res in commercio 07/2010

8/9/2019 Res in Commercio 07/2010

1/28

lipiec 2010(numer 5/2010)

Res in Commercio jest miesicznikiem

wydawanym przez Kancelari Tomczak

i Partnerzy. Czasopismo - Biuletyn

Informacyjny - powstao w 2002 roku

jako wewntrzny informator monitoru-

jcy zmiany prawa gospodarczego

w Polsce. Nastpnie przeksztacilimy

Biuletyn w wydawnictwo adresowa-

ne przede wszystkim do Klientw

Kancelarii, nadajc mu dojrza form

graficzn. Z pocztkiem 2010 roku Kan-

celaria zdecydowaa o wydawaniu mie-

sicznika, ktrego treci s pogldy

prawnikw Kancelarii powstae na tle

prowadzonych spraw.

Pomimo najcilej praktycznego na-

sta wienia teksty zamieszczone w Res

in Commercio nie s opiniami prawnymi,

ktre mogyby by zastosowanewprost

i bez dodatkowej weryfikacji stanu fak-

tycznego, za pogldy wyraane na amach

miesicznika stanowi jedynie stanowisko

ich autorw.

S p i s t r e c i : Wzorzec globalny Micha Tomczak

Przerwany acuch 8Jakub Salwa

Dugi przedsibiorcy 13Sylwia Maksimiuk

Gos z akcji zajtych 16Ewelina Pichet

Spka komandytowa. Instrukcja obsugi (Cz pita) 18Katarzyna Bielat, Inga Doowy, Wioletta Januszczyk,

Dominika Latawiec, Marta Mianowska, Jakub Salwa, Micha Tomczak

Streszczenia tekstw 27

Summary 28


2/28

2 | R E S I N C O M M E R C I O | L I P I E C 2 0 1 0

W zwizku ze znikom aktywnocilegislacyjn ustawodawcy w dziedzi-nach pozostajcych w krgu naszych

zainteresowa w lipcowym numerzeRes in Commercio zwracamy Pastwauwag tylko na zmian Kodeksu karnegodotyczc odpowiedzialnoci karnej zanaruszenie zakazu stadionowego oraz napropozycj nowelizacji Kodeksu spekhandlowych.

LEGISLACJA

(Prawo karne)

Odrbna odpowiedzial-no karna za naruszeniezakazu stadionowego

W dniu 11 czerwca 2010 roku Sejmuchwali ustaw o zmianie ustawy o bez-pieczestwie imprez masowych oraz usta-

wy - kodeks karny. Jej gwnym celem jestzwikszenie bezpieczestwa na stadionach.Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa SprawWewntrznych i Administracji, nowelizacjastanowi wany krok w kierunku zapewnieniabezpieczestwa Mistrzostw Europy w PiceNonej UEFA EURO 2012.

Nowelizacja kodeksu karnego wprowadziapenalizacj naruszenia zakazu stadionowegopoprzez wprowadzenie do kodeksu karne-go odrbnego przepisu art. 244a. Zgodniez treci nowego przepisu, statuuje on od-powiedzialno karn za niezastosowaniesi do orzeczenia przez sd zakazu wstpuna imprez masow lub poczonego z tymrodkiem karnym obowizku osobistegostawiennictwa w czasie imprezy masowej wjednostce organizacyjnej policji lub w miejscuokrelonym przez waciwego ze wzglduna miejsce zamieszkania osoby skazanej alboukaranej komendanta powiatowego (rejono-

wego, miejskiego) policji. Za nierespektowa-nie zakazu ustawa wprowadzia kary: kargrzywny, kar ograniczenia wolnoci albopozbawienia wolnoci do lat dwch.

Ponadto, nowelizacja ustawy o bezpiecze-stwie imprez masowych wprowadzia zmianco do okresu obowizkowego przechowy-

wania przez organizatora imprezy masowejmateriau powstaego podczas utrwalaniaprzebiegu imprezy masowej, skracajc godo 60 dni. Zgodnie z obowizujcym stanemprawnym czas ten wynosi 12 miesicy. Jakopowd wprowadzenia tak radykalnej zmia-ny, wskazywano na ogromne kosztyzwizane

z tak dugim okresem przechowywaniautrwalonego materiau. Uchwalona przezSejm ustawa zostaa przekazana do Senatu.

(Prawo handlowe)

Moliwa zmiana Kodeksuspek handlowych

Pod koniec czerwca Komisja Kodyfi-kacyjna Prawa Cywilnego otrzymaa dozaopiniowania projekt nowelizacji ustawyz dnia 15 wrzenia 2000 roku Kodeks sp-ek handlowych (Dz. U. z 2000 roku, Nr94, poz. 1037), dalej jako Kodeks spekhandlowych, zakadajcy wprowadzenieszczeglnej procedury rejestrowania spekz ograniczon odpowiedzialnoci, ktrychakt zaoycielski zosta oparty na ustawowym

wzorcu umowy spki. Celem tej nowelizacjijest przypieszenie procesu rejestracji spkiz ograniczon odpowiedzialnoci. Wzorzec aktu zaoycielskiego spki

z ograniczon odpowiedzialnoci ma sta-nowi zacznik do ustawy i mie charakterblankietowej umowy spki, ktra bdzie

wymagaa uzupenienia w zakresie informacjitakich jak: firma spki, siedziba, przedmiotdziaalnoci, wysoko kapitau zakadowe-go, liczba obejmowanych udziaw przezposzczeglnych wsplnikw, dane doty-czce wsplnikw oraz czonkw zarzduzakadanej spki.

Ze wzgldu na ustalon tre wzorca,w spce ktrej umowa bdzie na nim oparta,wsplnicy bd mogli mie wicej ni jedenudzia, co implikuje, e wszystkie udziay bdrwne i niepodzielne. Ponadto wzorzec pre-cyzuje, e wszystkie udziay zostan objtew zamian za wkad pieniny.

Na spce z ograniczon odpowiedzialno-ci opartej na ustawowym wzorcu umow-nym, podobnie jak na innych tradycyjnychspkach z ograniczon odpowiedzialnoci,ciyby obowizek rejestracji, proces tenjednak zgodnie z zaoeniami projektu miabynieco odmienny przebieg.

Rozpoznanie wniosku o wpis spkiz ograniczon odpowiedzialnoci opartejna ustawowym wzorcu powinno zgodniez projektem nowelizacji Kodeksu spekhandlowych nastpi w terminie od 1 do 3dni. Sam wpis spki z ograniczon odpo-

wiedzialnoci, ktrej akt zaoycielski zostaoparty na ustawowym wzorcu umownym dorejestru przedsibiorcw nie bdzie zaka-cza procesu rejestracyjnego. Po dokonaniurejestracji spki czonkowie jej zarzdu bdzobowizani do zgoszenia dodatkowych in

formacji dotyczcych spki, w tym przedewszystkim informacji dotyczcej wniesieniawkadw przypominamy, e zgodnie zobecnie obowizujc regulacj wniesienie

wkadw powinno nastpi przed rejestra-cj, jako e zgoszenie spki z ograniczon

odpowiedzialnoci do sdu rejestrowegopowinno zawiera owiadczenie wszyst-kich czonkw zarzdu, e kapita spkizosta opacony. Projekt zmian zakada, ew przypadku nie dokonania tych czynnociuzupeniajcych sd rejestrowy orzeknie orozwizaniu spki.

(Prawo cywilne)

Wchodzi w ycie Ustawa

o pozwach grupowychInformujemy, e w dniu 19 lipca 2010 roku

wchodzi w ycie Ustawa o dochodzeniuroszcze w postpowaniu grupowym. Usta-

wa ta ma wyrwna szans przecitnegokonsumenta w walce z duymi korporacjami.Do tej pory mg on tylko samodzielnie do-chodzi swoich praw teraz bdzie mg onczy si z innymi poszkodowanymi i wrazz nimi wystpi z pozwem grupowym.

ORZECZNICTWO

(Ksigi wieczyste)

Nowa ksiga mimosprzecznoci

w dokumentach

16 czerwca 2010 roku Sd Najwyszywyda postanowienie, w ktrym stwierdzi,e mimo sprzecznoci danych z ewidencjigruntw z danymi nieruchomoci zawartymi

w ksidze wieczystej mona zaoy ksigwieczyst dla wydzielanej z tej nieruchomocidziaki i dokona w niej wpisu prawa (sygn.akt I CSK 82/10).W rozstrzyganej sprawie wnioskodawca,

ktry naby przez zasiedzenie wasno dzia-ki stanowicej cz wikszej nieruchomoci,dla ktrej prowadzona bya ksiga wieczysta

wystpi o utworzenie nowej ksigi wieczy-stej dla wydzielonej nieruchomoci i wpisaniego jako waciciela.

Sdy I i II instancji oddaliy wniosek podno-szc, e w wietle danych zawartych w ksi-

N O T I T I A

WIADOMOCI


3/28

R E S I N C O M M E R C I O | L I P I E C 2 0 1 0 | 3

dze wieczystej nieruchomoci macierzystejpowierzchnia tej nieruchomoci jest inna nita wynikajca z informacji z ewidencji grun-tw. Swoje orzeczenie sdy opary na par.36 Rozporzdzenia w sprawie prowadzeniaksig wieczystych i zbiorw dokumentw,

ktry stanowi, e cz nieruchomocimoe by odczona tylko wtedy gdy zostanprzedstawione dokumenty stanowice pod-staw oznaczenia nieruchomoci zarwnoco do czci odczonej jak i pozostaej.Zdaniem sdw to wnioskodawca powinienusun t niezgodno, skadajc wniosek w

trybie art. 27 Ustawy o ksigach wieczystychi hipotece.

Od niniejszego postanowienia wniosko-dawca wnis skarg kasacyjn. Sd Najwy-szy skarg uwzgldni i przekaza spraw doponownego rozpoznania. W uzasadnieniupostanowienia stwierdzono, e wniosko-dawca nie moe skorzysta z uprawnienia,o ktrym mowa w art. 27 Ustawy o ksigach

wieczystych i hipotece gdy wniosek o spro-stowanie oznaczenia nieruchomoci zoymoe wycznie waciciel nieruchomocimacierzystej. Z tej przyczyny, jak podnisSd Najwyszy, wnioskodawca nie moedopeni obowizkw wynikajcych z par.36 przywoanego wyej Rozporzdzenia. W tym stanie rzeczy waciciel dziaki

wydzielonej z czci innej nieruchomocimoe skutecznie da zaoenia nowejksigi wieczystej i dokonania w niej wpisuprawa wasnoci take w przypadku sprzecz-noci danych z ksigi wieczystej z danymiz ewidencji gruntw.

(Prawo autorskie)

Reklama prasowa jest teutworem

Sd apelacyjny w Lublinie w wyroku o sy-gnaturze I ACa 206/10 potwierdzi, e rekla-ma jest utworem, a wydawca reklamy przedjej opublikowaniem musi sprawdzi, czy nienarusza ona niczyich praw autorskich.

Komentowane orzeczenie zapado napodstawie nastpujcego stanu faktycznego:spka bdca wydawc Informatora Bu-dowlano Ogoszeniowo - Reklamowegozarzucia konkurencyjnemu wydawnictwunaruszenie osobistych i majtkowych prawreklamowych do kilku reklam. Uzasadnia, ekonkurencyjne wydawnictwo w wydawanymprzez siebie informatorze skopiowao, prze-robio i rozpowszechnio jej reklamy, w tymfotografie do nich uyte.

Pozwany wydawca zaprzeczy zarzutom

wskazujc, e reklamy nie s chronioneprawem autorskim poniewa nie maj cechutworu. Podlegaj one jedynie komputero-

wej obrbce, nie posiadaj one czynnika twrczego, a fotografie (cian, dachw,kominkw) nie maj charakteru dziea. Po-

nadto pozwany wskazywa, e publikowaon jedynie materiay dostarczone mu przezreklamodawcw, take to ewentualnieoni powinni wystpowa w charakterzepozwanych.

Sd I instancji stwierdzi, e pomimo, isporne zdjcia do reklamy nie s objteochron prawnoautorsk, to s ni objtereklamy. Reklama bowiem spenia kryteriumindywidualnoci oraz oryginalnoci. Tym sa-mym publikowanie reklam bez zgody ichpierwotnego wydawcy stanowi naruszeniepraw autorskich. Jednoczenie sd uznajednak, e takie naruszenie nie uprawnia doroszczenia odszkodowawczego.

Sd II instancji potwierdzi ustalenia sdu Iinstancji zgodnie z ktrymi reklamy s objteochron prawnoautorsk jednak za nietrafneuzna rozstrzygnicie w takim zakresie w ja-kim odmawiao ono powodowi naprawienia

wyrzdzonej mu szkody.Sd II instancji podkreli, e roszczenie

o naprawienie wyrzdzonej szkody zgodniez art. 79 ustawy z dnia 4 lutego 1994 rokuPrawo autorskie (tekst jednolity Dz. U. z2006 roku, Nr 90, poz. 631) przysugujetwrcy w przypadku gdy korzystanie z utwo-ru twrcy nosi znamiona bezprawnoci, czylijest dokonane bez zgody twrcy. Ochronata przysuguje w stosunku do kadego kto teprawa narusza. Fakt, e publikacja reklamybya dokonywana na zlecenie kontrahentajest irrelewantny. Pozwanym moe by kady

kto dopuszcza si wkroczenia w sfer upraw-nie twrcy. Bez znaczenia jest okol iczno,e naruszyciel by w dobrej wierze. Ponie-wa powd nie przenis praw z reklam naswoich zleceniodawcw jego powdztwojest zasadne. Sd podkreli, e pozwany nie

moe rwnie skutecznie powoywa si naart. 42 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984roku Prawo prasowe (Dz. U. z 1984 roku,Nr 5, poz. 24) zgodnie z ktrym redaktor nieponosi odpowiedzialnoci za tre ogoszei reklam, poniewa przepis ten dotyczy od-powiedzialnoci za tre i form reklam, czylinaruszenia zwizanego ze zamaniem zasad

wspycia spoecznego lub prawnych zaka-zw reklamowania (np. alkoholu). Przepis tennie obejmuje natomiast kwestii naruszeniamajtkowych praw autorskich.

Sd II instancji ze wzgldu na zakresuchybie przekaza spraw do ponownegorozpoznania.

(Prawo administracyjne)

Opata parkingowaod spki

Naczelny Sd Administracyjny w wyrokuz dnia 17 czerwca 2010 roku (sygnatura IOSK 258/10) wskaza, e opaty dodatko-we za nieopacony parking musz ponosizarwno osoby fizyczne jak i osoby prawne.Co wicej poniewa obowizek ten wynikaz mocy prawa mona od razu stosowaegzekucj administracyjn bez koniecznociprzeprowadzania dodatkowych postpowa

v i l l a s e n t e n c e s

orzeczenia sdowe


4/28


wyjaniajcych i wydawania decyzji.Komentowane orzeczenie zapado na

podstawie nastpujcego stanu faktycznego:spka pod firm Lech Spka z ograniczonodpowiedzialnoci zostaa zobowizana do

wniesienia opat dodatkowych za nieopaco-

ne postoje w strefie patnego parkowania.Dowodami byy raporty kontrolerw strefy,natomiast podstaw prowadzenia egzekucji

tytuy wykonawcze wystawione przez pre-zydenta miasta Szczecina.

Spka zoya wniosek o umorzeniepostpowania egzekucyjnego wskazujc,e nie przeprowadzenie postpowaniadowodowego uniemoliwio ustalenie czyopaty dodatkowe dotyczyy jej samochodw.Zdaniem spki arbitralne wymierzenie opatybez moliwoci weryfikacji i bez moliwociodwoania naruszao przepisy Konstytucji.

Naczelnik urzdu skarbowego odmwiumorzenia postpowania, jednak dyrektorizby skarbowej uchyli to postanowienie iumorzy postpowanie egzekucyjne uzasad-niajc, e korzysta z drg publicznych moe

tylko osoba, ktra fizycznie prowadzi pojazda nie osoba prawna jak jest spka. Dlatego

te konieczne jest przeprowadzenie postpo-wania wyjaniajcego, ktrego celem byobyustalenie kto faktycznie korzysta z parkingu,czy naoenie opaty byo zasadne, ewentu-alnie kogo naley t opat obciy. Odpo-

wiedzialno musi by zindywidualizowana,a opaty dodatkowe nie s nalenociamipowstajcymi z mocy prawa, dlatego te niemog podlega egzekucji administracyjnej.

Powysze postanowienie zostao jednakzaskarone w wyniku czego WojewdzkiSd Administracyjny je uchyli uznajc, i tezazgodnie z ktr tylko osoba fizyczna moe byzobowizana do ponoszenia opat dodatko-wych za parkowanie jest niewaciwa.

Naczelny Sd Administracyjny oddali skargikasacyjne spki z ograniczon odpowiedzial-noci oraz dyrektora izby skarbowej. Sdpodkreli, e zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 1ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o dro-gach publicznych (tekst jednolity Dz. U. z2007 roku, Nr 19, poz. 115) korzystajcyz drg publicznych obowizany jest doponoszenia opat za parkowanie pojazdwsamochodowych na drogach publicznychw strefie patnego parkowania. Zgodnie z art.13f teje ustawy w przypadku nieuiszczaniaopat o ktrych mowa ustpie 1 niniejszegoartykuu pobiera si opat dodatkow. Tymsamym obowizek wniesienia opaty dodat-kowej wynika z mocy prawa. Ponadto obo-wizek uiszczania opaty parkingowej obciaco do zasady waciciela pojazdu. Organ niemusi jednak prowadzi postpowania wyjaniajcego przed skierowaniem wnioskuo wszczcie egzekucji i ustala, kto faktycznie

korzysta z parkingu to zadanie naley dowaciciela pojazdu. Ponadto opata dodatko-wa ma charakter podatkowy, a podmiotamizobowizanymi do ponoszenia opat o takimcharakterze s zarwno osoby fizyczne jak iosoby prawne.

(Prawo cywilne)

Znaczenie odpowiedniegodostpu do drogipublicznej

Sd Najwyszy w wyroku o sygnaturze IICSK 30/10 potwierdzi, e jeli w owiad-czeniu ustanawiajcym drog konieczn nieustalono rekompensaty z tego tytuu dla wa-ciciela nieruchomoci przez ktr ta drogaprzechodzi (nieruchomo obciona) tomoe on si jej domaga przed sdem.

Orzeczenie to zapado na podstawie na-stpujcego stanu faktycznego: Spdzielniapracy Kartodruk bya wacicielem nierucho-moci. Po ogoszeniu upadoci likwidacyjnejspdzielni, syndyk masy upadoci chccmoliwie szybko zlikwidowa mas upado-ci, przeprowadzi podzia nieruchomocinalecej do spdzielni. W wyniku przepro-

wadzonego podziau jedna z wydzielonychnieruchomoci zostaa pozbawiona dostpudo drogi publicznej. Nieruchomo ta zosta-a nastpnie sprzedana Dariuszowi S. Syndyk w celu zagwarantowania kupujcemu do-stpu do drogi publicznej w owiadczeniumajcym form aktu notarialnego ustanowisuebnoci drogi koniecznej, ktra obciyainn nieruchomo rwnie powsta w wy-niku podziau. Zgodnie z zapisem zawartym

w akcie notarialnym suebno ta zapewniaanieruchomoci wadncej, ktrej wacicielemby Dariusz S. nieograniczone prawo przejaz-du i przechodu do drogi publicznej. Jednocze-nie w akcie tym nie wskazano kogo obciajkoszty utrzymania drogi koniecznej.

Nieruchomo obciona zostaa nastpniesprzedana spce pod firm PrzedsibiorstwoZaopatrzenia Piekarz Spka z ograniczonodpowiedzialnoci. Spka ta po upywie5 lat od zawarcia umowy sprzeday nieru-chomoci wystpia przeciwko Dariuszowi S.o zmian treci suebnoci drogi koniecznejpoprzez ograniczenie prawa przejazdu samo-chodw o ciarze cakowitym powyej 3,5t. Zdaniem spki dojazd do drogi publicznejdla mniejszych samochodw zapewnia innaoglnodostpna droga wewntrzna bdca

wasnoci gminy.Spka daa ponadto zasdzenia od Da-

riusza S. 62 tysicy zotych tytuem zwrotu

czci poniesionych przez ni kosztwremontu drogi z ktrej wsplnie korzystaj.

Wreszcie spka daa rwnie przyznaniajej 625 zotych miesicznie jako partycypacjiw kosztach utrzymania drogi.

Sd I instancji zasdzi na rzecz spki 59

tysicy zotych tytuem zwrotu czci kosz-tw remontu drogi oraz 500 zotych tytuemkosztu utrzymania jej przez spk, oddalinatomiast danie zmiany treci suebnocigruntowej. W wyniku wniesionej apelacji sdII instancji zmieni wyrok I instancji wskazujc,e nie istniej podstawy prawne do zasdzeniapienidzy za remont i na utrzymanie drogikoniecznej. Zdaniem sdu koszty utrzymaniadrogi winny by uwzgldnione przy usta-nawianiu tej suebnoci. W przypadku niedokonania odpowiedniej regulacji, kosztyci na nieruchomoci obcionej, czyli naspce.Wskutek wniesienia skargi kasacyjnej Sd

Najwyszy zmieni ten werdykt przywra-cajc wyrok sdu I instancji. Sd Najwyszypodkreli, e danie spki dotyczcezmiany treci suebnoci nie zasuguje nauwzgldnienie. Zgodnie z art. 145 Kodeksucywilnego drog konieczn ustanawia si dlanieruchomoci, ktra nie ma odpowiedniegodostpu do drogi publicznej. Droga ta musimie odpowiedni szeroko i uksztatowanie.

W komentowanej sprawie droga wewntrz-na wskazana przez spk jest tak wska, enie mog wymin si na niej dwa pojazdy,a korzystanie z niej wywouje protesty miesz-kacw. W tych okolicznociach trudno uzna,e droga wskazana przez spk zapewniaodpowiedni dojazd, co uzasadnia utrzymaniesuebnoci w dotychczasowej formie.

Sd Najwyszy za zasadne uzna nato-miast rozstrzygnicie co do partycypowania

w kosztach utrzymania i remontu drogi.Wskaza bowiem, e zgodnie z Kodeksemcywilnym obowizek utrzymywania drogikoniecznej ciy na wacicielu nieruchomo-ci wadncej. To, e po drodze tej poruszajsi te pojazdy stanowice wasno powoda spki nie powinno implikowa, e wycznieon obowizany jest ponosi koszty utrzymaniatej drogi.

(Prawo telekomunikacyjne)

Opata nie moe znie-chca do przenoszenianumerw

Zgodnie z sentencj wyroku TrybunauSprawiedliwoci wydanego w dniu 1 lipca2010 roku przepis art. 30 ust. 2 Dyrektywy


orzeczenia sdowe


5/28


2002/22/WE Parlamentu Europejskiegoi Rady w sprawie usugi powszechneji zwizanych z sieciami i usugami cznocielektronicznej praw uytkownikw, naleyinterpretowa w ten sposb, e krajowyorgan regulacyjny ma obowizek uwzgld-nia, przy ocenie zniechcajcego charak-

teru opaty ponoszonej przez abonentw w z zwizku z przenoszeniem numerw,koszty wykonania tej usugi, ponoszoneprzez operatorw. Niemniej zachowuje onuprawnienie do ustalenia maksymalnej kwoty

tej nalenej operatorom opaty na poziomieniszym ni ponoszone przez operatorwkoszty, jeeli opata obliczona wyczniena podstawie kosztw moe zniechcauytkownikw do korzystania z usugi prze-noszenia numerw.

Powysza teza zostaa wydana po roz-patrzeniu przez Trybuna Sprawiedliwoci w Luksemburgu pytania prejudycjalnegoskierowanego przez Sd Najwyszyw zwizku z zawis przed nim nastpujcspraw: Prezes UKE naoy na Polsk Te-lefoni Cyfrow, dalej zwan PTC, karpienin w wysokoci 100.000 PLN na tejpodstawie, e jednorazowa opata w wyso-koci 122 PLN pobierana przez PTC z ty-tuu zmiany operatora stanowia naruszenieart. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego,poniewa zniechcaa abonentw PTC dokorzystania z prawa do przeniesienia nume-ru. PTC zaskarya decyzj Prezesa UKE doSdu Okrgowego. Sd oddali odwoanie.PTC wniosa apelacj do Sdu Apelacyjnegow Warszawie, ktry uchyli zaskaron de-cyzj i orzek, e kwota jednorazowej opatyz tytuu przenoszenia numeru nie moe by

kalkulowana w oderwaniu od kosztw, jakieponosi operator w zwizku z wdraaniemtakiej usugi. Od wyroku Sdu Apelacyjnego

Prezes UKE wnis skarg kasacyjn.Sd Najwyszy zwracajc si do Trybu-

nau Sprawiedliwoci wnis o dokonanie wykadni art. 30 Dyrektywy o usudzepowszechnej. Zgodnie z art. 30 Dyrekty-

wy pastwa czonkowskie zapewniaj, abywszyscy, ktrzy sobie tego ycz, abonencipublicznie dostpnych usug telefonicznych,mogli zachowa swj numer niezalenie odprzedsibiorstwa zapewniajcego usug.Zgodnie z ust. 2 art. 30 krajowe organyregulacyjne zapewniaj, aby ceny pocze

wzajemnych zwizanych z zapewnieniemprzenoszenia numerw byy zorientowanena koszty oraz aby bezporednie obcieniaabonentw, jeli s, nie zniechcay do ko-rzystania z tych usug dodatkowych.W zwizku z ww. treci art. 30 ust. 2 Dy-

rektywy Sd Najwyszy zada pytanie czy art.30 naley interpretowa w ten sposb, ekrajowy organ regulacyjny, zapewniajc, abybezporednie obcienia abonentw niezniechcay do korzystania z dodatkowejusugi przeniesienia numeru, ma obowi-zek uwzgldni koszty ponoszone przezoperatorw w zwizku z wykonaniemtakiej usugi.

Na powysze pytanie Trybuna Sprawie-dliwoci orzek zgodnie z przedstawion na

wstpie sentencj, e abonenci nie mog byzniechcani do przenoszenia numerw tele-fonw komrkowych. Dlatego krajowy organregulacyjny moe ustali maksymaln opatza t usug nawet na niszym poziomie nikoszty ponoszone przez operatorw.

(Prawo podatkowe)

Poyczka zawierana po-midzy przedsibiorcami

PCC czy VAT?

W dniu 29 czerwca 2010 roku NaczelnySd Administracyjny w sprawie o sygn. akt IIFSK 395/09 potwierdzi, e w przypadku gdypoyczka jest udzielana przez przedsibior-c, prowadzcego dziaalno gospodarczopodatkowan podatkiem od towarwi usug, poyczka nie zawsze bdzie podlegapodatkowi od czynnoci cywilnoprawnych.

Naczelny Sd Administracyjny wyda ww. orzeczenie w nastpujcym staniefaktycznym: przedsibiorca udzieli poyczkiw wysokoci 2 mln zotych. Pocztkowo po-yczkobiorca nie uici podatku od czynnocicywilnoprawnych. Poniewa spni si zezgoszeniem poyczki, organy podatkowezastosoway w stosunku do niego sanacyjnstawk 20 proc. zamiast 2 proc. i zadayzapaty podatku. W tych okolicznociach po-datnik podnis, e ze wzgldu na przepis art.2 pkt 4 Ustawy o podatku od czynnoci cy-wilnoprawnych, poyczka zawarta pomidzyprzedsibiorcami powinna by wyczonaz podatku od czynnoci cywilnoprawnych.

Zgodnie z art. 2 pkt 4 Ustawy o podatkuod czynnoci cywilnoprawnej czynnoci cy-

wilnoprawne, inne ni umowa spki lub jejzmiany, nie podlegaj opodatkowaniu PCC,jeeli przynajmniej jedna ze stron z tytuudokonania tej czynnoci jest opodatkowa-na VAT lub z niego zwolniona. Oznaczato, e czynno cywilnoprawna w postaciudzielenia poyczki nie podlega PCC, gdyprzynajmniej jedna ze stron umowy jestz tytuu jej zawarcia opodatkowana VAT lubz niego zwolniona.

Organy podatkowe nie podzieliy stano-wiska podatnika i stwierdziy, e zgodnie zewpisem do ewidencji, poyczkodawca nieprowadzi dziaalnoci polegajcej na wiad-czeniu usug finansowych w postaci udzielaniapoyczek. W zwizku z tym umowa poyczkima charakter incydentalny.

Naczelny Sd Administracyjny nie podzielistanowiska organu podatkowego. Stwierdziprzy tym, e to nie kwestie formalne jak np.

wpis w ewidencji ma znaczenie dla opo-datkowania VAT dokonywanej czynnoci.Zdaniem Sdu, organy podatkowe powinnyustali, z jakich rodkw poyczkodawca

wypaci rodki poyczkobiorcy oraz czypoyczka bya zwracana na konto zwizanez prowadzon dziaalnoci gospodarcz.


orzeczenia sdowe


6/28


Wzorzec globalny

M i c h a To m c z a k

Wkwietniu biecego roku z udziaem KancelariiTomczak & Partnerzy zostaa sfinalizowana jed-na z najwikszych w ostatnich latach transakcji

w brany leasingowej. Doprowadzia ona dozbycia przez amerykaskiego waciciela firmy, dysponujcejport folio ponad 20 tys. samochodw, na rzecz jednegoz najwikszych funduszy private equity w Polsce.

Transakcja trwaa od momentu uzgodnienia zasadniczychwarunkw finansowych o ktrych mowa niej czyli w okresie,w ktrym zajmowali si t transakcj prawnicy ok. 10 miesicy.Jak to zwykle bywa w toku kadej wikszej transakcji tego typu co najmniej kilkakrotnie transakcja zagroona bya kryzysami,ktre skrtowo mona nazwa kryzysami zaufania, co wpynona znaczce przeduenie czasu jej trwania.

Jednoczenie sposb rozwizania owych kryzysw zaufania,a take opis kilku typowych zjawisk zwizanych z realizacj

tak rozlegej transakcji moe sta si w nieodlegej przyszociinspiracj dla przygotowania czego w rodzaju podrcznikaklasycznej, midzynarodowej transakcji umownie okrelanejjako share-purchase agreement.

Stabilizacja wzorca umownego

Mimo bowiem, e uczestnicy poszczeglnych transakcji maj zwyklepoczucie szczeglnoci przedsiwzicia, w ktrym aktualnie uczest-nicz i pomimo, e w kadej transakcji wystpuj najzupeniej specy-ficzne problemy prawne, tym nie mniej niewtpliwie w skali globalnejdochodzi do coraz dalej posunitej standaryzacji wzorca transakcji SPA.

Jest to zwizane z naturaln potrzeb poddania midzynarodowychtransakcji znanemu wszystkim jej uczestnikom wzorcowi, ktry jed-noczenie w moliwie niewielkim stopniu odwoywa si bdzie dolokalnych rozwiza prawnych opartych albo na krajowych kodeksachalbo na utrwalonej lokalnej praktyce prawnej.Wzorce takie znajduj si w powszechnym obiegu transakcyjnym

i stosowane s przez firmy prawnicze zajmujce si transakcjami. Jed-na z wersji takiego wzorca opublikowana zostaa przez InternationalChamber of Commerce.W wikszoci transakcji tego typu niezalenie od niezliczonej

liczby szczegw podstawowy problem stanowi kilka kluczowychkwestii. Poniej przedstawiamy kilka, wstpnie i subiektywnie wybra-nych zagadnie.

Rnice w wycenie majtku midzy sprzedajcym

a kupujcym

Problem zazwyczaj kluczowy w transakcjach typu SPA wystpujew kilku paszczyznach i w kilku wariantach.

Strony umowy SPA ustalaj cen w oparciu o przesanki biznesowe,domniemujc jednak, e wycena majtku zostaa dokonana w sposbprawidowy, jak rwnie, i nieujawnione obcienia ktre by jego

warto pomniejszay.Pierwsza z wyej wymienionych kwestii wie si przede wszystkim

z prawidow sprawozdawczoci finansow sporzdzon przez sp-k bdc przedmiotem transakcji. Z przyczyn technicznych zwiza-nych ze zbieraniem danych finansowych nie jest moliwe sporzdzeniesprawozdania finansowego na dat transakcji, poniewa zalenie od

wielkoci przedsibiorstwa spki peny obraz stanu gospodarczegospki sporzdzany jest z opnienie wynoszcym od kilkunastu dnido kilku tygodni. Sprzedajcy wic dysponuje wic sprawozdaniemfinansowym sporzdzonym przez spk. Dane te s jednak nastpnieweryfikowane po przejciu tytuu do akcji na kupujcego.

Rozbienoci pomidzy zagregowanymi danymi w sprawozdaniachdotyczcej tej samej spki i tego samego okresu nie s rzadkoci.Maj one rne przyczyny. Mog by po prostu skutkiem zje in- tencji sprzedajcego, ktry wiadomie zawya dane ksigowe abydoprowadzi je do oczekiwanego poziomu. Przyczyn mog by

jednak zwyczajne bdy, jak rwnie rnice w metodologii wycenstosowanych przez sprzedajcego i kupujcego. Wbrew wyobrae-niom prawnikw ustawa o rachunkowoci, stanowica cigle wyraztradycyjnych polskich metod ksigowych, stwarza znaczne pole dornic midzy bilansami stosownie do przyjtej metody.

Problem niezgodnoci na tym tle w najbardziej rozpowszechnionymwzorze umowy SPA jest rozwizywane przez powoanie eksperta-rewidenta. Otrzymuje on najpierw sprawozdanie sporzdzone przezsprzedajcego, a nastpnie, po przejciu spki przez kupujcego naprzykad w cigu 90 dni otrzymuje sprawozdanie sporzdzone przezkupujcego. Jeeli midzy sprawozdaniami wystpuj rnice w eks-pert (zazwyczaj jedna z wielkich firm audytorskich) wydaje orzeczeniena mocy ktrego jedna ze stron wyrwnuje drugiej stronie rnicmidzy wartoci majtku, o ile rnica taka wystpia.W omawianej transakcji strony przyjy inny wariant, ktry wymaga

od nich daleko posunitego zaufania oraz lojalnoci. Strony zgodnieprzyjy swoiste zamknicie bilansu spki na pewn dat, ktra na

wiele miesicy (jak si to potem okazao) poprzedzaa sam transakcj.Przy czym obie strony przeprowadziy niezaleny audyt wynikwksigowych spki na t dat i osigny tu pen zgod. Natomiastpo tej dacie sprzedajcy poddawa na bieco finanse spki bezpo-

c o r p u s l e x

Prawo handlowe


7/28


redniej kontroli kupujcego. Poniewa spka bdca przedmiotemtransakcji bya finansowana dugiem (poyczk) sprzedajcego, podsta-wow informacj dla sprzedajcego i podwyszajc cen bya kwotaprzeznaczona na finansowanie spki, ktr kupujcy zgodzi si pokryw skali jeden do jednego.

Obcienia wynikajce z wad stanu prawnego majtku

spki

Zblionym co do ekonomicznego skutku, cho od strony praw-nej zupenie innym zagadnieniem jest kwestia ujawnionych w tokudalszej dziaalnoci kupowanej spki problemw prawnych, ktreobiektywnie wpywaj na jej warto. Chodzi tu zwykle o kwestie,co do ktrych prawidowego stanu sprzedajcy przyj zobowizaniaw postaci owiadcze i zapewnie gwarancyjnych (representations& warranties). Wadliwo nieprawdziwo, nierzetelno czy teniedokadno takich owiadcze w ramach typowej umowy SPAskutkuje odpowiedzialnoci sprzedajcego.

Zazwyczaj spornym problemem jest zarwno sam charakter tejodpowiedzialnoci, sposb jej zabezpieczenia, jak te okres, na kt-ry ustanowione zostaje zabezpieczenie. Kwestii tych nie omawiamyszerzej w tym tekcie. S to jednak kluczowe zagadnienia w wik-szoci umw typu SPA. Stanowi bowiem o okolicznociach, ktrew skrajnym wypadku na tyle obniaj warto spki, i mog pod-way sens przeprowadzonej transakcji.

Naley jednak zwrci uwag, i wszelkie kwestie zwizane z wt-pliwociami co do stanu prawnego majtku spki zostaj w znacznejmierze zagodzone w przypadku, gdy kupujcy przejmuje dotych-czasowy zarzd Spki. Niezalenie bowiem od wysikw kupujcego,podejmowanych w ramach prowadzonego badania stanu prawnegospki (due diligence), kupujcy nie ma moliwoci zdobycia takiejwiedzy, ktrej sprzedajcy wiadomie nie zechce mu ujawni.

W takich okolicznociach przejcie zarzdu spki, ktry zna sprawyowej spki najlepiej, stanowi najbardziej realistyczn gwarancj sta-nu spraw spki. Liczy on bowiem na dalsze zatrudnienie w spce,a nierzadko potwierdza prawdziwo stanu majtkowego spki nie

tylko wobec sprzedajcego, ale take wobec kupujcego.Nie inaczej byo w toku omawianej transakcji, w ramach ktrej od

samego pocztku byo jasne, e kupujcy opiera przyszo nabywanejspki na wsppracy z dotychczasowym zarzdem.

Kwestia okresu przejciowego

Umowy typu SPA niemal zawsze zawierane s jako umowy warun-kowe, przy czym nie chodzi tu zazwyczaj o warunki w rozumieniupolskiego prawa cywilnego. Po spenieniu si warunkw dochodzi dofinalizacji, czyli faktycznego wykonania zobowizania i przejcia tytuuwasnoci do udziaw lub akcji.

Tego rodzaju konstrukcja wynika z rnych przyczyn zarwnoz uwagi na konieczno poddania transakcji kontroli organw regu-lacyjnych jak rwnie bardzo czsto z uwagi na konieczno zorga-nizowania finansowania przez kupujcego na podstawie umowy

warunkowej wanie.W takim przypadku bardzo wan kwesti staje si uregulowanie

dziaalnoci spki bdcej przedmiotem transakcji w okresie pomidzyzawarciem umowy a jej sfinalizowaniem.

Zwykle wprowadzone s daleko idce ograniczenia w zakresierozmiarw transakcji dopuszczonych do zawierania przez zarzdspki w tym okresie. W odniesieniu do tego okresu sporzdzona sirozbudowan list owiadcze skadanych przez sprzedajcego orazprzez zarzd spki, w ktrych to owiadczeniach zobowizuj sioni do niepodejmowania jakichkolwiek takich dziaa, ktre miaybystwarza ryzyko obnienia wartoci spki.

Innym czsto spotykanym rozwizaniem jest take powoanie dozarzdu na ten okres przedstawiciela kupujcego.

Nawiasem mwic ograniczenia okresu przejciowego dotykaj

niekiedy kolejnego powanego problemu zwizanego z transakcj,w ktrej do transakcji ostatecznie nie dochodzi. Zwykle ograniczeniezakresu dziaalnoci spki w okresie przejciowym staje si rdemrealnych strat po stronie spki a tym samym i sprzedajcego.

I tutaj, podobnie jak w poprzednim przypadku istotne znaczeniemie bdzie to, czy dotychczasowy zarzd kontynuowa bdzie prac

w spce po jej przejciu przez kupujcego.

W omawianej transakcji, obsugiwanej przez Kancelari okresprzejciowy obwarowany by jednake rwnie odrbnymi owiad-czeniami zarzdu.

Zakres owiadcze zapewnie gwarancyjnych

Zakres owiadcze i zapewnie gwarancyjnych przez mniej dowiad-czonych uczestnikw obrotu SPA bywa traktowany cakowicie formal-nie: jest w obiegu jaka wzorcowa lista - z przyczyn taktycznych, czyliinnymi sowy aby nie przygnbia stron swoimi rozmiarami stanowiona od adnych paru lat zazwyczaj zacznik do umowy nie za czumowy samej, ktr naley przyj z dobrodziejstwem inwentarza.

U staych uczestnikw obrotu SPA podejcie to jest jednak zupenieodmienne i dyskutowane jest dosownie kady punkt tak zwanych rep-sw. Jest to o tyle uzasadnione, e kupujcy okrela swoje propozycjezwykle ju po sporzdzeniu due diligence. O ile jego wtpliwoci niezostan ujawnione w toku negocjacji i, co si czsto zdarza, nie trafido disclosure letterprzygotowywanego przez sprzedajcego, ktryma uwolni w tym zakresie sprzedajcego od odpowiedzialnoci kupujcy zawsze moe by podejrzewany o zastawianie puapki nasprzedajcego poprzez odpowiedni tre owiadcze i zapewniegwarancyjnych.W kadym przypadku, jakkolwiek by nie ogranicza zakresu owiad-

cze i zapewnie gwarancyjnych sprzedajcego, aden kupujcy niepowinien pj na kompromis w odniesieniu owiadcze dotyczcychsamego tytuu do udziaw lub akcji.Wikszo obecnie zbywanych spek polskich ma za sob przeszo

prawn dalek od doskonaej. Na pocztku tworzenia kapitalizmuw Polsce mao kto przejmowa si formalnymi aspektami zarwnotworzenia samej spki jak i potem zbywaniem akcji. Dotyczyo to mi-dzy innymi zgody maonkw, ktrej notorycznie brakowao zarwnoprzy pierwszej jak i przy drugiej czynnoci. Tego rodzaju problemy

wystpuj bardzo czsto. Kwesti t, wan w przypadku omawianejtransakcji, przedstawiamy w odrbnym tekcie Jakuba Salwy.

[email protected]

adwokat, partner w w Kancelarii Tomczak

& Partnerzy. Wspautor licznych publikacji

z zakresu prawa korporacyjnego, w tym

w zakresie prawa transakcji kapitaowych.

c o r p u s l e x

Prawo handlowe


8/28


J a k u b S a l w a

Przerwany acuch

Wikszo dzisiejszych transakcji m&a, w szczeglnoci w przypadku wikszych operacjimidzynarodowych, obejmuje szczegowe badanie stanu prawnego spki, w tym

w szczeglnoci badanie stanu prawnego sprzedawanych akcji.

Praktyka badania przez kupujcego przeszoci prawnej spki zmierza przy tym obecniew kierunku, ktry mona uzna za niepokojcy, a co najmniej za nadmierny. Kierunek tenwyznaczany jest zwaszcza przez midzynarodowe kancelarie sieciowe, ktrych prawnicy majtendencj do przewietlania przeszoci prawnej spki od samego momentu jej powstania.

Tak szeroki zakres badania moe w wielu przypadkach komplikowa sytuacj sprzedajcego.

Przeszo prawna polskich spek bywaa daleka od ideau (lub te idea si zmienia). Pocztkilat dziewidziesitych to okres, w ktrym konstrukcja spki kapitaowej dopiero przebijaa sido wiadomoci polskich przedsibiorcw, jako potencjalny wehiku biznesowy. Zarwno polscyprzedsibiorcy, jak i ich prawnicy, musieli si obsugi dziaalnoci tych spek dopiero nauczy.Zadouczynienie wszystkim wymogom formalnym zwizanym z zakadaniem, funkcjonowaniemi obrotem spkami byo w owych czasach rzadkoci, a analiza dokumentw korporacyjnychsprzed pitnastu lat ujawnia czsto powane uchybienia i nieprawidowoci.

c o r p u s l e x

Prawo handlowe


9/28


Or transakcyjny

Istnienie tego rodzaju podstawowych uchybie stanowi przewanieor w negocjowaniu korzystnych warunkw transakcji przez kupuj-cego. Dotyczy to w szczeglnoci walki o szeroki zakres owiadczei zapewnie sprzedajcego odnonie do dziaalnoci spki i tytuusprzedajcego do akcji oraz konsekwentnie o szeroki zakres od-powiedzialnoci sprzedajcego za niezgodno tych owiadcze ze

stanem rzeczywistym.Przekonanie o istnieniu tego rodzaju ora po stronie kupujcegojest jednak przewanie iluzoryczne. Przepisy polskiego prawa prze-widuj bowiem szereg rozsdnych mechanizmw, ktrych celem jesteliminacja lub minimalizacja ryzyk po stronie kupujcego, zwizanychz uchybieniami z odlegej przeszoci.

Moliwo zastosowania tych mechanizmw pomaga w zachowaniusensu systemu prawnego, cho z drugiej strony wydaje si oczywista.Trudno bowiem wyobrazi sobie system prawny, w ktrym ewentu-alne uchybienia formalne sprzed dwudziestu lat miayby torpedowadalsze normalne funkcjonowanie spki w obrocie. Co wicej przy

takim podejciu do przeszoci spki, ktre tych mechanizmw niebierze pod uwag owych mechanizmw, problemw bdzie monaszuka i 50 i 100 lat wstecz.

Wymg zgody maonka

Spord wielu moliwych uchybie formalnych, powane problemyw toku negocjacji moe dla sprzedajcego wywoa brak zgody ma-onka jednego z poprzednich wacicieli akcji na ich sprzeda.

Powyszy problem moe pojawi si w zwizku z umowami sprze-day akcji zawartymi przed dniem 20 stycznia 2005 roku, tj. przed

wejciem w ycie nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuczego.

Zgodnie z dawnym brzmieniem art. 36 par. 2 Kodeksu, do do-konania jakiejkolwiek czynnoci przekraczajcej zakres zwykegozarzdu majtkiem wsplnym niezbdna bya zgoda maonka.W myl natomiast art. 37 par. 1 Kodeksu, wano umowy zawartejbez wymaganej zgody maonka zaleaa od jej potwierdzenia przeztego maonka.

Sprzeda akcji w znakomitej wikszoci przypadkw stanowi czyn-no przekraczajc zakres zwykego zarzdu. Podobnie rzecz sima z kupnem akcji. Zarwno bowiem sprzeda posiadanych akcji, jak i kupno akcji w spce nie nale do standardowych czynnocizarzdu majtkiem maeskim. Mona oczywicie spiera si o de-finicj i zakres pojcia zwykego zarzdu, jednak naszym zdaniemuznanie obrotu akcjami za zwyky zarzd wymagaoby stwierdzenia,

e maonkowie regularnie zajmuj si nabywaniem i zbywaniemakcji, co jest rzadkoci.

Konsekwentnie przyjmujemy zaoenie, i w przypadku, gdy akcjeobjte byy wsplnoci majtkow maesk, ich sprzeda wymagaado 20 stycznia 2005 roku zgody wspmaonka.

Brak takiej zgody skutkowa tzw. bezskutecznoci zawieszon umo-wy sprzeday. Innymi sowy, umowa sprzeday nie wywieraa adnych

skutkw prawnych dopki maonek sprzedajcego lub kupujcegonie wyrazi zgody na sprzeda.Zawieszony charakter skutecznoci umowy sprzeday oznacza

oczywicie, i zgod maonek moe wyrazi rwnie a posteriori,w formie wspomnianego wyej potwierdzenia umowy. Potwierdzeniemoe by przy tym dokonane w kadym czasie, przepisy Kodeksunie przewidyway maksymalnego terminu, po upywie ktrego po-twierdzenie nie byoby moliwe. Maonek mg i moe potwierdziumow sprzeday akcji zawart bez jego zgody choby po upywiekilkunastu lat. Jedyny wyjtek stanowi sytuacja, w ktrej druga strona

wyznaczya takiemu maonkowi termin do potwierdzenia umowy.Po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu umowa nie moeby skutecznie potwierdzona.

Powyszy skutek dotyczy jedynie sytuacji, w ktrej maoneksprzedajcego lub kupujcego nie zoy jakiegokolwiek owiadczenia

w przedmiocie zgody na dokonanie sprzeday. W przypadku nato-miast, gdy czynno zostaa dokonana bez jego zgody w tym sensie, eprzed jej dokonaniem lub ju po maonek zoy owiadczenie o bra-ku zgody na zawarcie umowy, umowa ta jest bezwzgldnie niewana.Nie moe ona w takiej sytuacji by ju skutecznie potwierdzona.

Skutki braku zgody

Powysze braki wystpiy w wielu z dzisiejszych spek akcyjnych.Cech charakterystyczn pocztkw polskiego kapitalizmu byoprzecie zawizywanie spek przez osoby fizyczne, ktre dopieropniej sprzedaway swoje akcje na rzecz inwestorw zagranicznych.

Jak wspomniano natomiast powyej, wiadomo prawna duejczci z polskich inwestorw nie bya w tamtym okresie doskonaa,

w zwizku z czym akcje byy czsto zbywane bez odpowiedniej zgodymaonka. Naley pamita, e uzyskanie zgody maonka mogoby rwnie w konkretnych przypadkach niemoliwe lub utrudnionez przyczyn pozaprawnych.

Brak dokumentw potwierdzajcych wyraenie przez maonkaktregokolwiek z poprzednich akcjonariuszy zbywajcego w prze-szoci akcji lub maonka osoby nabywajcej takie akcje zgody nasprzeda podnoszony jest przez doradcw prawnych kupujcychniemale jako brak przekrelajcy istnienie po stronie sprzedajcegotytuu prawnego do akcji.

W szczeglnoci podnoszony jest w takiej sytuacji argument, ikady nastpny obrt akcjami objtymi w przeszoci bezskutecznsprzeda jest rwnie bezskuteczny.Wystpienie w przeszoci wadliwej sprzeday akcji wywouje rw-

nie dalsze wtpliwoci w toku negocjacji, dotyczce mianowicie akcjiwyemitowanych na pniejszym etapie funkcjonowania spki. Pojawiasi bowiem pytanie, czy ewentualne pniejsze podwyszenie kapitauzakadowego i emisja akcji zostay skutecznie uchwalone, a w szczegl-noci, czy zostaa uzyskana odpowiednia wikszo gosw. Pytanie topojawia si w zwizku z faktem, i gosowano rwnie z akcji, ktrezostay w przeszoci bezskutecznie przeniesione, a wic podmiotwykonujcy prawo gosu z tych akcji nie by akcjonariuszem.

Suszno i waga poszczeglnych argumentw jest rna, a ocenarzeczywistych skutkw braku zgody maonka stron umowy sprzedayakcji dla przyszych akcjonariusz wymaga analizy konkretnego stanuprawnego. Jednake w wikszoci przypadkw celem powyszychargumentw kupujcych jest w znacznie wikszym stopniu poprawa

wasnej pozycji negocjacyjnej ni przekonanie o istnieniu rzeczywi-stego ryzyka zwizanego z bezskutecznoci jednej z uprzednich

Przykad:

Spka zostaa zawizana w 1994 roku. Akcje zostayobjte przez akcjonariusza A (100 akcji) oraz akcjo-

nariusza B (100 akcji), bdcych osobami fizycznymi.

W 1998 roku akcjonariusz A, pozostajcy w tym cza-

sie we wsplnoci majtkowej maeskiej ze swoim

wspmaonkiem, sprzedaje posiadane przez siebie

100 akcji spki na rzecz akcjonariusza B, niepozosta-

jcego w tym czasie w zwizku maeskim. W 2002

roku akcjonariusz B, w dalszym cigu nie pozostajc

w zwizku maeskim, sprzedaje posiadany przez sie-

bie pakiet 200 akcji spki na rzecz spki D. W 2010

roku spka D planuje sprzeda przedmiotowych akcji,

w zwizku z czym prowadzi negocjacje ze spk E.

c o r p u s l e x

Prawo handlowe


10/28

1 0 | R E S I N C O M M E R C I O | L I P I E C 2 0 1 0

operacji na akcjach. Jak wspomniano bowiem powyej, w wikszoci przypadkw

historyczne braki formalne mog by skutecznie konwalidowaneprzez mechanizmy oferowane przez polskie prawo cywilne orazprawo spek.

Potwierdzenie umowy

Oczywicie najbardziej korzystnym rozwizaniem jest uzyskaniepotwierdzenia umowy od maonka strony umowy sprzeday. Jakju wspomniano, moliwo potwierdzenia umowy nie jest ogra-niczona w czasie, o ile druga strona nie wyznaczya terminu napotwierdzenie.

Nie ma rwnie przeszkd, aby potwierdzenie zostao dokonaneprzez byego maonka w sytuacji, w ktrej maestwo czce goz podmiotem zawierajcym w przeszoci umow sprzeday akcjiustao. Przepisy Kodeksu wymagay bowiem uzyskania zgody osobybdcej maonkiem strony w momencie zawarcia umowy, niezale-nie od dalszych losw maestwa.

Konsekwentnie jednak, zgoda nie moe by udzielona przez nowe-go maonka, z ktrym strona umowy nie pozostawaa we wsplnocimajtkowej w dniu zawarcia umowy.Zgodnie z reguami oglnymi przewidzianymi w Kodeksie cywil-

nym, potwierdzenie umowy sprzeday akcji przez maonka po jejzawarciu ma moc wsteczn od daty zawarcia umowy. Umoliwia topen konwalidacj wadliwego stanu prawnego akcji. Skoro bowiempotwierdzenie konwaliduje skuteczno sprzeday z moc wstecz-n, naley uzna, e nabywca skutecznie naby wasno akcji ju wmomencie zawarcia umowy. W konsekwencji, dalsza ich sprzedaprzez takiego nabywc bdzie rwnie w peni skuteczna, pomimo ew dniu samej sprzeday umowa, na podstawie ktrej naby on wa-sno akcji, bya jeszcze niepotwierdzona, wobec czego nie by onwwczas podmiotem uprawnionym do akcji.

Potwierdzenie umowy konwaliduje wic z moc wsteczn skutecz-no caego acucha kolejnych umw sprzeday, z ktrych pierwszaobjta bya pierwotnie bezskutecznoci. Oczywicie nastpuje to

w zakresie, w jakim dla skutecznoci kolejnych umw sprzeday nies wymagane kolejne zgody maonkw stron tych umw lub w jakimzgody takie zostay uzyskane.

Podstawow wad powyszego rozwizania jest, rzecz prosta,wystpujca czsto w praktyce niemoliwo uzyskania zgody odmaonka poprzedniego akcjonariusza. W rzeczywistoci trudno bo-

wiem dotrze do maonka osoby, ktra bya akcjonariuszem spkiw do odlegej przeszoci. Moe si rwnie zdarzy, e maonektaki ju nie yje. W takiej sytuacji sprzedajcy zmuszony jest na do-wd posiadanego przez siebie tytuu do akcji odwoa si do innychmechanizmw prawnych.

Dobra wiara nabywcy

Jednym z podstawowych zaoe polskiego systemu prawnego,majcego na celu zapewnienie bezpieczestwa obrotu, jest ochronadobrej wiary nabywcy. Zasada ochrony dobrej wiary opiera si nazaoeniu, i nabywca nie moe by obciony brakiem tytuu zbyw-cy do zbywanej rzeczy w przypadku, gdy nie mia on podstaw do

powzicia podejrze, aby zbywca nie by podmiotem uprawnionymdo sprzeday rzeczy.W przypadku obrotu nieruchomociami instrumentem chronicym

dobr wiar nabywcy jest rkojmia wiary publicznej ksig wieczystych.Zakres naleytej starannoci nabywcy jest w tym przypadku ograniczo-ny do obowizku weryfikacji, czy sprzedajcy jest wpisany do ksigi

wieczystej jako waciciel nieruchomoci.W przypadku rzeczy ruchomych, w tym rwnie papierw warto-

ciowych takich jak dokumenty akcji, brak jest tego rodzaju instrumentupozwalajcego na jednoznaczn weryfikacj tytuu prawnego zbywcydo sprzedawanej rzeczy. W konsekwencji, dla obrotu rzeczami ru-chomymi ustawodawca wprowadzi odmienny mechanizm ochronny.Mianowicie, zgodnie z art. 169 par. 1 Kodeksu cywilnego, jeeli oso-ba nieuprawniona do rozporzdzania rzecz ruchom zbywa rzeczi wydaje j nabywcy, nabywca uzyskuje wasno z chwil objciarzeczy w posiadanie, chyba e dziaa w zej wierze.

Powyszy mechanizm znajduje rwnie zastosowanie do obrotuakcjami. Prawa do akcji s bowiem inkorporowane w papierach

wartociowych w postaci dokumentw akcji, a przeniesienie akcjiwymaga przeniesienia posiadania dokumentu akcji.

Przykad:

W 1995 roku A, pozostajcy we wsplnoci majtkowej

maeskiej, sprzedaje na rzecz spki B 100 akcji spki

bez zgody maonki A na zawarcie umowy. W 1998

roku spka B sprzedaje przedmiotowy pakiet 100 akcji

na rzecz spki C. W 2005 roku spka C sprzedaje te

same akcje na rzecz spki D. Spka D przed sprze-

da tych akcji uzyskuje od maonka A potwierdzenie

sprzeday akcji na rzecz spki B. Nastpnie spka D

sprzedaje akcje na rzecz E.

c o p u s l e x

Prawo handlowe


11/28

R E S I N C O M M E R C I O | L I P I E C 2 0 1 0 | 1 1

Nie ma przy tym znaczenia, czy akcje s imienne czy na okazicie-la. Potwierdza to jednoznacznie par 2. art. 169 Kodeksu. Zgodniez tym przepisem, ograniczenie moliwoci nabycia rzeczy od osobynieuprawnionej w przypadku jej zgubienia, kradziey lub utraty przez

waciciela w okresie trzech lat od jej zgubienia, kradziey czy utraty,nie ma zastosowania midzy innymi do dokumentw na okaziciela.

W konsekwencji przepis art. 169 kodeksu chroni dobr wiar nabywcyzarwno w przypadku nabycia akcji imiennych, jak i akcji na okaziciela.Rnica polega jedynie na tym, e akcje imienne, w przypadku kra-dziey, utraty, zgubienia przez rzeczywistego waciciela dokumentwakcji, nie mog by skutecznie nabyte przed upywem trzech lat od

tych zdarze.Prawnicy czsto zapominaj o istnieniu tej podstawowej zasady

prawa cywilnego, podczas gdy jej zastosowanie powinno koczy jakkolwiek dyskusj w przedmiocie tytuu sprzedajcego do akcji.Innymi sowy, zamiast dania od sprzedajcego wykazania, i kadyposzczeglny obrt akcjami spki od samego momentu jej powstaniaby wany i skuteczny, naleaoby ograniczy si jedynie do zbadania,czy sprzedajcy naby akcje bdce przedmiotem transakcji w dobrejwierze.

Zastosowanie art. 169 Kodeksu skutkuje bowiem z perspektywysprzedajcego konwalidacj bezskutecznoci wszystkich transferwakcji poprzedzajcych ich nabycie przez sprzedajcego.

Oczywicie przepis ten nie znajdzie zastosowania w przypadku,w ktrym dla skutecznoci nabycia akcji przez samego sprzedaj-cego wymagana bya zgoda jego maonka lub maonka zbywcy.Najwaniejsza jednak z punktu widzenia praktycznego jest ochronasprzedajcego przed negatywnymi skutkami braku zgody maonkwprzy obrocie akcjami na etapie poprzedzajcym nabycie przez niegotych akcji, ktry to obrt pozostawa przecie poza jakkolwiek jegokontrol.

Zastosowanie art. 169 Kodeksu prowadzi do uznania, e sprzedajcyskutecznie naby akcje bdce przedmiotem transakcji, niezalenie odfaktu, e osobie, od ktrej naby on te akcje, nie przysugiwa do nichtytu prawny. Nawet wic jeli poprzedni posiadacz akcji nie nabyich skutecznie z uwagi na brak wymaganej zgody maonka jednejze stron, dalszy nabywca takich akcji moe je skutecznie od takiegoposiadacza naby.Trudno wymaga od osoby nabywajcej akcje, aby badaa ca

histori obrotu nabywanymi akcjami. Dla stwierdzenia dobrej wiarynabywcy wystarczajcym jest, i zweryfikowa on, czy w przypad-ku akcji imiennych - wystawione s one na zbywc lub czy istniejeowiadczenie o przeniesieniu tych akcji na zbywc. Dopenieniem

wymogw naleytej starannoci bdzie weryfikacja, czy zbywca jestwpisany do ksigi akcyjnej. W przypadku akcji na okaziciela jedynymmoliwym sposobem weryfikacji tytuu prawnego do akcji jest fakt ichposiadania przez zbywc.

Natomiast wymg stawiany wobec nabywcy, aby docieka on, czyjedna ze stron poprzedniej umowy sprzeday pozostawaa w dniuzawarcia umowy w zwizku maeskim i czy dodatkowo pozostawaawe wsplnoci majtkowej, naley zdecydowanie uzna za wymgprzekraczajcy zakres naleytej starannoci nabywcy.

Dotyczy to, rzecz zrozumiaa, sytuacji, w ktrej do nabywcy niedotary jakiekolwiek informacje w tym zakresie. Jeeli natomiast wie-dzia on o pozostawaniu przez jedn ze stron poprzedniej umowysprzeday we wsplnoci majtkowej, powinien uzyska pewnoco do wyraenia przez maonkw zgody na zawarcie tej umowy.

W takim bowiem wypadku powinien on powzi podejrzenia co dobezskutecznoci poprzedniej sprzeday i konsekwentnie co do brakutytuu prawnego zbywcy do zbywanych akcji.

W wikszoci jednak przypadkw ewentualna bezskuteczno sprze-day zasza nie na etapie sprzeday akcji bezporednio poprzedzajcejich nabycie przez obecnego sprzedajcego, lecz na jeszcze wczeniej-

szych etapach. W takiej sytuacji bardzo mao prawdopodobnym jest,aby obecny waciciel akcji podczas nabywania akcji mia moliwopowzicia wiadomoci o ewentualnej uprzedniej bezskutecznoci.

Z powyszych wzgldw powoanie si na ochron dobrej wiary na-bywcy stanowi bardzo istotny argument w toku negocjacji, w ktrychkupujcy poddaje w wtpliwo skuteczno jednego z historycznychtransferw akcji. Argument ten eliminuje bowiem absurdalne czsto

dania kupujcych przedstawienia penej historii akcji w sytuacji,w ktrej jest to oczywicie niemoliwe ze wzgldu na brak dostpudo dokumentw lub w ktrej historia obrotu akcjami wykazuje uchy-bienia w tym zakresie.

Kapita zakadowy i nowe emisje

Bezskuteczno sprzeday akcji spki na pewnym etapie jej funkcjo-nowania wywouje rwnie szereg dalszych wtpliwoci kupujcychdotyczcych stanu prawnego akcji powstaych po takiej bezskutecznejsprzeday. Struktura akcjonariatu ulega przewanie wielu przeobra-eniom w toku dziaalnoci spek, nie tylko wskutek sprzeday akcji,ale take wskutek emisji nowych akcji. Z tego wzgldu dojcie dobezskutecznej sprzeday akcji moe wywoa dalsze wtpliwoci codo wasnoci oraz samego istnienia innych akcji.Wtpliwoci takie powstaj w sytuacji, w ktrej po zawarciu bez-

skutecznej umowy sprzeday akcji, nowy ich waciciel, ktry nienaby skutecznie praw do akcji, gosuje nad uchwa w przedmiociepodwyszenia kapitau zakadowego i emisji akcji. Jeeli przedmiotembezskutecznej sprzeday by wystarczajcy pakiet akcji, jego gos moeby dla podjcia takiej uchway decydujcy, podczas gdy de facto niejest on akcjonariuszem. W zwizku z powyszym pojawia si pyta-nie o skuteczno uchway o podwyszeniu kapitau zakadowegooraz konsekwentnie o istnienie wyemitowanych w ten sposb akcji.Rozstrzygnicie tej kwestii ma z kolei decydujcy wpyw na ocenskutecznoci kolejnych emisji akcji, w ramach ktrych gosowanorwnie z akcji, ktrych emisja budzi wtpliwoci.Jak mona si domyla, uzalenienie skutecznoci emisji nowych

akcji od skutecznego nabycia akcji przez osob biorc udzia w go-sowaniu w tym przedmiocie prowadzioby do trudnej do opanowaniadestabilizacji dziaalnoci spki.W szczeglnoci przyjcie zaoenia, e akcje w tak podwyszonym

kapitale zakadowym zostay wyemitowane bezskutecznie, oznacza-oby w wielu przypadkach, i, by moe, wszelkie kolejne uchwaywalnego zgromadzenia, nad ktrymi gosowano z takich akcji, nale-aoby rwnie uzna za podjte wadliwie.

Szczliwie i w tym przypadku ustawodawca wprowadzi zasadyumoliwiajce konwalidacj nieprawidowoci, jakie mog pojawi si

w czasie istnienia spki w zwizku z obrotem akcjami.Ot zgodnie z art. 343 par 1 Kodeksu spek handlowych, wobec

spki za akcjonariusza uwaa si tylko t osob, ktra jest wpisana doksigi akcyjnej, lub posiadacza akcji na okaziciela, z uwzgldnieniemprzepisw o obrocie instrumentami finansowymi.

Podobnie legitymacja do uczestnictwa w walnym zgromadzeniuopiera si na przesankach formalnych, a nie materialnych. Nie trzebazatem by akcjonariuszem, aby gosowa na walnym zgromadzeniuspki. Jedynym wymogiem jest wpis do ksigi akcyjnej w przypadkuakcji imiennych, a w przypadku akcji na okaziciela posiadanie doku-mentw akcji i zoenie ich w spce w odpowiednim terminie. Tegosamego rodzaju zasada obowizywaa rwnie na gruncie Kodeksuhandlowego.

Innymi sowy, mona przewrotnie zauway, e nie trzeba by ak-cjonariuszem, aby nim by. Taki by wymg bezpieczestwa obrotugospodarczego niemal u jego zarania, taka zasada istnieje w prawiehandlowym o kilkudziesiciu lat i nie ma podstaw, by j podwaa.Jeeli wic posiadacz akcji imiennych zostanie wpisany przez zarzd

spki do ksigi akcyjnej pomimo braku tytuu do akcji, jest on upraw-niony do gosowania. Sytuacja jest jeszcze bardziej klarowna w przy-

c o r p u s l e x

Prawo HANDLOWE


12/28


padku akcji na okaziciela, co do ktrych zarzd nie ma jakiegokolwieksposobu weryfikacji, czy ich przeniesienie byo skuteczne, a przesankmoliwoci gosowania jest zoenie dokumentw akcji w spce.W zwizku z powyszym wszelkie uchway, w tym w przedmiocie

podwyszenia kapitau zakadowego, mog by podejmowane przezosob, ktra nabya akcje bezskutecznie, pod warunkiem, e speniaona przesanki formalne do udziau w walnym zgromadzeniu.

Pniejsze zaskarenie tak podjtych uchwa w zwizku z kwestiono-waniem tytuu prawnego do akcji jest naszym zdaniem niemoliwe.Powyszy wniosek moe mie istotne znaczenie dla sprzedajcego

w toku negocjacji. Moe on stanowi bowiem kolejny argument narzecz przysugujcego mu tytuu do sprzedawanych akcji. Po pierwsze,jeeli przedmiotem transakcji s midzy innymi akcje wyemitowanew wyniku podwyszenia kapitau, nie ma najmniejszych wtpliwoci codo ich istnienia oraz podmiotu uprawnionego do takich akcji.

Ponadto, jeeli sprzedajcy sprzedaje rwnie akcje objte uprzed-nio bezskuteczn sprzeda, kade kolejne podwyszenie kapitauprowadzi do rozwodnienia takich akcji, co w niektrych przypadkachmoe doprowadzi do sytuacji, w ktrej akcje takie stanowi jedynieniewielki procent sprzedawanych akcji i niewielki procent kapitauzakadowego spki. W ten sposb ryzyko nabycia takich akcji postronie kupujcego ulega minimalizacji.

Duo haasu o nic

Jak wida istnieje szereg moliwoci cakowitego wyeliminowania ne-gatywnych konsekwencji zaistniaego w przeszoci nieprawidowegoobrotu akcjami, a przynajmniej ich znacznego zminimalizowania.

Dotyczy to zwaszcza spek o bogatej przeszoci. Z jednej stronysprzeda akcji takich spek moe wiza si z wyszym prawdo-podobiestwem wystpienia omawianych tutaj uchybie. Z drugiejjednak, w spkach takich czciej wystpuj zdarzenia konwalidujce

te nieprawidowoci, takie jak dalszy obrt akcjami czy podwyszeniekapitau zakadowego.Wystpienie w przeszoci nieprawidowego obrotu akcjami w po-

staci braku wymaganej zgody maonka jednej ze stron na sprzedaakcji moe wywoa rzeczywiste komplikacje po stronie sprzedajcegojedynie w przypadku, gdy brak ten wystpi na etapie nabycia akcjiprzez niego samego. W takiej sytuacji sprzedajcy nie ma moliwoci

powoania si na swoj dobr wiar. Jednak i w takim wypadku moeon konwalidowa lub zminimalizowa negatywne skutki wadliwegozakupu poprzez uzyskanie potwierdzenia umowy, na podstawiektrej naby on akcj lub poprzez rozwodnienie tych akcji w drodzepodwyszenia kapitau zakadowego.W wikszoci jednak przypadkw omawiane tutaj braki nie wi

si z rzeczywistym ryzykiem kupujcego. Nie oznacza to oczywicie,i kupujcy przechodz nad ich istnieniem do porzdku dziennego.

Wrcz przeciwnie, uchybienia te s zawsze podnoszone w toku nego-cjacji. Doradcy kupujcych przypisuj im przy tym tak due znaczenie,i w ich mniemaniu braki te maj uzasadni wrcz nieograniczonodpowiedzialno sprzedajcego za jakiekolwiek wady tytuu praw-nego do akcji, bez wzgldu na zakres oraz rozmiar poniesionej przezkupujcego szkody lub te maja wymusi na sprzedajcym ustpstwana innym polu.

Rzeczywist jednak miar znaczenia omawianych uchybie dla kupu-jcego i ryzyka z nimi zwizanego jest miara rynkowa, a wic poziomzainteresowania kupujcego spk bdc przedmiotem transakcji.W wikszoci przypadkw to wanie sami przedsibiorcy najlepiejokrelaj potencjalne ryzyko zwizane z transakcj. I tu uwidacznia sisabo argumentacji prawniczej stosowanej na potrzeby negocjacji.

Wbrew bowiem argumentom prawnikw o ogromnym wrcz ryzyku,przedsibiorcy wyraaj jednak zainteresowanie nabyciem danej spki,dajc wyraz swoistej dwuznacznoci argumentw swoich doradcw.Dowiadczeni w nabywaniu spek ludzie biznesu wrcz czuj, ew podnoszeniu argumentw dotyczcych transakcji sprzed 15 czy20 lat musi by co faszywego. aden sensowny system prawny niewytrzymaby na dusz swobodnego podwaania dawnych tytuwprawnych do nabycia akcji.

Rol sprzedajcego i jego doradcy jest tutaj jednak znalezienieuzasadnienia prawnego dla odrzucenia iluzorycznych argumentw,

w czym pomocne mog by omwione wyej instrumenty, gbokoi od dawna wpisane w polski system prawa handlowego.

.

[email protected]

aplikant drugiego roku aplikacji przy Okrgowej

Radzie Adwokatw. Specjalizuje si

w transakcjach typu m&a. Wspuczestniczy

w powstaniu opracowa na temat poczenia

spek i spki komandytowej

Przykad:

W 1998 roku kapita zakadowy spki dzieli si

na 200 akcji. Akcjonariusz X, posiadajcy 100 ak-

cji spki, naby od akcjonariusza Y pozostae 100

akcji spki bez zgody maonki akcjonariusza X

na zawarcie umowy. Nastpnie spka dokonuje

podwyszenia kapitau zakadowego poprzez

emisj 2.000 akcji, ktre obejmuje w caoci

akcjonariusz X.

W rezultacie kapita zakadowy spki dzieli si na

2.200 akcji. Akcje objte bezskuteczn sprzeda-

stanowi w takim wypadku jedynie 4,5 proc.

podwyszonego kapitau zakadowego spki. Na-

stpnie akcjonariusz Z nabywa od akcjonariusza X

wszystkie 2.200 akcji spki, po czym walne zgro-

madzenie spki dokonuje podwyszenia kapitau

poprzez emisj kolejnych 1.000 akcji objtych

przez akcjonariusza Z.

Jeeli akcjonariusz Z zamierza nastpnie zby

wszystkie 3.200 akcji w spce, ewentualne ry-

zyko po stronie kupujcego dotyczy wycznie

pierwotnych 100 z 3.200 akcji, tj. stanowicych

obecnie ok. 3 proc. kapitau zakadowego.

C O R P U S l e x

Prawo HANDLOWE


13/28


Przedsibiorstwo w swojej klasycznej formiepowrcio do polskiego systemu prawnego

w 1990 roku, kiedy to ustaw nowelizujcKodeks cywilny wprowadzony zosta artyku 551,zawierajcy legaln definicj przedsibiorstwa.

Wprowadzona definicja zakadaa pluralizmform, jakie moe przybiera przedsibiorstwoi bya nastawiona gwnie na dziaalno osbprywatnych. Tym samym wic zosta przeamanykilkudziesicioletni monopol przedsibiorstwapastwowego, jako jedynej formy prowadzeniadziaalnoci gospodarczej. W epoce poprzedniejnawet sam termin przedsibiorstwo nieodcznieskojarzony zosta z wasnoci pastwow lub

te raczej, uspoecznion.

Zesp skadnikw

Wspczenie pod sowem przedsibiorstwo rozumie si okre-lon infrastruktur, ktr Kodeks cywilny okrela mianem zespouskadnikw materialnych i niematerialnych i przy pomocy ktrej pro-

wadzona jest dziaalno gospodarcza. Przedsibiorstwo zorganizowa-ne jest w okrelon form prawn - spk osobow (spk jawn,spk partnersk, spk komandytow, spk komandytowo-akcyj-n) lub spk kapitaow (spk z ograniczon odpowiedzialnocilub spk akcyjn), ewentualnie przedsibiorstwo moe prowadziosoba fizyczna, prowadzca dziaalno gospodarcz indywidualnielub wesp z innymi osobami w formie spki cywilnej.Tak rozumiane przedsibiorstwo jest przedmiotem wasnoci

i moe by zbywane. Najczstsz transakcj, okrelan jako zbycieprzedsibiorstwa, jest jego sprzeda. Zgodnie z obowizujc w pol-skim prawie cywilnym zasad swobody umw, przedsibiorca moedokona wyboru osoby, na rzecz ktrej dokonuje zbycia przedsi-biorstwa. Osoba ta nie musi posiada statusu przedsibiorcy staniesi ona przedsibiorc po nabyciu przedsibiorstwa i dokonaniuodpowiednich wpisw do rejestru przedsibiorcw w przypadkuosb fizycznych prowadzcych dziaalno gospodarcz indywidualnielub w formie spki cywilnej, za w przypadku spek osobowychi kapitaowych do Krajowego Rejestru Sdowego.

Sprzeda przedsibiorstwa

Sprzeda przedsibiorstwa zgodnie z art. 751 paragraf 1 Kodeksucywilnego wymaga zachowania formy pisemnej z podpisami notarial-nie powiadczonymi. Jeeli za, w skad przedsibiorstwa wchodzinieruchomo, to umowa sprzeday przedsibiorstwa musi mie form aktu notarialnego (art. 73 paragraf 4 Kodeksu cywilnego).Niezachowanie wymaganej formy powoduje, e zawarta umowajest bezwzgldnie niewana (art. 73 paragraf 1 Kodeksu cywilnego).

Z wykonywaniem dziaalnoci gospodarczej, a wic prowadzeniemprzedsibiorstwa, wie si nieodcznie zaciganie przez przedsi-biorc zobowiza. W zwizku z tym stao si konieczne uregulowaniesytuacji, w ktrej sprzedawane przedsibiorstwo obcione jest duga-mi, niespaconymi jeszcze przez zbywc. Pocztkowo problematyk t regulowa art.526 Kodeksu cywilnego, wedug ktrego zbywca

S y l w i a M a k s i m i u k

Dugiprzedsibiorcy

c o r p u s l e x

prawo handlowej


14/28


i nabywcy przedsibiorstwa byli odpowiedzialni solidarnie za zobo-wizania zwizane z jego prowadzeniem. Tre tego artykuu zostaanastpnie transferowana nowelizacj kodeksu cywilnego w 2003 rokudo nowowprowadzonego art. 554. W obecnym stanie prawnymzbywca i nabywca przedsibiorstwa odpowiadaj zatem solidarnieza zobowizania, zwizane z prowadzeniem przedsibiorstwa, przyczym odpowiedzialno nabywcy podlega pewnym ograniczeniom.

W literaturze prawa cywilnego taki model odpowiedzialnoci jestokrelany jako kumulatywne przystpienie do dugu.

Dugi, za ktre odpowiada przedsibiorca

Zgodnie z art. 554 Kodeksu cywilnego zbywca i nabywca przedsi-biorstwa odpowiadaj za zobowizania zwizane z prowadzeniemprzedsibiorstwa. Jest to szczeglna kategoria dugw, ktrych cechcharakterystyczn jest to, e powstaj one jedynie w wyniku wykony-wania przez przedsibiorc dziaalnoci gospodarczej. Nie s wic nimidugi, zacignite przez przedsibiorc poza prowadzonym przedsi-biorstwem np. kredyt hipoteczny na zakup nowego mieszkania.

Jako przykad zobowiza, zwizanych z prowadzeniem przedsi-biorstwa mona wymieni: dugi zwizane z zakupem surowcw, naj-mem lokali i budynkw, dowozem produktw, nakadami i wydatkamikoniecznymi i uytecznymi dla prawidowej gospodarki, dugi zwizanez zarzdzaniem i utrzymaniem majtku przedsibiorstwa w naleytymstanie czy te zwizane z urzdzeniem przedsibiorstwa. Bd to take poyczki i kredyty, zacignite przez przedsibiorc w celumodernizacji lub powikszenia prowadzonego przedsibiorstwa.

Ponadto, z orzecznictwa Sdu Najwyszego wynika, e do zobowi-za, zwizanych z prowadzonym przedsibiorstwem, zalicza si takezobowizania przedsibiorcy z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia(uchwaa Sdu Najwyszego z dnia 30 sierpnia 1977r. III CZP 65/77,OSP z 1978, nr 11, poz. 197), czynw niedozwolonych (wyroku SduNajwyszego z dnia 25 stycznia 1983r, IV CR 530/82, OSN 1983, nr9, poz. 139), czy te z tytuu zwikszonego ryzyka (odpowiedzialnodeliktowa na zasadzie ryzyka, zwizana z ruchem przedsibiorstwa

art. 435 Kodeksu cywilnego).

Model odpowiedzialnoci

Zgodnie z art. 554 Kodeksu cywilnego, w momencie sprzedayprzedsibiorstwa, dugi zwizane z jego prowadzeniem, pozostajprzy sprzedawcy, przy czym jednak za ich spat wspodpowiedzial-nym staje si take kupujcy. Taka konstrukcja zakada, e w wyniku jednego zdarzenia prawnego, a wic sprzeday przedsibiorstwa,odpowiedzialnymi za wszystkie dugi, zwizane z prowadzeniemprzedsibiorstwa, staj si rwnoczenie zbywca i nabywca przed-sibiorca.

Odpowiedzialno ta opiera si na zasadach solidarnoci biernej, cooznacza, ze wierzyciel moe da spenienie wiadczenia od obudunikw cznie lub od kadego z osobna, a spenienie wiadczeniaprzez jednego z nich zwalnia drugiego ze zobowizania art. 366paragraf 1 Kodeksu cywilnego. Dunik, ktry speni wiadczenie, ma

wzgldem drugiego z dunikw roszczenie regresowe, ktrym moedomaga si zwrotu poowy spenionego wiadczenia.

Jak to ju wzmiankowano, zakres odpowiedzialnoci zbywcyi nabywcy jest rny. Jak przewiduje art. 554 Kodeksu cywilnegoodpowiedzialno nabywcy jest podwjnie ograniczona.

Po pierwsze nabywca odpowiada jedynie za te zobowizania,o ktrych istnieniu wiedzia lub mg si z atwoci dowiedzie. Podrugie jego odpowiedzialno ograniczona si jedynie do wysokoci

wartoci przedsibiorstwa wedug stanu z chwili nabycia, a wedugcen z chwili zaspokajania wierzycieli (ograniczenie pro viribus patro-monii). Tymczasem zbywca przedsibiorstwa odpowiada za caozobowiza, zwizanych z prowadzeniem przedsibiorstwa, a jegoodpowiedzialno nie jest ograniczona kwotowo.

Naley take podkreli, ze odpowiedzialno sprzedawcy przed-sibiorstwa jest znacznie szersza ni odpowiedzialno kupujcego,nie tylko, ze wzgldu na brzmienie art. 554 Kodeksu cywilnego, alerwnie dlatego, e sprzedawca odpowiada z tytuu rkojmi rzeczysprzedanej, zgodnie z reimem przewidzianym w art. 556 i n. Ko-deksu cywilnego. Oznacza to, e sprzedawca odpowiedzialny jestprzed dwoma podmiotami: przed wierzycielami z tytuu wczeniejzacignitych zobowiza, zwizanych z prowadzonym przedsibior-stwem oraz przed kupujcym przedsibiorstwo z tytuu rkojmi za

wady fizyczne oraz prawne zbywanego przedsibiorstwa.Powysze zasady odpowiedzialnoci zbywcy i nabywcy przedsibior-

stwa, zgodnie z art. 554 zd. 2 Kodeksu cywilnego, nie mog zostazmodyfikowane przez strony umowy sprzeday bez zgody wierzy-cieli. Oznacza to, e jeeli strony chc w inny sposb uregulowasposb swojej odpowiedzialnoci, musz uzyska zgod wierzycielina dokonanie takiej zmiany. Jeeli tej zgody nie uzyskaj, wszelkiepostanowienia umowne, statuujce inny rodzaj odpowiedzialnoci niprzewidziany dyspozycj art. 554 Kodeksu cywilnego s bezwzgldnieniewane z mocy art. 58 paragraf 1 Kodeksu cywilnego.

Zorganizowana cz przedsibiorstwa

W ramach przedsibiorstwa moe zosta wydzielona tzw. zorgani-zowana cz przedsibiorstwa. W obecnym stanie prawnym funk-cjonuje kilka definicji legalnych zorganizowanej czci przedsibiorstwa,zawartych w nastpujcych ustawach: w ustawie z dnia 13 lipca 1990r. o prywatyzacji przedsibiorstw pastwowych (Dz. U. 1990, nr 51poz. 298 ze zm.), w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku odtowarw i usug (Dz. U. 2004, nr 54 poz. 535 ze zm.) w ustawie zdnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz. Dz. U. 2004 r.Nr 29 poz. 257 ze zm.).

Na podstawie powyszych ustaw mona wskaza, e zorganizowanacz przedsibiorstwa jest to wyodrbniona jednostka wewntrzna

w ramach przedsibiorstwa, charakteryzujca si samodzielnociorganizacyjn i finansow, tak, e moga by stanowi odrbne i nie-zalene przedsibiorstwo. Jako klasyczne przykady zorganizowanejczci przedsibiorstwa podaje si: zakad, fili lub oddzia.Jako, e zorganizowana cz przedsibiorstwa odznacza si takimi

cechami jak samo przedsibiorstwo i w zwizku z tym moe stanowisamodzielne przedsibiorstwo, to w przypadku jej sprzeday, znajdujerwnie zastosowanie art. 554 Kodeksu cywilnego. Oznacza to, enabywca zorganizowanej czci przedsibiorstwa odpowiada solidar-nie wraz z jej zbywc za zobowizania, zwizane z jej prowadzeniem.

Aktualno zachowuj wszystkie ograniczenia odpowiedzialnoci na-bywcy, o ktrych mowa w omawianym przepisie.

Art. 55 (4). Kodeksu cywilnego

Nabywca przedsibiorstwa lub gospodarstwa rolnego

jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywc za jego zo-

bowizania zwizane z prowadzeniem przedsibior-

stwa lub gospodarstwa, chyba e w chwili nabycia nie

wiedzia o tych zobowizaniach, mimo zachowania

naleytej starannoci. Odpowiedzialno nabywcy

ogranicza si do wartoci nabytego przedsibiorstwa

lub gospodarstwa wedug stanu w chwili nabycia, a

wedug cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Od-

powiedzialnoci tej nie mona bez zgody wierzyciela

wyczy ani ograniczy.

c o r p u s l e x

prawo handlowe


15/28


Problemy praktyczne

Tak uksztatowana odpowiedzialno sprzedawcy i kupujcegomoe wydawa instytucj transparentn i atw do zastosowania

w praktyce. Ustawodawca, wprowadzajc art. 554 Kodeksu cywilnego,dy bowiem do ustanowienia jednego oglnego reimu odpowie-dzialno stron transakcji zbycia przedsibiorstwa. Tymczasem jednak,jak wykazaa praktyka obrotu, stosowanie powyszych przepisw jest

zadaniem nader skomplikowanym i rodzcym liczne wtpliwoci.Zrdem owych trudnoci jest to, e uksztatowanie odpowiedzial-noci na zasadzie kumulatywnego przystpienia do dugu stanowidaleko idcy wyjtek na tle przepisw prawa cywilnego dotyczcychzasad odpowiedzialnoci.

Po pierwsze art. 554 Kodeksu cywilnego zakada ograniczenie kwoto-we odpowiedzialnoci nabywcy do wartoci przedsibiorstwa. Przepisdoprecyzowuje, e warto przedsibiorstwa jest ustalana wedugstanu z chwili sprzeday, a wedug cen z chwili zaspokojenia wierzy-cieli. Jednak taka redakcja przepisu nie bierze pod uwag zjawiskainflacji i zwizanej z ni moliwoci dynamicznego wzrostu cen. Mato szczeglnie due znaczenie w momencie, gdy przedsibiorstwoma wielu wierzycieli, przez co proces ich zaspokajania jest wyduony

w czasie. Wwczas to zakres odpowiedzialnoci nabywcy moe uleganadmiernemu rozszerzeniu przy zaspokajaniu kadego nastpnego

wierzyciela.Zasadnym byoby wic, aby w takim przypadku midzy nabywc

a wszystkimi wierzycielami przedsibiorstwa zostaa podpisanaumowa, ustalajca na okrelon dat wysoko odpowiedzialnocinabywcy i wskazujca kolejno spat poszczeglnych wierzycieli.

W praktyce jest to jednak bardzo trudne, gdy z punktu widzenia inte-resw wierzycieli, zwaszcza tych zaspokajanych w dalszej kolejnoci,podpisanie takiej umowy jest cakowicie nieuzasadnione, a nabywcanie ma adnych instrumentw prawnych, za pomoc ktrych mgbyniejako zmusi wierzycieli do zawarcia takiej umowy.

Po drugie, due trudnoci rodzi rwnie sposb, w jaki ma bydokonana wycena przedsibiorstwa, ustalajca jego warto w chwilisprzeday. Ustawodawca nie przewidzia bowiem adnych przepiswwykonawczych w tej materii. Powstaj wic liczne wtpliwoci, comona zaliczy do aktyww przedsibiorstwa czy oprcz skad-nikw materialnych, przedstawiajcych realn warto pienin,aktywami s take renoma i pozycja przedsibiorstwa na rynku orazzwizana z nimi klientela. S to wartoci, ktrym trudno jest nadawymiar ekonomiczny i z tego wzgldu nie jest pewne, czy naley jeuwzgldnia przy wycenie przedsibiorstwa. Jeeli za stan by nastanowisku, e naley je zalicza jako aktywa, to nieatwo jest z koleiwskaza, o jak konkretnie sum pienin podwyszaj one wartoprzedsibiorstwa.

Po trzecie, kolejnym praktycznym problemem, ktrego nie roz-wizuj przepisy o odpowiedzialnoci za dugi przedsibiorstwa, jestsytuacja, w ktrej przedsibiorstwo podlega wielokrotnej sprzeday,a zobowizania, zacignite jeszcze przez pierwszego sprzedajcego,nie zostay spenione ani przez niego ani przez nastpnych kupuj-cych. Wwczas to staje si aktualnym problem, za ktre zobowizaniaodpowiadaj kolejni nabywcy czy tylko za zobowizania swojegopoprzednika czy rwnie za zobowizania pierwotnego zbywcy. Pro-blem ten podejmowany by w doktrynie oraz w orzecznictwie SduNajwyszego, ale nie zostao wypracowane jednolite stanowisko.Wydaje si, e orzecznictwo przychyla si raczej do pogldu zgodnie,

z ktrym art. 554 Kodeksu cywilnego nie ogranicza krgu osb, ktreponosz odpowiedzialno na zasadach w nim okrelonych, a wicw przypadku tzw. acuszkowej sprzeday przedsibiorstwa, za dugipierwszego zbywcy, odpowiadaj take kolejni nabywcy. Orzeczenieto zostao poddane krytyce, albowiem z praktycznego punktu widze-nia zastosowanie powyszej dyrektywy, spowodowaoby, e zakresodpowiedzialnoci kolejnych nabywcw przedsibiorstwa byby trud-ny do ustalenia. To za z kolei rodzioby niepewno obrotu, ktra

mogaby odstraszy potencjalnych nabywcw przedsibiorstwa.

Podsumowanie

Z pewnoci dobrze si stao, e ustawodawca zdecydowa si nawprowadzenie do Kodeksu cywilnego odrbnej regulacji dotyczcejprzedsibiorstwa, albowiem w systemie gospodarki rynkowej jest

ono podstawow jednostk obrotu. Stworzona regulacja odznaczasi sporymi niedogodnociami.Po pierwsze mona jej zarzuci, ze jest zbyt oglna, gdy nie

uwzgldnia specyfiki poszczeglnych postaci przedsibiorstwa,stanowic o takim samym reimie odpowiedzialnoci zarwno dlajednoosobowej dziaalnoci gospodarczej osoby fizycznej jak rwniedla spki akcyjnej, bdcej tworem znacznie bardziej zoonym.

Po drugie wtpliwoci budzi take umiejscowienie przepisw. Usta-wodawca, zamieszczajc je w ksidze pierwszej Kodeksu cywilnego,mia z pewnoci na celu dbao o spjno przepisw kodeksowych.Przedsibiorstwo jako przedmiot stosunkw cywilnoprawnych zostaobowiem uregulowane obok rzeczy, ktre s rwnie przedmiotamitych stosunkw. Ponadto, w umiejscowieniu przepisw o przedsi-biorstwie w czci oglnej Kodeksu cywilnego mona dopatrywasi chci pewnej generalizacji zasad odpowiedzialnoci wsplnejdla wszystkich rodzajw zbycia przedsibiorstwa.

Pomimo powyszego, taka regulacja zasad odpowiedzialnoci przyzbyciu przedsibiorstwa nie zdaa egzaminu praktycznego i nastrczawci due trudnoci przedsibiorcom. W zwizku z tym wydaje si,e koniecznym jest, aby ustawodawca zdecydowa si na wycofanieart. 551-554 z Kodeksu cywilnego i na przeniesienie ich do oddzielnejustawy, ktra zostaa by opatrzona stosownymi przepisami rozpo-rzdzajcymi.

Przepisy te powinny regulowa wiele praktycznych kwestii takich jakchoby sposb wyceny przedsibiorstwa czy te sposb zaspokajania

wierzycieli przez nabywc. Ustawodawca powinien rwnie rozwi-za problem licznych wyjtkw od ustalonego w art. 554 Kodeksucywilnego sposobu ponoszenia odpowiedzialnoci np. powinnozosta wyranie wskazane, czy w przypadku uczynienia przedsi-biorstwa przedmiotem zapisu testamentowego, odpowiedzialno nazasadach kumulatywnego przystpienia do dugu wchodzi w gr. Toz pewnoci poprawio by uyteczno tych przepisw w praktyceoraz zwikszyo pewno i bezpieczestwo obrotu prawnego.

[email protected]

Absolwentka Wydziau Prawa i Administracji

Uniwersytetu Warszawskiego Anno Domini 2010,

Odbya praktyki w kancelarii w czerwcu biecego

roku. Niedawno obroniona przez ni praca magisterska

powicona bya problematyce zbycia przedsibiorstwa

c o r p u s l e x

prawo handlowe


16/28


Moliwo zabezpieczenia roszcze pieni-nych poprzez zajcie akcji w spce akcyjnejlub udziaw w spce z ograniczon odpowie-dzialnoci., czy te moliwo przeprowadzenia

egzekucji z akcji lub udziaw obejmuje problem

wykonywania prawa gosu z zajtych akcji, ktry do

tej pory nie zosta jednoznacznie rozstrzygnity ani

przez doktryn ani przez orzecznictwo.

Uprawnienia korporacyjne i obligacyjne

inkorporowane w akcji

Akcje to papiery wartociowe inkorporujce w sobie dwa rodzajepraw prawa majtkowe, jak np. prawo do udziau w zysku, prawopoboru akcji nowej emisji oraz prawa korporacyjne jak np. prawodo udziau w walnym zgromadzeniu i wykonywanie prawa gosu.

Wyranie wskazuje si na nierozczno tych praw funkcjonujone obok siebie, inkorporowane w akcji. Pierwsza kategoria prawobligacyjnych, okrelana jest take mianem praw majtkowych.

Co do praw korporacyjnych - doktryna nie jest ju tak jednoznaczna.Wydaje si jednak, e naleaoby przychyli si do pogldu stanowi-cego, e prawa korporacyjne to porednio take prawa majtkowe.Nie maj one na celu ochrony dbr osobistych akcjonariusza, alejego interesw majtkowych wynikajcych z uczestnictwa w spceakcyjnej i maj niejako charakter pomocniczy w stosunku do prawmajtkowych.W obliczu zajcia akcji lub udziaw na zabezpieczenie roszcze,

pojawia si pytanie: Co dzieje si z wykonywaniem prawa gosuz zajtych akcji? Czy pozostaje ono uprawnieniem akcjonariusza, czyte przechodzi na wierzyciela?

Zakaz rozszczepiania praw inkorporowanych w akcji

Bezporednio z tym problemem zwizana jest zasada zakazu rozsz-czepiania uprawnie przysugujcych akcjonariuszowi. Zasada ta niejest wyranie wyraona w Kodeksie spek handlowych - przyjmujesi, e wynika ona wynika z natury stosunku spki. Ide tego zakazu jest to, e prawa majtkowe o charakterze obligacyjnym i upraw-nienia organizacyjne wsplnika tworz pewn funkcjonaln cao

tym samym zakaz rozszczepiania uprawnie spkowych rozcigasi na czynnoci prawne, ktre maj za przedmiot rozporzdzenieposzczeglnymi uprawnieniami organizacyjnymi (np. prawem go-

su, zasigania informacji o spce, zaskarania uchwa wsplnikw,prowadzenia spraw spki osobowej itp.) bez jednoczesnego prze-niesienia wszystkich uprawnie spkowych. Innymi sowy zakaz tenstanowi ograniczenie autonomii woli stron i swobody rozporzdzaniauprawnieniami organizacyjnymi co jest podyktowane waciwociamistosunku spkowego.

Przewaajca cz przedstawicieli doktryny akceptuje ten pogldi opowiada si za zachowaniem cisego zwizku pomidzy uprawnie-niami korporacyjnymi i obligacyjnymi zakazujc ich rozdzielania.

Zajcie praw z akcji

Jednoczenie praktyk jest zabezpieczenie roszczenia przez zajciepraw z akcji. Zajcie praw z akcji ma charakter zabezpieczenia konser-

wacyjnego - wyjaniamy, e zabezpieczenia konserwacyjne polegajna zabezpieczeniu wykonania orzeczenia ju wydanego lub ktre mazosta wydane w przyszoci.

Objcie zabezpieczenim konserwacyjnym praw z akcji implikujewyczenie dopuszczalnoci wykonywania przez dunika - akcjo-nariusza jakichkolwiek praw z zajtych akcji, w tym prawa gosu nazgromadzeniu akcjonariuszy.Jednak wspomniany powyej zakaz wykonywania prawa gosu nie

jest w doktrynie jednolicie akceptowany: cz doktryny bowiem po-piera przekazanie gosu z zajtej akcji wierzycielowi, przeciwny pogldzakada natomiast, e prawo gosu nie przechodzi na wierzyciela.

Caa wadza w rce wierzyciela

Pierwszy pogld popiera przekazanie prawa gosu z zajtej akcjiwierzycielowi i opowiada si za wyczeniem moliwoci korzystaniaz prawa gosu przez akcjonariuszy. Wniosek taki nasuwa si po do-konaniu interpretacji art. 887 1 Kodeksu postpowania cywilnego

w zwizku art. 902 i 909 Kodeksu.

Zgodnie z art. 902 Kodeksu, do skutkw zajcia stosuje si odpo-wiednio 887 1 Kodeksu, ktry stanowi, e z mocy samego zajciawierzyciel moe wykonywa wszelkie prawa i roszczenia dunika.W zwizku z tym, wierzyciel nie powinien by pozbawiony moli-woci korzystania z prawa gosu. Oznacza to, e czna interpretacjaart. 887 1 Kodeksu z art. 902 Kodeksu, umoliwia wierzycielowi

wykorzystywanie praw korporacyjnych, w tym prawa gosu.Zajcie akcji (udziaw) ma na celu zabezpieczenie roszcze. War-

to akcji zalena jest od kondycji ekonomicznej spki, zatem jeelipozostawimy w rkach akcjonariusza-dunika prawo wykonywania

Gos z akcji zajtych

E w e l i n a P i c h e t

Art. 887 1. Z mocy samego zajcia wierzyciel moe

wykonywa wszelkie prawa i roszczenia dunika. Na

danie wierzyciela komornik wydaje mu odpowied-

nie zawiadczenie.

c o r p u s l e x

prawo handlowe


17/28


gosu, istnieje obawa, i bdzie on mia wpyw na czynniki decydujceo wartoci akcji. Mogoby doj do sytuacji, w ktrej akcjonariuszgosuje za rozwizaniami niekorzystnymi z punktu widzenia wierzy-ciela. Tym bardziej wic naleaoby pozostawi wierzycielowi prawogosu, by mg on mie wpyw i kontrol nad wartoci akcji, ktrepodlegaj zajciu.

Pogld ten znajduje rwnie poparcie w orzeczeniach niektrych

Sdw, ktre wskazuj, e zajcie akcji czy te udziaw w post-powaniu egzekucyjnym i zabezpieczajcym prowadzi do nabyciaprzez wierzyciela wszystkich uprawnie wynikajcych z akcji czy teudziau oraz nie jest moliwy rozdzia tych uprawnie na korporacyjnei majtkowe.

Pogld za ograniczeniem wadzy wierzyciela

Stanowisko odmienne, przedstawiane przez przeciwnikw prze-chodzenia uprawnie korporacyjnych na wierzyciela z zajtych akcjilub udziaw, jest czsto uzasadniane bardzo starym wyrokiem SduNajwyszego z 8 listopada 1935 roku (II C 1364/35), ktry uzna, eprzedmiotem egzekucji mog by jedynie uprawnienia cile majt-kowe zwizane z udziaem wsplnika.

Stanowisko to jest bardzo czsto przywoywane w orzeczeniachSdw Rejonowych, ktre za Sdem Najwyszym wskazuj, e przy-taczany art. 887 1 Kodeksu, odnosi si wycznie do wynagrodzeniaza prac, a uprawnienie wierzyciela do wykonywania praw i roszczeprzysugujcych dunikowi, zgodnie z wykadni celowociow, masuy jedynie w granicach umoliwiajcych cakowite zaspokoje-nie wierzytelnoci. Natomiast zastosowanie art. 887 1 zgodniez postulatami zwolennikw cznego przechodzenia na wierzycielapraw majtkowych i korporacyjnych inkorporowanych w udziaach,prowadzioby do naruszenia stosunkw kapitaowo osobowychspki, poprzez dopuszczenie do wykonywania praw korporacyjnychosb nie bdcych stron stosunku korporacyjnego. Zdaniem Sdu,

wystarczajcym zabezpieczeniem jest pozbawienie dunika prawado rozporzdzania udziaami.

Przeciwnicy przenoszenia uprawnie korporacyjnych wrazz zajt akcj stoj na stanowisku, e art. 887 1 umoliwia duni-kowi podjcie wszelkich dziaa procesowych i pozaprocesowychskierowanych na dochodzenie nalenoci, jednak nie ma podstawdo tego, aby wierzyciel mia realizowa uprawnienia przysugujceakcjonariuszowi, nie majce charakteru majtkowego. Uczestnictwo

w walnym zgromadzeniu nie jest zwizane z dochodzeniem przezwierzyciela jego nalenoci.

Analizie poddawany jest take, w zwizku z powyszym, art. 9102 1 i 2 Kodeksu postpowania cywilnego. Zgodnie bowiem z art.9102 1, wierzyciel moe wykonywa wszelkie uprawnienia majt-kowe dunika wynikajce z zajtego prawa, ktre s niezbdne dozaspokojenia wierzyciela w drodze egzekucji, a ponadto moe podej-mowa dziaania, ktre s niezbdne do zachowania prawa. Natomiastzgodnie z 2, jeeli zachodzi potrzeba realizacji innych uprawniewynikajcych z zajtego prawa ni wymienione w 1, sd na wniosekdunika lub wierzyciela albo z urzdu ustanowi zarzdc.

Przepisy te poddane zostay analizie przez Sd Najwyszy, ktrywypowiada si w kwestii wykonywania przez wierzyciela prawa dozaskarania uchwa. Sd uzna, e jeeli dana uchwaa mogaby zagroziuprawnieniu wierzyciela do zaspokojenia si z udziaw, wierzycielmoe broni si jedynie poprzez zaskarenie takiej uchway (w roz-patrywanym przypadku sprawa dotyczya uchway o podwyszeniukapitau i utworzeniu nowych udziaw). Zgodnie ze zwolennikamitego pogldu, wierzyciel moe zatem wykonywa jedynie te tylkoprawa z zajtego udziau. Nie jest wic dopuszczalne przekazaniewszystkich uprawnie w rce wierzyciela. Szczeglnie w konstrukcjispki z ograniczon odpowiedzialnoci wskazuje si na wzajemnezaufanie wsplnikw i ich relacje w ramach spki, ktre zostaybynaruszone poprzez dopuszczenie np. do udziau w walnym zgroma-

dzeniu osb nie bdcych wsplnikami.Dodatkowo przeciwnicy przeniesienia peni praw udziaowych

na wierzyciela zwracaj uwag na to, e wsplnik, pomimo zajciajego udziaw, nadal pozostaje wsplnikiem spki i przysuguj muz tego tytuu prawa tyle e s one wykonywane przez wierzyciela.Po stronie wierzyciela nie wystpuje take w zwizku z dokonaniemzajcia udziaw, uprawnienie do dania zmiany wpisu w ksidze

udziaw czy Krajowym Rejestrze Sdowym, nie ulegaj zmianiestosunki osobowe w spce.Innymi sowy przeciwnicy przechodzenia uprawnie korporacyjnych

na wierzyciela twierdz, e prawa dunika pomimo, i s wykonywa-ne przez wierzyciela na niego nie przechodz. Powysza teza nasuwaoczywiste wtpliwoci, bowiem jeli uznajemy, e wierzyciel w isto-cie uzyskuje prawo do wykonywania praw wsplnika, to nie wynikaz tego aden zakaz czy te ograniczenie w wykonywaniu przez niegouprawnie korporacyjnych jak i cile majtkowych.

Kolejnym argumentem przeciwnikw jest sytuacja, w ktrej wsz-czte przez jednego wierzyciela postpowanie egzekucyjne moe niedoprowadzi do jego zaspokojenia z tego powodu, e akcje mog byobcione innym prawem ograniczonym na rzecz innego wierzycielaakcjonariusza. W takiej sytuacji, przyznanie praw korporacyjnych wie-rzycielowi inicjujcemu postpowanie egzekucyjne i ich realizacja nieprowadziyby do zabezpieczenia jego interesu prawnego, a mogobyprowadzi do naruszenia interesu wierzyciela posiadajcego prawoograniczone na akcjach.

Podsumowanie

Argumenty przedstawiane przez zwolennikw jak i przeciwnikwprzekazania prawa gosu z zajtych akcji wierzycielowi, ktregoroszczenie ma zosta zabezpieczone oraz nieliczne orzecznictwo

w tym zakresie nie uatwiaj jednoznacznego opowiedzenia si zaktrym ze stanowisk.Wydaje si jednak, e argumenty dotyczce zakazu rozszczepiania

praw inkorporowanych w akcji oraz przede wszystkim wyczeniaakcjonariusza-dunika od decydowania w sprawach spki z uwagina niebezpieczestwo dziaania dunika na niekorzy wierzyciela,przemawiaj za przeniesieniem prawa gosu na rzecz wierzyciela. Na-szym zdaniem priorytetowy charakter ma interes wierzyciela, ktrynie powinien zosta zagroony poprzez pozostawienie dunikowipewnych uprawnie, mogcych negatywnie wpyn na moliwozaspokojenia roszcze wierzyciela.

Nie mniej jednak wydaje si, e dychotomiczny podzia na upraw-nienia majtkowe i korporacyjne stanowi przeszkod dla prawido-

wego wykonywania zabezpieczenia polegajcego na zajciu akcji.By moe szczegowa ustawa winna jednak uregulowa kwesti naczym ma polega zabezpieczenie polegajce na zajciu praw z akcjii w zwizku z tym, jak daleko moe siga korzystanie z tych prawprzez wierzyciela, wraz z uregulowaniem kwestii szczegowych,

wynikajcych z przejciowego charakteru zabezpieczenia, wielociwierzycieli i innych kwestii, ktre zasygnalizowane zostay dotychczasna tle tego zagadnienia.

[email protected]

ukoczya w 2010 roku Wydzia Prawa i Administracji

Uniwersytetu Warszawskiego. Na przeomie czerwca

i lipca odbya praktyki zawodowe w Kancelarii.

Po praktykach podja prac w Kancelarii. Prac

magisterska napisaa na temat adwokackiej spki z

ograniczon odpowiedzialnoci w Niemczech.

c o r p u s l e x

prawo handlowe


18/28


Pita cz prezentowanego na amach

Res in Commercio opracowania powi-conego spce komandytowej obejmujwiksz cz trzeciego rodziau ksiki,powiconego stosunkom wewntrznym

wsplnikw. Wrd zagadnie omawia-nych tym razem na plan pierwszy wysuwasi kwestia zbycia (przeniesienia) caocipraw i obowizkw, umownie (i niezbytcile) nazywana sprzeda udziaw

w spce.

Kwestia dotyczca obrotu prawami i obo-wizkami w spce jest jednym z najbardziej

charakterystycznych zagadnie prawnychrelacjonujcych podstawowe dylematyspki komandytowej, bdcej spkosobow i zarazem w praktyce rynkowejkonkurujcej o miejsce podstawowego

wehikuu dziaalnoci gospodarczej z kla-syczn spk kapitaow, jak jest spkaz ograniczon odpowiedzialnoci.

W tej czci naszego opracowania wyja-niamy midzy innymi, jak przyg

res in commercio 07/2010

Documents