gerakan anti

8/15/2019 Gerakan Anti

1/14

GERAKAN ANTI-PENYERAHAN SARAWAK 1.0 PENGENALAN

Sejarah Sarawak telah menyaksikan penguasaan kekuasaan keluarga Brooke yang bermula

pada tahun 1841 dan berakhir 105 tahun kemudian. Berikutnya, satu episod baru telah

bermula dalam sejarah Sarawak apabila Jepun telah mengambil alih dan menduduki Sarawak

dari isember 1!41 sehingga September 1!45. Selepas tamatnya "erang unia #edua,

Sarawak telah diambil alih oleh British. $al ini telah menyebabkan berlakunya perubahan

tara% Sarawak iaitu dari sebuah negeri &merdeka'(1) di bawah pemerintahan Brooke menjadi

sebuah tanah jajahan mahkota British.(*)

"erang unia #edua telah membawa kepada kemusnahan yang teruk kepada Sarawak.

Selepas perang, Sarawak perlu dibina semula serta memerlukan perbelanjaan yang banyak.

#eadaan ekonomi pada ketika itu adalah sangat menyedihkan. $al ini dapat dilihat apabila

padang+padang minyak telah musnah dan kebun+kebun getah juga terbiar.() -leh kerana

mengalami kerosakan dan kerugian besar, ajah /harles yner Broke mendapati bahawa

Sarawak terlalu miskin untuk membangunkan semula negerinya. Beliau berpendapat bahawa

hanya kerajaan British sahaja yang sanggup untuk berbuat sedemikian. ajah /harles yner

Brooke berharap sekiranya Sarawak diletakkan di bawah kerajaan British, Sarawak dapat

menjadi sebuah negeri moden kerana mempunyai sumber kewangan yang kukuh serta

pengalaman teknikal yang diperlukan untuk pembangunan sebuah negeri moden.

sia ajah /harles yner Brooke juga telah lanjut tetapi beliau berkeberatan untuk

menyerahkan pentadbirannya kepada anak saudaranya, 2nthony Brooke mahupun pada

adiknya, Betram Brooke. $al ini demikian kerana, beliau tidak yakin kepada warisnya untuk

memerintah Sarawak dengan baik. Selain itu, Sarawak memerlukan bantuan ekonomi dan

teknikal daripada British. Bantuan daripada British tidak akan berlaku sekiranya Sarawak

masih di bawah pemerintahan inasti Brooke. 3asalah peribadi keluarga Brooke ditambah

dengan keadaan ekonomi yang mundur telah mendesak ajah /harles yner Brooke

mengambil keputusan untuk menyerahkan negeri Sarawak kepada kerajaan British. engan

itu alasan keadaan Sarawak selepas perang dijadikan peluang yang baik untuk menyerahkan

Sarawak kepada kerajaan Britain.

3ajoriti daripada penduduk Sarawak bersetuju sekiranya Sarawak diserahkan kepada

kerajaan Britain. amun begitu, pada masa yang sama, terdapat juga golongan yang

menentang penyerahan tersebut. -rang ayak dan orang /ina menyokong perubahan ini

keuali segelintir keil yang menentang. #ebanyakan orang 3elanau juga bersetuju dengan

keputusan tersebut. Sementara itu, orang 3elayu pula berpeah kepada dua kumpulan, iaitu

satu kumpulan yang menerima baik penyerahan Sarawak dan majoriti orang 3elayu yang

menentang dengan hebat. 6erakan penentangan ini lebih dikenali sebagai gerakan anti+

penyerahan 7anti-cession movement). "elbagai surat bantahan telah dihantar ke ondon dandemonstrasi telah dilakukan. amun, bantahan daripada penduduk Sarawak ini tidak


2/14

mendapat reaksi positi% daripada kerajaan Bristih, sebaliknya British tetap meneruskan

usahanya untuk menjadikan Sarawak sebagai tanah jajahan. "ada awalnya, perjuangan

penentangan ini bermula seara aman tetapi telah menapai kemunak apabila berlakunya

pertumpahan darah pada penghujung tahun 1!4!.

2.0 FAKTOR GERAKAN ANTI-PENYERAHAN

"enelitian tentang kedudukan politik orang 3elayu Sarawak pada tahun 1!49 hingga 1!58

tidak seharusnya melupakan perkembangan yang telah berlaku sebelum era tersebut hel ini

demikian kerana, perkembangan inilah yang kemudiannya telah menjadi asas kepada

pergerakan politik Sarawak. Sebagai ontoh, "ersatuan 3elayu Sarawak 7"3S: yang

ditubuhkan pada tahun 1!!, telah memainkan peranan yang penting dalam gerakan anti+

penyerahan dari tahun 1!49 hingga tahun 1!51.

6erakan anti+penyerahan telah dikaitkan dengan pelbagai %aktor. ;erdapat dua

pendapat yang menimbulkan kontrouso% "eter $eaton,

James ". -ngkili dan Sanib Said yang menyatakan bahawa gerakan anti+penyerahan

merupakan satu gerakan menuntut kemerdekaan. Sanib Said menyatakan bahawa gerakan ini

sebagai satu gerakan untuk membebaskan diri daripada British berdasarkan alasan bahawa

tidak semua orang 3elayu mendapat hak keistimewaan. $al ini demikian kerana, golonganyang mendapat keistimewaan adalah seperti golongan kelas perabangan #uhing. -leh kerana

gerakan ini disertai oleh orang 3elayu kelas bahawan dan orang ayak, maka gerakan ini

bukanlah merupakan gerakan untuk mengembalikan hak istimewa orang 3elayu. saha

untuk mengembalikan pemerintahan Brooke pula hanyalah dianggap sebagai alat untuk

perjuangan.

6olongan anti+penyerahan juga mendakwa bahawa perjuangan mereka bukanlah

perjuangan ajah 3uda, tetapi merupakan perjuangan rakyat Sarawak. 6erakan anti+

penyerahan yang dianggap sebagai gerakan anti+British sememangnya tidak dapat dina%ikan


3/14

ekoran daripada tindakan mereka yang menentang British. Berdasarkan akhbar tusan

Sarawak?

“Bangsa Timor telah sedar. Ini boleh di-saksikan dengan terang menahan taraf kebangsaan

dan kemerdekaan itu wajib pada demokrasi dan Islam. Merosak dan menghapuskan taraf ituberlawanan dengan keduan!a. "idop-n!a subor taraf itu ia-lah mengambil berat

memajukan puak raa!at !ang terkebelakang.Tetapi pengakuan hendak mengangkat mereka

itu dengan menghapuskan hak kebangsaan dan hak kemerdekaan mereka dalah menipu

mereka dengan terang.# [5]

$al ini jelas memperlihatkan bahawa sentimen antipenjajah sememangnya telah

tersemat dalam diri orang 3elayu. @alau bagaimanapun, gerakan anti+penyerahan boleh

dianggap sebagai bukan menuntut kemerdekaan seara tulen. $al ini demikian kerana,

gerakan mereka telah dikaburi dengan tuntutan agar pemerintahan Brooke dikembalikandengan anggapan bahawa kerajaan Brook adalah sebuah kerajaan yang mempertahankan

kemerdekaan rakyat Sarawak. -leh itu, tuntutan rakyat Sarawak agar keluarga Brooke

menjadi raja adalah dikatan semata+mata untuk mengekalkan kemerdekaan Sarawak yang

telah meneah 100 tahun. 3ajalah #enhana pada 2pril 1!4A mengatakan bahawa?

“$isini tentu ada pula pertan!aan% kalau hendak merdeka atau mepertahankan kemerdekaan%

mengapa perlu minta dikembalikan &aja Brooke% pada hal ia pun Bangsa British juga'

Mengapa tidak minta beraja bangsa sendiri' Ini adalah menunjokkan kepada dunia% bahwa

umat (arawak tidak benchi atau bermusohan dengan bangsa British !ang maha adil* itu

menaungi kerajaan (arawak !ang merdeka% tetapi bukan meminta merampas

kemerdekaann!a.# [6]

;erdapat beberapa alasan yang telah dinyatakan bagi menunjukkan bahawa Sarawak

telah merdeka di bawah pentadbiran Brooke. 2ntaranya ialah?(A)

a: ;ahun 1841 dianggap sebagai satu tarikh Sarawak menapai kemerdekaan.

b: "emerintahan aja 3elayu Brunei tidak dianggap oleh mereka sebagai merdeka.

: "enyerahan Sarawak kepada James Brooke menyebabkan Sarawak merdeka terpeliharaselama 100 tahun.

2lasan yang diberikan bagi membuktikan Sarawak merdeka di bawah Brooke adalah

disebabkan oleh tara% kemerdekaan itu yang telah diperakui oleh kerajaan 2merika dan

British. Berdasarkan pandangan tersebut, sebahagian daripada ahli gerakan anti+penyerahan

mengakui hak ketuanan Brooke terhadap negeri Sarawak. -leh itu, mereka tidak menganggap

Brooke sebagai penjajah. $ubungan rapat Brooke dengan rakyat pribumi dan keistimewaan

yang diberikan oleh Brooke kepada pribumi khususnya 3elayu telah mengukuhkan lagi

kenyataan tersebut. -leh itu, mereka tidak merasakan bahawa Brooke merupakan satu

penjajahan.


4/14

“(esungguhn!a sekalian umat (arawk mempun!ai kepercha!aan !ang sepenoh dan

setegohn!a bahawa (arawak merdeka dengan hak ketuanan sepenohn!a berada di tangan

bumiputera mesti akan dikembalikan dengan berajakan +nthon! Brooke dan bernaong

dibawah panji keadilan kerajaan British.# [8]

;erdapat pelbagai %aktor yang menyebabkan pendirian tersebut timbul. "ertama, orang

3elayu yakin bahawa mereka akan dapat pemerintahan sendiri sekiranya mendapat

bimbingan daripada Brooke berdasarkan janji+janji Brooke di dalam "erlembagaan 1!41.

#edua, penyerahan Sarawak kepada Britain memperlihatkan bahawa negeri itu akan dijajah

seara mutlak oleh Britain. amun begitu, hal ini adalah berbe=a dengan penajjahan Brooke

yang memberikan peluang kepada mereka untuk turut serta dalam pentadbiran. Brooke juga

telah dianggap sebagai raja mereka meskipun Brooke adalah berketurunan British. $al ini

dapat dilihat melalui pandangan beberapa orang ahli gerakan anti+penyerahan yang

menganggap bahawa dengan berada di bawah pentadbiran Brooke, maka situasinya adalah berbe=a berbanding kedudukan Sarawak di bawah kerajaan British. "erbe=aan tersebut adalah

seperti?(!)

a: &aja kuasa tertinggi'. aja dilantik menurut adat resam Sarawak.

b: Sarawak ditadbir oleh kerajaan negeri Sarawak berpusat di #uhing.

: Sarawak merdeka di bawah naungan British

d: akyat Sarawak mempunyai kebangsaannya sendiri.

,emerentahan olonial a: 6abenor menjadi wakil kerajaan British yang tidak dilantik oleh rakyat.

b: Sarawak ditadbir oleh olonial /ffice.

: 3empunyai tara% tanah jajahan British.

d: #ebangsaan Sarawak terlepas menjadi raayat British kerana &penaalokan'.

Sesetengah pendapat yang mengatakan bahawa tindakan golongan anti+penyerahan

yang ingin mengembalikan aja Brooke hanyalah sebagai satu alat. 3eskipun kenyataan

tersebut memperlihatkan ada kebenarannya, tetapi sikap sedemikian hanyalah wujud dalam

kalangan segelintir pemimpin anti+penyerahan terutamnya golongan muda yang tidak

menyenangi 2nthony Brooke seperti Johari 2nang. Sikap yang menganggap 2nthony Brooke

sebagai indi


5/14

(at" Patinggi Abang Ha)i Ab*ia+

atu "atinggi 2bang $aji 2bdillah merupakan penaung kepada "#3S yang awalnya dikenali

sebagai "ersatuan 3elayu Sarawak 7"3S:. ama penuh beliau ialah "atinggi 2bang $ajiabdillah bin atu patinggi 2bang $aji 3ohamed kassim. Beliau merupakan pemimpin

3elayu yang gigih menentang penjajahan Sarawak oleh kerajaan British, dilahirkan pada

tahun189*. Beliau menjadi 6uru pada tahun 188A. "ada tahun 1!05, beliau berkhidmat dalam

"ejabat #erjaaya dan seterusnya Jabatan "olis sebagai Sub+lnspektor pada tahun 1!1A. "ada

tahun 1!*1, beliau dianugerahkan gelaran atu Bandar. Seterusnya beliau diberi gelaran

atu "etinggi pada tahun 1!Aoleh aja yner Bmoke. Beliau telah dilantik sebagai penaung

pertama "#3S yang ditubuhkan pada tahun 1!!. alam pemerintahan Brooke, atu

"atinggi 2bang $aji 2bdillah sangat disegani oleh pihak kerajaan sebagai seorang pentadbir

yang benwibawa, ekap dan bijak. 2pabila ketiadaan ajah dan;uan 3uda, beliaumemangku dan mngambil alih tugas+tugas pentadbiran. Beliau meninggal dunia pada **

o


6/14

3.2 #ara$a% (a!a% Ass,iati,n (A'

P+ii /ita

Sementara ini terdapat juga orang ayak yang tidak begitu bersetuju dengan penyerahan

Sarawak kepada kerajaan British. -rang ban, khasnya di Bahagian "ertama telahmenubuhkan persatuan untuk menyertai golongan anti+penyerahan Sarawak. S2 telah

ditubuhkan di bawah pimpinan "hilip Jitam bagi tujuan itu. Beliau pernah mengeluarkan satu

kenyataan dengan tujuan menentang perubahan tara% Sarawak menjadi tanah jajahan mahkota

British. #enyataannya dalam Bahasa ban itu diterjemahkan seperti berikut?

“0Therefore on behalf of m! colleagues and with honest! to m!self I oppose the ession.

1urther I cannot compel m!self to agree even in principle% since in the first instance% this

proposal of ession does not appear to have been mutuall! agree upon2 unless and until

reconciliation has been effected and mutual consent has been given% than I consider it inappropriate to bring this subject for discussion.#

Beliau juga pernah berakap bagi pihak persatuan ayak berkenaan dengan soal

tersebut dengan menegaskan sokongan akan diberi kepada penyerahan sekiranya sembilan

prinsip dalam perlembagaan Sarawak itu dihormati. alam ha1 ini beliau menyatakan?

“3e want to know whether these 4ine ardinal ,rinciples would be observed b! "is

Majest!*s5overnment after the ession' If we have the assurance that these principles would

be respected% then we will not onl! agree to the ession but the will support "is "ighness the &ajah.#

Selain itu terdapat juga orang ayak dan Bumiputera lain yang memerlukan lebih

banyak masa untuk mempertimbangkan perkara tersebut tetapi akhirnya mereka akan

mengikut keputusan aja sebagai tanda menghormati raja mereka. ;erdapat juga orang ban

dan kumpulan Bumiputera lain yang menyokong penyerahan memandangkan ia adalah hasrat

aja, asalkan dipastikan hak+hak seperti adat lama dipelihara. (1)

S2 merupakan satu+satunya pertubuhan anti+penyerahan ayak. la ditubuhkan pada

1 3a 1!49 oleh sekumpulan keil orang Bidayuh dan lban dari Bahagian "ertama serta

#edua yang telah menetap di #uhing. "hilip Jitam mengundi menentang penyerahan dalam

3ajlis egeri pada 15 3ei 1!49 selepas beliau sedar bahawa penyerahan itu tidak disokong

oleh ;uan 3uda, Betram Brooke. alam kegiatan anti+penyerahan, S2 bekerjasama rapat

dengan "#3S dan ia juga bimbang terhadap dominasi orang /ina. amun ahli+ahli S2

menolak untuk mengikuti tindakan "#3S dalam meletak jawatan di bawah Surat "ekeliling

o. !.

3.3 Pergera%an Pe"*a Mea!" &PPM'


7/14

R,si (+,bi *an a$ang Rabi

alam tahun 1!49, "ergerakan "emuda 3elayu telah ditubuhkan di Sibu, Sarawak. i antara

puluhan persatuan yang ditubuhkan khas bagi menentang

penyerahan Sarawak kepada Britain, "ergerakan "emuda 3elayu merupakan sebuah badanyang terpenting dan radikal di luar bandar #uhing. #alau 3alayan nion telah diranang

oleh kerajaan British untuk ;anah 3elayu, selepas "erang unia #edua, maka negeri

Sarawak pula telah disyorkan supaya diserahkan kepada #erajaan British untuk dijadikan

tanah jajahan. ;indakan #erajaan British ini telah menyemarakkan nasionalisme bumiputera

negeri Sarawak. ntuk tujuan ini rakyat bumiputera telah bangkit menetang penjajahan

dengan menubuhkan persatuan+persatuan, terutama sekali di sekitar bandar #uhing. -rang+

orang 3elayu di Sibu, bandar yang kedua terbesar, tidak mahu ketinggalan menentang

"enyerahan Sarawak.

3aka pertengahan tahun 1!49 "ergerakan "emuda 3elayu telah ditubuhkan.

3esyuarat penubuhan persatuan ini telah diadakan di #ampung atu, ombor *, Sibu. alam

masyarakat tersebut Sirat $j. >aman telah dipilih menjadi "residen, 2wang ambli eli

menjadi Setiausaha 2gung, 3ohamad 2bet sebagai Bendahari dan 2bang $an 2hmad

menjadi Setiausaha "enerangan. "ergerakan "emuda 3elayu telah berkembang di Bahagian

#etiga dengan pesatnya di bawah pimpinan 2wang ambli eli. /awangan+awangan telah

ditubuhkan di #anowit, Song, #apit, Belaga, Binatang, Sareikei, 3atu, gan, alat dan

3ukah dengan jumlah ahli sebanyak 0, 000 orang. isamping itu 2wang ambli seara

senyap+senyap telah membentuk satu kumpulan keil dalam "ergerakan "emuda 3elayudengan nama ukun ;igabelas.

2hli #umpulan Sulit ini terdiri dari 2wang ambli, Bujang Suntong, 2bang $an

2hmad, /he -sman /he 2hmad, 3orni -nei, -thman ollah, 2hmad $j. 2bu Bakar, 2wang

-sman 3oh, @an Cain 2bdullah dan osli hobi. ;ujuan ukun ;igabelas ialah untuk

menebus kemerdekaan Sarawak dengan ara kekerasan. 3ereka bersumpah untuk membunuh

setiap orang putih dan pemimpin+pemimpin 3elayu yang belot. "ada isember 1!4!, osli

hobi telah diarahkan untuk menyerang 6abenor Sir unan Stawart yang melakukan

lawatan rasmi di bandar Sibu. 2kibat serangan itu Sir unan Stewart telah mendapat luka

parah dan akhirnya meninggal dunia. Dkoran daripada itu "ergerakan "emuda 3elayu telah

diharamkan dan ahli+ahli ukun ;igabelas telah ditangkap. 2wang ambli, osli hobi dan

Bujang Suntong telah didapati bersalah dan dihukum gantung sampai mati sementara yang

lain dihukum penjara. "ergerakan "emuda 3elayu seterusnya lenyap begitu saja, tetapi

perjuangannya tetap teratit dalam sejarah nasionalisme bumiputera Sarawak.

3. Ka" Ib" &PKM#'

Li! Eber$aine


8/14

;anggal 19hb 3a 1!4A, #esatuan #aum bu ditubuhkan dan penubuhannya mendapat

sokongan sepenuhnya daripada ibu+ibu di Sarawak ketika itu dan keahlian mereka yang

seramai 1000 orang di dominasi oleh bekas tenaga pengajar wanita yang telah turut sama

meletakkan jawatan bagi membantah /irular !E49 yang diusulkan oleh pihak pentadbiran

#erajaan #olonial British pada waktu itu. #ebanyakan daripada ahli+ahli #esatuan #aum buramai dianggotai oleh wanita+wanita daripada #uhing dan Sibu. "engerusi #aum bu pada

waktu itu adalah /ikgu ily Dberwein, seorang 6uru Besar di "ermaisuri 3alayFs Shool.

2llahyarhamah merupakan seorang wanita berbangsa Durasian hasil perkahwinan 3elayu

Sarawak dan seorang penjawat awam #erajaan Brooke. 2llahyarhamah merupakan bonda

kepada mantan menteri kabinet Sarawak iaitu atuk $absah $arun.

@anita besi kedua adalah Setiausaha kepada #esatuan #aum bu iaitu atuk 2jibah

2bol. 2llahyarhamah atuk 2jibah 2bol merupakan seorang guru dan rakan sekerja kepada

2llahyarhamah ily Dberwein di "ermaisuri 3alayFs Shool.

atuk 2jibah 2bol merupakan mantan menteri wanita pertama di dalam #abinet Sarawak

suatu waktu dahulu 71!A G 1!A9: 3ereka berdualah yang telah menjadi wakil kepada

#esatuan #aum bu di dalam setiap mesyuarat 2nti /essionist yang dikelolakan oleh atuk

"atinggi 2li di rumahnya &arul #urnia'. i setiap mesyuarat inilah mereka bersama+sama

mengatur strategi tindakan dan aksi 6erakan 2nti "enyerahan 1!49.

#omuniti pengelola 2nti "enyerahan Sarawak mengetahui bahawa kejayaan gerakan

anti penyerahan tidak hanya boleh diadakan di kawasan Bandar+bandar sahaja malah ianya

harus disemarakkan di seluruh eruk rantau bumi Sarawak pada waktu itu. 3aka tugas itu

telah dipikul oleh #esatuan #aum bu yang telah seara relahati memikul tugas berat ini.

3ungkin ramai tidak mengetahui bahawa di ketika itu hampir majority daripada mereka yang

berada di dalam 6erakan 2nti "enyerahan tidak mempunyai sumber pendapatan lagi kerana

mereka telah meletak jawatan kerana membantah irular !E49. #erana inginkan gerakan

membantah ini menjadi satu kenyataan, maka tampillah #esatuan #aum bu yang telah

sanggup mengorbankan segala wang ringgit malah bergolok bergadai dengan barang kemas

mereka bagi menampung perbelanjaan untuk ke kawasan pendalaman di Sarawak.

Dpisod sesi penerangan dan sokongan terhadap 2nti "enyerahan Sarawak 1!49 bermula di

rumah+rumah panjang dan kampong+kampung terpenil di seluruh Sarawak. @anita+wanita

besi ini telah mempertaruhkan nyawa mereka samada dengan berjalan kaki melalui perjalanan

darat dan juga menggunakan perahu untuk kawasan kampong yang terpenil. ily Dberwaine

telah berusaha mendapatkan ap jari sebagai bukti mereka tidak bersetuju dengan penyerahan

ini. (14)$asilnya ramai wanita+wanita dari pelbagai lapisan di rumah+rumah panjang dan

kampong+kampung tanpa mengira bangsa dan budaya mahupun agama bersama+sama

menyokong 6erakan 2nti "enyerahan 1!49. nilah pengorbanan besar wanita+wanita besi ini

di sebalik 6erakan 2nti "enyerahan 1!49 suatu waktu dahulu. #ejayaan demonstrasi besar+

besaran 2nti "enyerahan 1!49 yang disertai oleh wanita+wanita bangsa Sarawak dengan

membawa sepanduk serta meletakkan sepanduk serta mengibarkan bendera egara Sarawak


9/14

suatu waktu dahulu adalah hasil kesedaran dan pengorbanan yang dilakukan oleh wanita+

wanita besi ini.

.0 KE#AN GERAKAN (ALAM KONTEK# #EMANGAT KEANG#AAN

.1 KEMN4LAN PERTHAN-PERTHAN AHAR

6erakan anti+penyerahan telah memperlihatkan penentangan masyarakat tempatan terhadap

penyerahan Sarawak kepada British. "arti #ebangsaan 3elayu Sarawak 7"#3S: yang

merupakan parti pertama yang bangkit menentang penyerahan telah mendapat emuhan

British kerana menganggap penentangan itu hanya mewakili jumlah masyarakat yang tidak

ramai iaitu hanya seramai *000 orang. amun begitu, setelah pemimpin "#3S, atu

"atinggi 2bang $aji 2bdillah meninggal dunia pada tahun 1!49, pertubuhan yang membantah penyerahan semakin bertambah. "ada tahun 1!49 sehingga awal 1!4A, sebanyak 5* buah

pertubuhan anti+penyerahan telah ditubuhkan seperti Barisan "emuda Sarawak 7B"S: dan

"ergerakan "emuda 3elayu, Sibu 7""3:.(15)

B"S yang berpusat di #uhing ditubuhkan pada tahun 1!4A oleh pemuda 3elayu yang

berpelajaran yang tidak suka kepada pimpinan "#3S. "emimpin pertubuhan ini ialah Suut

$j, ;ahir sebagai "residen dan 2bang #assim sebagai Setiausaha 2gung. "ertubuhan ini

menentang penguasaan golongan aristokrat dalam politik 3elayu.(19) 3ereka menganggap

"#3S sebagai pertubuhan orang+orang tua yang ber%ikiran konser


10/14

memberikan tumpuan kepada edaran publisiti kepada gerakan+gerakan di Sarawak. 3ereka

menetak pamplet+pamplet supaya menyokong anti+penyerahan di Singapura dan diedarkan di

Sarawak. "ertubuhan ini mempunyai hubungan yang baik dengan ahli politik ;anah 3elayu

dan ndonesia khususnya golongan sayap kiri.(*0)

6erakan anti+penyerahan ini juga telah membawa kepada kemunulan pertubuhan+

pertubuhan baharu yang lain termasuklah 2ngkatan Semangat 2nak Sarawak 72S2S:,

"ersatuan Bumiputera Sarawak 7"BS:, "#3S #aum bu, "ersatuan 3elayu 3iri, "ersatuan

3elayu imbang, "erhimpunan #ebajikan 2wam, #esetiaan #aum 3uda 3atu, #esetiaan

3elayu Simanggang, #esetiaan /lub alat, Sulam 3as Seria, #aum bu ""3 dan 2ngkatan

Bintawa+2stana Sarawak 72B2S:.(*1)

#emunulan pertubuhan+pertubuhan baharu ini dalam jangka masa setahun yang

dianggarkan sebanyak 5* buah persatuan memperlihatkan bahawa masyarakat Sarawak telahmempunyai semangat nasionalisme yang tinggi untuk mempertahankan tanah air daripada

dijajah oleh British. engan adanya pertubuhan+pertubuhan ini, masyarakat lebih mudah

berbinang, menyalurkan idea dan menyemai semanagat kebangsaan. @alaupun tidak berjaya,

pertubuhan golongan muda bersi%at radikal ini telah memberi na%as baru kepada masyarakat

Sarawak agar mempertahankan tanah air dengan jiwa dan raga. #esanggupan anak+anak

muda terutamanya ukun 1 yang munul daripada ""3 mengambil risiko bertindak agresi%

memperlihatkan keperkasaan jiwa mereka. #emunulan pertubuhan+pertubuhan baharu ini

telah menggalakkan semangat kebangsaan untuk terus berambah.

.2 MENINGKATKAN #EMANGAT NTK ERKERA/AAN #EN(IRI

engan adanya semangat kebangsaan yang tinggi, sudah semestinya mereka mahukan satu

pemerintahan yang dipimpin oleh rakyat tempatan sendiri. 6erakan anti+penyerahan telah

membawa kesedaran dan semangat kepada masyarakat Sarawak untuk berkerajaan sendiri.

Semangat itu bukan sahaja tumbuh dalam kalangan lelaki tetapi kaum wanita juga mahukan

kerajaan sendiri sehingga tidak gentar untuk mempunyai gerakan sendiri. (**) ily Dbrawine

ada menyatakan,

“ ami kaum ibu (arawak sama berjuang dengan kaum bapa dan tidak berhenti menuntut

kemerdekaan tanah air kami supa!a kembali seperti dulu#.(*)

Semangat ini telah menuntut masyarakat Sarawak untuk menubuhkan pertubuhan+

pertubuhan bagi menentang penyerahan dan menuntut pengekalan kemerdekaan. 3ereka

mahu Sarawak dikembalikan kepada keluarga Brooke kerana mereka menganggap Brooke

tidak menjajah malah Brooke yang telah memerdekakan Sarawak. $al ini disebabkan oleh

hubungan rapat Brooke dengan masyarakat tempatan dan adanya keistimewaan yang

diberikan kepada masyarakat tempatan terutamanya orang 3elayu. (*4) -rang 3elayu peraya


11/14

bahawa mereka akan dapat memerintah sendiri dan mempunyai kerajaan sendiri selepas itu

jika keluarga Brooke memerintah kerana mereka boleh mendapat bimbingan daripada Brooke.

;ambahan pula, semasa Sarawak di bawah pemerintahan /harles yner Brooke iri+iri

untuk pemerintahan diserahkan kepada masyarakat tempatan itu sudah ada. $al ini dibuktikandengan pembentukan perlembagaan pertama Sarawak pada tahun 1!41. Satu badan yang

dinamakan 3ajlis ;ertinggi dibentuk sebagai badan rujukan tertinggi. Selepas itu, Brooke

membentuk 3ajlis egeri dengan *5 ahli dan memberi peluang kepada masyarakat tempatan

melahirkan keinginan, adangan dan menyuarakan ketidakpuasan.(*5)"emerintahan berasaskan

perlembagaan ini memberi harapan kepada masyarakat untuk berkerajaan sendiri kerana

pemerintahan berorak ini mengi=inkan penglibatan rakyat dalam pemerintahan.(*9) -leh

kerana itu, masyarakat amat berharap pemerintahan kembali kepada keluarga Brooke agar

proses untuk berkerajaan sendiri itu dapat diteruskan.

6erakan+gerakan anti+penyerahan ini telah memberikan impak yang besar dalam diri

masyarakat untuk berkerajaan sendiri memandangkan telah bangkitnya semangat

nasionalisme dalam diri mereka. Sesebuah masyarakat yang telah dipimpin oleh bangsa lain

dalam tempoh yang lama semestinya mempunyai kesukaran untuk membina kembali kerajaan

baru. "ertubuhan+pertubuhan yang munul telah membangkitkan kembali semangat

perpaduan dan intakan tanah air seterusnya menanamkan keinginan untuk berkerajaan

sendiri dengan bimbingan pemerintah yang diperayai.

.3 PERTMHAN PE#AT PARTI POLITIK

-leh kerana gerakan anti+penyerahan gagal menghalang penyerahan Sarawak kepada British,

British telah menguasai Sarawak atas kepentingan ekonomi. amun begitu, desakan

"ertubuhan Bangsa+Bangsa Bersatu 7"BB: supaya menghentikan penjajahan menyebabkan

British bersikap lebih terbuka. asar liberalisasi seolah+olah diamalkan dan pemimpin politik

dibenarkan untuk membentuk pertubuhan, beruap dan berkempen.(*A) antaran daripada

wujudnya gerakan anti+penyerahan, banyak pertubuhan telah diasaskan. 6erakan membawa

kepada pengalaman yang banyak kepada masyarakat Sarawak untuk berpolitik dan

berpertubuhan.(*8) $al ini telah memudahkan masyarakat Sarawak untuk menubuhkan parti

politik.

Sarawak nited "eopleFs "arty 7S"": merupakan perintis dalam arena politik Sarawak.

S"" yang ditubuhkan pada 1* Jun 1!5! telah menjadi ilham kepada orang 3elayu dan

ayak untuk menubuhkan parti politik sendiri. "arti ini ditubuhkan oleh segolongan orang

/ina yang berpendidikan, kebanyakannya daripada suku $akka dan $okkien.(*!) S""

dipimpin oleh -ng #ee $ui dan Stephen >ong #uet S=e sebagai Setiausaha 2gung. "arti ini

pada awalnya merupakan parti bersi%at majmuk, keahliannya tidak menampakkan monopoli

satu kaum. Selain orang /ina, orang ban, ayak dan Bidayuh juga menganggotai parti ini

sebagai ahli biasa.


12/14

#emunulan S"" dan sokongan orang ramai terhadap pertubuhan itu telah

menyemarakkan lagi rasa kesedaran politik dalam kalangan golongan atasan 3elayu tentang

pentingnya penubuhan parti politik untuk menjaga kepentingan mereka. ;ambahan pula,

2nthony Brooke telah mendorong "#3S menubuhkan parti politik untuk memeliharakepentingan orang 3elayu.(0)entetan itu, orang 3elayu mula menubuhkan "arti egara

Sarawak 7"anas: dan Barisan akyat Jati Sarawak 7Barjasa: manakala orang ayak pula

menubuhkan Sarawak ational "arty 7S2": dan "arti "esaka 2nak Sarawak 7"esaka:.(1)

3emandangkan masyarakat Sarawak terdiri daripada masyarakat berbilang kaum, parti

politik yang terasas juga terpengaruh dengan struktur perkauman tersebut. "arti politik yang

bersi%at perkauman tumbuh pesat demi memenuhi aspirasi kaum dan pemimpin politik dengan

mudah mendapat sokongan dengan menggunakan dan memanipulasi isu primordial

7perkauman:.(*)

"enubuhan parti+parti politik ini telah membawa masyarakat Sarawak khususnya golongan yang terlibat dalam politik untuk memikirkan masalah masyarakat

terutamanya masalah ekonomi. "arti+parti politik ini yang akhirnya menyertai pilihan raya

dalam membentuk Sarawak yang berkerajaan sendiri.

5.0 KESIMPULAN

6erakan anti+penyerahan telah meninggalkan kesan yang penting dalam perkembangan

sejarah walaupun gerakan tersebut telah gagal menapai tujuannya dalam mengembalikan

pemerintahan Brooke di Sarawak. "ergerakan anti+penyerahan telah memainkan peranan yang penting dalam membawa Sarawak ke arah pembentukan 3alaysia. $al ini demikian kerana,

salah satu sebab yang mendorong pihak British menyokong penuh pembentukan 3alaysia

ialah mereka sedar bahawa mereka tidak disukai oleh golongan anti+penyerahan di Sarawak.

Seara keseluruhannya, penglibatan penduduk Sarawak dalam pergerakan politik tempatan

telah memperlihatkan bahawa mereka sedar dan giat dalam lapangan politik di Sarawak sejak

tahun 1!40+an, tetapi kegiatan politik yang wujud pada ketika itu adalah yang bukan parti

politik. a boleh dikategorikan sebagai kegiatan politik pada peringkat pertama, iaitu tahap

yang belum lagi melibatkan penubuhan parti politik di Sarawak.

Jika dilihat dari sudut positi%, pengambilan Sarawak sebagai tanah jajahan mahkota

British telah memberi kebaikan kepada semua kaum di Sarawak termasuklah orang /ina.

#ebudayaan, ara hidup yang berman%aat dipelihara dan kedudukan istimewa kaum

Bumiputera ke atas hak+hak tanah telah dikekalkan. ;anah jajahan telah berkembang dengan

stabil menuju ke arah pemulihan daripada kesan perang dan penaklukan Jepun. "entadbiran

kolonial juga telah menambahkan kadar kemajuan dalam ekonomi, sosial dan meningkatkan

tara% hidup penduduk Sarawak. angkah pertama yang dilakukan oleh pihak berkuasa idalah

dengan memimpin negeri Sarawak ke arah berkerajaan sendiri. "endek kata, pentadbiran

British telah memperepatkan negeri Sarawak ke arah berkerajaan sendiri dan kemudian

kemerdekaan yang diharap+harapkan oleh semua penduduk Sarawak. "englibatan kerajaan


13/14

British telah membawa politik Sarawak ke arah yang lebih matang dan berkembang dengan

lebih ranak.

5.0 R/KAN

2hmad id=ammuddin Sulaiman. 1!!4. ,olitik (arawak . #uala umpur ? ewan Bahasa

dan "ustaka,

$ashim Hau=y >aaob. *01 edudukan /rang Mela!u (arawak di Bawah ,enjajahan

British 6789-679:. Selangor? tusan "rintorp Sdn. Bhd.

$o $ui ing. *001. ,en!erahan (arawak epada erajaan British% 6789-;7


14/14

[16] Nid1am Sulaiman, Pakatan da#a P%#itik Sarawak, ())5, #an$i 3 Pener!it 4ni9ersitiKe!an$saan +alasia, "lm& *7*&[17] Sani! Said, *87/, "lm& 7&[18] Ibid. Hlm& 8&[19] Ibid.[20] Ibid.[21] Ibid.[22] Has"im 0au1 Yaa2o!, Kedudukan ran! "e#ayu Sarawak di Bawah Penjajahan British 1946-196$, ()*., #an$i 3 4tusan Print2orp, Hlm& */.&[23] Ibid & Hlm */.-*/&[24] Ibid. Hlm& */5&[25] Nid1am Sulaiman, ())5, "lm& *6)&[26] Ibid.[27] Nid1am Sulaiman, ())5, "lm& *7(&[28] Sa!i"a" :sman, T"e +ala-+uslim Response To =ession o< Saraak To T"e #ritis"=ron *85-*8/*, B+( /%#. 1$, #an$i 3 >a!atan Se%ara" 4ni9ersiti Ke!an$saan +alasia,"lm& *58&[29] 'ei$", +& (he 0isin! "%%n ' (he P%#iti&a# han!e in Sarawak, *877, Kuala 'umpur 3 Antara, "lm& *8&[30] Ibid. Hlm& *7.&[31] A"mad Nid1ammuddin Sulaiman ? et&al, P%#itik Sarawak, *88, Kuala 'umpur 3 Dean#a"asa dan Pustaka, "lm& (.&[32] Nid1am Sulaiman, ())5, "lm& *77&

DISEDIAKAN :'EH3

N4R SARAHAH +:HD S4PIANSITI N4R@A'I'A :+AR N4R SYAHIRAH KHIR

gerakan anti

Documents