ทฤษฎการเรยนรของไวกอตสก (Vygotsky)

ภาพของ Lev Semenovich Vygotsky

1.ประวตความเปนมา2.

ไวกอตสก(Vygotsky)เปนนกจตวทยาชาวรสเซย เชอสายยว เกดในป ค.ศ. 1896 ปเดยวกนกบเพยเจต (Jean Piaget) นกจตวทยาชาวสวส จากการมประสบการณการทำางานเปนนกจตวทยาเพยงแค 10 ป ในชวงเวลานนนกพฒนาการชาวรสเซยทานนไดสรางความตนตวใหแกวงการการศกษาในชวงป ค.ศ. 1920 ถง 1930 อนเปนชวงเดยวกนกบทเพยเจตกำาลงสรางทฤษฎของเขาขนมา ในชวงบรรยากาศหลงการปฏวตสหภาพโซเวยต เปาหมายของไวกอตสกคอการสรางแนวคดทางจตวทยาขนมาใหมตามแนวทางมารกซสต และประยกตใชจตวทยาโดยเฉพาะในสาขาจตวทยาการศกษา เพอเผชญกบปญหาของประชาชนในสภาพการณฉกเฉน ในชวงเวลานนเขาไดทองเทยวไปยงทตางๆ มากมาย และทำางานวจย รวมทงมสวนชวยในการฝกอบรมคร โดยการสอนและชวยเหลอในการวางรากฐานสถาบนฝกอบรมครแหงใหม ชวตเขาคอนขางยากจน เขาไมมอพารทเมนทสวนตวอยหลายป แตพกอาศยอยในหองใตถนตกในสถาบนจตวทยาขณะทอยในมอสโคว มหลกฐานยนยนวาเขาสรางงานเขยนขนมาภายใตสภาพแวดลอมเชนน แตผลงานของเขากลบถกคำาสงของรฐบาล

คอมมวนสตยคสตาลนหามเผยแพร ตราบจนกระทง สตาลนถงแกอนจกรรมในป ค.ศ. 1953 ผลงานของเขาจงไดถกนำามาใชประโยชนในโลกตะวนตก ในป ค.ศ. 1962 ไดมการตพมพเผยแพรหนงสอของเขาในรปแบบฉบบยอ ชอ Myshlenie i rech' (ความคดและการพด) ภายใตชอเรองการคดและภาษา (Thought and Language) โดย Jerome Bruner นกจตวทยาแนวพทธปญญาเปนผเขยนคำานำาให นบตงแตนนเปนตนมาไดมการแปลงานของไวกอตสกนำามาใชประโยชนมากขน เชน “Developmental of the Higher Mental Functions” (1966) “Play and its role in the Mental Development of the Child” (1967) “Mind in Society” (1978) เปนตน

โชครายทไวกอตสกเสยชวตกอนถงเวลาอนควรดวยวยเพยง 38 ปเทานน กอนทงานของเขาจะบรรลความสำาเรจ จากการปวยเปนโรควณโรค (Daniels. 1996:1-4) อยางไรกด ผลงานทไวกอตสกสรางสรรคออกมาลวนมคณคาตอวงการการศกษาและจตวทยาอยางมาก ในป 1978 เทาลมน (Stephen Toulmin) ไดอานและวจารณหนงสอของไวกอตสก ชอ “Mind in Society” จงใหฉายาแกไวกอตสก วา "The Mozart of Psychology"

3.การเรยนรในพนทรอยตอพฒนาการของไวกอตสก แนวคดของไวกอตสกเรองพนทรอยตอพฒนาการ และการเสรมตอ

การเรยนร พนทรอยตอพฒนาการเปนระยะหางระหวางระดบพฒนาการทเปนจรงกบระดบพฒนาการทสามารถเปนไปได เดกสามารถแกปญหาทยากเกนกวาระดบพฒนาการทแทจรงของเขาได หากไดรบการแนะนำาชวยเหลอหรอไดรบความรวมมอจากผทเชยวชาญทมความสามารถมากกวา ตอมาจะอธบายแนวความคดเรองการเสรมตอการเรยนร การเสรมตอการเรยนรเปนบทบาทผสอนในการสงเสรมพฒนาการของผเรยนและเตรยมการชแนะหรอใหความชวยเหลอเพอใหผเรยนไปสพฒนาการในระดบทสงขน จากนนกจะอธบายขอเสนอแนะททำาใหการเสรมตอการเรยนรประสบความสำาเรจ

พนทรอยตอพฒนาการ (Zone of Proximal Development) เปนหนงในมโนทศนของ เลฟ เซเมโนวช ไวกอตสก (Lev Semenovich Vygotsky) ทมชอเสยงเปนอยางมาก ซงอธบายเกยวกบความสมพนธระหวางการเรยนรและพฒนาการ และเปนทรจกเปนอยางดในวงการการศกษาของเดกปฐมวยและพฒนาการเดก วาเดกเรยนรและพฒนาความคดความเขาใจตนเองไดอยางไร

4.พนทรอยตอพฒนาการ (Zone of Proximal Development)

ไวกอตสก อธบายวา การจดการเรยนรจะตองคำานงถงระดบพฒนาการ 2 ระดบ คอ ระดบพฒนาการทเปนจรง (Actual Development Level) และระดบพฒนาการทสามารถจะเปนไปได (Potential Development Level) ระยะหางระหวางระดบพฒนาการทเปนจรงและระดบพฒนาการทสามารถจะเปนไปได เรยกวา พนทรอยตอพฒนาการ (Zone of Proximal Development) ซงไวกอตสกเปรยบเทยบการเรยนรกบพฒนาการไวดงน

Past Learning : Actual Development Level

Present Learning : Zone of Proximal Development

Future Learning : Potential Development Level

(Wing & Putney. 2002:95)พนทรอยตอพฒนาการ (Zone of Proximal Development)

เปนการทำาหนาทหรอทำางานอยางใดอยางหนงทในปจจบนทบคคลยงไมมความสามารถจะทำาได แตอยในกระบวนการทจะทำาใหบคคลมความพรอม สามารถทำาหนาทหรอทำางานไดอยางสมบรณในอนาคต เปนกระบวนการทยงอยในระหวางการเรมตน (Embryonic State) ซงไวกอตสกเปรยบเทยบวาเปน ดอกตม“ ” (Buds) หรอ ดอกไม (Flowers) ของพฒนาการมากกวาทจะเปน ผล“ ” (Fruits) ของพฒนาการ (Vygotsky. 1978:86)

พนทรอยตอพฒนาการ คอ บรเวณทเดกกำาลงจะเขาใจในบางสงบางอยาง จากการเปนครและนกวจยของเขา เขาตระหนกอยเสมอวาเดกมความสามารถทจะแกปญหาทเกนกวาระดบพฒนาการทางสตปญญาของเขาทจะทำาได หากเขาไดรบคำาแนะนำา ถกกระตน หรอชกจงโดยใครบางคนทมสตปญญาทดกวา บคคลเหลานอาจเปนเพอนทมความสามารถ นกเรยนคนอนๆ พอแม คร หรอใครกไดทมความเชยวชาญ ไวกอตสกไดใหคำานยามพนทรอยตอพฒนาการนวา

“ระยะหางระหวางระดบพฒนาการทแทจรง ซงกำาหนดโดยลกษณะการแกปญหาของแตละบคคลกบระดบของศกยภาพแหงพฒนาการทกำาหนด โดยผานการแกปญหาภายใตคำาแนะนำาของผใหญ หรอในการรวมมอชวยเหลอกบเพอนทมความสามารถเหนอกวา“ และไดกลาวสนบสนนอกวา

“พนทรอยตอพฒนาการในวนน จะเปนระดบของพฒนาการในวนพรงน อะไรกตามทเดกสามารถทำาไดโดยอยภายใตความชวยเหลอในวนน วนพรงนเขาจะสามารถทำาไดดวยตวของเขาเอง เพยงไดรบการเรยนรทดกจะนำามาซงพฒนาการทเจรญขน” (Vygotsky. 1978:86-89)

ภาพ การเปรยบบทบาทของปฏสมพนธทางสงคมทมตอพฒนาการ(ทมา : Wing & Putney. 2002:88)

พนทรอยตอพฒนาการจะอยระหวาง ระดบของการแสดงพฤตกรรมโดยไดรบการชวยเหลอ กบ การทำางานทเดกทำาอยางอสระตามลำาพง พนทรอยตอของพฒนาการนไมมความคงท ไมมความแนนอน แตจะแปรเปลยนไป ซงในความแปรเปลยนนน ไดทำาใหเดกกลายมาเปนผทมความสามารถในการเรยนรมากขนและมความเขาใจในความซบซอนของมโนทศนและทกษะตางๆ มากยงขน อะไรกตามทเดกไดรบการชวยเหลอในอดต จะกลายมาเปนการทำางานอยางอสระตามลำาพงในปจจบน และเมอเผชญกบสถานการณการเรยนรใหม จากทเคยทำางานอยางอสระตามลำาพง กจะกลบกลายมาเปนการทำางานทตองไดรบความชวยเหลอจากผเชยวชาญกวา วงจรนกจะเกดขนตอเนองซำาไปซำามา เพอการไดมาซงความร ทกษะ กลวธ หรอพฤตกรรมการเรยนรอนๆ ทมคณภาพสงขน

เดกๆ แตละคนอาจมพนทรอยตอพฒนาการทมความแตกตางกน สำาหรบเดกบางคน อาจเปนไปไดวาเขาตองการการชวยเหลอในการทำากจกรรมทไดมาซงการเรยนรเพยงเลกนอย ขณะทเดกคนอนๆ สามารถเรยนรแบบกาวกระโดดตอไปไดดวยการไดรบความชวยเหลอทนอยมาก และเปนไปไดทวา เดกๆ อาจตองการความชวยเหลอในการเรยนรในเรองบางเรองมากกวาเรองอนๆ ดงนน เดกจะมการตอบสนองตอการไดรบความชวยเหลอทแตกตางกนในแตละครงทเกดกระบวนการเรยนร เชน เดกทใชภาษาไดด จะไมมความรสกยงยากทจะสรปแนวความคดทไดมาจากการอานเพอความเขาใจ แตอาจจะรสกลำาบากเตมไปดวยอปสรรคเปนอยางยงเมอตองเรยนรการคำานวณตวเลขจำานวนมาก

นอกจากน ขณะทอยในแตละขนตอนของการเรยนรเรองใดเรองหนง พฤตกรรมการตอบสนองของเดกทมตอการใหความชวยเหลอจะแตกตางกน เชน ในชวงสปดาหแรกของการฝกนบสงของเดกตองการความชวยเหลอเปนอยางมาก โดยเดกจะแสดงพฤตกรรมทสะทอนใหเหนถงความตองการทอยในความคดของตนออกมาอยางมากมาย เปนตนวา การเปนคนชางซกชางถามจำานวนสงของกบพอแม หรอ ใหพอแมเปนฝายตงโจทยถามคำาถามเกยวกบจำานวนสงของ ถาในเวลานนหรอในพนทรอยตอ

พฒนาการ พอแมไดจดสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร และตอบสนองตอความตองการของเดก เดกจะสามารถนบเลขไดถกตองและเรวกวาทเดกจะเรยนรแบบลองผดลองถกตามลำาพง แตเมอเดกเกดการเรยนรและมความเขาใจเกยวกบการนบจำานวนสงของไดบางแลว พฤตกรรมการตองการความชวยเหลอเกยวกบเรองนของเดกกจะคอยๆ ยตไปในทสด5.การเรยนรในพนทรอยตอพฒนาการ

ไวกอตสกอธบายวา พฒนาการและการเรยนรมลกษณะทเออประโยชนซงกนและกน การเรยนรนำาไปสพฒนาการ สนบสนนพฒนาการ หรอผลกดนใหพฒนาการเปนไปในระดบทสงขน เปนการขยายระดบพฒนาการออกไปอยางไมมขดจำากด โดยเกดจากการเรยนรมโนทศน 2 ประเภท คอ มโนทศนโดยธรรมชาต (Spontaneous or Everyday Concepts) และ มโนทศนทเปนระบบ (Scientific or Schooled Concepts) (Wink & Putney. 2002 : 91-94)

มโนทศนโดยธรรมชาต (Spontaneous or Everyday Concepts) เกดจากการสงเกตหรอจากการรบความรสกทางประสาทสมผส อนเปนประสบการณทเราสรางขนมาดวยตนเองจากเหตการณในชวตประจำาวนทวๆ ไป และไดถกนำามาใชในลกษณะทเราแทบไมรตว

มโนทศนทเปนระบบ (Scientific or schooled concepts) เปนมโนทศนทไดถกพฒนาขนมาในลกษณะทเปนระบบมากขน มลกษณะกวางๆ มความเปนนามธรรมมาก และไดถกนำามาใชอยางมระเบยบแบบแผนและมจดมงหมาย ดงนน มโนทศนทเปนระบบจงเปรยบไดกบมโนทศนทเกดจากการเรยนในโรงเรยนหรอสถานศกษา

มโนทศนทง 2 ประเภทนทำางานประสานกน มโนทศนในชวตประจำาวนมความจำาเปนสำาหรบเดกทจะเปนจดเรมตนของการเรยนร เพอใหไดมาซงมโนทศนทเปนระบบ มโนทศนทเปนระบบจะทำาหนาทหลอมรวมมโนทศนในชวตประจำาวน เพอใหเดกไดนำาไปใชประกอบการคดซงกอใหเกดการเรยนร ทมากขน รวมทงเปนแนวทางสำาหรบการพฒนาและขยายมโนทศนโดยธรรมชาตใหกลายเปนมโนทศนทเปนระบบ

การพฒนาจากความรความเขาใจจากมโนทศนโดยธรรมชาตไปสมโนทศนทเปนระบบ จะตองอาศยสอกลางทมความหมาย (Mediation) ดงน

1. ภาษา (Language) ไวกอตสกไดแสดงทศนะไววา ภาษาเกดขนครงแรกเปนภาษาทไมได

แสดงถงความคด เปนชวงระยะเวลาทความคดกบภาษาไมมความสมพนธกน แตเมอเดกมพฒนาการมากขน ความคดกบภาษาจะเรมมความสมพนธกนมากขน ความคดถกแสดงใหเหนออกมาผานทางภาษา ซงภาษาทแสดงออกมาจะมความเปนเหตเปนผลมากขน กเปนผลสบเนองจากการใชความคดทมากขน (Vygotsky. 1986 citing Dixon-Krauss. 1996:19) ดงนน ภาษาจงเปนเครองมอในการพฒนาความคด และในขณะเดยวกนเรากพฒนาภาษาโดยผานทางการคดดวยเชนกน ความสมพนธทเออประโยชนซงกนและกนน ทำาใหเกดความเชอทวาพฤตกรรมทางสงคมซงเกยวของกบการใชภาษา สามารถนำาไปสการเพมพฒนาการทางความคดได และนเปนสงสำาคญททำาใหทฤษฎของไวกอตสกมความแตกตางไปจากนกจตวทยารนเดยวกนกบเขา

ภาพ แสดงความสมพนธระหวางการคดและการพดตามแนวคดของไวกอตสก

(ทมา : Wing & Putney. 2002:86)เดกใชภาษาในการสอสารความคดระหวางบคคล และสอสารกบความ

คดของตนเองดวยการพดกบตนเอง (Inner Speech) ตวอยางเชน เดกอาย 4 ขวบ ผซงเพงไดรบจกซอวรปภาพเปนของขวญวนเกด เขาพยายามตอจกซอวแตกทำาไมสำาเรจ ในขณะทตอชนสวนกจะพดกบตนเองไปพรอมๆ กน ราวกบวามคนอนรวมทำางานดวย จนกระทงพอเขามามสวน

รวม พอนงขางๆ เขาและใหคำาแนะนำาวาควรจะตองวางชนสวนตรงสวนทเปนมมกอน ถาชนสวนนนมสวนทเปนสแดงกใหหาชนสวนอนๆ ทมสแดงรวมอยดวย ถาเดกดเหมอนวากำาลงมความคบของใจ พอจะแสดงตวอยางโดยการตอชนสวนสองชนทเปนภาพเนอเดยวกน พรอมทงอธบาย จนกระทงเดกตอจกซอวจนสำาเรจ พอใหคำาพดททาทายใหเขาตอจกซอวภาพนอกครงดวยตวของเขาเองตามลำาพง เขาเรมตนดวยการแบงชนสวนจกซอวออกเปนกลม สเดยวกนกกองไวเปนพวกเดยวกน จากนน พอคอยๆ ถอยหลงออกมาปลอยใหเดกทำางานอยางอสระมากขนเรอยๆ

จากการทเดกๆ พดไปพรอมๆ กบททำากจกรรม ไวกอตสกอธบายวา เดกเรมตนจากการสอสารกบบคคลอน แลวกลายมาเปนการสอสารกบความคดของตนเองโดยการพดกบตนเอง ตอมาเมอเดกไดสรางความรและเพมพนความเขาใจในสงตางๆ มากขน เสยงทเปลงออกมาจากการพดกบตนเองจงคอยๆ เงยบไป กลายเปนการสอสารภายในกระบวนการคดของเดกเทานน ซงขณะทเดกกำาลงใชความคดแสดงวาเดกกำาลงสรางความรความเขาใจภายในตน (Internalization) ขน อนเปนการสรางความหมายใหมขนจากภายในตน โดยใชความคดของตนตความหมายของภาษาหรอปรากฏการณตางๆ เพอทำาใหความรความเขาใจของตนเองมความชดเจนยงขน (Vygotsky. 1978:56-57) จากตวอยางทเดกตอจกซอว การทเดกพดออกมาในขณะททำากจกรรม จงเปนสงทสะทอนใหเหนวา ในขณะนนเดกกำาลงคดอะไรอยในใจ หรอพยายามสรางความรความเขาใจใหกบตนเอง ซงไวกอตสกอธบายวาขณะนนเดกกำาลงสรางพนทรอยตอพฒนาการ (Zone of Proximal Development) ขน (Shaffer. 1999:260)

2. ปฏสมพนธทางสงคม (Social Interaction) ทารกเกดมาพรอมกบพนฐานทางความคดความเขาใจกบสงตางๆ ใน

ระดบตำา (Lower Mental Functions) คอ มความใสใจ การรสก การรบร ความจำา ทไมซบซอน เนองจากขดจำากดทางชวภาพ การมจนตนาการหรอจารกประสบการณบางสงบางอยางใหอยภายในความทรงจำาอาจยากเกนกวาความสามารถของเดกทจะสามารถทำาได แตการทเดกมปฏสมพนธ

ทางสงคม (Social Interaction) กบพอแม คร และคนอนๆ ทใหความเอาใจใส ดแล ชวยเหลอแกเดก จะชวยทำาใหเดกไดสรางและเดกสามารถเรยนรไดอยางไมมขดจำากดขนอยกบบรบททางสงคมทจะเออใหเดกเกดปฏสมพนธกบบคคลรอบขางทใหความชวยเหลอสนบสนน ความชวยเหลอในพนทรอยตอพฒนาการนอกจากจะเปนปฏสมพนธระหวางผเชยวชาญกบผเรมฝกหด เมอผเชยวชาญมความสามารถมากกวาไดชวยเหลอผเรมฝกหด การชวยเหลอในพนทรอยตอพฒนาการทไวกอตสกไดอธบายไวนน ยงกนความหมายทกวางและลกซงยงกวาน โดยขยายความรวมไปถงการรวมมอทางสงคมในการทำากจกรรมดวย ซงไมใชเพยงเดกตองการผใหญทคอยใหความชวยเหลอเทานน ไวกอตสกเชอวาเดกสามารถเรมกจกรรมในพนทรอยตอพฒนาการระดบทสงขนไดจากการมปฏสมพนธทางสงคมกบเพอนๆ หรออาจจะกบเดกๆ ทอยในระดบพฒนาการทตางกน หรอแมกระทงกบเพอนในจนตนาการ

สำาหรบการสรางปฏสมพนธระหวางผสอนกบผเรยนนน ผสอนอาจทำาไดหลายอยาง เชน ผสอนอาจแสดงการพดเปนนยหรอเพยงแคบอกใบ สรางเงอนไขในการเรยนรบางอยางขนมา การถามคำาถามนำา การบอกใหผเรยนทบทวนสงทไดพดอธบายไปแลว การถามผเรยนวาเขาใจอะไรบางจากการเรยนรเปนระยะๆ การสาธตประกอบการอธบายซงบางงานอาจจะสาธตบางสวนหรอบางงานกอาจะสาธตใหเหนทงหมด การจดสงแวดลอมทเอออำานวยตอการเรยนร การฝกหดทกษะเฉพาะอยางทจำาเปนสำาหรบผเรยนสำาหรบการเรยนร เปนตน นอกจากน พฤตกรรมการมปฏสมพนธทางสงคมยงรวมไปถงการโตตอบพดคยกบบคคลซงไดนำาเสนอผลงาน หรอแมกระทงขณะทเดกกำาลงจนตนาการ แลวกำาลงพยายามถายทอดความคดออกมาเปนคำาพดเพออธบายบางสงบางอยางใหแกเพอนๆ

3. วฒนธรรม (Culture) ไวกอตสก อธบายวา เดกจะปรบเปลยนความคดความเขาใจไปตาม

ประสบการณทไดรบจากสงคมและวฒนธรรมของเขา จนกระทงสรางความรขนมา ทำาใหเดกมกระบวนการทางปญญาในระดบทสงขน (Higher

Mental Functions) ซงแตละวฒนธรรมจะถายทอดลกษณะเฉพาะของความเชอและคานยมในวฒนธรรมนนไปสเดกๆ ทำาใหเขารวา เขาคดอะไร และควรคดอยางไรจงจะเหมาะสม (Shaffer. 1999:259-260) เชน เดกทอยนอกระบบการศกษา แมวาจะไมสามารถคดคำานวณตวเลขดวยวธการทเปนขนตอนและเปนระบบเหมอนกบเดกทเรยนอยในโรงเรยน แตเดกเหลานนกมความเขาใจเกยวกบตวเลขทจะตองใชในชวตประจำาวนในแบบฉบบของเขา รจกใชตวเลขในการเจรจาตอรองหรอการบรหารความเสยง เพอใหเขาสามารถเอาตวรอดจากการถกคกคามตางๆ ได ซงเดกทเรยนในระบบการศกษาอาจยงไมมความเขาใจในเรองนดเทากบเขา นนเปนเพราะเดกทงสองกลมอยคนละบรบทเชงสงคมวฒนธรรม

4. การเลยนแบบ (Imitation) ไวกอตสกอธบายวา บทบาทของการเลยนแบบมความสำาคญตอการ

เรยนรและพฒนาการ เชน ถาเดกกำาลงเกดอปสรรคในการแกโจทยปญหาทางคณตศาสตร ครจงแกปญหาใหเหนเปนตวอยางบนกระดานดำา ในขณะนนเดกอาจจะเลยนแบบวธการแกปญหาของคร โดยสรางความเขาใจขนภายในตนเอง แตถาครใหแกปญหาคณตศาสตรทยากขน อนเปนการขยายสงทเรยนรแลวไปสสงทเรยนรใหม เดกอาจจะยงไมสามารถเขาใจไดในขณะนน ครจงจำาเปนตองแกปญหาโจทยคณตศาสตรลกษณะนหลายๆ ครง เพอใหเดกคอยๆ เลยนแบบวธการแกปญหาอยางคอยเปนคอยไป

5. การชแนะหรอการชวยเหลอ (Guidance or Assistance)

การชแนะหรอการชวยเหลอ เปนการรวมมอทางสงคม (Social Collaborative) ทสนบสนนใหพฒนาการทางความรความเขาใจเกดการเจรญงอกงาม ไวกอตสกจะเนนไปทการมบคคลทมความเชยวชาญกวาอาสาทจะมสวนรวมใหความชวยเหลอในสถานการณการเรยนรโดยใหการดแลเอาใจใสและปรบปรงผเรยนทเรมฝกหด การจดเตรยมสงทจะชวยสนบสนนเพอใหผเรยนเพมความรความเขาใจในการแกปญหา ซงไวกอตสกเปรยบเทยบวาเปน นงราน“ (Scaffold)” ซงในบรบททเกยวของกบการเรยนร หมายถง การเสรมตอการเรยนร “ ”

6.การเสรมตอการเรยนรแนวทางทไวกอตสกเสนอไว และตอมาบรเนอรรเรมนำามาเผยแพร

ขยายความ และมชอเสยงเปนอยางมาก คอ การเสรมตอการเรยนร (Scaffolding) ซงอธบายไวดงน

การเสรมตอการเรยนร (Scaffolding) หมายถง บทบาทเชงปฏสมพนธระหวางผสอนกบผเรยน ทใหการชวยเหลอดวยวธการตางๆ ตามสภาพปญหาทเผชญอยในขณะนน เพอใหผเรยนสามารถแกปญหานนดวยตนเองได (Wood, Bruner & Ross. 1976: 98) โดยเปนการจดเตรยมสงทเอออำานวย การใหการชวยเหลอ แนะนำา สนบสนน ขณะทผเรยนกำาลงแกปญหาหรอกำาลงอยในระหวางการเรยนรเรองใดเรองหนง (ผเรยนกำาลงอยในพนทรอยตอพฒนาการ) ทำาใหผเรยนตองสรางความรความเขาใจเพอใชในการแกปญหาอยางเปนขนตอน และปรบการสรางความรความเขาใจภายในตน (Internalization) ใหกลายเปนความรความเขาใจใหมภายในตนเอง ซงจะสงเสรมพฒนาการของผเรยน ใหกาวไปสขนหรอระดบพฒนาการทสงขนไป (Raymond. 2000:176) ซงทำาใหผเรยนสามารถกำากบตนเองในการเรยนร และมความเชอมนในตนเองในการเรยนรทเพมมากขน

วด บรเนอร และโรส (Wood, Bruner & Ross. 1976) ไดเสนอวธการชวยเสรมตอการเรยนรไว 6 ประการ คอ

1. การสรางความสนใจ (Recruitment) กระตนใหผเรยนมความสนใจทจะเรยนรดวยความสมครใจ โดยผเรยนจะตองอยภายใตขอกำาหนดของงานหรอการเรยนรนน

2. ลดระดบการเรยนรทไรหลกการ ระเบยบ หรอกฎเกณฑ (Reduction in degree of freedom) เพราะจะทำาใหยากตอการจดการหรอการใหความชวยเหลอ ดงนน ผสอนจะตองสะทอนผลการเรยนร (Feedback) เปนระยะๆ สมำาเสมอ ตอเนองกน เพอใหผเรยนนำาผลไปใชเพอเพมระดบการเรยนรในแตละขนไดอยางถกตอง

3. รกษาทศทางการเรยนร (Direction maintenance) ผสอนตองดแลกวดขนผเรยนเปนพเศษเพอใหเรยนรทจะมงไปสจดมงหมายตงไว

4. กำาหนดลกษณะสำาคญทควรพจารณาของสงทจะเรยนรใหเดนชด (Marking critical features) เชน ผสอนเมออธบายเนอหาสาระบางอยางทตองการใหผเรยนเกดการเรยนร กควรเนนเสยงเปนพเศษ หรอหากผเรยนเกดความขดแยงในการทำาความเขาใจสงทเรยนร ผสอนควรแปลความหมายของเรองทกำาลงเรยนรนนๆ เสยใหม ดวยภาษาทใหผเรยนเขาใจไดงายๆ และถกตองตรงกน

5. ควบคมความคบของใจของผเรยน (Frustration control) รบรตออารมณของผเรยนทแสดงออกมา เชน ผสอนตองยอมรบความรสกของผเรยนกรณทเขาเกดความไมเขาใจสงทกำาลงเรยนร ไมควรเพกเฉยหรอปลอยใหผเรยนมความรสกทคางคาใจ เพราะจะทำาใหผเรยนมความคบของใจเพมมากขน

6. ควรมการสาธต (Demonstration) หรอมแบบอยางใหกบผเรยนในการแกปญหาการเรยนร

การใหความชวยเหลอแกผเรยนในการเรยนรเพอนำาไปสพฒนาการความคดความเขาใจ นอกจากความเขาใจกลวธในการเสรมตอการเรยนรแลว ยงตองคำานงถงปจจยหลายประการทสงผลตอวธการเสรมตอการเรยนร ตวอยางเชน เดกชายมานะอายหาขวบ เรยนอยชนอนบาล 3 ไมสามารถนงนงแลวฟงอยางสงบ ขณะนงฟงการเลาเรองได ครจงตองพยายามจดเตรยมการชวยเหลอตางๆ เพอชวยใหมานะรวมความสนใจไปยงเรองทครเลาใหได ครจงเรยกมานะมานงใกลและใชมอโอบไหล ซงเปนสญญาณทไมใชคำาพด (Nonverbal) แตทงๆ ทใชความพยายามเชนน มานะกยงดนไปมาและมองไปรอบๆ หอง ในวนตอมา มานะกำาลงเลนกบกลมเพอนๆ ปตซงเปนรนพอายเจดขวบเรยนอยชนประถมศกษาปท 1 นงลงบนเกาอและอานหนงสอเชนเดยวกนกบคร สกครมานะกบเดกคนอนๆ

กแสดงบทบาทสมมตวาตนเองเปนนกเรยน และฟงปตเลาเรอง มานะนงลงและฟงอยางตงใจอยราวๆ สถงหานาท จากนนกไปเลนอยางอน พฤตกรรมของมานะทนงฟงปตเลาเรอง เปนพฤตกรรมทครมความปรารถนาอยากจะใหพฤตกรรมนเกดขน คอ ความตงใจ ซงพฤตกรรมความตงใจนจะอยในพนทรอยตอพฒนาการ อนเปนพฤตกรรมทมานะกำาลงฝกหด และเปนสงทมานะจำาเปนตองไดรบความชวยเหลอจากผอนเปนพเศษ จากตวอยาง มานะสามารถมความตงใจไดจากการเลนและจากการชวยเหลอของกลมเพอน เพอนทำาใหมานะสามารถเกดการเรยนรในพนทรอยตอพฒนาการของเขาได แตเมออยกบครเขากลบไมสามารถทำาเชนนนได แสดงใหเหนวาบรบททางสงคมวฒนธรรมเมอมานะอยกบเพอน และมานะอยกบครไมเหมอนกน ซงสงผลตอการเรยนรในพนทรอยตอพฒนาการของมานะ

ขอเสนอแนะในการเสรมตอการเรยนร มขอเสนอแนะหลายประการเพอใหการเสรมตอการเรยนรประสบความสำาเรจ สรปไดดงน

1. ควรคำานงถงความแตกตางระหวางบคคลของผเรยนพนทรอยตอพฒนาการแสดงใหเหนถงขดจำากดของพฒนาการของ

เดก ณ ชวงเวลาใดเวลาหนง เราไมสามารถสอนเดกๆ ไดตลอดเวลา หรอเราไมสามารถสอนทกษะหรอพฤตกรรมใหแกเดกๆ เกนกวา พนทรอยตอพฒนาการของพวกเขาได เชน เราไมอาจจะสอนใหเดกทารก ยนดวยมอบนคานทรงตว (Balance Beam) ได เพราะวาทกษะนนอยหางไกลจากระดบพฒนาการทแทจรงของเขามาก ถาทกษะนนอยภายนอกพนทรอยตอพฒนาการ ไวกอตสกไดบนทกไววา โดยทวไปเดกๆ จะเพกเฉย ไมเอาใจใส หรอใชทกษะ กลวธ รวมทงใชขอมลทไมถกตอง ดงนน ในแตละครงทจดการเรยนรใหแกผเรยน ควรจะมการตงจดมงหมายของการเรยนรใหเหมาะสมกบศกยภาพของผเรยน และสามารถคาดการณไดวาเมอผเรยนไดผานกระบวนการเรยนร จะมความเจรญงอกงามทางสตปญญาใหมๆ อยางไรทจะเกดขนกบเขาบาง เพอใหผเรยนสามารถกาวขนไปสขดสงสดตามพฒนาการทเขาสามารถจะเปนไปได

2. การใหความชวยเหลอควรมความเหมาะสมการชวยเหลอผเรยนทมากเกนไปอาจสงผลทำาใหผเรยนลดระดบ

ความพยายามทจะบรรลเปาหมายในการเรยนรและลดระดบการเรยนรดวยการนำาตนเอง (Self-directed Learning) ลง การเรยนรดวยการนำาตนเองเปนการทผเรยนมความคดรเรมในการเรยนรดวยตนเอง โดยการวางเปาหมาย กำาหนดแผนการเรยนและแหลงทรพยากรการเรยนร สรางกลวธในการเรยนร และประเมนสมฤทธผลทางการเรยนดวยตนเอง แตถาชวยเหลอผเรยนนอยเกนไปอาจทำาใหผเรยนไมมความสามารถเพยงพอทจะประสบความเรจในการเรยนร นำาไปสความวตกกงวล ความคบของใจ และในทสดกจะสญเสยแรงจงใจในการเรยนร

สงสำาคญของการจดการเสรมตอการเรยนร คอ การชวยเหลอผเรยนตองมเปาหมายใหผเรยนสามารถชวยเหลอตนเองได เมอความสามารถของผเรยนมเพมมากขน ไมใชตองคอยชวยเหลอหรอตองชวยพยงผเรยนตลอด เพราะในทสดผเรยนตองสามารถทำางานใหเสรจสมบรณหรอมความรอบรในสงตางๆ ไดดวยตวของตวเอง นนคอ เมอความรความสามารถของผเรยนมเพมมากขน ผสอนจะตองคอยๆ ลดการใหความชวยเหลอลงทละนอย ดงนน เมอใชกลวธเสรมตอการเรยนร ผสอนควรตระหนกวาเปาหมายทแทจรงกเพอใหผเรยนมอสระในการเรยนรและสามารถกำากบตนเอง (Self-Regulating) ในการเรยนรและการแกปญหาดวยตนเองไดในทสด

3. กจกรรมและงานทจดเตรยมไวตองทาทายผเรยนกจกรรมหรองานทจดเตรยมไวใหผเรยน ตองทาทาย จงใจหรอทำาให

ผเรยนมความสนใจ เพอใหผเรยนมความสนกสนานทำางานหรอกจกรรมนน แตงานหรอกจกรรมตองไมยากหรอซบซอนมากเกนไปกวาศกยภาพของผเรยนทจะสามารถจดการหรอทำาใหประสบความสำาเรจได (Bransford, Brown, & Cocking. 2000) ดงนน ในงานทคอนขางยากจะตองมแบบอยาง (Model) หรอมการกำาหนดผลการเรยนรทคาด

หวงของแตละกจกรรมการเรยนรไวอยางชดเจน เพอใหผเรยนทำางานหรอกจกรรมทมอบหมายไดอยางถกตอง

4. ลำาดบขนตอนและทศทางมความถกตองและชดเจนตองจดลำาดบขนตอนในการใหความชวยเหลอเดกทถกตอง โดยมง

เนนไปทการบรรลผลตามเปาหมายทตงไวเปนหลก การเรยนการสอนตองมทศทางทชดเจนและลดความสบสนของผเรยน โดยผสอนตองคาดการณลวงหนาไดวาจะมปญหาอะไรทผเรยนจะเผชญบาง และจะพฒนาการสอนไปทละขนๆ ไดอยางไร จงจะสามารถอธบายใหผเรยนเขาใจได เมอเขาตองพบกบสถานการณทคาดการณไวนน

5. วตถประสงคหรอเปาหมายทชดเจนการกำาหนดวตถประสงคการเรยนรตองชดเจน เพอใหผเรยนเขาใจวา

ทำาไมตองทำางานหรอกจกรรมการเรยนรนน และทำาไมสงทเรยนรจงมความสำาคญ ผสอนตองสามารถชใหเหนนบตงแตเรมตนกจกรรมการเรยนรวา ความแตกตางระหวางสงทผเรยนกำาลงทำาหรอเรยนร กบวธการแกปญหาหรอการกระทำาทเปนมาตรฐานหรอทพงประสงคนนเปนเชนไร รวมทงมการอธบายใหผเรยนเขาใจถงมาตรฐานความเปนเลศในการเรยนรทตงไวดวย

6. เนอหาสาระเหมาะสมกบผเรยนผสอนตองตรวจสอบเนอหาทจะใหเดกเรยนร เพอกำาหนดขอบเขต

และปรบปรงบทเรยนใหมความเหมาะสมกบผเรยน ขจดอปสรรคตางๆ ทจะเกดขน ลดความไมแนนอน ความงนงงสงสย และความไมพงพอใจในเนอหาสาระของผเรยน เพอทำาใหการเรยนรมประสทธภาพสงสด

7. มแหลงเรยนรทสะดวกและหลากหลายผสอนตองชแจงใหผเรยนไดรเกยวกบแหลงการเรยนรทมคณคา ท

จะชวยลดความสบสน ความคบของใจ ลดความเสยง และชวยลดเวลาใหแกผเรยน เพอใหผเรยนไดตดสนใจทจะใชประโยชนจากแหลงเรยนรทหลากหลายและมความสะดวกในการเรยนร จะทำาใหผเรยนไดใชเวลาไมมากนกในการคนหาทรพยากรทเกยวของกบการเรยนร แตไดใชเวลาสวนใหญในการ

เรยนรและคนพบความร ผลลพธจากการมแหลงเรยนรทมคณคาและหลากหลาย จงทำาใหผเรยนมการเรยนรทรวดเรวมากขน

8. ดแลเอาใจใสผเรยนผสอนตองดแลเอาใจใสผเรยนใหตงใจทำางานทมอบหมาย ในการ

เรยนรแมผเรยนสามารถตดสนใจดวยตนเองไดวาจะเรยนรไปในทศทางไหนหรอมสงใดทจะตองเรยนรบาง แตผเรยนไมสามารถทจะออกนอกลนอกทางได เพราะจะตองทำางานทไดกำาหนดไวแลว

9. สงเสรมใหมการเรยนรแบบรวมมอรวมใจ ในบรบทของการเสรมตอการเรยนรในหองเรยน กจกรรมการเรยน

การสอนทผสอนจดใหผเรยน จะยากเกนกวาระดบพฒนาการทางสตปญญาทแทจรงของผเรยนสามารถแกปญหาใหสำาเรจลงไดตามลำาพง และตองมปฏสมพนธกบผอนจงจะแกปญหาได ดงนน ครอาจจะจดใหมการเรยนรแบบรวมมอรวมใจ (Cooperative Learning) โดยจดบรรยากาศและสงแวดลอมทางการเรยนรใหนกเรยนไดมการชวยเหลอกนในการทำางานหรอการแกปญหาเปนกลมยอย (Small Group) โดยครยงคงมสวนในการดแลเอาใจใส ใหความชวยเหลอผเรยน

10. ควรประเมนผเรยนแบบพลวตรการประเมนแบบพลวตร (Dynamic Assessment) เกดขนมา

จากขอจำากดของการประเมนแบบเดมทไมมความยดหยน ไวกอตสกมความคดเหนวา การประเมนแบบเดมไมสามารถทำาใหทราบพฒนาการทแทจรงของผเรยน และไมสามารถนำาขอมลไปใชในการสงเสรมพฒนาการของผเรยนไดอยางเตมท เพราะวธการแบบเดมมงเนนการวดความสามารถของผเรยนทผานมาแลวหรอเกดขนแลว ไมไดประเมนพฒนาการทกำาลงเกดขนในปจจบน หรอพฒนาการทจะเกดขนในอนาคตซงตอเนองจากทเปนอย การประเมนแบบพลวตรจะประเมนพฒนาการทเพมขนอยางตอเนอง หลงจากทไดเรยนรจากการมปฏสมพนธทางสงคมระหวางผสอนกบผเรยน ทำาใหทราบความแตกตางดานความสามารถ หรอพฒนาการทเกดขนจากการจดการเรยนการสอนทเนนปฏสมพนธระหวางผเรยนกบผสอน

และนำาไปใชในการกำาหนดหรอปรบเปลยนกจกรรมการเรยนการสอน รวมทงงานจากการเรยนในบรบทตางๆ เพอทำาใหกระบวนการเรยนการสอนสามารถพฒนาผเรยนไดอยางสงสด (ปรชา ศรเรองฤทธ. 2549:42-43)

การประเมนแบบพลวตรจะประเมนผลรอบดาน มเกณฑการประเมนและมการสะทอนผลการเรยนรทชดเจน โดยจะตองประเมนวาผไดเรยนรอะไรและสามารถทำาอะไรไดบาง รวมทง ประเมนดวยวาผเรยนสามารถทำาอะไรไดในระดบการชวยเหลอทแตกตางกนดวย ซงผสอนจะตองบนทกดวยวาผเรยนไดนำาการชวยเหลอของผสอนไปใชอยางไร และเดกใชการชวยเหลออะไรเปนสวนมาก การประเมนผลแบบพลวตรมความสำาคญตอการสงเสรมศกยภาพใหดขนเรอยๆ รวมทงเปนการขยายไปสการประเมนผลผเรยนตามสภาพจรง ดงนน การนำาความรความเขาใจพนทรอยตอพฒนาการไปใชในการประเมนผล ไมเพยงแตจะทำาใหการประมาณการณความรความสามารถของผเรยนมความชดเจนเพมมากขน แตยงเปนวธการประเมนทมความยดหยนสำาหรบผเรยนดวย

บทสรปแนวคดเรองพนทรอยตอพฒนาการ (Zone of Proximal

Development) ของไวกอตสก นำาไปใชประโยชนในการจดการเรยนรไดอยางมากมาย ทำาใหนกจตวทยาหรอนกการศกษามความเขาใจและสามารถวเคราะหเกยวกบพฒนาการความคดความเขาใจของเดกไดอยางครบถวน

การเรยนรทเกดขนในพนทรอยตอพฒนาการจะเกดขนไดตองอาศยเครองมอหรอสอกลาง เชน ปฏสมพนธทางสงคม ภาษา วฒนธรรม วธการเรยนร การชแนะและใหความชวยเหลอ เปนตน จงทำาใหเกดการขยายแนวคดไปสการคดกลวธเสรมตอการเรยนร

การเสรมตอการเรยนรสามารถทำาไดหลายประการ เชน การใหแบบอยาง การใหขอเสนอแนะ การสะทอนผลการเรยนร การตรวจสอบความรของผเรยนโดยใหผเรยนเลาสงทไดเรยนร การลดความซบซอนในงานหรอกจกรรมการเรยนรเพอใหผเรยนมความงายตอการทำาความเขาใจ และอนๆ

ซงการเสรมตอการเรยนรจะมประสทธภาพได ตองมาจากพนฐานความเขาใจเรองพนทรอยตอพฒนาการเปนสำาคญ นบตงแตระดบพฒนาการทแทจรงของผเรยนอนเปนจดเรมตนในการเรยนร ไปจนกระทงถงพฒนาการในระดบสงสดของผเรยนซงเปนพฒนาการทผเรยนสามารถทจะเปนไปได จงจะทำาใหผสอนสามารถจดกระบวนการเรยนรไดอยางถกตองและวางแผนการสอนไดเหมาะสมกบศกยภาพของผเรยน  ไวกอตสก ไดยกตวอยางของการเรยนร การสรางความรในตวเดกจากสงแวดลอมภายนอก เชน เรองของการช การทเดกจะชสงตาง ๆ ได จะเรมตนดวยเดกยกมอขนเพอไปควาของตรงหนา แตของนนอาจจะอยไกลเกนไป นวจงกางอยกลางอากาศ ตรงนจะทำาใหเหนขนตอนคอเรมดวยการเคลอนไหวมอของเดก เมอเดกไมสามารถควาของได กจะเปลยนเปาหมายซงอาจเปนคณแมทอยขาง ๆ คอ เปลยนจากวตถมาหาบคคล โดยมอกยงชไปยงสงของทตนตองการ เหตการณนจะชวยสอนเดกใหเขาใจวาการเออมมอไปควาของหรอชไปทของ จะเปนการบอกความตองการวาตองการของชนน เดกไดเรยนรจากการกระทำากอน คอ เมอเขากางมอหรอชมอขนไปเพอจะควาของ หลงจากนนคณแมหรอสงแวดลอมภายนอกกจะเสรมสรางใหเดกเรยนรวาการชหรอกางนวไปทวตถ คอ การช สญลกษณตาง ๆ เชนน จะมความหมายเมอเดกคนนนหรอ ผเรยนกบสงแวดลอม พอแม คนเลยงมความเขาใจตรงกน ผใหญเขาใจความตองการของเดก เขาใจสญลกษณของนวทกางออกวานคอการชและสนองตอบ เชนนกจะทำาใหเดกรจกการช เปนการเรยนรดวยตนเองนนเองแตทฤษฎของ วกอตสก กถกนกการศกษาทานหนงวพากษวจารณวา การเรยนรภายในตวเดกเอง เกดขนกอนทจะไดสมผสกบสงคม สงแวดลอม และวฒนธรรม

สรปทฤษฎของวฒนธรรมและสงคมของ เลฟ ไวกอตสก (Lev Vygotsky) ใหความสำาคญกบวฒนธรรมและสงคมมาก ทฤษฎนกลาววา สงคมและวฒนธรรมเปนสวนหนงทจะสงเสรมความฉลาดและกระบวนการเรยนรในพฒนาการของเดก

ไวกอตสก เชอวา ตวเรามปฏกรยามสอสมพนธกบสงคมและวฒนธรรม ซงจะทำาใหเราเปนมนษยทมความฉลาดและแตกตางจากสตว ไวกอตสก ไดกลาววา มนษยไดรบอทธพลจากสงแวดลอมตงแตแรกเกด ซงนอกจากสงแวดลอมทางธรรมชาตแลว ยงมสงแวดลอมทางสงคม คอวฒนธรรมทสงคมสรางขน ดงนน สถาบนสงคมตางๆ เรมตงแตสถาบนครอบครวจะมอทธพลตอพฒนาการทางเชาวปญญาของแตละบคคลเดกเรยนรสญลกษณตาง ๆ และคำาพดเปนครงแรกจากสงคม ซงความฉลาดความสามารถ ในการสอสารดานภาษานเองเปนพนฐานททำาใหเดกแตกตางจากสตว นอกจากนนภาษายงเปนเครองมอสำาคญของการคดและพฒนาเชาวปญญาขนสง พฒนาการทางภาษาและทางความคดของเดกเรมดวยการพฒนาทแยกจากกน แตเมออายมากขนพฒนาการทงสองดานจะเปนไปรวมกน

บรรณานกรรม

ทศนา แขมมณ (พมพครงท 8), ศาสตรการสอน. กรงเทพฯ จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2551

พรรณ ช. เจนจต (พมพครงท 4), จตวทยาการเรยน การสอน. กรงเทพฯ : ตนออ แกรมม, 2538

ลขต กาญจนาภรณ, จตวทยาการศกษา:จตวทยาประยกตเพอการสอนทมประสทธภาพ เอกสารประกอบการเรยน 463 101 Education Psychology 2548.สรางค โควตระกล (พมพครงท 5), จตวทยาการศกษา. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2544

อาร พนธมณ, จตวทยาการเรยน การสอน. กรงเทพฯ : ตนออ, 2542

http://www.wijai48.com/learning_stye/learningprocess.htmhttp://www.novabizz.com/NovaAce/.../Learning_Cognitive.htmhttp://www.learners.in.th/file/junior/ทฤษฎการเรยนรพทธนยม.doc

http://supanida-opal.blogspot.com/2009/02/constructivismconstructionism.htmlhttp://www.hu.swu.ac.th/.../การเรยนรในพนทรอยตอพฒนาการ.doc

http://en.wikipedia.org/wiki/Lev_Vygotsky

http://www.newfoundations.com/GALLERY/Vygotsky.html

http://starfsfolk.khi.is/solrunb/vygotsky.htm

http://www.patsula.com/usefo/webbasedlearning/tutorial1/learning_theories_full_version.html

http://www.uea.ac.uk/menu/acad_depts/edu/learn/morphett/vygotsky.htm