเปนไปไดจรงหรอไม ขอใหคดดวาคนเราเมอใหแกคนอนแลวมความสขไดไหม ทจรงมนฝน เราตองไดเราตองเอา เมอเราไดมาเราไดรบเรากมความสข เราไปใหคนอนแลวจะมความสขไดอยางไร มนฝนแตขอใหคดดบางทเรามความสขจากการใหไดเหมอนกน ถาคนไหนเปนพอเปนแมคงเหนงาย เปนพอเปนแมมลกแลว กรกลกคนทรกลกนสามารถใหแกลกไดอยางมความสข และใหแลวกมความสข แทนทวาจะเอาแลวรบแลวจงจะมความสข แตใหลกท าใหลกมความสขแลวตวเองกมความสขทนบางคนใจกวางกวานน รกไมใชเฉพาะลกเทานนแตรกพรกนองดวย คนไหน เรารก เราใหแกเขาเรากมความสขแตถาเราใหแกคนทเราไมไดรก ใจเราก ฝน และกมความสขยาก ถาใจกวางออกไปอกคอรกเพอนรกพองเอาอะไรใหแกเพอนกมความสขตกลงวา การใหนสามารถท าใหคนมความสขได แตมเงอนไขวาตองมใจรกกอนถาความรกนขยายออกไปรกไปถงไหน เมอใหเขากไดมความสขไปถงนน ยงรกคนมากรกเพอนมนษย กวางออกไปเทาใด กไดความสขจากการใหมากขนเทานนเขากบคตทวา ใหความสขแกเขาตวเรากไดความสข ตามพทธภาษตทวา คนฉลาดใหความสขกไดความสข การท างานรวมกนกด าเนนไปดวยด อยางนอยกมลกษณะทเรยกวา ไมขาดมนษยสมพนธ

ถาในหมผรวมงานมความรกตอกน มความรกผอนแลวกสามารถใหแกเขาได และมความสขจากการใหนนกลายเปนวาใหความสขแกคนอน แลวตวเองกไดความสขใจทมความรกกมความสขอยข นหนงแลว เมอใหดวยความรกนน กไดความสขเพมขนอกชนหนงนคอวถทางของการฝกฝนพฒนาตนอยางหนง คอ การทจะรจกไดรบความสขจากการใหแกผอน ในการอยรวมกน ในวงการท างาน ถาเราท างานทเหนวามคณคาเปนประโยชนการท างานนนกเปนทางน าไปสอดมคตเรากไดมการฝกฝนพฒนาตนในการท างานขนหนงแลว เมอท างานนน รวมกบผอน การทอยรวมกนเปนเพอนรวมงาน นอกจากมการฝกตนในการท างานแลว กท าใหมการฝกตนในการอยรวมกบผอนดวยอกชนหนง การทจะท าตนใหมความสขจากการใหแกผอนน กท าไดหลายทาง เพราะการใหมหลายอยาง เรมแตการใหวตถสงของเปนเรองแรก แตไมใชแคนหรอก เราสามารถใหความเออเฟอ ใหก าลงกายทจะชวยเหลอกน ใหแรงงานในการท าธระ ใหก าลงใจในการท างาน ใหค าปลกปลอบใจ ตลอดจนใหโอกาสแกเขา เพอทเขาจะไดเจรญเตบโตเชน เราเหนคนคนหนง ท าอะไรไมไดอยางใจเรา เรากรสกขดใจ เพราะเอาใจเราเปนหลก ทนถาเรารจกให คอ ใหโอกาสแกเขาในการทเขาจะพฒนาตวเองขนมา เพราะเรารสกวาเราใหโอกาสแกเขา ใจเรากสวางแลวกโปรงขนมา เราสามารถมความสขได ทนดเขาไดทเขาท าไมไดอยางใจของเรานเรยกวา ใหโอกาส

- 255 -

เพราะฉะนน การใหจงมหลายแบบ ใหวตถสงของ ใหก าลงกายชวยเหลอ ใหความเออเฟอรวมมอ ใหก าลงใจใหค าแนะน า ความรความเขาใจ ใหความเปนกนเอง สนทสนม แลวกใหโอกาส

เปนธรรมดาวา คนทวไปต งตนแตจะต งกจการ กต งใจไวแลววาจะท าเอา คอ เกบเอาผลประโยชน ถาเปนคนท างาน กอนเขาท างานกตงใจมาแลววาจะมาเอา คอ มาเอาผลตอบแทนเอาเงนเดอน เอาเครองเลยงชพ พอมาท างานรวมกบคนอน กคดมาเอาอก ถาไมมอะไรอนจะใหเอา กจะมาเอาเปรยบ อยางนอยกไมยอมเสยเปรยบใคร เมอมากมายหลายคนและทกคนกคดแตจะเอา สงทจะเอาไดกไมพอ กตองแยงกน กดขขมเหง ครอบง ากน แลวทกคนนนแหละ กแหงแลงโดดเดยว กดดนไมมความสข แตถาทกคนคดตงใจในทางทจะให แลวคอยหาโอกาสใหแกกน กกลายเปนมมากมายเหลอลน สงทจะใหแกกนนน กอยางทวามาแลว คอไมจ าเปนตองเปนทรพยสนเงนทอง หรอวตถสงของแลวแตจะมอะไรและในโอกาสใด กใหไปตามแตจะมอยหรอจะใหไดอยางนอยกใหน าค าและน าใจ ซงจะท าใหท างานอยรวมกนอยางชมชนอมใจ ปลอดโปรงและมความสข พดส นๆกคอ ใหความสขแกกนนนเอง มพทธภาษตวา รจกใหความสข กไดความสข คนทใหความสขแกคนอน ถามน าใจจรงกยอมไดความสขตอบแทน อยางนอยแทนทจะตงใจวาจะไมยอมเสยเปรยบใคร กเปลยนเปนตงใจเสยใหมวา เราจะไมยอมเอาเปรยบใคร แตความจรงแลวทกคนมสงทจะใหแกคนอนได ไมอยางโนนกอยางน ลองส ารวจตวเองดกรวาเรามอะไร พอจะใหแกผรวมงานและคนอนไดบาง ในดานวตถ เรามเงนทองสงของพอจะเผอแผชวยเหลอใครไดไหม ในดานวชาความร ในดานถอยค า ในดานแรงกาย และในดานไมตรสมพนธ เรามอะไรจะชวย แนะน า ใหก าลงใจ ใหความสบายใจ ใหความชวยเหลอแสดงน าใจ และใหความสนทสนมเปนกนเอง เปนตน แลวกจะพบวาทกคนมอะไรทจะใหแกคนอนไดคนละไมนอยทเดยว

18. ท างานดมจตใจทพฒนาพาใหสขสมบรณ

คนทพยายามฝกตวเองในการท างาน กมวถชวตทเอางานเปนเครองฝกฝนพฒนาตนเอง ถาเปนอยอยางนเขาเรยกวา อยอยางมหลกใจ จะมความสขในการด าเนนชวตในการท างานท าการ และแกปญหาชวตของตนเองได เรองของการอยในโลกนเราจะใหโลกเปนไปอยางทใจเราปรารถนาทกอยางยอมเปนไปไมได เพราะวาโลกและสงทงหลายเปนไปตามเหตปจจย เหตปจจยบางอยางนนท าขนมาในทนทไมได ถาจะใหท าไดทนทเปนไปตามความอยากของเรา กตองบนดาลกลองเนรมตขน ซงเปนไปไมได สงทงหลายเปนไปตามเหตปจจยเหตปจจยนบางทกตองใชเวลา ท ากนตงนาน คนทไมรจกท าใจ กมเรองวนวายจตใจมาก เพราะสงทงหลายจะเกดความขดแยง ไมเปนไปตามปรารถนา ไมเปนไปตามความอยากของตนเอง ฉะนน หลกการในทางศาสนาจงสอนใหรจกท าใจ ถาท าใจของเราไดแลวกมความสข แตการท าใจนกเพอเปนพนฐานในการทจะด าเนน

- 256 -

ชวตใหด และท าการท างานใหไดผล เพอพฒนาตนใหยงขนไป ไมใชเพอใหสบายใจ แลวเลยนงเฉย เฉยชา แตเพอกาวหนาตอไปจนกวาจะถงความสมบรณ

วนนอาตมากพดเรอยไป แบบวาคยกนโดยไมไดมจดมประเดนอะไรทเปนเรองแนนอนตายตว นกอะไรไดกวาไปเรอยๆ ตกลงกปรารภ แตเรองงานทท าเทานนเอง เพราะมาพดกบทานซงอยในทท างานกเลยพดเรองงานแตความจรงในการมาพดกบคนท างานนนคนท างานหลายคนไมอยากใหพดเรองงาน เพราะอยกบงานมาเบอเตมทแลว อาตมากกลบมาพดเรองงานอก แตกไมไดประสงคจะมาซ าเตมความเบอ มาพดดวยความประสงคจะใหมความสขกบงาน รวมความวา การทจะใหมความสขกบงานนน กอยางทวามาแลวคอมองงานใหมความหมายหลายอยางจนกระทงในทสดไมมองไมคาดหมายไมหวงอะไรขางหนาแตมองในแตละขณะทท า มองทกขณะทท านน วาเราไดฝกฝนพฒนาตวเองทกขณะ ท าใหถกตองตามแนวทางวถของมนแลวกมความพอใจ มความพอใจกมความสข แลวกขยายออกไปสภาคปฏบตอยางทวา ตามแนวทางของการท างานทจะใหเกดประโยชนแทจรงกมหลกอยทวา ตอง 1 รงานด ถามตวเองวางานทเราท าอยน เรารดไหมถาไมรดกตองท าความเขาใจใหด 2 ท าหนาทไมบกพรอง ขยนท างาน ตงใจท าใหส าเรจ ไมใหบกพรอง แลวก 3 มอสะอาด และสดทาย 4 คอไมขาดมนษยสมพนธ มความสมพนธกบเพอนรวมงานดทงเบองบนบงลาง ดวยวธการรจกใหรจกหาความสข จากการทไดใหแกผอน ซงมความหมายไมใชวาใหเฉพาะวตถ อยางเดยว แตใหไดแมกระทงโอกาสความพรอมทจะใหอยางนกเรยกวามน าใจ หรอใจกวาง ซงไมใชเกดผลประโยชนแกผอนเทานน ตวของเรากไดตลอดเวลา ตวเองกมความสข

อาตมาพดมาในเรองของการท างาน กกนเวลาไปมากมายแลว ถอวาวนนเปนมงคล อยางหนงทไดมาพบกบผท างาน เพราะเปนผทสรางสรรค คนทท างานนเปนผสรางสรรคดงทกลาวแลวตงแตแรก ตวผท างานอยางนอยกไดชอวาเปนผทท าสงทมคาเปนคณประโยชน แกโลกอยแลว แตแคนนกยงไมพอ จะท าใจของตวเองอยางไร ทงทท างานไปกไมใหเบอหนาย ไมใหทอถอย จะใหใจเปนสขตลอดเวลาทท างานดวย ซงทงหมดนกตองมวธการ วธการทงหมดทพดมากอยทการท าใจ วางใจ ทถกตอง และมหลกใจแลวกจะสบายใจ และท างานดวยใจทมความสข งานนนกไดผลดดวย ตกลงทกอยางกตองสอดคลองกน

ขออนโมทนา ขอใหทกคนทกทานไดมความเจรญงอกงามในจตใจของตวเอง ในการพฒนาตน ทงทางดานทกษะในการประกอบอาชพการงาน และการพฒนาจตใจใหเจรญกาวหนา ไมใชมความดงามอยางเดยว แตในความดงามและความสขดวยซงจะสขแท กตองมปญญารจกมองโลกและชวตความเปนจรง ขอใหการท างานน การมชวตอยรวมกนน ตลอดจนการด าเนนชวตประจ าวนของทกๆทาน จงน ามาซงความสข ความเบกบาน ความรมเยนแจมใส ความกาวหนาในงานในชวต ตลอดกาลนานเทอญ

- 257 -

19. ความคดความเหนเกยวกบปญหาบางอยางในการท างาน

เรองทคนท างาน พอตกเยน ชอบกนเหลา เลนไพนน จตใจมนเครยดในงาน งานกท าใหเครยด พอเครยดในงานกไปหาทางผอนคลาย อบายมข กมาเปนตวใครให ท าใหหายเครยด ทนถาเราท างานอยางมความสขและพอใจในงานแลว มนกคลายไปแลว ไมตองมาคลายอก แตบางคนบอกวา เพอเปลยนบรรยากาศ เขาอาจจะเถยงวา ผมท างานกมความสขด แตเปนความสขอกแบบหนงไปกนเหลาเสย กเปนความสขอกแบบหนง เรยกวา เปลยนเสยบาง

อยางไรกตาม วธสบเปลยนอยางนนทจรงเปนการมลกษณะทหนงกคอ หนจากทกขอนน

ไปหาอะไรทท าใหลมความทกขนนไป อนนกเปนลกษณะของความไมกลา คลายๆกบวาเผชญกนจนกระทงกลวมน ไมกลา เลยหนดกวา แตกแคความทกขนไมไดเพราะไมไดก าจดเหต ความทกขนนมนกอยตามเดม เพราะวาหนไปผานไปไดชวครแลว กลบมาเจอตามเดมอก คอไมไดแกทตวทกข เพราะฉะนน ในหลกการทแทจรง การทจะมชวตดงามมความสขกคอ ไปแกทตวทกข ปญหาอยทไหน ปญหาอยทตวความทกขน น จตใจทเปนทกข การทเปนทกขจากเรองนน นจะแกไขอยางไร ไมตองหน ไมตองแฉลบไปแฉลบมา ไมเขาถงตวเรองนนสกท กเปน วธเลยง นนเอง ซงบางทกกลบไปเตมปญหา คอ นอกจากไมแกปญหาแลว บางทกไปเพมปญหาในรปอน คอบางทขอรองนดๆหนอยๆ แตพอตอไปมนตด พอตดแลวทนมนกลายเปนสนเปลองเงนทอง แลวเตมปญหาอกอนหนงคอปญหาจากเงนทองไมพอใช บางท หยบ ยมเปนหนปญหาเกามแลวกเตมใหมนมากขน กหนกเขาไป ทนถาเกดวากนเหลามากเขา สขภาพไมด กเกดปญหาใหมอกแลว หาปญหาใหแกตนเอง บางทไมเจอขนาดนแตไปเจอระยะยาว จนกระทงอายมากชกแกลงไปๆ แกตวจงมปญหา หรอแมแตในตอนนนเอง สมมตวาเกดเรองรนแรงไปทะเลาะววาทกน กสรางปญหาใหมอกรปหนง เรยกวา ทางทจะเกดปญหาใหมนมนมากมาย แตอยางนอยกคอไมแกปญหาโดยตนเอง เพราะไปเลยงหลบอย ในการแกปญหาวธแกปญหาในขนสดทายอยทวา ท าอยางไรใหทกขณะนเราเรยกวาปจจบนแตละขณะใหมนมความสข เพราะไมงนมนกเปนการหนอยเรอย หนออกจากขณะทเปนอย หรอขณะทเปนอยนเปนขณะทไมมความสข ความสขนนมนอยขางหนา เราอยขางหลงกไลตามความสขกนอยเรอยไปกไมพบ ทนท าอยางไรจะใหแตละขณะทกขณะนมนมความสข มนกจะเตมอมไปเลย เหนไหม คนเราแกปญหาไมถกกตรงน โดยปกตทวไปไมสามารถอยในขณะน น เพราะฉะนน จะท าอะไรกตาม ในขณะนนๆใหมความสขไปเลย มความพอใจ แตถาจะปลอบใจเบองตน อยางนอยคนทมงานท านกยงดขนหนงแลว เรองเงนเดอนพอไมพอกวากนอกเรอง หาเหตกน แตอยางนอยมองคนทไมมงานท าเหมอนตวเอง แลวกไดเปรยบกวาเยอะแยะ ยงในสมยปจจบนนคนวางงานในสงคมมมาก เรากเปนคนโชคดมาก แตอนนกยงไมใชการแกปญหาทแทเลย เปนแต

- 258 -

เพยงปลอบใจเทาน นเอง ทแทตองมาถงขนน คอ ท าอยางไรใหมความสข ความพอใจในการด ารงชวตอยในแตละขณะ

อกอยางหนง การใหโอกาสแกผอน เอาใจใสผอน เอาใจใสความสขของผอน กท าใหลมเรองตวเองไป แลวกทกขนอยลง คนทไปคอยเอาใจใสผอนบาง มองความทกขความสขของผอนแลวกท าใหจตใจของเราโปรง ทนถาหากวา มองแตเรองตวเองตวอยางไมไดนน ตวยงไมไดน จตใจกมอกครงตลอดเวลา มนแคบ กไปมองวา คนอนเขาเปนอยางไร สขสบายดอยหรอเปลา ไมใชมองทจะอจฉารษยา คนเรานถาไปมองในแงแตจะไดไมได พอมองคนอนกมองในแงอจฉารษยา วาเขาไดมากกวาเรา เราท าไมได ทนถาท าใจเปลยนทาท กลบไปมองคนอน นเขามความทกขล าบากอะไรหรอเปลา เขาจะมความสขไหม ท าไมเขาจงไมมความสข คนเรารกคนอน กเหมอนกบพอแมรกลก เหนลกมความสขเรากมความสข แตถาเราไมรก เหนเขามความสขเราอาจจะทกขเพราะวาเราอจฉา แตถาเรารกเขา เขามความสขเรากสขดวย ทนถาเราขยายความรสกเอาใจใสตอผอนไมออกไป โอกาสทจะมความสขกมากขน แตถาเราเหลอตวคนเดยวเมอไหร ทกขยงมากขน ถาเรามองแตตวเองคนเดยว เพราะเราไปสมพนธกบคนอนอกคน เรากมโอกาสทจะถกเพมขนอกหนง เพราะเราจะขดแยง หรอตองแขงกบเขา เรากมตวทกขเพมมาหนง พอไปเจออกคนหนงกเจออกทกขหนงเรอยไป เจอคนมากกยงทกขมาก หรอมฉะนนกจะเปนไปในทางแบงแยกเปนฝายเปนพวก ทขดแยงกบคนหนงแลว กเขากบอกคนหนงเพอเอามาชวยขดแยงแขงดวย กกลายเปนพวกเปนฝาย ความขดแยงกยงรนแรงมากขนปญหากมากขน แตถาเราเอาใจใสผอน หมายความวาสรางความสขดวยการให หรอใหความเอาใจใสซงกเปนการใหอยางหนง มความรกคอความตองการใหเขามความสข เพมคนเขามาเทาไรกยงมความสขเทานน เรองกอยทน ถาเราไมสามารถเปลยนทาทของจต เรากมความทกขไดมาก เพราะฉะนนการพฒนาตวกอยทนดวย พฒนาจตใจใหมองกวางออกไป มองเพอจะใหความเอาใจใส ความสขกเพมมากขน

ส าหรบคนทท างานอยในกจการ ทรสกวาเปนโทษแกสงคม เชน ในโรงเหลา โรงบหร จะมความสขในการท างานไดอยางไรนน กอยางทวาเมอกน การวางใจมหลายระดบ ตอนแรกศรทธาในงานไมมเลย ศรทธาในงานวางานนเปนสงทมคณคา เปนประโยชนแกสงคม แกเพอนมนษย ศรทธาในงานไมม อนนเปนจดออนอนดบทหนง ท าใหทอถอยไมมก าลงใจ งานนนไมมคณคาทางสงคม เรากรสกวามนไมมคณคาตอชวตนดวย ไมท าใหชวตนมคณคา แตกลบเปนวาชวตของเรากลายเปนโทษแกคนอน การทไปท างานน กคลายกบเอาชวตนไปเปนสวนรวมในการท าใหเกดโทษ ทนจะท าอยางไรกตองมองลกลงไป หมายถงวา อยางนอยการท างานนนเปนการฝกฝนพฒนาตน การท างานนนใหดกเปนการพฒนาตนเองเสมอตลอดเวลา ท าหนาทของตวเองใหดทสดนกเปนจดทท าใหสบายใจได แตจะลมเสยเลยไมได เดยวเปนลมวางานนเปนโทษ เพราะฉะนนในแงหนงถาวาตามหลกของศาสนากคอ เรากตองหาทางออกดวย แตในกรณทยงท าอยดวยเหตใดกตาม กตองท าใจ

- 259 -

อยางนวาเราท างานของเรา ท าใหถกตอง วางเจตนาทจะไมใหเปนเหนดเหนงามรวมสงเสรมความชวรายนนดวย แตมงชวยผอนเบาความชวรายทมอยหรอท ากนอยในงานนน กเปนความดอยางหนงและกไดพฒนาตวในเวลานนดวย อนนกท าใหจตใจสบายได กมหลกอย สวนในเรองกจการใหญทอยเบองหลงกจการเหลานน อกชนหนงเชนธนาคารเปนตน อนนเปนกรณซบซอนกรณทซบซอนน ถาเราอยในสถานะนน อยทามกลางแตเราเปนตวกลไกเลกนดเดยว เราไปบดผนอะไรไมได เราจ าเปนตองท าสวนของเราใหดกอน และถามโอกาสเรากหนเหเบนงานนนไปในทางทใหเกดคณคา หรอหาทางท าใหเกดประโยชนจากงานนน แตอยางนอยการพฒนาตนไว กมประโยชนไมเฉพาะขณะนน แตพอถงโอกาสเมอไร ความรอนทเราสะสมไว ทจะท างานอนทมคณคาได เมอโอกาสนนมาถงเรา เรากพรอมทจะท าสงทเปนประโยชนได เหมอนอยางเราอยในธนาคารหรอในกจการใดกตาม ทมนสองแงสองงาม มนอาจจะเกดโทษ ตอนนเราไมมโอกาสทจะท าสวนทจะแกไขสภาพเหลานได แตดวยการฝกตวเราเอง หนาตนในการท างานนนไวด เรากจะไปถงจดหนงหรอสถานะอะไรกตาม ทเราจะมความสามารถขนมาในตอนใดตอนหนง ถาเรามความพรอมจากการพฒนาตนอยเสมอ ตอนนนเรากจะไดท าสงทเราเหนวามคณคา คอแกไขได แตถาเรามวเปนงอมองอเทาเหนวางานนไมมประโยชนไมมคณคา มนเปนโทษ แลวตวเองกไมพยายามฝกฝนมาตงนาน ใหตวเองมความสามารถในงานนน แลวกไมรจกทนทานทจะไปแกไข กเลยไมมโอกาสจะไปแกไขไดเลย จะมโอกาสหรอไมมโอกาส อะไรมนจะเปนอยางไร แตขณะนหรอขณะนนท าใหเปนประโยชนใหดทสด พอไปถงจดหนงความพรอม ทสงสมไวเกดประโยชนเองนะ อนนเรยกวาหลก "ปพเพกตปญญตา" มนกตองม "ถงทฉนบาง" อะไรท านองน แต"ถงทฉนบาง" จะมาไดเมอไร ถาตวเองไมรจกพฒนาตน ไมใชขณะปจจบนนใหดทสด เพราะฉะนนจงตองใชขณะปจจบนใหดทสด

ส าหรบกรณตางๆทซบซอน มขอพจารณาหลายขน กตองค านงวา อยางนตองแยกออกเปนปญหาทจะตองแกไขในระดบไหน การแกปญหาระดบซบซอน ยากกวาการแกปญหาระดบหนงโดยเฉพาะ ตองมผรเทาทนทจะใหปญญาแกสงคมอะไรตางๆเหลาน หรอแมแตการจดสรรวางระบบใหมในวงกวาง ทนเราอยในสวนยอยมนอกระดบหนง ตองรวา อนนมนเปนปญหาของระดบไหน ถาเราอยในสวนยอยน เราไปกงวลมากกบปญหาระดบใหญ เราวาวนใจดวยความขดแยงใจมาก ยงท าใจไมถกกล าบาก กตองวางใจใหถกทวาตอนนเราอยจดไหนท าอยางไรใหดทสด แลวจงหวะของปญหาการแกอยทตรงไหน ผดจงหวะผดระดบมนกยงเหมอนกน อนนกอยทผใหปญญาแกสงคม เพราะการแกปญหาในระดบซบซอนน ตองอาศยปญญาทอยรเทาทนกน กอยางทวา คนจ านวนมากเขากเปนคนด แตเขากไมรวาทเขาท านนมนท าใหเกดโทษเกดภยมารปไหน กตองมาชแนะน า ท าความเขาใจ ถาเปนคนดทแทจรงกคดวาเขากรบฟง รวมความแลวกอยางทวา เปนปญหาใหญและซบซอน ตองมปจจยแกหลายอยาง ทส าคญคอ ความรเทาทนปญหาจรยธรรมของทกฝายท

- 260 -

เกยวของ ซงเขมแขงพอทจะไมหาผลประโยชน จากสงทกอความทกขแกเพอนมนษย หรอปญหาแกสงคม และการจดระบบทเออตอความดงาม และประโยชนสขของประชาชน มขอพจารณาอยางหนงวา ถาทกคนงดดม ไมมใครกนเหลา โรงงานสรากไมม เพราะไมรจะผลตใหใครกน ในทางตรงขาม ถาจ ากดการผลต ไปสงเสรมใหขยายโรงงานสรา ไมโฆษณาชวนดม คนตดเหลา กมทางนอยลง ควรจะแกปญหาดวยวธไหน หรอจะใชทงสองอยางประสานกน นกเปนตวอยางใหพจารณาดขอส าคญขอใหท า มใชวาอยางไหนกไมท า ไมจรงจงอะไรสกอยาง

20. ศรทธากบก าลงใจ

ศรทธาทมองเหนคณคา ความหมาย และประโยชนของงาน กจะท าใหมก าลงใจเกดขน ศรทธานเปนแรงสงไปสเปาหมาย คนเราตองมแรงอนนทเรยกวา ก าลงใจ ถาไมมก าลงใจจะท าอะไรจตใจกหอเหยว เมอก าลงใจไมม ก าลงกายแมจะมกไมมความหมาย บางทมก าลงกายแขงแรง แตไมสามารถน าก าลงกายนนออกมาใชได ก าลงใจเปนเรองทส าคญอยางยง คนทแขงแรงซงเหนวามก าลงกายมาก เปนนกมวยทเกงกลาสามารถ หรอเปนนกวง วงไดรวดเรวแขงแรงมาก แตถาเมอใดเขาหมดก าลงใจแลว เขากไมสามารถทจะชกมวย ไมสามารถทจะวงแขงใหส าเรจได ยกตวอยางงายๆนกเรยนไปสอบเขาเรยนทแหงหนง หรอบางคนไปสอบเขางานแหงหนง เสรจแลวกไปดผลการสอบ เขาเปนคนแขงแรงมาก เมอไปดประกาศผลสอบ กมความมงหวงมาก อยากจะสอบได และการสอบไดกจะมความหมายตอชวต ตอความหวงครงหนาของเขาเปนอยางมาก เมอไปดรายชอพอไมเหนชอไมมชอของตนในประกาศรตววาตกแน ทงๆทรางกายแขงแรง แตเขาออนบางทยนแทบไมอย นละก าลงกายทงๆทแขงแรงแตไมมความหมาย เพราะไมมก าลงใจ ก าลงใจจงเปนสงส าคญมาก ทนในทางตรงกนขาม คนทก าลงกายกไมไดแขงแรงอะไร แตถาเกดก าลงใจขนมา ก าลงใจกท าใหเขาแขงแรงท าอะไรได ยกตวอยางเชน พอแมทก าลงไมสบาย รางกายกคอนขางออนแอ พอดมเรองทตองเอาใจใสลกๆซงพอแมรกมาก มความเอาใจใสมเมตตา เรองทจะตองท าใหลกเปนเรองส าคญ ความรกลกท าใหพอแมมก าลงใจทงๆทรางกายก าลงออนแอ กลมบางทตอนนนโรคไมรหายไปไหน ท าเรองท าราว ท าธระใหลกไดจนกระทงเสรจ พอเสรจแลวกมานอนแบบตอไปอะไรท านองน นกเปนเรองของก าลงใจถามก าลงใจแลวก าลงกายกมาไดงาย ถาไมมก าลงใจ แมจะมก าลงกายก าลงกายนนกเหมอนกบไมมหายหมด ดงออกมาไมได แตอยางไรกตาม นกเปนการมองดานหนงใหเหนวา ก าลงใจ เปนหลกส าคญ ถาใหดกตองมทงก าลงกายและก าลงใจ ถาก าลงใจดแลวก าลงกายมาเสรม กท ากจท าการงานไดส าเรจผลเปนอยางด ก าลงใจนกอยางทวาเมอก ตองมศรทธาเปนปจจยส าคญ

ศรทธา คอความเชอ ความมนใจในคณคา ในประโยชนของสงทตนกระท าอย เมอท างานอะไรกตาม ถาเรามศรทธา เราเขาใจความหมายของงานทท า เรามความเชอมนในคณคาในประโยชนของงานนน เรากมก าลงใจทจะท า งานการกกาวหนาไปอยางด

- 261 -

อยางไรกตาม ส าหรบการมชวตอยในโลกน เรองศรทธาหรอความเชอในสงตางๆนกไมแนนอนเสมอไป บางครงจตของเรากเปลยนแปลง เราเคยมศรทธาในงาน แตตอมาเราอาจจะเกดปญหา รสกไมแนใจในคณคาของงานนนขนมา ก าลงใจกถดถอย มการเปลยนแปลงไปไดเรอยๆ จงจะตองมศรทธาทลกซงลงไปอก ศรทธาในงานในการ กจงมาสมพนธกบศรทธา หรอความเชอในวถชวต ของเราดวยมนสมพนธกบวถชวต ถงแมวางานนนจะมความหมายมประโยชน แตเรามองเหนไมสมพนธกบแนวทางชวตทเราคดวาดงาม บางทกเกดความขดแยง ฉะนนศรทธาทลกลงไปกคอความเชอ ความมนใจ ตอความหมายของวถชวตของเราวา ชวตแบบไหนเปนชวตทดงามเปนชวตทมคณคา ถาเราเชอในวถชวตแบบใดแลว ไดด าเนนในวถทางนน อยในวถชวตแบบนน แบบทเราเหนวาดมคณคา ศรทธากเกดขนลกซงลงไป ทนถาศรทธาในวถทาง ด าเนนชวตวาชวตทดเปนอยางน และวถชวตน นกเขากบงานอยางนดวย สองอยางสอดคลองกน กจะท าใหศรทธานมนคงแนนแฟนยงขน แลวกจะเกดผลและเกดก าลงใจทแทจรง เพราะฉะนน ถาจะใหดกตองใหทงสองอยางนมาสอดคลองกน คนจ านวนไมนอยจะมปญหาขดแยงในเรองน คอ ในแงงานการกมองดวยเหตผล และเหนแลววามนกมคณคาเปนประโยชน แตมนไมสอดคลองกบชวตทดงามทเราเขาใจไมเขากบชวตแบบทเราตองการ ศรทธาในวถชวตกไปขดกบศรทธาในเรองงาน ไมกลมกลนกนกเกดความขดแยง ศรทธา หกลางกนเอง ไมสามารถท างานไดเตมท กเกดความหอเหยว เกดความทอถอยขนมา อนนกเปนเรองของความขดแยงทเกดขนไดในชวตของคน ท าอยางไรดจงแกปญหาไดตองมศรทธาทลกซงลงไปอกซงเปนเครองน าทาง และใหคณคาแกวถชวตอกชนหนง

21. สรางสขดวยการใหแกกน

อยางไรกตาม การทจะรอปรบตวปรบใจเขาหากนอยางเดยวนไมพอ เราตองแสดงออกวธการทจะอยรวมกนดวยดในสงคมนน ไมใชรอใหเขาปรบตวเขามาหาเรา หรอรอทเราจะปรบตวเขาหาเขาอยางเดยว แตอยทวาจะตองมการแสดงออกการแสดงออกทถกตองมการรวมอยรวมงานกคอ การใหตอกน มนษยเรานนเปนธรรมชาตวามความพอใจทจะได เมอไดรบมาเรากมความสขแตในการฝกฝนตวของมนษยหรอในการทมนษยจะเจรญพฒนาขนไดนนเราจะตองออกจากการเปนผรบหรอฝายไดไปสการเปนผให คนทพฒนาตนนนจะฝกตนทจะไมหาความสขจากการรบหรอการเอาแตฝกฝนตนใหมความสขจากการใหแกผอน แตการทเราใหแกคนอนแลว จะมความสขไดนนเปนไปไดจรงหรอไม ขอใหคดดวาคนเราเมอใหแกคนอนแลวมความสขไดไหม ทจรงมนฝน เราตองไดเราตองเอา เมอเราไดมาเราไดรบเรากมความสข เราไปใหคนอนแลวจะมความสขไดอยางไร มนฝนแตขอใหคดดบางทเรามความสขจากการใหไดเหมอนกน ถาคนไหนเปนพอเปนแมคงเหนงาย เปนพอเปนแมมลกแลว กรกลกคนทรกลกนสามารถใหแกลกไดอยางมความสข และใหแลวกมความสข แทนทวาจะเอาแลวรบแลวจงจะมความสข แตใหลกท าใหลกมความสขแลวตวเองกมความสขทนบางคนใจกวางกวานน รกไมใชเฉพาะลกเทานนแตรกพรกนองดวย คนไหน เรารก

- 262 -

เราใหแกเขาเรากมความสขแตถาเราใหแกคนทเราไมไดรก ใจเราก ฝน และกมความสขยาก ถาใจกวางออกไปอกคอรกเพอนรกพองเอาอะไรใหแกเพอนกมความสขตกลงวา การใหนสามารถท าใหคนมความสขได แตมเงอนไขวาตองมใจรกกอนถาความรกนขยายออกไปรกไปถงไหน เมอใหเขากไดมความสขไปถงนน ยงรกคนมากรกเพอนมนษย กวางออกไปเทาใด กไดความสขจากการใหมากขนเทานนเขากบคตทวา ใหความสขแกเขาตวเรากไดความสข ตามพทธภาษตทวา คนฉลาดใหความสขกไดความสข การท างานรวมกนกด าเนนไปดวยด อยางนอยกมลกษณะทเรยกวา ไมขาดมนษยสมพนธ

ถาในหมผรวมงานมความรกตอกน มความรกผอนแลวกสามารถใหแกเขาได และมความสขจากการใหนนกลายเปนวาใหความสขแกคนอน แลวตวเองกไดความสขใจทมความรกกมความสขอยข นหนงแลว เมอใหดวยความรกนน กไดความสขเพมขนอกชนหนงนคอวถทางของการฝกฝนพฒนาตนอยางหนง คอ การทจะรจกไดรบความสขจากการใหแกผอน ในการอยรวมกน ในวงการท างาน ถาเราท างานทเหนวามคณคาเปนประโยชนการท างานนนกเปนทางน าไปสอดมคตเรากไดมการฝกฝนพฒนาตนในการท างานขนหนงแลว เมอท างานนน รวมกบผอน การทอยรวมกนเปนเพอนรวมงาน นอกจากมการฝกตนในการท างานแลว กท าใหมการฝกตนในการอยรวมกบผอนดวยอกชนหนง การทจะท าตนใหมความสขจากการใหแกผอนน กท าไดหลายทาง เพราะการใหมหลายอยาง เรมแตการใหวตถสงของเปนเรองแรก แตไมใชแคนหรอก เราสามารถใหความเออเฟอ ใหก าลงกายทจะชวยเหลอกน ใหแรงงานในการท าธระ ใหก าลงใจในการท างาน ใหค าปลกปลอบใจ ตลอดจนใหโอกาสแกเขา เพอทเขาจะไดเจรญเตบโตเชน เราเหนคนคนหนง ท าอะไรไมไดอยางใจเรา เรากรสกขดใจ เพราะเอาใจเราเปนหลก ทนถาเรารจกให คอ ใหโอกาสแกเขาในการทเขาจะพฒนาตวเองขนมา เพราะเรารสกวาเราใหโอกาสแกเขา ใจเรากสวางแลวกโปรงขนมา เราสามารถมความสขได ทนดเขาไดทเขาท าไมไดอยางใจของเรานเรยกวา ใหโอกาส เพราะฉะนน การใหจงมหลายแบบ ใหวตถสงของ ใหก าลงกายชวยเหลอ ใหความเออเฟอรวมมอ ใหก าลงใจใหค าแนะน า ความรความเขาใจ ใหความเปนกนเอง สนทสนม แลวกใหโอกาส

เปนธรรมดาวา คนทวไปต งตนแตจะต งกจการ กต งใจไวแลววาจะท าเอา คอ เกบเอาผลประโยชน ถาเปนคนท างาน กอนเขาท างานกตงใจมาแลววาจะมาเอา คอ มาเอาผลตอบแทนเอาเงนเดอน เอาเครองเลยงชพ พอมาท างานรวมกบคนอน กคดมาเอาอก ถาไมมอะไรอนจะใหเอา กจะมาเอาเปรยบ อยางนอยกไมยอมเสยเปรยบใคร เมอมากมายหลายคนและทกคนกคดแตจะเอา สงทจะเอาไดกไมพอ กตองแยงกน กดขขมเหง ครอบง ากน แลวทกคนนนแหละ กแหงแลงโดดเดยว กดดนไมมความสข แตถาทกคนคดตงใจในทางทจะให แลวคอยหาโอกาสใหแกกน กกลายเปนมมากมายเหลอลน สงทจะใหแกกนนน กอยางทวามาแลว คอไมจ าเปนตองเปนทรพยสนเงนทอง

- 263 -

หรอวตถสงของแลวแตจะมอะไรและในโอกาสใด กใหไปตามแตจะมอยหรอจะใหไดอยางนอยกใหน าค าและน าใจ ซงจะท าใหท างานอยรวมกนอยางชมชนอมใจ ปลอดโปรงและมความสข พดส นๆกคอ ใหความสขแกกนนนเอง มพทธภาษตวา รจกใหความสข กไดความสข คนทใหความสขแกคนอน ถามน าใจจรงกยอมไดความสขตอบแทน อยางนอยแทนทจะตงใจวาจะไมยอมเสยเปรยบใคร กเปลยนเปนตงใจเสยใหมวา เราจะไมยอมเอาเปรยบใคร แตความจรงแลวทกคนมสงทจะใหแกคนอนได ไมอยางโนนกอยางน ลองส ารวจตวเองดกรวาเรามอะไร พอจะใหแกผรวมงานและคนอนไดบาง ในดานวตถ เรามเงนทองสงของพอจะเผอแผชวยเหลอใครไดไหม ในดานวชาความร ในดานถอยค า ในดานแรงกาย และในดานไมตรสมพนธ เรามอะไรจะชวย แนะน า ใหก าลงใจ ใหความสบายใจ ใหความชวยเหลอแสดงน าใจ และใหความสนทสนมเปนกนเอง เปนตน แลวกจะพบวาทกคนมอะไรทจะใหแกคนอนไดคนละไมนอยทเดยว

22. ท างานดมจตใจทพฒนาพาใหสขสมบรณ

คนทพยายามฝกตวเองในการท างาน กมวถชวตทเอางานเปนเครองฝกฝนพฒนาตนเอง ถาเปนอยอยางนเขาเรยกวา อยอยางมหลกใจ จะมความสขในการด าเนนชวตในการท างานท าการ และแกปญหาชวตของตนเองได เรองของการอยในโลกนเราจะใหโลกเปนไปอยางทใจเราปรารถนาทกอยางยอมเปนไปไมได เพราะวาโลกและสงทงหลายเปนไปตามเหตปจจย เหตปจจยบางอยางนนท าขนมาในทนทไมได ถาจะใหท าไดทนทเปนไปตามความอยากของเรา กตองบนดาลกลองเนรมตขน ซงเปนไปไมได สงทงหลายเปนไปตามเหตปจจยเหตปจจยนบางทกตองใชเวลา ท ากนตงนาน คนทไมรจกท าใจ กมเรองวนวายจตใจมาก เพราะสงทงหลายจะเกดความขดแยง ไมเปนไปตามปรารถนา ไมเปนไปตามความอยากของตนเอง ฉะนน หลกการในทางศาสนาจงสอนใหรจกท าใจ ถาท าใจของเราไดแลวกมความสข แตการท าใจนกเพอเปนพนฐานในการทจะด าเนนชวตใหด และท าการท างานใหไดผล เพอพฒนาตนใหยงขนไป ไมใชเพอใหสบายใจ แลวเลยนงเฉย เฉยชา แตเพอกาวหนาตอไปจนกวาจะถงความสมบรณ

วนนอาตมากพดเรอยไป แบบวาคยกนโดยไมไดมจดมประเดนอะไรทเปนเรองแนนอนตายตว นกอะไรไดกวาไปเรอยๆ ตกลงกปรารภ แตเรองงานทท าเทานนเอง เพราะมาพดกบทานซงอยในทท างานกเลยพดเรองงานแตความจรงในการมาพดกบคนท างานนนคนท างานหลายคนไมอยากใหพดเรองงาน เพราะอยกบงานมาเบอเตมทแลว อาตมากกลบมาพดเรองงานอก แตกไมไดประสงคจะมาซ าเตมความเบอ มาพดดวยความประสงคจะใหมความสขกบงาน รวมความวา การทจะใหมความสขกบงานนน กอยางทวามาแลวคอมองงานใหมความหมายหลายอยางจนกระทงในทสดไมมองไมคาดหมายไมหวงอะไรขางหนาแตมองในแตละขณะทท า มองทกขณะทท านน วาเราไดฝกฝนพฒนาตวเองทกขณะ ท าใหถกตองตามแนวทางวถของมนแลวกมความพอใจ มความพอใจกมความสข แลวกขยายออกไปสภาคปฏบตอยางทวา ตามแนวทางของการท างานทจะใหเกด

- 264 -

ประโยชนแทจรงกมหลกอยทวา ตอง 1 รงานด ถามตวเองวางานทเราท าอยน เรารดไหมถาไมรดกตองท าความเขาใจใหด 2 ท าหนาทไมบกพรอง ขยนท างาน ตงใจท าใหส าเรจ ไมใหบกพรอง แลวก 3 มอสะอาด และสดทาย 4 คอไมขาดมนษยสมพนธ มความสมพนธกบเพอนรวมงานดทงเบองบนบงลาง ดวยวธการรจกใหรจกหาความสข จากการทไดใหแกผอน ซงมความหมายไมใชวาใหเฉพาะวตถ อยางเดยว แตใหไดแมกระทงโอกาสความพรอมทจะใหอยางนกเรยกวามน าใจ หรอใจกวาง ซงไมใชเกดผลประโยชนแกผอนเทานน ตวของเรากไดตลอดเวลา ตวเองกมความสข

เทคนคการท างานใหมประสทธภาพ

ผลจากการปฏรประบบราชการของรฐบาลปจจบนตงแต เดอนตลาคม พ.ศ.2545 เปนตนมา ท าใหหนวยงานตางๆไมวาองคการภาคราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชนตางกตระหนกถงการปรบเปลยนกระบวนการหรอวธการท างานเสยใหม เพอใหการท างานมประสทธภาพ และประสทธผล โดยเฉพาะภาคราชการแตละกระทรวง กรม กอง ทมการปรบโครงสรางขององคการใหม เพอลดความซ าซอนของงานไดมการกลาวถง ” กลยทธในการสรางความส าเรจในการท างาน ” หรอ ” เทคนคการพฒนาประสทธภาพในการท างาน” ตลอดจนการท างานอยางไรใหมความสข”ฯลฯ อยตลอดเวลา นนแสดงวาองคการทงหลายตางกมความเหนตรงกนวา องคการจะมความเจรญกาวหนาหรอพฒนาไปสความเปนเลศไดน น สงส าคญประการหนงอยท ผปฏบตงานมคณภาพ และสามารถท างานใหเกดประสทธภาพสงสด ค าวา” ประสทธภาพ ” ( Efficiency )

หมายถงวธการท างานโดยสนเปลองเวลา และสญเสยพลงงานในการท างานนอยทสดแตเกดประโยชน และความพงพอใจสงสด ( นนทนา ธรรมบศย. 2540 : 25 ) ผทมประสทธภาพในการท างานจงเปนผทฉลาดในการเรยนร รวาการท างานอยางไรจงจะบรรลผลส าเรจในเวลาอนรวดเรวและมความผดพลาดนอย นนกคอ การลงทนนอย แตไดผลตอบแทนมากกวา ในเชงเศรษฐศาสตรอาจเนน ถงความคมคาหรอความคม ทนในการปฏบตงานดวย สวนค าวา “ประสทธผล“(Effectiveness) เปน เรองของผลลพ ธห รอผลสมฤท ธ ท ไดจากการปฏบตงานวาตรงตามวตถประสงค หรอเปาหมายทตงไวหรอไม งานมคณภาพดหรอไม ( ถวลยรฐ วรเทพพฒพงษ. 2540 : 5) ถาผลลพธทไดตรงตามทก าหนดวตถประสงคไว กถอวางานนนบรรลประสทธผล แตทงนทงนนการปฏบตงานในองคการควรค านงถงทงประสทธภาพและประสทธผลควบคกนไปดวย** ผชวยศาสตราจารยระดบ 8 สถาบนราชภฏอตรดตถ เอกสารประกอบการบรรยาย เรอง .เทคนคการท างานใหมประสทธภาพ . แกพนกงานองคการบรหารสวนจงหวดอตรดตถ วนท 19 กรกฎาคม 2546 ณ ศาลาประชาคมจงหวดอตรดตถ

- 265 -

ลกษณะคนทมประสทธภาพในการท างาน การทเราจะพจารณาถงคนทมประสทธภาพนน เราควรพจารณาจากประเดนตอไปน

1. ความฉบไว หมายถงการใชเวลาไดอยางดทสด รวดเรว ไมท างานลาชา แบบเชาชามเยนชาม นนคอคนทมประสทธภาพถานายมอบหมายงานใหท าภายในเวลา 10 นาท กควรท าใหเสรจตามก าหนด ไมควรใชเวลาถงครงชวโมง หรองานบรการ ผรบบรการยอมตองการความรวดเรว ดงนนผใหบรการจะตองสรางวฒนธรรมการใหบรการแบบเบดเสรจจดเดยว ( One Stop Service )

2. ความถกตองแมนย า หมายถงการผดพลาดในงานนอย ตลอดจนมความแมนย าในกฎระเบยบขอมล ตวเลข หรอสถตตางๆ ตลอดจนไมเลนเลอจนท าใหเกดความเสยหายแกองคการ ตองตรวจทานงานกอนเสนอนายเสมอ

3. ความร หมายถงการมองคความรในงานด รจกศกษาหาความรในเรองงานทก าลงท าอย ตลอดเวลา มใชการมวฒการศกษาสงเทานน แตคนทมประสทธภาพจะเปนผทแสวงหาความรอยตลอดเวลาดงค ากลาวทวา ” No one is too old to learn ” หรอทเรยกวา ” พวกน าไมเตมแกว ” ทงการเรยนรดวยตนเอง เรยนรจากองคการ เรยนรจากผอน เรยนรจากอนเทอรเนต เปนตน โดยเรยนให ” รจรง และรแจง ” และน าความรนนมาปรบปรงการท างานใหดขน

4. ประสบการณ หมายถงการรอบร หรอรรอบดาน จากการการไดเหน ไดสมผส ไดลงมอปฏบตบอยๆ มใชมความรดานวชาการแตเพยงอยางเดยว เชน เปนหมอทรกษาคนไขมานาน เปนอาจารยทสอนนกศกษามานาน หรอเปนเจาหนาทธรการมานาน บคลเหลานเราอาจเรยกวา ” ผมชวโมงบนสงในการท างาน ” คนเหลานถอวาเปนผมประสบการณสง จะท างานผดพลาดนอย สมควรทองคการจะตองธ ารงรกษาบคคลเหลานใหอยในองคการนานทสดเพราะคนเหลานจะท าใหองคการพฒนาไดเรว

5. ความคดสรางสรรค ( Creative ) หมายถงการคดรเรม สงใหมๆ มมมองแปลกใหม ทเรยกวา” นวตกรรม” ( Innovation) มาใชในองคการ เชน คดระบบการใหบรการใหมๆทลดขนตอน คดระบบการประเมนผลการปฏบตงานแบบใหม คดวธการบรหารงานแบบเชงรก คดปรบปรงอาคารสถานทแบบเอนกประสงค เปนตน คนทมประสทธภาพจงเปนคนทชอบคด หรอ เกงคด หรอมองไปขางหนาตลอดเวลาทเราเรยกวาม ” วสยทศน ” (Vision ) ไมใชพวกทชอบท างานตามค าสง และจะตองไมท างานประจ าวนเหมอนกบหนยนตการพจารณาความมประสทธภาพของบคลากรในองคการทกลาวมาแลวขางตน เปนเพยงสวนหนงเทานน แตกสามารถน ามาใชเปนกรอบหรอทศทางในการประเมนบคคลในการปฏบตงาน เพอพจารณาความด ความชอบ หรอเลอนชน เลอนต าแหนงไดเปนอยางด

- 266 -

ท างานอยางไรใหมประสทธภาพและมความสข ” การท างาน คอกระบวนการพสจนความสามารถ ความดงาม อดมการณของตนเอง อนจะ

น ามาซงความส าเรจ และความส าเรจในชวตการงานและครอบครว ” การท างานใหด ประสบความส าเรจจงเปนเปาหมายหลกทจะน ามาซงความสขในชวต ( อาร พนธมณ. 2541 : 6 ) การเรยนรเทคนคหรอกลยทธในการท างานใหมประสทธภาพจงเปนการยนระยะทางของชวต ประหยดเวลา และถงเสนชยไดเรวกวา หลายองคการเรามกพบวา บคลากรมประสทธภาพในการท างานไมเทากน จะเหนวาสวนหนงเกดจากการมนสยทไมคอยเหมาะสมหรอนสยทไมดในการท างาน เชน ชอบท างานผลดวนประกนพรงเกยจคราน ขาดความอดทนทจะรอคอย วตกกงวลถงความลมเหลว ไมพอใจในการถกต าหนจากนายมความขดแยงในหนวยงาน ตลอดจนปดแขงปดขากนในการท างาน ฯลฯ ดงนนผทปรารถนาความส าเรจในการท างานและอยากมความสขในการท างาน จงควรพฒนานสยทด และมเทคนคในการท างานใหมประสทธภาพ ดงน

1. รจกตงเปาหมายในการท างาน กอนทจะเรมตนในการท างานทกครงตองตงเปาหมายในการท างานลวงหนา และตองเปนเปาหมายทชดเจน ก าหนดใหอยในรปของการปฏบตการ (Action

Oriented )ไดจรง ทงเปาหมายระยะยาว เปาหมายระยะกลาง และเปาหมายระยะสน การตงเปาหมายจงเปนการวางแผนการท างานไวลวงหนา ซงจะชวยท าใหการปฏบตงานมทศทาง ” เปรยบเสมอนเรอทมหางเสอ “ผดพลาดนอย และตรงจดมงหมายขององคการ

2. รจกบรหารเวลา จากค ากลาวทวา ทกคนอาจมทรพยากรอนไมเทาเทยมกน แตทกคนมทรพยากร .เวลาวนละ 24 ชวโมงหรอ สปดาหละ 168 ชวโมง เทากน จะเกดประโยชนคมคาแคไหนขนอยกบการรจกบรหารเวลาของแตละคน ..เวลาจงเปนเงนเปนทอง ... หรอ ลอรด เชสเตอรฟลด ไดมจดหมายถงลกชายวา “.พออยากใหลกค านงถงคณคาของเวลาทแทจรง ทกคนชอบพดวาเวลาเปนของมคา แตนอยคนทจะใชเวลานนใหคมคาจรงๆ คนโงเทานนทชอบปลอยใหเวลาลวงไปอยางวางเปลา ดวยการพดพลาม ฆาเวลาโดยไรประโยชน นาฬกาแดดตามสถานทตางๆเปนเครองเตอนสตพวกเราใหรวาควรจะใชเวลาใหเกดประโยชนอยางไร และจะหาอะไรมาทดแทนไมไดเมอเราสญเสยเวลานนไป “( บญมาก พรหมพวย. 2541 : 15) จากค ากลาวขางตนแสดงถงความส าคญของเวลา และการรจกบรหารเวลาการบรหารเวลาใหเปนจะชวยลดความไมเปนระเบยบในชวต เพมความสข และความส าเรจใหแกตนเองและการท างาน ยงในภาคธรกจ เวลาเปนสงส าคญมาก นกธรกจจะพยายามใชเวลาในการเดนทางใหเกดประโยชน มากทสด เชน นงวางแผนกจกรรมประจ าวน และอนาคต ฟงเพลง ฟงธรรมะพดอดเทป พมพงาน อานหนงสอ ฯลฯ นอกจากนนผ ประสบความส าเรจในชวตหลายคนของโลกถอวาเวลาส าคญตอความส าเรจของตนมาก เชน โปป ล โอ ท 13 มหาเศรษฐโอนาซส ยอรช โซรอส( นกคาเงนของโลก ) บล เกตส ( นกปฏวตวงการไอท

- 267 -

ของโลก) พ.ต.ท.ดร.ทกษณ ชนวตร ฯลฯ พวกเขาเหลานใชเวลานอนนอย สวนเวลาทเหลอคอเวลาของการคด และการท างาน

เทคนคการบรหารเวลาอยางมประสทธภาพ

1. การฝกวางนโยบายเวลา หรอก าหนดตารางเวลาในการท างาน วาในแตละวนจะท าอะไรบางซงจะท าใหเราสามารถควบคมเวลาสวนใหญได และเปนการสรางวนยแกตนเอง เชนวน เวลา ความส าคญมาก ปานกลาง นอย

วน เวลา

ความส าคญ

กจกรรม

มาก ปานกลาง นอย

จนทร 09.00 . 10.30 น.10.30 . 12.00 น.

12.00 – 13.00 น.

13.00 . 15.00 น.

15.00 . 16.30 น

//

/

/ / – ตรวจสอบแฟม / ตดตามขอมลประชม- เตรยมขอมลงบประมาณ / งานประจ า

– รบประทานอาหาร/ อานหนงสอพมพ

– ประชมเกยวกบงบประมาณแผนดน

– นดพบฝายประชาสมพนธ /มอบหมาย

งานวนตอไป

2. ควร มสมดโนต (Note Book ) บนทกการนดส าคญๆ หรอกจกรรมทจะตองท าในวนหนงๆ เพอเตอนความจ า ปองกนการลม หรอความสบสนในการท างาน อนจะท าใหเสยเวลาโดยใชเหตอยาคดวาเราเปนคนจ าแมน ไมจ าเปนตองมสมดชวยจ า แตถาเรามงานมาก และมเหตการณอนๆเขามาเกยวของอก ยอมท าใหลมงานบางประเดนทตองท า สมดโนตจะชวยเราไดมาก

3. จดล าดบความส าคญของงานกอน / หลง ( Set Priority ) โดยการวเคราะหวา งานใดส าคญ และเรงดวนควรด าเนนการกอน งานใดเปนงานไมส าคญไมเรงดวน เปนงานเลกนอยควรใหความส าคญอนดบหลง ยกตวอยางล าดบความส าคญของงานทควรตดสนใจ

3.1 งานส าคญและเรงดวน เชน เตรยมขอมลงบประมาณเขาประชมพรงน เวลา 9.30 น.

3.2 งานทเรงดวนแตไมส าคญ เชน มหนวยงานภายนอกมาขอพบเพอเชญคณเปนประธานการทอดผาปาสามคค และผมาเชญก าลงรอค าตอบ

- 268 -

3.3 งานทส าคญแตไมเรงดวน เชน การปรบปรงสวนหยอมของหนวยงานการตรวจสขภาพประจ าปของตนเอง การออกก าลงกายเพอสขภาพ ฯลฯ

3.4 งานทไมส าคญ และไมเรงดวน หรองานเลกๆ นอยๆ เชน การท าความสะอาดโตะท างาน การนดเฮฮาปารตกบเพอน การการไปชมละครการกศล ฯลฯ

4. ใชเทคโนโลยในการท างาน / สงงานและ ตดตามงาน เชน การใชโทรศพท ตดตอประสานงาน การประชมทางโทรศพท หรอการใช Teleconferencing System แฟกซ คอมพวเตอรการสงราชการโดยผานระบบอนเทอรเนต เปนตน ทงนเพอผปฏบตงานจะไดปฏบตงานดวยความรวดเรวและผบรหารจะไดประหยดเวลาในการบรหารงาน เพราะในโลกของความเปนจรงผบรหารจะนงประจ าทโตะท างานนอย แตกจกรรมประจ าวนสวนใหญจะเปนการประชม เยยมเยยนหนวยงานเปด- ปดงาน ตดตอประสานงานภายนอกมากกวา

5. ก าหนดเสนตาย ( Dead Line ) ของงาน เปนการบงคบใหตนเองตองท างานตามเวลาทก าหนด เชน วนสดทายของการสงรายงาน วนสดทายของการเสนองบประมาณ ฯลฯ 2.6 จดสภาพแวดลอมในทท างานใหสะดวก เพอประหยดเวลาในการท างาน เชน ใช. เทคนค 5 ส. . เปนตน เพราะถาสภาพแวดลอมในการท างานด หยบงาย ใชคลอง มองกงามตายอมท าใหผปฏบตงานไมเสยเวลาในการท างาน

6. หลกเลยงการผลดวนประกนพรง การเลอนเวลาทจะท าบอยๆจะท าใหเกดความเคยชนยงท าใหงานคงคาง เสมอน ” ดนพอกหางหม “

7. สรางเวลาทมอยทกท ทมโอกาสใหคมคา เชน ในขณะทหงขาว ก เอาผาใสเครองซกผาเตรยมอาหาร ฟงขาวจากวทย / โทรทศนไปดวย หรอขณะรอรถไฟ กอานหนงสอไปดวย

8. ไมใชเวลาฟมเฟอยไปกบกจกรรมทไมเกดประโยชน เชน ไมไปสถานทอโคจรยามค าคนไมรบประทานอาหารแบบไมก าหนดเวลา ไมเดนทอดนอง หรอ สนทนาเรองไรสาระฯลฯ

การเพมความมนใจในการท างานใหตนเอง ในโลกปจจบนนยงมคนอกจ านวนไมนอยทขาดความเชอมนในตนเอง หรอขาดความ

มนใจในการท างาน ไมกลาแสดงออกในทางทถกทควร ดถกความสามารถของตนเอง คดวาตนเองมปมดอย ไมเกงเหมอนคนอน และคดวาตนหมดหวงทจะประสบความส าเรจในชวต ขอแนะน ำวธสรำงควำมมนใจในกำรท ำงำนใหตนเองดงน

1. ฝกมองหาขอด หรอขอเดนและความส าเรจของตนเอง เชน อยางนอยเราเปนคนทมความจ าด พดเกง เขยนหนงสอสวย เพอนฝงรก ครอบครวอบอน ใชคอมพวเตอรเกง ฯลฯจะชวยให

- 269 -

เราภมใจตนเอง ความภมใจตนเองจะท าใหเราเหนคณคาของตนเอง และจะมความมนใจในการท างาน งานทออกมากจะมประสทธภาพ

2. เสรมสรางองคความรแกตนเองใหรอบดาน หรอทเรยกวาม ” ภมปญญา ” เชนเปนคนอานมาก ฟงมาก บนทกค าขวญหรอคตพจน สถต ตวเลข ส าคญๆ ทเกยวของกบงานของตน เชนนายสมคร สนทรเวช เปนผทมขอมลตวเลขมาก เวลาพดในทสาธารณะจงสรางความความยอมรบจากผฟงไดด เมอผอนเกดการยอมรบ ยอมท าใหมความมนใจตนเองสงขน

3. หลกเลยงการต าหนตนเองในทางลบ เพราะจะท าใหเราขาดความมนใจในตนเอง เชนหลกเลยงการต าหนวา . ..ฉนขเหรกวาเพอน… ” ฉนอวนเกนไป.ฉนผอมเกนไป.”. …งานนฉนท าไมส าเรจแนๆ. . ” ฉนคงไมมความสามารถเปนตวแทนคณาจารยของสภาประจ าสถาบน…”

4. พยายามสรางมโนภาพในทางบวกใหกบตนเอง เชนคดวา . ..สกวนหนงเราจะตองร ารวย… ..เราจะตองพบเนอคในไมชานแนนอน.. … ” เราจะตองถกลอตเตอร งวดน แนนอน.. “. .เราจะตองมสขภาพดแนนอนถาเราออกก าลงกายสม าเสมอ…

5. ใหปรบปรงรปลกษณภายนอกของตนเองเสยใหม เชน เปลยนทรงผม เปลยนสไตลเสอผา ลดน าหนก ( ถาเปนคนอวน) การดแลรกษาผวพรรณ ปรบปรงการพด กรยาทาทางเสยใหมจะท าใหเราเกดความมนใจในการท างานมากขน

6. จง กลาคด กลาท าในสงทถกตอง และกลาประเมนตนเองวาตนบกพรองในเรองใดเพอหาทางปรบปรงแกไข แตในขณะเดยวกนกตองไมกาวราวผอนดวย

7. จงหาชยชนะสก 2 . 3 อยางใหตนเอง เพอจะไดพบการทาทายทใหญกวา เชน มโอกาสลงแขงขนกฬาทชอบและชนะ ไดรบรางวลประกวดค าขวญ ประกวดเรยงความ เขยนบทความ หรอไดรบการยกยองเปนครดเดน เปนตน

การท างานเปนทม ( Team Work ) สรางการท างานเปนทมใหเขมแขง เพราะทมงานเปนกญแจส าคญแหงความส าเรจ และ

ความลมเหลวในการท างานได ทมงานทมประสทธภาพจะตองมผน าทมความสามารถ มการยอมรบซงกนและกน มความไววางใจกน มความรกใครในทมงาน รวมมอรวมใจในการท างานอยางจรงจงจรงใจ ขจดปญหาความขดแยงระหวางบคคลในทมงาน แบงผลประโยชนรวมกนในทมงานอยางยตธรรม มการตดตอประสานงานทดระหวางกนโดยเฉพาะการตดตอสอสารระบบเปด ( Open Communication ) และการสรางบรรยากาศทดในการท างานรวมกน การมทมงานทด เปรยบเสมอน” วงดนตรทมการประสานเสยงกนเปนอยางด เพลงยอมมความไพเราะ “

- 270 -

อปสรรคบางประการทอาจท าใหการสรางทมงานไมมประสทธภาพ เชน ผน าหรอผบรหารก าหนดเปาหมายของงานไมชดเจน ผน าเหนแกตวและชอบน าความดความชอบของลกนองมาเปนของตน สมาชกของทมงานไมเขาใจบทบาทหนาทและความรบผดชอบของตน ระบบการตดตอสอสารไมด ขาดภาวะผน าทเขมแขง เปนตน

การมคณธรรมในการท างาน คณธรรมทส าคญทเราสามารถยดเปนแนวทางในการท างานใหมประสทธภาพคอ หลก

ธรรมะทเรยกวา ” อทธบาท 4 ” ในการท างาน คอ ฉนทะ หมายถง ตองมความพอใจและรกใครในงานทท าอยางจรงจง วรยะหมายถงความเพยรพยายามในงานทไดรบมอบหมายใหบรรลผลส าเรจอยางมประสทธภาพ จตตะ หมายถงการมใจจดจอตองานทท า มสมาธ ไมวอกแวกท างานผดพลาดนอย วมงสา หมายถง การทบทวน ตรวจสอบงานทท าอยเสมอ ถาเบยงเบนไปจากเปาหมาย หรอผดพลาดตองปรบปรงแกไข นอกจากน นผปฏบตงานในองคการทกคนจะตองไมปฏบตหรอประพฤตในสงทอาจท าใหเกดความเสยหายตอองคการ หรอเกดความล าเอยงในการปฏบตหนาทตลอดจนมความรบผดชอบ ซอสตยสจรต ยตธรรม และโปรงใสตรวจสอบได โดยยดหลก” ธรรมาภบาล “( Good Governance ) ในการบรหารงานและปฏบตงานอยางเครงครด

ฝกเปนคนทชอบกระท าหรอลงมอปฏบตมากกวาพด ทเรยกวา . Action Man . อยาเปนคนประเภท ” ชอบพดมากกวาท า ” ( Talk Man ) เพราะ

มสภาษตกลาวไววา ” คนทพดเกงทสด มกเปนคนทกระท านอยทสด ” ( The greatest talkers are

always the least doers. ) เนองจากพดงายกวาการกระท า ดงนนถาองคการมแตพวกชอบพด และบางครงกชอบพดไมสรางสรรค กอาจท าใหเกดความขดแยงในองคการได

7. รจกกระตนเตอนตวเอง ( to remind ) หรอสรางแรงจงใจ ( Motivation) ภายใน ใหอยากท างานตลอดเวลา โดยมตองใหใครบงคบ มศรทธาในงาน และองคการทท างานอย ใหคดอยเสมอวา. องคการเปรยบเสมอนบานของเรา “

ปรบทศนคต และคานยมทไมเหมาะสมเสยใหม

คานยมทไมเหมาะสมการ ไดแกท างานเปนเลน . .การประจบสอพลอ . การมเสนสายหรอระบบพรรคพวก . . การเกรงใจโดยไรเหตผล . ตลอดจนนสยทไมพงประสงค เชน ขเกยจ .. ขโกง. ขฉอ. ขอจฉา. ขประจบ…

- 271 -

การสรางมนษยสมพนธในการท างาน

มนษยสมพนธคอการใชศลปะในการสรางมตรไมตรตอกน เชน รจกชวยเหลอเกอกลกน การยมแยมแจมใสตอกน ใหอภยกน รจกเอาใจเขามาใสใจเรา โดยปกตคนสวนใหญเตมใจและยนดทจะผกมตรไมตรแกกน ดงนนเราตองเรมตนทตวเราจากการสนทนาหรอทกทายกบผอนกอน ฝกเปนคนทรจกเสยสละหรอ ” ให ” มากกวา “รบ ” ( Give more take less )รจก ” ใหอภย ” และ ” รจกลม” ( forgive and forget ) ความสมพนธในองคการจะเปนเสมอนโซทองคลองใจซงกนและกน และจะชวยผลกดนใหงานบรรลผลส าเรจไดตามทมงหมายไวกรณถาเปนผบรหาร จะตองมเทคนคในการบรหารอยางไรใหมประสทธภาพนนไดมนกวชาการหลายทานกลาวเอาไวมากมาย ในทนใครขอเสนอแนวทางทผบรหารจะประสบความส าเรจในโลกของการบรหารอยางแทจรง จากการรจกจดการกบ 3 สงคอ

1. การจดการกบตนเอง ( Managing Yourself ) โดยเรมตนทการรจกวเคราะหตนเอง เปดใจยอมรบจดออน จดแขง ของตน เพอหาทางแกไขนสยทไมด โดยคอยๆลด ละ หรอเลกนสยเดมทละนอยๆ จนเลกไดในทสด เชน รจกศกยภาพทางความร ความสามารถ ทกษะของตน รฐานะทางการเงนของตนวา มหนสนหรอไม เพยงใด หลงจากวเคราะหตนเองแลว ตองยอมรบจดออนของตน และสรางเสรมนสยใหม เพอจะไดเปนผบรหารทมประสทธภาพ ซงไดแก

1.1 การท างานเชงรก ( Proactive ) คอการท างานทมงไปขางหนา โดยใชวจารณญาณของตน ท างานเชงปองกนไวกอน ทจะเกดปญหา

1.2 เรมตนการท างานทกอยางดวยการก าหนดจดมงหมายหรอวตถประสงคเสมอเพราะจะท าใหเหนทศทางในการท างานและวธการปฏบตเพอใหบรรลจดมงหมายนน

1.3 จดล าดบความส าคญกอนหลงของงาน เพอไปสการบรรลจดมงหมาย

1.4 คดแบบ ชนะ – ชนะ ( Think Win – Win ) คอการสรางทศนคตใหทกฝายในองคการเปนผชนะดวยกน ไมใช ” ชนะ – แพ ” จะยงท าใหเกดความขดแยงในองคการ

1.5 รจกเอาใจเขามาใสใจเรา โดยเฉพาะตองเขาใจพฤตกรรม และความตองการของผใตบงคบบญชาเสยกอน เพราะผบรหารตองอาศยบคลเหลานนท างานใหบรรลจดมงหมาย

1.6 การประสานความคดและความแตกตางระหวางกนในองคการใหเปนหนงเดยว เพอสรางพลงในองคการใหรวมกนพฒนาและฝาฟนอปสรรค

- 272 -

1.7 ความสามารถควบตนเอง ( Self – Regulation ) โดยเฉพาะการคมอารมณ (Emotional Intelligence ) ผบรหารทดจะตองควบคมอารมณในการปฏบตงานได และค านงถงผลกระทบของภาวะอารมณตนทอาจจะเกดกบผอนอยเสมอ

2. การจดการกบคนในองคการ ( Management People )

ผบรหารจะตองตระหนกถงคนในองคการ โดยเรมตนจากการเขาใจธรรมชาตของคน นสยใจคอพนฐาน และความตองการเสยกอน เมอเขาใจผใตบงคบบญชาในองคการแลว ผบรหารตองรจกใชแรงจงใจ ( Motivation) เพอใหเกดพฤตกรรมเชงบวกในการท างาน นอกจากน นผ บ รหารจะตองใชหลกการบรหารงานแบบมส วน รวม ( Participation )การกระจายงาน ( Decentralization ) การมอบหมายงาน ( Empowerment ) การตดตอสอสารแบบสองทาง ตลอดจนการการก ากบตดตามควบคมงาน ( Monitoring ) อยหางๆ

3. การจดการกบงาน ( Managing Work ) ผบรหารตองรจกใชความคดรเรมสรางสรรคองคการ บรหารองคการ โดยเนนคณภาพเปน

หลก หรอการน าเอกหลกการบรหารคณภาพ (Quality Management)มาใช ปรบปรงระบบการท างานแบบใหม จดคนใหเหมาะกบงาน วางแผนการจดสรรและควบคมงบประมาณ การจดระบบอ านวยความสะดวกตางๆ ตลอดจนการจดสภาพแวดลอมในการ ท างานทเหมาะสม และเอออ านวยตอการท างาน นอกจากนนผบรหารจะตองปรบองคการไปส ” องคกรแหงการเรยนร “(Learning

Organization) ซง Peter Senge (โสมสกาว สนทวงศฯ. 2543 : 47 ) ไดสรปวา ” องคกรแหงการเรยนรเปนองคกรทบคคลภายในองคกรไดท าการเพมพนความร สมรรถภาพศกยภาพของตนเองอยางตอเนอง เพอสรางสรรคผลผลตและอนาคตทดแกองคการ โดยเนนการเรยนรรวมกน สงเสรมสนบสนนการคดใหมๆทไดจาการเรยนรและน ามาใชสรางสรรคสงใหมในองคการ”

บทสรป

สรปงานเปนเรองส าคญ แตโดยทวไปมกมองความหมายของงาน เพยงในแงวาเปนเครอง ชวยในการเลยงชวตมงานท ากจะชวยใหเรามเงนมทองใชและเปนอยได เรยกวามอาชพ คนทไมมงานท ากเดอดรอนมาก ถาเปรยบในแงนแลวคนทมงานการท ากสบายใจ มความสขไดอยางหนง อยางนอยกมทางทจะไดเงนไดทองใช เปนทางทจะใหมความสข แตงานไมใชแคคอเงน อนนเปนความหมายเบองตนทมองกนงายๆแควตถแตงานนนมความหมายลกซงลงไปอกมาก เพราะงานท าใหกจการ ท าใหโลกนเปนไปได สงทเราเรยกวาการพฒนา หรอการสรางสรรคตลอดจนกจการบานเมองทกอยางเปนไปไดกเพราะวา คนท างานถาไมมการท างานแลว ความเจรญกาวหนาตางๆกเปนไปไมได อยางไรกตาม อนนกยงอยในขนทเนนวตถอยด

- 273 -

ค าถามทายบท

1. ใหผเรยนอธบายเกยวกบการเพมประสทธภาพในการท างานของบคคลใหเขาใจดงน

1.1 ความหมายการเพมประสทธภาพในการท างานของบคคล

1.2 ความส าคญการเพมประสทธภาพในการท างานของบคคล

1.3 ประโยชนการเพมประสทธภาพในการท างานของบคคล

2. ใหผเรยนวเคราะหรปแบบการเพมประสทธภาพในการท างานของบคคลทมอาชพในการปฏบตงานตอไปนอยางถกตอง

2.2 ผ บรหารงานในองคควรมรปแบบการเพมประสทธภาพในการท างานอะไรบาง

2.2 พนกงานในองคกรควรมรปแบบการเพมประสทธภาพในการท างานอะไรบาง

3. ถาผ เรยนเปนเจาหนาทในหนวยงานจะเพมประสทธภาพในการท างานอยางไร ยกตวอยาง

- 274 -

เอกสารอางอง

จกกร เสรมทรพย. ( 2543). คณภาพชวตกบการท างาน, ” วารวารนกบรหาร. 20 (1-4) : 52-57. นนทนา ธรรมบศย. ( 2540). การพฒนาประสทธภาพในการท างาน, ” วารสารแนะแนว. 31 (166) : 25-30. บญมาก พรมพรวย. ( 2541 ). การบรหารเวลา. พมพครงท 7 กรงเทพฯ : บรษทสรางสรรคบคก จ ากด. พระพรหมคณาภรณ. (2548). งานกไดผลคนกเปนสข. กรงเทพฯ : อมรนทร.

โสมสกาว สนทวงศฯ. ( 2543, กนยายน-ธนวาคม). การจดการกบ ตน..คน..งาน, วารสาร

สทธปรทศน. 14(44) : 41-49. อารย พนธมณ. ( 2541). กลยทธสความสขและความส าเรจในการท างาน, วารสารการแนะแนวและ

จตวทยาการศกษา. 1 (1) : 6-10.

- 275 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 9

การประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคม 3 ชวโมง

หวขอเนอหา

พนฐานและเปาหมายการประเมนผลการพฒนาทรพยากรมนษย ระดบของเปาหมายในการประเมนผล

ระดบของกลมขอมลในการประเมนผล

ประเภทของการประเมนผล

การเลอกใชเครองมอในการประเมนผล

ขนตอนของการประเมนผล

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

การตความหมายของขอมล

รายงานผลลพธการประเมนผล

เทคนคการประเมนประสทธผลหรอผลลพธ เทคนคการประเมนความร (knowledge)

ระดบเปาหมายของการประเมนความร ขนตอนการการประเมนความร

แบบค าถามในการประเมนความร เทคนคการประเมนทศนคต (Attitude)

เทคนคการประเมนพฤตกรรม (Behavior)

ระดบเปาหมายของการประเมนพฤตกรรม

เทคนคการประเมนพฤตกรรมในแนวกวาง เทคนคการประเมนพฤตกรรมในแนวลก

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

- 276 -

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหผเรยนมความรและสามารถอธบายการประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคมได

2. เพอใหผเรยนมทกษะการวเคราะห การประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคมไดอยางถกตอง

3. เพอใหผเรยนเหนคณคาและประโยชนของการประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคม

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. กจกรรมการน าเขาสบทเรยน

2.กจกรรมแบงกลมระดมพลงสมอง

3. กจกรรมอภปราย (Discussion Method)

4. ผสอนสรปเนอหา

5. ท าแบบฝกหดเพอทบทวนบทเรยน

6. ผเรยนถามขอสงสย

7. ผเรยนคนควาดวยตนเอง

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาสงคม

2. Power point การประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคม

3. ต ารา

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากการซกถามในชนเรยน

2. ประเมนจากความรวมมอและความรบผดชอบตอการเรยน

3. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

- 277 -

บทท 9

การประเมนผลการพฒนาทรพยากรมนษย เพอการพฒนาสงคม

พนฐานและเปาหมายการประเมนผลการพฒนาทรพยากรมนษย การประเมนผล (สนนทา เลาหนนทน : 2544, Beckhard & Harris : 1997 and Carter

McNamara : 1998) เปนกระบวนการวางแผนเพอรวบรวมขอมล ศกษา และวเคราะหก าหนดเกณฑกจกรรมตาง ๆ ทด าเนนการขนในแผนงานท งนเพอทบทวนการปฏบตงานท งระบบ ตดตามตรวจสอบวดผลกระทบและความคบหนาทเกดขนจากการใชเครองมอหรอเทคนคตาง ๆ ตลอดจนแสวงหากลไกในการบรหารโครงการใหประสบความส าเรจ การประเมนผลมลกษณะเปนการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) กลาวคอ (ณฏฐพนธ เขจรนนทน : 2545) เปนการประเมนโครงการทมประสทธภาพและประสทธผลทไมไดด าเนนการตามความรสกของผประเมนหรอกระแสเทานนแตตองอาศยหลกการประเมนทางวทยาศาสตร (Scientific Evaluation) เขามาชวยเพอใหเกดผลลพธท ถกตอง (Valid) และเชอถอได (Reliable) สรปไดวาความจ าเปนในการประเมนผลตองใชหลกวทยาศาสตร 3 ประการ คอ

1. ตนทนทางการเงน (Financial Cost)

2. ตนทนทางจตวทยาและความรสก (Emotional and sychological Cost)

3. การใหความส าคญกบผลลพธสดทาย (Emphasis on Bottom Line Results)

ในการประเมนโครงการปจจบนจะไมกระท าเพยงการพจารณาผลลพธหรอวตถประสงคท

ก าหนดขนอยางเปนรปธรรมเทานน หากแตจะมองไปถงกระแสการบรหารงานอยางมประสทธภาพและโปรงใสทจะท าใหผบรหารมความหลากหลายและแตกตางกนมากขนดวย ผประเมนจงตองสามารถประเมนและตอบค าถามตาง ๆ เกยวกบความส าเรจและผลกระทบโครงการได นอกจากนความหลากหลายและความซบซอนของโครงการและความสมพนธของโครงการกบสภาพแวดลอมยงสามารถบอกไดวาโครงการใดประสบความส าเรจ ซงผบรหารหรอผ ประเมนจะตองมวธการประเมนทเหมาะสมโดยเฉพาะโครงการทเกยวของกบปจจยตาง ๆ ทเปนนามธรรม

ดงนนหลกการในการประเมนผลจงเปนการประยกตหลกการการประเมนผลโครงการในการประเมนความส าเรจและปญหาของการด าเนนงานซงมลกษณะเฉพาะทเกยวของกบระบบองคการ กลมขนตอนการท างาน และความสมพนธของสมาชกในองคการ โดยมเปาหมายส าคญ คอ

1. ชวยในการคนหาและคาดการณปญหาทเกดขนกบโครงการ ท าใหผจดการโครงการ

และผบรหารสามารถวเคราะหและก าหนดแนวทางแกไขไดทนเวลา

- 278 -

2. ชวยสงเสรมและสนบสนนใหโครงการบรรลวตถประสงคอยางมประสทธภาพและ

เปนรปธรรม

3. สงเสรมการตดตอสอสาร เพอสรางการรบร ความเขาใจและมสวนรวมในการสรางผลงานของ

โครงการไปยงสวนตาง ๆ ขององคการ

4. เสรมความร ความเขาใจ และประสบการณในการแกปญหา และการน าโครงการไปขยายผลและใชงานในอนาคต

ระดบของเปาหมายในการประเมนผล

การประเมนผล (Sharon Wagner & Chris Hammond and Carter McNamara : 1998) แบงเปาหมายในการประเมนผลตามระดบ สรปได 4 ระดบ ดงน

1. ระดบความร (Knowledge) เปนการประเมนผลการเพมขนในการเรยนรของพนฐาน

ความจรงและเทคนคตาง ๆ 2. ระดบทศนคต (Attitude) เปนการประเมนผลวธการทบคคลรสกเกยวกบสงตาง ๆ เชน

การจดการ ปรชญา การตรวจสอบ กลม เปนตน

3. ระดบพฤตกรรม (Behavior) เปนการประเมนผลบคคลทท าหรอประยกตใชอะไรของ

การเรยนร

4. ระดบประสทธผล (Efficiency) เปนการประเมนผลการเปลยนแปลงในสงตาง ๆ ทเกดขน เชน ยอดขายเพมขน และการลดลงของอบตเหต เปนตน

ระดบของกลมขอมลในการประเมนผล

การประเมนผลแบงระดบของขอมลตามรากฐานได 3 ระดบ คอ - รายบคคล (Individual)

- กลม (Teamwork)

- องคการ (Organization)

- 279 -

ภาพท 9.1 แสดงระดบการเปลยนแปลง

ทมา : Adapted from. DuBrin, Andrew J. and Ireland, R Duane. (1993). Management &

Organization. (2nd ed.) Cinncinnati. College Division, South – Western Pub.com.

ประเภทของการประเมนผล

การออกแบบการประเมนผลใหเกดประสทธภาพสงสด ผประเมนควรมความเขาใจและชดเจนในภาพขององคการเพอการเตรยมการและระมดระวงในการด าเนนการออกแบบการประเมนผล การประเมนผลสรปแบงประเภทได 6 ประเภท ดงน (Sharon Wagner & Chris

Hammond : 2003, Carter McNamara : 1998, Henry W. Reicken : 1978, and Edward Suchman :

1967)

1. การประเมนเปาหมายหรอความจ าเปน (Goals / Needs – Based Evaluation)

เปนการประเมนหาความจ าเปนกอนทจะปฏบตจดท ากจกรรมเพอพจารณากอนการ

ตดสนใจในเปาหมายหรอวตถประสงความคณคาเหมาะสมหรอไม เนองจากโครงการจะมเปาหมายเฉพาะเจาะจงหนงหรอมากกวาหนงเปาหมาย และเปาหมายตาง ๆ จะถกอธบายในแผนการด าเนนงานของโครงการหรอเปนการส ารวจความตองการทจะชวยในการท างานใหถกตองตามวตถประสงคยงขน

2. การประเมนประสทธภาพ (Effectiveness - Based Evaluation)

เปนการประเมนประสทธภาพเพอทดสอบหาความคมคาของโครงการ ทงในดานเวลาทรพยากรคน เงนและอน ๆ การประเมนผลในลกษณะนใชหลกการเปรยบเทยบอตราสวนระหวางปจจยน าเขาเพอใหไดค าตอบวาการปฏบตงานเปนอยางไร ไดผลหรอไม มวธการใดทจะสามารถเกดประโยชนมากกวาหรอไม วธประเมนประสทธภาพของโครงการสามารถด าเนนงานไดในลกษณะ

- 280 -

- ผลตอบแทนคาใชจาย (Benefit/Cost Ratio :BCR)

- การวเคราะหความคมคาจากการลงทน (Return on Investment : ROI)

3. การประเมนกระบวนการ หรอการด าเนนงาน (Process / Operations - Based

Evaluation)เปนการประเมนทมงเนนวธการหรอการปฏบตงานเปนหลก กลาวคอ จะท าการประเมนวาวธการทใชอยหรอความสามารถในการด าเนนงานของบคคลหรอกลมหรอหนวยงานเปนอยางไร เกณฑการตดสนวาการปฏบตงานอาศยปจจย 2 ประการ คอ การก าหนดมาตรฐานและการจดท ารายงานกจกรรมทปฏบต

4. การประเมนประสทธผลหรอผลลพธ (Efficiency/Result - Based Evaluation)

การประเมนประสทธผลหรอผลลพธเปนการวดผลสมฤทธตามเปาหมายหรอวตถประสงคของการปฏบตงานวาผลลพธหรอผลผลตทเกดขนนนตอบสนองความตองการหรอบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคทก าหนดไวมากนอยเพยงใด อยางไร การประเมนผลลพธสามารถด าเนนการได 4 ลกษณะ คอ (Sharon Wagner & Chris Hammond and Carter McNamara : 1998)

- ความร (Knowledge)

- ทศนคต (Attitude)

- พฤตกรรม (Behavior)

- ประสทธผล (Efficiency)

5. การประเมนผลกระทบ หรอศกษาผลกระทบ (Effect - Based Evaluation / Effect

Studies) เปนการประเมนทมความส าคญทสด โดยมจดเนนเพอการตรวจสอบหรอประเมนดวาผลการปฏบตงานหรอผลกระทบทเกดขนจากการปฏบตกจกรรมตาง ๆ นนตรงตามจดมงหมายทก าหนดไวหรอไม ในการพฒนาองคการนยมการประเมนประเภทนเพอประเมนดวาหลงจากการใชเครองมอหรอเทคนควธการตาง ๆ หรอโครงการตาง ๆ ในการพฒนาองคการแลวไดผลเปนอยางไร

6. การประเมนความพงพอใจ (Satisfaction - Based Evaluation)

การพฒนาองคการจ าเปนตองพจารณาถงประโยชน ทผ อยในองคการ ไดแก ผปฏบตงานหรอผมสวนรวมในองคการและผอยนอกองคการ เชน ลกคาขององคการ เปนตน ความพงพอใจ หมายถง การทองคการตอบสนองความตองการของผมสวนเกยวของมากนอยเพยงใด หรอทศนคตของกลมตาง ๆ ทมตอองคการ การพฒนาองคการสามารถท าไดอยางมประสทธภาพและมประสทธผล แตมปญหาวาการพฒนาทวานนตอบสนองความตองการหรอความพงพอใจกลมตาง ๆ หรอไม การวดความพอใจนอกจากการสนองความตองการของผปฏบตงานแลวยงหมายถงทศนคตของกลมตาง ๆ ทมตอองคการ

- 281 -

การเลอกใชเครองมอในการประเมนผล

การเลอกใชเครองมอในการประเมนผลมจดมงหมายเพอใหไดขอมลทเปนประโยชนทสด

และมประสทธภาพในดานของตนทนและความเปนจรงมากทสด การพจารณาเลอกใชเทคนคในการประเมนผลอาศยประเดนตาง ๆ คอ

- ขอมลใดมความจ าเปนทใชในการตดสนใจในปจจบนทเกยวของกบสนคาหรอ

โครงการ

- ขอมลดงกลาวตามขอ 1 ตองเสยคาใชจายเทาใดทต าทสดในการรวบรวมและ

วเคราะหขอมล เชน การใชแบบสอบถาม การส ารวจ ฯลฯ - ความเทยงตรงของขอมลเปนอยางไร - มเทคนคทจะไดขอมลทงหมดทจ าเปนหรอไม - เทคนคอะไรทควรจะเพมขนและสามารถใชเพอเพมขอมลทจ าเปนได

- ขอมลทปรากฏเปนขอมลทนาเชอถอตอผสนบสนนทางการเงนหรอผบรหาร

ระดบสงหรอไม - ธรรมชาตของผฟงไดชวยเหลอทางเทคนคหรอไม เชน ผตอบค าถาม จะตอบค าถาม

สมภาษณ หรอ การประชมกลมดวยความระมดระวงหรอไม - ใครสามารถด าเนนการในเทคนคตาง ๆ ไดทนท หรอหลงจากไดรบการฝกอบรม

- ขอมลสามารถจะน ามาวเคราะหไดอยางไร

ขนตอนของการประเมนผล

การประเมนผล (Beckhard & Harris : 1997, Sharon Wagner & Chris Hammond : 2003

and Carter McNamara : 1998) มขนตอนการด าเนนการ สามารถสรปรายละเอยดได 10 ขนตอน คอ 1. ระบรายละเอยดของผลลพธหลกทจะประเมนผล เปนการระบเปาหมายทเปนผลลพธ

หลกขององคการในการด าเนนกจกรรม

2. เลอกผลลพธทจะทดสอบเปนการเลอกและระบผลลพธบางสวนทจะเปนเปาหมายหลกในการด าเนนการประเมนผล เนองจากประเมนผลสามารถประเมนผลยอยเปนชวง ๆ ไดกอนทจะมการประเมนผลทงโครงการ

3. ก าหนดเครองมอและดชนชวดการประเมนผล เนองจากแตละผลลพธทจะทดสอบจะมการใชเครองมอและดชนชวดความส าเรจทแตกตางกน

4. ระบรายละเอยดของวตถประสงคของเปาหมายทจะประเมนผลใหชดเจนสวนใหญจะมการก าหนดตวเลขหรอเปอรเซนตใหชดเจนเพอการยอมรบในผลลพธของความส าเรจของผลลพธทเกดขน

- 282 -

5. เลอกโครงการ/กจกรรม/สนคา/บรการทจะประเมนผล เนองจากแผนงานมการวางแผนทเปนระบบมการออกแบบกจกรรมทมความหลากหลายเหมาะสมกบเปาหมายทจะด าเนนการเปลยนแปลงองคการ ดงนน จงเลอกโครงการบางสวนมาประเมนผล

6. ก าหนดรายละเอยดของขอมลใหชดเจน เปนการพจารณาและก าหนดรายละเอยดของขอมลตาง ๆ ทจะตองประกอบในการประเมนผลโครงการ/กจกรรม/สนคา/บรการใหชดเจน เพอเปนดชนชวดถงผลลพธของโครงการ

7. ตดสนใจในการเลอกใชวธการรวบรวมขอมลเปนการพจารณาและตดสนใจถงวธการ เทคนคทจะใชเกบรวบรวมขอมลตาง ๆ ใหเพยงพอตอการประเมนผลและเกดประสทธภาพสงสดและเสยคาใชจายต าทสด

8. เกบรวบรวมขอมล เปนการด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามวธการ เทคนคทเลอกใช

9. วเคราะหและแปลผลขอมล เปนกระบวนการวเคราะหตความ แปลความหมายตามเทคนคตาง ๆ เพอจะไดขอมลทเปนบทสรปผลของการประเมนผลการพฒนาองคการ

10. รายงานการประเมนผล เปนแผนการประเมนผลทมรปแบบ มลกษณะเปนเอกสารทเปนบทสรปและขอแนะน าในการประเมนโครงการ/กจกรรม/สนคา/บรการในการพฒนาองคการทเปนระบบ เพอน าเสนอผบรหารหรอสวนทเกยวของ

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลเปนขนตอนส าคญในการประเมนผลเนองจากจะตองน าขอมลทรวบรวมมาวเคราะหและตความหมาย เพอจะไดเปนบทสรปผลของการประเมนผลการพฒนาองคการ ซงรายละเอยดตาง ๆ ในการวเคราะหขอมลและการตความขอมลนนสามารถอธบายสรปในรายละเอยดตาง ๆ ไดดงน

การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

เปนขอมลทไดจากการเกบรวบรวมขอมลดวยวาจา จากการสมภาษณ การประชมกลม การเขยนเสนอแนะในการตอบแบบสอบถาม ซงมรายละเอยดสามารถสรปขนตอนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพไดดงน

1. อานขอมลทงหมดทไดรวบรวมมา

2. จดระบบขอมลตาง ๆ ทมอยในประเภทเดยวกน เชน ขอแนะน า จดแขง จดออน ประสบการณทคลายกน ปจจยน าเขาโครงการ การเสนอแนะ ปจจยออก ดชนชวดผลลพธ ฯลฯ

3. แยกประเภทของขอมล หรอประเดนตาง ๆ ตามขอ 2

- 283 -

4. พยายามก าหนดรปแบบทมความสมพนธแบบเปนเหตเปนผลตามประเดนตาง ๆ เชน คนทงหมดทอยในโครงการในชวงสดทายจะมความเกยวของคลาย ๆ กน คนทงหมดทมาจากขอบเขตทางภมศาสตรเดยวกน คนสวนใหญทมชวงของเงนเดอนเดยวกน และกระบวนการหรอเหตการณของประสบการณผตอบค าถามระหวางโครงการ เปนตน

5. เกบขอคดเหนทงหมดไวเผอมความจ าเปนทจะตองใชในอนาคต

ภาพท 9.2 ขนตอนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

ทมา : ดดแปลงจาก Carter McNamara. (1998). Basic Guide to Program Evaluation.

http://www.mapnp.org/lllibrary/evaluatm/fnl_eval.htm#anchor1575679.

การตความหมายของขอมล

การตความหมายของขอมลทไดจากการเกบรวบรวมและมการแบงแยกเปนประเดน ๆ แลว มขนตอนรายละเอยดสรปได คอ

1. พยายามใสขอมลเขาไปในภาพในอนาคต เชน

- เปรยบเทยบผลลพธในสงทเปนผลลพธคาดหวงหรอใหสญญาไว ตวอยางเชน การจดการ หรอทมงานโครงการ มาตรฐานการบรการ เปาหมายโครงการ ดชนชวด ความส าเรจของผลลพธ เปนตน

- อธบายประสบการณโครงการ เชน จดแขง จดออน ฯล 2. พจารณาขอแนะน าเพอชวยทมงานโครงการปรบปรงโครงการ บทสรปเกยวกบการ

ปฏบตการของโครงการหรอเปาหมายการประชม เปนตน

อานขอมลทงหมดทรวบรวมมา

จดระบบขอมลใหอยในประเภทเดยวกน

แยกประเภทของขอมล

ก าหนดรปแบบทมความสมพนธกน

เกบขอคดเหนไวใชในอนาคต

- 284 -

3. บนทกบทสรปและขอแนะน าในเอกสารรายงาน และอธบายถงความบรสทธใจในบทสรปและขอแนะน า

รายงานผลลพธการประเมนผล

การรายงานผลลพธ ตองพจารณาในประเดนตาง ๆ ดงน

1. ระดบและขอบเขตของเนอหาขนอยกบบคคลทจะรายงาน เชน ผบรหาร พนกงาน ลกคากลมเปาหมาย สาธารณะ เปนตน

2. ตองแนใจวา

- พนกงานจะมโอกาสในการทบทวนและโตตอบรายงานการประเมนผลอยางระมดระวง

- ถอยความในการเสนอแนะจะถกน าไปใชในแผนการปฏบตการ

3. ผสนบสนนทางการเงนหรอผบรหารระดบสงตองการรายงานทมบทสรปส าหรบผบรหารดวย (เปนการอธบายภาพรวมขององคการและโครงการภายใตการประเมนผล เปาหมายการประเมน วธการ กระบวนการ รายละเอยดของบทสรปและขอแนะน า)ตองแนใจวา

4. การจดบนทกแผนการประเมนผลและกจกรรมในแผนการประเมนผลสามารถน าไปอางองไดเมอมการประเมนโครงการทมลกษณะคลายคลงกนในอนาคต

เทคนคการประเมนประสทธผลหรอผลลพธ (Carter McNamara : 1998)

(Efficiency/Outcome – Based Evaluation)

เปนการเนนความส าคญทเพมขนจากการไมไดผลประโยชนและการถกถามจากผบรหารระดบสงทสนบสนนทางการเงนในการด าเนนโครงการ เมอองคกรมการด าเนนการในกจกรรมทถกตองจรงกควรจะมผลลพธทท าใหเชอไดวา ทดกวา หรอพสจนความจรงไดวามความจ าเปนตอกลมเปาหมาย ผลลพธทไดของกลมเปาหมายทเกดจากการเขารวมกจกรรมตาง ๆ นนจะท าใหมการเรยนรทมากขน(ความร ทศนคต และทกษะ) หรอเขาใจเงอนไขตาง ๆ ไดดขน เชน การรบรทมากขน และการเชอมนตนเอง เปนตน

การประเมนผลพนฐานของผลลพธสามารถด าเนนการทดสอบหรอการประเมนผลในหนงหรอสองโครงการกอนทจะมการประเมนผลพนฐานของผลลพธทงโครงการ ซงขนตอนของการด าเนนโครงการประเมนผลพนฐานของผลลพธ สามารถสรปได ดงน

1. ก าหนดผลลพธหลกกวาจะทดสอบหรอประเมนผล เปนการทดสอบหรอพสจนในโครงการใดโครงการหนงภายใตการประเมนผล เชน ถาตองการสะทอนใหเหนถงภารกจทเปนเปาหมายหลกของโครงการ อาจจะตองตงค าถามเพอถามตวเองวา “อะไรคอผลกระทบทมตอ

- 285 -

กลมเปาหมาย” หรอตองการใหเหนวาภารกจคอการบรการเสมอนเปนครอบครวเดยวกน กตองคดวาควรจะจดการอยางไรทจะท าใหการบรการเกดประสทธภาพสงสดใหไดรบการยอมรบจากลกคา อาจจะตองตงค าถามเพอถามตวเองและค าตอบของค าถามวาท าไมกคอ ผลลพธ (Results) เชน อะไรคอกจกรรมหลกทจะตองด าเนนการเดยวน และตองคดวากจกรรมแตละกจกรรมท าไมจะตองท า เปนตน การก าหนดผลลพธหลกจะเปนมาตรการลาสดของแนวความคดทจะพสจนวากจกรรมทด าเนนอยในปจจบนเปนกจกรรมทไมมประสทธภาพ และจะรวาอะไรเปนสงแรกทควรจะด าเนนการในขณะนน

2. เลอกผลลพธทจะทดสอบ ในการประเมนพนฐานของผลลพธนน ผประเมนจะตองมการจดล าดบความส าคญของผลลพธแลวเลอก 2 ใน 4 ผลลพธทส าคญ ๆ มาทดสอบ (ในกรณทถกจ ากดทางดานของเวลาและทรพยากร)

3. ก าหนดเครองมอและดชนชวดในการประเมน เครองมอ(Tools) และดชนชว ดความส าเรจ(Indicators) มความส าคญและเนนทสดในขนตอนของการประเมนผลพฒนาการองคการ ดงนนในแตละผลลพธทจะท าการประเมนนนจะตองก าหนดใชชดเจนวาจะใชเครองมอและดชนชวดใด

4. ระบเปาหมายของกลมเปาหมายทจะประเมนผลใหชดเจน การประเมนผลการพฒนาองคการมความจ าเปนตองก าหนดรายละเอยดของวตถประสงคทตงไวของกลมเปาหมายในการประเมนผลในลกษณะทเปนตวเลขหรอเปอรเซนตใหชดเจน เพอการยอมรบในผลลพธของความส าเรจของผลลพธทเกดขน เชน

- ความมนใจตนเองในการท างานทาทายเพมขน (ผลลพธ) - 80% ของกลมเปาหมายมผลการท างานดมาก (ดชนชวด) 5. ก าหนดรายละเอยดของขอมลใหชดเจน วาขอมลใดมความจ าเปนทจะตองแสดงให

เหนหรอน ามาประกอบในการประเมนผลเพอเปนดชนชวดถงผลลพธของโครงการ เชน - จ านวนของกลมเปาหมายทเปนกลมเปาหมายหลกทเขารวมโครงการ

- จ านวนของกลมเปาหมายทมผลการปฏบตงานดมาก

- จ านวนของกลมเปาหมายทมการสงตวไปอบรมเฉพาะดานภายนอก

- ในกรณทเปนโครงการใหม จ าเปนทจะตองแสดงใหเหนวามความพยายามอยางสงทจะด าเนนงานตามแผนงาน

6. ตดสนใจเลอกวธการรวบรวมขอมล การพจารณาและตดสนใจวาจะสามารถรวบรวมขอมลทมประสทธภาพไดอยางไร เชน พจารณาจากเอกสารโครงการ สงเกตกลมเปาหมายทเขารวมโครงการออกแบบสอบถามและสมภาษณเกยวกบประโยชนทกลมเปาหมายไดรบจากการเขารวมโครงการ ฯลฯ

- 286 -

การประเมนผลประสทธผลหรอผลลพธ สามารถด าเนนการประเมนตามระดบเปาหมาย คอ การประเมนความร ทศนคต พฤตกรรม และผลลพธ

เทคนคการประเมนความร (knowledge)

เปนเทคนคในการทดสอบทกษะ ประสบการณ หลกการ แนวคด ความจรง และเทคนคตาง ๆ ทไดรบการถายทอดจากกจกรรมในการพฒนาองคการอนเปนฐานทจ าเปนส าหรบการประยกตใชในการปฏบตงาน หรอการแกปญหา เนองจากความรเปนสงทสะสมจากการทดลองเรยนรของผอนมากอน ดงนนการใชความรจะสามารถลดความเสยหายและเพมผลผลตในการปฏบตงานได การวดความรจะมลกษณะส าคญ (วระพล สวรรณนนท : 2534) คอ

- เกดผลลพธในเชงคณตศาสตร

- มลกษณะวดกอนและหลงด าเนนการ

- ใชเปาหมายของกจกรรมหรอโครงการเปนรากฐาน

- ใชหลกการทางสถตในการวเคราะห เชน ระดบความเชอมน ฯลฯ

ภาพท 9.3 โครงสรางการเปลยนแปลงพฤตกรรม

ทมา : Adapted from Tracey, William R. (1998) Evaluating Training and Development System.

American Management Association, USA.

ระดบเปาหมายของการประเมนความร แบงได 6 ระดบ คอ (Bloom : 1956)

1. ระดบความร (ทบทวน) 2. ระดบความเขาใจ

3. ระดบการน าไปประยกตใช

4. ระดบการวเคราะห

ความรกอน

การพฒนาองคการ

กจกรรมการพฒนาองคการ ความรหลง

การพฒนาองคการ

ผลทเปลยนแปลงในการปฏบตงานตามเปาหมาย

การพฒนาองคการ ปจจยอน ๆ ปจจยอน ๆ

- 287 -

5. ระดบการสงเคราะห

6. ระดบการประเมน (ทมลกษณะซบซอนมาก ๆ)

ตารางท 9.1 ตวอยางเทคนคและระดบการประเมนความร

เทคนคในการประเมนผล การบรรลระดบการเรยนร

- ทดสอบ (Exam)

- การซกถาม (Quizzes)

- เลอกตอบค าถาม (Multi Choice)

- เตมค า (Fill in)

- ขอเขยนสน ๆ (Essay)

ความร ความเขาใจ การน าไปประยกต

- การบาน (Homework) ความร ความเขาใจ การน าไปประยกต

- การแกปญหา (Problem Solving) ความร ความเขาใจ การน าไปประยกต

- การมศกษา (Case Study) ความร ความเขาใจ การน าไปประยกต

ใชการวเคราะห การสงเคราะห การประเมน

- วารสาร (Journal) ความร ความเขาใจ การน าไปประยกต

ใชการวเคราะห การสงเคราะห การประเมน

- รายงานวจย (Research report) ความร ความเขาใจ การน าไปประยกต

ใชการวเคราะห การสงเคราะห การประเมน

- แฟมงาน (Portfolio) ความร ความเขาใจ การน าไปประยกต

ใชการวเคราะห การสงเคราะห การประเมน

ทมา : Adapted from Bloom (1956)

ขนตอนการการประเมนความร

การประเมนความรสามารถด าเนนการตามขนตอนตาง ๆ สรปได ดงน 1. มการทดสอบกอนการด าเนนกจกรรมการพฒนาองคการ

2. ม ก ารจด ท า Experimental Design ใน รป ข อ ง Control Group แล ะ Experimental

Group แลวน ามาเปรยบเทยบกน

3. การวเคราะหการทดสอบครงแรก แยกไดสองเปน 2 ประเภท 3.1 น าผลทไดรวมของแตละคนมาลงตาราง

- 288 -

3.2 น าผลการตอบในแตละประเดนของความรทวดมาลงตาราง

4. เมอโครงการหรอกจกรรมสนสด ทดสอบอกครงดวยขอทดสอบเดมหรอขอทดสอบทมลกษณะใกลเคยงกน ทง Control Group และ Experimental Group แลวน าผลทไดมาเปรยบเทยบกบการทดสอบครงแรก

แบบค าถามในการประเมนความร (จฑามณ ตระกลมทตา : 2544)

1. ความร (Knowledge) การประเมนการเรยนรสามารถจ าแนกได 4 แบบ คอ

- แบบทดสอบอตนย / แบบทดสอบปลายเปด (Essay / Open – ended tests)

- แบบทดสอบเตมค าหรอค าตอบสน ๆ (Write – in or short – answer tests)

- แบบทดสอบถก / ผด (True / False tests)

- แบบทดสอบหลายตวเลอก (Multiple – Choice tests)

ตามหลกการประเมนผลเพอประเมนวาผเขารวมโครงการประสบความส าเรจในการเรยนรมากนอยเพยงใดน น จะมการเกบขอมล 2 ครง คอ ครงแรกกอนด าเนนการ (Pre-test) และประเมนผล เมอเสรจสนโครงการ (Post-test) เพอประเมนวาผรวมโครงการไดเรยนรอะไรเพมเตมขนบางการค านวณในการประเมนความรเพอหาสมฤทธผลสามารถด าเนนการไดตามตวอยาง เชน นาย ก. สอบกอนด าเนนโครงการได 21 คะแนน หลงด าเนนการ 85 คะแนน

คะแนนการเรยนรทไดจรง = คะแนนหลงการด าเนนโครงการ – คะแนนกอนการด าเนนโครงการ

85 – 21 = 64

คะแนนทนาจะเปน = 100 – คะแนนกอนการด าเนนโครงการ

( 100 – 21 = 79)

คะแนนของความสมฤทธผล = ……………………………….× 100

( 64 × 100 = 81%)

คะแนนทนาจะเปน 79

2. ทกษะ (Skills) การใหผเรยนไดแสดงหรอกระท าทกษะน น ๆ ออกมาเปนวธการประเมนทกษะทดทสดโดยผประเมนจะคอยสงเกตและใหคะแนน เรยกวา การทดสอบการปฏบตงาน (Performance test)หรอ การทดสอบความสามารถ (Competency test) การทดสอบจะมลกษณะกระท าในรปของการสรางสถานการณจรงและใหผเรยนไดแสดงความสามารถในการใชทกษะทไดเรยนมา เชน ใหผเขารวมโครงการพมพงาน โดยใชโปรแกรม Microsoft Word 97 ตามตนฉบบทแจกใหเสรจภายใน 5 นาท เปนตน

- 289 -

เทคนคการประเมนทศนคต (Attitude)

เปนเทคนคในการทดสอบดานความรสกของบคคลทจะมพฤตกรรมเปนไปในทางชอบไมชอบตอสงใดสงหนง เชน บคคล กลม ลทธ ความเชอ วตถ อปกรณ เทคโนโลย ฯลฯ ดงนน การใชความรจะสามารถลดความเสยหายและเพมผลผลตในการปฏบตงานได (วระพล สวรรณนนท : 2534) การวดทศนคตสามารถด าเนนการไดหลายแบบตามความเหมาะสม ดงน (จฑามณ ตระกลมทตา : 2544)

- มาตรจดประเภท (Nominal Scale) คอ แบบประเมนทผประเมนเปดโอกาสใหผตอบเลอกประเภทความรสกทมตอขอความทเสนอให เชน จรง – ไมจรง เหนดวย – ไมเหนดวย ฯลฯ มาตรจดประเภททรจกดคอเกณฑมาตราสวนของเทอรสโทน (Thurstone) เชน

1. ความรบผดชอบประการแรกของผบรหาร คอ การดแลผใตบงคบบญชา เหนดวย ไมเหนดวย

2. ผบรหารตองสามารถปฏบตงานของผใตบงคบบญชาไดทงหมด เหนดวย ไมเหนดวย

- มาตรจดล าดบ (Ordinal Scale) คอ แบบประเมนทผประเมนเปดโอกาสใหผ ตอบจดอนดบสงเราทเสนอให ตามล าดบ ความมากนอยของคณสมบตบางอยาง เชน ถาจะวดความนยมเกยวกบพรรคการเมองตาง ๆ อาจเสนอรายชอพรรคการเมองตาง ๆ ใหผตอบจดล าดบความชอบจากมากทสดถงนอยทสด เปนตน

- มาตรอนตรภาค (Interval Scale) คอ แบบประเมนทจ าแนกระดบความรสกออกเปน 5 ชวง แตละชวงจะมระยะหางเทา ๆ กน ตงแตเหนดวยอยางยง เหนดวย ไมมความคดเหน ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง เปนตน มาตรอนตรภาคทรจกดคอ แบบวดทศนคตของลเคต (Likert) และออสกด (Osgood)

เทคนคการประเมนพฤตกรรม (Behavior)

เปนเทคนคเพอทดสอบความเปลยนแปลงพฤตกรรมของกลมเปาหมายผานกจกรรมการพฒนาองคการ (สวสด สคนธรงส : 2516) เนองจากองคการมเปาหมายลกษณะพฤตกรรมทพงประสงคทจะใหเปลยนแปลงอยแลว และหลงจากกลมเปาหมายผานการเขารวมกจกรรมการพฒนาองคการแลวจะมลกษณะหรอใกลเคยงพฤตกรรมทองคการตองการ พฤตกรรมทพงประสงคทองคการตองการใหเปลยนจะเปนทกษะ ความสามารถ ความร หรอทศนคตดานใดดานหนงกได แตจะตองเปนพฤตกรรมทระบใหชดเจนวาเปนสงทผบรหารองคการ ตองการใหกลมเปาหมายในการพฒนาองคการ เชน ตองการใหหวหนางานสามารถน าวธการบรหารแบบมสวนรวมไปปฏบต หรอตองการใหเจาหนาทสามารถใชเครองคอมพวเตอรไดอยางถกตอง เปนตน

- 290 -

ระดบเปาหมายของการประเมนพฤตกรรม

การวดพฤตกรรมสามารถแบงได 2 ระดบ คอ 1. ประเมนความสนใจ ความรสก และทกษะกอนและระหวางเขารวมกจกรรมการพฒนา

องคการ

2. ประเมนผลการเปลยนแปลงของพฤตกรรมภายหลงการเขารวมกจกรรมการพฒนาองคการ

เทคนคการประเมนพฤตกรรม

การประเมนพฤตกรรมในการปฏบตงานใชการวจยและการประเมนผลหลาย ๆ วธดวยกน แตทก ๆ วธขนอยกบ 2 วธใหญ ๆ คอ “การเฝาด” และ “การถาม” ซงหมายถงการสงเกตการณ สอบถาม และการสมภาษณ ผประเมนจะหาขอมลเกยวกบพฤตกรรมในการปฏบตงานของกลมเปาหมายทเขารวมกจกรรมการพฒนาองคการ ถาผประเมนตองการส ารวจพฤตกรรมทวไป ๆ ไปทงหมดกจะใชเทคนคใน “แนวกวาง” และถาหากตองการจะศกษาพฤตกรรมใดเฉพาะเจาะจง กจะใชเทคนคการศกษาใน “แนวลก” สรปรายละเอยดเทคนคตาง ๆ ไดดงน

เทคนคการประเมนพฤตกรรมในแนวกวาง (วระพล สวรรณนนท : 2534)

1. การสมกจกรรมการท างาน (Activity Sampling)

เปนเทคนคในการศกษางาน โดยวธสมชวงเวลาเพอสงเกตพฤตกรรมกลมเปาหมายทเขารวมกจกรรมการพฒนาองคการ โดยอาศยหลกการ 4 วธ คอ

- การตดสนใจเลอกมตทจะสงเกต

- การตดสนใจเลอกประเภทของงแตละมต

- ตดสนใจใชสมชวงเวลาทจะท าการสงเกตการณ

- ตดสนใจเลอกเสนทางในขอบเขตทงานของผเขาอบรมครอบคลมไปถงกจกรรมทใชในการสมกจกรรมการท างาน กคอ

การสงเกตด เปนการสงเกตดและแลวเขาไปหากลมเปาหมายและถามเพอใหไดรายละเอยดทลกเกยวกบพฤตกรรมกลมเปาหมาย

การแกจดออน เปนการสงเกตพฤตกรรมของกลมเปาหมายโดยมลกษณะทตองใชระยะเวลาอยกบกลมเปาหมายในชวงระยะเวลาหนงและบนทกพฤตกรรมในชวงเวลาทก าหนด ซงกลมเปาหมายจะถกสงเกตหลายชวงเวลาซ า ๆ กนเปนวน เปนสปดาห

- 291 -

2. บนทกการสงเกตการณ (Observer Diaries)

เปนการประเมนพฤตกรรมการท างานในลกษณะบนทกสงทไดสงเกตเหนจากกลมเปาหมายในชวงระยะเวลาหนง

3. บนทกอนทน (Self – Diaries)

เปนการบนทกของกลมเปาหมายทเขารวมกจกรรมการพฒนาองคการตาง ๆ ของกลมเปาหมายเอง ซงเปนวธทประหยด สวนใหญวธนจะใชกบผบรหารท าใหทราบวากลมเปาหมายก าลงท าอะไรอย

4. การสมภาษณและการออกแบบสอบถามในแนวกวาง

เปนการหาขอมลทงในแนวลกและแนวกวาง เพราะการวจยเกยวกบพฤตกรรมจะไมสมบรณถาไมมการสมภาษณ แบบการสมภาษณมตงแตการตงค าถามแบบมโครงสราง มค าตอบบงคบใหตอบจนถงแบบไมเปนทางการและการอภปรายแสดงความคดเหน

5. การประเมนและการประเมนดวยตนเอง

เปนการประเมนภาพรวมในพฤตกรรมการท างานของกลมเปาหมายเองตงแตกอนเขาและหลงรวมกจกรรมการพฒนาองคการ

6. การประเมนโดยผประเมน เปนการประเมนโดยผประเมนซงเปนหวหนางาน ผรวมงานหรอผใตบงคบบญชา เปน

ผใหรายละเอยดของเหตการณในลกษณะทแสดงถงความมประสทธผลหรอไมมประสทธผลของการปฏบตงาน

เทคนคการประเมนพฤตกรรมในแนวลก

1. เทคนคการประเมนแบบปด

เปนเทคนคทใชเพอวดวตถประสงคเชงพฤตกรรมของกลมเปาหมายทเขารวมกจกรรมการพฒนาองคการ มเทคนคการประเมนแบบปด คอ

- วธใหค าแนะน าโดยผบรหารเปนเทคนควธการทใหผบรหารเปนผสงเกตพฤตกรรมโดยตรงและมวตถประสงคทจะชวยใหค าแนะน าใหกลมเปาหมายไดพฒนาวธการท างานดวย ซงผบรหารทท าหนาทดงกลาวนจะตองรเนอหาและจดประสงคของกจกรรมการพฒนาองคการเปนอยางด

- การรายงานดวยตนเองเปนเทคนคการรายงานพฤตกรรมทเกดขนอยางละเอยดดวยตนเอง (เทยบไดกบการบนทกอนทน)

- 292 -

2. เทคนคการประเมนแบบเปด

เปนเทคนคในการประเมนผลวตถประสงคเชงพฤตกรรมทมการก าหนดเกณฑในการประเมนทชดเจน เพอจะไดทราบพฤตกรรมกลมเปาหมายทเขารวมกจกรรมการพฒนาองคการวาไดเปลยนแปลงไปในทศทางใด ผลการเปลยนแปลงกอใหเกดผลประโยชนอยางไร

ขนตอนในการประเมนผลดานพฤตกรรม (จฑามณ ตระกลมทตา : 2544)

การประเมนการเปลยนแปลงพฤตกรรม ด าเนนการตามขนตอน สรปไดดงน

1. อธบายใหเขาใจวากลมเปาหมายทเขารวมกจกรรมการพฒนาองคการจะตองปฏบตตนอยางไร เพอแสดงวาไดรบการถายทอดความร ทกษะ และประสบการณ เมอกลบไปปฏบตภารกจเดม หลงจากผานการเขารวมกจกรรมการพฒนาแลว

2. มรายละเอยดของสภาพการณและลกษณะแวดลอมทผเขารวมกจกรรมการพฒนาองคการจะตองเผชญเมอกลบไปปฏบตงาน เชน โครงสรางองคการ ลกษณะการบงคบบญชา และบรรยากาศของสถานทท างาน เปนตน

3. ก าหนดมาตรฐานทถอวาเปนระดบของการปฏบตงาน คณภาพของผลผลต หรอบรการทดทจะตองปฏบต เชน มาตรฐานการบรการทดควรเปนอยางไร คณภาพของผลผลตแตละชนหรอบรการแตละครงจะตองมลกษณะประณตอยางไร และตองใชเวลาไมเกนเทาใด

ภาพท 9.4 โครงสรางการเปลยนแปลงพฤตกรรม

ทมา : Adapted from Tracey, William R. (1998) Evaluating Training and Development System.

American Management Association, USA.

พฤตกรรมกอน

การพฒนาองคการ กจกรรมการพฒนาองคการ

ผลการเรยนร

พฤตกรรมใหม

ผลทเปลยนแปลงในการปฏบตงานตาม

เปาหมาย

การพฒนาองคการ

- 293 -

บทสรป

การประเมนผล เปนกระบวนการวางแผนเพอรวบรวมขอมลศกษา และวเคราะหก าหนดเกณฑกจกรรมตาง ๆ ทด าเนนการขนในแผนงาน ทงน เพอทบทวนการปฏบตงานทงระบบ ตดตามตรวจสอบวดผลกระทบ และความคบหนาทเกดขนจากการใชเครองมอหรอเทคนคตาง ๆ ตลอดจนแสวงหากลไกในการบรหารโครงการใหประสบความส าเรจ การประเมนผลมลกษณะเปนการวจยเชงปฏบตการ กลาวคอ เปนการประเมนโครงการทมประสทธภาพและประสทธผลทไมไดด าเนนการตามความรสกของผประเมนหรอกระแสเทานน แตตองอาศยหลกการการประเมนทางวทยาศาสตรเขามาชวยเพอใหเกดผลลพธทถกตองและเชอถอได ทงนการประเมนผลมเปาหมายส าคญคอ ชวยในการคนหาและคาดการณปญหาทเกดขนกบโครงการท าใหผจดการโครงการและผบรหารสามารถวเคราะหและก าหนดแนวทางแกไขไดทนเวลา ชวยสงเสรมและสนบสนนใหโครงการบรรลวตถประสงคอยางมประสทธภาพและเปนรปธรรม สงเสรมการตดตอสอสาร เพอสรางการรบร ความเขาใจ และมสวนรวมในการสรางผลการด าเนนงานของโครงการไปยงสวนตาง ๆ ขององคการ และเสรมความร ความเขาใจและประสบการณในการแกปญหา และการน าโครงการไปขยายผลและใชงานในอนาคต ซงการประเมนผลมขนตอนการด าเนนการ 10 ขนตอน คอ 1) ระบรายละเอยดของผลลพธหลกทจะประเมนผล เปนการระบเปาหมายทเปนผลลพธหลกขององคการในการด าเนนกจกรรมการพฒนาองคการ 2) เลอกผลลพธทจะทดสอบ 3) ก าหนดเครองมอและดชนชวดการประเมนผล 4) ระบรายละเอยดของวตถประสงคของเปาหมายทจะประเมนผลใหชดเจน 5) เลอกโครงการ/กจกรรม/สนคา/บรการทจะประเมนผล 6) ก าหนกรายละเอยดของขอมลใหชดเจน 7) ตดสนใจในการเลอกใชวธการรวบรวมขอมล 8) เกบรวบรวมขอมล 9) วเคราะหและแปลผลขอมลและ 10) รายงานการประเมนผล เทคนคการประเมนผลจ าแนกได 6 ประเภท และแตละประเภทมวตถประสงคทแตกตางกนทงในลกษณะประเมนกอนการด าเนนโครงการ ประเมนประสทธภาพของโครงการ ประเมนกระบวนการการด าเนนงาน ประเมนผลลพธของโครงการ ประเมนผลกระทบจากการด าเนนการโครงการ และการประเมนความพงพอใจ

- 294 -

ค าถามทายบท

1. ใหผเรยนอธบายการประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคมดงตอไปน

- เปาหมายการประเมนผลการพฒนาทรพยากรมนษย - ระดบของเปาหมายในการประเมนผล

- ระดบของกลมขอมลในการประเมนผล

- ประเภทของการประเมนผล

- การเลอกใชเครองมอในการประเมนผล

- ขนตอนของการประเมนผล

2. ใหผเรยนวเคราะหขอมลเชงคณภาพและเชงปรมาณ เพอประเมนความรของบคคลากร

3. ใหผเรยนประยกตใชประโยชนของการประเมนการพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาสงคมในการน าไปใชในชวตประจ าวน

- 295 -

เอกสารอางอง

กรต ยศยงยง. (2548). การวางแผนการพฒนาทรพยากรมนษยเชงกลยทธ. กรงเทพฯ : มสเตอร กอปป (ประเทศไทย). จฑามณ ตระกลมทตา.(2544). การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ. สงขลา : คณะวทยาการ

จดการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ณฏฐพนธ เขจรนนทน.(2545). กลยทธการเปลยนแปลงและพฒนาองคการ. กรงเทพฯ :

เอกซเปอรเนท มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. วระพล สวรรณนนท.(2534). การประเมนผลและเทคนคการประเมนผล. กรงเทพฯ : สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร. สนนทา เลาหนนทน.(2544). การพฒนาองคการ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : ด.ด.บคสโตร. สวสด สคนธรงส. (2516). การประเมนผลการฝกอบรม : หลกการและเทคนค. กรงเทพฯ : สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. Beckhard & Harris. (1997). Organization Transitions : Managing Complex Change.

Reading,Mass : Addison-Wesley Publishing Company.

Bloom, Benjamin A.(1956). Taxonomy of Education Objective Handbook I : Cognitive

Domain. New York : David Mc Kay Company.

Carter McNamara.(1998). Basic Guide to Program Evaluation.

http://www.mapnp.org/library/evaluatn/fnl_eval.htm#anchor1575679.

DuBrin, Andrew J. and Ireland, R Duane.(1993). Management & Organization. (2nd ed.)

Cinncinnati. College Division, South – Western Pub.com.

Edward Suchman.( 1967). Evaluation Research. New York : Russell Sage.

Henry W. Reicken.(1978). “Memorandum on Program Evaluation” in French, Wendell L. et. Al

Organi Zation development : Theory, Practice and Research. Dallas, TX : Business

Publication.

Sharon Wagner and Chris Hammond.(2003). Organization Development Network

Demonstrating the ROI Of OD. Annual Conferrence October 14.

Tracey, William R.(1998). Evaluating Training and Development System. American

Management Association, USA.

- 297 -

บรรณานกรม

กาญจนา แกวเทพ.(2538). การพฒนาแนววฒนธรรมชมชน. กรงเทพมหานคร : สภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพอการพฒนา,

กรต ยศยงยง. (2548). การวางแผนการพฒนาทรพยากรมนษยเชงกลยทธ. กรงเทพฯ : มสเตอร กอปป (ประเทศไทย). กระบวนการกลม. (2560). สบคนเมอ 9 พฤษภาคม 2560, จาก

https://www.novabizz.com/NovaAce/Manage/group.htm

กระบวนการพฒนาชมชน. (2555). สบคนเมอ 9 พฤษภาคม 2560, จาก

http://www.thailocalmeet.com/index.php?topic=46594.0

คมสน หตะแพทย, บรรณาธการ. พฒนาสงคม รวมบทความดานการพฒนาสงคมขององคการ

พฒนาเอกชน, ม.ป.ท., 2527.

จกกร เสรมทรพย. ( 2543). คณภาพชวตกบการท างาน, ” วารวารนกบรหาร. 20 (1-4) : 52-57. จตจ านงค กตกรต. การพฒนาชมชน : การมสวนรวมของประชาชนในงานพฒนาชมชน. กรงเทพมหานคร

, 2532.

จตต มงคลชยอรญญา. การศกษาชมชนเพอการพฒนา. (เอกสารประกอบการเรยนภาควชาการพฒนาชมชน). กรงเทพมหานคร : คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2540.

จฑามณ ตระกลมทตา.(2544). การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ. สงขลา : คณะวทยาการ

จดการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร. เจมศกด ปนทอง. การบรหารการพฒนาชนบท. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, 2526.

ฑตยา สวรรชฎ. “ชมชนชนบทไทย.” ใน การบรหารงานพฒนาชมชน. กรงเทพมหานคร :

โอเดยนสโตร, 2527.

ณรงควทย แสนทอง.(2544). การบรหารทรพยากรมนษยสมยใหม (พมพครงท 2). กรงเทพฯ:

เอช อาร เซนเตอร. ณรงคศกด บญเลศ (2550) การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ เอกสารชดวชาการจดการ

องคการและทรพยากรมนษย หนวยท 11 นนทบร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ณฏฐพนธ เขจรนนทน. (2545). กลยทธการเปลยนแปลงและพฒนาองคการ. กรงเทพฯ :

เอกซเปอรเนท มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

- 298 -

ดนย เทยนพฒ.(2543). การบรหารทรพยากรบคคลในศรรตวรรษท 21.กรงเทพฯ: ไทยเจรญ

การพมพ. เดนพงษ พลละคร.(2530).การบรหารบคคลภาครฐ.กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ทนงศกด คมไขน า. การพฒนาเชงปฏบต. กรงเทพมหานคร : บพธการพมพ, 2534.

นนทนา ธรรมบศย. ( 2540). การพฒนาประสทธภาพในการท างาน, ” วารสารแนะแนว. 31 (166) : 25-30. นมตร กลนดอกแกว. (2555). การพฒนา. สบคนเมอ 9 พฤษภาคม 2560, จาก https://www.gotoknow.org/posts/300377

บญมาก พรมพรวย. ( 2541 ). การบรหารเวลา. พมพครงท 7. กรงเทพฯ : บรษทสรางสรรคบคก จ ากด. ประเวศ วะส. ศกดศรแหงความเปนคน ศกยภาพแหงความสรางสรรค. พมพครงท 4.

กรงเทพมหานคร : ส านกพมพหมอชาวบาน, 2540.

ประเวศ มหารตนสกล.(2544). การบรจดการทรพยากรมนษยดวยเทคโนโลยสารสนเทศ พมพครง

ท 2. กรงเทพฯ: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน). ปรชา เปยมพงศสานต.(2537). วธวทยาศกษาสงคมไทย : วธใหมแหงการพฒนา. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ : เอดสน เพรสโปรดกส,

พเยาว สดรก. (2553). ศกษาสมรรถนะหลกของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการเปนองคกร

แหงการเรยนรของโรงเรยน สงกดส านกงานปทมธานเขต1. วทยานพนธปรญญา มหาบณฑตสาขาวชาเทคโนโลยการบรหารการศกษา คณะครศาสตรอตสาหกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร. พระพรหมคณาภรณ. (2548). งานกไดผลคนกเปนสข. กรงเทพฯ : อมรนทร.

พวงรตน เกสรแพทย. (2557). การบรหารและจดการการศกษา. กรงเทพฯ : มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ

พะยอม วงศสารศร.(2534). การบรหารงานบคคล พมพครงท 2. กรงเทพฯ: คณะวชาวทยาการ

จดการ วทยาลยครสวนดสต. พมสร ตยะโคตรและคณะ. [ม.ป.ป.]. ทมงานและการท างานเปนทม. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560, จาก https://sites.google.com/site/anthikabac/thim-ngan-laea-kar-thangan-pen-thim

พมสร ตยะโคตรและคณะ. [ม.ป.ป.]. ทมงานและการท างานเปนทม. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560, จาก https://sites.google.com/site/anthikabac/thim-ngan-laea-kar-thangan-pen-thim

- 299 -

ไพบลย เจรญทรพย.(2534). การสงเสรมและการพฒนาการมสวนรวมของชมชน.

กรงเทพมหานคร : บรษท นวกนก จ ากด.

ยวฒน วฒเมธ.(2526). หลกการพฒนาชมชนและหลกการพฒนาชนบท. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพไทยอนเคราะห.

วระพล สวรรณนนท. (2534). การประเมนผลและเทคนคการประเมนผล. กรงเทพฯ : สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร. สนธยา พลศร. ทฤษฎและหลกการพฒนาชมชน.(2533). กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร,

สวสด สคนธรงส.( 2516). การประเมนผลการฝกอบรม : หลกการและเทคนค. กรงเทพฯ : สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร. สญญา สญญาววฒน.(2525).การพฒนาชมชน. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช.

---------------.(2540). ทฤษฎและกลยทธการพฒนาสงคม. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

สนนทา เลาหนนทน.( 2544). การพฒนาองคการ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : ด.ด.บคสโตร. สภาพร พศาลบตร และ ยงยทธ เกษสาคร. (2549). กระบวนการพฒนาบคคลและฝกอบรม. พมพ

ครงท 5. [ม.ป.ท.]: [ม.ป.พ.].

โสมสกาว สนทวงศฯ. ( 2543, กนยายน-ธนวาคม). การจดการกบ ตน..คน..งาน, วารสาร

สทธปรทศน. 14(44) : 41-49. อภชย พนธเสน.(2539). แนวคด ทฤษฎ และภาพรวมของการพฒนา. กรงเทพมหานคร : บรษท อมรนทร

พรนตง แอนด พบลชชง จ ากด (มหาชน).

อารย น าใจด. (2556). สมรรถนะประจ าสายงานของผบรหารทสงผลตอองคกรแหงการเรยนร

ของ สถานศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม

เขต 1. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา คณะครศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม. อารย พนธมณ. ( 2541). กลยทธสความสขและความส าเรจในการท างาน, วารสารการแนะแนวและ

จตวทยาการศกษา. 1 (1) : 6-10. Beckhard & Harris. (1997). Organization Transitions : Managing Complex Change. Reading,

Mass : Addison-Wesley Publishing Company.

Bloom, Benjamin A.(1956). Taxonomy of Education Objective Handbook I : Cognitive

Domain. New York : David Mc Kay Company

- 300 -

Carter McNamara. (1998). Basic Guide to Program Evaluation.

http://www.mapnp.org/library/evaluatn/fnl_eval.htm#anchor1575679.

Daniel Khuan Thinwan. (2557). การท างานเปนทม. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560, จาก

http://dondaniele.blogspot.com/2014/05/blog-post_11.html

DuBrin, Andrew J. and Ireland, R Duane. (1993). Management & Organization. (2nd ed.)

Cinncinnati. College Division, South – Western Pub.com.

Edward Suchman.(1967). Evaluation Research. New York : Russell Sage.

Garvin, D. A. (1993). “Building a Learning organization” Harvard Business Review 73 (4): 78

– 91.

Goh, s. and C. (1998). “Toward a Learning Organization: the Strategic Building Blocks”. S.A.M.

Advanced Management Journal 63 (2): 15 – 20.

Henry W. Reicken.(1978). “Memorandum on Program Evaluation” in French, Wendell L. et. Al Organi Zation development : Theory, Practice and Research. Dallas, TX : Business

Publication.

Inkpen, A. C. and M. M. Crossan. (1995). “Believing is Seeing: Joint Ventures and Organization.

Learning”. Journal of Managrment Studies 32 (5): 595 – 618.

jobsDB(นามแฝง). (2557). เทคนคการท างาน. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560, จาก

https://th.jobsdb.com/th-th/articles

Jones, A. M. and C. Hendry. ( 1994) . “The Learning Organization: Adult Learning and

Organization Transformation”. British Journal of Management 5: 153- 162.

Jongrak Srichanngam. (2551). การพฒนาบคคล. สบคนเมอ 9 พฤษภาคม 2560, จาก

https://www.l3nr.org/posts/93517

menmen(นามแฝง). [ม.ป.ป.]. การท างานเปนทมทมประสทธภาพ. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560, จาก http://uptraining.co.th/index.php/knowledge-2/262-teamsynergy2.html

tion Programs. New York : Russell Sage Foundation.

Senge, P. M. (1990). The Fifth Discipline. London: Random House Business Books.

Senge, P. M. (1990). “The leader’s new work: Building Learning Organization”. Sloan Manage ment Review 32 (1): 7 – 23.

Senge, P. M. (1991). Team Learning. McKinsey Quarterly: 82 – 93.

Learning”. Journal of Managrment Studies 32 (5): 595 – 618.

- 301 -

Sharon Wagner and Chris Hammond. (2003). Organization Development Network

Demonstrating the ROI Of OD. Annual Conferrence October 14.

Stata, R. ( 1989) . “Organizational Learning-The Key to Management Innovation”. Sloan

Management Review 30 (3): 63 – 74.

Sudharatna, Y. and Li, L. (2003) . An Organization Readiness-to-Change towards the Development of a

Learning Organization. The Fifth International Conference of Organization learning and

Knowledge, Lancaster, UK.

Tracey, William R. (1998). Evaluating Training and Development System. American

Management Association, USA.

Ulrich, D. ( 1993) . “Profiling Organizational Competitiveness: Cultivating Capabilities”. Human

Resource Planning 16 (3): 1 – 17.

Ulrich, D. and M. A. Van Glinow. ( 1993) . “High-impact Learning: Building and Diffusing Learning

Capability”. Organizational Dynamic 22 (2): 52 – 66.

Vera, D. and M. Crossan. ( 2003) . Organizational Learning and Knowledge Management: Toward an

Integrative Framework. Handbook of Organizational Learning and Knowledge Management.

M. Easterby-Smith and M. A. Lyles. United Kingdom: Blackwell Publishing, Ltd.: 123 – 141.

Watkins, K. E. and R. T. Golembiewski. (1995). “Rethinking Organization Development for the learning

Organization”. The International Journal of Organization Analysis 3 (1): 86 – 101.