Uitdagend Ontwerpen

MLI 2012-2013

Master Leren & Innoveren, LA2

Docenten: Freddy Veltman-Van Vugt

Hanneke Koopmans

Marc van Herwaarden, 0861777

4 juli 2013

Voorwoord

Let us only allow curricula documents if they can be read by 12 year olds. (Hatty, 2005, p.10).

Met deze woorden van Hatty in gedachten ben ik de uitdaging aangegaan om het ontwerpproces voor een nieuw vierjarig curriculum voor de opleiding Leisure Management (LM) op een heldere en toegankelijke manier te verantwoorden. Deze opdracht heeft mij ruimschoots gelegenheid geboden om verschillende masterrollen in de praktijk toe te passen. Als ondernemende ontwikkelaar mocht ik in de rol van voorzitter van curriculumcommissie de voortrekkersrol vervullen bij het ontwerpen van een geheel nieuw opleidingscurriculum. In dit proces mocht ik rekenen op een constructieve samenwerking met de onderwijsmanager en de andere drie leden van de curriculumcommissie. Ik bedank Joke, Leonie, Mirjam en Sylvia voor hun vakkundige inzet en constructieve houding tijdens dit proces! Daarnaast gaat ook alvast een woord van dank uit naar de collegas en medestudenten die door hun meedenken en kritische vragen een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de totstandkoming van het ontwerp en de verantwoording daarvan. Als reflective practioner stelde ik soms het geduld van de projectleden op de proef door tijd te vragen voor een goede onderbouwing en verantwoording van gemaakte keuzes. Tijd (feitelijk het gebrek daaraan) en kwaliteit stellen beide hun eisen, maar uiteindelijk werd het geduld beloond met de overtuiging dat we de gemaakte keuzes kunnen terugvoeren op een zorgvuldige analyse. Als begeleider en gesprekspartner ben ik trots op de manier waarop het team steeds meer achter de ideen in het nieuwe ontwerp is gaan staan. Zowel digitaal als persoonlijk mocht ik mijn enthousiasme uitdragen en daarin mijn bijdrage leveren aan het creren van draagvlak dat zo belangrijk is in een proces van verandering.

Hoewel ik in deze verantwoording vooral mijn eigen rol in het ontwerpproces belicht, moet niet de indruk worden gewekt dat ik degene ben die on my own het ontwerp tot stand heb gebracht. Samenwerking is in mijn ogen het sleutelwoord bij dit ontwerpproces. Ik wil in het bijzonder Joke, Leonie, Mirjam en Sylvia heel hartelijk bedanken voor de constructieve en warme samenwerking. Daarnaast gaat zeker ook een woord van dank uit naar de collegas voor het vertrouwen dat zij ons hebben geschonken en voor de vele bijdragen via mail, Facebook en in persoonlijke gesprekken. Tenslotte bedank ik de docenten en medestudenten van de MLI die mij op belangrijke momenten verder hebben geholpen.

Het ontwerpen van een nieuw curriculum voelde aan als een reis naar een onbekende bestemming. Ik nodig u graag uit om mijn reisverslag te lezen.

Samenvatting

Volgt

(in de samenvatting beschrijf ik de aanleiding, het ontwerpproces, de ontwerpmomenten, gemaakte keuzes en een reflectie op mijn eigen rol als ontwerper)

Inhoudsopgave

InhoudVoorwoord2Samenvatting3Inhoudsopgave41.Inleiding52.Aanleiding voor een nieuw curriculum53.Vergelijking van verschillende ontwerpmodellen63.1 Ontwerpprincipe63.2 Geschiktheid voor MESO ontwerp van een nieuw vierjarig LM curriculum63.3 Conclusie74.Analyse74.1 Werkwijze analyse74.2 Vijf niveaus van leerplanontwikkeling84.3 Analyse van het huidige curriculum LM94.4 Conclusie95.Ontwerpvoorstel LM curriculum 2014-2015105.1 Gekozen ontwerpbenadering105.2 Leerplanontwikkeling105.3 Van analyse naar innovatieve ontwerpprincipes115.4 Visualisatie van het ontwerp136.Implementatie en evaluatie137.Eindconclusie13Bronoverzicht14Bijlage 1: Vijf ontwerpmodellen15Bijlage 2: Analyse curriculum LM (vanuit curriculair spinnenweb)20Bijlage 3: Visuele weergave curriculum LM 2012-201321Bijlage 4: Visuele weergave ontwerp curriculum LM 2014-201524

1. Inleiding

De curriculumcommissie (curcie) van de opleiding Leisure Management (LM) is op 25 april 2013 samen met de onderwijsmanager (OM) bijeengekomen voor een bijzondere vergadering met als doel een belangrijke aanzet te maken in het ontwerpen van een nieuw vierjarig opleidingscurriculum voor de opleiding. De aanleiding, zoals beschreven in hoofdstuk 2, is de wens om de opleiding opnieuw te profileren. De nieuwe profilering is geformuleerd in het Opleidingsprofiel Leisure Management (Hogeschool Rotterdam, Opleiding Leisure Management, 2013) dat na grondig vooronderzoek door de profileringscommissie in april 2013 is voorgesteld, vanaf hier aangeduid als het Opleidingsprofiel. Het Opleidingsprofiel is een levend document, dat zich zal meebewegen met ontwikkelingen in de marktomgeving. De curcie ontwerpt op basis van dit document een nieuw curriculum voor het studiejaar 2014-2015. De curcie bestaat uit vier leden die allen als docent binnen LM werkzaam zijn. De onderwijsmanager is nauw betrokken bij het proces. Zelf mag ik, als voorzitter van de curcie en als student MLI, de rol van projectleider hierin vervullen.

Om vast te stellen op welke manier bestaande ontwerpmodellen in het ontwerpproces kunnen worden gebruikt, heb ik voorafgaand aan de sessies verschillende ontwerpmodellen bestudeerd. In hoofdstuk 3 vergelijk ik vijf ontwerpmodellen. Het bestuderen en vergelijken van de ontwerpmodellen bracht mij tot het inzicht dat met name de stappen Analyse en Design in deze fase van het ontwerpen van een nieuw vierjarig curriculum op MESO niveau zorgvuldig moeten worden uitgewerkt.

In hoofdstuk 4 verantwoord ik het proces dat heeft geresulteerd in een analyse van het huidige curriculum. Het spinnenwebmodel van Van den Akker en Thijs (2009) heeft mij hierbij enorm geholpen. Door de componenten van dit model vraagsgewijs in te vullen kon ik met de curcie komen tot een conceptanalyse. Deze conceptanalyse heb ik daarna voorgelegd aan het onderwijsteam en aangevuld met de reacties die daarop volgden. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een analyse van sterke en zwakke punten in het huidige curriculum van waaruit we de stap konden zetten naar het ontwerp. Het ontwerp zelf staat centraal in hoofdstuk 5. In hoofdstuk 6 worden de implementatie en evaluatie beschreven. In hoofdstuk 7 sluit ik af met conclusies over het gehele ontwerpproces en de rol die ik daarin zelf heb mogen vervullen.

De belangrijkste ontwerpmomenten waren drie sessies van een hele dag met de curcie en OM op 25 april, 24 mei en 14 juni. Daarnaast heeft de input vanuit het onderwijsteam en de feedback vanuit docenten en medestudenten van de MLI in belangrijke mate bijgedragen aan de totstandkoming van het ontwerp.

2. Aanleiding voor een nieuw curriculum

Het Opleidingsprofiel beschrijft in grote lijnen wat de aanleiding is geweest voor de nieuwe profilering (de gewenste verandering). Er zijn zowel externe als interne aanleidingen voor de nieuwe profilering. Ontwikkelingen in de maatschappij, de stad, de economie, veranderd consumentengedrag en internationale ontwikkelingen worden genoemd als externe aanleidingen. Intern blijkt het voor zowel studenten als docenten heel moeilijk te zijn om vast te stellen waarvoor de LM nu eigenlijk wordt opgeleid (onduidelijk beroepsbeeld). In kringgesprekken geven studenten aan dat zij veel van alles hebben geleerd, maar eigenlijk nergens expert in zijn. Zo weten zij bijvoorbeeld het nodige van marketing, maar beduidend minder dan de student met een marketingopleiding. Ook vanuit efficiency is er behoefte aan verandering. De uitval bij LM is relatief hoog en het rendement is relatief laag. De overtuiging leeft sterk dat dit mede te maken heeft met het feit dat veel studenten voor de opleiding kiezen zonder dat zij een duidelijk beeld hebben van wat de opleiding inhoudt of wat ze er in de praktijk mee kunnen doen. De opleiding LM kiest er daarom bewust voor om de uitval in het eerste leerjaar hoog te laten zijn (selectieve functie) om in de daarop volgende leerjaren uitval juist zo laag mogelijk en rendement zo hoog mogelijk te laten zijn. Ook is er sprake van een continue (te) hoge werkdruk bij docenten, wat voor een belangrijk deel wordt veroorzaakt door een hoge nakijklast (met inbegrip van herkansingen).

3. Vergelijking van verschillende ontwerpmodellen

Bestaande ontwerpmodellen kunnen een belangrijk hulpmiddel vormen bij het ontwerpen van een nieuw curriculum. In bijlage 1 is een beschrijving van vijf bestudeerde modellen opgenomen: DCC (Systems Approach Model van Dick, Carey en Carey), MvR (Model van Romiszowski), 4C/ID (Merrinboer), CS (Curriculair Spinnenweb van Van den Akker en Thijs), en ARCS (ARCS model van Keller). In dit hoofdstuk worden de modellen onderling vergeleken en wordt aangegeven op welke manier (delen van) de modellen zullen worden toegepast.

3.1 Ontwerpprincipe

Valcke (2010) stelt dat ontwerpmodellen in de literatuur worden getypeerd als standaardmodellen die ook wel ADDIE-modellen worden genoemd. ADDIE-modellen kennen in de regel een herkenbare structuur: Analyse, Design, Develop, Implement & Evaluate. Van de vijf door mij bestudeerde modellen laat vooral DCC deze stappen duidelijk zien. DCC verdeelt het ontwerpproces in negen stappen die systematisch worden toegepast. Bij MvR en 4C/ID herkennen we de eerste vier stappen, maar het evalueren van het ontwerp zelf komt daarin niet duidelijk naar voren. Bij ARCS komen we de ADDIE-structuur niet tegen. CS lijkt op het eerste oog geen ADDIE-model te zijn en kan daardoor te snel worden weggezet als een analysemodel. Dat is in mijn ogen niet terecht, aangezien Van den Akker en Thijs (2009) het model hebben geplaatst in een breder kader van waaruit het wel degelijk mogelijk is om te komen tot een strategische aanpak voor leerplanontwikkeling. Sterk aan CS vind ik de positionering van het ontwerpproces op verschillende niveaus. Dit heeft mij geholpen om samen met het proje