GMSGreater Mekong Subregion

I ITD POLICY BRIEF I การประเมนผลกระทบของนโยบายการคาระหวางประเทศเพอลดความเหลอมล าและการเตบโตอยางสมดล

ของประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมน าโขง

- 1 -

สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน) International Institute for Trade and Development (Public Organization)

I www.itd.or.th I

รายงานสรปเชงนโยบาย (Policy Brief)

โครงการวจยเรอง

“การประเมนผลกระทบของนโยบายการคาระหวางประเทศเพอลดความเหลอมล าและการเตบโต อยางสมดลของประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมน าโขง”

จากการทบทวนงานวจยทเกยวของ การศกษาสถานการณของแตละประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมน า โขงตามวธว เคราะหแบบ PESTEL Analysis (Political, Economic, Social, Technological, Environmental, Law Analysis) การสมภาษณเชงลก และการระดมสมอง ตลอดจนการสารวจขอมลใน 5 ประเทศของอนภมภาคลมแมน าโขง อนไดแก ไทย กมพชา สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) เมยนมา และเวยดนาม คณะผวจย จากคณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พบวา นโยบายการคาและการลงทนระหวางประเทศ และแนวทางการดาเนนนโยบายความสมพนธระหวางประเทศทถกตองเหมาะสมจะนาไปสการสรางความแขงแกรงใหกบผประกอบการวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (Small and Medium Enterprises: SMEs) การพฒนาโครงสรางพ นฐาน (Infrastructure) การเชอมโยงการลงทนทางตรงและการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ เมอปจจยเหลาน ไดรบการพฒนาแลว ประเทศไทยและประเทศเพอนบานกจะบรณาการเขาเปนสวนหนงของหวงโซการผลตระดบนานาชาต (Global Value Chains: GVCs) ซงจะทาใหประเทศในอนภมภาคลมแมน าโขงไดรบแรงขบเคลอนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทมาจากการสงออก (Export-led Growth) และการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในรปแบบดงกลาว เมอผสานเขากบความชวยเหลอจากตางประเทศ (ในกรณน คอประเทศไทย) ทประกอบไปดวยกลยทธเพอกระตนใหเกดการแกปญหาความยากจนและความเหลอมล า ปจจยเหลาน จะพฒนาไปสการลดความยากจนและการแกปญหาความเหลอมล าภายในอนภมภาคลมแมน าโขง จนนาไปสการพฒนาอยางยงยน ซงแนนอนวาปจจยทางดานคณภาพเหลาน (การลดความยากจน การลดความเหลอมล า และการพฒนาอยางยงยน) กจะยงดงดดใหการคาและการลงทนระหวางประเทศทมคณภาพสงเกดข นในแตละประเทศมากยงข นในลกษณะของวฏจกร (พจารณาภาพท I)

เพอการลดความเหลอมล าและการพฒนาอยางยงยนในอนภมภาคลมแมน าโขง ขอเสนอแนะเชงนโยบายสาหรบประเทศไทยในระดบอนภมภาค สามารถสรปไดดงน

ประเทศไทยตองเรมตนกระบวนการน โดยการปรบเปลยนวธคด โดยพจารณาประเทศเพอนบานในอนภมภาคลมแมน าโขงใหเปนโอกาส ความเชอมโยงกบประเทศเพอนบานท งมตทางกายภาพ (Physical Connectivity อาท ระบบการคมนาคมขนสง) มตทางสถาบน (Institutional Connectivity อาท กฎระเบยบ

I ITD POLICY BRIEF I การประเมนผลกระทบของนโยบายการคาระหวางประเทศเพอลดความเหลอมล าและการเตบโตอยางสมดล

ของประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมน าโขง

- 2 -

สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน) International Institute for Trade and Development (Public Organization)

I www.itd.or.th I

มาตรฐานทสอดคลองพองกน) และมตประชาชน (People-to-People Connectivity อาท กระบวนการสรางความไวใจ) ถอเปนเรองสาคญทสด (ลกศรท 1 ในภาพท I)

เพอใหประเทศไทยเปนชาตการคา (Trading Nation) และเปนจดศนยกลางของภมภาคอาเซยนบนภาคพ นทวป หรออนภมภาคลมแมน าโขง มาตรการเรงดวน คอ ตองลด ละ เลก มาตรการทางการคาทมใชมาตรการทางภาษ (Non-Tariff Measures: NTMs) และเปลยนวธการปฏบตงานของภาครฐ จากการเปนผคมกฎ (Regulator) ใหกลายเปน ผอานวยความสะดวก (Facilitators) โดยเฉพาะการสรางสงแวดลอมทางการคาและการลงทนทเหมาะสมผานสงอานวยความสะดวกทางการคา (Trade Facilitations: TFs) (ลกศรท 1 และ 2 ในภาพท I)

ภาพท I : กลไกการพฒนาและลดความเหลอมล าในอนภมภาคลมแมน าโขงเพอบรรลเปาหมายการพฒนาอยางยงยน

ทมา : คณะผวจย

I ITD POLICY BRIEF I การประเมนผลกระทบของนโยบายการคาระหวางประเทศเพอลดความเหลอมล าและการเตบโตอยางสมดล

ของประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมน าโขง

- 3 -

สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน) International Institute for Trade and Development (Public Organization)

I www.itd.or.th I

ในการเตรยมความพรอมกอนออกนโยบายและมาตรการตาง ๆ ของภาครฐ และการออกไปเจรจาการคาการลงทนในแตละรอบ ตองเชญกลมธรกจทจะไดรบผลกระทบจากหวขอการเจรจาในคร งน น ๆ ท งเครอขายหรอหวงโซการผลต (Supply Chain, Value Chain) มารวมแสดงความคดเหนกอนออกไปทาการเจรจาและ/หรอกอนดาเนนนโยบายตาง ๆ (ลกศรท 1 ในภาพท I)

เพอใหเกดพฒนาอยางยงยนและสามารถลดความเหลอมล าระหวางประชาชนในแตละประเทศไดจรง การอานวยความสะดวกใหปจจยการผลต ซงรวมท งแรงงาน และการเคลอนยายสนคาและบรการใหสามารถเดนทางไปมาระหวางประเทศไดอยางสะดวกมากยงข นถอเปนปจจยทมความสาคญยง (แนนอนวาตองมมาตรการเพอประกนความเสยงดานความมนคง ซงอาจเกดข นจากปญหาอาชญากรรมขามชาต และการคามนษย) การลดข นตอนของภาครฐทเกยวของกบการผานแดน จะทาใหลดตนทนการผลตลดลง การลดข นตอนกระบวนการและลดจานวนเอกสารในการขอสทธประโยชน จะทาใหผประกอบการไทยเชอมโยงกบประเทศเพอนบานและหวงโซการผลตระดบนานาชาต (GVCs) ไดอยางมประสทธภาพ (ลกศรท 1 ในภาพท I)

บทบาทของภาครฐไทยในการสงเสรมผประกอบการวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ใหมความแขงแกรง โดยตองเปนการบรณาการหลายหนวยงานใหมลกษณะเปนพเล ยงทปรกษาในการประกอบธรกจ (Business Incubators) การใหความชวยเหลอและตดอาวธในการดาเนนธรกจอยางครบวงจร และตองคานงถงผลในระยะยาวในการเชอมโยงผประกอบการวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ไทยทเขมแขงเหลาน ใหสามารถจบคดาเนนธรกจกบภาคเอกชนและภาครฐของประเทศเพอนบานไดอยางมประสทธภาพ การจบคหนสวนทางธรกจ (Business Matching) ในรปแบบเดมทมดชนช วดความสาเรจในมตเชงปรมาณ ตองมการปรบเปลยนใหคานงถงมตเชงคณภาพความความสมฤทธผลในการเชอมโยงไทยกบประเทศเพอนบานใหเขาสหวงโซการผลตระดบนานาชาต (GVCs) มากยงข น (ลกศรท 1 และ 2 ในภาพท I)

การเผยแพรองคความรเรองการคา การลงทน การใชสทธประโยชน ตลอดจนโอกาสและอปสรรคตาง ๆ ในประเทศเพอนบาน ตองมการวางยทธศาสตรการเผยแพร และการบรหารจดการขอมล (Knowledge Management) อยางเปนระบบ เพอลดความซ าซอนและความสบสนของขอมล โดยเฉพาะในหลายประเทศทปฏรประบบเศรษฐกจ มการออกกฎหมายทเกยวของกบการคาการลงทนเปนจาน วนมาก และมการเปลยนแปลงตลอดเวลา ดงน น ขอมลททนสมยและถกตองเชอถอได จงมความจาเปนอยางยง (ลกศรท 1 และ 2 ในภาพท I)

การใหความชวยเหลอของประเทศไทยกบประเทศเพอนบานในอนภมภาคลมแมน าโขง เพอสนบสนนความเชอมโยงและลดความเหลอมล า เพอการพฒนาอยางยงยน ตองมการวางยทธศาสตรรวมกน

I ITD POLICY BRIEF I การประเมนผลกระทบของนโยบายการคาระหวางประเทศเพอลดความเหลอมล าและการเตบโตอยางสมดล

ของประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมน าโขง

- 4 -

สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน) International Institute for Trade and Development (Public Organization)

I www.itd.or.th I

อยางเปนระบบ เพอหลกเลยงปญหาเบ ยหวแตก และเพอสรางโมเมนตมใหกบการสรางความตระหนกรของประชาชนท ง 2 ฝายจากการใหความชวยเหลอระหวางประเทศในรปแบบตาง ๆ และเพอใหการแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมล าในประเทศเพอนบานเกดข นจรงอยางเปนรปธรรม (ท งน เพอสนบสนนในกรณทประเทศเพอนบานอาจยงไมไดกาหนดประเดนในเรองการลดความเหลอมล าไวในวาระแหงชาต) การใหความชวยเหลอตองมเงอนไขในประเดนของความโปรงใส การยดหลกธรรมาภบาล และกาหนดประเดนในเรองการลดความยากจน และความเหลอมล าใหเปนดชนช วดความสาเรจของโครงการความชวยเหลอเหลาน น รวมท งกาหนดกลมเปาหมายของผทจะไดรบประโยชนจากโครงการความชวยเหลอดงกลาวไปยงกลมทมความสมเสยง (Vulnerable) สงทสดของแตละประเทศ ซงมความแตกตางกนออกไป โดยในกรณของประเทศเมยนมา และสปป.ลาว อาจหมายถงประเดนชนกลมนอย ในขณะทกมพชา อาจหมายถงกลมผยากจนและกลมทสมเสยงจะกลบเขาสภาวะยากจนไดอก (Near Poor) (ลกศรท 4 และ ลกศรเครองหมาย + ในภาพท I)

การดาเนนนโยบายการเงนของประเทศไทยควรตองคานงถงผลกระทบทอาจจะเกดข นกบประเทศเพอนบาน ท งน เนองจากการคาชายแดนทเพอนบานพงพงสนคาและบรการ รวมท งเงนลงทนจากประเทศไทย สงผลกระทบโดยตรงตอระบบเศรษฐกจของประเทศเพอนบานท งในภาคเศรษฐกจแทจรงและในภาคการเงน รวมท งยงสงผลกระทบผานอตราแลกเปลยนอกดวย แมประชาคมอาเซยนไมมเปาหมายสดทายของการรวมกลมเหมอนสหภาพยโรปทรวมสกลเงนเขาดวยกนเปนเงนสกลเดยว และคาดวานาจะไมเกดข นในอนาคต แตถาระบบการชาระเงนทเชอมโยงกนอยางมประสทธภาพกเปรยบเสมอนถนนทเชอมโยงเศรษฐกจของไทยและประเทศเพอนบานเขาดวยกน ในขณะทนโยบายดานการสงเสรมใหระบบธนาคารพาณชยและสถาบนการเงนของไทยมความแขงแกรง และเชอมโยงการทาธรกจเขาไปในประเทศเพอนบานกเปรยบเสมอนมคคเทศกนาทางใหนกลงทนไทยไปบรณาการการคาและการลงทนกบประเทศเพอนบาน เพอเปนสวนหนงของหวงโซการผลตระดบนานาชาต (GVCs) และยงทาใหเกดการพฒนาอยางยงยน ผานการใหบรการทางการเงนแบบครอบคลมทกภาคสวน (Financial Inclusion) อกดวย (ลกศรท 1 - 4 ในภาพท I)

บทบาทของภาคเอกชนในการเขาไปมสวนรวมในการพฒนาในรปแบบของความสมพนธระหวางภาครฐและภาคเอกชน (Public-Private Partnership: PPP) ถอเปนอกหนงกลไกสาคญทควรไดรบการสงเสรม ท งน ตองตระหนกดวยวาการแบงปนผลประโยชนอยางเหมาะสมและเปนธรรม ระหวาง 2 ประเทศ และระหวางภาครฐกบภาคเอกชนเปนปจจยสาคญทสด (ลกศรท 1 - 4 ในภาพท I)

ประเทศไทยตองมการจดทายทธศาสตรทางการคา และตองมบทบาทในการเขารวมผลกดนกลไกการเจรจาการคาและการเปดเสรทางการคาในรปแบบใหม ซงครอบคลมในหลายมตนอกเหนอจากการคาและการลงทน (High Standard and Comprehensive Trading Agreement) ไมวาจะเปนกรอบประชาคม

I ITD POLICY BRIEF I การประเมนผลกระทบของนโยบายการคาระหวางประเทศเพอลดความเหลอมล าและการเตบโตอยางสมดล

ของประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมน าโขง

- 5 -

สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน) International Institute for Trade and Development (Public Organization)

I www.itd.or.th I

อาเซยน 2568 และความรวมมอทางเศรษฐกจในภมภาคของอาเซยน (Regional Comprehensive Economic Partnership: RCEP, ASEAN +6) หรอแมแต ความตกลงหนสวนยทธศาสตรเศรษฐกจเอเชย - แปซฟก (Trans-Pacific Partnership Agreement: TPP) และในอนาคต ความตกลงการคาเสรเอเชย - แปซฟก (Free Trade Agreement of Asia-Pacific: FTAAP) โดยตองมการศกษาอยางรอบคอบและรอบดานจากทกภาคสวน (รฐ เอกชน ประชาสงคม และประชาชน) โดยอางองจากหลกฐานทเชอถอไดในทางวชาการ โดยเนนผลประโยชนของประเทศและประชาชนโดยสวนรวมเปนสาคญ (ลกศรท 1 - 3 ในภาพท I)

แมในหลายพ นท ผบรโภคจะนยมชมชอบในสนคาจากประเทศไทยในเรองของคณภาพในระดบราคาทเหมาะสม อยางไรกตาม ในมตของการเขาไปใชทรพยากร การเขาไปลงทน ซงผลกระทบกบผประกอบการทองถน ตลอดจนความรสกชาตนยมในประเทศเพอนบาน กอาจสรางปญหาท งในมตทางเศรษฐกจ และมตทางการเมองดานความสมพนธระหวางประเทศไดโดยงาย ดงน น การดาเนนนโยบายในลกษณะ บรรษทธรรมาภบาล (Corporate Social Responsibility: CSR) รวมท งการใชสอประชาสมพนธในรปแบบตาง ๆ เพอสรางความเขาใจทถกตองใหกบผบรโภคในแตละประเทศไดเขาใจถงวตถประสงคอยางแทจรงของการคาและการลงทนจากประเทศไทยน น ไมใชเปนเพยงการเขาไปกอบโกยผลประโยชน หากแตเขามาเพอลดความเหลอมล าและพฒนาใหท ง 2 ประเทศเตบโตคกนไปอยางยงยน ถอเปนเรองสาคญ (ลกศรท 1 - 5 ในภาพท I)

และเนองจากท ง 5 ประเทศในอนภมภาคลมแมน าโขงตางกเปนสมาชกประชาคมอาเซยนซงเคารพในหลกการไมแทรกแซงกจการภายในของประเทศเพอนบาน ดงน น ขอเสนอแนะตอประเทศไทยในระดบทวภาคกบแตละประเทศสมาชกจงไมใชการเสนอแนะใหประเทศไทยไดเขาไปมบทบาทโดยตรงในการแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมล าในประเทศเพอนบาน แตตองเปนขอเสนอแนะเกยวกบการคาและการลงทนระหวางประเทศ รวมท งการใหการสนบสนนชวยเหลอในรปแบบโครงการตาง ๆ อยางไรกตาม ประเดนเรงดวนซงมลกษณะเฉพาะกบแตละประเทศในอนภมภาคลมแมน าโขงทประเทศไทยควรดาเนนการสามารถสรปไดดงน

ประเดนเรงดวนสาหรบประเทศกมพชา นอกจากเรองมาตรการทางการคาทมใชมาตรการทางภาษแลวกคอ การปรบเปลยนทศนคตของคนไทยใหพจารณาวากมพชาไมใชประเทศคแคนทางประวตศาสตรอกตอไป การแสวงหาโอกาสและผลประโยชนรวมกนในเวทประชาคมอาเซยนและประชาคมโลกคอวธคดทถกตองเหมาะสมมากกวาสาหรบบรบททางสงคมและเศรษฐกจในปจจบน ซงจะสงผลดในประเดนการเมอง - ความมนคง และการอยรวมกนอยางสนตดวย ดงน น กระบวนการสรางความไวเน อเชอใจ (Trust Building)

I ITD POLICY BRIEF I การประเมนผลกระทบของนโยบายการคาระหวางประเทศเพอลดความเหลอมล าและการเตบโตอยางสมดล

ของประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมน าโขง

- 6 -

สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน) International Institute for Trade and Development (Public Organization)

I www.itd.or.th I

และการเชอมโยงประชาชน (People-to-People Connectivity) เพอความเขาใจระหวางประชาชนท ง 2 ประเทศจงเปนประเดนสาคญยง

สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) และประเทศไทยเปน 2 ประเทศทมความใกลชดกนอยางยง โดยเฉพาะในมตสงคม - วฒนธรรม และประเทศไทยกหวงพงความแขงแกรงของสปป.ลาวในมตดานพลงงานเพอความยงยนและเสถยรภาพดานพลงงานของประเทศ รวมท งการเปนจดเชอมโยงทางระบบโลจสตกสไปสตลาดอน ๆ ในภมภาค อยางไรกตาม ความเขาใจผดระหวางกนของประชาชนท ง 2 ประเทศอาจนาไปสอปสรรคตาง ๆ ดงน น เชนเดยวกบกรณของประเทศกมพชา กระบวนการสรางความไวเน อเชอใจ (Trust Building) และการเชอมโยงประชาชน (People-to-People Connectivity) เพอความเขาใจระหวางประชาชนท ง 2 ประเทศ จงเปนประเดนสาคญยง

สาหรบประเทศเมยนมา ประเดนในเรองชนกลมนอยและกลมชาตพนธเปนประเดนออนไหว และรฐบาลชดใหมภายหลงการปฏรปการเมองและเศรษฐกจของเมยนมาทนาโดย อทนจอ และอองซานซจ กคงจะมนโยบายและมาตรการทจะบรณาการเพอแกปญหาชนกลมนอยในประเทศของตนอยางเปนรปธรรมมากยงข น ดงน น การดาเนนนโยบายทางดานความมนคงของประเทศไทยทเกยวของกบประเดนชนกลมนอยและกลมชาตพนธจงตองมการทบทวน เนองจากอาจจะกระทบกระเทอนความสมพนธระหวางประเทศ และสงผลกระทบตอการคาและการลงทนระหวางประเทศ

สาหรบประเทศเวยดนาม ปจจบนนโยบายและกฎหมายมความเอ อตอการเปดใหตางชาตเขาไปลงทนอยแลว ประกอบกบนกลงทนรายใหญของไทยกไดรบการสนบสนนใหเขาไปลงทนในลกษณะทสรางรายไดใหกบคนจนในเวยดนาม ซงจะมสวนชวยในการลดความเหลอมล า อยางไรกตาม ยงมอปสรรคในเรองของทศนคตทวาคนไทยอาจมองวาเวยดนามเปนคแขงในตลาดโลก หรอคนเวยดนามทมองวาคนไทยเขามายดครองธรกจตาง ๆ ในเวยดนาม ดงน น อาจตองมการทบทวนวธคดและทศนคตของท งสองฝายวา ตางฝายนาจะไดประโยชนดานการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมากกวา หากมการสนบสนนดานการคาและการลงทนระหวาง 2 ประเทศ นอกจากน การลงทนในอตสาหกรรมทจะชวยสรางงานใหกบคนจนยงจะชวยลดความเหลอมล าไดอกดวย

ITD e-book