goshevski dushko - pisatelot varski i drugi raskazi

8/8/2019 GOSHEVSKI Dushko - Pisatelot Varski i Drugi Raskazi

1/56

::

PISATELOTVARSKI I DRUGI

RASKAZI

T E M P L U MSkopje, 2008

k n i g a 5Urednik na edicijata: Nikola GelevskiGrafi~ko ureduvawe i dizajn: Branko Prqacrte` na koricata: Keith Shore

Templum, adresa:Kliment Ohridski 15, 1000 [email protected]

CIP- Katalogizacija vo publikacija;Nacionalna i univerzitetska bibliotekaKliment Ohridski, Skopje

821.163.3-32

GO[EVSKI, DU[KOPisatelot Varski i drugi raskazi: raskazi / Du{ko Go{evski- Skopje : Templum, 2008. - 113 str.; 18 sm. - (Katapult; kn. 5)

ISBN 978-9989-189-22-7

COBISS.MK - ID 71100682

DU[KO GO[EVSKI

raskazi


2/56

::

WhenIdieDublinwillbewritteninmyheart.

JamesJoyce (1882 1941)

Koga }e umram }e go najdat Dablin vo moeto srce.

Xems Xojs

Oh, Londonisamanstown, therespowerintheair;AndParisisawomanstown, withflowersinherhair;

AnditssweettodreaminVenice, anditsgreattostudyRome;Butwhenitcomestoliving, thereisnoplacelikehome.

HenryVanDyke (1852 1933)

O, London e ma{ki grad, so taa mo} vo vozduhot;Pariz e `enski grad, so cve}iwa vo kosite;

i slatko e da se sonuva vo Venecija,i prekrasno e da se prou~uva Rim;no nikade kako doma ne e.

Henri Van Dajk


3/56


4/56

::

SODR@INA

Pisatelot Varski

Kolku za po~etok :15A sega vistinski po~etok :16Skopje Wujork Skopje :17Poetssociety: Beginning :19Interesen Raskaz :25Navreden :28Inspiracija :31

Timeout :34Mamurlak :38Hronologija na razo~aruvaweto :40Slatko progonstvo :41Fin ~ovek :46Potsvesta na stopiraweto (pod eden mlad bor) :51Opravdano otsuten :55Poveli i drugpat :57Varski na {alter :61ehovci :64Rakuvawe :70Kako stanav lekar :71

Jazzsmoke :74Portret na eden `iv mrtovec :76Bele{kite na nesudeniot pravnik :80Neprdlivi a smrdlivi :84Poslednata cigara :88I za kraj edna bajka :91

a:


5/56

Perpetuummobile

Od prv red :99Od vtor red :101

Art Bonus

Qubovno kre{endo :105Dnevno sonuvawe :1081991 - 2008 :110

Za avtorot :113

:10::1

b:

v:


6/56

:1:

a: PISATELOT VARSKI

:1


7/56

:1:

KOLKU ZA POÊTOK

Kolku bedni i niski udari se po~etocite.

Poto~no, po~etocite za po~etocite. Vo tie prvi re~enicipisatelot naj~esto se obiduva da go zalaè ~itatelot so po-~etok koj ja obrabotuva teìnata na toj po~etok, so àlbii poplaki za te{kotijata na prvata re~enica, istovremenoskrivaj}i ja svojata avtorska blokada. Prviot interval,

neume{nosta za svirewe na prvata nota ja pokriva so navi-dum nov, moderen po~etok koj mu sluì kako alibi. Tupii zamajuva istovremeno probuvaj}i da bide interesen. Idodeka da zavr{i za po~etokot, toj e ve}e na sredina. Kolkupodlo.

Neli?

:1:


8/56

A SEGA VISTINSKI POÊTOK

Suetata, nadmenosta i gordelivosta otsekoga{ mu bilepodragi i poblizki na Varski. Skromnosta, dare`li-vosta, filantropijata mu se tu|i, so sekoj nov den s$podale~ni. Nepoznati.

Toj e prototip, nederatiziran eksperimentalen glu{ecna tranziciskoto studirawe. Toj e Janus1, i ma~enik i

gre{nik, i arhangel i lucifer, apokrifen i vistinitvo isto vreme. Antagonizmot na dobroto i zloto, taa ve~-na bitka }e ja pronajdete i vo nego.

Zatoa, }e ve molam, ne sudete mu prestrogo.

Starorimski mitolo{ki bog so dve lica

:1:

SKOPJE - WUJORK - SKOPJE

Od vekovistite (kratenka od ve~ni studenti) ostanavmejas (9 godina) Aki (8), Kinezot (8), Slave (jubilej 10),Koki (nikoj ne znae{e), i u{te nekolku pomladi koi ved-na{ se vklopija, a nemaa ni po pet godini sta`.

Vo taa devetta godina od moeto poluprekrasno - polut-raumati~no studirawe, ìveev na osmi sprat vo Goce.

Sobata be{e so kujna, alternativata neli e VC. [to birekol Hamlet na ova? Tocookornottocook, to

Vlegov, se vseliv. Sobata be{e suva, nema{e vlaga, pro-zorot se otvara{e, imav i stol~e i du{ek. Se {tipnav.Vo red sum.

Vo taa moja privremena radost, vo ìvosta na ureduva-weto me stemni. Toga{ ja vidov.

Golemiot prozor be{e bez zavesa, nadvor vrne{e. Na ekra-not pred mene ima{e neverojatna, fantasti~na gletka. Rojod svetilki na zgradite i ku}ite. I do niv vode{e pravil-no osvetleniot, navla`net bulevar. Pi{teweto na do`dotvnesuva{e dopolnitelna relaksacija, ja prave{e atmosfe-rata ~udna, filmska, nepoznata. Se setiv. Pa ova e Wujork,a jas sum na Menhetn. Inaku od Xersi.

Go pu{tiv maloto radio. I {tekerot rabote{e. Edno-stavno kockite se poklopuvaa. Vrtev na stanicite. 100.8.

:1:


9/56

-jazzfm. I ni{to ne e kako {to izgleda. Pletenki od saks,do`d i nade` ja ispolnuvaa 809-kata. Se razbukti krea-tivnosta i imaginacijata do docna vo no}ta... devet osumsedum.. dva eden.

Be{e okolu devet izutrina. Stanav, poglednav. Lele...

Otidov da kupam zavesi.

:1:

POETS SOCIETY: BEGGINING

Be{e rano utro okolu deset. Sedev na masi~kata i name-sto da u~ev gledav kako natrenot se rastopuva vo kafeto.Staviv u{te edno. Pa u{te edno. Bev gotov da go frlamkafeto samo poradi u`ivaweto na taa gletka na pretopu-vawe.

Be{e tivko, tmurno i bledosivo i ne sakav da se vrtam

naokolu. Ne sakav ni muzika, ni {u{tewa ni brm~ewa.Samo jas i mojot joga partner, taa crna te~nost {to giprogoltuva{e malite beli tabletki i pritoa ja zadr`u-va{e svojata boja.

I toga{ se slu{na silno tropawe na vratata. Siot miri spokoj otidoa niz {oqata. i{{{.

Vleze Viktor. Negovata gabaritna pojava ja ispolnivratata od malata studentska soba.

- Nekoj den }e mi vleze{ sose vrata.- [o prai{?- Gledam kako se rastopuva natrenot vo kafeto.

- Auu, izvini {to pre~am, da dojdam pokasno?- Aj na majka vickast bil on?

- Dojdov da te pokanam, ve~er kaj mene vo 9. Imam iznena-duvawe. Ima s$ {to treba, ne se ma~ete so kupuvawe. - I

:1:


10/56

trgna nadvor. Znaev deka ne go ubeduvam da posedi u{temalku i da mi kaè za {to se raboti. Oboàva{e da drìnekoja misteriozna najava na slu~uvawata {to gi organi-ziraa kaj nego. Na izleguvawe, mu doviknav deka moèbinema da moàm.

- ]e dojdat Bor~e i Anton! Provea niz hodnikot. Si-gurno se smee{e odej}i nadolu po skalite.Bor~e be{e mlad umetnik, samostoen i dosta talenti-

ran. Dva pati be{e odbivan od akademijata. Godinava sesprema{e da konkurira po tret pat. Vo me|uvreme studi-ra{e na eden od tehni~kite fakulteti. I hiperaktivnotvore{e.

Anton... Anton be{e ne{to posebno. Naj~udniot tip kojsum go zapoznal. ovek {to sigurno gaze{e na zemjata.Miren, stabilen i sekoga{ so zadr{ka za aktuelnostite.Dava{e svoe mislewe otkako site }e zaboravea na nasta-not. Vistinska riznica na mudrosti i idei. Sekoga{porazli~en vo tolkuvawata. Sekojpat od drug agol gleda-{e na rabotite. Diskreten vo razgovorite. U{te potain-stven vo qubovta. I ne, ne be{e peder (ops, ova... gej).

Mnogu trud vloìv da go zapoznaam, i tokmu koga seotkaàv samiot mi prijde. Me zate~e, mi go napravi umot~ar{af, i potoa me pokani da se vidime pak. Ve~erta sva-tiv {to zboruva{e preku denot.

Se imavme sretnato {est pati. I sekoj pat be{e posebnoiskustvo, denovi vo koi se gordeev so sebesi, so postignu-vaweto da sedam so takov ~ovek. Znaev deka ima idninapred nego, i so sram si gi i{kav mislite deka nekojpat

}e imam ~ovek na visoki pozicii. Kolku dolni razmislu-vawa.

Izlegov nadvor, pred domot be{e pustelija. Be{e rano,edvaj deset. Site spiea. Trgnav kon bifeto pa kon crk-

:0:

vi~kata Arhangel Mihail kade naj~esto odev da seodmaram, da razmisluvam. Da se opu{tam. Zeleniloto iliturgiite od zvu~nicite sozdavaat prekrasna atmosfe-ra, sekojpat sveò iskoseniot park i malata fontananudat relaksacija.

Od tamu se pojavija Bosko i drugar mu... a... sedum patise imam zapoznaeno u{te ne znam kako se vika. Te{ki alo-kosi. Se skriv pozadi fontanata, pominaa. Gi odbegnav,inaku denot }e mi se vide{e kratok.

A znaev deka dene{niot }e minuva bavno.Trgnav da lutam niz gradot, niz kniàrnicite, plo{-

tadot, pazarot so stari knigi. Go zdipliv Gol ru~ekod Barouz za 100 denari. Kupiv dve limenki, 300 gramagirici i se ka~iv na Kale. Malo, re~isi nezabele`livovetrence duvka{e gore, retko ubav den, si pomisliv. Toase dolè{e na ubavata najava za ve~erta, no i na Barouzi Amstel.

Se spu{tiv nadolu, a vedna{ po mene se spu{ti i no}-ta. Zaedno pristignavme vo domot. ekav, ~ekav, i otkakopominaa nestrplivi desetina minuti trgnav kon Vik-tor. @ivee{e vo sopstven stan koj go imaa kupeno preddesetina godini. Go kupija onolku kolku {to sega ~iniedno renovirawe na VC. Iako poteknuva{e od imotnosemejstvo, da ne go znaev podobro nema{e da go zabeleàmtoa. Postojano gi izbegnuva{e takvite razgovori, kako dase srame{e. Be{e vistinsko zadovolstvo da se drugaruvaso nego.

Stanot mu be{e blizu. Yvonev. Otvori.

-Vlezi. Na masi~kata vo pretsobjeto ima{e pismence- Otvori go.

Go otvoriv.

:1:


11/56

VARSKI ]E DOJDE PRV.Poglednav, 19.50. Kikotej}i se vlegovme vo kujnata.

Pobarav pija~ka. Mi podade u{te edno pismence.VARSKI VEDNA[ ]E POBARA PIJAKA.

- A {o treba ebago, oficijalno barawe da podnesam?Viktor izvadi dve kristal ~a{i, sad so led. Vlegovme

vo dnevnata. Od komodata izvadi irsko viski.- De be, òlta nema{?- Imam. Pij viski. @olta }e pieme drugpat.

- Ne odi ova se meze!- Ne, ne odi, pazi da ne ti se slo{i.

Izvadi nekoe dansko sirewe so magdanos i maslinkii se vrati vo kujnata. Jas ja istraùvav bogatata irskatradicija. Ne e Bernard [o najzasluèn za promocijana Irska. Ili U2. Ne. Najgolemiot ambasador na Irska

e tokmu ova malo kafeavo {i{ence. Zastanav pokraj nego-vata doma{na biblioteka i ne znam koga pomina ~asot.Stignaa i Anton i Bor~e, se raspostelivme. Po~navmeda xagorime. Viktor po~na ne{to da objasnuva, novi teko-vi novi strui, ni{to ne go razbirav. ]e razberete sega,vrte{e okolu nas, spremaj}i ne{to okolu DVD-to. Sedna,n$ podgotvi, gi izgasi svetlata. Proekcijata zapo~na.

DEAD POETS SOCIETY

- Au, ova horor a? pssst slu{nav istovremeno. Seskrotiv vo foteljata.

Staring: ROBIN WILLIAMS

::

- Ne be, komedija e. vikna Bor~e, Viktor se razdra ponas. Anton be{e mol~aliv kako i obi~no.

I po~na. Od po~etokot do krajot ne progovorivme, ne sesvrtevme, ne mrdnavme. Kako zmii da imavme vo nozete.Filmot n$ zate~e, n$ impresionira, n$ povle~e vo eden

magi~en svet, vo poetskata nedojdija. Od toga{ go imamgledano desettina pati, no sekoga{ }e se se}avam na tojprv pat, na na{ite izrazi, na na{ite pogledi polnizadovolstvo i neo~ekuvanost. Kako most kon ve~nosta koje vidliv samo za nas. Dlaboko skriena tajna. Porakatabe{e jasna.

Viktor {lapna so racete, odnosno go zapali svetloto.Se pribravme. Anton i Bor~e go pofatija {i{eto. Jasgledav vo Viktor. Nema{e potreba od objasnuvawa. Nema-{e potreba od soglasnost, se razbiravme.

- ]e treba da smislime ime!- rekov. Viktor izvadi u{teedno pismence zad televizorot.

VARSKI ]E PONE DA GO DRVI SO TEHNIKIPRA[AWA.

Podocna i jas se pridruìv na smeata. Anton (za kojpodocna se ispostavi deka ve}e go imal gledano) pu{tibluz od Huker, Viktor po~na da ja polni masata. Na sekojzvuk od mikrobranovata nose{e po eden oval. Morskahrana, xiger so luk i parmezan, pohovano sirewe i limo-ni...

Be{e odli~en doma}in i edvaj ~ekav da dojde nekoga{ kajmene doma, da go nagostam, a ne vo onaa studentska kelija,sekoga{ se ~uvstvuvav kako ve~en dol`nik {to ne moè

da nadomesti. Izborot na vina be{e negov, nie poniznose pokoruvavme. Be{e tradicionalist. Za sekoe {i{eima{e posebna prikazna koja ja prenesuva{e. Moravme daslu{ame, dodeka ne zavr{e{e ne go otvara{pe {i{eto.

::


12/56

Na ~etvrtoto {ato }e dehidriravme za malku. Sedevmedo docna. Do rano. Edinstveno ovde, me|u niv, se gubevkako sogovornik, no bev beskrajno sre}en slu{atel.

Be{e no} na nekontrolirana mlade{ka enerija, bujnafantazija i golemi sonuvawa. No} koja vo se}avawata

sekoga{ }e prostrujuva so nezadr`livi emocii.Se zazoruva{e koga Anton i Bor~e trgnaa kon svojot

dom, zaedno ìveeja. Jas go zamoliv Viktor da prespijamkaj nego, te{ko deka }e stignev doma.

Legnav zadovolen i iscrpen kako po maturska ve~er,koga zavr{uva edna i zapo~nuva druga epoha.

Pod pernicata pismence.SLATKI SNI[TA, VARSKI.

::

INTERESEN RASKAZ

Sosem slu~ajno i ne sakaj}i se najdov na edna od oniesredbi na stari poznajnici na koi se preraskaùvaatslu~ki od starite denovi. Site zaedno evociraa spome-ni, preraskaùvaa edna pa druga pa treta situacija, me|u-sebno nadopolnuvaj}i gi detalite {to gi propu{taa.Na krajot na sekoja prikazna se konstatira{e kolku smebile ludi, otka~eni i.t.n. Po zavr{uvaweto ima{e pauzaod nekolku sekundi i najbrbliviot ili onoj so najdobramemorija za vakvi nastani (a naj~esto toa e eden ist)zapo~nuva{e novo, odnovo, nanovo.

Nekoja ma~nina me stega{e vo dolniot del od stomakotso sekoja nova re~enica za golemite ludorii koi naj-~esto gi preraskaùvaa vo toa vreme nemi posmatra~i.Nikoj ne go zabeleùva{e moeto posveteno mol~ewe,site bea okupirani ili so zboruvawe ili so mislewe nanekoja zaboravena.

Intenzitetot i glasnosta na muzikata se zgolemi notoa ne im pre~e{e na moite soborci, tie odgovorija pro-

porcionalno. Odvreme-navreme }e pomine{e nekoj odstaroto jato, pa so dofrluvawe i izvici se pozdravuvaaiako do v~era, a verojatno i od utre edinstveniot kontaktim e koga }e se is~e{ea edni od drugi. Se ~uvstvuvav kakovo lo{ amerikanski film od osumdesettite.

::


13/56

Probav na dvapati da go svrtam muabetot. Prviot pat zasport, vtoriot za muzika. Neuspe{no. Koga i tretiot patne uspeav, i toa so najsilniot adut politikata, pomi-sliv deka ovaa ve~er nema da zavr{i.

Sekako ima{e nekolku interesni momenti, no od ovaa

perspektiva mi li~ea na izdi{an balon, na izgazena~anta. Popusto se koncentrirav na nekolkute pesni naXo Koker, tankiot gra~liv glas na Slaveto ja uni{tu-va{e ute{nata nagrada. Pomisliv da si odam. Tokmu votoj mig, ni porano ni podocna, tuku vo toj daden momentnadvor se isturi. A jas bev pe{ak. A Xigata so koj dojdovbe{e eden od glavnite u~esnici vo nekolkute nastanikoi sledea na repertoarot. Bar da be{e Baronot tuka, sonego neam gajle...

Turi se nosea, masata se polne{e i prazne{e, edinstve-noto ebanata tema ne se iscrpuva{e, bunar bez dno vo kojtonev cela ve~er.

Nema{e nitu edna poznata masa, nitu edna guma za spa-suvawe naokolu.

Potpren, zabeleàv deka site se svrteni kon mene.

A? pra{a Tode. Bevme sedummina i osven jas i Xigisite bea poletarci, ebivetri so koi se nemav videnonekolku godini. Kaj se nasukaa ovde se ~udev.

- Ti li be{e?- [o e be Tode?

- Ti li & ja stavi ~avkata na stolot na taa po francu-ski? smea.

- Ne! Se svrtea. Mislea.- Ne be, ti be{e? - Nastojuva{e Tode.

- Ne, ne bev jas, da ve ebam i gavranite mislev da kaàm.Sepak:

::

- Ne bev, se kladime? i se otka~i nekako temata. Nared dojde maturskata. Ova ne moèv da go istrpam. Sednavna {ankot. Sam. Zapaliv edna i pivkav kapu~ino, ~ekavda projde vremeto.

Ne se slu~i ni{to interesno do krajot, kako ni pred

toa. Samo sakav ovaa melanholija, ovaa agonija da japodelam so nekogo i da mu predizvikam barem polovinaod ma~ninata i dosadata {to jas ja po~uvstvuvav. Se nade-vam deka uspeav.

::


14/56

NAVREDEN

Naj~esto koga }e zaglavam, mislam koga navistina }e jaopleskam, drugiot den sum vonredno nestrpliv da probamda se ispravam. Moè da zaginam tr~aj}i, itaj}i kon mes-toto na zlostorot, po {to zapo~nuvaat operaciite: fin-girawe na nastanite, glumewe ludilo, pravewe naudren.Kako ni{to da ne bilo, probuvam da pomognam na drugipoliwa, podmestuvam planini. Vrtam okolu samo da mevidite kolku sum mil i pameten. Dobar i smiren risja-nin. Ne srkam toa {to jas sum go plukal, tuku toa {to goplukale site zaedno. I mu stavam sol i crn piper.

Odev kaj Baronot, niz glavata mi se prevrtuvaa slikiteod v~era ve~er. Reìrav nekolku scenarija za opravdu-vawe, izmisluvav i novi po patot. I sekoe novo be{epolovina od prethodnoto, ponekoga{ gi povtoruvav isti-te. A bev tolku jasen. I glasen...

Stignav pred zgradata, go ima{e iznajmeno potkrovjeto.Celiot pat go minav pe{, be{e studeno i nosot po~na dami te~e. Tr~av po skalite kolku da se zadi{am za da ne

mora prv jas da po~nam. Ova be{e najnovoto scenario.Proizleze samo od sebe. Zvonev. Go slu{nav klu~ot, sesvitkav i po~nav silno da vdi{uvam i izdi{uvam. Vra-tata se otvori.

::

- Ccc, nema{ pet sprata kondicija.

Poleka se ispraviv s$ u{te glumaj}i zadi{anost. Gopoglednav toa milno, naivno trkalezno lice, od negoizleguvaa najprijatelskite pcovki {to sum gi slu{nalnekoga{. Vistina e vi velam, slikite od celiot zaedni~-

ki ìvot moèt da vi preletaat za nekolku sekundi, dave obmotaat, da ve sru{at. Probav da kaàm ne{to, glasotme izdade.

I toga{:- Izvini peder, ozbilno izvini - jas u{te nesvesen, a

toj prodolì ako ne dojde{e u{te saat, ne znam {o }enapravev.

Mol~e{e. Jas mol~ev u{te pove}e.

- [o da praam, edna mucka {o imam naaaa pokaùva{eso racete okolu u{ite.

- Baron be {o...

- Vlezi ajde, pa} }e ispadne pacientot otsprotiva- i me povede vnatre, vo maloto pretsobje. Bran topliname previ, po~naa da mi àrat obrazite. Razmisluvav zav~era, Baronot o~igledno pome{al ne{to, nekoja od koc-kite se izmestile.

- Cel den budalam niz stanov. Arno dojde.Vlegovme vo kujnata, sednavme. Popusto se napregav da

se setam. ajnikot be{e vrel, si staviv ~aj. Baronot pro-dolì da se izvinuva. Go prekinav za kratko.

Limon ima{? mi podade, ima{e rase~eno dve kri{ki.Toj seu{te zboruva{e.

- Varski znae{ deka jas za tebe nikoga{...ajot be{e od hibiskus, odli~no mi dojde. Zaedno zavr-

{ivme. Jas so ~ajot toj so monologot. Jas pak si naleav,sega ~eka{e jas da kaàm ne{to.

::


15/56

- Baron, i da znae{ deka ti se lutev, ama posle si velam,aj pijan be{e.

- Pijan bev, pijan bev, {o ne zemav gomna da jadam kogasum pijan. Ah be... se sepnav koga si ja zgrap~i kosata,po~na da se kube, mojata ne~uvstvitelnost sepak ima gra-

nici. Si velev, da go smiram malku.- Arni gomna si izede v~era sepak tie moi granici se

mnogu niski - drug pat ne si go ispivaj...

- A ne me prekina gotovo. Zavr{iv so toa.- So {o zavr{i?- Ne pijam ve}e. Kraj go naglasi poslednoto i odmavna

so rakata.

- Ne zaebavaj. Ova otide vo neposakuvan pravec.Negovata sovest be{e klimava i neodlu~na, budalavanavistina mo`e{e da napravi ne{to vakvo.

Posle dolgi i ma~ni razgovori uspeav da gi otkovamklincite {to gi zakovav, go nagovoriv za posletka. Ima-{e u{te od vinoto, go ispivme, kupivme novo. Dojde iKoki. Pievme cela ve~er, a najmnogu baronot, presre}en{to si go vratil prijatelot.

:0:

INSPIRACIJA

- A be, ti ~epka{ ne{to?

- [o?- Znae{.

- Ne znam- Go mrsi{ ma~orot?

- Koj ma~or?- De be, Varski, ne dup~i, znae{ {o te pra{uvam?- [o?- A be ti mentalen si?

Znaev deka Koqo v~era ja drndosal kole{kata, i segauporno ja forsira{e temava. Kaj be{e do v~era, da goebam?

Koqo le`e{e na drugiot krevet cel iskezen. Cimerotv~era gi slu{nal, kole{kata mu vikala svr{i na mene itaka }e se tu{iram. Stivska romantika.

Vleze Giro.

- A be Giro, ti ~epka{ ne{to?- De be, Koqo, cel sprat te razbra, {o ne zalepi{ soop-

{tenie ebago?

:1:


16/56


17/56

TIME - OUT

(Na Tajm aut - Valandovo)

Be{e maglivo, uàsno studeno.

Bev vo centarot bez mo`nost za brzo vra}awe vo domot.Strategijata vlezi - izlezi niz prodavnicite ne mezatopluva{e, morav da se trgnam nekade. Koga }e zastanevpred nekoj izlog se tresev kako list.

Moite dvesta i sedumdeset denari na nekolkupati ja

odloùvaa mojata odluka no koga prestanav da gi ~uvstvu-vam prstite na nozete kolku moèv pobrzo se vturnav voomileniot kafe-bar.

Ne znam {to me zgrea pobrzo. Toplinata od silnonavaleniot kamin ili blagite zvuci na Ahmad Xamal.Stoev nekoe vreme nasladuvaj}i se na atmosferata.Moment na zadovolstvo {to gi izbri{a moite sivotemnisliki od porazeniot grad, grdite izrazi na licata koi gisre}avam, koi ne me poznavaat, koi ni samite ne se pozna-vaat. Od onoj haos koj go ostaviv eden beskone~en metarzad mene, sega me {tite{e Kolman. Moèbi sum pristra-sen no mislam deka najsre}nite lica gi gledam tokmu vo

ovoj lokal. isti mo}ni nesovr{eni lica koi oddavaatblagost i prijatnost. Vo momentov bea tri. Ponekoga{ sepomalku.

Sednav nasproti prozorot, sakav da im se potsmevam naminuva~ite. Da se voshituvam na studot koj gi stega{e

::

nivnite tela, nivnite studeni srca. kako {to e studena imojata pakosna du{a od den na den se potemna i pomra~na.Mojata iskrivena sovest pove}e ne prepoznava dobrinavo ovie lu|e.

- Povelete? - Ah, eve edna prijatna li~nost.

- Espreso i ~aj - odgovaram sepnuvaj}i se. Razmisluvavme|u dvete opcii, a ne dvete zaedno. Brza ku~ka

- aj od? - Taa e tolku prijatna. ]e gi pora~am i dvete,nema nazad.

- Od {to imate?- Imame od kamilica, planinski, nane, kantarion, pra-

ska, kru{a, jabolko, jabolko so cimet...- Jabolko so cimet, bez espreso - sepak preovlada razu-

mot.

Od policata na {ankot zedov dneven vesnik, po~nav dase zanimavam so nego. Lu|eto ~ita~i se delat na dve gru-

pi. Onie koi po~nuvaat da ~itaat od prvata i onie koipo~nuvaat da ~itaat od poslednata strana. Jas pripa|avvo treta grupa. Po~nuvav od KULTURA. ]e pominevpreku sodrìnite i potoa od po~etok. [tom }e stignevdo rubrikata ja preskoknuvav i ja ostavav za kraj. Kakosladok desert.

- Izvinete, àl mi e. Nemame jabolko so cimet. Moèsamo jabolko.

- Vo toj slu~aj espreso.

Stigna. Racete s$ u{te mi treperea i pravev dostanapori da ne tropkam so filxanot po staklenata masa.

Zapaliv.- Izvinete, se pu{i na sprotivnata strana. Na onie

~etiri - bi moèl da se premestam samo poradi taa slatkanasmevka.

::


18/56

- Samo edna }e palam.- Vo red. Izvinete u{te edna{, ne e do nas. Znaete zakon

e.- Fala i na vas, ne e problem - prekinavme so ispreple-

teniot dijalog, se vrativ na kafeto i vesnikot.

Naedna{ me preplavi nekoj neosnovan optimizam, minaviraa relaksirawa i sre}ni misli. Za patuvawetodoma vo petok, za poloèniot ispit pred dve nedeli, za,za... za udobniot stol vo koj sedam...

- Povelete?

- [tok.Zapaliv u{te edna. Ova ve}e nalikuva{e na ne{to.

Zamiùvav dodeka goltav i mnogu brgu vo ~a{ata ostanaedna mala goltka kafeava te~nost koja edvaj go prekriva-{e dnoto.

- U{te edna i da platam.Mi ostanaa u{te {eeset denari no toa voop{to ne me

voznemiruva{e. Sega sedev i gledav vo vrvolicata odlu|e koi im begaa na prvite kapki do`d.

Mala promena vo raspoloènieto vnese faktot {to{tokot be{e osumdeset, a jas imav {eeset. No koga se sakas$ se moè.

- Izvinete, kolku vi e uzoto?

- Pedeset.- Aj edno.

Kupiv dvaesetminutno uìvawe so ostanatite pedeset

denari i sega definitivno be{e kraj.Majls Dejvis me isprati do vratata. Ja otvoriv so strav,za~ekoriv kako da vleguvam vo druga dimenzija. Bezmalkutoa i be{e. Silen vetar prostrui okolu u{ite, malku mi

::

go odzede zdivot. Trgnav niz vla`nite ulici, minuvavniz koloni topli avtomobili so mislite vo raskrsni-cata me|u topliot xez-klub i u{te potopliot krevet,daleku zad stanbenite blokovi.

::


19/56

MAMURLAK

Sega primetiv deka seriozno se zanimavam so pi{uva-we samo koga poradi te{ki budala{tini i nenadminli-vi glupirawa, samoprogonet se zatvoram vo mojata soba.Nate`nuvaat se}avawata i pri raskrevaweto na maglata,se davam vo sopstveniot sram. Nesredenite haoti~nimisli koi slajduvaa vo mojata glava, nikako ne se otstra-

nuvaa. Ma~ninata vo du{ata e s$ pogolema, s$ posilna.Po iljada zo{to i ni edno zatoa doa|am do psiholo{kiotzenit na samokritikata i do prezir kon ona {to sum.

Ne se ni osmeluvam da izlezam, nitu me interesira po-gledot {to go nudi prozorecot. Bednosta na ovie ~asovi{to traat so denovi e najgolema vnatre{na bolka, poduslov ìvotot da e zdodeven i bezgrièn. Boli sekade, anajmnogu vo umot i sovesta.

Da moàm da slikam, sovesta bi si ja naslikal kakotemna provalija polna kal, gnoj i crvi. Probav da jais~istam. Popusto.

Ne uspeaja ni Nabokov, Xojs, Kafka. Moèbi Uelbek iBukovski zagrebaa malku pod povr{inata.

Ne uspeaja ni Najtvi{, Jutu, Koker. Moèbi malku Ram-{tajn.

::

Duri po nekolku dena doa|a do nekakvo provetruvawe,nekoja faza na samoopravduvawe i potraga po uteha vobednosta ne drugite.

A dotoga{ pi{uvam...

::


20/56

HRONOLOGIJA NA RAZOÂRUVAWETO.

Edna od najgolemite ve{tini na ~ovekot e prikriva-we na razo~aruvaweto. Golema bedotija na sovesta. Gopotisnuvame tolku dlaboko, na tolku nepristapno mes-to {to i samite zaboravame na nego. Ili se trudime.Neprijatnosta e u{te pogolema ako razo~aruvaweto e odnekoj blizok.

Toa ne e psihi~ka bolka, toa e psihi~ka tortura.[amarewe na nade`ta, raskrinkuvawe na stabilnatamisla.

Pridruèn element?Glumata. Lo{ata gluma, pred s$. Kiselite nasmevki, pre-

nasilenoto smeewe.Potoa doa|a utehata. Mnogu lo{ leksilium. So mnogu

kratko dejstvo.Sovet?

Ima lek za lo{ mamurlak?E pa nema ni za ova.

:0:

SLATKO PROGONSTVO

Staklata od malite prozori po~naa da se tresat, vetrotsilno fu~e{e. Be{e kraj na noemvri i taa ve~er prv patse spu{ti pod nulata. Leèv zagledan vo drvjata, vo ridotpred mene ~ij bel vrv se spu{ta{e s$ podolu i podolu.Za nekolku ~asa i ovde }e provee prviot sneg. Telefonotpo~na da yvoni. Nekolku zagrièni povici, kolku da migo uni{tat denot.

Tie: sam si, }e te zavee, }e te odnese, redovno polni gotelefonot na agregatot. Jas: doma sum, ima lu|e okolu, agregatot e poln, nema

sneg, a i da ima nema da me zatrupa. Da, ima iscepeno drv-ja. Ima i leb. Ima, ima...

Stanav. [esti den od samoprogonot. Poleka minuvaaneprijatnite misli, ma~ninata vetree{e. U{te edna-edna dve nedeli i da se prosti, da se zaboravi.

Mala soba i u{te edna mala ostava na po~etokot na plani-nata, za celosna reparacija i pro~istuvawe na gre{niotum.

Vo oganot tlee{e ~akor drvo od v~erave~er, lesno go ras-plamtiv. Sedev pokraj prozorecot i ~ekav da mi pomineprviot stud. Po patekata minuva{e edna silueta, se izra-duvav koga po raskrsnicata me|u dvete kolibi se upati

:1:


21/56

navamu. Kolku i da mi be{e sma~eno od lu|eto ne moèvbez niv. Eden mal razgovor so poznat ili nepoznat za raz-bivawe na monotonijata. Go prepoznav. Stojan od [umska-ta policija.

Zatropa. Vleze. Se pozdravivme, mi podade dva vesnika,

od v~era i denes. Mi gi ispratile od najbliskoto selo.Tamu imav prijateli. Bi trebalo da naminam, da gi vi-dam. Da sekako.

- Da stavam kafe? gi krevav knigite

- Kafe }e stavi{, ama stavi i od taa va{ata, lozovata. Nato~iv edna ~a{a.

- Ti?- Ne.

- De be?- Ne, ne, rano mi e.- [o pisatel }e be{e?- Se napi, napravi gargara.

Zaradi dvaeset te{ki alkosi celata pisatelska fela eproglasena za pijana bagra. Mislat oti i jas pijam za dapi{uvam. Ne pomisluvaat deka pijam oti sum mlad.

Ognot po~na da pukoti. Bidna i kafeto. Imav gr~kokafe, mirisot ja prekri celata soba. I Stojan po~uvstvu-va.

Srkna i re~e:- Aaa, {o kafe e ova?

- Hrvatsko.- Aha u{te edna goltka si {etal ti po beliot svet,

znae{ {o da pie{. Zapaliv so ~akmakot, objasnuvaj}ideka ima kibrit, palam so ~ak-mak ili so àr~e zaradifiling.

- I ti si stanal ~udak.

::

Go ispivme kafeto, staviv da pottoplam pojadok...Mirisot od ~orbata go sovlada prethodniot, Stojan pakse okokori.

- Tele{ka, moè?

Mavna potvrdno so glavata i stana sam da si nato~i od

{i{eto.Postavivme na masata, si staviv i jas edna, greota e da

srka{ samo ~orba. Od ~iniite se {ire{e miris na luk,Stojan po~na da stenka od zadovolstvo.

Go pu{tiv tivko radioto.- Aj pro~itaj nekoj od tvoite raskazi.

- Kakov?- Nekoj so eni. Ima{ ti i takvi, znam jas.Po~nav da ~itam eden, povremeno zastanuvaj}i da

srknam ili da zemam goltka. Iskreno saka{e da slu{a.Nato~i u{te edna kolku da gi zavr{ime ~iniite, bez dame prekinuva.

Zavr{iv. Mi go pobara da go odnese na kolegite. Mu godadov, go svitka vnatre vo uniformata, kako poster odporno yvezda. Se gordeev.

- Aj so mene re~e na stanuvawe. Odbiv. Me potfati podrakata i po~na da me vle~e. Edvaj uspeav da nato~am ednolitro, za pozdrav kaj {to }e odime. Znaev deka so negomotika ne mi treba{e.

Trgnavme nagore. Go gledav toj prosed pedesetogodi{-nik kako so lesnotija grabi napred. Jas zadi{en uspevavnekako da go sledam.

Ostriot vetar me se~e{e, sveìot vozduh se polne{e iprazne{e od moite gradi. Stignavme do maliot vrv {toli~e{e na grbavka i prodolìvme desno. Odevme paralel-no so prviot drvored od {umata. Neboto be{e belo, u{te

::


22/56

ne be{e po~nalo da provejuva. Pod nas se gledaa razmes-teni svetilki, od nekolkute kolibi na koi im ~adea oxa-cite.

Onie {to imaa kolibi pogore, vo planinata neminovnoprezimuvaa vo seloto. Onie podolu ostanuvaa preku cela

zima, kako popatni stanici na {umarite i lovxiite koiim bea povremeni gosti. Nosea novosti navamu vra}aa poz-dravi nazad. I si gi ìveeja svoite ednostavni ivoti.

Stignavme pred edna koliba.

- Kaj me nosi{ Stojane, daj gukni barem.- Kaj Pavlevci, ja kolat sviwata. Ne rekov ni{to. Ako

me poglednat nakrivo, si velev, }e posedam i nazad. Nemada mi e prvpat da vletam vo makazi, nitu da izletam.

Na nekolku daski {to li~ea na splav leè{e koàta.Malo poto~e od izme{ana krv i voda te~e{e nadolu. Voedno }ese na grankata bea nozete, opa{ot i u{ite.

Od zad kolibata izlegoa eden sredove~en par, ma` i enaso krvavi race zasukani do laktovite. Me pozdravija kakoda pre~ekale najblizok rodnina. N$ pokanija vnatre. Nakrevetot sedea dvajcata majstori. Se pozdravivme, sednav-me. Doma}inite rekoa deka }e zavr{at so se~eweto za de-settina minuti.

Vleze edno mom~e, verojatno vnu~e. Dva-trinaesetgodini. N$ posluì so ~a{i, sedna kraj vratata. Masatabe{e polna. Salata od domati i praz, sirewe, kiselo, pod-lu~eni piperki. Stojan objasnuva{e za mene. Edniot odniv, onoj levo, dijagonalno od mene so namr{ten pogledme gleda{e. Koga Stojan zavr{i re~e:

- Na{ite pisateli se za nikade.- To~no. Rekov u{te pred da probaat da go zamol~at

Stojan i drugiot majstor.

- Kako i s$ drugo prodolì ama oni se najzanikade.

::

- I nikoj ne gi ~ita.

- Nikoj ne gi ~ita povtoriv vadej}i go diplomatskiotolesnuva~ od paltoto. - A vie ~itate lozova?

Izliàna {ega, ama funkcionira ponekoga{. Kako se-ga. I site se nasmeaja, se raspoloìja, razgovorot ìvna

i se nafrlivme na mezeto.Uìvav vo nivnite nepoznati razgovori za stokata, za

markiraweto drva, za cenata na kompirot. Nadvor po~nada provejuva. Vnatre topla soba, polna topli lu|e. Stignai presno mesce, bokalot crveno. Jas bev vo trans, mi igraasite muskuli, se tresev od zadovolstvo. Moè li ivototda e tolku ubav? Se raduvav na prosti, mali ednostavnine{ta {to samo prirodata moè di ni gi ponudi. Ili giprifa}ame ili sami si gi ograni~uvame, otstranuvame.

Na ispra}awe im vetiv na tie prijatelski lica dekaeden den }e pi{uvam za niv. Nivnite ukaùvawa deka za

niv nemalo {to da se pi{uva, deka i jas }e bidam dosadenpisatel, nema da vlijaat na mene. Im go vetiv toa nim. Sigo vetiv toa samiot sebesi.

::


23/56

FIN OVEK

Zastanav pokraj patot, ne be{e krstosnica no sepakmorav da razmislam za ponatamu. Kolata zafa}a{e malkuod asfaltot na dvosmerniot neramen i posran od stadaregionalen pat.

Zapaliv edna, trgnav nadolu po ìtoto i po~nav razmi-sluvav za itnite krugovi i neobi~ni pojavi. Se mislev

kakvi se {ansite da se spu{tat vonzemjani i da me dignatso niv, na ispituvawe. Verojatno tolku }e se razo~araatod primerokot {to nema ni da me spu{tat, }e me frlatodozgora. Brzo zaklu~iv deka vakvi misli sega mi senajmalku potrebni. Se dvièv nadolu po poleto a klasja-ta krckaa pod moite noze. Kaewe i bezbroj lo{i misli mi

ja pravea ~ar{af glavata, {aram-baram od se}avaweto naludostite od prethodnite dva dena. Tapata bolka pod ja-bol~nicata me potsetuva{e na dolgiot jazik i verojatno}e me odvra}a{e od ludorii vo narednite nekolku dena.Dodeka ne zaboravam. I dodeka navistina ne mi ja skr{atglavata nekade.

Koli minuvaa neramnomerno pokraj mojot parkirangolf, a jas se ~udev {to pravam sam, talkaj}i niz nivitena sredna Makedonija. Znaev {to pravam. Barav drvo dasi ja aknam glavata od nego. A drvo nikade nema{e. Vero-

::

jatno i lamarinata na golfot }e zavr{e{e rabota no bevnere{itelen, zbrkan a i ni{to dobro nema{e da donesenova modrica.

Se vrativ vo kolata i probav da zapalam., Ne pale{e.Taman koga pomisliv deka }e stane interesno zapali i

trgnav po patot. Najprvo gi odbegnuvav a potoa namernogi gazev lajnata, pravev osmici, se vra}av nazad pa paknapred i sobirav trofei od kravi, ovci i po nekoja koza.Dodeka se smeev se potsetiv na edna scena od eden film zahisteri~en nervnoobolen kamionxija i prestanav da seglupiram. Zastanav na benzinska, zemav dve piva i sednavkraj ~e{mata. Da se oladam i odmoram. Mi prijde polica-ec {to kisne{e tuka.

- Pie{ i vozi{, a?- Ne. Prvo pijam a potoa vozam. - se nasmevnav i goltnav.

He he, fintava mi ja kaà eden prijatel. Stoe{e i megleda{e, ni{to ne mi odgovori. Ne treba{e da tropnam

vakvo ne{to. Ne se vrati nakaj prodava~ot, otide nakaj po-liciskata kola, ja zavrte na izlezot i ~eka{e da trgnam.Ne treba{e da tropnam, ebago, navistina ne treba{e. Giispiv dvete piva i sedev. Ne planira{e da mrdne od tamu.Be{e 15. 35. Trgnav da zemam u{te dve piva. Izgleda }e siposedam tuka.

Na pumpata rabote{e samo eden, mlad de~ko.- Koga planira da mrdne od tamu?- A?

- Milicajov!- Aaa! [o znam. Najkasno do osum. - Do osum zna~i.

Zemav kikiriki i ~ips so pivata, sednav do kolata,pu{tiv ne{to od Koker i razmisluvav da si go prese~am

jazikot. Poleka piev navalen na sedi{teto. Vo me|uvre-

::


24/56

me smeniv na Hladno pivo pa na Xoni [tuli~. Nekadepo ~etiriesettina minuti policaecot izleze od avtomo-bilot i trgna nakaj benzinskata. Pominuva{e otkaj mene,

jas si gi sobrav nozete vnatre i gi trgav hartiite. Samo{to zapaliv zastana na prozorot, ja namaliv muzikata.

- Ne me teraj da te brkam, }e ti ja prevtasam krntijata.- OK.Go izgasnav motorot. Go dopiv prvoto pivo, ne go otvoriv

vedna{ vtoroto. Bev gladen. Vo kolata imav samo vegeta,natren i med. Vlegov pak vo benzinskata. Nema{e ni{tokalori~no.

Pobarav ne{to od de~koto, trgna da izvadi, policae-cot po~na da potka{luva. De~koto se vrati. Mu ponudivne{to od sitnoto so koe raspolagav, me odbi so pogled{to se izvinuva{e.

Se vrativ vo kolata. Otsekoga{ gi sakav policajcite,

nikoga{ ne sum imal problem, {to mi treba{e sea neznam. Go otvoriv vtoroto pivo. Goltav i poleka gladta jasnemuva{e. Znaev deka }e se vrati pogolema i postra{na.

Ja o~ekuvav.Okolu sedum po~nav da ne ~uvstvuvam nikakva glad. Toa

be{e lo{o. Kupiv smoki i su{eni slivi. Okolu osumdojde druga policiska kola. Mojot prijatel izleze i poka-ùva{e nakaj mene. Kimnaa so glavata, vleze vo negovatakola (drugiot dojde so ponova) mi mavna na izleguvawe iotide.

Se pokriv so paltoto i legnav. Ne pominaa ni desetminuti slu{nav tropawe po stakloto. De~koto od benzin-

skata mi donese sendvi~ so salama zamotan vo hartija. Sefativ za xebot, me odvrati. Mu zablagodariv. Nabrzinago prexvakav i mi legna ubavo. Zapaliv i se po~uvstvuvavu{te poubavo. Sam, na benzinska stanica, so cigarata vo

::

race go gledav isplovuvaweto na mese~inata i yvazdite,ja slu{av Nora Xons i se prisetuvav deka i skapaniotìvot ima dobri momenti. Taka zaspav.

Me razbudi tropkawe po stakloto. S$ me bole{e koga sevrtev. Be{e utro, sonceto u{te ne be{e izgreano. Ja otvo-

riv vratata. Nadvor be{e policaecot so plasti~na ~a{avo racete {to isparuva{e.- Kafe? - me pra{a. Gledav so nedoverba. Pomislev deka

nema {ansa da e otrueno. Moèbi ima ne{to za polesnastolica. Kako i da e, }e mora da me nosi odovde.

- Fala. Nema{e ni{to vo nego, taka mislam, ~istotoplo ubavo kafe. Zapaliv i go ponudiv. Ne pu{i. Fin~ovek. Jas sum govedo.

- ]e me pu{ti{ denes?

- Ne. - Ne e tolku fin. Porazgovaravme malku, imal dvede~iwa, i dvete devoj~iwa. Ednata trgnala ne u~ili{te.

Mi pokaà slika.- A da me pu{ti{?- Ne, ne.- Ok. Se gledame posle. - Trgna nakaj kolata. Me potseti

na bratu~ed mi T. Doblesen po~ituva~ na pravilata, sove-sen i ~esen, vo isto vreme nepopustliv. Retki, retki lu|e,a tolku potrebni.

Mislev da trgnam. Nema{e da pokaè mera~ot. Ama {to-povi, brza... Ne. ]e si posedam. Izvadiv od pozadi edenroman od Gazdanov i po~nav da go ~itam. Nekade okoludevet silno prepe~e. Morav da ja podmestam kolata na sen-

ka. Bev do Stojan (Stojan se vika) da mu kaàm deka }e japodmestam. Nema problem. Fin ~ovek.Ja prilepiv do yidot na benzinskata i prodolìv da

~itam. U{te mi se nema{e prijadeno no Stojan mi donese

::


25/56

banica so sirewe. Od `ena mu. Mi se dopadna. Ja pozdra-viv po nego. Ve~erta mi tekna edna luda ideja da napi{amraskaz za ova. Go pi{uvav ve~erta pod malata svetilka nagolfot. Utro e i go dopi{uvam. Eve go ide so ne{to vorakata. Vo }ese.

- ]e me pu{ti{ denes?- Ne. ]e posedam u{te nekoj den. I taka nemam popamet-na rabota. Vo }eseto ima{e leb, meso so kompir i pala~in-ki. Neverojatno. Kupiv malo {i{ence crveno vino. Odru~ekot si ostaviv i za ve~er. @ena mu odli~no gotvi.

Go dovr{uvam raskazot. Pred da si odi }e mu go dadamna Stojan, da go isprati za objavuvawe. Znam deka }e goobjavi.

Toj e fin ~ovek.

POTSVESTA NA STOPIRAWETO(POD EDEN MLAD BOR)

So Aki se razdelivme pred dva ~asa kaj Veles. Toj trg-na nagore, za Zagreb, na metal festivalot. Treba{e dastigne do utre poru~ek.

Jas imav pote{ka zada~a. Treba{e da stignam od Velesdo Valandovo. Po mo`nost ovaa nedela.

Aki be{e eden od dvajcata poradi koj gi pravev oviepatuvawa. Vtoriot be{e Keruak. Dvajcata mi vdahnaare~isi mitska qubov kon stopiraweto. Toa za niv be{einstitucija, profesija, na~in na `ivot. Se voodu{evu-vav. Me privlekuva{e avanturata, prostranstvata i nez-naeweto na slednata cel, nasokata, me{avinata na sre}ai strav.

Sega be{e samo edna glupava ideja

Silen vetar duva{e na avtopatot, probav da se zasolnamdolu pod asfaltot. Stoev nekolku kilometri po vtoratapatarina. Barav {to i da e, Negotino, Strumica iliGevgelija, ne be{e va`no. Vetrot vo sebe ima{e pra{ina,

koja ja goltav povremeno, koga }e se svrtev kon sever. Sam,so edna mala no nova temna ta{na, mobilen vo edniot xebi usbflash vo drugiot. Vo nego bea bea site moi poemi, dvaalbumi od Sidarta, i nekolku e-knigi.

:1::0:


26/56

Go izvadiv ostatokot od sendvi~ot, hranata sekoga{pruà zadovolstvo i smiruvawe. Go degustirav so misli-te vo nekoj restoran, so mlad burgundec na masata i prija-ten makedonski melos. Zastana kamion, tipot se simna dase olesni. Be{e sredove~en, sreden rast, sredna teìnanajverojatno i srednist. Ako ne se trgnev od dupkata podasfaltot, }e me pomo~e{e.

- Ej, {o prai{ be ti tuka?- Stopiram.

- Stopira{? A {o na pauza si momentalno? Sram mube{e da se izmo~a pred mene, se zavrte na drugata strana,i go pu{ti mlazot. ekav da zavr{i.

- Nadolu odi{? Pra{av- Aha. - Trgna nakaj kamionot povikuvaj}i me so rakata.- Ripaj ajde.

Se ka~iv vnatre. Slobodno bi moèl da ìveam vnatre.

Ima{e DVD pleer, i okolu dvaesettina pornofilmo-vi pod nego, limenki bezalkoholni i alkoholni piva,kokakoli i sodi, site staveni vo edna mreèsta kesi~ka,nekolki kutii cigari... Krevetot, pozadi dobro names-ten. Razvrzavme mal muabet iako po~avme nekako sporo,potajno. Voze{e za Atina.

Nekolku minuti mi bea potrebni za da se relaksiram ida zapadnam vo dobro raspoloènie i prijaten razgovor.Be{e eden od onie lu|e koi vedna{ ti legnuvaat; vospo-stavuva{ komunikacija bez problem se razbirate napolare~enica, smeata e neizostavna. Me ostavi posle Gradsko,pred Negotino. Nikojpat ne moàm da najdam vakov ~ovekna dobra relacija. No pominav prijatni 20 kilometriso nego. Omilena akterka mu bila Xejna Xejmison. Naj-mnogu mu se dopa|al filmot koga se vo vselenata. Toa mudoa|a ne{to kako postmodernisti~ko virtuelno porno,

::

razmisluvav vo mene. Se ma~am ponekoga{ so nesoodvet-ni misli, toa mi e del od karakterot.

Se pozdravivme, dodeka se simnuvav mi frli paket~eVirginia cigari, kolku prekrasen ~ovek be{e toj fanna Xejna Xejmison. Zape~e dobro pozadi, veter i sonce,

mladite bor~iwa se ni{aa, asfaltot be{e ispravenpred mene. Trnav po krajot na òltata linija se u{tepod impresii na kratkoto patuvawe, razmisluvaj}i dasopram so avanturite. Inaku nekoga{ }e naidam na nekojfan na Fredi Merkjuri.

Kolku e razdraznuva~ko da pe{a~i{ po avtopat, zvuciteod avtomobilite ti gi paraat u{ite i nervite, te gledaat~udni faci so nosevite zalepeni na staklata od kolite...Se iska~iv nad patot pod eden bor, sednav pod negovatasenka da zdivnam. Gi izvadiv pakuvaweto Virxinija,splesnata kutii~ka-tabakera, dosega nemav pu{eno vak-vi. Zapaliv, zapaliv i gledav suvi ridi{ta i asfalt, so

pogledot vrtev naokulu i razmisluvav {to ponatamu.Dlabokite dimovi me pe~ea odvnatre, ne bev naviknat

na pojaki cigari. Suvata usta ne moè{e da go pruìzadovolstvoto {to treba da go dobie ~ovek koga pu{i kva-litetna cigara.

Stoperite znaat, najte{ko se stopira na avtopat, taapusta linija prepolna ma{ini, bez ivot vo nea, bez sta-nici i narod, bez toplina i lutina, bez xagor, bez pulsebate...

Nikoj ne moè da si ja pretstavi ovaa agonija, zatoa{to e mala, nezabele`liva, prestanuva vedna{ po prvata

zastanata kola, zaborava{ na nea i odi{, prodolùva{.Na samosta koja prethodno te druèla i koja te tera darazmisluva{ & go vrti{ grbot, so nade` deka nema pove}eda se sretnete. Mislite {to naviraat i {to ti sozdavaatma~nina, gi trgnuva{, gi i{ka{. Da da toa e odgovorot.

::


27/56

Samite ja skrivame vo potsvesta ovaa delumno nezabele`-liva rabota, zatoa {to se pla{ime od nea. Se pla{imeod osamenosta i razmisluvaweto, a najmnogu od dvete za-edno. Zatoa is~eznuva ovaa ma~na slika od na{ite glavi,iz~eznuva so na{a pomo{, so na{ amanet. Razlikata me-|u ìvotot so partner, drugar, sogovornik i osamenosta,e kako razlikata me|u ovie i prvite re~enici. I ova }eostane potsvesna slika vo mojata glava nekoga{. Zatoa re-{iv. ]e go zapi{am ova vedna{ po pristigaweto... ne, }ego zapi{am ova, sega i vedna{.

::

OPRAVDANO OTSUTEN

Vo dale~inata jasno i bistro sjajea sne`nite vrvovi na[ar planina.

Vo neposredna blizina, pod terasata edno kup~e plas-tika, tegli od ajvar, polni vrzani kesi i edno ku~e{kolajno davaa dopolnitelen {arm na momentot koj sodrè-{e goltka kafe. Smrdeata me povrati vnatre, od prozo-recot prodolìv da go gledam utrinskoto otsjajuvawekoe se sudira{e so belinite po celiot isto~en poteg naplaninata. Ne{to kako ute{na nagrada.

Be{e okolu pladne, i navistina, navistina se ~udev{to da pravam. Eden od onie mrzlivi denovi koga nemateideja, koga i bezdelni~eweto vi izgleda te{ko, koga semolite da ne dojde nekoj i da vi gi odzema zborovite odustata. I zatropa nekoj na vratata.

- Nazad!Vleze tenok, ispien sredove~en ~ovek.- orapi? Pet za sto?

- Ne fala.Izleze. Go ispiv kafeto, i legnav pak.

Spiev okolu dva ~asa, i ve}e be{e makedonsko pladne.Tri ~asot pomina.

Vleze Zo.

::


28/56

- Ajde nakaj doma, stop?- Ne si odam.- Oti be?

- Imam vaèn sostanok ve~er.- So ènska?- Ne, so kolegiumot. Petok sme.

- Aaaa, ok. Aj se gledame.Kolegiumot bevme Jas, Baronot, Zo, Aki, Slave i prid-

ru`ni ~lenovi.

uden be{e toj kolegium, sekoj pat zasedava{e a nikojpat ne nose{e odluki. Kakvo gubewe na vreme i energija,kakvo tro{ewe na mladosta. Be{e prekrasno.

Znaev deka ova }e zavr{i, deka e posledna godina. Zatoaforsiravme do maksimum. Se simnav i trgnav vo menzata.Riba, oriz, cveklo, dobro be{e denes. Pametam poneko-

ga{ i vojnicite {to ne posetuvaa se alea na hranata. Naradioaktivnite pleskavici i gumenata zelka.Otkako ja zavr{iv i ovaa obvrska trgnav nakaj Kozle,

se vrativ i fativ pravo nadolu do kejot na Vardar iottamu pravo po patekata. Dobro potsredena, zelena. Votoploto martovsko utro ima{e po nekoj velosipedist,parovi so rolerki, eden-dvajca {to xogiraat i tolku.Gi staviv slu{alkite, pu{tiv liveradio i ne znam kogasum stasal pred vladata. Se mislev dali da sednam prednekoja kafeterija i da pro~itam nekolku vesnici na pri-

jatnoto vreme ili da se ka~am na Kale i da slu{am classicfm, ili da prodolàm pravo do Aerodrom kaj ribarite...

Se pra{uvate koga }e se slu~i interesnoto, {to e sièto.Epa nema siè, tuka nekoi de~i{ta od kameniot most miroknaa kamen vo glavata i se razbudiv vo bolnica so malpotres na mozokot.

Taa ve~er go ispu{tiv kolegiumot.

::

POVELI I DRUGPAT

Nikoj me nema{e tepano tolku mnogu kako Ko~eto. Koga}e podrazmislam mislam deka site drugi zaedno ne memavale tolku mnogu pati. ]e me sretne{e nekade po uli-cite, bez razlika dali ima lu|e po nea ili ne, bez razli-ka dali me gleda nekoj od oddelenieto i }e me pra{a{ezo{to sum berel praski od negovata kru{a. Otkako }emu odgovorev, {to i da odgovorev, }e me ra{laka{e so

negovite dolgi race. Neminovno. Edinstveno dobro be{e{to ne trgnuva{e po mene koga }e se istrgnev, ne, toga{}e naprave{e maksimum dva-tri ~ekori, me ispra}a{eso dobroplasiran {ut otpozadi. Iako ne tr~a{e po menebegav s$ do agolot od nekoja sledna ulica, ne svrtuvaj}ise, ne sakav da ja vidam taa silueta koja be{e najgolemi-ot ko{mar vo moeto detstvo. Potoa Ko~eto se izgubi,be{e nekade vo stranstvo, no edna{ dojde na eden meseci toga{ iako gimnazijalec jadev }otek u{te dvapati. Sevrati pred tri-~etiri godini. Dojde oènet so dete napat. Ko~eto se smiri. Od negovata kru{a praski bere{esamo èna mu.

Sega be{e pred mojata vrata, suv, ispien vo liceto,izgleda{e kako ~etiriesetgodi{nik iako ima{e desetgodini pomalku. Stoe{e taka pred mene so molben, stra-dalni~ki izraz na koj se oddava{e seta maka koja ja pre-

::


29/56

trgnal niz godinite, surovosta na vremeto koe ja pregazinegovata mladost ima{e ostaveno silen beleg vrz nego.

Mu rekov da vleze. Ode{e pred mene simnuvaj}i se poskalite nadolu, i vo toj moment mislev dali nekoj go imavideno kako vleguva, se mislev dali da mu pomognam da gi

pomine site skali vo eden ~ekor. Naglave~ki.Mi se razbistrija mislite koga vlegovme vo rabotnatasoba, koja se nao|a{e vo podrumot od ku}ata i vo koja giminuvav denovite pi{uvaj}i, preveduvaj}i, ~itaj}i. Neznam dali be{e vo pra{awe glupavosta, razbienite recep-tori za vkus i ubavina ili pak nezainteresiranost kajnego no toj ne izre~e nitu eden zbor za mojata prostorijakoja ja opremuvav ve}e dve godini, gri`livo go planiravi go postavuvav sekoj nejzin del. Mojata biblioteka, kni-gite naredeni na temnocrvenite mahagonski polici, sto-lovite i biroto od masivni drva, slikite, kaminot...

Okolu ~as i polovina mi gi obrazloùva{e svoite

problemi, be{e prili~no zaglaven, delumno poradi nez-naewe, a delumno poradi u{te pogolemo neznaewe. Nikojne se potrudi da im objasni na ovie lu|e deka patot dobrza zarabotuva~ka e najbrziot pat do bankrot, rizikotkoj go prezemaa ili ne im be{e poso~en ili voop{to nego slu{aa od zvukot na {u{kaweto na parite, od tropka-weto na zlatnite moneti, tie zvuci {to n$ hipnotiziraai n$ drèa nesvesni cela decenija. Sakav sevo ova da goisturam mnogu pogrubo i posilno, da go rastresam, da goisturam svojot gnev vo ovoj kanal vo koj se dave{e, da mu

ja potegnam jamkata koja samiot si ja stavil. Ne moèv.Go gledav toj skr{en ~ovek koj iskreno veruva{e deka }e

mu pomognam, be{e nekako siguren vo toa iako nenamet-livo, ednostavno go znae{e toa. Vo negoviot pogled nemoèv da vidam ni{to od zloto i pakosta koja ja gledavsite onie godini, no sepak toa be{e toj, stra{iloto namoeto detstvo be{e pred mene i jas imav {ansa da go zako-

::

pam. Sonuvav za vakva {ansa, mnogupati razmisluvav zana~inot kako da se osvetam, kako }e go zgazam, uni{tam.A sega be{e pred mene i vo nego ne gledav deka se se}avana ne{to, na maltretiraweto, na stravot so koj odev nau~ili{te, so solzi koga... edna{ mu rekov da ne me mal-tretira pred devoj~iwata, posle moè da pravi {to saka.Me drè{e dodeka ne dojdoa i potoa pred niv mi gi sob-le~e pantalonite. Znam deka vedna{ potoa se razbolev ine odev na u~ili{te cela nedela, a potoa kako ni{to dane bilo. Ne znaev kako da go potsetam, da pobaram izvinu-vawe, negovite problemi bea pogolemi, tolku realni itolku... sega{ni.

Ne znam kako da si go objasnam ova, no slednite nekolkudenovi gi potegnav site vrski, prijatelstva i slu`bi zada mu pomognam. Nikoga{ vo ìvotot ne sum se zazemal natakov na~in ni za mnogu pobliski. A za nego go isprevrtevceliot telefonski imenik, ~etiri dena se zanimavav samo

so toa ne razmisluvaj}i za ni{to drugo. Slikite od minato-to ne is~eznaa, bea tuka celo vreme, no nekako podrugi, netolku silni, nekako... duri me pottiknuvaa u{te pove}e.

Be{e okolu osum ~asot, samo {to se be{e spu{til mra-kot. ekav eden dokumentarec koj go pratev vo serijal,obrabotki na bibliskite misterii i nemav ispu{tenonitu eden del. Yvone{e yvon~eto i izlegov nadvor, vlezebez da pra{a. Be{e pijan, smrdeata na lo{o vino ilidobro vino v lo{a usta ree{e niz celata soba. Sednavmevo dnevnata, samiot si pobara rakija. Nadrobiv malkukrastavica i domati, mol~e{e za seto vreme. Potoa po~na,po~na da zboruva. Otpo~etok gi povrzuva{e prikazni-

te, no potoa se gube{e i zboruva{e sosem drugo. Pak gomrazev, no sedev tamu sproti nego ne kaùvaj}i mu ni{to,dodeka postojano me tera{e da se napijam i jas, jas go odbi-vav, pa po nekoe vreme pak }e po~ne{e da me tormozi. Prvobe{e ta`no nezadovolen, potoa malku se opu{ti i po~na

::


30/56

da zboruva mnogu posilno, pcue{e i kolne{e s$ {to }e mudojde pred nego. Ne znam kolku misli mi preletaa niz gla-vata, {to pravev so nego sega, zo{to ne go isfrliv nadvorkako klop~e, kako vre}a |ubre {to nesomneno i be{e. Koga}e se sepnev toj s$ u{te be{e tuka zboruvaj}i postojano i~uvstvuvav kako ni{to da ne sum ispu{til od negoviotmonolog. Po~na i kon mene vulgarno da se odnesuva, metera{e da pijam, mi ja nude{e svojata ~a{a. Stanav i jas,si nato~iv edna kolku da go uspokojam. Piev kolku da naz-dravam, potoa si staviv u{te edna i mi dojdoa nekolkuskici za raskazi vo glavata, hrabri sièa koi posakav dagi iskoristam i prodolìv da pijam so namera podocnakoga }e si otide da se simnam dolu i da pi{uvam. Tojzboruva{e za edno, jas mrdav so glavata mislej}i na ne{tososem drugo. Gi praznevme ~a{ite sedej}i vo ista soba somislite vo dve razli~ni dimenzii.

Utroto stanav od tretpat, aspirinot vistina ja ubi

glavobolkata, no zadu{nosta i gadlivosta me pratea votekot na celiot den. Re{iv da zavr{am so nego, go zedovre{enieto i samiot trgnav da mu go vra~am. Na vratataizleze èna mu, skromna i ispla{ena {to zboruva soma` vo hodnikot. Mi re~e da dojdam pokasno koga }e bidedoma. Popladneto go pronajdov, mu go vra~iv dokumentot,nekolkupati mi se zablagodari, me pokani, ne vlegov, mevle~e{e da vlezam, mu rekov ne sakam, a dojdov so namerada mu kaàm deka pove}e ne sakam da go vidam, deka ovae prv i posleden pat {to mu vr{am usluga. Negovotonasmeano lice dodeka go ~ita{e dokumentot voop{tone predizvikuva{e simpatija kaj mene ili zadovolstvo

za moeto dobro delo. Se gotvev da si zaminam, sega be{emomentot da mu iznakaàm s$:- Ej Ko~o?

- U{te edna{ fala ti Varski.- Nema problem Ko~e. Poveli i drugpat.

:0:

VARSKI NA [ALTER

Nekolku lica bea vnatre, podeleni vo dve grupi. Vlegovi zastanav zad ednata. Broev. etvorica. Dobro e. Gi preb-roiv i od drugata strana, bea {est. Se zamisliv. Zo{to{estiot od prvata redica ne zastanal ili barem da se pre-mestel otkako ja uvidel gre{kata. ]e bil petti na red. Vored e, podobro e za mene. @enata pred mene se svrte. Be{eniska i sitna so iskriveno zlobno lice, onakvo kakvo

{to imaat nekoi èni koga igraat na orata po svadbite.Najverojatno glasno progovoriv ne{to {tom se svrtetaka brzo. Me izgleda bez da re~e ni{to; prvo me pogled-na vo liceto, potoa me izmerka nadolu i pak se zavrtenakaj redot. Pominaa nekolku minuti, u{te bevme {estod ednata i pet od drugata strana. Pak pomisliv na gre{-kata na posledniot od drugata linija. Eden ja napu{tikolonata i izleze so voznemireno lice. Najverojatno sebrza{e. Pred da ja otvori vratata se svrte i pak se vrati.Site gledavme vo nego. Se obrati kon vtorite od sekojalinija, koi otkako }e zavr{ea onie koi bea na {alterot}e stanea na{i voda~i. Zastana pome|u niv

- Izvinete, no se brzam, ograni~en sum so rok. Moè lida me propu{tite pred vas, za kratko sum. ]e ve molam?- Dodeka go kaùva{e poslednoto gleda{e kon site, obra-}aj}i se na site, no najmnogu na idnite voda~i.

:1:


31/56

Gospo|ata od prviot red so {estorica, koja nalikuva{ena onie nesudeni i neostvareni dami, koi postojano sedrèa so stav na gordelivost, prva se obrati:

- Gospodine site nie sme vrzani so rok, site nie sebrzame. - Ovaa opaska izre~ena so prividen inteligenten

izraz gi okuraì i drugite, pa vedna{ se javi i tretataod mojot red odnosno vtora po voda~ot. - Da, pa ne stevie najpametniot ovde, site nie - potoa se slu{aa pove-}e isprepleteni glasovi koi zboruvaa pove}e edna kondruga otkolku kon gospodinot koj zamoli za prednost.Mrdaa so glavite vo znak na razbirawe edna kon druga,nesudenata dama od prviot red mrda{e so glavata dija-gonalno nagore, i{kaj}i si ja {i{kata i prevrtuvaj}iso o~ite. Vrabotenite na {alterot rabotea i povremenopoglednuvaa pod oko {to se slu~uva.

Gospodinot s$ u{te ne be{e trgnat, no namerata mube{e o~igledna. Tokmu vo momentot koga minuva{e

okolu mene re{iv da se vklu~am i jas.- Gospodine, ako sakate jas }e vi go otstapam redot.- Ma idete u pi~ku mater site, koj gospodin, da bev

gospodin nema{e da ~maam ovde pred {alter kako vas gmi-zavci edni. - I silno ja turna vratata kon nadvor sakaj}ida ja tresne nazad, no mehanizmot ne mu dozvoli. Damataod prviot red si re~e ne{to za sebe, no dovolno glasno da

ja slu{nat site. Nekakvo kaewe {to ne ispratila drug.Drugite se poglednaa eden so drug. Se po~uvstvuvav kakovo vozot Orient-ekspres.

Sega bevme pet na pet i bevme izramneti. Gre{kata na{estiot od prviot red, sega petti, be{e ispravena, ne ponegova zasluga. ista sre}a. Prviot od mojot red, a potoai prviot od drugiot red zavr{ija i se upatija nazad.Pristapija vtorite, sega voda~i na kolonite. Gospo|ata

od prviot red sega ja postavi svojata ~anta na {alterot ipoleka gi vade{e dokumentite pri {to se pogriì siteda vidime kakva elegantna i moderna ~anta ima. Polekagi vade{e dokumentite, drèj}i gi so krajot na prstite,kako {totuku da gi lakirala noktite. Nasmevkata & be{evko~aneta i postojana. Re~isi site od mojata kolonagledaa kon nea, so izraz koj jasno ja oddava{e zlobata ignevot koi se taloèa vo ova op{testvo. Kolku bednoizgleda{e seto toa.

Se slu{na nekoj povi{en glas od {alterot na mojatakolona, no nabrzo se sti{i. Do krajot nema{e i nekoislu~uvawa, osven po nekoe tuvkawe i netrpelivo izdi-{uvawe. Nikoj, re~isi nikoj ne moè{e da uìva vomomentite na ~ekawe. Site bea agresivni i neraspoloè-ni. Ima{e edno mom~e koe be{e smireno, no postojanopoglednuva{e kon ~asovnikot.

Dojdov na red. Se bliè{e krajot na ova prekrasno doì-

vuvawe. Zavr{i so zborovite na {alterskiot rabotnik iso moja blaga nasmevka i pozdrav.

- Gospodine Varski, s$ u{te nema pristignato ni{to nava{ata smetka.

::::


32/56

EHOVCI

Be{e nedela, sedev pred slatkarnicata, samo {to ja do~i-tuvav recenzijata za objavenite raskazi. Akcentot be{estaven kaj onie avtorite kaj koi se ~uvstvuva ehov, toje prisuten, ìvee vo ovie mladi pisateli, a bidej}i vomene ne ìvee{e nikoj drug osven jas, ne bev spomnat.Moite raskazi gi objavuvaa na krajnite stranici.

Go zatvoriv spisanieto i se zagledav vo kolonata {toide{e kon mene. Pred mene proa|aa postari eni, se vra-}aa od crkva i jas razmisluvav za niv. Razmisluvav koj}e ni ja odrùva verata koga }e si otidat ovie skromnièni~ki. Koj }e ja nasledi nivnata vostanovena praksa.Sekoja nedela odea na liturgija, palea sve}i za zdravje,gi posetuvaa grobi{tata, ve~nite domovi vo koi po~i-vaat nivnite bli`ni. Sveò cve}e i dogorki od sve}iteostanuvaa po niv. Se vra}aa ottamu so poblagi izrazi,spokoj se o~ituva{e na mnogumina od niv. Razmisluvavza niv i ne navleguvav vo nekoi nivni paganski obi~aikoi se vkoreneti vo niv, ili nivnoto tolkuvawe i posto-

jano isprevrtuvawe na nekoi dotoga{ni tradicionalniveruvawa, koi se menuvaa so sekoj nov pop. Ne, toa nemi e bitno, edinstveno va`no e {to seto toa go pravatporadi nivnata vera, seto toa e posveteno na Boga i tie

::

bespogovorno go sledat. Koj }e gi nasledi? Sekako nesega{nava sredna generacija bezbo`nici. Dali nekoj }egi nasledi?

Mislite mi se raziduvaa zaedno so mamurlakot, akafeto dopolnitelno mi pomogna vo nadminuvaweto na

mojata sostojba iako znaev deka podocna racete }e mi setresat od nego. Neminovno. Go ispiv i stanav da se pro-{etam po ~ar{ijata. Be{e okolu pladne, zracite po~naanemilosrdno da napa|aat. Poleka se ~iste{e narodot odulicata, ostanavme jas i u{te ~etvorica pet koi samo{to sednaa na edna od masite pred malata kebap~ilnicai koi o~igledno planiraa da se zadràt. Go ostaviv niv-niot glasen xagor zad mene i si zaminav doma. Sednav dapi{uvam no ni{to ne doa|a{e pred mene, nikakva slikane mi pomaga{e da prodolàm. Bri{ev i pak pi{uvavzborovi, samo zborovi, bez da ja dovr{am re~enicata. Jassum Varski, majstor na po~etocite.

Si nato~iv rakija vetuvaj}i si deka }e ispijam samoedna i deka nema da se zaigruvam. Koga }e se napievpi{uvav kako lud, pi{uvav dodeka ne se otreznam ipotoa ili }e zaspiev ili pak }e prodolèv so pieweto.Drugiot den im se voshituvav na moite raskazi i poemine veruvaj}i deka jas sum gi napi{al, no vedna{ potoa gibri{ev ili gi pe~atev i gi kriev vo edno sanda~e nemaj-}i hrabrost da gi objavam ili pokaàm nekomu.

Racete po~naa da mi se tresat i se simnav da jadam iakoznaev deka toa nema da mi pomogne, naprotiv }e imamproblemi i so vareweto. Pojaduvav i izlegov nadvor otka-ùvaj}i se od idejata da pi{uvam denes, barem ne sega.

Moèbi ve~er. Nadvor vrne{e ogan, a toa go potvrduva{ei gradskiot termometar koj avtomatski se gase{e po ~eti-riesettiot stepen i momentalno be{e edna crna ramka.

::


33/56

[totuku ot~uka pladne. Sedev nadvor pod debelatasenka koja nude{e neobi~na ladovina i ~itav, odnosno goprepro~ituvav ehov. Toa mi be{e sovet od izdava~ite,profesorite, internet-lekciite, pa duri i od bibliote-karot. - itaj go ehov mom~e, toj e knigata od koja trebada u~i{... ~itaj i prepro~ituvaj go potoa pak... od nego}e nau~i{ s$ {to ti tr.. i taka jas go ~itav, nonstop go~itav i ni{to ne razbirav.

Od toplinata mi se vla`nea prstite i s$ pote{ko givrtev stranicite na prastaroto izdanie od {eeset iosma, me nerviraa tie òlti rapavi stranici. Leèv igo goltav najdobriot raskaùva~ koj idnite generacii }ego baraat po antikvarnici.

Koga zavr{iv, so zadovolstvo konstatirav deka sepakehov e genij i se raduvav {to najposle go doìveav uì-vaweto koe site go ~uvstvuvaa koga go ~itaa i se raduvav{to ne sum pove}e poglupav od drugite tuku glupav kako

site niv. Ne znaev dali e sugestivno ili navistina mi sedopadna ovoj pat. Site mi se ka~ija na glava so nego. Segaznaev deka go sakam, go sakam ~ovekot i mi e drago {topostoel, {to gi napi{al site ovie stranici, }e pro~i-tam apsolutno s$ {to }e najdam. Mojata radost be{e neiz-merna, sli~na vakva radost ~uvstvuvav koga go otkrivDostoevski, iako za nego mi treba{e mnogu pove}e vremeda sfatam deka ima ne{to posebno vo celiot galimatijasod re~enici koi se gleda{e deka ne se pi{uvani tukueruptirani. Te{ko mi ode{e vareweto.

Vedna{ trgnav vo bibliotekata, tamu ne be{e bibliote-karot Andon, be{e negoviot sin koj ~esto go menuva{e.

Mi pokaà kade e raftot so ehov, kaj ruskite pisateli,o~ite mi se ra{irija koga gi vidov kompletite. Izvadivedno pozdravo izdanie, navidum so site stranici.

- Dali ima nekoe ponovo izdanie, ili site se predpotop-ski?- morav da pra{am.

::

- Eee, ehe se slu{na glasot na Andon koj vleguva{e ehe, aj zemaj ako zema{ i ne se pravi vickast ovie se za~itawe, a ne za vo vitrina.

- Andone, kaj si? Prav be{e Andone, ehov e majstor,sega po~nuvam so nego.

- Se ubedi, a? Dizela{ si ti, kasno pali{, ama akozapali{...

- Da, ajde }e se vidime ve~er na pivo i ima{ nekoja pin-ceta? Me pogledna za~udeno za stranive da ne se ras-pa|aat koga vrtam edna postara tetratka preleta pokrajmojata glava na izleguvawe, no toa ne e va`no, go imavehov vo racete, a odev po ladno pivo vo prodavni~kata.

* * *

Prepora~uvam ehov (a i s$ drugo) da se ~ita so ladno

pivo ili vino zavisi od vremeto, toga{ zadovolstvotoe kompletno. Denovite mi minuvaa pod golemata cre{akade piev pivo i ~itav, so zadovolstvo ~itav, pi{uvavs$ pove}e, se ~uvstvuva{e negovoto vlijanie vo moiteraskazi. Mu se javiv na Oli, kolega od fakultet, inakuprofiliran pisatel so nekolku romani i bezbroj lo{imetafori vo niv.

- Oli, ovoj bil neverojaten, virtuoz e bez nikakov..- Koj, za koj mi zbori{? Mu objasniv deka go ~itam

ehov, moite impresii gi iskaùvav brzo za da go preki-nam negovoto smeewe i grogotawe.

- Ooo, Kolumbo ti si? i pak smeewe. Ova ne be{e sme{-no, ne voop{to ne be{e, go poznavam negovoto iznasilenosmeewe i prepravawe, ova be{e poniùva~ki od negovastrana i zatoa pobrzav da prekinam.

::


34/56

Se raduvav kako malo dete dodeka go ~itav i toa mistanuva{e somnitelno. Po~nav da se javuvam na nekoi odprijatelite i im kaùvav kolku e dobar ehov, bez sramza zadocnetost im se javuvav i na nekoi pisateli, na lek-tori, po~nav da gi testiram dali moeto mislewe e sli~nona nivnoto, dali n$ odu{evile istive raboti, me zagri-ùva{e mojata opsesija. Maka ma~ev da izvadam pove}eod dva-tri zbora od niv, od site tie. Nikoj ne saka{e darazgovara za nego, a razgovaravme za s$ drugo. Osven baja-tite komentari deka toj e majstor na kratkiot raskaznagolemoto prikaùvawe na ehovskata vozdrànosti negovata lesnotija na raskaùvaweto niz koja te vodikako leptir niz vetrot nema{e ni{to pove}e.

Zarem nikoj ne go prepozna zo{to e tolku fantasti~en,dobar. Zarem nikoj ne gleda{e deka toj stava{e du{a vosekoj od svoite raskazi?

Zarem nikoj ne go gleda{e ona {to go gledav jas?Deka

samiot ehov ne se razlikuva{e (mnogu) od stariotVelko od Strmjani ili dedo Vasilij. Se pla{ev javno dago plasiram takvoto gledawe, no zarem ne e taka?. Zarembea porazli~ni prikaznite, ne samo na dedo Velko tukuna cela edna generacija starci koi kako mal gi slu{av,gi slu{av nivnite prikazni, nivnite ìvoti i sudbi-ni? Zarem ne go imav istoto ~uvstvo denta na nivite ilive~erta koga nasednati pred nekoe ogni{te gi slu{avmestarite, so blagost polni prikazni, nivnata prirodnasposobnost intrigantno da zapo~nat, celosno drèj}i tevo tenzija do samiot kraj koga sekoga{ ima{e efekt kojme drè{e zamislen i po nekolku dena? A nivnata nara-

tivna tehnika, prirodna nenametliva, nivnite zborovi...Site tie ehovci, eden do eden nepismeni majstori nanepi{aniot zbor. Zar ehov ne e ni{to drugo tuku samoobrazovan pretstavnik na vakviot soj? Fotograf koj gi

::

zamrznuva{e slikite vo nivniot zenit ne davaj}i im daostarat!

Vakvata ekstaza me drè{e nekolku nedeli, bezmalkutri i za seto toa vreme pi{uvav pod dlaboka impresija,bez prestan. Napi{av ~etirinaeset raskazi, i gi ispra-

tiv do dvete spisanija so koi sorabotuvav, i koi giizdavaa moite tvorbi. Se mislev kako }e odgovorat namojata promena, duri i tie me ohrabruvaa da u~am od nego.Po nekolku dena dobiv dva identi~ni odgovori dekanema da mi objavat nitu eden od raskazite.

::


35/56

RAKUVAWE2

Prodolìv i po prviot i po vtoriot svire`. Po tretiotjasno go ~uv svoeto ime i morav da zastanam iako znaev kojdovikuva. Be{e studeno i suvo vreme i mnogu ma~no mi sevide vadeweto na racete od toplite xebovi i rakuvawetoso negovite kamen - {aki. Ima{e lo{a navika da ne japu{ta rakata dodeka zboruva, a jas se sramev da priznaamdeka ima{e nekoja toplina i udobnost vo negovata golema

{epa i pokraj tvrdata kora na koàta. Dodeka zboruva{erazmisluvav za negovata rabota, za se~eweto drvja, vle~e-weto, tovareweto. Ottamu toj reljef na dlankite. Od ma~-ninata na mislata mi zamina neprijatnosta.

S$ u{te zboruva{e, sega i jas se vklu~iv vo razgovorot.Racete ne ni se razdelija ni koga zamina eden avtomobil.Samo malku se pomestivme ponazad.

Razgovorot poleka se pridviùva{e kon krajot. Stiso-kot se olabavi i kone~no na{ite race se razdelija. Serazdelivme i nie. Kraj.

Ova e eden od raskazite spomnat vo ehovci, pi{uvan podvlijanie.

:0:

KAKO STANAV LEKAR

- Kaj si Varski, defektu fabri~ki? Anton gi ra{iriracete i trgna kon mene, cela kafeana se svrte kon nas.

- Kaj si Antone torpedo neispukano? se pregrnavme,sednavme. Se nemavme videno dve godini. Prijateli odstudentskite denovi. Anton be{e poet. Zaedno se kriev-me od studentskata inkvizicija na koja & smeta{e sekak-va kreativnost, koja edinstveno go poddrùva{e sportot,

no samo vo ramkite na slaboorganiziranosta.Dodeka pora~uva{e se potse}av na nekoi na{i zaedni~-

ki momenti.Na crveniot ~ar{av po~naa da niknuvaat; najprvo dve

~a{i i bokal~e temnoòlta, najverojatno farbana, pa{opskata, pa bokal~e mineralna. Nie ve}e razvrzavme.

- Ti go ~itav raskazot. Onoj za vozot? Dobar e. Podobarod prethodnite - sekojpat koga me ocenuva{e me ostava{ebez zborovi, bez mo`nost za replika. [to i da kaèvbe{e odvi{no. Koga bi po~nal i da misli{ koga pi{u-va{, moè da napi{e{ golemi raboti.

uknavme, se napivme i jas nemo ~ekav da prodolì.- Izdava{ vo dve spisanija koi izleguvaat na tri mese-

ci. Kade brza{?

Gi ispivme ~a{ite, stavivme u{te po edna.

:1:


36/56

- A ti po~na da pi{uva{ proza?- Ne postavuvaj pra{awa na koi go znae{ odgovorot.

zaboraviv kolku teòk be{e. Bez nepotrebni zborovi,bez bezna~ajni prikazni, bez povtoruvawa i stereotipi.A moè{e da zboruva cela ve~er. I po takov razgovor

site okolu nego se ~uvstvuvavme kako po boks me~. Izudi-rani na fer na~in.

Ne pi{uva{e proza. Od nekoi svoi pri~ini ja ~uvstvu-va{e za ne~ista, kako krpa so koja sekoj moè da bri{e.Od druga strana, za nego poezijata pretstavuva{e ~ista,iskonska tvorba, izvor od koj moàt da pijat samo onieso ~isto srce i blagost vo du{ata. Edinstvena od staritevrednosti koja ne e zagrozena.

Salatata privr{uva{e. Po kratki konsultacii odlu-~ivme da prejdeme na belo. Anton ve}e se ima{e najavenoovde, se najavuva{e sekojpat koga doa|a{e vo glavniotgrad, imal spremeno riba za nego.

etirite par~iwa morska cipora i prigodno izladeni-ot Traminec bea posluèni. Anton znae{e deka uìvamvo ovie gurmanski sedenki i so zadovolstvo me gleda{e.

Jas se pravev deka ne go zabeleùvam.- Da bevme sega 14 vek, jas }e bev lekar re~e Anton i

prodolì da ja ~isti ribata. Jas so vnimanie go sledev,znaev deka ova vodi nekade. Ne ~eka{e pra{awe, prodol-ì:

- Vo 14 vek vo pobogatite italijanski gradovi kakoVenecija, Firenca, postoele cehovi. sekoga{ raskaù-va{e detalisti~ki. Cehovi na trevari(aptekari), gra-

de`nici, cehovi na sudii... Najpriznaeni i najceneti vocehot na lekarite bile poetite.- Poetite?

::

Da, poetite. Bidej}i tie go le~ele najva`noto. Tie jale~ele du{ata.

So slast jadevme od ribata i pievme od vinoto koiodli~no se nadopolnuvaa so medot koj te~e{e od ustatana Anton.

::


37/56

JAZZ SMOKE

Moram da ja prenesam poemata {to Anton mi ja posvetimene, kako na vqubenik vo xez muzikata.

Me klepaat prikovenMagi~ni duroviTie blagi zvuciIstovremeno suroviPe~at i vre`at vrz meneZvucite na toa vremeSilno boli ovaa muzikaKrvav beleg na nivnoto bremeKrv i pot sploteni vo krikSe razlevaat po yidovite oltiPo mojot ivot, po mojot {titZvukot silen bol {to zra~i

Se sudira so moite yidoviOd tutun po`olteniSe sudira so moite gradiOd nivna maka ispolneti

::

Zvukot silen taga zra~iMe oplakuvaOtrovot moj go la~iI du{ata ja lekuva

::


38/56

PORTRET NA EDEN @IV MRTOVEC

(POZNANIK NA VARSKI)

Vo dva ~asot izutrina, daleku od gradskiot haos,mladite neartikulisani zvuci i xagorot na no}natastrast, edna mala uli~ka im go nude{e svojot mir ispokoj na nejzinite iteli. Se nao|a{e na periferijatana edna gradska naselba i s$ u{te odoleva{e na urbani-te demoni koi koga-toga{ }e navlezea vo nea. So maliku}i, drvoredi od lipa od dvete strani i nekolku mesni

sobirali{ta, be{e posledniot bastion na nekoga{notomaalsko ìveewe, i onie koi ìveeja ovde bea gordi nasvoite domovi, kolku i da se neatraktivni i zastareni.Uli~nite svetilki zgasnaa i re~isi celata ulica ja obvitemnina. Re~isi cela.

Gorniot prozorec na edna dvokatna ku}a ostana da sve-ti. Vo malata soba sede{e vo foteljata i ve}e nekoe vremezjapa{e vo kaminot Josif Vasinev Seledin. Lesno eda se kaè deka ima{e okolu 54-55 godini, sreden rast,proseda kosa i brkovi. Lesno e da se kaè i deka sedataproret~ena kosa mu se spu{ta{e do ramewata, s$ u{tenosej}i ja kako spomen na edno vreme, bleda kopija na

nekoga{niot buren ìvot koj go prikriva{e i pritis-ka{e sevo ova vreme, i koj sega go progolta. Vistinskatateìna e da se pronikne vo negovite o~i. Dlabokitecrni zenici, tie bele`nici na ìvotot sega bea prazni.

Vo niv nema{e taga, bolka, zavist. U{te pomalku sre}aili radost. Vo niv nema{e ni{to ostanato, bea ispieni,presu{eni. Negoviot odraz potsetuva{e na odrazot kojgo imaa ìvite mrtovci, ubieni pred vreme, ìvi zako-pani. Lu|e koi go izgubile najva`noto vo ivotot, ja beaizgubile nade`ta. Sega bea pobrojni za u{te eden, Josif- Seledinot

S$ u{te sede{e vo svojata fotelja, posmatraj}i ja cela-ta soba, masata, knigite po policite, sve}ata koja gore{e.Pripali cigara. Dlaboko go vovlekuva{e ~adot i go pu{-ta{e nagore kon zatemnetiot luster.

Dodeka nemo gleda okolu sebe, skoro nesvesen i vopoluson, da go razgledame negoviot ìvot odnosnokrahot {to go srozi ovoj nekoga{ silen i ambiciozen~ovek.

Toj ne potklekna na navredite od negovite {efovi,nitu na ucenite koga ja zagubi rabotata. So dignata glava

gi rabote{e najponiùva~kite raboti. Toj ne se skr{ini koga ne moè{e da ja {koluva }erkata iako prethodnogo obezbedi sinot i be{e spremen na osuda poradi toa,kolku i da go bole{e. Gi gube{e prijatelite, steknuva{enovi. @ivotot prodolì i otkako mu ja prekinaa stru-

jata pred dve nedeli. Kakva be{e taa du{a golema kolkuplanina i {to se slu~i pred nekolku ~asa za taa da goizgubi àr~eto {to tlee{e vo nea sive ovie godini?

No da se vratime na po~etokot. Josif be{e roden voblaènosta i qubovta na edno malku podobro situiranosemejstvo. Sre}ni detski denovi kakvi {to sekoe detezasluùva, ispolneti so igri i zabava i povremeni pro-

{etki niz toga{nata golema dràva. Mina nezaboravnigimnaziski denovi vo koi, poradi negovata otvorenosti {irokogradost, no i poradi negovite patuvawa nadvorpostojano be{e ~ekor ponapred pred negovite vrsnici.

::::


39/56

Avtoritativen i zavodliv, be{e... edna sre}na prikazna.Studentskiot veter go odduva na eden sosema poinakov

breg. Po kratkite revolucionerni obidi, zaplovi vo zanego sosema novi vodi. Zapo~na da zadira vo umetnosta.Najprvo proba so slikawe, dosta neuspe{no i samiot

prizna. Potoa so golem entuzijazam se obide i vo muzi-kata, bez pogolemi uspesi. Zapo~na da pi{uva kratkiraskazi i povremeno poetski tvorbi, najprvo so posveti,a podocna po~na i da gi objavuva vo nekolku knièvnispisanija. Iako negovite mali uspesi voop{to ne beaohrabruva~ki, negovata naklonetost kon umetnosta u{tepove}e se zasili. Otkriva{e novi pravci, posetuva{esekakvi kulturni nastani. Redovno ode{e na teatar,balet, operi, vistinski vqubuvaj}i se vo niv.

Diplomiraweto i brakot, a podocna i nesre}niot raz-vod poleka go ottrgnuvaa od prethodnite aktivnosti, pos-tepeno celosno im se posveti na rabotata i decata.

Prethodniot {ematski modeliran ìvot prodolì davozi po {inite {to gi postavuva{e op{testvoto, no segatoa be{e pateka na bedata, siroma{tija i o~aj. Nikoj nemoè{e da se prepoznae vo novata sostojba. Lu|e odea popatot zboruvaj}i sami so sebe, nikoj ne prepoznava{enikogo. Potresot be{e tolku silen {to gi podmesti siteplastovi koi bea prethodno gradeni. Slojot na qubovtase soedini so bogatstvoto, slojot na harmonijata se preto-pi vo nesre}ata, imavme nesre}na harmonija. I niz setotoa pominuva{e Josif Vasinev, seto toa go prebroduva-{e, s$ do pred nekolku ~asa.

Vo posledno vreme rabote{e honorarno, postavuva{e

sceni. Nekolkumina rabotea na povik, naj~esto kogaima{e manifestacii ili otvoreni proslavi, izbori.V~era, koga kombeto gi transportira{e, neo~ekuvanone{to go rastrese Josif. Se parkiraa pozadi golematascena na operata, vlegoa niz podrumot. Nikoj ne se zagle-

::

duva{e vo izrazot na Josif koj kako malo dete {eta{e sopogledot levo-desno. Dolu, dodeka drugite rabotea, toj seiska~i gore na scenata. Iako nema{e dojdeno dvaesettinagodini malku {to se ima{e izmeneto. Se simna, rabote-{e nemarno. Po~na da se nabliùva po~etokot, tie treba-{e da u~estvuvaat i vo promenite i vo tekot na izvedbata.Tegobite rasnea vo nego, ne se ~uvstvuva{e najdobro.Naedna{ izvika pred site deka toj treba da e gore, vo sala-ta. Se rasprava{e so negovite kolegi, go prokolnuva{e{efot da go pu{ti gore. Apsurdnosta na negovoto baraweim be{e jasna na site, no nikoj ne znae{e {to se slu~uvaso Josif, inaku stabilen i seriozen ~ovek koj eve kakomalo dete tr~a{e od edna do druga strana. Prvite zvucina orkestarot gi pre~ekaa nepodgotveni. Site se str~aakon svoite mesta ostavaj}i go Josif sam, gledaj}i nago-re niz scenata kako da moè da vidi niz {ticite. Kakoopien stoe{e i gleda{e nagore, ja prepozna Kavalerijarustikana. Po dve decenii se vrati na svojata qubov

koja ja izneveri, ja do~eka vo nejziniot podrum, sobiraj-}i gi kablite i vle~ej}i oprema od scenata. Ne moè{eda izdrì i izleze nadvor. Zvucite s$ u{te odyvonu-vaa vo negovata glava, zadiraa vo negovite spomeni. Vonegovite damne{ni nadeì i èlbi. Bezbroj sliki muminuvaa niz glavata, sliki koi blikaa so strast, qubovi mlade{ka energija. Negovite ostareni i grubi racene moèa da gi zadràt solzite koi navrea. Nitu edenod malkuminata minuva~i ne moè{e da razbere {to ja

jade{e negovata du{a. Nitu eden ne moè{e da znae {toja gori du{ata na ovoj sredove~en ~ovek. Pla~e{e besko-ne~no dodeka ne presu{i.

Zastana i pogledna (so toj prazen, prazen pogled), okolunego se bea nasobrale nekolkumina, moèbi pra{uvaane{to. Da mu pomognat? Dali nekoj moè da mu go vratiìvotot? Ne moàt, ne moàm ni jas, ni vie...

::


40/56

BELE[KITE NA NESUDENIOT PRAVNIK

Pred nekoe vreme primiv praven sovet od Fi~o, kom{i-ja socijalec, vo pretodniot ìvot bil vraboten vo Vo-dovod. Ne mi be{e vaèn tolku sovetot, ne mi be{e po-niùva~ki obidot na ovaa sirota du{a da se nadvie nadnekogo i da mu popuva. No ne smee{e da mi zadira vo onavo {to sum najdobar, prv {ampion. No me iritira{e inervira{e smeeweto i kreskaweto na crniot oblak koj

ve}e podolgo vreme mi vrne{e nesre}i, neretko i grmote-vici. Ajde da raskaàm prvo ne{to i za crniot oblak, papotoa da gi soedinam ovie dve prikazni.

Crniot oblak, taa nesre}a ve}e nekolku godini e somene, moj veren pridru`nik, kompawon vo vistinskasmisla na zborot. Postojano e so mene, odnosno nad mene,nikoga{, nitu edna{ za sevo ova vreme ne me napu{ti, po-sebno vo nekoi retkosvetli momenti koga moàm da nami-risam pristojnost i malku ~ove~nost. Toga{ na site yvo-na razglasuva, eve tuka sum, podobro istavi se, da ne ti na-pakostam, da ne te sotrijam, {to me zaboravi? Ne, moj draggubitniku, jas ne dozvoluvam da prejde{ kaj normalnite,

saka{ belo obla~e? Ti }e skapuva{, o~aen si, prekrasen,ti koj najdobro znae{ {to e sre}a, radost, }e gnie{ votemninata na ~ovekovata nesre}a, znam deka saka{ da tepregrne toplata prijatna pazuva na qubovta, no edinstve-

:0:

no moè da te pregrnat dvete pazuvi na debeliot zadnikso aroma na tvojata smrdlivata sudbina. Fi~o pak, kojima{e daleku pogolem oblak od mojot, iako ne tolku lut,so negovata sme{na arogantnost, retko ima{e problemi,osven neizbe`nite egzistencijalni, povrzani so preì-vuvaweto. Toj duri i im se dopa|a{e na onie nad koi seobiduva{e da go vospostavi svojot beden avtoritet, tie sesme{kaa, toj osvojuva{e nekoi nevidlivi za drugite, noza nego da, podanici, vraboteni, vojnici, pa duri i glasa-~i. I ne bi se zanimaval, so negoviot umobolen karakterdokoku i jas ne dojdov na dneven red vo negovata {izofre-na agenda.

Sedevme na zaedni~kata terasa, gledavme fudbal, ko-ne~no na bliznacite dolu im se posre}i da ukradat tele-vizor. Ne im dozvolivme da go ~uvaat doma, od nenadeenpretres. Sedevme, gledavme, pcuevme i pievme, odli~nave~er. Seto vreme dodeka trae{e natprevarot, pokraj do-sadniot komentar na sportskiot novinar moravme da jaslu{ame i plitkosta na Fi~o i negovite izleti i obidida ni ja dolovi od drug i poblizok agol ubavinata na ovaaigra. Edinstvenite munuti zadovolstvo koi i gi imavnedelava, kontinuirano gi ubiva{e so dodavawe nezrelikomentari. asovnikot na moeto trpenie be{e okolu petdo dvanaeset koga Fi~o, koj go dopiva{e {estoto pivozastana me|u mene i televizorot. Negovata opservativnamisla o~igledno be{e odamna zamostena inaku sekako }ego primete{e bezmalku ubistveniot moj pogled. Duri idrugite koi sedea do nas po~uvstvuvaa deka saatot na Fi-~o mnogu brzo ot~ukuva, pa i tie po~naa ne{to da stenka-at, da mr~varat okolu o~iglednata negova sega{na i mojaidna nepresmetlivost i nepravilno rasuduvawe.

Raspravijata be{e vo poln ek, dvajca stoeja kraj Fi~o,eden zad mene, a jas mol~ev. Vo toj moment Fi~o zastana

:1:


41/56

pred dvajcata koi go drèa i me posovetuva da si najdamadvokat zatoa {to toj }e me tuèl za navreda i kleveta.Tenxereto na kapakot po~na silno da pi{ti i jas gromo-glasno, silno gestikuliraj}i pobarav pauza od petnaesetminuti dodeka da se snabdime so potrebnite zakonski ma-terijali i pivo, jas trgnav po prvoto, a edniot od bliz-

nacite po vtoroto. Po pauzata jasno im gi pretstaviv od-lomkite koi se odnesuvaa na poso~eniot navoden deliktpo {to se razvi burna raspravija po faktite. S$ te~e{edobro, pivoto najmazno od s$, koga Fi~o stana i nezado-volen od vaka postavenata fakti~ka sostojba, gi prezemavoobi~aenite dejstvija {to mu stoeja na raspolagawe inamesto da se àli preku redovnite i vonrednite prav-ni lekovi, toj izleze od procedurata i napravi presedan.Toj kako {to ve}e rekov ne ja prifati vaka postavenatafakti~ka sostojba poradi najbanalen fakt - nedovolnastru~na sprema na protivnikot, T.E. mene, po {to be{enapraven presedanot odnosno prifatena takvata konsta-

tacija i mi be{e sugerirano da ja prifatam i jas. Jasno edeka udri(ja) po mene so najsilnoto oru`je, po intimnatabolka {to me razoruva{e sekojpat koga }e be{e spomnatodeka ne uspeav da dobijam diploma i da go zavr{am pravo-to. Sekojpat se sveduva{e na toa. No ovojpat ne moèv dapreminam preku toa, ne koga na sprotivnata klupa be{eedna propadnata bedotija od ~ovek. Ona {to se slu~i po-docna, mnogu dobro znam deka e taka, se narekuva dejstvievo mig, i ne sum celosno, tuku delumno odgovoren. Ne sumodgovoren nitu za podmetnuvawe, nitu za izgoreniciteod vtor i tret stepen.

Crniot oblak se smee{e, se smee{e kako nikoga{dotoga{, se smee{e so ~asovi bez prekin, dodeka me pri-veduvaa, za vreme na ispra{uvaweto be{e do istra`natasudijka(moja kole{ka), koga zboruvav so advokatot po

slu`bena dol`nost(istotaka moj kolega, no poslab odmene) kaj slu`benoto vozilo Nekolku ~asa se smee{e ivreska{e, pa se naviknav. Potoa nedna{ prestana, go sne-ma. Is~ezna. Potoa zavrna

::::


42/56

NEPRDLIVI, A SMRDLIVI

Vo edna izmislena post-socijalisti~ka zemja kadeintelektualcite ne prdat i kade {to obilno se pierakija.

- Son~evite zraci se prelevaa vrz cve}iwata vo razni boi.Pokraj potokot koj ubore{e, crcorea pticite. @abite kre-kaa kraj rekata, i se . - Viktor be{e prekinat.

- Dobro, dosta e, prestani - Profesorot tivko, no sogolema pritaena agresivnost go prekina svojot student.- Kako prvo, ova e ve}e izliten i pred s$ dosaden po~etokna edna tvorba, a kako vtoro odlu~i se dali e potok ilireka. Se svrte kon ostanatite:

- Treba da evoluirate, sami da pronao|ate novi izrazi,da se borite protiv literarnata stereotipnost. Ako saka-te da stanete uspe{ni pisateli ili poeti ne treba da seraduvate koga }e ve pro~itaat recenzentite ili kriti~a-rite, toa im e rabota. Koga }e ve pro~itaat drugarite, kom-{iite, prodava~ite vo najbliskata prodavnica, toga{ste ja postignale celta. Ako ve pro~itaat i roditelite

vie ste na tronot. Ajde sledniot! - Profesorot se svrtekon Julija

- Dolgiot organ na Arigo se mava{e tamu-vamu. Elise navla`ni, so cela svoja strast {to ja ~uvstvuva{e iprodolì po

::

- Vo red. No bi bilo interesno dokolku mu e kratok, adebel, ne mora sekojpat da mu e dolg, bez razlika na va{i-te èlbi - Eli se vcrvi - A kade e reklamata za kondomi.Ne zaboravajte dragi studenti, ova e kurs za kreativno pi-{uvawe, a ne za devetnaesetvekoven realizam. - Profeso-rot se svrte i se navedna so zadnikot svrten nakaj klasot.

Naedna{ ispu{ti dolg glasen gas. Zbunetite u~enici segledaa vtren~eno.

- Razmislete okolu ova, neka vi bide inspiracija. Ipatem zo{to vo nieden va{ roman ne prdat. - So ova zavr-{i u{te eden ~as kaj ekscentri~niot profesor Dolin.

Izleze nadvor na ve}e popladnevnoto sonce i se upatikon kafeterijata na krajot na ulicata. Vo kafeterijatase pie{e s$ osven kafe. Vleze i ja spu{ti {apkata naposlednata masa vo desniot agol. Mu se dopa|a{e malkupozatemneta atmosfera. Sam so dupliot {tok razmislu-va{e {to ponatamu. Ovaa negova reaktivacija koja ja pri-

fati so drago srce ve}e mu dosaduva{e. Ne moè{e da ginavede negovite u~enici kon sr`ta na negovoto u~ewe.Po otvaraweto na ovaa ednogodi{na {kola za kreativnopi{uvawe toj treba{e da gi nau~i negovite u~enici nana~inot na pravewe pari od pi{uvawe. Amerikanskiotna~in. Spored nego kruna na pi{uvaweto ne e Pulicero-vata nagrada, ili pak Bukerovata, tuku otkupenite pravaod nekoja holivudska produkcija. Za izdavawe roman nee najvaèn recenzentot ili lektorot tuku menaxerot imarketin{kiot sorabotnik. Taka gi u~e{e negovite stu-denti. Komercijaliziraweto na literaturata ovde ode{emnogu pote{ko. Verojatno }e ja napu{ti rabotata i }e se

preseli vo nekoja druga isto~noevropska zemja. A tolkustrasti moè da se rasplamtat i tolku tabu temi da se ot-vorat vo ovaa konzervativna sredina. Mnogu dobro znae-{e deka kontroverzijata i toa kako se prodava.

::


43/56

Vratata na kafeterijata se otvori i vnatre vleze postar,elegantno oble~en ~ovek. So proseda kosa, so mala crnabradi~ka, vedna{ se upati kon Dolin. Verojatno znae{edeka e tamu.

- Dobar den po~ituvan gospodine Dolin. - Mu re~e nalo{ angliski jazik.

- Ne sum jas po~ituvan, no sednete. - Mu odgovori Dolinso mala nasmevka.

- Za kratko sum, }e me izvinite. - Se svrte kon {ankot- Kelner edna olta.

- Ovde sum da vi predloàm ne{to. Vie kako pretstav-nik na Amerikanskata literatura i kultura i kako cenetgostin vo na{ata zemja gi uìvavte site prijatnosti nana{eto gostoprimstvo.

Uìvavte? O ne ne pak, si pomisli Dolin. Kako lepe{kasum za ovie pateti~ni doma{ni intelektualci. Verojat-no povtorno }e me progonuvaat. Sekade e isto.

- No vie ne smeete vaka da se odnesuvate i vo vakva merada ni vra}ate po s$ {to sme storile za vas.

- Izvinete, no vie u{te na po~etokot znaevte deka jassum pretstavnik i promoter na eden poinakov stil na

- Vie ste go posramotile mojot vnuk na va{eto predava-we. A toj tolku se trude{e. Duri i jas mu pomagav so opi-site i likovite.

- O zar vie ne ste pisatel? Pa jas sum sosema zbunet, iz-vinete, ne znaev. Jas pomisliv deka ste od onie {to mi gopratija dopisot vo koj me obvinuvavte za ki~...

- Pisatel sum kako ne sum. Lektor, preveduva~, kriti-~ar, eseist, recenzent, stru~en sorabotnik, zatoa vi velamdeka vie ne moète tuku taka da navreduvate ne~ie delo nakoe i jas sum pomognal. I to~no e i jas sum potpi{an na

::

dopisot, no taka mi nalaga statusot, ni{to li~no. ]e vemolam da bidete poqubezni so vnuk mi, eve, go podgotvuvasvoeto prvo delo, ne treba vaka da vlijaete na negoviot mo-ral. Se nadevam deka vo idnina podobro }e se razbiramei deka ova }e bide samo edna pominata benka vo odnos nana{eto idno prijatelstvo. - Ja dopi rakijata i izleze bez

da plati.Lektor, preveduva~, kriti..? Dolin donese odluka. ]e

ostane. Ova e plodna po~va. ]e pravi pari, pa makar i samda im gi pi{uva knigite na studentite.

::


44/56

POSLEDNATA CIGARA

Ja gasam poslednata cigara i se se}avam... Sedevme predkinoto, biv{oto kino, a sega prigodna sala vo koja pov-remeno se odr`uvaa manifestaciite na Crveniot krst.Znaevme deka e neverojatna mo`nosta da namine nekoj ida n$ fati, ova mesto be{e bezmalku napu{teno. Viko za-pali prv i ja podade nakaj nas. I pokraj o~ekuvawata ni-koj ne se zaka{la, site dolgo vovlekovme po instrukcii-

te {to gi imavme primeno. Prvata cigara {to ja ispu{iv-me. Site imavme po petnaeset godini, site vozbudeni iupla{eni i istovremeno sigurni vo ona {to go pravime.

Sega sedam na istoto ova mesto, magi~no i polno sospomeni i patem s$ u{te zatvoreno. Vo utrinskite ~aso-vi, sloboden od sekakvi obvrski i problemi, sedev ovde ise se}avav na prvata cigara. Ottoga{ pominaa osum godi-ni, sekako ne premnogu, no dobar period prepoln so niko-tinski truewa vo malite studentski sobi~ki,

goshevski dushko - pisatelot varski i drugi raskazi

Documents