: مقاله عنوان سطحی آبهای محيطي زيست های االینده وضعيت بر اجمالی مطالعه»

سوادکوه شهرستان« مازندران استان

3کرمانیان حسین2 مصطفوی حسین 1رضایی مجید

: چکیده ، مربع کیلومتر2087 وسعت با مازندران استان شهرستانهای از یکی بعنوان سوادکوه شهرستان

با سوادکوه شهرستان ، گیرد می بر در را مرکزی البرز جبال سلسله شمال های دامنه از بخشی در شرقی طول دقیقه7 و درجه36 شمالی عرض دقیقه3و درجه53 بین جغرافیایی موقعیت جنوب از ، قائمشهر شهرستان به شمال سمت از که است شده واقع مازندران استان جنوبی قسمت

می محدود بابل شهرستان به غرب از و ساری شهرستان به شرق از ، سمنان و تهران های استان به دو به بوده غنی آبی منابع نظر از ، فراوان جوی نزوالت از برخورداری با سوادکوه .شهرستان شود

به شهرستان کوهستانی .مناطق شوند می تقسیم سطحی آبهای منابع و زیرزمینی آبی منابع دسته که شناختی زمین خاصیت دلیل به ای کوهپایه مناطق و نقاط برخی آهکی ساخت و پذیری نفوذ دلیل

چاهها( فراوانی و ها زمینی) چشمه زیر آبهای دارای هستند مارن و رسی های خاک جنس از عموما قابل اهمیت از باشد می کسلیان و تاالر های رودخانه شامل که شهرستان سطحی آبهای و باشند می

بخش در و کشاورزی در استفاده ، شرب آب عنوان به زیستی نیازهای تامین و اسکان در توجهی شناسایی ، آن محدودیت همچنین و سو یک از بشر حیات در آب نقش به توجه . با برخوردارند صنعت

می نظر به ناپذیر اجتناب آب آلودگی و تخریب ادامه از جلوگیری منظور به الزم تدابیر و آالینده منابع از بسیاری و نشده انجام شهرستان سطحی آبهای های آلودگی مورد در مدون مطالعه کنون . تا رسد

روش از استفاده ضمن است شده سعی مقاله این در لذا باشد می پراکنده و موردی آن مطالعات آبی منابع ، شهرستان آبی منابع از مختلف های بازدید ، مختلف منابع از اطالعات آوری جمع و اسنادی

بطور شوند ترسیم نقشه روی و شناسایی ها رودخانه آالینده منابع و معرفی اجمالی بطور شهرستان: باشد می زیر موارد اختصار به سطحی آبهای آالینده منابع کلی

آن از ناشی های آالینده و شهری جمعیت توسعه-1

مسیر اکثر در ماسه و شن رویه بی برداشت و شکن سنگ کارگاههای از ناشی های فعالیت-2ها رودخانه

: که صنعتی آلودگی-3 شیرگاه تراورس اشباح ، زیراب شهر ذغالشویی کارخانجات شامل عمدتاو.... شورمست صنعتی شهرک و های زمین وسعت بر رویم می پیش دریا سمت به علیا سمت از هرچه : که کشاورزی آلودگی-4

نیز سم و کود مصرف نهایت در و شود می اضافه زمین شدن هموار و دشت علت به شالیزاری. یابد می افزایش

سدها احداث هیرولوژیک و اکولوزیک تغییرات اثرات-5

ماهی پرورش کارگاههای احداث از ناشی محیطی زیست اثرات-6

محیطی زیست آالینده – تاالر – سوادکوه: واژه کلید سوادکوه ، زیراب ، بهشتی شهید دانشگاه تحقیقاتی ، علمی پارک - پژوهشگر1

majid.r766@yahoo.com بهشتی شهید دانشگاه علمی هیات - عضو2بهشتی شهید دانشگاه تحقیقاتی علمی پارک رئیس و علمی هیات عضو - ،3

شهرستان سطحی آبهای محيطي زيست های االینده وضعيت بر اجمالی مطالعهمازندران استان سوادکوه

: - مقدمه1 کارا و بهینه استفاده عمومی، رفاه و تمدن سوی به ها آن حرکت و کشورها توسعه های راه از یکی ناچار کند حرکت علمی توسعه و تمدن کاروان با بخواهد کشوری است. اگر خدادادی و طبیعی منابع از

در که حیاتی و مهم بسیار منابع از بنماید. یکی را مطلوب و الزم استفاده خود طبیعی منابع از است از است. اگر آبی منابع دارد، العاده فوق نقش تولیدات تداوم و کشورها و ها انسان مره روز زندگی

است، داده قرار ها انسان خدمت در هزینه بی احیانا و مجانی صورت به خداوند که حیاتی ماده این این به ای بگونه انسان شد. اصوال خواهد حل کشورها مشکالت از بسیاری شود، مطلوب استفاده

دوازده طول در زندگی بلکه کند زندگی آن بدون روز یک نیست قادر حتی که است وابسته حیاتی ماده زندگی در آب نقش و اهمیت مورد در سبحان خداوند شود. لذا می روبرو مشکل با آب بدون ساعت

از بعد که آبدادیم. قرار آب بواسطه را موجودات بودن زنده و حیات فرماید: ما می موجودات از آبی منابع محدودیت لحاظ به ما کشور برای بویژه آید می بشمار حیاتی ماده ترین ضروری از هوا

در وابستگی این است وابسته آب به انسان فعالیت کلیه دیگر بیان . با است برخوردار ای ویژه اهمیت . در است تر جدی بسیار و بارزتر شود می شامل نیز را ما کشور که خاورمیانه چون آب کم مناطق

متوجه اول وهله در متاسفانه شود می بینی پیش آب سر بر المللی بین و محلی نزاعهای نزدیک آینده تهدید مورد است نفت منابع گیر در منطقه این استقالل و امنیت که است خاورمیانه خشک منطقه

و مناسب های محیط ایران های آب از بسیاری ، دور چندان نه گذشته در . همچنین دهد می قرار و رویه بی صید اثر بر ها ماهی اغلب جمعیت امروزه . ولی اند ... بوده و محلی صید برای مطلوبی

آبها انحراف و رودخانه مجاور اراضی دگرگونی ، این بر . عالوه است یافته تقلیل شدت به مخرب حتی را کشور در را آبی کمتر که است شهری و کشاورزی ، صنعتی پساب و کثافات زباله ریختن ویژه به و ،

. باشد نشده فاضالب به تبدیل که گذاشته باقی کشور در آب معذالک ، است برخوردار شرایط مطلوبترین از آبی مسایل با رابطه در مازندران استان چه اگر در . لذا کند می عمل اصلی اهرم عنوان به ما کشور در توسعه و رشد های طراحی و ریزی برنامه در

هم مازندران پرآب استان برای حتی آبی مدت بلند شده ریزی برنامه و مدون اطالعات داشتن دست تاالر آبخیز حوزه با رابطه در مقدماتی مطالعه این که است . امید است ناپذیر اجتناب و ضروری بسیار

استان آبی چرخه مطالعات کالن اهداف پیگیری برای سرآغازی مازندران استان سوادکوه شهرستان. باشد مازندران

زمینی زیر و آبی) سطحی منابع نظر از ، فراوان جوی نزوالت از برخورداری با سوادکوه شهرستان آن کننده آلوده عوامل و آن مورد در ای شده بندی طبقه و مدون مطالعه کنون تا و است بوده ( غنی اجمالی معرفی مقاله این از هدف باشد می پراکنده و موردی آن مطالعات از بسیاری و نشده انجام سطحی آبهای منابع بر تاکید با آن محیطی زیست های آالینده عوامل و سوادکوه شهرستان آبی منابع. باشد می: کار - روش2

و بازديد و مختلف علمی منابع از اطالعات آوری جمع و اسنادی روش از استفاده با مطالعه دراين حوزه محيطي زيست مشکالت و مسائل شناسايی به تاالر رودخانه آبخيز حوزه در ميدانی بررسی

است. شده پرداخته سوادکوه شهرستان های رودخانه مهم های: سوادکوه شهرستان عمومی - موقعیت3 ، مربع کیلومتر2087 وسعت با مازندران استان شهرستانهای از یکی بعنوان سوادکوه منطقه

با سوادکوه شهرستان ، گیرد می بر در را مرکزی البرز جبال سلسله شمال های دامنه از بخشی در شرقی طول دقیقه7 و درجه36 شمالی عرض دقیقه3 و درجه53 بین جغرافیایی موقعیت جنوب از – قائمشهر شهرستان به شمال سمت از که شود می واقع مازندران استان جنوبی قسمت

شهرستان به غرب از و دودانگه بخش و ساری شهرستان به شرق از و سمنان و تهران استانهای به

از و مازندران دشت ابتدای تا شمال سمت از سوادکوه . شهرستان است محدود بندپی بخش و بابل. رود می پیش مرکزی البرز کشیده آسمان به سر ارتفاعات الراس خط تا جنوب سمت

بیش به شهرستان عرصه ارتفاعات شدید نوسانات ، کوهستانی شهرستان این طبیعی ویژگیهای از شمال به جنوب از کیلومتری80 فاصله در دریا آزاد سطح از متر300 از کمتر تا متر هزار3 از

03/54 كه باشد مي نفر67920 , 1385 سال سرشماری طبق سوادكوه . جمعيت است شهرستان چهار داراي سوادكوه . شهرستان ميباشد روستانشين جمعيت درصد97/45 و شهري جمعيت درصد دهستان (, شش , شيرگاه ) مركزي بخش ( , دو , آالشت , شيرگاه , زيراب سفيد ) پل شهر

آبادي38 و سكنه داراي آبادي180 ( و غرب و , شرق , كسليان , سرخكال , لفور )راستوپي, ولوپي. شد با مي سكنه از خالي

بخش جنگلي مناطق و شيرگاه بخش كه است خوردار بر هوايي و آب ويژگي نوع دو از سوادكوه آب داراي مركزي بخش كوهستاني مناطق و خزري مرطوب و معتدل هواي و آب داراي مركزي بارش و گراد سانتي درجه21 ساالنه متوسط حرارت . درجه باشد مي كوهستاني سرد وهوايدارد. وجود پاييز فصل در بيشتر شدت با ليتر ميلي1700 ساليانه

آب بع- منا4

: سطحی آبهای - منابع1-4 هواي و آب بودن دارا همچنين و كوهستاني منطقه در گيري قرار بعلت سوادكوه شهرستان

شهرستان اين در برف ريزش بخصوص زياد بارندگي است فراواني سطحي آب منابع داراي معتدل شوند مي محسوب سطحي آبهاي براي دائمي و مطمئن منبع يك منطقه جاري آبهاي همه . تقريبا

ارتفاعات از كه كسليان رود استثناي به گيرد مي سرچشمه داخلي ارتفاعات و ها كوه از سوادكوه در شهميرزاد هاي كوه جنوب از كه تاالر رود راستوپي شاخه و ساري شهرستان دودانگه بخش غربي. گيرد مي سرچشمه سمنان استان عمده و بوده برخوردار بيشتري اهميت از زميني زير آبهاي با مقايسه در شهرستان سطحی آبهای

. از است وابسته كامال" بدان برنج كشت و كشاورزي بخش بويژه شهرستان اقتصادي فعاليتهاي خانه رود و نمود اشاره توان مي , آببندانها ها , درياچه ها خانه رود به شهرستان سطحي آبي منابع

كبير بنامهاي مهم انشعابات همراه به تاالر خانه رود شامل كه دهند مي تشكيل را آنها اعظم بخش ها. باشد مي توجي , و , تیجون ,كسليان بار رود , شش , چرات آباد , سرخ

به آن وسعت كه است سوادكوه شهرستان طبيعي درياچه تنها شورمست :درياچه ها الف- درياچه ارتباطي راه از كيلومتري5 حدود فاصله در گردد مي بالغ متر5 به آن عمق و مربع متر15000

. است گرديده واقع تهران- شمال استان

شورمست درياچه از : نمايي2 و1شماره عكس زيست محيط حفاظت اداره) سوادكوه شورمست درياچه : مشخصات1 شماره جدول سوادكوه( شهرستان

ن�ا�م�د�ر�ي�ا�چ�ه�

و�س�ع�ت�)�ه�ك�ت�ا�ر�(�

ع�م�ق�ن�س�ب�ي�)�م�

ت�ر�(�د�س�ت�ر�س�ي� ا�م�ك�ا�ن�ج�غ�ر�ا�ف�ي�ا�ئ�ي� م�ح�د�و�د�ه�

ش�و�ر� پ�ل� ش�ه�ر� غ�ر�ب�ي� ج�ن�و�ب�5/15م�س�ت�

س�ف�ي�د� م�ق�د�ا�ر�ی� و� آ�س�ف�ا�ل�ت� ر�ا�ه�

خ�ا�ك�ي�

جمع از پس که است ایران شمال متعدد های رودخانه زمره در تاالر : رودخانه تاالر ب- رودخانه رودخانه . این ریزد می مازندران دریای به ، البرز شمالی های ( دامنه ) سطحی تولیدی آبهای آوری

به ورود با یا شیرگاه شهر شمالی حاشیه از عبور با که است مازندران دشت مرکزی حوزه به متعلق دارای تاالر . رودخانه سازد می مشروب را خود مسیر دشتهای دریا ساحل تا ، مازندران دشت ابتدای

منطقه یعنی مرکزی البرز شمالی های دامنه باالی ارتفاعات از اغلب که است فراوانی های سرشاخه و ولوپی عنوان تحت رودهایی را تاالر رودخانه اصلی شاخه . دو گیرد می سرچشمه سوادکوه ( زهکش )راستوپی تاالر رودخانه اصلی ( شاخه20 ،ص1382 ) قبادیان، دهند می تشکیل راستوپی

از هایی رودخانه گروه در و است دار عهده را مرکزی البرز شمالی های دامنه از بخشی تولیدی آبهای (1376، ریزی برنامه و مدیریت ) سازمان باشند می دارا را وسیعی آبخیز حوزه که دارد قرار استان

پیوندند می بهم آزادمهر شهرک بنام ای منطقه در زیراب شهر دست باال در تاالر رودخانه شاخه دو هر ( )ششه جوله شش و بن کنگر ،رود گالبدره رود ، دراسله رود شامل ولوپی در تاالر های . سرشاخه

با تالقی محل به رسیدن تا آذرلی تنگه از عبور از پس ، رودبار شش رود بعنوان مجموعه این که محل و آالشت رود آنها ترین مالحظه قابل که شوند می ملحق آن به چندی آبراهه ، راستوپی رودخانه

. است بند لله بنام محلی در رودبار شش رودخانه با هم آن تالقی آن ارتفاعات که محدودتر وسعت با و مرتفع کوهستانی آبخیز حوزه با راستوپی های سرشاخه

است ای صخره و لخت مواردی در و فقیر گیاهی پوشش از اغلب رود بعنوان اصلی آبراهه دو از عمال خود متعدد های سرشاخه با تاالر . رودخانه پیوندند می بهم دوآب بنام محلی در که اریم رود و ورسک

توی در تو دره با و کوهستانی شدت به کیلومتر یکصد بحدود مسیری گذاشتن سر پشت از پس شود. می مازندران دشت وارد کرده عبور شیرگاه دست باال میانکال تنگه از تند شیب با و سوادکوه

سرشاخه شرق سمت از گذرد می شیرگاه شهر داخل از عمیق بستری با تاالر رودخانه که حالی در . از گردد می ملحق آن به شیرگاه شهر خود داخل در شرایط همان با کسلیان رودخانه بنام دیگری

بستر و گیرد می بخود نسبی آرامش یک رودخانه جریان شیرگاه شهر دست پایین را وسیعی نسبتا های رودخانه پیوستن با که ای رودخانه با شیرگاه شهر از عبور ار پس تاالر .رودخانه آورد می بوجودرود. می پیش مازندران دشت سمت به و شده ملحق است آمده بوجود توجی و تیجون

58 در سفید پل شهر خاوری جنوب ارتفاعات از کسلیان رودخانه: کسلیان ج- رودخانه وارد مرکزی بخش از راستوپی دهستان از عبور از . پس یابد می جریان باختری شمال کیلومتری مخلوط آید می خاور از که کوچک ریزابه دو با کوچید روستای از عبور از پس و شده کسلیان دهستان

چلیکا کوه از یکی که ریزابه دو با آمیختن ضمن امیرکال روستای از عبور از پس سپس و شود می ریزد می تاالر رودخانه به شیرگاه شهر در و گرفته سرچشمه شاکوه باختری دره از دیگری و شمعدان

وسیع سطح در کشاورزی و آبی نیازهای کننده تامین سوادکوه شهرستان های رودخانه که حالی در تاالر رودخانه متوجه نیز متععدی کننده تهدید عوامل ولی است دار عهده را مازندران مرکزی حوزه در

. شد خواهد اشاره آنها به که باشد می : مشخصات برخی رودخانه های مهم شهرستان سوادکوه ) سازمان جغرافیایی2جدول شماره

(1382،مصطفوی 2 جلد 1376 ،جعفری 1382نیروهای مسلح

نامرودخان

ه

نوعریزاب

ه

نوع جریان

طولرودخانه

km

ارتفاعmسرچشمه

ارتفاعریزشگاه

m

شیبمتوسط

%

کسلیا ن

5016002307/2دائمیتاالر

227001206/2فصلیتاالر تجون

122801203/1فصلی تاالر توجی

سرخآباد

4021004804 دائمی تاالر

27--32دائمی تاالرکبیر

ششرودبار

2120006504/6 دائمی چرات

4226004905 دائمی تاالرچرات

دریایتاالرخزر

7/1-147250025 دائمی

يكي از : نمايي4 شماره عكس كسليان روخانه هاي سرشاخه از يكي از : نمايي3 شماره عکس

تاالر روخانه هاي سرشاخه اززميني: زير آب - منابع2-4

باران زياد بارش و ارتفاعات در آهكي و اي ماسه تشكيالت , وجود زميني زير آبهاي با رابطه در . است آورده بوجود آنها ذخاير جهت را مناسبي موقعيت خصوصا" برف و

دليل به مرکزی البرز جبال سلسله های حوزه دیگر چون سوادکوه :شهرستان ها - چشمه الف چشمه دارای فراوان، جوي نزوالت و نقاط برخي اهكي ساخت و كوهستاني مناطق بودن پذيري نفوذ ای مالحظه قابل اقتصادی اهمیت از خود نوبه به تواند می که ، باشد می فراوانی معدنی آب های

و بهداشتی شرب نوع از چه متعددی معدنی های چشمه تاالر آبخیز حوزه در لذا ، باشند برخوردار که باشند می دسترس قابل درمانی خاصیت با های چشمه چه و کشاورزی مصارف مورد نسبتا دهنه103 كه است شده گزارش منطقه در چشمه دهنه717گیرند. می قرار نیز اهالی استفاده

و نمايند مي تامين را حوزه كشاورزي آب چشمه دهنه208 حدود و منطقه ساكنين شرب جهت آن. باشند مي نيز بارندگي غير مواقع در ها رودخانه آب كننده تأمين ها چشمه همچنين

به نقاط از بعضي در و روند مي شمار به شهرستان زميني زير منبع اولين چاهها: ها - چاه ب منطقه در فعال غير و فعال عميق نيمه و عميق چاه حلقه12. شود مي استفاده شرب آب عنوان يا خانه رود به دسترسي كه نقاطي ) در صنعتي ندرت به و , كشاورزي شرب آب جهت دارندكه وجود

. است گرديده ( حفاري دارند آب كمبود يا و چشمهشهرستان: سطحی آبهای محيطي زيست وضعيت بر اجمالی - مروری5

بخصوص شهرستان مختلف آبي های حوزه مشکالت و مسائل به است شده سعی قسمت اين در و بندی جمع نهايت در و پرداخته شوند، می آبی منابع های قابليت رفتن بين از سبب که آنها آلودگيهای

هاي فعاليت از ناشي آنها بيشتر كه دارند متفاوتي علل و منشأ آبها شود. آلودگي ارائه پيشنهاداتی صنعتي توليد فرايند در انسان فعاليت از حاصل آور زيان عوامل است. بروز طبيعت گستره در انساني

و شروع صنعتي انقالب آغاز از امر اين و ساخته فراهم را آبها آلودگي موجبات محيط به آن هدايت و از ناشي هاي است. آلودگي گرديده بسياري آبي اكوسيستمهاي تخريب و دگرگوني به منجر تاكنون را مهمي نقش آبها آلودگي در نيز شهري فاضالب و سموم و كود از استفاده و كشاورزي هاي فعاليت

نمايند. مي ايفا اجتماعي و اقتصادي و اقليمي- توپوگرافي شرايط به توجه با مناطق در آبها آلودگي در موثر عوامل انجام مطالعات ساير اساس بر كلي بندي تقسيم يك در باشد. ليكن مي متفاوت مختلف مناطق در

مي باشند: زير تاالربشرح رودخانه در شده انجام پژوهش و بحال تا شدهطبيعي: هاي لودگي - آ1-5

باشد. گاه نداشته آلودگي درجاتي تا كه ندارد وجود نخورده دست مناطق در حتي طبيعت در آبي هيچ هاي ديواره و خاك از معدني مواد يا و پوسيده گياهي و حياتي مواد از آلي مواد زيادي مقادير گاه بي و

بستر وضعيت و رودخانه شيب و طبيعت به بسته ها رودخانه از گردند. بعضي مي آب وارد ها رودخانه و آلود گل باراني فصول در ها رودخانه از مانند. برخي مي باقي آلود گل هم خشك فصول در حتي آنها

تاج سطح در بارش زياد, كوچكترين شيب بعلت كوهستاني مناطق در هستند، صاف فصول ساير يا ها رودخانه آلودگي گل باعث و گرديده خاك و جنگل كف هوموسي مواد شدن شسته به منجر پوشش

كه گردد مي سطح پرشيب مناطق در خاك و زباله و خاشاك و خار از اعم آلي مواد باران آب كال آب تراوش طبيعي آلودگي ديگر كند.نوع مي حمل ها رودخانه به خود با و شسته را شهرها و مزارع

و خاك از كه شيميايي مواد گوناگون انواع مورد دراين باشد سطحي( مي زير )جريان زيرزميني هاي است ممكن كه يابند مي راه رودخانه آب به تراوش توسط اند شده حل آب در زمين مختلف طبقات

آن در امالح غلظت رفتن باال بعلت آبي كم فصول در ولي باشد خوب خيلي ظاهرا و صاف رودخانه آبشوراب. روستای و سوادکوه در تاالر رودخانه به متصل شوراب آب مانند نباشند مصرف براي مناسب

کمان: رنگين آالی قزل ماهی پرورش های کارگاه احداث محيطی زيست - اثرات2-5 موافقت دارای تعدادی احداث کمان رنگین آال قزا ماهی پرورش و تکثیر کارگاههای از تعدادی

که باشند می تاسیس و اصولی حجم بیشترین و مستقرند رودبار شش رودخانه حاشیه در تماما می بشمار رودخانه این اکوسیستمی کننده تهدید عوامل مهمترین و نمایند می وارد آن به را آلودگی

مواردي به خالصه بصورت كه شود می آینده در جدی مشکالت بروز باعث کارگاهها این . احداث روداز: عبارتند دارند، آبی منابع به ها کارگاه پساب تخليه اثرات جمله گردد. از مي اشاره آنها از

در موجود ويروسهای و انگلها ، ميکروبها )مانند بيماريزا ميکروارگانيسمهای انواع شدن - رها1 آنها انتقال و آب منابع گيرند.( در می قرار استفاده مورد ماهيان غذای بعنوان که کشتارگاهها ضايعات

- باقی2 (Folk and Kautsky,1992,24()80 ،شماره9 سال ،1380، روحانی ) شریفانسان. به پروتئين که رودخانه آرام نقاط در شدن انباشته و پساب در نشده مصرف غذای از مقداری ماندن ماهی اينکه ضمن کنند، می آب در آمونياک توليد و تجزيه تدريجی فسار اثر در غذايی مواد در موجود

تبديل نيترات و نيتريت به ترتيب به اکسيداسيون اثر در نيز آمونياک و کنند می آب وارد آمونياک نيز ها ،شماره9 سال ،1380، روحانی باشند. ) شریف می آب در نامطلوب ترکيب سه هر که شود می80( ) Folk and Kautsky,1992 ,24 )3بيماريزا ميکروارگانيسمهای انواع هجوم مورد همواره - ماهيان

تتراسايکلين، اکسی مانند بيوتيکها آنتی و شيميایی مواد انواع از آنها درمان برای و دارند قرار اين از برخی که کنند می مصرف غيره و فرمالين گرين، ماالشيت ارگانوفسفر، کلرايد، بنزالکونيوم

-4 ( 1380)مصطفوی، بمانند پايدار سال چند است ممکن حتی آب در تغيير بدون مواردی در ترکيبات به ماهيان فرار و آنها از برخي در استخرها اصولی ساخت به دقت و توجه ديگر،عدم مسائل از

که این به عنایت با و باشد می استخرها شده شکسته های ديواره از و سيالبی مواقع در رودخانه شش و دراسله های رودخانه در ، است برخوردار دائمی و مطمئن ساالنه پشتوانه یک از آنها جمعیت یا و ماهیان آزاد سایر به نسبت تری پایدار جمعیت و شوند می مثل تولید به قادر بگیرند جای رودبار

-5 کنند می تهدید را آنها اسیون هیبرید و رقابت اثر بر و دهند می تشکیل دیگر بومی های گونه غذای باشد. مثل خطرآفرين است ممکن نيز ماهيان تغذيه برای پايين کيفيت با غذاهای از استفاده

آب در آفالتوکسين پايدار سمی آن در آسپيرژيلوس قارچ رشد و شده زده کپک غالت از شده تهيهشود. می سرطان مدتی از پس و کبد در تجمع باعث شرب آب در آن وجود و کند می ايجاد

ماسه: و شن برداشت و شکن سنگ هاي کارگاه - فعاليتهای3-5 دست پایین ، آباد سرخ دست پایین ، کبیر های رودخانه حاشیه در شکن سنگ کارگاه عدد11

از باالیی حجم و بوده متمرکز کبیر رودخانه حاشیه در آنها بیشتر که نمایند می فعالیت تاالر و چرات مختلف نقاط در ماسه و شن از شدیدی و رویه بی برداری . بهره نماید می وارد آن به را آلودگی بهره اين هرچند باشد می حوزه این مشکالت ترین عمده از یکی که شود می انجام نیز تاالر رودخانه ولی گيرد، می صورت کشور و منطقه عمران توسعه و ساختمانی پردامنه فعاليتهای جهت برداريها

در و هستند زيادی بلندمدت و فزاينده پيامدهای دارای آن عواقب از کافی شناخت و اطالعات عدم زيستمندان و داده دست از را خود مطلوبيت رودخانه های زيستگاه شود می سبب کنترل عدم صورت

می اشاره زير در حاصله اثرات از ای خالصه و بروند بين از ای رودخانه های اکوسيستم و رودخانه زيرين بستر ناپايداری يا و کاهش باعث ماسه و شن : برداشت شامل فيزيکی الف: اثرات شود،

زيرين، طبقات در الی شدن نشين ته آب، کدری و رسوبی مواد بار معلق، ريز ذرات افزايش رودخانه، افزايش بستر، شيب افزايش فرسايش، تشديد بستر، شدن عميق رودخانه، آب جريان الگوی تغيير

بی گياهان، بر بيولوژيکی ب: اثراتشود. می موارد ساير و باالدست در آب جريان متوسط فعاليت و گازی تبادالت شدن محدود اثر بر آبزی گياهان جمعيت شامل: ماهيان و مهرگان

ای رودخانه اکوسيستم غذايی زنجيره در اختالل و اوليه توليد تقليل و يابد می کاهش فتوسنتزيک بوجود آنها اجتماعات ترکيب در تغيير و بيوماس تراکم، کاهش بنتيک، مهرگان بی شود. در می پديدار

و ماهيان مهاجرت در اختالل ، تنفسی سيستم در اختالل ، آبششها شدن مسدود ماهيان، آيد.در می بر تاثير ساکن، ماهيان از برخی پرورشی مراکز و زيستگاهها تخريب ، زيستی چرخه بر صدمه

می ديده موارد ساير و تغذيه در اختالل ماهيان، های گونه از بسياری تخمهای و تخمريزی توليدمثل،شود.صنعتي: هاي - آلودگي4-5

و روند. فاضالب مي بشمار آبي منابع و ها رودخانه آالينده مهم عوامل از يكي صنعتي هاي فاضالب دستگاه شستشوي جهت استفاده يا و توليد فرايند از ناشي مازاد مواد با همراه و آغشته آب به پساب

سود- – اسيدي مواد حاوي منشأ و استفاده نحوه به توجه با كه گردد مي اطالق صنعتي واحد در ها خصوصيات تغيير به منجر آبي منابع به هدايت صورت در كه باشند مي … و سيانيدي-فنل

Viessman and)مي گذارند جاي به طبيعت در را زيانباري اثرات و گرديده آب فيزيكوشيمياييWelly,1985 ) .شویی زغال های کارخانه سوادکوه شهرستان در تاالر حوزه در صنعتی آالینده عمده

شورمست صنعتی شهرک شیرگاه البای کالباس و سوسیس ، شیرگاه تراورس اشباع ، مرکزی البرز ( هستند سفید پل آهن راه )ایستگاه قطار های دیزل شستشوی از حاصل فاضالب و سفید پل در

رودخانه ها: بر سدها محيطی زيست - اثرات5-5 در کسلیان رودخانه روی بر احداث جهت نیز دیگری سد توجی رودخانه روی بر زمزم سد بر عالوه

سدها و مصب نزدیکی تا ها رودخانه دست باال مناطق در ها میراب اینکه . ضمن است مطالعه دست شرح به عواقبی و شوند می احداث مزارع به آب هدایت منظور به که انحرافی نهرهای یا چوبی ی

و حرارتی تغییرات ، طبیعی مثل تولید از ماهیان : محرومیت مانند باشند داشته است ممکن زیر و سدها پشت در رسوبات شدن نشین ته علت به زا حیات عناصر ارزش کاهش ، ، محیطی زیست

. دارند ماهیان تغذیه در مهمی نقش که ها رودخانه در ها بنتوز و ها پالنکتون کافی رشد عدم (1380 ) مصطفوی

: روستایی و شهری - آلودگی6-5 و تاالر رودخانه خود خصوص به ، حوزه این های رودخانه با شهرها و روستاها قریب اکثر همجواری

شهرهای در خصوص ( به3و4 شماره ) جدول اخیر سالهای در شهری جمعیت افزایش همچنین و تاالر رودخانه مسیر طول در آنها سریع پراکنش و شیرگاه و زیراب ، سفید پل مانند مختلف

کانون به آنها تا شد سبب اند، پراکنده خزر دریای حاشیه تا سوادکوه ارتفاعات از که آن های سرشاخه ممکن البته آیند در تاالر رودخانه آبخیز حوزه برای بیولوژیکی و شیمیایی های آالینده پخش و تولید. شوند شهر یک به تبدیل و متصل هم به جغرافیایی نظر از شهر سه این حتی اینده سال چند در است

، بیمارستانها ، ها رستوران نظیر خدماتی و مسکونی اماکن ، انسانی مختلف های فاضالب های آالینده و بوده شیرگاه رودخانه کنار نیز شیرگاه شهر های زباله دپوی های گرمابه و کشتارگاهها

اخص بطور آبی محیط و اعم بطور انسانی زیست محیط وارد مختلف های صورت به آنها از ناشی و کنند می هدایت مسکونی فاضالب چاه تخلیه کمتر هزینه پرداخت برای منازل از برخی شود می وارد

چشم از دور منطقه های رودخانه در را فاضالب تخلیه عمل نیز انسانی فاضالب آوری جمع تانکرهای انواع منبع تواند می محیطی زیست آلودگی ضمن خود که دهند می انجام زیست محیط ماموران

تهدید عامل نوع این تاالر . رودخانه باشد آب کنندگان استفاده برای باکتریایی ، ویروسی های بیماری را کننده شش ، کسلیان ، بزال ، آباد سرخ دالوررود، ، آریم مثل های رودخانه از برخی ولی دارد کامال

سال فصول از برخی در تنها نیز یا و پراکنده یا کم روستایی جمعیتهای اینکه لحاظ به چرات و رودبار شدند. گرفته نظر در اغماظ قابل االینده عامل این لحاظ از بودند جمعیت دارای تابستان مثل

) نفر( مختلف های سرشماری اساس بر سوادکوه شهری جمعیت3شماره جدولنفر مختلف های سرشماری اساس بر سوادکوه شهرستان : جمعیت4 شماره جدول

شهر زباله دپوی از :نمايي6 عکس تاالر رودخانه به شهری فاضالب ورود از : نمايي5 عکس

تاالر رودخانه کنار در شيرگاه

: کشاورزی - آلودگی7-5 آبخيز حوزه این در هموار دليل به رويم، مي دست پائين سمت به باالدست مناطق از هرچه معموال نظر امعان شود. با مي افزوده كشاورزي محصوالت كشت زير اراضي وسعت بر زمين بودن دشت و

در ) که آبخيز حوزه در اخير سال چند در برنج بويژه آبي محصوالت انواع كشت زير سطح افزايش به مصرف ( و باشد می سموم و کود مصرف باالترين بعلت کشاورزی آالينده منابع مهمترين حاضر حال توليد راندمان بردن باال بمنظور نباتي آفات دفع سموم و شيميايي كودهاي انواع از كشاورزان رويه بي

مدرن های روش از گيری بهره بدون سنتی کشاورزی نيز و غيرمجاز و مجاز بصورت دو در خصوصا مي دريا و ها رودخانه آب وارد حاصله پساب ديگر عوامل و جوي ريزشهاي و تابستان و بهار فصل غذايي هاي زنجيره در موجود سموم همچنين و گذاشت خواهند آبي حيات بر نامطلوب تاثيرات و شوند

زنده موجودات حياتي واكنشهاي وارد مراحلي طي توانند مي بر عالوه و )ماهي( شوند آبزيان خصوصا ژنتيكي و سوء تاثيرات مدت دراز در غذايي زنجيره در نهايي كننده مصرف بعنوان انسان بر آنها

بگذارند.: پل زیر - موانع8-5 و ريزي تخم جهت ها رودخانه به دريايي ماهيان مهاجرت بازدارنده عوامل از يكي پلها زير موانع

بص��ورت م��وانعي پايه در اس��تحكام جهت ها رودخانه ب��رروي پل احداث با حال به است،تا طبيعي تكثير

سا ل

1345

1355

1365

1375

1385

جمعی ت

50303

53942

73685

69222

67920

134 سال5

1355

1365

1375

1385

جمعی ت

11401

16330

24360

30403

35691

پل كند مي طغي��ان رودخانه كه درهنگ��امي تا است گردي��ده بريه(اح��داث و سيماني)راديه يا چين سنگ ب��راي وراهي هستند زيرپل موانع داراي شيالتي مهم هاي رودخانه اكثر اساس براين نگردد. لذا معدوم

بعلت موانع ن��وع اين به برخ��ورد ض��من مه��اجرت هنگ��ام است.ماهيان نشده گرفته نظر در ماهي عبور غ��ير ص��يادان توسط و ك��رده توقف موانع زير در ناچ��ار به كنند عب��ور آن از توانند نمي آن��ان زياد ارتفاع ها تخم مصب به ن��زديكي بعلت نمايند ري��زي تخم اگر احتم��اال و گردند مي باز دريا به يا شده صيد مجاز رش��ته110 از ش��ده انج��ام بررسي رون��د.براس��اس مي ازبين و گشته دريا وارد آب بهمراه هچ از قبل

ب��دون باش��ند. متاس��فانه مي موانع داراي آن رشته40 حدود مازندران استان كوچك و بزرگ رودخانه وپلكان( مشكالتي رودخانه)آسانسور,آبراهه باالدست نقاط به ماهي عبور در موثر عوامل دادن دخالت

از پل بس��تر حد از بيش ارتف��اع مناسب نا ه��اي وي��ژگي از آورد. يكي مي بوج��ود مه��اجرت مسير در را نظ��ير س��وادكوه ه��اي رودخانه سازد.ب��رروي مي ممكن غير را ماهي عبور كه است رودخانه كف بستر

است شده مشاهده تاالروكسليان

: پیشنهادات و بندی - جمع9

نيست.بطور امروزي نسل به متعلق تنها كه گرانبها است كااليي كشور، منابع ساير همچون آب دارای نوعی به اند شده بررسی مطالعه در كه مهمي هاي رودخانه اکثر که گفت توان مي اجمالي های شاخه يا انشعابات از برخی شودکه يادآوری دارد جا و شد اشاره آنها به که اند بوده آلودگی )از كسليان هاي رودخانه به توان مي که باشند می آلودگی فاقد هنوز شده اشاره های رودخانه

نام تاالر های شاخه از كبير علياي و آباد سرخ علياي چرات، تاالر(، تيجون، علياي آب پر و مهم انشعابات ها حوزه اين ديگر هاي رودخانه دهي سامان براي و مانده پاك همچنان منابع اين كه اميدواريم و برد

5 شماره جدول در تاالر رودخانه اکوسیستم ی کننده تهدید عوامل . مهمترین شود ريزي برنامه: است شده اشاره

سوادکوه شهرستان های روخانه محیطی زیست های آالینده : عمده5 شماره جدول

نامرودخانه

محیطی زیست های آالینده

- آریم

- دالوررود

شکن سنگ کارگاه – ماسه و شن رویه بی برداشت کبیر

شکن سنگ کارگاه آباد سرخ

- بزال

کردآباد پل زير مانع از : نمايي8 عکس تاالر رودخانه کشت زير اراضی از : نمايي7 عکستاالر رودخانه بر زیراب درشهر

- کسلیان

-تجون

البا کالباس و سوسیس کارخانه – بریجستانک سد توجی

شش رودبار

ماهی پرورش کارگاههای

مرکزی البرز شویی ذغال کارخانه چرات

زباله (- دپوی شیرگاه زیراب سفید ) پل شهری فاضالب تاالر نظامی پادگان – شیرگاه تراورس اشباع کارخانه – شیرگاه – ماسه و شن رویه بی برداشت – صنعتی کشتارگاه – شیرگاه

مانع و شده ایجاد ماسه و شن برداشت اثر بر که بتونی سد تاالر رودخانه پل زیر

موارد بيشتر در ها آالينده محيطي زيست اثرات ممكن حاضر درحال كه است مهم مطلب اين ذكر ، ها رودخانه بر محیطی زیست فشارهای افزايش بر استمرار و توجهي بي اثر بر ولي نباشد محسوس

از هنوز تاالر رودخانه آبخیز حوزه حال عین آيد. در بوجود جدي مشكالت نزديك آينده در است ممكن طرحهای آوردن در اجرا به با توان می که است برخوردار نظیری کم طبیعی های قابلیت و استعداد شناخت به توجه با و راستا همين در یافت دست سریعی و وسیع ساماندهی به بازسازی – حفاظتی

هاي ه آاليند پذيرنده و سطحي آبي منابع مهمترين از يكي بعنوان ها رودخانه وضعيت از نسبي هايگردند: مي ارائه پيشنهاد بعنوان ذيل اجرايي هاي برنامه آن، بروز در موثر عوامل و محيط

تاالر رودخانه حوزه مانند مثال بعنوان ها حوزه از برخی در باال محيطي هاي پتانسيل به توجه با.1 اجتناب نزديك آينده در آن های شهرستان از برخي در بخصوص اجتماعي و اقتصادي توسعه فرايند هاي برنامه رأس در محيطي زيست مالحظات سازي( لذا كك عظيم كارخانه احداث است.)مثل ناپذير

اكولوژيكي هاي تعادل عدم و محيطي زيست آثار بروز از تا باشد ريزان برنامه مدنظر توسعهشود. جلوگيري

ماهي پرورش هاي كارگاه ، شكن سنگ هاي كارگاه ها حوزه كننده آلوده عوامل مهمترين اكنون هم.2 مالحظات گرفتن درنظر با مطلوب راهكارهاي بايستي آنها براي و است غيره و صنعتی فاضالبات و

انديشيد. محيطي زيست و تجهيزات و ابزارآالت آب، خاك، از بهينه استفاده بمنظور كشاورزان به كشاورزي ترويج و آموزش.3

و ملي هاي سرمايه رفتن هدر از جلوگيري بمنظور غيره و نباتي آفات دفع سموم و شيميايي كودهاياكولوژيك تعادالت عدم بروز

آنها آالينده منابع جامع ارزيابی و مجزا صورت به آبخيز مختلف های حوزه جامع بررسی.4اجرايي. نظر از هم و علمي نظر از هم زيست محيط از حفاظت سازمان بيشتر هرچه قويت.5 شهري فاضالبهاي تصفيه و آوري جمع طرحهاي اجراي بمنظور ملي درآمد از بيشتري درصد صرف.6صنعتي. و تعيين و فاضالبها از ناشي مشكالت و مسايل نظر از كشور شهرههاي فعلي وضعيت شناسايي.7

هزينه اعتبارات، برمبناي فاضالب هاي طرح اجراي براي متمركز ريزي برنامه و اجرايي هاي اولويتها. اولويت و گذاري سرمايه هاي

كه شهرهايي در فاضالب سنتي دفع روش بهبود و اصالح براي الزم امكانات ايجاد.8 نظر از فعال قابل و مؤثرتر اصلي مديريت تحت نيستند اولويت در فاضالب آوري جمع عمومي هاي طرح اجرايتر. قبول

محدوده در زيرزميني آب عمق و زيرزميني آبهاي بيولوژيكي و شيميايي كيفيت مستمر كنترل.9شهرها.

آبهاي تغذيه مناطق و چاه ميادين درباالدست صنعتي واحدهاي و ها شهرك استقرار از خودداري.10شهرسازي. جامع هاي طرح تهيه مرحله در موضوع اين به كامل توجه و زيرزميني

زمينه ساير و كشاورزي و آبياري امر در خانگي هاي فاضالب از مجدد استفاده سيستم از استفاده.11ها.مسئولين. و مردم آموزش.12 در قانوني هاي كاستي و موانع رفع و ها رودخانه و آبي منابع به مربوط قوانين در بازنگري.13

آلودگي. ايجاد عوامل و مجاز غير برداران وبهره ها رودخانه به متجاوزين و متخلفين با برخورد مالحظات رعايت و استقرار لحاظ به شده بندي دانه ماسه و شن توليد هاي واحد ساماندهي.14

ها. رودخانه به مواد هدايت از جلوگيري بمنظور الزم تمهيدات و محيطي زيست خ��اكريزي و آب جري��ان مس��ير در معدن هاي باطله ندادن قرار ، معادن استخراج بر كامل نظارت.15

ها. باطله اين روي بر مجددمواد. اين از استفاده جاي به كشاورزان به يارانه پرداخت ، سموم و كودها مصرف ميزان كنترل.16

نگهداري و بهبودبخشي در را جديدي باب بتوان آن كامل بكارگيري و فوق موارد رعايت با است اميدنمود. باز كشورمان آبي منابع كيفي

: منابع - فهرست گزارش سوادكوه، شهرستان آبي نيازهاي مقدماتي برآورد و بررسي1382ا.... عطاء قباديان،.1

سوادكوه. زيراب2 پرديس بهشتي، شهيد دانشگاه پژوهشي، طرح مازندران ريزی، برنامه و مديريت سازمان مازندران، اطلس ،1376نام. بی.2

استان بودجه و برنامه سازمان هاي آمارنامه1385 و1355،1365،1370،1375نام. بي.3ساري. مازندران،

دريای آبريز کشور) حوزه رودهای جغرافيايي فرهنگ1382مسلح. نیروی جغرافیایی سازمان.4خزر(

تهران. گيتاشناسي، دوم، جلد ايران، هاي رودخانه و ها رود1376عباس. جعفري، .5 رسالت يك آال، قزل ماهيان تغذيه در كشتارگاهي ضايعات حذف1380مصطفي. روحاني، شريف.6

.80 نهم، شماره زيان، سال آب محيطي، زيست رودخانه حاش��يه كم��ان رنگين آالي ق��زل م��اهي وض��عيت بر م��روري1380مص��طفوي,حس��ين..7

ارشد ,سميناركارشناسي ن��ور دري��ايي عل��وم و ط��بيعي من��ابع ,دانش��كده م��درس تربيت هراز,دانشگاهشيالت.

. بهش��تی ش��هید . دانش��گاه س��وادکوه آبی ه��ای اکوسیس��تم . شناس��ایی1382. . حسین مصطفوی.8 محیطی علوم پژوهشکده

9.Folke, C. and Kautsky, N.1992.Aquacalture with its environment- prospects for sustainability. Ocean and coastal management, 17 5-24.

10.Viessman , W. Jr. and Welty. C.1985 Water management:Technology and instituations, Harper&Row, Publishers, Newyork

Overview of environmental contaminants on the status of surface City savadkoh Province   Mazandaran

Majid rezaii1Hossin mostavafy2Hossin kermanian3

1,4 -research of international association scientifice park ) I.A.S.P) Shahid Beheshti University zirab iran

Majid.r766@yahoo.com

2,-Staff Member , Shahid Beheshti University

3 -PH.D., Assistant professor, international association scientifice park ) I.A.S.P) Shahid Beheshti University

Abstract:District savadkoh is a of counties mazandaran state. Area county is 2087 (km). county savadkoh is part of north alborz miuntain range . this county is located at coordinatas geagraphic 53,3 longitude and 36,7 lotitude .County savadkoh is limited of the north to county ghaemshar , of the surth to states Tehran and semnan, of the west to county baboland of the east to county sary.

Source water county savadkoh is wealthy because profit of very precipition skyey, Source water county divide to 2 part:

1- source underground water

2- source surface water.

source underground water are at areas mountainous and piedment . rivers talar and keselian are source surface water. Source surface water is mattering at settlement , preparation requirement biologic and using for agriculture and industry. Therefor reconnaissance source pollutant and acumens necessary for prevention of continuation destruction and pollutian water is invitable. So far , there were no organized and classified studies on pollutions of source surface water since, only a number of case and dispersed study were available. There for in this article, it is tried to use the documentary methods and information gathering from different source and different visits from source water county. In the research we tried that introduction short source water county, elements pollutant and drawed them in the map. In the same time , source

surface water are as follows: pollutand

1- The increase of urban population and the pollution's made as a consequence.

2- the activeing made by the stone factories as well as irregular collecting of the sands from the rivers routes and beds.

3- Industrial pollution`s witches are mainly produced because of coal washing factory in zirab, traverse factory in shirgah and …

4- Agriculture pollution will be increased wherever we go toward the Caspian sea. Since the extent of the paddy farms increase from shirgah , to the Caspian sea , and because , these places are plain and smooth , consequently the use of chemical fertilizers, pesticides and herbicides increase.

5- the ecological and hydrological. impacts of the dam construction in the area.

Key word: Savadkoh, pollutant environment ,Talar