ii - ebible.org · matiu3:17 4 matiu4:24 paioroiaingunaegodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot...

337

Upload: others

Post on 08-Mar-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani
Page 2: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

iiLabel Buk Baibel

The New Testament in the Label language of Papua New GuineaBuk Mak long tokples Label long Niugini

copyright © 2012-2019 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: LabelTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivativeslicense 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents.For other uses, please contact the respective copyright owners.2019-03-29PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 11 Jan 2020 from source files dated 29 Dec 201913fa0832-6e31-5347-b6eb-57b79224ca94

Page 3: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Contents

Matiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Mak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Luk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Aposel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141Rom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1801 Korin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2002 Korin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218Galesia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230Epeses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237Pilipai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244Kolosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2491 Tesalonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2542 Tesalonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2581 Timoti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2612 Timoti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266Taitus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270Pilimon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273Hibru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275Jems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2901 Pita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2952 Pita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3011 Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3052 Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3103 Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311Jut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312Tatatai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314

iii

Page 4: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 1:1 1 Matiu 1:17

A Wakak a Warwara o e IesuKarisitoE Matiui tumusiA warwara talapor nigo

E Matiu i tumus a buk ne, i ning taguna ning a bonot pa pisir naur kakak a asaerane Iesu, pa ning a risana otleng e Liwai.Lanigo i a tena los totokom, pa i titol taumana matanitu Rom. Lamur e Iesu i kabahpasi, pa i hanot a kaklik a asaer (oroiMt 9:9-13).

E Matiu i tumus a buk ne tetek anunatarai, a tarai Juda. A tarai Juda la harnanaisur a tinanot ana barsanning eGod i aslangpasi, sur ir king anunla. Ana warwara Hi-bru di atongi ana Mesaia, pa ana warwaraGrik di atongi ana Karisito.

E Matiu i mang sur ir atai la mang, e Iesuot ning aKarisito, a King ana tarai Juda. Suri ma ning i warwara ana tinan ot ane Iesuning i arlar ana king.

Pa i atong puasa i otleng dingla na war-warala tagun a Ningnigo na Buk Tabu o eKarisito. A tinan ot ane Iesu i amomol awarwarala ne. E Matiu i tumtumus otlengana asaer ane Iesu ana matanitu ane God.A tinan ana buk Matiu:

A agon o e Iesu (1:1-2:23)A titol ane Jon a Tena Baptais (3:1-12)Di baptais e Iesu pa lamur e Satan i lari

(3:13-4:11)E Iesu i titol tumo e Galili (4:12-18:35)E Iesu i han usaot e Jerusalem (19:1-

20:34)A ararop a wik pa minat e Iesu (21:1-

27:66)A kamkamtur ulak ane Iesu tagun a mi-

nat (28:1-20)

A risan a mangis a tarai ane Iesu Karisito(Lk 3:23-38)

1 Ine a risan a mangis a tarai tagunnating ning e Iesu Karisito i hanot tagunla. E Iesu, a nat e Dewit, e Dewit a nat eAbaram.

2 E Abaram e tamana e Aisak,E Aisak e tamana e Jekop,pa e Jekop e tamana e Juda pa na tas-

tasna.3 E Juda e tamana e Peres dia ma e Serah,

pa e kabatnan diau e Tamar.

E Peres e tamana e Hesron,e Hesron e tamana e Ram,4 pa e Ram e tamana e Aminadap,e Aminadap e tamana e Nason,pa e Nason e tamana e Salmon,5 e Salmon e tamana e Boas, pa e tana a

risana e Rehap.E Boas e tamana eObet, pa e tana a risana

e Rut.E Obet e tamana e Jesi,6pa e Jesi e tamana e Dewit, i ning a king.E Dewit e tamana e Solomon pa e tana a

hane ning i taulai pas o e Uria.7 E Solomon e tamana e Rehoboame Rehoboam e tamana e Abiae Abia e tamana e Asa8 e Asa e tamana e Jehosapate Jehosapat e tamana e Jehorampa e Jehoram e tamana e Usia9 e Usia e tamana e Jotame Jotam e tamana e Ahaspa e Ahas e tamana e Hesekia10 e Hesekia e tamana e Manasee Manase e tamana e Amonpa e Amon e tamana e Josaia11 e Josaia i aitna e Jekonia taum ana tas-

tasnala. Lamur tana, a tarai Babilon ladat pas a tarai Israel utumo e Babilonsur lar kes na dodot.

12 Lamur ana tinan utumo e Babilon:E Jekonia i aitna e Salatiel,e Salatiel e tamana e Serubabel,13 e Serubabel e tamana e Abiut,e Abiut e tamana e Eliakim,pa e Eliakim e tamana e Asor,14 e Asor e tamana e Sadok,e Sadok e tamana e Akim,pa e Akim e tamana e Eliut,15 e Eliut e tamana e Eliaser,e Eliaser e tamana e Matan,pa e Matan e tamana e Jekop,16 e Jekop e tamana e Josep, i ning i taulai

o e Maria. E Maria i agon e Iesu, ningdi atongi a Karisito, i ning e God i suneseni.

17 A mangis a tarai turpasi o e Abaramtuk o e Dewit i arlar ana ning a bonot padiat la, pa tagun e Dewit tuk ana tinan nadodot tumo e Babilon ning a bonot pa diatotleng la, pa tagun a tinan na dodot tumoe Babilon tuk ana Karisito ning a bonot padiat a mangis a tarai otleng.

Page 5: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 1:18 2 Matiu 2:15A ususrai o e Maria ning i agon e Iesu

Karisito(Lk 2:1-7)

18 Di agon pas e Iesu Karisito larne: Etana, e Maria, di ka suah alar tari surane Josep, ika lanigo ana nundiau a taulai,e Maria ka tasmani mang i tianan tanaTalngan Tabu. 19 E Josep ning di ka suahalar tar e Maria teteki, i a tena tostos, pabel i mang sur ir ame e Maria na matan atarai. Pa i nuki mang ir kutus kumnan senanundiau a lele sur a taulai.

20 Ning i nuknuk kol ot ana utna ne, aangelo ana Leklek i hanot teteki ana reresapa i atongi mang, “Josep, a nat e Dewit,gong u urmatana nuknuk o e Maria, ur benpasi ka sur anuma hane. Anasa a kaklikning i tianan pasi, i hanot tagun a TalnganTabu. 21 Ir agon pas a kaklik barsan pa urpasar a risana e Iesu*, anasa ir alaun pasanuna tarai kusun anunla na toltol laulau.”

22A ututnala rop ne i hanot sur dir tolsotpas a warwarala ana Leklek ning anunapropet ka apuasa tari mang, 23 “Oroi i, abasbas a hane ir tianan pa ir agon pas akaklik barsan pa dir atongi o e Emanuel,”Ais 7:14a kamkamna mang, “E God i kes taumondala.”

24 Ning e Josep i mata, i muri lar otninga angelo ana Leklek i ka atai tari ono, pai ben pas e Maria sur anuna hane. 25 Ikabel dia borbor taum pas tuk ning e Maria iagon pas a kaklik barsan. Pa e Josep i pasara risana o e Iesu.

2A tena tastasmaila la artabar tetek e Iesu

1Di agon e Iesu tumo na hanua Betlihemting na papar Judia, ana rau ning e Heroti king. Lamur dingla na tena tastasmailatagun a nangnangla, la han mitingia anapukna ning a kamis i pusa ot ia, pa lahanot saot e Jerusalem. 2 Pa la deke mang,“Kanaha a kaklik ning di agoni, sur ir kinganuna tarai Juda? Anasa mila oroi anunanangnang ting na pukna ning a kamis ipusa ot ia, pa ine mila han ute sur milarlotu teteki.”

3Ning e kingHerot i longori, a nuknuknai talar pa nuknuk a tarai Jerusalem ropotleng. 4 Lamur i ben taum rop pas a

leklek a tena artabarla tetek e God pa tenaasaerla tagun a warkurai. Pa i deken lamang, “A Karisito ning e God ir sune i, diragoni tahaia?” 5 La kelesi mang, “Tumo eBetlihem ana papar Judia, anasa a propet ika tumus tari mang,6 ‘Ika u e Betlihem ana piu ana mangis a

tarai Juda,Bel u natarna kol tana ningnigola

anuna mangis a tarai Juda,Anasa a ningnigo ir hanot tagun u,

ning ir nigon anuka tarai Israel arlarana tena tai alar anuna sipsipla.’ ”Mika 5:2

7 Lamur e Herot i arsune kumnan pas atena tastasmaila tagun a nangnangla surir talapor pas tanla mang, nangse momolning a nangnang i hanot. 8 I sune senla utumo e Betlihem ana warwara larne,“Mulor hanpamulor taiwakak sur a kaklik.Pa ningmulo ka pastek pasi, mulor atai iau,sur iau maleng ar han pa ar lotu teteki.”

9 Ning la ka longor tar a king, la han. Laoroi ulak pas a nangnang ning la ka oroitari ting na pukna ning a kamis i pusa otiai. I nigon amon la tuk ning i tur saotna pukna ning a kaklik kaningia. 10 Ningla oroi a nangnang ning, la kilang a tnangasgas. 11 La kas ting na rumai pa la oroipas a kaklik, pa e tana e Maria. La kesana bokona hanla pa la lotu tetek a kaklik.Lamur la sapang pas anunla na bek pa latabari ana artabarla ne: a gol, pa a pauradi tuni pa sasawana i toboh wakak ning diatongi ana insens, pa a torok ning i tobohwakak otleng ning di atongi ana mira. 12 EGod ka atumarang tar la ana reresa, surgong la ulak tar sur e Herot. Pa la ulak suranunla a hanua ana maskan a ngas kama.

A tinan kumna utumo e Ijip13Ning la ka han tar, a angelo ana Leklek

i hanot tetek e Josep ana reresa pa i atongimang, “Ur kamtur, ur ben pas ditana, pamutol ar liu kumna utumo e Ijip. Pa mutolar kes tumo ia, tuk ning ar atai ulak u, anasae Herot ir tai sur a kaklik sur ir umkoli.”14Pa i kamtur, i ben pas ditana ana morom,pa ditol han utumo e Ijip. 15 Ditol kestingia tuk ning e Herot i mat. Ana nunditola keskes tingia, di tolsot pas a warwaraanuna Leklek, ning a propet ka warwara

* 1:21: A rising Iesu a kamkamna mang a Leklek i alaun a tarai.

Page 6: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 2:16 3 Matiu 3:16nigo tar ono larne, “A kabah pas a natuklikmitumo e Ijip.” Hosea 11:1

16 Ning e Herot i oroi i mang a tena tas-tasmaila tagun a nangnangla la ka asongotari, i balakut kol pa i arsune sur dir umkolarop sen a kakak barsanla tumo e Betlihempa ting na hananuala otleng ning la kesmilau. I saran a warkurai sur dir umkolla ning naur a rau anunla, pa la otlengning belot naur a rau anunla, anasa a tenatastasmaila la ka atai tari ana rau anunakaklik. 17Pa di ka tolsot pasi bot a warwaraning e propet Jeremaia i warwara nigo taronoi mang,18 “Tumo e Rama di longor a elngen takai,

a tintinangis pa agaia,E Rakel i domos na natnatnala,

anasa la ka mat rop,pa bel di tolsot pasi su dir amanahi.” Jer

31:15E Josep la tamana la ulak utumo e Nasaret

19 E Herot ka mat, pa angelo anuna Lek-lek i hanot tetek e Josep ana reresa tumo eIjip. 20 Pa i atongi tana mang, “Ur kamtur,ur ben pas ditana, pa mutol ir han utumo eIsrael, anasa la ning la mang sur lar umkola kaklik, la ka mat.” 21 Lamur i kamtur,i ben pas ditana, pa ditol han utumo eIsrael. 22 Ika i longori mang, e Akelaus ikeles e tamana e Herot, sur i maleng irhanot a king tumo na papar Judia, pa eJosep imatmataut sur ir han utumo e Judia.Pa e God i sairas tari ana reresa, sur gongditol han utumo na papar Judia. Pa ditolhan kama utumo na papar Galili. 23 Paditol han pa ditol kes ana hanua a risanae Nasaret. Ana anunditol a keskes tingia, ditolsot pas a warwara anuna propetlamang,“Dir atongi mang i a te Nasaret.”

3E Jon a Tena Baptais i warawai(Mk 1:1-8; Lk 3:1-18; Jn 1:19-28)

1 Dingla na rau lamur, e Jon a Tena Bap-tais i hanot, pa iwarawai anahanua bel tingna papar Judia, 2 pa i atongi mang, “Mulorlingir a nuknukimulo, anasa a matanitumisaot na langit ka milau.” 3 E Jon ot ne,ning a propet Aisaia kawarwara puasa nigotar onoi mang,“A elngena mainla i arkabah ting na hanua

bel mang,‘Mulor sang a ngas anuna Leklek,

mulor atostos anuna ngasla.’ ” Ais 40:34 E Jon i mermer ana kaen di toli ana hih

a kamel, pa i dot ahati ana let di toli anapalaona bulumakau. I sira ien a mumla papolona tatos. 5 A tarai misaot e Jerusalem,pamiting na hananuala rop tumo na paparJudia, pa miting na hananuala ning la kesmilau a malum Jodan, la han teteki. 6 Lapatuai talapor ana nunla na toltol laulaula,pa i baptais la ting na malum Jodan.

7 E Jon i oroi a galis a Parisaiola paa Sadusila la han sur ir baptais la, pa iatongi tanla mang, “Ai, mulo na natnata soila! Bel mulor tolsot pasi sur mulorliu kumna kusun a warkurai na arkelesane God, ning ir hanot. 8 Ning mulo kalingir momol a nuknukimulo, mulor tol aututnala ning ir apuasa i mang mulo kalingir a nuknukimulo. 9 Pa gong mulo nukimang, e God bel ir warkurai mulo anasamulo a mangis a tarai ane Abaram. A ataimulo mang, e God i tolsot pasi sur ir tolotnan a mangis a tarai ane Abaram taguna hatatla ne. 10 Di ka suah tar a hek tingna kama rakaila, pa rakaila rop ning bel lasuah al wakak a wanala, dir ting sen la, padir minggen la uting na iah. 11 A baptaismulo anamalum sur ir apuasa i mangmuloka lingir a nuknukimulo. Ika esaning irmur tak, a rakrakaina i itna tana rakrakaik.Bel a tostos sur ar los anuna su. A natarnakol tana. Ir baptais mulo ana Talngan Tabupa iah. 12 I tong pas anuna saol ana naura kuna sur ir minggen a witla usaot sura wuwu ir wus sen a palpalnala kusun apatnala. Ning ka timlan rop tari, ir suahtaum anuna wit ting na rumai a wit, pa irtun sen a palpalnala ting na iah ning bel isira mat.”

E Jon i baptais e Iesu(Mk 1:9-11; Lk 3:21-22)

13 E Iesu i han mitumo na papar Galiliuting na malum Jodan tetek e Jon sur irbaptaisi. 14 E Jon i mang sur ir sairasi,pa i atongi tana mang, “I mangasa ning uhan tetek iau sur ar baptais u? Ir wakakning u ur baptais iau.” 15 Pa e Iesu i kelesimang, “Ur baptais iau ka. I wakak ning urtoli, sur dar tolsot pas asa rop ning i tostosnamatana e God.” Pa e Jon i longor tana.

16Ning ka baptais tari, ono otning e Iesui saurmiting lamalum, pa a langit i sapang,

Page 7: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 3:17 4 Matiu 4:24pa i oroi a Inguna e God i han purum arlarana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur aelngena mainla misaot na langit i atongimang, “Ine a natuklik, a katnani, a gas kolonoi.”

4E Satan i lar e Iesu(Mk 1:12-13; Lk 4:1-13)

1 Lamur a Talngan Tabu i nigon e Iesuuting na hanua bel sur e Satan ir lari. 2Ningka tamai pas diat a bonot a pukakiar a mo-rom pa diat a bonot a pukakiar a kabakiar,i murak. 3 Pa a tena alam i hanot teteki, pai atongi tana mang, “Ning u a Nat e God, uratai a hatatla ne sur lar hanot a bret.” 4 EIesu i kelesi mange, “Di ka tumus tari tingna Buk Tabu mang, ‘A tarai bel la laun kaana utna na hangan, la laun ana warwaralarop ning i purum kusun a pahana e God.’ ”Lo 8:3

5 Lamur e Satan i ben pasi usaot eJerusalem, a hanua ane God, pa i atur tarisot ot na pukul a rumai a artabar. 6 Pa iatongi tana mang, “Ning u a Nat e God, ursirok purum, anasa di ka tumus tari ting naBuk Tabu mang,‘Ir sune anuna angelola sur lar tai alar u.Lar tong pas u ana kunla,

sur gong u buh ahamana ta hat.’ ” BukSong 91:11-12

7 E Iesu i kelesi mang, “Di ka tumus tariotleng ting na Buk Tabu mang, ‘Gong u lara Leklek anuma God.’ ” Lo 6:16

8 E Satan i ben ulak pasi usaot lam-agit ana tnan mangir, pa i asangan tar ahananuala rop ana rakrakan hanua pa amatatarinla rop otleng tana. 9 Pa i atongitana mang, “Ning ur kes ana bokona hampa ur lotu tetek iau, a ututnala rop near sarani tam.” 10 E Iesu i atongi tanamang, “Satan, ur han masik, anasa di katumus tari ting na Buk Tabu mange, ‘Urlotu tetek a Leklek anumaGod, pa ur longorka tana.’ ” Lo 6:1311 Lamur e Satan i han pas kusuni, pa aangelola la han teteki, pa la nangani.

E Iesu i turpas anuna titol a warawai tingna papar Galili

(Mk 1:14-15; Lk 4:14-15)12 E Iesu i longori mang, di ka akas tar

e Jon uting na rumai a dodot, pa i ulakutumo na papar Galili. 13 Pa i han mitumo

e Nasaret, i kes tingia e Kapernaum, ahanua ning i kes ting na hang napir a pukatasi Galili, ana piu anuna mangis a taraiSebulon pa mangis a tarai Naptali, 14 sur irtolsot pas a warwara ane God ning a propetAisaia ka warwara nigo tar onoi mang,15 “A piu anunamangis a tarai Sebulon pa a

piu anuna mangis a tarai Naptali,milau a ngas ning i han utumo latasi,

ana ris a malum Jodan utumo,dia kes ting na papar Galili, ning a

tarai ning bel a tarai Juda la kes ia.16 A tarai ning la kes ana mormorom

la ka oroi a tnan talapor,pa la ning amormorom aminat i poroi alar

la,a talapor ka hanot tetek la.” Ais 9:1-2

17 Turpasi ana rau ning, e Iesu i warawaimang, “Mulor lingir a nuknukimulo, anasaa matanitu misaot na langit ka milau.”

Diat a kakak a asaer ning e Iesu i kabahnigon pas la

(Mk 1:16-20; Lk 5:1-11)18 Ning a pukakiar e Iesu i asal ana hang

ana puka tasi Galili, pa i oroi tetek e Sai-mon, di atongi otleng o e Pita, pa e tasnalike Endru. Dia minggen a uben tisa latasi,anasa diau naur a tena minggen uben. 19 Iatongi tandiau mang, “Mu lamut, mu muriau, sur ar asaermu surmu naur a tena bentarai.” 20Ono otning, dia kamtur pas kusuna ubenla, pa dia muri.

21 Ning i han mitingia, i oroi pas malengnaur a tas, e Jems pa e Jon, naur a nat eSebedi. Latamana kes tar ting na mon paditol suk anunditol a ubenla. Pa e Iesu ikabah diau. 22 Ono otning, dia kamtur padia han kusun a mon pa e tamandiau, padia mur e Iesu.

E Iesu i alangolango a tinsamanla(Lk 6:17-19)

23 E Iesu i han taltal ting na papar Galilirop, pa i asaer a tarai ting na nunla narumai a lotula. I warawai anaWakak aWar-wara ana matanitu misaot na langit. Pa ialangolangopas a taraila kusun aurmatanangas a tinsamanla rop. 24 Pa a warwara oe Iesu i han sarara ting na papar Siria rop.Pa la ben rop pas a tarai ning a urmatanangas a tinsaman i alaulau la, a tarai ning arakrakai a kankan i alaulau la, pa la ninga motla kaning onla, la otleng ning la sira

Page 8: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 4:25 5 Matiu 5:25mat lalang pa la ning a palaonla i mat. Pae Iesu i alangolango pas la rop. 25 Pa atnan kunum a tarai mitisa na papar Galilipa miting na papar Dekapolis, pa misaote Jerusalem, pa misaot na papar Judia pamitumo na ris amalum Jodan lamur e Iesu.

5E Iesu i warwara talapor o esi la ning la

angis(Lk 6:20-23)

1 E Iesu i oroi pas a kunum a tarai, pa ihan kas ting na mangir, pa i kes. Anun atarai a asaer la han teteki. 2 Pa i asaer lamang,3 “La ning la tasmani mang la kapan ana

ingunla, la angis,anasa anunla a matanitu misaot na

langit.4 La ning la domos, la angis,

anasa e God ir amoro la.5 La ning la anatarna pas la, la angis,

anasa lar los pas a rakrakan hanua suranunla.

6 La ning la murak pa la mos sur a tostos atoltol, la angis,

anasa lamur lar masur.7 La ning na tena marmaris, la angis,

anasa e God ir maris la otleng.8 La ning a nuknukinla i totoh, la angis,

anasa lar oroi e God.9 La ning la sira amolmol a tarai, la angis,

anasa e God ir atong la na natnatna.10 La ning di alaulau la anasa lamur a tostos

a toltol, la angis,anasa anunla a matanitu misaot na

langit.11 “Mulo angis ning di atong laulaumulo,

pa di alaulau mulo, pa di atong a asasongona warwarala o mulo mang mulo tol natoltol laulaula, anasa mulo anuki. 12Mulorgas, anasa i itna kol anumulo a arlou saotna langit. Anasa mangotleng larning di kaalaulau nigon a propetla ning la laun nigota mulo.

A warwara larlar ana sol pa talapor(Mk 9:50; Lk 8:16; 14:34-35)

13 “Mulo a sol te na rakrakan hanuarop. Ika, ning a makmakana ka rop, diramakmakan ulak mangmangasa pasi? Belta utna ma i topasi. Dir minggen apurumseni utumo lapiu, pa a tarai lar papas kamasaot ono.

14 “Mulo a talapor te na rakrakan hanuarop. Ta hanua ning i kes saot namangir, belir parau lar pas. 15 Bel tik ir asot tar ta lampa ir aroh alari ana paket. Dir suah i ot saotna turtur ngasna sur ir talapor tetek la ropning la kes ting na rumai. 16Larotleng ning,anumulo a talapor ir apuasa i namatan atarai, sur lar oroi anumulo awakak a titolla,pa lar atong aitna pas e Tamamulo ning ikes saot na langit.

E Iesu i asaer a tarai ana Warkuraila17 “Gong mulo nuki mang a hanot sur

ar kibas sen a warkuraila ane Moses paasaerla anuna propetla. Bel a hanot surar kibas sen la, a hanot sur ar tolsot pasla. 18A atong momoli ta mulo, bel ta natara tumtumus lik o ta akinalang lik tagun awarkuraila ne ir rarop, tuk ning a bakut parakrakan hanua diar rarop. A warkurailalar kes ot, tuk ning dir tolsot pasi. 19 Esining ir lakai ta natar a warkurai mite nawarkuraila ne, pa ir asaer rongon a taraisur la otleng lar lakai i, dir atongi mang,i natarna kol ana matanitu saot na langit.Ika esining ir mur a warkuraila ne, pa irasaer a tarai ono, dir atongi mang, i itnaana matanitu saot na langit. 20 Larne, aatongi ta mulo, ning anumulo a tostos atoltol bel ir itna bolos a tostos a toltol anatena asaerla tagun awarkurai pa Parisaiola,bel mulor tolsot pasi sur mulo kas ting namatanitu saot na langit.

A warwara ana balakut21 “Mulo ka longor tari ning lanigo di ka

atong tari tana tarai mang, ‘Gong u umkoltik. Esi ning ir umkol tik dir warkurai i.’22 Ika iau, a atongi ta mulo mang, esining irbalakut tetek ta tasnalik, dir warkurai i, paesining ir atongi ana ta tasnalik mang, ‘Belta pukulum,’ dir warkurai i namatan a taraia kiwung. Pa esining ir atongi ana ta barsanmang, ‘A longlong u,’ ngandek a warkuraiono, dir minggeni ting na tnan iah.

23 “Ning ur han sur ur saran anumaartabar ting na logo na tun artabar, pa urnuk pas ta utna ning e tasimlik i tiu u ono,24 ur suah tar anuma artabar ting napir alogo na tun artabar. Ur han kaba, pa murarmoro nigo pas o e tasimlik. Lamur urulak, pa ur sarani bot anuma artabar.

25 “Ning tik ir suah tar u ana warkurai,mur armoro nigo ning mu kaning ot mu

Page 9: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 5:26 6 Matiu 5:48han amon ting na numu a tinan, sakana irsaran tar u tetek a tena warkurai. Pa tenawarkurai irmalmaling senu tetek a tena taialar pa ir akas tar u ting na rumai a dodot.26 A atong momoli tam, bel ur purum larpas tuk ot ning ur saran a ararop a toia ananum a arlou.

Awarwara ana laulau a nuknuk sur a hane27 “Mulo ka longor tari ning di ka atong

tari mang, ‘Gong u tol a toltol laulau anata hane anuna tik o ta barsan anuna tik.’28 Ika iau, a atongi ta mulo mang, ning tabarsan ir oroi tar ta hane pa a nuknukna ilaulau teteki, ting na nuknukna ka tol tara toltol laulau ana hane ning. 29 Ning asot a matam ir ben rongon u, ur liok seni,pa ur minggen masik seni. Ir wakak ningtakai a puka palaom ka dir minggen seni,sakana dir minggen a palaom rop ting natnan iah. 30Ning a sot a kum ir ben rongonu, ur kutus seni, pa ur minggen masikseni. Ir wakak ning takai a puka palaomka dir minggen seni, sakana dir minggen apalaom rop ting na tnan iah.

A warwara ana kutus taulai31 “Di ka atong tari otleng mang, ‘Esi

ning i kepsen anuna hane, ir saran tariotleng a paka buk na kutus tinaulai tana.’32 Ika iau, a atongi ta mulo mang, ninga hane bel i tol ta toltol laulau taum tabarsan, pa anuna barsan i kepsen orosi ka,pa a hane i taulai ulak, i tol a toltol laulau.Ika anuna barsan, i kamkamna ana laulauning. Ning ta barsan ir taulai ana ta hanening anuna barsan i kepsen seni, i otlengka tol a toltol laulau, anasa a hane ning, itaulai ot.

A warwara ana lele33 “Mulo ka longor tari otleng ning

lanigo di ka atong tari tana tarai mang,‘Gong u lele asasongo. A utna ning u kalele tar ono tetek a Leklek, ur tolsoti ot.’34 Ika iau, a atongi ta mulo mang, gongmulo arakrakai a lele ana ta ngas awarwaraotleng. Gong mulo lele ana langit, anasaa langit a keskes a king ane God. 35 Gongmulo lele ana rakrakan hanua, anasa arakrakan hanua a pukna ning i suah naura hana ono. Gong mulo lele o e Jerusalem,anasa e Jerusalem a hanua ana tnan King.36 Gong u lele ana pukulum, anasa bel urlingir lar pas ta hih a pukulum sur ir kokok,

o ir mutmut. 37Mulor atongi ka mang ‘ma’o ‘bel’. Anasa, ning mulor atong ta ngas awarwara otleng, i ning i hanot kama kusuna Tena Laulau.

Gong mulo keles a toltol laulau anuna tik(Lk 6:29-30)

38 “Mulo ka longor tari ning di ka atongtari mang, ‘Ning tik ir liok sen tamatan tik,dir kelesi otleng teteki, dir liok seni otlengta matana. Pa ning tik ir tubul kubensen ta ngesen tik, dir kelesi otleng teteki,dir tubul kuben seni otleng ta engesena.’39 Ika iau, a atongi ta mulo mang, gongmulo keles a laulau anuna tik ning i tolitetek mulo. Ning tik i pasar tar a ris asot a paham, ur saran otleng ning a ristana. 40Ning tik i mang sur ir dat tar u anawarkurai pa dir saran awarkurai tam sur ursaran anuma siot tana, ur noren tari otlenganuma saket. 41 Ning tik i angongos pas usur mur han taum uting na ta hanua ning imilau ka, ur han taum ono uting na hanuaning i bakbak siklik. 42 Ur tabar tik ning inunung u. Pa ning tik ir nunung u sur ir lospasi kaba ta utna kusun u, ur sarani kabatana.

A marmaris tetek na hirua(Lk 6:27-28, 32-36)

43 “Mulo ka longor tari ning di ka atongtari mang, ‘Ur mang sur a halim, pa urnget anuma hirua.’ 44 Ika iau, a atongita mulo mang, mulor mang sur anumulona hirua, pa mulor nunung sur la ning laalaulau mulo. 45 Ning mulor toli larning,ir asangani mang mulo na natnat e Tama-mulo, ning i kes saot na langit. Anasa isaran tar a kamis sur ir talapor ana laulaua tarai pa wakak a taraila otleng, pa i sarantar a kiar tetek na tena tostos pa tetek laotleng ning bel la tostos. 46 Ning mulomang sur la ka ning la mang sur mulo,asa ma anumulo a arlou? Na tena lostotokom, ning bel la lasan ana marmaris latoli otleng larne, gepi? 47 Ning mulo gaspas ka sur na halalalimulo, mulor wakakkol tan a tarai masikla mangmangasa? Atarai otleng ning bel la tortorot la gasgaspas ka sur na halalalinla, gepi? 48 Mulortostos momol, arlar ana Tamamulo ning ikes saot na langit, i tostos momol.

Page 10: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 6:1 7 Matiu 6:236

A asaer ana artabar1 “Mulor tumarang mulo sur gong mulo

tol anumulo a wakak a titol na matan atarai ka, sur lar oroi i pa lar atong aitnapas mulo. Ningmulo toli larne, bel ta arlouanumulo tana Tamamulo ning i kes saot nalangit. 2 Pa ur tabar a kapan a taraila, gonguwarwara nigo sur a tarai lar oroi u. A taraining bel la artabar ana momol a balanla, lasirawarwaranigo ana anunla a artabar tingna rumai lotula pa ting na ngasla otleng,sur a tarai lar atong aitna pas la ono. Gongmulo toli arlar onla. A atong momoli tamulo, ning a tarai la aitna pas la, i ot ninganunla a kidol a arlou. 3 Ning ur tabar akapan a taraila, gong a kair a kum i tasmanasaning a sot a kum i toli, 4 sur ur artabarkumna ka. Pa e Tamam ning i oroi asaningu tol kumnani, ir saran a arlou tam.

A asaer ana nunung(Lk 11:2-4)

5 “Ning mulor nunung, gong mulo arlarana tena asasongola. La mang kol sur lartur pa lar nunung ting na rumai lotu, pating na pukpuknala ning a tarai la hanantaum tingia, sur a tarai lar oroi la pa laratong aitna pas la. A atongmomoli tamulo,ning a tarai la aitna pas la, i ot ning anunlaa kidol a arlou. 6 Ika u, ning ur nunung, urkas tingnanuma rumai pa ur tagar alar pasu, pa ur nunung tetek e Tamamning bel tiki oroi i. Pa e Tamam ning i oroi asaning utol kumnani, ir saran anuma arlou.

7 “Ning mulor nunung, gong muloabereng wara oros ka, arlar ana nunungana taraila ning bel la tasman e God. Lanuki mang dir longor la anasa la atong agalis a warwara. 8 Gong mulo arlar onla,anasa a Tamamulo ka tasman tar asa ropning mulo kapan suri, ning belot mulonunung.

9 “Mulor nunung larne,‘Tamamila saot na langit,i wakak ning dir hanrawai a risam.10 I wakak ning anuma matanitu ir hanot.I wakak ning dir mur a nuknukim te na

rakrakan hanua,arlar onoi ning di sira muri saot na langit.

11 A pukakiar ne ur tabar mila ana utna nahangan amilai.

12 Ur kepsen anumila na toltol laulaula,larning mila otleng milar nuk duman sen

anunla na toltol laulaula tetekmila.13 Gong u ben mila uting na arlam.Ur alaun mila kusun a Tena Laulau.’*

14 “Ning mulor nuk duman sen na toltollaulaula ning a tarai la toli tetek mulo, eTamamulo, ning i kes saot na langit, irkepsen anumulo na toltol laulaula otleng.15 Ika, ning bel mulo nuk duman sen natoltol laulaula, ning a tarai la tol tari tetekmulo, e Tamamulo otleng bel ir kepsenanumulo na toltol laulaula.

A asaer ana tamai16 “Ningmulor tamai sur mulor nunung,

gong mulo tai arlar ana tena asasongola,anasa la tai na bal maris sur a tarai laroroi i mang la tamai. A atong momolita mulo, ning a tarai la aitna pas la, i otning anunla a kidol a arlou. 17 Ning urtamai, ur kom a pukulum, pa ur damusa patarim, 18 sur gong a tarai la tasmanimang u tamai. E Tamam ka, ning bel tiki oroi i, ir tasmani. Pa e Tamam ning ioroi asaning u tol kumnani, ir saran anumaarlou.

Na ututnala saot na langit(Lk 12:33-34)

19 “Gong mulo suah taum a gongonla telapiu, ning a koropos pa ros diar alaulausen la ka, pa na tena kinkinaula lar kas palar kinau i. 20Mulor suah taum a ututnalasaot na langit, ning a koropos pa ros beldiar alaulau i, pa na tena kinkinaula otlengbel lar kinau lar pasi. 21 Anasa ting nahanua ning anuma gongonla kaning ia,anuma lalaun otleng kaning ia.

A lam ana palaondala(Lk 11:34-36)

22 “Naur a matandala dia arlar ana lamana palaondala. Ning naur a matam diawakak, a palaom rop ir bukus ana talapor.23 Ika, ning naur a matam dia laulau, apalaom rop ir bukus ana mormorom. Ninganuma talapor i mormorom ka, a mor-morom ning ir itna kol!

* 6:13: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwarala otleng i kes te na ves ne. I larne:Anasa anumi ka a matanitu pa rakrakai pa matatar, onone pa lamur pa bel ir rarop. Amen

Page 11: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 6:24 8 Matiu 7:14Gong mulo nuknuk kol sur ta utna(Lk 16:13; 12:22-31)

24 “Bel tik ir titol lar pas tetek ir naur aningnigo. Ir nget ning a halindiau, pa irmang sur ning a halindiau, ir katnan ning,pa takai ir saran a kaba hina kusuni. Belmulor titol lar pas tetek e God pa tetek amani otleng.

25 “I maining, a atongi ta mulo mang,gongmulo nuknuk kol ana numulo a lalaunmang asaning mulor ieni, pa sa mulorgangi. Pa gongmulo nuknuk kol ana palao-mulo otleng mang asa mulor mermer ono.A lalaun i itna tana utna na hangan, gepi?Pa a palaondi otleng i itna tana kaenla,gepi? 26Mulor oroi a manila. Bel la omantar ta utna, pa bel la sol tar al utna, pa bel lasusuah taum ana ta rumai, ika e Tamamuloning i kes saot na langit, i sira tabar la.Pa mulo, mulo itna kol tanla. 27 Esi tamulo ning i nuknuk kol ana nuna lalaun,ir tolsot sur ir tugus barah siklik anunalalaun? Belal.

28 “Sur asaning mulo nuknuk kol sur akaenla? Mulor oroi a wakak a purpurlamisa na bual, mang la gomomangmangasa.Bel la sira titol pa bel la sira tol kaen. 29 Ikaa atongi ta mulo, e King Solomon ot ninganuna mermer rop i tai wakak, ika bel i taiwakak arlar ana purpurla ning. 30 E Godi amermer a ulai sakas na bual ana wakaka purpurinla, ning anone i tapalas, pa latudir tun seni ting na iah. Ning i toli larningana ulai, i momol kol mang ir amermermulo otleng. Anumulo a tortorot i natarnakol. 31 Gong mulo nuknuk kol pa muloatongi mang, ‘Asa dalar ieni?’, o ‘Asa dalargangi?’, o ‘Asa ning dalar mermer ono?’32 Anasa a taraila ning bel la tasman e Godla rakrakai sur a ututnala rop ning, ika eTamamulo ning i kes saot na langit i tas-mani mang mulo kapan sur a ututnala ropning. 33Mulor tai nigo sur anuna matanitupa anuna tostos a toltol, pa ir tabar mulootleng ana ututnala rop ne. 34 Pa gongmulo nuknuk kol sur a pukakiar latu, anasalatu ir nuknuk ot suri. A mamahatla onataktakai a pukakiar i to pasi ot a pukakiarning.

7Gong mulo warkurai atoltol ana tik(Lk 6:37-38, 41-42)

1 “Gong mulo warkurai a toltol ana tik,sakana e God ir warkurai a toltol anumulo.2 Anasa e God ir warkurai mulo arlar larn-ingmulowarkurai tik. Pa a ngas awarkuraining mulo warkurai tik ono, i ot ning e Godir warkurai ulak mulo ono. 3 Sur asaningu oroi pas ka a beren kaning namatana etasimlik, pa bel u nuk pas a puka rakaikaning na matam? 4 Ning a puka rakaikaning na matam, ur atong mangmangasai tetek e tasimlik mang, ‘Ar kepsen a berenkusun a matam’? 5 U a tena asasongo, urkepsen nigon a puka rakai kusun a matam,pa ur tai wakak, sur ur kepsen a berenkusun a matana e tasimlik.

6 “Gong mulo tabar a papla ana utna aneGod, sakana lar talingir, pa lar arat ginginimulo. Pa gong mulo minggen anumulo asar tetek a boroila, sakana lar pas gingini ika ana hanla.

Mulor nunung pa e God ir tabar mulo(Lk 11:9-13)

7 “Mulor nunung, pa dir tabar mulo,mulor sereni, pa mulor pasteteki, mulorpinpidir, pa dir sapang pasmulo. 8Anasa larop ning la nunung dir tabar la, pa esiningi sereni ir pasteteki, pa esining i pinpidir,dir sapang pasi.

9 “Esi na halimulo, ning e natnalik irnunungi sur ta bret, ir tabari ka ana hat?10 Pa ning ir nunungi otleng sur ta sis,ir tabari ka ana soi? 11 Mulo na laulaua tarai, ika mulo tasman ot a wakak aartabarla sur mulor tabar na natnatumu-lola ono. Ning mulo sira toli larne, imomol kol mang, e Tamamulo ning i kessaot na langit ir saran a wakak a ututnalatetek esining ir nunungi. 12A ututnala ropning mulo mang sur a tarai lar toli tetekmulo, mulo otleng, mulor sira toli tetekla. Ine a kamkama warkurai ane Moses, paasasaerla ana propetla.

A ngas sur a lalaun pa ngas sur a iniruatikin

(Lk 13:24)13 “Mulor kas ana natar a taman lik.

Anasa a taman pa ngas ning i han sur ahinirua tikin, i palar pa i langolango, pagalis a tarai kol la sira kas ono. 14 Ika ataman pa ngas ning i han sur a lalaun, inatarna, pa silik tarai ka la sira pastek pasi.

Page 12: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 7:15 9 Matiu 8:11A atumarang ana asasongo na propetla(Lk 6:43-44)

15 “Mulor tumarang ana asasongo napropetla. La sira han tetekmulo ana wakaka gininla arlar ana sipsipla, ika tingia nabalanla, la mang sur lar alaulau mulo arlarana ngalngalia na papla. 16 Mulor oroilalan a asasongo na propetla ana gininla. Imangasa, dir git pas ta wana wain mitingna kadas, pa ta wana fig miting na rosros?Bel! 17 Larka otleng ning a wakak a rakailarop la sira suah a wakak a wanla, ika alaulau a rakaila rop la sira suah a laulau awanla. 18 A wakak a rakai bel ir suah talaulau a wana, pa a laulau a rakai otlengbel ir suah ta wakak a wana. 19 A rakailarop ning bel la suah a wakak a wanala,dir ting sen la, pa dir minggen la ting naiah. 20 Manglarning, mulor oroi lalan aasasongo na propetla ana gininla.

A Leklek ir puai mang, “Bel a tasmanmulo”(Lk 13:25-27)

21 “Belsur la rop ning la atong iau mang,‘Leklek, Leklek,’ lar kas uting na matanitusaot na langit. La ka, ning la sira mur anuknuk e Tata, ning i kes saot na langit,lar kas uting na nun a matanitu. 22 Anapukakiar a warkurai a galis lar atongi takmang, ‘Leklek, Leklek, mila warwara napropet ana risam, pa mila kepsen a motlaotleng ana risam, pa mila tol a galis aututnala na kulkulan ana risam.’ 23Ar kelesla mang, ‘Bel a tasman mulo. Mulo na tenalaulau, mulor han masik kusun iau.’

Naur a tena tol rumai(Lk 6:47-49)

24 “La rop ning la longor anuka warwar-ala ne, pa la longor ono, la arlar ana tenatastasmai, ning i tol tar anuna rumai saotna hat. 25A kiar i punga, pa lomom i hanot,pa wuwu i ragati pa i um a rumai ning, ikabel i taroh, anasa di atur tari saot na hat.26 La rop ning la longor anuka warwaralane, ika bel la muri, la arlar ana longlong,ning i tol tar anuna rumai saot na woio,pa bel i por rakrakai a kasanga. 27 A kiari punga, pa a lomom i hanot, pa wuwu iragati pa i um a rumai ning, pa i taroh, pa itarege kakat.”

28 Ning e Iesu ka atong rop tar a war-warala ne, a kunum a tarai la kulkulan ananuna asasaer, 29 anasa i asaer la arlar o

esaning a warkurai kaning tana. Bel i asaerla arlar ana anunla na tena asaer tagun awarkurai la sira toli.

8E Iesu i alangolango pas a lepra(Mk 1:40-45; Lk 5:12-16)

1 Ning e Iesu i han purum misaot namangir, a galis a kunum a tarai la muri.2 Ning a barsan, a lepra, i han teteki, i kesana bokona hana ting napirna, pa i atongimang, “Leklek, ning u mang, ur tolsot surur alangolango pas iau.” 3 E Iesu i tuslan akuna, pa i tong a palaona, pa i atongi tanamang, “A mang ot, ur langolango.” Onootning a lepra i rop kusuni. 4 Lamur e Iesu iatongi tana mang, “Gong u atai tar tik ono.Ur han pa ur asangan u tetek a tena artabartetek e God, pa ur saran a artabar tetek eGod larning e Moses ka atong tari. Ning urtoli larne, ir talapor tetek a tarai mang u kalangolango.”

A tortorot ana ningnigo anuna tenaharumla

(Lk 7:1-10)5 Ning e Iesu ka hanot tumo e Kaper-

naum, ning aningnigo anuna tenaharumlamitumo e Rom i han teteki, pa i atai isur ir nangani. 6 I atongi mang, “Leklek,ning a tena titol anuki kanumo na rumaii borbor, a palaona rop i mat, pa i kilanga rakrakai a kankan kol.” 7 E Iesu i atongitana mang, “Ar han par alangolango pasi.”8 A ningnigo ning i kelesi mang, “Leklek,bel a tostos sur ur kas ting na nuk a rumai.Ur atong ta warwara ka, pa anuka tena titolir langolango. 9 Anasa iau a barsan ninga sira longor ana warkurai anunla ning laleklek tak, pa di saran tar a warkurai otlengtak sur ar nigon a tarai a harum. Ning aratongi tana tikmang, ‘Ur han,’ ir han ka. Patetek tik otleng larne, ‘Ur han ute,’ ir hanka ute. Pa tetek anuka tena titol mang, ‘Urtol a utna ne,’ ir toli ka.”

10 Ning e Iesu i longor anuna warwara,i kulkulan kol onoi, pa i atongi tetek atarai ning la muri mang, “A atong momolitamulo, bel a oroi tar ta te Israel ning anunatortorot i itna arlar ana barsan ning. 11 Aatai mulomang kaning lamur a galis a tarailar han miting namatana tobar pa matanalabur, pa lar kes taum o e Abaram, e Aisak

Page 13: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 8:12 10 Matiu 9:2pa e Jekop ana ngasa ting na matanitu saotna langit. 12 Ika, a tarai Israel ning lanigoe God i aslang pas la sur lar kes ana nunamatanitu, ir lu purum sen a galis kusun lauting na mormorom. Pa lar tangtangis palar arngingit ngesenla tingia.” 13 Pa e Iesui atongi tana ningnigo anuna tena harumlamang, “Ur han ka. Dir tol a utna ot ningu tortorot suri.” Ana puka kamis ot ninganuna tena titol i langolango kakat.

E Iesu i alangolango pas a galis a tinsaman(Mk 1:29-34; Lk 4:38-41)

14 E Iesu i kas uting na rumai ane Pita,pa i oroi a hane, a anmuna e Pita, i sasama palaona i laplapang, kaning i borbor tingna logo. 15 E Iesu i tong a kuna, pa lapla-pang i rop kakat kusuni. I kamtur, pa itabar e Iesu ana utna na hangan.

16 Ning a kamis ka sup tar, di ben otnana galis a tarai, ning a motla kaning onla,tetek e Iesu. I kepsen a motla ana warwaraka, pa i alangolango pas la rop, ning lasasam. 17 A utna ne i hanot sur dir tolsotpas a warwarala, ning a propet Aisaia kawarwara tar ono mang,“I ot i los pas anundala na kankan,

pa i kibas sen anundala na tin-samanla.” Ais53:4

La ning la mang sur lar mur e Iesu(Lk 9:57-62)

18 Ning e Iesu i oroi a kunum a taraining la tur talilis pasi, i atongi tana anunakakak a asaerla mang, “Dalar han utumona ris a puka tasi.” 19 Pa ning a tena asaertagun a warkurai i han teteki, pa i atongitana mang, “Tena Asaer, ar mur u utingna hananuala rop ning ur han ia.” 20 Pa eIesu i atongi tana mang, “A rokoio na paplaanunla na tungla ot, pa a manila otlenganunla na pios ot, ika a Nat a Barsan belanuna ta rumai sur ir borbor onoi.” 21 Paning a barsan otleng, tagun anuna taraia asasaer i atongi tana mang, “Leklek, urnoren iau kaba sur ar han, sur ar por sentar e tata.” 22 Ika e Iesu i atongi tana, “Urmur iau, pa ur noren sen a minatla lar poranunla na minatla.”

E Iesu i sairas a wuwu pa top(Mk 4:35-41; Lk 8:22-25)

23 E Iesu i kas anamon, pa anuna kakak aasaerla la kas namurna. 24Lamur a rakrakai

a wuwu i hanot kulkulan pa i ragati tetek lating na puka tasi. A top i takube saot namon. Ika e Iesu i borbor duman, 25 pa lahan teteki, la amata pasi, pa la atai i mang,“Leklek, ur alaun dala. Dala kar hirua.”26 Pa i atongi tanla mang, “Anumulo atortorot i natarna kol. Sur asaning mulomatmataut?” I kamtur pa i sairas a wuwupa top, pa i mililo rop. 27Pa kakak a asaerlala kulkulan ono, pa la atongi mang, “Esi nangas a barsan momol ne? A wuwu pa topdia longor tana!”

E Iesu i kepsen amotla kusun naur a barsan(Mk 5:1-20; Lk 8:26-39)

28 Ning e Iesu i sot tumo na ning a ris atasi, ting na papar anuna tarai Gadara, naura barsan ning a motla kaning on diau, diahan miting na kulam a minatla, pa dia hanbarati. Dia ngalngalia kol, pa bel tik i sirahanbolos tingia nangasning. 29Diawoiwoimang, “Nat e God, asa u mang ur toli omiau? I mangasa, u han ute sur ur akadikmila ning belot a pukakiar a warkurai isot?” 30A kaba liur a boroi la hanganmilauka tingia. 31 Pa a motla la nunung rakrakaie Iesu mang, “Ning ur kepsen mila, ur sunekas tar mila uting na liur a boroi.” 32 E Iesui atongi tanla mang, “Mulor han!” Pa amotla la purum kusun naur a barsan ning,pa la kas tar ana boroila. A boroila la liupurum uting na palis sur utumo na pukatasi, pa la dom rop.

33 A tarai ning la tai alar a boroila ning,la dun ulak sur anunla a hanua. Ning lahanot, la atatai ana ututnala rop ning ihanot, pa on diau otleng, ning a motla lakes tar on diau. 34 A tarai rop miting nahanua ning, la han sur lar oroi e Iesu. Ningla oroi pasi, la nunungi sur ir han kusunanunla a papar.

9E Iesu i alangolango pas a barsan ning a

palaona i mat(Mk 2:1-12; Lk 5:17-26)

1 E Iesu i kas ana mon, pa i han lakaiutumo na ning a ris a puka tasi pa i hanotting na anuna hanua. 2 Pa dingla na taraila los otnan ning a barsan teteki, a palaonai mat pa i borbor tar ka ana logo ngasna.Ning e Iesu i oroi anunla tortorot, i ataia barsan ning mang, “Natuklik, gong u

Page 14: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 9:3 11 Matiu 9:27matmataut, di ka kepsen tar anumna toltollaulau.” 3 Dingla na tena asaer tagun awarkurai la warwara artalai tetek la otmang, “A barsan ne i atong saksakan e Godanasa i warwara larning i e God.”

4 Pa e Iesu i tasman a nuknukinla, pai deken la mang, “Sur asa mulo nuknuklaulau? 5 Esi na ngas a warwara ning bel ingangaten sur ar atongi? Ar atongi mang,‘Di ka kepsen anum na toltol laulaula,’ o,ar atongi mang, ‘Ur kamtur, pa ur han’?6Ar atongi larne, sur mulor tasmani mang,e God ka saran tar a warkurai tetek a Nata Barsan, sur ir kepsen a toltol laulaula telapiu.” Pa i atongi tetek a barsan ning apalaona i mat mang, “Ur kamtur, ur kibasa logo ngasim, pa ur han uting na rumaingasim.” 7 I kamtur, pa i han uting narumai ngasna. 8 Ning a kunum a tarai laoroi a utna ne, la kulkulan kol ono, pa larakan aleklek pas e God, anasa i saran arakrakai larne tetek a tarai.

E Iesu i kabah pas e Matiu(Mk 2:13-17; Lk 5:27-32)

9 Ning e Iesu i han miting ia, i oroi pasning a barsan, a risana eMatiu, i kes ting narumai a los totokom. E Iesu i atai i mang,“Ur mur iau.” Pa e Matiu i kamtur pa imuri.

10 Lamur ning e Iesu taum ana anunakakak a asaerla, la hangan ting na rumaiane Matiu, a galis a tena los totokom patena laulaula la han tetek e Iesu, pa lahangan taum onla. 11 Ning a Parisaiolala oroi i, la deken anuna kakak a asaerlamang, “Sur asaning anumulo a tena asaeri hangan taum ana tena los totokomla patena laulaula?”

12 E Iesu i longori pa i atongi mang, “Adokta bel i hanot sur la ning la langolango.I hanot sur la ka ning la sasam. 13 Mulorhan, pamulor asaer surmulor tastasim anakamkama warwara ne miting na Buk Tabu,‘A mang sur a marmaris, pa bel a mang sura artabar ning di sira tuni.’ Hosea 6:6Anasa bel a hanot sur ar kabah pas na tenatostos. A hanot sur ar kabah pas a tenalaulaula.”

A kabah ana tamai(Mk 2:18-22; Lk 5:33-39)

14Akakak a asaerla ane Jon la han tetek eIesu, pa la dekeni mang, “Sur asa ning milama na Parisaiola mila tamai, ika anumakakak a asaerla bel?” 15 E Iesu i keles lamang, “Ning ta barsan ir taulai totoh, nahalalna lar domos mangmangasa ning abarsan ning kaning ot i kes taum onla? Ikata pukakiar ir hanot, ning dir ben maskanpas a barsanning kusun la, pa lar bot tamai.

16 “Bel tik ir suk ahat a dia tona kaentaum ana muarna ning i taksilir, sakana adia tona kaen ir silir a muar a kaen, pa irtaksilir kol. 17 Bel tik ir tere a tona wainuting na turai a kotola ning di toli anapalaona inagoi, sakana a kotola lar tapurospa lar laulau, pa a wain ir tapek. Dir terea tona wain ot uting na tona koto na wain,sur dia rop diar kes wakak.”

E Iesu i alaun pas ning a hane lik, pa ialangolango pas ning a hane

(Mk 5:21-43; Lk 8:40-56)18 Ning e Iesu kaning ot i warwara tetek

la, ning a ningnigo i han teteki, pa i kesana bokona hana sa lanigo tana, pa i atongimang, “A natuk hane, onokane i mat.Lamut, dar han pa ur suah a kum saot ono,pa ir laun.” 19Pa e Iesu i kamtur pa dia hantaum ana nuna kakak a asaerla.

20-21 Ning a hane i sasam ana suluk arlarana ning a bonot pa pisir naur a rau. I nukimang, ning ir tong ka a mermer ane Iesu,ir langolango. Pa i han tumo lamur ta eIesu, pa i tuk a ris a tuka saket anunai. 22 EIesu i talingir pa i oroi a hane ning, pa iatai mang, “Natuklik, gong u matmataut,anuma tortorot ka alangolango pas u.” Paono otning a hane ning i langolango.

23 Ning e Iesu i kas ting na rumai ananingnigo, i oroi a tarai ning la asangananunla a bal maris ana minat. La wus atulalla, pa kunum a tarai otleng la domos.24 I atai mang, “Mulor purum kusuni. Ahane lik ne bel i mat, kaning i borborduman ka.” Pa la malani ka. 25Ning e Iesuka sune purum sen a taraila, i kas pa i tonga kuna kaklik hane ning, pa i kamtur kakat.26 A warwara ana utna ne i han sarara tingna papar rop ning.

E Iesu i apalpalas pas naur a kut27 Ning e Iesu i han mitingia, naur a

barsan, naur a kut, dia muri, dia arkabah* 9:27: A tarai Juda la sira atong a Mesaia a Nat e Dewit.

Page 15: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 9:28 12 Matiu 10:15

rakrakai mang, “Nat e Dewit*, ur marismiau.” 28 Ning i kas ting na rumai, naur akut dia han teteki, pa i deken diau mang, “Imangasa, mu tortorot ot hok sur ar tolsotpas a utna ne?” Dia kelesi mang, “MaLeklek.” 29 Pa i tong naur a matan diau pa iatai diaumang, “Dir toli tetek mu arlar anasa mu tortorot onoi.” 30 Pa dia tai kakat.Pa e Iesu i sairas rakrakai tar diau mang,“Gong mu atai tar tik ono.” 31 Ika dia hanpa dia atatai amon o e Iesu ting na paparrop ning.

E Iesu i kepsen a mot kusun a barsan32 Ning naur a kut dia kaning ot dia han

amon kusun e Iesu, di ben otnan tar ning abarsan teteki, i ngat, a mot kaning ono. 33EIesu i kepsen a mot kusuni, pa barsan ningi ngat i bot warwara. Pa kunum a tarai lakulkulan, pa la atongi mang, “Bel ta utnalarne di oroi tari te e Israel. I bot ne dioroi.” 34 Ika a Parisaiola la atongi mang, “Isira kepsen amotla ana rakrakai ana leklekanuna motla.”

Na tena solla bel la galis35 E Iesu i han ting na tatatnan hanuala

pa nanatar a hanuala rop. I sira asaer ataraila ting na nunla na rumai lotula, pai sira warawai ana Wakak a Warwara anamatanitu ane God, pa i alangolango pas atarai kusun a urmatana ngas a tinsamanlarop. 36Ning i oroi a kunum a tarai, i mariskol la, anasa i talara a nuknukinla, pa belta harnanai tetek la, arlar ana sipsipla ningbel ta tena tai alar anunlai. 37 Pa i atongitana nun a kakak a asaerla mang, “A barimka makos, pa i galis kol, ika bel al galis atena sol. 38Mulor nunung a Leklek, esaninga tamana barim, sur ir sune a tena sollauting na nuna barim.”

10Ning a bonot pa pisir naur a kakak a asaer

ane Iesu(Mk 3:13-19; Lk 6:12-16)

1 E Iesu i kabah pas anuna ning a bonotpa pisir naur a kakak a asaerla pa i saran arakrakai tanla sur lar kepsen a motla pa lar

alangolango pas a tarai kusun a urmatanangas a tinsamanla rop.

2 Ine a risan ning a bonot pa pisir naura aposella: A ningnigona, e Saimon ninga risana otleng e Pita, ditas ma e Endru, eJems pa e Jon ditas, naur a nat e Sebedi, 3 ePilip, Batolomiu, Tomas, pa e Matiu a tenalos totokom, Jems a nat e Alpius, Tadius,4 pa e Saimon ning tagun a kunum Silot,*pa e Judas Iskariot, esaning i asobor tar eIesu.

E Iesu i sune sen ning a bonot pa pisir naura kakak a asaer

(Mk 6:7-13; Lk 9:1-6)5 E Iesu i sune sen ning a bonot pa pisir

naur a kakak a asaerla, pa i atai la mang,“Gong mulo han tetek a tarai ning belsura tarai Israel, pa gong mulo han utingna hananuala ana te Samariala. 6 Mulorhan ka tetek a tarai Israel, ning la rongoarlar ana sipsipla. 7Ning mulo han, mulorwarawai amon larne, ‘A matanitu misaotna langit ka milau.’ 8 Mulor alangolangopas a tinsamanla, pa mulor alaun pas aminatla, mulor alangolango pas a leprala,pa mulor kepsen a motla. Di tabar orosmulo ka, larka otleng ning, mulor artabaroros ka. 9Gongmulo asubaran tamani tingna numulo a kaenla. 10Gongmulo los ta ratting na numulo a tinan, gong al kelkeles,gong ta su, pa gong ta bulse. Anasa i tostossur dir tabar a tena titol ana utna anai.

11 “Ning mulor han uting na tatatnanhanuala, pa nanatar a hanuala, mulor taisur tik ning i wakak, pa mulor kes napirnatuk ana pukakiar ning mulor han kusuna hanua ning. 12 Ning mulor kas ting nata rumai, mulor warwara agasgas pas la.13 Ning a tarai miting na rumai ning largas pas mulo, mulor atongi mang, ‘A balmolmol ir kes tetek mulo.’ Ika ning bellar gas pas mulo, anumulo a bal molmol irulak tetek mulo. 14Ning tik bel i gasgas pasmulo, pa bel i longor anumulo a warwara,ning mulor han kusun anuna rumai, o ahanua ning, mulor tang sen a kubus kusuna hamulo.† 15 A atong momoli ta mulo,ana pukakiar a warkurai, a warkurai tetek

* 10:4: Silot i a risan a tarai, ning la tur taum, anasa la mang sur lar lakran sen a matanitu Rom. † 10:14: A toltolning di tang sen a kubus kusun a handi, a atumarang tetek la, ning bel la tortorot ana warwara ane God, lar tur ananun a warkurai. ‡ 10:15: E God i sai a hanua Sodom pa hanua Gomora, anasa ana toltol laulau ana tarai mitingia.Oroi e Stat 19.

Page 16: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 10:16 13 Matiu 10:39a hanua ning ir rakrakai kol tana warkuraitetek e Sodom pa e Gomora‡.”

A urmatana kankan ning ir hanot(Mk 13:9-13; Lk 21:12-17)

16 “Oroi, a sune sen mulo arlar ana sip-sipla na arpotor tana ngalngaliah a papla.Mulor mananos wakak arlar ana soila, surgong tik i ben rongon mulo, pa mulortostos arlar ana tabunla, ning bel ta rongokaning onla. 17 Mulor tumarang mulo,anasa a tarai lar saran tarmulo tetek a tenawarkuraila, pa larmirasmulo ting na nunlana rumai lotu. 18 Pa dir dat mulo uting nawarkuraila namatan a tatatnan ningnigolapa kingla, anasa mulo anuki. Mulor war-wara talapor hok tetek la pa tetek a taraining belsur a tarai Juda. 19Ning dir dat pasmulo, gong mulo matmataut sur asa muloratongi, pa mulor warwara mangmangasa,anasa ana taem ot ning, e God ir saran tara warwara ning mulor atongi. 20 Anasabelsur mulo mulor warwara, a Ingun aTamamulo ot ir suah a warwara ting napahamulo sur mulor atongi.

21 “Tik ir saran sen e tasnalik sur dirumkoli, pa ta barsan ir saran sen e natnaliksur dir umkoli. Pa kakakla lar tur na harumtetek e tamanla pa kabatnanla pa lar saransen diau sur dir umkol diau. 22 Pa tarailarop lar nget mulo anasa mulo anuki, ikaesining ir tur rakrakai tuk anuna lalaun irrop, e God ir alauni. 23 Ning lar alaulaumulo ting na ta hanua, mulor liu utingon ta hanua masik. A atong momoli tamulo, ning bel mulor han rop ot uting nahananuala te e Israel, a Nat a Barsan irhanot.

24 “A kaklik a asaer bel i itna tana nunatena asaer, pa tena titol otleng bel i itnabolos anuna leklek. 25 I tostos sur a kaklika asaer ir arlar ana nuna tena asaer pa atena titol ir arlar ana nun a leklek. Ningdi ka atong iau e Belsebul,§ mulo otlengning mulo kes taum hok, dir atong muloana rising ning i laulau kol tana.

Mulor matmataut sur e God ka(Lk 12:2-7)

26 “Gong mulo ngaran a taraila. A utut-nala rop ning di bunur tari, lamur ir kespuasa, pa a ututnala rop ning i kes kumna,lamur dir tasmani. 27 Asaning a atai mulo

ono ana mormorom, mulor atatai ono anakabakiar, pa asaning diwasisik ka ono tetekmulo, mulor tur saot ana rumai, pa muloratong puasa i. 28 Gong mulo matatan laning la umkol ka a palaondi, ika bel larumkol lar pas a ingundi. Mulor matatanesaning ir tol asot pasi sur ir alaulau apalaondi pa ingundi otleng ting na tnaniah. 29 Di sira lou naur a tek ana toia ka,gepi? Ika bel ta halindiau ir hirua, ninga Tamamulo bel i malmaling ono. 30 Imomol kol, e God ka tasman naisa rop ahih a pukulumulo. 31 I maining gong mulomatmataut, anasa mulo itna kol namatanae God, mulo itna tana galis a tekla.

Esining i atong puasa e Iesu pa esining ipuain seni

(Lk 12:8-9)32 “Esining ir atong puasa i na matan

a taraila mang, i tagun iau, iau otleng aratong puasa i, namatana e Tata ning i kessaot na langit mang, i tagun iau. 33 Ikaesining ir puain sen iau na matan a taraila,iau otleng ar puain seni namatana e Tataning i kes saot na langit.

E Iesu bel i hanot sur ir saran a molmol(Lk 12:51-53; 14:26-27)

34 “Gong mulo nuki mang a hanot sur arsaran a bal molmol te na rakrakan hanua.Bel a hanot sur ar saran a bal molmol, ahanot ana liwan na harum. 35 A hanot sura tarai lar kes na harum, i kamna hok.‘A kaklik barsan ir nget e tamana,

pa kaklik hane ir nget e tana,pa tinaulai a hane ir nget e tubuna.

36 La ning la kes ting na rumai anunaning a barsan, la ot ning anun nahiruala.’ Mika 7:6

37 “Esining i maris kol e tamana pa etana, ika anuna marmaris tetek iau bel iitna larning, bel i topasi sur i anuka kaklika asaer. Pa esining i maris kol e natnalik, anatar barsan o a hane, ika anuna marmaristetek iau bel i itna larning, bel i topasi suri anuka kaklik a asaer. 38 Esining bel i kibaspas anuna rakai kutus pa i mur iau, bel itopasi sur i anuka kaklik a asaer. 39 Esiningi mangan alar anuna lalaun, ir hirua, paesining i noren sen anuna lalaun sur iau, irlaun.

§ 10:25: Belsebul ning a risana e Satan.

Page 17: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 10:40 14 Matiu 11:22Esining ir gas pas ta kaklik a asaer ane Iesu

ir kibas arlou(Mk 9:41)

40 “Esining ir gas pas mulo, i gas pas iau,pa esining i gas pas iau, i gas pas esaning isune iau ute. 41 Esining ir gas pas a propetanasa a propet, ir kibas a ngas a arlou arlarana propet ir kibasi. Pa esining ir gas pasa tena tostos, anasa a tena tostos, ir kibasa ngas a arlou arlar ana arlou ning a tenatostos ir kibasi. 42 Esining ir tabar anuk takaklik a asaer, ning bel i sot na matan atarai, ana ta kap a kotkoto namalum, anasaanuka kaklik a asaer, a atong momoli tamulo, ir kibas ot anuna arlou.”

11E Iesu pa e Jon a Tena Baptais(Lk 7:18-35)

1 Ning e Iesu ka warwara rop tar tetekanuna ning a bonot pa pisir naur a kakaka asaer, i han mitingia sur ir asaer a taraipa ir warawai ting na hananuala, tumo napapar Galili. 2 E Jon i kes ting na rumai adodot pa i longor a titolla anuna Karisito.Pa i sune sen anuna kakak a asaerla sur lardeke mang, 3 “U ma, ning di warwara nigotar hom mang ur hanot, o milar harnanaiot sur tik?” 4Pa e Iesu i keles lamang, “Mu-lor ulak, pa mulor atai e Jon ana ututnalane mulo ka longori pa mulo ka oroi tari:5 A kutla la ka tai, la ning a hanla i mat laka han tostos, a leprala la ka langolango,na talngana kutkut la ka longor, a minatlala ka kamtur, pa di warawai ana Wakak aWarwara tetek a kapan a tarai. 6 Esining ioroi a ututnala ne a toli, pa anuna tortorotbel i punga, ka angis.”

7 Ning a kakak a asaerla ane Jon la han,e Iesu i atai a kunum a tarai o e Jon mang,“Lanigo ning mulo han uting na hanua beltetek e Jon, asaningmulo tai suri? Ngandeka kunai ning i dou ana wuwu? Bel. 8 Asaning mulo han sur mulor oroi i? A barsanning i mermer ana wakak a kaenla? Bel.Oroi, la ning la sira mermer ana wakak akaenla la sira kes ting na rumai ana kingla.9 Asa ning mulo han sur mulor oroi i? Apropet? Momol, a atai mulo, e Jon i leklekkol tana propetla. 10 Di ka tumus tari onoting na Buk Tabu mang,‘Oroi, ar sune sen anuka tena los warwara

sur ir nigo tam,

pa ir nigo tam sur ir tol talapor anumangas.’ Mal 3:1

11 A atong momoli ta mulo, e Jon a TenaBaptais i leklek kol tana taraila rop mitelapiu. Ika esining i natarna kol ana matan-itu misaot na langit, i leklek tana.

12 “Turpasi ana rau ning e Jon a TenaBaptais i turpas a warawai tuk onone, amatanitu misaot na langit i han rakrakaiamon, pa a tarai la rakrakai kol sur lar kastingia. 13 A propetla rop pa a WarkurailaaneMoses la apuasa a warwara anamatan-itu ane God, tuk ana rau ning e Jon i turpasa titol ono. 14 La warwara ana propet Elaijaning ir hanot. Ning mulo mang sur mulortortorot ana warwara ning, anone, a tinanot ane Jon ka tolsot pasi, anasa i a propetElaija ning ir hanot. 15 Esining a talnganakaning, i wakak ning ir longor ono.

16 “Esi na warwara larlar ning ar atongiana tarai tagun onone? La arlar anakakakla ning la kes ting na tinine hanua pala arkabah tetek na halalinla mang,17 ‘Mila pasar kudu,

ika bel mulo tortor ono,pa mila saken a saksak a bal maris,

ika bel mulo domos ono.’18 E Jon i hanot, bel i ien ta wakak a utnapa bel i gang a wain, pa la atongi onoimang, ‘A mot kaning onoi.’ 19 A Nat aBarsan i hanot, i hangan pa i gang, pala atongi onoi mang, ‘Oroi, a barsan ne atena hangan pa tena gang, a hal a tena lostotokomla pa tena laulaula.’ Ika a titollaane God i apuasa i mang, anuna tastasmai ia tastasmai momol.”

A warkurai a arbalu tetek la ning bel lalingir a nuknukinla

(Lk 10:13-15)20 Pa e Iesu i warwara na balakut tetek

a tarai ting na hananuala ning ka tol taranuna galis a utna na kulkulan kol tin-gia, anasa bel la lingir a nuknukinla. 21 Iatongi mang, “Ir laulau tetek mulo a taraiKorasin, pa ir laulau otleng tetek mulo atarai Betsaida. Ngandek ning di kar toltar a ututnala na kulkulan ne tetek a taraiTair pa tarai Saidon, arlar larning di katol tari tetek mulo, la kar lingir kapit anuknukinla pa lar tobo, lar mermer anakaenla na bal maris pa lar sabar a palaonlaana kubus a iah. Ika mulo, bel mulo lingir anuknukimmulo. 22A atongi ta mulo mang,

Page 18: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 11:23 15 Matiu 12:17ana pukakiar a warkurai, a warkurai tetekmulo a tarai Korasin pa tarai Betsaida, irrakrakai kol tana warkurai tetek a taraiTair pa tarai Saidon. 23 Pa mulo otlenga tarai Kapernaum, mangmangasa, mulonuki mang dir aleklek pas mulo usaot?Bel! Dir minggen purum mulo uting natnan iah. Ngandek ning di kar tol tar aututnala na kulkulan tetek a tarai Sodom,arlar larning di ka tol tari tetek mulo, eSodom* kanet. 24 A atongi ta mulo mang,ana pukakiar a warkurai, a warkurai tetekmulo a tarai Kapernaum ir rakrakai koltana warkurai tetek a tarai Sodom.”

La ning a mamahatla i monong la, lar hantetek e Iesu

(Lk 10:21-22)25 Ana taem ning, e Iesu i atongi mang,

“Tata, u a Leklek misaot na langit parakrakan hanua rop. Ar rakan aleklek pasu, anasa u bunur a ututnala ne kusun a tenatastasmaila pa la ning la tastasman, pa uapuasa i tetek la ning la arlar ana kakakla.26A momolna, Tata, anasa u mang ot sur irmanglarning.

27 “E Tata ka saran tar a ututnala rop tak.Bel tik i tasman e Natnalik, e Tamana ka, pabel tik otleng i tasmaneTamana, eNatnalikka, pa la otleng ning e Natnalik i mang surir apuasa e Tamana tetek la.

28 “Mulo rop ning mulo palaona ngorn-goro pa a mamahatla i monong mulo, mu-lor han tetek iau, sur ar amanah mulo.29Mulor los anuka ikep, pamulor noren iauar asaer mulo, anasa a magirak i wowowonpa sira anatarna pas iau, pa ingumulo irmanah. 30 Anasa a ikep ar sarani ta mulobel i ngangaten, pa a lolos ar sarani tamulobel i mamahat.”

12E Iesu i a Leklek tagun a Pukakiar Sabat(Mk 2:23-28; Lk 6:1-5)

1 Lamur, ana ning a Pukakiar Sabat, eIesu i han potor ting na barim awit. Anunakakak a asaerla la murak, pa la turpas akumut kutus a witla pa la ieni. 2 Ning aParisaiola la oroi i, la atai i mang, “Oroi,anum na kakak asaer la tol a utna ning,pa bel la mur a warkurai tagun a Pukakiar

Sabat.” 3 E Iesu i keles la mang, “I man-gasa, belot mulo was asaning e Dewit i toli,ning i taum ana taraila ning la armuri lamurak? 4 I kas uting na rumai ane God,pa i ien a bret ning di ka tabar tar e Godono. Pa la otleng ning la han taum onoi lahangan ono. A bret ning, a warkurai onoi manglarne, na tena artabar tetek e Godka lar ieni, pa tarai oros gong. 5 I mangasa,belot mulo was a warwara miting na Buk awarkurai? I atongi mang, na tena artabartetek e God la sira titol ting na rumai aartabar ana Pukakiar Sabat, ika bel la rongoono. 6 A atongi ta mulo mang, takai kane iitna tan a rumai a artabar. 7Ning ngandekmulo ka tasman a kamkam a warwara ne,‘A mang sur a marmaris, pa bel a mang sura artabar ning di sira tuni,’ Hosea 6:6bel mulor tiu la ning bel la rongo. 8 Anasaa Nat a Barsan a Leklek tagun a PukakiarSabat.”

E Iesu i alangolango pas a barsan ning akuna i rangrago

(Mk 3:1-6; Lk 6:6-11)9 E Iesu i han mitingia, pa i kas uting

na nunla a rumai lotu. 10 Ning a barsankaningia, a kuna i del. La tai sur ta ngasning lar arup e Iesu ono, pa la dekenimang,“I mangasa, i tostos ot arlar ana anundala aWarkuraila sur dir alangolango pas tik anaPukakiar Sabat o bel?” 11Pa i keles lamang,“Ning ta halimulo anuna ta sipsip ir pungatar uting na ta tung ana Pukakiar Sabat,mangmangasa, bel ir tong akesi pa ir datkas ulaki? 12 A sipsip a utna oros ka, ika abarsan i itna kol. Larning, i tostos sur dirtol a wakakna ana Pukakiar Sabat.” 13 Pa iatai a barsan ningmang, “Ur kodos a kum.”I kodosi, pa kuna i tostos ulak, arlar ananing a kuna ning i wakak. 14A Parisaiola lapurum, pa la warwara taum pas sur ta ngasning lar umkol e Iesu ono.

A tena titol ning e God i aslang pasi15Ning e Iesu i tasmanimang la warwara

taum sur lar umkoli, i han masik mitingia.A galis a tarai la muri, pa i alangolango pasla rop ning la sasam. 16 Pa i atumarangla, sur gong la atai tar tik mang, i esi. 17 Iatongi larne sur ir tolsot pas a warwara ane

* 11:23: E God i sai a hanua Sodom, anasa ana toltol laulau ana tarai mitingia. Oroi e Stat 19.

Page 19: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 12:18 16 Matiu 12:40God ning e Aisaia a propet ka warwara nigotar ono mang,18 “Ine anuka tena titol ning ia ka aslang

pasi,a katnani, a gas kol ono.

Ar akas tar a Inguk ono,pa ir apuasa a warkurai ning i tostos

tetek na taraimiting namatanitula.19Bel ir warwara na balakut, pa bel ir agaia,

bel dir longor a elngena ting nangasla.

20 Bel ir kuben a kunai ning i dou,pa bel ir wus kol a lam ning bel i kubar

wakak.Ir toli larne tuk a tostos a warkurai ir tolsot

pas a toltol laulau.21 Na tarai miting na matanitula lar

tortorot ana risana pa lar harnanaisur ir alaun la.” Ais 42:1-4

E Iesu pa e Belsebul(Mk 3:20-30; Lk 11:14-23)

22 La ben otnan tar ning a barsan teteke Iesu, i ngat pa i kut, pa mot kaning ono.E Iesu i alangolango pasi, pa barsan ningi warwara pa i tai kakat. 23 Pa tarai ropla kulkulan, pa la deke mang, “Ngandek aNat e Dewit* ot ne?” 24 Ika a Parisaiola lalongori pa la atongi mang, “A barsan ne, isira kepsen amotla ana rakrakai e Belsebul,a leklek anuna motla.”

25 E Iesu ka tasman tar a nuknukinla, pai atongi tanla mang, “Ning ta matanitu larharum artalai tanla ot, a matanitu ning irrarop. Ning ta hanua, o al tarai miting nata rumai, lar harum artalai tanla ot, belma lar kes taum. 26Ning e Satan ir kepsenanuna tena titolla, bel lar tur taum ulakma, lar han sarara. Manglarning, anunamatanitu ir tur rakrakai mangmangasa?27 Ning iau a kepsen a motla ana rakrakaie Belsebul, anumulo na tarai la sira kepsenla ana rakrakai esi? Mulo tasmani mang lakepsen a motla ana rakrakai e God, pa inei asangani mang anumulo a ararup hok irongo. 28 Ika, ning a kepsen a motla anarakrakai a Inguna e God, mulor tasmanimang a matanitu ane God ka hanot tetekmulo.

29 “Bel tik ir tol sot pas sur ir kas utingna rumai anuna ta rakrakai barsan, pa irlos pas a ututnala mitisaui na rumai, ningbel ir dot akes nigon tari. Ning ot ir dot

akes nigon tari, ir bot los a ututnala anunabarsan ning.

30 “Esining bel i nangan iau, i sairas iauka. Pa esining bel i nangan iau ona bena tarai, i lu sarara la ka. 31 Pa a atongita mulo mang, e God ir kepsen na toltollaulau rop ana tarai, pa anunla na laulaua warwara otleng o e God, ika a warwaralaulau anaTalnganTabubel eGod ir kepsenlar pasi. 32 Esi otleng ning ir atong tarta laulau a warwara ana Nat a Barsan, eGod ir kepsen anuna toltol laulau ning,ika esining ir atong laulau a Talngan Tabu,e God bel ir kepsen lar pas anuna toltollaulau ning, ana lalaun anone pa ana lalaunlamur otleng.

A rakai pa wana(Lk 6:43-45)

33 “Ning a rakai i wakak, i sira suah awakak a wana, pa ning a rakai i laulau, isira suah a laulau a wana. Dir oroi lalan arakai ana wana. 34Mulo na natnat a soila!Mulo ning a laulau a taraila, mulor atongmangasa ta wakak a warwara? Anasa apahana tarai i atong puasa a toltol ning ibukus ting na balanla. 35A wakak a barsani asangan anunawakak a toltol ning kaningna balana, pa a laulau a barsan otleng, iasangan anuna toltol laulau ning kaning nabalana. 36 A atongi ta mulo mang, a war-wara laulaula rop ning a tarai la ka atongtari, lamur bot, ana pukakiar a warkurai, eGod ir deken la ono. 37 Ana pukakiar ning,anuma warwara ot ir alangolango u, o iralaulau u.”

La nunung e Iesu sur ir tol ta akinalang(Mk 8:11-12; Lk 11:29-32)

38 Lamur dingla na tarai tagun na tenaasaer tagun a warkurai pa a Parisaiola laatongi tana mang, “Tena Asaer, ur tol taakinalang surmilar tasmanimang, u a tenatitol ane God.” 39 I keles la mang, “A taraitagun anone, a laulau a tarai, anunla alalaun i bakbak kusun e God. La nunungsur ta akinalang, ika bel dir tol tar tik tetekla. Dir tol ka a akinalang arlar larning ditol tari o e Jona a propet. 40 Arlar o eJona i laun natol a pukakiar ting na balana tnan sis, larka otleng ning a Nat a Barsanir borbor pas natol a pukakiar tingui na

* 12:23: A tarai Juda la sira atong a Mesaia a Nat e Dewit.

Page 20: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 12:41 17 Matiu 13:15

piu. 41 Bel mulo lingir a nuknukimulo, imaining, ana pukakiar a warkurai, a taraiNiniwe lar tur pa lar arup rakrakai a taraitagun anone, anasa la lingir a nuknukinlaana warawai ane Jona, ika anone, esaningi leklek ta e Jona kanet. 42 Ana pukakiar awarkurai, a kwin mitumo namatana tobarir tur pa ir arup rakrakai a tarai tagunanone, anasa i hanot miting bakbak sur irlongor a mananos ana King Solomon, paanone, esaning i leklek ta e Solomon kanet.

A mot i ulak(Lk 11:24-26)

43 “Ning ta mot ir purum kusun tabarsan, ir han uting na puknala ning belalmalum ia, sur ir manah, ika bel ir pastekta pukna ning ir manah ia. 44 Pa ir atongimang, ‘Ar ulak sur anuka rumai, ning apurum tar kusuni.’ Ning ir hanot, ir oroimang ka belbel, di ka surupu tar, pa di kaatostos tari. 45 Lamur ir han pa ir ben ulakpas mais a mot, ning la laulau kol tana,pa lar kas rop ting na rumai ning, pa larkes tingia. Pa a lalaun anuna barsan ningir laulau kol tana nuna lalaun nating. Irmang ka otleng tetek a laulau a tarai tagunanone, anunla lalaun lamur ir laulau kol.”

E tana e Iesu pa na tastasna(Mk 3:31-35; Lk 8:19-21)

46 Ning e Iesu kaning ot i warwara teteka kunum a tarai, e tana pa na tastasna lahanot, pa la tur tumo lapiu, anasa la mangsur lar warwara taum onoi. 47 Pa ning abarsan i atai e Iesu mang, “E tnam pa natastasim, kanumo la tur tumo lapiu. Lamang sur lar warwara taum hom.” † 48 Pai kelesi mang, “Esi e nang, pa esi la natastasik?” 49 Pa i tusu tetek anuna taraia asasaer pa i atongi mang, “Oroi, la ne enang pa na tastasik! 50 Anasa esining i siramur a nuknuk e Tata ning i kes saot nalangit, i ka ning a tasik barsan, pa a tasikhane, pa e nang.”

13A warwara larlar ana tena omomai(Mk 4:1-9; Lk 8:4-8)

1 Ana pukakiar ning, e Iesu i purumkusun a rumai pa i kes ting napir a pukatasi Galili. 2 A tnan kunum a tarai la tur

talilis pasi. Pa i kas uting na mon pa i kes,pa a tarai rop la tur tumo korot na hang.3 I warwara tetek la ana galis a utna anawarwara larlarla. I atongi mang, “A tenaomomai i han sur ir sapran a pat a witla.4 Ning i sapran amon la, dingla la pungating na ngas, pa a manila la rowoi ot pa laien sen la. 5 Dingla otleng la punga tingna pukna ning i hatat, pa belal galis a piuono, pa la gomo kapit, anasa a piu bel i but.6 Ika ning a kamis i sasai ot, la main pa lamarang rop, anasa belal wakirinla. 7Dinglana patna otleng la punga tar ting na tininerosrosla, pa a rosrosla la gomo ot pa la raualar pas la. 8 Pa dingla na patna otleng lapunga ting na wakak a piu pa la wai. Dinglala wai takai a mar a wanala, dingla otlengdiono na bonot, pa dingla natol a bonot.9 Esining a talngana kaning, i wakak ningir longor ono.”

A kamkamna ning e Iesu i warwara anawarwara larlarla

(Mk 4:10-12; Lk 8:9-10)10 Anuna kakak a asaerla la han teteki pa

la dekeni mang, “Sur asa ning u warwaratetek a tarai ana warwara larlarla?” 11 Pai keles la mang, “E God ka saran tar atastasim ta mulo, sur mulor talapor anaututnala ana matanitu misaot na langit,ning nating i kes kumna. Ika, bel i saranitetek a tarai rop. 12 Anasa esining i tongakes a tastasmai ono, dir tabar ulaki anatnan, pa ir tastasmai kol. Pa esining beli tong akes ta tastasmai ono, dir kepsenotleng siklik ning kaning tana. 13 A asaerla ana warwara larlarla, anasala oroi, ika bel la oroi lalani,

la longori, ika bel la longor lalani, pabel la tastasmai ono.

14 A warwara na propet ane Aisaia ka sotonla, ning i atongi mang,‘Mulor longlongori, ika bel mulor longor

lalani,mulor tai, ika bel mulor oroi lalani.

15 Anasa a tarai nena balanla i rakrakai,na taltalnganla i kutkut,pa na matmatanla i kut.

Ngandek ning lar ororoi lalan ana mat-matanla,

† 12:47: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang e Matiu bel i tumus a dihna 47. La nuki mang tik masiki tumus tari lamur.

Page 21: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 13:16 18 Matiu 13:39pa lar longlongor lalan ana taltal-

nganla,pa lar tastasmai ana nuknukinla,

pa lar talingir, pa ar alaun pas la.’ Ais 6:9-1016 Ika mulo, mulo angis, anasa mulo taiot ana matamulola, pa mulo longlongorot ana talngamulola otleng. 17 A atongmomoli tamulo, lanigo a galis a propet pa agalis a tena tostos la tekes kol sur lar oroi aututnala ning a toli namatamulo, ika bel laoroi i. Pa la tekes kol otleng sur lar longor aututnala nemulo longori, ika bel la longori.

E Iesu i pak a kamkama a warwara larlarana tena omomai

(Mk 4:13-20; Lk 8:11-15)18 “Mulor longor a kamkama a warwara

larlar ana tena omomai. 19 Esining i longora warwara ana matanitu misaot na langit,pa bel i tastasmai onoi, i arlar ana pat awitla ning la punga ting na ngas. A barsanlaulau i hanot pa i kibas sen awarwara ningdi ka oman tari ting na balana. 20 Pa apatnala ning la punga ting na pukna ningi hatat, la arlar ana barsan ning i longor awarwara, pa ono otning, i tong akesi anagasgas. 21 Ika a warwara bel i kes rakrakaiting na balana, pa barsan ning bel ir turbongnani arlar ana wit ning belal wakirna.Ning a mamahatla ir hanot, pa dir alaulaui, anasa i tortorot ana warwara ane God, irpunga kapit. 22A patnala ning la punga tarting na tinine rosrosla, la arlar ana barsanning i longor a warwara, ika a nuknuknasur a wakak a keskes te lapiu, pa nuknukotleng sur anuna gongon ning i asongo anuknukna, la rau alar a warwara ane God,pa bel i wai. 23 Ika a patnala ning la pungating na wakak a piu, la arlar ana barsanning i longor awarwara, pa i tastasmai ono.Ir suah takai a mar, o diono na bonot, onatol a bonot a wana.”

A warwara larlar ana wit pa a karapa24 E Iesu i atong takai a warwara larlar

otleng tetek la mang, “A matanitu misaotna langit i arlar ana barsan ning i saprana wakak a pata witla ting na nun a barim.25 Ning a tarai la borbor, anuna hirua ihanot pa i sapran tar a pata karapala tingna tinine witla, pa i han. 26Ning a pata witi gomo ot pa i mang sur ir wai, di oroi iotleng a karapa i gomo na tinine. 27A tenatitolla ana tamana barim la han teteki, pa la

atongi tana mang, ‘Leklek, mangmangasa,a pata wakak a witla rop ka ning u saprantari ting na num a barim? Mitaha otleng akarapala?’ 28 I keles la mang, ‘A hirua i tola toltol ning.’ Pa la dekeni mang, ‘U mangsurmilar han, pamilar gat arop sen la?’ 29 Isairas la mang, ‘Gong kaba, sakana mulorgat taum seni ana witla. 30Noren seni, diargomo taum tuk ana kalang a sol. Ana taemning, ar atongi tana tena sollamang: Mulorkibas nigon sen a karapala, mulor dot taumtar a butanala sur dir tun sen la ting na iah.Pa lamur mulor los taum maleng a witlauting na nuk a rumai a gongon.’ ”

A warwara larlar ana pata mastad pa a is(Mk 4:30-32; Lk 13:18-21)

31 E Iesu i atong ning a warwara larlarotleng tanla mang, “A matanitu misaot nalangit i arlar ana pat a mastad, ning takaia barsan i kibas pasi, pa i oman tari tingna nuna barim. 32 I natarna kol tana pat arakaila rop, ika ning i gomo, i itna kol tanarakai a hanganla rop. Pa amanila la sira tolpios saot na rakrakana.”

33 E Iesu i atong ning a warwara larlarotleng tanla mang, “A matanitu misaot nalangit i arlar ana is, ning a hane i kibas pasi,pa i tol taumi ana tnan palawa, pa a palawarop i bubus onoi.”

34 E Iesu i asaer a kunum a tarai anaututnala rop ne ana warwara larlarla. Pabel i warwara tetek la ana ta maskan awarwara, a warwara larlarla rop ka. 35 Iatongi larning sur dir tolsot pas a warwaraanuna propet mang,“Ar warwara ana warwara larlarla,

ar atong a ututnala ning i kes kumna,turpasi nating ot, ning e God i akesa rakrakan hanua.” Buk Song 78:2

E Iesu i pak a kamkama a warwara larlarana wit pa a karapa

36 Lamur e Iesu i han kusun a kunuma tarai, pa i kas ting na rumai. Anunakakak a asaerla la kas teteki pa la ataii mang, “Ur pak a kamkama a warwaralarlar ne ta mila ana karapa ning i gomoting na tinine barim.” 37 I keles la mang,“Esaning i sapran a pata witla i a Nat aBarsan. 38 A barim, i a rakrakan hanua,pa a wakak a pata witla, la a tarai tagun amatanitu misaot na langit, pa a karapala,la na natnat a laulau a barsan, 39 pa a hirua

Page 22: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 13:40 19 Matiu 14:7ning i sapran la, i e Satan. A kalang asol, i a ararop ana rakrakan hanua, pa natena sol, a angelola. 40 Na tena sol la lostaum a karapala pa la tun sen la ting naiah. Ir mang ka otleng larning dir toli anaararop a pukakiar. 41 A Nat a Barsan irsune sen anuna angelola, pa lar kibas aropsen a ututnala ning i ben rongon a tarai,pa la otleng ning la sira tol a toltol laulau.42 Pa lar minggen la uting na tnan iah. Lartangtangis pa lar arngingit ngesenla tingia.43Pa na tena tostos lar sasai arlar ana kamisting na matanitu anun e Tamanla. Esininga talngana kaning, i wakak ning ir longorono.

A warwara larlar ana naur a utna ning amatana i abit kol pa di pastek pasi

44 “A matanitu misaot na langit i arlarana utna ning a matana i abit kol, ning dibunur tari ting na barim. Ning a barsani pastek pasi pa i bunur ulak tari. Pa ihan ana gasgas, pa i siuran arop sen anunaututnala, pa i lou pas a barim ning ono.

45 “A matanitu misaot na langit i arlarotleng ana ning a tena siusiurai, i tai sur awakak a hatatla kol ning i sira kes ting natinine kabolkabol. 46Ning i pastek pas ninga hat a matana i abit kol, i siuran arop senanuna ututnala, pa i lou pas a hat ning ono.

A warwara larlar ana uben47 “A matanitu misaot na langit i arlar

otleng ana uben, ning di minggen tarisakas latasi, pa a urmatana ngas a sis lahirua tar ono. 48 Ning a uben i bukus, natena minggen uben la dat masmasa tariting na hang. La kes pa la timlan sen awakak a sisla uting na ratla, pa a laulaunalala minggen sen la. 49Ana ararop a pukakiardir toli ot larne: A angelola lar hanot palar asalar sen a tena laulaula kusun a tenatostosla. 50 Pa lar minggen sen a tenalaulaula uting na tnan laplapang a iah.Lar tangtangis pa lar arngingit ngesenlatingia.”

51 E Iesu i deken la mang, “I mangman-gasa, mulo ka tastasmai ana kamkama aututnala rop ne, o bel?” Anuna kakaka asaerla la kelesi mang, “Ma! Mila katasmani.” 52 Pa e Iesu i atai la mang, “Natena asaerla rop tagun a warkurai, ning laka asaer pas anamatanitumisaot na langit,la arlar ana barsan ning i gon a wakak a

ututnala ting na nuna rumai. Pa i apurumawakak a ututnala ning, kusun anuna rumaisur ir titol onoi, dingla na utna, na tona, padingla otleng, na turaina.”

A propet ning bel di hanrawai i(Mk 6:1-6; Lk 4:16-30)

53Ning e Iesu ka atong rop tar a warwaralarlarla ning, i han mitingia, 54 pa i hanotting na nuna hanua, tumo e Nasaret. I turpasi sur ir asaer a tarai tingia ana nunla arumai lotu, pa la kulkulan kol pa la atongimang, “A barsan ne i kibas a tastasmailane taha ia? Pa mitaha otleng a rakrakaining i tol a ututnala na kulkulan ne onoi?55 E Tamana a tena tol rumai ka, pa etana e Maria. A tastasnala otleng, e Jems,Josep, Saimon pa e Judas 56 pa na tastasnahane otleng kanet dala laun taum te. Pamitahaia a rakrakai ning a barsan ne i tola ututnala ne onoi?” 57 Pa bel la gas ono.Ika e Iesu i atai la mang, “Di sira hanrawaia propet ting na hanua masik, ika la otting na hanua ngasna pa ting na rumaingasna bel la hanrawai i.” 58 Pa bel i tonga galis a utna na kulkulan tingia, anasa bella tortorot ono.

14E Herot i nuki mang e Iesu i e Jon a Tena

Baptais(Mk 6:14-29; Lk 9:7-9)

1 Ana rau ning, e Herot a ningnigo taguna matanitu i longor a warwara o e Iesu,2pa i atai anuna tena titol mang, “A barsanning, e Jon a Tena Baptais, ka laun ulakkusun a minat. I maining i tol a ututnalana kulkulan.”

3-4 Lanigo e Herot i sune sen anuna tenaharumla sur lar tong pas e Jon. La doti,pa la akasi ting na rumai a dodot. E Heroti toli larne, anasa e Jon ka usur tari onomang, “Bel i tostos ning u taulai e Herodias,e harimlik.” I atongi larne, anasa e Herotka dat pas e Herodias, a hane ane Pilip, etasnalik, pa i taulai i. 5 Pa e Herot i mangsur dir umkol e Jon, ika i matatan a tarai,anasa la tasmani mang e Jon a propet.

6 Ana pukakiar ning di aslang pas a agonane Herot, e nat na hane Herodias, i tortornapirinla. E Herot i gas kol onoi, 7 pa i lelerakrakai tar o e nat e Herodias mang, “Asaka ma ning ur nunungi tak ar sarani ka.”

Page 23: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 14:8 20 Matiu 15:38 Pa i atai i mang, “Ur suah a pukul e Jon aTena Baptais ting na ta pelet pa ur saranitak.” I atongi larne anasa e tana ka atai tarionoi.

9 A king i bal maris kol. Ika i sune atena harumla sur lar longor ana nunungana basbas ning, anasa ka lele tar mang asakama ning ir nunung suri ir sarani ka, paa tarai ning la kes taum onoi ana utna nahangan, la ka longor tar a warwara. 10 Natena harum la han utumo na rumai a dodotpa la umsem ana pukul e Jon. 11 La suaha pukulna ting na pelet pa la sarani tanabasbas, pa i losi tetek e tana.

12 Pa kakak a asaerla ane Jon la hanot pala los pas a minatna, pa la pori. Lamur lahan tetek e Iesu pa la atai i ono.

E Iesu i tabar dilima na rip a tarai(Mk 6:30-44; Lk 9:10-17; Jn 6:1-14)

13 Ning e Iesu i longori mang e Jon kamat, i kas ana mon pa i han mitingia suruting na hanua bel, sur i sot ka ir kes.Ning a tarai la longori, a kunum a taraimiting na hananuala la muri ting na ngassur uting na pukna ning. 14Ning i sot, i oroia tnan kunum a tarai. I maris kol la, pa ialangolango pas a tinsamanla.

15 Ning ka rah, anuna kakak a asaerlala han teteki, pa la atai i mang, “A puknane i bakbak kusun a hananuala, pa ka rahotleng. Ur sune sen a kunum a tarai surlar han uting na hananuala, sur lar lou pasanla al utna na hangan.” 16 E Iesu i kelesla mang, “Lar han sur asa? Mulo ot mulortabar la.” 17 La atai i mang, “Dilima na bretka, pa naur a sis kane mila losi.” 18 I atai lamang, “Mulor losi ute tak.”

19 Pa i arsune sur a kunum a tarai lar kesting na ulai. I kibas pas dilima na bret panaur a sis, i tadai usaot na langit, i atongwakak tetek e God onoi, i kibik dilima nabret, pa i sarani tana nuna kakak a asaerla.Pa la asalar a kunuma tarai ono. 20La rop lahangan pa la masur. Pa la song bukus pasning a bonot pa pisir naur a rat ana maha utna na hangan. 21 A wawas ana tarai kai arlar ana dilima na rip, ika a gurarala pakakakla otleng la hangan taum onla.

E Iesu i han saot na palai a tasi(Mk 6:45-52; Jn 6:15-21)

22 Ono otning, e Iesu i sune sen anunakakak a asaerla, sur lar kas ana mon, pa lar

nigo utumo na ning a ris a puka tasi. Pa i, ikes ot sur ir sune sen a tarai. 23Ningka sunerop sen la, i sot kama i han kas usaot namangir sur ir nunung. Ning ka rah moromi kama kaning i kes. 24A mon ka han potorpa i turangin amon ana top, anasa a wuwui harummisa lanigo. 25Ana lar, e Iesu i hansaot na palai a puka tasi tetek la. 26 Ninganun na kakak a asaerla la oroi pasi ning ihan saot na palai a puka tasi, la matmatautkol pa la atongi mang, “A ingun ka ning!”Pa la woiwoi anamatmataut. 27Ono otninge Iesu i atai la mang, “Mulor kosom, iau kane. Gong mulo matmataut.”

28 E Pita i atai e Iesu mang, “Leklek, ningu ot ning, ur atai iau sur iau otleng arhan saot na palai a tasi tetek u.” 29 E Iesui atai i mang, “Ur han ute.” Pa e Pita isirok kusun a mon, pa i han saot na tasitetek e Iesu. 30 Ika, ning i oroi a rakrakai awuwu, i matmataut. Pa i tur pas a murung,i arkabah mang, “Leklek, ur alaun iau.”31 Ono otning, e Iesu i kodos a kuna teteki,i dat kasi, pa i atai mang, “Anum a tortoroti natarna kol. I mangasa ning u urmatananuknuk?” 32 Ning dia kas uting na mon, awuwu i rop kakat. 33 La ning la kes ting namon la lotu tetek e Iesu, pa la atongi mang,“I momol ot, u a Nat e God.”

E Iesu i alangolango pas a tinsamanla tumona papar Genesaret

(Mk 6:53-56)34 Ning la ka han lakai tumo na ning

a ris a puka tasi, la sot tumo na paparGenesaret. 35 Ning a tarai mitingia la oroilalan pas e Iesu, la saran warwara uting nahananuala rop ting na papar ning. Lamurla ben arop pas a tinsamanla teteki. 36 Pala nunungi sur a tinsamanla lar tuk tar ka atuka kaen anunai. Pa la rop ning la tuk tari,la langolango kakat.

15A tarai la anatarna pas a warwara ane God(Mk 7:1-13)

1 Dingla na Parisaio pa tena asaerlatagun awarkurai la hanmisaot e Jerusalemtetek e Iesu, pa la dekeni mang, 2 “I man-gasa sur anuma kakak a asaerla bel la siramur a asasaerla ana nundala a tarai tagunnating? Bel la gos nigon pas a kunla ning lahangan.” 3Pa i keles lamang, “Sur asa ning

Page 24: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 15:4 21 Matiu 15:32bel mulo mur a warkurai ane God? Mulomur ka a asaerla ana numulo a tarai tagunnating. 4 Anasa e God i atongi mang, ‘Urhanrawai e tamam pa e tnam,’ Kisim Bek20:12pa i atongi otleng mang, ‘Esining ir war-wara laulau o e tamana pa e tana, dirumkoli.’ Kisim Bek 21:175 Ika mulo, mulo asaer a tarai mang, iwakak ka ning tik ir atongi ta e tamanapa e tana mang, ‘Asaning ar nangan muono, ia ka saran tari tetek e God.’ 6 Ikaning bel i nangan e tamana, bel i hanrawaii. Ning mulo toli larning, mulo anatarnapas a warwara ane God sur mulor mur ka aasaerla ana numulo na tarai tagun nating.7 Mulo na tena asasongo. A warwara aneAisaia imomol ot, ning iwarwaranapropetnigo tar o mulo mang,8 ‘A tarai ne la hanrawai iau ka ana pahanla,

ika a balanla i bakbak kol kusun iau.9 La lotu oros ka tetek iau,

anasa la asaer ka ana warkurailaanuna tarai.’ ” Ais 29:13

A ututnala ning ir adur a tarai namatana eGod

(Mk 7:14-23)10 E Iesu i kabah a kunum a tarai teteki,

pa i atongimang, “Mulor longor iau pamu-lor talapor ana nuk a warwara. 11 Asaningir kas uting na pahana barsan, bel ir adurinamatana e God. Ika, asaning i atongi anapahana, i ning ir aduri namatana e God.”

12 Lamur anuna kakak a asaerla la hanteteki pa la dekeni mang, “U ka tasmanimang a Parisaiola la bal mamahat ana numa warwara?” 13 I keles la mang, “A rakailaning e Tata, ning i kes saot na langit, bel ioman la, dir gat arop sen la. 14Mulor norensen a Parisaiola. La a ningnigola, la arlar kaana kutla. Ning ta kut ir ben ta kut, dia ropdiar punga lorong ting na tung.”

15 Pa e Pita i atai i mang, “Ur pak awarwara larlar ne tetek mila.” 16 Pa eIesu i kelesi mang, “I mangasa mulo otlengbelot mulo talapor? 17 I mangasa bel mulotasmani mang, a ututnala rop ning i kasting na pahana tik, i kas ting na balana pai apurum ulak seni? 18 Ika a warwarala ropning i atongi ana pahana, i purum mitingna nuknukna, i ning ir aduri. 19 Ine a utut-nala ning i sira purummitingnanuknukna:a nuknuk laulau, umkol a mainla, a toltollaulau ana ta hane anuna tik o ta barsan

anuna tik, na toltol a pamuk, a kinkinau, aartitiu asasongo, pa di anan saksakan tik.20 A ututnala ne la adur a tarai. Ika ning lahangan pa bel la gos nigon pas a kunla, belir adur la namatana e God.”

A tortorot ana hane ning belsur a haneIsrael

(Mk 7:24-30)21 E Iesu i han mitingia, pa i hanot milau

a hanua Tair pa e Saidon. 22 Ning a haneKenan miting na papar ning, i hanot pa ikabah e Iesu mang, “Leklek, a Nat e Dewitur maris iau. A natuk hane, a mot kaningono, pa i sira alaulau i.” 23 Ika e Iesu bel ikelesi. Anun kakak a asaerla la han teteki,pa la atai rakrakai i mang, “Ur sune seni,anasa i woiwoi tumo lamur tandala.”

24E Iesu i keles lamang, “E God i sune seniau ute sur a tarai Israel ka, ning la rongolar a sipsipla.” 25 Ika a hane ning i han teteke Iesu, i kes ana bokona hana salanigo tanapa i atongi tana mang, “Leklek, ur nanganiau.” 26Pa e Iesu i kelesi mang, “Bel i tostossur dir los a utna na hangan ana kakakla, padir minggeni tana papla.” 27 A hane ning ikelesi mang, “Leklek, a momolna ot ning.Ika, a papla otleng la sira ien a mumut autna na hangan ning i sira pungamiting nalogo na hangan anuna tamtamanla.” 28 Pae Iesu i kelesi mang, “Lak, i itna kol anumatortorot! A utna ning u mang suri, ar toliot tetek u.” Pa ana puka kamis ot ning, enatnalik i langolango.

E Iesu i alangolango a tinsamanla29 E Iesu i han mitingia, pa i asal amon

tumo na hang ting na puka tasi Galili.Lamur i han kas usaot na mangir pa i kes.30 Pa a tnan kunum a tarai la han teteki.La ben la ning a hanla i mat, pa na kut, napio, na ngat, pa a galis a tinsaman otlengteteki. Pa la aborbor tar la napirna, pai alangolango pas la. 31 A kunum a taraila oroi na ngat la warwara, pa na pio lalangolango, pa la ning a hanla i mat la hantostos, pa a kutla otleng la tai. La kulkulankol pa la rakan aleklek pas e God anunatarai Israel.

E Iesu i tabar diat a rip a tarai(Mk 8:1-10)

32 E Iesu i kabah pas anuna kakak aasaerla teteki pa i atongi tanla mang, “Amaris kol a taraila ne, anasa la ka kes taum

Page 25: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 15:33 22 Matiu 16:19

hok te natol a pukakiar, pa belal utna surlar ieni. Bel a mang sur ar sune oros senla taum ana munurak, sakana lar suah matting na ngas.” 33 Anuna kakak a asaer laatai i mang, “A pukna ne, belal tarai ono.Mitaha ma al utna na hangan sur dalartabar a kunum a tarai ne ono?” 34 E Iesui deken la mang, “Naisa a bret kaning mulolosi?” La kelesi mang, “A mais a bret pa asiklik nanatar a sis.”

35Pa i atai a kunuma tarai sur lar kes tingna piu. 36 I kibas pas mais a bret pa naisana sis ning, i atong wakak pas onoi tetek eGod, pa i tibiki pa i sarani tetek a kakak aasaerla sur lar tabar a taraila ono. 37A tarairop la hangan pa la masur. Lamur a kakaka asaerla la song bukus pas mais a rat anamah a utna na hangan. 38Awawas ana taraika i arlar ana diat a rip, ika a gurarala pakakakla otleng la hangan taum onla.

39 Lamur e Iesu i sune sen a kunum atarai, i kas uting na mon, pa i han utumona papar Magadan.

16La nunung e Iesu sur ir tol ta akinalang(Mk 8:11-13; Lk 12:54-56)

1 A Parisaiola pa a Sadusila la han teteke Iesu pa la tohi. La nunungi sur ir tol taakinalang namatanla, sur ir asanganimangi misaot na langit. 2 Pa i keles la mang,“Ning ka rah, mulo sira atongi mang, ‘Latubel ir kiar, anasa a bakut ka kubar rop.’ 3Paana kobot mulo sira atongi otleng mang,‘Onone ir kiar, anasa a bakut ka kubar,pa ka bagubagu rop.’ Mulo tastasmansur mulor pak a tatatai misaot na bakut,ika bel mulo tastasmai sur mulor pak akamkama akinalangla, ning ia ka tol tariana pukakiarla ne.* 4 A tarai tagun anone,a laulau a tarai, anunla a lalaun i bakbakkusun e God. La mang sur lar oroi taakinalang, ika bel dir tol tar tik tetek la. Dirtol ka a akinalang arlar larning di tol tari oe Jona.” Lamur e Iesu i han kusun la.

A atumarang ana is anuna Parisaiola pa aSadusila

(Mk 8:14-21)5 E Iesu taum ana anuna kakak a asaerla

la han lakai a puka tasi, pa kakak a asaerla

la dumani sur lar los al bret. 6 E Iesu i ataila mang, “Mulor tumarang ana is anunaParisaiola pa a Sadusila.” 7 Pa la warwaraartalai tetek la ana kamkama warwara aneIesu, pa la atongi mang, “I atongi larneanasa bel dala los al bret.” 8E Iesu i tasmananunla na warwara pa i atai la mang, “Inatarna kol anumulo a tortorot. Sur asaning mulo warwara artalai o mulo ning belmulo los al bret? 9 I mangasa, belot mulotastasmai? Bel mulo nuk pas dilima na bretning a tibiki tetek dilima na rip a barsan?Pa bel mulo nuk pas otleng naisa na ratning mulo song bukus tari? 10 Bel mulonuk pas mais a bret ning a tibiki tetek diata rip a tarai? Pa bel mulo nuk pas otlengnaisa na rat ningmulo song bukus tari? 11 Imangasa ning bel mulo tastasmai? Bel awarwara ana bret. Mulor tumarang muloana is anuna Parisaiola pa a Sadusila.” 12Pala tasmani bot mang bel i sairas la kusun ais ning i kes ana bret, ika i atongi larne, surlar tumarang la ana asaer anuna Parisaiolapa a Sadusila.

E Pita i warwara talapor o e Iesu mang i aKarisito

(Mk 8:27-30; Lk 9:18-21)13 E Iesu i hanot tumo na papar Sisaria

Pilipai. Pa i deken anuna kakak a asaerlamang, “A tarai la atong a Nat a Barsan oesi?” 14 La kelesi mang, “Dingla na taraila atong u e Jon a Tena Baptais. Dinglala atong u, e Elaija, dingla la atong u, eJeremaia, pa dingla otleng la atong u, ninga hal a propetla.” 15 I deken la mang, “Pamulo, mulo atong iau o esi?” 16Pa e SaimonPita i kelesimang, “U a Karisito, a Nat e Godning i laun.”

17 Pa e Iesu i atongi tana mang, “Saimon,a nat e Jona, u ka angis, anasa bel tik iatai u ana warwara ning. E Tata ot ningi kes saot na langit i anuknuk tar u onoi.18 Pa a atongi tam mang, u e Pita,† a hatkes. Ar atur anuka tarai a lotu ana hatne. A rakrakai ana minat bel ir tolsot pasanuka tarai a lotu. 19 Ar saran a kila taguna matanitu misaot na langit tetek u, paasaning u kubusi te na rakrakan hanua, dirkubusi otleng saot na langit, pa asaning upaki te na rakrakan hanua, dir paki otleng

* 16:3: Dingla na tena tastasman ana Buk Tabu la nuki mang e Matiu bel i tumus naur a dihna 2 pa 3. La nuki mangtik masik i tumus tari lamur. † 16:18: A rising “Pita” a kamkamna mang a hat.

Page 26: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 16:20 23 Matiu 17:20-21saot na langit.” 20 Pa e Iesu i sairas anunakakak a asaerla mang gong la atai tar tikmang i a Karisito.

E Iesu i atatai nigo ana nuna minat(Mk 8:31—9:1; Lk 9:22-27)

21 Turpasi ana pukakiar ning, e Iesu iatalapor anuna kakak a asaerla mang, irhan ot usaot e Jerusalem. Pa ir kilang agalis a mamahat miting na kun a ning-nigola, a leklek a tena artabarla tetek eGod,pa a tena asaerla tagun a warkurai, pa dirumkoli. Ning natol a pukakiar ir rop ir launulak. 22 Pa e Pita i ben masik pas e Iesupa i warwara rakrakai tana mang, “GongLeklek! Gong ot di tol tar a utna ne hom.”23 E Iesu i talingir tetek e Pita pa i atongitana mang, “Satan, ur han utumo lamurtak! U alar iau, anasa u mur ka a nuknuka tarai, pa bel u mur a nuknuk e God.”

24 Pa e Iesu i atai anuna kakak a asaerlamang, “Ning tik i mang sur ir mur iau,gong i mur a nuknukna. Ir pamar anunarakai kutus pa ir mur iau. 25 Esining imangan alar anuna lalaun, ir hirua, ikaesining i noren sen anuna lalaun sur iau, irlaun. 26Ning tik ir tong akes a ututnala ropmite na rakrakan hanua, pa anuna lalaunir hirua, ir wakak mangmangasa teteki? Irlou keles anuna lalaun ana sa? 27 Anasa aNat a Barsan ir hanot taum ana matataranun e Tamana, la taum ana nuna angelola,pa ir saran arlou tetek a tarai taktakai arlarana nuna titol. 28A atong momoli ta mulo,dingla omulo ningmulo tur te, belotmulormat, pa mulor oroi a Nat a Barsan ir hanottaum ana nuna matanitu.”

17A palaona e Iesu i ries(Mk 9:2-13; Lk 9:28-36)

1 Lamur tana diono na pukakiar, e Iesui ben pas e Pita, Jems pa e Jon, a tas eJems, pa i ben maskan pas ditol usaot namangir ning i tur kas. 2Tisaotia, ditol oroi apalaona e Iesu i ries. A patarna i sasai arlarana kamis, pa anuna kaenla otleng i kokokkol arlar ana talapor. 3Ono otning, e Mosespa e Elaija dia hanot na matanditol pa ditolwarwara taum o e Iesu. 4 E Pita i atai e Iesumang, “Leklek, i wakak ning dalar kes kamate. Ning u mang, ar tol ir natol a turturup,takai anumi, takai ane Moses, pa takai aneElaija.”

5Ning kaning ot iwarwara, a laukapningi talapor kol i poroi alar pas la. Pa a elngentakai misaot na laukap, i atongi mang, “Inea Natuklik, a katnan koli, a gas kol onoi.Mulor longor tana.” 6Ning natol a kaklik aasaer ditol longori, ditol matmataut kol, paditol punga purum ana matanditol ting napiu. 7 Ika e Iesu i han tetek ditol, pa i tongpas ditol pa i atongi mang, “Mutol kamtur,gongmutol matmataut.” 8Ning ditol tadai,bel ditol oroi ulak tik, e Iesu kama kaning itur.

9 Ning la han purum amon misaot namangir, e Iesu i sairas ditol mang, “Gongmutol atai tar tik ana sa ning mutol ka oroitari, tuk ning a Nat a Barsan ir kamtur ulakkusun a minat.”

10 Pa natol a kaklik a asaer ditol dekenimang, “Asa kamkamna ning a tena asaerlatagun a warkurai la atongi mang e Elaijair hanot nigo?” 11 I keles ditol mang, “Amomolna ot, e Elaija ir hanot pa ir atostosulak a ututnala rop. 12 Ika onone ar ataimutol mang, e Elaija ka hanot pas, pa bel latasman lalani, la tol a toltol laulaula onoi,arlar ot ana nuknukinla. Larka otleng ninglar akadik a Nat a Barsan.” 13 Pa natol akaklik a asaer ditol tasmani bot mang, iwarwara tetek ditol o e Jon a Tena Baptais.

E Iesu i kepsen a mot kusun ning a kaklik(Mk 9:14-29; Lk 9:37-43)

14 E Iesu pa natol a kaklik asaer la hanottetek a kunum a tarai, pa ning a barsani han tetek e Iesu, i kes ana bokona hanasalanigo tana, 15 pa i atongi mang, “Leklek,ur maris a natuk barsan, i sira suahmat, pai sira kibas hirua. A galis a pukakiar i sirapunga ting na iah pa ting namalum. 16 Ia kaben tari kaba tetek anuma kakak a asaerla,ika bel la tolsot sur lar alangolango i.”

17 E Iesu i kelesi mang, “Mulo na taraitagun onone, bel mulo tortorot pa mulona tena laulau. Ia ka kes bongnan iaute napirim mulo. Nangse mulor tortorot?Mulor ben a kaklik ning ute tetek iau.” 18 EIesu i warwara rakrakai tetek a mot, pa ipurum kusun a kaklik. Pa ono otning ilangolango.

19 Lamur a kakak a asaerla la han teteke Iesu, pa la deken kumnani mang, “Surasa ning bel mila tolsot sur milar kepsena mot kusuni?” 20-21 Pa i keles la mang,“Anasa anumulo a tortorot i natarna kol.

Page 27: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 17:22 24 Matiu 18:14A atong momoli ta mulo, ning anumulo atortorot i natarna arlar ana pata mastad,mulor tolsot pasi sur mulor atongi tanamangir nemang, ‘Ur susurmite utumo,’ pair susur ka. Bel ta utna ir ngangaten tetekmulo.”*

E Iesu i warwara ulak ana nuna minat pa akamkamtur ulak

(Mk 9:30-32; Lk 9:43-45)22 Ning e Iesu pa anuna kakak a asaerla

la han taum tumo na papar Galili, i atai lamang, “Dir saran tar a Nat a Barsan utingna kuna tarai 23 pa lar umkoli. Lamur tananatol a pukakiar e God ir akamtur ulaki.”Ning a kakak a asaerla la longori, la balmaris kol ono.

A totokom ana rumai a artabar24 E Iesu pa anun na kakak a asaerla la

hanot tumo e Kapernaum, pa la ning la siralos totokom ana rumai a artabar, la hantetek e Pita pa la dekeni mang, “Anumulo atena asaer i sira saran a totokom ana rumaia artabar o bel?” 25 Pa i kelesi mang, “Ma.”

Ning e Pita i kas ting na rumai, e Iesu iwarwara nigo, pa i dekeni mang, “Saimon,asa u nuki, a kingla mite lapiu la sira losa totokom pa arlou ta esi? Tan a nat-natunla o tana tarai masik?” 26 Pa i kelesimang, “Tan a tarai masik.” E Iesu i ataii mang, “Manglarning, na natnatunla, lalangolango, bel lar lou a totokom. 27 Ika,gong da akutkut balanla, ur han usa latasipa ur boko. A ningnigo na sis ning ur dati,ur sapang a pahana, pa ur pastek a mani.Ur los pasi pa ur los tari tetek la sur atotokom anundau rop.”

18Esi ning i leklek kol?(Mk 9:33-37, 42-48; Lk 9:46-48; 17:1-2)

1 Ana taem ning, a kakak a asaerla lahan tetek e Iesu, pa la dekeni mang, “Esining i leklek kol ana matanitu misaot nalangit?” 2 I kabah pas ning a kaklik teteki,i atur potor tari tanla, 3 pa i atongi mang,“A atong momoli ta mulo, ning bel mulorlingir a nuknukimulo sur mulor arlar ana

kakakla, belmulor tolsot pasi surmulor kasana matanitu misaot na langit. 4 Esi ning ianatarna pasi, arlar ana kaklik ne, i leklekkol ana matanitu misaot na langit.

5 “Esining ir gas pas ta kaklik larne anarisak, i gas pas iau. 6 Ika, ning tik irben rongon ta halin a kakakla ne, ning itortorot hok, ir laulau kol a warkurai tetekitana tik ning dir dot tar ta tnan hat tingna ruana, pa dir minggen murungi sa nalaman.

7 “Ir laulau tetek a taraimite na rakrakanhanua, anasa a ututnala ning i dat a taraisur lar punga ana laulau. A ututnala ningir hanot ot, ika ir laulau kol tetek esining itol otnan pasi. 8Ning a kum, o a ham ir benrongon u, kutus seni pa ur minggen seni.Ir wakak ning ur kas ting na lalaun tikin ua takumut ka, sur gong di minggen u taumana naur a kum, pa naur a ham, uting natnan iah ning bel i sira rop. 9Ning a matami ben rongon u, liok seni pa ur minggenseni. Ir wakak ning ur kas ana lalaun tikinana takai a matam ka, sakana dir minggenu taumananaur amatam roputing na tnaniah ning bel i sira mat.

A warwara larlar ana takai a sipsip ning irongo

(Lk 15:3-7)10-11 “Gong mulo oroi purpurum pas ta

halin kakakla ne. A atai mulo, anunla naangelola saot na langit la sira oroi a patar eTata ning i kes saot na langit.*

12 “Asa a nuknukimulo? Ning ta barsananuna ta mar a sipsip, pa ta halinla i rongo.I mangasa, bel ir han pas kusun a siuk abonot pa siuk tingia na mangirla, pa ir taisur takai ning i rongo? 13 A atong momolita mulo, ning kar pastek pasi, a gasgasanunai ono, ir itna bolos a gasgas anunaiana siuk a bonot pa siuk ning bel la rongo.14 Larka otleng ning, a Tamamulo ning ikes saot na langit, bel i mang sur ta halinkakakla ne ir hirua.

Asa ning ur toli tetek e tasimlik ning i tol atoltol laulau tetek u

* 17:20-21: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwara otleng i kes ana dihna ne. Ilarne: Ika, a ngas a mot larning ir purum ka ana nunung pa a tamai, belsur ana ta utna otleng. * 18:10-11: Dingla natena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwara otleng i kes ana dihna ne. I larne: A Nat a Barsan i hanotsur ir alaun la ning la ka rongo. † 18:15: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang e Matiu bel i tumus awarwara ‘tetek u’. La nuki mang tik masik i tumus tari lamur.

Page 28: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 18:15 25 Matiu 19:715 “Ning e tasimlik i tol a toltol laulau

tetek u,† ur han teteki, pa mu ka mur kes.Pa ur apuasa anuna rongo teteki. Ning irlongor u, u ka amoro ulak pasi. 16Ning belir longor u, ur ben ulak pas tik o ir naur surdiar nangan u. Anasa a Buk Tabu i atongilarne, ‘Ning ir naur o ir natol anunditol awarwara i momol.’ 17 Ning bel ir longordiau, ur apuasa i tetek a tarai a lotu. Ningbel ir longor otleng a tarai a lotu, i wakaksur ur oroi i arlar o esaning bel a tenatortorot, o arlar ana tena los totokom.

18 “A atong momoli ta mulo, asaningmulo kubusi te na rakrakan hanua, dirkubusi otleng saot na langit, pa asaningmulo paki te na rakrakan hanua, dir pakiotleng saot na langit. 19 A atongi otleng tamulo, ning ir naur o mulo te na rakrakanhanua dia malmaling ana ta utna ning dianunung suri, e Tata ning i kes saot na langitir tolsoti ot tetek diau. 20Ning ir naur o irnatol ditol kes taum ana risak, iau ar kestaum on ditol.”

A warwara larlar ana tena titol oros ningbel i marmaris

21 E Pita i han tetek e Iesu, pa i dekenimang, “Leklek, ar munaisa na nuk dumansen a toltol laulau ning a tasiklik i toli tetekiau? Mais a taem?” 22 E Iesu i kelesi mang,“Belsur a atongi tammang mais a taem ka.A atongimangmais a bonot pamais a taem.

23 “Oroi i, a matanitu misaot na langiti arlar ana king, ning i mang sur anunatena titol orosla lar atostos a mani ning ladinau pasi tana. 24Ning i turpas a deke, diben otnan takai a tena titol oros teteki. Atena titol ning i dinau pas ning a bonot arip a mani, 25 ika bel ta mani sur ir kelesiono. Pa anuna leklek i arsune sur dir siurana barsan ning, taum o e nuna hane, pana natnatna, pa nuna ututnala rop, surdir keles a mani ning ono. 26 Pa a tenatitol ning, i kes ana bokona hana na matananuna leklek, pa i nunungimang, ‘Ur norensen iau kaba, lamur ar keles rop anum namani.’ 27 Pa a leklek anuna tena titol ning imarisi, pa i atai imang, ‘Ur han. Gong kamau kelesi.’

28 “Ning a tena titol oros i purum utumolapiu, i han barat a tena titol oros, ningnating i dinau pas ka ning a bonot a manitana. I tong akes pasi, i bing a pogolna,pa i atai i mang, ‘Ur keles anuka mani

ning u dinau pasi.’ 29 A halna ning i kesana bokona hana namatana pa i nunungimang, ‘Ur noren sen iau kaba, lamur arkeles anuma mani.’ 30 Ika bel i longor pasi.I beni pa i akas tari ting na rumai a dodot,tuk ning ir keles a mani ning i dinau pasi.31 Dingla na tena titol oros la oroi a toltolning, pa la kilang laulau i. La han tetekanunla a leklek, pa la atai i ana ututnalaning a tena titol oros ka tol tari.

32 “Anuna leklek i kabah pasi, pa i atai imang, ‘U a laulau a tena titol oros. A norensen u sur gong ma u keles a mani ning udinau pasi tak, anasa u nunung iau. 33 Imangasa ning bel umaris a halim arlar hokning a maris u?’ 34 Anuna leklek i balakutteteki, pa i saran tari tetek na tena tai alarting na rumai a dodot sur lar akadik laulaui tuk ning ir keles a manila rop ning i dinaupasi.

35 “E Tata ning i kes saot na langit ir toliotleng larning tetek mulo taktakai, ningbel mulo nuk duman momol sen a toltollaulau ning na tastasimulo la tol tari tetekmulo.”

19Gong tik i kutus a tinaulai(Mk 10:1-12)

1 Ning e Iesu ka atong rop tar a war-warala ne, i han mitumo e Galili, utumona papar Judia, ting na ning a ris a malumJodan. 2 Pa a tnan kunum a tarai la muri,pa i alangolango pas a tinsamanla tingia.3 Dingla na Parisaio la han teteki sur lartohi. La dekeni mang, “I tostos arlarana nundala a Warkuraila sur a barsan irkepsen anunahanena palai ta utna oros ka,o bel?” 4 I keles la mang, “I mangasa, belotmulo was a warwara ting na Buk Tabu? Iatongi larne: Ana kamkama a akakes, aTena Akakes ‘i akes a tarai, sur lar barsanpa lar hane,’ Stat 1:275 pa i atongi mang, ‘Ine a kamna ning abarsan ir han kusun e tamana pa e tana, pair kes taum o e anuna hane, sur diar hanottakai ka.’ Stat 2:246 Pa bel ma dia naur, dia takai ka. Asa ninge God ka kubus taum tari, gong ulak ma tiki kutusi.”

7 La deken ulaki mang, “Sur asa ninge Moses i saran a warkurai sur a barsanir tumus a paka buk na kutus tinaulai pa

Page 29: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 19:8 26 Matiu 20:2ir sarani tetek anuna hane, sur dir kutusa keskes na tinaulai?” 8 I keles la mang,“E Moses i malmaling sen mulo sur mulorkepsen anumulo a gurarala, anasa a bal-amulo i rakrakai kol. Ika ana kamkamaakakes bel i manglarne. 9A atongi ta mulo,ning tik ir kepsen anuna hane ning bel i tolta toltol laulau taum ana ta barsan masik,pa a barsan ning i taulai ulak ta hane, abarsan ning i tol a toltol laulau.”

10 Pa anuna kakak a asaerla la atongitana mang, “Ning i manglarning tetek tabarsan pa anuna hane, i wakak sur gongtik i taulai.” 11 I keles la mang, “Belsura tarai rop lar tolsoti sur lar kibas a war-wara ne. La ka ning e God ka saran tara rakrakai tanla. 12 Urmatana kamkamnaning a tarai bel lar taulai. Dingla na tarai diagon la lar otning. Dingla na tarai, a taraialaulau la, pa dingla na tarai otleng, bel lartaulai anasa lamolot ana titol anamatanitumisaot na langit. Esi ning i tol asoti, ir mura warwara ning.”

E Iesu i suah naur a kuna saot on kakakla(Mk 10:13-16; Lk 18:15-17)

13 Di ben kakakla tetek e Iesu sur ir suahnaur a kuna saot onla pa ir nunung onla.Ika anuna kakak a asaerla la kepsen la.14 E Iesu i atongi mang, “Mulor noren senkakakla sur lar han tetek iau. Gong mulosairas la, anasa amatanitu misaot na langitanunla ning lamanglarne.” 15Ning ka suahtar naur a kuna saot onla, i han mitingia.

A tena gongon a barman(Mk 10:17-31; Lk 18:18-30)

16 Ning a barman i han tetek e Iesu, pai dekeni mang, “Tena Asaer, esi na wakaka utna ning ar toli sur ar kibas a lalauntikin?” 17E Iesu i kelesimang, “Sur asa ningu deken iau ana sa ning i wakak? Takaisot ka i wakak. Ning u mang sur ur kibasa lalaun tikin, ur longor ana warkuraila.”18 Pa i dekeni mang, “Esi na warkuraila?”E Iesu i kelesi mang, “ ‘Gong u umkol tik,gong u tol a toltol laulau ana ta hane anunatik o ta barsan anuna tik, gong u kinkinau,gong u artitiu asasongo, 19 ur hanrawai etamam pa e tnam,’ Kisim Bek 20:12-16pa ‘urmang sur a halim larning umang suru ot.’ ” Liwai 19:1820 A barman ning i atai i mang, “A warku-raila rop ning ia ka mur sot pasi. Asa ulak

ma ar toli?” 21 E Iesu i kelesi mang, “Ningu mang sur ur tostos momol, ur han pa ursiuran sen anuma gongonla rop, pa a manitaguni, ur tabar a kapan a tarai ono. Ningur toli larning, anuma wakak a gongonkanisaot na langit. Lamur ur han ute paur mur iau.” 22 Ning a barman i longora warwara ne, i han ana bal maris, anasaanuna gongon i galis kol.

23 Pa e Iesu i atongi tana nuna kakak aasaerla mang, “A atong momoli ta mulo, ingangaten kol tetek a tena gongon sur irkas ting na matanitu misaot na langit. 24Aatongi otleng ta mulo mang, ir ngangatensur a kamel ir kas anamosol a sur na susuk,ika, i ngangaten kol sur a tena gongon irkas ana matanitu ane God.” 25Ning anunakakak a asaerla la longori, la kulkulan kolpa la atongimang, “Ning imanglarning, esima ning dir alauni?” 26 E Iesu i tai tetekla pa i atongi mang, “A tarai bel lar tolsotpasi, ika e God sot ka ir tolsot pas a ututnalarop.”

27 E Pita i kelesi mang, “Oroi i, mila kahan kusun anumila na ututnala rop, pamila mur u. Asa ning milar kibasi lamur?”28 E Iesu i atongi tanla mang, “A atongmomoli ta mulo, ning dir atona a ututnalarop, a Nat a Barsan ir kes na king ananuna keskes na matatar. Pa mulo ningmulo ka mur iau, mulor kes ana ning abonot pa pisir naur a keskes a king, pamulor warkurai ning a bonot pa pisir naura mangis a tarai Israel. 29 Pa la rop ningla ka han kusun anunla na rumai, o kusuna tastasinla, taraila pa gurarala, o kusunna tamtamanla, o na kabatnanla, o na nat-natunla, o kusun anunla na piu, anasa laanuki, dir saran a marmar a utna larnetanla, pa lar kibas otleng a lalaun tikin.30 Ika a galis ning la nigo anone, lar mur,pa la ning la mur anone, lar nigo.”

20A warwara larlar ana tena titolla ting na

barim a wain1 “Amatanitumisaot na langit i arlar ana

tamana barim a wain, i purum ana kobotning ot sur ir deke sur al tena titol sur lartitol ting na nuna barim a wain. 2 La kubuswarwara taumpas taumana tena titolla surlar los arlou tagun takai a pukakiar a titol,pa i sune la uting na nuna barim a wain.

Page 30: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 20:3 27 Matiu 20:303Ana siuk a puka kamis, i han ulak pa i oroipas dingla na tarai maleng la tur ororos kating na pukna na tinan taum. 4 Pa i atai lamang, ‘Mulo otleng, mulor han, pa mulortitol ting na nuk a barim a wain, par tokommulo ana sa ning i tostos.’ 5 Pa la han.

“Ana tnan kamis i han pa i deke ulak sural tena titol, pa ana natol a puka kamis anarah i han ulak sur al tarai. 6 Ana dilima napuka kamis ana rah i han ulak, pa i oroipas dingla na tarai maleng la tur ororos ka.Pa i atai la mang, ‘Sur asa ning mulo turororos ka a kidol a pukakiar ne?’ 7 La kelesimang, ‘Bel tik i ben mila sur ta titol.’ I ataila mang, ‘Mulo otleng mulor han pa mulortitol ting na nuk a barim a wain.’

8 “Ning ka rah morom, a tamana barima wain, i atongi tana ningnigo tagun anunatena titolla mang, ‘Kabah pas a tena titollaute, pa ur tokom la. Ur turpasi sur tokomnigon la ning la hanot murmur pa ir hantuk onla ning la hanot nigo.’

9 Na tena titol ning di ben pas la anadilima na puka kamis la hanot, pa di tokomla taktakai ana arlou tagun takai a pukakiara titol. 10 La ning di ben nigon pas la,la hanot. La nuki mang lar kibas a tnanarlou. Ika, bel! La otleng di tokom lataktakai ana arlou tagun takai a pukakiara titol ka. 11 Ning la ka lolos pas, la ururaitetek a tamana a barim a wain, 12 la atongimang, ‘La ning la hanotmurmur bel la titolbongnan la, ika mila, mila tol a rakrakai atitol pa a kamis i rang mila, pa u tokomla otleng arlar omila.’ 13 Pa i keles ninga halinla mang, ‘Halik, bel a alaulau u. Imangasa, bel da kubus warwara pas sur aarlou tagun takai a pukakiar a titol? 14 Urkibas pas anuma mani, pa ur han. A mangsur ar tokom la ning la hanotmurmur arlarhom ning u nigo. 15 I mangasa, bel i sot surar tol asaning a mang suri ana nuk a mani?I mangasa, u nuknuk laulau hok, anasa aasangan a wakak a toltol tetek a tarai ne?’16 Larne, la ning anone la mur, lar nigo, pala ning anone la nigo, lar mur.”

E Iesu i warwara munatol ana nuna minat(Mk 10:32-34; Lk 18:31-34)

17 Ning e Iesu i han amon usaot eJerusalem, i ben masik pas anuna ning abonot pa pisir naur a kakak a asaer, pa iatai la mang, 18 “Oroi i, ine dala han amon

usaot e Jerusalem. Dir saran a Nat a Barsantetek a leklek a tena artabarla tetek e Godpa a tena asaerla tagun a warkurai. Larwarkurai i sur ir mat, 19 pa lar saran taritetek la, ning belsur a tarai Juda sur larmorot laulau ono, larmirasi, pa lar sai ahatisaot na rakai kutus. Natol a pukakiar ir roppa ir laun ulak.”

E tana e Jon pa e Jems i nunung e Iesu(Mk 10:35-45)

20 Lamur e kabatnan naur a nat e Sebedii han tetek e Iesu taum ana naur a nat-nalik. I kes ana bokona hana namatanapa i nunungi sur ta utna. 21 Pa e Iesu idekeni mang, “Asa ning u mang suri?” Pai kelesi mang, “Ur malmaling sur naur anatuklik ne, diar kes taum hom ting nanum a matanitu, takai ana sot a kum, patakai a halindiau ana kair.” 22E Iesu i kelesimang, “Bel mutol tasman asaning mutolnunung suri. I mangasa, mur tolsoti surmur gang ana kap a mamahat ning ar gangono?” Dia kelesi mang, “Miar tolsot pasika.” 23 I atai diau mang, “A momolna ot,a kap a mamahat ning ar gang ono, muotlengmur gang ono. Ika a keskes ana sot akuk pa a kair, bel anuka titol sur ar sarani.E Tata ir sarani tetek la ning ka sang tari surla.”

24Ning a bonot a kakak a asaer la longori,la balakut tetek ditas ning. 25 E Iesu ikabah taum pas la, pa i atongimang, “Mulotasmani mang a tena warkuraila anunatarai ning belsur a tarai Juda, la warkurai atarai pa la oroi purpurum la. Pa anunla naningnigo la saran a rakrakai a warkurailatetek anunla na tarai. 26 Ika tetek mulobel ir manglarne. Esi ning i mang sur irleklek ta mulo, ir anatarna pasi sur ir tenatitol anumulo. 27 Pa esining i mang sur irningnigo ta mulo, ir tena titol oros tetekmulo. 28 Larka otleng ning a Nat a Barsanbel i hanot sur dir titol teteki. I hanot sur iot ir titol tetek a tarai, pa ir saran tar anunalalaun, a arlou, sur ir lou langolango pas agalis a tarai.”

E Iesu i apalpalas pas naur a kut(Mk 10:46-52; Lk 18:35-43)

29 Ning e Iesu pa nuna kakak a asaerlala han mitumo e Jeriko, a tnan kunum atarai la mur la. 30 Naur a barsan naur akut dia kes tar ting na ris a ngas. Ningdia longori mang e Iesu ka han milau, dia

Page 31: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 20:31 28 Matiu 21:21arkabah rakrakai mang, “Leklek, a Nat eDewit, ur maris miau.” 31 Pa a kunum atarai la sairas diau sur diar kes wowowon.Ika dia arkabah rakrakai ot usaot, “Leklek,a Nat e Dewit, ur maris miau.” 32 E Iesui tur suai, pa i kabah pas diau, pa i dekendiau mang, “Asa ning mu mang sur ar tolio mu?” 33 Dia kelesi mang, “Leklek, miamang sur miar tai.” 34 E Iesu i maris koldiau, pa i tong naur a matan diau. Onootning dia tai, pa dia muri.

21E Iesu i han usaot e Jerusalem arlar ana

king(Mk 11:1-11; Lk 19:28-40; Jn 12:12-19)

1Ning la hanmilau e Jerusalem, la hanottingia e Betpage na Mangir Oliw, e Iesu isune naur a kaklik a asaer. 2 I atai diaumang, “Mur han sur a hanua kaning lanigotamu. Ning mur hanot mur oroi ning adongki kaning di dot akes tari, taum ananatnalik. Mur pak pas diau, pa mur bendiau ute tetek iau. 3 Ning tik ir deken muon diau, mur atongimang, ‘A Leklek i mangsur diau,’ pa ono otning ir noren sen diautetek mu.” 4 Di tol a utna ne sur dir tolsotpas a warwara ane God ning a propet kaatong tari nating mang,5 “Mulor atai a tarai Saion mang,

‘Oroi i, anumulo a king anone i hanottetek mulo,

i anatarna pasi, pa i kas ana dongki,a barman a dongki.’ ” Sekaraia 9:9

6 Naur a kaklik a asaer dia han, pa diatoli arlar ana warwara ning e Iesu ka atongtari tandiau. 7 Dia ben pas a dongki taumana natnalik, dia kepsen a nundiau naur asaket, pa dia suah tari saot na palai naura dongki, pa e Iesu i kes on diau. 8 A tnankunum a tarai otleng la kepsen anunla nasaket, pa la sageni ting na ngas. Pa dinglana tarai otleng la ting pas a rakarakaila pala suahi ting na ngas. 9 A kunum a taraining la nigo tana, pa la otleng ning la mur,la kukukuk mange,“Hosana tetek a Nat e Dewit!Esaning i hanot ana risan a Leklek i angis.’ ”

Buk Song 118:25-26“Hosana usaot kol!”

10 Ning e Iesu i hanot saot e Jerusalem,a tarai Jerusalem rop la aregaia pa la dekemang, “Esi ning?” 11 Pa a kunum a taraining la han taum onoi la atongi mang,“A barsan ne e Iesu, a propet mitumo eNasaret ana papar Galili.”

E Iesu i kas ting na rumai a artabar(Mk 11:15-19; Lk 19:45-48; Jn 2:13-22)

12 E Iesu i kas tingui na woroh a rumaia artabar, pa i lu purum sen la rop ning lasiusiurai, pa la otleng ning la lolou tingia.I minggen lingir sen a logola anuna tenakeles manila*, pa a keskesla anunla ning lasiuran a tabunla. 13 Pa i atai la mang, “Dika tumus tari ting na Buk Tabu mang, ‘Diratong anuka rumai ana rumai a nunung.’Ais 56:7Ika mulo ka keles pasi sur ir arlar ana‘pukna na mumun ana tena kinkinaula.’ ”Jer 7:11

14 A kutla pa la ning a hanla i mat lahan teteki ting na rumai a artabar pa ialangolango pas la. 15 Ika, ning a leklek natena artabarla tetek e God pa na tena asaertagun a warkurai la oroi a wakak a utnalakol ning i toli, pa la longori otleng kakaklala kukukuk ting naworoh a rumai a artabarmang, “Hosana tetek a Nat e Dewit,” labalakut kol. 16 Pa la deken e Iesu mang,“U ka longor tar a warwarala ne anunakakakla?” E Iesu i keles la mang, “Ma! Imangasa, belotmulowas awarwaramitingna Buk Tabu? I atongimang, ‘U ka asaer tarkakakla sur lar rakan aleklek pas u.’ ” BukSong 8:217 Pa i han kusun la tingia, pa i han utumo eBetani pa i borbor pas ning a puka moromtumo.

E Iesu i bor a rakai a fig(Mk 11:12-14, 20-24)

18 Ana kobot ning ot, ning e Iesu i ulakusaot e Jerusalem i murak. 19 I oroi pas arakai a fig i tur tar ting na ris a ngas. Ihan milau i, ika bel i oroi al wana, a pakanarop ka. Pa i atongi tana rakai ning mang,“Turpasi anone pa lamur, bel ur wai ulakma.” Ono otning, a rakai i marang.

20 Ning a kakak a asaerla la oroi i, lakulkulan, pa la dekeni mang, “A rakai a figne, i marang kapit mangasa?” 21 E Iesu i

* 21:12: Ning la sira kas uting na rumai a artabar, la sira los a mani anuna matanitu Rom. Pa la sira kelesi sur larsaran a totokom ana rumai a artabar.

Page 32: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 21:22 29 Matiu 21:44

keles la mang, “A atong momoli ta mulo,ningmulo tortorot, pa bel mulor urmatananuknuk, mulor tol a titol ne a toli anarakai a fig. Belsur i ka ine ning mulor toli.Ningmulor atongi otleng tetek amangir nemang, ‘Ur takakan pa ur sirok parung usalatasi,’ ir toli ka. 22 Ning mulo tortorot, aututnala ropningmulo nunung suri, mulorkibasi.”

La kabah ana rakrakai ning e Iesu i sira titolono

(Mk 11:27-33; Lk 20:1-8)23 E Iesu i kas tingui na woroh a rumai

a artabar, pa i asaer a tarai. A leklek atena artabarla tetek e God pa a ningnigolaanuna tarai la han teteki. Pa la dekenimang, “Esi na ngas a rakrakai ning u tola ututnala ne ono? Esi i saran a rakrakaine tetek u?” 24 Pa e Iesu i keles la mang,“Iau otleng ar deken mulo ana ning akabah. Ning mulor kelesi, ar atai mulo anarakrakai ning a sira tol a ututnala ne ono.25 Mitaha a baptais ning e Jon i baptais atarai onoi? Ta e God, o tan a tarai ka?”

Pa la warwara artalai tanla mang, “Ningdalar atongi mang, ‘Ta e God,’ ir kelesdala mang, ‘Sur asa ning bel mulo tortorotonoi?’ 26 Ika ning dalar atongi mang, ‘Tana tarai,’ dalar matatan a tarai, sakana larbalakut tetek dala, anasa la rop la tortorot oe Jon mang, i a propet.” 27Pa la keles e Iesumang, “Bel mila tasmani.” Lamur e Iesu iatai la mang, “Iau otleng, bel ar atai muloana rakrakai ning a sira tol a ututnala neono.”

A warwara larlar ana naur a nat a barsan28 E Iesu i atai la mang, “Asa mulo nuki?

Ning a barsannaur a natnalik, naur a kaklikbarsan. I han tetek a ningnigona, pa i ataii mang, ‘Natuklik, anone ur han uting nabarim a wain pa ur titol.’ 29 Pa i kelesimang, ‘Bel ar han,’ ika lamur i lingir anuknukna, pa i han. 30 Pa e tamana i hanmaleng tetek ning a halindiau, pa i atai iotleng larning, pa e natnalik i kelesi mang,‘I wakak ka tata, ar han ot,’ ika bel i han.31Esi na halindiau ning i longor ta e taman-diau?” La kelesi mang, “A ningnigona.”

E Iesu i atai la mang, “A atong momolita mulo, na tena los totokom pa a pamuka gurarala, kaning la kas ting na matanituane God lanigo ta mulo. 32 Anasa e Jon ihanot pa i asaer mulo ana tostos a toltol,

pa bel mulo tortorot ono, ika na tena lostotokom pa na pamuk a gurara la tortorotono. Mulo oroi tar la ot, ika bel mulo lingira nuknukimulo pa bel mulo tortorot onoi.”

A warwara larlar ana tena titolla ting nabarim a wain

(Mk 12:1-12; Lk 20:9-19)33 “Mulor longor ning a warwara larlar

maleng ne: Ning a barsan i oman tar abarim a wain, pa i tol alar tari ana woroh.Tingui na tinine barim, i kel tar a tung surdir pas miren a wain ono sur a polona irhanot. Pa i tol tar a natar a rumai i turkas sur ana tena tai alar. Lamur i saran tarkaba a barim tetek dingla na tena titol surlar tai alari, pa i han uting na ning a hanuamasik. 34Ning ka milau a kalang sur dir gittaumawanawain, i sune sen anunana tenatitol oros tetek a tarai a titol, sur lar los pasanuna al wana wain. 35A tarai a titol ning,la tong akes pas anuna na tena titol oros.La um ning na halinla, takai la umkoli patakai otleng la wolot koli ana hatatla. 36 Isune ulak anuna dingla na tena titol oros,la galis tanla ning i sune nigon tar la. Ikaa tarai a titol la tol ulaki ka larning tetekla. 37 Lamur i sune sen e natnalik tetek la,anasa i atongimang, ‘Lar hanrawai i.’ 38 Ika,ning a tarai a titol la oroi pas e natnalikla warwara artalai tanla mang, ‘Esaning irkeles e tamana, i ma ine ot. Mulo lamut,dalar umkoli, sur anundalai ma a barim awain.’ 39 Pa la tong akes pasi, la minggenpurum senimiting na barim, pa la umkoli.”

40 “Ning a tamana barim a wain ir hanot,asaning ir toli tetek a tarai a titol?” 41 Lakelesi mang, “Ir umkol arop sen a laulau atarai ning, pa ir saran tar anuna barim awain tetek al tarai a titol masik, sur lar taialari. A tarai a titol ning, lar bot saran taranunal wana wain ana kalang a sol.”

42 E Iesu i atai la mang, “I mangasa, belotmulo was a warwara ne ting na Buk Tabu?I atongi mang,‘A hat ning na tena tol rumai la kepseni,

i ot ning, a wakak a hat kes, ning di tola rumai saot ono.

A utna ne, a Leklek ot ka tol tari,pa i wakak kol ana numila a tatatai.’

Buk Song 118:22-2343 I maining a atongi ta mulo mang, dirrakan sen a matanitu ane God kusun mulo,pa dir saran tari tan al tarai ning lar suaha wakak a wanala ning i sot.” 44 Esi ning

Page 33: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 21:45 30 Matiu 22:25-26ir punga tar ana hat ne, ir tagingini, ikaesining a hat ne ir punga tar ono, ir tamirearlar ana kubus.†

45 Ning a leklek tena artabar tetek e Godpa a Parisaiola la longor a warwarala larlarane Iesu, la tasmani ot mang i warwaraka onla. 46 Pa la tai sur ta ngas sur lartong akesi ono, ika la matatan a kunum atarai, anasa a tarai la tortorot ono mang i apropet.

22A warwara larlar ana ngasa na taulai(Lk 14:15-24)

1 E Iesu i warwara ulak tetek la anawarwara larlar mang, 2 “A matanitu misaotna langit i arlar ana king ning i sang tara ngasa na taulai sur e natna barsan. 3 Pai sune sen anuna na tena titol oros tetekla, ning di ka atai nigon tar la, sur lar benpas la sur a ngasa. Ika la ngongoio rop ka.4 I sune seni maleng anuna dingla na tenatitol oros masik ana warwaramang, ‘Muloratai la ning di ka atai nigon tar la mang,“Ia ka sang rop tar a utna na hangan. Iaka umkol tar na bulumakau pa na barmana butbut a bulumakau, a ututnala ka sangrop. Mulor han ute na ngasa na taulai.” ’

5 “Ika bel la longor, la han masik ka.Takai i han uting na nuna barim, takaiotleng sur anuna rumai a siusiurai. 6 Padingla na tarai otleng ning di han sur la,la tong akes pasi ka na tena titol oros, pala alaulau la pa la umkol la. 7 A king ning,a balana i kut kol, i sune sen anuna tarai aharum, pa la umkol sen na tena umumkol ataraila ning, pa la tun sen anunla a hanua.

8 “I atongi tana anuna na tena titol orosmang, ‘Di ka sang tar a ngasa na taulai,ika la ning ia ka atai nigon tar la, bel latostos sur lar kes ana ngasa. 9Mulo han anangasla, pa esining mulor pasteki, muloratai i mang ir han ute sur a ngasa.’ 10 Pa natena titol oros la han uting na ngasla, pa laben taum la rop ning la pastek la, na laulaua tarai pa wakak a taraila otleng, pa a ngasana taulai i bukus ana wasirala.

11 “Ika ning a king i kas sur ir oroi a tarai,i oroi tetek pas ning a barsan ning bel imermer ana ta kaen a ngasa na taulai. 12Pa

i dekeni mang, ‘Lak, u kas mangmangasatar ute? Bel a num ta kaen na ngasa nataulai.’ A barsan ning bel i kelesi. 13 Lamura king i atai anuna na tena titol mang, ‘Mu-lor dot pas naur a hana pa naur a kuna pamulorminggen purum seni utumo lapiu namormorom. Di tangtangis pa di arngingitngesendi tingia.’

14 “Di ka kabah pas a galis, ika di aslangpas siklik tarai kama.”

A deke ana totokom(Mk 12:13-17; Lk 20:20-26)

15 Lamur a Parisaiola la han taum tar,pa la warwara taum pas mang lar toh eIesu sur ta warwara anunai, ning lar tiwiono. 16 La sune sen anunla kakak a asaerlataum ana halalna e Herot tetek e Iesu, pala atongi mang, “Tena Asaer, mila tasmanimang u a tostos a barsan, pa u asaer a taraiana ngas aneGod anamomol. Bel u nuknukkol ana sa ning a tarai la atongi hom, anasaa ginim i arlar ka tetek a tarai rop. 17 Uratai mila, asa a nuknukim? I tostos sur dirsaran a totokom tetek a Sisar* o bel?”

18 Ika, e Iesu i tasmani mang, anuknukinla i laulau, pa i atai la mang,“Mulo na tena asasongo, sur asa ningmulo mang sur mulor toho iau? 19 Mulorasangan iau ana ta mani na totokom.” Pala saran tar a mani tana. 20 Pa i deken lamang, “A patar esi ne, pa a tumtumus neono anun esi?” 21 La kelesi mang, “Anun aSisar.” Pa i atai la mang, “Asa ning anunaSisar, mulor sarani tetek a Sisar. Pa sa ningane God, mulor sarani tetek e God.” 22Ningla longori, la kulkulan kol pa la han kusuni.

A kabah ana lalaun ulak kusun a minat(Mk 12:18-27; Lk 20:27-40)

23 Ana pukakiar ot ning a Sadusila, ningla sira puai ka mang bel ta lalaun ulakkusun a minat, la han tetek e Iesu, pa ladekeni mang, 24 “Tena Asaer, e Moses iatongi mang, ning ta barsan ir mat paskusun anuna hane, pa bel ta natundiau, etasnalik ir ben pasi pa ir taulai ono, sur iraitna tar al kakakla ana risana e tasnalikning ka mat. 25-26 Ning a kabaitas maisa barsan la, la kes na arpotor tamila. Aningnigona i taulai, pa i mat pas kusun

† 21:44: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang e Matiu bel i tumus a dihna 44. La nuki mang tik masiki tumus tari lamur. * 22:17: A Sisar i a tnan ningnigo ana matanitu Rom, pa a tarai Israel otleng la kes nahai anuna warkurai.

Page 34: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 22:27 31 Matiu 23:12anuna hane, pa bel ta natundiau. Pa amurmur tana maleng i taulai tana hanening, pa i maleng i mat pas kusuni. Lamura munatol a tasnalik maleng. Pa i larningtetek mais, la rop la taulai onoi, ika bel tanatun ta halinla. 27Pa lamur a hanemalengi mat.

28 “Ana lalaun ulak kusun aminat, a hanening, anun esi na halinla ma? Anasa la ropla ka taulai tari.”

29 E Iesu i keles la mang, “Mulo rongokol, anasa bel mulo tasman a Buk Tabu paa rakrakai e God otleng. 30 Ana lalaun ulakkusun a minat, bel ma lar taulai, lar arlarkama ana angelola saot na langit. 31 Ikaningmulo puai mang aminatla bel lar launulak kusun a minat, mangmangasa, belotmulo was a warwara ning e God ka atongtari ta mulo? I atongi mang, 32 ‘Iau a Godane Abaram, a God ane Aisak pa a God aneJekop.’ Kisim Bek 3:6E God belsur a God ana minatla, i a Godanunla ning la laun.” 33 Ning a kunum atarai la longori, la kulkulan kol ana nunaasaer.

A warkurai ning i itna kol(Mk 12:28-34; Lk 10:25-28)

34 Ning a Parisaiola la longori mang, eIesu ka wolot sot pas a Sadusila, la hantaum teteki. 35 Pa ning a halinla, a tenatastasmai ana warkurai, i tohi ana kabahmang, 36 “Tena Asaer, esi na warkurai ningi itna kol tanla rop?” 37 Pa i kelesi mang,“ ‘Ur mang sur anuma God a Leklek anabalam rop, a ingum rop, pa a nuknukimrop.’ Lo 6:538 A warkurai ne i itna kol tanla rop, pa i aningnigo na warkurai. 39 Pa ine a munaura warkurai, ning i arlar otleng larning, ‘Urmang sur a halim larning u mang sur u ot.’Liwai 19:1840 Naur a warkurai ne, diau a kamkamawarkurai rop aneMoses pa a asaerla anunapropetla.”

A Karisito i a Leklek ane Dewit(Mk 12:35-37; Lk 20:41-44)

41 Ning a Parisaiola la kes taum, e Iesui deken la mang, 42 “Asa ning mulo nukiana Karisito? I a nat esi?” La kelesi mang,“A nat e Dewit.” 43 E Iesu i atai la mang,“Manglarning, i mangasa a Talngan Tabu i

nigon e Dewit pa i atong e Karisito mang‘anuka Leklek’? Anasa e Dewit i atongimang,44 ‘A Leklek i atongi tetek anuka Leklek†,

“Ur kes te na sot a kuk,tuk ning ar tolsot pas anuma hiruala

sur lar kes nahaim.” ’ Buk Song 110:145 Ning e Dewit i atong a Karisito mang ianuna Leklek, ditamana mangmangasa?”46Pa bel tik i nuk pas ta warwara ulak sur irkelesi ono. Turpasi ana pukakiar ning, beltik ulak ma i han teteki ana ta kabah, anasala matmataut.

23A ginin a Parisaiola pa tena asaerla tagun a

warkurai(Mk 12:38-39; Lk 11:43, 46; 20:45-46)

1 Lamur e Iesu i atongi tana kunum atarai pa nuna kakak a asaerla mang, 2 “Natena asaer tagun a warkurai pa a Parisaiolala asaer a tarai ana warkuraila arlar onoining e Moses i toli. 3 I ma ining, a ututnalarop ning la asaer mulo ono, mulor longorono, pa mulor toli. Ika, gong mulo muranunla a toltol, anasa bel la tol asaning lasira atongi. 4 La saran tar a mamahat autnala sur a tarai lar losi*, ika la ot, bel laharnangai ono. 5Anunla na titol rop, la tolika, sur a tarai lar oroi la. Mulo sira akastar a dingla na warwara na Buk Tabu tingna nanatar a boksla, pa mulo doti ting napatarimulola. Ika a Parisaiola, anunla nananatar a boksla i palar kol. Pa mulo siradot a kulola tingna sinir ananumulo a kaena nunung. Ika a Parisaiola, anunla a kulolai barah kol. 6 La mang sur a keskes a lekleksa lanigo na ngasala, pa a keskes otleng salanigo na rumai lotula. 7 Pa la mang sur atarai lar saran a tnan hanrawai tetek la tingna puknala na tinan taum, pa lar atong laotleng a tena asaerla.

8 “Ika, gong di atongmulo a tena asaerla,anasa takai a Tena Asaer sot ka anumulo.Pa mulo tas. 9 Pa gong mulo atong tik mitelapiu a tamamulo, anasa takai a Tamamulosot ka, ning i kes saot na langit. 10 Pagong di atong mulo otleng a ningnigola,anasa takai sot ka anumulo a ningnigo, aKarisito ka. 11 Pa esining i leklek ta mulo,ir tena titol anumulo. 12 Anasa esining i

† 22:44: “A Leklek” i warwara o e God, pa “anuka Leklek” i warwara on a Karisito. * 23:4: A Parisaiola la tol agalis a warkurai, sur a tarai lar mur e God, ika bel la tolsot pasi sur lar muri.

Page 35: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 23:13-14 32 Matiu 23:34aleklek pasi, e God ir anatarna i. Pa esiningi anatarna pasi, e God ir alekleki.”

E Iesu i warwara ana toltolla ana Parisaiolapa a tena asaerla tagun a warkurai

(Mk 12:40; Lk 11:39-42, 44, 47-52; 20:47)13-14 E Iesu i atongi mang, “Ir laulau kol

tetek mulo a tena asaerla tagun a warkuraipa a Parisaiola, mulo na tena asasongo.Mulo tagar alar a tarai sur gong la kas anamatanitu misaot na langit. Pa mulo ot, belmulo kas ono, pa a tarai ning la mang surlar kas, bel mulo noren la sur lar kas.†

15 “Ir laulau kol tetekmulo a tena asaerlatagun a warkurai pa a Parisaiola, mulo natena asasongo. Mulo han taltal tisa latasipa sa na bual, surmulor dat lingir tik, sur irhanot a kaklik a asaer anumulo. Pa ning kalongor, mulo tarai tar ono, sur ir han utingna tnan iah, pa anuna toltol laulau ir itnatana numulo a toltol laulau.

16 “Ir laulau kol tetek mulo a ningnigola,mulo arlar ka ana kutla, anasa mulo atongimang, ‘Esi ning i lele ana rumai a artabar,bel imamahat, ika ning tik i lele ana gol anarumai a artabar, esaning i momol.’ 17Mulona longlong a kut! Asa ning i itna tandiau?A gol, o a rumai a artabar ning i atalapor agol sur ir talapor namatana e God? 18Muloatongi otlengmang, ‘Esi ning i lele ana logona tun artabar, bel i mamahat, ika ningtik i lele ana artabar ning di suahi ono,esaning i momol.’ 19 Mulo na kut! Asaning i itna tandiau? A artabar, o a logo natun artabar ning i atalapor a artabar sur irtalapor namatana e God? 20 Esi ning i leleana logo na tun artabar, i lele otleng anaututnala rop ning kaning ono. 21 Esi ningi lele ana rumai a artabar, i lele otleng o eGod ning i kes tingia. 22 Esi ning i lele analangit, i lele ot ana keskes a king ane God,pa i lele otleng o esaning i kes ono.

23 “Ir laulau kol tetek mulo a tenaasaerla tagun a warkurai pa a Parisaiola,mulo na tena asasongo. Mulo nuknuk kolona nanatar a warkurai, larne mulo sarantaktakai rakai miting na ning a bonot ananatar a rakai ning i tomtoboh wakak,ika bel mulo nuk pas na tatatnan utna nawarkuraila. La ne: a tostos a warkurai,

a marmaris tetek a tarai, pa a momol atoltol. I wakak sur mulor tol a ututnala ne,pa gong otleng mulo duman sen taktakaimiting na ning a bonot, sur mulor saranitetek e God. 24 Mulo a ningnigola, muloarlar ka ana kutla. Ning mulo gang, mulokepsen a sinip kusun a kap, ika, a kamelning kaning na kap, mulo gangi ka!

25 “Ir laulau kol tetekmulo a tena asaerlatagun a warkurai pa a Parisaiola, mulo natena asasongo. Mulo gos ka a kabal a kappa a pelet, ika a balandiau i bukus ana toltola angongos pas a utna ana tik, pa a toltolning tik i nuk pasi ot. 26U a kut a Parisaio!Ur dur nigon pas a balan a kap pa a pelet,sur ir talapor otleng a kabalindiau.

27 “Ir laulau kol tetekmulo a tena asaerlatagun a warkurai pa a Parisaiola, mulo natena asasongo. Mulo arlar ana kulam aminatla ning di pen tar la. Ning di oroi latumo lapiu la wakak, ika ting na balanlai bukus ana sur a minatla pa a ututnalarop ning i dur. 28 Larka otleng ning, atarai la oroi a palaomulo mang, mulo natena tostos, ika tingui o mulo i bukus anaasasongo, pa a toltol laulaula.

29 “Ir laulau kol tetekmulo a tena asaerlatagun a warkurai pa a Parisaiola, mulona tena asasongo. Mulo sira awakak akulam a minatla anuna propetla, pa mulosira amermer a tung a minatla anuna tenatostosla. 30 Pa mulo atongi mang, ‘Ngan-dek ning milar laun taum na tumtubumilanating, bel milar nangan la ning la umkola propetla.’ 31 Ika anone mulo apuasamulo otmang, mulo na tumtubunla ning laumkol a propetla. 32Muloma, mulor arop atoltol laulaula ning na tumtubumulo la kaakamtur tari nating.

33 “Mulo na soila! Mulo na natnat alaulau a soila! Mulor liu kumna mangman-gasa kusun a warkurai a arkeles ana tnaniah? 34 I maining, ar sune sen a propetla,na tena tastasmai, pa na tena asaer tetekmulo. Al tarai tagun la, mulor umkol la,pa al tarai, mulor sai ahat la saot na rakaikutusla, pa al tarai otleng, mulor miras lating na numulo na rumai lotu, pa mulor lusen la kusun anumulo na hananuala, pa lar

† 23:13-14: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwara otleng i kes ana dihna ne. Imang: Ir laulau kol tetek mulo a tena asaerla tagun a warkurai pa a Parisaiola, mulo na tena asasongo. Mulo arop a gongonlaana laola, pa mulo tol abarah a nunung sur a tarai lar oroi mulo. Ir itna kol a warkurai a arkeles ane God tetek mulo.

Page 36: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 23:35 33 Matiu 24:22liu uting na hananua masik. 35 Dir sarana warkurai a arkeles tetek mulo, mitingna suluk a tena tostosla rop, ning di kaumkol tar la. Turpasi ning di umkol e Abel,a tena tostos, pa i han tuk o e Sekaria,a nat e Berekia, esaning mulo umkoli naarpotor a logo na tun artabar pa a puknaning i Tabu, tingui na rumai a artabar. 36Aatongmomoli tamulo, dir saran awarkuraia arkeles tetek a tarai tagun anone anaututnala rop ne.

E Iesu i maris e Jerusalem(Lk 13:34-35)

37 “Jerusalem, Jerusalem, u ning u siraumkol a propetla, pa la ning di sune sen latetek u, u sira wolot kol la ana hatatla. Agalis a pukakiar a mang sur ar kibas taumna natnatum tetek iau, arlar ana kakarukning i pol alar na natnatna nahai naur adehelna, ika belmulomang. 38Oroi i! E Godka han kusun anumulo a hanua. 39Anasa aataimulomang, belmulor oroi ulak iau tukning mulor atongi mang, ‘Esaning i hanotana risan a Leklek i angis.’ ” Buk Song 118:26

24A akinalangla ana ararop a pukakiarla(Mk 13:1-13; Lk 21:5-19)

1 E Iesu i purum kusun a rumai a artabar.Ning i han amon, anuna kakak a asaerla lahan teteki, pa la atai i sur ir oroi na rumaiting napir a rumai a artabar, ning la taiwakak. 2 Pa i atai la mang, “Mulo oroi iot na rumai ne, gepi? A atong momoli tamulo, bel ta hat ir borbor saot on ta hat,dir minggen purum la rop.”

3 Ning e Iesu i kes saot na Mangir Oliw,a kakak a asaerla ka la hanot teteki, pa laatongi tana mang, “Ur atai mila, nangse aututnala ne ir hanot? Pa asi na akinalangana num a tinan ot ulak pa a ararop arakrakan hanua?” 4 E Iesu i keles la mang,“Mulor tumarang, sakana tik ir asongo pasmulo. 5 Anasa a galis lar hanot ana risak,pa lar iaunan la mang, ‘Iau e Karisito,’ palar asongo al galis a tarai. 6 Mulor longora harumla pa a arkaltai ana harum, ikagong mulo mangasa tar. A ututnala larnelar hanot, ika a ararop a rakrakan hanuakaning ot. 7 Ning a hanua ir tur na harum

tetek ning a hanua, pa ning a matanitu irtur na harum tetek ning a matanitu. Atatatnan munurak, pa a mamaisla ir hanotting na hananuala. 8 A ututnala rop ne, iarlar ana ningnigo na kankanla, ning i sirahanot ana hane ning i mang sur ir agon.

9 “Kaning lamur, dir saran tar mulo surdir alaulau mulo, pa dir umkol mulo, pana tarai miting na matanitu rop lar ngetmulo, anasa mulo anuki. 10Ana pukakiarlaning, a galis lar han kusun a tortorot.Lar saran artalai la tetek a hiruala, pa larnget artalai la. 11 A galis a asasongo napropet otleng lar hanot, pa lar asongo pasa galis a tarai. 12 A marmaris anuna galisir rop, anasa na toltol laulaula ir itna kasamon. 13 Ika esining ir tur rakrakai tuk anaararopna, e God ir alauni. 14 Dir warawaiana Wakak a Warwara ana matanitu aneGod tetek a tarai mite na rakrakan hanuarop, sur a warwara talapor ir han tetek natarai miting na matanitu rop, lamur bot arakrakan hanua ir rop.

A atumarang ana utna ning ir hanot(Mk 13:14-23; Lk 21:20-24)

15 “Mulor oroi ning a laulau a utna kol irhanot, ir tur ting na rumai ane God pa iradur a rumai ning. A utna ning, e Daniela propet ka warwara nigo tar ono natingot. Esi ning ir was a warwarala ne, i wakaksur ir tastasmai ono. 16Ana pukakiar ning,la ning la kes ting na papar Judia, lar liukumna usaot na mangir. 17 Ning tik ir kessaot na nuna rumai*, gong i purum sur irlos pas ta utna misaui na rumai. 18Ning tikir kes sakas na barim, gong i ulak utumolahanua sur anuna saket. 19Ana pukakiarlaning, ir laulau kol tetek a tiananla, pa teteka gurarala ning kaning ot la asus na nat-natunla. 20 Mulor nunung sur gong muloliu song ana kalangla na kotkoto, o anaPukakiar Sabat. 21Anasa ting na pukakiarlaning, ir itna kol a mamahat. Ir itna tan amamahatla ning i sira hanot te na rakrakanhanua. Turpasi ana kamkama rakrakanhanua tuk anone, pa lamur otleng, bel tamamahat ir arlar ono. 22 Ngandek ning eGod bel ir kutus purum na pukakiar ne, beltik ir laun. Ika ir kutus purum seni sur laning ka aslang pas la, lar laun.

* 24:17: A ngas a rumai anuna tarai Israel, saot na pukul a rumai i arlar ka, pa la sira kes otleng ono.

Page 37: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 24:23 34 Matiu 24:5123 “Ana taem ning, ning tik ir atai mulo

mang, ‘Oroi i, a Karisito kane i,’ o ‘Kanumoi,’ gong mulo tortorot ono. 24 Anasa alasasongo na Karisito, pa al asasongo napropet lar hanot. Lar tol al tatatnan ak-inalang pa al ututna na kulkulan sur larasongo pas a tarai ning e God ka aslang pasla, ning ot lar tolsot pasi. 25Oroi i, ia ka atainigon tar mulo ono.

26 “Ning lar atai mulo mang, ‘A Karisitokaning na hanua bel,’ gong mulo han suri,pa ning lar atongi otleng mang, ‘Kaningui na rumai,’ gong mulo tortorot ono.27 Anasa a tinan ot anuna Nat a Barsan, irarlar ana pil, ning i pil mitumo namatanatobar, pa di oroi tuk ting namatana labur.28 A pukna ning a minat i borbor ono, akotkotla lar han taum tingia.

A tinan ot ana Nat a Barsan(Mk 13:24-27; Lk 21:25-28)

29 “Ning ka rop a mamahatla anapukakiarla ning, ono otning‘a kamis ir mormorom,

a kalang bel ir talapor,a nangnangla lar punga purum misaot na

bakut,pa a ututnala saot na bakut lar maler.’

Ais 13:10; 34:430 “Ana taem ning, a akinalang ana Nat

a Barsan ir hanot ana bakut. Pa na taraimiting na matanitu rop te na rakrakanhanua lar domos. Pa lar oroi a Nat a Barsanir hanot ting na didia bakutla, taum anarakrakai pa a tnan matatar. 31 A tawuru irtangis kol pa a Nat a Barsan ir sune purumanuna angelola, sur lar ben taum anunatarai ning ka aslang pas la. Lar ben taum latagun diat a matana wuwu, miting na ninga ris a rakrakan hanua tuk tumo na ning aris.

A asaer tagun a rakai a fig(Mk 13:28-31; Lk 21:29-33)

32 “Mulor asaer tagun a rakai a fig. Ninga rakrakanala ir sibul ot ulak, pa a pakana irtapalas, mulo tasmani mang a kalangla nalaplapang ka milau. 33 Larka otleng, ningmulo oroi a ututnala rop ning a warwaratar ono ir hanot, mulor tasmani mang, kamilau. 34 A atong momoli ta mulo, a taraitagun anone belot larmat pa a ututnala ropne ir hanot. 35A langit pa a rakrakan hanuadiar rop, ika anuka warwarala bel ir rop.

Bel tik i tasman a pukakiar o a puka kamisning a Nat a Barsan ir hanot

(Mk 13:32-37; Lk 17:26-30, 34-36)36 “Bel tik i tasman a pukakiar o a puka

kamis ning a ututnala ne ir hanot. Aangelola saot na langit bel la tasmani, pae Natnalik otleng bel i tasmani, e Tamanasot ka i tasmani. 37 A tinan ot ulak anunaNat a Barsan, ir arlar ana pukakiarla aneNoa. 38Ana pukakiarla ning a lomom beloti hanot, la hangan, la gang, pa la ataulaila, tuk ana pukakiar ning e Noa i kas anasip. 39 Pa bel la tasman asaning ir hanot,tuk ning a lomom i hanot, pa i los arop senla. Ir arlar ka otleng ana tinan ot ana Nat aBarsan. 40 Ana pukakiar ning, ning ir naura barsan diar titol tisa na barim, dir kibaspas ta halindiau, pa ning a halindiau bel.41 Ning ir naur a hane otleng diar gini awit, dir kibas pas ta halindiau, pa ning ahalindiau bel.

42 “Mulor tumarang mulo, anasa belmulo tasman a pukakiar ning anumulo aLeklek ir hanot ono. 43 Mulor tasmanimang: Ning a tamana rumai ir tasman apuka morom ning a tena kinkinau ir hanotono, ir kes pa ir tai alar anuna rumai. Bel irnoren seni sur dir kinau i. 44Mulo otleng,mulor sang, anasa a Nat a Barsan ir hanotana puka kamis ning belmulo nuki ir hanotono.

Amomol a tena titol oros pa a tena titol orosning bel i momol

(Lk 12:41-48)45 “A tena titol oros ning i momol ana

nuna titol pa i tasman otleng, anuna leklekir akes tari sur ir tena warkurai ting nanuna rumai, pa ir tabar a tena titol oroslaotleng, ana anla a utna na hangan ana taemnahangan. 46A tena titol oros ning, ir angisning anuna leklek ir hanot pa ir oroi i ning itolsot pas anuna titol. 47A atongmomoli tamulo, anuna leklek ir suah tari sur ir tenawarkurai ananunaututnala rop. 48 Ika ninga tena titol oros ning, i a laulau a tena titoloros, pa i nuki mang, anuna leklek bel irhanot kapit, 49 ir turpasi sur ir um a tenatitol orosla ning la titol taum onoi, pa irhangan pa ir gang taum ana tena gangla.50 Anun a leklek ir hanot on ta pukakiarning a tena titol oros bel i tasmani, pa tapuka kamis ning bel i nuki mang ir hanotono. 51 Pa a leklek ir ting kutkutusi, pa ir

Page 38: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 25:1 35 Matiu 25:30saran tar a warkurai a arkeles teteki, surir kes taum ana tena asasongola, ting napukna ning di tangtangis pa di arngingitngesendi ia.

25Awarwara larlar ana ning a bonot a basbas

1 “Ana pukakiarla ning, a matanitumisaot na langit ir arlar ana ning a bonota basbas, ning la kibas pas anunla na lam,pa la han sur lar barat a tona tinaulai.2Dilima onla, la tastasmai, pa dilima, bel latastasmai. 3 La ning bel la tastasmai la losanunla na lam, ika bel la los al koto na welotleng taum onla. 4 Ika, la ning la tastasmaila los anunla na lam pa la los otleng na kotona wel taum onla. 5 A tona tinaulai bel ihanot kapit, pa a matanla i sulam, pa laborbor duman rop.

6 “Ana tnan morom di arkabah mang,‘Wo, a tona tinaulai ma! Mulo iap, mulorbarati.’ 7A basbasla rop la mata, pa la sanganunla na lam. 8La ning bel la tastasmai, lanunung la ning la tastasmai mang, ‘Mulortabarmila anal siklikwel, anasa anumila nalam la ka mang sur lar mat.’ 9 La keles lamang, ‘Bel, sakana bel ir arlar ondala rop.Mulor han tetek la ning la siuran wel pamulor lolou pas anumulo.’ 10 Ika ning lahan sur lar lolou, a tona tinaulai i hanot.Dilima ning la ka sang tar, la han taum onoisur a ngasa na ataulai, pa di tagar alar ataman.

11 “Lamur dilima otleng la hanot, pa laarkabah mang, ‘Leklek, leklek, ur sapangpas mila.’ 12 I keles la mang, ‘A atongmomoli ta mulo, bel a tasman mulo.’

13 “Larning, mulor tumarang mulo,anasa bel mulo tasman a pukakiar o a pukakamis ning a Leklek ir hanot ono.

A warwara larlar ana natol a tena titol orosning di saran a mani tanditol

(Lk 19:11-27)14 “A matanitu misaot na langit i arlar

otleng ana ning a barsan ning i sang sur irhan ana tinan bakbak. I kabah pas anunanatol a tena titol oros, pa i saran tar anunana ululeng tanditol sur ditol ir titol ono.15 I saran tar dilima na rip a mani tananing, pa naur a rip tana ning, pa ning a ripotleng tetek ning. I saran tari tetek ditoltaktakai arlar ot ana nunditol a tastasmai.Pa lamur i han ana nuna tinan. 16 Esaning

di saran tar dilima na rip tana, ono otningi han pa i titol ono, pa i agomo ulak pasdilima na rip amani taguni. 17Larka otlengtetek esaning di saran tar naur a rip tana,i agomo ulak pas naur a rip a mani taguni.18 Ika, esaning di saran tar ning a rip tana,i han, i kel pas a tung, pa i por kumnan tara mani anuna leklek.

19 “Ning ka bongnani, a leklek anunanatol a tena titol oros, i hanot pa i kabahpas ditol sur ditol ir atai talapori ana nunamani. 20 Esaning di saran tar dilima narip a mani tana i han teteki ana dilima narip ulak, pa i atongi tana mang, ‘Leklek, usaran tar dilima na rip a mani tak. Oroi i, iaka agomo otnan pas dilima na rip taguni.’21 Anun a leklek i kelesi mang, ‘Wakak kol,u a wakak a tena titol oros, u momol ananum a titol. Ar suah tar u sur ur warkuraion al galis a utna, anasa umomol ana natara utna ne. Lamut pa dar gas taum.’

22 “Esaning di saran tar naur a rip amanitana i han teteki, pa i atongi mang, ‘Lekleku saran tar naur a rip a mani tak. Oroi i,ia ka agomo otnan pas naur a rip taguni.’23 Anun a leklek i kelesi mang, ‘Wakak kol,u a wakak a tena titol oros, u momol ananum a titol. Ar suah tar u sur ur warkuraion al galis a utna, anasa umomol ana natara utna ne. Lamut pa dar gas taum.’

24 “Lamur esaning di saran tar ning arip a mani tana i han teteki, pa i atongimang, ‘Leklek, a tasmani mang u a tenangalngalia. U sol pas a utna ning bel uoman tari, pa u git pas a wana utna ningbel u sapran tari. 25 A matatan u, pa ahan a por kumnan tar anuma mani. Oroi i,anuma mani i ulak mane.’ 26Anun a lekleki kelesi mang, ‘U a laulau a tena titol oros, atabun a titol u. U ka tasmani mang, a sola utna ning bel a oman tari, pa a git pasa wana utna ning bel a sapran tari. 27 Surasa ning bel u suah tar anuka mani tingna beng, sur ar kibas pas anuka mani pata tuk otleng saot ono, ana pukakiar ningar hanot? 28Mulor los sen a mani kusuni,pa mulor sarani tetek esaning anuna ninga bonot a rip a mani. 29 Anasa esininganuna al ututna, dir tabar ulaki sur anunaututnala ir galis kol, pa esining bel anuna alutna, dir kepsen otleng siklik ning kaningtana. 30 Pa a tena titol oros ne, ning bel itolsot pas ta utna, mulor minggen purum

Page 39: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 25:31 36 Matiu 26:13

seni uting na mormorom, a pukna ning ditangtangis pa di arngingit ngesendi ia.’

A Nat a Barsan ir asalar a tarai anapukakiar a warkurai

31 “A Nat a Barsan ir hanot ana nunamatatar, taum ana nuna angelola, pa ir kesana nuna keskes a king. A keskes ninga tnan matatarna. 32 A taraila miting namatanitu rop lar han taum namatana, pair asalar la, arlar ana tena tai alar anunasipsipla i asalar a sipsipla kusun a memela.33 Ir sune a sipsipla uting na sot a kuna,pa a memela uting na kair. 34 A king iratai la ning kaning na sot a kuna mang,‘Mulo han ute, mulo ning e Tata ka angistar mulo. Mulor kibas pas a matanitu ningka sang tari sur anumulo, tagun nating otna kamkama rakrakan hanua. 35 Anasa amurak pa mulo tabar iau, a mos pa muloagang iau, a wasira pa mulo ben kas iauuting na rumai. 36 Bel ta kaen anuki pamulo saran a kaen tak, a sasam pa mulo taialar iau, pa a kes ting na rumai a dodot pamulo geren iau.’

37 “Na tena tostos lar dekeni mang, ‘Lek-lek, nangse mila oroi u ning u murak pamila tabar u, pa u mos pa mila agang u?38Nangse mila oroi u ning u wasira pa milaben kas u uting na rumai, pa bel ta kaenanumi pamila saran a kaen tam? 39Nangsemila oroi u ning u sasam, o u kes ting narumai a dodot, pa mila geren u?’

40 “A king ir keles la mang, ‘A atongmomoli ta mulo, asaning mulo toli tetek tabarsan oros ka tagun a tastasikla ne, mulotoli hok.’

41 “Lamur ir atai la otleng ning na kaira kuna mang, ‘Mulor han masik kusun iau.A rakrakai a warkurai a arkeles ka kes omulo. Mulor han uting na tnan iah ning beli sira mat, ning di ka sang tari sur e Satanpa nuna angelola. 42 Anasa a murak pa belmulo tabar iau, a mos pa bel mulo agangiau. 43 A wasira pa bel mulo ben kas iauuting na rumai, bel ta kaen anuki pa belmulo saran ta kaen tak, a sasam pa a kesting na rumai a dodot pa bel mulo gereniau.’

44 “La maleng lar dekeni mang, ‘Leklek,nangse mila oroi u ning u murak, u mos, uwasira, bel ta kaen anumi, u sasam, pa u kesting na rumai a dodot, pa bel mila nanganu?’

45 “Ir keles la mang, ‘A atong momolita mulo, asaning bel mulo tol tari tetek tabarsan oros ka, bel mulo toli hok.’ 46Lamurlar han sur a akadik tikin. Ika a tenatostosla lar han sur a lalaun tikin.”

26La warwara taum pas sur lar umkol e Iesu(Mk 14:1-2; Lk 22:1-2; Jn 11:45-53)

1Ning e Iesu ka atong arop tar a warwar-ala ne, i atai anuna kakak a asaerla mang,2 “Mulo ka tasmani ning naur a pukakiarir rop, dir turpas a tnan pukakiar a lotu naHanlakai, pa dir saran tar aNat a Barsan surdir sai ahati saot na rakai kutus.”

3Ana tuka kamis ot ning a leklek na tenaartabarla tetek e God pa na ningnigo anunatarai, la kes taum ting na tnan rumai aneKaiapas, a ningnigo na tena artabar. 4 Lawarwara taum pas sur lar tong kumnane Iesu, pa lar umkoli. 5 La atongi mang,“Gong dala toli ana tnan pukakiar a lotu,sakana a taraila lar akamtur ta harum.”

Ning a hane i pek a polo tomtoboh saot napukul e Iesu

(Mk 14:3-9; Jn 12:1-8)6E Iesu i kes tumo eBetani, ting na rumai

ane Saimon, esaning nating i sasam analepra. 7 Ning a hane i han tetek e Iesuana polo na tomtoboh, a matana i abit kol,kaning na koto ning di toli ana hat. I pekisaot na pukul e Iesu, ning kaning ot e Iesui hangan. 8Ning a kakak a asaerla la oroi i,la balakut kol ono, pa la atongi mang, “Surasa ning i pek orosan a polo na tomtobohne? 9 Sur asa ning bel di siuran pasi sur algalis a mani sur dir tabar na kapan a taraiono?”

10 E Iesu ka tasman asaning la warwaraono, pa i atai la mang, “Sur asa ning mulosaran a mamahat tetek a hane ne? I ka toltar a wakak a titol hok. 11A kapan a tarailalar laun bolbolos taum ot o mulo. Ika iau,bel ar kes bolbolos napirimulo. 12 I pek tara polo na tomtoboh ne te na palaok sur irsang iau sur a pukakiar ning ar mat pa dirakas a minatik ting na kulam a minat. 13 Aatong momoli ta mulo, ana hananuala tena rakrakan hanua, ning dir warawai anaWakak a Warwara tingia, dir patuai otlengana sa ning a hane ne ka tol tari, sur dir nukakes pasi.”

Page 40: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 26:14 37 Matiu 26:40E Judas i malmaling sur lamur ir saran tar

e Iesu tetek a ningnigola anuna tarai Juda(Mk 14:10-11; Lk 22:3-6)

14 E Judas Iskariot, a halin ning a bonotpa pisir naur a kakak a asaer, i han tetek aleklek na tena artabarla tetek e God. 15 Pai deken la mang, “Ning ar saran tar e Iesutetek mulo, asa mulor tokom iau ono?” Pala saran tar natol a bonot a silwa tana.16 Turpasi ana pukakiar ning i nuknuk surta wakak a pukakiar ning ir saran tar e Iesutetek la.

E Iesu taumana nuna kakak a asaerla la iena utna na Hanlakai

(Mk 14:12-21; Lk 22:7-14, 21-23; Jn 13:21-30)17 Ana ningnigo na pukakiar ana tatat-

nan pukakiar a lotu na bret ning belal isono, na kakak a asaer la han tetek e Iesu,pa la dekeni mang, “Umang sur milar sangandala a utna sur a tnan pukakiar a lotuna Hanlakai tahaia?” 18 Pa i keles la mang,“Mur han kas usaot e Jerusalem, mur baratning a barsan, pa mur atai i mang, ‘A TenaAsaer i atongi mang: Anuk a pukakiar kamilau. Mila taum ana nuk a kakak a asaerlamilar asilang a tnan pukakiar a lotu naHanlakai ting na num a rumai.’ ” 19Naur akakak a asaer dia tol ot asaning e Iesu kaatong tari tandiau, pa dia sang a utna naHanlakai.

20Ning ka rah, e Iesu taumananunaninga bonot pa pisir naur a kakak a asaer lakes ana utna na hangan. 21 La hangan pai atongi mang, “A atong momoli ta mulo,takai o mulo ir saran tar iau na kun a hiru-ala.” 22 La bal maris kol pa la rop taktakaila tur pas a deke teteki mang, “Leklek,belsur iau gepi?” 23 E Iesu i keles la mang,“Esaning mia amurung taum amiau naur adia bret te na besen, i ning ir saran tar iauna kun a hiruala. 24A Nat a Barsan ir hiruaarlar larot ning di ka tumus tari ting na BukTabu. Ika ir laulau kol tetek a barsan ningir saran tari tetek a hiruala. Ir wakak tetekining bel dir agoni.” 25 E Judas, esaning irsaran tari tetek a hiruala, i dekeni mang,“Tena Asaer, belsur iau gepi?” I kelesimang, “U ka.”

A ararop a utna na hangan anuna Leklek(Mk 14:22-26; Lk 22:14-20; 1Kor 11:23-25)

26Ning kaning ot la hangan, e Iesu i kibaspas a bret, i atong wakak pas ono, i tibiki,pa i tabar anuna kakak a asaerla ono, pa i

atongi mang, “Mulor kibasi pa mulor ieni.Ine a palaok.” 27Lamur i kibas a kap, i atongwakak pas ono pa i sarani tanla. I atongimang, “Mulo rop mulor gang ono. 28 Ine asulukik, ning i amomol tar a kunubus ning idat taum tar e God pa a tarai. A sulukik ne,i tapek sur ir kepsen na toltol laulau anunagalis a tarai. 29 A atongi ta mulo mang, belar gang ulak al wain, tuk ning dalar gang atona wain saot na matanitu ane Tata.”

30 Ning la ka saken tar a saksak a lotu, lahan usaot na Mangir Oliw.

E Iesu i warwara nigo tar o e Pita mang irpuain seni

(Mk 14:27-31; Lk 22:31-34; Jn 13:36-38)31 E Iesu i atongi tanla mang, “Mese na

morom, mulo rop mulor han kusun iau.Anasa di ka tumus tari ting na Buk Tabumang,E God i atongi mang, ‘Ar um a tena tai alar

ana sipsipla,pa na sipsip lar liu sarara.’ Sekaraia

13:732 Ika ning ia ka kamtur ulak kusun aminat,ar nigo utumo e Galili.” 33 E Pita i atai imang, “Ning la rop lar han kusun u, ika iaubel.” 34 E Iesu i kelesi mang, “A atong mo-moli tam, mese na morom, ning a kakarukbelot ir kurkurakuk, ur puai munatol mangbel u tasman iau.” 35 E Pita i atai i mang,“Belar puain senu. Ning iau otleng ar hiruataum hom, i wakak ka.” Pa kakak a asaerlarop la atongi otleng larning.

E Iesu i nunung tumo e Getsemani(Mk 14:32-42; Lk 22:39-46)

36 E Iesu taum ana nuna kakak a asaerlala hanot ting na pukna a risana e Getse-mani, pa i atai la mang, “Mulor kes ka te,pa iau ar han utumo, sur ar nunung.” 37 Iben pas e Pita taumana naur a nat e Sebedi.I turpas a bal maris pa i mamahat kol anuknukna. 38 I atai ditol mang, “Anuk alalaun i mamahat kol ana bal maris, milauar mat ono. Mutol ir kes ka te, pa mutolir koikoi tar taum hok.” 39 I han siklik tarusa lanigo, i punga tuntudu tar ting na piu,pa i nunung mang, “Tata, ngandek ning irsot, ur kibas sen a kap amamahat ne kusuniau. Ika gong u mur a nuknukik, ur mur ota nuknukim.”

40 I ulak tetek natol a kaklik a asaer, pa ioroi ditol, ditol ka borbor duman. I dekene Pita mang, “I mangasa, bel mutol tolsot

Page 41: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 26:41 38 Matiu 26:65sur mutol ir koikoi taum hok on ta tukakamis lik ka? 41Mutol ir koikoi, pa mutol irnunung, sur gong mutol punga ana alam.A ingumutol i mang sur ir longor, ika apalaomutol i ngoro.”

42Munaur a tinan ulak i han kusun ditol,pa i nunung mang, “Tata, ning bel i sot surur kibas sen a kap a mamahat ne kusuniau, i wakak ka sur ar kilangi. Ar muri ot anuknukim.” 43Ning i ulak, i oroi ditol, ditolka borbor duman ulak, anasa a matanditolka sulam kol. 44 Pa i han ulak kusun ditol,i munatol ana nunung, pa i paliu ulak anunung ning ka atong tari kaba.

45 Lamur i ulak tetek natol a kaklik aasaer, i atai ditol mang, “Mutol ir borborliklik kama pa mutol ir manah? Oroi i, atuka kamis ka milau, ning dir saran tar aNat a Barsan uting na kun a tena laulaula.46 Mutol kamtur, dala kar han! Oroi, abarsan ning ir saran tar iau uting na kuna hiruala, ka hanot.”

Di dat pas e Iesu(Mk 14:43-50; Lk 22:47-53; Jn 18:3-12)

47 Ning e Iesu kaning ot i warwara, eJudas, a hala ning a bonot pa pisir naur akakak a asaer, i hanot, la taum ana kunuma tarai. La los na liwan a harum pa nanalnal. A leklek a tena artabarla tetek eGodpa na ningnigo anuna tarai, la sune sen la.48 Esaning ir saran tar e Iesu uting na kuna hiruala ka atai nigon tar a kunum a taraiana akinalang ning ir toli larne, “Esaningar goro a ris a pahana, i ning. Mulor tongakesi.”

49 Ono otning e Judas i han tetek e Iesupa i atongi mang, “Wakak a morom, TenaAsaer!” Pa i goro i. 50 E Iesu i kelesi mang,“Halik, ur tol ka asaning u han ute suri.” Paa taraila ning, la han tetek e Iesu, la tongakes pasi pa la dati.

51 Takai onla ning la han taum o e Iesu,i dat pas anuna liwan a harum, pa i tingkutus sen a talngan a tena titol oros anunaningnigo na tena artabar tetek e God. 52 EIesu i atai i mang, “Akas ulak anuma liwanting na ngasna, anasa la rop ning la artingtaum ana liwanla na harum, lar hirua taumana liwanla na harum. 53 I mangasa, u nukimang, bel ar tolsot sur ar nunung e Tatasur al galis a rip a angelo, pa ono otne irsune sen la tetek iau? 54 Ika, ning ar tolilarne, bel dir tolsot pas a warwarala ting na

Buk Tabu ana ututnala ning i sot sur dir tolihok.”

55 Ana taem ning, e Iesu i atai a kunuma tarai mang, “I mangasa, ngandek iau atena harum pa a tena kinkinau, sur i mane mulo hanot taum ana liwanla na harumpa na nalnal sur mulor tong akes iau? Anapukakiarla rop a sira kes tingui na worohna rumai a artabar, a sira asaer a taraila, pabelmulo tong akes iau. 56 Ika a ututnala ropne i hanot sur dir tolsot pas na tumtumusanuna propetla.” Lamur anuna kakak aasaerla rop la liu sarara pas kusuni.

E Iesu i tur ana warkurai na matan a taraia kiwung

(Mk 14:53-65; Lk 22:54-55, 63-71; Jn 18:13-14,19-24)

57 La ning la ka tong akes pas e Iesu, labeni uting na rumai ane Kaiapas a ningnigona tena artabar tetek e God. Na tena asaertagun a warkurai pa a ningnigola kaningla kes taum. 58 E Pita i mur amon e Iesu,ika i bakbak ot kusuni, sur uting na puknaanuna ningnigo na tena artabar tetek eGod. I kas uting na pukna ning, pa i kestaum ana tena tai alar sur ir oroi asaningdir toli o e Iesu.

59 A leklek a tena artabarla tetek e God,taum ana tarai a kiwung rop, la tai sur taasasongo na warwara ana ta laulau a utnaning e Iesu ka tol tari, sur lar tiwi ono, palar umkoli. 60 A galis a tena asasongo lahanot, ika bel la pastek ta utna ning lar tiwiono. Naur ning dia hanot murmur, 61 diaatongi mang, “A barsan ne i atongi mang,‘Ar regen sen a rumai a artabar ane God,par tol ulak pasi ana natol a pukakiar ka.’ ”

62Aningnigo na tena artabar tetek e Godi tur, pa i deken e Iesu mang, “I mangasa,bel ur keles la? Asa ning ur keles a warwar-ala na artitiu ne ono?” 63 Ika e Iesu bel iwarwara. A tena artabar ning, i atongi tanamang, “Ana risana e God, a lalaun na, uratai mila ning u a Karisito a Nat e God, obel.”

64E Iesu i kelesimang, “I ot ningu atongi.Pa atai mulo mang, turpasi anone, mulororoi a Nat a Barsan ir kes ana sot a kunae God, esaning i rakrakai kol, pa lamurmulor oroi i ning ir hanot ana didia bakutlamisaot na langit.” 65 A ningnigo na tenaartabar i balakut pa i silir anuna kaen pai atongi mang, “Onone ka atong laulau e

Page 42: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 26:66 39 Matiu 27:19God. Dala mang ulak sur al warwara naartitiu sur asa? Mulo ka longor tar anunawarwara laulaula o e God. 66 Asa mulonuki?” Pa la kelesi mang, “I wakak sur irhirua.”

67 Pa la namis a patarna, pa la tubuli, padingla na tarai la pasari, 68pa la atai imang,“Karisito, u a propet, ur atai mila, esining itubul u.”

E Pita i puain sen e Iesu(Mk 14:66-72; Lk 22:56-62; Jn 18:15-18, 25-27)

69Ning e Pita kaning i kes tar tumo lapiuting na rumai ning, ning a hane, a tena titoli han teteki pa i atai i mang, “U otleng taumo e Iesu a te Galili.” 70 Ika i puai namatan larop, i atongi mang, “Bel a tasman asaningu warwara ono.” 71 Lamur i han utumonapir a taman aworoh, ning a hanemalengi oroi pasi, pa i atai a taraila tingiamang, “Abarsan ne, dia ma e Iesu a te Nasaret.” 72Pai puai ulak, i lele mang, “A momolna, bel atasman a barsan ning.”

73 Lamur siklik, la ning la tur tingia lahan tetek e Pita, la atai i mang, “A mo-molna, u otleng ning a halinla. Anasa milalongor lalan u ka ana num a liu a warwara.”74 Pa i lele tetek la, i atongi mang, “E Godir warkurai laulau iau ning ar asongo. Bela tasman a barsan ning.” Pa ono otninga kakaruk i kurkurakuk. 75 Pa e Pita inuk pas a warwara ning e Iesu ka atongtari tana mang, “Ning a kakaruk belot irkurkurakuk, ur puai munatol mang, bel utasman iau.” Pa i purum kusun a puknaning, pa i tangis koli.

27Di saran tar e Iesu tetek e Pailat(Mk 15:1; Lk 23:1-2; Jn 18:28-32)

1 Ana kobot ning ot, a leklek a tenaartabarla rop tetek e God pa na ningnigoanuna tarai, la warwara taum o e Iesu surdir umkoli. 2 La dot pas naur a kuna, labeni pa la saran tari tetek e Pailat, a tnanningnigo ana matanitu.

E Judas i popos(Ap 1:18-19)

3 E Judas, esaning i saran tar e Iesu utingna kun a hiruala, ning ka tasmani mang dika warkurai tar e Iesu sur ir mat, a tnan balmaris i kibasi. I ulak ana natol a bonot asilwa tetek a leklek a tena artabarla teteke God pa a ningnigola. 4 Pa i atongi mang,

“Ia ka tol tar a toltol laulau, anasa ia kaasobor tar esaning bel i tol ta laulau.” Pa lakelesi mang, “Mila, mila mangasa? U ot!”5 I minggen sen natol a bonot a silwa tingna rumai a artabar, pa i han pa i popos.

6 A leklek a tena artabarla tetek e Godla kibas pas a silwala, pa la atongi mang,“Bel i tostos ana warkurai sur dalar suaha mani ne ting na gongon a mani, anasaa mani ne arlou tagun a barsan ning diumkoli.” 7 Pa la warwara taum pas ono, pala lou pas a puka piu kusun a tena tol kuroana piopap, sur dir por a minat a wasiralatingia. 8 I ma ning di atong a pukna ning “Apiu a suluk,” pa a tarai la atongi larning tukanone. 9Larne di tolsot pas a warwara ninge Jeremaia a propet ka atong tari natingmang, “La kibas pas natol a bonot a silwa,a matana ning a tarai Israel la suah tariana barsan ning. 10 Pa di lou pas a pukapiu anuna tena tol kuro ana piopap, anasilwala, arlar ana Leklek i atong tari tak.”

E Pailat i deken e Iesu(Mk 15:2-5; Lk 23:3-5; Jn 18:33-38)

11 E Iesu i tur namatana e Pailat, a ning-nigo tagun a matanitu, pa a ningnigo idekeni mang, “U a king anuna tarai Juda?”Pa e Iesu i kelesi mang, “I ot ning u atongi.”12 Ning a leklek a tena artabarla tetek eGod pa na ningnigo la tiwi, bel i keles la.13 Pa e Pailat i dekeni mang, “Bel u longora warwara ne la tiu u ono?” 14 Bel i kelesla ana ta artitiu ning la tiwi ono. Pa aningnigo tagun a matanitu i kulkulan kolono.

Di saran a warkurai sur e Iesu ir mat(Mk 15:6-15; Lk 23:13-25; Jn 18:39—19:16)

15 Ana raula rop ting na tatatnanpukakiar a lotu na Hanlakai, a ningnigotagun a matanitu i sira pak sen takai abarsan ning i kes ting na rumai a dodot,ning a tarai la mang suri. 16 Ana rau ning,ning a barsan a risana e Barabas i kesting na rumai a dodot ana nuna tatatnantoltol laulau, pa a taraila rop la tasmana magirana. 17 Ning a kunum a tarai lahanot taum tetek e Pailat, i deken la mang,“Esi ning mulo mang sur ar pak seni tetekmulo? E Barabas o e Iesu, esaning di atongiana Karisito?” 18 I atongi larne, anasa katasmani mang, a Parisaiola la saran tar eIesu teteki ana laulau a nuknukinla. 19Ning

Page 43: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 27:20 40 Matiu 27:48e Pailat kaning ot i tol a warkurai, anunahane i saran sen a warwara teteki mang,“Gongu tol ta utna ana tena tostos ning, belta rongo anunai. Anasa nangana morom,a reresa, pa a ututnala a oroi i ana barsanning, i alaulau anuka lalaun.”

20 Ika a leklek a tena artabarla tetek eGod pa a ningnigola la akamtur a balan akunuma tarai sur lar nunung sur eBarabas,pa dir umkol e Iesu. 21 A ningnigo taguna matanitu i deken la mang, “Esi na halin-diau ning mulo mang sur ar pak seni tetekmulo?” La kelesi mang, “E Barabas.” 22 EPailat i deken la mang, “Asa ning ar toli oe Iesu, esaning di atongi ana Karisito?” Larop la kelesi mang, “Sai ahati saot na rakaikutus!” 23Pa i deken la mang, “Sur asa? Esina laulau a utna ning ka tol tari?” Ika lakukukuk rakrakai mang, “Sai ahati saot narakai kutus!”

24 Ning e Pailat i oroi i mang, bel i tolsotpas ta utna, pa a tnan purpuruon milau irhanot, i kibas pas a malum, i gos pas naur akuna na matan a kunum a tarai, pa i atongimang, “A langolango kusun a suluk a tenatostos ne. Mulo ot dir warkurai mulo ono.”25A tarai rop la kelesi mang, “I wakak ka, awarkurai a arkeles ona sulukna ir kes omilapa na natnatumila otleng.” 26 E Pailat i paksen e Barabas tetek la. Ning di ka miras tare Iesu, i saran tari tana tena harumla sur larsai ahati saot na rakai kutus.

Na tena harum la morot laulau o e Iesu(Mk 15:16-20; Jn 19:2-3)

27 Na tena harum anuna ningnigo taguna matanitu la dat kas e Iesu uting na tnanrumai ana nunla a ningnigo. Pa la bentaum na tena harum rop teteki. 28 La paksen anuna kaenla, pa la amermer tari anakubar a kaen. 29 Pa la iris pas a inau asuksukna pa la suah tari ting na pukulnaarlar ana kukuh anuna king. La atongtongtari ana bulse ting na sot a kuna* pa la kesana bokona hanla namatana, pa la morotlaulau ono mang, “U a king anuna taraiJuda!” 30 Pa la namisi, la kibas pas a bulsening kusuni, pa la dapdapis a pukulna ono.31 Ning la ka morot laulau tar ono, la paksen a kubar a kaen kusuni. La amermer tariulak ana nuna kaenla, pa la ben purumi surdir sai ahati saot na rakai kutus.

Di sai ahat e Iesu saot na rakai kutus(Mk 15:21-32; Lk 23:26-43; Jn 19:17-27)

32 Ning la purum la barat pas ning a teSairini, a risana e Saimon, pa la angongosisur ir los a rakai kutus ane Iesu. 33 Lahanot ting na pukna di atongi o e Golgota,a kamkam a warwara ning mang a “Puknana lasa na pukul.” 34La saran tar awain ta eIesu, ning di ka tol taman tari ana utnaningi mapak. Ika, ning i toho i, bel i mang surir gangi. 35 Ning la ka sai ahat tari saot narakai kutus, la pilai laki sur lar asalar anunakaenla tetek la taktakai. 36 Lamur la kes pala tai alar e Iesu. 37 Saot na pukul e Iesuting na rakai kutus, la suah tar a warwarana artitiu ono, di tumus tari mang,“INE E IESU, A KING ANUN A TARAI JUDA.”

38 Pa di sai ahati otleng naur a tenakinkinau taum ono saot na naur a rakaikutus, takai ting na sot, pa takai ting nakair. 39 La ning la hanan bolos e Iesu, laatong laulau i pa la alalen pukulunla teteki.40 Pa la atongi mang, “U ma ning u atongimang ur regen sen a rumai a artabar pa urtol ulak pasi ana natol a pukakiar ka, anoneur alaun pas u ot. Ning u a Nat e God, urpurum kusun a rakai kutus.” 41 Arlar kaotleng tetek a leklek a tena artabarla teteke God pa tena asaerla tagun a warkurai paa ningnigola, la morot laulau o e Iesu, laatongi mang, 42 “I alaun pas a tarai masik,ika bel ir tolsot sur ir alaun pasi. Ning i aKing anuna tarai Israel, ono otne ir purumkusun a rakai kutus pa dalar tortorot ono.43 I tortorot o e God. Ning e God i mang,ono otne ir alaun pasi, anasa i ot ka atongtari mang, ‘Iau a Nat e God.’ ” 44Naur a tenakinkinau otleng ning dia kulam taum ono,dia otleng dia atong laulau i.

E Iesu i mat(Mk 15:33-41; Lk 23:44-49; Jn 19:28-30)

45 Tur pasi ana iah kamis, tuk ana natola puka kamis ana rah, a hanua rop i mor-morom. 46Ning i natol a puka kamis, e Iesui kukukuk rakrakai mang, “Eloi, Eloi, lemasabakatani?” A kamkama warwara ning imanglarne, “Anuk a God, anuka God, surasa ning u han kusun iau?” Buk Song 22:1

47 Ning dingla na tarai onla ning la turmilau la longori, la atongimang, “I arkabahsur e Elaija.” 48 Ono otning, ning a halinla

* 27:29: A kubar a kaen, a kukuh pa a bulse ditol tatatai arlar ana mermer anuna king.

Page 44: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 27:49 41 Matiu 28:10i dun, pa i kibas pas a utna ning i sira dopa polo. I amurung pasi ting na wain ningi mititir, i suahi ting na rakai pa i tulsukasi usaot sur e Iesu ir gangi. 49 Dinglana tarai otleng onla, la atongi mang, “Te,dalar noreni kaba. Dalar oroi ning e Elaijair han purum sur ir alaun pasi, o bel.” 50 EIesu i kukuk rakrakai ulak, pa i suah sen amalwasna.

51 Ono otning a kaen na alalar kutustingui na rumai a artabar i taksilir potor,turpasi saot utumo lain. A mamais i hanot,pa na hatat la tapagal. 52 Na kulam aminatla la sapang, pa a galis a tarai aneGod ning la ka mat, la kamtur ulak. 53 Lapurumkusunna kulamaminatla. Pa lamurtana kamkamtur ulak ane Iesu, la hanotsaot e Jerusalem, a hanua anun e God, pala tur ot tetek a galis a tarai. 54 A ningnigoanuna tena harumla, pa la otleng ning latur taum onoi sur lar tai alar e Iesu, lakilang a mamais, pa la oroi a ututnala ningi hanot, pa la matmataut kol. La atongimang, “I momol, a barsan ne a Nat e God.”

55 A galis a gurarala otleng ning la mure Iesu mitumo e Galili sur lar nangani, latur bakbak tar ot pa la oroi a ututnalane. 56 Ting na arpotor tanla, natol a haneotleng ne, e Maria Magdalen, pa e Maria etana e Jems pa e Josep, pa a kabatnan naura nat e Sebedi.

Di aborbor e Iesu ting na kulam a minat(Mk 15:42-47; Lk 23:50-56; Jn 19:38-42)

57 Ning ka rah, ning a tena gongon, ate Arimatia, a risana e Josep, i otleng ninga kaklik a asaer ane Iesu, 58 i han tetek ePailat pa i nunungi sur a minat e Iesu. Pae Pailat i arsune sur dir saran tari tana.59 E Josep i kibas pas a minatna, pa i irisiana wakak a tona kaen, 60 pa i aborbor tariting na nuna tona kulam a minat, ning kakel tari ting na ris a hat. I lakir alar tara taman a kulam a minat ana tnan hat,pa i han kusuni. 61 E Maria Magdalen paning a halindia maurana otleng, dia kes tarsalanigo na kulam a minat.

La tai alar a kulam a minat62 Ana pukakiar lamur, a Pukakiar Sabat,

a leklek a tena artabarla tetek e God pa aParisaiola la han tetek e Pailat. 63 La ataii mang, “Leklek, mila nuk pas a warwaraanuna tena asasongo ne. Ning kaning ot i

laun, i atongi mang, ning natol a pukakiarir rop, ir kamtur ulak. 64 Ur sune sen altarai sur lar tai alar wakak a kulam aminat,arlar ana natol a pukakiar, sakana anunatarai a asaer lar hanot pa lar kinau pas aminatna, pa lar atai a taraimang ka kamturulak kusun a minat. Pa a asasongo ne, irlaulau kol tana asasongo ning nating e Iesuka atong tari.” 65 E Pailat i atai la mang,“Mulor ben pas na tena tai alar pa mulorhan. Mulor tai alar wakak a kulam a minatarlar ot ana numulo a tastasmai.” 66 Pala han, pa la arakrakai alar tar a kulam aminat. La suah a ngas a asilang sur lartasmani ning tik ka sapang tari. Pa la aturtar na tena tai alar sur lar tai alari.

28E Iesu i kamtur ulak kusun a minat(Mk 16:1-10; Lk 24:1-12; Jn 20:1-10)

1 Lamur tana Pukakiar Sabat, ana kobotning ot ana ningnigo na pukakiar ana wik,e Maria Magdalen, pa ning a halindia mau-rana otleng dia han sur diar oroi a kulam aminat. 2 Pa a tnan mamais i hanot, anasaning a angelo anuna Leklek i han purummisaot na langit sur a kulam a minat, pai lakir sen a hat, pa i kes saot ono. 3 Apatarna i talapor arlar ana pil, pa anunakaen i kokok arlar ana busa na top. 4 Natena tai alar la matatan koli, la koloron, pala arlar kama ana minatla.

5 A angelo i atai naur a hane ning mang,“Gong mu matmataut. A tasmani mang,mu tai sur e Iesu, ning di sai ahat tari saotna rakai kutus. 6 Bel i ma te. I ka kamturulak arlar ana nuna warwara. Mu han ute,mu oroi a pukna ning i borbor tar ono.7 Lamur mur han kapit, pa mur atai anunakakak a asaerla mang, ‘I ka kamtur ulakkusun a minat. Onone ir nigo utumo eGalili. Mulor oroi i tumo.’ Oroi, ia ka ataimu onoi.”

8 Dia han kapit kusun a kulam a minat.Dia matmataut, ika a tnan gasgas otlengi kibas diau. Dia dun sur diar atai anunakakak a asaerla. 9 Ono otning e Iesu ihanot kulkulan tetek diau. Pa i atai diaumang, “Wakak a kobot tamu.” Dia hanteteki, dia tong naur a hana pa dia lotuteteki. 10 Pa e Iesu i atai diau mang, “Gongmu matmataut. Mur han pa mur atai atastasikla, sur lar han utumo e Galili, pa laroroi iau tumo.”

Page 45: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Matiu 28:11 42 Matiu 28:20A warwara anuna tena taialarla

11Ning naur a hane dia han amon, dinglana tena harum ning la tai alar a kulam aminat, la han usaot e Jerusalem. Pa la ataia leklek a tena artabarla tetek e God anaututnala rop ning i hanot tumo na kulam aminat. 12Ning a leklek a tena artabarla paa ningnigola la kes taum, la warwara taumsur ta ngas ning lar muri. Pa la saran tar agalis a mani tetek na tena harum, 13 pa laatai la mang, “Mulor atongi ka larne, ‘Anamorom ning mila borbor duman, anunakakak a asaerla la hanot, pa la kinau pasa minatna.’ 14 Ning a ningnigo tagun amatanitu ir longor a warwara ana utnane, pa ir deke ono, milar nangan mulo,pa milar pak sen mulo kusun a warkurai.”15 Pa na tena harum la kibas pas a mani, pala toli arlar onoi ning di ka atai tar la ono.Pa a warwara ne i han sarara tetek a taraiJuda tuk anone.

E Iesu i hanot tetek anuna kakak a asaerla(Mk 16:14-18; Lk 24:36-49; Jn 20:19-23; Ap

1:6-8)16 Ning a bonot pa pisir takai a kakak a

asaer ane Iesu la han utumo e Galili ting namangir ning e Iesu ka atai tar la sur lar hantingia. 17Ning la oroi e Iesu, la lotu teteki,ika dingla onla, la urmatana nuknuk. 18 EIesu i han milau tetek la, pa i atongi tanlamang, “E God ka saran arop tar a rakrakaitak, sur ar warkurai a ututnala rop saotna langit pa te otleng lapiu. 19 Pa ningmulor han, mulor asaer a taraila miting namatanitu rop, sur la otleng anuk na kakaka asaer. Mulor baptais la ana risana e Tata,pa e Natnalik, pa a Talngan Tabu. 20 Pamulor asaer la sur lar mur a warwarala ropning ia ka atong tari ta mulo. Pa oroi, iauar kes taum o mulo tuk ana araropna.”

Page 46: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 1:1 43 Mak 1:17

A Wakak a Warwara o e IesuKarisitoMaki tumusiA warwara talapor nigo

EMak, ning a risana otleng e Jon, i tumusa buk ne. I a ningnigo na barsan ning itumtumus ana Wakak a Warwara. E Makbel tagun a ning a bonot pa pisir naur akakak a asaer anune Iesu. A tarai la nukimang eMak i los awarwara o e Iesu ta e Pitapa lamur i tumusi. E Mak i itna ot tisaot eJerusalem, pa i otleng i oroi a ututnala ninge Iesu i toli. Ning dala was e Mak 14:51-52ngandek i warwara onoi ot.

Lamur i hanot a tena harnangai ane Polpa e Barnabas ana nun diau a titol (Ap12:25).

E Mak i tumtumus tetek a tarai Rom surlar tasman a Wakak a Warwara o e Iesu.Ana buk ne i atai la mang, e Iesu ka ning arakrakaina i itna pa i tong akes a warkurai.I mang sur a tarai Rom pa dala otleng dalartasmani mang i momol ot mang e Iesu aNatna e God.

E Mak i tumus a galis a utna na kulkulanning e Iesu i toli, taum anamamahatla ningi kilangi, ika bel i tumus akes dingla naasasaer ane Iesu. Ning a utna otleng ninge Mak i tumusi i mange, mang e Iesu arakrakaina i itna kol o e Satan, pa i a TenaAlaun anundala.

A tumtumus aneMak i tuk tar ka o eMak16:8. Pa e Mak 16:9-20 ning a barsan masikot i tumusi.A tinan ana buk Mak:

E Iesu i turpas anuna titol (1:1-13)E Iesu i titol tumo e Galili (1:14-9:50)E Iesu i han usaot e Jerusalem (10:1-52)A ararop na wik pa a minat ane Iesu

(11:1-15:47)A kamkamtur ulak ane Iesu kusun a mi-

nat (16:1-20)

E Jon a Tena Baptais i warawai(Mt 3:1-12; Lk 3:1-18; Jn 1:19-28)

1 Ine a kamkamna ana Wakak a Warwarao e Iesu Karisito, a Nat e God. 2 A warwaraane God ning di ka tumus tari ana bukanuna propet Aisaia i atongi mange,“Oroi, ar sune anuka tena los warwara sur

ir nigon u,

pa ir atalapor anuma ngas.3A elngenamainla i arkabah ting na hanua

bel mang,‘Mulor sang a ngas anuna Leklek,mulor atostos anuna ngasla.’ ”

4 Io, e Jon a Tena Baptais i hanot ting nahanua bel, pa i sira baptais pa i warawai sura tarai lar lingir a nuknukinla pa dir baptaisla, pa e God ir kepsen anunla na toltollaulaula. 5A taraila rop misaot e Jerusalempamiting na hananuala rop tumo na paparJudia rop, la han teteki. La patuai talaporana nunla na toltol laulaula, pa i baptais lating na malum Jodan. 6 E Jon i mermer anakaen di toli ana hih a kamel, pa i dot ahatiana let di toli ana palaona bulumakau. Isira ien a mumla pa polona tatos. 7 Iwarwara talapormange, “Esaning imur taki leklek tak. Pa bel a tolsot pasi sur arpaksen a inau ana anuna su. A natarna koltana. 8 Iau ar baptais mulo ana malum, pa iir baptais mulo ana Talngan Tabu.”

E Jon i baptais e Iesu pa e Satan i lari(Mt 3:13—4:11; Lk 3:21-22; 4:1-13)

9 Ana pukakiarla ning e Jon i baptaisa taraila, e Iesu i hanot mitisa na hanuaNasaret ana papar Galili. Pa e Jon i baptaisiting na malum Jodan. 10Ning e Iesu i saurmiting la malum, i oroi a langit i sapang,pa a Talngan Tabu i han purum teteki arlarana tabun. 11 Pa a elngena mainla misaotna langit i atongi mang, “U a Natuklik, akatnan u, a gas kol hom.”

12 Pa ono otning a Talngan Tabu i sunesen e Iesu uting na hanua bel. 13 I kes tingiadiat a bonot a pukakiar pa e Satan i lari.I kes taum ona rokoiola pa a angelola lanangani.

E Iesu i kabah pas diat a tena migei uben(Mt 4:12-22; Lk 4:14-15; 5:1-11)

14Ningdi ka akas tar e Jonutingna rumaia dodot, e Iesu i hanot utumo na paparGalili, pa i warwara talapor ana Wakak aWarwara ane God, 15 i atongi mange, “Apukakiar ka hanot, pa a matanitu ane Godka milau. Mulor lingir a nuknukimulopa mulor tortorot ana Wakak a Warwara.”16Ning i asal ana hang ana puka tasi Galili,i oroi tetek naur a tas, e Saimon pa e En-dru kaning dia minggen a uben tisa latasi,anasa diau naur a tena minggen uben. 17 I

Page 47: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 1:18 44 Mak 2:3atai diau mang, “Mu lamut, mu mur iau,sur mu naur a tena ben tarai.” 18 Onootning dia kamtur pas kusun a ubenla padia muri. 19 Ning i asal siklik kale, i oroipas maleng naur a tas e Jems pa e Jon, naura nat e Sebedi, dia kes tingui na mon padia suk anundia na ubenla. 20 Ono otninge Iesu i kabah pas diau, pa dia han kusune tamandiau taum ana tarai a titol ting namon, pa dia muri.

E Iesu i kepsen a mot kusun ning a barsan(Lk 4:31-37)

21 Pa la han utumo e Kapernaum, pa anaPukakiar Sabat, e Iesu i kas uting na rumailotu, pa i asaer la. 22 La kulkulan ana nunaasasaer, anasa i asaer la, arlar o esaning awarkurai kaning tana. Bel i asaer la arlarana anunla na tena asaer tagun a warkuraila sira toli. 23Ning a barsan, a mot i solongii kes ting na rumai lotu, ono otning i kukukmange, 24 “U e Iesu a te Nasaret. Ur tolasa omila? U hanot sur ur alaulau mila?A tasman u ot, u a Tena Totoh ane God.”25 E Iesu i sairasi mange, “Gong u warwara!Purum kusun a barsan ning!”

26Amot i gulen rakrakai tari, pa i kukuk,pa i purum kusuni. 27 A tarai rop lakulkulan kol, pa la deke artalai la mang,“Asa ine? A tona asasaer. A barsan nei tong a warkurai pa ana nuna warwarai kepsen sen a motla, pa la longor tana.”28 Pa a warwara o e Iesu i han sarara anahananuala rop ting na papar Galili.

E Iesu i alangolango a galis a tinsaman(Mt 8:14-17; Lk 4:38-41)

29 Ning e Iesu taum ana kakak a asaer lapurum miting na rumai lotu, la han taumma e Jems pa e Jon, sur uting na rumaiane Saimon pa e Endru. 30 E anmuna eSaimon, a hane i sasam, pa i borbor taumana laplapang, pa la atai e Iesu ono. 31 Pa eIesu i han teteki, i tong pas a kuna, pa i datatur pasi, pa a laplapang i rop kusuni. Pa ahane ning i tabar la ana utna na hangan.

32 Ning a kamis ka sup tar, a tarai la benpas a tinsamanla rop pa la otleng ning amotla kaning onla tetek e Iesu. 33 A tarairop miting na hanua ning, la bukus ting nataman. 34Pa i alangolangopas a galis a taraining la sasam ana urmatana tinsaman, pa ikepsen a galis a mot kusun la. Pa i sairas a

motla sur gong lawarwara, anasa la tasmanot e Iesu.

E Iesu i warawai ting na papar Galili(Lk 4:42-44)

35 Ana lar, e Iesu i mata pa i purum. Ihan uting ana hanua bel pa i nunung teteke God. 36 Pa e Saimon taum onla ning lahan taum, la seren e Iesu. 37 Pa ning lapasteteki, la atai i mange, “A tarai rop laseren u.” 38Pa e Iesu i atai la mange, “Dalarhan uting anal hanuamilau, sur arwarawaiotleng tetek la. Ine a kamkamna ning ahanot suri.”

39 Pa i han taltal ting na papar Galili rop.I warawai ting na rumai lotu anunla, pa ikepsen a motla kusun a taraila.

E Iesu i alangolango pas a lepra(Mt 8:1-4; Lk 5:12-16)

40 Ning a barsan, a lepra, i han tetek eIesu, i kes ana bokona hana, pa i nunungrakrakai i mang, “Ning u mang, ur tol-sot sur ur alangolango pas iau.” 41 Pa eIesu i marisi, pa i tuslan a kuna, i tong apalaona, pa i atai i mang, “A mang ot, urlangolango.” 42 Ono otning a lepra i ropkusuni, pa i langolango ulak. 43 Pa e Iesui sune seni taum ana rakrakai a warwaramang, 44 “Gong u atai tar tik ono. Ur hanpa ur asangan u tetek a tena artabar teteke God, pa ur saran a artabar tetek e Godlarning e Moses ka atong tari. Ning urtoli larne ir talapor tetek a taraila manga palaom ka wakak ulak.” 45 Ika ning ipurum, iwarwara taltal onoi tetek a taraila.Ana toltol ning, i asanan tar e Iesu, pa belma i tolsot sur ir hanot talapor ting na tahanua. I taltal kama ting na hanua bel,maika a taraila miting na hanhanua la hanot teteki.

2E Iesu i alangolango pas a barsan ning a

palaona i mat(Mt 9:1-8; Lk 5:17-26)

1 Dingla na pukakiar i rop, e Iesu i hanulak utumoeKapernaum. A tarai la longorimang ika hanot tar ting na rumai, 2pa galisonla, la hanot teteki, pa belal pukna tinguina rumai, pa tumo lapiu na taman otleng.Pa e Iesu i warawai ana warwara ane Godtetek la. 3 Dingla na tarai la hanot taumana ning a barsan a palaona i mat. Diat a

Page 48: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 2:4 45 Mak 2:28

barsan la losi tetek e Iesu. 4 Ika a galis atarai la ka tur alar pasi pa bel la tolsot surlar kas anoi. La abit taum onoi usaot narumai, pa la regen pas ning a ris a pukula rumai tostos ana pukna ning e Iesu i kesia. Pa la alorong purum a barsan ning apalaona imat taum ana logo ngasna. 5Ninge Iesu i oroi anunla tortorot, i atai a barsanning a palaona i mat mange, “Natuklik,di ka kepsen tar anum na toltol laulau.”6 Dingla na tena asaer tagun a warkurai lakes tingia. La nuknuk mange, 7 “Sur asa abarsan ne i atongi larne? I atong saksakane God anasa i arlari ono. Esi ir kepsen atoltol laulaula? E God ka.” 8 Aiap ka e Iesuka tasman tar a nuknukinla, pa i deken lamange, “Sur asa mulo nuknuk larne? 9 Esina ngas a warwara ning bel i ngangaten surar atongi tana barsan ne? Ar atongimange,‘Di ka kepsen tar anumna toltol laulaula,’ oar atongi mange, ‘Ur kamtur, los pas a logongasim pa ur han’? 10 Ar atongi larne surmulor tasmani mang e God ka saran tar awarkurai tetek a Nat a Barsan sur ir kepsena toltol laulaula te lapiu.” Pa, i atai a barsanning a palaona i mat mange, 11 “A atai u, urkamtur, ur kibas a logo ngasim, pa ur hanuting na rumai ngasim.” 12 I kamtur, i kibasa logo ngasna, pa i purum na matanla rop.La rop la kulkulan pa la rakan aleklek pase God mange, “Bel mila sira oroi ta utnamanglarne. Onobot ne mila oroi i.”

E Iesu i kabah pas e Liwai(Mt 9:9-13; Lk 5:27-32)

13 E Iesu i han purum ulak utumo na risa puka tasi Galili, pa a tnan kunum a taraila hanot teteki, pa i turpas a asaer la anawarwara ane God. 14 Ning i han amon, ioroi tetek e Liwai, a nat e Alpius, i kes tingna rumai a los totokom, pa e Iesu i atongitana mang, “Ur mur iau.” Pa e Liwai ikamtur pa i muri. 15 Lamur, ning e Iesu ikes ana utna na hangan ting na rumai aneLiwai, a galis a tena los totokom taum anatena laulaula, la hangan taum o e Iesu pakakak a asaerla anunai. Anasa galis a taraila mur e Iesu. 16Dingla na tena asaer taguna warkurai, ning a Parisaiola, la oroi e Iesuning i hangan pa a tarai laulaula pa a tenakibas totokomla. La deken anuna kakak aasaerla mang, “Sur asa ning i hangan taumana tena los totokomla pa a tena laulaula?”

17Ning e Iesu i longori, i atai la, “A dokta beli hanot sur la ning la langolango. I hanotsur la ka ning la sasam. Bel a hanot sur atena tostosla. A hanot sur ar kabah pas atena laulaula.”

A kabah ana tamai(Mt 9:14-17; Lk 5:33-39)

18 A kakak a asaerla ane Jon taum anaParisaiola la tamai. Dingla na tarai la hantetek e Iesu, pa la dekeni mang, “I mangasaning a kakak a asaerla ane Jon taum anakakak a asaer anuna Parisaiola, la tamai,ika anum na kakak a asaerla bel?” 19 E Iesui keles la mange, “Ning ta barsan ir taulaitotoh, na halalna lar tamai mangmangasaning a barsan ning kaning ot i kes taumonla? Ning kaning ot i kes taum onla, bellar tamai. 20 Ika ta pukakiar ir hanot ningdir benmaskan pas a barsan ning kusun la,pa ana pukakiar ning lar bot tamai.

21 “Bel tik ir raprap ta tona dia kaen anata muarna. Ning ir toli larning, a tona ningdir raprap ono, ir silir sen aulak a muar akaen, pa ir taksilir kol. 22 Pa bel tik ir terea tona wain uting na turai a koto na wainning di toli ana palaona inagoi. Ning ir tolilarning a turai a koto na wain ir pusa, paa wain ir tapek, pa a koto na wain otleng irlaulau. Dir pek ot a tonawain uting na tonakoto na wain.”

E Iesu ot a Leklek ana Pukakiar Sabat(Mt 12:1-8; Lk 6:1-5)

23 Ana ning a Pukakiar Sabat, e Iesu ihan potor ting na barim a wit. Ning lahan amon, anuna kakak a asaerla la turpasa kumut kutus a witla. 24 A Parisaiola ladeken e Iesu mang, “Oroi! Sur asa ning latol a utna ning, pa bel la mur a warkuraitagun a Pukakiar Sabat?” 25 E Iesu i keles lamange, “I mangasa belot mulo was asaninge King Dewit i toli ning i taum ana tarailaning la armuri la murak, pa belal utnaanlai? 26Ning e Abiatar i ningnigo na tenaartabar tetek e God, e Dewit i kas uting narumai ane God pa i ien a bret ning di katabar tar e God ono. Pa i tabar la otlengning la armuri. A bret ning di sairasi kusuna tarai oros. I arlar ana Warkuraila sur atena artabarla ka tetek e God lar ieni.”

27 Pa e Iesu i atai la mange, “Di tol tar aPukakiar Sabat sur ir nangan a taraila, belsur a tarai lar nangan a Pukakiar Sabat. 28 I

Page 49: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 3:1 46 Mak 3:30maining a Nat a Barsan ot a Leklek tagun aPukakiar Sabat.”

3E Iesu i alangolango pas a barsan a kuna del(Mt 12:9-14; Lk 6:6-11)

1 E Iesu i kas ulak uting na rumai lotu,pa ning a barsan kaningia a kuna i del.2 Pa a tarai la tai sur ta ngas ning lar arupe Iesu ono, pa la ngoson murmuri mangir alangolango a tinsaman ana PukakiarSabat, o bel. 3 Pa i atai a barsan ning akuna i del mang, “Ur tur te lanigo tanlarop.” 4 Pa e Iesu i deken la mange, “Asaning a Warkuraila i atongi sur dir toli anaPukakiar Sabat? Dir tol a wakakna o dir tola laulauna, dir alangolango tik o dir saikoltik?” Ika bel la kelesi. 5 E Iesu i tai taltalana balakut tetek la. I nukmaris la anasala tagar a nuknukinla. Pa i atai a barsanning mang, “Ur kodos a kum.” I kodosi, paa kuna i tostos ulak. 6 Ning a Parisaiola lapurum, la han tetek a taraila ane Herot, pala warwara taum pas sur ta ngas ning larumkol e Iesu ono.

Atnan kunum a tarai la han tektek e Iesu7 E Iesu taum ana nuna kakak a asaer la

han utumo purum na puka tasi, pa a tnankunum a tarai mitisa ana papar Galili lamuri. 8 Pa a galis a tarai otleng la murimisaot na papar Judia pa e Jerusalem, pamitingnapapar Idumea, pamitimonaninga ris a malum Jodan pa mitimo e Tair pae Saidon otleng. A tnan kunum la hanot,anasa la ka longor tar a tatatnan utna ninge Iesu ka tol tari. 9-10 I ka alangolango pasa galis a tinsaman, pa la ning la kurah lasur sauran pas la, sur lar susur milau e Iesupa lar tuki. Pa i atai anuna kakak a asaerlasur lar dulan parung amon, sur ning a tnankunum a tarai la kar atalilis pasi, pa ir kasonoi. 11 La ning a mot i solsolong la, ning laoroi e Iesu lar punga purum namatana. Paa motla lar kukuk mange, “U a Nat e God.”12 Ika i atumarang la sur gong la atai tar tikmang, i esi.

E Iesu i aslang pas ning a bonot pa pisirnaur a aposel

(Mt 10:1-4; Lk 6:12-16)

13 Lamur e Iesu i han usaot na mangir,pa i kabah pas la ning i mang sur la, pa lahan teteki. 14 I aslang pas ka ning a bonotpa pisir naur, pa i atong la a aposella. Ikabah pas la sur lar han taum, pa ir sunesen la sur lar warawai ana warwara aneGod. 15 I saran tar a rakrakai tanla surlar kepsen a motla kusun a taraila. 16 Inening a bonot pa pisir naur ning i aslangpas la. E Saimon ning e Iesu i saran tarning a risana otleng e Pita. 17 E Jems ditasma e Jon naur a nat e Sebedi, ning e Iesu isaran ulak a risan diau mang e Boarnerges,a kamkamna mang naur a tena warwara,18 Endru, Pilip, Batolomiu, Matiu, Tomas,Jems a nat e Alpius, pa e Tadius, pa eSaimon ning tagun a kunum Silot*, 19 pa eJudas Iskariot, esaning i asobor tar e Iesu.

E Iesu pa e Belsebul(Mt 12:22-32; Lk 11:14-23; 12:10)

20 Lamur e Iesu i kas ting na rumai paa tnan kunum a tarai kale la han teteki,pa e Iesu taum ana nuna kakak a asaerlabel la tolsot sur lar hangan. 21Ning anunamangis a tarai la longor a utna ne, la hansur lar ben pasi, anasa a tarai la mang belma i tostos a nuknukna. 22 A tena asaerlatagun a warkurai mitisa e Jerusalem, laatongi mange, “Belsebul, a leklek anunamotla, kaning ma o e Iesu, pa i sira kepsena motla ana rakrakai e Belsebul.” 23 Pa,e Iesu i kabah la teteki, pa i warwaralarlar mange, “E Satan bel ir tolsot surir kepsen e Satan. 24 Ning ta matanituir sarara, a matanitu ning ir tur rakrakaimangmangasa? 25 Pa ning ta kabaitamanalar harum artalai tanla ot, bel ma lar kestaum. 26 Ning e Satan ir harum taum ananuna tena titolla, anunamatanitu bel ir turrakrakai, ir rarop ka.

27 “Bel tik ir tol sot pas sur ir kas uting narumai anuna ta rakrakai a barsan, pa ir lospas a ututnala mitisaui na rumai, ning belir dot akes nigon tari. Ning ot ir dot nigontari, ir bot los a ututnala anuna barsanning. 28 A atong momoli ta mulo: E Godir kepsen a toltol laulau anuna taraila, panunla na warwara laulau o e God. 29 Ikaning tik ir atong laulau a Talngan Tabu,bel tik ulak ma ir kepsen pasi. A toltollaulau ning ir tur tikin.” 30 E Iesu i atongi

* 3:18: Silot i a rising ning di atong a kunum a tarai ning la harum taum ana matanitu Rom sur lar langolango.

Page 50: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 3:31 47 Mak 4:23manglarne anasa la atongi ono mang, “Amot kaning ono.”

Tana e Iesu taum ana tastasnala(Mt 12:46-50; Lk 8:19-21)

31 E tana e Iesu pa na tastasna la hanot,la tur tumo lapiu pa la arsune suri. 32 Akunum a tarai la kes talilis pasi pa la ataii mang, “E tnam pa na tastasim la ne lapiu.La tai sur u.” 33 Pa i deken la mang, “Esi enang, pa esi la na tastasik?” 34Pa i tai tetekla rop ning la kes talilis pasi. Pa i atongilarne, “Oroi, la ne, e nang pa na tastasik.35Anasa esining i sira mur a nuknuk e God,i ka ning a tasik barsan, pa a tasik hane pae nang.”

4A warwara larlar ana tena omomai(Mt 13:1-9; Lk 8:4-8)

1 E Iesu i tur ulak pas a asasaer tumoko-rot na puka tasi. Pa a tnan kunum a taraila tur talilis pasi. Pa i kas uting na mon pai kes sa na puka tasi. A tnan kunum a tarairop la tur tumokorot nahang. 2Pa i asaer laana galis a utna ana warwara larlar. I asaerla mange, 3 “Longor! A tena omomai i hansur ir sapran a pat a witla. 4 Ning i sapranamon la, dingla la punga ting na ngas pa amanila la rowoi ot pa la ien sen la. 5Dinglaotleng la punga ting na pukna ning i hatat,pa belal galis a piu ono, pa la gomo kapit,anasa a piu bel i but. 6 Ika ning a kamis isasai ot, la main pa la marang rop, anasabelal wakirinla. 7 Dingla na patna otlengla punga tar ting na tinine rosrosla, pa arosrosla la gomo ot pa la rau alar pas la,pa bel la wai. 8 Pa dingla na patna otlengla punga ting na wakak a piu. La gomopa la itna amon pa la wai, dingla natol abonot a wanala, dingla diono na bonot, padingla takai a mar.” 9 Lamur e Iesu i mang,“Esining a talngana kaning, i wakak ning irlongor ono.”

E Iesu i asaer ana warwara larlar tetek atarai rop

(Mt 13:10-17; Lk 8:9-10)10 Ning e Iesu kama taum ana ning a

bonot pa pisir naur a kakak a asaer padingla na tarai la kes, la dekeni ana war-wara larlarla. 11 Pa i atai la mang, “E Godka saran tar a tastasim ta mulo sur mulortalapor ana ututnala ana nuna matanitu,

ning nating i kes kumna. Ika tetek a taraimasik, dir asaer la ona utnala rop anawarwara larlar, 12 sur,‘lar oroi pa lar oroi, ika bel lar oroi lalani,lar longori pa lar longori, ika bel lar longor

lalani,pa bel lar tastasmai ono.

Ngandek ning lar oroi lalani pa lar man-anos,

pa, lar ulak tetek e God, pa ir kepsen atoltol laulau anunla.’ ”

E Iesu i pak a kamkamawarwara larlar anatena omomai

(Mt 13:18-23; Lk 8:11-15)13 Pa e Iesu i deken la mange, “Bel mulo

talapor ana kamkama warwara larlar ne?Mulor tasman mangamangasa a kamkamaana dingla na warwara larlar otleng? 14 Atena omomai i arlar ana tena warawai ningi asaer ana warwara ane God. 15 A pat awitla ning la punga ting na ngas, la arlarana tarai ning la longor a warwara, pa eSatan i hanot, pa i kepsen awarwaramitingna balanla. 16Dingla na tarai otleng la arlarana pat a witla ning la punga ting na puknaning i hatat. Ning la longor a warwarala tong akesi ana gasgas. 17 Ika a war-wara bel i kes rakrakai ting na balanla, bellar tur rakrakai arlar ana witla ning belalwakirinla. Ning a mamahatla ir hanot, padir alaulau la ana warwara ning la tortorotano, lar punga kapit. 18 Dingla na tarai laarlar ona pat a witla ning la punga tar tingna tinine rosrosla. La longor a warwara,19 ika a nuknukinla sur a wakak a keskeste lapiu, pa nuknuk otleng sur anunla nagongon ning i asongo a nuknukinla, pa anuknuk sur a ututnala masik, la rau alar awarwara ane God, pa bel i wai. 20Dingla natarai la arlar ana pat a witla ning la pungating na wakak a piu. La longor a warwarapa la muri, pa la wai, dingla na tarai natola bonot, dingla na tarai diono na bonot, padingla na tarai otleng takai a mar.”

A warwara larlar ana lam(Lk 8:16-18)

21 Pa e Iesu i atai la mange, “Bel tik ir lospas ta lam pa ir aroh alari ana paket, pa belir suah i otleng ting nahai a logo. Ir suah iot saot na turtur ngasna. 22A ututnala ropning i kes kumna, lamur ir kes puasa. Pa aututnala rop ning di bunuri, lamur ir hanottalapor. 23 Esining a talngana kaning, i

Page 51: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 4:24 48 Mak 5:13wakak ning ir longor ono.” 24E Iesu i atai lamange, “Mulor nuknuk wakak ana sa ningmulo longori. Ning mulor longor wakak,dir saran a wakak a tastasman ta mulo. Pamulor kibasi ir itna kol. 25 Esining i tongakes anuka asasaerla, dir tabar ulaki anawakak a nuknuk, pa tik ning bel i tong akesanuka asasaerla, dir kepsen otleng anunasiklik wakak a nuknuk kusuni.”

A warwara larlar ana pat a witla ning lagomo

26 E Iesu i atongi otleng mange, “Amatanitu ane God i arlar ana barsan ningi sapran tar a pat a witla ting na kabalapiu.27Ning i borbor anamoromla pa i siramataana kabakiarla, a pat a wit la pusa ot pa lagomo, pa a barsan bel i tasmani mang lapusa ot pa la gomo mangmangasa. 28A piuot i agomo a rakai a wit larne: a pakana ipusa nigo, pa lamur a sarna i gomo ot, pa apatna i mur ot. 29Ning a patnala ka makospa a kalang a sol ka hanot, a barsan ir piratpas la.”

A warwara larlar ana pat a mastad(Mt 13:31-32, 34; Lk 13:18-19)

30 E Iesu i atai la mange, “Ar larlar amatanitu ane God ana sa? Pa esi na war-wara larlar ar papak ono? 31 I arlar ana patamastad. I natarna kol tana pat a rakai rop,ning di omani ting na kabalapiu. 32Ning dika oman tari, pa i gomo, i itna kol tana rakaia hanganla rop pa i suah sarara a tatatnanrakrakana, pa a manila la sira tol pios saotna rakrakana ning i molmol.”

33 E Iesu i warwara tetek la ana galis awarwara larlar ning i arlar ana nunla namananos, 34 pa bel i warwara tetek la anata maskan a warwara, a warwara larlar ropka. Pa ning la kama taum ana nuna kakaka asaer lar kes, ir papak bot ana kamkamawarwara larlarla.

E Iesu i sairas a top pa a wuwu(Mt 8:23-27; Lk 8:22-25)

35 Ning a rah ma ana pukakiar ning, eIesu i atai anuna kakak a asaerla mang,“Dalar han lakai utumo na ris a puka tasi.”36 La kas tetek e Iesu ting na mon, pa lahan kusun a kunum a taraila. Pa dinglana mon otleng la han taum onla. 37 Pa arakrakai a wuwu i hanot, pa a top i songa mon pa siklik ir murung. 38 E Iesu iborbor tumo lamur ana mon pa i ululnge

ana pilo. A kakak a asaer la amata i, pa laatai i mange, “Tena Asaer, dala kar hirua!Mangmangasa, bel u ngara ondala?” 39Pa ikamtur, i sairas a wuwu, pa i atai a top, “Urmanah! Ur mililo.” Pa a wuwu i manah paa tasi i mililo rop. 40 E Iesu i atai la mange,“Sur asa ningmulomatmataut? Imangasa,belot mulo tortorot?” 41 La matmataut kol,pa la deken artalai la mange, “Esi na ngas abarsan ne, sur a wuwu pa a top diar longortana?”

5E Iesu i kepsen amotla kusun ning a barsan(Mt 8:28-34; Lk 8:26-39)

1 E Iesu taum ana nuna kakak a asaerlala sot ting na ris a puka tasi Galili, ting napapar anuna tarai Gerasa. 2 Ning i purumkusun a mon, ning a barsan miting nakulam a minatla, ning a mot i solong tari,i han barati. 3 A barsan ning i laun kating na kulam a minatla. Bel tik i tolsotsur ir dot akes pasi, a sen otleng bel i tohpasi. 4 Di sira dot naur a kuna pa naur ahana ana senla, ika i sira dat kutus ka a senkusun naur a kuna, pa i sira sai siksiklik asen miting na naur a hana. Pa bel tik iramolmol pasi. 5 Pa i sira kukuk mokos anahiakamisla pa ana moromla ting na kulama minatla, pa ting na mangirla otleng, pai kotkot a palaonala ana hatatla. 6 Ning ioroi bakbak pas e Iesu, i dun teteki pa i kesana naur a bokon na hana salanigo tana.7A barsan ning i kukuk kol mange, “Iesu, aNat e God a Leklek Kol, asaning ur toli hok?A nunung u ana risana e God sur gong uakadik iau.” 8 I atongi larne, anasa e Iesuka atai tari mang, “U amot, purum kusun abarsan ne!” 9Pa e Iesu i dekeni mange, “Esina risam?” I kelesi mang, “A risak a liur amot, anasa mila galis kol.” 10 Pa i nunungrakrakai e Iesu sur gong i sune sen la kusuna pukna ning.

11 A tnan liur a boroi la hangan ting namangir ning i milau. 12 A motla la nunungrakrakai e Iesumang, “Ur sunemila tetek aboroila sur milar kas uting onla.” 13E Iesu imalmaling sen la. La purumkusun abarsanning, pa la kas tar ana boroila. A boroila laliu purumuting na palis sur utumona pukatasi, pa la dom rop. A boroila rop i arlar ananaur a rip.

Page 52: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 5:14 49 Mak 6:314 La ning la tai alar a boroila, la dun

ulak, pa la atatai ana utna ne ting na hanuaanunlai pa dingla na hananuala otleng. Paa tarai la han sur lar oroi asaning i hanot.15Ning la hanot tetek e Iesu, la oroi a barsanning a kabaliur a motla la ka purum tarkusuni. Kaning i kes, ka pipis pas pa kamananos ulak. Pa la matmataut. 16 Laoroi asaning e Iesu i toli, pa la atai a taraiana utna ning i hanot ana barsan ning amotla la solong tari, pa ana boroila otleng.17 Lamur la nunung ongongos e Iesu sur irhan kusun anunla papar.

18 Ning e Iesu i kas ana mon, a barsanning a motla la solong tari, i nunung eIesu sur diar armuri. 19 Ika e Iesu bel imalmaling, i atai i kamange, “Ur han utingna num a rumai tetek a maimla, pa ur ataila ana tnan utna ning a Leklek ka tol tarihom, pa ana nuna marmaris tetek u.” 20 Pai han, pa i warwara amon utumo na paparDekapolis* ana tnan utna ning e Iesu ka toltari onoi. Pa a tarai rop la kulkulan.

E Iesu i alangolango pas ning a hane pa ialaun pas a nat e Jairus

(Mt 9:18-26; Lk 8:40-56)21 E Iesu i kas ana mon pa i ulak uto na

ris a puka tasi. Ning i kes tumokorot, atnan kunum a tarai la atalilis pasi. 22Ninga ningnigo tagun a rumai lotu a risana eJairus, i hanot. Ning i oroi e Iesu, i pungana hanrawai salanigo tana. 23 Pa i nunungkol mange, “A natuk hane, milau ir mat.Lamut, dar han pa ur suah naur a kum saotono, sur ir langolango ulak pa ir laun.”

24 Ning dia han taum, a kunum a tarai lamur e Iesu, pa la tur alar pasi.

25 Ning a hane tingia i sasam ana tin-saman a suluk. Ka sasam pas ning a bonotpa pisir naur a rau. 26 Ka han pas tetek agalis a doktala sur lar nangani, ika la sarana tnan kankan teteki pa la amus pas anunamani. I rakrakai kol ma a tinsaman ningono. 27-28Ning i longor a warwara o e Iesu,i nuki mang, “Ning ar tuk ka anuna kaenar langolango ulak.” Pa i han tumo lamurtanana tinine kunuma tarai, pa i tuk anunasaket. 29 Pa a suluk i suah kakat, pa a hanening i kilang a palaona mang a tinsamanka rop. 30 Ning e Iesu i kilangi mang a

rakrakai i han kusuni, i talingir na tininekunum a tarai, pa i deke mange, “Esining ituk anuka kaen?” 31 Anuna kakak a asaerla atai i mang, “U oroi ot a kunum a taraine la tur talilis pas u, sur asa ning u kabahmang, ‘Esining i tuk iau?’ ” 32 Ika e Iesu itatatai taltal sur esining i tuk tari. 33Ahanening i matmataut, pa i koloron, anasa itasman a utna ning i hanot ono. I han teteke Iesu, i punga salanigo tana, pa i atongpuasa a utna ning ka tol tari. 34 Pa e Iesui atai i mange, “Natuklik, anuma tortorotka alangolango pas u. Ur han taum ana balmolmol, anuma tinsaman ka rop.”

35 Kaning ot e Iesu i warwara, dingla natarai la hanot miting na rumai ane Jairus,pa la atai i mang, “Sur asa ning u amolot aTena Asaer? E natum hane ka mat.”

36 E Iesu i longor warwara ning, i ataika e Jairus mang, “Gong u matmataut. Urtortorot ka.” 37 Bel i malmaling pas tik surir muri, ika i ben pas e Pita, e Jems ditas mae Jon. 38Pa ning la hanot ting na rumai aneJairus, e Iesu i longor a totbor, pa aregaiana domos. 39 I kas pa i atai la mange, “Atotbor pa tintinangis na sa ining? A kaklikning bel i mat, kaning i borbor duman ka.”40 La malani ka. I sune purum sen la rop, iben pas a tamana kaklik pa e tana, pa ditolotleng ning ditol han taum ono, pa la kastetek a kaklik. 41 E Iesu i tong pas a kunakaklik hane ning, pa i atai i mange, “Talitakoum!” A kamkama warwara ne, “Hanelik,a atai u, ur kamtur.” 42 Aiapka i kamtur pai han taltal. A hanelik ning ka takai a bonotpa pisir naur a rau anunai. Pa la kulkulankol. 43E Iesu i sairas rakrakai tar la sur gongla warwara ana utna ne. Pa i atai la sur lartabar a hanelik ning.

6A tarai Nasaret bel la tortorot o e Iesu(Mt 13:53-58; Lk 4:16-30)

1 E Iesu taum ana nuna kakak a asaerla han mitingia pa la hanot ting na hanuaane Iesu. 2 Ana Pukakiar Sabat i asaer atarai la ting na rumai lotu, pa a galis a taraining la longori la kulkulan kol, pa la kabahmang, “A barsan ne i kibas a tastasmailane taha ia? Esi na ngas a tastasman ningdi ka saran tari tana sur ir tol a tatatnanutna na kulkulan? 3 I a tena tol rumai ka,

* 5:20: Dekapolis a kamkamna mang ning a bonot a tatatnan hanua.

Page 53: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 6:4 50 Mak 6:29

a nat e Maria. Na tastasna otleng, e Jems,Josep, Judas pa e Saimon, pa na tastasnahane kanet ka dala laun taum.” Pa bel lagas ono. 4 E Iesu i atai la mang, “Di sirahanrawai a propet ting na hanuamasik, ikala ot ting na hanua ngasna, na mainala pala ot ting na rumai ngasna bel la hanrawaii.” 5 E Iesu bel i tolsot pas al galis a utna nakulkulan tingia, ika i suah naur a kuna anadingla na tinsaman, pa i alangolango pas la.6 Pa e Iesu i kulkulan mang bel la tortorotono.

E Iesu i sune sen ning a bonot pa pisir naura kakak a asaerla

(Mt 10:5-15; Lk 9:1-6)Lamur e Iesu i han ting na hanhanuala

pa i asaer a taraila. 7 I kabah pas ning abonot pa pisir naur a kakak a asaerla, pa isune naunaur onla, pa i saran tar a rakrakaitanla sur lar kepsen a motla. 8 I atai lamang, “Gong mulo los tar al utna ting nanumulo a tinan, mulo los ka a bulse. Gongmulo los al utna na hangan, gong ta bekpa gong mulo los tar al mani ting na bak.9Mulor han ka ana su ting na hammulo, pagongmulo los al kelkeles.” 10 I atai la otlengmange, “Ning mulor kes ting na ta rumai,mulor kes ot tingia tuk ana pukakiar ningmulor han kusun a hanua ning. 11 Ning tahanua bel lar gasgas pas mulo, pa bel larlongor anumulo na warwarala, ning mulorhan kusun a hanua ning, mulor tang sena kubus kusun a hamulo, sur a asilang natumarang tetek la.”

12 Pa la han pa la warawai tetek a tarailasur lar lingir a nuknukinla. 13 La kepsen agalis a mot, la sabar a galis a tinsaman anawel, pa la alangolango pas la.

E Herot i nuki mang e Iesu i ka e Jon(Mt 14:1-2; Lk 9:7-9)

14 E King Herot i longor a warwara o eIesu, anasa a tarai la rop la ka tasman e Iesu.Dingla la atongi ono mang, “A barsan nee Jon a Tena Baptais, ka laun ulak kusuna minat. I maining i tol a ututnala nakulkulan.” 15 Dingla la mang, “Ai e Elaija.”Dingla otleng la atongi ono mang, “E Iesui ning a propet arlar ana propetla tagunnating.” 16 Ika ning e Herot i longor aututnala ne o e Iesu, i atongi mange, “Ia kaumsem tar ana ruana e Jon, pa ne ka launulak kusun a minat!”

E Herot i umsem a pukul e Jon a TenaBaptais

(Mt 14:3-12)17-18 Lanigo e Herot i sune sen anuna

tena harumla pa la tong pas e Jon, la dotipa la akasi ting na rumai a dodot. E Heroti toli larne anasa e Jon ka usur tari onomang, “Bel i tostos ning u taulai e Herodias,e harimlik.”

E Jon i atongi larne anasa e Herot ka datpas e Herodias, a hane ane Pilip e tasnalik,pa i taulai i. 19 E Herodias i nget e Jon pa imang sur ir umkoli anasa iwarwara ondiauana nundiau a tinaulai. Bel i tolsot pasi surir umkoli, 20 anasa e Herot i matatan e Jon,pa i tasmani mang i a wakak a barsan pa atena tostos. Pa e Herot i tai alar e Jon. Igas sur ir longor anuna na warwara, maikai loklokron a nuknukna ono.

21 E Herot i nuk pas a pukakiar ningdi agoni ono, pa i tol a tnan ngasa. Io,e Herodias i nuk pas ning a ngas sur dirumkol e Jon. E Herot i tol a tnan ngasasur a ningnigola tagun anuna matanitu,pa a ningnigola anuna tena harumla, paningnigola mitisa e Galili. 22 Ning la kesana ngasa, e nat na hane Herodias i kas pai tortor tanla. E Herot pa a taraila ning lahangan taum ano, la gas kol ono. Pa i atai abasbas ning mange, “Ar tabar u ana ta utnaning ur mang suri tak.” 23Pa i lele rakrakaitanamange, “Asa kama ning ur nunung iausuri ar sarani ka. Ning ur nunung iau surta tuk a matanitu ar sarani ka.” 24 Pa i hantetek e tana pa i dekeni mang, “Asa ningar nunung suri?” E tana i kelesi mang, “Urnunungi sur a pukul e Jon a Tena Baptais.”25Aiap ka a basbas ning i kas tektek e KingHerot, pa i atai i mange, “Ano otne a mangsur ur suah a pukul e Jon a Tena Baptaisting na ta pelet pa ur sarani tak.”

26 A king i bal maris kol. Ika bel mai tolsot sur ir ngongoio, anasa ka lele tarmang asa kama ning ir nunung suri, irsarani ka, pa a tarai ning la kes taum anoana ngasa, la ka longor tar anuna warwara.27 I sune kapit ning a tena harum sur ir lostar a pukul e Jon teteki. A tena harum ikas uting na rumai a dodot, pa i umsemana pukul e Jon. 28 I suahi ting na peletpa i sarani tana basbas, pa i sarani ta etana. 29 Pa ning a kakak a asaerla ane Jon

Page 54: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 6:30 51 Mak 7:3la longori, la hanot pa la los pas a minatnapa la akasi ting na kulam a minat.

E Iesu i tabar dilima na rip a tarai(Mt 14:13-21; Lk 9:10-17; Jn 6:1-14)

30 Pa a aposella, la atalilis pas e Iesu, pala atai i ana ututna rop ning la ka tol tari,pa la ka asaer tar a taraila ono. 31 Pa eIesu i atai la, “Mulo lamut, dalar han sur ahanua bel, sur mulor manah pas.” I atongilarne anasa a galis a tarai la hananot, pabel ta pukakiar sur e Iesu pa nuna aposellalar hangan ono. 32 Pa la kas ana mon pa lahan uting na hanua bel. 33 A galis a taraining la oroi pas a mon, la oroi lalan pase Iesu taum ana nuna kakak a asaerla. Ladun kusun a hananuala, pa la nigo ot utingna pukna ning lar sot ono. 34 Ning e Iesui sot tingia, i oroi a tnan kunum a tarai. Imaris kol la, anasa la arlar ana sipsipla ningbel ta tena tai alar anunlai. Pa i turpasisur ir asaer la ana galis a ututnala. 35Ningka rah anuna kakak a asaerla la han teteki,pa la atai i mange, “A hanua bel ka ine,pa ka rah otleng. 36 Ur sune sen a tarailane sur lar han uting anal hananua milau,pa tatatnan hanua otleng sur lar lou pas alutna na hangan sur lar ieni.”

37 E Iesu i keles lamange, “Mulo otmulortabar la.” La atai i mang, “Ning milartabar la, ir arlar ana arlou tagun a siwala kalang. Mangasa, milar sai a tnan manine?” 38 E Iesu i deken la mang, “Naisa bretkaningmulo losi? Mulor han pamulor tai.”Ning la ka talapor pas, la atai e Iesu mang,“Dilima na bret pa naur a sis.”

39 Pa e Iesu i sune anuna kakak a asaerlasur lar atai a taraila, sur lar kes ana taktakaikunum ting na ulai. 40Pa la kes ana taktakaikunum, dingla na kunum taktakai a mar,pa dingla dildilima na bonot. 41 Pa e Iesu ikibas pas dilimana bret pa naur a sis, i tadaiusaot na langit, i atong wakak tetek e Godonoi. I kibik dilima na bret, pa i sarani tananuna kakak a asaerla sur lar asalar a tarailaono. I tabar la otleng ana naur a sis. 42 Larop la hangan pa la masur. 43 Pa la songbukus pas ning a bonot pa pisir naur a ratanamahna bret pa sis. 44Awawas ana taraika i arlar ana dilimana rip, ika a gurarala pakakakla otleng la hangan taum onla.

E Iesu i han saot na palai a tasi(Mt 14:22-23; Jn 6:15-21)

45 Aiapiap ka e Iesu i sune sen anunakakak a asaerla sur lar kas ana mon pa larnigo utumo e Betsaida tumo na ris a pukatasi. Pa i, i kes ot sur ir sune sen a tarai.46Ning a tarai la ka han sarara, e Iesu i hanusaot na mangir sur ir nunung. 47 Ningka rah morom, a mon i han potor a pukatasi, pa e Iesu kama kaning i kes tumo korotlatasi. 48E Iesu i oroi lamang ka tekes la anaulusu, anasa a wuwu i harum misa lanigo.Ana lar, e Iesu i han saot na palai a puka tasitetek la. Pa siklik ir han bolos la. 49 Ningla oroi pasi ning i han saot na palai a pukatasi, la nuki mang a ingun, pa la kukukuk,50 anasa la rop la oroi, pa la matmatautkol. Pa e Iesu i warwara kapit tetek lamang, “Mulor kosom, iau ka ne. Gongmulomatmataut.” 51 Ning e Iesu ka kas tetekla uting na mon, a wuwu i rop kakat. Pala kulkulan kol, 52 anasa bel la tastasmanwakak ana utna na kulkulan ning e Iesu katol tari ana dilima na bret pa naur a sis.Anasa bel la mang sur lar kibasi.

E Iesu i alangolango a tinsamanla tumo eGenesaret

(Mt 14:34-36)53Ning la ka han lakai tumo na ning a ris

a puka tasi, la sot tumo na papar Genesaretpa la dot akes tar a mon. 54Ning la purumkusun a mon, a tarai la oroi lalan kapit pase Iesu. 55 La dun sur a tinsamanla ting nahananuala rop ting na papar ning. Pa ningla longori mang e Iesu kaning i kes ting nata hanua, la los a tinsamanla ana logola sura hanua ning. 56 Ana nanatar a hanhanuapa tatatnan hanhanua ning e Iesu i han ia,la aborbor a tinsamanla ting na arpotor ahanua. Pa tinsamanla la nunung e Iesu surlar tuk tar ka a tuka kaen anunai. La ropning la tuk tari la langolango.

7A tarai la atarna sen a warwara ane God(Mt 15:1-9)

1 A Parisaiola pa tena asaerla tagun awarkurai misaot e Jerusalem, la han taumtetek e Iesu, 2 pa la oroi dingla na kakaka asaer ane Iesu, la hangan ka ana dur akunla, bel la gos nigon pas a kunla. 3 AParisaiola pa a tarai Juda rop bel lar hanganning bel la gos kunla, anasa la sira mur aasaerla ana anundala a tarai tagun nating.

Page 55: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 7:4 52 Mak 7:30

4 Ning la ulak miting na pukna na sisiurai,lar gos nigon pas ot a kunla, lamur larhangan. Galis a utna otleng lar toli, lar gosa kapla, a kurola pa a ketella. 5A Parisaiolapa tena asaerla tagun a warkurai la dekene Iesu mang, “Sur asa ning anuma kakaka asaerla bel la mur a asaerla ana nundalaa tarai tagun nating? La hangan ka anadur a kunla.” 6 Pa e Iesu i keles la mange,“A warwara ane Aisaia i momol ot, ning iwarwara na propet nigo tar o mulo a tenaasasongola mang,‘A tarai ne la hanrawai iau ka ana pahanla,

ika a balanla i bakbak kol kusun iau.7 La lotu oros ka tetek iau,

anasa la asaer a taraila ana warkurailaanuna taraila ka.’

8 Mulo ka han kusun tar a Warkuraila aneGod, pa mulo mur kama asasaer anunataraila.”

9 Pa e Iesu i atai la mange, “A momolnaot, mulo longor orsan a warkurai ane God,surmulormur a asaerla ana numulo a taraitagun nating. 10 E Moses i atongi mange,‘Ur hanrawai e tamam pa e tnam.’ KisimBek 20:12Pa i atongi otleng mang, ‘Esining ir war-wara laulau o e tamana pa e tana dirumkoli.’ Kisim Bek 21:1711 Ika mulo, mulo asaer a taraila mang, iwakak ka ning tik ir atai e tamana pa e tanamang, ‘Asaning ar nangan mu ono, ia kasaran tari tetek e God.’ 12 Ana asaer ning,mulo sairasi sur gong i nangan e tamanapa e tana. 13 Ning mulo toli larning, muloanatarna pas a warwara ane God, pa mulomur ot a asaerla ning mulo kibasi tananumulo na tarai tagun nating. Pa a galis aututna otleng larne ning bel i tostos mulotoli.”

A ututna ning ir adur tik namatana e God(Mt 15:10-20)

14 E Iesu i kabah ulak a kunum a taraiteteki, pa i atongi mang, “Mulo rop mulorlongor iau, pamulor talapor ana nuka war-wara. 15-16 Asaning tik ir ien pasi pa i kasting na balana, bel ir aduri namatana eGod.Ika asaning i purum kusun a nuknukna, ining ir aduri namatana e God”.*

17 Ning e Iesu i han kusun a kunum ataraila, pa i kas uting ui na rumai, anunakakak a asaer la dekeni ana warwara larlarne. 18 Pa i atai la mange, “I mangasa belmulo talapor? I mangasa bel mulo tasmanimang a ututnala rop ning i kas ting nabalan tik, bel ir aduri namatana e God?19 Anasa bel i kas uting na nuknukna, i kaska uting na balana pa ir kepseni.”

Ning i atong a warwara ne, i atong tala-pori mang a utna na hangan rop i wakak.20 I atongi otleng mange, “A utna ningi purum pas miting na nuknukin tik, ining ir aduri. 21 Ine a ututnala ning isira purum miting na nuknuk a taraila: Anuknuk laulau, na toltol a pamuk, a kink-inau, umkol a mainla, a toltol laulau ana tahane anuna tik o ta barsan anuna tik, 22 atoltol a muk, a laulau a ginina, a asasongo,toltol na tintaulai pa bel ta meme ono, ramsur a ututnala, di anan saksakan tik, a toltolna aitna pa dat abarah a pukulundi pa alonglong a toltol. 23 A ututna laulaula ropne la purummiting na nuknuk a taraila, pair adur la namatana e God.”

A tortorot ana hane ning bel a hane Juda(Mt 15:21-28)

24 E Iesu i han mitingia, pa i hanot milaua hanua Tair. I kas uting na ning a rumai.Bel i mang sur tik ir tasmani, ika bel i tolsotsur ir mumun. 25Ning a hane, a natna hanea mot kaning ono. Ning i longor a warwarao e Iesu, aiapka i han pa i punga tuntudusalanigo ta e Iesu. 26 A hane ning, i a hanePonisiamiting na papar Siria, belsur a haneJuda. I nunung e Iesu sur ir kepsen a motkusun e natnalik.

27 Pa e Iesu i atai i mang, “Dir tabarmasur nigon a kakakla. Bel i tostos sur dirlos pas a utna na hangan ana kakakla pa dirminggeni tana papla.” 28 Pa a hane i kelesimang, “Leklek, a momolna ot ning. Ika apapla otleng ting nahai logo, la sira ien amumut a utna na hangan ana kakakla.”†29 Pa e Iesu i atai i mange, “Ana num awakak a arkeles, ur han ka, amot ka purumtar kusun e natumlik.” 30 Ning a hanei ulak, i oroi e natnalik, kaning i borbor

* 7:15-16: Dingla na tena mananos ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwara otleng i kes te na ves ne, imanglarne: ‘Esining a talngana kaning, i wakak sur ir longor ono.’ † 7:28: A kakakla i warwara larlar ana taraiJuda. Pa a papla i warwara larlar ana taraila ning bel a Judala. A utna na hangan i warwara larlar ana sa ning e Iesu itoli tetek a tarai Juda.

Page 56: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 7:31 53 Mak 8:21tar ting na logo ngasna. A mot ka purumkusuni.

E Iesu i alangolango pas a talnganakutkutpa a ngatlau

31 E Iesu i han kusun a hanua Tair pa ihan potor e Saidon sur a puka tasi Galili, pai hanot ting na papar Dekapolis.‡ 32A taraila ben pas ning a barsan a talnganakutkuttetek e Iesu, pa la nunungi sur ir suah akuna ono. 33E Iesu i benmasik pasi kusun akunum a tarai, pa i suah naur a pitlai kunatingnanaur a talnganabarsanning. Lamuri namis pas, pa i tong a laigerem a barsanning. 34 I tadai usaot na langit, i los wuwupas, pa i atai i mang, “Epata!” A kamkamnamange: “Ur Sapang!” 35 Pa a talngana italapor, a laigeremna i tapalas pa i warwaratalapor kakat. 36Pa e Iesu i sairas rakrakai ataraila sur gong la atai tar tik ono. Ika ningi sairas la, bel la longor pasi, a warwaraono i han sarara ka. 37 La ning la longor autna ne, la kulkulan kol ono, pa la atongilarne, “E Iesu i tol wakak pas a ututnalarop. I awakak pas a talngana kutkutla surlar longor, pa a ngatlaula sur lar warwara!”

8E Iesu i tabar diat a rip a tarai(Mt 15:32-39)

1 Na tinine pukakiarla ning, a tnankunum a tarai la hanot taum, pa belal utnana hangan sur lar ieni. E Iesu i kabah pasanuna kakak a asaerla teteki pa i atai lamang, 2“Amaris kol a taraila ne, anasa la kakes taum hok te natol a pukakiar, pa belalutna sur lar ieni. 3Ning ar sune sen la suranunla na hanhanua taum ana munurak,lar suah mat ting na ngas, anasa dinglaonla, la hanot miting na bakbak.”

4 Anuna kakak a asaer la dekeni mang,“Mitaha al utna na hangan sur dalar tabarla ono? Anasa a hanua bel ka ine.” 5 EIesu i deken lamang, “Naisa bret ningmulolosi?” La kelesi mange, “Dionomahis ka.”

6 E Iesu i atai a kunum a tarai sur lar kesting na piu. I kibas pas mais a bret, i atongwakak pas onoi tetek e God, i tibiki pa isarani tana anuna kakak a asaerla, sur lartabar a taraila ono. Pa la tol soti. 7 La lospas naisa na nanatara sis otleng, pa i atongwakak pas ono, pa i sarani sur lar asaurani

tana taraila. 8A tarai la hangan pa lamasur.Lamur a kakak a asaer la song bukus pasmais a rat ana mah a utna na hangan. 9 Awawas ana tarai ka i arlar ana diat a rip,ika a gurarala pa kakakla otleng la hangantaum onla. Pa lamur e Iesu i sune sen la.10E Iesu taum ana nuna kakak a asaer la kasuting na mon, pa la han utumo na paparDalmanuta.

A Parisaiola la nunung e Iesu sur ir tol tautna na kulkulan

(Mt 16:1-4)11 A Parisaiola la hanot tetek e Iesu pa la

arlak na warwara tataum ono. La mang surlar tohi. La nunungi sur ir tol ta akinalangsur ir asangani mang i misaot na langit.12 E Iesu i ngoro pa i mang, “Sur asa atarai tagun anone la nunung sur ar tol taakinalang? A atongmomoli tamulo, bel dirtol ta akinalang ta mulo.” 13 Pa i kas ulakana mon, pa la han kusun la utumo na ris apuka tasi.

A tumarang ana is anuna Parisaiola pa eHerot

(Mt 16:5-12)14 A kakak a asaer la dumani sur lar los

al bret, takai sot ning la losi ting na mon.15 Pa e Iesu i warwara na tumarang tetekla mang, “Mulor tumarang ana is anunaParisaiola pa e Herot.” 16 Pa la warwarataumana kamkamawarwara ane Iesu, pa laatongi mang, “I atongi larning, anasa belalbret andalai.” 17 E Iesu i tasman anunlawarwara pa i atai la mang, “I mangasa ningmulo atongi manga belal bret? Bel mulotasmani, pa belot mulo talapor? I mang-mangasa ning mulo tagar a nuknukimulosur gong mulo kibas anuk na asasaerla?18 A matamulo i kes, ika bel mulo tai ono.A talngamulo kaning ika bel mulo longorono. Mulor nuk pasi: 19Ning a kibik dilimana bret tetek dilima na rip a barsan, naisarat ning mulo song tari ana mah a utna nahangan?” La kelesi mange, “Ning a bonotpa pisir naur.”

20 Pa e Iesu i deken la mange, “Ning atibik mais a bret tetek diat a rip a tarai,naisa na rat ning mulo song tari ana maha utna na hangan?” La kelesi mange, “Maisa rat.” 21 Pa i deken la mang, “Belot mulotalapor?”

‡ 7:31: Dekapolis a kamkamna mang ning a bonot a tatatnan hanua.

Page 57: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 8:22 54 Mak 9:12E Iesu i atalapor a matana kut tisa e Bet-

saida22 E Iesu taumana kakak a asaerla anunai

la hanot tisa e Betsaida, pa a tarai la ben pasning a matanakut teteki, pa la nunungi surir suah a kuna saot ono sur ir tai. 23 I tongpas a kuna kut, pa i ben maskani kusun ahanua. Ning ka namis tar naur amatana paka suah tar naur a kuna ono, i dekenimang,“U ka oroi ta utna?” 24Pa a barsan ning i taitostos, pa i atongi mang, “A oroi a tarai lara rakaila ning la han.” 25 E Iesu i suah ulaknaur a kuna ona matanakut, pa a matanai bot talapor wakak, pa i oroi a utnala rop.26 E Iesu i sune sen a barsan ning, pa i ataii mang, “Ur han tostos sur anuma rumai.Gong u han ting na tinine hanua.”

E Pita i warwara talapor o e Iesu(Mt 16:13-20; Lk 9:18-21)

27 E Iesu taum ana nuna kakak a asaer lahan uting na hananuamilau Sisaria Pilipai.Ning la han amon, i deken la mang, “A taraila atongi mang iau esi?”

28 La kelesimang, “Dingla la atongimangu e Jon a Tena Baptais. Dingla la atong u,e Elaija, pa dingla otleng la atong u, ninga hal a propetla.” 29 Pa i deken la mang,“Pa mulo, mulo atong iau o esi?” Pa e Pitai kelesi mang, “U a Mesaia.” 30Pa i sairas lamang gong la atai tar tik onoi.

E Iesu i warwara talapor nigo ana minatanunai

(Mt 16:21-28; Lk 9:22-27)31 E Iesu i turpasi sur ir asaer anuna

kakak a asaerla mange, “A Nat a Barsan irkilang a galis a mamahat, pa a ningnigola,pa a leklek a tena artabarla tetek eGod, pa atena asaerla tagun a warkurai lar gilam riskusuni padir umkoli. Ningnatol a pukakiarir rop ir laun ulak.” 32 A warwara ne aneIesu i talapor kol. Pa e Pita i ben masikpasi pa i warwara rakrakai tana. 33 E Iesu italingir pa i tai tetek anuna kakak a asaerla,pa i warwara rakrakai tetek e Pita mange,“Satan, ur han utumo lamur tak! Anasau mur ka a nuknuk a tarai, pa bel u mura nuknuk e God.” 34 E Iesu i kabah pas akunum a taraila taum ana kakak a asaerlateteki, pa i atai la mang, “Ning tik i mangsur ir mur iau, gong i mur a nuknukna.Ir pamar anuna rakai kutus pa ir mur iau.35 Esining i mangan alar anuna lalaun ir

hirua, ika esining i noren sen anuna lalaunsur iau pa ana Wakak a Warwara otleng irlaun. 36Ning tik ir tong akes a ututnala ropmite na rakrakan hanua, pa anuna lalaunir hirua, ir wakak mangmangasa teteki?37 Ir lou keles anuna lalaun ana sa? 38 Patik ning ir meme hok pa anuk na warwaranamatana taun taraila ning anunla lalauni bakbak kusun e God pa la sira tol a toltollaulau, a Nat a Barsan otleng ir meme ononing ir hanot taum ana nuna angelola pa amatatar anune Tamana.

91 Pa i atai la mang, “A atong momoli ta

mulo, dingla omulo ningmulo tur te, belotmulor mat, pa mulor oroi a matanitu aneGod ir hanot taum ana rakrakai.”

A palaona e Iesu i ries(Mt 17:1-13; Lk 9:28-36)

2 Lamur tana diono na pukakiar, e Iesui ben pas e Pita, Jems pa e Jon, pa i benmaskan pas ditol usaot namangir ning i turkas. Tisaotia ditol oroi a palaona e Iesu iries. 3Anunakaenla i pil pa i kokok rakrakaikol, pa bel tik mite lapiu ir gos totoh pasta kaen manglarning. 4 Pa natola kakak aasaer ditol oroi pas e Elaija pa e Moses diahanot pa ditol warwara taumo e Iesu. 5-6Panatola kakak a asaer ditolmatmataut kol pae Pita bel i tasman asa ir atongi, pa i ataikama e Iesu mang, “Tena Asaer, i wakakning dalar kes kama te. Mitol ar tol ir natola turturup, takai anumi, takai ane Moses,pa takai ane Elaija.” 7 Lamur a laukap iporoi alar pas la. Pa a elngen takai misaotna laukap i atongi mang, “Ine a Natuklik, akatnan koli. Mulor longor tana.” 8Aiapiapka ditol gilam taltal, ika bel ditol oroi ulaktik, e Iesu kama kaning i tur taum on ditol.

9 Ning la han purum amon misaot namangir, e Iesu i sairas ditol sur gong ditolatai tar tik ana sa ning ditol ka oroi tari, tukning a Nat a Barsan ir kamtur ulak kusuna minat. 10 Ditol mur a warwara ning, paditol deken artalai ditol mang, “Asa momola kamkamtur ulak kusun a minat?”

11 Pa ditol deken e Iesu mang, “Asakamkamna ning a tena asaerla tagun awarkurai la atongi mang e Elaija ir hanotnigo?” 12 I keles ditol mang, “A momolnaot, e Elaija ir hanot nigo pa ir atostos ulaka ututnala rop. Pa asa kamkamna ning di

Page 58: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 9:13 55 Mak 9:40ka tumus tari ting na Buk Tabu mang a Nata Barsan ir kilang a galis a kankan pa beldir mang suri? 13 Ika onone ar atai mutolmang e Elaija ka hanot pas, pa la tol a toltollaulaula onoi, arlar ot ana nuknukinla, larotning di ka tumus tari onoi ting na BukTabu.”

E Iesu i kepsen a mot kusun a kaklik(Mt 17:14-21; Lk 9:37-43)

14 Ning e Iesu taum ana natol a kaklik aasaer la han purum tetek a kakak a asaerla,la oroi a tnan kunum a taraila kaning latur talilis pas la, pa a tena asaerla taguna warkurai kaning la arlak ana warwarataum ana kakak a asaerla. 15 Ning a taraila oroi pas e Iesu, la kulkulan kol, pa ladun barati pa la gasgas pasi. 16 Pa e Iesui deken anuna kakak a asaerla mang, “Asaningmulo arlak na warwara onoi?” 17Ninga barsan miting na kunum i kelesi mang,“Tena Asaer, a ben a natuk barsan teteku, ning a mot i kas tar onoi pa bel i tolsotsur ir warwara. 18 Ning a mot ne i siraumi, i sira minggen purumi ting lapiu, paa busa na pahana i sira purum, i arngingitpa a palaona i rakrakai. A nunung anum nakakak a asaerla sur lar kepsen amot kusuni,ika bel la tolsot pasi.”

19 E Iesu i keles la mange, “Mulo na taraitagun onone, bel mulo tortorot! Ia kakes bongnan iau te napirim mulo. Nangsemulor tortorot? Mulor ben a kaklik ningtetek iau.” 20 Pa la ben pasi tetek e Iesu.Ning a mot i oroi pas e Iesu, aiapiapkai minggen purum tar a kaklik ning tinglapiu, pa i pele, pa i busa a pahana.

21 Pa e Iesu i deken a taman a kaklikmang, “Nangse i turpasi?” Pa i kelesimang,“I turpasi onoi ning ot i kaklik. 22 Galis apukakiar a mot i sira minggen tari uting naiah pa uting namalumotleng sur ir umkoli.Ning ur tolsot sur ur kepsen a mot kusuni,ur maris miau, pa ur nangan miau.”

23 E Iesu i atongi tana mang, “U ot!Esining i tortorot i tolsot pas a ututnalarop.” 24 Pa a taman a kaklik i kukuk kapitmange, “A tortorot! Nangan iau ana nuksiklik tortorot.”

25 Ning e Iesu i oroi a kunum a tarailaning la dun taum, i warwara rakrakai teteka mot mang, “U a mot, a ngat pa tal-nganakutkut, a atai u ur purum kusun a

kaklik, pa gong ulak ma u kas onoi.” 26 Amot i kukuk pas, i gulen rakrakai tar akaklik ning, pa i purum pas kusuni. Akaklik ning i arlar kama laraminat, pa galisla atongi mang ka mat. 27 Ika e Iesu i tongpas a kuna kaklik, pa i dat atur pasi.

28 Pa la kas uting na ning a rumai, paanuna kakak a asaer la deken kumnanimang, “Sur asa ning bel mila tolsot surmilar kepsen a mot kusuni?” 29 E Iesu ikeles lamang, “A ngas amot larne ir purumka ana nunung, bel ana ta utna otleng.”

E Iesu i warwara ulak ana nuna minat(Mt 17:22-23; Lk 9:43-45)

30-31 La han misaot, pa la han bolosutumo ana papar Galili. E Iesu bel i mangsur tik ir tasman a pukna ning lar kes ano,anasa i mang sur ir asaer anuna kakaka asaerla. Pa i atongi mang, “Dir sarantar a Nat a Barsan uting na kuna tarailapa lar umkoli. Pa lamur tana natol apukakiar ir laun ulak.” 32Bel la talapor anakamkamawarwara ne, pa lamatmataut surlar dekeni.

Esining i leklek kol(Mt 18:1-5; Lk 9:46-48)

33 La hanot utumo Kapernaum. Pa ningla kas ana rumai, e Iesu i deken la mange,“Asa ning mulo arlak na warwara ono tingna ngas?” 34 Ika bel la kelesi, anasa la arlaknawarwaramang esi na halinla i leklek kol.35 Pa e Iesu i kes pa i kabah pas anuna ninga bonot pa pisir naur a kakak a asaerla, pa iatai lamange, “Ning tik i mang sur ir leklekkol, i wakak sur ir anatarna pasi, ir tenatitol ka tetek a tarai rop.”

36 I ben pas ning a kaklik, pa i atur potortari tanla. Lamur i rawan pasi, pa i ataila mang, 37 “Esining ir gas pas ta kaklikmanglarne ana risak, i gas pas iau. Paesining ir gas pas iau, bel i gas pas iau ka,i gas pas esaning i sune iau ute.”

Esining bel i sairas dala, i nangan dala ka(Lk 9:49-50)

38 E Jon i atai e Iesu mange, “Tena Asaer,mila oroi ning a barsan i kepsen a motlaana risam, pa mila sairasi, anasa i bel ahalindala.” 39 E Iesu i kelesi mange, “Gongmulo sairasi. Ning tik ir tol ta utna nakulkulan ana risak, bel ir atong kapit talaulau a warwara hok. 40Anasa esining bel

Page 59: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 9:41 56 Mak 10:21i sairas dala, i nangan dala ka. 41 A atongmomoli ta mulo, ning tik ir tabar mulo anata kap amalum, anasamulo ane Karisito, irkibas ot anuna arlou.

A utna ning i ben rongon a taraila sur atoltol laulau

(Mt 18:6-9; Lk 17:1-2)42 “Ning tik ir ben rongon ta halin a

kakakla ne ning i tortorot hok, ir laulau kola warkurai teteki tana tik ning dir dot tarta tnan hat ting na ruana, pa dir minggenmurungi sa latasi. 43-44 Ning a kum ir benrongon u, ur kutus seni. Ir wakak ning urkas ting na lalaun tikin u a takumut ka,sur gong di minggen u taum ana naur akum ting na tnan iah ning bel i sira mat.45-46 Ning a ham ir ben rongon u, ur kutusseni. Ir wakak ning ur kas ting na lalauntikin a takumut ka, sur gong di minggen utaum ana naur a ham uting na tnan iah.*47 Ning a matam ir ben rongon u, ur liokseni. Ir wakak ning ur kas ana matanituane God taumana takai amatamka, sakanadir minggen u taum ana naur a matam roputing na tnan iah. 48 Tingia‘a soisoila bel lar mat,pa a iah otleng bel ir mat.’ Ais 66:2449 Dir atotoh a taraila rop ana iah arlarana artabar tetek e God ning di atotohiana sol. 50 A sol i wakak, ika ning karop a makmakana, mulor amakmakan ulakmangmangasa pasi? Belal! I wakak sura sol ir kes o mulo, pa mulor kes na balmolmol taum.”

10Gong tik i kutus a tinaulai(Mt 19:1-12; Lk 16:18)

1 E Iesu i han misaot utumo ana paparJudia, pa i kotop a malum Jodan. A kunuma tarai la han teteki, pa i asaer ulak la larotning i sira toli. 2 Dingla na Parisaiolala han teteki sur lar toho i. La dekenimange, “I tostos ot arlar taum ana nundalana Warkuraila, sur a barsan ir kepsen senanuna hane, o bel?” 3 Pa e Iesu i dekenla mange, “Esi na warkurai ning e Moses isaran tari ta mulo?” 4 Pa la kelesi mange,“E Moses i malmaling tari ka sur a barsanir tumus tar a paka buk na kutus tinaulai,sur dir kutus a keskes na tinaulai.” 5E Iesu i

atai la mange, “E Moses i tumus a warkuraining sur mulo, anasa a balamulo i rakrakaikol. 6 Ika ana turpas a akakes, e God ‘i akesa taraila, sur la a barsan pa hane.’ Stat 1:277 ‘Ine a kamkamna ning a barsan ir hankusun e tamana pa e tana, pa ir kes taumana nuna hane, 8 sur diau takai kama.’ Stat2:24Pa bel diau arenaur ma, diau takai kama.9Asa ning e God ka dot taum tari, gong ulakma tik i kutusi.”

10 Lamur, ning la kes ting narumai, akakak a asaer la deken ulak e Iesu ana utnane. 11 Pa i atai la mang, “Ning tik ir kepsenanuna hane, pa ir taulai ta hane ulak, abarsan ning i tol a toltol laulau tetek anunaningnigo na hane. 12 Pa ning ta hane i hankusun anuna barsan, pa i taulai ulak anatik masik, a hane otleng ning i tol a toltollaulau.”

E Iesu i angisngis a kakakla(Mt 19:13-15; Lk 18:15-17)

13A tarai la ben a kakakla tetek e Iesu surir suah naur a kuna saot onla. Ika a kakaka asaer la sairas la. 14 Ning e Iesu i oroi, ibalakut pa i atai la mange, “Mulor noren akakakla sur lar han tetek iau. Gong mulosairas la, anasa a matanitu ane God anunlaning la manglarne. 15 A atong momoli tamulo, ning tik bel ir kibas a matanitu aneGod arlar ana kaklik, bel ir tol sot sur ir kastingia.” 16 Pa i los pas a kakakla, pa i suahkuna saot onla, pa i angisngis la.

A tena gongon(Mt 19:16-30; Lk 18:18-30)

17 Ning e Iesu i han amon ulak, ning abarsan i dun teteki, i kes ana bokona hananamatana, pa i dekeni mange, “Wakak aTena Asaer, asaning ar toli sur ar kibas alalaun tikin?” 18 E Iesu i kelesi mang, “Surasa ning u atong iau mang iau a wakak?Bel tik i wakak, e God ka. 19 U tasman aWarkuraila: ‘Gong u umkol tik, gong u tola toltol laulau ana ta hane anuna tik o tabarsan anuna tik, gong u kinkinau, gong uartitiu asasongo, gong u asongo pas ta utnanuna tik pa u los pasi, ur hanrawai e tamampa e tnam.’ ” Kisim Bek 20:12-1620 A barsan ning i kelesi mange, “TenaAsaer, turpasi ning a kaklik ot tuk ne, a siramur a Warkuraila rop ne.” 21 E Iesu i taiteteki, i marisi pa i atai mang, “U kapan

* 9:45-46: Dingla na tena mananos ana Buk Tabu la nuki mang a ves 48 ir kes otleng ana ves 44 pa 46.

Page 60: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 10:22 57 Mak 10:45

ot sur ning a utna. Ur han pa ur siuransen anuma ututnala rop, pa a mani taguniur tabar a kapan na taraila ono. Ning urtoli manglarning, anuma wakak a gongonsaot na langit. Lamur ur lamut ute pa urmur iau.” 22 Ning i longor a warwara ne, itai tumtumen, pa i han pa i nuk lingir koli,anasa i galis kol anuna gongon.

23 E Iesu i gilam taltal tetek anuna kakaka asaerla pa i atai la mang, “I ngangitin koltetek a tena gongonla sur lar kas uting namatanitu ane God.” 24 A kakak a asaer lakulkulan kol ana warwara ne. E Iesu i ataiulak lamang, “A natnatukla, i ngangitin koltetek a taraila sur lar kas ana matanitu aneGod.

25 “I ngangitin tetek a kamel sur ir kasana mosol a sur a susuk, ika i ngangitin koltetek a tena gongon sur ir kas anamatanituaneGod.” 26Akakak a asaer la kulkulan kol,pa la deken artalai aulak la mang, “Ning imanglarning, esi ma ning dir alauni?” 27 EIesu i tai tetek la pa i atongi mang, “Ataraila bel lar tolsot pasi, ika e God ir tolsotana ututnala rop.”

28 E Pita i atai e Iesu mange, “Oroi, milaka han kusun anumila na ututnala rop, pamila mur u.” 29 E Iesu i atongi mang, “Aatong momoli ta mulo: Ning tik ir hankusun anuna rumai, o kusun a tastasnabarsan pa gurarala, o kusun e tana, o etamana, o na natnatnala, o kusun anunakabalapiu, kamkamna hok pa ana Wakaka Warwara, 30 ana lalaun ne, dir saran tartakai a mar a rumai tana, takai a mar atastasna barsanla, takai a mar na tastasnahanela, takai a mar na tana, takai a mar nanatnatna, pa takai a mar a kabalapiu, padir alaulau i otleng. Pa ana lalaun lamurdir tabari ana lalaun tikin. 31 Ika a galis ataraila ning la nigo ne, lamur lar mur, pa laning la mur ne, lamur lar nigo.”

A munatol a warwara ane Iesu ana nunaminat

(Mt 20:17-19; Lk 18:31-34)32 Ning e Iesu taum ana nuna kakak a

asaer la han usaot e Jerusalem, e Iesu inigon la, pa anuna kakak a asaer la nuknukkol, pa a taraila otleng ning la muri lamatmataut. Pa e Iesu i ben maskan pasanuna ning a bonot pa pisir naur a kakaka asaerla, pa i atai la ana ututnala ning ir

hanot teteki manglarne, 33 “Oroi, ne dalahan usaot e Jerusalem. Dir saran tar a Nata Barsan tetek a leklek a tena artabarlatetek e God taum ana tena asaerla taguna warkurai. Lar warkurai i sur ir hirua, palar saran tari tetek la ning bel a tarai Juda.34Larmorot onoi, lar namsani, lar dapisi palar umkoli. Pa ning natola pukakiar ir ropir laun ulak.”

A nunung ane Jems pa e Jon(Mt 20:20-28)

35 Naura nat e Sebedi, e Jems pa e Jon,dia han tetek e Iesu pa dia atongi tanamange, “Tena Asaer, mia nunung u sur urtol asa nemiamang suri tam.” 36Pa i dekendiau mange, “Asa ning mu mang suri tak?”37 Dia kelesi mange, “Ur akes tar miau ananum a matatar, pa datol ar warkurai taum,ning a halim miau ana ris a sot a kum paning ana kair.”

38 E Iesu i atai diau mange, “Bel mutasman asaning mu nunung suri. Mang-mangasa, ir toh pas mu sur mu otleng murgang ana kap ning ar gang ono? Ir toh pasmu otleng sur dir baptais mu ana baptaisning dir baptais iau ono*?”

39 Pa dia kelesi mange, “Miar tolsot pasika.” E Iesu i atai diau mange, “A kap ningar gang ono, mu otleng mur gang ono, pa abaptais ning dir baptais iau ono, dir baptaismu otleng ono. 40 Ika ana keskes ana ris asot a kuk pa ana kair, bel a warkurai sur arsarani. E God ir sarani tetek la ning ka sangtari sur la.”

41Ning a bonot a kakak a asaer la longori,la balakut e Jems pa e Jon. 42 E Iesu i kabahtaum pas la, pa i atongi mange, “Mulotasmani mang la ning di atong la a tenawarkuraila anuna taraila ning bel a taraiJuda, la nigon laulau a taraila. Pa anunlana ningnigo otleng la saran a ngangitin awarkuraila tetek a taraila anunlai. 43 Ikatetek mulo bel ir manglarning. Ning tik imang sur ir leklek tamulo, ir anatarna pasisur ir tena titol anumuloi. 44 Pa esining imang sur ir ningnigo o mulo, ir tena titoloros ka anuna taraila rop. 45 Anasa a Nata Barsan otleng bel i hanot sur dir titolteteki. I hanot sur i ot ir titol tetek a taraila

* 10:38: A kap ning e Iesu ir gang ono i warwara larlar ana mamahatla ning ir kilangi. Pa anuna baptais i warwaralarlar ana nuna minat.

Page 61: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 10:46 58 Mak 11:18

pa ir saran tar anuna lalaun, a arlou, sur irlou alangolango pas a galis a tarai.”

E Iesu i apalpalas pas a matana e Batimaioa kut

(Mt 20:29-34; Lk 18:35-43)46 La hanot tumo e Jeriko. Ning e

Iesu taum ana nuna kakak a asaerla pa akunum a tarai otleng la han mitingia, ninga barsan, a matanakut, a risana e Batimaio(a kamkamna mang a nat e Timaio), i kesting na ris a ngas, pa i sira nunung utna.47 I longori mang e Iesu a te Nasaret ka hanmilau, i arkabah rakrakaimange, “Iesu, Nate Dewit, ur maris iau.”

48 Pa a galis a tarai la sairasi mang gong iaregaia. Ika i arkabah rakrakai kale mange,“Nat e Dewit, ur maris iau.”

49 E Iesu i tur pa i atai la mang, “Mulokabah pasi.” La kabah pas a matanakut,pa la atai i mange, “Ur gas! Tur! E Iesui kabah u.” 50 E Batimaio i kepsen anunakaen ning i polpol alar anuna mermer ono,i kamtur, pa i han tetek e Iesu. 51 Pa eIesu i dekeni mange, “Asa ning u mang surar toli hom?” A matanakut i kelesi mang,“Tena Asaer, a mang sur ar tai.” 52 E Iesu iatongi tanamang, “Ur han, anuma tortorotka alangolango pas u.” Ono otning i tai, pai mur e Iesu ana ngas.

11E Iesu i han usaot e Jerusalem lar a king(Mt 21:1-11; Lk 19:28-40; Jn 12:12-19)

1 Ning la han milau e Jerusalem, pa lahanot ting e Betpage pa e Betani ting naMangir Oliw, e Iesu i sune sen naur a kaklikkusunanunakakak a asaerla. 2Pa i atai diaumang, “Mur han sur a hanua kaning lanigota mu. Ning mur han kas, mur han tar ananing a nat a dongki kaning di dot akes tari,pa belot tik i kes pas ono. Mur pak sen pasipa mur beni ute. 3 Ning tik ir deken mumang, ‘Sur asa ning mu toli manglarning?’mur atai i mange, ‘A Leklek i mang kabahsuri, pa ir aulak kapiti kale.’ ”

4 Ning dia han, dia oroi tetek a nat adongki ning di dot akes tari tumolapiu naris a taman ana rumai, milau a ngas, pa diapakseni. 5Dingla na tarai ning la tur tingiala deken diau mang, “Ai, mu pak sen a nata dongki ning sur asa?” 6 Dia keles la anawarwara ning e Iesu ka atong tari, pa lanoreni ka tan diau. 7 Dia ben tar a nat a

dongki tetek e Iesu, pa dia kepsen naur asaket, pa dia suah tari saot onoi, pa e Iesu ikes ono. 8Pa a galis a tarai otleng la kepsenanunla na saket, pa la sagen tari ting nangas. Pa dingla na tarai otleng la kuben pasa lai a rakai miting na bual, pa la suah tariting na ngas. 9 La ning la nigo pa la ning lamur, la kukuk mange,“Hosana! Esaning i hanot ana risan a

Leklek i angis.’ ” Buk Song 118:25-2610 “A matanitu ane tamandala e Dewit ning

ir hanot i angis!Hosana usaot kol!”

11 Ning e Iesu i hanot saot e Jerusalem, ikas uting na rumai a artabar. Ning ka oroitar a ututnala rop, i ulak utumo e Betanitaum ana nuna ning a bonot pa pisir naura kakak a asaerla, anasa ka rahmorom.

E Iesu i warwara tetek a rakai a fig(Mt 21:18-19)

12 A pukakiar lamur, ning la han mitimoe Betani, e Iesu i murak. 13 I oroi a rakai afig miting bakbak, i gomgomo wakak. Pa ihan sur ir oroi, sur ta wana. Ning i hanottingia, bel i oroi ta wana ono, a pakpakanaoros ka, anasa belot i taun fig. 14 Pa i atai arakai a figmange, “Turpasi ne pa lamur, beltik ulak ma ir ien pas ta waim.” Pa anunakakak a asaer la longor akes pas a warwaraning.

E Iesu i kas uting na rumai a artabar(Mt 21:12-17; Lk 19:45-48; Jn 2:13-22)

15 Ning la hanot saot e Jerusalem, e Iesui kas ana ning a pukna miting na rumaia artabar, pa i kepsen purum la ning lasisiurai, pa la otleng ning la lolou tingia. Iminggen lingir a logola anuna tena kelesmani pa a keskes anunla ning la siuran atabunla. 16 Pa bel i noren tar a taraila surlar los anunla ututnala na sisiurai ting naarpotor ana rumai a artabar. 17 I asaer lamang, “Di ka tumus tari ting na Buk Tabumanglarne,‘Dir atong anuka rumai mang a rumai

a nunung sur a taraila miting namatanitu rop.’ Ais 56:7

Ika mulo ka tol lingir pasi sur ir arlar kamalar a ‘rumai anuna tena kinkinaula.’ ” Jer7:11

18 A leklek a tena artabarla tetek e Godtaum ana tena asaerla tagun a warkuraiotleng la longori, pa la nuknuk sur ta ngas

Page 62: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 11:19 59 Mak 12:11sur lar umkol e Iesu ono, anasa lamatatani,anasa a tarai rop la kulkulan ana nunaasasaer.

19 Ning a rah ma, e Iesu taum ananuna kakak a asaer la han kusun a hanuaJerusalem.

A asasaer tagun a rakai a fig(Mt 21:20-22)

20 Ana kobot ning ot, ning la ulak usaote Jerusalem, la oroi mang a rakai a fig kamarang mitimo ot na wakwakirna usaot.21Pa e Pita i nuk pas a warwara ane Iesu, pai atai i mange, “Tena Asaer, oroi! A rakaia fig ning u warwara rakrakai tar teteki, kamarang rop.”

22 E Iesu i kelesi mange, “Mulor tortoroto e God. 23 A atong momoli ta mulo,ning tik ir atai a mangir ne mange, ‘Urtakakan, pa ur sirok parung usa latasi,’ pabel i urmatana nuknuk, i tortorot mangdir tol asaning ka atong tari, dir toli ot.24Manglarning a atongi ta mulo a ututnalarop ningmulo nunung suri, mulor tortorotka mang di ka saran tari ta mulo, pa dirsaran tari ot.

25-26 “Ning mulo nunung, pa mulo nukpas ta utna ning tik i tol laulau tari o mulo,mulor nuk duman seni, sur e Tamamulosaot ana langit ir kepsen anumulo na toltollaulaula otleng.”*

La kabah e Iesu mang esi i saran a rakrakaitana

(Mt 21:23-27; Lk 20:1-8)27 La hanot ulak saot e Jerusalem. Ning e

Iesu i taltal ana rumai a artabar, a leklek atena artabarla tetek e God, taum ana tenaasaerla tagun a warkurai pa a ningnigolala han teteki. 28 La dekeni mange, “Esi nangas a rakrakai ning u tol a ututnala neono? Esi i saran tar a rakrakai tam surur tol a ututnala ne?” 29 E Iesu i keles lamange, “Iau otleng ar dekenmulo ana ninga kabah. Pa ning mulor keles iau, io, ar ataimulo ana rakrakai ning a sira tol a ututnalane ono. 30 Mitahaia a baptais ning e Jon ibaptais a taraila ono? Mitisaot ana langit,o tana taraila ka? Mulor atai iau.” 31 Pala warwara kumna pas mange, “Ning dalaratongi mang, ‘Mitisaot ana langit,’ ir kelesdala ka mange, ‘I mangasa ning bel mulo

tortorot onoi?’ 32 Ika ning dalar atongimange, ‘Tana taraila,’ a tarai lar balakutdala.” La matatan a taraila, anasa la rop latortorot o e Jon mang i a propet. 33 Pa lakeles e Iesu mange, “Bel mila tasmani.” Pae Iesu i atai la mang, “Iau otleng bel ar ataimulo ana rakrakai ning a sira tol a ututnalane ono.”

12Awarwara larlar ana tarai a titol ana barim

a wain(Mt 21:33-46; Lk 20:9-19)

1 E Iesu i asaer la ana ning a warwaralarlar, mange, “Ning a barsan i oman tar abarim a wain, pa i tol alar tari. Tingui anabarim a wain ning, i kel tar a tung sur dirpas mirmiren tar a wana wain onoi, sur apolona ir hanot. Pa i tol a natar a rumaining i tur usaot sur a tena tai alar. Lamur isaran tar kabah a barim a wain tana dinglana tarai a titol sur lar tai alari, pa i han ananing a tinan. 2Ning a kalang ka sot sur dirgit taumawanawain, i sune senning a tenatitol oros tetek a tarai a titol, sur ta wai ananuna barim sur anunai otleng. 3 Ika a taraia titol la tong akes pasi, la umi, pa la suneulak oros seni. 4 Pa i sune sen ulak ning atena titol oros tetek la, la um laulau tar apukulna, pa la ame tari. 5A taman na barimi sune sen ulak ning a tena titol oros, la umamat seni ka. Lamur i sune sen ulak a galis,la um dingla na tarai, pa dingla la um amatla. 6 Ning kama i kes teteki, a natnalik ot,i mang kol suri. I sune seni tetek la, pa inuki mang lar hanrawai e natnalik. 7 Ika atarai a titol la warwara taum pas mange, ‘Ima ning ir keles e tamana, imaine i han ute.Mulo lamut, dalar um amati, sur anundalaima a barim awain.’ 8Pa la tong akes pasi, laumamati, pa laminggen purum seni kusuna barim.

9 “Asa ning a taman na barim ir toli? Irhanot pa ir um amat sen a tarai a titol, pa irsaran tar kabah a barim tetek dinglamasik.

10 Mangmangasa, bel mulo was a war-wara ne ting na Buk Tabu? I atongi mange,‘A hat ning a tena tol rumaila la kepseni,

i ot ning a wakak a hat kes, ning di tola rumai saot ono.

11 A utna ne a Leklek ot ka tol tari,* 11:25-26: Dingla na tena mananos ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwara otleng i kes te na ves ne. Imanglarne: Ning bel mulo nuk duman seni, e Tamamulo otleng saot ana langit bel ir nuk duman sen anumulo natoltol laulaula.

Page 63: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 12:12 60 Mak 12:34pa i wakak kol ana numila a tatatai.’ ”

Buk Song 118:22-2312 A ningnigola anuna tarai Juda la tai

sur ta ngas sur lar tong akes pas e Iesuono, anasa la tasmani mang i atong ka awarwara larlar ne onla. Ika la matatan akunum a tarai. Pa la tur pas kusuni, pa lahan.

A kabah ana totokom(Mt 22:15-22; Lk 20:20-26)

13 La sune sen a Parisaiola, taum anahalalna e Herot tetek e Iesu sur lar alam-lami sur anuna ta warwara lar tiu i ono.14 Ning la hanot teteki, la atai i mange,“Tena Asaer, mila tasmani mang u a tostosa barsan. Bel u matmataut ana sa ning atarai la atongi hom, anasa a ginim i arlarrop ka tetek a tarai rop, pa u asaer momolla ana ngas ane God ana momolna. Mang-mangasa, i tostos sur dir saran a totokomtetek a Sisar* o bel? 15 Dalar sarani, ogong?” I tasman lalan anunla na asasongo,pa i deken la mange, “I mangasa ning mulomang sur mulor toho iau? Ta mani ute aroroi.”

16 Pa la saran tar ning a mani tana. Pa ideken la mange, “A manar pa a tumtumusne ono anesi?” La kelesi mange, “AnunaSisar.” 17 E Iesu i atai la, “Asa ning anunaSisar mulor sarani tetek a Sisar, pa asaningane God mulor sarani otleng tetek e God.”Ning la longori, la kulkulan kol ono.

A kabah ana lalaun ulak kusun a minat(Mt 22:23-33; Lk 20:27-40)

18 A Sadusila ning la sira puai ka mangbel ta lalaun ulak kusun a minat, la hantetek e Iesu, pa la dekeni mange, 19 “TenaAsaer, e Moses i tumus tari tan dala mange,ning ta barsan ir mat pas kusun anunahane, pa bel ta natundiau, io, e tasnalik irben pasi pa ir taulai i, sur ir aitna tar alkakakla ana risana e tasnalik ning ka mat.20Ning a kabaitas, mais a barsan rop ka. Aningnigona i taulai, pa i mat kusun anunahane, pa bel ta natundiau. 21 Pa a areura tasnalik kale i taulai a hane ning, i le imat ka kusuni, pa bel ta natundiau. Mangotleng larning tetek a natolna. 22 La ropdionomahisla, la taulai i, ika a hane ningbel i agon tar ta kaklik onla. Pa a hanei mat murmur tanla rop. 23 Ana lalaun

ulak kusun aminat, anesimomolma a hanening? Anasa mais la rop la ka taulai tari.”

24 E Iesu i keles la mange, “Mulo rongokol, anasa bel mulo tasman a Buk Tabu paa rakrakai e God otleng. 25Ning a tarai larlaun ulak kusun aminat, bel lar taulai ulak,lar arlar kama ana angelola saot na langit.26 Ning mulo puai mang a minatla bel larlaun ulak kusun a minat, mangmangasabelot mulo was a Buk ane Moses ning iwarwara ana rakai ning i sot? E God iatongi tetek e Moses mange, ‘Iau a Godane Abaram, a God ane Aisak pa a God aneJekop.’ Kisim Bek 3:627 Mulo rongo kol. E God bel a God anunaminatla, a God anuna lalauna ot.”

A warkurai ning i ngangaten kol(Mt 22:34-40; Lk 10:25-28)

28 Ning a hala tena asaerla tagun awarkurai i hanot, pa i longor e Iesu taumana Sadusila la warwara. I longori mang eIesu i keles wakak la, pa i dekeni mange,“Esi na warkurai i ngangaten tanla rop?”29 E Iesu i kelesi mange, “Ine a ngangatena warkurai momol, ‘A tarai Israella mulorlongori, a Leklek anundala God i takai sotka. 30Mulor mang sur a Leklek anumulo aGod ana balamulo rop, a ingumulo rop, anuknukimulo rop, pa a rakrakaimulo rop.’Lo 6:4-531 Ine a munaur a warkurai, ‘Ur mang sur ahalim larning u mang sur u ot.’ Liwai 19:18Bel ta warkurai i itna ana naur a warkuraine.”

32 A tena asaer tagun a warkurai i ataie Iesu mange, “I momol ot, Tena Asaer. Itostos anuma warwara, mang e God i takaisot ka, pa bel tik ulakma. 33Dalarmang sure God ana balandala rop, a nuknukindalarop, pa ana rakrakaindala rop, pa dalarmaris a halalindala larning dala maris dalaot. Ning dalar mur naur a warkurai ne,i ngangaten kol ana artabarla ning dalasarani tetek e God, pa a artabarla ning ditun seni.”

34 Ning e Iesu i oroi mang i warwara natastasman, i atai i mange, “Bel u bakbakkusun a matanitu ane God.” Pa bel matik i han teteki ana ta kabah, anasa lamatmataut.

A Karisito i a Leklek ane Dewit(Mt 22:41-46; Lk 20:41-44)

* 12:14: Sisar i a tnan ningnigo ana matanitu Rom pa i nigon otleng a tarai Israel.

Page 64: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 12:35 61 Mak 13:1435 E Iesu i asaer la ting na rumai a

artabar, i atongi mange, “I mangasa ninga tena asaerla tagun a warkurai la atongimang a Karisito a nat e Dewit? 36A TalnganTabu i nigon e Dewit pa i atongi mange,‘A Leklek i atongi tetek anuka Leklek†,

“Ur kes te na sot a kuk,tuk ning ar tolsot pas anum na hiruala

sur lar kes nahaim.” ’ Buk Song 110:137 E Dewit ot i atong a Karisito mang anunaLeklek. Ning i manglarning, io, di tamanamangmangasa?”

E Iesu i warwara na tumarang tetek ataraila ana ginina tena asaerla tagun a warku-rai

(Mt 23:1-36; Lk 20:45-47)A tnan kunum a tarai la gas kol ning la

longor a warwara ane Iesu.38Ning i asaer la, i atongi mange, “Mulor

tumarang ana tena asaerla tagun a warku-rai. Lamang sur lar taltal taumanawakak akaenla, pa la mang sur a tarai lar hanrawaila ting na pukna na han taum. 39Pa lamangsur a keskesla salanigo na rumai lotula, pa akeskesla salanigo ana ngasa. 40La sira amusa gongon anuna laola, pa la sira laes na tol abarbara a nunungla. Ir itna kol a warkuraiane God tetek la.”

A artabar anuna lao(Lk 21:1-4)

41 E Iesu i kes milau tar a pukna na susuamani ting na rumai a artabar, pa i oroi ataraila ning la suah anunlamani onoi. Galisa tena gongon la suah a tnan mani anapukna na susua mani. 42 Ika ning a kapanna lao, i suah tar ka naur a toia ana puknana susua mani. 43 Pa e Iesu i kabah pasanuna kakak a asaerla teteki, pa i atai lamange, “A atong momoli ta mulo, a kapanna lao ne, ka saran tar a tnan mani tanlarop ne. 44La saran tukna tar ka ana gongonanunlai, ika a lao ne, i kapan, i saran aropsen asaning ir toh pas anuna keskes.”

13A akinalangla ana ararop ana pukakiarla(Mt 24:1-14; Lk 21:5-19)

1 Ning e Iesu i purum kusun a rumai aartabar, ning tagun a nuna kakak a asaerlai atai i mange, “Oroi, Tena Asaer! A wakak

a rumaila ne, di toli ana tatatnan hatat!”2Pa e Iesu i atai i mange, “U oroi a tatatnanrumaila ne? Kaning lamur bel ir naur a hatdiar pala taun, dir regen siksiklik sen la.”

3Ning e Iesu i kes tisaot anaMangir Oliwning dir tai solsol sur a rumai a artabar,e Pita, Jems, Jon pa e Endru la dekenkumnani mange, 4 “Ur atai mila, nangse aututnala ne ir hanot? Pa asa akinalang anaututnala ning i milau sur lar hanot?” 5 EIesu i atai la mange, “Mulor tai alar mulo,sakana tik ir asongo pas mulo. 6 A galis larhanot ana risak, lar atongi mange, ‘Iau aKarisito,’ pa lar asongo pas al galis. 7Ningmulor longor a harumla pa a arkaltai anaharumla, gong mulo mangasa tar, anasa aututnala ne lar hanot nigo, ika a ararop anarakrakan hanua belot. 8 Ning a mangis atarai ir tur na harum tetek ning a mangis,pa ning a matanitu ir tur na harum tetekning a matanitu. Pa a mamaisla pa a tnanmunurak ir hanot ting na hanhanuala. Aututnala ne i arlar ana turpas a kilkilang nakankan ana hane sur ir agon.

9 “Mulor tai alar mulo. A tarai lar sarantar mulo tetek a tena warkuraila, pa lardapis mulo ting na rumai lotula. Mulor turana warkurai lanigo tana tatatnan ning-nigola pa a kingla, anasa mulo anuki. Pamulor warwara talapor hok tanla. 10 Dirwarawai nigo ana Wakak a Warwara teteka taraila miting na matanitu rop. 11 Ninglar dat pas mulo sur a warkurai, gong mulonuknuk nigo sur asa ning mulor atongi.Ana taem ning mulor atong ka a warwaraning di anuknuk tari ta mulo, anasa belmulo ning mulor warwara, a Talngan Tabuot.

12 “Tik ir saran sen e tasnalik sur dirumkoli, pa ta barsan ir saran sen e natnaliksur dir umkoli. Pa kakakla lar tur na harumtetek e tamanla pa kabatnanla, pa lar saransen diau sur dir umkol diau. 13 Pa tarailarop lar nget mulo anasa mulo anuki, ikaesining ir tur rakrakai tuk anuna lalaun irrop, e God ir alauni.

A tumarang ana laulau a utna ning ir hanot(Mt 24:15-28; Lk 21:20-24)

14 “Mulor oroi ning a laulau a utna kol irhanot, ir kes ana pukna ning bel i toh pasisur ir kes ano, pa ir alaulau a pukna ning.

† 12:36: “A Leklek” i warwara o e God, pa “anuka Leklek” i warwara ona Karisito.

Page 65: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 13:15 62 Mak 14:2(Esining ir was a warwara ne, i wakak surir talapor ono.) Ono ot ning, la ning la kesana papar Judia, lar liu usaot anamangirla.15 Pa ning tik ir kes saot ana nuna rumai*,ning ir purum, gong i kas sur ir los pasta utna saui. 16 Pa ning tik ir kes ting nabarim, gong ma i han ulak utumo lahanuasur anuna ta kaen. 17 Ana pukakiarla ning,ir laulau kol tetek a tiananla, pa la otlengning la aresus. 18 Mulor nunung sur gonga utna ne ir hanot ana kalang na kotkoto.19 Anasa ana pukakiarla ning, ir itna kola mamahatla. Ir itna kol ana mamahatlaning i sira hanot ana rakrakan hanua, tur-pasi ning e God i akes a rakrakan hanua tukne, pa lamur otleng bel tamamahat ir arlarono. 20 Nadek ning a Leklek bel ir kutuspurum a pukakiarla ning, bel tik kakat irlaun. Ika ka kutus purum seni sur la ningka aslang pas la, lar laun.

21 “Ana pukakiarla ning, ning tik iratongi ta mulo mange, ‘Oroi, a Karisitoine!’ pa ir atongi mange, ‘Oroi, numo ia!’gong mulo tortorot onoi. 22 Anasa al tenaasasongo na Karisito, pa tena asasongo napropetla lar hanot, lar tol al akinalang pa alutnala na kulkulan sur lar asongo a tarailaning e God i aslang pas la, ngandek lartolsot onla. 23 Mulor tumarang! Ne ia kaatai nigon tar mulo ana ututnala rop ningir hanot!

A Nat a Barsan ir hanot(Mt 24:29-31; Lk 21:25-28)

24 “A mamahatla ning ir rarop, pa anapukakiarla ning,‘a kamis ir mormorom,

a kalang bel ir sasai,25 a nangnangla lar punga purummisaot na

langit,pa a ututnala tisaot na langit lar gul-

gule.’ Ais 13:10;34:4

26 “Ana taem ning, a tarai lar oroi a Nata Barsan ir hanot ana laukap taum anatnan rakrakaina pa a matatar. 27 Pa irsune anuna na angelola sur lar ben tauma taraila ning i aslang pas la miting na diata matana wuwu, miting na ris a rakrakanhanua tuk utumo otleng ana ning a ris arakrakan hanua.

A warwara larlar ana rakai a fig(Mt 24:32-35; Lk 21:29-33)

28 “Mulor asasaer ana rakai a fig. Ninga rakrakanala ir gomo pa a pakpakana irtapalas, mulor tasmani mang a kalang nalaplapang ka milau. 29 Mang otleng larn-ing, ning mulor oroi a ututnala ning ia kawarwara tar ono ir hanot, mulor tasmanimang a pukakiar ka milau. 30 A atongmomoli ta mulo, a taun taraila ne kanet lalaun pa a ututnala rop ne ir hanot. 31 Alangit pa a rakrakan hanua diar rarop, ikaanuka warwarala bel ir rarop.

Bel tik i tasman a pukakiar pa a tuka maisa kamis

(Mt 24:36-44)32 “Bel tik ir tasman a pukakiar pa a tuka

mais a kamis a ututnala ning ir hanot. Aangelola saot na langit bel la tasmani, pa eNatnalik otleng bel i tasmani, e Tamana kai tasmani. 33Mulor tumarang, pa mulor taialar mulo, anasa bel mulo tasmani nangsea ututnala ne ir hanot.

34 “I arlar ana ning a barsan i sang surir han ana ning a tinan. I saran tar anunarumai tetek anuna tena titol orosla, sur lartai alari. I saran taktakai a titol tanla rop,pa i atai a barsan ning na taman sur ir taialar, pa i han.

35 “Ika mulor tumarang, anasa bel mulotasmani nangse a tamana rumai ir hanot,ana rah, o ana tnan morom, o ana larning a kok i kurkurirakuk, o ana kobot.36 Sakana ir hanot kulkulan, pa ir pastetekmulo kaning mulo borbor duman. 37 Asaning a ataimulo ono, ar atai a taraila otlengmang: Mulor tai alar mulo!”

14La warwara taum sur lar umkol e Iesu(Mt 26:1-5; Lk 22:1-2; Jn 11:45-53)

1 Naura pukakiar lanigo ana lotu na HanLakai, pa ana lotu na bret ning belal isono, a leklek a tena artabarla tetek e Godtaum ana tena asaerla tagun a warkurai lanuknuk sur ta ngas sur lar tong kumnanpas e Iesu pa lar umkoli. 2La atongi mange,“Gong dala toli ana lotu, sakana a tarai lararsakai.”

* 13:15: A ngas a rumai anuna tarai Israel, saot na pukul a rumai i arlar ka, pa la sira kes otleng ono.

Page 66: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 14:3 63 Mak 14:27Ning a hane i pek a tomtobo ana pukul e

Iesu(Mt 26:6-13; Jn 12:1-8)

3 E Iesu kaning ot e Betani, ana rumaiane Saimon, esaning lanigo i kurah analepra. Kaning ot i hangan, ning a hanei hanot teteki taum ana koto na tomtoboning di atongi mang a nad. I ngangaten,pa kaning ana koto di toli ana hat. I pagalsen a matana koto, pa i peki ana pukul eIesu. 4 Dingla na tarai ning la kes tingia, labalakut pa la awara artalai mange, “Sur asaning di amus oros ka a tomtobo ne? 5 I tohpasi sur dir siurani, pa dir kibas a mani iarlar lar a arlou ana ning a rau ning di titolpasi, sur dir tabar a kapan a taraila ono.”Pa la balakut a hane ning.

6 E Iesu i atai la mange, “Mulo noreni.Sur asa mulo abal marisi? I ka tol tar awakak a toltol hok. 7 A kapan na tarai lalaun taum ot o mulo. Ning mulo mang surmulor awakak la, mulor toli ka. Ika iaubel ar kes tikin taum o mulo. 8 I ka tolsotpas a utna ning i toh pasi sur ir toli. Ipek tar a tomtobo ana palaok sur ir sangnigon iau sur anuka pukakiar na minat. 9Aatong momoli ta mulo, ting na rakrakanhanua rop, ning dir warawai ana Wakak aWarwara, dir warwara otleng ana utna nea hane ka tol tari hok, sur a tarai lar nukakes a hane ne.”

E Judas i malmaling sur ir tuam tar e Iesu(Mt 26:14-16; Lk 22:3-6)

10 E Judas Iskariot, takai tagun a ning abonot pa pisir naur a kakak a asaerla, i hantetek a leklek a tena artabarla tetek e God,sur ir tuam tar e Iesu tetek la. 11 Ning lalongori, la gas, pa la lele sur lar lowi. Pa eJudas i nuknuk sur ta ngas ning ir tuam tare Iesu onoi.

E Iesu taum ana nuna kakak a asaer la kesana utna na hangan ana lotu na Han Lakai

(Mt 26:17-25; Lk 22:7-14, 21-23; Jn 13:21-30)12 Ana ningnigo na pukakiar ana lotu na

bret ning bel ta is ono, ning di sira umkol anat a sipsip onoi sur a lotu na Han Lakai,a kakak a asaerla ane Iesu la dekeni, “Umang sur milar han utaha, sur milar sangpas a utna na hangan sur u ana lotu naHan Lakai?” 13 I sune sen naur tagun anunakakak a asaerla, pa i atai diau mange, “Murkas usaot e Jerusalem. Pa ning a barsani los a tnan koto na malum, ir songo mu,

pa mur muri. 14 Ning ir kas ana ta rumai,mur atai a tamana rumai mange, ‘A TenaAsaer i atongi mang: Kanaha a tuka rumaining mila taum ana nuk a kakak a asaerla,milar ien a utna na hangan na Han Lakaiano?’ 15 Pa ir asangan tar mu ana tnantuka rumai tisaot, ning di ka sang tari, pamur sang a utna na hangan ano.” 16Naurakaklik asasaer dia hanusaot e Jerusalem, padia pastetek rop ot a ututnala ning e Iesu iatong tari tan diau. Pa dia sang a utna nahangan na Han Lakai.

17 Ning a rah ma, e Iesu taum ana nunaning a bonot pa pisir naur a kakak a asaerla hanot. 18 Kaning ot la hangan, i atongimange, “A atong momoli ta mulo, ning ahalim mulo ir tuam tar iau, takai ot tagunmulo ne dala hangan taum.”

19 La balmamahat, pa la rop taktakai ladekeni mange, “Belsur iau ngandek?” 20Pae Iesu i keles la mange, “Takai tagun muloot ning a bonot pa pisir naur, ning miaamurung amia naur a bret taum ana besen.21 A Nat a Barsan ir hirua larning di katumus tari ting na Buk Tabu. Ika ir laulaukol tetek a barsan ning ir tuam tari. Irwakak kol ning bel di agon tari sur gong ikilang a kankan ana warkurai.”

A utna na hangan ana Leklek(Mt 26:26-30; Lk 22:14-20; 1Kor 11:23-25)

22 Kaning ot la hangan, e Iesu i los pasa bret, i atong wakak pas onoi, i kibiki,pa i tabar anuna kakak a asaerla ono. Iatongi mang, “Mulor kibasi, ine a palaok.”23 Lamur i los pas a kap, i atong wakak pasonoi, i sarani tanla, pa la rop la gang onoi.24 I atai la, “Ine a sulukik, a kunubus ningi dat taum tar e God pa taraila. A sulukikne i tapek sur a galis. 25A atong momoli tamulo mang, bel ar gang ulak ta wain, tukning ar gang a tona wain ting na matanituane God.”

26 Pa la saken pas ning a saksak a lotu, pala purum usaot ana Mangir Oliw.

E Iesu i warwara nigo ana arpuai ane Pita(Mt 26:31-35; Lk 22:31-34; Jn 13:36-38)

27 E Iesu i atai lamange, “Mulo ropmulorhan pas kusun iau, larning di ka tumus tariting na Buk Tabu mang,E God i atongi mange, ‘Ar umkol a tena tai

alar a sipsip,pa a sipsipla lar liu sarara.’ Sekaraia 13:7

Page 67: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 14:28 64 Mak 14:58

28 Ika ning a ka kamtur ulak kusun a minat,ar nigo utumo e Galili.”

29 E Pita i atai i mange, “Ning la roplar han kusun u, iau bel.” 30 E Iesu i ataii mange, “A atong momoli tam, ononeana morom, ning a kok belot ir areur akurkurirakuk, ur munatol na puai mangbel u tasman iau.” 31 Ika e Pita i warwararakrakai teteki mange, “Bel ar puai senu. Madeki ar mat taum hom.” A kakak aasaerla rop otleng la atongi manglarning.

E Iesu i nunung ting e Getsemani(Mt 26:36-46; Lk 22:39-46)

32 E Iesu taum ana nuna kakak a asaerla hanot ting na ning a pukna di atongi eGetsemani, pa i atai la mange, “Mulor keste, pa iau ar nunung pas.” 33Pa i ben e Pita,e Jems pa e Jon. Ana mais a pukakiar ning ikilang a tnan balmamahat pa i nuknuk kol.34 I atai ditol mange, “A balmamahat tingna inguk i laulau kol, pa milau ar mat ono.Mutol ar kes ot te, pa mutol ar tai alar.”

35 I han siklik utisa, i punga tuntudu tinglapiu, pa i nunung sur a mais a pukakiarna mamahat ir han lakai, ngandek ning irwakak manglarning. 36 I nunung mange,“Tata, Tata, a ututnala rop i toh pas u sur urtoli, ur kepsen a mamahat a kap ne kusuniau. Ika gong u mur a nuknukik, ur mur ota nuknukim.”

37 Ning i ulak, i oroi ditol ka borborduman. I deken e Pita mange, “Saimon,kaning ot u borbor duman? Bel ur tolsotsur ur tai alar ana tik tamais a pukakiar ka?38Mutol ar tai alar, pamutol ar nunung, surgong mutol punga ana larlarla. A ingumu-tol i mang sur ir longor, ika a palaomutol ingol.”

39 Pa i han, pa i nunung ulak ana nunungning ka atong tari kabah. 40 Ning i ulak, ioroi ditol ka borbor duman kale, anasa amatanditol i sulam kol. Bel ditol tasmanasaning ditol ar kelesi ono. 41Ning i aretola tinan anunai tetek ditol, i atongi mange,“Mutol ar borbor liklik kama? I sot ka!A tuka pukakiar ka hanot. Oroi, di katuam tar a Nat a Barsan ting na kuna tenalaulaula. 42 Mutol tur, dalar han! Oroi, abarsan ning ir tuam iau imaine.”

Di tong pas e Iesu(Mt 26:47-56; Lk 22:47-53; Jn 18:3-12)

43 Kaning ot e Iesu i warwara, e Judas,ning tagun a ning a bonot pa pisir naur a

kakak a asaerla, i hanot taum ana kunuma taraila. La los a liwanla na harum taumana puka buturla. A leklek a tena artabarlatetek e God, taum ana tena asaerla taguna warkurai pa a ningnigola la sune la.44 Esaning ir tuam tar e Iesu ka atai nigontar a kunum a tarai ana akinalang ning irtoli o e Iesu mange, “Esining ar goro i, iot ning. Mulor tong akes pasi, mulor benmaskan pasi pa mulor tai alar wakaki.”

45 Pa e Judas i han kapit tetek e Iesu, pa iatai i mange, “Tena Asaer!” Pa i goro i. 46Atarai la dat pas e Iesu pa la tong akesi.

47 A halinla ning i tur milau, i lasurpas anuna liwan na harum, pa i umsema talngana tena titol oros anuna ningnigona tena artabar tetek e God. 48 Pa e Iesui atai la mang, “Mangmangasa, ngandekiau a tnan tena harum pa kinkinau, pa nemulo hanot taum ana liwanla na harum paa puka buturla sur mulor tong akes iau?49 Ana pukakiarla rop dala kes taum anarumai a artabar, a sira asaer a taraila, pabel mulo tong akes iau. Ika di toli larne surdir tolsot pas a warwara ting na Buk Tabu.”50Pa a kakak a asaerla rop la liu pas kusuni.

51 Ning a barman, i mermer pas ka anakaen, i mur e Iesu. La tong akes pasi, 52 iminggen sen anuna kaen, pa i liu mengerekama.

E Iesu i tur ana warkurai namatana tarai akiwung

(Mt 26:57-68; Lk 22:54-55, 63-71; Jn 18:13-14,19-24)

53 La ben pas e Iesu tetek a ningnigo natena artabar tetek e God. Pa a leklek a tenaartabarla rop tetek e God, a ningnigola,taum ana tena asaerla tagun a warkurai lahanot taum tingia. 54 E Pita i mur amon eIesu, ika i bakbak ot, pa i kas ting na puknaanuna ningnigo na tena artabar tetek eGod. Pa i marnan a iah taum ana tena taialarla.

55 A leklek a tena artabarla tetek e God,taum ana tarai a kiwung rop la tai sur tarongo ning e Iesu ka tol tari, sur lar arupiono, pa lar umkoli, ika bel la tai pas ta utna.56 A galis la atong a asasongo na warwarao e Iesu, ika anunla na warwara bel i hantaum. 57 Dingla na tarai la tur pa la atonga asasongo na warwara o e Iesu mange,58 “Mila longori i atongi mange, ‘Ar regensen a rumai a artabar ne ning a tarai la toli,

Page 68: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 14:59 65 Mak 15:17pa ana natol a pukakiar ka ar tol pas tikning bel a tarai la toli.’ ” 59 Ika anunla nawarwara otleng bel i han taum.

60 A ningnigo na tena artabar tetek eGod i tur salanigo tanla, pa i deken e Iesumange, “I mangasa, bel ur keles a warwar-ala na ararup ne tetek u?” 61 Ika e Iesu beli warwara. A tena artabar ne i deken ulakimange, “U a Karisito, a Nat e God, ning ingis, o bel?” 62 E Iesu i kelesi mange, “Iauot ning, pa lamurmulor oroi a Nat a Barsanir kes ana ris a sot a kuna e God, ning irakrakai kol, pa ir hanot ana laukap misaotna langit.”

63 A ningnigo na tena artabar i dat siliranuna kaen ot, pa i atongi mange, “Dalamang ulak sur ta warwara na ararup surasa? 64 Mulo ka longor tar anuna na war-wara laulau o e God. Asa mulo nuki?” Pala rop la malmaling sur dir umkol e Iesu.65Dingla na tarai tagun la, la namsan e Iesu,la poroi alar tar a matana, la tubuli pa laatai i mange, “U a propet, atai mila, esiningi tubul u!” A tena tai alarla la ben pasi pa laumi.

E Pita i puain sen e Iesu(Mt 26:69-75; Lk 22:56-62; Jn 18:15-18, 25-27)

66 Ning e Pita kanumot lapiu ana rumai,ning a hane, a tena titol anuna ningnigo natena artabar tetek e God i hanot. 67 Ningi oroi e Pita kaning i marmarim, i ngosonrakrakai i, pa i atai i mange, “U otleng ukeskes taum o e Iesu a te Nasaret.” 68 Ikai puai mange, “Bel a tasman asaning uwarwara ono, pa bel a talapor ono.” Pa ipurum utumo ana taman na woroh. Pa akok i kurkurirakuk kakat. 69 A hane ning ioroi ulak pasi, pa i atai la ning la tur tingiamange, “A barsan ne i otleng takai tagunla.” 70 E Pita i puai ulak.

Lamur siklik, la ning la tur milau e Pita,la atai i mange, “A momolna ot, u otlengtakai tagun la, anasa u a te Galili.” 71 Pai lele tetek la, i atongi mange, “E God irwarkurai laulau iau ning ar asongo. Bel atasman a barsan ning mulo warwara ono.”72Pa a kok imunaur na kurkurirakuk kakat.Pa e Pita i nuk pas a warwara ning e Iesu kaatong tari tana mange, “Ning a kok belot irareur a kurkurirakuk, ur munatol na puaimang bel u tasman iau.” I nuk pasi pa itangis kol.

15E Iesu i tur namatana e Pailat(Mt 27:1-2, 11-14; Lk 23:1-5; Jn 18:28-32)

1 Kabakiar kobot ning ot, a leklek a tenaartabarla tetek e God, a ningnigola, pa atena asaerla tagun a warkurai taum anatarai a kiwung rop, la warwara taum. Ladot pas naur a kuna e Iesu, la ben pasi pala saran tari ta e Pailat. 2 E Pailat i dekenimange, “U a King anuna tarai Juda?” Pae Iesu i kelesi mange, “Lar ot ning u kaatongi.” 3 A leklek a tena artabarla teteke God la arup e Iesu ana galis a utna. 4 EPailat i deken ulaki mange, “Bel anum tawarwara na arkeles? Oroi, a galis a utna kolla arup u ono.” 5 Ika e Iesu bel i kelesi anata warwara, pa e Pailat i kulkulan.

La warkurai e Iesu sur ir mat(Mt 27:15-26; Lk 23:13-25; Jn 18:39—19:16)

6 Ana lotula rop na Han Lakai, e Pailati sira pak sen ta mainla ning i dodot ninga tarai la nunung suri. 7 Ning a barsan arisana e Barabas i kes ana rumai a dodot. Ahalinla ning la harum taum ana matanitu,pa la umkol a taraila ana arsakai. 8 Ninga kunum a tarai la hanot tetek e Pailat, lanunungi mang ir pak sen ulak ta mainlaning i dodot. 9 Pa e Pailat i deken lamange, “Mulo mang sur ar pak sen a ‘kinganuna tarai Juda’ tetek mulo?” 10 I atongimanglarne anasa ka tasmani mang a lekleka tena artabarla tetek e God la saran tare Iesu teteki ana nuknuk laulau. 11 Ikaa leklek a tena artabarla tetek e God laangongos a kunum a tarai sur lar nununge Pailat sur ir pak sen tar e Barabas tetekla. 12 E Pailat i deken ulak la mange, “Asaning ar toli o esane ningmulo atongi manga king anuna tarai Juda?” 13 Pa la kukukrakrakai mange, “Sai ahati saot na rakaikutus!” 14 E Pailat i deke mang, “Sur asa?Esi na rongo ning ka tol tari?” Ika la kukukrakrakai ka mange, “Sai ahati saot na rakaikutus!” 15 E Pailat i mang sur ir agasgas ataraila, pa i pak sen e Barabas tetek la. Ningdi ka dapis tar e Iesu, e Pailat i saran senisur lar sai ahati saot na rakai kutus.

A tarai a harum la morot o e Iesu(Mt 27:27-31; Jn 19:2-3)

16 A tarai a harum la ben e Iesu utisauianaworoh ana tnan rumai anunaningnigo,pa la kabah arop pas a kunum a tarai aharum. 17 La apipis tari ana kubar a kaen,

Page 69: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 15:18 66 Mak 15:45la gonoi pas a inau ning a suksukna pala suah tari ana pukulna arlar ana kukuhanuna king.* 18 Pa la turpas a arkabahteteki mange, “U a king anuna tarai Juda!”19 La dapis a pukulna ana rakai, la namsani,la kes ana bokona hanla pa la saran ahanrawai teteki. 20 Ning la ka morot pasonoi, la paksen a kubar a kaen kusuni. Laapipis ulaki taum ana nuna kaenla, pa laben purumi sur dir sai ahati saot na rakaikutus.

Di sai ahat e Iesu saot na rakai kutus(Mt 27:32-44; Lk 23:26-43; Jn 19:17-27)

21 Ting na ngas a tena harumla lapastetek pas ning a barsan a risana e Sai-mon, a te Sairini, e tamana e Aleksanderpa e Rupus, i han kusun ning a hanua surir han usaot e Jerusalem. La angongosi surir los a rakai kutus ane Iesu.

22 La ben e Iesu sur a pukna ning diatongi e Golgata, a kamkamna “Pukna naLasa na Pukulna.” 23 La saran a wain tana,ning di suah taumi anamira, ika bel i gangi.24 La sai ahat tari saot na rakai kutus. Laasauran pas anuna na kaenla ana pilai laki,sur esi onla ir los ta kaen.

25 La sai ahati saot na rakai kutus anasihuk amais a kamis ana kobot. 26La tumusa warwara na ararup onoi saot na rakaikutus manglarne,

“A KING ANA TARAI JUDALA.”27-28 La sai ahat otleng naur a tena kinkinautaum ono ana naur a rakai kutus, takai anasot a kuna, pa takai ana kair.†

29Pa la ning la han bolos e Iesu, la hananipa la halalen pukulunla teteki. Pa la atongimange, “Uma ning u atongimang ur regensen a rumai a artabar, pa ur tol ulak pasiana natol a pukakiar, 30 purum kusun arakai kutus pa ur alaun u.” 31 A leklek atena artabarla tetek e God taum ana tenaasaerla tagun a warkurai la otleng la moroto e Iesu. La awara artalai tanla mange,“I alaun pas a taraila masik, ika i ot belir alaun lar pasi. 32 Ning i a Karisito, aKing anuna tarai Israel, ono otne ir purumkusun a rakai kutus, sur dalar oroi, pa dalartortorot onoi.” Pa diau otleng, ning di saiahat tar diau ana naur a rakai kutus ting napirna, dia hanani.

E Iesu i mat(Mt 27:45-56; Lk 23:44-49; Jn 19:28-30)

33 Ana mais a kamis tostos, a hanhanuarop i mormorom tuk ana natola mais akamis ana rah. 34Ana natola matanakamisana rah ning, e Iesu i kukuk rakrakaimange, “Eloi, Eloi, lema sabakatani?” Akamkam a warwara ne i manglarne, “Anuka God, anuka God, i mangasa ning u hankusun iau?” Buk Song 22:1

35 Dingla na tarai ning la tur milau, lalongori pa la atongi mange, “Longori, iarkabah sur e Elaija.” 36 Ning a barsan idun pa i los pas ning a utna i sira dop akesa malum. I amurung pasi ana wain ningi nginngin, i suah i ana rakai pa i tuslaniusaot sur e Iesu ir gang. Pa i atai la mange,“Nanani, dalar oroi, sur ning e Elaija irhanot sur ir los purum pasi kusun a rakaikutus, o bel.” 37E Iesu i kukuk rakrakai pas,pa i suah sen a malwasna.

38A kaen na alalar kutus tingui na rumaia artabar i taksilir potor, turpasi misaottuk tumot lahin. 39 A ningnigo anuna tenaharumla i tur salanigo ta e Iesu, i longore Iesu i kukuk, pa i oroi a ngas a minatanunai, pa i atongi mange, “I momol ot, abarsan ne a Nat e God.”

40 Dingla na gurarala otleng la ororoimiting na bakbak. Ting na arpotor inla, eMaria Magdalen, pa e Salome pa e Mariaotleng tana e Josep pa e Jems a barman.41 Ditol ne ditol murmur e Iesu ning i kesGalili, pa ditol sira nangani. Pa a galisa gurarala otleng, ning la han taum onoiusaot e Jerusalem, la kes tingia.

Di akas e Iesu ana kulam a minat(Mt 27:57-61; Lk 23:50-56; Jn 19:38-42)

42-43 Ning a barsan a risana e Josep, a teArimatea, takai tagun a tarai a kiwung, atnanbarsanning a tarai la hanrawai i, i har-nanai sur a matanitu ane God. Ning a rahma ana pukakiar asang, a pukakiar lanigoana Pukakiar Sabat, i han tetek e Pailat, beli matmataut, pa i nunung sur a minat eIesu. 44 E Pailat i kulkulan ning i longorimang e Iesu ka mat. I kabah pas a ningnigoanuna tena harumla, i dekeni mange, “EIesu ka mat?” 45Ning ka mananos pas tana

* 15:17: A kukuh pa kubar a kaen dia tai arlar ana mermer anuna king. † 15:27-28: Dingla na tena mananosana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwarala otleng i kes te na ves ne. I manglarne: Di toli larne sur dir tolsot pas awarwara onoi ting na Buk Tabu mange, “Di was taumi ana tena laulaula.”

Page 70: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Mak 15:46 67 Mak 16:20ningnigo ne, imalmaling sen aminat e Iesutetek e Iosep. 46 E Josep i lou pas a wakak akaen, i los purum pas e Iesu, pa i poroi pasiana kaen ning. Lamur i akas tari ting nakulam a minat, ning di ka kot tari ting naris a hat, pa i lingir alar a taman na kulama minat ana tnan hat. 47 E Maria Magdalenpa e Maria, tana e Josep, dia oroi a puknaning di aborbor e Iesu ono.

16A kamkamtur ane Iesu kusun a minat(Mt 28:1-8; Lk 24:1-10; Jn 20:1-10)

1 Ning a Pukakiar Sabat ka rop, e MariaMagdalen, pa e Maria tana e Jems, pa eSalome ditol lou pas a ututnala ning i tom-tobo sur ditol ar atomtobo a minat e Iesuono. 2 Ana kobot ning ot ana ningnigo napukakiar ana wik, ditol han sur a kulam aminat. 3 Ning ditol han amon ditol dekenartalai ditol, “Esi ma ir nangan datol sur irlakir sen a hat numo kusun a taman anakulam a minat?” 4 Ning ditol tai tostosutumo, ditol oroi mang di ka lingir sen atnan hat ning. 5 Ning ditol kas uting nakulam a minat, ditol oroi ning a barman, ikes tar ana sot a kunditol, i mermer taumana kokok a kaen. Pa ditol matmataut.

6 I atai ditol mange, “Gong mutol mat-mataut. A tasmani mang mutol tai sur eIesu a te Nasaret, esining di sai ahat tarisaot na rakai kutus. Bel i ma te, ka launulak. Mutol oroi a pukna ne di aborbortari ano. 7Mutol han, mutol ar atai anunana kakak a asaerla pa e Pita otleng mange,‘E Iesu ir nigo utumo e Galili. Mulor oroitumo, lar ot ning ka atai nigon tar mulo.’ ”

8Pa ditol purumpa la dun kusun a kulama minat taum ana nuknuk kol pa ditolkoloron. Bel ditol atai tik ana ta warwaraanasa ditol matmataut kol.*

E Iesu i hanot tetek e Maria Magdalen(Mt 28:9-10; Jn 20:11-18)

9 [Ning e Iesu ka laun ot ulak ana kobotning ot ana ningnigo na pukakiar ana wik,i hanot tetek e Maria Magdalen, esiningi kepsen mais a mot kusuni. 10 E MariaMagdalen i hanpa i atai la ning la siramur eIesu, ning la balmamahat pa la tangis suri.11Ning la longori mang e Iesu ka laun ulakpa e Maria ka oroi tari, bel la tortorot ono.

E Iesu i hanot tetek naur a kaklik asasaer(Lk 24:13-35)

12 Lamur e Iesu i hanot tetek naur akaklik asasaer ning dia han amon ana ngas.A palaona e Iesu i ries. 13 Dia ulak, pa diaatai a kakak a asaerla, ika bel la tortorototleng on diau.

E Iesu i hanot tetek ning a bonot pa pisirtakai a kakak a asaerla

(Mt 28:16-20; Lk 24:36-49; Jn 20:19-23; Ap 1:6-8)

14 Lamur i hanot pas tetek ning a bonotpa pisir takai a kakak a asaerla kaning lahangan. Pa i warwara rakrakai onla, anasabel la tortorot, pa a balanla i rakrakai, pabel la tortorot onla ning la ka oroi tarining ka laun ulak. 15 I atai la mange,“Mulor han uting na rakrakan hanua rop,pa mulor warawai ana Wakak a Warwaratetek a taraila rop. 16 Esining i tortorotpa di baptaisi dir alauni. Ika esining bel itortorot, God ir saran a rakrakai a warkuraiteteki sur ir mat. 17A tena tortorotla lar tola ututnala na kulkulan larne: Lar kepsen amotla ana risak, lar warwara ana urmatanatona warwara, 18 lar tong a soila, pa ninglar gang a malum laulau, bel ir alaulau la,pa lar suah a kunla ana tinsamanla, pa larlangolango.”

E Iesu i han kas usaot na langit(Lk 24:50-53; Ap 1:9-11)

19 Ning a Leklek e Iesu ka warwara tartanla, e God i rakan pasi usaot na langit, pai kes ana sot a kuna. 20Anuna kakak a asaerla han, pa la warawai ana hanhanua rop. Paa Leklek i nangan la, pa i amomol tar anunana warwara ana ututnala na kulkulan ningi han taum ono.]

* 16:8: Dingla na tena mananos ana Buk Tabu la nuki mang e Mak i manah ka te. La nuki mang tik masik i tumus tara ves 9-20.

Page 71: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 1:1 68 Luk 1:17

A Wakak a Warwara o e IesuKarisitoe Luki tumusiA warwara talapor nigo

E Luk i tumus a buk ne. Bel sur i ning ahalin na ning a bonot pa pisir naur a kakaka asaerla ane Iesu. Pa bel otleng i a teJuda, i a te Grik. Anuna hanua ngandek eAntiok ana papar Siria. E Luk bel i oroi tar aututnala ning e Iesu i toli. I kibas tastasmanka tanla ning la atatai o e Iesu.

Nating anuna titol a dokta, pa i tasmanwakak a warwara Grik.

A buk ne a ningnigo na buk ning e Luk itumusi, pa i tumus otleng a buk Aposel. Itumus a buk ne sur a tarai Grik lar tasmanwakak a warwara o e Iesu pa lar tortorotonoi. Lar tasmani mang e Iesu i hanotpurum ute sur ir alaun a taraila rop. ELuk i tumtumus otleng o e Iesu mang ihanot a barsan momol, pa i asangan anunamarmaris tetek a kapan na taraila pa tetekdala rop taktakai.

I tumtumus otleng ana ututnala ne: Aatong leklek tetek e God, a rakrakai anaTalngan Tabu, a nunung, pa a lalaun anunakapan na taraila pa a gongon a tarai.A tinan ana buk Luk:

A kamkama buk ne (1:1-4)A agon ane Iesu pa e Jon a Tena Baptais

(1:5-2:52)A titol ane Jon a Tena Baptais (3:1-20)Di baptais e Iesu pa lamur e Satan i lami

(3:21-4:13)E Iesu i titol to e Galili (4:14-9:50)E Iesu i han usaot e Jerusalem (9:51-

19:27)A ararop na wik pa a minat ane Iesu

(19:28-23:56)A kamkamtur ulak ane Iesu kusun a mi-

nat, pa anuna tinan kas (24:1-53)1 Tetek e Tiopilus,

A galis la tohoi pa la ka tolsot pas a tum-tumus ana ututnala ning i hanot arpotori mila. 2 La ning la ka oroi nigon tar aututnala ne, pa la asaer a tarai anaWakak aWarwara, la atai mila ana ututnala ne. 3 Pa

iau otleng, ia ka tikin otnan pas a ututnalane ana turturkamna, larning a nuki mang iwakak sur ar tumus tari tetek u, e Tiopilusa leklek. Ar tumus a ututnala ne arlar anaarmuri ot anunla, 4 sur ur tasmani mang aututnala di ka asaer tar u onoi, i momol.

Awarwara talapor nigomangdir agon e Jona Tena Baptais

5 Ana rau ning e Herot i king ana paparJudia, ning a tena artabar tetek e God arisana e Sekaria, tagun a kunum na tenaartabarla o e Abia. E Sekaria, anuna hane arisana e Elisabet, i otleng a mangis a taraiane Aron. 6 Dia naur a tena tostos na-matana e God, dia mur wakak a Warkurailarop anuna Leklek. 7 Ika bel ta natundiau,anasa e Elisabet i pombo, pa dia ka lapunotleng.

8 Ning a pukakiar, ana pukakiarlana artabar anuna kunum ane Sekaria,e Sekaria i tol anuna titol na artabarnamatana e God. 9 Arlar ana toltol aaslang* ning a tena artabarla tetek e Godla sira muri, la aslang e Sekaria sur i ot irkas ting na rumai a artabar anuna Leklek,pa ir tun a utna ning i tobohwakak. 10Ningi tun a utna ning i toboh wakak, a tarai alotu ning la tur tumolapiu la nunung.

11 A angelo anuna Leklek i hanot tetek eSekaria, pa i tur ana ris a sot ana logo natun artabar, ning di tun a utna ning i tobohwakak onoi. 12 Ning e Sekaria i oroi i, apalaona i suren, pa i matmataut kol onoi.13 Ika a angelo i atai i mange, “Sekaria,gong u matmataut, e God ka longor anumanunung, pa anuma hane e Elisabet ir agonpas a natumlik a barsan, pa ur pasar arisana e Jon. 14 Ur gas kol onoi, pa galisotleng lar gas ana nuna agon, 15 anasa iritna na matan a Leklek. Bel ir gang awain, pa a gang laulaula, pa ning belot diragoni, ka bukus ana Talngan Tabu. 16 Pair ben ulak a galis a tarai Israel tetek aLeklek aGod anunla. 17 Ir rakrakai arlar anapropet Elias, pa a magirana otleng ir arlaronoi. Ir nigo tana Leklek, sur ir ben taumna tamtamana kakakla tetek na natnatunlasur lar aremoro ulak, pa ir ben a tarai atabun longor sur a wakak a nuknuk anunatostos a tarai, sur ir sang a tarai anunaLeklek sur anuna tinan ot.”

* 1:9: La tol ning a titol sur ir asangan la mang esining ir tol a titol na artabar. Dingla na tarai la nuki mang i arlarlar la ning la tumus a risanla taktakai ting na hatatla, pa esining a risana i hanot ir los a titol ning.

Page 72: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 1:18 69 Luk 1:5418 E Sekaria i deken a angelo mange, “Ar

tasman mangmangasa i mang a utna ne irhanot? Anasa mia ka lapun.” 19Pa a angeloi kelesi mange, “Iau e Gebriel, a sira turnamatana e God. I ot i sune iau sur ar ataiu, pa ar los a wakak a warwara ne teteku. 20 Oroi, onone bel ur warwara lar pastuk ana pukakiar ning a utna ne ir hanot.Bel ur warwara, anasa bel u tortorot ananuka warwara, ning ir hanot tostos anapukakiarna.”

21 A tarai la nanan e Sekaria, pa lanuknuk kol mang sur asa ning ka bongnaniting na rumai a artabar. 22 Ning i purum,bel iwarwara lar pasi tetek la. Pa la tasmanimang e Sekaria ka oroi tar ta tatatai anarumai a artabar, anasa i akinalang kamatetek la ana naur a kuna.

23Ning ka rop anuna pukakiarla na titol,i ulak sur anuna hanua. 24 Pa lamur, eElisabet anuna hane i tianan, pa dilima nakalang bel i han masik pas kusun a rumai.25 Pa i atongi mang, “Onone bot a Leklek inangan iau pa i kepsen a utna ning amemeonoi tan a tarai.”

Di atai e Maria mang ir agon e Iesu26Ning ka diono na kalang ane Elisabet, e

God i sune a angelo Gebriel utumo e Galiliana ning a hanua a risana e Nasaret. 27 Ihan tetek a basbas a risana e Maria, ningdi ka suah alar tari sur ane Josep, i ningtagun a mangis a tarai ane king Dewit. 28Aangelo i han tetek eMaria pa i atai i mange,“Ur gas, u angis kol! A Leklek i kes taumhom.” 29Pa e Maria i nuknuk loklokron kolana warwara ne, mang asa a kamkamna.30Pa a angelo i atai i mange, “Maria, gong umatmataut, e God i gas kol hom. 31Longori!Ur tianan, ur agon pas a kaklik barsan, paur pasar a risana e Iesu. 32 Pa a risana irrarang, pa dir atongi mang a Nat e God iLeklek Kol. Pa a Leklek e God, ir akesi anakeskes a king ane tubuna e Dewit, 33 pa irking tikin ana mangis a tarai ane Jekop, paanuna matanitu bel ir rarop.” 34 E Maria ideken a angelo mang, “Ir mangmangasa?Anasa bel a lasan taum ana ta barsan.” 35Aangelo i kelesi mang, “A Talngan Tabu irkes hom, pa a rakrakai e God ir poroi alar u.Larning a Tena Totoh ning ur agon pasi, diratongi mang a Nat e God. 36 Oroi, a maime Elisabet ka lapun, pa di atongi mang apombo, ika anone ka tianan, pa ka diono

na kalang anunai. 37 Anasa bel ta utna ingangaten tetek e God.” 38 Pa e Maria iatongi mang, “Iau a tena titol oros anunaLeklek, i wakak ka ning dir toli hok arlarana numa warwara.” Lamur a angelo i hankusuni.

E Maria i han tetek e Elisabet39 Lamur e Maria i sang pas, pa i han kas

kapit sur a hanua ning i kes saot na mangirana papar Judia. 40 I kas ana rumai aneSekaria, pa i kabah na gasgas pas e Elisabet.41 Ning e Elisabet i longor a arkabah nagasgas ane Maria teteki, a kaklik i pele tingna balana, pa e Elisabet i bukus ana TalnganTabu. 42 Pa i warwara ana tnan elngenamang, “U angis tan a gurarala rop, pa akaklik otlengningur agoni i angis. 43 Iau esina ngas a hane ne ning e tana Leklek anukiir han tetek iau? 44 Ning a longor anumaarkabah na gasgas tetek iau, a kaklik i gas,pa i pele te na balak. 45 U angis anasau tortorot mang a warwara anuna Leklektetek u ir hanot momol.”

E Maria i aleklek pas e God46 E Maria i atongi mang,

“A inguk i aleklek pas a Leklek,47 pa a balak i gas o e God, anuka Tena

Alaun,48 anasa i maris iau anuna tena titol oros,

ning iau a hane oros ka.Turpasi anone a mangis a taraila rop lar

atongi hok mang a angis,49 anasa Esi ning i Leklek Kol, ka tol tar

a tatatnan utnala hok,a risana i totoh.

50 Anuna marmaris i kes tetek la ning lahanrawai i,

i kes tetek a tarai tagun onone, patagun lamur.

51 I tol a rakrakai a titol ana kuna,pa ana rakrakaina i minggen sarara

la ning la rakan aleklek la ananuknukinla.

52 I minggen purum a kingla kusun anunlakeskes a leklek,

pa i aleklek pas la ning di nuki mang atarai oros ka.

53 I tabar a kapan a tarai ana wakak aututnala

pa i sune sen a leklekla ana wah akunla.

54 I nangan anuna tena titolla, a tarai Israel,pa i nuk pas anuna marmaris

Page 73: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 1:55 70 Luk 2:755 tetek e Abaram pa anuna mangis a tarai

tikin,larning ka atong tari tetek anundala

mangis a tarai tagun nating.”56 Pa e Maria i kes napirna e Elisabet

arlar ana natol a kalang, pa lamur i ulak suranuna hanua.

Elisabet i agon pas e Jon a Tena Baptais57 Ning a pukakiar ane Elisabet i sot sur

ir agon onoi, i agon pas a kaklik barsan. 58Ahalalna pa na mainala la longori mang aLeklek i maris kol e Elisabet, pa la gas taumonoi.

59Ning ka siwal a pukakiar anuna kaklik,la sang sur dir kot talilisi, pa la mangsur lar pasar a risana e tamana e Sekariaonoi. 60 Ika e tana i atongi mange, “Gong!A risana ot e Jon.” 61 La atongi tanamang, “Bel ta maim i kibas a rising ning.”62 Lamur la tol a asilang ana kunla tetek etamana, sur lar dekeni mang esi na risingning imang sur dir pasar a kaklik ono. 63Pai akinalang sur ta utna ning ir tumtumusonoi, pa i tumusi mang, “A risana e Jon.”La rop la kulkulan. 64 Ono otne a pahana eSekaria i sapang, pa a laigeremna i tapalas,pa i warwara kakat, i atong leklek pas eGod. 65Pa na halalindiau rop, lamatmatautkol. A warwarala ana ututnala ne, i hansarara ana hananuala ning la kes saot namangir ana papar Judia. 66 La rop ning lalongori, la nuknuk kol onoi, pa la atongimang, “A kaklik ne ir hanot esi na ngas abarsan?” Anasa la oroimang a rakrakai anaLeklek i kes onoi.

E Sekaria i warwara na propet67 E Sekaria e tamana e Jon, i bukus

ana Talngan Tabu, pa i warwara na propetmange,68 “Dalar aleklek pas a Leklek, a God anuna

tarai Israel,anasa ka hanot tetek anuna tarai,pa ka alangolango pas la.

69 Ka saran tar a rakrakai na Tena Alauntetek dala,

tagun a mangis a tarai ane Dewit,anuna tena titol,

70 larning ka atong tari nating ot ana pa-hana nuna totoh a propetla.

71 Ka saran tari sur ir alaun pas dala kusunanundala hiruala,

pa kusun a kunla rop ning la nget dala,

72 pa sur ir maris anundala mangis a taraitagun nating

pa ir tolsot pas anuna totoh nakunubus.

73 I lele tar tetek a tubundala eAbaram,

74mang ir alaun dala kusun a kuna nundalahiruala,

sur dalar titol teteki pa bel dalar mat-mataut.

75 Dalar titol teteki ana toltol ning itotoh pa i tostos namatana,

ana nundala pukakiarla na lalaun rop.76 Pa u a natuklik, dir atong u, a propet ane

God i Leklek Kol,anasa ur han nigo tana Leklek,sur ur tol nigon anuna ngas,

77 sur ur atalapor anuna tarai mang diralaun pas la mangmangasa.

Dir kepsen tar anunla na toltollaulaula,

78 anasa ana tnan marmaris anuna Godanundala.

Pa ana nuna marmaris a talapormisaot ir sasai ot tetek dala.

79 Ir sasai onla ning la kes ana mormorom,pa ana mormorom na minat,

sur ir nigon dala ana ngas a bal molmol.”80 Pa a kaklik i itna amon, pa i rakrakai

ana inguna. Pa i kes ana hanua bel tuk ningi tur ot tetek a tarai Israel.

2E Maria i agon e Iesu(Mt 1:18-25)

1 Ting na rau ning, e Sisar Augustus iwarkurai i sur dir tumus a risana tarai anahananuala rop ning la kes nahai amatanituane Rom. 2 Ine a ningnigo na pukakiarning di tumus a risandi ning e Kwirinius i aningnigo tumo na papar Siria. 3Pa a tarailarop la han sur anunla na hananuala momolsur dir tumus a risanla.

4 E Josep otleng i han kusun a hanuaNasaret ana papar Galili sur e Betlihem anapapar Judia, anasa i tagun a mangis a taraiane Dewit. E Betlihem, a hanua ning diagon e Dewit ono. 5 I han sur dir tumusa risana, taum ana risana e Maria ning dika suah alar tari sur anunai. Ning dia hane Maria ka tianan. 6 Pa ning dia kes to eBetlihem, a pukakiar i sot sur e Maria iragon, 7pa i agonpas a ningnigonanatnalik,a kaklik barsan. Pa i poroi i ana kaenlana kakakla, pa i aborbori ana bok ning a

Page 74: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 2:8 71 Luk 2:35inagoila la sira hangan onoi, anasa a rumaia wasira ka bukus pas kusun ditol.

A warwara ana agon ane Iesu tetek a tenatatatai alarla ana sipsipla

8 Dingla na tena tai alar ana sipsipla,la tai alar anunla na liur a sipsip anamorom saot milau ana hanua ning. 9 Paangelo anuna Leklek i hanot tetek la, paa matatar anuna Leklek i talapor talilis la,pa la matmataut kol. 10 A angelo i atai lamange, “Gongmulomatmataut. Mulo oroi,a hanot tetek mulo ana wakak a warwaraning ir agasgas a taraila rop. 11Onone, anahanua ane Dewit, di ka agon tar anumuloa Tena Alaun, esaning a Karisito*, a Leklek.12Pa mulor tai sur a asilang mang: A kaklikdi poroi tari ana kaenla na kakakla, padi aborbor tari ana bok na hangan anainagoila.”

13 Bel i bongnani pa a tnan kunum aangelo misaot na langit la hanot tetek aangelo ning, pa la atong leklek pas e Godmange,14 “Dalar atong leklek a risana e God tisaot

kol,pa bal molmol ana rakrakan hanua rop

tetek laning i gas onla.”

15 Ning a angelola la ka han kusun lausaot na langit, a tena tatataialarla anasipsipla, la warwara artalai la mang, “Anootne dalar han utumo e Betlihem, dalaroroi a utna ne ka hanot, ning a Leklek kaatai tar dala onoi.”

16 Pa la han kapit, pa la pastetek pase Maria pa e Josep pa a kaklik betbetening i borbor tar ana bok na hangan anainagoila. 17 Ning la ka oroi tar a kaklik, lapatuai talapor ana warwara ning a angeloka atai tar la onoi ana kaklik ning. 18 Pa larop ning la longor a warwara anuna tenatatataialarla ana sipsipla, la kulkulan onoi.19 Ning e Maria i longor a warwara ne, itong akesi ana balana pa i nuknuk kol onoi.20 A tena tatataialarla ana sipsipla la ulak,la aleklek pas e God pa la atong leklek anautna ning la longori pa la ka oroi tari, arlarana warwara anuna angelo tetek la.

Di pasar a risana e Iesu

21Ning ka siwal a pukakiar anuna kaklik,pa ka sot sur dir kot talilis a palaona, dipasar a risana mang e Iesu. A rising ning, aangelo ot ka atong tari nating, ning eMariabelot i tianan.

Di saran tar e Iesu tetek a Leklek22-24 E Josep pa e Maria dia tolsot pas a

pukakiarla na atotoh, arlar ana warkuraiane Moses. Pa ning ka rop, dia han usaote Jerusalem sur diar artabar ana “naur atabun o naur a barman a balus,” Liwai 12:8arlar ana warwara na warkurai anuna Lek-lek. Pa dia los e Iesu otleng usaot eJerusalem, sur diar saran tari tetek a Lek-lek, larning di ka tumus tari ana warkuraianuna Leklek mang, “A ningnigo na kakakbarsanla rop pa a ningnigo na barsan ainagoila, dir saran la tetek a Leklek.” KisimBek 13:2, 12

25 Ning a barsan i kes saot e Jerusalema risana e Simion, a tena tostos pa a tenahanrawai tetek e God. I harnanai sur e Godir alaun a tarai Israel, pa a Talngan Tabu ikes onoi. 26A Talngan Tabu ka atalapor taritetekimang bel irmat tuk ning ir oroi tar ota Karisito anuna Leklek. 27ATalngan Tabu inigon kasi uting na rumai a artabar. Ning ioroi pas disuana dia hanot ana kaklik e Iesusur diar tol a artabar larning di ka tumustari ana warkurai, 28 e Simion i kibas pas eIesu ana naur a kuna. Pa i atong leklek eGod mange,29 “Leklek, onone ur alangolango iau,

anuma tena titol oros, sur ar hanana bal molmol,

arlar ana num a lele.30 Anasa ia ka oroi tar anuma arlaun ana

matak,31 a arlaun, ning u ka sang tari na-

matana mangis a taraila rop.32 A talapor ning ir atalapor anuma ngas

tetek la ning bel a tarai Israel,a talapor sur a matatar tetek anuma

tarai Israel.”33 E Tamana pa e tana dia kulkulan kol

ana warwara ne Simion i atongi o e Iesu.34 E Simion i angangis ditol, pa i atai eMaria, tana e Iesu, mang, “A kaklik ne, eGod i aslang pasi sur a galis a tarai Israel larhirua onoi pa a galis otleng lar launonoi, pai a akinalangning a galis a tarai lar bilbilori.35 Ning lar bilbilori dir atalapor a nuknuk

* 2:11: A Karisito i a barsan ning e God i aslangi pa i sune purumi sur ir alaun a tarai rop. A Karisito a warwara Grik,pa ana warwara Hibru di atongi mang a Mesaia.

Page 75: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 2:36-38 72 Luk 3:8tagun a balana a galis a tarai. Pa u, a balmamahat ning ur kilangi ir arlar ana liwanna harum ning ir so anuma lalaun.”

36-38 Pa ning a hane, a propet, a risana eAna, ano otning i hanot tetek ditol. A hanene a nat e Panuel, tagun a mangis a taraie Aser. Ka wan laulau, ka siwal a bonot papisir diat a rau anunai pa ka lao. Dia taulaipas ka mais a rau pa lamur anuna barsani mat. A hane ne bel i han kusun a rumaia artabar, i lotlotu ana kamkamis pa anamorom, i sira tamai pa i sira nunung. Ning ihanot tetek ditol i atongwakak tetek e God,pa i warwara ana kaklik tetek la rop ningla harnanai sur e God ir alaun pas a taraiJerusalem.

Ditol ulak utumo e Nasaret39 Ning e Josep pa e Maria dia ka tol-

sot pas a ututnala rop arlar ana warkuraianuna Leklek, ditol ulak utumo e Galili suranunla hanua Nasaret. 40 Pa a kaklik iitna amon pa i rakrakai, pa i bukus anatastasman, pa a marmaris ane God i kesonoi.

E Iesu i kes tingui na rumai a artabar41 Ana raula rop, e tamana e Iesu pa e

tana dia sira han usaot e Jerusalem ana lotuna Han Lakai. 42 Ning ka ning a bonot papisir naur a rau ane Iesu, ditol han usaote Jerusalem sur a lotu na Han Lakai, larotning la sira toli. 43 Ning a lotu ka roppa la ulak amon, e Iesu i kes suai saot eJerusalem, ika e tamana pa e tana bel diatasmani. 44Dia nukimang e Iesu i han taumana taraila. Ning ka takai a pukakiar ananunla tinan ulak, dia turpasi sur diar taisur e Iesu ting na potor na mainditol, pa ahalalinditol.

45 Ning dia tai panai tar suri, dia ulakusaot e Jerusalem, sur diar tai suri tisaot.46 Ning dia ka tai pas natol a pukakiar,dia pastetek pas e Iesu tingui na worohna rumai a artabar. I kes taum ana tenaasaerla tagun a warkurai, i longor la, pa ideken la ana kabahla. 47 Pa la rop ning lalongori, la kulkulan ana nuna tastasman,pa ana nuna arkeles tetek la. 48 Ning diaoroi pasi, dia kulkulan, pa e tana i atai imange, “Natuklik, sur asa ning u toli larneo miau? Mia ma e tamam mia ka serenpanan tar u, pa mia matmataut kol hom.”

49 Pa i deken diau mange, “Asa ning museren iau suri? Bel mu tasmani mang itostos sur ar kes te na rumai ane Tamang?”50 Ika bel dia talapor ana nuna warwara.

51 Lamur ditol ulak utumo e Nasaret, pai sira longlongor kol tan diau, pa e tana inuk akes a ututnala rop ning. 52 E Iesu iitna amon a palaona pa nuna tastasman, pai itna a gasgas ane God pa a tarai onoi.

3E Jon a Tena Baptais i warawai(Mt 3:1-12; Mk 1:1-8; Jn 1:19-28)

1 Ka takai a bonot pa dilima na rauana matanitu ane Sisar Tiberius, e PontiusPailat i a tnan ningnigo ana papar Judia, pae Herot i a ningnigo ana papar Galili, pae tasnalik e Pilip i a ningnigo ana naur apapar Ituria pa e Trakonitis, pa e Lisaniasi a ningnigo ana papar Abilene 2 pa e Anaspa e Kaiapas dia kibas a titol na ningnigona tena artabar tetek e God. Ana rau ning,a warwara ane God i hanot tetek e Jon,a nat e Sekaria, ning i kes saot na hanuabel. 3 Pa i han uting na puknala rop milauana malum Jodan, i warawai sur a tarai larlingir a nuknukinla pa dir baptais la, pae God ir kepsen anunla na toltol laulaula.4 Larning di ka tumus tari ana buk anunapropet Aisaia mang,“A elngena mainla i arkabah ting na hanua

bel mang,‘Mulor sang a ngas anuna Leklek,

mulor atostos anuna ngasla.5 A palisla rop dir por la

pa a pukaleklekla rop pa a mangirladir kel tostos la.

A ngasla rop ning la ngokngok dir atostosla,

pa a puknala ning la tungtung, dir portostos la.

6 Pa a taraila rop lar oroi a titol ane Godning i alaun a tarai ono.’ ” Ais 40:3-5

7A kunum a tarai la hanot tetek e Jon surir baptais la. Pa i atai la mang, “Ai, mulo nanatnat a soila! Esining i atumarang mulosur mulor liu kumna kusun a warkurai naarkeles ane God ning ir hanot? 8Mulor tola ututnala ning ir apuasa i mang mulo kalingir a nuknukimulo. Pa gong mulo nukimang e God bel ir warkurai mulo anasa

* 3:8: A tarai Israel la nuki mang e God bel ir warkurai la anasa la a mangis a tarai ane Abaram.

Page 76: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 3:9 73 Luk 3:33mulo a mangis a tarai ane Abaram*. A ataimulo, e God i tolsot pasi sur ir tol otnan amangis a tarai ane Abaram tagun a hatatlane. 9 Di ka suah tar a hek ting na kamarakaila, pa rakaila rop ning bel la suah alwakak a wanala, dir ting sen la, pa dirminggen la uting na iah.”

10 A kunum a tarai la dekeni mang, “Asaning milar toli?” 11 I keles la mang, “Esin-ing anuna ir naur a kaen a mermer, irsaran tik tana tik ning bel anuna ta kaen amermer, mang otleng larning ana utna nahangan.” 12 Pa dingla na tena los totokomla hanot sur ir baptais la. Pa la dekenimange, “Tena asaer, asaning milar toli?”13 Pa i keles la mange, “Gong mulo kibastotokom i itna tana potopoto ning di kasuah tari.” 14 Pa dingla na tena harumla dekeni mang, “Pa mila, asaning milartoli?” Pa i keles la mang, “Gong muloangongos pas amani kusun a tarai, pa gongmulo artitiu asasongo, mulor gasgas ka ananumulo na arlou.”

15A tarai la harnanai sur e Karisito. Ningla longor e Jon, la nuki mang ngandek ia Karisito. 16 Pa e Jon i atai la rop mang,“A baptais mulo ana malum, ika esaning arakrakaina i itna tana rakrakaik ir hanot.Pa bel a tolsot pasi sur ar paksen a inauana anuna su. A natarna kol tana. I irbaptais mulo ana Talngan Tabu pa iah. 17 Itong pas anuna saol ana naur a kuna surir minggen sarara a palpala witla kusun apatnala. Ning ka timlan rop tari, ir suahtaum anuna wit ting na rumai a wit, pa irtun sen a palpalnala ting na iah ning beli sira mat.” 18 Ning e Jon i warawai tetekla ana Wakak a Warwara i arakrakai la anagalis a warwara sur lar lingir anunla natoltol.

19 Pa e Jon i warwara rakrakai tetek eHerot a ningnigo tagun a matanitu, anasa itaulai ulak e Herodias, a hane ane tasnalik,pa i tol otleng a laulau a ututnala. 20 Pa eHerot i tol ulak a toltol laulau ning i akas eJon ting na rumai a dodot.

E Jon i baptais e Iesu(Mt 3:13-17; Mk 1:9-11)

21Ning e Jon i baptais amon a taraila rop,i baptais otleng e Iesu. Pa ning i nunung, alangit i sapang, 22 pa a Talngan Tabu i hanpurum, i suah a palaona lar a tabun, pa i kessaot o e Iesu. Pa a elngena mainla misaot

na langit i atongi mang, “U a Natuklik, akatnan u, a gas kol hom.”

A wawas ana mangis a tarai ane Iesu(Mt 1:1-17)

23 E Iesu i turpas anuna titol ning ngan-dek i natol a bonot a rau a lalaun anunai. Atarai la nuki mang i a nat e Josep.

E Josep a nat e Heli,24 e Heli a nat e Matat,e Matat a nat e Liwai,e Liwai a nat e Melki,e Melki a nat e Janai,e Janai a nat e Josep,25 e Josep a nat e Matatias,e Matatias a nat e Amos,e Amos a nat e Nahum,e Nahum a nat e Esli,e Esli a nat e Nagai,26 e Nagai a nat e Mat,e Mat a nat e Matatias,e Matatias a nat e Semen,e Semen a nat e Josek,e Josek a nat e Joda,27 e Joda a nat e Joanan,e Joanan a nat e Resa,e Resa a nat e Serubabel,e Serubabel a nat e Salatiel,e Salatiel a nat e Neri,28 e Neri a nat e Melki,e Melki a nat e Adi,e Adi a nat e Kosam,e Kosam a nat e Elmadam,e Elmadam a nat e Er,29 e Er a nat e Josua,e Josua a nat e Elieser,e Elieser a nat e Jorim,e Jorim a nat e Matat,e Matat a nat e Liwai,30 e Liwai a nat e Simion,e Simion a nat e Juda,e Juda a nat e Josep,e Josep a nat e Jonam,e Jonam a nat e Eliakim,31 e Eliakim a nat e Melea,e Melea a nat e Mena,e Mena a nat e Matata,e Matata a nat e Natan,e Natan a nat e Dewit,32 e Dewit a nat e Jesi,e Jesi a nat e Obet,e Obet a nat e Boas,e Boas a nat e Salmon,e Salmon a nat e Nason,33 e Nason a nat e Aminadap,e Aminadap a nat e Atmin,e Atmin a nat e Arni,e Arni a nat e Hesron,e Hesron a nat e Peres,

Page 77: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 3:34 74 Luk 4:23e Peres a nat e Juda,34 e Juda a nat e Jekop,e Jekop a nat e Aisak,e Aisak a nat e Abaram,e Abaram a nat e Tera,e Tera a nat e Nahor,35 e Nahor a nat e Seruk,e Seruk a nat e Reu,e Reu a nat e Pelek,e Pelek a nat e Eber,e Eber a nat e Sela,36 e Sela a nat e Kainan,e Kainan a nat e Arpaksat,e Arpaksat a nat e Sem,e Sem a nat e Noa,e Noa a nat e Lamek,37 e Lamek a nat e Metusela,e Metusela a nat e Enok,e Enok a nat e Jaret,e Jaret a nat e Mahalalel,e Mahalalel a nat e Kainan,38 e Kainan a nat e Enos,e Enos a nat e Set,e Set a nat e Adam,e Adam a nat e God.

4E Satan i lam e Iesu(Mt 4:1-11; Mk 1:12-13)

1 E Iesu i bukus ana Talngan Tabu. Ning ihan mito na malum Jodan, a Talngan Tabui nigoni uting na hanua bel. 2 I kes tingiadiat a bonot a pukakiar pa bel i hangan, pae Satan i lari. Ning ka rop apukakiarla ning,i murak. 3 Pa e Satan i atai i mange, “Ningu a Nat e God, ur atai a hat ne sur ir hanota bret.” 4E Iesu i kelesi mang, “Di ka tumustari ting na Buk Tabu mange, ‘A tarai bel lalaun ka ana utna na hangan.’ ” Lo 8:3

5 E Satan i ben pasi ana ning a puknatisaot, pa ana tuka kamis ka, i asangan tara hananuala rop ana rakrakan hanua tana.6 Pa i atongi tana mang, “Ar tabar u anamatatar inla rop pa ana rakrakai sur urningnigo anunala rop, anasa di ka sarantari tak, pa ar sarani tetek tik ning a mangsuri. 7Ning ur lotu tetek iau, a ututnala ropne anumi ka.” 8 E Iesu i atongi tana mang,“Di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange,‘Ur lotu tetek a Leklek anuma God, pa urlongor ka tana.’ ” Lo 6:13

9 Pa e Satan i ben pasi usaot e Jerusalem,pa i atur tari sot ot na pukul a rumai aartabar. Pa i atongi tana mang, “Ning u a

Nat e God, ur sirok purum mite, 10 anasa dika tumus tari ting na Buk Tabu mang,‘Ir warwara tetek anuna angelola

sur lar tai alar wakak u.11 Lar tong pas u ana kunla,

sur gong u buh ahamana ta hat.’ ” BukSong 91:11-12

12 E Iesu i kelesi mang, “Di ka atong tariting na BukTabumang, ‘Gong u lar a Leklekanuma God.’ ” Lo 6:16

13Ning e Satan ka lam tari, i han pas kabakusuni.

E Iesu i turpas anuna titol tumo e Galili(Mt 4:12-17; Mk 1:14-15)

14 E Iesu i ulak utumo na papar Galili anarakrakai ana Talngan Tabu, pa a warwaraonoi i han sarara ana papar rop ning. 15 Pae Iesu i asaer a tarai ana nunla na rumai alotula, pa la rop la atong leklek pasi.

Di lu sen e Iesu mi to e Nasaret(Mt 13:53-58; Mk 6:1-6)

16 Ning e Iesu i hanot to e Nasaret, ahanua ning i itna tar ono, i kas uting narumai lotu ana Pukakiar Sabat, arlar ot ananuna toltol, pa i tur sur ir wawas. 17 Pa disaran tar a buk anuna propet Aisaia teteki.I sapang a buk ning di ka in tari, pa i pastekpas a pukna ning di ka tumus tari onoimange,18 “A inguna Leklek i kes hok,

anasa ka aslang pas iau sur ar warawaiana wakak a warwara tana kapan atarai.

I sune iau sur arwarawaimange, dir paksenla ning di dot akes tar la,

dir apalpalas ulak la ning a matanla ikut,

pa dir alangolango la ning la kilang amamahatla ning di tol tari onla,

19 pa ar warwara ana rau amarmaris anunaLeklek, ning onone ka hanot.” Ais61:1-2

20 I in ulak a buk ning, i sarani tetek atena titol, pa i kes. A taraila rop tingui narumai lotu la ngoson rakrakai i, 21 pa i ataila mange, “A warwara ne mulo longori, dika tolsot pasi anone.”

22 La gas pasi, pa la kulkulan ana nunawakak a warwara. Pa la atongi onoi mang,“A barsan ne a nat e Josep ka, gepi?” 23 Pa iatai la mang, “Sakanamulor atong a ngas awarwarala ne hok: ‘Dokta, ur alangolangopas u ot! A ututnala ning mila longori

Page 78: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 4:24 75 Luk 5:7mang u ka tol tari to e Kapernaum, i wakakning ur toli otleng te na num a hanua.’ ”24Pa e Iesu i atai la mang, “A atong momolita mulo, bel ta propet di sira gas pasi tingna hanua ngasna. 25 A momolna ot manga galis a lao la kes tumo e Israel ana rauane Elaija, ning natol a rau pa diono nakalang belal kiar, pa a tnanmunurak i kibasa hananuala rop. 26 Ika e God bel i sunee Elaija tetek ta te Israel, tetek a lao kaana hanua Sarefat tumo na papar Saidon.Esaning bel a hane Israel. 27 Pa a galis alepra la kes tumo e Israel ana rau anunapropet Elisa, ika e God bel i alangolangotik tagun la, e Naman ka a barsan misaote Siria, ning bel a te Israel.”

28 A taraila rop ning la kes ting na rumailotu, la bukus ana balakut*, ning la longora warwarala ne. 29 La kamtur, pa la lu sen eIesu kusun a nunla hanua. La ben pasi saotna mangir ning la tol anunla hanua onoi,sur lar minggen purumi ting na ris a hat.30 Ika i han potor ana kunum a tarai, pa ihan ana nuna tinan.

E Iesu i kepsen sen a mot kusun a barsan(Mk 1:21-28)

31 Lamur e Iesu i han utumo e Kaper-naum, ana papar Galili, pa i asaer la anaPukakiar Sabat. 32 La kulkulan ana nunaasasaer, anasa i asaer la lar arlar o esaninga warkurai kaning tana. 33Tingui na rumailotu, ning a barsan kaning, a mot i solongi,i kukuk rakrakai mange, 34 “Ai! U e Iesu a teNasaret. Ur tol asa omila? U hanot sur uralaulaumila? A tasmanuot, u a TenaTotohane God.” 35E Iesu i sairasi mange, “Gong uwarwara! Purum kusun a barsan ning!” Amot i minggen purum tari namatanla rop,i purum kusuni, pa bel ta puka palaona ilaulau.

36 A tarai rop la kulkulan kol, pa la dekeartalai lamang, “Esi nangas awarwara ine?I tong a warkurai pa a rakrakai pa ana nunawarwara i kepsen sen a motla, pa la purumkakat.”

37 Pa a warwara o e Iesu i han sarara anahananuala rop ting na papar ning.

E Iesu i alangolango pas a galis a tinsaman(Mt 8:14-17; Mk 1:29-39)

38 E Iesu i purum kusun a rumai lotu,pa i han sur uting na rumai ane Saimon.Pa e anmuna e Saimon, a hane, i sasamana laplapang, pa la nunung e Iesu sur irnangani. 39 Pa e Iesu i tur ting na ngasna,pa i kepsen a laplapang kusuni, pa a hanening i langolango. Ano otning i kamtur, pai tabar la ana utna na hangan.

40 Ning ka rahmorom, a tarai la ben pasla ning la sasam ana urmatana tinsamantetek e Iesu. Pa i suah naur a kuna onlataktakai, pa la langolango. 41 Pa a motlaotleng la purum kusun a galis, pa la kukukmang, “U a Nat e God.” Ika e Iesu i sairasla, sur gong la warwara, anasa la tasmaniot mang i e Karisito.

42Ning ka kabakiar, e Iesu i han sur utingna hanua bel. A kunum a tarai la sereni.Ning la pasteteki, la tohi sur lar sairasi surgong i han kusun la. 43 Ika i keles la mang,“Ar warawai ana Wakak a Warwara anamatanitu ane God ana dingla na hananuamasik otleng. Anasa ine a kamkamna ningi sune iau ute.” 44 Pa i warawai amon tingna rumai lotula ana papar Judia.

5A ningnigo na kakak a asaerla ane Iesu(Mt 4:18-22; Mk 1:16-20)

1 Ning a pukakiar, ning e Iesu i tur tumolatasi ana puka tasi Genesaret, a tarai la turtalilis pasi, sur lar longor a warwara aneGod. 2 Pa i oroi pas naur a mon ting latasi,ning dingla na tena minggen uben la kahan kusun diau, kaning la gos anunla nauben. 3 Pa e Iesu i kas ana ning halindiau,a mon ning ane Saimon, pa i atai i mang irsugut siklik tar a mon usa latasi. Pa e Iesu ikes onoi, pa i asaer a kunum a tarai.

4 Ning ka rop anuna warwara, i atai eSaimon mang, “Mulor han usa na laman,pa mulor minggen anumulo na uben sur alsis.” 5 E Saimon i atai i mang, “Tena Asaer,mila tol panai kol ana kidol a morom, pabel mila dat pas al sis. Ika, ar minggenulak tar na uben, anasa u arsune.” 6 Ningla minggen tar la, la dat pas a galis a sis,pa nunla na uben milau lar taksilir. 7 Lakali pas na halalinla kusun areur a monsur lar nangan la. Pa la han tetek la, pala abukus naur a mon rop, pa milau diar

* 4:28: La balakut anasa la nuki mang, e God i mang kol sur la tanla ning belsur a tarai Israel.

Page 79: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 5:8 76 Luk 5:32murung. 8Ning e Saimon Pita i oroi a utnane, i punga purum tingia na hana e Iesupa i atai i mang, “Leklek, han kusun iau,iau a tena laulau.” 9 Anasa e Saimon pa laning la armuri la kulkulan ana sisla ning ladat pasi, 10mang otleng larning tetek naura halalna, e Jems pa e Jon, naur a nat eSebedi.

E Iesu i kelesimang, “Gong umatmataut.Turpasi onone, ur dat a taraila.” 11Ning laka dat tar naur a mon, la han kusun anunlaututnala rop, pa la mur e Iesu.

E Iesu i alangolango pas a lepra(Mt 8:1-4; Mk 1:40-45)

12 E Iesu i kes ana ning a hanua, pa ninga barsan a palaona rop i laulau ana leprai kes tingia. Ning i oroi pas e Iesu, i pungatuntudu tar ting lapiu pa i nunung rakrakaii mang, “Leklek, ning u mang, ur tolsotsur ur alangolango pas iau.” 13 Pa e Iesui tuslan a kuna, i tong a palaona pa i ataii mang, “A mang ot, ur langolango.” Onootning a lepra i rop kusuni. 14 Lamur eIesu iwarwara rakrakai tetekimang, “Gongu atai tar tik ono. Ur han pa ur asanganu tetek a tena artabar tetek e God, pa ursaran a artabar tetek e God larning eMoseska atong tari. Ning ur toli larne ir talaportetek a taraila mang a palaom ka wakakulak.” 15 Ika a warwara o e Iesu i han sararakol tar, pa a galis a tarai la han taum surlar longori, pa sur ir alangolango pas lakusun a nunla na tinsaman. 16 Ika a galis apukakiar e Iesu i sira han masik utumo nahanua bel sur ir nunung.

E Iesu i alangolango pas a barsan ning apalaona i mat

(Mt 9:1-8; Mk 2:1-12)17 Ning a pukakiar ning e Iesu i asaer a

tarai, dingla na Parisaio pa dingla na tenaasaerla tagun a warkurai, la kes tingia. Lahanot tagun a hananuala rop ting na paparGalili pa papar Judia pa misaot e Jerusalemotleng. Pa a rakrakai ana Leklek i keso e Iesu sur ir alangolango na tinsaman.18Dingla na barsan la los a barsan ana logongasna. A barsan ning a palaona i mat. Latohoi sur lar kas onoi, sur lar aborbori salanigo ta e Iesu. 19 Ika bel la kas lar pasonoi, anasa a tnan kunum a tarai. La abittaum onoi usaot na rumai, la kepsen pasning a pukna tisaot, pa la alorong purum

amoni ana logo ngasna na arpotor a kunuma tarai, tostos ting lanigo ta e Iesu. 20Ninge Iesu i oroi anunla tortorot, i atai i mang,“Halik, di ka kepsen tar anum na toltollaulau.”

21 A tena asaerla tagun a warkurai paa Parisaiola, la nuknuk ana nuknukinlamang, “Esi na ngas a barsan ne? Ning iwarwara larning, i atong saksakan e Godanasa i arlari ono. Esi ir kepsen a toltollaulaula? E God ka.” 22 Ika e Iesu katasman tar a nuknukinla, pa i deken lamange, “Sur asa mulo nuknuk larne? 23 Esina ngas a warwara ning bel i ngangatensur ar atongi? Ar atongi mange, ‘Di kakepsen tar anum na toltol laulaula,’ o, ‘Urkamtur, pa ur han’? 24 Ar atongi larne surmulor tasmani mang e God ka saran tar awarkurai tetek a Nat a Barsan sur ir kepsena toltol laulaula te lapiu.” Pa i atai a barsanning a palaona i mat mange, “A atai u, urkamtur, ur kibas logo ngasim, pa ur hanuting na rumai ngasim.” 25Ano otning i tursa lanigo tanla rop, i kibas a logo ngasna,pa i han uting na rumai ngasna. Ning ihan amon i atong leklek pas e God. 26 Pala rop la kulkulan, la rakan aleklek pas eGod, a palaonla i suren, pa la atongi mang,“Onone, dala oroi a maskan a utna i totohana ororoi anundala.”

E Iesu i kabah pas e Liwai(Mt 9:9-13; Mk 2:13-17)

27 Ning ka rop a ututnala ne, e Iesu i hanpa i oroi pas a tena los totokom, a risanae Liwai, i kes ting na rumai a los totokom,pa e Iesu i atai i mange, “Ur mur iau.”28Pa e Liwai i kamtur pa i han kusun anunaututnala rop, pa i muri.

29 Lamur e Liwai i tol a tnan utna nahangan o e Iesu ting na nuna rumai. A galisa tena los totokompa dingla na tarai otlengla kes taum o e Iesu ana utna na hanganne. 30Dingla na Parisaio pa anunla na tenaasaerla tagun awarkurai, la lingir anuna nakakak a asaerla mange, “Sur asa ning mulohangan pa mulo gang taum ana tena lostotokomla pa a tena laulaula?” 31 E Iesu ikeles la mange, “A dokta bel i hanot sur laning la langolango. I hanot sur la ka ning lasasam. 32 Bel a hanot sur a tena tostosla. Ahanot sur ar kabah pas a tena laulaula surlar lingir a nuknukinla.”

Page 80: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 5:33 77 Luk 6:17A kabah ana tamai(Mt 9:14-15; Mk 2:18-20)

33Dingla na tarai la atai e Iesu mange, “Akakak a asaerla ane Jon la sira tamai pa lanunung, mangotleng lar a kakak a asaerlaanuna Parisaiola. Ika anum na kakak aasaerla la hangan pa la gang.” 34 E Iesu ikeles la mange, “Ning ta barsan ir taulaitotoh, na halalna lar tamai mangmangasaning a barsan ning kaning ot i kes taumonla? 35 Ika ta pukakiar ir hanot, ning dirben maskan pas a barsan ning kusun la, paana pukakiar ning lar bot tamai.”

A warwara larlar ana kaen pa a wain(Mt 9:16-17; Mk 2:21-22)

36 E Iesu i warwara larlar otleng tetek lamange, “Bel tik ir silir pas ta dia kaen taguna tona kaen, sur ir suk ahati ana muar akaen. Ning ir toli larning, ir silir laulaua tona kaen, pa tona dia kaen bel ir arlartaum ana dia muarna. 37 Pa bel tik ir terea tona wain uting na turai a koto na wainning di toli ana palaona inagoi. Ning ir tolilarning, a tona wain ir bubus pa ir pusa aturai a koto, pa a wain ir tapek, pa koto nawain otleng ir laulau. 38 Dir pek ot a tonawain uting na tona koto na wain. 39 Bel tikning ka gang pas a muar a wain, ir mangulak sur a tona wain, ir atongi ka mang, ‘Amuarna ot i wakak.’ ”

6E Iesu a Leklek tagun a Pukakiar Sabat(Mt 12:1-8; Mk 2:23-28)

1 Ana ning a Pukakiar Sabat, e Iesu i hanpotor ting na barim a wit, pa anuna kakaka asaerla la turpas a kumut kutus a witla,la gisgisi ana kunla pa la ieni. 2 Dingla naParisaio la deken e Iesu mange, “Sur asaning mulo tol a utna ning pa bel mulo mura warkurai tagun a Pukakiar Sabat?” 3 Pae Iesu i keles la mange, “I mangasa, belotmulo was asaning e King Dewit i toli ning itaum ana taraila ning la armuri la murak?4 I kas uting na rumai ane God, i kibas pas abret ning di tabar tar e God ono, i ieni, pa itabar la otleng ning la armuri. A bret ningdi sairasi kusun a tarai oros. I arlar anaWarkuraila sur a tena artabarla ka tetek eGod lar ieni.” 5 Pa e Iesu i atai la mange, “A

Nat a Barsan ot a Leklek tagun a PukakiarSabat.”

E Iesu i alangolango pas a barsan ning akuna del

(Mt 12:9-14; Mk 3:1-6)6 Ana ning a Pukakiar Sabat ulak, e Iesu

i kas uting na rumai lotu, pa i asaer ataraila. Pa ning a barsan kaningia, a sota kuna i del. 7 A Parisaiola pa a tenaasaerla ana Warkuraila la tai sur ta ngasning lar arup e Iesu ono, pa la ngosonmurmuri mang ir alangolango a tinsamanana Pukakiar Sabat, o bel. 8 Ika e Iesu itasman a nuknukinla pa i atai a barsan ninga kuna i del mang, “Kamtur! Pa ur tur tinglanigo tanla rop.” I kamtur, pa i tur salanigo tanla. 9 Lamur e Iesu i atai la mange,“Ar deken mulo: Asa ning a Warkuraila iatongi sur dir toli ana Pukakiar Sabat? Dirtol a wakakna o dir tol a laulauna, dir alauntik o dir alaulau tik?” 10 Pa i tai taltal tetekla rop, pa i atai a barsan mang, “Ur kodos akum.” Pa i kodosi, pa a kuna i tostos ulak.11 Pa a balanla i bukus ana balakut, pa lawarwara artalai tanla sur ta utna lar toli oe Iesu.

E Iesu i aslang pas ning a bonot pa pisirnaur a aposella

(Mt 10:1-4; Mk 3:13-19)12 Ning a pukakiar, e Iesu i han usaot na

mangir sur ir nunung. A kidol a moromning, i nunung tetek e God. 13 Ning ikabakiar, i kabah pas anuna tarai a asasaerteteki, pa i aslang pas ning a bonot pa pisirnaur tagun la, pa i atong la a aposella*.14Ne a risanla: E Saimon ning e Iesu i sarantar ning a risana otleng e Pita, ditas ma eEndru, Jems, Jon, Pilip, Batolomiu, 15Matiu,Tomas, e Jems a nat e Alpius, e Saimon ningtagun a kunum Silot,† 16 e Judas a nat eJems, pa e maurana otleng e Judas Iskariotesaning i asobor tar e Iesu.

E Iesu i asaer a tarai pa i alangolango la(Mt 4:23-25)

17 E Iesu pa anuna tarai a asasaer la hanpurum misaot na mangir, pa i tur tingna puka tostosna, taum ana nuna kunuma tarai a asasaer. A galis a tarai misaotna papar Judia pa e Jerusalem pa tagun a

* 6:13: A kamkama warwara “aposel”, “di sune tik.” E Iesu i sune la sur lar warawai ona Wakak a Warwara o e Iesu.† 6:15: Silot i a rising ning di atong a kunum a tarai ning la harum taum ana matanitu Rom sur lar langolango.

Page 81: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 6:18 78 Luk 6:40hananuala tumo latasi milau e Tair pa eSaidon otleng, 18 la hanot sur lar longori,pa ir alangolango pas la kusun anunla natinsamanla. Pa i kepsen a motla kusunla rop ning a motla la alaulau la. 19 Pa ataraila rop, la mang sur lar tuk a palaonae Iesu, anasa a rakrakai i purum taguni, pai alangolango la rop.

A gasgas pa a bal maris(Mt 5:1-12)

20 E Iesu i ngoson anuna tarai a asasaerpa i atongi mang,“Mulo ning mulo kapan, mulo angis,

anasa a matanitu ane God anumuloi.21 Mulo ning mulo murak onone, mulo

angis,anasa lamur mulor masur.

Mulo ning mulo domos onone, mulo angis,anasa lamur mulor lagar.

22Mulo angis ning a tarai la nget mulo,pa ning la kepsen mulopa la atong laulau mulo,pa ning la atong laulau a risamulo,

anasa mulo na halal a Nat a Barsan.23 “Ana pukakiar ning dir tol a ututnala

ning tetek mulo, mulor gas, mulor sirokana gasgas, anasa anumulo arlou saot nalangit i itna kol. Pa a toltolla ning, anunlamangis a tarai tagun nating la ka tol taritetek a propetla.24 Ika ir laulau tetekmulo ning anumulo na

ututnala i galis,anasa mulo ka kibas pas anumulo a

wakakna.25 Ir laulau tetek mulo ning mulo masur

onone,anasa lamur mulor murak.

Ir laulau tetek mulo ning mulo langlagaronone,

anasa lamurmulor balmaris pamulordomos.

26 Ir laulau tetek mulo ning a taraila rop laatong leklek pas mulo,

anasa a toltol ning, anunla mangisa tarai tagun nating la ka tol taritetek a propet asasongola.

A titol na marmaris tetek a hiruala(Mt 5:38-48)

27 “A atai mulo ning mulo longor iau,mulor mang sur anumulo na hirua, pamulor tol a wakakna tetek la ning la ngetmulo. 28Mulor angisgis la ning la nunungsur e God ir alaulaumulo, pamulor nunung

sur la ning la alaulau mulo. 29 Ning tik irpasar a ris a paham, ur saran otleng ninga ris tana. Ning tik ir ras pas anuma kaenna polpol alar anumamermer, ur noren tarotleng anuma siot tana. 30 Ur tabar la ropning la nunung u. Pa ning tik ir kibas pasta utna anumi, gong u nunung ulak suri.31Mulor tol al ngas a utna tetek a tarai ningmulo mang sur lar toli tetek mulo.

32 “Ning mulo mang sur la ka ning lamang sur mulo, dir aleklek mangmangasapas mulo? Anasa a tena laulaula otleng lamang sur la ning la mang sur la. 33 Ningmulor tol a wakakna tetek la ning la wakaktetek mulo, dir aleklek mangmangasa pasmulo? Anasa a tena laulaula otleng latoli larning. 34 Ning a tarai lar mang surlar kibas pas ta utna kaba ta mulo, pamulo sarani ka tetek la ning mulo tasmanimang lar kelesi ot tetek mulo, dir aleklekmangmangasa pas mulo? Anasa a tenalaulaula otleng la saran a ututnala tanatena laulaula, pa la nuki mang lar kelesi.35 Ika mulor mang sur anumulo na hirua,pa mulor tol a wakakna tetek la. Pa ninga tarai lar mang sur lar kibas pas ta utnakaba ta mulo, mulor sarani ka tanla, pagongmulo mang sur lar kelesi. Ningmulortoli larning, anumulo a arlou ir itna kol, pamulo a natnat e God i Leklek Kol, anasa imang sur la ning bel la sira atong wakakteteki, pa a tena laulaula otleng. 36 Mulorasangan a marmaris, arlar ana Tamamuloa tena marmaris.

Gong mulo warkurai tik(Mt 7:1-5)

37 “Gong mulo warkurai a toltol ana tik,pa bel otlengdirwarkurai a toltol anumulo.Gong mulo arup tik, pa bel dir arup mulo.Mulor nuk duman sen a toltol laulaula ninga tarai la toli tetek mulo, pa dir kepsenanumulo na toltol laulau. 38Mulor artabar,pa e God ir tabar mulo. A artabar ane Godtetek mulo ir bukus, pa dir gulen purumi,pa ir bukus ulak, pa ir taptapek. Pa esina ngas a artabar ning mulo sarani, i itnao i natarna, mangotleng larning e God irsarani ta mulo.”

39 E Iesu i atong otleng a warwara larlartetek la mange, “A kut bel ir ben lar pas takut, sakana dia rop diar punga lorong tingna tung. 40 A kaklik a asaer bel i itna tana

Page 82: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 6:41 79 Luk 7:15nuna tena asaer. Ika esining ka arop pasanuna asasaer, ir arlar ana nuna tena asaer.

41 “Sur asa ning u oroi pas ka a berenkaning namatana e tasimlik, pa bel unuk pas a puka rakai kaning na matam?42 Ning a puka rakai kaning na matam,ur atong mangmangasa i tetek e tasimlikmang, ‘Tasiklik, ar kepsen a beren kusuna matam’? U a tena asasongo, ur kepsennigon a puka rakai kusun a matam, pa urtai wakak sur ur kepsen a beren kusun amatana e tasimlik.

Naur a ngas a wana rakai(Mt 7:16-20; 12:33-35)

43 “A wakak a rakai bel i sira suah talaulau a wana, pa a laulau a rakai otlengbel i sira suah ta wakak a wana. 44 Dir oroilalan a rakai ana wana. Bel tik ir git pasta wana fig miting na kadas, pa ta wanawain miting na rosros. 45A wakak a barsani asangan anunawakak a toltol ning kaningna balana, pa a laulau a barsan otleng iasangan anuna toltol laulau ning kaning nabalana. Anasa a pahana tarai i atong puasaa toltol ning i bukus ting na balanla.

Naur a tena tol rumai(Mt 7:24-27)

46 “Sur asa mulo atong iau mang ‘Leklek,Leklek,’ pa bel mulo tol a asala ning aatongi ta mulo? 47 Esining i han tetek iaupa i longor anuk na warwarala, pa i muri,i arlar ana barsan ning ar atai mulo onoi.48 I arlar ana barsan ning i tol a rumai. I keltungen pas a tung, pa i atur tar a pos anarumai saot na hat. Ning a lomom i hanot,pa i saler uting na rumai ning, bel i gulenlar pasi, anasa di ka tol wakak tari. 49 Ikatik ning ir longor anuka warwarala pa bel imuri, i arlar ana barsan ning i atur anunarumai saot na kabalapiu pa bel i tol nigontar a kama rumai. Ning a lomom i saler tarono, i punga, pa i tarege laulau!”

7A tortorot anuna ningnigo anuna tena

harumla mito e Rom(Mt 8:5-13)

1 Ning e Iesu ka atong arop tar a war-wara ning tetek a tarai, i han utumo eKapernaum. 2Ning a ningnigo anuna tenaharumla mito e Rom i kes tingia. Ninga halinla anuna tena titol oros i sasam,

milau ir mat. A tena titol oros ning, anunaningnigo i mang kol suri. 3Ning a ningnigoanuna tena harumla i longor a warwara oe Iesu, i sune dingla na ningnigola anunatarai Juda sur lar nunungi sur ir han teteki,pa ir alangolango pas anuna tena titol oros.4 Ning la hanot tetek e Iesu, la nunungrakrakai mange, “A barsan ning a wakak abarsan, i wakak ning ur longor tana, 5anasai mang kol sur anundala a tarai, pa i lou taranumila rumai lotu.” 6 Pa e Iesu i mur la.

Ning la ka milau a rumai, a ningnigoanuna tena harumla i sune dingla na ha-lalna tetek e Iesu ana warwara mange,“Leklek, gong a angoro u, anasa bel a tostossur ur kas ting na nuk a rumai. 7 Bel a nukiotleng mang a tostos sur ar han tetek u. Uratong ta warwara ka, pa anuka tena titoloros ir langolango. 8 Anasa iau a barsanning a sira longor ana warkurai anunlaning la leklek tak, pa di saran tar awarkuraiotleng tak sur ar nigon a tarai a harum.Ning ar atongi tana tik mang, ‘Ur han,’ irhan ka. Pa tetek tik otleng larne, ‘Ur hanute,’ ir han ka ute. Pa tetek anuka tena titoloros mang, ‘Ur tol a utna ne,’ ir toli ka.”

9 Ning e Iesu i longor a warwara ne, ikulkulan kol onoi, pa i talingir tetek a taraining la muri, pa i atongi mang, “A atongita mulo mang, bel a oroi tik ta te Israel,ning anuna tortorot i itna arlar ana barsanning.” 10 Pa la ning di sune tar la, la ulakuting na rumai, la oroi mang a tena titoloros ning ka langolango.

E Iesu i alaun pas a nat a lao11 Bel i bongnani, pa e Iesu i han uting

na hanua di atongi e Nain, pa anuna kakaka asaerla pa a tnan kunum a tarai otleng lahan taum onoi. 12Ning ka hanot milau tingna kaskas ana hanua, a tarai la los purumning a minat mito na hanua. A minat ning,a barman, i takai sot ka anatnaning a lao. Agalis a tarai mito na hanua la armuri taumonoi. 13 Ning a Leklek i oroi a hane ning,i marisi pa i atai i mang, “Gong u domos.”14 I han milau, pa i tong a logo ning di los aminat onoi, pa a tarai ning la los a minat latur suai. E Iesu i atongi mang, “Barman, aatai u mang ur kamtur.” 15Aminat i kes pai tur pas a warwara. Pa e Iesu i saran ulaktari tetek e tana.

Page 83: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 7:16 80 Luk 7:40

16 A taraila rop ning la matmataut, pala aleklek pas e God pa la atongi mang, “Atnan propet ka hanot na arpotor indala. EGod ka hanot sur ir nangan dala, anunatarai.” 17 Pa warwara ona utna ning e Iesuka tol tari, i han sarara to na papar Judiarop, pa a hananuala milau otleng.

E Iesu pa e Jon a Tena Baptais(Mt 11:2-19)

18 A kakak a asaerla ane Jon a TenaBaptais la atai i ana ututnala ropne o e Iesu.E Jon i kabah pas naur tagun la, 19pa i sunediau tetek a Leklek sur diar dekeni mang,“Uma, ning di warwara nigo tar hommangur hanot, o milar harnanai ot sur tik*?”

20Ning dia hanot tetek e Iesu, dia atongimang, “E Jon, a Tena Baptais i sune miautetek u, surmiar deken umang, ‘Uma, ningdi warwara nigo tar hom mang ur hanot, omilar harnanai ot sur tik?’ ”

21 Ano otning, e Iesu i alangolango pasa galis kusun anunla na kankan pa nunlana tinsamanla, pa i kepsen a motla kusunla, pa i apalpalas pas a galis a kut. 22 Pa ikeles diau mange, “Mur ulak, pa mur ataie Jon ana ututnala ne mu ka oroi tari, pamu ka longor tari: A kutla la ka tai, laning a hanla i mat la ka han tostos, a lep-rala la ka langolango, na talngana kutkutla ka longor, a minatla la ka kamtur, padi warawai ana Wakak a Warwara tetek akapan a tarai. 23 Esining i oroi a ututnalane a toli pa anuna tortorot bel i punga, kaangis.”

24 Ning naur a kaklik a asaer ane Jon diaka han, e Iesu i turpas a warwara tetek akunum a tarai o e Jon mang, “Lanigo ningmulo han uting na hanua bel tetek e Jon,asaning mulo tai suri? A kunai ngandekning i maler ana wuwu? Belal. 25 Asa ningmulo han sur mulor oroi i? A barsan ningi mermer ana wakak a kaenla? Bel. Oroi,la ning la sira mermer ana ngangaten akaenla, pa la angis ana wakak a ututnala,la sira kes ting na rumai ana kingla. 26 Asaning mulo han sur mulor oroi i? A propet?Momol, a atai mulo, e Jon i leklek kol tanapropetla. 27 Di ka tumtumus tar onoi tingna Buk Tabu mange,‘Oroi, ar sune anuka tena los warwara sur

ir nigon u.

Ir nigon u pa ir atalapor anuma ngas.’ Mal3:1

28 A atai mulo, e Jon i leklek kol tanla ropning di agon la, ika esining i natarna kolana matanitu ane God, i leklek tana.”

29Ning la longori, a taraila rop pana tenalos totokom otleng, la oroi lalani mang angas ane God i tostos, anasa la ka kibas tara baptais ta e Jon. 30 Ika a Parisaiola pa atena asaerla tagun a warkurai bel la mangsur a ngas ning e God i sarani sur la, anasabel la kibas a baptais ning ta e Jon.

31 Pa e Iesu i atong ulaki mang, “Esina warwara larlar ning ar atongi ana taraitagun onone? La arlar ana sa? 32 Laarlar ana kakakla ning la kes ting na tininehanua pa la arkabah tetek na halalinlamange,‘Mila pasar kudu,

ika bel mulo tortor ono,pa mila saken a saksak a bal maris,

ika bel mulo tangis ono.’33 E Jon a Tena Baptais i hanot, bel i ien tawakak a utna pa bel i gang a wain, pa muloatongi onoi mang, ‘A mot kaning onoi.’ 34ANat a Barsan i hanot, i hangan pa i gang, pamulo atongi onoi mang, ‘Oroi, a barsan nea tena hangan pa tena gang, a hal a tena lostotokomla pa tena laulaula.’ 35 Ika a tarailarop ning lamur a wakak a nuknuk ane God,la asangani mang a wakak a nuknukna itostos.”

Ning a hane i pek a polo na tomtobo ting nanaur a hana e Iesu

36Ning a Parisaio i ben pas e Iesu sur diarhangan taum. E Iesu i kas ting na rumaiana Parisaio ning, pa i kes sur ir hangan.37 Pa ning a hane miting na hanua ning,a laulauna. Ning i tasmani mang e Iesukaning i hangan ting na rumai ana Parisaio,i kas taum ana polo na tomtobo kaning nakoto ning di toli ana hat. 38 Pa i tur tumolamur ta e Iesu, ting napir naur a hana. Pai domos, a luru matana i punga tar saot nanaur a hana e Iesu, pa i sah diau ana hihna,i goro diau, pa i pek a polo na tomtobo ondiau.

39 Ning a Parisaio, esaning i ben tar eIesu, i oroi a utna ne, i nuki mang, “Ninga barsan ne a propet, ir tasman a hane nei tong naur a hana, pa ir tasman otleng aginina, mang i a laulau a hane.” 40 E Iesu i

* 7:19: E Karisito esaning di harnanai suri.

Page 84: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 7:41 81 Luk 8:14atai i mang, “Saimon a mang sur ar atai taru ana ning a utna.” Pa i kelesi mang, “TenaAsaer, ur atai iau ka.”

41 E Iesu i atai i mang, “Naur a barsan diadinau mani pas tana ning a barsan. Ning ahalin diau i dinau pas dilima namar a kina,pa ning a halin diau otleng dilima na bonota kina. 42Naur a barsan ning bel dia tolsotsur diar keles a dinau. Pa barsan ning i ataidiaumang, ‘Gong kamamu keles anumunadinau.’ Esi na halin diau anuna marmarisir itna kol?” 43 E Saimon i kelesi mang,“Ngandek esaning i dinau pas a tnan manikol tana.” E Iesu i atai e Saimon mang, “Itostos anuma arkeles.”

44 E Iesu i gilam tetek a hane, pa i ataie Saimon mang, “Oroi a hane ne. Ninga kas te na num a rumai bel u saran almalum sur dir gos naur a hak onoi. Ika, ahane ne, i gos naur a hak ana luru matana,pa i sah diau ana hihna. 45 Bel u asangananuma gasgas tetek iau ana argoro, ika ahane ne i goro naur a hak turpasi ot ninga hanot te. 46 Bel u sabar a pukuluk anawel, ika a hane ne i pek a polo na tomtobote na naur a hak. 47 A atai u mang, anunatnan marmaris tetek iau i asangani mange God ka kepsen tar anuna galis a toltolla.Ika esining di kepsen ka anuna siklik toltollaulau, anuna marmaris bel ir itna.”

48 Pa e Iesu i atai a hane ning mang, “Dika kepsen tar anuma toltol laulaula.” 49 Atarai ning la kes ana utna na hangan, lawarwara artalai arpotor inla mang, “Esi nangas a barsan ne i kepsen a toltol laulaula?”50 E Iesu i atai a hane ning mang, “Ana numa tortorot ot, di ka alaun pas u. Ur han anabal molmol.”

8A gurarala la armuri taum o e Iesu

1 Lamur e Iesu i han taltal ana tatatnanhanua pa na nanatar a hananuala otleng,pa i warawai ana Wakak a Warwara anamatanitu ane God tetek la. La armuritaum ana nuna ning a bonot pa pisir naura kakak a asaerla, 2 pa a gurarala otlengning ka kepsen tar a motla kusun la, pa kaalangolango pas la kusun a tinsamanla. Inea risanla: E Maria, ning a risana otleng eMagdalene, esaning mais a motla la purumkusuni, 3 pa e Joana a hane ane Kusa, i aningnigo ana rumai aneHerot, pa e Susana,

pa a galis otleng. A gurarala ne la nangan eIesu pa anuna kakak a asaerla ana nunla nagongon ot.

A warwara larlar ana tena omomai(Mt 13:1-17; Mk 4:1-12)

4 Ning a tnan kunum a tarai tagun ahananuala la hanot tetek e Iesu, i atonga warwara larlar tetek la mange, 5 “Ninga tena omomai i han sur ir sapran a pata witla. Ning i sapran amon la, dingla lapunga ting na ngas, pa tarai la papas saotonla, pamanila otleng la ien sen la. 6Dinglaotleng la punga ting na pukna ning i hatat,pa ning la gomo ot, la main, anasa a piui sengsenge kol. 7 Dingla na patna otlengla punga tar ting na tinine rosrosla, pa arosrosla la gomo taum onla, pa la rau alarpas la. 8 Dingla na patna otleng la pungatar ting na wakak a piu, la gomo pa lawai. Taktakai a rakai i suah takai a mar awanala.”

Ning ka atong tar a warwara ne tetek la,i atongi mang, “Esining a talngana kaning,i wakak ning ir longor ono.”

9 Anuna kakak a asaerla la dekeni sur irpapak talapor ana warwara larlar ning kaatong tari. 10 Pa i atai la mange, “E Godka saran tar a tastasim ta mulo sur mulortalapor ana ututnala ana nuna matanitu,ning nating i kes kumna. Ika tetek a taraimasik a asaer la ana warwara larlarla, sur‘lar oroi i pa bel lar oroi lalani,

lar longori pa bel lar talapor onoi.’ Ais6:9

E Iesu i pak a warwara larlar ana tenaomomai

(Mt 13:18-23; Mk 4:13-20)11 “A kamkama warwara larlar ne i

mange, a pat a wit i arlar ana warwaraane God. 12 A pat a witla ning la pungating na ngas, la arlar ana tarai ning lalongor a warwara, pa e Satan i hanot, pai kepsen a warwara miting na balanla, surgong la tortorot, pa gong di alaun la. 13 Paa patnala ning la punga ting na pukna ningi hatat, la arlar ana tarai ning la longor awarwara, pa la tong akesi ana gasgas. Ika,belal wakirinla, anunla tortorot bel i turbongnani, pa ning a larlar ir hanot tetekla, lar punga ka. 14 Pa a patnala ning lapunga tar ting na tinine rosrosla, la arlarana tarai ning la longor a warwara, ika ananunla lalaun, a nuknuk kol, a gongonla, pa

Page 85: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 8:15 82 Luk 8:39a gasgas tagun a lalaun anone, la rau alar awarwara, pa bel la wai. 15 Ika patnala ningla punga ting na wakak a piu, la arlar anatarai ning a balanla i wakak pa i tostos. Lalongor a warwara, la tong rakrakai i, pa latur rakrakai, tuk ning lar wai.

A warwara larlar ana lam(Mk 4:21-25)

16 “Bel tik ir asot tar ta lam pa ir arohalari ana paket, pa bel ir suah i otlengting nahai a logo. Ir suah i ot saot naturtur ngasna, sur la ning lar kas, lar oroia talaporna. 17 Pa ututnala rop ning i keskumna, ir hanot talapor. Pa ututnala ropning i kes mumun, lamur ir hanot talapor.18Mulor nuknuk wakak ana warwara ningmulo longori. Esining i tastasman anawar-wara ane God, dir tabar ulaki ana galis. Ika,esining bel ta tastasman kaning tana, dirkepsen otleng siklik tastasmanning kaningtana.”

E tana e Iesu pa na tastasna(Mt 12:46-50; Mk 3:31-35)

19 E tana e Iesu pa na tastasna la hanotsur lar oroi i, ika bel la tolsot sur lar hanmilau i, anasa a kunum a tarai la tur alarpasi. 20 Pa di atai e Iesu mang, “E tnam pana tastasim, kanumo la tur tumo lapiu. Lamang sur lar oroi u.” 21 Pa i atai la mang,“La ning la longor a warwara ane God pa lamuri, la ning e nang pa na tastasikla.”

E Iesu i sairas a wuwu pa top(Mt 8:23-27; Mk 4:35-41)

22 Ning a pukakiar e Iesu i atai anunakakak a asaerla mang, “Dalar han lakaiutumo na ris a puka tasi.” La kas uting namon, pa la han. 23 Ning la dun amon anasel, e Iesu i borbor duman. A rakrakai awuwu i ragati tanla ting na tasi, pa a mon isongsongi, pa milau lar hirua. 24 A kakaka asaerla la han teteki, la amata i, pa laatai i mange, “Tena Asaer, Tena Asaer, dalakar hirua!” I kamtur, i sairas a wuwu pa atatatnan top sur diar mamah. Dia manah,pa tasi i mililo rop. 25Pa i atongi tana kakaka asaerla mang, “Kanahaia numulona tor-torot?” La matmataut, pa la kulkulan, ladeken artalai lamang, “Esi na ngas a barsanne? I warkurai a wuwu pa top pa dia longortana.”

E Iesu i kepsen amotla kusun ning a barsan(Mt 8:28-34; Mk 5:1-20)

26 E Iesu taum ana nuna kakak a asaerlala sot ting na papar anuna tarai Gerasa,ning i kes to na ris a puka tasi tumo napapar Galili. 27Ning e Iesu i purum kusun amon, ning a barsanmiting na hanua ning, amotla la solongi, i han barati. Ka bongnani,bel i pipis ta kaen, pa bel i kes otleng anata rumai, i keskes ka ting na kulamla ngasaminatla. 28 Ning i oroi pas e Iesu, i kukuk,pa i punga purum tar ting na naur a hana,pa i kukuk kol mange, “Iesu, a Nat e God aLeklek Kol, asaning ur toli hok? A nunungu, gong u akadik iau.” 29 I atongi larne,anasa e Iesu ka warwara rakrakai pas teteka mot sur ir purum kusun a barsan ne. Agalis a taem a mot i solsolongi. A tarai lasira tai alar a barsan ne, la sira dot naur akuna pa naur a hana ana sen, ika i sira datkutus la ka, pa mot i sira angongosi usaotna hanua bel.

30 E Iesu i dekeni mange, “Esi na risam?”Pa i kelesi mange, “A risak a liur a mot,”anasa a galis a mot la solongi. 31 Pa lanunung rakrakai e Iesu sur gong i sune kasla ana tnan tung ning bel ta araropna.

32 A tnan liur a boroi la hangan ting namangir, pa a motla la nunung rakrakai eIesu sur lar kas ana boroi. Pa i malmalingsen la. 33A motla la purum kusun a barsanning, pa la kas tar ana boroila. Pa boroila laliu purumuting na palis sur utumona pukatasi, pa la dom rop.

34 La ning la tai alar a boroila, la oroi autna ne, la dun ulak. La atatai ana utnane ting na hanua anunlai, pa dingla nahananuala otleng. 35 Pa tarai la han sur laroroi asaning i hanot. Ning la hanot teteke Iesu, la oroi a barsan ning a motla la kapurum tar kusuni, i kes milau tar naur ahana e Iesu, ka pipis pas pa ka mananosulak. Pa la matmataut. 36 La ning la oroiasaning e Iesu i toli, la atai a tarai mang eIesu ka kepsen tar a motla kusun a barsanning. 37 Pa taraila rop tagun a papar anunaGerasala la nunung e Iesu sur ir han kusunla, anasa la matmataut kol. Lamur e Iesu ikas ulak ana mon pa i han.

38 A barsan ning a motla la purumkusuni, i nunung e Iesu sur diar armuri. Ikae Iesu i sune seni ka mang, 39 “Ur han utingna num a rumai, pa ur warwara ana tnan

Page 86: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 8:40 83 Luk 9:9

utna ning e God ka tol tari hom.” Pa i han, iwarwara ting na hanua ning ana tnan utnaning e Iesu ka tol tari onoi.

E Iesu i alaun pas a nat e Jairus pa i alan-golango pas ning a hane

(Mt 9:18-26; Mk 5:21-43)40 Ning e Iesu i ulak, a kunum a tarai

la gasgas pasi, anasa la rop la harnanai kasuri. 41 Ning a barsan, a risana e Jairus,a ningnigo tagun a rumai lotu, i hanot pai punga tar ting na ris a hana e Iesu. Inunungi sur ir han usa na rumai ngasna,42 anasa takai ka natna hane, ning anunarau i ning a bonot pa pisir naur, milau irmat.

Pa ning e Iesu i han, a tnan kunum atarai la arsugut alar pasi. 43 Ning a hanetingia i sasam ana tinsaman a suluk. Kasasam pas ning a bonot pa pisir naur a rau,* ika bel tik i alangolango lar pasi. 44 I hantumo lamur ta e Iesu, pa i tuk a ris a tukasaket anunai, pa a suluk i manah kakat.45 Pa e Iesu i deke mange, “Esining i tukiau?” La rop la puai, e Pita i atongi mang,“Tena Asaer, a tnan kunum a tarai ne latur talilis u pa la arsugut alar pas u.” 46 EIesu i atongi mange, “Ning a halinla ka tuktar iau, a kilangi mang a rakrakai i purumkusun iau.” 47 Lamur a hane i tasmanimang di ka pastetek pasi, pa i koloron ot,pa i punga salanigo ta e Iesu. Namatanataraila rop, i atai e Iesu ana kamkamnaningi tuk tari, pa i atai i otleng ning i langolangokakat. 48Pa e Iesu i atai i mange, “Natuklik,anuma tortorot ka alangolango pas u. Urhan taum ana bal molmol.”

49Ning e Iesu kaning ot i warwara, takai ihanot mito na rumai ane Jairus, a ningnigotagun a rumai lotu, pa i atai i mange,“Gong u amolot a Tena Asaer. E natumhane ka mat.” 50 Ning e Iesu i longor awarwara ning, i atai e Jairus mange, “Gongu matmataut, ur tortorot ka, pa dir alaunulak pasi.”

51 Ning i hanot ting na rumai, bel imalmaling pas tik sur ir kas taum onoi. Imalmaling pas ka e Pita, e Jon pa e Jems,pa e taman a kaklik pa e tana otleng. 52 Ataraila rop la kunkun pogol ana domos, pae Iesu i atai la mang, “Gong mulo domos.

A kaklik ning bel i mat, kaning i borborduman ka.” 53 Pa la malani ka, anasa latasmani mang ka mat. 54 Ika e Iesu i tongpas a kuna kaklik hane, pa i atai i mang,“Natuklik, ur tur.” 55 Pa inguna i ulakteteki, pa i kamtur kakat. Pa e Iesu i arsunesur ta utna ana hane lik ning sur ir ieni.56 Tamana pa e tana dia kulkulan kol, pa eIesu i sairas diau sur gong dia atai tik anasa ning i hanot.

9E Iesu i sune ning a bonot pa pisir naur a

kakak a asaerla(Mt 10:5-15; Mk 6:7-13)

1 Ning e Iesu i kabah taum pas ninga bonot pa pisir naur a kakak a asaerla,i saran tar a rakrakai pa a warkurailatetek la sur lar kepsen a motla rop, palar alangolango otleng a taraila kusun atinsamanla. 2 Pa i sune la sur lar warawaiana matanitu ane God, pa lar alangolangoa tinsamanla. 3 Pa i atai la mange, “Gongmulo los tar al utna ting na numulo a tinan,gong ta bulse, gong ta bek, pa gong tautna na hangan, gong al mani pa gong alkelkeles. 4Ningmulor kes ting na ta rumai,mulor kes ot tingia tuk ana pukakiar ningmulor han kusun a hanua ning. 5 Ning altarai bel lar gasgas pas mulo, ning mulohan kusun a nunla hanua, mulor tang sena kubus kusun a hamulo, sur a asilang natumarang tetek la.”

6 A kakak a asaerla la han taltal tingna hananuala, la warawai ana Wakak aWarwara, pa la alangolango a tarai ting nahananuala rop.

A nuknukna e Herot i talara o e Iesu(Mt 14:1-2; Mk 6:14-16)

7 E Herot, a ningnigo tagun a matan-itu, i longor a ututnala ning i hanot. Anuknukna i talar onoi, anasa dingla na taraila atongi mang e Jon ka laun ulak kusuna minat. 8 Pa dingla na tarai otleng laatongi mang e Elaija ka hanot. Dingla natarai otleng la atongi mang ning tagun apropetla tagun nating ka laun ulak. 9 Ika eHerot i atongi mang, “Ia ka umsem tar anaruana e Jon. Pa esi na barsan ulak ning, a

* 8:43: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwara otleng i kes te na ves ne. I mange: kaarop tar anuna mani ana doktala.

Page 87: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 9:10 84 Luk 9:36longor a ututnala ne onoi?” Pa i tohoi surir oroi e Iesu.

E Iesu i tabar dilima na rip a tarai(Mt 14:13-21; Mk 6:30-44; Jn 6:1-14)

10 Ning a aposella la ulak, la atai e Iesuana ututnala ning la ka tol tari. I ben pasla, pa la han masik uting na hanua a risanae Betsaida. 11 A kunum a tarai la longori,pa la muri. I gas pas la, pa i warwara tetekla ana matanitu ane God, pa i alangolangopas la ning la sasam.

12Ning ka rah, ning a bonot pa pisir naura kakak a asaerla la han tetek e Iesu, pala atai i mange, “Ur sune sen a kunum atarai sur lar han uting anal hananua, pa nananatar a hanuala milau, sur lar hanganpa lar borbor tingia, anasa a hanua belka ine.” 13 E Iesu i atai la mang, “Muloot mulor tabar la.” Pa la kelesi mange,“Dilima na bret ka pa naur a sis kane milalosi. Ngandek u mang sur milar lou pas alutna sur ir arlar ana kunuma tarai rop ne?”14 A wawas ana tarai ka i arlar ana dilimana rip, ika a gurarala pa kakakla otleng lahangan taum onla.

I atongi tetek anuna kakak a asaerlamang, “Mulor sune la sur lar tapagal surdildilima na bonot la, pa lar kes.” 15 Pakakak a asaerla la toli larning, pa taraila ropla kes. 16E Iesu i kibas pas dilima na bret panaur a sis, i tadai usaot na langit, i atongwakak pas tetek e God onoi, i kibiki pa isarani tana kakak a asaerla, sur lar asalar ataraila ono. 17La rop la hangan pa lamasur.Pa la song bukus pas ning a bonot pa pisirnaur a rat ana mah a utna na hangan.

E Pita i warwara talapor mang e Iesu aMesaia

(Mt 16:13-19; Mk 8:27-29)18 Ning a pukakiar, e Iesu ka i kes pa i

nunung, a kakak a asaerla la han teteki, pa ideken lamange, “A tarai la atongimang iauesi?” 19Pa la kelesi mange, “Dingla la atongu, e Jon a Tena Baptais. Dingla otleng laatong u, e Elaija, pa dingla otleng la atongu, ning a hal a propetla tagun nating, ningka laun ulak.” 20Pa e Iesu i deken lamange,“Pa mulo, mulo atong iau o esi?” E Pita ikelesi mang, “U a Mesaia ning e God i sunesen u ute.” 21 Pa i sairas la mang gong laatai tar tik ono.

E Iesu i warwara nigo ana nuna minat(Mt 16:20-28; Mk 8:30—9:1)

22 E Iesu i atongi tanla mange, “A Nat aBarsan ir kilang a galis a mamahat, pa aningnigola, a leklek a tena artabarla teteke God, pa a tena asaerla tagun a Warkurailar gilam ris kusuni pa dir umkoli. Pa ningnatol a pukakiar ir rop, ir laun ulak.”

23Pa i atai la ropmange, “Ning tik imangsur ir mur iau, gong i mur a nuknukna. Irpamar anuna rakai kutus ana pukakiarlarop pa ir mur iau. 24 Esining i mangan alaranuna lalaun ir hirua, ika esining i norensen anuna lalaun sur iau, ir laun. 25 Ningtik ir tong akes a ututnala rop mite narakrakan hanua, pa ir alaulau anuna lalaunono pa ir hirua, ir wakak mangmangasateteki? 26Ning tik irmemehok pa ana nukawarwarala, a Nat a Barsan otleng ir memeonoi, ning ir hanot ana nuna matatar, paa matatar otleng ane Tamana pa anunaangelola. 27Aatongmomoli tamulo, dinglao mulo ning mulo tur te, belot mulor mat,pa mulor oroi a matanitu ane God.”

A palaona e Iesu i ries(Mt 17:1-8; Mk 9:2-8)

28 Ngandek ka siwal a pukakiar alar tara warwara ning, e Iesu i ben pas e Pita,Jon pa e Jems, pa la han usaot na mangirsur lar nunung. 29 Ning kaning i nunung,a patarna i ries, pa anuna kaenla i kokokpa i pil. 30 Naur a barsan, e Moses pa eElaija 31 dia hanot ana matatar, pa ditolwarwara taum ma e Iesu. Ditol warwaraana minat ane Iesu, ning ir songo i saot eJerusalem, sur ir tolsot pas a nuknuk e God.32 E Pita ditol, ditol borbor duman. Ningditol mata ot, ditol oroi a matatar ane Iesu,pa naur a barsan otleng kaning ditol turtaum tar. 33 Ning naur a barsan dia mangsur diar han kusun e Iesu, pa e Pita i atai imange, “Tena Asaer, i wakak ning dalar keskama te. Mitol ar tol ir natol a turturup,takai anumi, takai ane Moses, pa takai aneElaija”. Ika e Pita bel i tasman asaning iatongi.

34 Ning kaning ot i warwara, a laukapi hanot pa i poroi alar pas la, pa ditolmatmataut ning ditol kas tingui na laukap.35 Pa a elngen takai misaot na laukap iatongi mange, “Ine a Natuklik, ning ia kaaslang pasi. Mulor longor tana.” 36Ning ka

Page 88: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 9:37 85 Luk 9:62

warwara rop, e Iesu kama kaning i tur. Pabel ditol warwara onoi. Pa ana pukakiarlaning, bel ditol atai tar tik ana sa ning ditolka oroi tari.

E Iesu i kepsen a mot kusun ning a kaklik(Mt 17:14-18; Mk 9:14-27)

37 Ana pukakiar lamur, ning e Iesu panatol a kaklik a asasaerla la ka han purummisaot na mangir, a tnan kunum a tarai lahan tetek e Iesu. 38Pa ning a barsan mitingna kunum i arkabah mange, “Tena Asaer, anunung u sur ur oroi a natuk barsan, takaisot ka kaklik. 39 A mot i sira solongi, pa isira kukuk kakat. A mot i sira akoloroni, paa pahana kaklik ning i busa. Amot bel i sirahan kusuni, pa i sira akankan kol a palaona.40A nunung kaba anum na kakak a asaerlasur lar kepsen amot kusuni, ika bel la tolsotpasi.”

41 E Iesu i atongi mang, “Mulo na taraitagun onone, bel mulo tortorot, pa mulona tena laulau. Ia ka kes bongnan iau tenapirim mulo. Nangse mulor tortorot? Urben e natumlik ute.”

42 Ning a kaklik i han tetek e Iesu, amot i minggen purumi utumo lapiu pa iakoloroni. Ika e Iesu i warwara rakrakaitetek a mot pa i kepseni, pa a kaklik ningi langolango ulak. I saran ulaki tetek etamana. 43 Pa la rop la kulkulan ana tnanrakrakai ane God.

E Iesu i warwara ulak ana nuna minat(Mt 17:22-23; Mk 9:30-32)

La rop la kulkulan ana utna ning e Iesuka tol tari, pa i atai anuna kakak a asaerlamange, 44 “Mulor longor wakak a warwarane: Dir saran tar a Nat a Barsan uting nakuna taraila.” 45 Ika a kakak a asaerla bella talapor ana kamkama warwara ne. Dibunuri ka tanla, sur gong la tasman lalani.Pa la matmataut sur lar deken e Iesu onoi.

Esining i leklek kol?(Mt 18:1-5; Mk 9:33-37)

46 A kakak a asaerla la arlak na arpotorinla mang esi na halinla ir leklek kol. 47 EIesu ka tasman tar a nuknukinla, i ben pasning a kaklik pa i aturi ting napirna. 48 Pa iatai la mang, “Esining ir gas pas a kaklik neana risak, i gas pas iau otleng. Pa esining irgas pas iau, i gas pas esaning i sune iau ute.

Anasa esining i natarna ta mulo rop, i ningi leklek kol.”

Esining bel i sairas mulo i nangan mulo(Mk 9:38-40)

49 E Jon i atai e Iesu mange, “Tena Asaer,mila oroi ning a barsan i kepsen a motlaana risam, pa mila toho i sur milar sairasi,anasa i bel a halindala.” 50 E Iesu i kelesimange, “Gong mulo sairasi, anasa esiningbel i sairas mulo, i nangan mulo.”

A tarai Samaria bel la gasgas pas e Iesu51 Ning ka milau a pukakiar sur dir los e

Iesu usaot na langit, a nuknukna i rakrakaisur ir han usaot e Jerusalem, pa i turpasa tinan. 52 I sune dingla na tena titol, surlar nigo tana. La hanot ana ning a hanuating na papar Samaria, sur lar sang sur eIesu. 53 Ika a te Samariala bel la gasgas pasitingia, anasa i han sur usaot e Jerusalem*.54Ning naur a kaklik asasaer anunai, e Jemspa e Jon dia oroi a toltol ning, dia dekenimang, “Leklek, u mang sur miar nunung eGod sur ir sune purum a iah sur ir tun aropla?” 55 Ika e Iesu i talingir, pa i sairas diau.56Pa e Iesu pa anuna kakak a asaerla la hansur uting na ning a hanua masik.

La ning la mang sur lar mur e Iesu(Mt 8:19-22)

57Ning e Iesu pa anuna kakak a asaerla lahan amon ting na ngas, ning a barsan i ataii mang, “Ar mur u uting na hananuala ropning ur han ia.” 58 E Iesu i kelesi mange,“A rokoio na papla anunla na tungla ot,pa a manila otleng anunla na pios ot, ikaa Nat a Barsan bel anuna ta rumai sur irborbor onoi.” 59 I atai ning a barsan otlengmang, “Ur mur iau.” Ika i kelesi mange,“Leklek, ur noren iau kaba sur ar han, surar por sen tar e tata.” 60 E Iesu i atai imange, “Ur noren sen a minatla lar poranunla na minatla. Ur han pa ur warawaianamatanitu aneGod.” 61Ningulak, i atai eIesumange, “Leklek, armur u, ika ur norentar iau kaba sur ar han, pa milar tai taumpas onla ting na nuka rumai.” 62 E Iesu iatai i mang, “Ning tik ir turpas a oma, pai gilam utumo lamur, bel i topas a titol anamatanitu ane God.”

* 9:53: A te Samariala bel la gas anasa e Iesu i nuki mang bel i tostos sur dir lotu tetek e God ting na rumai a artabaranunlai ting na Mangir Gerasim, pa i han usaot e Jerusalem sur ir lotu.

Page 89: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 10:1 86 Luk 10:2410

E Iesu i sune mais a bonot pa pisir naur atarai

1 Lamur a Leklek i aslang pas mais abonot pa pisir naur a tarai otleng, pa isune naunaur onla sur lar nigoni utingna tatatnan hanua, pa ting na nanatar ahanua, ning i otleng ir han ia. 2 Pa i ataila mange, “A barim ka makos, pa i galis kol,ika bel al galis a tena sol. Mulor nununga Leklek, esaning a tamana barim, sur irsune a tena solla uting na nuna barim.3Mulor han! Onone a sune sen mulo arlarana nat a sipsipla ting na arpotor tanangalngaliah a papla. 4 Gong mulo los tapaus na suah mani, gong ta rat, pa gongta su. Gong otleng mulo awara tar tik ningmulor arpastek ting na ngas.

5 “Ning mulor kas ting na ta rumai,mulor atong nigoni mange, ‘A bal molmoltetek mulo.’ 6Ning ta tena bal molmol i kestingia, anumulo a bal molmol ir kes onoi.Ning bel, a bal molmol ir ulak tetek mulo.7 Pa mulor kes ot tingia ana rumai ning,mulor hangan pa mulor gang a utna ningdi tabarmulo onoi, anasa i tostos sur a tenatitol ir kibas ot anuna arlou. Gong muloborbor anal rumai masik.

8 Ning mulor hanot ting na ta hanua, padi ben kas mulo, mulor ien a ututnala ningdi tabar mulo onoi. 9Mulor alangolango atinsamanla, pa mulor atai a taraila mang,‘A matanitu ane God ka milau tetek mulo!’10 Ning mulor hanot ting na ta hanua, pabel dir ben kas mulo, mulor tur ka ting nangas pa mulor atongi mange, 11 ‘A kubusmiting na numulo a hanua kane na hamila,milar sah seni sur a tumarang tetek mulo.Ika mulor tasmani mang a matanitu aneGod ka milau.’ 12 A atongi ta mulo, anapukakiar a warkurai, a warkurai tetek ahanua ning ir rakrakai kol tana warkuraitetek e Sodom.”

A warkurai tetek la ning bel la lingir anuknukinla

(Mt 11:20-24)13 “Ir laulau tetek mulo a tarai Korasin,

pa ir laulau otleng tetek mulo a tarai Bet-saida. Ngandek ning di kar tol tar a utut-nala na kulkulan ne tetek a tarai Tair patarai Saidon, arlar larning di ka tol taritetek mulo, a tarai Tair pa tarai Saidon lakar lingir kapit a nuknukinla pa lar tobo,

lar mermer ana kaenla na bal maris palar sabar a palaonla ana kubus a iah. Ikamulo, bel mulo lingir a nuknukim mulo.14A warkurai tetek mulo a tarai Korasin patarai Betsaida ir rakrakai kol tana warkuraitetek a tarai Tair pa tarai Saidon. 15Pamulootleng a tarai Kapernaum, mangmangasa,mulo nuki mang dir aleklek pas mulo us-aot? Bel! Dir minggen purum mulo utingna tnan iah.”

16 E Iesu i atai anuna kakak a asaerlamang, “Ning tik i longormulo, i longor iau.Pa tik ning i puain senmulo, i puain sen iauotleng. Pa tik ning i puain sen iau, i puainsen otleng esaning i sune iau ute.”

Mais a bonot pa pisir naurla la ulak17 Pamais a bonot pa pisir naurla, la ulak

ana gasgas pa la atongimang, “Leklek, ningmila kepsen a motla ana risam, la longorot.” 18 Pa e Iesu i atai la mang, “A oroi eSatan i punga misaot na langit arlar anapil. 19 Ia ka saran tar a rakrakai ta mulo surmulor pas gorgoron a soila pa a radamlaotleng, pa mulor tolsot pas a rakrakai anahirua, pa bel ta utna ir alaulau mulo. 20 Ika,gong mulo gas anasa a motla la longor tamulo. Mulor gas, anasa di ka tumus tar arisamulo saot na langit.”

E Iesu i gas(Mt 11:25-27; 13:16-17)

21 Ana taem ning, e Iesu i bukus anagasgas ana Talngan Tabu pa i atongi mang,“Tata, u a Leklek misaot na langit parakrakan hanua rop. Ar rakan aleklek pasu, anasa u bunur a ututnala ne kusun atena tastasmaila pa la ning la tastasman,pa u apuasa i tetek la ning la arlar anakakakla. A momolna, Tata, u mang ot surir manglarning.

22 “E Tata ka saran tar a ututnala rop tak.Bel tik i tasman e Natnalik, e Tamana ka, pabel tik otleng i tasmaneTamana, eNatnalikka, pa la otleng ning e Natnalik i mang surir apuasa e Tamana tetek la.”

23 Ning e Iesu taum ana anuna kakak aasaerla kama la kes, i talingir tetek la pa iatongi mang, “Mulo angis ning mulo oroia ututnala ne! 24 A atai mulo, a galis apropet pa galis a king la mang sur lar oroi aututnala ning a toli namatamulo, ika bel laoroi i. Pa la mang sur lar longor a ututnalane mulo longori, ika bel la longori.”

Page 90: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 10:25 87 Luk 11:12A warwara larlar ana wakak a te Samaria

25 Ning a tena tastasmai ana Warkurailai tur pa i toho e Iesu mang, “Tena Asaer,asaning ar toli sur ar kibas a lalaun tikin?”26 Pa e Iesu i kelesi mang, “Asa ning ditumus tari ana Warkuraila? Pa asaning unuki onoi?” 27A barsan ning i kelesi mang,“ ‘Ur mang sur a Leklek anuma God anabalam rop, a ingum rop, a rakrakaim rop,pa a nuknukim rop.’ Lo 6:5Pa ‘Urmang sur a halim larning umang suru ot.’ ” Liwai 19:1828 E Iesu i atai i mang, “I tostos ot anumawarwara, ur toli larning, pa ur laun.” 29 Ikai mang sur ir atostos pasi namatana e Iesu,pa i dekeni mang, “Esi ning a halik?”

30 E Iesu i kelesi ana warwara larlarmange, “Ning a barsan i han misaot eJerusalem utumo e Jeriko. Ning i hanamon, a tena kinkinaula la han alar pasi.La kepsen anuna na kaenla, la um laulautari, pa la han kusuni pa milau ir mat. 31Paning a tena artabar tetek e God i han tingna ngas, pa ning i oroi a barsan ning, i hanliliesi ting na ris. 32 Ning a barsan kaleana mangis a tarai ane Liwai, i han tar anabarsan ning, i han liliesi ting na ris a ngas.

33 “Ika ning a te Samaria i han amon,i han tar ana barsan ning, pa ning i oroi,i maris koli. 34 I han teteki, i pek tar awel pa a wain ana mangmangrasla ting napalaona pa i poroi alar tar la. I akas pasi ananunadongki, pa i asirok tari ting na rumai awasira, pa i tai alari. 35Ana pukakiar lamurtana, i los pas naur a denaria, * pa i sarantari tetek a tamana rumai, pa i atai i mang,‘Ur tai alari. Pa ning ur tabari otleng analutna, ning ar ulak, ar keles ulaki tetek u.’

36 “Esi na halin na natol a barsan a halnaa barsan ning a tena kinkinaula la umi?”37 Pa a tena asaer ana Warkuraila i kelesimang, “Esaning i marisi.” Pa e Iesu i ataii mang, “Ur han pa ur toli larning.”

E Iesu i kes ting na rumai ane Maria pa eMata

38Ning e Iesu pa anuna kakak a asaerla lahan amon, la hanot ting na ning a hanua,pa ning a hane, a risana e Mata, i ben pase Iesu uting na nuna rumai. 39 Pa e tasnahane a risana e Maria, i kes milau ting nanaur a hana Leklek, pa i longor anuna na

warwara. 40 Ika e Mata i kilangi mang irakrakai teteki ana titol ning i toli, i hantetek e Iesu pa i atai i mang, “Leklek, bel unuk pas iau? Oroi, tasikhane bel i nanganiau. Iau kama a tol a titol. Atai i sur irnangan iau.” 41 A Leklek i kelesi mang,“Mata, Mata, u nuknuk kol ana galis a utna!42 Takai a utna ka, ning ur nuknuk kol suri.EMaria ka aslang pas awakak a utna, pa beltik ir kepseni kusuni.”

11A asaer ane Iesu ana nunung(Mt 6:9-13; 7:7-11)

1Ning a pukakiar e Iesu i nunung ting naning a pukna. Ning ka nunung rop, ning ahalin a nuna kakak a asaerla i atai i mang,“Leklek, ur asaer mila ana nunung, larninge Jon i asaer anuna kakak a asaerla.” 2 Pae Iesu i atai la mang, “Ning mulo nunung,mulor atongi mange,‘Tamamila,i wakak ning dir hanrawai a risam.I wakak ning anuma matanitu ir hanot.3 Ana pukakiar rop ur tabar mila ana utna

na hangan amilai.4 Ur kepsen anumila na toltol laulaula,

larning mila otleng milar nuk dumansen anunla na toltol laulaula tetekmila.

Gong u ben mila uting na arlam.’ ”5 E Iesu i atai anuna kakak a asaerla

mang, “Ning tik omulo ir han tetek a halnaana tnan morom, pa ir nunungi mang,‘Halik, a mang sur ir natol a bret. 6 Anasaa halik i hanot tetek iau ana nuna tinan, pabelal utna sur ar tabari ono.’ 7 Pa a halnaning ui ir atai i mang, ‘Gong u amolot iau!Mila ka tagar, pa mila taum ana natnatukmila ka borbor. Bel ma ar purum sur ar lostar ta utna tetek u.’ 8 Ir purum pa ir sarantar a bret tana, bel a kamkamna manga halna, i kamkamna ka ning i nunungngongosi.

9 “Onone a atai mulo, mulor nunungpa dir tabar mulo, mulor sereni pa mulorpasteteki, mulor pinpidir pa dir sapang pasmulo. 10 Anasa la rop ning la nunung dirtabar la, pa esining i sereni ir pasteteki, paesining i pinpidir, dir sapang pasi. 11 Esi nahalimulo, ning e natnalik ir nunungi sur tasis, ir tabari ka ana soi? 12Paning i nunungi

* 10:35: Takai a denaria i arlar ana arlou anun tik a barsan ana ning a pukakiar a titol.

Page 91: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 11:13 88 Luk 11:36

sur ta kiau, ir tabari ka ana radam? 13Mulona laulau a tarai, mulo tasman ot a wakaka artabarla sur mulor tabar na natnatumu-lola ono. Ningmulo sira toli larne, i momolkol mang, e Tamamulo ning i kes saot nalangit, ir saran a Talngan Tabu tetek la ningla nunungi.”

E Iesu pa e Belsebul(Mt 12:22-30; Mk 3:20-27)

14 E Iesu i kepsen amot ning i ngat kusunning a barsan. Ning a mot i purum kusuni,a barsan ning i bot warwara. Pa kunuma tarai la kulkulan. 15 Ika dingla na taraitagun la, la atongi ka mang, “I sira kepsena motla ana rakrakai e Belsebul, a leklekanuna motla.”

16 Dingla otleng la tohi, la nunungi surir tol ta akinalang sur ir asangani mang ititol ana rakrakai ane God. 17 Ika e Iesuka tasman tar a nuknukinla, pa i atai lamang, “Ning ta matanitu lar harum artalaitanla ot, a matanitu ning ir rarop. Pa ningta kabaitamana lar harum artalai tanla ot,bel ma lar kes taum. 18 Ning e Satan irharum taum ana nuna tena titolla, anunamatanitu ir tur rakrakai mangmangasa? Aatongi larne anasa mulo atongi hok manga kepsen ka a mot ana rakrakai e Belsebul.19Ning iau a kepsen a motla ana rakrakai eBelsebul, anumulo na tarai la sira kepsenla ana rakrakai esi? Mulo tasmani mangla kepsen a motla ana rakrakai e God, paine i asangani mang anumulo a ararup hoki rongo. 20 Ika ning a kepsen a motlaana rakrakai e God, mulor tasmani mang amatanitu ane God ka hanot tetek mulo.

21 “Ning ta rakrakai a barsan ka mermerpas ana nuna ututnala na harum, pa i taialar anuna rumai, anuna ututnala lar keswakak. 22 Ika, ning tik i rakrakai tana irhanot teteki pa ir tolsot pasi, ir rasen anunana utnala na harum ning i tortorot onoi,pa ir kibas pas a ututnala rop anuna barsanning pa ir sarani tan al tarai.

23 “Esining bel i nangan iau, i sairas iauka. Pa esining bel i nangan iau ona ben atarai, i lu sarara la ka.

A mot i ulak tetek a barsan(Mt 12:43-45)

24 “Ning ta mot ir purum kusun tabarsan, ir han uting na puknala ning belalmalum ia, sur ir manah, ika bel ir pastekta pukna ning ir manah ia. Pa ir atongi

mange, ‘Ar ulak sur anuka rumai, ning apurum tar kusuni.’ 25Ning ir hanot, ir oroimang di ka surupu tar, pa di ka atostos tari.26 Lamur ir han pa ir ben ulak pas mais amot, ning la laulau kol tana, pa lar kas ropting na rumai ning, pa lar kes tingia. Pa alalaun anuna barsan ning, ir laulau kol tananuna lalaun nating.”

La ning la angis27 Ning e Iesu kaning ot i warwara, ning

a hane miting na kunum a tarai, i kukukmange, “A hane ning i agon u pa i asus u, iangis.” 28 Ika e Iesu i kelesi mang, “La ningla longor a warwara ane God pa la muri, laangis.”

A tarai la mang sur ta akinalang(Mt 12:38-42)

29 Ning a kunum a tarai la rurnga taumtetek e Iesu, i atai la mang, “A tarai tagunanone, a laulau a tarai. La mang sur taakinalang, ika bel dir tol tar tik tetek la. Dirtol ka a akinalang arlar larning di tol tari oe Jona. 30Anasa e Jona i akinalang tar teteka tarai Niniwe, mang otleng larning a Nat aBarsan ir akinalang tar tetek a tarai tagunonone. 31 Ana pukakiar a warkurai, a kwinmitumo namatana tobar ir tur pa ir aruprakrakai a tarai tagun anone, anasa i hanotmiting bakbak sur ir longor a mananos anaKing Solomon, pa anone, esaning i leklekta e Solomon kanet. 32 Ana pukakiar awarkurai, a tarai Niniwe lar tur pa lar aruprakrakai a tarai tagun anone, anasa la lingira nuknukinla ana warawai ane Jona, ikaanone esaning i leklek ta e Jona kanet.

A talapor ana palaondala(Mt 5:15; 6:22-23)

33 “Bel tik ir asot ta lam pa ir bunuri, pair aroh alari ana paket. Ir suah i ot saot naturtur ngasna, sur la ning lar kas lar oroia talaporna. 34Naur a matam dia arlar analam ana palaom. Ning naur a matam diawakak, a palaom rop ir bukus ana talapor.Ika ning dia laulau, a palaom rop ir bukusana mormorom. 35 Ir wakak ning ur bukusana talapor, pa ur tai alar u sur gong atalapor i hanot a mormorom. 36 Ning apalaom rop ir bukus ana talapor, pa bel tamormorom onoi, ir talapor kol, arlar analam ning a talaporna i irnga tetek u.”

Page 92: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 11:37 89 Luk 12:6E Iesu i tiu a Parisaiola pa a tena asaerla

tagun a warkurai(Mt 23:1-36; Mk 12:38-40; Lk 20:45-47)

37 Ning e Iesu ka warwara rop, ning aParisaio i ben pasi sur ir hangan taum onoi.E Iesu i kas pa i kes sur diar hangan. 38 AParisaio i kulkulan, anasa i oroimang e Iesubel i gos nigon pas a kuna. 39A Leklek i ataii mang, “Mulo a Parisaiola mulo gos paska a risris a kap pa a pelet, ika a balamuloi bukus ana kinkinau pa a toltol laulaula.40 Mulo na longlongla, bel mulo tasmanimang esaning i tol a risris a ututnala i tolotleng a balanla? 41 Ika, mulor tabar akapan a tarai ana utna kaning na kap paa pelet, sur a ututnala rop ir totoh tetekmulo.

42 “Ir laulau kol tetek mulo a Parisaiola.Mulo nuknuk kol ana nanatar a warkuraimange, mulo saran taktakai a rakai taguna ning a bonot a nanatar a rakai miting nabarim, ning i toboh wakak, ika bel mulotol a tostos a warkurai tetek a tarai pabel mulo mang sur e God. I wakak ningmulor tol a tostos a warkurai tetek a taraipa mulor mang sur e God, pa gong otlengmulo duman taktakai tagun a ning a bonot,sur mulor sarani tetek e God. 43 Ir laulaukol tetek mulo a Parisaiola, anasa mulomang sur a keskes salanigo na rumai lotu,pa mulo mang sur a tarai lar saran a tnanhanrawai tetek mulo ting na pukna na hantaum. 44 Ir laulau kol tetek mulo, ningmulo arlar ana tungtung a minat ning belta akinalang onla, pa a tarai la han saot onlaanasa bel la tasmani.”

45 Ning tagun a tena asaerla tagun awarkurai i keles e Iesu mang, “Tena Asaer,ning u atongi larne, u atong laulau milaotleng.” 46 Pa e Iesu i kelesi mang, “Irlaulau kol otleng tetek mulo a tena asaerlatagun a warkurai, anasa mulo saran amamahat a warkuraila sur a tarai lar muri,ika mulo ot bel mulo nangan la. 47 Irlaulau kol tetek mulo, anasa anumulo namangis a tarai ot tagun nating la umkoltar a propetla, pa mulo amermer pas akulam a minatla anunla. 48 Onone muloasangani mang mulo malmaling taum ananumulo namangis a tarai tagun nating ananunla titol, anasa la umkol a propetla, pamulo,mulo amermer pas a kulamaminatlaanunla. 49 I ma ining, e God, esaning itastasman kol, i atongi mang, ‘Ar sune a

propetla pa a aposella tetek a tarai, pa atarai lar umkol halala tagun la, pa al taraiotleng lar akadik la.’ 50 Pa mulo, a taraitagun onone, dir saran a warkurai na arke-les tetek mulo sur a suluk a propetla rop,ning di umkol tar la, turpasi ana kamkamarakrakan hanua. 51 Turpasi ning di umkole Abel tuk ning di umkol e Sekaria, esaningi hirua na arpotor ana logo na tun artabarpa a rumai a artabar. Momol, a atai mulo,dir saran awarkurai na arkeles tetek a taraitagun onone ana ututnala rop ne. 52 Irlaulau kol tetek mulo a tena asaerla taguna warkurai, anasa mulo kepsen sen a ki nataman a tastasman. Mulo ot bel mulo kastingui, pa mulo sairas la ning la mang surlar kas tingui.”

53 Ning e Iesu i purum utumo lapiu, atena asaerla tagun a warkurai pa a Pari-saiola la balakut pa la lingir anuna war-wara, pa la deken ngalngaliah i anal galis akabah. 54 Pa la kes nanan e Iesu sur ta ngasa warwara sur lar tiu i onoi.

12E Iesu i atumarang la kusun a asasongo(Mt 10:26-27)

1 Ning a riprip a tarai la ka hanot taum,pa la sugut artalai la, e Iesu i atai nigonanuna kakak a asaerla mang, “Mulor taialar mulo kusun a is anuna Parisaiola. Awarwara ana nunla na toltol a asasongo.2 A ututnala rop ning di polpol alar tar la,lamur lar kes puasa, pa a ututnala ning lakes kumna, lamur dir tasmani. 3 Asaningmulo ka atong tari ana mormorom, lamurdir longori ana kabakiar, pa asaning mulowasisik ka onoi tingui taum tik, lamur dirtur saot ana rumai, pa dir apuasa i tetek atarai.

Mulor matmataut ka sur e God(Mt 10:28-31)

4 “A atai mulo na halalik: Gong mulomatmataut sur la ning la umkol ka apalaondi. Ning la ka tol tari larning, bellar tolsot pasi sur lar tol ulak ta utna.5 Ika ar atai talapor mulo o esaning mu-lor matmataut suri: Mulor matmataut suresaning a rakrakaina i itna sur ir umkolmulo pa lamur ir minggen a ingumulo tingna tnan iah otleng. Momol, a atai mulo,e God ka ning mulor matmataut suri. 6 Disira lou dilima na tek ana naur a toia ka,

Page 93: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 12:7 90 Luk 12:34

gepi? Ika e God bel i duman ta halinla. 7 Imomol kol, e God ka tasman naisa a hih apukulumulo. Gong mulo matmataut, muloitna kol namatana e God tana galis a tekla.

Esining i atong puasa e Iesu pa esining ipuain seni

(Mt 10:32-33; 12:32; 10:19-20)8 “A atai mulo mang, esining ir atong

puasa i mang i anuki namatana tarai, a Nata Barsan otleng ir atong puasai na matan aangelola ane God. 9 Ika esining ir puain seniau na matan a tarai, a Nat a Barsan otlengir puain seni na matan a angelola ane God.10 Esining ir atong tar ta laulau a warwaraana Nat a Barsan, e God ir kepsen anunatoltol laulau ning, ika esining ir atonglaulau a Talngan Tabu, e God bel ir kepsenlar pas anuna toltol laulau ning. 11Ning ladat pas mulo sur a warkurai ting na rumailotula, pa na matan a tena warkuraila paa ningnigola, gong mulo matmataut surasa mulor warwara alar mulo onoi pa asamulor atongi. 12 Anasa ana pukakiar ning,a Talngan Tabu ot ir asaermulo ana sa ningmulor atongi.”

A warwara larlar ana barsan ning i gongon13 Ning tagun a kunum a tarai i atai e

Iesu mang, “Tena Asaer, ur atai a tasikliksur ir asauran a gongonla o miau, ning etamamiau i mat kusun tari.” 14 Pa e Iesui kelesi mang, “Lak, esi i suah tar iau surar tena warkurai sur ar asauran anumuna gongon o mu?” 15 Pa i atai la, “Mulornuk pasi, pa mulor tai alar mulo kusun anuknuk ana galis a gongon, anasa a lalaunanuna tik bel i kamkamna ana nuna galis agongon.”

16 Pa i atai la ana ning a warwara larlarmange, “A barim anuna ning a leklek abarsan i wai pa i suah a galis a wanala.17 Pa i nuki mang, ‘Asa ar toli? Anasa belta rumai ning ar suah a utna na hanganting ia.’ 18Pa i atongi mang, ‘Ar toli mange,ar regen anuk na rumaila ning a sira suahtaum a ututnala ono, pa ar tol al tatatnan,sur ar suah a utna na hangan pa anuk nagongon ting ia. 19Pa ar atai a ingukmange,“Inguk, anuma gongon i galis kol sur algalis a rau. Ur manah, ur hangan, ur gangpa ur gas.” ’ 20 Ika e God i atai i mange, ‘Ua longlong! Onone na morom, ur mat! Esiir kibas a gongon ning u suah taumi sur u?’

21 Ir manglarning tetek la ning la gongontetek la ot, ika bel la leklek namatana eGod.”

Tortorot tetek e God(Mt 6:25-34)

22 E Iesu i atai anuna kakak a asaerlamang, “I maining a atongi ta mulo mang,gongmulo nuknuk kol ana numulo a lalaunmang asaning mulor ieni, pa ana palao-mulo otleng mang asa mulor mermer ono.23 Anasa a lalaun i itna tana utna nahangan, pa a palaomulo otleng i itna tanakaenla. 24 Mulor oroi a kotkotla. Bel laoman tar ta utna, pa bel la sol tar al utna,belal rumai a gongon anunlai, ika e Godi tabar la. Pa mulo, mulo itna kol tanamanila. 25 Esi ta mulo ning i nuknuk kolana nuna lalaun, ir tolsot sur ir tugus barahsiklik anuna lalaun? Belal. 26Ning belmulotolsot pas a siklik utna ne, sur asa ningmulo nuknuk kol sur al ututnala otleng?

27 “Mulor oroi a wakak a purpurla misana bual, mang la gomo mangmangasa. Bella sira titol pa bel la sira tol kaen. Ika a ataimulo, e King Solomon ot ning anuna mer-mer rop i tai wakak, ika bel i tai wakak arlarana purpurla ning. 28 E God i amermer aulai sakas na bual ana wakak a purpurinla,ning anone i tapalas, pa latu dir tun seniting na iah. Ning i toli larning ana ulai, imomol kol mang ir amermer mulo otleng.Anumulo a tortorot i natarna kol. 29 Gongmulo tai sur asaningmulor ieni, pa asaningmulor gangi, pa gong mulo nuknuk kolonoi. 30 Anasa a taraila mite na rakrakanhanua ning bel la tasman e God, la rakrakaisur a ututnala rop ning, ika e Tamamulo itasmani mang mulo kapan sur a ututnala.31Mulor tai sur anunamatanitu, pa ir tabarmulo ana ututnala ne.

A ututnala saot na langit(Mt 6:19-21)

32 “A natara liur a sipsip, gong mulomatmataut, anasa e Tamamulo i gas surir saran a matanitu tetek mulo. 33 Mulorsiuran sen anumulo na gongonla sur tamani, pamulor tabar a kapan a taraila onoi.Mulor sang pas al paus anumlo ning bel irmarot, a ngangaten a utna saot na langitning bel ir rarop, pa bel ta tena kinkinauir han milau i, pa a koropos bel ir alaulaui. 34 Anasa ting na hanua ning anumulo

Page 94: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 12:35 91 Luk 12:59a gongonla kaning ia, anumulo a lalaunotleng kaning ia.

A tena titolla ning la sang35 “Mulor mermer pa mulor asot anu-

mulo na lamla, pa mulor kes na sang kama.36 Pa mulor arlar ana tena titolla ning laharnanai sur anunla leklek ning ir ulakkusun a ngasa ana tona tintaulai. Ning irhanot pa ir pinpidir, dir sapang kapit pasi.37 Ning a leklek ir hanot, pa anuna tenatitolla la sang, lar angis. A momolna otne a atongi ta mulo, ir pas sen anuna kotpa ir akes la ting na logo na hangan pa irtabar la. 38Ning ir hanot ana tnan morom,o ana lar, pa ir pastetek la ning la sangsuri, a tena titolla ning lar angis. 39Mulortastasman tar ana utna ne: Ning a tamanarumai ir tasmani nangse a tena kinkinau irhanot onoi, bel ir noren anuna rumai surdir kinau i. 40 Mulo otleng, mulor sang,anasa a Nat a Barsan ir hanot nangse ningbel mulo nuki mang ir hanot.”

Amomol a tena titol pa a tena titol ning beli momol

(Mt 24:45-51)41 E Pita i deken e Iesu mang, “Leklek,

u warwara larlar omila ka o ana tarailarop?” 42 A Leklek i kelesi mange, “Esina tena titol ning i momol ana nuna titolpa i tastasman otleng? A tena titol ning,anuna leklek ir akes tari sur ir ningnigoting na nuna rumai, sur ir tamtabar a tenatitolla ana utna na hangan anlai ana taema hangan. 43A tena titol ning, ir angis ninganuna leklek ir hanot pa ir oroi mang itolsot anuna titolla. 44 A atong momoli tamulo, anuna leklek ir suah i sur ir hanot aningnigo ana ututnala rop anunai.

45 “Ika ning a tena titol i nuki manganuna leklek bel ir hanot kapit, pa i turpasisur ir um a tena titol a barsanla pa a tenatitol a gurarala, pa ir hangan, pa ir gang pair sipak. 46 Anuna leklek ir hanot nangsening a tena titol ning bel i tasmani pa beli nuki mang ir hanot. Pa a leklek ir tingkutkutusi, pa ir suah i sur ir kes taum onlaning bel la tortorot.

47 “A tena titol ning ka tasman tar anuknuk a leklek anunai, ika bel i sang, pabel i titol arlar ana nuknuk a leklek anunai,dir miras koli. 48 Ika a tena titol ning bel itasman a nuknuk a leklek anunai, pa i tol a

utna ning bel i tostos, dir miras sikliki ka.Pa tetek esining di saran a tnan tana, dirmang sur al galis ot miting ma i, pa esiningdi saran a galisna tana, dir dekeni ot sur algalisna.

A keskes sarara(Mt 10:34-36)

49 “A hanot sur ar atna tar a iah te narakrakan hanua, pa a mang kol suri ningka sot. 50 A baptais ona minatik kaning otning dir baptais iau onoi, pa onone a losa tnan mamahat tuk ning dir tolsot pasi.51Mangasa, mulo nuki mang a hanot sur arsaran a bal molmol te na rakrakan hanua?Bel! A hanot sur a taraila lar taptapagalsarara. 52 Turpasi onone, dilima onla tingna ning a rumai lar tapagal, natol kusunnaur, pa naur kusun natol. 53 Lar tapagalsarara, a barsan kusun e nat na barsan, paa kaklik barsan kusun e tamana. A hanekusunenat nahane, pa a kaklik hane kusune tana, pa ning naur a tubuna diar balakutartalai tetek diau.”

A tarai bel la tastasman ana ututnala ningi hanot onone

(Mt 16:2-3)54 E Iesu i atai a kunum a taraila mang,

“Ning mulo oroi a bual i aturi toui na-matana labur, mulo atong kapiti mang,‘Milau sur a kiar ir punga,’ pa i momol ot.55Ning a tobar i wuwut, mulo atongi mang,‘A kamis ir rakrakai,’ pa i momol ot. 56Mulona tena asasongo! Mulo tastasman surmu-lor pak a tatatai te na rakrakan hanua pamisaot na bakut. Mangmangasa ning belmulo tastasman sur mulor pak a kamkamaututnala ning i hanot ana pukakiarla ne?

Ur bal taum ana numa hirua(Mt 5:25-26)

57 “I mangasa ning mulo ot bel mulonuknukwakak sur asa ning i tostos? 58Ningtik ir suah tar u ana warkurai, ur rakrakaisur mur bal taum ting na numu a tinan,sakana ir dat pas u tetek a tenawarkurai, paa tena warkurai ir saran tar u tetek a polis,pa a polis ir akas u uting na rumai a dodot.59A atai u, bel ur purum lar pas tuk ot ningur saran a ararop a toia ana num a arlou.”

13Hinirua ana toltol laulau

Page 95: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 13:1 92 Luk 13:30

1 Ana pukakiar ning, dingla na tarai laatai e Iesu ana dingla na tarai Galili ninge Pailat i umkol la, ning kaning ot la tunartabar tetek e God. 2 E Iesu i keles lamang, “Mangmangasa, mulo nuki mang lalaulau tana tarai Galili rop, anasa la hiruamanglarne? 3 Bel! Ika a atai mulo, ningbel mulo lingir a nuknukim mulo kusunanumulo na toltol laulaula, mulo otlengmulor hirua rop.

4 “Pa asaningmulo nuki ana ning a bonotpa siwal a tarai saot e Jerusalem ning arumai leklek ting na pukna Siloam i tarohpa i umkol arop la? Mangmangasa, lalaulau tanla ning la kes saot e Jerusalemrop? 5 Bel! Ika a atai mulo, ning bel mulolingir a nuknukimmulo kusun anumulo natoltol laulaula, mulo otleng mulor hirua.”

A warwara larlar ana rakai a fig ning bel tawana

6 Lamur e Iesu i atong a warwara larlarne tetek la, “Ning a barsan anuna rakai afig i tur potor ting na barim a wain anunai.I han pa i tai sur ta wana, ika bel i pastetektik. 7 Lamur i atai a tena tai alar ana barim,‘Ana natol a rau ne a tol panai sur ta wana rakai a fig ne. Ting seni! Anasa i turalalar.’ 8 Ika a tena tai alar i kelesi mang,‘Leklek, ur noreni ning a rau kale ne, sur artol talapori, pa ar kel pori. 9Ning ir wai anarau ning lamur, ir wakak. Ning bel, ur tingseni.’ ”

E Iesu i alangolango pas ning a hane anaPukakiar Sabat

10 Ana ning a Pukakiar Sabat e Iesu iasaer a taraila ting na ning a rumai lotu.11 Ning a hane i kes tingia, a mot kaningonoi. A intauruna i talugun ning a bonotpa siwal a rau, pa bel i tur tostos lar pas.12 Ning e Iesu i oroi, i atongi mang, “Lak,u ka langolango kusun a numa tinsaman.”13 Pa e Iesu i suah naur a kuna saot onoi,aiap ka a hane ning i tur tostos, pa i aleklekpas e God.

14 A ningnigo tagun a rumai lotu i bal-akut, anasa e Iesu i alangolango pas a haneana Pukakiar Sabat. Pa i atai a tarailamang, “Diono na pukakiar kaning sur dirtitol. Mulor hanot onoi, sur dir alan-golango mulo, ika a Pukakiar Sabat gong.”15 A Leklek i kelesi mang, “Mulo na tenaasasongo! Mulo rop taktakai, mulo sira

paksen anumulo na bulumakau o a dongkikusun anuna rumai, pa mulo ben purumiana Pukakiar Sabat sur ir gang. 16 A hanene tagun a mangis a tarai ane Abaram, eSatan i dot tari ning a bonot pa siwal a rau.Asa kamkamna ning bel dir paksen a inaune kusuni ana Pukakiar Sabat?” 17 Ning iatong tari larne, la rop ning la lingir a titolane Iesu, la meme, ika a kunum a tarai lagas ana wakak a ututnala ning e Iesu i toli.

A warwara larlar ana pat a mastad pa a is(Mt 13:31-33; Mk 4:30-32)

18 E Iesu i deke mang, “A matanitu aneGod i arlar an asa? Asa ar atong larlarionoi? 19 I arlar ana pat a mastad, ning takaia barsan i kibas pasi, pa i oman tari ting nanuna barim. I gomo, pa i hanot a rakai, paa manila la sira tol pios saot na rakrakana.”

20 E Iesu i deke ulak mang, “Asa otleng aratong larlar a matanitu ane God onoi? 21 Iarlar ana is ning a hane i kibas pasi pa i toltaumi ana tnan palawa, pa a palawa rop ibubus onoi.”

A natar a taman lik(Mt 7:13-14, 21-23)

22 Ning e Iesu i han amon usaot eJerusalem, i asaer a taraila ting na tatatnanhanua pa na nanatar a hanua. 23 Pa takaii deken e Iesu mang, “Leklek, mangman-gasa, al siklik tarai ka dir alaun pas la?” Pai atai la mang, 24 “Mulor rakrakai kol surmulor kas ana natar a taman lik, anasa agalis a tarai lar tohoi sur lar kas onoi ikabel lar tolsot pasi. 25 A tamana rumai irtur pa ir tagar alar a taman, pa mulor turtumolapiu, mulor pinpidir ana taman pamulor atongi mang, ‘Leklek, ur sapang pasmila.’ Ir atai mulo mang, ‘Bel a tasmanimang mulo mitaha.’ 26 Lamur mulor ataii mang, ‘Mila hangan pa mila gang taumhom, pa u sira asasaer ting na numila nahananuala.’ 27 Ika ir kelesmulomang, ‘Bel atasmani mang mulo mitaha. Mulo na tenalaulau, mulor han masik kusun iau.’ 28 Dirkepsen purum mulo, pa ning mulor oroi eAbaram, Aisak pa e Jekop pa a propetla anamatanitu ane God, mulor tangtangis, pamulor arngingit ngesemulola tingia. 29 Paa taraila lar han miting namatana tobar pamatana labur, lar kes ana ngasa ting namatanitu ane God. 30 Oroi, dingla na tarai

Page 96: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 13:31 93 Luk 14:21ning la mur, lamur lar nigo, pa dingla ningla nigo, lamur lar mur.”

E Iesu i maris e Jerusalem(Mt 23:37-39)

31 Ana pukakiar ning, dingla na Parisaiola hanot tetek e Iesu, pa la atai i mang,“Ur han mite sur ta hanua masik, anasa eHerot i mang sur ir umkol u.” 32 E Iesu ikeles la mang, “Mulor han pa mulor atai apap rokoio ning mange, onone pa latu arkepsen a motla pa ar alangolango a taraila,pa ana pukakiar lanigo ar arop anuka titolono. 33 Ar han onone pa latu pa anapukakiar lamur tana pukakiar latu, anasabel ta propet ir hirua ting na ta puknamasik, ir hirua ka saot e Jerusalem.

34 “Jerusalem, Jerusalem, u ning u umkola propetla, pa la ning di sune la tetek u,u wolot amat la ka ana hathatla. A galis apukakiar a mang sur ar kibas taum pas nanatnatum arlar ana kakaruk ning i rorohalar na natnatna nahai naur a dehelna, ikabel mulo mang. 35Oroi! E God ir han kusunanumulo a hanua. A atai mulo, bel mulororoi ulak iau tuk ana pukakiar ning muloratongi mang, ‘Esaning i hanot ana risan aLeklek i angis.’ ” Buk Song 118:26

14E Iesu i alangolango pas ning a barsan

1 Ana ning a Pukakiar Sabat, e Iesu ikas sur ir hangan ting na rumai ana ninga ningnigo anuna Parisaiola, pa tarailala oroi sursuri sur ta utna ning ir toli.2 Pa ning a barsan i sasam, i sursurung apalaona i kes tar salanigo ta e Iesu. 3 EIesu i deken a tena asaerla ana Warkurailapa a Parisaiola mange, “Mangmangasa, itostos ana warkurai sur dir alangolango ataraila ana Pukakiar Sabat o bel?” 4 Ika bella kelesi. E Iesu i tong pas a barsan ning, ialangolango pasi, pa i sune seni. 5Pa e Iesui deken la mang, “Esi na halimulo ning enatnalik o anuna ta bulumakau ir punga tarting na tung a malum ana Pukakiar Sabatbel ir dat kas kapit pasi?” 6 Pa bel la kelessot pas anuna kabah.

Ur anatarna pas u, pa ur maris a kapan ataraila

7 Ning e Iesu i kes ana utna na hanganne, i oroi a taraila ning la hanot, la aslangpas ot a keskes salanigo. Pa i atong ning a

warwara larlar tetek lamange, 8“Ning tik irben pas u uting na ngasa ana tona tintaulai,gong u kes ana ngasa salanigo, sakana irben pas tik ning i leklek hom. 9Pa esaning iarbebe anangasa ir hanot pa ir atai umang,‘Ur kes pisir kusun a barsan ne.’ Pa ur hananameme sur a keskes tumo lamur. 10Ningdi ben pas u, ur han pa ur kes ana keskestumo lamur, sur esaning i arbebe ir hanottetek u, pa ir atai u mang, ‘Halik, ur turpa ur han ute lanigo.’ Pa dir aleklek pas unamatanla ningmulo kes taum ana utna nahangan. 11 Anasa esining i aleklek pas i ot,dir atarna pasi, pa esining i atarna pas i ot,dir aleklek pasi.”

12 Lamur e Iesu i atai a Parisaio ning i benpasi sur a utna na hangan mange, “Ning umang sur ur sang a utna na hangan, gongu ben pas na halalim, na tastasimla, namaimla, pa a leklekla ning la kes milau u.Anasa la ne lar ben pas u pa lar kelesi teteku. 13 Ika, ning u sang a utna na hangan, urben ka a kapan a taraila, la ning a palaonlai mat, la ning la kaukawar ka, pa a kutla.14 Ning ur toli larne ur angis. Anasa belalutna na hangan anlai sur lar kelesi tetek u,e God ir kelesi tetek u ana pukakiar ning atena tostosla lar laun ulak.”

A warwara larlar ana tnan ngasa(Mt 22:1-10)

15 Ning a halinla ning la hangan taumo e Iesu i longor a warwarala ne, i atai imang, “La ning lar hangan ana ngasa tingna matanitu ane God, la angis.” 16Pa e Iesui atai i mang, “Ning a barsan i sang a tnanngasa, pa i nunung a galis a tarai sur larhanot. 17 Ning a taem ana ngasa i hanot, isune sen anuna tena titol tetek la ning di kanunung nigon tar la ana warwara mange,‘Mulor han ute, anasa a ututnala ka sangrop.’ 18 Ika la rop la warwara alalar la ka.A ningnigona i atongi ka tana mang, ‘Ia kalou pas a puka kabalapiu. Ar han pa ar oroi.A nunung u sur dir noren iau kama.’ 19 Paning otleng i atongi mang, ‘Ia ka lou tarning a bonot a karabau, ar han sur ar tohola. A nunung u sur dir noren iau kama.’20 Pa ning otleng i atongi mange, ‘Onone iaka taulai, pa bel ar tolsot sur ar han.’

21 “Pa a tena titol i ulak pa i atai anunaleklek ana warwarala ning. A leklek ning ibalakut, pa i atai anuna tena titolmang, ‘Ur

Page 97: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 14:22 94 Luk 15:12han kapit uting na tatatnan ngas pa utingna nanatar a ngas ting na hanua, pa ur benpas a kapan a taraila, la ning a palaonla imat, a kutla, pa la ning la kaukawar ka.’22Lamur a tena titol i atongi mang, ‘Leklek,ia ka tol tar a ututnala rop ning u sune iausur ar toli, ika dingla na pukna kaning ot narumai.’ 23 A leklek i atai a tena titol mang,‘Ur han sur a tatatnan ngas pa a nanatara ngas ting na bual, pa ur angongos pasa taraila sur lar kas, sur anuka rumai irbukus. 24 A atai mulo, bel tik ta halinla,ning di nunung nigon tar la, ir hangan ananuka ngasa.’ ”

A warwarala larlar o esining i mang sur irmur e Iesu

(Mt 10:37-38)25 A tnan kunum a tarai la armuri taum

o e Iesu. I talingir tetek la pa i atai la mang,26 “Ning tik i mang sur ir mur iau, ika ikatnan e tamana, pa e tana, anuna hane pana natnatna, na tastasna pa anuna lalaunotleng, pa bel i katnan kol iau, ai bel anukakaklik a asaer. 27 Esining bel i pamar pasanuna rakai kutus pa i mur iau, bel i sot surir hanot anuka kaklik a asaer.

28 “Ning tik ta halimulo i mang sur ir tolta tnan rumai, ir kes kaba pa ir tol otnannigon a matana rumai rop, sur ir tasmanimang ir tolsot pasi o bel. 29 Sakana ir toltar ka a kama rumai, pa bel ir arop lar pasi.Pa a taraila rop ning la oroi, lar morot onoi30 mang, ‘A barsan ne i tol tar ka a kamarumai, ika bel i tolsot sur ir aropi.’

31 “Ning ta king, ning a bonot a rip a taraia harum ir han ana harum sur ning a kingotleng naur a bonot a rip a tarai harumanunai, i wakak sur a king ning anuna ninga bonot a rip ir kes pa ir nuknuk nigo larne,la to pas naur a bonot a rip o bel. 32 Ningbel ir tolsot, ir sune anuna tena titolla, surlar atostos warwara taum ana king, ningkaning ot bakbak, sur a bal molmol ir kes.33Mangotleng larning, ning tik ta halimulobel i noren sen tar anuna ututnala rop, aibel anuka kaklik a asaer.

A sol ning bel i to pas ta utna(Mt 5:13; Mk 9:50)

34 “A sol i wakak, ika ning ka rop amakmakana, dir amakmakan ulak mang-mangasa pasi? 35Bel i to pas ta titol ting nabarim pa bel i awakak otleng a kabalapiu,

dir minggeni kama. Esining a talnganakaning, i wakak ning ir longor ono.”

15A warwara larlar ana sipsip ning i rongo(Mt 18:12-14)

1Ning a pukakiar a tena los totokomla paa tena tol a toltol laulaula la hanot teteke Iesu sur lar longori. 2 Ika a Parisaiolapa a tena asaerla ana warkurai la warwarakumkumna o e Iesu mang, “A barsan ne ilasan ka taum ana tena tol a toltol laulaula,pa i hangan taum onla.”

3 Pa e Iesu i atong a warwara larlar tetekla mange: 4 “Ning tik ta halimulo anunata mar a sipsip, pa takai tagun la i rongo,mangmangasa, bel ir han kusun siuk abonot pa pisir siuk tingia ana pukna ning lahangan ia, pa ir tai sur takai ning i rongo,tuk ning ir pasteteki? 5 Ning ka pastetekpasi, ir pamar pasi, pa ir gas. 6Ning ir ulakonoi, ir kabah taum na halana pa la ningla kes milau, pa ir atai la mang, ‘Dalar gas,anasa ia ka pastetek ulak pas anuka sipsipning i rongo.’ 7 A atai mulo, i mang otlenglarning saot na langit a gasgas ana ninga tena tol a toltol laulau ning ka lingir anuknukna. Momol, di sira gas ana siuk abonot pa pisir suikla ning la ka tostos tar,pa bel la kapan sur lar lingir a nuknukinla.Ika, ning ta tena tol a toltol laulau ka lingira nuknukna, a gasgas ning, ir itna kol tanagasgas ana siuk a bonot pa pisir siukla.

A warwara larlar ana mani ning i rongo8 “Ning ta hane anuna ir takai a bonot a

mani, pa i arongon takai. Mangmangasa,bel ir asot pas a lam, pa ir surupu a rumai,pa ir tai wakak suri, tuk ning ir pasteteki?9 Ning ka pastetek pasi, ir kabah taum pasna halalna pa la ning la kes milau, pa ir ataila mang, ‘Dalar gas, anasa ia ka pastetekulak pas takai a mani ning a arongon tari.’10 A atai mulo, mang otleng larning a gas-gas na arpotor ana angelola ane God anasaning a tena tol a toltol laulau i lingir anuknukna.”

A warwara larlar ana kaklik ning i hankusun e tamana

11 E Iesu i atongi mange, “Ning a barsannaur a natna barsan. 12 Pa a murmur iatai e tamanamang, ‘Tata, ur kepsen anuka

Page 98: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 15:13 95 Luk 16:8tiniba tagun a num a gongon.’ Pa e taman-diau i asauran anuna gongon tetek diau.13 Naisa na pukakiar alar tari, a murmuri suah taum pas anuna gongon rop, pa ihan sur a hanua ting bakbak, pa i arop taranuna gongon ana ngas a lalaun ning beli wakak. 14 Ning ka arop sen tari, a tnanmunurak i hanot ting na hanua ning, pai murak. 15 Pa i han, pa i titol tetek ninga barsan ting na hanua ning. Pa a barsanning i sune i sur anuna woroh na boroi surir tabar la. 16 Imang sur irmasur ana palpala utna ning a boroila la ienieni, ika bel tik itabari.

17 “Ning awakak a nuknuk i hanot teteki,i atongi mang, ‘A tena titolla ane tata,la sira hangan pa la sira masmasur paska kusun a ututnala, ika iau, kane a matmurak! 18 Onone ar kamtur pa ar han ulaktetek e tata. Ar atai i mange, “Tata, ia katol tar a toltol laulau tetek e God pa teteku otleng. 19 Bel a wakak sur ur atong iaue natumlik. Ur suah iau kama sur ar arlarana num a tena titol.” ’ 20 Pa i kamtur pa iulak tetek e tamana.

“Kaning ot bakbak, e tamana i oroi pasi,pa i bukus anamarmaris. I dun teteki, i pospasi pa i goro i. 21Pa enatnalik i atai imang,‘Tata, ia ka tol tar a toltol laulau tetek eGod pa tetek u otleng. Bel a wakak sur uratong iau e natumlik.’ 22 Ika e tamana iatai anuna tena titolla mang, ‘Aiap! Mulorkibas kapit pas ta kaen ning iwakak kol ute,pa mulor apipisi ono. Mulor suah a ringting na kuna, pa naur a su ting na naur ahana otleng. 23 Mulor han, mulor dat pasta nat a bulumakau ning i but ute, mulorumkoli, pa dalar hangan pa dalar gasgastaum. 24 Anasa a natuklik ne ka mat, paonone ka laun ulak, i rongo tar pa ne kahanot.’ Pa a ngasa i turpasi.

25 “Ika e natnalik, ning a ningnigo,kanisot na barim. Ning i hanot utumolahanua milau a rumai, i longor a tinangisa goto pa a saksak a tortor, 26 pa i kabahpas ning a tena titol, pa i dekeni ana saning i hanot. 27Pa i kelesi mang, ‘E tasimlikka hanot, pa e tamam i umkol pas a nat abulumakau ning i but sur lar tol a ngasaonoi, anasa dia tai taum ulak ana wakaka lalaun.’ 28 Pa a ningnigo na tasnalik ibalakut, i ngongoio, bel i mang sur ir kas.Pa e tamana i purum teteki, pa i amoropasi.

29 Ika i atai e tamana mang, ‘Oroi! A galis arau a titol tetek u arlar ana tena titol, bela tabun longor ana numa warkuraila. Ikabel u tabar iau ana ta natar a me, sur milataum ana halalikla milar gasgas taum ono.30 Ika ning e natumlik ne i hanot, esaningi alaulau anuma ututnala ana laulau a gu-rarala, u umkol pas ot a nat a bulumakauning i but sur ir ieni.’ 31 E Tamana i kelesimange, ‘Natuklik, u kanet u kes napirik, paanuk na gongon rop, anumi ka. 32 I wakaksur dalar gasgas pa dalar hangan, anasa etasimlik ne ka mat pa onone ka laun ulak, irongo pas, pa onone ka hanot ulak.’ ”

16A warwara larlar ana tena tai alar ning i

tastasman1 E Iesu i atai anuna kakak a asaerla

mang, “Ning a tena gongon, anuna ninga tena titol i tai alar anuna ututnala, padi tiu i mang i tol oros ka ana ututnalaana ningnigo anunai. 2 A tena gongon ikabah pasi, pa i dekeni mang, ‘Asa ne alongori hom? Ur tumus a warwara talaporana numa titol na tai alar pa ur sarani tak,anasa bel ur tena tai alar ulak ma anuki.’3 Pa a tena tai alar ning i nuki mang, ‘Asaning ar toli, ning anuka leklek ir kepsentar iau kusun a titol ne? A palaok bel irakrakai sur a kekel, pa ar meme otleng surar nunung utna. 4 I maining, a nuk pasning a utna sur ar toli, sur a tarai lar gasgaspas iau ot ana nunla na rumaila, ning dirkepsen iau kusun a titol ne.’ 5 Pa i arsunesur la rop ning la ka dinau pas tana nunaleklek. Pa i deken a ningnigo na barsanmang, ‘Naisa ning u dinau pasi tana nukaleklek?’ 6 Pa i kelesi mange, ‘Takai a mara tatatnan koto na wel a oliw.’ Pa a tenatitol i atai mang, ‘Ur los pas anuma pakabuk a dinau. Ur kes pa ur tumus kapit tardilima na bonot ka onoi.’ 7 Pa i deken ulaktakai, ‘Naisa ning u dinau pasi?’ Pa i kelesimange, ‘Takai a mar a bek a wit.’ Pa i ataii, ‘Ur los pas anuma paka buk a dinau. Urtumus tar siwal a bonot ka onoi.’

8 “Anuna ningnigo i tasmani mang alaulau a tena titol ne bel i momol ana nunatitol, ika i aleklek pasi anasa i tastasmankol sur ir alah kusun a mamahat. Anasa ataraila mite na rakrakan hanua, la tastas-man kol ana urmatana ngas ana nunla natitol, ika a taraila miting na talapor bel la

Page 99: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 16:9 96 Luk 17:3tastasman kol onoi. 9 A atai mulo, muloramoro pas al halalimulo ana gongon mitena rakrakan hanua, sur ning ka rop, e Godir gasgas pas mulo ana rumaila ning lar turtikin pa bel lar rarop.

10 “Esining i momol ana natar a utna ka,ir momol otleng ana tnan utna, pa esiningbel i momol ana natar a utna, bel ir momolotleng ana tnan utna. 11 Ning bel mulomomol sur mulor tai alar wakak a ututnalamite lapiu, esi ir tortorot o mulo sur mulortai alar a ututnalamisaot? 12Ning bel mulomomol ana ta utna anun tik, esi ir saranulak anumulo na ututna tetek mulo? 13Belta tena titol ir titol lar pas tetek ir naur aningnigo. Ir nget ning a halindiau, pa irmang sur ning a halindiau, ir katnan ningpa takai ir saran a kaba hina kusuni. Belmulor titol lar pas tetek e God pa tetek amani otleng.”

A Warkuraila ane God bel ir rarop(Mt 5:31-32; 19:9; Mk 10:11-12)

14 A Parisaiola la longor a warwaralane, pa la morot o e Iesu, anasa la mangsur a mani. 15 Pa e Iesu i atai la, “Mulo,mulo atostos pas mulo namatana taraila.Ika e God i tasman a balamulo. Anasa autna ning i ngangaten namatana taraila ibilbilor namatana e God.

16 “A Warkuraila pa a asasaerla anunapropetla i tuk tar o e Jon. Turpasi anapukakiarla ning, mila warawai anaWakak aWarwara anamatanitu ane God pa a tarailarop la ngongos sur lar kas tingia. 17A langitpa a rakrakan hanua bel i ngangaten surdiar rarop, ika bel ta dia warwara ir raropkusun a Warkuraila.

18 “Ning tik ir kepsen anuna hane pa irtaulai ta hane ulak, a barsan ning i tol atoltol laulau. Pa esining i taulai ta hanening anuna barsan i kepsen seni, i otlengi tol a toltol laulau.

E Lasarus pa a gongon a barsan19 “Ning a gongon a barsan, i mermer

ana wakak a kaenla, pa i sira tol a ngasaana pukakiarla rop. 20Di aborbor tar takai abarsan a tena nunung utna ting na tamantana, a risana e Lasarus, a palaona i mas-masik. 21 I mang sur ir ien a mumut autna na hangan ning i punga miting nalogo na hangan anuna leklek. Pa a paplala damdam otleng a masmasikla ting napalaona.

22 “Lamur a tena nunung utna i mat, paa angelola la los pasi pa la akesi ting naris e Abaram. Pa a gongon a barsan kalei mat, pa di por seni. 23 Pa i kes ana tnaniah. I kankan kol a palaona pa i tandaiusaot, i oroi e Abaram i bakbak kol, pa eLasarus otleng ting na risna. 24Pa i arkabahmange, ‘Tata Abaram, urmaris iau, ur sunee Lasarus sur ir tuk pas al siklik malum anapitlai a kuna sur ir akotkoto tar a laigerekonoi, anasa a kilang a tnan kankan kol te naiah.’

25 “E Abaram i kelesi mang, ‘Natuklik, urnuk pasi, ning kaning ot u laun, u kibasanuma wakak a ututnala, pa mang otlenglarning tetek e Lasarus, i kibas a laulau aututnala. Ika onone, i kibas a gasgas, pau, u kilang a tnan kankan kol. 26 Ning autna otleng, a tnan lawa kane na arpotorin dala. Bel tik mite ir tolsot pasi sur ir hanuting tetek mulo, pa bel tik otleng mitingir tolsot pasi sur ir han ute tetek mila.’

27 “Pa a tena gongon ning i atongimange, ‘Tata, a nunung u sur ur sune eLasarus uting na rumai ane tata. 28 Anasadilima na tastasik barsan la kaning ia, pa iratumarang tar la, sakana la otleng lar hanute na hanua na kankan ne.’ 29Pa e Abarami kelesi mange, ‘A warwara ane Moses pa apropetla kaning i kes taum onla. I wakaksur lar longori.’ 30 A tena gongon ning iatai i mang, ‘Bel, Tata Abaram, ning tik ottagun a minat ir hanot tetek la, lar lingir anuknukinla.’ 31 Pa e Abaram i kelesi mang,‘Ning bel la longor e Moses pa a propetla,bel tik otleng, ning ir kamtur kusun aminatir atur lar pas anunla tortorot.’ ”

17A toltol laulau(Mt 18:6-7, 21-22; Mk 9:42)

1 E Iesu i atai anuna kakak a asaerlamange, “A ututnala ir hanot ot, ning irapungan a taraila ana toltol laulau, ikair laulau kol tetek esining i tol otnan aututnala ne pa i ben rongon tik ta halinla.2 A warkurai tetek tik ning ir toli larne, irlaulau kol tana tik ning dir dot tar ta tnanhat ting na ruana, pa dir minggenmurungisa latasi.

3 “Mulor tai alar mulo! Ning e tasimlikir tol ta toltol laulau, ur warwara rakrakaiteteki, pa ning ka lingir a nuknukna, ur

Page 100: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 17:4 97 Luk 17:35-36nuk duman sen anuna rongo. 4 Ning i tola toltol laulau tetek umais a taem ana ninga pukakiar, pa i han tetek u mais a taem pai atai u mang, ‘Ia ka tol tar a toltol laulautetek u. Onone a lingir a nuknukik.’ Ur nukduman sen anuna rongo.”

A tortorot5 A aposella la atongi tana Leklek, “Ur

aitna anumila tortorot.” 6 Pa a Leklek iatongi mang, “Ning anumulo a tortoroti natarna arlar ana pata mastad, mulortolsot pasi sur mulor atai a rakai ne mang,‘Ur takakan, pa ur tur tisa latasi!’ pa irlongor ka.

A titol anuna tena titol7 “Ning tik ta halimulo anuna tena titol

i bair pas, o i tai alar a sipsipla, ning irulak kusun a barim, mangmangasa, ur ataii kakat mang, ‘Ur han ute, ur kes pa urhangan’? Bel. 8 Ur atai i mange , ‘Ur sangangaka utna na hangan, pa ur sang sur urmalngan iau, ning ar hangan pa ar gang.Pa lamur u kale ur hangan pa ur gang.’9 Bel ir atong wakak tetek a tena titol,anasa i tolsot pas ka anuna titol. 10 Mangotleng larning tetekmulo, ningmulo tolsotpas a ututnala ning di saran tari ta mulo,mulor atongi mang, ‘Bel mila tostos sur diraleklek pas mila. Mila na tena titol oros ka,mila tolsot pas ka anumila na titol.’ ”

E Iesu i alangolangopas ning abonot a lepra11 Ning e Iesu i han amon usaot e

Jerusalem, i han ting na arpotor naur apapar, Samaria pa e Galili. 12 Ning i hanotting na ning a hanua, la arsongo ana ning abonot a barsan ning la lepra. La tur bakbaktar ot, 13pa la kukuk rakrakaimange, “Iesu,Leklek, ur maris mila.” 14 Ning e Iesu ioroi la, i atai la mang, “Mulor han, mulorasangan mulo tetek a tena artabarla teteke God.” Ning la han amon, la langolangokakat. 15Ning tagun la ning i oroi mang kalangolango, i ulak, pa i aleklek pas e Godana tnan elngena. 16 Pa i tur ana bokonahana milau naur a hana e Iesu pa i atongwakak teteki. A barsan ne a te Samaria. 17EIesu i dekenimang, “Bel di alangolango pasning a bonot o mulo rop? Siuk otleng lakanahama? 18 I mangasa ning bel tik i ulaksur ir aleklek pas e God? Awasira lik ka ne iulak.” 19Pa i atai i mang, “Ur kamtur, pa ur

han. Anum a tortorot ka alangolango pasu.”

A tinan ot ana matanitu ane God(Mt 24:23-28, 37-41)

20 Dingla na Parisaio la deken e Iesumang, “Nangse a matanitu ane God irhanot?”, pa i keles la mang, “A matanituane God bel ir hanot taum ona akinalanglaning dir oroi. 21 Pa bel dir atongi mang, ‘Ima ine!’ o, ‘I ma i ning!’ Anasa a matanituane God kaning ot o mulo.”

22 E Iesu i atai anuna kakak a asaerla,“A pukakiar ir hanot ning mulor mangsur mulor oroi ta pukakiar ana pukakiarlaanuna Nat a Barsan, ika bel mulor oroi.23Al tarai lar atai mulo mange, ‘I ot no!’ o,‘I ka ine!’ Gong mulo mur la. 24 Anasa anapukakiar a tinan ot anuna Nat a Barsan, ataraila rop lar oroi. Ir arlar ana pil, ning iienieni mito na ris a puka solsolna, tuk tingna ning a ris otleng. 25 Ika a Nat a Barsan irkilang nigon a galis amamahat, pa a tarailatagun onone lar pilak seni.

26 “A pukakiarla anuna Nat a Barsan irarlar ana pukakiarla ane Noa. 27 A tarailala hangan, la gang, pa la ataulai la, tuk anapukakiar ning e Noa i kas ana sip, pa a kiari punga pa lomom i hanot pa la hirua rop.28Mang otleng larning ana pukakiarla aneLot. A taraila la hangan, pa la gang, la lolou,pa la sisiurai, la oman utna, pa la tol rumai.29 Ika ana pukakiar ning e Lot i han kusuna hanua Sodom, a iah pa a salfa i pungamisaot na langit arlar ana kiar, pa la rop lahirua onoi.

30 “Ir mang otleng larning ana pukakiarning a Nat a Barsan ir hanot talapor onoi.31 Ana pukakiar ning, ning tik i kes saotana nuna rumai, gong i han purum surir los pas anuna ututnala tingui narumai.Mang otleng larning, ning tik i kes ting nabarim, gong i ulak utumo lahanua sur tautna. 32 Mulor nuk pas a hane ane Lot.33 Esining i mang kol sur ir mangan alaranuna lalaun, ir hirua. Ika esining i norensen anuna lalaun, ir laun. 34 A atai mulo,ana morom ning ir naur diar borbor ananing a mat, dir los pas ka ta halindiau, paning a halindiau bel. 35-36 Ning ir naur ahane otleng dia miren a wit, dir los pas ka

Page 101: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 17:37 98 Luk 18:25ta halindiau, pa ning a halindiau bel.’* 37Paa kakak a asaerla la dekeni mang, “Leklek,a ututnala ne ir hanot tahaia?” Pa i keles lamang, “A pukna ning a minat i borbor ono,a kotkotla lar han taum tingia.”

18A warwara larlar ana lao pa a tena warku-

rai1 E Iesu i warwara ana warwara larlar

tetek anuna kakak a asaerla sur ir asaer lasur lar nunung bolbolos pa gong la ngoro.2 I atongi mang, “Ning a tena warkurai i kesting na ning a hanua, bel i matmataut sur eGod, pa bel i nuk pas a taraila. 3Ning a laomiting na hanua ning, i han liklik ka teteki,pa i sira nunungi mang, ‘Ur atostos tar iaukusun a nuka hirua.’ 4 Ka bongnani pa beli longor tana, pa lamur i nuki mang, ‘Bel amatmataut sur e God, pa bel a sira nuk pasa taraila, 5 ika, ar atostos a lao ne, anasa iatakidis kol iau, sakana ir angoro iau ananuna tinan ot ute.’ ”

6A Leklek i atongi tanla, “Mulor longor awarwara ne anuna tena warkurai ning beli tostos. 7 I mangasa, e God bel ir atostosanuna tarai a aslang, ning la tangis tetekiana kamis pa a morom otleng? I mangasa,ir molmolot pa bel ir atostos kapit la? 8 Aatongi ta mulo, ir atostos kapit la. Ika, ninga Nat a Barsan ir hanot, i mangmangasa irpastek pas ot al tarai ning la tortorot onote lapiu?”

A warwara larlar ana Parisaio pa a tena lostotokom

9 E Iesu i atong a warwara larlar ne tetekla ning la tortorot pas ot onla, mang la natena tostos, pa la nuk natarna pas a tarairop. 10 “Naur a barsan dia han usaot anarumai a artabar sur diar nunung. Ning ahalindiau a Parisaio, pa ning a halindiauotleng a tena los totokom. 11AParisaio i turpa i nunung ot mange, ‘God, a atong wakaktetek u anasa bel a arlar ana taraila rop, atena kinkinaula, a tena tol orosla, pa tarailaning la tol a toltol laulau ana gurarala, pabel a arlar otleng ana tena los totokomne. 12 A sira tamai naur a pukakiar ananing a wik, pa sira saran taktakai mitingna ning a bonot ana ututnala ning a sira

tol otnan pasi.’ 13 Ika a tena los totokomi tur masik tar, bel i tadai usaot na langit,anasa i meme. I dapis ka a malwasna anabal maris, pa i atongi mang, ‘God, ur marisiau, iau a tena tol a toltol laulau.’ 14 Aatongi ta mulo, a barsan ne, ning i ulak suranuna rumai, i ka tostos namatana e God,pa ning a halindiau bel. Anasa esining iaitna pasi dir anatarna pasi, pa esining ianatarna pasi, dir aitna pasi.”

La sairas kakakla kusun e Iesu(Mt 19:13-15; Mk 10:13-16)

15 A tarai la los a betbetela tetek e Iesusur ir suah naur a kuna saot onla. Ninganuna kakak a asaerla la oroi larning, lasairas la. 16 Ika e Iesu i kabah pas kakaklateteki, pa i atongimange, “Mulor noren senkakakla sur lar han tetek iau. Gong mulosairas la, anasa a matanitu ane God anunlaning la manglarne. 17 A atong momoli tamulo, ning tik bel ir kibas a matanitu aneGod arlar ana kaklik, bel ir tol sot sur ir kastingia.”

A gongon a barsan(Mt 19:16-30; Mk 10:17-31)

18 Ning a ningnigo i deken e Iesu mang,“Wakak a Tena Asaer, asaning ar toli sur arkibas a lalaun tikin?” 19E Iesu i kelesimang,“Sur asa ning u atong iau mang a wakak?Bel tik i wakak, e God ka. 20 U tasman awarkuraila: ‘Gong u tol a toltol laulau anata hane anuna tik o ta barsan anuna tik,gong u umkol tik, gong u kinkinau, gong uartitiu asasongo, ur hanrawai e tamam pae tnam.’ ” Kisim Bek 20:12-1621 A barsan ning i kelesi mang, “Turpasining a kaklik ot tuk tar onone, a sira longorana warkuraila rop ne.” 22 Ning e Iesu ilongori, i atongi tana, “Ning a utna ot ukapan suri. Ur siuran sen anuma ututnalarop, pa a mani onoi ur tabar a kapan ataraila ono. Ning ur toli larning, anumawakak a ululeng saot na langit. Lamur urhan ute pa ur mur iau.”

23Ning i longor a warwara ne i bal mariskol, anasa anuna ututnala i galis kol. 24 EIesu i tai teteki pa i atongi mang, “I ngan-gaten kol tetek a gongon a tarai sur lar kasanamatanitu ane God! 25 I ngangaten teteka kamel sur ir kas ana mosol a sur a susuk,

* 17:35-36: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nukimang dingla nawarwara otleng i kes te na ves ne. I mange:Ning ir naur a barsan dia titol ting na barim, dir los pas ka ta halindiau, pa ning a halindiau bel.

Page 102: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 18:26 99 Luk 19:14

ika i ngangaten kol tetek a gongon a barsansur ir kas anamatanitu ane God. Momolna,bel ir tolsot pasi.”

26 Ning la longor a warwara ne, ladeke mang, “Manglarning, esi ma ning diralauni?” 27 E Iesu i keles la mang, “A utnaning a tarai bel lar tolsot pasi, e God ir tolasoti.”

28 E Pita i atongi tana mang, “Oroi, milaka han kusun anumila na ututnala rop, pamila mur u.” 29 E Iesu i atongi tanla mang,“A atong momoli ta mulo, ning tik ir hankusun anuna rumai, o kusun anuna hane, ona tastasnala, o kusun e tana, o e tamana,o na natnatnala, kamkamna ana matanituane God, 30 ana lalaun onone ir kibas a galiskol ana tarai pa utna i ka han pas kusuni.Pa ana lalaun lamur dir tabari ana lalauntikin.”

A munatol a warwara ane Iesu ana nunaminat

(Mt 20:17-19; Mk 10:32-34)31 E Iesu i ben maskan pas anuna ning a

bonot pa naur a kakak a asaer, pa i atongitanla mang, “Oroi, onone dalar han usaot eJerusalem, pa dir tolsot pas a ututnala ropning a propetla la ka tumus tari ana Nat aBarsan. 32Anasa dir saran tari tetek la ningbelsur a tarai Juda. Lar morot laulau onoi,lar atong laulau i, lar namisi, lar mirasi, palar umkoli. 33Pa ana atol a pukakiar ir launot ulak.” 34A kakak a asaerla bel la talaporana ututnala rop ne. A kamkamna i kesmumun kusun la, pa bel la tasman asaningi warwara ono.

E Iesu i apalpalas pas a kut(Mt 20:29-34; Mk 10:46-52)

35 Ning e Iesu i han milau e Jeriko, ninga barsan a kut i keskes ting na ris a ngas, inununung utna. 36Ning i longor a kunum atarai la han milau amon, i deke mang, “Asaning?” 37 Pa la atai i mang, “E Iesu a teNasaret ne i han bolos dala.” 38 Pa i kukukmang, “Iesu, a Nat e Dewit*, ur maris iau.”39 Pa la ning la nigo la sairasi sur gong iagaia. Ika i arkabah rakrakai ot mang, “Nate Dewit, ur maris iau.” 40 E Iesu i tur, pa iarsune sur dir ben pasi teteki. Ning i ka hanmilau teteki, i dekeni mang, 41 “Asa ningu mang sur ar toli hom?” I kelesi mang,“Leklek, a mang sur ar tai.” 42 Pa e Iesu iatai i mang, “Ur palpalas matam! Anum a

tortorot ka alangolango pas u.” 43Aiap ka ipalpalas matana, pa i mur e Iesu, pa i atongaitna pas e God. Pa tarai rop otleng ning laoroi, la rakan aleklek e God.

19E Sakias pa e Iesu

1 E Iesu i kas tumo e Jeriko, pa i han bolossur usaot e Jerusalem. 2Ning a barsan i kesting ia, a risana e Sakias, a ningnigo anunatena los totokomla, pa i gongon kol. 3 Imang kol sur ir oroi e Iesu, ika e Sakias apotpot a barsan ka, pa bel i tolsot pasi surir oroi i, anasa a kunum a tarai la tur alarpasi. 4 Pa i dun usa lanigo, pa i abit kas anarakai, sur ir oroi e Iesu, anasa ir han bolosting na ngas ning.

5Ning e Iesu i hanot ting ia, i tadai usaotna rakai, pa i atongi tana mang, “Sakias, urpurum kapit ute. Anone ar kes taum homting na num a rumai.” 6 Pa i purum kapit,pa i ben pas e Iesu uting na nuna rumaitaum ana gasgas. 7Ning a tarai rop la oroi,la anani mang, “A barsan ne i han sur ir kestaum ana tena laulau ting na nuna rumai.”

8 E Sakias i tur pa i atongi tana Leklekmang, “Oroi, Leklek, ning a tuk ana nuka ululeng, ar tabar a kapan a taraila ono,pa ning ia kar asongo pas ta utna tana tik,ar mundiat na kelesi teteki.” 9 Pa e Iesui atongi ta e Sakias mang, “Ono ot ne, aarlaun i ka kes tetek la ning la kes te narumai ne, anasa e Sakias otleng miting iana mangis a tarai ane Abaram. 10 Anasa aNat a Barsan i hanot sur ir tai sur la ning larongo pa ir alaun pas la.”

A warwara larlar ana tena titol orosla ningdi saran tar a mani tetek la

(Mt 25:14-30)11 A tarai la longor a warwarala ne, pa

la nuki mang a matanitu ane God ir hanotkapit, anasa e Iesu i ka milau e Jerusalem.Pa i atong otleng ning a warwara larlar12 mang, “Ning a ningnigo i sang sur irhan sur ning a hanua i kes bakbak, sur dirmalmaling tari sur ir king, pa lamur ir ulak.13Lanigo ana nuna tinan, i kabah pas anunaning a bonot a tena titol oros teteki pa isaran tar taktakai tuk a mani tanla, pa iatongi mang, ‘Mulor aitna i, tuk ning arulak.’ 14 Ika a taraila miting na nuna hanua

* 18:38: A tarai Juda la atong a Mesaia mang a Nat e Dewit.

Page 103: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 19:15 100 Luk 19:44la ngeti, pa la sune sen dingla na tarai surlar muri, pa la atongi mang, ‘Bel mila mangsur a barsan ne ir king anumila i.’

15 “Ning di ka akes tari sur ir king, iulak. I arsune sur anuna tena titol oroslaning i saran tar a mani tanla, sur ir tasmanasaning ka hanot ana anunla a titol anamani. 16 Pa a ningnigona i han teteki pai atongi mang, ‘Leklek, anuma mani ia katol tar ning a bonot saot onoi.’ 17 A lekleki atongi tana mang, ‘Wakak kol, u a wakaka tena titol oros! Ar suah tar u sur urtai alar ning a bonot a tatatnan hanua,anasa u momol ana natar a utna.’ 18 Pa amunaurna i han teteki pa i atongi mang,‘Leklek, anuma mani ia ka tol tar dilimasaot onoi.’ 19Pa a leklek i atongi tanamang,‘U otleng ur tai alar dilima na tatatnanhanua.’ 20 Ning a tena titol oros ulak ihan teteki pa i atongi tana mang, ‘Leklek,anuma mani kane ulak ma, a poroi tari anakaen pa suahwakak tari, 21anasa amatatanu, anasa u a rakrakai a barsan. U los a utnaning belsur anumi, pa u sol a utna ning belu oman tari.’ 22A leklek i atongi tanamang,‘U a laulau a tena titol oros, ar warkurai uarlar ana num a warwara ot. U ka tasmanimang iau a rakrakai a barsan. A los a utnaning belsur anuki, pa sol a utna ning bel aoman tari. 23 Sur asa ning bel u suah taranuka mani ting na rumai a gongon surning ar hanot, ar los pas anuka mani pa tatukna otleng saot onoi?’

24 “Lamur i atongi tanla ning la tur tingiamang, ‘Mulor los sen a mani kusuni, pamulor saran tari tetek esaning anuna ninga bonot.’ 25Pa la atongi tanamang, ‘Leklek,anuna ning a bonot a mani kaning ma.’ 26 Ikeles la mang, ‘A atongi ta mulo, esining itong akes a galis, dir tabar ulaki ana galis.Ika esining bel i tong akes ta utna, dirkepsen otleng anuna siklik utna kusuni.

27 “ ‘Ika mulor ben pas anuka hirualaning bel la mang sur ar king anunla, pamulor umkol la ot te na matak.’ ”

E Iesu i han usaot e Jerusalem arlar anaking

(Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Jn 12:12-19)28 Ning e Iesu ka atong sen tar a war-

wara larlar ne, i ningon ulak la usaot eJerusalem. 29 Ning i hanot tumo e Bet-page pa e Betani ting na mangir di atongiana Mangir Oliw, i sune sen naur miting

na kakak a asaerla, ana warwara mang,30 “Mur han sur a hanua kaning lanigo tamu. Ning mur han kas, mur han tar ananing a barman a dongki kaning di dot akestari, belot tik i kes tar ono. Mur pak pasi pamur beni ute. 31Ning tik ir dekenmumang,‘Asa ning mu paki suri?’ mur atongi mang,‘A Leklek i mang suri.’ ”

32 Dia han pa dia pastek pas a ututnalarop ning e Iesu ka atong tari tandiau.33 Ning dia pak a barman a dongki la ninganunla, la deken diau mang, “Asa ning mupak a barman a dongki ning suri?” 34 Diakeles la mang, “A Leklek i mang suri.” 35 Padia ben tar a barman a dongki tetek e Iesu,pa dia los sennaur a saket, pa dia suah i saotna palai a dongki pa dia akes tar e Iesu saotonoi. 36 Ning i han amon, dingla na taraila los sen anunla na saket pa la sagen tariting na ngas. 37 Ning i ka milau ana tinanpurum ana Mangir Oliw, a tnan gasgas i losa tarai a asasaerla rop pa la rakan aleklekpas e God ana tnan elngenla ana ututnalana kulkulan ning la ka oroi pa la kukukmang,38 “A king ning i hanot ana risan a Leklek i

angis! Buk Song 118:26A bal molmol usaot na langit, pa a matatar

usaot tetek e God!”39 Dingla na Parisaio ting na kunum a

tarai la atongi mang, “Tene Asaer, ur sairasanuma tarai a asasaer.” 40 Pa e Iesu i kelesla mang, “A atongi ta mulo, ning a tarailane bel lar rakan aleklek, a hatatla ot larkukuk.”

E Iesu i tangis sur e Jerusalem41 Ning e Iesu i milau e Jerusalem pa i

oroi i, i tangis ono, pa i atongi, 42 “A mangsur mulo ka tasman a ngas ning ir topasa bal molmol onone. Ika i mumun kusunmulo! 43 Ta pukakiar ir hanot, pa anumulona hirua lar tur talilis anumulo a hanua, laratur a woroh talilis alar mulo, lar tur alaranumulo na ngas a kaskas pa purpurum,pa lar um mulo kusun a risrisnala. 44 Palar regen sarara sen a rumrumai, pa larumkol mulo taum ana natnatumulo otlengning mulo kes ting ia. Pa bel lar noren sentar naur a hat sur diar borbor taum, anasabel mulo tasman lalan a taem ning e God ihanot tetek mulo.”

E Iesu i kas uting na rumai a artabar(Mt 21:12-17; Mk 11:15-19; Jn 2:13-22)

Page 104: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 19:45 101 Luk 20:2245 E Iesu i kas uting na rumai a artabar,

pa i lu purum sen la ning la siusiurai. 46 Pai atongi tanla mang, “Di ka tumus tari tingna Buk Tabu mang, ‘Dir atong anuka rumaiana rumai a nunung.’ Ais 56:7Ika mulo ka tol lingir pasi sur ir arlar kamaana ‘rumai anuna tena kinkinaula.’ ” Jer7:11

47 E Iesu i asaer a tarai ting na rumai aartabar a pukakiarla rop. Ika a leklek a tenaartabarla tetek eGod, pa tena asaerla taguna Warkuraila pa a ningnigo anuna taraila,la nuknuk sur ta ngas ning lar umkoli ono.48 Ika la nuknuk panai tar sur ta utna ninglar toli, anasa a taraila rop la mang kol sura warwarala ane Iesu.

20A kabah ana rakrakai ning e Iesu i sira titol

ono(Mt 21:23-27; Mk 11:27-33)

1 Ning a pukakiar, ning e Iesu i asaer atarai ting na rumai a artabar, pa i warawaiana Wakak a Warwara, a leklek a tenaartabarla tetek eGod, pa tena asaerla tagunawarkurai, pa ningnigola la han teteki. 2Pala atongi tana mang, “Ur atai mila, esi nangas a rakrakai ning u tol a ututnala ono?Esining i saran tar a rakrakai ne tetek u?”3E Iesu i keles lamang, “Iau otleng ar dekenmulo ana ning a kabah. Mulor atai iau.4 Mitaha a rakrakai ning e Jon i baptaisono? Misaot na langit, o tan a taraila ka?”5 Pa la warwara artalai tanla mang, “Ningdalar atongi mang, ‘Misaot na langit,’ irkeles dala ka mang, ‘I mangasa ning belmulo tortorot ono?’ 6 Ika ning dalar atongimang, ‘Tan a taraila,’ a taraila rop lar wolotkol dala, anasa la tortorot o e Jon mang ia propet.” 7 La kelesi ka mang, “Bel milatasman i ning mitaha.” 8 Pa e Iesu i atongitanla mang, “Iau otleng bel ar atai muloana rakrakai ning a sira tol a ututnala neono.”

A warwara larlar ana tarai a titolla ting nabarim a wain

(Mt 21:33-46; Mk 12:1-12)9 E Iesu i atong a warwara larlar ne tetek

a tarai, “Ning a barsan i oman tar a barim awain, pa lamur i saran tari tetek dingla natarai a titol sur lar tai alari kaba, pa i hansur ning a hanua, pa i kes bongnanpasi tingia. 10Ning a kalang i ka sot sur dir git taum

a wana wain, i sune sen ning a tena titoloros tetek a tarai a titolla, sur lar saran alwana barim sur anunai otleng. Ika a tarai atitolla la umi, pa la sune ulak oros seni ka.11 I sune ulak ning a tena titol oros tetekla, pa la umi otleng, la ame sen tari, pa lasune oros ulak seni ka. 12 Lamur i sune sena munatol a tena titol oros, la um laulautari, pa la kepsen seni. 13 Pa a taman abarim awain i atongimang, ‘Asama ning artoli? Ar sune sen a natuklik, ning a katnani,ngandek lar hanrawai i.’ 14 Ika ning a tarai atitolla la oroi pasi, la warwara taum mang,‘I ma ning ir keles e tamana. Dalar umkoli,sur anundalai ma a barim a wain.’ 15 Pa laminggen purum seni kusun a barim, pa laum amat seni.

“Asa ma a taman a barim a wain ir tolionla? 16 Ir hanot pa ir umkol sen a tarai atitolla, pa ir saran tar a barim tetek al taraimasik.” Ning la longor a warwara ne, laatongi mang, “Gong i hanot larne!” 17 Pa eIesu i oroi la, pa i atongi mang, “Ning mulonuki larne, asa kamkama warwara ne di katumus tari ting na Buk Tabu?‘A hat ning a tena tol rumaila la kepseni,

i ot ning a wakak a hat kes, ning ditol a rumai saot ono, i wakak tanahatatla rop.’ Buk Song 118:22

18 La rop ning la punga tar ana hat ne, lartamire, ika tik ning a hat ne ir punga ahati,ir tamire arlar ana kubus.”

19 A tena asaerla tagun a warkurai pa aleklek a tena artabarla tetek e God la taisur ta ngas ning lar tong akes kapit pas eIesu, anasa la tasmani mang i atong ka awarwara larlar ne onla. Ika la matatan ataraila.

A kabah ana totokom(Mt 22:15-22; Mk 12:13-17)

20A tena asaerla tagun awarkurai pa lek-lek a tena artabarla tetek e God la ngosonrakrakai i, pa la sune sen dingla na tarai surlar batnani pa lar asongo mang la a momola taraila. Pa la kes longoroi sur ta warwaraning ir atongi sur lar tiu i ono pa lar sarantari nahai a warkurai pa rakrakai anunaningnigo tagun a matanitu Rom. 21 Pa laatongi mang, “Tene Asaer, mila tasmanimang i tostos anuma warwara pa anumaasasaer. I arlar rop ka tetek a tarai rop, pau asasaer la ana ngas ane God ana momol.22 I mangasa, i tostos sur dir lou a totokom

Page 105: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 20:23 102 Luk 21:4tetek a Sisar* o bel?” 23 E Iesu ka tasmansen anunla a asasongo, pa i atongi tanlamang, 24 “Mulor asangan iau ana ta mani.A manar pa tumtumus ne onoi an esi?”Pa la kelesi mang, “Anun a Sisar.” 25 Pai atongi tanla, “A utna ning anuna Sisarmulor sarani tetek a Sisar, pa utna ningane God mulor sarani otleng tetek e God.”26Pa bel la asobor lar pasi ana matana taraiana nunawarwarala. La kulkulan ana nunawarwara na arkeles, pa la kes wowowon tarkama.

A kabah ana lalaun ulak kusun a minat(Mt 22:23-33; Mk 12:18-27)

27Dingla na Sadusi, ning la puai kamangbelal lalaun ulak kusun a minat, la hantetek e Iesu, pa la dekeni mang, 28 “TeneAsaer, e Moses i tumus tari tetek dalamang, ning ta barsan ir mat pas kusun anuna hane, pa bel ta natun diau, e tasnalikir ben pasi pa ir taulai ono, sur ir aitna tar alkakakla ana risana e tasnalik ning ka mat.29Ning ta kabaitas, dionomais a barsan ropka. A ningnigona i taulai, pa i mat kusunanuna hane, pa bel ta natun diau. 30 Pamurmur a tasnalik male i taulai ana hanening, pa i male i mat ka kusun a hane ning.31 Lamur a munatolna kale. Manglarninga diono mais la rop, la taulai pas ono, pala mat rop ka, ika a hane ning bel i agontar ta kaklik tanla. 32 Pa hane i mat lamurtanla rop. 33Ana lalaun ulak kusun aminat,a hane ning anun esi na halinla? Anasadiono mais la rop la ka taulai pas onoi.”

34 E Iesu i atongi tanla mang, “A taraitagun a raula ne la tautaulai, 35 ika a taraining la tostos sur lar kamtur ulak kusun aminat, pa lar laun ana lalaun lamur, bel lartaulai ulak. 36 Pa bel lar mat ulak, anasala arlar kama ana angelola. La na natnate God, anasa la ka laun ot kusun a minat.37 Ning a Buk Tabu i warwara ana rakaining i irirnga, e Moses i asangani mang aminatla lar launulak, anasa i atong a Leklekmang, ‘A God ane Abaram, a God ane Aisakpa God ane Jekop.’ Kisim Bek 3:638 E God belsur a God ana minatla, a Godanuna lalaunla ot, anasa la rop lar launnamatana.” 39 Pa dingla na tena asaerlatagun a warkurai la atongi mang, “TeneAsaer, anuma warwara i wakak kol.” 40 Pa

bel la han ulak ma teteki ana ta kabah,anasa la matmataut.

A Karisito a Leklek ane Dewit(Mt 22:41-46; Mk 12:35-37)

41 E Iesu i atongi tanla, “Sur asa ning diatongi mang a Karisito ir hanot miting namangis a tarai ane Dewit? 42Anasa e Dewitot i atongi ana Saksakla ting na Buk Tabumang,‘A Leklek i atongi tetek anuka Leklek†,

“Ur kes te na sot a kuk,43 tuk ning ar tolsot pas anuma hiruala

sur lar kes nahaim.” ’ Buk Song 110:144 E Dewit i atong a Karisito mang anunaLeklek. Ning larning, ditamanar man-gasa?”

E Iesu i atumarang a tarai ana toltol anunatena asaerla tagun a warkurai

(Mt 23:1-36; Mk 12:38-40; Lk 11:37-54)45 Ning a taraila rop la longor e Iesu,

i atongi tana nuna kakak a asaerla mang,46“Mulor tai alarmulo kusun a tena asaerlatagun a warkurai. La mang sur lar hanana wakak a kaenla kol, pa la mang sura tarai lar saran a tnan hanrawai tetek laana hananuala na tinan taum. Pa la mangsur a keskes salanigo na rumai lotula, pakeskes a leklek salanigo na ngasala. 47 Laarop a gongon ana laola, pa la tol a barah anunungla sur a tarai lar oroi la. Ir itna kola warkurai a arkeles ane God tetek la.”

21A artabar ana lao(Mk 12:41-44)

1 Ning e Iesu i kes ting na rumai aartabar, i tai tostos, pa i oroi a lekleklala minggen tar anunla a artabar ting napukna na suah mani. 2 Pa i oroi pas otlengning a lao, ning i kapan, i minggen tar kanaur a toia. 3 Pa e Iesu i atongi mang, “Aatong momoli ta mulo, a lao ne i saran tara tnan mani tanla rop ning la minggen taranunla amani ting na pukna na suahmani.4 La saran tar ka a tuk miting na nunlamanila, pa a lao ne, i kapan, ika, i ka saranrop sen asaning ir topas anuna keskes.”

A akinalangla ana ararop a pukakiarla(Mt 24:1-14; Mk 13:1-13)

* 20:22: Sisar i a tnan ningnigo anamatanitu Rom pa i tai alar otleng a tarai Israel. † 20:42: “A Leklek” i warwarao e God, pa “anuka Leklek” i warwara ona Karisito.

Page 106: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 21:5 103 Luk 21:335Dingla na kakak asasaer la warwara ona

rumai a artabar mang di ka mermer tariana wakak a hatatla pa artabarla ning disaran tari tetek e God. Ika e Iesu i atongimang, 6 “A ututnala ne ning mulo oroi la, apukakiar ir hanot lamur ning bel ir naur ahat ma diar borbor taum, dir regen sarararop sen la.”

7 La deken e Iesu mang, “Tena Asaer,nangse ning a ututnala ne ir hanot? Pa asaa akinalang ana ututnala ne ning ka milausur lar hanot?” 8 I keles la mang, “Mulortai alar mulo, sakana dir asongo pas mulo.Anasa a galis lar hanot ana risak, lar atongimang, ‘Iau ma a Karisito,’ o, ‘A pukakiar kamilau.’ Gong mulo mur la. 9 Ning mulorlongor a harumla pa tatatnan mamahatla,gong mulo matmataut, anasa a ututnalane lar hanot nigo, ika a ararop a pukakiarbelot ir hanot.”

10 Lamur e Iesu i atongi tanla mang,“Ning a mangis a tarai ir tur na harum surning a mangis pa ning a matanitu ir turna harum sur ning a matanitu. 11 A tatat-nan mamais, pa munurak pa a urmatanarakrakai a tinsaman ting na hananuala,pa a urmatana ututnala misaot na bakut,ning ir amatmataut a tarai, pa tatatnanakinalangla misaot na bakut, lar hanot.

12 “Lanigo ning a ututnala ne belot lahanot, dir dat pas mulo, dir akadik mulo,pa dir dat mulo uting na rumai lotula surdir warkurai mulo, pa dir akas mulo ut-ing na rumai dodotla. Pa mulor tur nawarkurai namatan a kingla, pa tatatnanningnigola, anasa mulo anuki. 13 A utut-nala ne ir sapang a ngas surmulorwarwaratalapor hok tetek la. 14 Ika lanigo tana,gong mulo matmataut sur asaning mulorwarwara alar mulo ono. 15 Anasa iau ot,ar anuknuk tar a warwara pa tastasmaiotleng ting na nuknukimulo, pa anumulo ahiruala rop bel lar keles sot pasi, pa bel larpuain seni. 16A tamtamamulola pa na kabatnamulola, a tastasimulola, a maimulola,pa na halalimulola, lar saran sen mulo surdir umkol al tarai omulo. 17A taraila rop larnget mulo anasa mulo anuki. 18 Ika e God irtai alar mulo. 19 Ning mulor tur rakrakaimulor kibas a lalaun.

E Iesu i atongi mang dir kamar sen e

Jerusalem(Mt 24:15-21; Mk 13:14-19)

20 “Ning mulor oroi a kunum a tarai aharum lar tur talilis pas e Jerusalem, mulortasmani mang i milau sur dir kamar seni.21 La ning la kes ting na papar Judia, larliuliu usaot na mangirla, pa la ning la kesana hanua Jerusalem lar purum, pa la ningla kes sa na bual gong ulak ma la kas.22Anasa a pukakiarla ning, a pukakiarla naarkeles sur e God ir tolsot pas a ututnalarop ning di ka tumus tari ting na Buk Tabu.23 Ana pukakiarla ning, ir laulau kol teteka tiananla, pa tetek la otleng ning la asus akakala. A tnan kankan ir hanot ana hanuaIsrael, pa balakut ane God ir han tar anatarai ne. 24Al tarai dir umkol la ana liwan aharum, pa al tarai dir ben pas la sur lar kesana dodot ana hananuala rop. Pa la ningbelsur a tarai Juda lar pas ahat e Jerusalempa ir tuk tar ot ana pukakiar ning e God iasilang tari sur anunla keskes a ningnigo irrop ono.

A Nat a Barsan ir hanot(Mt 24:29-31; Mk 13:24-27)

25 “A akinalangla saot anamatana kamis,pa ana kalang, pa ana nangnangla ir hanot.Pa te lapiu a tarai miting na matanitulalar laulau ana matmataut pa nuknukinla irtalar ana top ning ir harum pa tinangisna.26 A tarai lar mat palpal ana matmatautana ututnala ning ir um a rakrakan hanua,anasa a ututnala saot na bakut lar maler.27Anapukakiar ning, lar oroi aNat a Barsanir hanot anadia bakut, ana rakrakai pa tnanmatatar. 28Ning a ututnala ne ir turpasi surir hanot, mulor tur, pa mulor tadai, anasa apukakiar ning e God ir alaun pas mulo onoi ka milau.”

A warwara larlar ana rakai a fig(Mt 24:32-35; Mk 13:28-31)

29 E Iesu i atong awarwara larlar ne tanlamang, “Mulo tasman ot a rakai a fig parakaila rop. 30 Ning mulo oroi a pakanlair gomo ot, mulo tasmani mang a kalanga laplapang i ka milau. 31 Lar otleng ning,ning mulor oroi a ututnala ning a warwaratar ono ir hanot, mulor tasmani mang amatanitu ane God i ka milau. 32 A atongmomoli ta mulo, a ututnala rop ne ir hanotning a tarai onone kanet la laun. 33A langit

Page 107: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 21:34 104 Luk 22:23pa rakrakan hanua diar rarop, ika anukawarwarala bel ir rarop.

Mulor tai alar mulo34 “Mulor tai alar mulo, sakana mu-

lor molot ana tol ngasa pa sipak, panuknuk kol ana ututnala ana lalaun telapiu, pa pukakiar ning ir hanot tetekmulo arlar ana kun ning ir akulkulanmulo.35 Anasa ir hanot tetek a taraila rop te narakrakan hanua. 36Mulor tai alar mulo anapukakiarla rop, mulor nunung sur mulorrakrakai sur mulor alah kusun a ututnalane, ning milau lar hanot, pa mulor nunungotleng sur mulor tolsot pasi sur mulor turana matana Nat a Barsan.”

37 Pa e Iesu i asasaer a tarai tingui narumai a artabar ana pukakiarla rop, pa anapukakiarla ana morom i purum, pa i kesting na mangir, a risana Oliw. 38 Pa anapukakiarla ana kobot ning ot, a taraila ropla han teteki ting na rumai a artabar sur larlongori.

22E Judas i malmaling sur ir saran tar e Iesu(Mt 26:1-5, 14-16; Mk 14:1-2, 10-11; Jn 11:45-

53)1 I ka milau a lotu na bret ning belal is

ono, di atongi ana lotu na Han Lakai. 2 Paleklek a tena artabarla tetek e God, pa tenaasaerla tagun a warkurai, la nuknuk sur tangas sur lar um kumnan e Iesu ono, anasala matatan a tarai.

3 Pa e Satan i kas tar o e Judas, ning arisana otleng e Iskariot, i ning a halin ninga bonot pa naur a kakak a asaer. 4 I hantetek a leklek a tena artabarla tetek e God,pa ningnigola ana tena tatatai alarla tingna rumai a artabar, pa la warwara taumonoi sur ir asobor mangmangasa tar e Iesutetek la. 5 La gas, pa la atongi mang larlou i ana mani. 6 E Judas i malmaling, pa inuknuk sur ta wakak a pukakiar ning belalgalis a tarai, sur ir saran tar e Iesu uting nakunla.

Naur a kaklik a asaer dia sang a utnala sura lotu a Han Lakai

(Mt 26:17-25; Mk 14:12-21; Jn 13:21-30)7 A pukakiar a lotu a bret ning belal is

ono i hanot, ning di sira umkol a barman a

sipsipla sur lar ieni ana lotu na Han Lakai.8 Pa e Iesu i sune sen e Pita pa e Jon pai atongi tandiau mang, “Mur han pa mursang andala a utna na hangan sur a lotuna Han Lakai.” 9 Pa dia dekeni mang, “Umang sur miar sangi taha?” 10 I keles diaumang, “Ning mur hanot saot e Jerusalem,mutol ir arpastek ana ning a barsan i los atnan koto na malum, pa mur muri uting narumai ning ir kas ting ia. 11 Pa mur atongitetek a tamana rumai mang, ‘A Tene Asaeri atongi mang: Kanaha a tuk a rumai ningar ien a utna na Han Lakai taum ana nuk akakak a asaerla?’ 12 Pa ir asangan tar muana tnan tuk a rumai saot, ning di ka sangtari, pa mur sang a ututnala ting ia.” 13Diahan, pa dia pastek rop pas ot a ututnalaning e Iesu i atong tari tandiau. Pa dia sanga utnala na Han Lakai.

A ararop a utna na hangan ana Leklek(Mt 26:26-30; Mk 14:22-26; 1Kor 11:23-25)

14 Ning a pukakiar ka sot, e Iesu paaposella la kes ana utna na hangan. 15 Pa eIesu i atongi tanlamang, “Amang kol sur arien a utna na Han Lakai taum o mulo ningbelot a kilang a kankan, 16 anasa a atongi tamulo mang, bel ar ien ulak ta utna na HanLakai tuk ana pukakiar ning dir tolsot pasiana matanitu ane God*.”

17 E Iesu i los pas a kap pa i atong wakakpas ono, pa i atongi tanla, “Mulor los pas akapne, pamulor gang sauranpasi. 18Anasaa atongi ta mulo mang, bel ar gang ulak alwain, tuk ot ana pukakiar ning a matanituane God ir hanot ono.”

19 Pa i los pas a bret, i atong wakak pasono, i kibik pasi, pa i tabar la ono. I atongimang, “Ine a palaok, a saran tari na alaunmulo. Mulor tolimanglarne, surmulor nukpas iau ulak.” 20 Lar otleng ning, ning karop a utna na hangan, i los pas a kap pa iatongi mang, “A kap ne, a tona kunubus,ana sulukik ning ir tapek o mulo.† 21 Ikaa kuna esaning ir asobor tar iau, kane mialolos taum ana logo na utna na hangan.22 A Nat a Barsan ir mat arlar larning eGod ka warkurai tari, ika ir laulau kol teteka barsan ning ir asobori.” 23 Pa la deken

* 22:16: E Iesu warwara ona pukakiar ning ir hangan taum onla saot na langit. † 22:20: Dingla na tena tastasmaiana Buk Tabu la nuki mang e Luk bel i tumus a warwarala ning i kes potor ana naur a akinalang [ ]. La nuki mang tikmasik i tumus tari lamur.

Page 108: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 22:24 105 Luk 22:50artalai la mang, “Esi na halindala ir tol autna ne?”

Esining i leklek kol?24 La arlak mang esi na halinla dir atongi

mang i leklek kol. 25Pa e Iesu i atongi tanlamang, “A kingla anunla ning belsur a taraiJudala, la warkurai rakrakai l. Pa anunlaningnigola ot ulak la atong la a wakak atena arnangaila. 26 Ika mulo, gong mulomanglarning. Esaning i leklek ta mulo irarlar ka o esaning i natarna, pa esaning iningnigo ir arlar ka o esaning i sira longormut. 27 Esining i leklek ta diau? I ning i kesana utna na hangan, o i ning i longor mut?I ot ning i kes ana utna na hangan, gepi?Ika iau, a kes ting na arpotor imulo arlar oesaning i sira longor mut.

28 “Ika mulo, mulo tur taum hok anamamahatla ning i hanot tetek iau. 29 Pa arsaran tar a keskes na king ta mulo, arlar oe Tata i saran tari tak, 30 sur dalar hanganpa dalar gang ana nuk a logo ana nuk amatanitu. Pa mulor kes ana keskesla naking, pa mulor warkurai ning a bonot panaur a mangis a tarai Israel.”

E Iesu i warwara nigo ana puai ane Pita(Mt 26:31-35; Mk 14:27-31; Jn 13:36-38)

31 E Iesu i atongi mang, “Saimon, Sai-mon, oroi i, e Satan ka nunung pas sur irlarmulo, arlar ana tena omomai ning i tangsauran a wit kusun a palpalna. 32 Ika iaka nunung hom, Saimon, sur gong anumatortorot i punga kol. Ning u ka nuklingirulak, ur arakrakai na tastasimla.” 33 EPita i atongi tana mang, “Leklek, bel amatmataut ning ar mur u uting na rumaia dodot pa ana minat.” 34 Pa e Iesu i kelesimange, “Pita, a atongi tam, onone ning akok belot ir kurkurirakuk ur puai munatolmang bel u tasman iau.”

Lar los a paus a suah mani, a rat pa a liwana harum

35 Lamur e Iesu i deken anuna kakak aasaerla mang, “Ning a sune sen mulo, pabel anumulo ta paus a suah mani o ta rato ta su, i mangasa, mulo kapan ot sur tautna?” Pa la kelesi mang, “Bel.” 36Pa e Iesui atongi tanla, “Ika onone, esining anuna tapaus a suah mani, i wakak ning ir losi ot,pa a rat otleng. Pa esaning bel ta liwan a

harum, i wakak ning ir siuran sen anuna takaen pa ir lou pas tik. 37 A atongi ta mulo,dir tolsot pas a tumtumus ne hok, ‘Di atongtaum la ana tena laulaula.’ Ais 53:12Anasa a ututnala ne di ka tumus tari hok,milau dir tolsot pasi.” 38 Pa kakak a asaerlala atongimang, “Oroi i, Leklek, naur a liwana harum kanet.” Pa e Iesu i keles la mang,“I sot ka.”

E Iesu i nunung(Mt 26:36-46; Mk 14:32-42)

39 E Iesu i purum kusun a hanua, pa ihan usaot na Mangir Oliw, arlar ot larningi sira toli. Pa a kakak a asaerla la muri.40 Ning la hanot ting na pukna ning, iatongi tanla mang, “Mulor nunung, surgongmulo punga ana arlam.” 41 I han sikliktar kusun la, i tur ana bokona hana, pa inunungmang, 42 “Tata, ning umang, ur lossen a kap a kankan kusun iau. Ika gong dimur a nuknukik, dir mur ot a nuknukim.”43 Ning a angelo misaot na langit i hanotteteki pa i arakrakai i. 44 I nunung rakrakaikol, anasa i kilang a rakrakai a balmaris kol,pa a maragusna i arlar ana tutu na suluk ipunga purum ting lapiu.‡

45 I ararop ana nunung, i kamtur pa i hanulak tetek a kakak a asaerla, pa i oroi laning la ka borbor duman, anasa a palaonlai ngol ana bal maris. 46 Pa i atongi tanlamang, “Sur asa ning mulo borbor dumanka? Mulor kamtur, pa mulor nunung surgong mulo punga ana arlamla.”

Di tong pas e Iesu(Mt 26:47-56; Mk 14:43-50; Jn 18:3-11)

47Ning e Iesu kaning ot i warwara, a tnankunum a tarai la hanot. Pa e Judas, ningtagun a ning a bonot pa naur a kakak aasaerla, i nigon pas la. I han tetek e Iesu surir goro a ris a pahana. 48 Ika e Iesu i dekenimang, “Judas, i mangasa, u kar asobor tar aNat a Barsan ana argoro?”

49 Ning la ning la han taum o e Iesula oroi a ututnala ne ir hanot, la dekenimang, “Leklek, u mang sur milar harumana liwan a harumla?” 50 Pa ning a halinlai ting a tena arsune anuna ningnigo natena artabar tetek e God, i ting sen a sot atalngana.

‡ 22:44: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang e Luk bel i tumus naur a dihna 43 pa 44. La nuki mangtik masik i tumus tari lamur.

Page 109: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 22:51 106 Luk 23:851 Ika e Iesu i sairasi mang, “Gong!” Pa i

tong a talngana a tena arsune, pa i awakakulakpasi. 52E Iesu iwarwara tetek a leklek atena artabarla tetek e God, pa a ningnigolaanuna tena tatatai alarla miting na rumaia artabar, pa a ningnigola ana taraila ningla hanot suri. I atongi mange, “I mangasa,ngandek iau a tena tol purpuruon, ningmulo hanot ana liwanla na harum pa analnalla sur iau? 53Ana pukakiarla rop dalakes ting na rumai a artabar pa bel mulotong akes iau. Ika ine anumulo a pukakiar,ning a rakrakai amormorom inigonmulo.”

E Pita i puain sen e Iesu(Mt 26:57-58, 69-75; Mk 14:53-54, 66-72; Jn

18:12-18, 25-27)54 La tong akes pas e Iesu, pa la ben

maskan seni. La beni uting na rumai anunaningnigo na tena artabar tetek e God. Pae Pita i mur amon e Iesu, ika i bakbak ot.55 Ning la ka hatna tar a iah tumo lapiu,pa la kes taum, e Pita otleng i kes taum otonla. 56 Ning a basbas, a tena titol oros, ioroi pasi ning i kes tar milau a irnga na iah,pa i ngoson rakrakai i, pa i atongi mang,“A barsan ne dia sira armuri taum otlengo e Iesu.” 57 Ika e Pita i puai mang, “Lak,bel a tasman e Iesu.” 58 Lamur kale, ninga barsan male i oroi pas e Pita pa i atongimang, “U otleng mulo.” Ika e Pita i kelesimang, “Barsan, iau bel.”

59 Lamur, ning ulak i warwara rakrakai, iatongi mang, “I momol ot, a barsan ne diasira armuri taum ot o e Iesu, anasa i a teGalili.” 60 E Pita i kelesi mang, “Barsan, bela tasman asaning u warwara ono.” Ningkaning ot i warwara, a kok i kurkurirakuk.61A Leklek i talingir, i tai tostos tetek e Pita,pa e Pita i nuk pas a warwara anuna Leklekning ka atong tari tana mang, “Onone,ning a kok belot ir kurkurirakuk ur puaimunatol mang bel u tasman iau.” 62 Pai purum kusun a pukna ning, pa i tangisrakrakai kol.

Di morot laulau o e Iesu pa di mirasi(Mt 26:67-68; Mk 14:65)

63 La ning la tai alar e Iesu, la morotlaulau ono, pa la mirasi. 64 La poroi alartar a matana, pa la atongi tana mang, “Ua propet, ur atai mila, esining i dapis u!”65Pa la atong saksakani ana galis awarwaraotleng.

E Iesu i tur namatana tarai a kiwung(Mt 26:59-66; Mk 14:55-64; Jn 18:19-24)

66 Ana kabakiar kobot , a ningnigolaanuna tarai, a leklek a tena artabarla teteke God pa a tena asaerla tagun a warkuraila han taum. Pa la ben pas e Iesu teteka tarai a kiwung ning, 67 pa la atongi tanamang, “Ning u a Karisito, ur atai mila.” Pae Iesu i keles la mang, “Ning ar atai mulo,belmulor tortorot ananuk awarwara. 68Paning ar deken mulo ana ta deke, bel mulorkelesi. 69 Ika, tur pasi onone, a Nat a Barsanir kes ana ris a sot a kuna e God, ning irakrakai kol.” 70 Pa la rop la deken e Iesumang, “U a Nat e God gepi?” Pa i kelesla mang, “Mulo ka atong sot pasi, iau otne.” 71Lamur la atongimang, “Sur asa ningdalar mang ulak sur ta warwara na artitiu?Anasa dala ka longor tar anuna warwaralane, ning dalar tiu i ono.”

23E Iesu i tur ana warkurai sa lanigo ta e

Pailat(Mt 27:1-2, 11-14; Mk 15:1-5; Jn 18:28-38)

1 Lamur a tarai a kiwung rop la tur, pa laben pas e Iesu tetek e Pailat. 2 Pa la turpasisur lar tiu i mang, “Mila oroi a barsan ne iben rongon anumila na tarai, i sairas milasur gong mila saran a totokomla tetek aSisar, pa i atongi otleng mang i a Karisito,a king.” 3 E Pailat i dekeni mang, “U aKing anuna tarai Judala?” Pa e Iesu i kelesimang, “I ot ning u ka atongi.” 4 E Pailat iatongi tana leklek a tena artabarla tetek eGod pa a kunum a tarai mang, “Bel a dekentetek ta toltol ning a barsan ne i rongoono.” 5 Ika la ngongos ka mang, “I akamtura balan a tarai sur lar kutus a warkuraianuna matanitu, ana nuna asasaer ting napapar Judia rop. I turpasi saot e Galili pa ituk te.”

E Iesu i tur anawarkurai sa lanigo ta eHerot6 Ning e Pailat i longori, i deken la o

e Iesu mang, “I a te Galili?” 7 Ning i katasmanimang e Iesumitisa ana papar Galilining e Herot i ningnigo ting ia, i sune seniteteki. Ana pukakiar ning e Herot otleng ikes tisaot e Jerusalem.

8 Ning e Herot i oroi pas e Iesu, i gas kol,anasa tagun lanigo ot i mang sur ir oroii, anasa ka longor tar a warwara ono, pa i

Page 110: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 23:9 107 Luk 23:39mang sur ir oroi ta utna na kulkulan ningir toli. 9 E Herot i deken e Iesu ana galis akabah, ika e Iesu bel i kelesi. 10 A leklek atena artabarla tetek e God pa a tena asaerlatagun awarkurai kaning la tur ting ia, la tiurakrakai e Iesu. 11 E Herot pa anuna tarai aharum lamorot laulau ono, pa la malani, lamer tari ana wakak a kaen kol, pa la sunesen ulaki tetek e Pailat. 12 Lanigo e Herotpa e Pailat bel dia armoro taum, ika anapukakiar ning dia bot armoro.

E Pailat i warkurai e Iesu sur ir mat(Mt 27:15-26; Mk 15:6-15; Jn 18:39—19:16)

13 E Pailat i kabah taum pas a leklek atena artabarla tetek e God, pa a ningnigola,pa a tarai, 14 pa i atongi tanla mang, “Muloka ben tar a barsan ne tetek iau, arlar oesaning i ben rongon a taraila. Pa ia kadeken tari namatamulo, pa bel a deke tetekpas ta toltol ning a barsan ne i rongo ono.15 E Herot otleng bel i pastek pas ta toltolono, pa i sune sen ulaki ka tetek dala. Oroii, bel i tol tar ta utna ning ir hirua ono.16-17Ar dapis tari ka, pa ar pak seni.’*

18 Pa taraila rop la kukuk ana tnan el-ngenla mang, “A barsan ne ir hirua, pa urpak sen tar e Barabas tetek mila.” 19 EBarabas i ning a barsanning di akas tari anarumai a dodot anasa i harum ana matanitusaot na hanua Jerusalem, pa i sira umkol ataraila otleng. 20 E Pailat i deken ulak la,anasa i mang sur ir pak sen e Iesu. 21 Ika lakukuk rakrakai ka mang, “Sai ahati saot narakai kutus! Sai ahati saot na rakai kutus!”22Pa i munatol na deken lamang, “Sur asa?Esi na laulau a utna ning ka tol tari? Bel adeke tetek pas ta toltol laulau ning ir hiruaono. Ar dapis tari ka, pa ar pak seni.” 23 Ikala kukuk ngongos ana tnan elngenla sur dirsai ahati kama saot na rakai kutus. Pa latolsot pasi ot. 24 Pa e Pailat i malmalingkama sur dir mur a nuknukinla. 25 Lamuri pak sen e Barabas ning i kes ana rumaia dodot anasa i harum ana matanitu pa iumkol a taraila, i ning la nunung suri. Isaran tar e Iesu tetek a tena harumla arlarana nuknuk a taraila.

Di sai ahat e Iesu saot na rakai kutus(Mt 27:32-44; Mk 15:21-32; Jn 19:17-27)

26 Ning la ben pas e Iesu sur lar sai ahatisaot na rakai kutus, la dat pas ning a teSairini, a risana e Saimon, ning i hanmitingna hanua sur ir han usaot e Jerusalem. Pala los tar a rakai kutus usaot na palaina, surir los murmur e Iesu ono.

27 A tnan kunum a taraila la mur e Iesu.Arpotor inla, a gurarala otleng, ning la balmaris pa la tangsani. 28 E Iesu i talingir pai atongi tanla mang, “A gurara Jerusalem,gong mulo tangsan iau, mulor tangsanmulo ot taum ana natnatumulola. 29Anasaa pukakiarla ana kankan ir hanot tetekmulo pa mulor atongi mang, ‘A pombo nagurarala, ning bel la agon pa bel la asus alkakakla, la angis.’ 30 Lamur‘lar atongi tetek a mangirla, “Mulor punga

tar omila!”pa tetek na puka leklek, “Mulor pol alar

mila!†” ’ Hosea 10:831 Ning lar tol a ututnala ne ning a rakaikaning ot i laun, asa lar toli ning a rakai kamarang?”

32 Pa naur otleng, naur a laulau a barsan,di ben taum diau o e Iesu sur ditol ir hiruataum.

33 Ning la hanot ting na pukna di atongiana “A Lasa na pukulna,” la sai ahat e Iesusaot na rakai kutus ting ia, pa naur a laulaua barsan otleng, ning a halindiau ana ris asot, pa ning ana kair. 34 E Iesu i atongi imang, “Tata, kepsen sen anunla na toltollaulaula, anasa bel la tasman asa ne la toli.”Pa la pilai laki sur lar los pas taktakai kaenmiting na nuna kaenla.

35 A taraila la tur pa la oroi i, pa a ning-nigola la morot laulau o e Iesu, la atongimang, “I alaun pas a tarai masik. Ning i aKarisito ane God, anuna kaklik a asilang, iwakak ning ir alaun pasi ot.” 36 Pa a tenaharumla otleng la morot laulau onoi. Lahan teteki, la saran tar a wain ning i mititirtana, 37 pa la atongi, “Ning u a king anunatarai Juda, onone ur alaun pas u ot.” 38 Ditumus tar otleng a tumtumus saot na palaia rakai kutus mang,

“INE A KING ANUN A TARAI JUDA.”39 Ning tagun naur a barsan laulau ningdi akulam taum tar ditol, i atong oros awarwara ka ta e Iesu mang, “Ning u a

* 23:16-17: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwara otleng i kes ana dihna ne. Imanglarne: Ana taktakai lotu naHanLakai, e Pailat i sira pak sen takai a barsanmiting na rumai a dodot tetek a tarai. † 23:30:La mang sur a mangirla lar punga saot onla anasa la mang sur lar alah kusun a kankan.

Page 111: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 23:40 108 Luk 24:15Karisito, ur alaun pas u pa miau!” 40 Paning a halindiau i balakut teteki pa i atongimang, “I mangasa, u bel u matmataut sur eGod? Anasa u otleng datol rop datol kilangning a ngas a kankan ka. 41 I tostos ot ondau, anasa di keles anundau a toltol laulau.Ika a barsan ne bel i tol ta toltol laulau.”42 Lamur i atongi ta e Iesu, “Iesu, nuk pasiau, ning ur kas ana num amatanitu.” 43Pai kelesi mang, “A atongmomoli tam, ono otne ur kes taum hok saot na Paradais.”

E Iesu i mat(Mt 27:45-56; Mk 15:33-41; Jn 19:28-30)

44 Ning ka ning a bonot pa pisir naura matana kamis ana kamis, a bual i mor-morom rop tuk ana atol a matana kamisana rah, 45anasa a kamis bel i sasai. Pa kaenna alalar kutus tingui na rumai a artabari taksilir potor sur naur a dihna. 46 E Iesui kukuk rakrakai mang, “Tata a saran tara inguk uting na naur a kum.” Ning kaatong tari larning, i suah sen anuna lalaun.47 Ning a ningnigo anuna tena harumla ioroi asaning i hanot, i atong aitna pas eGodmang, “I momol kol, a barsan ne a tenatostos.” 48A kunum a taraila ning kaning latur taum sur lar oroi a utna ne, ning la oroii, la dapdapis a malwasinla ana bal marispa la han ulak. 49 Ika na halalna e Iesu, paa gurarala ning la muri mitumo e Galili, latur bakbak tar ot, pa la oroi a ututnala ne.

Di aborbor e Iesu ting na kulam a minat(Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Jn 19:38-42)

50-51 Ning a barsan, a risana e Josep,mitimo e Arimatia, ting na papar Judia. Ining a wakak a barsan, pa a tena tostos,ning i harnanai sur a matanitu ane God. Ining tagun a tarai a kiwung, ika bel i mal-maling taumonla ana anunla awarkurai paa utna ning la toli. 52 I han tetek e Pailatpa i nunung pas a minat e Iesu tana. 53 Ilos purum pasi, i poroi pasi ana wakak akaen, pa i aborbor tari ting na kulam aminat ning di ka kel tari ting na ris a hat,ning belot di aborbor tar ta minat ono. 54Apukakiar ning, a pukakiar a sang, pa milaua Pukakiar a Sabat ir turpasi.

55 Pa a gurarala ning la han taum o e Iesumitumo e Galili, la mur e Josep, pa la oroitar a kulam a minat pa a ngas a aborborning di toli ana minat o e Iesu. 56 Ning laulak, la sangpas a ututnala ning i tomtoboh

wakak pa a wel ning i tomtoboh otleng. Paana Pukakiar a Sabat, la manah arlar ot anawarkurai.

24E Iesu i kamtur ulak kusun a minat(Mt 28:1-10; Mk 16:1-8; Jn 20:1-10)

1 Ana kobot ning ot, ana ningnigo napukakiar ana wik, a gurarala la han utingna kulam a minat, pa la los a ututnala ningi tomtoboh ning la ka sang pasi. 2 Pa laoroi i ning di ka lakir sen tar a hat kusuna matana kulam a minat. 3 La kas, ika belma la oroi a minat a Leklek e Iesu. 4Ning anuknukinla i loklokron onoi, naur a barsan,anundiau naur a kaen i pil kol, dia hanotkulkulan tetek la. 5 La matmataut pa lakes tudu, la suah purum a matanla ting napiu. Dia atongi tanla, “Sur asa ning mulotai sur a lalauna te napir a minatla? 6 Belma kane, ka laun ulak. Mulor nuk pas awarwara ning ka atong tari ta mulo, ning ikes ot tumo eGalili. 7 I atong tarimang, ‘Dirsaran tar a Nat a Barsan tetek a kuna laulaua taraila, pa dir sai ahati saot na rakai kutus,pa ana atol a pukakiar lamur ir laun ulak.’ ”8 Pa gurara ning, la nuk pas a warwara aneIesu.

9 Ning la ulak kusun a kulam a minat,la atatai ana ututnala rop ne tetek ning abonot pa takai a kakak a asaerla pa tetekla rop otleng ning la sira mur e Iesu. 10 Agurarala ning la atai a aposella ana utut-nala ne, la ne: E Maria Magdalen, e Joana,pa e Maria e tana e Jems, pa dingla nagurara otleng ning la han taum on ditol.11 Ika a aposella la longor a warwara anagurarala arlar ana warwara oros ka, pa bella tortorot onla. 12 Ika e Pita i tur, i dun sura kulamaminat. I rohpurum, pa i sidokpa ioroi a kaenla kama, la borbor masik tar. Pai ulak, pa i nuknuk kol ana utna ne i hanot.

A tinan usa e Imaus(Mk 16:12-13)

13 Ana pukakiar ot ning, naur onla ningla sira mur e Iesu, dia han uting na hanuaa risana e Imaus. A barah ana ngas ning iarlar ana ning a bonot pa takai a kilomitamisaot e Jerusalem. 14 Ning dia han amondia warwara ana ututnala rop ne ka hanot.15 Ning dia warwara, pa dia deken artalaidiau, e Iesu ot i hanot tetek diau, pa ditol

Page 112: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 24:16 109 Luk 24:49han taum. 16 Ika ning a utna i poroi alar pasa matandiau pa bel dia oroi lalan pasi.

17E Iesu i deken diaumang, “Asa ningmuwarwara amon ono ting na numu a tinan?”Dia tur tar ka pa dia tatatai na bal maris.18 Pa ning a halindiau a risana e Kliopas,i dekeni mang, “Ngandek u ka esaning ukes saot e Jerusalem, pa bel u tasman aututnala di toli saot ana pukakiarla ne?”19 Pa i deken diau, “A ututnala na sa?” Padia kelesi mang, “A ututnala o e Iesu a teNasaret, a propet, ning i asangani mang irakrakai ana nuna titolla pa anunawarwar-ala otleng, ana matana e God pa a tarailarop. 20 A leklek a tena artabarla tetek eGod pa anundala ningnigola la saran tariana warkurai sur ir mat, pa di sai ahati saotna rakai kutus. 21Mila tortorot ono mangi ning ir alangolango e Israel. Pa ononeotleng, ka natol a pukakiar alar a ututnalaning la toli. 22 Ine otleng, dingla na guraraomila, la akulkulanmila. Ning la han kobotuting na kulam a minat, 23 la tatatai panaitar sur a minatna. Ning la ulak la atongimang la oroi tar naur a angelo ana tatatai,pa dia atai la mang ka laun ulak. 24 Lamurdingla na tarai otleng omila, la han pasutingna kulamaminat, pa la oroi tar a utnamanglarning a gurarala la atatai ono, ikabel la oroi e Iesu.”

25 Pa e Iesu i atongi tandiau, “Mu lon-glong ka, bel mu tortorot kapit ana war-warala rop ning a propetla ka atong tari.26 La atongi mang a Karisito ir kilang akankanla ne, pa lamur ir kas ana nunamatatar.” 27 Turpasi ana bukla ane Mosespa a propetla, e Iesu i papak tetek diau anaututnala rop di ka tumus tari onoi ot tingna Buk Tabu. 28 Ning ditol han milau ahanuaning dia han sur uting ia, e Iesu i tohisur ir han bolos ka. 29 Pa dia sairasi, diaatongi mang, “Ur kes taum o miau, anasaka rah, a kamis kamang ir sup ne.” I kas pai kes taum on diau.

30 Ning ditol kes sur ditol ar hangan, eIesu i los pas a bret, i atong wakak pas ono,i kibik pasi, pa i tabar diau ono. 31 Lamur,a matandiau i tapalas, pa dia bot oroi lalanpasi, pa i rorom pas kusun diau. 32 Pa diawarwara artalai tetek diaumang, “I momolot, a balandau i pirok ana gasgas ning iwarwara tetek dau ning datol han ting na

ngas, pa i pak tar a warwara na Buk Tabutetek dau.”

33 Ana pukakiar ot ning, dia kamtur padia ulak usaot e Jerusalem, pa dia han tetekning a bonot pa takai a kakak a asaerla padingla na tarai otleng ning la kes taum.34La atongimang, “Imomol ot! A Leklek kalaun ulak, pa ka hanot pas tetek e Saimon.”35Lamur dia atatai ana sa ning i hanot tetekdiau ting na ngas, pa ana nundiau a ororoilalan ono ning i kibik a bret.

E Iesu i hanot tetek anuna kakak a asaerla(Mt 28:16-20; Mk 16:14-18; Jn 20:19-23; Ap

1:6-8)36 Ning kaning ot dia warwara ana utut-

nala ne, e Iesu ot i tur potor tanla, pa iatongi mang, “A bal molmol tetek mulo!”37 La matmataut kol pa palaonla i surenono, la nuki mang a inguna ka ning laoroi i. 38 Pa i atongi tanla mang, “Sur asaning mulo matmataut pa mulo urmatananuknuk? 39 Mulo oroi naur a kuk pa naura hak. Iau momol ot ne. Mulor tuk iau,pa mulor oroi iau. A ingun belal palpalna,pa belal sursurna otleng. Ika mulo oroi imang iau a palaok ot pa a sursurik otleng.”40 Ning ka atong tari larne, i asangan tarnaur a kuna pa naur a hana tanla. 41 Lagas pa la kulkulan, ika belot la tortorot. Pai deken la mang, “Bel ta utna kane sur arieni?” 42 Pa la tabari ana dia sis ning di katun tari. 43Pa i los pasi, pa i ieni namatanla.

44 Pa i atongi tanla, “Ning a kes ot taummulo, ia ka atong tar a warwara ne tetekmulo mang: A ututnala rop ning di katumus tari hok, ana warkuraila ane Moses,ana warwara anuna propetla pa ana Sak-sakla dir tolsot pasi.” 45 Pa e Iesu i ata-lapor a nuknukinla sur lar tastasmai anaBuk Tabu. 46 I atongi tanla mang, “Di katumus tari mang, a Karisito ir hirua, pa ananatol a pukakiar lamur ir laun ulak kusun aminat, 47 pa dir warawai ana risana tetek atarailamitingnamatanitu rop, turpasi saote Jerusalem. Dir warawai tetek la manglar lingir a nuknukinla pa e God ir kepsenanunla na toltol laulau. 48 Mulo a tenawarwarala ana ututnala ne mulo ka oroitari. 49Oroi i, ar sune sen esaning e Tata kalele tar ono. Mulor kes ot te na hanua ne,tuk ning dir mermer tar mulo ana rakrakaimisaot.”

Page 113: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Luk 24:50 110 Luk 24:53E Iesu i han kas usaot na langit(Mk 16:19-20; Ap 1:9-11)

50 Lamur i ben purum pas la kusun ahanua Jerusalem, pa la hanot ting na ninga pukna milau e Betani, pa i tuslan tostosnaur a kuna, pa i atong angis la. 51 Ningkaning ot i atong angis la, i han kusun la,pa e God i los kas pasi usaot na langit. 52 Lalotu teteki, pa la ulak usaot e Jerusalem anatnan gasgas. 53Pa la keskes tingui na rumaia artabar, la atong aleklek pas e God.

Page 114: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 1:1 111 Jon 1:23

A Wakak a Warwara o e IesuKarisitoJoni tumusi

A warwara talapor nigoE Jon i ning a halin a ning a bonot pa

pisir naur a kakak a asaer ane Iesu (oroi eMt 4:21). I oroi a ututnala ning e Iesu i tolipa i longor anuna na asasaerla. I tumus abuk ne lamur tana natola buk ning eMatiu,Mak pa e Luk ditol tumusi. I tumus a bukne anasa i mang sur dalar tasman e Iesu padalar tortorot onoi, pa dalar tasman lalanimang o e Iesu ka dalar laun tikin, oroi e Jon20:31.

Ning a tnan utna ning e Jon i mang sur iratai dala onoi mange: E Iesu i e God pa i aNat e God. Ana kamkama buk ne i warwaratalapor o e Iesu mang i e God pa natnatingot i kes taum o e God. I atai dala otleng anaututnala na kulkulan ning e Iesu i toli, pae Jon i atong la mang a akinalangla, anasala amomoli mang e Iesu i e God. E Jon iatai dala otleng mang a galis a tarai bel latortorot o e Iesu, a ningnigola anuna taraiJuda otleng bel la tortorot.

A tinan ana Buk Jon:A Warwara i hanot a barsan (1:1-18)E Jon a Tena Baptais pa a ningnigo na

kakak a asaerla ane Iesu (1:19-51)A titol ane Iesu tetek a tarai (2:1-12:50)A ararop na wik pa a minat ane Iesu

(13:1-19:42)A kamkamtur ulak ane Iesu kusun a mi-

nat (20:1-31)E Iesu i hanot tetek a kakak a asaerla to

e Galili (21:1-25)

E Iesu ot a Warwara ane God1 Natnating ot ning belot di akes a

rakrakan hanua, a Warwara ka kes nigo. AWarwara i kes taum o e God, pa aWarwara iot e God. 2Natnating ot i kes taum o e God.3 Ana Warwara ot, e God i akes a ututnalarop, bel ta utna ning e God i akesi bel i akesitaum anaWarwara. 4A lalaun i kes onoi, paa lalaun ning, i a talapor anuna taraila rop.5 A talapor i atalapor ana mormorom, pa amormorom bel i tolsot pasi.

6 E God i sune sen ning a barsan, a risanae Jon. 7 I hanot sur ir warwara talaporana talapor, sur a taraila rop lar tortorotonoi. 8 I ot bel a talapor, i hanot ka surir warwara talapor ana talapor. 9 Anasaa talapor momol ning ir atalapor a tarailarop, ir hanot ute na rakrakan hanua.

10 A Warwara i kes ana rakrakan hanua.Pa ana Warwara e God i akes a rakrakanhanua, ika a taraila ana rakrakan hanua bella oroi lalani. 11 I hanot sur anuna taraila,ika anuna taraila ot bel la malmaling pasi.12 Ika, la rop ning la maling pasi, pa latortorot ana risana, i malmaling pas la, surla na natnat e God. 13 Bel di atong la manga natnat e God ana agon anamangis a tarai,o ana nemnem ana ta barsan mite lapiu. EGod ot e tamanla.

14 A Warwara i hanot a barsan momol,pa i kes na arpotor ta mila. Mila ka oroitar anuna matatar, a matatar ane Natnaliktakai sot ka, ning i han kusun e Tamana, ibukus ana marmaris pa a momolna. 15 EJon i warwara talapor onoi, pa i warwaraana tnan elngena mange, “I ot ne, ning awarwara nigo ono mang, ‘Esining ir murtak, i leklek kol hok, anasa i ot i laun nigotak.’ ” 16 I bukus anamarmaris, pa ana nunatnan marmaris, i sira angisngis dala taumana galis a wakak a utna. 17 Ta e Moses, eGod i saran tar a warkurai tan dala, ika oe Iesu Karisito i saran tar a marmaris pa amomolna tetek dala. 18 Bel tik i oroi tar eGod tuk onone. Ika e Natnalik ka, takai sotka, i kes taum o e Tamana, i asangan e Godtetek dala. Pa i ot e God.

E Jon a Tena Baptais i warwara onoi ot(Mt 3:1-12; Mk 1:1-8; Lk 3:1-18)

19 A ningnigola ana tarai Juda la mitisae Jerusalem, la sune sen a tena artabarla,pa dingla na tarai tagun a mangis a taraiLiwai,* tetek e Jon sur lar dekeni mang,“U esi?” 20 E Jon bel i warwara alari, iwarwara talapor ot onoi mang, “Bel sur iaue Karisito.” 21 La deken ulaki mang, “U esi?U e Elaija?” Pa i keles la mange, “Belal, iaubel e Elaija.” La deken ulaki mange, “U apropet ning di atongi mang ir hanot?” Ikeles la mang, “Belal.” 22 Lamur la atai imange, “U esi? Ur atai mila sur milar ataila ning la sune mila ute. Asa ning ur atongihom?” 23 E Jon i keles la mange, “Iau a

* 1:19: A taraila ana mangis Liwai la sira titol ana rumai a artabar.

Page 115: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 1:24 112 Jon 1:49barsan ning a propet Aisaia i warwara nigoonomang, ‘A elngenamainla i arkabah tingna hanua bel mang: Mulor atostos a ngasanuna Leklek.’ ” Ais 40:3

24 A Parisaiola ning di sune la tetek eJon, 25 la dekeni mange, “U atongi mang,u bel e Karisito, pa bel otleng u e Elaija,pa bel u a propet, ning di atongi mangir hanot. Ning i manglarning, sur asa ubaptais a taraila?” 26E Jon i keles la mange,“A baptais mulo ana malum, ika takai kanei tur na arpotor ta mulo ning bel mulotasman lalani. 27 Esaning ir mur tak, ileklek tak. Pa bel a tolsot pasi sur ar paksena inau ana anuna su. A natarna kol tana.”

28 A ututnala ne, la hanot tumo e Betaniana ris a malum Jodan ning e Jon i baptaisa taraila ano.

E Iesu a Nat a Sipsip ning ir mat ana laulaua ginina taraila

29Ning a pukakiar lamur, e Jon i oroi pase Iesu i han amon teteki, pa i atongimange,“Mulo oroi i, a Nat a Sipsip ane God, ningir kepsen a laulau a ginina rakrakan hanua.30A barsan kane, ning a warwara nigo onomange, ‘A barsan ning ir mur tak, i leklekkol hok, anasa i laun nigo tak.’ 31 Lanigoiau otleng bel a tasmani. Ika a baptais anamalum sur ar asangan a barsan ne tetek atarai Israel.”

32-33 Pa e Jon i warwara talapor mange,“Bel a tasmani esi e Karisito. Ika e God,ning i sune iau sur ar baptais ana malum,i atai iau mang, ‘Ur oroi a Talngan Tabu irhan purum pa ir kes ana ning a barsan. Abarsan ning, ir baptais ana Talngan Tabu.’Pa a oroi a Talngan Tabu i han purummisaot na langit, i arlar ana tabun pa i kessaot o e Iesu. 34 Ia ka oroi tar a utna ning ihanot, pa a warwara talapor onoi mang, i aNat e God.”

A ningnigo na kakak a asaerla ane Iesu35 Ning a pukakiar lamur, e Jon taum

ana naur a kaklik tagun a kakak a asaerlaanunai, ditol kaning ia ulak. 36Ning i oroi eIesu i bolos ditol, i atongi onomange, “Oroi,a Nat a Sipsip ane God.”

37 Ning naur a kaklik a asaer dia longora warwara ning, dia muri ot ma e Iesu.38 Ning e Iesu i talingir, i oroi diau ningdia muri, pa i deken diau mange, “Asa ningmu mang suri?” Dia kelesi mange, “Rabi”(a kamkamna mang Tena Asaer), “u kestaha?” 39 E Iesu i keles diau mange, “Murhan ute sur mur oroi.” Pa dia muri, pa diaoroi a pukna ning e Iesu i kes ano. Ningditol hanot, ka diat a mais a kamis pas, paditol kes a rah kidol ning tingia.

40 Ning a halindiau ning dia longor awarwara ane Jon pa diamur e Iesu, a risanae Endru, a tas e Saimon Pita. 41A ningnigona utna ning e Endru i toli, i seren pas etasnalik e Saimon, pa i atai i mange, “Milaka pastetek pas a Mesaia!” (a kamkamnamang e Karisito†).

42 E Endru i ben e Saimon tetek e Iesu.Ning e Iesu i oroi i, i atai i mange, “U eSaimon, a nat e Jon,‡ dir atong a risammang e Kepas.” (Ana warwara Grik diatongi mang e Pita, a kamkamna a hat.)

E Iesu i kabah pas e Pilip pa e Natanael43 Ning a pukakiar ulak, e Iesu i mang

sur ir han utumo e Galili. I pastetek pase Pilip, pa i atai i mange, “Ur mur iau.”44 E Pilip i mitimo e Betsaida, a hanuaane Endru pa e Pita. 45 E Pilip i pastetekpas e Natanael, pa i atai i mange, “Milaka pastetek pas a Karisito ning e Moses iwarwara nigo tar ono ana Buk a warkurai,pa propetla otleng la ka warwara nigo tarono ana nunla na tumtumus, i e Iesu a teNasaret, a nat e Josep.” 46 Ika e Natanael ikelesi mange, “Nasaret! Mangmangasa, tawakak a utna ot ir hanot mitingia?” E Pilipi kelesi mange, “Ur han ute pa dar han surur oroi.”

47 Ning e Iesu i oroi pas e Natanael ihanot teteki, i atongi ono mange, “A teIsraelmomol, bel i tasman a asasongo.” 48ENatanael i deken e Iesu mange, “U tasmanmangmangasa iau?” I kelesi mange, “Ningbelot e Pilip i ben u ute, ia ka oroi nigontar u, ning u kes ting nahai a rakai a fig.”49 E Natanael i atai i mange, “Tena asasaer,

† 1:41: A Karisito esaning di pek a wel ono. A tarai Israel la sira pek a wel o esaning la aslangi. Ana warwara Hibrudi atongi mang a Mesaia, pa ana warwara Grik di atongi mang a Karisito. E Iesu a Karisito, esaning e God i aslang pasisur ir alaun a tarai. A propetla tagun nating la warwara na propet ono mang ir hanot, pa a tarai Juda la harnanai suri.‡ 1:42: E Jon e tamana e Pita, bel e Jon a Tena Baptais.

Page 116: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 1:50 113 Jon 2:25u a Nat e God, u a King anuna tarai Israel.”50 E Iesu i atai i mange, “Mangmangasa, utortorot hok, anasa a atai u mang u kestar nahai a rakai a fig? Lamur ur oroia tatatnan utna kol ir hanot, ir itna anautna ne.” 51 Lamur e Iesu i atai i mange,“A atong momoli ta mulo, mulor oroi alangit ir sapang, pa a angelola ane God larhanan kas pa lar hanan purum tetek a Nata Barsan.”

2A ngasa ana tona tintaulai tumo e Kana

1 Lamur tana naur a pukakiar di tol angasa ana tona tintaulai tumo e Kana, anapapar Galili. Tana e Iesu i han ot. 2 Dinunung e Iesu taum ana nuna kakak aasaerla sur lar han ana ngasa ana tonatintaulai. 3 Bel ma al wain, e tana e Iesui atai e Iesu mange, “A wain ka rop.” 4 EIesu i kelesi mange, “Nang, i mangasa suru atai iau ono? A taem ning ar titol onobelot i sot.” 5Tana e Iesu i atai a tarai a titolmange, “Mulor tol asaning ir atai mulo surmulor toli.”

6 Diono na tatatnan koto na hat la turtingia sur na gosgos kundi, i arlar ot anatitol ana lotu anuna tarai Juda ning la siratoli sur lar toh ana matana e God. Taktakaia koto ne, di sira abukusi ana naur a bonoto natol a bonot a galan na malum. 7 EIesu i atai a tarai a titol mange, “Mulortere bukus a kotola ana malum.” Pa la tereabukus la. 8 Lamur, e Iesu i atai la mange,“Mulor ituh pas almalummiting na kotola,pa mulor losi tetek esaning i ningnigo anangasa.” Pa la toli larning. 9 Pa a ningnigoana ngasa i gang tumusnan a malum ningka wain rop. Bel i tasmani mang a wain nei han mitaha, a tarai a titol ka la tasmani.I kabah maskan pas a barsan ning i taulaiana pukakiar ning, 10 pa i atai i mange, “Ataraila rop la sira tabar nigon a taraila anawakak a wain. Ning la ka gang kol, io, latabar kama a taraila ana wain ning bel iwakak kol. Ika u, u bot artabar ana wainning i wakak kol.”

11 Ine aningnigona akinalangning e Iesui toli. I toli tumo e Kana ana papar Galili. Aakinalang ne i asangan ot anuna matatar,pa anuna kakak a asaer la tortorot ono.

12 Lamur ana ngasa, i han utumo eKapernaum taum o e tana pa na tastasnala

pa anuna kakak a asaerla. La kes pas dinglana pukakiar ot tingia.

E Iesu i kepsen a tena siusiuraila kusun arumai a artabar

(Mt 21:12-13; Mk 11:15-17; Lk 19:45-46)13 Ning a lotu na Han Lakai anuna tarai

Juda i milau, e Iesu i han usaot e Jerusalem.14 Ning i kas uting ana ning a pukna tingna rumai a artabar, i oroi a tarai la siurana bulumakaula, a sipsipla, pa tabunla, pai oroi otleng a tena keles manila, la kesana nunla na logola. 15 I iris pas a inaulasur a inau na harum, pa i kepsen purum larop ono. I kepsen purum a bulumakaulapa sipsipla, pa i minggen sarara a manianuna tena keles manila, pa i minggenlingir anunla na logola. 16Pa i atai la ning lasiuran a tabun lamange, “Mulor los purumlamite! Pa gongmulo keles pas a rumai aneTata sur a rumai a sisiurai!” 17Anuna kakaka asaer la nuk pas a warwara ting na BukTabu mange, “A tnan nuknukik sur anumarumai i arlar ana iah ning i ien iau.” BukSong 69:9

18 A tarai Juda la hanot ulak tetek e Iesupa la dekeni mange, “Esi na akinalang urasangan mila ono, sur milar tasmani mange God i sune u sur ur tol a ututnala ne?”19E Iesu i keles la mange, “Mulor regen sena rumai ne ane God pa ar atur ulak pasiana natol a pukakiar ka.” 20 La keles e Iesumange, “Di tol tar a rumai ne ana diat abonot pa pisir dionona rau, pa u, ur tol ulakpasi ana natol a pukakiar ka?”

21 Ning e Iesu i warwara ana rumaiane God, i warwara larlar ot ana palaona.22 Lamur ning e Iesu ka laun ulak kusun aminat, anuna kakak a asaerla la nuk pasa warwara ne. Pa la bot tortorot ana BukTabu, pa ana warwara ning e Iesu ka atongtari.

23 Ning e Iesu i kes saot e Jerusalem analotu na Han Lakai, a galis a tarai la oroi aakinalangla ning i toli, pa la tortorot anarisana. 24 Ika e Iesu bel i tortorot anatik, anasa i tasman a taraila rop. 25 Beli kapan sur tik ir atai i ana toltol anunataraila, anasa i ot i tasman asaning kaningna balanla.

3E Iesu diau ma e Nikadimos

Page 117: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 3:1 114 Jon 3:321 Ning a barsan tagun a Parisaiola, a

risana e Nikadimos, a ningnigo anuna taraiJuda. 2 I han tetek e Iesu ana ning amorom pa i atai i mange, “Tena asasaer,mila tasman u mang u a tena asaer ninge God i sune u. Bel ta barsan ir tolsotpas a akinalangla ning u sira toli, ning eGod bel ir kes taum onoi.” 3 E Iesu i kelesimange, “A atong momoli tam, ning tik beldi agon tona pasi, bel ir tol sot sur ir oroi amatanitu ane God.” 4 E Nikadimos i dekenimange, “Dir agon tona mangmangasa pastik ning ka bun? Mangmangasa, ir kas ulakana balana e tana sur ir agon ulaki?”

5 E Iesu i kelesi mange, “A atong momolitam, esining bel di agon tona pasi anamalum pa ana Talngan Tabu, bel ir tolsot sur ir kas ting na matanitu ane God.6 Esining di agoni ana palaona, ir laun anapalaona ka, pa esining di agoni ana TalnganTabu, ir laun ana inguna. 7Gong u kulkulanning a atai u mang dir agon tona pas mulo.8A wuwu i han taltal ana nuna nemnem, ulongor amalwasna, ika bel u tasmani mangi hanmitaha, pa ir han utaha. Mang otlenglarning tetek la rop ning a Talngan Tabu iagon tona la.”

9 E Nikadimos i dekeni mange, “A utnane, dir tol mangmangasa i?” 10 E Iesu ikelesi mange, “U a tena asaer anuna taraiIsrael. Mangmangasa ning bel u tasman aututnala ne? 11 A atong momoli tam, milawarwara ana sa ning mila tasmani, pa milawarwara talapor ana sa ning mila ka oroitari, ika bel mulo tortorot ana numila nawarwara talapor. 12 A atai mulo ana utut-nala mite lapiu pa bel mulo tortorot onoi.Mulor tortorot mangmangasa ning ar ataimulo ana ututnalamisaot ana langit? 13Beltik i hanpas usaot ana langit, aNat a Barsansot ka ning i han purum misaot na langit.14 Nating e Moses i akulam a soi ana rakaiting na hanua bel. Mang otleng larning dirakulam a Nat a Barsan usaot, 15 sur la ropning la tortorot onoi lar laun tikin.

16 “E God i maris a rakrakan hanua, pa isaran tar eNatnalik takai sot ka, sur esiningir tortorot onoi, ir laun tikin, pa bel irhirua. 17E God bel i sune e Natnalik ute anarakrakan hanua sur ir warkurai a gininataraila sur lar mat. I sune i sur ir alaun la.18 Esining i tortorot onoi, bel dir warkuraii sur ir mat. Ika, esining bel i tortorot,

di ka warkurai tari sur ir mat, anasa bel itortorot o e Nat e God takai sot ka. 19 Ine akamkama warkurai ning e God i sarani: Atalapor ka hanot ana rakrakan hanua, ikaa tarai la mang ka sur a mormorom pa atalapor bel, anasa anunla toltol i laulau kol.20 La rop ning la sira tol a toltol laulaula,la nget ka a talapor, pa bel la han tetek atalapor, sakana dir oroi puasa pas anunlana toltol laulaula. 21 Ika, esining i sira muramomolna, i hanot ana talapor, sur dir oroipuasa i mang anuna titolla i kamkamna otta e God.”

E Jon a Tena Baptais i warwara talapor o eIesu

22 Lamur, e Iesu taum ana anuna kakak aasaer la han misaot e Jerusalem sur ning anatar a hanua kaning ot ana papar Judia, pala kes pas tingia, pa i baptais a taraila. 23Pae Jon otleng i baptais tumo e Ainon milaue Salim, anasa a galis a malumla tingia. Atarai la hanot amon teteki sur ir baptais la.24A titol ne i hanot ning belot di akas e Jonana rumai a dodot.

25 Dingla na kakak a asaerla ane Jon laarlak na warwara taum ana ning a te Judaona munmun ning a tarai Juda la sira tolisur lar toh ana matana e God. 26 La hantetek e Jon pa la atai i mange, “Tena Asaer,a barsan ning mu kes taum pas tumo na risa malum Jodan, pa u warwara talapor tarono, kanumo ma i baptais, pa a taraila ropla han teteki.”

27 E Jon i atai la mange, “Ning e God saotna langit bel i saran tar ta utna tetek tik,bel ir kibasi. 28 Mulo ot mulo ka longortari ning a atongi manglarne, ‘Iau bel eKarisito. E God i sune iau sur ar nigo tana,pa i ir mur.’ 29 A barsan ning i taulai tahane, anunai ot a hane ning. A halin abarsan ning, ir harnanai pa ir longlongorsuri. Ning ir longor a elngena barsan ningi taulai, ir gas kol. Onone anuka gasgas iarlar ana gasgas anuna halin a barsan ningi taulai, pa anuka gasgas i bot sot. 30 I ot irleklek amon pa iau ar natarna amon.

Esining i han misaot na langit31 “Esining i hanmisaot na langit, i leklek

kol tana taraila rop. A barsan ning mitelapiu, mitet lapiu, pa i warwara ka anaututnala mite lapiu. Esining i han misaotna langit, i leklek kol tana taraila rop. 32 Pa

Page 118: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 3:33 115 Jon 4:29i warwara talapor ana sa ning i oroi i pa ilongori, ika bel tik i tortorot ana nuna war-wara talapor. 33 Ika esining i tortorot ananuna warwara talapor, i amomoli mang eGod a momolna. 34 Esaning e God i sunei, i warwara ana warwara ane God, anasa eGod i saran arop tar a Talngan Tabu teteki.35 E Tamana i mang kol sur e Natnalik, pai saran arop tar a ututnala uting nakuna.36 Esining i tortorot ona Nat e God i kibasa lalaun tikin. Ika esining i pilak sen eNatnalik, bel ir kibas a lalaun, anasa abalanakut ane God ka kes tar onoi.”

4E Iesu i warwara taum ana hane Samaria

1 A Parisaiola la longori mang a galis atarai a asasaer la mur e Iesu, pa i baptais la.La galis tana tarai a asasaer ane Jon. 2 Ika eIesu ot bel i baptais tik, anuna kakak a asaerka, la baptais. 3 Ning e Iesu ka tasmanimang a Parisaiola la ka longori, i kamturmisaot na papar Judia pa i ulak utumo anapapar Galili. 4Ana nuna tinan i mur a ngasning i han potor a papar Samaria.

5 Tumo e Samaria, i hanot ana hanuaSikar, milau a puka kabalapiu, nating ot eJekop i tabar tar e natnalik e Josep onoi.6 A tius ning e Jekop i kel tari kaning ia. Apalaona e Iesu i ngol ana tinan barbara, pa ikes ting napir a tius ning, ana mais a kamistostos.

7Ning a hane Samaria i hanot sur ir ituh,pa Iesu i atai i mange, “Ur tabar iau analmalum.”

8 Anuna kakak a asaer, la ka han utingna hanua, sur lar lou utna na hangan. 9 Ahane Samaria i keles e Iesu mange, “U a teJuda, pa iau a hane Samaria. Sur asa ning ununung iau sur al malum?” Anasa a Judalabel la bal taum ana Samariala. 10 Ika e Iesu ikelesimange, “Ning u tasman a artabar aneGod, pa u tasman otleng esaning i nunungu sur al malum, ur nunungi, pa ir tabaru ana malum a lalaun.” 11 A hane i atai imange, “Leklek, bel ta itituh anumi, sur urituh al malum ono, pa a tius otleng i kespurumkol. Mitaha a malum a lalaun ning?12 U nuki mang u leklek ta e tubundala eJekop ning i tabar mila ana tius ne? I,taum ana natnatnala pa anuna na inagoilaotleng, la rop la gang onoi.”

13 E Iesu i kelesi mange, “La rop ning lagang a malum ne, lar mos ulak ka. 14 Ikaesining ir gang a malum ning ar tabariono, bel ir mos ulak. A malum ning artabari ono, i arlar ana matmatana malumana nuna lalaun, ning ir burburak ot, pa irtabari ana lalaun tikin.” 15 A hane i atai imange, “Leklek, tabar iau anamalum ning,sur gong ma a mos ulak, pa gong ma a hanute sur ar ituh.”

16 E Iesu i atai i mange, “Ur han, benpas anuma barsan pa mur ulak ute.” 17 Ahane i kelesi mange, “Bel anuk ta barsan.”E Iesu i atai i mange, “I tostos ot ning uatongi mang, bel anum ta barsan. 18 Uka taulai tar dilima na barsan, pa i ning ukes taum ono onone, bel anuma barsan. Amomolna ot ning u atongi tak.” 19 A hanei kelesi mange, “Leklek, a tasmani mang ua propet. 20 A tumtubumila nating la lotutetek e God ana mangir ne, ika mulo a taraiJudamulo atongi mang dir lotu tetek e Godsaot e Jerusalem.”

21 E Iesu i kelesi mange, “Oroi, a mo-molna ne a atongi tam, a taem ir hanot,ning bel ma mulor lotu tetek e Tata anamangir ne, pa saot otleng e Jerusalem.22Mulo a Samariala bel mulo tasman esin-ing mulo lotu teteki. Ika mila a tarai Juda,mila tasman ot esining mila lotu teteki,anasa mila tasman a ngas ning e God ialaun a taraila ono. 23 A taem ir hanot paka hanot, ning a tena lotu momol lar lotutetek e Tata ana ingunla pa ana momolna.A ngas a tena lotula manglarning e Tata imang kol sur la. 24 E God a spirit, pa la ninglar lotu teteki, lar lotu ot ana ingunla paana momolna.”

25Ahane i atai imange, “A tasmanimanga Mesaia ning di atongi mang e Karisito, irhanot, pa ir papak ana ututnala rop tetekdala.” 26 E Iesu i kelesi mange, “Iau ne, awarwara tam.”

27 Ano otning, anuna na kakak a asaerla ulak, la kulkulan kol ning la oroi e Iesui warwara taum ana hane. Ika, bel tikonla i dekeni mange, “U mang sur asa?”pa, “Asa kamkamna ning u warwara taumono?” 28 A hane ning i han kusun anunakoto, pa i ulak sur a hanua pa i atai a tarailamange, 29 “Mulo lamut, mulor oroi ning abarsan i atai iau ana ututnala rop ning iaka tol tari nating. Ngandek a Mesaia ma?”

Page 119: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 4:30 116 Jon 5:630 Pa a taraila ning la han kusun a hanuatetek e Iesu.

31 Ning a hane ka han, a kakak a asaerla nunung kol teteki mange, “Tena asasaer,ur hangan pas.” 32 Ika e Iesu i keles lamange, “Aka utna na hangan kanet, ningbel mulo tasmani.” 33 A kakak a asaer ladeken artalai la mange, “Ngandek tik katabar tari anal utna na hangan?” 34 E Iesui atai la mange, “Aka utna na hangan ine,ar mur a nemnem ane si ning i sune iauute, pa ar tol arop anuna titol. 35Mulo siraatongimange, ‘Dihat a kalang kaning ot surdir sol.’ Ika a atai mulo mange: Mulor taiusalanigo, pa mulor oroi a barimla, la kamakos rop, pa ka sang sur dir sol. 36A tenasol ning i sol a utna na hangan, i los arlouono. Pa utna ning i sol pasi, i a tarai ning lakibas a lalaun tikin. Pa a tena omomai paa tena sol, diar gas taum. 37 I momol ot, awarwara ning a tarai la sira atongi mange,‘Ning i omomai, pa ning i sol.’ 38 Pa a sunemulo sur mulor sol ana barim ningmulo otbel mulo oman tari. Dingla na tarai masikot la tol tari, pa mulo ka los pas a arlou ananunla na titol.”

A Samariala la tortorot39 A galis a Samaria ana hanua ning,

la tortorot o e Iesu, anasa a hane ningi warwara talapor mange, “I atai iau anaututnala rop ning a tol tari nating.”

40 A tarai Samaria la han tetek e Iesu pala nunungngongosi sur ir kes taumonla, pai kes pas naur a pukakiar tingia. 41 Pa galisulak la tortorot, anasa ananunawarwarala.42 La atai a hane mange, “Onone mila katortorot, bel ana warwara ning u atongi oe Iesu. Mila ot mila ka longori, pa mila katasman momoli mang i a Tena Alaun sur arakrakan hanua.”

E Iesu i alangolango pas a nat a ningnigo43 Lamur tana naur a pukakiar, e Iesu i

han utumo e Galili. 44E Iesu ot ka atong tarimange, “A taraila bel la hanrawai a propetting na hanua ngasna.” 45A taraila mitimoe Galili la ka han pas ana lotu na Han Lakaisaot e Jerusalem, pa la ka oroi tar a ututnalaning e Iesu i toli ana lotu. Pa ning e Iesu ihanot tumo e Galili, a tarai la gas pasi.

46 E Iesu i ulak utumo e Kana ana paparGalili, a hanua ning i keles tar a malum surir wain. Ning a ningnigo anuna matanitu,e natna barsan i sasam tumo e Kapernaum.47 Ning i longori mang e Iesu i han misaotna papar Judia utumo e Galili, i han tetekipa i nunungi sur ir han utumo e Kaper-naum sur ir alangolango e natna barsanning milau ir mat. 48 E Iesu i atai i mange,“Ning bel mulo oroi al ututna na kulkulanpa al akinalang, bel mulor tortorot.” 49 Aningnigo anuna matanitu i atai i mange,“Leklek, dar han kapit sakana natuklik irmat!” 50E Iesu i kelesi mange, “Ur han ka, enatumlik ir laun.” A barsan ning i tortorotana warwara ane Iesu, pa i ulak.

51 Ning belot i hanot, anuna tena titolorosla la han barati pa la atai i mang, enatumlik ka laun. 52 I deken la mange, “Esina taem momol ning a natuklik i laun ulakono?” La kelesi mange, “Nabong, ana takaia mais a kamis, a laplapang i rop kusuni.”53Tamana kaklik i nuk ulak pas a taem ninge Iesu i atai i mange, “E natumlik ir laun.”Pa i oroi lalani mang a taem ot ning e Iesu iatai ono, a laplapang i rop kusun e natnalik.Pa latamana rop la tortorot o e Iesu. 54 Autna ne, a munaur a akinalang, e Iesu i tolitumo e Galili, ning i han misaot e Judia.

5E Iesu i alangolango pas ning a barsan ting

na tnan kabapolo Betesda1 Lamur, e Iesu i han usaot e Jerusalem

sur a tnan lotu anuna tarai Juda. 2 Ning atnan kabapolo, di atongi ana warwara Hi-bru mang e Betesda, kanisaot e Jerusalem,milau a tnan taman ning di atongi mang“Taman ngas a sipsip”. Pa dilima na paradala tur talilis a kabapolo ning. 3-4 A galisa tarai ning la kurah ana urmatana tin-saman, la sira borbor tingia, amatanakutla,la ning bel la han, pa la ning a palaonla imat.*

5 Pa ning a barsan i kes tingia ka kurahpas natol a bonot pa pisir siwal a rau.6 E Iesu i oroi i ning i borbor tar tingia.Pa ning i talapor teteki mang a barsanning ka bongnani ana tinsaman, i dekeni

* 5:3-4: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwarala otleng i kes ana laen ne. Imanglarne: La harnanai sur a kabapolo ning ir tonton. Dingla na pukakiar a angelo anuna Leklek ir han purum utingia nakabapolo, pa ir atontoni. Tik ka ning ir munmun nigo ana kabapolo ning i tonton, ir langolango kusun anuna tinsaman.

Page 120: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 5:7 117 Jon 5:36mange, “Mangmangasa, umang sur ur lan-golango?” 7 A barsan ning i kelesi mange,“Leklek, bel tik ir nangan iau sur ir lostar iau ning a kabapolo i tonton. Ning amang ar han sur ar munmun, tik masik kair dun nigo alar pas iau.” 8 E Iesu i atai imange, “Ur kamtur, ur kibas a logo ngasim,pa ur han.” 9 Ano otning a barsan ning ilangolango, i kamtur, i kibas a logo ngasna,pa i han.

A utna ning i hanot ana Pukakiar Sabat.10 Dingla na Judala la atai a barsan ninge Iesu i alangolango pasi mange, “A Sabatne! A warkurai i mang, gong di los a matono.” 11 Pa i keles la mange, “A barsanning i alangolango pas iau, i atai iau mang,ar los pas anuka mat par han.” 12 Ladekeni mange, “Esi na barsan ning i atai umang ur los pas anuma mat pa ur han?”13 Ika a barsan ning bel i tasman esining ialangolango pasi, anasa e Iesu i han potora kunum a taraila ning.

14 Lamur ot, e Iesu i pastetek pas a barsanning ting na rumai a artabar. I atai imange, “Oroi, u ka langolango ne. Gongulak u tol a laulauna, sakana ta laulau autna kol ir kibas u lamur.” 15A barsan ningi han pa i atai a Judala mange, “E Iesu oti alangolango pas iau.” 16 Ono otning, atarai Juda la turpas a tol a gininla tetek eIesu, anasa i tol a ututnala ne ana PukakiarSabat. 17 E Iesu i atai la mange, “E Tatabel i manah ana titol, manglarning iauotleng bel ar manah.” 18 Ine a kamkamnaning a Judala la mang kol sur lar umkol eIesu. La balakut ana i, bel ning i titol anaPukakiar Sabat ka, i kamkamna otleng ningi ot i atong e God mang e Tamana, pa anawarwara ne i suah taum diau ma e God.

E Tamana i saran a warkurai tetek e Nat-nalik sur ir warkurai ono

19 E Iesu i keles la mange, “A atong mo-moli ta mulo, a Nat e God bel ir tol ta utnaana nuna nemnem ot, i tol ka asaning i oroie Tamana i toli. Anasa asaning e Tamana itoli, e Natnalik otleng ir toli. 20 E Tamana imang kol sur e Natnalik, pa i asangani anaututnala rop ning i sira toli. Pa ir asanganiotleng ana tatatnan utna tan dingla ne,pa mulor kulkulan onoi. 21 E Tamana iakamtur a minatla pa i tabar la ana lalaun,mang otleng larning tetek e Natnalik, ir

tabar la ning i mang sur ir tabar la analalaun. 22 E Tamana bel ir warkurai tik. Ikaka saran tar a warkuraila rop ta e Natnalik,sur ir warkurai ono, 23 sur a taraila rop larhanrawai e Natnalik larning la hanrawai eTamana. Esining bel i hanrawai e Natnalik,bel i hanrawai e Tamana otleng, ning i sunei ute.

24 “A atong momoli ta mulo, esining ilongor anuk na warwarala pa i tortorot oesaning i sune iau ute, i ka kibas a lalauntikin, pa bel ir hirua ana warkurai. I kahan kusun a minat sur a lalaun tikin. 25 Aatong momoli ta mulo, a taem ir hanot, paka hanot, ning a minatla lar longor a Nat eGod, pa la ning la longori lar laun. 26 E Goda kama lalaunpa i sarani otleng tetek eNat-nalik, sur i otleng a kama lalaun. 27 E God isaran tar a warkurai tana sur ir warkurai ataraila ono, anasa i a Nat a Barsan. 28Gongmulo kulkulan ana warwara ne, anasa ataem ir hanot, pa la rop ning la borbor anakulamaminatla lar longor a elngena. 29Larkamtur kusun a tung a minatla. La ning laka tol tar a wakak a toltol lar tur kusun aminat sur a lalaun tikin. Pa la otleng ningla ka tol tar a toltol laulau, lar tur kusun aminat sur a hinirua tikin.”

A warwara talapor o e Iesu30 E Iesu i warwara ot tetek a Judala

mange, “Bel ar tol ta utna ana nuk a nem-nem ot, a warkurai a taraila ana utna ninga longori ta e Tata. Pa anuka warkuraii tostos, anasa bel a mur a nuknukik, amur ot a nuknukna esaning i sune iau ute.31 Ning ar warwara talapor ulak ot hok,anuka warwara bel ir mamahat. 32 Tikmasik ot i warwara talapor hok, pa a tas-mani mang anuna warwara talapor hok imomol kol.

33 “Mulo sune dingla na tarai tetek e Jona Tena Baptais, pa i warwara talapor hok,pa anunawarwara talapor i momol. 34Bel akapan sur tik ning ir warwara talapor hok,ika a atongi manglarne sur dir alaun mulo.35 E Jon i arlar ana lam, ning i irnga pa italapor, pa mulo gas ning mulo tai siklikpas ka ana talaporna.

36 “Ika ar atongi tetekmulo ana warwaratalapor hok ning i itna tana warwara tala-por ane Jon. A titolla ning a sira toli, lawarwara talapor hok. Anasa a titolla ning eTata i sarani tak sur ar tol asoti, i asangani

Page 121: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 5:37 118 Jon 6:23mang i sune iau ute. 37Pa eTata, ning i suneiau ute, i ot ka warwara talapor tar hok. Belmulo longor a elngena, pa bel mulo oroitar a matana otleng. 38 Pa bel mulo nukakes anuna na warwarala ana balamulo,anasa bel mulo tortorot o esaning i sunei ute. 39 Mulo sira was wakak a Buk Tabu,anasamulo nukimangmulor kibas a lalauntikin ono. Ika a Buk Tabu otleng i warwaratalapor ka hok! 40 Ika bel mulo mang surmulor han tetek iau, sur mulor kibas alalaun.

41 “Bel a mang sur a tarai lar atong alek-lek iau. 42 Anasa a tasman mulo ot, mangbel mulo mang sur e God ana balamulo.43 A hanot ana risana e Tata, pa bel mulogas pas iau. Ika ning tik masik ir hanotana risana ot, io, mulor gas pasi. 44 Mulomang kol sur a tarai lar atong aleklek pasmulo, pa bel mulo rakrakai sur e God iratong aleklek mulo, e God i ning takai sotka. Ning i manglarning, bel mulo tortorothok. 45 Gong mulo nuki mang iau, ar arupmulo tetek e Tata. E Moses ning mulotortorot mang ir nangan mulo, i ot ningir arup mulo. 46 Ning mulo tortorot o eMoses, io mulor tortorot otleng hok, anasaka tumtumus nigo tar hok. 47 Ika ning belmulo tortorot ana tumtumusla ane Moses,mulor tortorot mangmangasa ana nuk awarwarala?”

6E Iesu i tabar dilima na rip a tarai(Mt 14:13-21; Mk 6:30-44; Lk 9:10-17)

1 Lamur e Iesu i han lakai a puka tasiGalili, ning di atongi otleng mang a pukatasi Tiberias. 2 A tnan kunum a tarai lamuri, anasa la ka oroi tar a akinalangla eIesu i toli, ning i alangolango la ning lakurah. 3 E Iesu i han kas usaot ana mangir,pa i kes taum ana nuna kakak a asaerla.4 A lotu na Han Lakai anuna tarai Juda kamilau.

5 Ning e Iesu i tai tar, i oroi pas a tnankunum a tarai la han teteki. I atai e Pilipmange, “Dalar lou al utna na hangan taha,sur dalar tabar a taraila ne ono?” 6 E Iesui atongi larne sur ir toho e Pilip. I ot katasman asaning ir toli. 7 E Pilip i kelesimange, “A arlou tagun a siwal a kalang ningdir lou pas a utna na hangan ono, bel irarlar onla.” 8 Ning a hala nuna kakak a

asaerla, a risana e Endru, a tas e SaimonPita, i atai e Iesu mange, 9 “Ning a kaklikbarsan kane i los dilima na bret ning di toliana bali, pa naur a natar a sis. Ika ir arlarmangmangasa ona taraila ne?”

10 A ulai rop ka ting na pukna ning, pae Iesu i sune anuna kakak a asaerla sur larakes a taraila tingia. Pa la kes. A wawasana tarai ka i arlar ana dilima na rip, ika agurarala pa kakakla otleng la hangan taumonla. 11 E Iesu i kibas pas dilima na bret,i atong wakak pas tetek e God onoi. Pa iasalari tana taraila ning la kes tingia, arlarlarning lamang suri. Pa i asalar otleng a sistanla. 12Ning la ka masur rop, i atai anunakakak a asaerla mange, “Mulor suah taumwakak a mah a utna na hanganla, sur gongdi alaulau a utna na hangan.” 13 Pa la suahtaum amah a utna na hangan tagun dilimana bret ning, pa la song bukus pas ning abonot pa pisir naur a rat. 14Ning a tarai laoroi a akinalang ne i toli, la atongi mange,“I momol ot, a barsan ne, i a Propet ningdi atongi mang ir hanot ute na rakrakanhanua.” 15 Ning e Iesu i tasmani mang lamang sur lar han teteki sur lar angongosisur ir king, io, i han masik kusun la usaotana ning a mangir.

E Iesu i han saot ana puka tasi(Mt 14:22-33; Mk 6:45-52)

16 Ning ka rahmorom, a kakak a asaerlaane Iesu la han utumo na puka tasi. 17 Lakas ana mon, pa la turpas a lakai a pukatasi sur e Kapernaum. Ka morom, pa e Iesubelot i hanot tetek la. 18 A tnan wuwu iragati pa a tatatnan top i kamtur. 19 Ningla ka ulusu bakbak, arlar ana dilima nakilomita, la oroi pas e Iesu i han saot napalai a puka tasi tetek la. Pa la matmatautkol. 20 Ika e Iesu i atai lamange, “Gongmulomatmataut, iau ka ne.” 21 La gasgas pasi pala akasi anamon. Pa la sot kakat ana puknaning la han suri.

A tarai la tai sur e Iesu22 Ana ning a pukakiar lamur, a kunum

a taraila ning la kes tumo na ris a pukatasi, la tasmani mang ning a mon ka ikes tingia. Pa la tasmani mang a kakak aasaerla ka la han, e Iesu bel i kas taum onla.23 Lamur dingla na mon mitimo e Tiberiasla sot milau ana pukna ning a Leklek iatong wakak ana bret pa a kunum a tarai la

Page 122: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 6:24 119 Jon 6:58hangan ano. 24Ning a kunum a tarai la oroimang e Iesu taum ana nuna kakak a asaerlabel la kes tingia, la kas anamonla, pa la hanutumo e Kapernaum sur lar tai sur e Iesu.

E Iesu a bret a lalaun25 Pa ning a tarai la pastetek pas e Iesu

tumo na ris a puka tasi, la dekeni mange,“Tena Asaer, nangse u han tar ute?” 26 EIesu i keles la mange, “A atong momoli tamulo, bel mulo tai sur iau anasa mulo oroia akinalangla ning a toli, belal. Mulo taika sur iau anasa mulo ien a bret pa mulomasur ono. 27 Gong mulo rakrakai ka sur autna na hangan ning i sira marase. Mulorrakrakai sur a utna ning ir kes sur a lalauntikin, ning a Nat a Barsan ir tabar muloono. Anasa e God e Tata ka saran tar arakrakai tak sur ar toli larne.” 28 La dekenimange, “Asa ning milar toli sur milar tola titolla ning e God i mang suri?” 29 EIesu i keles la mange, “A titolla ne, ning eGod i mang suri, mulor tortorot o esaningi sune i ute.” 30 Pa la dekeni mange, “Urtol esi na akinalang sur milar oroi pa milartortorot hom onoi? Asa ning ur toli? 31 Atumtubumila la ien a mana ana hanua bel,larotning di ka tumus tari ting na Buk Tabumange, ‘I tabar la ana bret misaot na langitpa la ieni.’ ” Buk Song 78:24

32 E Iesu i atai lamange, “A atongmomolita mulo, bel e Moses ning i tabar la anabret misaot na langit, e Tata i tabar la. Paine i tabar mulo ana bret momol misaot nalangit. 33 Esaning i han purum misaot nalangit, i ot a bret ane God, ning i saran alalaun tetek a taraila rop te na rakrakanhanua.”

34 La atai i mange, “Leklek, ur tabar milaana bret ning, ana pukakiarla rop.” 35 EIesu i atai la mange, “Iau a bret na lalaun.Esila ning lar han tetek iau, bel lar murak,pa esila ning lar tortorot hok, bel lar mosulak. 36 Ia ka atai tar mulo mang mulo kaoroi tar iau, ika bel mulo tortorot. 37 Larop ning e Tata i saran tar la tak, lar hantetek iau, pa esining ir han tetek iau, belar kepseni, belal. 38 Anasa a han purummisaot na langit, bel sur armur anuknukik,ika sur armur ot a nuknukna esaning i suneiau ute. 39 A nuknukna esaning i sune iauute ine, gong tik ta halinla ning i sarantar la tak ir hirua. Ar akamtur ulak la ropkusun a minat ana ararop a pukakiar. 40 A

nuknuk ane Tata i mange, la rop ning la taitetek eNatnalik pa la tortorot onoi, lar launtikin, pa iau ar akamtur la kusun a minatana ararop a pukakiar.”

41Dingla na Juda la ururai o e Iesu, anasai atongi mange, “Iau a bret ning i hanpurum misaot na langit.” 42 Pa la atongimange, “E Iesu a nat e Josep ka. Dalatasman ot e tamana pa e tana. Pa sur asaning i atongi mang i han purum misaot nalangit?” 43 E Iesu i keles la mange, “Gongmulo aberengwara. 44Bel tik ir han lar pasitetek iau. Ika e Tata ot ning i sune iau, irben tari tetek iau, pa ar akamturi kusun aminat ana ararop a pukakiar. 45A propetlala ka tumus tari mange, ‘E God ir asaer larop.’ Ais 54:13Pa la rop ning la longor e Tata pa la asaertana, lar han tetek iau. 46 Bel tik i oroi eTata. Esan kaning i han pas tagun e God,i oroi tar e Tamana. 47 A atong momolita mulo, esining i tortorot hok, ka kibas alalaun tikin.

48 “Iau a bret a lalaun. 49 Nating a tum-tubumulo la ien a mana ting na hanua bel,ika la ka mat. 50 Ika a bret ne i han misaotna langit, ning tik ir ieni, bel ir mat. 51 Iau abret a lalauna, ning i han purummisaot nalangit. Tik ning ir hangan tagun a bret ne,ir laun tikin. A bret ning ar artabar ono, apalaok. A sarani sur a taraila ana rakrakanhanua lar kibas lalaun onoi.”

52 Dingla na Juda, la arlak artalaila, pala atongi mange, “A barsan ne ir tabarmangmangasa dala ana palaona sur dalarieni?” 53 Pa e Iesu i atai la mange, “Aatong momoli ta mulo, ning bel mulorien a palaona Nat a Barsan pa bel mulorgang a sulukna, belal lalaun momol ir keso mulo. 54 Esining ir ien a palaok pa irgang a sulukik, ka kibas a lalaun tikin, paiau ar akamturi kusun a minat ana araropa pukakiar. 55 Anasa a palaok a utna nahangan momol, pa a sulukik a malum agang momol. 56 Esining ir ien a palaok pair gang a sulukik, ir laun hok, pa iau arlaun onoi. 57 E Tata ning a lalauna i suneiau, pa a laun anasa o e Tata. Mangotlenglarning tetek esining ir ien a palaok, ir launanasa hok. 58 A bret ning i han misaot nalangit ine. Bel i arlar ana mana ning atumtubumulola nating la ieni, pa la kamat.Ika esining ir hangan tagun a bret ne, ir

Page 123: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 6:59 120 Jon 7:21laun tikin.” 59 E Iesu i atong a warwaralane, ning i asaer a taraila ting na rumai lotutumo e Kapernaum.

A warwarala na lalaun tikin60 A galis tagun anuna tarai a asasaerla

ning la longor a warwarala ne la atongimange, “A asasaer ne i ngangaten kol, esi irmalmaling pasi?” 61 E Iesu i tasmani manganuna na tarai a asasaer la ururai onoi. Ideken la mange, “Mangmangasa, a war-wara ne i alaulaumulo? 62 Irmangmangasatetek mulo ning mulor oroi a Nat a Barsanir ulak usaot sur a hanua ning nating ka kespas ano? 63A Talngan Tabu i saran a lalaun.A rakrakai ana palaona tik bel i to pas tautna. A warwarala ning a atongi ta mulo,i hanot tagun a Talngan Tabu, pa i saran alalaun. 64 Ika dingla omulo bel la tortorot.”

Ning ot e Iesu ka tasman la ning bellar tortorot onoi, pa i otleng ning ir tu-ami. 65 Pa i atongi otleng mange, “Ine akamkamna ning a atai mulo mang bel tikir han lar pasi tetek iau. Ika, ning ot e Tatair sarani tetek iau, io, ir han tetek iau.”

66 Pa a galis tagun anuna tarai a asasaerla ulak kusuni, pa bel ma la muri. 67 E Iesu ideken ning a bonot pa pisir naur a kakak aasaer anunaimange, “Mangmangasa, mulootleng, mulo mang sur mulor ulak kusuniau?” 68 E Saimon Pita i kelesi mange,“Leklek, milar han tetek esi? Anasa awarwarala na lalaun tikin anumi ka. 69Milaka tortorot pa mila tasmani mang u a TenaTotoh ane God.” 70 E Iesu i atai la mange,“Ia ka aslang pasmulo ning a bonot pa pisirnaur a kakak a asaerla, gepi? Ika takai omulo a mot ka!” 71 I warwara o e Judas, anat e Saimon Iskariot, i takai tagun ning abonot pa pisir naur a kakak a asaerla, ningir tuam e Iesu.

7Na tastas e Iesu bel la tortorot onoi

1 Lamur e Iesu i taltal ana hanhanualatumo e Galili. Bel i mang sur ir taltalsaot ana papar Judia, anasa dingla na Judala sang sur lar umkoli. 2 Ning a Lotu naPalturturup anuna tarai Judala ka milau,3na tastasna e Iesu la atai imange, “I wakaksur ur kamtur mite pa ur han usaot e Judiasur anuma kakak a asaer lar oroi a ututnana kulkulan ning ur toli. 4Ning tik i mangsur a tarai lar tasmani, bel i sira tol kumnan

a ututnala. Ning u sira tol a ututnala ne, iwakak ning ur tol talapori sur a taraila anarakrakan hanua rop lar tasman u!” 5 Natastasna la warwara larne, anasa la otlengbel la tortorot onoi.

6 E Iesu i atai la mange, “Anuk a taembelot i sot sur ar han, ika tetek mulo, apukakiarla i langolango ka sur mulor han.7A taraila ana rakrakan hanua bel lar ngetmulo, ika la nget iau, anasa a atai la ananunla na toltol laulaula. 8Mulo, mulor hanusaot ana Lotu na Palturturup. Iau bel arhan kapit, anasa anuka taem belot i sot.”9 Ning ka warwara tar, i kes suai tumo eGalili.

E Iesu i han sur a Lotu na Palturturup10 Ning na tastasna e Iesu la ka han sur

a Lotu na Palturturup, e Iesu i mur la, ikabel i asangan talapori tetek a taraila. I hankumna ka. 11Dingla na Juda la tai sur e Iesutingia na lotu, la deke mang, “A barsan nekanahaia?”

12 A galis a tarai la wasisik o e Iesu.Dingla na tarai la atongi mang, “I a wakaka barsan,” pa dingla otleng la atongi mang,“Belal, i sira asongo a taraila ka.” 13 Pabel tik i warwara talapor onoi, anasa lamatatan dingla na tarai Juda.

E Iesu i asaer a taraila ning la hanot anaLotu na Palturturup

14Ning la ka kes potor ana pukakiarla naLotu na Palturturup, e Iesu i kas uting uiana rumai a artabar, pa i turpas a asaer ataraila. 15Dingla na Juda la kulkulan kol pala deke mange, “A barsan ne bel i asasaerpas. I tasman mangmangasa a tastasmanlane?” 16 E Iesu i keles la mange, “A asasaerlane a asaer ono, bel anuki, anun esaningi sune iau ute. 17 Ning tik i mang sur irmur a nuknukna e God, ir tasman lalani,mang anuka asasaer ne ta e God, o taguna nuknukik ka. 18 Esining i warwara ka ananuknukna, i mang ka sur dir aleklek pasi.Ika esining i mang sur dir aleklek pas e Godning i sune i ute, i atong a momolna, pa belta asasongo tingia. 19EMoses ka saran tar aWarkuraila ta mulo, ika bel tik ta halimuloi muri. Sur asa ning mulo mang sur mulorumkol iau?”

20 A kunum a tarai la kelesi mange, “Amot ka solong tar u. Esi i mang sur ir umkolu?” 21 E Iesu i keles la mange, “A tol ning

Page 124: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 7:22 121 Jon 7:52a utna na kulkulan, pa mulo kulkulan roponoi. 22 E Moses i saran tar a warkuraita mulo sur mulor kot a palaona kakakbarsanla. Ika a warkurai ne, bel ane Moses,a taraila ot nating la turpasi. Pa dingla naPukakiar Sabat otleng mulo kot a palaonakakak barsanla. 23Mulo sira kot a palaonakakak barsanla ana Pukakiar Sabat, surgong di lakai a warkurai ane Moses. Ningmulo toli larne, sur asa mulo balakut tetekiau ning a alangolango pas a barsan anaPukakiar Sabat? 24 Gong mulo warkuraiana numulo na tatatai ka, mulor warkuraiana warkurai ning i tostos.”

Dingla na tarai bel la tortorot mang e Iesu ia Karisito

25 Dingla na tarai misaot e Jerusalem ladeke mange, “I ka a barsan ning la mangsur lar umkoli, gepi? 26 Oroi, onone i turpa i warwara namatana taraila, pa bel lakelesi. Ngandek a ningnigo la ka tasmanimang i a Karisito? 27 Ning a Karisito irhanot, bel tik ir tasmani mang ir hanotmitaha. Ika a barsan ne dala tasman ahanua ngasna ka.”

28 Kaning ot e Iesu i asasaer ana rumai aartabar, i warwara kol mange, “Mangman-gasamulo tasmanmomol iau ot, pa ahanuaotleng ning a han kusuni? Bel a hanot uteana nuknukik. Esaning i sune iau i atonga momolna. Pa mulo, bel mulo tasmanesaning i sune iau. 29 Ika iau, a tasmani,anasa a han miting tana pa i ot i sune iau.”

30 Pa Judala la mang sur lar tong akespasi, ika bel tik i toli, anasa anuna taembelot i sot. 31A galis tagun a kunum a taraila tortorot o e Iesu pa la atongi mange, “Abarsan ne i tol tar a galis a akinalangla.Ngandek e Karisito ot ne?”

32 Ning a Parisaiola la longor a kunuma tarai la wasisik larne o e Iesu, io, aleklek a tena artabarla pa a Parisaiola, lasune sen a tena tai alarla tagun a rumaia artabar, sur lar tong akes pasi. 33 Pa eIesu i atai la mange, “Bel ar kes bongnaniau napirimulo, ar han ulak tetek esaningi sune iau ute. 34Mulor tai sur iau, ika belmulor oroi tetek iau, pa bel otleng mulorhan ana hanua ning ar kes ia.” 35Dingla naJuda la deke artalai la mange, “A barsan neir han ma utaha, ning bel dalar oroi teteki?Ir han sur a hanhanuala anuna tarai Grik,ning anundala na tarai la kes ia? Ngandek

ir asaer a tarai Grik? 36 I atongi mang dalartai suri pa bel dalar oroi teteki, pa bel dalarhan otleng ana hanua ning ir kes ia. Asakamkamna warwara ne?”

A warwara larlar ana Talngan Tabu37Ana ararop a pukakiar tagun a Lotu na

Palturturup, a pukakiar ning i ngangaten,e Iesu i tur pa i warwara kol mange, “Ningtik ir mos, i wakak sur ir han tetek iau pa aragangi. 38Esining ir tortorot hok, ‘a malumna lalaun lar dun ot tagun anuna lalaun,’larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu.”39 E Iesu i warwara ana Talngan Tabu, ningdir tabar la ono ning la tortorot onoi. Belotdi saran a Talngan Tabu, anasa e Iesu beloti kibas anuna matatar.

A tarai la taptapagal anasa o e Iesu40 Dingla na taraila tagun a kunum ning

la longor a warwara ne, la atongi mange,“A momolna ot, a barsan ne a propet ninge God i sune i ute.” 41 Dingla na taraiotleng la atongi mange, “Ai a Karisito.” Padingla otleng la atongi mange, “A Karisitobel ir hanot mitimo e Galili. 42 A BukTabu i atongi mange, Karisito ir hanot anamangis a tarai ane Dewit. Ir hanot tumoe Betlihem, a hanua ning nating e Dewit ikes ia.” 43 Pa la taptapagal anasa o e Iesu.44Dingla na tarai lamang sur lar tong akesi,ika bel ta halinla i tol asoti.

A ningnigola bel la tortorot45 Ning na tena tai alar tagun a rumai

a artabar la ulak, a leklek a tena artabarlatetek e Godpa Parisaiola la deken lamange,“Sur asa ning bel mulo dat pas e Iesu ute?”46A tena tai alarla tagun a rumai a artabarla keles la mange, “Bel tik i sira warwaralar a barsan ne!” 47 A Parisaiola la dekenla mange, “Mangmangasa, mulo otleng ika ben rongon pas mulo? 48Mangmangasamulonukimang ta halimila a ningnigola paa Parisaiola i ka tortorot onoi? Belal! 49 Akunuma taraila ne ning la tortorot o e Iesu,bel la tasman a Warkuraila ane Moses. Abalakut ane God i kes onla.”

50 Ning a hala Parisaiola, a risana eNikadimos, esaning nating i hanot pastetek e Iesu, i atai la mange, 51 “Ana warku-rai anundala, bel dalar arup oros ka tik ningbelot di longori, sur dir talapor ana sa ningi toli.” 52 La kelesi ka mange, “Ge, u otlengmitimo e Galili? Ur asaer ana Buk Tabu pa

Page 125: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 7:53 122 Jon 8:26urmananos onoimang a propet bel i hanotmitimo e Galili.”

A hane ning i tol a rongo taum ning abarsan

53 [Pa a taraila rop la han sarara suranunla na hanhanua.

81 E Iesu i han kas usaot ana Mangir Oliw.

2 Ana kobot ning ot ana pukakiar lamur,e Iesu i ulak sur a rumai a artabar, pa ataraila rop la han taum teteki. I kes pa iasaer la. 3 A tena asaerla tagun a warkuraipa a Parisaiola, la ben kas pas ning a hanetetek e Iesu. A hane ning di pastetek pasining i tol a rongo taum ning a barsan. Laarakrakai pasi sur ir tur salanigo namatanataraila. 4 La atai e Iesu mange, “Tena Asaer,a hane ne di pastetek pasi ning i tol a rongotaum ning a barsan. 5 Ana warkurai aneMoses, ning ta hane ir toli manglarning,dir wolot koli ana hatatla. Pa u, ur atongasa onoi?” 6 La dekeni larning, anasa lamang sur lar toho e Iesu, sur ta warwara iratongi, pa lar arupi ono. Ika e Iesu i tudupurum, pa i tumtumus ana pitlai kuna tingna kabalapiu.

7 Ning la dekeni pa la dekeni larning, itur pa i atai lamange, “Ning tik ta halimulobel i tol tar ta rongo, io, ir wolot nigon ahane ne ana ta hat.” 8 E Iesu i tudu purumulak, pa i tumtumus ulak ting na kabalapiu.9 Ning la longor a warwara ne, la rop lapurum taktakai. A lapunla la purum nigo,tuk e Iesu kama kaning ia, taum ana hanening di atur tari napirna. 10 E Iesu i tur, pai deken a hane ning mange, “Lak, la ningla arup u, la kanaha ma? Bel ta halinlai warkurai u?” 11 A hane i kelesi mange,“Belal.” Pa e Iesu i atai i mange, “Iau otlengbel ar warkurai u. Ur han, pa gong ulak mau tol tar ta rongo.”]*

E Iesu a talapor anuna rakrakan hanua12 E Iesu i warwara ulak tetek a taraila,

pa i atongi mange, “Iau a talapor anunarakrakan hanua. Esining i mur iau, belir han ting na mormorom, ika ir kibas atalapor ana lalaun.” 13A Parisaiola la atai i

mange, “Anum a warwara talapor hom beli mamahat, anasa u ot u warwara.” 14 Pa eIesu i keles la mange, “Ning iau ot a war-wara talapor hok, anuka warwara talapor imomol, anasa iau ot a tasman a hanua ninga han taguni, pa hanua ning ar han suri.Ika mulo, bel mulo tasman a hanua ninga han taguni, pa hanua ning ar han suri.15 Mulo, mulo warkurai ka ana warkuraianuna taraila, ika iau bel a warkurai tik.16 Ika ning ar warkurai, anuka warkurai irtostos, anasa bel iau ka a toli, miau ot mae Tata, ning i sune iau ute. 17 Di ka tumustari ana numulo a warkurai mange, ‘Ning awarwara anuna naur i arlar ka ana ta utna,anundiau a warwara i momol.’ 18 Iau ne awarwara talapor hok, pa e Tata ning i suneiau ute, i otleng i warwara talapor hok.”

19 La dekeni mange, “E tamam kanaha?”E Iesu i keles la mange, “Bel mulo tasmaniau, pa belmulo tasman otleng e Tata. Ningmulor tasman iau, io, mulor tasman e Tataotleng.” 20 E Iesu i atong a warwarala neting na rumai a artabar, ana pukna ning disira suah mani na artabar ono. Ika bel tik itong akesi, anasa anuna taem belot i sot.

E Iesu i atumarang la ning bel la tortorot21 E Iesu i atai ulak a taraila mange,

“Ar han kusun mulo, mulor tai sur iau,pa mulor mat taum ana numulo na toltollaulaula. A hanua ning ar han suri, belmulor han lar pas tingia.” 22Dingla na Judala atongi mange, “Asa kamkamna ning iatongi mang, ‘A hanua ning ar han suri,bel mulor han lar pas tingia’? Ngandek irumkol pasi ma?” 23 E Iesu i keles la mange,“Mulo mite lapiu, pa iau, misaot. Mulomite na rakrakan hanua, iau bel mite narakrakan hanua. 24 Ine a kamkamna ninga atai mulo mang mulor mat ana numulona toltol laulaula. Ning bel mulo tortorothok mang iau ot ne†, mulor mat taum ananumulo na toltol laulaula.” 25 Pa la dekenimange, “Esi u?” E Iesu i keles la mange, “Iaka atai tar mulo turpasi ana nuk a titol, tukonone. 26 A galis a utna ar atongi o muloning ar warkurai mulo onoi, anasa esaningi sune iau imomol, pa iau, a atai ka a tarailaana rakrakan hanua ana sa ning a longoritana.”

* 8:11: Dingla na tena mananos ana Buk Tabu la nuki mang e Jon bel i tumus a warwara kaning o e 7:53 tuk 8:11. Lanuki mang tik masik i tumus murmuri. † 8:24: A warwara ne i arlar ana warwara ning e God i atongi ta e Mosesana rakai ning i irnga. A kamkamna mang e Iesu i atongi mang i ot a Mesaia.

Page 126: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 8:27 123 Jon 8:5927 Bel la tasmani mang e Iesu i war-

wara tetek la o e Tamana. 28 Pa e Iesu iatongimange, “Ningmulor rakan kas a Nata Barsan usaot, mulor tasmani mang iauning, pa mulor tasmani otleng mang bel atol ta utna ana nuknukik, e Tata i asaer iauana sa ning a atongi. 29 Esaning i sune iau ikes taum hok, bel i han kusun iau, anasa asira tol asaning i gas onoi.”

30 A galis ning la longor a warwarala ne,la tortorot o e Iesu.

A momolna ir alangolango mulo31 E Iesu i atai a Judala ning la tor-

torot onoimange, “Ningmulor kibas anukaasasaerla, mulo anuk na tarai a asasaermomol. 32 Pa mulor tasman a momolna,pa a momolna ir alangolango mulo.” 33 Lakeles e Iesu mange, “Mila na tumtubuna eAbaram, bel mila titol lar a tena titol oroslatana tik tuk onone. Asa kamkamna ningu atongi mang a momolna ir alangolangomila?”

34 E Iesu i keles la mange, “A atong mo-moli ta mulo, la rop ning la tol a laulauna,la na tena titol oros ana laulauna. 35 Atena titol oros tetek ta kabaitamana, bel irkes tikin tetek la, ika i naur a suana ningta natundiau, i ning tagun diau momol.36 Ning a Nat e God i alangolango mulo,mulor langolango momol. 37 A tasmani otmang mulo na tumtubuna e Abaram. Ikane, mulo sang sur mulor umkol iau, anasaanuka warwara bel i kes o mulo. 38 A war-wara ana sa ning a oroi ta e Tata, pa mulootleng, mulo tol asaning mulo longori ta etamamulo.”

39 La kelesi mange, “E Abaram atamamila.” E Iesu i keles la mange, “Ninge Abaram a tamamulo momol, mulor tolasaning i toli. 40 Mulo mang sur mulorumkol iau, anasa a atai mulo ana momolnaning a longori ta e God. E Abaram bel i tolta utna larne. 41Mulo, mulo tol ot a titollaning a tamamulo i toli.”

La keles e Iesu mange, “Bel di agon orosmila ka ting na ngas, tamamila ot e God.”

42 E Iesu i atai la mange, “Ning e God aTamamulo, io, mulor mang sur iau, anasaa hanot tagun e God, pa ne a kes te. Bela hanot ana nuknukik, i ot i sune iau.43Sur asa ning belmulo tasman lalan anukawarwara? Anasa bel mulo longor lar pasasaning a atongi. 44E tamamulo e Satan, pamulomang ot surmulormur na nuknukna.

Tagun nating ot, i a tena umkol a taraila,pa bel i tasman a momolna, anasa bel tamomolna i kes onoi. Ning i asasongo, i war-wara ana nuna warwara momol ot, anasa iot a tena asasongo pa a tamana asasongo.45 Bel mulo tortorot hok, anasa a atong amomolna. 46 Esi o mulo ir arup sot pas iauana ta laulauna? Ning a atong a momolna,i mangasa ning bel mulo tortorot hok?47Esining ane God i longor awarwarala aneGod. Ika mulo, bel mulo longori, anasa belmulo ane God.”

E Iesu i leklek ta e Abaram48 Dingla na Juda la atai e Iesu mange,

“Mila tasmanmomoli mang u a te Samaria,pa amot kaning hom.” 49Pa e Iesu i keles lamange, “Bel ta mot kane hok. A hanrawaie Tata, ika mulo, bel mulo hanrawai iau.50Bel a mang sur a tarai lar aleklek pas iau,ika takai sot ka, a tnan tena warkurai, iraleklek pas iau. 51A atong momoli ta mulo,esining ir mur anuka warwara, bel ir mat.”

52Dingla na Juda la atai i mange, “Ononemila tasman momoli mang a mot kaninghom! E Abaram ka mat, pa a propetlaotleng la ka mat, ika u atongi mang esin-ing ir mur anuma warwara bel ir mat.53Mangmangasa, u nuki mang u leklek ta etamamila e Abaram? E Abaram ka mat, paa propetla otleng la ka mat. U nuki mangu esi na ngas a barsan?” 54 E Iesu i keles lamange, “Ning ar aleklek pas iau ot, anukawarwara ning bel i to pas ta utna. E Tata otir aleklek pas iau, i ning mulo atongi manganumulo a God. 55Mulo, bel mulo tasmane God, iau, a tasmani. Ning ar atongi mangbel a tasmani, iau otleng a tena asasongolar mulo. A tasman e God, pa a mur anunawarwarala. 56 Tamamulo e Abaram i gassur ir oroi anuka tinan ot. I oroi, pa i gaskol onoi.” 57 A Juda la atai i mange, “Beloti dilima na bonot a rau a lalaun anumi. Imangasa ning u atongi mang u ka oroi tare Abaram?” 58 E Iesu i keles la mange, “Aatongmomoli ta mulo, ning belot di agon eAbaram nating, ia ka laun nigo tar.”

59 Ning e Iesu i atongi larne, la los pas ahatatla sur lar woloti, ika i mumun pa i hankusun a rumai a artabar.

9E Iesu i apalpalas pas a matanakut

Page 127: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 9:1 124 Jon 9:311 Ning e Iesu i han amon, i oroi pas

ning a barsan, ning e tana i agoni a kut.2 Anuna kakak a asaer la dekeni mange,“Tena Asaer, asa kamkamna ning di agonpasi ka a matanakut? Esining i tol alaulauna, i ot o e tamana pa e tana?” 3 EIesu i atongi mange, “A barsan ne bel i tolta laulauna, e tamana pa e tana otleng bel.I kut ka sur a tarai lar oroi a rakrakai a titolane God onoi. 4 Ning kanet i kabakiar, iwakak sur dalar tol a titolla anun esaningi sune iau ute. Ning kar morom, bel ma tikir titol. 5Ning a kes te na rakrakan hanua,iau a talapor anuna rakrakan hanua.”

6 Ning e Iesu ka atong tari larne, i namisting lapiu, i gisgis pas a namisna taumana kabalapiu, pa i sabari ting na naur amatana. 7 E Iesu i atai i mange, “Ur han, paur gos pas naur a matam ting na kabapoloSiloam.” (Siloam a kamkamna mang diarsune.) Pa i han, i gos pas naur a matana.Ning i ulak, i ka tai.

8 Na halalna pa a taraila ning la oroitari nating ning i sira nunung utna, ladeke mange, “Ngandek i ka a barsan ningi kes pa i sira nunung, gepi?” 9 Dingla natarai la atongi mange, “Ai ot ning.” Dinglaotleng la atongi mange, “Bel, i tai arlarka ana barsan ning.” Ika, i ot i atongimang, “Iau ka.” 10 La dekeni mange, “Diapalpalas mangmangasa naur a matam?”11 I keles la mange, “A barsan ning di atongimang e Iesu, i gisgis pas a namisna taumana kabalapiu, pa i sabar tar naur a matakono. Pa i atai iau mange, ‘Ur han utumona kabapolo Siloam sur ur gos pas naur amatam.’ Pa a han, a gos pas naur a matak,pa tai kakat.” 12 La dekeni mange, “Kanahama a barsan ning?” I keles la mange, “Bel atasmani.”

A Parisaio la tikin a kut13 La ben pas a barsan ning nating i kut

tetek a Parisaiola, 14 anasa e Iesu i gisgispas a namisna taum ana kabalapiu, pa iapalpalas pas naur a matana ana PukakiarSabat. 15 A Parisaiola otleng la deken abarsan ning mange, “Di apalpalas mang-mangasa pas naur a matam?” I keles lamange, “I sabar tar naur a matak ana ka-balapiu ning i gisgis pasi ana namisna, pa agos pasi, pa tai kakat.” 16Dingla na Parisaiola atongi mange, “A barsan ning i tol a

utna ne, i bel tagun e God, anasa i titol anaPukakiar Sabat.” Dingla na taraila otlengla atongi mange, “A barsan ne a wakak abarsan, anasa i tol a akinalangla ne.” Pala taptapagal. 17 Lamur a Parisaio la dekena barsan ning mange, “Ur atong asa anabarsan ning i apalpalas pas naur amatam?”I keles la mange, “I a propet.”

18 Dingla na Juda bel la tortorot mang,a barsan ne lanigo i kut pa di apalpalas amatana. Pa la arsune pas e tamana pa etana, pa la deken diaumange, 19 “A natumuine, ning mu atongi mang mu agon pasika kut? Asa kamkamna ne i ka tai?” 20 Etamana pa e tana dia keles la mange, “Miatasmani mang e natumiau ot ne, pa miatasmani mang mia agon pasi ka kut. 21 Ikabel mia tasmani mang i tai mangmangasa,bel mia tasmani otleng mang esining iapalpalas pas naur a matana. Ka itna,mulor dekeni, i ot irwarwara talapor onoi.”22 E tamana pa e tana dia warwara larne,anasa dia matatan a Judala, ning la atongimang, ning tik ir tortorot o e Iesu mang ia Karisito, esaning e God i sune i ute sur iralaun a tarai, dir sairasi kusun a rumai lotu.23 Ine a kamkamna ning e tamana pa e tanadia atongi mange, “Ka itna, mulor dekeni.”

24 Munaur ono la ben ulak pas a barsanning di agon pasi ka kut, pa la atai i mange,“Ur aleklek e God ana sa ning i toli hom!Mila tasmani mang a barsan ning i apal-palas pas naur a matam, a laulauna.” 25 Ikeles la mange, “Bel a tasmani mang alaulauna o bel. Ning a utna ka a tasmani:Nating a kut, pa onone ia ka tai.” 26 Ladekeni mange, “Asa ning i toli hom? I apal-palas mangmangasa pas naur a matam?”27 I keles lamange, “Ia ka atong tari tamulo,pa bel mulo longori. Sur asa ning mulomang sur mulor longor ulaki? Ngandekmulo otleng mulo mang sur mulo anunakakak a asaerla?”

28 La hanani, pa la atongi mange, “U akaklik asasaer anunai, ika mila a kakak aasaerla ane Moses. 29 Mila tasmani mange God i warwara tetek eMoses, ika a barsanning bel mila tasmani mang i han mitaha.”30 A barsan i keles la mange, “Ai, a utnana kulkulan! Bel mulo tasmani mang ihan mitaha, ika ka apalpalas pas naur amatak. 31 Dala tasmani mang e God belir longor a nunung anuna tena laulaula,

Page 128: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 9:32 125 Jon 10:24ir longor ka esining i hanrawai i pa i siramur a nuknukna. 32 Nating ot tuk onone,bel di tasman tar tik ning ir apalpalas pasta matanakut, ning di agon pasi ka kut.33 Ning a barsan ne bel tagun e God, bel irtolsot pas ta utna.” 34 La kelesi mange, “Diagon pas u ana toltol laulau, pa u mang surur asaermila!” Pa la kepseni kusun a rumailotu.

Esining bel i tortorot i a kut35Ning e Iesu i longorimangdi ka kepsen

a barsan ning, i tai suri. Pa ning i tai pasi,i dekeni mange, “U tortorot ot ona Nat aBarsan?” 36 I kelesi mange, “Leklek, ur ataiiau o esining a Nat a Barsan, sur ar tortorotonoi.” 37 E Iesu i atai i mange, “Onone u kaoroi i, iau kane awarwara tam.” 38A barsanning i atongi mange, “Leklek, a tortorot!” Ikes ana naur a bokona hana pa i lotu teteki.

39 E Iesu i atongi mange, “A hanot utena rakrakan hanua sur ar saran a warkuraimange: la ning la kut lar tai, pa la ning latai lar kut.” 40 Dingla na Parisaio kaningtaum ono, la longor a warwara ne, pa ladekeni mange, “U nuki mang mila otlengmila kut?” 41 I keles la mange, “Ning mulorkut bel tik ir arup mulo ana ta laulauna,ika onone mulo atongi mang mulo tai, io,anumulo na toltol laulau kaning ot i kes.”

10A warwara larlar ana tena tai alar anuna

sipsipla1 E Iesu i atongi mange, “A atongmomoli

ta mulo, esining bel i kas ana taman naworoh na sipsip, pa i abit kas ka usaui, i atena kinkinau pa a tena ras oros a ututnala.2 Ika a barsan ning i kas tostos ana taman,i ning a tena tai alar momol anuna sipsip.3 A tena tai alar tagun a taman ir sapangpasi sur ir kas. A sipsipla la longor lalana elngena. I kabah la ana risanla, pa i benpurum la. 4 Ning ka ben purum rop pasanuna sipsipla, i nigon la pa la muri, anasala longor lalan a elngena. 5 Bel lar mur tawasira, lar liu kusuni ka, anasa bel la longorlalan a elngena.” 6E Iesu i atong a warwaralarlar ne tanla, ika bel la tasman asaning iwarwara larlar onoi.

E Iesu a wakak a tena tai alar anuna sipsi-pla

7 Pa e Iesu i atong ulaki mange, “Aatong momoli ta mulo, iau a taman anunasipsipla. 8 La rop ning la hanot nigo tak,a tena kinkinaula pa a tena ras oros pas aututnala, ika a sipsipla bel la longor tanla.9 Iau a taman. Esining ir han tetek iau pa irkas te hok dir alauni. Ir kas, pa ir purum pair pastetek ana utna na hangan. 10 A tenakinkinau i hanot ka sur ir kinkinau, pa irumkol a sipsipla pa ir alaulau la. Ika iau, ahanot sur lar kibas a lalaun, a lalaun ning ibukus ana wakakna.

11 “Iau a wakak a tena tai alar anunasipsipla. A saran tar anuka lalaun sur armat sur la. 12-13 A barsan ning di lou i ka,bel a tena tai alar momol anuna sipsipla,pa a sipsipla bel anunai. Ning ir oroi pas tangalngaliah na pap ir hanot, ir liu ka kusuna sipsipla, anasa i titol ka sur a mani, pa beli nuknuk sur a sipsipla. Pa a ngalngaliah napap ir harat la pa ir lu sauran la.

14 “Iau a wakak a tena tai alar anunasipsipla. A tasman anuka sipsipla, pa anukasipsipla otleng la tasman iau, 15 arlar lar eTata i tasman iau, pa iau a tasmani, pa asaran tar anuka lalaun sur ar mat sur la.16 Anuk dingla na sipsip otleng, bel la kesting na woroh na sipsip ne. Ar ben pas laotleng, pa lar longor a elngek, sur la rop larkes ka ana takai a woroh, pa takai sot ka irtena tai alar anunla.

17 “E Tata i mang sur iau, anasa iau ota saran tar anuka lalaun, sur lamur ar losulak pasi. 18 Bel tik ir kepsen anuka lalaun,iau ot ar saran tari. Iau ot a warkurai surar saran tari, pa ar los ulak pasi. A titol nening e Tata i sune iau sur ar toli.”

19 A Judala la taptapagal ana warwaralaane Iesu. 20 Galis onla, la atongi mange, “Amot i solongi, pa a nuknukna ka talar. Surasa ning mulo longor pasi?” 21 Dingla natarai la atongi mange, “A ngas a warwarane bel anuna tik ning a mot i kas tar onoi.Mangmangasa, tik ning a mot i kas onoi irapalpalas lar pas a matana kutla?”

A Judala bel la tortorot o e Iesu22 Pa la tol a tnan lotu sur lar nuk pas a

pukakiar ning la sapang a rumai a artabaronoi. La tol a lotu ne saot e Jerusalem anakalang na kotkoto. 23 E Iesu i han amonting na parada ane Solomon ana rumai aartabar. 24 A Juda la tur talilis pasi, pa ladekeni mange, “Nangse ma ur atai momol

Page 129: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 10:25 126 Jon 11:22mila? Ning u a Karisito, ur atai talapormila.” 25 E Iesu i keles la mange, “Ia kaatong tari ta mulo, ika bel mulo tortorot. Atitolla ning a toli ana risana e Tata, la war-wara talapor hok. 26 Ika bel mulo tortorot,anasa mulo bel anuka sipsipla. 27 Anuk asipsipla la longor a elngek, pa tasman la,pa la sira mur iau. 28A saran a lalaun tikintanla, pa bel lar hirua. Pa bel tik ir rasenla kusun a kuk. 29 E Tata ning i saran tar latak, i leklek tana ututnala rop, pa bel tik irrasen la kusun a kuna. 30 Miau ma e Tata,miau takai ka.”

31 A Juda la los ulak pas a hatatla sur larwolot e Iesu. 32E Iesu i atai la mange, “Ia kaasangan tar a galis a ututnala na kulkulannamatamulo, ning eTata i saran tari tak surar toli. Esi na utna ana ututnala ne ningmulo mang sur mulor wolot iau onoi?”33 La kelesi mange, “Mila mang sur milarwolot u, bel ana ta utna na kulkulan ning utoli, anasa u anatarna pas e God! U a barsanka u, pa u atongi mang u e God.” 34 E Iesu iatai la mange, “Mulo tasmani ot mang dika tumus tari ana numulo na Warkurailamang e God i atongi mang ‘Mulo a godla’.Buk Song 82:635 I atong lamang la a godla, la ning di sarantar a warwarala ane God tanla. Bel tik irkepsen lar pas awarwara naBukTabu. 36Paiau, e Tata ot i aslang pas iau, pa i sune iauute na rakrakan hanua. Pa sur asa muloarup iau mang a warwara laulau o e God,ning a atongimang iau a Nat e God? 37Ningbel a tol a titolla ane Tata, io, gong mulotortorot hok. 38 A tol ot anuna titolla. Ikaning bel mulo tortorot ana nuk a warwara,mulor tortorot hok anasa ana titolla ning atoli, sur mulor tasmani mang e Tata kanehok, pa iau kaning ono.”

39 Lamur la mang ulak sur lar tong akesi,ika i han ka kusun la.

40 E Iesu i kotop ulak a malum Jodan sura pukna ning e Jon i sira baptais nigo ono,pa i kes tingia. 41 A galis a tarai la hantetek e Iesu pa la atongi mange, “E Jon beli tol al akinalang, ika a warwarala rop ningi atongi ana barsan ne, i momol ot.” 42 Pa agalis a taraila tingia la tortorot o e Iesu.

11E Lasarus i mat

1-2 Ning a barsan mitimo e Betani, arisana e Lasarus, i kurah. Latas ma eMaria pa e Mata. E Maria ning i pek tar amalumna tomtobo ana naur a hana Leklek,pa i sasengsenge diau ana hihna. 3 Ditashane dia sarai warwara sur e Iesu mange,“Leklek, a halim ning u katnani i kurah.”

4 Ning e Iesu i longori, i atongi mange,“Lasarus bel ir mat ana tinsaman ne. Ikurah ka sur dir oroi amatatar ane God, sura Nat e God ir kibas a matatar onoi.”

5 E Iesu i maris e Mata pa tasna hanee Maria pa tasindiau e Lasarus. 6 Ning kalongor tari mang e Lasarus i kurah, i kesulak pas naur a pukakiar ana hanua ning ikes ia. 7Lamur e Iesu i atai a kakak a asaerlamange, “Dalar ulak utumo na papar Judia.”8 Pa la atai i mange, “Tena Asaer, natingka a Juda la mang sur lar wolot amat u, pane u mang sur ur ulak utumo?” 9 E Iesu ikeles lamange, “Ning a pukakiar i arlar ananing a bonot pa pisir naur a matana kamis,gepi? Ning tik ir taltal ana kamis bel ir buha hana, anasa i tai ana talapor ana rakrakanhanua. 10 Ika ning tik ir taltal anamorom irloloko, anasa bel ta talapor.”

11 Lamur i atongi otleng mange, “Ahalindala e Lasarus ka borbor duman, paar han sur ar amata pasi.” 12 A kakaka asaer la kelesi mange, “Leklek, ning iborbor duman ka, ir langolango ulak ka.”13 E Iesu i warwara ana minat e Lasarus, ikaa kakak a asaer la nuki mang e Lasarus iborbor duman ka. 14Pa e Iesu i atai talaporla mange, “E Lasarus ka mat. 15 Pa iau, agas ning bel a kes tumo, surmulor tortorot.Pa dalar han teteki.” 16 E Tomas, ning diatongi otlengmang a Kasang, i atai a kakaka asaerla mange, “Dalar han taum sur dalaotleng dalar mat taum onoi.”

E Iesu a lalaun ulak, pa a lalaun momol17 Ning e Iesu i hanot, i longori mang di

ka akas tar a minat e Lasarus ana kulam aminat, ka diat a pukakiar alari. 18 E Betani imilau ka e Jerusalem, i arlar ka ana natolakilomita, 19 pa galis a Juda la hanot tetek eMata pa eMaria sur lar kes amahat diau anatasindiau ning i mat.

20 Ning e Mata i longori mang e Iesukaningma ot, i purum sur ir han barati, ikae Maria i kes ka ting narumai. 21 E Mata iatai e Iesu mange, “Leklek, ngandek ningur kes ot te, a tasiklik bel ir mat. 22 Ika a

Page 130: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 11:23 127 Jon 11:55tasmani mang, ning ur nunung e God surta utna onone, ir sarani ka tam.” 23 E Iesui atai i mange, “A tasimlik ir laun ulak ka.”24 E Mata i kelesi mange, “A tasmani mangir laun ulak ana ararop a pukakiar.” 25 EIesu i atai i mange, “Iau a lalaun ulak kusuna minat, pa iau a lalaun momol. Esining itortorot hok, ning ir mat, ir laun ulak, 26paesining i laun pa i tortorot hok, bel ir mat.U tortorot ot ana warwara ne?” 27 E Mata ikelesi mange, “Leklek, i momol. A tortorotmang u a Karisito, a Nat e God, ning i suneu ute na rakrakan hanua.”

28 Lamur ning eMata ka atong tari larne,i ulak pa i kabah kumnan pas e tasna hanee Maria, pa i atai i mange, “A Tena Asaerka hanot pa i deke sur u.” 29Ning e Maria ilongori, i purum kapit pa i han teteki. 30 EIesu belot i hanot ting na hanua, i kaningot ana pukna ning e Mata i pastetek tariia. 31 A Judala ning la kes taum o e Mariating narumai sur lar kes amahati, la oroimang i purum kapit kusun la utumo lapiu,pa la muri. Anasa la nuki mang ir han sur akulam a minat sur ir domos.

32 Ning e Maria i hanot ana pukna ninge Iesu i kes ia, i oroi teteki, i kes anabokona hana salanigo tana, pa i atongimange, “Leklek, ngandek ning ur kes tarot te, a tasiklik bel ir mat.” 33 Ning eIesu i oroi e Maria taum ana Judala ningla han taum ono la domos, a tnan pukamarmaris i hanot ting na inguna pa i balmaris. 34 E Iesu i deken la mange, “Mulosuah a minatna taha?” La kelesi mange,“Leklek, han ute sur ur oroi i.” 35 Pa eIesu i domos. 36 A Juda la atongi mange,“Mulo oroi, i katnan koli!” 37 Ika dinglaonla, la mang, “I apalpalas pas a matanakutla, pa i mangasa ning bel i alangolangopas a barsan ne, sur gong i mat?”

E Iesu i alaun pas e Lasarus38 E Iesu i bal maris kol, ning i hanot

ting na kulam a minat. A kulam a minatning di suah alari ana tnan hat. 39 E Iesui atai la mange, “Mulor lakir sen a hat.” Pae Mata, a tas a barsan ning i mat, i kelesimange, “Leklek, kar goh, anasa ka diat apukakiar alari!” 40 E Iesu i atongi mange,“Mangasa, bel a atai nigon tar umang, ningur tortorot, ur oroi a matatar ane God?”

41 Pa la lakir sen a hat. E Iesu i tadaiusaot, pa i atongi mange, “Tata, a atong

wakak tetek u, anasa u ka longor iau. 42 Atasmani mang u sira longor tak, ika a war-wara larne, kamkamna ana taraila ne, surlar tortorot mang u sune iau.”

43Ning ka atong tari larne, i arkabah anatnan elngena mange, “Lasarus, ur purum!”44 E Lasarus i purum, taum ana kaba iriris akaen, pa ning a dia kaen otleng di poroi alartar a patarna ono. E Iesu i atai la mange,“Mulor paksen a kaen na minatla kusunisur ir han.”

La warwara taum sur lar umkol e Iesu(Mt 26:1-5; Mk 14:1-2; Lk 22:1-2)

45 A galis a Judala ning la kes napireMaria, la oroi a utna ning e Iesu i toli, pala tortorot onoi. 46 Ika dingla onla, la hantetek a Parisaiola pa la atai la ana utna ninge Iesu i toli. 47 A leklek a tena artabarlatetek e God pa na Parisaio la kabah tauma tarai a kiwung, pa la deken la mange,“Dalar tol asa? A barsan ning i tol a galis aakinalangla. 48Ning dalar noreni, a tarailarop lar tortorot ono, pa a tarai a harummitimo e Rom lar hanot pa lar regen sena rumai a artabar anundala pa lar kepsenotleng anundala matanitu.”

49 Ning a halinla a risana e Kaiapas, aningnigo na tena artabar tetek e God anarau ning, i atongi mange, “Bel mulo tastas-man. 50 Bel mulo tasmani mang ir wakaktetek mulo ning tik ir mat alar a tarai, surgong a tarai Juda rop dalar hirua.”

51 Bel i atong orosi ka. I warwara napropet larning, anasa i a ningnigo na tenaartabar tetek eGod ana rauning. I warwarao e Iesu mang ir mat sur a tarai Juda. 52 Pabel sur la ka, sur a taraila rop otleng aneGod ning la kes sarara ting na hanhanuamasik, sur ir ben taum pas la sur lar takaika.

53 Ana pukakiar ot ning, a ningnigolaana tarai Juda la turpas a warwara sur alngas sur lar umkol e Iesu. 54 Suri ma ining e Iesu bel ma i taltal namatanla. Ikamturmitingia, sur a hanua Epraimmilaua hanua bel, pa la kes tingia taum ana nunakakak a asaerla.

55 Ning ka milau a lotu na Han Lakaianuna tarai Juda, a galis a tarai tagun ahanhanuala la nigo usaot e Jerusalem, surlar atotoh nigon pas la namatana e Godlanigo tana lotu, i arlar ana toltol ana nunla

Page 131: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 11:56 128 Jon 12:26lotu. 56 La tatatai sur e Iesu. Ning la turtaum tar ting na rumai a artabar, la dekenartalai la mange, “Mulo nuk asa? Ir hanot ute ana lotu, o bel?” 57 A leklek a tenaartabarla pa na Parisaio la ka sarai waratar sur tik ning ka oroi tar e Iesu, ir atataitalapor ono mang i kes taha, sur lar tongakes pasi.

12E Maria i sang e Iesu sur a pukakiar ning ir

mat pa dir akasi ting na kulam a minat(Mt 26:6-13; Mk 14:3-9)

1 Diono na pukakiar kaning ot lanigotana lotu na Han Lakai, e Iesu i hanot saot eBetani, a hanua ane Lasarus, a barsan ninge Iesu i alaun pasi kusun a minat. 2 Pa latol a utna na hangan na kes taum o e Iesutingia. E Mata i susuk anlai, pa e Lasarus ining a halinla ning la kes taum o e Iesu anautna na hangan. 3EMaria i los pas a koto natomtoboh ning di atongi ana nad, amatanai abit kol. Pa i peki ana naur a hana e Iesu,pa i sah diau ana hihna. A tobohna i tatahtingui na rumai.

4Ning ahalin na kakak a asaerla ane Iesu,e Judas Iskariot, ning ir asobor tar e Iesu, iatongi mange, 5 “Sur asa ning bel di siurana koto na tomtoboh ne sur a ngas a arloutagun a takai a rau kidol, sur dir tabar akapan a taraila ono?” 6 Bel i maris a kapana taraila. I atongi larne, anasa i sira taialar anunla mani pa i sira kinau kumnani,anasa i a tena kinkinau. 7 Ning e Iesu ilongor awarwara ane Judas, i kelesimange,“Noren a hane ning, i tol a titol ne hok sura pukakiar ning ar mat pa dir akas iau tingna kulam aminat. 8A kapan a tarai lar launmokos taum o mulo, ika iau bel ar kes tikinnapirimulo.”

La wolwol sur lar umkol e Lasarus9Ning a kunum a tarai tagun a tarai Juda

la longorimang e Iesu kano e Betani, la hanuto. Bel la han sur lar oroi e Iesu ka, la hanotleng sur lar oroi e Lasarus, ning e Iesui alaun pasi kusun a minat. 10 Pa a lekleka tena artabarla la wolwol sur lar umkol eLasarus otleng, 11anasa a galis a Juda la hankusun la pa la tortorot o e Iesu, kamkamnao e Lasarus.

E Iesu i han usaot e Jerusalem lar a king(Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Lk 19:28-40)

12 Ana pukakiar lamur a tnan kunum ataraila ning la hanot sur a lotu na HanLakai, la longori mang e Iesu otleng kaningi han amon usaot e Jerusalem. 13 La los pasa paka baibaila pa la han sur lar barat e Iesu.La kukuk mange,“Hosana! Esaning i hanot ana risan a

Leklek i angis.’ Buk Song 118:25-26A King anuna tarai Israel i angis!”

14 E Iesu i ben pas a dongki, pa i kes saotonoi, larning a Buk Tabu ka atong tari onomange,15 “A tarai Saion, gong mulo matmataut.

Oroi, anumulo a king i hanot,i kes ana nat a dongki.” Sekaraia 9:9

16 A kakak a asaerla ane Iesu bel la tas-mani mang a ututnala ning di ka tumusnigon tari ting na Buk Tabu. Ika ning eIesu ka kes ana nunamatatar, io, la bot nuklalani mang di ka tumus tar a ututnala ne oe Iesu, pa di ka tol tar a ututnala ne onoi.

17 A galis a tarai ning la tur taum o e Iesuning i kabah purum pas e Lasarus kusun akulam a minat pa i alaun pasi, la ning lawarwara talapor onoi. 18 A galis a tarai lahan sur lar barat e Iesu, anasa la ka longortar a warwara ana akinalang ning. 19 AParisaiola la atai artalai la mange, “Mulooroi, bel dalar tolsot pas ta utna ning dalamang sur dalar toli. Anasa a tarai tagun arakrakan hanua rop la ka muri.”

A tarai Grik la mang sur lar oroi e Iesu20Dingla na tarai Grik otleng la hanusaot

e Jerusalem ana lotu na Han Lakai, sur larlotu. 21Pa la han tetek e Pilip, a te Betsaida.E Betsaida a hanua ting na papar Galili. Pala atai i mange, “Lak, mila mang sur milaroroi e Iesu.” 22E Pilip i han pa i atai e Endru,pa dia han sur diar atai e Iesu. 23 Pa e Iesui keles diau mange, “A pukakiar ka hanotning dir mermer a Nat a Barsan. 24A atongmomoli ta mulo, ning a pat a wit bel irpunga tingna kabalapiu pa bel irmat pas, irkes ot larning, takai ka. Ika ning ir mat pas,ir wai pa ir suah galis a patna. 25 Esiningi mang kol sur anuna lalaun, ir hirua, paesining i nget anuna lalaun te na rakrakanhanua, ir suahi sur a lalaun tikin. 26Esiningir titol tetek iau, i wakak ning irmur iau, pai anuka tena titol pa ir kes taumhok ting napukna ning ar kes ia. Esining ir titol tetekiau, e Tata ir aleklek pasi.

Page 132: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 12:27 129 Jon 13:4E Iesu i warwara ana nuna minat

27 “Onone anuka lalaun i mamahat kol.Asa ning ar atongi? Mangmangasa, aratongi larne, ‘Tata, gong u noren tar amamahat ne ir hanot tetek iau’? Bel! Belar nunung larne, a kamkamna ot ne, ning ahanot suri. 28 Tata, ur aleklek a risam!”

Pa a elngen takai misaot na langit iatongi mange, “Ia ka aleklek tari, pa araleklek ulaki.” 29 A kunum a tarai ningla tur tingia la longori. Dingla na tarai laatongimang a pungpugur, pa dingla otlengla atongi mange, “Ning a angelo i warwarateteki.” 30 Ika e Iesu i atongi mange, “Aelngen takai ne bel i warwara sur ir nanganiau, sur ir nangan mulo ot. 31 Onone kataem sur dir warkurai a rakrakan hanua, padir alulu sen e Satan, a ningnigo tagun arakrakan hanua. 32 Ika iau, ning dir rakankas iau usaot mite lapiu, ar dat a tarailarop tetek iau.” * 33 I atongi larne sur iratalapori mang ir mat mangmangasa.

34 Pa kunum a tarai la atai i mange,“Mila longori ana Buk na warkurai mange,e Karisito ir kes tikin. Sur asa u atongimang dir rakan kas a Nat a Barsan usaot?Esining a Nat a Barsan?” 35 E Iesu i ataila mange, “A talapor bel ir kes kol manapirimulo. Mulor taltal ning a talaporkanet, lamur a mormorom ir poroi alarmulo. Esining ir taltal ana mormorom belir tasmani mang ir han utaha. 36 Ninga talapor kanet, mulor tortorot onoi, surmulo na natnat a talapor.” Ning e Iesu kaatong arop tar a warwara ne, i kamtur pa ihan kumna kusun la.

Dingla na tarai Juda bel la tortorot o e Iesu37 E Iesu ka tol tar a galis a akinalang

namatanla, ika bel la tortorot onoi, 38 sura warwara ning a propet Aisaia i warwaratar onoi ir hanot momol. I atongi mange,“Leklek, esining ka tortorot ana warwarala

ning mila atongi?Pa esining di ka asangan tar a rakrakai

anuna Leklek tana?” Ais 53:139-40 Pa ka atong tari otleng manglarne,“E God ka bingakut tar a matanla,

pa ka sanalar tar a nuknukinla,sur gong la tai ana matanla,

pa gong la tasman lalani ananuknukinla,

pa bel lar talingir tetek iau,sur ar alaun la.” Ais 6:10

A kamkamna ine, ning bel la tortorot. 41 EAisaia i atongi larne, anasa ka oroi nigontar a matatar ane Iesu, pa i warwara onoi.

42 Pa galis a ningnigola otleng tagun atarai Juda la tortorot o e Iesu, ika bel lawarwara talapor onoi, sakana a Parisaiolalar kepsen la kusun a rumai lotula. 43 Bella warwara talapor onoi anasa la mang kolsur a tarai lar aleklek la, pa bel la nuk pas awarwara gasgas ane God tetek la.

A warwarala ane Iesu ir warkurai a taraila44 E Iesu i warwara kol mange, “Esining

i tortorot hok, bel i tortorot ka hok, itortorot otleng o esaning i sune iau ute.45 Pa esining i oroi iau, ka oroi tar esaningi sune iau ute. 46 A hanot ute na rakrakanhanua lar a talapor, sur esining i tortorothok, bel ir kes ana mormorom. 47Ning tiki longor anuk na warwarala pa bel i muri,iau, bel ar warkurai i. Anasa bel a hanotsur ar warkurai a rakrakan hanua, a hanotsur ar alauni. 48 Esining bel i mang sur iaupa bel i kibas anuk na warwarala, anuk nawarwarala ot ning larwarkurai i ana araropa pukakiar. 49Anasa a warwarala ning ia kaatong tari bel anuki, e Tata ot i sune iau onoute sur ar atongi pa ar atongmangmangasai. 50 A tasmani mang anuna warkuraila irsaran a lalaun tikin. A warwarala a atongi,e Tata i sune iau ono sur ar atongi.”

13E Iesu i gos a hana kakak a asaerla anunai

1 Ning ka milau a lotu na Han Lakai, eIesu ka tasmani mang ka milau sur ir hankusun a rakrakan hanua, pa ir han tetek eTamana. I maris kol anuna taraila ning lakes te na rakrakan hanua, pa ine i asangananuna tnan marmaris tetek la, a marmarisning bel ta araropna.

2 Ana morom, e Iesu taum ana nuna nakakak a asaer la hangan taum. Lanigo surlar hangan, e Satan i anuknuk tar e JudasIskariot, a nat e Saimon, sur ir asobor eIesu. 3 E Iesu i tasmani mang e Tamana kasaran arop tar a ututnala rop nakuna, pa itasmani mang i hanot ot tagun e God, pair ulak tetek e God. 4 Pa i kamtur kusun autna na hangan, i kepsen anuna kaen ningi polpol alar anuna mermer onoi, i los pas

* 12:32: E Iesu i warwara larlar ana nuna minat saot na rakai kutus.

Page 133: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 13:5 130 Jon 13:36a taol pa i dot potor pasi onoi. 5 I pek pas amalum ana besen, pa i gos a hana kakak aasaerla anunai, pa i sasengsenge la ana taolning i dot potor pasi onoi.

6 I han tetek e Saimon Pita, pa e Pita idekenimange, “Leklek, ur gos naur a hak?”7 E Iesu i kelesi mange, “A utna ne a toli belu tasmani, ika lamur ur tasmani.” 8 E Pitai atongi mange, “Gong! Gong u gos naura hak.” E Iesu i kelesi mange, “Ning belar gos naur a ham, u bel tagun iau.” 9 ESaimon Pita i kelesi mange, “Leklek, ningur gos naur a hak, i wakak ning ur gos naura kuk pa a pukuluk otleng!” 10 E Iesu ikelesi mange, “Esining ka munmun pas, apalaona rop ka toh, dir gos tar kama naur ahana. Mulo,mulo ka toh, ika belmulo rop.”11 E Iesu i atongi larne, “bel mulo rop mulotoh,” anasa ka tasman esaning ir asobori.

12 Ning ka gos tar na hanla, i suah ulakpas anuna kaen ning i kepsen tari, i kespa i deken la mange, “Mulo tasman ot autna ne a toli o mulo? 13 Mulo atong iaumang ‘Tena Asaer’ pa ‘a Leklek’. I tostosot anumulo na atatong, a risak ot ning.14 Iau anumulo a Leklek pa Tena Asaer, kagos tar a hamulo, i wakak sur mulo otlengmulor gos artalai a hamulola. 15 Ia ka toltar a toltol ne tetek mulo, i wakak sur mulootleng mulor toli larne. 16A atong momolita mulo, a tena titol oros bel i leklek tananuna ningnigo. Pa esining di sira sune ibel i leklek ta esaning i arsune. 17Mulo katasman a ututnala ne, ning mulor toli, dirangis mulo.

18 “Bel a warwara o mulo rop, a tasmanla ot ning ia ka aslang pas la. Ika dir tolsotpas ot asaning di ka tumus tari ting na BukTabu mange, ‘A barsan ning mia hangantaum, ir talingir ulak sur iau, pa ir pasgorgoron iau.’ Buk Song 41:919 A atai nigon tar mulo ana utna ne ningir hanot. Pa ning ir hanot, mulor tortorotmang iau a Mesaia. 20 A atong momoli tamulo, ning tik ir malmaling pas esining asune i, i malmaling pas iau. Ning tik irmalmaling pas iau, i malmaling pas esiningi sune iau ute.”

E Iesu i warwara o esaning ir asobori(Mt 26:20-25; Mk 14:17-21; Lk 22:21-23)

21Ning e Iesu ka atong tari larne, i kilanga tnan mamahat ana inguna, pa i warwara

talapor mange, “A atong momoli ta mulo,ning a halimulo ir asobor iau.” 22A kakak aasaer la ngoson artalai la, ika bel la tasmanimang esi na halinla ning i atong a warwarane onoi. 23 Ning a kaklik asasaer, ning eIesu i katnani, i kes milau i. 24 E SaimonPita i apit kilang pas a kaklik asasaer ningpa i atai i mange, “Ur deken e Iesu mangesi na halindala ning i warwara onoi.” 25Akaklik asasaer ning, i tan o e Iesu pa idekeni mange, “Leklek, esining u warwaraonoi?” 26 E Iesu i kelesi mange, “Esiningar amurung pas a dia bret ana besen pa arsarani tana, i ot ning.” Pa i amurung pasa dia bret, pa i sarani ta e Judas Iskariot, anat e Saimon. 27Ning e Judas i kibas pas abret, e Satan i kas kakat ono. E Iesu i atai eJudas mange, “Asa ning u mang sur ur toli,ur tol kapiti.” 28 Ika bel tik ta halinla ning lakes ana utna na hangan i tasman lalan asakamkamna ning e Iesu i atongi larne tana.29 E Judas i sira tai alar anunla mani. Padingla na kakak a asaer la nuki mang e Iesui atai i sur ir lou al utna ning la kapan suriana tnan lotu. Dingla otleng la nuki mange Iesu i atai i sur ir tabar a kapan a taraila.

30 Ning e Judas i los pas a dia bret, ipurum kakat. Ka morom.

A tona warkurai31 Ning e Judas ka han, e Iesu i atai la

mange, “Onone dir mermer a Nat a Barsan,pa e God otleng ir kibas a matatar onoi.32 Ning e God ir kibas a matatar onoi, eGod otleng ir saran a matatar tetek a Nata Barsan. Ono otne e God ir sarani tana.

33 “A natnatukla, bel ma ar kes kol napir-imulo. Mulor tai sur iau. A warwara iaka atai tar a tarai Juda, ne ar atai mulootleng mange, ‘A hanua ning ar han suri,bel mulor han lar pas tingia.’ 34 A sarana tona warkurai tetek mulo mange, mulormang artalai sur mulo. Mulor mang artalaisur mulo larning a mang sur mulo. 35Ningmulo mang artalai sur mulo, a taraila roplar tasmani mang mulo anuk na kakak aasaerla.”

E Iesu i warwara nigo o e Pita ning ir puainseni

(Mt 26:31-35; Mk 14:27-31; Lk 22:31-34)36 E Saimon Pita i dekenimange, “Leklek,

ur han utaha?” E Iesu i kelesi mange, “Ahanua ning ar han utingia, onone bel ur

Page 134: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 13:37 131 Jon 14:29han lar pas tingia, ika lamur ur mur iau.”37 E Pita i dekeni mange, “Leklek, sur asaning bel ar mur u onone? A sang surar saran anuka lalaun sur u.” 38 E Iesu ikelesi mange, “Mangmangasa, momol otning ur saran anuma lalaun sur iau? Aatong momoli tam, ning a kok belot irkurkurirakuk, ur puai munatol mang bel utasman iau.”

14E Iesu i a ngas

1 E Iesu i atai la mange, “Gong mulonuknuk kol. Mulor tortorot o e God, pamulor tortorot otleng hok. 2Ting na rumaiane Tata, a galis a rum. Ning bel, ar ataimulo otleng ono. Ar han sur ar sang tara pukna sur mulo. 3 Ning ia ka sang tar apukna surmulo, ar ulak, pa ar ben pasmulotetek iau, sur mulo otleng mulor kes tingna hanua ning ar kes ia. 4Mulo tasman ot angas sur a hanua ning ar han suri.”

5 E Tomas i atai i mange, “Leklek, belmila tasman a hanua ning ur han suri, pamilar tasman mangmangasa a ngas suri?”6 E Iesu i kelesi mange, “Iau a ngas, paiau a momolna, pa iau a lalaun. Bel tik irhan tetek e Tata ana ta ngas masik, hokka. 7Ning mulo tasman momol iau, mulortasman e Tata otleng. Pa onone mulo katasmani, pa mulo ka oroi.” 8 E Pilip i ataii mange, “Leklek, ur asangan tar e Tamamtetek mila, i ka i ning mila mang suri.” 9 EIesu i kelesi mange, “Pilip, ia ka kes koltaum o mulo, pa belot u tasman iau? Esin-ing ka oroi iau, ka oroi tar e Tata. Sur asau atongi mang ar asangan tar e Tata tetekmulo? 10Bel u tortorotmang iau kaning o eTata, pa e Tata kane hok? Awarwarala ninga atongi ta mulo, bel anuki. E Tata ningkane hok i tol anuna titol. 11Mulor tortorothok ning a atongi mang iau kaning e Tata,pa e Tata kane hok. Ning bel mulo tortorotana nuk a warwara, mulor tortorot ka hokkamkamna ana ututnala ning a toli.

12 “A atong momoli ta mulo, esining itortorot hok, ir tol a ututnala larning a siratoli, pa ir tol a tatatnan utna tana ututnalaning ka tol tari, anasa ar han tetek e Tata.13 Pa ututnala rop ning mulo nunungi anarisak, ar tolsot pasi, sur eNatnalik ir saran a

matatar o e Tamana. 14Ning mulo nunungsur ta utna ana risak, ar tolsot pasi.

E Iesu i atongi mang ir sune purum a Tal-ngan Tabu

15 “Ning mulo mang sur iau, mulor muranuk nawarkuraila. 16Pa ar nunung e Tata,pa ir sune ning a Tena Arnangai otlengtetek mulo, sur ir kes tikin taum o mulo,17 a Talngan Tabu na momolna. A tarailatagun a rakrakan hanua bel la mang suri,anasa bel la oroi lalani pa bel la tasmani.Ika mulo, mulo tasman a Tena Arnangaianasa i kes taum o mulo pa ir kes o mulo.18 Ning ar han kusun mulo, bel mulor kesna biasui, ar ulak ka tetek mulo.

19 “Bel ma i bongnani, sur a taraila mitena rakrakan hanua bel lar oroi iau. Ikamulo, mulor oroi iau. Mulor laun anasaa laun. 20 Ana pukakiar ning ar laun ulakkusun a minat, mulor tasmani mang iaukaning o e Tata, pa mulo otleng kane hok,pa iau kaning omulo. 21Esining i tong akesanuk na warkuraila pa i muri, i ning i mangsur iau. Pa e Tata irmang suri, pa iau otlengar mang suri, pa ar asangan iau tana.”

22 E Judas (bel e Judas Iskariot) i dekene Iesu mange, “Leklek, sur asa ning urasangan tar u ta mila ka, pa bel tana tarailaana rakrakan hanua?” 23 E Iesu i kelesimange, “Ning tik ir mang sur iau, ir longorana nuk na asasaer. Pa e Tata ir mangsuri, pa miar han teteki, pa miar kes taumonoi. 24 Ika esining bel i mang sur iau, belir longor ana nuk na asasaer. A warwaralaning mulo longori bel anuki, anun e Tata,ning i sune iau.

25 “A atong a warwarala ne ta mulo ningkanet a kes napirimulo. 26ATenaArnangai,a Talngan Tabu, ning e Tata ir sune i anarisak, ir asaer mulo ana ututnala rop, pair anuknuk mulo ana warwarala ning iaka atai tar mulo ono. 27 A saran a balmolmol tetekmulo, anuka balmolmol ninga tabar mulo ono. Bel a tabar mulo larninga rakrakan hanua i artabar. Gong mulonuknuk kol, pa gong mulo matmataut.

28 “Mulo ka longor tar asaning ia kaatong tari mang, ‘Ar han pas pa ar ulaktetek mulo.’ Ning mulo mang sur iau,mulor gas mang ar han tetek e Tata, anasai leklek tak. 29 Ia ka atai nigon tar mulo anaututnala ning lamur ir hanot, pa ning kahanot, mulor tortorot.

Page 135: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 14:30 132 Jon 16:230 “Bel ma ar awara kol mulo, anasa

e Satan, a ningnigo ana rakrakan hanua,milau ir hanot. Belal rakrakaina sur ir tol tautnahok, 31 ika ar tolsot aroppas a ututnalaning e Tata i sune iau sur ar toli, sur arakrakan hanua ir tasmani mang a mangsur e Tata.

“Mulor tur pa dalar han.”15

E Iesu ot a rakai a wain1 E Iesu i atongi mange, “Iau a rakai a

wain momol, pa e Tata a tena tai alar. 2 Iting arop sen a rakrakanala hok ning bel lawai, pa i buri sen la rop ning la wai, sur larwai kol. 3Mulo ka toh kamna ana warwaraning ia ka atong tari tamulo. 4Mulor pataphok, pa iau ar patap o mulo. Bel mulor waining bel mulo patap hok, arlar ana rak awain, bel ir wai oros ka ning bel i patap anarakaina.

5 “Iau ot a rakai a wain, pa mulo arakrakanala. Esining i patap hok, pa apatap onoi, ir wai kol. Ika ning mulo launmasik kusun iau, bel mulor tolsot pas tautna. 6 Ning tik bel i patap hok, i arlarana raka rakai ning di minggen seni pa irmarang. Dir suah taum la, pa dir minggeniting na iah, sur lar sot rop. 7 Ning mulopatap hok, pa anuka warwara ir laun omulo, mulor nunung sur ta utna mulomang suri, pa dir sarani ot ta mulo.

8 “E Tata ir kibas a matatar ning mulowai kol, pa a waimulo ir asangani mangmulo anuk na kakak a asaerla. 9 E Tata imang sur iau, larning iau otleng a mangsur mulo. Mulor laun ana nuk a marmaris.10Ningmulo longor ana nuk nawarkuraila,mulor laun ana nuk a marmaris, larning alongor ana warkuraila ane Tata, pa a launana nuna marmaris.

11 “A atong a warwarala ne ta mulo, suranuka gasgas ir kes o mulo, pa anumulo agasgas ir bukus momol. 12Anuk a warkuraitetek mulo ne: Mulor mang artalai surmulo, larning a mang sur mulo. 13Ning tiki saran anuna lalaun sur irmat ana halalna,anuna marmaris i itna kol. Belal marmarisanuna tik i arlar ono. 14 Mulo na halalikning mulo longor ana nuk na warkuraila.15 Bel a atong ulak mulo mang a tena titolorosla, anasa a tena titol oros bel i tasman autna ning anuna ningnigo i toli. Ika a atongmulo na halalikla, anasa ia ka atong arop

tar a warwarala ta mulo ning a longori tae Tata. 16 Bel mulo aslang pas iau, iau ot aaslang pas mulo. Pa a saran a titol ta mulosur mulor han pa mulor wai, pa a waimuloir kes tikin. Pa e Tata ir tabar mulo anaututnala rop mulo nunung suri ana risak.17Anuk a warkurai ne: Mulor mang artalaisur mulo.

A taraila tagun a rakrakan hanua lar ngetmulo

18 “Ning a taraila tagun a rakrakanhanualar ngetmulo, mulor nuk pasi mang la ngetnigon iau. 19 Ning mulo tagun a rakrakanhanua, a rakrakan hanua ir mang sur mulolarning mulo anunai. Ika mulo bel taguna rakrakan hanua, ia ka aslang pas mulokusuni. A kamkamna ne, ning i nget mulo.20 Mulor nuk pas a warwara ning ia kaatong tari ta mulo mange, ‘A tena titol orosbel i leklek tana nuna ningnigo.’ Ning laalaulau iau, lar alaulau mulo otleng. Ningla longor ana nuk na warwara, lar longorotleng ana numulo na warwara. 21 Laralaulau mulo anasa mulo anuki, anasa bella tasman esaning i sune iau ute.

22 “Ngandek ning bel ar hanot pa belar warwara tanla, io, bel dir arup la ananunla na toltol laulaula, pa lar langolango.Ika onone, belal warwara anunla sur laralar la onoi kusun anunla na toltol laulau.23 Esining i nget iau, i nget e Tata otleng.24 Ia ka tol tar a titolla ning bel tik i tolsottari. Ngandek ning bel ar tol tar al titoltanla, bel dir arup la ana nunla na toltollaulaula pa lar langolango. Pa ine, la kaoroi tar a titolla a toli, ika la nget mia ropma e Tata. 25 Di toli larne, sur dir tolsotpas a warwara di ka tumus tari ana Bukna warkurai mange, ‘La nget iau, pa bel takamkamna.’ Buk Song 35:19

26 “Ar sune a Tena Arnangai tetek mulomisaot ma e Tata, i a Talngan Tabu na mo-molna. Ning ir hanot ir warwara talaporhok. 27 Pa mulo otleng mulor warwaratalapor hok, anasa mulo kes taum hok ananuk a kamkama titol tuk onone.

161 “A atong a warwarala ne ta mulo sur

gong a tortorot anumulo ir punga. 2 Larsairas mulo kusun a rumai lotula. Momol,a taem ir hanot lamur, ning a tarai ninglar umkol mulo, lar nuki mang la tol a titol

Page 136: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 16:3 133 Jon 16:32

ane God. 3 A tarai lar tol a ututnala netetek mulo, anasa bel la tasman miau ma eTata. 4 A atai tar mulo ana warwarala ne,sur ning a taem ir hanot, mulor tasmanimang ia ka atumarang nigon tarmulo. Anakamkama nuka titol, bel a atai tarmulo anawarwarala ne, anasa kanet a kes taum omulo.

A titol anuna Talngan Tabu5 “Onone, ar han tetek esaning i sune

iau ute. Ika bel tik ta halimulo i deken iaumang, ‘Ur han utaha?’ 6 Mulo bal mariskol anasa a atai mulo ana warwarala ne.7 A atong momoli ta mulo mang, ir wakaktetek mulo ning ar han. Ning bel ar han, aTena Arnangai bel ir hanot tetek mulo. Ikaning ar han, ar sune i ute tetek mulo.

8 “Ning ir hanot, ir asangan a taraila tena rakrakan hanua ana toltol laulau, pa anatostosna pa ana warkurai ane God. 9 Irasangan la ana toltol laulau mang bel latortorot hok. 10 Pa ir asangan la otleng anatostosna, anasa ar han tetek e Tata pa belmulor oroi ulak iau.* 11 Pa ir asangan laotleng ana warkurai ane God anasa e Godka warkurai tar a ningnigo ana rakrakanhanua.

12 “A galis a utna ning ar atongi ta mulo,ika onone bel mulor nuk lalani. 13 Ninga Talngan Tabu na momolna ir hanot, iratalapor mulo ana momolna rop. A war-warala ning ir atongi bel anunai, ir atongka a warwarala ning i longori, pa ir ataimulo ana ututnala ning ir hanot lamur.14 Ning ir los pas anuk na warwara pa iratai mulo onoi, ir saran a matatar tetekiau. 15A ututnala rop ning ane Tata, anuki.A kamkamna ne, ning a atongi mang aTalngan Tabu ir los pas anuk na warwarapa ir atai mulo onoi.

A bal maris pa a gasgas16 “Bel ir bongnani, pa bel mulor oroi

iau. Pa bel ir bongnani kale, mulor oroiiau.” 17 Anuna dingla na kakak a asaer ladeken artalai la mange, “Esi na kamkamnaana nuna warwara ne, bel ir bongnani pabel dalar oroi, pa bel ir bongnani kale dalaroroi, pa ning a warwara otleng anunai ne,anasa ir han tetek e Tamana? 18 Esi nakamkamna ana nuna warwara ne ‘bel ir

bongnani’? Bel dala tasman a utna ne iwarwara onoi!”

19 E Iesu i tasmani mang la mang sur lardekeni, pa i atai la, “A atong tari mange,‘Bel ir bongnani ning bel mulor oroi iau,pa bel ir bongnani kale mulor oroi iau.’ Awarwara ne ning mulo deken artalai muloonoi? 20 A atong momoli ta mulo, mulorbal maris pa mulor domos, ika a tarailamite na rakrakan hanua lar gas. Mulor balmaris, ika lamur anumulo a bal maris irkeles sur a gasgas, 21 arlar ana hane ningi milau sur ir agon, i kilang a tnan kankan,ika, ning ka agon sen tar a kaklik, ir dumansen a kankan pa ir gas, anasa ka agon tara kaklik ute na rakrakan hanua. 22 Mangotleng larning tetek mulo, onone mulo balmaris, ika ar oroi ulak mulo, pa mulor gas.A gasgas ne, bel tik ir kepseni kusun mulo.

23 “Ana pukakiar ning, bel mulor dekenulak iau ana ta utna. A atong momoli tamulo, e Tata ir tabar mulo ana ututnalaning mulo nunung suri ana risak. 24 Tukonone, bel mulo nunung sur ta utna anarisak. Mulor nunung pa dir tabar mulo, suranumulo a gasgas ir bukus momol.

E Iesu i tolsot pas a rakrakai ana rakrakanhanua

25 “A atong a warwarala ne ta mulo anawarwara larlar, ika a taem ir hanot ning belar warwara ulak tetek mulo ana warwaralarlar, ar atai talapor mulo o e Tata. 26Anapukakiar ning, mulor nunung ana risak.Bel a atongi mang iau ar nunung e Tatasur ir nangan mulo, 27 anasa e Tata ot imang sur mulo. I mang sur mulo anasamulo mang sur iau, pa mulo tortorot manga hanot miting ta e God. 28 Ia ka han pasmiting ta e Tata, pa a han ute na rakrakanhanua. Pa ne, ar han ma kusun a rakrakanhanua, ar ulak tetek e Tata.”

29 Anuna kakak a asaer la atai i mange,“Onone bel u warwara ana warwara larlar,u bot warwara talapor. 30 Onone mila katasmanimang u tasman a ututnala rop. Belu kapan sur tik ir deken u anal deke, anasau ka tasman arop tar a nuknukimila. Nemila bot tortorot mang u han miting ta eGod.” 31 E Iesu i atai la mange, “Mulo bottortorot? 32 A taem ir hanot, pa ka hanot,

* 16:10: A tarai la atongi mang e Iesu ir mat anasa i tol a toltol ning bel i tostos. Ika e God i akamtur ulaki kusun aminat pa i ben kas pasi teteki. Ine i asangani mang e Iesu i tol ka a tostosna.

Page 137: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 16:33 134 Jon 17:26sur dir asarara mulo kusun iau, pa mulorhan sur anumulo na hanhanuala, pa iaukama ar kes. Ika bel iau ka ar kes, miau otma e Tata.

33 “A atong a warwarala ne ta mulosur mulor laun hok pa bal molmol ir keso mulo. Te ana rakrakan hanua, mulorkilang a mamahat. Ika gong mulo mat-mataut, anasa ia ka tolsot pas a rakrakaiana rakrakan hanua.”

17E Iesu i nunung sur anuna kakak a asaerla

1 Ning e Iesu ka atong arop tar a war-warala ne, i tai usaot na langit, pa i atongimange, “Tata, a taem ka hanot, ur saran amatatar tetek e Natumlik, sur e Natumlikir saran a matatar tetek u. 2 U saran tara warkurai tak sur a taraila rop lar kesnahaik, sur ar saran a lalaun tikin tanla ropning u saran tar la tak. 3 A lalaun tikin imanglarne: A tarai lar tasman u, ning u kae God momol, pa lar tasman otleng e IesuKarisito, ning u sune i ute. 4 Ia ka asangantar a matatarim te na rakrakan hanua, anatitolla ning u sune iau ono pa ia ka tol aroptari. 5 Tata, onone, ning ar kes taum ulakhom, ur saran a matatar tak. A matatarning nating kane hok pa kaning hom, ningbelot di akes a rakrakan hanua.

6 “La ning u ka aslang pas la kusun arakrakan hanua, pa u saran tar la tak, ia kaatalapor tar u tetek la. La anumi pa u sarantar la tak, pa la kamur anumnawarwarala.7Onone la ka tasmani mang a ututnala ropu saran tari tak, i hanot tagun u. 8 Ia ka ataitar la ana warwarala ning u saran tari tak,pa la ka kibasi. Pa la tasman momoli manga hanot tagun u, pa la ka tortorot mang usune iau ute.

9 “A nunung sur la. Bel a nunung sura taraila tagun a rakrakan hanua, ika anunung sur la ning u saran tar la tak, anasala anumi. 10 La ning anuki, anumi, pa laning anumi, anuki. Pa a kibas a matataronla. 11 Onone ar han tetek u, bel ma arkes te na rakrakan hanua, ika la, kanet narakrakan hanua. Tata u ka masik, ur taialar la ana rakrakai a risam, a risam ningu sarani tak. Ur tai alar la sur lar takai ka,larning u pa iau, dau takai ka. 12Ning a kestaumonla, a tai alar la ana rakrakai a risam,ning u saran tari tak, pa bel tik ta halinlai hirua. Takai sot ka ir hirua, esaning ir

han sur a hinirua tikin. Manglarning, awarwara ning di ka tumus tari ting na BukTabu ir hanot momol.

13 “Onone ar han tetek u, ika a atonga warwarala ne ning kanet a kes te narakrakan hanua, sur anuka tnan gasgas irbukus ting na nunla lalaun. 14 Ia ka atongtar anuma warwarala tanla, pa a rakrakanhanua i nget la, anasa bel la mite narakrakan hanua, larning iau otleng, bel iaumite na rakrakan hanua. 15 Bel a nunung usur ur kepsen la kusun a rakrakan hanua.Ika a nunung u sur ur tai alar la kusun aTena Laulau. 16 Bel la mite na rakrakanhanua, larning iau otleng, bel iau mite narakrakan hanua. 17 Anum a warwara imomol. Ur atotoh la ana num a momolnasur la anumi. 18A sune la uting na rakrakanhanua larning u sune iau otleng ute narakrakan hanua. 19A saran tar iau tam, surla otleng anuma tarai momol, ana num amomolna.

20 “Bel a nunung ka sur la. A nunungotleng sur la ning lamur lar tortorot hok,anasa ana warwara talapor anuna tena tor-torotla. 21Tata, a nunungmang la rop ningla tortorot hok, lar takai ka, larning u kanehok pa iau kaning hom. I wakak sur la kaneon dau, sur a taraila te na rakrakan hanualar tortorot mang u sune iau. 22 A sarantar a matatar tanla, a matatar ning u sarantari tak, sur lar takai ka, larning dau takaika. 23 Iau kaning onla, pa u kane hok, surlar takai kama, sur a taraila te na rakrakanhanua lar tasmani mang u sune iau ute, pau mang sur la larning u mang sur iau.

24 “Tata, la ning u ka saran tar la tak, amang sur lar kes taum hok ting na hanuaning ar kes ia, sur lar oroi anuka matatar,ning u saran tari tak, anasa u mang suriau nating ot ning belot di akes a rakrakanhanua. 25 Tata, u tostos, a taraila te narakrakan hanua bel la tasman u, ika iau,a tasman u, pa anuk na tarai a asasaer latasmani mang u sune iau ute. 26 Ia kaatalapor tar u tetek la, pa bel ar manahana warwara tetek la, sur lar tasman u, pamarmaris ning u mang sur iau onoi, ir kesonla pa iau otleng kaning onla.”

18E Judas i ben a tarai a harum tetek e Iesu(Mt 26:47-56; Mk 14:43-50; Lk 22:47-53)

Page 138: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 18:1 135 Jon 18:261 Ning e Iesu ka nunung pas, i ben pas

anuna kakak a asaerla, pa la lakai a natar amalum Kidron. Ting na ning a ris a malum,a barim na rakai oliw kaning ia, pa la hankas tingia. 2 E Judas, ning ir tuam tar eIesu, i tasman a pukna ning, anasa a galisa pukakiar e Iesu taum ana nuna kakak aasaer la sira han taum tingia. 3 Pa e Judas inigon pas a tena harumla anuna tarai Rom,taum ana tena tai alarla tagun a rumai aartabar. A leklek a tena artabarla pa aParisaiola la sune la. La los a ututnala naharum, a lamla pa a ututnala ning i sot surlar sulu talapor la ono. Pa la hanot ting nabarim.

4 Ika e Iesu ka tasman a ututnala rop ningir hanot teteki, pa i han tetek la, pa i dekenla mange, “Esining mulo tai suri?” 5 Lakelesi mange, “E Iesu a te Nasaret.” E Iesu iatongi mange, “Iau ka ne.” Pa e Judas, ningir tuam e Iesu, kaning ot i tur taum onla.6Ning e Iesu i atai la mange, “Iau ka ne,” lasuai utumo lamur, pa la punga ting lapiu.7 E Iesu i deken ulak la mange, “Esiningmulo tai suri?” La kelesi mange, “E Iesu ate Nasaret.” 8E Iesu i keles la mange, “Ia kaatai tar mulo mang, iau ka ne. Ning mulotai ot sur iau, io, mulor noren sen a kakaka asaerla ne lar han.” 9 E Iesu i atongi larnesur dir tolsot pas a warwara ning ka atongtari mange, “Tata, la rop ning u saran tar latak, bel tik ta halinla i hirua.”

10 E Saimon Pita i los ot anuna liwan naharum. I lasur pasi pa i umsem ana sot atalngana e Malkus, ning a tena titol orosanuna ningnigo na tena artabar tetek eGod. 11E Iesu i atai e Pitamange, “Akas ulakanuma liwan ting na ngasna. Mangasa, belar gang ana kap a mamahat ning e Tata isaran tari tak?”

La ben e Iesu tetek e Anas12 A tena harumla mitimo e Rom taum

ana nunla ningnigo, pa a tena tai alarlatagun a rumai a artabar anuna tarai Juda,la tong akes pas e Iesu, pa la dot akes naura kuna. 13 Pa la ben nigoni tetek e Anas,ning dia anmuna ma e Kaiapas, a ningnigona tena artabar tetek e God ana rau ning.*14 E Kaiapas, i ning i atai a Judala mang iwakak sur tik ir mat alar a taraila rop.

A ningnigo na puai ane Pita(Mt 26:69-70; Mk 14:66-68; Lk 22:55-57)

15 E Saimon Pita pa ning a kaklik asasaerotleng dia han namur e Iesu. Pa a ningnigona tena artabar i tasman a kaklik asasaer,ning dia han taum ma e Pita. A kaklikasasaer ning i han taum o e Iesu uting uiana pukna anuna ningnigo ning. 16 Ika ePita i harnanai tumolapiu ana taman. Paa kaklik asasaer ning a ningnigo i tasmani,i ulak, pa i warwara tetek a basbas ning i taialar a taman, sur ir sapang pas e Pita. 17 Abasbas ning i deken e Pitamange, “U otlengtagun a kakak a asaerla anuna barsan ne,gepi?” E Pita i kelesi mange, “Iau bel.”

18 A morom ning i kotkoto kol. Pa a tenatitol orosla taum ana tena tai alarla taguna rumai a artabar, la sur taum a barangla,la tur talilis pasi pa la marmarim. E Pitaotleng i tur taum onla pa i marmarim.

E Iesu i tur namatana e Anas(Mt 26:59-66; Mk 14:55-64; Lk 22:66-71)

19 E Anas, a ningnigo na tena artabartetek e God i deken e Iesu ana nuna kakaka asaerla, pa ana asasaerla ning i asaer ataraila onoi. 20 E Iesu i kelesi mange, “Ia kawarwara talapor namatana taraila rop, paa sira asaer la ting na rumai lotula pa tingna rumai a artabar ning a tarai Juda la sirahan taum tingia. Bel a atong kumnan tarta utna. 21 Gong u deken iau. Ur deken ataraila ning la sira longor iau. La tasman aututnala ning a atong tari.”

22 Ning e Iesu i atongi larning, takaitagun a tena tai alarla i pasar a patarna,pa i atai i mange, “Sur asa ning u keles awarwara anuna ningnigo na tena artabarlarning?” 23 E Iesu i kelesi mange, “Ningia ka atong tar ta utna i rongo, ur atongtalapori tetek a taraila rop ne. Ika ninga atong a momolna, sur asa u pasar iau?”24 E Anas i sune seni tetek e Kaiapas, ninga ningnigo otleng na tena artabar tetek eGod. Ika bel di paksen naur a kuna.

E Pita i puai ulak sen e Iesu(Mt 26:71-75; Mk 14:69-72; Lk 22:58-62)

25 Ning e Pita kaning ot i marmarim,la dekeni mange, “U otleng tagun anunakakak a asaerla, gepi?” E Pita i puai mange,“Iau bel.” 26 Ning a tena titol oros anuna

* 18:13: E Anas pa e Kaiapas, dia rop di atong diau mang a ningnigo na tena artabar tetek e God.

Page 139: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 18:27 136 Jon 19:11ningnigo na tena artabar, a maina esaninge Pita i umsem a talngana, i atongi mange,“Ngandek u ka, anasa a oroi taum tar muma e Iesu saot ana barim na rakai oliw?”27 E Pita i puai ulak mange, “Belal.” Anamais a kamis ot ning, a kok i kurkurirakuk.

E Iesu i tur namatana e Pailat(Mt 27:1-2, 11-14; Mk 15:1-5; Lk 23:1-5)

28 Ana kobot ning ot, di ben pas e Iesukusun a rumai ane Kaiapas sur a tnan ru-mai ane Pailat, ning a ningnigo anamatan-itu Rom. A Judala bel la mang sur larkas ana nuna rumai, anasa la ka atohtohpas la sur lar hangan ana utna na hanganna Han Lakai. Pa esining ir kas tetek tik,ning bel a te Juda, ir dur namatana e God.29 E Pailat i purum tetek la pa i deken lamange, “Mulo arup a barsan ne onasa?”30 Pa la kelesi mange, “A barsan ne, ningbel ir tol ta rongo, bel milar sarani tamsur ur warkurai i.” 31 E Pailat i atai lamange, “Mulor ben pasi, pa mulo ot mulorwarkurai i ana numulo na warkurai.” Atarai Juda la atai i mange, “Ana warkuraii tabu sur milar umkol tik.” 32 A utna ne ihanot sur dir tolsot pas awarwara ane Iesu,ning ka atong nigon tari ana nuna ngas aminat.

33 Lamur e Pailat i kas ulak, i kabah pase Iesu, pa i dekeni mange, “U a king anunatarai Juda?” 34 E Iesu i kelesi ka ana kabahmange, “Mangasa, u ot u atong iau larning,o la atai u ka hok?” 35 E Pailat i keles e Iesumange, “Bel iau a te Juda. Anum a tarailapa a leklek a tena artabarla tetek e God,la ot ning la saran tar u tetek iau sur arwarkurai u. Asa ning u ka tol tari?” 36E Iesui kelesi mange, “Anuk a matanitu bel mitena rakrakan hanua. Ngandek ning anukamatanitu mite na rakrakan hanua, anukna tena titolla lar harum alar iau kusuna warkurai anuna tarai Juda. Ika anukamatanitu bel mite.”

37 E Pailat i dekeni mange, “I momol ot,u a king?” E Iesu i kelesi mange, “I momolot ning u atongi mang iau a king. Di agoniau, pa a hanot te na rakrakan hanua, sur arwarwara talapor anamomolna. La ropningla mur a momolna, la longor a elngek.”38 Pa e Pailat i dekeni mange, “Asa ning amomolna?”

Di malmaling sur dir sai ahat e Iesu saot narakai kutus

(Mt 27:15-31; Mk 15:6-20; Lk 23:13-25)Ning e Pailat i deken tari larne, i purum

ulak tetek a tarai Juda. I atai la mange, “Bela pastetek anuna ta rongo. 39 Ika, ning atoltol a sira toli tetek mulo, ana raula ropana lotu na Han Lakai, a sira paksen ning abarsan ning i dodot, tetek mulo. Mangasa,mulo mang sur ar paksen a ‘king anunatarai Juda’ tetek mulo?” 40 La kukuk kelesimange, “Gong! Gong e Iesu. Paksen eBarabas!” E Barabas i a tnan tena laulau.

191 E Pailat i arsune sur lar ben masik pas

e Iesu pa lar mirasi ana inau a harum. 2 Atarai a harum la gonoi pas a inau ning asuksukna pa la suah i ana pukulna lar akukuh a king, pa la apipisi ana kubar akaen.* 3La ululak teteki, pa la atai i mange,“U a king anuna tarai Juda!” Pa la paspasara patarna.

4 E Pailat i purum ulak pa i atai la mange,“Mulo oroi, a ben purum tari namatamulo,sur mulor tasmani mang, bel a pastekanuna ta rongo.” 5Ning e Iesu i purum, dika suah tar a suksuk a inau ana pukulna,pa di ka apipis tari ana kubar a kaen. EPailat i atai la mange, “Mulo oroi a barsanne!” 6 Ning a leklek a tena artabarla teteke God, pa a tena tai alarla tagun a rumaia artabar la oroi e Iesu, la kukuk mange,“Sai ahati saot na rakai kutus! Sai ahatisaot na rakai kutus!” E Pailat i atai ulak lamange, “Mulor ben pasi, surmulo otmulorsai ahati saot na rakai kutus. Ika iau, bel apastetek anuna ta rongo.” 7 A tarai Juda lakelesi mange, “Anumila warkurai i mange,dir umkoli, anasa i iaunani mang i a Nat eGod.”

8 Ning e Pailat i longor a warwara ne,i matmataut kol. 9 I kas ulak utisaui, pai deken e Iesu mange, “U mitaha?” Ika eIesu bel i kelesi. 10 E Pailat i atai i mange,“Mangasa, bel u mang sur ur keles iau? Belu tasmani mang a tong akes a warkurai surar alangolango sen u, o ar sai ahat u saotna rakai kutus?” 11 E Iesu i kelesi mange,“U tolsot sur ur warkurai iau, anasa e God isaran tar a rakrakai tam. Ika esining i sarantar iau tetek u sur ur warkurai iau, anuna

* 19:2: A ngas a kukuh ning, pa a kubar a kaen dia arlar ana mermer ana king.

Page 140: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 19:12 137 Jon 19:32toltol laulau i laulau kol ana num a toltollaulau.”

12Ning e Iesu i atong tari larning, e Pailati toho i sur ir alangolango seni. Ika a taraiJuda la kukuk mange, “Ning ur pakseni,bel mur bal taum ma e Sisar! Anasa tikning i iaunani mang i a king, i kutus awarkurai ane Sisar.’† 13 Ning e Pailat ilongor a warwarala ne, i ben purum pas eIesu utumo lapiu. Lamur e Pailat i kes anakeskes nawarkurai ana pukna di atongi anawarwara Hibru mang Gabata, a kamkamnamang di suah alar a kabalapiu ana hatatla.14Ning a mais a kamis tostos, e Pailat i ataia tarai Juda mange, “Mulo oroi, anumulo aking ma ne.” A utna ne i hanot nigo anapukakiar na lotu na Han Lakai. 15 A taraiJuda la kukuk mang, “Sai koli! Sai koli!Sai ahati saot na rakai kutus!” E Pailat ideken lamange, “Mulomang sur ar sai ahatanumulo a king saot na rakai kutus?” Aleklek a tena artabarla tetek e God la kelesimange, “E Sisar sot ka anumila king!” 16Pae Pailat i saran tar e Iesu tetek a tarai aharum, sur lar sai ahati saot na rakai kutus.Pa la ben pas e Iesu.

Di sai ahat e Iesu saot na rakai kutus(Mt 27:32-44; Mk 15:21-32; Lk 23:26-43)

17 E Iesu i pamar pas anuna rakai kutuspa i han sur a pukna di atongi mang, “Lasana Pukulna,” ning ana warwara Hibru diatongi mang Golgota. 18 Tingia, la sai ahatisaot na rakai kutus. La sai ahat tar otlengnaur a barsan taum onoi, ana naur a risna,pa e Iesu i kulam na arpotor in diau.

19 Pa e Pailat i tumus a warwara sur dirsai ahati saot na rakai kutus, mange:E IESU A TE NASARET, A KING ANUNA

TARAI JUDALA.20 A galis a tarai Juda la was a warwarane, anasa a pukna ning di sai ahat e Iesuono, i milau ka e Jerusalem, pa di tumus awarwara ne ana natola ngas a warwara, awarwara Hibru, Latin pa Grik. 21A leklek atena artabarla tetek e God la atai e Pailatmange, “Gong u tumusi mang, ‘a Kinganuna tarai Juda.’ Ur tumusi ka mang, ‘Abarsan ne i iaunani mang i a king anunatarai Juda.’ ” 22 E Pailat i keles la mange, “Awarwara ning ia ka tumus tari, ir mang otlarning.”

23 Ning a tarai a harum la ka sai ahattar e Iesu saot na rakai kutus, la los pasanuna na kaenla ning i polpol alar anunamermer onoi, pa la asauran pasi ana diata tinibo, ning a tena harum, anuna ning atinibo. La los pas otleng anuna kaen ning ipipisi. A kaen ning bel ta sunusuk onoi, akidol a kaen ka. 24A tarai a harum la awaraartalai la mange, “Gong dala siliri, dalarpilai laki, sur esi nahalindala ir losi.” La tolimanglarning sur dir tolsot pas a warwarating na Buk Tabu. I atongi mange,“La asauran anuka kaenla onla,

pa la pilai laki suri.” Buk Song 22:18A ututnala ne, ning a tarai a harum la toli.

25 Tana e Iesu i tur milau a rakai kutusane Iesu, taum o e tasna hane, pa e Mariaotleng a hane anune Kilopas, pa e MariaMagdalen. 26Ning e Iesu i oroi e tana tingia,dia tur taum ana kaklik asasaer ning e Iesui katnani, i atai e tanamange, “Nana, i ninga natumlik.” 27 I atai a kaklik asasaer otlengmange, “I ning etnam.” Turpasi ot anapukakiar ning, a kaklik asasaer ning, i benpas etana e Iesu, sur ir kes ana nuna rumai.

E Iesu i mat(Mt 27:45-56; Mk 15:33-41; Lk 23:44-49)

28 E Iesu i tasmani mang ka tol arop tar atitolla, pa i atongi mange, “Amos.” I atongilarning, sur ir tolsot pas a warwara ning dika tumus tari ting na Buk Tabu. 29 Ning akoto na nginngin a wain kaning ia. La lospas ning a utna i sira dop akes a malum, pala amurungi ting na koto na wain. La suahpasi ana rakai, di atongimang a hisop, pa latuslani usaot sur a pahana e Iesu. 30Ning eIesu ka dop pas a wain, i atongi mang, “Karop.” I lugun purum a pukulna, pa i suahsen a malwasna.

Di so a kabarangragai e Iesu31 A tarai Juda la nunung e Pailat sur

ir malmaling sur dir kuben a handitol,sur ditol ar mat kapit, pa dir los puruma palaonditol kusun natola rakai kutus,anasa a pukakiar ning, a pukakiar nigo tanatnan Pukakiar Sabat, pa bel la mang sura palaonditol ir kulam saot na rakai kutusana Pukakiar Sabat. 32Pa a tarai a harum lahan pa la kuben naur a hana a ningnigo nabarsan, pa lamur ning halindiau kale, ningdi sai ahat diau taum o e Iesu ana natola

† 19:12: E Sisar i a king anuna matanitu Rom, e Pailat i titol ka nahai e Sisar.

Page 141: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 19:33 138 Jon 20:18

rakai kutus. 33 Ika ning la han tetek e Iesu,la oroi mang ka mat, pa bel ma la kubennaur a hana. 34 Ning a tena harum i so akabarangragaina ana turai, a suluk taumana malum i tapek purum kakat kusuni.

35 A kaklik asasaer ning i oroi a ututnalane, i warwara talapor onoi sur mulo otlengmulor tortorot. A warwara talapor ne imomol, pa i ot i tasmani mang i momol.36 Di tol a ututnala ne, sur dir tolsot pas awarwara, ning di ka tumus tari ting na BukTabu mange, “Bel dir kuben ta surna.” BukSong 34:2037 Di tolsot pas otleng a warwara na BukTabu mange, “Lar ngoson esining la sotari.” Sekaraia 12:10

Di aborbor aminat e Iesu tingui na kulam aminat

(Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Lk 23:50-56)38 Lamur, e Josep a te Arimatia i nunung

e Pailat sur a minat e Iesu. I otleng, akaklik asasaer ning i murmur kumnan eIesu, anasa i matatan a Judala. Pa e Pailati malmaling sur ir han pa ir pak purumpas a minat e Iesu. 39 E Nikadimos, ninglanigo i han tetek e Iesu ana ning amorom,i otleng i hanot. I los ning a tomtoboh, ningdi toli ana alo pa mira. A mamahat onoi, iarlar ana natola bonot a kilogrem. 40 Dialos pas a minat e Iesu, dia irisi ana wakaka kaenla taum ana tomtoboh, i arlar anatoltol anuna tarai Juda, ning la sira toli anaminatla.

41 Ning a barim kaning milau a puknaning di sai ahat e Iesu saot na rakai kutusono, pa ning a tona kulam a minat kaningia, ning belot di aborbor ta minat onoi.42 Pa la aborbor e Iesu tingui na kulama minat ning, anasa i milau ka. La tolilarning, anasa a pukakiar ning a tarai Judala sang sur a Pukakiar Sabat.

20A wah a kulam a minat ane Iesu(Mt 28:1-8; Mk 16:1-8; Lk 24:1-12)

1 Ana kobot ning ot ana ningnigo napukakiar ana wik, kaning ot i mormorom,e Maria Magdalen i hanot ting na kulama minat. I oroi mang di ka lakir sen atnan hat kusun a taman a kulam a minat.2 I dun tetek e Saimon Pita pa a kaklikasasaer ning e Iesu i katnani, pa i atai diaumange, “Di ka kepsen pas a Leklek kusun a

kulam a minat, pa bel mila tasmani mangdi aborbori taha.”

3 E Pita pa a kaklik a asaer ning, dia hansur a kulam a minat. 4 Dia rop dia dun, ikaning a halindiau i dun ot nigo ta e Pita utingna kulam a minat. 5 I roh purum, pa i sidokpa i oroi a kaenla kaning ia, ika bel i kas.6Ning e Saimon Pita i hanot murmur tana,i kas uting na kulam a minat, pa i oroi akaenla kama kaning la borbor tar. 7 Ika akaen ning di iris tar a pukul e Iesu ono, beli kes taum on dingla na kaen, di ka in taripa di suah masik tari. 8 Pa a kaklik asasaerning i nigo ot tar uting na kulam a minat,i otleng i kas. I oroi pa i tortorot. 9 Belotdia talapor anawarwara na Buk Tabumange Iesu ir kamtur ulak kusun a minat. 10 Panaur a kaklik asasaer dia ulak sur a hanua.

E Iesu i hanot tetek e Maria Magdalen(Mt 28:9-10; Mk 16:9-11)

11 E Maria Magdalen i tur tumolapiu anakulam a minat pa i domos. Ning kaning oti domos, i roh purum pa i sidok uting nakulam a minat. 12 I oroi pas naur a angelokaning ia, dia mermer ana kokok a kaenla,pa dia kes ting na pukna ning di aborbortar a minat e Iesu ono. Ning i kes ting naululnge, pa ning a halindiau i kes ting nakamkama. 13 Dia dekeni mange, “Wan, udomos sur asa?” I keles diau mange, “Laka los masik pas anuka Leklek, pa bel atasmani mang di aborbori taha.”

14 Ning i gilam, i oroi e Iesu kaning i turtingia, ika bel i oroi lalani mang e Iesu otning. 15 E Iesu i dekeni mange, “Wan, udomos sur asa? U tai sur esi?” E Mariai nuki mang a barsan ning i a tena taialar ana barim, pa i atai i mange, “Lak,ning u los masik pas a minat e Iesu, uratai iau mang u aborbori taha, sur ar hanpa ar los pasi.” 16 E Iesu i kabahi mange,“Maria!” E Maria i gilam teteki pa i kabahiana warwara Hibru mange, “Raboni!” akamkamna mang a Tena Asaer.

17 E Iesu i atai i mange, “Gong u tong apalaok, anasa belot a han kas usaot tetek eTata. Ika ur han tetek na tastasikla, pa uratai la mang, ar han usaot tetek e Tata pae Tamamulo, tetek anuka God pa anumuloa God.” 18 E Maria Magdalen i han pa i ataia kakak a asaerla mange, “Ia ka oroi tar a

Page 142: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 20:19 139 Jon 21:13

Leklek.” Pa i atai la otleng ana warwaralaning e Iesu i atai tari ono.

E Iesu i turot tetek anuna kakak a asaerla(Mt 28:16-20; Mk 16:14-18; Lk 24:36-49)

19 A rahmorom, ana ningnigo napukakiar ana wik, a kakak a asaer la kestaum, pa la tagar alar la tingui narumai,anasa la matatan a Judala. Pa e Iesu i turotna arpotor inla, pa i atai la mange, “Abal molmol tetek mulo.” 20 Ning i atongtari larne, i asangan naur a kuna pa akabarangragaina tanla. A kakak a asaerla,la gas kol ning la oroi a Leklek. 21 E Iesui atong ulaki tanla mange, “A bal molmoltetek mulo. E Tata i sune iau, mang otlenglarning ar sune mulo.” 22 Ning ka atongtar a warwara ne, i wus a wuwu na pahanaonla, pa i atai la mange, “A Talngan Tabune, mulor kibasi ting na lalaun anumuloi.23 Ning mulor nuk duman sen a toltollaulaula anuna tik, e God otleng ir kepsenseni kusuni. Ning bel mulor nuk dumansen a toltol laulau anuna tik, e God otlengbel ir kepsen seni kusuni.”

E Iesu taum o e Tomas24 E Tomas, ning di atongi otleng mang a

Kasang, i ning a halin a bonot pa pisir naura kakak a asaerla, bel i kes taum onla ninge Iesu i turot tetek la. 25 A kakak a asaerla atai i mange, “Mila ka oroi tar a Leklek!”Ika e Tomas i atai la mange, “Ning bel aroroi tar a ngena barbar ana naur a kuna pabel ar subaran tar a pitlai kuk onoi, pa belar subaran a kuk ting na kabarangragaina,bel ar tortorot.”

26 Ning a wik alari, a kakak a asaer lakes taum ulak ting narumai, la taum o eTomas. La tagar alar pas la. Ika e Iesu iturot na arpotor inla, pa i atai la mange, “Abal molmol tetek mulo!” 27 Lamur i atai eTomas mange, “Subaran a pitlai kum ute,pa ur oroi naur a kuk. Atostos a kumute, paur subarani ana kabarangragaik. Pa gongma u urmatana nuknuk, ur tortorot ka.”28 E Tomas i atai i mange, “Nuk a Leklek panuk a God!” 29 E Iesu i atai i mange, “U bottortorot anasa u oroi iau. La ning bel la oroiiau pa la tortorot, la angis.”

A kamkamna ning di tumus a buk ne30 E Iesu i tol a galis a akinalang otleng

namatana anuna kakak a asaerla, ning beldi tumusi ana buk ne. 31 Ika di tumus pas

ka a ututnala ne, surmulor tortorotmang eIesu i a Karisito, a Nat e God. Pa ningmulortortorot onoi, mulor kibas ot a lalaun anarisana.

21E Iesu i turot tetek mais a kakak a asaerla

1 Lamur e Iesu i turot ulak tetek anunakakak a asaerla tumo na hang a puka tasiTiberias. A utna ne i hanot larne: 2 ESaimon Pita pa e Tomas, di atongi otlengmang a Kasang, pa e Natanael a te Kanamiting na papar Galili, pa naur a nat eSebedi, pa ning naur otleng tagun a kakaka asaerla, la kes taum. 3 Pa e Saimon Pita iatai la mange, “Ar han, ar migei uben.” Lakelesi mange, “Dala taum.” La kas anamonpa la han. Ika ana morom ning, bel la datpas ta sis.

4 Ana kobot ning ot, e Iesu i tur tumokorot latasi, ika a kakak a asaerla bel la oroilalani mang e Iesu. 5 Pa e Iesu i deken lamange, “Kakakla, mulo dat pas ot al sis?”La puai mang, “Belal.” 6 E Iesu i atai lamange, “Mulor minggen a uben ana ris asot a kumulo, sur mulor dat pas al sis.” Pala minggeni larning i atai la. Pa la datdatpanan a uben, anasa ka bukus ana sisla. 7Akaklik asasaer ning e Iesu i katnani, i ataie Pita mange, “A Leklek ot numo!” Ninge Saimon Pita i longori mang a Leklek, ipipis ulak pas a kaen ning i paksen tari, pai sirok uting latasi. 8A kakak a asaer la murana mon utumo latasi. Pa la dat purum auben ning i bukus ana sisla, anasa bel la kesbakbak kusun a hang, i arlar ka ona takai amar a param.

9 Ning la sot ana mon, la oroi a barang aiah taum ana sisla kaning onoi, pa la oroiotleng a bretla. 10 E Iesu i atai la mange,“Mulor los al sis ute miting na sisla ningnokane mulo uben pasi.” 11 Pa e Pita i kasana mon, pa i dat purum a uben utumolatasi. I bukus ana tatatnan sis, a wawasonla i arlar ana takai a mar dilima na bonotpa pisir natol. La galis kol, ika a uben bel itaksilir. 12E Iesu i atai la mange, “Mulo hanute pa mulor hangan.” Bel tik tagun anunakakak a asaerla i tolsot sur ir dekeni mang,“U esi?” La ka tasmani mang a Leklek otning. 13 E Iesu i los pas a bret pa i tabar laono, pa lamur i tabar la kale ana sis.

Page 143: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jon 21:14 140 Jon 21:2514 Kamunatol na tuntunurot ne ane Iesu

tetek anuna kakak a asaerla lamur anakamkamtur anunai kusun a minat.

E Iesu i wunan e Pita15 Ning la ka hangan pas, e Iesu i deken

e Saimon Pita mange, “Saimon, nat e Jon, umang kol sur iau tanla ne?” I kelesi mange,“Momol, Leklek, u tasmani mang a mangsur u.” E Iesu i atai i mange, “Ur tabar anukna tona sipsipla.”

16 E Iesu i deken ulaki mange, “Saimon,nat e Jon, u mang kol sur iau?” I kelesimange, “Momol, Leklek, u tasmani mang amang sur u.” E Iesu i atai i mange, “Ur taialar anuk na sipsipla.”

17 Munatol onoi e Iesu i dekeni mange,“Saimon, nat e Jon, u mang sur iau?” EPita i nuklingiri, anasa e Iesu ka dekenimunatol mang, “U mang sur iau?” I atai imange, “Leklek, u tasman a ututnala rop. Utasmani mang a mang sur u.” E Iesu i atai imange, “Ur tabar anuk na sipsipla.

18 “A atong momoli tam, ning u barman,u ot u amermer pas u, pa u han ana puknaning u mang sur ur han ia. Ika ning u kabun, ur atostos naur a kum, pa tik masik otir amermer u, pa ir ben u ana pukna ningbel u mang sur ur han ia.” 19 E Iesu i atongilarne, sur ir aslang a ngas a hinirua ningir kibas e Pita. Ana nuna hinirua ning iraleklek e God. Lamur i atai i mange, “Urmur iau.”

E Pita i deken e Iesu o e Jon20 E Pita i talingir pa i oroi a kaklik

asasaer ning e Iesu i katnani kaning i murdiau. Esaning i tan tar o e Iesu ning lahangan, pa i deken e Iesu mange, “Leklek,esi ma ir tuam tar u?” 21Ning e Pita i oroi,i deken e Iesu mange, “Leklek, mangman-gasa ma a barsan ne?” 22 E Iesu i kelesimange, “Ning a mang sur ir laun tuk ningar ulak, bel a utna anumi. Ika u, ur muriau.” 23Awarwara ne, i kamkamna sur ninga warwara otleng i han sarara tetek la ningla tortorot, mang a kaklik asasaer ne bel irmat. Ika e Iesu bel i atongi mang bel ir mat,i atongi kamange, “Ning amang sur ir launtuk ning ar ulak, bel a utna anumi.”

24A kaklik asasaer kane, i ning i warwaratalapor ana ututnala ne, pa i tumus akesi.Pa dala tasmani mang anuna warwara ta-lapor, i momol kol.

25 E Iesu ka tol tar a galis a ututnalaotleng. Ning dir tumus arop la, a nukimang a rakrakan hanua bel i itna sur dirsuah a bukla rop onoi.

Page 144: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 1:1-3 141 Aposel 1:11

A titolla anunaAposellaA warwara talapor nigo

A buk ne, e Luk i tumusi. I han taumana nuna ningnigo na buk ning i tumusi, aWakak aWarwara o e Iesu Karisito. Ting nabuk Aposel dala oroimang a Talngan Tabu iarakrakai a kakak a asaerla sur lar warawaiana Wakak a Warwara o e Iesu.

A buk ne i warwara ana lotu ane Karisito,ning i turpasi tumo na papar Judia palamur i han sarara uting na pukpuknalarop ting na rakrakan hanua. A ningnigona te Karisitola, la tagun a tarai Juda ka.La nuki mang a lotu ane Karisito anunlaka, pa bel anuna tarai masik otleng. Ikalamur e God i asangani mang a lotu anunataraila rop (Ap 10). A te Karisitola mitingtana tarai Juda la mang sur a te Karisitolaning bel a tarai Juda, la otleng lar murmura warkuraila ana lotu Juda. A kot talilis apalaona kaklik barsan, i ning a warkuraining la mang sur a tarai masik otleng larmuri. Ika ning la kes taum ana ta tnankiwung la warkurai pasi mang dingla nawarkuraila ka a te Karisitola ning bel a taraiJuda lar muri (Ap 15).

Dingla na tnan utna ning a buk ne iwarwara onoi, a titol anuna Talngan Tabu,a inguna e God. A Talngan Tabu i hanotnigo tetek a tarai a asasaer ane Iesu anapukakiar a Pentikos. A Talngan Tabu ot inigon a nuknukinla pa i saran a rakrakaitetek la.

Ona dingla na tinan ane Pol e Luk ihan taum onoi (Ap 16:10-17; 20:5-21; 27:1-28:16).

A tinan ona buk Aposel:A ararop a warwara ane Iesu tetek a

kakak a asaerla (1:1-26)A kakak a asaer la warawai saot e

Jerusalem (2:1-8:3)A kakak a asaer la warawai tumo e Judia

pa e Samaria (8:4-12:25)A ningnigo na tinan ane Pol (13:1-14:28)A kiwung anuna aposella saot e

Jerusalem (15:1-35)A munaur a tinan ane Pol (15:36-18:22)

A munatol a tinan ane Pol (18:23-21:16)Di akarabus e Pol saot e Jerusalem (21:17-

23:22)E Pol i kes tumo Kaisaria (23:23-26:52)E Pol i han utumo e Rom (27:1-28:30)1-3 Tetek e Tiopilus,

Ana nuka ningnigo na buk a tumus a utut-nala rop ning e Iesu i tol tari, pa ka asaertar a taraila onoi, ana turturpas ana nunatitol, tuk ana pukakiar ning e God i los pasiusaot na langit. Lamur tana nuna minat,i hanhanot ulak tetek anuna aposella, paa ututnala ning i toli i amomol tari mangka laun ulak kusun a minat. Diat a bonot apukakiar ning i kes ulak pasi te lapiu, i sirahananot tetek la, pa i warwara ana matan-itu ane God. Ka asaer tar anuna aposellaana rakrakai ana Talngan Tabu, a aposellaning i aslang pas la. 4 Ona ning a pukakiartagun a pukakiarla ning, ning ka kamturulak kusun a minat, la hangan taum pai sairas la mang, “Gong mulo han kusune Jerusalem, mulor kes nanan a TalnganTabu ning e Tata i lele tar onoi, ning ia kaatai tar mulo ono. 5 E Jon i baptais anamalum, pa bel i bongnani ning dir baptaismulo ana Talngan Tabu.”

E Iesu i han kas usaot na langit6 Ning a aposella la kes taum o e Iesu,

la dekeni mang, “Leklek, onone ur saranulak a matanitu tetek mila, a tarai Israel,sur milar kes langolango kusun a matanituRom?’* 7 I keles la mange, “Belsur a utnaanumuloi surmulor tasman apukakiar pa arau ning e Tata i warkurai tari sur ir saraniono. 8 Ning a Talngan Tabu ir kes o mulo,mulor kibas a rakrakai, pa a ututnala ningmulo oroi tak mulor warwara talapor onosaot e Jerusalem, pa ting na hananuala roptumo na naur a papar Judia pa e Samaria,pa ting na rakrakan hanua rop.”

9 Ning i arop anuna warwara, e God ilos kas pasi usaot na langit namatmatanla.Lamur a laukap i poroi alari kusun la.

10 Kaning ot la tadai murmur e Iesu,ning i han kusun la usaot na langit, naura barsan dia mermer taum ana kokok akaenla, dia tur ot kakat ting na risinla. 11Padia atongi mang, “A tarai Galilila, sur asa

* 1:6: Ana raula ning, a tarai Israel la kes nahai a matanitu Rom. La nuki mang e Iesu ir tolsot pas o e Rom pa larlangolango.

Page 145: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 1:12 142 Aposel 2:12ning mulo tur pa mulo tandai tikin usaotna langit? E Iesu ning di ka los pasi kusunmulo usaot na langit, ir hanot ulak ute,larotne mulo ka oroi i, ning i han usaot.”

E Matias i keles e Judas Iskariot12 Lamur a aposella la ulak usaot e

Jerusalem, kusun amangir di atongi aMan-gir Oliw. I milau ka e Jerusalem, i arlar kaana takai a kilomita. 13Ning la hanot saot eJerusalem, la kas usaot na tuka rumai, ningla borborbor pa la keskes ia. La ne, ning lakes taum tingia: E Pita, Jon, Jems, Endru,Pilip, Tomas, Batolomiu, Matiu, Jems a nate Alpius, e Saimon takai tagun a kunum aSilot, pa e Judas, a nat a maskan na Jems.14 La taum ma e Maria, etana e Iesu, pana tastasna e Iesu, pa dingla na guraralaotleng. La rop bel la manah ona nunungana pukakiarla.

15 Ona ning a pukakiar na arpotor tanapukakiarla ning, a tena tortorotla la kestaum, la rop la arlar ana takai amar papisir naur a bonot. E Pita i tur pa i atongimang, 16 “Na tastasikla, a warwara anunaTalngan Tabu, ning e Dewit i warwara taronoi nating ot ting na Buk Tabu, onone dika tolsot pasi. I warwara o e Judas esaningi nigon la ning la tong pas e Iesu. 17 I ning ahalimila, pa i harnangai ana titol ne.”

18 E Judas i lou pas ning a puka kabalapiuana mani tagun anuna toltol laulau. Tingiana nuna kabalapiu i punga purum, pa abalana i tapuros potor, pa a suan balanai purum rop. 19 La rop ning la kes tisa eJerusalem, la longori, pa la atong a kabal-apiu ning ana nunla warwara mang Akel-dama, a kamkamna mange, a kabalapiu asuluk.

20 E Pita i atongi mang, “Di ka tumus tariana Saksakla ane Dewit mang,‘Anuna rumai ir belbel,

pa gong tik i kes tingia.’ Buk Song 69:25Pa di tumusi otleng manglarne,‘Tik ir kelesi ana nuna titol.’ Buk Song 109:821-22 I wakak ning dalar aslang pas ta barsansur i otleng a tena warwara talapor taumondala o e Iesu, ana nuna kamkamtur ulakkusun a minat. I wakak ning ta halindala,ning dala keskes taum o e Iesu. A barsanning i kes taum ondala turpasi ning e Jon ibaptais tuk ana pukakiar ning di los pas eIesu kusun dala usaot na langit.”

23 Pa la atong otnan pas naur: E Josep, diatongi e Barsabas, pa ning a risana otleng eJastus, diau ma e Matias. 24 Pa la nunungmang, “Leklek, u tasman a balana tarailarop, ur asanganmila, esi momol tagun diaune u ka aslang tari, 25 sur ir kibas a titol naaposel, ning e Judas kamat pas kusuni pa kahan uting na hanua ning i arlar taum ananuna toltol laulau.” 26 Pa la tol a titol naaslang ana naur a hat, pa hat ane Matias ihanot. Pa la was taman e Matias tetek ninga bonot pa pisir takai a aposella.

2A tinan ot anuna Talngan Tabu ana

pukakiar a Pentikos1 Ning a pukakiar na Pentikos i hanot, a

tena tortorotla rop la kes taum ona ning arumai. 2Pa a rurungmisaot ana langit ningi arlar ana rurung ona tnan wuwu, i hanotkulkulan tetek la, pa i abukus pas a rumaining la kes ono. 3 Pa la oroi a ututnalala arlar ana irnga na iahla, la han sararapa la kes saot onla taktakai. 4 Pa la rop labukus taum ana Talngan Tabu, pa la turpasa warwara ana urmatana warwarala, ninga Talngan Tabu i sarani tanla.

5 Pa galis a te Judala otleng la kes tisaot eJerusalem, la na tena lotumiting na hanan-uala rop ting na rakrakan hanua. 6 Ningla longor a rurung ne, la dun ot taum,pa i loklokron a nuknukinla onoi, anasala taktakai la longor anunla na warwarala,ning a tena tortorotla la warwara ono. 7 Pala rop la kulkulan pa la nuknuk kol ana utnane, pa la atongi mange, “Oroi, la ne, ningla warwara, a tarai Galilila rop ka! 8 Asakamkamnaningdala rop taktakai, dala lon-gor lalan anundala na warwarala? 9 Dalana te Partiala, a te Midiala, a te Elamla, padala mitimo na paparla ne Mesopotemia,Judia, Kapadosia, Pontus, Esia, 10 Prigia,Pampilia pa e Ijip. Dala mitimo na paparLibia ning i milau e Sairini, pa dingla natarai mitimo e Rom. Dala na tarai Judapa dingla ondala ning la kas ana lotu Juda.11 Pa dala miting e Krit pa a papar Arebia.Dala rop dala longor la ning la warwara anatatatnan titolla anun e God ana nundalana warwarala.” 12 Pa la kulkulan, pa iloklokron a nuknukinla, pa la deken artalaila mang, “Dalar tasman mangmangasa a

Page 146: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 2:13 143 Aposel 2:38utna ne?” 13 Ika dingla na tarai la morotonla, pa la atongi mang, “La gang a wainpa la laulau ono.”

A warawai ane Pita14 Lamur e Pita i tur taum ana ning a

bonot pa pisir takai aposella, pa i war-wara kol tetek a taraila mange, “Mulo atarai Juda, pa mulo rop ning mulo kes teJerusalem, ar atalapor a utna ne tamulo, pamulor longor wakaki. 15Mulo atongi mangla sipak. Ika bel, anasa i 9 kilok ot ne anakobot. 16A utna ne mulo oroi, a propet Joelka warwara nigo tar onoi mang,17 ‘E God i atongi mange:Ana ararop a pukakiarla

ar saran purum a Inguk tetek a tarailarop.

A natnatumulola, a taraila pa gurar-ala, lar warwara na propet.

Anumulo na barmanla lar oroi atatataila,

pa anumulo na bun lar resnan a rere-sala.

18 Ana pukakiarla ning, ar saran a Inguktetek la otleng anuk na tena titol oros a

taraila pa gurarala,pa lar warwara na propet.

19 Par asangan a ututnala na kulkulan saotna langit,

pa akinalangla te lapiu na rakrakanhanua,

lar a suluk, a iah, pa a tnan sasawan.20 A kamis ir mormorom,

pa a kalang ir kubar, lar a suluk,pa lamur a pukakiar ana Leklek ir

hanot,a tnan pukakiar ning, a pukakiar a

matatar.21 Pa la rop ning la nunung tetek a Leklek,

ir alaun la.’ Joel 2:28-3222 “A tarai Israel, mulor longor iau. Ar

atai mulo o e Iesu, a te Nasaret. Mulo otmulo tasmani mang ana rakrakai e God,i tol a ututnala na kulkulan, pa rakrakaia titolla pa akinalangla. I toli na arpotorta mulo, sur e God ir asangani tetek mulomang i ot i sune seni. 23 Di saran tar e Iesuta mulo, pa mulo taum ana laulau a tarailamulo sai ahati saot na rakai kutus. E Godka tasman nigon tari mang a ututnala neir hanot arlar ana nuknukna. 24 Ika e Godi akamtur ulak pasi, pa i kepsen a kankan

ona minat kusuni, anasa a minat bel i tohpasi sur ir tong akesi. 25 E Dewit ka atongtari o e Iesu mang,‘A tasmani mang a Leklek i kes tetek iau.

Bel ar koloron,anasa i kes te na sot a kuk.

26 A balak i gas kol, pa a warwara taum anagasgas,

pa a tortorot mang a palaok bel irlaulau tikin,

27 anasa bel ur noren sen iau ting na kulama minat,

pa bel ur saran tar esining anumi, surir marase.

28 U ka asangan tar iau ana ngasla sur alalaun.

Ning ar kes taum hom, ur abukus iauana gasgas.’ Buk Song 16:8-11

29 “Na tastasikla, ar warwara talaportetek mulo o e Dewit, a tubundala tagunnating. I mat pa di akasi ting na kulam aminat, pa anuna kulam a minat kanet tandala tuk onone. 30 Ika e Dewit i a propet,pa i tasmani mang e God ka lele tar tetekimang i ot ir akes tar tik miting na mangis atarai anunai, sur ir kelesi ana nuna keskesa king. 31 E Dewit ka tasman nigon tar autna ning ir hanot, pa i atong a warwarane ana kamkamtur ulak ane Karisito, mangbel di noren seni ting na kulam a minat paa palaona bel i marase. 32 E Iesu ot ning, eGod i akamtur pasi kusun a minat, pa milaropmila oroi pamilawarwara talapor onoi.33 Di aleklek pasi pa di akesi ting na sot akuna e God, pa e God e Tamana ka sarantar a Talngan Tabu teteki larning i lele tari,pa onone e Iesu ka saran purum tar a utnane ning mulo oroi pa mulo longori. 34 EDewit bel i han usaot na langit, ika i atongimange,‘A Leklek i atongi tetek anuka Leklek,

“Ur kes te na sot a kuk,35 tuk ning ar tolsot pas anuma hiruala

sur lar kes nahaim.” ’ * Buk Song 110:136 “Mulo a tarai Israel rop mulor tasman

wakaki, mang e Iesu ning mulo sai ahatisaot na rakai kutus, e God ka akesi sur irLeklek pa ir Karisito otleng.”

37 Ning la longor a warwara ne, i sotna balanla, pa la deken e Pita taum anadingla na aposella mang, “Na tastasimila,asaning milar toli?” 38 E Pita i keles lamang, “Mulo rop taktakai mulor lingir a

* 2:35: “A Leklek” i warwara o e God, pa “anuka Leklek” i warwara o e Iesu.

Page 147: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 2:39 144 Aposel 3:19nuknukim mulo, pa dir baptais mulo anarisana e Iesu Karisito, sur dir kepsen anu-mulo na toltol laulaula, pa mulor kibas aTalngan Tabu. 39 Anasa a artabar ne ninge God ka lele tar ono, ir han tetek mulo,pa tetek na natnatum mulola, pa tetek laotleng ning la kes bakbak. Pa ir han tetek larop, ning a Leklek anundala a God, ir kabahpas la teteki.” 40 Pa i atumarang la anagalis a warwara otleng, pa i nung rakrakaila mang, “Mulor tai alar mulo, pa mulortur masik kusun a toltol laulau anuna taraitagun onone, sur gong e God i saran awarkurai na arkeles tetekmulo.” 41La ningla kibas a warwara ane Pita dir baptais la.La arlar ona natol a rip, pa di suah taum laana tena tortorotla. 42Pa la saran tar la anaasasaer anuna aposella, ana kes taum anamarmaris, pa ana utna na hangan taum, paana nunung.

A tena tortorotla la kes taum43 A aposella la tol a galis a utna na

kulkulan, pa galis a akinalang otleng, pa ataraila rop la hanrawai e God. 44 Pa a tenatortorotla rop la kes taum, pa a ututnalarop ning anunla taktakai, anunla rop ka.45 La siuran anunla na puka kabalapiula,taum ana nunla na ututnala, pa a manitaguni, la salari tetek esining i kapan. 46 Lasira kes taum ting na rumai a artabar anapukakiarla rop. La hangan taum ting nanunla na rumaila ana gasgas taum anamomolna ting na balanla. 47 Pa la rakanaleklek pas e God, pa a taraila rop la gasonla. Pa ana pukakiarla rop a Leklek i alauna galis a tarai, pa di was taman la ana tenatortorotla.

3Di alangolango pas a barsan ning bel i sira

han1 Ning a pukakiar e Pita pa e Jon dia

han usaot na rumai a artabar, sur a lotu nanunung, ona 3 kilok ana rah. 2A tarai la lospas ning a barsan bel i sira han, di agon pasimang ot larning. Pa ana pukakiarla rop, laakakesi ting na taman na rumai a artabar,di atongi mang a wakak a taman, sur irnununung utna tanla ning la kas. 3 Ning ioroi e Pita pa e Jon dia mang sur diar kas, inunung diau sur al mani. 4Pa dia tai tostosteteki, pa e Pita i atai mang, “Ur ngoson

miau!” 5 I ngoson diau, pa i kes nanan diausur al utna tan diau.

6 Pa e Pita i atai mange, “Iau belal mani,ika ar tabar u ana utna ning anuki. Anarisana e Iesu Karisito, a te Nasaret, ur turpa ur han!” 7E Pita i tong pas a sot a kuna, idat atur pasi, pa ano otning naur a hana diarakrakai. 8 I tur kapit, pa i bot han. Pa ditolkas uting na rumai a artabar, i hanhan, isirok pa i rakan aleklek e God. 9 Ning ataraila rop la oroi ning i han, pa i rakanaleklek e God, 10 la oroi lalani mang i ka,esaning i keskes, pa i sira nunung utna tingna wakak a taman, pa la kulkulan kol anautna ne di toli onoi. 11 Pa a barsan ne itong akes e Pita pa e Jon, pa a taraila ropla kulkulan kol pa la dun tetek ditol ting naparada na rumai a artabar, ning di atongimang a Parada ane Solomon.

E Pita i warawai ting na rumai a artabar12 Ning e Pita i oroi la, i atai la mang,

“Mulo a tarai Israel, sur asa ning mulokulkulan ana utna ne pa mulo ngosonrakrakai miau? Mangasa, mulo nuki mangmia alangolango pas a barsan ne anarakrakai i miau ot, o anasa mia tol a toltolning e God i mang suri? Bel! 13 E Godot i toli. A God ane Abaram, Aisak pa eJekop, e God anuna nundala mangis a taraitagun nating, i aleklek e Iesu anuna tenatitol. Mulo saran tari sur dir sai koli, pamulo puain seni namatana e Pailat, ning imang sur ir pak seni. 14 Mulo puain sena Tena Tostos ane God, pa mulo nunungsur dir pak sen a tena umkol a tarai tetekmulo. 15Pamulo umkol e Iesu, ning a kamalalaun, ika e God i akamtur ulak pasi kusuna minat. Pa mila oroi i, pa mila warwaratalapor onoi. 16 Ana tortorot ana risana eIesu, di arakrakai pas naur a hana barsanning mulo oroi i, pa mulo tasmani. Anatortorot ana risana e Iesu di alangolangopas a barsan ne namatamulo rop.

17 “Na tastasikla, a tasmani mang mulotaum ana numulo na ningnigo otleng belmulo tasman asaning mulo toli o e Iesu.18 Ika ana ututnala ne mulo toli, e God itolsot pas a ututnala ning ka atong tari nat-ing ana warwara anuna propetla rop manganuna Karisito ir mat. 19 Mulor lingir anuknukimmulo, pa mulor han tetek e God,sur ir kepsen anumulo na toltol laulaula.

Page 148: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 3:20 145 Aposel 4:2220 Pa mulor kilang a wakak a lalaun tanaLeklek, pa ir sune e Karisito tetek mulo, eIesu ning e God ka aslang tari. 21 Ir kessaot na langit, tuk ana pukakiar ning e Godir atona ulak a ututnala rop, ning ka lelenigo tar onoi ana warwara ana nuna tostosa propetla. 22Anasa e Moses i atongi mang,‘A Leklek anumulo a God, ir sune ta propeti arlar hok tetek mulo, miting na numuloa mangis a tarai. Mulor longor a ututnalarop ning ir atongi ta mulo. 23 Esining beli longor tana propet ning, dir umsem onoikusun a taraila ane God.’ Lo 18:15, 18-19

24 “A propetla rop ning la warwara anawarwara ane God, turpasi o e Samuel, pala ning la hanot lamur tana, la warwaranigo ana pukakiarla ne. 25 A warwaraanuna propetla anumuloi ka, pa a kunubusotleng ning e God i tol tari tetek anumuloa kaba tarai nating ot, ning i atongi teteke Abaram mang, ‘O e tubum ar angisngis akaba tarai rop te na rakrakan hanua.’ Stat22:1826 Ning e God i sune sen anuna Tena Titol,i sune nigoni tetek mulo, sur ir angisngismulo, ning ir ben ulak mulo rop kusunanumulo na toltol laulaula.”

4E Pita pa e Jon dia tur ana warkurai

1 Ning e Pita pa e Jon dia warwara teteka taraila, a tena artabarla tetek e God, paningnigo anuna tena tai alarla miting narumai a artabar, pa Sadusila, la han tetekdiau. 2 La balakut diau, anasa dia asaer ataraila mange, a minatla lar kamtur ulakkusun a minat, arlar lar a kamkamtur aneIesu. 3 La dat pas diau pa la akas diau tingna rumai a dodot, sur diar kes tuk latu,anasa ka rah. 4 Ika, a galis ning la longor awarwara ane Pita pa e Jon, la tortorot. Pa awawas ana taraila ka ning la tortorot i arlarana dilima na rip.

5Ana pukakiar lamur tana, a ningnigola,pa a tarai a kiwungla taum ana tena asaerlatagun a warkurai, la kes taum saot eJerusalem. 6La taumma e Anas, a ningnigona tena artabar tetek e God, pa namainla lane: E Kaiapas, e Jon, e Aleksanda, pa dinglana tarai otleng. 7 La ben pas e Pita pa eJon pa dia tur namatanla, pa la deken diaumang, “Esi na ngas a rakrakai, pa ana risanaesi, ning mu tol a utna ne onoi?”

8 E Pita i bukus ana Talngan Tabu, pai atai la mang, “Mulo a ningnigola anunataraila pa a tarai a kiwung otleng, 9 ononemulo deken miau ana wakak a titol nemia toli ana barsan, ning bel i sira hanpa di alangolango mangasa pasi. 10 Mulotaum ana tarai Juda rop, mulor tasmanimang, a barsan ne i tur salanigo ta mulo, dialangolango pasi ana risana e Iesu Karisitoa te Nasaret, i ning mulo sai ahat tari saotna rakai kutus, pa e God i akamtur ulak pasikusun a minat.11 E Iesu ‘A hat ning mulo na tena tol rumai

mulo kepseni,i ot ning a wakak a hat kes, ning di tol a ru-

mai saot ono, i wakak tana hatatlarop.’ Buk Song 118:22

12 Bel tik masik ir alaun dala, pa bel tarisana tik otleng te na rakrakan hanua,ning e God i saran tari tetek a taraila surdir alaun dala onoi.”

13 La tasmani mang e Pita pa e Jon naura barsan oros ka, bel dia asasaer pas on tatnan asasaer. Pa la kulkulan kol on diauning dia warwara pa bel dia matmataut.Pa la tasmani mang nating ditol ararmuritaumma e Iesu. 14 Ika ning la oroi a barsanning di alangolango pasi, i tur taum ondiau, belal warainla ma sur lar keles diauonoi. 15 La sune maskan sen ditol kabakusun a kiwung, pa la warwara taum pasmange, 16 “Dalar tol asa ana naur a barsanne? Anasa dia ka tol tar ning a tnan utnana kulkulan, pa ka talapor tetek la ropning la kes te e Jerusalem. Pa dalar puaimangmangasa? 17 Dalar sairas rakrakaidiau, sur gong ulak ma dia warwara tetektik ana risana e Iesu, sakana a warwara neir han sarara tetek a taraila rop.”

18 Lamur la kabah ulak pas diau, pa lasairas diau sur gong ma dia warwara padia asaer halala ana risana e Iesu. 19 Ika ePita pa e Jon dia keles la mang, “Mangasa, itostos ana matana e God ning miar longortetek mulo, pa tetek e God gong? Muloot mulor oroi sursuri. 20 Ika miau, belmiar sairas lar pas miau ana warwara onaututnala ning mila ka oroi tari, pa mila kalongor tari.”

21 Ning la ka sairas rakrakai tar diau, lapak sen diau. Bel la pastek ta utna ning larum diau onoi, anasa a tarai la rakan aleklekpas e God ana utna na kulkulan ning dia katol tari. 22 Anasa a barsan ning di tol tar

Page 149: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 4:23 146 Aposel 5:10a utna na kulkulan onoi pa i langolango,anuna rau a lalaun i ka bolos tar diat abonot a rau.

A tena tortorotla la nunung23 Ning di ka pak sen e Pita pa e Jon,

dia ulak tetek na halalindiau, pa dia ataila ana warwarala rop ning a leklek a tenaartabarla tetek e God taum ana ningnigolala ka atong tari tan diau. 24 Ning la lon-gori, la nunung taum tetek e God mange,“Leklek, u akes a langit, a rakrakan hanua,a puka tasi, taum a ututnala rop tinguionditol. 25 Pa ana Talngan Tabu u warwaratetek a tubumila e Dewit anuma tena titolmange,‘Asa kamkamna ning a taraila ning bel a

tarai Israel la balakut kol,pa la pinpindaiwol na tol a toltol laulau?

Ika anunla pinpindaiwol i utna oroska.

26A kingla miting na rakrakan hanua la turna harum,

pa a ningnigola la han taum,sur lar alaulau a Leklek pa anuna Me-

saia, ning i aslang pasi.’ Buk Song2:1-2

27Amomolna, e Herot pa e Pontius Pailat lahan taum ana taraila ning bel a tarai Israel,pa a tarai Israel otleng, te na hanua ne,sur lar alaulau anuma Totoh na Tena Titole Iesu, ning u ka aslang pasi. 28 Ning latoli manglarning, la tolsot pas a ututnalaning nating u ka sang tari ana rakrakaimpa ana nuknukim sur ir hanot. 29 Onone,Leklek ur nuk pas anunla na rakrakai awarwarala, pa ur arakrakai mila, anumatena titol orosla, sur gong mila matmatautningmilar warwara talapor ana numawar-wara. 30 Pa ur nangan mila ana rakrakaimsur a tinsamanla lar langolango, a ututnana kulkulan pa a akinalang lar hanot anarisana e Iesu anuma Tohtoh a Tena Titol.”

31Ning la ka nunung pas, a rumai ning lakes onoi, i gulgule, pa la rop la bukus anaTalngan Tabu, pa la warwara ana warwaraane God, pa bel la matmataut.

A tena tortorotla la asauran anunla naututnala

32 A tena tortorotla rop, takai ka anuknukinla pa a balanla, pa bel tik tahalinla i atong tar ta utna mang anunai ka.La suah taum a ututnala sur anunla rop.33 A aposella la warwara talapor taum ona

tnan rakrakai, ana lalaun ulak ana Lekleke Iesu kusun a minat ning la ka oroi tari.Pa a tnan marmaris ane God i kes onlarop. 34 Bel tik ta halinla i kapan sur tautna, anasa la ning anunla na puka kabalapiula pa la otlengning anunla na rumaila,la siuran la, pa mani ono, 35 la losi tetek aaposella. Pa la salari tetek esining i kapan.

36 Pa e Josep otleng, a barsan misaot naailan Saiprus, i miting na mangis a taraiLiwai, ning a aposella la atongi e Barn-abas, a kamkamna mang a Tena Wunan ataraila. 37 I siuran pas ning a puka kabal-apiu anunai, pa i los a mani onoi tetek aaposella.

5E Ananaias pa e Sapaira

1Ning a barsan a risana e Ananaias taumo e nuna hane a risana e Sapaira dia otlengdia siuran ning a puka kabalapiu. 2 Padia malmaling taum sur diar tong akesta tuka mani ning di lou tar a kabalapiuono, pa ta tuka mani ka e Ananaias i lositetek a aposella. 3 Pa e Pita i atai i mang,“Ananaias, mangasa ning u malmaling pase Satan sur ir solong a balam pa u asongo aTalngan Tabu? Sur asa ning u bunur pas atuka mani ning di lou tar a puka kabalapiuonoi? 4 Ning a kabalapiu kaning ot tam,anumi ot. Pa ning u siuran pasi, u ot uwarkurai sur a mani onoi. Asa kamkamnaning u nuk pas a laulau a toltol ne? Bel uasongo a taraila, u asongo ot e God. 5Ninge Ananaias i longor a warwara ne, i pungapurum pa i mat. Pa la rop ning la longor aarkaltai onoi, la matmataut kol. 6 A kakaktarai la hanot, la poroi pas a minatna, la lospurumi, pa la pori.

7 Ning natola awa alar tar a minat eAnanaias, e nuna hane i kas, ika bel i tas-man a utna ning i hanot. 8Pa e Pita i dekenimang, “Ur atai iau, a matana kabalapiu ropot ne, ning mu siuran pasi?” Pa i kelesimang, “Momol, a matana ot ning.” 9 E Pitai atongi tana mang, “Sur asa mu taum mae nummese mumalmaling pas sur mur lara Inguna a Leklek? Oroi, la ning la por enummese, la kane na taman, onone lar lospurum u otleng.” 10 Ano otning i pungapurum ting lanigo ta e Pita, pa i mat. Paa kakak tarai la kas, la oroi mang ka mat,la los purum a minatna, pa la pori ting

Page 150: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 5:11 147 Aposel 5:37napire nuna mese. 11 Pa a tarai a lotula ropla matmataut kol, pa la rop otleng ning lalongor a ututnala ne.

Aakinalangla taumana ututnala na kulku-lan

12 A aposella la tol a galis a akinalangpa galis a utna na kulkulan tana taraila.Pa a tena tortorotla rop la sira kes taumting na parada na rumai a artabar ning diatongi mang a Parada ane Solomon. 13 Ataraila masik, la hanrawai kol la, ika lamatmataut sur lar kes taum onla. 14 Ikaa galis, a taraila pa gurarala kale, la bottortorot ona Leklek, pa di was taman la anatarai a lotula. 15 Ning a tarai la oroi a titolanuna aposella, la los la ning la kurah padi aborbor la ting na ris a ngas ana logongasinla pa ting na matla, sur ning e Pitair bolos la, a manarna ir han saot on halaonla pa lar langolango. 16 Pa galis a tarailamitimo na hananuala milau e Jerusalem,la hanot. La los a tinsamanla pa la ning amotla la alaulau la, pa di alangolango aropla.

A aposella la tur ana warkurai17 A nuknuk laulau ona aposella i song

a ningnigo na tena artabar tetek e God,taum ana halalnala rop tagun a kunum aSadusila. 18 Pa la dat pas a aposella, pala akas la ting na rumai a dodot. 19 Ikaana morom, ning a angelo anuna Leklek isapang a tamanla ana rumai a dodot, pa iben purum la pa i atongi mang, 20 “Mulorhan, pa mulor tur ting na rumai a artabar,pa mulor atai a taraila ana warwarala ropana tona lalaun ne.” 21 Pa ana komkobotning ot, la kas ting na rumai a artabar pa laasaer a taraila, lar ning di ka atai tar la.

Ning a ningnigo na tena artabar tetek eGod taum ona halalnala la hanot, la kabahtaum a tarai a kiwungla rop, a ningnigolaanuna tarai Israel. Pa la arsune utumo narumai a dodot sur dir ben pas a aposella.22 Ika ning a tena tai alarla ana rumai aartabar la hanot, bel ma la oroi la ting narumai a dodot. La ulak, pa la warwaramang, 23 “Ning mila hanot ting na rumai adodot, mila oroi mang di ka tagar rakrakaitar ot, pa a tena tai alarla kaning ot latur ana tamanla, ika ning mila sapang atamanla, bel ma mila oroi la.”

24 Ning a ningnigo anuna tena tai alarlataum ana leklek a tena artabarla tetek eGod la longor a warwara ne, i loklokrona nuknukinla onoi, mang asa ma ir hanot.25 Lamur ning a barsan i hanot, pa i atai lamang, “Oroi, a tarai ningmulo akas tar la tena rumai a dodot, la kanumo ma na rumaia artabar, pa la asaer a taraila.” 26A tena taialarla taum ana nunla ningnigo la ben pasa aposella. La ben wakak pas la ka, anasa lamatatan a taraila, sakana lar wolot la.

27 Ning la ka ben pas a aposella, la aturla namatana tarai a kiwung. Pa a ningnigona tena artabar tetek e God i atai la mang,28 “Mila ka sairas rakrakai tar mulo manggongmulo asaer a taraila ana risana e Iesu.Ika onone, a hanua Jerusalem ka bukusana numulo na asasaer, pa mulo mang surmulor arup mila ona minat e Iesu.”

29 E Pita taum ana aposella la kelesimang, “Milar longor ot ta e God, pa bel mi-lar longor tana tik. 30A God anuna nundalamangis a tarai tagun nating i akamtur ulake Iesu, esaning mulo ka umkol tari saot narakai kutus. 31 I ot ning e God i aleklekpasi pa i akesi ting na sot a kuna, sur i aNingnigo pa a Tena Alaun, pa ir tol a ngassur a tarai Israel lar lingir a nuknukinla,pa dir kepsen anunla na toltol laulaula.32Mila oroi a ututnala ne pa mila warwaratalapor onoi, pa a Talngan Tabu i amomoltar anumila na warwara. A Talngan Tabu,i a artabar ane God tetek la ning la longortana.”

33Ning la longor awarwarane, la balakutkol, pa la mang sur lar umkol a aposella.34 Ika ning a Parisaio, a risana e Gamaliel,a tena asaer ana Warkuraila ane Moses,esaning a taraila rop la hanrawai i, i tur tingna kiwung, pa i atongi mang a aposella larpurum kaba. 35 Pa i atai a tarai a kiwungmang, “Mulo a tarai Israel, mulor nuknukwakak ana saningmulor toli ona taraila ne.36 Dingla na rau nating e Teudas i hanot,pa i iaunani mang i itna, pa galis a tarai,ngandek i arlar ana diat a mar, la muri.Ika ning di umkoli, la rop ning la muri lahan sarara, pa anuna titol i rop oros ka.37 Lamur ta e Teudas, ning kale, e Judas, ate Galili, i hanot ana rau na tumus risandi,pa i ben maskan pas dingla na tarai sur larharum taum anamatanitu. I otleng i hirua,pa la rop ning la muri, la han sarara.

Page 151: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 5:38 148 Aposel 7:438 “Ika ne a atai mulo mang: Gong mulo

tol ta utna onla, mulor pak sen la. Ninga utna ne la toli i kamna ka tana taraila,ir rarop ka. 39 Ika ning i kamna ot o eGod, mulor tol panai sur mulor sairas la.Sakana lamur ir talapor tetek mulo mangmulo harum taum o e God.”

40 La malmaling ana nuna na warwara,pa la kabah ulak a aposella, la dapis la, pala sairas la mang gong ma la warwara anarisana e Iesu. Pa lamur la pak sen la. 41 Paa aposella la purum miting na kiwung, lagas, anasa eGod i oroi lamang, lawakak surlar kilang a meme ana risana e Iesu. 42Anapukakiarla rop ting na rumai a artabar, pating na nunla na rumaila, bel la manah anaasasaer pa warawai ana Wakak a Warwaramang e Iesu i a Karisito.

6Di aslang pas mais a barsan sur a titol na

artabar1Ana pukakiarla ning, a tarai a asasaerla

la galis amon. Dingla na tarai Juda lawarwara ana warwara Grik, pa dingla onlala warwara ana warwara Hibru. La ningla warwara Grik la warwara na ururai onlaning la warwara Hibru, anasa la hanhanlakai a laola anuna Grikla, ning la siraasauran a utna na hangan tana laola anapukakiarla rop. 2 Pa ning a bonot papisir naur a aposel la kabah taum a taraia asasaerla rop, pa la atai la mang, “Beli tostos ning milar molot ka ana artabarana utna na hangan, pa bel milar tol atitol na warwara talapor ana warwara aneGod. 3 Na tastasimila, mulor aslang pas irmais a wakak a barsan tagun mulo, ning latastasman pa la bukus ana Talngan Tabu,sur milar saran tar a titol na artabar netanla. 4Pamila, milarmolot ka ana nunungpa a titol na warwara talapor ana warwaraane God.”

5 Pa la rop la gas ana warwara ne. Pala aslang pas e Stiwen, a barsan ning ibukus ana tortorot pa a Talngan Tabu. Pala aslang pas otleng e Pilip, e Prokorus, eNikano, e Timon, e Pamenas, pa e Nikolas,a barsanmitimo e Antiok ning bel a te Juda,ika i kas ana lotu Juda. 6 La ben la tetek aaposella. Pa la suah a kunla saot onla, pa lanunung.

7 A warwara ane God i han sarara, paa tarai a asasaerla la galis amon saot eJerusalem. Pa galis a tena artabar tetek eGod la tortorot pa la longor ana Wakak aWarwara.

Di arup e Stiwen8 E Stiwen i bukus ana rakrakai taum

ana marmaris ane God, pa i tol a tatatnanutna na kulkulanla, taum ana akinalanglana arpotor a taraila. 9 Ika dingla na taraiJuda la arngaras taum o e Stiwen. A tarailane miting na ning a kunum ning di atongiA Rumai Lotu anuna Langolango na Tarai.La miting na naur a hanua, e Sairini, pa eAleksandria pa mitimo na naur a papar eSilisia pa e Esia. 10 La tol panai sur lar kelesanuna warwara anasa a Talngan Tabu ot isaran a mananos tana.

11 Pa la arakrakai kumnan pas dingla nataraila, sur lar atongi mang, “Mila longortari ot ning i warwara laulau o e Moses pao e God otleng.” 12 Pa la akutkut balananingnigola, taum ana tena asaer la taguna warkurai pa a taraila oros otleng. Lahan tetek e Stiwen, la tong akes pasi, pa labeni sur ir tur salanigo tana tarai a kiwung.13Pa la ben pas a taraila, ning lar arupi anaasasongo nawarwaralamang, “A barsan nebel i manah ana warwara laulau ana tostosa rumai a artabar pa anaWarkuraila otlenganun eMoses. 14Mila longori i atongimange Iesu, a te Nasaret, ir regen sen a rumaine, pa ir keles sen a toltola ning e Moses kaasaer tar dala onoi.”

15 Pa la rop ning la kes ana kiwung langoson rakrakai e Stiwen, pa la oroi manga matana i arlar taum ana matana angelo.

7A warawai anun e Stiwen

1 A ningnigo na tena artabar tetek e Godi deken e Stiwen mange, “I momol ot awarwarala ne?” 2 Pa i kelesi mange, “Natastasikla, taum ana tatala, mulor longortak. A God na matatar i hanot tetek etubundala e Abaram, ning kaning ot i kesting e Mesopotemia, pa belot i kes tumoe Haran. 3 Pa e God i atongi tana mang,‘Ur han kusun anuma hanua, pa namaimlaotleng, pa ur han sur a hanua ning arasangan u onoi.’ Stat 12:1

4 “Pa i han kusun a hanua anunaKaldiala, pa i kes tumo e Haran. Lamur ana

Page 152: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 7:5 149 Aposel 7:34minat ane tamana, e God i sune ulaki sura hanua ne, onone dala kes ono. 5 Belot isaran ta puka kabalapiu tana sur anunai, ota natar a pukna kama. Ika, i lele tari manglamur ir saran tar a kabalapiu ne tana patetek na tumtumbunala. Ning e God i lele,e Abaram belot ta natnalik. 6Pa e God i ataii mang, ‘Na tumtubumla lamur tam lar kesna wasira ana ta wasira na hanua, pa lartitol na dodot, pa dir alaulau la ona diat amar a rau. 7 Ika ar warkurai a taraila ningla dat pas na tumtubumla sur lar titol nadodot. Pa lamur la ning la titol na dodot larhan kusun a hanua ning, pa lar lotu tetekiau ana hanua ne.’ Stat 15:13-148 E God i saran tar a kunubus ta e Abaram.Pa a aslang ana kunubus ning, a kot talilisa palaona kaklik barsan. E Abaram i aitnae Aisak, pa ning ka siwal a pukakiar anoi,e Abaram i kot talilis a palaona e Aisak.Lamur e Aisak i aitna e Jekop, pa e Jekopi aitna pas ning a bonot pa pisir naur atumtubundala.

9 “Pa na tumtubundala tagun nating lanuknuk laulau o e Josep, a tasinla, pa lasiurani sur ir titol na dodot tumo e Ijip. Ikae God i kes taum onoi, 10pa i alauni kusun amamahatla ning i kilangi. I saran a wakaka mananos tana, pa i nangani sur e Pero,a king mitimo e Ijip, ir gas onoi. E Pero isuahi sur ir ningnigo ting na hanua Ijip pair ningnigo otleng ana rumai anun e Pero.

11 “Pa a tnan munurak i hanot rop tumoe Ijip, pa e Kenan otleng, pa a galis amamahat i kibas a taraila, pa belal utnana hangan ana tumtubundala. 12 Ning eJekop i tasmani mang a wit kanumo e Ijip,i sune na natnatnala, a tumtubundala, lahan mitimo e Kenan uto e Ijip a ningnigona tinan. 13Ning imunaur na tinan anunla,e Josep i atai talapor la mang i a tasinla.Pa e Pero otleng i talapor bot ana tastasnae Josep. 14 Lamur e Josep i arsune sur etamana, e Jekop, la taum ana mainala. Larop mais a bonot pa pisir dilima. 15 Pae Jekop taum ana mainala la han pa lakes tumo e Ijip. Lamur e Jekop taum nanatnatnala la mat tumo ia. 16 A galis araula lamur di los pas a sursurinla pa diakas la ting na kulam aminat tumo eKenanana hanua Sikem. A kulam a minat ning eAbaram ka lou tari tana natnatna e Hamor.

17 “Ning i milau amon a taem sur e God

ir tolsot pas anuna lele tetek e Abaram,anundala na tarai la ka galis rop tumo eIjip. 18 Pa ning a tona king i turpasi sur irwarkurai e Ijip, pa bel i talapor ana titol aneJosep nating. 19Pa i asongo tar anundala natarai, pa i alaulau la, pa i warkurai tari surlar kepsen anunla na kakak betbetela surlar mat.

20 “Ana rau ning di agon e Moses onoi,pa i a wakak a kaklik kol ana matana e God,pa di taninsus onoi ana natol a kalang tingna rumai ane tamana. 21 Ning di apurumitumo lapiu, a nat na hane e Pero i los pasi,pa i lawati suri e natnalik. 22 Pa di asaere Moses ana ngasa mananosla rop anunatarai Ijip, pa i ning a rakrakai a barsan ananuna na warwarala pa nuna na titolla.

23 “Ning ka diat a bonot a rau a lalaunane Moses, i nuknuk sur ir han pa ir oroianuna tarai Israella. 24 I oroi ning a te Ijip ium laulau ning a te Israel, i dun tetek diaupa i umkol a te Ijip, sur ir balu pas ning ahalna. 25 E Moses i nuki mang anuna natarai lar tasman lalani mang e God i sunei sur ir alaun pas la, ika bel la tasmani.

26 “Ana pukakiar lamur tana, i oroi naura te Israel dia harum, pa eMoses imang surir amolmol diaumange, ‘Naur a barsan, muka. Mangasa ning mu alaulau atalai mu?’27 Pa esaning ning i um laulau tar ning ahalna i sugut sen e Moses, pa i atai i mang,‘Esi i suah tar u sur ur ningnigo pa ur tenawarkurai anumila? 28Umang sur ur umkoliau, lar ning uumkol a te Ijip nabong, gepi?’Kisim Bek 2:1429Ning e Moses i longor a warwara ne, i liukumna utumo na hanua Midian. Ana nunakeskes nawasira tumo, i aitna naur a natna,naur a kaklik barsan.

30 “Ning ka diat a bonot a rau ana nunakeskes tumoeMidian, ning a angelo i hanotteteki ting na irnga ting na bual ting nahanua bel milau a Mangir Sinai. 31 Ning eMoses i oroi, i kulkulanono. I hanmilau surir oroi wakaki, pa i longor a elngena Lekleki mang, 32 ‘Iau a God anuna tumtubumlatagun nating, a God ane Abaram, e Aisak pae Jekop.’ Kisim Bek 3:6Pa e Moses i koloron, pa i matmataut sur iroroi. 33 Pa e Leklek i atai i mange, ‘Ur paksen naur a su kusun naur a ham, anasa akabalapiu ne u tur onoi, anuki. 34 Ia ka oroia mamahatla ning i kibas anuka tarai ning

Page 153: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 7:35 150 Aposel 7:58la kes tumo e Ijip, pa ia ka longor anunlana tinangis. Pa ia ka han purum, sur aralangolango pas la. Lamut ute, pa ar suneulak u utumo e Ijip.’ Kisim Bek 3:5, 7-8, 10

35 “A tarai Israella ning la aliu sen eMoses, ana nunla na warwara mang, ‘Esi isuah tar u sur ningnigo pa ur tenawarkuraianumila?’ Ika, i ot ning e God i sune i surir ningnigo pa ir alangolango a taraila. Isune i ana warwara anuna angelo ning ihanot teteki ting na bual ning i irnga. 36 EMoses i nigon purum la mitimo e Ijip, i tola ututnala na kulkulan, pa a asilangla tumoe Ijip pa tumo ana Tasi Kubar, pa ting nahanua bel otleng, arlar ona diat a bonot arau. 37 E Moses ot ning i atai tar a taraiIsraella mang, ‘E God ir saran ta propetarlar hok tagun anumulo a mangis a taraiot.’ Lo 18:1538 E Moses i kes taum ona maindala tagunnating, a tarai Israella, ting na hanua bel,pa angelo i warwara teteki saot na MangirSinai. Pa i kibas a warwara na lalaun pa itumus akesi sur dala.

39 “Ika na maindala tagun nating bel lamang sur lar longor ta e Moses. Pa bel lamalmaling suri, pa la nuknuk ulak utumo eIjip. 40 Pa la atai e Aron mang, ‘Ur tol pasanundala al god sur lar nigon dala, anasae Moses, esaning i nigon purum pas dalamitimo e Ijip, bel ma dala tasman asaningka hanot onoi.’ Kisim Bek 32:141 Ana pukakiarla ning, la tol pas a natara bulumakau ana gol, pa la gas ana ngenkunla pa la artabar teteki. 42 Pa e God italingir kusun la, pa i noren la, sur lar lotutetek a komkomaila, larning di ka tumustari ting na buk anuna propetla mange,‘Mulo a tarai Israel,

diat a bonot a rau ning mulo kes tingna hanua bel,

bel mulo artabar, pa bel mulo umkolta inagoi sur mulor artabar onoitetek iau.

43Mulo los a rumai lotu anuna asasongo nagod Molek,

pa amanar a nangnang anunanumuloa asasongo na god Repan.

A ututnala ning mulo tol la, sur mulorlotu tetek la.

Ar kepsen sen mulo’ Amos 5:25-27pa mulor han bolos e Babilon pa utumo.

44 “A rumai sel ning i apuasai mang eGod i kes tetek na maindala tagun nating.A rumai sel ning i kes taum onla ting nahanua bel. Di toli muri ot a warwara aneGod tetek e Moses arlar ana manar ningi oroi tari. 45 Pa na tumtubundala tagunnating la sarani tetek na natnatunla. Pa lamale la los amoni ning e Josua i nigon la,sur lar kibas a hananuala kusun a tarailamiting na matanitula ning e God i lu senla. Pa i kes tingia tuk ana rau ane Dewit,46 i ning e God i mang kol suri. Pa e Dewit inunung e God sur ir tol ta rumai, sur a taraiane Jekop lar lotu ono. 47 A rumai ning, eSolomon i toli. 48 Ika e God ning i LeklekKol bel i kes ting na rumaila ning a tarai latoli, larning a propet i atongi mange,49 ‘A Leklek i atongi mange: A langit anuka

keskes na king,pa a rakrakan hanua a utna ning a

suah naur a hak saot ono.Pa i mangmangasa, i topas mulo sur mulor

tol anuk ta rumai?Kanaha anuka pukna na manah?

50 Mangasa, bel a ngen kuk ana ututnalarop ne?’ ” Ais 66:1-2

51 Pa e Stiwen i atai a tarai a kiwungmange, “Mulo na tabun longorla, a bala-mulo i bakbak kusun e God pa a talngamuloi kutkut. Mulo sairas liknan a TalnganTabu, arlar ana numulo na mangis a taraitagun nating. 52 Esi na propet ning anu-mulo a mangis a tarai tagun nating, bel laalaulau i? La umkol la, ning la warwaranigo ana tinan ot ute anuna Tena Tostos,ning mulo ka tuam tari, pa mulo ka umkoltari, 53mulo ning mulo ka los a Warkurailaane God, ning a angelola la sarani tetekmulo, ika bel mulo muri.”

Di wolot amat e Stiwen54 Ning a tarai a kiwungla la longor a

warwarala ane Stiwen, la balakut kol, pa laharat pap suri. 55 E Stiwen i bukus taumana Talngan Tabu, i tandai usaot na langit,pa i oroi a matatar ane God, pa e Iesu ningi tur ana sot a kuna e God. 56 Pa i atongimang, “Oroi! A oroi a langit i sapang, pa aNat a Barsan i tur ana sot a kuna e God.”57 Pa la bari ana tnan elngenla, la tong alara talnganla, pa la dun alari. 58 La rihi kusuna hanua, pa la wololoti. Pa la ning la arupe Stiwen, la pak sen anunla na kaenla ningla polpol alar anunla na minmar ono, pa la

Page 154: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 7:59 151 Aposel 8:28suai ting na naur a hana ning a barman arisana e Sol. 59 Ning kaning ot la wololoti,e Stiwen i nunung mange, “Leklek e Iesu,ur los pas a inguk.” 60 Pa i kes ana bokonahana, pa i kukuk mang, “Leklek, gong ukeles a toltol laulau ne la toli.” Ning i atongaropi larne, i mat.

81 E Sol i malmaling taum onla sur dir

umkol e Stiwen.E Sol i alaulau a tarai a lotula

Ana pukakiar ning, a tarai la turpasi surlar alaulau a tarai a lotula saot e Jerusalem,pa a tarai a lotula la han sarara ana naur apapar e Juda pa e Samaria. Ika, a aposellabel la han. 2A momol na tena lotula la pore Stiwen, pa la domos rakrakai suri. 3 Ika eSol i alaulau a tarai a lotula, i kas ana nunlana rumaila, pa i rih a taraila pa gurarala, pai akas la ting na rumai a dodot.

Di warawai ana Wakak a Warwara tumoana papar Samaria

4 Pa la ning la han sarara misaot eJerusalem, la warawai ana Wakak a War-wara ting na hananuala ning la han ia. 5 Pae Pilip i han uting na tnan hanua tumo napapar Samaria, pa i warawai o e Karisitotetek la. 6 Ning a kunum a tarai la longora warwara ane Pilip, pa la oroi a ututnalana kulkulan ning i toli, la mang kol sur larlongor awarwarala ning i atongi. 7 I kepsena motla kusun a galis, pa ning a motla lapurum, la kukuk rakrakai. Pa i alangolangopas a galis ning a palaonla i mat, pa laning bel la tolsot pas a tinan. 8 Pa a tarailamisaot na hanua ning, la gas kol.

E Saimon a tena wah9 Ning a barsan mitingia, a risana e

Saimon, i sira wah pa i akulkulan a taraiSamaria ana ututnala ning i toli. Pa iiaunani namatana taraila. 10 Pa a tarailarop, a leklekla taum ana tarai oros ka, lahanranwai i, pa la atongi onoi mang, “Abarsan ne i tong akes a rakrakai ane God,a rakrakai ning di atongi mang A TnanRakrakai.” 11 Pa la longor wakaki, anasa kabongnan la la sira kulkulan ana nuna toltolna wahla.

12 Ika onone, a taraila pa gurarala latortorot ana Wakak a Warwara ning e Pilipi warawai onoi, ana matanitu ane God, pa

ana risana e Iesu Karisito, pa di baptais la.13 E Saimon otleng i tortorot, pa ning di kabaptais tari, i mur mokos e Pilip. Ning eSaimon i oroi a akinalangla pa a ututna nakulkulan i toli, i kulkulan kol onoi.

14A aposella ning la kes saot e Jerusalem,la longori mang a tarai Samariala otleng laka longor ana warwara ane God, pa la sunee Pita pa e Jon tetek la. 15 Ning dia hanot,dia nunung sur la, sur lar kibas a TalnganTabu, 16 anasa belot i kes ona tik ta halinla,di baptais tar la ka ana risan a Leklek e Iesu.17Pa e Pita pa e Jon dia suah a kundiau saotonla pa la bot kibas a Talngan Tabu.

18 Ning e Saimon i oroi mang di tabar laana Talngan Tabu ning naur a aposel diasuah a kundiau saot onla, i los a mani tetekdiau. 19 Pa i atongi mang, “Mur saran arakrakai ning tak, sur iau otleng ar suah akuk saot on tik, pa dir tabari ana TalnganTabu.” 20 Pa e Pita i kelesi mang, “U taumana numa mani mur hirua, anasa u nukimang ur lou a artabar ane God ana mani.21 Bel anum ta tiniba pa ta tukna ana titolne, anasa a balam bel i tostos namatana eGod. 22Ur lingir a nuknukimkusun a laulaua ginim ne, pa ur nunung tetek a Leklek.Ngandek ir kepsen a laulau a nuknukim.23 Anasa a oroi u mang u bukus ana laulaua nuknuk, pa a laulau a ginim i dot akes u.”24 Pa e Saimon i kelesi mang, “Mur nunungtetek a Leklek sur iau, sur gong ta utna ningmu atong tari, ir hanot hok.”

25 Ning e Pita pa e Jon dia ka warwaratalapor tar ana ututnala ning a Leklek i toli,pa dia ka warawai tar ana nuna warwarala,dia ulak usaot e Jerusalem. Ning dia han,dia warawai amon ana Wakak a Warwarating na galis a hanua ana papar Samaria.

E Pilip dia arsongo taum ana ning a barsana te Itiop

26 Ning a angelo anuna Leklek i atai ePilip mang, “Ur tur, pa ur han utumo anamatana tobar sur a ngasmisaot e Jerusalemutumo e Gasa, a ngas ning i han potora hanua bel.” 27 Pa e Pilip i kamtur, pai han. Pa dia arsongo taum ana ning abarsan mitimo e Itiop, a ningnigo na tenatai alar ana ututna anuna Kandake, a kwinanuna tarai Itiop. A barsan ne i han usaote Jerusalem pa i lotu tetek e God. 28Ning iulak ma sur anuna hanua, i kes ana keskesa tinan, pa i was a buk ane propet Aisaia.

Page 155: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 8:29 152 Aposel 9:1729 Pa a Talngan Tabu i atai e Pilip mang,“Ur han milau a keskes a tinan ning, pamur armuri.” 30 Pa e Pilip i dun teteki, pa ilongor a barsan ning i was a buk ane propetAisaia, pa i dekeni mang, “I mangmangasa,u talapor ot ana sa ning u wasi?” 31 Pa ikelesi mang, “Ar tasman mangmangasa i,ning bel tik ir atalapori tetek iau?” Pa inunung e Pilip sur ir abit teteki pa diar kestaum.

32 Ine, awarwarala ting na BukTabuningi wasi:“Di beni arlar ana sipsip,

sur dir umkoli.Bel i warwara,

arlar ana nat a sipsip ning i tur lon-goroi tetek esining ir kot a hihna.

33 Di ame tari, pa bel di atostos a warkuraionoi.

Esi ir warwara ana nuna kakakla?Anasa di kepsen anuna lalaun mite

ana rakrakan hanua.” Ais 53:7-834 A te Itiop i deken e Pilip mange, “Ur

atai iau, a propet i warwara o esi? Ono iot, o ana tik masik?” 35 Pa e Pilip i turpas apapak teteki. I atai i ana Wakak a Warwarao e Iesu, turpasi ot ana buk ning a te Itiop iwasi.

36-37 Ning dia han amon ana ngas, diahanot ana ning a malum, pa a te Itiop i ataie Pilip mange, “Oroi, a malum ne. Asa irsairas iau sur gong di baptais iau?”* 38 Pai sairas a keskes a tinan sur ir tur. Pa diahan purum uting na malum pa e Pilip ibaptaisi. 39 Ning dia saur kusun a malum,a inguna Leklek i kepsen e Pilip. Pa a teItiop bel ma i oroi ulaki, pa i han ana nunatinan taum ana tnan gasgas ting na nunalalaun. 40 Pa e Pilip i oroi mang i kanumoma na hanua Asdot. Pa ning i hanmitingia,i warawai amon anaWakak aWarwara tingna hananuala tuk i hanot tumo e Sisaria.

9E Sol i lingir a nuknukna(Ap 22:6-16; 26:12-18)

1 Ana pukakiarla ning, e Sol i mang kolsur ir um amat a tarai a asasaer anunaLeklek. I han tetek a ningnigo na tenaartabar tetek e God, 2 pa i nunungi mang,“Ur tumus al pas sur ar losi utumona rumai

lotula to e Damaskus. Dir tumusi mang,ning ar pastetek al taraila pa al guraralaning la mur a Ngas anun e Karisito, ar datpas la usaot e Jerusalem, sur lar dodot.”

3 Ning i han milau e Damaskus, a tnantalapor misaot na langit i hanot kulkulanpa i sasai talilisi. 4 I punga purum tumolapiu, pa i longor a elngena mainla i atai imange, “Sol, Sol, sur asa u alaulau iau*?”5 Pa e Sol i dekeni mange, “Leklek, esi u?”Pa i kelesimange, “Iau e Iesu ning u alaulauiau. 6 Onone ur tur pa ur hanot tumo eDamaskus, pa dir atai u ana sa ning ur toli.”

7 Pa a taraila ning la armuri, la kulkulanpa lamatmataut pa bel lawarwara, anasa lalongor a elngena mainla, ika bel la oroi. 8 ESol i kamturmiting lapiu, pa ning i palpalasmatana, bel i oroi sot ta utna. Pa la beniana kuna utumo e Damaskus. 9 Pa i kestingia natola pukakiar, a matana i kut, bel ihangan pa bel i gang.

10Ning a barsan tagun a tarai a asasaerla,a risana e Ananias, i kes tumo e Damaskus.A Leklek i kabah i ana tatatai mange, “Ana-nias!” Pa e Ananias i kelesi mange, “Leklek,iau ot ne.” 11 Pa a Leklek i atai i mange,“Ur tur, pa ur han sur a rumai ane Judas,ana ngas ning di atongi a Tostos a Ngas.Pa ur kabah sur e Sol, a te Taso, kanumoi nunung. 12 Ana tatatai, e Sol i oroi ning abarsan, a risana e Ananias, i kas teteki, pa isuah naur a kuna saot onoi sur ir tai ulak.”13Pa e Ananias i kelesi mang, “Leklek, ia kalongor a galis a warwara ana barsan ning,pa a toltol laulau ning i toli ona anumatarai saot e Jerusalem. 14 Pa a leklek a tenaartabarla tetek e God la malmaling seni surir dat la rop ning la lotu ana risam. Pa ihanot te e Damaskus.” 15 Ika a Leklek i ataii mange, “Ur han ka, anasa ia ka aslang tarisur i anuka tena titol, ir warwara talaporana risak tetek a taraila ning bel a taraiIsrael, tetek a kingla, pa tetek a tarai Israelotleng. 16 Pa ar asangani mang ir kilang agalis a kankan ana risak.”

17 Lamur e Ananias i han, pa i kas ting narumai ning e Sol i kes ia. I suah naur a kunasaot onoi, pa i atai i mange, “Tasiklik e Sol,a Leklek e Iesu, i ning i tur ot tetek u ting

* 8:36-37: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwarala otleng i kes te na ves ne. Imanglarne: Pa e Pilip i atai i mange, “Ning u tortorot ana balam rop, i wakak ka sur dir toli.” Pa a te Itiop i kelesi mang, “Atortorot mang e Iesu Karisito a Nat e God’. * 9:4: Ning e Sol i alaulau a tarai anuna Leklek i alaulau ot a Leklek.

Page 156: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 9:18 153 Aposel 9:43na ngas ning u han ute, i sune iau ute surur tai ulak, pa ur bukus ana Talngan Tabu.”18 Pa ning a utna i arlar ana palakotoi a sisi punga purum kakat kusun naur a kalsomatana, pa i tai ulak. I tur pa di baptaisi.19 Ning i hangan pas, a palaona i rakrakaiulak.

E Sol i warawai tumo e DamaskusE Sol i kes ulak pas tetek a tarai a

asasaerla tumo e Damaskus. 20 Pa i turpasa warawai kakat ana rumai lotula anunatarai Juda, mang e Iesu a Nat e God. 21 Pala rop ning la longori, la kulkulan onoipa la atongi mang, “A barsan kaning, iumkol la ning la lotu tetek e Iesu saot eJerusalem. Pa ne i hanot ute sur ir dat pasa tarai a lotu o e Iesu, tetek a leklek a tenaartabarla tetek e God.” 22 Ika a warawai aneSol i rakrakai pa i atong a ututnala ning iamomol pasi mang e Iesu ot a Karisito. Paa tarai Juda ning la kes tumo e Damaskus lanuknuk kol ana nuna na warwara, pa bel lakelesi.

23 Ning a galis a pukakiar ka rop, a taraiJuda la warwara taum sur lar umkol e Sol.24 Ika e Sol ka tasmani mang la warwarataum suri. Ana moromla pa a kabakiarla amatanla i makas sur a tamanla ana hanuasur e Sol, sur lar umkoli. 25 Ika anunakakak a asaer lar ben pasi anamorom, pa laalorong purumi ana rat ting na ris a worohning di tol alar a hanua ono.

E Sol i kes saot e Jerusalem26 Ning e Sol i hanot saot e Jerusalem, i

tohoi sur ir kes taum ana tarai a asasaerla,ika la rop la matatani, anasa bel la tortorotono i mang i otleng ning tagun a taraia asasaer. 27 Ika e Barnabas i ben pasi,pa dia armuri tetek a aposella, pa i ataila mang, “E Sol ka oroi tar a Leklek, paa Leklek i warwara teteki ana nuna tinanutumo e Damaskus. Pa ning i kes tumo eDamaskus, i warawai ana risana e Iesu pabel i matmataut.” 28 Pa e Sol i kes taumana tarai a lotu saot e Jerusalem, i hantaltal, pa i warwara ana risana Leklek, pabel i matmataut. 29 I warwara pa i kelesa kabahla anuna Judala ning la warwaraGrik, ika la mang sur lar umkoli. 30 Ningna tastasnala ana tortorot la longori, labeni utumo e Sisaria, pa lamur la sune seniutumo e Taso.

31 Lamur a tarai a lotula ting na hanan-uala rop ana natol a papar Judia, e Galilipa e Samaria, la kes ana bal molmol. Pa alotu i rakrakai, pa la kes na hanrawai teteka Leklek, a Talngan Tabu i wunan la, pa awawas ana tarai a lotula i han kas.

E Pita i kes tumo e Lida pa e Jopa32Ning e Pita i han amon ana hananuala,

i geren alar a tarai ane God otleng tumo eLida. 33 Tingia, i pastetek ning a barsan, arisana e Aineas, a palaona i mat. Ka arlarana siwal a rau, i borbor ka ting na logongasna. 34 Pa e Pita i atai i mange, “Aineas,e Iesu Karisito i alangolango u. Ur tur, pa urin a logo ngasim.” Pa i tur kakat. 35 La ropning la kes ana hanua e Lida pa e Saron, laoroi a barsanning, pa la lingir a nuknukinlatetek a Leklek.

36 Ning a hane tagun a tarai a asasaeri kes tumo e Jopa, a risana e Tabita, anawarwara Grik mang e Dokas. A hane ne,ka tol tar a galis a wakak a titol, pa a tenaartabar tetek a kapan na taraila. 37 Anapukakiarla ning e Pita i titol tumo e Lida,e Dokas i kurah, pa i mat. Ning la ka pukurtari, la aborbor tari ona ning a tuka rumaisaot. 38 E Lida i kes milau e Jopa, pa ninga tarai a asasaer miting e Jopa la longorimang e Pita kanumo e Lida, la sune naura barsan teteki pa dia angongosi mang,“Maris mila, ur lamut kapit tetek mila.”

39 E Pita i han taum on diau. Ning ihanot, la beni usaot ana tuka rumai. Pa alaola rop la tur talilisi pa la domos. Pa laasangan a kolosla taum ana kaenla, ninge Dokas i suk tar la ning kaning ot i laun.40E Pita i sune purum la ropmiting na tukarumai ning, pa i kes ana bokona hana, pa inunung. I talingir tetek a hane ning i mat, iatongi mang, “Tabita, ur tur.” Pa e Tabita ipalpalas matana, pa ning i oroi e Pita, i keskakat. 41 Pa e Pita i tuslan a kuna teteki, pai dat aturi. Pa i kabah pas a tena tortorotlapa a laola, pa i saran tar e Tabita tetek la,ka laun. 42 A utna ne i talapor pa la rop latasmani tumo e Jopa, pa a galis la tortorotona Leklek. 43 E Pita i kes suai ulak te Jopataum ning a barsan a risana e Saimon, atena toltol utna ana palaona inagoila.

Page 157: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 10:1 154 Aposel 10:3010

E Konilius ning bel a te Juda i arsune sur ePita

1 Ning a barsan kanumo e Sisaria, arisana e Konilius, i ning a ningnigo anunaning a mar a tarai a harum, la tagun a tnankunum a tarai a harum mitimo e Itali. 2 EKonilius pa la rop ning la kes ting na nunarumai la na momol a tena lotula pa na tenahanrawai tetek e God. E Konilius ning atena artabar tetek a kapan a tarai, pa apukakiarla rop i nunung tetek e God.

3 Ning a rah ana natola matana kamisi oroi ning a tatatai. I oroi talapor aangelo ane God i hanot teteki pa i kabahi mang, “Konilius!” 4 Pa e Konilius i ngo-son rakrakai i ana matmataut, pa i dekenimang, “Leklek, asaning?” Pa a angelo ikelesi mange, “Anum a nunungla taum anaartabarla tetek a kapan a tarai la han usaottetek e God, pa la tur namatana, pa i gasana sa ning u toli. 5 Onone ur sune altarai utumo e Jopa, sur lar ben pas ninga barsan, e Saimon, i ning a risana otlenge Pita. 6 Kaning i kes napire mauranae Saimon, i ning a tena toltol utna anapalaona inagoila. Anuna rumai i tur milaua tasi.” 7 A angelo ning i warwara tetekii han, e Konilius i kabah pas naur taguna anuna tena titolla, pa ning a tena lotutagun anuna tarai a harum. 8 I atai ditolana ututnala rop ne, pa i sune ditol utumoe Jopa.

A tatatai anune Pita9 Ana pukakiar lamur tana, ditol han, pa

ana tnan kamis ning ditol han milau sur ahanua Jopa, e Pita i abit kas usaot na pukula rumai, sur ir nunung. 10Ning i nunung, ikilang a munurak pa i mang sur ir hangan.Kaning ot di sang a utna na hangan, i oroia tatatai. 11 I oroi a langit i sapang, pa ninga utna i arlar ana tnan kaen na polpol, ditong pas diat a ris ono pa di alorong purumiteteki. 12 Tingui onoi a urmatana inagoi,pa la ning la kawar, pa manila otleng. 13 Aelngen takai i atai e Pita mange, “Pita, urtur, ur umkol la, pa ur ien la.” 14 Pa e Pitai kelesi mange, “Leklek, bel! Bel a ien tarta utna ning di arsairas ono pa i dur namatam.” 15 Pa elngen takai i keles ulakimange, “A utna ning e God ka atotoh tari,gong u atongimang a dur a utna.” 16Autna

ne di toli munatol, pa di dat kas kakat akaen usaot na langit.

17 Kaning ot e Pita i nuknuk kol anakamkama tatatai ne, natol a barsan, ninge Konilius i sune ditol, ditol ka seren pasa rumai ane Saimon, pa ditol tur ting nataman. 18Ditol arkabah kas mange, “E Sai-mon ning a risana otleng e Pita kaning ui?”19 Kaning ot e Pita i nuknuk ana tatatai, aTalngan Tabu i atai i mange, “Oroi! Natola barsan kaning ditol tai sur u. 20 Ur tur,pa ur han purum. Gong u nuknuk kol, urhan pa mulor armuri, anasa iau ot a suneditol ute.” 21 E Pita i purum tetek ditol pai atai la mange, “Iau kane ning mutol taisur iau. Asa ning mutol tai sur iau suri?”22Ditol kelesimang, “E Konilius, a ningnigoanuna ning a mar a tarai a harum i sunemitol. E Konilius i ning a tena tostos pa atena hanrawai tetek e God, pa a tarai Judarop la hanrawai i. A angelo ane God i ataitari mang ir arsune pas u utumo ana nunarumai, sur ir longor anum tawarwara.” 23EPita i ben kas ditol sur ditol ar borbor pas.

E Pita i hanot ana rumai anune KoniliusNing i kabakiar ot, e Pita i tur pa la han,

pa dingla na tarai ning la tas ana tortorotmisaot e Jopa la armuri. 24 E Konilius itasmani mang lar hanot, i ben taum pas namainala, pa na halhalna, pa la kes nanan ePita. Pa ning ka takai a pukakiar alar tar atinan anune Pita la, la hanot tumo e Sisaria.25Ning e Pita i kas, e Konilius i han barati,pa i punga purum ana hanrawai ting nanaur a hana. 26 Ika e Pita i dat atur pasi, pai atai i mange, “Ur tur, iau otleng a barsanka.”

27Ning diawarwara amon, e Pita i kas tarana kunum a tarai kaning la ka kes taum.28 Pa i atai la mange, “Mulo tasmani mangdi arsairas ting na warkurai mang mila nate Judala, milar lasan taum tik ning beltagun a tarai Juda, pa milar gereni otleng.Ika e God ka asangan tar iau mang gonga atong tik mang i dur namatana e God,pa gong a nuki mang di arsairas tetek milaning milar lasan taum onoi. 29 Pa bel angongoio ning di arsune sur iau ute. Pa ardeken mulo: Mulo arsune sur iau sura?”

30 Pa e Konilius i kelesi mange, “Ka diata pukakiar alar tar anuka nunung ting nanuka rumai ana matana kamis larne, ona

Page 158: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 10:31 155 Aposel 11:12natola matana kamis ana rah. A oroi ninga barsan i mermer ana kaen ning i pilpil, ihanot kulkulan pa i tur salanigo tak, 31 pa imang, ‘Konilius, e God ka longor anum nanunung, pa ka tasman anum na artabarlatetek a kapan a taraila. 32Ur arsune utumoe Jopa, sur e Saimon, ning a risana otleng ePita. I wasira e Saimon, a tena toltol utnaana palaona inagoila, i kes milau a tasi.’

33 “Pa a arsune kakat sur u. I wakak kolning u lamut ute. Onone mila rop milakes namatana e God, sur milar longor awarwarala rop ning a Leklek ka atai tar usur ur atai mila ono.”

E Pita i warawai34 Lamur e Pita i atongi mange, “A tas-

man momoli mang, e God bel i tasman apurpurngis. 35 I malmaling pas a urmatanatarai rop, ning la hanrawai i pa la titolana tostosna. 36Mulo tasmani mang e Godka saran sen anuna warwara tetek a taraiIsrael. A warwara ne, i a Wakak a Warwaraana bal molmol kamna o e Iesu Karisito,i ning a Leklek anuna tarai rop. 37 Muloka tasman asaning i hanot ana hananualatumo e Israel, turpasi tumo e Galili lamurtana baptais ning e Jon i warawai ono.38 Mulo tasmani mang e God ka saran tara Talngan Tabu taum ana rakrakai tetek eIesu, a te Nasaret. Ning i han taltal, i tola wakak a titolla, pa i alangolango pas la,ning la kes nahai a warkurai ane Satan. EIesu i tol a ututnala ne, anasa e God i kestaum onoi.

39 “Pa mila na tena warwara talapor anaututnala rop ning mila oroi, ning i sira toliana hananuala anumila a tarai Juda, pa saote Jerusalem. Di umkoli saot na rakai kutus,40 ika e God i akamtur ulak pasi kusun aminat ana natola pukakiar, pa i asanganitetek a tarai. 41 Bel tetek a tarai rop, tetekla ning e God ka aslang nigon tar la sur laroroi pa lar warwara talapor ono, mila ningmila hangan pamila gang taumonoi, ning ilaun ulak kusun a minat. 42 I sune mila, surmilar warawai pa milar warwara talaportetek a tarai, mang i ot ning e God ka aslangpasi sur ir tena warkurai anunla ning lalaun pa la ning la ka mat. 43A propetla roplawarwara o e Iesu, mang esining i tortorotonoi, dir kepsen anuna na toltol laulaulaana risana.”

A Talngan Tabu i han purum onla ning bela tarai Juda

44 Kaning ot e Pita i warwara ting narumai ane Konilius, a Talngan Tabu i hanpurum onla rop, ning la longor a warwarane. 45 Dingla na tena tortorot tagun atarai Juda ning la armuri taum o e Pita, lakulkulan, mang e God i artabar otleng anaTalngan Tabu tetek a tarai ning bel a taraiJuda. 46Anasa la longor la, ning la warwaraana urmatana warwara, pa la atong leklekpas e God. 47 Lamur e Pita i mang, “Bel tikir sairas lar pas la ne sur gong di baptaisla ana malum. Anasa a Talngan Tabu kakes onla arlar larning i kes ondala.” 48 Pai arsune sur dir baptais la ana risana e IesuKarisito. Lamur la nunung e Pita sur ir kestaum onla al pukakiar.

11E Pita i warwara talapor ana nuna titol

1 A aposella pa la ning la tas ana tortorotning la kes tumo e Judia, la longori manga tarai otleng ning bel a tarai Juda la katortorot ana warwara ane God. 2 Pa ning ePita i han usaot e Jerusalem, a taraila ningla mang sur a tena tortorotla rop dir kottalilis a palaonla, la bor i. 3 La atai i mange,“U kas uting na rumai anuna tarai ning beldi kot talilis a palaonla, pa u hangan taumonla.”

4 E Pita i papak tostos tetek la ana utut-nala rop ning i hanot mange, 5 “Ning a kesana hanua Jopa, a nunung, pa a oroi ninga tatatai. A oroi ning a utna i arlar anatnan kaen na polpol ning di tong pas diata ris pa di alorong purumi misaot na langittetek iau. 6 Ning a tai tingui ono, a oroi ainagoila, la ning di lawat la pa dingla narokoiona, pa la ning la kawar, pa manila.7Pa a longor a elngen takai i atai iaumange,‘Pita, ur tur, ur umkol la, pa ur ien la.’ 8 Paa kelesi mange, ‘Leklek, a momolna ot! Bela ien tar ta utna ning di arsairas ono pa idur namatam.’ 9 Pa a elngen takai misaotna langit i atong ulaki mange, ‘A utna ninge God ka atotoh tari, gong u atongi mang adur a utna.’ 10A utna ne di toli munatol, padi dat kas ulaki usaot na langit.

11 “Ono otning, natola barsan ning disune ditol mitimo e Sisaria tetek iau, ditolhanot ting na rumai ning a kes ono. 12 Pa

Page 159: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 11:13 156 Aposel 12:9a Talngan Tabu i atai iau sur ar han taumon ditol, pa gong a nuknuk kol. Dionona barsan otleng ne, ning mila tas anatortorot, mila han taum on ditol utumoe Sisaria pa mila kas uting na rumai aneKonilius. 13 Pa i atai mila mang i oroi aangelo i hanot ana nuna rumai pa i ataii mange, ‘Ur arsune utumo e Jopa sur eSaimon, ning a risana otleng e Pita. 14 Pair atai u on al warwara ning ir alaun u pa laropning la kes tingnanuma rumai.’ 15Ninga turpas a warwara, a Talngan Tabu i kesonla, larning i toli ondala nating. 16 Pa anuk pas a warwara anuna Leklek, ning iatongi mange, ‘E Jon i baptais ana malum,pa lamur dir baptais mulo ana TalnganTabu.’ 17 E God ka saran tar a artabar tanla,larning ka saran tari tan dala, ning dalatortorot ana Leklek e Iesu Karisito. Pa esina ngas a barsan iau, ning ar sairas e God?”

18Ning la longor awarwara ne, la tuk anawarwara, pa la atong leklek e God mange,“E God ka tol tar a ngas sur la ning bela tarai Juda lar lingir a nuknukinla pa larlaun.”

A Wakak a Warwara i hanot tumo e Antiok19A tarai a lotu ning la han sararamisaot

e Jerusalemanasa a tarai la alaulau la lamurona minat e Stiwen, la han bakbak utumona papar Ponisia, a lolo Saiprus, pa a hanuaAntiok. La warwara ka tetek a tarai JudaanaWakak aWarwara o e Iesu. 20 Ika dinglana tarai tagun a tarai a lotu ning, a taraiSaiprus taum ana tarai Sairini, la hanottumo e Antiok pa la atai a tarai ning bel atarai Juda otleng anaWakak aWarwara onaLeklek e Iesu. 21A rakrakai ana Leklek i kesonla ning la warwara talapor, pa galis kolla tortorot pa la lingir a nuknukinla tetek aLeklek.

22 Ning a tarai a lotu saot e Jerusalem lalongor a warwara ne, la sune e Barnabasutumo e Antiok. 23-24 E Barnabas i ninga wakak a barsan, i bukus ana TalnganTabu taum ana tortorot. Ning i hanotpa i oroi a marmaris ane God ning i titolonla, i gas ono, pa i wunan la rop sur lartur momol ana tortorot ana nunla lalauntetek a Leklek. Pa galis a tarai la lingir anuknukinla tetek a Leklek.

25 Lamur e Barnabas i han utumo e Taso,sur ir tai sur e Sol. 26 Ning i seren pasi, ibeni utumo e Antiok. Ning a kidol a rau dia

kes taum ana tarai a lotu tumo, pa dia asaera galis a tarai. Bot ning di atong a tarai aasasaer tumo e Antiokmang a te Karisitola.

27 Ana taem ning, dingla na propet lahan misaot e Jerusalem utumo e Antiok.28Ning tagun la, a risana e Agabus, i tur, paana rakrakai ana Talngan Tabu i warwaranigo ana tnan munurak ning ir kibas ahananuala rop. A munurak ne i hanot ninge Klodius i warkurai tumo e Rom. 29 Paa tarai a asasaer la warkurai pas mang larop taktakai lar artabar arlar ana nunla nagongonla tetek a tarai a lotula ning la kesana papar Judia. 30 Pa la saran tari. EBarnabas pa e Sol dia losi tetek a ningnigolaana lotu saot e Jerusalem.

12Di akas tar e Pita ana rumai a dodot

1 Ana pukakiarla ning, king Herot i datpas dingla na tarai tagun a tarai a lotu surir alaulau la. 2 I arsune tar sur e Jems, tase Jon, pa di umkoli ana liwan na harum.3 Ning i oroi a tarai Juda la gas ana minate Jems, i dat pas e Pita otleng ana ninga pukakiar ana lotu ana bret ning belal isono. 4Ning ka dat pas e Pita, lamur i akasiuting na rumai a dodot. Pa diat a kunum atarai a harum la tai alari, la areiat ana ninga kunum. E Herot i mang sur ir beni surdir warkurai i namatana tarai, lamur analotu na Han Lakai. 5 Ning e Pita i kes tingna rumai a dodot, a tarai a lotu rop bel lamanah ana nunung tetek e God suri.

A Leklek i alaun pas e Pita kusun a kuna eHerot

6 Ana morom lanigo ona pukakiar ninge Herot ir ben pas e Pita sur a warkurai,e Pita i borbor tar na arpotor tana naur atena harum. La ka dot tar naur a kuna taumana naur a sen. Pa dingla na tena harumla tur ting na taman pa la tai alar a rumaia dodot. 7 A angelo anuna Leklek i hanotkulkulan teteki, pa a talapor i sasai tinguina rumai a dodot. I dapis amata e Pita anarisna, pa i atai i mange, “Tur kapit!” Pa seni tapapak kusun naur a kuna. 8 Pa angelo iatai i mange, “Ur mermer, pa ur suah pasanum naur a su.” Pa i toli larning. Paangelo i atai ulaki mange, “Ur polpol alaru ana numa kaen, pa ur mur iau.” 9 E Pita imur purumi kusun a rumai a dodot. E Pita

Page 160: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 12:10 157 Aposel 13:10i nuki mang a utna ne a angelo i toli, bel amomolna, i nuki mang i oroi a tatatai ka.10Dia bolos a ningnigo na tena tai alar, pa amunaur na otleng, lamur dia hanot ting nataman a aen, ning di purpurumonoi utumoa tnan hanua. Ning dia tur tingia, a tamani sapang oros ka, pa dia purum. Ning diahanot uting na pukna ning a ngas i hansarara, a angelo i rorom kakat kusuni.

11 Ning a nuknukna e Pita i talapor, iatongi mange, “A tasman momoli mang aLeklek i sune anuna angelo, pa i alaun pasiau kusun a kuna e Herot, pa a ututnalaning a tarai Juda la mang sur lar toli hok.”

12 Ning i tasman lalani mang ka lan-golango, i han sur a rumai ane Maria, tanae Jon ning a risana otleng e Mak. A galis atarai la kes taum tingia, pa la nunung. 13 EPita i pinpindir ting na taman, pa ning atena titol a basbas, a risana e Roda, i dunsur a taman. 14 Ning i longor lalan pas aelngena e Pita, i gas. Pa ana nuna gasgas,bel i sapang pasi, i dun ulak, pa i atai lamange, “E Pita kanumo na taman i tur.”15Pa la atai i mang, “U talar.” Pa i angongosla mang, “I momol ot, i ot ne lapiu.” Pa laatai i mang, “Ngandek anuna angelo ka.”16 Ika e Pita i pinpindir ngongos, pa ning lasapang pa la oroi i, la kulkulan onoi. 17 Pai sairas la ana kuna, sur lar kes longoroi,pa i atai la mang a Leklek i ben purummangmangasa pasi kusun a rumai a dodot.Pa i atai la mang, “Mulor atai e Jems pa natastasindala ana tortorot ana utna ne.” Pai han kusun la sur ning a hanua masik.

18 Ana kobot a tena harumla la tai sure Pita pa a nuknukinla i loklokron mangkanaha i ma. 19 Ning e Herot i longorimang bel ma i kes ting na rumai a dodot, iarsune sur lar tai suri. Ika bel la seren pasi.Lamur iwarkurai a tena harumla ning la taialar a rumai a dodot, pa i arsune onla surdir umkol la. Lamur e Herot i han mitingna papar Judia utumo e Sisaria, sur ir kestumo.

E Herot i mat20 E Herot i balakut tetek a tarai ana naur

a hanua Tair pa e Saidon. Pa taraimiting nanaur a hanua ning, la han taum sur lar oroii. Pa lar nunungi sur a bal molmol, anasaanunla naur a hanua la laun ka ana utna nahangan miting na papar anuna king Herot.La bal taum nigo taum o e Blastus, a tnan

tena tai alar anuna king, pa i nangan lasur lar oroi a king. 21 Ana pukakiar ning eHerot i kubus tari tanla, i mermer pas anakaenla anuna king, pa i kes tar ana keskesna king, pa i warwara tetek a tarai. 22 Patarai la kukuk na gasgas, pa la atongimang,“A elngen ning a god ot ne, belsur a barsani.” 23 Ono otning, a angelo anuna Leklek iumi, anasa bel i atong leklek e God, pa apompobola la ien a palaona, pa i mat.

24 Ika awarwara ane God i gomo, pa i hansarara uting na hanhanuala.

25 Ning e Sol pa e Barnabas dia titol ropsaot e Jerusalem, dia ulak utumo e Antiok.Dia ben e Jon, ning a risana otleng e Mak,pa ditol han taum.

13Di aslang pas e Barnabas pa e Sol

1 A propetla pa a tena asaerla tagun atarai a lotu tumo e Antiok a risanla ne: eBarnabas, e Simion ning a risana otleng eNiger, pa e Lusius a te Sairini, e Sol pa eManain ning di lawat taumdiauma eHerota ningnigo. 2 Ning la lotu tetek a Leklekpa la tamai, a Talngan Tabu i atongi mang,“Mulor aslang tar e Barnabas pa e Sol suranuki, sur a titol ning a kabah pas diausuri.” 3 Lamur ana tamai pa nunung, lasuah a kunla saot on diau, pa la sune sendiau.

A titol ane Barnabas pa e Sol tumo e Saiprus4 A Talngan Tabu i sune e Barnabas pa e

Sol, pa dia han utumo e Selusia, dia kas anasip pa dia hanutumona lolo Saiprus. 5Ningdia hanot tumo e Salamis, dia warawai anawarwara ane God, ting na rumai lotulaanuna tarai Juda. Ditol armuri taum ma eJon, anundiau a tena harnangai.

6-8Ditol han taltal ting na kidol a lolo ropning, tuk tumo e Papos. A ningnigo taguna lolo ning, a risana ning e Sergius Pol, atena tastasmai, i arsune pas e Barnabas pae Sol anasa i mang sur ir longor a warwaraane God. Ika ning a hal e Sergius Pol, arisana e Bariesu, i sairas diau. I ning a teJuda, a asasongo na propet, pa di atongimang e Elimas, a kamkamna mang a tenawah. I mang sur ir sairas a ningnigo surgong i tortorot. 9 Pa e Sol ning di atongiotleng mang e Pol, i bukus ana TalnganTabu, i ngoson rakrakai e Elimas, 10pa i atai

Page 161: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 13:11 158 Aposel 13:34i mange, “U a nat e Satan, u a hirua anatostos a toltol rop. U bukus ana urmatanaasasongo pa ana asobor. Nangse ma urmanah kusun anuma toltol ning u lingir kola tostos a ngas anuna Leklek? 11 Onone awarkurai anuna Leklek ir hanot tetek u, amatam ir kut bongnani ot, pa bel ur oroi atalapor ana kamis.” Ono otning a laukaptaum ana mormorom i hanot teteki, pa itabah taltal sur tik ning ir tong pas a kunapa ir beni. 12Ning a ningnigo i oroi a utnane i hanot, i tortorot, anasa i kulkulan anaasasaer ana Leklek.

Tumo e Antiok ana papar Pisidia13 E Pol taum ana naur a halna ning ditol

han taum, ditol kas ana sip miting e Papos,pa ditol han utumo e Perga, ana paparPampilia. Pa e Jon i han kusun diau tingia,pa i ulak usaot e Jerusalem. 14 E Pol pae Barnabas dia han mitimo e Perga sur eAntiok ana papar Pisidia.* Pa ana PukakiarSabat dia kas uting na rumai lotu anunatarai Juda, pa dia kes. 15 Ning di ka wastar a warwarala ana Buk a warkurai aneMoses pa ana tumtumus ana propetla, aningnigola ana rumai lotu la arsune tetekdiau mang, “Naur a tastasimila, ning tawarwara na arakrakai kaning surmur atai ataraila ono, mur warwara ka ono.” 16E Pol itur, pa i sairas la taum ana kuna sur lar keslongoroi, pa i atongi mange,

“A tarai Israel, pa mulo a tarai masikotleng ning mulo lotu tetek e God, mulorlongor iau. 17 E God anumila a tarai Israeli aslang pas na tumtubumila, pa i aberengpas la ning la kes tumo e Ijip, pa i benpurum pas la mitimo taum ana rakrakaina.18 Ana diat a bonot a rau ning la kes anahanua bel, i noren la ana toltolla anunla.19Pa ning ka kamar sen tar a taraila mitingna mais a matanitu ning la kes tumo eKenan, lamur i saran tar a kabalapiu Kenansur anuna tarai Israel. 20A ututnala rop nei hanot na arpotor diat a mar pa dilima nabonot a rau.

“Lamur e God i suah tar a tena warku-raila sur lar nigon la, tuk ana propetSamuel. 21 Lamur la nunung sur ta king, pae God i saran tar e Sol tetek la. E Sol, a nat eKis, miting na mangis a tarai Benjamin pai nigon la diat a bonot a rau. 22Ning e God

ka kepsen tar e Sol, i suah tar e Dewit sur irking anunla. Pa i atongi onoi mang, ‘A oroie Dewit a nat e Jesi, a barsan ne i arlar ananuknukik, pa ir tol arop a ututnala ning amang suri.’

23 “Pa miting na mangis a tarai ane De-wit, e God i saran a TenaAlaun, e Iesu, teteka tarai Israel, arlar ana nuna lele. 24 Lanigoana tinan ot ane Iesu, e Jon a Tena Baptais iwarawai tetek a tarai Israel rop ana lingir anuknukinla pa a baptais. 25Ning milau maanuna titol ir rarop, i atai la mang, ‘Mulonukimang iau esi? Iau bel sur esiningmuloharnanai suri. Ika esaning ir mur tak, bel atolsot pasi sur ar paksen a inau ana anunasu. A natarna kol tana.’

26 “Tastasikla, a mangis a tarai aneAbaram, pa mulo a tarai masik otleng ningmulo lotu tetek e God, di ka saran tar awarwara tetek dala mang e God i alaun atarai. 27A tarai Jerusalem, taumana anunlana ningnigola, bel la oroi lalan e Iesu mangi a Tena Alaun ning a propetla la ka tumustari ono. Ika ning la malmaling tar e Iesusur ir mat, la tolsot pas a warwara anunapropetla, ning di wasi ana pukakiar Sabatlarop. 28 Bel la pastek pas ta laulau a gininae Iesu sur ir mat ono, ika la nunung ePailat sur ir saran tar e Iesu sur dir umkoli.29Ning la ka tolsot rop tar awarwarala ningla ka tumus tari onoi, la pak purumi kusuna rakai kutus, pa la aborbori tingna kulamaminat. 30 Ika e God i akamtur ulaki kusun aminat. 31Pa galis a pukakiar, la ning natingla armuri taum onoi mitimo e Galili usaote Jerusalem la oroi. Pa onone la warwaratalapor onoi tetek a tarai Israel.

32 “Pa mila atai mulo ana Wakak a War-wara mange: A lele ning e God ka sarantari tetek na tumtubundala tagun nating,33 onone ka tolsot pasi tetek dala, na tum-tubunla, ning i akamtur ulak pas e Iesu.Larning di ka tumus tari ana areur a Saksakmange,‘U a Natuklik,onone iau e Tamam.’ Buk Song 2:734 E God ka akamtur pas e Iesu kusun aminat, pa bel ir marase. Larning e God kaatongi mange,‘A wakak a ututna ning a lele tar onoi tetek

e Dewit,ar angisngis mulo onoi.

* 13:14: Naur a hanua a risandiau e Antiok. Takai ana papar Pisidia pa takai otleng ana papar Siria.

Page 162: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 13:35 159 Aposel 14:6A ngisngis ne i toh pa ir hanot momol ot.’

Ais 55:335 Pa ka atong tari otleng ting na ning aSaksak mange,‘Bel ur noren tar anuma Totoh na Barsan

sur ir marase.’ Buk Song 16:1036 “E Dewit i tolsot rop pas a nuknuk

anune God ana nuna pukakiarla na lalaun.Lamur i mat, pa di pori taum dingla natumtubunala, pa a palaona i marase. 37 Ika,esaning e God i akamtur pasi kusun aminatbel i marase.

38 “Manglarning, na tastasikla, milawarawai tetekmulomange: Mulor tasmanimang e Iesu i hanot sur ir kepsen a laulaua ginimulo. 39 A Warkuraila ane Mosesbel i tolsot pasi sur ir kepsen a laulau aginimulo, sur dir atong mulo mang a tenatostosla. Ika, la ropning la tortorot o e Iesu,dir atong la mang a tena tostosla. 40Mulortai alar mulo sur gong a ututnala ning apropetla ka warwara tar onoi i sot o mulo.La atongi larne,41 ‘Oroi, mulo a tena morot laulaula,

mulor kulkulan pa mulor hirua,anasa ar tol ta utna ana numulo na

pukakiar a lalaun.Ning tik ir atai mulo ana utna ning ar

toli,bel mulor tortorot onoi.’ ” Hab 1:5

42 Ning e Pol pa e Barnabas dia purummiting na rumai lotu, a tarai la nunungdiau sur diar warwara ulak ana ututnala neana Pukakiar Sabat lamur. 43 Ning a taraila han sarara kusun a rumai lotu, a galis ate Juda pa dingla na tarai masik ning la kasana lotu Juda pa la lotu ana momolna, lamur e Pol pa e Barnabas. Diawarwara tetekla, pa dia arakrakai la, sur lar tur rakrakaiana marmaris ane God.

44 Ana Pukakiar Sabat ning la ka kubustari, milau sur la rop miting na hanua ningla hanot taum, sur lar longor a warwaraanuna Leklek. 45 Ning a te Judala la oroi akunum a tarai, a balanla i laulau tetek e Polpa e Barnabas, pa la lingir ka a warwaralaning e Pol i warwara ono, pa la atongsaksakani. 46 Ika bel dia matmataut pa diakeles la mange, “Wakak mia ka atalapornigon tar a warwara ane God ta mulo. Ikaning bel mulo kibasi pa mulo san alar pasmulo sur gong mulo los a lalaun tikin,onone, miar han tetek a tarai ning bel a

tarai Juda. 47 Anasa a Leklek, i sune miaumange,‘A suah tar u sur u a talapor tetek a tarai

ning bel a tarai Juda,sur ur los a harlaun tetek a taraila ana

rakrakan hanua rop.’ ” Ais 49:648 Ning a taraila ning bel a tarai Juda la

longor a warwara ne la gas kol, pa la atongleklek pas a warwara anuna Leklek. Pa laning e God ka aslang pas la sur a lalauntikin, la tortorot.

49 A warwara anuna Leklek i han sararauting na hananuala rop ting na papar ning.50 Ika a te Judala, la akutkut balana ning-nigo na gurarala ning na tena hanrawaitetek e God, pa a ningnigo na tarai otlengtagun a hanua ning. La akutkut balandingla otleng, sur lar balakut tetek e Polpa e Barnabas, pa la alulu sen diau kusunanunla papar. 51 Pa dia tang sen a kubuskusun a handiau sur a asilang mang e Godka saran kabaina tanla, pa dia han utumoIkonion. 52Pa tarai a asasaer tumo e Antiokla bukus taumana gasgas, pa Talngan Tabu.

14Tumo e Ikonion

1 E Pol pa e Barnabas dia kas uting na ru-mai lotu anuna tarai Juda tumo e Ikonion,lar ot ning dia sira toli ana hananuala. Ningdiawarwara, anundia nawarwara i talapor,pa a galis a tarai Juda pa dingla na taraiotleng, la tortorot. 2 Ika dingla na taraiJuda ning bel la mang sur lar tortorot, laakamtur a balan dingla na tarai ning bel atarai Juda, pa la alaulau a nuknukinla sura nuknukinla ir laulau tetek la ning la tasana tortorot. 3 E Pol pa e Barnabas diakes bongnandiau tumo e Ikonion, pa beldia matmataut, dia rakrakai ana warwaraana risana Leklek. Pa a Leklek i amomoltar anundia na warwara ana nuna tnanmarmaris ning i saran a rakrakai tan diausur diar tol a ututnala na kulkulan, paakinalangla.

4 A tarai tagun a hanua ning la taptapa-gal, dingla la tur taum ana tarai Juda ningbel la tortorot, pa dingla la tur taum ananaur a aposel. 5 Dingla na tarai Juda padingla na tarai otleng ning bel a tarai Judapa anunla na ningnigola, la warwara taumpas sur lar alaulau e Pol pa e Barnabas,pa lar wolot amat diau ana hatatla. 6 Ika,

Page 163: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 14:7 160 Aposel 15:1ning e Pol pa e Barnabas dia longori, diahan masik uto na papar Likonia, sur naura hanua Listra pa e Derbe, pa dingla nahananua otleng ning la kes milau. 7 Pa diawarawai amon tetek la tingia ana Wakak aWarwara.

Tumo e Listra8 Tumo e Listra, ning a barsan i kes, naur

a hana dia mat. Di agon pasi ot larning, pabel i tolsot pas a tinan. 9 I longor e Pol iwarwara. Pa e Pol i ngosoni, pa i oroi manga barsan ning i tortorot sur dir alangolangoi. 10 Pa e Pol i warwara kol teteki, “Ur turtostos ana naur a ham.” A barsan ning i turkapit pa i han kakat.

11 Ning a kunum a tarai la oroi asaninge Pol i toli, la warwara kol ana warwaraLikonia mange, “Naur a god dia ka hanpurum arlar ana naur a momolna tetekdala!” 12 La atong e Barnabas a god Sus pae Pol a god Hermes, anasa i a tena warwaratan diau. 13 A rumai a artabar anuna godSus i tur tumo lapiu milau a ris a hanuaning, pa a tena artabar tetek a god Sus taumana kunuma tarai la ben a bulumakaula sura tnan taman ana hanua, sur lar tuni anaartabar tetek e Pol pa e Barnabas. Pa la losotleng a purpurla ning di ka suk tari sur lartabar diau ono.

14 Ika ning naur a aposel ning dia tasmanpas a utna ning a tarai la mang sur lar toli,dia nuk lingir diau pa dia silir anundiauna kaenla,* pa dia dun potor a taraila, padia kukuk kol mange, 15 “Mulo a taraila,asa kamkamna ning mulo tol a ututnalane? Mia naur a barsan ka, mia arlar ka omulo! Mia hanot ka ana Wakak a Warwaratetek mulo, pa mia atai mulo sur mulortalingir kusun a ututna oros ka, ning mulolotlotu tetek la, sur mulor mur e God ningi laun. Esaning i tol a langit, a rakrakanhanua, pa tasi, pa a ututnala rop tinguionla. 16Nating i noren tar a taraila mitingna matanitula rop sur lar laun arlar ananunla na nemnem. 17 Ika e God i akes tara ututnala sur mulor tasmani mang i ote God. Ana nuna marmaris i tabar muloana kiar misaot na langit, a rakaila la waiana kalang inla ot, i tabar mulo ana galisa utna na hangan, pa i abukus mulo anagasgas.” 18 Dia atong a warwara ne, ika a

tarai lamang ot sur lar lotu tetek diau taumana artabar ning di tun tari. Pa dia sairasrakrakai la tuk ning la manah.

19 Lamur dingla na te Judala la hanotmitimo e Antiok pa e Ikonion, la dat lingirpas a nuknuk a kunum a tarai kusun e Polpa e Barnabas. La wolot e Pol ana hatatla,pa la dat purumi kusun a hanua, pa la nukimang kamat. 20 Ika ning a tarai a asasaer latur talilis pasi, i tur, pa i kas ulak uting nahanua. Ana pukakiar lamur, i han taum o eBarnabas utumo e Derbe.

Dia han utumo ana naur a papar Pisidia pae Pampilia

21 Ning e Pol pa e Barnabas dia kawarawai pas ana Wakak a Warwara tumo eDerbe pa dia ka asaer tar a galis a tarai surla a kakak a asaerla, dia ulak utumo e Listra,Ikonion, pa e Antiok. 22 Dia arakrakai atarai a asasaer tagun a natola hanua ning,pa dia wunan la, sur lar tur rakrakai ananunla tortorot. Dia atai la mange, “A galisa mamahat ir kibas nigon tar dala, lamurma dalar kas ana matanitu ane God.” 23Diaakes tar dingla na tarai sur lar ningnigoanuna tarai a lotu ana taktakai hanua. Dianunung pa dia tamai, pa dia saran tar latetek a Leklek, esining la tortorot ono.24 Ning dia ka han pas ting na hananualaana papar Pisidia, lamur dia hanot tumoana papar Pampilia. 25Ning dia ka warawaipas tumo e Perga, dia han utumo e Atalia.

Dia ulak utumo e Antiok ana papar Siria26 Dia kas ana sip mitimo e Atalia sur uto

e Antiok. E Antiok a hanua ning a tenatortorotla la saran tar diau ana marmarisane God, sur a titol ne dia ka arop tari.27 Ning dia hanot, dia kabah taum pas atarai a lotu, pa dia atai la ana ututnala ropning dia toli taum ana rakrakai ane God.Dia atai la otleng mang e God ka tol a ngastagun a tortorot tetek a tarai ning bel atarai Juda. 28Pa dia kes bongnandiau tingiataum ana tarai a asasaerla.

15A tarai a lotu la kes taum saot e Jerusalem

1 Dingla na tarai misaot e Judia la hanuto e Antiok, pa la asaer la ning la tas anatortorot mange, “Ning bel di kot talilis a

* 14:14: A tarai Israel la sira silir anunla na kaenla sur lar asangani mang la nuk lingir la ning ta utna i laulau kol.

Page 164: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 15:2 161 Aposel 15:24palaona ta kaklik barsan arlar anawarkuraiane Moses, bel dir alaun mulo.” 2 E Pol pae Barnabas dia arlak kol taum onla. Pa atarai a lotu la aslang tar e Pol pa e Barnabaspa dingla na tarai a tortorot otleng, sur larhan usaot e Jerusalem tetek a aposella pa aningnigola anuna tarai a lotu, sur lar dekenla ana utna ne.

3 A tarai a lotu la tur tulan la, pa la hanpotor naur a papar e Ponika pa e Samaria.Ning la han, la warwara amon tetek a taraia lotu ting na hananuala, mang a tarai ningbel a tarai Juda la lingir a nuknukinla. Pa laning la tas ana tortorot, la gas kol ning lalongori. 4 Ning la hanot saot e Jerusalem,a tarai a lotu pa a aposella pa ningnigolaana lotu la agasgas pas la. Pa dia atai la anaututnala ning dia toli ana rakrakai ane God.

5 Dingla na Parisaio ning la tortorot o eIesu, la tur pa la atongi mang, “I tostos otsur dir kot talilis a tarai ning bel a tarai Judaning la lingir a nuknukinla. Pa dir asaer lasur lar mur a Warkuraila ane Moses.”

6 A aposella taum ana ningnigola la kestaum sur lar nuknuk wakak ana utna ne.7 Ning la ka warwara kol pas onoi, e Pita itur pa i atai la mange, “Na tastasikla, mulotasmani mang nating ot, e God i aslang pasiau kusun mulo, sur ar warawai ana WakakaWarwara tetek la ning bel a tarai Juda, surlar longori pa lar tortorot ono. 8EGod, ningi tasman a nuknuk a taraila rop, i asanganitetek dala mang i gasgas pas la ning bela tarai Juda, ning i saran a Talngan Tabutetek la, larning i sarani tetek dala. 9 Bel ipurpurngis ondala, anasa i atotoh la otlengning la tortorot. 10Sur asa ningmulomangsur mulor lar e God, ning mulo saran tar amamahat a titol tetek a tarai a asasaer ningmulo atongi mang lar mur a WarkurailaaneMoses? Anundala mangis a tarai tagunnating bel la tolsot sur lar muri, pa dalaotleng ne bel dala tolsot pasi. 11 Ika dalatortorot mang dir alaun dala kamna anamarmaris ana nundala Leklek e Iesu, arlarotleng onla.”

12 Pa tarai rop ning la kes taum, la keslongoroi, ning la longor e Pol pa e Barn-abas, dia warwara ana asilangla taum anaututna na kulkulan dia toli ana rakrakaiane God tetek a taraila ning bel a tarai Juda.13 Ning dia manah na warwara, e Jems iatongi mang, “Na tastasikla, mulor longor

iau. 14 E Saimon i atai dala ana ningnigo napukakiar mang e God i maris la ning bel atarai Juda pa i ben pas dingla na tarai tagunla sur la anunai ot. 15A utna ne e God i toli iarlar anawarwara anunapropetla. Larningdi ka tumus tari mange,16 ‘Lamur ono, ar ulak,

pa ar tol ulak a rumai ane Dewit, ningka taroh.

Pa ar atur ulak pas a rumai ning i taroh,pa ar tol wakak ulaki.

17-18 Pa a taraila masik otleng,a taraila ning bel a tarai Juda,

lar talingir tetek a Leklek,la ning ia ka kabah pas la sur anuki.

A Leklek ka atong tari larne,ka warwara talapor ana ututnala ne’

Amos 9:11-12natnating ot.

19 “Pa a nuknukik imanglarne, gong dalasaran a mamahat tetek a taraila ning bela tarai Juda, ning la talingir tetek e God.20 Dalar tumtumus tetek la, pa dalar ataila mang gong la ien ta utna ning di kaartabar tar ono tetek a asasongo na godla,anasa a lotu ning i adur a utna na hangan,gong la tol a toltol a pamuk, gong la ien tautna ning bel di gos wakak a suluk kusuni,pa gong la ien ta inagoi ning di pos kolika, anasa a suluk kaning ot ono. 21 Anasatagun nating ot ana hananuala rop, di wasaWarkuraila aneMoses, pa lawarawai onoiting na rumai lotula ana pukakiar Sabatla.”

Di tumtumus tetek a tarai a tortorotla ningbel a tarai Juda

22 A aposella, pa dingla na ningnigo,taum ana tarai a lotu rop, la warwara taumsur lar aslang pas ir naur a barsan tagunla, sur diar han taum o e Pol pa e Barnabasutumo e Antiok. La aslang pas e Judas, ninga risana otleng e Barsabas, pa e Sailas, naura ningnigo tagun la ning la tas ana tortorot.23 Pa la tumus tar a pas sur lar losi. A pas iatongi mange:

Mila a aposella pa a ningnigola, na tas-tasimulo, mila tumtumus tetekmulo a tenatortorotla tagun a tarai ning bel a tarai Judaning mulo kes tumo e Antiok, pa ana naura papar Siria pa e Silisia:

Marmaris tetek mulo,24 Mila ka longori mang dingla na tarai

tagun mila, la atongi mang mulor mur a

Page 165: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 15:25 162 Aposel 16:10Warkuraila rop aneMoses, pa la aloklokrona nuknukimulo ono. Bel mila sune la.25 Onone mila ka warwara taum pas, pamila rop mila nuki mang i wakak sur milaraslang pas naur a barsan, pa milar sunediau tetek mulo taum ana naur a halimila,e Barnabas pa e Pol, 26 naur a barsan ningbel dia mangan alar anundiau a lalaunana risana anundala Leklek e Iesu Karisito.27Mila sune e Judas pa e Sailas tetek mulo,pa diar ataimulo anawarwarala nemila tu-musi ana pas. 28 A Talngan Tabu i asanganmila sur gong mila saran tar ta mamahattetekmulo. Dingla na ututnala ka nemulormuri:*

29 Gong mulo ien ta utna ning di artabarono tetek a asasongo na godla. Gong muloien ta utna ning bel di gos wakak a sulukkusuni, pa ta inagoi ning di pos koli ka,anasa a suluk kaning ot ono. Pa gong mulotol a toltol laulau ana tik. Ir wakak kol tetekmulo ning bel mulor tol a ututnala ne.

Ai ka i ning, marmaris tetek mulo.30 Di sune sen la pa la han utumo e

Antiok. Pa la kabah taum pas a tarai a lotu,pa la saran tar a pas ning tanla. 31 Ningla wasi, la gas kol ana wakak a warwarana atumarang. 32 E Judas pa e Sailas diawunan la pa dia arakrakai la ning la tasana tortorot ana galis a warwara, anasadiau naur a propet. 33-34 Ning dia ka kesbongnan diau tingia, na tastasindiau anatortorot la tur tulan diau taum ana balmolmol, sur diar ulak usaot e Jerusalemtetek la ning la sune diau.†

35 Ika e Pol pa e Barnabas dia kes ottumo e Antiok. Dia taum ana a galis a taraitagun la, la asaer a tarai, pa la warawai anawarwara anuna Leklek.

E Pol pa e Barnabas dia han sarara36Dingla na pukakiar lamur, e Pol i atai e

Barnabas mang, “Dar ulak sur a hananualarop, ning da ka warawai pas tanla anawarwara anuna Leklek, sur dar oroi natastasindiau ana tortorot, mang kaningmala mangasa.” 37 Pa e Barnabas i mang surdiar ben e Jon, ning a risana otleng e Mak.38 Ika e Pol i nuki mang bel i wakak ningdiar beni, anasa i han kusun diau tumo e

Pampilia, pa bel i mur diau tuk a titol irop. 39 Pa dia warwara na balakut kol ono,pa lamur dia han sarara. E Barnabas i benpas e Mak, pa dia kas ana sip uto na loloSaiprus. 40Pa e Pol i aslang pas e Sailas, surdiar han. Pa na tastasindiau ana tortorotla saran tar diau ana marmaris ana Leklek.41 Dia han taltal ting na arpotor a naur apapar Siria pa e Silisia, pa dia arakrakai atarai a lotu ana hananuala.

16E Timoti i han taum o e Pol pa e Sailas

1 Ana tinan ane Pol pa e Sailas dia hanotuting e Derbe pa lamur uting e Listra. Ningtagun a tarai a asasaerla i kes ting na hanuaListra, a risana e Timoti, a nat a hane Juda,a tena tortorot, pa e tamana a te Grik. 2 Laning la tas ana tortorot tumo e Listra pae Ikonion la warwara o e Timoti mang i awakak a barsan. 3 Pa e Pol i mang sur ditolar han taum. I ben pasi, pa i kot talilisi,anasa te Judala ning la kes ana hananu-ala ning, la tasmani mang e tamana a teGrik. 4Ning ditol han uting na hananuala,ditol warwara amon ana warkurai anunaaposella pa a ningnigola saot e Jerusalem,sur a tarai larmuri. 5Di arakrakai a tortorotanuna tarai a lotu ana hananuala, pa awawas onla i han kas amon ana pukakiarla.

A tatatai ane Pol tumo e Troas6 A Talngan Tabu i sairas ditol sur gong

kaba ditol warawai ana Wakak a Warwaratumo na papar Esia. Ditol han taltal kautumo na naur a papar Prigia pa e Galesia.7 Ning ditol hanot ting na ararop a paparMisia, ditol mang sur ditol ar han uto eBitinia, ika a Inguna e Iesu bel i malmalingsur ditol ar han uto. 8Pa ditol bolos a paparMisia, pa ditol han uto e Troas.

9 Ana morom, e Pol i oroi a tatatai. I oroipas ning a barsan a te Makedonia i tur pa inunungimange, “Ur lamut uteMakedonia,pa ur nangan mila.” 10 Ning ka oroi tar atatatai, mila* sang kakat sur a tinan utoe Makedonia, anasa mila tasmani mang eGod ot i kabah mila, sur milar warawaitetek la ana Wakak a Warwara.

* 15:28: A kamkama warwara ne, mang a tarai ning bel a tarai Juda la langolango kusun a Warkuraila anuna taraiJuda, larning gong di kot talilis a palaonla. † 15:33-34: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dinglana warwara otleng i kes te na ves ne. I manglarne: Ika e Sailas i mang sur ir kes ot tingia. * 16:10: E Luk i tumus“mila”, anasa i han taum o e Pol.

Page 166: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 16:11 163 Aposel 16:37E Lidia i lingir a nuknukna tumo e Pilipai

11 Ning mila han mitimo e Troas milakas ana sip, pa mila han tostos uto na loloSamotres, ning a pukakiar ulak mila hankale uto e Neapolis. 12 Pa mila han mit-ing e Neapolis uto e Pilipai, a tnan hanuakol tana hananuala masik tumo na paparMakedonia, pa tarai Rom la kes tingia. Milakes pas dingla na pukakiar tingia. 13 AnaPukakiar Sabat mila purum ana taman nahanua ning, sur a malum, anasa mila nukimang ta pukna na nunung kaning ia. Milakes, pa mila warwara tetek a gurarala ningla kes taum tingia.

14 Ning a halinla ning la longor mila arisana e Lidia, a hane mitimo e Tiatira, atena siuran kubar a kaen pa a tena lotutetek e God. Pa a Leklek i lingir anunalalaun sur ir longor ana warwarala ninge Pol i atongi. 15 Ning di ka baptais tare Lidia, pa la otleng ning la kes ting nanuna rumai, i ben pas mila, pa i atongimang, “Ning mulo nuki mang a tortorotana Leklek, mulor kas ana nuka rumai, pamulor kes napik.” Pa i arakrakai pas milatuk mila malmaling.

E Pol pa e Sailas dia dodot tumo e Pilipai16 Ning a pukakiar mila han sur a pukna

na nunung, mila songo pas ning a tenatitol oros, a hane, a mot kaning onoi, pai tolsot pasi sur ir warwara nigo ana utnaning ir hanot lamur. Anuna na ningnigolala kumkubas a tnan mani ana nuna titol.17 A hane ne i mur mila taum ma e Pol,pa i warwara kol mange, “A taraila ne, lana tena titol oros ane God i Leklek Kol, pala atai mulo ana ngas ning dir alaun muloono.” 18A galis a pukakiar i toli larne. Ninge Pol i ngoro onoi, i talingir, pa i atai a motmange, “A atai u ana risana e Iesu Karisito,ur purumkusun ahanene.” Pa onoot ning,a mot i purum kusuni.

19 A ningnigola anuna hane ne la tas-mani mang bel ma lar oroi ulak ta manitaguni. La tong akes pas e Pol pa e Sailas,pa la dat diau tetek a ningnigola uting natinine hanua. 20 La ben diau tetek a tenawarkuraila pa la atongi mange, “Naur abarsan ne, naur a te Juda, dia tol a tnanmamahat ting na anundala hanua. 21 Padia asaer a tarai ana ututnala ning bel itostos sur dala a tarai Rom dalar longor

ono, pa dalar muri.” 22 A kunum a taraiotleng la warwara kol ana ararup on diau,pa a tena warkuraila la arsune sur dir silirsen anundiau na kaenla pa dir dapis diau.23Ning di ka dapis rakrakai tar diau, di akasdiau ting na rumai a dodot, pa di atai a tenatai alar mang ir tai alar rakrakai diau surgong dia purum. 24 Ning a tena tai alar ilongor a warwara ne, i akas diau ting natuka rumai a dodot potor, pa i suah alar tardiat a handiau ana palang.

25 Ana tnan morom, e Pol pa e Sailas dianunung, pa dia saken a saksakla tetek eGod, pa tarai otleng ning la dodot, la longordiau. 26 Bel i bongnani, pa a tnan mamaisi hanot kulkulan, pa i gulen a kaba posana rumai, a tamanla rop la sapang, pa asenla miting na kun a tarai a dodotla ropla tapapak kakat. 27 A tena tai alar i mata,pa ning i oroi a tamanla i sapang, i dat pasanuna liwan na harum sur ir umkol i otonoi, anasa i nuki mang a tarai a dodot laka liu rop. 28 Ika e Pol i arkabah rakrakaiteteki mange, “Gong u alaulau u, mila ropkane.”

29 Pa a tena tai alar i arkabah sur a lamla,i dun kas kapit, i matmataut pa i koloron,i punga purum salanigo napire Pol pa eSailas. 30 Pa i ben purum pas diau, pa ideken diaumange, “Naur a barsan, asaningar toli sur dir alaun iau?” 31 Pa dia kelesimange, “Ur tortorot ana Leklek e Iesu padir alaun u, pa la otleng ning la kes tingna numa rumai.” 32 Pa dia warwara anawarwara anuna Leklek tetek la rop ningla kes ting na nuna rumai. 33 Ana moromot ning, a tena tai alar i ben pas diau, pai gos a mangmangrasla kaning na palaondiau. Pa ana pukakiar ot ning di baptais atena tai alar, pa la rop ning la kes ting nanuna rumai. 34 I ben pas diau uting na nunarumai, pa i tabar diau ana utna na hangan.Pa i bukus ana gasgas, la taum ana nunatarai, anasa la tortorot o e God.

35 Ana kobot ning ot a tena warkurailala sune naur a polis tetek a tena tai alarana warwara mange, “Ur pak sen naur abarsan ning.” 36Pa a tena tai alar i atai e Polmange, “A tenawarkuraila la arsune sur dirpak sen mu. Onone mur purum, mur hantaum ana bal molmol.” 37 Ika e Pol i atainaur a polis mange, “Bel ot tik i warkuraimiau, la dapis miau namatana tarai, ika

Page 167: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 16:38 164 Aposel 17:19miau naur a te Rom ot. La akas tar miauuting na rumai a dodot, pa ine la mangsur lar pak kumnan sen miau. Ika bel! Iwakak sur la ot lar lamut ute pa lar paksen miau.” 38 Naur a polis dia ulak, pa diaatai a tena warkuraila ana warwarala ne.Ning la longorimang diau naur a te Rom, lamatmataut. 39 Pa la han, la apuasa anunlana rongo tetek diau. La ben purum diaukusun a rumai a dodot, pa la nunung diausur diar han masik kusun a nunla hanua.40Pa ning dia ka han kusun a rumai a dodot,dia han sur a rumai ane Lidia. Pa dia oroi laning la tas ana tortorot tingia. Dia wunantar la, lamur dia han kusun a hanua.

17Tumo e Tesalonika

1 Ning e Pol pa e Sailas dia bolos eAmpipolis pa e Apolonia, dia hanot tumo eTesalonika. Ning a rumai lotu anuna taraiJuda kaning ia. 2 Pa e Pol i kas tetek la tingna rumai lotu larning i sira toli. Ana natola Pukakiar Sabat ot, i warwara taum onlaana Buk Tabu. 3 I papak, pa i atong talaporimang i sot ot sur e Karisito ir mat pa irkamtur ulak kusun a minat. Pa i atongimange, “E Iesu ning a atai mulo onoi, i ote Karisito.” 4 Dingla na tarai Juda pa galisa te Grik ning la lotu tetek e God, pa galisa ningnigo na gurarala otleng la tortorotning la longor a warwara, pa la mur e Polpa e Sailas.

5 Ika, dingla na tarai Juda la nuknuklaulau on diau, pa la ben pas a tarai laulaulamiting na tinine hanua. La han taum, pala tol a tnan mamahat ting na hanua. Ladun kas uting na rumai ane Jeson, la serene Pol pa e Sailas sur lar ben purum diautetek a taraila. 6 Ika bel la pastek diau. Ladat pas e Jeson pa dingla na tarai otlengning la tas ana tortorot, tetek a ningnigolaana hanua ning, pa la warwara kol mange,“A taraila ne la tol a tatatnan mamahatlating na hananuala te na rakrakanhanua, paonone, la hanot kale tetek dala! 7Pa e Jesoni ben kas la uting na nuna rumai. La ropne la lakai a warkuraila anun e Sisar, a kinganuna tarai Rom, pa la atongi mang ning abarsan, a risana e Iesu, i ning a king.” 8Ning

a taraila taum ana ningnigola la longor awarwara ne, la loklokron kol ono. 9 La losmani kusun e Jeson pa la otleng ning didat taum pas la, sur dir lou purum la ono*.Lamur la pak sen la.

Tumo e Beria10 Ning i morom purum, la ning la tas

ana tortorot la sune e Pol pa e Sailas utoe Beria. Ning dia ka hanot tingia, dia kasuting na rumai lotu anuna tarai Juda. 11 Lane la wakak tanla tumo e Tesalonika, anasalamang kol sur lar kibas awarwara ne, pa lawaswakak awarwaralamiting na Buk Tabuana pukakiarla rop, sur lar tasmani manga warwara ane Pol i momol o bel. 12 Pagalis a tarai Juda, a galis a tarai Grik otleng,pa galis a gurara Grik ning a ningnigola, latortorot.

13 Ning a tarai Juda mitimo e Tesalonikala longori mang e Pol i warawai ana war-wara ane God tumo e Beria, la han utumopa la akutkut a balan a kunum a tarai pa laakamtur a balanla. 14 Pa la ning la tas anatortorot la sune kapit e Pol utumo latasi.Ika e Sailas dia ma e Timoti dia kes ot tumoe Beria. 15A taraila ning la ben e Pol, la hantaum onoi uto e Atens. Lamur i sune ulakla ana warwara tetek e Sailas pa e Timotimang diar han kapit teteki.

Tumo e Atens16 Ning e Pol i nanan diau, i nuk marisi,

ning i oroi a hanua Atens i bukus anamanarla ning la sira lotu tetek la. 17 Pa iwarwara ting na rumai lotu taum ana taraiJuda, pa dingla na tarai masik otleng ningla lotu tetek e God. Pa ana pukakiarla rop iwarwara otleng tanla ning la arsongo tingna tinine hanua. 18A tena tastasmanla anaasasaer anuna kunum Epikurian pa kunumStoik la harum na warwara taum o e Pol.†Dingla na tarai la deke mang, “Asa ine atena aregaia oros ne i atai dala ono?” Padingla otleng la atongi mange, “Ngandeki atai dala ana tona godla tagun ta hanuamasik.” La atongi larne, anasa e Pol iwarawai o e Iesu pa ana lalaun ulak kusuna minat.

19 La ben pas e Pol usaot ana kiwungdi atongi mang e Areopagus, pa la atai imange, “Mila mang sur milar tastasman

* 17:9: E Jeson i malmaling sur gong ulak ma dia tol a mamahatla ting lahanua. † 17:18: A tarai Atens la siramur a galis a asasaer anuna tena tastasmanla tagun nating. A tarai miting na naur a kunum Epikurian pa e Stoik lamur naur a ngas a asasaer larning. A asasaer ka anuna tarai, bel i arlar ana Buk Tabu.

Page 168: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 17:20 165 Aposel 18:11ana tona warwara ning u asaer mila ono.20 A utna ning u warwara ono, i maskanatetek mila, pa mila mang sur milar tasmana kamkamna.” 21 La atongi larning anasa ate Atensla taum anawasirala otleng ning lakes tingia, la arnore ka ana pukakiarla anawarwara pa longlongor sur al tona asasaer.

22 E Pol i tur potor a tarai a kiwungAreopagus, pa i atongi mange, “A taraiAtens, ana titolla mulo toli a oroi mangmulo a tena lotula. 23 Anasa, ning a hantaltal te, a oroi a manarla ning mulo siralotu tetek la, pa ia ka oroi tar otleng ninga logo ning di tun a artabarla onoi, a tum-tumus ono i mange, ‘Tetek a god ning beldi tasmani’. Esaning mulo lotu teteki, ikabel mulo tasmani, i ot ne, a warawai onoitetekmulo. 24E God ot ning i tol a rakrakanhanua taum ana ututnala rop ning la kesono, i a Leklek ana langit pa a rakrakanhanua, pa bel i kes ana rumai lotula ninga tarai la toli. 25 Pa bel i kapan sur tikir nangani, anasa i ot i tabar a taraila ropana lalaun, taum ana wuwu na lalaun ningla losi, pa a ututnala rop. 26 E God i akestar a ningnigo na barsan. Pa tarai taguna matanitula rop la hanot taguni, pa la kesana rakrakan hanua rop. Ana nuknukna eGod i nuki mang lar kes tahaia pa nangselar hanot pa nangse lar rop ulak. 27 E Godi tol a ututnala ne sur a tarai lar tai suri,pa ngandek lar tai taltal suri pa lar serenpasi. Ika, e God bel i kes bakbak kusun dalarop. 28 Larning di ka atong tari, ‘Dala laun,dala han taltal, pa dala tong akes a lalaun,i kamkamna ot o e God.’ Arlar ana numulona tena pak saksak la atongi mange, ‘Dalaotleng na natnatnala ot.’

29 “Ning dala na natnat e God, bel iwakak sur dalar nukimang eGod i arlar anamanar a gol, o silva, o a hat, ning a tarai lanuk otnan pasi pa la toli ana kunla. 30 Anaraula nating, e God i noren a taraila ningbel la nukpasi, ika onone, i atai a taraila ropana hananuala sur lar lingir a nuknukinla.31 Anasa ka kubus tar a pukakiar, sur irwarkurai a rakrakan hanua ana tostos awarkurai, pa ka aslang tar ning a mainlaning ir tol a warkurai, pa i amomol i teteka taraila rop, ning i akamtur ulak pas abarsan ning kusun a minat.”

32 Ning la longor a warwara ana lalaunulak kusun a minat, dingla na tarai tagun

la, la morot laulau onoi, ika dingla la ataii mange, “Mila mang sur ur warwara ulaktetekmila ana utna ne.” 33Pa e Pol i purumkusun la. 34Padingla na tarai la tortorot, pala mur e Pol. La ne: E Dionisius, i miting natarai a kiwungAreopagus, pa ning a hane, arisana e Damaris, pa dingla na tarai otleng.

18Tumo e Korin

1 Ning a ututnala ne ka rop, e Pol i hanmitimo e Atens uto e Korin. 2 Dia arsongotaum ana ning a te Juda tingia, a risana eAkuila, i mitimo e Pontus, pa anuna hane, arisana e Prisila. Nating ka dia hanotmitimoe Itali, anasa e Sisar Klodius i warkurai imang a tarai Juda rop lar han mitimo eRom, a tnan hanua tumo e Itali. Pa e Poli han sur ir geren diau. 3 I kes taum andiaupa ditol titol taum, anasa ditol natola tenatoltol rumai sel. 4 Ana Pukakiar Sabatla iwarwara taum onla ting na rumai lotu, surir dat atur anuknuk a tarai Judapa la otlengning bel a tarai Juda sur lar tortorot o eIesu.

5 Ning e Sailas pa e Timoti dia hanotmitimo na papar e Makedonia, e Pol bel imanah kusun a warawai ana warwara aneGod, pa i apuasa i tetek a tarai Juda mang eIesu a Karisito ning eGod i sune i ute. 6 Ika atarai Juda la saran taurunla sur e Pol pa laatong saksakani. Pa e Pol i daplan anunakaen, a asilang mang bel ma ir warwaraulak tetek la. Pa i atai la mange, “Ningmulor hirua anawarkurai ane God, mulo ota kamkamna, pa ia ka langolango. Turpasionone, ar han kama tetek la ning bel a taraiJuda.” 7 Pa i purum kusun a rumai lotu, pai kas uting na rumai anuna ning a barsan,a risana e Titius Jastus, a tena lotu tetek eGod, pa anuna rumai i tur milau a rumailotu. 8 E Krispus a ningnigo tagun a rumailotu pa la rop otleng ning la kes ana nunarumai, la tortorot ana Leklek. Pa a galis atarai Korin, ning la longor a warawai anePol, la tortorot, pa di baptais la.

9Ning a morom a Leklek i warwara teteke Pol ana tatatai mange, “Gong u mat-mataut, warwara ka. Gong u kes longoro,10 anasa a kes taum hom, pa bel tik iralaulau u, anasa anuka galis a tarai kaneana hanua ne.” 11 Pa e Pol i kes tingia ning

Page 169: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 18:12 166 Aposel 19:9a rau pa diono na kalang, pa i asaer la anawarwara ane God.

12Ning e Galio i ningnigo tumo na paparAkaia, a tarai Juda la tur taum sur lar um ePol, pa la beni sur ir tur ana warkurai. 13Pala atongimange, “A barsan ne i asaer a taraisur lar lotu tetek e God ana toltol ning bel iarlar anaWarkuraila anumila a tarai Juda.”14Ning e Pol i mang sur ir warwara, e Galioi atai a tarai Juda mang, “Mulo a tarai Juda,ngandek a utna ne i toli ir laulau, pa bel imur a warkurai anuna matanitu, ir tostossur ar longor mulo ono. 15 Ika ning muloarupi ka ana warwarala, pa ana risingla,pa ana numulo na warkuraila ot, i wakakning mulo ot mulor warkurai i. Iau bel arwarkurai a toltola larne.” 16 Pa i kepsen lakusun a keskes na warkurai. 17 Pa la rop latong akes pas e Sostenes, a ningnigo taguna rumai lotu anuna tarai Juda, pa la uminamatana keskes awarkurai. Ika e Galio beli pos balana ana utna ne.

E Pol i ulak utumo e Antiok18 Ning e Pol ka kes bongnani tumo e

Korin, i han kusun la ning la tas ana tor-torot pa i han uto e Senkria. Ning i kestingia di kot arop a hihna, anasa ka tolsotpas anuna lele tetek e God. E Prisila pa eAkuila taum o e Pol ditol kas ana sip utumonapapar Siria. 19Ning a sip i sot to e Epeses,e Pol i han kusun diau tingia, pa i kas utingna rumai lotu, pa la warwara taum anatarai Juda. 20 Ning la nunungi sur ir kesbongnani al siklik taum onla, bel i longor.21 Pa ning la han sarara, i atai la mange,“Ning a nemnem ane God, io, ar ulak tetekmulo.” Pa i han mito e Epeses ana sip.

22 Ning i sot to e Sisaria i han usaot eJerusalem pa i oroi tar a tarai a lotu, palamur i han uto e Antiok. 23 Ning ka kespas dingla na pukakiar tingia, i han kusunla. Pa i han taltal ana hananuala ana naura papar e Galesia pa e Prigia, pa i arakrakaia tortorot anuna tarai a asasaerla rop.

E Apolos i kes to e Epeses24 Ning a te Juda mito e Aleksandria, a

risana e Apolos, i hanot to e Epeses. I ninga wakak a tena warwara, pa i tastasman kolana Buk Tabu. 25 Di ka asaer tari ana ngasanuna Leklek, pa i gas kol sur ir warawai.

I asasaer wakak o e Iesu, ika i tasmanka a baptais ane Jon*. 26 I han uting narumai lotu pa i turpas a warwara pa bel imatmataut. Ning e Prisila pa e Akuila dialongori, dia ben pasi, pa dia atong talapora ngas ane God teteki. 27 Ning e Apolosi mang sur ir han utumo na papar Akaia,la ning la tas ana tortorot to e Epeses, lawunan tari, pa la tumtumus tetek a tarai aasasaer tumo e Akaia, sur lar gas pasi. Paning ka hanot tumo na papar e Akaia, i awakak a tena harnangai tetek la, ning e Godka lingir pas la ana tnan marmaris anunaisur lar tortorot. 28 Anasa i keles rakrakai awarwara anuna tarai Juda namatana taraining la puai mang e Iesu bel a Karisito. Pai amomol tari ana warwara na Buk Tabumang e Iesu ot a Karisito.

19E Pol i kes to e Epeses

1 Ning e Apolos i kes ting e Korin, e Pol imur a ngas bual pa i hanot to e Epeses, pa ipastek pas dingla na tarai a asasaer tingia.2Pa i deken la mange, “Mangasa, a TalnganTabu i kes o mulo ning mulo tortorot?” Pala kelesi mange, “Belal, bel di atai mila anaTalngan Tabu.” 3 Pa i deken la, “Di baptaismulo on esi na ngas a baptais?” Pa la kelesimange, “A baptais ane Jon.” 4 Pa e Pol iatongi mange, “E Jon i baptais ana baptaisna lingir a nuknuk, pa i atai a tarai, surlar tortorot o esining ir hanot lamur tana.I ning e Iesu.” 5 Ning la ka longor tar awarwara ane Pol, di baptais la ana risanaLeklek e Iesu. 6 Ning e Pol i suah naur akuna saot onla, a Talngan Tabu i kes onla,pa la warwara ana urmatana warwara, pala warwara na propet. 7Ngandek la ning abonot pa pisir naur, pa la a taraila.

8 E Pol i sira kas uting na rumai lotu,i warwara pa bel i matmataut, pa i pa-pak wakak ana matanitu ane God sur lartortorot. I toli larning arlar ana natol akalang. 9 Ika a balan dingla na tarai tagunla i rakrakai kol, pa bel la mang sur lar tor-torot, pa la atong laulau aNgas ane Karisitonamatana taraila. Pa e Pol i han kusun lasur a rumai a asasaer ane Tiranus. A taraia asasaerla la muri pa la warwara taum ana

* 18:25: A baptais ane Jon tagun a lingir a nuknukindala. E Apolos bel i tasman a baptais ane Iesu Karisito. A baptaisane Iesu Karisito tagun a tortorot ana minat e Iesu sur ir alaun dala.

Page 170: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 19:10 167 Aposel 19:36pukakiarla ana rumai ning. 10 Ana naur arau i sira toli manglarning. Pa la rop, atarai Juda taum ana tarai ning bel a taraiJuda, ning la kes ana papar Esia, la longor awarwara anuna Leklek.

Mahis a nat e Skewa11 E Pol i tol a maskan a ututnala na

kulkulan ana rakrakai e God. 12 Pa taraila los pas anunla na dia tawolla pa a didiakaenla otleng, la suah pasi ting na palaonae Pol, lamur la suah i ana tinsamanla pala langolango, pa a motla otleng la purumkusun la.

13 Dingla na te Juda, la sira han taltaluting na hananuala, sur lar kepsen a motlakusun a tarai. Pa la tohoi sur lar kepsenotleng a motla taum ana risana e Iesu. Lasira atongi mange, “A kepsen mulo anarisana e Iesu, ning e Pol i warawai onoi.”14 Mahis a nat na e Skewa a te Juda, atnan tena artabar tetek e God, la toli larne.15 Ning a pukakiar a mot i keles la mange,“A tasman ot e Iesu, pa a tasman otleng ePol. Ika mulo, esi mulo?” 16 Pa a barsanning a mot i kas tar onoi, i sirok pas la, pai um laulau la pa i silir anunla na kaenla pala dun utumo lapiu a mengere in la kama.

17Awarwara ana utna ne, i hanot tetek atarai Juda pa a taraila ning bel a tarai Judaning la kes to e Epeses, pa la matmatautrop, pa la hanrawai a risan a Leklek e Iesu.18A galis tagun la ning la tortorot, la hanotpa la patuai ana laulau a gininla. 19 Pa agalis otleng tagun la ning la wah, la lostaum pas anunla na buk a wahla, pa la tunla namatana taraila. Ning la was tamana matana bukla, i arlar ot ana dilima nabonot a rip a mani. 20 A warwara anunaLeklek i han sarara, pa i gomo ana rakrakai.

A arsakai to e Epeses21Ning a ututnala ne ka rop, e Pol i mang

sur ir han usaot e Jerusalem, pa ir bolos anapapar Makedonia pa a papar Akaia. Pa iatongi mange, “Ning ia ka han pas saot eJerusalem, ar han kale uto e Rom.” 22 I sunenigon e Timoti pa e Erastus, dia tagun laning la sira nangani, utumo e Makedonia,pa i, i kes kaba to na papar Esia.

23 Ana pukakiarla ning, a tnan arsakaii hanot, anasa a taraila bel la mang sura Ngas anuna Leklek. 24 Ning a barsan arisana e Demitrius, a tena tol manar anasilva. I toltol a nanatar a rumai lotu ane

Artemis a hane na god, ana silva. Pa a titolne i tol otnan a tnan mani ane Demitriuspa anuna tarai a titol. 25 I ben taum pasanuna tarai a titol, pa dingla na tarai otlengning anunla na titol i arlar, pa i atai lamange, “Taraila, mulo tasmani mang dalasira tol otnan a tnan mani tagun a titolne. 26 Te e Epeses, pa ting na hananualarop te na papar Esia, a barsan ne, e Pol,ka ben rongon pas a galis a tarai, ning iatai la mang a ututnala ne dala sira toli anakundala, bel a godla. 27 Ning a utna ne irhanot tetek dala, bel ir alaulau ka a wakaka risana nundala titol, lar nuk atarna pasotleng a rumai lotu ane Artemis a hane nagod, pa lar atarna pas a risana. Anundalaa god, ning onone a tarai Esia rop pa arakrakan hanua otleng la lotu teteki.”

28Ning la longor a utnane, la balakut kol,pa la warwara kol mange, “Artemis anunatarai Epeses, i itna kol!” 29 Pa taraila ropmiting na hanua ning la arsakai. La dunpa la tong akes pas e Gaius pa e Aristarkus,naur a te Makedonia ning ditol armuri mae Pol, pa la kas taum on diau uting na nunlatnan rumai a kiwung. 30Ning e Pol i mangsur ir kas tetek a tarai, a tarai a asasaer lasairasi. 31 Pa dingla na ningnigola tagun amatanitu na papar Esia, a halalna e Pol, lasaran a warwara teteki sur gong i kas utingna rumai a kiwung.

32 Pa kunum a tarai la arsakai. Dingla natarai la atong ning a warwara ot, pa dinglaotleng la atong maskana warwara, pa galistagun la bel la tasmani mang asaning lahanot suri. 33 A tarai Juda la sugut otnane Aleksander tetek a kunum a tarai, pa laben pasi usalanigo. Pa dingla la atai i ana saning ir atongi. E Aleksander i sairas la anakuna, sur lar kes longoroi, pa i mang sur iratalapor i ot namatana tarai. 34 Ika ning atarai Epeses la tasmani mang e Aleksandera te Juda, bel la longor, la warwara kol ananaur a awa mange, “Artemis anuna taraiEpeses, i leklek kol!”

35 Ning a tena tumtumus anuna hanuaning i sairas a tarai sur lar kes longoroi, iatai la mange, “A tarai Epeses, esi na hanuakane ning bel i tasmani mang a tarai mitee Epeses la tai alar a rumai lotu anuna tnangod Artemis, pa a manarna otleng ningi punga purum misaot na langit? 36 Bel

Page 171: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 19:37 168 Aposel 20:21tik ir puai kusun a ututnala ne, i wakakning mulor kes longoroi pa gong mulo tolororos. 37 Mulo ka ben tar naur a barsanne ute, ika bel dia kinkinau ana rumai lotu,pa bel dia atong laulau anundala a hanena god. 38 A keskes a warkurai pa a tenawarkuraila kanet. Ning e Demitrius pa atena titolla ning la armuri, la mang surlar arup tik on ta utna, lar atai a keskes awarkurai onoi. Pa la, lar atostos a warkuraionoi. 39Ning ta utna kaning ot mulo mangsur mulor warwara ono, dir atostosi ot anakiwung na hanua. 40 Sakana dir arup dalaana arsakai ning i hanot ana pukakiar ne.Pa asa ma dalar atong alar dala ono? Anasabel ta kamkamna.” 41 Ning ka atong tarilarning, i sune sarara a taraila kusun akiwung.

20A tinan ane Pol utumo e Makedonia pa e

Grik1Ning a arsakai ka rop, e Pol i arsune pas

a tarai a asasaer, i wunan tar la, pa i artulaitanla, lamur i han utumo na papar Make-donia. 2 Ning ka han pas ana hananualaning, pa ka wunan tar la ana galis a wakaka warwara, i hanot tumo na papar Grik.3 I kes tingia natol a kalang. Ning i sangsur ir kas ana sip utumo na papar Siria, itasmani mang a te Judala la pinpidaiwolsur lar umkoli. Pa i nuki mang i wakaksur ir han potor ana papar Makedonia ananuna tinan ulak. 4 Pa e Sopater, a te Beria,a nat e Pirus, pa naur a te Tesalonika, eAristarkus pa Sekundus, e Gaius a te Derbe,pa e Timoti, pa naur a te Esia, Tikikus pa eTropimus, la armuri taum o e Pol. 5La ne lanigo utumo e Troas, pa la kes nanan mila*tumo. 6Ning ka rop a lotuna bret ning belalis ono, mila han ana sipmito e Pilipai. Ningdilima na pukakiar ka rop, mila sot tumo eTroas tetek la ning la nigo kusun mila, pamila kes pas a mais a pukakiar tingia.

E Pol i alaun pas e Utikus7Ananingnigo na pukakiar anawik,mila

kes taum surmilar hangan. E Pol i warwaratetek la, pa i dat abarah anuna warwara,tuk ana tnan morom, anasa i mang sur irhan kusun la ana pukakiar lamur. 8 Ana

tuka rumai tisaot ning mila kes taum onoa galis a lam kol tingia. 9Ning a barman, arisana e Utikus, i kes saot ana windo. Ninge Pol i warwara amon, a matana e Utikus isulam kol, pa i borbor duman, pa i pungapurum misaot ana natol a dek ana rumaining, utumo na kabalapiu. Pa la los pasi,ka mat. 10 E Pol i purum, pa i borbor saotono, pa i pos pasi, pa i atongi mang, “Gongmulo matmataut, ka laun.”

11 Lamur e Pol i han kas ulak, i kibik pasa bret† pa i hangan. I warwara bongnani ottetek la, tuk a kamis i pusa ot, pa lamur ihan kusun la. 12A tarai la han sarara taumo e Utikus, a lalaun na, pa la gas kol.

E Pol i han mito e Troas utumo e Miletus13 Mila kas nigo ana sip utumo e Asos

sur milar akas pas e Pol tingia, lar i ot iwarkurai tari larning, anasa i mur a ngas.14Ningmila arsongo onoi tumoeAsos,milaakas pasi pa mila han utumo e Mitilini.15 Ana pukakiar lamur mila han mito pamila hanot milau ning a lolo, a risana eKios. I kabakiar ulak, mila bolos e Samos,pa ana pukakiar lamur, mila sot to e Mile-tus. 16 E Pol ka warkurai tari mang ir bolossen ka e Epeses, sur gong i molot to napapar Esia, anasa i mang sur ir han kapitusaot e Jerusalem ngandek sur ir kes tisaotana pukakiar a Pentikos.

A ararop na warwara ane Pol tetek a ning-nigola anuna tarai a lotu to e Epeses

17 Ning mila hanot ana hanua e Miletus,e Pol i arsune uto e Epeses sur a ningnigolaanuna tarai a lotu sur lar lamut teteki.18 Ning la hanot teteki, i atai la mange,“Mulo tasman ot a ngas a keskes anuki anapukakiarla ning a kes napirimulo, turpasiana ningnigo na pukakiar ning a hanottotoh to na papar Esia. 19 A tarai Judala warwara taum sur lar alaulau iau, paa kilang a mamahat onoi. Ika, a titol ottetek a Leklek, a atarna pas iau pa a lurumatak i punga. 20 Ning a warawai pa aasaer mulo, namatana tarai pa ana numulona rumrumaila, bel a matmataut pa bel abunur ta utna ning ir nangan mulo. 21 Awarawai tetek a taraila rop, a tarai Judataum ana taraimasik otleng, sur lar lingir a

* 20:5: E Luk i tumus “mila”, anasa i han taum o e Pol. † 20:11: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nukimang e Pol i kibik a bret sur ir anuknuk a tarai ana minat e Iesu.

Page 172: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 20:22 169 Aposel 21:11nuknukinla tetek e God pa lar tortorot ananundala Leklek e Iesu.

22 “Pa ne a Talngan Tabu i angongosiau sur ar han ot usaot e Jerusalem, pabel a tasman asa ar pasteki tisaot. 23 Atasmani ka mang ana hananuala rop, aTalngan Tabu i atai iau mang a dodot pa amamahatla la kes pas iau. 24 Ika bel a nukpas anuka lalaun, pa bel a maris alari. Asaran tari ka sur ar tolsot pas anuka tinanpa a titol, ning a Leklek e Iesu i saran taritak, sur ar warwara talapor ana Wakak aWarwara ana marmaris ane God.

25 “A tasmani mang mulo rop, ning ahan taltal tetek mulo ana warawai anamatanitu ane God, bel mulor oroi ulak amatak. 26Pa ne a atai talapormulo, ning tiktagun mulo ir hirua ana warkurai ane God,a sulukna bel ir arup iau, ia ka langolango.27 Anasa, bel a matmataut pa bel a bunurta utna ana nuknuk e God, ning a warawaitetek mulo.

28 “Mulor tai alar wakak mulo ot, pa akunum a sipsip otleng ning a Talngan Tabuot i saran tari ta mulo sur mulor tai alar la.Mulor tai alar a tarai a lotu ane God, ningka lou pas la ana sulukna ot. 29 A tasmani,ning ar han kusun mulo, al tarai arlar analomlom a papla ning la ngalngaliah, larkas tetek mulo, pa lar alaulau a kunum asipsipla. 30 Pa al tarai otleng o mulo lar turot, pa lar lingir a momolna, sur a tarai alotu lar mur la. 31 Mulor tumarang mulo!Pa mulor nuk pas natol a rau ning a kestaum o mulo. Bel a manah ana warwara naatumarang tetek mulo, ana moromla pa akabakiarla, pa a luru matak i punga ono.

32 “Onone a saran tar mulo tetek e Godsur ir tai alar mulo, pa a saran tar muloana nuna warwara ning i apuasa anunamarmaris. A warwara ning i tolsot sur irarakrakaimulo, pa ir tabarmulo anawakaka artabarla ning e God i sira tabar anunatostos a tarai onoi. 33 A nuknukik bel ilaulau sur ta mani pa ta kaen anuna tik.34 Mulo ot mulo tasmani mang a titol otana naur a kuk sur a ututnala ning i topasiau, pa la otleng ning mila armuri. 35 Iauot a pas benben mulo ana rakrakai a titolsur mulo otleng mulor sira toli larning, pamulor nangan la ning la ngoro, pa mulornuk pas a warwara ning a Leklek e Iesuka atong tari mange, ‘La ning la artabar laangis tanla ning la kibas a utna.’ ”

36Ning ka atong arop tar a warwara ne, ePol taum ana taraila rop la kes ana bokonahanla, pa la nunung. 37 La rop la tangis, pala pos pas e Pol, pa la goro a ris a pahana.38 Pa a tarai la nuk lingir kol la, anasa kaatai tar lamang belma lar tai taumulak. Palamur la tur tulani ting na ngas sur a sip.

21A tinan ane Pol usaot e Jerusalem

1Ningmila ka han kusun la, mila kas anasip sur milar han tostos utumo na lolo Kos.Pa ana pukakiar lamur, mila han utumona lolo Rodes, mitingia mila han utumoe Patara. 2 Pa mila pastek pas ning a siptingia, ning ir han utumo na papar Ponika.Mila kas ono, pa mila han. 3 Mila oroia lolo Saiprus i kes ana ris a kair i mila,mila bolosi. Pa mila han utumo na paparSiria, pa mila sot tumo e Tair, sur a sipir asirok a ututnala. 4 Ning mila pastekpas a tarai a asasaer tingia mila kes pas amais a pukakiar taum onla. Pa a TalnganTabu i anuknuk la anawarwaramang, e Polgong i han usaot e Jerusalem. 5 Ika ning karop anumila na pukakiar na keskes tingia,mila ulak, pa a tarai a asasaer rop taum ananunla na gurarala pa na natnatunla la turtulan mila miting na hanua utumo latasi.Lamurmila tur ana bokona hamila, pamilanunung. 6 Lamur mila atong artulai tar,mila kas ana sip, pa la, la ulak sur anunlana rumaila.

7Mila han mitimo e Tair pa mila sot to eTolemes, pa mila gasgas pas la ning la tasana tortorot, pa mila kes taum onla ning apukakiar. 8 Ana pukakiar lamur, mila hanulak, pa mila hanot to e Sisaria, pa mila kesting na rumai ane Pilip, a tena warawai anaWakak a Warwara, i ning tagun a mais abarsan, ning a aposella la ka aslang pas la.9 A barsan ne, diat a nat na hane, ning bella taulai pa la sira warwara na propet.

10 Ning mila kes tingia ana galis apukakiar, ning a propet, a risana e Agabus,i hanot misaot na papar Judia. 11 I hantetek mila, i los pas a let ane Pol, pa i dotpas naur a hana pa naur a kuna ot ono, pai atongi mange, “A Talngan Tabu i atongimange, a tarai Juda saot e Jerusalem lar dota barsan ning anuna let ne larotne a toli,

Page 173: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 21:12 170 Aposel 21:35pa lar sarani uting na kuna tarai ning bel atarai Juda.”

12 Ning mila longor a warwara ne, milataum ana tarai miting na hanua ning,mila sairas e Pol sur gong i han usaot eJerusalem. 13 Ika e Pol i keles la mange,“Sur asa ning mulo domos, pa mulo abalmaris iau? A ka saran tar iau sur lar dot iaupa dir umkol iau otleng saot e Jerusalem,anasa ana risana Leklek e Iesu.” 14 Ningmila tolpanai sur milar sairasi, mila manahkama, pamila atongi mange, “I wakak ningdir tolsot pas a nemnem anuna Leklek.”

15 Pa lamur, mila sang pas, pa mila hanusaot e Jerusalem. 16 Mila armuri taumana tarai a asasaer mitimo e Sisaria. Latulan tar mila tetek ning a barsan, a risanaeNason, a te Saiprus, surmilar kes napirna.I ning tagun a tarai a asasaer tagun nating.

E Pol i hanot saot e Jerusalem17 Ning mila hanot saot e Jerusalem, na

tastasimila ana tortorot la ben pasmila anagasgas. 18 Ana pukakiar lamur, mila ma ePol, mila han sur milar oroi e Jems. Pa aningnigola rop tagun a lotu la kaning ma.19 Ning e Pol ka warwara na gasgas pas la,i atai la ana taktakai utna ning i toli anarakrakai e God ana nuna titol tetek la ningbel a tarai Juda.

20 Ning la longori, la rakan aleklek pase God. La atai e Pol mange, “Tasimila, utasmani mang a galis a rip tan dala a taraiJuda, la ka tortorot, pa la rop la rakrakai surlar mur a Warkuraila ane Moses. 21 La kalongor a asasongo na warwara hom, mangu asaer a tarai Juda rop ning la kes napiratarai ning bel a tarai Juda, sur lar suah sena Warkuraila ane Moses, pa u atai la otlengmang gong la kot talilis a natnatunla, pagong la mur a toltolla ana lotu Juda. 22 Larlongori ot mang u ka hanot ute. Pa asama dalar toli? 23 Ur tol a utna ne milaatai u ono: Diat a barsan ne omila, la kalele tar tetek e God. 24 Ur ben pas la, pamulor atotoh pas mulo arlar ana warwarana warkurai, pa u, ur lou a ututnala naartabar ning lar artabar ono, sur dir botkokor arop a hihinla. Ning ur toli larne, ataraila rop lar tasmani mang a warwaralaning la longori, bel i momol, pa u otlengu mur ot a warkurai. 25 Pa tetek a tenatortorotla tagun la ning bel a tarai Juda,dala ka tumtumus tar tetek lamange: Gong

la ien ta utna ning di artabar ono tetek aasasongo na godla. Gong la ien ta utna ningbel di gos wakak sen a suluk kusuni, pa tainagoi ning di pos koli ka, anasa a sulukkaning ot ono. Pa gong la tol a pamuk atoltol.”

26 Ana pukakiar lamur, e Pol i ben pasdiat a barsan ning, pa la taum la atotoh la.La kas uting na rumai a artabar, sur ir atongtar a pukakiar ning a titol na atotoh ir ropono, pa dir tun otleng a artabar anun lataktakai.

Di tong akes pas e Pol ting na rumai aartabar

27 Ning a mais a pukakiar na atotohmilau ir rarop, dingla na tarai Juda mitimona papar Esia, la oroi e Pol ting na rumaia artabar. Pa la angangas a tarai sur larbalakut e Pol pa la tong akesi. 28 Pa lawarwara kol mange, “A tarai Israel, mulornangan mila. A barsan ne, i asaer a tarailarop ana rakrakan hanua sur lar nget dala,pa a Warkuraila ane Moses, pa a rumai aartabar. Pa ka ben kas pas otleng a te Griklaute na rumai a artabar, a pukna ning e Godi aslang tari anunai, pa ka aduri namatanae God.” 29 La atongi larne anasa nating, laka oroi tar diauma e Tropimus, a te Epeses,tumo lahanua, pa la nuki mang e Pol i benkas pasi uting na rumai a artabar.

30 A taraila rop la arlak pa la dun taum,la tong akes pas e Pol, pa la dat purum pasikusun a rumai a artabar, pa la tagar kapit atamanla. 31Ning lamangma sur lar umkoli,a warwara i kibas a tnan ningnigo anunatarai a harum mitimo e Rom, mang a taraiJerusalem rop la arlak. 32 I ben taum kapitpas a tarai a harum pa anunla ningnigola,pa la dun purum tetek la. Ning a taraila oroi a tnan ningnigo taum ana tarai aharum, la manah ana um e Pol. 33 A tnanningnigo i han tetek e Pol, pa i tong akespasi, pa i arsune sur dir dot akesi ana naura sen. Pa i deken la mange, “Esi na barsanne? Asa ning i tol rongon tari?” 34 Dinglana tarai tagun a kunum, la atong ning awarwara, pa dingla otleng la atong ning awarwaramasik. A tnan ningnigo bel i kibaslar pas a momolna, kamna ana tnan arlak,pa i arsune sur dir ben e Pol uting na rumaianuna tarai a harum. 35Ning e Pol i hanotting na leta na rumai, a tarai a harum la

Page 174: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 21:36 171 Aposel 22:22losi, anasa a kunum a tarai la ngalngaliakol. 36 Pa kunum a tarai ning la mur la, bella manah na arkabah mange, “Sai koli!”

E Pol i awara a taraila37 Ning la mang ma sur lar kas taum o

e Pol uting na rumai anuna tarai a harum,i deken a tnan ningnigo mange, “I wakakka ning ar atong ta utna tam?” Pa a tnanningnigo i dekeni mang, “Ai, u tasman ota warwara Grik? 38 A nuki mang u a teIjip, ning nating i akamtur a harum taumana matanitu, pa i ben diat a rip a tenatol arlak usaot na hanua bel.” 39 Pa e Pol ikelesi mange, “Iau a te Juda mitimo e Taso,ana papar Silisia, iau bel tagun ta hanuaoros ka. Lak, ur malmaling sen iau, sur arawara a taraila ne.” 40Ning a tnan ningnigoka malmaling tar e Pol, i tur ting na letana rumai, pa i sairas la ana kuna. Ning latur longoroi, i atai la ana warwara Hibrumange,

221 “Na tastasikla, pa na tamtamangla mu-

lor longor a warwara ning ar atalapor iauono.”

2 Ning la longori ning i warwara anawarwara Hibru tetek la, la tur longoroi rop.Pa i atongi mange, 3 “Iau a te Juda, di agoniau tumoeTaso anapapar Silisia. A barmantar ot te e Jerusalem, pa iau a kaklik a asaerot ane Gamaliel, pa i asaer wakak iau anaWarkuraila anuna tumtubundala, pa a titolrakrakai tetek e God larotne mulo toli. 4 Paa alaulau a tarai ning la mur a Ngas aneKarisito. A umkol dingla na tarai, pa dinglana tarai taum ana gurarala otleng a tongakes la, pa a akas la ana rumai a dodot. 5Aningnigo na tena artabar tetek e God paa tarai a kiwung rop la talapor ana utnane sur lar warwara talapor ono, pa a lospas a bukla kusun la ning la tumusi tetekna tastasinla a te Judala tumo e Damaskus.Manglarning ar han uto sur ar tong akespas a taraila, pa ar dot akes la, pa ar benla, sur dir alaulau la saot e Jerusalem.

E Pol i warwara talapor ana pukakiar ningi lingir a nuknukna

(Ap 9:1-19; 26:12-18)6 “Ning a han milau e Damaskus, ana

tnan kamis, a tnan talapormisaot na langiti hanot kulkulan pa i pil talilis pas iau.

7 A punga purum ting lapiu, pa a longora elngena mainla i atai iau mange, ‘Sol,Sol, sur asa u alaulau iau?’ 8 Pa a dekenimange, ‘Leklek, esi u?’ Pa i keles iaumange,‘Iau e Iesu, a te Nasaret, ning u alaulauiau.’ 9 Pa tarai ning mila armuri, la oroi atalapor, ika bel la longor a elngena mainlaning i warwara tetek iau. 10 Pa a dekeni,‘Leklek, asaning ar toli?’ Pa a Leklek ikeles iau mange, ‘Ur tur pa ur han utumo eDamaskus, pa dir atai u ana ututnala ningdi ka aslang tari sur ur toli.’ 11 La ning milaarmuri la tong benben otnan iau utumo eDamaskus, anasa amatak i kut ana rakrakaia talapor.

12 “Ning a barsan, a risana e Ananias,a tena lotu momol ning i sira mur asota Warkuraila, pa a tarai Juda rop ning lakes tingia, la hanrawai koli. I hanot tetekiau, 13 pa i tur milau iau, i atongi mange,‘Sol, a tasiklik, ur tai ulak.’ Pa ana mais akamis ot ning, a matak i tapalas pa a oroi eAnanias. 14Pa e Ananias i atai iaumange, ‘EGod anuna tumtubundala nating ka aslangtar u, sur ur tasman anuna nemnem, paur oroi a Tena Tostos, pa ur longor anunawarwara miting na pahana. 15 Pa ur tenawarwara talapor anunai tetek a taraila ropana ututnala ne ning u ka oroi tari pa u kalongor tari. 16U kes pas asa? Ur tur, pa dirbaptais u, pa ur nunung ana risana, sur dirkepsen anum na toltol laulaula.’

A arkabah tetek e Pol sur ir warawai tetek atarai ning bel a tarai Juda

17-18 “Ning a ulak usaot e Jerusalem, paa nunung ting na rumai a artabar, a oroia Leklek ana tatatai, i atai iau mange, ‘Turkapit! Ur han kapitmite e Jerusalem, anasabel lar kibas anuma warwara talapor hok.’19 Pa a kelesi mange, ‘Leklek, la tasmanimang a sira kas ana rumai lotu rop, pa aakas la ning la tortorot hom ting na rumaia dodot, pa a um la. 20 Pa ning di umkol eStiwen, esining i warwara talapor hom, iauotleng a tur tingia, a malmaling taum onla,pa a tai alar a kaenla anunla ning la umkoli.’21 Pa a Leklek i atai iau mange, ‘Ur han, arsune bakbak u tetek a tarai ning bel a taraiJuda.’ ”

22 A tarai la longor a warwara ane Poltuk ot ana warwara ne. Lamur la kukukana tnan elngenla mange, “A barsan ne ir

Page 175: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 22:23 172 Aposel 23:15rarop kusun a rakrakan hanua, bel i sot surir laun.” 23Ning la kukuk larne, la pas senanunla na kaenla ning la polpol alar anunlana mermer ono, pa la minggen sarara akubus usaot. 24Pa a tnan ningnigo i arsunesur dir ben e Pol uting na rumai anunatena harumla, pa dir dapisi pa dir dekenisur dir tasman asa a kamkamna ning atarai la kukuk larne ono. 25 Ning la dottari taum ana senla, sur lar dapisi, e Pol iatai a ningnigo anuna tena harumla ningi tur milau mang, “Mangasa, i tostos kaning mulor dapis ta te Rom, ning belot diwarkurai i?”

26 Ning a ningnigo anuna tarai a harumi longori, i han tetek anuna ningnigo, pa iatai i mange, “Asa ning u mang sur ur toli?A barsan ne a te Rom.” 27 A tnan ningnigoi han tetek e Pol pa i dekeni mange, “Ataiiau. U a te Rom?” Pa i kelesi mange,“Momol. Iau a te Rom.” 28 Pa a tnanningnigo i atai i mange, “A lou a warkuraisur ar te Rom ana tnan mani.” Pa e Pol ikelesi mange, “Ika iau, di agon iau ot a teRom.” 29 Pa la ning la mang sur lar dekeni,la tur sarara kapit kusuni. Ning a tnanningnigo i tasmani mang e Pol a te Rom, imatmataut, anasa ka dot tari ana sen.

E Pol i tur namatana tarai a kiwung30 Ana pukakiar lamur, ning a tnan ning-

nigo i mang sur ir tasman wakak asaninga tarai Juda la arup e Pol onoi, i pak sen asen, pa i arsune sur a leklek na tena artabartetek e God, pa a tarai a kiwung rop sur larhan taum. Pa i ben purum pas e Pol, pa iaturi namatanla.

231 E Pol i tai tostos sur a tarai a kiwung, pa

i atai la mange, “Na tastasik, tuk onone iaka han tostos namatana e God, pa a balakbel i arup iau ana ta utna.” 2 Pa e Ananiasa ningnigo na tena artabar tetek e God,i sune la ning la tur milau e Pol sur larpasar a pahana. 3 Pa e Pol i atai i mange,“E God ir pasar u, u arlar ana ris a rumaidi sabar tari ana kokok, ika tingui i laulaukol. U kes sur ur warkurai iau arlar anaWarkuraila, ika u kutus a Warkuraila ningu arsune sur dir pasar iau.” 4 La ning latur milau i la atongi mange, “Mangasa, uasa u, sur ur atong laulau a ningnigo natena artabar tetek e God?” 5 E Pol i keles la

mange, “A tastasikla, bel a tasmani mangi a ningnigo na tena artabar tetek e God,anasa di ka tumus tari ting na Buk Tabumange, ‘Gong u atong laulau ta ningnigoana num a taraila.’ ” Kisim Bek 22:28

6 Ning e Pol i tasmani mang dingla natarai tagun la, a Sadusila, pa dingla a Pari-saiola, i kukuk ting na kiwung mange, “Atastasikla, iau a Parisaio, pa a nat a Parisaio,onone di arup iau kamna ana nuka tortorotana lalaun ulak kusun a minat.” 7 Ningka atong tari larning, a Parisaiola pa aSadusila la turpas a arlak, pa a kiwungi taptapagal. 8 Anasa a Sadusila bel latortorot ana lalaun ulak kusun a minat,pa angelola, pa motla, ika a Parisaiola latortorot on ditol rop. 9 Pa la turpas a tnanarbalakut, pa dingla na Parisaiola, la ninga tena asaerla ana Warkuraila, la tur, pala arlak kol, pa la atongi mange, “Bel milapastek ta laulau a utna ning a barsan ne irongo ono. Sakana ta mot, pa ta angelo karawarwara tari.” 10 Ning a arlak ka itna pala turpas a harum, a tnan ningnigo anunatena harumla i matmataut, sakana lar datkakahal e Pol. I sune a tarai a harum, surlar han pa lar dat pasi kusun a taraila, pa larbeni usaot na rumai anuna tarai a harum.

11 Ana morom ning, a Leklek i hanottetek e Pol, pa i atai i mange, “Gong umatmataut, ur tur rakrakai. U ka warwaratalapor tar hok te e Jerusalem, mangotlenglarning ur warwara talapor hok tumo eRom.”

La pinpidaiwol sur lar umkol e Pol12-13 Ana kabakiar kobot ulak, dingla na

te Judala, i arlar ona diat a bonot pa iapapisir, ning la warwara taum sur lar lele,mang bel lar hangan, pa bel lar gang, tukot ning lar umkol tar e Pol. 14 La hantetek a leklek a tena artabarla tetek e God,pa a ningnigola tagun a lotu, pa la atongimange, “Mila ka lele tar mang bel milarien ta utna tuk ot ning milar umkol tare Pol. 15 Mila mang sur mulo pa a taraia kiwung, mulor saran a warwara teteka tnan ningnigo anuna tena harumla pamulor asongo pas e Pol kusuni, sur ir sune itetekmulo. Mulor atongimangmulomangsur mulor longor ta warwara talapor ulaktana. Pa mila ka sang sur milar umkoli tingna ngas ning bel ot ir hanot tetek mulo.”

Page 176: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 23:16 173 Aposel 24:516 Ning a etna ane Pol i longor a pinp-

idaiwol ne, i han sur a rumai anuna tenaharumla, pa i atai e Pol ono. 17 Pa ePol i kabah pas ning a ningnigo ana tenaharumla, pa i atai i mange, “Ur ben abarman ne tetek anumulo a tnan ningnigo,anasa i mang sur ir atai i ana ning a war-wara.” 18Pa i beni tetek a tnan ningnigo, pai atai i mange, “E Pol, ning i dodot, i arsunesur iau, pa i nunung iau sur ar ben tar abarman ne tetek u, anasa i mang sur ir ataiu ana ning a warwara.” 19A tnan ningnigoi tong pas a kuna pa i ben masik pasi, pai dekeni mange, “Asa ning u mang sur uratai iau ono?” 20Pa i atongi mange, “A taraiJuda la ka pinpidaiwol pas sur lar asongopas e Pol kusun u, sur ur tulani latu teteka tarai a kiwung, sur lar longor ta warwaratalapor ulak tana. 21 Gong u longor tanla,anasa diat a bonot pa i apapisir, la mumunsuri. La ka lele tar mang, bel lar hangan pabel lar gang, tuk ot ning lar umkol tar e Pol.Pa la harnanai kama sur ur malmaling.”22 Pa tnan ningnigo i atumarangi mang,“Gong u atai tar tik mang u ka atai tar iauana utna ne.” Pa lamur i sune seni.

Di ben pas e Pol tetek e Feliks23 A tnan ningnigo anuna tena harumla,

i kabah pas naur a ningnigo teteki pa iatai diau mange, “Mur sang naur a mar atena harum, pa mais a bonot a tena harumning la kas ana hosla, pa naur a mar a tenaharum ning la los a turaila, pa mulor hanana siuk a matana kamis onone na moromuto e Sisaria. 24Mur ben ir naur a hos, sure Pol ir han ono. Mulor tai alar wakakituk mulor hanot onoi tetek e Feliks, a tnanningnigo anamatanitu.” 25Pa i tumus a pasmange teteki:

26 Iau e Klodius Lisia, a tumtumus teteku Feliks, a tnan ningnigo ana matanitu.

A marmaris tetek u.27 A barsan ne a sune i tetek u, a tarai

Juda la tong akes pasi, pa milau lar umkoli.Ika mila pa a tena harumla, mila hanot,pa mila alaun pasi, anasa ia ka tasmantari mang i a te Rom. 28 Pa a mang surar tasman asaning di arupi ono, pa a bentari ana nunla kiwung. 29 Onone a talapor

onoi mang di arup orosi ka ana toltol anawarkuraila tagun anunla na lotu, ika beli tol ta laulau a utna sur ir dodot ono,pa dir umkoli ono. 30 Ning di atai iauana pinpidaiwol sur a barsan ne mang larumkoli, a sune kapiti tetek u. Pa a atai laning la arupi, sur lar atalapor anunla naararup tetek u. Ai ka i ning. Ka rop.

31 Pa a tarai a harum la ben pas e Polanamorom uto e Antipatris, larning di ataitar la. 32 Ana pukakiar lamur, a tarai aharum ning la kas ana hosla, la bolos taumo e Pol, pa a tarai a harum otleng la ulakusaot e Jerusalem. 33 Ning la hanot ting eSisaria, la saran tar a pas tetek e Feliks, atnanningnigo anamatanitu, pa la saran tare Pol ana kuna. 34 Ning e Feliks ka was tara pas, i deken e Pol mange, “U tagun esi napapar?” Pa ning ka tasman tari mang e Pola te Silisia, 35 i atai i mange, “Ning a tarai aararup lar hanot ute, ar longor a utna ninglar arup u ono.” Pa i arsune sur dir tai alariting na rumai ane Herot.

24A tarai Juda la arup e Pol

1 Dilima na pukakiar lamur, e Ananias,a ningnigo na tena artabar tetek e God padingla na ningnigola tagun a lotu, pa eTertulus, a tena tastasmai ana Warkuraila,la hanot tumo e Sisaria, pa la atalaporanunla na ararup o e Pol tetek e Feliksa tnan ningnigo ana matanitu. 2 Ning dika kabah pas e Pol, e Tertulus i turpas awarwara teteki mange,

“Feliks, u leklek kol. Mila kes bongnaniana bal molmol nahai a warkurai anumi.A galis a utna i hanot ana nundala paparanasa anuma tai alar i wakak kol. 3 Milataum ana tarai tagun a hananuala rop, milagas ana numa warkuraila pa mila atongwakak kol tetek u ono. 4 Pa bel ar angorou an al warwara. A nunung u sur urmaris mila pa ur longor anumila al siklikwarwara.

5Mila oroi a barsan ne a tena tol arsakai,pa i akamtur a arsakai na arpotor a taraiJuda ana rakrakan hanua rop. Pa i a ning-nigo ana asasongo na lotu di atongi mang a

* 24:6-8: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwara otleng i kes ana rinala ne. Imanglarne: Pamila nuki mangmilar warkurai i arlar ana numila na warkurai. Ika e Lisia, a tnan ningnigo anuna tena harumla,i kas pa i dat maskan pasi kusun a kumila ana rakrakai. Pa i arsune mang mila ning mila arup a barsan ne, milar han tetek u pamilar tur na matam.

Page 177: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 24:6-8 174 Aposel 25:5lotu Nasaret. 6-8 Pa i mang sur ir tol adura rumai a artabar sur ir dur ana matanae God. Ika mila tong akes pasi.* Ning uot ur tikini, ur tasman a momolna ana sane mila arupi ono.” 9 Ning e Tertulus kawarwara rop, dingla na tarai Juda otlengla harnangai ana ararup, la atongi mang imomol ot a ararupla ne.

E Pol i warwara talapor namatana e Feliks10 Ning e Feliks, a tnan ningnigo ana

matanitu, i amaler a pukulna tetek e Polsur ir warwara, e Pol i atai i mange, “Agas ning ar atalapor iau kusun u, anasa atasmani mang u ka warkurai a galis a rautetek a tarai ne. 11Ning ur deke, ur tasmanimang ning a bonot pa pisir naur a pukakiaralar tari ka, a hanot saot e Jerusalem, surar lotu. 12 Pa bel la oroi tar tik ning miaarlak taum ting na rumai a artabar, pa bella oroi tar iau otleng mang a akamtur taarsakai ting na rumai lotula, pa ting natinine hanua. 13 Pa bel lar amomol sot pasanunla na ararup tetek u ana sa ning laarup iau ono.

14 “Ar atai talapor u mang, iau a mura Ngas ane Karisito, ning la atongi anaasasongo na lotu. Ika ana lotu ne, a lotuot tetek e God anuna tumtubumila tagunnating, pa a tortorot ana ututnala rop ningdi ka tumus tari ana Warkuraila pa anabukla anuna propetla. 15 Anuka tortoroto e God i arlar ana tarai ne. Iau otlenga harnanai ana tortorot mang e God irakamtur ulak pas awakak a tarai pa a laulaua tarai kusun a minat. 16 Ine a kamkamnaning a sira rakrakai sur anuka lalaun irkes talapor namatana e God, pa namatanataraila otleng.

17 “A galis a rau bel a kes saot e Jerusalem,pa lamur a ulak usaot sur ar abaran a manina artabar tetek a kapan a taraila, pa arsaran otleng a artabarla ning dir tun lasur a artabar tetek e God. 18 Lanigo ningbelot a kas uting na rumai a artabar iaka tol arop tar a warkuraila sur ar totohnamatana e God. Ning a kas sur ar tol atitol a artabar, bel la pastetek iau taum anagalis a tarai, pa bel al arsakai. 19 Ika dinglana tarai Juda mitimo na papar Esia la kestingia ana pukakiar ning la tong akes pasiau. Ning ta utna lar arup iau ono, i wakaksur la ot lar han ute pa lar arup iau na

matam. 20 Pa i wakak sur la ning kane, larwarwara talapor anal laulau a utna ning lapasteteki hok, ning a tur namatana taraia kiwung saot e Jerusalem. 21 Ngandek laarup iau ana ning a warwara ka. Ning atur namatanla, a warwara kolmange, ‘A turana warkurai na matamulo onone, anasa atortorot ana lalaun ulak kusun a minat.’ ”

22 E Feliks ning i talapor wakak ot analotu di atongi a Ngas ane Karisito, i amanahtar kaba a warkurai, pa i atongi mange,“Ning e Lisia, a tnan ningnigo anuna tarai aharum ir hanot, ar bot suah tawarkurai anaararup ne.” 23 Pa i atai a ningnigo anunatena harumlamange, “E Pol ir kes na dodotana numa warkurai. Ur noreni, pa gong usairas na halalnala ning lar nangani.”

E Pol i warwara tetek e Feliks pa e Darusila24 Dingla na pukakiar lamur, e Feliks i

hanot ulak taum ana nuna hane e Darusila,a hane Juda. I arsune sur e Pol, pa i longoranuna warwara ana tortorot o e KarisitoIesu. 25 Ning e Pol i warwara ana tostos atoltol, pa a toltol ning tik ir warkurai tostospas anuna lalaun, pa a pukakiar na warku-rai ning ir hanot, e Feliks i matmataut, pai atongi mange, “Pol, ur han kaba. Ning arlangolango, ar arsune ulak sur u.” 26 Pa imang otleng sur e Pol ir atostosi anal mani,sur ir pak seni. Pa i tikai arsune ot suri, padia warwara taum.

27 Ning naur a rau ka rop, e PorsiusFestus i keles e Feliks. Ika e Feliks belot ipak sen e Pol, anasa i mang sur ir agasgas atarai Juda.

25E Pol i tur namatana e Festus

1Ning ka natol a pukakiar alar a tinan otane Festus ting na hanua Sisaria ana paparning ir warkurai i, i han usaot e Jerusalem.2 Pa leklek a tena artabarla tetek e Godpa a ningnigola anuna tarai Juda, la hanotteteki pa la warwara na ararup o e Pol.3 Pa la nunung e Festus sur ir longor tanla,pa la atai i mange, “Ur maris mila pa ursune e Pol ute e Jerusalem.” Anasa la kapinpidaiwol pas sur lar umkoli na arpotorana nuna tinan. 4 Pa e Festus i keles lamange, “E Pol i dodot ot tumo e Sisaria,pa iau otleng ka milau sur ar ulak utumo.5 I wakak ning al ningnigo o mulo lar han

Page 178: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 25:6 175 Aposel 26:2

taum hok utumo, pa ning ta utna a barsanne i rongo ono, mulor arupi ono tumo.”

6 Ning e Festus ka kes taum pas onlangandek siwal o ning a bonot a pukakiar,i ulak utumo e Sisaria. Pa ana pukakiarlamur tana, i turpas a warkurai, pa i arsunesur dir ben e Pol teteki. 7Ning e Pol i hanot,a tarai Juda misaot e Jerusalem la tur talilispasi, pa la arupi ana galis a mamahat naararup, ika bel la atong pas ta utna sur iramomol tari. 8 Pa e Pol i atalapori mange,“Bel a tol ta rongo anawarkurai anuna taraiJuda, pa ana rumai a artabar, pa tetek eSisar.”

9E Festus imang sur ir agasgas pas a taraiJuda, pa i deken e Pol mange, “Mangasa, urmalmaling ka sur ur han usaot e Jerusalem,sur ar warkurai u ana ararupla ne tisaot?”10 Pa e Pol i kelesi mange, “Onone a turana warkurai ane Sisar, pa i tostos ning dirwarkurai iau ot te. Bel a tol ta rongo tetek atarai Juda, pa u otleng u tasmani. 11Ning iaka tol ta laulauna ning i arlar sur ar hiruaono, i wakak ka ning ar hirua. Ika ninga warwara na ararup ne la arup iau onoibel i momol, bel i tostos sur tik ir sarantar iau tetek la. A nunung sur e Sisar ot irlongor a warkurai hok.” 12Ning e Festus kawarwara taumtar ananuna tenaharnangaina warwara, i atongi mang, “U ka nunungsur ur han tetek e Sisar, pa ar saran sen uuto e Rom tetek e Sisar.”

E Agripa pa e Bernaisi dia mang sur diarlongor e Pol

13Dingla na pukakiar lamur, King Agripaditas ma e Bernaisi a hane, dia hanot tumoe Sisaria, sur diar saran a hanrawai teteke Festus ana nuna keskes na ningnigo.14Ning dia ka kes a galis a pukakiar tingia,e Festus i atai a king o e Pol, pa i atongimange, “E Feliks ka manah kusun anunatitol, ika i noren tar ning a barsan kanetana rumai a dodot. 15 Pa ning a han usaote Jerusalem, a leklek na tena artabar teteke God pa a ningnigola anuna tarai Juda laatai iau ana warwara na ararup onoi, pala nunung iau sur ar warkurai i sur dirumkoli. 16 Pa a atai la mange, ‘Bel a toltolanuna tarai Rom mang dir saran tar tabarsan tetek a tena ararupla, ning belot itur taum onla, sur i otleng ir atalapori ananunla na ararupla.’

17 “Ning mila hanot taum te, bel a har-nanai sur ar longor a warkurai. A pukakiarlamur ka tana, a tol a warkurai, pa a arsunesur dir benpas a barsanning. 18Ning a taraia ararup la tur sur lar warwara, bel la arupiana ta laulau a utna larning a nuki. 19 Ikala arupi ana ututnala ana lotu anunla, paana ning a minat a barsan, a risana e Iesu,ning e Pol i atongimang ka laun ulak. 20Bela tasmani mang ar tikin mangmangasa aututnala ne. A nunungi sur ir han usaot eJerusalempa dirwarkurai i anawarwara naararup tisaot. 21 Ika, ning e Pol i nunung sura Sisar irwarkurai i, a arsune sur ir kes kabaana dodot, tuk ning ar tulani utumo e Romtetek a Sisar.” 22 Lamur e Agripa i atai eFestusmange, “Iau ot, amang sur ar longora barsan ne.” E Festus i kelesi mange, “Latuur longori.”

23 Ana pukakiar lamur, e Agripa pa eBernaisi dia hanot pa di amermer diau anaurmatana minmar anuna leklek a tarai. Padiau taum ana ningnigola anuna tarai aharum, pa dingla na ningnigola tagun ahanuaning, la kas uting na rumai a kiwung.E Festus i arsune sur e Pol, pa di ben pasi.24Pa e Festus i atongi mange, “King Agripa,pa mulo otleng a tarai ning dala keskestaum te, mulo oroi a barsan ne. A tarai Judarop saot e Jerusalem pa te Sisaria otleng, lanunung iau sur ar warkurai i, pa la kukukmang bel ma i tostos sur ir laun. 25 Ika bel apastetek pas ta utna ning dir umkoli onoi.Pa ning i nunung sur e Sisar ir warkurai i,a nuki mang ar sune i utumo e Rom. 26 Bela tasman ta momolna ning ar tumus akesionoi tetek e Sisar. Mang larning a beni namatam, King Agripa, pa na matamulo pamulor tikin tari sur ar tasman ta utna ningar tumusi. 27 Anasa a nuki mang bel i sotsur ar sune tik ning i dodot tetek e Sisar,pa bel di tumus akes asaning di arupi ono.”

26E Pol i warwara talapor namatana e King

Agripa1 E Agripa i atai e Pol mange, “A malma-

ling sur u ot ur warwara talapor hom.” Pae Pol i kodos kas a kuna pa i turpasi sur iratalaporimange, 2“King Agripa, a angis kolsur ar tur te lanigo tam, pa ar atalapor iauana ututnala rop ning a tarai Juda la arup

Page 179: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 26:3 176 Aposel 26:29iau onoi. 3 Anasa u tasman wakak a toltolanuna tarai Juda pa a utna otleng ning laarlak ono. Mang larning, a nunung u surur kes longoroi pa ur longor iau.

4 “A tarai Juda rop la tasman anuka ngasa lalaun turpasi ot ning a kaklik, ana nukahanua, pa saot otleng e Jerusalem. 5 Latasman iau tagun nating, ning la mang, larwarwara talapor mang a mur ot a toltollaanuna Parisaiola. Mila ning a kunum taguna tarai Juda ning mila mur sot rop pas aWarkuraila ana numila lotu. 6 Pa onone atur ana warkurai anasa a tortorot ana lelening e God ka tol tari tetek na tumtubumilatagun nating. 7 Anumila ning a bonot papisir naur a mangis a tarai la harnanai anatortorot sur dir tolsot pas a lele ning tetekla, pa la lotlotu tetek e God ana kabakiarlapa ana moromla rop. King, a tarai Judala arup iau, anasa a tortorot ana lele ning.8 Sur asa ning tik ta halimulo i nuki mange God bel i tolsot sur ir akamtur ulak aminatla?

9 “Iau otleng, nating a nukimang iwakakning ar toh arop tar a rakrakai a ngas sur arsairas a taraila mang gong la tortorot anarisana e Iesu, a te Nasaret. 10 Pa a tol atitolla ne saot e Jerusalem. Ana malmalinganuna leklek a tena artabarla tetek e God,a han pa a akas a galis a tena tortorot tingna rumai a dodot. Pa ning di umkol la, iauotleng, a malmaling sur lar mat. 11 A galisa taem a kas ting na rumai lotula sur aralaulau la, pa a ngongos la sur lar warwaralaulau o e Iesu. A sira balakut rakrakaitetek la, pa a han otleng ana dingla nahananuala masik, sur ar tai pas la pa aralaulau la.

E Pol i warwara talapor ana pukakiar ningi lingir a nuknukna

(Ap 9:1-19; 22:6-16)12 “Ona ning a tinan anuki, a han ulak

utumo e Damaskus ana malmaling pa aarsune anuna leklek a tena artabarla teteke God. 13 King, ning a kamis i kes tostos,a han ting na ngas pa oroi a tnan talapormisaot na langit, i tapgar kol ana talaporna kamis, pa i sasai talilis iau taum onlaning mila armuri. 14Mila punga rop utinglapiu, pa a longor a elngen takai i warwaratetek iau ana warwara Hibru mange, ‘Sol,Sol, sur asa u alaulau iau? U ot u alaulaupas u ana mamahatla ning u toli hok.’

15 Pa a deke mange, ‘Leklek, esi u?’ Pa aLeklek i keles iau mange, ‘Iau e Iesu, ningu alaulau iau. 16Ur kamtur. A hanot teteku, anasa a aslang pas u, sur ur tol anukatitol pa ur warwara talapor ana ututnala, uka oroi tari hok, pa a ututnala otleng ningar asangani tam. 17 Pa ar alaun u kusun atarai Juda, pa a tarai masik otleng, la ningar sune u tetek la. 18Ur apalpalas amatanlasur lar talingir kusun a mormorom sura talapor, pa kusun a rakrakai ane Satantetek e God, sur dir kepsen anunla na toltollaulau, pa lar kes taum onla ning a aslangpas la sur anuka tostos a tarai, la ning latortorot hok.’

E Pol i warwara talapor ana nuna titol19 “King Agripa, bel a longor orsan a

tatatai ne misaot na langit. 20 A warawainigo tumo e Damaskus pa e Jerusalem paana hananuala ana papar Judia rop, palamur tetek la ning bel a tarai Juda, manglar lingir a nuknukinla, pa lar talingir teteke God, pa lar tol a titolla, sur ir asan-gani mang la ka lingir a nuknukinla. 21 Akamkamna ne ning a tarai Juda la tong akespas iau ting na rumai a artabar, pa la mangsur lar umkol iau. 22 Ika e God i nanganiau tuk onone, pa a tur te na matam pa awarwara talapor tetek a tarai oros ka, pa aleklek a tarai otleng. Bel a atong ta tonautna, a warwara ka ana utna ning e Mosespa a propetla la ka warwara tar ono ning irhanot. 23 La atongi mang e Karisito ir mat,pa i a ningnigona ning ir kamtur kusun aminat pa ir warwara ana talapor tetek atarai Juda pa a tarai masik otleng.”

24 Ning kaning ot i atalapori, e Festusi warwara kol teteki mange, ‘Pol, u talar.Anum a tnan asasaer ka atalar pas u.” 25 EPol i kelesi mange, “Festus, u u leklek, bela talar. Asa ning a warwara onoi i momol,pa a kamkamna ot. 26 A king i tasmanwakak a ututnala ne, pa a langolango surar warwara talapor onoi. A tasmani mangbel ta utna i mumun ana matana pa analonglongor anuna i, anasa a ututnala ne ihanot, bel di tol kumnani. 27 King Agripa,mangasa, u tortorot tana propetla? A tas-mani mang u tortorot.” 28 E Agripa i dekene Pol mange, “Mangasa, u nuki mang belir bongnani ur lingir pas a nuknukik, suriau otleng ar te Karisito?” 29 E Pol i kelesi

Page 180: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 26:30 177 Aposel 27:25mange, “Ning i bongnani o bel i bongnani,ar nunung tetek e God sur u. Ika bel suru ka, sur mulo rop ning mulo longor iauonone, sur mulor arlar hok, ika gong di dotakes mulo.”

30 Pa a king i kamtur, taum e Festus pae Bernaisi, pa la otleng ning la kes taum.31 Ning la han purum, la warwara pa laatongi mange, “A barsan ne bel i tol ta utnaning i laulau sur ir hirua onoi, pa ir dodotono.” 32 Pa e Agripa i atai e Festus mange,“Ning a barsan ne bel i nunung sur e Sisarir warkurai i, i wakak ka sur dir pak seni.”

27E Pol i kas ana sip utumo e Rom

1 Ning di ka kubus tari sur milar * kasana sip utumo ana papar Itali, di saran tare Pol, pa dingla otleng ning la dodot, teteka ningnigo, a risana e Julius, tagun a taraia harum ane Sisar. 2 Mila kas ana ning asip misaot Adramitium, ning ir han sur irsot amon ting na hananuala ana papar Esia.Ning mila kas, a sip i han. Mila armuritaum o e Aristarkus misaot e Tesalonikaana papar Makedonia.

3 Ana pukakiar lamur mila sot te eSaidon. E Julius i maris e Pol, i malmalingseni sur ir han pas tetek na halalna, sur lartabari ana sa ning i kapan suri. 4Ning a sip ihan ulak, mila dun rait a lolo Saiprus, anasaa wuwu i um mila misalanigo. 5 Lamur,mila kutus milau naur a papar Silisia pa ePampilia, pa mila sot tumo e Maira, anapapar Lisia. 6 Tingia, e Julius i pastetekning a sip mitimo e Aleksandria, ning irhan utumo e Itali, pa i akas tar mila onoi.7Pa galis a pukakiar mila boko longoroi ka,anasa i rakrakai kol anumila tinan utumoe Nidus. A wuwu i rakrakai, pa bel milatolsot surmilar han tostos, pamila dun raita lolo Krit milau e Salmone. 8 Mila rarattumokorot, ning awuwu i rakrakai, pamilahanot ana ning a pukna, di atongi A Wakaka Mulukun, milau a hanua Lasea.

9 Mila ka kes a galis a pukakiar, pa atinan salatasi ka laulau, anasa a Pukakiarna Tamai ka rop pa milau a kalang nawuwu. † Pa e Pol i atumarang la mange,10 “A taraila! A oroi mang, ning dalar hanka, a sip ir hirua taum ana ututnala, pa dala

otleng dalar hirua.” 11 Ika e Julius bel ilongor anawarwara ane Pol, i longor pas kaa warwara anuna kiapten pa a tamana sip.12A mulukun ning la kes ia, bel i wakak surlar nanan sen a kalang nawuwu tingia, pa agalis tagun la, la malmaling mang, i wakakning lar han bolos ka utumo e Poniks, surlar nanan sen a kalang na wuwu tingia. EPoniks a wakak a mulukun tumo ana loloKrit, ning i tai sur a pukna ning a kamis isup ia.

A tnan wuwu i hanot13Ning awakak awuwu na tobar i hanot,

la nuki mang i wakak ka sur a tinan. La datkas a aga, pa la rarat amon tumokorot analolo Krit. 14 Pa bel i bongnani, a rakrakaia wuwu i hanot, di atongi mang Urakilon.I harum purum misa na lolo. 15 Ning awuwu i tong kes ana sip, bel i tolsot surir han, pa mila lingir seni sur ir mur awuwu. 16 Ning mila dun rait ana natar alolo Kauda, i rakrakai kol tetek mila surmilar dat kas a gigi. 17Ning la dat kas pasiusaot, la rau rakrakai a sip ana inaula. Lamatmataut sakana lar dun tar na palai apuka woio ning i masmasa milau Sirtis, pala dat purum sen a sel, pa a sip i saler oroskama, a wuwu i wus amoni. 18 A pukakiarlamur, a sipmilau ir tarege ana tnanwuwu,pa la minggen parung a ututnala. 19 Pa ananatola pukakiar, a boskurula la minggenparung a ututnala na sip. 20 Pa galis apukakiar a kamis pa a nangnang bel lasasai, pa a rakrakai a wuwu bel i manah, pabel ma mila nuki mang milar laun.

21 A galis a pukakiar bel la hangan.Lamur e Pol i tur namatanla pa i atai lamange, “A taraila! Ngandek ning mulorlongor a nuk a warwara pa bel dala hanmitimo e Krit, bel ta utna larne ir kibasdala, pa a sip taum ana ututnala bel irlaulau. 22 Pa onone, a nunung mulo mang,gongmulomatmataut, anasa bel tik ta hal-imulo ir hirua, a sip ka ir hirua. 23Nanganamorom, ning a angelo ane God i hanottetek iau, a God ning a titol teteki, pa iauanunai. 24 Pa a angelo i atongi mange, ‘Pol,gong u matmataut, ur tur ot ana warkurainamatana e Sisar. Pa e God ir alaun la ropning mulo han taum ting na sip.’ 25 Pa a

* 27:1: E Luk i tumus “mila”, anasa i han taum o e Pol. † 27:9: A kalang lamur tana Pukakiar na Tamai i sirawuwu tumo.

Page 181: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 27:26 178 Aposel 28:10tastasikla, gong mulo matmataut, anasa atortorot o e God mang ir tolsot asaning kaatai tar iau onoi. 26 Ika a sip ir kes ot napalai a masmasa milau ta lolo.”

27 Ana ning a bonot pa pisir diat apukakiar ana morom, a wuwu kaning oti wus amon mila ting na tasi Adria. Anatnan morom, a boskurula la nuki mangmila ka saler milau ta hanua. 28 Pa la tohoa laman ana tasi, pa la pasteki mang i naura bonot a pukna. Lamur siklik ka, la tohoulaki, pa la pasteki mang ning a bonot padilima na pukna kama. 29 Pa la matmatautsakana milar saler tar ana ta masmasa, pala minggen purum diat a aga tumo lamurana sip, pa la nunung sur ir kabakiar kapit.30 A boskurula la mang sur lar liu kumnakusun a sip ana gigi. La alorong purumiuting na tasi, pa la asongo mang lar suah aagala salanigo ana sip. 31E Pol i atai e Juliuspa anuna tarai a harummange, “Ning la nelar liu kusun tar a sip, belmulor laun.” 32Paa tena harumla la kutus sen a inaula kusuna gigi, pa i saler masik.

33 Ana lar, e Pol i atai la rop mange,“Mulor hangan, anasa ka ning a bonot papisir diat a pukakiar ning mulo kes taumana matmataut, pa bel mulo ien ta utna.34Pa a nunung pasmulo surmulor hangan,sur mulor laun. Pa bel tik ta halimulo irlaulau.” 35 Ning e Pol i atong tari larne, ilos pas a bret, i atong wakak pas ono teteke God namatanla rop, i kibiki, pa i hangan.36 Ning la oroi, la rop la gas, pa la otlengla hangan. 37 Mila rop ting na sip, milaarlar ana naur a mar pa mais a bonot padionomila. 38Ning la kamasur, la minggenparung a utna na hanganla usalatasi, sur asip ir halala.

A sip i hirua pa a tarai la laun39Ning ka kabakiar, la oroi ning a hanua,

ika bel la oroi lalani. La oroi pas ning amulukun a woio tumokorot, pa la atongimang ngandek i wakak ning lar akes mas-masa a sip tingia. 40 Lamur la kot sen aagala, pa la han kusun la tisa latasi, pa onootning la pak sen otleng a inaula kusunnaur a woso na stia, pa la dat paksen a selsalanigo ana sip sur a wuwu ir wus purumla utumo na masmasa. 41 Ika a sip i kesmasmasa na palai a woio, a patara sip ikes kas tingia, bel i tolsot pasi sur ir susur.

Lamur a tatatnan top la dapis pagal pas akabala sip pa i tarege. 42Pa tena harumla lamang sur lar umkol a taraila ning la dodot,sakana halala onla, lar iel purum, pa larliu. 43 Ika e Julius, a ningnigo anuna tenaharumla i mang sur ir alaun e Pol, pa isairas la. Pa i arsune sur la ning la tasman aiel, lar sirok parung, pa lar iel nigo utumona masmasa. 44 Pa la ning bel la tasman aiel, lar saler murmur ana palangla pa anadidia sip. Manglarning, la rop la sot purumutumo na masmasa pa la laun.

28Tumo e Malta

1Ning mila ka sot tar tumo na masmasa,mila bot tasmanimang a lolo ning di atongie Malta. 2 A taraila mitingia la maris kolmila, la hatna tar a iah, pa la ben pas milarop, anasa a kiar pa i kotkoto. 3 Ning ePol i los pas a buta na rakai, pa i suah iting na iah, a laplapang a iah i lapang sena soi laulau miting na buta na rakai, pa iararat tar ana kuna pa i kulam kes ono.4Ning a taraila miting na lolo la oroi manga soi i kulam kes ana kuna e Pol, la awaraartalai la mange, “Ngandek a barsan ne,a tena umkol a tarai. Pa i laun ot mitinglatasi, ika a god na arkeles bel i malmalingsur ir laun.” 5 Ika e Pol i lakran sen a soikusun a kuna usaot na iah, pa bel i alaulaui. 6 La nuki mang a palaona ir surung, o irpunga purum pa aiap ka ir mat. Ika, ningla harnanai kol pa bel ta laulau a utna i hantar ono, la lingir ulak a nuknukinla, pa laatongi mang e Pol ning a god.

7 E Publius, a leklek a ningnigo taguna lolo ne, anuna kabalapiula i kes milau.I ben pas mila uting na nuna rumai, pai agasgas mila. Pa mila kes pas natolapukakiar ting na nuna rumai. 8 E tamanae Publius i kurah ana laplapang pa balsal,pa i borbor. Pa e Pol i kas teteki, pa inunung, pa i suah naur a kuna saot ono,pa i alangolango pasi. 9Ning i toli larne, larop ning la kurah ting na lolo la hanot padi alangolango la. 10 Pa la asangan anunlahanrawai tetek mila ana galis a wakak atitol. Ning mila kas ulak ana sip sur milarhanma, la tabarmila ana ututnala rop ningmila kapan suri.

Mitumo e Malta uto e Rom

Page 182: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Aposel 28:11 179 Aposel 28:3111 Lamur ana natol a kalang, mila kas

ana ning a sip ning i nanan sen a kalanga wuwu ting na lolo. A sip ning, mitimo eAleksandria pa salanigo ono di ka kot tara manar ana naur a kasang, a naur a nat agod Sus. 12 Mila sot pas ting e Sirakus, pamila kes pas natola pukakiar. 13 Mila hanmitingia pa mila sot tumo e Regium. Paana pukakiar lamur, a tobar i hanot. Pa ananing a pukakiar ulak lamur tana, mila sotting e Puteoli. 14 Mila pastetek pas dinglana tastasimila ana tortorot tingia, pa la benmila sur milar kes pas ta wik napirin la.Lamur, mila han utumo e Rom. 15La ning latas ana tortorot tingia, la longor a warwaraomila, pa la han barat mila tumo na hanuana sisiurai di atongi e Apius, pa tumo anahanua di atongi Natol a Rumai a Borbor.Ning e Pol i oroi pas la, i atong wakak teteke God, pa a ututnala ning i arakrakai anunalalaun.

E Pol i kes to e Rom16Ning mila hanot uto e Rom, di malma-

ling tar e Pol sur i ot masik ir kes ana tarumai, pa ta tena harum ir tai alari.

17 Lamur ana natola pukakiar, e Pol ikabah taum a ningnigola anuna tarai Juda.Pa ning la hanot taum, i atai la mange, “Natastasikla, bel a alaulau anundala na tarai,pa a toltol anuna tumtubundala tagun nat-ing. Ika la tong akes pas iau, pa la sarantar iau tana tarai Rom saot e Jerusalem.18 Pa ning a tarai Rom la ka longor tar awarwara ning a alar iau ono, la mang surlar pak sen iau, anasa bel la pastek ta utnaning ar hirua ono. 19 A tarai Juda bel lamalmaling, pa bel a pastek pas ta ngas ningar langolango onoi, pa a nunung sur e Sisarirwarkurai iau. Ika bel ta laulau a utnaningar arup anuka tarai ono. 20A kamkamna nening a arsune sur mulo sur ar oroi mulo,pa dalar warwara taum. Di sen akes tar iauanasa a harnanai ana tortorot sur esaninga tarai Israel otleng la harnanai suri.”

21 Pa la kelesi mange, “Bel ta pas mitimoe Judia i hanot tetek mila hom, pa bel tatasimila mitimo ning i hanot te i usus-rai hom pa i warwara talapor hom anallaulauna ning u tol tari. 22 Mila mang surmilar longor anumal warwara, anasa mila

ka longor tari mang, di atong laulau a tonalotu ne ting na hananuala.”

23 La kubus pas ning a pukakiar sur larwarwara taum o e Pol. A kumun a taraikol la hanot teteki ting na rumai ning ikes ono. Turpasi ana kobot tuk ana rah, ipapak tetek la ana matanitu ane God, pa iatai talapor la o e Iesu, tagun a Warkurailaane Moses pa a buk anuna propetla surlar tortorot. 24 Dingla na tarai tagun la,la tortorot ana sa ning e Pol i atongi, ikadingla bel la tortorot. 25La arlak na arpotorin la. Ning la tur sur lar han, e Pol i atonga ararop na warwara tetek la mange, “Amomolna ot ning a Talngan Tabu i atongiana pahana propet Aisaia, tetek na tum-tubumulo tagun nating mange, 26 ‘Ur hantetek a taraila ne pa ur atai la mange,Mulor longori pa mulor longori, ika bel

mulor longor lalani,mulor oroi pa mulor oroi, ika bel mu-

lor oroi lalani.27 Anasa a taraila ne a balanla i rakrakai

a talnganla i kutkut,pa a matanla i kut.

Sakana lar oroi lalani ana matanla,pa lar longor lalani ana talnganla,pa lar tastasman ana nuknukinla,

pa lar ulak tetek iau, ar alaun la.’ Ais 6:9-1028-29 “Onone mulor tasmani mang di ka

han ana warwara talapor ana arlaun aneGod tetek a tarai ning bel a tarai Juda. Iwakak, la, lar kibasi.’ *

30 Pa e Pol i kes pas naur a kidol a rauana rumai ning i ot i loulou i, pa i gasgaspas a taraila rop ning la hanan teteki. 31 Iwarawai ana matanitu ane God, pa i asaera tarai ona Leklek e Iesu Karisito, pa bel imatmataut, pa bel tik otleng i sairasi.

* 28:28-29: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang ning a warwara otleng i kes te na ves ne, mange:Lamur ana nuna warwara, a tarai Juda la han, pa la arlak rakrakai na arpotor in la.

Page 183: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 1:1 180 Rom 1:16

A Pas ane Pol tetek a taraiRomA warwara talapor nigo

Ning e Pol i kes tumo e Korin, i tumus apas ne tetek a tarai a lotu tumo e Rom. Isaran a pas tana ning a hane a risana e Pibipa i abarani utumo e Rom (oroi Rom 16:1).

E Rom a tnan hanua kol, ning a tnanking, ning di atongi mang e Sisar i kes ia.

Ning e Pol i tumus a pas ne belot i hanutumo e Rom pa belot i asaer la. Pa anapas ne i mang sur ir asaer la ana galis autna. Ning a tnan utna ning i mang sur lartalapor onoi i mange: A taraila rop la katol a laulauna pa bel tik i tostos namatanae God. Dalar tostos namatana e God ningdala tortorot o e Iesu Karisito. Pa ning dalatortorot o e Karisito, dalar laun ana tonalalaun pa dalar mur ma a Talngan Tabu. Iwarwara otleng ana tarai Juda, mang e Godbel i duman la.

E Pol i atai la otleng mang i mang sur irhan tetek la.A tinan ana buk Rom:

A kamkama buk ne (1:1-17)A tarai rop la tol a laulauna pa la kapan

sur a lalaun (1:18-3:20)E God ir alaun dala anasa dala tortorot o

e Karisito (3:21-4:25)O e Karisito dala laun ana tona lalaun

(5:1-8:39)E God bel i duman a tarai Israel (9:1-

11:36)A wakak a toltol ning dalar muri (12:1-

15:13)A ararop a warwara ane Pol tetek a tarai

Rom (15:14-16:27)

E Pol i warwara talapor ana nuna titol naaposel

1 Iau e Pol, a tena titol oros ane IesuKarisito, a tumus a pas ne tetek mulo. EGod i kabah pas iau, sur ar aposel, pa iaslang pas iau sur ar warawai ana nunaWakak aWarwara tetek a taraila. 2AWakaka Warwara ne, e God ka lele nigo tar onoi,ana warwara ning anuna propetla la katumus tari ting na Buk Tabu. 3 A Wakaka Warwara i atai dala o e Natnalik, ningdi agon pasi miting na mangis a tarai aneking Dewit. 4 Pa ana nuna kamkamtur ulak

kusun a minat, a Talngan Tabu i asanganimang i a Nat e God pa i rakrakai kol. I ote Iesu Karisito anundala a Leklek. 5 O eKarisito ot, e God i maris mila pa i saran atitol na aposel tetek mila, sur milar aleklekpas a risana. Mila sira warawai tetek a tarairop ning bel na tarai Juda, sur lar tortorotpa lar longor onoi. 6 Mulo otleng dinglana tarai tagun la, ning e God ka kabah pasmulo, sur mulo ane Iesu Karisito.

7 A tumus a pas ne tetek mulo rop tinge Rom, ning e God i maris mulo pa i kabahpas mulo sur mulo anuna taraila.

A marmaris pa bal molmol tetek mulo tae God a Tamandala pa tana Leklek e IesuKarisito.

E Pol i nunung sur a tarai Rom8 Ine a ningnigo na utna, ana risana e

Iesu Karisito, a atong wakak tetek anukaGod o mulo rop, anasa a tarai te narakrakan hanua rop lawarwara talapor ananumulo a tortorot. 9 A titol tetek e Godana nuka lalaun rop, ning a warawai anaWakak a Warwara o e Natnalik, pa e God oti tasmani mang a sira nuk pas mulo 10 ananuk a nunungla ana taemla rop. A nunungotleng mang, ning a nuknuk ot ane God,ngandek ono bot ne ir sapang anuka ngassur ar han tetek mulo.

11 A mang kol sur ar oroi mulo, surar tabar mulo ana artabarla, ning ir nan-gan a ingumulo, sur ir arakrakai mulo.12 Manglarning, ning ar oroi anumulo atortorot, pa mulo otleng mulor oroi anukatortorot, dalar arakrakai artalai dala. 13Natastasikla, a mang sur mulor tasmanimang, a galis a taem, a mang sur ar oroimulo, sur ar nangan mulo par oroi a wananuka titol ting na numulo a lalaun, larninga oroi ting na lalaun ana maskan a tarai,ning la otleng bel na tarai Juda. Ika, tukonone, bel a han lar pas.

14 Anuka titol ot ning e God i saran taritak, sur ar warawai tetek a tarai ning latasman awarwara Grik pa tarai otleng ningbel la tasmani, tetek na tena tastasim pa laning anunla tastasman bel i itna. 15 Ine akamkamna ning a mang kol sur ar warawaiana Wakak a Warwara tetek mulo otlengtumo e Rom.

A Wakak a Warwara i a rakrakai e God16 Bel a meme ana Wakak a Warwara,

anasa i a rakrakai e God sur ir alaun pas a

Page 184: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 1:17 181 Rom 2:4taraila rop ning la tortorot. Tetek mila atarai Juda nigo, pa onone tetekmulo otlengning bel na tarai Juda. 17 Anasa a Wakaka Warwara i apuasa a ngas ning e God itoli, sur a tarai lar tostos namatana. A ngasning, a tortorot ka. A tortorot sot kamitingna kamkamna tuk ana araropna. Larningdi ka tumus tari ting na Buk Tabu mange,“Esining i tortorot, e God ir atongi mang atena tostos pa ir laun.” Hab 2:4

E God i balakut tetek a tarai ana nunla atoltol laulaula

18 E God i apuasa anuna balakut misaotna langit, tetek a tarai ning bel la hanrawaie God pa la tol a laulauna, pa ana nunlana toltol laulaula, la sairas a momolna.19 E God i balakut, anasa a ututnala ningdir tasman e God onoi, i talapor ka tetekla, anasa i ot ka atalapor tari tetek la.20 Turpasi ana akakes ana rakrakan hanua,a tarai la oroi a ututna na akakes. I mainingla tolsot pasi sur lar tasman na ginina eGod, na ginina ning bel dir oroi. La tasmanimang a rakrakai e God ir kes tikin, pa i eGod. I maining bel la tolsot sur lar atongimang bel la tasman e God.

21 La tasman ot e God, ika bel la aleklekpasi larning i e God, pa bel la atong wakakotleng teteki. La nuknuk oros ka, pa a bal-anla i mormorom, anasa bel ta tastasmaninla. 22 La atongi mang la tastasman kol,ika la hanot a longlongla ka. 23Bel la mangsur lar lotu tetek e God ning i laun tikin,pa i bukus ana matatar. La lotu ka teteka manarla ana tarai ning la sira mat ka, patetek a manarla ana manila, pa a inagoila,pa a ututnala ning la kaukawar.

24 I maining e God i noren tar la sur lartol a dur a toltolla, larning la mang surimiting na balanla, pa lar tol a toltolla nameme artalai ana palaonla. 25 La keles sena momolna o e God sur a asasongo. La lotupa la nunung kama tetek a ututnala ning eGod i akes tar la, pa bel ma la lotu tetek aTena Akakes, i ning dir atong aleklek pasionone pa lamur pa bel ir rarop. Amen.

26 Ning la toli larning, e God i noren tarla ana nunla tnan nuknuk sur a laulau atoltolla na meme. I manglarne: A guraralala keles sen a ngas a tinaulai ning di ka akestari, pa la taulai ulak la ot. 27Mang otlenglarning tetek a taraila, la han masik kusun

a ngas a tinaulai ning di ka akes tari surlar taulai a gurarala, pa la bukus ana tnannuknuk sur la ulak ot, pa la tol a laulaunatetek la ulak. Bel al meme inla ning la tolilarning. La ot la ka alaulau pas anunla nalalaun ana toltolla ne. Ine a warkurai naarkeles tetek la, ning i sot taum ana nunlana laulauna.

28 Ning a utna otleng, bel ma la nuk pase God, la nuki mang a asasaer o e God iutna oros ka. I maining i noren tar la surir laulau a nuknukinla, pa la tol kama aututnala ning bel i sot sur lar toli. 29 Labukus ana toltol laulau, la tol a laulaunatetek a tarai, la mang sur na utna ning lartena gongon onoi, la mang sur lar alaulau atarai. La bukus ana toltol na ram, la umkola tarai, la arngaras, la asasongo, la nget atarai. La warwara kumkumna, 30 la arle,la nget e God, la harum, la dat abarah apukulunla, la iaunan pas la ot. La nuknuksur a tona ngas sur lar tol a laulauna.La tabun longor tetek na tamtamanla pakabatnanla. 31 Bel la titol na tastasman,bel la tolsot pas anunla na lelela, bel latasman a marmaris pa wakak a toltol teteka taraila. 32 A ngas a tarai larne, la tasmanot a warkurai ane God, mang la ning la siratol a ututnala ne, i sot sur larmat. Ika la tolika, pa lamalmaling sur a taraimasik otlenglar toli.

2E God ir tol a tostos a warkurai

1 I maining mulo rop ning mulo sira tiua tarai masik pa mulo nuki mang mulotostos, a atongi mang bel mulor puai larpas. Anumulo na artitiu ir tiu ulak muloot. Anasa mulo tiu a tarai masik, ika mulootlengmulo tol ka a toltol laulau arlar onla.2Dala tasmani mang, ning e God i warkuraila ning la tol a toltol laulaula, anunawarku-rai ning i tostos. 3 Pa mulo a tarai oros ka,mulo tiu la ning la tol a toltol laulau, ikamulo otleng, mulo sira toli ka. Mangasa,mulo nuki mang mulor liu kumna kusuna warkurai ane God? Ir warkurai mulo ot.4Ka asangan tar anuna wakak a toltol ningi itna tetek mulo, pa bel i warkurai kapitmulo ana numulo na toltol laulaula, pa beli ngoro kapit o mulo. Mangasa, mulo oroipurum anunawakak a toltol? Mangasa, belmulo tasmani mang i maris mulo larne surmulor lingir a nuknukimulo?

Page 185: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 2:5 182 Rom 2:295 Ika a balamulo i rakrakai pa bel mulo

lingir a nuknukimulo, mulo ot mulo aitnaamon anuna balakut tetek mulo, sur apukakiar na balakut ane God, ning anunatostos a warkurai ir hanot talapor. 6 EGod ir warkurai a taraila taktakai arlar otana titol ning la ka tol tari. 7 La ning larakrakai anawakak a titol sur e God ir sarana matatar tanla pa ir aitna pas a risanla,pa la mang sur a lalaun ning bel ir rarop,e God ir saran a lalaun tikin tanla. 8 Ikatetek la ning la sira aitna pas la ot, pa bella mur a momol a warwara ane God, pala mur ka a toltol laulau, e God ir balakuttetek la pa ir balana kut tetek la. 9 Pa irsaran a mamahatla pa a tnan kankan tetekla rop ning la tol a laulauna. Ir tol nigonitetek a tarai Juda, pa lamur tetek a taraimasik otleng. 10 Ika, tetek la rop ning la tola wakak a toltol, e God ir saran a matatartanla, pa ir aitna pas a risanla, pa ir sarantar a balmolmol tetek la. Ir tol nigoni teteka tarai Juda, pa lamur tetek a tarai masikotleng. 11Anasa e God bel i sira purpurngis.

12 A taraila rop ning bel la tasman aWarkuraila ane Moses, pa la tol a laulauna,lar hirua ot. Pamangotleng larning tetek laropning la tasman aWarkuraila aneMoses,pa la tol a laulauna, e God ir warkurai laotleng arlar ana warwara na Warkuraila.13Anasa bel la rop ning la longor a Warku-raila ane Moses la tostos namatana e God.La ka ning la mur a Warkuraila, e God iratong la mang na tena tostos. 14 I momol,a tarai ning bel a tarai Juda, la ning bel latasman a Warkuraila ane Moses, ika la tolot a wakak a toltol arlar ana Warkuraila, iasangani mang a Warkuraila kaning ot nasulukinla. 15 A ngas a tarai ning, i talapormang e God ka tumus tar a warwara nawarkuraila ting na balanla. Ning la tol alaulauna, a nuknukinla ot i tiu la, pa ningla tol a wakakna, a nuknukinla i gas onoi.16 Ana pukakiar ning e God ir warkuraia taraila, ir saran tar a warkurai tetek eKarisito Iesu sur irwarkurai la ana ututnalaning i kes kumna ting na balanla. A sirawarawai ana ututnala ne, ning a warawaiana Wakak a Warwara.

A te Judala la iaunan la ana Warkuraila

17 Ar warwara tetek mulo ning muloatongi mang mulo na te Juda. Mulo nukimang mulo tostos na matana e God anasai saran tar a Warkuraila tetek mulo, pamulo iaunan mulo mang, mulo ane God.18 Mulo sira iaunan mulo mang, mulo tas-man wakak a nuknuk e God, pa mulo gasana wakak a toltol, anasa mulo ka asaerwakak pas aWarkuraila. 19Mulo nukimangmulo arlar anahalinla ning i nigon a kut, pamulo arlar ana talapor tetek la ning la kesana mormorom. 20 Mulo nuki mang muloasaer tostos la ning bel la tastasim, pamulona tena asaer tetek la ning bel la tasman tautna, anasa mulo ka tong akes a tastasimrop pa a momolna ting na Warkuraila.

21Mulo asaer na tarai masik ana Warku-raila, ika mulo ot bel mulo asaer wakak pasmulo onoi! Mulo warawai tetek a tarailasur gong la kinkinau, ika mulo ot mulokinkinau! 22Mulo atongi tana tarai mang,“Gong mulo tol a laulauna ana ta haneanuna tik o ta barsan anuna tik,” ika muloot mulo toli! Mulo nget a asasongo nagodla, ika mulo kinkinau ting na rumaiartabarla anuna asasongona godla. 23Muloiaunan mulo ana Warkuraila ning e Godi saran tari ta mulo, ika mulo alaulau arisana e God, anasa mulo kutus a Warku-raila. 24 Larning di ka tumus tari ting naBuk Tabu mange,“A taraila ning bel na tarai Juda, la atong

laulau a risana e God anasa omulo.”Ais 52:5

A Talngan Tabu i tol a momol a kot talilis25 Ning u mur a Warkuraila, a titol na

kot talilis* ning di toli hom, i nangan u.Ika ning bel u mur a Warkuraila, u arlarka ana tik ning bel di kot talilisi. 26 Ninga tarai ning bel di kot talilis a palaonla, lamur a ututnala ning a Warkuraila ane Godi warwara onoi, e God i oroi la larning di kakot talilis tar la. 27 Esining bel di kot talilisipa bel di asaeri ana Warkuraila, ika i murot a ututnala ning a Warkuraila i warwaraonoi, anuna lalaun ir tiu u, ning di ka kottalilis tar u, pa u tasman a Warkuraila, ikau kutusi. 28Tik ning a te Juda ka ana rising,bel a te Juda momol. Pa tik otleng ning dikot talilisi ka ana palaona, bel a kot talilismomol. 29 Ika ning tik i mur e God ting

* 2:25: A titol na kot talilis a akinalang ning di toli sur ir asangani mang, a barsan i miting na tarai ane God ning lamur a Warkuraila.

Page 186: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 3:1 183 Rom 3:23na balana, i ning a te Juda momol. Pa amomol a kot talilis, a Talngan Tabu i toliting na balana, bel a tarai la toli ning lamur aWarkuraila ning di ka tumus tari. Tikning a Talngan Tabu i toli larne onoi, bel ataraila lar atong alekleki, e God ot ir atongaleklek pasi.

3Anundala toltol laulau i asangani mang e

God i tostos1 Ning tik a te Juda, anuna keskes na

te Juda ir nangan mangmangasa i? Paning tik di ka kot talilis tari ir nanganmangmangasa i? 2 I wakak kol teteki. Aningnigo na utna, e God ka suah tar anunawarwara ting na kuna tarai Juda. 3 Imomol,dingla na tarai Juda bel la tortorot. Ningbel la tortorot, mangmangasa, i topasi surir sairas e God sur gong i tolsot anunawarwara? 4 Bel momol! Ning a taraila roplar asongo, a warwara ane God i momol ot.Larning a warwara tetek e God ning di katumus tari ting na Buk Tabu mang:“Anum a warwara na warkurai i asangani

mang u tostos.Pa ning dir tiu u,

bel tik ir pastetek pas ta rongo.” BukSong 51:4

5 Ning dala tol a laulauna, anundala toltollaulau i asangan momoli mang e God itostos. Mangasa, e God i rongo ning irwarkurai dala onoi? A ngas a kabah ning,i hanot miting na nuknuk a tarai ka. 6 Ikabel. Ning anuna warkurai bel i tostos, irwarkurai mangmangasa pas a tarai mite narakrakan hanua? 7 Ngandek tik ir atongimang, “Ning iau a tena asasongo, anukatoltol i asangan momoli mang a warwaraane God i momol, pa i aitna pas a risana.I maining sur asa e God i atong iau manga tena laulau pa ar hirua ana nuna warku-rai?” 8Ngandek tik ir atongi mang, “Dalartol a laulauna sur a wakakna ir hanot tala-por.” Dingla na tarai la atong laulau milapa la tiumila mangmila asaer a tarai larne.Ika bel imomol. La ning la atong awarwarane i sot sur lar hirua ana warkurai ane God.

Bel tik i tostos na matana e God9 Asaning dalar atongi ana utna ne?

Mangasa, mila na tarai Juda mila ka tostostana tarai masik? Bel i momol! Ia ka atong

tarimang a te Judala pa a taraimasik otlengla arlar ka. Dala rop dala kes nahai a toltollaulau. 10 Larning di ka tumus tari ting naBuk Tabu mang,“Bel tik i tostos. Bel tik momol!

11 Bel tik otleng ning i tastasim.Bel tik i seren e God.

12 La rop la ka han masik kusun e God.La rop bel la topas ma ta utna.

Bel tik tagun la i tol a wakakna, bel tikmomol.” Buk Song 14:1-3

13 “A pahanla i sapang arlar ana kulam naminat,

pa a warwara anunla i arlar ana goh aminat.

La sira atong a asasongo analagereminla.” Buk Song 5:9

“A warwara miting na pahanla,i arlar ana kusmapak a soi ning i sira

harat amat tik.” Buk Song 140:314 “A pahanla i bukus ana warwara

laulau pa i saran a mamahat teteka tarai.” Buk Song 10:7

15 “La raras sur lar umkol a tarai.16 Ting na ngasla ning la han ia, la

kamar a ututnala, pa la alaulau atarai.

17 Pa a ngas na bal molmol, bel la tasmani.”Ais 59:7-8

18 “Bel la matmataut sur e God.” BukSong 36:1

19 Dala tasmani mang, asaning a Buk aWarkurai i warwara ono, bel i warwara anatarai ning bel a tarai Juda ka, i warwaraotleng ana tarai Juda, ning la kes nahai aWarkuraila. I maining a tarai rop mite narakrakan hanua lar tur ana warkurai aneGod, pa bel tik ir puai lar pas. 20 I mainingbel tik ir tostos lar pas namatana e Godanasa i mur anuna Warkuraila. A Warku-raila i sira asangan dala ka ana nundala natoltol laulaula.

E God i atong a tarai mang la tostos anatortorot ka

21 Ika onone, e God ka tol a ngas sur atarai lar tostos namatana, ika bel ana murwarkurai. A ngas ne, a Buk a warkurai aneMoses pa a propetla la ka warwara talaportar onoi. 22 A ngas ne i hanot ta e God,pa i mange: A tarai rop ning la tortorot oe Iesu Karisito, e God ir atong la mang latostos. A tarai Juda pa a tarai masik otlengla arlar ka. 23Anasa a taraila rop la ka tol tara toltol laulau, pa la ka kes bakbak kusun

Page 187: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 3:24 184 Rom 4:16a matatar ane God. 24 Ika ana marmarisane God, e God i atong la mang la tostos.Anuna toltol ne, i arlar ana artabar oroska, anasa ana arlou ning e Karisito Iesu itoli. 25 E God i saran tar e Natnalik, sur irmat pa a sulukna ir kepsen a toltol laulaulaanuna taraila rop ning la tortorot onoi. Paa sulukna ir arop sen a balakut ane Godning nating kaning onla. I toli larne sur irasangan anuna tostos a toltol. Nating eGodi noren tar ka toltol laulaula anuna tarai,pa bel i warkurai la onoi, anasa i wowontaum onla. 26 Ika onone, i toli larne surir asangan anuna tostos a toltol, sur i ot itostos pa esaning i atong a taraila mang latostos ning la tortorot o e Iesu.

27 Pa asa ma dalar iaunan pas dala onoi?Bel ta utna! Mangasa, dalar iaunan pasdala anasa dala mur a Warkuraila? Belmomol! Ana tortorot ka o e Iesu, dalatostos namatana e God. 28 Anasa onone,dala tasmani mang e God i atong a tarailamang la tostos namatana, ana tortorotka o e Iesu, pa bel ana mur warkurai.29 Mangasa, e God a God anuna tarai Judaka, o a God anuna tarai masik otleng?Momol, i a God anuna tarai masik otleng.30Anasa takai ka a God, pa ir atong na taraiJudamang la tostos namatana ana tortorot.Mangotleng larning tetek a tarai masik, iratong lamang la tostos ana tortorot otleng.31 Mangasa, ning dala tortorot dala nukimang a Warkuraila i utna oros ka? Belmomol! Ana tortorot dala asangani manga Warkuraila a rakrakainla ot.

4E Abaram i tortorot

1 Pa asaning dalar atongi o e Abaram,tamamila na tarai Juda? Asa ning i asasaerpas onoi ana ngas ning tik ir tostos na-matana e God? 2 Ngandek ning e God iatong e Abaram mang i tostos anasa anawakak a titol ning i toli, i topasi sur eAbaram ir iaunan pasi ot onoi. Ika beli tolsot pas sur ir iaunan pasi namatanae God. 3 A Buk Tabu i atongi mang, “EAbaram i tortorot o e God, pa e God i atongimang i tostos.” Stat 15:64 Pa ning tik i titol, dir lou i ana nuna titol,bel a artabar. Anuna arlou ot ning i kibasi.5 Ir mangmangasa tetek a barsan ning bel ititol, ika i tortorot o e God, esaning i sira

atong a tena laulaula mang la tostos? EGod ir oroi lalan anuna tortorot pa ir atongimang i tostos. 6 E Dewit otleng i atongilarne, ning i atongi mang a barsan i angisning e God i atongi mang i tostos, ana nunatortorot ka, pa bel ana ututnala ning i toli.I atongi mange,7 “La ning e God ka kepsen tar anunla na

toltol na kutus warkurai la angis,pa la ning e God ka nuk duman sen

anunla na toltol laulaula, la angis.8Abarsan i angis ning a Leklek bel i nuk pas

anuna na toltol laulaula,pa bel ir warkurai i ono.” Buk Song

32:1-29 Mangasa, a tarai ka ning di kot talilis

a palaonla, la angis? Bel momol. A taraiotleng ning bel di kot talilis a palaonla, laangis. Anasa dala tasmani mang, ning eAbaram i tortorot, e God i atongi mangi tostos. 10 Nangse ning e God i atong eAbaram mang i tostos? Lanigo tana titolna kot talilis, o lamur? Lanigo tana titolna kot talilis, bel lamur. 11 Ning belot dikot talilis e Abaram, e God i atongi mang itostos namatana, anasa ana nuna tortorotot. Ning e Abaram i kibas pas a akinalangna kot talilis, i asangani mang ka tostosnamatana e God. I maining e Abaram ataman a tarai rop ning bel di kot talilis apalaonla. La tortorot pa e God i atong lamang la tostos namatana. 12 Pa i a tamanla otleng ning di kot talilis a palaonla. Beli kamna anasa di kot talilis a palaonla, ikamna anasa la mur a ngas a tortorot ningtamandala e Abaram i muri, ning belot dikot talilisi.

13 E God i lele tar e Abaram mang irsaran tar a rakrakan hanua tana pa tetekna tumtubunala otleng. A lele ne e God itol tari tetek e Abaram bel i kamna ning imur aWarkuraila. I kamna anasa i tortorot,pa e God i atongi mang i tostos namatana.14 Ngandek ning e God ir saran a rakrakanhanua tana tarai anasa lamur aWarkuraila,a tortorot a utna oros ka, pa a lele ane Godbel i topas ta utna. 15 Ika a balakut aneGod i kes onla ning la mang sur lar mur aWarkuraila, ika bel la mur sot pasi. Ningbelal Warkurai, bel dir kutus a warkuraila.

16 Imaining, a ututnala ning eGod ka leletari, ir sarani tetek la ning la tortorot. EGod i toli larning sur ir arlar ana artabar

Page 188: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 4:17 185 Rom 5:15na marmaris, pa ir han tetek a kaba tarairop ane Abaram. Bel tetek na tarai Juda ka,ning di saran tar a Warkuraila tanla. Tetekla otleng ning la tortorot lar e Abaram,anasa i a tamandala rop. 17 Larning di katumus tari ting na Buk Tabu mange,“A akes tar u sur u a taman a tarai miting

na galis a matanitu.” Stat 17:5Ana matana e God, e Abaram a tamandala,anasa i tortorot o e God, esaning i siraakamtur a tarai kusun a minat, pa i sirawarwara ka, pa a ututnala ning belot lahanot, la hanot ka.

18 E God i lele tar e Abarammang ir aitnapas ta natnalik. E Abaram i oroi larne alele anun e God teteki bel ir hanot, ika iharnanai ot ana tortorot suri. I maininge Abaram i hanot a taman a tarai mitingna galis a matanitu. Larning a lele aneGod teteki mang, “Na tumtubum lar galis.”19 Pa anuna tortorot bel i punga ning i oroimang ka takai a mar a rau anunai, pa beli topasi sur ir agomo. Pa e Sara otleng kawan pa bel ma i topasi sur ir agon. 20 Ika eAbaram bel i urmatana nuknuk tar ana leleane God. I tur rakrakai pa e God i arakrakaianuna tortorot ning i atong aleklek pas eGod. 21 Pa ana nuna tortorot i tasmani otmang e God ir tolsot pas a utna ning kalele tar onoi. 22 I maining “E God i atongimang i tostos.” 23 Ning i atongi mang, “EGod i atongi mang i tostos,” bel i atongika o e Abaram. 24 I atongi otleng ondala.Ning dala tortorot o e God, ning i akamturulak pas e Iesu anundala Leklek kusun aminat, ir atong dala otleng mang dala natena tostos. 25 E God i saran tar e Iesu surir mat ana nundala na toltol laulaula, pai akamtur pasi kusun a minat, sur dalartostos namatana e God.

5Dala kes na bal molmol taum o e God

1Ananundala tortorot ot, e God ka atongdalamang dala tostos namatana. I mainingdala kes na bal molmol taum o e God, anasaana nundala Leklek e Iesu Karisito. 2 Ananundala tortorot, e Karisito i nigon dalapa i akas dala ana marmaris ane God. Paonone, dala ka laun onoi. Pa dala gas, ningdala harnanai ana tortorot sur a matatarane God, ning dalar kes onoi lamur.

3 Bel i ka i ning, dala gas otleng anamamahatla ning dala kilangi, anasa dala

tasmani mang a mamahatla i tol otnananundala tuntunur rakrakai. 4Pa anundalatuntunur rakrakai i tol otnan a ngas alalaun ning a larlarla bel lar apungan pasdala. Pa a ngas a lalaun ne, i tol otnananundala keskes na harnanai ana tortorotsur asaning e God ir toli lamur. 5Ning dalaharnanai ana tortorot, dala tasmani mangasaning e God ka lele tar onoi ir hanot ot.Anasa e God ka saran tar a Talngan Tabutan dala. Pa Talngan Tabu ka pek tar amarmaris ane God te na balandala.

6 Lanigo bel dala lotu tetek e God, pa beldala tolsot pas ta utna. Ika ning a pukakiari sot, e Karisito i mat sur dala. 7 I rakrakaikol ning tik ir mat keles ta tostos a barsan.Ngandek tik ir tolsot pasi sur ir mat surta wakak a barsan. 8 Ika e God i asangananuna marmaris tetek dala larne: Ningdala laun ot ana toltol laulau, e Karisito imat sur dala. 9Pa ana sulukna e Iesu, e Godi atong dala mang dala tostos namatana.Manglarning dala tasman momoli mang eIesu ir alaun pas dala kusun a balakut aneGod ana pukakiar a warkurai. 10Ning dalahirua ot taum o e God, i dat dala sur dalararmoro ulak taum onoi, anasa ana minat eNatnalik. Pa onone, ning dala ka armorotaum o e God, dala tasmanmomoli mang iralaun pas dala otleng, anasa ana lalaun aneNatnalik.

11 Bel i ka i ning, dala gas otleng o e God,anasa ana nundala Leklek e Iesu Karisito,ning ka amoro taum tar dala o e God.

E Adam i saran a minat, pa e Iesu i saran alalaun

12 Takai ka barsan, i tol a toltol laulau,pa a toltol laulau i hanot te na rakrakanhanua. A toltol laulau i tol otnan tar aminat. Pa ana ngas ka ning, a minat ihan tetek a tarai rop, anasa la rop la tol atoltol laulau. 13 Anasa lanigo, ning e Godbelot i saran a Warkuraila, a toltol laulauka kes te na rakrakan hanua. Ning bel tawarkurai, e God bel ir arup tik ana toltollaulau. 14 Ika turpasi o eAdam tuk ana raulaning e Moses i laun, a tarai rop la kes nahaia rakrakai ana minat. Dingla na tarai bella tol a ngas a toltol laulau arlar o e Adam,ning i kutus awarkurai. Ika aminat i umkolla otleng.

E Adam i arlar ana manar a barsan ningir hanot lamur. 15 Ika a artabar ane Godbel i arlar ana toltol na kutus warkurai

Page 189: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 5:16 186 Rom 6:16ane Adam. Anasa galis a tarai la mat anatoltol na kutus warkurai anuna takai kabarsan. Ika a marmaris ane God i itna kolpa i pulpulas, pa ana takai ka barsan, e IesuKarisito, pa ana nuna marmaris, i saranoros tar ka a artabar tetek a galis a tarai.

16 Ning a utna otleng, a artabar ane Godbel i arlar ana utna ning i hanot mitingna toltol laulau ane Adam. Anuna toltolot ning i dat tar a tarai, sur lar hirua anawarkurai a arkeles ane God. Ika a artabarane God i mange, ning a tarai la kutuswarkurai a galis a taem, e God i maris kolla, pa i atong la mang na tena tostos. 17 Paana toltol na kutuswarkurai anuna takai kabarsan, a tarai rop la kes nahai a rakrakaianaminat. Ika, i momol kol, la ning la kibaspas a tnan marmaris ane God ning i bukus,pa la kibas pas anuna artabar ning i atongla mang na tena tostos, lar laun tikin pa larhanot a tena warkuraila arlar ana kingla,anasa ana takai ka barsan, e Iesu Karisito.

18 I maining ana takai ka toltol na kutuswarkurai ane Adam a tarai rop la ka kesanawarkurai na arkeles aneGod. Larotlengning ana takai ka tostos a toltol ning eIesu i toli, e God ir atong a taraila ropmang la tostos namatana, pa lar laun. 19Paana tabun longor anuna takai ka barsan,e Adam, a galis a tarai la na tena laulau.Larotleng ning, ana longor anuna takai kabarsan, e Iesu Karisito a galis a tarai la natena tostos.

20 E God i saran tar a Warkuraila, sur irtalapor mang a toltol na kutus warkuraianuna tarai i itna amon. A toltol laulau iitna amon, ika a marmaris ane God i itnabolosi. 21A tarai rop la kes nahai a rakrakaiana toltol laulau, pa i saran aminat tetek la.Ika onone, la ning la kes nahai a rakrakaiana marmaris ane God, e God i atong lamang la tostos namatana, pa i saran alalaun tikin tetek la, anasa ana tostos a titolning e Iesu Karisito anundala Leklek i toltari.

6Ning dalar mat taum o e Karisito, dalar

laun taum otleng onoi1 I maining, asa dalar atongi? Mangasa,

i wakak ka sur dalar tol a toltol laulau sura marmaris ane God ir itna amon? 2 Belmomol! Dala mat kusun anundala toltollaulau. Dalar laun mangmangasa ulak maonoi? 3Mangasa, bel mulo tasmani mang,

dala rop ning di baptais dala o e KarisitoIesu, dala mat taum onoi ana baptais ning?4 Manglarning, ning di baptais dala, dalamat taum onoi, pa di ka por taum dalaotleng onoi. E God a Tamandala i akamturpas e Karisito kusun a minat ana tnanmatatarna, larotleng ning dalar laun anatona lalaun.

5 Anasa ning dala mat taum o e Iesu ananuna minat, i momol ot, dalar tur taumulak otleng onoi ana nuna kamkamtur ulakkusun a minat. 6Dala tasmani mang anun-dala turai a lalaun ka mat taum o e Karisitosaot na rakai kutus, sur a toltol laulau anapalaondala bel ta rakrakaina. Pa bel ulakma dala na tena titol oros ana toltol laulau.7 Anasa ning tik i mat taum o e Karisito, dika alangolango pasi kusun a toltol laulau.

8 Ning dala mat taum o e Karisito, dalatortorotmang dalar laun taumotleng onoi.9Anasa dala ka tasmani mang, ning e God iakamtur ulak e Karisito kusun a minat, belir mat ulak, anasa aminat bel ta rakrakainaulakma sur ir tolsot pasi. 10 I matmuntakaika, pa imat sur ir kepsen rop a rakrakai anatoltol laulau. Pa ning i laun ulak, i laun sure God. 11 Mangotleng larning tetek mulo,mulor tasmani mang mulo ka mat kusunanumulo na toltol laulaula, pa o e KarisitoIesu, mulo laun sur e God.

12 I maining, gong ulak ma mulo norena palaomulo, ning i sira mat ka, sur irkes nahai a rakrakai ana toltol laulau, surgongmulo longor tana laulau a nuknuk anapalaomulo. 13 Gong ulak ma mulo sarantar ta diah palaomulo sur ir arlar ana utnaa titol sur a toltol laulau. Mulo ka launulak kusun aminat, i maining, mulor sarantar mulo tetek e God. Pa mulor saran tarotleng a didiah palaomulo rop tetek e God,sur ir arlar ana ututnala na titol sur a tostosa titol. 14 Anasa bel mulor kes nahai arakrakai ana toltol laulau, anasa bel mulokes nahai a Warkuraila. Onone mulo ka kesnahai a marmaris ane God.

Dala na tena titol oros ana tostos a toltol15 Bel dala kes nahai a Warkuraila, dala

kes nahai a marmaris ane God. Mangasa,dalar tol ulak a laulauna? Bel momol!16 Mangasa, bel mulo tasmani mang, ningmulo saran tar mulo tetek tik sur mu-lor longor tana, mulo na tena titol orosanunai? Ning mulo na tena titol oros anatoltol laulau, ir saran a minat tetek mulo.Ika ning mulo na tena titol oros ana toltol

Page 190: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 6:17 187 Rom 7:14na longor ana warwara ane God, mulortostos namatana. 17 A atong wakak tetek eGod, anasa lanigo mulo na tena titol orosana toltol laulau, ika onone mulo longorana balamulo rop ana asasaerla ning disaran tari ta mulo. 18Di ka alangolango pasmulo kusun a toltol laulau, pa onone mulona tena titol oros ma ana tostos a toltol.

19Awarwara anawarwara larlar ne tetekmulo, anasa bel mulo talapor wakak anautna na ingun. Lanigo mulo saran tar adidiah palaomulo sur ir tena titol oros anadur a toltol, pa anumulo na toltol laulaui gomo pa i itna. Ika onone, mulor sarantar a didiah palaomulo sur ir tena titol orosana tostos a toltol, sur anumulo a lalaun irtotoh namatana e God.

20 Lanigo, ning mulo na tena titol orosana toltol laulau, bel mulo kes nahai arakrakai ana tostos a toltol. 21Mulo tol natoltol laulau, pa onone mulo meme onoi.Ning mulo toli, asaning mulo kibas pasionoi? A minat ka. 22 Ika onone di kaalangolangopasmulo kusun a toltol laulau,pa mulo na tena titol oros tetek e God. Pamulor kibas a totoh a lalaun, ning ir suahotnan a lalaun tikin. 23 Anasa a arlou anatoltol laulau a minat. Ika a artabar ane Goda lalaun tikin o e Karisito Iesu anundalaLeklek.

7A warwara larlar ana warkurai a tinaulai

1 A tastasikla, ar warwara tetek muloning mulo tasman ot a Warkuraila. Man-gasa, belot mulo tasmani mang la kaning la laun ot la kes nahai a Warku-raila? 2Manglarning ar warwara larlar anawarkurai a tinaulai: Ning ta hane i taulai,a warkurai a tinaulai i dot taum diau mananunabarsan, ning a barsan kaningot i laun.Ika ning anuna barsan ka mat, a hane ningi langolango kusun a warkurai a tinaulai.3 I maining, ning a hane ir taulai ulak tabarsan, pa anuna barsan kaning ot i laun, ahane ning i tol a laulauna. Ika ning anunabarsan ka mat, a hane ning i langolangokusun a warkurai a tinaulai, pa ning irtaulai ulak ana ta barsan bel i tol a laulauna.

4 Larotleng tetek mulo na tastasikla,ning eKarisito imat,mulo otlengmulomattaum onoi. I maining mulo otleng, mulolangolango kusun a Warkuraila, sur mulorkes kale tetek tik masik, tetek e Karisito,

ning e God i akamtur ulaki kusun a minat.Pa onone, dala ka langolango, sur dalarsuah a waindala sur e God.

5 Lanigo, ning anundala a lalaun i kes na-hai a rakrakai ana turai a lalaun, a Warku-raila i akamtur otnan a laulau a nuknuksur dalar tol a toltol laulau. Pa a toltollaulau ana nundala lalaun i wai, pa a wanaa minat ka. 6 Ika onone, dala mat kusun aWarkuraila ning nating i dot akes dala. Padi ka alangolango pas dala kusun a rakrakaiana Warkuraila, pa dala titol tetek e Godana tona ngas, ning a Talngan Tabu i sarantari tan dala. Bel i arlar ana ningnigo nangas, ning dala mur ka a Warkuraila ningdi tumus tari.

A toltol laulau i umkol dala7Pa asa dalar atongi? Mangasa, aWarku-

raila a toltol laulau? Bel momol! Ning belta Warkurai, bel ar tasman lalan a toltollaulau. Larne, ning e God bel ir atong tariana Warkuraila mang, “Gong u ram sur autna anuna tik,” iau otlengbel ar oroi lalanimang a ram sur ta utna anuna tik i a toltollaulau. 8 Ika a toltol laulau i pastetek pas angas ana warkurai ning, sur ir suah otnantar a urmatana ngas a nuknuk ana balaksur a ututnala anuna tik masik. Anasaning bel ta warkurai, a toltol laulau bel tarakrakaina.

9 Ning belot a tasman a Warkuraila aneGod, a laun. Ika ning ia ka tasman aWarkuraila, a toltol laulau i laun ot ting nabalak, pa a mat. 10AWarkuraila ning e Godi saran tari sur ir saran a lalaun tak, i saranka a minat tak. 11A toltol laulau i pastetekpas a ngas anaWarkuraila sur ir asongo tariau, pa ana rakrakai anaWarkuraila, a toltollaulau i umkol iau.

12 I maining dala tasmani mang a warku-rai i totoh, pa na puka warwara na warku-raila rop la totoh, la tostos, pa la wakak.13 Mangasa, a utna ning i wakak i umkoliau? Bel momol! A toltol laulau i umkoliau. A toltol laulau i titol taum ana wakaka warwara na warkurai, pa i saran a minattak, sur ir talapor mang a ngas a toltol ne ilaulau. Ting na Warkuraila dala oroi lalanimang a toltol laulau i laulau kol.

Awakakna ning amang sur ar toli, bel a toli14 Dala tasmani mang a Warkuraila ane

God a ututnala na ingun. Ika iau a barsanka mite lapiu, pa a toltol laulau i dot tar

Page 191: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 7:15 188 Rom 8:15iau sur ar tena titol oros anunai. 15 Bel atalapor ana utna ning a toli. Anasa a utnaning amang sur ar toli, bel a toli, ika a utnaning a ngeti, a toli. 16Ning a tol a utna ningbel a mang sur ar toli, a malmaling mang aWarkuraila ane God i wakak. 17 I mainingbel ma iau ot a tol a laulau a utna ne. Atoltol laulau ot ning i laun te hok i toli. 18Atasmani mang bel ta wakak a utna i laun tehok, ana turai a lalaun. Anasa a mang otsur ar tol a wakakna, ika bel a tolsot pasisur ar toli. 19 Anasa a utna ning a toli, bela wakakna ning a mang sur ar toli. Ika alaulauna ning bel a mang sur ar toli, a siratoli. 20 Ning a tol a utna ning bel a mangsur ar toli, bel ma iau a toli, a toltol laulauot ning i laun te hok i toli.

21 A oroi a ngas a rakrakai ne i titol tena lalaun anuki: Ning a mang sur ar tola wakakna, a laulauna kanet hok. 22 Ananuknukik a mang kol sur a Warkuraila aneGod. 23 Ika, ana palaok a oroi otleng ninga ngas a rakrakai, ning bel i mur a warku-rai ane God. I harum taum ana wakak awarkurai te na nuknukik, pa i dot akes iausur a didiah palaok i kes na dodot ana toltollaulau. 24 Iau a pot na marmaris a barsan!Esining ir alangolango iau kusun a palaokne, ning ir mat? 25E God ot. A atong wakakteteki anasa i sune e Iesu Karisito anundalaLeklek, sur ir alangolango pas iau.

I maining, iau ot ana nuknukik iau atena titol oros ana Warkuraila ane God, ikaana turai a lalaun iau a tena titol oros anarakrakai a toltol laulau.

8Gong dala mur a turai a lalaun

1 I maining la ning la laun o e KarisitoIesu, bel ma ta warkurai na arkeles aneGod tetek la. 2 Anasa, ning a kes o eKarisito Iesu, a rakrakai ana Talngan Tabu,ning i sira saran a lalaun, i alangolangopas iau kusun a rakrakai ana toltol laulauning i saran a minat tak. 3 A Warkurailaane Moses bel i tolsot pasi sur ir sairasa laulauna, anasa bel ta rakrakaindala surdalar mur a Warkuraila, ning dala laun anaturai a lalaun.

Ika e God i tolsot pasi. I sune tar eNatnalik ute lapiu pa i hanot a mainla arlarondala, a tarai na tol a toltol laulau. I ka

mat pa ka alaun pas dala kusun anundalana toltol laulau. A warkurai na arkeles anatoltol laulau anundala, e God i suah tariana palaona e Iesu, pa i arop a rakrakai anatoltol laulau. 4 I toli sur a tostos a toltolning aWarkuraila la warwara onoi ir hanotmomol ana nundala lalaun. Bel ma dalamur a turai a lalaun, dalamur a nuknuk anaTalngan Tabu.

5 La ning la mur a turai a lalaun, anuknukinla otleng i kes ka ana utna ninga turai a lalaun i mang suri. Ika, la ningla mur a nuknuk ana Talngan Tabu, anuknukinla i kes ana utna ning a TalnganTabu i mang suri. 6 Esining a nuknukna imur ka a turai a lalaun ir mat. Ika, esininga nuknukna i kes nahai a Talngan Tabu, irlaun pa ir kilang a bal molmol. 7 Esininga nuknukna i mur a turai a lalaun, i ahirua ane God. Anasa esining a nuknuknai manglarning, bel i anatarna pasi nahai aWarkuraila ane God, pa bel ir tolsot pasi.8Pa la ning la kes nahai a turai a lalaun, bellar agasgas lar pas e God.

9 Ika mulo, bel mulo kes nahai a turai alalaun. Ning a Inguna e God i laun ting omulo, mulo kes nahai a Talngan Tabu. Ika,ning tik, a Inguna e Karisito bel i laun ono,i bel ane Karisito. 10 Ning e Karisito i launting o mulo, a palaomulo ir mat, anasa anatoltol laulau, ika a ingumulo ir laun, anasamulo tostos namatana. 11 A Inguna e God,ning i akamtur pas e Iesu kusun a minat,i laun ting o mulo. Pa esaning i akamturulak pas e Karisito kusun a minat, ir sarana lalaun ting na palaomulo ning i sira mat.Ir sarani ana titol ana Inguna ning i launting o mulo.

Dala na natnat e God12 I maining a tastasikla, dala na tena

titol. Ika bel dala na tena titol ana turaia lalaun, sur dalar muri. 13 Anasa ningmulo mur a turai a lalaun, mulor mat. Ikaning ana rakrakai ana Talngan Tabu muloumkol a toltol laulau ana palaomulo, mulorlaun. 14 Anasa la ning a Inguna e God inigon la, la na natnat e God. 15 Anasa aTalngan Tabu ningmulo kibasi, bel ulakmasur mulo na tena titol oros anamatmataut.A Talngan Tabu ning mulo kibasi sur mulona natnat e God, ning i ras pas mulo.Pa ana rakrakai ane God dala sira atongi

* 8:15: “Aba” a puka warwara Aramaic, pa a kamkamna mang, “Tata.”

Page 192: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 8:16 189 Rom 8:39mang, “Aba*, Tata.” 16 Pa a Talngan Tabui warwara talapor te na ingundala mangdala na natnat e God. 17 Pa ning dala nanatnatnala, dalar kibas a ututnala ning eGod ka lele tar ono. Dalar kibasi taum o eKarisito. Ning dala kilang amamahat taumo e Karisito, lamur dalar kes taum onoi tingna nuna matatar.

Lamur dalar kes taum o e God ting na nunamatatar

18 A tasmani mang a wakak a matatarning lamur e God ir apuasai tetek dala, iritna kol tana mamahatla ning onone dalabarati. 19 A kidol a akakes rop i harnanaipa i mang kol sur a pukakiar ning e God irapuasa na natnatnala. 20 Anasa a akakeslarop la kes ana dodot na minat pa la utnaoros ka. Bel a nuknuk anuna akakesla, anuknuk e God ot sur lar harnanai sur apukakiar, 21ning e God ir paksen la kusun adodot na marase pa minat. Ir alangolangodala na natnatnala kusun a minat, pa aakakesla lar kes taum ondala ting na wakaka matatar.

22 Dala tasmani mang tuk onone a kidola akakes la harnanai taum ana tinangis,arlar ana hane ning i pele ana kankan surir agon. 23Pa bel a akakesla ka, dala otleng,ning e God ka saran tar a ningnigo naartabar tetek dala, a Talngan Tabu, dalaotleng dala harnanai taum ana tinangiste na balandala, pa dala mang kol sura pukakiar ning e God ir apuasa i mangdala na natnatnala, pa ir alangolango apalaondala. 24 E God ka alaun pas dala,pa onone dala harnanai ana tortorot sur angas a lalaun ning ir sarani tan dala lamur.Ning tik ir harnanai sur ta utna, ning kakibas pasi, bel ir harnanai ulak suri. Esiir harnanai sur ta utna ning ka kibas pasi?25 Ika dala, dala harnanai ana tortorot sur autna ning belot dala kibasi. Dala harnanaipa bel dala ngoro.

26Mangotleng larne, a Talngan Tabu ot isira nangan dala, ning bel al rakrakaindala.Bel dala tasmani asaning dalar nunungsuri, ika a Talngan Tabu ot i sira nunungtetek e God sur dala. I nunung ana rakrakaia kilkilang ning bel ta warwara ir atalaporlar pasi. 27 Pa e God i oroi a balandala pa itasman a nuknuk a Talngan Tabu, anasa aTalngan Tabu i nunung arlar ana nuknuk eGod, sur e God ir nangan anuna tarai.

28 Pa dala tasmani mang a ututnala ropning i hanot, e God i titol onoi sur awakakna ir hanot tetek la ning la mangsur e God, pa ka kabah pas la arlar ananuknukna. 29 Lanigo ot e God ka tasmantar la ning anuna tarai. Pa ka aslang pasla otleng nating ot, sur lar hanot arlar oe Natnalik, sur i a ningnigo tana galis atastasnala. 30Pa la ning e God ka aslang pasla, i kabah pas la. Pa la ning ka kabah pas lai atong la mang la tostos namatana. Pa laning ka atong la mang la tostos namatana,i amermer la ana nuna matatar.

Bel ta utna ir asauran dala kusun a mar-maris ane God

31 I maining, asaning dalar atongi anaututnala ne? Ning e God i kes taum ondala,esining ir tolsot pas dala? Bel tik. 32 E Godbel i maris alar e Natnalik, i saran tari kasur ir mat sur dala rop. Ning i saran tar eNatnalik sur ir mat sur dala, dala tasmanimang ir saran oros otleng a wakak a utnarop tetek dala.

33 Esining ir arup dala a tarai na aslangane God? Bel tik ir tolsot pasi, anasa eGod ot ka atong tar dala mang dala tostosnamatana. 34 Esining ir atai e God mangir saran a warkurai na arkeles tetek dala?Bel tik ir tolsot pasi, anasa e Karisito Iesuka mat sur dala. Bel i ka i ning i toli, eGod ka akamtur ulak pasi kusun a minat,pa onone, kanisa ma ot i kes ting na sota kuna e God, pa i sira nunung sur dala.35Esining ir asauran dala kusun amarmarisane Karisito? A mamahatla? A kankanla?O ning dir akadik dala? O amunurak? O belanundala al kaen? O ta utna na hinirua? Oning dir umkol dala ana liwan na harum?36 Larning di ka tumus tari ting na BukTabu,“A pukakiarla rop a tarai la mang sur lar

umkol mila,anasa mila anum na tarai.

Mila arlar ana sipsipla ning di sang sur dirumkol la.” Buk Song 44:22

37 Bel. Anasa o e Karisito ning i mariskol dala, dala tolsot rop pas a ututnala ne.38 Anasa a tasmani ot mang bel ta utna irasauran dala kusun a marmaris ane God.A minat, a lalaun, a angelola, a motla, alngas a utna ning ir hanot onone pa lamurpa a wah, 39 pa al ngas a utna misaot pamite lapiu, bel lar asauran dala kusun a

Page 193: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 9:1 190 Rom 9:24marmaris ane God. Bel ta utna ana kidola akakes ir asauran lar pas dala kusun amarmaris ane God, ning i saran tari tandala o e Karisito Iesu anundala Leklek.

9E Pol i bal maris sur anuna tarai

1 Bel a asongo, a atong ot a momolnane namatana e Karisito. Pa a TalnganTabu taum ana balak dia malmaling manga warwara ne i momol. 2 A nuknukik imamahat kol, pa anuka bal maris bel imanah. 3 Ngandek ning ar tolsot pasi, amang sur ar tur keles anuka tarai, a taraiIsrael, pa dir suah tar anunla warkurai naarkeles hok, pa dir kepsen iau kusun eKarisito, sur dir alaun pas la. 4 La a taraiIsrael, ning e God i ras pas la sur la nanatnatnala. I asangan tar anuna matatartanla, i tol tar a kunubusla taum onla, isaran tar a Warkuraila tanla, i asangan tarla ana ngas na lotu momol, pa i lele tartanla. 5 La na kaba tarai e Abaram, Aisak pae Jekop. Pa ning e Karisito i hanot a barsanmomol, i hanot onla. E Karisito i warkuraia ututnala rop, pa i ot e God. Dalar atongalekleki, onone pa lamur pa bel ir rarop.Amen.

A titol ane God tetek a tarai Israel6 Ning a atongi larne, bel a atongi mang

e God bel i tolsot pas anuna lele tetek atarai Israel. Anasa bel a tarai Israel rop, laa tarai Israel momol namatana e God. 7 Pabel otleng la rop ning la hanot o e Abaram,la na natnat e Abaram momol. E God i ataie Abaram mange, “La ka ning tagun a kabatarai e Aisak, ning dir atong lamang anumakaba tarai.” Stat 21:128 Bel la rop ning la hanot o e Abaram, diratong la mang na natnat e God. La ka ningdi agon la ana lele ane God, la ning e God iatong la mang na natnat e Abarammomol.9 A lele ane God i mange, “Ning a pukakiarir sot, ar ulak, pa e Sara kar agon pas akaklik barsan.” Stat 18:10, 14

10 Bel i ka i ning, e Rebeka i agon pas akasang, pa ning a tamandiau ka, e Aisak, atubundala. 11-12Ning belot di i agon e Esaupa e Jekop, e God i atai e Rebeka mange, “Aningnigo ir titol tetek a murmur.” Stat25:23A warwara ne i hanot ning naur a kaklikbelot dia tol ta wakakna pa ta laulauna. EGod i toli larning sur anuna aslang ir arlar

ot ana nuknukna. E God i kabah pas esiningi mang suri, bel ana ta titol ning ka tol tari.13 Larning e God i atongi ting na Buk Tabumang, “E Jekop a mang suri, ika e Esau angeti.” Mal 1:2-3

14 I maining asa dalar atongi? Mangasa,e God bel i tol a tostos a toltol? Gong dalaatongi manglarning! 15Anasa e God i atai eMoses mange,“Ar maris tik ning a mang sur ar marisi,

pa ar tol a wakakna tana tik ning amang sur ar tol a wakakna teteki.”Kisim Bek 33:19

16 I maining, ning e God i aslang pas ataraila, bel i kamkamna ana nuknukinlapa ana ta titol ning la toli. Anunaaslang i kamkamna ot ana nuna marmaris.17Larning di ka tumus tari ting na BukTabumang, e God i atongi tetek a king mitimo eIjip mange, “A suah tar u sur king sur arasangan a rakrakaik ning ar tolsot pas u,pa sur a taraila rop ana rakrakan hanua lartasmani mang iau ka e God.” Kisim Bek 9:1618 I maining e God i maris a taraila ningi mang sur ir maris la, pa i arakrakai abalan a taraila, ning i mang sur ir arakakaia balanla sur gong la longor.

19 Sakana tik ir deken iau mang, “E Godot ning i arakrakai a balan a taraila, pa imangasa ning i arup la? Bel tik ir sairaslar pas asaning e God i mang sur ir toliting na nuna lalaun.” 20 Esi u ning u nukimang ur keles a warwara ane God? U abarsan ka u. Ning tik i tol ta kuro anapiopap, mangmangasa, a kuro ning i topasisur ir atongi tetek esaning i toli mang, “Asakamkamna ning u tol iau larne?” 21Ning atena toltol kuro i mang sur ir tol ir naur akuro tagun ning a diah piopap ka, ir murot a nuknukna. Ir tol ta wakak a kurosur a tatatnan ngasala, pa tik otleng sur apukakiarla oros ka.

22Mangotleng larning e God i toli tetek atarai. I mang sur ir asangan anuna balakutpa rakrakaina. Ika kaning ot i harnanai, pabel i saran kapit a arkeles tetek a tarai ningla kes nahai a balakut anunai, la ning la kasang sur lar hirua. 23 I toli larning sur irasangan anuna tnan matatar tetek a taraining la kes nahai a marmaris anunai. Laning i sang tar la nating ot sur lar kes taumonoi ana nuna matatar. 24 Esi la? Dala ot,ning ka kabah pas dala. Mila ning tagun a

Page 194: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 9:25 191 Rom 10:15tarai Juda, pamulo ning tagun a taraimasikotleng. 25 I arlar ana warwara ane God anatarai ning bel a tarai Israel, ning a propetHosea ka tumus tari mang,“A tarai ning bel anuki, ar atong la mang

anuka tarai,pa la ning bel a maris la, ar maris la.”

Hosea 2:2326 Pa e Hosea i atongi otleng mange,“Ting na hanua ning nating e God i atong

tari tanla mang,‘Mulo bel anuka tarai,’

dir atong la mang ‘na natnat e God, ning ilaun.’ ” Hosea 1:10

27 Ika ona tarai Israel, e Aisaia i warwararakrakai mange,“A tarai Israel la galis arlar ana woio tumo

latasi,ika a siklik tarai ka ning e God ir alaun

pas la.28A Leklek ir tolsot rop pas anunawarkurai

ting na rakrakan hanua,ir tol kapit a warkurai na arkeles

ning.” Ais 10:22-2329 Larot ning e Aisaia i atong tari natingmang,“A Leklek i rakrakai kol,

ngandek ning bel ir noren al taraitagun anundala kaba tarai,

dala kar hirua rop arlar ana tarai miting eSodom pa e Gomora.” Ais 1:9

A tarai Israel bel la tortorot30 I maining asa dalar atongi ana utut-

nala ne? La ning bel a tarai Israel bel larakrakai sur lar tostos namatana e God. Ikae God i atong la mang la tostos anasa ananunla tortorot. 31 A tarai Israel la rakrakaisur lar atostos pas la anamur warkurai, ikabel la tolsot pasi. 32Asa kamkamna? Anasabel la tortorot, la nuki ka mang lar tostosanasa ana nunla na wakak a titol. La buh ahanla ana hat ning la sira buh a hanla ono.33 Larotning di ka tumus tari ting na BukTabu mang,“Oroi! Ia ka suah tar ahat saot e Saion, a hat

ning a tarai lar buh a hanla onoi,pa lar punga onoi.

Ika tik ning ir tortorot onoi, anuna tortorotbel ir ame i.” Ais 8:14; 28:16

10A tarai Israel bel la tasman a ngas ning lar

tostos ono

1 Na tastasikla, a mang kol sur e God iralaun pas anuka tarai, a tarai Israel, pa siranunung otleng larne. 2 Anasa a tasmani otmang, la mang kol sur lar agasgas e God,ika bel la talapor ana toltol ning ir gas onoi.3 Bel la anatarna pas la nahai e God, sur iratong la mang la tostos namatana, anasabel la tasman a ngas ning e God i asanganisur tik ir tostos namatana, pa la tohi ka surlar asangan la mang la tostos namatana.4 E Karisito i tolsot pas a Warkuraila aneMoses. I maining la ning la tortorot o eKarisito lar tostos namatana e God.

5 E Moses i tumtumus onla ning la mur aWarkuraila, mang lar tostos mangmangasanamatana e God. I atongi mange, “Esiningir mur sot pas a Warkuraila ane Moses, irlaun.” Liwai 18:56 Pa e Moses i warwara otleng onla ningla tortorot, mang lar tostos mangmangasanamatana e God. I atongi mang, “Gongmulo nuki mang: Esi ir han usaot na lan-git?” I manglarning mulo mang sur mulorben pas e Karisito ute. 7 Pa gong mulonuki mang: “Esi ir han purum uting nahanua anuna minatla?” I manglarningmulo mang sur mulor ben pas e Karisitokusun a minat. 8A kamkam a warwara ne ilarne, “A warwara ane God ka milau. Kan-ing ot na pahamulo, pa ting na balamulootleng.” Lo 30:12-14Ine a warwara na tortorot ning milawarawai onoi. 9Ning u apuasa i ana numawarwara mang e Iesu a Leklek, pa u tor-torot ting na balammang eGod ka akamturulak pasi kusun a minat, e God ir alaun u.10 E God i atong u mang u tostos namatanaanasa u tortorot ting na balam. Pa ir alaunu anasa u apuasa i ananumawarwaramange Iesu a Leklek. 11 Larning di ka tumus tariting na BukTabumang, “Esining ir tortorotonoi, bel ir amei.” Ais 28:1612 I arlar rop ka tetek a tarai Juda pa teteka tarai masik otleng: Takai ka a Leklekanundala rop. Pa ir angisngis la rop ningla nunung teteki. 13 Larning a Buk Tabui atongi mange, “La rop ning la nunungtetek a Leklek, ir alaun la.” Joel 2:32

14 Ika, ning bel la tortorot ana Leklek,lar nunung mangmangasa teteki? Ning bella longor tar ta warwara onoi, lar tortorotmangmangasa onoi? Ning bel tik i atai laonoi, lar longor mangmangasa? 15Ning bel

Page 195: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 10:16 192 Rom 11:11tik i sune na tena warawai, lar han mang-mangasa ana warwara talapor? Larning dika tumus tari ting na Buk Tabu mange, “Atinan ot anunla ning la hanot ana Wakak aWarwara, i wakak kol.” Ais 52:7

16 Ika bel a taraila rop la kibas a Wakak aWarwara. Larning a propet Aisaia ka atongtari mang, “Leklek, mila warwara talapor,pa bel tik i tortorot ana numila warwara.”Ais 53:117 I maining a tortorot i hanot tetek a taraining la longor a Wakak a Warwara. Awarwara ning la longori, a warwara ot aneKarisito. 18 Ika, a kabah: Mangmangasa,a tarai Israel belot la longor a Wakak aWarwara? La longori ot. Larning a BukTabu i atongi mang,“A tarai mite lapiu la ka longor a elngenla*.A warwara ning ka han sarara ana pukna

rop ting na rakrakan hanua.” BukSong 19:4

19 A kabah kale: I mangmangasa, a taraiIsrael bel la talapor ana warwara ane God?La talapor ot. Anasa nating ot e Moses iwarwara ana warwara ane God mang,“Iau ot ar asanan tar mulo sur mulor ram

sur a tarai ning bel la itna,Par asanan tar mulo otleng sur a balamulo

ir kut,anasa ar nangan a tarai ning bel la

tastasman.” Lo 32:2120 Pa e Aisaia otleng i warwara taum anarakrakai mang,“A tarai ning bel la tatatai sur iau,

la ka pastek pas iau.A asangan iau tetek la

ning bel la deke sur iau.” Ais 65:121 Ika, ana tarai Israel, e Aisaia i atong awarwara ane God, mang,“A pukakiarla rop a arkabah na marmaris

tetek a tarai ning bel la longor, la natabun longor.” Ais 65:2

11E God i alaun pas dingla ka miting na tarai

Israel1 I maining a kabah: Mangmangasa, e

God i gilam ris kusun anuna tarai? Bel! Inuk pas la ot. Iau otleng a te Israel ot, atubuna e Abaram, tagun a mangis a taraie Benjamin. 2 E God bel i gilam ris kusun

anuna tarai ning nating ot ka tasman tar la.Mangmangasa, bel mulo tasman asaninga Buk Tabu i atongi o e Elaija? I ururaitetek e God ana tarai Israel ana toltol laulauning la toli. I atongi mang, 3 “Leklek, la kaumkol tar anuma propetla, pa la ka regentar otleng na logo na tun artabar tetek u,pa iau kama kane, pa la tohi sur lar umkoliau.” 1 King 19:10, 144 Asa a arkeles ane God tetek e Elaija? Ikelesi mang, “Anuka mais a rip a taraikaning ot, ning bel la lotu tetek e Bal, aasasongo na god.” 1 King 19:185 Mangotleng larning onone, e God kaaslang pas dingla ka miting na tarai, anasaana nuna marmaris. 6 E God ka aslang pasla ana nuna marmaris, bel ana titol ningla toli. Ngandek ning e God ir aslang pasdingla miting na tarai anasa ana titol ningla toli, bel a marmaris i ning.

7 Dalar oroi, a tarai Israel la tatatai sur tangas ning lar tostos onoi namatana e God,ika bel la pastetek pasi. La kaning ka aslangpas la, la pastek pasi, ika a tarai masik bel. Iarakrakai alar ka a balanla. 8 Larning di katumus tari ting na Buk Tabu mange,“E God i aloklokron a nuknukinla,

i san akut a matanla sur gong la tai,pa i akutkut a talnganla sur gong la

longor,tuk onone.” Lo 29:49 Pa e Dewit otleng i atai e God mange,“Ning la kes taum ana nunla na logo na

hangan,ur lingiri sur ir arlar ana kun, ning lar

sogor pa lar hirua onoi,pa ir arlar ana uben, ning ir tong akes

la,pa ir arlar ana hat ning lar buh a hanla

onoi pa lar punga,pa ir arlar ana warkurai na arkeles

otleng.10 Ur san akut a matanla

sur gong la tai,pa ur noren la,

sur a intaurunla ir bul tikin ana tnanmamahat.” Buk Song 69:22-23

E God i alaun a tarai ning bel a tarai Israel11 I maining a kabah: Mangmangasa,

ning a tarai Israel la punga, la punga tikin?* 10:18: “A elngenla” i warwara ana kamis, a nangnangla pa kalang. I arlar onoi ning la warwara talapor onamatatarpa a tnan titol ane God tetek a tarai te na rakrakan hanua.

Page 196: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 11:12 193 Rom 11:32Bel! Ika, e God i alaun pas a tarai masik,anasa ana toltol laulau anun a tarai Israel,sur ir dat atur a nuknuk a tarai Israel, surla otleng lar ram sur e God ir alaun la.12 Ning a tarai Israel la gilam ris kusun angas ning e God ir alaun la onoi, e God iatong angisngis a tarai rop te na rakrakanhanua. Ning i kepsen anuna angisngiskusun a tarai Israel, i saran tari tetek a taraimasik. Ika ning a tarai Israel lar ulak tetek eGod, a tarai te na rakrakan hanua lar angiskol.

13 Onone a warwara tetek mulo a taraining bel a tarai Israel. Mulo tasmani manga sira titol na aposel tetek mulo, a taraining bel a tarai Israel. A titol ning e Godi sune iau onoi, i itna kol te na nuk a lalaun.14Ana nuka titol ne, a mang sur ar akamtura nuknuk ana nuka kaba tarai, sur lar ramomulo pa e God ir alaun pas hal onla. 15 EGod i gilam ris kaba kusun a tarai Israel,sur ir armoro a tarai masik. Pa ning e Godir ben ulak pas a tarai Israel, ir wakak kol.A minatla lar laun. 16 Ar warwara larlarotleng mange: Ning a ningnigo na diahbret di sarani tetek e God*, a kidol a bretane God. Pa ning a wakir a rakai di saranitetek e God, a rakrakana otleng ane God.†

A warwara larlar ana naur a rakai a oliw17 A tarai Israel la arlar ana rakai a oliw

momol ning di ka oman tari, pa mulo ataraimasikmulo arlar ana lomloma rakai aoliw. E God i kuben pas dingla na rakrakanarakai a oliwmomol, pa i kibas pas dingla narakrakana lomlom a oliw, pa i tol a badingonla ting na rakai a oliw momol. Pa onone,mulo laun ana polo ning i han miting nawakir a rakai a oliw momol. 18 Gong muloiaunan mulo ning mulo oroi a rakrakananing di ka kuben tar la. Mulo tasmanimang a wakir a rakai ot i saran a lalauntana rakrakana, bel a rakrakanala la sarana lalaun tana wakirna. I arlar omulo, e Godi saran a lalaun tetekmulo kamna ana taraiIsrael. 19 Sakana mulor atongi mang, “EGod i kuben dingla na rakrakana sur ir ap-atap tar mila ting na pukna ning ka kubentar la.” 20 A momolna ot, e God i kubenla anasa bel la tortorot. Pa mulo, e God iapatap tar mulo anasa mulo tortorot. Pagong mulo dat abarah pukulumulo, mulor

matmataut. 21Anasa e God bel i maris alarla, i kuben tar dingla na rakrakana a rakaining. Ning i toli larning onla, ir toli otlenglarning omulo ning bel mulo tortorot.

22 I maining mulor oroi a marmaris pabalakut ane God. I asangan anuna balakuttetek la ning la han masik kusuni, pa iasangan anuna marmaris tetek mulo, ningmulo tortorot ana nuna marmaris tetekmulo, pa bel mulo manah kusuni. Ika,ning bel mulor tortorot, ir umsem omulootleng. 23 Pa a tarai Israel otleng, ning lartortorot, la otleng, e God ir apatap ulak la,anasa i tolsot pasi. 24 E God i umsem pasmulo miting na lomlom a rakai a oliw, pa iapatap tarmulo tingna rakai a oliwmomol.Manglarning, bel i ngangeten sur ir apatapulak na rakrakana rakai a oliw momol tingna rakaina.

E God i mang sur ir asangan anuna mar-maris tetek a taraila rop

25 Na tastasikla, a mang sur mulor tas-tasim ana utna ning nating i mumun, surgong mulo aitna pas mulo. I manglarne:Dingla na tarai Israel, ir rakrakai a balanla,tuk ning a wawas ana tarai masik ning latortorot, ir arlar ana nuknuk e God. 26 Imaining ir alaun rop pas a tarai Israel.Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabumange,“A Tena Alaun ir han misaot e Saion‡,pa ir lingir a kaba tarai ane Jekop§ sur bel

ma lar gilam ris kusun e God.27 Pa ine a kunubus ning ar toli taum onla,

ar kepsen anunla na toltol laulaula.”Ais 59:20-21; 27:9

28A tarai Israel la na hirua ane God anasabel la tortorot anaWakak aWarwara, sur irangis mulo a tarai masik. Ika, e God i mariskol la, anasa i aslang pas na tumtubunla.29E God bel i sira lingir a nuknukna kusun atarai ning ka kabah pas la, pa bel i sira kibasulak anuna artabarla kusun la.

30 Nating, bel mulo sira longor tetek eGod. Ika ning a tarai Israel bel la longorteteki, e God i maris mulo male. 31 I man-gotleng larning, onone a tarai Israel bella longor tetek e God, sur lar kibas anunamarmaris, anasa i maris mulo. 32 E Godi noren tar a tarai rop sur anunla tabun

* 11:16: A toltol anuna tarai Israel, a ningnigo na diah bret di sarani tetek e God. † 11:16: Naur a warwaralarlar ne i warwara ana tarai Israel mang la ane God. ‡ 11:26: E Jerusalem di sira atongi otleng mang e Saion.§ 11:26: E Jekop ning a risana otleng e Israel.

Page 197: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 11:33 194 Rom 12:20longor ir dot akes la, sur ir asangan anunamarmaris tetek la rop.

Dalar atong leklek pas e God33 Lakla! I itna kol a wakak a gongon ane

God,anuna wakak a nuknukla pa anuna

tastasim.Bel tik ir tolsot sur ir papak ana nuknuk e

God.Bel tik i tasman anuna ngasla.

34 “Esining ka tasman tar a nuknuk e God?Pa esining ka warwara na harnangai

tar teteki?” Ais 40:1335 “Esining ka tabar tar e God anal utna

sur ir kelesi teteki?” Jop 41:1136 Anasa i ot i akes a ututnala rop,

pa i ot a kama ututnala rop,pa anunai ot a ututnala rop.

Dalar atong leklek pasi, onone pa lamur pabel ir rarop. Amen.

12Dalar saran tar anundala lalaun tetek e God

1 I maining, na tastasikla, a nunungmulosur mulor saran tar a palaomulo rop teteke God, anasa e God i maris kol mulo. Mulorsaran tari arlar ana artabar ning i laun, itotoh, pa e God i gas ono. I ning anumulo alotumomol tetek e God. 2Pa gongmamulooroi asasaer ana lalaun mite na rakrakanhanua. Mulor saran tar mulo tetek e Godsur ir lingir a nuknukimulo, pa ir atonai,sur mulor tasman lalan a ngas a toltol ninge God i mang suri. A toltolla ning i wakak, itostos kol, pa e God i gas onoi.

3 Anasa ana nuna marmaris tetek iau,a atongi tetek mulo rop taktakai mang:Gong mulo aitna kol pas mulo ot. Mulornuknuk wakak omulo, arlar ot ana tortorotning e God ka saran tari ta mulo. 4 Dalataktakai takai ka palaondala, ika a galis adidiah palaondala pa anunla titol otlengbel i arlar. 5Mangotleng larning dala, dalagalis, ika ting o eKarisito dala takai ka. Dalataktakai dala na halalna.

6 Ana marmaris ane God, i saran tar amaskana artabar tetek dala taktakai. Ningtik, e God i saran tar a artabar na warwarana propet teteki, i wakak ning ir titolwakakonoi, arlar ana nuna tortorot. 7 Ning tik,e God i saran tar a artabar na harnangaiteteki, i wakak ning ir nanganwakak a taraionoi. Ning tik, e God i saran tar a artabar naasaer teteki, i wakak ning ir asaer wakak a

tarai. 8Ning tik, e God i saran tar a artabarteteki sur ir arakrakai a tortorot anunatarai, i wakak sur ir toli larning. Ning tik, eGod i saran tar a artabar na titol na artabarteteki, i wakak ning ir palas a kuna tetek atarai. Ning tik, e God i saran tar a artabarna titol na ningnigo teteki, i wakak sur irtitol rakrakai sur ir nigon wakak a taraila.Ning tik, e God i saran tar a artabar na titolna marmaris teteki, i wakak ning ir maris atarai ana gasgas.

A wakak a toltol ning dalar muri9 Ir wakak ning anumulo a marmaris

tetek a tarai ir momol. Mulor nget alaulauna, pa mulor tong akes a wakakna.10 Mulor mang artalai sur mulo larningmulo mang sur na tastasimulo. Mulorhanrawai artalai mulo, pa gong mulo nukpas mulo ot. 11 Mulor titol rakrakai, pagong mulo ngoro. Mulor titol tetek aLeklek ana tnan gasgas ting na balamulo.12 Mulor harnanai taum ana gasgas sur aututnala ning e God ir tabar mulo onoilamur. Ning mulo pastek a mamahatla,mulor tur rakrakai, pa gong mulo manahana nunung. 13 Ning a tarai ane God lakapan sur ta utna, mulor nangan la. Mulorgas pas nawasira ting na numulo na rumai.

14 Ning a tarai la alaulau mulo, mulornunung sur e God ir atong angis la, pagong mulo nunung sur e God ir alaulau la.15Ning a tarai la gas, mulor gas taum onla.Pa ning la bal maris, mulor bal maris taumonla. 16Mulor tur taum ana wakak a toltolartalai tetek mulo. Gong mulo aitna pasmulo. Mulor gas sur mulor kes taum anatarai ning bel di aitna pas la. Pa gong mulonuki mang mulo tastasman kol.

17 Gong mulo keles a laulauna analaulauna. Mulor nuknuk wakak sur mulortol a toltol ning a tarai lar oroi lalanimang itostos. 18Ning mulo tolsot, mulor rakrakaisur mulor kes na bal molmol taum anataraila rop. 19 Na halalik, gong mulo kelestik ning i tol a laulauna tetek mulo. Mulornoren tari ka tetek e God sur ir asangananuna balakut pa ir kelesi. Anasa di katumus tari ting na Buk Tabu mange, “ALeklek i atongi mang, ‘Iau ot ar saran awarkurai na arkeles teteki, pa iau ot arkelesi.’ ” Lo 32:3520 Ika mulor toli mange,

Page 198: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 12:21 195 Rom 14:4“Ning anuma hirua i murak ur tabari,

pa ning i mos ur agangi.Ning u toli larning teteki, ir meme ana

nuna toltol laulau.” Sindaun25:21-22

21 Gong u noren ta laulauna sur ir tolsotpas u, ika ur tolsot pas a laulauna taum anawakakna.

13E God ot i suah tar a matanitu

1 Dala rop dalar anatarna pas dala nahaia ningnigola miting na matanitu. Anasae God ot i saran tar a keskes na ningnigotetek a ningnigola miting na matanitu, pabel ta matanitu ning e God bel i tol otnantari. 2 I maining tik ning bel i longor anawarkurai anuna matanitu, bel i longor anawarkurai ning e God ot ka suah tari. Pa laning bel la longor tetek a matanitu, la otlar dat pas a rakrakai a warkurai tetek la.3Ning tik i tol a wakakna bel ir matmatautsur a matanitu, ika ning ir tol a laulauna irmatmataut ot. Pa ning u mang sur ur lan-golango kusun a matmataut sur a matan-itu, ur tol a wakakna pa amatanitu ir atongleklek pas u. 4 Anasa e God ot i suah tar amatanitu sur a tena titol anunai, sur ir tol awakakna tetek u. Ika, ning u tol a laulauna,ur matmataut, anasa bel i tong oros ka aliwan a harum. A matanitu i a tena titolane God, sur ir saran a warkurai na arkelestetek tik ning i tol a laulauna. 5 I maining, iwakak ning dalar anatarna pas dala nahaia ningnigola miting na matanitu. Bel ikamkamna ka ning a matanitu ir saran awarkurai na arkeles tetek dala, i kamkamnaotleng mang a wakak a nuknukindala i ataidala mang dalar toli larning.

6 I maining mulor sira saran otleng atotokom tetek a matanitu, anasa na tenatitol ting na matanitu la na tena titol aneGod, pa la sira saran a lalaun anunla anatitol ne. 7Mulor saran asaning i tostos surmulor sarani tetek a tarai rop. Mulor sarana ngasa totokom rop tetek la ning la lostotokom. Pa mulor saran a hanrawai teteka ningnigola, pa mulor aitna pas la ning itostos sur mulor aitna pas la.

Esining a tena marmaris ka tolsot pas aWarkuraila

8 Gong u noren tar anum ta dinau tanatik. Ika anum ning a dinau ka ning bel ur

manah na kelesi i mange: Ur mang sur atarai. Anasa esining i mang sur a tarai,ka tolsot pas a Warkuraila ane God. 9 Paine a Warkuraila ane God: “Gong u tol atoltol laulau ana ta hane anuna tik o tabarsan anuna tik. Gong u umkol tik. Gongu kinkinau. Gong u ram sur a utna anunatik.” A warkuraila ne pa a warkuraila ropotleng, takai ka a warkurai i poroi alar la. Imange,“Ur mang sur a halim larning umang sur u

ot.” Liwai 19:1810 Esining i mang sur a halna bel ir tolta laulauna teteki. I maining, esining itol a toltol na marmaris, i tolsot pas aWarkuraila.

11Mulor toli larning, pa mulor oroi lalana pukakiarla onone. A pukakiar ka hanotsur mulor mata. Anasa ning dala turpas atortorot o e Karisito, a pukakiar ning e Godir alaun dala, belot i milau kol, ika ononeka milau. 12 Ka morom pas, pa milau irkabakiar. I maining dalar suah sen a toltolmiting na mormorom, pa dalar mermertaum ana ututnala na harum miting na ta-lapor. 13Dalar mur a tostos a toltol, larningdala laun ana kabakiar. Gong dala sipak, pagong dala kukuk taltal taum ana longlonga toltol. Gong dala tol a pamuk a toltol, pagong dala tol a utna na meme. Gong dalaarngaras, pa gong dala bal laulau. 14 Ikamulormermer taum ana lalaun anuna Lek-lek e Iesu Karisito, pa gong mulo nuknuksur ta ngas ning mulor agasgas a turai alalaun.

14Gong dala artitiu ana ututnala ning bel i

itna namatana e God1 Gong mulo oroi laulau tik ning bel i tur

rakrakai ana tortorot, mulor gas pasi. Pagong mulo arngaras ana ututnala ning beli talapor teteki. 2Dingla na tarai la tortorotmang i wakak ka sur lar ien a ututnala rop.Pa dingla na tarai ning bel la tur rakrakaiana tortorot, bel la mang sur lar ien ainagoila. La ien ka a utna ning di omani.3 Esining i sira ien a ututnala rop, gong ioroi purpurum esaning bel i ien a utna rop.Pa esining bel i ien a ututnala rop, gong inuki mang esaning i ien a ututnala rop itol a toltol laulau, anasa e God ka gas pasi.4 Esi u ning ur warkurai a tena titol anuna

Page 199: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 14:5 196 Rom 15:4

tik masik? Anuna Leklek ot ir oroi mang irtur rakrakai o ir punga. Ika ir tur rakrakaiot, anasa a Leklek ot ir tolsot pasi sur irarakrakai i.

5 Mangotleng larne, dingla na tarai lanuki mang ning a pukakiar ka i itna tandingla na pukakiar. Pa dingla na taraiotleng la nuki mang a pukakiarla lar arlarrop ka. I wakak ning dala rop taktakaidalar tol asaning i tostos ting na nuknukna.6 Esining i nuki mang ning a pukakiar ka iitna, a nuknukna i larne, sur ir aleklek pasa Leklek ono. Pa esaning i ien a ututnalarop, i hangan larne, sur ir aleklek pas aLeklek ono, anasa ka atongwakak pas teteke God onoi. Pa esi otleng ning i ien ka aututnala ning di omani, i hangan otleng,sur ir aleklek pas a Leklek ono, pa i atongwakak tetek e God onoi. 7 Ning dala laun,bel anundala ot a lalaun, pa ning dala mat,bel otleng a lalaun anundala. 8 Ning dalalaun, dala laun sur a Leklek. Pa ning dalamat, dala mat sur a Leklek. I maining,ning dala laun o ning dala mat, dala anunaLeklek ot.

9 E Karisito i mat pa i laun ulak, sur irLeklek anunla ning la ka mat, pa anunlaotleng ning la laun. 10 Pa u, sur asaning utiu e tasimlik? Sur asaning u oroi purpu-rum e tasimlik? Anasa dala rop dalar tursalanigo ana keskes na warkurai ane God.11Larning di ka tumus tari ting na BukTabumang,“A Leklek i atongi mang, ‘Ning i momol

a laun, a warwara otleng anuki imomol larne:

A tarai rop lar kes ana bokona hanlasalanigo tak,

pa a tarai rop lar atong puasai mangiau e God.’ ” Ais 45:23

12 I maining, lamur dala rop taktakai dalarwarwara talapor tetek e God ana ututnalarop ning dala ka tol tari.

Gong dala tol ta utna ning ir alaulau atortorot anuna tik

13 I maining gong ma dala artitiu artalaidala. Mulor nuknuk wakak sur gong mulotol tar ta toltol ning ta tasimulo ir pungaonoi. 14 Ana nuk a lalaun ting na Leklek eIesu, a tasmanmomoli mang bel ta utna nahangan ir asanan tar dala sur dalar laulaunamatana e God. Ika, ning tik i nuki mang

ir laulau namatana e God ning ir ien ta ngasa utna, i ot i tasmani mang bel i tostosteteki sur ir ieni. 15Ning u ien ta utna ningi aloklokron a nuknukna e tasimlik, bel uapuasa a toltol na marmaris. Gong u ien tautna na hangan ning ir alaulau a tortorotanuna tik, ning e Karisito imat suri. 16Ningu nuki mang ta utna i wakak, ika tik i atonglaulaui, gong u toli. 17 Anasa a matanituane God bel tagun a hangan pa gang. Amatanitu ane God tagun a tostos a toltol,a bal molmol pa gasgas ana Talngan Tabu.18 Pa ning tik ir mur a toltolla ne ana nunatitol tetek e Karisito, e God ir gas onoi, paa tarai otleng lar oroi lalani mang a toltolanunai i tostos.

19 I maining dalar rakrakai kol sur dalartol otnan a bal molmol, pa dalar arakrakaia tortorot anundala artalai. 20 Gong muloalaulau a titol ane God, anasa ana utna nahangan. A utna na hangan rop i wakaknamatana e God, ika bel i tostos ning tikir ien ta utna ning ir asanan tik sur anunatortorot ir punga. 21 I wakak sur gong u ienta inagoi, pa gong u gang a wain, pa gongu tol ta ngas a utna otleng larning, sakanaasaning ur toli ir asanan e tasimlik sur irpunga.

22 A ututnala rop ning u nuki mang iwakak teteku, anumui otmaeGod. Esiningi tol ta utna pa a nuknukna bel i arupionoi, i angis. 23 Ika esining i hangan, pa iurmatana nuknuk onoi, e God ir warkuraii, anasa bel i mur anuna tortorot. Pa aututnala rop ning tik i toli, ning bel i muranuna tortorot, i ning a toltol laulau.

15Dalar nangan la ning bel la tur rakrakai ana

tortorot1 Dala ning dala tur rakrakai, i wakak

ning dalar nangan la ning bel la turrakrakai ana tortorot. Pa gong dala nukpas dala ka. 2 Dala rop taktakai dalar nukpas otleng na halalindala, pa dalar tol aututnala ning ir nangan la sur ir arakrakaianunla tortorot. 3 Anasa e Karisito otleng,bel i nuk pas i ot, larning di ka tumus tariting na Buk Tabu mange, “God, a laulau awarwara ning di atongi hom, i akadik iauotleng.” Buk Song 69:94 Anasa a warwarala rop ning di ka tumustari nating ting na Buk Tabu, di tumus tari

Page 200: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 15:5 197 Rom 15:24

sur ir asaer dala, sur dalar tur rakrakai ananundala tortorot, pa ir nangan dala otlengsur dalar harnanai ana tortorot sur a utnaning e God ir toli lamur.

5 A nunung mang e God ot, ning i siraarakrakai anundala tortorot, pa i sira nan-gan dala, ir dat taum mulo sur ir takai kaa nuknukimulo, ning mulo mur e KarisitoIesu. 6 A nunung larning, sur ir takai kaa balamulo pa elngemulo sur mulo taummulor atong leklek pas e God, a Tamananundala Leklek e Iesu Karisito.

E Karisito i hanot otleng sur a taraila ningbel a tarai Israel

7 I maining mulor gas artalai pas mulo,arlar ning e Karisito i gas pas mulo, surmulor atong leklek tetek e God. 8 A atongita mulo mange, e Karisito i hanot arlar anatena titol anuna tarai Juda, sur ir tolsotpas a lelela ane God ning i tol tari tetek natumtubunla. Ning i toli larning i asanganimang awarwara aneGod imomol. 9 I hanototleng sur a tarai ning bel a tarai Israel laratong leklek pas e God ana nunamarmaris.Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabumange,“I maining ar atong leklek pas u

napir a tarai ning bel a tarai Israel,pa ar saksak na atong leklek tetek u.” 2

Sam 22:5010 Pa di ka tumus tari otleng mange,“Mulo a tarai ning bel a tarai Israel,

mulor gasgas taumana tarai aneGod.”Lo 32:43

11 Pa di ka tumus tari otleng mange,“Mulo a tarai rop ning bel a tarai Israel,

mulor atong leklek pas a Leklek,mulo a kaba taraila rop mulor saksak na

atong leklek pasi.” Buk Song 117:112 E Aisaia otleng i warwara na propet o eKarisito mange,“Takai ir hanot miting na kaba tarai e Jesi*

arlar ana sibul ning i gomo mitingna wakir a rakai.

Ir king pa ir nigon a tarai miting namatanitula,

pa a tarai ning bel a tarai Juda lar tortorotonoi,

pa lar harnanai ana tortorot sur awakakna ning ir toli.” Ais 11:10

13 Pa nunung tetek e God, esaning dalaharnanai suri ana tortorot sur a wakaknaning ir toli. A nunung sur ir abukus mulo

ana tnan gasgas pa a balmolmol, ningmulotortorot onoi. Pa ana rakrakai ana TalnganTabu ot, mulor harnanai ana tnan tortorotsur a wakakna ning e God ir toli lamur.

E Pol i warwara ana nuna titol14Na tastasikla, a tasmani ot mang mulo

bukus ana wakak a toltol pa a tastasim, pamulo tolsot pasi sur mulor asaer artalaimulo. 15 Ika, te na pas ne a warwara kolana dingla na ututna, sur mulor nuknukulak onoi. A tumtumus tetek mulo, anasaana nuna marmaris, e God i aslang pas iau,16 sur ar tena titol ane Karisito Iesu tetek atarai ning bel na tarai Juda. A arlar ana tenaartabar tetek e God, ning a warawai anaWakak a Warwara ane God, sur a tarai ningbel na tarai Juda la anuka artabar tetek eGod ning ir gas onoi. Pa a Talngan Tabu kaatotoh tar la.

17 O e Karisito Iesu, a gas kol ana nukatitol tetek e God. 18 Bel a mang sur arwarwara ana ta utna masik. A mang surar warwara ka ana titol ning e Karisito katol tari ana kuk, ning a ben a taraila ningbel a tarai Juda sur lar longor tetek e God.La longor teteki anasa ana ututnala ning aatongi pa a toli na arpotor tanla. 19 La oroia rakrakai ana akinalangla pa a ututnala nakulkulan ning a toli ana rakrakai a TalnganTabu. Manglarning misaot e Jerusalem tukto e Ilirikum ia ka warawai rop pas tingiaana Wakak a Warwara ane Karisito. 20 Anakamkama nuka titol tetek e Karisito tukonone, anuka tnan nuknuk sur ar warawaiana Wakak a Warwara ting na hananualaning bel la tasman e Karisito, sur gong a tola rumai saot na kamkama rumai ning tik kaatur tari. 21Larning di ka tumus tari ting naBuk Tabu mange,“La ning belot di atai la onoi, lar oroi,pa la ning belot la longori, lar tasmani.” Ais

52:1522 A tohi sur ar han tetek mulo, ika a

molot ana titol na warawai ting na hanan-uala. I a kamkamna ning belot a han tetekmulo.

E Pol i mang sur ir han utumo e Rom23 Ika, onone anuka titol ka rop ana

paparla ne. Ka galis a rau ana nuka tnannuknuk sur ar oroi mulo. 24 Pa ning ar hanutumo e Spen, a nukimang ar kes siklik pasnapirimulo pa dalar gas taum pas. Lamur

* 15:12: Tamana e king Dewit, e Jesi.

Page 201: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 15:25 198 Rom 16:16ar kamtur ulak sur ar han utumo e Spen. Pamang surmulor nangan iau ana nuka tinanutumo.

25 Ika onone, ar han kaba usaot eJerusalem sur ar nangan a tarai ane Godtisaot. 26 Na tena tortorot to na naur apapar Makedonia pa e Akaia la gas surlar minggen taum a mani, sur lar nan-gan a tarai ane God ning la kapan saot eJerusalem. 27Momol, la nuki mang i wakakning lar toli larning. Pa i tostos otleng ninglar keles tar na tarai Juda, anasa na taraiJuda la ka nangan tar la, sur la otleng larkibas a utna na ingun ning e God i angisla ono, ning nating ana tarai Juda ka. Pai wakak sur la male lar angis na tarai Judaana mani. 28 Pa ning ia ka arop tar anukatitol pa ia ka saran tar a artabar ne teteka tarai ane God saot e Jerusalem, ar hanutumo e Spen. Ana nuk a tinan utumo,ar geren nigon tar mulo. 29 Pa a tasmanimang ning ar hanot tetek mulo, ar bukusana angangis ning e Karisito ka saran taritak, sur ir nangan mulo.

30Na tastasikla, ana risan a Leklek e IesuKarisito pa ana marmaris anuna TalnganTabu, a nunung mulo sur mulor tur taumhok ana mamahatla, ning mulo nunungtetek e God sur iau. 31 Mulor nunung eGod sur ir alaun iau kusun a tarai ning bella tortorot, ning saot na papar Judia. Pamulor nunung otleng sur a tarai ane Godsaot e Jerusalem lar gas pas anuka titolna artabar tetek la. 32 Ning a nuknukna eGod ar hanot tetek mulo ana gasgas, parmanah taum o mulo sur ar kibas ulak pasa rakrakai.

33 E God, esaning a kama bal molmol, irkes taum o mulo rop. Amen.

16E Pol i saran a marmaris tetek a tena lotula

tumo e Rom1A atai mulo ana tasindala e Pibi. A hane

ne, a wakak a tena titol miting na tarai alotu tumo e Senkria. 2 A mang sur mulorgas pasi ana risana Leklek, arlar ana taraiane God la sira toli. Pa mulor nangani anata utna ning ir kapan suri, anasa ka nanganwakak tar a galis a tarai pa iau otleng.

3 Mulor saran anuka marmaris tetek ePrisila pa anuna barsan eAkuila, ningmitoltitol taum ana titol ane Karisito Iesu. 4 Diaalaun pas iau ning a tarai la mang sur lar

umkol iau, pa bel dia nuk pas anundiau alalaun. A atongwakak kol tetek diau, pa beliau ka, a tarai a lotu rop ning bel na taraiJuda, la otleng la atong wakak tetek diau.5Mulor saran anukamarmaris otleng teteka tarai a lotu ning la sira lotu taum ting nanundiau a rumai.

Mulor saran anuka marmaris tetek ahalik e Epainetus, i a ningnigo na barsanmitimo na papar Esia ning i lingir anuknukna pa i tortorot o e Karisito.

6 Mulor saran anuka marmaris tetek eMaria, esaning ka titol rakrakai pas tetekmulo.

7 Mulor saran anuka marmaris otlengtetek e Andronikus pa e Junias, naur amaikning dia kes taum pas hok ting na rumai adodot. Na arpotor ana aposella a risandiaui rarang. Dia naur a te Karisito nigo tak.

8 Mulor saran anuka marmaris tetek eAmpliatus, ning a mang kol suri ana risana Leklek.

9 Mulor saran anuka marmaris tetek eUrbanus, ning a tena titol taum hok anatitol ane Karisito, pa mulor saran anukamarmaris tetek a halik otleng e Stakis.

10 Mulor saran anuka marmaris tetek eApelis, esaning di tohoi pa i apuasa i mangi a tena tortorot momol o e Karisito.

Pa mulor saran anuka a marmaris tetekla ning miting na rumai ane Aristobulus.

11 Mulor saran anuka marmaris tetek eHerodion, a maik. Pa mulor saran anukamarmaris tetek la miting na rumai aneNarsisus ning la anuna Leklek.

12 Mulor saran anuka marmaris tetek eTripina pa e Triposa. Naur a hane ne diatitol rakrakai ana titol anuna Leklek. Pamulor saran anuka marmaris tetek ninga halik otleng e Pesis, a hane ning i titolrakrakai kol ana titol anuna Leklek.

13 Mulor saran anuka marmaris tetek eRupus, ning a Leklek i aslangpasi. Pamulorsaran anuka marmaris tetek e tana otleng,ning i nangan iau arlar ot o e nang.

14 Mulor saran anuka marmaris tetek eAsinkritus, Plegon, Hermes, Patrobas, Her-mas pa a tastasindala otleng ana tortorotning la kes taum onla.

15 Mulor saran anuka marmaris tetek ePilologus pa e Julia, Nereus pa e tasna hane,pa e Olimpas, pa a taraila rop ane God ningla kes taum onla.

16 Ning mulo arsongo mulor maris arta-lai mulo ana argoro namarmaris, pa mulor

Page 202: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Rom 16:17 199 Rom 16:27toli ana totoh na toltol. A tarai a lotu aneKarisito miting na hananuala rop la sarananunla marmaris tetek mulo.

A ararop a warwara na harnangai17 Na tastasikla, a nunung mulo sur mu-

lor atumarang mulo kusun a tarai ning lasira pagal asauran a tarai a lotu, pa la atonga warwarala ning i sairas a asasaerla ningmulo ka kibas pasi. Mulor hanmasik kusunla. 18 A ngas a tarai ning, bel la mur anun-dala Leklek e Karisito. La mur ot a nuknukna palaonla. La warwara ana namnamin nawarwara pa a warwara na agasgas, sur larasobor a tarai ning bel la tastasman wakak.19 A taraila rop la talapor ana numulo alongor tetek a Leklek, i maining a gas kolo mulo. Ika, a mang sur mulor tastasmanwakak ana asaning i wakak, pa gong muloalasan mulo ana asaning i laulau. 20 Pa eGod, esaning a kama bal molmol, milau mair pas gingini e Satan nahai a hamulo.

Amarmaris anuna nundala Leklek e Iesuir kes taum o mulo.

Na halalna e Pol la saran anunla marmaris21 E Timoti, esaning mia titol taum ana

titol ane Karisito, i saran anuna marmaristetekmulo. Panatolamaik otleng, e Lusius,Jeson pa e Sosipater, ditol saran tar anun-ditol a marmaris tetek mulo.

22 Iau otleng, e Tertius, ning a tumusa warwarala ane Pol ana pas ne, a sarananukamarmaris tetekmulo ana risana Lek-lek.

23-24 E Gaius i saran anuna marmaristetek mulo. A barsan ne i gasgas pas iau,taum ana tarai a lotu rop, pa i sapanganuna rumai tetek mila. Pa e Erastus atena tai alar ana mani mite na hanua ne,pa e Kuatus a tasindala, dia otleng dia sarananundiau a marmaris.*

Dalar atong aleklek e God25 Dalar atong aleklek pas e God! I tolsot

sur ir tong rakrakai mulo ana tortorot,arlar ana nuna warwara ana Wakak a War-wara ning a sira warawai onoi, a Wakaka Warwara o e Iesu Karisito. A Wakak aWarwara i mumun tagun nating ot. 26 Ikaonone, ka hanot talapor. Mila warwaratalapor ana asaning a propetla la atong tario e Karisito. Mila toli arlar larning e God,ning i laun tikin, i atai tar mila sur milar

toli, sur a taraila miting na matanitu rop,lar tortorot pa lar muri.

27 Dalar atong leklek pas e God, takai kaa God, ning a tena tastasmai. Dalar atongleklek pasi kamna o e Iesu Karisito, ononepa lamur pa bel ir rarop. Amen.

* 16:23-24: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwarala otleng i kes te na ves ne. Imange: A marmaris anuna Leklek e Iesu Karisito ir kes taum omulo rop. Amen.

Page 203: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 1:1 200 1 Korin 1:17

A Ningnigo na Pasane Pol tetek a taraiKorin

A warwara talapor nigoNing e Pol i kes tumo e Epeses, i tumus a

pas ne tetek a tarai a lotu tumo e Korin.E Korin i a tnan hanua ning i kes tumo

latasi, ana papar Akaia. A hanua anunatarai Grik, ika a galis a tarai Juda otleng lakes tingia.

E Pol i han utumo e Korin ana nunamunaur a tinan, pa i warawai ana Wakak aWarwara tetek la. I kes ning a rau pa dionona kalang tumo, pa i asaer la (oroi Ap 18:1-17). Lamur, e Apolos i han tetek la (oroi Ap18:27).

E Pol i tumus a pas ne anasa i longora warwara ana nunla na toltol ning i akessarara la (oroi 1Kor 1:10). I tumtumusotleng sur ir keles anunla a pas ning la katumus tari teteki (oroi 1Kor 7:1 pa 8:1).A tinan ana Ningnigo na buk Korin:

A kamkama buk ne (1:1-9)A taptapagal anuna tarai a lotu (1:10-

4:21)Na toltol laulau ning dingla na tarai a

tortorot la toli (5:1-6:20)A asasaer ana keskes na taulai (7:1-40)Gong dala lotu tetek na asasongo na god

pa tetek na laulau a ingun otleng (8:1-11:1)

Na warkurai a lotu, pa na artabar anunaTalngan Tabu (11:2-14:40)

A kamkamtur ulak ane Iesu, pa a tarai atortorot otleng (15:1-58)

A artabar tetek a tarai a tortorot sa eJudia (16:1-4)

A ararop a warwara ane Pol tetek a taraiKorin (16:5-24)

1 Iau e Pol, ning e God i kabah pasiau, arlar ot ana nuknukna sur ar aposelanuna Karisito Iesu. Miau ma e Sostenesa tasindala, mia tumtumus 2 tetek mulo atarai a lotu ane God to e Korin. Mulo ning eKarisito Iesu i atotoh pas mulo, pa i kabahpas mulo sur mulo a tarai ane God. Muloa tarai ane God taum ana tarai rop tingna hanua rop ning la sira lotu ana risanaanundala a Leklek e Iesu Karisito, esaninga Leklek anunla pa anundala otleng.

3 A marmaris pa a bal molmol ta e Goda Tamandala pa a Leklek e Iesu Karisito, irkes tetek mulo.

E Pol i atong wakak tetek e God ana taraiKorin

4 A sira atong wakak bolbolos tetek eGod o mulo, anasa ana nuna marmarisning i saran tari tetek mulo o e KarisitoIesu. 5 Anasa ana numulo na keskes taumo e Karisito, e God i angisngis mulo anaututnala rop. I angis mulo ana numulo nawarwara rop pa ana numulo na tastasimrop. 6 I toli larning, anasa anumila a war-wara talapor o e Karisito tetek mulo, kahanot talapor ting na numulo na lalaun.7 I maining bel mulor kapan sur ta artabaranuna Talngan Tabu tetek mulo, pa muloharnanai ana gasgas sur anundala a Lekleke Iesu Karisito ning ir hanot talapor. 8 I ot irarakrakai mulo tuk ana ararop a pukakiar,sur bel dir arup sot pas mulo on ta rongoana pukakiar ning anundala a Leklek e IesuKarisito ir ulak. 9 Pa a utna ne ning e Godi atongi ir toli ot. Pa i kabah pas mulosur mulor lasan taum o e Natnalik e IesuKarisito anundala a Leklek.

A tarai a lotu la taptapagal10 Na tastasik, a nunung mulo ana risan

anundala a Leklek e Iesu Karisito, sur mulorop mulor tur taum, pa gong mulo tapagalsarara. Pa ir takai ka a nuknukimulo pabalamulo. 11 Na tastasik, dingla na taraining la kes ting na rumai ane Kloe, la ataiiau mang mulo sira arlak artalai. 12 Ar paka kamkam a warwara ne mang: Dingla natarai o mulo la atongi mang, “A mur e Pol,”dingla la atongi mang, “A mur e Apolos,”dingla la atongi mang, “A mur e Pita,” padingla otleng la atongi mang, “A mur eKarisito.”

13 Mangasa, e Karisito ka tapagal? Man-gasa, di sai ahat e Pol saot na rakai kutussur mulo? Mangasa, di baptais mulo anarisana e Pol? 14 A atong wakak tetek e Godanasa bel a baptais tar tik omulo. E Krispuska, pa e Gaius ning a baptais diau. 15 Imaining, bel tik o mulo ir tolsot pasi surir atongi mang, di baptaisi ana risak. 16 Imomol, a baptais la otleng ning la kes te narumai ane Stepanas, pa bel a tasmani ningka baptais tar tik otleng o bel. 17 Anasa eKarisito bel i sune iau sur ar baptais. I sune

Page 204: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 1:18 201 1 Korin 2:7iau sur ar warawai ana Wakak a Warwara.Pa bel ar warawai ana warwara na tastasimanuna tarai, sakana ir kepsen a rakrakaikusun a rakai kutus ane Karisito pa ir utnaoros ka.

E Karisito i a rakrakai ane God pa tastasimane God

18 Anasa a warwara ana rakai kutus, alonglong a warwara ka tetek la ning la hansur a hirua. Ika, tetek dala ning e God ialaun dala, a warwara ana rakai kutus, i arakrakai ane God. 19 Anasa e God ka atongtari ting na Buk Tabu larne,“Ar kamar sen a tastasim anuna tena tas-

tasmanla,pa ar apungan sen a wakak na nuknuk

anun la ning la mananos.” Ais 29:1420 Asa dalar atongi ana ta tena tastasim?

Asa dalar atongi ana ta tena tastasim anaWarkurai ane Moses? Asa dalar atongiana ta tena tastasim ning ir keles rop pasna kabah? E God i asangani mang, a tas-tasim mite na rakrakan hanua a longlonga tastasim ka. 21 Anasa, ana tastasim aneGod, i toli sur a tarai te na rakrakan hanuabel lar tol soti sur lar tasman e God tingna tastasim anunlai ot. A warwara ningmila warawai onoi, a tarai la nuki mang alonglong awarwara, ika, anawarwaraning,e God i gas sur ir alaun la ning la tortorot.

22 A tarai Juda la mang sur lar oroi alakinalang, pa a tarai Grik la tai sur tatastasim. 23 Ika mila, mila warawai ka o eKarisito, esaning di sai ahati saot na rakaikutus. A warawai ne, a tarai Juda la ngeti,pa tetek la, i arlar ana hat ning la punga taronoi, pa i arlar ka ana longlong a warwaratetek a tarai ning bel a tarai Juda. 24 Ika,e Karisito a rakrakai ane God, pa a tastasimaneGod, tetek a tarai ning eGod i kabahpasla. A tarai ning, tagun a tarai Judapamitingna tarai Grik. 25 A tastasim ane God ninga tarai la nuki mang a longlong a tastasimka, i itna kol tana a tastasim anuna tarai. Arakrakai ane God ning a tarai la nuki mangbel i rakrakai, i rakrakai kol tana a rakrakaiana tarai.

26 Na tastasik, mulor nuk pasi mangmulo esi na ngas a tarai ning nating e Godi kabah pas mulo. Belsur a galis omulona tena tastasim namatana a tarai. Belsura galis omulo, mulo tong akes a rakrakaisur mulor nigon a tarai. Pa bel otleng agalis omulo miting na mangis a tarai ning

la leklek namatana a tarai. 27 Ika e Godi aslang pas a tarai ning la longlong na-matana tarai, sur ir ame na tena tastasim.Pa e God i aslang pasi otleng a tarai ningbel la rakrakai namatana tarai, sur ir amela ning la rakrakai. 28 E God i aslang pas atarai, ning a tarai mite na rakrakan hanuala anatarna pas la, pa la nget la, pa la nukimang la utna oros ka, sur asaning i itnatetek a taraimite na rakrakanhanua ir utnaoros kama. 29 I toli larning sur gong tik iiaunani namatana e God.

30 E God ot ka tol tar a ngas sur mulorlaun taum o e Karisito Iesu, pa i saran tarisur i a kamkama anundala na tastasim tae God. O e Karisito, e God i atong dalamang dala tostos namatana, pa dala totohnamatana. Pa ana titol ane Karisito, e Godi lou alangolango pas dala kusun anundalana toltol laulau. 31 I maining dalar tolilarning di ka tumus tari ting na Buk Tabumang, “Esining i mang sur ir iaunani, iriaunan asaning a Leklek ka tol tari.” Jer9:24

21 Na tastasik, ning a hanot tetek mulo

pa a warawai ana warwara talapor o eGod, bel a warwara ana ngas a warwaraning a kep aitna pas iau onoi, pa bel awarwara ana ngas a warwara ning na tenatastasim la sira warwara onoi. 2A warawailarning anasa, ning a kes taum o mulo, bela mang sur ar nuknuk on ta utna masik. Anuknukik i kes ka o e Iesu Karisito pa nunaminat saot na rakai kutus. 3 Ning a hanottetek mulo, bel ta rakrakaik, a matmatautpa a koloron kol. 4 Ning a warwara pawarawai, bel a warwara ana warwara natastasim anuna tarai, pa bel a warwara anangas a warwara ning ir dat a nuknukina tarai. A rakrakai ana Talngan Tabu iamomol anuka warwara, 5 sur anumulo atortorot o e Karisito bel ir kamna pas anatastasim anuna tarai, ika ana rakrakai otane God.

A Inguna e God i saran a tastasim tetek dala6 Ika, mila warwara na tastasim ot arpo-

tor napir a tarai ning la tur rakrakai anatortorot. A tastasim ne, belsur mite narakrakan hanua, pa belsur tana ningnigolamite lapiu, ning anunla a warkurai ir raropka. 7 A tastasim ne mila warwara onoi, atastasim ane God, ning nating i mumun tarpa onone ka hanot talapor. Ting na nuna

Page 205: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 2:8 202 1 Korin 3:15tastasim, i sang tar a ngas sur ir saran amatatar tetek dala. Nating ot, ning belot iakes a rakrakan hanua, ka sang tari. 8Bel taningnigo mite na rakrakan hanua i tasmana tastasim ne. Pa ngandek la ka tasmantari, bel lar sai ahat a Leklek, ning i bukusana matatar, saot na rakai kutus. 9 Ika, iarlar ana warwara ning di ka tumus tariting na Buk Tabu larne,“Bel tik i oroi i,

pa bel tik i longori,pa bel i hanot miting na nuknukin tik,

asaning e God ka sang tari sur la ning lamang kol suri.” Ais 64:4

10 Ika a Inguna eGod i apuasa i tetekmila.Anasa a Talngan Tabu i tasman a ututnalarop. Momol, i tasmani ot na nuknuk a pidikane God. 11 Esining i tasman a nuknukintik? A ingun a barsan sot ka kaning onoi,i tasmani. Larotleng ning, bel tik i tasmana nuknuk e God. A Inguna e God sot ka itasmani. 12 Pa mila, bel mila kibas a ingunmite na rakrakan hanua. E God i tabarmila ana Talngan Tabu, sur milar tasmanlalan na artabarla rop ning i tabar orostar mila ka onoi. 13 Ning mila warwaraana artabarla ne, bel mila warwara anawarwara na tastasim anuna tarai. Milawarwara ana warwara ning a Talngan Tabuot i asaer mila onoi. Mila pak a asaer naingun tetek a tarai ning a Talngan Tabukaning onla.

14 Ika, esining a Talngan Tabu bel kaningono, bel ir kibas na asaerla, ning i hanotmiting a Inguna e God. Anasa na asaerlaning, a longlong a ututnala ka teteki. Pabel ir tasman lalan na asaerla, anasa a Tal-ngan Tabu bel kaning ono sur ir atalapori.15 Esining a Talngan Tabu kane onoi, irtasman lalan na ututnala rop ning i wakako bel i wakak. Ika, bel tik ir tolsot pasi surir warkurai i. 16Arlar ana Buk Tabu i atongimang,“Esining i tasman a nuknuk ana Leklek,

sur ir asaer pasi?” Ais 40:13Ika dala, a nuknukna e Karisito kane on-dala.

3Titol taum ana titol ane God

1 Na tastasik, nating bel a warwara larpas tetek mulo arlar ana tarai ning a Tal-ngan Tabu kaning onla. A warwara tetek

mulo arlar larning tetek a tarai mite narakrakan hanua, ning mulo na kakakla otte na keskes taum o e Karisito. 2 A tabarmulo ka ana polo na sus, bel ana rakrakaia utna na hangan, anasa belot mulo sangsur mulor ien a rakrakai a utna na hangan.Momol, tuk onone, belot mulo sang suri.3 Mulo mur ot na toltol mite na rakrakanhanua. I talapor mang mulo laun ot arlarana tarai mite na rakrakan hanua, anasamulo sira nuknuk laulau pa mulo sira war-wara na balakut artalai. Mulo laun arlaronla ning bel la tortorot. 4Ning tik i atongimang, “A mur e Pol,” pa tik otleng i atongimang, “A mur e Apolos,” mulo warwaraarlar ka ana tarai mite na rakrakan hanua.

5 Esining e Apolos? Pa esi otleng ePol? Miau naur a tena titol oros ka aneGod, pa mulo tortorot o e Karisito anasaana numiau a titol. Miau taktakai miatol a titol ning a Leklek i saran tari tetekmiau. 6 Iau a oman a wana, e Apolos igosgosi ana malum, ika e God ot i agomopasi. 7 I maining esaning i omomai pa esiotleng ning i lamlamiri ana malum bel diaitna. E God ka i leklek, esaning i agomoi.8 Esaning i omoman pa esaning i gosgosi,a nuknukindiau i takai ka. Pa diar kibasanundiau a arlou arlar ot ana nundiau tak-takai titol. 9 Anasa miau naur a tena titoltaum ane God. Pa mulo, mulo arlar anabarim ane God, pa arlar otleng ana nunarumai.

10 Ana marmaris ane God ning ka sarantari tak, a titol arlar ana tena tol rumai ningi tastasim. Ia ka atur tar a kama rumai, padingla na tarai maleng la titol saot onoi.La rop taktakai ning la titol saot onoi, lartumarang la anasi na ngas a titol ning lasira toli. 11 Anasa e God ka akes tar e IesuKarisito, i a kama rumai, pa bel dir tol sotulak pas ta kamna masik. 12Ning tik ir titolsaot ana kama rumai ne ana gol, o a silwa,o a hatatla ning a matana i abit, o a rakai, oa kunai, o na wai a wit, 13 dir apuasa anunangas a titol ana pukakiar a warkurai. Anasadir apuasa i ana iah, pa a iah ir toh a ngasa titol anuna tarai taktakai. 14 Ning a titolanun tik ir tol sot pas a iah, ir kibas pas otanuna arlou. 15 Ika ning a iah ir tun rop senanuna titol, anuna titol ir utna oros kama.E God ir alaun pas a tena titol ning, ika irarlar kama ana barsan ning di alaun pasikusun a iah.

Page 206: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 3:16 203 1 Korin 4:1716 Mangasa, bel mulo tasmani mang

mulo a rumai ane God, pa a Inguna e Godkaning o mulo? 17 Ning tik ir alaulau arumai ane God, e God ir alaulau a barsanning. Anasa a rumai ane God i totoh, pamulo ot a rumai ning.

18 Gong mulo asongo ulak mulo. Ningta halimulo i nuki mang i tastasim anangas a tastasim mite na rakrakan hanua, iwakak sur ir longlong namatana tarai, surir tastasimmomol. 19Anasa a tastasimmitena rakrakan hanua, a longlong a utna kanamatana e God. Larning di ka tumus tariting na Buk Tabu mang,“I sira kun sot pas na tena tastasim ana

nunla na tastasim ot.” Jop 5:1320 Pa di ka tumus tari otleng ting na BukTabu mang,“A Leklek i tasmani mang a nuknuk a tena

tastasimla, bel i to pas ta utna.”21 I maining gong tik i iaunan pas ta barsan.Anasa na ututnala rop anumuloi ot: 22 EPol, e Apolos, e Pita, a rakrakan hanua, alalaun, a minat, na ututna tagun onone, pana ututna ning ir hanot lamur, la rop ning,anumulo rop ka. 23Pamulo ane Karisito, pae Karisito ane God.

4Na aposel ane Karisito

1 I wakak sur mulor nuknuk o mila larmila na tena titol oros ane Karisito, ninge God i saran tar anuna warwarala tetekmila sur milar apuasa i tetek a taraila. Awarwarala ne, nating i mumun tar. 2 Laning di ka saran tar al titol tanla, i wakaksur lar tol sot pasi. 3 Bel a nuk kol pasiningmulorwarkurai iau, o ar tur namatanawarkurai sur a tarai lar warkurai iau. Mo-mol, iau otleng bel a warkurai iau. 4 Bel anuk pas ta utna ning a rongo onoi, ika anuknukik ne bel ir alangolango sen iau. ALeklek ot ir warkurai iau. 5 I maining gongmulo warkurai tik lanigo tana pukakiara warkurai. Mulor harnanai tuk ning aLeklek ir hanot. Pa i ot, ir atalapor naututna ning i mumun ting na mormorom,pa ir apuasa a nuknuk a taraila. Pa anapukakiar ning, e God ir atong aitna pas ataraila, arlar ot ana nunla na titol taktakai.

6 Na tastasik, ia ka atong tar na war-wara ne o miau ma e Apolos sur ir nanganmulo pa ir asaer mulo, sur mulor talapor

ana kama warwara ne: “Mulor mur ka awarwara ning di ka tumus tari ting na BukTabu, pa gong mulo suah tar ta puka war-wara otleng.” Ningmulormuri larning, belta halimulo ir aitna pas tik, pa ir anatarnapas tik otleng. 7 Esining i atongi mang uwakak tan ta halinla? Asa anumining eGodbel i saran tari tam? Ning eGod ka saran tarna ututna tam, sur asa ning u iaunan pas uonoi?

8 Ngandek mulo ka tong akes a ututnalarop ning mulo mang? Ngandek mulo katena gongonla? Mulo nuki mang mulo kesarlar ana king, pa mila bel. A mang surmulor kes na king momol, sur mila otlengmilar kes na king taum o mulo. Ika bel.9Anasa a nukimang eGod i suah tarmila naaposel, sur milar barsan oros ka. Mila arlarana tarai ning di ka warkurai tar la sur larmat namatana tarai. A tarai pa a angelolaotleng la oroi mila.

10 A tarai la nuki mang mila na longlonganasa mila sira mur e Karisito. Ika mulo,mulo nukimangmulo na tena tastasim ananumulo na lalaun o e Karisito. Mila, belmila rakrakai, ika mulo, mulo nuki mangmulo rakrakai. Mulo, di aitna pas mulo,ika mila, di oroi purpurum mila. 11 Tukonone mila sira murak, pa mila sira mos,mila sira pipis na taktaksilir a kaen, di siraum laulau mila, pa bel ta rumai anumila.12Mila titol rakrakai ana kumila ot. Ning laatong laulaumila,mila atong angis la. Ningla akadik mila, bel mila keles la. 13 Ningla anan laulau mila, mila keles la ka anawarwarala na marmaris. Tuk onone milaarlar ana beren mite na rakrakan hanua,arlar ana utna ning i marase pa di minggenseni.

E Pol i nunung a tarai Korin sur lar muranuna toltol

14 Bel a tumus na warwara ne sur ar amemulo onoi. A tumusi sur ar atumarangmulo, larning mulo na natnatuk ning amang kol sur mulo. 15 Ngandek ning anu-mulo ta bonot arip a tena tai alar, ning la taialar anumulo na lalaun o e Karisito, ika belal galis a tamtamamulo. O e Karisito Iesu,iau a tamamulo, anasa a saran a Wakaka Warwara tetek mulo. 16 I maining aarakrakai pas mulo sur mulor mur anukatoltol. 17 Ine i a kamna ning a sune sen eTimoti tetekmulo. I a natuklik ning amangkol suri, pa i sira momol ana titol anuna

Page 207: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 4:18 204 1 Korin 6:3Leklek. Ir anuknuk tar mulo ulak ana nukna toltol, ning i kamna pas ana nuk a keskestaum o e Karisito Iesu. Anuk na toltol iarlar ana nuk a asaer tetek a tarai a lotu anahananuala rop.

18 Dingla na tarai o mulo la dat abarah apukulunla, anasa la nuki mang bel ar ulaktetek mulo. 19 Ika, milau ma ar ulak tetekmulo, ning ot a Leklek ir mang. Ning arhanot, bel ar talapor ka anawarwara anunatarai ning la dat abarah a pukulunla. Artalapor otleng ana rakrakai ning la titolonoi. 20 Anasa a matanitu ane God bel awarwara ka, a rakrakaina ot ning. 21 Asaningmulo mang suri? Ar hanot tetek mulotaum ana kadas, o taum ana marmaris pa awowon a toltol?

5Dir kepsen a tena lotu ning i tol a pamuk a

toltol1 A longori mang a pamuk a toltol kane

i kes na arpotor ta mulo. Ning a halimuloi tol a toltol laulau taum ana hane anetamana. A tarai ning bel la tortorot, bella sira malmaling ana toltol laulau larning.2 Ika mulo, mulo aitna pas mulo onoi! Imangasa ning bel mulo tangis onoi? Pai mangasa ning bel mulo kepsen a barsanning kusun mulo? 3 I momol, te na palaoka kes masik kusun mulo, ika te na inguka kes taum ot o mulo. Pa ia ka sarantar a warkurai o esaning i tol tar a toltollaulau ning, arlar ning a kes taum ot omulo. 4Ning mulor hanot taum ana risanaanundala a Leklek e Iesu, pa ar kes taum otomulo te na inguk, pa a rakrakai ana Lekleke Iesu otleng ir kes taum o mulo, 5 mulorsaran tar a barsan ning na kuna e Satan,sur dir alaulau a palaona, pa e God ir alaunpas a inguna ana pukakiar ning a Leklek irhanot ulak.

6 Bel i wakak ning mulo iaunan pas muloot. Mangasa, bel mulo tasmani mang siklikis ka ir abubus rop pas a palawa? 7 Mulorkepsen a turai a is, surmulor arlar ana tonapalawa ning bel al is onoi. I momol ot, belal is omulo. Anasa di ka saran tar e Karisitosur anundala na artabar tetek e God, arlarana sipsip ning di artabar onoi te na tnan

pukakiar a lotu na Hanlakai.* 8 I wakaksur anunla na lalaun ir arlar ana tarai ningla tol a tnan pukakiar a lotu na Hanlakai.Gong dala toli ana is ning ka turai. A turaia is ning, i a toltol laulau pa a dur a toltol.Dalar toli ot ana bret ning bel al is onoi. Abret ning, i a tostos a toltol pa momolna.

9 Ting na ning a pas nating, ning ia katumus tari tetek mulo, ia ka atai tar mulomang, gong mulo lasan taum ana taraining la tol na pamuk a toltol. 10 Belsur akamkamna mang, gong mulo lasan taumana tarai mite na rakrakan hanua, ning lasira tol na pamuk a toltol, o la siramang surna utna ning lar tena gongon onoi, o la siraras oros a utna ning belsur anunla, o la ningla sira lotu tetek a asasongo na godla. Ningmulo mang sur mulor han kusun a ngas atarai larning, mulor han kusun a rakrakanhanua. 11 Ika a tumtumus tetek mulo, surgong mulo lasan taum onla ning la atongimang la na tastasindala ana tortorot, ikala sira tol na toltol laulau larne: La sira tolna pamuk a toltol, la sira mang sur na utnaning lar tena gongon onoi, la sira lotu teteka asasongo na godla, la sira hanan laulaua tarai, la na tena gang pa la sira ras orosa utna ning belsur anunla. Pa gong otlengmulo hangan taumanangas a tarai larning.

12-13 Sur asa ning ar warkurai na tarai,ning bel tagun dala a tarai a lotu? E Godot ir warkurai la. Ika ir wakak sur mulorwarkurai la ning tagun dala a tarai a lotu.Mulor toli arlar ning di ka tumus tari tingna Buk Tabu larne, “Mulor kepsen a laulaua barsan kusun mulo.”

6Gong a tarai a tortorot la suah ulak la ot ana

warkurai1 Ning ta halimulo, anuna ta mamahat

tetek ta halinla ana tortorot, sur asa ningir han tetek la ning bel la tortorot, sur larwarkurai i, pa bel tetek a tarai ane God?2 Mangmangasa, bel mulo tasmani manga taraila ane God lar warkurai a rakrakanhanua? Pa ningmulor warkurai a rakrakanhanua, mangasa, bel mulo tolsot pasi surmulor atostos na nanatar a mamahat?3 Mangasa, bel mulo tasmani mang lamur

* 5:7: Ning a tarai Juda la sang sur a tnan pukakiar a lotu na Hanlakai, la kepsen rop a is kusun a rumai anunla, paana dionomais a pukakiar la ien a bret ning bel al is onoi. A tumtumus ane Pol ana toltol ning a tarai Juda la sira muri,a warwara larlar sur a tarai a lotu ting e Korin lar kepsen rop na toltol laulau anunla.

Page 208: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 6:4 205 1 Korin 7:5dalar warkurai na angelo? Manglarningdala tolsot pasi ot sur dalar warkurai naututna ting na lalaun ne. 4 Ning anumuloal mamahat tagun a lalaun ne, sur asa ningmulo han tetek la ning a tarai a lotu bella hanrawai pas la, sur lar warkurai i? 5 Aatongi larne tetek mulo sur mulor memeonoi. Mangasa, bel tik omulo i tastasim surir warkurai na mamahat arpotor tana tenatortorotla? 6 Mangasa, ta tena tortorot irben ulak tar ning a tena tortorot tetek laning bel la tortorot, sur lar warkurai i?

7Angasna nemulomuri, mulo suah ulakmulo ot ting na warkurai, i apuasa i mangmulo ka punga. I mangasa ning bel mulonoren sen la ning la tol a laulaula tetekmulo? I mangasa ning bel mulo noren senla ning la kinau mulo? 8 Ika, mulo na taraia tortorot, mulo tol a laulauna pa mulokinkinau, pa mulo sira tol a toltolla ne tanatastasimulo ot.

9 Mangasa, bel mulo tasmani mang laning la tol a laulauna bel lar kibas a matan-itu ane God? Gong mulo asongo ulak muloot. Anasa la ning la tol na pamuk a toltol,pa la ning la lotu tetek a asasongo na godla,pa la ning bel la hanrawai a keskes a taulai,pa la ning na pamuk a barsan ning la siurana palaonla, pa na barsan ning la taulai ulakana barsanla, 10 pa na tena kinkinau, pala ning la mang sur na utna ning lar tenagongon onoi, pa na tena gang, pa la ningla arle, pa la ning la ras oros a utna ningbelsur anunla, la rop ning, bel lar kibas amatanitu ane God.

11 Dingla na tarai o mulo, nating mulosira tol a toltolla ne. Ika, ana risan a Lekleke Iesu Karisito, pa ana Inguna e God anunla,e God ka gos pas mulo kusun anumulo natoltol laulau, sur mulo anuna taraila, pa kaatong mulo mang mulo na tena tostos.

Dalar aleklek pas e God ana palaondala12 Sakana tik ir atongi larne, “A ututnala

rop i wakak ka sur ar toli.” Ika bel aututnala rop ir nangani. “A ututnala ropi wakak ka sur ar toli,” ika bel ar norenpas ta utna sur ar hanot anuna tena titoloros. 13 Sakana tik ir atongi otleng larne,“A utna na hangan sur a balandala, pa abalandala sur a utna na hangan.” Ika e Godir kamar sen diau rop. A palaondala bel surdir tol a pamuk a toltolla. A palaondala sur

a Leklek ot, pa a Leklek sur a palaondala.14 Ana rakrakai e God ot, i akamtur ulakpas a Leklek kusun a minat, pa dala otlengir akamtur ulak pas dala. 15 Mangasa, belmulo tasmani mang na palaomulo la nadidiah palaona e Karisito ot? Mangasa,ar apatap pas al didiah palaona e Karisitotaum ana pamuk a hane sur diar takai ka?Bel, bel ir arlar! 16 Mangmangasa, belmulo tasmani mang esining i apatapi taumana pamuk a hane, diau takai kama anapalaondiau? I talapor anasa a Buk Tabu iatongi larne, “Naur diar hanot takai kamaana palaondiau.” Stat 2:2417 Ika, esining i apatapi taum ana Leklek,diau takai ka ana ingundiau.

18 Mulor han masik kusun a pamuk atoltolla. A toltol laulaula masik ning tik itoli, bel la kes ting na palaona. Ika, ning tikir tol a pamuk a toltolla, i tol a laulauna anapalaona ot. 19 Mangasa, bel mulo tasmanimang a palaomulo a rumai anuna TalnganTabu? A Talngan Tabu ning i kes o mulo,e God ka tabar tar mulo onoi. Mulo otbelsur anumuloi, 20 anasa e God ka lou pasmulo ana arlou ning a matana i abit kol.I maining mulor aleklek pas e God anapalaomulo.

7A asasaerla ana keskes a taulai

1 Onone ar keles a ututnala ning mulotumtumus suri tetek iau: Ir wakak teteka barsan ning bel i taulai. 2 Ika, kamnaana pamuk a toltolla kaning, i wakak surtaktakai barsan ir taulai nuna hane ot, pataktakai hane otleng ir taulai nuna barsanot. 3Gong a barsan i mangan alar a palaonakusun anuna hane, pa larotleng ning, gonga hane i mangan alar a palaona kusunanuna barsan. 4 A hane ning i taulai, beli warkurai sur a palaona. Anuna barsani warkurai suri. Pa lar otleng ning, abarsan ning i taulai, bel i warkurai sura palaona. Anuna hane i warkurai suri.5Gong diamangan alar a palaondiau kusundiau artalai. Ika, i wakak ka ning dia ropdiar malmaling sur diar mangan alar kabaa palaondiau kusun diau artalai, sur diarnunung. Ika, lamur diar noren ulak apalaondiau tetek diau artalai, sur gong eSatan i alam tar diau, pa diar punga, anasa

Page 209: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 7:6 206 1 Korin 7:29bel dia warkurai tostos a nundiau a lalaun.6 A atong a warwara ne tetek mulo sur irnangan mulo, bel sur ir arlar ana warkuraitetek mulo. 7 A mang sur a taraila rop lararlar hok ning bel a taulai. Ika e God i sarantar na artabar tetek a taraila rop taktakai.Takai i kibas ning a artabar, pa takai otlengi kibas ning a artabar masik.

8 Pa a atongi tanla ning bel la taulai patetek na lao mang, i wakak sur lar kes otlarning, arlar hok. 9 Ika ning bel la tolsotpasi sur lar warkurai tostos a nuknuk napalaonla, i wakak ka sur lar taulai. Anasai wakak sur lar taulai, sur gong a nuknukna palaonla i akamtur a balanla.

10 A saran a warkurai ne tetek la otlengning la taulai. Pa belsur iau, a Leklek ot isarani. Gong ta hane i han kusun anunabarsan. 11 Ika, ning ir han kusuni, gong itaulai ulak. Pa ning i mang sur ir taulaiulak, ir ulak tetek anuna barsan pa diaratostos anundiau a keskes a taulai. Pa gongotleng ta barsan i lu sen anuna hane.

12 A atongi tetek dingla na tarai otleng.Bel a Leklek i atongi, iau ot a atongi larne:Ning ta tasindala ana tortorot, anuna hanebel a tena tortorot, pa a hane ning i mangsur diar kes taum, gong a tasindala i lu seni.13 Ning ta hane, a tena tortorot, pa anunabarsan bel a tena tortorot, pa a barsan ningimang sur diar kes taum, gong a hane i hankusuni. 14 Anasa a barsan ning bel a tenatortorot, i ane God, anasa ana nuna hanening i tortorot. Pa a hane ning bel a tenatortorot, i ane God, anasa ana nuna barsanning i tortorot* Ning bel, na natnatumulolar dur. Ika, la ka totoh, la a tarai ane God.

15 Ika, ning naur a suana ning ta halin-diau ning bel i tortorot i mang suir hankusun ning a halindiau, noren seni ir han.Ning ir han, anuna barsan o anuna hane,ning i tena tortorot, ir langolango kusunanundiau a keskes a taulai. Anasa e Godka kabah pas dala sur dalar kes na molmol.16 U a hane, bel u tasmani ning ur nangananuma barsan sur ir tena tortorot o bel. Pau otleng a barsan, bel u tasmani ning urnangan anuma hane sur ir tena tortorot obel.

Dalar laun arlar ana ngas a keskes kanetandala

17 Taktakai ir laun ot arlar ana lalaunning a Leklek i saran tari tana, pa arlar anangas a keskes kaning tana, ning e God ikabah pasi. A saran a warkurai ne tetek atarai a lotu ting na hananuala rop. 18Ninge God ka kabah pas tik ning di ka kot talilistar a palaona, dir noreni ot larning. Paning e God ka kabah pas tik ning bel di kottalilis a palaona, gongma di kot talilisi. 19Atoltol ning di kot talilis a palaona tik, o beldi kot talilis a palaona, i a utna oros ka.Ika a toltol ning tik i mur a warkuraila aneGod, i ning, i itna kol. 20 Taktakai ir laun otarlar ana ngas a keskes ning kaning tana,ning e God i kabah pasi. 21 Ning u a tenatitol oros ning e God ka kabah pas u, gongu nuknuk sur anuma keskes na tena titoloros. Ika, ning ta ngas sur ur langolangoonoi, i wakak sur ur muri. 22Anasa esaninga tena titol oros ning a Leklek ka kabahpasi, i a langolango a barsan anuna Leklek.Larotleng ning, esaning a langolango nabarsan ning a Leklek ka kabah pasi, i a tenatitol oros ma ane Karisito. 23 E God ka loupas mulo ana arlou ning a matana i abitkol. Gongmulo saran tar mulo sur mulo natena titol oros anuna taraila. 24Na tastasik,ana numulo a lalaun taum o e God, i wakakning mulo taktakai mulor laun ot arlar anangas a keskes kaning ta mulo ning e God kakabah pas mulo.

A asasaerla tetek la ning bel la taulai25 Bel a kibas ta warkurai tana Leklek

onla ning bel la taulai. Ika ar atai mulo ananuknukik. Iau a ngas a barsan ning a tarailala tortorot hok, anasa a Leklek i maris koliau. 26 A nuki mang i wakak ning mulorlaun ot arlar ana ngas a keskes kaning omulo, anasa ana mamahat onone i hanot.27 Mangasa, u ka taulai? Gong u lu senanuma hane. Mangasa, bel u taulai? Gongu tai sur ta hane. 28 Ika, ning ur taulai, belu tol a toltol laulau. Pa ning ta basbas irtaulai, bel i tol a toltol laulau. Ika, la ningla taulai lar kilang a galis a mamahat tingna nunla a lalaun, pa bel a mang sur mulorpastetek a mamahatla ne.

29 Na tastasik, a atongi larne, a pukakiarka milau. Turpasi onone, na barsan ning la

* 7:14: La ning bel la tortorot, bel la kibas a lalaun tikin. Ning la ot lar lingir a nuknukinla, lar kibas a lalaun tikin.

Page 210: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 7:30 207 1 Korin 8:10taulai, lar laun larning bel la taulai. 30 Pala ning la tangis, lar laun larning bel latangis. Pa la ning la gas, lar laun larningbel la gas. Pa la ning la lolou, lar launlarning bel al ututna anunla. 31Pa la ning latitol ana ututnala ning kane lapiu, lar launlarning bel la nuknuk kol sur na ututnalaning. Anasa a rakrakan hanua ne dala launonoi, ka rorom amon.

32 A mang sur mulor langolango kusuna toltol na nuknuk kol. A barsan ning beli taulai, i molot ana titol anuna Leklek surir agasgas a Leklek. 33 Ika a barsan ning kataulai, i molot ana titol mite na rakrakanhanua, sur ir agasgas anuna hane. 34 Anuknukna bel i takai ka, anasa i mang surir agasgas anuna hane pa a Leklek otleng.A hane ning bel i taulai o a basbas, i molotana titol anuna Leklek. A nuknukna sur irsaran rop tar a palaona pa a inguna teteka Leklek. Ika, a hane ning ka taulai, imolot ana titol mite na rakrakan hanua,sur ir agasgas anuna barsan. 35 A atonga warwarala ne sur ir awakak anumulo akeskes, bel a sairasmulo. Amang surmulormur a tostos a toltol, pamulor saran rop taranumulo a lalaun tetek a Leklek, pa gong anuknukimulo i han masik.

36Ning ta barsan i nuki mang bel i tostosanuna toltol tetek a hane ning di ka suahalar tari teteki, pa ning a raula anuna haneka han kas, pa a barsan ning ka mang surdiar taulai, i wakak sur ir taulai i ka. Bel i tola toltol laulau. Diar taulai ka. 37 Ika, ningta barsan ir tur rakrakai ana nuknukna surgong i taulai, pa bel ta utna i angongos tarisur ir taulai, pa i ot i tai alar a nuknukna,i otleng i tol a tostos a toltol. 38 I maininga barsan ning i taulai i tol a tostos a toltol,ika esaning bel i taulai, i tol a wakak a toltolkol tandiau.

39 A hane ning ka taulai, a warkurai ikes onoi ning i dot taum diau mana nunabarsan, ning anuna barsan kaning i laun.Ika, ning anuna barsan ir mat, a hane ningir langolango sur ir taulai ulak on tik ningi mang suri, ika ir taulai ot on tik ning itortorot ana Leklek. 40 Ika a hane ning, irgas kol ning ir kes ka larning, pa bel ir taulaiulak. Ine a nuknukik, pa a nuki mang iauotleng a Inguna e God i kes hok.

8A ututnala na hangan ning di ka artabar

tar onoi tetek a asasongo na godla1 Ar atai mulo ana ututnala na hangan

ning di ka artabar tar onoi tetek a asasongona godla.

Dala tasmani mang, dala rop dala katastasmai. A tastasim i sira tol otnan atoltol sur tik ir aitna pasi, ika a marmarisi sira tol otnan a toltol sur tik ir arakrakai ataraila. 2Ning tik i nuki mang ka tastasmaikol on ta utna, anuna tastasim belot i sot.3 Ika, ning tik i mang sur e God, e God katasman a barsan ning.

4 Ar atai mulo ana ngasna ning a tarailala sira toli ning la ien a ututnala, ning dika artabar tar onoi tetek na asasongo nagod. Dala tasmani mang a manar ning dikoti a utna oros kamite na rakrakan hanua,belsur a lalauna. Dala tasmani mang takaia God ka, pa bel tik ulak. 5 I momol a galis aututnala saot na langit pa te na rakrakanhanua, di atong la a godla, pa leklekla.6 Ika, dala tasmani mang takai ka a God,a Tamandala, ning a kama ututnala rop,esaning dala laun suri. Pa dala tasmanimang takai ka a Leklek, i e Iesu Karisito,ning i akes a ututnala rop, pa i saran tar alalaun tetek dala.

7 Ika, bel a taraila rop la tasman a utnane. Dingla na tena tortorotla, laningo ningbelot la tortorot, la sira mur a ngasna ningla artabar tetek a asasongo na godla. Patuk onone, ning la ien a utna ning tik kaartabar tar onoi tetek a asasongo na godla,la nuki mang la ot la lotu tetek a asasongona godla. La kilangi mang a nuknukinlai tiu la mang la tol a toltol laulau. 8 Ika,a utna na hangan bel i nangan dala surdalar tostos namatana e God. Ning bel dalahangan, bel dalar laulau namatana e God,pa ning dalar hangan otleng, bel ir nangandala sur dalar wakak namatana e God.

9 Mulo langolango sur mulor ien autna ning tik ka artabar tar onoi tetek aasasongo na godla. Ika mulor tumarangmulo, sur gong anumulo a toltol ning irapungan tar la ning anunla a tortorot beli rakrakai. 10U ka tastasmai sur ur hanganting na rumai a lotu anuna manar ning dikoti, pa a nuknukim bel ir tiu u onoi. Ikaning ur hangan tingia, pa esaning anuna

Page 211: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 8:11 208 1 Korin 9:20tortorot bel i rakrakai ir oroi u, ur ben tari,sur i otleng, ir ien a utna ning di ka artabartar onoi tetek a asasongo na godla, pa irkilangi mang, a nuknukna i tiwi mang, i tola laulauna. 11 Anum a tastasmai ir alaulaua barsan ning anuna tortorot bel i rakrakai.A barsan ning, a tasindala ning e Karisito imat suri. 12 Ning mulo tol a toltol laulaularning tetek al tastasindala, sur lar tol autna ning a nuknukinla ir tiu la onoi, mulotol a laulauna tetek e Karisito. 13 I maining,ning a utna a ieni, ir apungan a tasiklikana toltol laulau, bel ar ien ulak ma ta diahinagoi, sur gong ar apungan a tasiklik anatoltol laulau.

9I tostos sur dir lou na aposel

1 Ia ka langolango. Iau a aposel. A oroitar ot e Iesu anundala a Leklek. Anumuloa lalaun taum ana Leklek, i a wana tagunanuka titol. 2 Sakana dingla na tarai la nukimang belsur iau a aposel, ika tetek mulo, imomol mang iau a aposel. Anasa anumuloa lalaun taum ana Leklek i amomoli mangiau a aposel.

3 Ning a taraila la tiu iau ana nuk a titol,a keles la larne: 4 Ning mila titol arpotortamulo i tostos ot sur mulor tabar mila surmilar hangan pamilar gang. 5Na aposel, pana tastas a Leklek, pa e Pita la sira ben taltalanunla na hane ning la tortorot. I tostosot sur mila otleng milar toli larning. 6 Bel itostos sur mia ma e Barnabas ka, miar titolana kumiau sur amani ningmiar laun onoi.

7 Esi na tena harum ning i ot ir lou pas aututnala ning i kapan suri? Esining ir omana barim a wain pa bel ir ien pas al wanaono? Esi ning ir tai alar a sipsipla pa bel irgang pas al polo na sus tanla? 8A warwarane a atongi, bel ana nuknuk a taraila. NaWarkurai ane Moses otleng i atongi. 9 Dika tumus tari ana Warkuraila ane Moseslarne, “Gong u dot alar a pahan a karabauning i pas gingini a wit, i otleng ir hanganot.” Lo 25:4Mangasa, e God i nuknuk ka sur nakarabau? Bel. 10 E God i atongi larnesur dala. I momol ot, a warwara ne di katumus tari sur dala ot, anasa i tostos mangesining i omomai, pa esining i lakran sararaa palpala wit kusun a wit momol, diarharnanai ana tortorot sur al wana. 11Milaka oman tar a warwara na ingun arpotor

tamulo. I tostos sur mulor tabar mila onal utna sur milar laun onoi. 12 I tostos sura tarai masik lar kibas pas a harnangai netamulo, pa i tostos kol surmila otlengmilarkibasi tamulo.

Ika bel mila angongos pas mulo sur anu-mulo ta harnangai. Mila kilang a galisa mamahat, ika bel mila nunung mulosur ta harnangai, sur gong mila sairas aWakak a Warwara ane Karisito. 13 Mulotasmani mang la ning la titol ting na rumaia artabar, la hangan miting na rumai aartabar. Pa la otleng ning la tuntun naartabar ting na logo na tuntun artabar,la hangan ot miting na utna ning la tuni.14 Lar otleng ning a Leklek ka warkuraitari mang, la ning la warawai ana Wakak aWarwara, lar kibas a arloumiting naWakaka Warwara sur lar laun onoi.

E Pol bel i mang sur ta arlou ana nuna titola warawai

15 Ika, iau ot bel a kibas pas ta utna mitena ututnala ne, pa bel a tumtumus sur arkibas ta utna ta mulo. A gas kol ning awarawai tetek mulo pa bel a kibas ta arlouonoi. A minat i utna oros ka tetek iau,ika anuka gasgas ne i itna kol tetek iau, pabel a mang sur tik ir kepseni kusun iau.16 Ning a warawai ana Wakak a Warwara,bel a iaunan iau onoi. Anasa e God ka sarantar a titol na warawai tak, pa bel ar tolsotpas sur ar manah onoi. Pa ir laulau koltetek iau ning bel ar warawai ana Wakaka Warwara. 17 Ning iau ot a mang sur arwarawai, ar kibas ot anuk ta arlou. Ika,ning bel ta nuknukik suri, ar tol ka a titolning e God ka saran tari tak. 18 Asa ninganuka arlou? Anuk a arlou i larne: Ar gassur ar warawai ana Wakak a Warwara, pabel tik ir lou iau. A toli larne sur gonga nunung mulo sur anumulo ta harnangaining i tostos sur mulor sarani tetek iau.

E Pol i rakrakai sur ir ben pas a taraila roptetek e Karisito

19 I momol ia ka langolango kusun ataraila rop. Ika a saran tar iau ka sur artena titol oros tetek a taraila rop, sur ar benal galis a tarai tetek e Karisito. 20 Ning akes taum ana tarai Juda, a mur ot a ngasa lalaun anunla, sur ar ben pas la teteke Karisito. Bel a kes nahai a warkurailaane Moses. Ika, ning a kes taum ana taraining la kes nahai a warkuraila ane Moses, a

Page 212: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 9:21 209 1 Korin 10:20saran tar iau sur ar kes nahai a warkurailaning, sur ar ben pas la tetek e Karisito.21Ning a kes taum ana tarai ning bel la kesnahai a warkuraila ane Moses, iau otlengbel a kes nahai a warkuraila ning, sur arben pas la tetek e Karisito. Ika, bel a gilamris ana Warkurai ane God. A kes nahai aWarkurai ane Karisito. 22 Ning a kes taumana taraila ning bel la rakrakai, iau otlengbel a rakrakai, sur ar ben pas la tetek eKarisito. A laun arlar ana urmatana tarailarop, pa a mur a urmatana ngas rop sur aralaun dingla na tarai. 23A ututnala ne a tolisur aWakak aWarwara ir gomo, sur ir angisiau taum onla.

A dududun sur a arlou24 Mangasa, bel mulo tasmani mang, la

rop ning la arsoksok ana dududun la dun,ika takai ka onla ir kibas a arlou? Mulorrakrakai ana dududun sur mulor kibas aarlou. 25 A taraila rop ning la mon anamonla, la alasan rakrakai a palaonla. La tolisur lar kibas pas a arlou ning ir rarop ka.Ika dala, dala alasan dala sur dalar kibas pasa arlou ning ir kes tikin. 26 I maining, bel adun taltal, a dun tostos sur a araropna. Bela tumtubul arlar ana barsan ning i tubul kaa solsol. 27 A tumtubul a palaok sur ir tenatitol oros anuki. A toli larne, sakana ia kawarawai tar ana Wakak a Warwara tetek atarai masik, ika iau ot, e God ir puain seniau ka, pa bel ar kibas ta arlou.

10A toltol anuna tarai Israel i atumarang dala

1 Na tastasik, a mang sur mulor nuk pasna tumtubundala, ning la han mitumo eIjip. La rop la han nahai a diah bakut, pa larop la kotop a Kubar a Tasi. 2 I arlar larningdi baptais la ana diah bakut pa a tasi, pa iapuasa i mang la na tarai ane Moses. 3 Larop la ien takai a utna ka ning a Inguna eGod i sarani, 4pa la gang ana takai a malumka ning a Inguna e God i sarani, anasa lagang ana hat a Ingun, ning i han taum onla.Pa a hat ning, e Karisito. 5 Ika a galis kolonla, e God bel i gas onla. La mat amonpa naminatinla la borbor ororos ka ting nahanua bel.

6 Pa a ututnala ne i hanot sur ir atu-marang dala, sur gong a balandala i mangsur a laulauna, arlar ana balanla i mangsuri. 7 Gong mulo lotu tetek a asasongo

na godla arlar ana dingla na tarai onla.Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabularne,“A taraila la kes sur lar hangan pa lar gang,

pa la tur ulak sur lar mon oros kamaana palaonla.” Kisim Bek 32:6

8 Gong dala tol na toltol a pamuk, arlar anadingla na tarai onla la toli. Pa ana takai apukakiar ka, naur a bonot pa natol a rip atarai onla, la mat. 9 Gong dala lar a Leklek,arlar ana dingla na tarai onla la toli, pa nasoi la harat amat la. 10 Gong mulo ururai,arlar ana dingla na tarai onla la toli, pa aangelo ning i sira um kol a taraila, i um kolarop sen la.

11 A ututnala ning, i hanot onla, sur iratumarang dala. Pa di ka tumus tari sur aasaer tetek dala, ning dala laun ana araropa pukakiarla. 12 Ning tik i nuki mang i turrakrakai, ir tumarang, sakana ir punga tarana toltol laulau. 13 Na arlam ning muloka pastek tari, bel mulo ka mulo pasteki,a galis a tarai otleng la pasteki. E God isira tolsot pas anuna warwara, pa bel irnoren sen mulo sur ta arlam ir hanot tetekmulo, ning ir itna tana rakrakaimulo. Ningta arlam ir hanot, e God ot ir sang pas tangas, surmulor hanmasik kusuni pamulortolsot pasi.

Gong dala lotu tetek a Leklek pa motlaotleng

14 I maining na halalik, gong mulo lotutetek a asasongo na godla, mulor liu kusunla. 15 A warwara tetek mulo ning muloka tastasman. Pa mulo ot mulor warkuraiwakak anuka warwara ne. 16 Ning dalagang ana kap ning di ka atong wakak taronoi tetek e God, dala takai taum o eKarisito, ana sulukna. Pa ning dala hanganana bret ning dala tibiki, dala takai taum oeKarisito, ana palaona. 17Takai a bret. Dalagalis, ika, dala takai palaondala, anasa dalahangan ana takai ka a bret.

18 Dalar oroi a tarai Israel. Ning la iena inagoi ning di ka artabar tar onoi teteke God ting na logo na tuntun artabar, latakai ka taum o e God. 19 Asa a kamkamanuk a warwara? A utna ning di artabar taronoi tetek a manar ning di koti, bel i to pasta utna, pa a manar ning di artabar teteki,i otleng bel i to pas ta utna. 20 A atongitamulo mang a ututnala ning a taraila ning

Page 213: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 10:21 210 1 Korin 11:15bel la tortorot la artabar onoi, la artabaronoi tetek a motla, pa bel tetek e God.Pa bel a mang sur mulor lasan taum anamotla. 21 Bel mulor tolsot pasi sur mulorgang ana kap anuna Leklek, pa ana kapotleng anuna motla. Pa bel mulor tolsotpasi sur mulor hangan ting na logo nahangan anuna Leklek, pa ting na logo nahangan otleng anuna motla. 22 Mangasa,dala mang sur dalar angangas a Leklek, sura nuknukna ir laulau tetek dala? Mangasa,a rakrakaindala i itna tana rakrakaina?

Dalar aitna pas e God ana ututnala rop ningdala toli

23 Sakana tik ir atongi mang, “A ututnalarop i wakak ka sur dalar toli,” ika, bel aututnala rop ir nangan dala. “A ututnalarop i wakak ka sur dalar toli,” ika, bel aututnala rop ir arakrakai dala. 24Gong tik iawakak pasi ot, ir awakak pas a tarai masik.

25A inagoila rop ning di siuran la ting narumai a sisiuran, mulor ieni ka. Pa gongmulo kabah ning di ka artabar tar onoitetek a manar ning di koti o bel, sur gonga nuknukimulo ir tiu mulo mang mulo tola laulauna. 26 Anasa a Buk Tabu i atongilarne, “A rakrakan hanua pa a ututnala ropning la kes ia, anuna Leklek.” Buk Song 24:1

27 Ning tik ning bel i tortorot i nunungmulo, sur mulor hangan taum onoi, pamulo mang sur mulor han, i wakak ka. Paa ututnala rop ning di tabar mulo onoi,mulor ieni ka, pa gong mulo kabah onoi,sur gong a nuknukimulo ir tiu mulo. 28 Ika,ning tik ir atongi tamulo mang, “A utnane di ka artabar tar onoi tetek a asasongona godla,” gong mulo ieni, sur gong muloalaulau a nuknukna esaning i atai muloonoi. 29 Bel a warwara ana nuknukimulo.A warwara o esaning i atai mulo pa i nukimang mulo tol a laulauna.

Ia ka langolango. Sur asa ning anuknukin tik ir warkurai iau? 30 Ning aatong wakak pas tetek e God ana ngak autna na hangan, sur asa ning tik ir tiu iauana utna ning ia ka atong wakak pas onoi?31 I maining, ning mulo hangan, o mulogang, o ta ngas a utna otleng mulo toli,mulor toli sur mulor aitna pas e God onoi.32Gongmulo tol ta utna ning ir apungan tikanasa ir tol a toltol ning a nuknukna ir tiwionoi. Tik miting na tarai Juda, o miting na

tarai ning bel a tarai Juda, o miting na taraia lotu ane God. 33 A mang sur ar agasgas atarai rop ana ututnala rop ning a sira toli.Bel a tol ta utna sur ir awakak iau. A tol aututnala sur ir awakak al galis a tarai, sur eGod ir alaun pas la.

111 Mulor mur a magirak, arlar larning a

mur a magirana e Karisito.A toltol ning dir muri ning dir nunung pa

dir warwara na propet2A atong aitna pasmulo, anasamulo sira

nuk pas iau ana ututnala rop, pa mulo murna asaer ning ia ka asaer tar mulo onoi.3 Ika, a mang sur mulor tasmani mang, eKarisito a pukul na barsan rop, pa a barsana pukul a hane, pa e God a pukul e Karisito.4 Ning ta barsan ir nunung o ir warwarana propet, pa ka pol alar pas a pukulna, iame a pukulna. 5 Ning ta hane ir nunungo ir warwara na propet, pa bel i pol alar apukulna, i ame a pukulna. I arlar larningdi ka kas rop sen a hih a pukulna. 6 Ningta hane bel i pol alar a pukulna, i wakakning dir kumur sen a hih a pukulna. Ika,ir meme, ning dir kumur seni o dir kas ropseni, i maining i wakak ning ir pol alar apukulna. 7 Bel i tostos ning ta barsan irpol alar a pukulna, anasa i a manar e Godpa i asangan a matatar e God. Ika a hanei asangan a matatar a barsan. 8 Anasa eGod bel i tol a barsan miting na hane, i tola hane miting na barsan. 9 Pa e God bel itol a barsan sur a hane, i tol a hane sur abarsan. 10 Ine a kamkamna ning a hane irpol alar a pukulna, sur ir asangani tetek atarai pa tetek na angelo otleng mang i kesnahai anuna barsan.

11 Ika, i momol, bel di akes masik a hanekusun a barsan, o a barsan kusun a hane.Diar nangan artalai diau, ana nundiau akeskes a lalaun tetek a Leklek. 12 Anasaa hane i hanot miting na barsan, pa larotleng ning a hane i agon a barsan. Ikae God ot a kama ututnala rop. 13 Mulo otmulor nuknuk anawarwarala ne: Mangasa,i tostos sur a hane ir nunung tetek e God,ning bel i pol alar a pukulna? Bel i tostos.14 A toltol anuna tarai ot, i asangan dalamang, ta barsan ning a hih a pukulna ibarah, i a utna na meme teteki. 15 Ika,ta hane ning a hih a pukulna i barah, i

Page 214: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 11:16 211 1 Korin 12:9anuna matatar. Anasa e God i saran tar abarbarah a hih a pukulna teteki, sur ir polalar a pukulna onoi. 16 Ning tik ir ururaiana warwara ne, ar atongi larne: Bel milamur ta toltol masik, pa a tarai rop otlengane God ting na hananuala, bel la mur tatoltol masik.

A toltol a hangan ana Leklek17 Ana toltolla ning onone ar atai mulo

onoi, bel ar atong aitna pas mulo. Anasa,ning mulo sira kes taum ana lotu, bel muloawakak mulo, mulo alaulau mulo ka. 18 Aningnigo na utna: Ia ka longor tari mang,ning mulo sira han taum sur a lotu, mulosira tapagal sarara ka, pa a nuki ot mangi momol siklik. 19 Anasa a tarai a lotu lartaptapagal ot, sur dir oroi lalan la ning latostos, pa la otleng ning la rongo. 20 Ningmulo han taum, mulo nuki mang muloien a utna na hangan ana Leklek, ika bel.21 Anasa, ning mulo hangan, taktakai omulo i nuk pasi ot sur ir hangannigo, pa belir kes pas dingla na tarai otleng. I mainingdingla na tarai la murak pa dingla la sipak.22Mangasa, bel al rumai anumulo sur mu-lor hangan pa mulor gang ia? Mangasa,mulo oroi purpurum a tarai a lotu ane God,pa mulo ame la ning la kapan? Asa ningar atongi tetek mulo? Mangasa, ar atongaitna pas mulo ana toltol ne? Bel!

23 Anasa a asaer ne a kibas pasi mitingtana Leklek pa ka saran tari tetek mulo, imanglarne: Ana pukakiar ana morom ningdi asobor tar a Leklek e Iesu, i kibas pasa bret. 24 Ning ka atong wakak pas onoi,i tibiki, pa i atongi larne, “Ine a palaok,a sarani sur mulo. Mulor toli larne, surmulor sira nuk pas iau.” 25 Lar otlengning, lamur ning ka hangan pas, i kibaspas a kap pa i atongi mang, “A kap ne,a tona kunubus mite na sulukik, ning idat taum tar a tarai o e God. Mulor tolilarne, surmulor sira nuk pas iau ningmulogangi.” 26Anasa, ana pukakiarla ning muloien a bret ne, pa mulo gang ana kap ne,mulo warwara talapor ot ana minat anunaLeklek, tuk ning ir ulak.

27 I maining esining ir ien a bret anunaLeklek, pa ir gang ana nuna kap, pa bel itoli ana hanrawai, i tol a laulau ana palaona Leklek pa a sulukna, pa dir warkurai iono. 28 I wakak ning tik ir oroi nigon tar

anuna lalaun, pa lamur ir ien a bret pair gang ana kap. 29 Ning tik i hangan pai gang, pa bel i oroi lalan pas a palaonaLeklek, ka hangan pas pa ka gang pas anawarkurai a arkeles. 30 Ine a kamkamnaninga galis a tarai na arpotor tamulo la sasampa bel al rakrakainla, pa dingla otleng la kamat. 31 Ngandek ning dala ot, dalar oroinigon tar anundala a lalaun, e God bel irsaran awarkurai a arkeles tetek dala. 32 Ika,ning a Leklek i warkurai dala, i atostos dala,sur gong dala hirua ana warkurai a arkelestaum ana rakrakan hanua.

33 I maining, na tastasik, ning mulo hantaum sur mulor hangan, mulor kes har-nanai sur mulo artalai. 34 Ning al tarai omulo la murak, i wakak ning lar hangannigo pas ot ting na nunla na rumai, surgong a warkurai a arkeles ane God ir kibasmulo, ning mulo kes taum.

Ning ar hanot, ar saran ulak al warwarana atostos tetek mulo anal ututna otleng.

12A artabarla ana Talngan Tabu

1 Na tastasik, onone ar atai mulo anaartabarla anuna Talngan Tabu, anasa amang sur mulor talapor ono. 2 Mulo tas-mani mang, ning belot mulo tortorot, diben rongon pas mulo ana urmatana ngas,tetek a asasongo na godla, ning bel la sirawarwara, pa mulo lotu tetek la. 3 I main-ing ar atongi tamulo larne, bel tik ning aInguna e God ir nigoni, ir atong lar pasimang, “E Iesu ir hirua tikin.” Pa bel tik iratong lar pasi mang, “E Iesu a Leklek,” ninga Talngan Tabu bel i nigoni.

4 A urmatana ngas a artabarla, ika takaika a Talngan Tabu, ning i tabar dala ono.5 A urmatana ngas a titolla na harnangai,ika takai ka a Leklek, ning dala titol teteki.6 A urmatana ngas a titolla, ika takai ka aGod, ning i tol na titol ning, ting na lalaunanuna taraila rop.

7 A titol ana Talngan Tabu i hanot puasating na lalaun anunla taktakai, sur lar nan-gan a taraila rop. 8 A Talngan Tabu i tabartakai ana tastasim sur ir warwara onoi, pa aTalngan Tabu ning, i tabar takai otleng anawakak a nuknuk sur ir warwara onoi. 9 Paa Talngan Tabu ning, i tabar takai otlengana tortorot, pa a Talngan Tabu ning, i

Page 215: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 12:10 212 1 Korin 13:2tabar takai otleng ana artabar sur ir alan-golango a tinsamanla. 10 Pa i tabar takaiotleng ana rakrakai sur ir tol a ututnala nakulkulan, pa takai otleng ana warwara napropet. Pa i tabar takai otleng ana tastasimsur ir tasman lalan a Talngan Tabu pa naingun masik otleng, pa takai otleng anatastasim sur ir warwara ana urmatana ngasa warwara, pa takai otleng ana tastasim surir pak a kama urmatana ngas a warwara.11Takai ka a Talngan Tabu ning i tol na titolrop ne. Pa i tabar taktakai onla, arlar ananuknukna ot.

Takai a palaondala ka, ika a galis a didiahpalaondala

12 A barsan i takai ka, ika a galis a didiahpalaona. Na didiah palaona la galis, ika diapatap taum pas la sur takai a palaona. Imangotleng larning o e Karisito. 13 Anasatakai ka a Talngan Tabu i baptais dala rop,sur dala takai ka palaona e Karisito, dalaa tarai Juda, pa dala ning bel a tarai Juda,dala na tena titol oros pa dala ning bel dalatena titol oros. Pa e God i saran takai ka aTalngan Tabu tetek dala rop sur dalar gangono.

14 A palaon a barsan belsur takai kadiah palaona. A galis a didiah palaona ot.15 Ning a hana ir atongi mang, “Bel iaua diah palaona, anasa bel iau a kuna,” imomol mang, belsur a kuna, ika, a diahpalaona ot ning. 16 Pa ning a talngana iratongimang, “Bel iau a diah palaona, anasabel iau a matana,” i momol mang, belsura matana, ika a diah palaona ot. 17 Ning akidol a palaona a matana rop ka, ir longorma mangmangasa? Ning a kidol a palaonaa talngana rop ka, ir isisong ma mang-mangasa? 18 Ika e God ka suah taum tara didiah palaondala rop taktakai, arlar otana nuknukna. 19Ning a didiah palaondalarop la arlar ka, ir kidol ma mangmangasa?20 Ika i mangot larning, a galis a didiahpalaondala, ika takai a palaondala.

21 A matana bel ir atong sot pasi tan akuna larne, “Bel a kapan u!”, pa pukulnaotleng, bel ir atong sot pasi tan naur a hanamang, “Bel a kapanmu!” 22Bel i manglarn-ing! A didiah palaondala ning dala nukimang bel la rakrakai, anunla a titol kaningot. 23Pa a didiah palaondala ning dala nukimang bel la tatatai wakak, dala amermer

wakak la. Pa a didiah palaondala ningdala meme onla, dala pipis alar la. 24 Padidiah palaondala ning la tatatai wakak,bel la kapan sur ta utna. Ika e God kasuah taum tar a didiah palaondala, pa adidiah palaondala ning dala nuki mang bella wakak ka saran tar amatatar tetek la. 25 Itoli larne sur gong a palaondala i tapagalsarara. A didiah palaondala lar nanganartalai la, pa a harnangai ning, ir arlartetek la rop. 26 Ning ta diah palaondala ikankan, a didiah palaondala rop lar kilangitaum onoi. Ning di atong aitna pas ta diahpalaondala, a didiah palaondala rop lar gastaum onoi.

27 Mulo ot a palaona e Karisito, pa mulorop taktakai a didiah palaona. 28 E Godka suah tar a taraila arpotor tan a tarai alotu larne: a ningnigona ot na aposel, amunaurna na propet, a munatolna na tenaasaer, pa la otleng ning la tol a ututnalana kulkulan, pa la ning la kibas a artabarsur lar alangolango pas a tinsamanla, pala ning la nangan a taraila, pa la ning lasira nigon a taraila ana titolla, pa la ningla warwara ana urmatana ngas a warwara.29Mangasa, la rop na aposel ka? Bel. Man-gasa, la rop na propet ka? Bel. Mangasa,la rop na tena asaer ka? Bel. Mangasa,la rop la tol a ututnala na kulkulan? Bel.30 Mangasa, la rop la kibas a artabar surlar alangolango pas a tinsamanla? Bel.Mangasa, la rop la warwara ana urmatanangas a warwara? Bel. Mangasa, la rop lasira pak a kama urmatana ngas a warwara?Bel. 31 Ika, mulor mang kol sur na artabarning i itna kol.

Onone ar asangan mulo ana ngas ning iwakak kol tanla rop.

13A marmaris

1 Ning ar warwara ana urmatana ngas awarwara anuna taraila pa anuna angelolaotleng, ika ning bel ar lasan ana marmaris,a arlar ka ana garamut ning i aregaia kol,o a kudu ning i tangtangis oros ka. 2 Ningar tong akes a artabar sur ar warwarana propet, pa ning ar tasman a ututnalana pidik rop pa na tastasim rop, pa ningar tong akes a tortorot sur ar akarai namangir, ika ning bel a lasan ana marmaris,

Page 216: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 13:3 213 1 Korin 14:16iau a utna oros ka. 3 Ning ar saran senanuka ututnala rop tetek na kapan a tarai,par saran a palaok otleng sur dir tun iau,ika ning bel a lasan ana marmaris, bel irnangan iau.

4 Esining i lasan ana marmaris a palaonabel i sira ngoro kapit tetek tik, pa i sira tola wakakna tetek a taraila. Bel i sira ram surta utna anuna tik, bel i sira iaunani, pa beli sira aitna pasi. 5Bel i laulau a ginina, bel inuk pasi ot, bel i sira balakut kapit, bel i siranuk akes a laulauna ning di toli teteki. 6Beli gas ana toltol ning bel i tostos, i gas ka anamomolna. 7 Esining i lasan ana marmarisi sira tai alar a taraila, i sira tortorot, pai harnanai ana tortorot sur a ututnala ropning e God ir toli, pa i sira tur rakrakai ninga mamahatla i hanot.

8 A marmaris bel ir rop lar pas. Ikana warwara na propet lar rarop ka, a ur-matana ngas a warwara lar rarop ka, paa tastasim otleng ir rarop ka. 9 Anasaanundala a tastasim bel i kidol, pa anunla awarwara na propet otleng bel i kidol. 10 Ikalamur, ning a ututnala ning i kidol ir hanot,a ututnala ning bel i kidol ir rarop. 11Ninga kaklik ot, a warwara arlar ana kaklik,a nuknuk arlar ana kaklik, pa a tastasimotleng arlar ana kaklik. Ning ia ka itna,a amanah sen a ginin a kaklik. 12 Ononeanundala a tatatai o e God bel i talapor,i arlar larning dala oroi a manarindalating na galas, ning i gawul ka. Ika lamur,dalar oroi e God anamatmatandala. Ononeanuka tastasim bel i kidol, ika lamur artastasim rop, arlar o e God i tasman rop iau.

13 Natol a utna ne ditol kes tikin: atortorot, a keskes harnanai ana tortorotsur asaning e God ir toli, pa amarmaris. Ikaa marmaris i itna kol tan ditol rop.

14Awarwaranapropet iwakak tanawarwara

ana urmatana ngas a warwara1 Mulor rakrakai ana marmaris. Mulor

mang sur na artabar ana Talngan Tabu.Pa mulor mang kol sur mulor warwara napropet. 2 Anasa tik ning ir warwara anaurmatana ngas a warwara, bel i warwaratetek a tarai, i warwara tetek e God. Atarai bel la tasman a kamkamna. I atonga ututnala na pidik ana rakrakai a TalnganTabu. 3 Ika, tik ning i warwara na propet,i warwara tetek a taraila sur ir arakrakai

la, ir nangan la pa ir amoro la. 4 Tik ningi warwara ana urmatana ngas a warwara iarakrakai pasi ot. Ika, tik ning i warwara napropet i arakrakai a tarai a lotu. 5 A mangsurmulo ropmulorwarwara ana urmatanangas a warwara, ika a mang kol sur mulorwarwara na propet. Esaning i warwara napropet i wakak kol ta esaning i warwaraana urmatana ngas a warwara. Ika, ningtik ir papak ana kamkam a urmatana ngasa warwara sur ir arakrakai a tarai a lotu, iwakak larotleng ning a warwara na propet.

6 Na tastasik, ning ar hanot tetek mulopar warwara ana urmatana ngas a war-wara, ar nangan mangasa mulo? Ika, ninga mang sur ar nangan mulo, ar warwaratetek mulo ana warwara ning e God kaapuasa tari tak, o ar warwara ana tastasim,o ar warwara na propet, o ar saran tara asaer tetek mulo. 7 Lar otleng ning aututnala ning bel la laun, arlar ana tulalpa a gita. La sira tangis ot, ika ning atinangis inla i han masik ka, dalar tas-man mangasa a saksak ning? 8 Pa ning atawuru bel ir tangis talapor, esi na tenaharum ir sang sur a harum? 9 Lar otlengning tetek mulo. Ning bel mulo atongtalapor na warwara, dir tasman mangasa awarwarala ning mulo atongi? Anumulo awarwarala ir han ka ana solsol. 10 I momolot, a urmatana ngas a warwara kane narakrakan hanua, ika bel ta warwara ningbel ta kamkamna. 11 Ning bel a tasmana kamkam a warwara ning tik i warwaraono tetek iau, a arlar ka ana wasira teteki,pa i otleng, i arlar ka ana wasira tetekiau. 12 Lar otleng ning tetek mulo. Mulosira rakrakai sur na artabar anuna TalnganTabu. I wakak sur mulor rakrakai sur naartabar ning ir arakrakai a tarai a lotu.

13 Ning ir manglarning, i wakak suresining i warwara ana urmatana ngas awarwara, ir nunung sur ir tolsot pasi surir pak a kamkama nuna warwara. 14 Ninga nunung ana urmatana ngas a warwara, ainguk i nunung, ika a nuknukik bel i nukta utna. 15 Asa ar toli? Ar nunung anainguk, par nunung otleng ana nuknukik.Ar saksak ana inguk, par saksak otleng ananuknukik. 16 Ning u atong wakak tetek eGod ana ingum ana urmatana ngas a war-wara, tik ning bel i talapor ana kamkamanum a warwara, ir atong “Amen” mang-

Page 217: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 14:17 214 1 Korin 15:1mangasa? Anasa bel i tasman asaning uatongi. 17 I momol, anuma nunung naatong wakak tetek e God i wakak, ika bel iarakrakai tik otleng.

18 A atong wakak tetek e God, anasa alasan kol ana warwara ana urmatana ngasa warwara ta mulo rop. 19 Ika ning a kestaum ana tarai ana lotu par atong ka irdilima na puka warwara ning a kamkamnair talapor tetek la sur ar asaer la ono, i ningi wakak kol tana ning a bonot a rip a pukawarwara ana warwara masik, ning bel larlongor lalani.

20 Na tastasik, gong a nuknukimulo iarlar ana kakakla. Ana toltol laulau i wakaksur mulor arlar ana kakak mermeremla.Ika, ana nuknukimulo, mulor arlar anatatatnanla. 21 A Leklek ka atong tari tingna Buk Tabu larne,“Ar warwara tetek anuka taraila,

ana elngen dingla na tarai masik,ning la warwara ana warwara masik,

ika bel lar longor iau.” Ais 28:11-1222 A urmatana ngas a warwara, ine a

akinalang tetek la ning bel la tortorot,bel tetek la ning na tena tortorot. Ikaa warwara na propet, a warwara sur natena tortorot, bel a warwara sur la ning bella tortorot. 23 Ning mulo na tarai a loturop mulor kes taum, pa mulo rop mulorwarwara ana urmatana ngas a warwara, paal tarai ning bel la talapor ana utna ning,o al tarai ning bel la tortorot lar kas, laratongi mang mulo longlong. 24 Ika ningmulo rop mulo warwara na propet, pa tikning bel a tena tortorot, o tik ning bel italapor ana utna ning ir kas tetek mulo,anumulo na warwara rop ning i longoriir so a balana pa ir tiwi mang i a tenalaulau. 25 Pa a ututnala ning i kes kumnating na balana, ir hanot puasa. Pa ir kes anabokona hana pa ir lotu tetek e God, pa irwarwara talapor mang, “I momol ot, e Godi kes arpotor tamulo.”

A wakak a tinan a lotu26 Na tastasik, asa ar atongi? Ning

mulo kes taum ana lotu, dingla na tarailar saksak, dingla lar asaer a tarai, dinglalar warwara puasa on ta utna ning e Godka asangan tari tanla, dingla lar warwaraana urmatana ngas a warwara, pa dinglaotleng lar pak a kamkamna. A ututnala ropne dir toli sur ir arakrakai a tarai a lotu.

27 Ning al tarai lar warwara ana urmatanangas a warwara, ir naur o ir natol ka pagong la galis. Tik kaba ir warwara, patik ir pak a kamkamna. Ditol rop ditolir toli larning. 28 Ning bel tik kaning surir pak a kamkamna, i wakak sur esaningi warwara ana urmatana ngas a warwara,gong i warwara ana lotu. Ir warwara kateteki ot pa e God.

29 Ir naur o ir natol, ditol ir warwarana propet, pa a taraila lar nuknuk wakakana nunditol a warwara ning i momol obel. 30 Ning tik kaning i kes ana lotu ikibas ta warwara ta e God, esaning kaningi warwara ir manah. 31 Ning mulo ropmulomang surmulor warwara na propet, iwakak sur tik kaba ir warwara, pa lamur tikmaleng, tukmulo ropmulor warwara. Mu-lor toli larning, sur a taraila rop lar kibasa asasaer, pa ir wunan la. 32 A warwara napropet i kes nahai a warkurai anuna propetot. 33-34 Anasa e God, a God na molmol, pabel i mang sur a utna ning i loklokor.

I wakak ning a gurara lar kes wowonka ana lotu, arlar larning a tarai ane Godla sira toli ting na hananuala rop. Bel dimalmaling sur lar warwara. Lar anatarnapas la, arlar ana Warkurai anuna tarai Judai atongi. 35 Ning la mang lar kabah onta utna, i wakak sur lar kabah anunla nabarsan ting na nunla na rumai. Anasa autna na meme ning a hane ir warwara analotu.

36 Mangasa, mulo a kama warwara aneGod? Bel. Mangasa, i hanot ka tetek mulo?Bel. 37 Ning tik i nuki mang i ot a propet,o i nuki mang a Talngan Tabu kaning i kesonoi, i wakak sur ir tasmani mang asaninga tumusi tetek mulo, i a warkurai ot anunaLeklek. 38Ning tik bel i mur a warwara ne,e God bel ir oroi lalani.

39 I maining, na tastasik, mulor mangkol sur mulor warwara na propet, pa gongmulo sairas tik ning i warwara ana ur-matana ngas a warwara. 40 Ika mulor mura tostos a tinan a lotu ana hanrawai.

15E Pol i warawai ana kamkamtur ulak ane

Karisito1 Na tastasik, a mang sur ar atai ulak

mulo ana Wakak a Warwara, ning natingia ka warawai tar ono tetek mulo, pa mulo

Page 218: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 15:2 215 1 Korin 15:29ka kibas pasi, pa mulo ka tur rakrakai onoi.2Ningmulo tong akes a warwara ning ia kawarawai tar onoi tetekmulo, e God ir alaunpas mulo ana Wakak a Warwara ne. Ningbel, mulo tortorot oros ka.

3 Anasa a warwara ning ia ka kibas pasi,ia ka saran tari tamulo pa i itna kol. Imanglarne: E Karisito i mat sur anundalana toltol laulau, larning di ka tumus tariting na Buk Tabu. 4 Di akas tari ting nakulam a minat, pa natol a pukakiar lamure God i akamtur ulak pasi kusun a minat,larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu.5Pa i hanot tetek e Pita, pa lamur tetek ninga bonot pa pisir naur a aposel. 6 Lamur ihanot tetek na tastasindala ana tortorot. Awawasinla i arlar ana dilima na mar pa ipunga, ning la kes taum ana pukakiar ning.Pa galis kol on la, la kaning ot la laun, ika,dingla la ka mat. 7 Pa lamur i hanot tetek eJems, pa lamur tetek na aposel rop.

8Pa lamur tanla, i hanot tetek iau otleng,ning a arlar ana kaklik ning e tana i agonkapit tari, ning anuna kalang belot i sot.

9 Anasa iau, a natarna kol tana aposellarop, pa bel a wakak sur dir atong iau aaposel, anasa a sira alaulau a tarai a lotuane God. 10 Ika, e God i saran tar a lalaunne a laun onoi, anasa ana nuna marmaris.Pa bel i arop oros tari ka anuna marmarishok. A titol rakrakai kol tanla rop. Ika,belsur iau ot a titol, a marmaris ane God,ning i kes taum hok, i ning i titol. 11 Ninga warawai, o na aposel otleng la warawai,mila rop mila warawai ana warwara ne o eKarisito, pa mulo ka tortorot ono.

A kamkamtur ulak kusun a minat12 Ning di warawai o e Karisito ning e

God i akamtur ulak pasi kusun a minat,sur asa ning dingla na tarai kaning arpotortamulo la atongi mang bel al kamkamturulak kusun a minat? 13 Ngandek ning belta kamkamtur ulak kusun a minat, e Godbel ir akamtur ulak pasi otleng e Karisitokusun a minat. 14 Ngandek ning e Godbel ir akamtur ulak pas e Karisito kusun aminat, anumila na warawai ir utna oros ka,pa anumulo a tortorot otleng ir utna oroska. 15 Pa ngandek ning bel al kamkamturulak kusun a minat, dir oroi i mang milaasasongo o e God, anasa mila warwaratalapor o e God mang i akamtur ulak pase Karisito kusun a minat. Ika, ning bel

al kamkamtur ulak kusun a minat, e Godbel ir akamtur ulak pas e Karisito kusuna minat. 16 Ngandek ning e God bel irakamtur ulak pas na minat, larka otlengning bel ir akamtur ulak pas e Karisitokusun a minat. 17 Ngandek ning e Godbel i akamtur ulak pas e Karisito kusun aminat, anumulo a tortorot i utna oros ka,pa kaning otmulo kes ana numulo na toltollaulau. 18 Pa na tena tortorot otleng o eKarisito ning la kamat, lamat tikin. 19Ningdala harnanai ana tortorot o e Karisito sura ututnala ning ir toli ana lalaun ka te lapiu,dalar pot na marmaris kol tana tarai rop.

20 Ika i momol, e God ka akamtur ulake Karisito kusun a minat. I a ningnigo nabarsan ning i kamtur ulak kusun a minat,pa i asangani mang lamur a minatla otlenglar kamtur ulak. 21 A minat i hanot anasaana takai ka barsan, e Adam. Larka otlengning a kamkamtur ulak kusun a minat ihanot anasa ana takai ka barsan, e Karisito.22Anasa a tarai rop o e Adam lar mat, larkaotleng ning a tarai rop o e Karisito lar tongakes a lalaun. 23 Ika a tinan ana kamkamturulak i manglarne: E Karisito a ningnigo nabarsan ning i kamtur ulak kusun a minat,pa lamur ning ir hanot ulak, la ning anuna,la otleng. 24 Lamur, a ararop a rakrakanhanua ir hanot, ning e Karisito ir kamarsen na laulau a ingun rop larne, la ning naningnigo, la ning la tong akes a warkuraipa la ning la tong akes a rakrakai. Pa irsaran tar a matanitu tetek e God e Tamana.25 Anasa e Karisito ir kes na king tuk ningir tol sot pas anuna hiruala rop sur lar kesnahaina. 26A ararop a hirua ning ir kamari,a minat. 27 Anasa di ka tumus tari ting naBukTabu larne, “EGod ka sua tar a ututnalarop nahaina.” Buk Song 8:6Ika, ning a Buk Tabu i atongi mang “aututnala rop”, i talapormang bel i warwarao e God, anasa e God bel i kes nahai eKarisito. E God ot ka suah tar a ututnala ropnahai e Karisito. 28 Ning a ututnala rop kakes nahai e Karisito a Nat e God, e Karisitootleng ir suah tari ot nahai e God e Tamana,esaning i suah tar a ututnala rop nahai eKarisito. E Karisito ir toli larning sur e Godir ningnigo ana ututnala rop.

29 Ngandek ning bel ta kamkamtur ulakkusun a minat, la ning di baptais la surna minat, asaning lar toli? Ngandek ningi momol mang na minat bel lar kamtur

Page 219: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 15:30 216 1 Korin 15:55ulak kusun a minat, sur asa ning di baptaisa taraila sur na minat? 30 Mila otleng,ning bel ta kamkamtur ulak kusun aminat,sur asa ning mila tol a titol ning milabarat a mamahatla ono, ting na pukakiarlarop? 31 Na tastasik, ana pukakiarla rop abarat a mamahatla pa a kilangi mang ia kamat. A warwara ne i momol arlar larninganuka gasgas sur mulo i momol. A gaso mulo anasa dala kes taum o e KarisitoIesu anundala a Leklek. 32Ngandek ning aharum taum ana rokoio na tarai te e Epesessur ar tol sot pas a nuknukik ka, i nanganmangmangasa iau? Ning na minat bel larkamtur ulak kusun a minat, dalar mur awarwara anunla ning la sira atongi larne,“Dalar hangan pa dalar gang,

anasa latu dalar mat.” Ais 22:1333 Gong di ben rongon mulo, anasa “A

keskes taum ana laulau a tarai, ir alaulau awakak a ginin tik.” 34 Mulor mata, mulormur a tostos a toltol, pa mulor manahkusun na toltol laulau. Anasa dingla natarai o mulo bel la tasman e God. A atongilarne sur mulor meme.

E God ir lingir pas a palaondala35 Sakana tik ir kabahmang, “Di akamtur

ulak pas na minat mangmangasa? Esi nangas a palaonla ning lar kamtur ulak ono?”36U a longlong! Ning u oman a pata rakai,ning bel ir mat pas, bel ir laun. 37 Pa ningu oman a pata wit o ta pata rakai masikotleng, bel ur oman a rakaina, ur oman ota patna. 38Ning ir gomo, ir hanot ot a ngasa rakai arlar ana nuknuk e God. Taktakai angas a pata rakai ir gomo ot a rakaina ot.

39 A palaon a ututnala rop ning la laun,bel la arlar. A taraila a palaonla ot, pa nainagoi a palaonla i maskana, pa a palaonamanila i maskana, pa a palaona sisla otlengi maskana ot. 40 A ututnala saot na bakut,na palaonla ot, pa a ututnala mite lapiu, napalaonla otleng. A matatar ana ututnalasaot na bakut i maskana ot, pa a matatarana ututnala mite lapiu i maskana otleng.41 A kamis a matatarna ot, pa a kalang amatatarna i maskana ot, pa a matatar ananangnangla i maskana ot, pa a matatar ananangnangla taktakai i maskana otleng.

42 I larka otleng ning ana kamkamturulak anunaminatla. A palaonla ning di porla onoi ir marase ka, ika ning ir kamtur

ulak, bel ir marase ma. 43 A palaona minatning di pori bel i tatatai wakak, ika ning irkamtur ulak ir kamtur ana tnan matatar.Ning di pori bel i rakrakai, ika ning irkamtur ulak ir kamtur taum ana rakrakai.44A palaona ning di pori ono, i mitet lapiu,ika ning ir kamtur ulak, ir kamtur taumanapalaona ning a ingun, misaot na langit.

I momol mang takai a palaondala mitelapiu, pa takai a palaondala otleng ning aingun. 45 I maining di ka tumus tari tingna Buk Tabu larne, “A ningnigo na barsan,e Adam, e God i saran tar a lalaun teteki.”Stat 2:7Ika a ararop a Adam, i a Ingun ning i tabara tarai ana lalaun. 46 A palaondala ninga ingun bel i hanot nigo. A palaondalaning mite lapiu i hanot nigo, pa lamur apalaondala ning a ingun. 47 A ningnigo nabarsan, e Adam, i mite lapiu, pa e God i toliana piu. A munaur a barsan, e Karisito,i misaot na langit. 48 A taraila ning mitelapiu la arlar ana barsan ning e God i toliana piu. Pa la ningmisaot na langit, la arlarana barsan misaot na langit. 49Dala kibas amanar a barsan ning e God i toli ana piu,pa lar otleng ning, dalar kibas a manar abarsan misaot na langit.

50 Na tastasik, a atongi tamulo mang, apalaondala mite lapiu bel ir kas ting namatanitu ane God. A palaondala ning i siramarase ka, bel ir kas ting na matanitu aneGod, ning bel ir marase. 51Mulo longor, aratai mulo ana utna na pidik larne: Bel dalarop dalar mat, ika e God ir lingir pas dalarop. 52 Ning a ararop a tawuru ir tangis, eGod ir lingir kapit pas dala ana pilkut ka.Anasa a tawuru ir tangis, e God ir akamturulak naminat pa bel larmat, pa ir lingir pasdala. 53Anasa a palaondala mite lapiu ningi siramarase ka, ir talingir sur a palaondalaning bel ir marase. A palaondala mitelapiu ning i sira mat ka, ir talingir sur apalaondala ning bel ir mat. 54 Pa ning apalaondala ning i sira marase ka, ir talingirsur a palaondala ning bel ir marase, pa apalaondala ning i sira mat ka ir talingir sura palaondala ning bel ir mat, a tumtumusting na Buk Tabu ir sot maleng, larne, “EGod ka tol sot pas a minat, pa i kamar ropseni.” Ais 25:855 “A minat, kanaha a rakrakaim?

Page 220: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Korin 15:56 217 1 Korin 16:24A minat, kanaha anuma tikio ning u

akadik a taraila onoi?” Hosea 13:1456 A toltol laulau, i a tikio anuna minat,pa a toltol laulau i kibas pas a rakrakainamiting na Warkuraila ane Moses. 57 Ika,dalar atong wakak tetek e God, anasa itabar dala ana rakrakai sur dalar tol sot pasa toltol laulau pa minat, ana titol ning eIesu Karisito anundala a Leklek ka tol tari.

58 I maining na tastasik, mulor turrakrakai, pa gong i gulgule anumulo a tor-torot ana kamkamtur ulak kusun a minat.Mulor saran rop tar anumulo a lalaun sura titol anuna Leklek, anasa mulo tasmanimang a titolla rop mulo toli ana rakrakaiana Leklek belsur a utna oros ka.

16Anunla a artabar tetek a tarai ane God saot

e Jerusalem1 Ar atai mulo ana asaning mulor toli

ana mani ning mulo minggen taumi sur atarai ane God ning la kes saot e Jerusalem.Mulor toli larning ia ka atai tar a tarai a lotuting na hananuala tumo na papar Galesiasur lar toli. 2 Ana ningnigo na pukakiarana taktakai wik, mulo rop taktakai mulorsuahmasik sen ta mani miting na anumuloa mani pa mulor suah tari ka. La ning latol otnan a tnan mani lar saran a tnan,pa la ning la tol otnan a natarna lar sarana natarna. Gong ning ar hanot, mulorminggen taum bot a mani. 3Mulor aslangpas al tarai ning mulo tortorot onla sur larlos anumulo a artabar. Pa ning ar hanottingia, ar saran tar na pas a warwara tala-por tetek la sur lar losi taum ana anumuloa artabar, par sune sen la ono usaot eJerusalem. 4Ning i wakak sur iau otleng arhan, milar han taum.

E Pol i atai talapor la ana nuna tinan5 Ar han utumo na hananuala tumo na

papar Masedonia. Pa lamur ar han otlenguting tetekmulo. Anasa ar han kaba utumoe Masedonia. 6Ngandek ar kes siklik pas ottaum o mulo tingia, o ngandek ar kes tukna kalang a kotkoto pa a tnan wuwu ir rop,pa lamurmulor nangan iau ana nuk a tinansur a hanuala maleng ning ar han ia. 7Bel amang sur ar han tetek mulo onone, par turpas ka napirimulo ana nuk a tinan. Ninga Leklek ir malmaling pas iau, a mang surar kes bongnan pas iau ot napirimulo. 8Ar

kes te e Epeses tuk ana Pukakiar a Pentikos,9 anasa a ngas ka sapang sur anuka titol irgomo pa ir wai, pa galis a tarai otleng lamang sur lar sairasi.

10 Ning e Timoti ir hanot tetek mulo,mulor tai alari sur gong i matmataut ningi kes napirimulo, anasa i tol a titol anunaLeklek, arlar hok otleng ning a toli. 11Gongmulo oroi purumi. Ning ir ulak ute tetekiau, mulor sune seni ana molmol. Pa iau,a kes nanan pasi, ning ir hanot taum anatastasindala.

12 A mang sur ar atai mulo ana tasindalae Apolos. A nunung rakrakai i mang ir hantaum ana tastasindala tetekmulo, ika beloti mang suir han. Lamur ning ta ngas irsapang teteki, ir han ot.

Na ararop a warwara ane Pol13 Mulor tumarang, pa mulor tur

rakrakai ana tortorot. Mulor arlar anarakrakai a barsanla, ning bel la matmataut.14Mulor tol a ututnala rop ana marmaris.

15 Mulo ka tasmani mang a tarai ning lakes ting na rumai ane Stepanas, la a ning-nigo na tarai ning la lingir a nuknukinlating na papar Akaia, pa la ka saran tar lasur lar nangan a tarai ane God. A nunungmulo na tastasik, 16 sur mulor anatarna pasmulo tetek a ngas a tarai larning, pa tetekla ning la titol taumonla, pa la rakrakai anatitol ning. 17 A gas ana tinan ot ute aneStepanas, Potunatus pa e Akaikas, anasa di-tol nangan iau ning bel mulo kes taum hok.18 Ditol agasgas pas a inguk, pa ingumulootleng. I wakak ning mulor oroi lalan angas a tarai larning, pa mulor hanrawai la.

19 A tarai a lotu te na hananuala te napapar Asia la saran anunla a marmaristetek mulo. E Akuila pa e Pirisila pa a taraia lotu otleng ning la sira lotu taum ting nanundiau a rumai, la saran anunla a tnanmarmaris tetek mulo ana risan a Leklek.20 Na tastasindala rop la saran anundala amarmaris tetek mulo. Ning mulo arpastek,mulor mang artalai sur mulo ana argoro amarmaris taum ana totoh a toltol.

21 Siklik warwara namarmaris ne, iau ot,e Pol, a tumusi tetek mulo ana kuk. 22Ningtik bel i mang sur a Leklek, ir hirua tikin. ALeklek, han ute!

23 A marmaris anuna Leklek e Iesu ir kestaum o mulo. 24 Anuk a marmaris tetekmulo rop o e Karisito Iesu. Amen.

Page 221: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 1:1 218 2 Korin 1:16

A Munaur a Pasane Pol tetek a taraiKorinA warwara talapor nigo

Te na pas ne e Pol i tumtumus ulak teteka tarai Korin, ning i kes tumo na paparMasedonia. Ting na nun a ningnigo na pasi warwara rakrakai tetek la ana nunla natoltol. Lamur i sune sen e Taitus uting ia.Ning e Taitus i ulak tetek e Pol, i atai i manga tarai Korin la ka lingir a nuknukinla. Ikadingla na tarai la nuki mang e Pol bel aaposel momol.

Te na pas ne e Pol i warwara ana diat autna: A ningnigona, e Pol i gas anasa la lin-gir a nuknukinla. A munaurna, i warwaraulak ana Wakak a Warwara. Pa munatolna,i atai la mang lar sang anunla na artabartetek a kapan a taraila. A mundiatna iwarwara talapor tetek la mang i a aposelmomol ane Iesu.A tinan ana Munaur a Buk Korin:

A kamkama buk ne (1:1-11)A titol ane Pol tetek a tarai (1:12-7:16)A artabar tetek a tarai a tortorot saot e

Jerusalem (8:1-9:15)E Pol i a aposel momol (10:1-13:10)A ararop a warwara ane Pol tetek a tarai

Korin (13:11-13)1 Iau e Pol, a aposel anun e Karisito Iesu

ana nuknuk e God, miau ma e Timoti atasindala, mia tumus a pas ne tetek muloa tarai a lotu ane God tingia e Korin, pa atarai rop ane God ting na papar Akaia.

2 A marmaris pa a bal molmol ta e God aTamandala pa a Leklek e Iesu Karisito ir keso mulo.

E God a tena armoro3 Dalar atong aleklek pas e God a Taman

a Leklek anundala e Iesu Karisito, pa aTamandala otleng, ning a tena marmaris,pa a kamkama ngas a armoro rop. 4 I siraamoro mila ana mamahatla rop ning milakilangi, sur mila otlengmilar amoro a taraining la kilang a mamahatla, ana armoroning e God i saran tari tetek mila. 5 Atnan kankan ning e Karisito ka kilang tari, ipulpulas omila pamila otlengmila kilangi.Larkaotleng ning, o e Karisito, a amoroane God i pulpulas o mila. 6 Mila kilang

a mamahatla, sur mulor los a harnangaiono, pa sur dir alaun mulo. Pa ning eGod ir amoro mila, mulo otleng mulorkilangi, pa ir arakrakai mulo sur mulortur rakrakai ana ngas a kankanla ne milakilangi. 7 Mila tortorot momol o mulomang mulor tur rakrakai ot, anasa milatasmani mang, mulo kilang a kankan taumo mila, larkaotleng ning, mulor kilang aarmoro ane God taum o mila.

8 Na tastasimila, mila mang sur mulortasman a kankanla ning mila kilangi tingna hananuala tumo na papar Esia. Milakilang a tnan mamahat kol. Bel ma milarakrakai pa bel ma mila nuki mang milarlaun. 9 A momolna, mila nuki mang milakar mat. A utna ne i hanot sur gongmila tortorot ana rakrakaimila ot, milartortorot ka o e God, esaning i sira akamtura minatla. 10 E God i alaun pas mila ningmilau milar mat, pa ir alaun ulak mila. Pamila tortorot mang ir alaun pas mila anapukakiarla rop kaning lanigo, 11ningmulornangan mila ana nunung. I maining a galisa tarai lar atong wakak tetek e God omila,anasa i maris mila pa i longor anunla nanunungla.

E Pol i lingir a nuknukna ana nuna tinan12 Ine a utna ning mila iaunan mila ono,

a nuknukimila bel i sira tiu mila ana tautna, anasa mila tasmani mang, mila murot a tostos pa a totoh a toltol ta e God, ananumila na lalaun te lapiu, pa anumila nakeskes taum o mulo. Bel ma mila mur atastasmai anuna tarai, mila titol murmurot a marmaris ane God. 13-14 Mila tum-tumus ka tetek mulo ana ututnala ningmulor was lar pasi, pa mulor talapor ono.Mulo ka talapor siklik omila, ika a tortorotmang lamur mulor talapor wakak omila.I maining ana pukakiar ning a Leklek irhanot ulak,mulor iaunanmila, arlar omila,milar iaunan mulo.

15 A nuki mang mulor gas o mila, pa inea kamkamna ning lanigo a atai tar mulomange ar hanot tetek mulo ana ningnigona tinan, pa lamur ar hanot ulak ana mu-naur na tinan, sur ar saran a harnangaitetek mulo naur a taem. 16 A nuki mangar geren tar mulo, ning ar han utumo napapar e Masedonia. Lamur, ning ar ulakmitumo, ar kes ulak pas napirimulo, surmulor nangan iau ana nuk a tinan usaot na

Page 222: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 1:17 219 2 Korin 2:17papar Judia. 17Mangasa, ning bel a hanot,mulo nuki mang, a nuknuk oros ka ana nuka tinan ot tetek mulo? Mangasa, ngandekanuk na warwara i arlar ana tarai te narakrakan hanua ning la malmaling on tautna, ika bel la toli? Iau, bel amanglarning.

18 E God imomol, larotleng ning anumilaa warwara i momol. Ning mila malmaling,a kamkamnamangmilar tolsot pasi. 19 Iau,Sailas pa e Timoti, mitol warawai tetekmulo o e Iesu Karisito, a Nat e God. EKarisito bel i sira malmaling pas pa lamurir puai. Ir tolsot pasi ot anuna warwara.20 Anasa e Karisito i tolsot pas a lelela ropane God. Pa o e Karisito ka dala tol lar pasisur dalar atongi mang, “Amen,” pa dalaratong aleklek pas e God onoi. 21 E God ka,i atur rakrakai mila, pa mulo otleng o eKarisito. I aslang pas dala sur dala anunataraila ot, 22 i suah tar anuna akinalangondala sur ir talapor mang dala anunai ot.Pa i akes a Inguna te na balandala arlarana akinalang ning i asangani mang lamurdalar kibas a ututnala ning e God ka sangtari sur dala.

23 A nunung e God sur ir apuasai manga atong a momolna. Bel a han ulak tetekmulo to e Korin, anasa bel a mang sur anuknukimulo ir mamahat on al rakrakai awarwara ning ar atongi tetek mulo. 24 Belmilamang surmilar warkurai sur anumuloa tortorot. Mila mang ka sur milar titoltaum omulo, sur mulor gas, anasa mulo katur rakrakai ana tortorot.

21 I maining a nuki mang, bel ulak ma ar

han tetek mulo, sakana mulor bal maris.2 Ning ia ka saran tar a bal maris tetekmulo, esi ma ir agasgas iau? Mulo ot.Ika mulor agasgas iau mangmangasa, ningia ka saran tar a bal maris tetek mulo?3 Ine a kamkamna ning ia ka tumtumus tarlarning tetek mulo, sakana ning ar hanotmulor saran a bal maris tak. Anasa muloka mulor tolsot sur mulor agasgas iau. Atasmani mang ar gas, taum o mulo. 4 Atumtumus tetek mulo ana bal maris, pa anuknukik i mamahat kol pa a luru mataki punga. Bel a tumtumus sur ar saran abal maris tetek mulo, a mang sur mulortasmani mang a mang kol sur mulo.

Mulor nuk duman sen a toltol laulau anunata halimulo

5 Ning tik ka saran tar a bal maris ne,bel i saran tari ka tak, i saran tari otlengtetek a galis o mulo. A atongi ka larne surgong a atongi mang i saran tar a bal maristetek mulo rop. 6 A galis o mulo, mulo kasaran tar a warkurai a arkeles teteki, pa iarlar larne. 7 Pa onone, mulor nuk dumansen anuna toltol laulau ning, pa muloramoro i, sur gong i bal maris rakrakai,pa ir punga solsol. 8 I maining a nunungmulo sur mulor apuasa ulak anumulo amarmaris teteki. 9A tumtumus tetekmulo,sur ar toho mulo ka onoi, sur ar tasmanimangmulor longor ana ututnala rop, o bel.10 Ning mulor duman sen a toltol laulauanuna tik, iau otleng ar duman sen anunatoltol laulau. Pa ning a barsan ning katol tar ta toltol laulau, ia ka duman seninamatana e Karisito. A duman seni anasaa nuk pas mulo, 11 sur gong e Satan irapungan pas dala, anasa dala ka tasman anuknukna.

A Wakak a Warwara i arlar ana tomtoboh12 Ning a hanot ting na hanua Troas,

sur ar warawai ana Wakak a Warwara aneKarisito, a oroi i mang a Leklek ka sapangtar a ngas sur ar warawai. 13 Ika a nuknukikbel i molmol, anasa bel a pastek e Taitus, atasiklik ana tortorot. Imaining a artulai tartanla tingia, pa han utumo e Masedonia.

14 Ika a atong wakak tetek e God, anasae Karisito i nigon mila arlar ana king ningka tolsot pas a hiruala pa i nangan milasurmilarwarwara puasa ting na hananualarop ana Wakak a Warwara o e Karisito. AWakak a Warwara i arlar ana tomtobohtetek la ning la longori. 15 Mila arlar anatomtoboh, ning e Karisito i artabar onoitetek e God. Pa a tobohna i han tetek laning e God ir alaun la, pa la otleng ning lahan sur a hinirua. 16 Dala arlar ana tobohminat tetek la ning la han sur a hinirua, patoboh lalaun tetek la ning lar laun tikin.

Esi ir tolsot pas a titol ne? 17 Bel milaarlar onla, ning la titol ka ana warwaraane God sur a mani. Ika, o e Karisitomila warwara ana momol namatana e God,anasa i ot i sune sen mila.

3Mila na tena titolla ana tona kunubus

Page 223: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 3:1 220 2 Korin 4:61Mangasa, mulo nuki mang mila aleklek

pas mila na matamulo? Dingla na taraila sira los a pasla ning i warwara talaporana nunla a ngas a lalaun. Mangasa, mulomang surmilar los ta pas larne tetekmulo?Mangasa, milar nunung mulo sur mulortumus ta pas larne o mila? 2 Mulo otanumila a pas, ning di ka tumus tari tena balamila. A taraila rop la wasi pa latasmani. 3 I talapor mang mulo a pas ninge Karisito i tumusi, anasa ana numila a titoltetek mulo. Bel i tumusi ana pen, i tumusiot ana Inguna e God esaning i laun. Beli tumusi ting na didiah hatat, i tumusi otting na balan a taraila.

4 Mila warwara ana ututnala ne, anasamila laun o e Karisito pa mila tortorot o eGod mang a ututnala ne i momol ot. 5Milatasmani mang, mila ot bel mila tolsot surmilar tol a titol ne, ika e God ot i nanganmila sur milar toli. 6 I ot i suah tar milasur mila na tena titolla ana tona kunubus,pa i saran tar a rakrakai tetek mila surmilar titol onoi. A tona kunubus ne, bel ikamkamna ana warwara na Warkurai ningdi ka tumus tari, i kamkamna ot ana Tal-ngan Tabu. A warwara na Warkurai i saranka a minat, ika a Talngan Tabu i saran alalaun.

7 A Warkuraila ning e God i saran taritetek e Moses, ning di tumus tari ting nanaur a hat, la hanot taum ana matatar aneGod. Ning e Moses i losi tetek a tarai Israel,bel la tolsot sur lar oroi a patarna, anasaa patarna i talapor ana matatar ane God.Ika lamur, a talapor ana mermer ning, irop amon kusuni. A Warkuraila ning lasira saran a minat, la hanot ana matatarmanglarne. 8 Ika, a tona kunubus anaTalngan Tabu, a matatarna i itna kol tana.9 A Warkuraila ane Moses la hanot anatnan matatar, ika a titol na mur Warkuraii saran ka a minat. Ika a titol ana tonakunubus i atostos a tarai namatana e God,pa a matatarna a titol ne i itna kol. 10 Aningnigo na kunubus, bel ma tamatatarna,anasa amatatar ana tona kunubus i talaporkol tana. 11 A Warkuraila ane Moses ningi rarop amon, i hanot taum ana matatar.Ika a tona kunubus ning ir kes tikin, amatatarna i itna kol tana.

12 I maining, bel mila matmataut, anasamila tortorot mang a tona kunubus ir kestikin. 13 Bel mila arlar o e Moses, ning

i poroi alar a matana ana diah kaen, surgong a tarai Israel la oroi a matatar, ningi rarop amon kusun a matana. 14 Ika anuknukinla i tamakut, pa tuk onone, ningdi was a warwara ana ningnigo na kunubustetek la, i arlar ka larning di poroi alar anuknukinla ana diah kaen ning. Bel tik kakepsen tari, e Karisito ka, ir kepseni kusunesining i laun o e Karisito. 15 A momolna,tuk onone, i arlar ana diah kaen kaning iporoi alar a nuknukinla, ning di sira was aWarkuraila ane Moses tetek la. 16 Ika ningtik i talingir tetek a Leklek, e Karisito irkepsen a diah kaen ning. 17 A Leklek i aInguna, pa tik ning a inguna Leklek kaningono, ir langolango kusun a Warkuraila aneMoses. 18 Pa dala, ning bel di poroi alar amatandala ana ta diah kaen, dala apuasa amatatar ana Leklek. Pa anundala na lalauni talingir amon sur dalar arlar o e Karisito,pa anuna matatar ir itna amon ting nanundala a lalaun. Amatatar ne, tana Leklekot, esaning a Inguna.

4Mila arlar ka ana kuro orosla ning di toli

ona piopap1 E God i maris mila pa i saran tar a titol

ne tetek mila. I maining bel milar manahkusuni. 2 Mila ka manah kusun a toltollaulaula ning a tarai la sira tol kumnanipa la sira meme ono. Bel mila titol anaasasongo, pa bel mila pak rongo a warwaraane God. Mila pak talapor a momol awarwara tetek a tarai, sur lar oroi lalaniot ting na nuknukinla mang mila atong amomolna namatana e God. 3Ning a Wakaka Warwara ne mila sira warawai ono irparau, ir parau ka kusun la ning lar hirua.4 E Satan, a god mite na rakrakan hanua,i san akut pas a nuknuk a tarai ning bella tortorot, sur bel lar oroi a talapor anaWakak a Warwara ning i apuasa a matatarane Karisito, i ot a manar e God. 5 Bel milawarawai o mila ot, mila warawai ka o e IesuKarisito mang i a Leklek. Pa mila anumulona tena titol ka, kamna ana arsune ane Iesu.6 Nating ot ning e God i akes a rakrakanhanua i atongi mang, “A talapor ir sasai otmiting namormorom.” Pa onone, e God kasuah tar anuna talapor te na balandala, surir sasai teia, sur dalar tasman amatatar aneGod, ning di oroi i ting na patar e Karisito.

Page 224: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 4:7 221 2 Korin 5:147 A talapor ne, ning kane o mila, i arlar

ana utna ning a matana i abit kol. Ikamila arlar ka ana kuro orosla ning di toliana piopap, sur ir talapor mang, a tnanrakrakai ning kane o mila, ta e God ot, belmite o mila. 8 A mamahatla i barat mila tena risrisim mila rop, ika bel i alaulau mila.A galis a utna i aloklokron a nuknukimmila, ika bel mila manah. 9 A taraila laakadik mila, ika e God i kes ot taum o mila.La ummila, ika bel la umkolmila. 10-11Ningmila laun, a minat i milau ka, anasa milatitol tetek e Iesu. Ana pukakiarla rop milaasangan a minat ane Iesu te na palaomila,sur a taraila lar oroi otleng a lalaun aneIesu te na palaomila, ning i sira mat. 12 Imaining a minat i titol o mila, ika a lalaun ititol o mulo.

13 Di ka tumus tari ting na Buk Tabumang, “A warwara puasa anasa a tortorot.”Buk Song 116:10Mila otleng mila tortorot ana ngas a tor-torot larne, i maining mila warwara puasa.14Anasa mila tasmani mang e God, esaningka akamtur ulak pas a Leklek e Iesu kusuna minat, ir akamtur pas mila otleng taum oe Iesu, pa ir ben pas mila taum o mulo, surdalar kes namatana e God. 15A mamahatlaningmila kilangi, la hanot surmulorwakakono. Pa ning a marmaris ane God i hansarara tetek a taraila, a galis a tarai laratong wakak tetek e God, pa lar atongaleklek pas e God.

16 I maining bel mila ngoro ana numilana titol. A palaomila i kes purum amon,ika di atona a ingumila ana pukakiarla rop.17 A mamahatla ning mila kilangi, bel iitna pa bel i kes bongnani, ika i saran amatatar tamila, amatatar ning bel ir rarop.A matatar ning i itna kol tana mamahatlaning mila kilangi. 18 Bel mila suah tar anuknukimila ting na ututnala ning di oroii, mila suah tar ka a nuknukimila ting naututnala ning bel di oroi i. Anasa a ututnalaning di oroi i, bel ir kes bongnani, ika aututnala ning bel di oroi i, ir kes tikin.

5Dalar mermer ana tona palaondala

1 A palaondala i arlar ana rumai sel ningdala laun ono te na rakrakan hanua. Padala tasmani mang ning ir laulau, e Godir saran a tona rumai tetek dala saot na

langit. A rumai ning ir kes tikin. Bel atarai la toli ana kunla. E God ot ka toltari. 2 Ning dala laun te na rumai sel dalatangis, anasa dala mang sur dalar mermerana palaondala tisaot na langit. 3 Anasaning dala mermer ana palaondala misaotna langit, bel ma dalar mengere. 4 Ningkanet dala laun ana palaondala ne, dalatangis pa dala kilang a mamahat. Anasabel dala mang sur dalar mat, ika dala mangsur dalar mermer ana palaondala tisaot nalangit, sur a palaondala ning i sira mat, irkeles sur a palaondala ning ir laun tikin.5 E God ot ka akes tar dala sur dalar kibas atona lalaun ne, pa i tabar dala ana TalnganTabu, i a akinalang sur ir amomoli manglamur dalar kibas a ututnala ning e God kasang tari sur dala.

6 I maining a utna ne i arakrakai mila, pamila tasmani ot mang, ning mila laun anapalaomila ne, belmila kes taum ana Leklek.7Mila laun ana tortorot, bel mila laun anautna ning mila oroi i. 8 Ika mila tasmanmomoli mang milar gas ning milar hankusun a palaomila ne, pa milar kes taumana Leklek. 9 Manglarning, ana lalaun telapiu, pa ana lalaun saot na langit, milamang sur milar agasi. 10 Anasa dala ropdalar tur salanigo na keskes na warkuraiane Karisito. Ning dalar tol a wakakna oa laulauna, dala rop taktakai dalar kibas aarlou ana ututnala ning dala ka tol tari ananundala lalaun te lapiu.

O e Karisito, e God i amoro a tarai taum ono11 Mila titol kol sur milar akamtur a

nuknuk a tarai sur lar tortorot, anasa milamatmataut sur a Leklek. E God i tasmanmila mang mila esi na ngas a tarai, pa atortorot mang mulo otleng mulo tasmanmila. 12Belmilamang surmilar aleklek pasmila tetek mulo. Ika mila mang sur muloriaunan mila, pa mulor keles la ning la siraiaunan la ana saning miting na palaonlaning a tarai la oroi i, ika bel la nuknuk sura balanla ir totoh.

13 Ning a tarai lar nuki mang mila long-long, mila manglarning sur milar tol a titolane God. Ning a tarai la nuki mang milatastasmai, mila tastasmai surmilar nanganmulo. 14Amarmaris ane Karisito i akamturmila, sur milar titol teteki. Anasa milatasman momoli mang takai ka i mat surdala rop. I maining dala rop dala mat taum

Page 225: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 5:15 222 2 Korin 6:17onoi. 15 I mat sur dala rop, sur dala ningdala laun gong dala laun sur dalar agasgaspas dala ot. Dalar laun sur e Karisito,esaning i mat sur ir alaun pas dala, pa ikamtur ulak kusun a minat.

16 I maining, onone anumila toltol teteka tarai bel i arlar larning nating. Lanigomila oroi a tarai arlar ana tarai mite narakrakan hanua lar oroi la. Pa mila oroie Karisito mangotleng larning. Ika onone,anumila a tatatai bel ma i manglar nating.17 Ning tik ir laun o e Karisito, i a tonaakakes. Anuna toltol tagun nating ka rop.Oroi, a tona lalaun ka hanot. 18 I hanot ot tae God, esaning i amoro pas dala taum ono,anasa ana minat e Karisito. Pa ka saran tara titol tetek mila, sur milar warawai anatitol ane God ning i amoro pas dala taumono. 19 O e Karisito, e God i amoro pasa taraila te na rakrakan hanua. Bel ma inuk ulak pas anunla na toltol laulau sur irwarkurai la ono. Pa ka saran tar a warwarana armoro ne tetek mila. 20 I mainingmila na tena warwara ane Karisito, pa ningmila warwara i arlar o e God ot i nunungmulo sur mulor armoro taum onoi, pamila otleng mila nunung mulo ana risanae Karisito sur mulor armoro taum o e God.21 E Karisito bel i tol ta toltol laulau, ikae God i suah tar anundala na toltol laulausaot ono, sur ning dala laun o e Karisito,dalar tostos namatana e God.

61Mila titol taumo e God, pamila nunung

mulo, sur gongmulo kibas oros amarmarisning e God ka saran tari tetekmulo. 2Anasae God i atongi mang,“Ning a taem ka sot, a longor u,Pa ana pukakiar ning a alaun u, a nangan

u.” Ais 49:8Oroi, onone, a taem ka sot, onone apukakiar ning e God i alaun pas mulo.

A aposella la kilang a mamahatla3Belmilamang surmilar tol ta utna ning

ir san alar tik sur gong i tortorot, sakanaa taraila lar atong laulau anumila a titol.4A titolla rop ning mila sira toli, i asanganimang mila na tena titol ane God. Mila turrakrakai ning mila kilang a mamahatla paa kankanla pa akadikla. 5 Di miras mila padi akas mila tingui na rumai a dodot. Dibalakut tetek mila pa di lu mila. Mila titolrakrakai, belmila sira borbor anamoromla,

pamilamurak. 6Mila tol a totoh a toltol, pamila titol ana tastasmai. Belmila sira ngorotetek a taraila, mila tol ka a wakak a toltoltetek la. Mila titol ana harnangai anunaTalngan Tabu, pa mila titol ana marmarismomol. 7 Mila atong a momolna, pa milatitol ana rakrakai e God. Mila tong akes atostos a toltol arlar ana numila a utna naharum ana sot a kumila pa ana kair otleng.

8 Dingla na tarai la hanrawai mila, padingla na tarai bel. Dingla na tarai laatong laulau mila, pa dingla na tarai laatong aleklek pas mila. Dingla na taraila nuki mang mila a tena asasongola, ikamila atong a momolna. 9 Dingla na taraila puai mang belal risamila, ika a risamilai itna ot. Mila milau tar a minat, ika kanetmila laun. Di um mila, ika bel di umkolmila. 10 Mila bal maris, ika mila sira gasana pukakiarla rop. Mila kapan, ika milasira angisngis a galis a tarai ana gongon anaingun. Bel anumila al utna, ika a ututnalarop anumila.

11 Mulo a tarai Korin, mila ka warwaramomol tar tetek mulo, pa a balamila ibukus ana marmaris tetek mulo. 12 Milasaran anumila a marmaris tetek mulo, ikamulo ot mulo tong akes anumulo a mar-maris kusun mila. 13 A warwara tetekmulo arlar larning a warwara tetek na nat-natukla: Mulor mang sur mila ana bala-mulo rop.

A tena tortorot gong i bal taum onla ningbel la tortorot

14 Gong mulo bal taum onla ning bel latortorot, anasa a tostos a toltol ir bal taummangasa ana toltol laulau? A talapor irkes taum mangasa ana mormorom? 15 EKarisito pa e Satan diar malmaling taummangasa? Ta tena tortorot ir bal taummangasa on tik ning bel i tortorot? 16 Aasasongo na godla pa rumai a artabar aneGod diar malmaling taummangasa? Anasadala ot a rumai a artabar ane God ning ilaun. Larning e God ka atong tari mange,“Ar kes taum onla,

pa ar han arpotor tanla.Pa iau anunla a God,

pa la anuka taraila.” Liwai 26:1217 Pa Leklek i atongi otleng mang,“Mulor purum kusun la, pa mulor kes

masik kusun la.Pa gong mulo tuk a dur a ututnala.

Pa iau ar gas pas mulo.” Ais 52:11

Page 226: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 6:18 223 2 Korin 8:518 A Leklek ning i rakrakai kol i atongi

mang,“Ar hanot a Tamamulo,

pa mulo na natnatukla, a taraila pa agurarala.” 2 Sam 7:14

71 Na halalik, e God ka saran tar a lelela

ne tetek dala, i maining dalar atotoh pasdala kusun a ututnala rop ning i adur apalaondala pa a ingundala. Pa dalar totoharlar ana taraila ane God, anasa dala sirahanrawai teteki.

E Pol i gas2 Mulor mang sur mila ana balamulo.

Bel mila tol tar ta toltol laulau tetek tik,bel mila ben rongon tar tik, pa bel milaasongo pas ta utna tana tik. 3 Bel a atong awarwara ne sur ar tiu mulo ono. Ia ka ataitar mulo nating mang, mila katnan mulo.Bel milar duman mulo, mila sang sur milarlaun taum omulo o milar mat taum omulo.4 A tortorot o mulo. Pa sira iaunan mulo.Anumulo a lalaun i arakrakai iau. Anukagasgas i pulpulas arpotor ana mamahatlaning mila kilangi.

5 Ning mila hanot tumo na papar Mase-donia, bel mila manah lar pas, anasa milabarat a galis a mamahat. Mila barat awarwara na balakut anuna tarai tetekmila,pa ana balamila, mila kilang a matmataut.6 Ika, e God ning i sira amoro a tarailaning la bal maris, i amoro mila ana tinanot ane Taitus tetek mila. 7 Pa bel a tinanot ka ane Taitus ning i amoro mila, milagas otleng ning mila longori mang muloarakrakai i. I ataimilamangmulomang kolsur mulor oroi iau, pa mulo bal maris, paonone mulo mang sur dalar armoro taumulak. A warwara ne, i agasgas kol mila.

8 Anuk ning a pas kaba ka abal maris tarmulo. Ika bel a bal maris ono. Lanigo abal maris ono, anasa i abal maris mulo, ikaonone a oroi i mang a bal maris anumulobel i bongnani. 9 Onone a gas, bel i kamnaning mulo bal maris. A gas anasa anumuloa balmaris i benpasmulo surmulor lingir anuknukimulo. Anumulo a bal maris i arlarana nuknuk e God, anasa i ben tar mulosur mulor lingir a nuknukimulo. I mainingbel mila alaulau mulo. 10 A bal maris ninge God i mang suri, i ben a taraila sur larlingir a nuknukinla. Pa ning lar lingir anuknukinla, e God ir alaun la. Dalar gas

ana ngas a bal maris ne. Ika a ngas a balmaris mite na rakrakan hanua i saran tarka a minat.

11 Oroi, a bal maris ne ta e God i tolotnan a galis a wakak a utna o mulo: Atnan nuknuk kaning o mulo sur mulorlangolango kusun a toltol laulau. Pa mulomang sur mulor atostos pas a risamulokusun a artitiu. Mulo balakut tetek esaningi tol a toltol laulau, pa mulo matmataut.Mulo mang kol sur dalar armoro taumulak, mulo rakrakai, pa mulo mang surmulor atostos a utna ning bel i tostos.Anumulo a toltol i asangani mang mulotostos ana utna ne. 12 A tumtumus tetekmulo, bel a kamkamna ana barsan ningi tol a toltol laulau, pa bel a kamkamnaotleng ana barsan ning di tol a toltol laulauteteki. A tumtumus sur mulor talapornamatana e God ana anumulo na tuntunurtaum omila. 13 I maining, ana ututnala nemulo arakrakai mila.

Mulo arakrakai mila, pa mila gas kolotleng ning mila oroi i mang e Taitus igas, anasa mulo rop mulo nangani sur anuknukna ir manah. 14 Ning belot i han,a iaunan mulo teteki, pa bel mulo ameiau. A ututnala ning mila atongi teteke Taitus o mulo i momol, arlar ana nu-mila na warwara rop tetek mulo i momol.15 A marmaris ane Taitus i itna kol ning inuk pasi mang mulo rop mulo mur anunawarwara, pa mulo gas pasi ana matmatautpa koloron. 16 A gas kol omulo, anasa atortorot momol o mulo.

8A artabar

1 Na tastasimila, mila mang sur mulortasman a marmaris ning e God i saran taritetek a tarai a lotu tumo na papar Mase-donia. 2 La kilang a galis a mamahat, ikaanunla a gasgas i pulpulas. Pa ting nanunlaa keskes a kapan, anunla gasgas i akam-tur la sur lar artabar, pa anunla artabari pulpulas. 3 Pa atai mulo ana momol,asaning la tolsot sur lar sarani lar saraniot, ika la saran wot ulaki. A nuknukinla otsur lar toli larne. 4 Pa la nunung rakrakaimila sur la otleng lar saran anunla na manina artabar tetek a tarai ane God saot eJerusalem. 5 Pa bel la saran tari ka a manilarning mila nuki mang lar sarani, la sarannigon tar anunla a lalaun ot tetek a Leklek,

Page 227: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 8:6 224 2 Korin 9:4pa tetek mila otleng, arlar ana nuknuk eGod.

6 I maining mila nunung e Taitus surir nangan mulo sur mulor tol arop a titola artabar ne, anasa i ot i nangan muloning mulo turpasi. 7 Mulo wakak kol anaututnala rop ne: Anumulo a tortorot, paanumulo a warwara, anumulo a tastasmai,anumulo a tnan nuknuk na harnangai, paanumulo a tnan marmaris tetek mila. Pa iwakak surmulor wakak kol otleng ana titola artabar ne.

8 Bel a atong a utna ne sur ir arlar anawarkurai tetek mulo. Ika, a atai mulo anatarai Masedonia, pa anunla a tnan gasgassur lar artabar, sur ar lar anumulo a mar-maris, i momol o bel. 9Anasa mulo tasmana marmaris ana nundala a Leklek e IesuKarisito. I ot i angis kol, ika i han kusunanun a wakak a keskes saot na langit, anasai maris mulo. I kes na kapan te na rakrakanhanua, sur mulo, mulor angis.

10 Ar atai mulo ana nuknukik ana utnane: I wakak sur mulor tol arop a titol aartabar ning mulo turpasi ana rau ning irop. Mulo a ningnigo na tarai ning mulomang sur mulor artabar, pa mulo a ning-nigo na tarai otleng ning mulo turpas aartabar. 11 I wakak sur onone mulor tolaropi larningmulo mang kol sur mulor tolining mulo turpasi. Mulor saran asaningmulo tolsot sur mulor sarani. 12Ning mulomang kol sur mulor artabar, e God ir gas. EGod i mang sur mulor saran asaning mulotolsot sur mulor sarani, bel i nuknuk surasaning bel mulo tolsot sur mulor sarani.

13 Bel a atongi mang mulor nangan atarai masik, pa mulo, mulor kapan. Ikaa mang sur mulo rop mulor arlar ka.14 Onone, mulo ka kibas a galis, sur mulornangan a tarai masik onoi. Pa lamur ningla kibas al galis, lamaleng lar nanganmulo,ana saning mulo kapan suri, sur mulo ropmulor arlar ka. 15 Larning di ka tumus tariting na Buk Tabu mang, “Esining i suahtaum al galis a utna, a utna ning i kibasi itolsot pas ka anuna kapan. Pa esining bel isuah taum al galis a utna, i otleng i kibas autna ning i tolsot pas anuna kapan.” KisimBek 16:18

E Taitus ir han tetek a tarai Korin16 A atong wakak tetek e God, esaning i

anuknuk tar e Taitus sur ir mang sur mulo

larning iau otleng a mang sur mulo. 17 Igasgas kol ningmila nunungi sur ir nanganmulo, pa ana nuknukna ot, onone ir hantetek mulo ana tnan gasgas. 18Milar suneseni taum ning tasimila, ning a tarai a lotuting na hananuala rop la atong aleklek pasiana nuna wakak a titol ning i warawai anaWakak a Warwara. 19 Pa la ot la aslang tarisur milar han taum usaot e Jerusalem, surmilar abaran a mani na artabar. Milar tola titol ne sur milar aleklek pas a Leklek, pasurmilar asanganimangmilamang surmi-lar nangan a tarai a lotu saot e Jerusalem.20Milar han taum, sur bel ta artitiu ir kibasmila ana numila a titol ning milar abaransen a tnan artabar ne. 21Mila rakrakai surmilar tol a utna ning i tostos, bel namatanaLeklek ka, namatana taraila otleng.

22 Pa milar sune sen otleng ning a tasim-ila ana tortorot taum ondiau. Mila katoho tari a galis a taem, pa mila tasmanimang i sira gasgas sur a titol. Pa ononei mang kol sur ir harnangai ana titol ne,anasa i tortorot o mulo. 23 Pa e Taitusi titol taum hok, sur miar nangan mulo.Pa naur a tasimila, ning diar han taum oe Taitus, dia tur aslang a tarai a lotu, paana nundiau a lalaun dia saran a hanrawaitetek e Karisito. 24 I maining mulor asan-gan anumulo a marmaris tetek ditol, pa akamkamna ning mila iaunan mulo, sur atarai a lotu ting na hananuala masik, laroroi lalan anumulo a lalaun.

9A tarai Korin lar sang a nunla na artabar

1 Bel ma ar tumtumus ulak tetek muloana titol a harnangai tetek a tarai ane Godsaot e Jerusalem. 2 Anasa ia ka tasmanimang mulo gas sur mulor tol a titol ne.A iaunan pas mulo, ning mulo kes to napapar Akaia, tetek a taraila tumo na paparMasedonia. Pa a atai la mang, ana rauning i rop, mulo sang sur mulor saran senanumulo a mani. Pa numulo a gasgas sura artabar i akamtur a nuknukin a galis atarai kol onla sur la otleng lar artabar. 3Arsune sen natol a tasimila ne tetekmulo, surditol ar nangan mulo sur mulor sang, arlaronoi ning ia ka atong tari tanla. Sakanaa tarai Masedonia lar oroi i mang anukawarwara ning a iaunan mulo ono, bel imomol. 4 Ning ar hanot tetek mulo taum

Page 228: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 9:5 225 2 Korin 10:10on al taraila miting e Masedonia, pa laroroi mang, bel mulo sang, milar meme ananuka warwara ning ia ka atong tari, pamulo otleng mulor meme kol. 5 I mainingar sune nigon sen natol a tasimila ne, surditol ir han nigo uting, pa ditol ir nanganmulo sur mulor sang a artabar ning mulolele tari mang mulor sarani. Ning muloka sang nigon tar anumulo a artabar, i aartabar momol ning mulo mang sur mulorsarani, pa bel a utna ning di angongos pasika kusun mulo.

6 Mulor nuk pasi, esining i oman siklik,ir sol pas ka otleng al siklik. Pa esiningi oman a galis, ir sol pas otleng al galis.7 Mulo taktakai, mulor saran a utna ningmulo ka nuki mang mulor gas sur mulorsarani. Pa gong mulo saran a utna ningbel mulo gasgas sur mulor sarani, pa gongmulo artabar ning di angongos tarmulo ka.Anasa e God i mang sur la ning la artabarana gasgas. 8EGod i tolsot sur ir tabarmuloana ututnala rop ning mulo kapan suri, pai galis tana utna ning mulo kapan suri. Paana pukakiarla rop bel mulor kapan sur tautna, a ututnala rop ning mulo kapan surikaning ka, pa al utna otleng sur mulor tol awakak a titolla onoi. 9 Larning di ka tumustari ting na Buk Tabu mange,“Esining i sira artabar ana galis a utna tetek

a kapan a taraila,anuna tostos a toltol ir kes tikin.” Buk

Song 112:910 E God esaning i tabar a taraila ana utnaning lar omani pa a utna otleng ning lareni, ir tabar mulo otleng ana ututnala surmulor tol a wakak a titol onoi. Pa lamurmulor sol a galis a utna miting na numuloa tostos a toltol. 11 E God ir tabar mulo anaututnala rop, sur mulo otleng mulor siraartabar ana galis a taem. Ning mulor tolimanglarne, a galis a tarai lar atong wakaktetek e God ana numulo a artabar, ningmilar abaran seni tetek la.

12 A titol na harnangai ne mulo toli, bel inangan ka a tarai ane God ana utna ning lakapan suri, i tol otnanotleng a atongwakaktetek e God tana galis a taraila. 13 A titolnemulo toli, i amomol anumulo a tortorot.Pa a galis lar atong aleklek pas e God, anasaanumulo a tortorot ana Wakak a Warwarao e Karisito i saran a toltol na longor. Palar atong leklek e God ana numulo a wakak

a toltol ning mulo tabar la pa a tarai ropotleng. 14 Ning lar nunung sur mulo, tingna balanla larmang kol surmulo, anasa anatnan marmaris ning e God ka asangan taritetek mulo. 15 Dalar atong wakak kol teteke God ana nuna tnan artabar ning bel tik irtol sot sur ir pak lar pasi.

10E Pol i warwara talapor ana nuna titol

1 Iau, e Pol, ning dingla na tarai la atongihok mang, a sira anatarna pas iau ninga tai taum o mulo, ika ning a kes masikanuka warwara tetekmulo i rakrakai kol. Anunung mulo sur mulor longor iau, anasae Karisito i anatarna pasi, pa i titol anawowon na magirana tetek a taraila. 2Ningar hanot tetek mulo, a tolsot sur ar atostosmulo ana rakrakai a warwarala. Ika bel amang. A nunung la ning la nuki mang milamur ka a toltol mite na rakrakan hanuamang lar manah kusun a ngas a nuknukning, sur gong a hanot ana rakrakai awarwarala tetek la. 3 I momol, mila launte na rakrakan hanua, ika bel mila harumarlar ana tarai mite na rakrakan hanua.4 Anasa a ututnala na harum ning milaharum onoi, bel mite na rakrakan hanua. Arakrakai a ututnala na harum ane God, pala rakrakai kol sur milar regen a rakrakai aworohla anuna hiruala onoi. 5Mila kamarsen a asasongo na warwarala ning a tarailala iaunan la ono, pa i sairas a taraila surgong la tasman e God. Pa mila dat lingira nuknuk a taraila, sur lar longor tetek eKarisito. 6 Ning mulor longor rop tetek eKarisito, milar sang sur milar warkurai laning bel la longor.

7 Mulor oroi wakak a ututnala! Ningtik i nuki mang i ane Karisito, i wakak surir nuknuk wakak pa ir oroi lalani mangmila otleng ane Karisito, arlar ka onoi.8 Ning mulo nuki mang mila sira iaunanmila ana rakrakai ning a Leklek ka sarantari tetek mila, bel mila meme onoi, anasaka saran tari surmilar arakrakaimulo onoi,bel sur milar alaulau mulo. 9 Gong mulonuki mang a tumus anuka pasla tetek mulosur mulor matmataut. 10 Anasa dingla nataraila la atongi mang, “Ting na anunapasla, anuna warwara i mamahat pa irakrakai, ika ning i kes napirimila, bel irakrakai pa anuna warwara i utna oros ka.”

Page 229: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 10:11 226 2 Korin 11:1711 I wakak sur lar tasmani mang anumila arakrakai a warwarala ning la was tari tingna numila pasla, milar tolsot pasi ot ningmilar hanot tingia.

12 Bel mila sira arlar mila onla ning laatongi mang la itna kol. Ning la arlarartalai la ulak ot, la longlong kol! 13 Ikamila, bel milar iaunan mila ana ututnalamasik, milar iaunan mila ka ana titol ninge God ka saran tari tetek mila. A titol awarawai ning i han tuk ting na numulo ahanua. 14 Bel mila iaunan mila ana ta titolning bel mila tol tari. Ngandek ning belmila hanot tetek mulo, anumila a toltolna iaunan bel ir tostos. Ika, milar hanotot tetek mulo ana Wakak a Warwara o eKarisito. 15 Pa bel mila iaunan mila otlengon ta titol ning a taraila masik la ka toltari. Ika mila tortorot mang, ning anumuloa tortorot ir gomo, anumila a titol otlengarpotor tamulo ir gomo kas, 16 sur milarwarawai otleng ana Wakak a Warwara tingna hananuala kanisa lanigo ta mulo, ningbelot tik i warawai tingia. Anasa bel milamang sur milar iaunan mila ana titol ningtik masik ka tol tari. 17A Buk Tabu i atongimang, “Esining i mang sur ir iaunan pasi, iwakak sur ir iaunan pas a Leklek.” Jer 9:2418 Anasa esining i atong aleklek pasi ot,esaning bel i itna namatana Leklek, ikaesining a Leklek i atong aleklek pasi, esan-ing i itna.

11E Pol bel i arlar ana asasongo na aposella

1 A mang sur mulor longor anuk sikliklonglong a warwara. A tasmani mang mu-lor longor iau. 2 A matmataut kol o mulo,arlar o e God i matmataut o mulo, sakanamulor han masik kusun e Karisito. Ia kaaslang tarmulo surmulo aneKarisito, arlarana totoh a basbas ning belot i kes taumana ta barsan. 3 Ika onone, a matmatautsakana dir ben rongon a nuknukimulokusun anumulo a toltol ning bel ta duronoi, pa anumulo a tortorot momol o eKarisito, arlar ana soi i asongo pas e Iwa.4 Anasa mulo gas sur mulor longor tikning i hanot tetek mulo pa i warawai anamaskana Iesu, bel e Iesu ning mila warawaiono. Pa mulo gas ka sur dir tabar muloanamaskana ingun, bel a Talngan Tabu. Pamulo gas ka sur mulor longor a maskana

Wakak a Warwara, bel a Wakak a Warwaraning mulo ka tortorot ono.

5 Bel a natarna tanla ning mulo atong lana tatatnan aposella. 6 Sakana mulo nukimangbel a asaer pas sur a tenawarawai, ikaa tasman ot asaning awarawai ono. Mila kaatalapor tar mulo ana tastasmai rop ne anaututnala rop mila toli.

7 Mangmangasa, a rongo anasa bel anunung mulo sur ta mani ning a warawaiana Wakak a Warwara tetek mulo? Aanatarna pas iau ot napirimulo, sur mulo,mulor itna. 8 A los a mani miting na taraia lotu ting na dingla na hanua masik, sur irnangan iau ana nuk a titol arpotor ta mulo.I arlar larning a kinau anunla a mani surar titol tetek mulo. 9 Ning a kes taum omulo pa a kapan sur ta utna, bel a saran tamamahat tetek mulo anasa na tastasimilaana tortorot misaot e Masedonia la hanot,pa la tabar iau ana utna ning a kapan suri.Bel a nunung tar mulo, pa bel ar nunungtar mulo otleng sur ta utna. 10 Momol, amomolna ane Karisito i kes omila, pa a ataimulo ana momolna mang, bel tik ting napapar Akaia ir sairas lar pas iau sur gong aiaunan iau ana nuk a toltol ne tetek mulo.11 Mangmangasa, ning bel a nunung manita mulo, i apuasa i mang bel a mang surmulo? E God i tasmani mang a mang kolsur mulo!

12 Ar tol liknan a ututnala ne a toli, surla ning la atong la mang na aposel, lartasmani mang anunla a titol bel i arlar ananumila a titol. I maining bel ta kamkamnasur lar iaunan la ana nunla titol. 13 Anasaa taraila ning, a asasongo na aposella, aasasongo na tena titolla, pa la lingir pasla sur lar arlar ana aposella ane Karisito.14 Bel a utna na kulkulan, anasa e Satanotleng i sira lingir pasi sur ir arlar anaangelo tagun a talapor. 15 Pa bel dalarkulkulan otleng ning anuna tena titolla larlingir pas la sur lar arlar ana tena titollatagun a tostos a toltol. Lamur lar los anunlana arlou, arlar ot ana nunla na laulau atitol.

A mamahatla ning e Pol i kilangi16 Ar atong ulaki mang gong mulo nuki

mang iau a longlong. Ika ning mulornuki hok manglarne, mulor noren tar alonglong ne sur ir iaunan pasi ot. 17 Amomolna, ning a iaunan pas iau ot, bel a

Page 230: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 11:18 227 2 Korin 12:6warwara arlar ana nuknuk anuna Leklek, awarwara ka arlar ana longlong. 18A galis atarai la iaunan pas la arlar ana toltol anunarakrakan hanua, i maining iau otleng ariaunan pas iau ot. 19Mulo noren tar ka nalonglong a tarai sur lar asaer mulo, anasamulo tastasmai kol. 20Momol, mulo norenla sur mulor na tena titol oros ka anunla,pa sur lar alaulau mulo, pa lar arop senanumulo na ututnala, pa lar aitna pas la namatamulo, pa lar pasar na patarimulo. 21Ameme kol ning ar atongimangmila ot belalrakrakaimila sur milar toli manglarne!

A ututnala ning la iaunan pas la ono, iauotleng a tolsot pasi sur ar iaunan pas iauono. Onone a warwara arlar ana longlong.22La atong aitna pas lamang la na te Hibru,gepi? Iau otleng a te Hibru. La miting natarai Israel, gepi? Iau otleng a te Israel. Lana natnat e Abaram, gepi? Iau otleng a nate Abaram. 23 La na tena titolla ane Karisito,gepi? Iau a wakak a tena titol tanla rop.A warwara arlar lar a longlong. A titolrakrakai kol tanla rop, ia ka kes pas ting narumai a dodot a galis a taem, na harumladi toli hok i rakrakai kol, a galis a pukakiarmilau ar mat. A ututnala rop ning di tolio mila i itna tana utna ning di toli onla.24A tarai Juda la dapis a intauruk arlar ananatol a bonot pa pisir siuk a dapdapis. Iarlar ana dilima na taem rop ning la tolihok. 25Ning a taemdiwolot iau anahatatla.A tarai Rom otleng la dapis iau a galis ataem ana bulse. I arlar ana natol a taem ropning la toli hok.* Pa natol a taem a hiruaana sip tisa latasi.† Pa ning a pukakiar namorom pa ning a pukakiar na kamis a salerana solsol a tasi.

26 Ia ka han ana galis a tinan. A arlar anautna na hinirua ana tinan ana malumla, padingla na taemmilau ar hirua ting na kunatena kinkinaula. Milau ar barat a hiniruatana nuk a tarai ot, pa a tarai masik otleng.Milau ar barat a hinirua ting na hananuala,pa ting na hanua bel, pa tisa latasi. Pamilau otleng, ar hirua tana asasongo natastasik ana tortorot. 27A rakrakai pa a titolrakrakai. Pa galis a taem bel a tolsot sur arborbor. A galis a taem a mos pa a murak.Pa dingla na taem a kapan sur a kaen pa a

kilang a kotkoto.28 Ika ning a utna i itna kol tana utut-

nala ne i hanot tetek iau: anuka taialartetek a tarai a lotu ting na hananuala ropi mamahat kol te na nuk a lalaun anapukakiarla rop. 29 Ning tik anuna tortorotbel i rakrakai, iau otleng ar kilangi larne.Ning tik di ka ben tari utingna toltol laulau,ir itna kol anuk a bal maris ono.

30 Ning ar iaunan pas iau, ar iaunan pasiau ka ana ututnala ning i apuasa i mang,belal rakrakaik. 31EGod, a Taman anundalaa Leklek e Iesu Karisito, ning dala atongaleklek pasi onone pa lamur pa bel ir rarop,i tasmani ot mang a atong a momolna.32 Tumo na hanua Damaskus, a ningnigomiting na hanua ning, ning i titol nahai aking Aretas, i atur tar na tena taialar tingna taman na woroh, sur lar dat pas iau.33 Ika di alorong purum iau ana rat, ting nawindo ana woroh, pa a laun kes ana kunaningnigo ning.

12Ana tatatai e God i kibas kas pas e Pol usaot

na langit1 Ar iaunan pas iau ot. Ar iaunan pas

iau ot ona tatataila pa a reresala ning aLeklek ot i ka asangan tar iau ono, ika anuka warwara ne bel i gas on ta utna. 2 Atasman a barsan, a te Karisito, ning a bonotpa pisir diat a rau i rop di kibas pasi usaotana munatol a langit. Bel a tasmani ningdi los kas pasi taum ana palaona o a ingunaka. E God ka i tasmani. 3-4A tasmanimang abarsan ne di los kas pasi usaot na Paradais,ika bel a tasmani ning di los kas pasi taumana palaona o a inguna ka. E God ka itasmani. Ning i kes saot, i longor a ututnalaning bel di tolsot pasi sur dir atongi anawarwara, pa di arsairas otleng sur gong tiki atatai ono.

5 Ar iaunan pas a barsan ne, ika bel ariaunan pas iau ot, ika ar iaunan pas iau otana ututnala ka ning i apuasa i mang belalrakrakaik. 6 Ngandek ning ar iaunan pasiau ana ututnala ne, bel a longlong, anasaar atong ot a momolna. Ika bel a mang surar warwara kol ana nuk a tatataila, anasabel a mang sur tik ir aitna pas a nuknukna

* 11:25: Ap 16:22-23 i atai dala ana ning a pukna ning di dapis e Pol ana bulse. † 11:25: Ap 27:39-44 i atai dalaana ning a pukna ning e Pol i hirua ana sip tisa latasi.

Page 231: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 12:7 228 2 Korin 13:3hok, sakana a nuknukna bel ir arlar anautna ning a toli pa a atongi.

E Pol i gas ning belal rakrakaina7 A ututnala ning e God ka asangan tar

iau ono i itna kol, ika di saran tar ning autna ning i sira suksuk a palaok, sur gonga nuk aleklek pas iau ot ana tatataila ne.A suksuk ning, a tena titol ane Satan ningi alaulau a palaok. 8 Natol a taem ia kanunung tar a Leklek sur ir kepsen a utna nekusun iau. 9 Ika i atongi tak mange, “Anuka marmaris tetek u ka sot, pa bel ur kapansur ta utna masik. Anasa dir oroi puasaa rakrakaik hom ning belal rakrakaim.” Imaining a gas sur ar iaunan pas iau mang,belal rakrakaik, sur a rakrakai e Karisito irkes hok. 10 I maining a gas kol mang belalrakrakaik, pa ning di atong laulau iau, paana mamahatla, pa ning a taraila la akadikiau, pa ning a kilang a rakrakai a bal maris,anasa a tortorot o e Karisito. A gas, anasaning belal rakrakaik, a rakrakai.

E Pol i atong puasa anunamarmaris tetek atarai Korin

11 Ia ka atong tar na longlong a warwarane, anasa bel mulo nuki mang iau a aposelmomol. I tostos sur mulo ot mulor oroilalan iau mang iau a aposel momol. Imomol ot, iau a barsan oros ka, ika bela natarna tanla ning mulo atong la manga tatatnan na aposella. 12 Ning a kesnapirimulo, a amomol tar iau namatamulomang iau a aposelmomol. A tol na rakrakaia ututnala, a ututnala na kulkulan pa aakinalangla pa bel a ngoro ning a kilang amamahatla. 13Asa a kamkamna ning mulonuki mang bel a titol wakak tetek mulo,arlar larning a toli tetek a tarai a lotu tingna hananuala otleng? Ngandek ning bela nunung mulo sur ta utna. Mulor nukduman sen anuk a toltol laulau ne!

14Oroi, ine a munatol a taem ning a sangsur ar han tetek mulo. Pa bel ar nunungsur ta utna ta mulo, anasa bel a mangsur anumulo a mani, a mang sur mulo ot.Anasa bel i tostos sur a kakakla lar tabar natamanla pa na kabatnanla. I wakak sur atamanla pana kabatnanla ot lar suah autnasur lar tabar na natnatunla onoi. 15A gas kasur ar saran tar anuk a ututnala rop tetekmulo, pa ar saran tar anuk a lalaun otleng.Ning anuk a marmaris tetek mulo ir itna

kol, mangmangasa, anumulo a marmaristetek iau ir natarna ka?

16 Mulo ka tasmani mang bel a nunungpas ta mani ta mulo. Ika, sakana tiktagun mulo ir atongi mang iau a tena tas-tasim pa ia ka asongo pas ta utna ta mulo.17Mangasa, ia ka kibas pas ta utna ta mulo,tana tarai ning a sune sen la tetek mulo?18 A nunung pas e Taitus sur ir han tetekmulo, diau taum ana ning a tasimila otleng.Mangasa, e Taitus ka los pas ta utna tamulo? Bel i toli. Mila mur ka ning a toltol,pa ning a ngas ka ning mila sira muri.

E Pol i matmataut sur a tarai Korin19 Mangasa, mulo nuki mang mila war-

wara alar mila ka kusun mulo? Mila war-wara ana momolna namatana e God ar-lar ana tena titolla ane Karisito. A utut-nala rop ning mila toli, mila toli sur irarakrakai mulo. 20 A matmataut, sakananing ar hanot tetek mulo, bel ar oroi barata toltolla ning amang sur ar oroi i. Pamulootleng bel mulor gas ana toltol ning arhanot onoi. A matmataut sakana ar pastekpas a ngas a toltol larne: mulo warwarana arlak, mulo bal laulau, mulo balakut,mulo kes sarara, mulo arle, mulo warwarakumkumna, mulo dat abarah pukulumulo,pa anumulo a keskes i loklokron. 21A mat-mataut, sakana ning ar hanot ulak, anuk aGod ir anatarna pas iau namatamulo. Paar bal maris ana galis omulo ning la tola laulauna tagun nating pa bel la lingir anuknukinla kusun anunla na dur a toltolla,na toltolla na pamuk pa na nuknukinla sura toltol laulaula ning la sira muri.

13E Pol i atumarang la

1 Ine amunatol a tinan anuki tetekmulo.Pa di ka tumus tari ting na Buk Tabumang,“Ning ir naur o ir natol anunla a warwarai takai ka on ta utna, anunla a warwara imomol.” Lo 19:152 Ana nuk a munaur a tinan ot tetek mulo,ia ka atumarang tar mulo ana numulo natoltol laulaula. Pa onone ning a kes masik,ar atai mulo ulak ot ana utna ne: Lamur,ning ar hanot, ar warwara rakrakai tetekla ning belot la lingir a nuknukinla kusunanunla na toltol laulaula tagun nating, patetek esi otleng ning i tol a toltol laulau.3 Mulo mang sur mulor tasman momolimang a warwara ana warwara ane Karisito,

Page 232: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Korin 13:4 229 2 Korin 13:14gepi? A rakrakai e Karisito bel i natarna,i sira titol napirimulo ana rakrakai. 4 Imomol, ning di sai ahat e Karisito saotna rakai kutus, bel ta rakrakaina. Ika anarakrakai e God ot, i laun ulak. Manglarnebelal rakrakaim mila taum o e Karisito, ikamila laun taumonoi ana rakrakai e God, surmilar titol tetek mulo.

5Mulor oroi anumulo a lalaun, ning anu-mulo a tortorot i momol o bel. Mulor tohoa lalaun anumulo. Mulo tasmani mang alalaun ane Karisito Iesu i kes omulo, gepi?Ning bel, anumulo a tortorot bel i momol.6 A tortorot mang mulor tasmani otlengmang mila laun momol ana tortorot aneKarisito. 7 Pa onone, mila nunung tetek eGod mang gong mulo tol ta laulauna, belsur a taraila lar oroi i mang mila na tostosa taraila, ika sur mulor tol ka a ututnalaning i tostos. Ning a taraila la nuki mangbel mila tostos, i wakak ka. 8 Bel milartol ta utna ning ir sairas a momolna aneGod, milar muri ka. 9 Ning mulo rakrakaipa mila bel mila rakrakai, mila gas ka. Pamila nunung sur mulor tostos ana numuloa tortorot. 10 Ine a kamkamna ning a tumusna ututnala ne tetek mulo ning belot ahanot. Pa ning ar hanot, bel ar warwaraana rakrakai a warwara tetek mulo, pabel ar warkurai mulo ana warkurai ning aLeklek i ka saran tari tak. I saran tari tak surar arakrakai mulo onoi, bel sur dir alaulaumulo onoi.

A ararop a warwara11 Anuk a ararop a warwara ne: Na tas-

tasimila, mulor gas! Mulor atostos mulo,mulor mur anuk a warwara, ir takai ka anuknukimulo, pa mulor kes na molmol ar-talai. Pa e God ning i sira saran a marmarispa a bal molmol ir kes taum omulo.

12 Ning mulo arpastek, mulor maris ar-talai mulo taum ana argoro a marmaris, pamulor toli ana totoh a toltol.

13 A taraila rop ane God ning la kes taumhok la saran anunla na marmaris tetekmulo.

14 A marmaris anun a Leklek IesuKarisito, pa a marmaris ane God, pa akeskes taum ana Talngan Tabu ning i dattaum dala, ir kes taum omulo rop.

Page 233: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Galesia 1:1 230 Galesia 1:15-16

A Pas ane Pol tetek a taraiGalesiaA warwara talapor nigo

E Pol i tumus a pas ne tetek a taraining la kes ting na hananuala tumo napapar Galesia. Lanigo e Pol i han taltal anahananuala tumo e Galesia pa i warawai anaWakak a Warwara tetek la. A tarai a lotutumo e Galesia belsur a tarai Juda, pa e Poli atai lamang, a tortorot ka o e Iesu ir tolsotsur ir alaun la.

Lamur a tarai Juda la hanot pa la atongimang, a warwara ane Pol bel i tostos. Laatongimang, a tarai a lotu larmur aWarku-raila ane Moses, sur lar tostos namatana eGod. La atongi mang dir kot talilis a taraia lotu rop. A kot talilis i arlar ana asilangmang la ka arlar ana tarai Juda pa lar murrop a Warkuraila ane Moses pa anuna taraiJuda. Ning e Pol i longori i balakut kol. Iatongi mang, anunla asaerla bel i tostos.Ngandek ning dala tostos anasa dala mur aWarkuraila ane Moses, a minat ane Iesu irutna oros ka, pa bel ir tolsot sur ir kepsenanundala na toltol laulau. E Pol i warwararakrakai tetek a tarai Galesia ana pas ne.I mang sur lar han masik kusun a asaerlaanuna asasongo na tena asaerla, pa lar ulaksur a tortorot ka o e Iesu.A tinan ana buk Galesia:

Ning a Wakak a Warwara ka (1:1-10)E Pol i hanot a aposel momol (1:11-2:21)E God ir alaun dala kamna ka ana nun-

dala tortorot o e Iesu, bel ning dalamur a Warkuraila (3:1-4:31)

Dala langolango kusun a rakrakai anatoltol laulau pa dalar mur a nuknukana Talngan Tabu (5:1-6:10)

A araop na warwara ane Pol tetek la(6:11-18)

1 Iau e Pol, a aposel, a tumus a pas netetek mulo. Bel ta barsan mite lapiu iaslang pas iau, pa bel otleng a tarai la suneiau sur ar aposel. E Iesu Karisito ot pa eGod e Tamana, dia aslang pas iau. E God,esaning i akamtur ulak pas e Iesu kusun aminat. 2 Pa a tastasikla rop ning mila kestaum te, la malmaling taum hok ana pas netetek mulo a tarai a lotu rop ting na paparGalesia.

3 A marmaris pa a bal molmol mitingta e God a Tamandala pa a Leklek e IesuKarisito ir kes omulo. 4E Iesu i saran anunalalaun sur anundala na toltol laulau, surir alangolango dala kusun a toltol laulaulaning a tarai la toli ana raula ne, mang otlar a nuknuk ana nundala God a Taman-dala. 5Dalar rakan alekleki, pa bel ir rarop.Amen.

Takai ka a Wakak a Warwara6 A kulkulan kol mang belot i bongnani,

pa mulo ka han masik kusun e God, ning ikabah pasmulo anamarmaris ane Karisito.Pa onone mulo ka talingir sur a maskanaasasaer. 7 A asasaer ning, bel a Wakaka Warwara, ika onone dingla na tarai laaloklokron mulo pa la mang sur lar lingir aWakak a Warwara o e Karisito. 8Ning milaot, o ta angelo otleng misaot na langit irwarawai ana maskana asasaer, ning bel iarlar ana Wakak a Warwara mila warawaitetek mulo onoi, i wakak ning ir hirua tikinana warkurai ane God. 9 Ia ka atai nigon tarmulo, pa onone ar atong ulaki mang, ningtik ir warawai tetek mulo anal asasaer ningbel i arlar anaWakak aWarwara ning muloka kibas pasi, i wakak sur ir hirua tikin anawarkurai ane God!

10 Bel a mang sur a tarai lar agasgas pasiau, a mang ka sur e God ot ir gas hok. Bela mang sur ar agasgas ka a tarai. Ning aragasgas ka a taraila, iau bel a tena titol orosane Karisito.

E God ot i kabah pas e Pol sur ir aposel11 Na tastasikla, a mang sur mulor tas-

mani mang a Wakak a Warwara ning awarawai onoi, bel a asasaer anuna taraimite lapiu. 12 Bel a kibasi tana tarai, pa belotleng di asaer iau onoi. E Iesu Karisito ot iatalapori tak.

13Mulo ka longor tar anuka ngas a lalauntagun nating, ning a tur rakrakai ana lotuJuda, pa a alaulau kol a tarai a lotu ane God,pa a toho i sur ar kamar sen la. 14 A turrakrakai ana lotu Juda, pa anuka tastasmanana lotu i itna tan a halalikla rop ninganumila na rau i arlar. A rakrakai kol, surar mur wakak a toltolla anuna tumtubuktagun nating. 15-16 Ika, ning belot di agoniau, e God ka aslang pas iau, pa ana nunamarmaris, i kabah pas iau. Pa i gas sur irasangan e Iesu e Natnalik tetek iau, sur arwarawai onoi tetek a taraila ning bel a tarai

Page 234: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Galesia 1:17 231 Galesia 2:16

Juda. Bel ta barsan i asaer iau onoi. 17Pa bela han usaot e Jerusalem tetek la ning la kaaposel nigo tak sur lar asaer iau. Ika a hankakat uto e Arebia*, pa lamur a ulak utumoe Damaskus.

18 Lamur ana natol a rau, a bot han usaote Jerusalem sur ar tasman e Pita, pa a kestaum onoi ning a bonot pa pisir dilima napukakiar. 19 Bel a oroi ta aposel otleng,e Jems ka a tas a Leklek. 20 Oroi! A lelenamatana e God mang asaning a tumusitetek mulo bel a asongo!

21 Lamur a han utumo ana papar Siria,pa a papar Silisia. 22 Ika a tarai a lotuane Karisito tumo e Judia bel la tasmaniau. 23 La longor ka a warwara hok mang,“A barsan ning i mang sur ir alaulau dala,onone iwarawai kama ana tortorot o e Iesu,ning nating imang sur ir kamar seni.” 24Pala rakan aleklek pas e God anasa hok.

2A aposella la gasgas pas e Pol

1 Lamur ana ning a bonot pa pisir diat arau, a ulak kale usaot e Jerusalem, taum oe Barnabas, pa a ben otleng e Taitus. 2 Ahan anasa e God ot i atai iau sur ar han. Paa atai a ningnigola ka anuna tarai a lotu,ana Wakak a Warwara, ning a sira warawaionoi tetek a taraila ning bel a tarai Juda.Anasa, a matmataut sakana a ningnigolabel lar noren anuka titol nigo pa anuka titolonone, pa ir utna oros ka. 3Mia kes taum oe Taitus, a te Grik, ika bel la angongosi surdir kot talilisi.

4Milawarwara ana utna ne, anasa dinglana asasongo na tena tortorot, la ka kaskumna tar tetek a tena tortorotla. La mangsur lar turan a keskes langolango ning dalaka kibas pasi ta e Karisito Iesu, sur lartol dala lar a tena titol orosla ulak anaWarkurai. 5 Ika bel mila malmaling pas la.Mila mang sur a momolna ana Wakak aWarwara ir kes ot tetek mulo.

6 A taraila ning di atong la mang a ning-nigola ana lotu la kaning. Ana nuknukik ot,ning la a ningnigola o bel, i utna oros ka.Tetek e God a taraila rop la arlar ka. Bella tugus tar ta utna ana Wakak a Warwaraning awarawai onoi. 7La oroi lalanimang eGod ot i saran tar a titol sur ar warawai anaWakak a Warwara tetek a taraila ning bel

a tarai Juda, arlar o e Pita ning i warawaiana Wakak a Warwara tetek a tarai Juda.8 E God i saran tar a rakrakai ta e Pita surir aposel tetek a tarai Juda, mang otlenglarning tetek iau, i saran tar a rakrakaitak sur ar aposel tetek la ning bel a taraiJuda. 9 E Jems, Pita pa e Jon, ning a tarai latasmani mang natola a ningnigo, ditol oroilalan amarmaris ning e God i tabar iau ono,pa ditol sikanmiauma e Barnabas surmiartitol. Ditol malmaling sur miar han tetek ataraila ning bel a tarai Juda, pa ditol, ditolar han tetek a tarai Juda. 10Pa ditol nunungmiau surmiar nangan a kapan na tarai tingnanunla lotu, a titol ning iau otleng amangsur ar toli.

E Pol i atai e Pita ana nuna rongo11 Ning e Pita i hanot tumo e Antiok, a

atai matana ot ana utna ning i toli, anasa ika rongo. 12 E Jems i sune dingla na taraiJuda ning la torotorot o e Karisito utumo eAntiok. Lanigo ana tinan ot anunla, e Pitai sira hangan oros ka taum ana taraila ningbel a tarai Juda. Ika ning la hanot, i kesmasik kusun la ning bel a tarai Juda, pa belma i hangan taum onla. Anasa i matatana tarai Juda ning la mang sur dir kot talilisa tarai a lotu rop. 13 Pa dingla na te Judaning la tortorot o e Iesu, la mur e Pita pabelma la hangan taum ana tarai a lotu ningbel a tarai Juda. Pa nunla na toltol ne, i benrongon otleng e Barnabas.

14 Ning a oroi a utna ne la toli, bel i mura momolna ana Wakak a Warwara, a atai ePita namatanla ropmang, “Pita, u a te Juda,ika u laun arlar ana taraila ning bel a taraiJuda, ning u kes pa u hangan taum onla.Asa kamkamna ning u angongos a tarailaning bel a tarai Juda sur lar mur a toltolanuna tarai Juda?

A tarai rop ning la tortorot o e Karisito, eGod i atong la mang la tostos

15 “Di agon dala a te Judala, bel dala arlarana tarai ning bel a tarai Juda, ning dalaatong la mang a tena laulaula. 16 Ika, dalatasmani mang e God bel i atong tik manga tena tostos ning i mur a Warkuraila. Iratong tikmang a tena tostos ning i tortoroto e Iesu Karisito. Manglarning, dala otlengdala tortorot o e Karisito Iesu, sur dalartostos namatana e God. Dala tostos ning

* 1:17: E Arebia a hanua bel.

Page 235: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Galesia 2:17 232 Galesia 3:17dala tortorot o e Karisito, pa bel ana murwarkurai. Anasa, e God bel ir atong tikmang a tena tostos ning imur aWarkuraila.

17 “Namatana tarai Juda dala a tenalaulaula, anasa dala tortorot o e Karisitosur dalar tostos namatana e God, pa beldala mur a Warkuraila sur dalar tostosnamatana. I mangasa, e Karisito i akamkamna sur dala na tena laulaula? Belmomol! 18 Ika, ning ar mur ulak a Warku-raila ning ia ka manah pas kusun la, iasangani mang iau a tabun longor anaWarkuraila.

19 “Ning amang sur armur aWarkuraila,aWarkuraila ot i suah tar iau anaminat. Paia ka mat kusun la, sur ar laun sur e God.20 Di ka sai ahat tar iau taum o e Karisitosaot na rakai kutus, pa bel ma iau ne a laun,e Karisito i laun hok. A lalaun na palaondining a laun ono, a laun ana tortorot o eNat e God, ning i maris iau pa i saran taranuna lalaun sur iau. 21Bel a noren oros tara marmaris ane God. Ngandek ning e Godir atong tik mang i a tena tostos ana murWarkuraila, e Karisito i mat oros ka.”

3A tortorot o e Iesu Karisito

1 A tarai Galesia, mulo na longlong! Esii aloklokron mulo? Ia ka atai talapor tarmulo ana minat ane Iesu Karisito saot narakai kutus, lar ot ning mulo ka oroi tari.2Amang sur ar dekenmulo ana ning a utnalarne: Mulo kibas a Talngan Tabu anasamulo mur a warkuraila? Bel! Mulo kibasianasa mulo longor a Wakak a Warwara pamulo tortorot onoi. 3 Mangasa, mulo nalonglongla? Mulo turpasi ana rakrakai anaTalngan Tabu. Pa onone i mangasa, mulomang sur mulor ararop ana rakrakaimuloot? 4 Mangasa, a galis a mamahat ningmulo kilangi i utna oros ka? Bel a tortorotlarning. 5 Mangmangasa, e God i tabarmulo ana Talngan Tabu pa i tol a ututnalana kulkulan na arpotor imulo, anasa mulomur a Warkuraila anuna tarai Juda? Belal!E God i toli anasa mulo longor a Wakak aWarwara pa mulo tortorot onoi.

6 A Buk Tabu i warwara o e Abarammange, “I tortorot o eGod, pa eGod i atongimang i tostos.” Stat 15:67Mulo tasmani mang la ning la tortorot, lana natnat e Abaram. 8A Buk Tabu ka atongnigon tari mang e God ir atong a taraila

ning bel a tarai Juda mang a tena tostoslaanasa la tortorot. E God ka atai nigon tar eAbaram anaWakak aWarwaramange, “Dirangisngis a tarai miting na matanitu rophom.” Stat 12:39 Pa onone la rop ning la tortorot di angis-ngis la, larning di angisngis e Abaram ningi tortorot.

10 La ning la nuki mang lar mur a warku-rai sur e God ir atong lamang a tena tostos,a rakrakai a balakut ane God ka kes onla.Anasa di ka tumus tari ting na Buk Tabumang, “A rakrakai a balakut ane God ka keso esining bel i mur sot pas asa rop ning dika tumus tari ana Buk na warkurai.” Lo27:26

11 I talapor tetek dala mang e God bel iratong tik mang a tena tostos ning i mura Warkuraila. Anasa, a Buk Tabu i atongimange, “A tena tostos ir laun ana tortorot.”Hab 2:412 Esining i mur a Warkuraila sur ir tostosonoi, bel i tortorot. A Buk Tabu i atongi,“Esining i mur sot pas a Warkuraila rop, irlaun.” Liwai 18:5

13 A Warkuraila i suah tar dala anarakrakai a balakut ane God. Ika e Karisitoi lou langolango pas dala kusun a rakrakaia balakut ane God. Pa i tur keles dala, ningi los pas a rakrakai a balakut ning sur dala.Anasa di ka tumus tari ting na Buk Tabumang, “Esining di akulami saot ana rakai,a rakrakai a balakut ane God i kes onoi.” Lo21:2314 E Karisito i lou langolango pas dala,sur e God ir angisngis a tarai ning bel atarai Juda, larning i angisngis e Abaram.Manglarning ana tortorot o e Karisito Iesu,dalar kibas a Talngan Tabu, arlar ana nunalele.

A lele ane God i itna tana Warkuraila15 Na tastasikla, ar atong a warwara lar-

lar ta mulo. Mulor nuk pasi, ning ir naura barsan dia lele tar pa dia ka tol tar tamalmaling taum, bel tik ulak ir lingir larpasi. 16Mang otleng larning, e God ka leletar tetek e Abarampa tetek e natnalik. Bel iatongimang, “tetek na natnatna,” a kamnamang, a galis a tarai. Ika, i atongi mang,“tetek e natnalik,” i kamna mang, takai kaa barsan, e Karisito ot. 17 Ine a kamkamna:A Warkuraila ning la hanot diat a mar panatol a bonot a rau lamur, bel la lingirlar pas a malmaling taum ane God tetek e

Page 236: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Galesia 3:18 233 Galesia 4:15Abaram, ning e God i lele nigo tar teteki.18Ngandek ning a artabar ane God i hanottetek dala anasa dala mur aWarkuraila, beli hanot kamna ana nuna lele. Ika e Godi lele onoi tetek e Abaram ana nuna tnanmarmaris ka teteki.

19 E God i saran a Warkuraila sur asa? Isarani sur a tarai lar oroi lalan anunla natoltol laulau. Di mur a Warkuraila tuk anat e Abaram i hanot, esaning e God i leletar onoi, e Karisito ot. Ning e God i sarana Warkuraila, i sune a angelola onoi teteke Moses, esaning i tur potor a taraila pa eGod, sur e Moses ir sarani tetek la. 20 Ika,ning e God i lele tetek e Abaram, bel tik itur potor diau. E God sot ka.

Dala langolango anasa dala tortorot o eKarisito

21 I mangasa, a Warkuraila pa a lelelaane God dia hirua artalai? Bel momol!Ngandek ning a Warkuraila lar saran alalaun tana taraila, lar tostos namatana eGod anasa la mur a Warkuraila. 22 Ika aBuk Tabu i atong puasai mang, a tarailarop te na rakrakan hanua la kes ana dodotana nunla toltol laulau. Manglarning, la kaning la tortorot o e Iesu Karisito lar kibaspas a artabar ning e God i lele tar onoi.

23 Ning belot di asangan a ngas anatortorot tetek dala, dala kes na dodot anarakrakai ana Warkuraila. Bel dala kes lan-golango tuk ning e God i atalapor a tortoroto e Iesu Karisito tetek dala. 24AWarkurailai arlar ana tena tai alar tetek dala, sur irben dala tetek e Karisito, sur dalar tortorotonoi pa dir atong dala mang a tena tostoslanamatana e God. 25 Ika onone, a ngas anatortorot ka hanot, larning bel ma dala kesulak nahai aWarkuraila, ning i tai alar dala.

Dala na natnat e God anasa ana tortorot26 Onone mulo rop a natnat e God, anasa

mulo tortorot o e Karisito Iesu. 27 Ningdi ka baptais tar mulo, i asangani mangmulo takai taum o e Karisito, pa mulomermer ana nuna lalaun. 28 Ana tortoroto e Karisito, bel tik i maskana namatana eGod: a tarai Juda pa a tarai masik, na tenatitol oros pa la ning bel na tena titol oros, ataraila pa gurarala. Mulo ropmulo takai kao e Karisito Iesu. 29Ningmulo ane Karisito,mulo na natnat e Abaram, pa mulor kibasa utna ning e God i lele tar onoi tetek eAbaram.

4A warwara larlar ona naur a tamana

1 Ar warwara tetek mulo ana warwaralarlar. A nat a barsan ir kibas a gongonlarop ane tamana ning tamana ir mat. Ikaning i kaklik ot, belot ir kibasi, ir arlarka lar a tena titol oros. 2 Na tena taialar lar tai alari taum ana nuna gongonla,pa ir longlongor tanla, tuk ning ir sot ataem ning e tamana i kubus tari, sur anatna ir kibas anuna gongonla. 3 Mangotleng larning tetek dala, ning e Karisitobelot i hanot, dala arlar lar a kaklik, dala atena titol oros ana motla mite na rakrakanhanua. 4 Ika, ning a taem ka sot, e God isune Natnalik ute. A hane i agon pasi, pai kes nahai a warkurai ana tarai Juda, 5 surir lou langolango pas la ning la kes nahai awarkurai, sur e God ir ras pas dala sur dalana natnatna.

6 Mulo na natnat e God ot. Ine akamkamna ning i saran a Talngan Tabu,a Inguna e Natnalik, sur ir kes ting nabalamulo, pa i arkabah tetek e God mange,“Aba! Tata!” 7 Onone bel mulo kes na tenatitol oros ulak ma. Mulo na natnat e God,pa mulor kibas a ututnala ane God.

E Pol i nuknuk kol ana tarai Galesia8 Nating ning bel mulo tasman e God,

mulo na tena titol oros ana godla ning bel amomol a godla. 9 Ika ononemulo ka tasmana momol a God. Momol, e God i tasmanmulo. Pa sur asa ningmulo ulak sur a ingunlaulau orosla mite na rakrakan hanua ningbel al rakrakainla pa bel la to pas ta utna?Mangasa, mulo mang sur mulor na tenatitol oros ulak anunla? 10 Mulo rakrakaikol surmulormur aWarkuraila anuna taraiJuda ana tatatnan pukakiar, pa kalangla,pa raula, pa mulo nuki mang mulor tostosonoi. 11 A matmataut kol o mulo, sakanaanuka titol tetek mulo ir utna oros ka.

12Na tastasikla, a nunung rakrakai mulosur mulor kes langolango kusun a warku-rai arlar hok, anasa ia ka hanot arlar omulo ning belsur a tarai Juda. Nating ninga kes napirimulo, bel mulo alaulau iau.13 Mulo ka tasmani mang, a warawai nigoana Wakak a Warwara tetek mulo anasa asasam. 14 Anuka tinsaman i amatmatautmulo, ika bel mulo bilbilor iau, pa bel mulokepsen iau. Mulo gasgas pas iau arlar anaangelo ane God, o arlar o e Karisito Iesu ot.15 Sakana ning mulor tolsot pasi, mulo kar

Page 237: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Galesia 4:16 234 Galesia 5:10

lek sen a kalso na matamulo pa mulo karsarani tak. Ika onone, kanaha ma a gasgasning? 16Mangasa, onone mulo nuki kamamang a hanot anumulo a hirua, anasa aatong a momolna ta mulo?

17 Na asasongo na tena asaer ning, larakrakai sur mulor mur la, ika belsur irawakak mulo. La mang ka sur mulor tapa-gal kusun mila, sur mulor rakrakai taumonla. 18 I wakak ning mulor rakrakai sur autna ning i wakak. Pa mulor rakrakai onoi,ning dala kes taum, pa ning a kes masikotleng kusun mulo.

19 Na natnatukla, a kilang ulak a kankansur mulo arlar ana hane ning i agon. Ar ki-langi tukmulor arlar o eKarisito. 20Amangsur ar kes napirimulo, pa ar warwara namarmaris tetek mulo, anasa bel a tasmanimang asa ulak ma ar toli tetek mulo.

A warwara larlar o e Hagar pa e Sara21 Ning mulo mang sur mulor mur a

Warkuraila, mulor keles iau: Mulo tasmanot a kamkama Warkuraila? 22 A Buk Tabui atongi mang, e Abaram naur a natna.Takai a nat a hane ning a tena titol oros,pa takai otleng, a nat a hane ning i keslangolango, pa bel i tena titol oros. 23 Anat e Abaram ning a tena titol oros i agoni,i agoni arlar ana ngas a tinaulai mite narakrakan hanua. Ika a nat e Abaram ning ahane ning i kes langolango i agoni, i agonianasa e God i tolsot pas anuna lele.

24 A warwara ne di larlar ondala. Naura hane ne dia tur aslang naur a kunubus.Ning a kunubus ning e God i toli saot anamangir Sinai ning i saran a Warkuraila tae Moses. E Hagar i tur aslang a kunubusning, pa a taraila ning la kes ana kunubusning, la arlar ana tena titol oros. 25 E Hagari tur aslang a mangir Sinai tumo e Arebia,pa i arlar o e Jerusalem onone, anasa i kesna tena titol oros taum ana natnatna.

26 Ika e Jerusalem saot na langit, i keslangolango pa i arlar o e Sara, a hane ning ikes langolango, pa i a kabatnandala na tenatortorot. 27 Di ka tumus tari ting na BukTabu mange,“U apombonahanening bel u agon, ur gas,

ur saksak pa ur kukuk ana gasgas,u ning bel u kilang ta kankan na agon.

Anasa na natnat a hane, ning anuna barsani han pas kusuni, lar galis kol,

tana hane ning i kes napir a nunabarsan.” Ais 54:1

28 Mulo na tastasikla, di agon mulo analele ane God, larning di agon e Aisak analele ane God. 29 E Ismael ning di agoni anangas a tinaulai mite na rakrakan hanua, iakadik e Aisak ning di agoni ana rakrakaiona Inguna e God. Mang otleng larne tetekdala onone. 30 Ika, asaning a Buk Tabui warwara tar onoi? I atongi mang, “Urkepsen sen a tena titol oros a hane taum enatnalik. Anasa a nat a tena titol oros bel irkibas a gongon ane tamana, taum ana nata hane ning i kes langolango.” Stat 21:1031 Na tastasikla, bel dala na nat a tena titoloros a hane. Dala na nat a hane ning i keslangolango.

5A keskes langolango o e Karisito

1 E Karisito ot ka alangolango pas dala,sur dalar langolango momol. Mulor turrakrakai, pa gong mulo noren tar tik sur irdot akes ulakmulo surmulor arlar ana tenatitol orosla.

2 Longori! Iau e Pol, a atai mulo, ningmulor malmaling sur dir kot talilis mulosur mulor tostos namatana e God, a titolane Karisito ir utna oros kama tetek mulo.3 Ar atalapor ulaki tetek mulo taktakaimang: Ning mulor malmaling sur dir kottalilis mulo, mulor mur a Warkuraila ropane Moses. 4Ning mulo tohi sur dir atongmulo mang mulo tostos anasa mulo mura Warkuraila, mulo ka kes sarara kusun eKarisito. Mulo ka han masik pas kusun amarmaris ane God. 5 Ika dala, ana rakrakaiana Talngan Tabu dala harnanai ana tor-torot sur e God ir atong dala mang dalatostos. 6 Ning dala kes o e Karisito Iesu,ning di kot talilis tik, o bel di kot talilisi,i utna oros ka namatana e God. Ika, autna ning i itna namatana e God, ning tiki tortorot, pa anuna tortorot i tol otnan amarmaris.

7 Nating mulo dun wakak ana arsoksok.Ika onone, esining ka aloklokron tar mulo,pa bel mulo longor ma ana momolna? 8 Aasasaer ne, ning i aloklokron tar mulo beli han miting ta e God, esaning i kabah pasmulo sur mulo anunai. 9 I arlar ana war-wara larlar ne: “Al siklik is ka i tolsot pasisur ir abubus pas a palawa rop.” 10 Ika iauot, a tortorotmang a Leklek ir nanganmulo

Page 238: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Galesia 5:11 235 Galesia 6:12sur mulor malmaling taum hok. Pa esiningi aloklokron a nuknukimulo, ir kilang ot arakrakai a warkurai ane God teteki.

11 Na tastasikla, bel ma a asaer ulak ataraila ana kot talilis. Ine a kamkamnaninga tarai Juda la akadik iau. Ngandek ningar asaer ot a taraila ono, bel lar akadik iau.Ika la akadik iau anasa a asaer a taraila surlar tortorot ka ana rakai kutus ane Karisito.12 A mang sur la ning la aloklokron anuknukimulo sur dir kot talilis mulo, lar silpas la!

13Na tastasikla, e God ka kabah pasmulosur mulor langolango momol. Ika gongmulo nuki mang mulo ka langolango surmulor mur a lalaun turai. Mulor nanganartalaimulo anamarmaris. 14AWarkurailarop ane God, di suah taum pas la sur takaia warkurai kama, ne: “Urmang sur a halimlarning u mang sur u ot.” Liwai 19:1815 Ika ning mulo akadik artalai mulo arlarana inagoila ning la harat artalai la pa la ienartalai la, mulor atumarang mulo, sakanamulor alaulau rop sen mulo.

Dalar noren a Talngan Tabu ir nigon dala16 Onone, ar atongi tetek mulo mange:

Mulor noren a Talngan Tabu ir nigon anu-mulo a lalaun. Ning mulor toli larning, belmulor mur a lalaun turai. 17 A lalaun turaii mang sur asaning bel i arlar ana nuknuka Talngan Tabu, pa a Talngan Tabu otlengi mang sur asaning bel i arlar ana lalaunturai. Naur a utna ne, dia harum artalai,pa bel mulo tolsot asaningmulomang suri.18 Ika, ning a Talngan Tabu ir nigon mulo,mulor kes langolango kusun a Warkuraila.

19 Dala ka tasman a laulau a toltolla ninga lalaun turai i sira toli. Ine la: A pamuk atoltolla, a dur a toltol, a nuknuk sur a tol atoltol laulau, 20 a lotu tetek a asasongo nagodla, a wah, a arngetnget, a arngaras, anuknuk laulau, a balakut, a nuknuk sur akeskes na leklek, a keskes sarara pa keskestaptapagal, 21 a ram sur a utna ana tikmasik, a sipak, a kukuk taltal taum analonglong a toltol, pa al toltol laulau otlenglarning. Ia ka atumarang nigon tar mulokaba, pa ne a atumarangmulo ulak, mang ataraila ning la tol a toltolla ne, bel lar kibaspas a matanitu ane God.

22 Ika, a wana Talngan Tabu ine la: Amarmaris, a gasgas, a bal molmol, a keswowon, a harnangai tetek tik masik, a

wakak a toltol, a momol a toltol tetek tik,23 a hanrawai, a toltol ning tik ir warkuraitostos anuna lalaun. Bel ta warkurai irsairas a toltolla ne.

24 A taraila ane Karisito Iesu, la sai ahata lalaun turai saot na rakai kutus aneKarisito.

25 Ning dala laun taum ana TalnganTabu, i wakak ning dalar hanhan taumonoi. 26 Gong dala iaunan, gong dalaakutkut artalai dala, pa gong dala ram sura utna ana tik masik.

6A harnangai artalai

1 Na tastasikla, ning ta tena tortorotir punga ana toltol laulau, mulo ning aTalngan Tabu i nigon mulo, mulor dat aturulak pasi ana toltol a hanrawai. Ika mulortai alar mulo ot, sakana mulo male mulorpunga ana ta arlam. 2Mulor nangan artalaimulo ana numulo na mamahatla. Ningmulo toli larne, mulo tolsot pas a warkuraiane Karisito. 3Ning tik i nukimang i leklek,ika bel, i ot i asongo ulak pasi. 4 Taktakaiir toh anuna titolla, sur i ot ir gas ono.Ika gong i lar anuna titol taum ana ta titolana tik masik. 5 Anasa taktakai ir los ot amamahat anunai.

6 Ning tik i asaer mulo ana warwaraane God, mulor nangani anal wakak a utnamiting na numulo a ututnala.

Dalar sol ot a utna ning dala oman tari7 Gong mulo asongo ulak mulo. Bel tik

ir asongo sot pas e God. A barsan ir solot a ututnala ning i oman tari. 8 Esining imur a lalaun turai, ir sol pas a minat tikin.Pa esining i mur a Talngan Tabu, ir sol alalaun tikin tana Talngan Tabu. 9Gong dalangoro ana wakak a titolla ning dala toli, pagong dala manah kusuni. Ning a pukakiari sot, dalar tong akes pas a wana nundalaa titol. 10 Ning dala tolsot pasi sur dalartol a wakak a titol tetek tik, i wakak surdalar toli. Dalar tol a wakak a titol nigotetek a tena tortorotla, pa lamur tetek atarai masik otleng.

A ararop a warwara11 Mulo oroi a tnan tumtumus ne, iau ot

a tumusi ana kuk tetek mulo.12 La ning la tohi sur lar ngongos pas

mulo sur dir kot talilis mulo, la toli anasala mang sur lar aleklek pas la namatana

Page 239: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Galesia 6:13 236 Galesia 6:18taraila. La toli larne anasa la matmatautsakana dir akadik la, ning lar warawai kaana tortorot ana rakai kutus ane Karisito.13 La ot ning di kot talilis a palaonla, bel lamur sot pas a Warkuraila, ika la mang surdir kot talilis mulo, sur dir atong leklek pasa risanla o mulo.

14 Iau ot bel ar aitna pas iau. Ar aitnapas ka anundala Leklek e Iesu Karisito ningi mat saot na rakai kutus. Anasa saotna rakai kutus, a toltol mite na rakrakanhanua i mat kusun iau, pa iau otleng, iaka mat kusun a toltolla mite na rakrakanhanua. 15Ning di kot talilis tik, o bel di kottalilisi, i utna oros kanamatana eGod. Ninga utna ka i itna, dala a tona akakes ane God.16A balmolmol pa amarmaris tetek la ninglamur a asasaer ne, la na tarai Israelmomolane God.

17 Onone, bel a mang ulak larning tik irsaran amamahat tak, anasa a bulurla ne napalaok lar asilangi mang iau ane Iesu.

18 Na tastasikla, a marmaris anuna Lek-lek anundala, e Iesu Karisito ir kes anaingumulo. Amen.

Page 240: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Epeses 1:1 237 Epeses 1:13

A Pas ane Pol tetek a taraiEpesesA warwara talapor nigo

E Pol i kes ting na rumai a dodot tumoe Rom anasa i warawai ana Wakak a War-wara. Ning i kes tingia, i tumus diat a pas.Takai tetek a tarai Epeses, takai tetek a taraiPilipai, takai tetek a tarai Kolosi pa takaiotleng tetek e Pilimon.

I tumus a pas ne tetek a tarai a lotu tumoe Epeses sur lar wasi pa lamur lar saranitetek a tarai masik.

E Epeses takai a tnan hanua ting napapar Esia. A tarai miting na hanua ning lamang kol sur a mani, pa la sira lotu tetek aasasong na god di atongi e Artemis. La toltakai a tnan rumai lotu ane Artemis (oroiAp 19:17).

Ana munaur a tinan ane Pol i warawaitetek a tarai Juda ning la kes tumo e Epeses(oroi Ap 18:18-21). Pa lamur ana nunamunatol a tinan i han ulak utumo e Epesespa i kes tumo natol a rau pa i asaer a tarailaning la lingir a nuknukinla pa la tortorot o eIesu (oroi Ap 19). Dingla na tarai a tortorotla na te Judiala, pa dingla na tarai bel. EPol i asaer la mang o e Iesu Karisito dalatakai ka, a tarai Juda taum ana tarai masikotleng. I asaer la ana natola warwara larlarana tarai tortorot mange:

Dala arlar ana palaona ning a barsan, pae Iesu a pukulundala.Dala arlar otleng ana rumai lotu aneGod,pa e Iesu a hat kes ning a kidol a rumai irtugus wakak onoi,Dala arlar ana hane ning di sangi sur irtaulai.

A tinan ana buk Epeses:A kamkama buk ne (1:1-2)Dala takai ting o e Karisito (1:3-3:21)A kes taum anuna tarai a tortorot (4:1-

16)A tona lalaun o e Karisito (4:17-5:20)Dalar anatarna artalai tetek dala (5:21-

6:10)A mermer a harum kaning o e Karisito

(6:11-20)A araropnawarwara ane Pol tetek a tarai

Epeses (6:21-24)

1 Iau e Pol, aposel ane Karisito Iesu ananuknuk e God. A tumus a pas ne tetekmuloa tarai ane God, ningmulo kes tingia e Epe-ses, ning mulo na momol a tena tortorot oe Karisito Iesu.

2 A marmaris pa a molmol ta e God aTamandala pa a Leklek e Iesu Karisito ir kestetek mulo.

O e Karisito, e God i angis dala3 Dalar atong leklek pas e God, a Tamana

e Iesu Karisito anundala Leklek. I angisngisdala ana ututnala rop misaot na langit surir nangan a ingundala, ning dala kaning oe Karisito. 4 E God ka aslang pas dala, ningdala aneKarisito, nating ot ningbelot i akesa rakrakan hanua, sur dala totoh, pa bel dirarup sot pas dala on ta rongo namatana.

5 Ana nuna marmaris, nating ot kaaslang dala sur ir ras pas dala sur dalanatnatnala, ning dala kes o e Iesu Karisito.Ana nuknukna ot pa ana nuna gasgas i tolilarne. 6 Pa dalar atong aleklek pas e Godana nuna wakak a marmaris, ning ka tabaroros dala onoi, o e Natnalik ning i katnankoli. 7 Pa ning dala kaning o e Karisito, asulukna i lou alangolango pas dala, pa eGod i kepsen anundala na toltol laulaula. Amarmaris ane God i itna kol, 8 ning i siratabar mokos dala onoi, taum ana tastasmairop pa wakak a nuknuk.

9 E God i apuasa dala ana ututnala ningir toli, ning nating i mumun, pa ir tolsotio e Karisito. Ana ututnala ne i mur ot anuknukna, pa i gas suir toli. 10A nuknuknai mange: Ir dat taum a ututnala rop saotna langit pa te na rakrakan hanua, sur larop lar kes nahai a warkurai ane Karisito.Tagun nating ot e God ka tasman a utna neir toli o e Karisito, pa ning a pukakiar ir sotir tolsot pasi ot.

11 Nating ot i aslang pas mila na taraiJuda, sur mila anuna tarai o e Karisito. Aututnala rop ning e God i sira toli, i toliarlar ot ana nuknukna. 12 I aslang pas milasur mila na ningnigo na tarai ning milatortorot o e Karisito, sur milar atong leklekpas e God ana nuna matatar. 13 Pa mulootleng, mulo laun o e Karisito, ning mulolongor a momol a warwara ne, a Wakak aWarwara mang e God ir alaun pas mulo.Ning mulo longori pa mulo tortorot o eKarisito, e God i suah tar anuna akinalang

Page 241: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Epeses 1:14 238 Epeses 2:14o mulo, a Talngan Tabu, ning ka lele nigotar onoi. 14 A Talngan Tabu, a ningnigona artabar, sur ir amomoli mang lamurana pukakiar ning e God ir alangolango pasanuna taraila, dalar kibas a ututnala ning eGod ka lele tar onoi. Pa dalar atong leklekpas e God ana nuna matatar.

E Pol i nunung sur a tarai a lotu15 Larne, ning a longori mang mulo tor-

torot ana Leklek e Iesu, pa mulo mangsur a taraila rop ane God, 16 bel a manahana atong wakak tetek e God o mulo. Paana nuka nunungla a sira nuk pas mulo.17A sira nunung mang e God anuna Leklekanundala e Iesu Karisito, a Tamandala ningi bukus ana matatar, ir tabar mulo anatastasmai miting tana Talngan Tabu, pa iratalapor a nuknukimulo, surmulor tasmanwakak e God. 18A nunungmang ir atalapora ingumulo, sur mulor tasman a ututnalaning dala harnanai ana tortorot suri, ninge God i kabah pas dala sur dalar kibas pasi.A ututnala ning dala na tarai ane God, dalarkibas pasi, i itna kol pa i bukus anamatatar.19 Pa a nunung sur mulor tasmani manga rakrakai e God ning i nangan dala onoi,ning dala tortorot, i itna kol. Bel dir arlarsot pasi ana ta utna. Ana tnan rakrakainaning, 20 e God i akamtur pas e Karisitokusun a minat, pa i akes tari ting na ris asot a kuna saot na langit. 21 Pa e Karisitoi leklek tana urmatana ingun rop larne, aningnigola anuna ingunla, a ingunla ningla tong akes awarkurai, pa a ingunla ning latong akes a rakrakai, pa la ning la keskes naleklek. A risana e Karisito i leklek kol tanarisingla rop ana lalaun ne, pa ana lalaunlamur. 22 E God i suah tar a ututnala ropnahai a rakrakai e Karisito, pa e God i akestar e Karisito sur ir itna tana ututnala rop,pa i ot a ningnigo ana ututnala rop sur aharnangai tetek a tarai a lotu. 23 Pa a taraia lotu la a palaona e Karisito. Pa e Karisitoi bukus onla, pa i abukus a ututnala ropotleng ting na urmatana ngas.

2Onone e God ka alaun pas dala o e Karisito

1 Nating a ingumulo i mat, anasamulo kutus warkurai pa mulo tol a toltollaulaula. 2 Mulo mur a toltolla mite narakrakan hanua, pa mulo longor tetek e

Satan, a ningnigo ana matanitu saot napuka solsolna, pa onone a inguna i titolonla ning la tabun longor tetek e God.3 Nating, dala otleng dala laun arlar anatarai a tabun longor. Dala otleng dala tolasaning a lalaun turai i mang suri, pa dalamur a laulau a nuknukla ana lalaun turaipa a ginina lalaun turai. Di agon pas dalaotleng a tena laulaula ot, pa a balakut aneGod i kes ondala, larning i kes ona tarai atabun longor.

4 Ika, e God i bukus ana marmaris! Ialaun pas dala anasa imaris kol dala. 5Ningdala mat ana nundala na toltol laulaula, ialaun pas dala taum o e Karisito. E God kaalaun pas mulo, anasa ana nuna marmaris.6Ning dala kaning o e Karisito Iesu, e God iakamtur dala taum o e Karisito kusun ami-nat, pa i akes dala taum onoi saot na langitsur dalar warkurai taum onoi. 7 E God i tolilarne, sur ir asangan anunamarmaris tetekdala o e Karisito Iesu, sur ana raula kaningot lamur, anuna tnan marmaris ir hanottalapor. 8 E God i maris mulo pa i alaun pasmulo ningmulo tortorot. Bel mulo otmulokamkamna onoi, a artabar ka ane God tetekmulo. 9Bel i alaun pasmulo kamkamna anawakak a titolla ning mulo toli, sakana tik iraitna pas i ot ono. 10Dala rop, a ngen kunae God, i akes dala o e Karisito Iesu, sur dalartol a wakak a titolla, ning e God ka sang tarisur dalar toli.

A tarai Juda pa a tarai ning bel a tarai Juda,dala takai kama

11Mulor nuk pasi, di agonmulo bel muloa tarai Juda. A tarai Juda la sira kot talilisa palaonla, a akinalang ning i asanganimang la ane God. A toltol ning, a taraika la sira toli ana kunla. Pa a tarai Judala atong mulo mang bel mulo ane God,anasa bel di kot talilis mulo. 12Mulor nukpasi mang, nating ning mulo kes masik otkusun e Karisito, mulo bel a tarai Israel,pa a kunubusla ning e God i lele tar ono,bel anumuloi. Pa ana numulo a lalaunte na rakrakan hanua, bel mulo tasman eGod, pa bel ta wakak a utna ning mulorharnanai suri ana tortorot. 13Nating mulokes bakbak kusun e God, ika onone, ningmulo kaning o e Karisito Iesu, a sulukna kaben milau tar mulo tetek e God.

14Ononedala kes ana balmolmol, kamnao e Karisito. I dat taumpasmila a tarai Judapamulo ning bel a tarai Juda, sur dala takai

Page 242: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Epeses 2:15 239 Epeses 3:20kama. Lanigo bel dala armoro, i arlar anaworoh i pagal dala, ika e Karisito ka regentar a woroh na balakut, sur dalar armorotaum. 15 I regen tari ning i mat, i arop sen awarkurai anuna tarai Juda, sur ir dat tauma tarai Juda pa la ning bel a tarai Juda, surtakai kama a tona mangis a tarai, sur dalarop dalar kes ana molmol. 16 Pa ning dalatakai ka, e Karisito i amolmol taum dalarop taum o e God. Ning i mat saot na rakaikutus i kepsen a balakut na arpotor indala,a tarai Juda pa a tarai masik. 17 I hanot pai warawai ana bal molmol tetek mulo ningmulo kes bakbak, pa tetek mila otleng natarai Juda ning mila kes milau. 18Anasa o eKarisito ka, a Talngan Tabu i alangolango angas anundala rop tetek e Tamandala.

19 I maining mulo bel ulak ma mulo awasirala. Ononemulo takai kama taumanatarai ane God, pa mulo hanot a mangis atarai ane God. 20 Mulo a rumai ane God,ning di aturi saot na aposella pa propetla.La a kama rumai, pa e Karisito Iesu ot, awakak a hat kes, ning di tol a rumai saotono. 21 Pa ana hat kes ne, a kidol a rumaiir tugus wakak onoi, pa ir hanot a totoh arumai artabar ana Leklek. 22 Pa ning mulokaning o e Karisito, i dat taummulo otleng,sur mulor hanot a rumai ning a Inguna eGod i kes ia.

3A titol ane Pol tetek la ning bel a tarai Juda

1 Imaining, iau e Pol, a nunung surmulo.A kes ting na rumai a dodot anasa a titolana titol ane Karisito Iesu tetek mulo ningbel na tarai Juda.

2 Mulo ka tasmani mang e God ka sarantar a titol ne tak ana nuna tnan marmaris,sur ar nangan mulo. 3 Pa e God i apuasaiau ana utna ning i mumun tar. Pa te napas ne, ia ka tumtumus siklik pas onoi. 4Paning mulor wasi, mulor tasman asaning iaka talapor ono, ana utna ning i mumun taro e Karisito. 5 A taraila tagun nating beltik i apuasa la onoi, ika onone, a TalnganTabu i apuasa i tetek a aposella anun e Godpa a propetla. 6 Ine a utna ning i mumuntar nating: La ning bel na tarai Juda, larkibas a ututnala ning e God i angis tar nanatnatunla ono, taum ana tarai Juda. Pa larop la hanot takai a palaonla kama. Pa ningla longor ana Wakak a Warwara, a lele ane

God ning i tolsoti o e Karisito Iesu, anunlaotleng.

7 A hanot a tena titol ana Wakak a War-wara ne. E God ot, ana nuna marmaris parakrakaina, i saran tar a titol ne tak. 8 Paiau, a natarna kol tanla rop a tarai ane God.Ika i maris iau pa i saran tar a titol ne tak,sur ar warawai tetek a taraila ning bel atarai Juda anawakak a gongon aneKarisito,ning bel dir nuk lar pas a araropna anasa iitna kol. 9E God ning i akes a ututnala rop, isaran tar a titol tak sur ar atalapor a tarailarop ana ngas ning ir tolsot pas a utna ningnating i mumun ting na nuknukna. 10 Paonone, i toli larne tetek a tarai a lotu, surir apuasa anuna tnan tastasman tetek naingun saot na langit, a ningnigola anunaingunla, pa la ning la tong akes a rakrakaisur lar warkurai. 11 Tagun nating ot e Godi tasmani ting na nuknukna mang ir tolilarne. Pa onone, ka tolsot pasi o e KarisitoIesu anundala Leklek. 12 Dala langolangosur dalar han tetek e God pa bel dalarmatmataut, anasa dala kaning o e Karisitopa dala tortorot onoi. 13 Larning, a nunungmulo sur gong anumulo a tortorot ir pungaanasa a kilang a mamahatla sur mulo te narumai a dodot. A kilang a mamahatla surdir atong leklek mulo.

A marmaris ane Karisito14 A kes ana bokona hak pa a nunung na-

matana e Tamandala, 15 esaning a Tamanamangis a taraila saot na langit pa te lapiuotleng, pa i saran tar a lalaun tetek larop. 16 E God anuna gongon i bukusana matatar. Pa a nunung mang, mitingna nuna gongon, ir arakrakai mulo anarakrakai a Talngan Tabu ting na ingumulo,17 sur e Karisito ir kes uting na balamulo,ning mulo tortorot onoi. Pa a nunungmang a wakwakirim mulo ir tong kes anamarmaris pa mulo tur rakrakai onoi, 18 pamulo taum ana taraila rop ane God, mu-lor rakrakai sur mulor tasman momol amarmaris ane Karisito. Mulor tasmanimang i palar mangasa, i barah mangasa, itur kas mangasa, pa i dordorong mangasa.19Pamulor tasman amarmaris aneKarisitoning i itna tana tastasmai anuna taraila, surmulor bukus ana kidol a lalaun ane God.

20 A atong leklek e God, esaning irakrakai pa i tolsot pasi sur ir tol asaningi itna kol tana utna ning dala nuki, pa dala

Page 243: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Epeses 3:21 240 Epeses 4:28nunung suri, pa i titol ana rakrakaina ningi titol te na nundala lalaun. 21 Dala taumana tarai lamur, dalar atong leklek pasi, belir rop pa bel ir rop ana tnan ututnala i katol tari ana tarai a lotu, pa o e Karisito Iesu.Amen.

4Dala takai o e Karisito

1 A kes ting na rumai a dodot anasa atitol tetek a Leklek. Pa a nunung kol mulo,sur mulor laun arlar ana lalaun ning dika kabah pas mulo suri. 2Mulor anatarnapas mulo, pa mulor kes na molmol. Mulorasangan a longoroi a toltol, pa mulor mangartalai sur mulo, pa gong mulo keles atoltol anuna tik. 3Mulo takai ka ana keskesning a Talngan Tabu ka saran tari ta mulo,anasa i dot taum mulo ana molmol. Mulorrakrakai sur mulor tong akes anumulo akeskes. 4 Dala rop dala takai a palaona eKarisito, pa takai ka a Talngan Tabu i kesondala rop. Pa e God i kabah pas dala surdalar takai ka ting na keskes harnanai anatortorot sur a ututnala ning ir angis dalaonoi. 5Anundala takai ka a Leklek, pa takaika a tortorot, pa takai ka a baptais. 6 Patakai ka a God, a Tamandala rop. I warkuraidala rop, i titol ting na nundala lalaun rop,pa i kes ondala rop.

7 E Karisito i tabar dala taktakai anaartabar, arlar ot ana nuknukna. 8 I main-ing, a Buk Tabu i atongi larne onoi,“Ning i han kas usaot,

i ben a galis a tarai a dodotpa i tabar a taraila ana artabarla.” Buk

Song 68:189Ning di tumusi larne, “i han kas”, a kamnamang nating ka han purum pas ute lapiu.10 Esaning i han purum, i ot ning i han kaskol usaot, bolos a langit rop, sur ir abukusa ututnala rop tisaot pa te lapiu. 11 I otning i saran a artabarla ning tetek anunataraila larne: a aposella, a propetla, na tenawarwara talapor ana Wakak a Warwara, atena tai alarla, pa a tena asaerla, 12 sur larsang a taraila ane God, sur lar titol teteki,sur a tarai a lotu lar agomo anunla lalaunting o e Karisito. A tarai a lotu, la a palaonae Karisito. 13Lar toli larning tuk dalar takaika ana tortorot, pa ana tastasmai ana Nate God, pa tuk ning dalar hanot a rakrakai a

tena tortorotla. Dalar gomo tuk ning dalarbukus ana kidol a lalaun ane Karisito.

14 I maining bel ma dalar arlar ulak anakakakla ning nunla tortorot i maler, arlarana utna ning a wuwu taum ana top iminggen taltali utumo pa ute. Bel dalarmur a asasaerla anuna tena asasongola,ning la mang sur lar ben rongon a tarailataumananunla na namnamin awarwarala.15 Ika, dalar atong amomol awarwara taumana marmaris. Dalar gomo ana ututnalarop sur dalar arlar taum o e Karisito, ai apukulundala. 16 Pa dala a palaona, pa oe Karisito, a kidol a palaona i tugus taumwakak. Pa ning taktakai diah palaona i tolot anuna titol, a kidol a palaona ir gomo pair rakrakai, pa ir bukus ana marmaris.

A tona lalaun kaning o e Karisito17 A atai mulo ana risana Leklek, pa a

atumarang mulo mang gong ulak ma mulolaun arlar ana taraila ning bel la tortorot.A nuknukinla bel i topas ta utna. 18Anunlatastasmai i mormorom pa la bakbak kusuna lalaun ane God, anasa bel la tasman amomolna, anasa a balanla i rakrakai kol.19 Bel ta meme inla ma, pa la saran tar lakama sur a laulau a nuknukla, taum anaurmatana dur a toltol, pa nuknukinla sura toltol laulau bel ir manah.

20 Ika mulo, ning di asaer tar mulo oe Karisito, bel di asaer mulo ana toltollalarne. 21 A tasmani mang di ka asaer tarmulo o e Iesu pa mulo ka longor pasi, pamulo tasman a momolna ning i kes onoi.22 Di asaer mulo sur mulor han kusun angas a lalaun ning mulo murmuri nating.Mulor pak seni arlar taum ana turai a kaen,anasa i laulau pa i asongo dala sur dalarmur a laulau a nuknukla. 23Mulor saran tarmulo tetek eGod sur ir atona a ingumulo panuknukimulo. 24 Pa mulor mermer taumana tona lalaun ning e God i akes tari arlarot ana manarna, sur mulor mur a tostosa toltol momol, pa mulor hanot a totoh atarai ane God.

25 I maining mulor manah kusunasasongo, pamulor atong amomolna teteka halalimulo, anasa dala rop dala na didiahpalaona e Karisito. 26 Ning mulo balakut,gong mulo tol a toltol laulau. Pa gong akamis i sup ning kaning ot mulo balakut,27 pa gong mulo saran tar ta kolo ta eSatan. 28 Esining i kinkinau, gong ulak ma ikinkinau. I wakak ning ir tol a wakak a titol

Page 244: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Epeses 4:29 241 Epeses 5:24ananaur a kuna, sur ir tol otnan autnaningi to pasi, pa ir tabar la otleng onoi ning lakapan.

29 Pa gong ta laulau a warwara i purummiting na pahamulo. Mulor atong ka awarwara ning i wakak sur ir arakrakai atarai pa ir nangan la ana asaning la kapansuri, sur anumulo na warwara ir awakak laning la longor mulo. 30 Pa gong mulo abalmaris a Totoh a Inguna e God, a akinalangning e God ka aslang tar mulo onoi mangmulo anunai, sur a pukakiar ning e Godir alangolango mulo. 31 Mulor kepsen atoltolla larne kusun anumulo a lalaun: anuknuk laulau, a balakut, a arngaras, a ark-abah na balakut, a warwara laulau, pa ur-matana toltol laulaula rop otleng. 32Mulortol a wakak tetek mulo pa mulor mangartalai sur mulo. Pa ning tik o mulo i tol alaulau tetek mulo, mulor nuk duman seni,arlar larning e God i toli tetek mulo o eKarisito.

5A lalaun ana talapor

1 Mulor laun arlar ana lalaun ane God,anasa mulo na natnat e God, pa i maris kolmulo. 2 Mulor laun ana marmaris, arlarlarning e Karisito i maris dala, pa i sarantar anuna lalaun sur dala, arlar ana artabarning i toboh wakak tetek e God.

3 Gong ta pamuk a toltol i kes potor tamulo, gong ta dur a toltol, pa gong otlengmulo nuknuk sur a galis a gongon. Anasana toltol ne bel i sot sur a totoh a tarai aneGod lar toli. 4 Gong mulo atong ta laulaua warwara, o ta longlong a warwara, pagong mulo morot ana laulau a morot. Awarwarala ne bel i wakak surmulor atongi,ikamulor atongwakak tetek e God. 5Mulortasman a utna ne: La ning la tol a pamuka toltol, o a dur a toltol, pa la ning lanuknuk sur a galis a gongon, bel lar kibasa matanitu ane Karisito pa e God. Anasala ning la nuknuk sur a galis a gongon,la ning a tena lotu tetek a asasongo nagodla. 6 Gong mulo noren tar tik sur irasongomulo analwarwara oros ka. Anasa atoltolla ning ir dat pas ka a balakut ane Godtetek la ning bel la longor teteki. 7 Larning,gong mulo tur taum onla ana nunla natoltol laulaula.

8 Nating mulo kes ana mormorom, ikane a Leklek ka akes tar mulo ana talapor.Pa mulor laun arlar ana natnat a talapor.9 Anasa a wana lalaun anun esining i kesana talapor imanglarne: awakak a toltolla,a tostos a toltolla, pamomolna. 10Pamulortai sur a toltol ning a Leklek i gas onoi.11 Gong mulo tol a toltolla ning a tarai amormorom la sira toli ning bel ta wana.Ika mulor apuasa anunla toltolla. 12 Anasaa toltolla ning la sira tol kumnani, a utnana meme kol, pa dalar meme ning dalarwarwara onoi. 13 Ika a talapor i apuasa atoltolla rop sur ir hanot talapor. 14 Anasaning a talapor i atalapor a ututnala, dir oroilalan la. I maining di atongi larne,“U ning a tena borbor,

ur mata,ur kamtur kusun a minat,

pa e Karisito ir atalapor u.”15 Mulor tai alar wakak anumulo a ngas

a lalaun, pa gong mulo arlar ana long-longla, mulor arlar ana tarai a tastasmai.16 Ana pukakiarla rop, ning i langolangosur mulor apuasa anumulo a tortorot, mu-lor toli, anasa a pukakiarla ne, a laulau apukakiarla. 17 Larning, gong mulo long-long, ika mulor tasman a nuknuk anunaLeklek.

18 Gong mulo gang a wain pa mulo sipakonoi, anasa ir alaulau mulo. Ika, mulorbukus ana Talngan Tabu. 19Pamulor awaraartalai taum ana saksak miting na Saksaklaane Dewit, na saksak a lotu, pa saksaklaning a Talngan Tabu i tabar mulo onoi.Pa mulor saksak taum ana warwara leklekting na balamulo tetek a Leklek. 20 Paana pukakiarla rop,mulor atongwakak anaututnala rop tetek e God a Tamandala, anarisana e Iesu Karisito anundala a Leklek.

A asasaer ana keskes a tinaulai(Kol 3:18-19)

21 Mulor anatarna pas mulo artalai,anasa mulo hanrawai tetek e Karisito.

22Mulo na tinaulai a gurara, i wakak surmulor anatarnapasmulo tetek anumulonatarai lar otning mulo toli tetek a Leklek.23 Anasa a barsan i a pukul a keskes atinaulai, arlar o e Karisito i a pukul a taraia lotu, pa la a palaona, pa i anunla TenaAlaun. 24 A tinaulai a hanela lar anatarnapas la tetek anunla na tarai ana ututnala

Page 245: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Epeses 5:25 242 Epeses 6:18rop, arlar ana tarai a lotu la anatarna pasla tetek e Karisito.

25Mulo otleng, a tinaulai na tarai, mulormang sur anumulo na gurarala, arlar larning e Karisito i maris a tarai a lotu, pai saran tar anuna lalaun sur la, 26 sur laanuna tarai momol. Pa i gos totoh la anamalum pa anuna warwara. 27 I toli larnesur ir ben pas anuna tarai teteki, arlar ananuna wakak a hane ning bel ta dur onoi,pa bel i karkar a palaona, pa bel ta laulaua utna onoi. Ir totoh pa bel dir arup sotpasi on ta rongo. 28Mangotleng larning, natarai lar mang kol sur anunla na gurara, larot ning la mang sur a palaonla ot. Esining imang sur anuna hane, i mang suri ot. 29Beltik i sira bilbilor a palaona ot. I tai alari, pai tamtabari, arlar o e Karisito otleng i tolitetek anuna tarai a lotu. 30 Anasa dala nadidiah palaona e Karisito. 31 A Buk Tabui atongi larne, “I maining a barsan ir hankusun e tamana pa e tana, pa ir kes taumana nuna hane, sur diau takai kama.” Stat2:2432 A warwara ne ana tinaulai, a tnankamkamna ning i mumun. Ika a warwarao e Karisito pa a tarai a lotu. 33 Pa i wakakotleng ning taktakai o mulo ir mang suranuna hane larning i mang suri ot. Pai wakak sur na gurara lar hanrawai tetekanunla na taraila.

6A asasaer tetek a kakakla pa na tamta-

manla(Kol 3:20-21)

1 Kakakla, mulo anuna Leklek, mulorlongor tana tamtamamulo pa na kabatna-mulola, anasa i tostos sur mulor toli larne.2A Buk Tabu i atongi mange, “Ur hanrawaie tamam pa e tnam.” Ine a ningnigo nawarkurai ning a lele i kes taum onoi. 3 Iatongi mang, “Ning ur toli larne, ir wakaktetek upaur launbongnanu tena rakrakanhanua.” Lo 5:16

4 Pa mulo na tamtamana a kakakla, gongmulo angangas oros la, ika ning mulor taialar la, mulor alasan la, pa mulor asaer laana ngas ning a Leklek ir gas ono.

A asasaer tetek a tena titolla pa ningnigola(Kol 3:22—4:1)

5 Ning u a tena titol, ur longor tetekanuma ningnigo mite na rakrakan hanua,

pa ur matmataut pa ur hanrawai i. Ur lon-gor ana momolna ting na balam, larning ulongor tetek e Karisito. 6 Gong u muri kaanunawarwara ning i oroi u, sur ur agasgastari ka. Ur titol larning u a tena titol orosane Karisito, pa ur tol a titol ning e God imang suri, pa ur saran momol tar anumalalaun ana titol. 7Ur titol taum ana gasgastetek anuma ningnigo, larning u titol ottetek a Leklek, pa bel tetek a tarai. 8Anasamulo ka tasmani mang a Leklek ir saran aarlou tana tarai rop anawakak a titolla ningla toli, la ning na tena titol pa la otleng ningbel na tena titol.

9Pamulonaningnigola,mulor tolimangotleng larning tetek anumulo na tena titoloros. Gong mulo amatmataut la, anasamulo ka tasmani mang, takai ka a Lek-lek kanisaot na langit, anunla pa anumulootleng. Pa bel i purpurngis.

Na mermer na harum ane God10 Anuka ararop a warwara i mange:

Mulor tur rakrakai ona tnan rakrakai anaLeklek. 11 Mulor mermer rop taum anamermer na harum anun e God, sur mulorsairas a larlarla ane Satan. 12Anasa bel dalaharum taum ana tarai, dala harum taumana ningnigola anuna laulau a ingunla, aingunla ning la tong akes a rakrakai surlar warkurai, a ingunla ning la tong akesa rakrakai ana mormorom te na rakrakanhanua, pa a laulau a ingunla miting nasolsol.

13 I maining mulor mermer taum anamermer na harum ane God, sur ning alaulau a pukakiar ir hanot, mulor tolsotsur mulor tur rakrakai. Pa ning mulo kasang tar mulo larning, mulor tur rakrakaiot. 14 Mulor tur rakrakai, mulor dot akesmulo anamomolna, arlar ana let. Pamulorsuah alarmulo ana tostos a toltol, arlar anapuka aen ning a tena harum i sira alar amalwasna ono. 15 Mulor sang sur a tinananaWakak aWarwara na bal molmol, larn-ing a tena harum i sira akas naur a su tingna naur a hana. 16 Pa lamur, mulor tongakes a tortorot, arlar ana palang ning atena harum i sira suah alari ono, sur mulorsuah alar a irnga na turai ane Satan. 17 Pamulor nuk pasi mang e God ka alaun pasmulo, arlar ana tena harum i suah a kukuhna harum. Pa mulor los pas a liwan naharum ana Talngan Tabu, i a warwara aneGod. 18 Mulor nunung taum ana rakrakai

Page 246: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Epeses 6:19 243 Epeses 6:24ana TalnganTabu ana pukakiarla rop, taumana urmatana nunung rop. Mulor kes nasang, pa mulor sira nunung bolbolos anataraila rop ane God.

19 Mulor nunung otleng hok, sur e Godir saran tar a warwarala tak sur ar atongi,pa gong a matmataut ning ar apuasa aututnala ning nating la mumun pa ononela hanot talapor ting na Wakak a Warwara.20E God ka suah tar iau sur ar tena warawaiana Wakak a Warwara, pa ana titol ne akes na dodot. Mulor nunung hok sur arwarawai, pa bel ar matmataut, larning iwakak sur ar toli.

A ararop a warwara21 E Tikikus, a wakak a tasindala pa a

momol a tena titol anuna Leklek, ir ataimulo ana ututnala rop, sur mulor tasmanimang kane a laun mangmangasa pa asan-ing a sira toli. 22 I maining a sune i tetekmulo, sur mulor tasmani mang mila kesmangmangasa, pa ir arakrakai mulo.

23A bal molmol tetek mulo na tastasikla,pa a marmaris taum ana tortorot, ta e Gode Tamandala pa a Leklek e Iesu Karisito.24 A marmaris tetek la rop ning la mangsur anundala Leklek e Iesu Karisito anamarmaris ning bel ir rarop.

Page 247: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Pilipai 1:1 244 Pilipai 1:13

A Pas ane Pol tetek a taraiPilipaiA warwara talapor nigo

E Pol i kes ting na rumai a dodot tumoe Rom anasa i warawai ana Wakak a War-wara. Ning i kes tingia, i tumus diat a pas.Takai tetek a tarai Epeses, takai tetek a taraiPilipai, takai tetek a tarai Kolosi pa takaiotleng tetek e Pilimon.

A pas ne i tumusi tetek a tarai a lotutumoePilipai, pa i atongwakak tetek la anamani ning la saran tari tana. La saran tarita e Epaproditus, pa i abarani teteki.

E Pilipai a tnan hanua tumo na paparMasedonia. E Pol i han utumo ana nun amunaur a tinan. Ning e Pol i han utumobelot la longor a Wakak a Warwara. Paa taraila ning la lingir a nuknukinla anawarawai ane Pol, la na ningnigon a taraia lotu tumo na papar Masedonia (oroi Ap16:12-40)

A tarai a lotu tumo e Pilipai bel al galis amani anunla. Ika la gasgas sur lar artabarana mani tetek a tarai a lotu tisa na paparJudia ning la kapan kol, pa tetek e Polotleng sur a arnangai ana tinan anunai.

E Pol i kes ting na rumai a dodot, ika igas pa i mang sur a tarai Pilipai otleng largas ning la pastek a mamahatla. E Pol iatai la mang lar tur rakrakai pa lar tai alarla kusun na asasongo na tena asasaer ningla asaer a tarai mang lar kot talilis la. Laasaer la mang lar tortorot o e Iesu pa larmur otleng a toltol ana tarai Juda mang larkot talilis la.

E Pol i atongi otleng mang lar mur atoltol ane Iesu ning i anatarna pasi.A tinan ana buk Pilipai:

A kamkama buk ne (1:1-11)E Pol i atai la ana nun a keskes ting na

rumai a dodot (1:12-26)A toltol ning na tena tortorot lar muri

(1:27-2:18)E Pol i mang suir sune sen e Timoti pa e

Epaproditus (2:19-30)Lar tur rakrakai ana asasaer mang e God

i alaun pas dala anasa dala tortorot kao e Iesu (3:1-16)

Lar mur a ngas a toltol ane Pol (3:17-4:9)E Pol i gas ana nunla a artabar (4:10-20)

A ararop a warwara ane Pol tetek la(4:21-23)

1 Iau e Pol, miauma e Timoti, naur a tenatitol oros ane Karisito Iesu, mia tumtumustetekmulo na tarai rop ane God, ningmulolaun o e Karisito Iesu, ting na hanua Pilipai,taum ana ningnigola tagun a lotu pa natena harnangai. 2 A marmaris pa a balmolmol miting ta e God a Tamandala pa aLeklek e Iesu Karisito ir kes taum o mulo.

A nunung ane Pol sur a tarai Pilipai3 Ana taemla rop ning a sira nuk mulo,

a atong wakak tetek a nuk a God o mulo.4Pa ana nuk na nunung rop surmulo rop, anunung taum ana gasgas, 5 anasa mulo turtaum hok ana Wakak a Warwara, turpasiana ningnigo na pukakiar ning mulo lon-gori tuk onone. 6A tasmanmomoli mang eGod ning i turpas a wakak a titol o mulo,anuna titol kaning ot i han, tuk ning iraropi ana pukakiar ning a Karisito Iesu irhanot onoi.

7 I tostos sur ar nuknuk larne o mulorop, anasamulo kesmomol te na nuknukik.Ning a kes te na rumai a dodot, pa a keles awarwara anuna tarai ning la atong laulaua Wakak a Warwara, pa a apuasa i teteka taraila, dala rop dala tur taum ana titolne, ning e God i saran tari tak ana nunamarmaris. 8 E God i tasmani mang a mangkol sur ar oroi mulo rop, anasa a mang kolsur mulo ana marmaris ane Karisito Iesu.

9 Anuk a nunung i larne: A nunungmang anumulo a marmaris ir itna pa iritna rakrakai, taum ana mananos pa a tas-tasmai, 10 sur mulor tolsot pasi sur mulortasman lalan asaning i wakak kol, pa mulortotoh, pa bel dir arup sot pas mulo on tarongo ana pukakiar ning e Karisito ir hanotonoi. 11 Pa a nunung otleng mang, mulorbukus ana wana tostos a toltol, ning e IesuKarisito i tol otnan tari ting na numulo alalaun, sur a taraila lar atong aitna pas eGod pa lar alekleki.

A keskes ane Pol ting na rumai a dodot iagomo a Wakak a Warwara

12Na tastasik, a mang surmulor tasmanimang asaning i hanot hok, i agomoaWakaka Warwara sur ir han sarara. 13 Pa ine, italapor tetek na tena harum rop ning la taialar a rumai anuna ningnigo ana matanitu

Page 248: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Pilipai 1:14 245 Pilipai 2:10Rom, pa tetek a taraila rop otleng, manga kes te na rumai a dodot anasa iau aneKarisito. 14 Anuk a keskes ting na rumaia dodot ka arakrakai a galis a tastasikana tortorot ana Leklek, sur lar warwaratalapor ana warwara ane God taum anarakrakai, pa bel lar matmataut.

15 I momol mang dingla na tarai lawarawai o eKarisito anasa la nuknuk laulautetek iau pa la mang lar sairas iau kusuna keskes a ningnigo. Ika dingla na taraila warawai ana wakak a nuknukinla. 16 Lawarawai anasa a marmaris i kes ting nabalanla. La tasmani mang a kes te narumai a dodot sur ar keles awarwara anunatarai ning la atong laulau a Wakak a War-wara. 17 Ika dingla na tarai la warawai anaKarisito anasa la mang lar aitna pas la ot,pa bel i momol a balanla. La mang larwot ulak ka anuka mamahatla, ning a keste na rumai a dodot. 18 Ika bel ta utna.Ning la warawai ana laulau a nuknuk o awakak a nuknuk, la rop ne la warawai kaana Karisito. Ine a kamna ning a gas.

I momol, ar gas bolbolos, 19 anasa atasmani mang ana numulo na nunung, paa harnangai anuna Inguna e Iesu Karisito,na utna ning a kilangi ir tol otnan iau surar langolango. 20A tortorot mang bel ar tolta utna ning ar meme onoi. Ar tur rakrakaipa bel ar matmataut, sur ar aitna bolbolose Karisito ana nuk na toltol. Ning ar laun oar mat, ar aitna pasi. 21Anasa i manglarne:Ning a laun, a laun sur e Karisito, pa ning armat ar kibas pas a wakak a utna kol. 22Ninga laun ana palaok, ar titol sur ta wakak awana nuk a titol. Pa bel a tasmani esi nahalindiau ning ar aslang pasi, a lalaun o aminat. 23 I naur a nuknukik. Takai, a mangkol sur ar han par kes taum o e Karisito,esaning i wakak kol tan ning a halindiau.24 Ika i wakak kol sur ar laun, sur ar nanganmulo. 25 I maining, a tasmani mang ar launpar kes taum o mulo, sur mulor gomo, pamulor gas ana tortorot. 26 Pa ning dalar taitaum ulak, anumulo na gasgas o e KarisitoIesu ir galis kol, anasa ia ka ulak tetekmulo.

27 Asa ning ir hanot, mulor tai alaranumulo a lalaun sur ir mur a Wakak aWarwara ane Karisito. Larne, ning ar hansur ar oroi mulo, o ning ar kes bakbak paar longor ka a warwara o mulo, ar tasmanimang mulo tur rakrakai ana takai ka a

nuknuk, pa mulo titol taum arlar ana takaika barsan sur mulor tai alar a Wakak aWarwara, ning dala tortorot onoi, 28 pa belmulor matatan a hiruala. Ning bel mulormatatan la ir asangani mang lar hirua, ikamulo, e God ir alaun mulo. 29 Anasa eGod ka angis tar mulo. Bel ana numulo natortorot ka ana Karisito ning i angis mulo,anamamahat otleng ningmulo kilangi anarisana. 30Mulo harum taum ana hirua anaWakak a Warwara, larning a sira toli. Aharum ning nating mulo oroi mang a toli,pa onone mulo longori mang kanet a toli.

2Dalar anatarna pas dala arlar o e Karisito i

anatarna pasi1 Anumulo a lalaun ane Karisito i

arakrakai mulo, anuna marmaris i amoromulo, mulo laun taum ana Talngan Tabu,mulo sira mang sur al tarai, pa mulo siramaris la. 2 Pa a mang sur ir takai ka anuknukimulo, pa mulor mang artalai surmulo, pa ir takai a nuknukimulo ana titollaning mulo mang sur mulor toli, pa ir takaika balamulo. Ning mulor toli larne, anukagasgas ir itna kol. 3 Gong mulo tol ta utnaning mulor aitna pas mulo onoi, o muloraunan mulo onoi. Mulor anatarna pasmulo pa mulor nuk aitna pas a tarai masiksur lar itna tamulo. 4Mulo taktakai, gongmulo nuk pas mulo ot pa anumulo na titolka. Mulor nuk pas a tarai masik otleng paanunla na titol.

5 I wakak ning a nuknukimulo ir arlarana nuknuk e Karisito Iesu.6 I e God,

ika bel i nuki sur ir tong akes anunatnan keskes ning i arlar o e God.

7 I han kusun anuna tnan keskes,i kibas pas na gini na tena titol oros,di agoni, i hanot amainla arlar ondala.

8Pana tarai la oroimang, i a barsanmomol.I anatarna pasi,pa i longor pa i saran tari ot sur irmat.Momol ot, i mat saot na rakai kutus.

9 Pa e God i aitna pas a Karisito ana keskesning i itna kol saot

pa i saran tar a rising tana, ning i itnatan a risingla rop,

10 sur ana risana e Iesu, na akakes rop saotna langit pa te na rakrakan hanuapa nahai a rakrakan hanua,

la rop lar kes ana bokona hanla,

Page 249: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Pilipai 2:11 246 Pilipai 3:511 pa la rop lar atong puasa i mang e Iesu

Karisito i a Leklek,sur lar aitna pas e God a Tamandala.

Dalar talapor arlar ana nangnangla12 Na halalik, mulo sira longlongor ana

pukakiarla ning a kes napirimulo. Paonone, ning bel a kes taum omulo, i wakaksur mulor rakrakai ana longor. Mulor siraasangani ting na numulo a lalaun mang eGod ka alaun pas mulo, pa mulor toli anamatmataut pa koloron. 13 Anasa e God ot ititol ana numulo a lalaun, sur mulor mangsur asaning ir gas ono, pamulor toli otleng.

14 Ana ututnala rop ning mulo toli, gongmulo ururai pa gong mulo arngaras ono,15-16 sur bel dir arup sot pas mulo on tarongo pa mulor totoh, na natnat e God,ning bel ta rongo o mulo, arpotor tan atarai ning bel la tostos pa a gininla i laulaukol. Ning mulor artabar ana warwara nalalaun, mulor talapor arpotor tanla ar-lar ana nangnangla ning la talapor te narakrakan hanua. Ning mulor toli larne, argas o mulo ana pukakiar ning e Karisitoir hanot ulak ono, anasa ir talapor mangbel a dun oros ka, pa anuka titol bel i utnaoros ka. 17 Anumulo a titol ning anumuloa tortorot i tol otnani, i arlar ana artabartetek e God. Pa ning ar mat, ar gas par gastaum o mulo rop, anasa a sulukik ir arlarana artabar ning di peki saot ana numulona artabar ning.* 18 Larning mulo otlengmulor gas, pa mulor gas taum hok.

E Pol i mang suir sune e Timoti pa e Epa-proditus

19 Ning a Leklek i malmaling ananuknukik, bel ir bongnani ar sune sen eTimoti tetek mulo, sur iau otleng ar gasning ar longor na warwara talapor o mulo.20 Bel tik kane i arlar o e Timoti, ning inuknuk kol o mulo. 21 Anasa a tarai ropla nuk pas la ot pa a nunla na titol, pa bella nuk pas e Iesu Karisito pa anuna titol.22 Ika mulo ka tasman a wakak a toltol aneTimoti, ning i titol taum hok ana warawaianaWakak aWarwara arlar ana kaklik ningi titol taum o e tamana. 23 Ning ia kartasman asaning dir toli hok, a nuki mang

ar bot sune seni tetek mulo. 24 Ana anukatortorot ana Leklek, a tasmani mang milauma iau ot ar han tetek mulo.

25 A nuki mang ir wakak kol ning arsune ulak sen e Epaproditus, a tasiklik anatortorot. Esaning a tena titol pa a tenaharum taum hok, pa anumulo a tena titolning mulo sune seni sur ir nangan iau anaututnala ning a kapan suri. 26 I mang kolsur ir oroi mulo rop ulak, pa i nuknukkol ning mulo longori mang i sasam. 27 Imomol ot mang i sasam, milau ir mat.Ika e God i marisi, pa bel i maris ka eEpaproditus, i maris iau otleng, sur gonga bal maris ir kibas ulak iau. 28 Onone amang kol sur ar sune seni tetek mulo, surmulor gas ning mulor tai taum ulak, pabel ar nuknuk ulak. 29 Mulor gas pasi anarisana a Leklek. Mulor gas pasi ana tnangasgas, pa mulor hanrawai tetek a ngas atarai larning, 30 anasa bel i nuk pas anunalalaun. I saran tari sur a titol ane Karisito,pa milau sur ir mat. I toli larning sur irnangan iau, anasa mulo ot, bel mulo tol larpasi.

3Dala ning dala tortorot o e Karisito dala na

tena tostos momol1 Na tastasik, a ararop a warwara ne a

tumusi tetek mulo: Mulor gas ana Leklek.A gas sur ar tumus ulak asaning ia ka tumustari nating tetek mulo, sur ir nanganmulo.

2 Mulor tumarang mulo kusun a taraining la tol a laulauna, ning la arlar anangalngaliah na pap. La kot laulau a palaona tarai, pa la asaer la mang, ning bel di kottalilis la, e God bel ir alaun la.* 3 Dala ningdala lotu tetek e God taum ana rakrakaia Inguna, dala ka a tarai momol ane God,larning di ka kot talilis tar dala. Bel dalatortorot ana rakrakai a tarai. Dala tortorotka ana titol ning e Karisito Iesu ka tol tarion dala. 4 Ngandek ning a rakrakai anatarai ir alaun dala, iau ot ar tolsot pasi surar tortorot onoi. Asa ning la tortorot onoi,iau a wakak kol tanla ono. 5 Iau a te Israel,a hal a mangis a tarai ane Benjamin. Iau ate Hibru pa a mur a nunla na toltol. Ningka siwal a pukakiar lamur tana pukakiar

* 2:17: Ning di tun a inagoi sur a artabar tetek e God, dingla na pukakiar di pek sen otleng a wain saot onoi sur iotleng a artabar. * 3:2: A kokot talilis a akinalang ning di toli sur ir asangani mang, a barsan ning, a hal a taraiane God, ning la mur na warkurai.

Page 250: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Pilipai 3:6 247 Pilipai 4:9ning di agon iau, di kot talilis iau. Iau aParisaio pa a sira mur rakrakai na warkuraiane Moses. 6 A rakrakai kol sur ar murtostos pas a titol ane God, pa ana nuk natitol ning, a alaulau na tena tortorot aneKarisito. Ngandek ning tik ir tostos anasa imur rop na warkurai, bel ta artitiu ir kibasiau.

7 Ika a ututnala rop ne, ning natinga nuki i wakak kol tetek iau, onone iutna oros ka tetek iau, anasa o e Karisito.8Momol, a ututnala rop, la utna oros kamatetek iau, bel ma a tortorot onla. Ninga utna ka i wakak kol, sur ar tasman eKarisito Iesu anuka Leklek. A ututnala ropla ka rop kusun iau, anasa o e Karisito Iesu.La arlar kama ana beren tetek iau, sur arkibas pas e Karisito ana nuk a lalaun, 9 paar kes taum ono. Pa bel a tena tostos anasaa mur na warkurai. A tena tostos anasa atortorot o eKarisito. Imomol, e God i atongdala na tena tostos anasa dala tortorot o eKarisito. 10Amang sur ar tasman e Karisitopa a rakrakai ana nuna kamkamtur ulakkusun a minat, pa a mang sur ar tur taumonoi ana kankanla anunai, par arlar ot onoiana nuna minat. 11 Larning, a tortorotmang iau otleng ar kamtur ulak kusun aminat.

A dududun sur a araropna12 Bel a nuki mang ia ka tong akes a

ututnala rop ning. Pa belot a tostosmomol.Ika a rakrakai ot sur a utna ning e KarisitoIesu i kabah pas iau suri. 13 Na tastasik,bel a nuki mang ia ka kibas pasi. Ika ninga utna ka a toli. Ine, ia ka duman sen aututnala tagun nating, a rakrakai kama sura utna ning kane lanigo tak. 14 A dun usalanigo sur a ararop ana dun, sur ar kibaspas a arlou, a arkabah ane God tetek iau o eKarisito Iesu sur a lalaun saot na langit.

15 Dala ning dala tur rakrakai, i wakaksur a nuknukindala ir larning. Ika ning anuknukimulo ir han masik on ta utna, eGod ot ir atalapori tetekmulo. 16 Ika, a utnaning i itna, dalar mur amomol a asaer ningdala ka kibas pasi.

17 Na tastasik, mulor mur anuka ngas atoltol. Pa i wakak sur mulor tai murmurla ning la mur a ngas a lalaun ning milaka asangan tari tamulo. 18 Anasa a galisla lalaun arlar ana hiruala ana rakai kutusane Karisito, larning ia ka atai tar mulo agalis a pukakiar, pa onone a tangis ning

a atong ulaki tamulo. 19 La han ka sur ahirua, asaning a palaonla i mang suri lamuri ka. La aunan la ana toltolla ning disira meme onoi. A nuknukinla i kes ka sura ututnala mite lapiu. 20 Ika dala, a hanuamomol ngasindala saot na langit, pa dalamisaot ia. Pa dala sira harnanai taum anatnan gasgas sur a Tena Alaun ning ir hanpurummisaot, a Leklek e Iesu Karisito. 21 Irkeles pas a palaondala ning bel i rakrakai,sur ir arlar ana palaona, ning i bukus anamatatar. Ir kelesi ana rakrakaina, ning ititol onoi sur ir suah tar a ututnala ropnahai anuna warkurai.

41 Na tastasik, mulor tur rakrakai ana

Leklek lar otning ia ka atai tar mulo ono.Na halalik amang kol surmulo pamang surar oroi mulo, anasa mulo anuka gasgas pamulo arlar ana arlou ana nuk a titol.

Na warwara ning ir arakrakai a tarai atortorot

2 E Euodia pa e Sintike, a nunungrakrakai mu, sur ir takai ka a nuknukimu,anasa mu anuna Leklek. 3 Pa u otleng ninga momol a tena titol taum hok, a nunungu sur ur nangan naur a hane ne, anasadia titol rakrakai taum hok sur a Wakak aWarwara ir han sarara. Mila titol taum o eKelemen, pa dingla na tarai otleng ning arisanla ka kes tar ana buk a lalaun.

4 Mulor sira gasgas ana Leklek apukakiarla rop. Ar atong ulaki mang,mulor gasgas. 5 Mulor apuasa anumulona wowon a toltol tetek a taraila rop surlar oroi i. A Leklek milau ir hanot. 6 Gongmulo nuknuk kol sur ta utna. Ana ututnalarop, mulor nunung ana nunung a atongwakak tetek e God. Pa mulor atai i anasa ning mulo mang suri. 7 Pa bal molmolane God ning i itna kol tana tastasmai ropanuna taraila, ir tai alar a balamulo paa nuknukimulo, anasa mulo ane KarisitoIesu.

8 Na tastasik, a ararop a warwara ne atumusi tetek mulo: A nuknukimulo ir kesana ututnala ne: asaning i momol, asaningdi hanrawai i, asaning i tostos, asaning itotoh, asaning i tatatai wakak pa asaninga taraila la atong wakak ono. Asa ning iwakak kol, pa asaning di rakan aleklek pasi,a nuknukimulo ir kes onoi. 9Asa ningmuloka asaer pasi tak, pa mulo ka kibas pasi pa

Page 251: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Pilipai 4:10 248 Pilipai 4:23mulo ka longor tari tak, pa mulo ka oroitari tak, mulor toli ka. Pa e God ning akamkama molmol ir kes tetek mulo.

E Pol i gas ana artabar anuna tarai a lotumitumo e Pilipai

10 A gasgas kol ana Leklek, anasa kabongnani pa bel mulo nangan iau, ikaonone mulo nangan ulak iau. I momol,bel mulo duman iau, ika bel ta ngas surmulor nangan iau. 11 Bel a atongi larneanasa a kapan. Anasa ia ka asaer pas sura nuknukik ir manah ana ngas a keskesning ir barat iau. 12 A tasman a keskes akapan, pa a tasman otleng a keskes a leklek.Ia ka asaer pas sur a nuknukik ir manahana ngas a keskes ning ir barat iau: ningar masur, o ar murak, ning ar tong akesa galis a ututnala, o ar kapan. 13 A tolsotpas a ututnala rop anasa o e Karisito ning iarakrakai iau.

14 Ika i wakak ning mulo tur taum hokana mamahatla ning a barati. 15 Mulo atarai Pilipai, mulo tasmani mang natinga warawai ana Wakak a Warwara tumona papar Masedonia pa mulo lingir anuknukimulo, pa ning a han mitumo eMasedonia, bel al tarai a lotu la tur taumhok pa la nangan iau ana ta artabar, mulosot ka. 16 Pa ning a kes tumo e Tesalonika,mulo sira tabar iau ning a kapan. 17 Belanumulo na artabar ning a tai suri. Amangka sur mulor kibas a arlou ana numulo awakak a titol ning. 18 Ia ka kibas pas aututnala rop pa i itna kol, i itna tana nuka kapan. Bel ma a kapan sur ta utna, anasaa ututnala ningmulo saran seni, ia ka kibaspasi ta e Epaproditus. I arlar ana artabartetek e God ning i tomtoboh wakak, ning eGod i gas onoi pa i mang kol suri. 19 Anuka God ir bonot asaning mulo kapan suri,misaot na wakak a gongon anunai, anasamulo ane Karisito Iesu. 20 Dalar aleklekpas anundala a God a Tamandala. Dalaralekleki a pukakiarla rop, bel ir rop pa belir rop. Amen.

Na warwara na marmaris21 Mulor saran anuka marmaris tetek a

taraila rop ane Karisito Iesu. Na tastasikana tortorot ning kane la kes taum hok,la saran anunla na marmaris tetek mulo.22 Na tarai ane God la rop la saran anunlanamarmaris tetekmulo, pa a tarai ane Godning la kes ting na rumai anuna Sisar la

otleng la saran anunla na marmaris tetekmulo.

23 A marmaris anuna Leklek e IesuKarisito ir kes ting na ingumulo. Amen.

Page 252: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Kolosi 1:1 249 Kolosi 1:13

A Pas ane Pol tetek a taraiKolosiA warwara talapor nigo

E Pol i kes ting na rumai a dodot tumoe Rom anasa i warawai ana Wakak a War-wara. Ning i kes tingia, i tumus diat a pas.Takai tetek a tarai Epeses, takai tetek a taraiPilipai, takai tetek a tarai Kolosi pa takaiotleng tetek e Pilimon.

A pas ne i tumusi tetek a tarai Kolosi. Isarani tetek e Tikikus pa e Onesimus pa diahan onoi utumo e Kolosi.

Ning e Pol i kes to e Epeses i sune senning a tena titol a risana e Epapras utumoe Kolosi sur ir warawai tetek la (oroi Kol1:7), pa tetek a tarai ting na naur a hanuaotleng, e Laodisia pa e Hierapolis (oroi Kol4:13). E Pol bel i han utumo e Kolosi, ika ilongori mang la ka lingir a nuknukinla pa isira nunung sur la.

E Pol i tumus a pas ne anasa e Epaprasi ulak teteki, pa i atai i ana asasongo natena asaer. E Pol bel i mang sur a asasongona tena asaer lar alaulau a tortorot anunatarai Kolosi. Na tena asasongo ne la atongimang a tarai lar lotu tetek a rakrakai aingunla pa tetek a angelola, pa la atongimang e Iesu bel a Nat e God, i arlar kaana angelo. La mang otleng mang a tarailar mur a Warkuraila ane Moses pa dirkot talilis a palaonla. Ana pas ne e Pol iasaer la mang e Iesu pa e God dia takai ka.Anundiau a matatar, a nuknukindiau, paanundiau a toltol i arlar ka. Pa o e IesuKarisito, e God i akes a rakrakan hanua, paesaning a pukul a tarai a lotu. O e Iesu kadalar lalaun tikin.A tinan ana buk Kolosi:

A kamkama buk ne (1:1-2)E Pol i nunung sur a tarai Kolosi (1:3-14)E Karisito i itna kol (1:15-23)E Pol i titol rakrakai (1:24-2:5)Lar mur a tona lalaun o e Karisito (2:6-

3:17)A asasaer ana wakak a toltol ning dalar

toli artalai tetek dala (3:18-4:1)A ararop a warwara ane Pol tetek la (4:2-

18)1 Iau e Pol, aposel ane Karisito Iesu

ana nuknuk ane God. Miau ma e Timoti

a tasindala ana tortorot, mia tumtumus2 tetek mulo a tarai ane God ning mulokes ting e Kolosi, ning mulo na tastasimiauana numulo a keskes o e Karisito, pa mulomomol ana numulo a tortorot. Amarmarispa bal molmol ta e God a Tamandala ir keso mulo.

E Pol pa e Timoti dia nunung sur a taraiKolosi

3 Ning mia nunung sur mulo, mia siraatong wakak tetek e God, e Tamana nun-dala Leklek e Iesu Karisito, 4 anasa mia kalongori mang mulo ka tortorot o e KarisitoIesu, pa mulo mang sur a taraila rop aneGod. 5 Anumulo tortorot pa marmaris ne ikamkamna ana numulo a keskes harnanaiana tortorot sur a utna ning e God i tai alarisur mulo saot na langit. A utna ning, muloka longor tar a warwara onoi, ting na mo-mol a warwara, i a Wakak a Warwara 6ningi hanot tetek mulo. A Wakak a Warwaraning i gomo pa i wai te na rakrakan hanuarop, arlar larning ka suah tari na arpotorta mulo, turpasi ana pukakiar ning mulolongori pamulo tasmanmomol amarmarisaneGod. 7E Epapras ka asaer tarmulo onoi.I awakak a tena titol taumomila, ningmilamang kol suri, pa a momol a tena titol aneKarisito ning i tur aslang mila. 8 I ka ataitar miau ana numulo a marmaris, ning aTalngan Tabu i tabar mulo onoi.

9 Ine a kamkamna mang bel mia manahana nunung surmulo, turpasi ana pukakiarningmia longor awarwara omulo. Mia siranunung e God sur ir abukus tar mulo anatastasmai sur mulor tasman a nuknukna,pa a tastasmai pawakak a nuknuk rop ir keso mulo, ning a Talngan Tabu i sira artabarono. 10 Mia nunung larne sur anumulo alalaun ir arlar ana toltol anuna Leklek, pamulor sira tol asaning ir gas onoi. Larninganumulo a lalaun ir suah a waimulo anawakak a titol rop ning mulor toli, pa mulorgomo ana numulo a tastasman o e God.

11 Pa e God ir arakrakai mulo anarakrakaila rop, ning i bukus ana matatar,surmulor keswowonpamulor tur rakrakaiana mamahatla rop ning ir pastek mulo.Pa mulor gas, 12 pa mulor atong wakaktetek e Tamandala, esaning i tol asot mulo,sur mulor kibas a ututnala taum ana nunatarai. A ututnala ning ka lele tari tetek la,ning la kes ting na talapor. 13 I ka alaun pas

Page 253: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Kolosi 1:14 250 Kolosi 2:7dala kusun a rakrakai ana mormorom, paka ben kas pas dala uting na matanitu aneNatnalik ning i mang kol suri, 14 esaning kalou alangolango pas dala pa ka kepsen taranundala na toltol laulau.

A keskes a leklek ane Karisito15 Bel dala oroi tar e God, ika e Karisito

a manar e God. I a ningnigo na Nat e Godpa i leklek kol tana akakesla rop. 16 Anasae God i akes a ututnala rop ana rakrakaie Karisito: a ututnala saot na langit paututnala te lapiu, a ututnala ning di oroila pa a ututnala ning bel di oroi la, mange,a ingunla ning la kes na leklek, a ingunlaning la tong akes a rakrakai, a ningnigolaanuna ingunla pa a ingunla ning la tongakes a rakrakai sur lar warkurai. O eKarisito, e God i akes a ututnala rop pa iakes la sur lar hanrawai e Karisito. 17Ninge God belot i akes a ututnala rop, e Karisitoka laun, pa i tong akes a ututnala rop surlar titol taum wakak. 18 I ot a pukul atarai a lotu, pa la ning a palaona. I akamkama lalaun anunla, pa a ningnigonaning i kamtur ulak kusun a minat, sur i otir leklek tana ututnala rop. 19Anasa e God igas sur anuna lalaun rop ir kes o e Natnalik.20 Pa ana minat e Natnalik, a ututnala ropla ulak teteki sur lar kes na armoro taumonoi, a ututnala te lapiu pa a ututnala saotna langit. I tol a bal molmol ana suluk eNatnalik ning i mat saot na rakai kutus.

21 Nating mulo kes bakbak kusun e God,pa ting na nuknukimulo mulo ngeti, anasaana numulo na toltol laulau. 22 Ika onone,e God ka kibas pas mulo teteki sur mulona halna ulak. I tol a titol ne ana palaonae Karisito ning i mat, sur ir ben otnanpas mulo namatana e God, pa mulo anunatotoh na tarai ning bel ta dur i kes o mulo,pa bel dir arup sot pas mulo on ta rongo.23E God ir tol a utna ne ningmulor rakrakaiana tortorot, pa mulor tur rakrakai onoi.Pa gong mulo han masik kusun a keskes naharnanai ana tortorot sur a ututnala ninge God ir toli, ning mulo ka longor tari anaWakak a Warwara. A Wakak a Warwaraning, di ka atatai tar onoi tetek a taraila ropte na rakrakan hanua. Iau e Pol, a hanot atena titol ana Wakak a Warwara ning.

E Pol i titol rakrakai sur a tarai a lotu

24 Onone a gas ana mamahatla ning a ki-langi sur ir nangan mulo. Ana mamahatlaning a kilangi ana palaok, a tolsot pas amamahatla ane Karisito, sur ar nangan atarai a lotu, la ning a palaona e Karisito. 25EGod i suah tar iau sur iau a tena titol anunatarai a lotu. I saran tar a titol ne tak surar warawai ana nuna warwarala rop tetekmulo. 26Awarwara ne, a utna ning nating imumun tar kusun a tarai tagun nating, ikaonone e God ka apuasa i tetek anuna tarai.27 E God i apuasa i mang, a tarai ning belna tarai Juda, la otleng lar tasman anunawarwara, a utna ning nating i mumun tar,ning i wakak pa i bukus ana matatar. Inea utna ning: E Karisito ot kaning o mulo, imaining, mulo harnanai ana tortorot sur amatatar ane God ning mulor kibasi.

28 Mila warawai o e Karisito tetek ataraila rop. Mila atumarang la pa milaasaer la ana tastasman rop, sur milar sarantar la rop tetek e God, pa lar tostos rop,anasa la kaning o e Karisito. 29 A titolrakrakai sur a utna ne ir hanot momol. Arakrakai ana tnan rakrakai e Karisito, ningi titol rakrakai ting na nuk a lalaun.

21Amang sur mulor tasmani mang a titol

rakrakai sur mulo pa a tarai Laodisia, pa larop otleng ning bel mila arsongo pas. 2 Atoli larning sur ir arakrakai anunla lalaun,pa lar kes na marmaris taum, sur lar bukusana tnan tastasman rop, sur lar tasman autna ane God, ning nating i kes mumun,esaning e Karisito ot. 3A tastasman rop paa wakak a nuknuk rop la arlar ana wakak agongonla, pa la kes mumun o e Karisito.

4A atongi larne tetekmulo, sur gong tik iasongo mulo an al namnamin na warwara.5 A momolna, a kes masik kusun muloana palaok, ika ana inguk a kes taum oto mulo, pa a gas ning a oroi mang mulowarkurai tostos anumulona lalaunpamulotur rakrakai ana numulo na tortorot o eKarisito.

Gong dala mur a warkurai anuna tarai,dalar mur a wakak a lalaun ane Karisito

6 Mulo ka kibas pas e Karisito Iesu surir Leklek ana lalaun anumulo, i maining iwakak ning mulor laun onoi. 7 Anumulolalaun ir suah a wakir o e Iesu sur ir gomo,pa mulor tur saot onoi. Mulor tur rakrakai

Page 254: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Kolosi 2:8 251 Kolosi 3:8ana tortorot larning di ka asaer tar muloonoi, pa mulor bukus ana atong wakaktetek e God.

8 Mulor tai alar mulo, sur gong tik irdot akes mulo ana tastasman anuna taraika, a asasaerla oros ka, pa a asasongo ka.A tastasman ning i hanot ka miting naasaerla ana tumtubunla nating pa mitingna ingun laulaula mite na rakrakan hanua,pa bel ta e Karisito.

9 Anasa a lalaun rop ane God i kes ot o eKarisito ting na palaona. 10 Pa ana lalaunanumulo ting o e Karisito, mulo otlengmulo bukus ana lalaun rop. I ot i leklek tanaingunla rop ning la tong akes a rakrakai paingunla rop ning la tong akes a rakrakai surlar warkurai. 11 O e Karisito, i kot talilismulo, ika bel a ngas a kot talilis ning a taraila toli ana kunla. A kot talilis ning eKarisitoi toli mange, ka kepsen tar a lalaun turai.12 Ning di baptais mulo, di por mulo taumo e Karisito. Pa mulo kamtur ulak taumonoi, anasa mulo tortorot ana rakrakai eGod, esaning i akamtur ulak pas e Karisitokusun a minat.

13 Lanigo a ingumulo i mat, anasa mulotol a toltol laulaula, pa belot di kepsen tara lalaun turai anumulo. Ika onone, e Godka alaun pas mulo taum o e Karisito. I kakepsen tar anundala na toltol laulaula rop.14 Dala sira tabun longor ana Warkurailaane Moses, pa a artitiu i kibas dala. Ika eGod i kepsen tar a artitiu, ning i sai ahatisaot na rakai kutus. 15 E God ka kepsen tara rakrakai ana ingunla ning la tong akes arakrakai pa a ingunla ning la tong akes arakrakai sur lar warkurai. Pa saot na rakaikutus, i ame la namatana taraila rop, anasai asangani mang ka tolsot pas la.

16 I maining gong mulo noren tar tiksur ir tiu mulo mang bel mulo tolsot pas awarkuraila ana asaningmulo ieni pamulorgangi, o ana asaning mulo toli ana tnanpukakiar a lotu, o ana kalang ning i hanotkamna, o ana Pukakiar Sabat. 17 A warku-raila ne la arlar ka anamanar a utna ning irhanot lamur. Ika a utna momol, e Karisito.18Ning tik i asasongo mang i anatarna pasiana nuna ngas a lotu, pa i lotu tetek aangelola, pa i sira warwara ana tatatai ningi oroi, gongmulo noren tari sur ir tiumulo.Anasa a ngas a barsan ning i rakan aleklekorosi ka ana nuknukna, ning i bukus taum

ana lalaun turai. 19 I ka takutus kusun eKarisito, i ning a pukul a tarai a lotu, pa dalaa palaona. E Karisito i arakrakai a didiahpalaona sur lar nangan artalai la pa lar kestaum, arlar ana lolosla ning la tungtugustaum. Pa a kidol a palaona i gomo, larninge God i mang suri.

20 Ning mulo ka mat taum o e Karisito,mulo ka langolango kusun a asasaerla anuna ingun laulaula mite na rakrakan hanua.Sur asa ning mulo laun ulak ka larningmulo mite na rakrakan hanua pa mulomur a warkuraila mite? 21 A warkurailamanglarne, “Gong mulo tongi! Gong muloieni! Gong mulo tuk tari!” 22 A warkurailane i warwara ana ututnala ning dala titolpas onoi, pa lamur bel la to pas ta utna,anasa a warkuraila ne pa asasaerla ne lahanot ka miting na tarai. 23 A momolna,a warkuraila ne a tarai la nuki mang irarakrakai la ana nunla lotu, pa la anatarnapas la, pa la alaulau a palaonla, ika bel inangan la. A warkuraila ne, la tatatai larn-ing la hanot tagun awakak a tastasman, ikabel la tolsot pasi sur lar sairas a lalaun turai.

3A tona lalaun o e Karisito

1 E God ka akamtur pas mulo taum o eKarisito kusun a minat, i maining i wakakning mulor suah a nuknukimulo rop anaututnala saot na langit, ning e Karisito i kesia, ana ris a sot a kuna e God. 2 I wakakning a nuknukimulo ir kes ana ututnalasaot na langit, pa gong i kes ana ututnalamite lapiu. 3Anasa mulo ka mat, pa ononeanumulo a lalaun i kes mumun taum oe Karisito, tingui o e God. 4 E Karisito ianumulo a lalaun. Pa ning ir hanot mulootleng mulor hanot puasa taum onoi tingna nuna matatar.

5 I mainingmulor umkol a toltol laulaulamite lapiu ning kaning na lalaun anumulo.A ututnala ning ine: a pamuk a toltol, a dura toltol, a nuknuk sur asaning a palaondii mang suri, a nuknuk sur a toltol laulaulapa a nuknuk sur a galis a utna na gongon. Anuknuk sur a galis a utna na gongon, i ninga lotu tetek a asasongo a godla. 6A balakutane God ir hanot tetek a tarai anasa la tol atoltolla ne.

7 Ana numulo a lalaun nating, mulootleng mulo sira mur a toltolla ne. 8 Ika

Page 255: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Kolosi 3:9 252 Kolosi 4:4onone, mulor kepsen a toltolla rop ne: abalakut, a arlak, a toltol laulaula, awarwaralaulau, pa a arle otleng. 9 Gong muloasongo artalai mulo, anasa mulo ka kepsentar a toltol laulaula ning nating mulo siratoli, 10 pa mulo ka mermer pas ana tonalalaun. A tona lalaun ne, e God ot i sarantari tamulo pa i sira atonai, surmulor arlarot anamanarna, pamulor tasmanmomol eGod. 11Pa larning, dala rop dala arlar kama:na tarai Juda, a tarai Grik, la ning di ka kottalilis tar la pa la ning bel di kot talilis la, atarai ning bel la tastasmanwakak, pa a taraimiting esi na ngas amangis a tarai otleng, atena titol orosla pa a taraila otleng ning bella tena titol oros. E Karisito ot i itna kol, pai kes ondala rop.

A marmaris artalai12 Mulo na totoh a tarai ane God, ning i

maris mulo, pa i aslang pas mulo. I main-ing i wakak sur mulor mermer taum anatoltolla ne: mulor nangan a taraila, mulortol a wakakna tetek la, mulor anatarna pasmulo, mulor kes a bal molmol pa mulorasangan a molmol na toltol. 13Mulor mal-maling artalai mulo. Pa ning ta halimulo itol tar ta laulauna tetek mulo, gong mulokelesi, mulor nuk duman sen anuna toltollaulau, larning a Leklek ka kepsen anumulona toltol laulaula. 14Saot na toltolla rop ne,i wakak ning mulor mermer ana marmarisartalai mulo. A marmaris i dat taum atoltolla rop ne, sur lar titol taum wakak.

15 I wakak ning a bal molmol ning eKarisito i tabar mulo onoi ir nigon muloana lalaun anumulo. Anasa mulo a didiahpalaona e Karisito, pa e God i kabah pasmulo sur mulor kes taum ana bal molmol.Pa mulor sira atong wakak tetek e God.16 I wakak ning a warwara ane Karisito irkes tingui na balamulo pa ir bukus. Pamulor asaer artalai mulo onoi, pa mulorarakrakai artalai mulo otleng onoi, taumana tastasman rop. Pa mulor saksak otlengonoi ningmulo saken a Saksakla ane Dewit,pa na saksak a lotu, pa na saksak ning aTalngan Tabu i tabar mulo onoi. Pa mulorsaksak ana atong wakak tetek e God tinguina balamulo. 17 Ana ututnala rop ningmulo toli pa mulo atongi, mulor toli ot anarisan a Leklek e Iesu, pamulor atongwakaktetek e God a Tamandala, anasa ana titolning e Karisito i toli o mulo.

A asasaer tetek a kamkabai tamana(Ep 5:22—6:4)

18Mulona tinaulai a gurara, i wakakningmulor anatarnapasmulo tetek anumulonatarai, anasa a toltol ning, i tostos sur mulo,a tarai ana Leklek.

19Mulo otleng, na tinaulai a tarai, mulormang sur anumulo na gurarala, pa gongmulo angongos la ana titol rang.

20 Kakakla, mulor longor tana tamtama-mulo pa na kabatnamulola ana ututnalarop, anasa a Leklek ir gas ning mulor siratoli larning.

21Mulo a tamtamana kakakla, gongmuloangangas a natnatumulola, sakana lar bul-nga.

A asasaer tetek a tena titol orosla pa nunlaningnigola

(Ep 6:5-9)22 Mulo na tena titol oros, mulor longor

tetek anumulo na ningnigo mite lapiu anatitol rop. Gong mulo titol wakak ka ning laoroi mulo, sur mulor agasgas tar la ka. Mu-lor titol wakak tetek la ana momolna tingna balamulo, pa hanrawai tetek a Leklek.23Ana titol rop ning mulo toli, mulor saranarop tar anumulo a lalaun onoi. Mulortitol larning mulo titol ot tetek a Leklek,pa bel tetek a tarai. 24 Anasa mulo tas-mani mang, a Leklek ir saran a arlou tetekmulo, i a wakak a keskes ning mulor kibasilamur. Mulo a tena titol oros ana Lekleke Karisito, pa i ot anumulo a ningnigomomol. 25 Esining i tol a laulauna ir kibasa warkurai a arkeles ana laulauna ning katol tari, anasa a Leklek bel i purpurngis.

41 Mulo a ningnigola, mulor tol a tostos

a toltol tetek anumulo na tena titol oros,pa gong mulo purpurngis, anasa mulo tas-manimangmulo otleng, anumulo a Leklek,ning i kes saot na langit.

Dalar atatai o e Karisito2 Mulor rakrakai ana nunung. Ning

mulo nunung, a nuknukimulo ir talapor, pamulor atong wakak tetek e God. 3 Mulornunung otleng o mila, sur e God ir sapanga ngas sur milar apuasa a warwara o eKarisito, ning nating i mumun. Kane akes na dodot, anasa a atatai onoi. 4Mulornunung sur ar atatai talapor wakak onoi,sur ar tolsot pas anuka titol.

Page 256: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Kolosi 4:5 253 Kolosi 4:185Mulor titol taum ana tastasman tetek a

tarai ning bel la tortorot, pa ana pukakiarlarop, ning i langolango sur mulor atataitetek la, mulor toli. 6 Ning mulor war-wara tetek a tarai, anumulo na warwara irwakak, pa ir agasgas la, sur mulor saran atostos a arkeles ana kabah anunla taktakai.

E Pol i sune e Tikikus utumo e Kolosi7 E Tikikus ir atai mulo ana ututnala rop

ning a toli. I a tasindala ningmilamang kolsuri, a momol a tena harnangai pa a tenatitol taum o mila ana titol anuna Leklek.8 A sune i tetek mulo, sur mulor tasmananumila lalaun i mangmangasa, pa sur irarakrakai a balamulo. 9 Ir han taum o eOnesimus, a tasindala ning i momol ananuna titol pa dala mang kol suri, i ning ahalimulo. Diar atai mulo ana ututnala ropning i hanot te.

A warwara na marmaris10 E Aristarkus, esaning i kes taum hok

ana rumai a dodot, i saran anunamarmaristetek mulo, dia ma e Mak a malna e Barn-abas. Ning e Mak ir hanot tetek mulo,mulor gasgas pasi, larning a warwara ningmulo ka kibas pasi nating. 11 Pa e Iesu,ning a risana otleng e Jastus, i otleng isaran anuna marmaris tetek mulo. Ditolne, ditol natol a te Juda ning ditol tortorot,pa ditol sot ka tagun a tarai Judala ditoltitol taum hok sur a matanitu ane God.Ditol arakrakai iau.

12 E Epapras, i ning a halimulo, pa a tenatitol ane Karisito Iesu, i saran anuna mar-maris tetek mulo. I sira nunung rakrakaio mulo, sur mulor tur rakrakai, pa mulorrakrakai ana lalaun anumulo o e Karisito,pa mulor tasman a nuknuk rop ane God.13 Anasa iau ot a oroi pa a atatai momolonoi tetek mulo, mang i titol rakrakai surmulo pa sur la tumo e Laodisia pa la otlengto e Hierapolis. 14 E Luk, a dokta ningmila mang kol suri, pa e Demas, dia sarananundiau a marmaris tetek mulo.

15 Mulor saran anuka marmaris tetek atastasindala tumo e Laodisia, pa tetek ahane ne, e Nimpa, taum ana tarai a lotuotleng, ning la sira lotu taum ting na nunarumai.

16Ning di ka was tar a pas ne tetek mulo,lamur mulor sarani tetek a tarai a lotutumo e Laodisia sur dir wasi tetek la otleng.Mang otleng larning, mulor was a pas ninga tumusi tetek a tarai Laodisia.

17Mulor atai e Arkipus manglarne, ir tolarop tar a titol anuna Leklek ning di kasaran tari tana.

18 Siklik warwara na marmaris ne iau ot,e Pol, a tumusi ana kuk tetek mulo. Gongmulo duman tar iau, mulor nuk pas iau,ning a kes na dodot.

A marmaris ane God ir kes taum o mulo.

Page 257: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Tesalonika 1:1 254 1 Tesalonika 2:3

A Ningnigo na Pasane Pol tetek a taraiTesalonika

A warwara talapor nigoNing e Pol i kes to e Korin i tumus a

pas ne, a ningnigo na pas tetek a tarai atortorot to e Tesalonika.

E Tesalonika a tnan hanua ting na paparMakedonia. Ana munatol a tinan ane Poli hanot to e Tesalonika pa i warawai tetekla (oroi Ap 17:1-14). Dingla na tarai ningla lingir a nuknukinla, tagun a tarai Juda,ika a galis otleng tagun a tarai masik. Aningnigola anuna tarai Juda to e Tesalonikala balakut ning la oroi mang dingla na taraitagun la, la tortorot o e Iesu, pa la kepsene Pol kusun a nunla hanua. Pa e Pol i hanutumo e Beria. Lamur i sune sen e Timotitetek la, pa e Timoti i atai e Pol onla.

Ana pas ne, e Pol i atong wakak tetek eGod anasa a tarai Tesalonika la tur rakrakaiana tortorot ning la pastetek a mamahatla,pa la maris e Pol. E Pol i mang sur irarakrakai anunla tortorot, pa i keles otlenganunla na kabah ana minat.A tinan ana Ningnigo na Buk Tesalonika:

A kamkama buk ne (1:1)E Pol i gas onla (1:2-10)A titol ane Pol to e Tesalonika (2:1-3:13)A ngas a lalaun ning i agasgas e God (4:1-

12)A tinan ot ulak anuna Leklek (4:13-5:11)A ararop a warwara ane Pol tetek la

(5:12-28)1 Iau e Pol, Sailas, pa e Timoti, mitol

tumtumus tetek mulo a tarai a lotu to eTesalonika, mulo ning mulo laun o e Gode Tamandala pa a Leklek e Iesu Karisito. Amarmaris pa a bal molmol tetek mulo.

A lalaun pa a tortorot anuna tarai Tesa-lonika

2 Mitol sira atong wakak tetek e Godo mulo rop, pa mitol sira saran tar mulotetek e God ana numitol na nunungla.3Ning mitol nunung tetek anundala God aTamandala, mitol nuk pas a ututnala ningmulo sira toli kamkamna ana numulo atortorot, pamitol nuk pas a titol ningmulotoli kamkamna ana numulo amarmaris, pamitol nuk pas otleng anumulo na tuntunur

rakrakai kamkamna ana numulo a keskesharnanai ana tortorot ana Leklek e IesuKarisito.

4 Na tastasimitol, ning e God i marismulo, mitol tasmani mang ka aslang pasmulo, 5 anasa a Wakak a Warwara ningmitol apuasa i tetek mulo, bel i hanot anawarwara ka, i hanot taum ana rakrakai pataum ana Talngan Tabu, pa mulo longorlalani pa mulo tong akesi ana balamulo.Mulo tasmanwakak anumitol a toltol, ningmitol laun potor napirim mulo sur mulorwakak onoi. 6Mulo ka mur pas a ginimitolpa a ginina Leklek. A tarai la alaulaumulo, ika mulo tong akes a warwara anagasgas, ning a Talngan Tabu i sarani tamulo. 7 Pa larning, mulo asangan a wakaka toltol sur a tarai a tortorot rop tingiaana naur a papar ning, e Makedonia pa eAkaia lar muri. 8 A warwara anuna Leklekningmulo apuasa i ka han sarara, arlar anatinangis ana garamut, ning i han bakbak.Belsur ting ka e Makedonia pa e Akaia. Ahananuala rop la ka tasman anumulo a tor-torot o e God. Manglarning, asa kale ningmitol ar atongi? 9 Anasa la ot la warwaratalapor ana numulo a wakak a toltol ningmulo gas pas mitol. Pa la atatai otleng omulo, ningmulo ka talingir tar tetek e God,pa bel mulo lotu ma tetek a asasongo nagodla. Mulo titol ma tetek e God, esaninga momolna pa a lalauna. 10 Pa la atataiotleng o mulo mang, mulo harnanai sure Natnalik ning ir han purum misaot analangit, esaning e God ka akamtur ulak pasikusun aminat. E Iesu, ning i alaun pas dalakusun a balakut ane God ning ir hanot.

2A titol ane Pol ditol to e Tesalonika

1 Na tastasimitol, mulo ot mulo tasmanimang anumitol a tinan ot tetek mulo beli utna oros ka, i suah ot a wana. 2 Mulotasmani mang lanigo tana numitol a tinanot tetek mulo, a tarai la alaulau mitol pa laame mitol to e Pilipai. Ika ana harnangaianuna nundala God, mitol rakrakai ot surmitol ar atatai ana nuna Wakak a Warwaratetek mulo, pa bel mitol matatan la ning lasairas rakrakai mitol. 3Ning mitol nunungmulo sur mulor lingir a nuknukim mulo,bel anumitol a warwara i rongo, bel otlengmitol warwara ana laulau a nuknuk pa bel

Page 258: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Tesalonika 2:4 255 1 Tesalonika 3:5mitol asongo pas mulo. 4 Belal momol!Mitol atatai ana Wakak a Warwara, anasae God ka lar tar mitol, pa i tortorot o mitolsur mitol ar toli. Ning mitol atatai bel surmitol ar agasgas a taraila onoi, sur e God otir gas onoi, ai ning i lar mitol. 5 Mulo katasmani mang bel mitol agasgas mulo analnamnamin a warwara, pa bel mitol nuknukkumna sur ta mani ta mulo. E God i oroi pai tasman mitol. 6 Bel mitol mang sur muloo tikmasik otleng ir atong leklek pasmitol.

7 I tostos ning mitol ar nunung mulosur ta arlou, anasa mitol natola aposel aneKarisito. Ika bel mitol toli larning. Mitolasangan a molmol a ginimitol na arpotorta mulo, arlar ana hane ning i tai alar nanatnatnala. 8Mitol mang kol sur mulo, pamitol gas kol sur mitol ar atai mulo anaWakak a Warwara ane God. Bel sur i kaine, mitol gas sur mitol ar saran anumitol alalaun otleng tetek mulo, anasa mulo itnakol namatamitol.

9 Na tastasimitol, mulor tasman anumi-tol a rakrakai a titol. Mitol titol taumana kumitol ana moromla pa a kabakiarla.Mitol toli larne sur gong mitol saran tamamahat tetek mulo ning mulor lou mi-tol, ana numitol a titol na warawai tetekmulo taum ana Wakak a Warwara ane God.10 Mulo ot, pa e God otleng, mulo oroianumitol a lalaun ning mitol kes taumono na arpotor ta mulo, a tena tortorotla.Anumitol a lalaun i totoh pa i tostos, pa beldi arup sot pas mitol on ta rongo. 11Mulotasmani mang anumitol a toltol tetekmulorop taktakai i arlar ana toltol ning a barsani toli tetek na natnatnala. 12 Manglarne,mitol arakrakai mulo, mitol warwara naamolmol tetekmulo, pamitol ataimulo surmulor laun taum ana ngas a lalaun ning iagasgas e God, ai ning i sira kabah pasmulosur anuna matanitu pa anuna matatar.

13 Pamitol sira atong wakak otleng teteke God mange, ning mulo longor a warwar-ala ane God ta mitol, mulo kibasi. Bel mulokibasi arlar ana warwarala ka anuna tarai,mulo kibasi anasa a warwara ot ane God. Awarwara ning kaning i titol ting na lalaunanumulo ning mulo ka tortorot. 14Na tas-tasimitol, i manglarning anasa mulo arlarana tarai a lotu ane God ning la kaning oe Karisito e Iesu, ning la kes to na paparJudia. Pa mulo otleng mulo kilang kankanana kuna taraila ting na numulo a hanua,

arlar ana tarai a lotu to e Judia la kilangiana kuna nunla na tarai ot, a tarai Juda,15-16 la ning la umkol a Leklek e Iesu pa apropetla, la kepsen mitol otleng. La toho isur lar sairasmitol, sur gongmitol warawaitetek a taraila ning bel na tarai Juda surgong e God ir alaun pas la. Ning la tolilarne, e God bel i gas onla, pa la kes nahirua taum ana taraila rop. Pa ana nunlatoltol ning, la tol taum ka anunla na toltollaulaula, tuk ning a balakut ane God kahanot tetek la.

Ditol mang sur ditol ir oroi ulak a taraiTesalonika

17 Na tastasimitol, ning a tarai Juda laakes sarara tarmitol kusunmulo, anundalakeskes sarara bel i bongnani. Dala kessarara ana palaondala, ika ana nuknukimi-tol mitol nuk mulo ot. Mitol mang kol surmitol ar oroi mulo, pa mitol rakrakai surmitol ar tolsot pasi. 18Mitol mang kol surmitol ar ulak tetek mulo. Iau e Pol a tohoi pa toho i sur ar han tetek mulo, ika eSatan i sairas mitol. 19Mitol mang kol surmitol ar oroi mulo, anasa mitol tortorot omulo mang mulo tur rakrakai, pa mulo akamkamna ana numitol a gasgas, pa mitolar iaunan mitol o mulo ana pukakiar ninganundala Leklek e Iesu ir hanot, pa dalartur namatana. 20 I momol kol ning mulo otanumitol a matatar pa anumitol a gasgas.

31 Bel ma mitol mang sur mitol ir kes

kol, anasa mitol nuknuk kol o mulo. Mi-tol nuki mang i wakak ning mia ka ma eSailas, miar kes te e Atens pa miar sunee Timoti. 2 Pa mia ka sune tar e Timotia tasindala, pa a tena titol ane God taumo miau, ning mitol sira warwara talaporana Wakak a Warwara o e Karisito. Miaka sune seni tetek mulo, sur ir arakrakaimulo, pa ir warwara na harnangai tetekmulo ana numulo na tortorot, 3 sur gongtik tagun mulo a nuknukna ir loklokronana mamahatla ning mulo kilangi. Anasamulo tasmani ot mang a mamahatla irkibas dala. 4 Ning dala kes taum, mitolsira atai mulo mang dir alaulau dala. Pamulo ka tasmani mang a mamahatla ningka hanot. 5 Ine a kamkamna ning a sune eTimoti tetek mulo. Bel a mang sur ar keskol, anasa a nuknuk kol o mulo, pa a sune i

Page 259: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Tesalonika 3:6 256 1 Tesalonika 4:16tetek mulo sur ar tastasman ana numulo atortorot. Amatmataut, sakana aTenaAlamka apungan ulak pas mulo, pa anumitol atitol tetek mulo ir utna oros ka.

E Timoti i los a wakak a warwara talaporana tarai Tesalonika tetek e Pol diau

6 Ika onone e Timoti ka ulak kusun mulotingia ute tetek miau. I abaran a wakaka warwara talapor o mulo tetek miau, ananumulo a tortorot pa anumulo amarmaris.I atai miau mang mulo sira gas ning mulosira nuk ulak pas anundala keskes taumnating, pa mulo mang kol sur mulor oroimitol, larning mitol otleng mitol mang kolsur mitol ar oroi mulo. 7 Na tastasimitol,ning mitol kes na arpotor ana mamahatlaning mitol kilangi pa akadikla, anumuloa tortorot i arakrakai mitol. 8 Onone an-umitol a lalaun i wakak kol, anasa mulotur rakrakai ana Leklek. 9 Mitol gas kolo mulo namatana nundala God, pa mitolatong wakak teteki. Anumitol a gasgas iitna kol, pa belmitol tolsot pasi surmitol aratongwakak sur ir arlar ana numitol a tnangasgas. 10 Ana moromla pa a kabakiarla,mitol saran arop tar anumitol a lalaun ananunung. Mitol nunung sur mitol ir oroiulak mulo, pa mitol ar asaer mulo analutna ning mulo kapan suri ana numulo atortorot.

11Pamitol nunungmang e God a Taman-dala pa nundala Leklek e Iesu, ir atalaporanumitol a ngas sur mitol ar han tetekmulo. 12 Pa mitol nunung otleng sur aLeklek ir agomo numulo a marmaris sur irbukus pa ir taptapek artalai omulo pa teteka tarai masik otleng, lar anumitol a mar-maris tetek mulo. 13Manglarning, a Leklekir arakrakai mulo sur mulor totoh, pa beldir arup sot pas mulo on ta rongo, ningmulor tur namatana e God a Tamandala,ana pukakiar ning anundala Leklek e Iesuir hanot, taum ana nuna tarai rop.

4A ngas a lalaun ning ir agasgas e God

1Na tastasimitol, mitol ka asaer tarmuloana ngas a lalaun sur mulor laun taum onosur ir agasgas e God. Larotning mulo kamuri. Pa onone mitol nunung mulo, pamitol arakrakai mulo ana risana Leklek eIesu, sur anumulo a ngas a lalaun larningir itna pa ir gomo rakrakai. 2 Anasa mulo

ka tasman a asasaerla ning mitol ka asaertar mulo onoi. A asasaerla ning la hanot otmiting tana Leklek e Iesu. 3A nuknuk e Godsur anumulo a lalaun ir totoh namatana, pamulor han masik kusun a toltol a pamuk.4Taktakai o mulo ir alasani sur ir warkuraialar a palaona, sur a toltol na totoh pa han-rawai ir kes ting na nuna lalaun. 5 Pa gongmulo mur a rakrakai a nuknuk ana pamuka toltol, arlar onla ning bel la tasman eGod. 6 Gong ta halimulo i tol a laulaunaana hane ane tasnalik ana tortorot. Ning irtoli larning, i asasongo ka e tasnalik. Mitolka atong tari pa mitol ka atumarang tarmulomang, a Leklek ir saran a warkurai naarkeles tetek la ning la tol a toltolla larne.7Anasa e God bel i kabah pas dala sur a dura toltol, i kabah pas dala sur dalar mur atotoh na lalaun. 8Larne, ning tik bel i mangsur a asasaer ne, bel i gilam ris tetek a tarai.I gilam ris tetek e God, esaning i tabar dalaana Inguna, a Talngan Tabu.

9 Bel mitol ar tumtumus ulak tetekmulo ana numulo a marmaris tetek natastasimulo, anasa e God ka asaer tar mulosur mulor mang artalai sur mulo. 10 A mo-molna ot, mulo mang sur na tastasimulorop ting na papar Makedonia rop. Ika, mi-tol nunung mulo sur anumulo a marmarisir itna pa ir gomo rakrakai.

11Mulor rakrakai sur anumulo a toltollair manglarne: Mulor kes na bal molmol,pa gong mulo subaran pukulumulo sur tautna anuna tik. Mulor titol ana kumulo suramulo al utna na hangan, larning mitol kaatai tar mulo. 12 Ning mulor toli larning,a tarai ning bel la tortorot lar hanrawaimulo, pa bel mulor kapan sur ta utna.

A tinan ot ulak ana Leklek13Na tastasimitol, mitol mang sur mulor

tastasman onla ning la ka mat, pa gongmulo bal maris arlar ana tarai ning bel laharnanai ana tortorot ana kamkamtur ulakkusun aminat. 14Dala tortorotmang e Iesui mat, pa i kamtur ulak. Pa larning, dalatortorot mang la ning la tortorot o e Iesu,pa la ka mat, e God ir ben taum la o e Iesu,ning ir ulak.

15 A warwara ning mitol atai mulo onoi,a warwara ot anuna Leklek. Dala ningdalar laun tuk ana pukakiar ning a Leklekir hanot ulak, bel dalar nigo tanla ning laka mat. 16 Anasa a Leklek ot ir han purum

Page 260: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Tesalonika 4:17 257 1 Tesalonika 5:28misaot na langit, a elngen tik ir arkabah,a ningnigo anuna angelola ir warwara, atawuru ane God ir tangis, pa la ning lamat pa la tortorot o e Karisito lar kamturnigo. 17 Lamur, dala ning kaning ot dalalaun, dir los taum pas dala usaot na didiahbakut sur dalar arsongo taum ana Leklekting na puka solsolna. Pa larning, dalar kestikin taum ana Leklek. 18 I ma ining, mulorarakrakai artalai mulo ana warwara ne.

5Dalar kes na sang sur a tinan ot ana Leklek

1Na tastasimitol, bel mitol ar tumtumustetek mulo ana pukakiar pa kalang ninga Leklek ir hanot ono. 2 Anasa mulo katasmanwakakimang a pukakiar ana Leklekir hanot kulkulan, arlar ana tena kinkinauana morom. 3 Ning a tarai lar warwaralarne, “Dala kes ana bal molmol pa anawakak a lalaun,” a hinirua ir hanot kulku-lan tetek la, arlar ana kankan ning a hane ikilangi ning milau ir agon. Bel lar bolos larpas kusuni.

4 Ika mulo, na tastasimitol, bel mulokes ana mormorom, sur a pukakiar ning irakulkulan mulo, arlar ana tena kinkinau.5 Anasa mulo rop na natnat a talapor pana natnat a kabakiar. Belsur dala taguna morom pa tagun a mormorom. 6 Pagong dala arlar ana dingla na tarai ning laborbor duman. Dalar tai alar dala pa dalarwarkurai tostos anundala lalaun. 7 Anasala ning la borbor duman, la sira borbor anamorom, pa la ning la sipak, la sira sipak anamorom.

8 Ika dala tagun a kabakiar, i wakak ningdalar warkurai tostos anundala lalaun.Dalar amermer dala ana tortorot pa anamarmaris sur ir tai alar dala, arlar anatena harum i suah alar a molosna ana pukaaen. Pa dalar amermer dala otleng anakeskes na harnanai ana tortorot o e Godsur ir alaun dala, arlar ana tena harum isuah alar a pukulna ana kukuh na harum.9Anasa e God bel i aslang pas dala sur dalarkilang kankan tingui na nuna balakut. Iaslang pas dala sur anundala Leklek e IesuKarisito ir alaun dala. 10 I mat sur dala, surdalar laun taum onoi ning ir ulak purum.Dala rop, la ning kaning ot la laun, pala ning la ka mat. 11 Pa mulor warwarana harnangai artalai tetek mulo, pa mulor

arakrakai mulo, mang ot larning mulo siratoli.

A ararop a asasaer12 Na tastasimitol, mitol nunung mulo

surmulor hanrawai la ning la titol rakrakaina arpotor imulo, pa la tai alar mulo anangas ana Leklek, pa la asaer mulo. 13Mulorasangan a tnan hanrawai tetek la taum anamarmaris, anasa ana nunla titol. Pa mulorkes na bal molmol artalai.

14 Na tastasimitol, mitol nunung mulomang mulor atumarang a tarai ning langoro, mulor arakrakai la ning la siramatmataut, mulor nangan la ning bel larakrakai ana tortorot, pa mulor bal mol-mol tetek a taraila rop. 15 Mulor tai alarmulo sur gong mulo keles a laulauna analaulauna. Mulor rakrakai sur mulor tol awakakna artalai tetekmulo, pa tetek a taraimasik otleng.

16 Mulor sira gasgas. 17 Gong mulomanah ana nunung. 18Mulor atong wakaktetek e God ana sa la rop ning i hanot tetekmulo. Anasa ine a nuknuk e God tetekmulo, ning mulo ana Karisito Iesu.

19 Gong mulo sairas a titol ana TalnganTabu. 20 Gong mulo nuknuk ororos anawarwarala na propet. 21 Mulor lar rop awarwarala pa a toltolla, pamulor tong akesa wakak a toltol. 22 Pa mulor han masikkusun a urmatana laulaula rop.

23 Mitol nunung sur e God ot, a Godna bal molmol ir atotoh pas anumulo nalalaun, sur mulor totoh rop namatana. Mi-tol nunung otleng mang e God ir tai alaranumulo a lalaun rop, larne a ingumulo, anuknukimulo pa a palaomulo, sur gong diarup sot pasmulo on ta rongo ana pukakiarning anundala Leklek e Iesu Karisito ir ulakpurum onoi. 24 Esaning i kabah pas mulo irtoli ot larning, anasa i momol.

25 Na tastasimitol, mulor nunung surmitol. 26 Ning mulo arsongo taum anatastasimulola, mulor asangan anumulo amarmaris tetek la ana argoro, ana totoha nuknuk. 27 A nunung mulo ana risanaLeklek sur mulor was a pas ne tetek atastasindala rop.

28 A marmaris ana nundala Leklek e IesuKarisito ir kes taum o mulo.

Page 261: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Tesalonika 1:1 258 2 Tesalonika 2:3

A munaur a Pasane Pol tetek a taraiTesalonikaA warwara talapor nigo

Ning e Pol i kes to e Korin i tumus a pasne.

I longori mang dingla na tarai la ur-matana nuknuk ana tinan ot ulak ane Iesu.Dingla na tarai la atongi mang e Iesu kahanot tar. Ana pas ne e Pol i asaer la anatinan ot ane Iesu. I atai la mang a laulaua barsan ir hanot nigo pa ir asongo a galisa tarai. Lamur e Iesu ir hanot ulak pa irwarkurai a tena laulau. E Pol i atai la otlengmang gong la palaona ngoro, lar rakrakaiana tol a wakak a toltol.A tinan ana Munaur a Buk Tesalonika:

A kamkama buk ne (1:1-2)E God ir warkurai a tarai (1:3-12)A tinan ot anuna laulau a barsan pa

lamur e Iesu ir hanot (2:1-17)Lar tol a wakak a titol pa gong a palaonla

i ngoro (3:1-15)A ararop a warwara ane Pol tetek la

(3:16-18)1 Iau e Pol, Sailas pa e Timoti, mitol

tumtumus tetek mulo a tarai a lotu to eTesalonika, mulo ning mulo laun o e Gode Tamandala pa a Leklek e Iesu Karisito.

2Amarmaris pa a balmolmol tetekmulomiting ta e God a Tamandala pa a Leklek eIesu Karisito.

E God ir saran a warkurai na arkeles tetek atarai

3 Na tastasimitol, i wakak sur mitol arsira atong wakak tetek e God o mulo. Itostos ning mitol toli larning, anasa anu-mulo a tortorot i gomo, pa i gomo rakrakai,pa a marmaris artalai tetek mulo otleng igomo amon. 4 Ine a kamkamna ning mitolot mitol sira atong aitna pas mulo teteka tarai a lotu ane God ting na hananuala.Mitol sira atong aitna pas mulo ana nu-mulo a tuntunur rakrakai pa anumulo atortorot, na arpotor ana mamahatla ningmulo kilangi taum ana kankan ning a taraila akadik mulo onoi.

5 A ututnala rop ne i apuasa i mang awarkurai ane God i tostos. Mulo kilang

kankan anasa mulo agomo anuna matan-itu. Manglarning e God i atong mulo mangmulo tostos sur anuna matanitu. 6 E God itostos, pa ir akadik la ning la akadik mulo,7 pa ir saran a manmanah tetek mulo ningmulo kilang kankan, pa tetek mitol otleng.E God ir toli larning, ning a Leklek e Iesuir hanot misaot ana langit taum ana irngana iah pa anuna na rakrakai a angelola.8 Ir saran a warkurai na arkeles tetek laning bel la tasman e God, pa bel la longorana Wakak a Warwara ana nundala Lekleke Iesu. 9 Lar kilang a warkurai na arkelesning bel ir rarop, i a hinirua tikin, pa larkesmasik kusun a Leklek taumanamatatarana rakrakaina. 10 A warkurai ne ir hanotana pukakiar ning a Leklek ir hanot suranuna totoh na tarai lar aitna pasi pa la ropning la tortorot onoi lar hanrawai i. Mulootleng taum onla, anasa mulo tortorot anawarwarala ningmitol ka atai tarmulo onoi.

11 Ine a kamkamna ning mitol siranunung o mulo. Mitol nunung tetek anun-dala God sur ir atong mulo mang mulotostos sur mulor mur a ngas a lalaun ningi kabah pas mulo suri. Pa ana rakrakaina irnanganmulo, sur mulor tolsot pas a wakaka titol ning mulo mang sur mulor toli, pa atoltolla rop ning anumulo a tortorot i tolotnani. 12 Mitol nunung larning sur diraitna pas a risana nundala Leklek e Iesuanasa mulo muri, pa e God otleng ir aitnapasmulo. A ututnala rop ne, ir hanot anasaana marmaris ana nundala God pa a Lekleke Iesu Karisito.

2A tinan ot ana barsan na kutus warkurai

1 Na tastasimitol, mitol mang sur milaratai mulo ana tinan ot ulak ana nundalaLeklek e Iesu Karisito, pa ana nundala tinantaum teteki. Mitol nunungmulo, 2sur gonga nuknukimulo i talar kapit pa i loklokronning mulo longori mang a pukakiar anaLeklek ka hanot. Ning tik i atongi mangta ingun tik i atai i onoi, pa ning tik i ataimulo onoi, pa ningmulo wasi otleng ana tapas ning di atongimangmitol tumusi tetekmulo, gong mulo tortorot onoi. 3 Gongmulo noren pas tik sur ir asongo mulo anata ngas a ngas. Anasa a pukakiar ning belotir hanot, tuk ning al galis a tarai lar tabunlongor tetek e God, pa a barsan na kutus

Page 262: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Tesalonika 2:4 259 2 Tesalonika 3:12warkurai ir hanot talapor, esaning ir hirua.4 Ir harum na warwara ana ututnala ropning a tarai la atong la mang a godla pa lalotlotu tetek la, pa ir aitna pas i ot, pa ir kesana rumai a artabar ane God, pa ir atataionoi mang i ot e God.

5Ning a kes taumomulo, a sira ataimuloana ututnala ne. Mangasa, bel mulo nukpasi? 6Mulo ka tasman asaning i sairas tara barsan na kutus warkurai, sur ir hanottalapor ning a taem i sot. 7 A rakrakaiana toltol na kutus warkurai kane ka titolkumna te na rakrakan hanua. Ika, esaningi sairas tari, i sairasi ot kaba, tuk anapukakiar ning dir los maskan seni. 8 Lamura barsan na kutus warkurai ir hanot ta-lapor, pa a Leklek e Iesu ir kamar seniana wuwu na pahana, pa ir alaulau i anamatatar ana nuna tinan ot. 9 A barsan nakutus warkurai ir hanot taum ana rakrakaie Satan, pa ir asangan a galis a asasongona utna na kulkulan, pa a galis a asasongona rakrakai a titol, pa a galis a asasongona akinalang. 10 Ana ngas a toltol laulaurop ning ir toli, ir asongo a tarai ning lahan amon sur a hinirua. Lar hirua anasabel la longor sur lar mang sur a momolnasur e God ir alaun la. 11 Ine a kamkamnamang e God i aloklokron a nuknukinla surlar tortorot ana asasongo. 12Manglarning,la rop ning bel la tortorot ana momolna pala gas ka ana toltol laulau, lar hirua anawarkurai ane God.

Dalar tur rakrakai13 Na tastasimitol, mulo ning a Leklek i

maris mulo, i wakak ning mitol sira atongwakak tetek e God o mulo, anasa e God kaaslang pas mulo miting na kamkamna surir alaun mulo. I alaun pas mulo ning aTalngan Tabu i atotoh pas mulo pa mulotortorot ana momolna. 14 Ana Wakak aWarwara ning mitol warawai onoi, e Godi kabah pas mulo sur ir alaun mulo, surmulor kibas a matatar anuna Leklek anun-dalai e Iesu Karisito. 15 Pa larning, natastasimitol, mulor tur rakrakai, pa mulornuk akes a asasaerla ningmitol ka asaer tarmulo onoi. A asasaerla ning mitol ka ataitar mulo onoi o mitol ka tumus tari otlengtetek mulo.

16 Anundala Leklek e Iesu Karisito ot pae God a Tamandala, i maris dala, pa ananuna marmaris i tabar dala ana warwarana armoro ning bel ir rarop, pa i nangan

dala sur dalar harnanai ana tortorot sur awakakna ning ir toli. 17 Pa mitol nunungimang ir amoro mulo pa ir arakrakai muloana numulo na wakak a titol pa anumulona wakak a warwara otleng.

3E Pol ditol ditol nunung la sur lar nunung

on ditol1 Na tastasimitol, ning a warwara otleng

ning mitol ir atai mulo onoi, mang mu-lor nunung o mitol, sur a warwara anunaLeklek ir han sarara kapit pa a tarai larhanrawai i larning mulo hanrawai i. 2 Pamulor nunung o mitol sur e God ir alaunmitol kusun a laulau a tarai, anasa bel ataraila rop la tortorot.

3 Ika a Leklek i momol, pa ir arakrakaimulo pa ir tai alar mulo otleng kusun eSatan. 4 Mitol tortorot ana Leklek mangkaning ot mulo tol a ututnala ningmitol kaatai tar mulo onoi, pa bel mulor manah natoli larning.

5 Mitol nunung a Leklek sur ir nigon anuknukimulo sur mulor tasman momol amarmaris ane God pamulor tasman otlenga tuntunur rakrakai ana mamahatla ning eKarisito ka asangan tari tetek dala.

A atumarang tetek a ngoro na tarai6 Na tastasimitol, mitol nunung mulo

ana risana Leklek e Iesu Karisito, sur mulorhan masik kusun na tastasindala ning langoro pa bel la mur a asasaerla ning mitolatai mulo onoi. 7Mulo ot mulo ka tasmanimang i wakak ning mulor mur a wakak atoltol ning mitol ka tol tari namatamulo.Anasa, ning mitol kes taum o mulo, palaomitol bel i ngoro. 8 Bel mitol ien oros pasta utna na hangan tan tik ning bel mitollou i. Mitol titol rakrakai ana moromla paa kabakiarla ana kumitol, sur gong mitolsaran a mamahat tetek ta halimulo sur irnangan mitol. 9 I tostos ning mitol arnunung mulo sur mulor nangan mitol. Ikabel mitol toli. Mitol titol rakrakai ot surmitol ar tai alar mitol, sur mitol ir asangana wakak a toltol ne tetek mulo sur mulormuri. 10 Ning mitol kes napirim mulo,mitol saran a warkurai ne tetekmulo: Ningtik bel ir titol, gong i hangan.

11 Mitol longori mang dingla o mulo langoro. Bel la titol, la molot ka ana subaranla ana utna ning bel anunla. 12 Ana risana

Page 263: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Tesalonika 3:13 260 2 Tesalonika 3:18Leklek e Iesu Karisito mitol sairas a ngasa taraila ning, pa mitol nunung la, sur larmur a molmol a lalaun pa lar titol sur anlata utna na hangan ning lar ieni. 13 Patetek mulo na tastasimitol, mulor rakrakaisur mulor tol a tostos a toltol, pa gong apalaomulo i ngol onoi.

14 Ning tik bel i longor ana numitol awarwara ana pas ne,mulor nuk akesi. Gongmulo lasan taum onoi, sur ir oroi lalananuna lalaun pa ir meme onoi. 15 Ika gongmulo oroi larning anumulo a hirua, muloratumarang pasi ka arlar larning a tasimulo.

A ararop a warwara na marmaris16 Mitol nunung a Leklek ning a

kamkama bal molmol, sur i ot ir tabarmulo ana bal molmol ana pukakiarla roppa ana urmatana keskes ning mulo barati.A Leklek ir kes taum o mulo rop.

17 Anuk siklik warwara na marmaris ne,iau ot e Pol, a tumusi tetek mulo ana kuk.Ine a akinalang ana nuka bukla rop. A siratumtumus ot larne.

18 A marmaris ana nundala Leklek e IesuKarisito ir kes taum o mulo rop.

Page 264: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Timoti 1:1 261 1 Timoti 1:16

A Ningnigo na Pasane Pol teteke Timoti

A warwara talapor nigoA pas ne a ningnigo na pas ane Pol, tetek

e Timoti. E Timoti mito na papar Esia. Etana a hane Juda pa e tamana a te Grik.Ning e Pol i han ana nuna areur a tinan, iaslang pas e Timoti sur diar armuri pa diartitol taum (oroi Ap 16:1-3). Lamur e Pol iaslang pas e Timoti sur ir tena tai alar analotu to e Epeses.

Ana pas ne, e Pol i atai e Timoti mangir tai alar a lotu kusun a asasongo na tenaasaerla, sakana lar alaulau a tortorot anunataraila. I atai i otleng ana wakak a asasaer,pa i atai i ona si na ngas a taraila dir aslangpas la sur lar tena titol ana lotu, pa anawakak a toltol ning ir muri.A tinan ana Ningnigo na Buk Timoti:

A kamkama buk ne (1:1-2)E Timoti ir sairas a asasongo na asasaerla

(1:3-20)A ngas ana lotu (2:1-15)A ningnigola ana lotu (3:1-16)E Timoti ir tai alari, sur ir hanot a wakak

a tena titol (4:1-16)A asasaer tetek e Timoti ana nuna titol

(5:1-6:21)1 Iau e Pol, esaning e God pa e Karisito

Iesu dia sune iau sur ar aposel ane KarisitoIesu. E God anundala Tena Alaun pa eKarisito Iesu, esaning dala harnanai suriana tortorot. 2 A tumus a pas ne tetek u eTimoti, a natuklik momol ana tortorot. Amarmaris pa a wakak a toltol taum ana balmolmol, ta e God a Tamandala pa e KarisitoIesu anundala Leklek, ir kes taum hom.

E Timoti ir sairas a asasongo na asasaerla3 Onone a arakrakai u kale sur ur kes

ot ting e Epeses, larning a atong tari tamning a han utumo e Makedonia. Ur kessur ur sairas la ning la asaer a taraila analasasongo na asasaerla. 4 Pa gong la molotana asasaer oros ka, pa ana ususrai anamangis a tarai, ning bel ta araropna. I tolotnan ka a arlak, pa bel i harnangai anatitol ane God. A titol ane God i gomo kaana tortorot. 5A atongi manglarning, sur a

marmaris ir itna artalai na arpotor in dala.A marmaris ning i han miting na totoh nabalandala, pa a nuknukindala ning bel tarongo namata e God, pa tortorot momol.6 Dingla na tarai la ka han masik kusun awakak a toltol ne, pa lamur awarwara oroskama. 7 La mang sur lar asaer a tarailaana Warkuraila ane God, ika bel la tasmanasaning la warwara onoi, pa a kamkamawarwara ning la nuki mang la tastasmanonoi.

8 Dala tasmani mang a Warkuraila lawakak, ning tik ir titol wakak onoi. 9 Dalatasmani mang a Warkuraila bel di saranisur a tena tostos. Di sarani ka sur a ngasa taraila mange: la ning la kutus warkurai,a tabun longorla, la ning bel la lotu teteke God, a tena tol laulaula, la ning bel lamur a nuknuk e God, la ning la mur atoltol mite na rakrakan hanua, la ning laumkol a taraila, pa la ning la umkol natamtamanla pa na kabatnanla, 10 la ning latol a pamuk a toltol, a taraila ning la taulaiulak ka a taraila, la ning la tong akes pas ataraila sur lar siuran la, a tena asasongola,la ning la lele asasongo, pa la rop ning latol a ututnala ning bel i arlar ana tostosna asasaer ane God. 11 A tostos na asasaeri kes ana Wakak a Warwara, ning e God isaran tari tak sur ar atatai onoi. A Wakaka Warwara ne ane God, a God na matatarning i angis tikin.

A warwara gasgas ana marmaris ane God12 A atong wakak tetek e Karisito Iesu

anundala Leklek, esaning i tortorot hok pai saran tar a rakrakai tak, pa i aslang pasiau sur ar titol teteki. 13Nating a sira atonglaulau e Iesu, a alaulau a taraila ning latortorot pa a akadik la. Ika e God i marisiau, anasa bel a tasman a utna ning a toli,pa belot a tortorot. 14 Anundala Leklek ipek anuna tnan marmaris hok, pa i tabariau ana tortorot pa a ginina ning ar mangsur a tarai. A artabar ne i kamkamna o eKarisito Iesu.

15 Karisito Iesu i han purum ute narakrakanhanua sur ir alaun a tena laulaula.A warwara ne i momol kol, pa dalar tor-torot onoi. Pa iau, a laulau kol tana tenalaulaula rop. 16 Ika e God i maris iau, sure Karisito Iesu ir asangan anuna wowona toltol tetek iau, ning i alaun pas iau pai kepsen anuka toltol laulaula. Pa i tol a

Page 265: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Timoti 1:17 262 1 Timoti 3:8toltol ne hok, sur a taraila otleng lar oroi palar tortorot ono, pa lar kibas a lalaun tikin.17 Dalar saran a hanrawai pa dalar atongaleklek pas a King ning i laun tikin, esaningbel dala oroi, ning i ka i God. A aleklek nebel ir rarop pa bel ir rarop. Amen.

18 E Timoti a natuklik, a asasaerla ne asarani tam, i arlar ana warwara na propetning di ka atong tari hom ning la nununghom. Ning ur mur a asasaerla ne, u ning awakak a tena harum anaWakak aWarwara.19Ur tur rakrakai ana numa tortorot, pa urmur a nuknukim ning bel ta rongo namatae God. Dingla na tarai bel la toli larne, paanunla tortorot i hirua arlar ana sip ninga top i dapis regen seni pa i murung. 20 EHimeneus pa e Aleksander naur a halinla,ning ia ka saran tar diau na kuna e Satan,sur diar tastasman mang gong ulak ma diaatong laulau e God.

2A asasaer ana ngas tagun a lotu

1 A ningnigo na utna, a mang sur a taraia lotu lar nunung, lar nunung sur a utnaning la kapan suri, lar nunung sur a tarailamasik, pa lar nunung sur a atong wakaktetek e God. Mulor nunung larning sur ataraila rop, 2 pa a kingla pa a ningnigolarop, sur dalar kes longoroi ana bal molmol,ana totoh na lalaun pa a toltol ning e God imang suri. 3Ningmulor toli larne, ir wakakkol pa e God anundala Tena Alaun ir gasono. 4 I mang sur ir alaun a taraila rop, palar tasman a momolna. 5Anasa takai sot kaa God, pa takai ka otleng ning i dat taum eGod pa a taraila, a barsan ne Karisito Iesu,6 ning i saran tar anuna lalaun sur ir loualangolango a taraila rop. Ana taem ninge God ka kubus tari, e Iesu i amomol tar anuknuk e God mang, i mang sur ir alaun ataraila rop. 7 Ine kamkamna ning e God iaslang pas iau sur ar aposel pa ar warawaiana Wakak a Warwara tetek a taraila ningbel na tarai Juda, pa ar asaer la ana tortorotmomol. A atong momoli, bel a asongo.

8 A mang sur a barsanla ting na hananu-ala rop, lar totoh pa lar tuslan a kunla usaotpa lar nunung, pa gong la balakut pa gongla arlak.

9 A mang otleng sur a gurarala lar mer-mer ana kaen ning i sot ana minmar anunagurarala. Larmermer anaminmar i apuasa

a hanrawai taum ana wakak a nuknuk.Gong la iris a hih na pukulunla, gong lamermer taum ana wanarakai ning di toliana gol o ning a matana i abit, pa gongotleng la mermer taum ana kaen ning amatana i abit. 10 A gurarala ning la atongimang la lotu tetek e God, lar mermer taumana wakak a titol.

11Ning a gurarala lar kibas a asasaer tingna BukTabu, i wakak ning lar keswowonpalar anatarna la. 12 Bel a noren tar ta hanesur ir asaer ta barsan o ir nigon ta barsan. Iwakak sur ir kes wowon ka. 13Anasa e God iakes nigon ot e Adam pa lamur e Iwa. 14 Pabel e Adam ning e Satan i asongo i. E Iwaning e Satan i asongo i, pa i punga ana toltollaulau. 15 Dir alaun a gurarala kamkamnaana agon. Dir alaun la ning la tur rakrakaiana tortorot, a marmaris, a totoh a toltolpa ana wakak a nuknuk.

3A ningnigola ana lotu

1 A warwara ne i momol kol, mange:Ning tik i mang sur ir ningnigo ana lotu, awakak a titol ning i mang suri. 2 Pa ningtik i mang sur ir ningnigo ana lotu i wakaksur a ginina ir manglarne: gong ta ararup ikes onoi, ir taulai ka takai a hane, ir tai alaranuna lalaun, ir tai alar anuna nemnemla,i a ngas a barsan ning a taraila la hanrawaii, ir sira gas pas a taraila uting na nunarumai, pa i a wakak a tena asaer. 3 Pagong i a tena gang, gong i a tena harum,ir tena bal molmol, gong i tena arlak, pagong i mang kol sur a mani. 4 I a wakaka ningnigo ana keskes anun latamana, pair asaer na natnatnala sur lar hanrawai ipa lar longor teteki. 5 Esining bel i lasansur ir nigo wakak a keskes anun latamana,bel ir tolsot pasi sur ir tai alar a tarai alotu ane God. 6 A barsan ning ono kane ilingir tar a nuknukna, gong i ningnigo analotu, sakana ir rakan alekleki pa ir pungaana warkurai arlar o e Satan. 7 A ningnigoana lotu a ngas a barsan ning a tarai masikotleng ning bel la lotlotu, la hanrawai onoi.Ningbel, lar atongkumnani, pa ir hirua anakun ane Satan.

A tena harnangai ana lotu8 Mang otleng larning tetek a tena har-

nangai ana lotu, i wakak sur la a ngasa barsan ning a tarai la hanrawai la, lar

Page 266: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Timoti 3:9 263 1 Timoti 4:16momol ana nunla warwara, gong la na tenagang pa gong la mang sur a galis a mani.9 Lar tong akes a tortorot momol taum ananuknukinla ning bel ta rongo na mata eGod. 10 Dir lar nigon tar la, pa ning agininla i wakak, lar kibas bot a titol na tenaharnangai ting na lotu.

11 Tetek anunla na gurarala otleng irmanglarning, la a ngas a gurarala ninga tarai la hanrawai la, gong la warwarakumkumna, lar tai alar wakak anunlalalaun, pa lar momol ana titolla rop.

12 A tena harnangai ting na lotu ir taulaika takai hane, pa ir nigonwakak na natnat-nala, pa la rop ting na nuna rumai.

13 La ning la titol wakak ana titol na tenaharnangai ting na lotu, lar kibas a hanrawaianuna tarai tetek la. Pa larwarwara talaporana nunla tortorot o e Karisito Iesu pa bellar matmataut.

Anundala tortorot14 A mang sur ar hanot kapit tetek u, ika

ar tumtumus nigo tetek u. 15 Pa ning belar hanot kapit, u ka tasman a toltol ning atarai ane God lar toli na arpotor tanla. Atarai a lotu ane God ning i laun, la arlar anapos pa a kama rumai ning la arakrakai amomolna. 16 Dala tasman momoli mang, aasasaer ning dala tortorot onoi i itna kol. Imange:E Karisito i hanot a barsan,a Talngan Tabu i apuasa i mang e Karisito i

tostos na mata e God,a angelola la oroi,di atatai onoi pa a warwara ne i han sarara

tetek a taraila miting na mataniturop,

pa a galis te na rakrakan hanua la tortorotonoi,

i han kas pa i kes ana matatar.4

A asasongo na tena asaerla1 A Talngan Tabu i apuasa i mang al tarai

lar han masik kusun a momol a tortorotana ararop a pukakiarla, pa lar mur a motasasongola, pa lar mur a asasaerla anunamotla. 2A asasaerla ne i hanot miting tanatena asasongola, a tarai ning bel la oroilalan a tostosna pa laulauna, anasa a tostosa nuknukinla ka mat. 3A ngas a tarai ne, lasairas a tinaulai pa la sairas a tarai sur gongla ien al ngas a utna na hangan. A utna na

hangan ning, e God i akes tari, sur a taraia tortorot ning la tasman a momolna, laratong wakak tetek e God onoi pa lar ieni.4 Anasa a ututnala rop ning e God i akestar la, la wakak, pa gong dala bilbilor la.Dalar atong wakak tetek e God onoi ningdalar ieni. 5 Anasa a warwara ane God paa nunung dia awakak a utna na hangan surir wakak na mata e God.

A wakak a tena titol ane Karisito6Ning ur asaer na tastasimla ana asasaer

ne, u a wakak a tena titol ane Karisito Iesu,ning u ka alasan wakak pas u ana tortorotmomol pa a wakak a asasaer ning u muri.7Ur han masik kusun a asasaer orosla ningbel i topas al utna. Ur alasan u sur ur gomoana ngas a lalaun ning e God i mang suri.8 Ning dala alasan a palaondala ana ngasa urmatana mon, i nangan a palaondala,ika ning dala alasan dala sur dalar gomoana toltol ning e God i mang suri, i wakakkol tana ututnala rop. I nangan a lalaunne pa a lalaun lamur otleng. 9 A warwarane a atongi, i momol kol, i wakak ningdalar muri pa dalar tortorot onoi. 10 Ine akamkamna ning mila rakrakai pa mila titolrakrakai, anasa mila harnanai ana tortoroto e God, esaning i laun pa i sira alaun anunataraila rop, ning la tortorot onoi.

11 Ur asaer la pa ur arakrakai la anaututnala ne. 12 Gong u noren tik ning iroroi purpurum u anasa u barman. Ur tola wakak a toltol tetek a tena tortorotlaana num a warwara, anuma toltol, anumamarmaris, anuma tortorot pa anuma to-toh a lalaun, sur lar muri. 13 Ur rakrakaiana wawas ting na Buk Tabu tetek a taraia lotu, ur rakrakai ana warawai taumana asasaerla tetek la, tuk ning ar hanot.14 Gong u noren a artabar ana TalnganTabu, ning di sarani tetek u, ning a ning-nigola la suah tar a kunla saot hom pa lawarwara na propet.

15 Ur titol rakrakai ana ututnala ne. Ursaran anuma lalaun sur a ututnala ne, sura taraila rop lar oroi u mang u gomo analalaun ning e God i mang suri. 16 Ur taialar anuma lalaun pa anuma asasaer, urtur rakrakai on diau. Anasa, ning ur tolilarning, ur alaun pas u ot, pa la otleng ningla longor u.

Page 267: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Timoti 5:1 264 1 Timoti 5:25

5A harnangai tetek a laola

1 Ning ur atostos ta barsan ning di agonnigoni tam, gong u warwara na balakut, urwarwara molmol ka larning u toli tetek etamam. Ur toli tetek a barmanla, larning utoli tetek na tastasim. 2 Pa tetek a guraralaning di agon nigon la tam, ur toli tetekla larning u toli tetek etnam. Pa tetek abasbasla, ur toli tetek la larning u toli tetekna tastasim hanela, ana totoh a toltol.

3 Ur nangan a laola ning bel tik i tai alarla. 4 Ika, ning ta lao na natnatna o na tum-tubuna kaning, i wakak ning lar atalapornigon anunla tortorot ana harnangai tetekanunla tarai, sur lar keles a marmaris anetamanla pa kaba tnanla pa a tumtubunla.Ning lar toli larne, e God ir gas. 5A lao ningi sot ka i kes pa bel tik i tai alari, i tortorotka o e God ir nangani. I rakrakai ana lotupa a nunung, anamoromla pa a kabakiarla,sur e God ir nangani. 6 Ika, a lao ning imang sur ir gas oros ka, ning kaning ot ilaun, a inguna ka mat. 7 Ur asaer a taraiana asasaerla ne, sur gong ta artitiu i kibasla. 8 Ning tik bel i nangan a mainala, pa laotleng ning ana nuna rumai, ka han masikkusun a tortorot. I ning i laulau kol tanatarai ning bel la tortorot.

9 Gong u tumus akes a risana laola ningbelot i diono na bonot a rau anunla sur atarai a lotu lar nangan la. Lar nangan ka angas a hane ning i taulai ka takai a barsan,10 pa a taraila rop la tasman anuna wakaka titolla, larning i lawat wakak a kakakla,pa i sira gas pas a tarai ting na nuna rumai,pa i gos sen a kubus kusun a hana tarai aneGod, * pa i nangan a tarai ning amamahatlai kibas la, pa i saran tar anuna lalaun sur irtol a urmatana wakak a titol.

11 Pa a laola ning la rakrakai ot, gong utumus akes a risanla. Anasa, ning a nuknuka taulai ir hanot onla, lar han masik kusune Karisito. 12 Pa a warkurai ane God irkibas la, anasa la kutus anunla ningnigo nalele tetek e Karisito. 13 Belsur i ka ne, lasira palaona ngorongoro pa lar sira aroppukakiar ana han taltal ting na tamanla, paa utna ning la laulau kol onoi ning la a tenawarwara kumkumna, la sira asubaran orosla ana utna ning bel anunla, pa la sira atong

awarwarala ning bel i wakak sur lar atongi.14 Pa a mang sur a laola ning la rakrakaiot, lar taulai ulak, lar agon ulak, pa lar taialar anunla rumaila, sur gong la tol ta utnaning anundala hiruala lar atong laulau dalaonoi. 15 Dingla na lao la ka han masik pala ka mur e Satan. 16 Ning ta hane a tenatortorot, pa ta halinla a lao, i wakak sur irnangani, sur gong a tarai a lotu la molotonoi. A tarai a lotu lar molot tostos ka onlaning bel tik i nangan la.

A atumarang tetek a ningnigola ana lotu17 I wakak ning a ningnigola ana lotu

ning la titol wakak ana titol, dir saran ahanrawai pa a wakak a arlou tetek la. Dirtoli larning tetek la ning la titol rakrakaiana warawai pa asasaer. 18 Anasa a BukTabu i atongi mange, “Gong u dot akes apahana karabau ning i pas pagal a wit, iotleng ir hangan ot.” Lo 25:4Pa i atongi otleng mange, “I tostos sur atena titol ir kibas ot anuna arlou.” Lk 10:7

19 Gong u longor tar ta artitiu ana taningnigo ning takai ka i atongi. Ning nauro natol ditol ar tiui, ur longor a artitiu ning.20Ning ta ningnigo ir tol a toltol laulau, uratostosi namatana tarai a lotula rop, sur aatumarang tetek al tarai otleng onla. 21 Awarwara rakrakai tetek u namatana e Godpa e Karisito Iesu pa angelola ning e God kaaslang pas la, sur ur mur a asasaerla ne, pagong u rakrakai ka sur ning a ris pa ninga ris bel, pa gong u mang ka sur ning aris pa ning a ris bel. 22 Gong u suah kapitnaur kum saot on tik pa u angisi sur a titolanuna Leklek. Pa gong u mur a taraila anatoltol laulau. Ur tai alar anuma lalaun surir totoh.

23 Gong u gang ka a malum, ur gangotleng al siklik wain sur ir nangan a balam,pa ir kepsen a tinsaman ning u sami.

24 A toltol laulau anuna dingla na taraidir oroi lalan nigoni ana pukakiar ning diwarkurai la onoi. Ika toltol laulau anunadingla na tarai otleng bel tik ir oroi lalankapiti, lamur ot dir oroi lalani. 25 Mangotleng larning, ana wakak a titol. A wakaka titolla anuna dingla na tarai ka hanottalapor. Ika a titolla ana dingla na taraiotleng bel dir oroi lalani onone, lamur otdir oroi lalani.

* 5:10: A toltol anuna tarai Juda, ning al wasira la kas, pa a hanla i kubus, a tena titol ir gosi taum ana malum.

Page 268: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Timoti 6:1 265 1 Timoti 6:216

A asasaer tetek a tena titol orosla1 A tena titol orosla lar hanrawai anunla

ningnigola, sur gong tik i atong laulau arisana e God pa anundala asasaer. 2 Pala ning anunla ningnigo a tena tortorot,gong la tabun longor teteki, anasa lar nukimang la tas ka ana tortorot. Lar longlongorwakak teteki, anasa la titol ot tetek a tenatortorot, ning la mangi. Ur asaer la pa urarakrakai la ana asasaerla ne.

A nuknuk sur a mani pa a keskes na leklek3 Ning tik ir asaer a tarai ana ta asasaer

masik ning bel i arlar ana asasaer momolana nundala Leklek e Iesu Karisito, pa bel iarlar ana asasaerla ning e God i mang suri,4a ngas a barsan ning, i aitna pas i ot, pa beli tasman ta utna. Anuna laulau a nuknuksur a arlak pa a harum na warwara i arlarana tinsaman teteki. Naur a toltol ne i tolotnan a toltol ne: a toltol ning tik i ramsur a utna anuna tik, a harum na warwara,a arle, a nuknuk laulau ana taraila. 5 Anuknukinla i loklokron pa la balakut artalaitetek la, pa a momolna i rop oros kusun la.La nuki mang ning lar mur a toltol ning eGod i mang suri, ir tol otnan a mani sur larlosi.

6 Ika ning tik ir mur a toltol ning e Godi mang suri taum ana bal molmol, a toltolning, a momol a gongon. 7 Ning di agonpas dala, bel dala los otnan ta utna utena rakrakan hanua, pa ning dalar ulak, beldalar los otleng ta utna mite. 8Ning a utnana hangan andalai pa nundala a kaenlaotleng ir kes, asaning dalar nuknuk ulaksuri? Dalar bal molmol ka. 9 La ning lamang sur a tnanmani, lar punga ana arlam,pa lar hirua ana kun ana longlong a nuknukpa a nuknuk sur a utna ning ir alaulau la. Iralaulau la pa ir kamar la. 10Anasa a nuknuksur amani, i a kama urmatana toltol laulau.Pa dingla na tarai ning la nuknukkol suri, laka hanmasik kusun a tortorot, pa la alaulauanunla lalaun ana galis a mamahat.

E Pol i arakrakai e Timoti ana titol na lotu11 Ika, u Timoti, a barsan ane God, ur han

masik kusun a ututnala ne. Ur rakrakai surur mur a tostos a toltol, a toltol ning e Godi mang suri, a tortorot momol, a marmaris,a tuntunur rakrakai pa a molmol a toltol.12 Ur tur rakrakai ana tortorot arlar anawakak a tena harum. Pa ur tong akes

a lalaun tikin sur anumi, i ning e God ikabah pas u suri, ning u warwara talaporana tortorot anumi namatana galis a tarai.13 A warwara tetek u namatana e God,ning i tabar a ututnala rop ana lalaun, panamatana e Karisito Iesu ning i warwaratalapor ono i ot lanigo ta e Pontius Pailat.A atongi tam mange: 14Ur mur a arsunelane, sur gong ta rongo pa ta artitiu ir kibasu. Ur toli tuk ana pukakiar ning anundalaLeklek e Iesu Karisito ir ulak. 15Ning a taemir sot, e God ot ir sune seni sur ir ulak. EGod takai sot ka a tnan Tena warkurai pa ingis tikin, a King anuna kingla, pa a Leklekanuna leklekla. 16Anunai ka a lalaun tikin,pa i kes ana tnan talapor ning bel tik irhan milau. Belot tik i oroi tari pa bel tik iroroi lar pasi. Dir saran tar a tnan hanrawaiteteki, pa i tong akes a tnan rakrakai ningir kes tikin. Amen.

17 Ur atumarang la ning la tong akesa galis a ututnala te na rakrakan hanuasur gong la aleklek pas la ot. Pa gong latortorot ana mani ning ir rarop ka. Lartortorot ka o e God, ning i tabar dala anawakak a ututnala rop sur dalar gas onoi.18 Ur atai la sur lar tol a wakakna, pa larbukus ana wakak a titol. Lar arartabarpa lar asalar al utna otleng tetek al tarai.19Ning lar toli larne, lar tong akes a gongonmomol. I ning, a wakak a kamkama nunlalalaun lamur, sur lar kibas pas a lalaun ninga lalaun momol.

20 Timoti, ur tai alar wakak a titol ning eGod i saran tari tam. Ur han masik kusunla ning la atong a warwarala oros ka ningbel i arlar ana nuknuk ane God. Pa ur hanmasik otleng kusun la ning la arlak anautna la atongi mang “a tastasman”, ika bela tastasman momol. 21 Dingla na tarai laatongi mang la tortorot ot ana tastasmanning, pa la ka han masik kusun a tortorot oe Iesu.

A marmaris ane God ir kes tetek mulo.

Page 269: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Timoti 1:1 266 2 Timoti 2:1

A munaur a Pasane Pol teteke TimotiA warwara talapor nigo

Ning e Pol i kes ting na rumai dodot toe Rom i tumus a pas ne. E Timoti i a tenatitol taum o e Pol, pa lamur i hanot a tenatai alar ana lotu to e Epeses.

E Pol i tasmanimangmilauma irmat, pai tumus a pas ne. I mang sur ir arakrakai atortorot ane Timoti. I atai i otleng manggong i manah ana warawai ana Wakak aWarwara.A tinan ana Munaur a Buk Timoti:

A kamkama buk ne (1:1-2)E Pol i gas o e Timoti pa i mang sur ir

rakrakai ana titol (1:3-2:13)A toltol anunamomol na tena titol (2:14-

26)A toltol anuna taraila ana ararop a

pukakiar (3:1-9)E Pol i arakrakai e Timoti (3:10-4:5)E Pol i warwara ono i ot (4:6-18)A ararop a warwara ane Pol tetek e Tim-

oti (4:19-22)1 Iau e Pol, a aposel ane Karisito Iesu ana

nuknuk ane God, sur ar atatai ana lalaunning ka lele tari tetek dala ning dala aneKarisito Iesu. 2 A tumus a pas ne teteku Timoti a wakak a natuklik ana tortorot.A marmaris pa a wakak a toltol pa a balmolmol, miting ta e God a Tamandala pa eKarisito Iesu anundala Leklek ir kes tetek u.

E Pol i arakrakai a tortorot ane Timoti3 A atong wakak tetek e God, esaning a

titol teteki ana nuknuk ning bel ta rongona mata e God, arlar ana tumtubuk tagunnating. A atong wakak teteki ana moromlapa a kabakiarla ning a nunung hom. 4 Anuk pas u kale ning u domos iau, pa amangkol mang ar oroi u sur ar bukus ana gas.5 A nuk pas anuma momol a tortorot, ningi arlar ana tortorot ana naur a hane ne,e tubum Lois pa etnam Iunis. A tasmanimang a ngasa tortorot ne, ka kes otlenghom. 6 I ma ining a atai u kale sur ur alaunulak a artabar ning e God i tabar u onoi anapukakiar ning a suah naur a kuk saot hom.7 Anasa e God bel i tabar dala ana ingunna matmataut. I tabar dala ana Talngan

Tabu ning i saran a rakrakai tetek dala,pa a marmaris, pa a toltol ning taktakai iwarkurai tostos pas anuna lalaun.

8 Pa gong u meme sur ur atatai anaLeklek anundala, pa gong umemehok ninga kes te na rumai a dodot ana risana. Ika,ur sang sur u otleng ur kilang kankan anaWakak a Warwara taum hok. Pa e God otir saran a rakrakai tetek u ning ur titol.9 Ai ot ka alaun pas dala, pa ka kabah pasdala sur dala anuna totoh na taraila. Beli kamkamna ana nundala wakak a titol.I kamkamna ot ana nuknukna, pa anunamarmaris, ning i saran tari tetek dala o eKarisito Iesu, nating ot ning belot i akes arakrakan hanua. 10 Pa onone, dala ka oroia marmaris ane God tetek dala ana tinanot ana nundala Tena Alaun e Karisito Iesu,esaning i kamar sen a rakrakai a minat. Paana Wakak a Warwara i atalapor a lalauntikin sur ir hanot talapor.

11 E God ka aslang pas iau sur ar tenawarawai ana Wakak a Warwara ne, araposel onoi pa ar tena asaer otleng onoi.12 Ine kamkamna ning a kilang kankanlarne. Ika, bel a meme, anasa a tasmanesaning a tortorot onoi. I momol kol, atasmani mang ir tolsot pasi sur ir tai alar atitol ning i saran tari tak, tuk ana pukakiara warkurai.

13 Ur mur a tostos a asasaer ning u kalongor tari tak, pa ir wakak a tatatai teteku sur ur muri. Pa ur tur rakrakai anatortorot pa a marmaris anundala ning dalakes taum o e Karisito Iesu. 14 Ana rakrakaiana Talngan Tabu ning i kes ondala, ur taialar wakak a Wakak a Warwara ning e Godka saran tari tam.

15 U tasmani mang a tena tortorot ropning la kes ana papar Esia la ka han paskusun iau. E Pigelus pa e Hermogenes naurtagun la. 16 A nunung sur e God ir maris eOnesiporus latamana, anasa e Onesiporusi sira agasgas iau, pa bel i meme hok ninga kes ana dodot. 17Ning i hanot to e Rom itai amon sur iau, tuk i pastetek pas iau. 18Anunung sur a Leklek ir maris e Onesiporusanapukakiar awarkurai. U tasmanwakak atitol ning ka tol tari tetek iau ting e Epeses.

2A wakak a tena harum ane Karisito

1 Timoti, a natuklik ana tortorot, ur turrakrakai ana marmaris ane God tetek dala,

Page 270: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Timoti 2:2 267 2 Timoti 3:2ning dala kes o e Karisito Iesu. 2A asasaerlaning u ka longor pasi kusun iau namatanagalis a tarai, ur asaer al barsan onoi, laning u tortorot onla mang lar tolsot pasisur lar asaer al tarai otleng onoi. 3 Urkilang a mamahat taum omila, arlar anawakak a tena harum ane Karisito Iesu. 4 Awakak a tena harum bel i molot ana titolanuna tarai oros ka. Ir tol ot anuna titolsur ir agasgas anuna ningnigo. 5 Mangotleng larning a tena ardune ning i dunana arsoksok, bel ir kibas ta arlou ning beli mur a warkurai ana arsoksok. 6 A tenaomomai ning i titol rakrakai, i ot ir solnigon a utna na hangan ting na barim ningir makos. 7Ur nuk akes pas a ututnala ne atumusi tetek u, anasa a Leklek ot ir atalapora kamkamna tetek u.

8 Ur nuk pas e Iesu Karisito, esaningtagun a mangis a tarai ane Dewit pa ikamtur ulak kusun a minat. A Wakak aWarwara ning a warawai onoi ine. 9 Akilang kankan pa di dot iau otleng arlar anatena laulau, anasa a warawai ana Wakak aWarwara. Ika a warwara ane God bel dirdot lar pasi. 10Pa kane ma a kilang kankan,ika a tur rakrakai ot, sur la ning e God kaaslang pas la. A tur rakrakai sur la otlenglar kibas a arlaun ning i kes o e KarisitoIesu, taum ana matatar tikin. 11A warwarane ar atongi tam, i momol kol:Ning dalar mat taum o e Iesu Karisito,

dalar laun taum otleng onoi.12 Ning dala kilang kankan taum onoi,

dalar warkurai arlar ana king taumotleng onoi ana nuna matanitu.

Ning dala puain seni,i otleng ir puain sen dala.

13Ning bel dala tolsot pas anundala lele surdalar mur e Iesu Karisito,

i ot ir tur rakrakai ana nuna lele,anasa bel ir tolsot pasi sur ir kutus

anuna lele, belal.A momol a tena titol ane God

14 Gong u manah ana atatai tetek anumatarai ana asasaerla ne. Ur atumarang lanamatana e God, sur gong la arlak anawarwara oros ka. A arlak bel i to pas ta utnapa i alaulau otleng la ning la longori.

15 Ur saran tar u tetek e God pa urrakrakai sur u a momol a tena titol namatae God, ning bel ta utna ning ir ame i ananuna titol, anasa i sira asaerwakak a tarailaana momol a warwara ane God. 16 Ur han

masik kusun a warwarala ning bel i sot ananuknuk e God, anasa a tarai ning la molotana asasaer larning la ka han bakbak kolkusun e God pa la han amon ot. 17 Anunlaasasaer ning ir han sarara arlar ana laulau amasik ning i marase amon. E Himeneus pae Piletus naur tagun la, 18 ning dia ka hanrongo kusun a momolna. Dia atongi mangdala ka kamtur ulak pas kusun a minat, padia alaulau a tortorot anuna dingla na teKarisito.

19 Ika, e God ka suah tar a kama tortorotning bel ir gulgule, pa di ka tumus tar awarwara onoi mange, “A Leklek i tasman laning anunai.” Namba 16:5Padi ka tumus tari otlengmange, “Esining iatongimang ai anuna Leklek ir gilamkusuna toltol laulau.”

20 Ona ning a tnan rumai, dingla na kapdi tol la ana silwa pa ana gol, pa dinglaotleng di tol la ana rakai pa ana piopap.Dingla na kap sur a tatatnan pukakiar ka,pa dingla otleng sur a dur a ututnala ka.21Ning tik i atotoh pas anuna lalaun kusuna toltol laulaula, ir arlar ana kap ning digang kusuni ana tatatnan pukakiar. Anasaka totoh sur a Leklek ir titol ting na lalaunanunai sur ir tol a titol anunai, pa ka sangsur ir tol a wakak a titol.

22 Ur han masik kusun a nuknuk na bar-man, pa ur mur a tostos a toltol, a tortorot,a marmaris pa a bal molmol, taum onlaning la nunung tetek a Leklek ana totohna nuknukinla. 23 Ur han masik kusun akutkut a warwarala ning bel ta kamkamna,anasa la agomo ka a arlak. 24 A tena titolanuna Leklek gong i arlak, ir wakak a tenaasaer. Ir tol a wakakna tetek a tarai rop,pa ir asangan anunamolmol a toltol tetek atarai ning i atostos la. 25La ning bel lamangsur anuna asasaer, ir atostos la anamolmol,sakana e God ir atalapor a matanla sur larlingir a nuknukinla, pa lar tasman amomola asasaer, 26 pa lar tastasman wakak, pa larpurum kusun a kun ane Satan, ning la kahirua tar onoi sur lar sira mur a nuknukna.

3A ginina tarai ana ararop a pukakiarla

1 Ika, ur nuk akes a warwarala ne: Anaararop a pukakiarla, a rakrakai a mama-hatla ir hanot. 2A tarai lar nuk pas la ot, larmang sur a mani, lar rakan aleklek la, lar

Page 271: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Timoti 3:3 268 2 Timoti 4:8aitna pas la ot, lar arle tetek e God pa teteka taraila otleng, lar tabun longor tetek atamtamanla taum ana kabatnanla, bel larlasan sur lar atong wakak tetek e God patetek a tarai otleng, pa bel lar hanrawai eGod. 3 Bel lar maris a tarai, bel lar nukduman sen a toltol laulau ning tik ir tolitetek la, lar atong a laulau a warwara tanatarai, bel lar warkurai tostos anunla lalaun,lar harum pa lar alaulau a tarai, pa bel larmang sur a wakakna. 4 Lar alaulau ulak nahalalinla, lar tol a kutkut a toltolla, lar aitnapas la, lar mang kol sur a gasgas mite narakrakan hanua, pa bel lar mang sur e God.5Larmur a toltol ning eGod imang suri anapalaonla ka, ika bel lar noren a rakrakai aneGod sur ir keles a lalaun anunlai. Ur hanmasik kusun a ngas a tarai larne.

6 A ngas a tarai larne, la sira kas oros kauting na rumai, pa lar hamoro pas a gurar-ala sur lar mur a nuknukinla. A guraralaning bel ta wakak a nuknukinla, la ning lapot namarmaris ana nunla na toltol laulau,pa a laulau a nuknukinla i ben rongon la.7 A gurarala ne la kibas a asasaerla anapukakiarla rop, ika bel la tasman lar pas amomolna. 8A ngas a barsan larne, la sairasa momol a asasaer, arlar o e Janes pa eJambres dia sairas e Moses. A nuknukinlai laulau kol pa anunla tortorot bel i momol.9 Ika anunla titol bel ir gomo, anasa a tarailarop lar oroi lalan pas anunla longlong atoltol, arlar ana tarai ning nating la oroilalan pas a kutkut a toltol anuna naur abarsan Janes pa e Jambres*.

E Pol i arakrakai e Timoti ana nuna tortorotpa anuna titol

10 Ika u Timoti, u ka tasman rop anukaasasaerla, anuka toltol, a kamkamna mo-mol anuka toltol, anuka tortorot, anuka balmolmol, anuka marmaris, anuka tuntunurrakrakai ana kankan, 11 a toltol ning la tolihok, pa a kankan a kilangi. U tasman ropa tnan kankan ning a kilangi to e Antiok,Ikonion pa e Listra. Ika a Leklek ot ialaun pas iau kusun a mamahatla rop ne.12 Momol, a tarai lar akadik la rop ningla laun taum o e Karisito Iesu pa la mangsur lar mur a lalaun arlar ana nuknuk eGod. 13Pa a laulau a tarai pa tena asasongo

lar laulau, pa lar laulau kol. Lar asongo ataraila, pa lar asongo ulak la otleng.

14 Ika u, Timoti, ur tur rakrakai anaasasaer ning di ka asaer tar u onoi pa uka tortorot rakrakai onoi, anasa u tasmanwakak anumna tena asaerla, 15pa u tasmana Buk Tabu turpasi ning u kaklik ot. A BukTabu i tolsot pasi sur ir atastasmanu, sur urtortorot o e Karisito Iesu, pa e God ir alaunpas u. 16A puka warwarala rop ting na BukTabu i kamkamna ot o e God, pa i wakak sura asasaer, pa ir atalapor a laulauna anunatik tetek i ot, pa ir atostos a rongo, pa irasaer a tarai ana tostos a toltol, 17 sur a taraiane God lar tolsot a wakak a titolla rop.

41 E Karisito Iesu ir hanot ute taum ana

nuna matanitu. Ir warkurai la ning la laun,pa la ning la ka mat. Pa manglarning, anunung u namatana e God pa e KarisitoIesu mang: 2 Ur warawai ana Wakak aWarwara, ur rakrakai onoi ana pukakiarning a taraila la mang sur lar longor u, pa apukakiar ning bel la mang suri. Ur atostosa taraila, ur atalapor anunla rongo tetek lapa ur arakrakai la. Ning ur toli larne, urtitol taum ana molmol a toltol pa ur asaerwakak la. 3 Anasa a taem ir hanot, ning ataraila bel lar mang sur a tostos a asasaer.Lar mur a nuknukinla, lar ben taum a galisa tena asaer tetek la, sur lar asaer la anaututnala ning la mang sur lar longori. 4Bellar longor a momolna, lar longor kama aasasaer oros ka. 5 Ika u, ur nuknuk wakakana pukakiar rop. Ning ur kilang a kankan,ur tur rakrakai ot. Ur rakrakai onawarawaiana Wakak a Warwara, pa ur tolsot pasanum na titol rop, ning e God ka saran taritam.

6 Anasa milau ar mat pa a sulukik irtapek. Ir arlar ana wain ning di peki anautna ning di tuni sur a artabar tetek e God.Pa ka milau a pukakiar ning ar han kusuna lalaun ne. 7 Ia ka tolsot pas anuka wakaka harum pa anuka ardune ana arsoksok, paa ka mur sot pas a momol a tortorot. 8 Ananan a harlou ning e God ka suah tari suriau, anasa a tostos namatana. A Leklek, atostos na Tena warkurai ir sarani tak anapukakiar na warkurai. Pa bel tetek iau ka,

* 3:9: A tarai Juda la nuki mang naur a barsan ne, naur a tena sinet ane Pero pa bel la bal taum o e Moses pa e Aron.Oroi Kisim Bek 7:11, 22.

Page 272: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Timoti 4:9 269 2 Timoti 4:22ir saran a harlou ning tetek la rop ning lamang kol sur ir ulak.

A arsune sur e Timoti, pa a lalaun ane Pol9 Ur rakrakai sur ur han kapit tetek iau,

10 anasa e Demas ka han kusun iau, anasai mang sur a ututnala mite na rakrakanhanua, pa ka han utumo e Tesalonika. EKresko i han utumo ana papar Galesia pae Taitus i han utumo ana papar Dalmatia.11 E Luk kama kane miau. Ur ben pas eMak pa mur han ute, anasa i tolsot pasisur ir nangan iau ana nuka titol. 12 Asune sen e Tikikus uting e Epeses. 13 Ningur han ute, ur los anuka kaen na polpol,kaning a han kusuni napire Karpo to eTroas. Ur los otleng anuka bukla, pa gong uduman dingla onla ning di toli ana palaonainagoila. 14E Aleksanda, a tena tol utna anaaen, i tol a galis a toltol laulau tetek iau.A Leklek ot ir kelesi teteki. 15 Ur tai alaru kusuni, anasa i asairas rakrakai anundalana asasaer.

16 A ningnigo na pukakiar ning a tur anawarkurai pa a atalapor iau, bel tik i turnangan iau, la han rop ka kusun iau. Anunung mang e God gong i keles anunlatoltol. 17 Ika a Leklek i nangan iau, pa iarakrakai iau sur ar tolsot pas a warawaianaWakak aWarwara, pa a taraila rop ningbel na tarai Juda lar longori. Pa ning lamang sur lar umkol iau, a Leklek i alaun pasiau. 18 A Leklek ir alaun iau kusun a laulaua ututnala rop, pa ir akes iau ana nunamatanitu saot na langit. Dalar atong leklekpasi, bel ir rarop pa bel ir rarop. Amen.

A ararop na warwara na marmaris19 Ur saran anuka marmaris tetek e

Prisila pa e Akuila, pa la rop ning kaningla kes taum tingia na rumai ane Onesiporo.20 E Erastus i kes suai to e Korin, pa a hanpas kale kusun e Tropimus to e Mileto,anasa i sasam. 21Ur rakrakai sur ur han utening belot a kalang a kotkoto.

E Ubulo, Puden, Linus, Kaludia pa na tas-tasindala rop ana tortorot, la saran anunlamarmaris tetek u.

22 A Leklek ir kes taum ana ingum. Amarmaris ane God ir kes tetek mulo.

Page 273: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Taitus 1:1 270 Taitus 1:16

A Pas ane Pol teteke TaitusA warwara talapor nigo

A pas ne e Pol i tumusi tetek e Taitus. ETaitus belsur a te Juda. I longor a warawaiane Pol pa i lingir a nuknukna pa i tortoroto e Iesu Karisito. E Taitus i han taum o ePol usaot e Jerusalem pa a aposella rop lakes taum (oroi Ap 15:2). E Pol i sune sen eTaitus utumo e Korin naur a dihna (oroi 2Kor 7:6-7 pa e 8:17). Lamur e Pol i aslangpas e Taitus sur ir tena tai alar ana lotutumo na lolo Krit (oroi e Taitus 1:5).

Ana pas ne e Pol i atai e Taitus ana si nangas a tarai dir aslang pas la, sur la a tenatitolla ana lotu. Pa i atai i mang ir tai alara lotu kusun a asasongo na tena asaer, pair asaer wakak a tarai a lotu ana wakak atoltol.A tinan ana Buk Taitus:

A kamkama a buk ne (1:1-4)A ningnigola miting na lotu (1:5-16)A asaer tetek a tarai a lotu (2:1-15)A wakak a toltol ning dalar muri (3:1-11)A ararop awarwara anePol tetek eTaitus

(3:12-15)1 Iau e Pol a tena titol oros ane God pa

a aposel ane Iesu Karisito, sur ar nangana tortorot ana tarai a aslang ane God, paar asaer la sur lar tasman a momolna. Amomolna ning ir ben la sur lar mur a toltolning eGod imang suri. 2A tortorot ning, paa momolna ning, i hanot miting na keskesharnanai ana tortorot sur a lalaun tikin. Alalaun tikin ning e God i lele tar onoi, ningbelot i akes a rakrakan hanua. Pa e Godbel i sira asongo. 3 Ning a pukakiar i sot iapuasa anuna lele ning mila warawai onoi.E God anundala a Tena Alaun ning i sarantar a titol na warawai tak arlar ot ana nunaarsune.

4A tumtumus tetek u e Taitus, u a natuk-lik, anasa takai ka a tortorot anundala.A marmaris pa a bal molmol ta e God aTamandala pa e Karisito Iesu anundala aTena Alaun, ir kes hom.

A ningnigola miting na lotu5 A han kusun u ting na lolo Krit, sur u

ma ur arop a titolla ning belot i rop, paur aslang pas al ningnigo ana lotu ting nahananuala rop arlar ot ning ia ka atong tari

tam. 6 Ur aslang pas tik ning bel di arupsot pasi on ta rongo, ning i taulai ka takai ahane pa na natnatna la na tena tortorot, pabel ta artitiu i kibas la ana ta toltol, pa bella tabun longor tetek tik. 7 A ningnigo analotu, i ot a tena tai alar ana titol ane God, pai wakak ning i a ngas a barsan larne: bel diarup sot pasi on ta rongo, gong i aitna pasi,gong i sira balakut kapit, gong i a tena gang,gong i a tena harum, pa gong i muk pa inuknuk sur a tnan mani. 8 Ir sira gas pasa tarai ting na nuna rumai, pa ir mang sura wakak a toltol, ir warkurai tostos anunalalaun, ir tena tostos, ir totoh namatana eGod, pa ir tai alar a nuknukna. 9 Ir tong akesa momol a asaer ning di ka asaer tari ono,sur ir arakrakai otleng a tarai ana tostosa asaer, pa ir atong puasa a rongo anunlaning la sairas a asaer ning.

Awarwara na harnangai tetek e Taitus ananuna titol

10 Ur aslang pas a ningnigola miting nalotu, anasa a galis a tarai na tabun longor.La awara a tarai ana ututnala oros ka pala asongo pas la. Dingla na tarai onla, laning la atongi mang, dir kot talilis a palaona tarai ning bel a tarai Juda. 11 Ur sairasanunla na warwara, anasa la sira alaulaua tortorot anuna galis a kabai tamana anaasaer ning bel i wakak sur dir asaer la ono.La sira asaer la, sur lar asongo pas ka amani kusun la. 12 Ning a propet mitingot na tarai Krit i atongi larne, “A taraiKrit, na tena asasongo momol, la arlar analaulau a rokoio, la na ngoro na tarai, latagun a hangan ka.” 13 A warwara ne imomol kol. Ur warwara rakrakai tetek laana nunla na rongo sur lar tong akes atostos a tortorot. 14 Pa gong ma la mura asaer oros ka anun na tarai Juda, pa awarkurai anun na tarai ning la gilam kusunamomolna. 15A ututnala rop la totoh tetekla ning la totoh, ika tetek la ning bel latotoh pa bel la tortorot, a ututnala rop bella totoh. A nuknukinla i laulau kol pa belta tostos ting na nuknukinla. 16 La atongimang la tasman e God, ika anunla a titollaot i apuasa i mang bel la tasmani. La nalaulau a tarai kol, a tabun longorla, pa bellar tol lar pas ta wakak a titol.

Page 274: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Taitus 2:1 271 Taitus 3:92

A tostos a asaer1 Ika u, ur asaer la ana ututnala ning i

mur wakak a tostos a asaer. 2 Ur asaer abarsanla ning di agon nigon la tam, sur lartai alar wakak anunla na toltol, lar kibasa ngas a lalaun ning a tarai lar hanrawaila ono, lar warkurai tostos anunla lalaun,lar momol ana nunla na tortorot, anunla amarmaris pa anunla na tuntunur rakrakaining la pastetek a mamahat.

3 Larne, ur asaer a gurarala ning di agonnigon la tam, sur lar lasan ana ngas ahanrawai ana nunla a lalaun, gong la ananlaulau tik, gong la na tena gang, lar asaera tarai ana utna ning i wakak. 4 Lar tolilarne, sur lar asaer a gurarala ning di agonmurmur la tanla, sur lar mang sur anunlana barsan pa na natnatunla, 5 lar warkuraitostos anunla a lalaun, lar mur a totoh atoltol, lar lasan ana toltol wowou ting nanunla na taman, lar lasan anamarmaris, palar longor tetek anunla barsanla, sur gongtik i atong laulau a warwara ane God.

6 Larne, ur arakrakai a barmanla, surlar warkurai tostos anunla a lalaun. 7 Anaututnala rop ning u sira toli, ur tol a wakaka titol na matanla, sur a wakak a tatataitetek la sur lar muri. Ning ur asaer la, urtitol taumanamomolna, pa a hanrawai anawarwara ane God. 8 Ur atong a tostos awarwara ning bel tik ir lingir lar pas u ono,sur a hiruala lar meme, anasa bel ta laulauning lar atong dala ono.

9Ur atai na tena titol oros sur lar longoranunla na ningnigo, pa lar agasgas la anatitolla rop ning la toli, pa gong la balu war-wara. 10Gong la kinau anunla na ningnigo.Lar apuasa anunla a wakak a toltol suranunla na ningnigo lar tortorot onla, sur irapuasa i mang a asaer o e God anundala aTena Alaun i wakak.

11 Anasa a marmaris ane God, ning iralaun a tarai rop, ka hanot puasa. 12Amar-maris ne i asaer dala, sur dalar han masikkusun na toltol ning bel i sot ana nuknuk eGod, pa kusun a nuknuk sur a ututnalamitena rakrakan hanua. Dalar warkurai tostosanundala a lalaun, dalar tostos, pa dalarlaun murmur a nuknuk e God ana lalaunonone, 13 ning dala harnanai ana tortorotsur a pukakiar na gas ning ir hanot. Apukakiar ning anundala a leklek e God,e Iesu Karisito, anundala a Tena Alaun

ir hanot taum ana anuna matatar. 14 Isaran tar anuna lalaun sur dala, sur ir loualangolango dala kusun anundala na toltollaulaula rop, pa ir atotoh pas dala, sur dalaanuna taraimomol ot, dala a tarai ning dalamang kol sur dalar tol asaning i wakak.

15 Ur asaer la ana ututnala ne. Urarakrakai a tarai, pa ur atong puasa anunlana rongo namatanla. Ur toli ana rakrakaining e God ka saran tari tam. Pa gong unoren tar tik sur ir oroi purum u.

3A ngas a lalaun ning a te Karisito ir muri

1 Ur atai ulak anuma tarai sur lar han-rawai tetek a ningnigola miting na matan-itu, pa tetek la rop ning la tong a warkurai.Lar longor tetek la pa lar sang sur lar tolasaning i wakak. 2 Gong la anan tik, larkes ana bal molmol, lar tol a wakak a toltoltetek a tarai, pa lar anatarna la tetek a tarairop.

3Anasa dala otleng lanigo, bel dala man-anos, dala na tabun longor, dala han rongo,dala kes ana dodot ana nundala a laulau anuknuk pa a urmatana ututnala rop ningdala gas suri. Ana nundala a keskes alalaun, dala tol a laulau a utna, dala ram, atarai la nget dala, pa dala otleng dala ngetla.

4 Ika ning a wakak a toltol pa a marmarisane God anundala a Tena Alaun i hanot, 5 ialaun dala, anasa ana nunamarmaris tetekdala, belsur on al tostos a titol ning dala katol tari. I alaun dala ning i pukur totoh pasdala. A Talngan Tabu i toli te na nundala alalaun, ning i agon tona dala pa anundalaa lalaun i hanot toh ono. 6 E God i tabardala ana Talngan Tabu, ning i pek rakrakaikoli saot ondala, pa dala bukus onoi, anasaana titol ane Iesu Karisito, anundala a TenaAlaun. 7 Anasa ana marmaris ane God, iatong dala mang dala tostos namatana, pai tabar dala ana lalaun tikin, ning dala har-nanai suri ana tortorot. 8A warwarala ne imomol kol. Pa a mang sur ur rakrakai anawarwarala ne sur a tarai ning la tortorot oe God lar saran momol tar a lalaun anunlaana wakak a titol. A ututnala ne i wakak pai nangan a tarai rop.

9 Ur han masik kusun a longlong a war-wara na arlak, pa a ususrai ana mangis atarai, a arlak pa a harum ana warkurailaaneMoses, anasa bel la topas ta utna pa bel

Page 275: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Taitus 3:10 272 Taitus 3:15lar nangan u. 10 Ning tik ir sira pangpagala tarai a tortorot, ur atumarangi. Ning belir longor, ur atumarang ulaki. Ning bel irlongor, ur han masik kusuni. 11 Ning tiki toli larne, ur tasmani mang ka rongo paka bukus ana toltol laulau. Anuna toltollaulau ot i beni sur a hirua tikin.

A nunung ane Pol tetek e Taitus12 Ning ar sune sen e Artemas tetek u,

o ar sune e Tikikus, ur rakrakai sur urhan tetek iau tumo e Nikopolis, anasa arkes nanan sen na kalang a kotkoto tumo.13Ur nangan e Senas, a tena mananos onawarkurai, pa e Apolos otleng, pa ur tabardiau sur gong dia kapan sur ta utna tingna nundiau a tinan. 14 Anundala a tarailar asaer sur lar saran momol tar a lalaunanunla ana wakak a titol, sur anunla alalaun ir suah awakak awanapa lar nangana kapan a tarai.

15 La rop ning la kes taum hok, la sarananunla na marmaris tetek u. Ur sarananumila a marmaris tetek a halalimila anatortorot.

A marmaris ane God ir kes taum o mulorop.

Page 276: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Pilimon 1 273 Pilimon 21

A Pas ane Pol tetekE PilimonA warwara talapor nigo

E Pol i kes ting na rumai a dodot tumoe Rom anasa i warawai ana Wakak a War-wara. Ning i kes tingia, i tumus diat a pas.Takai tetek a tarai Epeses, takai tetek a taraiPilipai, takai tetek a tarai Kolosi pa takaiotleng tetek e Pilimon.

E Pol i tumus a pas ne tetek e Pilimon. EPilimon a leklek a barsan miting na hanuaKolosi, pa a tena tortorot otleng. Anunaning a tena titol oros, a risana e Ones-imus, i liu pas kusuni. Lamur di doti padia arpastetek ma e Pol ting na rumai adodot. E Pol i warawai teteki pa i lingir anuknukna. Ning di pak sen e Onesimus, ePol i mang sur ir ulak tetek anuna ningnigoe Pilimon, pa i tumus a pas ne tetek ePilimon sur e Onesimus ir losi teteki. I ataii mang gong i balakut tetek e Onesimus, irgas pasi, anasa ka lingir tar a nuknukna pai tortorot o e Iesu arlar o e Pilimon.A tinan ana buk Pilimon:

A kamkama a buk ne (1-3)A wakak a toltol ane Pilimon (4-7)E Pol i mang sur e Pilimon ir gas pas e

Onesimus (8-22)A ararop a warwara ane Pol tetek e Pil-

imon (23-25)1 Iau, e Pol, a kes ting na rumai a dodot

anasa a tortorot o e Karisito Iesu. Miauma e Timoti a tasindala, mia tumus a pasne tetek u Pilimon, a wakak a halimila anatitol, 2 pa tetek e Apia a tasindala hane, patetek e Arkipus a halindala na harum anaWakak a Warwara, pa tetek a tarai a lotuning mulo sira han taum ting na num arumai. 3 A marmaris pa bal molmol ta eGod a Tamandala, pa Leklek e Iesu Karisitoir kes taum hom.

A marmaris pa a tortorot ane Pilimon4 Ning a nunung, a sira nuk pas u, pa

a atong wakak tetek e God hom, 5 anasa alongori mang u mang sur a tarai rop aneGod, pa u tortorot ana Leklek e Iesu. 6 Anunung mang ur apuasa anuma tortoroto e Karisito tetek a tarai, sur ur mananoskol ana wakak a ututnala rop anundala

ning kaning o e Karisito. 7 Tasiklik, ning alongori mang u mang sur a tarai ane Godpa u agasgas anunla a lalaun, a gas kol, pa iarakrakai iau otleng.

A nunung ane Pol sur e Pilimon ir malmal-ing pas e Onesimus

8 Ning a utna a mang kol sur ur toli. Bela matmataut sur ar warwara rakrakai teteku onoi, anasa o e Karisito. 9 Ika a nunungwowon u, anasa a mang sur u. Onone iaka bun, pa a kes te na rumai a dodot anasaa tortorot o e Karisito Iesu. 10 A nunungu sur ur malmaling pas e Onesimus, anatuklik ana tortorot. Iau e tamana, anasaa warwara talapor o e Karisito teteki ningi kes ting na rumai a dodot pa i tortorot.11 Lanigo bel i tolsot pas ta titol, ika anone,i a wakak a tena titol ma, tetek u pa tetekiau.*

12 Onone a sune ulak seni tetek u. Iarlar ana balak rop i han taum ono i. 13 Amang sur ir kes kama napirik, sur ir kelesu Pilimon, ana tai alar tetek iau, ning a kesting na rumai a dodot anasa ana Wakak aWarwara. 14 Ika bel amang sur ar angongospas u sur ur nangan iau, a mang sur u ot urtoli ona num a gasgas. Bel ar tol ta utnatuk ning u ot ur malmaling. 15 Ngandek eOnesimus i kes siklik pas kusun u, sur i maning ir kes tikin ulak taum hom. 16 Ononebel ir arlar ulak ma ona tena titol oros,ir arlar o e tasimlik momol ana tortorot.A mang suri, ika anuma marmaris tetekiir itna kol, anasa i anuma tena titol patasimlik otleng ana Leklek.

17Ning u nukimang da halna, ur gas ulakpas e Onesimus, arlar larning ur gas pas iauot. 18 Ning ka tol tar ta toltol laulau teteku o i kibas pas anum ta utna, iau ar kelesitetek u. 19 Iau e Pol a tumus a warwarane ana kuk ot: ar keles tar a dinau ningtetek u. Bel ar atong ta utna tam, u otu ka tasmani mang a tona lalaun ning ukibas pasi i kamkamna ot hok, pa i arlarana dinau tetek u. 20 Momol, tasiklik, anarisana Leklek, a mang sur ur tol asaning iaka atong tari tam. U a tasiklik o e Karisito,ur agasgas anuka lalaun. 21Ning a tumus apas ne, a tasman momoli mang ur longorot ana nuk a nunung tetek u, pa a tasmaniotleng mang ur tol a utna ning i itna koltana utna ning a nunung u suri.

* 1:11: A rising Onesimus a kamkamna mang “i topas ot a titol.’

Page 277: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Pilimon 22 274 Pilimon 2522 Ning a utna otleng, a nunung u sur ur

sang ta tuka rumai tetek iau. A tortorotmang e God ir alangolango sen iau kusun arumai a dodot sur ar han ulak tetek mulo.Ine a wana numulo na nunung.

A ararop a warwara na marmaris23 E Epapras, esaning i dodot taum hok

anasa ana tortorot o e Karisito Iesu, i sarananuna marmaris tetek u. 24Pa la otleng ne,e Mak, e Aristarkus, e Demas pa e Luk. Milana halalinla taum ana titol.

25 Amarmaris ana Leklek Iesu Karisito irkes ana ingumulo.

Page 278: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 1:1 275 Hibru 1:12

A Pas tetek a taraiHibruA warwara talapor nigo

A pas ne di tumusi tetek a tarai Juda,ning di atong la otleng mang a tarai Hibru,anasa la warwara ana warwara Hibru. Beltik i tasman esining i tumus a pas ne.

A tarai Juda ning di tumus a pas ne tetekla, la tortorot o e Iesu, ika a tarai ning bella tortorot la alaulau la. Pa dingla na taraionla ning la tortorot, la mang sur lar hanulak sur a lotu Juda. A pas ne i atai la manggong la ulak. Ana tortorot ka o e Iesu latostos namatana e God. E Iesu i itna kol,i a Nat e God pa i itna tana angelola pa apropetla. Pa tona kunubus ning e Iesu i toli,i keles sen a ningnigo na kunubus. E Iesu kaanundala ningnigo na tena artabar tetek eGod pa i artabar ana sulukna ot. I wakakning dalar tortorot ka o e Iesu.A tinan ana buk Hibru:

E Iesu a Nat e God, pa i asangan e Godtetek dala (1:1-4)

E Iesu i itna tana angelola pa i a TenaAlaun (1:5-2:18)

E Iesu i itna ta e Moses pa e Josua (3:1-4:13)

E Iesu anundala ningnigo na tenaartabar tetek e God (4:14-7:28)

A tona kunubus (8:1-9:28)A suluk e Iesu i kepsen sen anundala na

toltol laulau (10:1-39)A tortorot anuna tarai Karisito ning la

kibas mamahat (11:1-40)Dalar tortorot o e Iesu pa dalar longor

teteki (12:1-13:19)A ararop a warwara (13:20-25)

A Nat e God i itna kol tana angelola1 Nating ot e God i warwara ana el-

gen a propetla tetek na tumtubundala. Iwarwara larning ana galis a taem ana ur-matana ngas. 2 Ika ana ararop a pukakiarlane, i warwara ana elgena e Natnalik tetekdala. E Natnalik ning i aslang pasi surir kibas a ututnala rop. Pa ana kuna eNatnalik, e God i akes a rakrakan hanuarop. 3 E Natnalik i talapor kol ana matatarane God, pa i arlar momol ot o e God. Ananuna warwara ning i rakrakai kol, i tong

akes a rakrakan hanua rop sur ir titol taumwakak. I saran tar anuna lalaun, sur iratotoh dala kusun a toltol laulaula rop. Paning ka tol arop tar a titol ne, i kes tingna ris a sot a kuna e God, a tnan king kol,saot na langit. 4 I maining e God i aitna pase Natnalik sur ir itna kol tana angelola. Iitna kol, arlar ana risana ning i itna kol tanarisana a angelola. A risana ning e Tamana isaran tari tana.

5Anasa e God bel i atongi tetek ta angelolarne,“U a Natuklik,

pa onone ia ka hanot e Tamam.” BukSong 2:7

pa bel i atongi otleng on ta angelo mang,“Iau e Tamana,

pa i a Natuklik.” 2 Sam 7:146 Pa ning e God i sune sen a ningnigo naNatnalik ute na rakrakan hanua, i atongiono larne,“I wakak ning a angelola rop ane God lar

lotu teteki.” Lo 32:437 Pa i atongi ana nuna angelola larne,“I lingir anuna angelola sur lar arlar ana

wuwu,a angelola ning la anuna tena titolla,

i lingir la sur lar arlar otleng ana irngana iah.” Buk Song 104:4

8 Ika i atongi o e Natnalik larne,“God, anuma keskes a king ir kes tikin pa

bel ir rop.U sira warkurai anuma matanitu ana

tostos a toltol.9 U mang kol sur a tostos a toltol,

pa u nget a toltol laulau.Ine a kamkamna ning e God, anuma God, i

aslang pas upa i saran tar a gasgas pa a hanrawai

tam,ning i itna kol tana gasgas pa a han-

rawai ning i sarani tetek na ha-lalim.” Buk Song45:6-7

10 Pa e God i atongi otleng tetek e Natnaliklarne,“Leklek, ana turturkamna, u, u akes tar a

kama rakrakan hanua,pa u akes a langit ana kum.

11 Diar rop oros ka, ika u, ur kes tikin.Diar turai amon arlar ana kaen.

12 Ur hin diau arlar ana kaen a polpol,ur keles diau arlar lar tik ning i keles

sen a turai a kaen.Ika u, bel ur ries,

Page 279: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 1:13 276 Hibru 2:17

pa num na raula bel ir rop.” Buk Song102:25-27

13 E God bel i atongi otleng tetek ta angelolarne,“Ur kes te na sot a kuk,tuk ning ar tolsot pas anum na hirua

sur lar kes nahaim.” Buk Song 110:114 A angelola rop la na ingun, ning la titoltetek e God. I sune sen la sur lar nangan atarai, la ning ir alaun la.

2A tnan titol ane God ning i alaun a tarai

1 I maining i wakak sur dalar mur aasasaerla ning dala ka longor tari. Dalarmuri sur gong dala han masik. 2 A war-warala ning nating a angelola la warwaraono, i dot la*. Pa ning tik bel i longor onopa bel i muri, di saran tar a warkurai aarkeles teteki, ning i arlar ana nuna tabunlongor. 3 Manglarning, ir mangmangasatetek dala, ning onone dala gilam ris anatnan titol ane God ning i alaun a tarai? Beldalar tol sot sur dalar liu kumna kusun awarkurai na arkeles. A titol na alaun atarai, a Leklek ot ka warwara nigo tar ono.Pa la ning la longor a elngena, la apuasa itetek dala mang i momol kol. 4 E God i tola akinalangla pa a ututnala na kulkulan, pana rakrakai a titol, pa i artabar sarara anaartabarla anuna Talngan Tabu arlar ot ananuknukna. Ana nuna titolla ning, i apuasa imang anuna titol na alaun a tarai i momol.

E Iesu i hanot a barsan sur ir alaun pas atarai

5 E God bel i suah tar a angelola surlar warkurai a tona rakrakan hanua ninglamur ir hanot. A rakrakan hanua ningdala warwara ono. 6 Ika takai a tukna tingna Buk Tabu, ning tik i atongi tetek e Godlarne,“Mila a tarai, esi momol mila ning u nuk

pas mila?Sur asa ning u tai alar mila?

7U ka akes tarmila sur a angelola lar leklektamila, siklik pukakiar ka.

U suah tar a matatar pa hanrawaiomila arlar ana king ning di suahtar a kukuh ono,

8 pa u ka suah tar mila sur a ututnala roplar kes nahaimila.” Buk Song 8:4-6

Ning e God ka suah tar a ututnala ropnahaindala, i talapor mang bel ta utna ulakma ning bel i kes nahaindala. Ika, ana raulane, belot dala oroi mang a ututnala ropla kes nahaindala. 9 Ika dala oroi e Iesu,esaning e God i atarna tari sur ir natarnatana angelola, siklik pukakiar ka, sur irkilang a tnan kankan pa ir mat sur a tarailarop. I mat anasa e God i maris la. Ikaonone, dala oroi mang e God ka suah tara matatar pa hanrawai ono arlar ana kingning di suah tar a kukuh ono, anasa anakankan pa a minat ning i kilangi.

10 E God i akes tar a ututnala rop suri ot. Pa i tostos ning ir awakak kol pase Iesu ana kankan ning i kilangi. E Godi awakak pasi, sur ir ben pas a galis anatnatna sur lar kibas pas amatatar. Anasae Iesu anunla Tena Alaun. 11 E Iesu taumana tarai ning i atotoh pas la kusun a nunlana toltol laulaula, takai a Tamanla ka. Inea kamkamna ning e Iesu bel i meme sur iratong la mang na tastasna. 12 Pa i atongi tae God larne,“Ar warwara talapor hom tetek na tas-

tasikla,pa ar saksak na atong leklek tetek u na

arpotor tana tarai a lotu.” Buk Song22:22

13 Pa i atongi otleng larne,“Ar tortorot ot o e God.” Ais 8:17Pa i atongi otleng larne,“Oroi, iau mane taum ana kakakla ning e

God ka saran tar la tak.” Ais 8:1814 A kakakla ne, a momolinla ot, a

palaonla pa sulukinla ot. Pa e Iesu otlengi hanot a barsan, arlar onla, a palaona pasulukna ot. I toli larning sur ana nunaminat ir alaulau sen e Satan, esaning i tongakes a rakrakai ana minat. 15 E Iesu i matsur ir alangolango la ning a matmataut naminat i dot la ana nunla na pukakiar alalaun rop. 16 I momol kol mang e Iesu bel itol a titol ne sur ir nangan a angelola. I tolisur ir nangan a tarai ning na tumtubuna eAbaram. 17 Ine a kamkamna ning e Iesu ihanot arlar ot ana tastasnala ana ututnalarop, sur ir ningnigo na tena artabar tetek eGod pa ir titol ana marmaris pa momolna,pa ir saran anuna lalaun sur ir mat, pa eGod ir kepsen a toltol laulaula anuna tarai,pa ir arop sen anuna balakut, ning nating

* 2:2: A warwara ning a angelola la warwara onoi a warkuraila ane Moses.

Page 280: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 2:18 277 Hibru 4:4kaning onla. 18 E Iesu i tolsot pasi sur irnangan la ning di lar la, anasa i otleng dilari pa i kilang a kankan ono.

3E Iesu i leklek ta e Moses

1 I maining na tastasikla ning e Godi kabah pas mulo sur mulo anuna tarai,mulor nuk akes e Iesu. Esaning Aposel pa aningnigo na tena artabar tetek e God ningdala tortorot onoi pa dala warwara talaporono. 2 E God ka aslang tari sur a titol ne, pai momol onoi, larning eMoses i momol ananuna titol na arpotor ana tarai ane God. 3Ahanrawai ning di sarani tetek a barsan ningi tol a rumai, i itna kol tana hanrawai ningdi sarani tetek a rumai ning i toli. I mangotleng larning, a hanrawai ning di saranitetek e Iesu i itna kol tana hanrawai ning disarani tetek e Moses. 4 Na rumai taktakairop taktakai barsan i toli, ika e God i tol aututnala rop. 5 E Moses, i a tena titol orosane God, pa i momol ana nuna titol ting narumai ane God. I warwara talapor nigo tarana ututnala ning e God ir warwara talaporono lamur. 6 Ika e Karisito, i a Nat e Godpa i momol ana nuna titol ning i tai alar arumai ane God. Ning dala tur rakrakai anatortorot, pa bel dala matmataut, pa dalaharnanai sur a ututnala ning e God ir toli,dala a rumai ane God.

La ning bel la tortorot bel lar kas ting nahanua na manah ane God

7 Dala a tarai ane God, dalar mur a war-wara ana Talngan Tabu ning i atongi larne,“Onone ning mulo longor a elngena e God,

8 gongmulo arakrakai alar a balamuloarlar larning na tumtubumulola nating la

toli,ning la gilam ris,ana raula ning la kes ting na hanua

bel, pa la lar iau.9 La lar iau tingia,

pa la oroi ot anuk na titol ana diat abonot a rau.

10 Ine a kamkamna ning a balakut tetek atarai ning,

pa a atongi larne,‘A nuknukinla i han rongo bolbolos,

pa bel la mur anuka ngas.’11 I maining, a balakut pa a lele larne,

‘Bel lar kas ting na nuka hanua namanah.’ ” Buk Song 95:7-11

12 Na tastasikla, mulor tai alar mulo,sur gong tik o mulo a nuknukna ir mur atoltol laulau pa bel ir tortorot, pa ir hanmasik kusun e God, ning i laun. 13 Mulorwarwara na harnangai artalai tetek mulo,ana pukpukakiarla rop ning di atongimang“onone.” Mulor toli larning, sur gong atoltol laulau ir asongo pas tik o mulo, pa irarakrakai alar a balana. 14Dala o e Karisito,ning dalar tur rakrakai ana tortorot tuk anaararopna, arlar larning dala turpasi nating.15Larning di ka atong tari ting na Buk Tabularne,“Onone ning mulo longor a elngena e God,

gong mulo arakrakai a balamulo,arlar larning na tumtubumulola nating la

toli,ning la gilam ris kusun iau.” Buk Song

95:7-816 Esi la ning la longor a elngena e God,

ika la gilam ris? La rop ning e Moses i benpurum pas la mitimo e Ijip. 17 Esi la ning eGod i balakut tetek la diat a bonot a rau? Laning la tol a toltol laulau pa la mat ting nahanua bel. 18 Esi la ning e God i lele mangbel lar kas ting na nuna hanua na manah?La ning bel la mur anuna warwara. 19 Imaining dala oroi mang bel la tolsot pasisur lar kas, anasa bel la tortorot.

4A hanua na manah anuna tarai ane God

1 E God ka lele tar tetek dala mang dalarkas ting na nuna hanua na manah. Anunalele ning kanet. I maining dalar atumarangdala, sakana al tarai o mulo bel lar tolsotpasi sur lar kas. 2 Anasa dala otleng dalaka longor tar a Wakak a Warwara arlar anatumtubundala tagun nating. La longor tariot, ika bel i nangan la, anasa bel la tortorotono. 3 Dala ning dala ka tortorot o e God,dalar kas ana nuna hanua na manah. Ika eGod ka atong tari onla ning bel la tortorotlarne,“A balakut pa lele larne,

‘Bel lar kas ting na nuka hanua namanah.’ ” Buk Song 95:11

E God i atong a warwara ne ana raulaane Moses, ika i momol, nating ot i aropanuna titol ning i akes a rakrakan hanua,pa i manah. I maining ka sang tar anunahanua na manah. 4 Pa i atalapori mang kasang tari, anasa a Buk Tabu i warwara anaararop a pukakiar ana wik larne, “Diono

Page 281: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 4:5 278 Hibru 5:7na pukakiar e God i titol, pa ana pukakiarlamur i manah kusun anuna titolla rop.”Stat 2:25 Pa ting na Buk Tabu ning dala ka was tari,e God i atong ulaki larne, “Bel lar kas tingna nuka hanua na manah.” Buk Song 95:11

6 La ning la longor a Wakak a Warwaranating, bel la kas ting na nuna hanua namanah, anasa bel la mur anuna warwara.Ika a ngas i sapang ot, sur al tarai masiklar kas ting na nuna hanua na manah. 7 Italapor larning, anasa a galis a rau lamurtanla ning bel lamur anunawarwara, e Godi warwara ot ana nuna hanua na manah. Iwarwara ana pahana e Dewit larne,“Onone, ningmulo longor a elngena e God,

gongmulo arakrakai a balamulo.” BukSong 95:7-8

Ning e God i atongi “onone” i kamkamnamang ka suah tar takai a pukakiar ulaksur a tarai lar kas ting na nuna hanua namanah. 8 Ngandek ning e Josua ka sarantar a manmanah tetek na tumtubundala*,e God bel ir suah ulak tar ta pukakiar masiksur a tarai lar kas uting na nuna hanuana manah. 9 Larning tetek a tarai aneGod, anunla manmanah kaning ot i kes.A manmanah ning i arlar ana manah aneGod ana pukakiar Sabat. 10 Anasa esiningi kas uting na hanua na manah ane God,ka manah kusun anuna titolla, arlar o eGod ning i manah kusun anuna titolla. 11 Imaining dalar rakrakai sur dalar kas utingna hanua na manah ning, sur gong tikondala ir punga arlar ana tarai ning bel lamur anuna warwara pa bel la kas.

12 Anasa a warwara ane God i laun pai titol. I harat kol tana liwan na harumning naur a ris. I kas pa i kokot tuk anapukna ning a ingundala pa balandala diahan taum ia. Pa i kas pa i kokot tuk anapukna ning a surla la han taum ia. Pai warkurai a nuknukindala pa balandala.13 Pa bel ta utna ning e God ka akes tarining i mumun kusun a matana. A ututnalarop i tur langolango pa i talapor rop ka anamatana. Pa lamur dalar tur namatana padalar atong puasa a ututnala rop ning dalaka tol tari.

E Iesu anundala ningnigo na tena artabartetek e God

14E Iesu, aNat eGod, i a tnanningnigonatena artabar tetek e God, ning i han usaotna langit. I maining dalar tur rakrakai anaasasaerla ning dala tortorot ono pa dalasira warwara talapor ono. 15 I tasmanimang bel ta rakrakaindala sur dalar tolsotpas a toltol laulaula, pa i maris dala. Anasadi ka lar nigon tar e Iesu ana urmatanangas a larlar rop ning di sira lar dala ono,ika bel i tol ta toltol laulau. 16 I mainingdalar han tetek e God, anundala King, atena marmaris, pa gong dala matmataut.Dalar han teteki sur dalar tong akes anunamarmaris, ning ir nangan dala ana nundalana mamahat.

51 A ningnigo na tena artabarla rop tetek

e God, e God i aslang pas la kusun a tarai,pa i suah tar la sur lar tur aslang a tarainamatana. Lar saran a artabarla pa lartun a inagoila sur e God ir kepsen a toltollaulaula anuna tarai. 2 A ningnigo na tenaartabarla tetek e God i tolsot pasi sur irtitol ana marmaris tetek a tarai ning bel latastasmai pa la han rongo, anasa i otlengbel ta rakrakaina sur ir tolsot pas na toltollaulau. 3 Ine a kamkamna ot ning i siratun a artabarla. Bel sur ir kepsen sen kaa toltol laulaula anuna tarai. Surning irkepsen otleng anuna toltol laulaula.

4 Bel ana nuknukin tik ning ir los pas aleklek a tiniba na ningnigo na tena artabartetek e God. Ana arkabah ot ane God ninga barsan ir ningnigo na tena artabar, arlarlarning i toli tetek e Aron. 5 Mang otlenglarning, e Karisito bel i aleklek pasi sur irningnigo na tena artabar tetek e God. Ika eGod i atongi tana larne,“U a Natuklik,

pa onone ia ka hanot e Tamam.” BukSong 2:7

6 Pa ning a tukna otleng ting na Buk Tabu,e God i atongi larne,“U a tena artabar tetek e God,

a ngas a tena artabar arlar o eMelkisedek,

pa anuma titol ir tur tikin.” Buk Song 110:47 Ning e Iesu i laun te na rakrakan

hanua, i kukuk ananunanunungla ana lurumatana tetek e God, esaning i tolsot sur

* 4:8: E Josua i nigon a tarai Israel ning la han kas uting na hanua Kenan, ning e God ka lele tar la ono.

Page 282: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 5:8 279 Hibru 6:18ir alaun pasi kusun a minat. Pa e God ilongori, anasa i anatarna pasi nahaina. 8 Imomol kol e Iesu a Nat e God, ika ning ikibas a kankan, i asaer ana toltol na mura warwara ane God. 9Ning e God ka tol sotpas a titol ning o e Natnalik, e Natnalik ihanot a kama titol na alaun tikin tetek larop ning lamur anunawarwara. 10Pa e Godi suah tari sur i a ningnigo na tena artabar,a ngas a tena artabar arlar o e Melkisedek.

A atumarang sur gong tik i han masikkusun a tortorot

11 A galis a utna ot ning milar warwaraono ana utna ne. Ika i ngangaten sur milarpak wakaki tetek mulo, anasa bel mulokibas kapiti. 12Mulo ka tortorot bongnani,pa onone i sot ma sur mulo a tena asaerla.Ika, mulo kapan ot sur tik ning ir asaermulo ulak ana ningnigo na asasaer anawarwara ane God. Bel mulo tolsot pasi surmulor ien a rakrakai a utna. Mulo tolsotpasi ka sur mulor sus. 13Esining kaning ot isus, i a kaklik betbete ot, pa bel i lasan anaasasaer ana tostos a toltol. 14 La ning la kaitna la ien a rakrakai a utna na hangan. Laning la ka alasan pas la sur lar oroi lalan awakakna pa a laulauna.

61 I maining dalar han usa lanigo sur

dingla na asasaer kale ning ir arakrakaidala ana nundala tortorot. Gong dalaasasaer ulak ana ningnigo na asasaerla oe Karisito ning dala ka asasaer pas ono. Aningnigo na asasaerla larne: dalar lingir anuknukindala kusun a toltolla ning ir bendala sur a minat, a tortorot o e God, 2 aasasaer ana baptais, a asasaer ana suahkundi saot ana tarai, a kamkamtur ulakkusun a minat pa a warkurai a arkelestikin. 3 Dalar han usa lanigo ning e God irmalmaling.

4-6A tarai ning la ka tasman a talapor aneGod, la ka lartumus tar a artabar misaot nalangit, la ka los pas a Talngan Tabu, la katasmani mang a warwara ane God i wakakpa la ka kilang tar a rakrakai ane God ningir hanot lamur. Ning la ka gilam ris kusun eGod, bel tik ir tolsot sur ir benulak la sur larlingir a nuknukinla. Anasa i arlar larning lasai ahat ulak aNat e God saot na rakai kutuspa la ame i namatan a tarai.

7 A kabalapiu ning i gang pas a polo nakiar ning i sira punga, pa i saran a utnana hangan ning i nangan la ning la omantari, a kabalapiu ning e God i atong angisi.8 Ika a kabalapiu ning i saran ka a suksuklapa rosrosla bel ta utna i to pasi ono. Beli bongnani pa e God ir saran a warkurai aarkeles teteki pa lamur ir tun seni ting naiah.

9 Na halalimila, mila ka atong tar arakrakai a warwarala ne ta mulo. Ika milatasman momoli mang mulo mur a wakaka ngas, ning ir sot sur a tarai ning e Godka alaun pas la. 10 E God bel i sira tol tautna ning bel i tostos. Bel ir duman sen pasanumulo a titol pa anumulo na marmarisning mulo toli teteki, ning mulo ka nangantar anuna tarai, pa kaning ot mulo toli.11Mila mang kol sur mulo rop taktakai mu-lor rakrakai ana marmaris mang ot larningmulo sira toli, tuk ana araropna. Mulor tolilarning sur a ututnala ning mulo harnanaiana tortorot suri, ir hanot momol ot tetekmulo. 12 Bel mila mang sur mulor ngoro.Mila mang sur mulor arlar onla ning latortorot pa la harnanai pa bel la ngoro, palar tong akes a ututnala ning e God ka leletar ono.

A lele ane God i momol13 Ning e God i lele tetek e Abaram, i

arakrakai anuna lele ana risana ot, anasabel ta risana tik ulak i itna tana. 14 E God ilele tar mang, “A momolna, ar atong angisu pa ar saran tar al galis a kaba tarai hom.”Stat 22:1715 Pa e Abaram i harnanai pa bel i ngoro, palamur i tong akes a utna ning e God ka leletar ono teteki.

16 Ning a tarai la lele, la arakrakaianunla lele ana risana tik ning i itna tanla.Manglarning, a lele ning ir tur rakrakaipa bel ta warwara na linglingir ulak maono. 17 Pa e God otleng, i arakrakai anunalele ana risana ot, sur ir apuasa i tetekanuna tarai, la ning i tol tar anuna leletetek la,mangbel ir lingir ulak a nuknukna.18 E God i tol a lele, pa i arakrakai i anarisana. Naur a utna ne, bel tik ir keleslar pas diau, anasa e God bel i asongo larpas. I lele larning sur ir arakrakai dala,ning dala ka dun rait tar teteki, sur dalartur rakrakai ana nundala keskes harnanaiana tortorot sur a lele ane God, ning kaning

Page 283: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 6:19 280 Hibru 7:17lanigo tan dala. 19 Anundala tortorot ningdala harnanai ono sur a lele ane God, i arlarana aga ning i tong akes a ingundala, pabel ir susur. Anundala keskes harnanai anatortorot i kas uting na rumai a artabar tingna pukna ning i Tabu Kol lamur tana kaenna alalar kutus saot na langit. 20 E Iesuka kas nigo usaot sur ir nangan dala. Ianundala ningnigo na tena artabar teteke God, a ngas a tena artabar arlar o eMelkisedek, pa anuna titol ning ir tur tikin.

7E Melkisedek a tena artabar tetek e God

1 E Melkisedek i a king mitimo e Salem,pa a tena artabar tetek e God, esaningi Leklek Kol. I pastetek e Abaram ningi han ulak kusun a harum ning ka tol-sot pas diat a king. Pa e Melkisedek iatong angisi. 2 Pa e Abaram otleng isaran tar taktakai kusun ning a bonot ta eMelkisedek miting na ututnala rop ning ikibasi ning i tolsot pas a harum. A risanae Melkisedek, a kamkamna mang a kinganuna tostos a toltol. Pa a king mitimo eSalem, a kamkamnamang a king amolmol.3 Bel tik i tasman e tamana pa e tana, paanuna mangis a tarai. Bel ta kamkamanuna lalaun, pa bel ta araropna otleng. EMelkisedek i arlar o e Nat e God, i otlenga tena artabar tetek e God, pa nuna titol irtur tikin.

4 Oroi, e Melkisedek i leklek kol. EAbaram, i a tnan tubundala, ika i sarantar taktakai kusun ning a bonot ta eMelkisedek kusun a ututnala rop ning ikibasi kusun a harum ning ka tolsot pasi.5 A warkurai ane Moses i warkurai i manga mangis a tarai Liwai, la ning a tenaartabarla tetek e God, lar kibas pas taktakaikusun ning a bonot miting na ututnala ropanuna tarai Israel. A tarai ning la na tastasa mangis a tarai Liwai. A momolna mangla otleng na tumtubuna e Abaram, ika lasaran ot taktakai kusun ning a bonot mit-ing na nunla ututnala rop. 6 E Melkisedek,bel i miting na mangis a tarai Liwai, ikai kibas pas taktakai kusun ning a bonotmiting na ututnala rop ane Abaram. Iatong angis e Abaram, esaning ka kibas pas

a lelela ta e God. 7 I talapor mang esaning iitna i atong angis esaning i natarna tana.

8 Na tena artabar tetek e God la sirakibas taktakai kusun ning a bonot mitingna ututnala rop anuna tarai Israel. Pa atena artabarla ning lar mat ka. Melkisedekotleng i kibas taktakai kusun ning a bonotmiting na ututnala rop ane Abaram. Ikai laun tikin, arlar ana Buk Tabu i atongi.9 Pa dalar atongi larne, Liwai otleng isaran taktakai kusun ning a bonot tetek eMelkisedek ana pukakiar ning e Abaram iartabar, anasa e Liwai a mangis a tarai aneAbaram. Ika a mangis a tarai ane Liwaila sira kibas taktakai kusun ning a bonotanuna tarai Israel. 10 Ning e Melkisedek ipastek e Abaram belot di agon e Liwai. Ikai arlar larning e Liwai kaning ui o e Abaram,anasa lamur ir hanot miting na mangis atarai ane Abaram.

E Iesu a tena artabar tetek e God arlar o eMelkisedek

11 A titol ning a tena artabarla tetek eGod, a mangis a tarai ane Liwai, la toli, akama Warkuraila ane Moses ning e God isarani tetek a tarai Israel. Ngandek ninga titol anuna tena artabarla i tolsot surir kepsen sen a toltol laulau anuna tarai,bel dir kapan ulak ma sur ta maskana tenaartabar, ta ngas a tena artabar arlar o eMelkisedek, esaning bel i arlar o e Aron.* 12 Ning dir keles a tena artabarla teteke God, dir keles otleng a Warkuraila. 13 Awarwarala ne di atongi ona Leklek anun-dala, esaning miting na ning a mangis atarai ot. Pa bel tik miting na nuna mangisa tarai i tol a titol na tena artabar tetek eGod. 14 I talapor mang a Leklek anundalai miting na mangis a tarai ane Juda. Ika eMoses bel i atong a mangis a tarai ane Judaning i warwara ana tena artabarla tetek eGod.

15 A warwarala ning i hanot talaporkol anasa takai a maskana tena artabartetek e God ka hanot. Esaning i arlar oe Melkisedek. 16 I kibas a titol na tenaartabar tetek e God, ika bel i kamkamnaning i miting na mangis a tarai ane Liwaiarlar ana warwara na Warkurai. I kibas atitol anasa ana rakrakai a lalaun ning belir tolsot sur ir rop. 17 Anasa a Buk Tabu kaatong tari onoi larne,

* 7:11: E Aron i a tena artabar tetek e God, pa i miting na mangis a tarai ane Liwai.

Page 284: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 7:18 281 Hibru 8:9“U a tena artabar tetek e God,

a ngas a tena artabar arlar o eMelkisedek,

pa anuma titol ning ir tur tikin.” Buk Song110:4

18 Manglarning, i talapor mang di kakepsen a ningnigo na warkurai ning i war-wara ana tena artabarla, anasa a warkuraining bel ta rakrakaina pa bel ta utna i topasi. 19Anasa a warkurai ning bel i atostospas a tarai sur lar han milau tetek e God.Ika e God ka tol tar a ngas sur dalar hanmilau teteki. A ngas ning i wakak kol tanaWarkuraila. Pa onone dala tolsot sur dalarharnanai ana tortorot suri.

20 Ning e God i saran tar a titol na tenaartabar tetek e Iesu, i lele tar ono pa iarakrakai anuna lele ana risana. Ika ning isaran a titol na tena artabar tetek a mangisa tarai ane Liwai, bel i toli larning. 21 Ikaning e Iesu i kibas a titol na tena artabar, eGod i lele mange,“A Leklek ka lele tar,

pa bel ir lingir a nuknukna.‘U a tena artabar tetek e God,

pa num a titol ir kes tikin.’ ” Buk Song110:4

22 Manglarning e Iesu i amomol tar akunubus ning i wakak tana kunubus ninge God i sarani tetek e Moses.

23 A galis a tena artabar, anasa a minat isairas la sur gong la titol tikin. 24 Ika e Iesu,i a tena artabar ning anuna titol ir kes tikin,anasa i laun tikin. 25 Imaining e Iesu i tolsotpasi sur ir alaun a tarai ning la han tetek eGod ana risana e Iesu. Ir alaun la pa lar launtikin, anasa i laun tikin sur ir nunung onla.

26 E Iesu i a ningnigo na tena artabar,ning i sira nangan dala. I totoh namatanae God, bel dir arup sot pasi on ta rongo,pa bel ta dur namatana e God. E God iakes maskan tari kusun a laulau a tarai, pai alekleki tisaot na langit. 27 Bel i arlar ananingnigo na tena artabarla, ning la sira tunartabar ana pukakiarla rop, sur anunla natoltol laulaula nigo, pa lamur anuna taraiotleng. E Iesu bel i toli larning. I saran tarka takai a artabar ana toltol laulau anunatarai. I artabar ot ono. I tol muntakai tarika, pa bel ir tol ulaki, anasa a artabar ningir kes tikin. 28A ningnigo na tena artabarlaning di suah tar la arlar anaWarkuraila aneMoses, bel al rakrakainla. Ika, lamur tanaWarkuraila ane Moses, e God i lele, pa i

suah tar e Natnalik sur ir ningnigo na tenaartabar, ning i tostos pa ir kes tikin.

8E Iesu anundala ningnigo na tena artabar

tetek e God ana tona kunubus1 A tnan utna ning mila ka warwara pas

ono i mange: Anundala ningnigo na tenaartabar tetek e God, ning ka kes tar ana risa sot a kuna keskes ane God, a leklek a Kingkol saot na langit. 2 I titol tetek e God saotna langit uting na pukna ning i Tabu Kolting na rumai a sel ane God. I ne a rumaia sel momol, ning a Leklek ot i toli, bel atarai la toli.

3 A ningnigo na tena artabarla rop teteke God, e God i suah tar la sur lar sarantar a artabarla pa lar tun a inagoila sur aartabar teteki. Manglarning i tostos sure Iesu anundala ningnigo na tena artabarotleng ir artabar ot anal utna. 4 Ngandekning ir kes te lapiu, bel ir tena artabar teteke God, anasa dingla na tena artabar kanetla lapiu, pa la sira saran a artabarla arlarana Warkuraila ane Moses. 5 A titol naartabar la sira toli ting na rumai a artabar.A rumai ning i arlar ka ana manar a rumaisaot na langit. Ine kamkamna ning e Godi atumarang e Moses, ning i sang sur irtol a rumai a sel ning lar tun artabar ono.I atongi tana mange, “Tumarang tar! Urtol a ututnala rop, arlar ot ana manar arumai ning ia ka asangan tari tam saot namangir.” Kisim Bek 25:40

6 Ika e Iesu ka kibas pas a titol na tenaartabar ning i itna kol tana titol na artabaranuna tena artabarla. Mang otleng larninga kunubus ning e Iesu ka tolsot pasi surir dat taum e God pa tarai, i itna kol tananingnigo na kunubus. A lelela ning la akama kunubus, la wakak kol tana ningnigona lelela.

7 Ngandek ning a ningnigo na kunubuskar tostos kol, bel dir tai ulak sur tik. 8 Ikae God i oroi mang a toltol laulau kaning otona tarai pa i atongi larne,“A Leklek i atongi mang: Oroi, a pukakiarla

lar hanot,ning ar tol a tona kunubus

taum ana tarai Israelpa tarai Juda.

9 Bel ir arlar ana kunubusning a toli taum ana tumtubunla

Page 285: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 8:10 282 Hibru 9:14ana pukakiar ning a ben purum pas la

mitimo e Ijip,anasa bel la mur anuka kunubus,

pa a gilam ris kusun la.10 A Leklek i atongi larne: A kunubus ning

ar toli taum ana tarai Israel,ana pukakiarla lamur, i mange:

Ar suah tar anuka warkuraila ting nanuknukinla,

pa ar tumus tari uting na balanla.Pa iau a God anunla,

pa la anuka tarai.11 Bel tik ir asaer ta halna,

o ta tasnalik ulak ma larne,‘Ur tasman a Leklek,’

anasa la rop lar tasman iau,a tarai oros ka pa la otleng ning la

leklek.12 Ar kepsen sen anunla na rongo,

pa bel ar nuk ulak pas ma nunla natoltol laulaula.” Jer 31:31-34

13 Ning e God i atong a kunubus nemang “a tona kunubus”, i talapor mang aningnigo na kunubus ka muar. Pa utna imuar pa ka bongnani ono, milau ma sur irrorom.

9A ngas a lotu ning i mur a ningnigo na

kunubus1Ana ningnigo na kunubus, a warkuraila

na lotu, pa rumai sel ning di lotu ono telapiu. 2 Di atur a rumai sel. A ningnigo natuka rumai di atongi mang a pukna ningi Tabu. Tingui ono, a turtur a lam, pa alogo, pa a bret ning di artabar onoi teteke God. 3 Pa lamur tana areur a kaen naalalar kutus, ning a tuka rumai male ningdi atongi mang a pukna ning i Tabu Kol.4 Kaning ono, a logo ning di toli ana gol.Ana logo ning, di sira tun a paura ning asasawana i tobohwakak. Kaningotleng anatuka rumai ning, a bok a kunubus ning dika apatap tar a gol ana risna rop. Pa tinguina tinine bok a kunubus, ning a kap di toliana gol, ning a mana i kes tingui onoi, paa bulse ane Aron ning ka gomo*, pa naur adiah hat ning e God i tumus a Warkurailaon diau. 5 A matana a bok ning, a tenaartabarla tetek e God la sira lamir a suluksaot onoi, sur e God ir kepsen a toltol laulauanuna tarai. Naur amanar in naur a akakeskanisaot na bok ning, pa dia asangan a

matatar e God. Na dehelindiau i pol alar abok ning. Ika onone bel a pukakiar sur arpapak ana ututnala rop ne.

6 Ning di ka sang rop tar a ututnalatingui na rumai sel, a tena artabarla lakaskas pa la purpurum ana pukakiar ropting na ningnigo na tuka rumai, ning i turtumo lapiu, sur lar tol anunla titol. 7 Ika aningnigo na tena artabar tetek e God, i sotka, i sira kas muntakai tar ka ana taktakaia rau, uting na naur a tuka rumai ningkaning ui. Bel ir kas oros ka, ir kibas pas ota suluk, sur ir artabar onoi tetek e God, sure God ir kepsen anuna na toltol laulaula,pa toltol laulaula otleng anuna tarai ningla tol tari pa bel la tasmani. 8Ana ututnalane a Talngan Tabu i apuasa i mang, ninga ningnigo na rumai sel kaning ot i tur,anundala a ngas a kas uting na pukna ningi Tabu Kol belot i sapang. 9 Ine a manar sura raula ne. A kamkamna mang a artabarlaning bel di tuni pa a artabarla otleng ningdi tuni, ning di tabar e God onoi, bel iratotoh sot pas a nunukin a tena lotu ningi artabar onoi. 10 A warkuraila ne tagun ahangan pa gang pa titolla namunmun. La awarkuraila ka tagun a palaondala. La tur katuk ana taem ning e God i atona a ututnala.

A suluk e Karisito i atotoh a taraila11 Ika e Karisito ka hanot. I a ningnigo na

tena artabar tetek e God, ning i warkuraisur a wakak a ututnala, ning kane la kakes. I kas uting na rumai sel, ning i wakakkol tana ningnigo na rumai sel. Bel a taraila toli, pa i talapor mang bel miting naakakesla ne te na rakrakan hanua. 12 EIesu i kas ana pukna ning i Tabu Kol. Itol muntakai tari ka. Bel i kas taum anasuluk na me pa nanatar a bulumakaula surir artabar onoi. I kas ana suluknaot, pa i loualangolango pas dala. Pa nuna titol a arlouning ir kes tikin. 13 Arlar ana Warkurailaane Moses, di sira lamir a taraila ana sulukname pa bulumakaula pa a kubus a natar abulumakau a hanena, ning di ka tun tari.Di lamir la ning la dur namatana e God,sur ir atotoh a palaonla. 14 Ning i momolmang di atotoh a taraila manglarning, imomol kol ning a suluk e Karisito i atotohdala! Ana rakrakai a Talngan Tabu ning ikes tikin, Karisito i saran tar anuna lalaun

* 9:4: Oroi Namba 17:7-8, ning i warwara ona bulse ane Aron ning i gomo.

Page 286: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 9:15 283 Hibru 10:6tetek e God. Anuna lalaun bel ta dur onoi.A sulukna i atotoh anundala lalaun kusuna minat a titolla ning dalar hirua ono, surdalar titol tetek e God ning a lalauna.

15 Ine a kamkamna ning e Karisito i kespotor o e God pa anuna tarai pa i tol tar atona kunubus, ning i dat taum tar la. I tolisur a tarai ning e God ka kabah pas la, larangis tikin arlar ana nuna lele. E Karisitoi lou langolango pas la ana sulukna, ning imat onla. Anunaminat i alangolango pas lakusun anunla na toltol laulaula ning la siratoli, ning a ningnigo na kunubus kaning oti kes.

16Ning tik i mang sur ir warwara talapormang esining ir kibas pas anuna ututnalalamur ning ir mat, ir tol a kunubus. Ika akunubus ning bel i to pas ta utna tuk ning atarai la tasmanimang a barsanning kamat.17A kunubus ning bel ta titol ning a barsanning kaning ot i laun. Ika, ning ka mat, tikir tolsot pasi bot sur ir keles pas a ututnalakaning na kunubus.

18 Manglarning a ningnigo na kunubusning e God i toli taum ana tarai, bel ititol oros ka. I titol ot ana suluk ning iapuasa i mang a inagoi i mat. 19 Ning eMoses ka atong arop tar a Warkuraila tanataraila rop, i kibas pas a suluk a nanatar abulumakaula pa mela, pa i suah taum pasianamalum. I kibas pas a rakraka rakai ningdi atongi ana hisop, ning di ka dot tari anakubar a hih a sipsip. I amurung pasi ting nasuluk ning, pa i lamir a buk aWarkurai pa ataraila rop onoi. 20 Pa i atongi larne, “Ine asuluk a kunubus, ning e God i warkurai tarimang mulor muri.” Kisim Bek 24:8

21 Mang otleng larning i lamir a rumaisel ana suluk. Pa i lamir otleng a ututnalarop ning la sira titol ono ting na lotu. 22 Imomol, a Warkuraila ane Moses i atongimang dir atotoh a galis a utna ana suluk.Ning a suluk bel ir tapek, e God bel irkepsen a toltol laulaula.

A artabar ane Iesu i kepsen anundala natoltol laulau

23 Dir atotoh a rumai sel pa a ututnalatingui na rumai, ana suluk a inagoila. Laning a manar a ututnala saot na langit. Ikaa ututnala saot na langit, di atotoh la anaartabar ning i wakak kol tana artabarla telapiu. 24 Anasa e Karisito bel i kas ting na

pukna ning i Tabu Kol, ning a tarai la toli. Apuknaning, amanar ka anamomol a puknaning i Tabu Kol. I kas usaot na langit paonone i tur salanigo namatana e God surdala.

25 I kas usaot na langit sur ir saran tari ot sur a artabar tetek e God, takai kapukakiar. Bel i kas a galis a pukakiar, arlarana ningnigo na tena artabarla, ning i sirakas ana pukna ning i Tabu Kol ana raularop ana suluk a inagoila. 26 Ngandek ningir manglarning, e Karisito kar hirua a galisa taem, turpasi ot ana kamkama a rakrakanhanua. Ika ana ararop a pukakiarla i hanotmuntakai tar ka. I saran tar i ot sur aartabar tetek e God sur ir kamar sen a toltollaulaula.

27 A taraila rop lar mat muntakai ka,pa lamur lar tur ana warkurai ane God.28 Mang otleng larning e Karisito i sarantar i ot sur a artabar tetek e God muntakaika, sur ir kibas maskan sen a toltol laulaulaanuna galis a taraila. Pa ir hanot munaurulak. Bel sur ir kibas maskan sen a toltollaulaula. Ir hanot sur ir alaun pas la ning laharnanai suri.

10A artabarla bel lar kepsen a toltol laulaula

1 A Warkuraila ane Moses i arlar ka anamanar a wakak a ututnala ning lamur irhanot, bel a ututnala momol ning. I main-ing, a Warkuraila ane Moses ning i atongimang lar sira artabar ana raula rop, bel iratostos sot pas a taraila ning la han milautetek e God sur lar lotu teteki. 2 Ngandekning ir atostos la, bel lar artabar ulak.Anasa a artabarla ning, ir gos totoh a tenalotula, pa a nuknukinla bel ir arup ulakla ana nunla na toltol laulau. 3 Ika, ningla artabar ana raula rop, la nuk ulak pasanunla na toltol laulaula. 4 Anasa a suluka bulumakaula pa a mela bel la tolsot surlar kepsen a toltol laulaula anuna taraila.

5 I maining, ning e Karisito i hanot utena rakrakan hanua, i atongi tetek e Godmange,“A artabarla ning bel di tuni pa a artabarla

ning di tuni, bel u mang suri,ika u ka sang tar a palaok sur ar artabar ono

tetek u.6 A artabarla ning di tun arop seni, pa

a artabarla otleng tagun a toltollaulaula

Page 287: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 10:7 284 Hibru 10:29bel u gas onla.

7 Pa a atongi mang, ‘God, oroi, ia ka hanot,sur ar tolsot pas a nuknukim,

arlar larning di ka tumtumus tar hokana num a buk.’ ” Buk Song 40:6-8

8 A ningnigo na warwara ane Karisito imange, “A artabarla ning bel di tuni paa artabarla ning di tuni, pa a artabarladi tun arop seni pa a artabarla ana toltollaulau bel u mang suri, pa bel u gas onla.”Ika a artabarla ne di saran tari arlar anaWarkuraila ane Moses. 9 Lamur e Karisitoi atongi mang, “Oroi, ia ka hanot sur artolsot pas a nuknukim.” I kepsen a ning-nigona artabarla, sur ir atur a munaurna.10 E Iesu Karisito i mur sot pas a nuknuke God ning i saran tar a palaona ot sur aartabar tetek e God. I saran muntakai tarika. Pa nuna artabar ning i atotoh pas dalanamatana e God.

A artabar ane Karisito i kepsen a toltollaulaula

11 A tena artabarla rop la tur pa la tolanunla titol na lotu, ning la sira tun artabartetek eGod. A pukakiarla rop a artabarla nebel la sira keles la, la arlar ka larne. Pa bel latolsot sur lar kepsen a toltol laulaula. 12 Ikae Karisito i saran tar i ot, a artabar tetek eGod sur a toltol laulaula anuna taraila. I tolmuntakai tari ka. Anuna titol ning ir kestikin, pa bel ir tol ulaki. Pa ning ka tol tari,i kes ting na ris a sot a kuna e God. 13 Paonone kanisaot i kes nanan a pukakiar ninge God ir tolsot pas anuna hiruala sur lar kesnahaina. 14Anasa ona takai a artabar ka, kaatostos tikin tar a taraila ane God, la ning isira atotoh la.

15 Pa a Talngan Tabu otleng i warwaratalapor tar ono tetek dala. Anuna ningnigona warwara i mange,16 “A Leklek i atongi larne: A kunubus ning

ar toli taum onla,ana pukakiarla lamur, i mange:

Ar suah tar anuka warkuraila uting na bal-anla,

pa ar tumus tari ting na nuknukinla.”Jer 31:33

17 Pa i atongi otleng mange,“Anunla na toltol laulaula pa anunla na

tabun longor ana warkuraibel ar nuk ulak pasi ma.” Jer 31:34

18Ning e God ka kepsen a toltol laulaula paa tabun longor ana warkurai, bel di kapan

ulak ma sur ta artabar ning ir kepsen atoltol laulaula.

Aminat e Iesu i sapang a ngas sur dalar hanmilau tetek e God

19 Na tastasikla, e God ka kepsen anun-dala na toltol laulaula, i maining dala lan-golango pa bel dalar matmataut sur dalarkas ana pukna ning i Tabu Kol, anasa anasuluk e Iesu. 20 A minat e Iesu i sapanga tona ngas ning i han sur a lalaun, surdalar muri. A ngas ning i han kas utingna kaen a alalar kutus sur a pukna ning iTabu Kol. A kaen ning, i a palaona e Iesuot. 21 E Iesu anundala a tnan tena artabartetek e God ning i tai alar a taraila aneGod. 22Manglarning, dalar hanmilau teteke God ana momolna ting na balandala paa rakrakai a tortorot, pa a nuknukindalaning i langolango kusun a artitiu ana toltollaulaula, anasa e Iesu ka lamir totoh tariana sulukna. Dalar han milau teteki anapalaondala ning ka gos tari ana totoh amalum.

23 Dalar tur rakrakai ana nundala keskesharnanai ana tortorot sur a ututnala ning eGod ir toli, ning dala sira warwara talaporono. Dalar tur rakrakai, pa gong dalahan masik kusuni, anasa e God ir tol ota ututnala ning ka lele tar ono. 24 Dalarnuknuk sur al ngas sur dalar amata artalaia nuknukindala sur dalarmang sur a tarailapa dalar tol a wakak a titolla. 25 Gong dalamanah kusun anundala na keskes taumting na lotu, larning dingla na tarai la siratoli. Dalar arakrakai artalai dala, pa dalarrakrakai onoi, anasa mulo oroi mang kamilau sur a pukakiar anuna Leklek ir hanot.

26 Ning dala ka tasman momol a mo-molna, ika kanet dala sira mur na toltollaulau, bel ta artabar ulak ma ning irkepsen a toltol laulaula. 27 Dalar harnanaikama ana matmataut sur a warkurai ningir hanot, pa a tnan irnga na iah ning irtun arop sen a hiruala ane God. 28 Ningir naur o ir aretol ditol malmaling taumsur ditol ar arup tik mang i gilam ris anawarkurai ane Moses, bel dir marisi, dirumkoli. 29 Ning tik i anatarna pas a Nat eGod, pa i nuki mang a suluk ana kunubus,ning di ka atotoh tari onoi i a utna oroska, pa i atong laulau a Talngan Tabu namarmaris, ir rakrakai kol awarkurai a arke-les teteki. Ir rakrakai kol tana warkurai a

Page 288: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 10:30 285 Hibru 11:12arkeles tetek tik ning i tabun longor anawarkurai ane Moses. 30 Anasa dala tasmane God, esaning i atongi mang, “Anuki ka awarkurai a arkeles. Iau ar kelesi.” Lo 32:35Pa i atongi otleng larne, “A Leklek ir warku-rai anuna taraila.” Lo32:3631 Ir rakrakai kol a matmataut anuna tik,ning e God a lalauna, ir saran a rakrakai awarkurai a arkeles teteki.

Dalar tur rakrakai ana tortorot32 Mulor nuk pas a pukakiarla nating

ning mulo ka kibas pas a talapor ana nu-mulo na lalaun, pa la saran a tnan mama-hat pa a kankan tetek mulo, ika mulo turrakrakai ot. 33 Al taem dingla na tarai lamorot o mulo, pa la akadik mulo namatanataraila. Pa al taem otleng mulo tur taumana taraila ning di akadik la. 34Mulo mangkol sur la ning la kes ting na rumai a dodotpa mulo nangan la. Pa mulo gas ka ning atarai la ras pas anumulo na ututnala, anasamulo tasmani mang anumulo a ututnalamasik, ning lar tur tikin, pa la wakak koltana ututnala ning la ras pasi.

35 I maining, gong mulo matmataut pagong mulo noren sen anumulo a rakrakaia tortorot, anasa ir itna kol anumulo aarlou ono. 36 Gong mulo ngoro, mulor turrakrakai sur mulor mur a nuknuk e God, palamur mulor kibas pas a ututnala ning kalele tar ono. 37 Anasa a Buk Tabu i atongilarne,“Milau kama,

esaning ir hanot, ir hanot ot, pa bel irbongnani.

38 Ika esining i tortorot, ar atongimang anuka tena tostos pa ir laun.

Pa ning ir susur ulak kusun a tortorot,bel ar gas ono.” Hab 2:3-4

39 Ika dala, bel dala miting onla ning lasusur ulak kusun a tortorot pa la hirua.Dala miting na tarai a tortorot, pa e God kaalaun pas dala.

11Asa ning a tortorot?

1 Ning tik i tortorot a kamkamna larne,ka tasman momoli mang, a utna ning iharnanai suri, ir kibas pasi ot. Belot ioroi, ika i tasmani mang i momol ot. 2 Naningnigo ning la laun nating la tortorot

manglarning, pa e God i gas onla, anasa ananunla tortorot.

3 Ana tortorot dala tasmani mang e Godi akes a rakrakan hanua ana nunawarwara.Pa a ututnala rop ning dala oroi, e God i tolikusun a ututnala ning bel di oroi.

4Ana tortorot, eAbel i saran tar a artabartetek e God ning i wakak kol tana artabarane Kaen. Ana nuna tortorot e God i atongia tena tostos, ning i atong angis pasi ananuna artabar. A momolna e Abel ka mat,ika, kanet i warwara tetek dala, anasa ananuna tortorot.

5 Ana tortorot, e God i kepsen e Enok surgong i kilang a minat. Bel di oroi ulaki ma,anasa e God ka kibas pasi. Ning e God bel ikibas pasi ot kaba, i gas kol o e Enok. 6Ningtik bel i tortorot, e God bel ir gas lar pasonoi. Anasa esining i mang sur ir han teteke God, ir tortorot mang e God i kes, pa irtortorot otlengmang e God ir saran a arloutanla ning la tai momol suri.

7 E Noa i longor a atumarang ane Godteteki ana ututnala ning ir hanot ning belotdi oroi. Pa ana tortorot, i hanrawai e Godpai mur anuna warwara, pa i tol a sip, ning ialaun pas latamana. A tortorot ane Noa iatalapor a toltol laulaula anuna tarai te narakrakan hanua, pa e God i warkurai la ono.Pa e God i atong e Noa a tena tostos, anasaana nuna tortorot.

8 Ana tortorot, e Abaram i longor teteke God ning i kabah pasi sur ir han uting napukna ning lamur ir hanot a hanua ngasna.I han, ika bel i tasman a pukna ning i hansuri. 9 Ana tortorot i kes arlar ana wasirating na pukna ning e God ka lele tari sur ahanua ngasna. A lele ning e God i lele onoitetek e Abaram, lamur i kes otleng tetek eAisak pa e Jekop. E Abaram la, la laun kaana rumai sel. Mang otleng larning tetek eAisak pa e Jekop. 10 E Abaram i kes larne,anasa i tatatai sur a hanua ning ir kes tikin.A hanua ning e God ot ka sang tari pa ka toltari.

11 E Abaram dia ma e Sara dia ka bunpa e Sara i pombo. Ika, ana tortorot, eAbaram i tolsot sur ir aitna pas ta kaklik,anasa i tasmani mang e God ning ka leletar teteki ir tolsot pasi ot. 12Manglarninganuna mangis a tarai la galis arlar ananangnangla saot na solsol, pa i arlar otlengana woio tumo latasi, ning bel dir was sot

Page 289: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 11:13 286 Hibru 11:38pasi. La hanot ka on takai a barsan ning ibun laulau.

13 A taraila rop la tortorot tuk ning lamat. Ning la laun te lapiu, bel la tong akesa ututnala ning e God ka lele tar ono. Laoroi ka miting bakbak, pa la gas onoi. Pala atong puasa i mang la na wasira ka, palar laun siklik pas ka te na rakrakan hanua.14 Ning la atongi larne, i talapor mang latatatai sur anunla ta hanua. 15 Ngandekning lar nuk ulak pas a hanua ning la kahan kusuni, lar tolsot sur lar han ulak suri.16 Ika a nuknukinla sur a hanua saot nalangit, a hanua ning i wakak tana hanuaning la ka han kusun tari. I maining e Godbel i meme sur lar atongi mang ai anunlaGod, anasa ka sang tar a hanua sur la.

17-18 Ana tortorot, e Abaram i saran tare natnalik, e Aisak tetek e God arlar anaartabar, ana pukakiar ning e God i tohoi. Amomolna, e God ka tol tar anuna lele teteke Abarammange, “A tumtubumla lar hanoto e Aisak.” Stat 21:12E Abaram, esaning e God ka lele tari larne,i sang sur ir umkol e natnalik takai sot ka,arlar ana artabar, bel i longor puaini. 19 EAbaram i tasmani mang e God i tolsot pasisur ir akamtur ulak pas a minatla. Momol,i arlar ot larning e Abaram i kibas ulak pase Aisak kusun a minat.

20 Ana tortorot, e Aisak i atong angis tare Jekoppa e Esau ana ututnala ning ir hanotlamur.

21 Ana tortorot, e Jekop, ning milau irmat, i atong angis tar naur a nat e Josep. Isukul hat pasi ana nuna bulse pa i lotu teteke God.

22 Ana tortorot, e Josep, ning milau irmat, i warwara ana tinan purum ana taraiIsrael mitimo e Ijip, pa i atai tar la mang larkibas na sursurna ning lar han.

23 Ana tortorot, e tamana e Moses pa etana dia bunuri natola kalang lamur tananuna agon, anasa dia oroi mang a wakaka kaklik, pa bel dia matatan a warkuraianuna king.

24 Ana tortorot, e Moses, ning ka bar-man, bel i malmaling sur dir atongi mangdi tana ma e nat e Pero. 25 I aslang pasi surir kilang kankan taum ana tarai ane God,pa bel i mang sur ir mur na toltol laulauning anuna gasgas bel ir bongnani. 26 I nukimang a meme ning ir kilangi ana risana eKarisito i wakak kol tana gongonla tumo e

Ijip, pa a matana i abit kol, anasa i nuknuksur anuna arlou lamur. 27 Ana tortorot, eMoses i han mitimo e Ijip, pa bel i matatana balakut ana king. I tur rakrakai anasa kaoroi tar e God, esaning bel di oroi. 28 Anatortorot, e Moses i tol a lotu na Han Lakai,pa i arsune sur dir lamir a ris a taman anasuluk, sur a angelo na minat gong i umkolna natnat a tarai Israel, na kakak barsanning di agon nigon la.

29 Ana tortorot, a tarai Israel la kotopting na Kubar a Tasi larot ning kamasmasa.Ika ning a tarai Ijip la lar a tinan larning, ladom rop.

30 Ana tortorot, a woroh na hat ning itur talilis a hanua Jeriko i tarege purum,ning a tarai Israel la ka han talilisi mais apukakiar.

31Ana tortorot, e Rehap, a pamuk a hanebel i hirua taum ana tarai Jeriko ning bel lalongor tetek e God, anasa i gas pas naur atena tatatai kumna nigo anuna tarai Israel.

32 Pa asa ulak ma ar atongi? Ir bong-nani ot ning ar ususrai o e Gidion, Barak,Samson, Jepta, Dewit, Samuel, pa propetlaotleng. 33 Ana tortorot a tarai ne la harumtaum anamatanitula masik pa la tolsot pasla rop. La tol a tostos a toltol, la kibaspas a ututnala ning e God ka lele tar laono, pa la tong alar a pahana laionla. 34 Laumkol a irnga na iah, pa la laun ot kusuna liwan na harum. La ning bel la rakrakai,e God i arakrakai la, la kibas rakrakai sur aharumpa la alulu a tarai a harummiting namatanitula masik.

35 Ana tortorot, na gurarala la gas pasna mainla ning la ka laun ulak kusun aminat. Dingla na tarai otleng di akadiklaulau la, tuk ning lamat, anasa bel lamangsur lar puai kusun e God sur dir pak senla. La nuk pas a lalaun ulak kusun a minatning i wakak kol tana lalaun te na rakrakanhanua. 36 Dingla na tarai di morot onla padimiras la. Dingla otleng di dot la ana senlapa di akas la ting na rumai a dodot. 37 Diwolot amat la ana hatatla, di kot kutus lasur naur a tuk, di so amat la ana liwan aharum. Dingla na tarai la mermer ka anapalaona sipsip pa palaoname, la kapan kol,di akadik la pa di alaulau la. 38 A toltolanunla ning la tortorot i wakak tana toltolanuna tarai mite na rakrakan hanua, pa beli arlar sur lar laun na arpotor tanla. La

Page 290: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 11:39 287 Hibru 12:20

laun taltal ana hanua bel, pa a mangirla,kulamla pa tungla.

39 La rop ne, e God i gas onla anasaana nunla tortorot. Ika bel la tong akesa ututnala ning e God ka lele tari tanla,40 anasa e God ka sang tar a utna ning iwakak kol sur dala rop. Bel i mang sur iratostos nigon la ka. I mang sur ir atostostaum pas dala pa la.

12E God i sira atostos na natnatnala

1 Dala tasmani mang a galis a tena tor-torot tagun nating la tur talilis dala pala oroi dala. I maining i wakak ningdalar kepsen a mamahat a utna ning i sirasairas dala ana nundala a tinan, pa a toltollaulaula ning i sira dot akes dala. Pa dalardun, pa gong dala ngoro ana ardune ananundala arsoksok, ning e God ka sang tarisur dala. 2 Dalar tai tostos sur e Iesu,esaning i nigon dala ana toltol na tortorot,pa esaning ir agomo pas anundala tortorottuk ir kidol. E Iesu i mat saot na rakaikutus, a utna na meme momol. Ika bel inuk pas a meme ning, i saran tar i ot sur irkilang kankan pa irmat saot na rakai kutus,anasa i tasmani mang lamur ir kibas a tnangasgas. Pa onone ka kes ting na ris a sot nakeskes a king ane God.

3 Mulor nuk pas e Iesu, esaning i kilanga mamahatla, ning a tena laulaula la tolionoi, sur gong mulo ngoro pa gong mulomanah ana tortorot. 4 Mulo harum anatoltol laulaula, ika belot di umkol mulo.5 Mulo ka duman sen a warwarala naarakrakai ning e God i atongi tetek mulo anatnatnala larne,“Natuklik, ning a Leklek i atostos u,

gong u nuki mang a utna oros ka,pa gong u bulnga ning i atong puasa

anuma toltol laulaula tetek u.6 Anasa a Leklek i atostos la ning i maris la,

pa i dapis la ning i atong la mang nanatnatnala.” Sindaun 3:11-12

7 Mulor tur rakrakai ana mamahatla,anasa ine a ngas ning e God i atostos muloono. Anuna titol ning i arlar ana titol ninga barsan i sira toli o e natnalik. Anasa esina kaklik ning e tamana bel ir atostosi? 8 EGod i sira atostos a natnatnala rop. Pa ningbel i atostos mulo, i talapor ning bel muloa natnatnala momol, di agon oros tar muloka ting na ngas. 9 Na tamtamandala mite

na rakrakan hanua la atostos dala, pa dalaka hanrawai tar la ana nunla na toltol netetek dala. Ning dala toli larne, i momol kolmang dalar longor otleng tetek a Tamanaingundala, ning i atostos dala, pa dalarlaun. 10Na tamtamandalamite na rakrakanhanua la atostos dala, arlar ana ngas ning lanuki mang i wakak. Pa anunla titol ne bel ibongnani. Ika e God i atostos dala sur dalarwakak, pa dalar tong akes a totoh a toltol,arlar ot onoi. 11 Ana taem ning e God isira atostos dala, bel dala gas onoi, dala sirakilang ka a kankan. Ika lamur la ning e Godi atostos la pa la longor ana nuna asasaerla,lar sol a molmol pa a tostos a toltol ting nanunla lalaun.

12 I maining mulor arakrakai na kumuloning bel i rakrakai pa na hamulo otleng.13 Pa “mulor han ana tostos a ngasla,”Sindaun 4:26sur a hamulo ning bel i rakrakai gong italabus, ir wakak ulak ka.

A atumarang sur dalar longor tetek e God14 Mulor rakrakai sur mulor kes na mol-

mol taum ana taraila rop, pa mulor mura totoh a toltol. Ning a lalaun ana tik beli totoh, bel ir oroi a Leklek. 15 Mulor taialar mulo, sur gong tik i han masik kusuna marmaris ane God, pa i arlar ana wakir arakai ning i mapak, ning ir gomo ot pa irsaran a mamahat ta mulo, pa ir adur pasal galis namatana e God. 16 Mulor tai alarmulo, sur gong tik i tol a pamuk a toltol, pagong tik i nuknuk oros ana nuknuk e Godteteki, arlar o e Esau. E Esau a ningnigona nat e Aisak ning lamur ir kibas a galisa gongonla ane tamana, ika i siuran senanuna keskes a ningnigo sur ning a peleta utna ka. 17Mulo ka tasmani mang lamurning i mang sur ir kibas ulak a warwara naangangis ta e tamana, e tamana i puain senikama. Amomolna, i domos sur ir kibas ulakpas a warwara na angangis ning, ika bel ipastek ulak pas ta ngas sur ir lingir asaningka tol tari.

18 Bel mulo hanot saot na mangir Sinaiarlar ana tarai Israel. A mangir ning latolsot sur lar tuki. A iah i irnga tingia, pa laoroi a mormorom pa a mutmut a langit patnan wuwu. 19 La longor a elngena tawuru,pa a elngen takai ning i warwara. Ning lalongori, la nunungi mang gong ulak ma iwarwara tetek la, 20anasa lamatmataut kol

Page 291: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 12:21 288 Hibru 13:13ana warkurai larne, “Ning ta barsan o tainagoi, ir tuk amangir ning, dir wolot koli.”Kisim Bek 19:12-1321 A ututnala ning la oroi, i amatmatautkol la, pa e Moses i atongi mang, “A mat-mataut, pa koloron.” Lo9:19

22 Ika, mulo ka hanot saot na mangirSaion, e Jerusalem saot na langit, a hanuaane God, ning a lalauna. Mulo ka hanottetek a galis a angelola kol ning bel dirwas lar pas la, ning la kes taum ana gas-gas. 23 Mulo ka hanot ana keskes taumanuna ningnigo na natnat e God, la ningdi ka tumus tar na risanla saot na langit.Mulo ka hanot tetek e God, esaning a tenawarkurai ana taraila rop, pa tetek a ingunatena tostosla, ning e God ka atostos kol la,24 pa tetek e Iesu, esaning i tol tar a tonakunubus taum ondala, pa tetek a sulukna,ning di ka lamlamir tar ono. A suluk nei warwara ana utna ning i wakak kol tanaututnala ning a suluk e Abel i warwaraonoi.

25 Mulor tai alar mulo, sur gong mulogilam ris kusun e God ning i warwara.Nating a tarai ning bel la longor teteki ningi atumarang la saot na mangir Sinai, bel ladunkumna lar pas kusun awarkurai a arke-les. Pa i momol kol, dala otleng, bel dalardun kumna lar pas, ning dala gilam ris kakusun esaning i atumarang dala misaot nalangit. 26 Ning e God i warwara tetek atarai Israel saot na mangir Sinai a elngenai kunran a rakrakan hanua. Ika onone, kalele tar larne, “Lamur ar kunran muntakaiulak a rakrakan hanua, pa bel a rakrakanhanua ka, a langit otleng.” Hag 2:627 Ning e God i atongi mang ir kunranmuntakai ulaki, i asangani mang ir kepsenaututnala ning i gulgule ka, a ututnala ningka akes tar la. Ir kepsen la sur a ututnalaning bel dir kunran sot pas la, lar kes ot.

28 I maining dalar atong wakak tetek eGod, anasa dala ka tong akes a matanituning bel ir gulgule. Dalar lotu tetek e Godana hanrawai pa a matmataut ning i arlarana nuknukna, 29 anasa anundala God iarlar ana tnan irnga na iah, ning ir ien aropsen a ututnala rop.

13A toltol ning e God ir gas ono

1 Gong mulo manah ana marmaris arta-lai tetekmulo, arlar omulo na kabaitas anatortorot. 2 Mulor sira gas pas a wasiralating na numulo na rumai. Anasa dingla natarai ning la tol a toltol ning, la ka gas pas aangelola, ika bel la tasmani. 3 Mulor nukpas la ning la kes ting na rumai a dodot,arlar larningmulo dodot taum otleng onla.Mulor nuk pas la otleng ning di alaulau la,arlar larning di alaulau mulo otleng.

4 I wakak ningmulo rop, mulor hanrawaia keskes a tinaulai, pa gong ta dur a toltolir kes ono. Anasa e God ir warkurai tik ningi tol a laulau a toltol ana ta hane ana tik, patik otleng ning i tol a pamuk a toltolla.

5 Mulor tai alar mulo sur mulor lan-golango kusun a tnan nuknuk sur a mani.Mulor gas ka ana artabar ane God ning kakes tetek mulo. Anasa i ot ka atong tarilarne,“Bel ar noren sen u,

pa bel ar han kusun u.” Lo 31:66 I maining bel dalar matmataut, dalaratongi ka larne,“A Leklek anuka tena harnangai,

pa bel ar matmataut.Asa ning a tarai lar toli hok?” Buk Song

118:6-77 Mulor nuk pas anumulo na ningnigo,

ning nating la asaer mulo ana warwara aneGod. Mulor nuk pas anunla ngas a lalaun,pa mulor mur anunla tortorot. 8 E IesuKarisito bel ir ries. Nating, onone pa lamurpa bel ir rarop, e Iesu Karisito i arlar ka.

9 Gong mulo mur a urmatana ngas aasasaerla ning ir ben rongonmulo. I wakakning a marmaris ane God ir arakrakai aingundala. Ning dala mur a warkuraila anautna na hangan bel ir arakrakai a ingun-dala, pa bel ir nangan la ning la muri.

10 Ika anundala logo na tun artabar kan-ing. A tena artabarla tetek e God, ning latitol ting na rumai sel, bel tik i malmalingsur lar hangan ana anundala logo na tunartabar. 11 A ningnigo na tena artabarlatetek eGod i sira kibas kas a suluk a inagoilating na pukna ning i Tabu Kol, sur a artabarning ir kepsen a toltol laulaula. Ika, akidol a palaona inagoila di tun sen la tumolapiu na hanua. 12 Mang otleng larning eIesu i kilang kankan pa i mat tumo lapiuna woroh na tnan hanua, sur ir atotoh atarai ana sulukna ot. 13 I wakak ning dalar

Page 292: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Hibru 13:14 289 Hibru 13:25han teteki kaning ot lapiu na hanua, padalar kilang meme taum onoi. 14Anasa belanundala ta hanua te ning ir kes tikin. Dalatai sur a hanua ning lamur ir hanot.

15 I maining, ana pukakiarla rop dalaratong leklek pas e God, ana risana e Iesu.A atong leklek ne i arlar ana artabar ningdala sarani tetek e God, ning a pahandalai apuasa a risana. 16Gong mulo dumdumaisurmulor tol awakak a titol pamulor tabara tarai. Ning mulo toli larning, i arlar anaartabar tetek e God ning i gas ono.

17 Mulor longor tetek anumulo na ning-nigola, pa mulor anatarna mulo nahai anunla na warkurai, anasa la tai alar mulo,pa lamur lar warwara talapor namatana eGod ana nunla titolla tetek mulo. Mulorlongor tanla sur lar gas ananunla titolla, pabel lar titol taum ana bal mamahat. Anasaning la titol taum ana bal mamahat bel irnangan mulo.

18 Mulor nunung omila. Mila tasmanmomoli mang a nuknukimila bel i arupmila on ta utna, pa mila mang sur anumilaa lalaun ir tostos ana ututnala rop. 19 Pa anunung rakrakai mulo, sur mulor nunung,sur e Godmilau ir sune ulak iau tetekmulo.

A nunung sur a harnangai ane God20 A nunung e God ning i sira saran

a molmol. Esaning i akamtur ulak pasanundala Leklek e Iesu kusun a minat. EIesu, i a tnan tena tai alar a sipsip ning imat pa i saran tar a sulukna ot sur ir tola kunubus ning ir kes tikin. 21 A nunung eGod sur ir tabarmulo ana wakak a ututnalarop, sur mulor mur a nuknukna. A nunungotleng, mang ana titol ane Iesu Karisito, eGod ir awakak dala arlar ot ana nuknukna.Dalar atong leklek pas e Iesu Karisito, bel irrarop pa bel ir rarop. Amen.

A ararop a warwara na marmaris22 Na tastasikla, a nunung mulo sur mu-

lor longor wakak a warwara na harnangaine, anasa a pas ne a tumusi tetek mulo beli barah. 23 Ar atai mulo mang, a tasindalae Timoti, di ka apurum seni kusun a rumaia dodot. Ning ir hanot kapit ute, miau ropmiar hanot tetek mulo.

24 Mulor saran anumila marmaris tetekanumulo na ningnigola rop, pa tetek ataraila rop aneGod. La otlengmitimoe Italila saran anunla marmaris tetek mulo.

25 A marmaris ane God ir kes tetek mulorop.

Page 293: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jems 1:1 290 Jems 1:18

A Pas aneJemsA warwara talapor nigo

E Jems i tumus a pas ne. A galis a tenatastasmai la nuki mang i a tas e Iesu (oroiMt 13:55). E Jems i ning a ningnigo anunatarai a lotu saot e Jerusalem (oroi Ap 15:13,21:18).

I tumus a pas ne tetek a tena tortorotla,ning la pastetek a galis a mamahat tanatarai ning bel la tortorot. La lu sen na tenatortorot. Pa lamur na tena tortorot la kesna wasira ting na hananuala.

Ana pas ne i warwara ana wakak a toltolning a tena tortorotla lar muri. I atai dalaotleng mang anundala a wakak a toltol iamomol anundala a tortorot.A tinan ana buk Jems:

A kamkama a buk ne (1:1)A tortorot pa a tastasmai (1:2-8)A kapan na tarai pa na tena gongon (1:9-

11)Dalar tur rakrakai ning a alam ir hanot

(1:12-18)A longlongor (1:19-27)Dalar hanrawai a tarai rop (2:1-13)A wakak a titol i han taum ana tortorot

(2:14-26)A laigeremindala (3:1-18)A atumarang tetek la ning la mang sur

a toltol mite na rakrakan hanua (4:1-5:6)

Dalar tur rakrakai ana tortorot (5:7-20)1 Iau e Jems, a tena titol oros ane God

pa a Leklek e Iesu Karisito, a tumus a pasne tetek mulo, ning a bonot pa naur amangis a tarai Israel, ning mulo kes sararaarpotor tana tarai miting na matanitula. Amarmaris tetek mulo.

A tortorot pa a tastasmai2Na tastasikla, ning al ngas amamahat ir

hanot tetek mulo, mulor gas, 3 anasa mulotasmani mang ning mulo pastek a mama-hatla ning di lar anumolo a tortorot onoi, iraitna anumolo a tuntunur rakrakai. 4Ningmulor tur rakrakai, anumolo na lalaun ropir tostos, pa bel mulor kapan sur ta utna naingun.

5Ning tik o mulo i kapan sur a mananos,i wakak ning ir nunung e God suri. Pa e God

ir tabari onoi, anasa i sira tamtabar dalarop, pa bel i sira san alar ta utna. Pa bel isira balakut tetek tik ning i nunungi. 6 Ikaning ir nunung, ir nunung ana tortorot,pa gong i urmatana nuknuk, anasa esiningir urmatana nuknuk i arlar ka ona top,ning a wuwu i wus taltali. 7 A barsan ningi urmatana nuknuk, gong i nuki mang irkibas ta utna tana Leklek. 8 Anasa i naur anuknukna, pa bel ir tur rakrakai ana nunatitol rop.

A kapan na barsan pa a tena gongon9 Ta tasindala ana tortorot ning ir tong

akes ta natar a utna ka te lapiu, i wakakning ir gas ka, anasa eGodot ir aleklek pas abarsan ning. 10 Ika ta tena gongon, ir gas kaning e God ir anatarna seni. Anasa anunalalaun i arlar ka ana sar a rakai, ir rorom ka.11Pa a kamis i hanot taumana laplapangna,i rang a rakai, pa sarna ir punga, pa awakaka tatatai ono ir rop. Arlar ka otleng anatena gongon, ir rorom ning ir molot ot ananuna gongonla.

E God bel i sira alam tik12 A barsan ning i tolsot pas a arlam, pa i

tur rakrakai, i angis. Anasa esaning i tolsotpas a ututnala ning di lar anuna tortorotonoi, ir kibas pas a kukuh na lalaun tikin,ning e God i lele tar sur ir sarani tanla ropning la mang suri.

13 Ning a arlam ir hanot tetek tik, gong iatongi mang e God i alami. Anasa e God belta toltol laulau ir alam lar pasi, pa e God otbel ir alam tik. 14 Ika, a taraila rop, taktakai,anunla a laulau a nuknuk ot i alam pas la pai dat la sur lar tol a toltol laulau. 15 Lamur,ning anunla a laulau a nuknuk ir itna, iragon otnan pas a toltol laulau. Ning a toltollaulau ir itna, ir agon otnan pas a minat.

16 Na wakak a tastasikla, gong mulonoren tar tik sur ir asongo mulo. 17 Nawakak a artabar rop, ning la tostos, la hanpurum misaot na langit. La hanot ta eTata, esaning i akes a kamis, a kalang paa nangnangla. Ika e Tata bel i arkeles pabel i ries a magirana lar a kamis, ning isasai ana kabakiar pa morom bel. 18 Ananuknukna ot, i agon tona dala ana nunawarwara momol. I aslang pas dala kusun aakakesla rop, sur dala anuna tarai ot, arlarana ningnigo na wana rakai ning di siraartabar onoi teteki.

Page 294: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jems 1:19 291 Jems 2:16Dalar longor a warwara ane God pa dalar

muri19 Na wakak a tastasikla, mulor tasman

a utna ne: I wakak ning mulo rop, mulorlonglongor kapit, pa gong mulo iapiap surmulor warwara, pa gong mulo iapiap surmulor balakut. 20Anasa a balakut anuna tikbel ir tol otnan a tostos a toltol ning e Godi mang suri. 21Mulor manah kusun a dur atoltol pa na toltol laulau ning kane i bukuste na rakrakan hanua. Pa mulor anatarnapas mulo ning mulo kibas a warwara ningdi ka oman tari ting na balamulo, a war-wara ane God ning ir alaun lar pas mulo.

22 Mulor mur a warwara ane God, pagong mulo longor oros tari ka, sakana mu-lor asongo ulak pas mulo ot. 23 Esining ilongor oros tar ka a warwara ane God, pabel i muri, i arlar ka ana barsan ning i oroia manarna ting na galas. 24 Ning i hanmasik, aiap ka i duman sen a manarna itai mangmangasa. 25 Ika ning tik ir longorwakak a tostos a warkurai ane God, ning ialangolango a tarai, pa ir sira muri, pa beli dumani, a barsan ning i angis ana nunatitol.

26Ning tik ir nuki mang i a momol a tenalotu, ika bel i tumarang a laigeremna kusuna laulau a warwara, anuna lotu i utna oroska, pa i asongo pasi ot. 27 Ika ning dalanangan a nat a biasuila, pa a laola ning lapot na marmaris, pa ning dala tumarangdala otleng kusun a dur a toltol mite narakrakan hanua, ine i a tostos a lotu, pabel ta utna i rongo ono namatana e God aTamandala.

2Gong dala purpurngis

1 Na tastasikla, mulo ning mulo tortorotana nundala a Leklek e Iesu Karisito, aLeklek na matatar, gong mulo purpurngis.2Ning tik ir kas uting na numulo a kiwunga lotu pa ir suah ta ring ning di toli ana golpa ir mermer ona wakak a kaen, pa ningta kapan a barsan otleng ir kas ana muar akaen, 3pamulohanrawai ka tetek esining irmermer ona wakak a kaen pa mulo atongitana mang, “Ur kes te na wakak a keskes.”Pa mulo atongi ka tetek a kapan na barsanmang, “Ur tur ot ting ia” o “Ur kes ting lainnapir naur a hak.” 4 Ning mulo toli larne,

mulo purpurngis, pa mulo hanot a tenawarkuraila ka ana laulau a nuknukimulo.

5 Na wakak a tastasikla, mulor longoriau: I mangasa, bel mulo tasmani mang eGod i aslang pas a kapan a tarai te lapiu, surlar tena gongon ana tortorot? Lar kibas pasamatanitu ning e God i lele tar sur ir saranitanla rop ning la mang suri. 6 Ika mulo,mulo ame ka a kapan a tarai. I mangasa,ngandek bel mulo tasmani mang na tenagongon la sira warkurai laulau mulo anarakrakainla? Pa la dat pas mulo sur mulortur ana warkurai. 7Mulor tasmani ot mangla sira atong laulau a wakak a risana e Iesuesaning mulo anunai.

8Mulor tolsot pas a warkurai ning e God,a king, i saran tari, ting na Buk Tabu. Iatongi larne,“Ur mang sur a halim larning umang sur u

ot.” Liwai 19:18Ning mulor toli larne, mulo tol a tostosna.9 Ika ning mulo purpurngis, mulo tol atoltol laulau. Pa a Warkuraila ane God irtiu sot pas mulo mang, mulo na tena kutuswarkurai. 10 Ning tik ir mur a warkurailarop, ika i kutus takai ka, dir warkurai i arlarlarotning i kutus a Warkuraila rop. 11 EGod i atongi mang, “Gong u tol a toltollaulau ana ta hane anuna tik o ta barsananuna tik,” pa i atongi otleng larne, “Gongu umkol tik.” Pa ning bel u tol a toltollaulau ana ta hane anuna tik, ika u umkoltik, u a tena kutus warkurai.

12 Mulor nuk pasi, e God ir warkuraimulo ana warkurai ning i sira alangolangoa tarai. I wakak ning anumolo awarwara paanumolo na titol otleng ir mur a warkuraining. 13 Anasa esining bel i lasan anamarmaris, ana pukakiar a warkurai e Godotleng bel irmarisi. Ika esining ir lasan anamarmaris, e God ir marisi ana pukakiar awarkurai.

A tortorot ning i han taumanawakak a titol14 Na tastasikla, ir wakak mangmangasa

ning tik ir atongi mang i tortorot, ika beli tol ta wakak a titol? I mangasa, a ngas atortorot ning ir alauni o bel? 15Ning tik tatasindala, ta hane o ta barsan, bel anuna takaen pa i kapan sur ta utna na hangan, 16patik omulo ir atongi tanamang, “Ur han anabal molmol, ur mermer pa ur masur,” ikaning bel ir tabari ana ta utna ning i kapansuri, a warwara ning ir nangan mangasa i?

Page 295: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jems 2:17 292 Jems 3:1517 Larka otleng ning ana tortorot, ning beli han taum ana ta wakak a titol, a tortorotning a minatna ka.

18 Ning tik ir atongi mang, “Dingla latortorot, pa dingla otleng la tol a wakak atitol.” Ika iau, ar atongi mang, ur apuasatoh anuma tortorot tetek iau, ning bel tawakak a titol i han taum ono. Pa iauar apuasa anuka tortorot tam ana nuk awakak a titolla. 19U tortorot mang takai kaa God. I wakak. A motla otleng la tortorotonoi larne, pa la matmataut pa la koloron.

20 U a longlong! I mangasa, u mangsur ar asangani tam mang, a tortorot ningbel ta wakak a titol onoi, i utna oros ka?21 Di atong a tamandala, e Abaram, mangi tostos namatana e God, anasa ana nunatitol ning i saran tar e natnalik, e Aisak,arlar ana artabar tetek e God ting na logona artabar ning i toli ana hatatla. 22 Uroroi i, anuna tortorot i han taum ana nunawakak a titolla. Pa ana nuna titol, a tor-torot anunai i bot kidol. 23 Pa di tolsotpas a warwara ting na Buk Tabu larne, “EAbaram i tortorot o e God, pa e God i atongimang i tostos.” Stat 15:6Pa e God i atongi otleng mang a halna.24 Mulo oroi i, e God ir atong ta barsanmang a tena tostos ana nuna wakak atitolla, pa bel ana nuna tortorot ka.

25 Larka otleng ning tetek e Rehap, apamuk a hane. Ika e God i atongi mang itostos namatana, ana nuna titol, ning i taialar naur a barsan ning e Josua ka sune tardiau, pa i sune kumnan sen diau ulak ananing a ngas masik*.

26 Tik ning a inguna i han kusuni, i aminatna. Larka otleng a tortorot, ning belta wakak a titol onoi, a minatna ka.

3A laigeremindala

1 Na tastasik, gong al galis o mulo lahanot na tena asaer ting na lotu, anasamulo tasmani mang, a warkurai ane Godtetek mila, na tena asaer, ir rakrakai koltana warkurai tetek a tarai masik. 2 Dalarop dala rongo ana galis a utna. Ika, ningtik bel i rongo on ta utna ana nuna war-wara, esaning i tostos kol, pa i tolsot pasisur ir tai alar anuna lalaun rop.

3 Ning dalar suah a natar a diah aen tingna pahana hos, sur ir longor tandala, dalartolsot sur dalar dat lingir pas a kidol a hosonoi. 4Mulor oroi i otleng a sip sel. I itnakol, pa na rakrakai a wuwu la aduni, ika diratostosi ka ana natar a stia, sur ir mur anuknuk a kiapten.

5 Larka otleng a laigeremindala, a natara pukna ka miting na palaondala, ika i siraaitna pasi ana tatatnan utna ning i sira toli.Mulo oroi i, ta natar a kalar ka ana iah irtolsot sur ir tun arop ta tnan lokor. 6 Alaigeremindala i arlar ana iah. I a pukapalaondala, ning i bukus ana laulauna, pa iadur a kidol a palaondala rop. I asot anun-dala a kidol a lalaun ana iah,miting na tnaniah, ning bel i siramat. 7A tarai la ka amoropas a inagoila, a manila, pa a ututnala ningla kaukawar, pa a ututnala ning la launtisa latasi. 8 Ika a laigeremindala, bel tikir tolsot sur ir amoroi, pa bel tik otleng irtolsot sur ir sairasi. I laulau kol, pa i bukusana polo laulau ning di sira mat ono.

9 Dala rakan aleklek pas anundala a Lek-lek a Tamandala ana laigeremindala, padala atong laulau otleng a tarai onoi, laning e God i akes tar la ana manarna. 10 Awarwara na rakan aleklek a Leklek, pa awarwara ning ir alaulau tik, dia rop, diasira purum ka miting na pahandala. Natastasik, bel i tostos larne. 11Amalum ningi mapak, pa a malum ning i wakak, bel diarburburak taummiting na takai ka amatanamalum. 12 Na tastasik, a rakai a fig bel irsuah a wana oliw, pa a rakai a wain otlengbel ir suah awana fig. Larka otleng awakakamalumbel ir hanotmitingnamalumningi mapak.

A mananos misaot na langit13 Esi na halimulo i mananos, pa i tas-

tasmai? I wakak ning ir apuasa i ting nanuna wakak a lalaun, ana wakak a titolla,ana toltol ning i anatarna pasi ot. A toltolning i hanot miting na tastasmai momol.14 Ika, ning mulor ram sur ta utna ana tik,pamulonuknuk sur ta ngas surmulor aitnapas mulo onoi, gong mulo atong aleklekpas mulo ono, pa gong mulo asongo alarpas amomolna ono. 15Amananos ning, bel

* 2:25: E Josua i sune sen naur a barsan sur diar oroi kumnan a hanua Jeriko pa dingla na pukna otleng, sur lamur irnigon a tarai Israel sur lar harum pa lar kibas a hananuala ning. Oroi e Josua sapta 2 pa 6 ting na Buk Tabu.

Page 296: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jems 3:16 293 Jems 5:4misaot na langit, a mananos ka mite lapiu.I hanot ka ta e Satan, pa bel tana TalnganTabu. 16 Anasa, esining i ram sur a utnaanuna tik, pa i nuknuk sur ta ngas sur iraitna pasi ono, anuna lalaun i loklokor pai bukus ana urmatana toltol laulau.

17 Ika esining i tong akes a mananosmisaot na langit, a ningnigo na utna anunalalaun ir totoh. Pa ir tena bal molmolotleng, pa ir sira nuk pas a tarai masik, pair sira longor, ir bukus ana marmaris, pa irsuah a wakak a wana ting na nuna lalaun,bel ir purpurngis, pa bel ta asasongo tingna nuna lalaun. 18 A tena bal molmol ningi sira titol ana bal molmol, i arlar ana tenaomomai, pa i sol pas a tostos a toltol.

4Esining imang sur a toltolmite na rakrakan

hanua i a hirua ane God1 Asa a kamna ning mulo harum pa

mulo arlak artalai? I kamna ana numulona laulau a nuknuk ning la harum tingna numulo a lalaun. 2 Mulo mang sur aututnala, ika bel mulo tong akesi. Muloumkol a tarai, pa mulo ram sur a utna, ikabel mulo kibas asaning mulo mang suri.Mulo arlak pa mulo harum. Bel mulo kibasasaning mulo mang suri, anasa bel mulonunung e God suri. 3 Ning mulo nunung,bel mulo kibas asaning mulo nunung suri,anasa a nuknukimulo bel i tostos. Mulornunung ka sur a utna ning ir agasgas muloot.

4 Mulo ka han kusun e God, arlar anahane ning i han kusun anuna barsan, pai tol a toltol a pamuk. I mangasa, belmulo tasmani, ning mulo mang sur a toltolmite na rakrakan hanua, mulo na hirua aneGod? Esining i aslang pas a rakrakan hanuasur dia halna, ir hanot a hirua ane God.5 Mulo nuki mang a Buk Tabu i warwaraoros ka? I atongi mang, “A Ingun ning eGod i saran tari tandala, i mang sur dalarkes nahai e God.” 6 Ika e God i saran tar amarmaris ning i itna kol tandala. I maininga Buk Tabu i atongi larne,“E God i anatarna pas la ning la sira aitna

pas la,ika i maris la ning la sira anatarna pas

la.” Sindaun 3:347 Mulor anatarna pas mulo, pa mulor

mur e God. Mulor tur na harum rakrakaio e Satan, pa ir han kusun mulo. 8 Mulor

han milau e God, pa e God ir han milaumulo. Mulo na tena tol a toltol laulau,mulor gos na kumulo, pa mulo ning naurnuknukimulo, mulor atotoh na balamulo.9Mulor bal maris, mulor domos, pa mulortangis. Mulor lingir anumulo a langlagarsur a tinangis, pa mulor lingir anumulo agasgas sur a bal maris. 10 Mulor anatarnapas mulo namatana Leklek, pa ir aleklekpas mulo.

Gong u atong saksakan a halim11Na tastasik, gongmulo atong saksakan

mulo. Esining i atong saksakan ta tasnalik,pa i warkurai i, i atong laulau a Warkurailaane God pa i warkurai a Warkuraila ning.Pa ning u warkurai a Warkuraila, bel umuri, u nuki mang u itna tana. 12 E Godka saran tar a warkurai, pa i ka a Tenawarkurai. I ka i warkurai a tarai sur alalaun, o sur a hinirua. Ika u esi na ngasa barsan sur ur warkurai a halim?

A atumarang tetek la ning la aitna pas la13 Mulor longor, mulo ning mulo sira

atongi mang, “Onone o latu, milar han surta hanua, pa milar kes tingia takai a rau.Milar lololou pa milar sisiurai sur milar tolotnan al mani.” 14 Ika bel mulo tasmanasaning ir hanot latu. Anumulo na lalauni arlar ana sa? Mulo arlar ka ana laukap,ning i hanot pas ka, pa i rorom ulak. 15 Ika,i wakak sur mulor atongi larne, “Ning anuknuk a Leklek, milar laun pa milar tolilarne o larning.” 16 Ika anone, mulo kaiaunan pas mulo pa mulo aitna pas muloana anumulo na warwara. A toltol larningi laulau. 17 Esaning i tasman a wakakna surir toli, ika bel i toli, i tol a toltol laulau.

5A atumarang tetek na tena gongon

1 Mulo na tena gongon, mulor lon-gor: Mulor tangtangis, pa mulor kukukuk,anasa a kankan ir hanot tetek mulo.2 Anumulo na gongon la ka marot, paa koropos ka alaulau anumulo na kaen.3Anumulo na gol pa a silwa dia ka ros, pa aros indiau ir arup mulo, pa ir ien a palaommulo arlar ana iah. Ana ararop a pukakiarne, mulo ka suah taum pas anumulo naululeng. 4 Oroi, bel mulo tokom tar a taraining la titol ting na numulo na barim, paarlou anunla i arup mulo. Pa e God, a

Page 297: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jems 5:5 294 Jems 5:20rakrakai a Leklek, ka longor tar a tinangisanunla ning la sol.

5 Ana numulo a lalaun te na rakrakanhanua, mulo sai a tnan mani, ana utna nahangan sur mulo ot, pa asaning i agasgasmulo. Mulo tabar butbut mulo, pa milauma mulor hirua, arlar ana inagoila, ning ditabar butbut la sur dir umkol la. 6 Muloben tar na tena tostos uting na warkurai,pa mulo umkol la, ika bel la keles mulo.

Dalar tur rakrakai ana tortorot pa gongdala ngoro

7 Na tastasik, gong mulo ngoro kapit,ning mulo harnanai sur a tinan ot ulak anaLeklek. Mulor oroi a tena omomai, bel ingoro kapit, ning i harnanai sur a kiar irpunga, pa a barim ir makos wakak. 8Mulootleng, gong mulo ngoro kapit, mulor turrakrakai ana tortorot, anasa a tinan otulak ana Leklek ka milau. 9 Na tastasik,gong mulo ururai artalai, sakana e God irwarkurai mulo. Oroi, a Tena Warkurai katur ting na taman.

10 Na tastasik, mulor nuk pas a propetlatagun nating, ning la warwara ana risanaLeklek. La pastetek a kankan, ika bel langoro, la tur rakrakai ana tortorot. Paanunla a lalaun, a wakak a manar tetekmulo, sur mulor muri. 11 Oroi, dingla natarai tagun nating la tur rakrakai ana tor-torot ning la pastetek a mamahatla. Dalaatong la mang la angis. Mulo tasman alalaun ane Jop, i tur rakrakai ana tortorotning i pastetek a mamahatla. Pa lamur, aLeklek i angis ulaki. A Leklek i bukus anamarmaris pa a tena harnangai.

A warwara talapor ana lele12Na tastasik, ning a utna ning i itna kol,

gong mulo arakrakai anumulo na lele anata ngas a warwara otleng. Gong mulo leleana langit, o a rakrakan hanua, o ta utnamasik otleng. Mulor atongi ka mang “ma”o ‘bel,”, sakana mulo hirua ana warkuraiane God.

Dalar nunung ana tortorot13 Ning tik o mulo i kilang a mamahat, i

wakak sur ir nunung. Ning tik i gasgas, iwakak sur ir saken a saksakla na aleklek eGod. 14 Ning tik o mulo i sasam, ir arsunesur a ningnigola na lotu, sur lar nunungono, pa lar sabari ana wel, ana risan aLeklek. 15 A nunung ning i han taum ana

tortorot, ir alangolango esining i sasam, paa Leklek ot, ir alangolango ulak pasi. Paning ka tol tar a toltol laulau, a Leklek irkepseni. 16 Mulor warwara puasa artalaitetek mulo ana numulo na toltol laulaula,pa mulor nunung sur mulo artalai, sur aLeklek ir alangolango pas mulo. A nununganuna tena tostos i rakrakai kol, pa i waiotnan a wana.

17 E Elaija, a propet, i a barsan arlar kaondala. I nunung sur gong i kiar, pa natol arau pa diono na kalang bel i kiar. 18 Lamuri nunung ulak sur ir kiar, pa a kiar i punga,pa a ututnala i gomo ulak, pa la wai.

19 Na tastasik, ning tik o mulo ir hanrongo kusun a momolna, mulor ben lingirulak pasi. 20Mulo nuk pasi, ning tik ir benlingir pas a tena laulau kusun anuna rongo,ka alaun pas a ingun a barsan ning kusun aminat, pa a Leklek ir kepsen anuna galis atoltol laulaula.

Page 298: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Pita 1:1 295 1 Pita 1:13

A Ningnigo na PasanePitaA warwara talapor nigo

Apasne ePita i tumusi. E Pita a hala ninga bonot pa pisir naur a kakak a asaer aneIesu. I tumus a pas ne tetek a tarai a lotuning la kes na wasira ting na hananuala. Ikes tumo e Rompa i tumus a pas ne. I atongeRomeBabilon, awarwara larlar ana toltolmite na rakrakan hanua ning i bukus tumoe Rom.

A tena tortorotla la barat a galis amama-hat miting na matanitu anasa la tortoroto e Iesu. Ana pas ne, e Pita i mang sur irarakrakai anunla a tortorot. I atai la ananunla a tona lalaun o e Karisito, pa anatoltol ane Iesu, anasa e Iesu otleng i barata mamahatla. I atai la otleng ana wakak atoltolla ning lar muri.A tinan ana Ningnigo na Buk ane Pita:

A kamkama buk ne (1:1-2)Dalar harnanai ana tortorot sur a lalaun

tikin (1:3-12)A totoh a lalaun (1:13-2:12)A wakak a toltol ning dalar muri (2:13-

3:7)A tarai ane Karisito lar kilang a kankan

(3:8-4:19)Dalar anatarna pas dala (5:1-11)A ararop a warwara ane Pita (5:12-14)1 Iau e Pita, a aposel ane Iesu Karisito, a

tumtumus tetek mulo ning e God ka aslangpas mulo sur mulo anunai, pa mulo kessarara arlar ana wasirala tumo na paparlaPontas, Galesia, Kapadosia, Esia pa e Bi-tinia. 2 E God a Tamandala ka aslang pasmulo ning ka tasman nigon tar mulo, paa Talngan Tabu i atotoh mulo, sur mulorlongor tetek e Iesu Karisito, pa dir lamirmulo ana sulukna.

A marmaris pa bal molmol ir kes tetekmulo, pa ir itna bolos.

Dala harnanai ana tortorot sur a lalauntikin

3 Dalar atong aleklek pas e God, a Tamananundala Leklek e Iesu Karisito. Ana nuna tnan marmaris, i agon tona pas dala. Imaining dala harnanai ana tortorot sur alalaun tikin, anasa e Iesu Karisito i kamtur

ulak kusun a minat, 4 pa dalar kibas a utnaning e God ka sang tari saot na langit, autna ning bel ir marase, bel ir laulau pa belir rorom. E God ka sang tari sur mulo.

5 Pa i tai alar mulo ana rakrakaina, anasamulo tortorot onoi. Ir tai alar mulo tukana ararop a pukakiar ning ir alaun mulo.Pa ana nuna titol ning, ir apuasa asaningka sang tari sur mulo. 6 A utna ne iragasgas kol mulo. I momol ot, a urmatanamamahat ning mulo kilangi onone ir sarana bal maris ta mulo, ika bel ir bongnan la.7 A mamahatla ne la hanot sur dir tohoanumulo a tortorot, sur dir oroi i mang imomol o bel. Di toho anumulo a tortorotarlar onoi ning di tun atotoh a gol tingna iah. Ika anumulo a tortorot i itna koltana gol ning ir rop ka. Pa ning anumulo atortorot i tur rakrakai lamur tana larlarla,e Iesu Karisito ir rakan aleklek pasmulo, pair aitna pas mulo, pa ir saran a hanrawaitetek mulo ana pukakiar ning ir hanotpuasa. 8 Tur pasi nating tuk onone belotmulo oroi i, ika mulo mang kol suri. Ononebel mulo oroi i, ika mulo tortorot onoi. Pamulo bukus ana tnan gasgas ning bel dirpak sot pasi ana ta warwara, pa i bukusana matatar. 9 Anasa e God ka alaun pas aingumulo, ine a wana numulo a tortorot.

10 A propetla tagun nating la warwarana propet ana titol ane God ning ir alaunmulo, arlar ana artabar ning ir tabar muloonoi. La tatatai suri, pa la rakrakai sur lartasmani. 11 A Inguna e Karisito i kes onla,pa i atai nigon la ana mamahatla ning eKarisito ir kilangi, pa ana nun a matatarlamur. La tiktikin mang nangse momol,pa esi na barsan ning a utna ne ir hanotonoi. 12 E God i apuasai tetek a propetlamang a ututnala ne, bel ir hanot tetek la.La warwara ka ana ututnala ning e God irtoli tetek mulo. Pa onone, mulo ka longortari kusun a tarai ning la warawai anaWakak a Warwara tetek mulo ana rakrakaia Talngan Tabu esaning di sunei misaot nalangit. Pa a ututnala ne, na angelo otlengla mang kol sur lar oroi i.

A totoh a lalaun13 I maining mulor sang a nuknukimulo

sur anumulo a titol, mulor warkurai tostosanumulo a lalaun, pa mulor harnanai anatortorot momol sur a utna ning dir tabarmulo onoi ning e Iesu Karisito ir hanot

Page 299: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Pita 1:14 296 1 Pita 2:10puasa. 14Mulo na natnat e God, ning mulosira longor tana, gong mulo mur a laulau anuknukla ning mulo sira toli nating, ningbel mulo mananos. 15 Mulor totoh ananumulo na toltol rop, arlar o esaning ikabah pas mulo i totoh. 16 Anasa di katumus tari ting na Buk Tabu mang, “Mulortotoh, anasa iau, a totoh.” Liwai 11:45

17 Mulo sira atong Tamamulo o e God.Pa i wakak ning mulor laun taum ana mat-mataut namatana, ana numulo a keskes awasira te lapiu, anasa ir warkurai a tarailarop, ana ututnala rop ning la ka tol tari,pa bel ir purpurngis. 18 Mulo ka tasmanimang e God ka lou langolango pas mulokusun na toltol orosla ka, ning mulo kibasitana tamamulola. Bel i lou langolango pasmulo ana utna ning ir rorom ka, arlar anasilwa o a gol. 19 I lou langolango pas muloana wakak a sulukna e Karisito, esaning iarlar ana nat a sipsip ning i totoh pa bel tatinsaman kaning onoi.* 20 E God ka aslangpasi nating ot ning belot i akes a rakrakanhanua, pa ana ararop a pukakiarla ne, kahanot sur mulo. 21 O e Karisito, mulotortorot o e God, ning i akamtur ulak pasikusun a minat, pa i saran tar a matatarteteki. Larning mulo tortorot o e God pamulo harnanai ana tortorot sur a utna ningir toli lamur.

22 Pa onone, ning mulo ka longor anamomol a warwara, mulo ka totoh, sur mu-lor mang momol sur na tastasimulo anatortorot. Larning mulor mang artalai surmulo ana marmaris momol ting na bala-mulo. 23Anasa di ka agon ulak pasmulo. Paanumulo a tona lalaun, bel i kamna pas ontik mite lapiu, anasa tik mite lapiu ir raropka. Di agon tona mulo ana utna ning bel irrarop, i a warwara ane God, ning i laun pair kes tikin.24 I arlar larning di ka tumus tari ting na

Buk Tabu mang, “A taraila rop laarlar ka ana wulai,

pa anunla na mermer i arlar ka anapurpur ning i sar.

A wulai ir marang, pa a purpur ir punga,25 ika awarwara ana Leklek ir kes tikin.” Ais

40:6-8Pa awarwara ne, i aWakak aWarwara, ningdi ka warawai tar onoi tetek mulo.

2E Iesu a lalaun a hat

1 I maining mulor kepsen a toltollaulaula rop, a warwara asasongo pa lalauna asasongo, ram sur a utna ana tikmasik paurmatana warwara laulau. 2 Mulor mangkol sur a utna na ingun ning i totoh, arlarana kakak mermeremla la mang kol sura polo na sus. Mulor mang sur a utnana ingun, sur mulor gomo onoi tuk anapukakiar ning mulor kibas a lalaun tikin.3 Anasa mulo ka toho tar a lalaun anaLeklek, pa mulo tasmani mang a Leklek iwakak kol.

4 Mulor han tetek a Leklek, esaning alalaun a hat. A taraila la kepseni, ika eGod i aslang pasi, pa i wakak kol namatana.5 Pa mulo otleng, mulo arlar ana lalauna hatatla, ning e God i titol o mulo surmulor hanot a rumai ana Talngan Tabu.Mulor hanot na totoh a tena artabar teteke God, sur mulor saran na artabar ningi hanot miting na Talngan Tabu, ning iwakak namatana e God, anasa o e IesuKarisito. 6 Larning di ka tumus tari ting naBuk Tabu larne,“Oroi i, ia ka suah tar a hat saot e Saion.A hat ning a aslang pasi sur ir a wakak a hat

kes, ning di tol a rumai saot ono.Pa esining ir tortorot onoi, anuna tortorot

bel ir ame i.” Ais 28:167Tetekmulo ningmulo tortorot, a hat ningi wakak, ika tetek la ning bel la tortorot,“A hat ning na tena tol rumai la kepseni,

i ot ning a hat kes, ning di tol a rumaisaot ono.” Buk Song 118:22

8 “A hat ning, a tarai lar buh a hanla onoi,pa lar punga onoi.” Ais 8:14

La buh a hanla onoi, anasa bel la longorana warwara ane God. Ning la toli larning,anuna warwara ning ka atong tari nating isot onla.

9 Ika mulo na tarai a aslang, na tenatuntun artabar tetek a King, mulo na totoha mangis a tarai, pa mulo na tarai aneGod. E God ka kabah pas mulo miting namormorom sur anuna talapor ning i wakakkol, sur mulor warwara talapor ana anunna wakak a titol. 10 Nating bel mulo natarai ane God, ika onone mulo anuna tarai.

* 1:19: A tarai Israel la sira artabar tetek e God ana nat a sipsip ning i totoh pa bel ta tinsaman kaning onoi, sur eGod ir kepsen anunla na toltol laulau. Oroi a Wok Pris 22:17-25.

Page 300: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Pita 2:11 297 1 Pita 3:7Nating bel mulo kibas a marmaris ane God,ika onone mulo ka kibasi.

11 Na halalik, mulo kes na wasira te narakrakan hanua, bel anumulo a hanua ne.I maining a nunung mulo, sur gong mulomur na laulau a nuknuk, ning la harumtaum ana ingumulo. 12 Ika mulor tol awakak a toltol na arpotor tanla ning bel latortorot, sur la ning la tiumulomangmulotol a laulaula, lar oroi anumulo na wakaka titol, pa lar atong leklek pas e God anapukakiar ning ir hanot ono.

Mulor anatarna pas mulo tetek a ning-nigola

13 Mulor anatarna pas mulo tanla ropning la tong akes awarkurai te lapiu. Mulortoli anasa a Leklek i mang suri. Muloranatarna pas mulo tetek a king, esaninga tnan ningnigo ting na matanitu. 14 Pamulor anatarna pas mulo otleng tetek natena warkurai ning a king i sira sune senla, sur lar warkurai a tarai ning la tol alaulau, pa lar aitna pas a tarai ning la tola wakakna. 15 Anasa e God i mang surmulor tol na wakak a titol, sur mulor sairasna warwara oros ka ana tarai ning bel latastasman. 16Mulo ka langolango, ika gongmulo nuki mang mulo ka langolango surmulor tol a laulau pa mulor nuki mang iwakak ka. Mulor laun arlar larningmulonatena titol oros ane God. 17Mulor hanrawaia tarai rop. Mulor mang sur na tastasimuloana tortorot, mulor matmataut sur e God,pa mulor hanrawai a king.

Dalar mur a toltol ane Iesu18 Mulo na tena titol oros, mulor sira

anatarna pas mulo tetek anumulo na ning-nigo taum ana hanrawai. Bel muloranatarna pasmulo ka tetek la ning lawakakpa la sira maris mulo, mulor anatarna pasmulo otleng tetek la ning i rakrakai namagiranla tetek mulo. 19Ning bel mulo tolta laulau a utna, ikamulo kilang amamahatkusun a tarai, e God ir gas omulo ningmulomur a nuknukna pa mulor tur rakrakai.20 Ning di um mulo ana numulo na toltollaulau ot, pa mulo tur rakrakai, e God bel iraitna pas mulo. Ika ningmulo tol a tostos atoltol, pa di akadik mulo onoi, e God ir gaso mulo ning mulo tur rakrakai.

21 E God ka kabah pas mulo sur mulortur rakrakai ningmulo kilang namamahat.

Anasa e Karisito i kilang a kankan surmulo,pa ka tol tar a manar tamulo, sur mulormur a kiuna.22 “Bel i tol tar ta toltol laulau,

pa bel i atong tar ta asasongo na war-wara.” Ais53:9

23 Ning di atong laulau i, bel i kelesi. Ningdi akadiki, bel i balakut pa bel i atong tarta warwara mang ir alaulau la. I noren tariot na kuna e God, esaning anuna warkurai itostos. 24 E Karisito ot i kibas pas anundalana toltol laulau ana palaona ning i mat saotna rakai kutus, sur dalar mat kusun a toltollaulau, pa dalar laun sur a tostos a toltol.Pa ana hirua ting na palaona, i alangolangopas mulo. 25Anasa nating mulo han rongoarlar ana sipsipla, ika onone mulo ka hanulak tetek anumulo Tena tai alar anunasipsipla, pa Tena tai alar ana ingumulo.

3A keskes a tinaulai

1 Mang otleng larning mulo na tinaulaia gurara, mulor anatarna pas mulo tetekanumulo na barsan, sur ning dingla onlabel la tortorot ana warwara ane God, anu-mulo na wakak a toltol ka ir warwara tetekla. Anumulo na toltol ir ben pas la tetek eGod, 2 ning la oroi lalan anumulo na totoha toltol pa hanrawai. 3 Gong mulo nuknukkol sur a mermer ting na palaomulo larne,a iris pukulumulo, pa wakak na kabaru-ruan di toli ana gol, pa na wakak a kaen.4 Anumulo a mermer momol ning bel irrop, ir hanot ting na balamulo, larne awowon a toltol pa keskes na molmol. Autna ne, i itna kol namatana e God. 5 Atoltol ne, na totoh na gurara tagun nating,ning la tortorot o e God, la sira amermer laono. La sira anatarna pas la tetek anunlana barsan, 6 arlar o e Sara ning i longor ta eAbaram, pa i atongi anuna leklek. Pa mulona natnat e Sara, ning mulo tol asaning itostos, pa bel mulo matmataut.

7Mang otleng larningmulo na tinaulai abarsan, ananumulo a keskes a taulai,mulormur a wakak a nuknuk tetek anumulo nagurarala pa mulor hanrawai tetek la, anasamulo tasmani mang, a rakrakainla bel iarlar ana rakrakaimulo, pa la otleng larkibas a lalaun ning e God ir sarani tamulo.Mulor toli larning, sur gong ta utna i sairasanumulo na nunung.

Page 301: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Pita 3:8 298 1 Pita 4:6A kankan ning dir kilangi ana tostos a toltol

8 Anuk na ararop a warwara tetek mulorop larne, i wakak sur ir takai ka anuknukimulo, pa ning ta halimulo ir ki-lang amamahat, mulo otlengmulor kilangitaum onoi. Mulor mang artalai sur mulolarning mulo tas, mulor lasan ana mar-maris, pa mulor anatarna pas mulo. 9Gongmulo keles a laulauna uting na laulau, pagong mulo keles a laulau a warwara utingna laulau awarwara. Ikamulor atong angisla ning la tol a laulauna tetekmulo, anasa eGod i kabah pas mulo sur mulor toli larne,sur ir angis mulo. 10 Larning a Buk Tabu iatongi larne,“Ning tik i mang sur a wakak a lalaun,

pa i mang sur ir oroi na wakak apukakiar na gasgas,

ir tai alar a pahana kusun na laulau awarwara,

pa gong i asasongo.11 Ir talingir kusun a laulauna pa ir tol a

wakak a toltol.Ir tai sur amolmol pa ir rakrakai sur ir

muri.12 Anasa a matana Leklek i sira tong ana

tena tostosla,pa i sira longor anunla na nunung.

Ika i sira saran tar a intaurna tetek la ningla tol a laulauna.” Buk Song 34:12-16

13 Ning mulo rakrakai sur mulor tol awakakna, esining ir alaulau mulo? Bel tikir alaulaumulo. 14 Ika ning dir akadik muloanasa ana numulo na tostos a toltol, muloangis.“Gong mulo matatan asaning lar amat-

mataut mulo onoi,pa gong mulo koloron.” Ais 8:12-13

15 Ika, ting na numulo a lalaun, mulortong akes e Karisito sur a Leklek anumulo.Na pukakiar rop mulor kes na sang surmulor keles tik ning ir kabah mulo mangasa a kamna ning mulo harnanai ana tor-torot. Pa ningmulo kelesi, mulor kelesi anawakak a toltol pa hanrawai. 16 Pa mulorsira mur a toltol ning mulo tasmani mangi tostos, sur la ning la atong laulau nawakak a toltol mulo toli ning mulo mur eKarisito, lar meme ana nunla a warwaraning la atong laulau mulo onoi. 17 Ningmulor kilang a kankan, anasa mulo tol alaulauna, i wakak ka. Ika i wakak kol ning

mulor kilang a kankan ana wakak a titolning mulo toli, ning e God i mang suri.

18 Anasa e Karisito i mat muntakai paska, sur anundala na toltol laulau. A TenaTostos i mat sur la ning bel la tostos, surir ben pas mulo tetek e God. La um kol apalaona, ika di alaunpasi ana inguna. 19Pa ihan pa i warawai tetek na ingun ning la kesna dodot. 20Na ingun ning, na ingun a taraitagun nating ot ana raula ane Noa. E God iharnanai pas la sur lar lingir a nuknukinla,ning e Noa i tol a sip. Ika bel la longorteteki. Pa e God i alaun pasi kama a siwalla kusun a lomom.

21 A lomom i tur aslang a baptais ning ialaun mulo onone. Bel di baptais mulo surdir gos sen a dur ting na palaomulo. A bap-tais i warwara talapor mang mulo tasmanimang mulo tostos namatana e God. Pa iralaunmulo anasa ana kamkamtur ulak aneIesu Karisito kusun a minat. 22 Esaning ihan kas usaot na langit, pa onone i kesting na sot a kuna e God. Pa na angelo,pa ingunla ning la tong akes a rakrakai surlar warkurai, pa ingunla ning la tong akesa rakrakai, la kes nahaina.

4Mulor manah kusun a toltol laulaula

1 E Karisito i kilang a kankan anapalaona. I maining mulo otleng mu-lor sang sur mulor kilang a kankan arlaronoi. Anasa esining i kilang a kankan anapalaona ka manah kusun a toltol laulaula.2 Pa onone, bel i saran tar anuna lalaun sura laulau a nuknukla mite lapiu. I saran tarika sur irmur a nuknuk e God. 3Ka bongnanmulo ning mulo ka tol tar na toltol laulau,ning na tarai ning bel la tortorot la mangsur lar toli. La tol na toltol a pamuk, lamur na laulau a nuknukinla, la sipak pa lakukuk taltal taum ana longlong a toltol, pala tol orosi ka na toltol ning bel i wakak.Pa la lotu tetek a asasongo a godla, ninge God i sairas dala kusuni. 4 Pa onone, nahalalimulo la kulkulan kol ning bel mulomur na laulau a toltol ne taum onla, pala atong laulau mulo. 5 Ika lamur lar turnamatana e God, pa lar warwara talaporana asaning la ka tol tari. Anasa e God kasang sur ir warkurai a tarai rop, la ning lalaun pa la ning la kamat. 6 Ine a kamkamnaning di ka warawai ana Wakak a Warwara

Page 302: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Pita 4:7 299 1 Pita 5:9tetek a tarai ning la ka mat. Ning la matla kibas a warkurai ana palaonla, arlar anatarai rop, ika di warawai tetek la sur aingunla ir laun arlar o e God i laun.

Dalar titol ana artabarla ning e God kasaran tari tan dala

7 A ararop ana ututnala rop ka milau.I maining mulor nuknuk wakak pa mulorwarkurai tostos anumulo a lalaun, sur mu-lor tol sot sur mulor nunung. 8 Ine a utnaning i leklek kol tan a ututnala rop, mulormang artalai sur mulo ana momol, anasaa marmaris i poroi a galis a toltol laulau.9Mulor gas artalai pasmulo tingnanumulona rumai, pa gong mulo toli ana ururai.

10 E God ka saran tar na artabartetek mulo taktakai miting na urmatanaartabarla. Pa ir wakak sur mulor titolwakak onoi, sur mulor nangan artalaimulo. 11 Ning tik i kibas a artabar sur irtena warawai, i wakak sur ir warawai arlarot ana warwara ane God. Ning tik i kibasa artabar sur ir tena harnangai, i wakaksur ir harnangai taum ana rakrakai ning eGod i saran tari tana, sur a tarai lar atongaleklek pas e God ana ututnala rop, anasao e Iesu Karisito. Anunai ka a matatar pa arakrakai, bel ir rop pa bel ir rop. Amen.

A tarai ane Karisito lar kilang a kankan12 Na halalik, gong mulo kulkulan ning

di toho mulo ana rakrakai a kankan arlarlarning a iah i tun mulo, pa gong mulonuki mang a tona utna ning i hanot tetekmulo. 13 Ika mulor gas anasa mulo kilanga kankan arlar o e Karisito i kilangi, surmulor bukus ana gasgas ning e Karisito irhanot taum ana nun a matatar. 14 Ning diatong laulaumulo anasamulo ane Karisito,mulo angis. Anasa a Inguna e God, a Inguna matatar, i kes o mulo. 15 Gong tik omulo i kilang a kankan anasa i a tena umkol a tarai, o a tena kinkinau, o a tenalaulau, o a tena tol oros tetek a tarai. 16 Ika,ning di akadik u ka anasa u a te Karisito,gong u meme. Ur atong aleklek pas e God,anasa u kibas a risana e Karisito. 17 Ataem ning e God ir warkurai ka hanot. Dirwarkurai nigon dala a tarai ane God. Ningdir warkurai nigon dala, ir mangmangasa awarkurai tetek la ning bel la mur a Wakaka Warwara ane God? 18A Buk Tabu i atongilarne,

“Ir ngangaten sur dir alaun pas na tostos atarai.

Pa ir mangmangasa tetek na laulau atarai pa la ning bel la tortorot o eGod?” Sindaun 11:31

19 I maining la ning la kilang a kankan,anasa ana nuknukna e God, lar saran tar lating na kuna a Tena Akakes anunla, ningbel ir noren oros la, pa gong la manahkusun a wakak a toltol.

5A liur a sipsip ane God

1 Onone ar warwara tetek mulo na ning-nigo ana lotu, ning iau otleng a ningnigoarlar o mulo. Ning e Karisito i kilanga kankan ia ka oroi tari, pa lamur ningir hanot, iau otleng taum o mulo, dalarkimkibas ana nun a matatar.

2 Mulor tai alar a liur a sipsip ane God,ning di saran tari tetek mulo sur mulor taialari. Gong mulo titol anasa a tarai ka laangongos tar mulo, mulor titol anasa muloot mulo mang sur mulor agasgas e God.Gong mulo titol ka sur a mani. Mulor titolana tnan gasgas. 3 Gong mulo warkurairakrakai la ning di ka saran tar la surmulortai alar la. Anumulo a lalaun ir arlar anawakak a manar tetek a liur a sipsip. 4Ninga Ningnigo na tena tai alar anuna sipsiplair hanot, mulor kibas a kukuh na matatarning a matatarna bel ir rop.

5Mang otleng larning, mulo na barman,mulor sira anatarna pas mulo tetek la ningla nigo ta mulo. Mulo rop mulor anatarnapasmulo artalai, esaning anumulo a wakakamermer. Anasa a Buk Tabu i atongimang,“E God i nget esining i aitna pasi ot,pa i maris esining i anatarna pasi.”

6 I maining mulor anatarna pas mulonahaina rakrakai a kuna e God, sur ning ataem ir sot arlar ana nuknukna, ir aleklekpas mulo. 7 Mulor saran rop tar anumulona mamahat tetek e God, anasa i sira taialar mulo.

8 Mulor tumarang pa mulor warkuraitostos anumulo a lalaun, anasa anumulo ahirua, e Satan, i han taltal arlar ana laion,ning i kukukuk, pa i tai sur al tarai sur irien la. 9 Mulor tur rakrakai ana tortorotpamulor sairasi, anasamulo tasmanimangna tastasimulo te na rakrakan hanua rop lakilang na kankan arlar o mulo.

Page 303: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Pita 5:10 300 1 Pita 5:1410 Ika e God i a God na marmaris, pa o

e Karisito i kabah pas mulo sur mulor kestaum onoi ana nun a matatar ning bel irrop. A kankan ning mulo kilangi, bel irbongnani, pa lamur i ot ir awakak ulak pasmulo, ir arakrakai mulo pa ir nangan mulosur mulor tur rakrakai. 11 A rakrakaina irkes tikin. Amen.

Na ararop a warwara12 E Sailas i nangan iau ning a tumus a

natar a pas ne tetek mulo. E Sailas a tasikana tortorot, ning a tortorot kol onoi. Anapas ne, a mang sur ar arakrakai mulo pa aratai talapormulo anamarmarismomol aneGod. Mulor tur rakrakai onoi.

13 A tarai a lotu ning la kes te e Babilon*,la saran anunla na marmaris tetek mulo.La a tarai na aslang ane God taum o mulo.E Mak, a natuklik ana tortorot, i otleng isaran anuna marmaris tetek mulo. 14Ningmulo arpastek, mulor maris artalai mulotaum ana argoro a marmaris.

A balmolmol tetekmulo ropning kaningmulo o e Karisito.

* 5:13: E Babilon i tur aslang e Rom, pa i warwara larlar ana toltol mite na rakrakan hanua ning i bukus tumo e Rom.

Page 304: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Pita 1:1 301 2 Pita 1:18

A Munaur a PasanePitaA warwara talapor nigo

A pas ne a munaur a buk ane Pita teteka tarai a lotu, ning la kes ting na hananu-ala. I tumus a pas ne sur ir atumarang lakusun na asasongo na tena asaer. Na tenaasasongo ne la ben rongon a tarai a lotu. Laatongi mang i wakak ka ning lar tol a toltollaulau, pa la atongi otleng mang e Iesu belma ir hanot ulak.

E Pita i atai ulak la o e Iesu sur lar turrakrakai ana tortorot. E Iesu belot i hanot,anasa i mang sur a taraila rop lar lingir anuknukinla.A tinan ana Munaur a Buk ane Pita:

A kamkama buk ne (1:1-2)Dalar laun arlar ana tarai ane God (1:3-

15)A warwara ana tinan ot o e Iesu Karisito

te na rakrakan hanua i momol (1:16-21)

A atumarang kusun na asasongo na tenaasaer (2:1-22)

A tinan ot ulak ana Leklek (3:1-18)1 Iau e Saimon Pita, a tena titol oros

pa aposel ane Iesu Karisito. A tumtumustetek mulo ning e God ka tabar tar muloana tortorot, anasa ana tostos a toltol aneIesu Karisito, anundala a God pa nundala aTena Alaun. A tortorot ning, i wakak kolarlar ana anumila a tortorot. 2A marmarispa molmol ir abukus mulo, anasa mulotasman e God pa e Iesu anundala a Leklek.

Dalar laun arlar lar a tarai ane God3 Ana rakrakai e God, i tabar dala ana

ututnala rop ning dala kapan suri, sur dalarlaun wakak pa dalar tol a toltol ning eGod i mang suri, anasa dala tasman e God,esaning i kabah pas dala, sur dalar kibasanuna matatar pa wakak a toltol anunai.4 I tabar dala ana lelela ning i itna pa iwakak kol, anasa ana anuna matatar pawakak a toltol anunai. I ka lele tar surmulor tolsot pasi sur mulor kibas a toltolane God pa nuna lalaun, pa mulor alahkusuna laulaunamitingna rakrakanhanuaning i sira hanotmitingna laulau anuknuk.

5 I maining mulor rakrakai sur mulorpalataum anumulo a tortorot taum ana

wakak a toltol. Pa mulor palataum awakak a toltol taum ana tastasmai o eGod. 6 Pa mulor palataum a tastasmai oe God taum ana toltol ning mulor warku-rai tostos anumulo a lalaun. Pa mulorpalataum a toltol ning taum ana tuntunurrakrakai. Pa mulor palataum a tuntunurrakrakai taum ana toltol ning e God i mangsuri. 7 Pa mulor palataum a toltol ning eGod i mang suri taum ana marmaris tetekna tastasimulo ana tortorot. Pa mulorpalataum a marmaris ning taum ana mar-maris otleng tetek a taraila rop. 8 Ning atoltolla ne i kes o mulo, pa la gomo tinguina numulo a lalaun, anumulo a tastasmaisur anundala a Leklek e Iesu Karisito bel irutna oros ka, ir suah ot awana. 9 Ika esiningbel i tong akes na toltol ne, ka gawul amatana pa ka kut, pa ka duman seni mange God ka atotoh tari kusun na toltol laulauanunai.

10 I maining na tastasik, mulor rakrakaisurmulor asangani tingnanumulo a lalaunmang e God ka kabah pasmulo pa ka aslangpas mulo. Ning mulor toli larning, bel mu-lor punga, 11 pa e Iesu Karisito, anundala aLeklek pa nundala a Tena Alaun ir kibas pasmulo ana gasgas uting na nuna matanituning bel ir rop.

12Ar anuknuk tarmuloulak anaututnalane. I momol, mulo ka tasmani, pa muloka tur rakrakai ana momol a asaer ningmulo ka kibas pasi, ika i wakak ning aranuknuk tarmulo ulak onoi. 13Ning kaningot a laun ana palaok, a nuki mang i tostossur ar amata ulak tar a nuknukimulo sur aututnala ne. 14 Anasa a tasmani mang kamilau sur ar han kusun a palaok ne, larninganundala a Leklek e Iesu Karisito ka apuasatari tak. 15 Ar rakrakai sur ar anuknuk tarmulo ana ututnala ne, sur mulor nuk akesla ning ia ka mat.

Mila ka oroi tar a matatar ane Karisito16Ningmila ataimulo ana rakrakai e Iesu

Karisito anundala a Leklek pa ana nunatinan ot ulak, bel mila ususrai oros anaususraila ning mila nuk pas la ka. Milaot mila ka oroi tar anuna matatar anamatamila. 17 E God e Tamana i aleklek pasipa i saran a matatar tana, ning i warwaramisaot na langit ana elngena ning i bukusana matatar. I atongi mang, “Ine a Natuk-lik, a katnankoli, a gas kol onoi.” 18Pamitolot mitol ka longor tar a elngena ne, ning

Page 305: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Pita 1:19 302 2 Pita 2:17i han misaot na langit, ana pukakiar ningmila kes taumonoi saot namangir aneGod.

19 A ututnala ning mila oroi, i amomoltar a warwara anuna propetla tetek dala,pa i wakak sur mulor longori. Anasa awarwara anuna propetla i arlar ana ninga talapor ana mormorom, tuk ot ana lar,pa a matlai ir atalapor a balamulo. 20Ninga tnan utna ne mulor tasmani mang, belta warwara na propet ting na Buk Tabu ihanot miting na nuknuk a propet. 21Anasabel ta warwara na propet i hanot mitingna nuknukin ta barsan. A Talngan Tabuot i nigon a taraila ning la warwara anawarwara miting ta e God.

2Na asasongo na tena asaer

1 Ika nating na asasongo na propet lakes arpotor tana tarai Israel. Larka otlengning na asasongo na tena asaer lar hanotarpotor ot ta mulo. Lar akas kumnananunla na asasongona asaer ning ir alaulaua tortorot, pa lar puain sen a Leklek ningka lou pas la. Lar kibas kapit pas a hinirua.2 A galis lar mur na toltol a pamuk anunaasasongo na tena asaerla. I maining a taraimasik lar atong laulau a momol a tortorot.3Ana nunla na tnan nuknuk sur a mani, larasongo tar mulo ana namnamin a warwaraoros ka, sur lar kibas anumulo namani. Ikaanunla warkurai na arkeles, tagun natingot i ka sang pa bel i borbor, pa milau irhanot.

4 Oroi i, e God bel i maris na angelo ningla tol a toltol laulau. I minggen purum senla uting na iah, pa la dodot ting na tnantung ning i mormorom, sur lar kes nanana pukakiar a warkurai. 5 Pa e God bel imaris otleng a rakrakan hanua nating, pai sune sen a tnan lomom, pa a tarai ningbel la tol a toltol ning e God i mang suri, lahirua. I alaun pas ka e Noa, a tena warawaiana tostos a toltol. Pa i alaun pas mais laotleng. 6 Pa i saran a warkurai a arkelestetek naur a hanua e Sodom pa e Gomora*ning i tun sen diau, pa dia kubus kama. Itoli larning sur a manar asaning ir hanottetek a tarai ning bel la tol a toltol ning eGod i mang suri. 7 Ika, i alaun pas e Lot atena tostos, ning i balmaris kol ana toltolla

na pamuk anuna tarai a kutus warkurai.8 A tena tostos ne, i kes na arpotor tanalaulau a tarai ning, pa ana pukakiarla rop ikilang a tatatnan mamahat ana toltolla nakutus warkurai, ning i oroi i pa i longori.9 I maining a Leklek i tasman a ngas ningir alaun pas a tarai ning la tol a toltol ninge God i mang suri, ting na mamahat ningir barat la. Pa i tasman otleng a ngas ningir akadik la ning bel la tol a tostos a toltol,ning la harnanai sur anunla na warkuraia arkeles ana pukakiar a warkurai. 10 Pa aLeklek ir warkurai rakrakai la ning la murna dur a toltol ana lalaun turai, pa la ngetanuna warkurai.

Na asasongo na tena asaer ning bel lamatmataut ana ta utna, la nuk aitna pas laot. Bel la matmataut ning la atong laulauna akakes ning kanisaot na langit. 11 Naangelo la rakrakai kol tana asasongo natena asaer ne, ika ning la tur namatanaLeklek bel la atong laulau na akakes ningkanisaot na langit. 12 Ika na asasongo natena asasaer ne, la arlar ana rokoio nainagoila, ning bel ta mananos, pa la mur kaasaning a palaonla i mang suri, pa di agonla ka sur dir tong akes la pa dir um kol la.La atong laulau ka na ututna ning bel latasmani. Pa lar hirua arlar ana rokoio nainagoila.

13 La tol a laulauna pa e God ir keles laana laulauna. La gas ka ning lar gang pa larlonglong taltal ana kamis. Ning la kes taumo mulo ana utna na hangan, pa la gas anaanunla na asasongo na toltol ning la toli,anunla na dur a toltolla ir ame mulo. 14 Amatanla i tai ka sur na tintaulai a gurara,sur lar tol a toltol laulau taumonla. Anunlana laulau a toltol bel ir rop lar pas. Laalam rongon la ning bel la tur rakrakai. Lalasan kol ana toltol ning la mang kol sur agalis a gongon. Ika, anunla hinirua ka sang.15 La ka han kusun a tostos a ngas, pa la karongo. La ka mur a ngas ane Balam a nate Beor, esaning i tol a toltol laulau, anasai mang kol sur a mani. 16 Na dongki bel lasira warwara, ika anuna dongki i warwarateteki ana nuna rongo ana elngena barsan,pa i sairas a longlong a titol anuna propete Balam.

17 Na barsan ne, la arlar ana matmatanamalumla ning la ka masa, pa la arlar otleng

* 2:6: Oroi e Stat 19:1-26

Page 306: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Pita 2:18 303 2 Pita 3:16ana laukap ning a tnan wuwu i wus seni.E God ka sang tar a pukna sur la anatnan mormorom. 18 La aitna pas la anawarwarala oros ka, pa la alam a taraila surlar mur a pamuk a toltol ana lalaun turai.Ana ngasna ne, la alam a taraila ning beloti bongnan la anunla tinan masik kusun atena laulaula. 19 La lele tetek la mang larlangolango, ika la ot bel la langolango, latena titol oros ana dur a magiranla. Anasatik ir tena titol oros ana sa ning i sira longoronoi. 20 A taraila ning la ka alah kusun nadur a toltol mite na rakrakan hanua, anasala ka tasman e Iesu Karisito, anundala aLeklek pa Tena Alaun, ika lamur la pungaana kun a toltol laulau, pa na laulau a toltoli dot akes ulak pas la, anunla na keskeslamur ir laulau kol tana anunla na keskesnating ning belot la tasman e Iesu Karisito.21 Ngandek ning bel la tasman a ngas anatostos a toltol, kar wakak tetek la. Ikaonone, i laulau kol tetek la, ning la katasmani, ika la gilammasik kusun a totoh awarkurai ning di ka abaran tari tanla. 22 Awarwara larlar ne i sot onla: “A pap i hanulak sur a muraena.” Pa ning a warwaralarlar otleng ne: “A palsai a boroi ning dika pukur tari ir han ulak pa ir polpolos.”

3A tinan ot ulak anuna Leklek

1 Na halalik, ine a munaur a pas ning atumusi tetek mulo. Pa te na naur taum apas ne, a anuknuk mulo ulak ana ututnala,sur a nuknukimulo ir tostos. 2 A mang surmulor nuk pas na warwara ning a propetlaane God la ka warwara nigo tar onoi, pamulor nuk pasi otleng a warkurai ana nun-dala a Leklek paTenaAlaun, ning a aposellala ka atai tar mulo onoi.

3 A ningnigo na utna, mulor tasmanimang, ana ararop a pukakiarla, dingla natena morot lar hanot pa lar muri ka nalaulau a nuknukinla. Lar morot laulau, 4palar atongi mang, “Kana ma a tinan ot ulakane Iesu, ning i lele tar onoi? Turpasi anaraula ning na tumtubundala nating la mat,a ututnala i tur larot ning e God i akes tarla ana kamkam a akakes.”

5 Ika ning la atongi larning, la dumanseni mang, natnating ot, e God i akes

a bakut pa a rakrakan hanua ana anunawarwara ot. I akes a rakrakan hanua anamalum, pa i masa ot miting na malum.6 I sune a lomom pa i alaulau a rakrakanhanua ne anamalum. 7Anawarwara otne eGod i tong akes a bakut pa a rakrakanhanuane dala oroi diau, sur dia harnanai sur apukakiar a warkurai, ning a iah ir alaulaudiau, pa a taraila otleng ning bel la tol atoltol ning e God i mang suri.

8 Na halalik, gong mulo duman ning autna ne: Ning a pukakiar i arlar ana ninga rip a rau tetek a Leklek, pa ning a rip arau i arlar ka ana ning a pukakiar teteki. 9ALeklek bel i wowon sur ir tolsot pas anunalele mang ir ulak, larning dingla na taraila nuki. I kes nanan pas mulo, anasa bel imang sur tik ir hirua. I mang sur a tarailarop lar lingir a nuknukinla.

10 Ika a pukakiar anuna Leklek ir hanotarlar ana tena kinkinau. A bakut ir roromana tnan unga, pa na akakes kanisaot onoilar laulau ana tnan iah, pa a rakrakanhanua pa a ututnala rop ning kaning ia,lar rorom*. 11 Ning a ututnala rop nelar laulau larne, esi na ngas a lalaun ningmulor muri? I wakak ning anumulo alalaun ir totoh, pa mulor tol a toltol ninge God i mang suri, 12 ning mulor harnanaisur a pukakiar ane God, pa mulor aboso apukakiar sur ir hanot kapit. Ana pukakiarning, e God ir tun sen a bakut, pa na ututnasaot na bakut ir polo ana tnan laplapang aiah, pa ir rorom. 13 Ika, dala harnanai sura utna ning e God ka lele tar onoi: a tonalangit pa a tona rakrakan hanua otleng,ning a tostos a toltol ir kes onoi.

Dalar tai alar dala kusun a taraila ning lapak rongon a Buk Tabu

14Na halalik, ning mulo keskes harnanaisur a pukakiar ning, mulor rakrakai sur amagiramulo bel ta dur ono, pa bel dir arupsot pas mulo on ta rongo, pa mulor kes namolmol taum o e God. 15 Mulor nuk pasi,a Leklek belot i hanot, anasa i harnanaisur a taraila lar lingir a nuknukinla pa iralaun pas la. A warwara ne, e Pol otleng, atasindala, ka tumus tari nating tetek mulo.I tumusi ana tastasmai ning e God i sarantari tana. 16 Ting na nuna bukla rop, ning

* 3:10: Ana dingla na buk ana warwara Grik di tumusi larne, “lar rorom”, pa ana dingla otleng di tumusi larne, “larhangan rop ana iah.”

Page 307: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Pita 3:17 304 2 Pita 3:18i warwara ana ututnala ne, anuna warwarai arlar ana sa ning ia ka atong tari. Dinglana warwara ning i tumusi, i ngangeten surdir tasman a kamkamna. Pa dingla na taraining bel la talapor wakak onoi, pa anunla atortorot i gulgule ka, anunla a papak onoii rongo ka, arlar ana nunla a papak anadingla nawarwara otleng ting na Buk Tabu.Pa la ot lar hirua onoi.

17 Ika mulo, na halalik, mulo ka tasman aututnala ne. I mainingmulor tai alar mulo,sur gong a tarai a kutus warkurai lar benrongon mulo sur anunla na asaer ning irongo, pa mulor punga kusun a rakrakai akeskes ning onone mulo ka kes onoi. 18 Iwakak sur mulor gomo tingui na marmarisane IesuKarisito anundala a Leklek pa TenaAlaun, pamulor gomo otleng ana numulo atastasmai onoi. Anunai ot amatatar, ononepa lamur pa bel ir rarop! Amen.

Page 308: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Jon 1:1 305 1 Jon 2:6

A Ningnigo na PasaneJonA warwara talapor nigo

A pas ne e Jon i tumusi. E Jon i ning ahalinla ning a bonot pa pisir naur a kakaka asaerla ane Iesu. I ka bun, pa i kes tumo eEpeses ning i tumus a pas ne. I tumusi teteka tarai a lotu ting na papar Esia.

E Jon i atai la sur lar tur rakrakai anatortorot o e God e Tamana pa e Natnalik eIesu Karisito. Pa ning la mang sur e God larmang sur na halalinla otleng. A marmaris iitna kol.

Pa i atai la sur lar tai alar la kusuna asasongo na tena asaerla. A tenaasasongola la atongi mang e Iesu bel ihanot a barsan momol. La nuki mang apalaondala i a laulau a utna, pa e Iesubel ir tolsot sur ir hanot a barsan momolarlar ondala. A tena asasongola la atongiotleng mang a tastasman i a tnan utna, ikaa marmaris pa a wakak a toltol dia utnaoros ka. A tarai ning la atongi larne, la nahirua aneKarisito, pa e Jon imang sur dalaroroi lalan la.A tinan ana Ningnigo na Buk ane Jon:

E Iesu i a Warwara na Lalaun (1:1-4)A talapor pa a mormorom (1:5-2:29)Na natnat e God pa na natnat e Satan

(3:1-4:6)A marmaris (4:7-21)A tortorot ir tolsot pas a rakrakan hanua

(5:1-21)

A Warwara na Lalaun1Mila warwara talapor o esaning a War-

wara na Lalaun. Natnating ot ning belotdi akes a rakrakan hanua, i laun. Mila kalongor tari, mila ka oroi tari ana matamila,mila oroi momol tari ot, pa mila tong ot apalaona. 2 Pa a Warwara na Lalaun i hanottalapor. Mila ka oroi tari, pa onone milaatalapori tetek mulo mang, i ning a lalauntikin ning nating i kes taum o e Tamana, pai hanot talapor tetek dala. 3Mila warwaratalapor tetek mulo o esaning mila ka oroitari pa mila ka longor tari, sur dalar bal

taum, larningmila bal taumo eTamandala,pa e Natnalik e Iesu Karisito. 4 Pa milatumus a ututnala ne, sur anundala gasgasir itna ono.

E God a talapor momol5 A warwara talapor ne, mila longori ta e

Iesu Karisito, pa mila atalapori tetek mulomange: E God a talapor momol, pa bel tamormorom i kes onoi. 6 Ning dala atongimang dala bal taum o e God, ika dala launana mormorom, dala na tena asasongola,pa a momolna bel i kes ondala. 7 Ningdala laun ana talapor, arlar o e God i kesana talapor, dalar bal artalai dala, pa suluke Iesu, e Natnalik, ir atotoh dala kusun atoltol laulaula rop.

8 Ning dala atongi mang belal toltollaulau anundala, dala asongo ulak dala ot,pa a momolna bel i kes ondala. 9Ning dalaatong talapor anundala na toltol laulau, eGod i tostos, pa ir tolsot anuna lele pa irkepsen anundala na toltol laulaula, pa iratotoh dala kusun a ututnala ning bel itostos. 10 Ning dala atongi mang bel dalatol ta toltol laulau, dala atongi mang e Goda tena asasongo*, pa anuna warwara bel ikes ana balandala.

2E Karisito anundala tena harnangai

1 Na natnatukla, a tumus a ututnalane tetek mulo sur gong mulo tol a toltollaulau. Ika ning tik ir tol a toltol laulau,anundala a tena harnangai, e Iesu Karisitoa Tena Tostos, ir atalapori tetek e Tamana.2 I ot i mat sur ir lou langolango pas dalakusun anundala na toltol laulaula, pa irarop sen a balakut ane God, ning natingkaning on dala. Pa bel i mat sur anundalana toltol laulaula ka, a toltol laulaula anunataraila rop te na rakrakan hanua.

3 Ning dala longor ana nuna warkuraila,dala talapor mang dala tasman ot e God.4Ning tik i atongi mang, “A tasman e God,”ika bel i longor ana nuna warkuraila, i atena asasongo, pa a momolna bel i kes ono.5 Ning tik ir longor ana warwara ane God,ir mang momol sur e God. Dala tasmanidala aneGodmange: 6Ning tik i atongi onoi

* 1:10: E God i atongi mang dala rop dala tol a toltol laulaula. Oroi Rom 3:23 Ning dala atongi mang bel dala tol atoltol laulau, dala atong e God mang a tena asasongo.

Page 309: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Jon 2:7 306 1 Jon 3:1mang ai ane God, ir laun arlar ana lalaunane Karisito.

A tona warkurai7 Na halalik, bel a tona warkurai ne a

tumusi tetek mulo, a turaina, ning muloka longor tari tagun nating ot. A warkuraine, mulor mang sur na tastasimulo. 8 Ikaa warkurai ning, tuk onone i totoh ot. Amomol ana warkurai ne di oroi o e Karisito,pa o mulo otleng, anasa a mormorom i ropamon, pa a talapor momol ka hanot.

9 Esining i atongi mang i kes ana talapor,ika i nget e tasnalik, a barsan ning kaningot i kes ana mormorom. 10 Ika ning tikir mang sur e tasnalik, i laun ana talaporpa bel ta utna kaning ana nuna lalaun irtolsot sur ir apungani. 11 Ika esining i ngete tasnalik, i kes ana mormorom, pa i hananana mormorom, pa bel i tasmani mang ihan utaha, anasa a mormorom ka sanakutpas a matana.12 A tumtumus tetek mulo a kakakla, anasa

di ka kepsen anumulo na toltollaulau ana risana e Karisito.

13 A tumtumus tetek mulo a tatatnan tarai,anasamulo ka tasmanesining i launtagun nating ot.

A tumtumus tetek mulo a barmanla, anasamulo ka tolsot pas e Satan.

A tumtumus tetek mulo a kakakla, anasamulo ka tasman e Tamandala.

14 A tumtumus tetek mulo a tatatnan tarai,anasamulo ka tasmanesining i launtagun nating ot.

A tumtumus tetek mulo a barmanla, anasamulo rakrakai, pa a warwara aneGod i kes ting na balamulo, pa muloka tolsot pas e Satan.

15 Gong mulo mang sur a rakrakanhanua, pa ututnala otleng ning kaning ia.Ning tik ir mang sur a rakrakan hanua, iasanganimang bel imang sur a Tamandala.16 Anasa a ututnala ning la kes ting narakrakan hanua, larne a laulau a nuknukting na balandala, a ram sur a ututnala ningdala oroi, pa a toltol na iaunani ana gongonanundala pa anundala titol. A ututnalaning, bel i han miting ta e Tata, i hanottagun a rakrakan hanua. 17 A rakrakanhanua pa a laulau a nuknukna lar rarop ka,ika esining i mur a nuknuk ane God, ir launtikin.

A hiruala ane Karisito

18 Na natnatukla, onone dala kes anaararop a pukakiarla. Mulo ka longor tarimang a hirua ane Karisito ir hanot, paonone a galis a hirua la ka hanot. Larningdala tasmani mang a ararop a pukakiar kamilau. 19 Na hirua ane Karisito la lasantaum ondala, ika la ka han, anasa la beltagun dala momol. Ngandek ning la tagundala momol, lar kes tikin taum ondala. Ikaanunla tinan kusun dala i asanganimang label tagun dala.

20 Ika mulo, e Karisito ka saran tar aTalngan Tabu tetek mulo. Pa mulo ropmulo ka tasman tar a momolna. 21 Bela tumtumus tetek mulo kamkamna mangbel mulo tasman a momolna. A tumtumustetek mulo anasa mulo ka tasman tar amomolna, pa a momolna bel i kamkamnaon ta asasongo. 22Esining a tena asasongo?Esaning i puai mang e Iesu bel a Karisito.Tik ning i atongi larne, ai a hirua aneKarisito, anasa i puai sen otleng e Tamanapa e Natnalik. 23 Tik ning i puai sen a Nat eGod, e Tamana otleng bel i kes onoi. Pa tikning i patuai talapor o eNatnalik, e Tamanaotleng i kes onoi.

24 I wakak ning a asasaerla rop ningmulolongor tari nating ot ir laun o mulo. Ningi laun o mulo, mulo otleng mulor laun o eNatnalik, pa o e Tamana. 25 Asa ning i leletari sur ir sarani tetek dala, a lalaun tikin.

26 A tumus a ututnala ne tetek mulo, surar atumarang mulo kusun la ning la mangsur lar ben rongonmulo. 27A Talngan Tabuning e Karisito i saran tari tetek mulo, ipatap o mulo, pa bel mulo kapan sur tik irasaer mulo. Anasa a Talngan Tabu i asaermulo ana ututnala rop. Pa a utna ning iasaer mulo ono i momol, pa bel i asongo.Mulor nuk akes a asasaer ne sur mulorpatap o e Karisito.

28 Momol, a natnatukla, mulor pataptikin o e Karisito, sur gong dala matmatautpa gong dala meme namatana ana nunatinan ot. 29 Mulo tasmani mang e God atena tostos, pa mulo tasmani otleng mangla rop ning la tol a tostos a toltol, la nanatnat e God.

3Na natnat e God

1 Oroi! E Tamandala i asangan anunatnanmarmaris tetek dala, ning i atong dalamang dala na natnatnala. I momol ot, dala

Page 310: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Jon 3:2 307 1 Jon 4:6na natnat e God. A tarai mite na rakrakanhanua bel la tasmani mang dala na natnate God, anasa bel la tasman e God. 2 Nahalalik, onone dala na natnat e God, pabelot di atalapor dala mang lamur dalarmangmangasa. Ika dala tasmani mang,lamur ning e Iesu ir hanot, dalar arlar onoi,anasa dalar bot oroi momoli. 3 Esining iharnanai ana tortorot sur e Karisito ir ulak,i atotohi larning e Karisito i totoh.

4 Esining i tol a toltol laulau, bel i mura warkurai ane God, anasa a toltol laulau ia tabun longor ana warkuraila. 5 Pa mulotasmani mang e Karisito i hanot sur irkepsen anundala na toltol laulau, pa i ot belanuna ta toltol laulau. 6 Pa esining i laun oe Karisito, bel i sira tol a toltol laulau. Paesining i sira tol a toltol laulaula, bel i oroie Karisito, pa bel i tasmani otleng.

7 Na natnatukla, gong mulo noren tartik ir ben arongon mulo. Esining i tol atostos a toltol, i tostos arlar o e Karisito.8Pa esining i tol a toltol laulau, i ane Satan,anasa e Satan i tol a laulauna turpasi ot anaturturkamna. Pa a Nat e God i hanot surir kamar sen a titolla ane Satan. 9 La ropningnanatnat eGod, bel lar tol ulak a toltollaulaula, anasa a lalaun ane God i kes onla.Bel lar tol ulak a toltol laulau, anasa la nanatnat e God. 10 Dala oroi lalan na natnate God pa na natnat e Satan otleng mange:Esining bel i tol a tostos a toltol, i bel a nat eGod, mang otleng larning tetek esining beli mang sur e tasnalik.

Dalar mang artalai sur dala11 A warwara ning, mulo longori tagun

nating ot, mang dalar mang artalai surdala. 12 Pa gong dala arlar o e Kain, ningane Satan, pa i umkol e tasnalik e Abel. Asakamkamna ning i umkoli? Anasa anunatoltol i laulau, pa a toltol ane tasnalik itostos.

13 Na tastasikla, gong mulo kulkulanning a tarai tagun a rakrakan hanua larnget mulo. 14 Dala tasmani mang dalaka han kusun a minat sur a lalaun, anasadala mang sur na tastasindala. Esiningbelal marmaris kaning ot i kes ana minat.15 Esining i nget e tasnalik, i a tena umkola taraila, pa mulo tasmani mang a tenaumkol a taraila bel i kibas a lalaun tikin.

16 Dala tasman a marmaris momolmange: E Iesu Karisito i saran anunalalaun sur dala. Pa i wakak sur dalar

saran anundala lalaun sur na tastasindala.17 Ning tik, anuna al utna, pa i oroie tasnalik i kapan, ika bel i marisi, amarmaris ane God bel i kes onoi. 18 Nanatnatukla, gong dala maris tik anawarwara ka, pa ana pahandala ka. Dalarmaris tik ana wakak a titol momol.

19 Ning dala maris tik larning, dala tas-mani mang dala anuna momolna, pa beldalar matmataut ning dala kaning ui o eGod. 20Ning a nuknukindala i arup dala, eGod i leklek tana ararup ting na nuknukin-dala, pa i tasman a ututnala rop. 21 Nahalalik, ning a nuknukindala bel i arupdala, bel dalar matmataut ning dala kaningui o e God. 22 Pa ututnala rop ning dalanunungi tana, i sarani tan dala, anasa dalalongor ana nuna na warkuraila, pa dala tola utna ning i gas onoi. 23 A warkurai aneGod i mange: Dalar tortorot ana risana eNatnalik, e Iesu Karisito, pa dalar mangartalai sur dala, arlar ana nuna warkuraitetek dala. 24 Esining i longor ana nuna nawarkuraila, i laun o e God, pa e God i launonoi. Pa dala tasmani mang e God i launondala, anasa a Talngan Tabu ning i tabardala ono, i laun ondala.

4A tumarang ana propet asasongola

1 Na halalik, gong mulo tortorot ororoska ana tik ning i atongi mang a TalnganTabu i saran tar a warwara teteki. I wakaksur mulor tohi sur mulor tasman lalanimang i tagun e God o bel, anasa a galisa propet asasongola kane ma na rakrakanhanua. 2Mulor tasman lalan a Inguna eGodmanglarne: Esining i atongi mang e IesuKarisito i hanot a barsan momol, i tagune God. 3 Ika esining i puai ka, i bel tagune God. A inguna ning kaning ui onoi, ahirua aneKarisito, ningmulo ka longor tarimang ir hanot, pa onone ka hanot te narakrakan hanua.

4 Na natnatukla, mulo ane God, pa muloka tolsot pas a propet asasongola, anasa aTalngan Tabu ning kaning o mulo, i leklekkol ta e Satan ning i kes te na rakrakanhanua. 5 A propet asasongola mite narakrakan hanua, pa anunla na warwara imur a nuknukin a rakrakan hanua, pa atarai mite na rakrakan hanua la longor la.6 Dala tagun e God, pa esining i tasman e

Page 311: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Jon 4:7 308 1 Jon 5:13God i longor dala. Ika esining bel tagun eGod bel i longor tan dala. Larning dala oroilalan a Talngan Tabu ning i momol, pa alaulau a inguna ning a tena asasongo.

E God a marmaris7 Na halalik, dalar mang artalai sur dala,

anasa a marmaris i han miting ta e God.La rop ning la asangan a marmaris, lana natnat e God, pa la tasman e God.8 Esining bel i tasman a marmaris, bel itasman e God, anasa e God a marmaris. 9 EGod i asangan anuna marmaris tetek dalamanglarne: I sune e Natnalik, takai sot ka,ute na rakrakan hanua sur dalar laun onoi.10Amarmaris i mange: Bel dala, dala mangnigo sur e God. Ika, e God ot i mang nigosur dala, pa i saran tar e Natnalik ning imat sur ir lou langolango pas dala kusunanundala na toltol laulaula, pa ir arop sena balakut ane God, ning nating kaning ondala. 11 Na halalik, ning e God i mang kolsur dala larne, i wakak sur dala otleng dalarmang artalai sur dala. 12 Belot tik i oroi tare God. Ika ning dala mang artalai sur dala,e God i laun ondala, pa anuna marmaris ikes kidol ondala.

13 Dala tasmani mang dala laun o e God,pa i laun ondala, anasa i ka saran tar aTalngan Tabu tetek dala. 14 E Tamana isaran e Natnalik sur ir Tena Alaun anunarakrakan hanua, pa mila, mila ka oroi tari,pa mila warwara talapor onoi. 15 Ning tiki patuai mang e Iesu a Nat e God, e God ilaun onoi, pa i laun o e God. 16 Pa dala otdala tasman amarmaris ane God tetek dalapa dala tortorot onoi.

E God a marmaris, pa esining i launtaum ana marmaris, i laun o e God, pa eGod i laun onoi. 17 Ana ngas ne, anunamarmaris i kes kidol ondala, sur bel dalarmatmataut ana pukakiar a warkurai, anasate na rakrakan hanua dala laun arlar oe Karisito. 18 Belal matmataut i kes anamarmaris. Ika a kidol a marmaris i kepsena matmataut. Ning tik i matmataut anasa inukimang ir hirua anawarkurai na arkelesteteki, anuna marmaris bel i kidol.

19 Dala marmaris, anasa e God i marisnigon dala. 20 Ning tik ir atongi mang, “Amang sur e God,” ika i nget e tasnalik, i atena asasongo. Anasa esining bel i mang

sur e tasnalik ning i oroi, bel ir mang sure God ning bel i oroi. 21 Pa i saran tara warkurai ne tetek dala mange: Esiningi mang sur e God ir mang otleng sur etasnalik.

5A tolsot ana rakrakan hanua

1 La rop ning la tortorot mang e Iesu i aKarisito, la na natnat e God. Pa la rop ningla mang sur e tamana, la mang otleng sure natnalik. 2Dala tasmani mang dala mangsur na natnat e God mange: Dala mang sure God, pa dala longor ana nuna warkuraila.3Dala mang sur e God mange: Dalar longorana nuna na warkuraila. Pa anuna nawarkuraila bel la ngangaten sur dalar murla. 4 Anasa la ning na natnat e God, la katolsot pas a rakrakan hanua. A rakrakaining dala tolsot pas a rakrakan hanua onoimange: anundala tortorot. 5 Esining irtolsot pas a rakrakan hanua? La ka ning latortorot mang e Iesu i a Nat e God.

A warwara talapor o e Iesu Karisito6 E Iesu Karisito i hanot ana malum pa

suluk.* Bel i hanot ana malum ka, i hanotana malum pa suluk. A Talngan Tabu iwarwara talapor o e Iesu Karisito, anasa aTalngan Tabu i a momolna. 7 Ditol ningditol warwara talapor onoi ine: 8A TalnganTabu, a malum, pa a suluk, ditol rop ditolmalmaling taum. 9 Dala kibas pas a war-wara talapor anuna tarai, ika a warwaratalapor ane God i leklek kol. Anasa, i ot awarwara talapor ane God ot, pa i warwarao e Iesu a Natnalik. 10Esining i tortorot anaNat e God, a warwara talapor ane God kan-ing ui na balana. Pa esining bel i tortorotanawarwara talapor ane God, i atong e Godmang a tena asasongo, anasa bel i tortorotana warwara talapor ane God o e Natnalik.11 Anuna warwara talapor i mange: E Godka saran tar a lalaun tikin tetek dala, pa alalaun ning, kaning o e Natnalik. 12 Esininga Nat e God i laun onoi, ka kibas a lalaun.Pa esining a Nat e God bel i laun onoi, bel ikibas a lalaun.

E Iesu a lalaun tikin13 A tumus a ututnala ne tetek mulo,

ning mulo tortorot ana risana e Nat e God,* 5:6: Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang, a malum i asilang anuna baptais pa suluk i asilang anunaminat.

Page 312: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

1 Jon 5:14 309 1 Jon 5:21sur mulor tasmani mang mulo ka kibas alalaun tikin. 14 Dala tasman momoli ningdala nunung tetek e God, sur ta utna arlarana nuna nemnem, ir longor dala. 15 Paning dala tasmani mang ka longor dala, asarop ning dala nunung suri, dala tasmanimang dalar kibasi tana.

16 Ning tik i oroi e tasnalik i tol a toltollaulauningbel i han sur aminat, ir nunung,pa e God ir saran a lalaun teteki. A nunungne ir nangan la ning anunla na toltol laulaubel i han sur a minat. Ika ning a toltollaulau i han sur a minat, bel a atongi mangmulor nunung onla.† 17 A toltol laulaularop bel la tostos, ika dingla na toltol laulaubel i han sur a minat.

18 Dala tasmani mang la rop ning na nat-nat e God, bel la tol ulak a toltol laulaula.Anasa a Nat e God i tai alar la, pa e Satanbel i tolsot sur ir alaulau la. 19Dala tasmanimang dala na natnat e God, pa a rakrakanhanua rop i kaning nahai a warkurai aneSatan. 20 Dala tasmani otleng mang a Nate God ka hanot, pa ka tabar tar dala anatastasman, sur dalar tasman a momol aGod. Dala laun ana momol a God, anasadala laun ana Natnalik e Iesu Karisito. Ia momol a God, pa lalaun tikin. 21 Nanatnatukla, mulor tai alar mulo kusun aasasongo na godla.

† 5:16: Dingla na tena tastasmai la nuki mang a toltol laulau ning i han sur a minat i warwara o esining i puai sen eIesu.

Page 313: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

2 Jon 1 310 2 Jon 13

A Munaur a PasaneJonA warwara talapor nigo

A pas ne e Jon i tumusi. I tumusi teteka hane, ika a galis a tena tastasmanla lanukimang a hane iwarwara larlar ana lotu,pa na natnatna i warwara larlar ana tenatortorotla. Ning i warwara o e tasna hanea hane ning, i warwara ana lotu ana ning ahanua masik.

Ana pas ne i atai lamang larmang artalaisur la, pa lar tai alar la kusun a asasongo natena asaerla.A tinan ana Munaur a Buk ane Jon:

A kamkama buk ne (1-3)A marmaris (4-6)A tumarang ana tena asasongo (7-11)A ararop na warwara (12-13)1 Iau e Jon, a ningnigo, a tumtumus tetek

u, a hane ning e God i aslang pas u, pa nanatnatum, ning a mang kol sur mulo anamomolna. Pa bel ia ka, mila rop otlengning mila tasman a momolna. 2Mila mangsur mulo anasa ana momolna ning i launondala, pa ir kes tikin taum ondala.

3 A marmaris, a wakak a toltol pa a balmolmol miting ta e God a Tamandala pa eIesu Karisito e Natnalik, ir kes taum ondalaning dala kes ana momolna pa dala mangartalai sur dala.

Dalar mang artalai sur dala4 A gas kol ning a longori mang na

natnatum la mur a momolna, arlar anawarkurai e Tamandala ka saran tari tetekdala. 5 Pa onone a nunung u, wan, surdalar mang artalai sur dala. Bel a tumus tatona warkurai tetek u. A warkurai ka ningdala longor tari nating ot. 6 A marmarisi manglarne: Dalar mur a warkurai aneGod. Anuna warkurai, ning nating mulo kalongor tari, i manglarne, mulor laun anamarmaris.

Mulor tai alar mulo kusun a tenaasasongola

7 A galis a tena asasongola ning la puaimang e Iesu Karisito bel i hanot a barsanmomol, la ka han sarara te na rakrakanhanua. A ngas a taraila ning, la na tenaasasongo, pa la na hiruala ane Karisito.

8 Mulor tai alar mulo sur gong mulo suahsen a utna ning mulo ka titol suri. Ika,mulor tur rakrakai sur mulor kibas pasanumulo na kidol a arlou. 9 La ning la hanmasik kusun a asasaerla ane Karisito pa bella muri, e God bel i kes onla. Ika la ropning la mur a asasaerla ne, a Tamandala pae Natnalik dia kes onla. 10 Ning tik ir hantetek mulo anal asasaer ning bel i arlar anaasasaer o e Karisito, gong mulo gasgas pasipa mulo ben kasi ana numulo na rumaila.11 Ning tik ir gasgas pasi, i harnangai ananuna na laulau a titol.

A ararop a warwara12 A galis a utna ning ar tumusi tetek

mulo, ika bel a mang sur ar tumtumusana paka buk pa pen. Ika a nuki mang argeren mulo, par awara mulo, sur a gasgasanundala ir itna kol.

13 Na natnat a tasimhane ning e God kaaslang pasi, la saran anunlamarmaris teteku.

Page 314: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

3 Jon 1 311 3 Jon 15

A Munatol a PasaneJonA warwara talapor nigo

A buk ne e Jon i tumusi. I tumusi tetekning a tena tortorot a risana e Gaius. Iatong wakak teteki anasa i nangan a tenatitol ning la han ana Wakak a Warwara. Iwarwara otleng ana ning a barsan a risanae Diotrepe, ning anuna toltol bel i wakak.A tinan ana Munatol a Buk ane Jon:

A kamkama buk ne (1-4)E Jon i gas o e Gaius (5-8)A toltol ane Diotrepe bel i wakak (9-10)A toltol ane Demitrius i wakak (11-12)A ararop na warwara (13-15)1 Iau, e Jon, a ningnigo, a tumtumus tetek

u, a halik e Gaius, ning amang kol sur u anamomolna.

2 Halik, a nunung sur anuma keskes irwakak pa ur laun wakak, larning a ingumi laun wakak. 3A gas kol ning dingla na tas-tasindala la hanot, pa la warwara talaporhom mang u mur momol a momolna, pa ulaun onoi. 4Ana nuk a longlongor mang nanatnatuk la laun ana momolna, a gas kol,pa bel ta utna ulak ir aleklek anuka gasgas.

A harnangai tetek a tastasindala ning lahan ana Wakak a Warwara

5 Halik, u momol ana titol ning u tolitetek na tastasindala, ning la wasira teteku. 6 Pa dingla tagun la, la warwara talaportetek a tarai a lotu ana num a marmaris.Pa i wakak ning ur nangan la anal utna ananunla tinan. A toltol ne e God i gas onoi.7La han ana risana eKarisito, pa bel la kibasharnangai tana taraila ning bel la tortorot.8Manglarning i wakak sur dalar nangan angas a tarai ning, sur dalar titol taum sur amomolna.

A lalaun ane Diotrepe pa e Demitrius9 Ia ka tumus tar a pas tetek a tarai a lotu,

ika e Diotrepe ning i mang kol sur ir ning-nigo anumulo, bel i longor pas mila. 10 Paning ar hanot, ar atai mulo ana ututnalaning i toli, i warwara kumkumna omila. Pabel i ka i ning, i otleng ne, bel i gasgas pasna tastasindala ning la hanot ana Wakak a

Warwara, pa i sairas la ning la mang sur largasgas pas la pa i kepsen la kusun a lotu.

11 Halik, gong u oroi asasaer ana toltollaulau ne, ur mur a wakakna. Esining i tola wakakna, ai anune God. Pa esining i tol alaulauna, bel i tasman e God.

12 A taraila rop la warwara talapor oe Demitrius, mang a wakak a barsan, paanuna momol a asasaerla otleng i warwaratalapor onoi. Mila otleng mila warwaratalapor onoi, pa u tasmani mang anumilana warwara i momol.

A ararop a warwara13 A galis a utna ning ar tumusi tetek u,

ika bel amang sur ar tumtumus tetek u anapen. 14 Ika a nuki mang ar pastek u parawara u.

15A balmolmol tetek u. Na halalimmite,la saran anunla marmaris tektek u. Pa uotleng ur saran anuka marmaris tetek nahalalindau rop ning la kes tingia.

Page 315: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jut 1 312 Jut 13

A Pas aneJutA warwara talapor nigo

E Jut i tumus a pas ne. A galis a tenatastasim la nuki mang e Jut a tas e Iesupa e Jems. Oroi Mt 13:55 pa oroi otleng awarwara talapor ana pas ane Jems.

I tumus a pas ne tetek na tena tortorot.Ning i longori mang a asasongo na tenaasaerla la ben rongon la, i tumtumus surir atumarang la. Pa i atongi mang a Leklekir warkurai a tena laulaula. I atai la otlengmang lar mur a Wakak a Warwara, pa lartur rakrakai ana tortorot.A tinan ana buk Jut:

A kamkama buk ne (1-2)A ginina asasongo na tena asaerla (3-16)Dalar tur rakrakai ana tortorot (17-23)Dalar rakan aleklek pas e God (24-25)1 Iau e Jut, a tena titol oros ane Iesu

Karisito pa a tas e Jems. A tumus a pasne tetek mulo, ning e God a Tamandala kakabah pas mulo, pa i maris mulo, pa mulokes ting na tatatai alar ane Iesu Karisito.

2 E God ir saran a tnan harnangai, a tnanbalmolmol pa a tnanmarmaris tetekmulo.

Mulor atumarang mulo kusun na asasongona tena asaer

3 Na halalik, a mang kol sur ar tumtu-mus tetek mulo ana titol ane God ning ialaun pas dala. Ika onone, a nuki mangar tumtumus ana ning a utna masik. Ararakrakai mulo, sur mulor tai alar wakaka Wakak a Warwara kusun a hiruala. AWakak a Warwara ning dala tortorot onoi,pa di ka saran tari tetek a tarai ane God,pa bel tik ir lingir lar pasi. 4 A tumtumus,anasa dingla na tarai la ka kas kumna tartetek mulo. Bel la mur a nuknuk e God,pa lar han tostos sur a hinirua, larot ningdi ka tumus tari natnating ot ting na BukTabu. La lingir laulau a marmaris ane God,pa la atongi mang, “I wakak ka ning dalartol na toltol a pamuk.” Pa la puain senanundala a Ningnigo pa anundala Leklek,e Iesu Karisito, i takai sot ka.

5 Mulo ka tasman a ututnala ne, ika amang sur ar atai ulak mulo onoi, mang:

A Leklek i alaun a tarai Israel mitumo eIjip, ika lamur, i ahirua sen la ning bel latortorot ono. 6 Pa angelola otleng, ningbel la mang sur a tiniba na warkurai ninge God i saran tari tanla, pa la han kusunanunla a keskes, e God ka dot akes tar laana dodot tikin. Pa anone la ka kes tingna mormorom pa la harnanai sur a tnanpukakiar ning dir warkurai la ono. 7 Larkaotleng ning e Sodom pa e Gomora, pa nahananuala milau diau. A tarai mitingia latol a toltol na pamuk, pa la tol a laulaunaulak tetek la ot a barsanla. Na hanua ning,la hirua rop ana iah. Pa anunla hinirua iatumarang dala sur dalar tasmani mang atnan iah ning bel i siramat, i kes sur dir tuna tena laulaula ono.

8 Larka otleng a tarai ning la ka kas tartetek mulo. La tortorot ana ututnala ningla oroi i ana reresala. Ana reresela ning, laadur ulak la ot ana laulau a toltolla, bel lamang sur lar kes nahai e God, pa la atonglaulau na angelo misaot. 9 Ika e Maikel,a ningnigo anuna angelola, ning dia arlaktaum o e Satan ana minatna e Moses, beli atong tar ta laulau a warwara o e Satan.I atongi ka mang, “A Leklek ot ir akadiku.” 10 Ika a tarai ne la warwara laulau anautna ning bel i talapor tetek la. Pa anunlaa mananos i arlar ka ana mananos anunainagoila, ning la muri ka a nuknuk anapalaonla. Ine a utna ning lar hirua ono.

11 Ir laulau kol tetek la ning! La mur atoltol ane Kain*. Pa la arlar o e Balam†,ning i tol ka a laulau a titol sur ir kibasmani onoi. Pa lar hirua arlar o e Kora‡,esaning i nigon pas a tarai ning la gilam riskusun eGod, pa la hirua rop. 12A tarai ning,la arlar ana dur a utna, ning la kes taumo mulo ting na utna na hangan. La tabarmasur pas la ot, pa bel la hanrawai a taraimasik. La arlar ana kokok a bakut ning awuwu i wus taltali, pa kiar bel i punga. Laarlar otleng ona rakaila ning bel la wai anakalang a wai, la ka mat. Di ka gat sen la,pa ine a munaur a minatinla. 13 La arlarana tnan top ning i takube, pa nunla natoltol na meme, ning bel la sira meme ono,i hanot talapor arlar ana busana. Pa la arlarotleng ana nangnangla ning bel la kes tingna ngasinla, la han taltal ka, pa e God ka

* 1:11: Oroi Stat 4:3-8 † 1:11: Oroi Namba 22-24 ‡ 1:11: Oroi Namba 16

Page 316: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Jut 14 313 Jut 25sang tar a tnan mormorom sur la, ning belir rarop.

14 Pa e Enok otleng, mais amangis a taraio e Adam, ka atong tar awarwara na propetonla mang, “Oroi i, a Leklek ir hanot ananuna galis a rip a totoh na angelo, 15 surir warkurai a tarai rop. Pa la rop ning bella mur a nuknukna e God, lar hirua anawarkurai, ana anunla na laulau a titol ningla ka tol tari, pa ana laulau a warwara ninga laulau a tarai la ka atong tari ana Leklek.”

16 A tarai ne, la na tena abereng warapa na tena linglingir. La mur a laulau anuknukinla, pa la aitna pas la ot. La amoropas ka a tarai ana anunla na namnamin awarwara, sur lar kibas ta utna kusun la.

Mulor arakrakai anumulo a tortorot17 Ika mulo, na halalik, mulor nuk pas a

warwarala anuna aposella ane Iesu Karisitoanundala a Leklek, ning la ka atai nigon tarmulo ono. 18La ka atong tari tamulomang,“Ana ararop a pukakiarla, al tarai lar atonglaulau e God, pa larmur a nuknukinla, ningbel i arlar ana nuknuk e God.” 19 Ine a taraining la pagal mulo. La mur ka a nuknukmite na rakrakan hanua, pa a Talngan Tabubel i kes onla.

20 Ika mulo, na halalik, ir wakak ningmulor arakrakai anumulo a totoh a tor-torot, pa mulor nunung ana rakrakai anaTalngan Tabu. 21 E God i sira mang kolsur mulo pa mulor kes milau i pa mulornoreni sur ir mang bolbolos sur mulo. Pamulor harnanai sur anundala Leklek e IesuKarisito ning ir tabarmulo ana lalaun tikin,anasa i maris mulo.

22 Mulor asangan a marmaris tetek laning a nuknukinla i talar. 23 Pa mulorkepsen kapit pas dingla na tarai ning kan-ing na iah pa mulor alaun la. Pa tetekdingla na tarai otleng mulor asangan amarmaris pa mulor matmataut, sur gongmulo kibas anunla na toltol. Pa mulormatatan anunla na kaen ning i dur anaanunla na laulau a toltol.

A warwara na atong aleklek e God24 Dalar atong aleklek pas e God, ning i

tolsot pas sur ir tai alarmulo sur gongmulopunga, pa ir atur mulo namatan anunamatatar, ana tnan gasgas pa bel ta artitiuir kibas mulo. 25 Takai ka a God pa ianundala a Tena Alaun, anasa ana minat eIesu Karisito anundala a Leklek. Anunai ot

a matatar, a keskes a leklek, a rakrakai paa warkurai, tagun na raula ning ka rop, paonone, pa bel ir rarop. Amen.

Page 317: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 1:1 314 Tatatai 1:11

A Tatataiane JonA warwara talapor nigo

E Jon i tumus a buk ne. I ning a halinlaning a bonot pa pisir naur a kakak a asaerane Iesu. I tumus a buk ne, ning i kes nadodot tumona lolo Patimos. I tumusi dionona bonot pa dilima na rau lamur tana tinanane Iesu usaot na langit. Ana rau ning, atarai a lotu la pastek a galis a mamahat, patarai la alaulau la pa di um kol a galis onlaotleng. E Jon i tumus a buk ne anasa i mangsur lar tur rakrakai pa lar nuk pas e Iesu.

I atai dala mang e God i tasman a utut-nala rop ning ir hanot, pa ir tolsot pas eSatan. Pa ana ararop a rakrakan hanua,a mamahat ning dala pasteki te lapiu irrarop. Pa e God ir alaun pas a tarai ningla tortorot, pa ir warkurai a tarai ning bella tortorot. Pa ka sang tar a wakak a hanuasur la ning anunai.

A galis a utna te na buk ne i arlar anawarwara larlar.A tinan ana buk Tatatai:

A kamkama buk ne (1:1-8)A tumtumus tetek a tarai a lotu ting na

mais a hanua (1:9-3:22)A Leklek i sapang a bukningdi ka hin tari

(4:1-8:1)A mais a angelo la wus mais a tawuru

(8:2-11:19)A dregon pa naur a rokoio na inagoi

(12:1-13:18)Na tatatai (14:1-15:8)Mais a besen a balakut ane God (16:1-21)E Babilon i punga pa e God i tolsot pas e

Satan (17:1-20:10)A pukakiar a warkurai (20:11-15)A tona langit pa tona rakrakan hanua

(21:1-22:6)A ararop a warwara (22:7-21)1 A buk ne, a warwara puasa ane Iesu

Karisito, ning e God i saran tari tana, suirasangan tar anuna na tena titol oros anasa ning milau ir hanot. E Iesu i sune senanuna angelo tetek anuna tena titol orose Jon, suir warwara puasa ana ututnala ne

tana. 2E Jon iwarwara talapor ana ututnalarop ning ka oroi tari. Ine a utna ning, awarwara ane God pa a warwara talapor aneIesu Karisito. 3 Esining ir was a warwaralana propet ne ir angis, pa la otleng ninglar longori pa lar muri, la otleng lar angis,anasa a taem ning a ututnala ne ir hanot kamilau.

A tumtumus ane Jon tetek a tarai a lotu tingna mais a hanua

4 Iau e Jon, a tumtumus tetek mulo atarai a lotu ting na mais a hanua tumo napapar Esia.

A marmaris pa a bal molmol tetek mulota esaning i laun nigo, i laun onone pa irhanot lamur, pa tana mais a ingun otlengkanisa lanigo na nuna keskes a king, 5pa tae Iesu Karisito, i a momol a tena warwaratalapor o e God, a ningnigo tanla ning larlaun ulak kusun a minat, pa a ningnigoanuna kingla te na rakrakan hanua.

I maris dala, pa i alangolango pas dalakusun anundala na toltol laulau ana su-lukna, 6 pa i akes dala sur dalar warkuraitaum onoi pa sur dala na tena artabar teteke Tamana, esining anuna God. Dala natena artabar sur dalar titol tetek e God. Amatatar pa a rakrakai rop i kes o e IesuKarisito, bel ir rop pa bel ir rop. Amen.7 Oroi, i han purum ana diah bakut,

pa a matana tarai rop lar oroi i,pa la otleng ning la so tari,

pa a mangis a tarai rop te na rakrakanhanua lar domos anasa onoi.

Ir hanot lar otning. Amen.8 A Leklek e God i atongi mang, “Iau a

Alpa pa Omega*, esaning i laun nigo, i launonone pa ir hanot lamur, esaning i rakrakaikol.”

E Jon i oroi takai i arlar ana Nat a Barsan9 Iau e Jon, a tasimulo pa a halimulo

ning dala tur taum o e Iesu ana kankan, paana nuna matanitu pa a tuntunur rakrakaining dala kilang a kankan. A kes na dodottumo na lolo Patimos, anasa a warawai anawarwara ane God, pa a warwara talaporane Iesu. 10 Ana pukakiar anuna Leklek†a bukus ana Talngan Tabu, pa tumo lamurtak, a longor a tnan elngen takai, i arlarana tawuru. 11 I atongi larne, “A utna ning

* 1:8: A Alpa a ningnigo na leta ana warwara Grik, pa Omega a ararop a leta. † 1:10: A pukakiar anuna Leklek akamkam a warwara mang a ningnigo na pukakiar ana wik ning di akinalang a kamkamtur ulak ane Iesu.

Page 318: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 1:12 315 Tatatai 2:11u oroi i, ur tumus akesi ana buk ning dihini pa ur saran seni utumo tetek a tarai alotu ona mais a hanua ne: Epeses, Smerna,Pergamum, Tiatira, Sardis, Piladelpia paLaodisia.”

12 A talingir suar oroi esining i warwaratetek iau. Ning a talingir, a oroi a mais aturtur a lam na gol. 13 Pa na arpotor tanamais a turtur a lam a oroi takai i “arlarana Nat a Barsan,” i mermer ana barbaraha kaen i barah misaot tuk tumo na naur ahana, pa i dot a malwasna ana inau na gol.14 A pukulna pa hih a pukulna dia kokokkol, arlar ana hih a sipsip, pa i arlar otlengana busa na top, pa naur a kalso matana iarlar ana irnga na iah. 15 Naur a hana diaarlar ana bras ning di ka tun totoh tari anaiah, pa a elngena i arlar ana unga namalumning i naro. 16 I tong mais a nangnang anasot a kuna, pa a liwan na harum naur arisna rop dia harat kol, kaning na pahana igompasi. Pa patarna i arlar ana kamis ningi sasai kol.

17Ning a oroi i, a punga purum tar napirnaur a hana arlar ana minat. Lamur i suahtar a sot a kuna saot hok, pa i atongi mang,“Gong u matmataut, iau a ningnigona paararopna. 18 Iau a lalauna. Ia ka mat pas,oroi i, ia ka laun tikin pa a tong akes a kilaana minat pa ana hanua Hedes, a hanuaanunla ning la mat.

19 “Ur tumusi ma a ututnala ning u kaoroi tari: a ututnala ning ka hanot pa aututnala ning ir hanot lamur. 20 Ine akamkama ututnala na pidik ana mais anangnang ning u ka oroi tari te na sot akuk, pa mais a turtur a lam na gol: A maisa nangnang i tur aslang a angelola anunatarai a lotu ting na mais a hanua, pa mais aturtur a lam i tur aslang a tarai a lotu tingna mais a hanua.

2Awarwara tetek a tarai a lotu tumo e Epeses

1 “Ur tumtumus tetek a angelo anunatarai a lotu tumo e Epeses mang:

Na warwara ne anun esaning i tongmaisa nangnang ana sot a kuna, pa i han potorting na mais a turtur a lam na gol.

2 A tasman anumulo na titol pa anumolona rakrakai a titol, pa anumulo a tuntunurrakrakai ning mulo kilang a kankan. Atasmanimang belmulo noren tar na laulau

a tarai. Pa mulo ka lar tar la ning laatong la na aposel, ika belsur la na aposelmomol, pa mulo ka oroi lalan la mang natena asasongo. 3 Mulo ka kilang a kankananasa mulo anuki, ika bel mulo palaonangorngoro, mulo gomo rakrakai ot.

4 Ika a tiu mulo ana utna ne: Bel mulomang sur iau ma, arlar ning nating mulomang sur iau. 5Mulor nuk pas anumulo awakak a keskes lanigo ning mulo ka pungatar kusuni! Mulor lingir a nuknukimulo,pa mulor tol ulak a anumulo na titol ninglanigo mulo toli. Ning bel mulor lingira nuknukimulo, ar hanot tetek mulo, parkibas sen anumulo na turtur a lam kusun angasna. 6 Ika takai a utna ine ningmulo tolii wakak: Mulo nget a titolla anun na taraining la mur a asaer ane Nikolas, ning iauotleng a ngeti.

7 Esining a talngana kaning, i wakak surir longor a warwara ning a Talngan Tabu iatongi tetek a lotula. Esining i tolsot pasa harum, ar malmaling pasi suir hanganmiting na rakai a lalaun, ning kaning naParadais ane God.

A warwara tetek a tarai a lotu tumo eSmerna

8 “Ur tumtumus tetek a angelo anun natarai a lotu tumo e Smerna mang:

Na warwara ne anun esaning a ningnig-ona pa a araropna, ning i mat pas, pa i launulak.

9 A tasman a kankan ning i monongmulo, pa anumulo a kapan a keskes, ikamulo kes na leklek ot! A tasman a warwaralaulaula ning dingla na tarai la atongi omulo. La ning, la atongi mang la na te Juda,ika belsur la na te Juda, la tarai ane Satan.10Gongmulo matatan a kankan ning milauir hanot tetek mulo. Oroi i, e Satan ir akastar dingla na tarai o mulo uting na rumaia dodot suir lar mulo, pa mulor kilang akankan ana ning a bonot a pukakiar. Mulortur rakrakai ot ana anumulo a tortorottuk ana pukakiar ning mulor mat ono, parsaran tar a lalaun tetek mulo, larning disaran a arlou tetek tik ning i tolsot pas aarsoksok.

11 Esining a talngana kaning, i wakak surir longor a warwara ning a Talngan Tabu iatongi tetek a lotula. Esining i tolsot pas aharum, a munaur a minat bel ir alaulau i.

Page 319: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 2:12 316 Tatatai 3:3A warwara tetek a tarai a lotu tumo e

Pergamum12 “Ur tumtumus tetek a angelo anuna

tarai a lotu tumo e Pergamummang:Na warwara ne anun e esaning anuna

liwan na harum naur a risna rop dia haratkol.

13 A tasman a hanua ning mulo kes ia,a hanua ning e Satan i kes na king ia. Ikamulo tur rakrakai ana risak. Anumulo atortorot bel i han masik kusun iau, ning dium kol e Antipas. Esaning anuka momol atena warwara talapor, ning di um koli tingna numulo a hanua, ning e Satan i kes ia.

14 Ika a tiu mulo ana ututnala ne: Dinglana tarai kaning na arpotor tamulo, la kamur a asaer ane Balam, esaning i asaere Balak suir asobor a tarai Israel pa latol a toltol laulau, ning la ien a utna nahangan ning di ka artabar tar ono teteka asasongo na godla, pa la tol na toltol apamuk. 15 Larka otleng ning, dingla natarai o mulo la ka mur a asaer ane Nikolas.16 Mulor lingir a nuknukimulo! Ning bel,ar hanot kapit tetekmulo, par harum taumonla ana liwan a harumning kane na pahaka gom pasi.

17 Esining a talngana kaning, i wakak surir longor a warwara ning a Talngan Tabu iatongi tetek a lotula. Esining i tolsot pasa harum, ar tabari on ta mana ning i keskumna. Pa ar saran tar otleng a kokok a hatdi ka tumus tar a tona rising ono, ning beltik i tasmani. I sot ka, ning ar saran tar ahat ne tana ir tasmani.

A warwara tetek a tarai a lotu tumo eTiatira

18 “Ur tumtumus tetek a angelo anunatarai a lotu tumo e Tiatira mang:

Na warwara ne anuna Nat e God esaningnaur a kalsomatana i arlar ana irngana iah,pa naur a hana dia arlar ana bras ning di katun totoh tari ana iah.

19 A tasman a titolla ning mulo toli, anu-mulo na marmaris, anumulo na tortorot,anumulo na titol na harnangai pa numulona tuntunur rakrakai ning mulo kilang akankan. Pa tasmanimang anumulo na titolanone, la itna kol tana anumulo na titolning mulo toli nating.

20 Ika a tiu mulo ana utna ne: Bel mulolu sen e Jesabel, a hane ning i atongi mangi a propet. I asaer rongon anuk na tena titol

oros, sur lar tol a toltol na pamuk pa sur larien a utna ning di ka artabar tar ono tetek aasasongo na godla. 21 Ia ka saran tar a taemtana suir lingir a nuknukna kusun anunapamuk a toltolla, ika bel i mang. 22 Oroi,ar saran a tnan tinsaman tana pa ir siraborbor ka ana logo ngasna. Pa la otlengning la tol a pamuka toltol taumono, pa bella lingir a nuknukinla kusun na toltol aneJesabel, ar saran a rakrakai a kankan tetekla. 23 Par um kol na natnat e Jesabel, sur atarai a lotu rop lar tasmani mang a tasmana balan a tarai pa a nuknukinla, par kelesitetekmulo taktakai arlar ot ana numulo natitol.

24 Ika mulo tingia e Tiatira ning bel mulomur a asaer ane Jesabel, pa bel mulo mura ututnala ne di atongi mang a rakrakai autna na pidik ane Satan, a atongi tamulomang, bel ar suah ulak tar tamamahat saoto mulo. 25 A utna rop ning mulo tol akesimulor tur rakrakai ono tuk ning ar hanot.

26-27 Esining i tolsot pas a harum, pa itolsot pas a nuknukik tuk ana araropna, arsaran tar a warkurai tana larot a warkuraining e Tata i saran tari tak, suir warkurai atarai miting na matanitu rop.‘Ir warkurai rakrakai la ana bulse na aen,

pa ir miren la arlar ning di pagalgingini a kuro ning di toli ona pi-opap.’ Buk Song2:9

28 Pa ar tabari otleng ana matlai.29 Esining a talngana kaning, i wakak sur

ir longor a warwara ning a Talngan Tabu iatongi tetek a lotula.

3Awarwara tetek a tarai a lotu tumo e Sardis

1 “Ur tumtumus tetek a angelo anunatarai a lotu tumo e Sardis larne:

Na warwara ne anun esaning i tongmaisa Inguna e God pa mais a nangnang.

A tasman anumulo na titol. A tarai laatongi mang mulo laun, ika mulo ka mat.2Mulor mata, pa mulor arakrakai anumulona wakak a toltol ning i mang sur ir mat,anasa a oroi i mang, anumulo na titol beloti kidol namatana e God anuki. 3 I mainingmulor nuk pas a asaer ning mulo ka kibaspasi pa mulo ka longor tari, mulor longorono pa mulor lingir a nuknukimulo. Ikaning bel mulor mata, ar hanot tetek mulo

Page 320: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 3:4 317 Tatatai 4:2arlar ana tena kinkinau pa bel mulor tas-mani nangse ar hanot tetek mulo.

4 Ika dingla o mulo tingia e Sardis, bel laadur anunla na kaen. Lar han taumhok, larmermer ana kokok a kaen, anasa anunla nalalaun i tostos. 5Esining i tolsot a harum, irmermer larne ana kokok a kaen. Pa bel arkepsen a risana miting na buk a lalaun, paratong puasa i namatana e Tata pa anunaangelola.

6 Esining a talngana kaning, i wakak surir longor a warwara ning a Talngan Tabu iatongi tetek a lotula.

A warwara tetek a tarai a lotu tumo ePiladelpia

7 “Ur tumtumus tetek a angelo anunatarai a lotu tumo e Piladelpia larne:

Na warwara ne anun esaning i tostos, pai momol. I tong a ki ane Dewit, pa ning irsapang a taman, bel tik ir tagar lar pasi, paning ir tagar, bel tik ir sapang lar pasi.

8 A tasman anumulo na titol. Oroi, ia kasapang tar a taman salanigo tamulo, ningbel tik ir tagar lar pasi. A tasmani manga rakrakaimulo bel i itna, ika mulo murot anuka warwara, pa bel mulo puai sena risak. 9 La ning a tarai ane Satan ningla atongi mang la na te Juda, ika bel, lana tena asasongo. Ar warkurai la sur larhan tetekmulo pa lar kes ana bokona hanlasalanigo tamulo, pa lar atong puasa i mangiau a maris mulo. 10 Ning a tnan larlar irhanot te na rakrakan hanua rop, suir larla ning la kes te lapiu, ar tai alar muloana pukakiar ning, anasa mulo mur anukawarkurai sur mulor tur rakrakai ning mulokilang a kankan.

11 Milau kama ar hanot. Mulor tongarakrakai tar asaning mulo ka kibas pasi,sur gong tik i kibas anumulo a arlou, ning eGod ir saran tari tamulo, larning di sarantar a arlou tan tik ning i tolsot pas a ar-soksok. 12 Esining i tolsot pas a harum, araturi sur i a pos a rumai a artabar anunaGod anuki pa bel ir purum ulak kusuni. Paar tumus a risan a God anuki ono, pa risan ahanua anuna God anuki, a tona Jerusalem,ning ir han purum misaot na langit kusuna God anuki. Pa ar tumus tar otleng a tonarisak ono.

13 Esining a talngana kaning, i wakak surir longor a warwara ning a Talngan Tabu iatongi tetek a lotula.

A warwara tetek a tarai a lotu tumo eLaodisia

14 “Ur tumtumus tetek a angelo anunatarai a lotu tumo e Laodisia larne:

Na warwara ne anun esaning di atongiAmen, a tena warwara talapor ane Godning i momol kol, pa kama akakes ane God.

15 A tasman anumulo na titol. Bel mulokotkoto pa bel mulo laplapang otleng. Amang sur mulor kotkoto o mulor lapla-pang. 16 Ar muraen sen mulo kusun apahak, anasa mulo laplapang siklik ka,bel mulo laplapang momol, pa bel mulokotkoto. 17 Mulo atongi mang, ‘Milagongon, mila suah taum a galis a gongonpa bel mila kapan sur ta utna.’ Ika bel mulooroi lalani mang anumulo a keskes bel iwakak,mulo pot namarmaris, mulo kapan,mulo kut pa mulo mengere. 18 A nanganmulo ana nuknukla ne: Mulor lou a gol tak,ning di ka tun totoh tari ana iah, sur mulorgongon ono. Pa mulor lou otleng a kokok akaen pa mulor pipisi, sur mulor pipis alarmulo sur gong mulo meme, anasa mulomengere ka. Pa mulor lou a marasin takpamulor suahi ana naur a kalsomatamulo,sur mulor tai wakak.

19 La ning a maris la, a sira saran arakrakai awarwara tetek la pa a sira atostosla. I maining mulor rakrakai sur mulormur a tostos a toltol pa mulor lingir anuknukimulo. 20 Oroi, a tur ting na tamanpa a pinpidir. Ning tik ir longor a elngekpa ir sapang a taman, ar kas teteki, pa arhangan taum onoi, pa i, ir hangan taumhok.

21 Esining i tolsot pas a harum, ar mal-maling sur miar kes taum ana nuk a keskesa king, larning a tolsot pas a harum, pa akes taum o e Tata ana nuna keskes a king.

22 Esining a talngana kaning, i wakak surir longor a warwara ning a Talngan Tabu iatongi tetek a lotula.”

4A lotu saot na langit

1 Lamur a tai, a oroi pas a taman i sapangsaot na langit. Pa elngena esaning a longornigon tari, ning i warwara tetek iau arlarana tawuru, i atongimang, “Han kas ute, arasangan tar u ana sa ning ir hanot lamur.”2Ono otning a bukus ana Talngan Tabu. Pasalanigo tak, a oroi a keskes na king saot na

Page 321: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 4:3 318 Tatatai 5:10langit, pa takai i kes tar ono. 3 Pa esaningi kes tar ana keskes na king, i talapor arlarana naur a hat ning amatandiau i abit, ningdi atong diau mang jaspa pa karnelian. Papakasir i tur talilis pas a keskes a king, itatatai arlar ana wakak a hat ning di atongia emeral. 4Pa naur a bonot pa diat a keskesna king la tur talilis a keskes na king ning,pa naur a bonot pa diat a ningnigo kaningla kes tar tingia. La mermer ana kokoka kaenla, pa ting na pukulunla la suah nakukuh a king ning di toli ana gol. 5 A pil,a pupugur pa unga, ditol hanot miting nakeskes na king. Pa salanigo na keskes aking, mais a lam kaning la irnga. La ninga mais a ingun e God. 6 Ting otleng napir akeskes a king, ning a utna i tatatai arlar anapuka tasi ning di toli ana galas, pa i talaporkol.

Ting na arpotor, diat a lalaun a utna latur talilis a keskes a king, a kalso matanlai bonot arop a palaonla, salanigo pa tumolamur. 7 A ningnigo na lalaun a akakes iarlar ana laion, a munaurna i arlar ana bu-lumakau, amunatolna a patarna i arlar anabarsan, pamundiatna i arlar anamanigulaining i rowoi. 8 Diat a lalaun a akakes ne,taktakai onla, diono na dehelna, pa a kalsomatanla i bonot arop a palaonla, pa tingnahai na dehelinla otleng. Ana morom pakamis, bel la manah ana atong a warwaramang,“I totoh, i totoh, i totoh,A Leklek e God, esaning i rakrakai kol,esaning i laun nigo, i laun onone pa ir

hanot lamur.”9 Esaning i kes ana keskes a king, ning i launtikin bel ir rop pa bel ir rop, diat a lalaunna akakes ne la aitna pasi, la hanrawaipa la atong wakak teteki. A tuka kamisrop ning la toli larne, 10 naur a bonot padiat a ningnigo otleng la punga hanrawainamatana esaning i kes ana keskes a king,pa i laun tikin bel ir rop pa bel ir rop, pa lalotu teteki. La suah tar anunla na kukuh aking salanigo na keskes a king pa la atongimang,11 “Anumila a Leklek pa anumila a God,

i tostos kol sur dir aitna pas u pa dirhanrawai u,

pa i tostos kol ning ur tong akes arakrakai,

anasa u, u akes a ututnala rop.

U akes la ana nuknukim ot,pa la laun ka hom.”

5A buk ning di ka hin tari pa a Nat a Sipsip

1 Lamur a oroi a buk ting na sot a kunaesaning i kes ana keskes a king. A buk ningdi ka hin tari, di ka tumtumus rop tar ananaur a risna, pa di ka bulit alar tari anamais a bulit. 2 Pa a oroi a rakrakai a angeloi deke ana tnan elngena mang, “Esi ning itostos suir pilik sen mais a bulit ne mite nabuk, pa ir paki?” 3 Bel tik saot na langit,pa te lapiu, pa tingui na piu i tolsot pasisuir pak a buk ning, o ir oroi i. 4 A tangiskol iau, anasa bel tik i tostos suir pak a bukning, o ir oroi a tumtumus tingui na tinine.5Ning a ningnigo i atongi tak mang, “Gongu tangis! Oroi, a laion anunamangis a taraiJuda, awakir eDewit, ka tolsot pas a hirualaanunai. I tolsot pasi suir pilik sen mais abulit pa ir pak a buk ning.”

6 Lamur a oroi a Nat a Sipsip, i tai arlarlarningdi ka umkol tari, i tur napir a keskesa king, pa diat a lalaun na akakes taumana ningnigola la tur talilis pasi. A Nat aSipsip ning, mais a komna, pa mais a kalsomatana. La ning, mais a inguna e God, ningi sune sen la ute na rakrakan hanua rop. 7ANat a Sipsip i hanpa i kibas pas a bukmitingna sot a kuna esaning i kes ana keskes aking. 8 Ning ka kibas a buk ning, diat alalaun a akakes pa naur a bonot pa diat aningnigo, la punga hanrawai tar salanigotana Nat a Sipsip. La rop la tong taktakai agita pa taktakai a besen ning di toli ana gol.A besenla ning, la bukus ana ning a ngasa bulit, ning di tuni pa sasawana i tobohwakak. La ning, a nunungla anuna taraiane God. 9 Pa la saken a tona saksak larne,“U ot u tostos sur ur kibas pas a buk pa ur

pilik sen na bulit kusuni,anasa di um kol u,

pa u lou lingir pas a tarai tetek e God anasulukim,

a tarai tagun a mangis a tarai rop,a tarai tagun na urmatana ngas awarwara rop, a taraimite na hanan-uala rop pa a tarai tagun a matanit-ula rop.

10 U ka akes tar la sur lar warkurai taumhom,

Page 322: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 5:11 319 Tatatai 6:14pa la na tena artabar tetek anundala a

God,pa lar warkurai te na rakrakan hanua.”

11 Lamur a tai pa a longor a elngen a galisa angelo ning la tur talilis pas a keskes aking pa diat a lalaun a utna pa ningnigola.A angelola la galis kol, bel tik ir was lar pasla. 12 La saksak ana tnan elngenla larne,“I tostos kol sur a Nat a Sipsip ning di um

kol tariir tong akes a warkurai, a galis a gongon, a

tastasmai pa rakrakai.Pa i tostos kol ning dir hanrawai i, dir aitna

pasi pa dir atong aleklek pasi!”13 Pa a longor na elngen na akakes rop

saot na langit pa te na rakrakan hanuapa tingui na piu pa tingui na puka tasi, aututnala rop ning di akes la, la saksak larne,“Tetek esaning i kes ana keskes a king, pa

tetek a Nat a Sipsip,dalar atong aitna pas diau, dalar hanrawai

diau pa dalar aitna pas diau.Pa diar tong akes a rakrakai,

bel ir rop pa bel ir rop.”14 Pa diat a lalaun na utna la atongi mang,“Amen,” pa na ningnigo la punga hanrawaipa la lotu.

6A Nat a Sipsip i pilik sen na bulit

1 A oroi ning a Nat a Sipsip i pilik sena ningnigo na bulit miting na mais a bulitkaning na buk. A longor ning a halin diata lalaun na akakes i arkabah ana elngena iarlar ana pungpugurmang, “Han ute!” 2Paning a tai, a oroi pas a kokok a hos salanigotak. Pa esaning i kes saot ono, i tong pasa kaba raurau na harum, pa di saran tar akukuh na king tana. I han ana rakrakai suirtolsot pas a harum.

3Ning a Nat a Sipsip i pilik sen a munaura bulit, a longor munaur a lalaun na akakesi atongi mang, “Han ute!” 4 Ning a hosmaleng i hanot i kubar kol. Pa esaning ikes saot ono di saran tar a rakrakai tanasuir kibas sen a molmol mite na rakrakanhanua, pa a tarai lar um kol artalai la. Pa disaran tar a tnan liwan na harum tana.

5Ning a Nat a Sipsip i pilik sen amunatola bulit, a longor a munatol a lalaun na utna

i atongi mang, “Han ute!” Ning a tai, aoroi pas a mutmut a hos salanigo tak. Paesaning i kes saot ono, ting na kuna i tongpas a sikel. 6 Pa longor takai a utna i arlarana elngen takai na arpotor indiat a lalaunna akakes i atongi mang, “A matana utna irabit kol. Dir lou takai a kilogrem a wit anatakai a denaria,* pa dir lou natol a kilogrema bali† otleng ana takai a denaria. Ika gongdi alaulau naur a utna ne: a wel a oliw pawain.”

7Ning a Nat a Sipsip i pilik sen amundiata bulit, a longor a elngen amundiat a lalaunna akakes i atongi mang, “Han ute!” 8Ninga tai, a oroi pas a kubus a hos salanigo tak.Pa esaning i kes saot ono a risana A Minat.E Hedes, a hanua anunla ning la mat, i murmilau i. Di saran tar awarkurai tan diau surdiar asalar a tarai mite na rakrakan hanuaona diat a kunum a tarai pa diar um kolning a kunum a tarai onla. Diar um kol laana liwan na harum, pa munurak, pa nalaulau a tinsaman, pa na rokoio a inagoiotleng mite na rakrakan hanua.

9Ning a Nat a Sipsip i pilik sen a mundil-ima bulit, a oroi a ingunla ning di ka umkol tar la, anasa la mur sot pas a warwaraane God pa la warwara talapor ono. A oroila ting lain a logo na tun artabar. 10 Laarkabah ana tnan elngenlamange, “Leklek,u a King, u totoh pa u momol. Nangse maur warkurai la ning la kes te na rakrakanhanua pa ur keles a sulukimila tetek la?”11 Lamur di saran tar taktakai a kokok akaen tanla rop. Pa di atai la mang, larkes siklik ulak pas, tuk ning dir um kol laotleng ning la titol taum onla ana Wakak aWarwara, pa na tastasinla ana tortorot. Dirum kol la arlar onla ning di ka um kol nigontar la, tuk a wawasinla ir sot.

12 A oroi ning a Nat a Sipsip i pilik sena mundiono na bulit. A tnan mamais igulgule rakrakai kol, a kamis i mutmutarlar ana mutmut a kaen a tobo ning ditoli ana hih a meme, pa a kalang i kubararlar ana suluk. 13 Pa na nangnang saotna solsol la punga purum te na rakrakanhanua, arlar ana pirau a wana figla ning lapunga purum ana rakrakai a wuwu i wuspungan la. 14 Pa a bakut otleng i rorom ka

* 6:6: Ning a denaria i arlar ana arlou anuna tik ana ning a pukakiar a titol. † 6:6: Naur a ngas a ulai ning di tola palawa ana wandiau, a wit pa bali. A wit i wakak tana bali.

Page 323: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 6:15 320 Tatatai 7:17arlar ana mat ning di hini. Pa na mangirrop pa na lolo rop la karai pas kusun angasinla.

15 A kingla mite na rakrakan hanuapa na ningnigo, na ningnigo anuna tenaharumla, la ning la leklek ana gongonla, natena rakrakai, na tena titol oros pa la ningbelsur na tena titol oros, la rop la parauting na kulamla, pa na arpotor a tatatnanhatat ting na mangirla. 16 Pa la woiwoitetekna tatatnanhatat panamangirmang,“Mulor punga alar mila, pa mulor bunurmila kusun a patarna esaning i kes anakeskes a king, pa kusun a balakut ana Nat aSipsip! 17 Anasa anundiau a tnan pukakiara balakut ka hanot, pa esi ma ir tolsot pasdiau?”

7Di suah tar a akinalang ana 144 a ripmiting

na tarai Israel1 Lamur tana, a oroi diat a angelo la

tur ting na diat a matmatana wuwu te narakrakan hanua. La tong alar pas diat amatmatanawuwu sur gong lawus a hanan-uala, pa na puka tasi, pa na rakai. 2 Aoroi pas ning angelo kaleng i hanot mitingnamatana tobar pa i tong pas a akinalangane God, esaning i laun. I arkabah anatnan elngena tetek diat a angelo ning di kasaran tar a rakrakai tanla sur lar alaulau nahanua pa puka tasi. 3 I atongi larne, “Gongmulo alaulau na hanua, pa puka tasi pa narakai, tuk ning milar suah tar a akinalangting na patar a tena titol orosla ane Godanundalai.” 4 Pa longor a wawasinla ningdi ka aslang tar la, kane la: 144 a rip mitingna mangis a tarai Israel rop.5 Di ka aslang tar 12 a rip miting a mangis a

tarai Juda,12 a rip miting a mangis a tarai Ruben,12 a rip miting a mangis a tarai Gat,6 12 a rip miting a mangis a tarai Aser,12 a rip miting a mangis a tarai Naptali,12 a rip miting a mangis a tarai Manase,7 12 a rip miting a mangis a tarai Simion,12 a rip miting a mangis a tarai Liwai,12 a rip miting a mangis a tarai Isakar,8 12 a rip miting a mangis a tarai Sebulon,12 a rip miting a mangis a tarai Josep,12 a rip miting a mangis a tarai Benjamin.

A kunum a tarai la lotu tetek e God

9 Lamur tana, a tai, pa a oroi pas a tnankunum a tarai ning bel tik ir was lar pasla. A tarai miting na matanitula rop, pamiting na mangis a taraila rop, pa mitingna hananuala rop pa miting na urmatanangas a warwarala rop, la tur salanigo nakeskes a king pa Nat a Sipsip. La mermerana kokok a kaenla, pa la tong a pakabaibaila. 10 La woiwoi ona tnan elngenlalarne,“E God anundalai,

esaning i kes ting na keskes a kingpa Nat a Sipsip,dia alaun pas dala.”

11Na angelo rop la tur talilis pas a keskesa king pa na ningnigo pa diat a lalaun naakakes. La punga hanrawai ana matanlating na piu salanigo na keskes a king, pa lalotu tetek e God, 12 la atongi mang,“Amen!Dalar atong aitna pas e God anundalai,

dalar aitna pasi, dalar atong wakakteteki pa dalar hanrawai i.

I tong akes a tastasmai, pa warkurai parakrakai,

bel ir rop, pa bel ir rop.Amen!”

13 Pa takai a hal a ningnigola i deken iaumang, “Esi la ne la mermer ana kokok akaenla? Pa la han mitahaia?” 14 Pa kelesimang, “Leklek, u ot u tasmani.” Pa i atongitak mang, “La ne, la ning la ka laun otmiting na tnan kankan ning i monong la.La ka gos kokok pas anunla na kaen anasuluk a Nat a Sipsip. 15Manglarning,la tur salanigo na keskes a king ane God,la titol teteki ting na nuna rumai a artabar

ana kamisla pa moromla.Pa esaning i kes ana keskes a king ir pol alar

la sur lar kes taum onoi.16 Bel lar murak,

pa bel lar mos ulak ma.Pa a kamis bel ir alaulau la,

pa bel ta utna otleng ir rang sakan la.17 Anasa a Nat na sipsip ning i kes na

arpotor a keskes a king, ir hanotanunla a tena tai alar.

Ir nigon la sur na matmatana maluma lalaun.

Pa e God ir sah sen na luru matanla rop.”8

A ararop a bulit

Page 324: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 8:1 321 Tatatai 9:71 Ning a Nat a Sipsip i pilik sen a ararop

a bulit ting na mais a bulit, saot na langit, akeskes wowowon i arlar ana natol a bonota minit. 2 Pa oroi a mais a angelo ningla sira tur salanigo ta e God, pa di sarantar a mais a tawuru tanla. 3 Ning a angelokaleng i hanot i tur tar napir a logo natun artabar. I tong pas a besen na gol,ning di sira tuntun a bulit ning a sasawanai toboh wakak onoi. Di saran tar a tnanbulit ning tana sur ir tuni sur a artabar.I suah taumi ana nunungla ana tarai ropane God ting na logo na tun artabar ning ditoli ana gol, salanigo na keskes a king. 4 Asasawan ana bulit ning i toboh wakak i hanusaot taumananunungla anuna taraila aneGod. A sasawana i kamtur miting na kunaangelo usaot namatana e God. 5 Lamur aangelo i kibas pas a besen pa i abukus ulakitaum ana iahmiting na logo na tun artabar,pa i minggen purum tari saot na rakrakanhanua. A bakut i pugur, pa unga, a pil i pilpa mamais i hanot.

Na angelo la wus na tawuru6 Pa mais a angelo ning la tong mais a

tawuru la sang sur lar wus la. 7A ningnigona angelo i wus anuna tawuru, pa kiar a aisi hanot taum ana iah ning di ka tol tamantari ana suluk, pa di minggen purum senite na rakrakan hanua. Di salar a rakrakanhanua rop ona natol a pukna pa takai apukna miting na natol a pukna i irnga rop.Di salar a rakaila rop ona natol a puknapa takai a pukna miting na natol a puknai irnga rop, pa ulaila rop otleng ning lagomo, la irnga rop.

8Amunaur a angelo i wus anuna tawuru,pa ning a utna i arlar ana tnanmangir ningi irnga, di minggen seni uting latasi. Disalar a puka tasi ona natol a pukna, pa takaia pukna miting na natol a pukna i keles sura suluk. 9Di salar a ututnala la laun salatasiona natol a pukna, pa takai a pukna mitingna natol a pukna la mat, pa di salar a siplaona natol a pukna, pa takai a pukna mitingna natol a pukna la hirua.

10 A munatol a angelo i wus anunatawuru, pa a tnan nangnang ning i irngaarlar ana sulu i punga misaot na bakut. Disalar a malumla pa a matmatana malumona natol a pukna, pa takai a pukna mitingna natol a pukna, a nangnang ning i punga

tar saot ono. 11 A risana nangnang ningdi atongi mang Mapak Kol. Pa a malummiting na malumla pa matmatana malumning a nangnang i punga tar saot onla imapak kol. Pa galis a tarai ning la gang amalum ning, la mat, anasa a malum ning imapak kol.

12 A mundiat a angelo i wus anunatawuru. Di salar a kamis, a kalang pa nanangnang ona natol a pukna, pa takai apukna miting na natol a pukna miting nakamis, di dapisi pa i keles sur amormorom,pa takai a pukna miting na kalang di dapisipa i keles sur a mormorom, pa takai apukna miting na nangnangla di dapisi pala keles sur a mormorom. Takai a puknamiting nanatol a puknamiting na pukakiarana morom pa takai a pukna miting napukakiar ana kamis otleng, bel ta talaporono.

13 Ning a tai, a longor a manigulai ning irowoi saot na solsolna i arkabah ana tnanelngena larne, “Ir laulau! Ir laulau! Irlaulau tetek la ning la kes te na rakrakanhanua, anasa ana elngen natol a tawuruning milau natol a angelo ditol ir wusi.”

91 A mundilima angelo i wus anuna

tawuru, pa oroi a nangnang ning ka pungapurum tarmisaot na bakut ute na rakrakanhanua. Di saran tar a ki tana, a ki ana tnantung ning bel ta araropna. 2Ning i sapanga tnan tung, a sasawan i tur ot mitingiaarlar ana sasawan ana tnan iah ning i irngakol. Pa kamis pa bakut i mormorom anasasawan miting na tung ning. 3 Na mumla han purum miting na sasawan ning, pala kes te na rakrakan hanua, pa di sarantar a rakrakai tanla, arlar ana rakrakai anaradamla. 4 Di atai la mang gong la alaulaua ulai te na rakrakan hanua, o a rakailaotleng. Lar alaulau a taraila ka ning bel taakinalang ane God ting na patarinla. 5 Ikabelsur di saran tar a rakrakai tanla sur larum kol la, sur lar akadik la ka dilima nakalang. Pa anunla a kankan i arlar anakankanning a radam i sira pisi a tarai. 6Anapukakiarla ning, a galis a tarai lar tai sura minat, ika bel lar mat. Lar mang sur larmat, ika a minat ir alah la ka.

7 Na mum ning, la tai arlar ana hoslaning di ka sang tar la sur a harum. Tingna pukulunla a ututnala i arlar ana kukuh

Page 325: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 9:8 322 Tatatai 10:9a king ning i tatatai lar a gol, pa a patarinlai arlar ana patara momolna. 8 A hih apukulunla i barah arlar ana hih a gurarala,pa na ngesenla i arlar ana ngesen a laion.9 Di suah alar na malwasinla ana ututnalaning i tai arlar ana aen. A ungana dehelinlai arlar ana unga na galis a hos pa a galisa karis la dun kapit sur a harum. 10 Namukmukinla i pispisi arlar ana radam. Paa rakrakai i kes ting na mukmukinla surlar alaulau a tarai ana dilima na kalang.11A angelo miting na tnan tung ning bel taararopna, esaning anunla a king. Di atonga risana ana warwara Hibru Abadon, paana warwara Grik Apolion.* 12 Ka rop aningnigo na kankan. Naur a kankan kaningot ir hanot.

13 A mundiono na angelo i wus anunatawuru, pa a longor a elngen takai i hanotmiting na diat a utna ning i tatatai lar diat akom ning i tur saot na logo na tun artabar.A logo ning di toli ana gol, pa i tur salanigota eGod. 14Aelngen takai i atai amundionona angelo ning i tong anuna tawuru larne,“Ur pak sen diat a angelo ning di dot akestar la ting na tnan malum Iupretis.” 15 Pai pak sen diat a angelo ning, sur lar salara tarai rop ona natol a pukna, pa takai apukna miting na natol a pukna, lar um kolla. Diat a angelo ning e God ka sang tar lasur a puka kamis ning, pa pukakiar ning, pakalang ning pa rau ning.

16 A wawas ana tarai a harum ning la kesana hos la arlar ana naur a mar a milianrop. A longori larne. 17 Ana nuk a tatataia oroi na hos pa la ning la kes saot on la. Nautna ning la suah alar na malwasinla ono ikubar arlar ana iah, i bulu pa i sinang arlarana salfa. Pa pukul a hosla ning i arlar anapukul a laionla. A sasawan, a iah pa salfaditol purum miting na pahanla. 18 Di salara tarai rop ona natol a pukna, pa takai apukna miting na natol a pukna, a sasawan,a iah pa salfa ning i purum miting napahanla, i um kol la. 19A rakrakai ana hoslai kes ting na pahanla pa na mukmukinla.Anasa na mukmukinla i arlar ana soila, paa pukul a soila la akadik a tarai.

20 Pa a tarai ning a laulau a akadikla nebel i um kol la, bel la lingir a nuknukinlakusun a manarla ning la toli ona kunla.

Bel la manah ana lotu tetek a motla pa namanarla ana gol, pa silwa, pa bras, pa hat,pa na rakaila. Na manarla ning, bel la tai,bel la longor pa bel la sira han. 21 Pa bella lingir a nuknukinla otleng kusun a umkol a tarai, a wah, na pamuk a toltol o nakinkinau.

10A angelo pa natar a buk ning di sira hini

1 Lamur a oroi pas ning a rakrakai aangelo maleng i han purum amon misaotna langit. I mermer ana bakut, pa a pakasiri kes lao tar saot na pukulna. A patarna iarlar ana kamis, pa naur a hana i tatataiarlar ana naur a pos i sot. 2 I tong pasa natar a buk ning di sira hini, kaning isapang tar ting na kuna. I atur tar a sot ahana saot na puka tasi, pa kair a hana tingna piu. 3 Pa i kukukuk ana tnan elngenaarlar ana elngen a laion. Ning i agaia,a elngen mais a pungpugur la warwara.4 Ning mais a pungpugur la ka warwararop, a mang suar tumtumus, ika a longora elngen takai misaot na langit i atongimang, “Gong u tumus akes a warwaralaning mais a pungpugur la ka atong tari, urpidik alari ka.”

5Pa a angelo ning a oroi tari ning i tur tarsaot na puka tasi pa ting na piu, i tuslan kasa sot a kuna usaot na langit. 6Pa i lele tar oesaning i laun tikin, bel ir rop pa bel ir rop,ning i akes a bakut pa ututnala rop ning lakaningia, pa rakrakan hanua pa ututnalarop ning la kaningia, pa puka tasi pa naututnala rop ning la kaningia, pa i atongimang, “Bel ma e God ir molot ulak. 7 Anapukakiarla ning a ararop a angelo mitingna mais a angelo ir mang suir wus anunatawuru, dir tolsot pas a utna na pidik anune God, arlar ono ning ka atong tari tananuna tena titol orosla, a propetla.”

8 Pa elngen takai, ning ia ka longor tarimisaot na langit, i atong ulaki tak larne,“Ur han pa ur kibas pas a buk, ning kaningi sapang tar ting na kuna angelo ning i turtar saot na puka tasi pa ting na piu.”

9 Pa han tetek a angelo pa a nunungi suirsaran tar a natar a buk ning tak. Pa i atongitak mang, “Kibasi, pa ur ieni. Ir amapak

* 9:11: Abadon pa Apolion a kamkamna mang a “Tena alaulau a tarai.’

Page 326: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 10:10 323 Tatatai 11:18a balam, ika a paham ir namnamnin arlarana polo na tatos.” 10 Pa a kibas pas anatar a buk ning kusun a kuna angelo, paa ieni. Pa a pahak i namnamnin arlar anapolo na tatos. Ika, ning a konomi, i amapaka balak. 11 Pa di atongi tak mang, “Urwarwara na propet ulak ana galis a taraiting na hananuala, a galis a tarai mitingna matanitula, a galis a tarai miting naurmatana ngas a warwara pa galis a king.”

11Naur a momol a tena warwara talapor

1 Di saran tar a por tak, i arlar ana rakaidi sira mak onoi pa di atai iau mang, “Urhan pa ur mak a rumai a artabar ane God,pa a logo na tun artabar, pa ur was la ningla lotlotu tingia. 2 Ika urmadek sen a puknatumo lapiu na rumai a artabar, gong u maktari. Anasa di ka saran tari tetek a taraining belsur a tarai ane God, pa lar pas dura totoh a hanua ane God arlar ana diat abonot pa naur a kalang. 3 Par saran tara rakrakai tana nuk naur a tena warwaratalapor hok, diar mermer ana kaen a tobopa diar warwara na propet pas ana 1,260 apukakiar.”

4 Naur a tena warwara talapor ne, dianaur a rakai a oliw pa naur a turtur alam, ning dia tur namatana Leklek anunarakrakan hanua. 5 Ning tik i mang suiralaulau diau, a iah ir hanotmitingnapahandiau pa ir ien sen anundiau na hiruala.Ning tik i mang suir alaulau diau, ir matlarot ning. 6Naur a barsan ne dia tong akesa rakrakai sur diar sairas a bakut, sur gonga kiar i punga ana taem ning dia warwarana propet. Dia tong akes otleng a rakrakaisur diar keles a malum sur a suluk, pa diardapis a rakrakan hanua ana urmatana ngasa akadik rop ana puka kamisla ning diamang.

7 Ning dia ka arop sen a nundiau a war-wara talapor, a rokoio a inagoi ir han kaskusun a tnan tung ning bel al araropna. Irharum taum on diau, pa ir tolsot pas diaupa ir um kol sen diau. 8 Pa a minatindiauir borbor ka ting na ngas ana tnan hanuadi atong arlari o e Sodom pa e Ijip, a hanuaning di sai ahat otleng anundiau a Leklekia. 9 Pa a tarai miting na hananuala rop,pa miting na mangis a tarai rop, pa mitingla ning la warwara ana urmatana ngas a

warwara rop pa miting na matanitula roplar oroi a minatindiau tuk natol a pukakiarpa takai a tuka kamis pa bel lar longorsur dir por diau. 10 Pa na tarai miting narakrakan hanua lar gas ka on diau, lar asan-gan anunla na gasgas ona artabar tetek laartalai, anasa naur a propet ne dia akadik atarai te na rakrakan hanua.

11 Ika lamur tana natol a pukakiar patakai a tuka kamis, e God i wus kas tar awuwu na lalaun on diau. Pa dia laun pa diatur, pa a tnanmatmataut i los la ning la oroidiau. 12 Pa dia longor a tnan elngen takaimisaot na langit i atai diau mang, “Mu hankas ute.” Pa dia han kas ana bakut usaotna langit, pa nundiau a hiruala la oroi sendiau.

13 Ana puka kamis ot ning, a tnan ma-mais i hanot. Pa takai a pukna miting natnan hanua ning i tarege, pa siuk a puknabel. Pa mais a rip a tarai la mat, pa la ningla laun kes la matmataut kol, pa la atongleklek pas e God ning i kes saot na langit.

14 Pa munaur a akadik ka rop. Pa muna-tol a akadik milau ir hanot.

A ararop a tawuru15 A ararop a angelo ting na mais a

angelo, i wus anuna tawuru, pa galis a tnanelngena tarai saot na langit la atongimang,“A matanitu ana rakrakan hanua ka keles

sur a matanitu anuna Leklek anun-dalai, pa anuna Karisito anunai.

Ir kes na king tikin, bel ir rop pa bel irrop.”

16 Naur a bonot pa diat a ningnigo, ning lakes ana anunla na keskes a king salanigota e God, la punga hanrawai ona patarinlating na piu, pa la lotu tetek e God. 17 Laatongi mang,“Mila atong wakak tetek u a Leklek e God

ning u rakrakai kol,u laun nigo pa u laun anone,anasa u ka kubas pas a tnan rakrakaim

pa u ka turpasi sur ur kes ana keskes aking pa u warkurai.

18 Na matanitu masik la balakut,pa anuma balakut otleng ka hanot.

A taem ka hanot sur ur warkurai la ning lamat,

pa ur saran a arlou tetek anumna tena titoloros, a propetla

pa anum na tarai, pa la ning la han-rawai a risam,

Page 327: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 11:19 324 Tatatai 13:1la ning bel al risanla pa la ning la

leklek,pa ur kamar sen la ning la alaulau a

rakrakan hanua.”19 Lamur a rumai a artabar ane God

saot na langit i sapang, pa ting na rumaia artabar anunai, di oroi anuna bok akunubus. Pa a pil i pil, a unga, a bakuti pugur, a mamais, pa a tnan kiar a ais ihanot.

12A hane pa dregon

1 A tnan akinalang i hanot saot na lan-git. Ning a hane i mermer ana kamis, paa kalang kaning i kes ting nahai naur ahana, pa saot na pukulna, a kukuh na king,ning di toli ana ning a bonot pa naur anangnang. 2A hane ne i tianan, pa i woiwoiana tnan kankan, anasa ka milau ir agon.

3 Ning a akinalang maleng i hanot saotna langit. Oroi, a tnan dregon, a palaonai kubar, mais a pukulna, ning a bonot akomna, pa mais a kukuh a king kaning namais a pukulna. 4 A mukmukna i surupupurum sen a galis a nangnang misaot nabakut pa i minggen purum sen la ute lapiu.Larning di salar a nangnangla miting nanatol a pukna, pa takai a pukna la ropla punga purum. Pa a dregon i tur tarsalanigo tana hane ning i pele na agon,sur ono otning ir konom e natnalik ningir agon seni. 5 Pa i agon pas a kaklikbarsan, esaning ir warkurai rakrakai natarai miting na matanitu rop ana bulse naaen. Pa di kibas kapit pas a kaklik usaottetek e God, pa uting na nuna keskes a king.6Pa a hane ning i liu uting na hanua bel, suruting na pukna ning e God ka sang tari, surdir tai alari arlar ana 1,260 a pukakiar.

7 La tur na harum saot na langit. EMaikel pa nuna angelola la harum taumana dregon, pa a dregon pa nuna angelolaotleng la keles la. 8 La tolsot pas a dregon,pa bel ta pukna ulak ma anuna dregon panuna angelola saot na langit. 9Di minggenpurum sen a tnan dregon, a soi tagunnating, ning di atongi a tena artitiu, pae Satan, esaning i ben rongon a rakrakanhanua rop. Di minggen purumi taum ananuna angelola ute lapiu.

10 Pa a longor a tnan elngen takai saot nalangit i atongi mang,“Onone e God anundala ka alaun pas a

tarai, i asangan a rakrakaina, paanuna matanitu ka hanot,

pa a warkurai anuna Karisito anunaika hanot.

Anasa a tena artitiu ning i sira tiu na tas-tasindala,

esaning i sira tiu la namatana e Godana kamisla pa moromla,

di ka minggen purum seni.11 Na tastasindala la ka tolsot pasi

ana suluk a Nat a Sipsippa ana nunla na warwara talapor.

Bel la mangan alar anunla a lalaun kusun aminat.

12Manglarning, a langit pamulo ningmulokes onoi,

mulor gas.Ika ir laulau tetek a rakrakan hanua pa a

puka tasi otleng,anasa a tena artitiu ka han purum tar

tetek mu!Anun a balakut i irnga kol,

anasa i tasmani mang bel ma i bong-nani.”

13 Ning a dregon i tasmani mang dika minggen purum seni ute na rakrakanhanua, i lu a hane ning i agon pas a kaklikbarsan. 14 Di saran tar naur a dehel a tnanmanigulai tana hane ning, suir rowoi taumono sur a pukna ning e God i sang tari saotna hanua bel, sur dir tai alari kusun a soi,arlar ana natol a rau pa tukna. 15 A soi ilewe sen a malum miting na pahana, arlarana malum, suir los sen a hane ning. 16 Ikaa piu i nangan a hane ning, i pangangapa i konom a malum ning a dregon i leweseni. 17 Pa dregon i balakut kol tetek hanening, pa i han suir harum taum dingla nanatnatna a hane otleng ning. La ning la siralongor anawarkurai aneGod, pa la siramura warwara talapor o e Iesu. 18 Pa a dregon itur tar kama tumo na tasi.

13A rokoio a inagoi i burak ot miting na puka

tasi1 Lamur a oroi pas a rokoio a inagoi

i burak ot miting na puka tasi. Ning abonot a komna, pa mais a pukulna, paning a bonot a kukuh na king i kes saotna komna. Pa ana taktakai pukulna, di ka

Page 328: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 13:2 325 Tatatai 14:3tumus tar na risana ning i atong saksakane God onoi. 2 Pa rokoio a inagoi ning a oroii arlar ana lepat,* ika naur a hana i arlarana naur a hana bea,† pa a pahana i arlarana pahana laion. A dregon ning, i sarantar a rakrakaina, pa nun a keskes a king,pa anuna tnan warkurai tetek a rokoio ainagoi. 3Takai a pukul a rokoio a inagoi i taiarlar onoi ning di ka umkol tari, ika amasika minat ning, ka mah ulak. Pa rakrakanhanua rop la kulkulan, pa la mur a rokoioa inagoi ning. 4 Pa tarai la lotu tetek adregon, anasa ka saran tar a warkurai teteka rokoio a inagoi. Pa la lotu otleng tetek arokoio a inagoi, pa la deke mang, “Esiningi arlar ana rokoio a inagoi ne? Esi ning itolsot sur ir umi?”

5 Di malmaling tar a rokoio a inagoi suiratong a warwarala na iaunan pa warwaralaning ir anan e God ono, pa ir titol pasana nuna warkurai diat a bonot pa naur akalang. 6 I sapang a pahana sur ir anan eGod, pa ir atong laulau a risana, pa puknaning i kes ia pa la ning la kes saot na langit.7 Di saran tar a rakrakai tana suir harumtaum ana tarai ane God, pa ir tolsot pas la.Di saran tar a warkurai tana sur ir warkuraina mangis a tarai rop, a tarai miting nahananuala rop, la ning la warwara anaurmatana ngas a warwarala rop, pa a taraimiting na matanitula rop. 8 Pa la rop tena rakrakan hanua, ning a risanla bel i kesting na buk a lalaun, lar lotu tetek a rokoioa inagoi. A buk a lalaun ne, anuna Nat aSipsip, ning di um kol seni, di ka tumus tarining e God belot i akes a rakrakan hanua.9 Esining a talngana kaning, i wakak sur irlongor onoi.10 Ning e God i malmaling sur tik ir dodot,

ir dodot ot.Ning i malmaling sur dir um kol tik ana

liwan a harum,dir um koli ot onoi.

Manglarning, a tarai ane God lar turrakrakai pa lar tortorot.

A rokoio a inagoi i pusa ot miting na piu.11 Lamur a oroi ning a rokoio a inagoi

maleng i pusa ot miting na piu. Naur akomna i arlar ana kom ana nat a sipsip,ika i warwara lar a dregon. 12 I titol ana

warkurai rop miting na ningnigo na rokoioa inagoi, suir nangani, sur a rakrakanhanua, pa la ning la kes teia, lar lotu tetek aningnigo na rokoio a inagoi, ning a masik aminat kaning onoi ka mah ulak. 13A rokoioa inagoi ning i pusa ot miting na piu i tola tatatnan akinalangla. Ning a akinalangning i toli, i tol otnan a iah misaot nalangit ute na rakrakan hanua namatanatarai. 14 I ben rongon a tarai ning la kes tena rakrakan hanua, anasa ana akinalanglaning i toli ana rakrakai ning di saran taritana suir nangan a ningnigo na rokoio ainagoi onoi. I atai la sur lar atur a manara ningnigo na rokoio a inagoi sur lar aitnapasi onoi. A ningnigo na rokoio a inagoining nating di so tari ana liwan a harum,ika i laun ot. 15Di saran tar a rakrakai tanasuir tabar a manar a ningnigo na rokoio ainagoi ana wuwu na lalaun, suir warwarapa ir warkurai sur dir um kol la ning bel lalongor sur lar lotu teteki.

16 Pa munaur a rokoio a inagoi i angon-gos pas a tarai rop, sur dir suah a akinalangting na sot a kunla pa ting na patarinla.I angongos pas la ning bel al risanla pala ning la leklek, la ning la leklek anagongonla pa na kapan a tarai, na tena titoloros, pa la ning bel na tena titol oros. 17Beltik ir lolou pa bel tik otleng ir siusiurai,ning bel ta akinalang kaning onoi. A aki-nalang ning a risana a rokoio a inagoi pawawas ana risana. 18 Esining i tastasmai irtalapor wakak ana utna ne. Ir was taman awawas ana rokoio a inagoi, anasa a wawasana barsan. Anunawawas ine diononamardiono na bonot pa diono (666).

14A Nat a Sipsip pa 144 a rip a taraila

1 Lamur a tai, pa oroi pas a Nat a Sipsipi tur saot na Mangir Saion taum ana 144 arip a taraila, la ning di ka tumus tar a risana Nat a Sipsip pa a risana e Tamana otlengting na patarinla. 2 Pa a longor a tnanunga misaot na langit i arlar ana unga namalum ning i naro, pa i arlar ana rakrakaia pungpugur. A unga ning a longori, iarlar ana taraila ning la sian anunla nagita. 3 La saken a tona saksak salanigo na

* 13:2: A lepat, ning a ngas a rokoio a inagoi i arlar ana taiga. Pa hih a palaona i toktok. † 13:2: A bea, ning atnan rokoio a inagoi.

Page 329: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 14:4 326 Tatatai 15:1keskes a king, pa diat a lalaun na akakespa a ningnigola. Bel tik ir tolsot pas suirasaer ana saksak ne. 144 a rip ning di kalou alangolango pas la mite na rakrakanhanua, la ka lar tolsot pasi. 4 La ne bel ladur, anasa bel la borbor taum ana gurarala.La mur a Nat a Sipsip ting na pukpuknaning i sira han ia. Arpotor tana taraila tena rakrakan hanua di lou langolango pasla. Di saran la tetek e God pa tetek a Nata Sipsip, arlar ana ningnigo na wana ningdi sira sarani ta e God. 5Bel di longor tar taasasongo miting na pahanla, pa bel di arupsot pas la on ta rongo.

Natola angelo ditol warwara talapor anawarkurai

6 Lamur a oroi ning a angelo malengi rowoi saot na solsolna, pa i kibas aWakak a Warwara ning ir kes tikin, suirwarawai onoi tetek a taraila ning la keste na rakrakan hanua, a taraila miting namatanitula rop, miting na mangis a tarailarop, la ning la warwara ana urmatana ngasa warwara pa a tarai miting na hananualarop. 7Pa i warwara ana tnan elngenamang,“Mulor matmataut sur e God, pa muloratong aitna pasi, anasa anuna pukakiar awarkurai ka hanot. Mulor lotu tetek e God,esaning i akes a bakut, a rakrakan hanua, apuka tasi pa matana malumla.”

8 A munaur a angelo i mur pa i atongimang, “A tnan hanua Babilon ka punga!Ka punga! Esaning i agang a tarai mitingna matanitu rop ana rakrakai a wain anapamuk a toltol anunai.”

9 A munatol a angelo i mur diau pa iwarwara ana tnan elngenamang, “Ning tikir lotu tetek a rokoio a inagoi pa amanarna,pa ir kibas anuna akinalang ting na patarnao a kuna, 10 i otleng ir gang ting na waina balakut ane God. A wain ne di ka sangtari, a rakrakaina i itna kol, pa di peki tingna kap a balakut ane God. Dir akadiki anaiah pa salfa salanigo tana Nat a Sipsip pa natotoh a angelo ane God. 11Pa a sasawan ananunla na kankan ir sasawan kas, bel ir roppa bel ir rop. La ning la lotu tetek a rokoioa inagoi pamanarna, pa la ning a akinalangana risana kaning on la, bel lar manah anakamisla pa moromla.” 12 Larne, ir wakaksur a tarai ane God, lar tur rakrakai, la

ning la sira longor ana warkurai ane Godpa anunla a tortorot i tur rakrakai o e Iesu.

13 Lamur a longor a elngen takai misaotna langit i atongi mang, “Ur tumus a utnane: La ning la ka mat ana tortorot anaLeklek turpasi anone pa lamur, la angis.” ATalnganTabu i atongimang, “Momolna, larmanahkusun anunla a titolla, anasa anunlaa wakak a titolla ir han taum on la.”

Dir sol a rakrakan hanua anasa ka makos14 Ning a tai, a oroi pas a kokok a bakut,

pa takai i “arlar ana Nat a Barsan” i kessaot onoi. I suah pas a kukuh na king ningdi toli ana gol ting na pukulna, pa tingna kuna i tong pas a liwan ning i hangankol. 15 Ning a angelo maleng i han purummisaot na rumai a artabar, pa i arkabahana tnan elngena tetek esaning i kes saotna bakut larne, “Kibas pas anuma liwan paur sol. A pukakiar na sol ka hanot, anasaa ututnala te na rakrakan hanua ka makosrop.” 16 Pa esaning i kes saot na bakut, ipirat ana nun a liwan te na rakrakanhanua,pa i sol a rakrakan hanua.

17 Ning a angelo maleng i purum misaotna rumai a artabar saot na langit. I otlengi tong a liwan ning i hangan kol. 18 Pa ninga angelo maleng, esaning i warkurai sur aiah, i purummiting na logo na tun artabar,pa i arkabah ana tnan elngena tetek esan-ing i tong pas a liwan ning i hangan kolmang, “Ur kot na kurena wain miting narakrakanhanua, pa ur suah taman la, anasala ka makos rop.” 19 Pa angelo i pirat ananun a liwan, pa i suah taum a wana wainmiting na rakrakan hanua. Pa i minggentari ting na tinine tnan tung a hat, ning disira pasmiren awanawain tingia suir polo.A tnan tung ning i tur aslang a balakut aneGod. 20 Pa di miren a wana wain ting natung a hat ning, ning tumo lapiu ana tamanana tnan hanua. Pa a suluk i saler otmitingna tung a hat ning. I barah arlar ana natola mar a kilomita, pa i lomom kas usaot tukana puka aen ning i kes na pahana hos.

15Mais a angelo pa mais a akadik

1 Pa oroi ning a tnan akinalang ulak saotna langit, pa a kulkulan kol onoi. A maisa angelo la tong pas a mais a akadik. Na

Page 330: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 15:2 327 Tatatai 16:14akadik ne, na araropna, anasa a balakut aneGod i arlar bot.

2 Pa oroi ning a utna i tai arlar ana pukatasi di toli ana galas ning di suah tamaniana iah. La ning la tolsot pas a rokoio ainagoi pa manarna pa wawas ana risana, latur ting na ris a puka tasi ning, pa la tongna gita ning e God ka saran tari tanla. 3 Lasaken a saksak ane Moses, a tena titol orosane God, pa saksak ana Nat a Sipsip mang,“Leklek e God u rakrakai kol,

anumna titol la itna pa di kulkulan kolon la.

U a King ana mangis a tarai rop,anum na toltol la tostos pa la momol.

4 Leklek, esining bel ir matmataut sur u?Pa esining bel ir atong aleklek pas a

risam?Anasa u ka u totoh.Na tarai miting na matanitu rop lar hanot

pa lar lotu tetek u,anasa anum na tostos a titol i talapor rop

tetek la.”5 Lamur tana, a tai pa oroi pas a rumai

a artabar saot na langit i sapang. A rumaining a rumai sel ning i apuasa i mang eGod i kes taum ana nun a tarai. 6 Pa maisa angelo ning la tong pas a mais a akadik lapurum misaot na rumai a artabar ning. Lamermer ana wakak a kaenla ning la totohpa la talapor kol, pa la dot na malwasinlaana inau a gol. 7 Pa ning a halin diat alalaun na akakes i saran tar mais a besendi toli ana gol tetek mais a angelo ning. Pamais a besen na gol ne la bukus ana balakutane God, esaning i laun tikin. 8 Pa rumaia artabar i bukus ana sasawan miting namatatar ane God pa miting na rakrakaina.Pa bel tik ir tolsot pasi suir kas uting narumai, tuk ning dir tolsot pasmais a akadikana mais a angelo ning.

16Mais a angelo la pek mais a besen a balakut

ane God1 Lamur a longor a tnan elngen takai

misaot na rumai a artabar i atongi tetekmais a angelo ning larne, “Mulor han pamulor pek mais a besen a balakut ane Godutumo na rakrakan hanua.”

2 A ningnigo na angelo i han pa i pekanuna besen a balakut saot na kabalapiu.Pa laulau a masikla, ning la sursuren kol,

la hanot ting na palaona tarai ning a aki-nalang anuna rokoio a inagoi kaning onlapa la lotu tetek a manarna.

3 A munaur angelo i pek anuna besen abalakut saot na tasi, pa tasi i keles sur asuluk arlar ana suluk a barsan ning i mat.Pa a ututnala rop ning la laun ting latasi lamat.

4 A munatol a angelo i pek anuna besena balakut saot na malumla, pa ting na mat-matana malumla, pa la keles sur a suluk.5 Pa a longor a angelo ning i tai alar a pukatasi pa a malumla, i atongi mang,“E God, u laun nigo pa u laun anone, a Tena

Totoh u,u tostos anasa u warkurai na arkeles

larne.6 Ur agang la ana suluk sur ir arlar ana

warkurai a arkeles tetek la anasaana nunla na laulau a titol,

anasa la ka um kol tar anuma tarai paanuma propetla, pa a sulukinla katapek.”

7 Pa a longor a elngen takaimisaot ana logona tun artabar i atongi mang,“A momolna, a Leklek e God u rakrakai kol,

anum na warkurai i momol pa itostos.”

8 Pa mundiat a angelo i pek anuna besena balakut saot na kamis, pa e God i sarantar a rakrakai ana kamis suir tun a taraiana iah. 9 Pa tnan laplapang a iah ning,i tun a tarai, pa la atong sakan a risanae God, esaning na akadik ne kaning na-hai a warkurai anunai, ika bel la lingir anuknukinla, pa bel la atong leklek pasi.

10 A mundilima na angelo maleng i pekanuna besen a balakut saot na keskes a kinganuna rokoio a inagoi, pa a pukpukna ningi sira warkurai suri i mormorom rop. Paa tarai la harat a laigereminla ana tnankankan ning, 11 pa la atong saksakan eGod ning i kes saot na langit, anasa anatnan kankan pa na laulau a masik kaningna palaonla, ika bel la lingir a nuknukinlakusun anunla na toltol laulaula.

12Amundiono na angelo i pek anuna be-sen a balakut saot na tnan malum Iupretis,pa i masa rop suir sang a ngas anuna kinglamitumo na matmatana tobar. 13 Lamura oroi pas natol a mot ditol tatatai arlarlar natol a rokrok. Ditol purum miting napahana dregon, a pahana rokoio a inagoi papahana asasongo na propet. 14 Ditol natol

Page 331: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 16:15 328 Tatatai 17:14a mot, pa ditol tol a akinalangla, pa ditolhan sarara sur na king miting na rakrakanhanua rop, sur ditol ir ben taum la sur aharum ana tnan pukakiar ane God, esaningi rakrakai kol.

15 “Oroi i, ar hanot lar a tena kinkinau.Esining i kes na tai alar pa i sang anun nakaenla, i angis, sur bel ir mengere pa bel irmeme.”

16 Pa natol a mot ditol ben taum tar akingla uting na pukna ning di atongi anawarwara Hibru mang Amagedon.

17 Pa ararop a angelo miting na mais aangelo, i pek anuna besen a balakut saotna maup, pa a tnan elngen takai i purummiting na keskes a king saot na rumaia artabar, pa i atongi mang, “Ka rop!”18 Lamur a pil i pil, a unga, a bakut i pugurpa a tnan mamais kol i hanot. Turpasimiting na akakes ana tarai, belot tamamaislarne i hanot tar te na rakrakan hanua.A tnan mamais ning i laulau kol. 19 Atnan hanua Babilon i tapagal sur natol, pana tatatnan hanua anuna tarai miting namatanitula, la tarege rop. E God i nuk pas atnan hanua Babilon pa i agang la ana waini bukus ana ngalngaliah a balakut anunai.20 Na lolo rop la ka rorom pa na mangirotleng bel ma di oroi la. 21A tnan kiar a ais,taktakai tutuna i arlar ana dilima na bonota kilogrem i punga saot ana tarai. Pa a taraila atong saksakan e God ana akadik a kiar aais ne, anasa a akadik ne i laulau kol.

17A pamuk a hane ning i tur aslang a tnan

hanua Babilon1 Takai miting na mais a angelo ning la

tong mais a besen i han tetek iau pa i ataiiau mang, “Han ute, ar asangan tar u anawarkurai na arkeles tetek a pamuk a hanening a risana i han sarara ana nuna a toltollaulau. Kaning i kes saot na malumla. 2Naking mite na rakrakan hanua la tol a laulautaum onoi. Pa tarai miting na rakrakanhanua la sipak ona wain ana pamuk a toltolanunai.”

3 A bukus ana Talngan Tabu pa angeloning i kibas pas iau usaot na hanua bel.Tingia a oroi pas takai a hane i kes tarsaot na kubar a rokoio a inagoi. A inagoining, mais a pukulna pa ning a bonot akomna pa a palaona i bukus ana risingla

ning di atong saksakan e God onoi. 4Ahanening, i mermer ana kaen i pepol pa i kubarotleng, pa di amermeri ana gol pa awakak ahatatla ning a matanla i abit, pa na wakaka kabaruruan. Ting na kuna i tong a kapning di toli ana gol. I bukus ana laulau aututnala pa na dur a toltol miting na nunapamuk a toltol. 5Di tumus tar a risana tingna patarna, a utna na pidik larne,A tnan hanua babilon, A kabatnan apamuk a hanela pa na laulau a toltol

kol anuna rakrakan hanua.6 A oroi a hane ning i sipak, anasa i ganga suluk a tarai ane God, a sulukinla ning lawarwara talapor o e Iesu.

Ning a oroi i, a kulkulan kol. 7 Pa angeloi atai iau mang, “Asa kamkamna ning ukulkulan? Ar pak a kamkama hane, pa arokoio a inagoi ning i kes tar saot onoi, ningmais a pukulna pa ning a bonot a komna.8 A rokoio a inagoi ning u oroi tari, i launpas nating, pa bel i laun anone, pa lamur irhanot ulak miting na tnan tung ning bel taararopna, pa ir han suir hirua. Pa a taraite na rakrakan hanua ning bel di tumus arisanla ana buk a lalaun, turpasi ning e Godi akes a rakrakan hanua, lar kulkulan ninglar oroi a rokoio a inagoi ne. Anasa i launpas nating, pa bel i laun anone, pa lamur irhanot ulak.

9 “Esining i tastasmai ir talapor wakakana utna ne. Mais a pukulna a kamkamnamang mais a mangir ning a hane ning i kestar saot on la. 10 Ning a kamkamna otlengmang mais a king. Dilima ka mat, takaikama kane i kes, pa ning a halinla otlengbelot i hanot. Ning ir hanot ir kes siklik paska. 11 Pa a rokoio a inagoi ning ka laun pasnating, pa bel i laun anone, esaning a siwala king. I miting na mais a king ning, pa irhan suir hirua.

12 “Ning a bonot a komna ning u oroi i,la ning, ning a bonot a king, ning belot lakibas ta warkurai sur lar hanot a king. Ikaana diono na bonot a minit ka lar warkuraitaum ana rokoio a inagoi arlar ana king.13 A nuknukinla i takai ka, pa lar saran tara rakrakainla pa anunla a warkurai tetek arokoio a inagoi. 14 Lar harum taum ana Nata Sipsip, ika a Nat a Sipsip ir tolsot pas la,anasa i a Leklek anuna leklekla, pa a Kinganuna kingla. Pa la ning ka aslang pas la pa

Page 332: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 17:15 329 Tatatai 18:13ka kabah pas la pa la tortorotmomol teteki,lar tolsot taum onoi.”

15 Pa angelo i atai iau mang, “Na malumning u oroi, ning a pamuk a hane i kestingia, la tur aslang na tarai miting nahananuala, a galis a tarai, a tarai mitingna matanitula pa miting na urmatana ngasa warwara. 16 Pa rokoio a inagoi pa ninga bonot a kom ning u oroi la, lar nget apamuk a hane. Lar alaulau i pa lar kepsenanuna mermer pa ir mengere kama. Larien a sisna, pa lar tun seni ting na iah.17 Anasa e God ot ka anuknuk tari ananuknukinla sur lar tolsot pas a nuknuknalarne: Lar saran tar a rakrakainla ning lawarkurai onoi tetek a rokoio a inagoi, tukning dir tolsot pas a warwarala ane God.18Ahaneninguoroi, a tnanhanua kol, ningi warkurai a kingla te na rakrakan hanua.”

18E Babilon ka punga

1 Lamur tana utna ne, a oroi ning a an-gelo maleng i han purum misaot na langit.I tong akes a rakrakai a warkurai pa anunamatatar i atalapor a rakrakan hanua. 2 Pa iwoiwoi ana tnan elngena mang,“A tnanhanuaBabilon ka punga! Ka punga!I hanot a pukna ana motla,

pa a rumai a mumun anuna laulau aingunla,

pa a rumai a mumun anuna manilaning la dur

pa a rumai a mumun anuna inagoilaning la dur pa la bilbilor.

3Kapunga, anasa na taraimitingnamatan-itu rop la ka gang pas a rakrakai awain ana nuna pamuk a toltolla.

Na king mite na rakrakan hanua la tol apamuk a toltol taum onoi.

Pa na tena siusiurai mite na rakrakanhanua la leklek ana galis a gongon

miting na nuna keskes na leklek.”4 A longor maleng a elngen takai misaot

na langit i atongi larne,“Anuk a tarai, mulor purum kusuni,

sakana mulor kes taum onoi ana nunatoltol laulaula,

sur gong mulo otleng mulo kilang aakadikla ning i kibasi.

5 Anasa anuna toltol laulau i galis kol pa ituk pas ot a langit,

pa e God ka nuk akes anuna laulau atitolla.

6A toltol ning i toli tetekmulo, dir toli ulakteteki,

a utna ning i tol tari tetek mulo, dirkelesi arlar ana naur a dihna teteki.

A kap ning i agang tar mulo onoi,dir abukus tari ana naur a dihna sur

dir agangi onoi.7 Dir saran a tnan kankan pa a tnan bal

maris tana,ir galis arlar ana tnan matatar pa a

keskes na leklek ning i tong akesi.I nuki ono i ot mang,

‘Iau a kwin, pa a kes ana nuk a keskesa kwin.

Bel iau a lao,bel ar bal maris lar pas.’

8 I maining a akadikla ne, a minat, a balmaris pa a munurak

lar hanot teteki ana ning a pukakiarsot ka.

Pa dir tun seni ting na iahanasa a Leklek e God i rakrakai kol,esaning i saran tar awarkurai na arke-

les teteki.9 “Na king mite na rakrakan hanua, ning

la tol a laulauna taum ana pamuk a hanening, pa la ka kibas taum a nuna na gongonmiting na nuna keskes na leklek, ninglar oroi a sasawan na iah ning di tun ahane ning ono, lar bal maris pa lar tangis.10 Lar tur bakbak tar kama kusuni, anasa lamatatan a kankan ning dir akadiki onoi. Palar atongi mang,‘A tnan hanua Babilon ka laulau. Ka laulau!

E Babilon, a rakrakai a hanua!Ana diono na bonot a minit sot ka, anuma

warkurai na arkeles ka hanot teteku.’

11 “Na tena siusiurai mite na rakrakanhanua lar tangis pa lar bal maris onoi,anasa bel ma tik ir lou anunla ututnala nasiusiuran. 12 A ututnala na siusiurai larne:a gol, a silwa, na wakak a hatat ning amatana i abit, pa na kabaruruan, pa nawakak a kaen, na kaen ning i arlar ana sara taus, na kaen ning i silika pa na kubar akaen, pa na rakai ning i toboh wakak, paa urmatana ngas a utna ning di toli anakoma elepan, pa anawakak a rakaila ning amatana i abit, pa a bras, a aen pa a wakak ahatat ning di atongi anamabel. 13Pa dinglana ututnala ning i toboh wakak, pa naura utna ning i toboh wakak di atong diau

Page 333: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 18:14 330 Tatatai 19:5ana sinamon pa mira, pa a paura di tuni pasasawana i toboh wakak ning di atongi anainsens, pa a wain, a wel na oliw, a palawapa a witla, pa a bulumakaula pa na sipsip,na hos pa na karis ono, pa a tarai ning lartitol na tena titol oros.

14 “Na tena siusiurai lar atongimang, ‘Naututnala ning u mang kol suri ka rorom.Anum a gongonla pa num na matatar, laotleng la ka rorom kusun u, pa bel ulakma ur oroi tar la.’ 15 Na tena siusiuraining la sira siuran a ututnala ne, ning eBabilon i angis la ana galis a gongon, lar turbakbak tar kama kusuni, anasa lar matatana kankan ning di akadiki onoi. Lar balmaris, lar tangis, 16 pa lar woiwoi mang,‘A tnan hanua Babilon ka laulau! Ka laulau!

I mermer ana wakak a kaenla, ning ipepol pa i kubar,

pa di amermeri ana gol, pa na wakaka hatat ning a matana i abit pa nawakak a kabaruruan.

17Ana diono na bonot aminit ka, di alaulaurop sen anuma galis a gongon!’

“Pana kiapten roppa la ning la han taltalana sip, na tena titol miting na sipla, pala ning la kibas a mani miting na titol anasipla, lar tur bakbak kusuni. 18Ning lar oroia sasawan na iah ning di tun e Babilon ono,lar woiwoimang, ‘Esi na hanua i arlar taumana wakak a hanua ne i itna kol?’ 19 Larsapran a kubus saot na pukulunla pa lar balmaris, lar tangis pa lar woiwoi mang,‘A tnan hanua Babilon ka laulau! Ka laulau!

La ning la kibas amanimiting na sipla,la leklek ana nuna na galis a gongon!

Diono na bonot aminit ka, pa ka laulau rop!20Mulo saot na langit, mulor gas ono!

Pa tarai ane God pa na aposel pa napropet, mulor gas!

E God i saran awarkurai a arkeles teteki anaututnala ning i toli o mulo.’ ”

21 Pa ning a rakrakai a angelo i kibas pasa tnan hat, i itna arlar ana hat ning di siragini a witla ono, pa i minggen parung senisalatasi pa i atongi mang,“Dir minggen tosngen sen a tnan hanua

Babilon arlar ana hat ne,pa bel ulak ma dir oroi i.

22 A elngen na tena tol saksak pa na tenawus kaur pa na tena wus tawuru pana tinangis ana gitala,

bel ulak ma dir longor tari tingnapirim.

Bel ulak ma ta tena titol ana kuna ir kestaum hom.

Pa bel ulak ma dir longor tar a tinangis anahat ning di sira gini a witla ono.

23 Bel ulak ma ta talapor ana lamir sasai ting napirim.

Bel ulak ma dir longor tara elngen ta tona tinaulai, a barman pa

a basbas ting napirim.Lanigo anum na tena siusiurai la na tatat-

nan leklek te na rakrakan hanua.U ben rongon pas na tarai miting na

matanitu rop ana numa kapil.24 A suluk a propetla pa na tarai ane God,

pa la rop otleng ning di um kol la te narakrakan hanua,

di pastetek a sulukinla tumo e Babilon.”19

Di atong aitna pas e God saot na langit1Ning i rop a ututnala ne, a longor a tnan

agaia lar a elngen a tnan kunum a tarailasaot na langit, la kukukuk mang,“Haleluia!E God anundalai ka alaun pas dala, pa a

matatar pa a rakrakai anunai ka,2 anasa anuna warkuraila i momol pa i

tostos.Ka warkurai a pamuk a hane ning a risana

i han sarara ana nuna toltol laulau,esaning i alaulau a rakrakan hanua ana

nuna na pamuk a toltol.E God ka saran tar a warkurai a arkeles

teteki,anasa ana suluk anuna tena titol

orosla,ning i um kol sen la.”

3 Pa la kukukuk ulak mang,“Haleluia!Pa sasawan a hane ning i han kas usaot bel

ir rop pa bel ir rop.”4Naur a bonot pa pisir diat a ningnigo pa

diat a lalaun na akakes la punga hanrawai,pa la lotu tetek e God, esaning i kes ananuna keskes a king pa la atongi mang,“Amen, Haleluia!”

5 Pa elngen takai i hanot miting nakeskes a king, i atongi mang,“Mulor atong aitna pas anundala a God,mulo anuna tena titol orosla,

mulo ning bel al risamulo pa muloning mulo leklek,

mulo ning mulo hanrawai teteki!”

Page 334: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 19:6 331 Tatatai 20:46 Pa longor a agaia lar a elngen a tnan

kunum a tarai, pa unga na malum ning inaro pa a rakrakai a pungpugur, i kukukukmang,“Haleluia!Anasa anundala a Leklek e God,

ning i rakrakai kol,i kes na king.

7 Dalar gas,pa dalar saran a matatar teteki!

Anasa a pukakiar a tinaulai anuna Nat aSipsip ka hanot,

pa nuna hane ka sang.8 Di ka saran tar na wakak a kaen, ning i

talapor pa i toh tetek a hane,suir mermer ono.”

Nawakak a kaen ning, i tur aslang na tostosa toltol ana tarai ane God.

9 Pa angelo i atai iau mang, “Ur tumusilarne: La ning di atai pas la sur a ngasana tinaulai ana Nat a Sipsip, la angis!” Pai atongi otleng mang, “Na warwara ne namomol a warwara ot ane God.”

10 Lamur a punga hanrawai napir naur ahana suar lotu teteki. Ika i atai iau mang,“Gong! Iau otleng a tena titol oros ka lar upa na tastasim ning la tong akes a warwaratalapor o e Iesu. Ur lotu tetek e God! Anasaa warwara talapor o e Iesu i akamtur a taraisur lar warwara na propet.”

Esaning i kas ana kokok a hos11 A oroi a langit ka sapang pa oroi a

kokok a hos i tur salanigo tak. Pa esaningi kes saot ono di atongi mang “I sira tolsotanuna titol” pa “I momol.” Anuna warku-rai pa anuna harum i tostos. 12Naur a kalsomatana i arlar ana irnga na iah, pa a galis akukuh a king kanisaot na pukulna. Pa di katumus tar a rising ting na palaona, ning beltik i tasmani, i sot ka i tasmani. 13 I mermerana kaen ning di amurungi ting na suluk.Pa a risana, “A Warwara ane God.” 14 Akunum a tarai a harum misaot na langit lakas na kokok a hos pa la muri. La mermerana wakak a totoh na kokok a kaen. 15 Paliwan na harum ning i harat kol kaning napahana i gom pasi, suir kot na tarai mitingna matanitula ono, pa ir warkurai rakrakaila ana bulse na aen. I pas gingini a wanawain ting na tung a hat ning i tur aslanga ngalngaliah a balakut ane God, esaning irakrakai kol. 16 Ting na nuna kaen pa ting

na kinwar a hana, di ka tumus tar a risanalarne,A King anuna kingla pa Leklek anuna

leklekla.17 Pa oroi ning a angelo i tur tar ting na

kamis, pa i arkabah ana tnan elngena teteka manila rop ning la rowoi saot na solsolnamang, “Mulo rowoi ute, mulor han taumana tnan ngasa ane God, 18 sur mulor iena sis a palaona kingla, na ningnigo anunatarai a harum, a tarai a harum, na hos pala otleng ning la kas on la, pa sis a palaonatarai rop, na tena titol oros, pa la ning belna tena titol oros, la ning bel al risanla pala ning la leklek.”

19 Lamur a oroi a rokoio a inagoi pakingla mite na rakrakan hanua, pa anunlana kunum a tarai a harumning la han taumsur lar harum taum o esaning i kas ana hospa nuna kunum a tarai a harum. 20 Ika ditong akes pas a rokoio a inagoi pa asasongona propet, esaning ka tol a akinalanglaana risana rokoio a inagoi. Ning i tol aakinalangla ning, i asongo pas la ning aakinalang ana rokoio a inagoi kaning on la,pa la lotu tetek a manar a rokoio a inagoi.Diminggen lalaun tar a asasongo na propetpa rokoio a inagoi ting na tnan tung a iahning i irnga ana salfa. 21 Di um kol sena nundiau a kunum a tarai a harum analiwan a harum kaning na pahana esaningi kas ana hos. Pa manila rop la ien a sis apalaonla pa lar masur onoi.

20Takai a rip a rau

1 A oroi pas ning angelo i han purummisaot na langit, i tong pas a ki ana tnantung ning bel ta araropna, pa i tong pasotleng a tnan sen. 2 I tong akes pas adregon, a soi tagun nating, ning di atongimang a tena artitiu, e Satan. I sen akestari tuk ot ning takai a rip a rau ir rop.3 I minggen purum tari ting na tnan tungning, i tagar alari, sur gong ulak ma iasongo tar a tarai miting na matanitularop, tuk ning takai a rip a rau ning ir rop.Lamur tana, dir pak seni suir langolangopas ka siklik taem, bel ir bongnani.

4 Pa oroi na keskes a king, pa la ningla kes saot on la, ning di ka saran tar arakrakai tanla sur lar warkurai. Pa a oroia ingun a tarai ning di ka kot kutus sen

Page 335: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 20:5 332 Tatatai 21:10a pukulunla, anasa ana nunla na warwaratalapor o e Iesu pa ana warwara ane God.Bel la lotu tetek a rokoio a inagoi pa amanarna, pa bel di kibas a akinalang anunarokoio a inagoi ting na patarinla o ting nakunla. La laun ulak pa la warkurai taum oe Karisito ning a rip a rau. 5 Ine a ningnigona kamkamtur ulak kusun a minat. Ika larop ning la ka mat pa bel la laun ulak anapuka kamis ning, lar borbor tuk ning a ripa rau ning ir rop, pa lar kamtur bot kusuna minat. 6 La ning di alaun la ana ningnigona kamkamtur ulak kusun aminat, la angispa la na totoh a tarai ane God. A munaur aminat bel ta rakrakai sur ir alaulau la. La natena artabar tetek e God pa e Karisito. Larwarkurai taum o e Karisito ning a rip a rau.

Di tolsot pas e Satan7 Ning a rip a rau ning ka rop, dir pak

sen e Satan miting na nuna keskes a dodot.8 Pa ir han suir asongo pas a tarai mitingnamatanitula ting diat a matana wuwu, natarai ning di atong la e Gok pa e Magok. Irben taum la sur a harum. A wawasinla irarlar ana woio miting na hang. 9Pa lar hanmiting na hananuala rop te na rakrakanhanua, pa lar tur talilis pas a tarai ane God,pa tnan hanua ning e God i maris koli. Ikaa iah ir han purum misaot na langit pa irtun arop sen a tarai a harum ning. 10 Padir minggen purum sen e Satan, esaningi asongo pas la. Ir kes ting na tnan tunga iah pa salfa, ning di ka minggen purumtar kaba a rokoio a inagoi pa asasongona propet ia. Tingia dir akadik ditol anakamisla pa na morom, bel ir rop pa bel irrop.

A ararop a warkurai11 Lamur a oroi pas a tnan keskes na

king i kokok, pa esaning i kes onoi. Arakrakan hanua pa bakut dia rorommitingnamatana, bel ta pukna ulak ma anundiau.12 Pa oroi a minatla rop, la ning la leklekpa la ning bel al risanla, ning la tur tarsalanigo na keskes a king, pa di sapang abukla. Di sapang ulak ning a buk, a buk alalaun. Pa di warkurai a minatla arlar anaanunla a titolla ning di ka tumus akes tariting na bukla. 13 A puka tasi i saran ulaka minatla ning la mat salatasi. A minat paHedes, a hanua anunla ning la mat, diauotleng dia saran ulak aminatla ning kaning

on diau. Di warkurai la taktakai arlar otana anunla na titol. 14 Lamur di minggenpurum sen a minat pa Hedes ting na tnantung a iah. A tung a iah ning, a munaura minat. 15 Pa la ning bel di tumus akesna risanla ting na buk a lalaun, di minggenpurum sen la uting na tnan tung a iah.

21A tona langit pa tona rakrakan hanua

1 Lamur a oroi a tona langit pa tonarakrakan hanua, anasa a ningnigo na langitpa a ningnigo na rakrakan hanua dia karorom, pa bel ma ta puka tasi. 2 Pa oroia tona Jerusalem, a hanua ane God, i hanpurum misaot na langit kusun e God. Dika sang tari larning di ka amermer wakaktar a hane sur anuna barsan sur diar taulai.3 Pa a longor a tnan elngen takai misaotana keskes a king i atongi mang, “Oroi, ahanua ane God ka kes taum ona tarai. Iot ir kes taum on la, pa lar hanot anunatarai. E God ir kes taum on la, pa ir hanotanunla God. 4 Pa ir sah sen a luru matanlarop. Bel ta minat ulak ma, bel ta bal maris,bel ta tinangis pa bel ta kankan ma, anasaa ututnala tagun nating la ka rorom.”

5 Pa esaning i kes ana keskes a king iatongimang, “Oroi, onone a atonaututnalarop!” Pa i atongi otleng mang, “Ur tumusakes a warwarala ne, anasa a warwarala nela momol pa i tolsot pasi sur dir tortorotono.” 6 Pa i atai iau mang, “Ka rop! Iau aAlpa pa Omega, a kamkamna pa araropna.Esaning i mos ar agangi ana malum mitingna matmatana malum, a malum a lalaun,ning bel di sira lou i. 7 Esining ir tolsot pasa harum, ir kibas pas a ututnala rop ne, paiau ar God anunai, pa ir hanot a natuklik.

8 “Na tena matmataut, pa la ning bel latortorot, pa la ning anunla na toltol i dur,pa na tena um kol a tarai, pa la ning la tolna pamuk a toltol, na tena wah, la ning lalotu tetek a asasongo na godla, taum anatena asasongo rop, anunla pukna kaningnatnan tung ning i irnga ana iah pa salfa. Inea munaur a minat.”

A tona Jerusalem9Ning a hal a mais a angelo, ning la tong

mais a besen ning i bukus anamais a araropa akadik, i hanot pa i atai iau mang, “Hanute, ar asangan tar u ana tona tinaulai, ahane anuna Nat a Sipsip. 10 A bukus ana

Page 336: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 21:11 333 Tatatai 22:5TalnganTabu, pa angeloning i kibas pas iauusaot na tnan mangir ning i tur kas usaot.Pa i asangan tar iau o e Jerusalem, a hanuaane God, i han purum misaot na langitkusun e God. 11 I sasai ana matatar aneGod, a talaporna i pilpil arlar lar a wakaka hat ning a matana i abit, di atongi anajaspa, pa i talapor arlar ana galas. 12Pa tnanworoh ning i tur talilisi, i tur kas usaot,pa ning a bonot pa pisir naur a taman, paning a bonot pa pisir naur a angelo la turting na tamanla. Ting na tamanla ning,di ka tumus tar na risan ning a bonot papisir naur a mangis a tarai Israel. 13 Natola taman ditol tai sur a pukna ning a kamisi pusa ia, natol ting namatana labur, natolting namatana tobar, pa natol ditol tai sura pukna ning a kamis i sup ia. 14 A kamaworoh na hanua ning, di toli ana ning abonot pa pisir naur a hat. Pa ting na hatatlaning, di ka tumus tar a risan ning a bonotpa pisir naur a aposel anuna Nat a Sipsip.

15 Pa takai a angelo ning mia warwara, itong pas a bulse ning di toli ana gol, suirmak a hanua Jerusalem ono, pa ir makotleng na taman pa na woroh. 16 A hanuaning diat a ris ono, la arlar rop tar ka. Abarahna pa a palarna dia arlar ka. Ning imak a hanua ana nuna bulse, i arlar ananing a bonot pa naur a rip a stadia* abarahna, pa palarna pa a turturna, ditolarlar rop ka. 17 A angelo i mak a butbutana woroh, i arlar ana ning a mar pa diat abonot pa diat a kubit†. I mak ana mak ninga tarai la sira titol ono.

18 A woroh di toli ana jaspa, pa hanua ditoli ana gol rop ka, pa i totoh kol arlar anagalas. 19 A kama woroh na hanua ning, diamermer tari ana urmatana ngas a hatatrop ning la wakak kol pa a matanla i abit.A ningnigona di toli ana jaspa, a munaurnaa sapaia, a bulu na hat, a munatolna a aget,a makada na hat, a mundiatna a emeral, amakada na hat, 20 a dilima onoi a sadonik,a hat ning i kokok pa i kubar, a mundionoonoi a konilian, a kubar a hat, a maisna akrisolait, a sinang a hat, a siwalna a beril,a makada na hat, a siuk onoi a topas, asinang a hat, ning a bonot onoi a krisopres,amakada na hat, ning a bonot pa pisir takaionoi a jasin, a bulu na hat, pa ning a bonot

pa pisir naur onoi a ametis, a kubar a hat.21Takai a bonot pa naur a taman, di toli anakiau a kabolkabolla. Ning a taman ning akiau a kabolkabol. A ngas ting na hanuadi toli ana gol rop ka, i tai solsol arlar anagalas.

22 Bel a oroi ta rumai artabar ting nahanua ning, anasa a Leklek e God, ning irakrakai kol, pa Nat a Sipsip, diau a rumaiartabar tingia. 23 A hanua ning bel i kapansur a kamis pa a kalang diar atalapori,anasa a matatar ane God ot i atalapori, paNat a Sipsip i ot, a lam onoi. 24 A taraimiting na matanitula rop lar han ana ta-laporna, pa kingla mite na rakrakan hanualar los kas anunla na matatar usaot teteki.25Belma ta pukakiar ulakningna taman lartagar, anasa bel ma ir morom ulak tingia.26Na tarai miting na matanitula lar los kasanunla na ututnala na leklek, pa anunla namatatar usaot teteki. 27 Bel ta dur a utnair kas tingui na hanua ning, pa bel tik ningi sira tol a ututnala na meme pa bel tikotleng ning i sira asasongo. La ka, ning dika tumus tar a risanla ting na buk a lalaunana Nat a Sipsip lar kas.

22A malum a lalaun pa rakai a lalaun

1 Lamur a angelo i asangan iau amalumalalaun, ning i talapor arlar ana galas. I salerot miting na keskes a king ane God, anun-diau taum ana Nat a Sipsip. 2 I saler potora tnan ngas ting na hanua ning. A rakai alalaun i tur ting na naur a ris amalumning.I sira wai ning a bonot pa naur a maskanawana. Ana kalangla rop, i sira wai, ning abonot pa naur a kalang ana taktakai rau.Pa pakanala la sira alangolango na taraimiting na matanitula kusun a tinsamanla.3A laulau a ututnala ning a balakut ane Godi kes ono, bel ulakma dir oroi tari. A keskesa king ane God pa anuna Nat a Sipsip ir kesting na hanua ning, pa na tena titol orosotleng ane God lar lotu teteki. 4 Lar oroia patarna, pa dir tumus tar a risana tingna patarinla. 5 Bel ulak ma ta morom. Bellar kapan sur a talapor ana lam pa talaporana kamis, anasa a Leklek e God ot ir sarana talapor tanla. Pa lar warkurai arlar anaking, bel ir rop pa bel ir rop.

* 21:16: I arlar ana naur a rip pa naur a mar a kilomita. † 21:17: I arlar ana diono na bonot pa dilima na kilomita.

Page 337: ii - ebible.org · Matiu3:17 4 Matiu4:24 paioroiaIngunaeGodihanpurumarlar ana tabun pa i kes saot ono. 17 Lamur a elngena mainla misaot na langit i atongi mang,“Ineanatuklik,akatnani

Tatatai 22:6 334 Tatatai 22:216Aangelo i atai iaumang, “Nawarwarala

ne imomol pa di tolsot pasi sur dir tortorotono. A Leklek, e God, ning i nigon a inguna propetla sur lar apuasa anunawarwarala,i sune sen anuna angelo sur ir asangan taranuna tena titol orosla ana ututnala ningmilau ir hanot.”

A tinan ot ulak ane Iesu i milau7 E Iesu i atongimang, “Oroi, milauma ar

hanot! Esining i mur a warwara na propetmite na buk ne, i angis.”

8 Iau e Jon, ia ka longor tar a ututnala nepa ia ka oroi tari. Ning ia ka longor tari pa iaka oroi tari, a punga ting napir naur a hanaangelo sur ar lotu teteki, a angelo ning iasangan tar a ututnala ne tak. 9 Ika i atai iaumang, “Gong! Iau otleng a tena titol oroska arlar hom pa na tastasim, na propet, pala rop otleng ning la mur a warwarala mitena buk ne. Ur lotu tetek e God!”

10 Pa i atai iau mang, “Gong u pidik alara warwara na propet mite na buk ne, anasaa taem ning a ututnala ne ir hanot ono kamilau. 11 Esining a tena tol a laulau dirmadek seni ot suir tol a laulau, pa esining idur, dirmadek seni ot suir tol a dur a toltol,pa esining anuna toltol i tostos, dir madekseni ot suir tol a tostos a toltol, pa esi otlengning i totoh, dir madek seni ot suir tol atotoh a toltol.”

12 E Iesu i atongi mang, “Oroi, milau maar hanot! Ar hanot taum ana arlou, partokom a tarai rop arlar ot ana nunla natitol taktakai. 13 Iau a Alpa pa Omega, iaua ningnigo pa murmur, a kamkamna paararopna.

14 “La ning la gos anunla na kaen, laangis, pa i tostos sur lar hangan miting na

rakai a lalaun pa lar kas ting na taman aworoh na hanua ning. 15 Ika a papla, natena wah, la ning la tol na pamuk a toltol,na tena um kol a tarai, la ning la lotu teteka asasongo na godla, pa la ning la mang sura asasongo pa la toli, la kanumo lapiu naworoh.

16 “Iau e Iesu, a sune sen anuka angelosuir saran awarwara talapor ne tetekmulo,a tarai a lotu ting na hananuala. Iau awakiro e Dewit pa e tubuna, pa matlai ning italapor kol.”

17 A Talngan Tabu pa tona tinaulai, ahane, dia atongi mang, “Han ute!” Paesining i longori, i otleng ir mang, “Hanute!” Esining i mos, i wakak sur ir han ute,pa esining i mang suri, ir gang a malum alalaun ning bel di sira lou i.

A araropna18 A atumarang la rop ning la longor a

warwaranapropetmite na bukne: Ning tikir tugus tar ta warwara masik ona warwarana propet ne, e God ir tugus tar otleng naakadik teteki, ning di ka warwara talaportar ono, te na buk ne. 19Ning tik ir kepsenta warwara mite na buk na propet ne, eGod otleng ir kepsen anuna tiniba kusuni,anuna tiniba miting na rakai a lalaun, patotoh a hanua ane God, ning di ka warwaratalapor tar onoi te na buk ne.

20 Esaning i warwara talapor ana utut-nala ne i atongi mang, “Momol, milau maar hanot.”

Amen. Han ute a Leklek e Iesu.21 A marmaris anuna Leklek e Iesu ir kes

tetek a tarai rop ane God. Amen.