gospelgo.comgospelgo.com/q/dinka southwest bible - new testament.pdfathör ë lëk thr cäk . . . ....

��

��

��

��

�

��

��

��

�� !�"��#�$��%��

�&�%��

�� '��

��!�"��#�$��%��

�$��%��(��)#� *#�+,#�-,#�**#� ��#� �.#� ,#� -#� *#� �)#� ,)#�

+.#� -)#� )/#� *�#� **#��/#�,� #�,+,#�,--#�,)��,)/�"0�1%��'��2��!�"��#� *.*#��%�"�#�3��0�4�

�$��%��(��/#�.#��)#�-*#�))#�.+#� /,#� */#��#�� )#��,)#��+/#��//#�,� #�,,�#�,+-#�,-*#�+ *��+�/�"0��!��

��!%��5�&�%��!�"��0#� **+4��

$��%��(��,*#�..#� �/#� �*#� )-#� )*#� ./#�� #��,.��)*�"0��% ��2��!�"��#� *.*#��%�"�#�3��0�4�

$��%��(��, #��*-#�, *#�,.-#�,*-#�+++��+-.�"0�6�%��3�� !%��5�&�%��!�"��0#� */+#� *-)#� *)�4�

�$��%��(��/)#�-)#� ) #�� ,��"0�(�%��

�� *).��7��84�8��9�"��8�4��

$��%��(�� -�� "0�6�%��3�� !%��5�&�%��!�"��0#� */+#� *-)#� *)�4�

:��"0��!��!%��5�&�%��!�"��0#� **+4�

� 4��%�(��%��%�4��

��

�� !��"��

��;��(0#��%�"��%�� %��

��;��%�"�� %��%��(��"0��%��%��%�<"��0� �0��0��%��0��%�0��%�� %�=4� ��;��0�� %��%��%��(�%(��4� �� !��;��0��%#��%��%�#��%�"��(�� %�4�

!��• !�� ;�:�0��"�7��"�� 0��(�%��%��(0%��%4�• $��0��(0��%��%�"�� %�#�0��%��%��4�• "��;�$�� 0��%��0�� %��"0��>�

• ��%��%��%��%��#��%��%��((��"��(0%��?��(��@�• ��%A��%��@�• ��%�(�%��0��7��%�� %��%�� %��#��#��$��%�

(%�7��0�%��4��(>BB�%��7��4�%�B��B"0C��C��B,4��

Käk t�� thïn

Athör ë Lëk Yam

Matheo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mt. . . . . . . . . . . 1Marko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mk . . . . . . . . . 65Luka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lk . . . . . . . . 106Joon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jn . . . . . . . . 172Lu�i Atuuc Jethu . . . . . . . . . . . . . . . Lu�i . . . . . . . 219K�c Roma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rom . . . . . . . 2821 Korinth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Kor . . . . . . . 3082 Korinth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Kor . . . . . . 333Galatia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gal . . . . . . . . 349Epethuth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Epe . . . . . . . 358Pilipi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pili . . . . . . . . 367Kolothia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kol . . . . . . . . 3741 Thethalonika . . . . . . . . . . . . . . . . 1The . . . . . . 3812 Thethalonika . . . . . . . . . . . . . . . . 2The . . . . . . 3871 Timothï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Tim . . . . . . 3912 Timothï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Tim . . . . . . 398Tito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tit . . . . . . . . 404Pilemon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pil . . . . . . . . 407�ëbru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . �ëb . . . . . . . 409Jemith . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jem . . . . . . . 4311 Pït�r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Pït . . . . . . . 4382 Pït�r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Pït . . . . . . . 4461 Joon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Jn . . . . . . . 4512 Joon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Jn . . . . . . . 4593 Joon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Jn . . . . . . . 461Jut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jut . . . . . . . . 463Nyuuth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ny . . . . . . . . 466

T��t wël k��k yiic athör kënë yic . . . . . . . . . . . . . . . 495

The New Testament in the Dinka Rek language of Sudan, 2nd ed. ©2010 Bible League, International

Athör ë Lëk Th��r

Cäk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CäkB��n bei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B.beiLebï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LebKuën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . KnLö� ë rou . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . L.rouJocua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . JocBäny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BänyRuth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruth1 Thamuel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Tha2 Thamuel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Tha1 Bäny�aknhïïm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1B�2 Bäny�aknhïïm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2B�1 Lëk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Lëk2 Lëk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2LëkEdhara. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EdhaNemia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NemEther . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EtheJop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . JopWaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . WkK�� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . K��Ajööm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AjmWaak Tholomon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wk.ThIthaya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IthJermia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . JerDhiëëu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DhEdhekiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EdheDaniel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dan�othia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . �othJuel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . JuelAmoth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AmoObadia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ObadJona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . JonaMaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MaiNa�um . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Na��abakuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . �abDhepani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dhep�agai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . �agDhäkaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DhäkMalak�i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mal


1

Wël Jethu cï Matheo g��t

W��t nhom Athör Matheo ë jam W��t Pu�th Yam ye Jethu raan cï lueel, yen bï k�c waar yiëth kärac yiic, raan yen cï kä� kenhïïm ti�� thïn, käk cï Nhialic th��n kacke. Käkkä, aa yeku yök athör th��r wël Nhialic yiic. W��t Pu�th Yam kënë acie tënë k�c Itharel kep��c, k�c kek ke dhiëëth Jethu thïn ku dïït kamken, ee w��t pu�th lëk th��i ëbën pinynhom. Athör Matheo acï �i�c guiir. Ee rot j��k dhiënh Jethu, ku teet mi��c nhom ë Jethu ku t�� cï j��rac ye th�m thïn. Ku wëëtden yen k�c l��k t�� bï k�c pïr thïn aköldä, ku pi��cde ku t�� yen k�c ku�ny thïn Galilia. Ku ë käkkä cök ciëën, Matheo acï t��wäär jiël Jethu Galilia bï la Jeruthalem g��t aya, cïmën käk cï röt looi tënë ye wäär bï ye gu� n��k, cï b��n la thök pi��t cï ye b��n piäät tim cï rïïu k��u. Ku j�l aa jön cï yen rot b��n j�t. Athör Matheo ë Jethu nyu��th ke yen raan piööc ril �ic kä� ap�i, ke la ri�l yen lö� Nhialic teet yic bï lööny k�c pu��th apath, ku ë piööc käk Bääny Nhialic aya. Aba�dït pi��cde yic acï Matheo tek yic dhiëc ku g��t këlä,

Pi��cde g�t nhom rin �i�c ci�� ku t�� bï k�c ye Bääny pan Nhialic këden la thïn aköldä. (cökdït 5-7)

Lëk tënë atuuc kathiäär ku rou ë lu�iden bïk looi. (cökdït 10)K�� rin Bääny pan Nhialic. (cökdït 13)Piööc rin atuuc. (cökdït 18)Piööc rin thök piny, ku Bääny pan Nhialic bï b��n. (cökdït 24-25)

Käk t�� thïnKuat Jethu ku dhiënhde ............................................................... 1:1-2:23Piööc Joon raan k�c mu��c nhïïm ................................................... 3:1-12Mi��c nhom Jethu ku t�� cï j��rac ye th�m thïn. .......................... 3:13-4:11Piööc Jethu Galilia ................................................................... 4:12-18:35Jäl Jethu Galilia bï la Jeruthalem ............................................ 19:1-20:34Nïn ciëën kadhorou thu�nde nhom tue� .................................. 21:1-27:66Jön rot ku nyooth rot ë Bänyda ..................................................... 28:1-20


Kuat Jethu raan cï l�c ku d�c(Lk 3:23-38)

1 Käkkä aa rin kuat k�c ke dhiëëth Jethu thïn, kuat B��ny�aknhom Debit b�� cök tënë Abaram.

" Abaram ë ye wun Ithäk. Ithäk ë ye wun Jakop. Yen cï Juda b��n dhiëëth kek wämäthakën k��k. # Juda ë ye wun pandi��t, Peredh ku Dhara ku manden ë c�l

Tamar, Peredh ë ye wun �edhron ku �edhron ë ye wun Ram. $ Ram ë ye wun Aminadap, ku Aminadap ë ye wun Nacon, ku Nacon ë ye wun Thalmon. % Thalmon ë ye wun Boath, ku man ë c�l Ra�äp. Boath ë ye wun Obet, ku man ë c�l Ruth, ku Obet ë ye wun Jethe. & Ku Jethe ë wun B��ny�aknhom Debit, ku Debit ë ye wun Tholomon, ku man ëcï ka� aa ti� Uria. ' Tholomon ë ye wun Raboam, ku Raboam ë ye wun Abija, ku Abija ë ye wun Atha. ( Atha ë ye wun Jocapat, Jocapat ë ye wun Joram, ku Joram ë ye wun Udhia. ) Udhia ë ye wun Jotham, Jotham ë ye wun A�ath, ku A�ath ë ye wun �edhekia. * �edhekia ë ye wun Manathe, Manathe ë ye wun Amon, ku Amon ë ye wun Jothia. + Jothia ë ye wun Jekonia, ku wämäthakën k��k, ku j�l ke peec ku

��th ke Babilonia. , Wën cï ke �äth Babilonia aacï la dhiëth këlä, Jekonia acï

Cealtiel la dhiëëth. Cealtiel ë ye wun Dherubabel. . Dherubabel ë ye wun Abiöt1:11 2B� 24:14-15; 2Lëk 36:10; Jer 27:20

2 Matheo 1


ku Abiöt ë ye wun Eliakim. Ku Eliakim ë ye wun Adhor. / Adhor ë ye wun Dhadok. Dhadok ë ye wun Acim, ku Acim ë ye wun Eliöt. š Eliöt ë ye wun Aliadhër ku Aliadhër ë ye wun Mathan. Ku Mathan ë ye wun Jakop. œ Ku Jakop ë ye wun Jothep mony Maria, ku ë yen acï Jethu c�l Raan cï l�c ku d�c b��n dhiëëth.2 Këya, kuat Jethu ë kith, ee ye yic thiäär ku �uan j��k Abaram �eet Debit, ku ben yic aa thiäär ku �uan �eet t��wäär cï ke p��c Babilonia, ku ben yic aa thiäär ku �uan j��k k�c cï dhiëëth Babilonia �et dhiënh Jethu raan cï l�c ku d�c.

Maria acï meth yök ke cïn moc(Lk 2:1-7)

3 Dhiënh Jethu ë loi rot këlä. Maria ë wïc Jothep bï thiaak. T��wën këc ye gam, ke yök ke cï liëc ë manh yök tënë Wëi Nhialic. 4 Jothep, raan awën wïc ye bï thiaak ë ye raan path, ku akëc wïc bï Maria y��r gu��p, go wïc bï pu��l ke cïn raan pi� ye. 5 T��wën wïc yen kënë bï looi, ka atuny Nhialic nyuth rot ye nyu��th yic ku lueel, “Jothep, manh Debit, duk ri��c ba Maria cïï thiak, rin ë ri�l Wëi Nhialic yen ayök yen manh t�� yeyäc. 6 Yeen abï m�nh moc dhiëëth, ku aba cäk ke c�l Jethu rin yen ë raan bï k�c w��r bei adumu��mken yiic.” 7 Kënë acï rot looi këya, bï w��t Nhialic cï raan käkke tï� lueel yenhom ti��. Ku w��t kënë ëcï lueel ëlä, 8 “Nyan bïm abï liëc, ku abï manh moc dhiëëth ku abï c�l Emanuel. Ku w��tde yic, Nhialic at�� kek �ook.” 9 Këya, Jothep acï kë cï atuny Nhialic l��k ye gam, ku ��th Maria baai. : Ku aa këc rëër cïmën tik ke moc �et t�� dhiëëth Maria wënde, ku ci��k Jothep ke c�l Jethu.

Jethu acï nyu��th k�c thäi

2 T��wën cï Jethu dhiëëth gen Bethalem pan Judia, wäär ye �ërot B��ny. Ke bäny k��k �ic käk Nhialic b�� piny ciëën ku �ëëtkë

Jeruthalem, " ku thiëckë, “T�� B��ny�aknhom k�c Itharel pu�c dhiëëth t��no? Ci��rde acuk tï� piny ciëën, yen abï �ok buk b��n door.”1:18 Lk 1:27 1:21 Lk 1:31 1:23 Ith 7:14 1:25 Lk 2:21

Matheo 1, 2 3


# Nawën pi� B��ny �ërot ë w��t kënë, ke jieth pu��u, agut k�cdït käk Nhialic Jeruthalem aya. $ Go bänydït käk Nhialic, ku k�c piööc löö� c��l ëbën ku thiëëc ke, “Ye t��n�n bï Raan cï l�c ku d�c dhiëëth thïn?” % Gokë lueel, “Abï dhiëëth gen Bethalem pan Judia, cït w��t cï raan käk Nhialic tï� g��t ëlä, & �Yïn Bethalem pan Judia, na c�k al�n koor yïn kam g��thdït pan Judia, ke yïn abï b��ny m�c thändi��n Itharel tu��l thïn. ” ' Go �ërot bäny wën b�� ciëën c��l ë röt, ku thiëëc ke aköl tï� kek ci��r panden. ( Ku c�l ke aa b�r Bethalem ku th�n ke ëlä, “Lak wi��ckë meth ap�i ku na y��kkë, ke we dhuk bäk b��n l��k �a, ba la aya, ba la door.” ) Nawën cïk w��t B��ny �ërot pi� ë ke lööny dhöl, ku tï�kë ci��r wäär cïk tï� ciëën panden ke wat kenhïïm, ku ler ku k��c �öt nhom, �ön t�� meth thïn, * ku mitkë pu��th ap�i. + Ku lek �öt ku yökkë meth kek man, ku gutkë kenhi�l piny ku dorkë, ku liepkë j�g��ken thook ku juërkë mïl��thith, ku adö� �ïr mit tu�lde ku adö� kec. , Nawën ke nyu��th ku lëk ke bïk cïï dhuk tënë �ërot, gokë dhuk panden dhël d��t.

Meth acï ri�� Ijip . Wën cï kek jäl ka atuny ë Nhialic nyuth rot Jothep ku nyu��th ëlä, “J�t rot ku lu��c rot wei kek meth ku man ku lak Ijip, ku r��rkë thïn �et aköl bï ��n we l��k bäk dhuk, rin �ërot awïc meth bï n��k.” / Go Jothep rot j�t ku ny��i meth kek man ë w��r kënë, ku lek Ijip. š Ku rëërkë thïn �et aköl thou �ërot, rin bï w��t raan käk Nhialic tï�, cï lueel th��r ëlä yenhom ti��, “��n abï Wëndi�� c��l Ijip.” œ Nawën tï� �ërot l�n cï bäny ke b�� ciëën ye ruëëny, ke riääk pu��u. Ku c�l mïth röör aa n��k ëbën Bethalem, ku b��i k��k thiääk kek ye, mïth ye ru��nken rou, ayï mïth k��k këc run karou dööt, cït t�� ye täk ye t��wäär pi� yen w��t tënë bäny ciëën. 2 Ku käk ke cï Jeremia raan käk Nhialic tï� lueel th��r, aacï kenhïïm ti�� thïn. Ku ëcï lueel ëlä, 3 “Dhiëëu ëcï pi� gen Rama, dhiëëu ku ki��u ë dït ap�i. K�c Itharel aake dhur mi��thken, Ku aacïï w��c ë pu��u ye gam, rin cï kek thou ëbën.”2:6 Mai 5:2 2:15 �oth 11:1 2:18 Jer 31:15

4 Matheo 2


Meth acï dhuk

4 Nawën cï �ërot thou, ka atuny Nhialic ben rot nyu��th Jothep pan Ijip, 5 ku lueel ëlä, “J�t rot, ku dhu��k meth kek man pan Itharel, rin k�c wäär wïc ye bïk n��k aacï thou.” 6 Go Jothep rot j�t, ku jiël kek meth ku man, ku dhuk pan Itharel. 7 Nawën pi� l�n ye Arkelao b��ny Judia nyin wun, go ri��c bï la Judia, ku ben nyuääth, go mu��l la Judia ku ler Galilia, 8 ku ler ku rëër gen c�l Nadharet. Këya, wël ke cï raan käk Nhialic tï� lueel aacï kenhïïm ti�� thïn, “L�n bï Jethu aa raan Nadharet.”

Piööc Joon raan k�c mu��c nhïïm(Mk 1:1-8; Lk 3:1-18; Jn 1:19-28)

3 Ye nïnkä, Joon raan k�c mu��c nhïïm ëcï pi��cde j��k pan Judia, roor t�� cïï ce�, ku lëk k�c ëlä, " “Pälkë lu�i kärac rin Bääny Nhialic

acï thi��k.”2:23 Mk 1:24; Lk 2:39; Jn 1:45 3:2 Mt 4:17; Mk 1:15

Ku yökkë meth kek man (2:11)

Matheo 2, 3 5


# Mony kënë, yen ëcï Ithaya raan käk Nhialic tï� jam ri�nke th��r wäär lueel yen ye ëlä, “Raan käkki�� tï� abï pi� röl ke jam roor t�� cïï ce�, �Gui�rkë dhël ë B��ny, lu�ikë dh��lke bïk la cök. ” $ Joon ë ye ce� al��th cï looi nhiëm th��r��l, ku ce� g��p ye a�um, ku mïïth ke ye cam, aa k�ry�m ku kiëc. % K�c Jeruthalem ku k�c juëc pan Judia, ku l�� Jordan ëbën aacï w�t tënë ye, & ku lekkë adumu��mken, ku j�l Joon ke mu��c nhïïm wär Jordan. ' Wën tï� Joon k�c juëc akut Parathï ku Thaduthï ke b�� tënë ye bï ke b��n mu��c nhïïm, ke lëk ke, “Awek dhiënh käpi�ny! Ye�a lëk we bäk kat kër��c b��? ( Lu�ikë käk ye nyooth l�n cï wek mu��l kärac yakë ke looi. ) Ku du��kkë wepu��th t�� ku lu�lkë �ok aa mïth Abaram. Al��k we, l�n alëu Nhialic bï aleelkä c�l aaye mïth Abaram. * Ku ëmën yëp acï ther bï ke tiim yep, rin na ye tim cie lu�k mïth path, ka yep ku cu�t ë m��c. + Wek aa ya mu��c nhïïm ë pïu bäk lu�i kärac pu��l, ku raan b�� ciëën �acök abï we mu��c nhïïm ë Wëi Nhialic ku mac. Yeen adït ap�i tënë �a, ku ��n acïï path na c�k a warke ka cä lëu ba ke d��k. , Yeen acït raan muk l�k ë käm, ye rap k��m bï rap tek thook ke miël. Ku wiiu rap ku t��u ke. Ku y��t miël many cie thou.”

Jethu acï mu��c nhom(Mk 1:9-11; Lk 3:21-22)

. Nawën ke Jethu jiël Galilia bï la Jordan bï Joon la mu��c nhom. / Go Joon them bï Jethu yenhom waar ku lëk ye, “Awiëc bï ya yïn mu�c �anhom. Ye�ö bïï yïn tënë �a?” š Go Jethu dhu��k ye, “C�l aloi rot këya. Ee t��de bï rot looi këlä rin bï �ok kë wïc Nhialic ti�� nhom.” Go Joon gam. œ Kaam wën cï Jethu mu��c nhom, ke b�� bei wïïr ku tï� nhial ke liep rot, ku tï� Wëi Nhialic ke b�� yenhom kecït kuur ë dit. 2 Ku pi� röl Nhialic nhial ke lueel, “Kënë ë manhdi��n nhiaar, ��n amit pu��u tënë ye.”

Jethu acï j��rac them(Mk 1:12-13; Lk 4:1-13)

4 Kaam wën ke Wëi Nhialic la Jethu gu��p, ku ��th roor t�� cïï ce� bï j��rac la them. " Ku j�l miëth theek nïn thiär�uan, aköl ku w��r

go c�k n��k. # Go j��rac rot cu��t ye ku lueel, “Na ye Wën Nhialic, ke l��k aleelkä bïk röt wel bïk ya ayu��p.” $ Go Jethu b��r, “Acï g��t th��r ëlä, �Raan acie pïr ayup ë rot, ee pïr wël b��n bei ëbën Nhialic thok. ”3:3 Ith 40:3 3:4 2B� 1:8 3:7 Mt 12:34; 23:33 3:9 Jn 8:33 3:10 Mt 7:19 3:17 Cäk 22:2; Wk 2:7; Ith 42:1; Mt 12:18; 17:5; Mk 1:11; Lk 9:35 4:1 �ëb 2:18; 4:15 4:4 L.rou 8:3

6 Matheo 3, 4


% Go j��rac �äth gendït ku t��u lua� Nhialic nhom, & ku lueel tënë ye, “Na ye wën Nhialic, ke yï cu�t rot piny, rin ëcï g��t ëlä, �Nhialic abä atu��cke l��k bïk yï muk kecin, ba yïcök cïï deeny

al�l. ” ' Go Jethu l��k ye, “Acï g��t ëlä aya, �Duk Nhialic Bänydu them ë path. ” ( Go j��rac b�n �äth g�n bär ap�i nhom, ku nyuth b��i pinynhom ëbën ke di��kden. ) Ku lueel tënë ye, “Käkkä ëbën aba yiëk yï t�� cu�t yïn rot piny ku door �a.” * Go Jethu l��k ye, “Jälë, J�� ater, rin acï g��t ëlä, �Yïn abï Nhialic Bänydu door ku loi w��tde yetök! ” + Go j��rac nyää� piny, ku b�� atuuc nhial ku konykë.

Jethu acï lu�ide j��k Galilia(Mk 1:14-15; Lk 4:14-15)

, Nawën pi� Jethu l�n cï Joon d�m, ke dhuk Galilia. . Ku jiël Nadharet g�nden ku le rëër Kapernaum, gen thiääk kek wär Galilia, l�� Dhebulun ku Naptalï. / Kënë ëcï rot looi, bï w��t cï Ithaya raan käk Nhialic tï� lueel yenhom ti��, š “Piny ë Dhebulun ku piny Naptalï, t�� la wïïr, wär Jordan al��tui, Galilia, wun thäi juëc kuc Nhialic!

Ku tï� Wëi Nhialic ke b�� yenhom kecït kuur ë dit

(3:16)

4:6 Wk 91:11-12 4:7 L.rou 6:16 4:10 L.rou 6:13 4:12 Mt 14:3; Mk 6:17; Lk 3:19-20 4:13 Jn 2:12 4:15-16 Ith 9:1-2

Matheo 4 7


œ K�c ke r��r mu��th yic aacï ru�ldït ap�i tï�. Ku k�c cië� piiny mu��th yic t��n thou, ru�l acï b��n.” 2 Ku ë nïnkä, Jethu acï pi��cde j��k, ku lëk k�c ëlä, “Pälkë lu�i kärac, rin Bääny Nhialic acï thi��k.”

Jethu acä am��i ka�uan c��l(Mk 1:16-20; Lk 5:1-11)

3 T��wën ku�ny Jethu wär Galilia y�u, ke tï� am��i karou, Thaimon, ku ë c�l Pït�r aya, kek Andria wämënh ke d�m rec bu�i. 4 Go l��k ke, “Biathkë �a ku wek aaba pi��c bäk k�c aa d�m.” 5 Gokë biaiken nyää� piny nyin yic ku bu�thkë Jethu. 6 Wën jiël yen ë t��n, ke tï� Jemith ku Joon kek wunden Dhubedï riäi yic, ke guir biaiken. Go Jethu ke c��l. 7 Gokë lööny dhöl nyin yic kek ye, ku nyiëë�kë wunden piny riäi yic.

Jethu ë piööc ku kony k�c tuany(Lk 6:17-19)

8 Ku j�l Jethu pan Galilia kuany yic, ke ye piööc ��n amat yiic, ku lëk k�c W��t Pu�th Yam ë Bääny Nhialic, ku kony k�c kuat tuaany ëbën bïk pial. 9 Go l�cde thiëi piny pan Thiria ëbën, go k�c ke tuany tu�ny juëc, k�c ke rem gup ap�i, ku k�c cï jakr�c d�m, ku k�c la gup nok ku k�c cï ruai, b��i tënë ye. Goke kony bïk pial. : Go k�c juëc ap�i pan Galilia, ku g��th kathiäär yiic, ku Jeruthalem ku Judia ku b��i k��k l�� Jordan, bu��th.

4:15-16 Ith 9:1-2 4:17 Mt 3:2 4:23 Mt 9:35; Mk 1:39

Ku kony k�c kuat tuaany ëbën bïk pial (4:23)

8 Matheo 4


K�� mi�t ë pu��u cï Jethu pi��c(Lk 6:20-23)

5 Wën tï� Jethu k�c juëc ap�i, go la t��thöny g�t nhom. Ku nyuuc ku m��t k�cken ye bu��th röt ye, " go jam ku piööc ke ëlä,

# “K�c mit gup aa k�c ë l�� kepu��th, rin ye Bääny pan Nhialic këden! $ K�c mit gup aa k�c dhu��r rin bï Nhialic ke waac pu��th! % K�c mit gup aa k�c lir pu��th, rin bï kek kë cï Nhialic th�n yök! & K�c mit gup aa k�c n��k tuil pu��n la cök, ku aabï ku�th yeen! ' K�c mit gup aa k�c abiökru�l, rin bï keek kony aya! ( K�c mit gup aa k�c �er pu��th, rin bï kek Nhialic tï�! ) K�c mit gup aa k�c ë k�c d��r, rin bï keek aa c�l mïth Nhialic! * K�c mit gup aa k�c ye jöör rin w��t path, rin ye pan Nhialic këden! + “Wek aa mit gup t�� l�� t we ku näk we, ku tör k�c k��k wegup wël lueth ë ri�nki��. , Yakë pu��th mi�t ku dalkë wepu��th, rin bï ari��pdun dït ap�i pan Nhialic. Yen ë t��wäär jöör kek k�c käk Nhialic tï� thïn aya. . “Wek aa cït awai pinynhom. Ku na thöök k��u al��i, ke ben dhu��k thïn këdë? Awan cït kënë acie b�n piath. Aye pu��k wei bï ya dum k�c cök. / Wek aa mermer pinynhom ëbën. Gen cï buth g�t nhom acie thiaan. š Acïn raan mermer d��p ku kum nyin, aye t��u t��n ë yen �öt mer yic thïn tënë k�c t�� ööt ëbën. œ Këya, mermer adhil tï� k�c ëbën, rin na tï�kë lu�idun path la cök ka lec Wuurdun t�� nhial.

Piööc Jethu rin ë lö� 2 “Yakë tak l�n cï ��n b��n, ba lö� Mothith ayï käk ye k�c käk Nhialic tï� pi��c b��n rac? Acie t��de, ��n akëc b��n ba ke b��n rac, ��n acï b��n ba ke b��n thääp. 3 Al��k we alanden, agut t�� bï nhial ku piny liu, acïn w��t koor ayï këthiin t�� lö� yic, bï ka� määr ke këc gu��t nhom. 4 Këya, raan dho� l�� tök k��u, c�k a lö� thin koor, ku piööc k�c k��k bïk lö� dho� k��u 5:4 Ith 61:2 5:5 Wk 37:11 5:6 Ith 55:1-2 5:8 Wk 24:3-4 5:10 1Pït 3:14 5:11 1Pït 4:14 5:12 2Lëk 36:16; Lu�i 7:52 5:14 Jn 8:12; 9:5 5:15 Mk 4:21; Lk 8:16; 11:33 5:16 1Pït 2:12 5:18 Lk 16:17

Matheo 5 9


aya, acïn t��p�th bï yök pan Nhialic. Ku raan thek ke, ku ye ke pi��c abï ya raandït ap�i pan Nhialic. 5 Al��k we, na cïï piathdun ku lu�idun la cök, abï lu�i k�c piööc löö� Nhialic ku lu�i Parathï waan thok, ke wek aacïï la pan Nhialic alana��n.

Lö� yam awär lö� th��r 6 “Acäk pi� l�n cï ye l��k wärkuan dït th��r ëlä, �Duk raandä näk, ku na ye raan näk raan d��t ka bï lu��k wei. 7 Ku wek aa l��k w��t kënë, raan la pu��u ag��th tënë raandä, abï lu��k wei aya. Ku na ye raan lat wämënh, �Yïn acïn nhom! Ka tëm thou, ku na ye raan lat raan d��t, �Yïn acïn pu��u, Ka bï �äth pan mac. 8 Na l� juar ariäk nhom, ku l� tak l�n cï wämuuth pu��u riääk tënë yï, 9 ke yï nyiëë� këdu ariäk l��m ku l��r bäk ka� la d��r wek wämuuth, ku j�l dhuk ba Nhialic la ju��r. : “L�c w��t waar yic ku d��rkë wek raan ��th yï luk yic. Na cïï l�c looi këlä, ka ��th yï luk yic tënë b��ny. Ku b��ny abï yï la th��n apuruuk, ku mac yï. ; Yïn al��k yic, yïn acïï bï ka� lony �et t�� bï yïn këthiin k��ny tënë yï ka� cool.

Jethu ajai ë k��r = “Acäk pi� l�n cï ye lueel th��r ëlä, �Duk ti� raandä k�r. ? Ku al��k we, raan döt tik ku tuiil ye, kacït raan cï tik k��r aya rin t�� yen yepu��u. A Këya, na ye nyindun cuëc yï c�l aloi awu��c, ke �uët bei ku cuat wei! A�u��n ba c�r nyi�n tök, t��në l�n bï yï cuat pan mac ëbën. B Ku na ye cindun cuëc yï c�l aloi awu��c, ke t��m wei. A�u��n ba la ci��n tök, t��në l�n bï yïn la pan mac.

Jethu ajai ë li��i(Mt 19:9; Mk 10:11-12; Lk 16:18)

C “Acï lueel aya ëlä th��r, �Raan päl ti��de adhil athör ë li��i g��t tënë tik. D Ku al��k we, na ye raan cï ti��de li��i ke këc wïc mony d��t, ka bï ye c�l aloi adumu��m, ku raan thiak ti� cï li��i ka cä ak�r looi.

Jethu ajai ë kuëë� E “Acäk pi� aya l�n cï ye l��k k�ckun th��r ëlä, �Duk mël kuë� ë lueth, muk kuëë�dun ca looi tënë B��ny. F Ku al��k we, du��kkë mël kuë�, t��dë rin pan Nhialic t��dë rin ë Bäänyde, G t��dë rin piny, rin yen ë t�� m�c Nhialic ku duk kuëë� Jeruthalem rin ë gen B��nydït. H Duk kuëë� ë 5:21 B.bei 20:13; L.rou 5:17 5:27 B.bei 20:14; L.rou 5:18 5:29 Mt 18:9; Mk 9:47 5:30 Mt 18:8; Mk 9:43 5:31 L.rou 24:1-4; Mt 19:7; Mk 10:4 5:32 Mt 19:9; Mk 10:11-12; Lk 16:18; 1Kor 7:10-11 5:33 Leb 19:12; Kn 30:2; L.rou 23:21 5:34 Jem 5:12; Ith 66:1; Mt 23:22 5:35 Ith 66:1; Wk 48:2

10 Matheo 5


c��kdu rin acie yïn yï cak ye. I Jamdu ë l�n bï yïn ye lueel amääth ë path, �Ee këya ku, �Acie këya, Kë ye juak thïn, ee b��n tënë j��rac.

Jethu ajai ë guur(Lk 6:29-30)

J “Acäk pi� aya ke cï lueel ëlä, �Na yup raan yï nyin ke yup nyin aya, na dho� yïlëc ke dho� lëc. K Ku wek al��k kënë, duk kërac col kër��c d��t. Na gut raan gëmdun cuëc ke w��l gëm d��t aya. L Na wïc raan d��t bï këdun path tu��r nyin, ke mät këdun d��t pu�th nhiar aya. M Na c�l raan yï ba këthiek muk tënë ye, ke ruac ba �äth t��mec. N Mu�c raan lim yï, ku na wïc raan këdä� tënë yï, ke gäm ye.

Nhiar k�c man yïïn(Lk 6:27-28, 32-36)

O “Acäk pi� ke cï lueel ëlä, �Nhiar k�c määth kek yï ku man k�c ater. P Ku al��k we, nhiarkë k�c at�rdun ku r��kkë rin k�c jör we, Q rin bï wek jäl ci��t mïth Wuurdun t�� nhial, rin ë piny c�l abak tënë k�c path ku k�c r�c kedhie, ku c�l de� atueny tënë k�c ë luui käpath ku k�c luui kärac aya. R Na nhiar ke ë k�c nhiar yï kep��c, ke ye rin �ö bï Nhialic yï kony? Cïï k�c kut ajuër ye looi këlä aya? S Na yeke mu��th ë k�c määth kek yï ë röt, ke la këp�th ca looi w��r yïn k�c k��k? Cïï k�c cie k�c Itharel këcït kënë ye looi aya? T Yïn adhil piath cïmën pu�th Wuur t�� nhial!

Duk nhiam ë ku��ny ca gam

6 “Ti�tkë röt bäk käpath cïï ye looi ë k�c nhïïm rin bï we tï�. Na lu�ikë këya, ka cïn ariöp bäk yök tënë Wuurdun t�� nhial.

" “Na le raan �� ca kony, ke yï duk nhiam ba ya cath ke luel cïmën k�c alueth, ye looi t��n amat ku dh��l yiic, rin bï ke leec. D�tkë apath, kek ë k�ckä acïn ariöp d��t benkë yök. # Ku na gäm raan �� këdä�, ku c�k a mäthdu ke duk c�l a�ic. $ Rin bï këdun cï yïn raandä kony cïï �ic. Na loi këya, ke yïn abï Nhialic cu��t, raan yen këriëëc ëbën �ic, agut kë cï moony.

Jethu anyuth �o t�� bï �ok ya röök thïn(Lk 11:2-4)

% “Ku t�� röök yïn, duk k�c alueth kïït, anhiarkë bïk röök ke kääc t��n amat ku dh��l yöth, rin bï ke tï�. Ku al��k we, keek aacä ari��pden yök.5:38 B.bei 21:24; Leb 24:20; L.rou 19:21 5:43 Leb 19:18 5:48 Leb 19:2; L.rou 18:13 6:1 Mt 23:5 6:5 Lk 18:10-14

Matheo 5, 6 11


& “T�� röök yïn, ke yï la t��du ë rot, ku r��k tënë Wuur Nhialic cie tï�, r��r ë t��në, ku yen Wuur daai yï, yen abï cu��t. ' “Ku t�� röök yïn, duk wël ye ber yiic ë path cïmën k�c kuc w��t Nhialic, k�c ye tak l�n na luelkë wël juëc, ke yen bï Nhialic r��kken pi�? ( Duk rot loi ba ci��t ke, rin Nhialic ë kë t�� yïpu��u gu� �ic ke k��c cak thiëëc. ) Këya, yïn adhil röök ëlä, �Wädan t�� nhial, bï ri�nku aleec, * bï bäänydu b��n �oyiic, bï w��tdu alooi piiny cïmën nhial. + Mu�c �ook miëth yaköl. , Päl w��t piny tënë �ook, cïmën ye �ok ye pu��l tënë k�c r�c �ook. . Ku duk �ook c�l athem kërac, ku ba �ook lac waar kërac yic. / “Rin na ye w��t päl piny tënë k�c k��k, ke Nhialic abï w��t päl piny tënë yï aya. š Ku na cïï w��t ye päl piny tënë k�c k��k, ke Nhialic acïï w��t p��l piny tënë yï.

Duk nyooth l�n thëk yïn œ “T�� thëk yïn, duk r��r yï �� nyin cïmën ye k�c ruëëny ye looi. Aake nyïn looi �uarar bïk nyu��th l�n thëk kek. Al��k we, keek aacä ari��pden yök. 2 T�� thëk yïn, r��r ë path ku duk nyooth l�n n��k c�k yï, 3 bï ci��n raan �ic ye l�n thëk yïn, ku Nhialic Acië� yen kë ye ��k looi ë rot �ic, yen abï yiëk ari��pdu.

Ji��k cie riääk at�� pan Nhialic(Lk 12:33-34)

4 “Du��kkë jak käk t�� pinynhom rin ye aru�p ku keth ke rac, ku aaye cu��r kual aya. 5 Këya, apath bï ya ji��k pan Nhialic yen wïc, yen acïn kë bï ye rac. 6 Rin piändu abï ya rëër akölaköl t�� t�� jaakdu thïn. 7 “Këya, pu��n path acït nyin path, raan path nyin ee daai apath, acïï thö� kek raan cï c�r. Raan la pu��n �er acït raan path nyin, 8 ku raan ye �ic këde ë rot, ee raan col pu��u cït c�r cie piny ë tï�!

Nhialic ku ji��k(Lk 16:13; 12:22-31)

9 “Acïn raan bäny karou lu��i ë tök, t��dë ka man bäny tök ku nhi��r b��ny d��të, t��dë ka thek raan tök ku dh��l raan d��t. Acïï raan lëu bï Nhialic ku ji��k nhiaar kedhie. : “Këya, al��k we bäk cïï ye di��r kë bäk cam, ku kë bäk dek, rin bï wek rëër we pïr, t��dë ke we di��r käk bäk ce�. Wëi a�u��n tënë miëth. Ku 6:14-15 Mk 11:25-26 6:19 Jem 5:2-3

12 Matheo 6


gu��p raan cïï �u��n tënë al��th? ; Daaikë di�t ë pär nhial, aa cie pur, ku aa cïn mïïth yekë ke t��u, ee Wuur t�� nhial yen ë di��r ë ke! Na week cäk ye kädït ap�i tënë ke? = Ye�a kamkun na diir pi��rde, ke juak ru��nke? ? “Ku ye�ö ye wek di��r käk bäk ce�? Ti��kë y��k p�th ë cil roor, aa cie luui ku aa cie al��th ë k��c ë ri�nken. A Ku adhi�l l��k we na c�k a B��ny�aknhom Tholomon wäär ë jaakde yic, ee cïï cït ke. B Ku na ye Nhialic w�l t�� roor c�l adhë� këya, w�l t�� thïn ëmën, ku na nhiäk nïn lik ke ril wei ku took ke mac, ke yeen cïï we bï ku��c nhïïm? Ye gam thiin koor �ö be rëër kek we këya! C “Du��kkë ye di��r ku lu�lkë, �Ye�ö buk cam? Ye�ö buk dek? Buk kë ce�ku yök t��no? D (Aa k�c kuc w��t Nhialic kek aa kepu��th yiëk ë käkkä.) Ku a�ic Wuurdun t�� nhial l�n wïc wek käkkä ëbën. E Yakë wepu��th w��l bäänyde kek käk wïc ke tënë we, käjuëc wi��ckë ke aabï yiëk we. F Këya du��kkë ye di��r ë nhiäk, nhiäk abï b��n kek käkke. Ak��l ëbën ala yic këraacde ë rot.

K�� käkku guiir ba raan d��t jäl w��t(Lk 6:37-38, 41-42)

7 “Duk k�c k��k ye nyieeny kärac cïk looi käk ye ke looi aya, rin bï yï cïï gut nyin, " rin t�� ye lu��k k�c k��k, yen ë t�� bï Nhialic yï lu��k

thïn aya. # Ye�ö, ye yïn kër��c dït ye looi kuc, ku ye tï� kër��c koor ye wämuuth looi? $ Ye këdë bï yïn ke m�nhkui d�k kärac ye looi, ku keek aaye looi aya? % Awëë�kui! Ka�kë kärac yakë ke looi pu��l, yen abï wek ye lëu bäk mi��thakun jäl w��t. & “Duk j��k g��m kënë Nhialic, ku duk rot g��u ba w��t lëk k�c cïï ye bï gam, t��dë aabï kuec ku näkkë yïïn.

Röök yen wïc Nhialic(Lk 11:9-13)

' “Thiëc, ku abï gäm yï, wïc ku aba yök, gut �öt thok ku abï �aany thok tënë yï. ( Raan ë thiëc, aye gäm këdä�, ku raan wïc këdä�, ee kë wïc yök, ku raan �öt t�� thok aye �äny thok ye akölaköl. ) Nadë le raan kamkun g��m manhde dööt t�� wïc yen miëth? * Nadë, ke g��m këpiny, t�� cï yen ye thiëëc ë r��c? + Na yakë �ic wek k�c cïï path bäk mi��thkun aa gäm käpath wïckë ke, ke Wuur t�� nhial cïï käjuëc path bï gäm k�c ye thiëëc!

Lö� la cök , “Loi käpath tënë k�c k��k, cïmën nhi��r yïn ye bïk käpath looi tënë yï aya, käkkä kek aacï lueel th��r athör Nhialic yic.6:29 1B� 10:4-7; 2Lëk 9:3-6 7:2 Mk 4:24 7:12 Lk 6:31

Matheo 6, 7 13


Kuany dhël la pan Nhialic yic(Lk 13:24)

. “Kuany dhël ye k�c gum thïn yic, rin dhël cïï k�c ye gum thïn, ee k�c �äth pan mac, ku ë yen aye k�c juëc m��r thïn.” / Ku dhël ye k�c gum thïn yen ë la pan Nhialic, ku aa k�c lik kek aaye kuany yic.

Ti�tkë röt bï week cïï wë�(Lk 6:43-44)

š “Ti�tkë röt k�c piööc wël ë lueth, k�c b��n tënë we ku luelkë wël pu�th cï la läiläi, ku käk r��r keyääc arac ap�i. œ Aa bäk �ic t��den ye kek luui thïn. Acïn mïth tim ye cam, ye bet tim d��t cie ye nhom. 2 Këya, tim ye mi��thke cam ë lu�k mïth path, ku tim rac cïï mi��thke ye cam, acïn kë ye yök tënë ye. 3 Tim p�th ye mi��thke cam acïï lëu bï dhiëth mïth r�c, ku tim cïï mi��thke ye cam acie ka� lu�k mïth ye cam. 4 Ku kuat tim cïn kë ye kuany tënë ye aye yep ku tok. 5 Ab�n l��k we, k�c aa lueth, aa bäk �ic t��den ye kek luui thïn.

Wek aa k��c ka� �ic(Lk 13:25-27)

6 “Acie kuat raan �a c��l, �B��ny, B��ny, Yen bï la pan Nhialic, aa k�c kë wïc Wä t�� nhial looi kek aabï Bääny Nhialic yök. 7 T�� le aköl kënë b��n, abï k�c juëc lueel tënë �a, �B��ny, B��ny! �ok aacï w��t Nhialic pi��c ë ri�nku. Ku �ok aacï jakr�c cu�p wei ë ri�nku, ku loiku käjuëc k�c g��i! 8 Ku aba l��k ke, �Wek aa k��c ka� �ic. Jälkë �al��m, k�c ë luui kärac!

Kää� rin k�c karou cï b��i keer(Lk 6:47-49)

9 “Këya, kuat raan wëlki��n kä pi�, ku luui ë wëlkä, abï ci��t raan �ic kä� cï paande looi t��thöny. : Go de� tu�ny ku b�� aboor ku yomdït ap�i. Ku paande akëc wïïk rin cï ye buth t��thöny. ; Ku kuat raan wëlki��n kä pi� ku cïï lui ë ke, abï ci��t raan ab��l cï paande looi t��thuth. = Go de� tu�ny ap�i ku b�� aboor ku yomdït, go baai wïïk ëbën abï ci��n �ön tö� d��!”

Thän awën t�� thïn acï gäi ? Wën cï Jethu wël ke wïc bï keek lueel thöl, go thän awën t�� thïn gäi t�� cï yen ke pi��c thïn, A rin Jethu acïï cït k�cken piööc ë löö�, rin acï piööc ke la ri�l Nhialic.7:19 Mt 3:10; Lk 3:9 7:20 Mt 12:33 7:23 Wk 6:8 7:28-29 Mk 1:22; Lk 4:32

14 Matheo 7


Jethu acä atuet c�l apu�l(Mk 1:40-45; Lk 5:12-16)

8 Wën cï yen b��n piny g�t nhom, ëcï k�c juëc ap�i bu��th. " Go raan cï tuet b��n tënë ye ku gut yenhiaal piny yenhom ku lueel, “B��ny, na

wïc ke yïn c�l ë tuen kënë adem.” # Go Jethu yekök riny ku g��t, ku lueel, “Ee yic awiëc, Piaalë!” Go tuet gu� d�m nyin yic. $ Ku lëk Jethu ye, “Muk yïnhom apath duk kënë lëk raan d��t, l��r ku nyu��th rot raan käk Nhialic bï caath, ku juar kä� cït t�� ye lö� Mothith ye lu��l thïn, bï k�c ëbën �ic l�n cï yïn pial.”

Jethu acï raan lui pan b��ny apuruuk kony(Lk 7:1-10)

% Wën cï yen �et Kapernaum, ke b��ny m�c apuruuk juëc b�� tënë ye ku l��, & “B��ny, raan lui paandi�� at�� baai ke tuany, acïn t�� ye yen rot cak j�t, adh��l ap�i.” ' Go Jethu lueel. “��n abï la ba kony bï pial.” ( Go b��ny apuruuk b��r, “B��ny, duk rot näk cäth, rin ��n acie raan path nadë ke yï b�� ati��mdi�� yic, toc w��tdu ë path ku yeen abï pial. ) Rin ��n aya, ��n ar��r bänydït cök, ku ��n ala apuruuk r��r �acök. Ku aya l��k ��k. �L��r! Ka la, ku l��k ��k, �Bäär t��n! Ka b��. Ku l��k raan lui paandi��, �Loi kënë! Ka looi.” * Kaam wën pi� Jethu wël raan kënë ke g��i, ku lëk k�c awën bu�th ye, “Al��k we ayic, acïn raan tö� ca ka� yök Itharel ke la gamdït cït kënë. + Mu��kkë kënë nhom, k�c juëc aabï b��n pinynhom ëbën ku nyuuckë ë tök kek Abaram, ku Ithäk, ku Jakop yai yic bääny yic pan Nhialic. , Ku k�c ke bï rëër bääny yic aabï ci��c a�eer mu��th yic, t�� bï kek rëër thïn ke dhiau bïk kethook aa kac, ke cï nhïïm la c��t.” . Ku wël yethok b��ny apuruuk ku lueel, “L��r, dhu��k baai, yïn acï gam, ku kënë abï looi tënë yï.” Ku raanden lu�i acï gu� pial ë t��n awën.

Jethu acï k�c tuany kony(Mk 1:29-34; Lk 4:38-41)

/ T��wën le Jethu pan Pït�r, ke yök man ti� Pït�r piiny biöök yic ke cï juäi göök. š Go g��t, go juäi jäl, ku j�t rot ku looi miëth tënë ke. œ Na��n thëëi, ke k�c juëc la gup jakr�c bïï tënë ye. Go jakr�c cu�p wei kegup w��t thok ë path, ku kony k�c tuany bïk pial. 2 Kënë acï rot looi rin bï w��t cï Ithaya lueel th��r yenhom ti��, “Acï kuat ar��m ku tuaany ëbën jat yeyeth.”8:4 Leb 14:1-32 8:11 Lk 13:29 8:12 Mt 22:13; 25:30; Lk 13:28 8:17 Ith 53:4

Matheo 8 15


Raan bu�th Jethu adhil pu��u ri�l(Lk 9:57-62)

3 Nawën tï� Jethu thändït ap�i yel��m, ke lëk kacke bïk teem wär al��tui. 4 Go raan piööc löö� b��n tënë ye ku lueel, “Bänydi��, yïn aba biaath kuat t�� ler yïn thïn.” 5 Go Jethu b��r, “Lu�ny roor aala �öötken yekë ke wuut, ku di�t pär aala ��tken, ku Manh Raan acïn nhom baai pinynhom t��n.” 6 Go raan d��t kam k�c ye bu��th lueel tënë ye, “B��ny, c�l �a ak�� wä la thi��k.” 7 Go Jethu b��r, “Bu�th �a, ku päl k�c cït k�c cï thou bïk kacken thi��k.”

Jethu acï yom c�l akääc(Mk 4:35-41; Lk 8:22-25)

8 Go Jethu la riäi yic, ku bu��th k�cken ye bu��th. 9 Kaam awën, ke yomdït ril ap�i j�t rot, ku loi atiaktiak rot bï riäi duër puk yic, ku Jethu ë nin. : Go k�cken ye bu��th la tënë ye ku pu��ckë ke dhiau, “Luäk �o, B��ny, �ok aa dïïr!” ; Go l��k ke, “Wek k�c koor gamdun, ye�ö ye wek ri��c këlä?” Ku j�t rot ku rël yom ku atiaktiak, gokë la dïl. = Go k�c awën gäi ku thiëckë röt, “Ye raan la gu��p �ö kënë? Na c�k a yom ku atiaktiak ë ke pi� w��tde!”

Lu�ny roor aala �öötken yekë ke wuut (8:20)

16 Matheo 8


K�c pan Gadara la gup jakr�c(Mk 5:1-20; Lk 8:26-29)

? Wën cï Jethu �et pan Gadara t�� wär al��tui, ke räm kek röör karou ke b�� bei r�� nhïïm. Ku röörkä aake la gup jakr�c ë ke riir nhïïm ap�i, abï k�c aa ri��c ke, abï ci��n raan tëëk ë dhël kënë. A Gokë du��t looi wën tï� kek Jethu, “Ye�ö wïc tënë �o Wën Nhialic? Ca b��n ba �o b��n t��m awu��c ke tën awu��c �oot?” B Ku duut dïr baai ë nyuäth t��thi��k. C Go jakr�c Jethu l��, “Na wïc ba �o cu�p wei ë röörkä gup, ke yï cop �o ë dïrkä gup.” D Go lëk ke, “Lak,” Gokë b��n bei ku lek ë dïr gup, ku t��n awën, ke duut diëër ri� agör yic ku thootkë wïïr ku moukë ëbën. E Go röör ke biöök dïr kat ku ri�kë geeu, ku lek kë cï rot looi tënë dïr ku tënë röör awën karou la gup jakr�c t��t k�c. F Go k�c juëc ap�i geeu la bïk r��m kek Jethu. Nawën tï�kë, ke lä�kë bï jäl panden.

Jethu acï raan cï ruai kony(Mk 2:1-12; Lk 5:17-26)

9 Go Jethu dhuk riäi yic, ku teem wär, ku ler g�nden Kapernaum. " Go k�c k��k mony cï ruai b��i tënë ye ke ketkë, ke cï t��c biöök alom

yic. T��wën tï� Jethu gamdït t�� ke ke, ke lueel tënë mony aduany, “D��t yïpu��u manhdi��! Adumu��mku aacï päl piny.” # T��wën pi� k�c piööc ë löö� ë w��t kënë, gokë jam kamken ëlä, “Mony kënë adhäl Nhialic!” $ Go Jethu l��k ke wën �ic yen kë yekë tak, “Ye�ö ye wek tak kärac cït käkkä? % Ëmën ye kën�n pu�l yic käkkä yiic, ba lueel, �Adumu��mku aacï päl piny, T��dë ke lu��l, �J�t rot ku cathë? & Ku aba nyu��th we l�n le Manh Raan ri�l pinynhom ba adumu��m päl piny.” Ku lëk mony aduany, “J�t rot ku kuany bi��du ku l��r baai!” ' Go mony kënë rot j�t ku dhuk baai. ( Go thän awën ri��c wën tï� kek mony kënë, ku leckë Nhialic rin cï yen ri�ldïït cït kënë gäm raan ë path.

Jethu acï Matheo c��l(Mk 2:13-17; Lk 5:27-32)

) T��wën jiël Jethu t��n awën, ke tï� mony ajuër kut c�l Matheo ke r��r t��den lu�i, go l��k ye, “Bu�th �a.” Go Matheo rot j�t ku bu��th. * T��wën mïth Jethu pan Matheo kek k�cken ye bu��th, ke k�c ajuër kut, ku k�c k��k la gup anyon, m��t röt ke bïk mïth ë tök. + Nawën tï� Parathï ë kënë, ke thiëc k�cken ye bu��th, “Ye�ö ye raandun piööc mïth kek k�c ajuër kut ku k�c k��k la gup adumu��m?”9:10-11 Lk 15:1-2

Matheo 8, 9 17


, Go Jethu w��lken pi� ku bëër, “Aacie k�c pu�l kek la tënë akïïm, aa k�c tuany. . Lak bäk wëlkä la deet yiic, kë wiëc ë ��r pu��u, acä wïc bï �a näk ��k. ��n akëc b��n ba k�c path b��n c��l, aa k�c la gup adumu��m.”

W��t lö� th��k ë miëth(Mk 2:18-22; Lk 5:33-39)

/ Go k�c Joon raan k�c mu��c nhïïm b��n tënë Jethu ku thiëckë, “�ook, ku k�c Parathï �ok aa thek buk cïï mïth, ku k�ckun yï bu��th aacie thek, ye�ö?” š Go Jethu l��den b��r ëlä, “Yakë tak l�n bï k�c cï b��n ruääi yic rëër ke cïï mïth, ku ��n athiëëk nhom �a r��r ke ke? Acie t��de! Aköl bï athiëëk d�m ku ny��i keyiic, yen aköl bï kek thek. œ “��n acï b��n ba we b��n l��k, l�n nadë acïn raan bï aba� alanh r�t wei alanh yam k��u bï la bu��p ë dhiäth alath k��u. 2 Ku acïn raan bï mu��n abiëc ë yam pu��k töny th��r yic, na looi këya, ke töny abï yic pät ku pu��k m��u wei, ku riëëkkë kedhie. Mu��n yam adhil pu��k töny ë yam yic. Ku na ye mu��n abiëc ë yam, ka ye tääu töny ë yam yic, ku keek ëbën aacïï bï riääk.”

Jethu acï tik kony ku c�l meth aben pïr(Mk 5:21-43; Lk 8:40-56)

3 T��wën lëk Jethu ke ë wëlkä, ke b��ny t��n amat k�c Itharel b�� tënë ye ku gut yenhi�l piny yenhom ku l��, “Nyaandi�� apu�c thou ëmën thiin, bäär ba yïcin la tääu yenhom bï b�n pïr.” 4 Go Jethu rot j�t kek k�cken ye bu��th ku bu�thkë. 5 Nawën ke ti� tuany, cïï th��kde k��u ye t��m ru��n thiäär ku rou, b�� Jethu k��u ciëën ku g��t alanhde. 6 Rin ëcï jam yepu��u ëlä, “Na gaat alanhde ke ��n abï pial.” 7 Go Jethu yenhom wel, ku tï� ku lueel tënë ye, “D��t yïpu��u nyaandi��, gamdu acï c�l apu�l.” Ku kaam awën ke ri�m kääc. 8 T��wën cï Jethu �et pan b��ny t��n amat k�c Itharel, ke yök k�c ke näk röt ke dhiau ap�i, go l��k ke, 9 “Jälkë t��n! Nyanthiin kënë akëc thou, anin!” Gokë d�l gu��p. : Go la �öt wën cï k�c la a�eer ëbën, ku d�m nyanthiin cin. Go rot j�t. ; Ku thiëi tho� kënë piny pan awën.

Jethu acï cöör karou kony bïk daai = Wën cï Jethu jäl pan mony awën ke b�r tue�, go cöör karou bu��th cök ke dhiau. “Yïn a��thku, kony �o Wën Debit.”9:13 Mt 12:7; �oth 6:6

18 Matheo 9


? Nawën le �et �öt, ke bu��thkë thïn, goke thiëëc, “Yakë gam wepu��th l�n bï ��n kënë looi?” Gokë rek yic, “B��ny, ayeku gam!” A Goke g��t nyïn ku lueel, “Abï rot looi këya, cïmën cï wek ye gam!” B Gokë gu� daai nyin yic, ku th�n ke ëlä, “Du��kkë ë kënë lëk raan d��t!” C Nawën lek jäl tënë Jethu, ke la jam ri�nke baai yic ëbën.

Jethu acï mony cie jam kony bï jam D Kaam wën pu�c k�c awën karou jäl, ke mony la gu��p j��rac cie jam bïï tënë ye. E Ku kam thin cï Jethu j��rac cu�p wei yegu��p, go gu� jam, go k�c gäi ëbën ku luelkë, “�ok aa këc këcït kënë ka� tï� Itharel ë t��n!” F Go Parathï y�� yic ku luelkë, “Ee b��ny jakr�c yen ë ye yiëk ri�l bï ke aa cu�p wei k�c gup.”

Ku d�m nyanthiin cin (9:25)

9:34 Mt 10:25; 12:24; Mk 3:22; Lk 11:15

Matheo 9 19


Rap tem ajuëc ku k�c tem ke aa lik G Ku j�l Jethu g��th ku baai kuany yiic ke ye piööc t��n amat k�c Itharel. Ku lëk k�c W��t Pu�th Yam rin bääny Nhialic, ku kony k�c ë tu�ny yiic ëbën. H Nawën tï� thändïït guëër tënë ye, ke ��r yic tënë ke, rin aacï tï� ke cïn raan piööc ke, kecït am��l pap cïn nhïïm abiöök. I Ku lueel tënë k�cken ye bu��th, “Käk tem ajuëc ku k�c lu�i aa lik. J Këya, r��kkë B��ny la nhom käk tem, bï k�c lu�i c�l ajuak röt.”

Atuuc kathiäär ku rou(Mk 3:13-19; Lk 6:12-16)

10 Go Jethu k�cken ye bu��th kathiäär ku rou c��l, ku yïk ke ri�l bï kek jakr�c aa cu�p wei, ku konykë k�c tuany bïk pial. " Rin k�c

ke cï kuany aa kïk. Thaimon, cï Jethu b��n cäk ke c�l Pït�r. Ku wämënh Andria ku w��t Dhubedï, Jemith ku Joon. # Pilipo ku Bartholomeo. Thomath ku Matheo raan ajuër kut. Jemith Alpawuth, Thadawuth, $ Thaimon (raan la pu��u ater) ku j�l a Judath Ithkariöt raan wäär cï Jethu b��n lu�m bï d�m.

Lu�i Atuuc kathiäär ku rou(Mk 6:7-13; Lk 9:1-6)

% Keek kathiäär ku rou aake cï Jethu tooc ku yöök ke ëlä, “Du��kkë b��i k�c cie k�c Itharel k��c yiic, ku du��kkë la g��th Thamaria yiic. & Lakkë tënë k�c Itharel kuc W��t Pu�th Yam Nhialic. ' T�� le wek ke l��kkë ke, �L�n cï bääny Nhialic thi��k! ( Ku�nykë k�c tuany bïk pial, ku calkë k�c cï thou aa ben pïr, ku calkë k�c la gup tuet aa dem, ku cu�pkë jakr�c wei k�c gup. Du��kkë röt c�l aye ri�p t�� looi wek käkkä, rin ri�l ye wek ke looi ë cäk ��c. ) Du��kkë muk wëëu ku du��kkë muk j�kg�� ye wek lim mïïth dhël yic. * Mu��kkë al��th ku war c��kë kep��c, ku wai tök ë path. Rin raan ë lu�i aye gäm këden cï yen luui. + “Kuat g�u, ayï pan ye wek la thïn, yakë thiëc raan pu�th bï we lor, ku r�� rkë kek ye �et aköl bï wek jäl. , T�� ye wek la b�� i yiic, yakë k�c ka� tï� l�n bï kek we lor ku nyuuckë we. . Ku na lor k�c baai we, ke we r�� r ku nyu��thkë ke W��t Pu�th Yam, ku na cïk nyïn la we, ka cïn w��t l��kkë ke. / Ku na cïï k�c baai, ayï k�c g�u we lor ku pi�kë w��t ci�th wek, ke we jiël ku t��kë wecök. š Ku wek aa l��k kënë! Aköl lu�dït, Nhialic abï k�c r�c pan Thodom ku Gomora �uään tënë ë k�ckä!9:35 Mt 4:23; Mk 1:39; Lk 4:44 9:36 Kn 27:17; 1B� 22:17; 2Lëk 18:16; Edhe 34:5 9:37-38 Lk 10:2 10:7-15 Lk 10:4-12 10:10 1Kor 9:14; 1Tim 5:18 10:14 Lu�i 13:51 10:15 Mt 11:24; Cäk 19:24-28

20 Matheo 9, 10


Acï Jethu l��k atu��cke l�n bï kek gum(Mk 13:9-13; Lk 21:12-17)

œ “Pi��kë kënë! Wek aa tu��c b��i yiic cïmën am��l la gal yiic. Këya, c��kkë wepu��th ku lu�ikë röt bäk aa k�c path �ic kä�, �ic luui. 2 Ku al��k we aya bäk �ic l�n bï we aa d�m ku ��th we luk yic, ku thatkë we t��den amat. 3 Ku wek aabï k��c bäny nhïïm ë ri�nki��, bäk W��t Pu�th Yam l��k ke ku k�c cie k�c Itharel. 4 Ku t�� th kek we luk yic, du��kkë di��r t�� bï wek la ji��m thïn, rin w��t bäk lueel abï gu� b��n wenhïïm t�� ji��m wek. 5 Rin wël bäk lueel aacie w��lkun, aabï b��n tënë Wëi Nhialic yen bï jam wegup. 6 “Raan kek wämënh aabï röt gaany bïk röt c�l aa näk, ku wärken mïth aabï mi��thken lu�m, ku mïth aabï k�c ke dhiëth ke lu�m bïk ke c�l aa näk. 7 K�c ëbën aabï we maan ri�nki��. Ku raan bï yepu��u d��t �et t�� bï yen thou, abï pïr akölriëëc ëbën. 8 Na wïckë bïk we n��k gen cï wek la thïn, ke we ri� gen d��t. Ku na näkkë we ë gen kënë aya, ke we ri� gen d��të. Al��k we ayic, wek acï lu�idun bï thöl pan Itharel, ke Manh Raan këc b��n. 9 “Acïn manh piööc wär raan piööc ye, ku acïn alony dït tënë bänyde. : Këya, apath bï raan biöth ci��t raanden ë piööc, ku alony kecït bänyde. Na ye wun baai c��l ke Beldhebul b��ny jakr�c, ke kacke bï c��l rin yïndë!

Du��kkë ri��c(Lk 12:2-7)

; “Këya, du��kkë ri��c ke. Rin käk ye moony ëmën aa �ot ke bï �ic aköldä, rin acïn kë ye thiaan bï cïï �ic. = Yakë käk ya l��k we ë röt lueel k�c nhïïm ëbën ke cïn ri��c, ku lu�lkë käk ye �ääi weyïth, bï k�c k��k ke pi� aya. ? Du��kkë ri��c k�c we n��k, w��ikun aa liu kecin. A�u��n bäk ri��c ë Nhialic, yen la ri�l we c�l apïr pinynhom ku kony w��iku ë pan mac aköldä. A Acïn këthiin koor lëu bï määr ke kuc Wuur t�� nhial. Na c�k ajïnh thin koor t�� baai ka �ic. B Ku week aya, na c�k a këthiin t�� wegup cïmën nhïm t�� wenhïïm, ka �ic Wuur t�� nhial. C Këya, du��kkë ri��c, wek aa wär käkkä ëbën! D “Na ye raan w��tdi�� pi��c ku cïï gu��p ri��c, ke ��n acïï gu��p ri��c ye ë Wä nhom nhial. E Ku na ye raan j�i �a k�c nhïïm l�n cïï yen ye raandi��, ka ba jai aya ë Wä nhom nhial. F “Du��kkë ye tak l�n cï ��n b��n ba d��r b��n looi pinynhom. ��n akëc b��n ba kä� b��n c�l aa pu�l yiic, ee gum bï raan ëbën gum. G Rin ��n acï 10:16 Lk 10:3 10:17-20 Mk 13:9-11; Lk 12:11-12; 21:12-15 10:21 Mk 13:12; Lk 21:16 10:22 Mt 24:9, 13; Mk 13:13; Lk 21:17 10:24 Lk 6:40; Jn 13:16; 15:20 10:25 Mt 9:34; 12:24; Mk 3:22; Lk 11:15 10:26 Mk 4:22; Lk 8:17 10:33 2Tim 2:12 10:35-36 Mai 7:6

Matheo 10 21


b��n ba meth kek wun, ku nya kek man c�l aman röt, ku man athiëëk kek ti� wënde aabï röt maan aya, H k�c bï raan aa maan aa k�cken r��r kek ye baai. I “Raan ye nhiaar bï aa k�c ke dhiëth ye kek nhi��r ap�i tënë �a, ka cie raandi��, ku na ye raan mi��thke nhiaar ap�i tënë �a, ka cie raandi�� aya. J Raan cie kärac ye guum w��tdi�� ku looi w��tdi�� acie raandi��. K Raan ye wïc bï w��ike �i�c muk pinynhom ë t��n, acïï pïr aköldä bï yök, ku raan bï gum ë w��tdi��, abï pïr akölriëëc ëbën yök. L “Raan we lor ë ��n aye lor, ku k�c �a lor, ee Wä raan toc �a yen ayekë lor. M Raan atu��nydi�� lor rin �ic yen ye l�n ë yen atu��nydi��, abï la abak ariöp bï yiëk atuuc yiic. N Mu��kkë kënë na g�m raan pïu col nyïn ë path tënë raan thiin koor kam k�c �a bu��th, rin ye yen raan �a bu��th, ka bä ari��pde dhi�l yök.”

Joon acï k�c tu��c tënë Jethu(Lk 7:18-35)

11 Wën cï Jethu wëlkä jal l��k k�cken ye bu��th kathiäär ku rou, ke jiël ë t��n bï la piööc ku le k�c l��k g��th Galilia yiic.

" Ee nïnkä, t��wën t�� Joon raan k�c mu��c nhïïm �ööt ke mac, ke pi� käk looi Jethu. Go k�c ab��k, k�cken ye bu��th tu��c tënë ye bïk la thiëëc w��t kënë. # “Ye yïn raan yï bï b��n, aye raan d��t yen buk tiit?” $ Go Jethu b��r, “Dhu��kkë ku l��kkë Joon, käk cäk pi� ku käk cäk tï�. % C�r acï b�n daai ku aduany acï ya cath. Ku k�c cï tuet aacï tuet jäl kegup. Ku mi� acï ya pi� ku k�c cï thou aacï röt j�t. Ku W��t Pu�th Yam Nhialic alëk k�c �� nyïn. & Raan mit gu��p ë raan cie pu��u ë rou w��tdi�� yic!” ' Kaam wën jiël atuuc Joon, ke Jethu jam ku tët k�c Joon, “Ye raan yïndë yen cï wek la ror cïï ce� bäk la tï�? Ye raan pu�l yic ye wel nhom ë path cïmën ye yom aru��r wel nhom? Acie t��de, acie yen kënë ler wek. ( Ye raan yïndë yen lak tï�? Ye mony ce� al��th path? A�ot cie t��de, k�c ce� al��th dhë� aa k�c t�� b��i bäny yiic! ) Na cie këya, ke ye�ö yen ler wek? Ye raan käk Nhialic tï�? Ee yic, ku al��k we, yeen adït tënë raan käk Nhialic tï�. * Yen Joon, yen ë raan cï wël g��t ë ri�nke th��r ëlä, ��n abä atu��nydi�� tu��c yïnhom tue�, ku yeen abï dhël la guiir tënë yï. + “Ku wek aba l��k yiny kënë, Joon raan k�c mu��c nhïïm aril, acïn raan kuat k�c cï dhiëëth pinynhom dït tënë Joon. Ku raan koor bääny Nhialic yic adït tënë ye. , T��wäär piööc Joon raan k�c mu��c nhïïm 10:35-36 Mai 7:6 10:38 Mt 16:24; Mk 8:34; Lk 9:23 10:39 Mt 16:25; Mk 8:35; Lk 9:24; 17:33; Jn 12:25 10:40 Mk 9:37; Lk 9:48; 10:16; Jn 13:20 11:5 Ith 35:5-6; 61:1 11:10 Mal 3:1 11:12-13 Lk 16:16

22 Matheo 10, 11


agut cït akölë, bääny Nhialic ala tue�, ku aye k�c r�c k��k la ri�l them bïk dhu��k ciëën. . Rin lö� Mothith, ku k�c ke käk Nhialic tï� ëbën agut t�� ëët yen Joon, aake ye jam rin bääny Nhialic, / ku na t��u wepu��th bäk w��tdi�� gam, ke yen Joon yen ë Elija wäär cï b��nde l��k thäi. š Pi��kë t�� le wek yïth! œ “Ye�ö ba th�� kek riëëc akölë? Aa cït mïth cï kenhïïm mat laar yic le� kegup, ye lueel ëlä, 2 ��ok aacï waak p�th ye keek ket t�� looi ruääi ket, ku wek aa këc dier! Ku �ok aacï käk ye keek looi thu��u yic th��, ku wek aa këc dhiau! 3 “Rin Joon acï tu��l ku ëcie b��i kuany yiic ke mïth ku dëk, go raan ëbën lueel, �Joon ala gu��p j��rac! 4 Nawën b�� Manh Raan ku ye mïth ke k�c ku dëk ke ke, gokë lueel, �Ti��kë mony kënë! Yeen akok ku a d�k määu, ku amääth kek k�c ajuër kut ku k�c la gup adumu��m! Ku lu�i pu�th Nhialic ë rot nyu��th käk ya looi yiic.”

G��th këc lu�i kär�c pu��l thïn(Lk 10:13-15)

5 T��wën, go Jethu pu��u dak ku nyieeny k�c g��th cï yen käjuëc jä� g��i looi thïn, rin këc kek lu�i kär�c pu��l. 6 “Wek k�c gen Koradhin! Ku Bethaida! Wek aa tiit kärac ap�i, rin käjuëc jä� g��i cäk tï� cï looi g��thkun yiic, ku ke cï looi Tire ku Thidon g��th wäär ce� k�c r�c, �u��t k�c ë g��thkä aacï kepu��th dhu��k ciëën th��r ku pälkë lu�i kärac! 7 Ku wek aa l��k kënë, aköl lu�dït, Nhialic abï k�c Tire ku Thidon �uään! 8 Ku wek k�c gen Kapernaum! Yakë tak l�n bï we jat nhial? Wek abï cuat pan mac. Rin käk jä� g��i cï looi wenyïn cäk ke tï�, ku ke cï looi Thodom, �u��t acïn kë cie rac agut ëmën! 9 Ku ab�n l��k we, kä� aacïï yiic bï ri�l ap�i tënë ke aköl lu�dït, cïmën t�� bï kek yiic ril thïn tënë we!”

Bäk tënë �a bäk b��n l��(Lk 10:21-22)

: Ku ë t��n awën ke lueel Jethu, “Wä, B��ny nhial ku piny! Yïn al��c rin cï yïn käk ca thiaan tënë k�c �ic kä� cï piöc, nyu��th k�c kor këc piöc. ; Ee yic Wä, yen ë kën yï yuum pu��u. = “Këriëëc ëbën acï Wä gäm �a. Ku acïn raan �ic Wënde, ee Wun ë rot, cïmën cïn yen raan �ic Wun, ee Wënde ku k�c cï Wënde l�c bïk �ic.11:12-13 Lk 16:16 11:14 Mal 4:5; Mt 17:10-13; Mk 9:11-13 11:21 Ith 23:1-18; Edhe 26:1-28:26; Juel 3:4-8; Amo 1:9-10; Dhäk 9:2-4 11:23 Ith 14:13-15; Cäk 19:24-28 11:24 Mt 10:15; Lk 10:12 11:27 Jn 3:35; 1:18; 10:15

Matheo 11 23


? “Bäk tënë �a ëbën, wek k�c cï j��t yiëth käthiek bäk ke �ääc, wek aba c�l al��. A Gamkë pi��cdi�� bäk yith �ic, rin ��n acïï la ruathruath, ��n alir pu��u, ku wek aabï w��ikun pïr. B Rin pi��cdi�� acïï ril, apu�l yic.”

Jethu acï kuec lö� aköl l�� k�c Itharel(Mk 2:23-28; Lk 6:1-5)

12 Na��n akäl tök ë nïnkä, Jethu ë cath kek k�cken ye bu��th, ke kuany dhël yic kam dum aköl l��. Ku k�cken ye bu��th aake n��k

c�k, gokë rap lek cam dho�. " Nawën tï� k�c akut Parathï, gokë Jethu thiëëc, “Tï�, k�ckun yï bu��th aa loi kë cie looi aköl l��!” # Go b��r ku lueel, “K��ckë kë cï Debit looi th��r ka� kueen, wäär n��k c�k ye ke k�cken cath kek ye? $ Acï b��n la lua� Nhialic, ku ci�m ayum yath cï t��u tënë Nhialic, kek kacke. Ayum kënë ëcïï Debit lëu bï cam kek kacke, aa k�c käk Nhialic looi kek aake ye cam ë röt. % D��t aya, k��ckë kueen lö� Mothith yic l�n aköl l�� thok ëbën, k�c käk Nhialic looi lua� Nhialic aa lö� aköl l�� dho� k��u, ku aacïï ke ye nyieeny? & Ku Manh Raan jam kek we, adït tënë lua� Nhialic. ' Na we cï wël cï g��t th��r deet yiic, l�n kë wïc Nhialic ë nhi��r ye k�c röt nhiaar, aacie ��k ye näk ye, �u��t wek aa këc k�c cïn awu��c cïk looi nyieeny, ( rin Manh Raan adït tënë aköl l��.”

Jethu acï mony cï cin ruai kony(Mk 3:1-6; Lk 6:6-11)

) Na��n aköl d��t ke Jethu jiël tënë awën ku ler t��n amat k�c Itharel, * ku mony cï cin ruai ë t�� thïn. Ku k�c k��k ke wïc Jethu bïk gaany kë cï wu��c, aake t�� t��n amat aya, gokë Jethu thiëëc. “Ye l��da pëën bï raan kony aköl l��?” + Go Jethu b��r, “Na la raan tök kamkun ë t��n amäl tök, ku lööny yiith aköl l��, ke cïï bïï bei yiith? , Raan adït ap�i tënë l��i! Këya, l��da acie �o ye pëën buk raan cïï kony aköl l��.” . Ku lëk mony wën cï cin ruai, “Nyoth yïcin.” Go yecin nyooth, go cin piath abï ci��t ciin këc ruai. / Go Parathï jäl t��n amat, ku lek mat t�� bï kek Jethu näk thïn.

Jethu alony cï Nhialic l�c š Go Jethu kë loikë �ic, ku jiël t��n awën, go k�c juëc bu��th. Ku kony k�c tuany bïk pial, œ ku th�n ke ap�i bïk cïï la l��k k�c k��k, bï cïï �ic. 2 Rin bï kë cï Ithaya lueel wäth��r ëlä ë ri�nke yenhom ti��, 3 “Yen akïn yen alonydi��n ca l�c, raan tö� yen nhiaar, mit11:29 Jer 6:16 12:1 L.rou 23:25 12:3-4 1Tha 21:1-6 12:4 Leb 24:9 12:5 Kn 28:9-10 12:7 Mt 9:13; �oth 6:6 12:11 Lk 14:5 12:18-21 Ith 42:1-4

24 Matheo 11, 12


��n pu��u tënë yeen. ��n abï W��iki�� c�l alööny yegu��p, ku abï gam ë yic l��k thäi ëbën. 4 Acïï bï ya g��th ku r��m k�c nhïïm wël cie yith, acïï bï ya pi� röl ë dh��l yiic. 5 Acïn këthiin bï ka� tu��r nyin, c�k ayiny k�c kor ka cïï dhäl. Acïï bï ka� dh��r �et t�� bï yi�nyde �ic, 6 ku abï wu��t ëbën ��th.”

Jethu aye y��k l�n le yen gu��p j��rac(Mk 3:20-30; Lk 11:14-23)

7 Nawën ke k�c k��k bïï mony cï c�r tënë Jethu, ku ëcie jam aya rin t�� j��rac yegu��p. Go Jethu kony, �et bï jam ku d��i. 8 Go k�c awën t�� thïn gäi ëbën ku thiëckë röt. “Nadë ke bï ya Manh Debit?” 9 Nawën pi� Parathï ë w��t kënë, ke luelkë, “Yeen ë jakr�c cu�p wei k�c gup, rin ye b��ny jakr�c, c�l Beldhebul ye yiëk ri�l.” : Go Jethu kë takkë �ic ku lueel, “Pan yeyic tek ku thär k�c ë kamken, ë lac riääk. Ku na tek g�n tök yeyic, ayï dhiënh tök ku tuumkë kenhïïm ku th��rkë, ka pu��k. ; Na ye j��rac j��r��c d��t cu�p wei, ka cï keyiic tek. Këya, lëu panden bï k��c këdë! = Ku na ye ri�l Beldhebul yen ye ��n jakr�c cu�p wei, ke ye ri�l �a yen ye k�ckun yakë bu��th ke cu�p wei? Calkë ke aa lëk we yic. ? Ku na ye ri�l Wëi Nhialic yen ye ��n jakr�c cu�p wei, ke �i�ckë l�n cï bääny Nhialic b��n tënë we. A “Acïn raan lëu ye bï �ön raan ril dho� ku ny��i käkke, ak�� raan ril kënë d�m ku der, ku j�l käk t�� baai nyaai. B “Raan këc rot mät �a acie raandi��, ku raan cïï �a kony bï k�c l��k w��t Nhialic, ee k�c thi��i. C Këya, wek aa l��k yic l�n nadë adumu��m ë k�c, ku kärac yekë ke lueel, aa lëu bï ke päl piny. Ku kuat raan kär�c lu��l Wëi Nhialic gu��p, acïï bï päl piny tënë ye. D Ku na ye raan lueel w��t rac Manh Raan gu��p, ka p��l piny. Ku raan ye lueel l�n ye Wëi Nhialic j��rac, ka cïï k�� päl piny acïn ëmën agut akölriëëc ëbën. E “Com tim t��path bï mi��thke piath. T��dë ke com t��rac bï mi��thke r��c. Këya, tim aye �ic mi��thke. F Wek mïth käpi�ny, mïth k�c cie yith ye gam, l��ukë bäk këpath lueel, ke we ye jakr�c ëmëndun? Rin kë ye thok lueel ë b��n bei raan pu��u. G Raan path ë luui käpath, rin käpu�th t�� yepu��u. Ku raan rac ë luui kärac rin kär�c t�� yepu��u.12:18-21 Ith 42:1-4 12:24 Mt 9:34; 10:25 12:30 Mk 9:40 12:32 Lk 12:10 12:33 Mt 7:20; Lk 6:44 12:34 Mt 3:7; 23:33; 15:18; Lk 3:7; 6:45

Matheo 12 25


H “Al��k we, raan ëbën abï thiëëc aköl lu�dït ë wël r�c cï lueel. I Rin w��lku kek aabï �äth t��path, ku aa kek aabï c�l atëm awu��c aköl lu�dït.”

Jethu acï kuec bï kënë jä� g��i looi(Mk 8:11-12; Lk 11:29-32)

J Go k�c k��k piööc löö� ku Parathï lueel tënë ye, “Raan piööc awïcku ba kënë jä� g��i looi buk tï�.” K Go Jethu b��r, “Aa k�c la gup anyon ku gam koor kek aa thiëc käk tï�kë! Acïn kën jä� g��i bï nyu��th we, ee këwäär cï rot looi tënë Jona, raan käk Nhialic tï� yen abï rot looi. L Cïmën wäär cï Jona rëër akööl kadiäk ku wër kadiäk r��cdït ap�i yic, ke Manh Raan aya abï rëër nïn kadiäk ë ra� yic. M Aköl lu�dït k�c gen Ninibe, aabï we g��k rin cï kek kepu��th waar ku pälkë lu�i kärac wäär cï Jona ke l��k. Ku al��k we, ��n jam kënë, ��n adït tënë Jona! N Ti�dït ë b��ny wäär jiël pan Athia bï la Jeruthalem, abï we g��k aköl lu�dït rin cï yen jäl t��mec ap�i bï wël pu�th b��ny�aknhom Tholomon la pi�, ku ��n jam, ��n adït tënë Tholomon! O “T�� cï j��rac jäl raan gu��p, ee piny y��p t��d��t bï yen l�� thïn. Na cïï yök, P ke lueel, ��n abï dhuk t��wäär jiël ��n thïn. Këya, ke dhuk ku yök t��n bï yen rëër thïn ke cïn raan t�� thïn, ku acï guiir. Q Ku dhuk, ku le b��n kek jakr�c ap�i k��k kadhorou wär ye, bïk b��n ce� baai. Ku pïr ë raan kënë ë jäl r��c ap�i tënë pïrden tue�. Yen ë t��n ben rot lu��i thïn aya tënë kuat akölë.”

Man Jethu ku wämäthakën aacï Jethu nyaai(Mk 3:31-35; Lk 8:19-21)

R Jethu ee �ot jam kek k�c t��wën �ëët man kek wämäthakën. Ku k��ckë a�eer, ku thiëckë bïk jam kek ye. S Go raan tök kam k�c awën lëk ye, “Moor ku wämäthakui aa kääc a�eer, ku awïckë bïk jam kek yï.” T Go Jethu b��r, “Ye�a ë ma? Ku ye yï�a paan ë ma?” U Ku nyooth k�cken ye bu��th ku lueel, “K�ckä! Kek aa ma ku wämäthakäi! V Kuat raan ë w��t Wä t�� nhial looi yen ë wämääth, ku nyankäi, ku ma.”

Kää� dom path ku dom rac(Mk 4:1-9; Lk 8:4-8)

13 Ku aköl tö� awën, ke Jethu jiël baai ku ler wär Galilia y�u ku nyuuc, ku piööc. " Ku gööm k�c juëc ap�i, go la riäi yic ku nyuuc

thïn, ku kääc thän awën ë pïu thook a�eer. # Ku j�l Jethu k�� aa lueel bï yen k�c pi��c käjuëc.12:38 Mt 16:1; Mk 8:11; Lk 11:16 12:39 Mt 16:4; Mk 8:12 12:40 Jona 1:17 12:41 Jona 3:5 12:42 1B� 10:1-10; 2Lëk 9:1-12 13:2 Lk 5:1-3

26 Matheo 12, 13


Ku lëk ke, “Raan pu��r ëcï la dom bï la pur. $ T��wën yen rap w��r dom, ke k��th ab��k lööny dhël yic. Go di�t b��n ku tetkë ke. % Ku lööny k��th k��k al�l nhom, t�� koor ti�p thïn. Gokë gu� cil rin ti�p ëcïï dït thïn. & Nawën la ak��l ru�l ap�i ke rap awën yu�m, ku ri��ukë rin këc m�iken �et piny. ' Ku lööny k��th ab��k t�� ye yu��t lac dït thïn, nawën la yu��t dït ke näk rap. ( Ku lööny k��th k��k ë ti�m path yic, ku lokkë apath, k��k ke dït nhïïm ku k��k ke thöö� röt ku k��k ke thoi nhïïm!” ) Ku wit Jethu w��tde ëlä, “Pi��kë t�� le wek yïth!”

W��t th��th ë kää�(Mk 4:10-12; Lk 8:9-10)

* Nawën ke k�cken ye bu��th b�� tënë ye ku thiëckë, “Ye�ö ye yïn jam ë waal tënë ke?” + Go dhuk nhom ku lueel, “i��c käk bääny Nhialic acï gäm we ku akëc gäm ke. , Rin raan la këdä� abï b�n mu��c bï käkke juëc ap�i, ku raan cïn këdä�, ke këthiin ye tak l�n t�� yen tënë ye, abï nyaai aya. . Kënë ye ��n jam waal tënë ke, rin keek aa daai ku acïn kë yekë tï�, aa pi� ku aa cïn kë yekë pi�, t��dë ke detkë yic. / Këya, w��t cï Ithaya raan käk Nhialic tï� lueel wäth��r ë ri�nken ëlä atii� yenhom, �Na c�k al�n ye k�ckä w��t pi� ku benkë pi�, ka cïk bï deet yic, na c�k al�n ye k�ckä daai, ku cockë keek ka cïï kä� bï tï�, š rin cï kek kepu��th w�l wei, ku aacï keyïth cu��k bïk cïï ye pi� ku niinkë kenyïn.

Go la riäi yic ku nyuuc thïn (13:2)

13:12 Mt 25:29; Mk 4:25; Lk 8:18; 19:26 13:14-15 Ith 6:9-10

Matheo 13 27


Na këckë looi këya, �u��t aa daai ku pï�kë, ku detkë kä� yiic, ku �u��t aacï röt th��n Nhialic, ku kony keek. œ “Ku wekkä, wek aa mit gup, rin wek aa daai ku pi��kë. 2 Ku al��k we, acï k�c juëc käk Nhialic tï�, ku k�c path �ic Nhialic wïc bïk tï� käk yakë tï�, ku aa këckë tï�, acïk wïc bïk pi� käk yakë pi�, ku aa këckë pi�.”

Jethu acï kää� raan ë pu��r teet yiic(Mk 4:13-20; Lk 8:11-15)

3 Go Jethu lueel, “Ëmën pi��kë t�� teet ��n kää� kënë yic thïn. 4 K�c ë w��t bääny Nhialic pi� ku cïk det yic, aa cït k��th cï lööny dhël yic. J��rac ë b��n ku ny��i w��t awën kepu��th. 5 K��th cï lööny al�l nhom aa cït k�c w��t Nhialic gam nyin yic ku mitkë pu��th. 6 Ku aacie kepu��th ye d��t, aa lö� Nhialic gu� wai wei t�� looi aliääp rot, ku t�� n��k ke rin w��t Nhialic. 7 K��th cï lööny t�� ye yu��t lac dït thïn, aa cït k�c ë w��t Nhialic pi�, ku käjuëc ke diir rin pïr pinynhom, ku nhi��r ji��k aa b��n thïn, ku r�ckë lö� Nhialic kepu��th. 8 Ku k��th cï puur ti�m path yic, aa cït k�c ë w��t Nhialic pi� ku detkë yic apath, ku käjuëc aye yök tënë ke, cïmën rap cï �i�c lu�k ke dït nhïïm, ku rap k��k thöö� kenhïïm ku k��k ke thoi nhïïm.”

Kää� yu��t cï cil dom yic 9 Ku ben Jethu ke l��k kää� d��t, “Bääny Nhialic acït raan cï k��th path com du�mde. : Na��n ak��u ke raan ëbën nin, ke raan at�rde b�� ku weer abaar rap cök ku jiël. ; Nawën la rap cil ke abaar cil aya. = Go raan lui dom yic b��n tënë wun dom ku lueel, �B��ny, wäär pur yïn, cie rap path kek ca w��r dom yic? Na ye këya ka abaar kënë cil këdë dom yic? ? Go b��r, �Ee raan man �a yen acï kënë looi, Go raan ë lu�i lueel, �Wïc buk abaar nyuän wei dom yic? A Go wun dom b��r, acie t��de, �Rin t�� nyu��n yïn abaar, ke yïn am�t rap wei ke ke. B C�l rap ku abaar aa dït kedhie agut t�� bï kek lu�k, ku aba l��k k�c tëm ëlä, ka�kë abaar nyu��n ku du��tkë ke bï ke y��t, ku jälkë rap tem ku tääukë ke kändi�� yic. ”

Kää� käu koor nyin ye ti�mde dït ap�i(Mk 4:30-32; Lk 13:18-19)

C Ku benke l��k kää� d��t ëlä, “Bääny Nhialic acït käu koor nyin cï raan com du�mde. D Yeen akoor nyin ap�i kam k��th ëbën. Ku na le dït 13:14-15 Ith 6:9-10 13:16-17 Lk 10:23-24

28 Matheo 13


ka wär tiim ëbën, ee la nhial ke loi kërdït ap�i abï di�t ��tken aa yïk thïn.” E Ku ben lueel, “Bääny Nhialic acït lu�u cï tik pu�r ayumdït tet yic, na lä ke piäär ëbën.” F Këya, Jethu ë ye k�� lueel ku bï yen k�c l��k w��lke ëbën, acïn kë ye lueel ke cïï kää� th��th. G Ee ye looi këya rin bï w��t cï raan käk Nhialic tï� lueel th��r yenhom ti��, “��n abï jam k�� tënë week, bï ��n ke käk kuc t��wäär ci�k nhial ku piny teet yiic.”

Jethu acï kää� yu��t teet yic H Go Jethu k�c nyää� a�eer ku ler �öt, go k�cken ye bu��th b��n tënë ye ku luelkë, “T��t �o kää� abaar yic.” I Go b��r, “Raan ë pu��r cï k��th path w��r dom, ee Manh Raan. J Dom ë pinynhom, ku k��th path aa k�c �ic Nhialic, ye bääny Nhialic këden, ku abaar aa k�c ë jakr�c, K ku raan cä abaar mat dom yic ë j��rac. Ku tëmtëm ë thök ë piny, ku k�c tëm atuuc Nhialic. L Këya, cïmën ye abaar nyuän wei dom yic ku y�t, yen abï ya t��de aköl thöök piny. M Manh Raan abä atuuc Nhialic tooc, ku aabï k�c r�c ë k�c �äth kärac yiic, ku k�c luui kär�c t��t bei k�c path yiic, N ku cu�t ke many d��p cï löklök ap�i, bï kek aa dhiau thïn ke ��ny kelec akölriëëc ëbën. O Ku k�c path aabï ru�l cïmën ak��l bääny Wunden yic nhial.” Ku wit l��de ëlä, “Pi��kë t�� le wek yïth!”

Kää� ë ji��k cï thiaan dom yic P Ku th��th Jethu kää� d��t ëlä, “Bääny Nhialic acït ji��k cï w�c piny dom yic. Go raandä yök ku nyi��i ku ben thiaan ku jiël ke cï pu��u mi�t ap�i, ku le käkke �aac ëbën, ku ��c dom wën, rin nhi��r yen ji��k kënë ap�i.” Q Ku ben Jethu lueel, “Bääny Nhialic acït raan �öc, wïc käpath ap�i, R nawën yök këtöö� path ap�i ke la käkke �aac wei ëbën ku ��c kënë awën.”

Kää� bu�n ë rec d�m ëbën S “Bääny Nhialic aya, acït bu�n cï cuat wïïr ku d�m kuat ë r��c ëbën. T T�� cï yen thiä�, ke miit am��i agör nhom ku nyuuckë bïk rec kuany yiic, ku t��ukë rec path gäc yic, ku cu�tkë rec cïï path wei. U Kënë, yen ë t�� bï yen rot lu��i thïn aköldä thöök piny. Atuuc Nhialic aabï tu��l ku kuënykë k�c r�c bei ë k�c yiic, V ku cu�tkë ke pan mac t�� bï kek dhiau thïn ke ��ny kelec akölriëëc ëbën.”13:35 Wk 78:2

Matheo 13 29


W��t thöök wël W Ku thiëc Jethu ke, “Cäk wëlkä deet yiic apath?” Gokë gam. X Go l��k ke, “Na ye këya, ke raan piööc ë löö� cï pi��c käk bääny Nhialic, acït raan baai käkken yam ku käth��r b��i a�eer ëbën paande.”

K�c Nadharet aa këc Jethu gam(Mk 6:1-6; Lk 4:16-30)

Y Wën cï Jethu thök lu�l ë k��kä, ke jiël, Z ku dhuk g�nden. Ku piööc k�c t��n amat, piööc cï k�c ke t�� thïn b��n g��i ëbën ku luelkë, “Cï mony kënë kä� b��n aa �ic n�n, ku yök ri�l ë yen käk jä� g��i looi t��n�n? [ Kënë, cie wën raan dhie ë gua�? Ku man cie ti� dhie c�l Maria, ku yeen cie m��nh ë Jemith ku Jothep ku Thaimon ku Judath? \ Ku nyi��rakën aya, cïk t��u ë t��n kek �o? Yök käkkä ëbën t��n�n?” ] Ku kueeckë ë ye. Go Jethu lueel tënë ke, “Raan cï Nhialic lööny yegu��p aye baai ëbën theek, ka k�c g�nden ku k�c ruääi kek ye, kek aacie ye ye theek.” ^ Ku akëc käjuëc jä� g��i looi t��në rin cïn kek gam.

Nääk ë Joon raan k�c mu��c nhïïm(Mk 6:14-29; Lk 9:7-9)

14 T��wën ke b��ny�aknhom Antipäth �ërot, b��ny Galilia ëcï w��t cï Jethu �ic ap�i pi�. " Go l��k bänyken luk, “Kënë ë Joon raan k�c

mu�c nhïïm gu��p, yen acï b�n pïr. Ee yen le yen ri�l yen käkkä looi.” # Antipäth �ërot ëcï Joon c�l ad�m ku rek ku mac, rin w��t �ërodia ti� Pilipo wämënh cï rum bï ya ti��de. $ Rin cï Joon ye l��k ye ëlä, “Acïï path ba ti� wämuuth rum ke pïr!” % Go Antipäth �ërot wïc bï Joon n��k, ku ë ri��c k�c Itharel, rin �ic kek Joon ke ye raan käk Nhialic tï�. & Nawën aköl yan dhiëëth Antipäth �ërot, ke nyan �ërodia diër k�c nhïïm, abï Antipäth �ërot pu��u mi�t ap�i, ' ku kuëë� l�n bï yen ye gäm kuat këden bï wïc! ( Go l��k ye t�� cït t�� cï man ye than thïn, “Yiëk �a nhom Joon ëmën ke cï tääu adu��k yic!” ) Kënë ëcï b��ny rac pu��u, ku rin cï yen kuëë� ë j��l nhïïm, acï gam bï nhom Joon gäm ye. * Ku c�l Joon ala tök yeth t��wën m�c yen thïn. + Ku bïï nhom ke cï tääu adu��k yic, ku g��m nya ku le gäm man. , Go k�c Joon bu��th b��n ku ny��ikë guäpde, ku lek t��u, ku lek l��k Jethu.

Jethu acï miëth koor juak bï k�c juëc cam(Mk 6:30-44; Lk 9:10-17; Jn 6:1-14)

. Wën pi� Jethu kë cï rot looi, go jäl ë riäi bï la t��de ë rot. Ku t��wën pi� k�c ë kënë, ke jiël g��thken yiic kecök ku bu�thkë. / Nawën k��c 13:57 Jn 4:44 14:3-4 Lk 3:19-20 14:4 Leb 18:16; 20:21

30 Matheo 13, 14


Jethu piny ë riäi yic, ke tï� k�c juëc ap�i, go yic ��r ë ke, ku kony k�cken tuany. š Nawën col piny, ke k�cken ye bu��th b�� tënë ye ku luelkë, “Piny acï cu�l, ku t��n ë ror cïn kë kuany thïn. C�l k�c aa thi��i bïk la b��i yiic ku bïk röt la ��c miëthden.” œ Go Jethu b��r, “Acïn t�� bï kek jäl, na le miëth ke gämkë ke!” 2 Gokë b��r, “Käk mukku ëbën, aa ayu��p kadhiëc ku rec karou.” 3 Go Jethu lueel, “B��ikë ke t��n tënë �a.” 4 Ku yöök k�c bïk nyuc ë noon nhom, ku lööm ayu��p awën kadhiëc ku rec karou, ku döt nhial ku leec Nhialic. Ku b�ny ayu��p yiic, ku g��m ke k�cken ye bu��th bïk ke tek agut rec, tënë thän awën. 5 Ku mïthkë ëbën abï miëth ke göök, ku j�l k�cken ye bu��th awuthueei ayu��p ku rec cï dö� piny, kuany gääc kathiäär ku rou. 6 K�c ke cï mïth ëbën, röör röt aake ye tiim kadhiëc.

Jethu acath pïu nhïïm(Mk 6:45-52; Jn 6:15-21)

7 Ku kaam awën ke Jethu yöök k�cken ye bu��th bïk la riäi yic, ku lek tue� yenhom agör al��tui, ku c�l th��i ajiël. 8 Wën cï yen k�c c�l athi��i, ke la g�t nhom ë rot bï la röök. Nawën la thëi b��n, ke Jethu ë r��r ë t��n yetök, 9 ku riäi ke cï �et t��mec, ke cïï cath apath rin lor yen yom nhom. : Nawën b��k piny ke Jethu b�� tënë ke ke cath pïu nhïïm. ; Nawën tï� k�cken ye bu��th ke cath pïu nhïïm gokë ri��c ap�i, ku luelkë, “Atïm raan cï thou,” ku dhi��ukë rin cï kek ri��c. = Ku kaam awën ke lëk Jethu ke, “D��tkë wepu��th, ee ��n Jethu, Du��kkë ri��c!” ? Go Pït�r lueel, “B��ny, na ye yï ayic, ke yï yïk �a ri�l ba la tënë yï, �a cath pïu nhïïm.” A Go Jethu lueel, “Bäär!” Go Pït�r b��n bei riäi yic, ku ci�th pïu nhïïm ke la tënë Jethu. B Ku wën tï� yen yom ke biök ap�i, go ri��c ku duër dïïr, go dhiau, “Luäk �a B��ny!” C Go Jethu d�m nyin yic ku lueel, “Yïn raan la gam koor, ye�ö diiu yïn?”

Ayu��p kadhiëc ku rec karou (14:17)

Matheo 14 31


D Ku wën le kek riäi yic, ke yom kääc. E Go atuuc ke t�� riäi yic Jethu door ku luelkë, “Yïn ë Manh Nhialic alanden.”

Jethu acï k�c tuany Jenetharet kony(Mk 6:53-56)

F Gokë wär teem ku lek Jenetharet. G Nawën �ic k�c Jenetharet Jethu, gokë k�c thiääk ke ke l��k, ku ��thkë k�c tuany ëbën tënë ye. H Ku lä�kë bïk g��t, c�k alanhde thok ë path, ku kuat raan cï ye g��t ëbën ee pial.

Jethu acï ci�� k��k wärkuan dït dh��l yic(Mk 7:1-13)

15 Go Parathï ku k�c piööc ë ci�� k�c Itharel b�� Jeruthalem la tënë Jethu ku thiëckë, " “Ye�ö ye k�ckun yï bu��th ci�� th��r

wärkuan dït dh��l yic? Keek aacie kecin ë l��k tue� t�� mïth kek!” # Go Jethu b��r, “Ku ye�ö ye wek kuec lö� ë Nhialic, ku yakë bu��th yic ë ci��dun th��r? $ Rin acï Nhialic lueel, �Thek wuur ku moor, ku raan wun ku man jääm gu��p kär�c ka dhil n��k bï thou. % Ku ayakë lueel aya l�n na la raan kën bï yen wun ku man kony, ku lueel, �Acïn t�� ku��ny we, rin kë mu��k kënë ë kën ë Nhialic, & ka këc wun ku man theek. Yen ë t�� ye wek w��t Nhialic dhäl yic thïn, ku ye ci��dun th��r yen biathkë yic. ' Awëë� kui, Ithaya acï yic lueel ë ri�nkun wäär lueel yen w��t ëlä! ( �K�ckä, aa �a leec kethook ku aliu kepu��th. ) Keek aa �a door ku acie du��r ë yic, rin keek aa k�c pi��c löö� ci�� raan ci��t ke ye l��ki��! ” * Go Jethu k�c juëc b�n c��l ku lëk ke, “Pi��kë w��tdi�� wedhie ku d�tkë yic. + Acie kë ye raan cam, yen ye c�l aye raan rac, aa käk ye tak ku käk ye lueel, ku käk ye looi kek aaye c�l aye raan rac.” , Nawën ke k�cken ye bu��th b�� tënë ye ku luelkë, “ic l�n cï Parathï pu��th riääk wën pi� kek kë ca lueel?” . Go b��r, “Kuat raan cïï w��t Wä t�� nhial loi, acïï pïr akölriëëc ëbën bï yök. / Du��kkë di��r ë ke! Aa cït cöör thel röt, ku na thel c�r, c�r d��t, ka lööny adhu��m yic kedhie.” š Nawën cï l��de wit, ke thiëëc Pït�r, “T��t �o kää� kënë yic.” œ Go Jethu l��k ke, “Cäk kä� ye deet yiic aya? 2 Cäk ye tï� l�n kë ye raan cam acie la yepu��u, ee la yeyäc ku le b��n bei? 3 Ku käk ye raan lueel aa b��n bei yepu��u, ku aa kek raan c�l ala gu��p adumu��m. 4 Rin pu��u yen aye kär�c ye raan looi b��n bei thïn, cïmën bal ku näk raan ë 15:4 B.bei 20:12; 21:17; L.rou 5:16; Leb 20:9 15:8-9 Ith 29:13 15:14 Lk 6:39 15:18 Mt 12:34

32 Matheo 14, 15


path ku k��r ë diäär, ku cuëër ku jam lueth. 5 Käkkä kek aa raan c�l aloi kär�c. Ku miëth ye raan mïth ke këc yecin l��k acie adumu��m.”

Ti� cï gam l�n bï Jethu nyaande kony(Mk 7:24-30)

6 Ku j�l Jethu jäl ku ler wun d��t t��thiääk kek Tire ku Thidon. 7 Go ti� wun Kanaan cië� ë t��në b��n tënë ye ku l��, “B��ny, wën Debit, kony �a! Nyaandi�� acï j��rac la yegu��p, ku yeen adh��l ap�i.” 8 Go Jethu w��tde cïï bëër. Go atu��cke b��n tënë ye ku lä�kë, “Gäm kë wïc ku c�l ajiël! Abu�th �o ke r��m �onhïïm t��th��r awën!” 9 Go Jethu b��r, “��n acï tu��c tënë k�c Itharel kuc Nhialic kep��c.” : Kaam wën ke tik b�� ku cu�t rot piny yecök ku l��, “Kony �a B��ny.” ; Go Jethu b��r, “Acïï path bï miëth ë mïth gäm j��k.” = Go b��r, “Ee yic B��ny, ku j��k r��r t�� mïth k�c thïn awuthueei cï lööny piny kuany aya.” ? Go Jethu l��k ye. “Yïn ee ti� la gam dït ap�i. Kë wïc abï looi tënë yï.” Ku kaam thiin awën ke nyaande p��l këdä� piny.

Jethu acï k�c juëc tuany kony A Go Jethu jäl ë t��në ke kuany wär Galilia k��u. Nawën ke la g�t nhom ku nyuuc. B Go k�c juëc k�cken tuany b��i tënë ye, k�c cï ��l ku cöör ku k�c cï ruai ë r��c piiny, ku mi� cie jam ku k�c juëc k��k. Ku nyuuckë ke yel��m, goke kony bïk pial. C Go thän awën gäi wën tï� kek mi� ke jam, ku aduany ke cï la cök, ku ��l ke cath path ku c�r ke daai, ku leckë Nhialic Itharel.

Jethu acï raan tiim ka�uan c�l aa kueth(Mk 8:1-10)

D Ku c�l Jethu k�cken ye bu��th ku lueel, “��n acï gu��p ��, rin k�ckä aacï rëër kek ��n nïn kadiäk ëmën, ku acïn kë camkë. Ku acä wïc ba ke c�l ajiël ke n��k c�k, t��dë ka la wïïk dhël yic.” E Go k�cken ye bu��th l��k ye, “Ye t��n�n bï �ok miëth yök thïn roor ë t��n bï k�c juëckä cam?” F Go Jethu ke thiëëc, “Lak ayu��p kadë?” Gokë lueel, “Aa dhorou ku rec thii lik.” G Go l��k thän awën bïk nyuc piiny. H Ku lööm ayu��p awën kadhorou ku rec thii awën, ku röök Nhialic ku b�ny keyiic, ku g��m ke k�cken ye bu��th bïk ke t��k k�c. I Ku j�lkë mïth ëbën bïk ku�th. Ku ku�ny k�c Jethu bu��th awuthueei ayu��p cï dö� piny gääc kadhorou. J K�c ke cï mïth, röör ë röt aake ye tiim ka�uan, ke diäär ku mïth këc mat thïn. K Ku j�l Jethu k�c c�l ajiël, ku ler riäi yic ku ler wun c�l Magadan.

Matheo 15 33


Jethu acï kuec bï kënë jä� g��i looi(Mk 8:11-13; Lk 12:54-56)

16 T��wën ke Parathï ku Thaduthï b�� tënë Jethu, ku wïckë bïk deep ë w��t, ku yöökkë bï kënë jä� g��i looi, bï nyu��th ke l�n ye Nhialic

w��lke gam. " Go Jethu b��r, “Ayakë lueel t�� lööny ak��l piny. Abä aliir path b��i, ak��l acï nyaany looi.” # Ku na ye nhiäknhiäk ka lu�lkë, Abï tu�ny akölë, rin acï piny d�m bï la dïl ku looi luäät. Wek aa kë bï rot looi �ic t�� tï� wek käkkä nhial, ku wek aacie käk loi röt ëmën ye �ic! $ Aa k�c la gup anyon ku gam koor kek aa thiëc kë tï�kë. Acïn kën jä� g��i bï nyu��th we, ee këwäär cï rot looi tënë Jona. Ku nyiëë� ke piny ku jiël.

Du��kkë ye tak cïmën Parathï ku Thaduthï(Mk 8:14-21)

% Kaam wën �eet kek wär al��tui, ke t�k k�cken ye bu��th l�n cï kek nhïïm määr bïk miëth cïï muk. & Go Jethu l��k ke, “Tiëërkë nhïïm, ku ti�tkë röt bäk cïï nhiam cïmën Parathï ku Thaduthï, nhiaamden ke c�l ago pu��r cïmën ayum cï yiëk yic lu�u.” ' Gokë jam ë kamken, “Ee �o y��k këlä, rin cïn yen ayu��p cuk b��i.” ( Go Jethu kë takkë gu� �ic ku lëk ke, “Wek k�c koor gamdun! Ye�ö ye wek di��r l�n cïn wek miëth? ot we cie kä� ye deet? ) Cäk lëu ku bäk tak yen t��wäär kueth ayu��p kadhiëc röör tiim kadhiëc, ku gääcdït cï b��n thiä� awuthueei cï dö� piny? * Ku j�l aa yu��p kadhorou wäär cï röör tiim ka�uan cam bïk ku�th, ku gääc thiä� awuthueei cäk b��n kuany? + Ye�ö këc wek ye deet yic, l�n ��n a �a cïï jam tënë we rin ayu��p? Kë ca lueel akïn, ab�n ber yic, ti�tkë röt bäk cï nhiam cïmën Parathï ku Thaduthï!” , Go atu��cke jäl deet yic, l�n acïï Jethu lëk ke bïk röt tiit lon dhie ye tääu ayup yic bï pu��r, ee l�n bï kek röt tiit piööc r��c Parathï ku Thaduthï.

Pït�r acï Jethu �ic(Mk 8:27-30; Lk 9:18-21)

. Wën cï Jethu �et Cetharia t�� Pilipi, ke thiëc k�cken ye bu��th ëlä, “Ye jä� tak ye Manh Raan �a?” / Gokë b��r, “Ayekë lueel l�n ye yen Joon raan k�c mu��c nhïïm, ku lueel k�c k��k l�n ye yen Elija, ku aye k�c k��k lueel l�n ye yen Jeremia, t��dë ke ye raan tö� kam k�c käk Nhialic tï�.” š Goke thiëëc, “Na week, yakë tak l�n ye ��n �a?” œ Go Pït�r b��r, “Yïn ë Raan cï l�c ku d�c, Manh Nhialic pïr.”16:1 Mt 12:38; Lk 11:16 16:4 Mt 12:39; Lk 11:29 16:6 Lk 12:1 16:9 Mt 14:17-21 16:10 Mt 15:34-38 16:14 Mt 14:1-2; Mk 6:14-15; Lk 9:7-8 16:16 Jn 6:68-69

34 Matheo 16


2 Go Jethu lueel, “Yïn acï Nhialic d��c wën Jona, rin yic kënë ëcïï tak ë rot, ee Wä t�� nhial yen anyuth ye yï ba lueel këya. 3 Ku al��k yï ëmën. Yïn ac�l Pït�r, ku w��tde yic, al�l, ku alel kënë nhom ��n bï lua�di�� buth thïn, ku acïï ri�l ë j��rac bï lëu bï thu��r piny. 4 Ku yïn aba gäm ri�l bääny pan Nhialic, kë cïï bï päl piny pinynhom acïï bï pu��l nhial, ku kë ba pu��l pinynhom abï pu��l nhial aya.” 5 Ku yöök k�cken ye bu��th bïk cïï lëk raan d��t, l�n ye yen Raan cï l�c ku d�c.

Jethu ë jam Ar��mde ku Thu�nde(Mk 8:31-9:1; Lk 9:22-27)

6 Ku j�l Jethu w��t agai yic tënë k�cken ye bu��th, “��n abï dhi�l la Jeruthalem. Ku ��n abï gum ap�i k�cdït ë baai cin, ku k�c käk Nhialic, ku k�c piööc löö� cin aya. Ku ��n abï n��k ba thou, ku na ye aköl ye nïn diäk ke ��n abï b�n pïr.” 7 Go Pït�r mi��t wei k�c yiic, ku d�k bï cïï ye jam këlä, ku lueel, “B��ny, acïï Nhialic bï pu��l bï rot looi. Kënë acïï rot bï dhi�l looi tënë yï!” 8 Go Jethu yenhom wel ku lëk Pït�r, “Jäl �al��m j��rac! Wïc ba kë cï Nhialic guiir ri�nki�� waar yic. Käk ye tak aacie käk Nhialic aa wël raan ë path.” 9 Ku j�l Jethu l��k k�cken ye bu��th, “Na ye raan wïc bä bu��th, ka dhil nhom määr käpu�th bï yök ë pi��rde yic pinynhom ë t��n. Ku dhil pu��u ri�l ku bu��th �a, c�k al�n wïc k�c k��k ye bïk n��k ë ri�nki��. : Rin raan wïc ye bï w��ike ë rot �i�c muk pinynhom ë t��n, ka cïï pïr aköldä bï yök, ku na ye raan mär w��ike ë ri�nki��, ku rin ë pi��cdi�� ka bï w��ike muk akölriëëc ëbën. ; Ye�ö bï raan yök thïn, t�� ji��k yen ap�i pinynhom ë t��n ku m��r w��ike? T��dë, ye këpiath �ö bï yök bï yen w��ike waar? = Rin aköl bï Manh Raan b��n kek duaar ë Wun kek atuuc nhial, ke yeen abï raan ëbën yiëk ariöp thö� kek këden cï looi. ? Ku le tue� ku lueel, wek aa l��k yic, ala k�c k��k r��r ë t��n aacïï bï thou agut t�� bï kek Manh Raan tï� ke b�� ke ye B��ny�aknhom.”

Jethu acï guäpde rot waa�(Mk 9:2-13; Lk 9:28-36)

17 Nawën nïn kadätem cök, ke Jethu c�l Pït�r ku Jemith kek wämënh Joon, ku lek g�n bär ap�i nhom kep��c. " T��wën rëër kek,

ke Jethu wa� rot, ku �er nyin cïmën ak��l, ku j�l aläthke ��r ap�i bïk la diardiar. # Kaam awën ke Mothith ku Elija tul, ku ji��mkë kek Jethu. 16:19 Mt 18:18; Jn 20:23 16:24 Mt 10:38; Lk 14:27 16:25 Mt 10:39; Lk 17:33; Jn 12:25 16:27 Mt 25:31; Wk 62:12; Rom 2:6 17:1-5 2Pït 1:17-18

Matheo 16, 17 35


$ Go Pït�r l��k Jethu, “B��ny, apath buk rëër ë t��n. Na wïc ke ��n aloi du��l kadiäk ë t��n, tök kek yï, ku tök kek Mothith ku tö� d��t kek Elija.” % Kaam wën �ot ji��m yen, ke këcït rur pat piny abï ci��n t�� yekë tï�, ku pi�kë Nhialic ke jam ëlä, “Kënë ë Wëndi��n nhiaar, mit ��n pu��u tënë ye pi��kë w��tde.” & Nawën pi� k�c Jethu bu��th w��t kënë, gokë ri��c ap�i ku wïïkkë. ' Go Jethu b��n tënë ke ku g��t ke ku lueel, “Jatkë röt. Du��kkë ri��c.” ( Nawën j�tkë kenyïn, ke cïn raan d��t tï�kë, ke ye Jethu ë rot. ) T��wën dhuk kek piny ë g�t nhom, ke lëk Jethu ke, “Du��kkë käk cäk tï� lëk raan d��t �et aköl bï Manh Raan j�t ra� yic.” * Go k�cken ye bu��th thiëëc, “Ye�ö ye k�c piööc löö� k�c Itharel ye lueel, l�n ë yen Elija yen bï ka� b��n tue�?” + Go b��r ëlä, “Ee yic Elija ak�� b��n rin bï yen dhël b��n guiir. , Ku al��k we l�n cï Elija b��n th��r, ku akëc k�ckä b��n �ic ku luikë këden nhiarkë. Cït ëmën aya, Manh Raan abïk c�l arem ap�i.” . Go k�cken ye bu��th deet yic l�n nadë ka jam tënë ke rin Joon raan k�c mu��c nhïïm.

Jethu acï dh�� la gu��p j��rac kony(Mk 9:14-29; Lk 9:37-43)

/ Nawën lek dhuk piny g�t nhom, ke yök k�c juëc ke tit ke. Go raan tök b��n ku gut yenhi�l piny Jethu nhom, š ku lueel, “B��ny, kony manhdi��. Ala gu��p nok ku acï ye göök ap�i. Aye lac wi�t m��c, t��dë ke le wi�t wïïr. œ Ku ë ca b��i tënë k�ckun yï bu��th ku akëckë lëu bï pial.” 2 Go Jethu l��k ke, “Wek k�c cie lac gam, yakë tak ba rëër kek we �et n�n? B��i dh�� kënë tënë �a.” 3 Nawën lek b��i, ke Jethu rël j��rac, go jäl meth gu��p, ku go pial nyin yic. 4 Nawën ke k�c Jethu bu��th b�� tënë ye ë rot ku thiëckë, “Ye�ö këc �ok ye lëu buk j�� kënë cu�p wei?” 5-6 Go l��k ke, “Ee rin koor gamdun,” Ku le tue� ku lueel, “Na we la gam c�k kuur cïmën manh �aap koor nyin, ka l��kkë ë g�n kënë, �Jälë ë t��n! Ka lëu bï jäl. Acïn kë dhal we bäk cïï loi.” Ku lëk ke, “J�� cït kënë ë ��n alëu ye ba cu�p wei, rin ye ��n cool ë röök!”

Jethu acï b�n jam ë Thu�nde(Mk 9:30-32; Lk 9:43-45)

7 Na��n akäl tök, wën �oot kek Galilia, ke lëk Jethu ke, “Manh Raan abï th��n k�c, 8 ku abïk n��k, ku na aköl ye nïn diäk, ka bï j�t ra� yic.” Gokë pu��th dak ap�i.17:1-5 2Pït 1:17-18 17:5 Cäk 22:2; L.rou 18:15; Wk 2:7; Ith 42:1; Mt 3:17; 12:18; Mk 1:11; Lk 3:22 17:10 Mal 4:5 17:12 Mt 11:14 17:20 Mt 21:21; Mk 11:23; 1Kor 13:2

36 Matheo 17


Ajuër lua� Nhialic 9 Nawën cï Jethu kek atu��cke �et Kapernaum, ke k�c ë kut ajuër lua� Nhialic b�� tënë Pït�r ku thiëckë, “Ye raandun piööc ajuër lua� Nhialic tääu piny?” : Go Pït�r b��r, “Aye tääu piny.” Ku le �öt bï la l��k Jethu. Go Jethu gu� kaa� wei ku thiëëc, “Ye tak këdë Pït�r? Ye�a bäny pinynhom ju��r? Ye k�cken baai aye k�c thäi k��k?” ; Go Pït�r b��r, “Aa k�c ë thäi.” Go Jethu lueel, “Na ye këya ke k�c baai aacie ajuër ë tääu piny. = Ku yen acuk wïc buk k�ckä rac pu��th. L�r wïïr ku cuat bïdho, ku mïït r��c ba d�m tue� bei ku �am thok, ku yïn abï wëëu lëu ajuerdi�� ku ajuërdu yök thïn. �äth ke tënë ke ke ya aju��rda �odhie.”

K�c Jethu bu��th aacï w��t t��r(Mk 9:33-37; Lk 9:46-48)

18 Kaam wën ke k�c Jethu bu��th b�� tënë ye ku thiëckë ëlä, “Ye�a yen dït ap�i kam k�c t�� bääny pan Nhialic yic?”

" Go Jethu meth c��l, ku c�l akääc kenhïïm, # ku lueel, “Wek al��k yic, na cäk röt war bäk ci��t mïth kor, ke wek aacïï bääny Nhialic bï ka� yök. $ Këya raan rot dhu��k piny bï ci��t ë manh kënë yen adït ap�i pan Nhialic. % Ku raan manh koor cït manh kënë lor ri�nki��, acä lor.

Ba raan d��t th��c kërac yic(Mk 9:42-48; Lk 17:1-2)

& “Na ye raan wë� m�nh tök kam ë mïthkä, ku bä maan ka �u��n tënë ë raan cït kënë di��t cï ru��k yeth aleldït tet, ku pïk wïïr bï mou. ' Ye kër��c yïndë pinynhom ye k�c k��k k�c w�� kär�c yiic. Käkkä aabï röt dhi�l aa looi akölaköl, ku bï yiën dë tënë k�c käkkä looi! ( “Ku na ye ci��ndu ayï c��kdu yï c�l aloi awu��c, ka tëëm bei ku cuat ke wei. Rin a�u��n ba pïr pïr path ke yï ye ��l, t��në t�� bï yïn la cin karou ku cök karou ku cu�t yï many d��p yic akölriëëc ëbën. ) Ku na ye nyi�ndu yï c�l aloi adumu��m, ke �uët bei ku cuat wei. Rin a�u��n ba pïr yök ke yï la nyi�n tök, t��n t�� bï yïn la nyïn karou, ku bï yï la cuat pan mac.

Kää� am��l cï määr * “Du��kkë them bäk mïth thiikä bui. Al��k we bäk �ic l�n atu��cken nhial aa rëër Wä l��m akölaköl pan Nhialic. + Ku ��n Manh Raan ��n acï b��n ba k�c cï määr b��n gäm pïr.17:24 B.bei 30:13; 38:26 18:1 Lk 22:24 18:3 Mk 10:15; Lk 18:17 18:8 Mt 5:30 18:9 Mt 5:29 18:11 Lk 19:10

Matheo 17, 18 37


, “L��k �a yic. Na raan ala amääl bu��t ku mär amäl tök ke cïï thiärdho�uan ku dho�uan nyiëë� piny, ku le amäl kënë wïc? . Ku na le yök ka mit pu��u ap�i, mi�t pu��u wär mi�t pu��u wäär t�� am��l k��k thïn. / Këlä aya, acïï Wuurdun t�� nhial nhiar, bï m�nh tök kam ee mïth thiikä määr.

T�� looi wämuuth awu��c tënë yï š “Na loi wämuuth awu��c tënë yï, ke yï la tënë ye ku l��k kë cï wu��c t��dun wep��c. Na pi� w��tdu, ke wek aacï d��r. œ Na cïï w��tdu pi�, ke yï c�l raan tök ayï k�c karou ku dhu��kkë tënë ye, �Rin bï awu��c cï looi tënë yï �ic k�c karou ayï diäk. 2 Na �ot kuec bï w��tden cïï pi�, ke l��k akut, ku na kueec bï w��t akut cïï pi� aya, ke päl bï ci��t raan thäi ku raan ajuër kut, k�c kuc w��t Nhialic. 3 “Ku wek aa l��k kënë, awu��c cäk bï päl piny pinynhom, acïï bï päl piny nhial, ku awu��c bäk päl piny ë t��n abï päl piny nhial. 4 “Ku ab�n l��k we, na mät k�c karou kamkun pinynhom ë t��n, ku thiëckë kë wïckë ka g��m Wä t�� nhial ke. 5 Rin t�� ye k�c karou ayï diäk kenhïïm mat ë w��tdi�� ke ��n abï rëër kamken.”

Kää� alua� cie w��t ye päl piny 6 Nawën ke Pït�r b�� tënë Jethu ku thiëëc, “B��ny, ya arak dë lëu bï ��n w��t päl piny tënë wämääth cä awu��c looi tënë �a? Ye arak dhorou?” 7 Go Jethu b��r, “Al��k yï, aca arak dhorou, ee thiärdhorou arak dhorou, 8 rin bääny Nhialic acït b��ny�aknhom wïc ye bï käkke ku��n nyïn kek aluakke. 9 Kaam wën kuëën kek kä� nyïn, ka alua� tök cï wëëu juëc ap�idït mu��r bïï tënë ye. : Ku yen ë cïn wëëu cool yen wëëu cï mu��r, go bänyde lueel bï �aac wei kek ti��de ku mi��thke ku käkke ëbën bï käny cool. ; Nawën pi� ë w��t kënë ke lä� bänyde ap�i ku lueel ëlä, �Päl �a kaam thin koor, ku ��n abï käkkä cool b��ny. = Go b��ny�aknhom t�� m��m yen thïn tï�, ku p��l känyde tënë ye ku c�l ajiël. ? “Kaam wën le alua� kënë a�eer, ke räm kek alua� d��t rëër kek baai k��ny wëëu reen lik. Go pac yeth ku yöök bï w��uke cool nyin yic. A Go l�� ap�i ku lueel, �Päl �a kaam ku ��n abï w��uku cool! B Go cïï gam, ku c�l amac �et t�� bï yen w��uke cool. C Nawën tï� alu�k k��k kë cï rot looi, ke riääk pu��th ap�i ku lek tënë bänyden ku lëkkë këriëëc ëbën cï rot looi. D Go b��ny�aknhom alua� kënë c��l ku lueel, �Yïn acïn pu��u, ��n acï wëëu juëc kääny ke tënë yï päl piny rin cï yïn �a l��. E Cïï lëu ba käny päl piny tënë raandun rëër wek, cïmën këwäär ca lu��i yï? F Ku wën cï yen pu��u riääk ap�i, ke c�l amac �et t�� bï yen käny cool ëbën.” 18:15 Lk 17:3 18:16 L.rou 19:15 18:18 Mt 16:19; Jn 20:23 18:21-22 Lk 17:3-4; Cäk 4:24

38 Matheo 18


G Ku wit Jethu w��tde ëlä, “Yen ë t�� bï Wä t�� nhial lu��i we, t�� cï wek awu��c ye päl piny kamkun pu��u ëbën.”

Jethu apiööc w��t ë li��i(Mk 10:1-12)

19 Wën cï Jethu w��t wïc bï lueel thöl, go jäl Galilia ku ler Judia ku teem wär Jordan. " Go k�c juëc ap�i bu��th, goke kony.

# Go Parathï k��k b��n tënë ye, ku wïckë bïk deep ë w��t ku thiëckë ëlä, “Ye l��da raan pu��l bï ti��de li��i ë path?” $ Go Jethu b��r, “K��ckë ka� kueen athöör yic l�n wär ci�k Aciëk k�c wäth��r, aacï cak moc ku tik. % Ku lueel, �Rin ë w��t kënë yen abï raan wun ku man nyää� piny ku le ker kek ti��de, ku keek karou aabï ya many tök. & Këya, aacïï �ot ke ben aa rou, ee tök. Ku këya, na cï Nhialic ke pu��l bï ya moc ku tik, ka cïn raan päl ��k ë kamken.” ' Go Parathï b�n thiëëc, “Na ye këya, ye�ö p��l Mothith ye bï raan athör li��i g��t ku p��l tik?” ( Go Jethu b��r, “Mothith acï wärkuan dït pu��l bïk diäärken aa li��i rin aake cie yith ye lac gam. Ku ëcie këya wäth��r ci�k k�c. ) Ku aba l��k we ëmën, na ye mony li��i ti��de, ke këc wïc mony d��t, ka cï kërac looi.” * Go k�cken ye bu��th l��k ye ëlä, “Na ye yen t��n ye kä� röt lu�i thïn kam moc ku tik akan, ka �u��n bï raan cïï thiëk.”

Go pac yeth ku yöök bï w��uke cool nyin yic

(18:28)

19:4 Cäk 1:27; 5:2 19:5 Cäk 2:24 19:7 L.rou 24:1-4; Mt 5:31 19:9 Mt 5:32; 1Kor 7:10-11

Matheo 18, 19 39


+ Go dhu��k ke ku lueel, “Acie raan ëbën yen bï kë ca lueel gam, aa k�c ye Nhialic ku�ny. , Raan d��t aye dhiëëth ke ya aboi, na c�k thiëëk t�� le yen dït ka cïï dhiëth, ku k�c k��k aaye roc bïk cïï dhiëth t�� c�k kek thiëëk. Ku k�c k��k aacie thiëëk rin wïc kek ye bïk w��t Nhialic �äth tue�. Këya, na ye raan gam ë w��t kënë, ke g�m ku piööc.”

Jethu ad�c mïth(Mk 10:13-16; Lk 18:15-17)

. K�c k��k aake cï mïth b��i tënë Jethu bï ke b��n d��c, go k�c Jethu bu��th k�c läät. / Go Jethu lueel tënë ke, “Calkë mïth aab�� tënë �a, du��kkë ke pën. Raan wïc ye bï la pan Nhialic adhil gam cïmën ee mïth thiikä.” š Ku c��l mïth yel��m ku t��u yecin kenhïïm, ku d��c ke ku jiël.

Raan ajak(Mk 10:17-31; Lk 18:18-30)

œ Go mony d��t kaa� nhom ku thiëëc ëlä, “Raan piööc ye këpiath �ö ba looi ba pïr akölriëëc ëbën yök?” 2 Go Jethu b��r, “Ye�ö ye yïn �a thiëëc këpath ba looi? Ee Nhialic rot yen apath. Na wïc ba pïr akölriëëc ëbën yök, ke yï thek l��ke.” 3 Go mony kënë Jethu b�n thiëëc ëlä, “Ye löö� n�n?” Go Jethu b��r, “Duk raan näk, duk ti� raan d��t k�r, duk cuëër, duk kuëë� w��t ë lueth. 4 Thek wuur ku moor, ku nhiar raan d��t cïmën nhi��r yïn rot.” 5 Go riënythii awën dhu��k ye ku lueel ëlä, “Löö�kä aaca muk nhïïm ëbën. Ye kë n�n ba b�n looi?” 6 Go Jethu b��r, “Na wïc ba la cök tënë Nhialic, ke yï la ba käkku la �aac ëbën, ku gam wëëu tënë k�c ��, yïn abï ji��k la yök pan Nhialic, ku bäär bu�th �a.” 7 Nawën pi� ë wëlkä ke m��n, ku jiël ke cï pu��u dak rin ë la käjuëc ap�i. 8 Go Jethu yenhom w��l k�cken ye bu��th ku lëk ke, “Abï ri�l tënë raan ajak bï la pan Nhialic. 9 Ku ab�n l��k we, apu�l yic bï th��r��l bak with cök, t��në l�n bï raan ajak la pan Nhialic.” : Nawën pi� k�cken ye bu��th ë kënë, ke g��i ap�i ku luelkë, “Na ye këya, ke ye�a bï la pan Nhialic.” ; Go Jethu ke döt ku bëër, “Acïï raan bï lëu ë rot, bï gam t�� këc Nhialic ye kony, rin Nhialic ë këriëëc ëbën lëu, acïn kë dhal ye.” = Go Pït�r rot j�t ku lueel, “Na �ook, �ok k�c cï käkkua ëbën nyää� piny ku bu�thku yï, ye�ö bï ya këda?”19:18 B.bei 20:13-16; L.rou 5:17-20 19:19 B.bei 20:12; L.rou 5:16; Leb 19:18

40 Matheo 19


? Go Jethu b��r, “Wek al��k kënë, t�� le kä� röt waar, ke Manh Raan abï nyuc th��nyde nhom ë diik yic pan Nhialic, ku week wathiäär ku rou, wek aabï nyuc thöc nhïïm aya bäk lu� kuat Itharel kathiäär ku rou looi. A Ku kuat raan cï paande nyää� wei kek paan ë man ku nyi��rakën, ku wun ku man ku mi��thke ku dum ë ri�nki��, abï käjuëc yök arak bu��t, ku abï pïr akölriëëc ëbën yök aya. B Ku k�c juëc t�� tue� ëmën aabï dö� ciëën, ku k�c k��k juëc t�� ciëën aabï la tue�.”

Kää� k�c lui dom yic

20 Ku ben Jethu bääny Nhialic th�� ëlä, “Raan dom ëcï rial bï la wïc k�c bï du�mde b��n tem. " Ku ciëk ariöp bï ya gäm ke akäl

tök, ku tooc ke dom. # Nawën t��cït lunyluny ë ��k, ke la t�� ye k�c ��c thïn, go k�c k��k tï� thïn ke kääc ke cïn kë loikë, $ go l��k ke ëlä, �Lak dom yic aya bäk la tem, ku wek aaba yiëk ariöp thö� ke lu�idun. % Gokë la. Nawën ak��l ci�l yic, ku tää� ak��l aya, ke la a�eer ku le b��n ke k�c k��k. & Na��n thëëi ke la a�eer ku yök k�c k��k ke kääc ë path go l��k ke, �Ye�ö rëër wek t��wën aköl ke cïn kë lu�ikë? ' Gokë l��k ye ëlä, �Acïn raan cï �o c��l buk la luui. Go l��k ke bïk la luui aya. ( “Na��n thëëi ke wun dom c�l raanden k�c d��m ku lueel, �C�l k�c lu�i, ba ke d��m w��uken, ku j�k k�c ë ke b�� ciëën, bï jäl la thök k�c wën anhiäk j�k lu�i ë rial. ) Go k�c ke b�� lu�i yic ciëën b��n ku g��m ke w��uken. * Nawën la k�c ke j�k lu�i ë rial b��n bï ke b��n ri�p, ke takkë l�n bï ke gäm wëëu juëc, ku keek aacï b��n ri�p wëëu cït wëëu cï gäm k�c ke lök b��n lu�i yic ciëën. + “Gokë wëëu d�m ke dak pu��th, ku jiëëmkë wun dom gu��p ëlä, , �K�c ke lök b��n ciëën, cïn lu�i dïït cïk looi, aaca th�� nhïïm kek �o, �ok k�c cï luui ak��l yic t��wën anhiäk agut t�� col piny cït ëmën! . “Go w��t raan tök b��r ëlä, �Mäthdi��, yïn acä jör, ci��t �o cï t�� bï ��n yï riap thïn akäl tök cäk. / D�m ari��pdu ku jälë. Aca tak ba raan lök b��n ciëën gäm ariöp cït ari��pdu. š Cä la yic ba w��uki�� gam t��cït t�� wiëc ye? Ye�ö ye ti��l yï d�m t�� mu��c ��n k�c? ” œ Ku wit Jethu w��tde ëlä, “Këya, k�c t�� ciëën aabï t�� tue� ku k�c t�� tue� aabï t�� ciëën.”

Jethu ajam ë Thu�nde kën yic diäk(Mk 10:32-34; Lk 18:31-34)

2 Na��n aköl d��t ke Jethu cath kek k�cken ye bu��th ke la Jeruthalem, ke c��l ke t��den ë röt ku lëk ke, 3 “Ëmën �ok aala Jeruthalem, ku Manh 19:28 Mt 25:31; Lk 22:30 19:30 Mt 20:16; Lk 13:30 20:8 Leb 19:13; L.rou 24:15 20:16 Mt 19:30; Mk 10:31; Lk 13:30

Matheo 19, 20 41


Raan abï la d�m ku ��th k�c käk Nhialic nhïïm, ku k�c piööc ë löö�. Ku abïk t��m thou, 4 ku thönkë bäny k�c cie k�c Itharel bïk läät ku thatkë ku pi��tkë tim cï rïïu k��u. Ku na ye nïn kadiäk cök ka bï pïr ku jöt bei ë ra� yic.”

Man w��t Dhubedï acï Jethu thiëëc këden wïc(Mk 10:35-45)

5 Nawën ke man w��t Dhubedï b�� tënë Jethu kek wätke, ku gut yenhiaal piny ku thiëëc bï lu��i kë wïc. 6 Go Jethu thiëëc, “Ye�ö wïc?” Go b��r ëlä, “T�� nyuuc yïn th��nydu nhom bääny Nhialic yic aköldä, ke yï t�� yïpu��u l�n bï yïn w��tki��n kë karou c�l aa nyuc yïl��m, raan tök kö� cuëc ku raan d��t kö� ë cam.” 7 Go Jethu dhu��k ke ëlä, “Wek aakuc kë thiëckë, ��n abï ba� ap�i ë nïnkä ku ��n abï n��k. L��ukë bäk gum cïmëndi��?” Gokë b��r, “Alëuku.” 8 Go Jethu l��k ke, “Na c�kkë we n��k ayic ka l��ukë bäk gum, ku acie ��n la ri�l ba raan bï nyuc kö�di��n cuëc ku kö�di��n cam kuany. Thöckä aa käk k�c cï Wä guiër ke.” 9 Nawën le atuuc k��k kathiäär pi�, ke riääk pu��th tënë w��t Dhubedï. : Go Jethu ke c��l ku lëk ke, “A�i�ckë l�n k�c cï gam bïk aa bäny k�c cie k�c Itharel aala ri�l k�c nhïïm, ku acïï path bäk ci��t ke. ; Ku kënë acïï rot bï looi kamkun. Raan wïc ye bï ya raandït kamkun, adhil rot dhu��k piny bï ya luui rin k�c k��k, = ku na ye raan wïc ye bï ya b��ny wenhïïm, ka dhil ya alua�dun. ? Cïmën Manh Raan aya akëc b��n bï k�c b��n loony, acï b��n bï k�c b��n kony, ku g�m w��ike bï k�c juëc waar thou yic.”

Jethu akony cöör karou bïk daai A T��wën jiël Jethu Jeriko kek k�cken ye bu��th, ke bu��th k�c juëc ap�i. B Ku k�c cï c�r karou aake r��r ë dhël këc. Nawën pi�kë l�n cï Jethu �ëët, ke cöt röldït, “B��ny, Wën Debit, kony �o!” C Go k�c k��k ke r��l ku yöökkë ke bïk bi�t. Gokë �ot ke kiu ap�i, “Wën Debit! Kony �o.” D Go Jethu k��c ku c��l ke, ku thiëëc ke, “Ye�ö wi��ckë ba looi tënë we?” E Gokë l��k ye, “B��ny awïcku buk b�n daai.” F Go Jethu gam, ku g��t kenyïn, gokë daai nyin yic ku bu�thkë.

Jethu acï la Jeruthalem ke ciëm yai(Mk 11:1-11; Lk 19:28-40; Jn 12:12-19)

21 T��wën cï kek thi��k kek Jeruthalem, ke b�� Bethpeec t��thiääk kek g�n Olip, ke Jethu ëcï k�cken ye bu��th karou tu��c tue�, " ku

lëk ke, “Lak b��i t�� tue� yiic, ku wek aabä akaja yök ke mac ku manhde 20:25-26 Lk 22:25-26 20:26-27 Mt 23:11; Mk 9:35; Lk 22:26

42 Matheo 20, 21


yel��m. Lu�nykë ke ku b��ikë ke tënë �a. # Na le raan thiëc we ke lu�lkë, keek aa wïc B��ny ku aabï dhuk ëmën.” $ Kënë acï rot looi këya rin bï w��t cï lueel ëlä th��r raan käk Nhialic tï� yenhom ti��, % “Lëk k�c Itharel, ëmën b��ny�aknhom dun ab�� tënë week! Alir pu��u ee cath akaja, manh akaja.” & Go k�c Jethu bu��th la ku loikë cïmën cï Jethu ye l��k ke, ' ku bïïkë akaja ke manhde ku kumkë kek��th aläthken, ku nyuc Jethu manh akaja k��u. ( K�c juëc aacä aläthken thi�th dhël yic, ku k�c k��k aacä ay��r tiim dho� ku thiethkë ke dhël yic aya. ) Go k�c ke t�� tue� yenhom ku k�c ke bu�th ye, yai looi ku yekë wak ëlä, “Lecku wën Debit! B��ny d�c raan b�� ri�nku lecku Nhialic Madh�l!” * Nawën �eet geeu Jeruthalem, ke k�c g��i ap�i ku yekë thiëc ëlä, “Ye�a kënë?” + Ke bëër k�c �ic ye ku luelkë, “Yen ë raan käk Nhialic tï� c�l Jethu pan Nadharet, wun Galilia.”21:5 Dhäk 9:9 21:9 Wk 118:25, 26

Ku g��t kenyïn, gokë daai nyin yic ku bu�thkë

(20:34)

Matheo 21 43


Jethu acï la lua� Nhialic(Mk 11:15-19; Lk 19:45-48; Jn 2:13-22)

, Nawën lek �et Jeruthalem ke Jethu la lua� Nhialic, ku cop k�c kä� �aac ku k�c �ööc a�eer kal lua� Nhialic yic. Ku wel agen k�c wëëu waar yiic piny, ku thöc k�c ��c wei ë ku��r. . Ku lëk ke, “Acï g��t ëlä athör th��r wël Nhialic yiic, �Kal lua�di�� acï looi bï ya t��n ye k�c wu��t ëbën röök thïn, ku yen acäk wel bï ya t��n cu��r.” / K�c cï c�r ku k�c cï duany aake cï b��n tënë ye kal yic lua� Nhialic, goke kony. š K�c dït käk Nhialic ku k�c g��t löö� aake cï pu��th dak t��wën tï� kek käpu�th cï Jethu looi, ku wën ye mïth ket kal yic lua� Nhialic ëlä, “Lecku Wën Debit.” œ Ku luelkë tënë Jethu, “Ye kë lueel ë mïthkä pi�?” Go b��r, “Aya pi�. Ku k��ckë kënë ka� kueen, �Yïn acï mïth agut mïth thii kor pi��c bïk l�c la cök aa lueel. ” 2 Kaam wën cï Jethu wëlkä lueel, ke jiël geeu ku ler Bethanï t�� cï yen bën anin thïn.

Jethu acï tim wak bï riau(Mk 11:12-14, 20-24)

3 Na��n nhiäk, t��wën dhuk kek geeu, Jethu ë n��k c�k. 4 Nawën tï� tim cït �aap dhël y�u, go la c�l bï yök ke cï lu�k, go yök ke ay��r kep��c. Go Jethu lueel, “Yïn acïï mïth k�� b�n tï� ath��r!” Ku nyin yic t��wën ke tim riau. 5 T��wën tï� k�cken ye bu��th ë kënë, ke g��i ap�i, ku thiëckë röt, “Ye�ö cï tim kënë gu� riau?” 6 Go Jethu b��r, “Na gamkë ke cïn diu, ka cie kë ca looi tënë ë tim kënë yen lu�ikë ë rot, na c�k a g�n kënë yen y��kkë ëlä, �J�t rot ku cuat rot wïïr, ka loi rot. 7 Ku na lak gam, ke këriëëc ëbën yakë ke thiëëc t�� röök wek, aa y��kkë.”

Bäny Itharel aa ri�l Jethu y�� yic(Mk 11:27-33; Lk 20:1-8)

8 Go Jethu b�n dhuk kal yic lua� Nhialic, ku t��wën piööc yen, ke bänydït käk Nhialic ku k�c baai b�� tënë ye ku thiëckë ëlä, “Ee yïn, ye ri�l �ö t�� yïgu��p ye yïn luui këlä? Ku ye�a yïk yï ë ri�l kënë?” 9 Go Jethu b��r, “Wek aba thiëëc w��t tök aya, na b��rkë apath, ke wek aba l��k raan cä gäm ri�l ye ��n käkkä looi. : L��kkë �a, Joon yök ri�l yen k�c gäm l��kwëi t��n�n, ye tënë Nhialic aye ri�lde ë rot?”21:13 Ith 56:7; Jer 7:11 21:16 Wk 8:2 21:21 Mt 17:20; 1Kor 13:2

44 Matheo 21


Gokë guëëk yic kamken ku luelkë, “Na luelku, ke yök tënë Nhialic, ka thiëc, �Aye �ö këc wek w��tde gam? ; Ku na luelku, �Ke ri�lde ë rot, ke �ok aa j��ny ke rin cï raan ëbën ye gam.” = Gokë dhu��k Jethu, “Akucku.” Go Jethu l��k ke, “Na ye këya, ke wek aacä lëk ri�l ye ��n käkkä looi.”

Kää� cï Jethu lueel rin mïth karou ? Ku ben Jethu ke thiëëc, “Ye�ö yakë tak w��t kënë yic? Monytui ë la dhäk karou. Go la tënë wëndït ku lëk ye, �Manhdi�� l�r lui dom yic ya aköl. A Go b��r, ��n acïï la, nawën ke ben yenhom waar ku ler. B Go b�n la tënë wënden koor ku lëk w��t awën cï ka� l��k wëndït. Go gam ku cïï la. C Ye�a kamken karou cï kë wïc wun looi?” Gokë b��r, “Ee wëndït.” Go Jethu l��k ke, “K�c ajuër kut ku adëjök ë t��c kek kuat moc ë path, aa kek aabï röt ka� mat ë bääny Nhialic yic tënë we. D Rin Joon raan wäär k�c mu��c nhïïm ëcï b��n tënë we bï we nyu��th dhël ë yic, ku wek aa këc w��tde gam. Nawën ke ye k�c ajuër kut ku adëjök kek gam ye. Ku na c�k awën cï wek käkkä tï� ke loi röt, ke wek aa këc wepu��th waar ku pälkë lu�i kär�c ku gamkë w��tde.”

Jethu acï jam ë waal bï r��c bäny nyu��th(Mk 12:1-12; Lk 20:9-19)

E Ku ben Jethu jam waal ku lueel tënë k�c man ye ëlä, “Monytui ëcï dom looi ku cum yic tiim lu�k ku r�k. Ku wec t�� ye mïth tiim gu��r thïn bïk ya miök, ku looi kät. Ku j�l dom ri��p yic k�c k��k, ku le keny wun d��t. F Nawën le t�� cï tiim lu�k th��, ke tooc alu��nyke tënë ke bïk la gäm abäkke. G Go k�c awën cï ri��p dom yic aloony d�m, ku thatkë alu�ny tök, ku näkkë alony d��t ku biöökkë alony ye kek diäk aleel. H Go aloony juëc tënë aloony tue� b�n tooc, ku �ot ke looikë ke t��wäär. I Nawën ciëën ke wun dom j�l wënde tooc, ku t�k l�n bï kek ye theek. J Go k�c awën cï ri��p dom yic lueel kamken wën tï� kek ye, �Kënë ee manh raan la dom, bï kä� l��k th�n aköldä. Bäk näkku ku käkke aabï d�� ke �o. K Gokë d�m ku thelkë a�eer dom yic ku näkkë.” L Ku j�l Jethu ke thiëëc, “Na b�� raan la dom ke loi �ö tënë ke?” M Gokë b��r, “Abï k�ckä n��k, ku ri�p dom yic wei tënë k�c bï ye ayiëk abäkke t�� cï kä� lu�k.” N Ku lëk Jethu ke, “K��ckë w��t cï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, ka� kueen?21:32 Lk 3:12; 7:29-30 21:33 Ith 5:1-2 21:42 Wk 118:22-23

Matheo 21 45


�Mën wäär yen cï atëët kuec yen acï b��n a mën ril ap�i, kënë ë ye lu�i B��ny, ayeku tï� ke path ku dhëë� �onyïn! ” O Ku la Jethu tue� ku lueel, “Këya al��k we, bääny Nhialic abï nyaai tënë we ku g��m k�c wu��t k��k bï w��tdi�� pi� ku loikë. P Ku raan bï löny alel kënë nhom, ka du��ny bï ru��th, ku raan bï alel kënë lööny yenhom ka ni��n yic.” Q Nawën pi� k�cdït käk Nhialic ku k�c g��t löö� ë jam kënë, ke �ickë l�n ji��m Jethu ri�nken, R ku na c�k al�n wïc kek ye bïk d�m, ka ke cï ri��c k�c juëc t�� thïn ë Jethu tï� ke ye raan käk Nhialic tï�.

Jethu acï bääny Nhialic th�� yan thiëëk(Lk 14:15-24)

22 Go Jethu b�n jam tënë ke ë waal ku lueel. " “Bääny Nhialic ë du��r thö� kek yan thiëëk cï b��ny�aknhom looi tënë wënde. # Ku

tooc alu��nyke bï k�c cï c��l la l��k bïk b��n yai yic. Gokë kuec ku cïk b�� y��i. $ Go aloony juëc b�n tooc ku th�nke ëlä, �Lak, lëkkë k�c cï c��l l�n mïïth aacï thök ë guiër, mu��r ku nyök cuai aacï n��k, këriëëc ëbën acï guiir. Bäk yai yic! % Ku keek aake liu pu��th thïn, ku pu��kkë bï ��k ala du�mde, ku la raandä lu�ide yic. & Ku d�m k�c k��k aloony b��ny�aknhom, ku ba�kë ke ku näkkë ke. ' Go b��ny�aknhom pu��u riääk ap�i, ku tooc apuru��kke ku lek k�c awën näk alu��nyke n��k, ku cuänykë g�nden. ( Ku c��l alu��nyke ku lëk ke, �Yai acï thök ë guiër, ku k�c ke cï c��l aa këc aa k�c path, aacï kuec ë b��n. ) Lak geeu ku calkë kuat k�c bäk yök dh��l yiic bïk b��n yai yic. * Go aloony la dh��l yiic ku c�lkë kuat raan cïk yök ëbën, abï yai thiä� ap�i. + “Nawën b�� b��ny�aknhom bï thän cï guëër y��i b��n tï�, ke tï� raan tök ke këc al��th yai ru��k. , Go b��ny�aknhom lueel, �Mäthdi��, yï b�� t��n këdë ke yï cïï al��th yai ce�? Go mony awën bi�t ku cïï w��t bëër. . Go b��ny�aknhom l��k alu��nyke, �D�rkë cin ku cök ku cuatkë mu��th yic a�eer, t�� bï yen dhiau thïn ke ��ny yelec. ” / Ku wit Jethu w��tde ëlä, “Rin k�c juëc aaye c��l, ku aa k�c lik kek aaye l�c.”

Jethu awïc bï wëë� w��t ajuër(Mk 12:13-17; Lk 20:20-26)

š Go Parathï la t��den ë röt bïk t�� bï kek Jethu dam thïn, w��tden bï lueel, la mat. œ Ku toockë k�cken ab��k ke bu��th tënë ye, ku k�c Antipäth �ërot bïk la wëë� bï w��t rac lu��l kegup bï ye d�m. Ku bïk ku 22:13 Mt 8:12; 25:30; Lk 13:28

46 Matheo 21, 22


luelkë ëlä, “Raan piööc, a�icku yïn ë raan la cök jam ë yith. Yïn ë k�c pi��c bïk käk wïc Nhialic looi dhël la cök, ke yï cïï di��r käk ye k�c k��k tak. Ku yïn acie di��tden ye ku��c nhom. 2 L��k �o na ye täktäkdu, buk ajuër aa gam �ok k�c Itharel tënë Cith��r B��ny�aknhom, t��dë ke cuk bï ya gäm ye?” 3 Ku Jethu ëcï ru��nyden �ic, ku bëër, “Ye�ö wïc wek ye bäk �a deep w��t? 4 Calkë �a atï� wënh yakë tääu piny ajuër!” Gokë yiëk wëëth. 5 Goke thiëëc, “Ye nhom �a, ku ye rin �a käkkä cï gi��t wëëth k��u?” 6 Gokë b��r, “Aa käk Cith��r B��ny�aknhom.” Go Jethu l��k ke, “Na �i�ckë këya, gämkë Cith��r B��ny�aknhom këde, ku gämkë Nhialic këde.” 7 Gokë gäi, t�� cï Jethu w��t b��r thïn, ku nyiëë�kë piny ku jiëlkë.

Nhialic abï k�c cï thou c�l aa ben pïr(Mk 12:18-27; Lk 20:27-40)

8 Aköl tö� awën ke k�c k��k akut Thaduthï, akut cïï ye ye gam l�n bï Nhialic k�c cï thou b�n c�l apïr, b�� tënë Jethu ku thiëckë ëlä, 9 “Raan piööc, acï Mothith l��k �o ëlä, Na thou raan ku nyiëë� tik piny ke cïn mïth, ke wämënh koor ala �öt tik bï mïth dhiëëth �ön m��nhë. : Na thöö�ku l�n t�� mïth tik thïn kadhorou, ku thiëk wëndït ku thou ke cïn mïth, ku d�� ti��de ke wëmënh bu�th ye, ; ku thou aya ke cïn mïth cï dhiëëth. Ku looi rot këya tënë raan ye kek diäk, agut wämënh kun ye kek dhorou. = Nawën ke tik thou aya.” ? Ku lek tue� ku thiëckë, “T�� le k�c cï thou röt j�t aköldä, bï ya ti� �a, rin cï yen rëër ke ke ëbën kadhorou?” A Go Jethu b��r, “Wek aa k�c ril nhïïm cïn kë �i�ckë, rin cïï wek athör th��r wël Nhialic cï g��t ye gam. Ku acäk ye gam aya l�n bï Nhialic kë ye lueel ke bï looi, lëu bï looi. B Rin t�� le k�c cï thou röt j�t, aacïï bï thiëëk ku aacïï bï thiaak, aabï rëër kecït atuuc nhial. C Ku na ye rin w��t bï k�c cï thou röt j�t, ke we këc w��t cï Nhialic l��k we th��r kueen? Acï lueel, D ��n ë Nhialic Abaram ku Ithäk ku Jakop. K�c cï thou ke �ic Nhialic, aa pïr alanden. Yeen ë Nhialic k�c pïr, ku k�c cï thou aya.” E Nawën pi� thän t�� thïn w��t kënë, ke g��i ë pi��cde.

Lö� ril lëu bï theek kam ë löö�(Mk 12:28-34; Lk 10:25-28)

F Nawën pi� Parathï l�n cï Jethu Thaduthï thöl nhïïm, ke mat kenhïïm bïk Jethu thiëëc aya, G ku j�l raan tök kamken, H raan piööc löö�, Jethu thiëëc, “Ye lö� n�n yen ril kam ë löö�?”22:23 Lu�i 23:8 22:24 L.rou 25:5 22:32 B.bei 3:6 22:35-40 Lk 10:25-28

Matheo 22 47


I Go Jethu b��r, “Yïn adhil Bänydu Nhialic nhiaar piändu ëbën, ku w��iku ëbën, ku nhiamdu ëbën.” J Kënë, yen ë lö� ril tue�. K Lö� d��t ril ye kek rou thö� kek ë lö� kënë akïn, yïn adhil raan d��t nhiaar cïmën nhi��r yïn rot. L Löö�kä karou kek aa ye löö� Mothith ëbën, ku löö� ye k�c käk Nhialic tï� pi��c, k��r bei thïn.

Jethu acï k�c pi��c l�n yen raan ë tooc Nhialic(Mk 12:35-37; Lk 20:41-44)

M Kaam wën cï Parathï kenhïïm kut Jethu l��m ke thiëëc ke w��t kënë, N “Yakë tak Raan cï l�c ku d�c ye�a? Ye wën �a?” Gokë l��k ye, “Ee wën Debit?” O Go dhu��k ke ku lueel, “Na ye këya, ye�ö ye Wëi Nhialic Debit y��k bï c��l Bänydi��. Rin ëcï Debit lueel ëlä, P �Acï Nhialic lueel tënë Bänydi��, “Nyuc ë t��n kö�di��n cuëc, �et t�� bï ��n k�c at�rdu dhu��k ciëën yïcök.” Q “Na ye Debit c��l, �Bänydi��, Ke lëu bï ya wënde këdë?” R Go ci��n mën raan tö� bëër w��tde, ku wën akölë �et tue� acïn raan tö� cïï yethok b�n kuek bï thiëëc.

Du��kkë nhiam cïmën Parathï ku Thaduthï(Mk 12:38-39; Lk 11:43, 46; 20:45-46)

23 Ku j�l Jethu lueel tënë k�c juëc awën ku k�cken ye bu��th. " “K�c piööc löö� ku Parathï kek aat�� nyin Mothith. # Këya, aa dhi�lkë

ke theek ku lu�ikë kë yekë l��k we, ku pi��kë kë yekë l��k we, ku du��kkë käkken yekë ke looi ye ki��t, rin aacie käk yekë l��k k�c kek yekë ke looi. $ Aa k�c pi��c käril yiic bï ke looi, ku aa cie k�c ë kony bïk ke looi. % Këriëëc ëbën yekë ke looi, ayekë ke looi rin bï kek k�c wë�. Aa cath ke muk athör th��r wël Nhialic. Ku rukkë al��th path, ku mukkë athör kecin bïk nyu��th l�n ye kek k�c path thek lö� Mothith. & Ayekë nhiaar bïk nyuc tue� thöc k�cdït tënë amat, ku ��n path aköl yai. ' Ayekë nhiaar bï ke aa mu��th ath��k ��n ��c yiic, ku yeke c��l, �K�c piööc. ( “Du��kkë röt c�l aye c��l, �K�c piööc, Rin wek aa ��k ke wämënhë, ku wek aa la raan piööc tök. ) Ku acïn raan dhi�lkë c��l pinynhom t��n, �Wä, Rin ë Nhialic t�� nhial yen ee Wuurdun yetök. * Ku du��kkë röt c�l aye c��l, �K�c piööc, Rin wek aa la raan piööc tök, �Raan cï l�c ku d�c. + Raandït ap�i kamkun adhil rot dhu��k piny bï luui ri�nkun. , Kuat raan rot �äth tue� ë rot abï dhu��k ciëën, ku raan lir pu��u rot t��u ciëën, abï �äth tue�.22:35-40 Lk 10:25-28 22:37 L.rou 6:5 22:39 Leb 19:18 22:44 Wk 110:1 23:5 Mt 6:1; Kn 15:38; L.rou 6:8 23:11 Mt 20:26-27; Mk 9:35; 10:43-44; Lk 22:26 23:12 Lk 14:11; 18:14

48 Matheo 22, 23


Jethu acï r��c Parathï ku k�c gät löö� nyu��th(Mk 12:40; Lk 11:39-42, 44, 52; 20:47)

. “K�c piööc löö� ku wek Parathï, Awëë�kui! Ee kërac ap�i yen ayakë looi, rin ye wek k�c pi��c dhël cïï kek bï m�t bääny Nhialic yic. Rin wek aacïï bï m�t thïn aya. Na c�k k�c k��k wïc bïk m�t thïn, ka yakë ke wel nhïïm ë piööcdun cïï la cök! / K�c piööc löö� ku wek Parathï, Awëë�kui! Wek aa cath we r��k ap�i dh��l yiic bäk k�c wë� l�n ye wek k�c path, ku wek aa b��i lër tu��r nyïn bïk aa käkkun. Wek aabï t��m awu��cdït tet ap�i rin kär�c yakë looikä! š “K�c piööc ku wek Parathï, Awëë�kui! Wek aa piny kuany yic rin bï la raan tö� y��kkë bï pi��cdun gam. Na y��kkë, ke t�� ye wek ye pi��c thïn, ee ye c�l aye raan pan mac, abï we du��r waan thook! œ “Awëë�kui, wek k�c ë k�c k��k wat nhïïm ke we ye cöör aya, ku lu�lkë, raan mël kuëë� rin lua� Nhialic, ke rot mac w��tde. 2 Wek aa mu��l ku cöör! Ye�ö dït? Ye mïlä� thith aye luak? 3 Ku b�nkë lueel ëlä, raan mël kuëë� rin yïk ka cïn w��tde yic, ku na kuëë� mël rin ajuër cï tääu yenhom, ke rot mac w��tde. 4 Wek k�c cï c�r wepu��th! Ye�ö dït? Ye ajuër cï tääu yïk nhom aye yïk gu��p ë loi bï ajuër cï tääu yenhom ya kën ë Nhialic? 5 Këya, t�� kuëë� raan yïk, ka kuëë� ye, ku käk cï juaar yenhom. 6 Ku t�� kuëë� raan lua� Nhialic ka kuëë� ye ku Nhialic yen r��r thïn, 7 ku t�� kuëë� raan pan Nhialic, ka kuëë� määcde, ku yenhom gu��p. 8 “K�c piööc löö� ku wek Parathï! Awëë�kui! Wek aa kälik käkkun cäk puur yiic ju��r Nhialic, ku wek aacie käril ye lö� lueel ye ku��c nhïïm, cïmën bï raan dhi�l la cök ku lir pu��u, ku kony k�c k��k ku cïï k�c ye ruëëny. Wek aa dhil käkkä muk nhïïm, ke we cïï mäl ë ju��r kä� aya tënë Nhialic. 9 K�c mär k�c, wek aacie käk wïc Nhialic ye looi, ku aa käk pu�l yiic kek aa yakë ke ku��c nhïïm. : “K�c piööc löö� ku wek Parathï! Awëë�kui! Wek aacïï pu��th la cök, wek aa cït bïïny ku aduuk ye l��k k��th, ku aa thiä� mïïth ye rum ri�l ku mïïth ye ke tu��r nyïn. ; Wek k�c Parathï cï c�r wepu��th! Ka�kë bïïny ku aduuk l��k yiic, yen aabï kek k��th la wic aya! = “K�c piööc löö� ku wek Parathï! Awëë�kui! Wek aa thö� kek r�� cï buth, na tï� kek��th ke dhë� ap�i, ku keyiic al��thïn aacï thiä� yom k�c cï thou ku kär�c k��k. ? Këya, wek aa cït r��kä aya. Wek aaye raan ëbën tï� we path gup a�eer, ku piäthkun al��thïn aacï thiä� ruëëny ku kär�c k��k ëbën. A “K�c piööc löö� ku wek Parathï! Awëë�kui! Wek aa r�� buth tënë k�c käk Nhialic tï�. Ku gi�tkë r�� k�c path bïk dhë� ap�i, B ku lu�lkë ëlä, na �o t�� thïn wäär n��k wärkuan dït k�c käk Nhialic tï�, �u��t �ok aa 23:22 Ith 66:1; Mt 5:34 23:23 Leb 27:30 23:27 Lu�i 23:3

Matheo 23 49


këc röt mat ë nääkden yic. C Këya, ayakë gam ayic l�n ye wek mïth k�c wäär näk k�c käk Nhialic tï�! D Ku cït mënë ye wek k�c ril nhïïm, cïn kë yakë gam, këriëëc ëbën at�� wecin, thääpkë kär�c wäär cï wärku��n dït j��k! E Mïth käpi�ny! Yakë tak bäk poth la pan mac këdë? F Ku rin ë w��t kënë yen acï Wä we tu��c k�c käk Nhialic tï�. Ku ë k�ckä yiic, k�c k��k aa bäk n��k, ku piäätkë k�c k��k tim cï rïïu k��u, ku thatkë k�c k��k ��nku��n amat yiic, ku yakë ke y��p g��th yiic ëbën. G Ku t��dun ye wek luui thïn kënë, abï awu��c bï teem rin k�c cï n��k lööny weyiëth, j��k nääk wäär n��k Abel �et nääk Dhäkaria wën Barakia wäär näkkë lua� Nhialic. H Ku lëk Jethu ke, awu��c bï gam rin ë käkkä ëbën abï b��n ë riëëc kënë yeth.

Jethu ee k�c gen Jeruthalem l��k(Lk 13:34-35)

I “Wek k�c gen Jeruthalem, wek aa k�c käk Nhialic tï� n��k, ku bi��kkë k�c cï Nhialic tu��c we aleel. Aca wïc arak juëc, ba we kony cïmën dhie ye ajïth mi��thke ku��m piny yewuk bï ke kony bï ke cïï g�p, ku wek aacï kuec. J Ëmën abäk tï� ke Nhialic cï yecin miëët bei, ku nyië� pandun we. K Ku ëmën al��k we, �Wek acïï �a bï b�n tï� �et aköl bï wek röt guiir bäk �a lor t�� ben ��n dhuk. ”

Lua� Nhialic Jeruthalem abï thu��r piny(Mk 13:1-2; Lk 21:5-6)

24 T��wën jiël Jethu kal lua� Nhialic yic, ke k�cken ye bu��th b�� tënë ye ku luelkë, “Raan piööc, tï�, ye lua�dïït dhëë� �ö kënë!”

" Go Jethu b��r, “Al��k we, �ööt dït yakë tï�kä aabï thu��r piny ëbën ka cïn alel tö� bï k��c alel d��t nhom.”

Acï Jethu l��k atu��cke l�n bï ke maan(Mk 13:3-13; Lk 21:7-19)

# T��wën rëër Jethu g�n Olip nhom ë rot, ke k�cken ye bu��th b�� tënë ye ku thiëckë, “L��k �o ye n�n bï käkkä röt looi, ku ye�ö bï t�� bï yïn dhuk pinynhom ku thök piny, nyu��th?” $ Go Jethu l��k ke, “Du��kkë röt c�l adu��. % Rin k�c juëc aabï b��n ri�nki��, ku ye ��k lueel, �Ke ��n Raan cï l�c ku d�c. Ku aabï k�c juëc du��. & Du��kkë di��r t�� tï� wek t�� ke loi röt, ku t�� pi� wek t�� k��k wu��t mec yiic. Käkkä aa dhil röt looi, ku acie yen b��n thök ë piny. ' Rin wu��t aabï th��r kamken ku pan b��ny�aknhom kek pan b��ny�aknhom d��t aabï th��r aya. C��dït ap�i abï t�� thïn, ku ayi��kyi��k piny abï rot looi b��i juëc yiic. ( Käkkä kek aa käk tue�.23:33 Mt 3:7; 12:34; Lk 3:7 23:35 Cäk 4:8; 2Lëk 24:20-21 23:38 Jer 22:5 23:39 Wk 118:26

50 Matheo 23, 24


) “Ku d��t, wek aabï d�m ku ��th we luk yic, ku wek aabï n��k. Ku wu��t ëbën aabï we maan ri�nki��. * Ku ë t��n, k�c juëc cï w��tdi�� gam aabï röt waar, ku k�c k��k aabï ��k raandä alu�m ku man raandä ��k. + Ku awë� juëc aabï tu��l aya, ku aabï k�c juëc rac nhïïm. , Ku lu�i kär�c abï rot juak ap�i, k�c juëc aabï gamden wai wei. . Ku raan bï yepu��u d��t �et t�� bï yen thou, abï pïr akölriëëc ëbën. / Ku W��t Pu�th Yam kënë rin bääny Nhialic, abï ka� l��k k�c ëbën pinynhom bïk pi�, ku j�l thök piny b��n.

Kër��c bï rot looi tënë k�c Jeruthalem(Mk 13:14-23; Lk 21:20-24)

š “Ala aköl bï wek kërac ap�i tï�, këwäär cï Daniel raan käk Nhialic tï� jam ë ye.” (Raan kuën adhil kënë deet yic!) œ “K�c r��r Judia, ku tï�kë ë kënë, ka dhil ri� gat nhïïm roor bïk la thiaan. 2 Ku na r��r raan a�eer, ka cïï ben la �öt bï la guik kë muk. 3 Ku na t�� raan dom yic, ka cïï ben dhuk baai bä alanhde la lööm. 4 Diäär li�c ku diäär muk mïthkor aabï gum ap�idït ye nïnkä. 5 R��kkë bï rot cïï loi wiir yic rut, t��dë aköl cïï k�c ye luui. 6 K�c aabï gum ap�i ye nïnkä, gum këckë ka� yök t��wäär ci�k Nhialic k�c agut cït ëmën. Ku acïï rot bï b�n looi. 7 Na këc Nhialic looi bï nïnkä c�l alik, �u��t acïn raan cï pïr. Ku rin k�cken cï l�c, acï nïn c�l alik. 8 “Wek aa l��k, na le raan yöök we, �Ti��kë Raan cï l�c ku d�c kïn, t��dë ke lueel, ti��kë yen akan! Ke du��kkë gam. 9 Rin k�c juëc aabï b��n ku lueel ��k, ee ��n Raan cï l�c ku d�c, ku lueel raan d��t, ee ��n raan käk Nhialic tï�, ku loikë käril k�c g��i, na lëukë, ke mär k�c cï Nhialic kuany. : Ti�tkë röt, këriëëc ëbën al��k we ëmën bäk nhïïm tïr kë bï b��n. ; “Këya, na le raan lëk yï ëlä, �Yen akan at�� roor t��n! Ke yï duk la, t��dë, �Yen akïn acï thiaan t��n, Ke duk gam. = Rin t�� dhuk Manh Raan ka gu�kë �ic. Abäk tï� cïmën bir de� dhie yen nhial reet yic, ku tï� l�� ku l��ë. ? “D��t aya, abï ci��t mën dhie na cï cu�r kenhïïm kut, ka la kë �uetkë.

Aköl bï Manh Raan b��n(Mk 13:24-27; Lk 21:25-28)

A “Awiëc ku bäk �ic aya, ye nïnkä, t�� cï k�c jäl gum ap�i, ak��l abï kum nyin bï piny cu�l, ku p��i acïï bï ru�l. Ku ku�l aabï röt yääk ku löönykë. B Kë bï b��n Manh Raan c�l a�ic abï tï� nhial, ku k�c ëbën pinynhom aabï yiic ��r käkken r�c cïk looi. Ku keek aabï Manh Raan 24:9 Mt 10:22 24:13 Mt 10:22 24:5 Dan 9:27; 11:31; 12:11 24:17-18 Lk 17:31 24:21 Dan 12:1; Ny 7:14 24:26-27 Lk 17:23-24 24:28 Lk 17:37 24:29 Ith 13:10; 34:4; Edhe 32:7; Juel 2:10, 31; 3:15; Ny 6:12-13 24:30 Dan 7:13; Dhäk 12:10-14; Ny 1:7

Matheo 24 51


tï� ke b�� pial yiic nhial ke diik ku ri�ldït ap�i. C Ku abä atu��cke tooc bïk këcït l��r yup yic, bï kek k�cken cï l�c ku��t yiic pinynhom ëbën. D “i�ckë ë kënë tim cït �aap, t�� looi yen y��k ku looi yïth, ke kër acï thi��k. E Këya, t�� tï� wek käkkä ke loi röt aya, ke �i�ckë l�n cï yen thi��k ap�i. F Al��k we, wek aacïï bï määr t�� c�k käkkä röt looi. G Nhial ku piny aabï liu, ku w��tdi�� acïï bï ka� määr.

R��r yï cï rot guiir(Mk 13:32-37; Lk 17:26-30, 34-36)

H “Acïn raan �ic aköl bï käkkä röt looi. Na c�k atuuc nhial, ayï Wënde, ka cïk �ic. Ee Wä ë rot yen a�ic ye. I B��n Manh Raan abï ci��t këwäär loi rot wäär pïïr Noa. J Ee nïnkä, aboordït nhom tue�, k�c aake r��r ke mit pu��th, ke ye luui ru��i ku yëi �et aköl le Noa riäi yic, K ku ë cïn kën �ic �et t�� bïï aboor. Ku mu�u k�c ëbën. Yen abï ci��t b��n Manh Raan aya. L T��n na c�k k�c karou luui dom yic, ke raan tök yen abï nyaai ku nyiëë� raan d��t piny. M Ku diäär karou lui t��tök aabï ke ti�� tök nyaai, ku nyiëë� ti� d��t piny. N “Këya, gui�rkë röt ku tiëërkë nhïïm, rin wek aa kuc aköl bï Bänydun b��n. O Yen acït kën na raan la baai �ic t�� bï cuär b��n thïn wak��u, ka r��r ke yiën, ku cïï cuär päl bï käkke nyaai. P Ke week aya, wek aa dhil rëër we tït, rin acäk �ic ye n�n bï Manh Raan b��n.

�ic Bäny ku loi lu�ide akölaköl(Lk 12:41-48)

Q “Na ye këya, ye�a alony path ku �ic kä� ap�i, bï b��ny nyää� paande, bï kacke aa gäm miëth akölaköl? R Alony mit gu��p, alony bï b��ny yök ke loi lu�ide apath t�� dhuk yen! S Al��k we, abï alony kënë tääu käkke yiic ëbën. T Ku alony cïï lu�ide bï �i�c looi, rin yen ye tak l�n cïï bänyde bï lac dhuk, U ku kuc k�c pan b��ny ciëë�, ku ye cool wi��t kek k�c dek ë määu, V ke bänyde abï la luät yegu��p aköl cïï ye tak l�n yen aköl bï yen b��n. W Ku yeen abï b��ny t��m awu��cdït, ku m�t t�� rëër k�c r�c thïn, ë t��n k�c aa rëër ke dhiau ke ��ny kelec.”

Kää� nyïïr kathiäär

25 Ku ben Jethu kää� d��t th��th, ku thöö� bääny Nhialic ëlä, “Nyïïr kathiäär aake cï käkken ye kek mer lööm ku lek yan

thiëëk yic. " Kam ë nyïïrkä, nyïïr kadhiëc aake pel nyïn, ku nyïïr kadhiëc aa cïï nyïn pel. # Nyïïr aa b��lkä aake cï mermerken lööm ku cïk miök 24:30 Dan 7:13; Dhäk 12:10-14; Ny 1:7 24:37 Cäk 6:5-8 24:39 Cäk 7:6-24 24:43-44 Lk 12:39-40 25:1 Lk 12:35

52 Matheo 24, 25


dït muk. $ Ku nyïïr �ic kä� aake muk mermerken ku miök dït tet aya. % Nawën ka athiëëk gääu bï cïï l�c b��n, gokë t��c bïk nin. & “Nawën w��r ci�l yic, ke pi� du��t, �Athiëëk ab��, bäk a�eer ku lu�rkë! ' Go nyïïr awën kathiäär röt j�t kedhie ku dëëpkë mermerken. ( Go mermer nyïïr aab��l cïï d��p apath rin cïn kek yiic miök. Gokë nyïïr k��kkä lim, �Miackë �o ë miök, mermerkua aacïï d��p. ) Gokë b��r, �Miök acïï �o thö�, lak t�� ye miök �aac thïn bäk la ��c mi��kdun. * Go nyïïr aab��l la bïk la ��c miök, ku go athiëëk gu� l��k b��n kecök. Go nyïïr awën cï röt guiir la kal yic kek athiëëk t��wën dieer yai thïn, ku thiök kal thok. + “Nawën la nyïïr awën cï la ��c miök dhuk ke cöt, �B��ny, B��ny, �äny �o kal thok! , Go athiëëk b��r, �Ye wek yï�a? Wek aacä �ic!” . Ku wit Jethu w��tde ëlä, “R��rkë we cï röt guiir, rin wek aa kuc aköl bï ��n b��n.” / Ku ben Jethu kää� d��t b�n th��th ku lueel, “Bääny Nhialic abï thö� ke mony la keny wun d��t, cä alu��nyke c��l ku g��m ke wëëu bï kek l��k luui. š Ku yïk alu�ny tök tim bu��t. Ku g��m alony d��t tim thiärdhiëc, ku g��m alony ye kek diäk tim thiäär. Acï wëëu tek këya cït t�� ic ��k luui thïn, ku jiël bï la keny. œ Go alony cï yiëk tim bu��t, w��uke la lu��i ku yök tim bu��t d��t. 2 Ku lui alony cï gäm tim thiärdhiëc cïmën alony wën aya, ku yök tim thiärdhiëc d��t. 3 Ku la alony cï gäm tim thiäär wëëu bänyde la wu��t piny ëbën. 4 “Nawën ke bänyden j�l dhuk, ku c��l alu��nyke bï w��uke b��n ku��n nyïn. 5 Go alony wäär cï gäm tim bu��t b��n ku lueel, �B��ny, wäär yïn acä gäm tim bu��t, ku ëmën tï�, ��n acï tim bu��t d��t juak thïn. 6 Go bänyde leec lu�iden p�th cï looi ku lueel, �Yïn acï wëëu lik �i�c muk apath ku juak keyiic, këya ëmën yïn aba tääu käjuëc yiic ba ke muk. Bäär rëërku �o mit pu��th �odhie. 7 “Ku ben alony cï gäm tim thiärdhiëc b��n ku lueel, �B��ny yïn acä yiëk tim thiärdhiëc wäär le yïn keny, ku ��n acï l��k luui ku juak tim thiärdhiëc d��t thïn. 8 Go b��ny leec lu�iden cï �i�c looi ku lueel, �Yïn alony pu�th kä� tiit apath. Yïn acï kälik tiit apath, ku ëmën yïn abï tääu käjuëc nhïïm, bäär mi�t pu��u ë bääny bäänydu yic. 9 “Go raan cï tim thiäär lööm b��n ku lueel, �B��ny, aca pi� l�n ye yïn raan col pu��u rap k��c puur tem, ku kuany käk ke këc ke w��r piny. : Këya, ��n acï ri��c ku la w��uku w�c piny. ��! Wëëu wäär ca ku��i �a aa kïk. ; Go b��ny l��k ye ëlä, �Alony rac, ku ye adak rot aya. Na �ic l�n ye ��n rap tem, rap k��c puur, ku l�n ye ��n kä� kuany, ku aa k��c pok. = u��t yïn acï w��uki�� dhi�l gäm raan �ic lu�i wëëu, na la dhuk ciëën, ke �a yök w��uki�� ke cï keyiic juak. ? Nyaaikë wëëu tënë ye ku gämkë 25:11-12 Lk 13:25

Matheo 25 53


ke raan la tim bu��t. A Rin raan kälik �i�c muk abï käkke juak yiic, ku raan cïï kä� ye �i�c muk, abï këden t�� thïn nyaai. B Ku cuatkë alony r��c kënë mu��th yic a�eer, ku t��n dhiëëu abï t�� thïn, ke kac yelec.

Lu�dït C “Aköl bï Manh Raan b��n ke duaar, ku atuuc nhial ëbën ke cath ke ye, abï nyuc th��nyde nhom ke duaar pan Nhialic, D ku thäi ëbën aabï guëër yenhom. Ku aabï tek yiic akuut karou, cïmën raan la thök, yen am��l ku apïyeem tek thook. E Ku t��u am��l kö�den cuëc ku apïyeem kö� cam. F Ku B��ny abï k�c kääc l�� cuëc l��k, �Bäk, k�c cï Wä d��c ku l��mkë bääny cï guiir tënë we t��wäär ci�k piny. G Wën cï c�k �a n��k, wek aacä mu��c këcam. Ku wën cï rou �a n��k wek aacä mu��c këd�k, ku wën ye ��n jäl, wek aacä lor pandun, H ku wën cïn ��n lubo wek aacä ru��k k��u, ku wën tu��ny �a wek aacä la neem, ku wën cï �a mac, wek aacä b��n tï�. I “Ku k�c wën aabï w��tde dhuk nhom ëlä, �B��ny, yï cuk tï� n�n yï n��k c�k buk yï mu��c këcam? Ku n��k rou yï buk yï mu��c këdek, J ku cuk yï tï� n�n ke yï b�� keny yic buk yï lor? Ku yïn acïn lubo goku yï ru��k k��u? K Yï cuk tï� n�n ke yï tuany, ke yï cï mac buk yï la neem? L Ku abï B��ny�aknhom l��k ke, w��t yic al��k we, �Këriëëc ëbën cäk lu��i raan tök kam wämäthki�� thiikä, aa cäk lu��i �a aya. M “Ku abï l��k k�c l�� cam, �Aa wek k�c cï cieen, jälkë ë t��n bäk la many d��p yic akölriëëc ëbën, many cï guiir tënë j��rac ku atu��cke ëbën. N Rin wäär n��k c�k �a, wek aa këc �a mu��c këcam, ku n��k rou �a ku wek aa këc �a mu��c këd�k. O Ku wäär ��n ë jäl ku wek aa këc �a g�� pandun, ku ��n �a cïn k��u alath, wek aa këc �a ru��k k��u, ku ��n a �a cï tuaany, ku mac �a ku wek aa këc b��n bäk �a neem. P Ku k�ckui aya aabï thiëc, �B��ny, yï cuk tï� n�n ke yï n��k c�k ku rou, ku ye n�n yï b�� keny yic, ku cïn alanh ce�, ku tuany yï ku mac yï ku yïn akëcku kony? Q Ku abï b��r, tënë ke, �W��t yic al��k we, këriëëc ëbën k��ckë lu��i wämäthki�� thiikä, ka k��ckë lu��i ��n aya. R Ku keek aabï la t�� bï ke reem thïn akölriëëc ëbën, ku k�c path aabï la t�� bï kek pïr thïn akölriëëc ëbën.”

Amat n��k Jethu(Mk 14:1-2; Lk 22:1-2; Jn 11:45-53)

26 Nawën cï Jethu thök jam kek k�cken ye bu��th, ke lëk ke, " “Cïmën �ic wek ye, Yan Ayum cïn yic lu�u abï yecök j��k nïn

karou bï b��n. Ku Manh Raan abï lu�m tënë k�c r�c bïk piäät tim cï rïïu k��u.”25:29 Mt 13:12; Mk 4:25; Lk 8:18 25:30 Mt 8:12; 22:13; Lk 13:28 25:31 Mt 16:27; 19:28 25:46 Dan 12:2 26:2 B.bei 12:1-27

54 Matheo 25, 26


# Kaam awën ke k�cdït käk Nhialic ku k�cdït baai Itharel, aake m��t pan raandït käk Nhialic c�l Kaipa, $ ku guirkë t�� bï kek Jethu dam thïn ke cïï �ic ku näk. % Ku luelkë, “Acuk d�m aköl yai. �ok aabï tïït bï k�c ka� jäl, rin na d�mku, ke k�c �oot yai yic, t��dë ke k�c juëc aa thär kek �o.”

Maria acï t�� theek yen Jethu thïn nyu��th(Mk 14:3-9; Jn 12:1-8)

& T��wën rëër Jethu Bethanï pan raan atuet c�l Thaimon, ' ke tik b�� t��wën mïth yen, ke muk töny koor cï cuëëc ti�m ril la yic miök �ïr ye ��c wëëu juëc ap�i, ku kuem thok ku luu� miök Jethu nhom ëbën. ( Go k�c Jethu bu��th pu��th dak wën tï� kek kënë, ku ji��mkë kamken, “Ye�ö tuuk yen miök �ïr?” ) “Miök �ïr kënë �u��t acï �aac wëëu juëc ku g��m wëëu k�c ��.” * Go Jethu kë luelkë �ic, ku lueel tënë ke, “Pälkë, ye�ö nyieeny wek ye? Kë cï looi tënë �a yen ti�, ee këpath ap�i. + K�c �� aabï rëër kamkun akölaköl, ku ��n acïï bï rëër kek we akölaköl. , Wën luu� ti� kënë miök �agu��p, ee looi këya bä t�c bï guäpdi�� guiir bï jal thi��k. . Wek al��k yic, kuat t�� bï W��t Pu�th Yam pi��c thïn pinynhom, kë cï ti� kënë looi, abï ya lueel bï ye atak.”

Judath acï Jethu �aac(Mk 14:10-11; Lk 22:3-6)

/ Nawën ke raan tök kam atuuc kathiäär ku rou, c�l Judath Ithkariöt la tënë k�cdït käk Nhialic š ku lueel, “Ye�ö bäk yiëk �a t�� th��n ��n we Jethu?” œ Gokë gäm wëëu juëc. Ku j�l t�� bï yen Jethu d�m thïn wïc.

Jethu acï miëth yai cam kek atu��cke(Mk 14:12-21; Lk 22:7-14, 21-23; Jn 13:21-30)

2 Nawën aköl tue� Yandït Ayum cïn yic lu�u, ke k�c Jethu bu��th b�� tënë ye, ku thiëckë, “Ye t��n�n wïc bï �ok miëth yai guiir thïn tënë yï?” 3 Go b��r, “Lak geeu tënë ��kdït ku l��kkë ye, �Aye Bänyda lueel, aköl bï lu�idi�� thök acï b��n. Ee paandu yen abï ��n Yan Ayum cïn yic lu�u cam thïn kek k�cki��n �a bu��th. ” 4 Go k�c ë biööth kë cï Jethu l��k ke looi, ku guirkë miëth yai. 5 Nawën la thëi b��n ke Jethu nyuc kek k�cken ye bu��th kathiäär ku rou bïk mïth. 6 T��wën mïth kek ke lueel Jethu, “Wek al��k yic, raan tök kamkun abä lu�m.” 7 Gokë pu��th riääk ap�i ku g��ikë, ku thiëckë tök-tök, “Makei! Ye yic? Ye ��n B��ny?” 8 Go Jethu b��r, “Ee raan tök kamkun lut yecin kek �a 26:7 Lk 7:37-38 26:11 L.rou 15:11 26:15 Dhäk 11:12 26:23 Wk 41:9

Matheo 26 55


adu��k yic, yen ë raan bï �a gaany. 9 Ee yic, Manh Raan abï n��k cït t�� cï gät ye ri�nke athör th��r yiic. Ku raan bï ye lu�m abï gum ap�i! Ku a�u��n tënë ye di��t këc ka� dhiëëth.” : Ku Judath aya, ëcï Jethu thiëëc, “Raan piööc, ye �a?” Go Jethu b��r, “Ee yï.”

Guirku röt apath buk gu��p B��ny r�m ; T��wën mïth kek, ke Jethu löm ayup ku d��c ku b�ny yic, ku g��m k�cken ye bu��th ku lueel, “L��mkë kënë, ku camkë, kënë ee guäpdi��.” = Ku lööm adu� cï thiä� mu��n abiëc, ku leec Nhialic ku g��m ke ku lueel, “D��kkë thïn ëbën.” ? “Kënë ë ri�mdi��, ri�m d��r kek Nhialic, bï kuër rin bï adumu��m k�c ëbën päl piny. A Al��k we, ��n acïï bï b�n dek mu��n abiëc pinynhom t��n kek we, �et aköl bï �ok ye dek �odhie pan Nhialic.”

Jethu acï kë bï Pït�r ye jai lueel(Mk 14:27-31; Lk 22:31-34; Jn 13:36-38)

B Nawën cïk jäl thök ke ket waak ku lek g�n Olip cök. C Ku lueel Jethu tënë ke, “Wek kacki��, wek aabï kat �a ë w��r kënë cïmën këwäär cï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, ��n abä abiöök c�l anäk ku am��l aabï w��r. D Ku t�� cï ��n rot j�t ra� yic, ke ��n abï ka� la Galilia ba we la tiit thïn.” E Go Pït�r lueel tënë Jethu, “��n acïï bï kat t�� c�k k�c ëbën kat yï!” F Go Jethu b��r, “Al��k yï, ee w��r kënë, ke th�n ajïth këc kiu, yïn abä jai arak diäk.” G Go Pït�r dhu��k ye, “Na c�k �a n��k kek yï, ke yïn acä bï ka� jai.” Ku lueel k�cken k��k ye bu��th ëbën këya.

Jethu ar��k ke �ic l�n bï ye n��k(Mk 14:32-42; Lk 22:39-46)

H Kaam wën ke Jethu kek k�cken ye bu��th la t�� c�l Jethemani, ku lueel tënë ke, “Nyu��ckë t��n, ku yiënkë, ��n ala t��n ba la röök.” I Ku c��l Pït�r ku w��t Dhubedï karou, ku j�l rëër ke n��k atiëël, ku dhi��u ap�i yepu��u. J Ku lueel tënë ke, “��n adhiau pu��u ap�i, ee thou gu��p. R��rkë t��n ku yiënkë.” K Ku le tue� t��thin-ny��t, ku r��ny rot piny ke gut yenhom piny ku röök ëlä, “Wä, na lëu rot ke yï c�l kër��c tit �a acïï b��. Ku acie w��t piändi��, ee w��t piändu.” L Nawën ke dhuk tënë ke kadiäk ku yök ke ke nin. Go lueel tënë Pït�r, “Ni��nkë! Cäk yiën t��thin-ny��t? Ye�ö ye wek nin këlä? M Yiënkë ku r��kkë bï we cïï them jakr�c. Pu��u ë gam ku gu��p acïn ri�l.”26:23 Wk 41:9 26:28 B.bei 24:8; Jer 31:31-34 26:31 Dhäk 13:7 26:32 Mt 28:16

56 Matheo 26


N Ku ben jäl ku le röök ëlä, “Wä, na cïï kër��c kënë jiël, ke w��t piändu abï rot looi.” O Ku ben dhuk tënë ke, ku ben ke yök ke nin, rin cï nin ke göök ap�i. P Goke nyää� piny ku ben jäl, ku ben la röök cïmën awën, kën ye kek diäk. Q Ku dhuk tënë k�cken ye bu��th ku lueel, “ot we nin! Lää�kë? T��n nin acï thök, ti��kë Manh Raan acï lu��m k�c r�c. Ëmën t�� bï �a jal th��n k�c r�c acï �ëët. R Raan cä lu�m acï b��n. Jatkë röt, lokku buk r��m!”

Jethu acï d�m(Mk 14:43-50; Lk 22:47-53; Jn 18:3-12)

S T��wën �ot ji��m yen, ku Judath raan tö� k�c atuuc kathiäär ku rou �ëët. Ku yeen ë cath kek k�c juëc muk paal ku atuel, ke cï k�cdït käk Nhialic ku k�cdït baai tooc. T Ku Judath acï k�c awën cath kek ye, l��k t�� bï kek raan wïckë bïk b��n d�m �i�c thïn, ëlä, “Raan ba mu��th ku ci��m yen ë raan wi��ckë. Damkë ku kuathkë.” U Kaam wën �ëët Judath, ke la tënë Jethu nyin yic ku lueel, “B��ny,” ku mu��th ku ciim. V Go Jethu b��r, “Mäthdi��, loi kënë bï yïn ë t��n.” Go k�c awën b��n ku d�mkë Jethu ku derkë. W Go raan tök kam k�c awën r��r kek Jethu palde miëët bei, ku tök alony lui pan raandït käk Nhialic yïc, abï t��m yïc wei. X Go Jethu l��k ye, “Dhu��k paldu t��den awën, k�c ye wïc bïk k�c n��k, aabï thou aya këya. Y Cäk ë tak l�n nadë, ka l��u ba Wä thiëëc bï �a tu��c atuuc nhial juëc ap�i bïk �a b��n kony? Z Ku na ye

Ye�ö ye wek nin këlä? (26:40)

Matheo 26 57


këya, ke wël athör th��r Nhialic bï röt ti��, wël ye lueel ka dhil rot looi këlä?” [ Ku kaam wën ke lueel Jethu tënë ke ëlä, “Cäk b��n we muk atuel ku paal bäk �a b��n d�m, ci��t �a ye raan k�c rum? ��n ee rëër kek we akölaköl �a piööc k�c lua� Nhialic, ku wek aa këc �a d�m. \ Ku kënë acï rot looi bï kë cï g��t athör th��r wël Nhialic yiic yenhom ti��.” Ku j�l k�cken ye bu��th ëbën nyää� piny ku k�tkë.

Jethu acï �äth lu� bäny Itharel yic(Mk 14:53-65; Lk 22:54-55, 63-71; Jn 18:13-14, 19-24)

] Ku j�l k�c awën cï Jethu d�m, Jethu �äth pan Kaipa luk yic, cï bäny käk Nhialic Itharel, ku k�c piööc löö� kenhïïm mat thïn. ^ Ku Pït�r ë biöth, ke mec k�c cök ciëën agut t�� ëët yen pan b��ny luk yic. Ku nyuuc kek k�c b��ny tiit, ku j�l rëër bï kë lui Jethu tï�. _ Bäny luk ku k�cdït käk Nhialic aake cï nyuc bïk Jethu wïc gu��p awu��c cï looi, rin bï kek ye t��m thou. a Ku acïn awu��c cïï b��n yök, c�k al�n ye k�c juëc ye lu�m lueth, ke w��lken akëc r��m. Nawën ke k�c karou j�t röt, b ku luelkë, “Acuk pi� ke lueel, ��n abï lua� Nhialic kënë thu��r piny, ku na ye aköl ye nïn diäk ke ��n abï d��t buth nyi�nde. ” c Go Kaipa raandït käk Nhialic rot j�t ku thiëëc Jethu, “Cïn w��t dhuk nhom ë wël cï lu��l yïgu��pkä yiic?” d Go Jethu bi�t. Go Kaipa b�n l��k ye, “Yïn athiëëc rin Nhialic ba l��k �o l�n ye yïn Raan cï l�c ku d�c, Manh Nhialic.” e Go Jethu l��k ye, “Ee yic, cït t�� ca lu��l ye. Ku a�ot l��k we ëbën l�n ëmën �et tue�, wek aabï Manh Raan jäl tï� ke cï nyuc cuëny Nhialic �ic kä� looi ëbën, ku bïï pu�l nhïïm nhial.” f Go Kaipa aläthke r�t yiic yek��u ku lueel, “Acï Nhialic t��n gu��p. Ye�ö �ot wïcku k�c k��k bï b�n jam käk cï looi ëmën? Ku wek aacï t�� t��n yen Nhialic thïn pi�. g Ye�ö yen w��tdun?” Gokë b��r, “Ala gu��p awu��c, adhil n��k.” h Ku j�l k�c k��k aa �u��t nyin ku guutkë kecin. Ku lëk k�c k��k ye t��wën ye kek ye gut, i “Raan cï l�c ku d�c, m��k raan yï gut?”

Pït�r aj�i Jethu(Mk 14:66-72; Lk 22:56-62; Jn 18:15-18, 25-27)

j Kaam wën �ot rëër Pït�r piiny kal yic pan b��ny, ke ny�n lui pan Kaipa b�� tënë ye ku lueel, “Yïïn aya, yïn yï rëër kek Jethu raan Galilia.” k Go jai kenhïïm ëbën ku lueel ëlä, “��n acïï raandun ye lueel �ic di�n. Ku kë ye lueel acä cak deet yic aya.” l Ku ler a�eer. Go ny�n d��t 26:55 Lk 19:47; 21:37 26:61 Jn 2:19 26:64 Dan 7:13 26:65-66 Leb 24:16 26:67 Ith 50:6

58 Matheo 26


alony b��n ku lëk k�c awën kääc thïn, “Mony kënë ë ye rëër kek Jethu raan Nadharet.” m Go Pït�r b�n jai ku kuëë� ku lueel, “��n akuc mony kënë.” n Ku kaam awën, ke lueel k�c kääc thïn tënë Pït�r, “Ee yic, yïn ë raanden rin yïn ë raan Galilia, yïn ë jam cïmënden.” o Go Pït�r rot b�n kuëë�, “Nhialic abä n��k t�� cïï ��n yic luel! ��n akuc raan ji��m wek ri�nke!” Nyin yic t��wën ke th�n ajïth kiu. p Go Pït�r këwäär cï Jethu l��k ye tak. “Tue� ke th�n ajïth këc kiu, ke yïn abä jai arak diäk.” Ku ler a�eer ke cï gu��p yär ku dhi��u.

K�c Itharel aacï Jethu gaany tënë Pilato(Mk 15:1; Lk 23:1-2; Jn 18:28-32)

27 Na��n nhiäk rial yic, ke bänydït käk Nhialic, ku k�cdït baai m��t t�� bïk lu��i Jethu ku bïk n��k. " Gokë rek ku ku��thkë tënë b��nydït

Pilato, raan Roma.

Judath acï thou(Lu�i 1:18-19)

# Nawën le Judath, raan wäär g��ny Jethu tï�, l�n cï Jethu t��m thou, ke riääk pu��u ap�i ku dhuk wëëu ke cï ye ri�p ciëën tënë bäny luk. $ Ku lueel, “��n acï kërac looi rin cï ��n raan cïn gu��p awu��c lu�m ë lueth.” Gokë b��r, “Ee w��tdu, acïn këda thïn.” % Go Judath wëëu cuat kal lua� Nhialic yic, ku le rot nöök. & Go bäny käk Nhialic wëëu kuany ku luelkë, “Acïï path buk wëëukä mat wëëu ye juaar yiic �ön Nhialic, rin ye kek wëëu ë ri�m.” ' Ku j�lkë t�� bï kek wëëu lu��i thïn guëëk yic. Nawën ke matkë yic bïk piny ye ke ti�p wec thïn k�c cuëc ë töny, ��c ë wëëukä, ku bï ya t�� ye k�c thäi cï thou Jeruthalem thi��k thïn. ( Ku ë yen kë ye dom kënë c��l, ke c�l, “Ti�m Ri�m,” agut ya akölë. ) Ku kënë cï Jeremia, raan käk Nhialic tï�, lueel ëlä th��r acï yenhom ti��, “Aacï wëëu lööm, wëëu kek ke cï k�c Itharel gam bï ya kek

��c yeen, * ku ��c kek piny raan cuëc ë töny cïmën cï B��ny ye l��k ��n.”

Pilato acï Jethu thiëëc(Mk 15:2-5; Lk 23:3-5; Jn 18:33-38)

+ Ku Jethu ë kääc Pilato nhom. Go Pilato thiëëc, “Ye yïn B��ny�aknhom k�c Itharel?”27:3-8 Lu�i 1:18-19 27:9-10 Dhäk 11:12-13

Matheo 26, 27 59


Go Jethu b��r, “Ee ��n, cït t�� ca lu��l ye.” , Ku acïn w��t cï b��r wël juëc ke ye bäny Itharel lu��l yegu��p. . Go Pilato thiëëc, “Cïï käjuëc cï yï gaanykä ye pi�?” / Go Jethu bi�t ke cï w��t Pilato bëër. Go Pilato gäi ap�i.

Jethu acï t��m thou(Mk 15:6-15; Lk 23:13-25; Jn 18:39-19:16)

š Ru��n ëbën, aköl Yan Ayum cïn yic lu�u, b��ny�aknhom ee raan tök kam k�c cï mac lony, t�� wïc k�c baai ye bï lony. œ Ku ë ru��n kënë raan cï kär�c ap�i looi c�l Barabath ë mac. 2 Nawën cï k�c kenhïïm kut, ke thiëëc Pilato ëlä, “Ye�a wi��ckë ba lony tënë we, ye Barabath aye Jethu, ye c�l Raan cï l�c ku d�c?” 3 Rin ee �ic Pilato l�n ë yen ti��l yen ë thön kek Jethu ye. 4 T��wën cï Pilato nyuc th��nyde nhom luk yic, ke tuc ti��de w��t, “Duk them ba yïthok mat raan cïn kë cï wu��c kënë gu��p, këde ë b��n �anhom kecït nyu��th wën ak��u bä p��n nïn.” 5 Ku k�c ater Jethu aake k�c ku��t thook bïk l��k Pilato bï ya Barabath yen lony, ku c�l Jethu anäk. 6 Nawën thiëc Pilato ke, “Ye�a kamken karou wi��ckë ba lony tënë we?” Gokë lueel, “Ee Barabath.” 7 Go Pilato ke thiëëc, “Ye�ö ba looi tënë Jethu raan ye lueel ka cï l�c ku d�c?” Gokë rek yic ëbën, “Apiëët tim cï rïïu k��u.” 8 Go Pilato ke b�n thiëëc, “Ye�ö? Ye awäc �ö cï looi?” Gokë b�n rek yic röldït ap�i, “Apiëët tim cï rïïu k��u.” 9 Nawën tï� Pilato ke cïï bï lëu, ku tï� aya ka aliääp bï rot looi, ke c�l pïu ku l��k yecin kenhïïm ke d��i kek ëbën ku lueel, “Thon ë raan kënë aliu �acin! Ar��r wecin.” : Gokë dhu��k ye ëbën ke ke cï pu��th dak, “Ri�mde abï täu �ocin ku mi��thkua cin aya.” ; Go Pilato Barabath lony. Ku wën cï yen apuruuk y��k bïk that ku �akkë nhom ku��th, ke g��m ke bïk la piäät tim cï rïïu k��u.

Apuruuk aacï Jethu bui(Mk 15:16-20; Jn 19:2-3)

= Go apuruuk Pilato, Jethu kuaath pan b��ny�aknhom. Ku j�l apuruuk ëbën g��m piny. ? Ku d��kkë aläthke bei ku rukkë alanh thith lual yek��u. A Ku cuëckë kou ku ��k kek yenhom, ku t��ukë wai ciinden cuëc. Ku gutkë kenhi�l piny yenhom bïk nyu��th ci��t leckë ku buikë, “Mädho B��ny�aknhom, B��ny Itharel.” B Ku �uutkë gu��p ku yuupkë nhom wai. 27:24 L.rou 21:6-9

60 Matheo 27


C Wën cï kek ye jal bui këlä, ke d��k alanh wën bei, ku dhukkë aläthke yek��u. Ku kuathkë bïk la piäät tim cï rïïu k��u.

Jethu acï piäät tim cï rïïu k��u(Mk 15:21-32; Lk 23:26-43; Jn 19:17-27)

D T��wën le kek t�� ye k�c la n��k thïn, ke räm kek mony c�l Thaimon raan pan Thirene, gokë d�m ri�l bï tim cï rïïu ket. E Ku �eetkë t�� c�l Golgotha. (Ku w��tde yic, g�n la gue�-�e� cït apen nhom raan.) F Ku g��mkë Jethu mu��n abiëc cï liääp wäl kec c�l gal bï dek, nawën thiëëp ke kuec ye. G Gokë piäät tim cï rïïu k��u, ku cu�tkë g�k bïk aläthke tek kamken. H Ku j�lkë rëër bïk tiit. I Ku j�lkë awu��c yekë tak ke cï Jethu looi g��t yenhom nhial tim cï rïïu k��u ëlä, “KËNË Ë JETHU B��NYAKNHOM ITHAREL.” J Ku pi��tkë cu��r karou kek Jethu tiim cï rïïu k��th aya, raan tök l�� cuëc ku raan tök l�� cam. K Ku j�l k�c ke ye tëëk t��wën, Jethu aa cuiit ku latkë ku luelkë, L “Cie yïn wäär ye lueel l�n bï yïn lua� Nhialic thu��r piny ku buth nïn kadiäk! Kony rot t�� ye yïn Manh Nhialic! Bäär piny tim cï rïïu k��u!” M Ku bui k�c käk Nhialic, ku k�c gät löö� ku k�cdït baai. N “Ee k�c k��k kony ku cïï rot kony! Cie yen B��ny�aknhom Itharel? C�l ab�� piny tim cï rïïu k��u ëmën, ku abuk jäl gam! O Yeen ë Nhialic ��th, c�l aj�l Nhialic kony ëmën t�� wïc yen ye. Rin aye lueel ëlä, ��n ë Manh Nhialic.” P Agut cu��r awën cï piäät tiim k��th kek ye, ee yekë t��n gu��p aya.

Jethu acï thou ayic(Mk 15:33-41, 44-49; Jn 19:28-30)

Q Nawën ak��l ci�l yic ke mu��th loi rot �et tää� ak��l pan awën. R Nawën tää� ak��l ke Jethu cöt röldït, “Eli, Eli, lama thabakthanï?” Ku w��tde yic, “Nhialicdi��, Nhialicdi��, ye�ö p��l yïn �a wei.” S Nawën pi� k�c k��k ke kääc ë t��në, ke luelkë, “Mony kënë ac�l Elija.” T Go raan tök kat ku lut alath mu��n wac yic, ku t��u wai thok ku ��k Jethu thok. U Ku lueel k�c k��k, “Titku buk tï� l�n bï Elija b��n bï b��n kony!” V Ku j�l Jethu ke� ap�i ku thou. W Kaam wën ka alanh ye g�� bï lua� Nhialic tek yic al�� thïn r��t yic rou, j��k nhial �eet piny. Ku loi ayi��kyi��k dït rot ku ��r piny yic. X Ku �any r�� kenhïïm, ku gup k�c juëc, k�c path wäär cï thou aacï b��n pïr ku j�tkë röt. Y Ku wën cï Jethu rot j�t, ke jiël r�� nhïïm ku lek Jeruthalem ku nyuthkë röt k�c juëc.27:34 Wk 69:21 27:35 Wk 22:18 27:39 Wk 22:7; 109:25 27:40 Mt 26:61; Jn 2:19 27:43 Wk 22:8 27:46 Wk 22:1 27:48 Wk 69:21 27:51 B.bei 26:31-33

Matheo 27 61


Z Nawën tï� b��ny apuruuk ku apuruukken ke tit Jethu, ayi��kyi��k piny ku käk cï röt looi ëbën ke ri��c ap�i, ku luelkë, “Yeen ë Manh Nhialic gu��p alanden.” [ Diäär juëc aake t�� thïn, ku keek aake daai t��mec. Wäär rëër Jethu Galilia, ë ye diäärkä bu��th bïk miëth aa looi tënë ye. \ Kam ë diäärkä, Maria Magdalena ku Maria man Jemith ku Jothep, ku j�l a man w��t Dhubedï aake t�� thïn aya.

Jethu acï thi��k(Mk 15:42-47; Lk 23:50-56; Jn 19:38-42)

] Wën col piny, ke mony ajak gen Arimatheo c�l Jothep cï w��t Jethu gam b��. ^ Ku ler tënë Pilato ku thiëëc gu��p Jethu bï la thi��k. Go Pilato l��k apuruuk bïk gäm ye. _ Go Jothep gu��p Jethu b��i piny tim k��u ku der alanh �er, a ku t��u ra� cï wec kuur yic. Ku l��r kuur dïttet ra� thok ku jiël. b Maria Magdalena ku Maria d��të aake cï nyuc ke cï kenhïïm w��l ra�.

K�c tit ra� c Nawën aköl Dätem aköl b�� aköl Dhiëc cök, ke k�cdït käk Nhialic ku k�c akut Parathï la tënë Pilato, d ku luelkë, “B��ny, acuk tak, wäär pïr aluenh kënë ëcï lueel ëlä, ��n abï b�n pïr nïn kadiäk cök. e Këya, l��k apuruuk bïk ra� tiit apath �et aköl ye nïn diäk, rin bï k�cken ye bu��th guäpde cïï kual ku törkë tënë k�c l�n cï ye j�t thou yic. Ku luenh ciëën abï dït ap�i tënë luenh tue�.” f Go Pilato l��k ke, “Calkë apuruuk bïk ra� la tiit apath cït t�� wïc wek ye thïn.” g Gokë la ku buthkë ra� thok ku thanykë thok ë ki��nden ku t��ukë apuruuk ra� nhom bïk tiit.

Jethu acï rot j�t ra� yic(Mk 16:1-10; Lk 24:1-12; Jn 20:1-10)

28 Na��n nhiäk rial aköl Nhialic ke Maria Magdalena ku Maria d��të, la bïk ra� la neem. " Ku kaam awën ka ayi��kyi��k piny

dït ap�i loi rot, ku b�� atuny Nhialic ku l��r al�l wei ra� thok, ku nyuuc yenhom, # ke ce� al��th �er ap�i la toptop, ku d��p nyin cït ye de� bi�r. $ Go apuruuk pu��th ji�th ku ri��ckë ap�i abïk ril wei ci��t k�c cï thou. % Go atuny Nhialic jam tënë diäär ku lueel, “Du��kkë ri��c, a�i�c wek aa wïc Jethu wäär cï piäät tim cï rïïu. & Aliu t��n, acï rot j�t cït t��wäär cï lu��l ye. Bäk, ti��kë t��wäär cï ye tääu thïn. ' Lackë la bäk la l��k k�cken 27:55-56 Lk 8:2-3 27:63 Mt 16:21; 17:23; 20:19; Mk 8:31; 9:31; 10:33-34; Lk 9:22; 18:31-33

62 Matheo 27, 28


ye bu��th, �L�n cï yen rot j�t ra� yic ku ala Galilia bïk la r��m thïn. Lak l��kkë ke këya.” ( Go diäär jäl ra� nhom ke ban kek��th ke cï ri��c, ku keek ke mit pu��th aya, bïk thok ri�� tënë k�cken ye bu��th. ) Kaam awën ke Jethu räm ke ke ku lueel, “Bï d��r arëër kek we.” Gokë b��n tënë ye ku cu�tkë röt piny yenhom ku d�mkë cök ku dorkë. * Go Jethu l��k ke, “Du��kkë ri��c,” “Lak l��kkë wämäthki�� bïk lac la Galilia t�� bï �ok la r��m thïn.”

Apuruuk aacï kë cï rot looi la lueel + T��wën �oot diäär dhël yic ke la geeu, ka apuruuk ab��k, apuruuk ke tit ra� yiic, la geeu ku lek bäny l��k käk cï röt looi ëbën. , Go bäny Itharel amat c��l. Nawën cïk kë cï rot looi jääm yic, ke matkë yic bïk apuruuk gäm wëëu juëc ap�i, . ku bïk lueel, “L�n ë niin kek nawën ke k�c Jethu bu��th b�� wak��u ku kualkë guäpde �o nin. / Ku na pi� B��ny�aknhom ë w��t kënë, ke �ok aabï jam ke ye bï ci��n kër��c yök we.”

Aliu t��n, acï rot j�t cït t��wäär cï lu��l ye

(28:6)

Matheo 28 63


š Go apuruuk wëëu d�m ku j�lkë w��t awën cï bäny ke ku��t thook aa lueel. Ku j�l w��tden thiëi k�c Itharel yïth. Ku ë yen kë yekë lueel agut ya aköl.

Jethu acï rot nyu��th k�cken ye bu��th œ Nawën ke k�cken ye bu��th kathiäär ku tök lööny dhöl bïk la Galilia. Ku lek g�t nhom t�� cï Jethu l��k ke bï kek la r��m thïn. 2 T��wën tï� kek ye ke dorkë, ku k�c k��k keyiic aake diu ci��t cie Jethu ayic. 3 Go Jethu rot cu��t ke ku lueel, “��n acï yiëk ri�l nhial ku piny. 4 Lak pinynhom ëbën ku l��kkë k�c w��tdi��. Ku miackë kenhïïm Rin Wun, ku Wënde ku Wëi Nhialic, 5 ku pi��ckë ke bïk käjuëc ca l��k we gam. Ku mu��kkë wenhïïm l�n ��n abï rëër kek we akölaköl �et thök ë piny.”

28:16 Mt 26:32; Mk 14:28 28:19 Lu�i 1:8

64 Matheo 28


65

Wël Jethu cï Marko g��t

W��t nhom Wël path k�c c�l amit pu��th, kek ye k�c cï gam pi��c rin Jethu cï Marko g��t, aaye j��k w��t cï yen ye lueel ëlä, “W��t Pu�th Yam rin Jethu raan cï l�c ku d�c, Wën Nhialic.” Jethu acï nyu��th l�n ye yen raan ë luui ku ala ri�l. Ri�lde aye tï� pi��cde yic, ku ri�lden yen jakr�c cu�p wei k�c gup, ku l�n yen adumu��m cï looi päl piny. Jethu ë ye jam ri�nke l�n yen ke Manh Nhialic cï b��n, ku bï rot gam bï n��k, bï k�c poth la pan mac. Marko acï wël Jethu g��t dhël la cök, cïn yic lueth. Ku acï käk cï Jethu looi teet yiic apath, ku aacie wël cï lueel ku käk cï pi��c kek cï g��t kep��c. Yeen aya, acï wël k��k cït maany ka� g��t rin Joon raan k�c mu��c nhïïm, ku l�n cï Jethu them ë j��rac. Ku g��t käk cï Jethu looi, cïmën piööc ku kë ye yen k�c tuany kony bïk pial. T��wën cï Jethu k�c pi��c, ke k�c cï w��tde gam, aake cï käk ke ye looi ya deet yiic, ku k�c ke man Jethu aacï pu��th b��n riääk ap�i. Wël ab��k cï Marko g��t athör yic ciëën, aa kä� karou cï röt looi tënë Jethu wäär pinynhom nïn kadhorou thu�nde nhom tue�, kë cï k�c man ye ye d�m ku pi��t tim cï rïïu k��u bï thou, ku kë cï yen b�n pïr ku j�t rot ra� yic. Ala kä� karou, wël Jethu cï Marko g��t thïk kecök, aye tak k�c juëc ci��t ye raan d��t yen m�t ke thïn.

Käk t�� thïnJ��k cök Wël Pu�th Yam ................................................................... 1:1-13Piööc ë Jethu Galilia .................................................................. 1:14-9:50Jäl Jethu Galilia bï la Jeruthalem ................................................. 10:1-52Nïn ciëën kadhorou thu�nde nhom tue� .................................. 11:1-15:47Jethu acï rot j�t thou yic ................................................................. 16:1-8Jethu acï rot nyu��th ku j�t nhial .................................................. 16:9-20


Piööc Joon raan k�c mu��c nhïïm(Mt 3:1-12; Lk 3:1-18; Jn 1:19-28)

1 W��t kënë ë W��t Pu�th Yam rin Jethu raan cï l�c ku d�c Wën Nhialic."-$ Wäär këc Jethu pi��cde gu� j��k Joon raan k�c mu��c nhïïm ëcï

pi��cde j��k roor t�� cïï ce�. Ku wëët k�c ëlä, “Pälkë lu�i kär�c, ku calkë röt aa mu�c nhïïm rin bï adumu��mkun päl piny tënë we.” Ku tue� ëcï Ithaya raan käk Nhialic tï� g��t ku lueel ëlä, “T�� ler yïn, ��n abï raan tök kam k�c käkki�� lu��l c�l alëk k�c,

bïk yïïn tiit.” Ku ben Nhialic lueel aköl d��t ëlä, “Raan käkki�� tï� abï kë cït l��r gut yic bï yen k�c caal t��de ë rot, ku lëk keek ëlä, �Gui�rkë dhël ë B��ny, lu�ikë dh��lke bïk la cök. ” T��n, go Joon k�c aa pi��c t��de ë rot. Nawën gamkë w��tde ke mu��c nhïïm, ku ye l��k ke ëlä, “Pälkë lu�i adumu��m ku calkë röt aa mu�c nhïïm, yen abï Nhialic adumu��mkun päl piny.” % K�c juëc pan Judia ku gen Jeruthalem aacï w�t tënë ye, ku lekkë adumu��mken, ku j�l Joon ke mu��c nhïïm wär Jordan. & Joon ë ye ce� al��th cï looi nhiëm th��r��l, ku ce� g��p yen a�um, ku mïïth ke ye cam aa k�ry�m ku kiëc. ' Ku ë ye l��k k�c, “Raan bï b��n ë nïn thi��kkä adït ku aril tënë �a ap�i. ��n acïï thö� kek ye, nadë ke �a c�k gu� ba warke d��k. ( Wek aaya mu��c nhïïm pïu, ku yeen abï we mu��c nhïïm Wëi Nhialic.”

Jethu acï mu��c nhom ku acï j��rac them(Mt 3:13-4:11; Lk 3:21-22; 4:1-13)

) Ye nïnkä yiic ke Jethu b�� gen Nadharet t�� pan Galilia tënë Joon, ku mu��c Joon nhom wär Jordan. * T��wën bï Jethu bei wïïr, ke tï� nhial ke liep rot ku tï� Wëi Nhialic ke b�� yenhom ke cït kuur ë dit. + Ku pi� röl Nhialic nhial ke lueel, “Yïn ë manhdi��n nhiaar, ��n amit pu��u ke yï.” , Kaam awën ke Wëi Nhialic la yegu��p ku ��th roor t�� cïï ce�. . Ku j�l Jethu rëër roor t�� cïï ce� nïn thiär�uan kek lääi, ku ë ye j��rac them. Ku atuuc nhial aacï b��n ku konykë.

Jethu acä am��i ka�uan c��l(Mt 4:12-22; Lk 4:14-15; 5:1-11)

/ Wën cï Joon d�m, ke Jethu dhuk pan Galilia ku le k�c pi��c W��t Pu�th Yam. š Ke ye lueel, “Aköl la cök acï b��n, bääny Nhialic athi��k! Pälkë lu�i kär�c ku gamkë W��t Pu�th Yam.”1:2-4 Mal 3:1; Ith 40:3 1:11 Cäk 22:2; Wk 2:7; Ith 42:1; Mt 3:17; 12:18; Mk 9:7; Lk 3:22 1:15 Mt 3:2

66 Marko 1


œ T��wën ku�ny Jethu wär Galilia y�u, ke tï� am��i karou, Thaimon kek Andria wämënh ke d�m rec bu�i. 2 Go Jethu l��k ke, “Biathkë �a ku wek aba pi��c bäk k�c aa d�m.” 3 Gokë biaiken nyää� piny nyin yic ku bu�thkë Jethu. 4 Wën le Jethu tue� t��thin-ny��t, ke tï� Jemith wën Dhubedï ku Joon wämënh ke t�� riäi yic ke guir biaiken. 5 Go Jethu ke c��l bïk jäl ke ye. Gokë wunden Dhubedï nyää� piny riäi yic kek k�c cïk ri�p, ku bu�thkë Jethu.

Jethu ala ri�l yen j��rac cu�p wei(Lk 4:31-37)

6 Gokë la Kapernaum. Nawën aköl cïï k�c Itharel ye luui, ke Jethu la t�� ye k�c Itharel kenhïïm mat thïn ku piööc. 7 Go k�c gäi ë pi��cde, rin aacï pi��c apath ke la ri�l Nhialic, cïï thö� kek k�cken piööc ë löö�. 8 Kaam thiin awën, ke raan t�� kam k�c t��n amat k�c Itharel, ke la gu��p j��rac, jam ke cï yeröl j�t ap�i ëlä, 9 “Ye�ö wïc tënë �o Jethu raan gen Nadharet? Ca b��n ba �o b��n rac? Yïn a�i�c, yïn ë raan pu�th la cök b�� tënë Nhialic.” : Go Jethu j��rac du��m thok piny, “Bi�t, ku bäär bei yegu��p!”1:22 Mt 7:28-29

Biathkë �a ku wek aba pi��c bäk k�c aa d�m

(1:16-17)

Marko 1 67


; Go j��rac mony awën lath ku wit piny, ku bïï bei yegu��p ke dhiau. = Go k�c gäi ap�i ku thiëckë röt, “Ye�ö kënë? Ye piööc yam kek ri�l Nhialic. Mony kënë ala ri�l ye yen jak y��k ku gamkë w��tde aya!” ? Këya, l�c ku piathde aacï gu� thiëi piny pan Galilia ëbën.

Jethu acï k�c tuany kony(Mt 8:14-17; Lk 4:32-41)

A Kaam awën jiël kek t��n amat k�c Itharel, ke Jethu ku Jemith ku Joon la pan yï Thaimon kek Andria. B Nawën �eetkë baai ke yök man ti� Thaimon piiny ke cï t��c, ke cï juäi göök. Gokë l��k Jethu. C Go Jethu la tënë ye ku d�m cin ku d��c ku kony bï rot j�t. Go juäi gu� päl piny, ku bïï miëth tënë ke. D Wën cï ak��l lööny piny, ke k�c guëër tënë Jethu kek k�c tuany, ku k�c la gup jakr�c. E Ku j�l k�c juëc geeu kenhïïm kut �öt thok. F Go Jethu k�c juëc awën la gup tu�ny juëc cï b��i tënë ye kony bïk pial. Ku cop jakr�c juëc wei k�c gup. Ku cïï jakr�c päl bïk jam rin �ic kek ye.

Jethu ë k�c Galilia l��k w��t Nhialic(Lk 4:42-44)

G Na��n nhiäk ri�l, akëc piny bak, ke Jethu j�t rot ku jiël baai. Ku le t��de ë rot bï la röök. H Go Thaimon kek k�c k��k Jethu bu��th bïk la wïc. I Nawën lek yök, ke luelkë, “Raan ëbën awïc yï.” J Go Jethu b��r, “Lokku b��i k��k t�� tue� yiic, ku ba la piööc thïn aya, yen ee kën bïï ��n.” K Ku j�l Jethu pan Galilia kuany yic ke pi��c ��nken amat yiic, ku cop jakr�c wei.

Jethu acä atuet c�l apu�l(Mt 8:1-4; Lk 5:12-16)

L T��wën ku�ny Jethu b��i yiic ke pi��c, ke raan cï tuet b�� tënë ye, ku gut yenhi�l piny ku l��, “A�i�c alëu ba �a kony b��ny, ba pial. Kony �a.” M Go Jethu �ää� nyinde tï� ku wïc bï kony. Ku j�t yecin ku g��t ku lueel, “Awiëc, piaalë!” N Kaam thiin awën, ke tuet jiël. O Ku j�l Jethu c�l al�c jäl ku th�n ap�i ëlä, P “Duk kënë la l��k raan d��t. L��r ku nyu��th rot raan käk Nhialic bï caath, ku juar kä� cït t�� ye lö� Mothith ye lu��l thïn, bï k�c ëbën �ic l�n cï yïn pial.” Q Go jäl ku �ot la kë cï rot looi l��k raan ëbën. Ku thiëi w��t piny abï Jethu cïï b�n la geeu ke �ic. Ku ye rëër t��de ë rot t�� cïn yic k�c ë rëër thïn. Go k�c juëc �ot ke ye b��n tënë ye baai yic ëbën.1:39 Mt 4:23; 9:35 1:44 Leb 14:1-32

68 Marko 1


Jethu acï raan cï ruai kony(Mt 9:1-8; Lk 5:17-26)

2 Nïn juëc cök, ke Jethu ben dhuk Kapernaum. Go gu� pi� l�n cï yen dhuk baai. " Go k�c juëc w�t tënë ye abï ci��n t�� lääu, ye cök cak la

piny �ööt agut �öt thok a�eer. Ku Jethu ë piööc k�c Wël Pu�th Yam ë Nhialic. # T��wën ke raan aduany ke ket k�c ka�uan bïï tënë Jethu. $ Nawën cïn t�� th kek ye tënë Jethu, rin cï �öt thok thiä� k�c, gokë la ku �anykë �öt nhom l�� awën rëër Jethu thïn. Ku lu��ckë raan aduany piny yenhom. % T��wën tï� Jethu gamdït t�� ke ke, ke lueel tënë mony aduany, “Manhdi��, adumu��mku aacï päl piny.” & Go k�c piööc löö� k�c Itharel ke t�� thïn, jäl tak ku luelkë kepu��th, ' “Ye�ö ye mony kënë jam këlä. Adhäl Nhialic! Ye�a adumu��m päl piny? Ci��t ë Nhialic ë rot.” ( Go Jethu käk yekë tak gu� �ic ku lueel, “Ye�ö ye wek ye tak l�n lueel ��n lueth? ) Ye kën�n ril yic ë käkkä yiic ba lueel tënë raan aduany, �Adumu��mku aacï päl piny, T��dë ke lu��l, �J�t rot ku löm bi��du ku cathë? * Aba nyu��th we ëmën l�n Manh Raan ala ri�l pinynhom ba adumu��m päl piny.” Ku lueel tënë mony aduany, + “Al��k yï, j�t rot ku kuany bi��du ku l��r baai.”

Ku �anykë �öt nhom l�� wën rëër Jethu thïn, ku lu��ckë raan aduany piny yenhom (2:1-5)

Marko 2 69


, Go rot j�t ku ku�ny bi��de ke d��i kek ëbën. Kënë acï raan ëbën g��i. Ku leckë Nhialic ku luelkë, “�ok aakëc këcït kënë ka� tï�.”

Jethu acï Lebï c��l(Mt 9:9-13; Lk 5:27-32)

. Nawën ke Jethu ben dhuk wär Galilia y�u. Go k�c juëc ap�i b��n tënë ye. Goke pi��c. / Wën ben yen la tue� ke dhuk geeu, ke tï� raan ajuër kut c�l Lebï Alpawuth ke r��r t��den lu�i. Go Jethu l��k ye, “Bu�th �a.” Go rot j�t ku bu��th. š T��wën mïth Jethu pan Lebï, kek k�c juëc ajuër kut, ku k�c k��k la gup anyon, ke k�cken ye bu��th ku k�c juëc k��k ye bu��th aya, aake mïth kek ye ë tök.a œ Wën tï� k�c piööc löö�, k�c akut Parathï ye, ke mïth kek k�c la gup adumu��m ku k�c ajuër kut, gokë k�cken ye bu��th thiëëc, “Ye�ö ye bänydun mïth kek k�c ajuër kut ku k�c k��k la gup adumu��m?” 2 Wën pi� Jethu w��t kënë, go l��k ke, “Acie k�c pu�l kek akïïm wïc, aa k�c tuany. ��n akëc b��n ba k�c path b��n c��l, aa k�c la gup adumu��m.”

W��t lö� th��k ë miëth(Mt 9:14-17; Lk 5:33-39)

3 Ye nïnkä, k�c Joon raan k�c mu��c nhïïm bu��th ku j�l aa Parathï, aake la nïn ye kek thek bïk cïï mïth. Go k�c k��k b��n tënë Jethu ku thiëckë, “�ok k�c abiöth Parathï ku abiöth Joon �ok aa thek, ku yïïn ku kacku wek aacie thek, ye�ö?” 4 Go Jethu b��r ku lueel, “Yakë wïc bï k�c cï b��n ruääi yic rëër ke cïï mïth? Acie t��de! Na r��r raan thiëk ke ke, ka cïk loi këya. 5 Aköl bï athiëëk d�m ku ny��i keyiic, yen aköl bï kek thek. 6 “Acïn raan alanh thiin ë yam bu��p alanh th��r k��u, rin alanh thiin yam abï rot r�t ku abï aba� alanh th��r r��t bei. 7 Ku acïn raan mu��n abiëc ë yam pu��k töny th��r yic, rin mu��n abiëc abï töny pu��t yic, ku riääk mu��n abiëc kek töny kedhie. Ku acïï bï ya këya, mu��n abiëc ë yam adhil pu��k töny yam yic.”

Jethu acï kuec lö� aköl l�� k�c Itharel(Mt 12:18; Lk 6:1-5)

8 Na��n aköl cïï k�c Itharel ye luui, ke Jethu kek k�cken ye bu��th aake cath ke kuany dhël yic kam ë dum. Go k�c Jethu bu��th rap lek cam dho�. 9 Go Parathï ke cath ke ke Jethu thiëëc, “Ye�ö ye kacku luui aköl cï lö�dan Itharel pëën bï k�c cïï ye luui thïn?”a 2:15 Lebï ac�l Matheo aya. 2:23 L.rou 23:25

70 Marko 2


: Go Jethu b��r, “K��ckë kë cï Debit looi wäth��r ka� kueen? Wäär n��k c�k ye kek k�cken ke cath ke ye, ku wïckë miëth camkë, ; go la lua� Nhialic ku ci�m ayum ë yath cï t��u tënë Nhialic, kënë aloi rot wäär ye Abiathär raandït käk Nhialic. Ayum kënë ee raan käk Nhialic ë rot yen ë ye cam. Ku yeen acï Debit b��n cam, ku g�m abak tënë k�cken awën cath kek ye. Këya, acïn kër��c cï kacki�� looi aya.” = Ku j�l Jethu l��k ke, “Aköl l�� acï looi ke ye aköl l�� path tënë raan. Akëc looi bï k�c röt aa ba� thïn. ? Këya, Manh Raan ë b��ny këriëëc ëbën agut aköl ë l��.”

Jethu acï mony cï cin ruai kony(Mt 12:9-14; Lk 6:6-11)

3 Na��n aköl d��t, aköl cïï k�c Itharel ye luui, ke Jethu la t��n amat k�c Itharel, ku mony cï cin ruai ë t�� thïn. " Ku k�c k��k aake t�� thïn, ku ë

wïckë bïk tï� l�n bï Jethu mony kënë kony bïk la lu�m, rin cï yen ye kony aköl cïï k�c ye luui. # Wën �ic Jethu kë t�� kepu��th, ke lëk mony awën cï cin ruai, “J�t rot ku bäär tue� t��n k�c nhïïm.” $ Ku lëk Jethu Parathï ëlä, “Wek k�c �oot nhïïm löö� th��r yic, ye kën�n yic lëu bï looi aköl cïï k�c ye luui, ye këpath aye kërac, bï raan kony bï pïr, kua p��l wei bï thou?” Gokë bi�t ëbën. % Go Jethu ke döt ke cï pu��u riääk ap�i, rin �ic kek yic ku cïk luel. Ku lëk mony awën cï cin ruai, “Nyoth yïcin.” Go yecin nyooth. Go ci��nde piath. & Go Parathï, k�c wïc ye bï Jethu n��k jäl t��n amat ku lek tënë k�c �ërot. Ku lek mat ke ke t�� bï kek Jethu näk thïn.

Jethu ee jakr�c cu�p wei k�c gup ' Go Jethu jäl kek k�cken ye bu��th ku lek wär Galilia k��u. Go k�c juëc pan Galilia ke bu��th. ( Wën pi� kek käjuëc ye Jethu looi, ke k�c juëc ap�i b�� tënë ye pan Judia, ku gen Jeruthalem ku Idumi�, ku j�l aa b��i t�� wär Jordan k��u, ayï gen Tire ku Thidon. ) Go Jethu l��k k�cken ye bu��th bïk riäi guiir tënë ye bï yen la thïn, bïk cïï b�r piny, * rin Jethu ëcï k�c juëc tuany kony. Go k�c juëc k��k tuany wïc bïk la tënë ye bïk la g��t. + Na tï� k�c la gup jakr�c ë ke cu�t röt piny yenhom ku dhi��ukë, “Yïn ee Manh Nhialic.” , Go Jethu jakr�c y��k bïk cïï nyooth.

Jethu acä atuuc kathiäär ku rou kuany(Mt 10:1-4; Lk 6:12-16)

. Go Jethu k�cken wïc c��l ku jiël ke ke, ku lek gat nhïïm t�� cïï ce�. Wën cï kek �et t��n awën, / ke kuëny raan thiäär ku rou bei k�c yiic. 2:25-26 1Tha 21:1-6 2:26 Leb 24:9 3:9-10 Mk 4:1; Lk 5:1-3

Marko 2, 3 71


Ku ciëk ke ke c�l atuuc ku lëk ke, “Wek aca kuany bäk rëër ke �a. Ku wek aba ya tu��c a�eer bäk w��tdi�� aa la pi��c. š Ku wek aabï la ri�l bäk jakr�c aa cu�p wei k�c gup.” œ K�c ke cï Jethu kuany bïk ya atu��cke aayï, Thaimon (cï Jethu b��n cäk ke c�l Pït�r.) 2 Jemith Dhubedï kek wämënh koor c�l Joon (kek aacï Jethu cäk ke c�l Boanergeth, ku w��tde yic k�c ë mär de�.) b 3 Ku Andria, Pilipo, Bartholomeo, Matheo, (c�l Lebï) Thomath, Jemith wën Alpawuth, Thadawuth, Thaimon, 4 ku j�l a Judath Ithkariöt, raan wäär cï Jethu b��n lu�m bï d�m.

Jethu aye y��k l�n le yen gu��p j��rac(Mt 12:22-32; Lk 11:14-23; 12:10)

5 Nawën ke Jethu dhuk Kapernaum. Go k�c juëc ap�i b�n bu��th abï ci��n t�� c�k yen nhom lääu kek kacke bïk mïth. 6 Nawën pi� k�c ruääi kek Jethu l�n ye k�c r��r kek ye ye lueel, l�n cïï yen nhom path, gokë la nyaai. 7 Ku ëcï k�c k��k piööc löö� Itharel b�� Jeruthalem lueel, “Ala gu��p ri�l Beldhebul. Ee yen b��ny jakr�c, yen ye yiëk ri�l bï ke aa cu�p wei.” 8 Go Jethu ke y��k, ku thöö� w��t ëlä, “Ye j��rac j�� r��c d��t cu�p wei këdë. 9 Na tek k�c paan tök keyiic ku th��rkë kamken, ke pan kënë abï riääk. : Na tuum dhiënh tök yenhom aya ku th��rkë kamken ë röt, ke dhiënh kënë abï w��r aya. ; Këya, na tek jakr�c keyiic ku th��rkë kamken, ka thök. = “Acïn raan lëu ye bï �ön raan ril dho� ku ny��i käkke, ak�� raan ril kënë d�m ku der, ku j�l käk t�� baai nyaai. ? “Wek aa l��k yic l�n nadë adumu��m, ku kär�c yekë ke looi, ku käk yekë lueel, aa lëu bï ke päl piny ëbën tënë k�c. A Ku na ye raan Wëi Nhialic y��k l�n ye yen j��rac, ka adumu��mke aacïï k�� päl piny akölriëëc ëbën.” B Ee lueel Jethu këlä ë rin cï k�c k��k ye lueel, “Ka la gu��p jakr�c.”

Man Jethu ku wämäthakën aacï Jethu nyaai(Mt 12:46-50; Lk 8:9-21)

C Go man Jethu kek wämäthakën ë Jethu b��n ku k��ckë a�eer ku tockë raan bï Jethu la c��l. D Go k�c ke r��r, ke cï ye gööm l��k ye, “Moor ku wämäthakui aat�� a�eer, ku aa wïc yï.” E Go Jethu b��r, “Ye�a ë ma ku wämäthakäi? F Ku kë wiëc bäk �ic, k�c r��r kek �a aa nhiaar, aa cït paan ë ma. G Kuat raan w��t Nhialic looi yen ë wämääth, ku nyankäi ku ma.”b 3:17 Ee du��r thö� kek tu��c pu��u. 3:22 Mt 9:34; 10:25 3:29 Lk 12:10

72 Marko 3


Kää� dom path ku dom rac(Mt 13:1-9; Lk 8:4-8)

4 Go Jethu b�n piööc wär Galilia y�u. Nawën le k�c juëc ap�i gööm, ke la riäi yic ë pïu thook ku nyuuc thïn, ku j�l k�c ëbën nyuc piiny

ë pïu thook a�eer. " Ku j�l Jethu k�� aa lueel bï yen k�c pi��c käjuëc, ku l��k ke. # “Pi��kë! Raan pu��r ëcï la dom bï la pur. $ Ke wën yen rap w��r dom yic, ke k��th ab��k lööny dhël yic. Go di�t b��n ku tetkë ke. % Ku lööny k��th k��k al�l nhom t�� koor ti�p thïn. Gokë gu� cil. & Nawën la ak��l ru�l ap�i ke rap awën go yom, ku ri��ukë rin këc m�iken �et piny apath. ' Ku lööny k��th ab��k t�� ye tiim la ku��th cil thïn, na la tiim juäk ke dec rap ku cïk lok apath. ( Ku lööny k��th k��k ti�m path yic, ku ciilkë apath ku dïïtkë ku lokkë apath. Rap ab��k aake cï lu�k ke thoi nhïïm, ku k��k ke thöö� röt, ku rap k��k ke dït nhïïm.” ) Ku wit Jethu l��de ëlä, “Pi��kë t�� le wek yïth.”

W��t th��th ë kää�(Mt 13:10-17; Lk 8:9-10)

* Nawën cï k�c juëc jäl, go atu��cke kathiäär ku rou, ku k�c ke cï dö� kek ye, thiëc bï k�� teet yiic tënë ke. + Go l��k ke, “Wek aacï nyu��th kë cï rot moony ë bääny Nhialic yic, ku k�c k��k këc gam aabï kä� �ic t�� l��k ke k��, , këya, rin na c�k al�n ye k�ckä daai, ka cïï kä� bï tï�. Ku na c�k al�n ye kek w��t pi�, ka cïk bï deet yic. Na ke bï röt waar, �u��t aa kä� tï� ku detkë keyiic. Ku �u��t aacï röt th��n Nhialic, ku p��l w��t piny tënë ke.”

Jethu acï kää� raan pu��r teet yic(Mt 13:18-23; Lk 8:11-15)

. Go Jethu l��k ke, “Na këckë kää� kënë deet yic ke wek aacïï k�� k��k bï deet yiic. / K��th cï com aa cït w��tdi��n ya pi��c tënë we. š K�c k��k aa cït k��th cï lööny dhël yic, ye di�t ke tet. T�� pi� kek w��t Nhialic, ke j��rac b�� ku ny��i w��t awën kepu��th ku m��rkë nhïïm w��t ë Nhialic. œ K�c k��k aya aa cït k��th cï lööny alel la nhom ti�m koor ye rap gu� yom thïn, rin këc m�iken �et piny. Ku k�c k��k aacït k��th cï com al�l nhom, aa lö� Nhialic gam nyin yic ke mit pu��th. 2 Ku aacie kepu��th ye d��t, aa w��t Nhialic gu� wai wei t�� looi aliääp rot, ku t�� y�� ke rin w��t Nhialic. 3 K�c k��k aya aa cït k��th cï lööny t�� ye tiim la ku��th cil thïn, keek aa w��t Nhialic pi�, 4 ku käjuëc ke diir, rin pïr pinynhom ë t��n, nhi��r ji��k, ku käpu�th yekë wïc aa b��n thïn, ku r�ckë lö� Nhialic kepu��th. 5 Ku k�c 4:1 Lk 5:1-3 4:12 Ith 6:9-10

Marko 4 73


k��k aa cït k��th cï puur ti�m path yic, keek aa lö� Nhialic pi� ku gamkë ap�i, ku käjuëc path aaye yök tënë ke, cïmën rap cï �i�c lu�k ke thoi nhïïm, ku rap k��k ke thöö� kenhïïm ku k��k ke dït nhïïm.”

Kää� mermer(Lk 8:16-18)

6 Ku ben ke thiëëc, “Le raan cï mermer ka� �äth �öt ku kum nyin, nadë ke t��u agen t��c cök, cie t��u �öt ci�l yic? 7 Kuat kë cï thiaan, a�ot bï rot nyu��th, ku w��t Nhialic a�ot bïk pi��c. 8 Pi��kë, t�� le wek yïth!”

Kää� t�� ye kä� th�� thïn 9 Ku ben l��k ke ëlä, “T�� ye wek k�c k��k lu��i thïn yen ë t�� bï Nhialic we lu��i thïn aya. D�tkë käk yakë ke pi�! : Rin raan la këdä� abï b�n mu��c, ku na ye raan cïn këdä�, ke këthiin ye tak l�n t�� yen tënë ye, abï nyaai aya.”

Jethu acï kää� lueel rin w��t Nhialic ; Ku la Jethu tue� ku lueel, “Bääny Nhialic ë du��r thö� kek kënë. Monytui ëcï k��th w��r dom yic. = Ee rëër akölaköl ku k��th awën cï com aa la tue� ke cil ë röt, ke pïr ku dïïtkë ku akuc kën ë ke looi këya. ? K��th ëbën aa cil piiny ti�p yic. Käu ë ka� lou ku bïï yi��ny tök bei, ku j�l la tue� ke dït agut t�� bï yen deer ku �eer ku lok. A Ku t�� cï kek lu�k aaye tem rin cï t��n tëmtëm b��n.”

Kää� käu koor nyin ye ti�mde dït ap�i(Mt 13:31-32, 34; Lk 13:18-19)

B Ku ben lueel, “Ye�ö buk th�� bääny Nhialic? Ye kää� piath �ö buk th�� ye? C Bääny ë Nhialic acït käu koor nyin cï raan com du�mde. D Ku na le dït ka la nhial ke loi kër ku yïth dït ap�i, abï di�t ��tken aa yïk thïn.” E Jethu acï W��t Pu�th Yam piööc tënë k�c ë k�� cït k��kä. Aake cï l��k käjuëc lëukë bïk ke deet yiic. F Ee ye k�c jääm ë k�� t�� piööc yen k�c, ku na ye yeen ë rot kek k�cken ye bu��th, ka ye t��t këriëëc ëbën yiic.

Jethu acï yom c�l akääc(Mt 8:23-27; Lk 8:22-250)

G Na aköl d��t ��nthëëi, ke lëk Jethu atu��cke, “Lok teemku wär al��tui.” H Gokë k�c k��k nyää� piny, ku lek riän awën rëër Jethu thïn 4:21 Mt 5:15; Lk 11:33 4:22 Mt 10:26; Lk 12:2 4:24 Mt 7:2; Lk 6:38 4:25 Mt 13:12; 25:29; Lk 19:26 4:29 Juel 3:13

74 Marko 4


yic, ku tëmkë agut Jethu. Ku riëth k��k ke t�� thïn aacï tem aya. I Kaam thiin awën ke yomdït ap�i j�t rot, ku j�t atiaktiak rot abï riäi du��r thiä� ë pïu. J T��wën looi kënë rot, Jethu ë nin riäi yic ciëën, ke cï yenhom kan. Gokë pu��c ku luelkë, “Bänyda! �ok aa mu�u, cïï di��r ë �o?” K Go Jethu rot j�t ku rël yom, “L� dïl!” Ku rël atiaktiak, “Kääc!” Go yom k��c ku le dïl. L Ku thiëëc ke, “Ye�ö ri��c wek ci��t we bï mou? Cäk �ic l�n bï ��n we kony?” M Gokë nhïïm la c��t ri�ldït cït kënë ku ji��mkë kamken, “Ye raan yïndë kënë? Na c�k a yom ku atiaktiak ë ke pi� w��tde!”

Jethu acï raan la gu��p jakr�c kony(Mt 8:28-34; Lk 8:26-39)

5 Gokë wär Galilia teem ku lek t�� c�l Jeratha. " Kaam wën k��c Jethu piny riäi yic, ke tï� mony la gu��p jakr�c, ke b�� bei r��

nhïïm. # Mony kënë ë ye rëër r�� nhïïm, ku acïn raan ye lëu bï r�� k. $ Ee ye r�� k cök ku cin arak juëc, ku �ot ke tueny, ku dho� lu�� k��th yecök. Ee ril ap�i, acïn raan ye lëu bï r�� k. % Aköl ku w��r thok ëbën, ee ye cool ku ruu kat r�� nhïïm, ke looi du��t ku ye rot d��ny aleel bï rot n��k. & Wën tï� yen Jethu t��mec, ke lor ku cu�t rot piny yenhom, '-( ku lueel Jethu, “J��rac, bäär bei ë mony kënë gu��p.” Go ki��u looi ap�i, “Jethu Wën Madh�l, ye�ö wïc ba looi tënë �a? Yïn alä� ë rin Nhialic duk �a tëm awu��c.” ) Go Jethu jäl thiëëc, “C�l yï �a?” Go b��r, “��n aa kut rin �ok ajuëc.” * Ku j�l mony kënë Jethu ya l�� bï jakr�c cïï cop wei t��den rëër kek thïn. + Ku duut dïr baai ë nyuäth g�t cök ë t��n awën. , Go jakr�c Jethu l��, “Tu��c �o ë dïrkä gup, ku c�l �o aa lur keyiic.” . Goke pu��l, ku j�l jakr�c b��n bei mony awën gu��p ku lek dïr gup. Go duut diëër, kecït tiim karou ri� agör yic, ku thootkë wïïr ku moukë ëbën. / Go röör ke biöök dïr kat, ku lek kë cï rot looi lueel tënë k�c r��r geeu, ku k�c t�� b��i yiic. Go k�c ëbën jal w�t bïk kë cï rot looi la tï�. š Nawën lek �et tënë Jethu, ke yök mony wäär la gu��p jakr�c ke r��r, ke ce� alath, ke la nhom cök. Gokë ri��c. œ Go k�c ke cï kën cï rot looi tënë mony awën ku dïr tï�, la l��k k�c k��k. 2 Ku wën pi� k�c baai ë w��t kënë ë ke ri��c, ku lek tënë Jethu ku lä�kë bï jäl panden. 3 T��wën le Jethu riäi yic, go mony wën cï Jethu j��rac c�l ajiël yegu��p b��n tënë Jethu, ku l�� bï cath kek ye. 4 Go Jethu jai, ku lëk ye, “L��r baai tënë kacku ku l��k ke käjuëc cï B��ny looi tënë yï, ku t��pu�th cï lu��i yï.”

Marko 4, 5 75


5 Go jäl ku le panden Dekapolith la yic g�u thiäär. Ku ku�ny keyiic ëbën ke ye k�c l��k käk cï Jethu looi tënë ye. Go k�c gäi.

Jethu acï tik kony ku c�l nya aben pïr(Mt 9:18-26; Lk 8:40-56)

6 Wën cï Jethu b�n tem riäi bï dhuk Kapernaum, ke k�c juëc ap�i b�� tënë ye wär y�u. 7 Kaam wën ke raan c�l Jariöth, b��ny t��n amat k�c Itharel b�� aya. Nawën tï� Jethu, ke cu�t rot piny yecök. 8 Ku l��, “Nyandi��n thin koor acï dhal ap�i, athou. Bäär ba yïcin la tääu yenhom bï pial.” 9 Go Jethu gam ku lööny dhöl kek ye. Ku bu�th k�c juëc ke, ke cïk kum ap�i. : Ku ti� tuany, cïï th��kde k��u ye t��m ru��n thiäär ku rou, ee t�� k�c yiic, ; ku yeen ëcï wëëu juëc gäm akïm rin bï tuaanyde �u��n, ku tuaanyde akëc �u��n, ëcï rot jal juak. = Ku yeen ëcï käk ye Jethu looi pi�. Go b��n Jethu k��u ku g��t alanhde, ? rin ëcï jam ë rot yepu��u ëlä, “Na gaat alanhde, ke ��n abï pial.” A Kaam thiin awën ke ri�m cïï ben kuër, ku yök rot ke cï pial. B Go Jethu yök l�n cïï ri�l jäl yegu��p. Go yenhom wel ku thiëëc k�c, “Ye�a cä alanhdi�� g��t?” C Go k�cken ye bu��th l��k ye, “Yïn ë k�c juëc tï� ke cï yï kum ku ye thiëc, Ye�a cä g��t?” D Go Jethu �ot döt k�c bï tï� ye�a cï ye looi. E Wën �ic ti� awën tuany ye ke tuaany cï jäl yegu��p, go b��n tënë Jethu ke cï ri��c, ke l�th, ku gut yenhiaal piny Jethu nhom. Ku lëk ye l�n ë yen cï ye g��t. F Go Jethu lueel tënë ye, “Nyaandi��, gamdu acï kony ba pial, l��r, kek d��r.” G Kaam wën ji��m Jethu, ke k�c rï� pan Jariöth ku lëkkë ye, “Nyaandu acï �et wei, duk raan piööc ben rääm nhom.” H Ku Jethu ë këc kë cïk lueel ku��c nhom, ku l��k ye, “Duk ri��c, d��t yïpu��u ku gam w��t yic.” I Ku ë cïn k�c juëc cïï pu��l bïk cath kek ye, ee Pït�r ku Jemith ku Joon kep��c. J T��wën �eet kek pan Jariöth ke Jethu yök k�c ke näk röt, ke dhiau ap�i. K Ku ler �öt ku lëk ke, “Ye�ö n��k wek röt? Ye dhiëndïït �ö kënë? Meth akëc thou, anin.” L Gokë d�l gu��p. Go Jethu ke c�l ala a�eer, ku c��l wun meth kek man meth ku k�cken awën kadiäk, ku lek �öt t��wën cï meth tääc thïn. M Ku d�m cin ku lëk ye, “Nyan thiin, al��k yï, j�t rot!” N Go rot j�t nyin yic ku ci�th. Go k�c awën t�� ööt kek Jethu gäi ap�i wën tï� kek kë cï rot looi (ë ye run thiäär ku rou.) O Ku th�n Jethu ke bïk cïï lëk k�c k��k. Ku lëk ke bïk yiëk miëth.

76 Marko 5


K�c Nadharet aa këc Jethu gam(Mt 13:53-58; Lk 4:16-30)

6 Go Jethu jäl t��den awën ku ler g�nden Nadharet, ku bu��th k�cken ye bu��th. " Nawën aköl ë l��, ke pi��c t��n amat. Ku k�c juëc aake

t�� thïn. Nawën pi�kë pi��cde ke g��i, ku luelkë, “Cï kä� b��n aa �ic n�n?” “Ku ye käkkä looi këdë? # Yen ë raan guë�guë� tiim, ku ë wën Maria, ku ë m��nh ë Jemith, ku Jothep, ku Jut ku Thaimon. Ku cie nyi��rakën kä r��r ë t��n kek �o?” Ku j�lkë jai bïk pi��cde cïï gam. $ Go Jethu l��k ke, “Raan cï Nhialic lööny yegu��p aye baai ëbën theek, ka k�c g�nden ku k�c ruääi kek ye, ku paan wun kek paan man kek aacïï ye ye theek.” %-& Ku akëc lëu bï käk jä� g��i looi, ka k�c tuany lik kek aacï yen yecin tääu kenhïïm, ku kony ke bïk pial. Ee cï gäi ap�i rin këc kek ye gam.

Jethu acä atu��cke kathiäär ku rou tooc(Mt 10:5-15; Lk 9:1-6)

Go Jethu jäl ku ler b��i k��k yiic ku le k�c pi��c thïn. ' Ku tuum atu��cke ku tooc ke wei, bï k�c karou aa cath ë tök bïk aala piööc W��t

Nyaandu acï �et wei, duk raan piööc ben rääm nhom (5:35)

6:4 Jn 4:44

Marko 6 77


Pu�th Yam ë Nhialic, ku yïk ke ri�l bïk kek k�c aala kony. ( Ku lëk ke ap�i. “Du��kkë muk ë mïïth yakë cam dhël yic, mu��kkë ke w�i kep��c. ) C��kë war ku du��kkë muk al��th k��k.” * Ku lëk ke aya, “Yakë rëër pan ye we lor thïn �et t�� bï wek jäl. + Ku na lak pan cïï we lor thïn, ku pan cïï w��lkun ye pi� thïn, ke we jiël ku t��kë wecök. Ku abï nyooth l�n cï wek kuec ë ke!” , Ku jiëlkë ku lek k�c pi��c bïk lu�i adumu��m pu��l. . Ku copkë jakr�c juëc wei, ku t�ckë k�c juëc tuany nhïïm. Ku röökkë bï ke kony bïk pial.

Nääk ë Joon raan k�c mu��c nhïïm(Mt 14:1-12; Lk 9:7-9)

/ Ku b��ny Antipäth �ërot ëcï w��t pi� rin cï ke Jethu �ic ap�i. Ku ë ye k�c k��k lueel, “Joon raan k�c mu��c nhïïm acï b�n pïr, ee yen ale yen ri�l yen käkkä looi.” š Ku lueel k�c k��k, “Mony kënë adhil a Elija raan wäär käk Nhialic tï�.” Ku ben k�c k��k lueel, “Ee raan tök kam k�c th��r, k�c käk Nhialic tï�.” œ Ku wën pi� Antipäth �ërot ë w��t kënë go lueel, “Ee Joon raan k�c mu��c nhïïm wäär ca c�l atök yeth yen acï j�t thou yic.” 2 Antipäth �ërot ëcï Joon c�l anäk këlä, ee cï c�l ad�m ku rek, ku c�l amac rin w��t �ërodia ti� Pilipo wämënh cï rum bï ya ti��de, 3 rin cï Joon ye lueel tënë ye ëlä, “Acïï path ba ti� wämuuth rum ke pïr.” 4 Ku �ërodia ëcïï pu��u mit tënë Joon rin ë w��t kënë. Ku wïc di��t n��k ku cïï lëu, 5 rin �ërot ë ri��c Joon, rin ye Joon raan pu�th w��t Nhialic, ku kony bï ci��n kë näk ye. Nawën pi� �ërot w��t Joon, ke g��i ap�i ku �ot nhi��r bï wël Joon aa pi�. 6 Nawën ke �ërodia j�l t�� bï yen Joon näk thïn yök, ku ë ye aköl looi Antipäth �ërot yan akölden dhiëëth ye, tënë k�cken dït m�c kek baai, ku bäny apuruuk ku j�l aa k�cdït pan Galilia. 7 Ku nyan �ërodia nhom gu��p, ee cï b��n y��i bï b��n dier. Go �ërot kek jäälke pu��th mi�t ap�i tënë ye. Go Antipäth �ërot b��ny l��k ë nyan ëlä, “Na le ke wïc, ke luel tënë �a ku ba gäm yï.” 8 Ku kuëë� tënë ye j��l nhïïm ku lueel, “Kuat këdun ba thiëëc tënë �a aba dhi�l yiëk yï, c�k al�n ë yen aba� ë bäänydi��.” 9 Go nya la a�eer ku lëk man, “Ye�ö ba thiëëc?” Go man lueel, “L��k ye bï Joon raan k�c mu��c nhïïm tök yeth, ku g��m yï nhiamde ba b��i.” : Go nya dhuk tënë b��ny nyin yic ku lueel, “Yïn awiëc ba gäm nhom Joon raan k�c mu��c nhïïm t��n ëmën thiin, ke cï tääu adu��k yic!”6:8-11 Lk 10:4-11 6:11 Lu�i 13:51 6:13 Jem 5:14 6:14-15 Mt 16:14; 8:28; Lk 9:19 6:17-18 Lk 3:19-20

78 Marko 6


; Kënë acï b��ny rac pu��u ap�i, ku akëc kuec rin cï yen mël kuëë� ë j��l nhïïm. = Go b��ny apuru��kde tooc nyin yic, ku lëk ye bï nhom Joon raan k�c mu��c nhïïm b��i. Go apuruk la t��wën m�c yen thïn ku tök yeth. ? Ku bïï nhom ke cï tääu adu��k yic, ku yïk nya, ku j�l nya gäm man. A Nawën pi� k�c Joon bu��th l�n cï ye n��k, gokë la ku ny��ikë guäpde ku thiäkkë.

Jethu acï miëth koor juak bï k�c juëc cam(Mt 14:13-21; Lk 9:10-17; Jn 6:1-14)

B K�c Jethu bu��th aake ye b��n yenhom ku lëkkë käk cïk looi, ku käk cïk pi��c ëbën. C K�c juëc ap�i aake ye wääc, k�c jiël ku k�c b�� tënë Jethu bï ke b��n kony, abï Jethu kek atu��cke cïï lääu bïk cak mïth. Go l��k atu��cke, “Jiëlku buk la t�� cïn yic k�c buk la l��.” D Gokë jäl ë riäi ë röt bïk la t�� cïï ce�, ku aake këc k�c l��k t�� ler kek thïn. E Go k�c juëc ke tï�, ku �ickë ke. Gokë miööt g��th yiic ku ri�kë tue� ke kuany wär k��u, ke la t��wën cï Jethu kek atu��cke kenhïïm w�l thïn. Ku ye kek k�� et t��wën. F Wën k��c Jethu piny riäi yic, ke tï� k�c juëckä. Go wïc bï ke kony rin acï tï� kecït am��l pap cïn nhïïm abiöök. Ku j�lke pi��c käjuëc. G Nawën col piny, ke k�cken ye bu��th b�� tënë ye ku luelkë, “Piny acï cu�l ku t��n ë ror cïn kë kuany thïn, H c�l k�c aa jiël bïk la b��i yiic bïk la ��c miëth camkë.” I Go b��r, “Miackë ke ë miëth.” Gokë l��k ye, “Wïc buk ayu��p lëu ë k�c kithkä ��c tënë ke bïk ke cam? Aa wïc wëëu juëc ap�i.” J Go Jethu ke thiëëc, “Ye ayu��p kadë t�� thïn? Lak bäk ke la tï�.” Gokë dhuk ku lëkkë ye, “Aa yu��p kadhiëc ku rec karou.” K Go l��k ke bïk k�c c�l anyuc piiny akuut noon t��c nhom. L Gokë nyuc piiny akuut bu�t ku akuut thiärdhiëc. M Go ayu��p awën kadhiëc ku rec karou lööm, ku döt nhial ku leec Nhialic. Ku b�ny ayu��p yiic ku g��m ke k�cken ye bu��th bïk ke tek agut rec, tënë k�c. N Ku mïthkë abï miëth ke göök. O Ku j�l k�cken ye bu��th awuthueei ayu��p ku rec cï dö� piny kuany gääc kathiäär ku rou. P K�c ke cï mïth ëbën, röör röt aake ye tiim kadhiëc.

Jethu acï cath pïu nhïïm(Mt 14:22-33; Jn 6:15-21)

Q Kaam thin awën, ke Jethu yöök k�cken ye bu��th bïk la riäi yic, ku lek tue� yenhom agör al��tui gen c�l Bethaida. Ku c�l th��i ajiël. R Wën cï yen k�c t��, ke jiël bï la g�t nhom bï la röök. S Nawën la thëi b��n, ke atu��cke aake �oot ë riäi yic wär ci�l yic, ku yeen ë rot agör nhom. 6:34 Kn 27:17; 1B� 22:17; 2Lëk 18:6; Edhe 34:5; Mt 9:36

Marko 6 79


T Goke tï� ke cï gök g��r ë riäi rin cï kek kenhïïm w��l yom. Nawën bääk ë piny, ke b�� tënë ke ke cath pïu nhïïm, ku ë wïc bï ke waan thook. U Ku wën tï� kek ye ke cath wïïr pïu nhïïm, ke tï�kë kecït atïm raan cï thou, ku dhi��ukë, V rin ë cïk tï� kedhie ku ri��ckë. Go gu� jam tënë ke ku lueel, “D��tkë wepu��th, ee ��n Jethu, du��kkë ri��c.” W Ku m�t rot riäi yic tënë ke. Go yom k��c. Gokë gäi ap�i, X ë rin këc kek kënë ayu��p wäär cï gäm röör tiim kadhiëc deet yic, rin ril kek nhïïm.

Jethu acï k�c tuany Jenetharet kony(Mt 14:34-36)

Y Nawën aköl d��t cï kek wär teem, ke �et Jenetharet t�� agör nhom ku d�mkë riäi. Z Nawën bïkkë bei ë riäi yic, go Jethu gu� �ic k�c ëbën. [ Gokë kat ku ri�kë b��i yiic ku lek k�c tuany k��t, ku ��thkë ke t�� cï kek ye pi�� thïn. \ Ku kuat t��n cï Jethu la thïn ëbën, b��i yiic ku g��th yiic, k�c juëc tuany aake ye tääc tënë ��c ku dh��l yiic, ku lä�kë bïk g��t, c�k alanhde thok ë path. Ku kuat raan cï ye g��t ëbën, ee ye pial.

Jethu acï ci�� k��k wärkuan dït dh��l yiic(Mt 15:1-9)

7 Wën cï Parathï kek k�c piööc löö� k�c Itharel, ke cï b��n Jeruthalem Jethu g��m piny. " Ke tï� k�c Jethu bu��th ke mïth ke këc kecin l��k

apath, bïk aju��c nyaai kegup cït t�� ye k�c Itharel ye lu��i thïn. # K�ckä aake cï kë cï atuuc Jethu looi rac pu��th, rin k�c Itharel kek Parathï, aake cïï ye mïth t�� këc kek kecin ka� l��k kecït ci�� th��r k�cken dït. $ Ku na le mïïth cïk la b��i geeu, ka cïk cam ke këckë ka� l��k k��th. Ku keek aake ye käk cï k�cken dït th��r l��k ke looi, cïmën l��k bïïny ku töny ku aduuk ë miëth. % Go Parathï ku k�c piööc ë löö� Jethu thiëëc, “Ye�ö cïï k�ckun yï bu��th ye ce� ë ci�� wärkuan dït, ku yekë mïïth juääk ke këc kecin l��k?” & Go Jethu b��r, “Ithaya acï yic lueel ë ri�nkun l�n ye wek awë� pu��th rou, ku g��t ëlä, �K�ckä aa �a leec kethook ku aliu kepu��th. ' Keek aa �a door ku acie du��r ë yic, rin keek aa k�c piööc löö� ci�� wärkuan dït ci��t ke ye l��ki��! ( “Ee yic, wek aacït k�c ye Ithaya jam ë ri�nken. Wek aacï kuec löö� Nhialic ku ye löö� ci��dun kek yakë gam.” ) Ku lëk Jethu ke, “Ayakë tak l�n ë yen këpath yen cäk looi ye wek kuec löö� Nhialic, ku mu��kkë ci��dun th��r. * Rin acï Mothith lueel, 7:6-7 Ith 29:13 7:10 B.bei 20:12; 21:17; Leb 20:9; L.rou 5:16

80 Marko 6, 7


�Thek wuur kek moor, ku na ye raan wun kek man jääm gup kär�c, ka dhil n��k bï thou. + Ku ayakë lueel aya l�n ye yen yic, bï raan wun kek man jäi t�� wïc kek këpïïr kek tënë ye, �Acïn t�� ku��ny we, rin ��n acï Nhialic gäm kën ba yiëk we. , Ke wek aa kuec bï käkkä cïï loi tënë wun ku man. . Këya, t�� ye wek k�c pi��c thïn acïï thö� kek wël ye Nhialic lueel. Ku wek aa kär�c juëc k��k cït käkkä looi aya.” / Go Jethu k�c juëc b�n c��l ku lëk ke, “Pi��kë w��tdi�� wedhie ku d�tkë yic. š Acie kë ye raan cam, yen ye c�l aye raan rac, aa käk ye tak ku käk ye lueel, ku käk ye looi kek aaye c�l aye raan rac. [œ Pi��kë t�� le wek yïth.”] 2 Wën cï yen k�c nyää� piny a�eer ku ler �öt, ke thiëëc k�cken ye bu��th bï w��t awën cï lueel teet yic tënë ke. 3 Go l��k ke, “Cäk kä� ye deet yiic aya? Acie miëth ye raan cam yen ye c�l ala gu��p adumu��m, 4 rin acie la yepu��u, ee la yeyäc ku le b��n bei.” Këya, acï Jethu nyu��th l�n miëth ëbën apath. 5 Ku ben l��k ke, “Aa käk ye raan tak ku looi ke, kek aa r�c. 6 Rin pu��u yen aye kär�c ye looi b��n bei thïn, cïmën bal ku ru��m, ku nääk raan ë path, ku k��r diäär. 7 Ku kook ku wëë� ku nhiam ku ti��l, ku yïk yepu��u kënë raandä, ku lu��m ku kuat kär�c ëbën. 8 Käkkä ëbën aa b��n bei raan pu��u, ku looi ke ku r�ckë ye.”

Ti� cï gam l�n bï Jethu nyaande kony(Mt 15:21-28)

9 Ku j�l Jethu jäl ku ler wund��t t��thiääk kek Tire ku Thidon, ku ler �öt. Ku cïï wïc bï la raan �ic ye. Ku akëc lëu bï thiaan. : Go ti� la nyanden koor �ot këc kuäc cï j��rac la yegu��p, Jethu pi�. Go b��n tënë ye ku gut yenhiaal piny Jethu nhom. ; Ti� kënë ë ye jam tho� Gïrïk, ku ee nyan pan Ponicia. Go b��n ku l�� Jethu ëlä, “B��ny, c�k a l�n cï ��n ye ti� pandun ke yï b�� ba j��rac cu�p wei nyaandi�� gu��p.” c = Go Jethu lueel, “��n �a cïï b�� ba miëth mïth b��n gäm j��k. Acie yic bï miëthden yiëk j��k, ke këc ku�th.” ? Go b��r, “Ee yic B��ny, ku j��k r��r t�� mïth k�c thïn awuthueei cï lööny piny kuany.” A Go Jethu l��k ye, “Rin cï yïn ye �i�c b��r këya, dhu��k baai, yïn abï j��rac yök ke cï jäl nyaandu gu��p!” B Go dhuk baai ku yök nyaande ke cï t��c biöök yic, ku j��rac ke cï jäl yegu��p.

Jethu acï raan mi� cie jam kony C Go Jethu jäl Tire ku dhuk wär Galilia ke kuany g��th kathiäär Dekapolith yiic ku Thidon. D T��wën ke k�c k��k bïï raan cï mi� tënë 7:10 B.bei 20:12; 21:17; Leb 20:9; L.rou 5:16 c 7:26 Ti� kënë ee cie nyan Itharel.

Marko 7 81


Jethu, ku lä�kë bï g��t. E Go Jethu nyaai k�c yiic ku ��th t��de ë rot, ku t��u yecin yeyïc, ku �uut ku g��t liep. F Ku döt nhial ku wëëi ap�i ku l��k ye, “Pi��ë!” G Kaam thiin awën, ke ��r yïth ku ji��m. H Ku yöök Jethu k�c awën t�� thïn bïk cïï lëk raan d��t. Ku �ot lek lueel. I Ku k�c cï ye pi� aacï gäi ap�idït ku luelkë, “Mony c�l Jethu kënë acï këriëëc ëbën lëu. K�c cï mi� aa pi� ëmën, ku k�c ke cie jam, aacï ya jam aya.”

Jethu acï raan tiim ka�uan c�l akueth(Mt 15:32-39)

8 Ye nïnkä, ke k�c juëc mat kenhïïm. Nawën cïn miëth ke Jethu c�l k�cken ye bu��th ku lueel, " “��n acï gu��p ��, rin k�ckä aacï rëër

kek �a nïn kadiäk ëmën, ku acïn kë camkë. # Na cal ke aa dhuk bääiken yiic, ke cïn kë cïk cam, ka la wïïk dhël yic, rin k�c k��k aab�� t��mec.” $ Go k�cken ye bu��th l��k ye, “Ye t��n�n roor ë t��n bï raan miëth yök thïn bï k�c juëckä cam?” % Go Jethu ke thiëëc, “Lak ayu��p kadë?” Gokë lueel, “Aa dhorou.” &-' Go l��k thän awën bïk nyuc piiny. Ku lööm ayu��p awën kadhorou ku rec thii lik ku röök Nhialic, ku b�ny keyiic, ku g��m ke k�cken ye bu��th bïk ke t��k k�c. Gokë looi këya. (-) Ku j�l thän awën, kecït tiim ka�uan mïth bïk ku�th. Ku j�l k�c Jethu bu��th awuthueei ayu��p cï dö� kuany gääc kadhorou. Ku j�l Jethu k�c c�l ajiël, * ku ler riäi yic kek k�cken ye bu��th, ku lek pan c�l Dalmanutha.

Jethu acï kuec bï kënë jä� g��i looi(Mt 16:1-4)

+ T��wën ke Parathï k��k ben b��n tënë Jethu ku teerkë w��t kek ye, ku wïckë bïk deep ë w��t, gokë y��k bï kënë jä� g��i looi, bï nyu��th ke l�n ye Nhialic w��lke gam. , Go Jethu ke� ap�i ku lueel, “Ye�ö ye riëëc aköl thiëc kënë jä� g��i. Wek al��k yic. Acïn këcït kënë bï nyu��th ke.” . Ku nyiëë� ke piny, ku dhuk riäi yic, bï teem wär al��tui.

Du��kkë ye tak cïmën Parathï ku Antipäth �ërot(Mt 16:5-12)

/ K�c Jethu bu��th aake cï nhïïm määr bïk ayu��p juëc cïï muk wën ler kek riäi yic, ku mukkë ayu��m tök gili�. š Go Jethu l��k ke, “Tiëërkë nhïïm, ku ti�tkë röt bäk cïï nhiam cïmën Parathï ku Antipäth �ërot, nhiaamden ke c�l ago pu��r cïmën ayum cï yiëk yic lu�u.” œ Gokë jam kamken ëlä, “Ee w��t kënë lueel rin cïn �ok ayup.”8:11 Mt 12:38; Lk 11:16 8:12 Mt 12:39; Lk 11:29 8:15 Lk 12:1

82 Marko 7, 8


2 Go Jethu kë luelkë gu� �ic, ku thiëëc ke, “Ye�ö ye wek ye tak wek acïn ayup. Cäk kä� ye tak l�n bï ��n we mu��c ayup. Cäk kä� ye tï� ku d�tkë keyiic, kua cäk pu��th c�r? 3 Wek aala nyïn, cäk ye daai? Ku wek aala yïth, cäk ye pi� ku cäk ye tak? 4 Ye gääc awuthueei kadë cäk b��n kuany wäär b�ny ��n ayu��p kathiëc yiic tënë röör tiim kadhiëc?” Gokë b��r, “Ee gäc thiäär ku rou.” 5 “Na wäär b�ny ��n ayu��p kadhorou yiic tënë raan tiim ka�uan, ye gääc awuthueei ayu��p cï dö� piny kadë cäk b��n kuany?” Gokë lueel, “Aa dhorou.” 6 Go Jethu ke thiëëc, “Ku këya ëmën �ot cäk ye deet l�n le ��n ri�l ba miëth gäm we?”

Jethu acï mony c��r pan Bethaida kony 7 Gokë b��n Bethaida. Go k�c k��k mony cï c��r th�l tënë Jethu, ku lä�kë bï g��t. 8 Go Jethu c��r d�m cin ku thel wei baai. Nawën cï �u��t nyin, ke t��u yecin yenyin ku thiëëc, “Le kë ye tï�?” 9 Go yenhom j�t ku lueel, “��n acie daai apath, ��n ë k�c tï� kecït tiim kek cath.” : Go Jethu yecin b�n tääu yenyin, go daai ku tï� këriëëc ëbën apath. ; Go Jethu c�l adhuk paande ku th�n bï cïï la l��k k�c k��k.

Pït�r acï Jethu �ic(Mt 16:13-20; Lk 9:18-21)

= Go Jethu kek k�cken ye bu��th la Cetharia Pilipi. T��wën ci�th kek, ke thiëëc Jethu, “L��kkë �a, ye jä� tak ye ��n ë �a?” ? Gokë lueel, “Ayekë lueel l�n ye yïn Joon raan k�c mu��c nhïïm. Ku lueel kuat d��t l�n ye yïn Elija, ku k�c k��k ayekë lueel l�n ye yïn raan tö� kam k�c käk Nhialic tï�.” A Goke thiëëc, “Na week yakë lueel l�n ye ��n �a?” Go Pït�r b��r, “Yïïn nhom gu��p, yïn ë Raan cï l�c ku d�c.” B “Kë ca lueel ë yic Pït�r.” Ku lëk ke, “Du��kkë lëk raan d��t.”

Jethu ë jam Ar��mde ku Thu�nde(Mt 16:21-28; Lk 9:22-27)

C Nawën ke j�l Jethu pi��c ëlä, “Manh Raan abï dhi�l reem, ku yeen abï k�cdït baai, ku bäny käk Nhialic ku j�l aa k�c piööc löö� k�c Itharel jai, ku näkkë. Ku yeen abï nïn kadiäk n��k piiny ë ra� yic, ku ben pïr ku j�t rot ra� yic.” D Ku teet kënë yic apath tënë ke. Go Pït�r mi�t wei k�c yiic ku yöök bï cïï ye jam këya. E Go Jethu yenhom wel ku tï� k�cken ye bu��th ku rël Pït�r ku lueel, “Jäl �al��m j��rac. Wïc ba käk cï Nhialic guiir waar yiic! Käk ye tak aacie käk Nhialic, aa wël raan ë path.”8:18 Jer 5:21; Edhe 12:2; Mk 4:12 8:28 Mk 6:14-15; Lk 9:7-8 8:29 Jn 6:68-69

Marko 8 83


F Ku j�l Jethu k�cken ye bu��th c��l ku l��k ke, “Na le raan wïc bä bu��th, ka dhil nhom määr käpu�th bï yök pi��rde yic pinynhom ë t��n. Ku dhil pu��u ri�l ku bu��th �a, c�k al�n wïc k�c k��k ye bïk n��k ë ri�nki��. G Rin raan wïc ye bï w��ike kony aabï mu��r, ku na ye raan mär w��ike ë ri�nki�� ku rin pi��cdi��, ka bï w��ike muk akölriëëc ëbën. H Ye�ö bï raan kuany thin, bï jak ap�i pinynhom ku m��r w��ike? I Pïr wëi akölriëëc apath, acïn kë lëu bï ye waar. J Na ye raan gu��p yär �a ku pi��cdi�� ë riëëc cïï ye wïc bï w��t Nhialic gam, ke Manh Raan abï gu��p yär ye aya, aköl dhuk yen kek diik Wun kek atuuc Nhialic.”

9 Ku le tue� ku lueel, “Wek al��k yic, ala k�c k��k r��r ë t��n, aacïï bï thou agut t�� bï kek �a tï� kek ri�l ye nyu��th l�n ye ��n b��ny cï

Nhialic l�c.”

Jethu acï guäpde rot waa�(Mt 17:1-13; Lk 9:28-36)

" Nawën nïn kadätem cök, ke Jethu c�l Pït�r ku Jemith ku j�l a Joon, ku lek g�n bär ap�i nhom kep��c. Kaam wën röök kek, ke tï� Jethu ke cï rot waa�, # ku j�l aläthke ��r ap�i abïk la diardiar. $ Nawën ë ke tï� Elija ku Mothith ke jam kek Jethu. % Wën cï kek rëër kaam thin-ny��t, go Pït�r

8:34 Mt 10:38; Lk 14:27 8:35 Mt 10:39; Lk 17:33; Jn 12:25 9:2-7 2Pït 1:17-18

Kaam wën röök kek ke tï� Jethu ke cï rot waa� (9:2)

84 Marko 8, 9


l��k Jethu, “Raan piööc, apath buk rëër ë t��n. �ok abï du��l kadiäk looi, tök tënë yï, ku tök kek Mothith, ku tö� d��t kek Elija.” & Kënë ji��m yen këlä, ee rin kuc yen w��t p�th bï lueel, rin këpu�th cïk tï� cï ke ny�� nhïïm wël. ' Go këcït rur piny paat abï ci��n t�� yekë tï�, ku pi�kë Nhialic ke jam ëlä, “Kënë ë Wëndi��n nhiaar, pi��kë w��tde.” ( Nawën tï�kë piny kaam thiin awën, ke ye Jethu yen tï�kë yetök. ) T��wën dhuk kek piny g�t nhom, go Jethu l��k ke, “Du��kkë käk cäk tï� lëk raan d��t �et aköl bï Manh Raan j�t ra� yic.” * Gokë w��t Jethu gam, ku j�lkë röt aa thiëëc ëlä, “Ye�ö wïc Jethu bï lueel wën ye yen jam jön rot ë ra� yic?” + Ku thiëckë Jethu, “Ye�ö ye k�c piööc löö� ye lueel l�n ye yen Elija yen bï ka� b��n tue�, ku ëmën acï l��k b��n yïcök?” , Go b��r ëlä, “Ee yic, Elija ak�� b��n tue�, rin bï yen dhël b��n guiir. Ku ye�ö g��t ye aya, l�n Manh Raan abï k�c Itharel jai, ku abïk c�l arem ap�i? . Al��k we l�n cï Elija b��n th��r ku acïk lu��i t��den nhiarkë, cït t�� cï ye gät thïn th��r ri�nke.”

Jethu acï dh�� la gu��p j��rac kony(Mt 17:14-21; Lk 9:39-43)

/ Nawën dhukkë tënë abiöth Jethu k��k awën, ke yökkë ke ke cï k�c juëc ap�i gööm, ku k�c piööc löö� ke teer wël ke ke. š T��wën tï� kek Jethu, gokë pu��th mi�t ap�i ku lorkë ku mu��thkë. œ Nawën �ëët Jethu tënë atu��cke ke thiëëc, “Ye�ö t��rkë wek ke?” 2 Go raan tök thän awën yic w��t d��t t��m thïn ku lueel, “Raan piööc, ��n acï manhdi��n ca ka� b��i tënë k�ckun yï bu��th, b�n b��i tënë yï, rin këc kek j�� t�� yegu��p lëu bïk cu�p wei. Yeen acï j��rac la yegu��p ku ye p��n jam. 3 T�� d�m ë j�� kënë ye, aye wi�t piny ku yïk thok ay��k, ku reem yelec ku riny. ��n acï k�ckun yï bu��th thiëëc bïk j�k cu�p wei, ku akëckë lëu.” 4 Go Jethu l��k ke, “Wek k�c cie lac gam, yakë tak ba rëër kek we �et n�n, bäk jäl gam. B��ikë dh�� kënë tënë ��n.” 5 Gokë b��i tënë ye. Kaam wën tï� j��rac Jethu, ke l�th dh��k ku wit piny ku l��r ku yïk thok ay��k. 6 Go Jethu wun thiëëc, “Ye n�n d�m j�� kënë ye?” Go b��r, “T��wäär ye yen meth. 7 Acï j�� kënë duër n��k, aye wi�t m��c, ku le wi�t wïïr bï duër mou. Na lëu ke yï kony �o.” 8 Go Jethu l��k ye, “Ye�ö ye yïn ye lueel, l�n na l��u! Ee yic, këriëëc ëbën apu�l yic tënë raan cï gam.” 9 Go wun meth dhiau, “��n ala gam ku akoor, kony �a bï gamdi�� rot juak.”9:7 Mt 3:17; Mk 1:11; Lk 3:22 9:11 Mal 4:5; Mt 11:14

Marko 9 85


: Nawën tï� Jethu k�c juëc ke b�� t��thiääk kek ye, ke rël j��rac ku lueel, “Ee yïn j�� mi� cie jam. Yïn ay��k, bäär bei dh��k gu��p, ku duk ben dhuk yegu��p.” ; Go j��rac dhiau yeröl ku wit piny, ku l�th, ku bïï bei. Ku j�l dh��k ana�na� piiny abï k�c k��k aa lueel, ka cï thou. = Go Jethu d�m cin ku kony bï rot j�t. Go rot j�t ku k��c. ? T��wën rëër Jethu kek k�cken ye bu��th ë röt, ke thiëckë, “Ye�ö këc �ok ye lëu buk j�� kënë cu�p wei?” A Go l��k ke, “J�� cït kënë acäk lëu bäk cu�p wei. Ee röök ë rot yen ë ye alëu bï jak cït käkkä cu�p wei.”

Jethu acï b�n jam ë Thu�nde(Mt 17:22-23; Lk 9:43-45)

B Go Jethu kek k�cken ye bu��th jäl t��wën ke ke ret pan Galilia yic, ku cïï wïc bï la raan �ic ye. C Rin ë nïnkä ë piööc k�cken ye bu��th kë bï rot lu��i ye, “Manh Raan abï th��n k�c bï ye n��k, ku na aköl ye nïn diäk ka bï rot j�t ra� yic.” D Ku aa këc w��tde b��n deet yic, ku ri��ckë bïk thiëëc.

K�c Jethu bu��th aacï w��t t��r(Mt 18:1-5; Lk 9:46-48)

E Gokë �et Kapernaum. Nawën lek �et �öt, ke thiëc atu��cke, “Ye�ö kënë t��rkë wën dhël yic?” F Gokë gup ri��c ku bitkë, rin wën ci�th kek, aake teer w��t l�n, ye�a kamken yen dït ap�i. G Go nyuc ku c��l atu��cke kathiäär ku rou ku lëk ke, “Pi��kë, na ye raan wïc ye bï t��u tue�, ka dhil dhuk ciëën ku luui rin k�c ëbën.” H Ku d�m meth ku c�l akääc kenhïïm ku t��u yecin yekët ku lëk ke, I “Raan manh koor cït manh kënë lor ë ri�nki��, acä lor, ku raan �a lor, acie ��n ye lor, ee Wä Acië� toc �a.” J Nawën aköl d��t ke lëk Joon ye, “Raan piööc, �ok aacï mony d��t tï� keye jakr�c cu�p wei k�c gup ë ri�nku ku acuk pëën rin acie raanda.” K Go Jethu lueel, “Du��kkë ye pëën rin raan kä� looi ri�nki��, acïï lëu bï rot gu� wel ku lëk �a kërac. L Rin raan cïï �o man, ee raanda. M Wek al��k yic, raan we mu��c pïu ë rin ye wek k�c Raan cï l�c ku d�c, abä ari��pde yök.”

Ba raan d��t th��c kërac yic(Mt 18:6-9; Lk 17:1-2)

N Na ye raan wë� m�nh tök kam ë mïthkä ku bä maan, ka �u��n tënë ë raan cït kënë, di��t cï ru��k yeth alel dït tet, ku pïk wïïr bï mou. 9:34 Lk 22:24 9:35 Mt 20:26-27; 23:11; Mk 10:43-44; Lk 22:26 9:37 Mt 10:40; Lk 10:16; Jn 13:20 9:40 Mt 12:30; Lk 11:23 9:41 Mt 10:42

86 Marko 9


[O t�� cïï kämden ë thou thïn, ku mac acie thou akölriëëc ëbën.] P Ku na ye ci��ndu yï c�l aloi awu��c, ke t��m wei, a�u��n ba pïr pïr path kek ci��n tök, kek t�� bï yïn la cin karou ku cu�t yï pan many cie thou akölriëëc ëbën. [Q t�� cïï kämden ë thou thïn, ku mac acie thou akölriëëc ëbën.] R Ku na ye c��kdu yï �äth awu��c yic, ke t��m wei, rin a�u��n ba pïr pïr path ke yï ye ��l, kek t�� bï yïn la cök karou ku cu�t yï pan mac. S Ku na ye nyi�ndu yï c�l aloi awu��c, ke �uët bei. A�u��n ba rot mat bääny Nhialic yic kek nyi�n tök, kek t�� bï yïn la nyïn karou ku cu�t yï pan mac. T Ee t�� n ar��m yekë yök thïn acie thök, ë rin many pan mac acie many ye yor. U Raan ëbën abï l��k ë mac cïmën ye ajuër l��k awai. V Awai apath. Ku na thöök k��u al��i ke ben dhu��k thïn këdë? R��rkë kek awan määth kamkun ku lakkë d��r kamkun.

Jethu apiööc w��t li��i(Mt 19:1-12; Lk 16:8)

10 Go Jethu jäl t��wën ku ler Judia ku teem wär Jordan. Go k�c juëc ap�i b�n guëër tënë ye. Goke pi��c cïmënden th��r.

" Go Parathï k��k b��n tënë ye ku wïckë bïk deep w��t ku thiëckë, “Na päl raan ti��de ke cïï path?” # Go Jethu b��r, “Ye�ö cï Mothith l��k we wäth��r?” $ Gokë lueel, “Acï Mothith pu��l bï moc athör li��i g��t, ku p��l tik.” % Go Jethu dhu��k ke, “Mothith acï lö� kënë gät we ë rin wärkuan dït aake cie yith ye lac gam. & Ku wäär tue� c�k Nhialic k�c aacï cak moc ku tik. ' �Ku rin ë w��t kënë raan abï wun ku man nyää� piny, ku le ker kek ti��de, ( ku keek karou aabï ya many tök. Këya aacïï ben ya rou aa tök. ) Këya, na cï Nhialic ke pu��l bï ya moc ku tik, ka cïn raan päl ��k kamken.” * Ku wën cï kek dhuk baai, ke thiëëc k�cken ye bu��th ë w��t kënë. + Go l��k ke, “Na ye raan li��i ti��de ku thi��k ti� d��t, ka cï kërac looi tënë ti�den tue�. , Ku na ye ti� päl mu�nyde ku le mony d��t thiaak, ka cï ak�r looi.”

Jethu ad�c mïth . K�c k��k aake ye mïth b��i tënë Jethu bï ke b��n d��c, go k�c Jethu bu��th ke läät. / Nawën la Jethu kë looi atu��cke ti�, ke dak pu��u ku lueel tënë ke, “Calkë mïth aab�� tënë �a, du��kkë ke pën. Raan wïc ye bï la bääny Nhialic yic adhil gam cïmën ë mïth thiikä. š Al��k we, raan wïc 9:43 Mt 5:30 9:47 Mt 5:29 9:48 Ith 66:24 9:50 Mt 5:13; Lk 14:34-35 10:4 L.rou 24:1-4; Mt 5:31 10:6 Cäk 1:27; 5:2 10:7-8 Cäk 2:24 10:11-12 Mt 5:32; 1Kor 7:10-11 10:15 Mt 18:3

Marko 9, 10 87


ye bï bääny Nhialic yök adhil w��t Nhialic gam, cïmën ye manh koor w��t k�c ke dhiëth ye gam.” œ Ku c��l mïth yel��m ku t��u yecin kenhïïm ku d��c ke.

Raan ajak(Mt 19:16-30; Lk 18:18-30)

2 T��wën jiël Jethu geeu, ke raan rï� tënë ye ku gut yenhiaal piny ku lueel, “Raan piööc path ye�ö ba looi ba pïr akölriëëc ëbën yök?” 3 Go Jethu thiëëc, “Ye�ö yïn ye lueel l�n ��n apath? Acïn raan path, ee Nhialic ë rot yen apath. 4 Yïn a�ic löö� Nhialic, �Duk raan näk, duk ti� raan d��t k�r, duk kuëë� w��t lueth, duk cuëër, thek wuur ke moor. ” 5 Go b��r, “Raan piööc, löö�kä aaya theek t��wäär koor ��n agut cït ëmën.” 6 Go Jethu döt ap�i, ku nhi��r ku lueel, “Ee tök yen ak��c looi, l��r �aac käkku wei ëbën ku gam wëëu tënë k�c ��, yïn abï ji��k la yök pan Nhialic, ku bäär bu�th �a.” 7 Wën pi� yen w��t kënë, ke m��n ku jiël ke cï pu��u dak, rin ë la käjuëc ap�i.10:15 Mt 18:3 10:19 B.bei 20:12-16; L.rou 5:16-20

Ku c��l mïth yel��m ku t��u yecin kenhïïm ku d��c ke (10:16)

88 Marko 10


8 Go Jethu yenhom w��l k�cken ye bu��th ku lëk ke, “Abï yic ri�l tënë aji��k bïk la bääny Nhialic yic.” 9 Go k�cken ye bu��th gäi ë wëlkä. Go Jethu b�n ber yic tënë ke, “Mi��thki��, ye�ö ril yen këya bï raan la bääny Nhialic yic! : Apu�l yic bï th��r��l bak with cök, tënë t�� bï raan ajak la bääny Nhialic yic.” ; Gokë �ot ke gäi ap�i, ku thiëckë, “Na ye këya, ke ye�a bï la pan Nhialic?” = Go Jethu ke döt ku bëër, “Acïï raan bï lëu ë rot, bï gam t�� këc Nhialic ye kony, rin Nhialic ë këriëëc ëbën lëu, acïn kë dhal ye.” ? Go Pït�r rot j�t ku lueel, “Na �o, �ok k�c cï käkkua ëbën nyää� piny ku bu�thku yï?” A Go Jethu b��r, “Ee yic, ku al��k we, kuat raan cï panden nyää� wei kek paan ë man ku nyi��rakën, ku wun ku man ku mi��thke ku kacke ëbën ë ri�nki��, ku rin w��t Nhialic, B cïï käjuëc bï yök pan Nhialic. Abï b��i juëc ku wämäthakën ku nyi��rakën ku märakën juëc, ku mïth ku dum, ku ku��c ciëë� bï ye ku��c ciëë� aabï yök aya arak bu��t. Käkkä aabï yök pinynhom ë t��n, ku abï pïr akölriëëc ëbën yök aköldä. C Ku k�c juëc t�� tue� ëmën aabï d�� ciëën, ku k�c k��k juëc t�� ciëën aabï la tue�.”

Jethu ajam ë Thu�nde kën yic diäk(Mt 20:17-19; Lk 18:31-34)

D Na��n aköl d��t Jethu kek k�cken ye bu��th, ku k�c k��k aake kuany dhël yic, ke la Jeruthalem. Ku Jethu ë t�� tue� ku bu��th k�cken ye bu��th ke cï nhïïm mum. Ku k�c awën biöth, ke cï ri��c. Go Jethu atu��cke kathiäär ku rou b�n caal t��den röt, ku lëk ke kë bï rot la looi tënë ye. E Ku lëk ke, “Ëmën, �ok aala Jeruthalem t�� bï Manh Raan la d�m ku ��th bäny Itharel nhïïm, ku k�c piööc ë löö�. Ku abïk t��m thou, ku thönkë b��ny�aknhom Roma mac baai bï la n��k. F Ku abïk läät ku buikë, ku �uutkë ku thatkë, ku näkkë, ku na ye nïn kadiäk cök, ka bï pïr ku j�t rot ra� yic.”

Käk wïc Jemith ku Joon(Mt 20:2-28)

G Na��n thëëi ke Jemith ku Joon w��t Dhubedï b�� tënë Jethu, ku luelkë tënë ye, “Raan piööc, awïcku ba �o lu��i kë buk thiëëc tënë yï.” H Go Jethu ke thiëëc, “Ye�ö wi��ckë ba looi tënë we?” I Gokë dhuk ëlä, “T�� nyuc yïn th��nydu nhom di��kdu yic nhial, ke yï c�l �o aa nyuc kek yï, raan tök l�� cuëc, ku raan d��t l�� cam.”10:31 Mt 20:16; Lk 13:30

Marko 10 89


J Go Jethu l��k ke, “Wek aa kuc kë thiëckë, ��n abï ba� ap�i ë nïnkä ku ��n abï n��k. L��ukë bäk gum cïmëndi��?” K Gokë b��r, “Alëuku.” Go Jethu l��k ke, “Na c�kkë we n��k ayic, ka l��ukë bäk gum, L ku acie ��n la ri�l ba raan nyuc kö�di��n cuëc ku kö�di��n cam kuany, ee Nhialic yen abï ke yiëk k�cken cï guiër ke.” M Nawën le atuuc k��k kathiäär pi�, ke riääk pu��th tënë Jemith ku Joon. N Go Jethu ke c��l ëbën ku lueel, “A�i�ckë l�n k�c cï gam bïk aa bäny k�c cie k�c Itharel aala ri�l k�c nhïïm, ku acïï path bäk ci��t ke. O Ku kënë acïï rot bï looi kamkun. Raan wïc ye bï ya raandït kamkun adhil rot dhu��k piny bï ya luui rin k�c k��k. P Ku na ye raan wïc ye bï ya b��ny k�c nhïïm, ka dhil ya alua� k�c ëbën. Q Cïmën Manh Raan aya akëc b��n bï k�c b��n loony, acï b��n bï k�c b��n kony, ku g�m w��ike bï k�c juëc waar thou yic.”

Jethu akony c��r bï daai(Mt 20:29-34; Lk 18:35-43)

R Go Jethu kek k�cken ye bu��th, ku k�c juëc k��k �et gen Jeriko. Kaam wën jiël kek geeu, ke mony c��r ë k�c lim, c�l Timawuth ë r��r dhël y�u ke lïm. S Nawën pi� l�n cï Jethu raan pan Nadharet �ëët, ke cöt röl dït, “B��ny Jethu yïn a�ääth ap�i. Yïn ë wën Debit cï Nhialic tooc. Kony �a.” T Go k�c k��k r��l ku yöökkë bï bi�t, go �ot kiu ap�i, “Wën Debit kony �a.” U Go Jethu k��c ku lueel, “C��lkë.” Gokë c��l, “J�t rot, yïn aye b��ny c��l.” V Go rot puur abä alanhden acuat lööny wei yek��u ku ri� tënë Jethu. W Go Jethu thiëëc, “Ye�ö wïc ba looi tënë yï?” Go c��r lueel, “Bänydi��, awiëc ba b�n daai.” X Go Jethu l��k ye, “L��r, gamdu acï c�l apu�l.” Go daai nyin yic, ku bu��th Jethu.

Jethu acï la Jeruthalem ke ciëm yai(Mt 21:1-11; Lk 19:28-40; Jn 12:12-19)

11 Nawën nïn k��k cök ciëën, ke Jethu kek k�cken ye bu��th la Jeruthalem. Ku t��wën cï kek thi��k kek Bethpeec ku Bethanï,

t��thiääk kek g�n Olip, ke Jethu tooc k�cken ye bu��th karou tue�, " ku lëk ke, “Lak b��i t�� tue� yiic ku t�� eet wek, ke wek aabï akaja cïn raan cï ka� cath ye yök ke mac. Lu�nykë ku b��ikë. # Na le raan thiëc we, ke lu�lkë, awïc Bänyda, ku abï dhuk ëmën thiin.”10:38 Lk 12:50 10:42-43 Lk 22:25-26 10:43-44 Mt 23:11; Mk 9:35; Lk 22:26

90 Marko 10, 11


$ Gokë la ku yökkë manh akaja ke mac �öt thok, dhël y�u. T��wën lony kek ye, % go k�c ke kääc t��thi��k ke thiëëc, “Ye�ö lu�ikë, lony wek manh akaja?” & Gokë l��k ke cït t��wën cï Jethu ke than thïn. Go päl ke ku jiëlkë. ' Gokë manh akaja �äth tënë Jethu ku kumkë k��u aläthken, ku nyuc Jethu yek��u. ( K�c juëc aacä aläthken thi�th dhël yic, ku k�c k��k aacä ay��r tiim dho� dum yiic, ku thiethkë ke dhël yic aya. ) Go k�c ke t�� yenhom tue�, ku k�c ke bu�th Jethu, yai looi ku yekë wak ëlä, “Lecku Nhialic! B��ny d�c raan b�� ë ri�nku, * Nhialic d�c bääny wäda Debit b��! Lecku Nhialic!” + Ku j�l la Jeruthalem ku b�k lua� Nhialic ku ci��th këriëëc ëbën. Nawën cï piny gu� cu�l, ke dhuk Bethanï kek atu��cke kathiäär ku rou.

Jethu acï tim wak bï riau(Mt 21:18-19)

, Na��n nhiäk, t��wën jiël kek Bethanï, Jethu ë n��k c�k. . Nawën ke tï� tim cït �aap ke cï nhom thiä� ay��r, go la c�l bï yök ke cï lu�k. Nawën le �et ke yök ke ay��r kep��c, rin t��den ye yen lu�k a�oot. / Go Jethu lueel, “Acïn raan k�� mi��thku b�n cam lana��n.” Ku w��t kënë ëcï k�cken ye bu��th pi�.

Jethu acï la lua� Nhialic(Mt 21:12-17; Lk 19:45-48; Jn 2:13-22)

š Nawën lek �et Jeruthalem, ke Jethu la lua� Nhialic, ku cop k�c kä� �aac a�eer kal lua� Nhialic yic. Ku wel agen k�c war wëëu yiic, ku thöc k�c ��c wei ë ku��r. œ Ku cï kuat raan la kë muk päl bï ret lua� Nhialic l��m. 2 Ku j�l k�c pi��c, “Acï g��t ëlä athör th��r wël Nhialic yiic, �Lua�di�� acï looi bï ya t��n ye k�c wu��t ëbën röök thïn, ku yeen acäk wel bï ya lua� cu��r. ” 3 W��t kënë acï k�c käk Nhialic ku k�c piööc löö� pi� ku wïckë dhël n��k kek ye. Ku keek aake cï ri��c Jethu rin cï k�c ëbën pu��th mi�t pi��cde yic. 4 Nawën la thëi b��n, ke Jethu kek atu��cke jiël geeu.

Atuuc Jethu aacï tim wäär tï� ke cï riau(Mt 21:20-22)

5 Na��n nhiäk d��t, t��wën ku�ny kek dhël yic, ke ke tï� tim cït �aap wäär cï Jethu wak ke cï riau. 6 Go Pït�r këwäär cï Jethu lueel tak ku lueel, “Raan piööc tï� tim wäär ca wak acï riau.”11:9 Wk 118:25-26 11:17 Ith 56:7; Jer 7:11

Marko 11 91


7 Go Jethu b��r, “Gamkë Nhialic. 8 Wek al��k yic, na le raan yöök g�n kënë, cuat rot wïïr, ku cï diu ku g�m l�n bï kë cï lueel rot looi, ka tii� rot. 9 Këya, al��k we, kuat kë thiëc t�� röök yïn, gam l�n bï yïn ye yök, ku kë wïc aba yök. : Ku t�� röök yïn, ke yï p��l w��t piny tënë raan d��t, rin bï Nhialic adumu��mku päl piny aya. [; Na cïï w��t ye päl piny tënë k�c k��k, ke Nhialic acïï awäcdu p��l piny.”]

Bäny Itharel aa ri�l Jethu y�� yic(Mt 21:23-27; Lk 20:1-8)

= Gokë b�n dhuk Jeruthalem, ku t��wën ci�th Jethu kal lua� Nhialic yic, ke bänydït käk Nhialic ku k�c piööc ë löö� ku j�l aa k�cdït baai, b�� tënë ye. ? Ku thiëckë ëlä, “Ee yïn ye ri�l �ö t�� yïgu��p ye yïn luui këlä? Ku ye�a yïk yï ë ri�l kënë ba keek aa looi?” A Go Jethu b��r tënë ke, “Wek aba thiëëc w��t kënë aya, na b��r kë, ke wek aba l��k raan cä yiëk ri�l ye ��n käkkä looi.” B L��kkë �a, “Joon raan k�c mu��c nhïïm, yök ri�l yen k�c gäm l��kwëi tënë Nhialic, aye ri�lde ë rot?” C Gokë guëëk yic kamken ku luelkë, “Na luelku, �Ke yök tënë Nhialic, Ka thiëc, �Aye �ö këc wek w��tde gam? D Ku na luelku, �Ke ri�lde ë rot, ke �ok aa j��ny keek rin cï raan ëbën ye gam.” E Gokë dhu��k Jethu, “Akucku.” Go Jethu l��k ke, “Na ye këya, ke wek aacä lëk ri�l ye ��n käkkä looi.”

Jethu acï jam ë waal bï r��c bäny nyu��th(Mt 21:33-46; Lk 20:9-19)

12 Nawën ke Jethu jam waal tënë k�c man ye ëlä, “Monytui ëcï dom looi ku cum yic tiim ë lu�k ku r�k. Ku looi t��n ye mïth tim gu��r

thïn bïk ya m��u. Ku wec kät piny. Ku j�l dom ri��p yic k�c k��k, ku le keny wun d��t. " Nawën le t�� cï tiim lu�k th��, ke tooc alu�nyde tënë ke bïk la gäm abäkke. # Gokë alony d�m ku thatkë ku copkë ciëën yecin. $ Go raan la dom alony d��t b�n tooc, gokë yup nhom, ku ba�kë ap�i. % Go alony d��t b�n tooc, gokë n��k, ku j�lkë aloony k��k aa that ku näkkë aloony k��k. & Ku ë manhde yen ëcï jal dö� bï b�n tooc. Go jäl tooc ku lueel, �A�i�c abïk la theek, ' Go k�c awën cï ri��p dom yic lueel ë kamken, �Kënë ë manh raan la dom, bï kä� l��k th�n aköldä. Bäk näkku ku käkkä aabï dö� kek �o! ( Gokë d�m ku näkkë ku cu�tkë guäpde wei.” ) Ku j�l Jethu ke thiëëc, “Ye�ö bï raan la dom looi? Abï b��n ku n��k k�c awën cï ri��p dom yic. Ku riöp dom yic k�c k��k. * K��ckë w��t cï g��t athör th��r wël Nhialic yic kënë ka� kueen?11:23 Mt 17:20; 1Kor 13:2 11:25-26 Mt 6:14-15 12:1 Ith 5:1-2 12:10-11 Wk 118:22-23

92 Marko 11, 12


�Mën wäär yen cï atëët kuec, yen acï b��n a mën ril ap�i. + Kënë ë ye lu�i B��ny, ayeku tï� ke path ku dhëë� �onyïn! ” , Go bäny Itharel pu��th dak ku wïckë bïk d�m, rin acïk �ic l�n ji��m Jethu ë ri�nken. Ku rin ri��c kek k�c juëc t�� thïn, gokë pu��l ku jiëlkë.

Jethu awïc bï wëë� w��t ajuër(Mt 22:15-22; Lk 20:20-26)

. Go k�c ke man Jethu, Parathï k��k, ku k�c Antipäth �ërot tu��c tënë ye bïk la wëë�, bï w��t rac lueel. / Ku bïk ku luelkë tënë ye, “Raan piööc, a�icku yïn ë jam yith. Yïn acie di��r käk ye k�c k��k tak. Ku yïn acie di��tden ye ku��c nhom. Ku yïn ë k�c pi��c bïk käk wïc Nhialic looi dhël la cök. L��k �o na ye täktäkdu, buk ajuër dhi�l aa gam, �ok k�c Itharel tënë Cith��r B��ny�aknhom, kua cuk bï gäm ye?” š Ku Jethu ëcï ru��nyden �ic, ku bëër, “Ye�ö wïc wek ye bäk �a deep ë w��t? B��ikë ë wënh kënë ba tï�.” œ Gokë jal yiëk wëëth. Goke thiëëc, “Ye nhom �a, ku ye rin �a käkkä cï gi��t wëëth k��u?” Gokë b��r, “Aa käk Cith��r B��ny�aknhom.” 2 Go Jethu l��k ke, “Gämkë Cith��r B��ny�aknhom këde, ku gämkë Nhialic këde.” Gokë pu��th dak rin cï Jethu ru��nyden �ic.

Nhialic abï k�c cï thou c�l aa ben pïr(Mt 22:23-33; Lk 20:27-40)

3 Nawën ke k�c k��k akut Thaduthï. Akut cïï ye ye gam l�n bï Nhialic k�c cï thou b�n c�l apïr, b�� tënë Jethu ku thiëckë ëlä, 4 “Raan piööc, Mothith acï lö� g��t ëlä tënë �o, �Na thou wämënh ë raan, ku nyiëë� tik piny ke cïn mïth, ke wämënh koor ala �öt tik bï mïth dhiëëth �ön m��nhë. 5 Na thöö�ku l�n t�� mïth tik thïn kadhorou. Ku thiëk wën dït ku thou ke cïn mïth. 6 Go wën bu�th ye la �öt tik ku thou aya ke cïn mïth cï dhiëëth. Ku loi kënë rot aya tënë m��nh ye kek diäk. 7 Ku looi rot këya tënë wämäthakën k��k, keek ëbën kadhorou acïn mïth cïk nyää� piny. 8 Ku lek tue� ku thiëckë, t�� le k�c cï thou röt j�t aköldä, bï ya tï� �a rin cï yen rëër ke ke ëbën kadhorou?” 9 Go Jethu b��r, “Wek aa k�c ril nhïïm cïn kë �i�ckë, rin cïï wek wël cï g��t athör th��r wël Nhialic yic ye gam. Ku acäk ye gam aya l�n bï Nhialic kë ye lueel ka bï looi, lëu bï looi. : Rin t�� le k�c cï thou röt j�t, aacïï bï thiëëk ku aacïï bï thiaak, aabï rëër kecït atuuc nhial. ; Ku na ye rin w��t bï k�c cï thou röt j�t, ke we këc athör cï Mothith g��t kueen 12:18 Lu�i 23:8 12:19 L.rou 25:5 12:26 B.bei 3:6

Marko 12 93


rin bun d��p, t��wäär cï Nhialic jam tënë ye ëlä, ��n ë Nhialic Abaram, ku Ithäk ku Jakop. = K�c cï thou ke �ic Nhialic aa pïr alanden. Yeen ee Nhialic k�c pïr, ku k�c cï thou aya. Acäk wu��c!”

Lö� ril lëu bï theek kam ë löö�(Mt 22:34-40; Lk 10:25-28)

? Raan piööc löö� k�c Itharel ë t�� thïn t��wën teer Jethu wël kek Thaduthï. Na le tï� ke Jethu ye w��lken �i�c b��r, go b��n tënë ye ku thiëëc, “Ye lö� n�n yen ril ap�i kam löö�?” A Go Jethu b��r, lö� ril akïn, “Pi��kë k�c Itharel, Bänyda ë Nhialic ku ee tök. B Nhiar B��ny, Nhialicdu pu��u ëbën, ku w��iku ëbën, ku nhiamdu ëbën, ku ri�ldu ëbën. C Lö� d��t ril ye kek rou akïn, yïn adhil raan d��t nhiaar cïmën nhi��r yïn rot. Acïn lö� d��t ril ap�i wär ë löö�kä karou.” D Go raan piööc ë löö� lueel tënë Jethu, “Ee yic raan piööc cït t�� ca lu��l ye, acïn Nhialic d��t, Nhialic ë tök. E Ku raan adhil Nhialic nhiaar piände ëbën, ku nhiamde ëbën, ku ri�lde ëbën. Ku adhil raan d��t nhiaar cïmën nhi��r yen rot. Löö�kä karou kek adhil ë theek, t��n t�� bï Nhialic näk ��k ku dor ë yïïk nhïïm.” F Wën tï� Jethu ye ke cï b��r apath, go l��k ye, “Yïn acï mec kek bääny Nhialic.” Ku t��n acïn raan kam k�c man Jethu cie b�n thiëëc.

Jethu acï k�c pi��c l�n yen raan ë tooc Nhialic(Mt 22:41-46; Lk 20:41-44)

G T��wën piööc Jethu lua� Nhialic, ke lueel, “A�i�ckë l�n ye k�c piööc ë löö� k�c Itharel ye lueel l�n Raan cï l�c ku d�c, abï ya raan dhiënh Debit? H Debit gu��p ëcï Wëi Nhialic y��k bï lueel ëlä, �Acï Nhialic lueel tënë Bänydi��, “Nyuc ë t��n kö�di��n cuëc, �et t�� bï ��n k�c at�rdu dhu��k ciëën yïcök.” I “Ye këdë ye Raan cï l�c ku d�c manh Debit, ku yeen aye Debit c��l �Bänydi��? ”

Jethu alëk k�c bïk röt tiit k�c g��t löö� Itharel(Mt 23:1-36; Lk 20:45-47)

Ku k�c juëc awën cï w��t Jethu pi� aacï pu��th mi�t. J T��wën piööc yen ke ke lueel, “Ti�tkë röt, ku du��kkë k�c piööc löö� k�c Itharel ye ki��t. K�c cath kek al��thken dït bär, röt teem ��n ��c yiic bï ke aa mu��th ath��k. K Ayekë nhiaar bïk nyuc tue� thöc k�cdït t��n amat, ku ��n path 12:28-34 Lk 10:25-28 12:29-30 L.rou 6:4-5 12:31 Leb 19:18 12:32 L.rou 4:35 12:33 �oth 6:6 12:36 Wk 110:1

94 Marko 12


aköl yai, L ku keek aa käk lëër tu��r nyïn, ku röökkë ap�i bïk k�c wë� l�n pu�th kek. K�ckä, aabï t��m awu��cdït tet ap�i!”

Ajuër lëër(Lk 21:1-4)

M T��wën cï Jethu nyuc t�� ye wëëu juaar thïn lua� Nhialic, ke döt k�c juëc wëëu cuat kënë ajuër yic. Ku k�c juëc aji��k aake cï wëëu juëc ya tääu thïn. N Nawën ke lëër a�ä� b�� ku cu�t wëëu reen lik thïn. O Go Jethu lueel tënë k�cken ye bu��th ëlä, “Wek al��k yic, lëër kënë acï Nhialic këden cï juaar nhiaar tënë k�c k��k ëbën. P Rin keek aa cïk juaar wëëuken juëc yiic, ku yen a�ä�ë, acï kënë bï yen pïr dhu�l thïn ëbën.”

Lua� Nhialic Jeruthalem abï thu��r piny(Mt 24:1-2; Lk 21:5-6)

13 T��wën jiël Jethu lua� Nhialic, ke lueel raanden tö� ye bu��th tënë ye, “Raan piööc, tï�, ye lua�dït dhëë� �ö kënë!”

" Go Jethu b��r, “�öötdït dhë� ye tï�kä, aabï thu��r piny ëbën, ka cïn alel tö� bï k��c alel d��t nhom.”

Acï Jethu l��k atu��cke l�n bï ke maan(Mt 24:3-14; Lk 21:7-19)

# T��wën rëër Jethu g�n Olip nhom, ke cï yenhom w��l lua� ë Nhialic, ke thiëëc Pït�r ku Jemith ku Joon ku Andria wën rëër kek ë röt. $ “L��k �o, ye n�n bï kënë rot looi? Ku ye�ö bï ye nyu��th l�n cï t��n bï käkkä röt looi thi��k?” % Go Jethu l��k ke, “Tiëërkë nhïïm ku du��kkë röt c�l adu��. & K�c juëc aabï b��n ë ri�nki��, ku ye ��k lueel, �Ke ��n Raan cï l�c ku d�c, ku aabï k�c juëc du��. ' T�� tï� wek t�� ke loi röt aköldä, bï dhiëëth ayï k�c wu��n tök röt n��k, ke du��kkë di��r, käkkä adhil röt looi. Ku kär�c k��k aabï röt looi aya, ku acie l�n cï thök ë piny b��n. ( Rin k�c paan tök aabï kenhïïm tu��m ku th��rkë, ku wu��t aabï th��r kamken. Ayi��kyi��k piny juëc aabï röt looi b��i juëc yiic. Ku c��dït ap�i abï t��u thïn. Käkkä kek aa käk tue�.” )-* Ku lëk Jethu atu��cke, “W��t Nhialic abï ka� l��k k�c ë pinynhom ëbën, ke thök ë piny këc b��n. Mu��kkë wenhïïm bäk pu��th ri�l kär�c bï we yök yiic. Wek aabï k��c bäny nhïïm ë ri�nki�� bäk ke l��k W��t Pu�th Yam. + Ku t�� d�m we ku ��th we luk yic, du��kkë di��r t�� bï wek la ji��m thin. Lak tue� ke we piööc w��tdi�� pinynhom ëbën rin acie wek jam, ee Wëi Nhialic.” , Ku ben Jethu lueel, “Raan kek wämënh aabï röt aa gaany bïk röt c�l anäk. Ku wärken mïth aabï mi��thken lu�m, ku 13:9-11 Mt 10:17-20; Lk 12:11-12

Marko 12, 13 95


mïth aabï k�c ke dhiëth ke lu�m bï ke c�l aa näk aya. . K�c ëbën aabï we maan ri�nki��. Ku raan bï ye pu��u d��t agut t�� bï yen thou, abï pïr akölriëëc ëbën.”

Kër��c bï rot looi tënë k�c Jeruthalem(Mt 24:15-28; Lk 21:20-24)

/ Pi��kë al��k we aya, “Ala aköl bï wek kërac ap�i tï�. (Raan kuën adhil w��t kënë deet yic.) Na r��r Judia ku tï� ë kënë, ke yïn adhil ri� gat nhïïm roor ba la thiaan. š-œ “Ku raan t�� dom yic acïï ben dhuk baai bä alanhde la lööm. Ku raan r��r a�eer, acïï ben la �öt bï la guik kë nyi��i. 2 Diäär li�c ku diäär muk mïthkor aabï gum ap�idït ye nïnkä. 3 R��kkë bï röt cïï loi wiir yic rut. 4 K�c aabï gum ap�i ye nïnkä, gum këc kë ka� yök t��wäär c�k Nhialic k�c agut cït ëmën. Ku acïï rot bï b�n looi. 5 Na këc B��ny looi bï nïnkä c�l alik, �u��t acïn raan cï pïr. Ku rin k�cken cï kuany, acï nïn c�l alik. 6 “Wek al��k kënë, �Na le raan yöök we ti��kë Raan cï l�c ku d�c kïn, t��dë ke lueel, �Ti��kë yen akan! Ke du��kkë gam. 7 Rin k�c juëc abï b��n ku lueel ��k, ee ��n Raan cï l�c ku d�c, ku lueel raan d��t ë ��n raan käk Nhialic tï�, ku looi käril ap�i k�c g��i. Ku märkë k�c k��k cï Nhialic kuany, t�� lëu kek ye. 8 Ti�tkë röt, këriëëc ëbën al��k we ëmën bäk wenhïïm tiit käk bï b��n!

Aköl bï Manh Raan b��n(Mt 24:29-31; Lk 21:25-28)

9 “Awiëc ku bäk �ic aya, ye nïnkä, t�� cï k�c jal gum ap�i, ak��l abï kum nyin bï piny cu�l, ku p��i acïï bï ru�l. : Ku�l aabï röt yääk ku löönykë. ; Ku Manh Raan abï tï� ke b�� pial yiic kek diik ku ri�ldït ap�i. = Ku yeen abä atuuc nhial tooc bïk k�cken cï l�c ku��t yiic pinynhom ëbën. ? “i�ckë ë kënë tim cït �aap, t�� looi yen y��k ku looi yïth, ke kër acï thi��k. A Këya, t�� tï� wek käkkä ke loi röt, ke �i�ckë l�n cï yen thi��k ap�i. B Al��k we, wek aacïï bï määr t�� c�k käkkä röt looi. C Nhial ku piny aabï liu, ku w��tdi�� acïï bï ka� määr.

R��r yï cï rot guiir(Mt 24:36-44)

D “Acïn raan �ic aköl bï käkkä röt looi. Na c�k atuuc nhial, ayï Wënde, ka cïk �ic, ë Wä rot yen a�ic ye. E R��rkë we cï röt guiir rin wek akuc 13:13 Mt 10:22 13:14 Dan 9:27; 11:31; 12:11 13:15-16 Lk 17:31 13:19 Dan 12:1; Ny 7:14 13:24 Ith 13:10; Edhe 32:7; Juel 2:10, 31; 3:15; Ny 6:12 13:25 Ith 34:4; Juel 2:10; Ny 6:13 13:26 Dan 7:13; Ny 1:7 13:32 Mt 24:36

96 Marko 13


aköl bï kënë rot looi. F Kënë, acït kënë rot looi tënë raan la keny, ku nyiëë� alu��nyke baai, ��k ke lu�ide. Ku lëk raan cï nyiää� baai thok bï rëër ke tït akölaköl. G Këya, wek adhil rëër we tït aya, rin acäk �ic yen t�� bï Bänydun b��n thïn, l�n bï yen b��n thëëi, ku l�n bï yen b��n w��r ci�l yic, ku l�n yen dhiën th�n ajïth, ku l�n yen nhiäknhiäk ë rial. H Na gu� b��n, ke we cä yök we nin. I Kë ya l��k we, al��k k�c ëbën. R��rkë we tït, ke we tïr nhïïm!”

Amat n��k Jethu(Mt 26:1-5; Lk 22:1-2; Jn 11:45-53)

14 Nïn karou Yan Ayum cïn yic lu�u nhom tue�, k�cdït käk Nhialic ku k�c piööc löö� aake wïc t�� bï kek Jethu d��p thïn, bïk d�m ke

kuc ku näkkë. " Ku luelkë, “Acuk d�m aköl yai, �ok aabï tïït bï k�c juëc ka� jäl, rin na d�mku ku näkku, ke k�c �oot yai yic, t��dë ke k�c juëc aa thär kek �o.”

Maria acï t�� theek yen Jethu thïn nyu��th(Mt 26:6-13; Jn 12:1-8)

# Ku t��wën rëër Jethu Bethanï pan raan atuet c�l Thaimon, t� �wën mïth yen, ke tik b�� kek töny koor cï cuëëc ë ti�m ril la yic miök �ïr c�l naar, ye ��c wëëu juëc ap�i. Ku kuem thok ku luu� miök Jethu nhom ëbën. $ Go k�c k��k ke r�� r thïn pu��th dak ku ji��mkë kamken. “Ye�ö tuuk yen miök �ïr? % Miök �ïr kënë �u��t acï �aac wëëu juëc wär wëëu ye d��m raan ë ru��n tök, ku yïk wëëu k�c ��.” Ku nyienykë tik ap�i. & Go Jethu lueel, “Pälkë, ye�ö nyieeny wek ye? Acï këpath looi tënë �a. ' Rin k�c �� aabï rëër kek we akölaköl. Ku na wi��ckë bäk ke kony ka lu�ikë. Ku ��n acïï bï rëër kek we akölaköl. ( Ti� kënë, acï kë lëu bï looi tënë �a looi. Acï b��n bä b��n t�c bï guäpdi�� guiir bï jal thi��k. ) Wek al��k yic, kuat t�� bï W��t Pu�th Yam pi��c thïn pinynhom, kë cï ti� kënë looi, abï ya lueel bï ye a tak.”

Judath acï Jethu �aac(Mt 26:14-16; Lk 22:3-6)

* Nawën ke Judath, raan tö� atuuc kathiäär ku rou, la tënë k�cdït käk Nhialic bï Jethu la lu�m tënë ke. + Gokë pu��th mi�t ap�i wën pi� kek w��tde, ku th�nkë l�n bï kek ye gäm wëëu juëc. Ku j�l t�� bï yen Jethu d�m thïn wïc.13:34 Lk 12:36-38 14:1 B.bei 12:1-27 14:3 Lk 7:37-38 14:7 L.rou 15:11

Marko 13, 14 97


Jethu acï miëth yai cam kek atu��cke(Mt 26:17-25; Lk 22:7-14, 21-23; Jn 15:21-50)

, Nawën aköl tue� Yandït Ayum cïn yic lu�u, n��k am��l rin yai, ke Jethu thiëëc k�cken ye bu��th ëlä, “Ye t��n�n wïc yïn �o buk miëth yai la guiir thïn?” . Go Jethu k�cken ye bu��th tooc karou ku lëk ke, “Lak geeu Jeruthalem, ku wek abï r��m kek raan ��c tööny pïu, biaathkë, / pan le yen thïn, ku l��kkë raan la baai. Aye Raan piööc lueel, �Ye �ön n�n bï ��n miëth yai cam thïn �ok k�cki��n �a bu��th? š Ku abï we nyu��th �ön nhial lääu yic cï guiir yic. Gui�rkë miëthda ë t��n.” œ Go k�c ye bu��th jäl ku lek geeu Jeruthalem, ku yökkë këriëëc ëbën cït t��wën cï Jethu ye l��k ke thïn. Ku j�lkë miëth yai guiir. 2 Nawën la thëi b��n, ke Jethu b�� kek atu��cke thiäär ku rou. 3 T��wën mïth kek, ke lueel Jethu, “Wek al��k yic, raan tök kamkun abä lu�m ku ë raan mïth kek �a.” 4 Gokë pu��th riääk ku j�lkë gäi ku thiëckë tök-tök, “Makei! Ye yic? Ye ��n?” Ku riëëkkë pu��th ap�i. 5 Go Jethu b��r, “Ee raan tök kamkun wathiäär ku rou, raan yecin r�k adu��k yic kek �a. 6 Ee yic, Manh Raan abï n��k cït t�� cï gät ye ri�nke athör th��r wël Nhialic yiic. Ku raan bï ye lu�m abï gum ap�i. Ku a�u��n tënë ye di��t këc cak dhiëëth.”

Guirku röt apath buk gu��p B��ny r�m(Mt 26:26-30; Lk 22:14-20; 1Kor 11:23-25)

7 T��wën mïth kek, ke Jethu löm ayup ku d��c, ku b�ny yic ku g��m ke ku lueel, “L��mkë kënë, ku camkë, kënë ee guäpdi��.” 8 Ku lööm adu� cï thiä� mu��n abiëc, ku leec Nhialic ku g��m ke, ku dëkkë thïn ëbën, 9 ku lueel tënë ke, “Kënë ë ri�mdi��, ri�m ë d��r kek Nhialic, bï kuër rin k�c ëbën. : Al��k we, ��n acïï bï b�n dek mu��n abiëc pinynhom t��n kek we, �et aköl bï �ok ye dek �odhie pan Nhialic.” ; Nawën cïk jal thök ke ket waak, ku lek g�n Olip cök.

Jethu acï kë bï Pït�r ye jai lueel(Mt 26:51-35; Lk 22:31-34; Jn 13:36-38)

= Ku lueel Jethu tënë ke, “Wek kacki��, wek aabï kat �a cïmën këwäär cï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, ��n abä abiöök c�l anäk ku am��l abï w��r. ? Ku t�� cï ��n j�t ra� yic, ke ��n abï ka� la Galilia ba we la tiit thïn.” A Go Pït�r lueel tënë ye, “��n acïï bï kat t�� c�k k�c ëbën kat!”14:18 Wk 41:9 14:24 B.bei 24:8; Jer 31:31-34 14:27 Dhäk 13:7 14:28 Mt 28:16

98 Marko 14


B Go Jethu lueel tënë ye, “Al��k yï, ë w��r kënë, ke th�n ajïth këc kiu rou, yïn abä jai arak diäk.” C Go Pït�r dhu��k ye, “Na c�k �a n��k kek yï, ke yïn acä bï ka� jai.” Ku lueel atuuc k��k ëbën këya.

Jethu ar��k ke �ic l�n bï ye n��k(Mt 26:36-46; Lk 22:39-46)

D Nawën ke Jethu kek k�cken ye bu��th la t�� ye c�l Jethemani, ku lueel tënë ke, “Nyu��ckë t��n ku yiënkë, ��n ala röök.” E Ku c��l Pït�r ku Jemith ku Joon bïk la kek ye. Ku j�l rëër ke n��k atiëël, ku dhi��u ap�i yepu��u. F Ku lueel tënë ke, “��n adhiau pu��u ap�i, ee thou gu��p. R��rkë t��n ku yiënkë.” G Ku le tue� t��thin-ny��t, ku r��ny rot piny ku röök ëlä, “Na lëu rot, ke kër��c tit �a acïï b��.” H Ku lueel, “Wä, yïn ë këriëëc ëbën lëu, nyaai ë kër��c kënë tënë �a. Ku acie w��t piändi�� ë w��t piändu.” I Nawën ke dhuk tënë ke ku yökke ke nïn. Go lueel tënë Pït�r, “Thaimon, ni�nkë? Cäk yiën t��thin-ny��t?” J Ku lueel tënë ke, “Yiënkë ku r��kkë bï we cïï them jakr�c. Pu��u ë gam ku gu��p acïn ri�l.”

L��mkë kënë ku camkë, kënë ee guäpdi�� (14:22)

Marko 14 99


K Ku ben jäl ku le röök cïmën awën. L Go b�n dhuk tënë ke, ku ben ke yök ke nin, rin cï nïn ke göök ap�i. Ku muumkë nhïïm kë bïk l��k ye, rin cï kek gup ri��c. M Nawën dhuk tënë ke kën ye kek diäk, ke thiëëc ke, “ot we nin! Lää�kë? i�ckë l�n cï t��n nïn thök, ti��kë Manh Raan acï lu��m k�c r�c. Ëmën, t�� bï ye jäl th��n k�c r�c acï �ëët. N Raan cä lu�m acï b��n. Jatkë röt, lokku buk r��m.”

Jethu acï d�m(Mt 26:47-56; Lk 22:47-53; Jn 18:3-12)

O T��wën �ot ji��m yen, ke Judath raan ye kek thiäär ku rou b�� ke cath kek k�c juëc muk paal ku atuel, ke cï k�cdït käk Nhialic, ku k�c gät löö�, ku k�cdït baai tooc. P Ku Judath ëcï k�c awën cath kek ye, l��k t�� bï kek raan wïckë bïk b��n d�m �i�c thïn, ëlä, “Raan ba mu��th ku ci��m yen ë raan wi��ckë, damkë ku kuathkë ku ti�tkë röt ë kacke apath.” Q Kaam wën �ëët Judath, ke la tënë Jethu nyin yic ku lueel, “B��ny.” Ku mu��th ke ciim. R Gokë d�m ku derkë. S Go raan tök kam k�c ye bu��th wën kääc thïn palde miëët bei ku tök alony lui pan raandït käk Nhialic yïc abï t��m wei T Go Jethu ke thiëëc, “Cäk b��n we muk atuel ku paal bäk �a b��n d�m. Cäk tak l�n ye ��n raan k�c rum? U ��n ë rëër ke we akölaköl �a pi��c lua� Nhialic, ku wek aa këc �a d�m. Ku kënë acï rot looi ë rin bï kë cï g��t athör th��r wël Nhialic yiic yenhom ti��.” V Ku j�l k�cken ye bu��th nyää� piny ku k�tkë. W Ku riënythii d��t ce� alanh acuat ë bu�th Jethu. Nawën wïc k�c awën kuath Jethu bïk d�m, X ke nyiëë� alath kecin ku k�t kecin kë ce�.

Jethu acï �äth lu� bäny Itharel yic(Mt 26:5-68; Lk 22:54-55, 63-71; Jn 18:13-14, 19-24)

Y Ku j�lkë Jethu �äth pan Kaipa luk yic, cï bäny käk Nhialic ku k�c piööc löö�, ku k�cdït baai kenhïïm mat thïn. Z Ku Pït�r ë biöth ke mec k�c cök ciëën agut t�� eet yen luk yic. Ku nyuuc bï ��c aya t��wën ��c k�c bäny tiit thïn. [ Bäny käk Nhialic aake cï nyuc bïk Jethu wïc gu��p awu��c cï looi, rin bï kek ye t��m thou, ku acïn awu��c cïk yök. \ K�c juëc aake cï Jethu lu�m ë lueth ku w��lken akëc r��m. ] Nawën ke k�c k��k j�t röt, ku lueelkë luenh kënë Jethu gu��p. ^ Acuk pi� ke lueel, “��n abï lua� Nhialic cï raan looi kënë thu��r piny, ku na ye aköl ye nin diäk, ke ��n abï d��t buth nyi�nde, ke cie kënë ë looi raan.” _ Agut ke aya aa këc w��lken r��m.14:49 Lk 19:47; 21:37 14:58 Jn 2:19

100 Marko 14


a Go Kaipa rot j�t kenhïïm ku thiëëc Jethu, “Cïn kë dhuk nhom wël cï lu��l yïgu��pkä yiic?” b Go Jethu bi�t ku cïï jam. Go Kaipa b�n thiëëc, “Ye yök yïpu��u ye yïn Raan cï l�c ku d�c, Manh Nhialic yeku door?” c Go Jethu b��r, “Ee ��n, ku wek aabï Manh Raan tï� ke cï nyuc cuëny Nhialic �ic kä� looi ëbën, ku bïï ke pial nhial.” d Go Kaipa aläthke r�t yiic yek��u ku lueel, “Ye�ö �ot wïcku k�c k��k bï b�n jam käk cï looi. e Wek acï t�� t��n yen Nhialic thïn pi�. Ye�ö yen w��tdun?” Gokë mat yic kedhie bï dhi�l n��k. f Ku j�l k�c k��k Jethu aa �u��t. Ku derkë nyin ku guutkë kecin ku yöökkë, “M��k raan yï gut.” Ku d�m apuruuk ku bi��kkë.

Pït�r aj�i Jethu(Mt 26:69-75; Lk 22:56-62; Jn 18:15-18, 25-27)

g-h T��wën rëër Pït�r piiny ke ��c mac, ke nyan lui pan Kaipa b��. Ku t��wën tï� yen Pït�r, ke döt ap�i ku lueel, “Yïïn aya, yïn yï rëër kek Jethu raan Nadharet.” i Go jai, ku lueel, “��n acïï raandun ye lueel �ic di�n. Ku kë ye lueel acä cak deet yic aya.” Ku ler a�eer. Ku kaam thiin awën, ke th�n ajïth kiu. j Go nyan awën tï� ku ben l��k k�c kääc thïn, “Mony kënë ë raanden.” k Go Pït�r b�n jai. Ku kaam awën, ke lueel k�c ke kääc thïn tënë Pït�r, “Ee yic, yïn ë raanden, rin yïn ee raan Galilia.” l Go Pït�r rot kuëë�, “Nhialic abä n��k t�� cïï ��n yic luel. ��n akuc raan ji��m wek ë ri�nke.” m Nyin yic, t��wën ye dhiën ajïth yic rou b��k piny, ke Pït�r tak këwäär cï Jethu l��k ye, “Tue� ke th�n ajïth këc kiu kënë ye kek rou, ke yïn abä jai arak diäk.” Ku wel yenhom wei k�c yiic ke cï gu��p yär ku dhi��u.

K�c Itharel aacï Jethu gaany tënë Pilato(Mt 27:1-2, 11-14; Lk 23:1-5; Jn 18:28-38)

15 Na��n nhiäk rial yic, ke k�cdït käk Nhialic, ku k�cdït baai ku k�c piööc löö� m��t t�� bïk lu��i Jethu. Gokë rek ku ku��thkë tënë

b��ny Pilato.14:62 Dan 7:13 14:64 Leb 24:16

T��wën ye dhiën ajïth yic rou, ke Pït�r tak këwäär cï Jethu

l��k ye (14:72)

Marko 14, 15 101


"-# K�c luk aake cï Jethu gaany l�n cï yen kär�c ap�i looi. Go Pilato thiëëc, “Ye yïn b��ny�aknhom k�c Itharel?” Go Jethu b��r, “Ee ��n, cït t�� ca lu��l ye.” $ Go Pilato b�n thiëëc, “Cïï käjuëc cï yï gaanykä ye b��r, pi� käkkith yeke ku��n yïgu��p.” % Go Jethu bi�t ku cïï w��t Pilato bëër. Go Pilato gäi.

Jethu acï t��m thou(Mt 27:15-26; Lk 23:13-25; Jn 18:39-19:16)

& Ru��n ëbën, aköl Yan Ayum cïn yic lu�u, b��ny�aknhom ë raan tök kam k�c cï mac lony, t�� wïc k�c baai ye bï lony. ' Ke mony c�l Barabath ë mac, kek k�c cï k�c n��k ke thär kek k�c mac baai. ( Go k�c juëc ap�i la tënë Pilato, ku thiëckë bï ke lu��i kë ye looi aköl yai. ) Go Pilato ke thiëëc, “Wi��ckë ba Jethu b��ny�aknhom Itharel, lony tënë we?” * Ee �ic l�n yen ti��l ku män m��n k�c luk Jethu, yen aabï kek Jethu tënë ye. + Ku k�c ater Jethu aake ye k�c ku��t thook, bïk l��k Pilato bï ya Barabath yen lony. , Go Pilato ke thiëëc, “Ye�ö ba looi tënë raan yakë c��l ke b��ny�aknhom k�c Itharel?” . Gokë rek yïc röldït, “Apiëët tim cï rïïu k��u.” / Go Pilato ke b�n thiëëc, “Ye�ö? Ye awäc �ö cï looi?” Gokë b�n rek yic röldït ap�i, “Apiëët tim cï rïïu k��u.” š Go Pilato Barabath lony rin wïc yen k�c bïk pu��th mi�t. Ku wën cï yen apuruuk y��k bïk that ku �akkë nhom ë ku��th, ke g��m ke bïk la piäät tim cï rïïu k��u.

Wën cï yen apuruuk y��k bïk

that ku �akkë nhom ku��th

(15:15)

102 Marko 15


Apuruuk aacï Jethu bui(Mt 27:27-31; Jn 19:2-3)

œ Go apuruuk Jethu kuaath a�eer pan b��ny. Ku c�lkë apuruukken k��k bïk röt mät ke. 2 Ku rukkë alanh mathiä� Jethu k��u. Ku j�lkë kër la ku��th riic yiic ku ��k kek yenhom. 3 Ku j�lkë aa c��l, ku mu��thkë ku buikë, “Mädho b��ny�aknhom Itharel.” 4 Ku yuupkë nhom wai, ku �uutkë gu��p, ku gutkë kenhi�l piny bïk nyu��th ci��t leckë. 5 Wën cï kek ye jal bui, ke ke bïï alanh mathiä� awën bei, ku dhukkë aläthke yek��u, ku kuathkë bïk la piäät tim cï rïïu k��u.

Jethu acï piäät tim cï rïïu k��u(Mt 27:32-44; Lk 23:26-43; Jn 19:17-27)

6 T��wën cï tim cï rïïu Jethu göök këtkët, ke mony c�l Thaimon, raan pan Thirene, wun Alekdhänd��r ku Ruputh, ë b�� baai ke kuany dhël yic ke la geeu. Go apuruuk d�m ri�l bï tim cï rïïu ket. 7 Ku �eetkë t�� c�l Golgotha, ku w��tde yic, g�n la �ue�-�e� cït apen nhom raan. 8 Ku g��mkë Jethu mu��n abiëc cï liääp wäl kec c�l mir bï dek, go kuec ye. 9 Gokë jäl piäät tim cï rïïu k��u. Ku cu�tkë g�k bïk al��th Jethu tek kamken. : Ee ye t�� cït lunyluny ��k yen ë pi��t kek ye tim cï rïïu k��u. ; Ku j�lkë awu��c yekë tak ke cï Jethu looi, g��t nhial tim cï rïïu k��u ëlä, “B��NYAKNHOM ITHAREL.” = Ku pi��tkë cu��r karou kek Jethu tiim cï rïïu k��th aya, raan tök l�� cuëc ku raan tök l�� cam.d A Ku j�l k�c ke ye tëëk t��wën Jethu aa cuiit ku latkë ku luelkë, “Cie yïn wäär ye lueel l�n bï yïn lua� Nhialic thu��r piny ku buth nïn kadiäk. B Na ye këya, ye�ö cïï yïn rot kony ku bär piny tim cï rïïu k��u!” C Këya, ee ye k�cken ater bui ku luelkë kamken. “Ee k�c k��k kony ku cïï rot kony. D Raan cï l�c ku d�c cï Nhialic nhiaar ku yïk ri�l, cï rot looi bï ya bänyda, j�l b��n piny tim cï rïïu k��u ëmën, buk jäl tï� ku gamku!” Ku acï k�c awën cï piäät tiim k��th cïmënde aa bui ku l��tkë aya.

Jethu acï thou ayic(Mt 27:45-56; Lk 23:44-49; Jn 19:28-30)

E Nawën ak��l ci�l yic ke mu��th loi rot �et tää� aköl pan awën, F Nawën tää� ak��l, ke Jethu cöt röl dït, “Eloi, Eloi, lama thabakthanï?” Ku w��tde yic, “Nhialicdi��, Nhialicdi��, ye�ö p��l yïn �a wei?” G Nawën pi� k�c k��k ke kääc thïn, ke luelkë, “Pi��kë ac�l Elija.” H Go raan tök kat ku lut alath mu��n wac yic. Ku t�� u wai thok ku ��k 15:21 Rom 16:13 15:24 Wk 22:18 d 15:27 Athör k��k th��r wël Nhialic aa 15:28 mat thïn ëlä, “Yeen acï n��k cïmën k�c kär�c looi.” Acï yenhom ti��. 15:29 Wk 22:7; 109:25; Mk 14:58; Jn 2:19 15:34 Wk 22:1 15:36 Wk 69:21

Marko 15 103


Jethu thok, ku lueel, “Titku buk tï� l�n bï Elija b��n bï b��n b�� i bei tim cï rïïu k��u!” I Ku j�l Jethu ke� ap�i, ku thou. J Ku kaam wën ka alanh ye g�� , bï lua� Nhialic tek yic al��thïn r��t yic ë rou, j��k nhial �eet piny. K Go b��ny apuruuk t�� thïn lueel wën tï� yen t�� cï Jethu thou thïn, “Mony kënë ë ye Manh Nhialic alanden!” L-M Diäär aake t�� thïn, ku keek aake daai t��mec. Wäär rëër Jethu Galilia, ee ye diäärkä bu��th bïk miëth aa looi tënë ye. Ku diäär juëc k��k ke cath kek ye, wäär le yen Jeruthalem aake t�� thïn aya. Kam ë diäärkä Maria Magdalena, ku Thalome, ku Maria man Jemith thii kek Jothep aake t�� thïn.

Jethu acï thi��k(Mt 27:57-61; Lk 23:50-56; Jn 19:38-42)

N-O Wën col piny, bï aköl cïï k�c Itharel ye luui gu� b��n, ke Jothep raan gen Arimatheo b��. Ku ë ye raan k�cdït lu� Itharel, ku yeen aya ëcï W��t Pu�th Yam gam. Nawën le tï� l�n cï Jethu thou, ke riil yenyin ku ler tënë Pilato, ku thiëëc gu��p Jethu bï la thi��k. P Go Pilato gäi l�n nadë ke Jethu cï gu� thou. Ku c��l b��ny apuruuk ku thiëëc l�n cï Jethu gu� thou ayic. Q Nawën pi� tënë b��ny apuruuk l�n cï Jethu thou, go guäpde pu��l bï Jothep nyaai. R Go Jothep k�c tooc bïk alanh �er la ��c, ku bïï gu��p Jethu piny tim k��u, ku der alanh awën. Ku t��u ra� cï wec kuur yic. Ku l��r alel dïttet ra� thok. S Maria Magdalena ku Maria man Jothep aake daai, ku tï�kë t�� cï ye thi��k thïn.

Jethu acï rot j�t ra� yic(Mt 28:1-8; Lk 24:1-12; Jn 20:1-10)

16 Na��n thëëi aköl cïï k�c Itharel ye luui, ke Maria Magdalena ku Thalome ku Maria man Jemith la miök �ïr ��c bï kek gu��p

Jethu la t�c. " Na��n nhiäk rial, aköl Nhialic, ab�� ak��l nyin ke la ra� nhom. # Wën �oot kek dhël yic, aake röt thiëëc, “Ye�a ba aleldït t�� ra� thok la laar wei?” $ Nawën j�tkë kenyïn ke tï� al�l ke cï laar wei. % Gokë la ra� yic, ku tï�kë riënythii ë kö� cuëc ke r��r ke ce� alanh �er. Gokë gäi ap�i. & Go lueel, “Du��kkë g��i, a�i�c wek awïc Jethu raan gen Nadharet wäär cï piäät tim cï rïïu k��u. Aliu ë t��n, acï rot j�t. Ti��kë t��wäär cï kek ye tääu thïn. ' Lakkë ku l��kkë k�cken ye bu��th ku Pït�r, l�n yen Jethu acï la Galilia. Abäk la yök thïn cïmën wäär cï yen ye l��k we.”15:36 Wk 69:21 15:38 B.bei 26:31-33 15:40-41 Lk 8:2-3 16:7 Mt 26:32; Mk 14:28

104 Marko 15, 16


( Gokë la a�eer ra� yic ku k�tkë, ke l�th, ke cï gäi. Acïn raan cïk l��k w��t kënë dhël yic, rin cï kek ri��c.

Jethu acï rot nyu��th Maria Magdalena(Mt 28:9-10; Jn 20:11-18)

[) Wën cï Jethu rot j�t ë ra� yic ��n nhiäk rial aköl Nhialic, ke k�� rot nyu��th Maria Magdalena wäär cï yen jakr�c kadhorou cu�p wei yegu��p. * Go la ku lëk atuuc Jethu ke r��r thu��u yic ke dhiau, l�n cï Jethu rot j�t. + Nawën pi�kë tënë ye l�n cï Jethu b�n pïr, ku acï tï�, gokë cïï gam.

Jethu acï rot nyu��th k�cken ye bu��th karou(Lk 24:13-35)

, Nawën ke Jethu nyuth rot atu��cke karou ke cï rot waa�, t��wën ku�ny kek baai yic. Ku cïk �ic l�n ye yen Jethu. . Gokë dhuk Jeruthalem nyin yic bïk kacken la l��k, ku akëc kacken gam.

Jethu acï rot nyu��th k�cken ye bu��th thiäär ku tök(Mt 28:16-20; Lk 24:36-49; Jn 20:19-23)

/ Nawën ke Jethu j�l rot nyu��th tënë atu��cke kathiäär ku tök ke ke mïth. Ku nyieeny ke rin këc kek gam, ku rin cï kek nhïïm ri�l bïk w��t k�c cï ye tï� ke cï pïr, cïï gam. š Na��n aköl d��t ke lëk ke, “Lak pinynhom ku l��kkë k�c ëbën W��t Pu�th Yam Nhialic. œ Raan bï gam ku yök l��kwëi, abï pïr akölriëëc ëbën, ku raan bï jai acïï bï kony. 2 K�c cï gam abï yiëk ri�l kënë, aabï jakr�c aa cu�p wei ë ri�nki��, ku aabï jam thok k��k. 3 Aabï kecin aa tääu k�c tuany nhïïm, ku aabï pial. Na c�kkë käpi�ny kuany, ku dekkë käk ë k�c luaa�, kacïn kë näk ke thïn.”

Jethu acï �äth pan Nhialic(Lk 24:50-53; Lk 1:9-11)

4 Nawën cï Jethu nïn n��k ke ke, ke ��th pan Nhialic ku nyuuc kö� cuëc ë Nhialic. 5 Ku j�l atuuc Jethu thiëi pinynhom ke ke lëk k�c. Ku j�l käkken jä� g��i yekë ke looi kenhïïm aa ti��, rin t�� ri�l ë Nhialic ke ke.]e

16:15 Lu�i 1:8 16:19 1:9-11 e 16:9-20 Athör th��r juëc la cök ku k�c th��r �ic ke Marko 16:9-20 akëc mat thïn.

Marko 16 105


106

Wël Jethu cï Luka g��t

W��t nhom Wël Jethu cï Luka g��t, aa Jethu nyu��th l�n ë yen raan wäär cï Nhialic lueel ka bï tu��c pinynhom, bï k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel b��n lu��k. Acï Luka g��t l�n Jethu acï Wëi Nhialic c��l bï, “W��t Pu�th Yam b��n nyu��th k�c �� nyïn.” Ku wëlkä, aa la yiic käk wïc raan ëbën. Käk mi�t pu��u aa r��r wël cï Luka g��t yiic aya, cïmën b��n Jethu pinynhom, acï lu��l thïn cök tue� yiic, ku t�� thöök wël thïn aya, ku wäär ler Jethu nhial. Anyïköl la tue� ë w��t kënë, ku juë� bï gam k�c cï gam rot juak la nhial Jethu cök, aacï raan tö� kënë g��t aya athör Lu�i Atuuc Jethu yic. Aba� 2 ku 6 (tï� käk cï g��t athöör yic b�� ciëën) aat�� käjuëc yeke yök athör kënë yic ë rot. Cïmën anyïkööl di�t atuuc nhial, ku këwäär cï abiök Jethu la neem wäär dhiëëth ye. Ku la Jethu lua� Nhialic wäär ë yen dh��k. Ku wël waal raan path pan Thamaria ku manh cï määr. Ee wëlkä yiic, ee röök yen acï ber yic bï t��t k�c pu��th. Ku Wëi Nhialic, ku käk cï diäär looi ë lu�i Jethu yic, ku p��l bï Nhialic adumu��m päl piny.

Käk t�� thïnW��t Nhom ......................................................................................... 1:1-4Dhiëth ku m��th Joon raan k�c mu��c nhïïm ku j�l a Jethu ........ 1:5-2:52Lu�i Joon raan k�c mu�c nhïïm ...................................................... 3:1-20Mi��c ë nhom ku thëm Jethu ....................................................... 3:21-4:13Lu�i Jethu ëbën pan Galilia ........................................................ 4:14-9:50Jäl pan Galilia ku la Jeruthalem .............................................. 9:51-19:27Nïn ciëën kadhorou thu�nde nhom tue� ................................ 19:28-23:56Jön rot ku nyooth rot ku la nhial ë B��ny ....................................... 24:1-53

1 Tënë Thiöpiluth, cït t�� ye pi�� ye, acï k�c juëc them bïk käk cï röt looi kamkua g��t. " Aacï g��t käk cï k�c cï ke tï�, ku k�c lui w��t

Nhialic l��k �o t��wäär j��k käkkä röt. # Këya, Bänydi��, wën cï ��n käk cï röt looi muk cök t��wäär j��k kek röt, aca tak ba ke g��t apath tënë yï, $ rin bï yïn käjuëc cï pi��c tënë yï jäl �ic l�n cïï kek ye lueth.


Atuny Nhialic acï dhiënh Joon lueel % Wäär ye �ërot b��ny�aknhom pan Judia, raan käk Nhialic c�l Dhäkaria ë t�� thïn, ku yeen ë ye raan akut k�c käk Nhialic c�l Abija, ku yeen ë la ti�den c�l Elithabeth, ny�n kuat Aron. & Dhäkaria ku Elithabeth aake ye k�c path tënë Nhialic, rin keek aake r��r ke cïn gup awu��c ke thek löö� Nhialic. ' Ku keek aake cïn mïth rin Elithabeth ëcïï dhiëth, ku keek aake cï dhi�p kedhie aya. ( Na��n akäl tök, yen ke kuëër k�c akut Dhäkaria bïk luui lua� Nhialic, ) ke k�cken akut cu�t g�k, go lööny tënë ye bï ya yen la adö� �ïr took ariäk nhom lua� Nhialic. Go la lu��k. * Ku t��wën took yen adök lu��k, ke k�c juëc awën cï guëër aake r��k a�eer. + Kaam wën, ka atuny Nhialic nyuth rot ye ke kääc l�� cuëc ariäk nhom t��wën took yen adö� �ïr thïn. , T��wën tï� Dhäkaria ye, go ri��c ap�i ku muum nhom. . Go atuny Nhialic l��k ye, “Dhäkaria! Duk ri��c, r��kdu acï Nhialic pi�, ku ëmën ti��du Elithabeth abï manh moc yök. Na la dhiëëth, ka bï c�l Joon. / Wek aabï pu��th mi�t wedhie wek ti��du t�� le ye dhiëëth. Ku k�c juëc aabï pu��th mi�t ke we aya, š rin yeen abï ya raan tö� ril kam k�c käk Nhialic tï�. Ku yeen acïï bï ya dek kuat mu��n la yic lu�u. Ku yeen abï Wëi Nhialic la yegu��p ke c�k �oot man yäc, œ ku yeen abï k�c Itharel c�l adhuk Nhialic Bänyden. 2 Abï ka� tu��l tënë B��ny kek ri�l thö� cïmën ri�l Nhialic wäär t�� tënë Elija. Ku Joon abï wärken ë mïth c�l anhiar mi��thken. Ku k�c ril nhïïm ëmën cie w��t Nhialic ye pi�, aabï kenhïïm waar. Ku këya, yen ë t�� cï Joon k�c c�l aa guiir röt thïn rin b��n Bänyda.” 3 Go Dhäkaria lueel tënë atuny Nhialic ëlä, “Ba �ic këdë l�n bï kënë rot looi? ��n acï dhi�p ku ti��di�� acï dhi�p aya.” 4 Go atuny Nhialic dhu��k ye, “Ee ��n Gabri�l, r��r Nhialic l��m ku ��n acï tooc ba yï b��n l��k w��t pu�th kënë. 5 Rin këc yïn w��t ca lueel gam, yïn abï rëër yï cie jam, �et t�� bï kënë rot ka� looi akölden bï yen rot looi ke cït t��de.” 6 T��n awën, k�c aake tit Dhäkaria ke cï gäi kë rëër yen lua� Nhialic ap�i këlä. 7 Nawën le b��n bei ke cïï jam, gokë �ic l�n le yen kë cï rot nyu��th ye, t��wën ye yen nyuuth yecin ku cïï jam. 8 Nawën la nïn luui Dhäkaria lua� Nhialic thök, ke dhuk paande. 9 Nawën ke ti��de Elithabeth yök meth, ku j�l rëër baai p��i kadhiëc ke cie la a�eer. : Ku j�l ya lueel, “Nhialic acï kënë looi tënë �a bï piathde nyu��th �a, ku acï kë ye �a dh��l gu��p rin cï ��n rol jal nyaai!”

Atuny Nhialic acï dhiënh Jethu lueel ; T��wën ye p��i Elithabeth dätem, ke Nhialic tooc atu��nyde Gabri�l gen Nadharet t�� pan Galilia, = tënë nyan bïm c�l Maria, ku ë thi��k 1:5 1Lëk 24:10 1:15 Kn 6:3 1:17 Mal 4:5-6 1:19 Dan 8:16; 9:21 1:27 Mt 1:18

Luka 1 107


mony c�l Jothep, raan dhiënh B��ny�aknhom Debit. ? Go atuny Nhialic b��n tënë ye ku lueel ëlä, “Madho, yïn athiä� dhëë� Nhialic. Bänyda at�� ke yï!” A Go Maria ri��c ku muum nhom wën pi� yen wëlkä, ku thöö� yepu��u käk t�� ë w��t kënë yic. B Go atuny Nhialic lueel tënë ye, “Duk ri��c Maria, yïn anhi��r Nhialic. C Yïn abï meth yök, manh moc. Ku na la dhiëëth ka ba cäk ke c�l Jethu. D Abï ya raandït ap�i Nhialic nhom. Ku abï c�l Wën Nhialic Madh�l. Ku Nhialic Bänyda abï bääny Debit wundït yiëk ye, E ku abï ya b��ny pan yï Jakop akölriëëc ëbën, ku bäänyde acïï bï thök alanden!” F Go Maria lueel tënë atuny Nhialic, “Bï rot looi këdë. ��n ë ny�n bïm këc thiaak?” G Go atuny Nhialic b�n l��k ye, “Wëi Nhialic abï lööny yïgu��p ku ri�lde abï b��n yïnhom. Manh thin dhë� ba dhiëëth abï c�l Wën Nhialic. H Ku d��t akïn aya, mol��n Elithabeth cï dhi�p acï meth jäl yök c�k a wäär ye

Go atuny Nhialic b��n tënë ye ku lueel

(1:28)

1:27 Mt 1:18 1:31 Mt 1:21 1:32-33 2Tha 7:12, 13, 16; Ith 9:7

108 Luka 1


ye tï� ke ci��t cï rol. Päike aa dätem ëmën. I Rin �ic Nhialic kä� looi ëbën. Acïn kë gök ye.” J Go Maria lueel, “��n alony Bänyda, abï looi tënë �a cïmën w��tdu.” Go atuny Nhialic jäl.

Maria acï Elithabeth la neem K Nawën nïn lik cök, ke Maria lööny dhöl ke cïn gääu bï la pan yï Dhäkaria r��r t��thöny pan Judia. L Ku ler pan Dhäkaria ku mu��th Elithabeth. M Kaam wën pi� Elithabeth Maria ke mu��th ye, ke manh li�c yen riä� yeyic. Ku go Wëi Nhialic gu� lööny yegu��p. N Ku lueel röldït tënë Maria, “Yïn aye leec diäär yiic ëbën, ku lec manh yänydu. O Ye�ö thieek �ayic abï man Bänydi�� a b��n neem? P Kaam wën pi� ��n yïröl yï mu��th �a, ke manh t�� ayic mit pu��u ku le nyoo�-nyoo�. Q Yïn amit gu��p rin cï yïn w��t Bänyda gam, l�n bï w��t cï l��k yï rot ti��!”

Waak Maria R Go Maria lueel, “Yïn Bänyda yïn apiaany �apu��u, S ku ��n acï pu��u mi�t tënë Nhialic pïr ��n, T rin cï yen alu�nyden cie ku��c nhom lieec. Ku akölë le tue�, riëëc ëbën abä leec rin cï Nhialic ��n d��c, U rin cï Nhialic Madh�l kädït looi tënë ��n. Yen aril ku adhë�. V Ku yeen alir pu��u tënë kuat raan ëbën, kuat ri��c ë yeen. W Nhialic acï k�c bä� nhiam thiäi pinynhom kö�den ril. X Ku acï bäny ril pi��k piny th��cken nhïïm, ku j�t k�c cïï nhiam cie ku��c nhïïm nhial. Y Ku ee k�c �� wïc kä�, yiëk käjuëc ku nyië� aji��k. Z Ku acï w��tden cï th��n wärkuan dït ti�� nhom ku kony alu��nyke, k�c Itharel. [ Cïmën wäär cï yen ye l��k wärkuan dït, Abaram ku mïth cï l��k dhiëëth!” \ Ku j�l Maria rëër kek Elithabeth t��cït p��i kadiäk ku dhuk panden.1:37 Cäk 18:14 1:46-55 1Tha 2:1-10 1:48 1Tha 1:11 1:52 Jop 5:11; 12:19 1:55 Cäk 17:7

Luka 1 109


Joon acï dhiëëth ] Nawën ke p��i Elithabeth thök, ku dhiëëth manh moc. ^ Nawën pi� k�c akeu nhom ku k�c ruääi ke ye l�n cï Nhialic ye lieec, ke mit pu��th ap�i. _ Nawën aköl ye nïn b��t, ke k�c b�� bï meth b��n �oot. Ku wïckë bïk cäk rin wun Dhäkaria. a Go man kuec ku lueel, “Ac�l Joon.” b Gokë lueel tënë ye, “Acïn raan ruääi ke we cï cäk ë rinkä.” c Ku nieukë wun nyin, ku thiëckë t�� bï yen meth cäk thïn. d Go Dhäkaria agen g��tg��t c��l ku g��t, “Ac�l Joon.” Gokë gäi ëbën. e Ku kaam thiin awën ke go �i�c jam ku leec Nhialic. f Go k�c thiääk ke ke gäi, ku thiëi wëlkä pan Judia yic, ku ye k�c ëbën jam ë ke. g Ku kuat raan cï wëlkä pi� ë gäi ku lueel, “Manhë, bï jäl yiëndë aköldä?” Rin ë yic, ri�l Bänyda ar��r kek ye.

Waak Dhäkaria h Go Wëi Nhialic lööny Dhäkaria gu��p, ku lueel maany cï Nhialic nyu��th ye ëlä, i “Lecku B��ny, Nhialic Itharel! Rin cï yen b��n bï kacke b��n

lu��k. j Ku c�l raan pïr �o atul �ön Debit alu�nyde. k W��tde acï k�c käkke tï� lueel th��r, l l�n bï yen �o kony al�ikua ku k�c man �o. m Acï Nhialic lueel l�n bï yen wärkuan dït lieec, ku muk l�� ë d��r cï yen määth d�m ke ke nhom. n-o Cïmën cï yen mël kuë� tënë Abaram wädïtda, ku th�n l�n bï yen �o kony al�ikua, �ok aabï këde ya looi ke cïn di��r, p t�� er �ok pu��th ku lok cök yenhom akölaköl t�� pïïr �ok. q Ku yïn manhdi��, yïn abï ya raan käk Nhialic tï�, yïn abï la tue� yenhom ba dhöl la guiir tënë yeen. r Ba l��k k�c t�� bï kek pïr akölriëëc ëbën y��k thïn, t�� p��l adumu��mken piny. s Nhialic alir pu��u, ku yen abï raan cït ru�l c�l ab�� pinynhom. t Ku yeen abï ru�l tënë k�c t�� mu��th yic, r��r thou yic, bïk dhöl ye k�c d��r ke Nhialic jäl yök.” u Ku Joon acï jäl dït ku yïk Wëi Nhialic ri�l dït. Ku pïïr roor t�� cïï ce� ë rot �et aköl tul yen Itharel nhom.1:59 Leb 12:3 1:76 Mal 3:1 1:79 Ith 9:2

110 Luka 1


Jethu acï dhiëëth(Mk 1:18-25)

2 B��ny�aknhom c�l Cith��r ëcï w��t lueel bï k�c b��i m�c ke kueen. " Ku kën yen ë t�� j��k ku��n ë k�c rot t��wäär ye Kuirino b��ny pan

Thiria. # Go raan ëbën la bï la g��t rin, ��k pan wundït ku ��k pan wundït. $ Go Jothep jäl Nadharet t�� Galilia bï la gen B��ny�aknhom Debit, t�� pan Judia c�l Bethalem, rin ye yen raan dhiënh Debit. % Acï la bïk ri�nken la g��t kek Maria wïc kacken bïk gäm ye, ku ë liac. & T��wën rëër kek Bethalem, ke nïn bï Maria dhiëth thök. ' Ku dhiëëth wënde, ku der k��u alath ku t��u diaany yic wën liiu tënë anïïn �ön j��l. ( Ku k�c biöök aake r��r pan wën, ku aake ruu ti��t ë thäkken. ) Kaam wën ka atuny Nhialic tul kel��m ku ruel ��r Nhialic kek��th bï ke riaal. Gokë ri��c ap�i. * Go atuny Nhialic l��k ke, “Du��kkë ri��c, ee w��t path yen al��k we, w��t bï thäi ëbën pu��th mi�t thïn. + Rin akölë, gen Debit t��n, B��ny Pïr k�c acï dhiëëth, ku yen ë Raan cï Nhialic l�c ku d��c. , Ku abäk �ic këlä, wek aabï meth yök, manh cï der k��u alath, ku acï t��u g�l cök.” . Kaam awën ka atuuc juëc k��k m�t röt thïn ku leckë Nhialic ku luelkë, / “Yeku Nhialic door, Acië� t�� nhial, ku d��r pinynhom tënë k�c nhi��r.” š Nawën cï atuuc juëckä dhuk nhial, go k�c awën lueel kamken, “Lok Bethalem buk käk cï l��k �o la tï�, ku käk cï Bänyda nyu��th �o.” œ Gokë la ke ban kek��th, ku yökkë Jothep kek Maria ku Meth ke cï tääu g�l cök. 2 Nawën tï� abiök meth, ke lëk k�c ëbën käwën cï atuny Nhialic lueel ë ri�nke. 3 Go k�c cï wël k�c abiök pi� gäi ap�i. 4 Go Maria wëlkä ëbën pi� apath, ku muk ke yepu��u. 5 Go k�c abiök awën dhuk ke lec Nhialic, rin käk cïk pi� ku tï�kë ke, kecït t��wäär cï atuny Nhialic l��k ke.

Jethu acï cäk 6 Nawën aköl ye nïn b��t, aköl yen bï ye �oot, go cäk ke c�l Jethu, rin wäär kek cï atuny Nhialic lueel wäär �ot këc Maria liëc ë ye.

Jethu acï �äth lua� Nhialic 7 Nawën cï nïn thiär�uan thök cït lö� Mothith, ke Jothep kek Maria la lua� Nhialic Jeruthalem bïk meth la nyu��th, 8 cïmën lö� cï Mothith nyooth th��r ëlä, “Manh moc, ku ye kaai abï ju��r Nhialic.” 9 Ku keek aya aacï ku��r karou juaar cïmën lö� B��ny.2:21 Leb 12:3; Lk 1:31 2:22-24 Leb 12:6-8 2:23 B.bei 13:2, 12

Luka 2 111


: Ku mony c�l Thaimon ë cië� Jeruthalem, ku ë raan path ap�i ku ë ri��c Nhialic. Ku ë tit Raan Pïr k�c Itharel, ku Wëi Nhialic ë t�� yegu��p. ; Ku ëcï Wëi Nhialic l��k ye l�n cïï yen bï ka� thou, t�� këc yen Raan cï Nhialic l�c ku d��c ka� tï�. = Nawën ��th Maria ku Jothep Jethu lua� Nhialic, bïk kë ye lö� Mothith lueel la looi, ke t��u Wëi Nhialic Thaimon pu��u bï la lua� Nhialic aya. ? Go Thaimon Jethu j�t ku leec Nhialic ku lueel, A “Ee yïn B��ny, yïn acï w��tdu ti�� nhom, j�l alu�nydu pu��l bï jäl, ke cï la lä�. B T�� bï yïn kacku ku�ny thïn aca tï� nyi��nki��, C ku aca guiir th��i nhom D ku ee piny mer bï k�c cie k�c Itharel kä� tï� ku bï Itharel thändu aleec thïn.” E Kaam wën k��c Jothep kek Maria ke cï gäi wël lueel Thaimon rin meth Jethu, F go Thaimon ke d��c ku lueel tënë Maria, “Yen manh kënë acï Nhialic l�c bï k�c juëc Itharel mu��r ku pïïr k�c k��k. Ku yeen abï ya raan bï w��t Nhialic nyu��th, ku abï k�c juëc wël r�c aa lu��l yegu��p. G Ku yïn Maria, yïn abï reem pu��u ci��t yï cï gut pal, bï w��t t�� k�c juëc pu��th jäl �ic thïn.” H Ku ti� käk Nhialic tï� c�l Ana ë t�� thïn, ku ë ye nyan mony c�l Panuel, raan dhiënh c�l Acer kuat Itharel yic. Ana ëcï dhi�p ap�i, ku ëcï thiaak ku rëër kek mu�nyde run kadhorou ku thou mu�nyde. I Ku j�l Ana l��k rëër ke ye lëër ru��n thiärb��t ku �uan. Ëcie jäl lua� Nhialic, ë ye cool ku ruu ke loi käk Nhialic, ku röök ku theek miëth. J Ku akölë gu��p acï rot mät k�c wën, ku leec Nhialic ku lueel w��tde rin meth, tënë k�c ye tiit l�n bï Nhialic thänden Itharel w��r bei.

Jethu acï dhu��k Nadharet K Nawën cïk këriëëc ëbën jäl looi cïmën lö� Nhialic, ke Maria ku Jothep dhuk Galilia Nadharet panden. L Ku j�l Jethu dït ku ril ap�i, ku �ic kä� ku d��c Nhialic.

Jethu ë t�� lua� Nhialic M Ru��n ëbën Jothep kek Maria aake ye la Jeruthalem rin Yandït Ayum cïn yic lu�u. N Na��n cï run Jethu jäl aa thiäär ku rou, ke cath ke ke bïk la yai yic Jeruthalem. O Nawën cï yai thök ke dhuk ciëën, ku kuckë l�n cï Jethu dö� geeu, P ë cïk tak l�n ci�th yen ke k�c k��k, ku ci�thkë �et thëi. Nawën ke wïckë kam k�c ruääi ke ke ku k�c �ickë. Q Nawën cïk yök, gokë dhuk Jeruthalem bïk b�n la wïc thïn. R Na aköl 2:32 Ith 42:6; 49:6; 52:10 2:39 Mt 2:23 2:41 B.bei 12:1-27; L.rou 16:1-8

112 Luka 2


ye nïn diäk, ke j�lkë yök lua� Nhialic Jeruthalem, ke cï nyuc kam k�c piööc löö� Nhialic ke pi� w��lken, ku yeke thiëëc. S Go k�c ëbën gäi wën pi� kek ye ke jam cïmën raan �ic kä� ap�i, ku t�� bëër yen w��lken aya. T Nawën tï�kë manhden ke g��i ku lueel man, “Ye�ö manhdi�� looi yïn kënë tënë �o? Yïn acuk wïc ap�i �ok wuur.” U Go l��k ke, “Ye�ö wi��ckë �a? Ku��ckë l�n dhil ��n käk ë Wä looi?” V Ku aa këc w��t cï lueel deet yic. W Go Jethu jäl ke ke ku dhukkë Nadharet, ku j�lkë ce� ke ye w��lken pi�, ku j�l man käkkä muk yepu��u. X Ku j�l Jethu dït ku �ic kä� ap�i. Ku Nhialic ë mit pu��u tënë ye, ku yen l�n k�c aya.

Piööc ë Joon raan k�c mu��c nhïïm(Mt 3:1-12; Mk 1:1-8; Jn 1:19-28)

3 ��n yen ru��n thiäär ku dhiëc ke Tiberiöth ye b��ny, ku Pilato ke ye b��nydït mac Judia, Antipäth �ërot ë ye b��ny Galilia ku Pilipo

wämënh ë mac Ituria kek Trakonitith, ku Lithaniath ë ye b��ny Abilene, " ku Anath kek Kaipa aake ye bänydït käk Nhialic. T��në, ke Nhialic lëk w��t Joon wën Dhäkaria t�� roor. # Go Joon b��i t�� wär Jordan y�u ku�ny yiic ke wëët k�c, “Pälkë lu�i kär�c, ku calkë röt aa mu�c nhïïm, rin bï

2:52 1Tha 2:26; K�� 3:4

Pälkë lu�i kär�c, ku calkë röt aa mu�c nhï ïm (3:3)

Luka 2, 3 113


adumu��mkun päl piny tënë we.” $ Cïmën cï ye g��t athör Ithaya yic raan käk Nhialic tï� ëlä, “Raan käkki�� tï� abï këcït l��r gut yic bï yen k�c caal t��de ë

rot, ku lëk keek ëlä, �Gui�rkë dhël ë B��ny, lu�ikë dh��lke bïk la cök. % Th��nykë ��n la tiäm piny ku dhu��kkë ��n thöny nhïïm piny, ku c��kkë dhël cie yic neer, ku th��kë dh��l la yiic ��ny nhïïm. & Ku raan ëbën, abï t�� ye Nhialic �ook luäk thïn tï�! ” ' Ku lëk k�c juëc b�� tënë ye bï ke b��n mu��c nhïïm, “Awek dhiënh käpi�ny! Ye�a lëk we bäk kat kër��c b��? ( Lu�ikë käk ye nyooth l�n cï wek mu��l kär�c yakë ke looi. Ku du��kkë wepu��th t�� ku lu�lkë �ok aa mïth Abaram. Al��k we l�n alëu Nhialic bï aleelkä c�l aaye mïth Abaram. ) Ku ëmën yëp acï ther bï ke tiim yep, rin na ye tim cie lu�k, ka yep ku cu�t ë m��c.” * Go thän awën Joon thiëëc ëlä, “Na ye këya, buk �ö looi?” + Go Joon b��r, “Raan la al��th karou, adhil tök yiëk raan cïn alath, ku raan la miëth adhil looi këya.” , Go k�c ajuër kut b��n tënë ye aya bï ke b��n mu��c nhïïm, ku thiëckë, “Raan piööc buk �ö looi?” . Go l��k ke, “Du��kkë wëëu ye lööm ë ruëëny tënë k�c.” / Go apuruuk b��n ku thiëckë ëlä, “Na �ook, buk �ö looi?” Go l��k ke, “Du��kkë k�c ye rum, ku du��kkë k�c ye gaany w��t ë lueth, ku yakë pu��th la yum ari��pdun yic.” š Go �äthden jäl dït, ku yekë tak l�n nadë ke mony abï dhi�l a Raan cï Nhialic l�c ku d��c. œ Go Joon l��k ke ëbën ëlä, “Wek aa ya mu��c nhïïm pïu ë path, ku raan dït ku ril ap�i tënë �a ab��, raan na c�k aa warke ka cä lëu ba ke d��k. Ku ë yic ��n acïï path ba lëu, ba ya alu�nyde. Ku yeen abï k�c k��k weyiic mu��c nhïïm Wëi Nhialic, ku mu��c k�c k��k nhïïm ë mac. 2 Yeen acït raan muk l�k käm ye rap k��m, bï rap tek thook kek miël. Ku wiiu rap ku t��u ke. Ku y��t miël many cie thou.” 3 Wël k��k cït käkkä aacï Joon l��k k�c ap�i bï yen W��t Pu�th Yam pi��c thïn.

Joon raan k�c mu��c nhïïm acï mac 4 Ku Joon ëcï Antipäth �ërot, b��ny Galilia jääm gu��p kär�c ap�i, rin cï yen �ërodia ti� wämënh rum bï ya ti��de, ku looi käjuëc r�c k��k aya. 3:4-6 Ith 40:3-5 3:7 Mt 12:34; 23:33 3:8 Jn 8:33 3:9 Mt 7:19 3:12 Lk 7:29 3:19-20 Mt 14:3-4; Mk 6:17-18

114 Luka 3


5 Go Antipäth �ërot Joon mac, ku kënë ë kër��c d��t cï mat käracken cï looi yiic.

Jethu acï mu��c nhom(Mt 3:13-17; Mk 1:9-11)

6 Nawën cï thän awën mu��c nhom ëbën, ku Jethu ke cï mu��c nhom aya. Kaam wën röök yen ke nhial liep rot. 7 Ku b�� Wëi Nhialic yenhom kecït kuur ë dit. Ku pi� röl Nhialic nhial ke lueel, “Yïn ë manhdi��n nhiaar. ��n amit pu��u kek yï.”

Kuat Jethu(Mt 1:1-17)

8 Wäär j��k Jethu pi��cde cök, ke ru��nke aake ye thiärdiäk. Ku ë ye raan ëbën tak l�n ë yen wën Jothep, wäär wën �eli, 9 wën Mathat, wën Lebï, wën Melki, wën Janai, wën Jothep, : wën Matathia, wën Amoth, wën Na�um, wën Ethli, wën Nagai, ; wën Manth, wën Matathia, wën Themein, wën Jothek, wën Joda, = wën Joanan, wën Retha, wën Dherubabel, wën Cealtiel, wën

Neri, ? wën Melki, wën Adi, wën Kotham, wën Elmadam, wën Er, A wën Jocua, wën Eliedher, wën Jorim, wën Mathat, wën Lebï, B wën Thaimon, wën Juda, wën Jothep, wën Jonam, wën

Eliakim, C wën Meliea, wën Mena, wën Matatha, wën Nathan, wën Debit, D wën Jethe, wën Obet, wën Boath, wën Thalmon, wën Nacon, E wën Aminadap, wën Admin, wën Arni, wën �edhron, wën

Peredh, wën Juda, F wën Jakop, wën Ithäk, wën Abaram, wën Tera, wën Na�ör, G wën Theruk, wën Reu, wën Pelek, wën Eber, wën Cela, H wën Kainan, wën Arpakcat, wën Cem, wën Noa, wën Lamek, I wën Methuthela, wën Enok, wën Jaret, wën Malaleel, wën

Kenan, J wën Enok, wën Theth, wën Adam wën Nhialic.

Jethu acï j��rac them(Mt 4:1-11)

4 Go Jethu jäl wär Jordan ke cï Wëi Nhialic la yegu��p, ku ��th roor t�� cïï ce�, " t�� cï j��rac ye b��n la them thïn nïn thiär�uan. Ku ëcie

mïth ë nïnkä yiic ëbën, nawën cïk thök ke j�l c�k n��k.3:19-20 Mt 14:3-4; Mk 6:17-18 3:22 Cäk 22:2; Wk 2:7; Ith 42:1; Mt 3:17; Mk 1:11; Lk 9:35

Luka 3, 4 115


# Go j��rac rot cu��t ye ku lueel, “Na ye Wën Nhialic ke l��k alel kënë bï ya ayup.” $ Go Jethu b��r, “Acï g��t th��r ëlä, �Raan acie pïr ayup ë rot. ” % Go j��rac �äth t��thöny, ku nyuth b��i pinynhom ëbën nyin yic. & Ku lueel tënë ye, “Käkkä ëbën aacï gäm �a, ku al��u ba ke gäm raan ca tak. ' Këya, na dor �a ka bï ya käkku ëbën.” ( Go Jethu b��r tënë ye, “Acï g��t ëlä, �Yïn abï Nhialic Bänydu door ku loi w��tde yetök! ” ) Go j��rac �äth Jeruthalem, ku t��u lua� Nhialic nhom ku lueel, “Na ye Wën Nhialic ke yï cu�t rot piny t��mec kënë, * rin ëcï g��t ëlä Nhialic abä atu��cke l��k bïk yï tiit, + ku mukkë yï kecin, ba yïcök cïï c�k d��ny al�l.” , Go Jethu b��r, “Acï lueel th��r ëlä, �Duk Nhialic Bänydu them ë path. ” . Nawën cï j��rac Jethu jäl them ë dh��lkä yiic ëbën, ke nyiëë� piny ku p��l kaam koor.

Jethu acï lu�ide j��k Galilia(Mt 4:12-17; Mk 1:14-15)

/ Go Jethu ke t�� Wëi Nhialic yegu��p, dhuk Galilia. Go gu� pi� Galilia ëbën, š rin pi��cde t�� ye k�c Itharel kenhïïm mat thïn, ee ye leec raan ëbën.

K�c Nadharet aa këc Jethu gam(Mt 13:53-58; Mk 6:1-6)

œ Go Jethu jäl t��den awën ku ler g�nden Nadharet t��wäär muk ye thïn. Nawën aköl l��, ke la t��n amat k�c Itharel cït t�� ye lu��i ye 4:4 L.rou 8:3 4:8 L.rou 6:13 4:10 Wk 91:11 4:11 Wk 91:12 4:12 L.rou 6:16

Na ye Wën Nhialic ke l��k alel kënë bï ya ayup (4:3)

116 Luka 4


akölaköl. Nawën j�t rot bï w��t Nhialic kueen, 2 ke g��m athör Ithaya, raan käk Nhialic tï�. Go athöör pet yic ku yök t�� cï ye g��t thïn këlä, 3 “Wëi Nhialic at�� ke ��n rin acä l�c, ba W��t Pu��th Yam l��k k�c ��. B��ny acä tooc ba l��k k�c cï loony ku k�c mac, ku k�c r��r wïn j��rac yic, l�n bï keek lony, ku l�n bï k�c cï c��r b�n daai, ku ba lääu nhom tënë k�c gum, b��n l��k keek. 4 Ku ba ru��n bï Nhialic k�c b�� tënë yeen d��c, b��n l��k keek.” 5 Ku mat Jethu athör yic ku g�m ku nyuuc. Go k�c ke t�� amat yic kenyïn w��l ye ëbën. 6 Go Jethu l��k ke, “W��t cäk pi� ca kueen athör th��r wël Nhialic yic acie nhom ti�� ya aköl.” 7 Go k�c ke t�� thïn gäi ëbën ku leckë rin wël pu�th cï lueel. Ku yekë röt thiëëc ëlä, “Kënë, lëu bï rot looi këdë, yeen cie wën Jothep?” 8 Go Jethu b��r, “Ee yic, wek aaba l��k kää� ye lueel ëlä, �Akïïm k�� rot c�l apu�l, Ku abäk l��k �a ba käk cäk pi� ke ca looi Kapernaum, looi aya g�nda ë t��n. 9 Ku le tue� ku lueel, �Acïn k�c käk Nhialic tï� ye wël yekë lueel gam panden. : Ku cïmën �ic wek ye l�n cï Elija, raan käk Nhialic tï�, ti� lëër c�l Dharepath kony. ; Ku Dharepath ë ye ti� wund��t c�l Thidon. Ku diäär lër Itharel aake wïc ku��ny wäär n��k c�k k�c, rin këc de� tu�ny run kadiäk ku abak bï c�k dït ap�i pan Itharel. Ku Elija akëc b��n tu��c ke. = Ku d��t aya, wäär ye Elica raan käk Nhialic tï�, k�c juëc cï tuet aake t�� pan Itharel, ku acïn atuen tö� cï Elica b��n kony, acï b��n la kony Naman raan pan Thiria.” ? Go k�c ke t�� t��n amat pu��th riääk ëbën wën pi� kek wëlkä, A ku j�tkë röt ku göömkë piny. Ku ��thkë a�eer geeu ke yekë pïk bïk ��t g�t nhom t�� cï g�u buth thïn, ku ��thkë agala nhom rin wïc kek ye bïk la pi��k wïïr. B Go bak keci�l yiic ku jiël.

Jethu ala ri�l ë yen j��rac cu�p wei(Mk 1:21-28)

C Go Jethu la Kapernaum gen t�� Galilia, t�� ye yen k�c pi��c thïn aköl cïï k�c Itharel ye luui. D Ku pi��cde ëcï k�c g��i ë t��n aya, rin käk ye lueel aa wël yith ye nyu��th l�n le yen ri�l Nhialic. E Na��n akäl tök t��wën piööc yen, ke raan t�� kam k�c t��n amat, ke la gu��p j��rac jam ke cï yeröl j�t ap�i ëlä, F “Ye�ö wïc tënë �o Jethu raan gen Nadharet? Ca b��n ba �o b��n rac? Yïn a�i�c, yïn ë raan pu�th la cök b�� tënë Nhialic.” G Go Jethu j��rac du��m thok piny, “Bi�të, ku bäär bei yegu��p.” Go 4:18-19 Ith 61:1-2 4:24 Jn 4:44 4:25 1B� 17:1 4:26 1B� 17:8-16 4:27 2B� 5:1-14 4:32 Mt 7:28-29

Luka 4 117


j��rac mony awën wi�t piny kenhïïm ku bïï bei yegu��p ke cïn t��tök cï yiëk ye. H Go k�c gäi ap�i ku thiëckë röt, “Ye�ö kënë? Ye piööc yam kek ri�l Nhialic. Mony kënë ala ri�l ye yen jak y��k ku gamkë w��tde aya.” I Go l�c ku piathde gu� thiëi baai yic ëbën.

Jethu acï k�c tuany kony(Mt 8:14-17; Mk 1:29-34)

J Kaam awën jiël yen tënë amat k�c Itharel ke la pan yï Thaimon. Go man ti� Thaimon yök ke cï juäi göök, gokë l��k Jethu. K Go la ku k��c yel��m t��wën cï yen t��c thïn ku yöök juäi bï jäl. Go juäi gu� päl piny ku looi miëth tënë ke. L Ye thën kënë, wën cï ak��l lööny piny, ke k�c guëër kek k�cken tuany tënë Jethu, ku t��u yecin kenhïïm, gokë pial ëbën. M Ku b�� jakr�c bei k�c juëc gup ke dhiau ëlä, “Yïn ë Wën Nhialic.” Go Jethu ke y��k bïk cïï jam, rin �ic kek ye l�n ye yen Raan cï l�c ku d�c.

Jethu ë k�c Galilia l��k w��t Nhialic(Mk 1:35-39)

N Na��n nhiäk ri�l, akëc piny bak ke Jethu jiël baai ku le t��de ë rot. Go k�c juëc la wïc. Nawën lek yök, gokë l�� bï rëër Kapernaum ku cïï ke nyiëë� piny. O Go b��r, “��n adhil W��t Pu�th Yam rin bääny Nhialic la pi��c b��i k��k yiic aya, yen ë kën tuuc �a ba b��n looi.” P Go pan Galilia kuany yic ke piööc k�c t��n amat.

K�c cï Jethu ka� bu��th(Mt 4:18-22; Mk 1:16-20)

5 ��n akäl tök t��wën piööc Jethu wär c�l Jenetharet y�u, ke k�c juëc ap�i wët bïk w��t Nhialic b��n pi�. " Go riäth karou tï� agör y�u ke

cï am��i nyää� piny ku jiëlkë bïk biaiken la thuak. # Go Jethu thu��t riän tök yic, ku ë ye riän mony c�l Thaimon, ku lëk ye bï pi��k wïïr t��thin-ny��t. Ku j�l nyuc riäi yic ku piööc k�c. $ Nawën cï thök ë jam, ke lëk Thaimon, “G��rkë riäthkun t��thiä� ku cuatkë biaikun bäk rec d�m.” % Go Thaimon b��r, “B��ny, �ok aacï ruu mäi wën ak��u ku acïn kë cuk d�m. Ku na ca lueel, ka buk cuat.” & Ku cu�tkë bu�i. Gokë rec juëc ap�i d�m abï bu�i yiic du��r r��t. ' Gokë am��iken k��k t�� riän d��t yic c��l bïk ke b��n kony. Gokë b��n, ku tekkë rec riäth karou yiic ku thië�kë kedhie abïk du��r dïïr.5:1-3 Mt 13:1-2; Mk 3:9-10; 4:1 5:5 Jn 21:3 5:6 Jn 21:6

118 Luka 4, 5


( Nawën tï� Thaimon kë cï rot looi, ke gut yenhi�l piny Jethu nhom ku lueel, “B��ny, jäl tënë �a, ��n ë raan la gu��p adumu��m.” ) Rin yen Thaimon, ku k�c awën m��i kek ye aake cï gäi rec juëc cïk d�m. * Ku k�cken cath kek ye Jemith ku Joon, w��t Dhubedï, aake cï gäi aya. Go Jethu l��k Thaimon, “Duk ri��c, ëmën le tue� aa k�c kek aaba ya d�m.” + Gokë riäth ��c wär thok a�eer, ku nyiëë�kë këriëëc ëbën piny ku bu�thkë Jethu.

Jethu acä atuet c�l apu�l(Mt 8:1-4; Mk 1:40-45)

, ��n akäl tök Jethu ëcï la keny gen d��t, ku raan cï tuet ë t�� thïn. Nawën tï� Jethu ke gut yenhi�l piny ku l��, “B��ny a�i�c alëu ba �a kony ba pial, kony �a.” . Go Jethu �ää� nyinde tï� ku wïc bï kony. Ku j�t yecin ku g��t ku lueel, “Awiëc, piaalë!” Kaam thiin awën ke tuet jiël. / Ku c�l Jethu ajiël ku th�n ap�i, “Duk kënë la l��k raan d��t. L��r ku nyu��th rot raan käk Nhialic, ku bï caath, ku juar kä� cït t�� ye lö� Mothith ye lu��l thïn, bï raan ëbën �ic l�n cï yïn pial.” š Ku t��wën cï Jethu ye cak th�n këya, ke w��t go thiëi piny abï k�c juëc aa guëër tënë Jethu bïk pi��cde b��n pi�, ku kony ke bïk pial. œ Ku ye la t��de ë rot t�� cïn yic k�c ë rëër thïn bï la röök.

Jethu acï raan cï ruai kony(Mt 9:1-8; Mk 2:1-12)

2 Na��n akäl tök, ke k�c k��k akut Parathï, ku k�c piööc löö� nyuc bïk pi� t�� piööc Jethu k�c thïn. Ku aake b�� b��i yiic Galilia ku Judia ku

Ku nyiëë�kë këriëëc ëbën piny ku bu�thkë Jethu (5:11)

5:14 Leb 14:1-32

Luka 5 119


Jeruthalem. Ku Nhialic ëcï Jethu yiëk ri�l bï k�c tuany kony. 3 Kaam wën ke k�c b�� ke ket raan aduany alom. Ku wïc k�c awën ket ye bïk �äth �öt tënë Jethu. 4 Nawën cïn t�� th kek ye tënë Jethu rin cï �öt thiä� k�c, gokë la nhial ku �anykë �öt nhom l�� awën rëër Jethu thïn. Ku lu��ckë raan aduany piny kek bi��de yenhom. 5 Ku wën tï� yen gamdït t�� ke ke, ke lueel, “Mäthdi��, adumu��mku aacï päl piny.” 6 Go k�c piööc löö� k�c Itharel ku k�c akut Parathï wën r��r thïn, jäl tak ku luelkë kepu��th, “Ye�a kënë Nhialic jääm gu��p këlä? Ye�a adumu��m päl piny, ee Nhialic ë rot.” 7 Go Jethu käk yekë tak gu� �ic ku lueel, “Ye�ö ye wek ye tak l�n lueel ��n lueth? 8 Ye kën�n pu�l yic käkkä yiic ba lueel, �Adumu��mku aacï päl piny t��dë ke lu��l, �J�t rot ku cathë? 9 Ku aba nyu��th we ëmën l�n le Manh Raan ri�l pinynhom bä adumu��m päl piny.” Ku lëk raan aduany, “Al��k yï, j�t rot ku kuany bi��du ku l��r baai.” : Go rot j�t nyin yic kenhïïm ke d��i kek ëbën, ku ku�ny biö�den awën cï ye tääc thïn, ku ler baai ke lec Nhialic. ; Ku j�l kuat raan t�� thïn ëbën gäi ku ri��ckë. Ku leckë Nhialic ku luelkë, “�ok aacï këdïït jä� g��i tï� ya aköl.”

Jethu acï Lebï c��l(Mt 9:9-13; Mk 2:13-17)

= Nawën ke Jethu jiël geeu, ku t��wën ci�th yen ke tï� raan ajuër kut c�l Lebï ke r��r t��den ë lu��i. Go Jethu l��k ye, “Bu�th �a.” ? Go Lebï lu�ide pu��l ku bu��th. A Nawën ke Lebï loi miëth paande bï yen Jethu g��. Go k�c juëc b��n, k�c ajuër kut ku k�c k��k, ku nyuuckë ke ke bïk mïth. B Go k�c akut Parathï ku k�cken piööc löö� la �oom�oom ku luelkë tënë k�c Jethu bu��th, “Ye�ö ye wek mïth ku d��kkë kek k�c ajuër kut, ku k�c la gup adumu��m?” C Kaam wën pi� Jethu ë w��t kënë, ke l��k ke, “Acie k�c pu�l kek akïïm wïc, aa k�c tuany. D ��n akëc b��n ba k�c ye tak l�n pu�th kek b��n kony. ��n acï b��n bï k�c r�c la gup adumu��m kepu��th dhu��k ciëën.”

W��t lö� th��k ë miëth(Mt 9:14-17; Mk 2:18-22)

E Gokë b�n lueel tënë ye, “K�c Joon bu��th aa lac thek ë miëth ku röökkë. Ku aye k�c akut Parathï bu��th looi aya, ku k�ckun yï bu��th aa mïth ku dëkkë.”5:30 Lk 15:1-2

120 Luka 5


F Go Jethu b��r ku lueel, “Yakë wïc bï k�c cï b��n ruääi yic rëër ke cïï mïth? Acie t��de! Na r��r raan thiëk ke ke, ka cïk loi këya. G Aköl bï athiëëk d�m ku nyi��i keyiic, yen aköl bï kek thek.” H Ku ben Jethu kää� d��t b�n th��th aya tënë ke, “Acïn raan bï aba� alath r�t wei alanh yam k��u bï la bu��p ë dhiäth alath k��u. I Ku acïn raan bï mu��n abiëc ë yam pu��k töny th��r yic. Na looi këya, ke mu��n abiëc yam abï töny pu��t yic, ku mu��n abiëc abï luu� wei ku töny abï ku�m. J Acie këya, mu��n abiëc yam adhil pu��k ë töny yam yic. K Ku acïn raan wïc bï mu��n abiëc yam dek t�� cï yen mu��n abiëc cï ce� ka� dek, abï lueel, �Mu��n abiëc cï cie� a�u��n. ”

Jethu acï kuec lö� aköl l�� k�c Itharel(Mt 12:1-8; Mk 2:23-28)

6 Na��n aköl cïï k�c Itharel ye luui, Jethu kek k�cken ye bu��th aake cath ke kuany dhël yic kam dum. Go k�cken ye bu��th rap tho� ku

koikë ke kecin, ku camkë ke. " Go k�c akut Parathï k��k lueel, “Ye�ö ye wek luui aköl cï lö�dan Itharel pëën bï k�c cïï ye luui thïn?” # Go Jethu b��r, “Këckë kë cï Debit looi wäth��r ka� kueen? Wäär n��k c�k ye kek kacke, $ go la lua� Nhialic ku lööm ayum yaath cï t��u tënë Nhialic ku ci�m, ku g��m kacke aya bïk cam. Ku ayum kënë ëcï l��da pëën bï kuat raan ë path cïï cam. Ee raan käk Nhialic yen ë ye cam ë rot.” % Ku wit Jethu w��tde ëlä, “Manh Raan ë b��ny këriëëc ëbën agut aköl l��.”

Jethu acï mony cï cin ruai kony(Mt 12:9-14; Mk 3:1-6)

& Na��n aköl d��t, aköl cïï k�c ye luui ke Jethu la t��n amat k�c Itharel ku piööc. Ku mony cï cin cuëc ruai ë t�� thïn. ' Go k�c k��k piööc löö� Mothith, ku k�c k��k akut Parathï ke t�� thïn wïc bïk tï�, l�n bï Jethu mony kënë kony bïk la lu�m, rin cï yen ye kony aköl cïï k�c ye luui. ( Ku Jethu ë �ic kë t�� kepu��th, go l��k mony awën cï cin ruai, “J�t rot ku bäär tue� t��n k�c nhïïm.” Go b��n ku k��c. ) Go Jethu ke thiëëc, “Ye�ö ye l��da päl �o buk looi aköl cïï k�c ye luui? Ye këpath aye kërac, bï raan kony bï pïr, kua p��l wei bï thou?” * Ku döt ke ëbën ku lëk mony awën cï cin ruai, “Nyoth yïcin.” Go yecin nyooth. Go ci��nde piath. + T��në, go k�c ater Jethu pu��th riääk ap�i, ku matkë kë bïk looi tënë ye.

Jethu acä atuuc kathiäär ku rou kuany(Mt 10:1-4; Mk 3:13-19)

, Na��n akäl tök ë nïnkä yiic, ke Jethu la g�t nhom t�� cïï ce� bï la röök, ku j�l ruu röök tënë Nhialic. . Nawën bak piny ke c�l k�cken ye 6:1 L.rou 23:25 6:3-4 1Tha 21:1-6 6:4 Leb 24:9

Luka 5, 6 121


bu��th, ku kuany raan thiäär ku rou keyiic ku ciëk ke ke c�l atuuc. /-œ K�c ke cï kuany ayï, Thaimon (cï Jethu b��n cäk ke c�l Pït�r), Andria (m��nh koor ë Thaimon), Jemith, Joon, Pilipo, Bartholomeo, Lebï, Thomath, Jemith wën Alpawuth, ku Thaimon (raan la pu��u ater), Juda wën Jemith ku j�l a Juda Ithkariöt, raan wäär cï Jethu b��n lu�m bï d�m.

K�c juëc aa Jethu bu��th(Mt 4:23-25)

2-3 Go Jethu b��n piny ku k��c t��thö� nhom g�t cök kek k�cken ye bu��th, ku k�c juëc k��k ke b�� Judia ku Jeruthalem. Ku k�c b��i k��k t�� wärk��u cïmën Tire ku Thidon, aake cï b��n bïk b��n pi� piööc Jethu, ku bï ke b��n kony tu�ny t�� kegup. Ku k�c ke la gup jakr�c aake cï b��n aya go Jethu ke kony. 4 Ee wïc kuat raan ëbën bï g��t, rin ri�l yen k�c kony bïk pial ë ye yök yegu��p ë path t�� cï ye g��t.

K�� mi�t ë pu��u ku r��c ë pu��u(Mt 5:1-12)

5 Go Jethu yenhom w��l k�cken ye bu��th ku lueel, “Wek aa mit gup wek k�c ��, rin ye bääny Nhialic këdun! 6 Wek aa mit gup wek k�c n��k c�k ëmën, rin wek aabï ku�th

aköldä! Wek aa mit gup wek k�c dhiau ëmën, rin wek aabï d�l. 7 Wek aa mit gup t�� m��n week, ku cop week wei ku lat week, ku yekë kuec week ci��t yakë jakr�c rin ye wek kacki�� n

Manh Raan! 8 “Wäth��r wärken dït aake cï käk cït käkkä looi tënë k�c käk Nhialic tï�. Këya, t�� looi käkkä röt tënë week, ke we mit pu��th rin wek aabä ariöpdït yök tënë Nhialic. 9 T�� r��c yen thïn tënë week, wek k�c cï jak ëmën, rin cï wek pïr path yök thïn. : T�� r��c yen thïn tënë week, wek k�c cï ku�th ëmën, rin wek

aabï c�k n��k. Ku t�� r��c yen thïn tënë week, wek k�c dal ëmën, wek aabï t��u ti�p nhom ku dhiaaukë! ; Ku t�� r��c yen thïn tënë we t�� bï k�c ëbën jam käpath ë

ri�nkun, rin wärken dït aake ye jam këlä, wäth��r tënë k�c aa lueth röt c�l aye k�c käk Nhialic tï�.6:22 1Pït 4:14 6:23 2Lëk 36:16; Lu�i 7:52

122 Luka 6


Nhiar k�c man yï(Mt 5:38-48; 7:12)

= “Ku wek al��k kënë wek k�c pi� w��lki��, Nhiarkë k�c at�rdun, ku yakë käpath looi tënë k�c man we. ? Thiëc Nhialic bï k�c ye wïc di��t yï yök kërac d��c, ku r��k rin k�c yï bui. A T�� ma� raan yïgëm, ke w��l gëm d��t aya. Këya cïmën ë kënë, na wïc raan alath tënë yï ke duk pën alanh d��t aya. B Na wïc raan këdä� tënë yï ke gäm ye, ku duk raan cï këdu nyaai thiëc bï cool tënë yï. C Loi këpath tënë k�c k��k cïmën nhi��r yïn këpath bï looi tënë yï aya. D “Na ye ke nhiaar k�c nhiar yï kep��c, ke yï yök l�c Nhialic? Ayï k�c kär�c looi aa nhiar k�c nhiar ke aya. E Ku na ye käpath looi tënë k�c käpath looi tënë yï kep��c, ke yï yök l�c Nhialic? Ayï k�c kär�c looi aa käpath looi tënë k�c nhiar ke. F Ku na ye këdu gam tënë raan ye ��th ci��t bï cu��t aköldä, ke Nhialic mit pu��u tënë yï? Agut k�c kär�c looi aa käkken gäm k�c r�c k��k cït ke, rin ye kek ye tak ci��t käkken bï dhu��k ke ëbën aköldä. G Na ye këya, nhiar k�c at�rdu, ku loi käpath tënë ke. Yakë käkkun gam ë path ku du��kkë ye ��th l�n bï we cu��t. Wek abä acutdït ap�i yök. Ku wek aabï ya mïth Nhialic Madh�l, rin alir pu��u tënë k�c ëbën, agut k�c na c�k këpath looi tënë ke, ke cïï ke ti� pu��th, ku k�c rac aya. H Li�rkë pu��th cïmën ye Wuurdun pu��u li�r.

Du��kkë k�c ye lu��k wei(Mt 7:1-5)

I “Du��kkë k�c ye lu��k wei bï Nhialic we cïï ye lu��k wei. Du��kkë k�c k��k ye t��m awu��c bï Nhialic we cïï ye t��m awu��c. Pälkë w��t piny tënë k�c k��k bï Nhialic w��t päl piny tënë we. J Na ye k�c k��k mu��c ke Nhialic abï mu��c aya. Abä athëmdït cïï ci�nku lëu bïk muk yiëk yï, rin käk ye looi tënë k�c k��k, kek aabï Nhialic looi tënë yï.” K Ku lëk Jethu ke kää� ëlä, “Lëu raan cï c��r bï c��r d��t thel? Cïk lëu bïk lööny adhu��m yic kedhie? L Acïn manh piööc dït tënë raanden piööc. Ku manh piööc na le pi��cde thöl ka cït raanden piööc. M Ye�ö ye yïn kër��c dït ye looi kuc, ku ye tï� kër��c cï wämuuth looi? N Acïï lëu ba wämuuth w��t bï kër��c thiin ye looi pu��l, t�� cïï yïn rot k�� w��t ba kär�c ye looi pu��l. Awëë�kui! Ka�kë kär�c yakë ke looi pu��l, ku abäk lëu bäk wämäthkun jäl w��t bïk kär�c thii yekë ke looi pu��l.” O Ku la Jethu tue� ku lueel ëlä, “Tim cï cil t��path acie lu�k mïth r�c, ku tim cï cil t��rac acie lu�k mïth path. P Këya, tim aye �ic ë mi��thke. Acïï lëu ba mïth tim d��t la kuany tim d��t cök. Q Raan path ë luui 6:31 Mt 7:12 6:39 Mt 15:14 6:40 Mt 10:24-25; Jn 13:16; 15:20 6:44 Mt 12:33 6:45 Mt 12:34

Luka 6 123


käpath, rin käpu�th t�� yepu��u. Ku raan rac ë luui kär�c, rin kär�c t�� yepu��u. Wël ye ke lueel, aa käk t�� yïpu��u nyu��th.

Kää� rin k�c karou cï b��i keer(Mt 7:24-27)

R “Ye�ö ye wek �a c��l, �B��ny, B��ny ku wek aa cie kë ca lueel ye looi? S Kuat raan ë b��n ku pi� w��tdi�� ku theek �a ku looi, T acït raan cï ��nde �i�c buth t��thöny. Nawën la aboor b��n, ku c�k pïu �öt g��l piny, ku �öt cïï yic c�k päk rin cï ye �i�c buth. U Ku raan w��lki�� pi� ku cïï �a thek bï ke looi, acït raan �öt buth t�� ye aboor tëëk. Na la aboor b��n ke wit �öt!”

Jethu acï raan lui pan b��ny apuruuk kony(Mt 8:5-13)

7 T��wën cï Jethu kënë wïc bï l��k k�c thöl, ke la Kapernaum." Ee gen kënë raan lui pan b��ny apuruuk ë tuany, ka tiit piny. Ku

b��ny ë nhiar raanden lu�i ap�i. # Nawën pi� Jethu, ke toc k�cdït Itharel bïk Jethu la thiëëc bï b��n bä alu�nyde b��n kony. $ Gokë la tënë Jethu ku lä�kë ku luelkë ëlä, “Apath ba b��ny apuruuk kënë kony. % Anhiar kackua, ku ë yen buth t��dan ye �ok mat thïn.” & Go Jethu la ke ke. Ku kaam wën bï yen baai dööt, ke b��ny apuruuk toc mäthke bïk la l��k ye ëlä, “B��ny, duk rot näk cäth rin ��n acie raan path nadë ke yï b�� ati��mdi�� yic. ' Ku ��n akëc la tënë yï rin �ic ��n ye l�n ye ��n raan rac. Luel w��t ë path ku alu�nydi�� abï pial. ( Rin ��n aya, ��n ar��r bänydït cök, ku ��n ala apuruuk r��r �acök. Aya l��k ��k, �L��r! Ka la, ku l��k ��k, �Bäär t��n, Ka b��, ku aya l��k alu�nydi��, �Loi kënë! Ka looi.” ) Go Jethu gäi wën pi� yen wëlkä, ku wël yenhom thän awën bu�th ye ku lueel, “Acïn raan ca ka� yök kam k�c Itharel la gam cït gam ë mony kënë.” * Nawën dhuk k�c awën cï tooc baai, ke yök alony b��ny ke cï pial.

Wën lëër gen Nain cï thou acï pïïr + Nawën ke Jethu la gen Nain, ku ë cath kek k�cken ye bu��th ku k�c juëc k��k. , Nawën dötkë g�u ke räm kek k�c ket raan cï thou. Ku raan cï thou ë ye wän tö�. Ku k�c juëc aake cath kek ti� lëër kënë. . Nawën tï� Jethu ti� kënë, ke ��r yic ku lëk ye ëlä, “Duk dhiau.” / Ku lëk k�c bïk k��c ku g��t biö� awën cï raan ku��m piny, ku lueel, “Riënythii, j�t rot.” š Go riënythii awën cï thou rot j�t ku ji��m ku c�l Jethu ajiël kek man.6:45 Mt 12:34

124 Luka 6, 7


œ Go raan ëbën ri��c ku leckë Nhialic ku luelkë, “Raan käk Nhialic tï� ril ap�i acï tu��l ë kamkua. Ku Nhialic acï b��n bï kacke b��n lu��k.” 2 Ku j�l kë cï Jethu looi pi� raan ëbën pan Judia, ku wu��t k��k thiääk ke ye.

Joon acï kacke tu��c Jethu(Mt 11:2-19)

3 Go k�c Joon bu��th käkkith ye lueel rin Jethu l��k Joon. Go k�c karou kamken tu��c tënë Jethu bïk la thiëëc ëlä, 4 “Ye yïn raan bï b��n aye raan d��t yen buk tiit?” 5 Nawën �ëëtkë tënë Jethu ke luelkë, “Joon raan k�c mu��c nhïïm acï �o tooc buk yï b��n thiëëc, ee yïn raan bï b��n aye raan d��t yen buk tiit?” 6 Ku kaam awën thiëc kek, Jethu ë kony k�c juëc tuany ap�i, ku k�c cï jakr�c d�m. Ku k�c cï c��r. 7 Go w��tden b��r ku lueel, “Lak ku l��kkë Joon käk cäk tï� ku käk cäk pi�, c��r acï b�n daai ëmën, ku aduany acï ya cath ku k�c cï tuet acï tuet jal kegup, ku mi� acï ya pi�, ku k�c cï thou aacï röt j�t. Ku W��t Pu�th Yam alëk k�c �� nyïn. 8 Ku raan mit gu��p ë raan cie pu��u ë rou w��tdi�� yic.” 9 Nawën cï k�c Joon jäl, ke Jethu jam ku tët k�c Joon, “Ye raan yïndë yen cï wek la ror cïï ce� bäk la tï�? Ye raan pu�l yic ye wel nhom ë path cïmën ye yom aru��r wel nhom? : Ye raan yïndë yen cäk la tï�? 7:22 Ith 35:5-6; 61:1

Nawën tï� Jethu ë ti� kënë ke ��r yic ku lëk ye, “Duk dhiau.” (7:13)

Luka 7 125


Ye raan ce� al��th path ap�i? K�c cië� al��th dhë� ku yekë mïïth path cam akölaköl aa k�c pan b��nydït. ; L��kkë �a, ye�ö cäk la tï�? Ye raan käk Nhialic tï�. Ee yic. Ku al��k we, yeen adït tënë raan käk Nhialic tï�. = Rin Joon yen aye athör th��r wël Nhialic jam ri�nke ëlä, ��n abï raan tök kam k�c käkki�� lu��l, c�l alëk k�c bï dhël la guiir tënë yïïn. ” ? Ku ben Jethu l��k ke ëlä, “Acïn raan kuat k�c cï dhiëëth pinynhom dït tënë Joon. Ku yeen a�ot w��r raan koor t�� bääny Nhialic yic.” A Kuat k�c cï w��tde pi�, agut k�c ajuër kut aacï këpu�th looi Nhialic �ic, ku c�lkë röt aa mu��c Joon nhïïm. B Ku k�c akut Parathï ku k�c piööc löö� Mothith, aacïï jai kë wïc Nhialic bï guiir tënë ke, rin cï kek kuec bï Joon ke cïï mu��c nhïïm. C Ku ben Jethu thiëc, “Ye�ö ba th�� kek riëëc akölë? Th��kë kek �ö? D Keek aa cït mïth cï kenhïïm mat laar yic le� kegup, ye lueel ëlä, ��ok aacï waak p�th ye keek ket t�� looi ruääi ket, ku wek aa këc dier! �ok aacï käk ye looi thu��u yic th��, ku wek aakëc dhiau! E “Rin Joon raan k�c mu��c nhïïm ëcie b��i kuany yiic ke mïth ku dëk ë m��u, ku ayakë lueel, �L�n le yen gu��p j��rac! F Ku Manh Raan acï b��n ku ye mïth kek k�c ku dëk ke ke, ku ayakë lueel, �Jethu akok, ku a d�k määu. Ku amääth kek k�c ajuër kut ku k�c la gup adumu��m! G Ku lu�i pu�th Nhialic ë rot nyu��th käk ye k�c ke bu��th yiic looi.”

Ti� rac cï jäl piath H Na��n akäl tök ke raan tök k�c akut Parathï c�l Jethu bïk la mïth. Go Jethu la pan raan akut Parathï ku nyuuc bï mïth. I Nawën pi� ti� adëjöök, �ic g�u yic ëbën, l�n cï raan akut parathï Jethu caal paande, ke b�� kek töny koor cï cuëëc ti�m ril ap�i, la yic miök �ïr ye ��c wëëu juëc ap�i. J Ku le �öt, ku nyuuc Jethu l��m, ku dhi��u ke cie nhom gu��t Jethu cök. Go pïu awën dhi��u yen Jethu luak cök. Goke weec nhïmken nhom. Ku ciim cök ku t�c cök miök �ïr awën muk. K Nawën tï� raan akut Parathï wën cï Jethu g�� ë kënë, ke jam yetök ëlä, “Na mony kënë ye raan käk Nhialic tï�, �u��t acï tï� ye g��t �ic, ye ti� yïndë, rin adëjöök.” L Go Jethu w��t Thaimon gu� �ic ku lueel tënë ye, “Thaimon! Ala kë wiëc ba l��k yï. Päl yïyïc piny.” Go b��r, “Ye kënë �ö, Raan ë piööc?” M Go Jethu l��k anyïköl kënë, “Monytui ë k��ny k�c karou. Raan tök kek wëëu ye d��m raan ru��n tök, ku raan d��t kek wëëu ë p�n tök. N Ku 7:27 Mal 3:1 7:29-30 Mt 21:32; Lk 3:12 7:37-38 Mt 26:7; Mk 14:3; Jn 12:3

126 Luka 7


akëckë lëu kedhie bïk wëëu cool. Go wëëu pu��l, ku cïï ke ben k��ny. Na ye yï, ye�a kamken bï mony kënë nhiaar ap�i?” O Go Thaimon b��r, “Aya tak ë raan cï wëëu juëc päl piny tënë ye.” Go Jethu b��r, “Këdu ë yic!” P Ku wël yenhom tik ku lëk Thaimon, “Ca kë looi ë ti� tënë �a tï�? ��n acï b��n paandu ku yïn akëc �a yiëk pïu ba cök l��k. Ku yen ti�ë acä l��k cök pïuken nyin, ku wuuny ke nhïmken nhom. Q Yïn akëc �a ciim wën bï ��n cït t�� ye miäth k�c ë ci��da yic. Ku yeen ë �a ciim cök ëmën ku ëmën, t��wën rëër ��n ë t��n. R Yïn akëc �a cak lor apath ba t�c nhom, ku yeen acä t�c cök miök �ïr. S Ku al��k yï l�n nhi��rdït cï nyu��th thïn aye nyooth aya l�n cï adumu��mken juëc päl piny. Rin raan cï käklik päl piny tënë ye, ee nhi��r koor nyu��th.” T Ku lëk tik, “Adumu��mku aacï päl piny.” U Go k�c awën mïth kek ye aa ji��m wei ku yekë lueel ëlä, “Ye�a kënë jam l�n ë yen adumu��m päl piny?” V Ku ben Jethu l��k tik, “Gamdu acï kony. L��r ke d��r Nhialic.”

Diäär ke ye cath kek Jethu

8 Nawën ke jiël, ku ku�ny g��th yiic ku b��i ke piööc W��t Pu�th Yam rin bääny Nhialic. Ku atu��cke kathiäär ku rou aake cath kek

ye. " Diäär juëc aake cath kek ye aya. Diäär k��k kamken aake cï Jethu kony jakr�c ku tuaany, Maria Magdalena cï jakr�c kadhorou jäl yegu��p. # Ku Joanan ti� mony c�l Kudha raan käk pan b��ny Antipäth �ërot tiit, ku Thuthana ku diäär juëc k��k ë Jethu kek k�cken ye bu��th kony w��uken.

Kää� dom path ku dom rac(Mt 13:1-9; Mk 4:1-8)

$ Go k�c juëc aa guëër tënë Jethu g��th yiic, go ke lëk kää� kënë, % “Raan pu��r ëcï la dom bï la pur. Ke wën ye yen rap w��r dom yic ke k��th ab��k lööny dhöl yic t�� ye k�c tëëk thïn, ku tet di�t ke aya. & Ku lööny k��th k��k al�l nhom t�� koor ti�p thïn. Nawën ciilkë, ke ke go gu� riau rin këc m�iken �et piny 8:2-3 Mt 27:55-56; Mk 15:40-41; Lk 23:49

Raan pu��r ëcï la dom bï la pur (8:5)

Luka 7, 8 127


apath. ' Ku lööny k��th ab��k t�� ye tiim la ku��th cil thïn, na la tiim juäk ke ke dec rap ku cïk lok apath. ( Ku lööny k��th k��k ti�m path yic, ku ciilkë ku lokkë apath ke dït nhïïm ap�i.” Ku wit Jethu l��de ëlä, “Pi��kë t�� le wek yïth.”

W��t th��th ë kää�(Mt 13:10-17; Mk 4:10-12)

) Go k�cken ye bu��th thiëëc, “Kää� kënë w��tde yic ye�ö?” * Go Jethu b��r, “Wek anyuth Nhialic bäänyden cäk �ic th��r. Ku k�c k��k aabï kä� �ic ë k�� ya l��k ke yiic, rin na c�k al�n ye kek daai, ka cïï kä� bï tï�. Ku na c�k al�n ye kek w��t pi�, ka cïk bï deet yiic.”

Jethu acï kää� raan pu��r teet yic(Mt 13:18-23; Mk 4:13-20)

+ Ku lëk Jethu ke, “Kää� kënë w��tde yic akïn. K��th cï com aa cït w��tdi��n ya pi��c tënë we. , K�c k��k aa cït k��th cï lööny dhël yic, ye di�t ke tet. T�� pi� kek lö� Nhialic, ke j��rac b�� ku nyi��i lö� awën kepu��th bïk w��t Nhialic cïï pi�, ku bï ke kony bïk pïr. . K�c k��k aa cït k��th cï com al�l nhom, aa lö� Nhialic gam nyin yic ke mit pu��th. Ku aacie kepu��th ë d��t, aa lö� Nhialic gu� wai wei t�� n��k ke rin w��t Nhialic. / K�c k��k aya aa cït k��th cï lööny t�� ye tiim la ku��th cil thïn, keek aa lö� Nhialic pi�. Ku käjuëc ke diir rin pïr pinynhom ë t��n, nhi��r ji��k ku käpu�th yekë wïc kepu��th aa b��n thïn, ku r�ckë lö� Nhialic kepu��th. š Ku k�c k��k aa cït k��th cï puur ti�m path yic. Keek aa lö� Nhialic pi� ku gamkë ap�i, ku käjuëc path aaye yök tënë ke rin ye kek kepu��th d��t.”

Kää� ë mermer(Mk 4:21-25)

œ Ku ben l��k ke, “Acïn raan cï mermer ka� �äth �öt ku kum nyin, t��dë ke t��u agen t��c cök. Aye t��u �öt ci�l yic rin bï �öt amer yic tënë k�c b�� öt. 2 Këriëëc ëbën cï thiaan abï b��i bei k�c nhïïm, ku këriëëc ëbën cï kum nhom, abï ��th a�eer ru�l yic. 3 Pi��kë ku d�tkë apath t�� ye wek wël pi�, rin raan la këdä� abï b�n mu��c, ku na ye raan cïn këdä�, ke këthiin ye tak l�n t�� yen tënë ye, abï nyaai aya.”

Man Jethu ku wämäthakën aacï Jethu nyaai(Mt 12:46-50; Mk 3:31-35)

4 Go man Jethu kek wämäthakën b��n tënë ye, ku cïn t�� le kek tënë ye rin juëc k�c �ööt ap�i. 5 Go raan tök l��k Jethu, “Moor ku wämäthakui aa 8:10 Ith 6:9-10 8:16 Mt 5:15; Lk 11:33 8:17 Mt 10:26; Lk 12:2 8:18 Mt 25:29; Lk 19:26

128 Luka 8


kääc a�eer, ku aa wïc yï.” 6 Go Jethu lueel tënë ke, “Ma ku wämäthki�� aa k�c w��t Nhialic pi� ku loikë.”

Jethu acï yom c�l akääc(Mt 8:23-27; Mk 4:35-41)

7 Na��n akäl tök, ke Jethu la riäi yic kek k�cken ye bu��th ku lëk ke, “Lok teemku wär al��tui.” Gokë riäi g��r wïïr. 8 T��wën gër kek, ke Jethu go nin. Kaam awën niin yen ke yomdït ap�i j�t rot, ku loi atiaktiak rot abï riäi du��r thiä� pïu, ku duërkë dïïr. 9 Gokë pu��c ku luelkë, “Bänyda, Bänyda! �ok aa mu�u.” Go Jethu rot j�t ku rël yom ku atiaktiak. Gokë k��c ku la wär dïl. : Ku thiëëc ke, “T�� gamdun t��n�n?” Gokë nhïïm la c��t ku ri��ckë ri�ldït cït kënë, ku ji��mkë kamken, “Ye raan yïndë kënë, na c�k a yom ku atiaktiak ë ke pi� w��tde?”

Jethu acï raan la gu��p jakr�c kony(Mt 8:28-34; Mk 5:1-20)

; Gokë wär Galilia teem ku lek t�� c�l Jeratha t�� wär Galilia al��tui.a = T��wën k��c Jethu piny riäi yic, ke mony ë gen kënë la gu��p jakr�c a 8:26 Jeratha ac�l Gadara aya, tï� Mt 8:28

Go Jethu rot j�t ku rël yom ku atiaktiak. Gokë k��c ku la wär dïl (8:22-25)

Luka 8 129


b�� tënë ye. Mony kënë ëcie ce� al��th ku ëcie rëër baai, ee ye rëër r�� nhïïm. ? Nawën tï� Jethu ke lor nhom ke loi wu��u, ku cu�t rot piny yenhom ku looi ki��u ap�i, “Jethu, wën Nhialic Madh�l ye�ö wïc ba looi tënë �a? Yïn alä� duk �a tëm awu��c.” A Ee jam këlä rin cï Jethu j��rac y��k bï jal yegu��p. Ee ye j�� kënë d�m arak juëc, na c�k d�r piny bï rek cin ku cök ku tit, ke �ot ke tueny ku dho� lu�� k��th yecök. Ku ��th j�k roor t�� cïï ce�. B Go Jethu jäl thiëëc, “C�l yï �a?” Go b��r, “�ok aa kut.” Ee lueel këya rin cï jak juëc la yegu��p. C Go jakr�c jam ku l��kë Jethu bï ke cïï cop t��thuth dït yic, ye k�c r�c �äth thïn.b D Ku duut dïr baai ë nyuäth g�t cök ë t��n awën. Go jakr�c Jethu l�� bï ke c�l aa la dïr gup. Goke pu��l. E Go jakr�c b��n bei yegu��p ku lek dïr baai gup, ku ri�kë agör yic, ku thootkë wïïr ku moukë ëbën. F Nawën tï� röör ke biöök dïr kë cï rot looi, ke kat bïk w��t la l��k k�c r��r geeu ku k�c t�� b��i yiic. G Go k�c ëbën jal w�t bïk kë cï rot looi la tï�. Nawën lek �et tënë Jethu, ke yök mony wäär la gu��p jakr�c ke cï nyuc Jethu cök, ke ce� al��th, ke la nhom cök. Gokë ri��c. H Ku k�c ke cï kënë tï�, aacï t�� cï mony la gu��p jakr�c ku�ny thïn la l��k k�c k��k. I Go k�c Jeratha ëbën ri��c, ku lëkkë Jethu bï jäl panden. Go Jethu la riäi yic ku dhuk. J Go mony wën cï Jethu jakr�c c�l ajiël yegu��p, Jethu thiëëc bï cath kek ye. Go Jethu jai ku lëk ye, K “L��r baai tënë kacku ku l��k ke käjuëc cï Nhialic looi tënë yï.” Go mony kënë jäl ke kuany g�u yic, ke ye k�c l��k käk cï Jethu looi tënë ye.

Jethu acï tik kony ku c�l nya aben pïr(Mt 9:18-26; Mk 5:21-43)

L Wën cï Jethu tem ku dhuk wär al��tui, ke lor k�c juëc ap�i, k�c ke tit ye. M T��wën ke mony c�l Jariöth, b��ny tënë amat k�c Itharel b�� aya. Nawën tï� Jethu, ke cu�t rot piny yecök ku l�� bï la paande, N rin nyanden tö� ye ru��nke thiäär ku rou ëcï dhal ap�i. Go Jethu gam ku lööny dhöl. Ku bu��th k�c juëc ke cïk kum ap�i. O Ku ti� tuany këc th��kde k��u ka� t��m ru��n thiäär ku rou ë t�� k�c yiic. Ku yeen ëcï wëëu juëc gäm akïm, ku acïn akïm tö� cï tuaanyde c�l a�u��n. P Go b��n Jethu k��u ku g��t alanhde thok. Go ri�m k��c nyin yic. Q Go Jethu thiëc, “Ye�a cä g��t?” Nawën cïn raan g��m ye rot, go Pït�r lueel, “B��ny aa k�c juëc cï kum kek aa yï pïk.”b 8:31 Eye tak l�n jakr�c aaye mac piiny t��thuth bï ke jal t��m awu��c.

130 Luka 8


R Go Jethu b�n lueel, “Ala raan cä g��t rin aca �ic l�n le yen raan ca kony?” S Nawën tï� ti� awën l�n cï ye �ic, go b��n tënë Jethu ke cï ri��c, ke l�th ku cu�t rot piny yecök. Ku lëk Jethu, k�c nhïïm ëbën yen kënë g��t yen ye, ku t�� cï tuaanyde gu� �u��n thïn ë kaam thiin awën. T Go Jethu lueel tënë ye, “Nyaandi�� gamdu acï kony. L��r, ke d��r Nhialic.” U Kaam wën ji��m Jethu, ke raan rï� pan Jariöth ku lëk ye, “Nyaandu acï �et wei, duk raan piööc ben rääm nhom.” V Ku Jethu ëcï w��t ë mony pi�, go l��k Jariöth, “Duk ri��c, d��t yïpu��u ku gam w��t yic. Nyaandu abï pial.” W Wën �eet yen baai, ee cïn k�c cïï pu��l bïk la �öt kek ye, ee Pït�r ku Joon ku Jemith, ku j�l aa wun ku man meth kep��c. X T��wën le Jethu �öt, ke yök k�c ke näk röt, ke dhiau. Go l��k ke, “Du��kkë dhiau. Meth akëc thou, anin.” Y Gokë d�l gu��p rin �ic kek ye l�n cï yen thou. Z Go meth d�m cin ku lëk ye, “Manhdi�� j�t rot.” [ Go w��ike dhuk ku j�t rot nyin yic. Ku lëk Jethu ke bïk yiëk miëth. \ Go k�c ke dhiëth meth gäi ap�i, ku th�n Jethu ke bïk kë cï rot looi cïï lëk k�c k��k.

Jethu acä atu��cke kathiäär ku rou tooc(Mt 10:5-15; Mk 6:7-13)

9 Ku c�l Jethu k�c ye bu��th kathiäär ku rou, ku yïk ke ri�l bï kek jakr�c aa la cu�p wei, ku ri�l bï kek k�c c�l aaye pial aya, " ku tooc

ke bïk aa la piööc w��t bääny Nhialic ku konykë k�c tuany. # Ku lëk ke, “Du��kkë muk käk la keny, cïmën wai ku j�kg�� ku mïïth yakë cam dhöl yic, ku wëëu ku du��kkë muk al��th k��k. $ Yakë rëër pan ye we lor thïn �et t�� bï wek jäl. % Ku na ye pan cïï we lor thïn, ke we jiël ku ta�kë wecök, bï nyooth l�n cï wek kuec ë ke.” & Go atuuc jäl, ku ku�nykë b��i yiic ke piööc W��t Pu�th Yam ku konykë k�c bïk pial kuat pan cï kek la thïn.

Antipäth �ërot acï di��r(Mt 14:1-12; Mk 6:14-29)

' Antipäth �ërot, b��nydït pan Galilia, ee cï käjuëc loi röt pi� ëbën. Go di��r rin ë ye k�c k��k lueel l�n Joon raan wäär k�c mu��c nhïïm acï b�n pïr. ( Ku lueel k�c k��k ë Elija yen acï b�n tu��l, ku k�c k��k ë yekë lueel, l�n ë yen raan tök kam k�c käk Nhialic tï� yen acï b�n pïr. ) Go Antipäth �ërot lueel, “��n acï Joon c�l atëëm nhom bei! Ye�a kënë ye ��n w��lke pi� ë bak?” Ku ë wïc bï r��m kek ye.9:3-5 Lk 10:4-11; Lu�i 13:51 9:7-8 Mt 16:14; Mk 8:28; Lk 9:19

Luka 8, 9 131


Jethu acï miëth koor juak bï k�c juëc cam(Mt 14:13-21; Mk 6:30-44; Jn 6:1-14)

* Go atuuc Jethu dhuk ku lëkkë käk cïk looi ëbën. Ku jiëlkë ë röt ku lek gen c�l Bethaida. + Nawën pi� k�c juëc t�� cï yen la thïn, ke bu�thkë. Go Jethu ke lor ku ji��m tënë ke rin w��t bääny Nhialic, ku kony k�c cï ye thiëëc, bïk pial. , Nawën la piny cu�l, ka atu��cke kathiäär ku rou b�� tënë ye ku luelkë, “C�l k�c aa jiël bïk la b��i yiic bïk la wïc t�� niin kek thïn, ku lek ��c miëth camkë, rin t�� rëër �ok thïn ë ror cïï ce� cïn kë kuany thïn.” . Go Jethu b��r, “Miackë ke miëth.” Gokë l��k ye, “Käk mukku aa yu��p kadhiëc ku rec karou. Wïc buk miëth ��c tënë ë k�c juëckä?” / K�c ke t�� thïn aake röör tiim kadhiëc. Go l��k k�cken ye bu��th, “Calkë k�c aa nyuc, thiär dhiëc aku��t tök yic.” š Go k�c ye bu��th k�c c�l anyuc piiny këya. œ Go ayu��p awën kadhiëc ku rec karou lööm ku döt nhial ku leec Nhialic. Ku b�ny ayu��p yiic, ku g��m ke k�cken ye bu��th bïk ke tek agut rec tënë k�c. 2 Ku mïthkë abï miëth ke göök, ku j�l k�cken ye bu��th awuthueei ayu��p ku rec cï dö� kuany gääcdït kathiäär ku rou.

Pït�r acï Jethu �ic(Mt 16:13-19; Mk 8:27-29)

3 Na��n akäl tök, t��wën röök Jethu ë rot, ke k�c ye bu��th b�� tënë ye. Go Jethu ke thiëëc, “L��kkë �a, ye jä� tak, ye ��n ë �a?” 4 Gokë lueel, “Ayekë lueel l�n ye yïn Joon raan k�c mu��c nhïïm. Ku lueel kuat d��t l�n ye yïn Elija. Ku k�c k��k ayekë lueel, l�n ye yïn raan kam k�c käk Nhialic tï� th��r cï b�n pïr.” 5 Goke thiëëc, “Na week yakë lueel l�n ye ��n �a?” Go Pït�r b��r, “Yïïn nhom gu��p, yïn ë raan cï Nhialic l�c ku d��c.” 6 Kë ca lueel ë yic Pït�r. Ku th�n ke ap�i ëlä, “Du��kkë lëk raan d��t.”

Jethu ee jam Ar��mde ku Thu�nde(Mt 16:20-28; Mk 8:30-9:1)

7 Nawën ke lëk Jethu ke ëlä, “Manh Raan abï dhi�l reem, ku abï k�cdït baai ku bäny käk Nhialic, ku j�l aa k�c piööc lö� k�c Itharel jai, ku abïk n��k, ku yeen abï nïn kadiäk n��k piiny ra� yic ku ben j�t bï pïr.” 8 Ku lueel tënë ke ëbën, “Na ye raan wïc bä bu��th, ka dhil nhom määr käpu�th bï yök pi��rde yic pinynhom ë t��n. Ku dhil pu��u ri�l ku bu��th �a akölaköl, c�k al�n wïc k�c k��k ye bïk n��k ë ri�nki��. 9 Rin raan wïc ye bï w��ike kony abï mu��r. Ku na ye raan mär w��ike ë ri�nki��, ka bï w��ike 9:19 Mt 14:1-2; Mk 6:14-15; Lk 9:7-8 9:20 Jn 6:68-69 9:23 Mt 10:38; Lk 14:27 9:24 Mt 10:39; Lk 17:33; Jn 12:25

132 Luka 9


muk akölriëëc ëbën. : Ye�ö bï raan kuany thïn bï jak ap�i pinynhom ku m��r w��ike? ; Na ye raan gu��p yär ë �a ku pi��cdi��, ke Manh Raan abï gu��p yär ye aya, aköl dhuk yen di��kde yic ku diik Wun yic, ku diik atuuc Nhialic. = Ku le tue� ku lueel, wek al��k yic ala k�c k��k r��r ë t��n, aacïï bï thou agut t�� bï kek �a tï�, kek ri�l ye nyu��th l�n ye ��n b��ny cï Nhialic l�c.”

Jethu acï guäpde rot waa�(Mt 17:1-8; Mk 9:2-8)

? Nawën nïn kab��t cök cï yen käkkä lueel, ke Jethu c�l Pït�r ku Jemith ku j�l a Joon, ku lek g�t nhom bïk la röök. A T��wën röök yen ke wa� yenyin, ku �er aläthke ap�i bïk la diardiar. B Kaam thiin awën ke röör tul ku ji��mkë kek ye. Ku keek aake ye yï Mothith ku Elija. C Keek aacï b��n ke la gup dhëë� Nhialic ku ji��mkë tënë Jethu t�� bï yen la thou thïn Jeruthalem, rin bï yen kë wïc Nhialic jäl thöl. D Ku Pït�r kek k�c awën cath ke ye, aake ye nïn mu��r pu��th. Nawën liepkë kenyïn ke tï� l�c Jethu, ku röör karou ke kääc yel��m. E Nawën jiël ë röörkä, ke lueel Pït�r tënë Jethu, “B��ny, apath buk rëër ë t��n. �ok aabï du��l kadiäk looi tök tënë yï, ku tök kek Mothith ku tö� d��t kek Elija.” (Kënë ji��m yen këya, ee kuc kënë bï lueel.) F Kaam wën �ot ji��m yen, go kecït rur piny paat abï ci��n t�� yekë tï�. Gokë ri��c wën kum rur ke piny. G Ku pi�kë Nhialic ke jam luäät yic ëlä, “Kënë ë Wëndi��, yen aca l�c, pi��kë w��tde.” H Nawën cïk röl ben pi�, ke ye Jethu yen tï�kë ë rot. Go k�c Jethu bu��th käkkä muk kepu��th ku cïk ke lëk raan d��t.

Jethu acï dh�� la gu��p j��rac kony(Mt 17:14-18; Mk 9:14-27)

I Nawën dhukkë piny g�t nhom aköl d��të, ke lor k�c juëc ap�i. J Kaam awën ke raan tök thän awën yic, cöt ke cie röl j�t ku lueel, “Raan piööc, yïn alä� bä manhdi�� tï�, yen ë mänh tö� t�� anhom. K T�� d�m ë j�� ye, ka dhiau nyin yic, ku wit piny ku l�th ku yïk thok ay��k. J�� kënë acïï ye lac päl piny, ku aye c�l anäk rot ap�i. L ��n acï k�ckun yï bu��th l�� bïk cu�p wei yegu��p, ku akëckë lëu.” M Go Jethu l��k ke, “Wek k�c cie lac gam, ba rëër ke we, ke �a cïï gu��p la cut w��lkun?” Ku lëk wun meth, “B��i manhdu t��n.” N Kaam wën le dh��k tënë Jethu, ke wit j�k piny ku l�th. Go Jethu j�k y��k bï jäl yegu��p, ku kony dh��k bï pial. Ku lëk wun bï jäl kek ye. O Ku j�l raan ëbën gäi ri�l Nhialic.9:28-35 2Pït 1:17-18 9:35 Ith 42:1; Mt 3:17; 12:18; Mk 1:11; Lk 3:22

Luka 9 133


Jethu acï b�n jam ë Thu�nde(Mt 17:22-23; Mk 9:30-32)

T��wën �ot rëër k�c ke cï gäi käjuëc cï looi, ke lueel tënë atu��cke, P “Pi��kë wëlkä apath ku calkë ke aa lööny wepu��th, rin Manh Raan abï th��n k�c bï ye n��k.” Q Ku k�cken ye bu��th aake këc w��t kënë deet yic, w��t ëcï moony tënë ke rin bïk cïï det yic. Ku keek aake cï ri��c bïk thiëëc kë cï lueel.

K�c Jethu bu��th aacï w��t t��r(Mt 18:1-3; Mk 9:33-37)

R Nawën ke k�c ye bu��th teer w��t l�n ye�a kamken yen dït ap�i. S Ku Jethu ë �ic kë t�� kepu��th. Ku d�m meth ku c�l akääc yel��m. T Ku lëk ke, “Raan manh koor cït manh kënë lor ë ri�nki��, acä lor. Ku raan �a lor, acie ��n ye lor, ee Wä Acië� ë toc �a. Rin raan koor kamkun ëbën, yen ë raandït.”

Raan cïï �o man ë raanda(Mk 9:38-40)

U Nawën ka atuny c�l Joon b�� tënë Jethu ku lëk ye, “B��ny, �ok aacï mony d��t tï� keye jakr�c cu�p wei k�c gup ë ri�nku, ku acuk pëën rin acie raanda.” V Go Jethu l��k ye kek atuuc k��k aya, “Du��kkë ye pëën, rin raan cïï we man ë raandun.”

Jethu akëc k�c Thamaria lor W Nawën cï nïn bï Jethu �äth nhial thi��k, go tak bï dhi�l la Jeruthalem. X Ku tooc k�c yenhom tue� bïk t�� bï kek la nyuc thïn la guiir pan t�� wun Thamaria. Y Go k�c pan awën kuec rin �ic kek ye l�n Jethu ala Jeruthalem.c Z Nawën le k�c Jethu bu��th, Jemith ku Joon, �ic l�n cï k�c baai kuec bïk Jethu lor ke luelkë, “B��ny, cuk mac c�l ab�� piny nhial bï pan kënë rac?” [ Go Jethu ke du��m thook piny, \ ku b�rkë pan d��t t�� tue�.

Raan bu�th Jethu adhil pu��u ri�l(Mt 8:19-22)

] T��wën ku�ny kek dhël yic, ke räm kek mony d��t cï ye b��n l��k Jethu ëlä, “Yïn aba biaath kuat t�� ler yïn thïn.” ^ Go Jethu b��r, “Lu�ny aa la �öötken yekë ke wuut, ku di�t pär aa la ��tken aya. Ku ��n Manh Raan ��n acïn baai pinynhom t��n.”9:46 Lk 22:24 9:48 Mt 10:40; Lk 10:16; Jn 13:20 c 9:53 K�c Itharel la lua� Nhialic Jeruthalem, aake cïï k�c Thamaria ye lor rin m��n kek röt. 9:54 2B� 1:9-16

134 Luka 9


_ Ku lueel Jethu tënë mony d��t, “Bu�th �a.” Go b��r, “B��ny, c�l ��n ak�� wä la thi��k.” a Go Jethu b��r, “C�l k�c cït k�c cï thou aa thiäk kacken, ku yïïn bäär ba W��t Pu�th Yam b��n la pi��c.” b Ku lueel mony d��t, “Yïn aba bu��th B��ny, ku c�l ��n ak�� kacki�� la t��.” c Go Jethu l��k ye, “Yïn acït raan dhie pur, na tï� raan d��t cath, ke cu�t pur piny ku k�� nhom ku ru�c. Këya, raan ye käk k��k nyaai lu�i ca guiër ye yic, acïn këpu�th lëu bï looi rin bääny Nhialic.”

Lu�i k�c thiärdhorou ku rou

10 Nawën ë kënë cök, ke Jethu kuany k�c k��k kathiärdhorou ku rou kam k�c ye bu��th, ku tooc ke tue� bï k�c karou aa cath, bïk la

g��th ku b��i ke bï yen la thïn yiic. " Ku lëk ke, “Käk tem ajuëc ku k�c lu�i aa lik. R��kkë B��ny la nhom käk tem bï k�c lu�i c�l aa juak röt. # Lak! Ku �i�ckë, wek atu��c cïmën am��l ë kam gal. $ Du��kkë wëëu ku j�kg�� ku war k��k muk. Ku du��kkë ye k��c dh��l yiic bäk k�c aa mu��th. % T�� eet wek baai ke ka�kë lueel, �K�c baai yakë d��r. & Ku na ye k�c r��r ë pan k�c nhiar d��r, ke r��kkun aabï ke d��c. Ku na yekë k�c man d��r, ke r��kkun aacïï ke bï kony. ' Ku yakë rëër ë pan ku miëthkë ku d��kkë käk yekë yiëk we, rin apath bï raan lui ari��pde yök. Du��kkë ye jäl pan ku lak pan. ( Na lor k�c gen cï wek la thïn we, ke we cam kuat miëth cïk gäm we. ) Ku ku�nykë k�c tuany ku l��kkë ke, �Bääny Nhialic acï thi��k ke we. * Ku na lak gen cïï we ye lor thïn, ke we jiël ku lu�lkë, + ��ok aabï t�r g�ndun t�� wei �ocök bï dö� kek we. Ku dhi�lkë deet apath, bääny Nhialic acï thi��k. , Awu��c bï Nhialic t��m k�c Thidon aköl lu�dït abï kuur tënë awu��c bï t��m k�c ë gen.

G��th këc lu�i kär�c pu�l thin(Mt 11:20-24)

. “Wek k�c gen Koradhin ku Bethaida, wek aa tiit kär�c ap�i, rin käjuëc jä� g��i cäk tï� cï ke looi g��thkun yiic, ku ke cï looi Tire ku Thidon, g��th wäär ce� k�c rac, �u��t k�c ë g��thkä aacï kepu��th dhu��k ciëën th��r, ku pälkë lu�i kär�c. / Ku Nhialic abï we t��m awu��cdït Aköl lu�dït, awu��c bï dït ap�i tënë awu��c bï t��m k�c Tire ku Thidon. š Ku wek k�c Kapernaum yakë tak l�n bï we jat nhial? Wek aabï cuat pan mac.” œ Ku lueel Jethu tënë k�c wën cï tooc, “Raan pi� w��tdun ë w��tdi�� pi�, ku raan we dh��l gup acä dh��l gu��p, ku raan dhäl �agu��p ë raan toc �a dh��l gu��p.”9:61 1B� 19:20 10:2 Mt 9:37-38 10:3 Mt 10:16 10:4-11 Ith 10:7-14; Mk 6:8-11; Lk 9:3-5 10:7 1Kor 9:14; 1Tim 5:18 10:10-11 Lu�i 13:51 10:12 Cäk 19:24-28; Mt 11:24; 10:15 10:13 Ith 23:1-18; Edhe 26:1-28:26; Juel 3:4-8; Amo 1:9-10; Dhäk 9:2-4 10:15 Ith 14:13-15 10:16 Mt 10:40; Mk 9:37; Lk 9:48; Jn 13:20

Luka 9, 10 135


K�c wën cï tooc aacï dhuk 2 Go k�c thiärdhorou ku rou wën dhuk ke cï pu��th mi�t ku luelkë, “B��ny agut jakr�c aya aacï w��tda pi� ë ri�nku.” 3 Go Jethu l��k ke, “Ri�l j��rac acï riääk ku ti�� ke lööny piny cïmën many nhial. 4 Wek aca yiëk ri�l bï wek aa cath käpi�ny ku kith nhïïm ë path. Ku wek aca yiëk ri�l w��r wek al�ikun ku k�c man we. Ku acïn kë k�� we n��k. 5 Ku du��kkë pu��th j�l mi�t rin cï jakr�c w��tdun pi�, mi�tkë pu��th rin cï ri�nkun g��t pan Nhialic.”

Jethu amit pu��u(Mt 11:25-27; 13:16-17)

6 Nawën ke Wëi Nhialic c�l Jethu amit pu��u ku lueel, “Wä, B��ny nhial ku piny! Yïn al��c rin cï yïn käk cï thiaan tënë k�c �ic kä� cï piöc, nyu��th k�c kor këc piöc. Ee t��de, Wä, yen ë kën yï yuum pu��u. 7 Këriëëc ëbën aacï Wä gäm �a. Acïn raan �ic Wënde ë Wun ë rot, ku acïn raan �ic Wun ë Wënde ku k�c cï Wënde l�c bï nyu��th ke.” 8 T��wën rëër Jethu kek k�cken ye bu��th ë röt, ke wël yenhom ke ku lueel, “Wek aala gup duaar bäk käk ti��kë tï�. 9 Ku al��k we, ëcï k�c juëc käk Nhialic tï� ku bänydït wïc bïk käk yakë tï�kä tï�, ku aa këckë ke tï�. Ku ë cïk wïc aya bïk käk yakë pi�, pi�, ku aa këckë ke pi�.”

Kää� raan path pan Thamaria : Raan piööc ë lö� k�c Itharel, ëcï b��n ku wïc bï Jethu deep ë w��t ku thiëëc, “Raan piööc, ye�ö ba looi ba pïr akölriëëc ëbën pan Nhialic?” ; Go Jethu b��r, “Ye Lö� Mothith lueel këdë ë w��t kënë? Ye�ö ye deet yic thïn?” = Go b��r, “Yïn adhil Nhialic Bänydu nhiaar yïpu��u ëbën, ku

w��iku ëbën, ku yïnhom ëbën, ku nhiar raan d��t cïmën nhi��r yïn rot.”

? Go Jethu lueel, “Aca �i�c b��r. Loi käkkä, ku pïr pan Nhialic akölriëëc ëbën aba yök.” A Go monytui wïc bï w��t deet apath rin wïc yen ye bï rot kony, ku ben Jethu thiëëc, “Raandi��n ba nhiaar ye�a?” B Go Jethu b��r ku lueel, “Monytui, ke ye raan Itharel, ëcï jäl Jeruthalem bï la Jeriko. Go r��m ke cu��r dhël yic ku rumkë aläthke ku w��uke ëbën, ku näkkë ku j�lkë nyää� piny ke duër thou. C Nawën ke raan käk Nhialic, ke ye raan Itharel, b�� ke kuany dhël kënë yic, go monytui tï� ku w��n thok piiny. D Nawën ke raan dhiënh Lebï ben b��n, 10:19 Wk 91:13 10:22 Jn 3:35; 10:15 10:25-28 Mt 22:35-40; Mk 12:28-34 10:27 Leb 19:18; L.rou 6:5 10:28 Leb 18:5

136 Luka 10


go mony kënë tï� ku b��r. E Go raan pan Thamaria b��n ke kuany ë dhël kënë yic. Nawën tï� mony kënë piiny ke ��r yic. F Go rot cu��t ye, ku mu��c ��ntöök yiic miök ku mu��n abiëc ku der keyiic, ku j�t akaja k��u ku ��th pan j��l, ku rëër yel��m ë w��r wën. G Na��n nhiäk, ke g�m wëëu tënë raan lui pan j��l ku lëk ye, �Lök mony kën töök apath, na la dhuk ku le wëëu ca l��k mu��r ë ri�nke t�� lik w��uki��, ka ba b��n cool. ” H Ku wit Jethu w��tde ku lueel ëlä, “Na ye yï, ke raan cï cu��r ba�, ye�a kam k�c awën kadiäk ë raande?” I Go lueel, “Raan cï ye kony yen ë raande.” Go Jethu lueel, “L��r, ku ye luui këya.”

Martha kek Maria J T��wën ci�th Jethu kek atu��cke ke la Jeruthalem, gokë nyuc gen thiin t�� dhël yic. Go ti� c�l Martha ke �äth baai. K Ku Martha a la nyankën c�l Maria, cï b��n nyuc Jethu l��m bï pi��cde pi�. L Go Martha pu��u riääk rin këc Maria ye kony lu�i miëth tënë j��l. Go b��n tënë Jethu ku lueel, “B��ny, ye këpath yen looi nyankäi cï yen �a päl lu�i ë rot t��th��r awën? L��k ye bä b��n kony.” M Go Bänyda b��r ku lueel, “Yïn Martha, yïn adi��r rin awïc ba käjuëc t�� yïpu��u looi ëbën, N ku ë tök yen aril, Maria acä aba� �u��n ku��ny bei, ku acïï bï nyaai tënë ye.”

Go rot cu��t ye, ku mu��c ��ntöök yiic miök ku mu��n abiëc (10:34)

10:33-34 2Lëk 28:15 10:38-39 Jn 11:1

Luka 10 137


Jethu anyuth �o t�� bï �ok aa röök thïn(Mt 6:9-13; 7:7-11)

11 ��n akäl tök Jethu ë r��k, nawën cï r��kde jal thök, ke lueel raan tök kam k�cken ye bu��th tënë ye, “B��ny, pi��c �o t�� bï �ok aa

röök thïn, cïmën wäär cï Joon raan k�c mu��c nhïïm k�cken ye bu��th pi��c.” " Go Jethu l��k ke, “Yakë lueel këlä t�� röök wek, �Wädan t�� nhial, bï ri�nku aleec. Bï bäänydu b��n �oyiic. # Mu�c �ook miëth akölaköl. $ Ku päl adumu��mkua piny tënë �ook, rin ye �ok w��t pu��l tënë k�c r�c �ook. Ku duk �ook c�l athem kërac. ” %-& Ku ben Jethu l��k k�cken ye bu��th, “T��dë, na yïn ala mäthdu ku l�r tënë ye wak��u w��r ci�l yic ku luel tënë ye, �Mäthdi�� gäm �a ayu��p kadiäk. Rin mäthdi��n cï la keny acï b��n paandi��, ku ��n acïn miëth gäm ye. ' Ku bëër �ööt al�� thïn ku lueel, �Duk �a r��m nhom. �öt acï gur thok, ku �ok aacï t��c �ok mi��thki��. ��n acïï rot ben j�t ba yï gäm ayu��p. ( Ku la Jethu tue� ku lueel, na c�k al�n cïï monyë rot j�t bï gäm ayu��p rin yen mäthdu, ka �ot bï rot j�t bï gäm kuat kë wïc, rin yïn acïï gu��p bï ri��c ë ye, ku l��r tue� ke thiëc. ) Këya al��k we, thiëc, ku abï Nhialic gäm yï, na wïc këdä� tënë Nhialic ka yök. Ku ë t��de aya, na gut �öt thok, ka �any thok tënë yï. * Raan thiëc aye gäm ke wïc, ku raan la kë wïc aye yök. Ku �öt aye �aany thok tënë raan wïc ye. + Ye�a kamkun na le meth, ku thiëëc manhde miëth ke g��m këpiiny t�� wïc yen r��c. , Ku na wïc tu�� ajïth, ke d�m ki�th ku g��m ye. . Na �i�ckë wek k�c ë luui kär�c bäk mi��thkun aa gäm käpath, ke cäk lëu bäk �ic l�n bï Wuurdun t�� nhial ye �ic ap�i bï Wëi Nhialic tu��c k�c thiëc ye.”

Jethu aye y��k l�n le yen gu��p j��rac(Mt 12:22-30; Mk 3:20-27)

/ Na��n akäl tök ke Jethu ë cop j��rac wei raan gu��p, ku ëcie jam. Nawën cï j��ë jäl yegu��p ke mony awën jam. Go thän awën t�� thïn gäi ap�i, š ku lueel k�c k��k, “Ee Beldhebul b��ny jakr�c yen ë ye yiëk ri�l bï ke aa cu�p wei.” œ Ku ë wïc k�c k��k bïk deep w��t, ku thiëckë bï kënë jä� g��i looi, bï nyu��th ke l�n ye Nhialic käkke gam. 2 Ku Jethu ë �ic kë yekë tak, go l��k ke, “Na tek k�c paan tök keyiic ku th��rkë ë kamken, ke pan kënë abï riääk. Ku na tuum dhiënh tök yenhom aya ku th��rkë kamken ë röt, ke dhiënh kënë abï w��r aya. 3 Këya, na tek jakr�c keyiic ku th��rkë ë kamken ke cïï thök? Ayakë lueel l�n ye ��n jakr�c cu�p wei ri�l ye 11:15 Mt 9:34; 10:25 11:16 Mt 12:38; 16:1; Mk 8:11

138 Luka 11


Beldhebul gäm �a. 4 Ku na ye ri�l Beldhebul yen ye ��n jakr�c cu�p wei, ke ye ri�l �a yen ye k�ckun yakë bu��th ke cu�p wei? Calkë ke aa lëk we yic. 5 Ku na ye ri�l Nhialic yen ye ��n jakr�c cu�p wei, ke �i�ckë l�n cï bääny Nhialic b��n tënë we. 6 “Na tit raan ril paande thok ë t�� ku köt, ke käkke aacïï nyi��i. 7 Ku na m��t raan d��t ril, ka wer ye. Ku j�l käk muk bï yen rot tiit nyaai ëbën, ku tek käk cï rum. 8 “Raan këc rot mät �a acie raandi��, ku raan cïï �a kony bï k�c l��k w��t Nhialic, ee k�c thi��i. 9 “T�� cï j��rac jäl raan gu��p, ee piny y��p t��d��t bï yen l�� thïn. Na cïn t�� yök, ka lueel, ��n abï dhuk tënë raan wäär jiël ��n thïn. : Ku dhuk ku yök raan wäär, ke cït �ön cï guiir yic apath, ; ku dhuk ku le b��n kek jakr�c ap�i k��k kadhorou wär ye, ku lek yegu��p. Ku pïr ë raan kënë ë jäl r��c ap�i tënë pïrden tue�.” = Kaam wën ji��m yen këlä, ke tik jam röldït k�c yiic ku lëk ye, “Ti� ë dhiëth yï ku muk yï amit gu��p ap�i.” ? Go Jethu b��r ku lueel, “Ee yic, ku k�c mit gup alanden aa k�c w��t Nhialic pi� ku loikë.”

Jethu akuec bï kënë jä� g��i looi(Mt 12:38-42)

A T��wën cï k�c juëc kenhïïm kut Jethu l��m, ke lueel, “Ye�ö be riëëc akölë r��c këlä? Ee riëëc ye wïc bï kënë jä� g��i tï�. Ku acïn kë bï nyu��th ke. Ee kënë jä� g��i wäär cï rot looi tënë Jona yen abïk tï�. B Cïmën wäär cï Jona raan käk Nhialic tï� jäl a kït tënë k�c Ninibe, këya Manh Raan abï jäl a kït tënë k�c akölë ëbën. C Ti� b��ny wäär jiël pan Athia abï rot j�t aköl lu�dït ku g��k riëëc akölë, rin cï yen jäl t��mec ap�i bï wël pu�th b��ny�aknhom Tholomon la pi�, ku ��n jam kën, ��n adït tënë Tholomon. D Aköl lu�dït k�c gen Ninibe aabï we g��k rin cï kek kepu��th waar, ku pälkë lu�i kär�c wäär cï Jona ke l��k. Ku al��k we, ��n jam kënë, ��n adït tënë Jona.

K�c cï gam aacït awai ku mermer(Mt 5:10; 6:22-28)

E “Acïn raan cï mermer ka� �äth �öt ku kum nyin. Aye t��u t��n ye yen �öt mer yic thïn, bï piny amer tënë raan la �öt. F Pu��n path acït nyin path. Raan path nyin ë daai apath, acïï thö� kek raan cï c��r cie daai apath. G Këya, lu�ikë röt bäk pu��th la cök, ku du��kkë pu��th c��r. 11:23 Mk 9:40 11:29 Mt 16:4; Mk 8:12 11:30 Jona 3:4 11:31 1B� 10:1-10; 2Lëk 9:1-12 11:32 Jona 3:5 11:33 Mt 5:15; Mk 4:21; Lk 8:16

Luka 11 139


H Na yïn a�er pu��u, ke yïn acït raan këc c��r ë daai apath cïmën dhie ye mac piny riaal.”

Jethu ë k�c piööc löö� ku Parathï l��k l�n nhi��m kek(Mt 23:1-36; Mk 12:38-40)

I Nawën cï Jethu thök ë jam, ke c��l raan tö� akut Parathï paande bïk la mïth, go la ku nyuuc ku mïth ke këc yecin ku yecök l��k cïmën ci�� k�c Itharel. J Kënë, acï raan akut Parathï wën la baai b��n g��i ap�i. K Go Jethu lueel tënë ye, “Wek k�c akut Parathï, aa wegup a�eer kek yakë l��k, ku piäthkun aacï thiä� kär�c ap�i. L K�c cïn kë �i�ckë! Këc Nhialic yen cak gu��p, pu��u al��thïn cak aya? M Biökru��l aye nyu��th pu��n �er t�� mu��c yïn k�c, ku acie mi��c ye yïn biökru��l nyu��th ë path. N “T�� r��c yen thïn tënë we, k�c akut Parathï. Wek aa Nhialic ju��r kälik, käk cït tök ë thiäär yic käkkun yakë ke puur ë dum yiic, ku kuat w�l k��k ëbën. Ku w��t la cök ku nhi��r Nhialic aku��ckë looi. Käkkä aa dhi�lkë looi, ku lu�ikë käkkä aya. O “T�� r��c yen thïn tënë we, k�c akut Parathï. Ayakë nhiaar bäk aa nyuc tue� thöc k�cdït nhïïm t��n amat, ku ye we mu��th ath��k ��n ë ��c yiic. P T�� r��c yen thïn tënë we, wek aa thö� kek r�� cïn kë ye ke �ic, ye k�c cath kenhïïm ë path, ku kär�c cïk thiaan keyiic piiny aacïï �ic.” Q Nawën, ke raan tök k�c piööc ë löö� j�t rot ku lueel tënë ye, “B��ny, t�� ji��m yïn këlä, ke yïn ë �o lat aya.” R Go Jethu b��r, “Wek k�c piööc ë löö�, kär�c aa tit we aya. Wek aa k�c piööc käril ap�i cie lëu bï ke looi. Ku wek aacie k�c kony aya ë lu�iden. S T�� r��c yen thïn tënë we. Awëë�kui, wek aa r�� path buth tënë k�c käk Nhialic tï�, k�c wäär n��k wärkun dït. T Acäk gam l�n këwäär cï wärkun dït looi apath, ku na we t�� thïn �u��t wek cï näk aya. Rin aacï k�c käk Nhialic tï� n��k ku bu��thkë rä�ken. U Ku rin ë w��t kënë yen acï Nhialic ye l��k we ëlä, �Wek aaba tu��c k�c käkki�� tï� ku atuuc. Ku wek aabï k�c k��k n��k ku cu�pkë k�c k��k wei. V Riëëc akölë abï t��m awu��c rin cï yen k�c käk Nhialic tï� n��k t��wäär c�k piny �ëët ëmën, W j��k ë nääk Abel �et nääk Dhäkaria wäär näk lua� Nhialic. Ku ben Jethu l��k ke, riëëc akölë abï t��m awu��c rin ë käkkä ëbën! X “T�� r��c yen thïn tënë we, wek aa yic moony tënë k�c ku acäk ye gam kek week ë röt. Ku wek aa k�c k��k wïc yic bïk gam gël!” Y Nawën wïc Jethu bï jäl, ke jiëëm k�c akut Parathï ku k�c piööc löö� gu��p ap�i, ku thiëckë wël juëc ku wïckë bï ke dhi�l dhuk nhïïm, Z rin wïc kek ye bïk deep w��t bïk d�m, t�� le yen w��t r��c lueel.11:42 Leb 27:30 11:51 Cäk 4:8; 2Lëk 24:20-21

140 Luka 11


Duk ri��c luel yic(Mt 10:26-27)

12 Wën cï käkkä röt looi, ke k�c juëc ap�idït aake cï kenhïïm kut Jethu l��m abï ci��n t�� ye cök cak la piny. T��wën ke Jethu k��

jam tënë k�cken ye bu��th ku lëk ke, “Ti�tkë röt, ku du��kkë ye luui cïmën k�c akut Parathï, k�c ë k�c ruëëny. " Acïn kë ye moony ar��k abï cïï ti��c. T��dë ke lëu bï këdä� thiaan abï cïï �ic. # Na c�k a w��t luel wak��u ka �ot pi� nhiäk aköl. Ku këriëëc ëbën cäk �ääi weyïth �ööt al��thïn ke �öt cï thiöök thok a�ot ye k�c k��k pi�. $ “Ku al��k we wek mäthki��, du��kkë ri��c k�c guäpkun n��k ë path. Aa we n��k ku na lä ka cïn këd��t ben kë looi. % Ee Nhialic yen adhil k�c ri��c, rin na cï n��k ka la ri�l aya bï cuat pan mac. Al��k we, ee Nhialic ë rot yen adhil k�c ri��c. & Di�t thii kor kadhiëc cït amu��r, cïï ke ye ��c wëëu lik? Ku acïn tök ë kamken cï Nhialic ka� mu��r nhom, ' agut nhïmkun t�� yïnhom a�ic Nhialic aku��nden. Du��kkë ri��c, wek aa awär amu��r juëc. ( “Al��k we, raan ye gam k�c nhïïm l�n ye yen raan Manh Raan, aba gam aya l�n ye yen raandi�� atuuc Nhialic nhïïm. ) Ku raan j�i k�c nhïïm l�n cïï yen ye raandi��, abï Manh Raan kuec aya atuuc Nhialic nhïïm.” * Ku ben Jethu l��k ke, “Kuat raan w��t rac lu��l Manh Raan gu��p abï päl piny tënë ye, ku raan lueel kërac Wëi Nhialic gu��p, acïï bï ka� päl piny tënë ye. + “T�� th yï t��n amat luk yic, bäny dït ku bäny kor nhïïm, duk di��r t�� bï yïn rot ku�ny thïn ku w��t ba lueel, , rin Wëi Nhialic abï c�l a�ic kë ba lueel.”

Raan ajak kuc kä� . Go mony d��t rot j�t k�c yiic ku lueel, “B��ny l��k wämääth bä yiëk abäkki�� käk cï wä nyä� �o yiic.” / Go Jethu b��r, “Mäthdi��, ye�a cä kuany ba ya b��ny, ba kä� t��k we?” š Ku lëk k�c awën t�� thïn, “Ti�tkë röt, du��kkë ji��k c�l arum wepu��th. Acïn raan rëër pi��rde yecin c�k al�n le yen käjuëc.” œ Ku lëk ke kää� kënë, “Th��r raan ajak ë t�� thïn, ku du�mde ëcï lu�k rap juëc ap�i. 2 Go jal jam ku lueel, �Ye�ö ba jal looi? ��n acïn duël lääu yic bï ��n ke t��u thïn. 3 Nawën ke t�k ku lueel, �Kë ba looi akïn. Duël kënë aba �aany, ku b�n duëldït ap�i looi bï ��n rap ku käk k��k baai tääu thïn. 4 Ku jal l��k rot �atök. Mony mit gu��p, yïn ala mïïth juëc ap�i bï run juëc n��k, j�l pïr apath, miëthë ku d��kkë, ku j�l pu��u mi�t! 12:1 Mt 16:6; Mk 8:15 12:2 Mk 4:22; Lk 8:17 12:10 Mt 12:32; Mk 3:29 12:11-12 Mt 10:19-20; Mk 13:11; Lk 21:14-15

Luka 12 141


5 Go Nhialic l��k ye, �Raan kuc kä�! Ee w��r kënë, yïn abï thou ku käjuëc ca täu rot kë, bïk l��k aa käk ë �a? ” 6 Ku wit Jethu w��tde ëlä, “Kënë, yen ë rot looi tënë k�c käjuëc t��u ë ri�nken, ku acïn ji��k Nhialic t�� kepu��th.”

Raan adhil Nhialic ��th(Mt 6:26-34)

7 Ku wël Jethu yenhom k�cken ye bu��th ku lueel, “Këya al��k we, bäk röt cïï c�l an��k di��r kë bäk cam bäk pïr. Ku di��rkë aya käk bäk ce�. 8 Wëi a�u��n tënë miëth, ku gu��p raan a�u��n tënë al��th. 9 Daaikë di�t pär nhial, aacie pur rap ku temkë ke, ku t��ukë ke atu�k yic, ku aa �ot ke pïr rin ye Nhialic ke yiëk miëth. Ku wek aa �u��n ap�i tënë ke. : Ye�a kamkun na diir ë w��ike ke juak ru��nke? ; Na cäk käk thiikä ye lëu, ye�ö ye wek di��r käk k��k? = Ti��kë y��k cil t�� dhëë� kek thïn, aacie luui ku aacie luui al��th. Ku al��k we na c�k a b��ny�aknhom Tholomon cïmënden wäär ë bäänyde yic, ëcïï la al��th la kït dhë� cïmën yä� tök ë y��kkë yiic. ? Ku na ye Nhialic w�l cil ë path c�l adhë� këlä, w�l t�� thïn akölë ku na nhiäk nïn lik ke ril wei ku took ke mac, ke Nhialic cïï we bï ku��c nhïïm, wek aa k�c la gam thin koor. A “Du��kkë wenhïïm ye yiëk kë bäk cam ku kë d�kkë akölaköl. B Aa k�c kuc w��t Nhialic pinynhom ë t��n kek aa kepu��th yiëk käkkä. Ku Nhialic Wuurdun a�ic l�n wïc wek käkkä. C Na ye këya, yakë ke wïc käk bääny Nhialic, ku aabï yiëk we aya.

Ji��k cie rop at�� pan Nhialic(Mt 6:19-21)

D “Du��kkë ri��c wek k�c bu�th �a rin Wuurdun amit pu��u bï we yiëk ë bäänyë. E �aackë käkkun ku gämkë wëëu k�c ��. Kënë abï jaakdun juak yic pan Nhialic. Ku ji��k pan Nhialic acie thök, ku acie riääk cïmën ji��k pinynhom, rin acïn cu��r t�� thïn. Ku acïï aru�p ye rac. F Ku piändu abï ya rëër akölaköl t�� t��u jaakdu thïn.

R��r yï cï rot guiir G “R��r yï cï rot guiir akölaköl, ku r��r yï muk mermer rin kuat kë bï rot looi bï yök wak��u, H cïmën alony lui baai tit bänyden cï la yan thiëëk yic ke bï dhuk baai. Na bï ke go �öt gu� �aany thok tënë ye. I Aloony mit gup aa loony ye bänyden yök ke tït t�� dhuk yen baai. Alëk we alanden, b��ny abä alanhden lu�i ru��k, ku c�l ke aa nyuc bïk mïth ku luui tënë ke. J T��dë, ke b��ny abï dhuk baai w��r ci�l yic, t��dë ke dhuk 12:27 1B� 10:4-7; 2Lëk 9:3-6 12:35 Mt 25:1-13 12:36 Mk 13:34-36

142 Luka 12


b��k ë piny. Ku aloony mit gup aa loony bï bäny yök ke tït. K Wek aa lëu kënë bäk deet yic ë röt. Na raan ye w��r al�� bï cuär b��n �ic, ka r��r ke yiën bï cuär käkke cïï kual. L Ke week aya r��rkë we tït, rin wek aa kuc aköl bï Manh Raan b��n.” M Go Pït�r lueel, “B��ny, ye �ok l��k ë kää� kënë aye k�c ëbën?” N Go B��ny dhuk nhom ku lueel, “Na ye këya, ye�a alony path ku �ic kä� ap�i? Yeen alony bï b��ny nyää� käkke yiic paande, bï kacke ya gäm miëth akölaköl. O Alony mit gu��p alony bï b��ny yök ke loi lu�ide apath t�� dhuk yen. P Alëk we, abï alony kënë tääu käkke yiic ëbën. Q Ku na ye alony ye tak l�n cïï bänyde bï lac dhuk. Ku ye rëër ke näk aloony k��k, röör ku diäär. Ku ye cool ke mïth ku dëk abï wi��t. R Ke bänyde abï la luät yegu��p aköl cïï ye tak l�n yen aköl bï yen b��n. Ku yeen abï b��ny t��m awu��cdït ku m�t t�� rëër k�c r�c thïn. S “Ku alua� �ic kë wïc bänyde bï looi, ku rëër ke cïï rot guir bï kë wïc b��ny looi, ka bï t��m awu��cdït ap�i. T Ku alua� kuc kë wïc bänyde ku looi awu��c bï yen that thïn, ka bï ya awu��c koor. Käjuëc aa wïc tënë raan cï gäm käjuëc, ku raan cï gäm käjuëc ap�i awïc käjuëc ap�i tënë ye. U ��n acï b��n ba piny b��n cu��ny. Ku anhiaar di��t cï dëp th��r. V ��n atiit kërac ap�i, ��n abï gum ku rem �a ap�i �et aköl bï kënë thök. W Yakë tak l�n cï ��n b��n ba d��r b��n looi pinynhom? Al��k we acie ye. Ee l�n bï k�c keyiic tek. X Many la yic k�c kadhiëc abï yeyic tek. K�c kadiäk aabä nhiaar ku man rou �a. T��dë, k�c karou aabä nhiaar ku man k�c kadiäk �a. Y Mïth röör kek wärken aabï kenhïïm tu��m ë ri�nki��. Ku yen ë l�n nyïïr kek märken. Ku man athiëëk kek tï� wënde aabï röt maan aya.” Z Ku ben Jethu l��k thän awën t�� thïn, “Na ti��kë luät nhial, ka gu�kë lueel l�n de� abï tu�ny, ku tueny ayic. [ Ku na d�m bï la dïl, ku ruel ak��l ap�i, ka lu�lkë l�n bï piny tu��c, ku tuc ayic. \ Ye�a wi��ckë bäk ruëëny! Awëë�kui? Wek aa kë bï rot looi �ic t�� tï� wek käkkä nhial. Ku cäk kë loi rot ëmën �ic ayic? ] “Ye�ö cïï wek yic bäk looi ye �ic? ^ Cïmën na ��th raan yï luk yic, ke yï l�c w��t waar yic, ku d��rkë ke këc yï gu� �äth luk yic. Na cïï l�c looi këlä, ka ��th yï luk yic tënë bäny, ku b��ny abï la th��n apuruuk, ku mac yï. _ Al��k yï, yïn acïï bï ka� lony, �et t�� bï yïn këthiin k��ny tënë yï ka� cool.”

Na cïï lu�i kär�c päl ke yïn acïï pïr

13 Nawën ke k�c b�� tënë Jethu, ku lëkkë ye l�n cï bänydït Pilato k�c Galilia c�l anäk, k�c ke cï käk juërkë Nhialic la n��k lua�

Nhialic Jeruthalem. " Go Jethu b��r. “Yakë tak l�n k�c Galilia cï n��k 12:39-40 Mt 24:43-44 12:50 Mk 10:38 12:53 Mai 7:6

Luka 12, 13 143


ëmën aa kär�c ap�i w��r kek k�c Galilia k��k looi? # Acie yic! Ku cäk �ic l�n wek aabï thou aya cïmënden, t�� cïï wek kär�c yakë looi päl, ku w��lkë wepu��th Nhialic? $ Ku na k�c wäär kathiäär ku b��t wïk �ön bäär ap�i kenhïïm Thiloam bïk thou ëbën, ye kek k�c kär�c looi Jeruthalem kep��c? % Aacie ke! Ku alëk we, na cäk lu�i kär�c päl, ke wek aabï thou ëbën cïmënden.”

Kää� tim cie lu�k & Go Jethu ke l��k kää� kënë, “Monytui ëcï tim lu�k com du�mde. Nawën thöö� t�� cï yen lu�k, ke b�� bï b��n bet. Go ci��n mïth yök yenhom. ' Go pu��u riääk ap�i, ku lëk raan lui dom yic bï y�p wei, ku lëk ye, �Aca tiit run kadiäk ku acïn manh tö� ca yök yenhom. Ye�ö p��l ye bï dom rooc ë path ke cie lu�k? ( Go raan ë lu�i b��r, �B��ny, päl ë ru��n tö� kënë ë path, aba guiir ku tääu dhiääp yecök. ) Na lok ru��ntui ka path, ku na cïï lok, ka j�l c�l ayep. ”

Jethu acï ti� tuany kony aköl cïï k�c ye luui * T��wën aköl cïï k�c ye luui ke Jethu pi��c t��n amat k�c Itharel, + ke tik ë t�� thïn ke la gu��p j��rac cï ye dho� k��u, bï yek��u cïï ye j�t ru��n thiäär ku b��t. , Nawën tï� Jethu ke c��l ku lëk ye, “Tik, yïn acï kony.” . Ku t��u yecin yek��u. Ku kaam thiin awën ke la k��u cök. Go Nhialic leec. / Ku raandït t��n amat ëcï pu��u dak ap�i rin cï Jethu ye kony aköl cïï k�c ye luui. Ku lëk k�c awën t�� thïn, “�ok aa la nïn kadätem ye k�c luui. Ke raan alëu bï b��n akäl tök kam ë nïnkä yiic bï b��n kony, ku acie aköl cïï k�c ye luui.” š Go B��ny b��r ke t��n gu��p, “Aa wek k�c la gup ruëëny! Le raan tök ë kamkun cie �äkke ye lony aköl cïï k�c ye luui bï ke la wiëc wal ku pïu? œ Ku ti� kënë, nyan many Abaram cï b��ny jak dho� k��u, bï ya rëër ke du�l ë runkä kathiäär ku b��t, cïï path bï kony aköl cïï k�c ye luui bï la cök?” 2 T��wën lueel yen ye këlä, ke k�c awën man ye yär gup, ku mit thän dïït awën t�� thïn pu��th käk k�c g��i cï Jethu looi.

Kää� käu koor nyin ye ti�mde dït ap�i(Mt 13:31-32; Mk 4:30-32)

3 Ku la Jethu tue� ke jam ku lueel, “Bääny Nhialic cït �ö? Ye�ö ba th�� ke ye? 4 Aba th�� manh tim koor nyin cï raan com du�mde. Go dït abï ya tim dïttet ye di�t ��tken yïk k��rke k��th.” 5 Ku ben lueel, “Ye�ö ba b�n th�� bääny Nhialic? 6 Acït lon cï tik pu�r ayumdït tet yic, na lä ke piäär ëbën.”13:14 B.bei 20:9-10; L.rou 5:13-14

144 Luka 13


Kuany dhël la pan Nhialic yic(Mt 7:13-14, 21-23)

7 Ku b��r Jethu ke kuany g��th ku b��i yiic ke la Jeruthalem. 8 Go raan tök thiëëc, “B��ny! Le k�c lik bï poth bïk la pan Nhialic?” Go Jethu b��r, 9 “Thamkë bäk bak dhël ye k�c gum thïn yic, rin al��k we l�n wïc k�c juëc ye bïk la al��thïn, ku acïk bï lëu. : T�� j�t wun baai rot ku riit �öt thok, wek aabï k��c a�eer ku jälkë �öt t�� thok ku lu�lkë, �B��ny, �any �öt thok tënë �o, ku abï b��r tënë we, �Aku��c t�� bïï wek thïn. ; Ku abäk l��k ye, ��ok aacï mïth ku dëkku kek yï, ku yïn acï piööc ë g��thkua yiic! = Ku abï dhuk nhom ku lueel, �Al��k we bäk pi�, wek aacïï b�� öt rin wek aacä �ic. Jälkë, k�c luui ë kär�c! ? Ku t�� cï yï cu�p wei, ke yïn ariääk pu��u ku dhiau aba yïthok a kac t�� tï� yïn Abaram, ku Ithäk ku Jakop ku k�c käk Nhialic tï�, ke r��r bääny Nhialic yic pan Nhialic, ku gël yï wei thïn! A Ku k�c aabï b��n pinynhom ëbën ku camkë yan bääny Nhialic. B Ku k�c t�� ciëën ëmën aabï t�� tue�. Ku k�c t�� tue� aabï dhuk ciëën.”

Jethu ku Antipäth �ërot(Mt 23:37-39)

C T��n, ke k�c akut Parathï b�� tënë Jethu ku lëkkë ye, “Jäl ë t��n rin b��ny Antipäth �ërot awïc bï yï n��k.” D Go Jethu lueel, “Lak ku l��kkë raan la gu��p awandït l�n ��n abï la tue� akölë ayï nhiäk �a cop jakr�c wei k�c gup, ku lu�i käk jä� g��i ye ��n k�c kony. Ku na ye nïn diäk ke ��n abï lu�idi�� thöl pinynhom. E Ku akölë ku nhiäk ku aköl d��të, ��n ala tue� �a lui rin acïï path bï raan käk Nhialic tï� n��k t��d��t cie Jeruthalem. F “K�c Jeruthalem! K�c Jeruthalem! K�c ë k�c käk Nhialic tï� n��k, ku bi��kkë k�c cï tu��c we aleel. Ye arakdë cï ��n ye wïc ba we ku��t yiic, ku ku�ny we cïmën adhie ye ajïth mi��thke ku��m piny yewu��k, ku wek aacï kuec. G Nhialic abï we nyä� pandun. Ku ath��n we bäk �ic, wek aacïï �a

bï b�n tï� �et aköl bï wek röt guiir, ku lu�rkë �a yai ke yakë lueel, �Lecku raan b�� rin Bänyda. ”

Jethu acï raan tuany kony

14 Nawën ke Jethu la pan raan akut Parathï aköl cïï k�c ye luui bï la mïth. Ku k�c ke t�� thïn aake döt Jethu ap�i.

" Go raan cï but ��m ku kök ëbën b��n tënë ye. # Go Jethu jam ku thiëëc k�c piööc ë löö� ku k�c akut Parathï, “Cï lö� pëën bï raan tuany 13:27 Wk 6:8 13:28 Mt 22:13; 25:30 13:28-29 Mt 8:11-12 13:30 Mt 19:30; 20:16; Mk 10:31 13:35 Wk 118:26; Jer 22:5

Luka 13, 14 145


kony aköl cïï k�c ye luui t��dë ke kony?” $ Gokë cïï bëër. Go Jethu mony awën c��l ku kony ku c�l ajiël. % Ku j�l l��k ke, “Ye�a kamkun ë t��n, na cï manhde, ayï w��de lööny yiith aköl cïï k�c ye luui, ke p��l yiith ku cïï bïï bei nyin yic?” & Ku w��t kënë acï ke ny�� nhïïm kë bëër kek ye. ' Wën cï yen ye tï� aya ke j��l awën cï c��l aaye ��k t��den nyuuc yen thïn l�c, ke luel kää� kënë, ( “T�� cï yï c��l yai yic, duk la ku nyuc t��n k�cdït, t��dë ke raan ben dït tënë yï acï c��l aya. ) Na bïï, ke raan awën c�l we wedhie abï y��k ba rot j�t ba thööc päl ye. Ku yïn abï jäl dhuk thöc t�� ciëën yiic ke yï cï gu��p yär. * T�� cï yï c��l, ke yï la ku nyuc thöc t�� ciëën yiic rin na la raan la baai b��n, ka b�� tënë yï ku lueel, �J�t rot, bäär tue� t��n mäthdi��. Kënë abï c�l athiek yic j��l nhïïm ëbën. + Këya, kuat raan dït pu��u rot �äth tue� ë rot abï Nhialic dhu��k ciëën, ku raan lir pu��u ë rot dhu��k ciëën abï Nhialic �äth tue�.” , Ku lueel Jethu tënë mony awën cï ye g��, “Na loi miëth bï yïn k�c g��, ke duk ke c�l mäthku ku paan moor, ku k�c ruääi kek yï ku k�c aji��k thiëëk bääikun, rin aabï b�n c��l. Ku na looi rot këya, ke këwäär ca lu��i ke yen acolkë tënë yï. . Na loi miëth c��l yïn k�c, ke c�l ke k�c ��, ku k�c cï duany, ku k�c cï ��l ku cöör, / rin na la k�c röt j�t thou yic aköldä, ke yïn abï Nhialic cu��t rin wäär cï yïn ke c��l k�c cïï ye lëu bïk miëëthku cool.”

Jethu acï bääny Nhialic th�� yan thiëëk(Mt 22:1-10)

š Go mony d��t mïth kek k�c lueel tënë Jethu wën pi� yen kënë, “K�c mit gup aa k�c bï c��l yai yic, bääny Nhialic yic.” œ Go Jethu l��k ye, “Monytui ëcï yandït ap�i looi ku c��l k�c juëc. 2 Nawën cï mïïth yai guiir, ke toc alu�nyde bï k�c wïc ke yai yic la c��l, �Bäk, këriëëc ëbën acï thök ë guiër. 3 Gokë wël juëc lueel kedhie bï kek kenhïïm k�l. Ku lueel raan wën cï alony ka� yök ëlä, ��n acï piny ��c, ku ��n adhil la ba la tï�. L��r ku l��k b��ny l�n acïn kë maan yen cïï ��n la yai yic. 4 Ku lueel raand��t, ��n acï miöör kathiäär ye k�c pur ��c, ��n ala ba ke la them, l��r l��k b��ny l�n acïn kë maan tënë ye. 5 Ku lueel raan ye k�c diäk, ��n acï piac d��m nya, acä lëu ba la yai yic. 6 “Go alony dhuk baai ku le wëlkä l��k bänyde. Go bänyde pu��u riääk ku lëk alu�nyde, �L��r dh��l yiic ku kam b��i geeu, ku c�l k�c lïm dh��l yiic ku k�c cï duany, ku k�c cï ��l ku cöör bïk b��n. 7 Go alony lueel, �B��ny, kë ca l��k �a aca looi ku piny a�ot lääu. 8 Go b��ny b�n l��k alu�nyde, �L��r kuany baai yic ku dh��l yiic geeu, ku l��k k�c ëbën bïk dhi�l b��n bï paandi�� thiä�. 9 Al��k yï, k�c wäär ca ka� c��l acïn miëth yai bïk b�n yök paandi��! ”14:5 Mt 12:11 14:8-10 K�� 25:6-7 14:11 Mt 23:12; Lk 18:14

146 Luka 14


Kë dhil raan looi bï ya raan bu�th Jethu(Mt 10:37-38)

: K�c juëc aake cath kek Jethu. Nawën ke wël yenhom k�c ku lueel, ; “Na ye raan b�� tënë �a, ku cïï wun ku man ku ti��de ku mi��thke, ku wämäthakën ku nyi��rakën, ku w��ike man, ka cie raan bu�th �a. = Ku raan cie gum ku bu��th �a, acïï lëu bï ya raan bu�th �a. ? Na wïc raan bï �öndït bäär ap�i buth, ye�ö bï ka� looi? Nadë ke cïï wëëu muk bï ka� ku��n nyïn bï �ic l�n le yen wëëu juëc bï yen �öt buth bï thöl? A Na j��k cök ku le ci��n wëëu juëc bï yen ye thöl, ka bï k�c �öt tï� ke këc thök aa bui, ku yekë lueel, B �Mony kënë acï �öt j��k bï buth ku akëc thääp. C “Na j�t b��ny�aknhom t�� ke la apuruk tim thiäär bï la th��r kek b��ny�aknhom d��t la apuruk tim thiär-rou, ke cïï bï ka� tak l�n bï yen t�� lëu kek ë b��ny kënë? D Na yök ke cïï t�� bï lëu, ka toc k�c ke b��ny�aknhom tui �ot mec kek apuru��kke bïk d��r looi.” E Këlä aya, acïn raan kamkun lëu ye bï ya raan bu�th �a agut t�� bï yen käkke ka� pu��l. F “Awai, apath. Ku na thöök k��u al��i ke ben dhu��k thïn këdë? G Awan cït kënë acie b�n piath. Aye pu��k wei. Pi��kë t�� le wek yïth.”

Kää� am��l cï määr(Mt 18:12-14)

15 !-" K�c ajuër kut ku k�c kär�c looi aake cï b��n tënë Jethu bïk pi��cde b��n pi�. Ku kënë, ee këc k�c akut Parathï ku k�c piööc

löö� nhiaar, rin ye Jethu k�c r�c m��n jä� lor, ku mïth ke ke aya. # Goke l��k kää� kënë. $ “Na la raan tök kamkun amääl bu��t, ku mär amäl tök, ke cïï thiärdho�uan ku dho�uan nyiëë� piny roor, ku le amäl tö� cï määr ka� wïc �et t�� bï yen ye yök? % Ku na yök ka mit pu��u ap�i ku j�t yekët. & Ku na le �et baai ka c�l mäthke ku k�cken akeu nhom ku lëk ke, ��n acï pu��u mi�t rin cï ��n amäldi��n wäär cï määr yök. Loiku yai. ' Këlä aya, mi�t pu��u dït abï t�� pan Nhialic, rin raan tö� kërac looi cï yepu��u dhu��k ciëën rin adumu��mke. Ku mi�t pu��u k�c t�� pan Nhialic, rin ë raan tö�, acïï bï thö� kek mi�t pu��u rin k�c path kathiärdho�uan ku dho�uan cïn awu��c cïk looi, bï kek kepu��th dhu��k ciëën.” ( “T��dë, tik ala wëëth thiäär mïlä� �er, ku mär w��nh tök. Ye�ö bï looi? Abï mac d��p ku wïc ap�i ar��k bï �öt a weec yic agut t�� bï yen ye yök. ) T�� cï yen ye yök ka c�l mäthke ku k�c akeu ëbën ku lëk ke, ��n amit pu��u ap�i, wëëuki��n wäär cï määr aaca yök. Loiku yai. * Këlä aya, atuuc Nhialic aa pu��th mi�t rin raan tö� kär�c looi cï yepu��u waar ku dhuk Nhialic.”14:26 Mt 10:37 14:27 Mt 10:38; 16:24; Mk 8:34; Lk 9:23 15:1-2 Lk 5:29-30

Luka 14, 15 147


Kää� manh cï määr + Ku la Jethu tue� ku lueel, “Monytui ë t�� thïn ku ë la wät karou. , Go wën koor l��k wun, �Gäm �a käk ba t��k �a aköldä? Go wun kä� tek tënë ke. . Nawën nïn lik cök ke wën koor ��c käkke ëbën, ku jiël bï la wun d��t, wun cï yen w��uke b��n la thöl thïn dë� ë määu ku wïcwïc adëjök. / Wën cï yen wëëu thöl ke c��dït ap�i loi rot ye pan awën, ku j�l rëër ke n��k c�k ap�i. š Nawën le käkke dhal ke lu��k rot pan raan tök ë k�c pan awën. Go raan la baai c�l aye dïr baai bi��k. Ku g��m ke kë camkë. œ Ku ë ye wïc di��t c�k yeyäc thi�� kë ye dïr cam, ku acïn raan cïï ye gäm ye. 2 Nawën j�l kër��c cï looi tak yic yepu��u ke lueel, �Ye k�c lu�i kadë t�� tënë wä ë ku�th abï miëth dö� piny, ku ��n akïn duër thou ë t��n rin c�k! 3 ��n abï dhuk tënë wä ku l��k ye, wä ��n acä awu��c looi tënë Nhialic ku tënë yï. 4 ��n acïï ben a c��l yï, loi �a ke �a cït alony ye ri�p. 5 Ku j�l jäl pan awën ku dhuk tënë wun. “T��wën �oot yen t��mec ke baai, ke tï� wun ke b��. Go pu��u la yum ku ri� tënë ye ku p��t yic ku cim gëm. 6 Go wënde lueel, �Wä ��n acï kërac looi tënë Nhialic ku tënë yï. ��n acïï ben piath nadë ke �a cöl ë yï.

Ku ëye wïc di��t c�k yeyäc thi�� kë ye dïr cam (15:16)

148 Luka 15


7 Go wun alu��nyke c��l ku lueel, �Ri��kë! B��ikë alanh path ku tääukë yek��u. Ku cu��thkë cin joth mïlä� t��c ku tääukë war yecök. 8 Ku b��ikë mu��r thiin cuai ap�i ku näkkë bï �ok yai looi, 9 rin manhdi��n kënë ë cït mänh cï thou ku acï b�n pïr. Yeen ëcï määr ku acï yök. Ku j�lkë yai cam. : “T��wën looi käkkä röt, wëndït ëcï la luui dom yic. Nawën dhuk ku j�l bï baai dööt, ke pi� l��r yic ku diër. ; Go alu�ny tök c��l ku thiëëc kë diër k�c baai. = Go alony awën l��k ye, �Wämuuth acï b��n, ku wuur acï mu��r wäär cuk muk ap�i bï cuai n��k bï yai looi rin cï yen dhuk ke pu�l gu��p. ? “Go wëndït pu��u riääk ap�i ku kueec bï cïï la baai. Go wun b��n tënë ye ku l�� bï la baai. A Go l��k wun, ��n acï luui ap�i ë runkä ëbën tënë yï, ku acïn tö� ca l��k �a ba looi cï ��n ka� kuec ba cïï loi. Ku ë runkä ëbën acïn mën manh ë th��k ca ka� yiëk �a bï ��n luui yai �ok mäthki��. B Ku wën dhuk wëndu ke cï w��uku la mu��r adëjök k��th, ke yï loi yai ku näk mu��r tö� yen cuai ap�i �äkkua yiic. C Go wun b��r, �Manhdi��, yïn ar��r kek �a akölaköl, ku käk mu��k ëbën aa käkku. D Ku ë yic buk yai looi rin wämuuth ë cït manh cï thou, ku ëmën acï pïïr, ee cï määr ku ëmën acï yök. ”

Kää� raan lu�i kony rot ruëëny

16 Ku ben Jethu lueel tënë k�cken ye bu��th ëlä, “Wäth��r raan ajak ë t�� thïn, ku yeen ë la raan käkke guiir baai, ku raan kënë

ëcï lu�m tënë ye rin cï yen w��uke mu��r. " Go c��l ku lueel, �Ye�ö kë ya pi� keye lueel ë ri�nku? Nyoth wëëu ca d�m ku wëëu cï määr thook ëbën, rin yïn acïï bï b�n �ot yï lui tënë �a. # Go mony wën lueel yepu��u ëlä, �Ba �ö looi t�� cop b��ny �a lu�idi�� yic? ��n akuc pu��r ë dom ku ��n abï gu��p yär t�� ye ��n lim. $ Ëmën, kë ba looi aca jäl �ic, kë bï ��n c�l ala k�c juëc määth ke �a, bïk �a aa lor bääiken t�� cop �a wei lu�idi�� yic. % “Go k�c la gup käny bänyde c��l ku lueel tënë raan cï ka� b��n, �Käk b��ny k��ny tënë yï yekë dë? & Go lueel, ��n ak��ny tönydït miök bian tök. Go raan kä� guiir baai l��k ye, �Kënë acï ya aku��ndu, nyuc ku gät thiärdhiëc. ' Ku thiëëc raan d��t, �Na yïïn, k��ny t�� yïgu��p ye dë? Go lueel, �Ee gäny rap ti�m tök. Go l��k raan wën, �Gät bu�t kab��t. ( “Go wun baai raanden la gu��p awan leec wën cï yen rot kony. Rin t�� ye riëëc akölë käkken lu��i thïn kamken a�u��n tënë mïth bääny Nhialic.” ) Go Jethu la tue� ku ji��m, “Këya al��k we, lu�ikë ji��k pinynhom bï wek ke la m��th, rin na la jaakdun thök ke wek aabï lor pïr akölriëëc ëbën yic. * Raan �ic kälik muk apath ë käjuëc �i�c muk aya,

Luka 15, 16 149


ku raan kuc kälik muk, acie käjuëc ë �i�c muk. + Na yïn acie käk ci�� pinynhom ë t��n �i�c muk, ke yï bï deet pu��u këdë bï yï gäm ji��k t�� pan Nhialic? , Na yïn acie ��th pu��u l�n bï yïn kën raandä �i�c muk, ke ye�a bï gäm kë c�k a këdu? . “Acïn alony lëu ye bï luui tënë bäny karou, ka man raan tue� ku nhi��r raan ye k�c rou. T��dë ka thek raan tue� ku dh��l raan d��t gu��p. Acïï raan lëu bï Nhialic ku ji��k nhiar kedhie.” / Go k�c akut Parathï, k�c nhiar wëëu, käkkä pi� ëbën ku d�lkë Jethu gu��p. š Go Jethu l��k ke, “Wek aa röt nyu��th k�c nhïïm ci��t wek k�c path ku Nhialic a�ic kë t�� wepu��th. Rin käk ye k�c juëc yiëk kepu��th ap�i ci��t kek ril, aaye Nhialic tï� ke kor. œ “Wäth��r agut t��wäär tul Joon, k�c aake ye lö� Mothith ku wël cï k�c käk Nhialic tï� g��t, theek. Ku ëmën, W��t Pu�th Yam rin bääny Nhialic alëk k�c, ku awïc kuat raan ëbën bï rot ri��ny thïn. 2 Ee këya, apu�l yic bï käk t�� nhial ku pinynhom riääk, t��n t�� bï w��t thiin koor t�� Lö� yic cuat wei. 3 “Raan li��i ti��de ku thi��k ti� d��t, ka cä ak�r looi. Ku mony thiak ti� cï mu�nyde li��i, ka cï ak�r looi aya.”

Raan cï jak kok miëth ku Ladhäro 4 Go Jethu kää� b��n th��th ku lueel, “Raan tök ë t�� thïn ku ëcï jak ap�i, ku ë ce� al��th dhë� ku ë ye yai looi paande akölaköl. 5 Ku raan laa� c�l Ladhäro la gu��p t��töök juëc ap�i ë t�� thïn aya. Ku ë ye nyuc �ön raan ajak thok, 6 bï lim awuthueei ë lööny piny. Ku j��k aake ye b��n aya ku nyankë t��töök yiic. 7 “Nawën ke laa� kënë thou, go atuuc Nhialic w��ike tääu Abaram y�u nhial pan k�c path cï thou. Nawën ke mony ajak lök thou aya ku thiäk, 8 ku t��u w��ike pan mac, ku rem thïn ap�i. Nawën ��r yenyin nhial ke tï� Abaram t��mec, ku Ladhäro ke t�� yey�u. 9 Go dhiau ku lueel, �Wä Abaram liec �a, ku toc Ladhäro bï ci��n tök lu��t thok pïu yiic, ku g��t �aliep bï li�mdi�� li�r, rin ��n arem ap�i ë t��n! : “Go Abaram b��r, �Manhdi��, tak l�n cï yïn käpath yök wäär pïïr yïn ku yök Ladhäro kär�c. Ku yeen awac pu��u ëmën ku yïn arem ap�i. ; Ku d��t aya, t��thuth mec yic ap�i at�� kamkua bï ci��n raandan la l��tui, ku cïn raandun b�� tënë �a ë t��n. = Go mony ajak wën lueel, �Wä Abaram yïn alä� ba Ladhäro tu��c panda, ? tënë mïth wä kadhiëc bï ke la w��t bïk cïï b�� ë t��n bï ke reem aya. A “Go Abaram l��k ye, �Mothith ku k�c käk Nhialic tï� aa t�� thïn, c�l ke aa pi� w��lken. B Go mony ajak b�n lueel, �Kënë acïï ye lëu, Wä 16:13 Mt 6:24 16:16 Mt 11:12-13 16:17 Mt 5:18 16:18 Mt 5:32; 1Kor 7:10-11

150 Luka 16


Abaram! Ku na j�t raan rot k�c cï thou yiic ku le tënë ke, ka päl kär�c yekë ke looi. C Go Abaram lueel, �Na cïk wël Mothith ku wël k�c käk Nhialic tï� pi�, ka cïï w��t raan cï thou ku ben pïr pi� aya. ”

Ba raand��t th��c kërac yic(Mt 18:6-7, 21-22; Mk 9:42)

17 Na��n akäl tök ke lueel Jethu tënë k�cken ye bu��th, “Käk k�c c�l aloi adumu��m aa röt dhi�l looi akölaköl. Ku raan käkkä c�l

aloi röt abï kërac ap�i yök. " Ee �u��n tënë ye di��t cï ru��k yeth aleldït tet, ku pïk wïïr bï mou, bï k�c thiikä cïï c�l aloi adumu��m. # Ti�tkë röt! “Na loi m�nhkui adumu��m, ke nyieny, ku na dhuk yepu��u ciëën kër��c cï looi, ke yï p��l w��t piny tënë ye. $ Ku na looi kërac tënë yï arak dhorou akäl tök, ku bïï tënë yï arak dhorou aya, ku thiëëc yï ba w��t päl piny, ke yï p��l w��t piny tënë ye.” % Na��n aköl d��t ke lueel atuuc tënë B��ny Jethu, “�ok aa wïc gamdït, l��k �o t�� bï �ok ye y��k thïn.” & Go B��ny b��r, “Na gamdun c�k kuur bï ci��t manh �aap, ka l��ukë bäk tim dïït tui y��k ëlä, �Nyu��n rot bei piiny agut mei, ku l��r pith rot wïïr! Ke w��tdun aloi rot. ' “Na thöö�ku l�n raan tök kamkun ala alony cï la pur, t��dë ke cï la biöök am��l. Na le dhuk dom yic, ye l��k ye, �L�c b��n ba b��n mïth? ( Acïï bï l��k ye këya! T��dë aba lueel tënë ye, �Guir miëth tënë �a, ku tït ba ka� mïth ku d��k, na lä ciëën ke yïn abï jäl mïth ku d��kë. ) Ku aloony aa cie leec t�� looi kek lu�iden. * Athö� kek we aya, na lu�ikë kë ca l��k we bäk looi, ka lu�lkë, ��ok aa loony ë path, ee lu�ida yen acuk looi ku acïn d��t. ”

Atuet thiäär acï kony + Nawën la Jethu Jeruthalem, ke tëk kam Thamaria ku Galilia. , Nawën �eet gen thiin t�� dhël yic ke räm kek atuet thiäär. Gokë k��c t��mec, . ku luelkë, “Jethu B��ny, liec �o.” / Nawën tï� ke ke lueel, “Lak ku nyu��thkë röt k�c käk Nhialic.” d T��wën �oot kek dhël yic, ke tuet jiël kegup. š Go raan tök dhuk tënë Jethu wën cï yen ye tï� ke tuet cï jäl yegu��p, ku leec Nhialic ap�i röldït, œ ku cu�t rot piny Jethu nhom ku leec. Ku mony kënë ë raan Thamaria. 2 Kënë acï Jethu c�l athiëc ku lueel, “Cie raan thiäär yen cï kony bï tuet jäl kegup? K�c k��k kadho�uan aako? 3 Ye�ö yen raan wun d��t yen dhuk bï Nhialic b��n leec?” 4 Ku lëk ye, “J�t rot ku jäl. Gamdu acï pïïr.”17:3 Mt 18:5 d 17:14 Rin bï k�c käk Nhialic ke tï� l�n cï kek pial bïk aa rëër ke k�c. (Leb 14:1-32)

Luka 16, 17 151


Bääny Nhialic(Mt 24:23-38, 37-41)

5 Na��n akäl tök ke k�c akut Parathï thiëc Jethu, “Bï bääny Nhialic yecök j��k n�n?” Go Jethu b��r ku lueel, “Bääny Nhialic acie kënë na bïï ke tï� k�c nyïn? 6 Ku acïn raan lëu ye bï lueel, �Daai t��n, yen akïn, t��dë ke lueel, yen akan. Rin bääny Nhialic at�� wepu��th.” 7 Ku lueel Jethu tënë k�cken ye bu��th, “T�� bï wek �a, ��n Manh Raan nhiaar di��t �a c�k rëër ke we akäl tök ab��. Ku ��n acïï bï rëër t��n. 8 Abï k�c k��k l��k we l�n cï ��n dhuk ��n at�� t��n, ke du��kkë gam, ku du��kkë �a c�k wïc. 9 Rin t�� dhuk Manh Raan, ka gu� kë �ic. Abäk tï� cïmën bir de� dhie yen nhial reet yic, ku tï� l�� ku l��ë. : Ku ��n abï ka� gum ap�i, ku riëëc akölë acïï w��tdi�� bï gam. ; T�� le Manh Raan b��n, ke kë bï rot looi abï ci��t këwäär loi rot wäär pïïr Noa. = Ee nïnkä k�c aake r��r ke mit pu��th, keye mïth ku dëkkë ku loikë ru��i �et aköl le Noa riäi yic, ku b�� aboor ku moukë ëbën. ? Ku b��ndi�� abï thö� aya kek këwäär loi rot wäär pïïr mony c�l Lot. Ee nïnkä k�c aake ye mïth ku dëkkë, ku ��ckë kä� ku ��ckë ke wei, ku purkë ku loikë �ööt. A Ku aköl wën jiël Lot Thodom, ke Nhialic c�l de� atueny ë mac ku n��k k�c ëbën, B yen abï ci��t aköl bï Manh Raan dhuk. C “T�� le akölë b��n, ke raan r��r a�eer acïï ben la �öt bï la guik kë muk. Ku raan t�� dom yic acï dhuk baai aya. D Takkë këwäär cï rot looi tënë ti� Lot.e E Raan wïc ye bï w��ike kony aabï mu��r, ku na ye raan mär w��ike ë ri�nki�� ka bï w��ike muk akölriëëc ëbën. F Wak��u ë nïnkä k�c karou aabï t�� ööt ke nin. Raan tök kamken abï l�c ku ny��i ku d�� raan tök. G Këlä aya, diäär karou aabï luui ë tök lu�iden baai, ti�� tök abï �äth nhial ku nyiëë� ti�� tök piny. H Ku abï rot looi këlä aya tënë k�c lui dom yic. Raan d��t abï �äth nhial ku nyiëë� raan d��t piny.” I Go k�cken ye bu��th thiëëc, “B��ny, bï ke �äth t��n�n?” Go Jethu b��r, “T�� rëër gu��p kë cï thou thïn, aye cor yenhom mat thïn.”

Lëër ku b��ny lu��k

18 Na��n aköl d��t ke Jethu lëk k�cken ye bu��th kää� bï ke pi��c bïk dhi�l aa röök akölaköl ku cïk dh��r. " Ku lueel, “Wäth��r b��ny

lu��k ë t�� thïn g�n tök. Ku ëcie ri��c Nhialic ku ë dhäl k�c gup ëbën. # Ku ti� lëër ë t�� ë gen kënë aya. Ku ë ye lac b��n tënë b��ny, ku l�� bï lu��k yic tënë mony luk kek. $-% Go b��ny w��tde cïï kuëëc nhom. Nawën le tak ke lueel, �Na c�k al�n cïï ��n ye ri��c ë Nhialic, ku cä k�c thek, ke rin ë ti� 17:26 Cäk 6:5-8 17:27 Cäk 7:6-24 17:28-29 Cäk 18:20-19:25 17:31 Mt 24:17-18; Mk 13:15-16 e 17:32 Ti� Lot ��n cï yenhom wel bï riä� Thodom tï�, nawën ke yu�m abï ci��t �enh awai. (Cäk 19:26) 17:33 Mt 10:39; 16:25; Mk 8:35; Lk 9:24; Jn 12:25

152 Luka 17, 18


kënë �a rääm nhom ë bak, aba tï� ba dhi�l lu��k yic, na cä loi këlä, ka bï ya cool ë b��n ku cut �agu��p. ” & Ku j�l Jethu l��k ke, “Pi��kë t�� ye b��ny kuc luk ji��m thïn. ' Cïï Nhialic lëu bï luk �i�c looi tënë k�cken cï l�c, k�c ye r��k aköl ku w��r? Bï ke c�l ke mec tënë ye? ( Al��k we, abï luk �i�c looi tënë ke. Ku na la dhuk, ��n Manh Raan, ye k�c kadë ba yök ke la gam pinynhom?”

Kää� raan akut Parathï ku raan ajuër kut ) Ku lueel Jethu kää� kënë aya tënë k�c röt yök ci��t kek path kep��c, ku dhälkë raan ëbën gu��p. * “K�c karou aake cï la lua� Nhialic bïk la röök, raan akut Parathï nhiam ap�i ku raan ë kut ajuër k�c tu��r nyïn. + Go mony nhiam akut Parathï b��n ku k��c ku röök ë rot ëlä, �Yïn al��c Nhialic, ��n acïï thö� kek k�c k��k, k�c käk k�c k��k tu��r nyïn, k�c ë luui kär�c ë diäär k�c k��k k��r. Yïn al��c rin ��n acïï thö� kek raan ajuër kut kënë. , ��n ë thek ba cïï mïth, arak rou nïn kadhorou yiic, ku yïn aya ju��r tök thiäär yic käkki��n ya yök lu�i yic ëbën. . “Ku raan ajuër kut acï b��n ku k��c t��mec ku cïï yenyin ��r nhial wën röök yen, ku gut yepu��u amääth bï nyu��th l�n ë yen kär�c looi ku lueel, �Nhialic liec �a, ��n ë raan la gu��p adumu��m. ” / Ku j�l Jethu l��k ke, “Mony kënë, ku acie raan akut Parathï, acï dhuk baai ka adumu��mke cï päl piny tënë ye. Rin raan nhiam rot �äth tue� abï dhu��k ciëën, ku raan lir pu��u rot t��u ciëën abï �äth tue�.”

T� rëër gu��p kë cï thou thïn, aye cor yenhom mat thïn (17:37)

18:14 Mt 23:12; Lk 14:11

Luka 18 153


Jethu ad�c mïth(Mt 19:13-15; Mk 10:13-16)

š K�c k��k aake mïth b��i tënë Jethu bï ke b��n d��c. Go k�c Jethu bu��th ke läät. œ Go Jethu mïth caal yel��m ku lueel, “Calkë mïth aa b�� tënë �a, du��kkë ke pën. Rin raan wïc ye bï la bääny Nhialic yic adhil gam cïmën ë mïth thiikä. 2 Al��k we, raan wïc ye bï bääny Nhialic yök adhil w��t Nhialic gam, cïmën ye manh koor w��t k�c ke dhiëth ye gam.”

Raan ajak(Mt 19:16-30; Mk 10:17-31)

3 Go raandït k�c Itharel Jethu thiëëc, “Raan piööc path, ye�ö ba looi ba pïr akölriëëc ëbën yök?” 4 Go Jethu l��k ye, “Ye�ö ye yïn �a c��l raan path? Acïn raan path, ee Nhialic ë rot. 5 “Ku na b��r w��tdu, ke yïn a�ic käk ye löö� Nhialic lueel, �Duk ti� raandä k�r, duk raan näk, duk cuëër, duk kuëë� w��t lueth. Thek wuur ku moor. ” 6 Go mony wën b��r, “Löö�kä aaca muk nhïïm ëbën t��wäär koor ��n agut ëmën.” 7 Nawën pi� Jethu kënë, ke lueel tënë ye, “Ala lö� �ot k��c ë looi. �aac käkku ëbën ku gam wëëu tënë k�c ��, yïn abï ji��k la yök pan Nhialic ku bäär bu�th �a.” 8 Nawën pi� mony kën ë wëlkä, ke m��n rin ë jak ap�i. 9 Go Jethu tï� ke cï pu��u dak ku lueel, “Abï yic ri�l tënë k�c aji��k bïk la bääny Nhialic yic. : Al��k we alanden, apu�l yic bï th��r��l bak with cök, t��n t�� bï raan ajak la bääny Nhialic yic.” ; Go k�c awën pi� ë wëlkä Jethu thiëëc, “Na ye këya, ye�a bï la pan Nhialic?” = Go Jethu b��r, “Käk cïï raan ke lëu aaye Nhialic looi.” ? Go Pït�r lueel, “Na �ook, �ok aacï käkkua nyää� wei ku bu�thku yï!” A Go Jethu l��k ke, “Wek al��k yic, raan nyiëë� panden wei, ku ti��de ku wämäthakën ku k�c ke dhiëth ye, ayï mi��thke rin bääny Nhialic, B abï käjuëc yök ë riëëc kënë yic, ku pïr akölriëëc ëbën bï b��n aköldä yic.”

Jethu ajam ë Thu�nde kën yic diäk(Mt 20:17-19; Mk 10:32-54)

C Nawën ke Jethu c��l k�cken ye bu��th kathiäär ku rou t��den röt ku lëk ke, “Ëmën �ok aa la Jeruthalem, t�� bï käwäär cï k�c käk Nhialic tï� g��t rin Manh Raan kenhïïm la ti�� thïn. D Abï la th��n k�c cie k�c 18:20 B.bei 20:12-16; L.rou 5:16-20

154 Luka 18


Itharel bïk bui ku l��tkë, ku �uutkë nyin, E ku abïk that ku näkkë, ku na ye aköl ye nïn diäk, ke yeen abï pïïr ku j�t rot ra� yic.” F Ku k�c ye bu��th aake këc käkkä deet yiic. W��tde yic acï thiaan tënë ke, ku keek aacïï kën ji��m Jethu kuc.

Jethu acï c��r kony bï daai G Nawën dötkë Jeriko, ke mony cï c��r ë r��r dhël y�u ke lïm. H Nawën pi� k�c cath röt, ke thiëc, “Ye�ö loi rot?” I Go l��k ye l�n ë Jethu raan Nadharet yen atëk dhël yic. J Go cööt, “Jethu, wën Debit liec �a.” K Go k�c ke t�� tue� läät ku lëkkë ye bï bi�t. Go �ot kiu ap�i, “Wën Debit kony �a.” L Go Jethu k��c ku lëk k�c bïk mony kënë th��l tënë ye. Nawën cï �ëët t��thi��k, ke thiëëc Jethu, M “Ye�ö wïc ba looi tënë yï?” Go b��r, “B��ny awiëc ba b�n daai.” N Go Jethu l��k ye, “Daaië! Gamdu acï kony.” O Go gu� daai nyin yic, ku bu��th Jethu ke lec Nhialic. Nawën tï� k�c juëc ke t�� thïn kë cï rot looi, ke lec Nhialic ëbën.

Jethu ku Dhäkeo

19 Nawën cï Jethu �et Jeriko ku b�r yic. " Ke raan ajak c�l Dhäkeo ë t�� thïn ke ye raandït kam k�c ajuër kut, # ku yeen ë wïc bï Jethu

tï� ku ë ciek ap�i. Go ci��n t�� tï� yen Jethu rin k�c aake juëc. $ Go ri� tue� ku ler �aap nhom, �am bïï Jethu tëëk yecök. % Nawën �ëët Jethu �am awën cök ke tï� Dhäkeo nhial, go c��l ku lueel, “Dhäkeo, l�c b��n piny, yaköl ��n abï cool paandu.” & Go Dhäkeo b��n piny ku lor Jethu ke cï pu��u mi�t ap�i. ' Nawën tï� k�c ke t�� thïn ë kënë, ke la �oom�oom ku luelkë, “Mony kënë acï la cool pan raan rac.” ( Go Dhäkeo w��lken cïï kuëëc nhïïm ku j�t rot ku lëk Bänyda, “B��ny, ëmën thiin ��n abä ab��k ë w��uki�� yiëk k�c ��, ku na ca kën raandä cam ruëëny, ka ba dhuk arak �uan.” ) Go Jethu l��k Dhäkeo, “Yaköl, yïïn ku kacku wek aacï pïr akölriëëc ëbën yök, rin yïïn aya yïn ë manh Abaram, * rin Manh Raan acï b��n bï k�c cï määr wïc, ku kony ke.”

Kää� aloony kathiäär + T��wën pï� k�c ë wëlkä, ke Jethu th��th kää� rin ëcï thi��k ke Jeruthalem. Ku ë yekë tak l�n bï bääny Nhialic rot gu� la j��k thïn. , Ku j�l lueel, “Monytui, ke ye raan g�l b��ny, ëcï la wun d��t mec ap�i bï la ru��k bï ya b��ny�aknhom. Ku j�l dhuk wu��nden. . Ku wën këc 19:10 Mt 18:11

Luka 18, 19 155


yen gu� jäl, ke c�l alu��nyke kathiäär, ku ye ��k gäm wëëu ku lëk ke, �L��kkë luui ë wëëukä �et aköl bï ��n dhuk. / Ku yeen ë m��n k�cken m�c, gokë k�c tu��c yecök bïk la lueel, �Mony kënë acuk wïc bï ya b��ny�aknhom. š “C�k awën cïï kacke ye wïc ka �ot cï ya b��ny�aknhom, ku dhuk ku c��l aloonyken wäär cï gäm wëëu, bï b��n �ic ye wëëu kadë cï raan tök ya juak wëëu wäär cï yiëk ye yiic. œ Go alony tue� b��n ku lueel, �B��ny, wëëu wäär ca gäm �a, ��n acï wëëu juëc tënë ke arak thiäär yök thïn. 2 Go b��ny l��k ye, �Aca �i�c looi, yïn alony path, ku rin cï yïn kälik �i�c muk apath, yïn abï ya b��ny g��th kathiäär. 3 Go alony ye kek rou b��n ku lueel, �B��ny, ��n acï wëëu juëc arak dhiëc yök t��n wëëu wäär ca gäm �a. 4 Go b��ny l��k alony kënë aya, �Yïn abï ya b��ny g��th kadhiëc. 5 “Ku ben alony d��t b��n ku lueel, �B��ny, wëënkun wäär aa kïk. Aake ca der yiic alanhthiin ye k�c kenyïn wuuny ku tääu ke. 6 ��n �a cï ri��c yï, rin ye yïn raan cie këdu pu��l. Yïn ë kë cie këdu lööm, ku yïn ë tem rap k��c ë puur. 7 Go b��ny l��k ye, �Yïn alony rac, dak rot. Wëlkun ca lueel kek aabï lu��k wei. A�ic l�n ye ��n kë cie këdi�� lööm, ku ��n ë rap tem rap k��c puur. 8 Ye�ö këc yïn w��uki�� gäm k�c �ic luui wëëu rin na la dhuk aköldä ke y��k ke cï keyiic juak? ” 9 “Ku yöök b��ny k�c wën kääc thïn, �Nyaaikë wëëu tënë ye ku gamkë ke tënë raan la wëëu juëc. : Gokë l��k ye, �B��ny yeen ala wëëu juëc ap�i. ; Go b��ny l��k ke, �Raan la kä� abï gäm käjuëc k��k, ku raan cïn kä�, abï këthiin t�� tënë ye nyaai aya. = Ku k�c man ��n kä, k�c cïï ��n wïc ba ya bänyden, b��ikë ke �anhom t��n ku näkkë ke �a daai ë ke. ”

Jethu acï la Jeruthalem ke ciëm yai(Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Jn 12:12-19)

? Wën cï Jethu käkkä lueel, ke jiël bï la Jeruthalem ke wat atu��cke nhïïm. A T��wën cï kek thi��k ke Bethpeec ku Bethanï, t��thiääk kek g�n Olip, ke tooc k�c ye bu��th karou tue� B ku lëk ke, “Lak b��i t�� tue� yiic. T�� eet wek, wek aabï manh akaja cïn raan cï ka� cath ye yök ke mac. Lu�nykë ku b��ikë t��n. C Na le raan thiëc we, ye�ö lony wek ye? Ke l��kkë ye, awïc Bänyda.” D Gokë la ku yökkë manh akaja cït t��wën cï Jethu ke than thïn. E T��wën lony kek manh akaja, ke lëk raan la akaja ke, “Ye�ö lony wek manh akaja?” F Gokë b��r, “Awïc Bänyda.” G Gokë manh akaja �äth tënë Jethu ku kumkë k��u aläthken, ku nyuc Jethu yek��u. H T��wën lööny yen dhöl, ke k�c juëc thieth aläthken dhël yic. I Ku wën l��r yen piny g�n Olip nhom, go k�cken ye bu��th 19:26 Mt 13:12; Mk 4:25; Lk 8:18

156 Luka 19


pu��th mi�t ëbën, ku leckë Nhialic rin käjuëcdït jä� g��i cïk tï� ku w�kkë ap�i ëlä, J “Bï Nhialic b��ny�aknhom cï b��n rin Bänyda d��c. D��r pan nhial ku l�c tënë Nhialic.” K Go k�c akut Parathï k��k ke t�� k�c yiic lueel tënë Jethu, “B��ny c�l k�ckun yï bu��th aa bit.” L Go Jethu b��r, “Al��k we, na c�k kë bi�t, ka aleel ë röt, aa loi wu��u.” M Nawën lek Jeruthalem dööt, ke dhiau wën tï� yen g�u nhom, N ku lueel, “D��r akölriëëc ëbën ëcï we dööt k�c Jeruthalem, ku wek aacï jai ë ye. Ku ëmën acäk bï b�n tï�. O Ala aköl bï k�c at�rdun b��n ku golkë we abï ci��n t��r bakkë. P Aabï we n��k ëbën agut mïth r��r ke we. Ku gen Jeruthalem abï thu��r piny ëbën, abï ci��n alel kääc alel d��t nhom, rin këc wek aköl cï Nhialic b��n bï we kony �ic.”

Jethu acï la lua� Nhialic(Mt 21:12-17; Mk 11:15-19; Jn 2:13-22)

Q Nawën lek �et Jeruthalem ke Jethu la lua� Nhialic. Ku cop k�c kä� �aac a�eer kal lua� Nhialic yic. R Ku lëk ke, “Acï g��t athör th��r wël Nhialic yic l�n cï Nhialic ye lueel ëlä, �Lua�di�� acï looi bï ya t��n ye k�c ëbën röök thïn. Ku yeen acäk wel bï ya lua� cu��r.” S Ku j�l a piööc lua� Nhialic akölaköl. Go k�c käk Nhialic ku k�c g��t löö� ku k�cdït baai wïc bïk n��k. T Ku acïn dhël cïk lëu bïk yök bï kek ye looi, rin ye k�c ëbën rëër yel��m ke pi� w��lke, ku wïckë bï ci��n tö� cïk pi�.

Bäny Itharel aa ri�l Jethu y�� yic(Mt 23:27; Mk 4:27-33)

20 Na��n akäl tök, t��wën piööc Jethu k�c ë W��t Pu�th Yam lua� Nhialic, ke b��nydït käk Nhialic, ku k�c gät löö� ku k�cdït baai

b�� tënë ye. " Ku thiëckë, “Ee yïn, l��k �o ye ri�l �ö t�� yïgu��p ye yïn luui këlä? Ku ye�a yïk yï ë ri�l kënë?” # Go Jethu b��r tënë ke, “Wek aba thiëëc aya, l��kkë �a, $ ri�l ye Joon k�c gäm l��kwëi yök tënë Nhialic aye ri�lde ë rot?” % Gokë ka� guëëk yic kamken ë röt ku luelkë, “Na luelku ka yök tënë Nhialic, ka lueel ëlä, ye�ö këc wek w��tde gam? & Ku na luelku ke ri�lde ë rot, ke �ok aa näk, rin cï raan ëbën ye gam l�n Joon ë ye raan käk Nhialic tï�.” ' Gokë dhu��k Jethu, “�ok aa kuc t�� yök yen ri�lde thïn.” ( Go Jethu l��k ke, “Na ye këya, ke wek aacä lëk ri�l ye ��n käkkä looi.”19:38 Wk 118:26 19:46 Ith 56:7; Jer 7:11 19:47 Lk 21:37

Luka 19, 20 157


Jethu ajam ë waal bï r��c bäny nyu��th(Mt 21:33-46; Mk 12:1-12)

) Ku ben Jethu jam ë waal tënë k�c ku lueel, “Monytui ëcï dom looi ku cum yic tiim ë lu�k, ku riöp yic k�c k��k. Ku keny wun d��t, ku le p��i juëc n��k wei. * Nawën le t�� cï tiim lu�k th��, ke tooc alu�nyde tënë k�c wäär cï ri��p dom yic bïk la gäm abäkke. Gokë alony d�m ku thatkë ku copkë ciëën yecin. + Go alony d��t b�n tooc, gokë b�n d�m ku thatkë ku ba�kë ap�i. Ku toockë ciëën ke cïn kë cïk gäm ye. , Go alony d��t ye kek diäk b�n tooc, gokë yiëk t��tök aya ku copkë wei. . Go wun dom lueel, �Ye�ö ba looi? ��n abï manhdi��n nhiaar tooc, t��dë ka bïk la theek. / Nawën tï� k�c cï ri��p dom yic manhde, ke luelkë, �Kënë ë manh raan yen la dom, ku ë yen abï kä� l��k th�n aköldä. Bäk näkku ku käkkä aabï dö� ke �o. š Ku thelkë a�eer dom yic ku näkkë.” Ku j�l Jethu ke thiëëc, “Ye�ö bï raan la dom looi tënë ke?” œ “Abï b��n ku n��k k�c awën cï ri��p dom yic, ku riöp dom yic k�c k��k.” Nawën pi�kë ë w��t kënë ke luelkë, “Di��t cïï rot loi!” 2 Go Jethu ke döt ap�i ku thiëëc ke, “Ye�ö ye w��t kënë cï g��t këlä th��r teet yic, �Mën wäär yen cï atëët kuec, yen acï b��n a mën ril. ” 3 Ku lëk Jethu ke, “Na deeny raan yecök mën ka du��ny bï ru��th. Ku na wïk raan nhom ka ni��n yic.”

Jethu awïc bï wëë� w��t ajuër(Mt 22:15-22; Mk 12:13-17)

4 Go k�c piööc löö� ku bäny käk Nhialic wïc bïk Jethu d�m nyin yic, rin cï kek ye �ic l�n aa kek ke jiëëm Jethu gup ë waal. Ku keek aacï ri��c k�c awën t�� thïn. 5 Gokë k�c k��k ri�p thook bïk röt looi ci��t ke ye k�c path tënë Jethu, bïk aa la thiëëc bïk deep rin na le w��t r��c lueel, ke d�mkë ku ��thkë tënë bänydït mac baai. 6 Ku bïk tënë Jethu ku thiëckë ëlä, “Raan piööc, a�icku l�n w��t ye lueel ku kë ye pi��c ee yic. Yïn acie dït raan ye ku��c nhom. Ku yïn ë k�c pi��c bïk kë wïc Nhialic looi dhël la cök. 7 L��k �o, na ye täktäkdu buk ajuër dhi�l aa gam, �ok k�c Itharel tënë b��ny�aknhom Cith��r kua cuk bï gäm ye.” 8 Ku Jethu ëcï ru��nyden �ic, ku bëër, 9 “Nyu��thkë �a wëëu, ku thiëëc ke, ye nhom �a ku ye rin �a käkkä cï gi��t ë wëëth k��u?” Gokë b��r, “Aa käk Cith��r b��ny�aknhom.” : Go Jethu l��k ke, “Na �i�ckë këya, gämkë Cith��r b��ny�aknhom këde ku gämkë Nhialic këde.” ; Ku acïn w��t r��c cï Jethu lueel k�c nhïïm lëu bï ya awu��c bï kek ye d�m. Ku w��t cï lueel ëcï ke g��i ku bitkë.20:9 Ith 5:1 20:17 Wk 118:22

158 Luka 20


Nhialic abï k�c cï thou c�l aa ben pïr(Mt 22:23-33; Mk 12:18-27)

= Go k�c k��k akut Thaduthï. Akut cïï yeen ye gam l�n bï Nhialic k�c cï thou b�n c�l apïr, b��n tënë Jethu ku thiëckë ëlä, ? “Raan piööc, Mothith acï lö� g��t ëlä tënë �o, �Na thou wämënh ë raan ku nyiëë� tik piny ke cïn mïth, ke wämënh koor ala �öt tik bï mïth dhiëëth �ön m��nhë. A Na thöö�ku l�n t�� mïth tik thïn kadhorou, ku thiëk wën dït, ku thou ke cïn mïth. B Go wämënh bu�th ye la �öt tik, ku thou aya ke cïn mïth cï dhiëëth. C Ku looi rot këya tënë m��nhë ye kek diäk. Ku këya tënë ke ëbën kadhorou, aacï thou ke cïn mïth cïk nyää� piny. D Nawën ke tik thou aya. E Ku lek tue� ku thiëckë, t�� le k�c cï thou röt j�t aköldä, bï ya ti� �a, rin cï yen rëër ke ke ëbën kadhorou?” F Go Jethu b��r, “Thië� ye k�c röt thiaak ë kën pinynhom t��n. G Ku k�c path bï röt j�t thou yic, k�c ye pan Nhialic këden, aacie thiëëk ku aacie ë thiaak, H ku aacïï bï b�n thou rin aa thö� kek atuuc Nhialic. Ku aa mïth Nhialic rin cï kek röt j�t thou yic. I Ku Mothith gu��p ë jam l�n ye k�c cï thou b�n pïr, wäär g��t yen t�� cï Nhialic rot nyu��th ye ë bun d��p yic, ku ji��m rin B��ny ëlä, �Ee Nhialic Abaram, ee Nhialic Ithäk ku ee Nhialic Jakop. J W��tde yic ë l�n ye yen Nhialic ë k�c pïr, ku acie Nhialic k�c cï thou, rin k�c ëbën aa pïr tënë ye.” K Go k�c piööc löö� ke kääc thïn jam ku luelkë, “Aca �i�c dhuk nhom raan piööc.” L Ku thök jamden rin ë cïk wïc bïk b�n thiëëc.

Jethu acï k�c pi��c l�n yen raan ë tooc Nhialic(Mt 22:41-46; Mk 12:35-37)

M Ku lueel Jethu tënë ke, “Ye�ö ë ye lueel l�n raan cï l�c ku d�c ya raan dhiënh Debit? N Rin aye Debit gu��p luel athör waak yic ëlä, �Acï Nhialic lueel tënë Bänydi��, “Nyuc ë t��n kö�di��n cuëc, O �et t�� bï ��n k�c at�rdu dhu��k ciëën yïcök.” P “Ye këdë ye yen manh Debit, ku yeen aye Debit c��l, �Bänydi��? ”

Jethu alëk k�c bïk röt tiit k�c gät löö� Itharel(Mt 23:1-36; Mk 12:38-40)

Q T��wën pi� k�c ëbën w��tde, ke Jethu wël yenhom k�cken ye bu��th ku lueel, R “Ti�tkë röt ku du��kkë k�c piööc löö� Itharel ye ki��t. K�c cath kek al��thken dït bär, röt teem ��n ��c yiic bï ke aa mu��th ath��k. Ayekë nhiaar bïk nyuc tue� thöc k�cdït t��n amat, ku ��n path aköl yai. S Ku keek aa käk lëër tu��r nyïn, ku röökkë ap�i bïk k�c wë� l�n pu�th kek. K�ckä aabï t��m awu��c ril ap�i.”20:27 Lu�i 23:8 20:28 L.rou 25:5 20:37 B.bei 3:6 20:42-43 Wk 110:1

Luka 20 159


Ajuër lëër(Mk 12:41-44)

21 Kaam wën ke Jethu cï nyuc t�� ye wëëu juaar thïn lua� Nhialic, ku döt k�c wëëu cuat kën ajuër yic. Ke k�c juëc aji��k aake cï

wëëu aa tääu thïn. " Nawën ke ti� lëër a�ää� b�� ku cu�t wëëu reen lik thïn aya. # Go Jethu lueel, “Wek al��k yic, lëër kënë acï Nhialic këden cï juaar nhiaar tënë k�c k��k ëbën. $ Rin aa cïk juaar wëëuken juëc yiic, ku yen a�ä�ë, acï kën bï yen pïr dhu�l thïn ëbën.”

Lua� Nhialic Jeruthalem abï thu��r piny(Mt 24:1-2; Mk 13:1-2)

% T��wën jiël kek lua� Nhialic, ka atuuc k��k jam t�� dhëë� lua� Nhialic thïn ku aleel p�th cï ye buth, ku kädhë� cï gäm Nhialic bï ye door. Go Jethu b��r, & “Käkkith yakë tï� ëmën, ala aköl bï ke thu��r piny ëbën, ka cïn alel tö� bï k��c alel d��t nhom.”

Acï Jethu l��k atu��cke l�n bï ke maan(Mt 24:3-14; Mk 13:3-13)

' Go kë thiëëc, “Raan piööc, ye n�n bï kënë rot looi, ku ye�ö bï ye nyu��th l�n t�� bï kënë rot looi acï thi��k?” ( Go Jethu l��k ke, “Tiëërkë nhïïm ku du��kkë röt c�l adu��. Rin k�c juëc aabï b��n ë ri�nki�� ku ye ��k lueel, �Ke ��n raan cï l�c ku d�c, aköl bï ��n b��n akïn. Du��kkë ke bu�th. ) Ku du��kkë ri��c aköldä t�� tï� wek t��, ku aliääp baai ke loi röt. Käkkä abï röt ka� dhi�l looi tue�, ku acie l�n cïï thök piny gu� thi��k.” * Ku ben Jethu lueel ëlä tënë ke, “Wu��t aabï kenhïïm tu��m ku th��rkë, ku b��i m�c bänydït abï th��r kamken. + Ayi��kyi��k piny dït juëc aabï röt looi, ku tuaany ku c��dït ap�i aabï röt looi ��n juëc yiic. Ku kär�c k��k aabï röt looi, ku kädït k�c c�l ari��c aabï tï� nhial. , Ku tue� bï käkkä röt looi, wek aabï gum ap�i, ku wek aabï �äth t��n amat ku m�c we. Ku wek aabï �äth luk yic bäny nhïïm ë ri�nki��. . Ku ë yen t��n bï wek k�c ëbën l��k W��t Pu�th Yam thïn. / Ku du��kkë di��r t�� bï wek röt ku�ny thïn, š rin wek aba kony ba we c�l a�ic wël pu�th bäk lueel, käk cïï k�c at�rdun we bï j��ny, t��dë ke dhäl käkkun yakë lueel. œ Wek aabï k�c ke dhiëth we, ku wämäthakun, ku k�c ruääi ke we ku mäthkun gaany. Ku k�c k��k kamkun aabï n��k. 2 Ku raan ëbën abï we maan ë ri�nki��, 3 Ku wek aabï kony na c�k a nhiëm tö� nhom ka cïï bï määr. 4 Deet bï wek wepu��th d��t abï we c�l apïr.21:14-15 Lk 12:11-12

160 Luka 21


Jethu ajam w��t riä� Jeruthalem(Mt 24:15-21; Mk 13:14-19)

5 “Aköl tï� wek Jeruthalem ke cï apuruuk wu��t k��k gool, ke �i�ckë l�n t�� bï ye rac acï b��n. 6 Ke k�c r��r Judia aa dhil ri� gat nhïïm, ku k�c r��r geeu Jeruthalem aa dhil jäl, ku k�c t�� b��i yiic a�eer aacïï la geeu. 7 Rin t��në, kek aa nïn bï k�c t��m awu��c bï kë cï g��t athör th��r wël Nhialic yic yenhom ti��. 8 Diäär li�c ku diäär muk mïth kor aabï gum ap�idït ë nïnkä. K�c ë wunë, aabï gum ap�i ku aabï Nhialic t��m awu��c. 9 K�c k��k aabï n��k t�� yic, ku k�c k��k aabï d�m ku la ke mac wu��t k��k yiic. Ku Jeruthalem abï wu��t k��k d�m ku r�ckë ap�i, ku mackë �et aköl bï bäänyden thök.

Aköl bï Manh Raan b��n(Mt 24:29-31; Mk 13:24-27)

: “Käk këc ka� tï� aabï röt looi tënë ak��l ku p��i ku ku�l. Ku k�c wu��t pinynhom ëbën aabï pu��th ji�th, ku ri��ckë atiaktiak dït loi rot wër yiic. ; Ku k�c aabï ri��c ap�i rin käk loi röt pinynhom. Käk t�� nhial ëbën, ak��l ku p��i ku ku�l aabï röt yääk. = Ku Manh Raan abï tï� ke b�� nhial pial yiic kek diik ku ri�ldït ap�i. ? T�� looi käkkä röt, ke we deet wepu��th ku r�� rkë ë cök rin t�� bï we lu��k kär�c yiic acï �ëët.” A-B Ku ben Jethu ke l��k kää� kënë, “T�� tï� wek tim cït �aap ayï tiim k��k ke loi yïth yam, ka �i�ckë l�n cï kër thi��k. C Këya, na ti��kë käkkä ke loi röt, ke �i�ckë l�n cï bääny Nhialic thi��k. D Al��k we, wek aacïï bï määr t�� c�k käkkä röt looi. E Nhial ku piny aabï liu, ku w��tdi�� acïï bï ka� määr.

R��rkë we cï röt guiir F “Gui�rkë röt, ku r��rkë we tïr nhïïm. Du��kkë aköl bï ��n b��n c�l ayök we ke we këc röt guiir. Du��kkë röt c�l ay��k we pïr pïr rac, bäk aa rëër we cï wi��t ë m��u akölaköl, ku yakë rëër we t��k käk pïr pinynhom. Aköl kënë abï la ciel wegup ke cäk �ic, G cïmën län adhie w��i adëëp. Ku kënë abï b��n tënë kuat raan pïr pinynhom ëbën. H R��rkë we tït ku r��kkë akölaköl bäk la ri�l bï wek kë bï rot looi göök, bäk k��c �anhom ��n Manh Raan we cïï di��r.” I Ku j�l Jethu ë nïnkä n��k ke ye piööc lua� Nhialic, na b�� thëi ke jiël bï la nin g�n Olip nhom. J Ku k�c aake ye guëër lua� Nhialic rial bïk pi��cde b��n pi�.21:22 �oth 9:7 21:25 Ith 13:10; Edhe 32:7; Juel 2:31; Ny 6:12-13 21:27 Dan 7:13; Ny 1:7 21:37 Lk 19:47

Luka 21 161


Amat n��k Jethu(Mt 26:1-5; Mk 14:1-2; Jn 11:45-53)

22 Nawën la t�� bï Yan Ayum cïn yic lu�u looi thi��k. " Ke k�cdït käk Nhialic ku k�c piööc löö� wïc dhël path bï kek Jethu n��k, rin

ri��c kek ci��t la aliäm bï rot looi. # Ku raan tök kam k�c ye bu��th kathiäär ku rou c�l Juda Ithkariöt, ëcï b��ny j��rac la yepu��u. $ Go la tënë k�cdït käk Nhialic ku bäny apuruuk lua� Nhialic tiit, bï t�� bï yen ke ku�ny thïn, bïk Jethu d�m la guëëk yic. % Gokë pu��th mi�t wën pi� kek ye l�n bï yen ke kony, ku th�nkë l�n bï kek ye ri�p. & Go gam, ku wïc t��p�th bï yen Jethu d�m thïn ke cïn k�c �ic ye.

Jethu acï miëth thëi cï guiir rin yai cam(Mt 26:17-25; Mk 12:21; Jn 13:21-30)

' Aköl bï Yan Ayum cïn yic lu�u looi ëcï b��n, aköl ye am��l n��k rin yai. ( Go Jethu Pït�r ku Joon tooc ku lëk ke, “Lak bäk miëth yai la guiir tënë �o.” ) Gokë thiëëc, “Ye t��n�n wïc yïn �o buk miëth yai la guiir thïn?” * Go Jethu b��r, “T�� le wek geeu Jeruthalem, ke wek aabï r��m kek mony ��c töny ë pïu. Biaathkë pan le yen thïn. + Ku l��kkë raan la baai, aye Raan piööc lueel, �Ye �ön n�n bï ��n miëth yai cam thïn �ok k�cki��n �a bu��th? , Ku abï we nyu��th �ön nhial lääu yic cï guiir yic. Gui�rkë miëth ë t��n.” . Gokë la ku yökkë këriëëc ëbën cït t��wën cï Jethu ye l��k ke thïn. Ku j�lkë miëth yai guiir.

Guirku röt apath buk gu��p B��ny r�m(Mt 26:26-30; Mk 14:22-26; 1Kor 11:23-25)

/ T��wën bï kek jäl mïth ke Jethu nyuc t��de ku nyuc atu��cke aya, š ku lëk ke, “Aca wïc ap�i ba miëth Yan Ayum cïn yic lu�u kënë cam kek we ku ba jäl gum. œ Al��k we l�n acä bï b�n cam �et t�� bï w��t t�� yeyic yök bääny Nhialic yic.” 2 Ku lööm adu� cï thiä� mu��n abiëc, ku leec Nhialic ku lueel, “L��mkë kënë ku t�kkë ë kamkun. 3 Al��k we l�n ��n acïn mu��n abiëc d��t ba b�n dek �et aköl bï bääny Nhialic b��n.” 4 Nawën ke löm ayup ku leec Nhialic, ku b�ny yic ku g��m ke ku lueel, “Kënë ë guäpdi�� cï juaar ri�nkun. Yakë looi këlä bäk �a ya tak.” 5 Nawën miëth cök ke ben adu� la yic mu��n abiëc lööm aya ku lueel, “Kënë ë d��r yam ke Nhialic cï thany ë ri�mdi�� bï kuër ë ri�nkun.”22:1 B.bei 12:1-27 22:20 Jer 31:31-34

162 Luka 22


6 “Ku yen kïn, raan bä lu�m ar��r t��n, ku amïth kek �a! 7 Ku ë t��de, Manh Raan adhil thou cït t�� cï Nhialic guiër ye. Ku raan bä lu�m abï gum ap�i!” 8 Gokë röt thiëëc tök, tök, ye�a kamkua lëu bï ya yen loi kënë.

Atuuc aacï w��t t��r raan dït kamken 9 Kaam wën aya ke k�c ye bu��th teer w��t l�n nadë, “Ye�a kamken yen bï ya raan dït ap�i.” : Go Jethu l��k ke, “Pinynhom t��n bäny k�c cie k�c Itharel aa la ri�l tënë k�cken m�ckë, ku k�c mac baai aa röt c��l, �K�c määth ke k�c baai. ; Ku acie t��de tënë we, rin raandït kamkun adhil rot dhu��k piny bï ci��t raan koor. Ku raan t�� tue� adhil rot dhu��k ciëën bï luui tënë k�c k��k.” = Ku thiëëc ke, “Ye�a yen dït, ye raan ye lu��i aye raan ë luui? Cie raan ye lu��i? Ku ��n kamkun ��n acït raan ë luui. ? “Wek aacï k��c ke �a käril cä yök yiic, A ku cït mënë cï Wä �a looi ba ya b��ny, wek aba yiëk ë bääny kënë aya. B Wek aabï mïth ku d��kkë kek �a bäänydi�� yic, ku nyu��ckë thöc nhïïm bäk lu� thän Itharel yic thiäär ku rou looi.”

Jethu acï kë bï Pït�r ye jai lueel(Mt 26:31-35; Mk 14:27-31; Jn 13:36-38)

C Ku ben Jethu lueel, “Thaimon, Thaimon pi� w��tdi��në, b��ny jakr�c acï thiëc bï gäm ri�l bï we them ëbën, bï k�c path tek thook tënë k�c r�c, cïmën dhie ye rap k��m bï miël tek thok rap yiic. D Ku ��n acï röök ri�nku yïn Thaimon bï gamdu dhi�l ri�l. Ku na ca jal dhuk tënë �a, ke yï kony wämäthakui k��k.” E Go Pït�r b��r, “B��ny acïn kë bä gël bï �a cïï m�c kek yï, ku thu��u kek yï aya.” F Go Jethu lueel tënë ye, “Al��k yï Pït�r, nhiäk b��k piny ke th�n ajïth këc kiu, yïn abä jai arak diäk l�n kuc yïn �a.” G Nawën ke Jethu thiëc k�cken ye bu��th, “T�� tooc ��n we bäk W��t Pu�th Yam la l��k k�c, ku wek aacïn wëëu ku j�kg�� la keny ayï war, yakë yök l�n le yen kë liu tënë we?” Gokë b��r, “Acïn këdä�.” H Go Jethu lueel, “Ëmën, na la raan wëëu ke muk ke, ku muk j�kg� aya. Ku na yïn acïn pal, ke yï ��c al��th ab��k wei ku ��c. I Lu�ikë ë kënë rin aye wël cï g��t th��r ë ri�nki�� lueel, l�n ye ��n raan tök kam k�c kär�c looi. Ku w��t kënë abï yenhom ti�� ëmën.” J Go k�c ye bu��th lueel, “B��ny, paal karou aa kïk.” Go b��r, “Aa juëc.”22:21 Wk 41:9 22:24 Mt 18:1; Mk 9:34; Lk 9:46 22:25-26 Mt 20:25-27; 10:42-44 22:26 Mt 23:11; Mk 9:35 22:27 Jn 13:12-15 22:30 Mt 19:28 22:35 Mt 10:9-10; Mk 6:8-9; Lk 9:3; 10:4 22:37 Ith 53:12

Luka 22 163


Jethu ar��k ke �ic l�n bï ye n��k(Mt 26:36-46; Mk 14:32-42)

K Nawën ke Jethu jiël ku ru�c k�cken ye bu��th, ku ler g�n Olip nhom cïmënden yen ye looi akölaköl. L Nawën lek �et t��den adhie, ke lëk ke, “R��kkë Nhialic bï we cïï them jakr�c.” M Ku nyiëë�ke piny ku le tue� t��thin-ny��t, ku gut yenhi�l piny ku röök, N ku lueel, “Wä, na lëu rot ke kër��c tit �a acïï b��. Ku acie w��tdi�� ë w��tdu.” O Go atuny nhial rot nyu��th ye ku deet pu��u, P rin ë dhiau ap�i yepu��u. Ku ben röök ap�i abï tuc kuër yegu��p cïmën ri�m. Q Ku j�t rot t��wën röök yen thïn ku dhuk tënë k�c ye bu��th, ku yök ke ke nin rin cï riääk ë pu��u ke c�l agök. R Go lueel tënë ke, “Ye�ö niin wek? Jatkë röt ku r��kkë bï we cïï them jakr�c.”

Jethu acï d�m(Mt 26:47-56; Mk 14:43-50; Jn 18:3-11)

S Jethu ë �ot jam t��wën bïï k�c juëc ke w�t Juda nhïïm, raan tök kam k�c ye bu��th kathiäär ku rou. Ku ler tënë Jethu ku mu��th ke ciim. T Go Jethu lueel, “Juda ca �a ciim ba Manh Raan nyu��th k�c d�m ye?” U Nawën tï� k�c ye bu��th ke r��r kek ye kë bï rot looi, ke luelkë, “B��ny, cuk thär? �ok aa muk paalkua.” V Go raan tök kamken palde miëët bei, ku tök alony lui pan raandït käk Nhialic ku teem yïnyden cuëc wei. W Go Jethu lueel, “Acie këya.” Ku g��t mony awën yïc t��wën cï tök pal, ku kony bï d�m. X Ku j�l Jethu jam tënë raandït käk Nhialic ku bäny apuruuk lua� Nhialic tiit, ku k�cdït baai cï b��n bïk ye d�m, ku lueel, “Cäk b��n we muk paal ku atuel ci��t �a ye raan k�c rum? Y ��n ë rëër kek we lua� Nhialic akölaköl, ku ak��ckë ka� them bäk �a d�m. Ku ëmën wek aacï pu��l bäk kë t�� wepu��th looi. Ku t��në j��rac abï la ri�l bï kër��c wïc looi.”

Pït�r aj�i Jethu(Mt 26:57-58, 69-75; Mk 14:53-54, 66-72; Jn 18:12-18, 25-27)

Z Gokë Jethu d�m ku ��thkë pan raandït käk Nhialic. Ku Pït�r ë biöth ke mec k�c cök ciëën. [ Ku apuruuk aake cï many ��ckë took kal yic. Go Pït�r rot mät ke ku nyuuc bï ��c. \ Nawën tï� nyan lui pan b��ny Pït�r ke nyuc mac l��m, ke döt ap�i ku lueel, “Mony kënë ë ye rëër kek Jethu aya.” ] Go Pït�r jai ku lueel, “Mony kënë acä c�k �ic yïn ny�në!” ^ Ku kaam thiin awën ke mony d��t tï� Pït�r ku lueel, “Yïn ë raanden aya.” Go Pït�r b��r, “Acie ��n mäthdi��.”22:53 Lk 19:47; 21:37

164 Luka 22


_ Ku kaam awën, ke w��t yen raan Jethu, ben mony d��t mu��k yegu��p ap�i ku lueel, “Acïn diu l�n ye mony kënë rëër kek Jethu, rin ë raan Galilia.” a Go Pït�r b��r! “Mäthdi��, kë ye lueel acä cak deet yic.” Ku kaam wën �ot ji��m yen ke th�n ajïth kiu. b Go Jethu yenhom wel ku döt Pït�r. Go Pït�r këwäär cï B��ny Jethu l��k ye ëlä, “Tue� ke th�n ajïth këc kiu ya aköl, aba lueel arak diäk l�n kuc yïn �a.” c Ku ler a�eer ke cï gu��p yär ku dhi��u ap�i.

Jethu acï bui ku that(Mt 26:67-68; Mk 14:65)

d T��n awën ke k�c ke tit Jethu, ee yekë bui ku thatkë, e ku derkë nyin ku guutkë kecin ku yöökkë, “M��kë! Ye�a yï gut?” f Ku lueelkë kär�c ap�i yegu��p.

Jethu acï �äth lu� bäny Itharel yic(Mt 26:59-66; Mk 14:55-64; Jn 18:19-24)

g Nawën bak piny, ke k�cdït Itharel ku k�cdït käk Nhialic, ku k�c piööc löö� mat kenhïïm. Ku bïï Jethu lu��den yic. h Ku lëkkë ye, “Na ye Raan cï l�c ku d�c, ke l��k �o.” Go Jethu b��r, “Na l��k we ke wek aacïï w��tdi�� bï gam, i ku na thiëëc we, ka cäk bï b��r. j Ku ëmën ler tue�, Manh Raan abï nyuc l�� cuëc Nhialic Madh�l.” k Gokë rek yic ëbën, “Na ye këya, ye Wën Nhialic?” Go Jethu b��r, “Ee ��n, cït t�� cäk lu��l ye.” l Gokë lueel, “Acïn d��t wïcku k�c k��k bï b��n jam käk cï looi. �ok aacï wël cï lueel ë thu��de pi�.”

K�c Itharel aacï Jethu gaany tënë Pilato(Mt 27:1-2, 11-14; Mk 15:1-5; Jn 18:28-58)

23 Go k�c luk röt j�t ëbën ku ��thkë Jethu Pilato nhom raan Roma. " Ku g��nykë ku luelkë, “�ok aacï mony kënë yök ke r�c kackua

nhïïm, ke ye l��k ke bïk ajuër cïï ye tääu piny tënë b��ny�aknhom Roma. Ku aye lueel aya l�n ye yen Raan cï l�c ku d�c, b��ny�aknhom.” # Go Pilato thiëëc, “Ye yïn b��ny�aknhom k�c Itharel?” Go Jethu b��r, “Ee �a, cït t�� ca lu��l ye.” $ Go Pilato yenhom w��l k�cdït käk Nhialic ku thän awën ku lueel, “Acïn awu��c ca yök ee raan kënë gu��p.” % Gokë �ot ke jam ap�i ku luelkë, “T��den yen k�c pi��c thïn aj�k aliääp Judia yic ëbën. Acï j��k Galilia ku yen kïn cï b��n Jeruthalem ëmën.”

Jethu acï �äth Antipäth �ërot nhom & Nawën pi� Pilato ë wëlkä ke thiëëc l�n yen raan Galilia. ' Nawën le �ic l�n ye Jethu raan wun m�c Antipäth �ërot, ku yeen ë r��r

Luka 22, 23 165


Jeruthalem ë nïnkä, ke c�l Jethu a��th yenhom. ( Go Antipäth �ërot pu��u mi�t wën tï� yen Jethu, rin ëcï käjuëc pi� ë ri�nke. Ku ëcï �ërot wïc ap�i bï Jethu tï�, ku ��th aya bï käk ye Jethu ke looi tï�. ) Go Jethu jal thiëëc wël juëc, go Jethu bi�t kecïn w��t tö� dhuk nhom. * Go k�cdït käk Nhialic ku k�c piööc löö� röt cu�t tue�, ku lueelkë wël r�c ap�i Jethu gu��p. + Go Antipäth �ërot kek apuru��kke Jethu bui ku l��tkë. Ku rukkë alanh dhë� ap�i cït alanh b��ny yek��u, ku toockë ciëën tënë Pilato. , Ku j�l Antipäth �ërot kek Pilato, wäär man röt jal määth akölë.

Jethu acï t��m thou(Mt 27:15-26; Mk 15-6-15; Jn 18:39-19:16)

. Go Pilato k�cdït käk Nhialic ku k�cdït baai, ku k�c k��k c��l ëbën, / ku lëk ke, “Wek aacï mony kënë b��i �anhom, ku lu�lkë l�n ë yen raan r�c k�c nhïïm bïk aliääp looi. Ku ëmën ��n acï w��t wïc yic wenhïïm, ku ak��c yök ke la gu��p awu��c c�k al�n cï wek ye gaany käjuëc ap�i. š Na c�k a Antipäth �ërot ka këc yök ke la gu��p awu��c, yen ale yen ye c�l adhuk �anhom. Acïn awu��c cï mony kënë looi lëu bï ye n��k. œ Aba c�l athat ku lu�ny.” 2 Ru��n ëbën aköl Yan Ayum cïn yic lu�u, Pilato ë raan tök kam k�c cï mac lony t�� wïc k�c baai ye bï lony. 3 Go thän awën t�� thïn wu��u looi, “Näk! Ku lony Barabath tënë �o.” 4 Barabath ëcï mac rin aliäm cï rot looi geeu, ku rin cï yen raan n��k. 5 Ë wïc Pilato bï Jethu lony, ku ben jam tënë ke. 6 Gokë b�n kiu ap�i, “Apiëët tim cï rïïu k��u.” 7 Go Pilato b�n jam tënë ke, kënë yen yic diäk ku lueel, “Ye�ö? Ye awäc �ö cï looi? Acïn awu��c ca yök ke cï looi lëu bï ye n��k! Aba c�l athat ku cal ajiël.” 8 Gokë �ot ke kiu ap�i röldït, l�n dhil Jethu piäät tim cï rïïu k��u. Ku këden wën yekë lueel acï yenhom b��n gu��t. 9 Go Pilato w��tden gam ku tëm Jethu awu��c wën wïckë. : Ku lony Barabath, raan wäär cï mac rin aliääp, ku rin cï yen raan n��k. Ku yïk ke Jethu bïk la lu��i t��den wïckë kepu��th.

Jethu acï piäät tim cï rïïu k��u(Mt 22:32-44; Mk 15:21-32; Jn 19:17-27)

; Gokë Jethu kuaath a�eer. Ku wën ku��th kek ye, ke mony c�l Thaimon raan pan Thirene b�� baai, nawën cï tim cï rïïu Jethu göök, gokë d�m ku c�lkë aket tim ke bu��th Jethu cök. = Ku bu��th k�c juëc ap�i ku diäär dhiau ri�nke aya. ? Go Jethu yenhom w��l ke ku lueel, “Diäär Jeruthalem, du��kkë dhiau ë ri�nki��, dhiaaukë ë ri�nkun ku rin mi��thkun. A Rin nïn bï ye lueel ëlä aacï thi��k, �Diäär mit gup aa diäär

166 Luka 23


këc mïth ka� thu��t! B Ku ë yen t��n bï ye aa lu��l thïn aya ëlä, �A�u��n buk ci��t k�c cï thou, k�c cï wi��k nhïïm, k�c cï kë cï wïïk kenhïïm ku��m piny. C Na ye këcït kënë rot looi ke tim t��c, ke ye�ö yakë tak ke bï rot looi t�� le yen ri�l.” g D Ku kuath apuruuk k�c karou aya, k�c la gup awu��cdït tet bïk ke la n��k kek Jethu. E Nawën lek t�� c�l Ithkal dööt, ke pi��t Jethu tim cï rïïu k��u ku k�c awën karou, raan tök l�� cuëc ku raan d��t l�� cam.i F Go Jethu lueel, “Wä, päl piny tënë ke, keek aa kuc kë loikë.” Ku cu�t apuruuk g�k bïk al��th Jethu tek kamken. G Ku j�l k�c juëc k��c ë t��n ke daai ye. Ku t��n awën ë ye k�cdït Itharel bui ku luelkë, “Ee k�c k��k kony, c�l akony rot t�� ye yen Raan cï Nhialic l�c ku d��c.” H Ku bui apuruuk aya. Ku bïk tënë ye ku g��mkë mu��n abiëc cï wac, I ku luelkë, “Na ye b��ny k�c Itharel ke yï kony rot.” J Ku pi��tkë tim cï ye g��t thïn këlä nhial tim Jethu nhom, “KËNË Ë B��NYAKNHOM ITHAREL.”

Nawën lek t�� c�l Ithkal dööt, ke pi��t Jethu tim cï rï ïu k��u ku k�c awën karou (23:33)

23:30 �oth 10:8; Ny 6:16 g 23:31 W��tde yic ee du��r a këlä, “Na ye kë cït kënë rot looi tënë raan cïn awu��c cï looi, ke ye tak ye�ö bï rot looi tënë raan la gu��p awu��c.” i 23:33 T��n kënë ee ye c��l këlä rin thiëëk yen kek g�ndït la gue�-�e� cït apen nhom raan. 23:34 Wk 22:18 23:35 Wk 22:7 23:36 Wk 69:21

Luka 23 167


K Go raan tök kam k�c awën cï piäät kek ye lat ku lueel, “Cïï ye Raan cï Nhialic l�c ku d��c? Kony rot ku kony �o aya.” L Go raan d��të pu��u riääk ku nyieeny, “Cïï ye cak ri��c Nhialic agut t�� thou yïn aya? �ok aacï t��m thou cïmënde. M Ku awäcda adhilku j�t rin �ok aa col kë cuk looi, ku mony kënë acïn kër��c cï looi.” N Ku lueel tënë Jethu, “Tak �a t�� eet yïn Bäänydu yic.” O Go Jethu l��k ye, “Yïn al��k yic, yaköl yïn abï rëër kek �a pan Nhialic.”

Jethu acï thou ayic(Mt 27:45-56; Mk 15:33-41; Jn 19:28-30)

P Nawën t��cït ak��l ci�l yic ke mu��th loi rot pan awën, ku cïï ak��l ruel �et tää� ak��l. Q Ku t��wën ka alanh ye g�� bï lua� Nhialic tek yic al�� thïn r��t yic rou. R Ku cöt Jethu röldït ku lueel, “Wä, w��iki�� aaca than yïcin.” Acï wëlkä lueel ku thou. S Nawën tï� bäny apuruuk kë cï rot looi, ke lec Nhialic ku lueel, “Mony kënë ë ye raan path alanden.” T Nawën tï� k�c ke cï kenhïïm kut t��n bïk daai kë cï rot looi, gokë dhuk baai ke gut kepu��th. U K�c ke �i��c kek Jethu ëbën, agut diäär ke bu�th ye wäär jiël yen Galilia, aake daai ë käkkä ëbën.

Jethu acï thi��k(Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Jn 19:38-42)

V-W Mony c�l Jothep ë t�� thïn. Ku yeen ë raan gen Arimatheo, pan Judia. Jothep ë ye raan path la cök, ku yeen ë ��th b��n bääny Nhialic. Ku yeen ë ye raan akut luk k�c Itharel. X Nawën le tï� l�n cï Jethu thou, ke la tënë Pilato ku thiëëc gu��p Jethu. Y Ku bïï piny tim k��u ku der alath, ku t��u ra� cï wec kuur yic, ra� cïn raan cï ka� thi��k thïn. Z Ee ya aköl nïn dhiëc, aköl ye k�c röt guiir rin aköl cïï k�c ye luui, ee bï gu� b��n. [ Nawën cï gu��p Jethu b��i piny tim k��u, ke diäär wäär b�� kek Jethu Galilia, bu�th Jothep ku tï�kë t�� cï gu��p Jethu tääu thïn ra� yic, \ ku dhukkë baai ku lek miök �ïr guiir bï kek gu��p Jethu b��n t�c. Nawën aköl cïï k�c ye luui, ke ke l�� cït t�� ye lö� Mothith lu��l ye.

Jethu acï rot j�t ra� yic(Mt 28:1-10; Mk 16:1-8; Jn 20:1-10)

24 Na��n nhiäk rial aköl Nhialic, ke diäär la ra� nhom kek miök �ïr cïk guiir. " Ku yökkë alel cï ra� kum nhom ke cï laar wei.

# Nawën lek ra� yic ke cïï gu��p Jethu yök thïn. $ T��wën k��c kek ke cï 23:45 B.bei 26:31-33 23:46 Wk 31:5 23:49 Lk 8:2-3 23:56 B.bei 20:10; L.rou 5:14

168 Luka 23, 24


gäi, ke röör karou ce� al��th �er ap�i cï la toptop b��, ku k��ckë kel��m. % Go diäär ri��c ku gutkë kenhïïm piny. Go röör wën lueel tënë ke, “Ye�ö ye wek raan pïr b��n wïc t��n k�c cï thou? & Acïï t�� t��në, acï rot j�t. Takkë këwäär cï l��k we ëlä wäär �oot yen Galilia, ' l�n Manh Raan abï th��n k�c r�c bïk piäät tim cï rïïu k��u, ku abï b�n pïr aköl ye nïn diäk.” ( Go diäär wël wäär cï Jethu l��k ke tak. )-* Maria Magdalena, ku Joanan, ku Maria man Jemith ku diäär k��k, kek aake cï la ra� nhom. Nawën dhukkë ke la k�c Jethu bu��th kathiäär ku tök ku atuuc k��k, l��k kë cï rot looi. + Go atuuc tak l�n ë yen w��t lueth, ku cïk gam. , Go Pït�r rot j�t ku ri� ra� nhom bï la tï�. Nawën gu� yek��u piny ku tï� ra� yic, ke tï� al��th wäär cï gu��p Jethu der kep��c. Go dhuk baai ke cï gäi aya kë cï rot looi.

Jethu acï rot nyu��th k�cken ye bu��th karou(Mk 16:12-13)

. Ya aköl tö� awën, ke k�c Jethu bu��th karou j�t röt bïk la pan c�l Emauth, ku ë mec kek Jeruthalem t�� cït kilomïter thiäär ku tök. / T��wën ci�th kek ke jam ku takkë käk cï röt looi, š ke Jethu b�� ku ci�th ke kuany keyöth. œ Ku mär këdä� kepu��th bïk cïï �ic. 2 Go Jethu ke thiëëc, “Ye�ö bakë lueel t��th��r awën ci�th wek?” Gokë k��c ku dötkë piny ke cï kenyïn wel. 3 Go raan tök kamken c�l Kliöpath w��tde b��r, “Adhil a yïn raan tö� r��r Jeruthalem kuc käk cï röt looi thïn ye nïnkä yiic.” 4 Go Jethu thiëc, “Ye kä�ö?” Gokë b��r, “Aa käk cï röt looi tënë mony c�l Jethu, raan Nadharet. Käk cï looi ku wël cï lueel aye nyu��th l�n ye yen raan ril käk Nhialic tï�. Ku acï Nhialic ku k�c ëbën gam l�n ril yen këriëëc ëbën yic ye lueel ku looi. 5 Acï k�ckuan dït käk Nhialic ku k�c piööc löö� d�m ku g��mkë bäny mac baai bï t��m thou, ku pi��tkë tim cï rïïu k��u. 6 Ku ë yeku ��th l�n ye yen raan bï k�c Itharel waar kär�c yiic. Ku ë nïn kadiäk ëmën t��n looi käkkä röt. 7-8 Diäär k��k aku��tda yic, aake cï ri��l ra� nhom wën anhiäk, ku lek dhuk ke w��t cï �ook b��n c�l ag��i l�n liiu guäpde ra� yic. Ku l�n cï kek atuuc Nhialic cie l��k ke l�n pïïr Jethu tï�. 9 Go k�c k��k kamkua ri� bïk la tï�. Ku yökkë ayic l�n liiu gu��p Jethu ra� yic, cït t�� cï diäär ye lu��l thïn.” : Go Jethu l��k ke, “Wek aa k�c cïn kë �i�ckë! Wek aacie käk cï k�c käk Nhialic tï� l��k we ye lac gam! ; Këc k�c käk Nhialic lueel wäär, l�n bï Raan cï l�c ku d�c käjuëckä ka� guum bï jal la Bäänyde yic.” = Ku tët Jethu ke käk cï lueel ri�nke wël th��r Nhialic yiic, j��k athör Mothith agut käk cï k�c käk Nhialic tï� g��t.24:6-7 Mt 16:21; 17:22-23; 20:18-19; Mk 8:31; 10:33-34; Lk 9:22; 18:31-33

Luka 24 169


? Nawën cïk thi��k kek pan awën le kek thïn, ke Jethu loi rot ke cït raan b�r tue�. A Gokë pëën ku luelkë, “R��r ke �o, ak��l acï cu�l.” Go la baai ke ke. B T��wën cï kek nyuc bïk mïth, ke Jethu löm ayup ku d��c ku b�ny yic, ku g��m ke. C Nyin yic t��wën ke �ickë ku m��r bïk cïï ben tï�. D Gokë röt thiëëc ë röt, “�o këc pu��th ayum t��wën ji��m yen kek �o, ku teet wël cï g��t th��r tënë �o.” E Ku j�tkë röt nyin yic ku dhukkë Jeruthalem. Ku yökkë k�c Jethu bu��th kathiäär ku tök ku k�c k��k ke cï kenhïïm mat, ku lëkkë ke, F “B��ny acï rot j�t ayic, ka cï rot nyu��th Pït�r.” G Ku j�l k�c wën b�� Emauth karou kë cï rot looi dhël yic teet, t�� cï kek b��ny �i�c thïn wën b�ny yen ayup yic.

Jethu acï rot nyu��th atu��cke(Mt 28:16-20; Mk 16:14-18; Jn 20:19-20; Lu�i 1:6-8)

H Wën �ot ji��m kek, ke B��ny b�� ku k��c kamken ku lueel, “Bï d��r arëër ke we.” I Gokë p��k wei ku ri��ckë ëbën ku takkë l�n yen ati��p yen yekë tï�. J Goke thiëëc, “Ye�ö ri��c wek? Ye�ö ye wek diu l�n cïï yen ye �a? K Ti��kë �acin! Ku ti��kë �acök, ee ��n ayic. Gatkë �a, ku abäk tï� rin ati��p acie la adi�� ku yom cïmën ye wek ke tï� kek �a.” L Ku wën lueel yen kënë, ke nyuth yecin ku yecök ke. M Ku �ot cïk gam, rin mi�t dïït cï kek pu��th mi�t ku gäi dïït cï kek gäi. Go Jethu ke thiëëc, “Le miëth camkë t�� thïn?” N Gokë gäm r��c cï tuak O ku cuet ke d��i kek ëbën. P Ku j�l l��k ke, “Käkkä gup aa käk ca l��k we wäär �ot rëër ��n ke we, l�n bï këriëëc ëbën cï g��t Lö� Mothith yic, ku athör k�c käk Nhialic tï� ku di�t Nhialic yic aya ë ri�nki��, aa dhil röt ti�� t��den.” Q Ku kony ke bïk wël th��r Nhialic deet yiic, R ku lëk ke, “Ayakë tï� t�� cï ye gät thïn l�n Raan cï l�c ku d�c, ë bï gum ku j�t rot ra� yic aköl ye nïn diäk. S Ku acï wël cï g��t lueel aya l�n dhil k�c pinynhom ëbën, j��k Jeruthalem l��k bïk kepu��th w��l Nhialic, bï käracken päl piny. T Wek aacï käkkä tï� ke cï kenhïïm ti��. U Ku wek abï tu��c Wëi Nhialic wäär cï Wä lueel. R��rkë geeu �et aköl bï ri�l nhial kënë b��n tënë we.”

Jethu acï �äth pan Nhialic(Mt 16:19-20; Lu�i 1:9-11)

V Nawën ke Jethu jiël ke ke ku lek Bethanï. Ku j�t yecin nhial ku d��c ke. W T��wën d��c yen ke, ke jiël tënë ke ku j�t ë nhial. X Gokë door ku dhukkë Jeruthalem ke cï pu��th mi�t. Y Ku keek aake ye lac rëër Lua� Nhialic ke lec Nhialic.

170 Luka 24


T�wën d��c yen ke, ke jiël tënë ke ku j�t ë nhial (24:51)

Luka 24 171


172

Wël Jethu cï Joon g��t

W��t nhom Wël cï Joon g��t aa Jethu nyu��th ke ye W��t th��r Nhialic t�� thïn ë l�na��n ku ëmën, ku abï t�� thïn ë lana��n ku ëmën, ku abï t�� thïn ath��r, “Ku W��t acï b��n a raan ku cië� kek �o.” Cïmën ye athöör nhom gu��p ye lueel, Joon ë gät wëlkä rin bï k�c kuen ye �ic l�n nadë ke Jethu yen Alu��k, Wën Nhialic wäär cï l��k k�c. Ku k�c bï w��tde gam aabï pïr. (20:31) Jethu aye nyu��th aba� tue� yic, l�n ë yen W��t Nhialic. Ku wël k��k b�� ciëën ë kënë cök, aa käk juëc jä� g��i cï Jethu looi. Ku käkkä aa Jethu nyu��th aya l�n ë yen Wën Nhialic, ku ë yen Aluä� wäär cï lueel. Käkkä cök, käk jä� g��i cï röt ti�� aacï teet yiic. Aba� athör kënë ë �o l��k t�� cï k�c k��k w��t Jethu gam thïn ku bu�thkë. Ku dhäl k�c k��k w��lke ku cïk w��tde gam. J�k cökdït 13 �et 17 ala yic t�� cï Jethu kek k�cken ye bu��th rëër thïn ë tök w��r aköl wäär d�m ye. Ku ëcï jam tënë k�cken ye bu��th nääkde nhom tue� t�� bï kek röt gui��r thïn, ku deet kepu��th. Cök ciëën aa �o l��k dömdöm Jethu, ku lu��de ku pi��t cï ye piäät tim cï rïïu k��u, ku jön rotde. Ku j�l a nyooth cï yen rot nyu��th tënë k�cken ye bu��th jön rotde cök ciëën. Anyïköl ti� cï k��r ye yök cökdït 8 yic, j��k cök koor 1 �et 11 acï nyää� wei käk cï g��t th��r yiic. Ku akëc k�c tue� kek ke war g��tg��t wël Jethu yiic g��t. Ku aye k�c k��k g��t aya t��d��t. Joon ë mi��c pïr akölriëëc ëbën bï gäm k�c t�� g�m w��t Raan cï l�c ku d�c, d��t k�c pu��th. Ku ë mi��c bï rot j��k ëmën ke bï gäm k�c bï Jethu gam, l�n ye yen dhël ku yic ku pïr.

Käk t�� thïnKäk cï g��t tue� ................................................................................. 1:1-18Joon raan k�c mu��c nhïïm ku k�c cï Jethu ka� bu��th ............... 1:19-51Piööc ë Jethu .............................................................................. 2:1-12:50Nïn ciëën kadhorou thu�nde nhom tue� .................................. 13:1-19:42Jön rot ku nyooth rot B��ny ........................................................... 20:1-31Käk cï g��t ciëën nyooth rot d��t Galilia .......................................... 21:1-25


W��t Pïr

1 Wäth��r këc nhial ku piny cak, W��t ë t�� thïn, ee r��r kek Nhialic, ku W��t ë ye Nhialic. " W��t ë r��r kek Nhialic wäär c�k kä�. # Käjuëc

r��r nhial ku piny ëbën aake cak ë ye. Ku acïn käk t�� thïn këc ke cak ke yeen liu thïn. $ Kuat käk t�� thïn ëbën aa pïr yök tënë ye. Ku pi��rde acï ru�l gäm raan ëbën.a % Pi��rde yen ë ru�l d��p ap�i mu��th yic, ku akëc lëu bï ku��m nyin piny. & Nhialic ëcï atu��nyde tooc, raan c�l Joon. ' Acï b��n bï k�c b��n l��k bïk ru�l �ic. Acï b��n bï l��k ke bï raan ëbën w��t pi� ku g�m. ( Yeen ëcie yen ru�l, acï b��n bï k�c b��n l��k ru�l. ) Ku W��t yen ë ye ru�l ayic, ru�l cï b��n pinynhom tënë raan ëbën. * W��t ë t�� pinynhom, ku Nhialic ë cak piny ë ye, ku akëc k�c pinynhom �ic. + Yeen acï b��n tënë käk ke cï cak, ku akëc k�cken cï cak lor. , Ku acï k�c ab��k b��n lor ku gamkë w��tde, goke gäm ri�l bïk aa mïth Nhialic. . Keek aacie mïth Nhialic cït t�� ye k�c dhiëëth thïn, cïmën ye mïth la wun dhiëth ke. Ee Nhialic gu��p yen ë Wunden. / W��t acï b��n a raan ku cië� ke �o. Ku di��kde acuk tï�, diik Wën tö� Nhialic. Ku ë yen bïï yic, ku li�r pu��u Nhialic tënë �o. š Ku Joon acï tu��l ku lëk k�c ë ri�nke ëlä, “Kënë yen ë raan wäär ye ��n jam ë ri�nke, raan wäär ya lueel ëlä, �Yen abï l��k b��n �acök, ku adït tënë �a. Yeen ë r��r thïn wäär ke �a këc cak dhiëëth. ” œ Rin käpu�th ë yen Wën Nhialic, yen acï �o d��c ëbën, d��c tök ë d��c d��t cök. 2 Wäth��r lö� ëcï Nhialic gäm k�c ë Mothith, ku ëmën Nhialic acï yic ku li�r piände gäm k�c ë Jethu raan cï l�c ku d�c. 3 Acïn raan cï Nhialic ka� tï� t��n. Ee Wën tö� thö� kek Nhialic, r��r Wun l��m yen acï �o c�l a�ic Nhialic.

Athön Joon raan k�c mu��c nhïïm(Mt 21:12-13; Mk 1:1-8; Lk 3:1-18)

4 K�cdït Itharel Jeruthalem aake cï k�c käk Nhialic ku k�c kuat Lebï tu��c tënë Joon, bïk la thiëëc ëlä, “Ye yïn �a?” 5 Ku Joon akëc b��n jai bï w��tden dhuk nhom. Acï b��n b��r ë cök ku lueel ëlä, “Acie ��n Raan cï l�c ku d�c.” 6 Gokë thiëëc, “Aye yïn �a? Ee yïn Elija?” Go b��r, “Acie �a.” Gokë b�n thiëëc, “Ye yïn raandït käk Nhialic tï� bï b��n?” b Go dhu��k ke, “�ei! Acie �a.” 7 Gokë lueel, “L��k �o, ee yïn �a? �ok aa dhil w��t dhu��k k�c ke toc �o. Ye rot yök ë yïn �a?” 8 Go Joon b��r, “��n ë jam ap�i roor t�� cïï ce�, �Gui�rkë dhël B��ny bï la cök cïmën wäär cï Ithaya raan käk Nhialic tï� ye lueel. ”a 1:4 W��t yen acï bën aa pïïr 1:6 Mt 3:1; Mk 1:4; Lk 3:1-2 b 1:21 Raan käk Nhialic tï� bï tu��l, bï b��n Raan cï l�c ku d�c b��n lueel. Tï� L.rou 18:15, 18; Mt 4:5 1:23 Ith 40:3

Joon 1 173


9 Röörkä aake tooc k�c akut Parathï, : ku j�lkë Joon b��n thiëëc ëlä, “Ye�ö ë yïn k�c mu��c nhïïm t�� cïï yïn ye Raan cï l�c ku d�c, ku yïn acie Elija ku cïï ye raandït käk Nhialic tï�?” ; Go Joon dhu��k ke, “��n ë k�c mu��c nhïïm pïu ë path, ku raan ar��r kamkun ë t��n ku acäk �ic, = raan yen lök b��n �acök ciëën, ku acä lëu ba warke d��k.” ? Kën ë loi rot pan c�l Bethanï, wär Jordan k��u t��wäär ye Joon k�c mu��c nhïïm thïn.

Amälthiin Nhialic A Na��n aköl d��t ke Joon tï� Jethu ke b�� tënë ye, go lueel, “Ti��kë Amälthiin Nhialic yen bä adumu��m k�c pinynhom nyaai, kan ab��. B Yen ë raan ye ��n jam ë ri�nke wäär ë ��n ye lueel ëlä, �Yen abï l��k b��n �acök, ku adït tënë �a. Yeen ë r��r thïn wäär ke �a këc cak dhiëëth. C Aacä �ic bï ya yen �a, ku ��n acï b��n ku ya k�c mu��c nhïïm pïu rin bï ��n ye c�l a�ic k�c Itharel.” D Ku ëcï Joon lueel aya ëlä, “��n acï Wëi Nhialic tï� ke b�� kecït kuur ë dit, ku nyuuc yenhom. E Ku ë �ot k��c �ic, ku ëcï Nhialic raan toc �a ba k�c aa mu��c nhïïm pïu, l��k �a ëlä, �Raan bï yïn Wëi Nhialic tï� ke b�� ku nyuuc yenhom yen ë raan bï k�c mu��c nhïïm Wëi Nhialic. F Ee yic, aca tï� ku al��u ba lueel, wenhïïm l�n ë yen Wën Nhialic.”

K�c cï Jethu ka� bu��th G ��n aköl d��t, Joon ë kääc kek k�cken ye bu��th karou t��wäär aköl. H Nawën tï� Jethu ke tëk t��thi��k ke ke, go Joon döt ap�i ku lueel, “Ti��kë, yen akan yen Amäl Nhialic.” I Ku j�l pi� k�c ye bu��th awën karou këya, gokë Jethu bu��th. J Nawën wel Jethu yenhom, ke tï� ke ke bu�th ye, go ke thiëëc, “Ye�ö wi��ckë?” Gokë lueel, “Rabi, r��r t��n�n?” (Ku w��tde yic, “Raan Piööc.”) K Go l��k ke, “Bäk, bäk b��n tï�.” Gokë la ku tï�kë t�� rëër yen thïn. Ku ë ye tää� ak��l, ku j�lkë rëër kek ye abï piny cu�l. L Raan tök kam k�c wën karou cï w��t Joon pi� ku bu��th Jethu, ee ye Andria wämënh Thaimon Pït�r. M Na��n nhiäk rial, ke Andria räm ke m��nhë, go l��k ye, “�ok aacï Methaya yök.” (Ku w��tde yic Raan cï l�c ku d�c.) N Ku ��th Thaimon tënë Jethu. Go Jethu döt ap�i ku lueel, “Yïn ë Thaimon wën Joon, yïn abï c�l Kepa.” (Ku yen Pït�r w��tde yic ee kuur.)

Jethu acï Pilipo ku Nathaniel c��l O Nawën aköl d��t ke Jethu la Galilia, ke räm kek Pilipo, go l��k ye, “Bu�th �a.” P Ku Pilipo ë raan Bethaida, ku ë gen yï Andria ku Pït�r aya. Q Go Pilipo Nathaniel yök ku lëk ye, “�ok aacï raan wäär cï Mothith gät

174 Joon 1


ë ri�nke athör löö� yic, raan yen cï k�c käk Nhialic tï� gät ë ri�nke aya, acuk yök. Yen ë Jethu wën Jothep raan Nadharet.” R Go Nathaniel lueel, “Ye këpiath �ö lëu bï tu��l Nadharet?” Go Pilipo b��r, “Bäär ba tï�.” S Nawën tï� Jethu Nathaniel ke b��, ke jam rin Nathaniel ku lueel, “Raan kënë ë raan Itharel ayic gu��p, kecïn gu��p ruëëny.” T Go Nathaniel lueel, “Ca �ic këdë?” Go Jethu b��r, “Yïn gu� �ic wën rëër yïn �aap cök, t��wën këc Pilipo la bï yï la c��l.” U Go Nathaniel b��r ku lueel, “Raan piööc, yïn ë Wën Nhialic, yïn ë B��ny Itharel.” V Go Jethu b��r, “Ca jäl gam rin cï ��n ye l��k yï l�n cï ��n yï tï� wën rëër yïn �aap cök? Yïn abï kädït k��k wär ë käkkä tï�!” W Ku ben mat thïn, “W��t yic al��k we, wek aabï nhial tï� ke liep rot, ku atuuc Nhialic aa bäk tï� ke b�� piny tënë Manh Raan ku lek nhial.”

Ti��kë, yen akan yen Amäl Nhialic (1:35-36)

1:51 Cäk 28:12

Joon 1 175


Yan thiëëk pan Kana

2 Nïn kadiäk cök ciëën, ke ruääi loi gen Kana pan Galilia. Ku man Jethu ë t�� thïn, " ku Jethu ëcï c��l yai yic aya kek k�cken ye bu��th.

# Nawën la m��u thök, ke lëk man ye, “M��u acï liu tënë ke.” $ Go Jethu lueel, “Ti�ë, yïn acïï kë lu��i dhil l��k �a. Akäldi�� a�ot këc �ëët.” % Go man l��k k�c lu�i, “Lu�ikë käk bï l��k we ëbën.” & Ku tönydït kadätem aake cäp k�c l��m. Tönykä aake ye ke pïu tääu thïn bï k�c kecök aa l��k, cït t�� ye lö� ci�� k�c Itharel ye nyu��th thïn. Ku t��ny tök ë j�t t�� cït t��n adu��k thiär-rou, t��dë adu��k thiärdiäk. ' Go Jethu l��k k�c lu�i, “Thiä�kë tönykä pïu.” Gokë töny thi�� abïk thook alic. ( Ku j�l Jethu l��k ke, “G��mkë ye tönykä yiic, ku gämkë ke raan yen wun ruääi.” Gokë looi këya, ) ku j�l raandït k�c athi��k awën pïu thiëëp, pïu cï waar bï ya m��u. Ku akuc t�� bïï m��u thïn, aa k�c lu�i wën thi�� töny kek aa �ic ye. Go raandït k�c athi��k wun nya c��l, * ku lëk ye, “Raan ëbën ë mu��n path ka� gam tue�, ku na cï k�c jäl ku�th ke mu��n lir aj�l l��k gam. Ku yïn cï mu��n path waan ciëën agut ëmën.” + Kënë yen ë këdït jä� g��i cï Jethu ka� looi gen Kana pan Galilia. Ku yen acï di��tde nyu��th, ku aacï k�cken ye bu��th jäl gam. , Nawën ë kënë cök, ke Jethu la Kapernaum kek man ku w��t wun ku k�cken ye bu��th, ku rëërkë thïn ë t��n nïn lik.

2:12 Mt 4:13

Kënë yen ë këdït jä� g��i cï Jethu ka� looi (2:1-12)

176 Joon 2


Jethu acï la lua� Nhialic(Mt 21:12-13; Mk 11:15-17; Lk 19:45-46)

. ��n cï Yan Ayum cïn yic lu�u jäl thi��k, ke Jethu la Jeruthalem. / Ku j�l ler kal lua� Nhialic yic, ke yök k�c ke ��c wei thïn ë ��k ku am��l ku j�l aa ku��r. Ku k�c wëëu waar yiic aake cï nyuc thïn aya. š Go waat nai ë wi��n, ku cop k�c wei kal lua� Nhialic yic kek �äkken ku thäkken ku weer wëëu wei, ku wel ag�nken yiic. œ Ku lëk k�c ku��r �aac wei, “Nyaaikë käkkä ë t��n, ku du��kkë �ön Wä c�l aye �ön ��c.” 2 Go k�cken ye bu��th wël cï g��t athör th��r wël Nhialic yic tak. Wël ye lueel ëlä, “Yïn Nhialic, nhi��r ��ndu ad��p �apu��u cïmën mac.” 3 Go k�cdït Itharel b��n ku thiëckë, “Ye këdït jä� g��i yïndë ba looi ba nyu��th �o, l�n le yïn yic ba këcït kënë looi?” 4 Go Jethu b��r ku lëk ke, “Rackë lua� Nhialic kënë, ku aba b�n looi nïn kadiäk.” 5 Gokë lueel, “Acï ru��n thiär�uan ku dätem n��k bï jäl thök, ku luel ka ba looi nïn kadiäk yiic?” 6 Ku lua� Nhialic ji��m Jethu ë guäpde. 7 Ku na wäär la j�t ra� yic, ke k�cken ye bu��th tak këwäär cï lueel. Ku gamkë wël th��r Nhialic cï g��t, ku wël cï Jethu l��k k�c. 8 T��wäär rëër yen Jeruthalem yai yic, ke k�c juëc gam w��tde wën tï� kek käkken jä� g��i cï looi. 9 Ku aake �ic Jethu ëbën ku yen akëc rot nyu��th ke. : Ku acïn kën nadë ke wïc raan d��t bï ye nyu��th k�c, rin a�ic käk t�� raan pu��u.

Jethu ku Nikodemo

3 Raan akut Parathï c�l Nikodemo, ku ë ye raandït k�c Itharel ë t�� thïn, " na��n ak��u w��r tök ke la tënë Jethu ku lueel, “Raan piööc,

a�icku yïn ë raan piööc cï Nhialic tooc. Rin acïn raan loi käk jä� g��i cïmën yïn, t�� liu Nhialic kek ye.” # Go Jethu b��r, “Yïn al��k yic, acïn raan bï bääny Nhialic tï�, t�� cïï ye ben dhiëëth dhiën d��t.” $ Go Nikodemo lueel, “Bï raan b�n dhiëëth këdë? Lëu bï dhuk man yäc bï jäl b�n dhiëëth?” % Go Jethu b��r, “W��t yic al��k yï, raan këc b�n dhiëëth ë pïu ku Wëi Nhialic, acïï bääny Nhialic bï yök. & Raan aye dhiëëth k�c ë path, ku Wëi Nhialic ë pïr yam ye Nhialic gäm k�c. ' Duk ye gäi t�� lëk ��n yï, l�n dhil we b�n dhiëëth. ( Wëi Nhialic acït mën dhie ye raan yom pi� ke wuu, ku cïï t�� bïï yen thïn ku t�� le yen thïn �ic. Yen ë t��n k�c bï b�n dhiëëth Wëi Nhialic.” ) Go Nikodemo thiëc, “Bï kënë rot lëu këdë?” * Go Jethu l��k ye, “Yïn ë raan piööc k�c pan Itharel ku kuc kënë! + W��t yic al��k yï, �ok aa jam käk �icku ku luelku käk cuk tï�. Ku �ot we j�i bäk 2:13 B.bei 12:1-27 2:17 Wk 69:9 2:19 Mt 26:61; 27:40; Mk 14:58; 15:29

Joon 2, 3 177


w��tda cïï gam. , Na cäk w��tdi�� gam t�� ji��m ��n käk pinynhom, ke we bï w��tdi�� gam këdë t�� ji��m ��n tënë we käk Nhialic? . Acïn raan cïï ka� la nhial bï käk Nhialic b��i, ee raan b�� nhial Manh Raan b�� piny nhial.” / Cïmën wäär cï Mothith lu� wëëth cït këpiiny jat nhial roor bï yen k�c cï këpiiny cam aa d��c, ke Manh Raan adhil �äth nhial, š rin bï raan gam w��tde ëbën pïr akölriëëc ëbën yök. œ Nhialic anhiar k�c pinynhom ap�i. Yen ag�m yen Wënden ju��l, bï raan ëbën w��tde gam cïï mär, ku pïïrkë akölriëëc ëbën. 2 Ku Nhialic akëc Wënde tu��c piny bï k�c b��n lu��k wei, ee rin bï thäi pinynhom pïr ë ri�nke. 3 Raan gam w��tde acïï bï lu��k wei, ku raan cï jai bï w��t cïï gam acï lu��k wei, rin këc yen w��t Wën töö� ë Nhialic gam. 4 Ku kën bï ke lu��k wei akïn, ru�l acï b��n pinynhom ku k�c aa nhiar mu��th t��n ru�l rin aa luui kär�c. 5 Raan ëbën kär�c looi ë ru�l maan ku cïï la ��r yic, rin cïï yen kär�c ye looi wïc bï ke �ic. 6 Ku raan luui käpath ë b��n ��r yic bï lu�ide nyu��th, rin cï ke lu��i Nhialic.

Joon acï b�n jam rin Jethu 7 Nawën ke Jethu kek k�cken ye bu��th la pan Judia, ku rëër thïn ke ke, ku mu��c k�c nhïïm pïu. 8 Ku Joon ë ye k�c mu��c nhïïm aya t�� c�l Aenon thiääk kek Thalim la yic pïu juëc. Ku k�c aake ye la bï ke la mu��c nhïïm. 9 (Ku Joon ë �ot këc gu� mac.) : Nawën ke k�c Joon bu��th k��k j�l teer kek raan Itharel rin l��k ye k�c kegup l��k, ; gokë la tënë Joon ku luelkë, “Raan piööc, lëu ba mony wäär r��r kek yï wär Jordan al��tui tak, raan ye yïn jam ë ri�nke? Yen amu�c k�c nhïïm ëmën, ku k�c juëc aala tënë ye!” = Go Joon b��r, “Acïn t�� bï raan këdä� yök t�� këc Nhialic ye gäm ye. ? Week wep��c acäk pi� ke l��k we ëlä, ��n acie Raan cï l�c ku d�c, ku ��n acï tu��c tue� ë path yenhom. A Raan thiëk yen ë raan bï gäm nya, ku mäthde ë k��c ku ë pu��u mi�t t�� pi� yen r��lde. Yen ë mi�t piändi�� aya ëmën. B Yen abï dhi�l dït ap�i ku ��n abï kuur.” C Raan b�� nhial adït tënë k�c ëbën, ku raan piiny ë kën piny. Raan b�� nhial at�� k�c nhïïm tue� ëbën. D Ee k�c l��k käk cï tï� ku käk cï pi�, ku acïn raan w��tde gam. E Ku raan cï gam, acï gam l�n ye Nhialic yic lueel. F Raan cï Nhialic tooc yen ë jam wël Nhialic, rin aye Nhialic gäm ri�l W��ike ëbën. G Wun ë Wënde nhiaar ku t��u këriëëc ëbën yecin. H Raan gam w��t Wën ë Nhialic abï pïr akölriëëc ëbën, ku raan cïï w��t Wën Nhialic bï gam acïï pïr akölriëëc ëbën bï yök, rin acïn kë bï riääk pu��u ë Nhialic nyaai tënë ye.3:14 Kn 21:9 3:24 Mt 14:3; Mk 6:17; Lk 3:19-20 3:28 Jn 1:20 3:35 Mt 11:27; Lk 10:22

178 Joon 3


Jethu ku ti� pan Thamaria

4 Nawën ke �ic Jethu l�n cï k�c akut Parathï ye pi�, l�n nadë ke k�c aa b��n tënë ye bï ke b��n mu��c nhïïm, ku l�n cï yen la k�c juëc

ye bu��th wär k�c Joon bu��th. " (Ku acie yen ye k�c mu��c nhïïm, aa k�cken ye bu��th.) # Nawën pi� w��t ye lueel, go jäl pan Judia ku dhuk Galilia. $ Ku ë bï dhi�l �et pan Thamaria rin yen ë dhël tëëk yen thïn. % Go �et pan Thamaria c�l Thikar thiääk ke piny wäär cï Jakop gäm wënde Jothep. & Ku yinh cï Jakop c�l awec ë t�� thïn. Nawën cï Jethu dak ë cäth, go nyuc yith l��m. Ku ë ye ak��l ci�l yic. ' Go ti� pan Thamaria b��n yiith bï b��n gem pïu, go Jethu l��k ye, “Mu�c ��n pïu ba dek.” ( (Ku k�cken ye bu��th aake cï la geeu bïk la ��c miëth.) ) Go ti� pan Thamaria l��k ye, “Këdë wën? Yïn ë raan Itharel ku thiëc �a, ��n raan Thamaria ba yï mu��c ë pïu?” (K�c Itharel aake cie dek kek k�c Thamaria.) * Go Jethu b��r, “Na yï �ic mi��c Nhialic ku raan thiëc yï pïu �u��t aca thiëëc, ku �u��t acï mu��c pïu pïr.” + Go tik lueel, “B��ny, yïn acïn kë gem yïn pïu, ku yith amec yic, ba pïu pïr yök t��n�n? , Ye yïn dït tënë wädït Jakop raan cï �o gäm yinh kënë, ku dëk thïn yen ye nhom kek mi��thke ku �äkke?”

4:5 Cäk 33:19; Joc 24:32 4:9 Edha 4:1-5; Nem 4:1-2

Go ti� pan Thamaria b��n yiith bï b��n gem pïu

(4:7)

Joon 4 179


. Go Jethu b��r, “Kuat raan dek pïukä abï rou b�n n��k, / ku raan bï dek pïu ba yiëk ye acïï rou bï b�n n��k, ku pïu bï yiëk ye aabï ya dhiama yeyic ye pïu pïr kuër thïn, ku yïk ye pïr alanden.” š Go tik l��k ye, “B��ny, yiëk ��n pïukä bï rou �a cïï ben n��k, ba cïï ben b��n t��n ba b��n gem pïu.” œ Go Jethu l��k ye, “L��r c�l mu�nydu bäk b��n t��n.” 2 Go tik lueel, “��n acïn moc.” Go Jethu b��r, “Këdu ë yic, l�n cïn yïn moc. 3 Yïn acï ka� rëër kek röör kadhiëc, ku mony r��r kek yï ëmën acie mu�nydu. Yïn acï yic lueel.” 4 Go tik lueel, “B��ny aca �ic, yïn ë raan käk Nhialic tï�. 5 Wärkuan th��r pan Thamaria aake ye Nhialic door ë g�n kënë nhom, ku ayakë lueel wek k�c Itharel l�n dhil �ok Nhialic la door Jeruthalem.” 6 Go Jethu lueel, “Gam w��tdi��, yïn ti�ë t�� bï wek Wä door acï thi��k, ku acie g�n kënë nhom ku acie Jeruthalem. 7 Wek k�c Thamaria wek kuc raan yakë door, ku �ok k�c Itharel �ok aa �ic raan yeku door rin pïr ab�� tënë Itharel. 8 Ku ak��l aj�l b��n, ku acï gu� b��n ëmën gu��p, t�� bï ri�l Wëi Nhialic k�c c�l aa dor Wä cïmënde, kek aa k�c wïc Wä bïk ye door. 9 Nhialic ë Wëi, ku rin ri�l W��ike yen alëu ye bï door cïmënde.” : Go tik b�n l��k ye, “A�i�c l�n bï Raan cï l�c ku d�c b��n. Na le b��n ka bï �o nyu��th këriëëc ëbën.” ; Go Jethu b��r, “Yen ë ��n, raan jam kek yï.” = Ku kaamthiin wën ji��m kek, ke k�cken ye bu��th b�� ku g��ikë ap�i rin ji��m yen kek tik. Ku acïn raan tök kamken cï tik thiëëc, “Ye�ö wïc, ku ye�ö ji��m yen kek ye?” ? Go tik tönyden pïu nyää� piny, ku k�t ke dhuk geeu ku lëk k�c. A “Bäk ti��kë mony cä l��k këriëëc ëbën ca looi. Nadë ke ye Raan cï l�c ku d�c?” B Gokë b��n bei geeu bïk la tënë Jethu. C Ku kaamthiin wën, ke lëk k�cken ye bu��th ye, “Raan piööc, j�l mïth.” D Go b��r, “��n ala miëth, cïn kë �i�ckë thïn.” E Go k�cken ye bu��th röt jal aa thiëëc kamken, “T��dë le raan cï miëth b��i tënë ye?” F Go Jethu l��k ke, “Miëthdi�� ee l�n ba w��t raan toc ��n looi, ku thääp lu�i cï gäm �a. G Cäk kää� ye lueel dhie ëlä, �P��i ka�uan a�oot ku rap abï tem. Ku al��k we, jatkë wenyïn bäk dum tï�, yemën rap aacï lu�k ku apath bï ke tem! H Raan rap tem aye ri�p ku ë k��th pïr tem alanden, këya raan cumcum ku raan tëmtëm aabï pu��th mi�t kedhie. I Kää� acï ya yic. �Raan tök ë com ku tëm raan d��t. J Wek tu��c bäk rap la tem dom yic ku ë dom këc wek luui thïn. K�c k��k aacï luui thïn ku wek aa röt kony lu�iden.”

180 Joon 4


K Go k�c juëc Thamaria ë gen wën yic w��t Jethu gam, rin cï tik w��t lueel ëlä, “Këriëëc ëbën ca looi acï l��k �a.” L Nawën b�� k�c Thamaria tënë ye ke lä�kë bï rëër ke ke. Go Jethu nïn karou n��k thïn t��n. M Go k�c k��k juëc w��tde jäl gam rin wël ye l��k ke, N ku lëkkë tik, “Ëmën, �ok aacï w��t jäl gam, ku akëcku gam rin wëlkun ca lueel, ku ë rin cï �ok w��tde pi� ku �icku l�n ë yen Aluä� k�c pinynhom ëbën alanden.”

Jethu acï manh b��ny kony O Nawën cï nïn karou n��k thïn t��n, ke Jethu j�l jäl ku ler l�� Galilia. P Rin yen Jethu gu��p ëcï lueel l�n, “Raan käk Nhialic tï� acie theek wu��nden.” Q Nawën �eet Galilia ke lor ap�i, rin wäär cï kek käk cï Jethu looi yai yic tï�, wäär cï kek la Yan Ayum cïn yic lu�u yic Jeruthalem. R Go Jethu b�n dhuk gen Kana t�� Galilia, t��wäär cï yen pïu waar thïn bï ya mu��n abiëc. Ku raandït kam k�c mac baai cï manhde tuaany Kapernaum ë t�� thïn. S Nawën pi� l�n cï Jethu jäl Judia ku ben dhuk Galilia, ke la tënë ye ku l�� bï la Kapernaum bï manhden cï thi��k ke thou kony bï pial. T Go Jethu l��k ye, “Acïn raan bï ye gam kamkun t�� këc wek kït ku kädït jä� g��i tï�.” U Go raandït awën b��r ku lueel, “B��ny, bäär lokku ba manhdi�� dööt.” V Go Jethu l��k ye, “L��r, manhdu abï pïr.” Go mony wën w��t Jethu gam ku jiël. W Wën ci�th yen dhël yic, ke räm kek k�cken lu�i ku luelkë, “Manhdu acï ��r.” X Go ke thiëëc ak��l al�� j�l manhde �u��n. Gokë lueel, “Wäraköl tää� ak��l yen ë jiël juäi yegu��p.” Y Go wun �ic l�n ë yen ak��l al�� wäär cï Jethu ye l��k ye ëlä, “Manhdu abï pïr.” Ku j�l w��t Jethu gam kek kacke ëbën. Z Kënë, yen aye kädït jä� g��i cï Jethu looi rou, wäär le yen dhuk Judia ku ler Galilia.

Raan tuany ru��n 38 acï kony

5 Nawën ke yan k�c Itharel ë t�� thïn, go Jethu la Jeruthalem yai yic. " Ku t��thiääk kek t�� c�l Kal Am��l Thok, pul ë t�� thïn, pul c�l

Bethaida tho� k�c Itharel. # Ku k�c juëc tuany aake ye t��c thïn, k�c cï c��r ku k�c cï ��l ku k�c cï duany. Ku keek aake ye pïu tiit bïk la tiaktiak, $ rin atuny Nhialic ë ye b��n pul yic, ku c�l pïu ala tiaktiak, ku raan cï ka� la wïïr t�� cï pïu röt tiak, ke kony kuat tu�ny t�� yegu��p. % Ku raan tuany ru��n thiärdiäk ku b��t ë t�� thïn. & Nawën tï� Jethu pu�k yic ke cï t��c, ku a�ic l�n cï ye tuaany run juëc, go thiëëc, “Wïc ba pial?”4:44 Mt 13:57; Mk 6:4; Lk 4:24 4:45 Jn 2:23 4:46 Jn 2:1-11

Joon 4, 5 181


' Go raan tuany b��r, “B��ny, acïn raandi��n t�� t��n bï �a �äth wïïr t�� tiak pïu röt thïn, rin na th�m ba la thïn, ke raan d��t ë ka� w��r thïn.” ( Go Jethu l��k ye, “J�t rot ku löm bi��du ku cathë.” ) Go raan wën gu� pial ku ku�ny bi��de ku ci�th. Ku aköl looi kën rot ë ye aköl cïï k�c Itharel ye luui, * go k�c Itharel l��k mony cï kony, “Yaköl, aköl cïï k�c ye luui, ku akëc pu��l tënë yï ba bi��du ket.” + Go b��r, “Acï raan cä kony ba pial l��k �a ëlä, �Löm bi��du ku cathë. ” , Gokë thiëëc, “Ye�a yen raan cï l��k, �Löm bi��du ku cathë? ” . Ku raan cï kony ë kuc raan kony ye, rin k�c juëc aake t�� ë t��wën ku Jethu ëcï la li�plä� wei. / Nawën ke yök Jethu lua� Nhialic, go l��k ye, “Tï� yïn acï pial ëmën, päl adumu��m, t��d��t ke këd��t rac ap�i abï röt b�n lu��i yï.” š Go mony wën jäl ku le l��k bäny Itharel l�n ë Jethu yen acï ye kony bï pial. œ Gokë j��k bïk Jethu aa jöör rin cï yen raan kony aköl cïï k�c ye luui. 2 Go Jethu b��r tënë ke ëlä, “Wä ë luui akölaköl, ku ��n adhil luui aya.” 3 Ku jam kënë acï bäny Itharel rac pu��th ap�i, ku wïckë bïk n��k, ku acie rin cï yen lö� aköl cïï k�c ye luui tho� rot, ee rin cï yen ye lueel l�n ye Nhialic Wun, ku këya acï rot looi bï thö� kek Nhialic. 4 Go Jethu jal b��r, “W��t yic al��k we, acïn kë ye Wät looi piände ë rot, kë ye looi ë tök, ee kë cï tï� kë ye Wun looi. Ku kë ye Wun looi aye Wënde looi aya. 5 Rin Wun ë Wënde nhiaar, ku nyuth këriëëc ye looi. Ku kädït tënë këwën aabï nyu��th ye, ku wek aabï jal gäi ëbën. 6 Cïmën ye Wun k�c cï thou j�t ku yïk ke pïr, ke Wënde aya ë pïr yiëk k�c wïc ye. 7 Wun gu��p acïn raan ye lu��k wei. Ku acï Wënde yiëk ri�l bï looi tënë ke ëbën. 8 Rin bï k�c ëbën Wënde theek cïmën ye kek Wun theek. Kuat raan cie Wënde ye theek, acie Wun ye theek raan toc ye. 9 “W��t yic al��k we, raan pi� w��tdi��, ku g�m w��t raan toc �a pïr akölriëëc ëbën at�� tënë ye. Acï bï lu��k wei, yeen acï jäl thou yic ku yök pïr. : Wek aa l��k yic, aköl bï b��n, ku acï gu� b��n t�� bï k�c cï thou röl Wën Nhialic pi�, ku k�c bï ye pi� aabï pïr. ; Cïmën ye pïr b��n bei tënë Wun, këya, yeen acï Wënde looi bï ya t�� ye pïr b��n bei thïn aya. = Ku yeen acï Wënde yiëk ri�l bï luk looi tënë k�c, rin ye yen Manh Raan. ? Du��kkë g��i ë w��t kënë, aköl bï k�c cï thou r��lde pi� r�� yiic ab��, A ku keek aabï b��n bei rä�ken yiic, k�c cï �i�c luui apath aabï röt j�t ku aabï pïr, ku k�c cï luui kär�c aabï röt j�t ku aabï lu��k wei. B “Acïn kë l��u ba looi piändi�� ë rot, ��n ë w��t teem kecït kë cï Nhialic l��k �a, këya w��t ca teem ala cök rin acie w��t piändi�� yen wiëc ba looi, ee w��t wïc raan toc �a ë rot.5:10 Nem 13:19; Jer 17:21 5:29 Dan 12:2

182 Joon 5


C “Na jaam ë ri�nki�� ke kë lu��l acie gam ci��t ye yic. D Ku raan d��t jam ë ri�nki�� at�� thïn, ku a�i�c l�n kë ye lueel ri�nki�� ë yic. E Atuc aa cäk tu��c tënë Joon ku yeen acï w��t yic lueel. F Acie l�n bï ��n la raan jam ë ri�nki��, aya lueel yen kënë rin bï wek pïr. G Joon ë ye këcït mermer d��p ku mer piny, ku week ë yakë wïc kaam thin-ny��t bäk pu��th mi�t thïn ru�lde. H Ku raan jam ë ri�nki�� at�� thïn, ku w��tde aril tënë w��t cï Joon lueel ë ri�nki�� lu�i ya ke looi, lu�i cï Wä yiëk �a ba ke looi, keek aa jam ë ri�nki�� ku nyoothkë l�n cï Wä �a tooc. I Ku Wä aya, raan toc �a, yen ajam ë ri�nki�� aya. Wek aa këc r��lde ka� pi� ku akëckë ka� tï�, J ku w��t cï lueel acäk ye muk wepu��th, rin cïï wek w��t raan cï tooc ye gam. K “Athör Nhialic ayakë kueen, rin ye wek ye tak l�n bäk pïr akölriëëc yök thïn. Ku keek aya aa jam ë ri�nki��! L Ku �ot cäk wïc bäk b��n tënë �a bäk pïr yök thïn. M “Acä wïc bï k�c �a leec. N Ku wek �i�c, ku a�i�c l�n t��u nhi��r Nhialic wepu��th. O ��n acï b��n kek ri�l ë Wä, ku ku�ckë bäk �a lor, ku na b�� raan d��t kek ri�lde ë rot ke yen abäk lor. P Anhiarkë bäk l�c yök tënë raan d��t, ku acäk ye them bäk l�c yök tënë Nhialic, ye këdë yen bï wek �a gam? Q Ku ëmën du��kkë tak l�n bï ��n we lu�m tënë Wä. Mothith gu��p yen abï we lu�m, ku ë Mothith yen acäk ��th wepu��th. R Na we cï Mothith gam alanden, ke wek �ot we gam �a aya, rin cï yen wël g��t ë ri�nki��. S Ku rin ye wek kuec gäm wël cï g��t, ke l��ukë këdë bäk wël ca l��k we gam?”

Jethu acï miëth koor juak bï k�c juëc cam(Mt 14:13-21; Mk 6:30-44; Lk 9:10-17)

6 Ye t��n ke Jethu tem wär Galilia c�l Tiberia aya. " Go k�c juëc bu��th rin cï kek kädït jä� g��i, cï yen k�c tuany kony tï�. # Go Jethu

la g�t nhom ku nyuuc kek k�cken ye bu��th. $ Ku yan k�c Itharel, Yan Ayum cïn yic lu�u ëcï thi��k. % Nawën ci��th Jethu piny ke tï� k�c juëc ke b�� tënë ye, go Pilipo thiëëc, “Ye t��no bï �ok miëth kueth k�c ëbën ��c thïn?” & Acï kënë lueel ku bï Pilipo them, rin �ic yen kë bï looi. ' Go Pilipo b��r, “Rin bï raan tök ayum thin-ny��t yök, ka wïc wëëu juëc ap�i bï ayu��p ��c.” ( Go Andria, m��nh Thaimon Pït�r, ku ë ye raan tök kam k�cken ye bu��th lueel, ) “Dh��k at�� thïn t��n ke muk ayu��p kadhiëc ku rec karou, ku aacïï k�ckä ëbën bï lëu.” * Go Jethu l��k ke, “Calkë k�c anyuc piiny.” (Ku noon ë dït thïn ë t��n. Go k�c nyuc ëbën piiny.) Ku röör kep��c aake ye t��cït t��n tiim kadhiëc. + Go Jethu ayu��p lööm ku leec Nhialic, ku tek ke tënë k�c wën cï nyuc ëbën. Ku ben looi këya kek rec, bï raan ëbën ku�th cït t�� wïc. , Wën cï 5:33 Jn 1:19-27; 3:27-30 5:37 Mt 3:17; Mk 1:11; Lk 3:22

Joon 5, 6 183


kek ku�th ëbën, ke lëk k�cken ye bu��th, “Kuanykë ab��k cï dö� piny, bï ci��n kë riääk.” . Gokë ke kuany ëbën, ku thi��kë gäc thiäär ku rou ab��k ayu��p cï dö� piny, tënë ayu��p kadhiëc wën cï ke t��k k�c bïk cam. / Nawën tï� k�c wën lu�i ril cï Jethu looi ke luelkë, “Kënë ë raan käk Nhialic tï� yen bï dhi�l b��n pinynhom.” š Go Jethu jäl �ic l�n bï kek b��n bïk ye b��n d�m ri�l, ku loikë bï ya b��ny�aknhom, go b�n dhuk gat nhïïm ë rot.

Jethu acï cath pïu nhïïm(Mt 14:22-33; Mk 6:45-52)

œ Nawën cï piny cu�l, ke k�cken ye bu��th la piny wär thok, 2 ku lek riäi yic, ku dhukkë ciëën wär al��tui l�� Kapernaum. Nawën ke w��r j�l yic dït ke Jethu �ot këc b��n tënë ke. 3 Kaam wën ke yomdït j�t rot ku loi atiaktiak rot ap�i. 4 Ku k�cken ye bu��th, aake ye t��cït meel kadiäk ayï �uan wën tï� kek Jethu ke cath pïu nhïïm, ke b�� t��thi��k kek riäi, gokë ri��c ap�i, 5 Go Jethu l��k ke, “Du��kkë ri��c, ee ��n.” 6 Gokë jat riäi yic, ku go riäi gu� �et wär thok t��wën le kek thïn.

K�c aa wïc Jethu 7 Na��n nhiäk ke tï� k�c ke cï dö� wär al��tui, l�n ë yen riän tökali� yen acï dö�. Ku a�ickë l�n këc Jethu la riäi yic kek k�cken ye bu��th, ku aake cï jäl ë röt. 8 Go riëth k��k ke b�� Tiberia b��n wär thok t��thiääk ke t��wäär ci�m k�c juëc ayup thïn, wën cï B��ny l�c gam. 9 Nawën tï�kë l�n liu Jethu thïn, ku liu k�cken ye bu��th aya, gokë k��c riäth yiic ku lek Kapernaum bïk Jethu la wïc.

Jethu ayum ë pïr : Nawën lek Jethu yök wär al��tui ke lëkkë ye, “Raan piööc, ye n�n bï yïn ë t��n?” ; Go Jethu b��r, “W��t yic al��k we, wek aa wïc �a rin cï wek ayup cam t��cït t�� wi��ckë, ku acie rin cï wek lu�iki��n ril deet yiic. = Du��kkë lui rin miëth riääk, lu��ikë rin miëth rëër rin pïr akölriëëc ëbën. Miëth kënë abï Manh Raan yiëk we rin Wun, Nhialic acï ri�lde gäm ye ku tooc.” ? Gokë thiëëc, “Buk �ö looi buk lu�i wïc Nhialic looi?” A Go Jethu b��r, “Lu�i wïc Nhialic bäk looi akïn, ë l�n bäk w��t raan cï tu��c gam.” B Gokë lueel, “Ye kïn ri�l �ö ba looi buk tï� ku buk w��tdu gam? Ye�ö ba looi? C Wärkuan th��r aacä ayum löny nhial cam roor, cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yiic ëlä, �Ayum nhial acï yiëk ke bïk cam. ”6:31 B.bei 16:4, 15; Wk 78:24

184 Joon 6


D Go Jethu lueel, “W��t yic al��k we, kë cï Mothith yiëk we acie ayum pan nhial, ee Wä yen ë we yiëk ayum yic b�� pan nhial. E Rin ayum ye Nhialic gam ë yen raan b�� piny pan nhial, ku yïk thäi pinynhom pïr.” F Gokë thiëc, “B��ny, mu�c �o ayum kënë akölaköl.” G Go Jethu l��k ke, “��n ayum ë pïr,” Ku raan b�� tënë �a acïï c�k bï ka� n��k, “Ku raan gam w��tdi�� acïï rou bï n��k. H Ëmën, aca l��k we l�n cï wek �a tï�, ku a�ot k��ckë gam. I Raan ëbën cï Wä yiëk �a, yen abï b��n tënë �a. Ku raan bï b��n tënë �a acä bï cu�p wei, J rin cï ��n b��n pan nhial ba w��t raan toc �a b��n looi, ku acie w��t piändi��. K Kë wïc raan toc �a ba looi akïn, bï ci��n kë mär kam käk cï yiëk �a, ku ba ke j�t ëbën aköl ciëën. L Rin kë wïc Wä akïn, l�n raan ëbën tï� Wënde ku g�m w��tde, abï pïr akölriëëc ëbën yök thïn, ku keek aaba j�t bïk pïr ëbën aköl ciëën.” M Go k�c Itharel lu��p gu��p rin cï yen ye lueel ëlä, “��n ayum cï b��n piny pan nhial.” N Ku luelkë, “Monyë cie Jethu wën Jothep? Wun ku man aa �icku. Ku ye�ö ye yen ye lueel l�n cï yen b��n piny pan nhial?”

Jethu acath pïu nhï ïm (6:16-24)

Joon 6 185


O Go Jethu b��r, “Du��kkë lum kamkun. P Acïn raan lëu ye bï b��n tënë �a t�� këc Wä ë toc �a ye th��l ��n, ku aba j�t bï pïr aköl ciëën. Q Acï k�c käk Nhialic tï� g��t ëlä, �K�c ëbën aabï Nhialic ke pi��c. Raan ëbën pi� w��t Wä ku piööc tënë ye ë b��n tënë �a. R Ku acie rin nadë yen raan cï Wä ka� tï�, raan b�� tënë Nhialic, yeen ë rot, yen ë raan cï Wä ka� tï�. S W��t yic al��k we, raan gam w��t ala pïr alanden. T ��n ayum ë pïr. U Wärkun th��r aacä ayum löny nhial cam roor ku aacï thou. V Ku ayum b�� piny pan nhial, yen acït kën na ci�m raan ka cie b�n thou. W ��n ayum ë pïr cï b��n piny pan nhial. Raan cam ayum kënë, ka pïr akölriëëc ëbën. Ayum yen ba yiëk ye ë rië�di�� ya gam bï k�c ëbën pïr.” X Go k�c Itharel teer ap�i kamken, ku thiëckë, “Lëu mony kënë këdë, bï rië�de yiëk �o buk cuet?” Y Go Jethu b��r, “W��t yic al��k we, t�� cï wek Manh Raan cuet ku d��kkë ri�mdi�� ka cïn pïr bäk yök w��ikun yiic. Z Raan cuet rië�di�� ku dek ri�mdi�� ala pïr alanden, ku abï j�t aköl ciëën bï pïr. [ Rin rië�di�� ë miëth alanden, ku ri�mdi�� ë këdek alanden. \ Raan cuet rië�di�� ku dek ri�mdi�� abï pïr �ayic, ku ��n abï pïr yeyic. ] Wä pïr acä tooc, ku ë rin ri�nke yen abï ��n aya, ku këya raan cuet ��n abï pïr ë ri�nki��. ^ Ku yen kïn ayum b�� piny pan nhial, acïï thö� kek ayum cï wärkun th��r cam ku lökkë thou. Raan cam ayum kënë abï pïr akölriëëc ëbën.” _ Wëlkä aacï Jethu lueel wäär piööc yen k�c t��n amat Kapernaum.

Wël pïr akölriëëc a Nawën pi� k�c juëc ye bu��th wëlkä, ke luelkë, “Piööc kënë aril ap�i. Ye�a lëu bï ke pi�?” b Go Jethu �ic l�n ji��m kek wël wën, ku lëk ke, “Wi��ckë bäk jäl rin ë wëlkä? c Ye�ö bäk looi t�� tï� wek Manh Raan ke dhuk nhial t��wën rëër yen thïn? d Ee Wëi Nhialic yen ë pïr gam, ku ri�l raan acïn kë ye kony. Wël ca l��k we aa wëi ku aa pïr. e Ku këya acïï k�c k��k kamkun ye gam.” (Rin ëcï Jethu gu� �ic tue� l�n ye yï�a cïï bï gam, ku ye�a bï ye gaany.) f Ku ben lueel, “Ee rin w��t kënë gu��p yen alëk ��n ye we, l�n acïn raan lëu ye bï b��n tënë �a, t�� këc Wä ye looi bï yic pial tënë ye.” g Ku rin ë wëlkä, ke k�c juëc kam k�c ye bu��th dhuk ciëën, ku cïk ben cath kek ye. h Go Jethu atu��cke thiäär ku rou thiëëc, “Na week, wi��ckë bäk jäl aya?” i Go Thaimon Pït�r b��r tënë ye, “B��ny, buk la tënë �a? Yïn ala wël pïr alanden. j Ku ëmën acuk gam ku acuk �ic l�n ë yïn raan dhë� b�� tënë Nhialic.”6:45 Ith 54:13 6:68-69 Mt 16:16; Mk 8:29; Lk 9:20

186 Joon 6


k Go Jethu b��r, “Cie ��n �a kuany we wathiäär ku rou? Ku raan tök kamkun a�ot ye j��rac.” l Yeen ë jam rin Judath, wën Thaimon Ithkariöt. Rin Judath, na c�k al�n ë yen raan tök kam atu��cke kathiäär ku rou, ka wïc bï ye lu�m.

Jethu ku wämäthakën

7 Wën ë wëlkä cök ciëën, ke Jethu ku�ny b��i Galilia yiic, ku ë këc wïc bï la keny Judia, rin wïc bäny Itharel t�� Judia ye bïk n��k. " Ku

yan k�c Itharel c�l Yan Du��l ëcï thi��k. # Go wämäthakën l��k ye, “Jäl ë t��n ku l��r Judia bï k�ckun yï bu��th lu�idun ye looi tï�. $ Acïn raan kë looi thiaan t�� wïc yen ye bï �ic apath. Rin ye yïn käkkä looi, ke yï c�l k�c pinynhom aa �ic yï.” % Agut wämäthakën aakëc w��tde gam, yen aa lueel kek ye këya. & Go Jethu l��k ke, “Akäldi�� gu��p a�ot këc �ëët. Ku na ye we, ke kuat ak��l ëbën apath. ' Acïn t�� bï k�c pinynhom we maan, ku keek aa man �a rin aya lueel, l�n r��c lu�iken. ( Lak yai yic, ku ��n acïï la ë yan kënë yic, rin aköldi��n bï ��n la akëc gu� b��n.” ) Yeen acï jam këya ku j�l rëër pan Galilia.

Jethu ala Yan Du��l yic * Nawën cï wämäthakën la yai yic, ke Jethu lök la aya, ku akëc la ke �ic, yeen acï la ke mony rot. + Ku bäny Itharel aake wïc Jethu yai yic, ku thiëckë, “T�� monyë t��n�n?” , Ku alu�p ë dït ap�i ë ri�nke. Aye k�c k��k lueel, “Yeen ë raan path.” Ku lueel k�c k��k, “Acie këya, yeen ë raan k�c du��.” . Ku acïn raan ye jam ë ri�nke k�c nhïïm, rin ri��c kek bäny Itharel. / Wën cï nïn ab��k yai thök, ke Jethu la kal lua� Nhialic yic ku j�l k�c pi��c. š Go bäny Itharel gäi ap�i ku luelkë, “Ye raan kënë kä� �ic këdë ku akëc ka� pi��c.” œ Go Jethu b��r, “Wël ya pi��c acie w��lki�� aa wël b�� bei tënë Nhialic, Acië� cï �a tooc. 2 Raan wïc ye bï kë wïc Nhialic looi, abï �ic l�n nadë kë ya pi��c ab�� tënë Nhialic, ku acie ri�ldi�� ë rot. 3 Raan jam ri�lde ë rot ë l�c yen aye wïc, ku raan wïc l�c tënë raan toc ye, yen ë raan path, ku acïn ruëëny t�� yepu��u. 4 Këc Mothith lö� Nhialic nyu��th we? Ku acïn raan lö� theek kamkun. Ye�ö ye wek ye wïc bäk �a n��k?” 5 Go k�c juëc wën b��r, “Yïn ala gu��p j��rac, ye�a wïc ye bï yï n��k?”7:2 Leb 23:34; L.rou 16:13

Joon 6, 7 187


6 Go Jethu b��r, “Këdït jä� g��i tök aca looi gu�kë gäi wedhie. 7 Mothith acï we th�n bäk mi��thkun aa �oot, ku acie Mothith gu��p yen cï w��t kënë j��k, aa wärkun th��r, ku këya wek a dh��k �oot aköl cïï k�c ye luui. 8 Ku ëmën na �ot dh��k aköl cïï k�c ye luui rin bï lö� Mothith cïï dhäl yic, ye�ö ye wek pu��th riääk tënë �a, rin cï ��n raan tök kony bï pial aköl cïï k�c ye luui? 9 Du��kkë raan ye gu� t��m awu��c w��t k��u a�eer, yakë raan t��m awu��c w��t ë yic.”

Ye Jethu raan cï l�c ku d�c? : Go k�c k��k Jeruthalem lueel ëlä, “Cie raan kënë yen wïckë bïk n��k. ; Ti��kë! Yen kïn jam k�c nhïïm, ku acïn kë luelkë ë ri�nke. T��dë, cïï bäny �ic l�n ë yen Raan cï l�c ku d�c? = Na la Raan cï l�c ku d�c b��n, ka cïn raan bï ye �ic t�� bï yen thïn, ku a�icku ëbën yen t�� bïï mony kënë thïn.” ? Nawën pi��c Jethu lua� Nhialic ke lueel röldït, “Ee t��dë, wek aa �ic �a ku a�i�ckë yen t�� bï ��n thïn. Ku ��n akëc b��n w��tdi�� ë rot, ku yeen raan toc �a ala yic ku yeen aku��ckë, A Ku yeen a�i�c rin bï ��n tënë ye, ku yen acä tooc.” B Gokë wïc bïk d�m, ku acïn raan cï yecin tääu yegu��p rin këc akälde gu� b��n. C Go k�c juëc thän wën yic w��tde gam ku luelkë, “T�� bï Raan cï l�c ku d�c bï kädït jä� g��i looi cïmën ë raan kënë?”

Apuruuk aacï tooc bïk Jethu la d�m D Nawën pi� k�c akut Parathï l�n ye k�c juëc wën wëlkä loop kamken rin Jethu, ke keek ku bäny käk Nhialic toc apuruuk lua� Nhialic tiit bïk Jethu la d�m. E Go Jethu lueel, “��n abï rëër kamkun t��thin-ny��t, ku ��n abï la tënë raan yen cä tooc. F Wek abä wïc, ku wek aacïï �a bï yök, rin acïn t�� bï wek la t�� rëër ��n thïn.” G Go bäny Itharel lueel kamken, “Bï la dä buk cïï ben yök? Cï bï la g��th Gïrïk yiic t�� cië� k�c Itharel thïn, ku bï k�c Gïrïk pi��c? H Aye lueel, wek abä wïc ku wek aacïï ��n bï yök, ku wek aacïï bï la t�� rëër ��n thïn, ye�ö wïc bï lueel?”

Kuëër pïu ë pïr I Aköl ciëën yen aköl dït nïn yai. Akölë, Jethu acï rot j�t ku lueel röldït, “Kuat raan n��k rou abï b��n tënë �a ku bï dek. J Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, �Raan gam w��tdi��, kuëër pïu ë pïr abï rëër yepu��u. ” K Kënë acï Jethu lueel rin Wëi Nhialic, bï k�c gam w��tde l��k yök. Ku t��në, Wëi Nhialic a këc gu� gam tënë k�c, rin këc Jethu gu� la di��kde yic.7:22 Cäk 17:10; Leb 12:3 7:23 Jn 5:9 7:37 Leb 23:36 7:38 Tï� Ith 44:3; Edhe 47:1; Dhäk 14:8

188 Joon 7


K�c aacï keyiic tek L K�c k��k kam k�c wën aacï kënë pi� ku luelkë, “Raan kënë ë raan käk Nhialic tï� alanden!” M Go k�c k��k lueel, “Yen ë Raan cï l�c ku d�c!” Ku lueel k�c k��k, “Raan cï l�c ku d�c aacïï bï b��n pan Galilia! N Acï g��t athör th��r wël Nhialic yic l�n Raan cï l�c ku d�c abï ya raan dhiënh Debit, ku abï dhiëëth Bethalem, gen wäär cië� Debit thïn.” O Go k�c wën keyiic tek ë ri�nke. P Ku wïckë bïk d�m, ku acïn raan cï yecin tääu yegu��p. Q Nawën dhuk apuruuk ciëën tënë bäny käk Nhialic ku k�c akut Parathï, gokë ke thiëëc, “Ye�ö këc wek ye b��i?” R Go apuruuk b��r, “Acïn raan cï ka� jam cïmën ë mony kënë!” S Go k�c akut Parathï ke thiëëc, “Cï we du�� aya? T Le raan tök kam bäny, ayï kam k�c akut Parathï cï w��tde gam cäk ka� pi�? U K�ckä aa kuc lö� Mothith, ku aa k�c cï Nhialic läm kërac.” V Go raan tök kam k�c akut Parathï, raan cï ka� la bï Jethu la tï�, c�l Nikodemo l��k ke, W “Na ye lö� ci�� panda, ka cïn t�� bï �ok raan lu��k wei ke këcku ka� pi� thok tue�, ku �icku kë cï looi.” X Gokë b��r, “Yïïn aya, ye raan Galilia? Kuen athör th��r wël Nhialic, ku aba �ic l�n acïn raan käk Nhialic b��n Galilia.” [Y Nawën cï raan ëbën dhuk paande,

Ti� cï käl piny ke k�r

8 ke Jethu la g�n Olip nhom. " Na��n nhiäk dur yic ke dhuk lua� Nhialic. Go k�c ëbën guëër yel��m, ku nyuuc piiny ku j��k piööc

cök tënë ke. # Go k�c piööc löö� ku k�c akut Parathï tik b��i, ku ë ti� cï käl piny ke k�r. Ku c�lkë akääc k�c nhïïm ëbën, $ ku luelkë tënë Jethu, “Raan piööc, ti� kënë acï käl piny ke k�r. % Mothith acï lö� l��k �o athör yic l�n kuat ti� loi këcït kënë, adhil bi��k aleel bï thou. Na yïïn ëmën, ye lueel këdë?” & Keek aake jam këlä bïk Jethu deep bïk w��t yök bïk la lu�m. Go Jethu gu� ku g��t piny yecin. ' Nawën �ot ke kääc ku yekë thiëëc, ke j�t yek��u ku lëk ke, “Na le raan kamkun cïn adumu��m cïï ka� looi, ke biök alel tue� yegu��p.” ( Ku ben gu� ku g��t piny yecin. ) Nawën cïk w��t kënë pi�, ke jiël ëbën ke wath röt, ku k�� k�cdït jäl tue�, agut t�� dö� Jethu ë rot, ku ti� wën ke �ot kääc yenhom. * Go yek��u j�t ku lëk ye, “T��kë t��no? Cïn raan cïï dö� bï yï lu��k wei?” + Go b��r, “Acïn raan B��ny.” Go Jethu lueel, “Apath, ke yïïn acä bï lu��k wei aya. L��r ku duk adumu��m ben looi.”] c

7:42 2Tha 7:12; Mai 5:2 7:50 Jn 3:1-2 8:5 Leb 20:10; L.rou 22:22-24 c 7:53-8:11 Athör th��r juëc aacie (7:53-8:11) ye mat thïn. Ku athör k��k ee b��n Jn 21:24 cök, ku k��k ë Lk 21:38. Ku ath��r tök ee l��k b��n Jn 7:36 cök.

Joon 7, 8 189


Jethu ee mermer pinynhom , Go Jethu b�n jam tënë k�c ku lueel, “��n ë ru�l pinynhom, kuat raan bu�th �a abï ru�l pïr yök, ku acïï bï ka� cath mu��th yic.” . Go k�c akut Parathï l��k ye, “Ëmën, yïn ajam ë ri�nku, ku w��t ca lueel acïn kë ye nyu��th.” / Go Jethu b��r, “Acie këya, na c�k al�n ji��m ��n ë ri�nki��, ke w��t lu��l ë yic, rin ��n a�ic t�� bïï ��n thïn. Ku wek aa kuc t�� bïï ��n thïn ayï t�� ler ��n thïn. š Wek aa w��t teem cïmën w��t raan, ku ��n acïn raan ya gäm awu��c. œ Ku t�� bï ��n w��t teem, ke w��t ba teem abï jal a yic, rin acie ��n tem w��t, Wä ë toc ��n ar��r ke �a. 2 W��t acï g��t l��dun yic l�n t�� lueel k�c karou w��t tök luk yic, ke w��tden ë ya yic. 3 ��n ajam ë ri�nki��, ku Wä cä tooc ajam ë ri�nki�� aya.” 4 Gokë thiëëc, “T�� Wuur t��no?” Go Jethu b��r, “Wek aacïï �a �ic, ku wek aacïï Wä �ic. Na we �ic �a, �u��t wek aa �ic Wä aya.” 5 Wëlkä ëbën aacï Jethu lueel wäär piööc yen lua� Nhialic, �ön cï käkken ajuër t��u thïn. Ku acïn raan cie d�m rin këc akälde gu� b��n.

Wek aacïï la t��di��n ler ��n thïn 6 Go Jethu b�n l��k ke, “��n abï jäl ku wek abä wïc, ku wek aabï thou awäckun yiic. T�� le ��n thïn, acie yen t�� bï wek la thïn.” 7 T��wën, ke lueel bäny Itharel, “Aye lueel l�n cïï �ok bï la t�� le yen thïn. Ye ci��t bï rot n��k?” 8 Go Jethu b��r, “Wek aa k�c piny t��n, ku ��n ee raan b�� nhial. Wek aa k�c piny kënë nhom, ku ��n acie raan pinynhom t��n. 9 Ee rin kënë yen acï ��n ye lueel l�n bï wek thou adumu��mkun yiic. Ku wek aabï thou adumu��mkun yiic t�� këc wek ye gam, l�n ë ��n t�� thïn, yen ë ��n.” : Gokë thiëëc, “Ye yïn �a?” Go Jethu b��r, “W��t aca l��k we t��wën j��k ��n w��t cök.d ; ��n ala wël juëc ba ke lueel ë ri�nkun, ku wël juëc bï ��n ke we lu��k wei. Ku raan cä tooc gu��p ala yic, ku ��n ë k�c l��k kuat kë ca pi� tënë ye.” = Gokë k��c deet l�n ji��m Jethu w��t Wun. ? Go Jethu b�n lueel tënë ke, “Aköl bï wek Manh Raan jat nhial, ka bäk jäl �ic l�n, ��n t�� thïn Yen ë ��n. Ku abäk deet yic aya l�n acïn kë ya looi ru�tdi��, ku aa ya ke lueel wël cï Wä pi��c tënë �a. A Ku raan cä tooc ar��r ke �a, ku akëc �a nyää� piny �atök, rin ye ��n w��t nhi��r looi akölaköl.” B Go k�c juëc cï Jethu pi� ke jam ë wëlkä w��tde jäl gam.

K�c lääu nhïïm ku k�c aloony C Go Jethu l��k k�c Itharel cï w��tde gam, “Na pi��kë wël ca pi��c, ke wek aa k�cki��n bu�th �a ayic, D ku wek aabï yic �ic, ku yic abï we w��r bei.”8:12 Mt 5:14; Jn 9:5 8:13 Jn 5:31 d 8:25 Ye�ö ben ��n jam tënë we.

190 Joon 8


E Gokë b��r, “�ok aa k�c dhiënh Abaram, ku acïn k�c k��k cïï �o ka� loony. Ku na luel, �Wek aabï w��r bei, ke ye�ö wïc ba lueel?” F Go Jethu l��k ke, “Yic al��k we, raan ëbën cä adumu��m looi yen alony adumu��m. G Alony acie raan mac thok alanden, ku Wät yen ee raan thïn lana��n. H Na cï Wät we w��r bei, ke wek aabï rëër ke cïn loony alanden. I “A�i�c l�n ye wek dhiën Abaram. Ku a�ot wi��ckë bäk �a n��k, rin pi��cdi�� acäk ye gam. J Kë cï Wä nyu��th �a yen aya lueel, ku wek aa loi kë cï wärkun l��k we.” K Gokë b��r tënë ye, “Abaram yen ë wäda.” Go Jethu w��t dhuk nhom ku lueel, “Na we mïth Abaram alanden, �u��t wek aa loi këcït kë cï Abaram looi. L Këriëëc ëbën ca looi ë rin ba we l��k yiny ca pi� tënë Wä, ku a�ot wi��ckë bäk �a n��k. Abaram acïn kë cï looi cït kënë! M Wek aa loi kë cï wärkun looi.” Gokë lueel, “Nhialic yetök yen ë Wäda, ku �ok aa mi��thke gu��p.” N Go Jethu b��r tënë ke, “T�� ye Nhialic wuurdun gu��p, �u��t wek nhiar �a, rin cï ��n b��n tënë Nhialic, ku ëmën ��n at�� t��n. ��n akëc b��n w��tdi�� ë rot, ee yen acä tooc. O Ye�ö cïï wek kë ya lueel ye deet yic? Ee rin cïï wek ye lëu bäk w��tdi�� pi�. P Ee j��rac yen ë wuurdun, ku ayakë nhiaar bï ya kën wuurdun yen yakë looi. Yen ë raan ë tir t��th��r ��n, ku akëc yic ka� lueel rin ye yen alueeth, ku ye wun lueth ëbën. Q ��n aluel yic, ku rin ë kënë yen akëc wek �a gam. R Ye�a kamkun lëu ye bï awu��c nyooth �agu��p rin adumu��m ca looi? Na lu��l yic, ke ye rin �ö cïï wek �a ye gam? S Raan b�� tënë Nhialic ë w��t Nhialic pi�, wek aacïï b�� tënë Nhialic, ku yen ë kë cïï wek w��t bï pi�.”

Jethu ku Abaram T Go k�c Itharel b��r tënë Jethu, “Këcku w��t yic lueel wën l�n ë yïn raan pan Thamaria, ku j��rac at�� yïgu��p?” U Go Jethu b��r, “Acïn j��rac t�� agu��p, ��n ë Wä theek ku wek aa �a dh��l gu��p, V ��n acïï l�cdi�� wïc. Raan wïc ye at�� thïn, ku ë w��t teem bä kony. W W��t yic al��k we, raan pi� w��tdi�� acïï bï thou akölriëëc ëbën.” X Go k�c Itharel l��k yen. “Ëmën, a�icku alanden l�n t�� j��rac yïgu��p. Abaram acï thou, ku k�c käk Nhialic tï� aacï thou aya ku �ot ye lueel, �Raan pi� w��tdi�� acïï bï thou akölriëëc ëbën. Y Abaram wäda acï thou, nadë ye lueel l�n dïït yïn tënë Abaram? Ku k�c käk Nhialic tï� aacï thou aya. Ye tak ye yïn ë �a?” Z Go Jethu b��r, “Na �a cï rot leec, �u��t l�c kënë acie l�c acïn. Ee Wä yen ë raan �a leec, ku yeen gu��p ayakë lueel ke Nhialicdun. [ Yeen 8:33 Mt 3:9; Lk 3:8

Joon 8 191


ak��ckë ka� �ic, ku yeen a�i�c. Na lu��l l�n kuc ��n ye, ke ��n abï ya alueeth cïmëndun, ku yeen a�i�c, ku ��n ë w��tde looi pu��u ëbën. \ Wuurdun Abaram acï pu��u mi�t ap�i l�n bï yen aköl b��ndi�� tï�, acï tï� ku acï pu��u la yum.” ] Go k�c Itharel l��k ye, “Yïn a�ot yï këc ru��n thiärdhiëc dööt, ku yïn ca Abaram tï�?” ^ Go Jethu b��r, “W��t yic al��k we, wäär këc Abaram gu� dhiëëth, �Ke ��n at�� thïn. ” _ Gokë aleel kuany bï kek ye bi��k, go Jethu rot thiaan ku jiël �ön Nhialic.

Jethu acï raan cï dhiëëth ke cï c��r kony

9 T��wën ci�th Jethu, ke tï� raan cï dhiëëth ke cï c��r. Go k�cken ye bu��th thiëëc, " “Raan piööc, ye adumu��m cï �a looi c�l ye adhiëth

ke cï c��r? Ye adumu��mde aye adumu��m k�c ke dhiëth ye?” # Go Jethu b��r, “Kë cï yen c��r acie rin adumu��m cï looi, ayï rin adumu��m cï k�c ke dhiëth ye looi, yeen acï c��r bï ri�l lu�i Nhialic tï� yegu��p. $ �ok aa dhil la tue� �o lui lu�i raan cä tooc �et t�� ot ruel ak��l, wak��u ab��, ku acïn raan bï ye lëu bï luui. % �et aköl �oot ��n pinynhom, ke ��n ë ru�l tënë k�c.” & T��wën cï yen jam këlä, ke �uut piny ku nueen ti�p lu��th, ku r��th ti�p mony wën nyin, ' ku lëk ye, “L��r l�k yïnyin wär Thiloam.” (Ku

9:5 Mt 5:14; Jn 8:12

Ke �uut piny ku nueen ti�p lu��th, ku r��th ti�p mony

wën nyin (9:6)

192 Joon 8, 9


w��tde yic, “Cï tooc.”) Go mony wën la ku l��k yenyin, ku le dhuk ke ye piny tï�. ( Go k�c akeu nhom ku k�c cï ye ka� tï� ke lïm thiëc, “Cie mony dhie cool nyuc piiny ke lïm kënë?” ) Go k�c k��k lueel, “Ee yeen gu��p.” Ku lueel k�c k��k, “Acie ye ë raan thö� kek ye.” Go mony wën nhom lueel, “Ee ��n raan wën gu��p.” * Gokë thiëëc, “Cï rot lëu këdë ba b�n daai?” + Go b��r, “Mony c�l Jethu acï ti�p nueen ku r��th �anyin ku lëk �a, �L��r wär Thiloam ku l�k yïnyin. Gu� la, ku kaam wën l��k ��n �anyin, ke �a tï� piny nyin yic.” , Gokë thiëëc, “Yen ako?” Go b��r, “Aku��c.”

Akut Parathï awïc w��t t�� cï c��r ku�ny thïn . Gokë mony wën cï c��r th�l tënë k�c akut Parathï. / Aköl nueen Jethu ti�p ku r��th raan nyin bï daai, ee ya aköl cïï k�c ye luui. š Go k�c akut Parathï mony wën b�n thiëëc t�� cï ye li�p nyin thïn. Go l��k ke, “Yeen acï ti�p tääu �anyin, ku laak �anyin, ku ëmën alëu ba piny tï�.” œ Go k�c k��k akut Parathï lueel, “Raan cï kënë looi acïï lëu bï b��n tënë Nhialic, rin acï lö� cïï k�c ye luui thek.” Go k�c k��k lueel, “Lëu këdë bï raan la gu��p adumu��m kädït jä� g��i, cït käkkä, looi?” Gokë keyiic tek kamken. 2 Go k�c akut Parathï mony wën b�n thiëëc, “Yïïn ye lueel l�n cï yen yï liep nyin apath, ku yïïn ye lueel ye yen �a?” Go b��r, “Ee raan käk Nhialic tï�.” 3 Ee këc bäny Itharel gam l�n cï yen c��r ku ben nyin ku�k, agut t�� bï kek k�c ke dhiëth ye c��l, 4 ku thiëckë ke, “Ye manhdun kënë? Ayakë lueel l�n cï ye dhiëëth ke ye c��r, lëu këdë, bï piny tï�?” 5 Go wun ku man b��r, “A�icku l�n ye yen manhda, ku l�n cï ye dhiëëth ke ye c��r. 6 Ku akucku t�� cï yen piny jäl ti�� thïn, �ok aa kuc raan cï ye liep nyin aya. Thiëckë, yeen acï dït ku alëu bï këde b��r ë rot.” 7 Wun ku man aacï jam këlä rin ri��c kek bäny Itharel, rin cï kek ye mat l�n kuat raan gam Jethu l�n ë yen Raan cï l�c ku d�c, ka dhil cu�p wei t��n amat k�c Itharel. 8 Rin kënë, yen ë lueel wun ku man ye ëlä, “Yeen acï dït, thiëckë!” 9 Gokë mony wën cï dhiëëth ke cï c��r b�n c��l arak d��t, ku lëkkë ye, “Ku�� ë Nhialic nhom l�n bï yïn yic lueel. A�icku l�n mony kënë ë raan adumu��m.” : Go mony wën b��r, “Aku��c l�n ye yen raan la gu��p adumu��m, w��t yen �i�c, ��n a �a ye c��r ku ëmën ��n ë piny tï�.” ; Gokë thiëëc, “Ye�ö cï looi tënë yïn? Cï nyi��nku kuek këdë?”

Joon 9 193


= Go b��r, “Aca l��k we wënth��r, ku acäk ye pi�. Ye rin �ö wïc wek w��t bäk b�n pi�? T��d��t wi��ckë aya bäk ya k�cken ye bu��th?” ? Gokë lat ku luelkë, “Yïn acï ya raanden ye bu��th, �ok aa k�c Mothith. A A�icku l�n cï Nhialic jam tënë Mothith, ku na ye monytui, ka c�kku kuc aya t�� bïï yen thïn!” B Go mony wën b��r, “Kë g��i k�c akïn! Aku��ckë t�� bïï yen thïn, ku yeen gu��p acï nyi��nki�� liep! C A�icku l�n cïï Nhialic w��t k�c adumu��m ye pi�, ku yeen ë w��t k�c thek ye ku loikë lu�iden cï l��k ke pi�. D ��nth��r c�k pinynhom ak��c ka� pi� l�n le yen raan cï dhiëëth ke ye c��r cï kuek nyin. E Na cie l�n bïï raan kënë tënë Nhialic, ka cïï lëu bï këcït kënë looi.” F Gokë b��r, “Yïn acï dhiëëth ku muk yï adumu��m yic, ku wïc ba �o pi��c?” Ku copkë wei tënë amat.

Cöör ë pu��u G Go Jethu pi� l�n cï kek ye cu�p wei. Nawën yök ke lueel, “Ye w��t Manh Raan gam?” H Go mony wën b��r, “B��ny, l��k �a ye �a, rin ba lëu ba gam.” I Go Jethu l��k ye, “Yeen aca tï�, ku yen ë raan jam kek yï ëmën.” J Go mony wën lueel, “B��ny aca gam.” Ku gut yenhi�l piny Jethu nhom. K Go Jethu lueel, “��n acï b��n pinynhom t��n ba w��t teem, rin bï c��r piny tï�, ku bï k�c piny tï� jäl c��r.” L Go k�c k��k akut Parathï r��r kek ye wël cï lueel pi� ku thiëckë, “Ee ci��t wïc ba lueel l�n ye �ok cöör aya?” M Go Jethu b��r, “Na we ye cöör ke wek aa cïn gup awu��c, ku rin ye wek ye lueel l�n ye wek piny tï�, ke w��t kënë aye nyooth l�n le wek gup awu��c.”

Kää� abiöök

10 Go Jethu lueel, “W��t yic al��k we, raan cie tëëk kal am��l thok, ku lïr nhom t��d��t, yeen ë cuär, ku ë raan rum kä�. " Ku raan tëk kal

thok yen abiö� am��l. # Raan tit kal abï kal �aany thok tënë ye, ku pi� am��l r��lde t�� c��l yen amälke ë ri�nken, ku thel ke a�eer. $ Ku t�� cï ke �äth a�eer, ka cath tue� kenhïïm ku bu��th am��l cök rin �ic kek r��lde. % Aacïï raan d��t bï bu��th cök, aabï kat ye rin kuc kek r��lde.” & Kää� kënë acï Jethu thäth ke, ku w��t lueel tënë ke ak��ckë deet yic.

Jethu abiö� path ' Go Jethu b�n lueel, “W��t yic al��k we, ��n ee kal thok tënë am��l. ( K�c k��k ëbën cï ka� b��n �anhom tue�, aa cuär ku aa k�c rum kä�, ku

194 Joon 9, 10


r��lden akëc am��l pi�. ) ��n ë kal thok. Raan b�� thïn thu��di�� abï lu��k, yeen abï b��n al��thïn ku ler a�eer, ku yök w�l path. * Cuär ë b��n rin bï cuëër, ku n��k kä� ku r�c ke. ��n acï b��n bïk pïr yök, pïrdït alanden. + “��n abiö� path. Abiö� path aye wïc bï thou rin amälke. , Raan lui ariöp ku cie raan abiöök ku cie wun am��l, ku tï� g�l ke b��, ka päl am��l ku k�t, bï g�l thu��t am��l yiic ku thiëi ke roor. . Raan lui ariöp ë kat rin ë raan lui ariöp ë path, ku aliu pu��u kegup. /-š “��n abiö� path. Cïmën �ic Wä ��n ku �i�c Wä, këya ��n a�ic amälki�� ku amälki�� aa �ic �a. Ku awiëc ba thou ë ri�nken. œ Am��l k��k aa t�� thïn ku aa käkki�� ku aa liu thïn kal kënë yic. Keek aaba b��i aya, ku aabï r��ldi�� pi�, ku keek aabï ya lu��ny tökali� kek raan tö� biöök ke. 2 “Wä anhiar �a rin awiëc ba pi��rdi�� pu��l rin bï ��n ye b�n yök. 3 Acïn raan bï pi��rdi�� nyaai tënë �a. Yeen aya pu��l w��t piändi�� ë rot. ��n ala ri�l ba päl wei, ku ��n ala ri�l ba b�n lööm.” 4 Go k�c Itharel keyiic b�n tek kamken rin ë wëlkä. 5 K�c juëc kamken aa yekë lueel, “Yeen ala gu��p j��rac! Yeen amu��l! Ye�ö ye wek w��lke pi�?” 6 Go k�c k��k lueel, “Lëu raan la gu��p j��rac bï jam cïmën yen! Lëu j��rac këdë bï c��r c�l akuek yenyin?”

K�c Itharel aa kuec Jethu 7 Aköl looi Yan D��c lua� Nhialic Jeruthalem acï b��n, ku piny ë ye m��i. 8 Ku Jethu ë cath pu�k yic, c�l pu�k Tholomon t�� lua� Nhialic. 9 Go k�c Itharel guëër yel��m ku luelkë, “�et n�n bï yïn �o c�l ar��r �o diu pu��th? L��k �o yic la g�i, ye yïn Raan cï l�c ku d�c?”10:15 Mt 11:27; Lk 10:22

W��t yic al��k we, ��n ee kal thok tënë am��l (10:7)

Joon 10 195


: Go Jethu b��r, “W��t aca l��k we ku wek aacie w��tdi�� ye gam. Lu�iki��n ya looi ë ri�l Wä, kek ajam ë ri�nki��. ; Ku wek aacie w��tdi�� ye gam rin cïï wek ye amälki��. = Amälki�� aa r��ldi�� pi� ku keek a�i�c ku keek aa �a bu��th cök. ? Pïr akölriëëc ëbën aya yiëk ke, ku keek aacïï bï ka� thou ath��r, ku acïn raan lëu ye bï ke rum tënë �a. A Kë cï Wä yiëk ��n awär këriëëc ëbën, ku acïn raan lëu ye bï ke rum Wä cin. B Wä ku ��n �ok aa tök.” C Go k�c Itharel aleel b�n kuany bïk bi��k. D Go Jethu l��k ke, “Lu�i pu�th juëc cï Wä yiëk ��n ba ke looi, aa ca looi wenhïïm, ye lu�i tö� n�n kamken yen wïc wek ye bäk �a bi��k aleel?” E Go k�c Itharel b��r, “Yïn acuk wïc buk yï bi��k aleel rin lu�i path, ku ë rin ye yïn Nhialic d�l gu��p. Yïn ë raan ë path, ku wïc ba rot looi ba ya Nhialic!” F Go Jethu b��r, “Acï g��t l��dun yic gu��p l�n cï Nhialic ye lueel, �Wek aa Nhialic. G A�icku l�n w��t cï g��t athör wël th��r Nhialic yic ë yic alanden, ku k�ckä acï Nhialic c�l, �Nhialic, k�c cï Nhialic th��n w��tde. H Ku na ��n, ke Wä cä c��l ku tuuc �a pinynhom, ku ye këdë ye wek ye lueel l�n cï ��n Nhialic d�l, ye rin cï ��n ye lueel l�n ye ��n Wën Nhialic? I Du��kkë w��tdi�� gam t�� cïï ��n lu�i Wä loi. J Ku na ya ke looi, ku c�k al�n cïï wek w��tdi�� gam, ke we dhil lu�iki�� gam, bäk �ic alanden l�n Wä ar��r kek �a ku ��n at�� Wä yic.” K Gokë wïc bïk d�m, go ke käl nyïn. L Go Jethu b�n dhuk ciëën wär Jordan al��tui t��wäär ye Joon k�c mu��c nhïïm thïn, ku rëër thïn t��n. M Go k�c juëc b��n tënë ye ku luelkë, “Joon akëc käril looi, ku këriëëc ëbën cï lueel rin ë mony kënë aacï ya yith.” N Ku gam k�c juëc w��tde ë t��në.

Thon Ladhäro

11 Raan c�l Ladhäro, ku ë r��r Bethanï, ëcï tuaany. Bethanï ë gen rëër Maria thïn kek nyankën c�l Martha. " Maria kënë yen ë nyan

wäär cï Bänyda t�c cök miök �ïr, ku wuuny ke nhiëmke. Ku ë m��nhë Ladhäro yen ëcï tuaany. # Go nyi��rakën w��t tu��c Jethu, “B��ny, mäthdun nhiar acï tuany.” $ Nawën pi� Jethu ke lueel, “Tu�ny kënë acïï Ladhäro bï n��k, kënë acï rot looi bï Nhialic leec thïn. Ku yen ë t�� bï Wën Nhialic l�c yök thïn.” % Ku Jethu ë nhiar Martha kek nyankën ku Ladhäro. & Nawën c�k pi� l�n cï Ladhäro tuaany, ke näk nïn karou t��wën rëër yen thïn. ' Ku j�l l��k k�c ye bu��th, “Benku dhuk ciëën pan Judia.”10:33 Leb 24:16 10:34 Wk 82:6 10:40 Jn 1:28 11:1 Lk 10:38-39 11:2 Jn 12:3

196 Joon 10, 11


( Go k�c ye bu��th lueel, “Raan piööc, wäär ëmën thi��k, ee wïc k�c Itharel bïk yï bi��k aleel, ku ye wïc ëmën ba b�n dhuk thïn?” ) Go Jethu b��r, “Akäl tök cï yic la aköl ku wak��u? T�� ci�th raan ke ru�l dït ke yeen acie k��th, rin ala ru�l yen piny tï�. * Ku na ci�th wak��u ka k��th, rin liu ru�l tënë ye.” + Jethu acï wëlkä lueel ku m�t d��t thïn, “Mäthda Ladhäro acï nïn wit, ku ��n ala ba la pu��c.” , Go k�c ye bu��th lueel, “B��ny, na cï nïn ka bï �u��n.” . Ku w��t wïc Jethu bï l��k ke ë l�n cï Ladhäro thou. Gokë tak l�n ji��m yen w��t nïn ë path. / Go Jethu gai yic tënë ke, “Ladhäro acï thou, š ku ��n acï pu��u mi�t ë ri�nkun ba k��c rëër kek ye, rin bäk gam. J�lku la tënë ye.” œ Go Thomath, c�l Acueek, l��k atuuc, “Lokku �odhie kek Raan piööc, rin buk la thou kek ye.”

Jön rot ku pïr aab�� tënë Jethu 2 Nawën �et Jethu ke yök l�n cï Ladhäro thi��k ka la nïn ka�uan ra� yic. 3 Bethanï amec kek Jeruthalem t��cït t��n meel karou, 4 ku k�c juëc Itharel aake cï b��n bïk Martha kek Maria b��n d��t pu��th, rin wämënhden cï thou. 5 Nawën pi� Martha l�n bïï Jethu, ke la a�eer bï la r��m kek ye, ku d�� Maria bei. 6 Go Martha l��k Jethu, “B��ny, na yï t�� thïn, �u��t wämääth akëc thou. 7 Ku a�i�c l�n na c�k amën ke Nhialic abï këriëëc ëbën ba thiëëc ye, gäm yï.” 8 Go Jethu l��k ye, “Wämuuth abï rot j�t bï pïr.” 9 Go Martha b��r, “A�i�c l�n bï yen rot j�t bï pïr aköl ciëën.” : Go Jethu l��k ye, “��n ë jön rot ku pïr. Raan gam w��tdi��, na c�k al�n thou yen ka bï pïr. ; Ku kuat raan pïr ku g�m w��tdi�� acïï bï ka� thou. Ca kënë gam?” = Go lueel, “Ee këya, B��ny. Aca gam l�n ye yïn Raan cï l�c ku d�c, Wën Nhialic, bï dhi�l b��n pinynhom.”

Jethu adhiau ? Nawën cï Martha wëlkä lueel, ke dhuk ciëën ku c��l nyanakën Maria amääth ku lueel, “Raan piööc at�� t��n ku awïc yï.” A Nawën pi� Maria w��t kënë, ke j�t rot ku l�c la a�eer bï la r��m kek ye. B Ku Jethu ë �ot këc �et baai, a �ot r��r t��wën r��m yen thïn kek Martha. C Go k�c Itharel wën r��r �ööt kek Maria rin bïk d��t pu��u, bu��th cök, wën tï� kek ye ke cï rot j�t ku b�n yek��u a�eer. Ee cïk tak l�n ler yen ra� nhom bï la dhiau thïn. D Wën �eet Maria t��wën rëër Jethu thïn, ke cu�t rot piny yecök ku lueel, “B��ny, na yï t�� thïn t��n �u��t wämääth akëc thou.”

Joon 11 197


E Nawën tï� Jethu ke dhiau, ku k�c Itharel awën ru�c ye ke dhiau aya, go ke� yepu��u ku �eer yic ap�i. F Go ke thiëëc, “Cäk thi��k t��no?” Gokë lueel, “B��ny, bäär ba tï�.” G Go Jethu dhiau. H Go k�c Itharel lueel, “Ti��kë t�� nhi��r yen ye thïn.” I Go k�c k��k kamken lueel, “Acï raan cï c��r liep nyin, këc looi? Ku ye�ö këc yen Ladhäro ku��ny bei thou yic?”

Ladhäro acï b�n pïr J Go Jethu yic b�n ��r ap�i ku ler ra� nhom, ku ra� ëcï wec kuur yic, ku kuurdït acï tääu yethok. K Go Jethu ke y��k, “Nyaaikë kuur.” Go Martha, nyanakën raan cï thou b��r, “B��ny, acï nhiany. Nïn cï ye thi��k aa �uan.” L Go Jethu l��k ye, “K��c l��k yï l�n bï yïn l�c Nhialic tï� t�� g��m yïn?” M Gokë kuur laar wei. Go Jethu yenyin �äär nhial ku lueel, “Wä yïn al��c rin ye yïn �a pi�, N ku a�i�c l�n ye yïn �a pi� akölaköl, ku alu��l rin bï k�c t�� thïn t��n ye gam, l�n cï yïn �a tooc.” O Kaam wën cï yen wëlkä lueel ke cöt röldït, “Ladhäro, bäär a�eer.” P Go b��n a�eer ke cï duut cök ku cin alanh thiëkthiëk, ku acï der nyin alath. Go Jethu l��k ke, “Däkkë ku calkë acath.”

Amat n��k Jethu(Mt 26:1-5; Mk 14:1-2; Lk 22:1-2)

Q Go k�c juëc Itharel cï b��n bïk Maria b��n neem, kë cï Jethu looi tï�, ku gamkë w��tde. R Ku dhuk k�c k��k ciëën kamken tënë k�c akut Parathï, bïk käk cï Jethu looi la l��k ke. S Go k�c akut Parathï ku k�c käk Nhialic mat kek b��ny luk, ku luelkë, “Buk �ö looi? Mony kënë ee lu�i ril ap�i looi! T Na pälku bï la tue� këlä, ke k�c ëbën abï w��tde gam, ku bäny Roma aabï b��n bïk lua� Nhialic thu��r piny ku r�ckë panda.” U Go Kaipa yen ye raandït k�c käk Nhialic ë ru��n kënë lueel, “W��t tök aku��ckë! V Cäk ye tï� l�n a�u��n tënë we bï raan tök thou rin k�c, t��n t�� bï wu��nda riääk ëbën?” W Ku akëc w��t kënë lueel piände ë rot, ku ë rin ye yen raandït k�c käk Nhialic ë ru��n kënë. Ku ë luel käk tue� bï röt looi l�n bï Jethu thou rin thän Itharel, X Ku acie ri�nken kep��c, abï thou aya bï mïth Nhialic cï thiëi pinynhom ku��t yiic bïk aa tök. Y J��k aköl kënë ke bäny aake guïr bïk Jethu n��k. Z Këya, go Jethu k��c b�n acath ë path kam k�c pan Judia, ku jiël bï la gen c�l Epraim t��thi��k ke ror, ku rëër thïn kek k�c ye bu��th.

198 Joon 11


[ Ku Yan Ayum cïn yic lu�i k�c Itharel ëcï thi��k, go k�c juëc jäl bääiken yiic bïk la Jeruthalem, bïk köc wuuny kek kegup yandït nhom tue� la looi. \ Gokë Jethu wïc, ku thiëckë röt kamken wën cï kek guëër lua� Nhialic, “Ye�ö yakë tak? Bï b��n yai yic, kua cïï bï b��n?” ] Ku k�c käk Nhialic ku k�c akut Parathï aake cï w��t lueel, l�n raan �ic t�� rëër Jethu thïn adhil w��t l��k ke, ku bï d�m.

Maria acï t�� theek yen Jethu thïn nyu��th(Mt 26:6-13; Mk 14:3-9)

12 Nïn kadätem Yan Ayum cïn yic lu�u nhom tue�, ke Jethu la Bethanï, pan cië� Ladhäro thïn, raan wäär cï j��t bei thou yic.

" Gokë miëth guiir tënë ye, miëth cï Martha b��n luui thïn ap�i. Ku Ladhäro at�� kam k�c ke r��r thïn aya. # Go Maria karjac cï thiä� miök �ïr c�l naar, ye ��c wëëu juëc lööm, ku puk Jethu cök ku wuuny nhïmken nhom. Go a�ïr miök �öt rum yic ëbën. $ Go raan tök kam k�c Jethu bu��th, c�l Judath Ithkariöt, raan bï ye lu�m lueel, % “Ye�ö këc miök �ïr kënë �aac wëëu juëc wär wëëu ye d��m raan tök, ku yïk ke k�c ��?” & Ku ëcie rin nhi��r k�c �� yen lueel yen kënë, ee rin ye yen cuär, ee ye wëëu akut muk, ku ë ye rot kony thïn.

Go b��n a�eer ke cï duut cök ku cin alänh thiëkthiëk, ku acï der nyin

alath (11:44)

12:3 Lk 37-38

Joon 11, 12 199


' Go Jethu lueel, “Pälkë, calkë amuk miök rin aköl bï �a thi��k. ( K�c �� aabï rëër thïn akölaköl kek we, ku ��n acïï bï rëër kek we akölaköl.” ) Go k�c juëc Itharel jäl �ic l�n t�� Jethu Bethanï, gokë la thïn, ku acie rin Jethu yetök, ee rin bïk Ladhäro la tï� aya, raan wäär cï Jethu j�t kam k�c cï thou. * Go k�c käk Nhialic w��t mat yic bïk Ladhäro n��k aya, + rin w��t Ladhäro yen aye k�c juëc Itharel bänyken pu��l ku gamkë w��t Jethu.

Jethu acï la Jeruthalem ke ciëm yai(Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Lk 19:28-40)

, Na��n nhiääk d��t ke akutdït k�c cï b��n Yan Ayum cïn yic lu�u yic, pi� w��t l�n bïï Jethu Jeruthalem. . Gokë ay��r ag��p lööm, ku lek bïk la lor, ku ketkë ëlä, “L�c tënë Nhialic! Nhialic d�c raan b�� rin B��ny! Nhialic d�c B��ny Itharel!”/ Go Jethu akaja yök ku nyuuc yek��u, cït t�� cï gät ye athör th��r wël Nhialic yic, š “Du��kkë ri��c k�c Itharel! Yen kïn, Bänydun ab��, ke cï nyuc

akaja k��u.”

12:8 L.rou 15:11 12:13 Wk 118:25, 26 12:15 Dhäk 9:9

Gokë ay��r ag��p lööm, ku lekkë bïk la lor (12:13)

200 Joon 12


œ Ku käkkä aake këc k�cken ye bu��th deet yiic, nawën cï Jethu rot j�t ke l�c, ke j�lkë �ic l�n cï käkkä g��t athör th��r wël Nhialic yic, ku l�n cï kek käkkä looi tënë ye. 2 Ku k�c juëc ke r��r thïn wäär cï Jethu Ladhäro caal a�eer ra� yic, ku j�t kam k�c cï thou, aake kë cïk tï� t��t k�c. 3 Ku rin w��t kënë aya yen aa lor k�c juëc ye, rin cï kek lu�idït jä� g��i cï looi pi�. 4 Go k�c akut Parathï lueel kamken, “Cäk ye tï� l�n cïn yen kë yökku thïn. Ti��kë, aye th��i ëbën bu��th cök.”

K�c Gïrïk k��k aa wïc Jethu bïk tï� 5 K�c Gïrïk k��k aake t�� kam k�c cï la Jeruthalem bïk Nhialic la door thïn. 6 Gokë b��n tënë Pilipo, raan Galilia pan Bethaida ku luelkë, “B��ny, �ok aa wïc Jethu buk tï�.” 7 Go Pilipo w��t l��k Andria, ku lekkë karou tënë Jethu bïk la l��k ye. 8 Go Jethu b��r, “Ëmën, aköl bï Manh Raan ya leec ap�i acï gu� �ëët. 9 W��t yic al��k we, nyin rap ë rëër ke ye tök ë path, t�� këc ye tääu ti�p yic bï ci��t kë cï thou. Na le yic pät bï ci��t kë cï thou, ka j�l lu�k mïth juëc. : Raan nhiar pi��rde, abï mu��r ku raan man pi��rde pinynhom t��n abï muk tënë pïr akölriëëc ëbën. ; Kuat raan wïc ye bï ��n lu��i ka dhil �a bu��th cök, rin t�� rëër ��n thïn, alu�nydi�� abï rëër thïn aya, ku Wä abï kuat raan luui �a leec.

Jethu ajam w��t Thu�nde = “Piändi�� arem ëmën, ku ba �ö lueel? Ba lueel, �Wä, duk kër��c tit �a c�l ab��? Ku kënë ë yen cï ��n b��n thïn, rin ba ar��m aköl kënë thöl. ? Wä, c�l ri�nku alec!” Go röl jam nhial ku lueel, “Aca c�l alec ku aba b�n c�l alec.” A Go k�c ke kääc thïn t��n röl pi� ku luelkë, “De� acï mär.” Go k�c k��k lueel, “Atuny Nhialic acï jam tënë ye.” B T��në, go Jethu l��k ke, “Ee cie tënë �a yen ji��m röl kënë, ee ri�nkun. C Ëmën, ë t�� bï luk teem tënë k�c t�� pinynhom, ku b��ny jakr�c abï cu�p wei. D T�� cï �a jat nhial, ke ��n abï k�c ëbën miëët tënë �a.” E Ku wën lueel yen kënë, ke wïc bï nyu��th yen t�� bï yen thou thïn. F Go akut b��r tënë ye, “W��t cï g��t athör yic ë �ok l��k l�n bï Raan cï l�c ku d�c, pïr akölriëëc ëbën. Na yïïn lëu këdë ba lueel l�n bï Manh Raan jat nhial? Ku ye�a yen Manh Raan?” G Go Jethu b��r, “A�oot t��thin ny��t bï ru�l rëër kamkun. Lakkë tue� dh��ldun yic ëmën t��u ru�l tënë we bï mu��th we cïï döt, rin raan cath 12:25 Mt 10:39; 16:25; Mk 8:35; Lk 9:24; 17:33 12:34 Wk 110:4; Ith 9:7; Edhe 37:25; Dan 7:14

Joon 12 201


mu��th yic akuc t�� ler yen thïn. H Gamkë ru�l ëmën �oot yen kek we, rin bäk aa k�c ru�l.” T��wën cï Jethu wëlkä lueel ke la a�eer ku thi��n rot tënë ke.

K�c Itharel aa kuec ë gam I Na c�k amën cï yen lu�i rilkä ëbën looi kenhïïm gu��p, ke keek aa këc w��tde gam, J bï w��t cï Ithaya, raan käk Nhialic tï� ka� lueel th��r yenhom ti��, w��tden wäär lueel ëlä, “B��ny, ye�a cï w��t cuk l��k k�c gam? Ye�a cï B��ny nyu��th ri�l?” K Ku rin ë kënë acïn t�� bï kek gam, rin w��t kënë aya, acï Ithaya lueel ëlä, L “Aacï Nhialic dh��ny nyïn, ku m��r kepu��th. Bïk kä� cïï tï� kenyïn, ku cïk w��t det kepu��th. Bïk röt w��l ��n ku ba keek kony.” M Ithaya acï kënë lueel rin cï yen l�c Jethu tï� ku ji��m ri�nke. N Ku ëmën aya, ke bäny k�c Itharel aake cï w��t Jethu gam, ku akëckë lueel k�c nhïïm, rin ri��c kek k�c akut Parathï bïk ke cïï cop wei t��n amat. O Aake l�c k�c nhiaar tënë l�c Nhialic.

Jethu abï luk looi tënë k�c ëbën P Go Jethu lueel röldït k�c nhïïm, “Raan gam w��tdi�� acie w��tdi�� rot yen ye gam, ee w��t raan toc �a gam aya. Q Ku raan tï� �a, ka tï� raan cä tooc aya. R ��n acï b��n cïmën ru�l pinynhom, bï raan ëbën gam w��tdi�� cïï ben rëër mu��th yic. S Raan pi� w��tdi�� ku cïï l��k looi, ke ��n acïn w��t ba t��m ye, rin këc ��n b��n ba k�c pinynhom b��n luk, ��n acï b��n ba ke b��n pïïr. T Raan kuec ë �a ku cïï w��tdi�� gam, raan bï ye t��m awu��c abï t�� thïn, ku w��tdi��n ca l��k k�c abï ye luk aköl ciëën. U Ku ë këya, rin këc ��n jam w��t piändi�� rot, ku ë Wä Acië� toc �a, yen acï �a th��n kë ba dhi�l lueel ku jaam ë yic. V Ku a�i�c l�n ye w��tde pïr akölriëëc ëbën b��i. Käk ya lueel aa käk cï Wä nyu��th �a ba ke lueel.”

Jethu acï k�cken ye bu��th l��k cök

13 Ee ye aköl Yan Ayum cïn yic lu�u nhom tue�. Go Jethu �ic l�n cï aköl jiël yen pinynhom t��n jäl b��n, ku bï la tënë Wun. Yeen acï

k�cken r��r pinynhom nhiaar alanden, ku nhi��r ke �et t�� bï w��t thök. " Jethu ku k�cken ye bu��th aake cï nyuc bïk miëth thëi cam. Ku j��rac ëcï w��t tääu Judath, wën Thaimon Ithkariöt pu��u, bï Jethu gaany. # Go Jethu �ic l�n cï Wun ri�l ëbën tääu yecin, ku ë �ic l�n cï yen b��n 12:38 Ith 53:1 12:40 Ith 6:10

202 Joon 12, 13


tënë Nhialic, ku ë ben dhuk tënë ye. $ Go rot cu�t wei t��wën mïth kek thïn ku d��k alanh k��u, ku ruk alanh wu��ny ye a�um. % Ku j�l pïu pu��k adu��k yic ku l��k k�cken ye bu��th cök, ku wuuny ke alanh wu��ny wën cï ru��k ye a�um. & Ku j�l b��n tënë Thaimon Pït�r, go Pït�r l��k ye, “Ye yïn bä l��k cök, B��ny?” ' Go Jethu b��r tënë ye, “Ke lu��i acïï ye deet yic ëmën, ku aba l��k deet yic.” ( Go Pït�r lueel, “Yïn acïï �a bï ka� l��k cök acïn.” Go Jethu b��r, “Na cä yï l�k cök, ke yïn acïn t�� bï yïn b�n a raandi��.” ) Go Thaimon Pït�r lueel, “B��ny, na ye këya ke yï duk �a l�k cök ë rot, l�k �acin ku �anhom aya.” * Go Jethu lueel, “Raan cï laak acïn gu��p acu�l, ku abï yecök l��k rot. Wek aa �er ëbën, ke raan tök kamkun yen acïï �er.” + Jethu ë �ic raan bï ye gaany, yen ë lueel yen ye ëlä, “Wek aa �er wedhie, ke raan tök yen acïï �er.” , Nawën cï Jethu ke l��k cök, ke ben alanhde ru��k ku nyuuc t��den wën rëër yen thïn, ku thiëëc ke, “Cäk käk ca looi tënë we ëmën deet yiic? . Wek aa �a c��l raan piööc ku B��ny, ku yeen apath bäk looi këya, rin ë �a. / ��n ë B��ny ku Raan piööc tënë we, ku �ot we laak cök. Ke week aya, wek aabï wecök l��k kamkun, ��k kek ��k. š W��t path aca nyu��th we, bäk looi cïmën cï ��n ye looi tënë we. œ W��t yic al��k we, acïn alony dït tënë bänyde, ku acïn atuny dït tënë raan toc ye. 2 Ëmën �ic wek w��t yic kënë, t�� looi wek ye, ke mi�t pu��u dït abäk yök thïn. 3 “��n acïï jam ë ri�nkun ëbën, ��n a�ic k�c ca ku��ny bei. Ku w��t cï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, �Raan mïth �ok aduä� tök yic acie nhom w��l �a, adhil yenhom ti��. 4 Wek aa l��k w��t kënë ëmën ke këc rot gu� looi, rin aköl bï yen rot looi ka bäk jäl gam l�n, �Ye ��n Yeen. 5 W��t yic al��k we, raan lor raan ca tooc, acä lor aya, ku raan lor ��n ka lor raan toc ��n aya.”

Kë cïn Judath pu��u acï lueel(Mt 26:20-25; Mk 14:17-21; Lk 22:21-23)

6 Nawën cï Jethu wëlkä lueel, ke ��r yic ku lueel, “W��t yic al��k we, raan tök kamkun abï �a gaany.” 7 Go k�c ye bu��th kenyïn liääth kamken ke cï nhïïm la dïl ap�i w��t ye lueel. 8 Ku raan tö� nhi��r Jethu kam k�c ye bu��th, ëcï nyuc Jethu l��m, 9 go Pït�r nieu nyïn ku lueel, “Thiëc, ye raan n�n yen ji��m yen ri�nke.” : Go atuny kënë rot cu��t Jethu ku thiëëc, “B��ny, ye yen ë �a?”13:12-15 Lk 22:27 13:16 Mt 10:24; Lk 6:40; Jn 15:20 13:18 Wk 41:9 13:20 Mt 10:40; Mk 9:37; Lk 9:48; 10:16

Joon 13 203


; Go Jethu b��r, “Ee raan bï ��n ayup lu��t kada yic ku yiëk ye.” Ku lööm ayum ku lut kada yic ku yïk Judath, wën Thaimon Ithkariöt. = T��wën lööm Judath ayup, ke j��rac go la yegu��p. Go Jethu l��k ye, “Kë wïc ba looi, l�c looi.” ? Ku acïn raan kam k�c ke mïth kek ye cï w��t deet yic, ye rin �ö yen ji��m Jethu këya tënë ye. A Ku rin yen Judath yen w��uken muk, ke cï k�cken k��k tak l�n cï Jethu ye l��k ye bï la ��c kä wïckë rin yai, t��dë ke cï lueel bï k�c �� mu��c. B Ku kaam wën lööm Judath ayup, ke la a�eer. Ku ë ye wak��u.

Lö� Yam C Wën cï Judath jäl, ke lueel Jethu, “Ëmën l�c Manh Raan acï nyu��th k�c, ku l�c Nhialic acï nyu��th k�c ë ye. D Ku t�� cï l�c Nhialic nyu��th k�c ë ye, ke Nhialic abï l�c Manh Raan nyu��th yegu��p, ku abï lac looi nyin yic. E Mi��thki��, ��n acïï bï rëër kek we ap�i. Wek abä wïc, ku al��k we ëmën yen w��t ca l��k k�c Itharel, �Acïn t�� bï wek la t�� ler ��n thïn. F Lö� yam ayiëk we, nhiarkë röt kamkun, cïmën cï ��n we nhiaar, këya, ke wek aa dhil röt nhiaar kamkun. G Na nhiarkë röt kamkun ka bï �ic k�c ëbën l�n ye wek k�cki��n �a bu��th.”

Pït�r aj�i Jethu(Mt 26:31-35; Mk 14:27-31; Lk 22:31-34)

H Go Thaimon Pït�r thiëëc, “Na yïïn l�rdë B��ny?” Go Jethu b��r, “T�� ler ��n thïn acïn t�� bu��th yïn �acök ëmën, ku yïn abä bu��th aköldä.” I Go Pït�r thiëëc, “B��ny, ye�ö cïï ��n ye lëu ba yï bu��th ëmën? At��u �apu��u ba thou ë ri�nku.” J Go Jethu b��r, “Lëu ba thou alanden ë ri�nki��? W��t yic al��k yï. T�� ot këc th�n ajïth kiu, aba lueel arak diäk l�n kuc yïn �a.”

Jethu ee dhël la tënë Wun

14 Go Jethu l��k ke, “Du��kkë di��r ku r��rkë we rac pu��th. Gamkë Nhialic ku gamkë �a aya. " Pan Wä ala yic �ööt juëc, ku ��n ala

ba piny la guiir tënë we. Na cie yic w��t kënë, �u��t ak��c l��k we. # Ku t�� cï ��n la ba piny la guiir tënë we, ke ��n abï dhuk ba we mat t��di�� rin bäk rëër t�� t��u ��n thïn. $ Ku dhël bï wek �et t�� le ��n thïn a�i�ckë.” % Go Thomath l��k ye, “B��ny, �ok aa kuc t�� le yïn thïn, ku buk dhël bï �ok �et t�� t�� yïn thïn �ic këdë?” & Go Jethu b��r tënë ye, “��n ee dhël ku yic ku pïr, acïn raan la tënë Wä t�� cïï yen ri�nki��.” ' Ku lëk ke, “Ëmën cï wek �a �ic, ke wek aabï Wä �ic aya, ku ëmën �et tue�, a�i�ckë ku acäk tï�.”13:33 Jn 7:34 13:34 Jn 15:12, 17; 1Jn 3:23; 2Jn 5

204 Joon 13, 14


( Go Pilipo lueel, “B��ny, nyu��th �o Wuur, yen ee kë wïcku yetök.” ) Go Jethu b��r, “��n acï ce� ap�i kek we, ku yïn a�ot yï këc �a �ic, Pilipo? Raan cä tï�, acï Wä tï� aya. Ye�ö ë yïn ye lueel, �Nyu��th �o Wuur? * K��c gam yïn Pilipo, l�n rëër ��n Wä yic ku Wä �ayic?” Ku j�l Jethu l��k k�cken ye bu��th, “Wël ca l��k we aacie wël b�� bei tënë �a. Wä r��r �ayic, yen ë lu�ide looi. + Gamkë w��tdi�� l�n rëër ��n Wä yic ku l�n t�� Wä �ayic. Na liu gam ke gamkë rin lu�iki��. , W��t yic al��k we, raan gam w��tdi�� abï lu�i ya looi a looi, ku t��d��t abï lu�idït t��në lu�idi�� a looi, rin ler ��n tënë Wä. . Ku këriëëc ëbën bäk thiëëc ë ri�nki�� aba looi, rin bï l�c Wun nyu��th rin Wënde. / T�� thiëëc wek këdä� ë ri�nki��, ka ba looi.

Athön bï Wëi Nhialic b��n š “Na nhiarkë �a, ke we pi� l��ki��. œ ��n abï Wä thiëëc ku abï we yiëk raan d��t k�c kony, ku ye Wëi ë yic bï rëër kek we akölriëëc ëbën. 2 Acïn t�� bï k�c pinynhom ye gam, rin acïk lëu bïk tï� ku cïk lëu bïk �ic. Ku yeen a�i�ckë rin yen ad�� kek we ku acië� kek we. 3 “Wek aacä bï pu��l wep��c, ��n abï dhuk tënë we. 4 A�oot t��thin-ny��t ku k�c pinynhom aacïï �a bï b�n tï� ku wek aabä tï�, ku rin pïïr ��n, ke wek aabï pïr aya. 5 T�� ler aköltui b��n ka bäk �ic l�n t�� n Wä yic ku l�n rëër ��n weyiic. 6 “Raan gam l��ki�� ku looi ke, yen ë raan nhiar �a. Ku raan nhiar �a abï Wä nhiaar, ku yeen aba nhiaar aya, ku ��n abï rot nyu��th ye.” 7 Go Judath lueel, ku yeen acie Judath Ithkariöt, “B��ny, bï rot lëu këdë ba rot nyu��th �o ku cïï rot nyuth k�c pinynhom?” 8 Go Jethu b��r tënë ye, “Raan nhiar �a, ka pi� w��tdi�� ku yeen abï Wä nhiaar, ku �ok aabï b��n tënë ye �ok Wä buk pïr kek ye. 9 Raan cïï �a nhiar acie w��tdi�� ye pi�. W��t cäk pi� tënë �a acie w��tdi��, ee w��t b�� tënë Wä raan toc �a. : “Wëlkä aaca l��k we ëmën �oot ��n kek we. ; Ku raan k�c kony, Wëi Nhialic bï Wä tu��c ë ri�nki�� yen abï we pi��c këriëëc ëbën ca l��k we. = “D��r aya nyää� piny ke we, ku d��rdi�� gu��p ayiëk we. Acä ye gäm we cïmën ye k�c piny ye yiëk k�c. Du��kkë yiic ��r ku du��kkë ri��c. ? Acäk pi� ke lu��l tënë we ëlä, ��n ajiël ku ��n abï la dhuk tënë we. Na nhiarkë �a ke wek aabï pu��th mi�t rin ler ��n tënë Wä, rin adït tënë �a. A Kënë aca l��k we ëmën ke �ot këc rot gu� looi, na le rot looi ke bäk gam. B Acä lëu ba jam ap�i kek we ëmën, rin j�� pinynhom ab��. Ku yeen acïn ri�l tënë �a. C Ku adhil k�c pinynhom �ic l�n nhi��r ��n Wä, yen ë rin ye ��n këriëëc ëbën ye th��n �a looi. “Bäk, jiëlku t��n.

Joon 14 205


Jethu yen abiëny yic

15 “��n abiëny yic ku Wä ë raan dom, " yen ee kuat kër cie lu�k t�� ak��u t��m wei, ku teem kuat kër lu�k nhom, rin bï nyäc bï �i�c

lu�k ap�i. # Wek aacï jäl piath rin piööc ca yiëk we. $ R��rkë akut yic kek �a, ku ��n abï rëër akut yic kek we. Kër acie lu�k ë rot, alëu bï looi t�� rëër yen abiëc yic. Këya, acäk lëu bäk lu�k t�� cïï wek r��r �ayic. % “��n abiëc ku wek aa kër. Raan r��r �ayic ku ��n yeyic abï lu�k ap�i, rin week acïn kë l��ukë bäk looi t�� liu ��n tënë we. & Raan cie rëër �ayic ka ya cuat wei cïmën kër tim ku bï ri�l, ku kuat kërkä aabï ku��t yiic ku cu�t ke m��c t�� bï kek dëp thïn. ' Na r��rkë �ayic, ku r��r w��lki�� wepu��th ke këriëëc ëbën bäk thiëëc ku wi��ckë, ka bäk yök. ( L�c Wä aye nyu��th t�� lok wek ap�i, ku këya, ke wek aabï ya k�cki��n �a bu��th. ) Wek aa nhiaar cïmën nhi��r Wä ��n, r��rkë nhi��rdi�� yic. * Na th�kkë l��ki�� ke wek aabï rëër nhi��rdi�� yic cïmën cï ��n löö� Wä bu��th yiic, ku r��r nhi��rde yic. + “Kënë aca l��k we, bï mi�t pu��u t�� tënë �a täu wepu��th aya, ku bï mi�t piändu thääp ë dït. , Ku l��di�� akïn, nhiarkë röt cïmën cï ��n we nhiaar. . Nhi��rdït tet lëu raan bï yiëk mäthke, ee g�m w��ike ë ri�nken. / Ku wek aa mäthki�� t�� looi wek käk ca l��k we. š Wek aacä bï b�n c��l aloony, rin alony akuc käk ye wun baai looi. Ku wek aaya c��l mäthki��, rin cï ��n këriëëc ëbën ca pi� tënë Wä nyu��th we. œ Aacie wek cä l�c, ee ��n acï we l�c, ku wek aaca tooc bäk la bäk la luui ap�i, lu�i bï dö� ath��r. Ku Wä abï këriëëc ëbën cäk thiëëc ë ri�nki�� yiëk we, 2 kë th��n we akïn, nhiarkë röt kamkun.

Män k�c pinynhom 3 “Na man k�c pinynhom we, ke dhi�lkë tak l�n cï kek �a ka� maan. 4 Na we k�c pinynhom, ke k�c pinynhom aabï we nhiaar rin ye wek kacken, ku wën cï ��n we ku��ny bei pinynhom, ke wek aacie k�c pinynhom, ku rin ë w��t kënë, k�c pinynhom aa man we. 5 Mu��kkë w��t ca l��k we nhom, �Acïn alony dït tënë bänyde. Na jörkë �a, ke keek aabï we jöör aya, na pi�kë w��tdi��, ke keek aabï w��tdun pi� aya. 6 Ku keek aabï käkkä looi ëbën tënë we rin ye wek kacki��, rin kuc kek raan cä tooc. 7 Na �a këc b��n ku cä jam tënë we, �u��t aa këc gup la adumu��m, ku cït ëmën këlä, acïn t�� bï ke b�n pu��l rin adumu��mken. 8 Raan man �a, ee Wä maan. 9 Na �a këc lu�ikä ka� looi kamken, käk cïn raan cï ke ka� looi, �u��t aa cïn gup adumu��m, cït ëmën këlä, aacï käk ca looi tï�, ku keek aa �ot ke man �a ku Wä aya. : Ku kënë adhil rot looi këya bï w��t cï g��t l��den yic rot ti��, �Keek aa man �a ë path ke cïn w��t yic.15:12 Jn 13:34; 15:17; 1Jn 3:23; 2Jn 5 15:20 Mt 10:24; Lk 6:40; Jn 13:16 15:25 Wk 35:19; 69:4

206 Joon 15


; “Raan ku��ny abï b��n, Wëi Nhialic abï yiny Nhialic nyooth, ku yeen ab�� tënë Wä. Yeen aba tu��c we tënë Wä, ku yeen abï jam ë ri�nki��. = Ku week aya wek aabï jam ë ri�nki�� rin cï wek rëër ke �a th��r.

16 “Kënë aca l��k we bäk gamdun cïï päl. " Wek aabï cu�p wei t��n amat. Ku kaam abï b��n, t�� bï kuat raan näk we ye tak l�n na looi

kënë, ke yeen aluui Nhialic. # Keek aabï käkkä looi tënë we, rin kuc kek Wä ku kuckë �a. $ Käkkä aaca l��k we, rin aköl bï kek käkkä looi, ka jälkë tak l�n cï ��n ye ka� l��k we.

Lu�i Wëi Nhialic “Wëlkä aa k��c l��k we wäär tue� rin rëër ��n kek we. % Ku ëmën ��n ala tënë raan cä tooc, ku a�ot cïn raan kamkun �a thiëëc, �Na yïïn l�r dë? & Ku ëmën cï ��n ye l��k we, wek aacï pu��th ji�th. ' W��t yic al��k we, a�u��n tënë we l�n jiël ��n, rin na cä jiël ke raan k�c kony acïï bï b��n tënë we. Ku na jäl ke yen aba la tu��c we. ( Ku na bïï, ka bï nyu��th k�c pinynhom l�n r��c kek rin w��t adumu��m, ku rin w��t ci�� path ku w��t lu� Nhialic. ) Keek aa r�c rin w��t adumu��m, rin këc kek �a gam, * rin w��t ci�� path cï ladi�� tënë Wä nyu��th, ku kë cïï wek ��n bï b�n tï�. + Ku keek aa r�c rin luk, rin cï b��ny pinynhom t��n lu��k wei. , “��n ala käjuëc k��k ba l��k we, ku ëmën aril yic bäk ke muk wenhïïm. . Ku na b�� Wëi Nhialic yen ë yic, ka bï we nyu��th wël yith ëbën. Yeen acïï bï jam w��lke ë rot, ku käk ye pi� aabï l��k we. / Yeen aba leec, rin bï yen këdi��n ba lueel lööm ku nyuth we. š Käk Wä ëbën aa käkki��, ku ë yen acï ��n ye lueel l�n bï Wëi käk ba yiëk ye lööm, ku j�l ke l��k we.

R��c pu��u ku mi�t pu��u œ “A�oot kaam thin ny��t, ku wek aacïï �a bï tï�, ku na ben a kaam thin ny��t ke we abï ��n b�n tï�.” 2 Go k�c k��k kam k�cken ye bu��th lueel, “Kënë w��tde yic ye�ö? Aye l��k �o, kaam thin-ny��t ke week aacïï �a bï b�n tï�, ku ben a kaam thin-ny��t ku wek aabï �a tï�? Ku lueel aya, �Ee rin ler ��n tënë Wä. ” 3 Gokë thiëc, “Kam thin-ny��t kënë w��tde yic ako? Kë wïc bï lueel akucku!” 4 Go Jethu �ic l�n wïc kek ye bïk thiëëc, ku lëk ke, “Aca lueel, �Kam thin ny��t ke wek aacïï �a bï tï�, ku na ben a kaam d��t ke wek aabï �a tï�. Ye w��t kënë yen yakë thiëëc kamkun? 5 W��t yic al��k we, wek aabï dhiau ku dhu��rkë ap�i, ku k�c pinynhom aabï pu��th mi�t, ku wek aabï pu��th r��c, ku r��c piändun abï wel tënë we bï ya mi�t pu��u. 6 Na thi��k tik kek dhiëth ka rac pu��u rin cï aköl reem ye �ëët, ku na cï meth jäl

Joon 15, 16 207


dhiëëth ka ar��m wën acïï ben tak rin cï yen pu��u mi�t, rin cï yen meth dhiëëth pinynhom. 7 Ku acït kënë tënë we aya, wek aa r�c pu��th ëmën, ku wek aabä b�n tï�, ku wek aabï ku�th mi�t ë pu��u, kuat mi�t pu��u cïn raan bï ye b�n nyaai tënë we. 8 “Na la aköl kënë b��n ke wek aacïï �a bï b�n thiëëc këdä�. W��t yic al��k we, këriëëc ëbën bäk thiëëc ë ri�nki�� abï Wä yiëk we. 9 �et yaköl acïn kë cäk thiëëc ë ri�nki��, thiëckë ku abäk yök, bï mi�t pu��u dït tënë we. : “Käkkä aake ya l��k we waal, ku t�� cïï ��n bï b�n jam waal acï thi��k, ku ��n abï ya jam tënë we wël la g�i rin Wä. ; T�� le aköl kënë b��n, ke wek aabï Wä thiëëc ë ri�nki��. Ku acä bï l��k we l�n bï ��n ya röök ë ri�nkun tënë Wä, = rin Wä anhiar we rin nhi��r wek �a, ku rin cï wek ye gam l�n ��n a �a b�� tënë Nhialic. ? ��n ab�� tënë Wä ba b��n pinynhom, ku pinynhom aba pu��l ku dhu��k tënë Wä.” A Go k�cken ye bu��th l��k ye, “Tï�, yïn ajam g�i ëmën ke yï cïï ben jam waal. B Acuk �ic ëmën l�n �ic yïn këriëëc ëbën, ku yïn aacïï tït bï yï thiëëc, rin w��t kënë acuk �ic l�n bïï yïn tënë Nhialic.” C Go Jethu b��r tënë ke, “Cäk jäl gam ëmën? D Pi��kë t��dä� abï b��n, ku acï thi��k ayic, t�� bï wek w��r bï ��k ala panden, ku wek aabä nyää� piny �atök. Ku acie ��n �atök rot, rin Wä ar��r kek �a. E Wek aaca l��k kënë rin bäk aa tök kek ��n, bäk d��r yök. K�c pinynhom aabï we jöör, ku d��tkë wepu��th ��n acïï kär�c pinynhom lëu!”

Jethu ar��k rin k�cken ye bu��th

17 Nawën cï Jethu wëlkä thöl lu�l, ke ��r yenyin nhial ku lueel, “Wä, ak��l acï �ëët. Yiëk l�c Wëndu ku bï Wëndu yï yiëk l�c.

" Rin yïn acï bääny yiëk ye k�c nhïïm ëbën, bï pïr akölriëëc ca gäm ye yiëk k�c ëbën. # Ku pïr akölriëëc akïn, bï k�c yï �ic l�n yïn ë Nhialic la cök, ku �ickë Jethu raan cï l�c ku d�c wäär ca tu��c pinynhom. $ ��n acï l�cdu nyu��th pinynhom, ku lu�i ca yiëk �a ba looi aca thääp. % Wä, gäm �a l�cdu yïnhom t��n ëmën, l�c wäär r��r kamkua �ok yï, wäth��r ke piny këc cak. & “Yïn aca nyu��th tënë k�c ca yiëk �a pinynhom. Keek aake ye kacku, ku ë yïn acï ke gäm �a, ku keek aacï w��tdu gam. ' Ke ëmën a�ickë l�n këriëëc ëbën ca yiëk �a ab�� tënë yï. ( Wä ��n acï w��t ca l��k �a l��k ke, gokë gam, ku a�ickë ayic yen l�n bïï ��n tënë yï, ku acïk gam l�n cï yïn �a tooc. ) “��n ë röök ë ri�nken. ��n acie röök rin k�c t�� pinynhom, ee rin k�c ca yiëk �a rin ye kek kacku. * Käkki�� ëbën aa käkku, ku l�cdi�� aye nyu��th keyiic. + Ku ëmën ��n ab�� tënë yï, ��n acïï ben a raan r��r

208 Joon 16, 17


pinynhom, ku keek aat�� pinynhom. Wä dhë�, tit ke ri�l ë ri�nku, rin wäär ca yiëk �a, bïk aa tök cïmën �ok �o yï. , Wäär rëër ��n ke ke, aaca muk ri�l ë ri�nku, keek aaca ke tiit ku acïn tö� cïï määr kamken. Ar��k ke raan wäär yen bï dhi�l määr ë rot, rin bï w��t cï g��t athör th��r wël Nhialic yenhom ti��. . Ku ëmën ��n ab�� tënë yï, ku käkkä aa ya lueel �a �oot pinynhom bï mi�t piändi�� rëër kepu��th ke dït alanden. / ��n acï w��t l��k ke, go k�c pinynhom ke maan, rin cïï kek ye k�c pinynhom t��n. Cïmën cïï ��n ye raan pinynhom t��n aya. š Yïn acä bï thiëëc ba ke nyaai pinynhom, ku yïn aya thiëëc ba ke tiit j��rac. œ Keek aacie k�c piiny t��n cïmën cïï ��n raan piny t��n. 2 Mac ke w��t yic, rin w��tdu ë yic. 3 Keek aca ke tu��c pinynhom cïmën cï yïn �a tu��c pinynhom. 4 ��n ë rot mac ë ri�nku, ku bïk röt mac aya w��t yic. 5 “��n acïï r��k ri�nken röt, ��n ar��k aya rin k�c bï gam rin pi��cden. 6 ��n ar��k rin bï kek aa tök. Wä, c�l ke aaye tök �oyiic cïmën t�� yïn kek �a ku ��n kek yï. C�l ke aaye tök rin bï k�c pinynhom ye gam l�n cï yïn �a tooc. 7 ��n acï l�c ca yiëk �a, aca yiëk ke bïk aa tök cïmën ye �ok tök. 8 ��n ar��r keyiic cïmën rëër yïn �ayic bïk aa tök ëbën, bï k�c pinynhom �ic l�n cï yïn �a tooc, ku l�n nhi��r yïn ke cïmën nhi��r yïn �a. 9 “Wä, keek aaca yiëk �a, ku awiëc bïk rëër t�� rëër ��n thïn, bïk l�cdi�� tï�, l�c ca yiëk �a, rin nhi��r yïn �a wäär këc piny gu� cak. : Wä raan la cök, k�c pinynhom aa kuc yï, ku yïn a�i�c, ku k�ckä a�ickë l�n cï yïn �a tooc. ; Yïn aca nyu��th tënë ke, ku aba �ot lu��i këya, rin bï nhi��rdu tënë �a t�� keyiic, ku ba t��u keyiic aya.”

Jethu acï d�m(Mt 26:47-56; Mk 14:43-50; Lk 22:47-53)

18 T��wën cï Jethu röök këya, ke jiël kek k�cken ye bu��th ku teem wär c�l Kidron. Ku gör ë t�� thïn t��në, go Jethu la thïn kek

k�cken ye bu��th. " Ku Judath raan g��ny ye ë �ic t�� cï yen la thïn, rin cï Jethu ka� r��m thïn kek k�cken ye bu��th arak juëc. # Go Judath la gör yic kek akut apuruuk, ku k�c k��k lua� Nhialic tiit, cï k�c käk Nhialic ku k�c akut Parathï tu��c thïn. Keek aake muk t�� ku mermer, $ ku Jethu ë �ic këriëëc ëbën bï rot looi tënë ye, go ke lor nhïïm ku thiëëc ke, “Ye�a wi��ckë?” % Gokë b��r, “Ee Jethu raan Nadharet.” Go lueel, “Ee ��n.” Ku Judath, raan g��ny ye ë t�� thïn ke ke. & Kaam wën lëk Jethu ye ke, “Ee ��n,” Ke ri� ciëën kek��th ku wïïkkë piny. ' Go Jethu ke b�n thiëëc, “Ye�a wi��ckë?” Gokë lueel, “Ee Jethu raan Nadharet.”17:12 Wk 41:9; Jn 13:18

Joon 17, 18 209


( Go Jethu lueel, “Aca l��k we wënth��r l�n ye yen �a. Na wi��ckë �a, ke we päl k�ckä bïk jäl.” ) Yeen acï jam këlä bï w��t cï ka� lueel ëlä rot ti�� t��dë, “Wä, na c�k a raan tökali� kam k�c ca yiëk �a, ka këc mu��r.” * Ku Thaimon Pït�r ë muk pal. Go miëët bei ku tök alony raandït käk Nhialic ku teem yïnyden cuëc wei. Ku alony ë c�l Malko. + Go Jethu l��k Pït�r, “Dhu��k paldu j�kg�de yic. Ye tak l�n cï ��n ar��m cï Wä yiëk �a bï guum.”

Jethu acï �äth Anath nhom , Go akut apuruuk kek bänyden ku k�c Itharel ke tït, Jethu d�m ku derkë, . ku k��kë �äth tënë Anath. Ku Anath ë ye wun ti� Kaipa, raandït käk Nhialic ye ru��n kënë. / Ee Kaipa yen ëcï ye ka� l��k k�c Itharel l�n �u��n yen bï raan tök thou rin k�c.

Pït�r aj�i Jethu(Mt 26:69-70; Mk 14:66-68; Lk 22:55-57)

š Go Thaimon Pït�r kek raan d��t Jethu bu��th, ku raan Jethu bu��th kënë ë �ic raandït käk Nhialic gu��p ap�i, go la kal pan raandït käk Nhialic yic kek Jethu. œ Ku d�� Pït�r a�eer kal thok. Go atuny wën �i��c kek raandït käk Nhialic dhuk a�eer, ku ji��m kek ny�n tit kal thok, ku bïï Pït�r al��thïn. 2 Go ny�n tit kal thok Pït�r thiëëc, “Cïï ye raan tök kam k�c mony kënë bu��th?” Go Pït�r b��r, “�ei, ��n acie raande.” 3 Ku wiir ë t�� thïn, go aloony ku k�c tït many cool took, ku k��ckë many wën l��m bïk ��c. Go Pït�r la ku k��c ke ke bï ��c aya.

Jethu aluk raandït käk Nhialic nhom(Mt 26:59-66; Mk 14:55-64; Lk 22:66-71)

4 Go raandït käk Nhialic Jethu thiëëc rin w��t k�cken ye bu��th, ku rin w��t pi��cde. 5 Go Jethu b��r, “��n ë cool jam akölaköl tënë raan ëbën k�c nhïïm, ku pi��cdi�� ëbën aya looi t��n amat ku lua� Nhialic t�� ye k�c Itharel guëër thïn. Ku ��n acïn kë ca ka� lueel ke mu��ny. 6 Ku ye�ö thiëëc yïn �a? Thiëc k�c cï w��lki�� pi�. Thiëc ke wël ca l��k ke, rin aa �ic wël ca lueel.” 7 T��wën cï Jethu jam këlä, go raan tök kam k�c tït ke kääc thïn bu��k nyin ku lueel, “Cïï ri��c ba jam këlä tënë raandït käk Nhialic?” 8 Go Jethu b��r tënë ye, “Na ca ku��c jam, ke l��k k�c t�� cï ��n ku��c ji��m thïn. Ku na ye yic yen ca lueel, ke ye�ö m�� yïn �a?” 9 Go Anath tu��c tënë Kaipa raandït käk Nhialic, ke �ot d�r cin.18:11 Mt 26:39; Mk 14:36; Lk 22:42 18:14 Jn 11:49-50

210 Joon 18


Pït�r acï Jethu b�n jai(Mt 26:71-75; Mk 14:69-72; Lk 22:58-62)

: Pït�r ë �ot kääc t��wën ke ��c mac. Go k�c k��k lueel tënë ye, “Cïï ye raan tök kam abiöth ë mony kënë?” Go Pït�r jai ku lueel, “�ei, ��n acie raande.” ; Go mu�ny tök kam aloony raandït käk Nhialic, ruääi kek raan wën cï Pït�r t��k yïc wei, jam ku thiëëc, “K��c yï tï� kek ye gör yic?” = Go Pït�r b�n jai, ku kiu th�n ajïth nyin yic.

K�c Itharel aacï Jethu gaany tënë Pilato(Mt 27:1-2, 11-14; Mk 15:1-5; Lk 23:1-5)

? Gokë Jethu th�l wei pan Kaipa ku ��thkë pan b��nydït Roma, Pilato. Ku piny ë ye nhiäknhiäk dur yic. Go k�c Itharel cïï la al��thïn pan b��nydït, ku bïk röt tiit aju��c rin cï yai thi��k, ku bïk miëth Yan Ayum cïn yic lu�u cam. A Go Pilato la a�eer tënë ke ku thiëëc ke, “Ye awäc �ö cäk yök ye mony kënë gu��p?” B Gokë b��r, “Na cïn awu��c cï looi �u��t akëcku b��i tënë yï.” C Go Pilato l��k ke, “Week gup l��mkë ku lu�ikë luk kë cït lö� ci�� pandun.” Go k�c Itharel b��r, “Akëc pu��l tënë �o buk raan t��m thou.” D Kënë acï rot looi bï w��t cï Jethu lueel rot ti�� t��de, wën lueel yen kuat thon bï yen thou. E Go Pilato dhuk kal yic ku c��l Jethu ku thiëëc, “Ye yïn B��ny�aknhom k�c Itharel?” F Go Jethu b��r, “W��t kënë ye w��tdu aye k�c k��k kek cï ye l��k yï ë ri�nki��?” G Go Pilato b��r, “Ye tak l�n ye ��n raan Itharel? Aa kacku gu��p kek k�cken dït käk Nhialic, kek aa bïï yï tënë �a. Ye�ö ca looi?” H Go Jethu b��r, “Bäänydi�� acie bääny pinynhom. Na bäänydi�� ye kën pinynhom, �u��t kacki�� aacï th��r bï ��n cïï t��u k�c Itharel cin. Acie këya, bäänydi�� acie kën pinynhom t��n.” I Go Pilato b�n thiëëc, “Yïïn, ye b��ny�aknhom?” Go Jethu b��r, “Aye lueel l�n ye ��n b��ny�aknhom. ��n acï dhiëëth ku ��n acï b��n pinynhom rin w��t tö� kënë, ba jam w��t yic. Ku kuat raan cï yic �ic ë w��tdi�� pi�.” J Go Pilato thiëëc, “Ku yic ye kën �ö?” Ku ben dhuk a�eer tënë k�c Itharel ku lëk ke, “Acïn awu��c ca lëu ba yök yegu��p bï ye lu��k wei. K Ku yeen ë w��t piändun ba raan tö� cï mac lony rin Yan Ayum cïn yic lu�u. Wi��ckë ba B��ny�aknhom k�c Itharel lu��ny we?” L Gokë dhu��k ye ke loi ki��u, “Acie këya! Acie yen wïcku. Barabath yen awïcku.” Ku Barabath ë ye cuär k�c rum.18:32 Jn 3:14; 12:32

Joon 18 211


Jethu acï t��m thou(Mt 27:15-31; Mk 15:6-20; Lk 23:13-25)

19 Go Pilato Jethu d�m ku c�l athat. " Ku j�l apuruuk kër thii tim la ku��th riic yiic ku ��k kek yenhom, ku t��ukë alanh mathiä�

yek��u, # ku bïkkë tënë ye ku luelkë, “Madho, B��ny�aknhom, B��ny k�c Itharel,” ku ma�kë nyin. $ Go Pilato b�n dhuk a�eer ku lëk k�c wën cï kenhïïm kut, “Yeen aba th��l a�eer tënë we t��në, ku bäk tï� l�n cïn yen t�� bï ��n awu��c yök yegu��p ba lu��k wei.” % Këya, go Jethu b��n a�eer ke ce� �ak�ak cï looi ku��th ku alanh mathiä� yek��u. Ku lueel Pilato tënë ke, “Yen kïn, yen raan!” & Nawën tï�kë, ke k�c käk Nhialic ku k�c tït kiu ku luelkë, “Piäät tim cï rïïu k��u.” Go Pilato l��k ke, “Damkë kek we bäk piäät tim cï rïïu k��u, ��n akëc awu��c yök yegu��p.” ' Gokë w��t dhuk, “�ok aa la lö� ci��da ye lueel l�n dhil ye n��k, rin acï lueel l�n ye yen Wën Nhialic.” ( Nawën pi� Pilato w��t kënë, ke ri��c ap�i. ) Ku dhuk kal yic ku thiëëc Jethu, “Yïïn bäär t��n�n?” Go Jethu bi�t ku cïï bëër thok acïn. * Go Pilato l��k ye, “Cïï wïc ba jam kek �a? Tak yïnhom l�n nadë ke ��n ala ri�l ba yï pu��l, ku ��n ala ri�l aya ba yï c�l apiëët tim cï rïïu k��u.” + Go Jethu b��r, “Yïn ala ri�l tënë �a rin cï Nhialic ye yiëk yï, ku ë yen ale raan cä tääu yïcin gu��p awu��c rac ap�i.” , Nawën pi� Pilato wëlkä, ke wïc ap�i bï dhël yök bï yen Jethu pu��l. Go k�c Itharel kiu tënë ye ku luelkë, “T�� lony yïn ye ka ye nyooth l�n cïï yïn määth kek B��ny�aknhom. Kuat raan rot looi bï ya b��ny�aknhom, ee raan ater B��nydan �aknhom.” . Nawën pi� Pilato ë wëlkä, ke thel Jethu a�eer ku nyuuc thöny luk t�� laar c�l, “Piny cï guiir ku��r,” Ku ë c�l Gabata tho� k�c Itharel. / Ku aköl kënë yen aköl guiir k�c röt rin Yan Ayum cïn yic lu�u. Nawën t��cït ak��l ci�l yic, ke lëk Pilato k�c Itharel, “B��nydun �aknhom akïn!” š Gokë kiu tënë ye, “Näk! Näk! Piäät tim cï rïïu k��u!” Go Pilato ke thiëëc, “Wi��ckë ba B��nydun �aknhom piäät tim cï rïïu k��u?” Go k�c käk Nhialic b��r, “Bänyda ë tök, ee b��ny�aknhom Roma!” œ Go Pilato ke yiëk Jethu bïk la piäät tim cï rïïu k��u.

Jethu acï piäät tim cï rïïu k��u(Mt 27:32-44; Mk 15:21-32; Lk 23:26-43)

Gokë Jethu d�m. 2 Ku ler a�eer ke ket timden cï rïïu, ke jiël geeu bï la t�� c�l Golgotha. (Ku w��tde yic, g�n la gue�-�e� cït apen nhom raan.) 3 Ku j�lkë piäät tim cï rïïu k��u. Ku pi��tkë k�c karou aya tiim cï rïïu

212 Joon 19


k��th, raan tök l�� cuëc ku raan d��t l�� cam. Ku Jethu ci�l kamken. 4 Go Pilato awu��c g��t bï tääu tim cï rïïu nhom. Ku kën cï g��t akïn, “JETHU RAAN NADHARET, B��NYAKNHOM ITHAREL.” 5 Ku k�c juëc aake cï kënë kueen, rin t��n cï Jethu piäät tim cï rïïu k��u thïn, acïï mec ke g�u. Ku w��t ëcï g��t tho� k�c Itharel ku tho� k�c Roma ku tho� Gïrïk. 6 Go k�cdït käk Nhialic Itharel l��k Pilato, “Duk ye g��t, �B��ny�aknhom k�c Itharel, a�u��n ba g��t, �Acï mony kënë lueel, ��n ë b��ny�aknhom k�c Itharel. ” 7 Go Pilato b��r, “Kë ca g��t ar��r ke ca g��t.” 8 Nawën cï apuruuk Jethu piäät tim cï rïïu k��u, ke löm aläthke ku tekkë keyiic �uan, aba� tök tënë apuru��k tök. Ku lömkë alanh k��u aya cï k��c këdi��t tök, j��k yeyeth �et piny. 9 Ku luelkë kamken, “Dukku

Ku leer a�eer ke ket timden cï rï ïu (19:17)

19:24 Wk 22:18

Joon 19 213


tem k��u, cu�tku g�k buk tï� bï lööny tënë �a.” Kënë acï rot looi bï w��t cï g��t athör th��r wël Nhialic yic rot ti�� t��de, “Keek aacï aläthki�� tek kamken, ku cu�tkë g�k rin alanhdi��n

k��u.” Kënë yen acï apuruuk looi ayic. : Ku t��thi��k kek tim cï rïïu Jethu, diäär aake kääc thïn, man ku nyankën ë man, Maria ti� Klopath ku Maria Magdalena. ; Nawën tï� Jethu man ku raan ye bu��th nhi��r ke kääc aya ë t��n, ke lëk man, “Tik manhdu akïn.” = Ku ben l��k raan ye bu��th wën, “Moor akïn.” Ku yaköl gu��p ke wïc raan ye bu��th awën piny paande.

Jethu acï thou ayic ? Nawën �ic Jethu l�n cï këriëëc ëbën thääp, ke lueel bï w��t cï g��t athör th��r wël Nhialic yic rot ti��, “��n an��k rou.” A Ku töny cï thiä� mu��n wac ë t�� thïn, gokë alath lu��t m��u yic, ku t��ukë wai thok, ku ��kkë yethok. B Nawën cï Jethu mu��n wac jooc ke lueel, “W��t acï thääp.” Ku gut yenhom piny ku thou.

Jethu acï gut pu��u C Go k�c Itharel Pilato thiëëc bï ke pu��l bïk k�c cï piäät tiim cï rïïu k��th dho� ku��l, ku ny��ikë guäpken tiim cï rïïu k��th. Ku ë loikë këlä rin ye yen aköl ni��n Dhiëc, ku acïk ye wïc bï guäpken rëër tiim cï rïïu k��th aköl ni��n Dätem, rin yen aköl yandït ap�i. D Go apuruuk la ku dho�kë ku��l raan tök ku ku��l raan d��t, ë k�c cï piäät tiim cï rïïu k��th kek Jethu. E Nawën bïkkë tënë Jethu, ke tï�kë l�n cï yen thou ku cïk ben dho� ku��l. F Go apuru�� tök Jethu gut pu��u t��, go ri�m ku pïu kuër nyin yic. G Ku raan cï kënë tï� acï lueel rin bï wek ye gam aya. W��t cï lueel ë yic, ku yeen a�ic l�n ye yen w��t yic yen lueel. H Kënë acï rot looi bï w��t cï g��t athör th��r wël Nhialic yic rot ti��, “Acïn yu��mden bï dho�.” I Ku ben lueel t��d��t athör yic ëlä, “Ku aabï daai raan yen cïk gut.”

Jethu acï thi��k J Nawën ë kënë cök ciëën, ke Jothep raan gen Arimatheo b�� tënë Pilato ku thiëëc bï gu��p Jethu nyaai. (Jothep ë ye raan Jethu bu��th cï gam, ku aye moony rin ri��c yen bäny Itharel.) Go Pilato l��k ye l�n cï gu��p pu��l tënë ye. Go Jothep la ku le nyaai. K Go Nikodemo, raan wäär cï ka� la tënë Jethu wak��u, rot mät Jothep ku ë muk miök �ïr c�l mira 19:24 Wk 22:18 19:28 Wk 69:21; 22:15 19:36 B.bei 12:46; Kn 9:12; Wk 34:20 19:37 Dhäk 12:10; Ny 1:7 19:39 Jn 3:1-2

214 Joon 19


cï liääp wäl d��t c�l aloe. L Go röör wën karou gu��p Jethu lööm ku derkë k��u alath ke cï wäl �ïr tääu thïn, rin kënë yen ë t�� ye k�c Itharel guiër gu��p raan cï thou bï jäl thi��k. M Ku t��wën cï Jethu n��k thïn gör ë t�� thïn, ku ra� yam ë t�� gör yic, ku ë cïn raan cï ka� thi��k thïn. N Ku rin bï yen aköl yan k�c Itharel nhiäk, ku rin thi��k ra� aya, gokë gu��p Jethu t��u thïn.

Ra� acï yic lääu

20 Ri�l yic aköl Nhialic ke piny �ot la durdur, ke Maria Magdalena la ra� nhom, go al�l tï� ke cï nyaai ra� thok. " Go ri� tënë

Thaimon Pït�r, ku tënë raan d��t Jethu bu��th nhi��r Jethu, ku lëk ke, “K�c aacï B��ny nyaai ra� yic ku akucku t�� cï kek ye tääu thïn.” # Go Pït�r ku raan Jethu bu��th d��t wën lööny dhöl, ku lekkë ra� nhom. $ Ku keek aake la ke kat kedhie, go raan Jethu bu��th d��t wën kat ap�i tënë Pït�r, ku ye yen k�� et ra� nhom. % Go gu� ku tï� alanh wäär cï Jethu der, ku akëc la al��thïn. & Go Thaimon Pït�r gu� b��n ku ler ra� yic. Go al��th tï� ke r��r piiny, ' ku alanh cï Jethu kum nhom ëcïï r��r kek al��th k��k, ëcï mat yic t��de rot. ( Go raan Jethu bu��th d��t wën cï ka� �et ra� nhom jäl la al��thïn, ku g�m. ) (Ku keek aake �ot ke këc w��t athör th��r wël Nhialic deet yic, athör ye lueel l�n bï yen rot dhi�l j�t thou yic.) * Go k�c ye bu��th jal dhuk bei.

Jethu acï rot nyu��th Maria Magdalena + Kaam wën Maria ë kääc a�eer t��thiääk kek ra� ke dhiau. Ku t��wën �ot dhi��u yen ke gu�� ku luiit ra� yic, , Ku tï� atuuc nhial cï ruk al��th �er karou, ke r��r t��wäär cï gu��p Jethu t��u thïn, tök t�� la yenhom ku d��t t�� la yecök. . Gokë thiëëc, “Tik, ye rin �ö dhi��u yïn?” Go lueel, “Keek aacï Bänydi�� nyaai, ku aku��c t�� cï kek ye tääu thïn.” / Kaam wën lueel yen kënë, ku j�l wel yenyin ke tï� Jethu ke kääc yel��m, ku akëc �ic l�n ë yen Jethu. š Go Jethu thiëëc, “Tik, ye rin �ö dhi��u yïn? Ye�a wïc?” Go tak l�n ë yen raan lui dom yic, ku lëk ye, “B��ny, na ye yïn cï ye nyaai, ke l��k �a t�� cï yïn ye t��u thïn, ku ��n abï la ba la lööm.” œ Go Jethu l��k ye, “Maria.” Go yenhom w��l ye ku lueel tho� k�c Itharel, “Rabuni,” ku w��tde yic, “Raan piööc.” 2 Go Jethu l��k ye, “Duk �a g�t rin ��n �ot �a këc �et nhial tënë Wä. Ku yïïn l��r tënë wämäthki�� ku l��k ke, ��n adhuk ciëën tënë ye, yen ë Wä, ku ye Wuurdun, Nhialicdi�� ku ye Nhialicdun. ” 3 Go Maria Magdalena jäl ku le l��k k�c ye bu��th l�n cï yen B��ny tï�, ku lëk ke wël cï Jethu l��k ye.

Joon 19, 20 215


Jethu acï rot nyu��th k�cken ye bu��th 4 Na��n thëëi ya aköl Nhialic wën, ke k�c ye bu��th aake cï röt mat �ön cï riit thok, rin ri��c kek bäny Itharel. Go Jethu b��n ku k��c kamken ku lueel, “Bï d��r rëër kek we.” 5 Wën cï yen jam këlä, ke nyuth ke yecin ku yel��m. Go k�c ye bu��th pu��th mi�t ap�i wën tï� kek B��ny. 6 Ku ben Jethu l��k ke, “Bï d��r rëër kek we, cïmën cï Wä �a tooc, ke wek aa ba tooc aya.” 7 Wën cï yen jam këlä, ke j�l wëëi kenhïïm ku lueel, “L��mkë Wëi Nhialic. 8 Na pälkë adumu��m k�c piny, ka p��l piny, na cäk ke p��l piny, ka cïï p��l piny.”

Jethu ku Thomath 9 Ku Thomath, c�l Acueek, raan tök kam k�c kathiäär ku rou ye bu��th, ee liu thïn wën bïï Jethu. : Go abiöth k��k l��k ye, “Bänyda acuk tï�.” Go Thomath l��k ke, “Na cie t��töök wäär cï ye piäät kek ti�� yecin, ku tääu �acin ë t��töökkä yiic, ku tääu �acin yey�u aya, ka cä k�� gam.” ; Nawën nin kab��t cök, ka abiöth aake cï röt b�n mat �öt ku Thomath ë r��r thïn ke ke, ku �öt ëcï riit thok. Go Jethu b�n k��c kamken ku lueel, “Bï d��r rëër kek we.” = Ku j�l l��k Thomath, “Tääu yïcin t��n, ku tï� ci�nki�� ku j�t yïkök ba yïcin tääu �ay�u. Päl kënë yïn kä� dh��l yiic, ku gam!” ? Go Thomath b��r, “Bänydi�� ku Nhialicdi��.” A Go Jethu l��k ye, “Ca gam rin cï yïn �a tï�? Ye këpu�th bï yiëndë tënë k�c bï gam ke këc �a tï�!”

W��t wïc athör kënë bï nyu��th k�c B Jethu acï kädït jä� g��i looi k�cken ye bu��th nhïïm, ku keek aa këc g��t athör kënë yic. C Ku käkkä aacï g��t rin bäk gam l�n ye Jethu Wën Nhialic cï l�c, ku bäk pïr yök ë ri�nke t�� cï wek gam.

Jethu acï rot nyu��th k�c ye bu��th kadhorou

21 Nawën ë käkkä cök ciëën ke Jethu ben rot nyu��th k�cken ye bu��th wär Tiberia y�u. Ku t�� cï lu��i ye akïn. " Thaimon Pït�r

kek Thomath (c�l Acueek), ku Nathaniel (raan Kana pan Galilia), ku w��t Dhubedï, ku k�c k��k karou Jethu bu��th, aake r��r t��tök ëbën. # Go Thaimon Pït�r l��k k�c wën, “��n ala m�i.” Gokë l��k ye, “�ok aabï cath kek yï.” Gokë la ku lek riäi yic, ku acïn kë cïk d�m ë w��r kënë yic ëbën.20:23 Mt 16:19; 18:18 21:3 Lk 5:5

216 Joon 20, 21


$ T��wën bïï ak��l nyin, ke Jethu ë kääc wär y�u, ku akëc k�cken ye bu��th �ic l�n ë yen Jethu. % Go l��k ke, “Riënythii, cïn kë cäk d�m?” Goke b��r, “Acïn këdä�.” & Go l��k ke, “Cuatkë bu�i l�� cuëny riäi, ku kä� aa bäk d�m thïn.” Gokë bu�i cuat ku göök ke bïk miit rin juëc rec ap�i. ' Go raan Jethu bu��th nhi��r Jethu l��k Pït�r, “Kën ë B��ny.” Nawën pi� Thaimon Pït�r l�n ye yen B��ny, ke ruk alanhde yek��u (rin cï yen aläthke däk bei ëbën) ku thu��t wïïr. ( Go abiöth k��k l��k b��n ke cath riäi, ke thel bu�i ke cï thiä� rec. Ku keek aake cïï mec ap�i kek agör, aake cït akääth bian tök. ) Nawën k��ckë piny ke tï� many ë miim ke d��p ku rec ke cï tääu m��c kek ayup. * Go Jethu l��k ke, “B��ikë rec ab��k rec awën cäk d�m.” + Go Thaimon Pït�r la riäi yic ku miit bu�i wär thok ke cï thiä� rec dït, ku rec ëbën aa bu��t ku thiärdhiëc ku diäk. T��wën c�k rec juëc këlä, bu�i akëc yic r��t. , Go Jethu l��k ke, “Bäk, miëthkë.” Ku acïn raan tök kam k�c ye bu��th cï ye cak thiëëc, “Ye yïn �a?” Rin �ic kek ye l�n ye yen B��ny. . Go Jethu rot cu�t ku lööm ayup ku yïk ke ku ben looi këya kek rec. / Këlä, Jethu acï rot nyu��th k�c ye bu��th kën yen yic diäk, t��wën cï yen rot j�t kam k�c cï thou.21:6 Lk 5:6

Go Jethu l��kke, B��ïkë rec ab��k rec awën cäk d�m (21:10)

Joon 21 217


Jethu ku Pït�r š Wën cï kek mïth ke lëk Jethu Pït�r, “Thaimon wën Joon, nhiar �a ap�i t��n t�� nhi��r k�ckä �a?” Go b��r, “Ee këya B��ny, a�ic l�n nhi��r ��n yï.” Go Jethu l��k ye, “Bi��k amälki�� apath.” œ Ku ben Jethu l��k ye, “Thaimon, wën Joon nhiar �a ap�i?” Go b��r, “Ee këya B��ny a�ic l�n nhi��r ��n yï.” Go Jethu l��k ye, “Bi��k amälki�� apath.” 2 Ku ben Jethu thiëëc arak d��t ye kek diäk, “Thaimon, wën Joon nhiar �a?” Go Pït�r pu��u dak rin cï Jethu ye thiëëc arak d��t ye kek diäk, “Nhiar �a?” Ku lëk ye, “B��ny, yïn a�ic këriëëc ëbën, ku yïn a�ic l�n nhi��r ��n yï.” Go Jethu l��k ye, “Bi��k amälki�� apath, 3 W��t yic al��k yï, wäär �ot ye yïn riënythii ke yïn ye rot guiir ku l��r t�� wïc piändu, ku t�� bï yïn dhi�p ke yïn abï yïcin �aak tue�, ku raan d��t abï der ku thel yï t�� cïï wïc ba la thïn.” 4 Käkkä aacï Jethu lueel bï nyu��th Pït�r t�� bï yen thou thïn, ku bï k�c c�l aaye Nhialic leec thïn. Ku j�l Jethu l��k ye, “Bu�th �a.”

Jethu ku raan d��t ye bu��th 5 Go Pït�r yenhom wel ku tï� raan d��t ye bu��th nhi��r Jethu ke bu�th ke, raan wäär thiääk kek Jethu wäär mïth kek, cï Jethu b��n thiëëc ëlä, “B��ny, ye�a bï yï la gaany?” 6 Wën tï� Pït�r ye, ke lëk Jethu, “B��ny, na raan d��të, bï yiëndë?” 7 Go Jethu b��r, tënë ye, “Na wiëc bï pïr �et aköl bï ��n b��n, ke ye�ö tënë yï? Yïïn ëmën bu�th �a.” 8 Go w��t thiëi piny kam k�c bu�th Jethu l�n raan Jethu bu��th kënë acïï bï thou. Ku akëc Jethu lueel l�n cïï yen bï thou. Acï lueel, “Na wiëc bï pïr �et aköl bï ��n b��n ke ye�ö tënë yï?” 9 Raan kënë yen ë raan Jethu bu��th jam käk cï tï�, ku yen ë g��t ke aya, ku a�ic l�n w��t cï lueel ë w��t yic. : Ëmën käjuëc k��k aat�� thïn, käk cï Jethu looi. Na ke cï gät piny ëbën, tök ku tök, ke ��n aya th�� l�n piny ëbën acïï lëu bï athör gät j�t.

21:20 Jn 13:25

218 Joon 21


219

Lu�i Atuuc Jethu

W��t nhom Lu�i Atuuc Jethu, athör bu�th athör Wël Jethu cï Luka g��t. W��t ril yen g��t Luka athör kënë, ee l�n bï nyu��th t�� cï Wëi Nhialic k�c ke k�� Jethu bu��th ku�ny thïn, ku bïk W��t Pu�th Yam ri�nke thiäi piny Jeruthalem ku Judia yic ëbën, ku Thamaria ku j�l a pinynhom ëbën aya. (1-8) Yeen, anyïköl ë cäth k�c cï gam, cïmën wäär j��k yen rot kam k�c Itharel agut t�� bï yen jäl a gam tënë k�c pinynhom ëbën. Ee wïc raan gät athör bï k�c ye kueen �ic ku detkë yic aya, l�n k�c cï gam aacie k�c ke man k�c Roma mac baai, ku l�n nadë, gam k�c cï gam ë t�� ye k�c Itharel yanhden th��k thïn yen ë j�l thääp. Alëu bï lu�i Atuuc Jethu tek yic ë diäk, ku bï nyooth t�� cï W��t Pu�th Yam ye lueel rin Jethu thiëi piny thïn, ku j�k akuut k�c cï gam kecök. Lu�i Atuuc acï tek yic këlä, (1) Cäth k�c cï gam, j��k Jeruthalem la nhial Jethu cök ciëën, (2) W��t Pu�th Yam acï �et wu��t k��k yiic pan Palethtinia, (3) Ku ler tue� aya l�� wärdït Ad��kdi��t agut bï �et Roma. Këdïït cï tïc Lu�i Atuuc Jethu yic, ee lu�i Wëi Nhialic cï b��n kek ri�l k�c cï gam gup Jeruthalem aköl Yan Ayum cïn yic lu�u, ku ler tue� ke tiit ke. Ku yïk akut k�c cï gam kek k�cken dït ri�l, käjuëc cï röt looi yiic cï lueel athör yic. W��t k�c cï gam tue� acï g��t käk cï l��k k�c yiic, ku käk cï röt looi cï g��t athör Lu�i Atuuc Jethu yic, aa ri�l ë w��t kënë nyu��th pïr k�c cï gam yic, ku j�l am��t ë rot akut k�c cï gam yic aya.

Käk t�� thïnGuiër k�c �ic käk cï röt looi ............................................................ 1:1-26

Lö� cï Jethu lueel ciëën ku ath��nde ............................................ 1:1-14Raan cï kuany nyin Judath ....................................................... 1:15-26

Kë cï nyooth Jeruthalem ................................................................ 2:1-8:3Kë cï nyooth Judia ku Thamaria ................................................ 8:4-12:25Lu�i Paulo ................................................................................. 13:1-28:31

Atuc tue� .............................................................................. 13:1-14:28Amat nhom gen Jeruthalem ...................................................... 15:1-35Atuc ë rou .......................................................................... 15:36-18:22Atuc ë diäk ......................................................................... 18:23-21:16Paulo acï mac Jeruthalem ku Cetharia ku Roma ............... 21:17-28:31


1 !-" Tënë Thiöpiluth athördi��n tue� yic, ��n acï g��t käk cï Jethu looi, ku käk cï pi��c t��wäär j��k yen lu�ide cök, agut aköl j�t ye nhial.

T��wën këc Jethu gu� �äth nhial, ëcï w��t than piny ë ri�l cï Wëi Nhialic yiëk ye, tënë k�c cï l�c bïk atu��cke. # Nïn thiär�uan thu�nde cök ciëën, Jethu ëcï rot nyu��th arak juëc tënë atu��cke, ku bïk �ic, ke cïn diu, l�n nadë ke yeen a�ot pïr. Yeen ëcï atu��cke tï� ku ji��m ke ke käk bääny Nhialic. $ Ku nawën cä atu��cke kenhïïm mat t��tök, ke th�n ëlä, “Du��kkë jiël Jeruthalem. Ti�tkë Wëi Nhialic cï Wä th�n bï tu��c we, wäär ca l��k we. % Joon acï k�c mu��c nhïïm ë pïu, ku nïn lik, Wëi Nhialic bï we mu��c nhïïm abï tu��c we.”

Jethu acï �äth nhial & Nawën cï Jethu r��m kek atu��cke, ke thiëckë, “B��ny, ba k�c Itharel c�l aa ben mac ëmën?” ' Go Jethu b��r ëlä, “Aköl le yen kë bï looi, ku käk bï looi, aaye Wä guiir ri�lde, ku acïn këdun thïn bäk �ic ye n�n bï kek röt looi. ( Ku na la Wëi Nhialic b��n, ka bï we yiëk ri�l, ku wek aabï jam ri�nki�� Jeruthalem ku Judia, ku Thamaria, ku j�l a pinynhom ëbën.” ) Wën cï yen jam këya, ke j�t nhial, ku ë d��i kek, ku kum luät bïk cïï ben tï�. * Ku j�lkë lïïth ke döt nhial, ku Jethu ke jiël. T��n nyin yic ke röör karou cï ruk al��th �er b��, ku k��ckë atuuc l��m, + ku luelkë, “K�c Galilia, ye�ö ye wek k��c ke we döt nhial? Yen Jethu, cï nyaai tënë we ku ��th nhial, abï la dhuk t��cït t�� cï wek ye ti�� thïn ke la nhial.”

Mathayo acï kuany nyin Judath , Kaam wën, ka atuuc Jethu jiël g�n Olip nhom thiääk kek g�u ke cït kilomïter tök, ku dhukkë geeu Jeruthalem. . Keek aacï jäl �et geeu ku lek �ön yen cië� kek thïn. Atuuc Jethu, aake yï Pït�r ku Joon, ku Jemith ku Andria, ku Pilipo, ku Thomath, ku Bartholomeo, ku Matheo, ku Jemith wën Alpawuth, ku Thaimon, raan man k�c thäi bïk panden mac, ku j�l a Judath wën Jemith. / Keek aake ye lac r��m ku röökkë ke ya akut, kek diäär k��k ku Maria man Jethu ku wämäthakën. š Nïn lik cök, ke k�c cï gam cït raan bu��t ku thiär-rou ëbën, aake cï kenhïïm mat. Go Pït�r rot j�t ku ji��m, œ “Wämäthki��, w��t cï g��t athör Wël Nhialic yic abï rot dhi�l ti��. Wëi Nhialic ëcï w��t l��k Debit kë bï rot looi aköldä tënë Judath, raan bï Jethu nyu��th k�c d�m ye. 2 Judath ë ye raan aku��tda, ku yeen ëcï Jethu kuany bï la aba� lu�i bï looi lu�ide yic.”1:1 Lk 1:1-4 1:4 Lk 24:49 1:5 Mt 3:11; Mk 1:8; Lk 3:16; Jn 1:33 1:8 Mt 28:19; Mk 16:15; Lk 24:47-48 1:9 Mk 16:19; Lk 24:50-51 1:13 Mt 10:2-4; Mk 3:16-19; Lk 6:14-16

220 Lu�i Atuuc 1


3-4 (Wëëu cï Judath ri�p lu�i r�c cï looi, aacï yen ke dom ��c, dom yen reet yen yeyic thïn ku thou. Kënë, aacï k�c ke cië� Jeruthalem pi� ëbën, ku j�lkë dom kënë aa c��l thu��den, rin c�l Akeldama, ku w��tde yic “Ee Dom Ri�m.”) 5 “Ku acï g��t athör Waak Nhialic yic ëlä, �Bï ��nde yic ci��n kë t�� thïn, ku cïn raan cië� thïn. “Ku ëcï g��t aya këlä, �Bï raan d��t nyi�nde löök yic lu�i yic. 6-7 “Këya, raan adhil rot mät �o, ku bï �ic cïmënda l�n cï Jethu Bänyda rot j�t ra� yic. Raan buk mät �oyiic adhil a raan tö� aku��tda. Ku ë raan �ic kä� t��n j��k Joon lu�iden mi��c nhom cök, ku j�l a t��wäär ye �ok cath kek Jethu agut aköl jiël yen tënë �o bï �äth nhial.” 8 Ku j�lkë k�c karou gut rin, Jothep ku ë �ic aya ke c�l Barthabath (ë c�l Juthtuth aya), ku Mathayo. 9 Ku röökkë ëlä, “B��ny, yïn a�ic kë t�� raan ëbën pu��u, këya, nyu��th �o raan tö� nhiar kamken karou, : ku bï luui ke ya atuuc nyin Judath wäär cï nyää� piny, ku ler tënë yen ye t��de.” ; Ku j�lkë cu�t g�k, ku bïk raan tök kuany kam ë k�ckä karou. Ku raan yen cïk b��n l�c ë ye Mathayo, ku j�l m�t akut atuuc kathiäär ku tök yic.1:18-19 Mt 27:3-8 1:20 Wk 69:25; 109:8 1:22 Mt 3:16; Mk 1:9; 16:19; Lk 3:21; 24:51

Wën ci yen jam këya ke j�t nhial, ku ë d��i kek (1:9)

Lu�i Atuuc 1 221


B��n Wëi Nhialic

2 Na la aköl Yan Ayum cïn yic lu�u b��n, ka atuuc Jethu kuut kenhïïm ��n tök. " Kam wën ke p��k wei ar��l d��t pi�kë nhial, ku yen ar��l

kënë ë cït ar��l yomdït ril. Ku j�l ar��l �ön awën rëër kek thïn thi�� yic. # Ku tï�kë l��k mac cït liep ke tek rot piny, ku raan tök kamken ë ye kë cït liem mac nyuc yenhom. $ Keek ëbën, aake cï Wëi Nhialic lööny kegup ku ji��mkë thok k��k, rin cï Wëi Nhialic ke yiëk ri�l ku bïk jam thok k��k cie thu�kken. % K�c juëc Itharel ke cië� wu��t k��k yiic pinynhom, k�c ke ye Nhialic door aake r��r Jeruthalem ë nïnkä. & Wën cï kek ar��l pi�, go k�c juëc röt ku��t. K�c ke cï röt ku��t aake cï gäi, kë ye atuuc Jethu jam thu�kken. ' Wën cï kek gäi ap�idït gokë jam ke cï keröt j�t ap�i, “Keek k�c jam këlä aa k�c Galilia! ( Ye këdë, bïk aa jam thu�kkua? ) �ook ëbën �ok aa k�c wu��t k��k cïmën Parthia, Mede ku Elam, ku j�l aa Methopotamia, Judia, ku Kapadokia, ku Pontuth ku Athia. * Ku j�l aa Prigia ku Pampilia. Ku j�l a Ijip ku b��i k��k pan Libia thiääk kek Thirene. Ku k�c k��k �oyiic aa k�c wun c�l Roma. + K�c k��k aa kuat Itharel. Ku k�c cie k�c Itharel cï yäthken waar bïk yanh Itharel gam. Ku k�c k��k �oyiic aa k�c pan Kret ku pan Arab. Ku ë yen �ot ye �ok ke pi� ke jam thu�kkua, ke luel kädït cï Nhialic looi.” , Aake cï gäi, ku muumkë nhïïm kë bïk lueel, gokë röt aa thiëëc kamken, “Ye�ö ye nyu��th yen kënë?” . Go k�c k��k atuuc Jethu bui, ku luelkë ëlä, “K�ckä aacï wi��t m��u!”

Ku raan tök kamken eye këcït liem mac nyuc yenhom (2:3)

2:1 Leb 23:15-21; L.rou 16:9-11

222 Lu�i Atuuc 2


Jam Pït�r tënë k�c Itharel / T��në, ke Pït�r kam atuuc Jethu kathiäär ku tök j�t rot, ku k��c ku j�l jam ke cï yeröl j�t tënë k�c Itharel awën cï röt ku��t, “Wek wärki��, wämäthki�� Itharel, ku j�l aa wek k�c cië� gen Jeruthalem, pi��kë w��tdi�� apath, ku ba we l��k kë cï rot looi. š K�c yakë lueel ka cï mu��l m��u, aa këc wi��t, t��cït t�� ye wek ye tak thïn, ak��l akëc t��, a�ot ye ri�l. œ Ku w��t cï Juel raan käk Nhialic tï� lueel wäär akïn, 2 �Acï Nhialic lueel, l�n kë bï looi aköl le nïn thök akïn, ��n abï W��iki�� tu��c k�c ëbën. Wätkun ku nyi��rkun aabï kë bï rot looi aköldä l��k k�c. Riënythii kun aabï nyu��th, ku röörkun dït aabï nyuääth arak

juëc aya. 3 Ee yeen, agut aluakki�� röör ku diäär, nïnkui bï b��n. ��n abï w��iki�� tu��c k�c ë nïnkä, ku keek aabï käk bï röt looi aa

l��k k�c. 4 ��n abï kädït jä� g��i looi nhial, ku käjuëc jä� g��i aaba looi

pinynhom. Pinynhom abï thiä� ri�m, ku mac, ku j�l a tol dïttet. 5 Ak��l abï nïïp nyin, ku p��i abï thi�th cïmën ri�m ee kaam këc aköldït pu�th b��n Bänyda gu� �ëët. 6 Ku raan bï Nhialic r��k ku bï ye kony abï poth bï cïï la pan

mac. 7 “Pi��kë wëlkä, wek wämäthki��n c�l Itharel! Jethu raan pan Nadharet ë ye raan cï ri�l Bänyda nyu��th ke cïn diu käkken dït jä� g��i cï Nhialic looi ri�nke. Ee kë �i�ckë kek we, rin aacï röt looi kamkun. 8 Cït t�� cï Nhialic ye gui��r thïn, Jethu ë bï th��n we, ku bäk n��k cïmën cï wek ye pu��l ku bï k�c r�c la gup adumu��m n��k, ku pi��tkë tim cï rïïu k��u. 9 Ku yeen acï Nhialic c�l aben pïr thou yic, wën cï yen Jethu nyaai ri�lde thou yic, rin ëcïï rot k�� lëu yen l�n bï Jethu teem thou yic. : “A�icku l�n ëcïï rot bï lëu rin ëcï Debit lueel ëlä, ��n ee Nhialic tï� �anhom akölriëëc ëbën, ku yen athi��k kek ��n, ku ��n acïn kë bä diir. ; Rin ee w��t kënë, ��n amit pu��u. Ku wël ya lueel aa wël raan mit pu��u. Ku c�k amën bï ��n thou, ke ��n abï thi��k ke �a ��th kë bï

Nhialic lu��i ��n, = rin Nhialic acïï guäpdi�� bï pu��l bï rëër kam k�c cï thou, ku Nhialic acïï �a bï pu��l ba dhiäth ra� yic ��n raande.2:17-21 Juel 2:28-32 2:23 Mt 27:35; Mk 15:24; Lk 23:33; Jn 19:18 2:24 Mt 28:5-6; Mk 16:6; Lk 24:5 2:25-28 Wk 16:8-11

Lu�i Atuuc 2 223


? Yïn Nhialic, yïn acä nyu��th dhël pïïr akölriëëc ëbën, ku j�l aa r��rdu kek ��n, abä c�l amit pu��u. A “Wämäthki��, wek aaba dhi�l l��k kë �i�c rin wädan dït cï wëlkä lueel. Yen Debit acï thou ku thiäk, ku ra�de kïn aa d��i �ok, agut cï ya aköl. B Yen B��ny�aknhom wäär pïïr yen ë ye raan kä� tï�, käk bï röt looi aköldä, ku lëk ke k�c, ku ë �ic kë cï Nhialic lueel ke bï lu��i ye. Nhialic ëcï yepu��u t�� l�n nadë ke bï raan tök kuatde yic, looi keye b��ny cïmënde. C Debit ëcï kë bï Nhialic looi tï�, go jäl jam l�n bï Raan cï l�c ku d�c rot j�t ra� yic wën cï yen ye lueel ëlä, �Yen ë këc nyää� kam k�c cï thou, guäpde ë këc dhiäth ra� yic. D “Nhialic ëcï Jethu j��t bei ra� yic bï b�n pïr, ku ��n ku atuuc k��k Jethu acuk tï� yen yiny cï rot looi. E Jethu acï jat nhial ku nyuuc kö� cuëc Wun, ku ë yen acï �ok tu��c Wëi Nhialic, cït t��wäär cï Nhialic ye lu��l thïn. Ku kë cäk tï� ku pi��kë ëmën ë ye kën cï Nhialic lueel ka bï tu��c yen acï lööny �ogup. F Acie Debit yen cï la nhial, ee cï lueel, �Ee cï Nhialic l��k Bänydi��, “Nyuc ë t��n kö�di��n cuëc, G agut aköl bï ��n k�c man yïïn c�l aloi nhïïm, ku bïk yïcök.” H “Wek k�c pan Itharel ëbën, dhi�lkë �ic alanden l�n nadë ke Jethu yen cäk piäät tim cï rïïu k��u, yen acï Nhialic looi bï ya yen B��ny, ku ye Raan cï l�c ku d�c.” I Wën cï k�c cï röt ku��t w��t Pït�r pi�, gokë ya tak yic ke di��r kë bïk looi, ku thiëckë Pït�r ku atuuc k��k Jethu, “Buk �ö looi wämäthakua?” J Go Pït�r b��r, “Dhu��kkë wepu��th ciëën adumu��mkun yiic, ku calkë röt aa mu�c nhïïm bäk aa k�c Jethu Krïtho, ku bï Nhialic adumu��mkun päl piny, ku wek aabï Nhialic mu��c w��ike, ku bï lööny wegup. K Kënë yen cï Nhialic yepu��u t��, ka bï yiëk we ku mi��thkun, ku k�c b��i k��k mec, ku k�c ëbën ye Bänyda Nhialic c��l bïk aa kacke.” L Pït�r acï k�c l��k ku jiëëm kenhïïm ëlä, “Ku�nykë röt ku bäk liu awu��c yic, awu��c yen bï t��m k�c r�c akölë!” M K�c juëc ë k�c awën yiic aacï kë cï Pït�r l��k ke gam, ku c�lkë röt amu�c nhïïm, ku ë cït t��në raan tiim kadiäk kek aacï b��n mu��c nhïïm aköl kënë, ku m�tkë aku��tden yic. N Keek aacï rëër bï atuuc Jethu ke pi��c, ku yekë atuuc Jethu kony käk yekë looi yiic ku mïthkë t��tök, ku yekë r��m ku röökkë t��tök.

T�� cï k�c cï w��t Jethu gam pïïr thïn kamken O Käjuëc jä� g��i aacï Nhialic c�l aa looi atuuc Jethu, ku yen acï k�c juëc c�l ari��c. P K�c cï gam ëbën aacï rëër bïk ce� t��tök, ku yekë röt kony kedhie bïk kä� aa w��r kamken. Q Aacï käk t�� ke ke b��i yiic aa 2:25-28 Wk 16:8-11 2:30 Wk 132:11; 2Tha 7:12-13 2:34-35 Wk 110:1 2:44 Lu�i 4:32-35

224 Lu�i Atuuc 2


�aac wei, ku yekë wëëu t��k röt, ku raan tök ë ye yiëk wëëu bï käkken wïc lëu. R Kek k�c cï w��t Jethu gam aake ye r��m akölaköl luëk Nhialic k�c Itharel yic, ku yekë r��m bääiken yiic ku mïthkë ke cïï mïïth b��th ku rëërkë ke mit pu��th, S ku yekë Nhialic leec ku lec k�c k��k ke aya. Ku ye Nhialic aku��tden juak yic akölaköl k�c kek cï Nhialic c�l aa poth kërac yic.

Raan aduany acï kony

3 ��n akäl tök, tää� ak��l, t�� ye k�c röök, Pït�r ku j�l a Joon aake cï la kal lua� Nhialic ye k�c Itharel röök thïn bïk la röök. " Wën cï kek

�et kal c�l Kal Dhë� thok, ke yök mony cï dhiëëth ke ye aduany. Yen mony kënë ë ye cool t�� j�t ye kal thok, ku bï k�c la kal lua� Nhialic ya lim wëëu. # Nawën tï� Pït�r ku Joon ke la kal yic goke lim. $ Gokë döt nyin ku lëk Pït�r ye, “Daai ë �ook!” % Goke döt, ku ye yök yepu��u ci��t la kë bï yök tënë ke. & Go Pït�r l��k ye, “��n acïn wëëu ba yiëk yï, ku yïn aba yiëk kë t�� kek �a, �Yïn aya y��k, rin Jethu raan Nadharet, j�t rot ku ba cath! ” ' Ku d�m kö� cuëc, ku kony bï rot j�t. Kaam wën ke cök ku kui�c monytui go gu� ri�l, ( ku puur rot nhial ku k��c c��kke ku ci�th. Ku ler kal lua� Nhialic ke keek ke cath ke thu��t nhial, ke lec Nhialic. ) Ku k�c t�� lua� Nhialic ëbën ë cïk tï� ke cath, ke lec Nhialic, * ku wën cï kek ye �ic ke mony dhie nyuc kal c�l Kal Dhë� thok ku lïm, gokë gäi ap�idït ku nyamkë kethook, ku yekë röt thiëëc kë cï rot looi tënë ye.

��n acïn wëëu ba yiëk yï, ku yïn aba yiëk kë t�� ke �a (3:6)

Lu�i Atuuc 2, 3 225


Jam Pït�r lua� Nhialic + Wën cï mony aduany Pït�r ku Joon kuak yiëth, go k�c ke t�� kal lua� Nhialic yic gäi ëbën, ku ri�kë t��wën rëër kek thïn kät cök, Kän Tholomon kal lua� Nhialic yic. , Nawën tï� Pït�r k�c, ke lueel, “Wek k�c Itharel, ye�ö ye wek gäi kë cï rot looi, ku yakë lïïth �o? Yakë tak l�n nadë ke ye ri�lda ku piathda �op��c yen kony �ok mony kënë bï cath? . Nhialic wärkuan dït Abaram, ku Ithäk, ku Jakop yen acï ri�l yiëk alu�nyde Jethu. Ku yen aa cäk gam tënë k�c kek ke mac baai, ku wek aacï jai bï Pilato cïï lony c�k al�n wïc yen ye bï lony. / Yen Jethu ë ye raan Nhialic ku ë ye raan path, ku wek aacï kuec ye, ku l��kkë Pilato bï w��tdun gam bï raan yen cï k�c n��k lony, ku ye Jethu yen n��k. š Ku ë këya, wek aacï raan n��k raan yen dhël pïr nyooth, ku yeen acï Nhialic j�t ra� yic bï pïr ku acuk tï� ke cï rot looi. œ Ee ri�lde yen Jethu, yen acï mony aduany c�l acath. Kë cäk tï�, ku �i�ckë ë loi ku w��t cï �ok Jethu gam, ee w��t cï �ok w��t Jethu gam yen acï ye c�l apu�l, agut t�� ci�th yen wenhïïm cït ëmën. 2 “Ku ëmën wek wämäthki��, a�i�ckë yen kë cäk looi kek we ku bänykun cï wek Jethu n��k, ee lu�ikë ke ku��ckë. 3 Ëcï Nhialic l��k k�c käk Nhialic tï� th��r l�n bï raan luäk k�c gum, ku yen acï rot dhi��l thïn ke ye yic këya. 4 Ke yeen, pälkë lu�i kär�c, ku ye w��t Nhialic yen gamkë, ku bï Nhialic adumu��m cäk looi päl piny, 5 ku na lu�ikë këya, ka aköldä ke Nhialic abï we yiëk ri�l W��ike, ku abï we tu��c Jethu yen cï l�c tënë we ku bï we kony. 6 Jethu abï rëër pan Nhialic agut aköl bï kä� ëbën b�n waar piiny bïk aa yam, cït t�� cï Nhialic ye lu��l thïn th��r wäär tënë k�cken käkke tï�. 7 “Yeen ëcï Mothith lueel ëlä, �Nhialicdun abï we tu��c raan kä� tï�, cïmën cï yen �a tu��c we, ku yeen abï ya raan kuatdun. 8 Ku wek aadhil këriëëc ëbën bï l��k we gam. Ku raan cïï wël raan kä� tï� bï gam, acïï bï mat k�c Nhialic yiic. 9 Ku k�c kä� tï�, la kë cïk lueel agut cï Thamuel, ku k�c cï l��k b��n yecök aacï kë loi rot ë nïnkä lueel. : Käk cï Nhialic lueel ka bï lu��i we, käk cï k�c kä� tï� l��k we aa käkkun. Ku week dhi�lkë röt mat thïn, ku bäk kë cï Nhialic l��k wärkun dït ka bï yiëk ke tek wedhie. Cïmën ��n cï yen ye l��k Abaram ëlä, �Ku kuatdu yic yen abï ��n k�c pinynhom d��c. ; Ke yen Nhialic acï raan bï këde b��n looi l�c, c�l Jethu ku tuuc tue�, ku bï we d��c, ku bï we c�l awel wepu��th wei lu�i kär�c yiic.”

Pït�r ku Joon aacï �äth luk yic

4 T��wën ji��m Pït�r tënë k�c ku Joon ke kääc yel��m, ke k�c k��k käk Nhialic, ku b��ny apuruuk �ön Nhialic tiit, ku j�l aa k�cdït k��k, k�c

akut Thaduthï b��. " Keek aake cïï pu��th mit w��t ye Pït�r ku Joon k�c 3:13 B.bei 3:15 3:14 Mt 27:15-23; Mk 15:6-14; Lk 23:13-23; Jn 19:12-15 3:22 L.rou 18:15, 18 3:23 L.rou 18:19 3:25 Cäk 22:18

226 Lu�i Atuuc 3, 4


pi��c l�n nadë ke Jethu acï rot j�t kam k�c cï thou. Kënë aye nyu��th l�n nadë raan cï thou alëu bï b�n pïr. # Gokë ke d�m ku lek ke mac agut ��n nhiäk, rin cï ak��l cu�l. $ Ku k�c juëc cï w��t Pït�r pi� aacï gam, ku juakkë röt bïk ci��t tiim kadhiëc. % Nawën aköl d��të ke bäny Itharel ku k�cdït baai, ku j�l aa k�c piööc löö�, kuut kenhïïm Jeruthalem. & Keek aacä amat jäl looi kek raandït käk Nhialic c�l Anath, ku j�l aa Kaipa, ku Joon, ku Alekdhänd��r, ku k�c k��k many Anath thok. ' Keek aacï Pït�r ku Joon c�l aabï kenhïïm, ku j�lkë ke thiëëc, “Ee lu�ikë këdë ku bï raan aduany cath? Ye ri�l �ö yen t�� kek we ku ye rin �a yen looi wek ye?” ( Go Pït�r ke cï gu��p thiä� ri�l Wëi Nhialic, dhu��k ke, “Wek bäny ku k�cdït baai. ) Na yakë �o thiëëc yaköl këpu��th cï looi tënë raan aduany ku t�� cï ye ku�ny thïn, * ka dhi�lkë �ic, ku adhil k�c Itharel �ic ëbën, l�n raan kääc wenhïïm ke cï pial, ee ri�l Jethu raan Nadharet wäär cäk piäät tim cï rïïu k��u, ku j�t Nhialic ra� yic. + Jethu ë yen raan cï w��tde g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, �Mën yen cï wek kuec wek atëët loi �öt, yen acï b��n yök ke ye mën ril ap�idït. , “Ee yen Jethu yen abï k�c c�l apoth la pan mac, ee yen raan töö� yen cï Nhialic yiëk ri�l pinynhom ku bï �o kony.” . Go bäny luk jäl gäi wën cï kek Pït�r ku Joon tï� t�� cï kek pu��th ril thïn, ku keek aake ye k�c ë path këc piöc. Yeen acïk �ic l�n nadë ke keek aake ye cath kek Jethu. / Ku acïn kë cïk lueel, rin cï kek raan aduany wën cï kony tï� ke kääc kek Pït�r ku Joon. š Go bäny Pït�r ku Joon y��k bïk la a�eer �ööt ku lökkë jääm yic kep��c. œ Ku j�lkë röt jäl thiëëc kamken, “Ye kën �ö buk lu��i ë k�ckä? Raan ëbën Jeruthalem a�ic kë cï rot looi, këdït jä� g��i cït ë kën cïk looi, ku acïï lëu buk jai. 2 Ku rin buk cïï päl, bï kë cï rot looi thiëi baai yic, ke keek abuk y��k bïk cïï ben jam tënë raan d��t rin Jethu.” 3 Ku j�lkë Pït�r ku Joon caal �öt ku lëkkë ke, c�k al�n ben �ö yiëndë, ke du��kkë ben jam, du��kkë k�c ben pi��c rin Jethu. 4 Go Pït�r ku Joon dhu��k ke, “Week nhïïm al��ukë bäk gu� luk t�� ye Nhialic ti�� ye l�n bï ya w��tdun yen buk gam, ku l�n ye yen w��t Nhialic. 5 �ook acuk lëu buk k��c, buk cïï ben jam rin Jethu, rin cï �ok käkken cï looi tï�, ku pi�ku wël cï lueel.” 6 Go bäny luk ke th��n ap�i bïk cïï ben jam rin Jethu, ku lonykë ke bïk jäl. Ee cï bäny luk tï� l�n ril yen yic, bïk ke t��m awu��c, rin k�c aake t�� kel��m ku aake ye kiu, ku aake lec Nhialic w��t këpu�th cï rot looi. 7 Mony aduany yen cïk c�l apu�l ë ye raandït, ru��nke aake ye thiär�uan ku t�� kac.4:11 Wk 118:22

Lu�i Atuuc 4 227


K�c cï gam aacï röök bïk cïï ri��c 8 Nyin yic t��wën cï ke lony, ke Pït�r ku Joon dhuk tënë k�c aku��tden, ku lëkkë ke kä cï k�cdït käk Nhialic ku k�cdït baai l��k ke. 9 Nawën pi�kë ë wëlkä, ke röök Nhialic pu��u ëbën ëlä, “B��ny, yïn Acië� nhial ku piny ku wër ku käk pïr thïn ëbën! : Yïn acï W��iku tooc bï Wädan dït th��r Debit, raan ye alu�nydu w��tdu l��k k�c, ku ëcï lueel ëlä, �Ye�ö cï k�c cie k�c Itharel pu��th riääk ap�i këlä, ye�ö cï k�c kek��th wel bïk kär�c aa looi tënë Nhialic? ; Bänydït ë pinynhom aake cï röt guiir, ku mat k�c ke m�c b��i

kenhïïm, bïk kërac lu��i Nhialic ku j�l a Raan cï l�c ku d�c, raan bï Nhialic tu��c piny. = “Ku yeen ë ye yic, Antipäth �ërot ku Pilato aake cï mat kedhie Jeruthalem ë t��n kek k�c cie k�c Itharel, ku j�l aa k�c Itharel rin Jethu alua�dun cïn gu��p acu�l, ku yeen ë yen ca looi ke ye Raan cï l�c ku d�c. ? Keek aake cï kenhïïm mat, ku bïk käkkun ke ca tak ri�ldu th��r, ka bï röt looi, bïk ke looi. A Ku yeen ëmën b��ny, tï� ke aacï �ok cu��k thook, kony �ok, �ok aluakku, ku buk w��tdu aa l��k k�c ke cïn ri��c. B Kony �o, tar yïcin ri�l k��du, buk k�c aa kony ku yiëk �o ri�l buk kädït k�c g��i aa looi rin alua�dun cïn gu��p acu�l Jethu.” C Wën cï kek jäl thök röök, ke la kë yi��k t��n awën m��t kek thïn. Keek aake cï Wëi Nhialic b��n kegup, ku j�lkë gu� j��k bïk w��t Nhialic pi��c tënë k�c ke cïn ri��c. D Akut k�c cï gam ëcï mat ë tök. Ee cïn raan töö� ye luel kamken l�n nadë käk t�� kek ye aa käkke yetök, ku aake käk r��r ke ke r�m. E Atuuc Jethu aake cï Nhialic yiëk ri�ldït, ku bïk aa lueel ke cïï ri��c l�n cï Jethu Bänyda rot j�t ra� yic. Ku keek aya, aake cï Nhialic d��c ap�idït. F-G Ë cïn raan tö� �� aku��tden yic. K�c ke la dum kamken ku �ööt aake cïk �aac, ku bïïkë wëëu cïk kek kä� �aac, ku yekë ke gäm atuuc Jethu. Ku wëëu aake yekë t��k röt cït këwïc raan tök kamken. H-I Ku këya, Jothep raan dhiënh Lebï, dhiëth pan Thaipruth, ku yeen ë ye atuuc Jethu c��l, ke c�l Barnaba (ku w��tde yic “Ee raan k�c ri��l pu��th”) ecï du�mde �aac wei aya, ku bïï wëëu ëbën ku g��m ke atuuc Jethu.

Anyïköl Ananiath kek Thapira

5 Mony c�l Ananiath ë t�� thïn ku j�l a ti��de Thapira. Keek aake cï ab��k käkken baai �aac wei. " Ku yen Ananiath ëcï w��t mat yic kek

ti��de ku bïk wëëu ab��k thiaan, ku yïkkë atuuc Jethu ab��k. # Go Pït�r 4:24 B.bei 20:11; Nem 9:6; Wk 146:6 4:25-26 Wk 2:1-2 4:27 Mt 27:1-2; Mk 15:1; Lk 23:1, 7-11; Jn 18:28-29 4:32 Lu�i 2:44-45



Ananiath jäl thiëëc ëlä, “Yïn Ananiath, ë rin �ö c�l yïn rot alëu j��rac, ku ba Wëi Nhialic b��n l��k lueth, ku yïn amuk ab��k wëëu kek cï yïn ke käkku �aac wei? $ T��wäär këc yïn käk paandu �aac, aake ye käkku, ku wëëu cï yïn ke �aac aa käkku aya. Ye rin �ö t�k yïn kë cït kënë ba looi? Yïïn aacie �ok ca wëë�, ee Nhialic yen aca wëë�!” % Kaam wën pi� Ananiath ye, ke wi��k piny ku thou. Ku k�c ke cï ye pi� aacï b��n ri��c. & Go riënythii ke r��r �ööt guäpde ku��th ku j�tkë, ku lek thi��k. ' Kaam wën looi kënë rot, ke ti� Ananiath b�� ön wën t�� Pït�r thïn, ku ë kuc kë cï rot looi. ( Go Pït�r thiëëc ëlä, “L��k �a yic, ye käkkä kek wëëu ëbën cï wek kä� �aac wek mu�nydu?” Go Thapira b��r, “Ee t��den, aa kek wëëu ëbën.” ) Go Pït�r l��k Thapira ëlä, “Ye�ö t�k wek ye wek mu�nydu bäk Wëi Nhialic them? Ye�ö looi wek këcït kënë, ca k�c b�� kä pi� cök? Aa k�c ke cï mu�nydu la thi��k, ku ëmën aya aabï j�t bïk yï la thi��k.” * Kaam wën, ke Thapira wi��k piny ku thou nyin yic. Go riënythii b��n �öt, ku tï�kë ke cï thou, gokë j�t ku lek thi��k mu�nyde l��m. + K�c ke t�� ön Nhialic ku k�c k��k cï kë cï rot looi pi�, aacï b��n ri��c ap�idït.

Käkdït jä� g��i cï röt looi , Käkdït jä� g��i ap�i aake cï atuuc Jethu aa looi kam k�c. K�c ke cï w��t Jethu gam aake ye mat ke ya akut Kän Tholomon cök. . Ee cïn raan tök kam k�c cie k�c aku��tden cï ye tak bï m�t keyiic, c�k aa l�n ye k�c juëc ke leec. / Ku k�c juëc ap�idït, y��m röör ku diäär ke cï w��t Jethu gam, aake ye röt mat aku��tden yic. š W��t käpu�th ye k�c Jethu looi, aake cï k�c tuany c�l aaye k�c ruääi ke ke jat dh��l yiic, ke cï tääc biök yiic, ku bï Pït�r ke d��c t�� ci�th yen. Na cie këya, ku c�k a ati��mde ke kum ke piny ku bïk pial. œ Ku k�c juëc b��i thiääk kek Jeruthalem yiic, aacï k�cken tuany ku k�cken k��k la gup jakr�c b��n aa b��i, ku aacï ke b��n aa kony.

Atuuc Jethu aacï gum 2 T��wën, ke raandït käk Nhialic, ku k�cken r��r ke ye, ku j�l aa k�c ye bu��th t�� akut Thaduthï yic, aake cïï pu��th mit tënë atuuc Jethu. Gokë tak ku bïk kërac looi tënë ke. 3 Ku d�mkë atuuc Jethu ku riitkë ke �ön ye k�c mac thïn. 4 Ku ë w��r kënë, ka atuny Nhialic b�� ku tuërkë ke bei �ööt, ku w�t kenhïïm a�eer, ku lëk ke ëlä, 5 “Lakkë lua� Nhialic, ku bäk k�c la pi��c w��t pïr yam cï Jethu l��k we.” 6 Go atuuc Jethu w��t cï l��k ke pi�, ku lek lua� Nhialic durdur yic, ku j�kkë piööc w��t Nhialic. Go raandït käk Nhialic kek kacke, k�cdït baai Itharel c��l ku bïk b��n luk yic, ku bïk mat. Ku j�lkë thok tu��c tënë apuruuk tit �ön m��c, ku bïk

Lu�i Atuuc 5 229


atuuc Jethu ku��th luk yic. 7 T��wën �eet k�c wën cï tooc, ke keek akëc atuuc Jethu la yök �öt, gokë dhuk ku lek thok l��k bäny luk ëlä, 8 “Wën �eet �ok, �ok aacï �öt yök ke ri��t thook ku k�c tït ke kääc yethok. Nawën �anyku thok ka cïn raan töö� cuk yök al��thïn.” 9 Nawën pi� b��ny apuruuk lua� Nhialic tiit ku j�l aa k�cdït käk Nhialic, gokë gäi kë cï rot lu��i atuuc Jethu. : Kaam wën, ke raan b�� öt ku lëk ke ëlä, “Pi��kë këdi��n, k�c kek ke cäk ri��t �öt, aa r��r lua� Nhialic ëmën, ku aa piööc k�c w��t Jethu!” ; T��n, go b��ny apuruuk la kek apuruuk bïk ke diëc, ku bïïkë ke luk yic. Keek akëc atuuc Jethu kuaath, w��t ri��c kek ci��t ke bï k�c ke nhiar atuuc Jethu bi��k aleel. = T��wën cï apuruuk atuuc Jethu jäl b��i luk yic, go raandït käk Nhialic ke thiëëc ëlä, ? “Wek aa we cï th�n ap�idït ku bäk k�c cïï ben piööc w��t Jethu. Ti��kë kë cäk looi! Cï wek k�c pi��c ëbën Jeruthalem, ku week awi��ckë ku bï aa �ok ye g��k l�n nadë ka �ok aa c�l Jethu anäk.” A Go Pït�r kek atuuc Jethu w��t raandït käk Nhialic dhuk nhom ëlä, “�ook, ee Nhialic yetök yen alëuku buk theek, ku aacie k�c ë path. B Wek aacï Jethu n��k, ku piäätkë tim cï rïïu k��u, ku yeen acï Nhialic wärkuan dït j�t thou yic. C Jethu acï Nhialic j��t bei ra� yic, ku le nyu��c kö�den cuëc ku looi ye b��ny, ku ë raan bï k�c ku��ny bei kär�c yiic. Ku yeen abï k�c Itharel päl kaam, ku bïk kenhïïm waar bïk cïï ben luui kär�c, ku bï Nhialic adumu��mken päl piny. D �ok aacï käk cï Nhialic looi tï�, ku Wëi Nhialic aya, yen cï Nhialic tu��c k�cken w��tde gam, ee käk cï Nhialic looi nyu��th k�c.” E T��wën pi� bäny luk w��t cï atuuc Jethu l��k ke, gokë pu��th riääk ap�idït, ku wïckë bïk ke n��k. F Go raan tök kam bäny, Gamaliel, raan akut Parathï. Ku yeen ë ye raan piööc löö�. Ku ë ye raan theek k�c Itharel ap�idït, rot j�t luk yic ku lëk apuruuk ku bïk atuuc Jethu kuaath a�eer luk yic. G Ku j�l bäny luk l��k jääm nhïïm ëlä, “Wek k�c wu��nda Itharel, takkë wenhïïm apath kë wi��ckë bäk lu��i ë k�ckä. H Wäär ë run thi��kkä yiic raan c�l Theudath ëcï tu��l, ku nyooth rot ke ya acië� dït ril tör, abï raan bu�t ka�uan röt mät ye. Yen Theudath acï b��n n��k, ku k�c ke cï w��tde gam aacï b��n thiäi, ku ë yen thök w��tde. I Raan c�l Judath ku ë ye raan wun c�l Galilia, ëcï b�n tu��l aya ru��n ��n kueen k�c, ku yeen ëcï k�c rac nhïïm agut bï raan t��dït w��tde gam, ku yekë bu��th cök. Yeen aya acï b��n n��k, ku w��r k�cken wäär ye bu��th. J Ku ëmën al��k we, a�u��n bï ci��n kër��c lu�ikë tënë ke. A�u��n bäk ke pu��l! Na yekë loikë, kë cï raan tak bï looi, ka �u�t bï gu� yäi. K Ku na ye Nhialic yen cï ke yiëk ri�l, ka cäk bï lëu. Rin wek aabï röt yök ke ye Nhialic yen thär kek we. Go bäny luk w��t Gamaliel gam.”5:28 Mt 27:25

230 Lu�i Atuuc 5


L Ku c��lkë atuuc Jethu �öt, ku tëmkë ke awu��c bï ke that, ku thönkë kenhïïm bïk cïï ben jam rin Jethu. Ku j�lkë ke lony. M T��n atuuc Jethu aacï jal jäl luk yic ke cï pu��th la yum w��t cï Nhialic ke c�l agum, rin cï ke that w��t Jethu. N Ku yekë k�c pi��c w��t Pu�th Yam Jethu Krïtho akölaköl lua� Nhialic k�c Itharel, ku bääiken yiic aya.

K�c kadhorou ë k�c kony lu�i aacï kuany

6 T��wën cï akuën k�c biöth rot juak, ak��k ëcï rot looi kamken, k�c Itharel kek ke cië� Jeruthalem, ku k�c Itharel jam tho� Gïrïk. K�c

Itharel jam tho� Gïrïk ë yekë lueel l�n nadë ke l��rken aake cie ku��c nhïïm, rin cïï ke ye mu��c t�� tek wëëu ye t��k lëër akölaköl. " Go atuuc Jethu kathiäär ku rou k�c cï gam ëbën c��l ku lëkkë ke ëlä, “Yeen acie yic tënë �o buk lu�i piööc w��t Nhialic pu��l ku ye wëëu kek yeku tek. # Ke yen, wek wämäthkua, kuanykë k�c kadhorou weyiic, k�c path la gup ri�l Wëi Nhialic �ic kä�. Ku keek abuk c�l aaye wëëu muk, ku yekë ke tek. $ Ku �ok aabï �onhïïm yiëk röök ku j�l a piööc w��t Nhialic.” % K�c ke cï gam aake cï pu��th mi�t w��t cï atuuc Jethu l��k ke, ku kuanykë k�c. K�c ke cïk kuany aake yï Ithipin, raan la gam la gu��p Wëi Nhialic, ku j�l aa Pilipo, ku Prokoruth, ku Nikanora, ku Timon, ku Parmena, ku Nikola, ku yeen ëcie raan Itharel, ee ye raan pan c�l Antiök cï yanhde pu��l ku g�m yanh k�c Itharel. & Ku j�l k�c cï kuany �äth tënë atuuc Jethu, gökë röök ri�nken ku t��ukë kecin kenhïïm bïk ke d��c. ' Ku piööc w��t Nhialic ëcï la tue� ke juak rot. Akuën k�c biöth Jeruthalem ë yic juak akölaköl, ku akuëndït ap�i k�c käk Nhialic acï b��n gam.

Bäny Itharel aacï Ithipin d�m ( Ithipin ëcï Nhialic d��c bï c�l aril ap�i, go käkdït jä� g��i ap�idït looi kam k�c. ) Ku k�c ab��k akut amat t��n k�c Itharel aake cie w��tde ye gam, ku keek aake �ic l�n ye ke c�l k�c lääu nhïïm, w��t ye kek k�c aa loony cï pu��l. Ku yen akut kënë, ee la yic k�c wun c�l Thirene ku Alekdhändria ku Cilicia ku Athia, ee cïk j��k bïk aa teer kek Ithipin. * Ku yen Ithipin ëcï Wëi Nhialic yiëk ri�l �ic yen ke wël ap�i, na lueel w��t, ka cïn raan lëu ye bï w��tde dh��l yic. + Gokë k�c k��k ri�p, ku bïk aa l��k k�c Itharel ëlä, “�ok aacï Ithipin pi� ke jiëëm Mothith ku Nhialic gup!” , T��wën cï k�c cï ri�p aa jam këya, t��n ke keek aacï k�c Itharel, ku k�cken dït, ku j�l aa k�c piööc löö� rac nhïïm. Ku d�m k�c Itharel Ithipin ku ��thkë luk yic. . Ku bïïkë k�c k��k bïk Ithipin b��n cäk thok ku luelkë ëlä, “Mony kënë, c�l Ithipin ë lua�dan Itharel ku löö�kuan Mothith dh��l yiic. / Acuk pi� ke ye lueel l�n nadë ke Jethu raan pan Nadharet abï lua�dan Itharel



thu��r piny, ku w��r ci��dan th��r Mothith yic.” š Go k�c ke cï nyuc luk yic ëbën Ithipin jäl döt ap�i, ku tï�kë ke cït nyin atuny Nhialic.

Jam Ithipin

7 Ku j�l raandït käk Nhialic Ithipin thiëëc ëlä, “Yekë yith kek käk cï k�ckä yï gaany?” " Go Ithipin dhuk ku lueel, “Wek wärki�� ku

wämäthki��, pi��kë w��tdi��! Nhialic Madh�l yen ye leec raan ëbën, ëcï rot nyu��th wädan dït Abaram ��n �ot cië� yen pan Methopotamia, wäär këc yen gu� kök bï la ce� pan �äran. # Ku yen Abaram ëcï Nhialic y��k ëlä, �Nyää� paandu ku kacku piny ku l��r piny ba nyooth tënë yï. $ Go Abaram wu��nden nyää� piny ku ler bï la ce� gen �äran. Na wäär cï wun Abaram thou, go Nhialic Abaram y��k bï b��n ce� ë wun yen cië� wek thïn ëmën. % Acïn aba� piny cïï Nhialic yiëk Abaram, ku ëcï th�n l�n bï yen Abaram gäm ë piny kënë bï ya pi�nyde kek mïthken bï l��k dhiëëth aköldä. T��wäär yen lëk Nhialic Abaram ë w��t kënë, ke Abaram ë cïn mïth cï dhiëëth. & Nhialic ë cä Abaram y��k ëlä, �Mi��thku aabï ce� wun thäi k��k run bu�t ka�uan. Ku keek aabï ya aloony k�c ë wun bï kek ce� thïn, ku aabï ya jöör ap�idït. ' Ku ��n abï k�c kek bïk aa lu��i mac, ku na la run juëc thök, ke keek aabï jäl ye wun kënë. Ku aabï b��n bïk ��n b��n door ë t��n. ( Ku ë t��n acï Nhialic lëk Abaram bï mi��thke aa �oot, ku yen ë kïn ye nyu��th l�n cï kek d��r. Ku Abaram acï wënden Ithäk b��n �oot nïn kadhorou cök ciëën wäär dhiëëth ye. Ku �ot Ithäk Jakop, ku �ot Jakop wätke kathiäär ku rou. Aa kek wärken dït kuat Itharel ëmën.” ) “W��t Jakop aake man m��nhden c�l Jothep. Gokë �aac ku bï a lony pan Ijip. Ku Nhialic ë nhiar Jothep. * Go Jothep kony bï puut bei kär�c yiic. Na la Jothep �äth b��ny�aknhom Ijip nhom, ke yïk Nhialic ri�l bï kä� �ic ku ye raan path. Go b��ny�aknhom ru��k bï ya yen b��ny pan Ijip. Ku looi aya bï a yen t�� tue� käk paande yiic. + Ku c�k ëcï tu��l pan Ijip ëbën ku j�l a Kanaan. Ku yen c�� kënë ëcï k�c ba� ap�i. Ee ril yic ku bï wärkuan dït miëth yök. , Nawën le Jakop pi� l�n t�� rap Ijip, go wätke kek wärkuan dït ëmën tooc ku bïk la. . Na ben wärkuan dït b�n dhuk cäth yic rou, go Jothep rot t��t ke l�n ë yen m��nhden ku j�l b��ny�aknhom Ijip manyde �ic aya. / Ku tuc thok wun Jakop, ku bï l��k wun kek manyden ëbën kathiärdhorou ku dhiëc bïk b��n Ijip. š Go Jakop jäl la, ku ë yen t�� cï Jakop ku wärkuan dït b��n la thou thïn. œ Gup wärkuan dït aake cï b��n la thi��k t�� c�l Cikem, ku t�� cï ke thi��k thïn, ee ye piny ��c Abaram wëëu tënë thäi c�l �ämor.7:2-3 Cäk 12:1 7:4 Cäk 11:31; 12:4 7:5 Cäk 12:7; 13:15; 15:18; 17:8 7:6-7 Cäk 15:13-14 7:7 B.bei 3:12 7:8 Cäk 17:10-14; 21:2-4; 25:26; 29:31-35:18 7:9 Cäk 37:11, 28; 39:2, 21 7:10 Cäk 41:39-41 7:11 Cäk 42:1-2 7:13 Cäk 45:1, 16 7:14 Cäk 45:9-10, 17-18; 46:27 7:15 Cäk 46:1-7; 49:33 7:16 Cäk 23:3-16; 33:19; 50:7-13; Joc 24:32



2 “Na la nïn thi��k, nïn kek ke cï Nhialic ke Abaram y��k l�n nadë ka la këpu��th bï lu��i ye, ke akuën k�ckuan ke t�� Ijip ëcï ye yic juak ap�i. 3 Ku ëcï rot looi bï b��ny d��t kuc Jothep pan Ijip mac. 4 Ku yen b��ny kënë ë ye wärkuan dït wëë� ku kuc ke ciëë�. Ku ye ke c�l acu�t mi��thken roor ku bï mïth thou. 5 Ku t��n ë yen ë dhiëëth Mothith, ku yen ë ye manh adh�� tënë Nhialic, ku muk baai p��i kadiäk. 6 Ku nawën la cuat wïïr, go ny�n b��ny�aknhom la kuany ku muk ku looi ye manhde. 7 Mothith acï pi��c t��cït t�� ic k�c Ijip kä� thïn, agut abï ya raandït tet ku ye raan �ic kä� ap�idït jam yith, ku j�l a lu�i aya. 8 “Na la run Mothith �et thiär�uan, go yenhom tak ku bï wämäthakën Itharel la tï� t�� cië� kek thïn. 9 T��wën cï yen wämäthakën la tï�, go raan tök keyiic yök ke n��k raan Ijip, go m��nhden näk kony, ku guur raande agut t�� n��k yen raan awën thär kek raande. : (Ee cï Mothith tak l�n nadë ka bï kacke deet yic, l�n bï Nhialic ye looi bï ke w��r bei loony yic. Ku akëckë deet.) ; Na��n nhiäk ke yök k�c Itharel karou ke thär, go la ku d�k ke. Ku j�l ke y��k ëlä, �Pi��kë këdi�� wek röörkä. Wek aa k�c ruääi. Ye�ö kuc wek ce� kamkun? = “Go raan tö� wën cï raan tiaam Mothith pi��k wei, ku thiëëc ëlä, �Ye�a cï looi ba ya bänyda. Ku ye b��ny d��t lëu ba lu��da luk? ? Wïc ba �a n��k cïmën wäraköl n��k yïn ke raan Ijip? A T��wën pi� Mothith ë w��t kënë, go kat ku le ce� Midian. Ku acï b��n la dhiëth dhäk karou ë t��n. B “Wën cï Mothith ce� ru��n thiär�uan Midian, go atuny Nhialic rot nyu��th ye. Ku atuny nhial ëcï Mothith tï� kecït bun d��p roor li��t t��thiääk kek g�n Thinai. C Go Mothith gäi kë cï tï�, ku cot rot but l��m ku bï tï� apath. Go röl Nhialic pi� ke ye lueel, D �Ee ��n Nhialic ye wärku��n dït door. Nhialic Abaram, ku Ithäk, ku Jakop. Go Mothith ri��c ar��k bï lath ku cïï këwën ben döt. E Go Nhialic Mothith y��k, �D��k war bei, rin t�� k��c yïn thïn, ee t�� thek. F ��n acï t��r��c guum kacki�� thïn pan Ijip tï�. ��n acï dhiënden pi�. Ku ��n acï b��n ku ba ke b��n kony. Bäär ëmën, ba yï tu��c Ijip. ” G Ithipin acï la tue� ke jam luk yic ëlä, “Mothith ëcï k�c Itharel kuec bïk w��tde cïï pi�. Ee cïk thiëëc ëlä, �Ye�a looi yï ba ya bänyda ku ye lu��kkua luk? Yen Mothith ë yen cï Nhialic tooc ku bï ya b��ny, ku ye raan kony Itharel. Ku yen abï atuny Nhialic cï rot nyu��th ye bun d��p yic, kony lu�ide yic. H Yen Mothith acï k�c Itharel w��t nhïïm bei Ijip ke loi käk jä� g��i pan Ijip, ku wäär teem wär aru��r, ku j�l a wäär rëër kek ror li��t run kathiär�uan. I Mothith ëcï k�c Itharel y��k, �Nhialic abï we 7:17-18 B.bei 1:7-8 7:19 B.bei 1:10-11, 22 7:20 B.bei 2:2 7:21 B.bei 2:3-10 7:23-29 B.bei 2:11-15 7:29 B.bei 18:3-4 7:30-34 B.bei 3:1-10 7:35 B.bei 2:14 7:36 B.bei 7:5; 14:21; Kn 14:33 7:37 L.rou 8:15, 18

Lu�i Atuuc 7 233


tu��c raan bï we b��n pi��c w��tde, raan käk Nhialic tï� cïmën cï yen �a tu��c we. Ku yen raan bï tu��c we abï ya raan kuatdun. J Mothith ë yen r��r kek k�c Itharel ke cië� ror li��t. Ee r��r kek wärkuan dït. Ku j�l a atuny nhial yen cï jam tënë ye g�n Thinai nhom. Ee yen ye Nhialic y��k ku bï w��tden pïr akölriëëc ëbën b��n l��k k�c. K “Ku wärkuan dït aake cï kuec ku bïk w��t Mothith cïï pi�, keek aakëc luui w��tde. Ku wïckë bïk dhuk Ijip. L Gokë Aron y��k, �Thäth �o jak bï ke aa ket tue� k�c wat �onhïïm t�� ci�th �ok. Akucku yen kë cï rot looi tënë Mothith yen wäär wët �o bei Ijip. M Keek aacï mïlä� th��th ke ye j�� cït manh we�, ku loikë yai bï kek yanhden cïk looi aa door. Ku yekë jal näk. N T��n Nhialic acï yek��u b��n w��l ke. Ku p��l ke bïk aa ku�l t�� nhial kek yekë door, cïmën cï ye g��t athör k�c käk Nhialic tï� yic ëlä, �Wek k�c Itharel! Ee cie ��n, ��n yakë näk ��k. ��n t�� wek ror li��t run kathiär�uan. O Ee ye duël j��dun c�l Molok yakë ket. Ku j�l atïm ciëër, j��dun c�l Repan cäk gua�. Aa kek ke jakkun cäk ke looi, bäk keek aa door. Ke wek aaba tu��c wei, bäk �et Babilon k��u ciëën. P “Wärkuan dït aake la Duël yen ye nyu��th l�n nadë ke Nhialic ar��r ke ke ror li��t. Duël acï yïk t��cït t�� cï Nhialic ye l��k Mothith thïn, cï looi t��cït t�� cï ye nyu��th Mothith thïn. Q Ku yen duël kënë ëcï wärkuan dït aa th��n mi��thken wäth��r, agut t�� bïï Jocua ye ë piny cuk b��n rum tënë k�c ke la ye. Wäär ye Nhialic ke cu�p wei t�� bïï �ok. Ku j�l duël rëër agut wäär ye Debit b��ny�aknhom. R Debit ë nhi��r Nhialic. Ku ëcï Nhialic thiëëc ku bï pu��l bï luak yïk, lua� bï Nhialic Wundït Jakop ce� thïn. S Ku ë Tholomon yen acï luak b��n buth. T “Ku yen Nhialic Madh�l acie ce� �ööt yiic �ööt ke yïk. Cïmën ye k�c käk Nhialic tï� ye luel ëlä, U �Acï Nhialic luel, ke nhial yen t�� th��nydi�� thïn, ku piny yen aye ��n �acök tääu thïn. Ye �ön yïndë yen bäk yïk tënë ��n? Ye t��n�n yen lëu bï ��n l�� thïn! V Cie ��n �a looi käkkä ëbën! W “T��ril wek nhïïm thïn! Wek aacï kuec bäk w��t Nhialic cïï pi�, rin thö� wek pu��th kek k�c këc Nhialic gam cïmën wärkun dït th��r. Wek aacï kuec bäk w��t cï Wëi Nhialic l��k we cïï gam.7:37 L.rou 8:15, 18 7:38 B.bei 19:1-20:17; L.rou 5:1-33 7:40 B.bei 32:1 7:41 B.bei 32:2-6 7:42-43 Amo 5:25-27 7:44 B.bei 25:9, 40 7:45 Joc 3:14-17 7:46 2Tha 7:1-16; 1Lëk 17:1-14 7:47 1B� 6:1-38; 2Lëk 3:1-17 7:49-50 Ith 66:1-2 7:51 Ith 63:10

234 Lu�i Atuuc 7


X “Le raan käk Nhialic tï� cï wärku��n dït pu��l ke këckë n��k? Wärku��n dït aacï k�c cï Nhialic tooc n��k, k�c ke cie ya lueel l�n raan bï kë wïc Nhialic bï looi, abï b��n. Ku ëmën yen acäk gaany ku acäk c�l anäk. Y Aa wek cï löö� Nhialic th�n, löö� kek ke cï atuny nhial th��n wärku��n dït. Ku keek aa k��ckë ke gam!”

Ithipin acï bi��k aleel Z T��wën pi� bäny luk wël Ithipin, gokë pu��th riääk ap�idït ku kackë kethook tënë ye. [ Ku yen Ithipin ëcï Wëi Nhialic th�� gu��p, go yenyin w�l nhial ku d��i, ku tï� ri�l dïït Nhialic, ku tï� Jethu aya ke kääc Nhialic l��m kö� cuëc. \ Go Ithipin bäny luk y��k jalkë tï�, “��n acï nhial tï� ke liep yethok, ku ��n acï Manh Raan tï� ke kääc Nhialic l��m kö� cuëc.” ] Go bäny luk keyïth kum ku reelkë ap�i. Ku ri�kë Ithipin gu��p, ^ Ku ��thkë a�eer geeu ku lek bi��k aleel agut t�� thou yen. K�c kek ke näk ye aake cä al��thken nyä� riënythii c�l Thawul ku bï ke l��k tiit. _ Keek aacï Ithipin jäl bi��k aleel, ku Ithipin ë ye Nhialic c��l, “Bänydi�� Jethu, lor w��iki��!” a Ithipin ëcï yenhi�l gu��t piny ku lueel ke cie röl j�t ap�idït, “Nhialic! Duk ke gäk kër��c cïk lu��i �a!” W��t kënë acï lueel, ku thou nyin yic. Nääk cï Ithipin n��k ëcï raan c�l Thawul gam. Ku mony c�l Thawul ë t�� thïn. Ku yeen ëcï l�n n��k Ithipin gam.

Thawul acï k�c cï gam c�l agum

8 Aköl n��k Ithipin, yen aköl j��k yen rot bï k�c ke cï w��t Jethu gam Jeruthalem gum ap�idït. K�c ke cï w��t Jethu gam aake cï kat bïk röt

thiäi wu��t k��k yiic, wu��t Judia ku Thamaria, ku atuuc Jethu kek aake cï dö� Jeruthalem kep��c. " K�c ke cï w��t Nhialic gam piänden ëbën, aa kek cï Ithipin b��n la thi��k, ku j�lkë dhiau ap�i ri�nke. # Ku ëcï Thawul them bï k�c cï w��t Jethu gam c�l agum, rin yeen ë ye la panë ku panë, ke kuany b��i yiic ëbën, ku ë ye k�c cï w��t Jethu gam ��c bei �ööt yiic, röör ku diäär, ku ku��th ke bï ke la mac.

W��t Pu�th Yam acï pi��c Thamaria $ K�c ke cï w��t Jethu gam, cï thiëi wu��t k��k yiic aake cï la cath wu��t yiic ëbën, ku piööckë k�c w��t Nhialic. % Pilipo ëcï cath bï la gen Thamaria ku le k�c pi��c thïn w��t Jethu Krïtho. & K�c ke cï kenhïïm aa ku��t, aake cï kepu��th aa tääu piny ku bïk kë lueel Pilipo aa pi� apath. Keek aacï w��t Pilipo aa pi� ku tï�kë käk jä� g��i cï aa looi. ' K�c juëc aacï jakr�c aa b��n bei kegup ke dhiau ap�i, ku k�c cï ruai, ku k�c k��k 8:3 Lu�i 22:4-5; 26:9-11



cï ��l aacï Pilipo c�l aa pu�l. ( Këya, k�c Thamaria aacï pu��th b��n mi�t ap�idït. )-* Ku mony c�l Thaimon ë cië� gen Thamaria, ku yeen ëcï k�c c�l ag��i käkken ye looi. Yeen ëcï rot looi ke ye raandït ap�i, ku kuat k�c ke cië� geeu ëbën aake cï kepu��th tääu piny ku pi�kë w��tde. Ku ë cïk aa lueel ëlä, “J�� c�l Ri�ldït yen acï b��n piny cïmën Thaimon.” + Ku ë yic, Thaimon ëcï k�c Thamaria c�l ag��i t��wäär yen käkken kë looi j�� t�� yegu��p, ku k�c aake ye w��tde bu��th yic ku detkë yic. , Nawën la k�c Thamaria w��t Pilipo gam, w��t piööc yen k�c W��t Pu�th Yam rin bääny Nhialic, ku rin Jethu Krïtho, go röör ku diäär gam bïk röt c�l aa mu�c nhïïm. . Yen Thaimon aya ëcï w��t Nhialic gam, ku c�l rot amu�c nhom, ku j�lkë rëër tök kek Pilipo, ku yeen ëcï b��n gäi t��wën tï� yen käkdït jä� g��i ye Pilipo looi. / Go atuuc Jethu ke t�� Jeruthalem pi� l�n nadë ke k�c Thamaria aake cï w��t Nhialic �et tënë ke. Gokë Pït�r ku Joon tooc bïk la tënë ke. š Nawën cï Pït�r ku Joon �et Thamaria, gokë röök ku bï Wëi Nhialic lööny k�c Thamaria gup. œ K�c Thamaria aake cï mu��c nhïïm rin Jethu Krïtho ku Wëi Nhialic ë �u�t këc lööny kegup. 2 Go Pït�r ku Joon kecin tääu kenhïïm go Wëi Nhialic lööny kegup. 3 T��wën cï Thaimon ye tï� ke Wëi Nhialic cï lööny kegup, wën cï Pït�r ku Joon, atuuc Jethu, keek d��c, go wïc bï Pït�r ku Joon gäm wëëu, 4 ku j�l ke y��k, “Yiëkkë �a ri�l kënë aya, rin na le raan daac, ke Wëi Nhialic lööny yegu��p.” 5 Go Pït�r w��t Thaimon dhuk nhom ku lueel, “A�u��n di��t yï ku w��uku cu�t pan mac ëbën, rin ë yïn ye tak di��t yï ��c mi��c Nhialic wëëu. 6 Yïn acie raan aku��tda ku acïn kën yï mat ke �o, rin piändu acïï la cök tënë Nhialic. 7 Dhu��k yïpu��u ciëën, ku päl lu�i kär�c, ku r��k Nhialic ku bï kär�c ye tak cïmën ë kënë päl piny. 8 Yen aye tï� yïgu��p l�n til yïn �o ap�idït, ku yïïn acï kär�c ye ke looi mu��r.” 9 Go Thaimon Pït�r ku Joon y��k. “R��kkë tënë Nhialic ri�nki��, ku bï ci��n kër��c loi rot tënë �a käk cä lueel yiic.” : T��wën cï Pït�r ku Joon k�c Thamaria l��k l�n ye w��t Nhialic ye l��k ke yic, gokë dhuk Jeruthalem. Ku t��wën dhuk kek, aake ye k�c pi��c W��t Pu�th Yam Nhialic ë b��i juëc cïk tëëk yiic pan Thamaria.

Pilipo ku b��ny wëëu Ithiöpia ; Atuny Nhialic ëcï Pilipo l��k ëlä, “Guir rot ku ku�ny dhöl yic, dhöl jiël Jeruthalem bï la Gadha.” (Dhöl kën acie b�n tëëk ëmën.a) = Go Pilipo rot guiir ku lööny dhöl. Ku t��n, ke yök raan Ithiöpia, raan cï la a 8:26 Dhöl kënë acie b�n tëëk ëmën rin dïït li��t thïn.

236 Lu�i Atuuc 8


Jeruthalem bï Nhialic la door. Ku yen mony kënë ëcï roc. Ku ë ye b��ny wëëu muk wëëu ti� c�l Kandake, ti� ye b��ny Ithiöpia, ? ku yen ë dhuk Ithiöpia riän thel mathiä�. T��wën ci�th yen dhöl yic, ee kuen athör Ithaya raan käk Nhialic tï�. A Ku ëcï Wëi Nhialic l��k Pilipo, “L��r ku cath keyï thiäk rot riän thel mathiä�.” B Go Pilipo jäl ri� t��thiääk kek ye ku pi� ke kuën athör Ithaya yic. Go jal thiëëc, “Ye deet yic yen kë kuen?” C Go b��ny t��u wëëu dhuk nhom, “Ba jal deet yic këdë, ke cïn raan cie t��t yic �a?” Ku yöök Pilipo bï la nhial riäi yic, bï cath kek ye. D Kënë yen kueen athör th��r wël Nhialic yic akïn, “Yen ee cït amäl thel ku bï la teem röl, acït manh amääl cie dhiau t�� teem nhiëmde wei, ee cïn w��t ye

lueel. E Yeen ee cï rac gu��p, ku k�c aake cïï kuec bïk yi�nyde cïï gam. Acïn raan mïthken bï dö� bï l��k lueel, bï kär�c riëëc akölë l��k a lueel, rin cïï pi��rde pinynhom gu� c�l

athök.”

8:32-33 Ith 53:7-8

Go Pilipo jal ri� t�thiääk kek ye ku pi� ke kuën athör Ithaya yic (8:30)

Lu�i Atuuc 8 237


F Ku j�l b��ny t��u wëëu Pilipo y��k, “L��k �a, Ithaya ji��m rin �a, ji��m ri�nke aye rin raandä?” G Go Pilipo jal jam, ku j��k jamde këthi��k awën cï b��ny t��u wëëu kueen athör th��r wël Nhialic yic. Ku j�l l��k Wël Pu�th Yam rin Jethu. H T��wën ci�th kek dhöl yic, ke �et t�� t��u pïu thïn, go b��ny t��u wëëu Pilipo jal thiëëc, “Pïu akïk, ye�ö bä pëën ke �a cï mu�c nhom?” I-J B��ny t��u wëëu pan Ithiöpia acï raan kuath riäi y��k bï riäi c�l akääc, ku j�l Pilipo ku b��ny wëëu la piny ku lek pïu yiic, ku mu�c Pilipo b��ny wëëu Ithiöpia nhom. K Nawën cïk jäl b��n bei pïu yiic, go Wëi Nhialic Pilipo diër piny. Ku b��ny t��u wëëu akëc Pilipo b�n tï�, go lööny dhöl ke dhuk panden, ku yeen ë mit pu��u ap�i. L Pilipo acï rot yök ke cï �et gen c�l Adhotuth, ku ler ku piööc k�c Wël Pu�th Nhialic g��th yiic ëbën, gut t�� et yen gen c�l Cetharia.

Thawul acï w��t Jethu gam(Lu�i 22:6-16; 26:12-18)

9 !-" Thawul acï la tue� ke ri��c ye yen k�c bu�th B��ny riääc l�n n��k yen ke. Ee cï la tënë raandït käk Nhialic, ku bï ye la yiëk athöör

tënë bäny akut yanh Itharel r��r gen Damathkuth, ku aye athörkä l��k k�c Itharel t�� Damathkuth, l�n na la Thawul k�c cï w��t Jethu gam yök, diäär ku röör, ke bï d�m, ku ku��th ke Jeruthalem. # T��wën ci�th Thawul dhöl yic ke la Damathkuth, ku wën cï yen jal thi��k kek g�u, ke kam thiin wën ke tï� mac la biliny nhial, ku �er piny ëbën yel��m. $ Ku wïïk piny ku pi� raan röl ke jam ku lëk ye, “Thawul, Thawul! Ye rin �ö c�l yïn �a agum?”

Ku wïïk piny ku pi� raan röl ke jam (9:4)



% Go Thawul thiëc ëlä, “Ee yïn �a B��ny?” Go röl wën cï pi� dhu��k ye, “Ee ��n Jethu, ��n raan jör. & Ku yïïn j�t rot ëmën ku l��r geeu, ku yïn abï l��k kë ba dhi�l looi.” ' Röör ke cath kek Thawul aake cï k��c, ke bit, ku keek ë cïn raan cïk tï�, ku aake cï röl raan jam pi�. ( Go Thawul rot j�t, nawën liep yenyin, ke cie piny ye tï�. Go k�c ke cath kek ye d�m cin ku thelkë, ke la Damathkuth. ) Ku j�l rëër nïn kadiäk ke cie daai, ku yeen ë nïnkä yiic kadiäk ëcie dek pïu ku ëcie mïth. * Raan c�l Ananiath cï w��t Nhialic gam ë r��r Damathkuth. Ku ë la kën cï rot nyu��th ye, ku ë ye t��n cï Nhialic ye c��l thïn, “Ananiath.” Go Ananiath gam ku bëër, “��n akïn B��ny.” +-, Go B��ny l��k ye, “J�t rot, ba la dhöl c�l, �Dhöl la cök, ku na ��t pan raan c�l Judath ke yï thiëc raan c�l Thawul, raan wun Tarthuth. Yen Thawul ar��k, ku yeen ala kë cï rot nyu��th ye l�n cï yen ke raan käk Nhialic c�l Ananiath tï� ke b�� öt, bï ye b��n d��c, rin bï yen ke piny b�n tï�.” . Go Ananiath b��r, “B��ny, k�c juëc aacä l��k kär�c ap�i ye raan kënë lu��i k�c cï w��tdu gam t�� Jeruthalem. / Ku yeen acï b��n Damathkuth t��në, ke cï raandït käk Nhialic yiëk ri�l, ku bï k�c yï door b��n d�m.” š Go Nhialic l��k Ananiath, “L��r yen aca l�c, ku bï ya alua�di��. Yen abï �a c�l a�ic k�c cie k�c Itharel, ku j�l aa bänydït pinynhom ëbën, ku j�l aa k�c Itharel. œ Ku aba nyu��th ye, yen ��n, yen t�� bï yen guum thïn w��tdi��.” 2 Go Ananiath lööny dhöl ku ler �ön wën rëër Thawul thïn, ku j�l d��c. Ku yöök Ananiath ëlä, “Yïn wämääth Thawul, Jethu yen Wën Nhialic nhom, yen cï rot nyu��th yï dhöl yic wäär bïï yïn acä tooc. Acä tooc, ku ba yï b��n d��c ku ba b�n daai, ku bï Wëi Nhialic lööny yïgu��p.” 3 Kaam wën, ke kacït ku�c r��c lööny piny Thawul nyin ku ben piny tï�. Ku j�t rot bï k��c ku c�l rot amu�c nhom, 4 nawën cï jäl mïth, ke ben ri�l yök. Thawul acï jäl rëër nïn lik Damathkuth kek k�c cï gam.

Thawul acï k�c pi��c Damathkuth 5 Nawën ke la t��n amat k�c Itharel ku ji��m rin Jethu. Ee cï k�c aa l��k ëlä, “Jethu ë ye Wën Nhialic.” 6 K�c ke cï w��t lueel Thawul pi� aacï b��n gäi, ku yekë röt thiëëc kamken, “Cie yen mony kënë wäär t�� Jeruthalem, yen k�c cï w��t Jethu gam n��k? Ku cie yen bïï yen t��në ëmën, bï k�c cï w��t Jethu gam b��n d�m ku ku��th ke tënë raandït käk Nhialic?” 7 Ku yen Thawul ëcï ri�l piööc yic ap�idït, rin käk ke ye lueel, aaye nyu��th l�n nadë ke Jethu yen ë raan bï Nhialic tooc bï k�c b��n lu��k,

Lu�i Atuuc 9 239


aake ye yith k�c rac nhïïm, ku ë cïn kën ye k�c Itharel t�� Damathkuth b�n b��r. 8 Nawën cï nïn juëc thök, ke k�c Itharel kuut kenhïïm ku j�lkë t�� bï kek Thawul näk thïn cät. 9 Ku yen Thawul ëcï b��n l��k kë cï k�c Itharel mat yic, kë bïk lu��i ye. Aake cï dh��l la a�eer kal geeu yic b��n aa tiit thook aköl ku w��r, rin na tëëk thïn ke näk. : Na��n akäl tök ke t��u k�cken ye bu��th alom yic, ku lu��kë t��r päny k��u, ku j�lkë luaac piny ë wi��n.

Thawul acï dhuk Jeruthalem ; Thawul acï b��n dhuk Jeruthalem ku them bï rot mat akut yic, akut abiöth. Ku akëc k�c ke cï w��t Jethu gam, gam l�n cï Thawul rot wel ku bï ya raanden, ku keek aake ye ri��c ë ye. = Go Barnaba d�m cin ku ��th tënë atuuc Jethu. Ku j�l t��t yic atuuc Jethu yen t�� cï Thawul Jethu ti�� thïn dhöl yic ke la Damathkuth, ku l�n cï Jethu jam tënë ye. Ku yeen aya ëcï t��t yic atuuc Jethu, yen t�� cï Thawul k�c pi��c thïn ke cïï ri��c Damathkuth rin Jethu. ? Ku këya Thawul acï b��n rëër ke ke. Ku j�l a cath gen Jeruthalem yic ke piööc k�c rin Jethu ke cie nyin ye ri��c. A Yeen aya acï ya jam ku teer wël kek k�c Itharel jam tho� Gïrïk, ku ëcï k�ckä du��r b��n n��k. B Nawën le k�c aku��tde yök l�n wïc ye bï n��k, gokë nyaai ku ��thkë t�� c�l Cetharia ku j�lkë la tu��c Tarthuth. C Ku t��n, yen ë t�� cï k�c cï w��t Nhialic gam nhïïm b��n lääu, ku rëërkë ke cïn ri��c g��th yiic ëbën, Judia, ku Galilia ku j�l a Thamaria. Akut k�c ke cï w��t Nhialic gam ëcï yeyic juak, ku ëcï dït rin ye Wëi Nhialic ke kony, rin ë kek rëër ke thek b��ny Jethu.

Pït�r acï la Lida ku Jopa D Pït�r acï b��i juëc tëëk yiic, na ye ��n akäl tök ke la k�c cï w��t Nhialic gam cië� pan c�l Lida neem. E Go Pït�r mony c�l Aini�th yök Lida, ku yen mony kënë akëc cath run kab��t rin cï yen ruai. F Go Pït�r lëk Aini�th ëlä, “Aini�th, Jethu Krïtho acï c�l apu�l. J�t rot ku löm bi��du.” Go Aini�th rot j�t nyin yic. G Go k�c ke cië� Lida ku Caron Aini�th tï� ke cath, gokë w��t b��ny Jethu gam. H Ku ti� c�l Tabitha cï gam ë cië� Jopa. (Ku ri�nke yen ti� kën tho� Gïrïk ë c�l Dorkath, ku w��tde yic, “Ee l��c.”) Ku ë ye käpath looi ku kony k�c ��. I Ke t��n ëcï tuany nawën ke thou. Go guäpde l��k ku t��u �ön nhial. J Pan c�l Jopa ëcï mec ap�i ke Lida. Nawën pi� k�c akut cï w��t Jethu gam l�n rëër Pït�r Lida, gokë k�c karou tooc bïk la lëk ye ëlä, “L�c b��n tënë �o.” K Go Pït�r rot jal guiir ku lööny dhöl kek röör 9:23-25 2Kor 11:32-33

240 Lu�i Atuuc 9


awën karou. Nawën le Jopa, ke ��th �ön nhial. Ku gu��p ëcï diäär lëër g��m piny ke dhiau. Ku yekë al��th cï k��c yen Tabitha ��n pïïr yen jäl aa nyu��th Pït�r. L Go Pït�r k�c c�l ala a�eer �ööt, ku j�l yenhi�l gu��t piny bï röök, ku wël yenhom gu��p raan ku lueel, “Tabitha, j�t rot!” Go Tabitha ye nyin jäl liep. Nawën tï� Pït�r go yek��u j�t piiny. M Go Pït�r d�m kök ku kony bï rot j�t. Ku j�l Pït�r k�c akut cï w��t Jethu gam c��l, ku j�l aa diäär lëër, ku j�l ke nyu��th Tabitha ke cï pïr. N Tho� cï Pït�r Tabitha c�l aben pïr acï jäl thiëi Jopa yic ëbën. Ku t��n k�c juëc aacï w��t b��ny Jethu b��n gam. O Ku j�l Pït�r ce� nïn juëc pan raan biök duny c�l Thaimon.

Kornelio acï Pït�r caal paande

10 Mony c�l Kornelio ë t�� gen Cetharia. Ku yen ë ye b��ny mac apuruk bu��t, “Ke ye c�l apuruuk Italia.” " Ku yeen ë ye raan

path ri��c Nhialic. Yeen ku kacke aake ye Nhialic door. Ee ye k�c Itharel �� nyïn kony, ku ë ye lac röök tënë Nhialic. # Na��n akäl tök, t�� ak��l, ke këdä� b�� këcït nyu��th, ku tï� atuny nhial ke b�� ku lueel tënë ye, “Kornelio!” $ Go Kornelio atuny nhial döt ke cï ri��c ku lueel, “Ye kënë �ö B��ny?” Go atuny nhial dhu��k ye, “Nhialic acï r��kku pi�, ku acï ku��ny ye looi tënë k�c �� nyïn tï� aya. Ku awïc bï ke dhuk nhïïm. % Tu��c k�c Jopa ëmën bïk mony c�l Thaimon Pït�r la c��l. & Yeen ar��r pan raan duny biök c�l Thaimon, wär nhom.” ' T��wën cï atuny nhial awën luel ë wëlkä jäl, ke Kornelio c�l k�c karou ken lui baai, ku c��l apurukden tïït baai ë Nhialic door, ( ku lëk ke w��t cï atuny nhial lueel, ku tooc ke Jopa. ) Na��n aköl d��t, ke röör awën �oot dhöl yic, ke cï thi��k kek Jopa, ke Pït�r la �ön nhial thok t��cït ak��l ci�l yic bï la röök. * Ku j�l c�k n��k, ku wïc bï mïth. T��wën guiir miëth ke këcït nyu��th loi rot tënë ye, + ku tï� nhial ke cï rot liep, ku lu��c këdä� rot piny, këdïït la t��i, la gu��k ka�uan, , la yic kuat lääi ëbën, ku käk wuc keyöth piiny ku di�t pär nhial. . Ku pi� röl ke lëk ye, “J�t rot Pït�r, näk l��i ku cuet.” / Go Pït�r lueel, “Acie t��de B��ny! ��n akëc ka� mïth käk cie cam cït käkkä.” š Go röl b�n jam tënë ye, “Duk tak l�n le yen ke cïï path bï cam t�� cï Nhialic ye lueel ka path.” œ Kënë acï röl awën ber yic arak diäk, nawën ke wi��n mit, ku dhuk nhial. 2 Ku g��i Pït�r kë wïc Nhialic bï lëk ye ë nyu��th kënë yic. Ku ë kaam awën ke k�c cï Kornelio tooc aacï t�� rëër pan Thaimon thïn �ic, ka kääc y�l thok. 3 Ku cöötkë ku thiëckë, “Le jäl t�� baai t��n c�l Thaimon Pït�r?”



4 T��wën �ot wïc Pït�r ye bï nyu��th deet yic, ke lëk Wëi Nhialic ye, “Pït�r, pi�� yïyïc, ala k�c kadiäk cï b��n wïc yï. 5 Guir rot ku l��r piny, ku duk w��t ci�th kek y�� yic ba cïï la ke ke, ee ��n ac�l ke aab��.” 6 Go Pït�r la piny ku lëk ke, “Ee ��n raan wi��ckë. Ye�ö bïï wek?” 7 Gokë b��r, “�ok aacï b��ny apuruuk Kornelio tooc. Yeen ë raan path Nhialic door, ku yeen atheek k�c Itharel ëbën. Acï atuny Nhialic l��k ye bï yï caal paande, rin bï yen w��t ba la l��k ye pi�.” 8 Go Pït�r ke c��l, “Bäk ni�nkë ë w��r kënë.” Nawën bak piny ke Pït�r jiël ke ke, ku cath k�c k��k cï gam Jopa kek ye aya. 9 Na aköl d��t ke �et Cetharia t�� tiit Kornelio ye thïn, kek kacke ku mäthken cï c��l. : T��wën dööt Pït�r baai, ke lor Kornelio ku gut yenhiaal piny yenhom. ; Go Pït�r c�l aj�t rot bï k��c ku lueel, “��n gu��p, ��n ë raan ë path.” = Ku j�l Pït�r jam kek Kornelio agut t�� eet kek �öt, ku yök k�c juëc ke cï kenhïïm mat, ? ku lueel tënë ke, “A�i�ckë l�n lö�dan Itharel ë raan pëën bï cïï la b��i kuat d��t yiic, ku cïï m��t ke ke. Ku acï Nhialic nyu��th �a l�n acïn raan lu��l ka la gu��p kär�c. A Këya, wën cï yïn �a tu��c, ��n acï b��n ke cïn diu, ku awiëc ba �ic aya, ye�ö tuc yïn �a.” B Go Kornelio lueel, “Wäär nïn kadiäk cök ��n �a r��k �ööt ë t��n, t��cït mënë tää� ak��l, kaam wën ke raan ce� al��th �er ap�i b�� ku k��c �anhom, C ku lueel, �Kornelio! Nhialic acï r��kku pi�, ku acï ku��ny ye looi tënë k�c �� nyïn tï�. D Tu��c raan Jopa bï mony c�l Thaimon Pït�r la c��l. Yeen ar��r pan raan duny biök c�l Thaimon t�� wär nhom. E Gu� yï tu��c nyin yic. Ku yïn acï këpath looi ba b��n. Ëmën, �ok aa r��r t��n ëbën �o d��i Nhialic, buk kë cï Nhialic lëk yï ba lueel, pi�.”

Lö� Pït�r F Go Pït�r jäl jam ëlä, “Aca deet yic ëmën l�n ë yic, Nhialic acie k�c ë poc yiic. G Kuat raan ye door ku looi käpath, aye gam. Acïn këde kek kuat. H Yïn a�ic w��t cï l��k k�c Itharel, W��t Pu�th Yam cï Jethu B��ny mac k�c ëbën b��i bï k�c d��r ke Nhialic. I Yïn a�ic käkdït cï röt looi pan Itharel ëbën, j��k wun Galilia, l��k wëi wäär ye Joon l��k k�c cök ciëën. J Yïn a�ic Jethu raan Nadharet, raan cï Nhialic l�c ku c�l W��ike ab�� tënë ye ku g��m ri�l. Jethu ë ye la ��n juëc yiic, ku looi käpath tënë k�c. Ku kony k�c la gup jakr�c. K �ok aacï käjuëc cï looi gen Jeruthalem ku pan Itharel ëbën tï�, ayï kë cï ye piäät tim cï rïïu k��u bï n��k. L Ku ben Nhialic c�l apïr ku jöt bei piiny ra� yic aköl ye nïn diäk, ku c�l anyuth rot �o. M Ku acie k�c ëbën aa �ook k�c �ok cï Nhialic l�c buk �ic. �ok aacï mïth ku dëkku kek ye wäär jön rotde cök ciëën. N Ku lëk 10:34 L.rou 10:17

242 Lu�i Atuuc 10


�o buk w��tde l��k k�c, ku luelku l�n ë yen acï Nhialic l�c bï luk looi tënë raan ëbën, k�c pïr ku k�c cï thou. O K�c ëbën, k�c käk Nhialic tï� aacï jam ri�nke, ku luelkë na gam raan w��t Jethu, ke Nhialic ap��l käracke piny ri�nke.”

K�c cie k�c Itharel aacï Wëi Nhialic lööny kegup P T��wën �ot ji��m Pït�r, ke Wëi Nhialic lööny k�c awën pï� gup. Q Ku k�c Itharel wäär b�� Jopa kek Pït�r aake cï gäi, rin cï kek Nhialic tï� ke cï mi��cde gäm k�c kuat d��t cie k�c Itharel aya. R Rin aa cïk tï� ke jam thok k��k, ku luelkë, “Nhialic adït.” Go Pït�r jam, S “K�ckä aacï Wëi Nhialic b��n tënë ke cïmënda aya. Nadë, le raan bï ke pëën bï ke cïï mu�c nhïïm?” T Ku c�l ke aa mu�c nhïïm rin Jethu Krïtho. Ku lëk Kornelio Pït�r bï rëër ke ke nïn lik.

Pït�r acä akut Jeruthalem l��k kë cï looi

11 Atuuc Jethu ku k�c k��k cï gam pan Judia yic ëbën, ee cïk pi� l�n nadë ke k�c cie k�c Itharel aake cï w��t Nhialic �et tënë ke.

" T��wën cï Pït�r �et Jeruthalem, go k�c ke wïc ye ku bï k�c cie kuat Itharel aa �oot ye jääm gu��p ëlä, # “Yïn yï ye jäl pan k�c cie �oot, ku yïn yï ye r�m ke ke!” $ Go Pït�r ke t��t këriëëc ëbën cï rot looi, % “Wäär ë la kën ca tï� ke �a r��k gen Jopa. Ee la këdïït la t��i, la gu��k ka�uan, ca tï� ke lu��c piny nhial, ku t��u piny �al��m. & Ku jäl luiit yic, gu� lääi baai ku lääi roor ku j�l aa lääi wuc keyiic, ku di�t roor tï� thïn. ' Ku pi�� röl ke ye l��k �a, �J�t rot Pït�r, näk lääi ku cuet! ( Gu� lueel, �Acie yic, B��ny! Acïn mïïth r�c ca ka� cam cït käkkä. ) Gu� röl b�n pi� nhial. �Duk tak l�n le yen kë cïï path bï cam t�� cï Nhialic ye lueel ka path. * Kënë acï rot looi arak diäk, ku j�l këdïït la t��i la gu��k ka�uan awën t�� lääi thïn, miit ku dhuk nhial. + Kaam thiin awën ke röör kadiäk cï tu��c �a t�� c�l Cetharia �ëët pan awën rëër ��n thïn. , Ku ëcï Wëi Nhialic l��k �a, ba nhom cïï thiek ba cath ke ke. Ku j�l k�ckä kadätem akutdan k�c cï gam yic �a ruac, jäl Jopa agut Cetharia, ku lok pan Kornelio. . Ku lëk Kornelio �o l�n cï yen atuny nhial tï� ke kääc yenhom ��nde ku lëk ye, �Tu��c raan Jopa tënë mony c�l Thaimon Pït�r bï b��n. / Yen abï l��k wël bï yïn ku mi��thku c�l apoth kërac yic. š Nawën jaam, ke Wëi Nhialic lööny kegup cïmën ��n tue� k�� yen lööny �ogup. œ Ku jal kënë cï B��ny Jethu lueel ��n tak, �Joon ë ye k�c mu�c nhïïm ë pïu, ku wek aabï mu�c nhïïm Wëi Nhialic. 2 Acie kë lëu bï baai dh��l l�n cï Nhialic kënë yen cï yiëk �o, yiëk k�c cie k�c Itharel aya, ku ë yïk �o w��t cï �ok w��t B��ny Jethu gam, ke ��n ya �a, ba them ba Nhialic gël nhom!”11:16 Lu�i 1:5

Lu�i Atuuc 10, 11 243


3 Nawën pi�kë wël cï Pït�r lueel, gokë cïï ben jääm gu��p ku leckë Nhialic ëlä, “Kën yen ë wïc Nhialic aya, ku bï k�c cie k�c Itharel kär�c yekë looi pu��l, ku bïk m�t pïr akölriëëc ëbën yic!”

K�c cï gam pan c�l Antiök 4 K�c ke cï gam aake cï w��r rin cï kek ri��c l�n n��k ke cïmën wäär cï Ithipin n��k. K�c k��k ke yiic aacï �et pan c�l Ponicia ku Thaipruth ku Antiök. Ku keek aake ye k�c Itharel kep��c kek aake ye l��k w��t yam Jethu. 5 Ku k�c k��k ke cï gam, ku aake ye k�c pan Thaipruth ku Thirene, aake cï la Antiök ku lek W��t Pu�th Yam l��k k�c cie k�c Itharel aya. Aa cïk aa l��k tho� pu�th yam rin B��ny Jethu. 6 Aake cï Nhialic yiëk ri�l. Go k�c juëc gam ku yekë Nhialic door. 7 Tho� cï k�c cie k�c Itharel gam Antiök acï �et tënë k�c cï gam Jeruthalem. Gokë Barnaba tu��c Antiök. 8 Wën cï yen �et ku tï� t�� cï Nhialic k�c Antiök daac thïn, ke j�l pu��u mi�t ku jiëëm kenhïïm ku bïk aa k�c path �er pu��th, nhiar Nhialic piänden ëbën. 9 Barnaba ë ye raan path cï Nhialic gam piände ëbën, ku ë la gu��p Wëi Nhialic. K�c juëc aacï w��t B��ny b��n gam. : Ku j�l Barnaba jäl ku ler pan c�l Tarthuth ku bï Thawul la wïc. ; Nawën le yök, gokë b��n Antiök. Ku j�lkë rëër Antiök ë ru��n, ku keek aake ye r��m kek k�c cï gam, ku aacï akut dït ap�i b��n pi��c. Antiök yen ë t��n k�� k�c cï gam aa c��l thïn ka Krïthiaan.

Barnaba ku Thawul aacï tu��c Jeruthalem = Ru��n yen rëër Barnaba kek Thawul Antiök, yen ë t��n jiël k�c k��k käk Nhialic tï� Jeruthalem ku lek Antiök. ? Raan tök ke yiic c�l Agabuth ëcï Wëi Nhialic yiëk ri�l, ku bï l��k k�c l�n le yen c��dïït bï b��n pinynhom ëbën. (C�� kënë acï b��n b��n ��n ye Klaudiöth b��ny�aknhom.) A Ku abiöth aacï raan tök keyiic ëbën la kënë cï ya tu��c wämäthaken cï gam cië� wun Judia. B Ku keek aacï wëëu ku��t yiic, ku j�lkë Barnaba ku Thawul tooc bïk ke �äth tënë k�cdït akut k�c cï gam.

K�c cï gam aacï �u��t ke gum ap�i

12 Ë runkä c�k ëcï baai kööl agut Judia, go b��ny Judia c�l �ërot Agrïpa k�c ab��k k�c cï gam yiic c�l aba�. " Yeen acï m��nh Joon

c�l Jemith c�l atök yeth pal. # Na le tï� ke k�c Itharel mit pu��th kë cï looi, go Pït�r c�l ad�m ku mac, (yen kënë ë loi rot ��n ci�m Yan Ayum cïn yic lu�u.) $ Nawën cï Pït�r d�m ku mac, ke thön akuut apuruuk ka�uan bïk aa tiit. Ku aku��t tök ë la yic k�c ka�uan. Ee cï �ërot Agrïpa 11:19 Lu�i 8:1-4 11:28 Lu�i 21:10 12:4 B.bei 12:1-27

244 Lu�i Atuuc 11, 12


tak ku bï Pït�r �äth luk yic aköl Yan Ayum cïn yic lu�u cök ciëën. % Ku Pït�r acï jäl rëër m��c yic. Ku k�c cï gam aake ye röök ri�nke ap�i tënë Nhialic.

Atuny Nhialic acï Pït�r lu��ny bei �ön m��c & W��r yen bï �ërot Agrïpa ye c�l abïï luk yic rial, Pït�r ë nin kam apuruuk karou ke tit ye. Ee cï rek cïn arëk karou, ku �ön m��c ë tit thok apuruuk kek ke lui akölë. ' T��wën nyin yic ka atuny Nhialic b�� ku k��c �öt thok ku mer �öt yic. Ku m�� Pït�r kët ku pu��c bï rot j�t ku lëk ye, “L�c rot j�t! Ku ban yïk��u!” Nyin yic, ke lu�� awën cï ye rek lööny wei yecin. ( Ku lueel atuny nhial, “Dut yïyic ku ru��k warku.” Go Pït�r yeyic duut ku ruk war, ku lëk atuny nhial ye, “Paat alanhdu yïk��u ku bu�th �a.” ) Go Pït�r jäl biaath cök a�eer, Pït�r ë këc kën loi rot deet yic, l�n nadë ke kë looi atuny nhial ë yic. Ëcï tak ci��t ye nyu��th. * Keek aacï jal tëëk aku��t tök l��m, akut apuruuk ke tït, ku benkë rëët akut d��t ye kek rou l��m ku j�lkë �et kal thok, kal ye gur thok wëëth cï yethok w�l geeu. Go kal yethok �aany ë rot ku lek a�eer. Keek aacï jäl la ke cath dhël yic, nawën ka atuny nhial mär. + Ku j�l Pït�r kë lui rot ye deet yic ku lueel, “Ëmën aca jal �ic l�n ye yen yic kënë awën ya tï� këcït nyu��th! Nhialic acä tu��c atu��nyde bä

Pït�r ë nin kam apuruuk karou ke tit ye (12:6)

Lu�i Atuuc 12 245


b��n ku��ny bei �ërot Agrïpa cin, ku j�l aa käk ke ye k�c Itharel tï� ke bïk lu��i �a.” , Nawën �ic l�n rëër yen t��rac, go la pan Maria man Joon Marko. Ku k�c juëc aake cï kenhïïm kut thïn ë ke r��k. . Ku j�l Pït�r �öt t�� thok a�eer, go nyan aluaak lui baai c�l Roda la bï raan �öt gut thok la tï�. / Ku ëcï Pït�r �ic röl, go pu��u mi�t ap�i, ku go gu� kat ke këc �öt liep thok, ku le l��k k�c l�n yen ke Pït�r yen akääc a�eer. š Go k�c awën r��r �öt l��k ye, “Yïn acï mu��l!” Go l��k ke l�n ë yic yen acï l��k ke. Gokë lueel, “Ka ati��mde yen acï b��n.” œ Ku la Pït�r tue� ke t�� öt thok, gokë �öt �aany thok. Gokë tï� ku g��ikë. 2 Go Pït�r l��k ke bïk bi�t, ku j�l t��t yic ke yen t�� cï Nhialic ye b��i bei thïn �ööt ë m��c yic ku lëk ke, “L��kkë Jemith ku wämäthkuan k��k yen kë cï rot looi.” Ku jiël bï la t��d��t. 3 Na la piny bak, go apuruuk ke tït nhïïm la c��t, ku yekë röt thiëëc kamken, “Ye�ö cï rot looi tënë Pït�r?” 4 Go �ërot Agrïpa apuruuk y��k bïk y��p. Ku akëc kë b��n yök. Go apuruuk c�l adet thook, ku lëk k�c k�c n��k bï ke n��k. T��wën cï ë kënë rot looi go �ërot Agrïpa jäl Judia, ku ben la ce� Cetharia.

Antipäth �ërot acï thou 5 Nawën cï �ërot Agrïpa pu��u riääk tënë bäny Tire ku Thidon, gokë la ke ya akut bïk la tï�. Ku ë cïk ka� lëk Blatuth raan käk pan b��ny tiit bï w��tden gam. Ku j�lkë la tënë �ërot Agrïpa ku thiëckë bï d��r ke ke, rin keek aake ye mïïth yök wun yen m�c �ërot Agrïpa. 6 Na��n aköl yen cï �ërot Agrïpa lueel bï yen mat ke ke, go ruk al��thken bääny ku nyuuc th��nyde nhom ku ji��m ke k�c. 7 Ku j�l k�c du��t aa looi ëlä, “Acie raan yen jam, Aciëk.” 8 Ee t��n, �ërot Agrïpa acï atuny Nhialic b��n c�l atuany, rin cï yen rot looi bï a yen ye door ku cie Nhialic yen ye door. Nawën ke cuet käm t�� yeyäc yic, ku thou. 9 W��t Nhialic acï b��n la tue� ku k�c juëc aacï b��n gam. : Ku Barnaba kek Thawul aacï lu�iden b� �n thöl, ku dhukkë Jeruthalem ke cath kek Joon Marko.

Barnaba ku Thawul aacï l�c ku toc ke

13 K�c ke cï gam Antiök aake la yiic k�c ke ye käk Nhialic tï�, ku j�l aa k�c ë k�c cï gam pi��c, ku keek aake ye yï Barnaba ku

Thaimon. (Raan col) ku Lukiöth (raan pan Thirene) ku Maneen (ku yen ë ye m��thë b��ny c�l Antipäth �ërot) ku Thawul. " T��wën ye kek röök thïn tënë Bänyda, ku yekë mïïth theek ke ye dhël d��t d��r kek Nhialic, go Wëi Nhialic l��k ke ëlä, “Pälkë Barnaba ku Thawul ku bïk lu�i ca l��c ke aa looi.”

246 Lu�i Atuuc 12, 13


# Ku j�l k�c cï gam miëth aa theek ku röökkë ku j�lkë Barnaba ku Thawul d��c ku j�lkë ke c�l ajiël bïk lu�i cï Nhialic l��c ke la lu��i Nhialic.

Barnaba ku Thawul aacï keny Thaipruth $ Barnaba ku Thawul aake cï Wëi Nhialic tooc bïk la gen c�l Theleukia ku lek teem k��u riäi ku lek gen t�� gool nhom wär ci�l yic c�l Thaipruth. % Na lek �et gen d��t c�l Thalamith, gokë k�c aa pi��c w��t Nhialic t��n amat k�c Itharel. Ku Joon Marko ë cath ke ke rin bï keek aa kony lu�i. & Keek aacï cath ku temkë Thaipruth k��u, ku lek gen Papoth yen le kek raan d��t tiët c�l Bar-Jethu ke ye raan Itharel, yök thïn. Ku ëcï rot a nyu��th ci��t ye raan k�c l��k w��t Nhialic. ' Yen Bar-Jethu ë ye m��thë b��nydït c�l Therjiuth Pauluth, b��ny wun t�� gool nhom wär ci�l yic. Ku yeen ë ye raan pel nyin ap�i. B��ny ëcï Barnaba kek Thawul tu��c ku bïk b��n tënë ye, rin ë wïc bï pi��c w��t Nhialic. ( Ku yen lu�iden bï kek b��ny pi��c ëcï tiët Elimath (aa kek ri�nke tho� Gïrïk) du��r rac, rin cï yen ye them bï b��ny rac nhom bï w��t Nhialic cïï gam. ) Ke Thawul, ku a�ic aya l�n c�l ye Paulo, ëcï Wëi Nhialic la yegu��p, go tiët tï� ku döt ap�i, * ku lëk ye, “Yïn mänh j��rac. Yïn raan la ater kek käpath ëbën. Yïn athiä� gu��p kär�c, ku aye them akölaköl ba yith Nhialic wel bïk aa lueth! + Yïn abïï Nhialic jak gu��p ëmën. Yïn abï c��r ku yïn abï nïn n��k ke yï cïï piny ben tï�.” Nyin yic Elimath, ëcï kën macär gu� paat nyin piny, ku j�l cath ke wïc raan bï ye d�m cin bï thel. , Nawën tï� b��nydït kë cï rot looi, go w��t Nhialic gam rin yeen ëcï gäi ap�idït käk cï ke ye pi��c w��t Nhialic.

Barnaba ku Paulo aacï la Antiök t�� Pithidia . Paulo ku j�l aa k�cken cath kek ye aacï wär teem riäi ke jiël Papoth ku lek Perga, wun c�l Pampilia. T��wën, Joon Marko acï b��n pu��k ke ke ku dhuk Jeruthalem. / Ku ben kë jäl Perga ku �eetkë Antiök t�� wun c�l Pithidia. Nawën aköl l��, aköl cïï k�c ë luui, go Barnaba ku Paulo la t��n amat ku nyuuckë thïn. š Nawën cï löö� Mothith, ku j�l aa wël k�c käk Nhialic tï� kueen, go bäny t��n amat w��t l��k Barnaba ku Paulo ëlä, “Wämäthakua wek aa wïcku bäk k�c jääm nhïïm, t�� le yen w��t bï ke ri��l pu��th bäk l��k ke.” œ Go Paulo rot j�t, ku nyooth yecin bï k�c bi�t. Ku j�l jam ëlä, “Wek m��thki�� pan Itharel, ku j�l aa k�c cie k�c Itharel Nhialic door, pi��kë w��tdi��. 2 Nhialic k�c Itharel ëcï wärkuan dït l�c ku looi ke ke ye kuatdït ril tör t��wäär cië� kek ke ye al�i wun c�l Ijip. Keek aake cï Nhialic b��i bei Ijip ri�lde. 3 Ku acï kär�c yekë lu��i ye guum roor ru��n thiär�uan. 4 Ku Nhialic acï wu��t kadhorou cu�p wei pan Kanaan. Ku looi kacke bï aa kek la piny, 5 t��cït run bu�t ka�uan ku thiärdhiëc.13:17 B.bei 1:7; 12:51 13:18 Kn 14:34; L.rou 1:31 13:19 L.rou 7:1; Joc 14:1 13:20 Bäny 2:16

Lu�i Atuuc 13 247


“Wën cï kën rot looi, go Nhialic ke yiëk k�c mac ke agut t�� tul raan käk Nhialic tï� c�l Thamuel. 6 Nawën thiëckë Nhialic bï ke yiëk b��ny�aknhom, go Nhialic ke yiëk Thawul raan many Kïc, kuat Benjamin yic, ku bï ya b��ny ru��n thiär�uan. 7 “Nawën cï Thawul nyaai bääny yic, go Nhialic Debit looi ke ye b��ny�aknhomden. Ku kën cï Nhialic lueel ri�nke akïn, �Aca yök l�n Debit, wën Jethe yen ë raan yen wi��c. Ku ë yen raan bï käk wi��ckë bïk röt looi, aa looi. 8 “Ë ye Jethu raan kuat Debit, yen cï Nhialic looi ke ye raan bï k�c Itharel lu��k, t��cït t�� cï yen ye lu��l thïn wäär. 9 Wäär këc Jethu lu�ide j��k, ke Joon ëcï k�c Itharel ka� l��k w��t Nhialic. Ku ye ke y��k bïk mu��l lu�i kär�c, ku c�lkë röt aa mu�c nhïïm pïu. : Na wäär cï lu�i Joon thi��k kek thök, go k�c thiëëc ëlä, �Yakë tak ya �a? Acie ��n raan ti�tkë. Raan ti�tkë abï l��k b��n �acök. Ku acie ��n raan lëu ye ba warke däk bei yecök. ; “Wek wämäthki�� Itharel, mïth Abaram, ku j�l aa wek k�c cie k�c Itharel r��r t��n Nhialic door. W��t bï k�c kony bï k�c cïï la pan mac acï l��k �o. = Ku yeen akëc k�c ke cië� Jeruthalem ku bänyken �ic, l�n nadë ke yen raan bï k�c b��n kony. Ku keek akëc wël deet yiic aya, wël ke ye k�c käk Nhialic tï� l��k ke wäär ye kueen akölaköl, aköl l��. Ku keek aacï wël k�c käk Nhialic tï� c�l aa tii� kenhïïm, rin cï kek Jethu c�l anäk. ? C�k al�n cïn yen yiny cïk yök bï ke ye t��m thou, gokë �u��t ke thiëc Pilato bï dhi�l n��k. A Ku wën cï kek këriëëc ëbën looi, käk ke cï g��t athör th��r wël Nhialic yic ri�nke, gokë jat piny tim cï rïïu k��u ku lek thi��k ra� yic. B Ku yeen acï Nhialic c�l aben pïr. C Ku aacï rot nyu��th k�c ke ye cath kek ye kam Galilia ku Jeruthalem nïn juëc yiic. Kek k�ckä, kek aacï käk cï röt looi tï�, ku lëkkë ke k�c Itharel.13:20 Bäny 2:16; 1Tha 3:21 13:21 1Tha 8:5; 10:21 13:22 1Tha 13:14; 16:12; Wk 89:20 13:24 Mk 1:4; Lk 3:3 13:25 Mt 3:11; Mk 1:7; Lk 3:16; Jn 1:20, 27 13:28 Mt 27:22-23; Mk 15:13-14; Lk 23:21-23; Jn 19:15 13:29 Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Lk 23:50-56; Jn 19:38-42 13:31 Lu�i 1:3

Cäth tue� ë Paulo (13:4 - 14:27)

248 Lu�i Atuuc 13


D-E “Ku �ok aacï b��n buk we b��n l��k tho� path cï Nhialic yepu��u t�� ke bï lu��i wärkuan dït. Acï lu��i �o ëmën �ok mi��thken, rin cï yen Jethu c�l aben pïr ke cï thou. Cïmën cï ye g��t ëlä waak rou athör th��r wël Nhialic yic, �Yïn ee wëndi��, ��n acï ya Wuur akölë. F “Ku yen kënë yen ë kë cï Nhialic lueel, l�n bï yen ye c�l aben rot j�t thou yic, ku bï cïï k�� dhiäth ra� yic, �Yïn aba yiëk yath, ku yïn aba d��c cït t��wäär, cï ��n �apu��u taa� thïn tënë Debit. G “Ku ë yic alanden, ëcï lueel këlä w��t d��t cï g��t yic, �Yïn acä alu�nydu bï pu��l bï dhiäth ra� yic. H “Ku yen Debit ë ye käk Nhialic looi wäär pïïr yen, ku j�l thou ku thiäk t�� cï wärken dït thi��k thïn. Ku guäpde acï b��n dhiäth ra� yic. I Ku kën akëc rot looi tënë raan cï Nhialic j�t bei ra� yic. J-K “Awiëc bäk �ic wek wämäthki�� Itharel, l�n nadë ke rin Jethu yen abï kär�c päl piny tënë k�c. Raan bï w��tde gam abï adumu��mke päl piny tënë ye. Ku kënë ë këc lö� Mothith looi wäär tënë we. L Tääukë wenyïn piny apath bï kë cï k�c käk Nhialic tï�, cïk l��k k�c ëlä rot cïï lui we, M �Ti��kë wek k�c k�c d�l gup! Gäikë ku wek aabï liu, rin kë lu��i

akölë! Acie kë bäk gam, c�k al�n bï raandä ye teet yic tënë we! ” N Wën jiël Paulo ku Barnaba t��n amat, goke y��k ku bïk b�n b��n aköl d��t amat bïk w��t löö� Nhialic b��n ber yic. O Wën cï k�c jäl amat yic, ke Paulo ku Barnaba ru�c k�c juëc Itharel, ku k�c juëc cie k�c Itharel cï ci�� k�c Itharel gam. Ku j�l Paulo kek Barnaba l��k ke bïk kepu��th d��t, ku bïk pïr ke ��th piath Nhialic. P Nawën aköl d��t amat, ke k�c juëc ap�i b�� amat yic aabï ci��t k�c ëbën geeu kek cï guëër bïk b��n pi� w��t Nhialic. Q Nawën tï� k�c Itharel akut dïït kënë ke d�m ti��l ke. Ku yekë w��t lueel Paulo dh��l yic ku yekë lat. R Ku Paulo kek Barnaba aacï b��n jam ap�i këlä ke cïï ri��c, “Kën yen bï rot ka� looi tue�, ee l�n bï we l��k w��t Nhialic. Ku na cäk kuec bäk w��t Nhialic cïï gam, ku yakë röt yök ke we cie k�c wïc pïr akölriëëc ëbën, ke wek aa buk nyää� piny ku lok tënë k�c k��k cie k�c Itharel. S Rin �ok aacï Nhialic y��k ëlä, �Wek aaca looi ke we cït mermer tënë k�c cie k�c Itharel, rin bï raan ëbën pinynhom poth la pan mac. ” T Nawën pi� k�c cie k�c Itharel w��t kënë, gokë pu��th mi�t ku leckë w��t Nhialic cïk pi�. Ku k�c ke cï l�c bïk aa k�c pïr akölriëëc ëbën aake cï b��n gam.13:33 Wk 2:7 13:34 Ith 55:3 13:35 Wk 16:10 13:41 �ab 1:5 13:47 Ith 42:6; 49:6

Lu�i Atuuc 13 249


U W��t Nhialic acï b��n �et b��ikë yiic ëbën. V Go k�c Itharel, k�cdït baai g�u yic ëbën b�n rac nhïïm agut diäär k�cdït cie k�c Itharel Nhialic door. Ku aacï Paulo ku Barnaba b��n cu�p wei panden. W Go atuuc Jethu mël kuëë� ku te�kë kecök rin cï kek pu��th riääk tënë ke. Ku jiëlkë ku lek pan c�l Ikonia. X K�c ke cï gam Antiök aake cï Wëi Nhialic la kegup, ku keek aake mit pu��th ap�i.

Paulo ku Barnaba aa k�c Ikonia l��k W��t Pu�th Yam

14 Këcït këwäär cï rot looi tënë Paulo ku Barnaba Antiök acie yic b�n ber aya tënë ke Ikonia. Paulo ku Barnaba aake cï la �ön ye

k�c Itharel mat thïn, ku ji��mkë ar��k bï k�c juëc Itharel ku k�c cie k�c Itharel w��t Jethu gam. " Ku k�c k��k Itharel cï kuec bïk w��t cïï gam, aacï k�c Ikonia lu��m thook bïk kenhïïm w��l Paulo ku Barnaba. # Ku Paulo kek Barnaba aacï rëër Ikonia nïn juëc. Ku ji��mkë ap�i rin Jethu ke cïï ri��c, ku w��t yekë lueel ëbën ë yic, rin cï Jethu ke yiëk ri�l bïk käk jä� g��i aa looi. $ Ku k�c juëc t�� geeu aake cï keyiic tek, k�c k��k aake wël k�c Itharel pi� ku gam k�c k��k w��t atuuc Jethu. % Nawën ke m�t k�c Itharel yic kek k�cken dït ku k�c Konya bïk agaac j��k, ku wïckë bïk ke n��k. & Nawën la k�c piööc w��t cï mat yök cök, gokë ri� t�� c�l Likonia t�� g��th Lithtra ku Derbe thïn. ' Ku piööckë W��t Pu�th Yam Bäny Jethu ë g��thkä yiic.

Paulo acï du��r n��k Lithtra ( Mony cï ruai, cie cath, yecök �öc piiny t��wäär dhiëëth ye ë t�� gen Lithtra. ) Ku ë ye wël Paulo pi�. Go Paulo tï� ke cï gam ku p�th bï kony. Go döt, * ku lueel, “J�t rot ba k��c!” Go rot wu��l nhial ku ci�th. + Nawën tï� k�c juëc kë cï Paulo looi, gokë jam ap�i tho�den Likonia, “Aciëëk cït k�c aacï b��n piny nhial tënë �o!” , Ku ci��kkë Barnaba ke c�l Deuth ku ci��kkë Paulo ke c�l �ërmith rin ë yen raan ye w��lken lueel.b . Go raandït j�� c�l Deuth door, j�� rëër yi��de kal thok miöör la yiëth adir cï cuëëc y��k b��i. Ku wïc kek k�cken juëc r��r ke ye bïk atuuc door ë ke. / Nawën pi� Barnaba ku Paulo ke wïckë bïk looi, gokë aläthken r�t yiic kek��th bïk nyu��th l�n cïï kek këcït kënë wïc, ku ri�kë ci�l thän awën yic ku lueelkë, š “Ye�ö looi wek kënë? �ok aa k�c ë path cïmëndun. �ok aacï b��n buk W��t Pu�th Yam Jethu b��n lueel, ku buk we nyaai käk yakë doorkä yiic rin cïn kek w��tden yic, ku bäk aa door Nhialic tö� pïr, cï nhial ku piny ku wër kek käkkith t�� thïn ëbën cak. œ Wäth��r Nhialic ëcï k�c pu��l bïk käkken cïk tak aa door. 2 Ku Nhialic 13:51 Mt 10:14; Mk 6:11; Lk 9:5; 10:11 b 14:12 Aa rin jakken. 14:15 B.bei 20:11; Wk 146:6

250 Lu�i Atuuc 13, 14


ë rot nyu��th akölaköl käpu�th ye looi yiic tënë k�c. Ee de� c�l atueny ku lok kä� ëbën cït t��den ye kek lu�k, ku mitkë pu��th.” 3 C�k awën këc k�ckä w��lken lac gam, ka cïk b��n lëu bïk k�c d�k bïk miöör cïï näk. 4 Nawën ke k�c Itharel k��k b�� Antiök gen t�� Pithidia, ku b�� k�c k��k Ikonia, ku r�ckë k�c nhïïm ku biöökkë Paulo ku �öckë a�eer geeu, ku takkë l�n cï yen thou. 5 Nawën la k�c cï gam kenhïïm kut yel��m, ke j�t rot ku dhuk geeu. Na��n nhiäk ke la Derbe kek Barnaba.

Paulo ku Barnaba aacï dhuk gen Antiök t�� Thiria 6 Paulo ku Barnaba aacï W��t Pu�th Yam lëk k�c Derbe ku gam k�c juëc w��t Jethu. Nawën ke dhuk Lithtra. Ku lek Ikonia ku j�l a Antiök t�� Pithidia. 7 Ku lëkkë k�c cï gam bïk gamden muk apath, ku lek tue� ke nhiar Jethu. Ku l��kkë ke pi��cden yic ëlä, “K�c cï gam ëbën aa dhil gum ë pïr kënë yic rin bï kek m�t bääny Nhialic yic aköldä.” 8 Ku kuanykë k�cdït akuut k�c cï gam yiic ëbën, ke cï ka� röök tënë Nhialic. Ku thekkë miëth rin bï kek Nhialic ka� door. Ku j�lkë ke than B��ny Jethu cin, raan cï kek w��lke gam. 9 T��wën ku�ny kek Pithidia yic, gokë b��n Pampilia. : Ku piööckë W��t Pu�th Yam tënë k�c gen Perga ku lek Atalia. ; Ku t��n ke gër, ku dhukkë Antiök, t��wäär cï k�c cï gam ke thön Nhialic thïn rin lu�iden cïk thöl. = Wën cï kek �ëët Antiök, ke kuut k�c cï gam nhïïm ku lëkkë ke käjuëc cïk looi ri�l Nhialic, ku nyooth Nhialic l�n alëu bï k�c cie k�c Itharel gam aya. ? Ku rëërkë Antiök p��i juëc kek k�c cï gam.

Lö� Mothith

15 K�c k��k pan Judia aacï b��n Antiök, ku piööckë k�c cï gam ëlä, “Wek aacïï Nhialic bï kony t�� cïï we dhil �oot, cït t�� cï lö�

Mothith lu��l ye.” " Go Paulo kek Barnaba jam ap�i rin ë w��t kënë kek k�c awën b�� Judia. Nawën ke mat yic, bï Paulo ku Barnaba ku k�c k��k Antiök la Jeruthalem bïk w��t kënë la jääm yic kek atuuc Jethu ku k�cdït k��k. # Go akut k�c cï gam ke jal tooc, ku wën tëëk kek Ponicia ku Thamaria, ee cïk l��k k�c l�n cï k�c k��k cie k�c Itharel w��t Nhialic gam. W��t kënë acï k�c cï gam ëbën c�l amit pu��th. $ Nawën �ëëtkë Jeruthalem ë ke lor akut k�c cï gam, ku atuuc Jethu ku k�cdït, k�c cïk b��n l��k käjuëc cï Nhialic ke kony bïk ke looi. % Go k�c k��k akut Parathï cï gam röt jat nhial ku luelkë, “Keek aa dhil �oot ku lëk ke bïk lö� Mothith dhi�l theek.”15:1 Leb 12:3

Lu�i Atuuc 14, 15 251


& Go atuuc Jethu ku k�cdït kenhïïm mat bïk w��t kënë tak yic. ' Wën cï kek w��t jääm yic ap�i, ke Pït�r j�t rot ku lueel, “Wek kacki�� a�i�ckë l�n ��n acï Nhialic l�c wäär kamkun, ba W��t Pu�th Yam l��k k�c cie kuat Itharel, rin bï kek w��t B��ny pi� ku gamkë. ( Ku Nhialic a�ic kë t�� raan ëbën pu��u, acï nyu��th l�n yeen alëu k�c k��k cie k�c Itharel bïk gam aya cïmën cï yen W��ike c�l ab�� tënë ke, cïmën wäär cï yen ye lu��i �o aya. ) Acï nyu��th l�n �ok k�c Itharel ku thäi k��k, �ok aa thö� ëbën, ku ny��i kär�c kepu��th rin cï kek gam. * “Na ye këya, ke ye�ö looi wek kë cï Nhialic nyu��th we bäk cïï loi, rin wïc wek ye ë path bäk t�� bï yen pu��u riëëk thïn tï�. T�� j��t �ok k�c cï gam nhïïm këril këc wärkuan dït ku �o aya, ka� lëu buk �ääc? + Acie t��de! Ayeku gam l�n bï �o kony rin piath B��ny Jethu, ku abï ya t��de aya tënë ke.” , Go akut ëbën bi�t ku pi�kë käk jä� g��i cï Nhialic c�l aa looi Barnaba ku Paulo ke, kam k�c k��k cie k�c Itharel. . Wën cï kek thök jam, ke Jemith j�t rot ku bëër ëlä, “Pi��kë w��tdi�� wek k�c aku��tda! / Acï Thaimon t��t �o t�� cï Nhialic ye nyu��th thïn l�n ye k�c cie kuat Itharel kacke aya, rin cï yen k�c k��k nyaai keyiic bïk aa kacke. š Ku wël k�c käk Nhialic tï� aacï r��m kek ë wëlkä alanden. Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, œ �Ku lueel B��ny, ��n abï dhuk, ku ��n abï many Debit cï riääk b�n j�t nhom. Ku b�n käkken cï riääk c��k piny bïk ri�l. 2 Ku këya, k�c ëbën aabï B��ny wïc, k�c cie k�c Itharel ca c��l bïk aa kacki��. 3 Yen ee w��t cï B��ny lueel akan, B��ny yen cï w��t kënë c�l a�ic th��r. 4 “Ku la Jemith tue� ku lueel, na ye ��n, ke �ok aacïï k�c cie k�c Itharel cï Nhialic dhu��k r��m nhïïm. 5 A�u��n buk ke gät athör ku lëkku ke, bïk cïï mïth kuat miëth cï ke jakr�c door, ku titkë röt bïk gup cïï la ak�r. Ku cïk ri�m cam ku cïk cuët rï� län këc teem röl bï ri�m kuër. 6 Rin lö� Mothith acï kueen run juëc yiic, ��n ye k�c Itharel mat thïn akööl cïï kek ë luui yiic, ku wëlkä aaye pi��c g��th yiic ëbën.”

Athör cï gät k�c cie k�c Itharel cï gam 7 Nawën ke atuuc Jethu, ku k�cdït kek k�c akut k�c cï gam ëbën, mat w��t yic bïk röör ab��k akut yic kuany, ku bïk ke tu��c Antiök kek Paulo ku Barnaba. Gokë Judath c�l Barthabath aya, ku Thilath k�c theek akut rin lu�iden, kuany. 8 Ku g��mkë ke athör kënë tënë k�c cï gam Antiök,15:7 Lu�i 10:1-43 15:8 Lu�i 2:4; 10:44 15:16-18 Amo 9:11-12 15:20 B.bei 34:15-17; Leb 17:10-16; 18:6-23

252 Lu�i Atuuc 15


“�ok atuuc Jethu ku k�cdït, mi��thakun, �ok aacï miäthda tu��c mi��thakua cie kuat Itharel cië� gen Antiök, ku pan Thiria ku Cilicia. 9 Acuk pi� l�n cï k�c k��k aku��tda yic la ku r�ckë wepu��th käk yekë lueel, ku keek aa këcku ke tooc bïk käkkä aala lueel. : Këya, �ok aacï �onhïïm mat ku gamku buk k�c kuany ku tucku ke we. Ku aabï la kek wämäthkuan nhiarku Barnaba ku Paulo, ; cï wëiken gam bïk luui rin Jethu Krïtho. = Wek aa tucku Judath ku Thilath, bïk we lëk wël cï g��t athör kën yic aya. ? Acï Wëi Nhialic tääu �opu��th bï ci��n lö� ril d��t m�tku ë löö� cï gät we kä yiic. A Ku wek aa cïï käkkä dhil loi, du��kkë ye mïth miëth yeke jakr�c door, du��kkë ri�m cam, du��kkë cuët rï� län këc teem röl bï ri�m kuër, ku ti�tkë röt bäk gup cïï la ak�r. Na lu�ikë käkkä cït ëmën cï �ok ke l��k we, ke lu�idun abï piath. Yenakan.”

B Ku toockë atuuc Antiök. Nawën cïk �et, ke mat k�c cï gam ëbën nhïïm ku g��mkë ke athöör. C Wën cï kek athöör kueen ë ke mit pu��th rin cï wël cï g��t athöör yic ke d��t pu��th. D Judath ku Thilath, k�c ke jam nyin Nhialic aya, aacï jam ap�i kek k�c cï gam bïk ke d��t pu��th ku rilkë pu��th. E T��wën cï kek nïn n��k ke ke lony wämäthakua dhöl bïk dhuk ke pu�l gup tënë k�c ke toc ke. [F Ku Thilath acie nhom b��n waar ku dö�.] G Paulo ku Barnaba aake cï p��i n��k Antiök, ke piööc w��t B��ny kek k�c juëc k��k tënë k�c Antiök.

Paulo ku Barnaba aacï pu��k H Nawën cïk p��i n��k Antiök, ke Paulo yöök Barnaba, “Dhukku ciëën g��th wäär yiic cï �ok W��t Pu�th Yam pi��c thïn, buk wämäthakua la neem, ku buk tï� l�n le kek tue� apath kek gamden.” I Ku ë wïc Barnaba bï Joon Marko cath ke ke, J ku akëc Paulo tak l�n pu�th yen bï cath ke ke rin acï b��n dhuk Pampilia, ku cïï r��r ke ke bïk lu�iden thääp kedhie. K W��t kënë acïk t��r ap�i nawën ke pu��k. Ku jiël Barnaba kek Joon Marko ku geerkë Thaipruth. L Ku c�l Paulo Thilath bï cath kek ye, ku p��l mi��thakën ke dhöl bï Nhialic ke c�l aa cath ke pu�l gup. M Ku j�lkë la Thiria ku Cilicia kek Thilath, ke deet k�c cï gam pu��th bïk gamden muk apath.

Timothï acï cath kek Paulo ku Thilath

16 Paulo acï cath bï la Derbe ku Lithtra t�� cië� Krïthian c�l Timothï thïn. Man Timothï ëcï gam aya, ku yeen ë ye nyan kuat Itharel,

ku wun ë ye Gïrïk. " K�c le �ok gam tök ëbën Lithtra ku Ikonia, aake 15:38 Lu�i 13:13

Lu�i Atuuc 15, 16 253


ye �i�c jam rin Timothï. # Go Paulo Timothï c�l a�ot rin wïc yen ye bïk cath. Ee looi këya rin a�ic k�c Itharel ke cië� Derbe ku Lithtra ëbën l�n ye wun Timothï Gïrïk, kuat cie �oot. $ T��wën ye kek jäl gen ku lek gen, aake löö� cï atuuc Jethu ku k�cdït t�� Jeruthalem guiir t��t k�c cï gam, ku lëkkë ke bïk aa luui cït t�� wïc atuuc Jethu ku k�cdït t�� Jeruthalem ye thïn. % Këya, k�c akut k�c cï gam aacï cök pu��th bïk gamden cïï war, ku k�c cï gam aacï röt aa juak akölaköl.

Paulo ku Thilath aacï la Troath & Paulo ku Thilath aacï Prigia ku Galatia bar yic, rin cï Wëi Nhialic ye nyu��th ke bïk W��t Pu�th Yam cïï piööc ë b��i Athia kä yiic. ' T��wën cï kek aken Mithia dööt, ke wïckë bïk la pan c�l Bithinia, ku keek aacï Wëi Nhialic nyuääth bïk cïï tëk thïn. ( Gokë Mithia bar yic ku lek Troath. ) Ku ë w��r kënë Paulo acï këdä� tï� këcït raan Mathedonia ke kääc yenhom ku l��. “Bäär yïn Paulo Mathedonia ba �o b��n kony.” * Wën cï Paulo nyu��th ë kënë, goku röt guiir buk la Mathedonia, rin acuk �ic l�n cï Nhialic �o c��l buk W��t Pu�th Yam la pi��c tënë k�c Mathedonia.

Paulo ku Thilath aacï la Pilipi + Goku jäl Troath ë riäi ku gërku buk teem Thamodhraki, na��n nhiäk d��t �o la Nipolith. , Ku jiëlku Nipolith ku lok Pilipi gen tue� ye ka� thi��k t�� le k�c Mathedonia, ku yen ë ye gen rëër k�c Roma thïn. Ku näkku nïn juëc geeu. . Nawën aköl cïï k�c Itharel ë luui ke �o jiël geeu, ku lok wäry�u t�� yeku tak l�n ye k�c Itharel kenhïïm mat thïn bïk röök. Ku nyuucku piiny ku ji��mku tënë diäär ke cï kenhïïm mat thïn aya. / Kam k�c cï w��lkua pi� ë k�c ke t�� thïn yiic, ee ti� gen Thiatira c�l Lidia, ku ë ye ��c wei al��th mïthi�� ril ��nyden yic ap�i. Lidia ë ye Nhialic door, ku ëcï Nhialic cök pu��u bï w��t lueel Paulo pi�. š Wën cï ye gäm l��kwëi kek k�c cië� baai kek ye, ke c�l �o ku lëk �o, “Bäk, r��rkë paandi��, t�� cï wek ye gam l�n cï ��n gam ayic.” Ku l�� o buk la baai.

Paulo ku Thilath aacï mac Pilipi œ Na��n akäl tök, t��wën le �ok t�� ye k�c la röök thïn, ke �o räm kek nyan alony la gu��p j�� ye c�l alëk k�c kë bï rot looi. Ku yeen ëcï wëëu juëc ap�i b��i tënë k�cken cï ye loony. 2 Nawën ke bu�th Paulo ku �o ëbën ke loi du��t, “K�ckä aa lui rin Nhialic Madh�l. Aa yïn lëk t�� bï Nhialic yï ku�ny thïn.” 3 Ku looi këya nïn juëc, agut bï Paulo pu��u riääk, ku wel yenhom ku lëk j�� t�� nya gu��p, “Rin Jethu Krïtho bäär bei ë nya gu��p!” Ee kaam wën, ke j��rac jiël yegu��p. 4 Nawën le k�c cï yeen loony tï�, ke nyan alony cïn wëëu ye b�n b��i tënë ke, gokë Paulo d�m

254 Lu�i Atuuc 16


ku Thilath ku thelkë ke luk yic. 5 Ku ��thkë ke bäny nhïïm ku luelkë, “Röörkä aa k�c Itharel, ku keek aa loi aliääp g�nda. 6 Aa �ook pi��c buk käk liu ci��da ku l��kua yiic, aa looi. �ok aa kuat Roma. Këya, �ok aacïï dhil luui käk yekë l��k �o buk ke looi.” 7 Ku m�t thän awën kääc luk k��u w��tden yic ku bi��kkë ke, ku ret bäny al��th Paulo ku Thilath yiic kek��th, ku c�lkë ke aa that. 8 Wën cï apuruuk Paulo ku Thilath that ku bi��kkë ke ap�i, ku riitkë ke �ön m��c, ku yöök b��ny apuruuk ë tïït k�c cï mac, bï ke der rin bï kek cïï kat. 9 Nawën pi� apuruuk ë w��t kënë, ke riitkë �ön t�� ciëën ku rekkë kecök, ku m�ckë ke gurgurdït thiek k��u. : Nawën t��cït w��r ci�l yic, ke Paulo ku Thilath aake r��k ku ketkë waak door kek Nhialic, ku k�c k��k ke cï mac kek keek aake pï�. ; Kaam awën ke piny yi��k rot ap�i, ku yi��k t��wën cï �ön m��c buth thïn aya. Nyin yic t��wën ke �ööt �any kethook, ku däk lu�� werwer kecök. = Go b��ny apuruuk wën tit �öt thok rot puur ku tï� �ööt ke �aany thook, ku t�k l�n cï k�c cï mac röt kual, go palde miëët bei, ku wïc bï rot n��k. ? Go Paulo r��l ap�i, “Duk rot näk! �ok aat�� t��n ëbën!” A Go b��ny apuruuk mac c��l, ku ri� �öt ku wïïk Paulo ku Thilath cök ke l�th. B Nawën ke w�t nhïïm a�eer ku thiëëc ke, “Wek bäny, ye�ö ba looi bï �a kony?”

Ku m�ckë ke gurgurdït thiek k��u (16:24)

Lu�i Atuuc 16 255


C Gokë lueel, “Gam w��t B��ny Jethu, ke yïn akony wek kacku.” D Nawën ke j�l w��t B��ny Jethu pi��c tënë ye ku tënë k�c k��k t�� paande ëbën. E Ku ë w��r kënë, ke Paulo ku Thilath ny��i b��ny apuruuk wën ke bï t��t��kken la l��k yiic ku dër keyiic, ku mu�c nhom nyin yic kek kacke ëbën. F Ku ��th Paulo ku Thilath paande ku g��m ke miëth. Ku j�l pu��u mi�t kek kacke rin cï yen w��t Nhialic jal gam. G Na��n nhiäk ke bäny geeu toc bäny apuruuk, “Lak, lëkkë b��ny apuruuk tït �ön m��c bï Paulo ku Thilath lony.” H Go b��ny apuruuk tït lëk Paulo, “Bäny aacï w��t tooc ri�nkun bï we lony. Këya, wek aacï pu��l bäk jäl ke cïn awu��c yïk we.” I Go Paulo lueel tënë b��ny apuruuk, “�ok aa këc �äth luk yic, ku �ok aacï bäny c�l athat th��i nhom ku mac �o, ku �ok aa k�c Roma! Ku ëmën, awïckë buk jäl �o cïï �ic? Acie t��de! Kek bäny nhïïm, aa dhil b��n t��n bïk �o b��n lu��ny bei.” J Go bäny apuruuk w��t cï Paulo ku Thilath l��k ke la kuany yic tënë bäny geeu. Nawën pi�kë l�n ye Paulo ku Thilath k�c Roma, gokë ri��c.

Cäth ë rou Paulo (15:36 - 18:22)

256 Lu�i Atuuc 16


K Ku lek bïk ke la l��, bïk w��t päl piny tënë ke, ku bïïkë ke bei �ön m��c ku lëkkë ke bïk jäl geeu. L Go Paulo ku Thilath jäl ku lek pan Lidia. Ku matkë kenhïïm thïn kek k�c cï gam, ku ji��mkë tënë ke wël deet kek kepu��th ku jiëlkë.

K�c Thethalonika aacï w��t Paulo maan

17 Paulo ku Thilath aacï tëëk g��th karou yiic, gen Ampipoli ku Apolonia, ku j�lkë b��n Thethalonika t�� rëër t��n ye k�c Itharel

kenhïïm mat thïn bïk röök. " Go Paulo, cïmënden th��r, la t�� ye k�c Itharel kenhïïm mat thïn, ku akööl yiic kadiäk, akööl cïï k�c Itharel ye luui, ke Paulo j�l käk cï g��t athör th��r wël Nhialic yic aa t��r kek k�c. # Ku nyuth ke kë cï g��t athör th��r wël Nhialic yic, ee l�n bï Jethu Krïtho raan cï Nhialic tooc abï dhi�l gum, ku j�t rot thou yic. Ku lueel Paulo ëlä, “Jethu ji��m ��n ri�nke tënë we ëmën, yen acï Nhialic l�c ku d��c.” $ Go k�c k��k käk cï Paulo lueel yök ke ye yith, ku m��tkë röt Paulo ku Thilath, ku yen lan k�c juëc Gïrïk Nhialic door aya, ku diäär k��k k�cdït. % Ku k�c Itharel aake cï ti��l d�m rin cï k�c juëc w��t Paulo gam, ku kuutkë k�c aliääp dh��l yiic, ku matkë keyiic ku loikë du��t, ku m�kkë pan Jathon ku wïckë Paulo ku Thilath �ööt yiic bïk ke b��i a�eer tënë k�c. & Nawën cïk ke yök, gokë Jathon ku k�c k��k cï gam th�l tënë k�cdït geeu ke loi du��t ëlä, “Röörkä aacä liääp looi g��th juëc yiic, ku ëmën aacï b��n g�nda. ' Ku aacï Jathon nyu��c paande. Keek aacï löö� b��ny�aknhom Roma dh��l yiic, ku luelkë ka la b��ny�aknhom d��t yam c�l Jethu.” ( Ku wëlken kä, aacï thändït g�u ku bäny liääp nhïïm. ) Ku j�l bäny Jathon ku wämäth k��k awën c�l aa t��u wëëu piny bïk röt waar, ku pälkë ke bïk jäl.

Paulo ku Thilath aacï la Beria * T��wën cï piny cu�l, ke k�c cï gam c�l Paulo ku Thilath aa la Beria. Nawën cïk �et, ke la t�� ye k�c Itharel mat thïn. + Aye k�c Itharel t�� Beria nhiaar bïk w��t Paulo pi� tënë k�c Thethalonika. Ku aake wël Nhialic kueen akölaköl, bïk tï� l�n ye käk ye Paulo lueel yith. , K�c juëc aacï w��t Jethu ye Paulo l��k k�c b��n gam. Ku diäär juëc k�cdït Gïrïk, ku röör juëc Gïrïk aacï w��t ye Paulo lueel b��n gam aya. . Nawën le k�c Itharel t�� Thethalonika pi� l�n cï Paulo w��t Nhialic la pi��c Beria aya, gokë b��n ku kuutkë k�c thook bïk aliääp looi. / T��wën nyin yic, ke k�c cï gam c�l Paulo ajiël kek k�c k��k bïk la wath thok, ku d�� Thilath ku Timothï Beria. š Ku k�c awën ru�c Paulo aacï b��n ger kek ye, bïk �et Athen. Ku dhukkë Beria kek athön Paulo tënë Thilath ku Timothï, bïk röt lac mät ye.

Lu�i Atuuc 16, 17 257


Paulo acï la Athen œ T��wën tiit Paulo Thilath ku Timothï Athen, ee këc pu��u la yum wën tï� yen g�u ke cï thiä� yïïk ye kek jakken door thïn. 2 Go jäl a teer kek k�c Itharel, ku k�c wu��t k��k Nhialic door t�� ye k�c Itharel mat thïn kek thän d��t guëër t�� ye k�c kenhïïm mat thïn geeu, bïk wëlkä b��n pi�. 3 Go k�c k��k piööc Epikuria ku Itht�k jam kek ye aya. Ku lueel k�c k��k, “Ye�ö wïc raan kënë këc piöc, bï lueel?” Ku ben k�c k��k lueel, “Yen ë ci��t jam rin jak kucku.” Ee luelkë këya rin Paulo ë pi��c rin Jethu, ku l�n ye k�c röt j�t thou yic.c 4 Gokë Paulo c��l amat yic, amat ë r��m g�n c�l Ariöpakuth nhom ku luelkë, “Awïcku buk pi��cdun yam ye lueel kënë �ic. 5 K��k yeku pi� ke ye lueel, aacï thö� kek käk cuk ka� pi�, ku awïcku buk w��tden yic, �ic.” 6 (Rin anhi��r k�c ke dhiëth Athen, ku thäi k��k la rëër thïn, bïk k�c aa l��k wël yam cïk pi�, ku pi�kë käk yam tënë k�c k��k aya.) 7 Go Paulo rot j�t ku k��c amat Ariöpakuth nhom ku lueel. “K�c Athen! Aya tï� käjuëc yiic l�n ye wek jak juëc theek. 8 Rin t�� ci�th ��n g�ndun yic, ku daai käkkun yakë door, ��n ë yïk yök aya ke cï g��t nhom këlä, �Tënë Nhialic kuc. Yen kë yakë door kënë, yen ë kënë ya l��k we, ku acäk ye �ic. 9 Nhialic cï piny cak ku käk t�� thïn ëbën, yen ë B��ny nhial ku piny. Ku acie ce� luëk cï buth yiic bï ye aa door thïn. : Ku yeen aya, acie wïc k��k bï lu��i ye, rin ë yen at�� pïïr yecin, ku ë yen këriëëc ëbën wïc raan, gäm raan. ; Nhialic acï raan tök ka� cak tue�, ku raan tö� kënë yen abïï thäi bei thïn ëbën, ku j�l ke aa thiëi pinynhom ëbën bï kek ce� thïn. Ku tue� këc yen ke cak, ëcï guiir, ye n�n, ku ye t��n�n bï kek cie� thïn. = Acï cak rin bï kek ye wïc bïk �ic, t��dë abïk yök t�� wïc kek ye. Ku ë yic Nhialic acï mec kek �o. ? Cïmën cï raan d��t ye lueel ëlä th��r, �Yen ac�l �o aa pïïr, ku cië�ku cïmën kënë! Ku acï k�ckun wak lueel aya ëlä, ��ok aa mi��thke aya. A “Cïmën ye �ok mïth Nhialic, acuk dhil tak l�n Nhialic acït mïlä�, ayï alel cï atët gua� bï th�� Nhialic. B Akëc Nhialic ku��c nhom, bï k�c t��m awu��c wäär këc ye �ic, ku ëmën ë k�c l��k pinynhom ëbën, bïk kär�c yekë looi pu��l. C Rin acï guiir bï la aköl tö� bï raan cï l�c luk looi tënë kuat raan ëbën pinynhom. Ku yen acï nyu��th raan ëbën l�n bï yen kënë looi, jön cï yen raan bï luk looi j�t ra� yic!” D T��wën pi� kek Paulo ke jam jön rot thou yic, ke bui k�c k��k, ku lueel k�c k��k ëlä, “Awïcku, ba kënë b�n ber yic, buk pi�.” E Go Paulo jäl amat yic. F Ku m��t röör k��k röt ye, ku gamkë w��t cï lueel, kam ë röörkä ë ye raan k�c amat c�l Diönithiöth, ku ti� c�l Damarith, ku k�c k��k ke cï gam aake t�� thïn aya.c 17:18 Aa k�c akut ë k�� lueel pan Gïrïk. 17:24-25 1B� 8:27; Ith 42:5; Lu�i 7:48

258 Lu�i Atuuc 17


Paulo acï la Korinth

18 Wën cï Paulo jam amat yic, ke jiël Athen ku ler Korinth. " Ku r��m thïn kek mony Itharel c�l Akuila, dhiëth Pontuth, ke pu�c b��n

Italia kek Prithkila ti��de, rin cï Klaudiöth, B��ny�aknhom k�c Itharel cu�p wei Roma. Go Paulo la bï ke la neem. # Ku rëër ku luui ke ke, wën cï yen ke yök ke ye cuëc al��th dhïl ye gu��t piny cït du��l, ku ��ckë ke cïmën yen aya. $ Ku ë ye jam ap�i t�� ye k�c Itharel mat thïn akööl cïï k�c ye luui yiic, bï ke l��k yith, rin bï k�c Itharel ku k�c Gïrïk w��t Nhialic gam aya. % Nawën la Thilath ku Timothï b��n Mathedonia, ke Paulo päl käkken ke ye looi ku yïk yenhom piööc w��t Jethu, ku tët k�c Itharel l�n Jethu yen alua� bï Nhialic tu��c pinynhom. & Nawën ke j��nykë ku luelkë kär�c ri�nke, go yecök te� ku lëk ke, “Na cäk määr bäk Nhialic kuc, ka wek aabï röt g��k ë röt! Acïn raan bäk g��k. Ëmën wek aba pu��l ku la w��t Jethu pi��c tënë k�c cie k�c Itharel.” ' Goke jal nyää� piny, ku ler pan raan cie raan Itharel Nhialic door c�l Titiöth Juthtuth bï la rëër thïn. Ku pan Titiöth ë thiääk kek t��n amat k�c Itharel. ( Raandït t��n amat c�l Krïthputh ëcï w��t Nhialic gam, yeen ku kacke ëbën ku k�c k��k Korinth aake cï w��t Jethu pi� ku gamkë, ku mu�c Paulo kenhïïm. ) Na��n w��r tök, ke Paulo tï� këdä� këcït nyu��th, ku lëk Nhialic ye ëlä, “Duk ri��c ë k�ckä, l��r tue� yï jam tënë ke, ku duk dh��r kë loi yic, * rin ��n ar��r kek yï. Acïn raan bï ye lëu bï yiëk t��tök, rin k�c juëc r��r ë t��n aa kacki��.” + Go Paulo rëër geeu ru��n tök ku abak, ke piööc k�c w��t b�� tënë Nhialic. , Nawën cï Galio b��ny�aknhom Roma, jal looi bï ya b��nydït pan Gïrïk, ke k�c Itharel mat keyiic ku d�mkë Paulo ku ��thkë luk yic tënë Galio. . Ku luelkë tënë ye, “Mony kënë, awïc k�c bïk Nhialic aa door dhöl cïï thääny kek l��da.” / T��wën wïc Paulo ye bï jam, ke luel Galio tënë k�c Itharel ëlä, “Na ye awu��c yen cï looi, �u��t ��n acä yïc päl piny ku pi�� w��tdun. š Ku ëmën n��k ater we ë path w��t rin ku wël ku l��kun, wek aa dhil këdun lueel wep��c. ��n acie b��ny käk cït käkkä.” œ Ku c�l ke aa ny��i luk yic. 2 Gokë Thotheneth, raandït t��n amat d�m ku bi��kkë luk yic. Ku kënë akëc Galio ku��c nhom.

Paulo acï dhuk Antiök 3 Paulo ëcï nïn juëc n��k Korinth kek k�c cï gam, nawën ë ke t�� ke, ku ler riäi yic kek Prithkila ku Akuila, riän la Thiria. Ku wën këc kek gu� la wïïr bïk ger, ee cï kuëë� Kankëria tënë Nhialic, ku c�l rot amut nhom. 18:18 Kn 6:18

Lu�i Atuuc 18 259


4 Nawën ë ke �et Epethuth, t�� cï Paulo Prithkila ku Akuila b��n nyää� thïn. Ku ler t��n amat k�c Itharel, ku ji��m ap�i ke ke. 5 Ku pëën k�c amat bï l��k r��r kek ke, go cïï gam. 6 Ku lëk ke ëlä wën jiël yen, “Na ye yen kë wïc Nhialic, ke ��n abï dhuk tënë we.” Ku ler riäi yic ku jiëlkë Epethuth. 7 Wën le yen �ëët Cetharia, ke la Jeruthalem ku mu��th akut k�c cï gam, ku j�l la Antiök. 8 Nawën cï nïn n��k Antiök ke jiël ku ler wu��t Galatia ku Prigia ku deet k�c cï gam thïn ëbën pu��th.

Apolo ë k�c Epethuth ku Korinth pi��c 9 Go raan Itharel c�l Apolo, dhiëth Alekdhändria pan Ijip, b��n Epethuth. Yen ë �ic wël th��r cï g��t athör th��r wël Nhialic yic, ku ë �ic jam ap�i. : Ku ëcï pi��c dhël B��ny ku nhi��r ke ku ji��m ku pi��c k�c yith rin Jethu. Ku käkkä aake pëk thook mi��c nhom wäär ye Joon looi. ; Ee ye këriëëc ëbën �i��c teet yiic apath t��n amat ke cïï ri��c. T��wën pi� Prithkila ku Akuila wëlkä, gokë �äth panden ku tëtkë dhöl cï Nhialic nyooth tënë k�c. = Ku j�l Apolo tak bï la pan Gïrïk, go k�c cï gam Epethuth kony ku g��tkë athöör tënë k�c cï gam t�� pan Gïrïk, ku lëkkë ke bïk �i�c lor apath t�� eet yen. Ku yeen acï b��n aa raan cï k�c cï Nhialic ku�ny dh��de bïk gam, b��n kony ap�i wën �eet yen. ? Rin wëlken ril cï lueel aacï yen k�c Itharel thöl nhïïm amat yic, ku nyuth ke yith wël th��r Nhialic cï g��t yiic l�n Jethu yen ë raan cï l�c ku d�c.

Paulo acï la Epethuth

19 T��wën rëër Apolo Korinth, ke Paulo j�l cath bï wu��t kuany yiic ku �eet Epethuth. T��n, acï k�c k��k abiöth yök thïn " ku thiëëc

ke, “Cï Wëi Nhialic lööny wegup wën cï wek gam?” Gokë dhu��k ye, “Akëcku cak pi� l�n t�� Wëi Nhialic thïn.” # Go Paulo ke thiëëc, “Na ye këya, ye mi��c nhom �ö cäk yök?” Gokë b��r, “Ee mi��c nhom ye Joon gäm k�c.” $ Go Paulo lëk ke, “Mi��c ye Joon k�c mu��c nhïïm aye looi tënë k�c cï kepu��th w�l wei kär�c yiic. Ku lëk k�c Itharel wek aa dhil Jethu raan bï l��k b��n �acök gam.” % Wën pi� kek ë w��t kënë, ke mu�c nhïïm bïk jäl aa k�c bu�th Jethu. & Ku t��u Paulo yecin kenhïïm, ku b�� Wëi Nhialic kegup, ku ji��mkë thok k��k, ku j�lkë w��t cï b��n tënë Nhialic aa lu��l. ' Ku röör aake cït thiäär ku rou ëbën. ( Ku t��n p��i kadiäk, Paulo ë ye la t�� ye k�c Itharel mat thïn, ku ji��m ke ke ap�i l�n ye w��t ye lueel rin bääny Nhialic yic. ) Go k�c k��k nhïïm 19:4 Mt 3:11; Mk 1:4, 7-8; Lk 3:4, 16; Jn 1:26-27

260 Lu�i Atuuc 18, 19


ri�l keyiic ku cïk g��m, ku luelkë kär�c ap�i k�c nhïïm rin dhël pïr cï B��ny nyooth. Go Paulo ke nyää� piny ku jiël kek k�c cï gam, ku j�lkë w��t aa jaam yic akölaköl, �öndït ye mony c�l Tiranuth jam thïn tënë k�c juëc. * Ku la Paulo tue� run karou ke loi kënë, abï k�c ke r��r wun Athia, k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel, w��t B��ny pi�.

Aye w��t Ithkiba them bïk jakr�c cu�p wei + Nhialic ëcï Paulo c�l aloi käk k�c g��i këc röt ka� looi. , Alanh yen tuc wuuny, ku alanh ye ce� t��n lu�i, aake ye �äth tënë k�c tuany. Ku t�� cï ke �äth, aa tuaany c�l ajiël ku jiël jakr�c kegup aya. . Ecï k�c k��k Itharel këc gam baai kuany yic ke ye jakr�c cu�p wei k�c gup, aa them aya bïk rin B��ny Jethu aa lueel, ku yekë jam tënë jakr�c ëlä, “Yïn ay��k rin Jethu, ye Paulo jam ri�nke.” / W��t raandït käk Nhialic c�l Ithkiba kadhorou kek aake ye kënë looi. š Go j��rac lueel tënë ke, “��n a�ic Jethu, ku ��n acï w��t Paulo pi� ku week yakë tak ye wek yï �a?” œ Go raan t�� j��rac yegu��p thu��t kegup ku yïk ke t��töök, ku ret aläthken yiic kek��th. Nawën ke kat paande kecïn k��th al��th, ke kuër gup aya. 2 K�c Itharel ëbën ku k�c cie k�c Itharel ke cië� Epethuth, aake cï kë cï raan la gu��p j��rac looi pi�, gokë ri��c ap�i, ku j�l rin B��ny Jethu aa leec ap�i. 3 Go k�c juëc cï gam b��n ku lekkë käkken r�c cïk looi k�c nhïïm. 4 Go ac��r juëc luui ë käkkä ath��rken b��i ku cuänykë ke ke d��i raan ëbën. Ku matkë wëëu ke ��c athör yiic gokë aa wëëu juëc ap�i. 5 Käjuëc ril cï röt looikä aacï k�c cök pu��th ap�i, ku j�l w��t B��ny la tue� ke thiëi piny, ku g��m k�c juëc.

K�c Epethuth aacä aliääp looi 6 Wën cï käkkä röt looi, ke b�� Paulo pu��u bï la Jeruthalem ke tëk Mathedonia ku Gïrïk, ku lueel, “T�� cï ��n la ë b��ikä yiic ke ��n abï dhi�l la Roma aya.” 7 Go Timothï ku Eratuth k�cken ye kony tu��c Mathedonia, ku l��k r��r Athia. 8 T��wën rëër yen Athia yen ëcï aliämdït rot looi Epethuth rin dhël pïïr cï B��ny nyooth. 9 Mony th��th mïl�� c�l Demetriöth ë t�� thïn. Ku yeen ë ye kä� th��th mïlä� këcït luëk kor ye ke j�� tik c�l Artemith door thïn. Ku k�cken lu�i aake wëëu juëc yök ë lu�iden kënë yic. : Go k�cken lu�i c��l ëbën, ku c��l k�c k��k mïl�� th��th kecït luëk Artemith cïmënden aya, ku lëk ke, “Week, a�i�ckë l�n ye �ok wëëukuan pïïr �ok yök ë lu�i kënë yic. ; Ayakë pi� ku ti��kë yen kë looi raan c�l Paulo. Aye lueel l�n käk ye th��th aacie Nhialic acïn, ku yeen acï k�c

Lu�i Atuuc 19 261


juëc wel nhïïm Epethuth ë t��n, ku j�l a Athia ëbën. = Kërac abï rot looi rin k�c aacïï bï �i�c aa jam ë lu�idan kënë. Ku acie këya rot, acïn k�c bï ye b�n aa tak l�n ye lua� j��dan c�l Artemith kë thiek yic. Ku acïn k�c bï j��dan c�l Artemith b�n aa theek, j��dan ye raan ëbën Athia ku pinynhom, door!” ? Wën pi� thän awën cï kenhïïm mat kë cï Demetriöth lueel, ke tuuc kegup ku riëëkkë pu��th ap�i, ku loikë wu��u ku yekë lueel ëlä, “Artemith Epethuth adït ap�i alanden!” A Ku j�l k�c juëc g�u yic ëbën, du��t looi. Ku d�m thän awën Gaiöth ku Arithtarkuth, k�c pan Mathedonia ke cath kek Paulo, ku rii�kë ke t�� ye k�c geeu kenhïïm mat thïn. B Go Paulo wïc bï la jam kek k�c wën cï kenhïïm mat. Go k�c cï gam pëën bï cïï la. C Ku k�c k��k �i��c kek ye k�cdït geeu yiic aake cï w��t tooc aya bïk l��k, bï cïï b�� bï b��n jam k�c nhïïm. D T��wën k�c ke cï b��n amat yic aake loi du��t. Ku ye k�c k��k jam wël cïï thö� kek wël k�c k��k, rin k�c juëc keyiic aake c�k kënë m�t k�c kenhïïm kuc. E Go k�c k��k tak l�n ë yen Alekdhänd��r yen cï kënë looi, rin cï k�c Itharel ye c�l ala k�c

Cäth ë diäk Paulo (18:23 - 21:17)

262 Lu�i Atuuc 19


nhïïm tue�. Go Alekdhänd��r yecin j�t bï k�c c�l abit, ku bï t��t ke l�n cïï kek cök t�� ë w��t kënë yic. F Nawën lek Alekdhänd��r �ic l�n ë yen raan Itharel, ë ke �ot ke loi du��t ku �u�t yekë kiit yic, “Artemith Epethuth aril ap�i alanden.” G Nawën ke j�l raandït b��ny geeu lëu bï k�c du��m thook piny ku lueel, “K�c Epethuth a�ic raan ëbën, l�n yen gen Epethuth yen ala ri�l bï lua� Artemith tiit, ku j�l a ku��r yath cï löny nhial. H Acïn raan dhäl ë käkkä. Këya, pälkë röt piny, ku du��kkë lui lu�i mïth. I Wek aacï röörkä b��i ë t��n, c�k al�n cïn yen kë yaath cï nyaai lu��k, ku l�n cïn yen kär�c cïk lu��l ja�da gu��p aya. J Na la Dimitriöth kek k�cken lu�i raan yekë gaany, ka akööl ye k�c luk aat�� thïn ku bäny aa rëër thïn, alëukë bïk raan wïckë la gaany akölë. K Ku na le këd��t �u��t wi��ckë, ka bï luk amatdït yic. L Rin alëu bäny Roma kuan mac �o bïk lueel l�n cï �ok aliääp looi rin kë cï rot looi akölë, rin acïn raan lëu ye bï lueel, l�n ala w��t pu�th looi aliääp, ku acïn w��t yic lëuku buk lueel aya rin aliäm kënë.” M Wën cï yen w��t kënë lueel, ke däk amat nhom.

Paulo acï la keny Mathedonia ku pan Gïrïk

20 T��wën cï k�c ke wïc Paulo bïk n��k röt päl piny, go Paulo k�c cï gam c��l ku m��t ke ke, ku lëk ke wël deet yen kepu��th ku

j�l ke t��, ku jiël bï la Mathedonia. " Ku j�l cath wu��t juëc yiic ku lëk k�c cï gam wël juëc deet yen kepu��th b��i cï ke tëëk yiic. Ku j�l la wun Gïrïk. # Ku rëër thïn p��i kadiäk. T��wën guiir yen rot bï la Thiria, go �ic l�n cï k�c Itharel ye thi��n dhël yic bïk n��k. Go tak ku dhuk ciëën bï la tëëk Mathedonia bï jäl la Thiria. $ K�c cï yen b��n ruac aayï Thopater, wën Piruth, raan pan Beria, ku Arithtarkuth, ku Thekunduth k�c Thethalonika, ku Gaiöth, raan Derbe, ku Tikikuth ku Tropimuth, k�c wun Athia, ku j�l aa Timothï. % Keek aacï la tue� ku lek �a tiit �ok k�c k��k ke cath kek �a Troath. & Ku �ok aacï cath riäi jäl Pilipi ke �o cï Yan Ayum cin yic lu�u ka� cam. Nawën nïn kadhiëc cök, goku ke jal la dööt Troath, ku ë yen t�� cï �ok nïn kadhorou b��n n��k thïn.

Paulo acï dhuk Troath ' Na��n thëëi aköl nin dätem, ke �ok aa �o cï �onhïïm kut ku buk ayup bany yic ku camku �ok k�c cï gam. Ku j�l Paulo jam, ku le tue� ke jiëëm k�c nhïïm �et w��r ci�l yic, rin ë bï jäl ��n nhiäk. ( Ku m��c juëc aake d��p �ön nhial t��wën m��t �ok thïn. ) Ku mony riënythii c�l Eyutikuth ëcï nyuc aluïït nyin. Nawën cï jam Paulo k��u b��r ap�i, go nïn n��k abï nin, ku lööny piny aluïït nyin a�eer. Ku �öt ëcï buth ke cööc nhom arak diäk. Nawën lek j�t ke yökkë ke cï thou. * Go Paulo b��n ku

Lu�i Atuuc 19, 20 263


cu�t rot yek��u ku p��t yic. Ku lëk k�c, “Du��kkë ri��c, a�ot pïïr!” + Ku dhuk nhial, ku le röök ku banykë ayup ku camkë. Nawën cï jam ke ke ap�i agut bï piny bak, ke jiël. , Ku ��thkë riënythii wën baai ke pïïr, ke cï pu��th mi�t ap�i.

Paulo acï jäl Troath ku ler Miletuth . �ok aacï la tue� buk la riäi yic, ku ger �o buk la Athoth t��n yen bï Paulo la m�t riäi yic thïn. Ku ëcï l��k �o ku buk looi këya, rin ë wïc bï la Athoth yecök. / Nawën le r��m ke �o Athoth, go cath kek �o riäi ku lokku Mitilene. š Ku tëmku ë riäi ku �eetku Kayoth ��n nhiäk d��t. Na aköl d��t ke �o la Thamoth, nawën ben bak goku �et Miletuth. œ Ku ëcï Paulo tak ku bï Epethuth waan thok, rin cï yen ye wïc bï gääu wun Athia. Ku ë ban yek��u rin ë wïc bï them ap�i bï �et Jeruthalem aköl looi Yan Ayum cïn yic lu�u.

Paulo acï k�cdït Epethuth t�� 2 T��wën cï Paulo �et Miletuth go thok tu��c tënë k�c Epethuth, ku bï k�cdït kek bäny k�c cï gam r��m kek ye. 3 T��wën cï kek �ëët go l��k ke, “Wek aa �ic lu�idi��, ku t�� cï ��n cie� thïn kek we aköl töö� ��n �ëët ��n wun Athia. 4 ��n akëc rot looi ke �a ye raan nhiam. Ku ��n �a loi lu�i �a ya alua� Nhialic. Ku ��n �a ye rëër ke �a dhiau pu��u w��t pïr ril yic ye k�c Itharel ye wïc bïk ��n n��k. 5 ��n acïn kë ca mu��ny we, kën yen bï we kony t��wäär ye ��n k�c l��k, ku ya k�c pi��c w��t Nhialic agut bääikun yiic. 6 K�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel, aa ca ke aa l��k alanden ku bïk kepu��th dhu��k ciëën ku gamkë w��t Bänyda Jethu. 7 Ku ëmën, rin theek ��n w��t cï Wëi Nhialic l��k �a, ke ��n adhuk Jeruthalem, ku aku��c ye�ö bï rot la looi tënë �a t��tui. 8 Kën yen �i�c ë kë cï Wëi Nhialic th��n ��n g��th ca tëëk yiic ë l�n bï �a mac, ku kär�c bï lu��i �a g��th yiic ëbën aatit �a. 9 Ku pi��rdi�� acä ye ku��c nhom l�n ye yen këpath tënë ��n, ku ë rin wïc ��n ye ku ba lu�i yen cï B��ny Jethu yiëk �a ba thöl, yen l�n bï ��n ye aa l��k k�c, yen tho� path t��nhi��r Nhialic k�c thïn. : “��n acï cath kamkun, ke �a jam w��t bääny Nhialic. Ku a�i�c ëmën l�n cïn yen raan d��t kamkun bä b�n tï�. ; Kën yen al��k we ku bäk muk wenhïïm akölë, t�� le yen raan bï dhël ca nyooth l��k pu��l bï määr, ka cïï ��n bï g��k. = Rin acïn këd��t ca moony k��c l��k we ye kë wïc Nhialic ëbën ku bï looi. ? Ti�tkë röt apath ku ti�tkë k�c cï Wëi Nhialic we looi bäk aa k�c m�c ke. Calkë röt aaye abiök k�c cï w��t Nhialic gam, k�c cï looi bïk aa kacke thon Wënde. A A�i�c na la jäl ke k�c ater Nhialic, cït gal cï wäth aabï b��n kamkun, ku keek acïn raan tök kam k�c cï gam bïk 20:24 2Tim 4:7

264 Lu�i Atuuc 20


pu��l. B Nïnkui bï b��n k�c k��k aku��tdun yic aabï lueth aa lueel na lëukë ka wë� k�c cï gam. C Ti�tkë wenhïïm, ku du��kkë nhïïm mär, a�i�c wek aca pi��c pïu nyin aköl ku w��r t��n run kadiäk. D “Ku ëmën wek aca päl Nhialic bï we tiit dhëë�den nhi��r yen we. Yen ala ri�l bï we d��c bäk käpath yök, käpu�th kek ye yiëk k�cken cï l�c. E Acïn käpu�th raan d��t cïmën lu� thith, ku mïlä� t��c, ku al��th ca tu��r nyïn. F A�i�ckë wep��c l�n ke lu�i ca looi, cï ��n ke wëëu juëc yök thïn aa kek cï ��n käkki�� ku käk k�c r��r kek ��n ��c. G Aca nyu��th we käjuëc yiic ëbën, l�n nadë raan luui ap�i yen ë k�c ni�p kony, ku wël cï B��ny Jethu lueel aake mu��k �anhom ��n cï yen ye lueel ëlä, �Raan k�c mu��c ë yen pu��u mi�t ap�i tën l�n bï raan d��t ye mu��c! ” H T��wën cï Paulo thök jam, gokë kenhi�l gu��t piny ku röökkë Nhialic. I Keek aacï dhiau t��wën ye kek Paulo paat yic, ku yekë ci�m ke t��kë. J Keek aake r�c pu��th w��t cï yen ye lueel ëlä, wek aacï �a bï b�n tï�. Ku j�lkë ruac riäi yic.

Paulo acï la Jeruthalem

21 �ok aacï k�c cï gam ke b�� Epethuth t�� ku jiëlku. T��wën cï �ok wär teem riäi, goku �et t�� c�l Koth. Na��n aköl d��të ke �o �et

pan c�l Rodeth, ku jiëlku thïn ku lokku t�� c�l Patara. " Ee t��n �ok aacï riän la Ponicia b��n yök thïn, goku k��c thïn ku ger �o. # �ok aacï b��n �et t�� ye �ok Thaipruth tï� thïn, ku j�l riäi cath ke Thaipruth t�� kö� cam ke �o la Thiria. �ok aacï b��n la piny riäi yic Tire, ku ë yen t��n bï käk ke t�� riäi yic la jat piny thïn. $ �ok aacï k�c k��k cï gam b��n yök Tire, goku rëër ke ke nïn kadhorou. Keek k�c Tire aake cï Wëi Nhialic y��k ku bïk Paulo l��k ku bï cïï la Jeruthalem. % Na la nïnkuan ke buk n��k ke ke Tire thök, goku jäl. Keek ëbën agut diäär ku mi��thken aacï �o b��n ruac. Nawën �eetku wath thok ke �o gut �onhi�l piny agör thok ku röökku Nhialic. & Ku t��ku ke ku lok riäi yic ku dhukkë baai. ' �ok aacï ger jäl Tire agut Ptolimiath, t�� yen cï �ok k�ckuan cï gam b��n la mu��th thïn ku rëërku ke ke ni��n tök. ( Na aköl d��të ke �o jiël ku �eetku Cetharia. T��në, �ok aacï b��n la pan Pilipo raan k�c pi��c W��t Pu�th Yam Nhialic, ku rëërku kek ye. Yeen ë ye raan tö� k�c kadhorou ke cï kuany Jeruthalem. ) Yeen ë la nyïïr ka�uan këc thiaak ku keek aake cït k�c käk Nhialic tï�. * T��wën cï �ok nïn n��k paande ke raan käk Nhialic tï� c�l Agabuth b�� wun Judia, + bï �o b��n tï�. Ku lööm g�m ye Paulo yeyic duut, ku duut yecök ku yecin ku lueel, kë cï Wëi Nhialic l��k �a akïn, raan la g�m kënë abï k�c Itharel la der Jeruthalem cït ëmën cï ��n ye nyu��th, ku abïk th��n k�c cie k�c Itharel.21:8 Lu�i 6:5; 8:5 21:10 Lu�i 11:28

Lu�i Atuuc 20, 21 265


, T��wën pi� �ok ë w��t kënë, �ook ku j�l aa k�c ë pan wën, goku Paulo l�� bï cïï la Jeruthalem. . Go dhu��k �o ëlä, “Ye�ö lu�ikë ëmën dhi��u wek këlä, bäk �a c�l ak��c pu��u? Acie l�n bï ��n la der Jeruthalem yetök yen ca gam, awiëc aya ku ba la thou thïn rin B��ny Jethu.” / Ee këcku lëu buk d�k, goku pu��l, ku j�lku lueel, “P��lku Nhialic ku bï kë cï tak looi.” š T��wën cï �ok nin ë t��n, ke �o j�l röt guiir ku jiëlku buk la Jeruthalem. œ K�c k��k kam abiöth Cetharia aacï �o b��n ruac, ku ��thkë �o pan raan bï �ok la rëër thïn c�l M�nthon, raan Thaipruth, ku ë ye raan töö� kam k�c tue� ke k�� w��t Jethu gam.

Paulo acï Jemith la tï� 2 Nawën �eetku Jeruthalem go k�c cï gam �o lor ke mit pu��th. 3 Na la aköl d��të b��n, goku la �ok Paulo buk la jam kek Jemith, ku k�cdït käk Nhialic aake t�� thïn. 4 Keek aacï Paulo jäl mu��th ku j�lke ku��ny yic käk cï looi ëbën tënë k�c cie k�c Itharel ri�l cï Nhialic yiëk ye. 5 Nawën cïk käk cï Paulo kuany yiic pi�, gokë Nhialic leec. Ku j�lkë l��k ye, “Alëu ba tï� ëmën yïn wämääthda. K�c juëc ap�idït ke ye k�c Itharel aacï gam, ku keek aa thek lö� Mothith ap�idït. 6 Ku acïk pi� l�n ye yïn k�c Itharel t�� wu��t k��k yiic pi��c ku bïk Lö� Mothith pu��l. Ku aca aa l��k ke bïk mi��thken cïï ye �oot ku pälkë t��cït t�� ye k�c Itharel cie� thïn. 7 Abïk dhi�l pi� yen l�n cï yïn �ëët. Ye�ö buk looi ëmën? 8 A�u��n ba kë buk l��k yï looi. Ala k�c ka�uan ë t��n cï kuëë�. 9 Cath ke ke, ku mät rot k�c bï kegup wu��ny wei, bäk röt k��c ë tök ku tääu w��uken piny, wëëu käk kek bï kek röt k��c, ku keek aabï kenhïïm muut. Këya, abïk jal �ic ëbën l�n wël cï l��k ke ri�nku aa lueth, ku yïnhom yïn adhil ce� t��cït t�� ye lö� Mothith ye lu��l thïn. : Ku k�c cie k�c Itharel cï gam, aa cuk tu��c athöör buk l��k ke bïk mïïth cï ke jakr�c door cïï ben ya cam, ku j�l aa ri�m ku län d��t cï dec, ku titkë röt bïk gup cïï la ak�r.” ; Go Paulo rot mät röör wën, na��n nhiäk ke köc rot ke ke. Ku j�l la lua� Nhialic, ku lëk k�c t�� bï nïn köc thök, t��n yen bï köc jäl a looi tënë raan tök keyiic ëbën.

Paulo acï th�l a�eer lua� Nhialic = Nawën cï nïn kadhorou thi��k ke thök, go k�c k��k Itharel ke b�� wun Athia Paulo tï� lua� Nhialic. Gokë k�c rac nhïïm ëbën ku d�mkë Paulo. ? Ku luelkë ke cï keröt j�t, “K�c Itharel! Ku�nykë �o! Yen raan kën, ee yen piny kuany yic ke piööc k�c ku ye lueel k�c Itharel aa k�c 21:23-24 Kn 6:13-21 21:25 Lu�i 15:29

266 Lu�i Atuuc 21


r�c, ku ë lö� Mothith, ku j�l a lua� Nhialic kënë y�� yiic. Ku ëmën acï k�c cie k�c Itharel b��i lua� Nhialic aya, ku bïk b��n yiëk yic bu��l yen t��n ath��k Nhialic!” A (Ee luelkë yen kën, w��t cï kek Tropimuth raan Epethuth tï� ke cath kek Paulo geeu, gokë tak l�n cï Paulo b��n kek ye lua� Nhialic.) B Go aliääp thiëi kal yic ëbën, ku j�l k�c kat ku lek Paulo d�m, ku thelkë a�eer lua� Nhialic. Ku thiökkë kal thok nyin yic. C T��wën wïc kek ye bïk Paulo n��k, ke thok ëcï tu��c tënë b��ny apuruuk Roma l�n nadë ke k�c ëbën Jeruthalem aa loi ari��r. D Go b��ny apuruuk lööny dhöl nyin yic kek bäny k��k apuruuk ku apuruuk, ku ri�kë t��n t�� y��m thïn. Nawën tï� thän awën wïc Paulo bïk n��k apuruuk, gokë pu��l. E Go bäny apuruuk la tënë Paulo ku d�mkë, ku yöökkë apuruuk bïk der cïn arëk karou. Ku j�lkë thiëc, “Ye�a yen monyë, ku ye�ö cï looi?” F Go k�c ke t�� y��m yic wël cïï thö� aa lueel. Ku j�l aliääp rot looi agut bï bäny apuruuk ci��n kë detkë, kë cï rot looi yic. Gokë apuruuk y��k bïk Paulo kuaath t��den rëër kek thin. G Nawën cïk jäl cath ku rëëtkë t��thöny, ke y��m juak rot ap�i, go apuruuk Paulo j�t. H Gokë bu��th ku yekë kiu ëlä, “Bäk, dhilku n��k.”

Paulo acï rot kony I T��wën dööt kek t�� ye apuruuk rëër thin, go Paulo l��k b��ny apuruuk, “Cï �a päl ku ba yï l��k w��t di��në?” Go b��ny apuruuk jäl thiëëc, “Ye jam tho� Gïrïk? J Ku yïn, cïï ye raan Ijip wäär cï raan tim ka�uan muk dh�� wat nhïïm roor, ku wïc ba th��r kek k�c mac baai?” K Go Paulo dhuk nhom, “��n ë raan Itharel, dhiëth pan c�l Tarthuth wun Cilicia, ��n ë raan gen dïït �ic. Päl �a ku ba jam tënë k�c.” L Ke yeen acï b��ny apuruuk b��n pu��l ku bï k�c jääm nhïïm, ku j�l Paulo k��c nhial t��thöny ku nyooth yecin bï k�c bi�t. Nawën cïk bi�t, go Paulo jam tënë ke thu��den.

22 “K�cki��n dït ku wek wämäthki�� ku wek wärkua, pi��kë apath ��n acïn kër��c ca looi n��k �a.” " Nawën pi�kë ke jam thu��den,

gokë bi�t, abï piny la dïl ku j�l Paulo la tue� ke jam, # “��n ë raan Itharel, dhiëth Tarthuth wun Cilicia, ku ��n �a dït Jeruthalem t��n ku ë Gamaliel yen acä pi��c. ��n acï pi��c t�� bï ��n löö� wärkuan dït th��k thïn, cïmëndun wek k�c t�� t��n akölë. $ ��n acï k�c ke bu�th dhël kën yic c�l agum. ��n acï röör ku diäär c�l amac. % Raandït käk Nhialic ku k�c akut luk ëbën alëukë ku bïk lueel l�n nadë ke yic yen kë ya lueel. Keek 21:29 Lu�i 20:4 22:3 Lu�i 5:34-39 22:4-5 Lu�i 8:3; 26:9-11

Lu�i Atuuc 21, 22 267


aacä yiëk athör ku ba ke la yiëk k�ckuan Itharel t�� Damathkuth. Ke ��n acï k�c cï gam b��n la d�m ku r�k kecin, ku ku��th ke ciëën Jeruthalem rin bï ke b��n t��m awu��c.”

Paulo acï t�� cï yen a raan cï gam teet yic & “��n ak��l ci�l yic ke �a cath, �a cï thi��k kek Damathkuth, ke këcït mac la biliny nhial ku go �a gu� g��l piny. ' Ku wi��k piny ku pi�� röl raan ke jam ku lëk �a, �Thawul! Thawul! Ë rin �ö c�l yïn �a agum? ( Gu� thiëc, �Ye yïn �a B��ny? Go l��k �a, �Ee ��n Jethu raan Nadharet, ë rin �ö c�l yïn �a agum. ) K�c ke cath kek �a aake cï mac tï�, ku aa këc röl jam tënë �a pi�. * Gu� thiëc, �Ye�ö ba looi, B��ny? Ku acï B��ny b��n l��k �a, �J�t rot ku l��r Damathkuth, ku yïn abï la l��k këriëëc ëbën yen cï Nhialic tak ku ba looi tënë ye. + ��n �a cï many cä bir nyin c��r, go k�c ke cath kek ��n �a thel ku ��thkë �a Damathkuth. , “Ku mony c�l Ananiath ë t�� Damathkuth, ku ë ye raan Nhialic door ku ë thek lö� k�c Itharel, ku yeen ë thekkë ap�i. . Yeen ëcï b��n tënë �a, ku k��c �al��m ku lueel, �Wämääth Paulo, ba pial ba b�n daai! Nyin yic nyi�ndi�� acï rot b��n liep ku ti�� piny. / Ku lueel, �Nhialic ye wärkuan dït door acï l�c ku ba kë wïc ba looi tënë ye �ic, ku tï� Alua�deen pu�th käkkä looi, ku pi� r��lde ke jam. š Ku yïn abï ya raan �ic ë w��t kënë, ku ba raan ëbën l��k kë ca tï� ku käk ca pi�. œ Ku ëmën, ye�ö �u��t tit? J�t rot ku bï yï mu��c nhom, ku c�l adumu��mku aa l��k wei, ku ba Nhialic ya r��k.

Nhialic acï Paulo y��k bï k�c cie k�c Itharel pi��c 2 “Ku jal dhuk Jeruthalem, ku wën cï ��n la ba la röök lua� Nhialic, ke �a tï� kecït nyu��th, 3 ku ti�� Jethu ke lëk �a, �Jäl ëmën Jeruthalem ku ban yïk��u, rin k�c t�� t��n, aacï w��lkun ba ya lueel ri�nki�� bï gam. 4 Gu� dhuk nhom, �B��ny, a�ickë apath l�n cï ��n a la ��n amat Itharel yiic, ku dam k�c cï gam ku cal ke aa that. 5 Ku ë ca gam wäär ku bï Ithipin n��k raan ye k�c pi��c w��tdu, ku ë ��n �a cä al��th k�c ke n��k ye l��k tiit. 6 Go Jethu l��k �a, �L��r, rin yïn aba tu��c t��mec tënë k�c cie k�c Itharel. ” 7 Go k�c wën wël Paulo pi�, agut l�n lueel yen w��t bï ye tu��c tënë k�c cie k�c Itharel. Gokë du��t b�n looi, “Nyaaikë raan cït kën ë pinynhom! Näkkë! Acie raan path bï pïr!” 8 Ku j�lkë aa kiu, ke ya al��thken pi��r nhial ku yekë li��t w��r nhial. 9 Go b��ny apuruuk Roma apuruuk y��k bïk Paulo �äth �öt t�� ye apuruuk tïït thïn, ku lëkkë ke ku bïk that, rin bï Paulo w��t ye k�c Itharel ye jääm gu��p lek. : Ku wën cï 22:20 Lu�i 7:58

268 Lu�i Atuuc 22


kek ye der ku bïk that, go Paulo l��k b��ny apuruuk wën kääc kel��m ëlä, “Ye lö� lueel l�n nadë ke raan Roma that ë path ke këc �äth luk yic, bï la awu��c yök yegu��p?” ; Nawën pi� b��ny apuruuk w��t cï Paulo l��k ye, go la tënë b��nydït apuruuk ku thiëëc, “Ye�ö loi? Yen monyë ë raan k�c pan Roma.” = Go b��nydït apuruuk la tënë Paulo ku thiëëc, “L��k �a, ye raan Roma?” Go Paulo b��r, “Ee yic.” ? Go b��nydït apuruuk lueel, “��n ë raan k�c pan Roma rin cï ��n wëëu juëc tääu piny tënë k�c mac baai.” Go Paulo b��r, “��n ë raan pan Roma rin ye k�c ke dhiëth �a k�c pan Roma.” A Go k�c k��k ke bï Paulo b��n thiëëc, dhuk ciëën ku nyiëë�kë thïn, ku b��nydït apuruuk ëcï ri��c wën cï yen ye �ic l�n ye Paulo raan k�c Roma, ku rin cï yen ye c�l ader aya.

Paulo acï �äth luk yic B Na aköl d��t, wën wïc b��ny apuruuk Roma ye bï awu��c ye k�c Itharel Paulo gaany �ic, go Paulo c�l ad��k apuruuk cin, t��wën cï ye rek ku yöök k�cdït käk Nhialic ku k�c amat ëbën bïk r��m. Ku bïï Paulo kenhïïm.

23 Go Paulo k�c amat döt ku lueel, “Kacki��, acïn käk t�� apu��u, ba ke thiëëc rin pi��rdi��, �a d��i Nhialic agut cït akölë.” " Ee

t��n, ke raandït käk Nhialic c�l Ananiath yöök k�c wën kääc t��thi��k kek Paulo bïk bu��k thok. # Go Paulo lëk ye, “Nhialic abï dhi�l bu��k aya, yïn kë cie gu��p ye yär! Yïn acï nyuc ba luk looi tënë �a cït t�� ye lö� ye lu��l thïn, ku yïn a�ot yï cïï lö� dho� k��u rin cï yïn k�c y��k bïk �a biäk!” $ Go k�c thiääk kek Paulo lëk ye, “Yïn alat raandït käk Nhialic!” % Go Paulo b��r, “Acä �ic, kacki�� l�n ye yen raandït käk Nhialic. Aye athör th��r wël Nhialic lueel, �Yïn acï kërac dhil lu��l b��ny mac kacku gu��p. ” & Nawën tï� Paulo, ke k�c k��k aa k�c akut Thaduthï ku k�c k��k ke ye k�c akut Parathï, ke jam ap�i röldït tënë k�c luk, “Kacki��! ��n ë raan akut Parathï, k�c ke dhiëth �a aake k�c akut Parathï. ��n acï b��i luk yic rin ye ��n ye ��th l�n bï k�c cï thou röt j�t aköldä!” ' Nyin yic t��wën lueel yen w��t kënë, ka ag��th la nhial kam Parathï ku Thaduthï ku tekkë keyiic. ( Rin aye Thaduthï lueel l�n cïï k�c röt bï j�t thou yic, ku acïn atuuc nhial ayï atïïp k�c cï thou. Ku Parathï aa käkkä gam ëbën kadiäk. ) Ku juak jam rot ap�i kam Parathï ku Thaduthï. Go 23:3 Mt 23:27-28 23:5 B.bei 22:28 23:6 Lu�i 26:5; Pil 3:5 23:8 Mt 22:23; Mk 12:18; Lk 20:27

Lu�i Atuuc 22, 23 269


k�c k��k piööc löö�, ke ye k�c akut Parathï, röt j�t ke cï pu��th riääk ap�i ku luelkë, “Acïn kër��c cï yök ke cï looi! T��dë, ke atuny nhial, yen acï di��t jam tënë ye!” * Ku la ag��th nhial ap�i, nawën ke b��ny apuruuk ri��c ci��t ke bï Paulo cak n��k. Go apuru��kke tooc bïk Paulo la nyaai luk yic, ku ��thkë t��den ye kek rëër thïn. + Na��n ak��u ke B��ny kääc Paulo l��m ku lueel, “D��t yïpu��u! Aca nyu��th Jeruthalem, l�n ë yïn raandi��, ku yïn adhil këcït ë kënë looi Roma aya.”

Ee wïc k�c Itharel bïk Paulo n��k , Na��n nhiäk ke k�c k��k Itharel mat kenhïïm, ku kuëë�kë l�n cïï kek kuat miëth bï ka� cam ku dëkkë t�� këc kek Paulo ka� n��k. . K�c ke mat kënë yic, aake thiär�uan ku t�� kac. / Ku lek tënë k�c käk Nhialic ku k�cdït baai ku luelkë, “�ok aacï kuëë� ap�i �odhie buk cïï mïth, �et t�� bï �ok Paulo ka� n��k. š Ku ëmën, week ku k�c k��k akut, tu��ckë w��t tënë b��nydït apuruuk raan Roma bï Paulo b��i tënë we, ku lu�lkë l�n wïc wek ye bäk kë cï looi b��n deet, ku �ok aabï röt guiir buk n��k kë këc �ëët wenhïïm.” œ Ku wën nyankën ë Paulo ëcï w��t n��k n��r pi�, go ri� t�� rëër apuruuk thïn ku le w��t l��k Paulo. 2 Go Paulo raan tök kam bäny apuruuk c��l ku lëk ye, “�äth riënythii kënë tënë b��nydït apuruuk, ala w��t wïc bï l��k ye.” 3 Go b��ny apuruuk riënythii wën �äth tënë b��nydït apuruuk ku lueel, “��n acï Paulo, raan mac, c��l ku lëk �a ba riënythii kënë b��i tënë yï, rin ala w��t bï b��n l��k yï.” 4 Go b��nydït apuruuk d�m cin ku ��th t��den röt ku thiëëc, “Ye�ö wïc ba l��k �a?” 5 Go lueel, “Acï k�cdït Itharel mat yic bïk yï thiëëc bï Paulo �äth luk yic nhiäk, rin wïc k�c luk ye bïk käk juëc cï Paulo looi la deet. 6 Ku duk w��tden pi�, rin abï la raan thiär�uan ku t�� kac bï ye thi��n bïk n��k. Aacï kuëë� bïk cïï mïth ku dëkkë �et t�� bï kek ye n��k. Ku ëmën aacï röt guiir bïk looi, ku aa tit w��tdu bïk pi�.” 7 Go b��nydït apuruuk l��k ye, “Duk ben l��k raan d��t l�n cï yïn �a l��k w��t kënë.” Ku c�l riënythii ajiël.

Paulo acï �äth tënë b��nydït Pelik 8 Nawën ke b��nydït apuruuk c�l bänyken apuruuk karou ku lueel, “Kuanykë apuruuk bu�t karou ku j�l aa raan thiärdhorou cath mathiä�, ku raan bu�t karou ke muk t�� bïk la Cetharia, ku rëërkë ke cï röt guiir bïk lööny dhöl ëmën akäu. 9 Ku wi��ckë mïthi�� bï Paulo ke cath, ku

270 Lu�i Atuuc 23


�äthkë tënë b��nydït Pelik ke cïn kër��c yök ye dhël yic.” : Ku j�l b��nydït apuruuk athör g��t ëlä,

; “��n, Klaudiöth Lithiath ��n ag��t athör kënë tënë yï b��nydït Pelik path ap�i. Yïn aca mu��th. = K�c Itharel aake cï mony kënë d�m ku duërkë n��k. Ku aca pi� l�n ye yen raan Roma, gu� la kek apuru��kki�� bïk la kony. ? Ë wiëc ba awu��c ye kek ye gaany �ic, gu� �äth amat yic tënë ke. A Aca yök l�n acïn awu��c cïï looi bï �ok ye n��k, nadë ke macku. Ayekë gaany käk la thiääk kek l��ken. B Nawën la l��k �a l�n cï k�c k��k Itharel w��t mat yic bïk mony kënë n��k, gu� tak ba tu��c tënë yï. Ku l��k k�c awën g��ny ye, week lak tënë B��nydan dït bäk awu��c cï monyë looi la lueel yenhom.”

C Go apuruuk këwën cï lëk ke looi. Ku ny��ikë Paulo ë w��r kën bïk ��t Antipatrith. D Nawën bak piny, ka apuruuk ke cath kecök dhuk Jeruthalem, ku nyië�kë Paulo apuruuk cath mïthi�� bïk la kek ye. E Ku ��thkë Cetharia, ku g�mkë athöör tënë b��ny Pelik ku thönkë Paulo. F Nawën cï b��nydït Pelik athöör kueen, ke thiëc Paulo, “Ye raan wun n�n?” Nawën yök l�n ë yen raan wun Cilicia G ke lueel, “��n abï w��tdu pi� t�� le k�c g��ny yï �ëët.” Ku yöök apuruuk bïk Paulo la muk ku titkë pan wäär buth Antipäth �ërot.

K�c Itharel aacï Paulo gaany

24 Nawën nïn kadhiëc cök ciëën, ka Ananiath raandït käk Nhialic la Cetharia kek k�cdït k��k ë baai, ku j�l a raan bï w��tden �i�c

la kuany yic luk yic c�l Tertuluth. Ku lek b��nydït Pelik nhom ku lëkkë wëlken g��ny kek Paulo. " Go Tertuluth c��l ku j�l Paulo gaany ëlä, “Yïn b��nydït! W��t ye yïn raan �ic k�c mac ë yen acï �ok rëër run juëc d��r yic ke cïn aliääp. Ku käjuëc p�th ca looi kek aacï wu��nda �äth tue�. # Käpu�thkä aa nhiarku ke ëbën akölaköl. Ku yïn acuk leec �opu��th ap�i. $ Acä wïc ku ba jam ap�i, ku yïn alä� ba wël kuënku yï pi�. % �ok aacï mony kënë yök ke ye raan rac. Yen acä aliääp a looi kam k�c Itharel pinynhom ëbën. Ku yeen ë b��ny k�c akut Nadharet. & Yeen awïc bï lua� Nhialic yiëk yic bu��l. Ku yeen acuk d�m. Acuk them buk t��m awu��c t��cït t�� ye löö� panda ye lu��l thïn. ' Ke yeen acï b��nydït apuruuk Lithiath b��n d��m bei �ocin ri�l ku nyi��i. ( Ku yöök k�c cï Paulo gaany ku bïk b��n luk yic yïnhom. T�� thiëëc yïn ye, ka ba gu� �ic kek käk cï �ok ye gaany.” ) Ku m�t k�c Itharel thïn aya ku luelkë l�n käk cï Paulo gaany aa yith.

Lu�i Atuuc 23, 24 271


Paulo acï rot kony Pelik nhom * Go b��nydït baai Paulo jäl y��k bï jam, ku j�l Paulo lueel ëlä, “A�i�c l�n ye yïn raan cï luk lu��k run juëc ë wundaan. Ke ��n amit pu��u ku ba rot kony yïnhom. + T�� lëu yïn ye ba yic �ic, ke wäär t��cït nïn kathiäär ku rou ëmën, yen ë le ��n Jeruthalem ba la röök thïn. , Ku k�c Itharel acïn raan cïk yök ke g��th ke ��n lua� Nhialic. Ku keek aakëc �a yök ke �a ye k�c rac nhïïm t��n amat Itharel. Ku j�l aa ��n k��k yiic aya. . Ku keek acïk bï lëu bïk yï l��k kën ye nyu��th l�n ye käk cïk ku��n �agu��p yith. / W��t l��u ba gam akïn. ��n ë Nhialic ye wärkuan dït door, door aya dhël yen yekë lueel ka cie yic. Ku ��n ë këriëëc ëbën cï g��t löö� Mothith ku athör k�c käk Nhialic tï� yiic gam. š ��n ala ��th cït �äthden aya tënë Nhialic l�n bï k�c ëbën, k�c path ku k�c rac röt j�t thou yic aköldä. œ Ke yeen aya them ku ba kë la cök looi tënë Nhialic ku k�c ëbën. 2 “��n acï run n��k wei Jeruthalem, ke ��n �a cï la wëëu ba �äth tënë kacki�� ku la rot k��c. 3 Ee wën looi ��n ë kënë yen ë yök kek �a lua� Nhialic ke �a cä gu��p wu��ny wei kär�c. Ee cïn y��m r��r kek �a, ku ë cïn aliäm cï rot looi. 4 Ku k�c Itharel ke b�� wun Athia aake r��r thïn. Ku keek nhïïm, �u��t aacï dhi�l b��n yïnhom ku bïk kë ca wu��c b��n lueel. 5 Na cie këya, ke ë röör r��r ë t��n, ka luel awu��c cïk yök ca looi wäär cï �a �äth luk yic. 6 Kë �i�c ë kë tö� ca lueel ëlä ke �a kääc kenhïïm, ��n acï b��i luk yic aköl w��t cï ��n ye gam l�n nadë ke k�c cï thou aabï röt j�t bïk pïr. ” 7 Ku ë �ic Pelik apath yen t�� ye dhël pïr k�c Itharel th��k thïn. Go luk pu��l ku lëk ke ëlä, “Na la b��nydït apuruuk Lithiath �ëët ke lu��dun aba tï�.” 8 Ku lëk b��ny apuruuk r��r apuruuk Paulo tiit nhïïm ku bï Paulo cïï tiit apil yic, ku yekë k�c määth kek ye pu��l bïk käkken wïc aa b��i tënë ye.

Paulo acï jam tënë Pelik ku Druthila 9 Na la nïn lik thök, ke Pelik b�� kek ti��de Druthila, ku ë nyan k�c Itharel. Ku tuc Paulo bï b��i bï w��t ye Paulo gam rin Jethu Krïtho b��n pi�. : Nawën la Paulo tue� ke jam w��t path ku l�n bï raan rot tiit kär�c, ku j�l a b��n aköl lu�dït, go Pelik ri��c ku lueel, “Yïïn alëu ba jäl ëmën. Yïn aba b�n c��l t�� cï ��n nhom b�n lääu.” ; Ku ye ��th l�n bï Paulo ye ri�p wëëu. Ku rin ë w��t kënë acï b��n a tu��c akölaköl ku ji��m kek ye. = Na la run karou thök, ke Porkiöth Pethtuth wëër nyin b��nydït Pelik ke ye b��ny. Pelik ë wïc ku bï k�c Itharel nhiaar, go Paulo nyää� m��c yic.24:17-18 Lu�i 21:17-28 24:21 Lu�i 23:6

272 Lu�i Atuuc 24


Paulo acï thiëc ku bï tu��c tënë B��ny�aknhom

25 Nin kadiäk cök ciëën wën cï Pethtuth �ëët Cetharia, ke jiël thïn bï la Jeruthalem. " T��wën ke k�cdït käk Nhialic ku j�l aa bäny

Itharel ke g��ny Paulo la tënë ye, ku lëkkë w��tden. Ku lä�kë Pethtuth, # ku bï ke lu��i kë wïckë kepu��th ku bï Paulo b��i Jeruthalem, rin ë cïk mat yic ku bïk Paulo n��k dhël yic. $ Go Pethtuth b��r, “Paulo abï rëër ke mac Cetharia, rin ��n adhuk ë nïnkä. % Calkë bänykun aa la Cetharia kek �a, ku bïk jäl la ku��n gu��p t�� le yen awu��c cï looi.” & Go Pethtuth nïn kab��t aduërkë aa thiäär ka� n��k ke ke, ku j�l la Cetharia. Na aköl d��të ke la luk yic, ku j�l apuruuk y��k ku bïk Paulo ku��th yenhom. ' Na la Paulo �ëët, go k�c Itharel ke b�� Jeruthalem ke kääc, ke cïk g��m piny, j��k bïk kär�c ap�i lu��l yegu��p, ku acïn kë cie nyu��th l�n ye käkkä yith. ( Go Paulo rot kony ëlä, “��n acïn kë ca wu��c löö� k�c Itharel yiic, ku acïn aliäm ca looi lua� Nhialic, agut B��ny�aknhom Roma acïn w��t r��c ca lu��l yegu��p.” ) Ku wën wïc Pethtuth ye bï nyu��th k�c Itharel l�n nhi��r yen ke, go Paulo thiëëc, “Cï lëu ba la Jeruthalem ku ba lu��du la luk thïn l�n ye käk cï ku��n yïgu��p yith?” * Go Paulo lueel, “T�� k��c ��n thïn ë lu� b��ny yic, ku ë yen t�� lëu ye bï lu��di�� tï� thïn. Acïn kër��c ca looi tënë k�c Itharel, cïmën �ic yïn ye apath. + Na ca lö� dho� k��u, ku le kër��c ca looi lëu bï �a t��m awu��c bï �a n��k, ka cä lëu ku ba thiëc bï ��n pu��l. Ku na cïn yiny t�� thïn käk cï ku��n �agu��p, ka cïn raan lëu ye bä th��n ke bïk �a n��k. Ke yeen awiëc ku bï ya b��ny yen bï lu��di�� la luk.” , Go Pethtuth w��t cï Paulo lueel ka� guëëk yic kek k�c akutden luk, ku j�l dhuk nhom, “W��t cï yïn ye lueel ke B��ny Agrïpa yen abï lu��du luk, ke yïn abuk tu��c ye.”

Pethtuth acï lu� Paulo t��t yic B��ny Agrïpa . Nin lik cök ciëën ke B��ny Agrïpa kek Bernike b�� Cetharia bïk Pethtuth k��ny, bïk la l��k ye l�n mit kek pu��th w��t cï yen �ëët. / T��wën cï kek rëër nïn juëc, ke Pethtuth j�l w��t Paulo ku��ny yic b��ny, “Ala raan r��r ë t��n cï Pelik nyää� piny ke mac. š Na wäär lar Jeruthalem, go raandït käk Nhialic k�c Itharel ku bänyken, gaany tënë �a ku wïckë ba t��m awu��c. œ Gu� l��k ke l�n nadë k�c pan Roma aacie raan cï gaany ye gam, w��t kër��c cï looi ke këc ka� tu��m nhom kek k�c cï ye gaany, ku bï rot kony awu��c cï ye gaany. 2 Na wäär ca b��n ë t��n, ke ��n akëc b��n gääu. ��n acï b��n la luk yic aköl bï ni��nki�� aa rou ë t��n, ku y��k apuruuk ku bïk ë mony kënë b��i ba lu��de tï�. 3 K�c at�rde aacï röt b��n j�t, ku acïn kër��c dïït cïk b��n ku��n yegu��p t��cït t��n ye ��n ye ti��

Lu�i Atuuc 25 273


thïn. 4 Kë ca b��n yök ë l�n ye kek teer kek ye t�� ye yen Nhialic du��r thïn, ku j�l aa mony d��t c�l Jethu cï thou, ku yen ë mony kënë aye Paulo lueel ka pïr. 5 Ee cä dhal ba yic yök rin ë wëlkä, gu� Paulo thiëëc bï la Jeruthalem ku ba lu��de la looi thïn. 6 Go Paulo lueel ka wïc bï pu��l ke tiit apuruuk agut t�� bï b��ny�aknhom lu��de tï�. Gu� apuruuk y��k ku bïk tiit agut t�� bï ��n ye tu��c tënë b��ny�aknhom.” 7 Go Agrïpa l��k Pethtuth, “Lu� ë mony kënë aba luk yen �a nhom.” Go Pethtuth dhuk nhom ëlä, “Abï b��i yïnhom nhiäk.” 8 Nawën bak piny ke Agrïpa ku Bernike b�� ku lor ke yai, ku lu��kë �ön luk kek bänydït apuruuk ku j�l aa bäny ë g�u. Ku yöök Pethtuth apuruuk bïk Paulo ku��th luk yic al�� thïn. 9 Ku lueel, “Yïn b��ny Agrïpa, ku j�l aa wek k�c r��r t��n kek �o. Mony yen d��i wek kënë ë yen raan cï k�c Itharel r��r ë t��n ku j�l aa Jeruthalem gaany tënë �a. Ayekë lueel ke loi du��t l�n nadë ka cïï päl ke pïr. : Ku yeen acïn awu��c ca yök cï looi lëu bï ye t��m awu��c bï n��k. Ku yeen nhom acï wïc bï ya b��ny yen luk lu��de, gu� gam ku ba tu��c tënë ye. ; Ku ��n acïn yiny pu�th ca yök ba g��t ë ri�nke tënë b��ny. Ke yeen aca b��i yïnhom, ku ë yïn b��ny Agrïpa, rin ba w��tde wïc yic, rin ku bï la kë jäl g��t. = Aya tï� l�n cïï yen path ku bï raan cï mac tooc ke cïn kën wën cï rot deet ye nyu��th, kek käk cï ye gaany.”

Paulo acï rot kony Agrïpa nhom

26 Go Agrïpa Paulo y��k, “Yïn aca pu��l ku ba jam ba rot kony.” Go Paulo yecin nyu��th bï k�c bi�t ku j�l jam ëlä bï rot kony.

" “B��ny Agrïpa! ��n ë rot yök aköl kënë ke �a mit gu��p rin bï ��n rot kony yïnhom käk cï k�c Itharel �a gaany ëbën. # Kënë adhil a yic alanden rin yïïn a�ic apath, yen t�� ye k�c Itharel cie� thïn, ku käk ye kek wääc thïn. Yïn aba l�� ëmën ku ba yïgu��p päl piny ku ba w��lki�� pi�. $ “K�c Itharel ëbën a�ickë yen t��n pïïr ��n thïn t��n koor ��n. A�ickë t�� cï ��n pi��rdi�� jaak thïn ��n tue� panda ku j�l a Jeruthalem. % A�ickë akölaköl, ku acïk bï dh��l l�n nadë ke ��n acï ka� cie� ke �a ye raan akut Parathï k�c ke muk löö� Nhialic cök ap�i. & Ku ëmën ��n a kääc luk yic ë t��n rin ye ��n w��t cï Nhialic l��k wärkuan dït ��th, ' kën yen ye kuat kackua kathiäär ku rou ��th ka bïk yök, t�� ye kek Nhialic door aköl ku w��r. Ku ë rin ��th kënë, yïn B��nydït, yen acï k�c Itharel �a gaany! ( Ye�ö ye wek ye yök wek k�c Itharel ke ril yic bäk gam l�n ye Nhialic raan cï thou j�t bei thou yic? ) “Aca them yen ��n ku ba këriëëc ëbën looi, käk bï rin Jethu raan Nadharet rac gu��p. * Yen ë kën aca looi Jeruthalem. ��n �a ye b��nydït 26:5 Lu�i 23:6; Pil 3:5 26:9-11 Lu�i 8:3; 22:4-5

274 Lu�i Atuuc 25, 26


käk Nhialic yiëk ri�l ku ba k�c juëc cï w��t Jethu gam aa d�m ku mac ke. Ku aca ya gam aya, yen l�n n��k k�c cï t��m awu��c bï ke t��m thou. + Aaca c�l aaye t��m awu��c arak juëc ��n amat k�c Itharel yiic, ku aca them ba ke c�l aba� bïk w��t Jethu pu��l, ku riääk pu��u ap�i tënë ke, agut ba ke aa lu��p wu��t k��k yiic ku cal ke agum ap�i.

Paulo acï t�� cï yen a raan cï gam teet yic(Lu�i 9:1-19; 22:6-16)

, “Ee rin ë w��t kënë yen ë ler ��n Damathkuth ke �a cï raandït käk Nhialic yiëk ri�l. . Nawën ak��l ci�l yic, B��nydït, ke �a �oot dhël yic, ke �a tï� many �er ap�i, wär ak��l, ke ruel nhial ke cä g��m piny kek k�c ke cath kek �a. / Ku wïïkku piny ëbën, ku pi�� röl ke ye l��k �a thu��di��, �Thawul, Thawul! Ye�ö c�l yïn �a agum? Yïn acï rot ba�, rin ye yïn ye wïc ku ba këcït këdhie ye akaja looi, kë ye yen wai ye raan la ye ye yup ke ku��th, w�c ciëën. š Gu� thiëëc, �Ye yïn �a B��ny? Go B��ny lueel, �Ee ��n Jethu, raan ca c�l agum. œ Ke yeen j�t rot ku kääc c��kku. ��n acï rot nyu��th yï, rin yïn aca l�c ku ba ya alua�di��, yïn abï k�c k��k l��k kë ca tï� tënë �a akölë, ku kë ba nyu��th yï aköldä. 2 Yïn aba tiit bï ci��n kër��c yï yök k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel cin, k�c bï ��n yï tu��c thïn. 3 Keek aaba pi��c bïk kä� �ic, ku bïk lu�i kär�c pu��l, ku jiëlkë ri�l j��rac

La Roma ë Paulo (27:1 - 28:16)

26:9-11 Lu�i 8:3; 22:4-5

Lu�i Atuuc 26 275


yic ku lek tënë Nhialic, rin gäm bï kek w��tdi�� gam, yen aabï kär�c cïk looi päl piny ku t��u ke kam k�c cï Nhialic l�c.

Paulo acï t�� cï yen k�c pi��c thïn teet yic 4 “Këya, B��ny Agrïpa, ��n akëc w��t kë ca tï� nhial cït nyu��th dh��l yic. 5 Wäär tue� Damathkuth ku Jeruthalem, ku j�l aa wu��t k�c Itharel yiic ëbën, ku kam k�c cie k�c Itharel, aake ya l��k l�n bïk lu�i kär�c pu��l ku dhukkë Nhialic, ku yekë luui käpath ye nyooth l�n cï kek mu��l kär�c. 6 Ee rin ë w��t kënë, yen aa d�m k�c Itharel �a ke �a t�� kal lua� Nhialic, ku wïckë bïk �a n��k. 7 Ku agut cï aköl kënë Nhialic acä kony, ku ë w��t kën, yen ak��c ��n ë t��n ku ba kë �i�c l��k raan ëbën, k�ckor ku k�cdït. Käk ya lueel ka bï röt looi aa thö� kek käk ye k�c käk Nhialic tï� ku Mothith lueel, 8 l�n nadë Raan cï l�c ku d�c abï gum, ku ë yen bï rot ka� j�t thou yic, ku ë yen abï k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel l��k w��t bï k�c ku��ny bei kär�c yiic.” 9 T��wën ji��m Paulo ke kony rot ë wëlkä, go Pethtuth r��l, “Paulo! Yïn acï mu��l. Piöc cï yïn piöc acï c�l amu��l!” : Go Paulo b��r, “B��nydït! ��n akëc mu��l. Wël ya lueel aa yith cïn yic mu��l. ; B��ny Agrïpa! Al��u ku ba jam tënë yï ke �a cïï ri��c, rin yïn a�ic käkkä ëbën. A�i�c alanden l�n nadë ke keek aaca l��k yï ëbën rin kënë acie kë cïï thiaan, aa käk �ic jä� ëbën. = B��ny Agrïpa! Cï wël k�c käk Nhialic tï� ye gam? A�i�c l�n ye yïn ke gam!” ? Go Agrïpa l��k Paulo, “Ye yök yïpu��u ë kaam thïn l�n bï yïn �a wel ba ya Krïthian?” A Go Paulo b��r, “Na c�k aa kaamkoor ku kaamdït, r��kdi�� tënë Nhialic ë l�n bï yïn ku k�c k��k pi� käk lu��l ke aköl röt wel bïk ci��t �a, ku acie rin bï ke mac.” B Go b��ny ku Pethtuth ku Bernike, ku k�c k��k ke cï nyuc luk yic röt j�t, C ku wën cï kek jäl aacï jal aa jam kamken, ëlä, “Acïn kë cï ë mony kënë looi, kë lëu bï ye c�l anäk ku mac aya.” D Ku j�l Agrïpa l��k Pethtuth, “Yen ë mony kënë �u��t acï lony, ke rin cï yen ye wïc ku bï ya B��ny�aknhom yen bï lu��de la tï�.”

Paulo a��th Roma

27 T��wën cï ye mat ku buk cath riäi buk la Italia, gokë Paulo ku j�l aa k�c k��k cï mac th��n Juliöth, b��ny akut apuruuk Roma, akut

c�l, “Akut B��ny�aknhom.” " Ku lok riän b�� Adramitiöm, riän cï guiir bï jäl wath thok wun Athia. Arithtarkuth raan pan Mathedonia wun c�l Thethalonika ë cath kek �o. # Na aköl d��të ke �o �et Thidon. Juliöth ë 26:20 Lu�i 9:20, 28-29 26:23 Ith 42:6; 49:6; 1Kor 15:20

276 Lu�i Atuuc 26, 27


ye raan path, ee cï Paulo pu��l ku bï k�c määth kek ye la tï�, rin bïk la yiëk käk wïc. $ �ok acï bar, ku rin cï �ok �onhïïm w��l yom, goku riäi g��r t�� bï yen cath thïn apath, ku ë ye al�� ye ak��l b��n thïn rial pan t�� gool nhom wär ci�l yic c�l Thaipruth. % Ku j�lku wär teem buk la Cilicia ku Pampilia ku lok Mira pan t�� wun c�l Likia. & T��në, ke b��ny apuruuk yök riän jäl Alekdhändria ke la Italia, go �o �äth thïn. ' Ku riäi ë cath amääth rin yom ë dït ap�i. Ku �ok aacï nïn juëc b��n n��k dhël yic buk jäl �et gen c�l Kniduth. Yom ë këc �o pu��l ku buk la dhëldan yen bu�thku yic, goku ret wanh c�l Thalmone t��n yen bï pan thiin t�� gool nhom c�l Kret �ook k�l ë yom. ( Ku ci�thku ke �o göök yom ke �o kuany agör y�u, ku �ok aacï b��n �et t�� c�l Wanh Path ë ri�l, ku ë t��n cïï mec kek gen c�l Lathia. ) Ku cië�ku thïn nïn juëc, ku ril yic buk la tue� �o cath wïïr, rin ë nïnkä aköl Yan l��k k�c kegup wïïr ëcï bar, t��n yen ye yom rut rot j�t ap�i. Go Paulo ke l��k ëlä, * “Kacki��, aya tï� l�n cäthda jäl ë t��n abï yic ri�l, riäi abï riääk ku käk t�� thïn aabï puk wïïr, ku k�c aabï mou aya.” + Ku b��ny apuruuk ë w��t raan kuath riäi ku raan la riäi yen aye pi�, ku kueec w��t cï Paulo lueel. , Ku wath thok t�� ye riäi mac thïn ëcï path bï k�c mäi thïn. Go k�c juëc keyiic wïc ku bïk la tue� bïk �et Ponik t�� lëu yen rot. Yen ë wanh t�� Kret, ku ëcie yethok w�l l�� bër t�� ye ak��l lööny piny thïn.

Yomdït acï rot j�t wïïr . Yom thöö� rot ëcï j�t ke b�� ci��m t�� cï raan yenhom w�l t�� ye ak��l lööny piny thïn, go k�c ke cath riäi tak l�n nadë ka lëukë bïk la tue� ke cath, gokë riäi lony ku gerkë ke kuënykë agör Kret y�u. / Ku kaam thiin awën ke yomdït ril ap�i b�� cuëëc t�� cï raan yenhom w�l t�� ler ak��l thïn, ben b��n ke ye pïu ap�i. š Ku yi��k riäi bï la bëë�bëë�, ku ril yic ap�i bï g��r tue� t�� bï yom thïn, goku pu��l buk c�l aku��th yom. œ �ok aacï b��n l�� wën tëëk �ok l�� ye yom rut yenhom w�l thïn, pan thiin t�� gool nhom c�l Kauda. T��n, acuk b��n lëu buk riän koor du��t riändït cök. 2 Ku rin dïït yom ap�i, gokë du��t riändït k��u rin bï yom tiim cï ke riäi looi cïï piir wei, ku j�lku du��t piny wïïn. Keek aake ri��c ci��t riänden bï la döt li��t yic wanh Libia thok, gokë al��th ye yom ke riäi kuaath däk bei, ku c�lkë riäi aj�l yom kuaath. 3 Yomdït ril awën acï la tue� ke pïu ap�i, nawën aköl d��të ke j�kkë bïk käk t�� riäi yic cuat wïïr. 4 Nawën aköl ye nïn diäk ke cu�t ab��k käk g��r wïïr ci�nken. 5 Ku cuk ak��l ku ku�l tï� nïn juëc, ku yom acï la tue� ke pïu ap�i. Akëcku b�n b��n ��th l�n bï �ok pïïr.

Lu�i Atuuc 27 277


6 Nawën cï k�c nïn juëc n��k ke cïn miëth cïk cam, go Paulo rot j�t ku k��c kenhïïm ku lueel, “Kacki��, na we cï w��tdi�� pi� wäär bäk riäi cïï geer wei Kret �u��t �ok aa këc mam këlä. 7 Ku ë mënë wek aa lä�, d��tkë wepu��th! Acïn raan tö� bï thou weyiic, ë riäi yetök yen abï riääk. 8 Ku wën ak��u atuny Nhialic yen ye ��n raande, ku yen ya door acï b��n tënë �a, 9 ku lueel, �Duk ri��c, Paulo! Yïn abï �et B��ny�aknhom nhom, ku rin ë w��t kënë Nhialic acïï yï p��l wei, ku k�c cath kek yï riäi yic aabï pïïr. : Këya, kacki��, d��tkë wepu��th! Nhialic aca deet pu��u, abï këpath looi t��cït t�� cï ye l��k �a thïn wënak��u. ; Ku yom abï riäi kuaath bï c�l ala gool nhom c�k al�n bï yen la riääk thïn.” = Ku nïn aake cï ya thiäär ku �uan, ku yomdït ap�i ë kuath riända wärdït Ad��kdi��t yic. Na ye t��cït w��r ci�l yic, ke ye k�c ger riäi yök kepu��th ci��t �o cï thi��k buk �et agör thok. ? Gokë wïn cï du��t thok këthiek luaac piny pïu yiic, ku wën ye kek ye luaac piny ëmën ku mën, ke yökkë l�n thi��k wär yic. A Gokë ri��c ci��t riäi bï rot d��ny ku��r t�� pïu yiic, gokë wïïn cï du��t thook aleeldït ye riäi d�m luaac piny riäi thar ciëën, ku j�lkë bak piny ��th. B Ëcï agër k��k them ku bïk röt ku��l bei riäi yic. Ku jötkë riän thiin koor t�� riändït yic bei, ku t��ukë wïïr ke ye k�c ci��t ke la wïïn cï du��t thook aleel luaac piny riäi nhom tue�. C Go Paulo l��k b��ny apuruuk kek apuru��kke, “Na cä agër r��r riäi yic, ke k�c t�� riäi yic aacïï bï pïïr.” D Go apuruuk wïïn cï riäi mac piny teem k��th ku c�lkë ke aa bu�k kuëër. E Nawën bak piny, go Paulo ke l�� bïk mïth ku lëk ke, “Wek aacï tïït nïn thiäär ku �uan ëmën, ku keek ë nïnkä yiic acïn kë cäk cam. F Wek ya l��, ku bäk la miëth camkë, wek aa wïc miëth rin ku bäk pïïr. Acïn raan tök weyiic la kë bï ye g��t.” G T��wën cï yen w��t kënë lueel, go Paulo ayup lööm, ku röök ke lec Nhialic kenhïïm ëbën, ku b�ny ayup yic, ku k�� j��k bï mïth. H Keek aacï kepu��th b��n d��t, ku mïthkë ëbën. I �ok k�c �o t�� riäi yic, �ok aa �o ye bu�t karou ku thiärdhorou ku dätem. J Nawën cï raan ëbën mïth, gokë rap ke t�� riäi yic dh��th wïïr rin bï riäi pial.

Riäi acï atiaktiak rac K Nawën cï piny bak, ke k�c ger riäi aake këc t�� cï kek �ëët thïn �ic, keek aacï t�� cï wär yek��u tot thïn, la yic li��t tï�, gokë tak bïk riäi g��r thïn bïk la mac. L Gokë wïïn yeke riäi mac piny t��m wei bïk dïïr piny, ku däkkë wïïn cï ke alau du��t piny. Ku j�tkë al��th nhial ku bï yom riäi kuaath tue�, bï la agör thok. M Ku riäi acï b��n la t�� cääl ku dööt li��t yic bï ci��n t�� ben yen rot nyoo�, ku cï aba� ciëën dho� atiaktiak abï dö� ke ya apet.

278 Lu�i Atuuc 27


N Ecï apuruuk tak bïk k�c cï mac ëbën n��k, bï ci��n raan töö� ku�� a�eer bï kat. O Ku ë wïc b��ny apuruuk bï Paulo kony bï cïï näk, go apuruuk y��k bïk ci��n kë loikë tënë k�c mac. Ku yöök k�c �ic kua� bïk ka� thu��t wïïr tue� ku bïk ku�� a�eer, P ku k�c k��k aake bï jal l��k kua�, ke cï tiim riäi cï du��ny ku��k bïk ke �äth a�eer. Ku ë yen t�� cï �ok b��n ku�� a�eer thïn akan ke �o pu�l gup.

Kë cï rot looi tënë Paulo Malta

28 Wën cï �ok �et wär al��tui �o pu�l gup, ke j�lku �ic l�n c�l pan t�� gool nhom Malta " ku k�c ke cië� thïn aacï �o lor, ku

nyuuckë �o apath. T��wën ke de� tueny ku lir piny ap�i, gokë mac took ku c�lkë �o buk ��c. # Go Paulo tiim kuar piiny ku t�� u ke m��c, t��wën ke këpiiny b�� bei tiim yiic, ku k�c cin abï nu�t thïn. $ Ku tï� k�c awën t�� thïn këpiiny ke cï nu�t Paulo cin, ku ji��mkë kamken, “Mony kënë ala cin rim. Ku kënë acïï yen bï pïr, c�k al�n cï yen poth wïïr ke këc mou.” % Ku t��n awën ke Paulo yïr këpiiny m��c, ke cïn kër��c cïï rot looi tënë ye acïn. & Ku ë titkë bïk tï� ke cï but cin, nadë ke wi�� k piny nyin yic ke cï thou. Ku t��wën cï kek tïït ap�i ku cïn kë tï�kë ke cï rot looi tënë Paulo, ke war kenhïïm ku luelkë, “Yeen ala gu��p j��ril ap�i.”

Ku yöökkë k�c �ic kua� bïk ka� thu��t wï ïr tue� ku bïk ku�� a�eer (27:43)

Lu�i Atuuc 27, 28 279


' Dum raandït baai c�l Publiöth, aake cï mec kek t��wën looi kënë rot thïn tënë Paulo. Ku yeen acï �o �i�c lor aya, ku rëërku �o ye jäälke nïn kadiäk. ( Wun Publiöth ë r��r biöök yic ke cï juäi d�m ku yiäny ri�m. Go Paulo la �öt tënë ye, ku röök ku d��c, go pial. ) Wën cï kënë rot looi, go k�c juëc ke tuany b��n, go Paulo ke d��c bïk pial. * Ku g��mkë �o käjuëc, ku wën jiël �ok, gokë käk bï �ok dhël tëëk tääu riäi yic.

Paulo acï jäl Malta bï la Roma + Nawën p��i kadiäk cök, ke �o jiël riän c�l, “Jak Acuek,” b�� wanh c�l Alekdhändria ku yen acï p��i b��n n��k ke kääc Malta rin yom ë dït ap�i. , Ku �eetku gen c�l Thirakuthe, ku näkku nïn kadiäk thïn. . Ku jiëlku thïn, ku lok gen c�l Regium. Nawën bak piny ke wel yom nhom, ku �eetku gen c�l Putöli nïn karou cök. / Ku yökku k�c cï gam thïn, ku thiëckë �o buk rëër ke ke nïn kadhorou. Ku j�lku jäl t��n ku lok Roma �ocök. š Wämäthkuan t�� Roma aake cï �o pi� l�n bïï �ok, go k�c k��k b��n gen ��c c�l Apiöth ye j��l nïn thin bïk �o lor. Wën tï� Paulo ke, ke lec Nhialic, ku riil kënë pu��u.

Paulo acï �ëët Roma œ Wën cï �ok �ëët Roma, Paulo acï b��ny mac Roma pu��l bï rëër ë rot kek apuruk tö� tit ye. 2 Nawën nïn kadiäk cök, ke Paulo c�l k�cdït Itharel r��r Roma bïk r��m kek ye. Nawën cïk kenhïïm mat, ke lueel tënë ke, “Wämäthki��! Wën c�k yen ci��n kër��c ca looi tënë kackua, ayï l�n këc ��n ci�� wärkuandït dh��l yic, ��n acï mac Jeruthalem ku thön �a apuruuk Roma. 3 Gokë ��n thiëëc awu��c ca looi, ku wïckë bïk �a lony, rin acïk yök ke cïn kë ca looi lëu ye bï �a n��k. 4 Nawën la k�c Itharel kuec w��t bï �a lony, gu� lu��di�� c�l a��th tënë b��ny�aknhom Roma mac wu��nda aya, c�k a l�n cïn yen kë g��ny ��n ë kackua. 5 Yen ë kë wïc ��n we buk r��m, ku jaam kek we, rin ��n acath �a mac rin w��t raan yen ��th k�c Itharel.” 6 Gokë lueel tënë ye, “Acïn athör cï �ëët tënë �o Judia ri�nku, ku acïn wämäthdan cï b��n kek w��t, l�n le yen kër��c ca looi. 7 Anhiarku buk w��lku pi� rin a�icku l�n ye k�c juëc akut t�� yïn thïn, jääm gu��p.” 8 Këya, gokë aköl bï kek r��m kek Paulo mat yic, ku k�c juëc aacï b��n aköl kënë t�� rëër Paulo thïn. Ku j�l Paulo w��t bääny Nhialic teet yic tënë ke, j��k ri�l �et thëëi. Ëcï them bï nyooth tënë ke l�n kë ye lueel rin Jethu ë yic, ku nyooth l�n thö� lö� Mothith ku käk k��k cï g��t k�c käk Nhialic tï�, kek w��t ye lueel. 9 Go k�c k��k w��t ye lueel gam, ku kuec k�c k��k. : Gokë jäl ke t��r kamken, wën cï Paulo ye lëk ke ëlä, “Ee yic 28:19 Lu�i 25:11

280 Lu�i Atuuc 28


ap�i, yen t�� cï Wëi Nhialic raan käk Nhialic tï� c�l Ithaya l��k thïn bï lueel ëlä tënë wärkuan dït. ; Rin acï lueel ëlä, �L��r luel tënë k�c Itharel, Wek aabï weyïth diël piny ap�i ku acäk bï deet, wek aabï wenyïn päl piny apath, ku acäk bï tï�. = Rin k�ckä aa ril nhïïm, keek aacï keyïth cu��k, ku keek aacï kenyïn ni��n. u��t keek aa daai, ku �u��t keek aa pi�, ku detkë kä� yiic, ku

lueel Nhialic. Na cï rot looi këya, �u��t aacï kepu��th w��l ��n ku ku�ny ke. ” ? Ku wit Paulo w��tde ëlä, “Al��ukë bäk dhi�l �ic, l�n w��t bï k�c kony bï k�c pïr, b�� tënë Nhialic, acï l��k k�c cie k�c Itharel. Ku abïk pi�.” [A Wën cï Paulo ë w��t kënë lueel, ke k�c Itharel jiël ke t��r ap�idït kamken.] B Ku j�l Paulo rëër run karou pan ye ri�p yic, ku ë ye k�c b��n bïk ye b��n tï� lor ku nyuuc ke. C Ee ye piööc w��t bääny Nhialic, rin B��ny Jethu Krïtho, ku ji��m tënë kuat raan ëbën ke cïï ri��c, ku acïn kënë ye gël bï cïï ye piööc.

28:26-27 Ith 6:9-10

Lu�i Atuuc 28 281


282

Athör cï Paulo gät k�c Roma

W��t nhom Athör Paulo tënë k�c Roma ë g��t rin bï ke l��k l�n cï yen ye guiir bï akut k�c cï gam Roma la neem. Ee cï Paulo guiir bï l��k la rëër bï luui kam k�c cï gam t��tui, ku bïk jäl ku�ny dhöl bï la Ithpania. Acï g��t bï k�c cï gam Roma t��t kë �ic rin gam, ku t�� ye gam pïr k�c cï gam lu��i thïn. Athör kënë ala yic w��t ril yen g��t Paulo athöör rin W��t Pu�th Yam. Wën cï yen akuut k�c cï gam Roma mu��th ku lëk ke l�n ë yen röök ri�nken, ku j�l göc w��t l��k ke ëlä, “W��t Pu�th Yam aye nyu��th t�� ye Nhialic k�c ku�ny thïn bïk la cök yenhom.” Ku kënë aye Nhialic j��k ku rëër thïn këya rin gam ë raan, cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Ku raan la cök Nhialic nhom abï pïr ë gam.” (1:17) Ku j�l Paulo ë göc kënë teet. Raan ëbën, k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel, aa dhil la cök tënë Nhialic rin keek ëbën aat�� adumu��m yic. K�c aa la cök tënë Nhialic t�� g�m kek Jethu Krïtho. Ku ben Paulo män rot kek Jethu raan cï l�c ku d�c, yen pïr ë yam teet, l�n raan cï gam ala d��r ke Nhialic. Ku aye Wëi Nhialic b��i bei ri�l adumu��m yic ku thou. Cökdït ë 5 �et 8; Paulo acï jam aya rin lö� Nhialic, ku ri�l Wëi Nhialic rot nyu��th pïr raan cï gam yic. Ku g��t Paulo l�n ye k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel nhïïm thö� kë cï Nhialic guiir tënë raan ëbën yic. Ku wit w��tde l�n kuec cï k�c Itharel kuec Jethu ë lu�i Nhialic, rin yen ë t�� bï raan ëbën c�l ayök dhëë� Nhialic dhël Jethu raan cï l�c ku d�c. Ku aye Paulo �ic l�n cïï k�c Itharel bï la tue� ke kuec Jethu akölaköl. Ku j�l Paulo g��t ciëën t�� dhil raan cï gam pïïr thïn, ku nhiër bï raan k�c k��k nhiaar. Paulo acï käril g��t ke ye lu�ide tënë Nhialic, ku lu�i raan cï gam tënë baai ku tënë raan d��t, ku pu��n la cök �ic këpath ku kërac. Ku thïk athör cï g��t cök mu��th ku wël l�c tënë Nhialic.

Käk t�� thïnW��t nhom ku göc ............................................................................ 1:1-17Kë wïc raan bï pïr ....................................................................... 1:18-3:20Dhël Nhialic rin pïr .................................................................... 3:21-4:25Pïr yam rin Raan cï l�c ku d�c ...................................................... 5:1-8:39K�c Itharel ë guiër Nhialic yic .................................................... 9:1-11:36i�c ci�� raan cï gam .............................................................. 12:1-15:13Thök ë w��t ku mu��th .............................................................. 15:14-16:27


1 Ee ��n Paulo alony Jethu Krïtho. ��n raan cï Nhialic c��l ba ya atuuc ba W��t Pu�th Yam lu��l.

" W��t Pu�th Yam, ee w��t cï Nhialic th�n th��r, ku ëcï k�c käkke tï� lueel t��cït t�� cï gät ye wël th��r Nhialic yiic. # W��t yam kënë ë w��t Wën Nhialic cï b��n a raan kuat B��ny�aknhom Debit. $ Ku Jethu acï nyu��th ë Wëi Nhialic ke ye Bänyda, Wën ril Nhialic, wäär jöt ye bei ra� yic. % Ku ë ri�nke yen acï Nhialic ��n yiëk dh��de ku c�l ��n aye atuny Jethu, ku ba k�c pinynhom ëbën cie k�c Itharel c��l bïk gam ku thekkë Nhialic. & Ku wek k�c cï gam t�� Roma aya, wek aacï Nhialic c��l bäk aa k�c Jethu raan cï l�c ku d�c. ' Këya, ��n ag��t tënë we ëbën, wek k�c nhi��r Nhialic, cï ke c��l bäk aa kacke, Bï Nhialic Wäda ku B��ny Jethu we tu��c dhëë� ku d��r.

A��th Paulo l�n bï yen la Roma ( Tue�, ��n alec Nhialicdi�� rin Jethu raan cï l�c ku d�c ë ri�nkun, rin k�c ëbën pinynhom aacï gamdun �ic ëbën. ) Nhialic yen lu��i piändi�� ye ��n k�c l��k W��t Pu�th Yam cï Wënde l��k k�c, a�ic t�� ye ��n we * tak thïn akölaköl ë r��kki�� yiic. ��n ë röök l�n bï Nhialic �a pu��l t�� wïc yen ye ba we la neem. + Rin awiëc ap�idït ba we la tï� ku ba we gäm athi��i Wëi Nhialic bäk ri�l ë gamdun yic. , Ku kë lu��l akïn, rin bï gamda we ku ��n �o d��t pu��th �odhie. . Awiëc bäk �ic mi��thakäi l�n ë ca guiir arak juëc ba la tënë we, ku ala kën ye ��n gël ba cïï la. Ee wiëc ba la tënë we ba k�c k��k l��k bïk gam kamkun aya, cïmën le ��n k�c k��k pinynhom cï gam cie k�c Itharel. / Rin ala kë cï yiëk �a ba dhi�l looi tënë k�c ëbën, k�c p�th ci�� ku k�c r��c ci��den, ku tënë k�c cï piöc ku k�c këc piöc. š Ku ë w��t kënë yen awïc ��n ye ap�i ba we dhi�l l��k W��t Pu�th Yam wek k�c r��r Roma aya.

Ri�l W��t Pu�th Yam œ ��n acie gu��p ë yär W��t Pu�th Yam, rin ë yen ri�l Nhialic k�c cï ye gam kony, k�c Itharel ku k�c pinynhom cie k�c k��k Itharel aya. 2 Ku W��t Pu�th Yam aye nyu��th t�� ye Nhialic k�c ku�ny thïn bïk la cök yenhom. Ku kënë aye Nhialic j��k ku rëër thïn këya rin gam ë raan, cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Ku raan la cök Nhialic nhom abï pïr ë gam.”

Awu��c ë raan 3 R��c pu��u ë Nhialic ë rot nyu��th pan Nhialic tënë k�c man Nhialic. Ku kär�c yekë ke looi aa yic gël bï cïï c�l a�ic. 4 Nhialic ë pu��u r��c tënë 1:13 Lu�i 19:21 1:16 Mk 8:38 1:17 �ab 2:4

K�c pan Roma 1 283


ke rin kë lëu raan bï �ic rin Nhialic ala g�i ap�i, acï Nhialic tääu raan ëbën pu��u bï �ic. 5 T��th��r ��n c�k Nhialic nhial ku piny, alëu raan ëbën bï �ic ë gai l�n ri�l Nhialic ë rëër thïn akölriëëc ëbën, ku yeen ë Nhialic alanden. Käjuëckä aacie tï� ku aaye �ic rin käjuëc cï Nhialic cak. Këya, acïn kë k�� kek röt kony. 6 Keek aake �ic Nhialic ku �ot ke kuec bïk cïï dor. Ku kueeckë bïk cïï g��m al��cden ë yen Nhialic. Ku j�l käkken yekë tak ci��nkë konykë ku la piäthken bïth. 7 Na c�k al�n ye kek ye lueel l�n �ic kek kä�, ku acïn kë �ickë. 8 Ku l�n bï kek ye aa door ë Nhialic pïr akölriëëc ëbën, ka yekë ke door käk cïï pïr ku raan ë thou. Ku k��k cï ki��t ke cït di�t ku lääi. Ku käkk��k wuc piiny keyöth cïmën käpi�ny. 9 Ku rin ë kënë, aacï Nhialic ke pu��l bïk aa luui kär�c wïc piäthken, käk la bïth. Ku wïcwïc ë diäär ku käkk��k yekë ke looi kamken käk k�c c�l ayär gup. : Ku l�n bï kek kën yic �ickë rin Nhialic gam, ka yekë gam ë lueth ku yekë ke door käk ke c�k Nhialic, ku kueeckë Acië� yen cak käkkä yen dhil ya door akölriëëc ëbën. Yenakan. ; Ku ë yen acï Nhialic ke pu��l bïk aa luui kär�c k�c y��r gup. Ayï diäärken aya aacï t�� cï k�c cak thïn pu��l, ku aa röt lööm ë röt. = Këlä aya, röör aacï t��c ye kek t��c kek diäär, cït t�� cï k�c cak thïn pu��l, ku rum bal kepu��th bïk ke aa lööm röör k��k cït ke. Röör tuil röör k��k, ku yekë kär�c cït käkkä looi, aaye t��m awu��c thö� kek kär�c yekë ke looi. Käk këc pu��l bï ke aa looi këya. ? Ku yeen aya rin cï kek kuec bïk yiny Nhialic cïï �ic, aacï Nhialic pu��l aya bïk aa tak kär�c ku yekë luui kär�c cïï ke lëu bï raan ke looi. A Ku aacï pu��th thiä� kuat kär�c ap�i, adumu��m, kook ku k��r. Ku aacï pu��th thiä� aya ë ti��l, nääk, th��r, ruëëny ku kuith, ku aa luum. B Ku aa kegup t��r lueth ku aa man Nhialic. Aa k�c nhiam, k�c dhäl k�c gup cïn gup ath��k. K�c tak dh��l juëc bï kek kär�c looi. K�c cie k�c ke dhiëth ke ë theek. C K�c cïn gup nhïm, k�c këdä� gam ku cïk loi. K�c cïn pu��th cie yiic ë ��r raandä. D C�k al�n �ic kek ye l�n kär�c yekë ke looi, alëu ke bï Nhialic ke t��m thou, ke keek aacie käkkä ë looi kep��c, aa k�c k��k ke looi l�c nhïïm aya.

Lu� Nhialic

2 Yïn acïn t�� bï yïn rot kony t�� luk yïn k�c k��k wei. Rin t�� ye yïn k�c k��k lu��k wei, ku loi käwën yekë ke looi aya, ke yïn ë rot d�m ë rot.

" Ku ëmën a�icku l�n Nhialic ala yic t�� luk yen k�c wei, k�c käkkä looi. # Ku na ye k�c lu��k wei, yïn raan ë path, ku �ot yï loi ë käkkä, ke ye tak l�n bï yïn lu� Nhialic ban? $ T��d��t aya, yïn ë käjuëc r��r piath Nhialic yiic cïmën piathden dït, gum, ku lääu ë pu��u y�� yiic, rin akuc 1:21 Epe 4:17-18 1:23 L.rou 4:16-18 2:1 Mt 7:1; Lk 6:37

284 K�c pan Roma 1, 2


l�n aye piath Nhialic nyooth ba yïpu��u dhu��k ciëën. % Ku ri�l ë nhom, ku rin cï yïn kuec ba yïpu��u cïï dhuk ciëën abä awäcdu juak yic aköl bïï riääk pu��u Nhialic, ku t�� bï yen �i�c luk thïn abï rot nyu��th. & Rin Nhialic abï ��k a gäm kë thö� kek t�� cï yen luui thïn. ' K�c bï kepu��th d��t ku luuikë käpath ku wïckë duaar, l�c ku pïr akölaköl, aabï Nhialic gäm pïr akölriëëc ëbën. ( Ku k�c ke looi käk wïc piäthken ku kueckë yic ku bu�thkë kär�c j��rac, aabï Nhialic pu��u riääk tënë ke. ) K�c ëbën ë luui kär�c aaba ar��m ku gum rac ap�i yök. Ku abï rot ka� looi tënë k�c Itharel, ku tënë k�c cie k�c Itharel aya. * Ku Nhialic abï duaar ku l�c ku d��r gäm k�c luui käpath, tue� tënë k�c Itharel ku j�l aa k�c k��k cie k�c Itharel, + rin Nhialic ë luk �i�c looi tënë k�c ëbën. , Ku k�c cie k�c Itharel kuc lö� Mothith, ku aa kär�c looi luk abï looi tënë ke c�k al�n kuc kek lö�. Ku k�c Itharel aa �ic lö� Mothith, aa kär�c looi ku luk aye looi tënë ke t��cït t�� ye lö� ye lu��l thïn. . Rin acie pï� ë lö� yen k�c c�l aye k�c path tënë Nhialic, aa k�c ye looi kë ye lö� lueel kek aabï ya k�c la cök Nhialic nhom. / Ku ë yic, k�c k��k cie k�c Itharel cïn lö�, t�� looi kek këdä� t��cït t�� ye lö� t�� kepu��th ë path ye lu��l thïn, ke keek aa cït k�c la lö� c�k al�n cïn kek lö� Mothith. š T�� ye kek luui thïn aye nyu��th l�n käk wïc lö� aacï g��t kepu��th, aa käpath ku kär�c yekë ke looi �ic rin aaye piäthken nyu��th ke. œ Ku këlä aya, cïmën W��t Pu�th Yam ya l��k we, yen ë kë bï rot looi aköl luk t�� bï Jethu Krïtho luk looi rin Nhialic tënë k�c ëbën, ��k kek këden cï thiaan yeyic.

K�c Itharel aacie lö� ye theek 2 Ku yïïn ëmën, yïn ë rot c�l aye raan Itharel, ku yïn ë rot c�l aye raan muk lö�, ku ye jam nhiaam l�n ye yïn raan Nhialic. 3 Yïn a�ic kë wïc Nhialic ba looi ku yïn a�ic yic rin cï lö� ye l��k yï. 4 Aca gam l�n yïn awat k�c cï c��r nhïïm, ku yïn ë ru�l tënë k�c t�� mu��th yic, 5 ku yïn ë k�c pi��c, k�c kuc kä�, ku yïn ë raan piööc mïth. Ku rin le yïn lö� aye tak l�n �ic yïn kä� ëbën. 6 Yïn ë k�c k��k pi��c ye�ö cïï yïn rot ye pi��c? Yïn ë k�c w��t ëlä, “Du��kkë ye cuëër.” Ku yïn cïï ë cuär ë yi�nhdu? 7 Aye lueel, “Du��kkë ye köör.” Cïï ak�r ye looi? Yïn aman jak cï ki��t, cïï käpu�th t�� yïïk jak cï ki��t yiic ye rum? 8 Yïn ë jam nhiaam l�n �ic yïn lö� Nhialic, cïï Nhialic ye dh��l gu��p t�� cïï yïn l��de loi? 9 Aye athör th��r wël Nhialic lueel ëlä, “K�c cie k�c Itharel aa kär�c lu��l Nhialic gu��p ë ri�nkun.” : Ci�� k�c Itharel ye ke �oot ë piath t�� theek kek lö�, ku na cïï lö� thek ke yïn acït raan këc �oot. ; Na raan cie raan Itharel këc �oot, raan cïï kë wïc lö� ë dh��l yic, cïï bï ci��t k�c cï �oot? = Ke wek k�c Itharel wek aabï 2:6 Wk 62:12; K�� 24:12 2:11 L.rou 10:17 2:24 Ith 52:5



k�c këc ë �oot, ku aa lö� theek ya y��k l�n acïn raan bäk g��k, t�� le we t��m awu��c rin wek aacie lö� ye theek, c�k al�n �ic wek kë cï g��t ku �ot we. ? Ye�a yen raan Itharel ayic, yen cï �oot? Acie raan yeke �u��t tï� yegu��p ë path yen ya raan Itharel. A Raan Itharel gu��p, ee ya raan yepu��u al��thïn cï piände �oot Wëi Nhialic, ku acie lö� cï g��t. Ku raan kënë acie l�c yök tënë k�c, aye yök tënë Nhialic.

Nhialic acie ath��nde ye waar yic

3 Ye këpu�th n�n w��r k�c Itharel k�c cie k�c Itharel? T��d��t ye këpiath �ö ye yök �u��t yic? " Käjuëc aaye yök ayic! Tue�, k�c Itharel aacï

Nhialic th��n w��tde bïk muk apath. # Ku ye�ö bï yiëndë t�� cïn k�c k��k Itharel gam? Bï kë cïn kek gam Nhialic c�l awar ath��nde yic? $ Acïï bï waar yic! Yiny Nhialic adhil t�� thïn akölaköl c�k al�n ye k�c alueth. Cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Këya, bï �ic l�n le yïn yic, wël ye lueel yiic, ku luk yïïn yic.” % Ku na kär�c yeku ke looi ye Nhialic nyu��th l�n le yen cök alanden, ke ye�ö buk lueel? Buk lueel Nhialic acïn yic t�� tëm yen �o awu��c? (Ee t�� ye k�c ji��m thïn yen alu��l.) & Acie t��de! Na Nhialic cïï la cök ke lëu bï luk looi tënë k�c pinynhom? ' Alëu raan d��t bï lueel ëlä, “Na ye lueth ya ke lueel yic Nhialic nyu��th thïn alanden ku ju�k duaarde yic, ke ye�ö �ot ye �a c�l aye raan cï kërac looi ku tëm �a awu��c?” ( Ye�ö cïï ye luel, cïmën ye k�c k��k �a cäk thok ku luelkë l�n cï ��n ye lueel ëlä, “Loiku kërac bï këpath b��n.” Ee yic bï k�ckä t��m awu��c.

Acïn raan la cök ) Këya, ye �ok �u��n tënë k�c cie k�c ë kuatda �ok k�c Itharel? Acie yic! Aca nyooth wënth��r l�n �ok k�c Itharel ku k�c cie kuatda �ok ar��r adumu��m yic �odhie, * cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Acïn raan tö� la cök, + acïn raan kä� deet yiic, acïn raan wïc yeen bï Nhialic �ic. , K�c aacï kek��th w��l Nhialic, keek aacï r��c ëbën ka cï la bïth, acïn raan këpath looi, acïn mën raan tök.” . “Wël yekë keek lueel aa nhiany, aa cït ra� cï �aany nhom, liëpken aacï lu�l lueth �ic.” “Wël yekë keek lueel aa cït wäl këpiiny k�c luaa�.” / “Aa wël ye k�c lam ku wël rem ap�i kek aat�� kethook.”2:29 L.rou 30:6 3:4 Wk 51:4 3:10-12 Wk 14:1-3; 53:1-3 3:13 Wk 5:9; 140:3 3:14 Wk 10:7



š “Aa k�c lac n��k path, œ riääk ku mam aa dö� t�� cï kek tëëk thïn, 2 ku keek aacïï dhël d��r �ic.” 3 “Ku ri��c, ri��c kek Nhialic aliu käk yekë looi yiic.” 4 Ku a�icku kuat kë ye lö� lueel, aye lueel tënë k�c la ye rin bï ci��n raan la kë kony yen rot, ku bï raan ëbën k��c Nhialic nhom. 5 Këya, acïn raan bï la cök Nhialic nhom t�� c�k yen ye them bï kë wïc lö� looi. Kë ye lö� looi ë l�n bï nyu��th raan l�n cï yen kërac looi.

T�� ye Nhialic k�c c��k thïn 6 Ku ëmën t�� ye Nhialic k�c c��k thïn yenhom acï nyooth. Acï lö� ku k�c käk Nhialic tï� lueel th��r. 7 Nhialic ë k�c cök t�� le kek gam tënë Jethu Krïtho. Ee kënë looi tënë kuat raan ëbën cï Raan cï l�c ku d�c gam, k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel aa thö� ëbën. 8 Ku rin cï kek ëbën kär�c looi, ee keek c�l amec tënë duaar Nhialic. 9 Ku keek aacï Nhialic mu��c dh��de piände ëbën bïk la cök tënë ye. Ku dhëë� ye yök tënë Raan cï l�c ku d�c Jethu yen ë k�c kony bïk kär�c cïï loi. : Jethu acï Nhialic gam rin bï thu�nde a kë ye adumu��m päl piny t�� le raan gam tënë ye. Kënë acï Nhialic looi bï nyu��th thïn l�n le yen cök. Ku wäth��r Nhialic ë lir pu��u, ëcie k�c ye tëm awu��c rin kär�c cïk looi. ; Ku ëmën acï adumu��m cï looi ëbën päl piny bï nyu��th l�n le yen cök. Nhialic acï kënë looi rin le yen cök. Ku t�� looi yen kënë ë raan ëbën cï Jethu gam c�l ala cök. = Na ye këya, ye�ö ye �ok jam nhiaam ë path? Acïn këdä�! Ku ye w��t n�n ye �ok nhiam? Ye rin cï �ok lö� theek? Acie t��de, ee t�� cï �ok gam. ? Rin a�icku raan ë la cök tënë Nhialic rin gam ku acie th��k lö� ë rot. A Ye Nhialic, Nhialic k�c Itharel kep��c? Yeen cïï ye Nhialic k�c cie k�c Itharel aya? Ee yic ë Nhialic k�c cie k�c Itharel aya, B rin yen Nhialic tö� bï k�c Itharel c�l ala cök ë gamden, ku c�l k�c cie k�c Itharel aala cök rin gamden aya. C Yeku lö� dh��l yic t�� le �ok gam kënë? Acie t��de acïn, �ok aa lö� juak bï ri�l.

Gam Abaram

4 Ye�ö buk jäl lueel rin Abaram wundït th��r k�c Itharel? Ye�ö cï rot looi tënë ye? " Na Abaram la kënë cï looi bï yen la cök tënë Nhialic,

�u��t ala kënë ye yen nhiam. Ku acïï loi këlä tënë Nhialic. # Cïmën ye wël cï g��t athör th��r wël Nhialic yic ye lueel ëlä, “Abaram acï Nhialic gam ku rin gamde acï Nhialic c�l ala cök tënë ye.”3:15-17 Ith 59:7-8 3:18 Wk 36:1 3:20 Wk 143:2; Gal 2:16 3:22 Gal 2:16 3:30 L.rou 6:4; Gal 3:20 4:3 Cäk 15:6; Gal 3:6

K�c pan Roma 3, 4 287


$ Raan luui aye ri�p, ku wëëu ye ye ri�p aacie mi��c, ariöpden cï yen luui. % Ku raan cie luui la gam tënë Nhialic, Nhialic yen k�c cï kär�c looi c�l aala cök, ke gamde yen ë ye c�l ala cök tënë Nhialic. & Ku Debit acï w��t thö� kek ë w��t kënë lueel wäär yen jam rin raan mit pu��u cï Nhialic gam ke la cök tënë ye, ke cie lu�i pu�th ye looi, ' “K�c mit pu��th aa k�c cï Nhialic awäcken päl piny, ku wuuny adumu��mken wei. ( Raan mit pu��u ee raan cï B��ny bï ku��n gu��p kär�c cï looi.” ) Ye mi�t pu��u cï Debit jam kën k�c Itharel ë röt? Acie këden kep��c. Ee kën k�c cie k�c Itharel aya, ku wek aa we yeku l��k kë cuk yök athör wël Nhialic yic, rin acï w��t cï g��t th��r lueel l�n, “Abaram acï Nhialic gam, ku gamde acï yen a raan la cök tënë Nhialic.” * Ye n�n yen looi kënë rot? Loi rot tue� wäär këc Abaram �oot aye wäär cï ye �oot? Ee tue�, acie �u��t cök ciëën. + Ku �u��tden j�l ye l��k �oot ciëën, aye nyu��th l�n gam Abaram acï Nhialic ye gam ke ye raan la cök tënë ye tue� wäär këc ye cak �oot. Ku këlä, Abaram ë wundït k�c cï Nhialic gam, ku aaye gam ke ye k�c la cök tënë ye c�k al�n këc ke �oot. , Ku yen ë wundït k�c cï �oot aya. Ku acie rin cï ke �oot, ee rin cï kek dhël pïr gam thö� ke pïr wäda Abaram bu��th yic wäär këc ye cak �oot.

Athön ku lö� . Nhialic acä Abaram th�n ku mïth bï l��k dhiëëth l�n bï pinynhom a këden. Nhialic akëc athön kënë looi rin theek Abaram lö�, ee rin cï yen gam, ku gam yen acï yen a raan la cök tënë Nhialic. / Rin na ye kë ye Nhialic th��n k�c gäm k�c lö� theek, ke gam acïn w��tde yic, ku cïn këpu�th t�� athön Nhialic yic. š Lö� ë r��c pu��u Nhialic b��i, ku t�� cïn yic lö�, acïn lö� ye dh��l yic. œ Nhialic ë loi ath��nde rin gam ku rin dh��de, bï ath��nde a kën yic tënë mïth bï l��k dhiëëth tënë Abaram ëbën. Ku acie tënë k�c la lö� ë röt, ee tënë k�c cï gam aya cïmën Abaram. Rin Abaram yen ë wädan w��ikua �odhie, 2 cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yiic ëlä, “Yïn aca looi ba ya wun k�c wu��t juëc.” Abaram acï ya Wäda Nhialic nhom, Nhialic cï gam, Nhialic yen k�c cï thou c�l aben pïr, ku w��t ye lueel ke liu thïn c�l aloi rot. 3 Abaram acï gam ku ��th kë cïn kë ��th thïn, ku yen acï yen b��n a wun k�c wu��t juëc cïmën cï Nhialic ye l��k ye ëlä, “K�ckun bï l��k dhiëëth aabï juëc ka bï ci��t ku�l.” 4 Wën cï Abaram cak dhi�p ë ru��nke aa cït bu��t, ku �ic l�n ti��de Thara ke cï dhi�p ke këc dhiëth, ke �ot këc dh��r 4:7-8 Wk 32:1-2 4:11 Cäk 17:10 4:13 Cäk 17:4-6; 22:17-18; Gal 3:29 4:14 Gal 3:18 4:16 Gal 3:7 4:17 Cäk 17:5 4:18 Cäk 15:5 4:19 Cäk 17:17

288 K�c pan Roma 4


gamde yic. 5 Ku rëër ke ��th ku cïï diu athön Nhialic, ku gamde acï ye b��n yiëk ri�l ku leec Nhialic. 6 Ee �ic, ke cïn diu l�n bï Nhialic la ri�l bï kë cï th�n dhi�l looi. 7 Ku ë yen acï Nhialic Abaram gam ke ye raan la cök tënë ye. 8 Ku wëlkä, “Yen acï gam ke ye raan la cök,” aa këc g��t ri�nke ë rot. 9 Aake g��t ri�nkua �ok k�c bï Nhialic gam aya ke �o la cök, �ok k�c ye gam l�n yen Nhialic yen cï Jethu Bänyda j�t thou yic. : Yen acï c�l athou rin adumu��mkua, ku j�t bï pïr bï �o c�l aala cök tënë Nhialic.

Gam yen abï �o lu��k

5 Këya rin gamda Nhialic acï �o c�l ala cök tënë ye, ku �ok aala d��r kek ye rin Bänyda Jethu raan cï l�c ku d�c. " �ok aacï gamda c�l

abïï Jethu dhëë� Nhialic yic, dhëë� yen rëër �ok thïn ëmën. Ku ayeku ��th �o mit pu��th l�n �ok aa duaar Nhialic r�m kek ye. # Ku acie këlä rot, �ok aa pu��th mi�t aya t�� guum �ok, rin gum ë deet pu��u b��i, $ ku gum ku deet ë pu��u aye Nhialic gam. Ku g�m ye Nhialic ye gam yen ë ��th b��i. % Ku ��th acie �o c�l ayär gup rin cï Nhialic nhiërde c�l athi�� opu��th, W��iken cï gäm �o. & Rin wäär �ot cïn yen t�� ye �ok röt ku�ny thïn, ke Raan cï l�c ku d�c thou rin k�c kuc Nhialic aköl cï Nhialic l�c. ' Aril yic bï raan thou rin raan la cök, c�k al�n lëu yen rot bï raan d��t thou rin raan path. ( Ku Nhialic acï nhiër nhi��r yen �o nyu��th ë kënë yic, rin t��wäär �ot ye �ok k�c la gup adumu��m, Raan cï l�c ku d�c acï thou ri�nkua. ) Ku ëmën thu�nde acï �o c�l ala cök tënë Nhialic. Ku na cï kënë looi, ke cïï �o bï w��r bei ayic riä� pu��u Nhialic yic aköl ciëën? * Ku wäär ye �ok k�c ater tënë Nhialic, �ok aacï thon Wënde c�l aben d��r kek ye. Ku na ye këya, ke pïr Raan cï l�c ku d�c cïï �o bï kony? + Ku acie kënë ë rot, �ok amit pu��th aya tënë Nhialic rin Bänyda Jethu raan cï l�c ku d�c acï �o d��r ke Nhialic.

Adam ku Jethu , Adumu��m acï b��n pinynhom rin raan tök, ku adumu��m cï looi yen acï b��n ke thou. Ku këlä, thou acï b��n tënë raan ëbën rin cï kek adumu��m looi ëbën. . Adumu��m ë t�� pinynhom wäär këc lö� Mothith gäm k�c, ku t�� cïn yic lö� t�� thïn, adumu��m acie ku��c nhom. / Ku j��k Adam bï b��n Mothith, thou ë �ot ye t��m k�c agut k�c këc lö� Nhialic dh��l yic, cïmën wäär cï Adam w��t cï Nhialic l��k ye dh��l yic. Adam yen ë ye kïn raan yen bï b��n. š Ku keek karou aacïï thö�, rin mi��c Nhialic cï gäm k�c ë path acïï thö� kek adumu��m Adam. 4:25 Ith 53:4-5 5:12 Cäk 3:6



Raan tök, Adam, acä adumu��m looi, ku acï thou b��i tënë k�c juëc. Ku këdït ap�i aya, raan tök, Jethu raan cï l�c ku d�c acï mi��cdït dhëë� Nhialic b��i tënë k�c juëc. œ Ku mi��c Nhialic acï thö� kek adumu��m ë raan kënë. Ku adumu��m tö� kënë cök k�c juëc aacï tëm awu��c, ku adumu��m juëckä cök, mi��c tö� Raan cï l�c ku d�c Nhialic acï b��n ku c�l k�c aa ben la cök yenhom. 2 Rin adumu��m raan tök thou acï b��n pinynhom. Ku këdït ap�i k�c cï mi��cdït Nhialic yök cï jäl la cök, aabï mac ku pïïrkë akölriëëc rin Raan cï l�c ku d�c. 3 Këya, cïmën ye adumu��m tök k�c c�l aa tëm awu��c ëbën, ke këlä aya, lu�i tö� la cök ë k�c ëbën c�l aala cök Nhialic nhom, ku bïï pïr akölriëëc tënë raan ëbën. 4 Ku cïmën cï raan tök w��t Nhialic dh��l yic, ku bï k�c juëc c�l aala gup adumu��m, ke këlä aya, rin cï raan tök w��t Nhialic theek, k�c juëc aabï la cök. 5 Lö� ë g�m ë rin bï lu�i kär�c rot juak, ku t�� ye kär�c röt juak thïn, dhëë� Nhialic ë rot jäl juak ap�i. 6 Ku cït l�n ye adumu��m k�c mac ku bïï thou tënë raan ëbën, ke yeen aya awïc Nhialic bï dh��de k�c mac ku looi ke bïk la cök tënë ye. Ku g��m ke pïr akölriëëc ëbën rin Jethu raan cï l�c ku d�c, Bänyda.

Pïr rin Jethu

6 Ye�ö buk lueel ëmën? Buk la tue� ke �o loi adumu��m rin bï dhëë� Nhialic yeyic juak? " Acie t��dë! Acït kë cï thou tënë �o, aacïï �o bï

b�n mac. Ye këdë bï �ok la tue� �o pïr këlä? # Rin a�i�ckë ayic l�n ri�l adumu��m acï dho� k��u wäär mu��c �onhïïm buk aa k�c Jethu raan cï l�c ku d�c, ku �ok aacï mu��c nhïïm ë thu�nde. $ Ku yeen aya, wäär mu��c �onhïïm, �ok aa �o cït k�c cï la ra� tök yic kek ye thu�nde yic. Ku cïmën wäär cï Raan cï l�c ku d�c j�t thou yic duaar Wun, ke �ok aabï pïr ë pïr yam aya. % Na cuk röt mat kek ye thu�nde yic, ke �ok aabï röt dhi�l j�t thou yic kek ye aya. & Rin �ok aa �o ye k�c adumu��m, pïrdan th��r ëcï thou tim cï rïïu k��u kek Raan cï l�c ku d�c, bï t�� ye �ok k�c adumu��m ci��n kë ben lëu tënë �o. Ku buk cïï ben aa k�c t�� adumu��m yic, ' rin raan cï thou acïï ben rëër ri�l adumu��m yic. ( Na �o cï thou kek Raan cï l�c ku d�c, ka yeku gam aya l�n bï �ok pïr kek ye. ) Rin a�icku l�n na cï Raan cï l�c ku d�c j�t thou yic, ka cïï ben thou, rin thou acïï ben la ri�l tënë ye. * Acï thou arak tök rin k�c ëbën bï ri�l adumu��m nyaai, ku pi��rde ëmën ë pïr mit Nhialic pu��u tënë ye. + Këlä aya, yakë röt c�l aacït k�c cï thou tënë adumu��m, ku wek aacï pïr tënë Nhialic rin Raan cï l�c ku d�c Jethu. , Du��kkë adumu��m c�l am�c pi��rdun bäk ke aa theek kär�c wïc guäpkun. . Ku du��kkë guäpkun p��l adumu��m bï ya kär�c kek yakë 6:4 Kol 2:12



ke looi. Wek aa dhil röt th��n Nhialic, ci��t we k�c cï thou cï b�n pïr. Wek aa dhil guäpkun th��n Nhialic ku bäk aa k�cken ye looi kë la cök. / Adumu��m acïï we dhil mac rin wek aacïï �oot lö� th��r yic, wek aat�� dhëë� Nhialic yic. š Ye kë pïïr �ok ë dhëë� Nhialic ke cie lö�, �ook pu��l buk adumu��m aa looi ë path? Acie t��de! œ A�i�ckë alanden l�n na th��nkë röt raan d��t ku yakë theek we cït aloony, ke wek aa loony ë raan kënë c�k b�n adumu��m we �äth thou yic, ku këya, th�kkë Nhialic bäk la cök tënë ye. 2 Lecku Nhialic, rin wek aa we ye aloony adumu��m, ke wek aacï yith yakë yök käk ye pi��c tënë we yiic, gam piäthkun ëbën. 3 Wek aacï w��r bei adumu��m yic, ku wek aacï ya aloony lu�i käk la cök. 4 ��n ajam këlä ë path cïmën t��dun ye wek ji��m thïn, rin bï wek kë lu��l deet yic. Cïmën wek aa we ye guäpkun ëbën th��n lu�i kär�c rin cï lu�iden we rum pu��th. Ëmën, wek aa dhil röt c�l aaye aloony käk la cök rin lu�i këpath. 5 Wäär ye wek aloony adumu��m, wek aa we cie di��r lu�i la cök. 6 Ye�ö kën cäk yök lu�i ë käkkä yiic, käk ye wek gup yär thïn ëmën? Käkkä, ee thou yen ë yakë yök thïn. 7 Ku ëmën, wek aacï w��r bei adumu��m yic, ku wek aacï ya aloony Nhialic. Ku pi��rdun ëbën ë këde, ku kë yakë yök thïn ë pïr akölriëëc ëbën. 8 Rin kë ye yök lu�i adumu��m yic, ee thou. Ku mi��c Nhialic ë pïr akölriëëc ëbën rin Raan cï l�c ku d�c, Jethu Bänyda.

7 A�i�c, wek aa kë lu��l deet yic mi��thakäi cï gam rin wek aa �ic lö�. Lö� ë la ri�l bï raan d�m t�� ot pïïr yen. " T�� thöö� �ok ye, ke ti� cï

thiaak acïï lö� ye pu��l bï wïc mony d��t. Ku na thou mu�nyde ka cïn lö� ben ye gël. # Na wïc mony d��t ke mu�nyde pïr, ka cï ya ti� cï k��r. Ku na cï moc thou, ke lö� gël yeen aliu. Na thi��k mony d��t ka cïn ak�r. $ Ku ë yen t��de aya tënë we mi��thakäi cï gam. T�� thö� �ok ye lö�, ke wek aa cït k�c cï thou tënë lö� rin wek aba� gu��p Raan cï l�c ku d�c. Ku ëmën wek aa kacke yen raan cï j�t thou yic, rin bï wek aa k�c pu�th loi w��t Nhialic. % Wäär �ot pïïr �ok ci��dan th��r cï �o cak thïn, kär�c ke cï lö� tääu �opu��th aake lui ap�i �ogup. Ku aa käk thou kek aake yeku ke looi ëbën. & Ku ëmën �ok aacï b��n bei lö� th��r yic rin cï �ok thou tënë lö� wäär yen m�c �o. Ku �ok aa j�l luui dhël yam Wëi Nhialic, ku acie lö� th��r cï g��t.

Lö� ku adumu��m ' Ye�ö buk jäl lueel ëmën? Ye lö� yen adumu��m? Acie t��de! Na ye këya ayic, �u��t ��n akëc adumu��m �ic t��n cïï yen ye lö�. Rin �u��t akëc 7:7 B.bei 20:17; L.rou 5:21



�ic yen kër��c wïny kënë raandä yïpu��u tën këc lö� ye l��k ��n ëlä, “Duk kën raandä wïc �apu��u.” ( Ku adumu��m acï lö� wel bï yen ��n a du�� ba pu��u ayiëk käkk��k. Ku na cie lö� �u��t acïn adumu��m. ) Wäth��r, ��n a �a cië� ke �a kuc kë ye lö� lueel. Ku wäär le ��n lö� �ic, aca b��n yök �apu��u l�n cï ��n lö� dho� k��u ku ya raan ë thou. * Aca b��n yök l�n lö� pu�th wën �i�c ke yen bï pïr b��i, acï b��n a kën thou b��i. + Ku adumu��m acï lö� wel bï yen ke ��n a du��, ku rin lö�, ��n acï adumu��m c�l athou. , Ku ë cïn kër��c t�� lö� yic, ee ye lö� Nhialic la cök ku p�th. . Ye këlä, l�n nadë ke këpath yen acï thou b��i tënë �a? Acie këya! Adumu��m yen ë looi ye. Acï këpath lööm bï yen thou b��i tënë �a rin bï t��r��c yen thin, yen adumu��m tïc. Ku këlä, rin ë lö�, adumu��m aye nyu��th ke ye kërac ap�idït. / A�icku lö� ë b��n tënë Wëi Nhialic, ku ��n ë raan ë path, alony adumu��m. š ��n acie kë ya looi ye deet yic, rin ��n acie kë wiëc ba looi ye looi, ku aya looi ë kë maan ba looi. œ Ku na lu��i kë cä wïc ba looi, ka ya gam l�n lö� apath. 2 Këya, acie ��n ë kënë looi ayic, ku adumu��m r��r ke �a. 3 A�i�c, acïn këpu�th r��r ke �a, rin cït t�� cï �a cak thïn kek adumu��m. Rin na c�k al�n wïc ��n ye ba këpath looi, ka cä ë lëu ba looi. 4 Rin kë ya looi acie këpu�th ya wïc ba looi, ku këya kë cïï path cä ë wïc ba looi, yen aya looi. 5 Ëmën na ya looi kë cä wïc ba looi, ka cie ��n ye looi, adumu��m r��r ke ��n yen ë ye looi. 6 Këya, aya yök l�n luui lö� kënë. T�� wïc ��n ye ba këpath looi, ke kë cïï path yen ë rot t��m thïn. 7 Ku piändi�� gu��p anhiar lö� Nhialic, 8 ku ��n ë lö� d��t tï� ke lui �agu��p, lö� cie la piny kek lö� cï piändi�� gam. Ku yen ë �a c�l aye alony adumu��m yen lö� lui �agu��p kënë. 9 Ye�ö be kërac �a yök këlä! Ye�a bä kony gu��p �a �äth thou yic? : Lecku Nhialic rin cï yen Bänyda Jethu raan cï l�c ku d�c, c�l akony �a. Këya, kënë yen ë t��di��, ��n nhom piändi�� yic alony lö� Nhialic, ku cït t�� cï �a cak thïn alony adumu��m.

Pïr Wëi Nhialic yic

8 Ku këya, acïn awu��c ye t��m k�c cï ya tök kek Raan cï l�c ku d�c Jethu, " rin lö� yam, Wëi Nhialic ë pïr b��i rin Jethu raan cï l�c ku

d�c, acä w��r bei lö� adumu��m yic, lö� thou. # Kën këc lö� lëu bï looi rin t�� cï �o cak thïn ke �o cïï ril rin adumu��m, acï Nhialic looi ë tuuc cï yen Wënde nhom tu��c ke ye raan cïmënda, ku bï n��k bä adumu��m nyaai. Ku t�� looi yen kënë, acä adumu��m t�� k�c gup c�l acïn ri�l. $ Kënë acï Nhialic looi rin bï lu�i wïc lö� dhi�l la cök �ogup �ok k�c 7:11 Cäk 3:13 7:15 Gal 5:17



pïr Wëi Nhialic, ku acie t�� cï �o cak thïn. % K�c pïr cït t�� cï ke cak thïn kek adumu��m, aake nhïïm yiëk käk ye t�� cï cäk ke wïc, ku k�c pïr cït t�� wïc lö� Wëi, aake nhïïm tääu käk wïc lö� Wëi yiic. & T�� yïk raan yenhom lu�i käk adumu��m, ka thou. Ku na yïk raan yenhom kë wïc lö� Wëi, ka yök pïr ku d��r. ' Ku raan ë la ater kek Nhialic t�� yïk yen yenhom käk lu�i adumu��m rin acie lö� Nhialic ye theek, ku acïï lëu bï lö� Nhialic theek. ( Ku k�c ye theek t�� cï �o cak thïn aacie Nhialic c�l amit pu��u. ) Ku këya wek aacïï cië� cït t�� cï we cak thïn, wek aa cië� cït tënë lö� Wëi t�� rëër Wëi Nhialic ke we ayic. Ku na ye raan cïï r��r kek Wëi Jethu raan cï l�c ku d�c, ka cie raande. * Ku na r��r Raan cï l�c ku d�c kek we, ke guäpkun aacï thou rin adumu��m ku w��ikun a�ot ke pïr rin cï ke looi bïk la cök tënë Nhialic. + Na Wëi Nhialic yen j�t Jethu thou yic r��r kek we, ke raan j�t Raan cï l�c ku d�c thou yic, ka bï gu��pkun thou c�l aa pïr rin rëër W��ike wegup. , Këya, mi��thakäi �ok aala kë dhilku looi, ku acie l�n bï �ok rëër pïrdan th��r cï �o cak thïn yic. . Rin na pi��rkë cït t�� cï we cak thïn, ke wek aabï thou, ku na pälkë kär�c yakë ke looi rin Wëi Nhialic, ke wek aabï pïr yök. / K�c ye Wëi Nhialic nyu��th, aa mïth Nhialic. š Rin Wëi cï Nhialic gäm we acie we c�l aye b�n ya aloony adumu��m, ku looi we bäk ri��c. Ku Wëi Nhialic ë �o c�l aye mïth Nhialic, ku wek aacï Wëi Nhialic cï we looi bäk aa mi��thke yök. Ku Wëi acï �o c�l aye Nhialic l��, “Wä! Wä!” œ Aye Wëi Nhialic gu��p kek w��ikua lueel l�n ye �ok mïth Nhialic. 2 Ëmën ye �ok mi��thke, �ok aabï käkken muk tënë kacke th�n. Ku käpu�th muk rin Raan cï l�c ku d�c aya rin t�� guum �ok cïmënde, ke duaarde abï ya këda aya.

Duaar aköldä 3 Aya tak l�n käk yeku guum pi��rda yic ëmën, aacïï k�� th�� kek duaar bï Nhialic nyu��th �o, duaar bï rëër kek �o aköldä. 4 Käk cï Nhialic cak pinynhom ëbën aa r��r ke ��th ap�i, ke tit aköl bï Nhialic mi��thke nyu��th. 5 Ku käk cï cak, k�c pinynhom aake bï rëër ke cï pu��th mum, ku aacie kek ke cïï yen tak, ee Nhialic yen loi ye këya. Ku ��th kënë ë �ot t�� thïn. 6 Ku käk cï cak aabï waar aköldä rin bïk cïï riääk, ku bïk lääu nhomdït mïth Nhialic r�m ke ke. 7 Rin a�icku agut cït ëmën, käk cï cak aa r��r ke dhiau ke rem, ar��m cït ar��m ti� r��p. 8 Ku aacie käk cï cak ë röt, �ok k�c cï Wëi yök ke ye mi��c tue� ë Nhialic, �ok aa rëër �o dhiau �o rem pu��th aya, ke �o tït 8:11 1Kor 3:16 8:15 Mk 14:36; Gal 4:6 8:15-17 Gal 4:5-7 8:20 Cäk 3:17-19 8:23 2Kor 5:2-4



ap�i t�� bï Nhialic �o lu��i thïn buk aa mi��thke, ku c�l guäpkua aa waar röt bïk aa yam. 9 Rin ë ��th yen ë c�l �o apoth, ku na yeku kë ��thku tï�, ka cie ��th acïn. Rin ye �a kë t�� kek ye ��th? : Ku na yeku ��th kë cïï t�� ke �o, ka yeku tiit ke �o lir pu��th. ; Ku cït mën aya, Wëi Nhialic ë b��n aya ku kony �o rin ye �ok cïï ril, rin kuc �ok t�� dhil �ok Nhialic r��k thïn, ke yeen ë Nhialic l�� ri�nkua, ku l�� ke dhiau dhiën cïn wël ye teet. = Ku Nhialic yen kë r��r raan pu��u tï�, a�ic kë lueel W��ike, rin W��ike ë röök rin kacke cït t�� wïc Nhialic ye thïn. ? Ku a�icku këriëëc ëbën yic, Nhialic ë luui käpath rin k�c nhiar ye, k�c cï c��l bïk këden wïc looi. A K�c kek cï Nhialic l�c th��r, aacï looi aya bïk ci��t Wënde, ku bï Wënde a kaai wämäthakën juëc yiic. B Këya, Nhialic acï k�c cï l�c c��l ku looi ke bïk la cök tënë ye, ku k�c cï c�l aala cök tënë ye aacï la duaarde aya. C Këya, ye�ö buk lueel rin ë kënë? Na Nhialic akääc kek �o, ke ye�a bï �o maan? D Na Nhialic akëc Wënde nhom gu��p �uään wäär ku c�l athou ri�nkua ëbën. Na cï �o gäm Wënde, ke cïï �o bï gäm kä� ëbën ë path aya? E Ye�a bï la w��t bï lu��l k�c cï Nhialic l�c gup? Ee Nhialic nhom gu��p yen acï ye lueel l�n le kek cök tënë ye. F Le raan d��t lëu ye bï ke t��m awu��c? Acïn raan agut Jethu aya raan cï l�c ku d�c cï thou, ku j�t ra� yic bï b�n pïr, ku ar��r kö� cuëc Nhialic, ee Nhialic l�� ri�nkua. G Ye�a bï �o t��k bei nhiër Raan cï l�c ku d�c yic? Lëu aliääp, t��dë ba gum rin ye yïn raan cï gam, ayï ��, ayï ri��c rin kär�c, ayï l�n bï yï n��k ba thou? H Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Rin w��tdu �ok aa rëër käk näk �ook yiic ak��l thok ëbën, �ok aaye looi cïmën am��l la teem röt.” I Acie t��de, käkkä yiic ëbën �ok aala ri�l dït ye �ok kä� tiaam rin raan yen nhiar �o. J Rin a�i�c alanden l�n acïn ke tëk �o bei nhiërde yic. C�k athou ayi pïr, c�k atuuc nhial ayï jakr�c, c�k aa käk loi röt ëmën, ayi käk bï röt looi aköldä, ayï käkk��k ril. K Ayï nhial, t��d��t wërdït cök piiny, acïn kë lëu ye kuat käkkä yiic ëbën bï �o t��k bei nhiër Nhialic yic, yeen ë këda rin Raan cï l�c ku d�c, Jethu Bänyda.

Nhialic ku kacke

9 Kë ya lueel ë yic. ��n acie jam lueth rin ��n ë raan, Raan cï l�c ku d�c. Aye pu��ndi��n m�c Wëi Nhialic l��k �a ap�i l�n ��n acïï lueth

luel. " Rin dak piändi�� adït ap�i, ku t�� reem piändi�� thïn rin kacki�� acie yop. ��n ajam rin k�c kuatdi��, k�c Itharel. # Ku na lëu rot ba ke kony, 8:23 2Kor 5:2-4 8:36 Wk 44:22



�u��t awiëc bï Nhialic �a t��m awu��c ku cä ben a raan Raan cï l�c ku d�c. $ Keek aa k�c cï Nhialic l�c ku c�l ke aaye kacke, ku nyuth ke duaarde ku looi d��r ke ke ku g��m ke lö�. Ku nyuth ke t�� bï kek ye aa du��r thïn apath. Ku yökkë käk cï Nhialic th��n ke. % Keek aa ke ye kuat k�c �ic th��r. Ku Raan cï l�c ku d�c, wäär cï yen jäl a raan cïmënda ë ye raan kuatden. Raan ëbën adhil Nhialic yen m�c kä� ëbën a leec akölriëëc ëbën. Yenakan. & Acä ye lueel l�n kë cï Nhialic th�n akëc rot looi. Kë cï Nhialic th�n acï rot dhi�l looi, rin acie k�c Itharel kek ke cï Nhialic l�c ëbën. ' Acï Nhialic lueel tënë Abaram, “Aacie mïth ëbën bï dhiëëth tënë yï kek bï ya mïth Nhialic, aa mïth bï dhiëëth many Itharel kek aabï ya mi��thku kek ca th��n yï.” ( Këya, aye kënë nyooth l�n aacie mïth bï dhiëëth Abaram ëbën kek ke bï ya mïth Nhialic, aa mïth ke cï Nhialic th��n ye kek aake bï ya mi��thke. ) Kënë cï Nhialic lueel akïn wäär th�n yen w��t tënë Abaram, “T�� le akälde b��n, ke ��n abï dhuk ku Thara abï manh moc yök.” * Kë cït ë w��t kënë aya, mïth Rabeka karou, wunden ë ye tök, wädïtda Ithäk. +-, Acï Nhialic lueel tënë Rabeka, “Wëndun dït yen abï ya luui tënë wëndun koor.” Acï kënë lueel rin bï nyooth l�n kë cï yen raan tök l�c keyiic ku p��l raan d��t, ee wïc piände ë rot bï looi këya. Nhialic ë luel w��t kënë tënë Rabeka, ke Rabeka këc mïth cak dhiëëth, ke cïn këpath ku kër��c cï ��k looi. Kënë cï rot looi ë kë cï Nhialic raan tök c��l ku p��l raan d��t. Ku acie kënë cï ��k looi kamken. . Cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Jakop aca l�c ku ku��c Ethau.” / Abï k�c k��k aa lueel l�n Nhialic acïn yic, ku acie t��de. š Rin acï Nhialic lueel tënë Mothith ëlä, “Na wiëc ba raan d��t �uään, ka lu��i, na wiëc ba pu��u löny tënë raan d��t, ka lu��i aya.” œ Këya, acie kë wïc raan, t��de kë ye looi, ee li�r pu��u ë Nhialic. 2 Rin acï Nhialic lueel wël th��r cï g��t yiic tënë b��ny Ijip ëlä, “Yïn aca looi ba ya b��ny rin bï ri�ldi�� yï nyu��th, rin bï k�c pinynhom ëbën �a pi�.” 3 Këya, na wïc Nhialic bï raan �uään, ka looi. Ku na wïc raan d��t bï c�l aril nhom, ka looi aya.

Nhialic ë k�c �uään ku tëm k�c awu��c 4 T��d��t ��n abï raan d��t thiëëc ëlä, “Na ye yen t�� ye Nhialic luui thïn akan, ke ye�ö ye yen raan t��m awu��c? Ku ye�a lëu ye ku bï kë wïc Nhialic j��ny?” 5 Ye tak ye yïn ë �a ba yïnhom jääm kë cï Nhialic looi? 9:4 B.bei 9:4 9:7 Cäk 21:12 9:9 Cäk 18:10 9:12 Cäk 25:23 9:13 Mal 1:2-3 9:15 B.bei 33:19 9:17 B.bei 9:16 9:20 Ith 29:16; 45:9



Töny acie ti� cuëc ye ye thiëëc, “Ye�ö cuëëc yïn �a këlä?” 6 Ti� cuëc töny ala yic bï ti�p cu��c t��den wïc yepu��u, ee töny karou cuëëc ë ti�m tö� yic, amuc yen j��l mu��c ku tööny ye yen luui baai ë path. 7 Kë cï Nhialic looi athö� kek ë kënë. Awïc bï riääk piände nyu��th ku c�l ri�lde a�ic. Ku �ot p��l yepu��u piny tënë k�c r��c yen pu��u thïn, k�c r��r ke bï t��m awu��cdït ap�i. 8 Ku ee wïc aya bï duaarden dït nyu��th �o, duaarden dït cï yen �o mat thïn �ok k�cken cï �uään. �ok k�cken cï guiir th��r buk duaarde yök. 9 Ku �ok k�c cï c��l �ok aa �o la yiic k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel aya. : Ku kënë cï Nhialic lueel akïn, kë cï g��t athör �ocia yic raan käk Nhialic tï�, “Aba c��l kacki��, t�� ji��m ��n k�c cie kacki�� ayic. Aba c��l k�cki��n nhiaar, t�� ji��m ��n rin k�c cä ke nhiar.” ; Ku t��në yen acï Nhialic ye lueel thïn ëlä, “Wek aacie kacki��, t��n aabï c��l ka w��t Nhialic t�� pïr yecin.” =-? Ku Ithaya raan käk Nhialic tï� acï jam ap�i th��r rin k�c Itharel ëlä, “Na c�k k�c Itharel juëc abïk ci��t li��t agör, ka k�c lik keyiic kek aabï poth, rin Nhialic abï luk lac looi lu� cïï yeyic dhuk tënë k�c

pinynhom ëbën.” A Acït w��t cï Ithaya raan käk Nhialic tï� lueel wäth��r ëlä, “Na Nhialic Madh�l këc �ook nyä� k�c ë kuatda yic, �u��t �ok aacï ci��t k�c gen Thodom ku Gomora.” a

9:20 Ith 29:16; 45:9 9:25 �oth 2:23 9:26 �oth 1:10 9:27-28 Ith 10:22-23 a 9:29 K�c Thodom ku Gomora aake cï Nhialic c�l aa nyu�p bïk thou ëbën rin kär�c yekë looi, tï� Ith 1:9

Ti� cuëc töny ala yic bï ti�p cu��c t��den wïc yepu��u (9:21)



W��t Pu�th Yam ee luel tënë k�c Itharel aya B Kënë yen ë lu��l, “Ee këc k�c cie k�c Itharel them bïk la cök tënë Nhialic. Ku aacï Nhialic b��n c�l aa la cök rin cï kek ye gam. C Ku ëcï k�c Itharel them bïk la cök Nhialic nhom rin th��k ë lö�, ku acïn kë cïk b��n yök.” D Ku raan d��t abï thiëc ëlä, “Ye�ö cïn yen kë cïk yök?” Acïn kë cïk yök rin acïk them bïk looi ë röt ku cïk Nhialic gam. Këya, aa cït k�c cï kecök d��ny al�l, E alel yen ye athör th��r wël Nhialic jam ye ëlä, “Pi��kë apath, ��n abä alel bï k�c c�l aaye kecök d��ny. T��u Jeruthalem, alel bï k�c c�l awi��k. Ku raan bï w��tde gam acïï bï rac pu��u.”

10 Mi��thakäi, kë wïc piändi�� ku r��kki�� tënë Nhialic ri�nken, ee l�n bï k�cki��n Itharel �ic t�� bï Nhialic ke ku�ny thïn. " Al��u ba ya

raan �ic ye l�n awïckë bïk luui ap�i bïk Nhialic c�l amit pu��u tënë ke. Ku dhël ye kek ye wïc bïk Nhialic c�l amit pu��u, acïk ye deet yic apath. # Ku rin këc kek dhël ye Nhialic k�c c�l aala cök tënë ye deet, acïk them bïk dhël yök ë röt, dhël bï ke c�l aala cök tënë Nhialic. Ku aa këc dhël ye Nhialic k�c c�l aala cök tënë ye gam. $ Ku Raan cï l�c ku d�c yen aye lö� thök thïn. Ku këya, Nhialic ë kuat raan cï gam ëbën c�l ala cök tënë ye.

Acïn raan cïï Nhialic ye kony % Mothith acï t�� ye k�c la cök thïn tënë Nhialic t�� theek ë lö� g��t ëlä, “Na loi raan kë ye lö� lueel, ke yeen abï lö� c�l apïr.” & Kë ye wël Nhialic cï g��t th��r lueel rin bï raan la cök tënë Nhialic rin gam akïn, “Duk rot ye thiëëc, ye�a bï la pan Nhialic.” Rin bï yen Raan cï l�c ku d�c la thiëëc bï b��n piny tënë �o. ' “Duk rot ye thiëëc aya, ye�a bï la piny.” Ku w��tde yic bï Raan cï l�c ku d�c la b��i bei kam k�c cï thou. ( Kë ye wël Nhialic cï g��t th��r lueel akïn, “W��t Nhialic athi��k kek yï, ar��r yïthok ku yïpu��u.” Ku kënë yen ë w��t tö� yeku l��k we. ) Na ye lueel k�c nhïïm ëlä, “Jethu ë B��ny ku gam yïpu��u l�n cï Nhialic ye j�t thou yic, ke Nhialic abï kony. * Gam ë b��n bei �opu��th ku c�l �o aala cök tënë Nhialic, ku lu�l ye �ok gam lueel �othook k�c nhïïm aye Nhialic �o kony.” + Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Ku raan bï w��tde gam acïï bï rac pu��u.” , Kënë at�� raan ëbën thïn, rin Nhialic B��ny athö� tënë k�c ëbën, k�c Itharel ku cie k�c Itharel aya. Ku ë k�c röök tënë ye ëbën gäm käjuëc path ap�i. . Cïmën ye wël Nhialic cï g��t th��r ye lueel ëlä, “Na le raan B��ny c��l ke yen akony B��ny.” / Ku yeen acïk bï c��l ayic t�� këc kek gam. Ku keek aacïï bï gam t�� këc kek w��t pi�. Ku w��t acïk bï pi� t�� këc ye l��k ke. š Ku bïk w��t pi� 9:33 Ith 28:16 10:5 Leb 18:5 10:6-8 L.rou 30:12-14 10:11 Ith 28:16 10:13 Juel 2:32 10:15 Ith 52:7



këdë t�� cïn yen raan cï tu��c ke. Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Ee këpath ap�i, k�c bïï w��t pu�th yam aa b��.” œ Ku acie raan ëbën yen cï W��t Pu�th Yam gam. Acï Ithaya nhom gu��p lueel ëlä, “B��ny ye�a cï w��tda gam?” 2 Këya, keek aa w��t ka� pi� tue� ku j�lkë gam. Ku w��t kënë aye pi� t�� piööc k�c rin Raan cï l�c ku d�c. 3 Ku ë yic alanden, keek aacï w��t pi�. Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Wël cïk lueel ap�i aacï thiëi piny. Wël thu��den aacï �et pinynhom ëbën.” 4 Ku k�c Itharel gu��p ë �ickë. Mothith nhom ke jam nyin Nhialic, yen abï ye ka� lueel, “Wek wundi��n Itharel, wek aaba c�l ad�m ti��l. Rin k�c cïï c�k a wut, wek aaba c�l ariääk pu��th rin k�c wun cïn kë cïk deet.” 5 Ku jam Ithaya nyin Nhialic, ku g�i yic ëlä, “��n acï k�c ke cïï ��n wïc yök. ��n acï rot nyu��th k�c ke cie ��n ë thiëëc.” 6 Ku acï l��k �o l�n cï Nhialic ye lueel rin k�c Itharel ëlä, “��n acä cin taar ak��l thok ëbën tënë k�c dh��l ��n, k�c cie

w��tdi�� ye pi�.”

Nhialic ë �uäände nyu��th k�c Itharel

11 Kë thiëëc, cïï Nhialic kuec kacke? Acie t��de. ��n nhom gu��p, ��n ë raan Itharel, ��n ë raan kuat Abaram, raan many Benjamin.

" Nhialic akëc kuec kacke, k�c yen l�c ke th��r. Wek aa �ic käk cï g��t athör th��r wël Nhialic yic, käwäär ye Elija Nhialic c��l rin kär�c cï k�c Itharel looi, # “B��ny, keek aacï k�c käkku tï� n��k ku thurkë ariäkku piny, ee ��n raan tö� käkku tï� cï dö�, ku keek awïckë bïk �a n��k.” $ Ku t�� cï Nhialic ye b��r thïn tënë ye akïn, “Ku ��n acï röör tiim kadhorou c�l ar��r kek �a, röör këc j�� c�l Baal ye k�c k��k c�l aye Nhialicden ka� door.” % Ëmën kë thö� kek ë kënë acï rot looi, Nhialic acï k�c lik l�c rin dh��de. & Nhialic acie k�c ë l�c rin käk cïk looi. Rin na Nhialic ë k�c l�c rin käk cïk ke looi, ke �u��t acïï dh��de ye nyu��th acïn. ' Ku ë yic k�c Itharel aa këc kënë yen wïckë ap�i yök, ku aa k�c ke cï Nhialic l�c kek aacï ye yök. Ku Nhialic acï k�c k��k looi bïk kë ye lueel cïï pi�. ( Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Keek aacï Nhialic looi bïk kä� cïï ye deet yiic agut cït akölë, aacït k�c cie pi� ku c��rkë.”10:15 Ith 52:7 10:16 Ith 53:1 10:18 Wk 19:4 10:19 L.rou 32:21 10:20 Ith 65:1 10:21 Ith 65:2 11:1 Pili 3:5 11:3 1B� 19:10, 14 11:4 1B� 19:18 11:8 L.rou 29:4; Ith 29:10

298 K�c pan Roma 10, 11


) Ku aye Debit lueel, “��n ee röök tënë Nhialic l�n bï yen ke deep ku d�m keek yäiken yiic. Bïk wïïk bï keek t��m awu��c. * Ku c�l Nhialic keek aa la nyïn dum bïk ci��n kë yekë tï�. Bï käkken r�c yekë keek looi ci��t käthiek kek��th.” + Alu��l piändi�� ëbën l�n na c�k al�n cï k�c Itharel kecök d��ny bïk wïïk, ke keek aa këc g��k piny. Ku rin cï kek adumu��m looi, ke ku��ny Nhialic acï b��n tënë k�c cie k�c Itharel. Kënë acï rot looi rin bï ti��l k�c Itharel n��k ë ri�nken. , Ku rin cï k�c Itharel adumu��m looi, ke k�c k��k pinynhom aacï d��c. Ku rin këc k�c Itharel kepu��th yiëk dhël pïr, d��cdït acï gam tënë k�c cie k�c Itharel. Ku bï d��c jäl dït këdë t�� j�l k�c Itharel m�t thïn.

K�c cie k�c Itharel aabï kony . Kë lu��l ëmën ë kë l��k k�c cie k�c Itharel. Cïmën ye ��n atuny k�c cie k�c Itharel, ��n abï nhiam lu�i cï Nhialic yiëk �a ba looi. / T��dë, ke ��n abï k�c kuatdi�� c�l ad�m ti��l, ku rin lu�idi��n ca looi, Nhialic abï k�c k��k kony keyiic. š T��wën cï Nhialic kuec ke, go k�c k��k pinynhom c�l aala d��r kek ye. Ku t�� le k�c Itharel gam aya, ka bï ci��t k�c cï thou cï b�n pïr. œ Na g�m raan aba� ayup tënë Nhialic, ka ayup ëbën ë kënë Nhialic aya. Ku na ye mei tim käk Nhialic ke kër aa käkke aya.b 2 Kër k��k tim ye com c�l Olip aacï y�p wei, ku nuet kër Olip cil roor ë rot t��den wën, ku j�l dït ap�i abï ci��t Olip ye com baai, ye �i�c muk apath. Këya, wek k�c cie k�c Itharel k��k b��n tënë k�c Itharel, wek aa käpath yök thïn aya cïmën ye kër Olip pi��rden yök tënë Olip d��t cï ye nu�t yek��u.c 3 Këya, du��kkë k�c cï Nhialic y�p wei cïmën kër tim ye bui. Acïn kënë yï c�l anhiam, acie yïn meei looi bï ri�l, ee meei yen ë yï looi ba ri�l. 4 Abï raan d��t kamkun lueel ëlä, “Kër aacï y�p wei rin bï �o nu�t nyi��nken yiic.” 5 Kënë ë yic. Aacï y�p wei rin këc kek gam, ku d��kë nyi��nken yiic alanden rin cï wek gam. Ku du��kkë nhiam ë kënë, riääckë kë bï b��n. 6 Na këc Nhialic k�c Itharel pu��l bï ke cï t��m awu��c, k�c cït kër tim cï com baai ka cïï we bï pu��l aya. 7 Ayeku tï� ëmën yen t�� p�th Nhialic thïn, ku t�� yen k�c t��m awu��c thïn. Ee k�c ca adumu��m looi t��m awu��c. Ku ë piath tënë yï t�� ye yïn rëër ke yï ��th piathde ku looi käk ye c�l apath pu��u tënë yï. Ku na cïï kënë loi, ke Nhialic abï yï y�p wei aya. 8 Ku na dhuk k�c Itharel kepu��th 11:9-10 Wk 69:22-23 b 11:16 Paulo aluel kënë bï nyu��th l�n k�c Itharel aa �ot ke ye k�c Nhialic, c�k al�n cï ku��ny gäm k�c cie k�c Itharel ëmën. c 11:17 K�c cie k�c Itharel aa käpath yök tënë k�c Itharel cïmën ye kuël ayi aci��k pi��rden yök tënë tim cï yen cil yek��u.



ciëën ku gamkë w��t Nhialic, ka dhuk t��den th��r wäär yep ke wei thïn, rin alëu Nhialic bï ke b�n dhu��k thïn. 9 Këya, wek k�c cie k�c Itharel wek aa cït kër tim Olip cï yëp bei Olip cil roor k��u, ku nuëët ke kek tim Olip ye com. K�c Itharel aa cït tim cï com kënë, ku abï yic pial tënë Nhialic bï kër cï y�p wei b�n nu��t kek tim yëp ke bei thïn.

K�c Itharel ëbën aabï kony : Ala yic k��ckë ka� �ic wämäthki�� wiëc ku bäk �ic. Na �i�ckë ë yiny kënë, ka cäk bï ya tak piäthkun ku lu�lkë, “�ok aa �ic kä�.” Ku yiny kënë akïn. W��t cï k�c k��k Itharel kuec bïk cïï g��m acïï bï t�� thïn akölaköl, abï rëër thïn �et aköl bï akuën k�c cie k�c Itharel wïc Nhialic b��n bäänyde yic tënë ye. ; Ku ë yen t�� bï Nhialic k�c Itharel ëbën ku�ny thïn, cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Raan luäk k�c abï b��n Jeruthalem ku ny��i adumu��m k�c

Itharel gup. = Ku lueel Nhialic, ��n abï d��r kënë looi ke keek, t�� le ��n adumu��mken nyaai.” ? Rin cï kek kuec W��t Pu�th Yam, aacï ya k�c ater tënë Nhialic, ku kënë acï rot wel ke ye ku��ny tënë we, wek k�c cie k�c Itharel. Ku rin cï Nhialic ke l�c, acï wärken dït th�n l�n kuatden aabï ya mäthke akölaköl. A Rin Nhialic acie yenhom ë waar tënë k�c cï l�c ku d��c ke. B Ku wek k�c cie k�c Itharel, wek aa we cï kuec Nhialic wäth��r, ku ëmën wek aacï Nhialic �uään rin cï k�c Itharel Nhialic dh��l. C Këlä aya, rin �u��n cäk yök, ke k�c Itharel aa dhäl Nhialic ëmën, rin bï kek �u��n yök ëmën aya. D Nhialic acï k�c ëbën c�l aa cït k�c cï mac rin cï kek ye dh��l gu��p, ku bï �uäände nyu��th ke ëbën.

�ok aa dhil Nhialic leec E Käpu�th Nhialic aa juëc ap�i. Ku yeen acïn kënë ye wu��, a�ic kä� ëbën. Ye�a lëu ye bï t�� yen t�k thïn teet yic? Acïn raan lëu ye bï t�� yen käkke lu��i thïn deet yic. F Cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Acïn raan �ic t�� ye B��ny t�k thïn, acïn raan lëu yeen bï B��ny

w��t?” G “Acïn raan lëu yeen bï Nhialic gäm këdä�, rin bï Nhialic yeen

k��ny.” H Rin ë Nhialic yen ë cak këriëëc ëbën, ku ë yen amuk këriëëc ëbën, ku käriëëc ëbën aa t�� thïn ë ri�nke. �ok aa dhil Nhialic leec akölriëëc ëbën! Yenakan.11:26 Ith 59:20 11:27 Jer 31:33-34 11:33 Ith 55:8 11:34 Ith 40:13 11:35 Jop 41:11 11:36 1Kor 8:6



�ok aa pïr rin bï �ok Nhialic lu��i

12 Këya mi��thakäi, rin cï Nhialic �o nyu��th li�r ë piände, al��k we piändi�� ëbën, t�� juër wek röt Nhialic bäk ci��t kë n��k ye, ku week

ke we pïïr, ke we loi ë kënë bäk aa käkke alanden. Kënë yen ë dhël dhil wek Nhialic door wepu��th. " Du��kkë t�� ye k�c pinynhom ë t��n luui thïn ye bu��th yic, calkë Nhialic awar wepu��th papot, bï we gäm nhom yam ku bäk kë wïc Nhialic �ic, ku kë wïc Nhialic ë këp�th ye c�l amit pu��u, ku le cök. # Ku rin dhëë� pu�th cï Nhialic yiëk �a, al��k we ëbën. Du��kkë ye tak l�n ye wek k�cdït w��r k�c k��k �ïny kä�, t��n t�� rëër wek thïn ëmën wek k�c ë path, ku ye ��k rot t��u t��den thö� kek gam cï Nhialic yiëk ye. $ �ok aa le ��k ke gu��p, ku gu��p ala käjuëc, ku käkkä aa ye tök la këden ye looi. % Këlä aya, �ok aa juëc, ku �ok aa cït guäp tök rin �ok aa tök kek Raan cï l�c ku d�c, �ok aacï mat ë tök cïmën käk cïï thö� t�� guäp tök yic. & Këya, ��k kamkua adhil kë cï gäm ye lu��i t��cït t�� cï Nhialic ye gäm ye bï looi. Na ye kë cï Nhialic gäm �o l�n bï �ok w��tde l��k k�c, ka dhilku looi t��cït t�� dïït gamdan cï Nhialic yiëk �o thïn. ' Na cï Nhialic �o c�l aye k�c lu��i, ka dhilku kony. Na cï �o c�l aye piööc, ke �ok aa pi��c. ( Na cï �o looi buk k�c k��k aa d��t pu��th, ka dhil looi këya. Raan kë t��u kek ye tek kek k�c k��k, adhil looi pu��n biökru��l. Raan cï Nhialic yiëk ri�l bï yen k�c mac adhil looi pu��u ëbën, ku raan li�r pu��u nyu��th tënë k�c k��k, adhil looi ke dal, ke mit pu��u. ) Du��kkë röt ye nyu��th ci��t we nhiar k�c, dhi�lkë k�c nhiaar pu��u ëbën. Mankë kërac ku mu��kkë këpath ri�l. * Nhiarkë röt piäthkun ëbën cïmën ��k ke wämënh, ku nyu��th t�� ye yïn raan d��t th��k thïn, ku duk t�� bï yï th��k thïn yïk yïnhom. + Du��kkë röt dak, lu��ikë ap�i. Lu��ikë B��ny piän tök. , R��rkë we mit pu��th t�� c�k k�c k��k we jöör rin le wek ��th, ku r��kkë Nhialic akölaköl. . Gämkë k�c cï gam kë wïckë mu��kkë liu tënë ke. Ku lu�rkë j��l b�� bääikun yiic. / R��kkë Nhialic rin bï yen k�c jör we d��c, ku du��kkë r��k tënë ye rin bï yen ke t��m awu��c. š Mi�t pu��u kek k�c k��k mit pu��th, ku dhiaaukë kek k�c dhiau. œ Calkë ��r piändun athö� tënë k�c ëbën. Du��kkë nhiam, dhu��kkë röt piny ku lu��ikë tënë k�c kor tënë we. Ku du��kkë ye tak l�n ë wek �ic kä�.12:4-5 1Kor 12:12 12:6-8 1Kor 12:4-11 12:14 Mt 5:44; Lk 6:28 12:16 K�� 3:7

Mi�t pu��u kek k�c mit pu��th, ku dhiaaukë ke k�c dhiau (12:15)



2 Na loi raan d��t kërac tënë we, ke du��kkë col kër��c d��t. Loi kë ye raan ëbën tak ke path. 3 Lu�ikë käpu�th l��ukë ke bäk ke looi rin bï wek �i�c ce� kek k�c. 4 Du��kkë këdä� guur mäthki��, calkë aguur Nhialic. Rin aye B��ny lueel athör wël th��r yic ëlä, “��n abï kër��c cï k�c k��k looi gu��r.” 5 Du��kkë kënë k�� looi, lu�ikë kë ye athör th��r wël Nhialic lueel, “Na raan at�rdu an��k c�k, ke gäm miëth, na n��k rou, ke gäm kë dek, rin t�� looi yïn käkkä ka ba c�l ayär gu��p.” 6 Du��kkë kërac c�l arum wepu��th, lu�ikë këpath bï wek kär�c g��l wei.

Raan adhil k�c mac baai theek

13 Week ëbën wek aa dhil bäny m�c baai theek rin acïn raan k�c mac t�� këc Nhialic ye gam bï k�c mac. Ee Nhialic yen ë k�c yiëk

bääny. " Këya, raan cie w��t b��ny m�c baai ë gam, ee bääny cï Nhialic gam dh��l yic, ku raan loi kë cït kënë abï t��m awu��c. # Rin bäny aacïï k�c käpath looi ye ri��c, aa k�c kär�c looi kek aa ri��c ke. Ye looi këpath yen abï b��ny yï aleec. $ Rin yen aluui Nhialic käpath kony yen yï, ku na loi kär�c, ke yï ri��c ye rin ri�l t�� kek ye acïï muk ë path. Rin b��ny ë Nhialic lu��i ku nyooth riääk pu��u Nhialic, ku t��m k�c kär�c looi awu��c. Ee k�c awu��c looi c�l agum. % Këya, wek aa dhil bäny theek ku acie rin ë w��t kënë rot, ku yeen aya a�i�ckë wepu��th l�n ë kë dhi�lkë looi. & Kënë yen ë w��t dhil wek ajuër tääu piny aya, rin bäny aa luui tënë Nhialic t�� looi kek lu�iden ë cök bïk k�c mac. ' Tääu ajuër piny ajuër yen ba juaar tënë ke, ku nyu��thkë ath��kdun ëbën tënë bäny.

K�c aa dhil röt nhiaar ë kamken ( Du��kkë röt c�l ak��ny raan d��t, kë t�� thïn ë tök yen adhil looi, ku ë kë bï wek röt nhiaar kamkun, ku raan nhiar k�c ëbën ë kë wïc lö� yen aye looi. ) Löö�kä, “Duk ak�r loi, duk raan näk, duk cuëër, duk kënë raandä wïc yïpu��u,” löö�kä ku löö� k��k aa m�t lö� tö� ye lueel ëlä, “Yïn adhil k�c ëbën nhiaar cïmën nhi��r yïn rot.” * Raan nhiar raan d��t ka cïn kër��c ye raan kënë looi tënë ye. Këya raan nhiar k�c k��k, ee kë wïc lö� yen aye looi. + Wek aa dhil kënë looi rin a�i�ckë l�n aköl dhil wek nhïïm tïr acï b��n. Rin aköl bï Nhialic �o kony acï thi��k ëmën t��n t��wäär tue� g�m �ok w��t. , Acït l�n nadë ke wak��u athök ku aköl ab��, pälku kär�c yeke looi mu��th yic wak��u, ku këya l��mkë käk bï �o c�l apïr apath aköl bï Jethu dhuk. . �ok aa dhil röt mac apath cïmën k�c ë rëër ��r yic aköl cïn kë yekë thiaan. Wek aacïï röt m�t akut luui kär�c yic, kär�c 12:19 L.rou 32:35 12:20 K�� 25:21-22 13:6-7 Mt 22:21; Mk 12:17; Lk 20:25 13:9 B.bei 20:13-15, 17; L.rou 5:17-19, 21; Leb 19:18

302 K�c pan Roma 12, 13


cïmën wi��t ë määu ku wïny ë diäär. Ku du��kkë ater ye looi ku ti�lkë röt kamkun. / L��mkë B��ny Jethu Krïtho, bï thiääk ke we. Du��kkë wepu��th ye yiëk käk we c�l aloi adumu��m, bäk kënë yen wïc piändun looi.

Duk k�c k��k cï gam luk wei

14 Gamkë raan koor gamde bï rëër ke we, ku du��kkë ye teer ke ke käk yekë tak, käk cïï ril. " Gam raan d��t, ee ye c�l acam kuat

miëth ë path, ku raan koor gamde acïn kuat rï� ye cuet. # Ku raan cïn kën ye yen ke kuec bï cam, acïï raan kuec mïïth k��k dhäl gu��p. Ku raan kuec mïïth k��k acïï raan cïn kën ë yen kuec bï cam ye y��k l�n ë yen kërac looi, rin kë ye raan cïn kën ye yen kuec looi acï Nhialic gam. $ Ye yïn ë �a, ba kë cï alony raan d��t looi, lueel ke yic, t��dë ke cie yic? Ee wun alony yen alëu ye bï lueel l�n le alu�nyde cök ku l�n cïï yen la cök. Ku yen abï la cök rin abï B��ny c�l ala cök. % Aye k�c k��k tak l�n ala aköl dït t��në aakööl k��k, ku aye k�c k��k tak l�n akööl aa thö� ëbën. �k adhil kë ye yen ye tak këya �ic apath. & Raan kën looi aye looi rin wïc yen B��ny bï theek. Ku raan cïn kënë ë yen ke kuec bï cam, aye looi rin wïc yen ye bï ath��k nyu��th tënë B��ny, rin ë Nhialic leec rin miëth. Ku raan kuec bï mïïth k��k cïï cam aye looi këya rin ath��k tënë B��ny, ku ath��k gäm Nhialic. ' Acïn raan tök kamkua pïr ri�nke ë rot, ku na thou raan acie thou ri�nke ë rot. ( Na pïïrku ke rin B��ny, ku na thouku, ke rin B��ny aya. T�� pïïr �ok ayï t�� thou �ok, ke �ok aa k�c ë B��ny. ) Rin Raan cï l�c ku d�c acï thou ku j�t rot bï pïr rin bï yen a B��ny k�c pïr ku k�c cï thou. * Ku këya, ye�ö ye wek mi��thakun lu��k wei, t��dë ke dhälkë gup, rin �ook �odhie �ok aabï k��c Nhialic nhom luk yic aköldä. + Cïmën ye athör th��r wël B��ny cï g��t ye lueel ëlä, “Cïmën pïïr ��n ayic, alu��l alanden l�n raan ëbën abä door. Ku abï raan ëbën lueel l�n ye ��n Nhialic.” , Këya, ��k �oyiic abï Nhialic ya t��t këden cï looi, ku ye rin �ö yen looi yen ye.

Duk k�c cï gam thööc adumu��m yic . �ok aacïï röt dhil tëm awu��c kamkua, ku duk kë bï raan d��t c�l aloi awu��c loi. / Ku rin ye ��n raan bu�th B��ny Jethu a�i�c alanden l�n acïn miëth r��c yetök ë rot. Ku na g�m raan l�n miëth arac, ka rac tënë ye. š Na c�l wämuuth arac pu��u rin ci�m yïn miëth ye tak l�n r��c yen, ka ye kë loi nyu��th l�n yeen acïï nhiar. Ku duk wämuuth cï Raan cï l�c 14:1-6 Kol 2:16 14:10 2Kor 5:10 14:11 Ith 45:23

K�c pan Roma 13, 14 303


ku d�c thou ri�nke r�c miëth ye cam. œ Duk t�� ye yïn käkkun path lu��i thïn c�l aye k�c k��k tak l�n r��c yen. 2 Rin bääny Nhialic acie cäm ku dëk, ee la cök ku d��r ku mi�t pu��u ye Wëi Nhialic gam. 3 Ku kuat raan, Raan cï l�c ku d�c lu��i këlä ë Nhialic c�l amit pu��u, ku c�l raan ëbën agam këden ye looi. 4 Këya, adhilku them buk käk k�c k��k nyaai ku loiku käk k�c k��k kony bïk ri�l gamden yic. 5 Na ye këya, duk kë cï Nhialic looi r�c rin miëth, mïïth aa path ëbën. Ku na ye raan d��t c�l aloi adumu��m rin kë ye cam, ka cïï path. 6 Këpath akïn, duk rï� cuet ku duk m��u dek, ku duk kuat kë bï wämuuth c�l aloi adumu��m loi. 7 Këya, kë ye tak ke path ë käkkä, muk kamkun wek Nhialic. Na cïï raan ye lueel l�n kë cï looi awu��c, t�� looi yen kë ye tak ke ye yic, ke yeen amit pu��u. 8 Ku na ye raan pu��u rou t�� c�m yen kuat mïïth k��k, ka ye Nhialic c�l aye kërac yen looi t�� c�m yen ye, rin acie gam yen c�l ye aloi ë kënë. Ku na yeku këdä� looi ëbën ke cïn gam, ke yeen adumu��m.

15 �ok k�c ril ë gamda yic, �ok aadhil k�c cïï ril kony bïk la tue� kek gamden apath, ku acie kënë �o c�l amit pu��th yen dhilku aa

looi. " �k �oyiic adhil wämääthdan cï gam lu��i këpath, kë bï yeen c�l amit pu��u. �ok aa dhil kënë looi rin bï �ok gamde c�l adhil ri�l. # Rin Raan cï l�c ku d�c akëc kë cï looi looi rin bï yen ke pu��u mi�t, cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Wäär l�t yï, l��t aacï b��n aa käkki��.” $ Këriëëc ëbën cï g��t athör th��r wël Nhialic yic ë �o pi��c, rin wël th��r Nhialic aa �o c�l a��th, ku aa �o d��t pu��th. % Bï Nhialic yen k�c c�l agum, ku deet kepu��th we yiëk d��r kamkun, cïmën ye wek k�c bu�th Raan cï l�c ku d�c Jethu. & Rin week ëbën bäk Nhialic wun Bänyda Jethu Krïtho aa leec.

W��t Pu�th Yam acï l��k k�c cie k�c Itharel ' Nhiarkë röt kamkun rin bï k�c ëbën Nhialic leec, lu�ikë kënë cïmën t�� cï Jethu we nhiaar thïn. ( Rin al��k we l�n cï Raan cï l�c ku d�c a raan luui k�c Itharel, ku nyuth ke l�n kë cï Nhialic lueel ë yic, rin bï käk cï th��n wärkuan dït aa yith. ) Ku d��t aya, bï k�c cie k�c Itharel c�l aa lec Nhialic rin li�r piände, cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, acï B��ny Debit lueel, “Këya, t�� rëër ��n kam k�c cie k�c Itharel ke wek ba gäm l�c. Ku waak al��c aba ket tënë yïïn.” * Ku ben athör th��r wël Nhialic lueel ëlä, “Mi�tkë pu��th wek k�c cie k�c Itharel kek k�c cï Nhialic l�c.”15:3 Wk 69:9 15:9 2Tha 22:50; Wk 18:49 15:10 L.rou 32:43

304 K�c pan Roma 14, 15


+ Ku ben athör th��r wël Nhialic lueel aya, “Wu��t ëbën aa dhil B��ny leec, ku k�c ëbën aa dhil ye leec ap�i.” , Ku ben Ithaya lueel athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Ala raan many Jethe wun Debit bï b��n. Abï Nhialic looi bï ya B��ny k�c cie k�c Itharel. Ku �äthden abï t�� tënë yeen.” . Bï Nhialic ��th b��i ku c�l we athiä� mi�t pu��u dït ap�i ku d��r, cïmën ye wek ye gam bï Wëi Nhialic we c�l aala ��th dït ap�i.

Lu�i Paulo kam k�c cie k�c Itharel / Wämäthki��n cï gam, ��n nhom, a�i�c alanden l�n week nhïïm wek aa path ap�i, wek aa �ic kë bäk dhi�l looi ku al��ukë bäk röt pi��c kamkun. š Wek aca gät athöör pu��u ëbën ke cïn kë mu��ny rin käk wiëc ba ke b�n l��k we, rin dhëë� cï Nhialic gäm �a, œ ba ya raan luui Jethu Krïtho, ba luui rin k�c cie k�c Itharel. ��n ë lu�i käk raan Nhialic looi t�� lëk ��n k�c W��t Pu�th Yam. Rin bï k�c cie k�c Itharel ci��t kë cï Nhialic door, kë cï Nhialic gam ap�i. Ku bï Wëi Nhialic ke c�l aye kacke. 2 ��n anhiam lu�idi��n ya lu��i Nhialic, rin cï ��n mat kek Raan cï l�c ku d�c Jethu. 3 ��n abï jam käk cï Raan cï l�c ku d�c c�l alu��i ë röt, käk ya lueel ku käk ya looi aacï k�c cie k�c Itharel c�l athek Nhialic, 4 rin käril ku käk k�c g��i, cï Wëi looi dhël ril. Këya, ��n ca ke tëëk ëbën jäl Jeruthalem ku wun c�l Dalmatia, ��n acï k�c l��k W��t Pu�th Yam rin Raan cï l�c ku d�c. 5 Kën yen t�� apu��u ë tök ë path, ee l�n ku ba k�c l��k W��t Pu�th Yam t�� këc rin Raan cï l�c ku d�c ka� pi� thïn, rin bï ye cïï luel l�n ye yen lu�i cï k�c k��k j��k yen lu��i. 6 Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “K�c këc ka� l��k w��tde abïk ti�. Ku k�c këc ye pi� abïk deet yic.”

Awïc Paulo bï la keny Roma 7 Ku rin ë w��t kënë, aca them ku ��n acï pëën arak juëc ba la tënë we. 8 Ku ëmën cï ��n kë lu��i thöl t�� rëër ��n thïn t��n, ku t��n wïc ��n ye run juëc ba we la tï�, 9 a�ääth ba jäl looi ëmën. Ku ëmën le ��n Ithpeen, wek aa bar ba we tï�. Ku awiëc bäk �a kony ba �et thïn, t�� cï ��n ka� rëër ke we t��thin-ny��t. : Ëmën thiin ��n ala Jeruthalem ba ku��ny la gam tënë k�c Nhialic r��r thïn. ; Ku akuut k�c cï gam t�� Mathedonia ku Gïrïk aacï pu��th mi�t, ku matkë bïk wëëu juaar tënë k�c 15:11 Wk 117:1 15:12 Ith 11:10 15:21 Ith 52:15 15:22 Rom 1:13 15:25-26 1Kor 16:1-4



�� kam k�c Nhialic t�� Jeruthalem. = Kek aa mat yeyic ë röt bïk looi këya, ku ë yic keek aa dhil k�c ��kä kony. K�c Itharel aa käpu�th yekë yök tënë Nhialic rin wëiken r�m kek k�c cie k�c Itharel. Këya, k�c cie k�c Itharel cï gam aa dhil k�c Itharel cï gam kony bïk ke yiëk käk yekë wïc akölaköl rin pi��rden. ? T�� cï ��n kënë thöl, ba ke gäm wëëu ke cï ku��t yiic ri�nken, ke ��n abï la Ithpeen, ku wek aaba ka� neem ba jäl la Ithpeen. A T� �eet ��n tënë we, a�i�c ��n abï d��cdït Raan cï l�c ku d�c la r�m ke we. B Rin gamda tënë B��ny Jethu raan cï k�c ku d�c, ku rin nhiër cï Wëi Nhialic gäm �o, wek aa lä� mätkë röt ��n at�rdi�� yic bäk röök kek ��n ap�i tënë Nhialic ri�nki��. C ��n ar��k bï k�c Judia këc w��t Jethu Krïtho gam ��n cïï ba�, ku bï k�c Nhialic t�� Jeruthalem pu��th mi�t bïk kë ca looi bï ��n ke kony gam. D Ku këya, na wïc Nhialic, ke ��n abï b��n tënë we ke mi�t pu��u, ku mitku pu��th n��m bï �o b�n pu��c. E ��n ar��k bï Nhialic yen ye �ok d��r yök thïn, rëër kek we ëbën. Yenakan.

Paulo ë k�c Roma mu��th

16 Awiëc ba l��k we, l�n nyankäida Pobï luui akut k�c cï gam Kankëria ë raan path. " Lu�rkë cïmën raan Bänyda, ku cït t�� ye

k�c Nhialic röt lu�r thïn kamken, ku yiëkkë kuat ku��ny bï thiëëc tënë we. Yeen ë path tënë k�c juëc, ayï ��n aya. # ��n ë Prithkila ku Akuila, k�c cï röt mät �a buk luui rin Jethu raan cï l�c ku d�c, mu��th ap�i, $ k�c këc di��r kë bï ke n��k ri�nki��. ��n amit pu��u tënë ke ap�i. Ku acie ��n ë rot, akuut k�c cie k�c Itharel cï gam aa mit pu��th aya. % ��n akut k�c cï gam, yenhom mat panden, mu��th aya. ��n ë mäthdi�� Epanetuth, raan cï Raan cï l�c ku d�c ka� gam wun Athia, & ku Maria raan cï luui ap�i ri�nkun, aaca mu��th aya. ' Andronikuth ku Juni�th, k�c Itharel cïmëndi��, wäär cï mac ke �a aaca mu��th aya. Keek aa �ic ap�i rin ye kek atuuc aya, ku kek aake k�� gam tënë �a. ( Miäthdi�� tënë Ampliatuth, yeen ë mäthdi�� ap�i, ku yeen acï rot mät B��ny. ) Mu��th tënë Urbano, raandan lui rin Raan cï l�c ku d�c. Ku mu��th aya tënë mäthdi�� ap�i, Ithakith. * Mu��th tënë Apeleth, raan cï t�� k��c yen thïn kek Raan cï l�c ku d�c nyu��th käril yiic. Ku mu��th tënë k�c many Arithtobuluth. + Mu��th tënë �ërodiön raandan Itharel ku wämäthakua, k�c cï gam many Narkithuth. , Miäthdi�� tënë Tripina ku Tripotha, diäär cï luui rin B��ny ku tënë mäthdi�� ap�i Perthith raan cï lu�idït looi rin B��ny. . ��n ë mu��th tu��c Ruputh raan �ic lu�ide ap�i rin B��ny ku tënë man, raan ��n kony 15:25-26 1Kor 16:1-4 15:27 1Kor 9:11 16:3 Lu�i 18:2 16:13 Mk 15:21

306 K�c pan Roma 15, 16


akölaköl ci��t �a ye manhde. / Miäthdi�� tënë Athinkrituth, Plegon, �ermath, Patrobath, �ermath ku wämäthakua ëbën cï gam r��r ke ke. š Mu��th tënë Pilologuth ku Julia ku tënë Nerioth kek nyankën, ku tënë Olimbath ku tënë k�c cï gam rëër kek ë tök. œ Miäthkë röt kamkun pu��u ëbën. Akuut k�c cï gam ëbën aa we tu��c miäthden wek akut k�c cï gam Roma.

Paulo ë k�c t�� Roma l��k kë dhilkë looi 2 Wek aa l��k ap�i wämäthki�� bäk nhïïm tïr k�c ë k�c tek yiic, ku r�ckë k�c nhïïm bïk gamden cïï muk apath, k�c cïï pi��cden ë thö� kek t�� cï we pi��c thïn, du��kkë röt ye thiäk ke. 3 Rin k�c käkkä looi aacie luui rin Raan cï l�c ku d�c Bänyda, aa lui ri�nken ë röt. Aa wël mit ap�i lueel, ku aa k�c cïn kär�c yekë ke looi wëë�. 4 Acï raan ëbën pi� yen t�� muk wek w��t yam cäk gam thïn. Këya wek aa �a c�l amit pu��u ap�i. Awiëc bäk käpath ku kär�c ka� �ic, ku bäk käpath aa �ic ku du��kkë röt c�l aaye t��u lu�i kërac yic. 5 Ku Nhialic yen ye �ok d��r yök thïn abï ri�l j��rac rac, ku c�l adhuk wecök ciëën. ��n ar��k bï Bänyda Jethu raan cï l�c ku d�c la tue� ke nyuth we dh��de. 6 Timothï, raandi��n luui �ok ë tök, ee we tu��c miäthde, ku yen lan Lukiöth, Jathon ku Thothipater k�cki��n Itharel. 7 ��n Tertiath, ��n raan �a gät wël cï Paulo lueel athör kënë yic, wek aa ya tu��c miäthdi�� ke �a ye raan cï gam aya. 8 Gaiöth, raan rëër ��n paande, ku yen ye akut k�c cï gam r��m thïn, ee we tu��c miäthde. Eratuth, raan wëëu mir (akuma) m�c g�u muk ku wämääthda Kuartuth, aa week tu��c miäthden. [9 Bï dhëë� Bänyda Jethu raan cï l�c ku d�c rëër kek week ëbën. Yenakan.]

Paulo ë l�c gam tënë Nhialic : Lecku Nhialic bï we looi bï gamdun ri�l. Yen ë kë ya lueel t�� lëk ��n k�c W��t Yam rin Jethu raan cï l�c ku d�c, ku ë yen acï yic cï moony run juëc ap�i nyu��th. ; Ku ëmën käk cï k�c käk Nhialic tï� g��t aacï yiny kënë c�l a�ic k�c juëc, acï Nhialic t�� thïn t��n ku abï rëër thïn ath��r lueel bï wu��t pinynhom ëbën yic kënë dhi�l �ic. Këya, rin bï k�c ëbën Nhialic gam ku thekkë. = Tënë Nhialic tök, Nhialic këriëëc ëbën yic, yen �ic kä�, aa leec. Kënë adhil rot looi akölriëëc ëbën rin kë cï Jethu raan cï l�c ku d�c looi. Yenakan.

16:21 Lu�i 16:1 16:23 Lu�i 19:29; 1Kor 1:14; 2Tim 4:20



308

Athör tue� cï Paulo gät k�c gen Korinth

W��t nhom Athör tue� cï Paulo gät tënë k�c cï gam gen Korinth, ee g��t rin aliäm cï rot l��k jat nhial, cï pïr ku gam l��k wääc ap�i akut k�c cï gam yic, akut wäär cï Paulo j��k cök gen Korinth. Pan Gïrïk yen t�� gen Korinth thïn ë m�c b��nydït k�c Roma. Ku Korinth, t��wäär g��t Paulo athör ë ye gendït wun c�l Akaya, ku ë cië� k�c juëc thïn. Gen kënë ëcï �ic ap�i ë w��t ��c ye looi thïn, ku ci�� ë nhiaam ku lu�i kär�c cïmën lu�i käk ë bal ku th��k yiëth juëc. Kë cï akut k�c cï gam yeyic tek, ku wïny ë diäär ku ci�� r��c t�� kam röör ku diäär, ku w��t ë thiëëk, ku w��t ci�� path, ku t��p�th ye Nhialic du��r thïn, ku mi��c ë Wëi Nhialic ku jön ë rot thou yic. Käkkä ëbën, kek aa wël ril kek g��t Paulo athöör tënë k�c cï gam Korinth. Acï them piände yic ëbën bï nyu��th yen kë ye W��t Pu�th Yam l��k k�c rin ë käkkä ëbën.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................ 1:1-9T�� cï k�c cï gam keyiic t�k thïn akuut ........................................ 1:10-4:21Wïny ë diäär ku pïr baai ............................................................... 5:1-7:40K�c cï gam r��r kam k�c këc gam................................................. 8:1-11:1T�� dhil k�c aa röök thïn ëbën ................................................... 11:2-14:40Jön e rot Jethu ku k�c cï gam ....................................................... 15:1-58Ajuër tënë k�c cï gam Jeruthalem ................................................... 16:1-4Wël ciëën ë Paulo .......................................................................... 16:5-24

1 Athör kënë ab�� tënë Paulo, raan cï c��l ë w��t Nhialic bï ya atuny Jethu Krïtho, ku tënë wämääthdan cï gam Thotheneth.

" ��n ag��t tënë Krïthiaan r��r gen Korinth, k�c cï Nhialic c��l bïk aa kacke, rin cï kek mat kek Jethu Krïtho, cïmën k�c k��k cï gam, k�c ë Jethu door, Bänyden ku Bänyda aya. # Bï Nhialic Wäda ku B��ny Jethu Krïtho, we yiëk dhëë� ku d��r.1:2 Lu�i 18:1


Nhialic acï �o d��c rin Jethu $ ��n ë Nhialic ya door leec ë ri�nkun akölaköl, rin kë cï looi tënë we. Acï we nyu��th piathde, ku g��m we käjuëc yakë yök rin Jethu Krïtho. % Rin rëër wek ke we ye tök kek Raan cï l�c ku d�c, Nhialic acï we mu��c bäk käjuëc �i�c aa looi cïmën ye wek k�c l��k w��tde, ku �i�ckë käjuëc. & Nhialic acï w��t Raan cï l�c ku d�c c�l aw��i wepu��th ap�i, ' ku këya acïn mi��c tö� Nhialic liu tënë we ëmën rëër wek ke we tït aköl bï Nhialic Bänyda Jethu Krïtho c�l aben dhuk. ( Ku Jethu abï we kony bï gamdun ri�l bï Nhialic we tï� ke we cïn gup awu��c aköl le Bänyda Jethu Krïtho dhuk. ) A�i�ckë kecïn diu, l�n Nhialic akölaköl ë kë cï th�n ke bï looi, looi. Ee yen acï we c��l bäk aa tök kek Wënde Jethu Krïtho Bänyda.

K�c cï gam Korinth aacï keyiic tek * Wek aa lä� wämäthakua rin ri�l Jethu Krïtho, bï ya w��t tök yen yakë lueel, ku bäk weyiic cïï ye tek. Matkë röt ëbën ku calkë täktäkdun aye tök. + Acï k�c k��k ë many Kulowi l��k �a l�n wek aa g��th ë kamkun. , Kë wiëc ba lueel akïn, aye k�c k��k ë kamkun lueel ëlä, “�ok bu�th Paulo.” Ku lueel k�c k��k, “�ok aa bu�th Apolo.” Ku lueel k�c k��k, “�ok aa bu�th Pït�r.” Ku k�c k��k, “�ok aa bu�th Raan cï l�c ku d�c.” . Ye t��de bï Raan cï l�c ku d�c ya tek yic akuut? Ye ��n Paulo ��n cï thou tim cï rïïu k��u ë ri�nkun? Nadë le raan cï we mu��c nhïïm rin bï wek aa k�c bu�th ��n Paulo? / ��n alec Nhialic rin acïn raan ca mu��c nhom ë kamkun, ee Krïthputh ku Gaiöth kep��c. š Këya, acï raan luel ye l�n cï we mu��c nhïïm bäk aa k�c bu�th �a. œ (Aca b�n tak, ��n acï Ithipanath kek kacke mu��c nhïïm. Ku acä ye tak l�n le yen raan d��t ca mu��c nhom.) 2 Raan cï l�c ku d�c akëc �a tooc ba k�c aa mu��c nhïïm. Acä tooc ba k�c aa l��k W��t Pu�th ë Yam. Ku l��k ke ë cök ke cie wël raan �ic kä� ë path, rin ba nyu��th l�n thon cï Krïtho thou tim cï rïïu k��u, ala ri�ldït ap�i.

Jethu ë �ïny kä� ku ri�l Nhialic nyu��th 3 Aye k�c mär, k�c kuc t�� bï ke ku�ny thïn tak l�n thon cï Raan cï l�c ku d�c thou tim cï rïïu k��u, acïn kë ye kony tënë ke. Ku �ook, k�c cï lu��k thon cï Raan cï l�c ku d�c thou tim cï rïïu k��u, ee Nhialic nyu��th t�� ril yen thïn. 4 Ku yeen acï g��t athör th��r wël Nhialic yiic ëlä, “��n abï kä� gël bïk röt cïï loi tënë k�c �ic kä� ku k�c cï piöc ap�i.” 5 Na ye këlä, ye�ö buk lueel rin k�c �ic kä� ku k�c cï piöc ap�i, ku k�c �ic teer wël ë riëëc aköl 1:12 Lu�i 18:24 1:14 Lu�i 18:8; 19:29; Rom 16:23 1:16 1Kor 16:15 1:19 Ith 29:14 1:20 Jop 12:17; Ith 19:12; 33:18; 44:25

1 Korinth 1 309


yic? Acï Nhialic nyu��th l�n �ïny ë kä� ë k�ckä acïn w��tde yic! 6 Rin �i��c ë kä� t��u kek Nhialic, akëc k�c pinynhom ye lëu ku bïk ye �ic c�k al�n �ic kek kä�. Ku Nhialic acï w��t yeku l��k k�c, w��t yen ye y�� yic, looi bï yen k�c ye gam kony. 7 Ku awïc k�c Itharel bïk käril ë k�c g��i tï�, käk bï ye nyu��th l�n Nhialic alui. Ku k�c cie k�c Itharel ë wïckë bïk kä� aa �ic. 8 Ku �ook w��t yeku lu��l, ee Raan cï l�c ku d�c cï thou tim cï rïïu k��u cïï k�c Itharel ye lëu bïk gam. Ku y�� k�c cie k�c Itharel yic l�n cïn yen w��tde yic. 9 Ku tënë k�c cï Nhialic c��l, k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel, w��t cï Raan cï l�c ku d�c thou, ee ri�l Nhialic ku �i��c kä� Nhialic nyu��th. : Rin kë ye tï� ci��t Nhialic cïn kë �ic, a�ic kä� ap�i ka wär raan �ic kä�. Ku kë ye tï� ci��t Nhialic cïï ril, aril ap�i ka wär ri�l ë raan. ; Takkë ëmën mi��thakäi, we ye k�c yïndë wäär këc Nhialic we c��l bäk aa k�c bu�th Jethu. Cït t�� cï raan cak thïn, aa k�c lik ë kamkun kek aake �ic kä�, t��dë ke kek la ri�l, t��dë ke ye k�c ke dhiëëth k�c cï jak. = Nhialic acï k�c ye tï� kecïn këp�th t�� ke ke l�c, rin bï yen k�c röt c��l ka k�c �ic kä� c�l ayär gup. Ku l�c k�c ye yök ci��t ke ni�p, rin bï yen k�c röt yök ke ril c�l ayär gup. ? Ku Nhialic acï k�c cïï ke ye ku��c nhïïm l�c, rin bï yen ri�l k�c röt yök ke kek ye k�c ril rac. A Ku aye kënë nyu��th l�n acïn raan lëu ye bï nhiam Nhialic nhom. B Ku ë rin Nhialic yen acï wek ya k�c Jethu Krïtho. Ku �i��c ë kä� t��u kek Nhialic, ayeku yök tënë Jethu. Ee ri�nke yen aye �ok la cök tënë Nhialic ku yeku k�cken path, ku wëër �o bei adumu��mkua yiic. C Këya, acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Na ye raan wïc ye bï nhiam rin kë cï ye c�l amit pu��u, ka dhil nhiam rin kë cï B��ny looi.”

T�� cï Paulo k�c Korinth l��k thïn

2 Wäär cï ��n b��n tënë we mi��thakäi, ba we b��n l��k w��t ë Nhialic cï moony, wek aa k��c b��n aa jääm wël ril ye nyooth ci��t �a ye raan cï

piöc ap�i tënë we. " Rin wäär rëër ��n kek we, aca b��n tak bï ci��n d��t l��k we, ee w��t rin Jethu Krïtho, w��t cï yen thou tim cï rïïu k��u. # Këya, wäär bïï ��n tënë we, ��n ë �a b�� ke �a cï ri��c rin cïï ��n ril. ��n ë �a ye lath. $ Ku ��n akëc piööc ku l��k k�c W��t Pu�th ë Yam wël pu�th �i�c. Ee Nhialic yen acï ye looi bï pi��cdi�� ku t�� ye ��n k�c l��k thïn la cök ë ri�l Wëi Nhialic. % Këya, acie wël pu�th yakë ke pi� kek c�l we aa gam Raan cï l�c ku d�c, ee ri�l Nhialic.

�ïny ë kä� b�� tënë Wëi Nhialic & Kë ya pi��c ë w��t �i��c tënë k�cdït cï gam. Ku acie �i��c t��u kek k�c pinynhom. T��dë ke �i��c ë kä� t��u kek k�c m��c ëmën, k�c la ri�l bï 1:20 Jop 12:17; Ith 19:12; 33:18; 44:25 1:31 Jer 9:24 2:3 Lu�i 18:9

310 1 Korinth 1, 2


ri�lden gu� liukä. ' i��c ë kä� ya lueel, ee �i��c t��u kek Nhialic këc c�l al�c tïc tënë k�c. Ku acï Nhialic guiir th��r këc piny cak l�n �i��c ë kä� kënë yen abï duaar b��i tënë �o. ( Ku �i��c käk Nhialic kënë ë këc k�c m��c ëmën �ic. Na cïk �ic �u��t aa këc B��ny r�m duaar kek Nhialic piäät tim cï rïïu k��u. ) Ku ë yen kë ye athör th��r wël Nhialic lueel ëlä, “Acïn raan cï ye ka� tï�, acïn raan cï ye ka� pi�, l�n bï yen rot looi, yen kë cï Nhialic guiir tënë k�c nhiar ye.” * Ku aa �ok acï Nhialic b��n c�l a�ic käkken këc c�l al�c tïc ri�l ë W��ike. Wëi Nhialic a�ic këriëëc ëbën agut käk cï Nhialic moony. + Ee pu��n raan rot yen ë käk ye raan tak �ic. Këlä aya, ee Wëi Nhialic yen a�ic t��kt��k ë Nhialic ëbën. , �ok k�c cï gam, �ok aacie kä� ye tak t��cït t�� ye k�c pinynhom, k�c cie k�c cï gam ke tak thïn. �ok aacï Wëi cï Nhialic tu��c �o yök. Ku acï �ook kony buk käk cï Nhialic yiëk �o ya deet yiic apath. . Këya, t�� ji��m �ok, �ok aacie jam wël cï �o piööc t��cït t�� ic kä� thïn pinynhom. �ok aa jam ë wël ye gäm �o ë Wëi Nhialic, t�� ji��m �ok käk Nhialic tënë k�c rëër Wëi Nhialic ke ke. / Raan liiu Wëi Nhialic tënë ye, acie käk ye Wëi Nhialic pi��c ye gam, aa cïn w��tde yic tënë ye. Ku aacïï ke ye deet yiic, rin alëu raan bï piath ë käkkä �ic t�� rëër Wëi Nhialic kek ye. š Raan rëër Wëi Nhialic kek ye, alëu bï kërac ku këpath deet yic, ku acïn raan lëu bï ye j��ny. œ Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Ye�a �ic kë t�k B��ny? Ye�a lëu bï yeen w��t?” Ku �ok aa tak cïmën Raan cï l�c ku d�c.

�ok aa lui rin Nhialic

3 Mi��thakäi le �ok gam tök, ak��c lëu ba jam tënë we t��cït t��n bï ��n ji��m thïn tënë k�c rëër Wëi Nhialic ke ke. ��n a �a ye jam tënë we

ci��t ye käk pinynhom kek yakë ke tak kep��c. Ku ci��t we ye k�c cït mïth ë t��dun ye wek piööc k�c cï gam d��t yic thïn. " Wek aa we cä gäm käk bäk ke dek ku acie miëth ril k��u, rin wek aa we këc gu� cam miëth ril k��u. Agut cït ëmën, acäk lëu bäk liek, # rin wek a�ot we cië� cïmën k�c pinynhom kepu��th yiëk käk ye piäthken wïc. T�� rëër ti��l ë kamkun, ku yakë rëër ke ��k göth ke ��k cïï ye nyu��th l�n cië� wek cïmën k�c pinynhom? $ ��n a�ic ë kënë t�� ye ��k kamkun ye lueel, “��n abu�th Paulo.” Ku raan d��t. “��n abu�th Apolo,” Ke wek aa tak cïmën k�c këc gam. % Ye�ö Apolo ku Paulo c�l aaye k�c ril ap�i? Nhialic acï �o lu��i buk we kony bäk gam. �k ë kamkua ë lu�i cï B��ny t��k ye looi. & ��n acï käu 2:9 Ith 64:4 2:16 Ith 40:13 3:2 �ëb 5:12-13 3:4 1Kor 1:12 3:6 Lu�i 18:4-11, 24-28

1 Korinth 2, 3 311


com ku yor Apolo, ku ë Nhialic yen ac�l ye acil. ' Raan cï këdä� com ku raan cï ye yor aacie kek ril. Ee Nhialic yen aril ap�i, rin ë yen acï käu c�l acil. ( Raan cï käu com ku raan cï ye yor aa thö� rin �ok aa loi lu�i tök �odhie rin ë Nhialic. Ku Nhialic abï ��k ya gäm ariöp thö� kek lu�iden cï looi. ) Rin �ok aa cït dom luui Nhialic thïn. Wek aa cït �ön buth Nhialic. * ��n acï Nhialic gäm tëët ye ��n �i�c buth. Ku ë yen aye ��n atën käk buth �i�c j��k cök, käk ye raan d��t buth thïn aya. Ku ��k adhil yenhom tääu piny apath t�� buth yen thïn. + Rin Nhialic acï Jethu Krïtho yetök looi bï a yen ë j��k ë cök. Këya, acïn raan d��t ben j��k ë cök d��t b�n yam. , K�c aabï aleel ril ap�i lööm ku bï kek kë cï j��k cök buth, ku k�c k��k aabï luui ë tiim ku bel. . Ku k�c aabï kë yen pu�th lu�i ë ��k tï� aköl le Raan cï l�c ku d�c dhuk. Rin aköl kënë, mac abï lu�i cï looikä them ëbën, ku lu�i bï mac göök abï tï�. / Nhialic abï raan buth kë cï j��k cök ë käk cïï mac ye rac, yiëk ariöp. š Ku na le raan r�c mac lu�ide, ka cïn ariöp yök. Ku yeen nhom abï poth cïmën raan �ööt rot bei mac yic. œ Cäk �ic l�n wek aa cït lua� ë Nhialic, ku Wëi ar��r kek we? 2 Na ye raan loi lua� ë Nhialic bï yic la bu��l, ke raan kënë ar�c Nhialic. Rin lua� Nhialic ë këde ë rot. Ku aa wek aa ye ��k ke lua� ë Nhialic. 3 Acïn raan m�th rot. Na ye raan ye tak ka wär we �ïny ë kä�, ka dhil rot c�l acït raan cïï kä� �ic ë riëëc akölë yic, rin bï yen a raan �ic kä�. 4 Kë ye k�c akölë pinynhom t��n tak kepu��th ci��t ke �ic kä�, acïn �ïny ë kä� t��u thïn cït t�� ye Nhialic ti�� ye. Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Nhialic ë k�c deep �ïnyden ë kä� yic.” 5 Ku acï g��t al�� d��t yic ëlä, “A�ic B��ny l�n t��kt��k k�c �ic kä� acïn këpu�th t�� thïn.” 6 Du��kkë ye nhiam l�n bu��th wek ��k ku ��k. Käk piööc ëbën aa käkkun. 7 Paulo, Apolo ku Pït�r, këriëëc ëbën pinynhom, pïr ku thou, käk t��u thïn ëmën ku käk aköldä, käkkä ëbën, aa käkkun bï wek käpath yök thïn. 8 Ku week ku �ook aat�� Raan cï l�c ku d�c cök. Ku Raan cï l�c ku d�c at�� Nhialic cök.

�ok atuuc Raan cï l�c ku d�c

4 Wek aadhil �o ya tï� ke �ok k�c lui rin Raan cï l�c ku d�c, k�c cï Nhialic looi buk yithken cï moony lu��l. " Kë tö� ye wïc tënë raan

lui, ee l�n bï käk wïc bänyde ëbën bï ke looi, looi. # ��n acie di��r rin acie wek la yic pinynhom t��n, t�� looi wek luk tënë ��n t��dë ke ye k�c k��k ku bäk �ic l�n pu�th lu�idi�� t��dë ke rac. Ku ��n acie rot ye lu��k yic ë rot. $ Acïn kë ya tak ke ca ku��c looi. Ku kënë acie ��n c�l acïn gu��p 3:6 Lu�i 18:4-11, 24-28 3:16 1Kor 6:19; 2Kor 6:16 3:19 Jop 5:13 3:20 Wk 94:11

312 1 Korinth 3, 4


awu��c. Ee B��ny ë rot yen abï luk looi tënë �a. % Këya, duk raan d��t luk wei ke t�� bï ye lu��k wei këc b��n. Lu� ciëën adhil B��ny tiit bï dhuk, yen abï kär�c ye thiaan c�l ati��c ku nyooth kär�c ye pu��n ��k tak. Ku t��në, ��k abï l�c a yök tënë Nhialic rin käpu�th cï looi. & Ëmën mi��thakäi, käk ca ke lueel ëbën, ee ci��t �a jam ri�nki�� ku Apolo, rin bï wek käk cï g��t ëlä deet yiic, “Duk käk cï g��t th��r lïr nhïïm yïpu��u.” Acïn raan kamkun loi rot bï nhiam rin ë yen raan bu�th ��k ku dh��l raan cïï bu�th gu��p. ' Ye�a c�l yï aye raan �ic kä� tënë k�c k��k? Cie Nhialic yen g��m yï këriëëc ëbën t�� kek yï? Na ye këya, ye�ö yï c�l anhiam ci��t käk t�� ke yï cie käk ke g��m yï. ( Cäk käjuëc wi��ckë ke yök ëbën? Cï Wëi Nhialic we yiëk mi��c wi��ckë ke ëbën? Cäk aa bäny mac k�c, c�k al�n cïï �ok m��c? Ee t��de, aya wïc bäk aa bäny m��c ayic, rin ku buk aa bäny �odhie ke we. ) Aya yök �apu��u l�n cï Nhialic �o t��u ciëën �ok atuuc, cïmën k�c cï t��m awu��c bï �o n��k bï käk cï cak ëbën, k�c ku atuuc nhial aa daai ë �o. * Rin ye �ok k�c Raan cï l�c ku d�c, �ok aa cïn kë �icku, ku wek aa �ic kä� t�� ye wek tök kek Raan cï l�c ku d�c. �ok aacïï ril ku wek aa ril! �ok aaye bui ku wek aaye leec. + Agut cït akölë, �ok aa r�� r ke �o n��k c�k ku �ok aa r�� r ke �o n��k rou. �ok aa cië� al��th cï riääk cï la yu�ryu�r, �ok aa ye biäk, �ok aa cïn nhïïm t�� ce�ku, �ok aa rëër �o kuany baai yic. , �ok aa luui ap�i �ocin. T�� wëi k�c �o kär�c, �ok aa Nhialic thiëëc bï ke d��c. T�� b�� o ka yeku guum, . t�� bui �o, �ok aa k�c jääm ë wël path. �ok aa cït kädhie cïn këpu�th t��u kegup ye cuat wei. / ��n acïï käkkä g��t rin bï ��n we c�l ayär gup, ë rin bï ��n we l��k cïmën mïthki��n nhiaar. š Rin na c�k al�n le wek k�c juëc ap�i kony we pïrdun k�c cï gam yic, ke wek aa cïn wurkun juëc. Rin pïrdun ye wek tök kek Raan cï l�c ku d�c, Jethu, ��n acït wuurdun rin cï ��n W��t Pu�th Yam b��i tënë we. œ Wek aa y��k bäk �a aa ki��t. 2 Ku rin ë w��t kënë yen atooc ��n Timothï tënë we. Rin ë manhdi�� ap�i, ku aca deet pu��u. Abï we c�l aa tak yith rin t�� pïïr ��n thïn, ke �a ye tök kek Raan cï l�c ku d�c, Jethu. Yithkä, kek aa ya pi��c tënë akuut k�c cï gam ��n juëc yiic. 3 K�c k��k kamkun aa tak l�n cïï ��n we bï la neem, ku këya, aacï nhiam. 4 Na wïc B��ny, ke ��n abï lac la ba we la neem, ku ba ri�l cï k�ckä nhiam la yök, ke cie w��t yekë lueel ë path. 5 Nhialic ë määcde nyu��th t�� ye k�c luui thïn ë pi��rden yic, ku acie t�� ye kek ji��m thïn 6 Ye�ö wi��ckë ba looi t�� le ��n ba we la neem, bï dhi�l a yic ba we tëm awu��c, kua ba nhi��rdi�� nyu��th we ku �i�c we aa jääm.4:12 Lu�i 18:3 4:16 1Kor 11:1; Pili 3:17

1 Korinth 4 313


Cu�pkë raan käk bal looi akut yic

5 Ëmën, yic acï k�c k��k l��k ��n l�n raan tök aku��tdun yic, aloi adumu��m rac ap�i, rin ë yen t��c kek ti� ru��i kek. Na c�k aa k�c

cie Nhialic la cök ë door, ka cïï adumu��m cït kënë nhiar. " Ye�ö ye wek nhiam? Kënë adhi�lkë maan, ku wek aa dhil raan adumu��m cït kënë looi cu�p wei aku��tdun yic. # Na c�k al�n cïï ��n r��r kek we ke piändi�� ar��r ke we, ku ��n acï raan cï kënë looi t��m awu��c ci��t �a r��r ke we. $ T�� r��m wek rin Bänyda Jethu ke piändi�� ar��r kek we, ku ri�l Bänyda Jethu ar��r thïn. % Cu�pkë raan kënë wei bï la rëër j��rac cin, na c�k al�n r�c yen guäpde, ke w��ike abï kony aköl bï Bänyda dhuk. & Acïï rot lëu bäk nhiam. Wek aacï kë cï lueel ëlä th��r pi�, “Lon thin koor ayup c�l apiäär ëbën.” ' Këya, nyaaikë adumu��m cït lu�u ku bäk b�n aa k�c ë gam. Ku wek aabï jäl ci��t ayum ë yam cïn yic lu�u, cïmën �ic ��n ye l�n wek aa cït kënë alanden. Rin Raan cï l�c ku d�c, amiöcdan Yan ayum cïn yic lu�u acï n��k. ( T�� c�m �ok ayumdan Yan ayum cïn yic lu�u, ka cuk cam ke �o la pu��th lu�i kär�c ku adumu��m, käk cït ayum këc yiëk yic lu�u. Apath buk ci��n ruëëny ku loiku yic, käk cït ayum këc yiëk yic lu�u.a ) Aca l��k we athör wäär ca gät we yic bäk ci��n buro kek k�c ë rëër ke wïc diäär. * Ku aacie k�c cïï Nhialic la cök ye door, ayï k�c dït pu��th nhiar käjuëc ku cu��r, kek lu��l. Na ye kat tënë k�c cït ë k�ckä, ke yïn acïï cït raan pinynhom t��n ce�. + Kën yen lu��l ë l�n bäk ci��n buro kek wämuuth cï gam wïc ë diäär, ku nhi��r kajuëc ku ye jak cï ki��t door, ku ye k�c jääm gup ë lueth, ku ye wi��t ë määu ku ye cuär. Duk c�k mïth ke wämuuth cït ë kënë. ,-. Yic akïn, acie lu�idi�� ba luk looi tënë k�c këc gam. Ee Nhialic yen abï luk looi tënë ke. Ku cïï ye lu�idun bäk luk looi tënë k�ckun cï gam? Cïmën cï ye g��t athör th��r yic ëlä, “Nyaaikë raan rac aku��tdun yic.”

K�c cï gam aa k�cken k��k �äth luk yic

6 Na cï raan g��th ë kamkun kek wämënhë d��t cï gam, ke ye yi�c �ö t�� kek ye bï yen raan la gaany tënë k�c cie Nhialic la cök ë door, ku cïï

��th tënë k�c cï gam bïk luk looi? " Cäk �ic l�n bï k�c cï gam la ri�l bï kek luk looi tënë k�c ë pinynhom? Ku na lu�ikë luk tënë k�c pinynhom, ke cäk lëu bäk käthii t�� kamkun luk? # Cäk �ic l�n bï �ok luk looi tënë atuuc j��rac? Na ye këya, alëuku aya buk käk röt looi pi��rda yic akölë aa luk. $ Na yakë la lu��k cït käkkä, ke ye�ö ye wek ke �äth tënë k�c këc gam bï ya kek lu��kkun la looi? % Calkë röt aa thiëëc lö� bï we rac gup. 5:1 L.rou 22:30 5:6 Gal 5:9 5:7 B.bei 12:5 a 5:8 �ok aa dhil ci��t ayum këc yiëk yic lu�u, B.bei 13:7; L.rou 16:3 5:13 L.rou 13:5; 17:7

314 1 Korinth 5, 6


Cïn raan �ic kä� t�� weyiic bï käk cï wääc kam k�c cï gam ya luk? & Ku Krïthian ë wämënh d��t ë Krïthian �äth tënë k�c këc gam, bï ya kek la luk looi. ' Ku rin ye wek röt �äth luk yic ë röt bäk käk we k��k la luk, aye nyooth l�n cï ci�� path we göök. Ee bï �u��n tënë we bäk kër��c cï lu��i we ya guum. Ku ë bï �u��n tënë we bäk k�c k��k c�l aa löm käkkun. ( Alëuku buk �ic aya l�n ye �ok kär�c looi tënë k�c k��k, agut tënë mi��thakäi kuan cï gam. ) Aya dhi�l tak l�n �ic wek ye l�n Nhialic acïï k�c r�c bï pu��l bïk bäänyde r�m kek ye. Wek aa dhil ë kënë �ic. K�c luui käk bal, t��dë k�c diäär k��r, t��dë k�c jak cï ki��t door, ku k�c lööm röör k��k cït ke. * Cu��r ku k�c kepu��th yiëk käjuëc. K�c wi��t ë määu, ku k�c k�c k��k jääm gup ku k�c kä� tu��r nyïn. K�ckä ëbën aacïï Nhialic bï pu��l bïk bäänyde r�m ke ye. + K�c k��k ë kamkun aake cït ë k�ckä. B��ny Jethu Krïtho ku Wëi Nhialic acä adumu��m nyaai wegup, ku wek aacï jäl aa k�c ë Nhialic, ku c�l we aala cök kek Nhialic.

Lu�i käk bal , Abï raan d��t lueel ëlä, “Acïn lö� �a gël ba kë wiëc cïï loi.” Ee t��de, ku këriëëc ëbën acïï path tënë yï. Al��u ba lueel l�n cï �a pu��l ba kuat kë wiëc looi, ku ��n acïï rot loi ba ya alony käk ya ke looi. . Abï raan d��t lueel, “Miëth ë kën yäc ku yäc ë kën miëth.” Ee t��de, ku keek aabï Nhialic rac kedhie. Gu��p acie lu��i w��t bal ë path, aye lu��i kë wïc B��ny rin gu��p ë këde. / Nhialic acï B��ny j�t thou yic ë ri�lde, ku abï �ook j�t aya ë ri�lde. š A�i�ckë l�n ye guäpkun tök kek Raan cï l�c ku d�c. Lëu ba gu��p aba� Raan cï l�c ku d�c looi bï ya gu��p aba� a dëjök? Acïï rot lëu. œ Cäk lëu bäk �ic, mony guäpde c�l aye kën adëjök l�n guäpken aabï ya tök? Acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Ku keek karou aabï ya guäp tök.” 2 Ku raan rot mat kek B��ny, ee ya tök kek ye w��ike yiic. 3 Nyaai yïpu��u käk bal yiic. Adumu��m k��k ye raan ke looi aacïï guäpde ye rac, ku raan yepu��u yiëk bal, adumu��m guäpde rac yen aye looi. 4 A�i�c l�n ye ��k ye �ic l�n gu��p acït lua� ye Wëi Nhialic rëër thïn. Acie wek we cak röt wep��c. Wek aa käk Nhialic. 5 Nhialic acä ariöp dït ap�i t��u piiny bï yen yï ��c. Këya, calkë guäpkun aaye wek Nhialic leec.

Thiëëk

7 Ëmën, ��n abï jäl jam wël wäär cï wek �a gät athöör. Ee yic, apath bï raan cïï thiëk. " Ku rin bï ci�� r��c käk bal pu��l, apath bï moc ala

ti��de ku ye tik la mu�nyde. # Moc ku tik aa dhil rëër apath ë rëër moc 6:12 1Kor 10:23 6:16 Cäk 2:24 6:19 1Kor 3:16; 2Kor 6:16

1 Korinth 6, 7 315


kek ti��de ku rëër ë tik kek mu�nyde, ke cïn raan kuec ë ��k. $ Gu��p r��r ke tik acie këde ë rot, ee kënë mu�nyde. Ku gu��p r��r ke moc acie këde ë rot, ee kënë ti��de aya. % Cïï ��k kuec bï cïï t��c ke ��k. Apath bäk ka� mat l�n bï ��k at��c ë rot, rin bäk la nïn lik bï wek ke röök. Ka�kë mat yic ku gamkë wedhie. Na la nïnkä thök ke we r�m biöök cïmëndun th��r. T�� looi wek ye këlä, ke j��rac acïï we bï pi��k adumu��m yic. Rin acäk bï lëu bäk bal göök. & Wek aa cä yöök bäk rëër ë röt këlä, wek aa päl bäk looi cït t�� wïc wek ye thïn. ' Ee ba nhiaar ap�i t��cït wek �a. Ku ��k ë la këden cï Nhialic gäm ye. Raan ë la mi��cde ë rot ku raan d��t kek mi��cde ë rot. ( Ëmën, awiëc ba l��k röör këc thiëëk ku diäär cï r��rken thou r��r ë röt, l�n apath bïk rëër ke cïï ben thiaak, ku cïï röör thiëk aya cïmën ��n. ) Ku na cäk lëu bäk rëër ë röt, ke we thiëk ku thiak diäär rin a�u��n bak thiëëk t��n t�� bï wek aa tuil akölaköl. * Al��k k�c cï röt thiaak ë ri�l bänyda ku acie ri�ldi��, tik acïï mu�nyde päl. + Ku na p��l moc, ka dhil rëër ke cïï mony d��t wïc, t��dë ke dhuk tënë mu�nyde. Ku moc acïï ti��de li��i. , ��n acie B��ny, ku ��n aluel w��t kënë ke �a ye raan ë path. Na le wämääth cï gam la ti� këc gam, ku wïc tik kënë bï rëër ke ye, ka cïï tik dhil li��i. . Ku na cï ti� cï gam thiaak ë mony këc gam, ku wïc mony kënë bï rëër ke ye, ke tik acïï moc päl. / Rin Nhialic ë mony kënë gam rin cï yen ti� cï gam thiaak. Ku yeen ë ti� këc gam c�l aye raande rin cï ye thiaak mony cï gam. Na cïï cït kënë, �u��t mi��thken aa cït mïth k�c cie Nhialic la cök ë door. Ku rin cït yen kënë, mïth aaye Nhialic mat ë kacke yiic. š Ku na wïc raan këc gam bï raan cï gam rëër kek pu��l, ka dhil raan kënë looi këya. Acïn kënë ��k duut ë kamken kedhie, moc ku tik, bï rëër ke ��k. Rin �ok aacï Nhialic pu��l buk rëër apath. œ Ti� cï gam, ye �ic këdë l�n cïï yïn mu�nydu bï kony bï gam? Ku yïn mony cï gam, ye �ic këdë l�n cïï yïn ti��du bï kony bï gam? 2 W��t ya l��k akuut k�c cï gam, ee l�n bï raan a pïr dhël cï B��ny nyu��th ye. Ku ��k adhil pïr t��cït t��wäär pïïr yen thïn ��n c��l Nhialic ye bï w��tde gam. 3 Kë lu��l akïn, na raan cï �oot cï c��t Nhialic gam, ka cïï �u��t man, ku ye wïc di��t këc ë �oot. Na raan këc ë �oot cï c��t Nhialic gam, ka cïï rot c�l a�ot. 4 Athö� ëbën tënë Nhialic t�� cï raan �oot ayï t�� këc ye �oot. Kën yen ril ë l�n bï yïn l��ke gam. 5 Raan ëbën adhil rëër cït t��den wäär rëër yen thïn ��n c��l Nhialic ye. 6 Na yï alony wäär c��l Nhialic yï, ke yï duk ye di��r. Ku na le kë kony yï ba nhom lääu, ke loi. 7 Raan alony cï B��ny c��l bï ya tök kek Raan cï l�c ku d�c, 7:10-11 Mt 5:32; 19:9; Mk 10:11-12; Lk 16:18

316 1 Korinth 7


ke ye alony cï Raan cï l�c ku d�c looi bï nhom lääu. Ku yeen aya, raan cï Nhialic c��l bï ya tök kek Raan cï l�c ku d�c, ee ya alony Raan cï l�c ku d�c. 8 Nhialic acä ariöpdït tääu piny ë ri�nkun. Du��kkë röt loi bäk ya alony ë k�c. 9 Mi��thakäi cï gam, ��n c��l Nhialic we, ��k ë la t��den cië� yen thïn. Cïmën wäär cië� wek ��n c��l Nhialic we. R��rkë këya we �ic Nhialic. Cië�kë këya. : Awiëc ba w��t cäk thiëëc ë ��n rin k�c këc thiëëk dhuk nhom. B��ny akëc �a l��k kë ba looi. Ku wek aa ba l��k w��t ë piändi��, ke �a cït raan cï Nhialic ��th pu��u bï la këden lu��i. ; T�� tï� �ok käril bï röt looi, ka �u��n bï raan rëër ë rot ke cïï thiëk. = Na yïn ala tik, ke duk li��i. Na k��c thiëëk, ke yï duk thiëk. ? Na wïc bï yï thiaak, ka cïn adumu��m t�� thïn. Ku k�c cï thiëëk aabï gum ap�i pi��rden yic, ku awiëc bäk cïï gum. A Kë lu��l akïn mi��thakäi cï gam, t�� cï dö� pi��rda yic aciek. Ku ëmën le tue� röör cï thiëëk aa dhil cie� ci��t ke këc thiëëk. B K�c dhiau ku yekë nyu��th ci��t ke cïï dhiau. K�c dal ku yekë nyu��th ci��t ke cïï pu��th mit, k�c ë ��c, ku yekë nyu��th ci��t käk cïk ke ��c cie käkken. C Ku k�c käk pinynhom lu��i, apath bïk cïï ye di��r ap�i ci��t cïn kaam dït cïk n��k ke lui. Piny kënë kek käkken t�� thïn ëbën, acïï bï cie� ap�i. D Anhiaar bäk rëër ke we cie di��r. Kam k�c cï gam, raan këc thiëëk ë yenhom yiëk lu�i käk B��ny, rin bï yen B��ny c�l amit pu��u. E Ku raan cï thiëëk ë yepu��u yiëk käk pinynhom, rin bï yen ti��de c�l amit pu��u. F Ku këya, piände ë nhom rou. Ku ti� këc b�n thiaak, t��dë nyan këc ka� thiaak, ee yepu��u yiëk lu�i käk B��ny, bï guäpde ku w��ike aa käk B��ny kedhie. Ku ti� la moc ë yenhom yiëk käk pinynhom, rin bï yen mu�nyde c�l amit pu��u. G Käkkä ëbën aa ca l��k we rin wïc ��n ye ba we kony, ku cä we gël bäk käk wi��ckë ke cïï ye looi. Awiëc bäk kën yic aa looi ku pi��rkë dhël la cök, ku bäk B��ny lu��i pu��u ëbën. H Na ye moc tak, l�n kë cï yen thiëëk g��u tënë nyan cï meek acïï path, ku yeen ala pu��u thiëëk, ka thi��k t��cït t�� wïc yen ye thïn. Acïn adumu��m t�� thïn. I Ku mony cï ye guiir piände ë rot, ke cïn k�c thööc ye thïn, ku �ic aya ap�i l�n bï yen ye lëu bï rëër apath ke cïï thiëëk, ke këpath yen alooi bï nya cïï thiak. J Këya, mony thiak nya ë këpath looi, ku mony cïï nya thiak ë kë �u��n ap�i looi. K Acïï path bï tik mony d��t wïc ke mu�nyde pïr, ku na cï moc thou, ka lëu bï mony d��t nhi��r thiaak, ku yeen adhil a raan cï g�m. L Ku na ye w��tdi��, ke yeen abï pu��u mi�t t�� rëër yen ke cïï ben thiaak. Aya tak l�n ye Wëi Nhialic �a kony täktäkdi�� yic aya.

1 Korinth 7 317


Mïïth ye gäm jak cï ki��t

8 Ëmën ��n abï jäl jam mïïth ye ke gäm jak. Ee yic, �ok a�ic käjuëc rin ë w��t kënë. Ku �i��c kajuëc ë raan c�l anhiam, ku nhi��r ë raan

juak bï ri�l. " Na ye raan tak l�n cï yen kä� �ic, ka �ot këc t�� bï yen kä� jäl �ic dööt. # Ku raan nhiar Nhialic aye Nhialic �ic. $ Ku d��t rin ye ke mïïth cï gäm jakr�c cam, a�icku l�n nhialic ye ki��t ë kä�, acïï t�� thïn. Acïn Nhialic d��t, Nhialic ë tök. % Ee yic, k�c aa jam l�n t�� jak cït käkkä thïn nhial ku piny. Ku na c�k al�n t�� jak juëc cït käkkä thïn, & ke tënë �o ë Nhialic tök yen at�� thïn. Yen acï këriëëc ëbën cak, ku ë ri�nke yen aye �ok pïr. Ku B��ny ë tök, Jethu Krïtho, ku ë ri�nke yen acï këriëëc ëbën cak, ku ë yen pïïr �ok. ' Ku acie raan ëbën yen �ic ë yic kënë. K�c k��k aa �oot nhïïm käk cï ki��t yiic, na camkë mïïth cï gäm jak cï ki��t, ka yekë tak ci��t ke cï mïïth cïk cam yiëk gup aju��c. ( Miëth yeku cam acie �o ë looi buk la cök tënë Nhialic. Acïn kë ye nyaai t�� c�m �ok ye, ku acïn kë ye juak thïn t�� c�m �ok ye aya. ) Wek k�c cï gam, du��kkë kë cïn yen mïïth ya ke theek loi bï wek k�c koor gamden mu��r, bïk tak l�n ë yen adumu��m yen cïk looi c�m kek ë mïïthkä, t�� cï kek we tï� ke camkë ke. * Na tï� raan koor gamde yï raan �ic kä�, yï mïth käk yai cï gäm jak cï ki��t, ke cï kënë bï ri��l nyin abï miëth cï gäm jak cï ki��t cam? + Këya raan koor gamde, wämuuth cï gam cï Raan cï l�c ku d�c thou ë ri�nke, abïï t��dun �ic yïn kä� thïn rac. , T�� looi yïn adumu��m tënë wämäthkun cï gam, ba gamden koor rac këlä, ke yïn adumu��m looi tënë Raan cï l�c ku d�c alanden. . Këya, na ye miëth ya cam wämääth cï gam c�l aloi adumu��m, ke ��n acïï miëth kënë ben cam rin ba wämääth cïï c�l aloi adumu��m.

Yic ku lu�i atuuc

9 ��n ala yic ba käk pi��rdi�� wïc. ��n acï Jethu Bänyda tï� ku ��n atu��nyde. Ee gamdun yen ë lu�i ca looi tënë B��ny. " Na c�k al�n cïï

k�c k��k ye ye gam l�n ye ��n atuuc, ka �i�c l�n �ic wek ye l�n ye ��n atuuc, rin aye kë pïïr wek, ke we ye tök kek B��ny nyu��th l�n ye ��n atuuc. # Yen ë t�� ye ��n rot ku�ny thïn t�� j��ny k�c k��k ��n. $ ��n ala yic bï ��n yiëk miëth ku kë d�k rin lu�idi��, % cïmën ye atuuc k��k ku wämäthakën ë B��ny, ku Pït�r la keny kek diäärken, cä la yic ba thiëëk tï� cï gam ba ya keny kek ye? & Nadë ke ye Barnaba ku ��n �op��c, �ok aa tuuc dhil luui �ocin rin pi��rda? ' Apuruk acie rot ri�p ë rot. Raan tim ë lu�k com aye ��th l�n bï yen mïth ab��k cam. Aye abiöök ��th l�n bï yen dek c�k ye yök tënë amälke.

318 1 Korinth 8, 9


( Acie käk yakë tï� ke loi röt akölaköl kek lu��l kep��c, rin kä cït käkkä aacï g��t lö� Mothith yic. ) Acï g��t lö� Mothith yic ëlä, “Duk mu��r der thok t�� luui yïn ye bï rap k��m. Ye miöör kek ye Nhialic yiëk yenhom?” b * Cie �ok ye lueel yen w��t kënë? Ee gät ri�nkua, rin raan pur ku raan tëm ayekë ��th rin le yen kë bïk yök rap cïk looi yiic. + �ok aacï luui buk käk wëi ti�� wepu��th, ke yakë tak l�n cï �ok pu��th dït t�� th �ok ye l�n le yen ariöp bäk gäm �o? , Ku na le k�c k��k la yic bïk käkkä yök tënë we, ke �o cïï la yic wär yi�nyden? Ku akëcku ka� them buk la kë yökku, t�� c�k al�n ë yen ke yi�nyda. Ku këriëëc ëbën acuk guum rin buk k�c c�l aa gam W��t Pu�th Yam rin Raan cï l�c ku d�c. . A�i�c l�n �ic wek ye l�n röör ë luui lua� Nhialic aa miëthden yök ë lu�i lua� Nhialic yic. Ku k�c käk cï b��i lua� Nhialic juaar ariäk nhom aa b��k lööm käk cï juaar yiic. / Këlä aya, acï B��ny looi bï k�c ë k�c l��k W��t Pu�th Yam, kë pïïr kek aa yök thïn. š ��n akëc luui ë yithkä. Ku ��n acïï athör kënë gät ëmën rin bï ��n ë yithkä wïc ë ri�nki��. A�u��n ba thou t��n t�� looi ��n ë kënë. Acïn raan bï w��tdi��n nhi��m ��n kënë nyaai tënë �a. œ Acie rin ye ��n k�c l��k W��t Pu�th Yam yen �a c�l anhiam. Ku yic ë rin cï Nhialic �a y��k ba k�c l��k, ku abï r��c ap�i aköldä tënë �a t�� cïï ��n k�c ë l��k W��t Pu�th Yam. 2 Na lu��i ë lu�i kënë t�� cï ��n ye tak ba looi, ke ��n adhil ariöp wïc. Ku na cie ��n tak ye, ku ye Nhialic yen lëk ye �a ba looi, ke �a bä ariöp wïc këdë? 3 Ye�ö yen ari��pdi��? Ari��pdi�� ë kë bï ��n k�c l��k

Raan pur ku raan tëm ayekë ��th rin le yen kë bïk yök rap cïk looi yiic (9:10)

b 9:9 Aliu ci�� ë Jiëë� yic, L.rou 25:4; 1Tim 5:18 9:11 Rom 15:27 9:13 L.rou 18:1 9:14 Mt 10:10; Lk 10:7

1 Korinth 9 319


W��t Pu�th Yam ke �a cïï thiëc ariöp, ku cä yinydi��n bï akut k�c cï gam yiëk �a wïc. 4 ��n raan ë rot. ��n acie alony raan d��t. Ku ëmën ��n ë rot c�l aye alony raan ëbën, rin bï ��n k�c juëc lëu bïk gam. 5 T�� luui ��n kek k�c Itharel, ��n ë cie� cïmën raan Itharel rin bï ��n ke lëu, c�k al�n cïï yen ë këdït tënë �a ba cie� ci��den. ��n ë cie� cïmën raan wïc ye bï löö� cï Mothith g��t theek, t�� luui ��n kek k�c ë löö�kä, rin ba ke lëu bïk aa bu��th Raan cï l�c ku d�c. 6 Këlä aya, t�� luui ��n kek k�c cie k�c Itharel, ��n ë cie� cïmënden ke �a cïï löö� k�c Itharel thek. Kënë aya looi rin bï ��n k�c cie k�c Itharel c�l aa bu�th Raan cï l�c ku d�c. Ku acie l�n cië� ��n ke �a kuc lö� Nhialic, ��n abu�th lö� Raan cï l�c ku d�c yic. 7 T�� rëër ��n kek k�c ë gam, ��n ë ci��t raan tök kamken, rin bï ��n ke lëu. Këya, ��n ë rot looi ba thö� ke k�c ëbën rin ba k�c k��k kony keyiic bïk gam, kuat dhël bï ��n ye lëu thïn. 8 ��n ë käkkä looi ëbën rin bï ��n W��t Pu�th Yam ë rin Jethu �äth tue�. Ku rin bï ��n d��c ye yök t�� th W��t Pu�th Yam tue� yök aya. 9 A�i�ckë, t�� wëër k�c, ee raan tö� cï k�c wu��r yen ë kën wëër k�c nyaai. Wek aa dhil kat cïmën k�c w��r bäk ë kënë lööm. : Raan tuk, ee löö� ë tuk dhi�l theek ap�i, rin bï yen kë ye gäm raan t�� tue�, kën b��n yäi aköldä, nyaai. ; Yen ë kënë ye ��n kat ke �a cök �anhom ba t�� ri� k�c thïn thap thok piny. Ku ��n acie pëër ë gut yic ë path. = ��n ë rot looi ba ri�l, ba Jethu bu��th, rin na ca k�c juëc pi��c ke Nhialic cïï �a reec aköldä.

Paulo ë k�c cï gam pi��c rin jak ye ki��t

10 Mi��thakäi cï gam, awiëc bäk këwäär cï rot looi tënë wärkuan dït wäär bu�th Mothith ror li��t tak. Keek aake tiit lu��t, nawën ke tem

Wär Lual ë path. " T��wäär bu��th kek lu��t, ku wäär teem kek wär, keek aake cït k�c cï mu��c nhïïm bïk aa k�c bu�th Mothith. # Keek ëbën aacï miëth tö� thö� cam, miëth yïk Nhialic ke ë ri�lde, $ ku dëkkë ë pïu ke looi Nhialic bïk kuër kuur yic, kuur cath ke ke. Kuur ë ye Raan cï l�c ku d�c gu��p. % C�k al�n cï käpu�thkä röt looi ëbën, ke Nhialic ëcïï pu��u mit kek wärkuan dït juëc. Go Nhialic ke n��k ku weer guäpken roor t�� cïï cie�. & Ëmën, Nhialic acï wärkuan dït wäär cïï yen pu��u mit tënë ke t��m awu��c, bï �o w��t buk �opu��th cïï ye yiëk kär�c cïmën wäär cï kek ye looi, ' t��dë ke �o dor jak cï ki��t cïmën cï k�c k��k keyiic ye looi ��n. Rin acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “K�c aacï nyuc bïk mïth ku dëkkë ku j�lkë dier.” ( Dukku �opu��th ye yiëk bal cïmën wäär cï k�c k��k keyiic 10:1 B.bei 13:21-22; 14:22-29 10:3 B.bei 16:35 10:4 B.bei 17:6; Kn 20:11 10:5 Kn 14:29-30 10:6 Kn 11:4 10:7 B.bei 32:6 10:8 Kn 25:1-18

320 1 Korinth 9, 10


ye looi, nawën ke raan tim thiär-rou ku �uan thou akäl tök. ) Acuk lëu buk B��ny them cïmën ��n cï k�c k��k keyiic ye looi, nawën ke thöö� käpi�ny ke. * Du��kkë ye rëër we jiëëm wenhïïm cïmën wäär ye k�c k��k keyiic ye looi, ku aacï Nhialic b��n tu��c atu��nyde bï ke n��k. + Käkkä ëbën aacï röt looi tënë k�c Itharel bï ke �o l��k. Ku käkkä aacï gät piny rin bï �o l��k thïn aya. Rin �ok aa pïr t�� bï thök piny gu� b��n thïn. , Raan cï gam ye tak l�n atiit gamde, adhil yenhom tääu piny bï ci��n kër�c ye. . Na them yï ba adumu��m looi ke �ic l�n cï k�c k��k ka� them këlä aya. Nhialic ë kë cï th�n dhi�l looi. Acïn raan bï Nhialic pu��l bï them ar��k aba ath��mde cïï gök. Ku t�� them yï ka la dhël kony Nhialic yï ba athëm göök. / Këya, mi� �thakäi nhiaar, du��kkë jak cï ki�� t k�� door acïn. š ��n ajam tënë we rin a�i�c l�n ye wek k�c cï nhïïm bak, takkë w��t lu��l kënë yic wepu��th ë röt. œ T�� dëk �ok bïny ye �ok dek mu��n abiëc miëth B��ny yic ye �ok Nhialic leec thïn, ke �ok aa r�m ri�m Raan cï l�c ku d�c. Ku t�� b�ny �ok ayup ku camku, ke �ok aa r�m gu��p Raan cï l�c ku d�c. 2 Rin ayu��m tök yen at�� thïn, ke �o ëbën c�k al�n juëc �ok, �ok aa guäp tök rin �ok ayu��m tök r�m. 3 Takkë k�c Itharel t�� ci�m kek käk cï ju��r Nhialic, ke keek aa ya tök kek Nhialic. 4 Ye�ö wiëc ba lueel t�� ji��m ��n këlä? Ye nadë ke jak cï ki��t, ayï miëth cï ju��r ke aa la w��tden yic? 5 Acie këya! Kë lu��l ë l�n käk ye k�c cïn gam la cök juaar, ee tënë jakr�c acie tënë Nhialic. Ku acä wïc bäk röt aa mat käk jakr�c yiic. 6 Yïn acïï dëk bïny mu��n abiëc ë B��ny, ku b�n dek bïny käk jakr�c. Yïn acïï röm kek B��ny ku b�n r�m kek jakr�c. 7 Na loiku ë kënë, ke rin wïc �ok ye buk B��ny rac pu��u. Yeku tak l�n ril �ok ap�i buk B��ny dh��l ku cïï �o tëm awu��c? 8 “Ayeku lueel �ok aacï pu��l buk käk wïcku ke looi.” Ee yic, ku acie këriëëc ëbën yen path. “Këriëëc ëbën acï pu��l buk looi.” Ku acie këriëëc ëbën yen �o kony. 9 Yïn adhil luui käk k�c k��k c�l amit pu��th, t��n l�n ye yïn luui käk yï c�l amit pu��u ë rot.

Du��kkë jak cï ki��t k�� door acïn (10:14)

10:8 Kn 25:1-18 10:9 Kn 21:5-6 10:10 Kn 16:41-49 10:16 Mt 26:26-28; Mk 14:22-24; Lk 22:19-20 10:18 Leb 7:6 10:20 L.rou 32:17 10:22 L.rou 32:21 10:23 1Kor 6:12

1 Korinth 10 321


: Apath tënë yï ba kuat rï� ye ke �aac t�� ye rï� ��c thïn cuet, ke yï cïï pu��u diu. ; Rin acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Piny ku këriëëc ëbën t�� thïn aa käk ë B��ny.” = Na cï yï c��l ba la mïth pan raan cïn gam ku ca gam ba la, ke yï cam kuat miëth cï b��i tënë yï ke yï cïï thiëc. ? Ku na lëk raan d��t yï, “Miëth kënë acï ju��r jak cï ki��t,” Ke yï duk ë miëth kënë cam, ku acie rin diu t�� yïpu��u, ee rin w��t r��r raan cï ye l��k yï pu��u. A Këya, acie kë t�� piändu yic, ë kë t�� pu��n raan d��t yic. Raan d��t abï thiëëc ëlä, “Ye�ö ye kë r��r pu��n raan d��t yic �a gël ba këdi��n t�� apu��u cïï loi? B Na l��c Nhialic rin miëth, ke ye�ö bï raan d��t �a nyieeny miëth cï ��n Nhialic leec?” C Këya, kuat kë loi, t�� mïth yïn ayï t�� dëk yïn, loi ke ëbën dhël ye ke Nhialic leec thïn. D Duk kë ye k�c k��k yök ke rac loi cïmën k�c Judia, t��dë k�c cie k�c Judia, ayï k�c akut k�c cï gam. E Lu��ikë cïmëndi��, aya looi ba raan ëbën c�l amit pu��u käk ya ke looi yiic, ke cä loi këpath tënë ��n ë rot, ke ye käpath tënë k�c ëbën rin bï raan ëbën lu��k.

Dhël pu�th ë röök

11 Lu��ikë cïmëndi��, cïmën ye ��n luui cïmën Raan cï l�c ku d�c. " Wek aa ya leec rin ye wek lu�idi�� ku käk ya pi��c muk nhïïm

akölaköl. Ku wek aa käk cï pi��c tënë k�c cï gam, käk ca ke �ic tënë k�c k��k ku nyu��th ke we, bu��th yiic. # Ku awiëc bäk �ic l�n Raan cï l�c ku d�c at�� moc nhom ku moc at�� tik nhom, ku Nhialic at�� Raan cï l�c ku d�c nhom. $ Këya, mony ë röök, t��dë ke lëk k�c w��t Nhialic ke cï yenhom kum, ee Raan cï l�c ku d�c rac gu��p. % Ku ti� ë röök t��dë ke lëk k�c w��t Nhialic ke këc yenhom kum ë mu�nyde rac gu��p, athö� ke ti� cï muut nhom bï rac gu��p. & Na cïï tik yenhom ye kum, t�� röök k�c, ke ye rac gu��p cïmën ti� cï muut nhom. Këya, adhil yenhom kum. ' Moc acïï yenhom kum rin acï Nhialic looi bï ci��t ye, ku g��m kënë ye c�l athö� kek ye. Ku ath��k tik tënë moc aye nyu��th l�n cï ye looi ke cït moc. ( Rin acïn kë cïï Nhialic lööm tënë tik bï yen moc cak, ee tik yen acï cak kë cï lööm tënë moc. ) Ku moc akëc cak rin ë tik, ë tik yen ë cak rin ë moc. * Këya, rin ë w��t kënë ku rin atuuc nhial, tik adhil yenhom kum bï nyu��th l�n t�� yen moc cök. + Ku cït l�n ye �ok k�c cï mat kek B��ny, tik acie kë pu�l yic tënë moc cïmën ye moc kë cïï yic pu�l tënë tik. , Ee yic, ee l��m ë moc yen acï lööm bï ke tik cak ku ë yic aya, l�n ë tik yen ë moc dhiëëth ku keek kedhie aab�� tënë Nhialic raan cï këriëëc ëbën cak. . Takkë yic, kek we ë röt l�n pu�th yen bï tik röök tënë Nhialic ke këc yenhom kum t�� röök k�c juëc thïn. / Aye ci�� nyooth l�n b��r nhïm 10:26 Wk 24:1 11:1 1Kor 4:16; Pili 3:17 11:7 Cäk 1:26-27 11:8-9 Cäk 2:18-23

322 1 Korinth 10, 11


nhom ap�i aacïï path ke moc. š Ku t��n tik ë kën dhëë�. Nhiëm bäär acï Nhialic gäm ye bï ya kën yen yenhom kum. œ Ku na le raan ye tak l�n w��t lu��l acie yic, ke ��n ku akuut k�c cï w��t Nhialic gam, �ok aa cïn t��d��t ye �ok Nhialic du��r thïn.

Guirku röt apath buk gu��p B��ny r�m 2 Wek aa cä bï leec wël l��k we kä yiic, rin t�� r��m wek bäk Nhialic door, kär�c yakë ke looi kek aa juëc t��n käpu�th yakë ke looi. 3 Tue�, acï k�c k��k l��k �a l�n t�� r��m wek, wek aa weyiic tek. Ku acie w��t tök yen yakë lueel. Ku kënë alëu bï ya yic. 4 Ee t��de, al��ukë bäk weyiic tek ë kamkun rin bï k�c luel yic �ic. 5 T�� r��m wek ëbën ke we ye akut, ku c�k al�n ye wek ye tak l�n ë yen kë cï B��ny d��r looi kam k�c yen camkë, ka cie yic. 6 Rin t�� mïth wek, wek aye ��k mïth ë rot ke we cïï röt tit. K�c k��k aa rëër ke n��k c�k ku wi��t k�c k��k. 7 Ci��nkë nhïïm b��i ye wek mïth thïn ku d��kkë thïn? Aye akut k�c cï gam yen yakë b��n rac gu��p, ku gu��tkë k�c cïn käjuëc nyïn? Yakë tak ye�ö ba lueel tënë we rin lu�i cït kënë? Ba we leec? Acä k�� looi acïn. 8 Rin ��n acï piööc yök tënë B��ny. Ku ë yen aca b��n gäm we aya, l�n B��ny Jethu, ee w��r wäär bï ye lu�m, ee cä ayup lööm, 9 nawën cï Nhialic leec, ke b�ny ayup yic ku lueel, “Kënë ë guäpdi�� cï looi ri�nkun. Camkë ayum kënë bï wek ��n aa tak.” : Këlä aya, wën cï miëth thök ke löm adu� cï thiä� mu��n abiëc ku lueel, “Adu� mu��n abiëc kënë ë d��r yam kek Nhialic cï thany ri�mdi��. T�� dek wek ye, lu�ikë këya bï wek ��n aa tak.” ; Wek aa thon ë B��ny lu��l, �et aköl bï yen b�n dhuk t�� c�m wek ayum kënë ku d��kkë mu��n abiëc adu��k yic. = Këya, na cam raan ayum B��ny ku dëk adu� mu��n abiëc yic, dhël yen ye dh��l gu��p, ke yeen ala gu��p awu��c, rin cï yen adumu��m looi tënë gu��p ku ri�m ë B��ny. ? Raan adhil yepu��u ka� caath kär�c cï ke looi bï jäl mïth ayup ku dëk adu��k yic. A Na cam raan ayup ku dëk adu��k yic, ku cïï t��den ye kek tök thïn kek gu��p ë B��ny yïk yenhom bï �ic, ka bï Nhialic t��m awu��c t�� c�m yen ayup ku dëk adu��k yic. B Yen ë kë cï k�c juëc weyiic gup riaam ku tuany ke ku thou k�c juëc. C Na k��ku �opu��th wïc kär�c cuk ke looi, ka cïn kë tëm B��ny �o awu��c. D Ku luk aye B��ny looi ku tëm �o awu��c, rin na nhiäk la piny thök ke Nhialic cïï �o tëm awu��c kek k�c pinynhom ëbën. E Këya, mi��thakäi cï gam, t�� m�t wek wenhïïm bäk mïth, ke we ye röt tiit. F Ku na le raan n��k c�k, ka dhil mïth baai rin bï Nhialic we cïï tëm awu��c, rin cïï wek röt ye tiit t�� röm wek. Ku wël k��k aa ba la lueel t�� eet ��n tënë we.11:25 B.bei 24:6-8; Jer 31:31-34

1 Korinth 11 323


Mi��c Wëi Nhialic

12 Ëmën, awiëc ba jam mi��c ye yök tënë Wëi Nhialic. Awiëc bäk yith �ic rin ë käkkä mi��thakäi cï gam. " A�i�ckë, wäär ye wek

k�c cie Nhialic ë door, wek aa we cï mu��r dh��l juëc bäk ke aa door jak cï ki��t. # Awiëc bäk �ic l�n acïn raan ye Wëi Nhialic cök pu��u, lëu ye bï Jethu l��k gu��p wël r�c. Ku acïn raan la ri�l bï lueel l�n ye Jethu B��ny t�� këc Wëi Nhialic ye tääu yepu��u. $ Mi��c juëc cïï thö� aat�� thïn, ku ee Wëi Nhialic tö�ë yen ë ke gam. % K�c aa luui dh��l juëc, ku ë Bäny tök yen aye kë lu��i. & Mi��c juëc cïï thö� ye k�c luui aat�� thïn, ku ë Nhialic tö� yen ë ke gäm raan ëbën rin lu�iden wïc. ' Nhialic ë raan gäm kë ye raan ye �ic l�n rëër Wëi Nhialic kek ye, ku bï lu��i bï yen akut k�c cï gam kony. ( Wëi Nhialic ë raan tök gäm �i��c kä�. Ku Wëi Nhialic tö� kënë, ee raan d��t looi bï k�c aa l��k käjuëc �ic b�� tënë Nhialic. ) Wëi Nhialic tö�ë, ee raan yiëk ri�l bï yen Raan cï l�c ku d�c gam ap�i. Ku yïk raan d��t ri�l ë yen k�c tuany kony. * Wëi Nhialic ë raan gäm ri�l bï yen käk jä� g��i aa looi. Ku g��m raan d��t ri�l ë yen w��t Nhialic l��k k�c. Ku raan d��t ke ri�l ë yen mi��c b�� tënë Wëi Nhialic, ku k��k cie b��n tënë ye tek thook. Ee raan yiëk ri�l bï jam thok k��k, ku g��m raan d��t ri�l bï käk cï lueel thok k��k teet yiic. + Ku ë Wëi Nhialic tö� kënë yen ë käkkä gam ëbën t��cït t�� wïc yen ye thïn. Ee ��k gäm mi��c cïï th�� kek mi��c ë ��k.

Gu��p ala yic käjuëc , Gu��p Raan cï l�c ku d�c ë guäp tök la yic käjuëc, cïmën gu��p raan la yic käjuëc. . Këlä aya, �ook ëbën ke �o ye k�c Judeo, t��dë ke �o ye k�c cie k�c Judeo. T��dë ke �o ye k�c lääu nhïïm, t��dë ke �o ye aloony. Wëi Nhialic acï ��k kamkua a mu��c nhom ku ar��r kek �o, ku acï �o looi buk aa ba� gu��p Raan cï l�c ku d�c. / Ku gu��p acie aba� tök, ala yic ab��k juëc. š T��dë na lueel cök ëlä, “Rin cïï ��n ye cin, ��n acie aba� ë gu��p.” Ka cïï kënë ye looi, bï cïï ye aba� ë gu��p. œ T��dë ke lueel yïc ëlä, “Rin cïï ��n ye nyin, ��n acie aba� ë gu��p.” Ka cïï kënë ye looi aya bï cïï ye aba� ë gu��p. 2 Na gu��p ëbën ye nyin, ke ye pi� këdë? Ku na gu��p ye yïc yetök, ke ye �ör këdë? 3 Ku yic akïn, Nhialic acï ab��k cïï thö� tääu guäp tök yic t��cït t�� wïc yen ye thïn. 4 Na ye aba� tök yen t�� thïn ë rot, �u��t acïn gu��p. 5 Ku yic akïn, ab��k juëc aat�� thïn ku gu��p ee tök. 6 Këya, acïï nyin lëu bï lueel tënë cin ëlä, “Yïn acä wïc.” Ku acïï nhom luel tënë cök, “Wek aacä wïc!” 7 Ku yic akïn, ab��k gu��p ye tak ci��t ke cïï ril, aacïï dhil liu thïn. 8 Ku ab��k gu��p ye yök ke cïn lu�i ye ke ku��c 12:4-11 Rom 12:6-8 12:12 Rom 12:4-5

324 1 Korinth 12


nhïïm, kek aa yeku �i�c muk apath. Ku gu��p al�� cie nyu��th ë path, aye �i�c kum. 9 Ku gu��p al�� cie thiaan, acie kum. Ku Nhialic acä ab��k ë gu��p cïï ke looi bïk aa guäp tök ëbën, ku acä ab��k ë gu��p cïï ke ë ku��c nhïïm looi bï ya kek kädït ap�i. : Këya, gu��p ë tök acïï yeyic ë tek, ku ab��kken cïï thö� aa röt ku�ny kamken. ; Na rem gu��p aba� tök, ka ab��k k��k ë gu��p aacïï la l�� aya. Na lec aba� tök, ka ab��k k��k aa mit pu��th kek ye ë tök. = Week ëbën wek aa gu��p Raan cï l�c ku d�c, ku ��k kamkun aba� guäpde. ? Akut k�c cï gam yic, Nhialic acä atuuc t��u tue�. Ku b�� k�c wël Nhialic lu��l kecök. Ku b�� k�c ë piööc. Ku k�c la ri�l ë luui käk jä� g��i. Ku b�� k�c la ri�l ye kek k�c tuany kony bïk pial. Ku k�c ë k�c kony, ku k�c mac k�c, ku k�c jam thok k��k. A Keek acie atuuc ëbën, ku aacie k�c l��k w��t Nhialic ëbën, ku aacie k�c ë piööc ëbën. Acie raan ëbën yen la ri�l ë yen luui käk k�c g��i, B t��dë acie raan ëbën yen la ri�l ye yen k�c tuany kony bïk b�n pial, t��dë acie raan ëbën yen jam thok k��k, t��dë acie raan ëbën yen la ri�l bï käk cï lueel thok k��k teet yiic. C W��lkë wepu��th mi��c kek dït ap�i. Ku mi��c path kamken ëbën akïn.

Nhi��r

13 Al��u ba jam thok k��k, ayï thok ye atuuc nhial jam, ku na liu nhi��r tënë �a, ke ��n acït raan loi du��t, t��dë ke ��n athö� kek lönh

gu��t ë path. " Na ba la ri�l ye ��n k�c �i�c l��k w��t Nhialic. Ayï �i��c ye ��n käk ye moony deet yiic. Ayï l�n ba la gam ril ap�i tënë Nhialic, lëu ��n ye ba gat y��k bïk röt nyoo� t�� rëër kek thïn. Ku na ci��n nhi��r ke ��n ë raan cïn kë ya lëu acïn. # Na gam ba käk t�� ke ��n ëbën tek tënë k�c ��, ku gam rot bï ��n cuat m��c, ku na ci��n nhi��r ka cïn kë kony tënë �a. $ Nhi��r ë l�n bï raan kërac guum ku lir pu��u, acie ti��l ku nhiaam. % Nhi��r acie ku��c ë wël ku acie c��k ku acie thöök ë pu��u. Raan la nhi��r acie kër��c cï lu��i ye ë muk nhom. & K�c la nhi��r cït nhi��r k�c cï gam, aacïï pu��th dhil mi�t t�� looi kär�c, ku aa ye yic c�l aa mit pu��th. ' Nhi��r ë �o c�l agum këriëëc ëbën, ku ë �o c�l amuk gamda kuat käk loi röt yiic, ku c�l �o a��th Nhialic ku cuk yit. ( Nhi��r ë rëër thïn akölaköl, ku mi��c k��k cïmën lu�l w��t Nhialic, ku jam thok k��k ku �i��c ë kä�, käkkä ëbën aa rëër ku bïk liu. ) Rin mi��cdan ye �ok kä� �ic ar��r ke ye abak, ku ri�l ye �ok w��t Nhialic lu��l a bak aya. * Ku na la kë cie abak b��n, ke kënë abak acïï ben wïc. + ��n ye ��n meth, ��n a �a ye jam cïmën meth ku täk cïmën meth, ku ëmën ye ��n raandït, ��n acie b�n luui cïmën meth. , Kë yeku tï� ëmën acït mën dhie ye raan rot tï� macar la nyin durdur yic. Ku aköl 12:28 Epe 4:11 13:2 Mt 17:20; 21:21; Mk 11:23

1 Korinth 12, 13 325


d��t �ok aabï këriëëc ëbën tï� apath. Ku ëmën ��n acïï këriëëc ëbën �ic, ku aa ba �ic ëbën cïmën t�� ic Nhialic �a thïn. . Ku ëmën gam ku ��th ku nhi��r aat�� thïn, ku këdït ke ëbën ë nhi��r.

Wël juëc rin mi��c Wëi Nhialic

14 Ee nhi��r yen adhi�lkë yiëk wepu��th ap�i, ku tääukë wepu��th mi��c ye yök tënë Wëi Nhialic, cïmën mi��cdït k�c yiëk ri�l bïk

w��t Nhialic lu��l. " Raan jam tho� cïï k�c k��k �ic ë Nhialic yen aye yen jam tënë ye, acie k�c k��k rin acïn raan w��tde deet yic. Ee ri�l Nhialic yen aye yen jam yith cïï ke �ic. # Ku raan w��t Nhialic lu��l ë jam tënë k�c, ku w��lke aa k�c kony ku deetkë k�c pu��th bïk rëër apath. $ Raan jam thok cïn k�c ke pi� ë yen rot kony yetök. Ku raan w��t Nhialic lu��l, akut k�c cï gam kony ëbën. % Al��u ba nhiaar t�� ye wek ëbën jam thok cïn k�c �ic ke. Ku anhiaar ap�i bäk la mi��c ye wek w��t b�� tënë Nhialic lu��l. Rin raan w��t ë Nhialic lu��l aloi këpath ap�i tënë raan ë jam thok cïn k�c �ic ke, na cie këya, ka dhil la raan tet wël ye lueel yiic rin bï akut k�c cï gam kony. & Këya, t�� le ��n b��n tënë we mi��thakäi cï gam, ye�ö ba ku��ny we t�� ye ��n jam thok cïï ke ye pi�? Acïn këdä�. Ku ë bï piath t�� lëk ��n we w��t cï Nhialic nyu��th �a, ku t�� piööc ��n �i��c ë kä� cï Nhialic gam �a. ' Ku këlä aya, käk cïn yiic wël ye ke pi� t�� gut ke cïmën l��r ku thom, na cïï raan ke gut t��cït t�� wïc bï r��lden nyooth, ke k�c pï� bï kën yen wïc bï looi �ic këdë? ( Ku na cïï raan l��r ë t�� gut t��cït t�� ye �i��c ye, ke k�c bï röt guiir këdë bïk la t��? ) Ku këlä aya, bï raan d��t w��t l��k k�c ë thok k��k deet yic këdë t�� cïï yen la g�i? Yïn abï ci��t raan jam alir yic ë path. * Thok juëc cïï thö� aat�� pinynhom, ku acïn tho� tö� cïï këde ye deet yic. + Ku na cä tho� ji��m raan ye deet yic, ke raan jam ë tho� kënë ë raan kuat d��t tënë ��n, ku ��n ë raan kuat d��t tënë ye. , Ku cït l�n wïc wek ye ap�i bäk ri�l ye Wëi Nhialic gäm k�c yök, dhi�lkë them kam käkk��k yiic ëbën bäk ri�l ye ke k�c cï gam kony, kuany. . Këya, raan jam tho� cïï k�c k��k ye deet yic, adhil röök bï la ri�l teet yen wël ye lueel yiic. / Rin na r��k këlä aya tho� cä �ic, ke Wëi Nhialic ar��k aya �apu��u, ku nhiamdi�� acïn këpu�th looi. š Na ye t��de kan, ke ye�ö ba dhi�l looi? ��n abï röök ku wak �apu��u ku nhiamdi�� kedhie. œ T�� leec yïn Nhialic yïpu��u ë rot, tho� kuc raan d��t bï röök ya gam këdë, “Yenakan.” Rin kuc yen kë ye lueel? 2 Na c�k l�cdun tënë Nhialic piath ap�i, ke yïn acie raan d��t ë kony acïn. 3 ��n alec Nhialic rin ye ��n jam thok juëc cïï �ic wär ��n we ëbën. 4 Ku t��n amat k�c cï gam, aya wïc ap�i ba jam wël lik lëu bï ke deet yiic rin bï ��n k�c k��k pi��c, t��n t�� bï ��n jam wël juëc cïn k�c ë ke pi�.

326 1 Korinth 13, 14


5 Mi��thakäi, k�c cï gam, pälkë kë ye wek tak cïmën mïth. Yakë tak cïmën k�c cï nhïïm bak ku bäk gup ci��n awu��c cïmën mïthkor cïn awu��c yekë looi. 6 Acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “��n abï k�c ë jam thok cïn k�c �ic keek c�l ajam tënë kacki��, ku na c�kkë looi këya, ke keek aa �ot ke cïï w��tdi�� bï pi�.” Acï B��ny lueel. 7 Këya, mi��c ye k�c jam thok k��k, acie kïn k�c cï gam, ee kïn ri�l Nhialic nyu��th tënë k�c këc gam. Ku mi��c ye w��t Nhialic lu��l, ee kë ye k�c cï gam kony, acie kë ye k�c këc gam kony. 8 Na mat k�c cï gam kenhïïm ëbën ku rekkë jam yic thok cïï thö�, ku b�� k�c këc kä� deet ku k�c këc gam, ke cïk bï lueel l�n cï j��rac ke d�m? 9 Ku na b�� k�c këc kä� deet ku k�c këc gam, t�� lëk wek k�c w��t Nhialic, ka bï raan yök ë rot l�n le yen gu��p adumu��m t�� pi� yen ë wëlkä. Abï wël cï pi� c�l a�ic kë cï wu��c. : Ku w��t Nhialic abï käkken ye tak yepu��u c�l a�ic k�c k��k. Ku abï yenhom gu��t piny ku door Nhialic ku lueel, “Nhialic ar��r kek we ayic!”

Käpu�th ye looi t�� röök k�c ; Ye�ö ba jäl lueel mi��thakäi cï gam? T�� m�t wek wenhïïm bäk Nhialic door, raan tök ee waak ket ku pi��c ��k. Ku luel raan d��t käk cï nyu��th ye, ku war raan d��t w��t cï lueel ë tho� d��t yic. Käkkä aaye looi ëbën bïk akut k�c cï gam kony. = K�c jam weyiic ë thok k��k cïï �ic t�� m�t wek wenhïïm, acïï k�c karou ayï k�c kadiäk wan thook. Wek aa dhil ��k ajam ë ��k cök, ku raan war w��tdun l��kkë k�c yic, adhil t�� thïn. ? Ku na liu raan war thok yic, ke raan jam tho� cie pi� k�c k��k abit ku ji��m yepu��u ë rot tënë Nhialic. A Calkë k�c karou, t��dë k�c kadiäk cï Nhialic gäm w��tde, aa lëk k�c. Ku k�c k��k akut, k�c cï gam aa bit bïk kë luel döt yic kepu��th. B Ku na bïï Nhialic w��t raan cï nyuc amat yic pu��u, ke raan jam akääc. C Calkë raan tök aye jam ku ben ��k la yecök, rin bï raan ëbën pi��c ku deet ë pu��u. D Raan jam, lëk k�c w��t Nhialic adhil �ic yenhom bï k��c ku ben raan d��t päl jam, E rin awïc Nhialic buk aa jam ke ��k ë ��k cök, ku cuk ye tëër ë kamkua. T�� m�t akut k�c cï gam yenhom t��den ye kek röök thïn, F ke diäär aacïï päl bïk jam. Keek aa dhil bi�t ku pï�kë. Aa dhil t�� röör cök cït t�� yeku y��k ye ke cï g��t lö� k�c Judeo yic. G Na le kë wïckë bïk deet yic, ka dhil r��rken thiëëc t�� cï kek dhuk baai. Rin acïï path bï tik jam amat akut k�c cï gam yic.14:21 Ith 28:11-12

1 Korinth 14 327


H Nadë ke ye wek we bïï w��t ë Nhialic thïn? Nadë ke ye we wep��c yen bïï yen? I Na ye raan tak l�n ye yen raan käk Nhialic tï�, t��dë ke ye Wëi Nhialic nyu��th, ka dhil �ic l�n käk gät ke aa käk b�� tënë B��ny. J Na ye käkkä dh��l yiic, ke du��kkë ye ku��c nhom. K Këya, mi��thakäi cï gam, tääukë wepu��th käk bï Nhialic nyu��th we yiic bäk ke aa l��k k�c, ku du��kkë k�c k��k cï gam jam thok k��k, ye gël bïk cïï jam. L Wek aa dhil këriëëc ëbën looi dhël la cök.

Jethu acï j�t ra� yic

15 Ëmën mi��thakäi cï gam, wek aa ba b�n l��k rin W��t Pu�th Yam ya l��k we, w��t cäk yök ku yen cäk gam wepu��th ëbën. " W��t ya

l��k we, ku yen bï we lu��k aya t�� muk wek ye cït t�� cï ��n ye l��k we thïn, ka bï ci��n w��t pu�th cäk gam, t�� cïï yen ye yic. # ��n acï w��t thiek yic ap�i yök ku l��k we. W��t cï Raan cï l�c ku d�c thou rin adumu��mkua. Cït t�� cï gät ye athör th��r wël Nhialic yic. $ Acïk thi��k ku yeen acï Nhialic j�t thou yic nïn kadiäk cök bï b�n pïr, cït t�� cï gät ye athör th��r wël Nhialic yic. % Ku nyuth rot Pït�r ku j�l atuuc kathiäär ku rou. & Ku ben rot nyu��th tënë k�c juëc wär k�c bu�t kadhiëc, k�cken ye bu��th cök, k�c �ot ke pïïr k�c juëc, c�k al�n cï k�c k��k thou. ' Ku ben rot nyu��th Jemith ku j�l rot b�n nyu��th atuuc ëbën. ( Ku j�l rot nyu��th ��n ciëën cïmën raan lök dhiëëth ciëën. ) Rin ë ��n akoor tënë atuuc ëbën, aya yök acïï path bï ��n a c��l ��n atuuc rin ��n acï k�c akut, k�c cï gam jöör, ku cal ke aa gum ap�i. * Ku dhëë� ë Nhialic acä c�l acït kënë akölë. Ku dhëë� cï gäm ��n akëc nhom d��r piny. ��n acï luui ap�i lu�i wär ��n atuuc k��k, ku acie ri�ldi�� ë rot, ee mi��c cï Nhialic gäm �a yen alëu ��n ë lu�i kënë. + Këya, na ye w��t kënë yen ya l��k k�c, t��dë ke ye yen lëk atuuc k��k k�c aya, ke yen ë w��t tö� le �ok tue� ke lëkku k�c, ku ë yen acäk gam.

K�c cï gam aabï röt j�t r�� yiic , Na ye l��k k�c l�n cï Nhialic Raan cï l�c ku d�c j�t thou yic, ke ye�ö ye k�c k��k ë kamkun ye lueel l�n cïï k�c cï thou bï j�t bïk b�n pïr? . Na ye w��t yekë lueel yic, l�n cïn yen raan cïï j�t ë thou yic, ke Nhialic akëc Raan cï l�c ku d�c j�t ë thou yic aya. / Ku na Raan cï l�c ku d�c këc j�t ra� yic, ke w��t yeku l��k k�c ku gamdun tënë Raan cï l�c ku d�c acïn w��tde yic. š Ku d��t aya abï nyooth l�n lueel �ok lueth rin Nhialic, rin acuk lueel l�n cï yen Raan cï l�c ku d�c j�t thou yic. Ku na ye yic l�n këc k�c cï thou j�t bïk b�n pïr, ke Nhialic akëc Raan cï l�c ku d�c 15:3 Ith 53:5-12 15:4 Wk 16:8-10; Mt 12:40; Lu�i 2:24-32 15:5 Mt 28:16-17; Mk 16:14; Lk 24:34, 36; Jn 20:19 15:8 Lu�i 9:3-6 15:9 Lu�i 8:3

328 1 Korinth 14, 15


j�t thou yic. œ Rin na këc k�c cï thou j�t, ke Raan cï l�c ku d�c akëc j�t aya. 2 Na Nhialic këc Raan cï l�c ku d�c j�t thou yic, ka cïn kë kuny gamdun we tënë Raan cï l�c ku d�c, ku adumu��mkun aa �ot ke këc päl piny. 3 Na Raan cï l�c ku d�c këc j�t thou yic, ke w��tde yic aya, abï ci��t l�n cï k�c cï gam ku aacï thou, aa k�c �ot ke r��r adumu��m yic. 4 Na yeku ��th l�n bï Raan cï l�c ku d�c �o kony pïr akölë yic ë rot, ku acie pïr akölriëëc ëbën, ke �ok aabï kuat raan t�� pinynhom ëbën yic ��r ë ri�nkua. 5 Ku yic ë kë cï Nhialic Raan cï l�c ku d�c j�t thou yic bï nyu��th l�n bï yen k�c cï thou j�t aya. 6 Cïmën ye k�c thou rin këwäär cï raan tök looi, ke k�c aabï röt j�t thou yic aya rin kë cï raan d��t looi. 7 Cïmën wäth��r ye k�c thou rin ye k�c tök kek Adam, ke yeen aya k�c aabï j�t bïk pïr rin cï kek mat kek Raan cï l�c ku d�c. 8 Ku ��k abï la akölden bï ye j�t thou yic. Raan cï l�c ku d�c yen acï ka� j�t thou yic, ku kacke aabï j�t aköl le yen dhuk. 9 Ku thök ë piny abï jäl b��n, ku Raan cï l�c ku d�c, abï jak ril pinynhom kek kacken rac ëbën, ku g�m Bääny tënë Wun Nhialic. : Rin Raan cï l�c ku d�c adhil mac �et aköl bï Nhialic k�c ater ëbën göök ku bïï ke yecök. ; Raan ater bï jäl göök ciëën ee thou. = Acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Nhialic acï këriëëc ëbën tääu yecök.” Alëu bï deet yic l�n, këriëëc ëbën, ye lueelkä, Nhialic gu��p aliu ë käkkä yiic rin ee yen Raan cï l�c ku d�c looi bï kä� mac ëbën. ? Ku na cï këriëëc ëbën tääu Raan cï l�c ku d�c cök, ke yeen nhom yen Raan cï l�c ku d�c abï rot tääu Nhialic cök, yen raan këriëëc ëbën looi bïk t�� yecök, ku Nhialic yen abï këriëëc ëbën jäl mac. A Takku ëmën k�c ye mu��c nhïïm rin k�c cï thou. Ye�ö yakë ��th? Ye këpiath �ö ye k�c ye mu��c nhïïm rin k�c cï thou looi t�� cïï Nhialic k�c cï thou ë j�t bïk b�n pïr? B Na cïï k�c cï thou röt ë b�n j�t, ke ye�ö ye �ok �onhïïm rääm akölaköl kë ye �ok thou yök thïn. C Mi��thakäi cï gam, thou ë �a ti��t piny akölaköl. ��n akuëë�, ��n aluel yic rin ee kënë ë nhiaamdi�� ë ri�nkun, l�n cï �ok röt mat kek Raan cï l�c ku d�c Jethu Krïtho Bänyda, ee pi��rda yic. D Ye�ö ca yök thïn wäär th��r ��n kek k�c cït lääi Epethuth? Na k�c cï thou cie j�t bïk b�n pïr, ke �o mïthku ku dëkku, nhiäk �ok aabï thou. E Duk rot c�l amär, “Na ye cath ke k�c r�c, ka r�c yï ba ci��t ke.” F Yakë �i��c tak ku pälkë dh��lkun adumu��m. Ee yär gu��p rin k�c k��k weyiic aa kuc Nhialic.

Gu��p cï rot j�t ra� yic G Raan d��t abï thiëc ëlä, “Bï Nhialic k�c cï thou j�t këdë bïk b�n pïr? Ye gu��p yïndë bï t�� ke ke?” H Ye�ö thiëc wek këlä! T�� com yïn käu, 15:25 Wk 110:1 15:27 Wk 8:6 15:32 Ith 22:13

1 Korinth 15 329


ku cïï yic k�� pät bï ci��t kë cï thou ka cïï cil. I Ku kë ye com ë käu ë path cïmën käu ë rap ku käk k��k, acie kool rap yen ye com bï b�n dït. J Nhialic ë käu gäm gu��p cï l��c ye. Ee kuat käu gäm gu��pden path ke ye. K Gup käk pïr ëbën aacïï thö�. K�c aa la guäpden ë röt, lääi aa la guäpden ë röt, di�t aa la guäpden ë röt, ku rec aa la guäpden ë röt aya. L Ala gup t�� nhial ku gup t�� pinynhom, ku dhëë� r��r kek gup t�� nhial acïï r��r ke gup t�� pinynhom. M Ak��l ala dh��de ë rot, p��i ala dh��de ë rot ku ku�l aa la dh��den ë röt. Ku kam ë ku�l, ku�l k��k aa la dh��den ë röt aya. N Abï ci��t ë kënë t�� le Nhialic k�c cï thou j�t bïk pïr. T�� cï gu��p thi��k ka dhiäth bï ya ti�p, ku t�� j�t ye, ka cïï ben thou ku cïï ben dhiäth. O T�� cï gu��p thi��k, ka cï riääk ku cïn dhëë� ku ri�l. T�� j�t Nhialic ye, ka bï dhë� ku ril. P T�� cï ye thi��k, ke ye gu��p pinynhom t��n, t�� j�t ye, ka bï ya gu��p ye Wëi Nhialic gäm pïr. Cït l�n t�� gu��p pinynhom thïn, gu��p pan Nhialic at�� thïn aya. Q Rin acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Raan tue� Adam ëcï cak ku bï pïr, ku Adam ciëën ë pïr wëi gam.” R Acie gu��p pan Nhialic yen k�� b��n ë gu��p pinynhom. S Adam tue� ë cak ë ti�p, ku Adam d��të ë b�� nhial. T K�c pinynhom aa thö� kek raan wäär cak ti�p, ku k�c ë k�c nhial aa thö� kek raan b�� nhial. U Ëmën �ok aa thö� kek raan cï looi ë ti�p, ku aköldä �ok aabï thö� kek raan b�� nhial. V Mi��thakäi cï gam, awiëc bäk �ic l�n gupkuan la yiic adi�� ku ri�m aabï riääk piiny ra� yic. Aacïï röt bï mat ë bääny Nhialic yic, bääny r��r thïn akölriëëc. W Wek aa ba l��k kë cäk �ic th��r ku bäk deet yic ëmën. Acie �o ëbën �ok bï thou, �ook ëbën �ok aabï yiëk gu��p ë yam. X Abï rot looi kaam thïn koor ë path. T�� pi� këcït ka� yic aköldä thöök piny, Nhialic abï k�c cï thou j�t bïk pïr. �ok aabï waar ëbën buk cïï ben thou. Y Gupkuan cï thou ku riëëkkë ë ra� yic, aabï waar gup 15:45 Cäk 2:7 15:51-52 1The 4:15-17

T�� pi� këcït ka� yic aköldä thöök piny, Nhialic abï k�c cï thou j�t bïk

pïr (15:52)

330 1 Korinth 15


cie thou, gup cie riääk ra� yic. Ku �ok k�c pïr �ok aabï gäm gup cie thou. Z T�� le kënë rot looi, gupkuan ë thou ku riëëkkë aabï waar bïk cïï ben aa thou, ke wël Nhialic cï g��t th��r aabï kenhïïm jäl ti��, “Ri�l ë thou acïï liu, thou acï göök papot!” [ “Yïn thou, ri�ldu ako? Yïn thou, ri�ldun yïn �o göök ë yïn k�c

n��k ako?” \ Thou ee ri�lden yen k�c n��k yök tënë adumu��m, ku adumu��m ee ri�lde yök tënë lö�. ] �ok aa dhil Nhialic leec, rin cï yen �o c�l ayök ri�l ye �ok adumu��m ku thu��u tiaam, rin kë cï Bänyda Jethu Krïtho looi. ^ Këya, mi��thakäi cï gam, mu��kkë gamdun apath gu��mkë. Yakë luui akölaköl rin B��ny, rin a�i�ckë acïn kuat lu�i yakë looi rin B��ny bï nhom ka� d��r piny ë path.

Wëëu ye juaar rin k�c cï gam Judia

16 Awiëc ba jam rin wëëu wiëckë bäk ke juaar rin bï wek k�c cï gam Judia kony. Wek aa dhil kë ca lëk akuut k�c cï gam Galatia

looi. " �k ë kamkun adhil wëëu at��u t��cït t��n akuënden bï lëu aköl Nhialic thok ëbën, rin bï ci��n wëëu ben ku��t yiic aköl bï ��n b��n. # Na la b��n ke ��n abä athöör gäm k�ckun cäk kuany, ku l��k k�c Jeruthalem l�n k�ckä aa k�c ��th wëëu cïk juaar tënë we. $ Na p�th tënë �a ba la Jeruthalem, ke kek aabï cath ke �a.

T�� cï Paulo guiër k�nyde % ��n abï jäl b��n tënë we t�� cï ��n ka� tëëk Mathedonia, rin aca guiir ba tëëk thïn. & Aya yök ��n abï l��k �a la rëër kek we, t��dë ��n abï rut thöl, ku wek aa bä ku�ny la k�nydi�� yic kuat t�� le ��n thïn. ' Acä wïc ba we tï� ë path ëmën ku bar tue�. Aya ��th ci��t �a bï rëër ap�i kek we t�� p��l B��ny ye bï rot looi. ( ��n abï rëër Epethuth ë t��n �et aköl Yan Ayup cïn yic lu�u, ) rin ��n ala kë lu��i ke dït t��n ap�i, c�k al�n cïï k�c juëc kë lu��i wïc. * Na b�� Timothï, ke nyu��thkë ye l�n acïn kë bï ye c�l ari��c t�� rëër yen kek we, rin alui rin B��ny cïmën luui ��n rin B��ny aya. + Acïn raan ë kamkun y�� Timothï gu��p. Ku�nykë bï dh��lde tëëk apath bï dhuk tënë �a ke pu�l gu��p, rin a�ääth bï dhuk kek mi��thakäi cï gam luui �ok ke ë tök. , Ëmën, rin wämääth Apolo, aca ya y��k bï la tënë we kek mi��thakäi k��k cï gam. Ku acïï wïc bï la tënë we ëmën, a�ot bï la t�� lëu yen rot.15:54 Ith 25:8 15:55 �oth 13:14 16:1 Rom 15:25-26 16:5 Lu�i 19:21 16:8 Leb 23:15-21; L.rou 16:9-11 16:8-9 Lu�i 19:8-10 16:10 1Kor 4:17

1 Korinth 15, 16 331


Wël ciëën . Tiëërkë nhïïm, kääckë ë cök gamdun yic, du��kkë ri��c, ri�lkë pu��th. / Wek aa dhil këriëëc ëbën looi kek nhi��r wepu��th. š Wek aa �ic Ithipanath kek kacke, kek aa k�c ke k�� w��t Nhialic gam pandun Akaya ku yekë luui ap�i rin k�c ë Nhialic. Wek aa lä�, mi��thakäi, œ bäk k�c cït käkkä theek ku raan d��t rot mät thïn bï luui kek ke. 2 ��n amit pu��u rin cï Ithipanath ku Portunato ku Akaikuth b��n, keek aacï b��n luui nyi�ndun wäär liiu wek. 3 Rin aacä b�n cök pu��u ku we aya. Dhi�lkë w��t ye k�ckä lueel pi�.

Mu��th ciëën 4 Akuut k�c cï gam wun Athia aa we tu��c miäthden, Akuila ku Prithkila ku akuut k�c cï gam mat panden, aa we tu��c miäthden ap�i rin B��ny. 5 Mi��thakäi cï gam t�� ë t��n aa we mu��th. Miäthkë röt ë kamkun mu��th k�c cï gam. 6 Ee ��n Paulo ��n agät ë mu��th kënë ë ci��ndi��. 7 Kuat raan cïï B��ny nhiar abï kërac yök. Bänyda, bäär! 8 Bï dhëë� Bänyda Jethu rëër ke we. 9 Nhi��rdi�� ar��r kek we ëbën rin Jethu Krïtho.

16:15 1Kor 1:16 16:19 Lu�i 18:2

332 1 Korinth 16


333

Athör ë rou cï Paulo gät k�c gen Korinth

W��t nhom Athör ë rou tënë k�c cï gam gen Korinth, ee g��t Paulo wäär cï wël wääc kam akut k�c cï gam kek ye. K�c k��k kam akut k�c cï gam yic aake ye Paulo l��k gu��p wël r�c ap�i. Ku acï Paulo nyu��th ke l�n wïc yen ye bï b�n d��r ke ke, ku acï pu��u mi�t ap�i wën cï yen rot looi. Aba� tue� athöör yic, Paulo ë jam ci��de kek akut k�c cï gam gen Korinth. Ku tët ke kën g��t yen athöör wäär ke tuc pu��u ap�i. Ku lëk ke mi�t ë piände rin p��l ë w��t piny, ku d��r kamken cï wël cï l��k ke athör kënë yic c�l aloi rot. Ku j�l l��k akut k�c cï gam bïk k�c �� cï gam pan Judia aa kony ë pu��u ëbën. Ku wën j�l wël wïcke bï ke lueel thök, Paulo acï rot b��n kony tënë k�c k��k Korinth ye lueel l�n kek atuuc ayic, ku l�n cïï Paulo ye atuny la cök.

Käk t�� thïnW��t Nhom ....................................................................................... 1:1-11Paulo ku akuut k�c cï gam gen Korinth ...................................... 1:12-7:16Ku��ny rin k�c cï gam Judia......................................................... 8:1-9:15Paulo ë rot kony l�n ë yen atuuc ayic ...................................... 10:1-13:10Thök ë wël ................................................................................... 13:11-13

1 Athör kënë ab�� tënë Paulo, atuny Jethu Krïtho ë w��t wïc Nhialic, ku wämääthda Timothï ku tënë akut k�c cï gam gen Korinth, ku tënë

k�c k��k ë Nhialic ëbën r��r pan Akaya. " Bï Nhialic Wäda ku B��ny Jethu Krïtho we yiëk dhëë� ku d��r.

Paulo ee Nhialic leec # Lecku Nhialic Wun Bänyda Jethu Krïtho. Yen ë Wädan lïr pu��u tënë �o ku yen ë �o d��t pu��th kär�c yiic akölaköl. $ Ee �o d��t pu��th kär�c �o yök yiic, rin buk lëu aya buk k�c k��k aa d��t pu��th käracken yiic. Aayeku ke d��t pu��th cït t�� ye Nhialic �o d��t pu��th thïn. % Ku cït l�n 1:1 Lu�i 18:1


ye �ok gum aya rin w��t Raan cï l�c ku d�c, yen ë t��de aya, Nhialic ë �o d��t pu��th käjuëc ril yiic ap�i akölaköl. & Na guumku, ke rin bï we d��t pu��th ku luäk we, na deet �opu��th ke rin bï we d��t pu��th, ku g��m we ri�l ye wek gum cïmën t�� ye �ok kä� gu��m thïn aya. ' Wek aa ��thku ap�i, rin a�icku l�n guum wek cïmënda, këya �ok aabï deet pu��u r�m �odhie. ( Mi��thakäi, awïcku bäk kär�c cï �o yök wäär rëër �ok pan Athia �ic. Kär�c ke cuk yök aake dït ap�i ci��t ke cuk bï lëu buk ke guum, �ok aa �o cï �onhïïm �i�c wei ë pi��rda. ) Acuk yök l�n cït �ok k�c cï t��m thou. Ku kënë acï rot looi bï nyu��th �o l�n acie ri�lda yen ��thku, ee ri�l Nhialic raan k�c cï thou j�t. * Acï �o pu��t bei käk ke duër �o n��k yiic, ku abï �o kony. Ku a��thku l�n bï yen �o b�n ku��ny bei, + cïmën cï wek �o kony ë r��kkun. Këya, röök juëc bï looi ë ri�nkua aabï Nhialic dhuk nhïïm ku d��c �o, ku k�c juëc aabï Nhialic leec rin këpu�th cï looi tënë �o.

Paulo acï k�nyde waar yic , A�icku �opu��th kuat käk yeku ke looi pinynhom ë t��n aa yeku ke looi pu��n �er cï Nhialic gäm �o. Ku ë yen kënë �o c�l a�ic rëër kek we. Ku yen aloiku dhëë� ë Nhialic, acie �i��c ka� t�� ke raan. .-/ Wek aa ya gät käk l��ukë bäk ke kueen ku d�tkë keyiic. Ku na c�k amën cïï wek wëlkä ye deet ëbën, ka ya ��th l�n �ot bï wek ke deet yiic ëbën, rin na ye aköl le Bänyda Jethu dhuk ke wek aabï nhiam ri�nkua cïmën bï �ok nhiam ë we. š Rin �ic ��n ye l�n bï wek w��lki�� deet, aca guiir tue� ba la tënë we bäk d��t b�n yök. œ Rin ë ca guiir ba tëëk tënë we t�� le ��n Mathedonia, ku t�� le ��n dhuk aya, ku bäk �a c�l ala Judia. 2 Wäär guiir ��n k�nydi�� këya, ye nyooth l�n cïï ��n ye wïc ba dhi�l looi? T�� guiir ��n kë wiëc ba looi cä ye yiëk �anhom? T��dë ya ke guiir cïmën k�c pinynhom ë t��n, k�c ye lueel, “��,” Ku gokë lueel, “�ei, �ei,” Nyin yic kedhie? 3 Cïmën �ic �ok ye alanden l�n Nhialic ë w��tde ti�� nhom, kë ca th��n we ëcie “��,” t��dë ke ye “�ei.” 4 Rin Wën Nhialic Jethu Krïtho ye �ok w��tde l��k we �ok Thilath ku Timothï, ë këc b��n ke ye pu��u rou, ëcï b��n ke ye pu��u tök. 5 Na c�k la käjuëc cï Nhialic th�n ka tök rin Raan cï l�c ku d�c, rin yen ë käk cï Nhialic ke th�n ti�� nhïïm. Ku ayeku lueel ë ri�nke, “Yenakan,” t�� leec �ok Nhialic. 6 Ee Nhialic yen ë �o looi �odhie buk aa tök kek Raan cï l�c ku d�c. Acï �o d��c, 7 ku yïk �o kïnden ye �ok kacke, ku t��u W��ike �opu��th bï nyooth l�n ye �ok kacken bï käk cï t��u yök.1:8 1Kor 15:32 1:16 Lu�i 19:21 1:19 Lu�i 18:5

334 2 Korinth 1


8 Na ye lueth yen lu��l, ke Nhialic abä t��m awu��c. W��t këc ��n b�n la Korinth ë rin cïï ��n ye wïc ba we c�l aben gum. 9 Acuk wïc buk we mäc kë bäk gam. A�icku l�n wek aa ril ë gamdun yic. Wek aa konyku ke rin mi�t ë piändun.

2 Këya, aca b�n tak ba cïï b�� tënë we rin bï ci��n kër��c d��t ben rot looi. " Rin na cal we aa riääk pu��th, ka cïn raan d��t cï dö� bï ��n c�l

amit pu��u, rin aa wek aca rac pu��th. # Ku cït l�n yen tënë cï ��n we gät athöör thïn, ��n acïï bï b��n, rin aya yök ke �a bï riääk ë pu��u yök, t�� ya tak ke �a bï kë c�l �a amit pu��u yök thïn. Ee �i�c alanden, kë bä c�l amit pu��u abï we c�l amit pu��th aya. $ Wäär g��t ��n we athöör, ��n a �a rem pu��u ap�i aba ya dhiau, ku kën lu��i acie l�n bï ��n we rac pu��th, ee rin bäk t�� nhi��r ��n we thïn ap�i �ic.

P��l w��t piny tënë raan cä awu��c looi % Na cï raan awu��c looi tënë raan d��t, ka këc looi tënë ��n ë rot, ee tënë we rin acït kë cï looi tënë we c�k cïï ye we ëbën. (Alu��l këlä rin acä wïc ba jam ë w��t kënë yic ap�i.) & Ee t��de yen t�� cï k�c juëc kamkun raan kënë w��t thïn. ' Ëmën këya, wek aa dhil w��t päl piny tënë ye ku d��tkë pu��u rin bï pu��u cïï p��k wei bï jäl ë gam yic. ( Këya, wek aa y��k bäk c�l a�ic l�n nhi��r wek ye. ) Wek aaca gät athör kënë rin ë wiëc ba �ic l�n ye wek wëlki��n ca l��k we gam ëbën. * Na le raan tö� p��l wek w��t piny tënë ye, ke ��n ap��l w��t piny tënë ye aya, t�� le yen awu��c cï looi dhi�l päl piny tënë ye ayic. Aya looi ë ri�nkun ke Raan cï l�c ku d�c daai kë t�� apu��u. + ��n ë kënë looi rin bï B��ny jakr�c ri�l cïï yök bï lu�ida rac, rin t��den yen luui thïn a�icku ap�i.

Di��r ë Paulo gen Troath , Wäär �ëët ��n gen Troath ba W��t Pu�th Yam ë Raan cï l�c ku d�c b��n l��k k�c, ke y��k l�n cï B��ny Jethu dhël ë lu�i �aany thok. . Ku ��n ë �a cï di��r ap�i rin këc ��n wämääth Tito yök. Gu� k�c t�� ku bar Mathedonia.

Ri�l ye yök tënë Raan cï l�c ku d�c / Lecku Nhialic! Ee �ook wat nhïïm akölaköl buk tiam rin Raan cï l�c ku d�c. Nhialic ë �o lu��i bï �i�� c rin Raan cï l�c ku d�c piny th�� yic ëbën cïmën miök �ïr ap�i. š Rin �ok aa cït adö� �ïr mit ye Raan cï l�c ku d�c gäm Nhialic, adö� �ïr ë thiëi piny kam k�c lu��k Nhialic, ku k�c mär. œ Tënë k�c k��k ë �uäc r��c ë thou b��i, ku tënë k�c k��k 2:12-13 Lu�i 20:1

2 Korinth 1, 2 335


ë �uäc mit ë pïr b�� i. Ye�a lëk ye bï kënë looi? 2 �ok aacïï cït k�c juëc k��k w��t ë Nhialic looi bï kek aa la lim. �ok aa w��t ë yic lueel ë Nhialic nhom, rin �ok aa k�c Raan cï l�c ku d�c, ku ë Nhialic yen acï �o tooc.

K�c lui ë D��r Yam

3 Yakë tak l�n �ok aa ben röt l��k we? Acie t��de. K�c k��k athör lööm tënë we bï kek röt la nyu��th k�c k��k, ku k�c k��k aa athör b��i tënë

k�c k��k bï kek röt b��n nyu��th we. Ku �ok acie wïc athör cït käkkä. " Aa wek athördan yeku muk, cï g��t �opu��th bï raan ëbën �ic ku kueen. # Wek aa cït athör b�� tënë Raan cï l�c ku d�c. Akëc Raan cï l�c ku d�c g��t galam, acï g��t Wëi ë Nhialic pïr. Akëc g��t aleel pat yiic k��th, acï g��t �opu��th. $ Alëuku buk käkkä lueel ke �o �ic Raan cï l�c ku d�c ë Nhialic nhom. % Acä lëu ba lueel l�n �ok aa la ri�lda ë röt ye �ok Nhialic lu��i. Ri�l ye �ok ye lu��i ayeku yök tënë ye. & Yen acï �o yiëk ri�l ye �ok k�c lui rin d��r ë yam kek ye, d��r ë Wëi cïï cït lö� cï g��t. Lö� cï g��t ee thou b��i tënë k�c, ku Wëi ë pïr b��i. ' Lö� ëcï g��t aleel pat yiic k��th, ku diik Nhialic ëcï rot nyu��th wäär g�m ye. Na c�k a wäär cï ru�l Nhialic yen cï Mothith paat piny b��n jäl amääth, ke �ot ril ap�i bï k�c Itharel cïï lëu bïk Mothith döt. Këya, na ye lö� thou b��i, tënë k�c yen luui k�c yen b��n kek diikdït cït kënë, ( ke diik lu�i Wëi cïï bï dït ap�i! ) Na ye lö� d��r th��r k�c c�l atëm awu��c la diik, ke ye diikdït yïndë bï lö� d��r yam k�c c�l aala cök tënë Nhialic b��i! * Ee yic, lö� d��r th��r acïn këpu�th bï ye th�� kek lö� d��r yam. + Na ye lö� d��r th��r cï gu� b��n liu la diik, ke ye diikdït yïndë bï d��r yam cïï bï ka� liu b��i! , �ok aa cie ri��c t�� ji��m �ok rin le �ok ��th lö� d��r yam la diikdït akölriëëc ëbën . �ok aacïï cït Mothith wäär yenyin kum bï k�c Itharel diik Nhialic cïï �ic t�� jiël yen thïn amääth. / Keek aake cï mu��r pu��th. Agut cït ëmën kën ke c�l aacïï kä� �ic a�oot t�� kueen kek athör lö� th��r, kën ke mu��r pu��th a�ot t�� thïn. Ku aye nyaai t�� m��t raan rot Raan cï l�c ku d�c. š Agut cït ëmën g��t ��n athör, t�� kueen kek lö� Mothith, kën ke mu��r pu��th bïk kä� cïï �ic a�oot thïn. œ Ku kënë aye nyaai t�� m��t raan rot B��ny. 2 Ku B��ny ye lueel ë wëlkä yiic ë Wëi. Ku t�� rëër Wëi B��ny thïn, lääu nhom ë t�� thïn. 3 Diik Nhialic ayeku nyu��th rin cïn yen kën �o mu��r pu��th. Ku Wëi B��ny ë �o looi ëbën buk ci��t ye, ku di��kde ë rot juak, kënë ë lu�i Wëi ë B��ny.3:3 B.bei 24:12; Jer 31:33; Edhe 11:19; 36:26 3:6 Jer 31:31 3:7 B.bei 34:29 3:13 B.bei 34:33 3:16 B.bei 34:34

336 2 Korinth 2, 3


Ri�l Nhialic gupkuan cït töny cï cuëëc ti�p

4 Këya, �ok aacie dh��r ë lu�i kënë rin ë Nhialic yen ag��m ye �o ë li�r piände. " �ok aacï kuec buk käk ye moony ku käk k�c rac gup cïï ye

lueel. Ee yic yen ayeku lueel k�c nhïïm. Ku yen aye kek ye �ic kepu��th ëbën, yeku k�c yïndë ë Nhialic nhom. # Na cïï k�c k��k W��t Pu�th Yam yeku l��k k�c ye deet yic, ka k�c cï pu��th määr kek aacie ye ye deet yic. $ J��rac mac k�c piny kënë ya aköl acï k�c këc gam mu��r pu��th, ku bïk ru�l ë b��n tënë W��t Pu�th Yam cïï ye tï�, w��t yam diik Raan cï l�c ku d�c yen cït Nhialic gu��p. % �ok aacïï k�c ye l��k rin bï �ok röt lu��l, �ok aa k�c l��k rin Jethu Krïtho ke ye B��ny. Ku �ook ke �o ye aloony tënë we rin Jethu. & Nhialic yen luel ye athör th��r yic ëlä, “C�l ru�l aruel mu��th yic.” Yen ë Nhialic töö� c�l ru�l �i��c ka� aruel �opu��th bï �o nyu��th diik Nhialic ë ru�l Raan cï l�c ku d�c nyin. ' Ku �ok k�c la këpu�th dïït kënë, �ok aa cït tööny cï cuëëc ë ti�p. Ku ë rot looi këya bï nyu��th l�n ri�ldït ap�i ë b��n tënë Nhialic, acie �o. ( �ok aa käk jör �o yök ku aacie �o ye rac. Na c�kku kë loiku kuc, ke �ok aacie dh��r. ) �ok aaye c�l agum, ku �ok aa këc Nhialic päl wei. �ok aacï n��k buk la na� piiny, ku �ok aa këc thou. * Kuat t�� yeku tëëk ëbën �ok aa ci��t k�c bï n��k cïmën Jethu. Këya alëu k�c k��k bïk pïr Jethu tï� �ogup. + Rin �ok k�c pïr, �ok aa rëër akölaköl �o cït k�c bï thou rin Jethu, rin bï pi��rde tï� gu��pdan bï thou yic. , Këya, �ok thou rin bï wek pïr. . Acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “��n ë jam rin cï ��n gam.” Ku rin le �ok gam tö� thö�, �ok aa jam aya rin cï �ok gam. / Rin a�icku Nhialic yen j�t B��ny Jethu bï b�n pïr, abï �o j�t kek Jethu aya, ku ny��i �o ku we bï �o �äth t�� rëër yen thïn. š Kënë aloi rot ëbën ë ri�nkun. Aloi rot rin bï dhëë� ë Nhialic �et tënë k�c juëc, rin bï k�c juëckä piath ë Nhialic �ic, ku bïk aa leec ku dorkë.

Pïr rin ë gam œ Ku rin ë w��t kënë �ok aacie pu��th ë bath c�k al�n thöök ri�lda amääth-amääth, ke piäthkua aa ber piny akölaköl. 2 Aterthii yeku ke yök ëmën, aa guir �ook rin pïr akölriëëc bï aterthii kuankä looi bïk cïï ye kä� acïn. 3 Rin �ok aacie �opu��th ë tääu käk ye tï� yiic, �ok aa �opu��th tääu käk cïï ke ye tï� yiic. Rin käk ye tï� aa gu� jäl, ku käk cïï ke ye tï� aa rëër thïn ath��r.

5 Rin a�icku l�n guäpkua pinynhom ë t��n aa cït duël ye �ok rëër thïn kaam koor. Ku na la duël kënë riääk ke Nhialic abï �o yiëk �öt

t��den rëër yen thïn, �ön këc raan looi yecin. �ön ë looi Nhialic nhom 4:6 Cäk 1:3 4:13 Wk 116:10

2 Korinth 4, 5 337


gu��p, cïï bï ka� riääk. " Cït ëmën rëër �ok �o dhiau, ayeku wïc l�n bï Nhialic �o gäm gupkuan yam b�� nhial. # Ku rin cïï �ok bï �� ë gu��p, �ok aabï gäm gu��p yam. $ Gupkuan rëër ke �o pinynhom aacïï bï rëër thïn ath��r. �ok aa dhiau rin käjuëc buk guum. Ku acie l�n wïc �ok ye buk thou ayic, kë wïcku ë l�n bï Nhialic �o waar bï �o gäm gu��p ë yam bï pïr akölriëëc ëbën. Këya, �ok aa wïc gupkuan pinynhom bï ke waar gu��p bï rëër thïn ath��r. % Ee Nhialic yen acï �o guiir rin awër kënë. Ku g��m �o W��ike buk �ic l�n bï yen ye looi. & Këya, �ok aa rëër �o deet �opu��th akölaköl. Ku a�icku t�� rëër �ok ë gu��pdan kënë yic ë pinynhom t��n, �ok aa rëër ke �o mec kek t��n bï �ok rëër thïn kek B��ny. ' �ok aa pïr ë gam, acie kë yeku tï�. ( �ok aa r��r �o deet �opu��th ku guirku röt ap�i buk gu��pdan pinynhom pu��l rin bï �ok la t�� rëër B��ny thïn. ) Adhilku looi buk B��ny c�l amit pu��u pi��rda yic pinynhom ë t��n, ku pïrdan aköldä aya. * Rin �ok aabï dhi�l k��c Raan cï l�c ku d�c nhom aköl ë luk, bï ��k at��m awu��c, t��dë ke d��c rin käkken cï looi wäär pïïr yen pinynhom.

Nhialic ë k�c c�l amääth kek ye rin Jethu + Cït l�n �ic �ok ye ap�i yen t�� dhil �ok ri��c thïn ë B��ny, yen aye �ok k�c k��k l��k bïk kepu��th w��l B��ny. B��ny a�ic �o ap�i, ku aya ��th l�n piäthkun yiic wek aa �ic �o aya. , Acie l�n wïc �ok ye buk röt b�n l��k we, wek aa wïcku buk we nyu��th kë bï wek aa nhiam ë �o, t�� rëër wek kek k�c nhiam käk ye tï� ku aa liu kepu��th. . Na ye k�c k��k �o tï� ke �o cï nhïïm liääp, ke këda ë röt kek Nhialic, na lok nhïïm cök, ke këpiathdun. / Käk yeku ke looi, aa yeku looi rin nhi��r Raan cï l�c ku d�c. Ku ëmën a�icku l�n cï raan tök thou rin k�c ëbën. Ku këya, k�c ëbën aa r�m thu�nde. š Acï thou rin k�c ëbën. Këya, k�c pïr aacïï dhil pïr rin bï kek pu��th mi�t ë röt, ku aabï pïr ri�nke yen raan cï thou ku ben j�t pïr ë ri�nken. œ Ku ëmën le tue� �ok aacïï raan lëu buk �ic cït t�� ye ti�� ye. Ku na le k�c ke �ic Raan cï l�c ku d�c ke ye raan wäär r��r pinynhom, ka cie t��de këya ëmën. 2 T�� cï raan rot m��t Raan cï l�c ku d�c, ke yeen acï ya raan cï b�n cak. Këth��r acï jäl ku kën yam acï b��n. 3 Kënë ee Nhialic yen aloi ye ëbën. Acï �o d��r kek ye rin Raan cï l�c ku d�c. Ku yïk �o lu�i buk k�c k��k d��r kek ye. 4 Kë yeku l��k k�c, ee l�n looi Nhialic k�c ëbën bïk d��r kek ye rin Raan cï l�c ku d�c. Nhialic akëc awu��c yekë ke looi ku��c nhïïm, ku acï �o gäm lu�i ye lueel t�� bï �ok k�c ya d��r thïn. 5 Këya, �ok aa tuc jam nyin Raan cï l�c ku d�c. Acït Nhialic gu��p yen luel w��tde ë thu��da. �ok aa jam rin Raan cï l�c ku d�c, ku �ok aa thiëc raan ëbën. “D��rkë kek Nhialic.” 6 Raan cï l�c ku d�c ë cïn gu��p 5:10 Rom 14:10

338 2 Korinth 5


adumu��m. Ku acï Nhialic looi bï Jethu thou rin adumu��mkua, rin t�� m�t �ok röt kek ye, ke �ok aabï ya k�c la cök ë Nhialic.

6 Lu�ida yic �odhie ke Nhialic, wek aa yöökku, wek k�c cï dhëë� Nhialic yök bäk cïï c�l ad��r nhom piny ë path.

" Rin acï Nhialic lueel, “Aköl wäär wïc ��n ye ba we kony, ��n acï r��kkun b��n pi�. Ku aköl wäär wïc ��n we ba we lu��k, wek aaca b��n kony.” Pi��kë, kënë yen aköl bï wek ku��ny Nhialic yök, aköl yen aköl bï we lu��k. # Acuk wïc bï la raan luiku kë jör ye këriëëc ëbën yic, rin bï ci��n raan luel ye l�n cïï lu�ida path. $ Këya, ayeku nyu��th këriëëc ëbën yeku looi yic l�n ye �ok k�c lui rin ë Nhialic, rin ye �ok kär�c ku käril �o jöör guum ë path ke �o cïï gup tuc. % �ok aacï that, �ok aacï mac ku j�t k�c juëc man lu�ida aliääp nhial, ku �ok aa �o ye luui ap�i ku cuk nin wak��u ku n��k c�k �o. & Ku �ok aacï rëër ke �o cïn gup aju��c �o lir gup, ke �o �er pu��th, ku detku kä� yiic. Ku Wëi Nhialic acï rëër kek �o ku nhi��rda acïn t�� diu thïn, ' ee w��t yic yen ayeku l��k k�c ë ri�l Nhialic. Ku kë le �ok cök Nhialic nhom yen ë t�� ye �ok th��r ku kony �ok röt. ( K�c k��k aa �o leec ku k�c k��k aa �o bui. K�c aa �o jääm gup ku k�c k��k aa �o �i��c jääm. �ok aaye y��k l�n ye �o alueth ku ë yic yen ayeku lueel akölaköl. ) �ok aaye ciëë� ci��t �o cïï �ic ku �ok aa �ic ap�i, ayekë lueel l�n thou �ok, ku ti��kë, �ok aa �ot �o pïr. Aa �o ba� ap�i ku aacie �o ye ��t wei, * �ok aa rëër ke �o mit pu��th akölaköl agut aköl guum �ok thïn. Na c�k al�n �� ok ke �ok aa k�c juëc looi bïk jak, na c�k al�n cïn �ok kä�, ke �ok aa �ot �o la käriëëc ëbën. + Mäthki�n gen Korinth! Wek aa cuk l��k alanden �o lääu pu��th. , Nhi��rda tënë we akëc yit, aa wek aacï nhi��rdun tënë �o yit. . Cït ëmën l��u �ok pu��th tënë we, wek ay��k ci��t we ye mi��thki��, bäk pu��th lääu aya.

Duk m��t kek k�c kuc Nhialic / Du��kkë röt mat kek k�c këc w��t Jethu gam. Ye�ö k�c la cök Nhialic nhom kek k�c cïï la cök mat? Ye�ö ru�l ku mu��th c�l aaye tök? š Le mänh t�� kam Raan cï l�c ku d�c kek j��rac? Ye�ö r�m k�c Krïthiaan kek k�c cie Krïthiaan? œ Ye�ö lua� rëër Nhialic thïn c�l aräm kek lua� k�c ye ke jak cï ki��t door thïn? �ok aa lua� rëër Nhialic thïn. Cïmën cï Nhialic ye lueel ëlä, “��n abï paandi�� looi ke kacki�� ku r��r ke keek6:2 Ith 49:8 6:5 Lu�i 16:23 6:16 Leb 26:12; Edhe 37:27; 1Kor 3:16; 6:19

2 Korinth 5, 6 339


��n abï ya Nhialicden ku wek aabï ya kacki��.” 2 Ku lueel B��ny aya, “Wek aa dhil jäl kam k�c këc gam ku t�kkë we thook tënë keek. Du��kkë kë la gu��p acu�l rin adumu��m ye g��t, ku wek aaba gam.” 3 “��n abï ya wuurdun, ku wek aabï ya wätki�� ku nyi��rki��,” lueel

B��ny Madh�l.

7 Mäthki��, Nhialic acï käkkä th�n ëbën. Këya wuunyku �ogup wei kär�c yeku looi, bï guäpkua ku w��ikua yiic ci��n aju��c. �ok aa dhil

Nhialic theek ku themku buk pïr ë pïr la cök Nhialic nhom.

Akut k�c cï gam ee Paulo c�l amit pu��u " Lääukë pu��th tënë �o. Acïn raan tö� cuk lu��i awu��c, acïn raan tö� cuk kum thok, ku acïn raan tö� cï �ok këde nyaai dhël ruëëny. # T�� ji��m ��n këlä ka cie wek nyi��ny, rin aca lueel wäth��r l�n nhi��rda tënë we aacie yit �opu��th. Alëuku buk pïïr ku thouku kek we. $ Aya yök al��u ba jam tënë we kecïn kë mu��ny, ��n anhiam ë we, wek aa ��n d��t pu��u ap�i, c�k al�n le yen kär�c �a yök, ke ��n amit pu��u ap�idït. % Agut wäär c�k �ok �ëët Mathedonia �ok këc gup ka� la lä�. �ok aa �o cï r��m kek ater juëc ku ag��th ke k�c k��k, ku ri��c �opu��th. & Ku Nhialic yen k�c cï pu��th mum d��t pu��th, acï �o b��n d��t pu��th rin cï yen Tito b��n c�l ab�� tënë �o. ' Acie b��nde yen cï �o b��n c�l amit pu��th ë rot, t�� cï wek ye d��t pu��u thïn acï �o yuum pu��th aya. Acï l��k ��n l�n wïc wek ye ap�i ba we la neem, ku t�� cï wek pu��th riëëk thïn rin käk cï röt looi tënë �a, ku l�n wïc wek ye ap�i bäk �a kony. Këya, ëmën ��n acï pu��u mi�t ap�idït. ( ��n acïï rot gäk c�k al�n cï athör wäär ca gät we we c�l arem pu��th, ��n aa �a cï rot g��k tue�, rin cï ath��rdi�� we reem pu��th, rin a�i�c r��m ë pu��u rin athör ca g��t acï gu� b��n jäl wepu��th. ) Ku ëmën ��n amit pu��u, ku acie rin cï ��n we c�l arem pu��th, ee rin cï ar��m ë pu��u we c�l adhuk wepu��th ciëën. Arem ë pu��u acï rot looi ke cït kë wïc Nhialic. Ku këya, acïn kër��c cuk looi tënë we. * Rin ar��m pu��u ye Nhialic b��i tënë we, ee we c�l adhuk wepu��th ciëën bï we lu��k, ku acïn agääk rot ë t��n. Ku na ye we reem pu��th rin wïc wek ye bäk ke ya looi käk pinynhom, ke ar��m pu��u kënë ë we c�l aloi adumu��m ku m��r w��ikun. + Ti��kë kënë wïc Nhialic ar��m ë piändun yic. Wek acï pu��th tïr. Acäk 6:17 Ith 52:11 6:18 2Tha 7:14; 1Lëk 17:13; Ith 43:6; Jer 31:9 7:5 2Kor 2:13

340 2 Korinth 6, 7


wïc bäk kä� c��k piny. Wek aacï pu��th riääk rin kër��c cï ku��c looi. Wek aacï ya ri��c ë Nhialic ku yakë wïc ap�i ba la tënë we. Ku dhi�lkë looi bäk raan cï këriëëc ëbën looi t��m awu��c. Acäk nyu��th l�n kënë cäk looi këriëëc ëbën yic ë ye t��de. , Këya, na c�k a wäär cï ��n ke athör kënë g��t, ka cie rin raan wäär cä awu��c looi ku acie rin akut cï lu��i kërac, ee rin bäk t�� ye wek diir thïn ë ��n nyu��th Nhialic nhom. . Kënë, yen ac�l �o adeet �opu��th. Ku d��t aya, deet ë piända, �ok aacï pu��th b��n mi�t ap�i wäär pi� �ok t�� cï Tito pu��u mit thïn, ku t�� cï wek ëbën ye b��n dhu��k pu��u piny thïn. / Wek aa we ca leec tënë ye, ku wek aa këc ��n c�l ayär gu��p. Wek aa yeku l��k yith akölaköl, ku ��n amit pu��u rin l�c wäär ��n we leec acï ya yic. š Këya, nhi��rden nhi��r yen we, ee rot juak ap�i t�� t�k yen we t�� ye wek ye th��k thïn ku pi��kë w��tde, ku t�� cï wek ye lu�r thïn abï we aa lath. œ ��n amit pu��u rin ��th ��n we.

Ajuër rin akut k�c cï gam Judia

8 Mi��thakäi, awïcku bäk t�� cï Nhialic dh��de nyu��th thïn tënë akuut k�c cï gam Mathedonia �ic. " C�k al�n cï kär�c ap�i ke yök, ku wën

c�k kek aa k�c �� aya, aake ye pu��th mi�t ap�i t�� miööc kek. # Al��u ba l��k we ayic l�n kek aake ye miööc bïk käkken lik mukkë aa dhu�l wei. Ku ayekë looi piänden ë röt. $ Ku keek aake ye �o lac thiëëc l�n anhiarkë aya bïk la käk yekë ke gam tënë k�c ë Nhialic Judia. % Aacï röt ka� gäm B��ny Jethu tue�, ku j�l Nhialic ke c�l aa g��m röt �o t��cït t�� wïc ye. Ee cuk ye tak l�n bï kek käk cït käkkä gam. & Këya, ku j�lku Tito raan wäär j�k ë lu�i kënë thiëëc bï la tue� kek ye, ku kony we bäk lu�idun path kënë thääp. ' Wek aa la gamdït. A�i�ckë apath yen t�� ye wek ye l��k k�c thïn. Wek aa la �i��cdït cï wek röt gam pu��u ëbën, ku nhiarkë �o. Wek aa käriëëc ëbën �i�c looi apath. Ku këya, wek aa wïcku bäk mi��cdun muk thïn. ( Acä ye lueel l�n dhil wek ye looi, ku awiëc ba nyooth t�� nhi��r k�c k��k ye thïn bïk kony. Këya, awiëc ba �ic t�� ye nhi��rdun yic thïn. ) Wek aa �ic dhëë� Bänyda Jethu Krïtho c�k al�n yen ajak, ka cï b��n a raan �� ë ri�nkun, ku bï �ää�de ya kë yök wek ji��k. * W��tdi��, apath bäk këwäär cäk j��k runwäär thääp. Aa wek k�c tue� cï lu�i kënë j��k, ku acie j��k ë rot ë t�� wepu��th bäk luui këya. + Ëmën, thääpkë lu�i wäär cäk j��k. Lu�ikë kë nhiarkë wepu��th cït t��wäär cäk guiër ye käk mu��kkë ke ëmën. , Na wïc ba miööc, ke Nhialic agam këdun ba gam këdun t�� thïn yic wïc ba gam, ku acie kë liu thïn. . Acä ye lueel l�n ye we j��t yiëth käthiek rin bï k�c k��k käpu�l muk. / Kë lu��l ë l�n na lak käjuëc ëmën, ke we kony k�c cïn kä� rin na lek 8:1-4 Rom 15:26

2 Korinth 7, 8 341


käjuëc aköldä, ke ke kony we aya. Këlä, ke wek aabï röt kony wedhie ëbën. š Cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä rin miëth cï Nhialic gäm k�c Itharel wäär ror li��t, “Raan cï käjuëc kuany acïn käk cïï b�n dö� piny, ku raan cï käklik kuany acï ben la käk wïc.”

Tito ku k�c k��k aacï tu��c Korinth œ ��n alec Nhialic rin cï yen Tito c�l anhiar we bï we kony, nhi��r thö� ke nhi��r nhi��r ��n we. 2 Rin �ok aacï Tito thiëëc bï la tënë we, go gam. Ku ë wïc bï cak la aya ë rot. 3 Ku �ok aa toc wämääth cï gam kek ye, raan theek akuut k�c cï gam ëbën, rin ë yen W��t Pu�th Yam l��k k�c. 4 Ku yeen aya ë raan cï akuut k�c cï gam kuany bï cath kek �o t�� th �ok ku��nydan yeku looi bï B��ny nhom gu��p leec, ku nyoothku t�� nhi��rku lu�i buk aa kony. 5 Acuk wïc bï la k�c jiëëm �ogup t�� ye �ok käk cï juaarkä �i�c lu��i thïn. 6 Awïcku bï ya kë la cök yen yeku looi, ku acie B��ny nhom ë rot ee raan nhom ëbën. 7 Këya, �ok aa toc wämääth d��t ke ke, wämääth cuk them arak juëc dh��l juëc ku acuk yök ke ye raan nhiar ku��ny. Ku cït ëmën �ic yen we ap�i, anhi��r bï we kony aya ap�i. 8 Tito ë raan ye �ok r�m ku alui kek ��n bï we kony, ku mi��thakäi cath ke ye, aa k�c t�� nyïn akuut k��k, ku aa l�c Raan cï l�c ku d�c. 9 Nyu��thkë ke nhi��rdun rin bï akuut k�c cï gam tï� ku �ickë, kë ye �ok nhiam ë we.

Guiër ku��ny tënë k�c cï gam Judia

9 Acä wïc ba g��t tënë we rin ku��ny bäk looi tënë k�c cï gam Judia. " Rin a�i�c at�� wepu��th bäk kony, ku wek aaca l��c tënë

k�c Mathedonia. “Aca l��k ke, Mi��thakäi cï gam pan Akaya ë wïckë bïk ku��ny gu� j��k runwäär.” Ku lu�idun nhi��r wek ye bäk kony, acï k�c juëc ap�i kamken w�l pu��th thïn bïk kony aya. # Ëmën ��n atoc mi��thakäi cï gamkä rin bï l�cdan ye �ok we leec cïï ye lueth. Ku cït l�n cï ��n ye lueel, wek aabï yök ke we cï ku��nydun guiir. $ Rin na le k�c Mathedonia la kek ��n Korinth, ku yökkë we ke we këc röt guiir, ke �ok aabï gup yär ap�i t�� yök kek kë ye �ok we leec ke këc rot looi, ku päl yär ë gu��pdun �ic �ok we ap�i. % Këya, aca tak l�n pu�th yen ba wämäthakua c�l aala tënë we �anhom tue�, bïk wëëu cäk lueel ka� ku��t yiic. Na jäl la ke y��k keek ke cäk mat yiic, ku abï rot nyooth l�n ë wiëckë bäk looi piäthkun ke cïï lëk we. & A�i�ckë ap�i l�n raan pur domdït ë rap juëc tem, ku raan pur domkoor acïn rap juëc ye tem. ' �k adhil këden bï gam cï guiir yepu��u ëbën gam, ke cïï nhom thiek t��dë ke m��c ye, rin Nhialic anhiar raan 8:15 B.bei 16:18 8:21 K�� 3:4

342 2 Korinth 8, 9


këde gam pu��u ëbën. ( Ku alëu Nhialic bï gäm käjuëc ap�i, ku yïn abï la käjuëc path ye yïn k�c kony akölaköl. ) Cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Acï k�c �� kony pu��u ëbën, ku yeen abï rëër ke la cök

akölriëëc.” * Ku Nhialic ë k��th c�l alok bïk ya miëth ye cam abï käkkun juak yiic, ku abï we c�l aala cök ap�i, bäk käjuëc ya gam tënë k�c wïc ku��ny. + Abï Nhialic looi bäk jak ap�i këriëëc ëbën bäk aa abiökru��l akölaköl. Ku k�c juëc aabï Nhialic leec t�� le �ok ku��nydun cäk wïc pu��u ëbën gäm ke. , T�� luui wek këlä, ka cie käk wïc k�c cï gam kek yakë ke lëu ë röt, wek aa k�c juëc c�l alec Nhialic. . Ku rin lu�idun pu�th cï wek röt nyu��th, k�c juëc aabï Nhialic leec rin looi wek kä wïc W��t Pu�th Yam Raan cï l�c ku d�c wäär cäk gam, ku ramkë ke ke ku raan ëbën. / Ku r��kken yiic ë ri�nkun aabï kepu��th wel rin dhëë�dït cï Nhialic gäm we. š Lecku Nhialic rin mi��cdïït cïn kë thö� kek cï gäm �o.

Paulo ë lu�ide kony l�n pu�th yen

10 Wek alä� ë pu��u ëbën ��n Paulo rin li�r pu��u Raan cï l�c ku d�c, c�k al�n ye k�c k��k kamkun ye lueel l�n ye ��n ri��c t�� r��m ��n

ke we, ku ya wël tuc lueel t�� mec ��n. " Wek alä� na la b��n tënë we ke ��n acïï bï b�n jam wël tuc ap�i tënë k�c k��k kamkun, cït t�� ya täk ye l�n dhil yen ya t��de, rin ye k�c k��k ye lueel l�n pïïr �ok pïr pinynhom t��n. # Ee yic �ok aa k�c pïr pinynhom t��n, ku �ok aacie th��r cït t�� ye k�c ë pinynhom th��r thïn. $ Ri�l ye �ok th��r acie ri�ldan pinynhom, ee ri�ldït ye Nhialic yiëk �o yen aye �ok käk bääny Nhialic gël nhom göök. �ok aa luethken yekë ke lueel rac ëbën. % �ok aa t��kt��k kanhiaam cï w��t Nhialic thany piny rac. Ku d�mku kuat t��kt��k kënë cïmën raan ater dhie ye d�m t�� yic, ku loiku bï Raan cï l�c ku d�c theek. & Ku t�� tï� �ok ye

Nhialic ë k��th c�l alok bïk ya miëth ye cam, abï käkkun juak yiic (9:10)

9:9 Wk 112:9 9:10 Ith 55:10

2 Korinth 9, 10 343


ka ath��kdun cïn yic diu, ke �ok aabï kuat raan yeku yök ke dhäl w��t Nhialic ë yic t��m awu��c. ' Wek aa kä� tï� k��th a�eer. Na le raan ye gam alanden l�n ë yen raan ë Raan cï l�c ku d�c, ke c�l atak kë looi yic apath, rin �ok aa k�c Raan cï l�c ku d�c aya cïmënde. ( ��n acï gu��p ye yär t�� c�k ��n ji��m kanhiaam ri�l cï B��ny gäm �o. Ri�l cï gäm �o ee ri�l bï �ok gam c��k piny ku cïï we r�c. ) Awiëc bäk cïï tak l�n wïc ��n ye ba we riääc athör ya gät we. * Aye raan d��t lueel, “Athör Paulo aaye g��t ke thiek yiic, ku t�� rëër yen ke �o ë k��c ku w��lke aacie ri�l!” + Adhil raan kënë deet yic l�n acïn kë wääc athör ya ke g��t t�� mec ��n, kek kë ba looi t�� ben ��n dhuk tënë we. , Acuk wïc buk röt th�� kek k�c röt leec kamken ë röt. Acïn kë �ickë. Keek aa l�cden th�� kamken ë röt ke cie l�c Nhialic. . Këya, �ok aacïï bï nhiam ku ji��mku käk liu lu�i cï gäm �o yic buk looi. Nhiaamda abï nhom pëk lu�i cï Nhialic yiëk �o yic. Ku ala yic lu�ida yen loiku kamkun. / �ok aacïï bï nhiam ap�i cït t��n bï yen ke rot lu��i thïn tën këc �ok b��n tënë we, rin cï �ok W��t Pu�th Yam rin Raan cï l�c ku d�c b��i tënë we. š Ku �ok aacie nhiam lu�i cï k�c k��k looi. Kë yeku ��th ë l�n bï gamdun rot juak rin bï lu�ida ë kamkun rot juak ap�i ku thiëi piny. œ Ku buk lëu buk W��t Pu�th Yam la l��k k�c b��i mec ke we, rin acuk wïc buk nhiam lu�i cï Nhialic gäm k�c k��k bïk looi b��i k��k yiic. 2 Ku cït l�n ye wël cï g��t athör th��r wël Nhialic yic ye lueel ëlä, “Raan wïc ye bï nhiam adhil nhiam rin B��ny.” 3 Rin raan rot leec ë rot acie yen ye gam, ee raan ye B��ny leec.

Paulo ku k�c röt c�l aaye atuuc

11 Awiëc bäk kë ca wu��c guum, t�� cï ��n kä� du��r kuc. Wek aa lä� bäk looi këya. " ��n aye ti��l d�m t�� tï� ��n k�c k��k ke wïckë bïk

we mu��r, ku ë yen l�n ë Nhialic aya. Wek aa cït ny�n bïm ca l��c mu�ny tök bï thiaak, yen Raan cï l�c ku d�c. # Wek aa �ic anyïköl wäär du�� këpiiny Eba ë p�l nyinde. ��n ari��c l�n bï wek ci��t kënë. Wek aabï du�� ku pälkë nhi��rdun nhi��r wek Raan cï l�c ku d�c. $ Ayakë gu� nhiaar ku gamkë t�� bïï raan d��t bï we b��n l��k Jethu d��t cie yen Jethu cuk l��k we. Ku wek aa pu��th mi�t ku tääukë wenhïïm piny ku gamkë wëi ku w��t, käk cie Wëi ku W��t Pu��th Yam wäär cuk l��k we. % Aya tak l�n k�ckä yakë ke tï� ci��t kek aa tuucdït, aacïï dït tënë �a acïn, ku acä ye tak l�n aa tuuckun kä aa loi lu�i path w��r kek �a. & T��dë, ��n akëc piöc ba �i�c ajam apath k�c nhïïm, ku ��n a�ic ka�. Kënë aca nyu��th we käjuëc yiic ë dh��l juëc yiic.10:17 Jer 9:24 11:3 Cäk 3:1-5, 13

344 2 Korinth 10, 11


' Wek aa k��c ka� thiëëc bäk �a ri�p wäär lëk ��n we W��t Pu�th Yam ë Nhialic. ��n acï rot dhu��k piny ku lu��i ë path rin bï wek aa k�cdït. Ye kërac yen ca looi? ( T��wäär luui ��n ë kamkun, ��n a �a ye k�c akuut k�c k��k cï gam ri�p. Aake ya rum bï ��n we b��n kony. ) Ku wäär rëër ��n kek we, acïn raan ca rääm nhom bï �a kony. Mi��thakäi cï gam wäär b�� Mathedonia aacï këriëëc ëbën wiëc ke b��i tënë �a. Acïn kë ca ka� thiëëc tënë we, ku ��n acïï rot bï ka� d�r weyiëth acïn. * Ku cït ëmën rëër yiny Raan cï l�c ku d�c kek �a, acïn raan pan Akaya bä pëën ba cïï jam kanhiaam këlä. + T�� lueel ��n ye l�n ��n acïï rot bï ka� d�r weyiëth, ke ye rin cïï ��n we nhiar? A�ic Nhialic l�n nhi��r ��n we! , ��n abï la tue� ke �a loi kë lu��i ëmën, rin bï k�ckä ci��n kë ye kek nhiam, l�n ye kek luui cïmënda aya. . K�ckä aacie atuuc acïn. Aa k�c wë� lu�iden yic, ku loikë röt ci��t ke ya atuuc Raan cï l�c ku d�c. / Acïn kë g��i k�c thïn! Na c�k a B��ny jakr�c ka loi rot bï ci��t atuny nhial ë ��r b��i. š Këya, acïn këril t�� thïn t�� ye atu��cke röt c�l aaye atuuc lu�i la cök. Ku keek aabï awu��c thö� kek käkken loikë ke yök aköldä.

T�� cï Paulo guum thïn ke ye atuuc œ Aca lueel wäär ku ab�n ber yic, acä wïc bï la raan ye tak l�n cïn yen kë �i�c. Ku na yakë tak l�n cïn ��n nhom, ke we päl �a ba nhiam käkki��n ya l��k we. 2 T�� ye ��n rot leec këlä, ke ��n ajam cïmën raan cïï kä� �ic. Ku acie t�� wïc B��ny ye thïn. 3 Ku ëmën ye k�c k��k jam ë nhiam cït t�� ye k�c pinynhom ji��m thïn, aba looi këlä aya. 4 Wek aa �ic kä� ap�i ku a�ot nhiarkë bäk wël k�c kuc kä� bu��th yiic. 5 Wek aa wël raan we loony gam, raan käkkun cam, raan rot c�l aril ë we, raan nhiam rot tääu tue� raan na c�k we �u��t nyïn, ka �ot cïn kë mankë thïn. 6 ��n acï gu��p yär ba gam l�n ��n akëc käkkä looi. Kë ye raan d��t wïc bï yenhom l�c ye, ke ��n alec �anhom ye aya. ��n ajam ëmën ci��t �a kuc kä�. 7 Na yekë kuat Ibru, ke ��n ë Ibru. Na yekë k�c Itharel, ke ��n ë raan Itharel. Ku na yekë dhiënh Abaram, ke ��n ë raan Abaram aya. 8 Ye kë k�c lui rin Raan cï l�c ku d�c? ��n ajam jam raan cï mu��l, ku ��n ë raan ë lu�i �u��n tënë ke! ��n acï luui lu�idït ap�i tënë ke. Ku ��n acï mac arak juëc tënë ke. Ku ��n acï that thändït ap�i tënë ke, ku du��r thou arak juëc. 9 ��n acï that waat thiärdiäk ku dho�uan arak dhiëc k�c Judeo. : Ku k�c Roma aacï �a that arak diäk atuel. Ku biöök �a aleel arak tök. Ku riäi ëcï riääk wïïr arak diäk ke �a w��r thïn. Ku arak tök, ��n aca aköl ku w��r thöl wïïr. ; Ku akööl k��k cäthdi�� yic, ��n acï r��m kek käkjuëc k�c n��k. Ku du��r mou wër yiic, ku duër cu��r �a rum. Ku duër k�cki��n Judeo �a n��k. Ku duër k�c cie kacki�� a n��k. 11:9 Pili 4:15-18 11:23 Lu�i 16:23 11:24 L.rou 25:3 11:25 Lu�i 16:22; 14:19 11:26 Lu�i 9:23; 14:15

2 Korinth 11 345


Ku y��k käk k�c n��k g��th ku b��i yiic ku Ad��kdi��t yic. Ku tënë k�c röt looi ke cït k�c cï gam. = ��n ë �a ye luui ap�i ba gu��p thiai ku cä ye nin aköld��t, ��n �a ye c�k n��k ku rou. Ku ��n ë lac rëër ke cïn miëth ku t�� niin ��n thïn. Ku ��n �a ye rëër �a n��k wiir rin cïn ��n al��th juëc �a kony ë wiir. ? Ku käjuëc k��k acä luel, ��n ë rëër �a t��k akölaköl rin akuut k�c cï gam ëbën. A T�� ni��p raan gam yic, ke ��n ë rot yök �a ni�p aya. Ku t�� c�l raan raan d��t aloi adumu��m, ke ��n ë rëër �a rem pu��u ap�i. B Na le kë c�l ��n ajam ë nhiaam, ka käk ye nyooth l�n ��n acïï ril. C A�ic Nhialic, Wun B��ny Jethu l�n cïï yen lueth yen lu��l. Bï ri�nke aleec ath��r. D Wäär t�� n Damathkuth, b��ny r��r ë B��ny�aknhom Aretath cök ë cä apuruuk ë g�u tiit t��u kal thok bïk �a d�m. E Ku ��n acï b��n tääu alom yic, ku lu�� n t��r päny k��u ku kual rot.

Paulo acie nhiam käk cï nyu��th ye

12 ��n abï dhi�l la tue� �a jam ë nhiaam c�k al�n cïn yen këpu�th ye yök thïn. Ku ëmën ��n abï jam käk ca tï� cï nyu��th ë B��ny.

" A�i�c ru��n thiäär ku �uan cï bar, raan cï gam ëcï j�t ku ��th t��mec ap�i pan Nhialic. Acä �ic ayic l�n ë yen guäpde ku l�n ye kek w��ike

Ku lu�� n t��r päny k��u ku kual rot (11:33)

11:26 Lu�i 9:23; 14:15 11:32-33 Lu�i 9:23-25

346 2 Korinth 11, 12


kek cï la nhial, ee Nhialic yen a�ic ye. #-$ Cïmën awën cï ��n ye lueel, a�i�c yen raan kënë acï jat pan Nhialic. Ku ab�r yic, acä �ic l�n ë yen gu��p ëbën, t��dë ke ya aba� gu��p yen cï �äth pan Nhialic, ee Nhialic yen a�ic ye. Ku t��n acï käk cïï raan lëu bï ke kuany yiic yethok pi�, käk cïï pëën bï ke cïï luel. % Alëu ba jam ë nhiaam rin raan cït kënë, ku ��n acïï nhiam ë ri�nki��, rin na lu��i këya, ke pial yic di��. & Na wiëc ba nhiam këlä, ka cie l�n kuc ��n kä� rin ë yic yen aba lueel. Ku ��n acïï bï nhiam rin acä wïc bï la raan ye tak l�n �ic ��n këriëëc ëbën, ke cie kë cäk tï� ke lu��i t��dë ke lu��l. ' ��n acï nyu��th käjuëc, këya yen acï ��n këril �a tu�m cït kou b��n yök. Acït l�n cï atuny B��ny jakr�c b��n bä b��n that ku gël ��n ba cïï nhiam. ( ��n acï B��ny l�� arak diäk bï kë ba� ��n nyaai. ) Ku acï b��n b��r, “Ee dh��di�� yen awiëc, rin ri�ldi�� aye jal gam ap�i t�� ic raan ye l�n cïï yen ril.” Këya ��n amit pu��u ba nhiam w��t cï ��n ril rin bï ��n ri�l Raan cï l�c ku d�c �a tiit lööny �agu��p. * ��n ë pu��u mi�t t�� cïï ��n ril, ku t�� l��t ��n, ku t�� le yen kër��c cä yök, ku t�� guum ��n, ku y��k käril k��k rin Raan cï l�c ku d�c. Rin t�� ni�p ��n ke yen ë ri�ldi��.

Paulo ë di��r k�c cï gam gen Korinth + ��n ë �a cït raan cïn kë �ic wäär ë ��n �anhom l�c. Ku aa wek cä c�l alui cïmën raan cïn kë �ic. Ku �u��t aa wek aa cä l��c ke. C�k al�n ye ��n raan cie ku��c nhom, ke ��n acïï t�� ciëën tënë atuuckun yakë yök ci��t kek �ic ka�. , Käk raan nyu��th l�n ë yen atuuc cïmën käk k�c g��i, ku käk ri�l Nhialic nyu��th, aacï röt looi ë kamkun amääth-amääth. . Ye�ö ca looi rin akuut k��k k�c cï gam k��c looi ë ri�nkun, cie kë këc ��n ku��ny wïc tënë we? Pälkë awu��c ca looi piny tënë �a. / Kënë yen abï n��mdi�� yic a diäk tënë we ku acïn kë ba wïc bï wek �a kony. Aa we nhïïm wek aa wiëc ke, aacie w��ukun. Aacie mïth kek dhil k�c ke dhiëth ke mu��c, aa k�c ke dhiëth kek aadhil mïth mu��c. š ��n abï pu��u mi�t ba we gäm kä� ëbën ayï pi��rdi��. Na nhiaar we ap�idït këlä, ke nhi��rdun tënë �a bï kuur? œ Abäk gam l�n këc ��n rot tääu weyiëth. Ku abï raan d��t lueel l�n cï ��n w��t pu��k k��u piny ku d��p we ë lueth. 2 Ye këdë, le raan ca tu��c we, le raan cï we la ruëëny ë ri�nki��? 3 ��n acï Tito l�� bï la, ku cal wämääth d��t cï gam ala kek ye. Cï Tito we ruëëny. Cïï Tito ku ��n kë t�� opu��th ye looi ë dhël tö� thö�? 4 T��dë ayakë tak t��th��r wäär l�n wïc �ok ye ku buk röt kony wenhïïm. Acie t��de! �ok aa jam cït t�� wïc Raan cï l�c ku d�c ye buk ji��m thïn ke �o d��i Nhialic. Ku käk yeku ke looi ëbën mäthkuan nhiarku ke, aaye looi rin bï we kony. 5 ��n ari��c pu��u ci��t ba yök ke t��

2 Korinth 12 347


ye wek ke luui thïn cïï ��n bï yuum pu��u t�� le ��n b��n, ku t�� ye ��n ke luui thïn acïï we bï yuum pu��th aya. ��n ë di��r ci��t ye ag��th, ku tu��c ë pu��u, ku nhi��r ë rot ku ti��l ku l��t ku lu��m ku nhiaam ku aliääp kek ba yök. 6 ��n ë pu��u ri��c ci��t Nhialic ya lu��i bä c�l ayär gu��p t�� ben ��n we la neem. Ku ��n abï pu��u löny rin k�c juëc aa �ot ke këc adumu��mken th��r pu��l, käk bal cïï path.

Lëk ciëën

13 Kënë, yen abï n��mdi�� yic ya diäk tënë we, “Ku kuat awu��c ye lu��l raan gu��p adhil a kën cï k�c karou, t��de ke ye k�c juëc ka�

tï�.” Cït t�� ye wël cï g��t athör th��r wël Nhialic ye lu��l thïn. " Wäär le ��n we neem kën ye n��m yic rou, ��n acï k�c kär�c looi ku kuat raan d��t l��k bïk cïï ben la tue� ke loi käkkä. Ku wek aa b�n l��k ëmën mec ��n ke we. T�� ben ��n la ka cïn raan kär�c looi ba pu��l ke cä tëm awu��c. # Abï kënë dhi�l nyooth tënë we l�n ��n ë jam rin Raan cï l�c ku d�c. T�� cök yen we ka cïï bï ni�p, abï ri�l ap�i. $ Ee yic, ee cïn ri�l wäär pi��t ye tim cï rïïu k��u, ku ëmën apïr ri�l Nhialic yic. �ok aa cïn ri�l ë röt cïmën wäär cïn Raan cï l�c ku d�c ri�l. Ku ëmën cï �ok ya tök kek Raan cï l�c ku d�c, �ok aabï la ri�l Nhialic t�� luui �ok kek we. % Wi��ckë bäk ��n them, dhi�lkë röt them ë röt ku abäk yök l�n Raan cï l�c ku d�c ar��r kek we. Na cie këya, ke wek aacï määr. & Ku abäk yök aya l�n acie kërac yen cuk looi wäär bïï �ok W��t Pu��th Yam tënë we. ' �ok aa röök rin cïn yen kër��c bäk looi, ku acie l�n wïc �ok ye buk röt nyu��th ke �o ye atuuc path, �ok aa röök bï ya këpath yen yakë looi c�k al�n ye �o tï� ke �o cï ku��c luui. ( �ok aa këc Nhialic yiëk ri�l bï �ok w��t ë yic rac, �ok aacï yiëk ri�l bï �ok yic �äth tue�. ) C�k al�n k��c �ok, ke �ok aa pu��th mi�t t�� ril wek, ku �ok aa röök l�n bï wek röt b�n cök. * Këya, ��n ag��t athör kënë ke �a mec tënë we, rin na la �et ke �a cïï ben jam wël r�c tënë we ë ri�l cï B��ny gäm �a, ri�l bï ��n we c�l aala cök gamdun yic, acie ri�l r�c ��n we.

Mu��th ciëën + Ku ëmën mi��thakäi, mi�tkë pu��th. Yiëkkë wenhïïm lu�i la cök, pi��kë w��lki��, yakë röt pi�� wël ku r��rkë ke d��r ë kamkun. Ku Nhialic ë nhi��r ku d��r gam abï rëër ke we. , Miäthkë röt ë kamkun mu��th k�c cï gam. K�c Nhialic ëbën r��r ë t��n aa we mu��th. . Bï dhëë� Bänyda Jethu Krïtho ku nhi��r Nhialic ku W��ike rëër ke we ëbën. 13:1 L.rou 17:6; 19:15

348 2 Korinth 12, 13


349

Athör cï Paulo gät k�c pan Galatia

W��t nhom T��wën cï ke w��t pu�th yam ye k�c jam w��t Jethu j��k bï pi��c, acï k�c cie k�c Itharel b��n nhiaar. Ku w��t yen cï b��n b��n nhial ë l�n nadë ke lö� Mothith yen bï dhi�l theek rin bï raan jal a Krïthian. Ku ë yen kë cï Paulo b��n a jam w��t cïï yen ë yic, rin w��t tö� ë yic, ee pïr la yic gam Jethu, yen bï k�c rëër thïn ëbën ke Nhialic. Ku kam k�c cï gam pan Galatia, pan m�c k�c Roma Athia cök ciëën, k�c k��k ke cï b��n thïn aacï Paulo b��n aa j��ny. Ku yekë lueel l�n dhil raan Lö� Mothith theek bï jal a raan path ke Nhialic. Paulo aca athör kënë g��t bï gam la cök dhu��k ciëën bï k�c cï wel nhïïm cï pi��c ë lueth c�l aloi yic. Acï ka� nyu��th ke l�n le yen yic, bï ya c�l atuny Jethu Krïtho. Acï d��t yic ke l�n w��t ye yen c�l atuuc ab�� tënë Nhialic, acie ri�l ë raan, ku lu�nde tënë k�c cie k�c Itharel ë röt. T��n, yen acï yen w��tde d��t yic, l�n ee gam ë rot yen ë k�c c�l aala cök tënë Nhialic. Acï nyu��th w��lke cök ciëën, l�n ci�� path k�c cï gam ë cäth bï k�c cath ath��r kek nhiër, ku gam b��n bei tënë Raan cï l�c ku d�c.

Käk t�� thïnMu��th tue� ...................................................................................... 1:1-10Ri�l Paulo ye yen ke atuuc ......................................................... 1:11-2:21Athör dhëë� ë Nhialic .................................................................. 3:1-4:31Lääu nhom ku lu�i k�c cï gam ...................................................... 5:1-6:10Thök ë wël ..................................................................................... 6:11-18

1 ��n Paulo, wäär ku�ny Jethu kek Nhialic ba ya atuny Jethu wäär cï Wun Nhialic j��t bei ra� yic. Acie raan ë path yen kuany �a ba ya

atuny Jethu. " ��n �ok mi��thakäi cï gam r��r kek �a ë t��n, �ok aa g��t we athör kënë buk wek akuut k�c cï gam pan Galatia mu��th ëbën. # Bï Nhialic Wäda kek Bänyda Jethu Krïtho we gäm d��r ku athi��iden. $ Rin bï yen �o lu��ny bei l�� kënë yic, Raan cï l�c ku d�c acï thou rin adumu��mkua rin theek yen Wäda Nhialic. % Bï Nhialic aleec akölriëëc ëbën. Yenakan.


W��t Pu�th Yam & Kë cäk looi acä g��i ap�idït. Kam thiin yen cï wek gu� jäl raan wäär c�l we aa ril cök, Bänyda Jethu. Ku yakë gam piööc d��t yakë c�l aye W��t Pu�th Yam wël athör k��k.a ' Ku yeen acie W��t Pu�th Yam acïn. Ku w��t lueel ��n ye këlä, ë rin ala k�c k��k wïc ye bïk k�c la liääp nhïïm, ku wïckë bïk athör wël Jethu waar yiic. ( Na c�k atuny Nhialic, nadë ke ye �o, �ok piööc kë cïï thö� kek athör wël Jethu wäär cuk pi��c tënë we, ke di��t Nhialic näk raan kë cït kënë looi ku cu�t m��c. ) Acuk ka� lueel, ku abuk b�n ber yic ëmën, na le raan piööc we wël cïï thö� kek wël cäk gam th��r, ke di��t Nhialic c�l anäk raan kënë ku cu�t m��c. * Ye ci��t al��c ë raan yen wiëc ëmën? Acie ye, kë wiëc al��c Nhialic. Ye l�n bï �a pi� raan ëbën? Na �a �oot ke ya them ba looi këya, �u��t ��n acie alony ë Jethu.

Paulo acï Nhialic c��l + Calkë al��k we mi��thakäi cï gam, w��t Jethu ya pi��c tënë we acie w��t raan ë path. , Acä yök tënë raan ë path, ku acie raan ë path yen piööc ��n ë wëlkä. Ee Jethu nhom yen aa nyuth ke �a. . Acï l��k we yen t�� cië� ��n thïn wäär rëër ��n kam k�c Itharel ë l��den yic, ku t�� ye ��n k�c cï w��t Jethu gam näk thïn. Ku aca them ba akut k�c cï gam rac. / Acïn raan wär �a th��k lö� Mothith, lö� k�c Itharel, ee k�c riëëc kek �a yiic ëbën. Lö� wärkuan dït ath��k ap�i dït. š Nhialic ë dh��de yic, yen ago ��n gu� kuany ke �a këc cak dhiëëth, ku c��l ��n ba ya alu�nyde, œ bï Wënde c�l anyuth rot �a, ku ba w��tde la pi��c tënë k�c cie k�c Itharel. Acïn raan cï ��n la tënë ye bï �a la w��t, 2 nadë ke �a cï la Jeruthalem ba atuuc wäär kek k�� la w��t Nhialic yic tënë �a, la tï� bïk ��n la l��k kë lu��i. ��n acï la Arebia nyin yic, ku dhu��k Damathkuth. 3 ��n acï run kadiäk b��n la thöl, ku jal dhuk Jeruthalem ba wël la deet tënë Pït�r. Ku la rëër kek Pït�r t��cït t��n nïn kathiäär ku �uan. 4 Acïn atuuc k��k juëc ca b��n yök, ee Jemith m��nh ë Bänyda Jethu ë rot yen aca b��n yök. 5 Kë gät we ë yic. A�ic Nhialic acie lueth yen lu��l. 6 Nawën ke ��n acï b��n la b��i k��k yiic pan Thiria ku pan Cilicia. 7 Ye nïnkä k�c akut k�c cï gam pan Judia aake kuc �a. 8 Kënë �ickë ë kënë ye k�c k��k lueel ëlä, “Mony wäär �o n��k �ok k�c cï gam, yen apiööc w��t wäär wïc bï rac ëmën.” 9 Ku yen aacï kek Nhialic b��n leec rin cï yen �a wel pu��u ba ya raande.a 1:6 Rin diik Raan cï l�c ku d�c. 1:13 Lu�i 8:3; 22:4-5; 26:9-11 1:14 Lu�i 22:3 1:15-16 Lu�i 9:3-6; 22:6-10; 26:13-18 1:18 Lu�i 9:26-30

350 Galatia 1


Paulo ku atuuc k��k

2 Na la ru��n thiäär ku �uan thök ke �a ben la Jeruthalem �ok Barnaba, ku luath Tito kek �a. " ��n a �a la Jeruthalem rin cï

Nhialic ye nyu��th �a ba dhi�l la. Na la r��m ë rot kek k�c wat akut ë k�c cï gam nhom Jeruthalem, ke jal l��k ke yen W��t Pu�th Yam Jethu ya pi��c tënë k�c cie k�c Itharel. Rin acä wïc bï kë ca looi th��r ku kë lu��i ya aköl ci��n këpu�th yök thin. # Raandi��n wën cath kek �a c�l Tito, t��wën c�k yen a raan pan Gïrïk acïn raan cie mac thïn bï c�l a�ot, $ c�k a wäär wïc k�c k��k ye bïk looi këya. K�c k��k aake ye röt looi bïk aa k�c cï gam, ku keek aake ye röt ku��l akut yic ke ye luum, aa wïckë bïk �ic ye nhom lääu �ö yen r�� r kek �ok, k�c cï mat kek Jethu. Ë wïckë bï ya lö� Mothith yen yeku theek. % Ku rin wïc �ok ye buk W��t Pu�th Yam �i�c muk tënë we bäk yic �ic, w��tden akëcku b��n gam. & Ku k�c wäär kek ye ke c�l k�c wat akut nhom, kënë a lu��l rin acïn kë ye waar tënë �a, ye kek yï�a. Nhialic acïn raan ye lu��k wëi, acïï k�c ye tek yiic, k�c röt c�l kek wat akut nhom, acïn k��k yam cïk nyu��th �a. ' Acie këya, acïk tï� l�n ë Nhialic yen acä gäm ë lu�i kënë, ba W��t Pu�th Yam nyu��th k�c cie k�c Itharel, cïmën wäär cï Pït�r kuany bï W��t Pu�th Yam la nyu��th k�c Itharel. ( Ee ri�l Nhialic yen acï �a looi ba ya atuuc rin k�c cie k�c Itharel, cïmën wäär cï Pït�r looi ke ya atuuc tënë k�c Itharel. ) Jemith, ke Pït�r ku Joon wäär cït kek k�c wat akut nhom, acïk b��n �ic l�n ë Nhialic yen acï �a gäm lu�i kënë. Aacï �o b��n d�m cin ��n ku Barnaba, ku bï nyooth l�n �ok aa loi tök ke ke. Ku j�lku gam l�n ��n ku Barnaba, �ok aabï luui kek k�c cie k�c Itharel, ku keek aabï aluui kek k�c Itharel. * Kë cïk b��n thiëëc tënë �o ë l�n buk k�c �� nyïn aku��tden yic aa kony, ku kënë yen ë kë nhiaar ba looi.

Paulo acï kë looi Pït�r maan + T��wën rëët Pït�r Antiök, ��n acï b��n jai w��tde k�c nhïïm ëbën rin cï yen awu��c looi awu��c d��i k�c ëbën. , Wäär këc k�c cï Jemith ke tooc gu� �ëët, Pït�r aye mïth kek wämäthakua ke ye k�c cie k�c Itharel, na la k�ckä �ëët, ke Pït�r tem yethok bï cïï b�n mïth ke ke, rin cï yen gu��p ri��c k�c ye lueel l�n k�c cie k�c Itharel aadhil �oot. . K�c Itharel wäär r��r thïn aacï b��n m�t Pït�r cök agut cï Barnaba acï m�t thïn aya, ee lu�i kari��c kënë yic. / Na wäär la tï� l�n keek aacïï cath dhël la cök dhël W��t Pu�th Yam yic, gu� l��k Pït�r k�c nhïïm ëbën, “Yïn ë raan Itharel ku yïn r��r kek k�c cie k�c Itharel ke yï cït ke, ye�ö ye yïn k�c cie k�c Itharel l��k bïk pïr, pïr k�c Itharel?”2:1 Lu�i 11:30; 15:2 2:6 L.rou 10:17

Galatia 2 351


K�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel aaye gam kony ëbën š Ee yic, �ok acï dhiëëth �o ye k�c Itharel, ku �ok acie k�c thäi k�c la gup adumu��m, cït t�� ye ke caal thïn. œ Ee këya, a�icku l�n ë ��th Jethu, yen ë raan c�l ala cök Nhialic nhom, gam cï raan w��t Jethu gam yen ë raan c�l apïr Nhialic nhom. Ku acie th��k lö� th��r yen k�c c��k piny Nhialic nhom. �ook aya, acuk gam yen w��t Jethu, ku bï Nhialic �o kony buk la cök yenhom. Ku acie th��k lö� th��r yen bï �o kony, rin acïn raan la cök Nhialic nhom rin ye yen ke lö� th��r theek. 2 Na yeku them buk la cök Nhialic nhom rin cï �ok mat kek Jethu, ku yeku gup la adumu��m cïmën k�c cie k�c Itharel, ye kënë nyu��th l�n ye Jethu ye nhiaar bï raan adumu��m looi? Acie yic. 3 Na wiëc ba lö� ca rac b�n cök, ka ye nyu��th l�n ��n ë löö� dho� k��th. 4 ��n a �a pïr aya wäth��r t��cït t�� wïc lö� ye thïn. Ku wäär cï ��n w��r bei ë lö� kënë yic, acï rot b��n lëu ba pïr tënë Nhialic, ci��t �a cï n��k kek Jethu tim cï rïïu k��u. 5 Rin acie ��n, ��n ben w��iki�� muk. Ee Jethu yen aj�l pïr �agu��p. Pïr pïr ��n ëmën, ��n apïr, pïr rin gam cï ��n w��t Jethu gam, raan nhiar ��n ar��k abï w��ike gam ri�nki��. 6 ��n acïï j�i dhëë� ë Nhialic. Ku na raan ye la cök Nhialic nhom rin lö� th��r, ka nyooth l�n Raan cï l�c ku d�c acï thou ë path.

Lö�, t��dë ke ye gam

3 K�c cïn pu��th pan Galatia! Ye�a cï we wel pu��th? Ku thon Jethu Krïtho tim cï rïïu k��u acäk pi�. " L��kkë �a töö� kënë, we yök Wëi

Nhialic rin cï wek lö� th��r theek, aye rin cï wek W��t Pu�th Yam gam? # Ye�ö j�l wek ci��n pu��th këlä, bäk j��k Wëi Nhialic, wiëckë ëmën bäk thöl nhom ri�ldun ë röt? $ Cïn kë cï kuat käril cäk ke yök waar wegup? Ee yic aala kë cï dhi�l looi. % Ye Nhialic kë dït k�c g��i looi kamkun, ku g��m we w��ike rin theek lö� Mothith, ku aye rin cï wek ke W��t Pu�th Yam pi� ku gamkë? & Ti��kë wädït Abaram, acï lueel athör th��r wël Nhialic yic, “L�n cï yen Nhialic gam, ku rin cï yen w��t Nhialic gam acï Nhialic b��n looi bï la cök yenhom.” ' Al��ukë bäk deet yic l�n mïth Abaram ayic, aa k�c cï w��t Nhialic gam cïmën wäär cï Abaram ye gam. ( Acï g��t athör th��r wël Nhialic yic l�n Nhialic abï k�c cie k�c Itharel looi bïk la cök yenhom, rin gam cï kek w��tde gam. Ke yen athör th��r acï W��t Pu�th Yam nyu��th Abaram ëlä, “Ri�nku, Nhialic abï raan wut ëbën d��c.” ) Abaram acï w��t Nhialic gam, go Nhialic d��c. Ku yen t��de ëbën, kuat raan cï Nhialic gam aye d��c cïmën Abaram. * K�c lui lö� th��r, aci��n rac a�oot panden. Rin acï lueel athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Kuat raan cie kë cï lueel lö� yic theek ëbën, at�� 2:16 Wk 143:2; Rom 3:20, 22 3:6 Cäk 15:6; Rom 4:3 3:7 Rom 4:16 3:8 Cäk 12:3 3:10 L.rou 27:26

352 Galatia 2, 3


aci��n rac yic.” + Ëmën acï rot nyu��th l�n acïn raan bï la cök Nhialic nhom rin lö� th��r, rin acï athör th��r wël Nhialic lueel ëlä, “Ee raan cï Nhialic gam ë rot yen abï pïr la cök yök Nhialic nhom.” , Ku lö� th��r acïn yic gam, t��cït t�� cï athör th��r wël Nhialic ye lu��l thïn ëlä, “Raan ye looi kë cï lö� lueel ëbën yen abï pïr.” . Rin cï Jethu thou ri�nkua, acï �ok w��r bei thou yic, thon yen ye lö� lueel, rin aye athör th��r wël Nhialic lueel, “Raan cï n��k ku nök tim nhom ë raan cï Nhialic t��m awu��c.” / Acï Jethu looi këya, ku bï d��c Nhialic wäär cï lueel ka bï gäm Abaram, bï gäm k�c cie k�c Itharel aya rin Jethu. Ku rin gamda yen abï �o c�l aa yök Wëi Nhialic wäär cï th�n yen Nhialic.

Lö� ku w��t cï th�n š Mi��thakäi cï gam, ee kën rot looi akölaköl yen aba th��, t�� cï k�c karou nyuc ku gamkë w��t tök ku gätkë athör ku th�nykë yic, ka cïn raan ben kë wën dho� k��u, nadë ke ju�k thok d��t këc ë mat. œ Nhialic acï ath��nde l��k Abaram ku tënë manhde. Acïï athör th��r wël Nhialic ye lueel, “Ka mi��thke,” Ku w��tde yic k�c juëc, aye lueel, “Manh tök,” Ku manh kënë yen ë Raan cï l�c ku d�c. 2 Kë wiëc ba lueel ë kënë yic, ee l�n nadë ke Nhialic acï mat kek Abaram, ku yeen acï b��n muk nhom apath. Lö� wäär g�m ru��n bu�t ka�uan ku thiärdiäk cök, acïï kë cï Nhialic gam kek Abaram bï b��n dho� k��u. 3 Na mi��c Nhialic ye gam rin lö�, ka cïï ben a kë cï th�n yen lui. Këya, ee rin w��t wäär cï Nhialic th��n wädït Abaram yen ag�m Nhialic kënë tënë ye. 4 Ke yeen, ye�ö kë looi lö�? Lö� aa m�t Nhialic thïn, rin bï kär�c röt looi aa nyu��th. Ku bï rëër thïn �et t�� bï manh bï l��k dhiëëth kuat Abaram yic b��n, raan wäär cï Nhialic w��t th��n Abaram ë ri�nke. Lö� atuuc ë Nhialic kek aake bïï ye piny, ku g��mkë raan cï jäl b��n. 5 Ku na ye akut tök, ke raan t�� kam k�c acïï ben wïc, Nhialic ë tök.

W��t looi ë lö� 6 Cï lö� käk cï Nhialic th�n dh��l yiic? Acie këya rin na k�c pinynhom cï lö� yök, lö� bï pïr akölriëëc ëbën b��i, di��t raan ëbën acï la cök Nhialic nhom rin theek yen lö� kënë. 7 Ku acï g��t athör th��r wël Nhialic yic l�n pinynhom ëbën ar��r ri�l j��rac yic, ke yen w��t wäär cï Nhialic lueel ka bï gäm k�c rin Jethu, acï gäm k�c cï w��t Jethu raan cï l�c ku d�c, gam. 8 Ke gam kënë këc �ëët, lö� acï �o looi buk ci��t k�c cï mac, �et t��wäär j�l w��t pu�th yam rin gam war k�c nyu��th. 9 Ku ë lö� yen ë 3:11 �ab 2:4 3:12 Leb 18:5 3:13 L.rou 21:23 3:16 Cäk 12:7 3:17 B.bei 12:40 3:18 Rom 4:14

Galatia 3 353


muk k�c �et t�� bï Raan cï l�c ku d�c b��n bï �o b��n c��k piny Nhialic nhom, rin cï �ok w��tde gam. : Ëmën cï w��t Jethu b��n ku gamku, lö� acie yen ben �o mac. ; Ee gam yen ë we c�l aaye mïth Nhialic ë tök kek Jethu raan cï l�c ku d�c. = Wek cï mu��c nhïïm bäk aa tök kek Jethu. Wek aa cie� alanh pïr kek Jethu gu��p. ? Këya k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel, alony ku raan cie alony, tik ku moc aa thö� ëbën, week ëbën wek aa tök, wek cï mat kek Jethu raan cï l�c ku d�c. A Na yakë k�c Raan cï l�c ku d�c, ke wek aa mïth Abaram, ku wek aabï këwäär cï Nhialic th��n Abaram yök.

4 Kë lu��l akïn, manh koor yen bï käk wun l��k th�n aye jöör cïmën alony c�k al�n ë yen ala kä� ëbën. " T�� ot koor yen ala k�c k��k ye

muk, ku loikë bï kë cïk lueel dhi�l api�, �et aköl bï wun ye lueel meth acï dït alëu bï käkke jal th�n. # Ee këya, wäär aya �ok aa �o ye aloony jak la ri�l pinynhom, wäär këc �ok yic gu� �ic. $ Na wäär la nïn thök, go Nhialic Wënde tu��c pinynhom. Acï b��n kecït raan bï dhiëëth tik ë path. Ku muk lö� k�c Itharel, % bï k�c b��n ku��ny bei lö� kënë yic, ku bï nadë ke �o ye mïth Nhialic. & Rin ye wek mïth Nhialic, Nhialic acï wëi Wënde tu��c �opu��th, ku wëi ë �o c�l adhiau ëlä, “Wä, Wädi��.” ' Këya yïn acï ben alony, yïn ë manhde. Rin ye yïn manh Nhialic, Nhialic abï yï gäm käk ke cï täu mi��thke.

Paulo anhiar k�c pan Galatia ( Th��r wek aa we kuc Nhialic, ku këya wek aa we ye loony jakr�c cie Nhialic. ) Ku ëmën �ic wek Nhialic t��dë al��u ba lueel aya l�n Nhialic a�ic we, ye këdë wïc wek ye bäk dhuk tënë jakr�c ni�p wäär mac piny? Ye�ö wïc wek ye bäk b�n aa loony cïmën th��r wäär? * Bï ya nïn k��k kek yakë ke muk nhïïm, ke p��i ku run aya. + ��n acï yic ��r we! Lëu bï ya lu�i ëbën ca looi tënë we yen cïn w��tde yic? , Wek aa li�m mi��thakäi cï gam, calkë röt aa cït �a. Ee yic ��n aya, ��n acït we. Acïn kär�c cäk lu��i �a. . Adhi�lkë muk wenhïïm l�n wäär piööc ��n w��t Jethu tënë we tue�, ee rin wäär tu��ny �a. / Ku na c�k a wäär cï tuaanydi�� we j�t pu��th, wek aa këc �a b��n jai ku cu�pkë �a wei. Ee këya, wek aacï ��n b��n lor cït �a atuny nhial b�� pan Nhialic, wek cä b��n lor, lur bï wek Jethu raan cï l�c ku d�c lor. š Wek aa we cï pu��th mi�t! Ye�ö cï rot looi? Al��u ba lueel l�n lëu wek ye bäk nyi��nkun �u��t bei, ku gämkë ke �a, t�� lëu yen rot. œ Ca ya raan at�rdun ëmën rin cï ��n we l��k yic?3:29 Rom 4:13 4:5-7 Rom 8:15-17

354 Galatia 3, 4


2 Kek k�c k��kkä röt nyu��th bïk aa k�c nhiar we, acie këpath, ee ku bïk ��n tek yic kek we, ku bäk ke nhiar cïmën nhi��r kek �a. 3 Ëmën apath akölaköl bäk la nhiër path ke ye yen nhiër la cök, ku kënë ë yic, ku acie t� rëër ��n ke we ë röt. 4 Mi��thki��, k�c cï gam, ab�n l��k we, kë d��t cïmën ti� rem yic dhiëth, aya yök yen ë t�� rëm �a, �et t�� bï w��t Jethu la cök wepu��th. 5 Anhiaar ba rëër ke we ëmën, ku ba t�� ye ��n t�k thin ë ri�nkun waar yic. ��n acï yic ��r w��tdun ap�i.

�agär ku Thara 6 Calkë röt athiëëc ëmën, wek k�c wïc ye bï ya lö� yen yakë theek, kë ye lö� lueel cäk ye pi�? 7 Aye lueel Abaram aa la dhäk karou, dhä� tök aye manh ti� alony, ku tök ke ye manh ti�den cï thiaak cie alony tënë ye. 8 Dh�� ti�den alony ëcï dhiëëth ë path. Ku dhä�de kek ti�den cï thiaak cie alony, ee Nhialic yen acï ye lueel këya. 9 Käkkä aa lëu bï ke deet kecït kë thö� kek d��t ril, diäär karou aat�� nyin lö� d��r karou yiic. Kë tue� acït lö� cï Nhialic looi g�n Thinai nhom, ku keek aa mïth tï� alony yen c�l �agär. : Ti� c�l �agär yen ar��r nyin g�n Thinai pan Arebia. Alëu bï thö� aya kek gen Jeruthalem ya aköl, ku k�c r��r thïn aa cït aloony rin lö�. ; Gen Jeruthalem r��r pan Nhialic yen ë gen path la duk ku acït mada. = Aye athör th��r wël Nhialic lueel ëlä, “Mi�t pu��u, yïn ti� cïn meth! Loi lala ku loi ki��u mi�t ë pu��u, yïn raan këc ar��m r��m ë dhiëth ka� yök! Rin ti� cï moc pu��l yen abï mïth juëc dhiëëth t��në ti� r��r kek moc.” ? Ëmën, ke wek mi��thakäi k�c cï gam, wek aa mïth Nhialic t��cït t�� wäär cï ye lu��l thïn cïmën Ithäk wäär. A ��n th��r manh wäär dhiëth ë path acï manh wäär dhiëth ri�l Nhialic b��n ba�, ke yeen athö� kek ya aköl. B Ye athör th��r wël Nhialic lueel këdë? Aye lueel, “Cu�p ti� alony wei kek wënde, rin manh ti� alony acïï käk wun bï r�m kek manh ti� cie alony.” C Ee këya mi��thakäi cï gam, �ok aacie mïth ti� alony, �ok aa mïth ti� cie alony.

Mu��kkë lääu nhomdun apath

5 Nhom lääu yen ë këda. Ee Jethu raan cï l�c ku d�c yen acï �o gäm nhom lääu! Kääckë apath ke we ye k�c lääu nhïïm, du��kkë röt c�l

aben aa loony ë lö� cïmën th��r. " Pi��kë! Ee ��n Paulo, al��k we na calkë röt a�ot, ke w��tde yic ë l�n tënë we kë cï Jethu looi, acïn kë cï ku��ny we. # Wek aa b�n l��k w��t d��t, 4:22 Cäk 16:15; 21:2 4:27 Ith 54:1 4:29 Cäk 21:9 4:30 Cäk 21:10

Galatia 4, 5 355


acïn raan c�l rot a�ot rin theek yen lö� ëbën. $ K�c k��k t�� kamkun ye them bïk la cök Nhialic nhom rin theek kek lö�, aa röt t��m wei tënë Raan cï l�c ku d�c. Aaliu dhëë� Nhialic yic. % Rin �ook kë ��thku ë l�n bï Nhialic �o c�l aala cök tënë ye, ku ë yen kë tiit �ok ri�l Wëi Nhialic lui gamda yic. & Rin t�� cï �ok mat kek Raan cï l�c ku d�c Jethu, ka cie �u��t, nadë ke �o këc �oot yen kony �o, kë ril ë gam ye nhiër b��i. ' Wek aa we lui apath! Ye�a cï we b�n p��n th��k ë yic? Cï we rac nhïïm këdë? ( Acie Nhialic raan cï we c��l yen lui këya. ) “Ee lon koor yen ayumdït c�l apiäär,” t��cït t�� ye ye lu��l thïn. * Ee këya wek �ot we �ääth ap�i. W��t pi��rda ke �o cï röt mat kek B��ny, ee we c�l a�ääth �apu��u l�n wek acïï wenhïïm bï waar. Ku yeen, raan yen r�c wenhïïm, t�� c�k yen a raan yïndë ka �ot bï Nhialic gäm awu��c. + Ku tënë ��n, mi��thakäi cï gam, na la tue� ke ya lueel �u��t apath, ke ye�ö yen ben näk ��n? Na ye yic, di��t kë ya pi��c rin tim cï rïïu Raan cï l�c ku d�c, di��t akëc �a maan. , Awiëc bï k�c we liääp nhïïm, röt rac ë röt. . Ku tënë we mi��thakäi cï gam, wek aa we c��l bei bäk cïï ben ci��t aloony lö� th��r yic. Ku du��kkë këwäär cï wek w��r bei lö� th��r yic, c�l amär we bäk aa luui kär�c. Calkë aye nhiër kamkun yen mac we. / Rin löö� th��r ëbën aacï ke mat tök yic ëlä, “Nhiar raan d��t cïmën nhi��r yïn rot.” š Ku na yakë luui cïmën lääi r��r roor, bäk röt aa n��k kamkun ë röt, ke �i�ckë wenhïïm wek aabï röt thöl ë röt.

Wëi Nhialic ë k�c cök pu��th œ Aye lueel, calkë aye Wëi Nhialic yen we cök nhïïm. Ku acie kë wïc gu��p yen bäk aa looi. 2 Rin kë wïc gu��p raan acie yen kë wïc Wëi Nhialic, ku kë wïc Wëi Nhialic acie yen ke wïc gu��p raan. Käkkä karou aman röt kamken, ku w��tde yic ë l�n kë wïc ba looi yïpu��u acïï lëu ba looi. 3 Na ye Wëi Nhialic yen thel yï, ke yïn acïï lö� th��r ben mac. 4 Kë ye raan liiu Wëi Nhialic yepu��u looi aye tï� g�i. Ee rot nyu��th ke rac ap�i, ku acïn yic ath��k, 5 t�� ye J�� cï ki��t door ku tït, k�c aa röt maan ku aa th��r, aa röt til ku dïïtkë pu��th. Aake yiic t��k akuut. 6 K�c aa röt maan, ku aa wi��t määu ku bal, kuat kär�ckä aayekë ke looi. Wek al��k ëmën, cïmën wäär cï ��n we ka� l��k, k�c käk cït käkkä looi aacïï bï ka� la bääny Nhialic yic. 7 Ku Wëi Nhialic ë k�c gäm nhiër ku mi�t pu��u, ku d��r ku p��l röt piny, ku li�r pu��u ku piath ku gam, 8 ku ath��k, ku duut pu��u. Acïn lö� man käk cït käkkä. 9 K�c ë Raan cï l�c ku d�c Jethu, aacï kär�c ye guäpken wïc, ku kär�c yekë ke nhiaar kepu��th pu��l ëbën bïk liu kegup. 5:9 1Kor 5:6 5:14 Leb 19:18 5:17 Rom 7:15-23

356 Galatia 5


: Wëi Nhialic acï �o gäm pïr akölriëëc ëbën, ku adhil w��ikua tiit aya. ; �ok acïï dhil nhiam nadë ke �o man röt kamkua, t��dë ke �o til röt.

Kony raan d��t kërac yic

6 Mïth ma cï gam, na le raan yök kamkun ke loi kërac, ke k�c la gam ril kamkun la thïn bïk c��k pu��u piny, ku adhil looi ë dhël path. Ku

ti�tkë röt apath bäk cïï m��r dh��lde yic aya. " Yakë röt kony kamkun, na lu�ikë këya, ke wek cï lö� Raan cï l�c ku d�c theek. # Na le raan ye tak kamkun l�n yen adït k�c ëbën, ke yen rot math yetök. $ Raan ëbën adhil rot j��ny ë rot. Na ye këpath yen cï looi ke j�l many ye, ku cïï thöö� kek kë cï raan d��t ka� looi th��r. % Raan ëbën abï ya thiëëc këden cï looi. & Kuat raan ye pi��c w��t Jethu adhil käpu�th t�� kek ye r�m kek raan piööc ye. ' Du��kkë röt ye math ë röt. Duk ye tak l�n cïï Nhialic yï bï t��m awu��c t�� kuc yïn ye. Käpath ku kär�c ye raan ke looi aa ye atiit tue�. ( Na ye raan luui kërac, ke thou yen ayök, ku na looi kë wïc Nhialic, ke Wëi Nhialic abï pïr akölriëëc ëbën gäm ye. ) Këya, dukku go dh��r lu�i käpath, rin na cuk go dh��r, ka ak��l al�� käpath acï thi��k, buk käpath yök thïn. * Ku këlä t�� lëu �ok ye, ke �ok aadhil käpath looi tënë k�c ëbën, ku j�l aa k�c rëër �ok ke gam tök yic ap�i.

Mu��th ciëën + Ti��kë kït dït nyïn ya ke g��t t�� gät ��n we athör ë ci��ndi��. , K�c ye wïc ri�l bïk we c�l a�ot, kek aa k�c ye wïc bïk röt aa nyu��th ku yekë nhiam käk ye tï� gu��p yic ë path. Ayekë looi këya rin cïï ke bï n��k, rin ye kek ye pi��c l�n thon Jethu tim cï rïïu k��u yen abï k�c kony ë rot. . Ayï k�c ye cak �oot aacïï lö� ye theek, awïckë bïk we �oot bïk nyu��th l�n wek aacï w��tden gam. / Ku na ye ��n, ke thon Bänyda Jethu Krïtho tim cï rïïu k��u yen aye ��n nhiam ë rot. Ku rin cï Jethu thou ri�nki�� tim cï rïïu k��u, acä ben wïc ba käk ye looi pinynhom bu��th yiic, ku k�c ë luui käk pinynhom aacïï �a nhiar. š Acïn kë ye looi t�� cï raan �oot nadë ke këc �oot, kën rot looi ë l�n nadë ke yïn acï cak cä� ë yam. œ Ku rin k�c pïr w��t Jethu bï d��r Nhialic ku p��l w��t piny rëër ke ke, ku k�c Nhialic ëbën aya. 2 Thök ë wël, cïn raan ben ��n lu��i aliääp, rin piär r��r �agu��p ëbën, aa pi��r ye nyu��th l�n ��n alony Jethu. 3 Bï dhëë� Bänyda Jethu raan cï l�c ku d�c rëër ke week ëbën, mi��thakäi cï gam.

Galatia 5, 6 357


358

Athör cï Paulo gät k�c Epethuth

W��t nhom W��t tue� kam këriëëc ëbën yen g��t Paulo athör kënë tënë k�c Epethuth ë w��t kënë, “Kë cï Nhialic guiir, ke bï jal thöl akölden cï tak. Ee l�n bï yen käk cï cak ëbën nhial ku piny mat yiic, ku t��u Raan cï l�c ku d�c kenhïïm tue�.” (1:10) K�c cï gam aya awïc ke bïk deet yic, ku bïk ya pïr këdïït cï Nhialic guiir kënë yic. Ku bï k�c aa tök ëbën kek Jethu Krïtho. Aba� athöör yic tue�, acï Paulo nyu��th t�� bï k�c keyiic mat thïn, ke lëk k�c dhël cï Nhialic kacke kuany thïn. Ku ye këdë cï ke adumu��m päl piny thïn, ku yïk k�c lääu nhom ë Wënde Jethu Krïtho. Ku aye Wëi Nhialic nyu��th �o l�n bï athön Nhialic yenhom ti��. Paulo ë k�c ba athöör kueen l��k aba� ë rou yic, l�n nadë ke k�c bï ya tök kek Raan cï l�c ku d�c adhil ayic ë pi��rden yic kedhie. Acï jam ë waal juëc t�� bï k�c ë Nhialic lu�i tök aa nyu��th thïn, ke cï röt mat kek Raan cï l�c ku d�c. Akut k�c cï gam acït gu��p, ku ye Raan cï l�c ku d�c yen nhom, t��dë ke cït luak ku ye Raan cï l�c ku d�c mëën, t��dë ke ye tik, ku ye Raan cï l�c ku d�c mu�nyde. Athör kënë ë jam wël thiek yiic ap�i, rin raan ë gät ye ag��t ë guiër cï dhëë� Nhialic r��r kek Raan cï l�c ku d�c b��i yenhom ku yepu��u. Ku kuat këriëëc ëbën aye tï� nhiër Raan cï l�c ku d�c yic, nääk, ku p��l piny adumu��m, ku dhëë� la cök.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................ 1:1-2Raan cï l�c ku d�c ku lua� ë Nhialic ............................................ 1:3-3:21Pïr ë yam r��r ke Jethu ................................................................ 4:1-6:20Mu��th ciëën ................................................................................... 6:21-24

1 Ee ��n Paulo cï Nhialic kuany ba ya atuny Jethu Krïtho. Tënë k�c Nhialic r��r Epethuth, k�c cï Jethu Krïtho gam pi��rden yic.

" Bï Nhialic Wäda kek Bänyda Jethu Krïtho we gäm d��r ku athi��i.

Raan cï l�c ku d�c ë d��c wëi b��i # Lecku Nhialic Wun Bänyda Jethu Krïtho! Rin cï �ok röt mat kek Jethu Krïtho, acï yen �o yiëk d��c wëi ë ri�l nhial. $ Th��r ke piny këc 1:1 Lu�i 18:19-21; 19:1


cak, Nhialic acï �o ku��ny bei buk aa mi��thke, w��t cï �ok mat kek Jethu, acï �o c�l aye kacke, k�c cïn gup awu��c. % Rin nhi��r yen �o, acï Nhialic looi th��r l�n bï Jethu Krïtho �o c�l aye mi��thke, ku kënë yen ë mi�t pu��u Nhialic yen wïc. & Lecku Nhialic rin käpu�th juëc ap�i cï gäm �o ë path, rin cï yen Wënden nhi��r juaar ri�nkua. ' Rin thon Raan cï l�c ku d�c acï �ok jäl ri�l j��rac yic, rin cï adumu��mkua päl piny. Ku këya, aye Nhialic nyu��th �o l�n dïït dh��de ap�i. ( Dhëë� cï gäm �o ke dït ap�i, rin �i��c ku d��t yic kä�. ) Acï Nhialic nyu��th �o yen këden cï guiir bï looi, ku acuk yök tënë Raan cï l�c ku d�c, c�k a l�n wäär cï yen ye thiaan. * Kë cï Nhialic guiir ke bï jäl thöl akölden cï tak, ee l�n bï yen käk cï cak ëbën nhial ku piny mat yiic, ku t��u Raan cï l�c ku d�c kenhïïm tue�. + Ee ri�nke yen aye �o c�l aye mïth Nhialic. Këriëëc ëbën aacï Nhialic guiir këya wäth��r, ku ë yen ke bi��k t��cït t�� wïc ye. , Këya lecku Nhialic �ok k�c tue� wäär cï la ��th tënë Raan cï l�c ku d�c. . Ku ëmën aya, wek aacï yic pi�, yiny yen w��t pu�th yam ye Nhialic we lu��k. Ku wäär cï wek Raan cï l�c ku d�c gam, acï yen we yiëk Wëi Nhialic wäär cï th�n ka bï yiëk kacke. Wëi yen ë ye nyu��th l�n ye wek kacke. / Ku Wëi Nhialic yen ë ye nyu��th l�n bï �ok käwäär cï Nhialic th�n ka bï yiëk �o yök. Ku aye kënë nyooth l�n cï Nhialic �o w��r bei ri�l j��rac yic buk aa kacke. Këya, buk Nhialic aa leec akölaköl.

Röök ë Paulo š Ku w��t kënë, t��n pi� ��n gäm cï wek w��t B��ny Jethu gam, ku nhiër nhi��r wek kacke, œ yen akëc ��n nhom ka� määr ba we atak, t�� röök ��n Nhialic aya leec ri�nkun. 2 ��n ë rëër �a thiëc Nhialic Wädan la diik, ku yen Wun Jethu Krïtho, bï we gäm W��ike bï we c�l a�ic kä�, ku nyuth we Nhialic bäk �ic apath. 3 ��n ë röök aya bäk yic �ic. Këya bäk �ic l�n ë yen yic l�n bï wek käjuëc pu�th cï t��u tënë we yök, rin cï yen we c��l. Ku abäk �ic aya l�n käjuëc pu�th cï th�n bï ke gäm kacke aa thiek yiic ap�i. 4 Ku këya, abäk �ic aya l�n ri�lde adït kä� ëbën. Ku yeen alui �ogup rin cï �ok w��tde gam. Ri�l lui �ogup kënë athö� ke ri�ldït, 5 wäär jöt yen Raan cï l�c ku d�c bei ra� yic, kam k�c cï thou ku j�t nhial, ku nyuuc kö� cuëc Nhialic. 6 Raan cï l�c ku d�c amac wëi ril t�� nhial ëbën, c�k al�n le kek ri�ldït. Ri�nke aa thiek yiic tënë rin bänydït m��c. Ku aacie bäny m��c ëmën ë röt, aabï yiic thi�k tënë rin bäny bï mac aköldä. 7 Ku Nhialic acï këriëëc ëbën tääu yecök, ku looi bï a yen wat akut k�c cï gam pinynhom. 8 Ku akut k�c cï gam yen ë gu��p Raan cï l�c ku d�c, yen thiä� wëi Raan cï l�c ku d�c. Ku ë yen pïr gäm këriëëc ëbën t��riëëc ëbën.1:7 Kol 1:14 1:20 Wk 110:1 1:22 Wk 8:6 1:22-23 Kol 1:18

Epethuth 1 359


Thon cï ya pïr

2 Th��r, Nhialic acï we t��m thou rin awu��cdït r��r wegup. " Wäth��r wek aa we ye j��rac, j�� yen mac jakr�c ëbën bu��th cök, j�� yen

ye k�c cïï Nhialic thek w��tde gam ëmën. # �ok aa �o thö� ke ke, ke �o pïr pïr rac. Ayeku looi kuat käk wïc guäpkua ku piäthkua. Ku pïrdan rac aye Nhialic �o t��m awu��c cïmën k�c k��k ë luui kär�c. $ Nhialic a�er pu��u, ku nhiër nhi��r yen �o adït ap�i. % Nawën c�k ati��pkua thou rin adumu��m juëc r��r �ogup, �ok aacï Nhialic c�l aben pïr kek Raan cï l�c ku d�c. Ku ee dhëë� Nhialic yen acï �o lu��k. & Ku rin cï �ok aa tök kek Raan cï l�c ku d�c Jethu, Nhialic acï �o j�t ë thou yic ku buk rëër bäänyde yic nhial kek Jethu Krïtho. ' Ee looi Nhialic këya rin bï k�c aköldä piathden cïn kë thö� kek tï�, rin nhi��r yen �o, rin Raan cï l�c ku d�c Jethu. ( Rin ë piath Nhialic yen acï we kony bäk pïr rin cï wek w��t Jethu gam. Ee mi��c Nhialic yen ac�l we agam Jethu. ) Pïr cuk yök acie rin ë lu�ida ë röt nadë ke �o nhiam ye. * Ee Nhialic gu��p yen acï ye looi këya. Ku rin ye �ok tök kek Raan cï l�c ku d�c Jethu, acï �o cak buk këpath aa looi, ku ë yen kë cï guiir buk aa looi.

�ok aa tök kek Raan cï l�c ku d�c + Këya, wek aa we cie k�c Itharel. Ku këya, wek aa we ye k�c Itharel c��l wäth��r k�c këc �oot. Ku k�c Itharel aake ye röt c�l aaye k�c cï �oot. Ku �u��tden ye ke �oot, ee yekë ye looi kegup ë path. , Ku wäär wek aa we cie k�c Raan cï l�c ku d�c. Wek aa we ye thäi, wek aa we cie k�c Itharel, k�c cï Nhialic l�c. Wek aa we liu lö� d��r Nhialic yic, lö� k�c ke tit b��n Jethu Bänyda. Wek aa we r��r we kuc Nhialic. . Ëmën, rin cï wek aa tök kek Jethu Krïtho, wek wäär c�k m�c wek aacï b��i t��thi��k rin thon Raan cï l�c ku d�c. / Rin Raan cï l�c ku d�c acï d��r looi kam k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel rin cï �ok aa kac tök. Ri�mde acï këwäär ke tek yiic, ku c�l ke aaye k�c man röt nyaai. š Acï lö� k�c Itharel teem k��u ë thu�nde, rin bï yen k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel c�l aaye kac tök rin cï kek röt mat kek ye, ku këlä, acï d��r b��i. œ Ku thon cï Raan cï l�c ku d�c thou tim cï rïïu k��u, acä ku��th rëër kamkun nyaai. Ku thu�nde acï yen ke c�l aaye k�c Nhialic kedhie. 2 Këya, Raan cï l�c ku d�c acï b��n ku lëk k�c W��t Pu�th Yam ë d��r b��i tënë k�c ëbën, wek k�c cie k�c Itharel wäär mec ke Nhialic ku k�c Itharel wäär thi��k ke ye. 3 Ku ë rin Raan cï l�c ku d�c yen ë �o ëbën, k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel c�l aala t�� rëër Nhialic thïn ë Wëi Nhialic töö�.2:1-5 Kol 2:13 2:15 Kol 2:14 2:16 Kol 1:20 2:17 Ith 57:19

360 Epethuth 2


4 Këya, wek k�c cie k�c Itharel, wek aacïï ben aa l��i ëmën, wek aa tök kek k�c cï Nhialic l�c. Wek aa many tö� ë Nhialic. 5 Ku week aya, wek aacït �ön cï atuuc ku k�c käk Nhialic tï� j��k cök, ku Jethu Krïtho yen ë mën. 6 Raan cï l�c ku d�c yen ë kë cï buth c�l akääc ke ye tök ku bï ya �ön B��ny. 7 Ku rin ye wek tök kek ye, week aya wek k�c k��k, wek aacït kë buth bï Nhialic a rëër thïn ë W��ike.

Lu�i Paulo rin k�c cie k�c Itharel

3 Rin cï Nhialic ye looi bï k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel mat bïk aa tök, rin dh��de tënë k�c cie k�c Itharel ke ��n Paulo, raan cï mac

rin w��t Jethu Krïtho ë ri�nkun, ��n ë röök tënë Nhialic. " Acäk pi� l�n cï Nhialic �a l�c ë dh��de ba lu�i kënë looi. # Nhialic acä nyu��th këden cï guiir, cïn raan �ic ye th��r, athör wäär ca g��t ke ciek. $ Ku na ku�nkë käk ca g��t, ke wek aabï käk �i�c ke rin Raan cï l�c ku d�c deet yiic. % Käk cïn raan �ic ke th��r, cïmën cï Wëi Nhialic ye nyu��th atuuc ku k�c käk Nhialic tï� ëmën. & Këya, kë cï moony akïn, rin w��t pu�th yam, k�c cie k�c Itharel aabï d��c Nhialic yök kek k�c Itharel cï gam. Keek aabï ya kac tök ku r�mkë kë cï Nhialic th��n k�c Itharel rin Raan cï l�c ku d�c. ' Kënë, yen ë W��t Pu�th Yam ya l��k k�c. Nhialic acä gäm lu�i ye ��n W��t Pu�th Yam lu��l ri�l ë dh��de. ( ��n at�� ciëën k�c ë Nhialic cök ëbën, ku Nhialic a�ot cä yiëk ë lu�i kënë, ba k�c cie k�c Itharel l��k käpu�th juëc cïn thook akeu ye Raan cï l�c ku d�c gam. Käpu�thkä aa dït tënë käk ye deet yiic. ) Acä yiëk lu�i ba t��t k�c ëbën t�� bï yen këden cï guiir cïï �ic, thääp thïn. Ku Nhialic yen cak këriëëc ëbën, ëcï kënë moony tënë k�c th��r wäär. * Acï looi këlä ëmën dhël akut k�c cï gam nyu��th atuuc nhial, kek bänyken la ri�l nhial, bïk �i��c kä�de cï nyu��th rin kë cï looi tënë ke �ic. + Acï Nhialic tak ku looi këya th��r këc yen piny ku nhial cak. Ku ë looi ë rin Jethu Krïtho Bänyda. , Rin cï �ok ye gam ku �ok aa tök ke ye, aabï �ok la tënë Nhialic �o cïï ri��c. . Këya, wek aa l��k bäk pu�th cïï bath c�k amën guum ��n ë ri�nkun, gu��mdi�� yen abï ya ri�ldun.

Nhi��r Raan cï l�c ku d�c / Rin ë w��t kënë, ��n ë �anhi�l gu��t piny Nhialic Wäda nhom ku r��k ë ri�nkun. š K�cken t�� nhial ku k�c t�� piiny aa mac thok rin yen ë Wäda �odhie. œ Yen ala ri�l ku d��c juëc ye gäm kacke. Këya, aya thiëëc bï we yiëk ri�l ë W��ike bäk pu��th cïï k��c. 2 Ku ��n ë röök bï Raan cï l�c ku d�c rëër wepu��th ath��r rin cï wek ye gam. ��n ë röök aya bï t�� nhi��r wek 3:4-6 Kol 1:26-27

Epethuth 2, 3 361


Nhialic thïn, ku t�� nhi��r wek röt thïn ë kamkun we c�l aril. Na lu�ikë këlä ke wek aa cït tim cï m�ike �et piny, ku �ön buth cï �i�c j��k cök. 3 Ku dhël kënë, week ku k�c ë Nhialic abäk jäl �ic yen t�� nhi��r Raan cï l�c ku d�c we thïn. Anhiar �o ap�i nhiër cïn thok akeu. 4 Na c�k ci��n raan �ic ye ayic yen t�� nhi��r Raan cï l�c ku d�c �o thïn, ��n ë Nhialic thiëëc bäk �ic. Ku bï t�� ye wek luui thïn ci��t t�� ye Nhialic luui thïn. 5 Nhialic ala ri�l yen kä� looi wär käk yeku ke thiëëc ku käk yeku ke tak, ku aaye ke looi ri�lden lui �opu��th. 6 Lecku Nhialic rin käpu�th cï looi rin akut k�c cï gam ku rin Jethu Krïtho. Lecku akölriëëc ëbën! Yenakan.

M��n yic k�c cï gam tënë gu��p Jethu

4 Rin kë wïc Nhialic bï looi, ��n raan cï mac rin looi ��n w��t B��ny, wek alä� bäk �i�c luui dhël path, dhël yen cï Nhialic we c��l. " Yakë

käk yakë ke looi ëbën looi dhël ath��k ku li�r ë pu��u, ku yakë k�c �i�c cïëë�. Nhiarkë röt ku yakë kär�c päl piny ë kamkun. # Wëi Nhialic acï we mat yiic, th�mkë bäk la d��r ë kamkun bäk aa kac tök. $ �ook ëbën, �ok aa thö� kek käk t�� gu��p tök yic, ku �ok aa la Wëi Nhialic thö� cië� ke �o. �ok aa ��th d��c cï Nhialic th�n ke bï gäm kacke, rin Nhialic acï �o c��l ëbën buk aa kacke. % �ok aa la Bäny tök ku gam tök, ku �ok aacï l��k ë wëi tök yök ëbën. & �ook ëbën �ok aa Nhialic töö� door, ku yen ë Wäda �odhie. Yen am�c �o ku ë luui �opu��th ëbën, ku acië� kek �o ëbën. ' Raan cï l�c ku d�c acï raan ëbën ë kamkua yiëk ri�lden bï yen aluui. �k acï yiëk ri�lde cït t�� cï Raan cï l�c ku d�c ke t�k thïn. ( Acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Acï la nhial, ku looi jakr�c bïk yeen bu��th cök, cïmën raan cï d�m ë t�� yic, ku tek käpath tënë kuat raan ëbën.” ) T�� lueel ye ëlä, “Acï la nhial.” W��tde yic ye�ö? W��tde yic aye lueel l�n cï Raan cï l�c ku d�c ka� b��n pinynhom ë t��n. * Raan cï b��n pinynhom ë t��n yen ee raan töö� cï b�n dhuk nhial, pan Nhialic, ku bï rëër kek këriëëc ëbën pinynhom. + Ee yen Raan cï l�c ku d�c yen ë g�m mi��c tënë k�c. Acï k�c k��k looi bïk aa tu��cke, ku k�c k��k aacï looi bïk aa k�c käk Nhialic tï�, ku ye k�c k��k wël ë Nhialic l��k k�c, ku ye k�c k��k abiök k�c cï gam ku piööckë ke. , Acï kënë looi rin bï k�ckä, k�c ë Nhialic, guiir bïk luui tënë ye ku bïk aakuut k�c cï gam, yen gu��p Raan cï l�c ku d�c la tue� ke ril. . Ku këlä, �ok aabï mat yiic buk aa tök ë gam bï �ok Nhialic ku Wënde �ic. Ku j�lku aa k�c cï gam cï nhïïm bak, ku 4:2 Kol 3:12-13 4:8 Wk 68:18

362 Epethuth 3, 4


�ok aabï jäl la cök cïmën Raan cï l�c ku d�c. / Ku �ok aacie k�c bï b�n ci��t mïth. Ku �ok aacïï k�c käk lueth pi��c bï b�n du�� buk lu�thken gam, �ok aacïï bï ya wel nhïïm cïmën riäi, wël lueth ë path. š �ok aa dhil yic aa lueel ke �o la nhiër. Ku këlä �ok aabï la tue� ke �o cït Raan cï l�c ku d�c yen wat akut k�c cï gam nhom. œ Raan cï l�c ku d�c, ee kacke mat yiic cïmën ye r��l yom thook gu��p ë raan nu��t yic bï ya tök. Na loi gu��p abak lu�ide cït t�� dhil yen luui thïn, ke gu��p ëbën ala tue� ke cil ke ril. Yen ë t��n akut k�c cï gam. Na nhiar k�c akut röt ku loikë lu�iden, ka akut ala tue� apath ë ri�l Raan cï l�c ku d�c.

�ok aa dhil pi��rda waar yic 2 Rin ë w��t kënë, al��k we rin B��ny du��kkë ben aa luui cïmën k�c kuc Nhialic. Käk yekë ke looi aacie käk ke kony. 3 Aacie yic ye deet. Acïn pïr yam ye Nhialic gäm k�c, rin keek aa ril nhïïm, ku këya aa kuc dhël ë Nhialic. 4 Aacie gup ë yär t�� c�k kek kär�c looi, rin aa kepu��th yiëk käk wïc guäpken. Käk yekë ke looi ëbën aa käk ë bal ku aacie k��c lu�i ë käkkä yiic. 5 Yen ë t�� wiëc bï wek cïï la thïn, rin acie yen t��wäär cï we pi��c thïn rin Raan cï l�c ku d�c. 6 Ee yic, wek aacï w��tde pi�, ku wek aa we cï pi��c ri�nke, t�� cït tën yiny r��r kek Jethu. 7 Wek aacï pi��c bak t��dun ye wek luui thïn th��r pu��l. Käkkun ke yakë ke looi aake cï we mu��r ku r�ckë we. 8 Ëmën, calkë röt aa w��r Nhialic pu��th ku bäk ya tak t�� ë yam. 9 Nhialic acï we gäm ci�� ë yam cït këde. Këya, yakë cie� ë ci�� kënë. Ci�� kënë ala cök cït t�� ye yic rin Nhialic pi��c thïn. : Këya, du��kkë lueth ben aa lueel. �k adhil yic al��k mäthden cï gam, rin �ok aa cït käk cïï thö� r��r ë guäp tök yic. ; Na c�k al�n cï yïn pu��u riääk, ke yï duk adumu��m loi. Duk r��r kek riääk ë pu��u abä ak��l lööny piny. = Rin bï j��rac yï cïï thel adumu��m yic. ? Na le raan ye cuär th��r kamkun ka cïï ben cuëër, adhil luui ë k��de bï rot muk ku kony k�c �� aya. A Pälkë ku��c jam. Yakë ke lueel wël k�c c�l aril pu��th gamden yic. Yakë ke lueel wël nhiar ke bï ke pi�, rin bï yïn k�c la kë l��k ke, kony. B Muk yïnhom bï ci��n kë lueel bï Wëi Nhialic c�l arem pu��u, Wëi cï Nhialic gäm yï. Nhialic acï gäm Wëi ye nyooth l�n ë yïn këde, ku Wëi Nhialic abï rëër kek yï �et aköl lu�dït bï Nhialic yï kony tënë j��rac. C Du��kkë k�c k��k ye maan ku du��kkë pu��th ye riääk. Du��kkë ye g��th ku läätkë k�c, t��dë ke we loi käk cïï path. D R��rkë apath ë kamkun. Ku yakë kär�c päl piny tënë k�c k��k cïmën ye Nhialic ke päl piny tënë we rin Raan cï l�c ku d�c.4:16 Kol 2:19 4:22 Kol 3:9 4:24 Cäk 1:26; Kol 3:10 4:25 Dhäk 8:16 4:26 Wk 4:4 4:32 Kol 3:13

Epethuth 4 363


Pïr r��r ru�l yic

5 Këya, wek aa dhil luui cïmën Nhialic rin ye wek mïthken nhi��r ap�i. " Nhiarkë k�c k��k cïmën nhi��r Raan cï l�c ku d�c �o. Cïmën

cï Jethu ye nyu��th l�n nhi��r yen �o, rin cï yen thou bï �o lu��k. Kë cï looi, acï Nhialic c�l amit pu��u rin cï yen rot ju��r Nhialic. # W��t ye wek k�c ë Nhialic acïï path bï wïc wïc ë diäär, ku käk k�c c�l ayär gup, ayï kook aa pi�� wegup. $ Jam la bïth ku buro rac aacïï path. A�u��n bäk Nhialic aleec rin käk ye ke looi tënë we. % Dhi�lkë �ic l�n acïn raan wïc ë diäär ayï raan ë luui käk k�c c�l ayär gup, ku raan d��t kok lëu ye bï la bääny Raan cï l�c ku d�c kek Nhialic ë yic, ku yök käpu�th cï Nhialic th��n k�c. Raan kok acït raan ë jak cï ki��t door. & Du��kkë röt c�l am�th ë nyïn wël cïï path ye k�c k��k lueel. Nhialic abï k�c cïï w��tde ye pi�, k�c luui ë kär�ckä t��m awu��c. ' Këya duk ye mat kek k�c luui ë kär�ckä. ( Rin wek aa we r��r ë mu��th yic. Ku ëmën wek aacï röt mat kek B��ny, wek aacï la ë ru�l yic. Këya, yekë luui cïmën k�c t�� ë ru�l yic. ) ��n aluel kënë rin k�c t�� ru�l yic, k�c �ic Nhialic, aaye ru�l c�l alir pu��th ku loikë kën ë yic. * Th�mkë bäk käk B��ny c�l amit pu��u �ic ku lu�ikë ke. + Du��kkë ye luui käk ye k�c t�� mu��th yic looi, k�c kuc Nhialic. Nyu��thkë ke l�n käkkä aacïï path. , Käk ye ke looi ke cie tï�, aa r�c ap�i ka ye jamden k�c rac gup . T�� bïï kä� t��er, ke k�c aa tï� t�� r��c käkkä thïn, / rin ë ru�l yen ë këriëëc ëbën c�l atï�. Yen acï ye lueel ëlä, “Pääckë nïn yic, jatkë röt r�� yiic ku Raan cï l�c ku d�c abï ru�l wegup.” š Ti��kë pi��rdun apath. Du��kkë pïr ë pïr k�c kuc Nhialic, calkë röt aaye k�c �ic kä�. œ Kuat t�� bï yïn ye yök ba këpath looi thïn, ke loi, rin k�c aa loi käk cïï path ëmën. 2 Du��kkë lui ë lu�i k�c cïnkë �ickë, �i�ckë kë wïc B��ny ku yen lu�ikë. 3 Du��kkë ye dek ë m��u, m��u ë k�c rac. Calkë Wëi Nhialic pi��rdun yic akölaköl. 4 K�tkë waak ë Nhialic cï g��t athör waak yic ë kamkun. K�tkë wak wëi bäk B��ny leec ë piäthkun ëbën. 5 Yeku Nhialic Wäda leec akölaköl rin Bänyda Jethu Krïtho, kuat käjuëc yeku ke looi yiic. 6 Yakë röt theek ë kamkun rin ri��c wek Raan cï l�c ku d�c.

Diäär ku Röör 7 Wek diäär, th�kkë r��rkun cït t�� ye wek B��ny th��k thïn. 8 Rin moc yen ë tik wat nhom, cïmën ye Raan cï l�c ku d�c akut k�c cï gam wat nhom. Raan cï l�c ku d�c yen aluä� akut k�c cï gam, yen guäpde aya. 5:2 B.bei 29:18; Wk 40:6 5:16 Kol 4:5 5:19-20 Kol 3:16-17 5:22 Kol 3:18; 1Pït 3:1

364 Epethuth 5


9 Këya, diäär aa dhil r��rken theek cïmën ye akut k�c cï gam Raan cï l�c ku d�c theek. : Wek röör wek aa dhil diäärkun nhiaar cïmën nhi��r Raan cï l�c ku d�c akut k�c cï gam ar��k abï thou ri�nke. ; Acï thou rin akut k�c cï gam bï rëër ke dhëë� Nhialic. Ku l��k kegup pïu ë Nhialic pïu ë l��k wëi ku w��tde. = Acï kënë looi rin bï yen kacke k�c cï gam, wu��ny gup wei kär�c ku bïï ke yel��m. Ku akëc wïc bïk gup la adumu��m. ? Cït ë kënë aya, röör aa dhil diäärken nhiaar cïmën nhi��r kek röt. Na nhiar moc ti��de, ka thö� kek l�n nhi��r yen rot. A Acïn raan man guäpde, raan ë mïth ku tiit guäpde, cïmën ye Raan cï l�c ku d�c akut k�c cï gam tiit, B rin �ok akut k�c cï gam, �ok aa guäpde. C Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Moc abï wun ku man nyää� piny ku m�t rot kek ti��de, ku keek karou aabï ya tök.” D Wëlkä aa la yiic yinydït ap�i, ku aa jam t�� ye Raan cï l�c ku d�c tök thïn kek akut k�c cï gam. E Ku wëlkä aa jam ri�nkun aya, moc adhil ti��de nhiaar cïmën nhi��r yen rot, ku tik aya adhil mu�nyde theek.

Mïth ku k�c ke dhiëth ke

6 Wek mïth, wek aadhil k�c ke dhiëth we theek, rin yen ë këpath lëu bï raan looi rin B��ny. " “Thek wuur ku moor,” Kënë yen ë lö� tue� cï

b��n kek athön, # athön akïn, “Na loi kënë, ke yïn abï käjuëc path ya yök, ku thiei yï ba nïn juëc n��k pinynhom.” $ K�c ke dhiëth du��kkë mi��thkun ye lu��i käk bï ke rac pu��th. Mu��kkë ke ku pi��ckë ke dhël cï B��ny gam.

Aloony ku Bäny % Aloony, th�kkë bänykun muk we pinynhom ë t��n, riääckë ë ke ku th�kkë ke piändun ëbën ci��t we luui Raan cï l�c ku d�c. & Yakë luui ë pu��n �er t�� c�k kek cïï daai we. Loi lu�idu pu��u ëbën cït t�� wïc Nhialic ye thïn, rin yïn alony Raan cï l�c ku d�c. ' Na c�k al�n ye yïn alony, lui pu��n �er bï ci��t Nhialic yen lu��i. ( ic yïnhom l�n bï Nhialic raan ëbën yiëk këde, alony ku raan cie alony, rin käpu�th ye looi pinynhom. ) Wek k�c mac aloony, wek aadhil luui ë dhël töö� yic, ku du��kkë ke ye riääc ë nääk, mu��kkë wenhïïm l�n week ëbën, aloony ku week, b��nydun ë tök nhial, raan bï luk looi kamkun ëbën ke cïn raan �u��n.

T�� tënë J��rac * W��t jäl l��k we ciëën akïn, l��mkë ri�l tënë B��ny bäk ri�l ë ye, rin ri�lde adït ap�i. + L��mkë käk cï Nhialic gäm we bï wek röt kony, bäk 5:25 Kol 3:19; 1Pït 3:7 5:31 Cäk 2:24 6:1 Kol 3:20 6:2-3 B.bei 20:12; L.rou 5:16 6:4 Kol 3:21 6:5-8 Kol 3:22-25 6:9 L.rou 10:17; Kol 3:25; 4:1

Epethuth 5, 6 365


käjuëc ye j��rac we ruëëny göök. , Rin �ok aacïï thär kek k�c cït �o, �ok aa thär kek jakr�c r��r ë mu��th yic kek bänyken, ku ri�l ë j��rac t�� nhial. . Këya, rin ë w��t kënë l��mkë käk cï Nhialic gäm we bï wek t�� th��r. Na aköl le j��rac b��n, ke we tit röt ye akölriëëc ëbën. Ku na cäk t�� j��rac göök këriëëc ëbën yic, ke wek aabï dö� we ril. / L��mkë yic bï wek röt guiir ë t��. Ku lu�ikë kë la cök ke cït alanh dhie ye raan yeyic duut t�� le ye t��. š R��rkë ke we ye k�c l��k W��t Pu�th Yam ë d��r b��i tënë k�c. Ku yen abï ci��t l�n cie� wek war ril ap�i wecök. œ D��t akïn, gamkë Jethu Krïtho. Gamdun abï ci��t kön ye wek wi�th d��p ye j��rac we moc j��c yiic. 2 i�ckë alanden l�n cï Nhialic we lu��k, acït l�n dhie cie� raan akuäma yenhom t�� yic, bï cïï yup nhom. L��mkë w��t ë Nhialic ë b��n tënë Wëi ke cït t�� ye muk. 3 Yakë lac röök cït t�� ye Wëi Nhialic we c��k pu��th thïn. Ku thiëckë Nhialic bï we kony këriëëc ëbën yiic. Yakë wepu��th cök t�� röök wek ku du��kkë th��r. Yakë röök akölaköl rin k�c ë Nhialic. 4 R��kkë ë ri�nki��, ku l�n bï Nhialic �a gäm wël la cök ba lueel t�� le ��n w��t ë Nhialic l��k k�c ke �a cïï ri��c. 5 Jethu Krïtho acä l�c ba ya atu��nyde ba k�c l��k W��t Pu��th ë Yam, ku ë yen w��t cï �a mac. Këya, r��kkë ku thiëckë Nhialic bä gäm ri�l ba w��tde l��k k�c ke cït yiny dhi�l looi ke cïn ri��c.

Mu��th ciëën 6 Tikuth, wämääthdan cï gam nhiarku, ku yeen alui apath rin B��ny, abï we l��k wël ë yam ri�nki�� ku bäk kë lu��i �ic. 7 Yen atu��c we ku bï we la l��k kë loi rot tënë �o, ku deet wepu��th aya. 8 Bï Nhialic Wäda ku Bänyda Jethu Krïtho we yiëk d��r, wek k�c cï gam. Ku bïk we c�l anhiar röt ë kamkun ku mu��kkë gamdun. 9 Bï Nhialic dh��de nyu��th k�c nhiar Bänyda Jethu Krïtho kek nhi��rden cïn thok akeu.

L��mkë käk cï Nhialic gäm we bï wek röt kony (6:10-13)

6:14 Ith 11:5; 59:17 6:15 Ith 52:7 6:17 Ith 59:17 6:21 Lu�i 20:4; 2Tim 4:12 6:21-22 Kol 4:7-8

366 Epethuth 6


367

Athör cï Paulo gät k�c gen Pilipi

W��t nhom Athör cï Paulo gät k�c gen Pilipi ë g��t k�c cï gam pan m�c k�c pan Roma c�l Mathedonia. Ee g��t ��n �ot m�c yen. Ku ë rem pu��u piööc ë lueth k�c k��k cï gam gen Pilipi. Athör kënë ë gam ril ë Paulo tënë Jethu raan ci l�c ku d�c nyu��th. Kënë yen g��t athöör ë w��t bï yen k�c cï gam gen Pilipi leec käkken cïk tu��c ye ��n cï käkke yiic ri�l. Aake g��t keek athöör aya bï b�n l��k ke bïk pu��th ri�l, ku th��n kepu��th kuat aliämde yic, ku aliäm cï ke yök aya. Ku yöök ke bïk röt aa dhu��k piny bïk ci��t Jethu, tën l�n bï nhiaam ku nhiër rot ke th�l wei. Acï l��k ke l�n pïr ë tök kek Raan cï l�c ku d�c, ee dhëë� cï Nhialic yiëk k�c ë dhöl gam, acie dhöl ath��k lö� k�c Itharel. Acï g��t rin mi�t pu��u ku d��r ye Nhialic yiëk k�c cï röt mat kek Raan cï l�c ku d�c. Athör kënë, ee mi�t ku thön ë pu��u ku �i�c rëër, ku bï gam ku pïr t�� kek k�c cï gam muk nhom. Ku ë nhiër nhi��r Paulo k�c cï gam t�� gen Pilipi nyu��th aya.

Käk t�� thïnMu��th tue� ...................................................................................... 1:1-11Käk cï röt looi tënë Paulo .............................................................. 1:12-26Pïr rëër ke Jethu ......................................................................... 1:27-2:18Käk cï guiir tënë Timothï ku Epaprodituth .................................... 2:19-30Lëk rin kär�c ku k�c ater ................................................................ 3:1-4:9Paulo ku mäthke gen Pilipi ........................................................... 4:10-20Mu��th ciëën ................................................................................... 4:21-23

1 ��n Paulo ku Timothï �ok k�c lui rin Jethu raan cï l�c ku d�c, ��n agät we athöör, wek k�c ë tök kek Jethu gen Pilipi, ku k�cdït akut

ku kuat k�c ke kony r��r thïn ëbën. " Bï Nhialic Wäda kek B��ny Jethu raan cï l�c ku d�c we gäm athi��i ku d��r.1:1 Lu�i 16:12


Röök Paulo rin k�c kuen ath��rde # ��n ë Nhialic wäda leec t�� tak ��n we akölaköl. $ ��n ë pu��u mi�t ap�i r��kdi�� yic ri�nkun ëbën, % rin cï wek ��n kony bäk W��t Pu�th Yam nyu��th k�c ya aköl tö� wäär �ic wek ye agut ëmën. & A�i�c �apu��u l�n Nhialic, raan wäär loi ë kënë tënë we, abï dhi�l mu��k thïn këya �et aköl bï Raan cï l�c ku d�c Jethu dhuk pinynhom. ' Wek aa k�cki��n nhiaar ap�i, wek aaya tak akölaköl. Ku ë yic, ba we aa tak w��t nhi��r ��n we. Rin wek aa lui ku ku�nykë ��n ë lu�i ril cï Nhialic yiëk ��n ëmën. Ku ëmën mec ��n ku wäär këc ��n mac, ��n acï b��n �i�c la jam rin W��t Pu�th Yam, ku acï b��n ri�l ap�i �et t�� cï ye gam k�c juëc ap�i. ( A�ic Nhialic l�n kë lu��l ë yic l�n nhiërdi�� tënë we acït nhiër Bänyda Jethu nhi��r yen �o. ) ��n ë röök bï nhiërdun rot ajuak akölaköl, ku bäk yic �ic, ku yakë ke looi käk la cök Nhialic nhom, * bï we kony bäk aa looi këpath. Këya, ke wek aabï gup ci��n awu��c aköl le Raan cï l�c ku d�c dhuk pinynhom. + Pi��rdun abï yic thiä� käpath ë Jethu yen ye ke yök thïn, rin bï Nhialic aleec ku dor.

Raan cï l�c ku d�c yen ee pïr , Awiëc bäk �ic mi��thakäi cï gam, l�n kuat käk cï röt lu��i ��n aacï W��t Pu�th Yam c�l ala tue�. . Kuat raan r��r t��n ëbën agut k�c tit pan b��nydït thok, a�ickë l�n cï ��n d�m rin ye ��n raan lui rin Jethu. / Ku rin cï ��n mac, acï mi��thakäi cï gam c�l aa ril pu��th bïk W��t Pu�th Yam aa l��k k�c ke cïn ri��c. š Ee yic, k�c k��k aa w��t Raan cï l�c ku d�c pi��c ë ti��l ku rin cïï kek lu�idi�� nhiar. Ku k�c k��k ayekë pi��c piänden ëbën. œ Aye k�ckä looi rin nhiër ku rin �ic kek ye aya l�n cï Nhialic �a lu��i ba w��tde tiit bï cïï riääk. 2 K�c k��k kamken aya, aacie piööc ë cök, aa piööc rin nhiaam ë path, ku yekë tak l�n bï kek �a lu��i aliääp t�� ot m�c �a. 3 Acïn kë ye looi, ��n amit pu��u t�� ot ye w��t Raan cï l�c ku d�c pi��c kuat dhël cï yök, c�k al�n le yen kë t�� kepu��th. ��n abï rëër �a mit pu��u. 4 Rin a�i�c l�n r��kkun ku ku��ny b�� tënë Wëi ë Jethu raan cï l�c ku d�c, aa bä c�l alony. 5 Aya ��th �apu��u l�n bï yen a këpath yen lu��i akölaköl agut ëmën thiin, ��n abï la ri�l ë pu��u kek guäpdi�� ëbën, bï ya këpath yen lu��i rin bï ��n lac b��i tënë Jethu t�� pïr ��n, t��dë ke �a thou. 6 Pïr ë w��t Raan cï l�c ku d�c juak tue�, ku na thu��u rin w��tde ka path aya tënë �a. 7 Ku na ye kë bï ��n �ot �a pïr yen bï ��n lu�i juëc path looi, ka cä �ic ye�ö ba kuany. 8 Aköl d��t aya nhiaar ba cïï thou, ku aköl d��t awiëc ba thou rin anhiaar ba la rëër kek Raan cï l�c ku 1:13 Lu�i 28:30

368 Pilipi 1


d�c, ku kënë yen aya yök ke path. 9 Ku ri�nkun, apath ap�i ba pïr ë t��n pinynhom. : Kënë a�i�c ap�i, kë yen �i�c ��n abï rëër. ��n abï rëër ë t��n kek we ëbën ba mi�t pu��u gamdun juak yic. ; Këya, t�� ben ��n la dhuk ba rëër kek we, ke wek aabï nhiam ri�nki�� pi��rdun yic, ke we ye tök kek Jethu Raan cï l�c ku d�c. = Kuat kë bï rot looi tënë �a, mu��kkë wenhïïm l�n dhil wek pïr, pïr k�c cï gam, c�k al�n cïï ��n week bï b�n tï� aköldä. Aba ya pi� l�n wek aa ril w��t Nhialic yic, ku week aa lui tök ap�i rin W��t Pu�th Yam. ? Du��kkë ye ri��c k�c at�rkun, yen abï ye nyu��th keek l�n cïï kek we bï lëu, rin yeen Nhialic yen we gäm ri�l bï wek ke göök. A Rin wek aacï gäm yic bäk Raan cï l�c ku d�c aa lu��i ku acie gam ë rot, ee ku bäk gum cïmënde aya. B Ëmën al��ukë bäk ��n kony ye lu�i kënë. Yen lu�i tö� wäär cäk tï� th��r ke lu��i, ku cït t�� yakë pi�� ye, ��n a�ot �a lui ap�i.

Jethu ë rot dhu��k piny c�k al�n ril yen ap�i

2 Pi��rdun ke we ye k�c Raan cï l�c ku d�c, ee we c�l aril ku nhiërde ë we liër pu��th. Wek aa r��r ke Wëi Nhialic, wek aa la piath ku nhiër

nhi��r wek röt kamkun. " Matkë weyiic bäk aa looi ë tök, ku nhiarkë röt, yen abï mi�t ë pu��u b��i tënë �a. # Du��kkë pu��th ë dit bäk kä� aa wïc ë ri�nki�� ku yakë nhiam, yakë röt dhu��k piny k�c k��k nhïïm. Yakë k�c k��k tï� ci��t kek path tënë we. $ Acïn raan ben a lui kënë nhiamde, yakë jal looi kë kony we ëbën. % Wek aadhil thö� kek Jethu

raan cï l�c ku d�c ë täktäkdun yic.

& Wën c�k Bänyda Jethu aa Nhialic gu��p akëc rot th�� ke Nhialic.

' Ku acï t��den dïït yen thïn pu��l, ku c�l rot aye alony cïmën raan ë path.

( Acï rot b��n dhu��k piny, ku g�m bï gum ku thou,

cïmën raan la gu��p awu��c, ar��k abï piäät ë tim cï rïïu k��u.

1:30 Lu�i 16:19-40

...ar� �k abï piäät tim cï rï ïu k��u (2:8)

Pilipi 1, 2 369


) Rin ë w��t kënë yen acï Nhialic ye b��n j��t bei ra� yic kam k�c cï thou,

ku ��th nhial ku ler ku yïk ri�l këriëëc ëbën nhom. * Ku këya rin ath��k rin Jethu, käk nhial ku pinynhom, ku piny t��n k�c cï thou aa dhil kenhi�l gu��t piny. + Ku keek ëbën abïk lueel l�n ye Jethu raan cï l�c ku d�c B��ny, rin duaar ë Nhialic Wun.

Pi��rden ë Jethu nyu��th , Këya, wäär rëër ��n kek we mi��thakäi cï gam, wek aa we �a theek, ku ëmën awiëc bäk �ot we thek ��n ke �a cïï r��r kek we. Lak tue� ke we thek Nhialic rin cï we w��r bei. . Rin Nhialic alui weyiic, ee we kony bï we cök pu��th ku bäk kë wïc looi. / Lu�ikë këriëëc ke cïn ater kamkun ku ag��th, š rin bï wek aa mïth Nhialic cïn gup awu��c ë piny cï thiä� k�c r�c la gup adumu��m. Calkë röt aa la g�i kamken cïmën p��i nhial, œ cïmën ye wek ke l��k w��t pïr. Na lu�ikë këya, ke ��n abï nhiam ri�nkun aköl le Raan cï l�c ku d�c dhuk pinynhom, rin bï ye nyu��th l�n këc lu�idi��n ca looi nhom d��r piny ë path. 2 Na c�k aa l�n guum ��n rin bï gamdun ri�l tënë Nhialic, ke ��n abï pu��u mi�t ap�idït ke we ëbën. 3 Ku këlä aya, wek aabï pu�th mi�t kek �a.

Timothï ku Epaprodituth 4 Na wïc B��ny ke wek aba tu��c Timothï ë nïnkä, rin bï t�� luui wek thïn �a d��t pu��u. 5 Ee yen raan tö� ë tak cïmëndi��, kë t�� apu��u looi, ku acïn raan nhiar we ap�i cïmënde. 6 Raan ëbën ë yenhom yiëk këden looi, ku cïï yepu��u yïk kë wïc Jethu raan cï l�c ku d�c. 7 Ku a�i�ckë kek we ë röt yen t�� cï Timothï rot nyu��th thïn cïmën meth ke wun. �ok 2:10-11 Ith 45:23 2:15 L.rou 32:5

370 Pilipi 2

Calkë röt aa la g�i kamken cimën p��i nhial (2:15)


aacï luui ë tök rin W��t Pu�th Yam. 8 Këya aba tu��c we, t�� le ��n ye �ic ye�ö bï rot looi tënë ��n ëmën cï �a mac. 9 Ku ��n a��th B��ny l�n bï yen rot lëu ba b��n tënë we ë nïnkä. : Aca tak ba wämääth cï gam, Epaprodituth c�l adhuk. Yeen ë raan ë lu�i ap�i bu�th B��ny cïmëndi��. Ee cäk tu��c ��n bä b��n a kony, ; ku ëmën awïc ap�i bï we tï�. Adi��r rin cï wek ye pi� l�n cï ye tuaany. = Ee cï tuaany abï du��r thou. Ku yeen acï Nhialic b��n c�l apu�l, ku acie yen ë rot, pial gu��pde acï kënë bï ��n c�l a��r yic b��n wel yic aya. ? Awiëc aya ba c�l adhuk tënë we rin t�� ben wek ye tï� ke wek aabï pu��th mi�t, ku acïn d��t bï ��n b�n di��r. A Lu�rkë ë pu��n path ap�i ke cït m�nhkui Jethu nhom. Nyu��thkë kuat raan cït ye ëbën ath��k, B rin ëcï du��r thou rin lu�i tënë Raan cï l�c ku d�c, ku akëc di��r ë w��ike ku g��m �a ku��ny cïn t�� bäk l��u ye.

Yiny la cök

3 Ku w��t d��t ba l��k we mi��thakäi cï gam ë ku bäk pu��th mi�t rin cï wek mat kek B��ny. Acïï rac ba käk ca gät we th��r b�n dhu��k yiic,

ku ë yen abï we ku�ny t�� looi ��n ye këya. " Ti�tkë röt k�c r�c, k�c luui cïmën j��k. Acie �u��t ë rot yen wïckë, wek aa wïc käjuëc k��k bäk ke looi. # Aa �ook, aacie kek cï �u��t yic yök, rin �ok aa Nhialic door ri�l ë W��ike. Ku �ok aa mit pu��th pi��rda yic rin cï �ok aa k�c Raan cï l�c ku d�c Jethu. Acie käk ye raan ë path looi ye tï� kek yeku ke ��th. $ Na le raan ye tak l�n bï yen pïr Nhialic nhom rin käk ye looi k�c gup, ka cïn raan wär ��n mukmuk nhom lö� th��r. Na ye k�c pïïr, �u��t ��n acï pïr. % ��n a �a �ot ke �a la nïn kadhorou tën dhiëëth �a. ��n ë raan Itharel, raan dhiënh Benjamin, kuat Itharel ë g�i. Rin mu� lö� nhom, ��n ë raan akut Parathï. & Rin ye ��n raan akut Parathï yen aye ��n k�c cï gam c�l aa n��k, ku rin ye raan la cök t�� theek yen lö�, ke ��n a �a cïn gu��p awu��c. ' Kuat käwäär ya ��th kecït käpath, aacïï b��n cïï ye käpath. ( Acïn këpu�th wär �ïny bï ��n Bänydi�� Raan cï l�c ku d�c Jethu �ic. ��n acï këriëëc ëbën pu��l rin bï ��n a raande, ) ku ba ya tök ke ye. Rin acä lëu ba la cök ë Nhialic nhom t�� theek ��n lö�. Ku ��n acï jal la cök rin cï ��n Jethu gam, la cök tënë Nhialic rin ë gam. * Kë wiëc ë l�n ba Raan cï l�c ku d�c, ku ri�l wäär j�t ye kam k�c cï thou �ic. Awiëc ba ya tök ke ye ë gum ku thu�nde yic. + Ku �ääth l�n bï ��n j�t thou yic ba pïr. , Acä ye lueel l�n cï ��n jal a raan la cök, a�ot wiëc ap�i ba ya raan la cök cït t�� wïc Jethu raan cï l�c ku d�c ye thïn. . W��t l��k we akïn mi��thakäi cï gam, acä �ic l�n le ��n kë ca lëu, ��n acie d��i ciëën, ��n ë 3:5 Lu�i 23:6; 26:5; Rom 11:1 3:6 Lu�i 8:3; 22:4; 26:9-11

Pilipi 2, 3 371


daai tue� bï ya w��t aköldä yen thuuth ��n ku päl käth��r. / ��n abu�th dhël yic apath rin bï ��n arïöp yök. Ee yen ariöp bï Nhialic gäm �a rin kë cï Raan cï l�c ku d�c looi. š �ok k�c la gam ril �ok aa dhil luui ë dhël kënë. Ku na le k�c k��k kamkun cïï lui ë dhël kënë, ke Nhialic yen abï ye d��t yic we. œ Lokku tue� kek lö� Nhialic cïmën wäär �ic �ok ye. 2 Mi��thakäi cï gam biathkë �acök, ku pi��ckë tënë k�c käwäär ca pi��c tënë ke bu��th yiic. 3 Wek aaca l��k ë kënë arak juëc, ku ëmën ab�n ber yic pïu ë nyin gu��p, k�c k��k aacie thon Jethu tim cï rïïu k��u rin bï yen ke waar adumu��mken yiic ë gam. 4 Aabï la pan mac rin ye kek kepu��th yiëk käk wïc guäpken. Aa nhiam käk ke bï ke c�l ayär gup, ku aa käk pinynhom kek aa yekë tak kep��c. 5 Ku �ook pan Nhialic yen këda. �ok aa tit Aluä�dan bï b��n nhial, B��ny Jethu Raan cï l�c ku d�c, 6 yen la ri�l ë yen këriëëc ëbën c�l aa b�� yecök, abï gupkuan cï thiä� adumu��m looi bïk ��r cïmën guäpde.

Lëk

4 Mi��thakäi cï gam wek aa nhiaar ap�i, d��tkë wepu��th ku th�kkë Bäny. Wek aaca dak, wek aa ��n c�l amit pu��u, wek aa ��n c�l

anhiam. " Yïn Yuodia ku yïn Thintike wek lä�, d��rkë, wek aa k�c tö� ë B��ny. # Ku tënë yï raandi��n nhiaar lui kek �a, awiëc ba diäärkä kony rin aacï luui kek ��n ap�i buk W��t Pu�th Yam t�k piny, keek ëbën kek raan c�l Klem�n ku k�ckuan k��k lui ke �o t�� ri�nken athör Nhialic yic, athör pïr. $ Yakë pu��th mi�t rin ye wek tök ke B��ny. Ab�r yic, yakë pu��th mi�t. % Yakë röt pi�� wël ë kamkun. B��ny acï thi��k. & Acïn kë ri��c wek, ku yakë Nhialic thiëëc r��kdun yic käk wiëckë ke, yakë thiëc ë pu��n path akölaköl. ' Ku d��r Nhialic cie deet yic raan ë path, abï we kony bäk cïï ye di��r ku cäk ri��c käril we yök yiic, ke we ë tök kek Raan ci l�c ku d�c Jethu. ( W��t cï jal dö� ba lueel mi��thakäi, yakë ke tak käpath, käk ye raan ëbën nhiaar, käk ye we leec thïn, käk yith thiek yiic, käk la cök ku lek g�i, käk nhiar ke raan ëbën. ) Wek aa �ic käwäär ca pi��c tënë we, ku käk cäk pi� ke ya lueel ku ti��kë ��n ke lu��i ke. Këya, biathkë lu�idi�� yic, ku Nhialic yen d��r gam abï rëër ke we.

Paulo acä al��c gam rin käk cï gäm ye * Pi��rdi�� yic kek B��ny, ��n acï pu��u mi�t rin t��dïït cäk n��k ku b�nkë ��n b�n nyu��th t��duun muk wek �a thïn. Ku acie rin cï wek k��c we cïï 3:17 1Kor 4:16; 11:1

372 Pilipi 3, 4


wenhïïm yïk ��n, ee rin cïn wek ri�l. + ��n aacïï kënë luel rin cï wek �a päl wei, aa käk r��r kek ��n kek aaca �i��c rot. , Alëu ba pïr ë path t�� c�k ��n la kälik, ku�th ku c�k aa thö� tënë �a, ji��k ku �� aya, aa thö�. . Kuat kë ya looi ëbën, aya looi ri�l ye Raan cï l�c ku d�c gäm ��n. / Ku apath ap�i yen w��t cï wek �a kony at�rki�� yiic. š Wek k�c gen Pilipi a�i�ckë apath, l�n wäär jiël ��n Mathedonia nïn tue� wäär piööc W��t Pu�th Yam, wek aa we k�c cï gam �a kony. Wek aa we ye k��c kek ��n käpiathki�� ku käracki�� yiic. œ Agut cï wäär c�k ��n rëër Thethalonika wek aacï ku��nydun b��n aa tu��c ��n ëmën ku ëmën. 2 Acie ku bäk �a mu��c yen wiëc, ee d��c ye yök t�� mu��c raan k�c yen awiëc ba juak yic. 3 Käk wiëc aaca yök, ku aa juëc ap�i. Kuat käk wiëc ëbën aacï Epaprodituth b��i tënë �a. Aa cït tol adö� �ïr ye took lua� ë Nhialic, ajuër cï Nhialic gam ku c�l ye amit pu��u. 4 Ku Nhialic abï we gäm käk wiëckë ë käkken juëc yiic, käk ye ke yök rin Raan cï l�c ku d�c Jethu. 5 Bï Nhialic Wäda aleec akölaköl! Yenakan.

Mu��th ciëën 6 Miäthkë k�c cï gam, k�c Raan cï l�c ku d�c Jethu. Mi��thakäi r��r kek ��n aa we mu��th. 7 K�c cï gam ëbën ë t��në agut k�c lui pan B��ny�aknhom Cith��r aa we mu��th aya. 8 Athi��i ë Bänyda Jethu raan cï l�c ku d�c, abï ya rëër kek we ëbën.

4:15-16 2Kor 11:9 4:16 Lu�i 17:1 4:16 Lu�i 17:1 4:18 B.bei 29:18

Pilipi 4 373


374

Athör cï Paulo gät k�c gen Kolothia

W��t nhom Athör Paulo cï gät k�c gen Kolothia, ag��t akut k�c cï gam pan Athia t�� ciëën gen Epethuth. Akut k�c cï gam kënë acie Paulo yen loi ye, ku aye yök yepu��u ke ye lu��i dhil looi aya, cït l�n cï yen kacke tu��c gen Epethuth aya, yen gendït yen rëër raandït b��ny apuruuk pan Athia thïn. Ëcï Paulo pi� l�n ala k�c ë piööc k��k k�c cï gam gen Kolothia pi��c bïk dhël la cök pu��l. Ku yekë lueel l�n raan adhil jak k��k atheek, nadë ke bï jal lu��k ë kuat kë cït �u��t, th��k lö� ku miëth ye cam. Paulo agät athör kënë bï jai piööc r��ckä, ku ye piööc dhël p�th ë yic W��t Pu�th Yam, yen gam. Kë t�� thïn, ee l�n nadë ke Jethu Krïtho alëu bï k�c lu��k ë rot, ku kuat käk cït käkkä aa k�c th�l wei Jethu l��m. Rin Jethu Krïtho Nhialic acï nhial ku piny ku käk t�� thïn cak. Ku ri�nke aya yen awïc yen ye bï k�c dhu��k yey�u. Ee m��t bï k�c röt mat kek Jethu Krïtho yen ë ��th bï k�c lu��k ë rot pinynhom. Acï Paulo l��k k�c aya l�n piööc kënë ë k�c cï gam c�l aa pïr pïr path. D��t lëu bï �ic ë l�n nadë ke raan c�l Tikikuth yen ��th athör gen Kolothia rin Paulo aa cath kek raan c�l Onethimuth, alony yen cï Paulo athör g��t ri�nke tënë Pilemon.

Käk t�� thïnMu��th tue� ...................................................................................... 1:1-14Dït ë Raan cï l�c ku d�c ................................................................. 1:15-23Lu�i Paulo ke cït alony tënë akut k�c cï gam ............................... 1:24-2:5Pïr yam Raan cï l�c ku d�c yic ........................................................ 2:6-4:6Mu��th ciëën ..................................................................................... 4:7-18

1 Ee ��n Paulo cï Nhialic looi ba ya atuny Jethu raan cï l�c ku d�c, ��n agät athör kënë �ok wämääth cï gam Timothï.

" Tënë wek k�c cï Nhialic gam gen Kolothia, k�c bu�th Raan cï l�c ku d�c. Bï Nhialic we gäm athi��i ku d��r. # Nhialic Wun Bänyda Jethu raan cï l�c ku d�c, ayeku leec akölaköl t�� röök �ok ri�nkun. $ Rin gamdun tënë Raan cï l�c ku d�c Jethu, ku


nhiërdun tënë k�c ë Nhialic aa cuk pi�. % Wäär bïï W��t Pu�th Yam tënë we tue�, wek aa we cï kën la yic ��th pi� Ku ë yen at�� gam ku nhiërdun thïn, käk �äthkë ke aacï t��u apath tënë we pan Nhialic. & W��t Pu�th Yam athi��i b��i akölaköl ku athiëi pinynhom ëbën, cïmën wäär looi yen rot këya kamkun t��wäär pi� wek dhëë� ë Nhialic ku d�tkë yic t�� thïn. ' Wek aacï dhëë� Nhialic pi� tënë Epaprath raandan nhiarku lui ë pu��u ëbën tënë Raan cï l�c ku d�c, ee ri�nkua. ( Acï �o l��k nhiër cï Wëi Nhialic gäm we. ) W��t kënë yen aye �ok ke röök ri�nkun t��wäär pi� �ok we. Nhialic ayeku l�� bï we c�l a�ic ye, ku �i��c ë kä� ëbën wïc Nhialic ku d��t ë wël aya ye Wëi Nhialic ke gäm k�c. * Ee këya, ke week abäk lëu bäk pïr ë pïr yen wïc Bänyda, ku kënë ye c�l amit pu��u yen abäk aa looi akölaköl. Pi��rdun abï ya käpath kek ye b� �� i, ku �i� �� c �ic wek Nhialic abï rot juak. +-, Bï Nhialic we looi bäk ri�l, ri�l b��n dhëë� ë Nhialic, ku bäk lëu bäk käjuëc aa göök ke we duut wepu��th. Ku yakë Wäda leec ke we mit pu��th, yen cï we gäm ri�l bäk la aba� käk Nhialic wäär cï täu kacke ru�l Bäänyde yic t��er. . Acï �o luäk bei ri�l j��rac yic, ku bïï �o ë bääny Wënden nhi��r yic, / yen cï �o w��r bei, ku p��l adumu��mkua piny.

Dït ë Raan cï l�c ku d�c š Raan cï l�c ku d�c yen ye tï� ke thö� ke Nhialic cie tï�. Yen ë kaaide, ku yen at�� tue� käk cï cak ëbën nhïïm. œ Rin ë yen acï Nhialic käriëëc ëbën cak, käk nhial ku piny, käk ye tï� ku käk cie tï�, acä atuuc nhial ku käril k��k cie tï� la ri�ldït cak. Nhialic acï nhial ku piny cak ë yeen ku käk t�� thïn ëbën aa käkke. 2 Raan cï l�c ku d�c a r��r thïn ke kä� ëbën këc cak, ku ë ri�nke yen aye këriëëc ëbën rëër nyi�nde. 3 Yen ë b��ny k�c cï gam. Yen aye kek pi��rden yök thïn. Yen ë Wëndït tue� wäär cï j��t bei ra� yic rin bï a yen t�� tue� käriëëc ëbën. 4 Rin ë Nhialic yen 1:7 Kol 4:12; Pil 23 1:14 Epe 1:7 1:18 Epe 1:22-23

Acï �o luäk bei ri�l j��rac yic (1:13)

Kolothia 1 375


acï ye tak ë rot bï Wënde ci��t yen Nhialic gu��p alanden. 5 Rin Wënde yen acï Nhialic looi bï käk t�� nhial ku piny aa d��r kek ye. Thon Wënde tim cï rïïu k��u yen acï �o c�l ad��r kek Nhialic Wun. 6 Th��r wek aa we mec ke Nhialic, ku wek aa we k�c at�rde rin t��kt��k rac ku kär�c ke yakë ke looi ku takkë ke. 7 Ku ëmën, rin cï Wënden wäär cï ya raan cïmënda thou ri�nkua ëbën, Nhialic acï we c�l aaye mäthke bï we b��i bäk aa k�c la cök cïn gup awu��c yenhom. 8 Wek aa dhil la cök ku mu��kkë röt ë dïl yenhom. Ku du��kkë röt c�l aben th�l wei ë ��thdun cäk yök W��t Pu�th Yam yic wäär cäk pi�. Ee rin ë W��t Pu�th Yam kënë yen acï ��n ya alony, W��t Pu�th Yam kënë cï ya l��k raan ëbën pinynhom.

Lu�i Paulo ke cït alony tënë akut k�c cï gam 9 Ku ëmën ��n acï pu��u mi�t rin cï piööcdi��n cä c�l agum we kony. Gumdi��n m�c ��n kënë, ee rin ba dhöl cï Raan cï l�c ku d�c guum thïn, ku�ny bï thääp ë rin akut k�c cï gam ëbën cït gu��p Jethu. : Ku ë Nhialic yen acä looi ba ya alony akut k�c cï gam. Yen acä gäm lu�i ril kënë, ba looi rin piathdun. Yen ë lu�i w��tde ëbën nyu��th. ; Ku yen ë kë cï moony t��th��r ��n tënë raan ëbën, ku ëmën acï jäl nyu��th kacke. = Kë cï Nhialic guiir ë l�n bï kë cï moony nyu��th tënë kacke, käpiathke ku dhëë�den cï moony muk rin k�c ëbën. Ku kë cï moony ë l�n nadë ke Raan cï l�c ku d�c ar��r wegup, ku w��tde yic wek aabï duaar Nhialic r�m kek ye. ? Këya, Raan cï l�c ku d�c ayeku l��k raan ëbën. �ok aa k�c l��k ku nyuthku ke kuat këriëëc ëbën �icku ë rin buk raan ëbën b��i Nhialic nhom, ke cït raan la cök cï mat kek Raan cï l�c ku d�c. A Rin bï kënë rot jal dhi�l looi këya, ��n a �a cï bu��c ap�i ë ri�l wäär cï Raan cï l�c ku d�c gäm �a, ri�l yen lui �agu��p.

2 Awiëc ku bäk �ic yen bu��cdït bu��c ��n ba luui ap�i ri�nkun, ku k�c gen Lodikia ku k�c k��k ëbën kuc �a. " ��n a �a lui këlä rin ba ke

d��t pu��th, ku bïk röt nhiaar kamken ku rëërkë ë tök. Këya, ka bï röt aa deet ku �ickë kën ci�� path b��i kamken. Ku ë dhëlë, yen abï kek kë cï Nhialic mu��ny ke �ic, ku yen ë Raan cï l�c ku d�c gu��p. # Ee yen ë rot, yen ë �o kony buk w��t ril kënë deet yic, w��t cï Nhialic jal c�l a�ic ëmën. $ Wek al��k kënë, du��kkë röt c�l am�th nyïn wël bï we th�l wei bäk la kërac yic, t�� c�k ke aa pi� ke cït yith. % Na c�k amën cïï ��n r��r ke we, ke piändi�� ar��r ke we, ��n ë pu��u mi�t t�� pi� ��n we ke we kääc ë cök gamdun yic tënë Raan cï l�c ku d�c.1:20 Epe 2:16

376 Kolothia 1, 2


Pïr la cök Raan cï l�c ku d�c nhom & Cït l�n cï wek ye gam l�n ye Raan cï l�c ku d�c Jethu B��ny, r��rkë ke we cï weyiic mat kek ye. ' Calkë aye yen ë m��idun ku pi��rdun, bäk ri�l ap�i ë gamdun yic cïmën wäär cï we pi��c. Ku bäk la l�cdït ap�i. ( Tiëërkë nhïïm l�n nadë ke cïn raan ben we th�l l�� yic ë käk lueth ye raan lueel yenhom ë path, wël jak pinynhom ku ci�� th��r ku aacie käk Raan cï l�c ku d�c. ) Yeen nhom ë Nhialic alanden agut wäär rëër yen pinynhom, ku yeen ë raan aya. * Ku week aacï gäm pïr alanden rin cï wek mat kek ye, rin ë yen b��ny mac atuuc nhial ku jak k��k la ri�l. + Wäär cï wek mat kek Raan cï l�c ku d�c, acï we �oot ku acie �u��t dhie ye looi k�c gup, ee �u��t Raan cï l�c ku d�c yen ye looi wëi yiic, �u��t ë k�c w��r bei adumu��m yic, adumu��m ye raan looi rin t�� cï ye cak thïn. , Rin wäär cï we mu��c nhïïm, wek aa we cït k�c cï thi��k ra� yic kek Raan cï l�c ku d�c. Ku mi��c nhom acï we b��n gäm pïr ë yam cït k�c cï j��t bei ra� yic kek Jethu. Rin cï wek ri�l cï Nhialic Jethu j��t bei ra� yic gam. . ��n th��r w��ikun aake cï thou rin adumu��mkun, rin wek aa we ye k�c cie k�c Itharel, al�i kuc Nhialic ku l��ke. Ku Nhialic ëmën acï we b��i pïr path yic kek Raan cï l�c ku d�c. Nhialic acä adumu��mkua �odhie päl piny. / Acï käjuëc cuk wu��c cï g��t ri�nkua, kek löö� juëc la yiic käk cïï ke lëu bï ke muk nhïïm wu��ny wei. Acït l�n cï Nhialic ke piäät tim cï rïïu k��u kek Jethu. š Ku ë tim cï rïïu kënë k��u yen acï Raan cï l�c ku d�c lääu nhom yök tënë jak la ri�l, aacï ke c�l abu�th yecök bï raan ëbën ke tï� cïmën raan ril cï k�c ater d�m t�� yic. Ku j�l yai cam rin cï yen ri�l. œ Këya, du��kkë raan d��t c�l aye yen we l��k miëth yakë cam, t��dë kë yakë dek ku lö� wil ë p��i, ku lö� aköl cïï k�c Itharel ë luui, ku akööl k��k. 2 Kek löö�kä acïn kë yekë nyu��th, aake jam kë bï rot looi kën yen ë yic ë Raan cï l�c ku d�c. 3 Du��kkë raan d��t päl bï we mu��r bäk ari��pdun cïï yök tënë Jethu. Raan ye lueel ke yen apath tënë k�c k��k. Raan rot yök ci��t yen ye Nhialic nyu��th kä�. K�c röt nyu��th ci��t ke ye k�c path ku keek aacïï path acïn. K�c ye lueel bä atuuc nhial aa door. 4 Raan cït kënë acï rot m��c wei tënë Raan cï l�c ku d�c yen mac akut k�c cï gam. Akut k�c cï gam acït gu��p Raan cï l�c ku d�c. Yeen amac akut ku ë di��r ë ye. Ku ë käk t�� thïn c�l alui ë tök rin bï akut ri�l, ku le tue� dhöl yen wïc Nhialic.

Thu��u ku pïr kek Raan cï l�c ku d�c 5 Wek aacï thou kek Raan cï l�c ku d�c, ku wek cï w��r bei tënë j��rac pinynhom. Ye�ö kë d��t ye wek pïr abäk cï��t k�c pinynhom ë 2:12 Rom 6:4 2:13 Epe 2:1-5 2:14 Epe 2:15 2:16 Rom 14:1-6 2:19 Epe 4:16

Kolothia 2 377


t��n? Ye�ö ye wek löö�kä theek? 6 “Du��kkë kënë ye muk,” “Du��kkë kënë ye bil,” “Du��kkë d��t ye g��t?” 7 Löö�kä ëbën aacïn kë yök thïn rin aa jam käk gu� thök, aa löö� raan ë path kek pi��cden. 8 A�ic raan ëbën l�n k�c ke loi löö�kä aacït k�c �ic kä�. Ku ë lueth ë path. Ee dhël ye kek k�c mac thïn, bï kek käk cie Nhialic aa door. Ku yekë röt c�l aaye k�c path. Ku löö�ken aa la yiic käkjuëc ril. Ku kärilkä aacie raan ë kony bï raan kë wïc guäpde lëu bï duut.

3 Rin cï Nhialic Raan cï l�c ku d�c j�t thou yic, yen ë landun aya, acï we gäm pïr ë yam. Këya, yakë ke wïc käk cï täu we pan Nhialic, t��

cï Raan cï l�c ku d�c nyuc thïn ë kö� cuëc ë Nhialic. " Lak tue� ke we tak käkkä yiic ke cie käk pinynhom ë t��n. # Ku wek cï thou ke Jethu ku wek aa pïr ke ye ë Nhialic yic. $ Pïr ë yic ë l�n bäk aa tök kek Raan cï l�c ku d�c, rin t�� ben yen la b��n ke week aya wek aabï duaarde r�m kek ye.

Pïr Th��r ku Pïr ë Yam % Pälkë kuat kär�c ye gu��p raan wïc pinynhom cïmën wïc wïc ë diäär. Ku lu�i r��c k��k, ku tuil ti� raan d��t, ku käk k�c c�l ayär gup, ku dït ë pu��u. (Rin dït pu��u acït l�n ye raan jak door.) & Rin ë käkkä, riä� pu��u ë Nhialic abï b��n tënë k�c cïï yen ë theek. ' Wek aa we ë luui ë kär�ckä wäär kuc wek Nhialic, ku pi��rdun ëcï lu�i ë käkkä rum. ( Ku ëmën wek aa dhil lu�i käkkä pu��l, riääk ë pu��u, ku kuith ku lumlum aa dhil ke pu��l. ) Du��kkë röt ë jääm ë lueth, rin cï wek ci�� th��r pu��l, * ku ��k ë kamkun ëmën acï ya raan ë yam. Ku Nhialic aloi we bäk aa ci��t yeen raan ë cak we, ku abäk jäl �ic apath. + Ku ë këya, Raan cï l�c ku d�c ë k�c ëbën nhiaar k�c cie k�c Itharel ku k�c Itharel. K�c cï �oot ku k�c këc ë �oot, kek k�c ye �oot, k�c cï käjuëc �ic, raan kuat nhiar t��. Aloony ku k�c cie aloony, rin Raan cï l�c ku d�c yen ë këriëëc ëbën, ku ar��r kä� yiic ëbën. , Wek aa k�c kam k�c akut nhi��r Nhialic, ku acï wek ku��ny bei bäk aa kacke, wek aa dhil röt nyu��th we ye k�c path la pu��th, ��rkë pu��th ku li�rkë pu��th ku yakë gum. . Yakë �i�c rëër ku yakë röt päl piny t�� le yen raan cï lu��i kërac, t��dë ke m�nhkui yen cï lu��i awu��c. Yakë röt päl piny kamkun cïmën ye B��ny kärackun päl piny. / Ku käk pu�thkä ëbën, matkë nhiër thïn, nhiër yen kä� mat yiic ku cök ke piny. š D��r yen ye Raan cï l�c ku d�c gäm we, yen ë we cök nhïïm täktäkdun yic, rin d��r yen acï Nhialic we caal akut k�c cï gam yic ëbën rin bäk aa leec. œ W��t Raan cï l�c ku d�c adhil rëër wepu��th apath, t�tkë w��t kënë yic tënë 3:1 Wk 110:1 3:9 Epe 4:22 3:10 Cäk 1:26; Epe 4:24 3:12-13 Epe 4:2 3:13 Epe 4:32 3:16-17 Epe 5:19-20

378 Kolothia 2, 3


k�c ëbën, ku t�tkë yic apath kamkun aya dhël la cök. K�tkë waak pu�th Nhialic, waak al��c ye ke Nhialic door. Ki�tkë waak tënë Nhialic kek al��c Nhialic wepu��th. 2 Kuat käk yakë ke looi ëbën, ku lu�lkë ke, aa dhi�lkë ke looi këya rin Bänyda Jethu, yen aye wek al��c yiëk Nhialic Wäda ë dh��lde.

Bï raan rot muk këdë Pïr Yam yic 3 Wek diäär pi��kë wël ye r��rkun l��k we, ku dhi�lkë looi këya rin ye wek k�c ë B��ny. 4 Wek röör aya, wek aa dhil diäärkun nhiaar ku du��kkë ke ye ku��c ciëë�. 5 Wek mïth, wek aa dhil k�c ke dhiëth we aa theek akölaköl, rin yen ë Nhialic c�l amit pu��u. 6 Wek k�c we dhiëth mïth, du��kkë ke ye nyieeny ë path, t��dë ka bï dh��r ë we. 7 Wek aloony, wek aa dhil k�ckun muk we theek ë kuat käjuëc yiic ëbën. Ku acie nadë ke daai ë we, ke we lui tënë ke ku bäk al��c yök thïn, acie këya, yakë luui pu��n cïn yic ti��l rin theek wek Nhialic. 8 Kuat käk yakë ke looi ëbën, lu�ikë ke piändun ëbën, cït ke lu��ikë ke Nhialic, ku acie raan yen lu��ikë ke. 9 Dhi�lkë muk wenhïïm l�n Nhialic abï week gäm këpu�th cï täu kacke, rin Raan cï l�c ku d�c yen ë raan yakë lu��i. : Kuat raan cï kërac looi abï t��m awu��c rin kär��c ye looi, rin Nhialic ë raan gäm awu��c thö� kek kë cï looi, t��dë ye këpath aye kërac.

4 Wek k�c ye lu��i, dhi�lkë la cök apath tënë alu��nykun. Mu��kkë wenhïïm l�n wek aa la B��nydun mac we pan Nhialic aya.

Lëk " Yakë dhi�l röök akölaköl, dhi�lkë wepu��th aa tääu thïn ke we lec Nhialic. # Yakë röök ë ri�nkua aya rin bï Nhialic c�l apu�l yic, ba W��t Pu�th Yam rin Raan cï l�c ku d�c ë kuc th��r a pi��c. Rin w��t kënë yen am�c ��n. $ R��kkë, ba ya jam ap�i dhël bï w��t kënë c�l adet yic apath. % i�ckë kä� aa looi tënë k�c kuc w��t Nhialic, ku l��kkë ke apath, kuat t�� cï wek r��m thïn ke ke. & Käk yakë lueel aa dhil aa käk ye k�c kepu��th tääu thïn, ku nhiarkë ke bïk ke pi�. Ku këya abäk �ic yen t�� bï wek wël aa dhu��k nhïïm thïn tënë kuat raan we thiëëc.3:16-17 Epe 5:19-20 3:18 Epe 5:22; 1Pït 3:1 3:19 Epe 5:25; 1Pït 3:7 3:20 Epe 6:1 3:21 Epe 6:4 3:22-25 Epe 6:5-8 3:25 L.rou 10:17; Epe 6:9 4:1 Epe 6:9 4:5 Epe 5:16

Kolothia 3, 4 379


Mu��th Ciëën ' Wämääth nhiaar c�l Tikikuth, raan la cök lui ke �o rin Bänyda, abï we l��k kuat käk cï röt looi tënë �a ëbën. ( Ku yen ë w��t tuc ��n ye we, rin bï we la d��t pu��th, ku lëk we kuat käk loi röt tënë �o aya. ) Yeen ala kek Onethimuth, wämääthdan la cök, ku yen ë raan aku��tdun. Ku keek aabï we l��k t�� cië� �ok thïn ë t��n. * Arithtarkuth cï mac ke ��n ë t��n ë we mu��th aya, ku Marko wën m��nh ë Barnaba. (Wek aca l��k th��r bäk Marko lor t�� le yen �et tënë we.) + Jocua, ku aye c�l Juthtuth aya, ee we mu��th. Keek kadiäk aa kek k�c Itharel cï gam kep��c lui kek ��n rin w��t bääny Nhialic, ku keek aacä ku�ny ap�idït. , Epaprath ë we mu��th ku yen ë raan aku��tdun, ku ye raan lui tënë Raan cï l�c ku d�c Jethu. Yeen ë röök ri�nkun akölaköl ë piände ëbën, ke thiëc Nhialic bï we c�l aril pu��th gamdun yic ke we �ic kë wïc Nhialic. . Al��u ba l��k we ap�i yen t�� cï yen luui thïn ri�nkun bï Nhialic we kony, ku k�c gen Lodikia ku �ërapolith aya. / Luka, akïmdan nhiarku ap�i ku Demath aa we tu��c miäthden aya. š L��kkë mi��thakäi r��r Lodikia ku Nimpa ku akut k�c cï gam ë mat paande l�n aa yake mu��th ap�idït. œ T�� cï wek athör kënë kueen, ke dhi�lkë ku��n akut k�c cï gam r��r Lodikia. Ku wek aa dhil athör ca tu��c mi��thakäi r��r Lodikia kueen aya. 2 Ku l��kkë Arkiputh ëlä, “Dhi�l �ic ba lu�i ë B��ny wäär cï gäm yï ba looi, dhi�l thöl.” 3 Ee ci��ndi�� ayic yen agät ��n mu��th kënë tënë we, du��kkë nhïïm mär w��t rëër ��n löc. Bï dhëë� ë Nhialic rëër ke we.

4:7 Lu�i 20:4; 2Tim 4:12 4:7-8 Epe 6:21-22 4:9 Pil 10-12 4:10 Lu�i 19:29; 27:2; Pil 24; Lu�i 12:12, 25; 13:13; 15:37-39 4:12 Kol 1:7; Pil 23 4:14 2Tim 4:10, 11; Pil 24 4:17 Pil 2

380 Kolothia 4


381

Athör tue� cï Paulo gät k�c cï gam Thethalonika

W��t nhom Thethalonika ë ye gendït pan Mathedonia m�c k�c Roma. Ee yen cï Paulo akut k�c cï gam looi thïn wäär cï yen ke jäl Pilipi. Kaam thin wäär cï ke akut looi, ke k�c Itharel go ti��l d�m ku kueeckë, rin cï kek ye tï� ke k�c cie k�c Itharel wäär thek yanhden cï yanhden pu��l, ku pi�kë w��t ye Paulo pi��c ku bu�thkë yic. Këya, aacï Paulo b��n cop bï jäl Thethalonika ku le tue� gen Beria. Wäär cï Paulo dhuk pan Gïrïk gen Korinth, go Timothï wäär cï keny Thethalonika, l��k ye t�� rëër k�c cï gam Thethalonika thïn. Ku j�l Paulo athör tue� kënë g��t bï yen k�c cï gam d��t pu��th. Ku leec Nhialic rin cï yen ke pi� ke r��r gamden yic ku nhiarkë röt kamken, ku bï ke c�l aa tak t��wäär cië� kek thïn ke ke, ku bï thiëcden cïk b��i nhial dhuk nhom w��t bï Raan cï l�c ku d�c b�n la dhuk pinynhom. Ye�ö bï rot looi tënë k�c cï gam cï thou ë kaam kënë t�� le Jethu dhuk? Ku ye n�n yen bï Raan cï l�c ku d�c b�n dhuk? Ku lëk Paulo ke bïk la tue� ke lui apath ke tit b��n Raan cï l�c ku d�c.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................... 1:1Al��c ............................................................................................. 1:2-3:13Lëk ë ci�� k�c cï gam ..................................................................... 4:1-12Lëk w��t b��n Raan cï l�c ku d�c .................................................. 4:13-5:11Lëk ciëën ....................................................................................... 5:12-22Thök ë wël ku mu��th ciëën ........................................................... 5:23-28

1 Athör kënë aa �ok yï Paulo ku Thilath ku j�l a Timothï aa �ok cï ye tu��c we, wek akut k�c cï gam gen Thethalonika, ku yakë k�c

Nhialic Wäda, ku j�l a Bänyda Jethu raan cï l�c ku d�c. Bï dhëë� ku d��r rëër ke we.1:1 Lu�i 17:1


Pïr ku gam k�c Thethalonika " �ok aa Nhialic leec ri�nkun ëbën akölaköl t�� röök �ok. # Wek aa yeku tak akölaköl t�� röök �ok Nhialic Wäda rin lu�idun b��n gam yic, ku week aacï luui ap�i rin nhi��r wek Jethu Krïtho, ku ri�lkë pu��th rin ��th wek ye. $ A�icku mi��thakua l�n nhi��r Nhialic we, ku acï we l�c ku bäk aa kacke. % Rin �ok aacï W��t Pu�th Yam b��i tënë we, acie w��t ë path, ee cath kek ri�l ku Wëi Nhialic ye nyu��th l�n ë yen yic alanden ath��r. A�i�ckë yen t�� cï �ok cie� thïn wäär rëër �ok ke we, ee rin ku buk we kony. & Wek aacï röt th�� o ku Bänyda, rin na c�k al�n cï wek gum ap�i, ke wek aacï w��t pi� ke mi�t ë pu��u b�� tënë Wëi ë Nhialic. ' Ku këya, t�� cï wek cie� thïn yen acï k�c cï gam Mathedonia ku Akaya tï�. ( Ku acie rin cï wek w��t Bänyda Jethu pi��c tënë k�c Mathedonia ku Akaya ë rot, gamdun tënë Nhialic acï k�c pinynhom �ic ëbën. Ku acïn kë lëuku buk b�n lueel. ) Rin aa jam l�n cï wek �o �i�c nyu��c wäär cï �ok keny tënë we, ku kë cï wek mu��l thïn bäk jak cïï ben aa theek, ku ye Nhialic ë yic pïr yetök yen yakë door. * Ku bäk Wënde yen bï b��n pan Nhialic tiit, Wënde Jethu yen cï j�t thou yic, ku ë yen abï �o lu��k t�� luk Nhialic luk rin cï yen ke pu��u riääk ap�i rin adumu��mkua.

Käk cï Paulo looi Thethalonika

2 Mi��thakua, a�i�ckë kek week l�n k�nyda tënë we akëc nhom t��c piny. " A�i�ckë yen t�� cï �o läät thïn, ku jör �o Pilipi ke �o këc �et

tënë we. Ku na c�k al�n wäär cï k�c juëc ye wïc, ke Nhialic acï �o b��n d��t pu��th buk we l��k W��t Pu�th Yam b�� tënë ye. # Wäär ye �ok we l��k W��t Pu�th Yam, wek aa we cuk ë l��k lueth, t��dë ke �o ye jam rin le yen kë buk yök thïn, ku acïn raan cuk wïc ku buk ruëëny. $ Këya, aa yeku them buk aa jam t��cït t�� wïc Nhialic ye thïn rin cï yen �o l�c, ku thön �o lu�i bï �ok W��t Pu�th Yam aa pi��c. Aa këcku them ku buk aa looi kën k�c miëët pu��th, ee kën wïc Nhialic raan kë t�� k�c pu��th �ic. % A�i�ckë apath l�n �ok aa këc b��n buk we b��n wel nhïïm wël pu�th yeku ke lueel, ku aa këcku ke lueel buk röt kum ë ke, bï la kë yök tënë we. Nhialic a�ic kë t�� opu��th. & Akëcku wïc ku bï la raan lec �o ë kamkun ku k�c k��k, ' ku cït l�n ye �ok atuuc Raan cï l�c ku d�c, ee la kën buk aa wïc tënë we. Wek aa we nhiarku, ku rëërku ke we cïmën ye man mïth mi��thke muk. ( Rin nhi��r �ok we ap�i acie W��t Pu�th Yam yen wïcku buk l��k we ë rot, aa cuk gam buk thou ri�nkun aya. Wek aa we nhiarku ap�idït. ) Yeen adhi�lkë muk wenhïïm wek mi��thakua t�� cï �ok luui thïn ap�i. �ok aacï luui aköl ku w��r, rin ku bï ci��n kë yeku 1:6 Lu�i 17:5-9 2:2 Lu�i 16:19-24; 17:1-9

382 1 Thethalonika 1, 2


thiëëc tënë we t��wäär ye �ok we pi��c W��t Pu�th Yam ë Nhialic. * Wek aa �ic käk cuk looi, agut Nhialic a�ic aya l�n �ok aacï �i�c ce� kek wek k�c cï gam, ku week aa cuk ciëë� ë dhël dhëë� la cök cïn yic agääk. + A�i�ckë yen t�� cï �ok we ciëë� thïn, acït t�� ye raan ë dhiëth mi��thke ciëë� thïn. , Wek aa cuk c�l aril pu��th, ku wek aa cuk nyu��c pu��th, ku lok tue� ke lëkku we ku bäk pïr dhël yen Nhialic c�l amit pu��u, Nhialic yen we c��l ku bäk röt mat bäänyde ku duaarde yic. . Ku ala w��t d��t ye �ok Nhialic leec akölaköl. Wäär bïï �ok w��t Nhialic tënë we, aa cäk pi� ku gamkë, ke ye w��t b�� tënë Nhialic, acie kë b�� tënë raan. Ku w��t Nhialic alui wepu��th ke war pi��rdun yic wek k�c cï gam. / Mi��thakua, käk cï röt looi tënë we aa cït käk cï röt looi tënë akut k�c cï w��t Jethu Krïtho gam Judia. Wek aacï kär�c yök tënë kackun cïmën wäär cï k�c cï gam Judia kär�c yök tënë k�c Itharel, š cï k�c k��k keyiic k�c käk Nhialic tï� n��k, ku ben k�c k��k keyiic B��ny Jethu n��k. Ku k�cken k��k aacï �o c�l agum. Keek aacï Nhialic rac pu��u ap�i. Keek aa k�c ater tënë k�c ëbën. œ Acïk them bïk �o aa gël buk k�c cie k�c Itharel l��k w��t bï ke lu��k. Këya, keek aacä adumu��m yekë ke looi akölaköl thöl thook. Ku ëmën Nhialic acï pu��u riääk tënë ke ku aabï t��m awu��c.

Awïc Paulo bï k�c Thethalonika b�n la neem 2 Ku �ook mi��thakäi, t��wäär cï �o pu��k yiic ë kaam koor, aa guäpkua kek aake cï jäl, ku wek aa we yeku tak t�� cï �ok we dak thïn, ku acuk them ap�i ku buk we b�n tï�. 3 Acuk wïc ku buk dhuk tënë we. ��n nhom aca them arak juëc ku ba dhuk, ku j�� ater ë Nhialic akëc �o pu��l ku buk dhuk. 4 Cie week ë röt wek ë ��th, ku mi�t ë pu��u. Ku cie wek ajömdan bï �ok nhiam Bänyda Jethu nhom t�� le yen dhuk? 5 Wek aa diik ku mi�t ë piända.

Timothï acï la Thethalonika

3 Acuk jäl yök l�n nadë, ke kë cïï �ok we bï b�n tï�, acuk ben guum. Ke yeen acuk tak buk dö� Athen warou, " ku Timothï acuk tooc bï

la tënë we, ku ë wämääthdan lui kek �o ë tök tënë Nhialic �ok k�c k�c l��k W��t Pu�th Yam, rin Raan cï l�c ku d�c. Yen acuk tooc ku bï we la c�l aril pu��th ku bï we kony gamdun yic, # rin ku bï ci��n raan tök ë kamkun bï yenhom b�n waar w��t guum wek. Week nhïïm a�i�ckë l�n gu��m ë kë töö� t�� kam käk cï Nhialic guiir tënë �o. $ Cïmën wäär �ot rëër �ok ke we, acuk l��k we tue� l�n �ook �odhie �ok aabï gum, ku yeen a�i�ckë ap�i, yen ë kë cï rot looi alanden. % Ku ë yen kë tooc ��n Timothï. Yen 2:14 Lu�i 17:5 2:15 Lu�i 9:23, 29; 13:45, 50; 14:2, 5, 19; 17:5, 13; 18:12 3:1 Lu�i 17:15

1 Thethalonika 2, 3 383


acä lëu ku ba guum acïn, ke yen acï ��n ye tooc bï gamdun la tï�. Aduër ayic alanden l�n nadë ke j��rac acï we l��k ruëëny, ku lu�idan cuk looi acï riääk. & Ëmën Timothï acï dhuk ciëën, ku yeen acï tho� path cï �o mi��t pu��th b��i l�n wek a�u�t we muk gamdun ku nhiarkë röt. Acï l��k �o l�n ye wek �o tak akölaköl, ku awi��ckë bäk �o b�n tï� cïmën wïc �ok ye buk we la tï�. ' Këya, kär�c gumku ke yiic, �ok aacï gamdun d��t pu��th mi��thakua, ( rin cï �ok ye pi� ëmën l�n k��c wek ë cök gam yic, gam �o gäm pïr yam. ) Buk Nhialic leec ap�i këdë ri�nkun, rin mi�t pu��u r��r ke �o Nhialic nhom ë w��tdun? * Aköl ku w��r, Nhialic ayeku thiëëc �opu��th ëbën ku buk we la tï� ku nyuthku we kë �u�t k��ckë �ic gamdun yic. + Bï Nhialic yen Wäda nhom ku B��nydan dït Jethu dhël guiir tënë �o ku buk la tënë we. , Bï Bänyda nhiër juak kamkun ku k�c k��k aya ap�i, cïmën nhi��r �ok we. . Bï we c�l aril pu��th, ku wek aabï ya k�c cïn gup adumu��m Nhialic Wäda nhom, t�� le Bänyda Jethu b��n kek k�c ë kacke ëbën.

Pïr Nhialic c�l amit pu��u

4 Këya mi��thakua, wek aa cuk l��k t�� bï wek �i�c cie� thïn bï Nhialic pu��u mi�t. Ku ë yen t�� pïïr wek thïn alanden. Ku ëmën wek aa yeku

l�� ku yöökku we rin Bänyda Jethu, bäk ci�� kënë cu�t tue�. " Wek aa �ic kë cuk l��k we ë ri�l cuk yök tënë B��ny Jethu. # Wek aa wïc Nhialic bäk dhi�l aa k�c path, ku cäk wepu��th ye yiëk käk ë bal. $ �k adhil yegu��p tiit bï cie� dhël pu�th Nhialic kek ath��k, % ku cïï yepu��u yïk käk ë bal cïmën raan cïn gam tënë Nhialic. & Ku ë kënë yic, acïn raan loi kërac tënë m��nhë d��t cï gam. Wek acuk l��k ë w��t kënë, ku acuk t��t we aya l�n bï Nhialic k�c kär�ckä looi t��m awu��c. ' Acïï Nhialic wïc buk �opu��th aa yiëk käk ë bal. Awïc buk cie� �o cïn gup adumu��m. ( Këya, raan kuec bï wël cuk l��k weekkä cïï pi�, acie w��tda yen cïï pi�, ee w��t Nhialic, Nhialic we yiëk wëi. ) Acïn kën nadë ke benku lueel athör kënë yic bäk k�c k��k cï w��t Jethu gam nhiaar. Rin Nhialic gu��p acï we pi��c t�� bï wek röt aa nhiaar thïn kamkun. * Ku ë yic, wek aa nhiar mi��thakun Mathedonia yic ëbën. Ku a�ot lëkku we, bäk nhiërdun juak yic. + Tääukë wenhïïm ku bäk cie� apath, bäk cïï ë cie� guënyguëny, ku raan ë rot muk apath kam k�c ë k��de cïmën wäär cï �ok ye l��k we. , Na lu�ikë ë kënë ke wek aabï k�c k��k këc w��t Jethu gam nhiaar ku thekkë we. Lu�ikë röt bï ci��n kë yakë wïc tënë k�c k��k.3:6 Lu�i 18:5



Aköl b��n ë B��ny . Mi��thakua, awïcku bäk yic �ic rin k�c cï thou ë kamkun, ku bäk cïï dhiau wepu��th cïmën k�c k��k cïnkë yekë ��th. / Ayeku gam l�n cï Jethu thou ku acï b�n pïr. Këya, �ook aya, ayeku gam l�n Nhialic abï k�c ke cï w��t Jethu gam ku thoukë, c�l aa ben pïr ku dhukkë kek ye. š Kën yen lëkku we ëmën, ee kë cï B��ny pi��c tënë �ok k�c bï �ot �o pïr. Aköl bï B��ny b��n, �ok aacïï bï la tue� tënë k�c cï ka� thou. œ K�c ëbën aabï röl atunydït Nhialic pi�, ke koth ka� ë Nhialic lëk k�c, ku B��ny gu��p abï b��n piny nhial. Ku k�c cï thou ke cï w��t Raan cï l�c ku d�c gam, kek aabï ka� pïr. 2 Ku �ok k�c bï �ot �o pïr aköl kënë, �ok aabï ku��t yiic ke ke, ku ��th �o luät yiic buk r��m kek B��ny aliir yic nhial, ku �ok aabï rëër ke Jethu akölaköl. 3 Këya, d��tkë wepu��th ë wëlkä.

Gui�rkë röt ë rin b��n B��ny

5 Acïn kën nadë ke benku lueel athör kënë yic buk aköl bï käkkä röt looi l��k we. " A�i�ckë kek we l�n B��ny abï b��n ke cïï �ic, cïmën dhie

ye cuär b��n wak��u ke cïï �ic. # T�� lueel ye ëlä, “Këriëëc ëbën apath acïn kërac,” ke kër��c bï k�c gum thïn abï dhi�l b��n ke cïn raan ye tak l�n bï yen rot looi cïmën ti� dhie r��p rem ap�i. Ku acïn k�c bï poth ë kër��c kënë yic. $ Ku wek mi��thakäi, wek aacïï cït k�c r��r mu��th yic, rin wek aa �ic Nhialic. Këya, aköl kënë acïï bï la ciel wegup cïmën cuär ke ku��ckë. % Week ëbën, wek aa r��r ru�l yic rin �ic wek Jethu. �ok aacïï cït k�c r��r mu��th yic kuc Nhialic. & Na ye këya, ke �ok aacïï nin cïmën k�c k��k, �ok aa dhil nhïïm tïr ku dukku ye wi��t määu. ' Ee wak��u yen aye k�c nin, ku yen dëk kek thïn määu ap�i. ( Ku �ok aa k�c ru�l. Këya, tïïrku nhïïm ku titku röt ë gamda ku nhi��rda bï j��rac �o cïï du��. Ku c�lku ��th r��r ke �o l�n bï Jethu �o lu��k, aye köt. ) Rin Nhialic akëc �o l��c ë t��n rin bï yen �o t��m awu��c aköl lu�dït, acï looi këya, bï �o lu��k dhël Bänyda Jethu Krïtho. * Acï thou ri�nkua rin bï �ok pïr �odhie kek ye aköldä, t�� pïïr �ok ayï t�� cï �ok thou. + Yakë wepu��th d��t, ku ku�nykë röt kamkun, cïmën looi wek ye ëmën.

Lëk ciëën ku mu��th , Wek aa l��ku mi��thakua ku bäk k�cdït wat wenhïïm gam Bänyda yic, k�c luikä ap�i kamkun theek, k�c we nyu��th kë bäk looi pïr k�c cï gam yic. . i�ckë k�c ciëë� ap�idït ku nhiarkë ke rin käpu�th yekë ke looi. Ku �i�ckë ce� kamkun. / Week aa yöökku mi��thakua, bäk k�c aa dak rööt cie luui l��k, ku ri��lkë k�c ri��c gup nyïn, ku ku�nykë k�c wïc ku��ny, ku yakë raan ëbën 4:15-17 1Kor 15:51-52 5:2 Mt 24:43; Lk 12:39; 2Pït 3:10 5:8 Ith 59:17; Epe 6:13-17



jääm ke we cï wepu��th päl piny. š Dhi�lkë �ic l�n acïn raan guur kërac kër��c d��t, ku yakë wïc wepu��th bï ya këpath yen yakë looi kamkun ku k�c ëbën akölaköl. œ Yakë rëër we mit pu��th akölaköl, 2 ku yakë rëër we r��k, 3 yakë Nhialic leec, kuat këriëëc rot looi tënë we. Kënë, yen awïc Nhialic tënë we pi��rdun yic, ke we ye k�c cï mat kek Raan cï l�c ku d�c, Jethu. 4 Duk Wëi Nhialic gël nhom. 5 Ku duk wël k�c ye lueel l�n ye kek käk Nhialic tï�, ye y�� yiic. 6 Ka�kë deet yic, mu��kkë wenhïïm këpath, 7 ku du��kkë röt ye thiäk kuat kërac. 8 Bï Nhialic ë �o yiëk d��r, we looi bäk aa k�c path këriëëc ëbën yic, ku muk w��ikun ku guäpkun ke cïn yic aju��c aköl bïï Bänyda Jethu Krïtho. 9 Ku yen raan we c��l ala gam ku abï looi. : R��kkë aya ri�nkua mi��thakua. ; Miäthkë k�c cï gam pu��u ëbën. = Wek aa y��k rin Bänyda, bäk athör kënë kueen tënë k�c cï gam ëbën. ? Bï dhëë� Bänyda Jethu Krïtho rëër ke we.

Ku yakë rëër we ri��k (5:17)

386 1 Thethalonika 5


387

Athör ë rou cï Paulo gät k�c cï gam Thethalonika

W��t nhom Athör tue� yic tënë akut k�c cï gam Thethalonika, ëcï Paulo g��t l�n Raan cï l�c ku d�c abï b�n dhuk pinynhom. Kënë ëcï k�c k��k liääp nhïïm Thethalonika. Ku athörden yic tënë k�c Thethalonika aya, Paulo ë jam l�n aköl bï B��ny b��n acï thi��k. Rin ë w��t kënë, k�c k��k aake cï k��c ë lu�i, ku rëërkë ë path ke tit b��n Jethu raan cï l�c ku d�c. Ku Paulo ë w��t kënë c��k piny ku nyooth, l�n tue� ke Raan cï l�c ku d�c këc dhuk, ke raan c�l “Raan Rac” ap�i abï tu��l ku yeen abï �et nhial ap�i lu�i kär�c. Ku Paulo atuny Jethu, ee k�c cï gam leec rin gamden looi kek lu�i pïr akölriëëc ëbën, c�k al�n rëër kek ke gum ke liëëp kenhïïm ëmën. Aaye d��t pu��th bïk k��c ë cök ku bu�thkë t��den yen luui thïn yic, ku lek tue� ke loi käpath.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................ 1:1-2Paulo adeet k�c cï gam pu��th .......................................................... 1:3-12Käk bï röt dhi�l looi ke Jethu këc dhuk ........................................... 2:1-12K�c cï gam aa dhil k��c ë cök ........................................................ 2:13-17R��kkë ri�nkua .................................................................................. 3:1-5K�c aa dhil luui ............................................................................... 3:6-15Mu��th ciëën ................................................................................... 3:16-18

1 ��n Paulo ku Thilath ku j�l a Timothï aa �ok cï we tu��c athör wek akut k�c cï gam gen Thethalonika, ku yakë k�c Nhialic Wäda ku

Bänyda Jethu Krïtho. " Bï Nhialic Wäda ku j�l a Bänyda Jethu Krïtho we yiëk dhëë� ku d��r.1:1 Lu�i 17:1


Paulo adeet k�c cï gam pu��th # Mi��thakäi �ok aa Nhialic dhi�l leec akölaköl ë ri�nkun. Ku ë yic buk looi këya, rin gamdun ë rot juak akölaköl ku nhiër kamkun ë rot juak aya. $ Ku ë yen rin ye �ok jam ke �o nhiam ë ri�nkun akuut k�c cï gam nhïïm. �ok aa nhiam w��t rëër wek ke we gum ku gamkë w��t Nhialic, c�k al�n ye wek rëër ke we jör. % Ku Nhialic acï j��r kënë looi bï yen t�� le yen cök thïn nyu��th. Rin abï we looi bäk aa k�c bï mat bäänyde yic, rin bäänyde yen aguum wek. & Ku Nhialic abï kë la cök looi, rin abï k�c kek we jöör c�l aa gum aya. ' Ku yen abï käk gumku nyaai tënë �o ku wek k�c gum ëmën, ku lok t��n l�� odhie. Kënë abï rot looi t�� le B��ny Jethu b��n piny nhial kek ri�ldït ap�i kek atuucken nhial. ( T�� bïï Jethu, mac abï dëp, ku k�c cï jai w��t Nhialic abï t��m awu��c, kek k�c cï jai bïk cïï pïr W��t Pu�th Yam ë Jethu Bänyda. ) Keek aabï t��m awu��c bï kek gum akölriëëc ëbën, ku keek aabï g��l wei tënë Bänyda Jethu, ku käkken dït pu�th bï ya käk k�c g��i, yiic. * T�� bï yen aköldä, ke yeen abï gäm al��cdït ap�i rin kë cï looi rin kacke. Ku k�c cï gam aabï gäi ku dorkë rin ri�l t�� kek ye. + Ku ë yen kë ye �ok röök akölaköl ri�nkun. �ok aa Nhialicda thiëëc bï we b��i pïr cï yen we caal thïn yic, ku bï we tï� ke l��ukë bäk m�t ë pïr kënë yic. Nhialic abï we yiëk ri�l ku bäk käpu�th wi��ckë bäk ke looi, aa looi. Ku bäk käk wiëc bäk ke looi aa looi dhël la cök rin cï wek Jethu gam. , T�� looi wek ë kënë ke wek abï Bänyda Jethu c�l aye leec, ku abï we c�l aye theek. Kënë abï rot looi rin dhëë� Nhialicda ku Bänyda Jethu Krïtho.

Käk bï rot dhi�l looi ke Jethu këc dhuk

2 Mi��thakäi, calkë röt aa benku l��k b��n Bänyda Jethu Krïtho, ku t�� bï �ok �onhïïm mat thïn ku rëërku kek ye. " Du��kkë röt c�l aa liëëp

nhïïm ku riääkkë pu��th wël ye ke lueel l�n cï Bänyda Jethu b��n. T��dë alëukë bïk lueel l�n cï Wëi Nhialic �o nyu��th ë kënë, t��dë ayekë lueel l�n cï �ok kënë pi��c tënë k�c, t��dë l�n cï �ok ye g��t ku tucku ke. # Du��kkë röt c�l awë� nyïn kuat dh��l yiic ëbën, rin aköl bï Bänyda b��n a�oot, �et aköl bï k�c juëc keyiic jäl mat ku kueeckë w��t Nhialic, ku Raan Rac, raan löö� dh��l yiic ëmën abï tïc, raan ye pan mac këde. $ Yeen abï jai kuat kë ye door ëbën, ku yeen abï rot tääu tue� këriëëc ëbën nhom ke ye door ke cït Nhialic. Abï rot �äth tue� ku dh��l Nhialic ku r�c käk ye Nhialic door ëbën. Ku ��th rot nhial ku t��u rot ci�l lua� Nhialic. % Cäk käkkä ye tak l�n cï ��n ke l��k we wäär rëër ��n ke we? & Ku ëmën a�i�ckë alanden yen kë gël Raan Rac, raan löö� dh��l yiic bï cïï b��. 1:9 Ith 2:10 2:1 1The 4:15-17 2:4 Dan 11:36; Edhe 28:2



Ku yeen abï nyu��th t�� le t��de b��n. ' Ku ri�lden ye kek kuec löö� ëbën alui piiny, ku yeen abï luui piiny këya �et t�� bï raan ye gël nyaai. ( T��n ke Raan Rac, raan löö� dh��l yiic ëbën abï tïc. Ku t�� le Jethu Bänyda b��n ka bï n��k aliir thok ë path ku m��r piny ë ru�lde. ) Raan löö� dh��l yiic abï b��n ke ri�l j��rac. Ku abï käk cie yith ya looi, käk ruëëny ye t�� ye lu��i ke k�c g��i. * Ku looi kuat käk ye ke k�c ruëëny ëbën tënë k�c bï määr. Keek aabï määr rin cï kek kuec bïk yic cïï nhiar rin bï ke lu��k. + Ku aabï Nhialic looi bï ke ruëëny ap�idït bï ya kë cie yic yen yekë gam ë rot. , Ku kë bï rot looi akïn, kuat raan këc yic gam ku ye pu��u mi�t lu�i adumu��m yic, abï lu��k wei.

K�c cï gam aa dhil k��c ë cök . Mi��thakäi, wek aa k�c nhi��r B��ny. �ok aabï Nhialic aa leec ë ri�nkun akölaköl rin wek aacï Nhialic l�c bäk t�� kam k�c tue� bï ka� lu��k yiic. Wek aaye lu��k dhël Wëi Nhialic we looi bäk aa k�c path, ku rin ye wek w��t yic gam. / Nhialic acï we c��l ë dhël W��t Pu�th Yam yen yeku l��k we. Yeen acï we c��l ku bäk diik Bänyda Jethu Krïtho r�m kek ye. š Këya, mi��thakäi du��kkë wenhïïm war, lak tue� ke we muk yic cuk pi��c tënë we wäär rëër �ok ke we, t��dë ke cuk g��t athör cuk tu��c we yic. œ Nhialic Wäda anhiar �o, ku ë �o nyu��th li�r piände. Ku ë yen cïï yen ye k��c deet yen �o d��t pu��th, ku c�l a�icku l�n bï �ok la pan Nhialic. �ok aa röök bï Nhialic kek Bänyda nhom, Jethu Krïtho, 2 week d��t pu��th ku g��m we ri�l bï wek aa luui käpath. Ku l��ukë bäk käpath aa lueel akölaköl.

R��kkë ri�nkua

3 Ëmën, t�� j�l w��tdi�� wïïk, wek aa y��k mi��thakäi bäk röök ri�nkua, rin bï w��t Bänyda lac thiëi piny ke di��kde cïmën cï yen rot looi

këya kamkun. " R��kkë aya bï Nhialic �o kony tënë k�c r�c, rin acie raan ëbën yen w��t gam. # Ku B��ny ë kë ye lueel ti�� nhom, ku abï we d��t pu��th ku abï j��rac gël bï ci��n kër��c lui we. $ Ku B��ny yen ë ye c�l a�icku alanden l�n looi wek kë yeku l��k we, ku l�n bï wek la tue� ke lu�ikë këya. % ��n ë röök bï B��ny we c�l a�ic nhiër Nhialic ap�idït. Ku yïk we ri�l pu��u cïmën ri�l piände yen Krïtho.

K�c aa dhil luui & Mi��thakäi, wek aa lëkku ri�l cï Bänyda Jethu Krïtho gäm �o bäk röt m��c wei tënë mi��thakäi aa dak rööt cie luui, cie käk cuk l��k ke ye 2:8 Ith 11:4 2:9 Mt 24:24



looi. ' Week a�i�ckë yen t�� dhil wek �o ki��t thïn, rin �ok aa �o cie röt ë dak wäär rëër �ok ke ë tök. ( Acïn kënë raan cuk ka� lööm ke këcku ��c, �ok aa �o ye luui aköl ku w��r, ee rin bï ci��n raan kamkun t��u këde piny bï yen �o kony. ) Kënë acuk looi, ku acie l�n cïn �ok yic buk we thiëëc ë miëth. �ok aacï luui, rin bäk �o ki��t bäk pïr cïmënda aya. * Acuk l��k we wäär rëër �ok ke ë tök, “Na ye raan kuec bï cïï lui ke du��kkë g��m këcam.” + �ok aa gät athör kënë rin ayeku pi� ëmën l�n rëër k�c aa dak rööt cie luui kamkun, k�c cie käkken ye looi, k�c rëër ke ciik röt käk k�c k��k yiic. , �ok aa lëk k�ckä ri�l Bänyda Jethu Krïtho bïk pïr pïr path, ku yekë luui bïk röt muk käkken. . Ku week, mi��thakäi du��kkë dh��r lu�i këpath. / Na le raan kuec bï w��t ca g��t athör kënë yic cïï gam, ke mu��kkë nhom ku yakë g��r, ee rin bï �ic l�n yen kërac yen looi. š Ku du��kkë ye ciëë� cïmën raan la ater ke we, lu�ikë cïmën m�nhkui dun wi��ckë bï kä� �ic.

Mu��th ciëën œ Bï B��ny nhom gu��p, raan �o gäm d��r we yiëk d��r, kuat këriëëc ëbën yic akölaköl. Ku rëër ke we ëbën. 2 ��n Paulo, ��n agät ë mu��th kënë ë ci��ndi��, kënë yen ë t�� ye ��n ri�nki�� gät thïn athör ya g��t ëbën cök, kënë yen ë t�� ye ��n ye gät thïn. 3 Bï dhëë� Bänyda Jethu Krïtho rëër kek we.

390 2 Thethalonika 3


391

Athör tue� cï Paulo gät Timothï

W��t nhom Timothï ë ye riënythii cï gam pan yen Turkia ëmën, wun ë raan Gïrïk ku man ke ye nyan Itharel. Ee ye cath kek Paulo ku kony ë piööc. Athör kënë cï Paulo gät Timothï ë jam wël kadiäk. Athör acï j��k yöök piööc lueth tënë akut k�c cï gam, cï liääp nhom kek piööc k�c Itharel ku k�c cie k�c Itharel. Piööc kënë aye lueel l�n käk pinynhom aa r�c. Ku alëu raan bï ku��ny yök ë �ïny kä� cï moony ë rot, ku lu�i ye ke mïïth k��k theek ku cïï thiëk. Ku d��t ye kek rou t�� athöör yic aya, ee piööc määc akut k�c cï gam ku du��r Nhialic kek t�� bï bäny k�c cï gam ku j�l aa k�c ke ku�ny aa rëër thïn. Ku kë ye kek diäk, Paulo ë Timothï w��t athör cök ciëën t�� bï yen ya alony Jethu Krïtho thïn, ku j�l a lu�i muk ke lö� akuut juëc k�c cï gam.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................ 1:1-2Piööc rin akut k�c cï gam ku k�c mac ke ...................................... 1:3-3:16Piööc tënë Timothï rin lu�ide ....................................................... 4:1-6:21

1 Ee ��n Paulo atuny ë Jethu Krïtho cï Nhialic yen �o lu��k, ku Jethu Krïtho yen �äthda l��k ba ya atuuc. " Ee ��n tuc athöör manh cït

manhdi�� ayic cï w��t Nhialic gam c�l Timothï. Bï Nhialic Wäda ku Jethu Krïtho Bänyda yïn a �uään ku yïk yï dhëë� ku d��r.

Paulo acï Timothï l��k bï yenhom tiit piööc ë lueth # Wäär ci�th ��n �a la Mathedonia, yïn aca y��k ku ba rëër Epethuth, rin ba k�c k�c pi��c ë lueth y��k ku bïk cïï la tue� ke piööc wël lueth. $ L��k ke bïk k��c anyïkööl yekë ke lueel akölaköl. Ku j�l aa rin juëc wärkendït k�c, ee rin ye k�c rëër ke teer röt ë path, acïn kë yekë juak käk cï Nhialic guiir yiic. Rin w��t Nhialic aye �ic t�� cï raan gam. % W��t l��k yï ë rin nhiër b��n ke �ic pu��n path, ku gam ë yic. & K�c k��k aa cï kenhïïm w�l roor ku yekë jam wël cïn kë kony k�c thïn. ' Awïckë ku bïk 1:2 Lu�i 16:1


k�c pi��c löö� Nhialic, ku keek acie wëlken yekë lueel ë deet yiic, wël yekë ke lueel ke cï kepu��th t��. ( A�icku yen l�n pu�th lö� t�� ic ye muk nhom apath. ) A�icku aya, l�n lö� acie looi rin k�c path. Aye b��i bei rin k�c r�c. Ku aa k�c lö� dh��l yic, ku k�c cï w��t Nhialic dh��l yic. Ku k�c kär�c looi, ku k�c cie Nhialic ye r��k ku cïk thek. Ku rin k�c ë k�c ke dhiëth ke n��k. Ku rin k�c k�c n��k. * Ku tënë k�c la gup ak�r ku k�c k��k ke lööm röör k��k cït ke. Ku k�c k�c �aac, ku alueth, ku k�c ë lueth lueel c�k aa l�n kuëë� ke, ku j�l a këriëëc ëbën cïï thääny kek yith ye pi��c. + Ku piööc pu�th kënë athö� kek W��t Pu�th Yam path ap�i b�� tënë Nhialic la d��c, ku ë yen acï th��n �a ba pi��c.

Dhëë� B��ny tënë Paulo , Jethu Krïtho Bänyda aba leec rin cï yen �a yiëk ri�l. Ku ��th �apu��u ku looi �a ba lu�ide looi. . C�k al�n cï ��n ke ku��c aa jam wäth��r rin Jethu, ku ca k�c c�l agum. Ku ya käk k��k looi, ke ��n acï Nhialic nyu��th li�r piände, rin ��n acï luui ke cïn kën ë �i�c. Ku ��n a �a këc w��t Nhialic gam. / Ku Bänyda acä yiëk dhëë�den dït ap�i kek nhiër, ku gam käk t�� ë tök kek Jethu Krïtho. š W��t yic yen lëu ba lueel, ku alëu bï gam akïn, Jethu Krïtho acï b��n pinynhom ku bï k�c kär�c looi b��n lu��k. Ku ��n, ee ��n raan wat k�c r�c nhïïm. œ Ku Nhialic alir pu��u tënë �a, ku ë rin ë w��t kënë yen acï Jethu Krïtho �a nyu��th li�r piände dït ap�i, rin bï ya ��n ye ke raan kär�c looi ap�idït nyu��th thïn. Ku bï �a th�� k�c bï w��tde gam aköldä ku yökkë pïr akölriëëc ëbën. 2 Tënë Nhialic Madh�l B��ny m��c akölriëëc cie tï�, Nhialic tök ye theek ku lec akölriëëc ëbën. Yenakan.

Paulo acï Timothï y��k ku bï yepu��u d��t 3 Timothï, wëndi��, yïn aba th��n kënë ku bï wël cï lueel ri�nku th��r röt ti��, rin na bu�th keyiic ke yïn abï lu�idu �i�c looi, 4 t�� muk yïn gamdu apath ke �ic pu��n path. K�c k��k aa këc wël cï th��n ke muk nhïïm ku aacï gamden rac. 5 Kam ë k�ckä aa yï �ëminaith ku j�l aa Alekdhänd��r, k�c kek ca th��n j��rac ku bï ke pi��c bïk Nhialic cïï ben dh��l.

T�� bï k�c aa röök thïn

2 Tue�, yïn ay��k bäk aa röök ku yakë Nhialic thiëëc. Ku yakë r��k rin k�c k��k ku l�ckë rin raan ëbën, " cïmën bäny�aknhïïm, ku k�c

k��k t�� ri�l kecin. Ku buk pïr ke �o d��r ke cïn ak��k kam k�c. Ku yeku 1:13 Lu�i 8:3; 9:4-5

392 1 Timothï 1, 2


kac tök kek Nhialic ku cïnku gup acu�l. # Kënë ë këpath ku ë Nhialic c�l amit pu��u, $ yen wïc raan ëbën bï poth kërac yic ku bïk w��t yic �ic. % Nhialic ë tök ku j�l aa raan tö� döör k�c ke Nhialic, Jethu Krïtho, & yen cï rot gam bï n��k bï k�c ëbën waar, ku w��t kënë acï nyu��th aköl cï l�c. ' Ku rin ë w��t kënë yen acï �a kuany, ke �a atuuc ku ya raan piööc tënë k�c cie k�c Itharel, ku ba gam ë yic lu��l. ��n acïï lueth luel, ee yic yen alu��l. ( ��n awïc röör wu��t thok ëbën, ku bïk kecin taar nhial ke r��k tënë Nhialic, ke cïn riääk ë pu��u, ku ag��th. ) ��n awïc diäär bïk aa cie� al��th path. Ku cïkkë kenhïïm ye nai dh��l tuut kek k�c. Ku cïk ye cie� mïlä� t��c ku al��th ku guët k��k ye ��c wëëu juëc ap�i. * Ku keek aa dhil röt c�l adhë� käpu�th yekë ke looi, käk ye diäär cï gam looi bïk Nhialic aa door. + Tik adhil piöc li�r gu��p ku ye w��t cï l��k ye gam. , Tik acä ye pu��l ku bï ya piööc t��dë ke la ri�l tënë röör, aadhil rëër ke lir gup. . Rin Adam yen ë k�� cak, ku j�l Eba b�n cak. / Ee cie Adam yen cï wë� nyin ë ye tik yen ëcï wet nyin, ku cïï lö� Nhialic thek. š Ku diäär aabï kony ku luäk keek dhiënh mïth yiic, t�� le kek tue� keye k�c cï gam, ku nhiër kepu��th, ku yekë k�c ë luui käpath dhël ath��k.

Bäny akut k�c cï gam

3 Ku w��t yic cïn yic lueth akïn, na le raan wïc ye ku bï ya b��ny k�c cï gam, ke lu�i path nhiaar. " B��ny adhil a raan cïn kër��c ye looi.

Yeen adhil la ti�� tök, cï gam pu��u ëbën. Ku alir gu��p ku cïï kä� ye bäth ku athek yegu��p. Ku ë k�c b��n tënë ye �i�c lor. Ku alëu ku bï k�c pi��c. # Yeen acie raan ë wi��t ë määu, t��dë keye raan ë t��. Adhil a raan �ic cie� ke k�c. Ku acie raan nhiar wëëu ap�i. $ Adhil paande �i�c mac apath bï mi��thke c�l athek ye, ku yekë w��tde pi�. % Na kuc raan paande mac, ke lëu këdë ku bï k�c cï Nhialic gam �i�c aa guiir? & Yen adhil a raan cï nhom bak ë gam yic rin ku bï cïï nhiam bï lu��k wei aya cïmën j��rac. ' Ku yeen adhil a raan ye k�c këc gam �i�c jam ri�nke, rin bï cïï wäi wïn j��rac bï gu��p yär.

K�c k�c kony lu�i käk Nhialic ( K�c k�c kony lu�i käk Nhialic aa dhil aa k�c path thek cïn kë yekë moony. Keek aacie k�c dek m��u ap�i, t��dë keye k�c kok wëëu. ) Keek aa dhil gam cï nyu��th ke muk kepu��th, ku mukkë pu��n �er. * Keek aa dhil them tue�, ku na cïk �i�c luui, ka j�l pu��l bïk k�c aa kony lu�i. + Diäärken aya aa dhil gup la ath��k ku cïk ë luum k�c t��r gup, keek 2:7 2Tim 1:11 2:9 1Pït 3:3 2:13 Cäk 2:7, 21-22 2:14 Cäk 3:1-6 3:2-7 Tit 1:6-9

1 Timothï 2, 3 393


aa dhil aa k�c lir gup, ku aacie k�c ye ruëëny këriëëc ëbën yic. , Raan k�c kony lu�i käk Nhialic adhil la ti� tö� cï gam pu��u ëbën, ku adhil mi��thke ku paande �i�c mac apath. . K�c kek k�c kony lu�i, ku aa lu�iden �i�c looi, aaye theek, ku alëukë bïk aa jam k�c nhïïm ke cïn ri��c gu��p. Ku pïïrkë gamden yic tënë Jethu Krïtho.

Këril nyu��th / Cïmën g��t ��n athör kënë tënë we, aya ��th wek aba la tï�. š Ku na le kë g��u �a, ke athör kënë abï we c�l a�ic t�� lëu bï wek käk akut cï gam aa lu��i thïn, ku yen akut k�c cï gam ë Nhialic pïr, yen ë mën yen yic ku�ny. œ Acïn raan lëu bï kë cï nyu��th, këdan thekku ë yic, jai. Yeen acï nyu��th ke ye raan. Acï Wëi Nhialic nyu��th l�n ee yen raan la cök. Ku acï atuuc nhial tï�, ku lëk wu��t ëbën. Ku k�c pinynhom aacï b��n la gam tënë yeen, ku acï �äth nhial pan Nhialic.

K�c piööc aa wëë�

4 Aye Wëi Nhialic lueel ë g�i l�n k�c k��k aabï gamden cïï ben aa theek aköldä. Keek aabï käk bï jakr�c ke aa wë� nyïn aa gam, ku

bu�thkë piööc jakr�c yic. " Piööc cït ë kënë aye thiäi piny k�c aa lueth k�c wë�, k�c cïn kë �ic piäthken. # K�c cït käkkä, aa k�c y��k ka awu��c ku bï raan thiëëk, ku ci�m mïïth k��k yekë tak ka r�c. Ku yen Nhialic acï mïïthkä cak ku bï k�c cï gam �ic yic keek aa cam t�� cï kek ka� röök. $ Kuat këriëëc ëbën cï Nhialic cak apath, acïn kë lëu bï k�c kuec, ku yen këriëëc ëbën aye cam ku r��k k�c bï Nhialic leec, % rin w��t Nhialic ku röök ë miëth c�l apath.

Alua� Jethu Krïtho & T�� piööc yïn wëlkä tënë mi��thakua, ke yïn abï ya raan lu�i path ë Jethu Krïtho cï �i�c muk ë dh��l gam yith ku piööc path ca bu��th yic. ' Ku m��c rot wei anyïkööl cie yith ë Nhialic, anyïkööl cïn w��tden yic cïï path bï ke aa l��k k�c. Lui ap�i ba rot piööc ba pïr cït t�� wïc Nhialic ye thïn. ( Lu�i ye raan looi ë gu��p muk bï ri�l apath, ku lu�i ye yïn rot pi��c ba pïr cït t�� wïc Nhialic ye thïn a�u��n ap�i, rin ala kë ye ��th thïn pïïr ëmën yic, ku pïr pan Nhialic aköldä. ) Ku yic yen l��u ba lueel bï gam akïn. * �ok aabï bu��c ku luuiku ap�i, rin �ok aa ��th Nhialic pïr, yen raan ëbën kony, ku tue� aa k�c cï w��tde gam.

394 1 Timothï 3, 4


+ Yakë k�c y��k ku pi��ckë ke ë käkkä. , Du��kkë k�c c�l aaye we dh��l gup rin koor wek. Ku lu�ikë röt bï k�c cï gam röt aa th�� we ë jamdun yic, ku pi��rdun ku nhi��rdun ku gamdun ku l�n cïn wek gup aju��c. . Agut t�� bï ��n b��n, yakë wël cï g��t athör Nhialic yic ku��n k�c. Ku yakë k�c l��k ku pi��ckë ke. / Duk yïpu��u wel wei kë cï yiëk yï yic ë rot, këwäär ca yök dhël cï Nhialic l��k k�c ë ri�nku wäär t��u k�cdït akut, k�c cï gam kecin yïnhom. š Tääu yïpu��u piny apath ba käk Nhialic �i�c looi, ku bï raan ëbën lu�idu tï� t�� le yen tue� thïn. œ Tï� pi��rdu cök ku käk ye pi��c apath. D��t w��tdu yic apath, rin na loi këya ka bï yï lu��k ku k�c w��lku pi� aya.

Käk loi tënë k�c cï gam

5 Du��kkë raandït ye ku��c jääm, yakë jääm dhël ath�� k cïmën wuurdun. Yakë riënythii �i�c jääm apath cïmën mi��thakun, " ku

yakë diäärdït jääm kecït märkun, ku diäärkor kecït nyi��rakun ke we cïn pu��th aku��th. # Th�kkë lëër cïn nhïïm k�c ke kony. $ Ku na la lëër mïth, t��dë ke ye mïth mi��thke, ke keek aa dhilkë ka� nyu��th l�n cï kek gam ë dh��l muk kek k�c manyden thok thïn. Ku këya aabï k�c ke dhiëth ke, wärken dït ku märken dït ri�p rin wäär muk kek ke. Ku kënë yen ë Nhialic c�l amit pu��u. % Lëër r��r ë rot ke cïn raan muk ye ayic ë Nhialic ��th, ku ye röök w��r ku aköl, ke ye Nhialic thiëëc ku bï ye kony. & Ku lëër ye yiëk yepu��u mi�t pu��u ë rot, acït raan cï thou c�k al�n �u��t pïïr yen. ' L��kkë k�ckun cï gam ë wëlkä aya, rin ku bï ci��n raan gäk ke. ( Ku na le raan cïï k�c ruääi kek ye muk, nadë ke ye manyde thok, ka cï kuec ë gam, ku raan cïn gam a�u��n tënë ye. ) Acïn lër m�t akut lëër yic t�� këc ru��nke thiärdätem waan thok. Ku ë ye ti� path tënë mu�nyde. * Ku aye �ic rin w��t käpu�th ye looi, cïmën l�n �ic yen mïth muk, ku ë k�c g�� apath, ku ë k�c cï Nhialic gam lu��i käpath, ku ye k�c la kë jör ke kony, ku ye cool lu�i kuat këriëëc ëbën path. + Du��kkë lëër kor ye mat akut lëër yiic, rin na lek röör tak, ka c�l röt athiak, ku cïk kepu��th ben yiëk w��t Raan cï l�c ku d�c. , Ku këya, ka cä awu��c looi ë rin cï kek athön wäär bïk aa looi tho� k��u. . Keek aya aabï piöc rëër piiny ë path ku yekë b��i kuany yiic, ku d��t rac aya, keek aabï aa k�c alop j�t ku yekë luup wël cïï path. / Ke yeen aya tak l�n pu�th yen bï lëër kor aa thiaak, ku bïk la mïth, ku mackë bääiken apath, rin bï raan at�rda dhël cïï yök bï ke aa jääm wël r�c kegup. š Lëër k��k ëmën aacï jai w��t Jethu ku keek aacï j��rac bu��th cök. œ Ku na le ti� cï gam t�� lëër manyden thok, ka dhilke muk apath, ku cïï ke p��l akut k�c cï gam bï ya yen muk ke, rin bï akut k�c cï gam yenhom yiëk mu��k lëër cïn nhïïm k�c muk ke.

1 Timothï 4, 5 395


2 Bäny lu�i akut k�c cï gam looi apath aaye theek ku ri�p ke, rin ye kek k�c ë luui ap�i, k�c kek k�c l��k w��t Nhialic ku yekë k�c pi��c. 3 Aye athör th��r wël Nhialic lueel, “Duk mu��r der thok t�� luui yïn ye bï rap k��m.” Ku këya, “Raan ë lu�i adhil yiëk ari��pde.” a 4 Du��kkë w��t g��ny raandït ye gam t�� cï yen k�c karou ku diäk kek g��ny yen. 5 T�� le yen k�c cï kërac looi ka dhil nyieeny k�c nhïïm, rin ku bï k�c k��k këcït ë kënë cïï ben looi. 6 Wek ay��k Nhialic nhom, ku Jethu Krïtho ku j�l atuuc cï Nhialic l�c, th�kkë wëlkä ke we cïï k�c ye tek yiic bï la raan d��t yakë �uään kuat kë lu�ikë yic. 7 Du��kkë ye l��c yen l�n ku�ny wek raan bï Nhialic lu��i. Du��kkë röt mat lu�i kär�c yiic, r��rkë ke we lip gup. 8 Du��kkë pïu ye dek kep��c, yakë mu��n thin-ny��t dek, ku bï we kony bï thiöör we cïï ye lac piäär yiic. 9 Kär�c ye k�c k��k looi aa la g�i k�c nyïn, ku aake wat nhïïm ë luk yic, ku k�c k��k aaye käracken cïk thiaan jäl �ic ciëën. : Ku ë dhöl töö� kënë, käpu�th ye raan looi aa cie mu��ny, ku käpu�th k��k cï thiaan aabï �ic aköldä.

6 Aloony ëbën aa dhil luui ap�i, ku yekë bänyken theek ap�i, rin bï ci��n raan kuc jam rin Nhialic, ku j�l aa piööc ye �ok k�c pi��c.

" Aloony k�c cï gam acïk lëu ku bïk k�cken cï ke loony dh��l gup, rin keek aa wämäthakën. Kë lëukë bïk looi ë l�n bïk lu�iden aa looi apath, rin k�c la kë yekë yök lu�i yic, aa k�c cï gam nhiarkë ke. Aa kek käk l��ukë bäk ke pi��c tënë k�c, ku yakë ke d��t pu��th bïk ke theek.a 5:18 L.rou 25:4; Mt 10:10; Lk 10:7 (aliu ci�� Jiëë� yic) 5:19 L.rou 17:6; 19:15

Duk mu�r der thok t�� luui yïn ye bï rap k��m (5:18)

396 1 Timothï 5, 6


Piööc ë yic ku piööc ë lueth # Raan piööc w��t d��t cie kën ë Nhialic ku acïï thö� kek wël Bänyda Jethu Krïtho ku j�l aa pi��cda rin Nhialic, $ ke yeen an��k nhiam wei ku acïn kë �ic. Yeen ala kë wïc cie thök yepu��u bï rot aa t��r ku göth ke k�c wël cie yith, ku kënë ë ti��l b��i ku k��k k�c, ku l��t k�c röt, ku bïï diu rac kam k�c, % ku k�c cïn nhïïm aa röt cool ë teer ku acïn yiny t�� ke ke. Ayekë tak l�n yath ë dhël k�c c�l ajak. & Ee këya, yanh la cök ë raan c�l ajak ap�i, t�� cï yen käk t�� ke ye gam piände ëbën. ' Rin �ook acïn kë cuk b��i pinynhom, ku ka cïn d��t lëuku buk nyaai thïn. ( Na lok kë camku ku kë ce�ku ka cïn d��t yïkku �opu��th. ) K�c ye wïc bïk jak, aaye piäthken th�l kär�c yiic, ku keek aa w��i käk kuckë ku kär�c ye piäthken nhiaar, käk ke th�l riääk yic ku r�c ke. * Rin ku bï raan ji��k nhiaar, ee k�c mi��t kuat käkjuëc r�c yiic. K�c k��k aacï kepu��th yiëk ji��k ap�i agut bïk nhïïm määr ë gam, ku keek aacï käjuëc �� ë nyin b��i kepu��th.

Timothï acï nyu��th lu�ide + Ku yïn raan Nhialic m��c rot wei lu�i kär�c yiic, ku ye dhöl la cök yen muk cök. Ku ye luui käk Nhialic ke yï ��th Jethu ku ye k�c nhiaar, ku ye gum, ku ye raan �ic cie� ke k�c. , Thär kë yeku gam apath, ku muk pïr akölriëëc yen ë c��l Nhialic yï apath aya, këwäär ca gam ba lueel thu��du k�c juëc nhïïm. . Nhialic nhom, yen wëi yiëk këriëëc ëbën, ku Jethu Krïtho, yen cï ye lueel gai wäär Pilato nhom, yïn aya y��k, / muk löö�kä nhïïm apath ke cïn kë wääc �et aköl bï Bänyda Jethu Krïtho b�n b��n. š L�n bï yen b�n b��n abï rot looi aköl cï Nhialic tak yen raan cï d��c, ku yen B��ny�aknhom yetök, yen B��ny�aknhom t�� tue� bäny�aknhïïm, ku ye B��ny bäny. œ Ee yeen yetök yen acie thou, ku yen acië� ru�l yic, ru�l cïn raan rot thiäk ye. Acïn raan cïï ye ka� tï�, ku acïn raan lëu ku bï ye tï�. Yen aaye theek, ku ala ri�ldït tet akölriëëc ëbën. Yenakan. 2 Y��k k�c cï jak käk pïïr pinynhom bïk cïï nhiam, ku cïk �äthden t��u käk cie yith yiic cïmën ji��k, ku ye Nhialic yen ��thkë, Nhialic cï �o yiëk këriëëc ëbën ë biökruaalde ku buk pu��th mi�t. 3 Y��k ke bïk käpath aa looi, bïk aa abiökru��l, ku dhilkë käkken aa r�m kek k�c k��k. 4 Këya, keek abï ji��k la cök t��u ë ri�nken pan Nhialic. Ku ë yen abï ya këril dïït bï ke c��k piny aköldä. Ku yen abï kek pïïr la cök yök. 5 Yïn Timothï muk kë cï ku��i yï apath. M��c rot wei ë jam rac cïï thiääk ke Nhialic yic, ku ater cïn yic kë kuany ye k�c k��k yïïn j��ny ë lueth ku luelkë ke �i��c ë kä�. 6 Rin aye k�c k��k lueel l�n �ic kek kä�, ku ë t��në, keek acï m��r wei dhöl gam yic. Dhëë� Nhialic abï rëër ke we ëbën. 6:13 Jn 18:37

1 Timothï 6 397


398

Athör ë rou cï Paulo gät Timothï

W��t nhom Athör ë rou cï Paulo gät Timothï ala yic wël wëët juëc. Rin cït Timothï manh koor ku ye raan ye kony ë lu�i. W��tdït athör yic, ee gum. Timothï aye y��k bï yepu��u d��t ke la tue� ke nyooth w��t Jethu Krïtho ke cï gam. Ku muk piööc ë yic W��t Pu�th Yam ku athör th��r wël Nhialic. Ku ye luui kecït raan ë piööc ku ye raan k�c l��k w��t ë Nhialic, ke cïï ri��c k�c bï ye luc ku j�ikë w��t lueel. Paulo acï Timothï l��k athöör yic ap�i ku bï rot cïï m�t jam kanyiaap yic ku teer wël kuc nhïïm. Wëlkä k�c ke pi�, aa kërac yök thïn. Ku kënë ëbën, Timothï acï b��n l��k pïr raan ë g��t athöör, w��t gamde, li�r pu��u, nhiër, ri�l ë pu��u ku gum.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................ 1:1-2L�c ku lëk ..................................................................................... 1:3-2:13Wëët ku lëk .................................................................................. 2:14-4:5Pïr Paulo .......................................................................................... 4:6-18Thök ë wël ..................................................................................... 4:19-22

1 Ee ��n Paulo atuny Jethu Krïtho cï tooc ba k�c b��n l��k pïïr cï th�n r��r ke Jethu Krïtho.

" Tënë Timothï, manhdi��n nhiaar, bï Nhialic Wäda ku Jethu Krïtho Bänyda yï �uään ku yïk yï dhëë� ku d��r.

Timothï acï d��t pu��u bï gamde muk # Nhialic yen ya door pu��n cïn yic diu, aya leec cïmën wärkuan dït. Aya leec t�� t�k ��n we t�� röök ��n aköl ku w��r. $ ��n cï wek dhiau rin cï �ok pu��k aya tak, ku awiëc ku ba we b�n ti�, rin ba pu��u mi�t. % L�n ye wek k�c cï gam ë yic amu��k nhom, ku athö� kek t��cït t�� cï moordït Loith ku j�l aa moor Yunïth g�m thïn aya. Aya yök �apu��u l�n cï yïn gam aya. & Ee rin ë w��t kënë yen aye ��n yï l��k ba mi��c wäär cï Nhialic 1:2 Lu�i 16:1 1:5 Lu�i 16:1


yiëk yï, wäär t��u ��n �acin yïnhom ba yï d��c c�l ar��r ke d��p yïpu��u. ' Wëi cï Nhialic yiëk �o acie �o c�l ari��c. Wëi Nhialic ë �o yiëk ri�l, ku nhiarku röt, ku ye raan rot muk apath bï kërac cïï loi. ( Duk rot ye yök ci��t yï bï gu��p yär t�� lëk yïn k�c w��t Bänyda, ku yeen aya, duk rot yök ke yï bï gu��p yär rin cï �a mac w��tde. Mät rot �a ba gum rin W��t Pu�th Yam, ku Nhialic abï yiëk ri�l ba luui rin w��tde. ) Yeen acï �o kony ku acï �o l�c buk aa kacke, ku acie rin këpu�th cuk looi, ee rin këden wïc. Ku acï Nhialic guiir këya rin piathde. Ku t��wäär këc piny gu� cak, Nhialic ëcï Jethu Krïtho guiir bï �o nyu��th piathde. * Ku ëmën Jethu Krïtho acï l�c ku d�c, aluä�da acï ri�l thou tiaam, ku bïï W��t Pu�th Yam la g�i cït ru�l. Ku yïk �o pïr akölriëëc ëbën. + Nhialic acï �a kuany ba ya atuuc ku ya raan piööc ba W��t Pu�th Yam l��k k�c. , Ee w��t kënë yen aguum ��n käkkä ëmën. ��n �ot �a këc pu��u p��k wei, rin ��n a�ic raan cï ��n w��tde gam, ku a�i�c alanden l�n yeen ala ri�l, ku abï kë cï th�n tiit apath agut cït aköl bï yen b�n la dhuk. . Muk wël pu�th yith ca pi��c tënë yï nhïïm apath, ke cït käk ba bu��th cök pi��rdu yic. Ku r��r ë gam ku nhiër yic, käk ye yök rin ye wek tök kek Jethu Krïtho. / Muk käpu�th cï th��n yï apath ë ri�l Wëi Nhialic r��r kek �o. š Yïïn a�ic l�n cï k�c ke r��r kek ��n ëbën pan Athia, agut Pigeluth ku �ërmojinïth, kuec pi��cdi�� ku jiëlkë. œ Bï Nhialic paan Onethiporuth d��c rin acï ��n kony bï ��n a mu��c miëth, ku cïï gu��p ri��c w��t cï �a mac. 2 Ku nawën la �ëët Roma akëc b��n gääu, acï t�� t�� n thïn b��n y��p ap�i agut t�� yök yen �a. 3 Yeen abï B��ny Jethu c�l ayök këpath aköl bï yen b�n la dhuk. Ku yïïn a�ic apath yen t�� cï yen �a ku�ny thïn pan Epethuth.

Apuruk path tënë Jethu Krïtho

2 Ku tënë yï, yïn wëndi��, c�l rot aril pu��u ri�l yen ba yök w��t pu�th Jethu Krïtho, rin ye �ok tök kek Jethu Krïtho. " Muk wël ��n ca lueel

nhïïm ke k�c juëc t�� thïn. Ku l��k ke k�c ca deet pu��th bïk ke muk nhïïm, ku aa k�c lëu ku bïk k�c k��k pi��c aya. # Gum kek �o cït ye apuruk path tënë Jethu Krïtho. $ Apuruk t�� lu�i yic aye wïc ku bï bänyde c�l amit pu��u, ku acie rot la liääp wël cie käk apuruuk yiic bï pïr cïmënden. % Raan w��r kek k�c ë kat yic, acie ariöp cï yen k�c wu��r ë yök t�� këc yen löö� bu��th yiic apath. & Raan ë pur ap�i, adhil du�mde ka� tem. ' Tak yic apath yen kë l��k yï, rin B��ny abï yï c�l adet kä� yiic ëbën. ( Muk yïnhom Jethu Krïtho, yen cï j��t bei ë ra� yic, yeen ee raan many Debit, cït t�� cï ye lu��l thïn ë W��t Pu�th Yam ya pi��c. ) Rin ye ��n 1:11 1Tim 2:7

2 Timothï 1, 2 399


W��t Pu�th Yam pi��c ë yen ye ��n gum, ku ye �a rek ci��t �a ye raan cä awu��cdït ap�i looi. Ku W��t Pu�th Yam akëc rek bï cïï la tue�. * Ku ë w��t kënë, yen aye ��n këriëëc ëbën guum, rin k�c cï Nhialic l�c ku bï ke lu��k rin Jethu Krïtho, ku bïk la duaar akölriëëc ëbën. + Käkkä aa wël yith, “T�� cï �ok thou kek yeen, ke �ok aabï pïïr kek yeen. , Ku na lok tue� ke �o gum, ke �ok aa m�c k�c kek yeen. Na j�iku, ka bï �ook jai aya. . Ku na cuk ye k�c kë ye lueel loi, ke yeen ee kë cï lueel looi, rin acïï lëu ku bï rot jai ë rot.”

Raan lu�i cï Nhialic gam / B�n kacku täk kënë, ku jäi ke apath Nhialic nhom bïk cïï ye g��th kamken wël yekë lueel. Acïn këpu�th ye yök thïn, ku ë k�c ke pi� rac. š Them ap�idït ku ba rot nyu��th tënë Nhialic l�n ye yïn raan lu�i cï gam, raan luui cie gu��p ë ri��c, ku ë w��t Nhialic ë yic yen aye pi��c apath. œ Ye rot c�l amec t�� ye k�c jam thïn wël cie wël ë Nhialic, rin wëlkä aa k�c th�l wei. 2 Käk bïk aa pi��c aa wël cït t��tök cie d�m. Kam ë k�ckä aayï �ëminaith ku Piletuth. 3 Keek aacï w��t yic dh��, ku keek aa r�c k�c k��k cï gam nhïïm, rin ye kek ye lueel l�n jön bï k�c röt j�t thou yic acï rot looi th��r. 4 Ku yiny ril Nhialic cït kuur cie nyoo� cï thany k��u wëlkä, “Nhialic a�ic k�c kek kacke,” Ku, “Na le raan ye lueel ke raan ë Jethu ka dhil lu�i kär�c pu��l.” 5 Pandït lääu yic ë yic la aduuk ku töny, cï k��k looi mïlä� t��c ku k��k mïlä� thith, ku k��k aacï cuëëc ë ti�p. Aduuk k��k ku töny k��k aaye b��i bei ë t��u yic, bï k�c ke luui nïn ci�m ke yai, ku aduuk k��k ë ku��t ku töny k��k ti�p aaye k�c luui ë path akölaköl. 6 Këya, t�� le raan gu��p wic bï kär�c cïï ye looi, ka bï thö� kek aduuk ye k�c ke luui aköl yai, rin cï yen yepu��u tääu lu�i ë B��ny yic, ku rëër ke cï rot guiir bï kuat lu�i path ya looi. 7 Du��kkë wepu��th ye yiëk käk ë bal ku käk k��k cïmën riënythii, w�lkë tue� ë gam ku lu�i la cök, ku nhiër ku d��r wedhie wek k�c �er pu��th bäk Jethu aa c��l ë ku��ny. 8 Ku calkë röt amec t�� ye k�c röt t��r thïn wël cïn w��tden yic ku wël k�c kuc kä�, rin a�i�ckë l�n ye teer t�� b��i. 9 Alua� B��ny acïï lëu ku bï th��r. Yeen adhil a raan path tënë k�c ëbën, raan piööc path lïr pu��u, : raan cie k�c at�rde ye thaa� gup t�� cök 2:12 Mt 10:33; Lk 12:9 2:19 Kn 16:5

400 2 Timothï 2


yen kenhïïm piny, t��dë aabï Nhialic lëu bïk kenhïïm waar lu�i kär�c yiic ku �ickë yic. ; Ku dhä�kë d��p cï j��rac ke deep, ku looi ke bïk käkke aa looi.

Kär�c bï röt looi nïn ciëën yiic

3 Muk ë kënë nhom! T�� le t��n bï Jethu dhuk pinynhom thi��k, ka bï yic ri�l tënë �o Krïthiaan buk pïr t��cït t�� wïc Nhialic ye thïn. " Rin

k�c ëbën aabï röt aa nhiaar ë röt. Ku aabï wëëu nhiaar ap�i. Ku aabï kenhïïm aa l�c, aabï nhiam, aabï k�c aa läät. Ku aacïï wëët bï k�c ke dhiëth ke aa w��t ya gam. Aacïï pu��th bï ya mi�t käpu�th ye lu��i ke. Ku aacïï Nhialic bï ya theek. # Acïn raan yekë nhiaar. Acïn kë bïk aa päl piny. Aabï ya luum. Ku aabï ya k�c cie röt ye duut kuat lu�i kërac. Ku aabï r��c ap�idït, ku aabï këpath ye looi aa maan. $ Keek aabï k�c ya lu�m. Aabï ya k�c kuith. Ku aabï nhiam ci��t kek path ë röt. Keek aabï käk mi�t ë pu��u aa nhiaar tënë l�n nhi��r kek Nhialic. % K�ckä aabï röt ya nyu��th ci��t yekë k�c Nhialic. Ku kënë yic aa kuec ri�l Nhialic lëu ye bï pi��rden waar yic. C�l rot amec tënë ë k�ckä. & K�c k��k keyiic aala b��i yiic ci��t ke ye k�c path, ku kë t�� kepu��th ë l�n bïk diäär ye lac wel nhïïm lëu, bïk kë wïckë ya looi. Diäär aa adumu��m looi arak juëc, ku d��r aliu kepu��th. Aa käk wïc piäthken kek aa yekë ke looi. ' Diäär ye them akölaköl bïk piöc ku acïkkë lëu bïk yic �ic. ( Cïmën Janeth ku Jambrith aake cie w��t Mothith ye gam, ku k�ckä aake cie yic ye gam, keek aa k�c cï nhïïm k��c ku aacï Nhialic jai rin liiu kek ë gam yic. ) Ku kë loikë acïï bï la tue� ap�i, rin raan ëbën abï ke tï� t�� kuc kek kä� thïn, cït mën cï yen rot looi tënë Janeth ku Jambrith.

Lëk ciëën tënë Timothï * Yïn a�ic käk ca pi��c ëbën tënë yï. Ku t�� cï ��n pïïr thïn. Ku kën yen wiëc ku ba looi ë pi��rdi�� yic. Aca deet yen yï, yen t�� ye ��n raan cï gam thïn. Ku l�n cï ��n ye raan tuc gu��p. Ku ��n anhiar k�c, ku l�n ye ��n kä� guum. + ��n acï luc arak juëc. Ku ��n acï gum ap�i. Yïn a�ic käjuëc cï röt looi tënë �a Antiök Ikonia, ku Lithtra. Luny cï �a luc ap�i aca guum. Ku B��ny acï �a ku��ny bei kecin ëbën. , K�c wïc ye ku bïk pïïr dhël Nhialic aku��t tök yic kek Jethu Krïtho, aabï dhi�l gum. . Ku k�c luui kär�c ku yekë röt nyu��th ci��t keye k�c path aabï la tue� ke loi kär�c ap�i, ku aa k�c tu��r nyïn ku tuur ke nyïn aya. / Ku tënë yï, l��r tue� ke yï loi yic yen cï pi��c tënë yï, ku aca gam piändu ëbën, rin yïn a�ic k�c kek ke piööc yï. š Ku t��wäär ye yïn meth, 3:8 B.bei 7:11 3:11 Lu�i 13:14-52; 14:1-7, 8-20

2 Timothï 2, 3 401


yïn a�ic wël cï g��t athör Nhialic yic, lëu ku bïk yïn c�l aye raan �ic kä� apath. Ku �ïny kä� yen abï c�l aluäk dhël gam Jethu Krïtho. œ Athör wël Nhialic ëbën aa wël ye Nhialic l��k k�c käkke tï� bïk ke g��t, ku ë k�c kony bï k�c piöc ë yic, ee jai awu��c. Ku ee kär�c ye looi c��k piny, ku ee k�c nyu��th dhël la cök. 2 Rin bï raan ë luui tënë Nhialic, ye lëu ap�i ku guiir rot bï kuat lu�i path ëbën ya looi.

4 Yïn adhi�l l��k Nhialic nhom ku Jethu Krïtho yen bï lu� k�c ëbën luk aköldä, k�c pïr ku k�c cï thou rin bï yen b��n kek bäänyde. " Pi��c

k�c W��t Pu�th Yam, ku d��t ë kenhïïm apath bïk pi� t��dë ke cïk pi�. Ku cök kenhïïm ku l��k ke bïk kepu��th d��t ke pi��c ke, ke yï cï rot päl piny. # Ala aköl bï b��n aköl cïï k�c bï b�n pi� ë yic, ku aabï käkken nhiarkë aa bu��th cök. Ku keek aabï k�c piööc juëc aa mat nhïïm, bïk ke aa l��k käk kek nhiarkë bïk ke aa pi�. $ Keek aabï kuec bïk w��t ë yic cïï ye pi�, ku aa anyïkööl kek yekë nhiaar. % Ku ye rot duut këriëëc yic ëbën ku ye kär�c guum, loi kë ye raan W��t Pu�th Yam ë Nhialic pi��c, ku ye lu�idu looi ëbën ke yï alua� Nhialic. & W��iki�� acït ajuër cï juër Nhialic. Acï looi bï ke ye lu��i. Ku ëmën, aköl bï ��n thou acï �ëët. ' ��n acï lu�idi�� looi apath, ��n acï lu�idi�� looi ëbën, cïmën raan k��c cie dhuk ciëën t�� yic, ��n acï lu�i cï Jethu yiëk ��n thääp cïmën raan cï k�c wu��r, ��n acï rëër alanden ke �a ye raan cï gam. ( Ëmën, ariöp bï yiëk ��n ke �a ye raan ye Nhialic pi��rdi�� tï� ke la cök, ariöp yen ye Jethu, yen B��ny k�c t��k yith, abï yiëk ��n aköl lu�dït, ku acie ��n �atök, abï yiëk k�c tit ye aya ke nhiar aköl bï yen b�n b��n.

Athön Paulo ) Them ap�i ëmën ku ba b��n tënë �a. * Demath acï pïr pinynhom nhiaar, ke yeen acï kat tënë �a, yeen acï la Thethalonika. Krïthkïnth acï la Galatia ku Tito acï la Dalmatia. + Ee Luka yetök yen ar��r kek ��n. C�l Marko ku bäkkë tënë �a, rin yeen alëu ku bï �a kony ë lu�i. , Tikikuth aca tu��c Epethuth. . T�� bï yïn, ke yï luëth alanhdi��n wiir ca nyää� Troath tënë Karputh, b��i athör aya, athör cï looi ë biöök. / Raan th��th c�l Alekdhänd��r acï ��n lu��i kërac ap�i, yeen abï Nhialic lu��i kë thö� kek kë cï looi. š Ba rot tiit ye apath, rin acï kuec w��t yeku lueel ku ye wïc bï th��r. œ Acïn raan tök cï k��c kek ��n aköl tue� yen ��th ��n luk yic, raan ëbën ëcï jäl �ak��u. Acä wïc ku bï Nhialic ku��n kek��th. 2 Ku Nhialic acï ��n b��n kony ku yïk �a ri�l, agut t�� bï ��n w��t Nhialic l��k k�c cie k�c 4:10 Kol 4:14; Pil 24; 2Kor 8:23; Gal 2:3; Tit 1:4 4:11 Kol 4:14; Pil 24; Lu�i 12:12, 25; 13:13; 15:37-39; Kol 4:10 4:12 Lu�i 20:4; Epe 6:21-22; Kol 4:7-8 4:13 Lu�i 20:6 4:14 1Tim 1:20; Wk 62:12; Rom 2:6

402 2 Timothï 3, 4


Itharel ëbën ku bïk pi�. Ku ��n acï b��n poth bï ��n cïï tëm ë nöök. 3 Ku Nhialic abï ��n ku��ny bei kär�c j��rac yiic ëbën. Ku abï ��n nyaai ke �a pu�l gu��p, bï �a �äth paande ë bäänyde yic. Yeen abï ya theek akölriëëc ëbën! Yenakan.

Mu��th Ciëën 4 Prithkila ku Akuila aa ya mu��th, ku j�l aa mïth Onethiporuth. 5 Eratuth ar��r Korinth, ku Tropimuth aca nyää� Miletuth rin ë tuany. 6 Them ap�i ku ba b��n ke rut këc �ëët. Week aacï Ebuluth, Pudenth, Linuth, ku Klaudia mu��th, ku j�l aa wämäthkuan k��k cï gam. 7 Bï B��ny Nhialic rëër ke w��ikun. Dhëë� Nhialic abï rëër ke we ëbën.

4:19 Lu�i 18:2; 2Tim 1:16-17 4:20 Lu�i 19:22; Rom 16:23; Lu�i 20:4; 21:29

2 Timothï 4 403


404

Athör cï Paulo gät Tito

W��t nhom Athör kënë acï Paulo gät Tito riënythii t�� Kret raan ye ye kony, yen cï Paulo nyää� piny bï akut k�c cï gam l��k bi��k. Athör ë jam wël kadiäk ril ap�i. W��t tue�, Tito a lëk bï t�� ye k�c cï Nhialic gam luui thïn bï bu��th yic, rin k�c juëc pan Kret acïï path. W��t d��t, ee wëët Tito t�� bï yen k�c juëc cï gam pan Kret ya pi��c thïn, röördït ku diäärdït, ku riënythii ku aloony aya. Ku j�l diäärdït diäärkor ya pi��c. W��t ciëën, Paulo ë Tito l��k t�� bï k�c cï gam cie� thïn, bïk rëër ke m��t ku d��r ke cïn ag��th, ku cïn ti��l bï k�c cï gam rëër keye tök.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................ 1:1-4Lu�i Tito pan Kret ............................................................................ 1:5-16Lu�i akut k�c cï gam ........................................................................ 2:1-15Ci�� p�th Krïthiaan ........................................................................ 3:1-11Mu��th ciëën ................................................................................... 3:12-15

1 Athör Paulo alua� Nhialic ku ye atuny Jethu Krïtho cï tu��c Tito. ��n ëcï kuany ku toc �a ba k�c cï Nhialic kuany b��i gam yic bïk

pïr akölriëëc ëbën yök, ku �ickë yic k�c �äth tënë Nhialic, " yen t�� th ë pïïr akölriëëc thïn. Nhialic cïï lueth ye lueel, acï �o th��n ë pïïr kënë wäth��r ke piny këc cak. # Lö� ë pïr acï Nhialic nyooth ku tuuc ��n ë ri�lde kek Aluä�da Jethu ba b��n l��k we. $ Yïn agät athör Tito manhdi�� Nhialic nhom, cuk gam �odhie. Bï d��r ku dhëë� Nhialic Wäda kek Wënde Jethu Krïtho Aluä�da rëër kek yï.

Lu�i Tito pan Kret % Yïn aca nyiää� pan Kret, ba käk këc röt cök wäär l��k cök. Ku kuany k�cdït bïk akuut k�c cï gam wat nhïïm ë g��th pan Kret yiic ëbën cït t�� cï ��n ye l��k yï thïn. & Raandït wat akut nhom adhil a raan lu�i akut 1:4 2Kor 8:23; Gal 2:3; 2Tim 4:10 1:6-9 1Tim 3:2-7


k�c cï gam looi apath, ku acï thiëëk ti�� tök. Ku mi��thke aadhil aa k�c cï gam ku lek gup ath��k ku cïk nhïïm ril. ' Këya, raan wat akut k�c cï gam nhom yen ë raan lu�i käk ë Nhialic, adhil a raan path cïï nhom ril, cïï pu��u lac dak ku cïï ye wi��t ë määu ku cïn gu��p ak��k, ku cïï ye bath wëëu. ( Adhil aa biökrual ku nhi��r lu�i këpath, adhil a raan ë rot duut, la cök ë Nhialic nhom ku p�th. ) Ee raan dhil w��t Nhialic muk piände ëbën cït t�� cï ye pi��c thïn. Këya, abï k�c k��k ri��l pu�th w��t Nhialic cie lueth yic, ku nyuth k�c kuec ë w��t kënë l�n ye pi��cde yic. * Rin k�c juëc aake cï kuec, ku alanden k�c Itharel cï gam bïk b��n Jethu cök, aa k�c b��n liääp nhïïm ë lueth ye kek k�c wë� nyïn. + A�u��n bï ke y��k bïk k��c ë jam, rin liëëp kek k�c nhïïm b��i yiic piööcden r��c kënë w��t wïc kek wëëu ë path tënë k�c yekë ke pi��c. , Raan tök pan Kret ë kam k�cken käk Nhialic tï� acï yic lueel ëlä, “K�ckuan pan Kret aa lueth, aa lääi, aa dak rööt cie luui, aa köör ë mïïth.” . Rin w��t kënë adhil wek ke aa mi�k nyïn thïn ap�i, bïk kepu��th waar bïk w��t Nhialic gam kepu��th ëbën. / Ku cïkkë ben aa luui wël k�c Itharel, wël cït anyïkööl, löö� k�c cï kuec ë w��t yic. š Tënë k�c �er pu��th ëbën aa cïn yiic aju��c, ku tënë k�c col pu��th kä� ëbën aa la yiic aju��c rin aacï wel nhïïm ku piäthken aacï yith kuc. œ Ku ayekë lueel l�n �ic kek Nhialic, ku aye käk yekë ke looi nyooth l�n cïï kek ye �ic. Acïn kë ye kek piath thïn, aa cïn gup ath��k ku acïn këp�th yekë looi.

Kë la cök dhil pi��c

2 Yïn adhil k�c pi��c w��t Nhialic ë yic. " L��k k�cdït bïk kegup aa theek ku yekë röt tiit, ku gamkë Nhialic ë pu��u ëbën, ku nhiarkë röt

ku dhilkë gum aya. # L��k diäärdït aya bïk aa diäär thek Nhialic. Ku cïk wël ye dhëëth, t��dë ke yïk röt määu. Ku yekë diäärkor nyu��th käpath. $ Ku nyuuthkë diäärkor bïk r��rken ku mi��thken nhiaar. % Ku bïk röt muk apath bï ci��n kär�c ye lu��l kegup. Ku thekkë r��rken gup, bï ci��n raan rac dhäl w��t Nhialic yic ri�nken. & Këya, yïn adhil riënythii aa d��t pu��th aya bïk röt aa muk apath. ' Yïïn aya, adhil nyooth l�n ye yïn raan ath��k path ye ki��t ku �ic piööc. ( Ye jam wël la cök rin bï ci��n raan dhäl yïgu��p, bï k�c at�rdu ci��n nyin y��kkë bï kek �o aa jääm gup. ) Pi��c aloony bïk bänyken aa miëët pu��th kuat käk yekë ke looi akölaköl, ku cïk w��lken ye j��ny, * ku cïk ye cuëër aya. Ku bïk nyooth l�n ye kek k�c path akölaköl cïn kë ye ke diëu thïn, ku bïk nyooth aya l�n p�th piööc rin Nhialic Aluä�da kuat käk yekë ke looi yiic.1:6-9 1Tim 3:2-7

Tito 1, 2 405


+ Rin Nhialic acï t�� pu�th yen thïn nyu��th, rin cï yen b��n bï raan ëbën b�n lu��k pïr. , Dh��de ë �o l��k buk pïr rac ku käk pinynhom pu��l. Ku bu�thku pïr path yic, pïr lö� Nhialic pinynhom ë t��n, . ke �o tit aköl cï d��c yen �äthda, t�� bï diik Nhialic ril ap�i ku Jethu Krïtho Aluä�da rot nyu��th. / Bänyda Jethu acï rot gam bï n��k rin bï �ook kony kuat kär�c ye raan ke looi yiic, ku c�l �o aaye k�c cï kegup wu��ny wei, ku yeku kacke yetök ku yeku nhiaar di��t yeku looi këpath. š Pi��c käkkä ri�ldun t�� ke yï. Ku ye ke d��t pu��th ku mi�k k�c piööc ke nyïn thïn. Ku duk raan tök ë path päl bï yï dh��l gu��p.

Ci�� p�th Krïthiaan

3 L��k k�c bïk �ic l�n ë lu�iden bïk bäny baai ku löö� m�c baai theek ku loikë käpath. " L��k ke bïk k�c k��k cïï ye lom ku yekë k�c ë k�c

d��r, ku m��thkë kamken ku yekë röt nyu��th akölaköl l�n ye kek k�c path tënë raan ëbën. # �ook th��r �ok aa �o ye luui kär�c, acïn kënë �icku, �ok aa �o cïn gup ath��k, ku yeku aloony kär�c ye piäthkua wïc ëbën. �ok aa �o la gup kuith ku ti��l ye ke �o maan k�c k��k ku manku ke aya. $ Nawën cï piath ku nhiër Nhialic yen �o kony rot nyu��th, % ke kony �o. Ku acie rin käpath cuk looi, ee rin �er yen pu��u. Acï �o kony ë l��kwëi cï �o b�n dhiëëth ri�l Nhialic ë yic, ku ben �o c�l aaye yam dhëë� Wëi Nhialic, & cï gäm �o ë path rin Jethu Krïtho Aluä�da. ' Ku bï dh��de �o c��k piny Nhialic nhom, ku buk pïr akölriëëc ëbën yeku ��th yök. ( Kënë yen ë w��t yic, d�tkë yic apath, rin bï k�c r��r ke cï Nhialic gam, aa rëër ke loi käpath ë raan ëbën kony. ) Pälkë jam cïn kë ye ku��ny k�c rin wärkuan dït th��r. Ku ater ku ag��th rin lö�, rin käkkä ëbën aa cïn kë ye yök thïn. * W��t raan rac kën yic tök ku rou, ku päl t�� cïï yen ye gam. + ic l�n ye raan cït kënë raan rac, ku aye käkken r�c ye looi gu� nyu��th.

Mu��th ciëën , T�� le Artemath ku Tikikuth �et tënë yï, ke yï l�c b��n tënë �a gen Nikapolith rin awïëc ba p��i rut thöl ë t��në. . Lu��i apath ba Dhenath raan löö� ku Apolo kony k�nyden yic, yiëk ke kuat kë wïckë ë cäth yic. / Adhil kackua �i��c bïk cïï ye rëër ke cïï lui, aa dhil aa luui käpath wïc pi��rden, acïk lëu bïk pïr pïr rac. š K�c r��r ke ��n ëbën aa we mu��th. Mu��th k�c nhiar �o mi��thakua le �ok gam tök. Dhëë� Nhialic abï rëër kek we ëbën. 2:14 Wk 130:8; B.bei 19:5; L.rou 4:20; 7:6; 14:2; 1Pït 2:9 3:12 Lu�i 20:4; Epe 6:21-22; Kol 4:7-8; 2Tim 4:12 3:13 Lu�i 18:24; 1Kor 16:12

406 Tito 2, 3


407

Athör cï Paulo gät Pilemon

W��t nhom Pilemon aye raan ë l�c kam k�c cï gam gen Kolothia, ku ë ye raan akut k�c cï gam, ku ë la alony c�l Onethimuth. Alony kënë ëcï kat tënë ye. Nawën ke la r��m kek Paulo �ön ë m��c ku wel Paulo nhom bï ya raan cï gam. Athör Paulo cï gät Pilemon ë tuc ye rin bï Pilemon d��r kek alu�nyde Onethimuth, ku lor ke cie w��t ye yen alony cï dhuk tënë ye, ku ë w��t cï Onethimuth ya wämënh cï gam aya.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................... 1-3Al��c tënë Pilemon ............................................................................... 4-7Bï Pilemon kë cï Onethimuth wu��c päl piny .................................... 8-22Mu��th ciëën ...................................................................................... 23-25

Paulo raan cï mac ë w��t Jethu raan cï l�c ku d�c, yen agät athör tënë wämääth ë gam yic Timothï ku mäthda Pilemon raan luui �ok, " ku nyanakäida Apia ku mäthdan d��t lui ap�i cïmënda c�l Arkiputh ku tënë k�c cï gam ë r��m paandu. # Bï d��r ku dhëë� Nhialic ku B��ny Jethu raan cï l�c ku d�c, aa rëër kek we.

Al��c tënë Pilemon $ Wämääth cï gam Pilemon, na r��k akölaköl ke yïn aya tak r��kdi�� yic ku l��c Nhialic ri�nku. % Rin ��n ë nhiërdun nhi��r yïn k�c ë Nhialic, ku gamdu tënë B��ny Jethu, pi�. & R��kki�� ë l�n bï piath b��i kamkua buk athi��i cuk yök pi��rda yic tënë Raan cï l�c ku d�c aa deet yic. ' Nhi��rdu acä c�l amit pu��u ap�i ku deet �apu��u rin cï yïn k�c cï Nhialic gam nyu��th apath.

Paulo awïc Onethimuth bï kony ( Këya, rin w��t kënë, al��u ba yï y��k ke �a cït wämuuth rin Raan cï l�c ku d�c, kë wiëc ba looi, ) ku rin nhiër nhiaar ��n yï yen abï ��n yï 2 Kol 4:17


408 Pilemon

thiëëc. Kënë aya looi rin ë ��n Paulo tit nyin Jethu raan cï l�c ku d�c yic, cï mac ëmën w��tde. * Yïn alä� rin Onethimuth cï jäl a manhdi�� rin Raan cï l�c ku d�c, rin cï ��n b��n ya wun w��ike wäär m��c �a. + Wäär tue� acïn kën ye kony tënë yï, ku ëmën ala kë lëu bï kony tënë �o �odhie, yïïn ku ��n. , Yeen atu��c ciëën tënë yï, c�k al�n cïï piändi�� ye wïc. . Ee nhiaar bï l��k r��r ke ��n t��thin-ny��t, bï ��n kony nyi�ndu mënë l��k m�c ��n rin piööc ë w��t Nhialic. / Acä wïc ba yï näk ku��nydi��, awïëc ba këdu tak ë rot. Acïn kë lu��i ke k��c ë gam. š T��dë, w��t jiël Onethimuth tënë yï ë rin bï yen b�n dhuk bäk la rëër ke we cïï ben pu��k rin cï gamdun a tök. œ Yeen adhuk tënë yï rin ë yen alu�nydu, ku �ic l�n ye yen wämuuth aya rin cï yen gam. Yeen anhiaar ap�i ku aba nhiaar ap�idït aya ke cït alu�nydu, ku ye wämuuth rin Bänyda. 2 Na luuiku ë tök, ke yï lor Onethimuth cït l�n bï yïn �a lor. 3 Na le kër��c cï lu��i yï, t��dë ke k��ny ë wëëu, ku wïc ke ke nyaai ke käkki�� yiic. 4 Ee ��n Paulo ��n agät kënë ë ci��ndi��. Yïïn aba cu��t. Ku duk nhom mär yïn acï pïr akölriëëc ëbën yök ë ri�nki��. 5 Ke yïn manh ma, loi kënë apath rin Bänyda. Ku ë w��t ca lim tënë yï ke �o cït mïth ë tik rin Raan cï l�c ku d�c, d��t �apu��u. 6 A�i�c l�n bï yïn kë ca thiëëc tënë yï looi ku käjuëc k��k. 7 Ku d��t aya, guir t��n anïïn tënë �a, t�k ke Nhialic abï r��kkun pi� ku abä c�l adhuk tënë we.

Mu��th ciëën 8 Epaprath raan cï mac kek ��n rin w��t Jethu raan cï l�c ku d�c, ee we mu��th. 9 Ku k�c lui kek �a, Marko ku Arithtarkuth ku Demath ku Luka, aa week mu��th aya. : Bï dhëë� Bänyda Jethu raan cï l�c ku d�c rëër ke we ëbën.

10 Kol 4:9 23 Kol 1:7; 4:12 24 Lu�i 12:12, 25; 13:13; 15:37-39; 19:29; 27:2; Kol 4:10, 14; 2Tim 4:10, 11


409

Athör cï gät k�c Itharel cï gam

W��t nhom Athör cï gät k�c Itharel, ee g��t tënë akut k�c cï gam wäär duër gamden wai wei, ku dhukkë gamden th��r yic, rin cïï k�c juëc kë loikë nhiar ku yekë ke ku��c ciëë�. Ku keek aake ye raan gät athöör ke d��t pu��th ë gamden yic. Ku nyuth ke l�n Jethu Krïtho yen ë yic la cök, ku ë yen acï Nhialic rot nyu��th thïn. Wäär g��t yen athöör ë wïc bï yith kadiäk d��t kepu��th ap�i. (1) Jethu yen ë Wën Nhialic akölriëëc ëbën, ku yeen acï b��n gum bï t�� yen Wun Nhialic th��k thïn �ic. Rin ye yen Wën Nhialic, Jethu adït tënë k�c käk Nhialic tï� cï g��t athör th��r wël Nhialic yic. Ku adït tënë atuuc nhial ku tënë Mothith aya. (2) Jethu acï Nhialic nyu��th bï ya yen raandït käk Nhialic akölriëëc ëbën, ku dïït tënë k�c käk Nhialic t�� athör th��r wël Nhialic yic. (3) Ku Jethu yen ë raandït käk Nhialic. Ku ë yen pïr ë yic b��i tënë �o. Ku lääi wäär ye k�c Itharel ke n��k, ku t��wäär ye kek yanhden du��r thïn duël yic, aa ye kïït yen aye kek pïr bï Jethu b��i aköldä ki��t. Ku cökdït 11 yic, raan g��t athöör ë käjuëc rin gam k�c th��r cï g��t athör th��r wël Nhialic yic l��k k�c bä athöör kueen, bïk kepu��th d��t gamden yic. Ku cökdït 12 aaye l��k bïk la tue� ke gam �et t�� thou raan ku cïk kek��th wël Jethu. Ku gumkë kuat kär�c lui röt ke, ku nääk bï b��n tënë ke aya. Wël juëc t�� athör th��r wël Nhialic yic, aaye raan ë gät athör kënë tënë k�c Itharel cï gam, lac mat thïn. Kek wëlkä aabï raan kuen athöör ya yök ci�l kït �äny ku kït ë thi��k yiic (“ ”). Athöör ë thök ë wëët ku l��k.

Käk t�� thïnW��t Nhialic acï Wënde l��k k�c .......................................................... 1:1-3Jethu adït ku aril tënë atuuc nhial .................................................. 1:4-14Bu�thku Jethu bï �o lu��k la pan mac ................................................ 2:1-4Jethu acï b��n bï �o lu��k .................................................................. 2:5-18Jethu adït ap�i tënë Mothith ............................................................. 3:1-6Gamku w��t Jethu buk rëër ë duk ................................................. 3:7-4:13Jethu yen ë Raandan dït ap�i käk Nhialic .................................. 4:14-6:12Athön Nhialic ë yic ........................................................................ 6:13-20Melkidhedek .................................................................................... 7:1-14Raan d��t käk Nhialic cït Melkidhedek ........................................... 7:15-28Jethu yen ë Raandan dït käk Nhialic ............................................... 8:1-15


T�� ye Nhialic du��r thïn wäth��r ................................................ 9:1-10:18Bäk lok t��thiääk ke Nhialic ......................................................... 10:19-39Gam .......................................................................................... 11:1-12:29T�� ye Nhialic miëët pu��u thïn ....................................................... 13:1-16Thek k�ckun dït wël Nhialic ........................................................ 13:17-19Röök ciëën ................................................................................... 13:20-21Wël ciëën ..................................................................................... 13:22-25

W��t Nhialic acï Wënde l��k k�c

1 Wäth��r Nhialic acï jam tënë k�c käkke tï� bïk w��tde l��k wärkuan dït arak juëc dh��l juëc. " Ku ëmën, ee Wënde yen ë käkkä l��k k�c.

Yen acï Nhialic th��n käriëëc ëbën pinynhom, ku ë ri�l Wënde yen ë looi yen käriëëc ëbën t�� thïn. # Wën Nhialic yen ë dh��de nyu��th. Ku yen aye Nhialic tïc yegu��p ayic. Ee ri�l w��t yen ë käk t�� nhial ku piny c�l alui cït t�� cï yen ke cak thïn. Ee yen acï thou ba adumu��mkua laak wei �ogup, ku ler ku nyuuc Bäänyde yic nhial cuëny Wun Madh�l.

Jethu adït ku aril tënë atuuc nhial $ Këya, Jethu adït ku aril ap�i tënë atuuc nhial, cïmën rin cï Nhialic gäm ye bï ye a c��l ke, “Wën Nhialic,” ye nyu��th. Rinkä awär rin atuuc. % Rin acïn atuny cï Nhialic ka� l��k yeen ëlä, “Yïn ee Wëndi��, akölë, ��n acï ya Wuur.” Ku acïn atuny cï Nhialic ka� l��k yeen aya ëlä, “��n abï ya Wuur, ku yïn abï ya wëndi��.” & Ku wäär tuuc Nhialic Wënden bï th��n käkke pinynhom acï lueel aya ëlä, “Yen adhil atuuc nhial door.” ' Ku kë cï Nhialic lueel rin atuuc nhial akïn, “Acä atuuc nhial cak ke pu�l gup cïmën yom. Ku cïmën bir de� bïk yeen lac aa lu��ï.” ( Ku lueel Nhialic tënë Jethu ëlä, “Bäänydu abï cie� akölriëëc ëbën, ku yïn abï �i�c mac apath. ) Yïn ee k�c luui käpath nhiaar, ku yïn ee k�c luui kär�c lac t��m

awu��c.1:5 Wk 2:7; 2Tha 7:4; 1Lëk 17:13 1:6 L.rou 32:43 1:7 Wk 104:4 1:8-9 Wk 45:6-7

410 Athör cï gät k�c Itharel cï gam 1


Ku ee yen kë cï Nhialic, yen Nhialicdu, yï tääu tue� k�c nhïïm rin cï yen yïïn l�c ku g��m yïïn mi�t

pu��u ëbën.” * Ku wël th��r Nhialic cï g��t aa jam ëlä rin ë Jethu, “B��ny wäär tue� c�k kä� yïn acï piny cak, ku nhial aya ee yïn

acï yeen cak. + Käkkä ëbën aabï liu aköldä, ku yïn abï t�� thïn ath��r. Aabï dhi�p ku riëëkkë cïmën alath. , Aaba ya mat yiic cïmën alanh cï riääk ku cu�t wei. Ku war keek aya cïmën al��th. Ku yïn gu��p, yïn acïï rot bï ka� waar, ku yïn acïï bï dhi�p.” . Acïn atuny cï Nhialic ka� l��k yeen ëlä, “Nyuc kö�di��n cuëc ku ��n abï k�c at�rdu guiir ku dhu��k keek

ciëën yïcök.” / Na ye këya, ya atuuc nhial kä�ö? Atuuc aa jak Nhialic lu��i ë path. Aaye tooc bïk k�c bï pïr akölriëëc ëbën yök, aa kony.

Bu�thku Jethu bï �o lu��k la pan mac

2 Këya, �ok aadhil �opu��th tääu piny ap�i ku pi�ku w��t Jethu apath, buk cïï m��r wei dhël la pan Nhialic yic. " W��t Nhialic

wäär cï yen atu��cke tooc bïk lö� l��k Mothith, rin bï Mothith ye l��k wärkuan dït. K�c cï b��n kuec bïk w��t kënë cïï pi� aacï b��n t��m awu��c. # Këya, ye�ö bï �o gël bï �o cïï tëm awu��c aya, t�� cïï �ok w��t bï �o kony ye Jethu l��k k�c rin pïr akölriëëc ëbën ye pi�? Ee Jethu yen ë k�� w��t pïr lueel. Ku yen acï k�c cï ye pi� l��k �o l�n ye yen yic. $ Ku aye Nhialic nyu��th akölaköl l�n ye käkkä yith ë käkkith jä� g��i röt looi yiic. Ku mi��c juëc ri�l ye Wëi Nhialic yiëk k�c cï käkkä gam t��cït t�� wïc yen ye thïn.

Jethu acï b��n bï �o b��n lu��k % Nhialic acïï atuuc nhial bï looi bï ya kek la ri�l piny yen wïc bï b�n guiir, piny yen ji��m �ok ëmën. & Aacie ke, rin acï Debit lueel tënë Nhialic ëlä th��r athör waak yiic, “Raan ye�ö, ku manh raan ye�ö, ye yïn yïnhom yiëk ye ap�i

këlä? ' Wäär aca c�l at��u nhom ciëën kaam thin-ny��t tënë atuuc

nhial, ku a�ot ca b��n yiëk bääny ku tääu këriëëc ëbën yecök. ( Ku wën cï yïn këriëëc ëbën tääu yecök.”1:8-9 Wk 45:6-7 1:10-12 Wk 102:25-27 1:13 Wk 110:1 2:6-8 Wk 8:4-6

Athör cï gät k�c Itharel cï gam 1, 2 411


Acïn kënë cï nyää� wei. Ku ëmën acuk tï� l�n t�� këriëëc ëbën yecök. ) Ku �ok aa Jethu wäär ca t��u nhom ciëën tënë atuuc nhial tï� ëmën ke ye yen cï yiëk bääny. �ok aa Jethu tï� ke cï ya b��ny rin cï yen thou, bï raan ëbën lu��k ë piath Nhialic. * Ku ë yic bï Nhialic yen cï këriëëc ëbën cak, ku c�l ke aa cië� cït t�� cï yen ke cak thïn, Jethu c�l agum, rin wïc yen ye bï k�c juëc kony ku ��th ke bäänyde yic pan Nhialic. + Raan k�c c�l ala cök, ku k�c ye looi bïk la cök aala Wunden. Ku yen acïï Jethu gu��p ye yär bï ke aa c��l wämäthakën. , Acï lueel tënë Nhialic ëlä, “��n abï wämäthki�� l��k kë ca looi, yïn aba leec amatden yic.” . Ku lueel aya, “��n abï Nhialic ��th.” Ku ben lueel tënë Nhialic, “��n akïn, �ok mïth ca gäm ��n.” / Jethu acï ya raan cïmënda. Rin na le thou, ke gök j��rac la ri�l ë thou. š Ku Jethu acï b��n aya, bï k�c ke cït aloony pi��rden yic akölaköl b��n w��r bei rin ri��c kek ë thou. œ Këya, adhilku tääu �onhïïm l�n Jethu akëc b��n bä atuuc nhial b��n kony. Acï b��n bï �o b��n lu��k, �ok k�c cï gam cïmën Abaram. 2 Ku rin ë w��t kënë yen acï yen ci��t �o, �ok wämäthakën. Rin bï yen a Raan käk Nhialic �er pu��u lu�i käk Nhialic yiic. Ku rin bï ye juaar tënë Nhialic ba adumu��m päl piny. 3 A�icku l�n bï yen �o kony t�� thööc j��rac �o awu��c yic, rin yeen aya, ëcï j��rac them ku guum ap�i.

Jethu adït ap�i tënë Mothith

3 Wek mi��thakäi cï gam, wek k�c cï Nhialic c��l aya cïmëndi��, awiëc bäk Jethu raan cï Nhialic tu��c pinynhom ke ye Raandan dït ap�i

käk Nhialic, bï �o b��n pi��c käpu�th wïc Nhialic ke buk ke gam, tak apath. " Jethu ëcï w��t Nhialic yen tooc ye gam, ku looi piände ëbën cïmën wäär cï Mothith w��t Nhialic gam, ku looi wäär cï Nhialic ye tääu k�cken Itharel nhïïm. # Raan mac cak nhom aye leec ap�i tënë k�c ë manyë. Ku këya, Jethu aye leec ap�i tënë Mothith. $ Mac ayï dhiëth ala raan ye cak nhom. Ku Nhialic yen ë cak käriëëc ëbën. % A�icku ëbën l�n cï Mothith w��t Nhialic gam ku looi apath wäär ye yen alony Nhialic, wäär cï Nhialic ye tääu k�c Itharel nhïïm. Ku lëk ke käk bï röt looi aköldä. & Ku Raan cï l�c ku d�c acï w��t Nhialic gam ku m�c manyde apath rin ye yen Wënde. Ku �ook k�c cï gam �ok aa many Nhialic. �ok aa manyde t�� le �ok tue� �o deet �opu��th, ku nhi��mku ��thdan bï �o lu��k aköldä.2:12 Wk 22:22 2:13 Ith 8:17, 18 3:2 Kn 12:7

412 Athör cï gät k�c Itharel cï gam 2, 3


Gamku w��t Jethu buk rëër ë duk '-( Këya, Wëi Nhialic ë �ook y��k, “Tääukë wenhïïm piny ku pi��kë w��tde ya aköl. Ku du��kkë wepu��th wel wei tënë yeen, cïmën wäär cï k�c Itharel kepu��th w�l wei tënë Nhialic wäär them yen keek ror li��t, wäär jiël kek pan Ijip. ) Keek, aake cï käk jä� g��i cï Nhialic looi rin bï yen ke kony tï�, ku �ot ke cïï w��t Nhialic gam t��n ru��n thiär�uan, bïk ci��t k�c ke them Nhialic, ku bïk t�� lir yen pu��u thïn tï�. *-+ Nawën ke riääk pu��u tënë keek ku kuëë� ku lueel, �K�ckä aacïï w��tdi�� ben pi�, ku aacä bï pu��l bïk t�� ca guiër ke bï kek la rëër thïn ë duk,

dööt. ” , Mi��thakäi, ti�tkë röt bï ci��n raan tak kërac kamkun bï w��t dh��l yic, ku wel yepu��u wei tënë Nhialic yen t��u këriëëc ëbën yecin. . Yakë röt w��t ë kamkun, ku d��tkë wepu��th akölaköl, t�� ot ye wek ye lëu bäk wepu��th dhu��k ciëën, cïmën w��t ye Nhialic l��k we bäk looi yaköl, “Pälkë lu�i adumu��m, bï ci��n raan ku��th j��rac wei, ku dh��l w��t Jethu yic.” / Rin na mukku gamda ap�i akölriëëc ëbën, ku ��thku Nhialic cïmën wäär g�m �ok ye buk Jethu bu��th, ke �ok aa tök kek Jethu. š �ok aabï dhël Jethu bu��th yic t�� gam �ok kë yeku kueen cï g��t athör th��r wël Nhialic yic, ye lueel buk cïï kuec, ku buk cïï cït k�c Itharel wäär cï kën ë ye Nhialic l��k ke ror li��t dh��l yic. œ ic k�c ke cï w��t Nhialic pi� ku dhälkë yic? Alëu ba �ic l�n k�ckä aa wärkuan dït, k�c Itharel wäär w�t Mothith kenhïïm wei l�� yic pan Ijip. 2 Ku keek k�ckä, cï Nhialic rac pu��u tënë ru��n thiär�uan, aye kërac yen aa cïk looi. K�ckä aacï b��n thou ku d�� guäpken ror li��t. 3 Ku kë cï kek nhïïm ri�l bïk w��t Nhialic cïï pi�, yen acï Nhialic pu��u b��n riääk ku kueec, ku kuëë� bï k�ckä t�� cï guiir bï kek la l�� thïn cïï döt. 4 Këya, ayeku tï� l�n aa këc Nhialic b��n pu��l bïk ë t��n dööt, rin këc kek w��tde gam.

4 Adhi�lkë muk wenhïïm l�n t��pu�th wäär cï Nhialic th��n �o bï �ok la l�� thïn ke ye, a�ot tiit yen �o thïn. Këya acïn raan kuec bï lö�

wäär cï th��n �o cïï yök. " Rin �ok aacï W��t Pu�th Yam pi� cïmënden. Ku keek aacï w��t pi� ku akëc ke kony, rin wäär pi� kek ye aa këckë gam. # Ku �ok k�c cï gam, �ok aa lö� cï Nhialic th�n yök, rin �ok aacïï cït wärkuan dït wäär cï w��t cï Nhialic th��n keek pi� ku cïk gam, go lueel 3:7-11 Wk 95:7-11 3:15 Wk 95:7-8 3:16-18 Kn 14:1-35 4:3 Wk 95:11



ëlä, “Këya, ��n acï pu��u riääk ku ku��, �L�n k�ckä aacïï bï la t�� bï kek la l�� thïn. ” Ku l�� ye Nhialic lueel ë t�� thïn th��r wäär cï yen piny cak. $ Rin ayeku yök aya athör th��r wël Nhialic yiic l�n cï Nhialic l�� lu�ide yic aköl ye nïn dhorou, t��wäär cï yen nhial ku piny cak ku käk t�� nhial ëbën thöl. %-& Cït l�n cï Nhialic ye lueel, “K�ckä aacïï bï la t��n l��.” Ku k�c ke cï w��t kënë ka� pi� aa këc b��n la t��n l�� rin cï kek w��t Nhialic dh��l yic. ' Ku Nhialic ë cä aköl d��t looi. Ku ë yen akölë yen cï yen jam tënë Debit wäth��r, cït t�� cï ye gät thïn athör th��r wël Nhialic, “Na pi��kë Nhialic röl ke cöt akölë, ke du��kkë kuec cïmën k�c th��r.” ( Këya, du��kkë tak l�n cï wärkuan dït, pan wäär cï Nhialic lueel bï kek la l�� thïn dööt wäär �eet kek pan kanaan, kek bänyden Jocua wäär cï b��n a b��ny Mothith cök. Du��kkë tak, rin na ke cï pan cï Nhialic lu��i ke dööt, �u��t akëc Nhialic b�n lueel l�n le yen aköl d��t bï k�c cï w��tde gam, bï kek la l�� thïn ke ye, b��n. ) Ee yic! A�icku l�n �ot bï yen la l�� tënë k�c w��t Nhialic gam, cïmën wäär cï Nhialic l�� nïn kadätem cök wäär c�k yen pinynhom. * Rin raan cï l�� cï Nhialic th�n yök, abï l�� lu�ide yic, cïmën wäär cï Nhialic l�� lu�ide yic. + Këya, luuiku apath buk l�� kënë yök, rin bï ci��n raan tök kamkua mär, cïmën wäär cï wärkuan dït kuec bïk w��t cïï gam. , W��t Nhialic ar��r thïn ku alui pi��rda yic akölaköl. W��tde aril ap�i, ee lööny k�c pu��th bï käpath ku kär�c t�� opu��th tek thook. Acït t�� moth dhie rï� teem bï yom la tek thook. . Acïn kë lëu bï thiaan tënë Nhialic. A�ic kë cï cak ku adaai këriëëc ëbën. Acïn kë lëu raan bï thiaan tënë ye. Ku ë yen aye b��n l��k kär�c.

Jethu yen ë raandït ap�i käk Nhialic / Jethu Wën Nhialic, yen ë raandït ap�i käk Nhialic r��r kek Nhialic. Na ye këya, ke �o muk gamda apath. š Raandan dït ap�i käk Nhialic acie yepu��u ë p��n �o c�k al�n ye �ok luui kär�c. Rin yeen ëcï j��rac them aya ë dh��l juëc yiic cïmënda. Ku acïn awu��c cï looi. œ Lokku tënë Nhialic cï nyuc thönyden dhëë� nhom ke �o cïï ri��c. T��n, �ok aabï li�r pu��u yök, ku yökku dhë� bï �o kony t�� wïc �ok ku��ny.

5 Raandït käk Nhialic th��r ë ye kacke kuany bï ya jam tënë Nhialic rin k�c ëbën. Ku n��k kä� bï yen ke Nhialic door rin bï Nhialic

käkken r�c yekë looi päl piny. " Ku yeen aya, ee ye luui kär�c akölaköl rin ye yen raan. Ku këya, alëu bï k�c cï määr, ku k�c cïn kë �ickë �uään. # Ku rin cïï b��ny ye ri�l ap�i w��t Nhialic yic, ee kä� n��k bï yen ke Nhialic door rin kär�c ye kacke looi, ku rin käraacke aya. $ Acïn raandït 4:3 Wk 95:11 4:4 Cäk 2:2 4:5 Wk 95:11 4:7 Wk 95:7-8 4:8 L.rou 31:7; Joc 22:4 4:10 Cäk 2:2 5:3 Leb 9:7 5:4 B.bei 28:1



käk Nhialic rot kuany ë rot. Ee Nhialic ë rot yen ë raanden cï tak l�c cïmën wäär l�c yen Aron. % Këya, Bänyda raan cï l�c ku d�c ëcïï bääny ye yen raandït käk Nhialic rum. Ee Nhialic yen ë l�c ye wäär lueel yen ye ëlä, “Yïn ë Wëndi��, Ya akölë, ��n acï ya Wuur.” & Ku acï g��t athör th��r wël Nhialic yic l�n cï Nhialic ye lueel aya aköld��t ëlä, “Yïn acï l�c ba ya raan käk Nhialic akölriëëc cïmën Melkidhedek.” ' Wäär cië� Jethu pinynhom, ëcï röök ap�i tënë Nhialic, ku c��l Nhialic ke dhiau, Nhialic lëu ye bï kony thou yic. Ku yen acï Nhialic b��n kony rin yen Jethu yök ke loi këden wïc. ( Na c�k al�n ye Jethu Wën Nhialic, ke yeen acï dhi�l b��n gum bï kë wïc Nhialic yen bï looi dhi�l �ic bï wët. ) Ku wën cï yen jäl a raan la cök, cï lu�ide lëu, acï b��n aa raan ye pïr akölriëëc ëbën yök thïn ë k�c w��tde pi� ku loikë. * Ku ë yen kë cï Nhialic ye b��n nyu��th k�c ëbën, l�n ye Jethu Raandït ap�i ë käk Nhialic akölriëëc ëbën cïmën Melkidhedek. + Ala wël k��k ril kek ba l��k we ë wëlkä cök, ku aril yic ba ke teet yiic rin wek aacït k�c la yïth adök, cïï kä� ye pi�. , Na we cï wepu��th päl piny, �u��t wek aa k�c k��k pi��c w��t Nhialic ëmën, rin t��n gam wek ye bäk aa k�c cï gam acï m�c. Ku wek aacï dhuk ciëën, ar��k nadë ke wek aa wïc k�c ben we pi��c wël tue� Nhialic wäär cäk ka� �ic. Wek aacït mïth kor �ot ke dhil muk ë ca, këc gu� dït bïk mïth mïïth ril k��th. . Ku raan �ot cït manh koor muk ë ca, aye nyooth l�n këc yen w��t Nhialic deet apath. A�ot cït manh kuc këpath ku kërac. / Miëth ril k��u ee kën k�c cï dït, k�c cï röt pi��c bïk käpath ku kär�c �ic.

6 Lokku tue� buk we pi��c wël bï we c�l a�ic käjuëc. Acä wïc ba we pi��c käk wäär wiëckë bäk ke �ic bäk aa k�c cï gam. Acä wïc ba

b�n l��k we bäk wepu��th dhu��k ciëën rin adumu��mkun ku bäk Nhialic gam. Käkkä aa �i�ckë ke th��r. " Piööc rin l��kwëi, ku piööc bï cin tääu k�c nhïïm bï Wëi Nhialic lööny k�c gup. Ku j�l a piööc bï Jethu k�cken cï thou b�n j��t bei thou yic aköl le yen dhuk pinynhom, bï luk b��n looi kam k�c cï w��tde gam, ku k�c cï jai w��tde. Piööc cït kënë acie yen path bï ya dhu��k yic tënë we akölaköl. Kek aa käk ye ke piööc j��k. # Apath buk la tue� buk käjuëc k��k �ic rin Jethu. Ku ë yen kë buk looi t�� p��l Nhialic ye. $ Rin acïï rot lëu bï k�c cï jäl gamden yic c�l aa ben kepu��th dhu��k ciëën. Keek aake cï yic ka� �ic, ku �ickë pïr yam cïk yök tënë Raan cï l�c ku d�c, ku Wëi Nhialic. % Ee cïk �ic l�n pu�th w��t Nhialic, ku tï�kë 5:4 B.bei 28:1 5:5 Wk 2:7 5:6 Wk 110:4 5:7 Mt 26:36-46; Mk 14:32-42; Lk 22:39-46 5:12-13 1Kor 3:2



käk jä� g��i. & Ku käk loikë ke ëmën, aa ben kek Wën Nhialic piäät tim cï rïïu k��u, ku r�ckë gu��p k�c nhïïm ëbën. '-( Raan cï w��t Nhialic gam piände ëbën athö� ke dom dhie la ti��m path, ee pïu yi��i na tueny de� ku pur ke lok apath. Raan cït kënë aye Nhialic pu��u mi�t tënë ye, ku kony bï pïr akölriëëc ëbën yök. Ku dom ye puur ku la ku��th cil thïn, acït raan ye l��k w��t Nhialic ku cïï pi�. Raan cït kënë aye Nhialic t��m awu��cdït bï yen rëër pan mac akölriëëc. ) Na c�k al�n cï ��n we gät athör kënë wek mäthki��, ka �i�c wek aa �ot we la tue� apath. Wek aa �ot we kuany dhël pïr akölriëëc ëbën yic. * Nhialic acie mïtil nadë ke mär nhom käpu�th cäk looi, ku t�� nhi��r wek ye thïn cäk nyu��th ye käk cäk looi yiic, ku käk �ot ke lu�ikë ke ëmën rin kacke. + Ku wek aa wïcku bï ��k la tue� ke loi käpath cït käpu�th th��r akölaköl �et aköldä. Rin bï kë ��thkë yenhom ti��. , Awïcku bäk röt cïï dak lu�i käpath yiic. Awïcku bäk ci��t k�c wäär cï gam, �et t�� yök kek këpu�th wäär cï Nhialic th��n ke.

Athön Nhialic ë yic . Wäär lueel Nhialic ye l�n bï yen Abaram gäm mïth juëc, acï rot kuëë� rin cïn yen raan d��t dït tënë yen bï ye kuëë� ë ri�nke. / Ku lueel, “Yïn al��k yic! Yïn aba d��c ku gäm yï mïth.” š Go Abaram tïït ku ��th kë cï Nhialic rot kuëë� �et t�� cï kënë yenhom b��n ti��. œ T�� kuëë� raan, ee kuëë� rin raandït tënë ye. Ku ku��de aye gam. 2 Ku ë wïc Nhialic bï c�l ala g�i, l�n bï yen kë cï th�n gu��t nhom ke cïï war yic. Ku kuëë� bï w��tde dhi�l a yic. 3 Nhialic acï �o l��k kä� karou, athön ku kuëë�, l�n bï yen w��lke muk nhïïm. Ku rin ë käkkä karou, a�icku l�n ye athön yic. Keek aacie röt ye waar ku Nhialic acie lueth ye lueel. Nhialic acï kënë lueel bï �o d��t pu��th ap�i l�n bï �äthda tënë Nhialic yenhom ti��. 4 Ku rin �äthda tënë Jethu yen aye �ok thöny Nhialic dööt, t��wäär cï Jethu la thïn �onhïïm tue� bï la röök ku l�� Nhialic ë ri�nkua. 5 ��th ye �ok Nhialic ��th käpu�th cï th��n �o rin w��ikua yen ë �o muk pu��th, rin Jethu acï �o wat nhïïm pan Nhialic. Ku yeen acï jäl a raandït ap�i käk Nhialic cïmën Melkidhedek, akölriëëc.

Melkidhedek

7 Melkidhedek ë ye b��nydït gen c�l Thalam, ku yen aya ë ye raandït ap�i käk Nhialic Madh�l. Na��n akäl tök ke pi� l�n cï Abaram la

dhuk t�� yic ke cï t�� bäny wu��t ka�uan cop. " Go Abaram Melkidhedek ju��r tö� thiäär käk cï ke la peec t�� yic. Melkidhedek, w��tde yic, “B��ny la cök.” Ku ë ye b��ny d��r aya. Cïmën rin genden c�l Thalam, w��tde 6:8 Cäk 3:17-18 6:14 Cäk 22:16-17 6:19 Leb 16:2 6:20 Wk 110:4 7:1-2 Cäk 14:17-20



yic, ee “D��r.” # Acïn wun ku man ku kuat. Ku t��n j��k pi��rde rot thïn ku le thök acïï �ic. Ar��r ke ye raan käk Nhialic akölriëëc cïmën Wën Nhialic. $ Jalkë tï� t�� dïït Melkidhedek thïn! Agut Abaram gu��p, raandït wärkuan dït th��r, acï tö� thiäär käkken wäär cïk la peec t�� yic, ju��r ye. % Alëu raan bï gam l�n ye kë cï Abaram ajuër gäm Melkidhedek yic, t��n ye Melkidhedek raan Lebï, kuat Abaram kek k�c käk Nhialic ë k�c Itharel wäär tök thiäär yic juaar tënë kacken cït lö� Mothith. & Ku yen Melkidhedek acie raan kuat Lebï, ku aca ajuër b��n lööm tënë Abaram ku cuët pïu. Ku Abaram acä athön Nhialic yök. ' Ku a�icku aya l�n raan yen k�c d��c, awär raan b��n tënë ye bï b��n d��c. ( Ku d��t aya, k�c käk Nhialic wäär ajuër kuany, aake ye k�c ë path, aacï b��n thou cïmën bï �ok thou, ku aye athör th��r wël Nhialic l��k �o l�n Melkidhedek apïr. ) Alëu buk lueel l�n ye Melkidhedek raandït ap�i käk Nhialic tënë k�c Lebï, k�c käk Nhialic. Rin Abaram wundït kuat Lebï, yen acï tö� thiäär käk wäär cïk la peec t�� yic ju��r Melkidhedek. * Këya, alëu bï lueel l�n k�c Lebï aacï tö� thiäär ju��r Melkidhedek aya, rin ye kek k�c ri�m Abaram. + Na lëu k�c Lebï, k�c käk Nhialic bïk �o c�l aala cök, �u��t acïn d��t ben raan d��t käk Nhialic cïmën Melkidhedek b��n, raan cïï cït Aron, raandït käk Nhialic wäär ë kuat Lebï. Ku k�c Lebï, k�c käk Nhialic aake bu�th lö� Mothith yic. , Ku aa këc �o b��n c�l aala cök. Ku këya, acie raan d��t käk Nhialic yen wïcku ë rot, �ok aa wïc lö� d��t yam aya. . Jethu Bänyda, raan ji��m �ok ri�nke ëmën, ee cie raan dhiënh Lebï. Ku acïn raan tö� kuatde cï ka� a raan käk Nhialic, ee Nhialic door yïk nhom. / A�icku l�n Bänyda Jethu ë raan dhiënh Juda. Ku akëc Mothith pu��l bï k�c dhiënh Juda ya k�c käk Nhialic.

Raan d��t käk Nhialic cït Melkidhedek š Acï jäl la g�i ap�i ëmën, t� � le raandït d� �t käk Nhialic cït Melkidhedek tu��l. œ Raan këc aa raandït käk Nhialic cït lö� ci�� k�c pinynhom, acï ya raandït käk Nhialic cïn kë bï ri�lden pïr akölriëëc ëbën ka� rac. 2 Rin aye athör th��r wël Nhialic lueel ëlä ë ri�nke, “Yïn abï ya raan käk Nhialic akölriëëc ëbën cïmën Melkidhedek.” 3 Ku lö� th��r wäär acï pu��l acïï ril. Acie k�c ë kony. 4 Rin lö� Mothith acie k�c c�l aala cök. Ke ëmën �ok aala lö� yam �o c�l a��th l�n bï �ok thi��k kek Nhialic. 5 Ku d��t, Nhialic ëcï kuëë� aya këde. Ku acïn k�c k��k cï ya k�c käk Nhialic cï yen kuëë� këden. 6 Ku Jethu acï ya raandït käk Nhialic ap�i 7:5 Kn 18:21 7:17 Wk 110:4 7:21 Wk 110:4

Athör cï gät k�c Itharel cï gam 7 417


rin cï Nhialic kuëë� w��tde wäär lueel yen ye ëlä, “��n acï kuëë� ku acä bï waar yic. Yïn ë b��ny akölriëëc ëbën.” 7 Rin ë kuëë� kënë yen acï �ok ye �ic l�n lö� d��r ë yam cï Nhialic looi ë Jethu, ya këpath. 8 Ku d��t cïï kek thö� akïn. K�c käk Nhialic th��r aake ye juëc, rin na cï raandït käk Nhialic thou, ke raan d��t ala nyi�nde. 9 Ku Jethu apïr akölriëëc ëbën, lu�iden ë yen raandït käk Nhialic acie rot ye waar. : Jethu ala ri�l dït bï k�c bu�th dh��lde yic kony ëbën, k�c wïc ye bïk la tënë Nhialic. Rin ë rëër ke lä� Nhialic ë ri�nken. ; Jethu yen ë raandït käk Nhialic cï käkkua lëu. Ar��r ke dhëë� Nhialic, acïn gu��p adumu��m, ku yen acï Nhialic t��k bei tënë k�c kär�c looi, ku t��u käk cï cak nhïïm ëbën nhial. = Yen acïï thö� kek k�cdït käk Nhialic wäär ��k n��k ru��n thok ëbën, rin bï adumu��mken ku adumu��m kacken päl piny. Jethu acïï thö� ke ke. Acï rot juaar arak tök wäär thou yen tim cï rïïu k��u rin adumu��m k�c ëbën. ? Këya, alëuku buk �ic l�n k�c käk Nhialic wäär ë luui dhöl lö� Mothith aake cïï la cök. Ku athön Nhialic cï yen kuëë� wäär lö� Mothith ëbën cök, acï Wënde looi bï ya raan la cök akölriëëc ëbën.

Jethu yen ee raandan dït käk Nhialic

8 W��t ril yen wïcku buk l��k we, ee l�n le �ok raandït käk Nhialic cï nyuc l�� cuëc thöny Nhialic Madh�l nhom nhial. " Jethu alui ke cït

raandït käk Nhialic, t�� rëër dhëë� Nhialic thïn ayic t��n ë looi B��ny ke cie raan. # Ku cït l�n ye raandït käk Nhialic kuany bï kä� aa juaar ku n��k ��k tënë Nhialic, ke raandan dït käk Nhialic aya adhil la kë ye juër Nhialic. $ Ku na Jethu r��r pinynhom, �u��t akëc ka� a raan käk Nhialic, rin k�c käk Nhialic, ke ye Nhialic näk ��k cït t�� ye lö� Mothith lu��l ye aake t�� thïn. % Ku lu�i yekë looi kek k�c käk Nhialic kä, ee ye kïït yen ë ye kek käk ye looi nhial t�� rëër dhëë� Nhialic thïn ki��t. Ku yen athö� kek lu�i Mothith. Rin wäär wïc yen ye bï duël looi ëcï Nhialic l��k ye ëlä, “Adhil �ic l�n yïn adhil kä� looi ëbën cït t��den wäär ca nyu��th yï ë g�t nhom.” & Ku Jethu ëmën, raandït käk Nhialic acï gäm ri�ldït yen luui wär ri�lden. Rin d��r yam cï looi kam Nhialic kek kacke a�u��n ap�i, rin d��r yam aa rëër käpu�th cï Nhialic thön �o thïn. ' Na lö� d��r tue� wäär la cök �u�t acïn kë cï Nhialic lö� d��t b�n wïc. ( Rin ëcï Nhialic yök l�n lö� d��r tue� ëcïï path tënë kacke, go lueel ëlä, “Nïn aacï thi��k, lueel B��ny, t�� bï ��n lö� d��r yam looi kek k�c Itharel ku k�c Juda.7:21 Wk 110:4 7:27 Leb 9:7 8:1 Wk 110:1 8:5 B.bei 25:40 8:8-12 Jer 31:31-34



) Acïï bï ci��t d��r tue� wäär ca looi kek wärken dït aköl wäär ny��i ��n keek pan Ijip. Aake këc lö� d��r ca looi ke keek muk nhom apath, gu� kuec ë keek, lueel Nhialic. * Ëmën, d��r ba looi kek k�c Itharel nïn bï b��n cök akïn, lueel B��ny. ��n abï l��ki�� tääu kenhïïm ku kepu��th. ��n abï ya Nhialicden ku yekë kacki��. + Acïn raan ë kamken bï mi��thakën b�n pi��c, nadë ke lëk k�cken ë baai, �ic B��ny. Rin keek aabä �ic ëbën, meth ku raan dït. , ��n abä adumu��mken päl piny, ku cä käracken ben ku��c

nhïïm.” . Jalkë tï� ëmën, wën lueel Nhialic yen ka bï lö� d��r yam looi, ee �ic l�n cïï lö� d��r th��r path, ku a�icku aya, na cï këdä� riääk ap�i ka cïn kë kuny k�c.

T�� ye Nhialic du��r thïn wäth��r

9 Lö� d��r tue� ë la t��den ye Nhialic du��r thïn, ku t�� ye Nhialic door thïn ëcï looi aya pinynhom t��n. K�c käk Nhialic Lebï aake ye Nhialic

door ��n cï pu��l bï ke Nhialic ya door thïn, ku du��l aake t�� pinynhom ë t��n. " Duël ye Nhialic door thïn ë ye looi ke ye yic rou. �ön ye ka� yök t��

Acï ï bi ci��t d��r tue� wäär ca looi kek wärken dït (8:9)

8:8-12 Jer 31:31-34 9:2 B.bei 26:1-30; 25:31-40, 23-30



le k�c duël yic, ee c�l T��yaath ë Nhialic. Ku l�� kënë, many adök ë dëp ë ye t��u thïn, ku agen ye ayum cï ju��r Nhialic tääu yenhom aya. # Ku �ön t�� alanh cï duël tek yic k��u, ee c�l �ön Yaath ap�i ë Nhialic. $ Ku ë �ön kënë yen arëër agen thïn, agen cï t�c nhom mïlä� t��c ye raan käk Nhialic Lebï adö� �ïr cï took t��u yenhom, ku ë �ön kënë aya yen arëër rö�dït tet, ye c�l Rö� Lö� ë d��r thïn. Ku yen arëër töny mana thïn, ku wai Aron ë ye rëër thïn aya. Wai kënë ëcï Nhialic c�l acil k��u ay��r ku looi y��k c�k al�n ee yen tim th��r cï ri�l. Ku aleel dït t�t karou cï löö� Nhialic kathiäär g��t thïn, aa t�� thïn aya. % Ku ë rö� d��r kënë nhom, atuuc nhial karou cï ki��t, c�l Kerubin ë diik aake t�� thïn. Ku keek aake ye Nhialic nyu��th. Aake la k��th wu��k dït rök kum nhom t��n yen ye c�l, “P��l Piny Kär�c.” Rin t��n, arak tök ru��n yic, raan dït käk Nhialic ë ye k�c wiëth rim kë cï n��k tënë Nhialic rin be adumu��mke ku adumu��m kacke päl piny. Ku ëmën acä wïc ba käjuëc k��k �i�c rin ee kënë teet. & Këya, k�c käk Nhialic aake ye Nhialic door cït t�� cï guiër ye. Aake ye la �ön tue� bï kek Nhialic aa la door thïn. ' Ku �ön yaath Nhialic, ee raandït käk Nhialic yen ë la thïn ë rot, bï la röök thïn arak tök ru��n tök yic. T�� le yen �öt, ee ri�m we� cï ju��r Nhialic muk bï la wiëth �öt, bï Nhialic awäcke ku awu��c ye kacke looi ke kuckë päl piny. ( Aye Wëi Nhialic nyu��th �o ë kënë yic l�n nadë ke dhël la �ön yaath Nhialic ë yic, a�ot këc �aany thok cït l�n �ot k�c lui dhël th��r. ) Kë lëuku buk deet ë kënë yic aya ëmën, ee l�n nadë ke ri�m we� cï ju��r Nhialic ye wiëth k�c, aacie k�c ë Nhialic door ye looi bïk pu��th la cök. * Käkkä ëbën aa käk lö� th��r, lö� ye kä� n��k ku cuet ke ë path. Ku käjuëc k��k ye looi bï awu��c laak wei, aa k�c gup path a�eer kek aaye l��k. Käkkä aa löö� ke r��r thïn th��r cïn kë yekë kony �et t�� bï Nhialic dhël yam, dhël adumu��m nyaai k�c pu��th guiir.

Lö� yam cï Jethu thany ë ri�mde + Jethu acï ya raan dït käk Nhialic. Käjuëc path cï b��n pinynhom rin cï yen la duël dït la cök ë Nhialic yic, duël cïï loi k�c cin pinynhom ë t��n. , Wäär le Jethu duël yic, ëcï la t�� dhë� ap�i arak tök bï rëër thïn akölriëëc ëbën. Ku wäär le yen ë t��n acie ri�m th��k ayï ri�m we� yen cï la wiëth duël yic. Ee ri�mde yen ëcï ju��r Nhialic ri�nkua bï �o lu��k akölriëëc ëbën alanden. . Wäth��r k�c käk Nhialic aake ye ri�m th��k ku ri�m mu��r lööm bï kek k�c wiëth, rin bï awäcken päl piny. Ku keek aya aake ye manh we� ë d�u n��k ku nyopkë abï ya col. Ku liörkë ë pïu ku 9:2 B.bei 26:1-30; 25:31-40, 23-30 9:3 B.bei 26:31-33 9:4 B.bei 30:1-6; 25:10-16; 16:33; Kn 17:8-10; B.bei 25:16; L.rou 10:3-5 9:5 B.bei 25:18-22 9:6 Kn 18:2-6 9:7 Leb 16:2-34 9:13 Leb 16:15-16; Kn 19:9, 17-19



wïth kek k�c la gup adumu��m rin bï adumu��mken wu��ny wei. / Na ye këya, bï ri�m Raan cï l�c ku d�c yiëndë, cï adumu��mkua bï laak wei �opu��th, ku buk lëu buk Nhialic pïr ya lu��i? Ku ri�l Wëi Nhialic yen acï Raan cï l�c ku d�c rot juër Nhialic ë ri�nkua. Këya, ajuër la cök cïn diu. š Ku rin ë w��t kënë yen aye Jethu raan yen loi lö� d��r yam, rin bï k�c wäär cï Nhialic th��n pïr akölriëëc ëbën, pïr yök. Kënë abï rot lëu rin cï Jethu thou bï k�c waar kär�c yiic, käk wäär cï looi lö� d��r tue� yic. œ Kënë athö� kek raan käkke ci��n t�� bï l��k t��k ke t�� le yen thou. Ee kë bï ��k ë mi��thke yiic l��k lööm t�� le yen thou than piny. 2 Ku acïn raan këdä� gu� nyaai t�� ot pïïr yen. Ku na le thou ke käwën cï dö� aaye ��k kë cï t��k ye jäl nyaai. 3 Agut lö� d��r th��r aya, awïc bï këdä� ka� n��k bï ri�m kuër bï t�� door Nhialic thïn jäl la cök. 4 Mothith ë ye k�c ka� l��k löö� Nhialic ëbën. Ku j�l ri�m miöör ku thök cï n��k liääp ë pïu, ku wïth athör cï löö� g��t thïn ku k�c. 5 Ku lueel, “Kënë ë ri�m lö� d��r, lö� cï Nhialic l��k we bäk muk apath.” 6 Ku Mothith ë ye duël ku käyaath ye t��u thïn wiëth ri�m aya. 7 Këya, cïmën lö� th��r, ��k aake ye n��k bï ri�mden lööm bï k�c k��c, ku na cïn kë näk bï ri�m kuër ka adumu��m aacïï p��l piny. 8 Duël ye Nhialic door thïn ku k��k t�� thïn ëbën, aake ye käk ye du��r ë yic t�� pan Nhialic ki��t, rin ye kär�c t�� k�c gup wu��ny wei rin ��k ye n��k ë path. Ku lu�i ë yic nhial tënë Nhialic, adhil wïc ajuër la cök, 9 Këya, Raan cï l�c ku d�c akëc la duël ye Nhialic door thïn yic, duël looi raan pinynhom ë t��n këcït kïït ye ke kär�c wu��ny wei k�c gup rim ë ��k. Yeen nhom gu��p acï la pan Nhialic, ku ar��r thïn ke lö� Nhialic ëmën ri�nkua. : Raandït käk Nhialic kuat Lebï ë ye duël la wiëth ri�m kë cï n��k cie ri�mde arak tök ru��n thok ëbën. Ku Jethu akëc rot juaar arak juëc, acï rot gam arak tök gili�. ; Ku ëmën acï b��n arak tök cït t�� cï Nhialic ye gui��r thïn bï rot b��n juër Nhialic bä adumu��m nyaai. = Cïmën ye raan thou arak tök ku ��th luk yic arak tök Nhialic nhom, ? Jethu acï gam bï thou arak tök bï adumu��m k�c ëbën nyaai. Ku abï b�n dhuk ku acïï bï b��n thou rin adumu��m, ku ë rin bï yen k�c ��th ye b��n lu��k.

10 Lö� th��r Mothith, ee kïït yen ë ye käpu�th bï röt looi aköldä ki��t. Ee cïï thö� kek käpu�th cï b��n kek Jethu raan cï l�c ku

d�c. Käk ke ye näk Nhialic ru��n ëbën cït t��n lö� th��r, aake cie k�c ke ye Nhialic door c�l aala cök. " Na käk ke ye näk Nhialic k�c c�l aala cök, �u��t k�c akëc la tue� ke ye kä� näk Nhialic. Rin �u��t käkkä aake 9:13 Leb 16:15-16; Kn 19:9, 17-19 9:19-20 B.bei 24:6-8 9:21 Leb 8:15 9:22 Leb 17:11 9:28 Ith 53:12



bä adumu��m k�c Nhialic door wu��ny wei arak tök, ku cïk ben ya tak l�n le kek gup adumu��m. # Ku keek aake ye käk yekë näk Nhialic ru��n thok ëbën, c�l aa takkë l�n le kek gup adumu��m. $ Rin acïï rim ��k ku rim thök ye n��k lëu bïk adumu��m wu��ny wei. % Këya, ëcï Raan cï l�c ku d�c l��k Nhialic wäär bïï yen pinynhom ëlä, “Yïn acïï wïc käk ye n��k ku käk ye ju��r yïïn, rin cï yïn �a gäm gu��pdi��n bï juaar tënë yïïn. & Yïn acie pu��u ye mi�t ��k ye näk yïïn t��dë ke ye käk ye ju��r

yïïn bïk adumu��m nyaai. ' Ku lu��l, ��n akïn ba kë wïc looi Nhialic Madh�l, cïmën cï ye g��t ri�nki�� athör lö� th��r yic.” ( Ëmën, tääukë wepu��th piny ku takkë w��t cï Jethu lueel tue� ëlä, “Yïn acïï wïc, ku t��dë yïn acie pu��u ye mi�t tënë käk ye juaar, ku käk ye näk yï bïk adumu��m nyaai.” Acï lueel këlä c�k al�n ye käk ye juaar looi cït t�� ye lö� ye lu��l thïn. ) Ku lueel, “��n akïn Nhialic Madh�l, ba kë wïc ba looi, looi.” Këya, Nhialic acï t��th��r ye ye du��r thïn pu��l, ku w��n Raan cï l�c ku d�c thïn, bï ri�mde kuër rin bï adumu��m k�c ëbën nyaai. * Jethu raan cï l�c ku d�c acï kë wïc Nhialic tënë ye bï looi, looi. Ku rin cï yen rot juaar arak tök th��r, käkkuan r�c aacï wu��ny wei ëbën. + Raan käk Nhialic Itharel, aye kä� n��k wäth��r akölaköl bï yen Nhialic door. Ku aaye käk tö� thö� ju��r Nhialic arak juëc. Ku käk ye ke juaarkä aake cie adumu��m ye nyaai. , Ku Raan cï l�c ku d�c acï rot juaar arak tök rin adumu��m, ajuër cï ye b��n lëu bä awäckua nyaai akölriëëc ëbën. . Ku ëmën atït �et t�� bï Nhialic k�c at�rde guir ku dhuk ke yecök ciëën. / Ku ajuër cï looi arak tök, acï k�c cï adumu��mken nyaai looi bïk la cök akölriëëc. š Ku Wëi Nhialic ë jam tënë �o ë w��t kënë aya. Acï lueel ëlä, œ “Lö� d��r ba looi ke ke akïn nïn bï b��n cök, lueel B��ny. ��n abï l��ki�� tääu kenhïïm ku kepu��th.” 2 Ku ben lueel, “��n acïï adumu��mken ku kär�c yekë ke looi ben ku��c nhïïm.” 3 Wek paan ë ma, kärackua aacï päl piny papot. Na ye këya, le d��t �ot wïc �ok bäny bïk ��k aa n��k rin bï adumu��mkua päl piny?

Bäk lok t��thiääk ke Nhialic 4 Këya mi��thakäi, �ok aacï nhïïm lääu alanden buk la �ön Yaath ap�i ë Nhialic t�� nhial, rin cï Jethu rot juaar bï n��k bï ri�mde kuëër. 5 Wäär thou yen tim cï rïïu k��u, acï kën �o gël buk cïï la �ön Yaath ap�i ë Nhialic b��n rac. Ku j�t rot ra� yic, ku ëmën ar��r �ön Yaath ap�i ë Nhialic ke lä� Nhialic ri�nkua. 6 Ku na cuk la raandït käk Nhialic yen 10:5-7 Wk 40:6-8 10:11 B.bei 29:38 10:12-13 Wk 110:1 10:16 Jer 31:33 10:17 Jer 31:34



mac k�c Nhialic, 7 cït mënë ye käkkua yith, lokku t�� rëër Nhialic thïn th��nyde nhom ë pu��n �er ku gam cïn yic diu. Lokku kek pu��thkuan �er cïn yiic lu�i kär�c rin cï ke l��k ri�m Jethu. Ku rin cï �o mu��c nhïïm bä adumu��mkua laak wei aya. 8 Këya, mukku kë cï th��n �o piän tök ke �o cie pu��th ë rou, rin a�icku raan cï �o th�n ë w��tde ti�� nhom. 9 Takku t�� bï �ok �opu��th aa d��t thïn, buk nhiër ku lu�i path aa nyu��th. : Dukku kë ye �ok �onhïïm mat �odhie päl cïmën ye wämäthkuan k��k ye looi. Lok tue� �o cïï dh��r �o deet �opu��th, buk röt aa l��k buk aa b��n amat yic, a�icku Aköl b��n B��ny acï thi��k. ; Acïn käk ye näk Nhialic lëu bï adumu��m päl piny, t�� ot le �ok tue� �o loi kär�c ke yic cï l��k �o. = Këya, �ok aa dhil tïït �o ri��c rin aköl b��n Lu�dït, �ok k�c cï w��t Nhialic dh��l yic, �ok aabï t��m awu��c bï �ok rëër pan mac akölriëëc ëbën. ? A�i�ckë, wäth��r t�� kueec raan bï lö� Mothith cïï pi�, ku g��ny k�c karou ayï k�c kadiäk, ka dhil �äth ë k�cdït nhïïm, ku biöök aleel bï thou. A Jälkë th��, na ye raan cï lö� Mothith dh��l yic t��m awu��c cït kënë, ke ya awu��c yïndë bï Nhialic t��m k�c cï kuec w��t Wënde? Acït l�n cï kek Jethu dh��l gu��p, ku cuitkë, ku witkë piny ku k��ckë yic. Ku acït l�n cï kek d��r cï Jethu looi ri�mde kamken y�� yic. Ku acït l�n cï kek Wëi Nhialic läät wël r�c rem ap�i, c�k al�n kony yen ke. K�ckä aabï dhi�l t��m awu��c thiek ap�i. B A�icku yen raan cï ye lueel th��r ëlä, “Pi��kë! Ee ��n ala ri�l ba kä� gu��r.” Ku a�icku l�n cï yen ye lueel aya ëlä, “B��ny abï kacke t��m awu��c.” C Këya, abï r��c alanden t�� ye yen Nhialic pïr akölriëëc ëbën yen tëm raan awu��c. D Mi��thakäi, takkë t��n ye wek rëër thïn wäth��r. Wäär cï wek w��t Jethu gam, wek aa dhi�l gum ku wek aacï pu��th b��n ri�l. Wek aakëc pu��th b��n bath rin kär�c cï we yök. E Wek aa we ye lat ku bui we aköld��t. Ku aköld��t, wek aa we ë k�c k��k kony t�� tï� wek ke ke ba� cïmëndun. F Wek aacï gum kek k�c cï mac, ku wek aakëc pu��th riääk t�� wäär ye käkkun peec, rin �ic wek yeen l�n wek aabï käpath wär käkkä la yök pan Nhialic. Käpu�th cïn raan bï ke ka� nyaai tënë we. G Du��kkë pu��th bath bäk w��t Jethu wai wei, rin wek aabï ariöpdït yök pan Nhialic. H Apath bäk wepu��th d��t t�� b�� we, rin ke wek aacï kë wïc Nhialic looi, ku y��kkë kë cï Nhialic th��n we. I Rin aye athör th��r wël Nhialic l��k �o ëlä, “Ee kaam thiin koor ku raan cï lueel ka b�� acïï bï gääu, abï gu� b��n. J Ku k�cki��n la cök aabï rëër gam yic, ku ��n acïï pu��u bï mi�t t�� cïï kek kepu��th bï d��t.” K Ku �ok aacïï cït k�c gu� dh��r bïk määr, ku �ok aala gam bï �ook lu��k.10:22 Leb 8:30; Edhe 36:25 10:27 Ith 26:11 10:28 L.rou 17:6; 19:15 10:29 B.bei 24:8 10:30 L.rou 32:35, 36 10:37-38 �ab 2:3-4



Gam

11 Gam yen ë �o c�l a�ic käk ��thku ke bï röt looi. Ku yeen ë �o c�l a�ic käk cuk ye tï�.

"-# Ee gam yen aye �ok ye �ic l�n ë c�k Nhialic piny ku nhial kek käk t�� thïn ëbën w��t lueel ë path. Ku käk yeku ke tï� ëmën acïn kën cïï Nhialic lööm bï yen ke cak. Ku wäär le wärkuan dït gam tënë Nhialic, yen acï Nhialic ke b��n gam. $ Ku gam yen acï Abel Nhialic b��n ju��r këpu�th cï Nhialic b��n nhiaar ap�i, wär kë cï Kain m��nhë juaar tënë Nhialic. Ku gamde yen acï Nhialic pu��u b��n mi�t tënë ye. Ku �ic Nhialic l�n ë yen raan la cök. Këya, kë cï Abel looi cï yen Nhialic gam ap�i a�ot yeku yök �opu��th ke path ëmën t�� t�k �ok ye, c�k al�n cï yen thou th��r. % Ku raan d��t la gam ril cït Abel aya, ee ye Enok. Gamde yen acï Nhialic ye b��n jat nhial ke këc thou. Guäpde akëc b��n yök rin cï Nhialic ye nyaai. Aye athör th��r wël Nhialic lueel l�n Enok ë ye Nhialic c�l amit pu��u, wäär rëër yen pinynhom. & Acïn raan lëu ye bï Nhialic c�l amit pu��u t�� cïn yen gam. Rin raan b��n tënë Nhialic adhil gam l�n Nhialic at�� thïn, ku ë k�c ye thiëëc gäm kë wïckë. ' Ku gam yen acï Noa w��t Nhialic b��n pi�, wäär lëk Nhialic ye ye l�n bï aboordït b��n bï k�c la gup adumu��m b��n t��m awu��c. Go Noa w��t Nhialic gam. Ku gu�� riäi ka aboor këc b��n bï yen kacke kony. Ku gamde akëc yen kär�c ye k�cken k��k ke looi b��n nhiaar. Ku Noa acï Nhialic b��n c�l ala cök rin gamde. ( Ku ee gam aya yen ac�l Abaram agam kë cï Nhialic l��k ye. Ku ler pan cï Nhialic l��k ye c�k al�n awën kuc Abaram ë pan kënë. Pan kënë yen ëcï Nhialic lueel l�n bï yen ye gäm mi��thke aköldä. ) Ku gam yen acï Abaram b��n cie� ke ya alei pan wäär cï Nhialic th��n ye. Ku j�l ��th l�n bï Nhialic piny kënë gäm mi��thke aköldä. Ku j�l cie� du��l yiic. Ku lök Ithäk kek Jakop cie� thïn aya, k�c wäär cï Nhialic th�n l�n bï yen piny kënë yiëk ke. * Abaram acï rëër ë pan kënë ke tit gen cï Nhialic buth, yen cï Nhialic th��n ye cïï cït du��l. + Ku ë gam cï Abaram Nhialic gam yen ë dhiëëth yen meth c�k al�n wäär cï yen dhi�p ap�i. Ku ti��de Thara ke cïï dhiëth. Acï ��th l�n bï Nhialic ath��nde ti�� nhom. , Na c�k al�n awën cï Abaram dhi�p ap�i, bï raan ëbën �ic l�n cïï yen bï b�n dhiëth, ke yeen acï b��n a wundït k�c juëc ap�i cït li��t, ku ku�l nhial cie kueen. . K�ckä ëbën aacï gamden muk agut t�� thou kek. Keek aake këc käk cï Nhialic th��n ke yök. Ku aake yekë tï� t��mec, ku gamkë ke ke mit 11:3 Cäk 1:1; Wk 33:6, 9; Jn 1:3 11:4 Cäk 4:3-10 11:5 Cäk 5:21-24 11:7 Cäk 6:13-22 11:8 Cäk 12:1-5 11:9 Cäk 35:27 11:11 Cäk 18:11-14; 21:2 11:12 Cäk 15:5; 22:17; 32:12 11:13 Cäk 23:4; 1Lëk 29:15; Wk 39:12



pu��th. Ku ë yekë l��k k�c l�n aa r��r kecït j��l pinynhom ë t��n, ke bï b�r t�� cï l��k ke. / Alëuku buk �ic ëmën l�n k�c jam këlä, aaye kë nyu��th l�n wïc kek pan bï ya panden. š Na yekë tak l�n ye pan cïk nyää� wei panden, �u��t aacï dhuk thïn. œ Ku acïk wïc kepu��th ap�i bïk �et pan path, pan t�� nhial. Ku Nhialic acie gu��p ye yär t�� c��l ye, ke Nhialicden. Ku këya, acï gen path guiir tënë ke. 2-3 Ku gam yen ëcï Abaram rot guiir bï wënde Ithäk n��k wäär them Nhialic ye. Yen Abaram raan cä athön Nhialic yök, ee wïc bï manhden tö� t�� yenhom n��k, c�k al�n cï Nhialic ye lueel tënë ye l�n ë Ithäk yen abï yïn mïth ca thön yï yök tënë ye. 4 Acï Abaram tak l�n bï Nhialic Ithäk j�t aköldä. Ku këya, Abaram acï Ithäk yök ke cït raan cï Nhialic c�l aben pïr. 5 Ku gam yen acï Ithäk Jakop ku Ethau th��n d��c Nhialic rin käk bïk yök aköldä. 6 Ku gam yen acï Jakop w��t wënde Jothep b��n d��c wäär cï yen thi��k ke thou. Ke kääc ke cï yenhom gu��t waiden ë yen piny thany, ku röök Nhialic. 7 Ku gam yen acï Jothep ye �ic wäär cï thu�nde thi��k l�n bï k�c Itharel jäl pan Ijip. Ku lëk ke bïk yu�mke cïï nyiëë� pan Ijip aköldä le kek jäl. 8 Ku gam yen acï k�c ke dhiëth Mothith ye b��n thiaan p��i kadiäk wäär cï ye dhiëëth. Ee cïk tï� ke ye manh path ap�i. Ku ke aake këc ri��c w��t këc kek lö� b��ny�aknhom pan Ijip theek.

Ku gam yen ëcï Abaram rot guiir bï wëndë Ithäk

n��k wäär them Nhialic ye (11:17)

11:13 Cäk 23:4; 1Lëk 29:15; Wk 39:12 11:17-18 Cäk 22:1-14; Cäk 21:12 11:20 Cäk 27:27-29, 39-40 11:21 Cäk 47:31; 48:20 11:22 Cäk 50:24-25; B.bei 13:19 11:23 B.bei 2:2; 1:22



9 Ku gam yen acï Mothith b��n kuec wäär cï yen dït bï cïï ye c��l ke manh nyan b��ny�aknhom. : Na cï wïc bï pu��u ya mi�t, mi�t ë pu��u cie ce� ë b��n lu�i kär�c yiic, �u��t acï rëër pan b��ny�aknhom. Ku acï b��n nhiaar bï rëër kek kacke bï gum ke ke. ; Acï yök yepu��u l�n bï yen käpath yök thïn t�� guum yen ku��c ci�� rin ë kacke. Cïmën wäär cï Raan cï l�c ku d�c gum, t��n t�� bï yen käjuëc path yök pan Ijip. Rin ë ��th ariöp bï yök aköldä. = Ku gam yen acï yen b��n jäl pan Ijip ke cïï ri��c riääk pu��u b��ny�aknhom. Ku le tue� ke gum ci��t cï Nhialic cie tï�, tï�. ? Ku gam yen acï Mothith w��t Nhialic b��n pi�. Ku guiir t�� bï k�c Itharel jiël thïn pan Ijip. Ku lëk ke bïk thök n��k. Ku r�thkë ��tken thook ri�m, rin na la atuny Nhialic bï mïth röör ke k�� dhiëëth b��n n��k, ke cïï mïth röör kai k�c Itharel m�t thïn. A Ku gam yen acï k�c Itharel Wär Lual b��n teem ke ci��t cï döu. Nawën j�l wïc k�c Ijip bïk ke bu��th, ke wär ben thiä� ku moukë. B Ku gam yen acï k�c Itharel päny gen Jeriko b��n gööt nïn kadhorou abï wïïk. C Ku gam yen akëc adëjö� c�l Ra�äp b��n n��k kek k�c gen Jeriko wäär n��k ke, rin cï kek jai ë Nhialic. Rin yen Ra�äp nhom ë cä anëm k�c Itharel lor ku nyuuc ke paande. D K�c k��k juëc aya aa la gam. Acä lëu ba we lëk käk cï k�c k��k looi, cïmën yï Gidiön, Barak, Thamthon, Jeptha, Debit, Thamuel ku k�c käk Nhialic tï�. E Ku gam yen acï k�c k��k bäny b��n cop. Ku yen �ic k�c k��k k�c mac. Ku yök k�c k��k kë cï Nhialic th��n k�c. Ku ë yen acï k�c k��k köör b��n der thook. F K�c k��k kamken aacï m��c b��n n��k, ku rïïckë röt bei ë paal thook. K�c k��k ke ni�p aacï b��n ri�l ap�i t�� yic. Ku copkë y��m apuruuk ë wu��t k��k. G Rin gam yen acï Nhialic röök diäär b��n gam, ku c�l k�cken cï thou aa ben pïr. Ku k�c k��k aacï b��n aa gum ke cï kenhïïm waar, rin bï ke j�t aköldä. H K�c k��k aya aake ye läät ku that ke. Ku k�c k��k aake ye rek ku mac ke. I Ku k�c k��k aake ye bi��k aleel. Ku k�c k��k aake ye t�m k��th ë rou. Ku k�c k��k aake ye t�m röt paal. K�c k��k acïn kë yekë cie�, aa k��t kek aake yekë ku��m kek��th. K�c k��k aake ��, ku aake ye ba� ku kuc ke ciëë�. J K�ckä ëcïï path bïk cie� pinynhom. Aake ye piny kuany yic ë path roor li��t. Ku cië�kë adhuum yiic, ku ku��r yiic ku gat yiic. K Ee �ic l�n le k�ckä ëbën gam. Ku acïn raan tök kamken ca athöndït Nhialic b��n yök. L Nhialic ëcï këpath guiir ke �ic �o. Këya, bï ke nhïïm ku �o looi buk la cök �odhie.11:24 B.bei 2:10-12 11:27 B.bei 2:15 11:28 B.bei 12:21-30 11:29 B.bei 14:21-31 11:30 Joc 6:12-21 11:31 Joc 2:1-21; 6:22-25 11:32 Bäny 6:11-8:32; 4:6-5:31; 13:2-16:31; 11:1-12:7; 1Tha 16:1-1B� 2:11; 1Tha 1:1-25:1 11:33 Dan 6:1-27 11:34 Dan 3:1-30 11:35 1B� 17:17-24; 2B� 4:25-37 11:36 1B� 22:26-27; 2Lëk 18:25-26; Jer 20:2; 37:15; 38:6 11:37 2Lëk 24:21



12 Këya ëmën, �ok aa �ic k�c juëc wäär cï gamden nyu��th tënë Nhialic. Ku rin ë w��t kënë pälku käk �o th�l adumu��m yic,

adumu��m yeku ke lac looi. Ku aa �o gël buk dhël Jethu bu��th yic. Lok tue� �o w��r ke �o cïï dh��r buk kë cï Nhialic guiër �o dööt. " Yeku rëër �o döt Jethu raan cï �o nyu��th dhël ku gam la cök. Ku rin mi�t pu��u bï yök, yen acï yen ye gam bï thou tim cï rïïu k��u. Ku cïï kuec bï kë looi cïï päl, c�k a wäär ye ke ye y��r gu��p. Ku ëmën a r��r kö� cuëc thöny Nhialic. # Takkë t�� cï Jethu guum thïn t��wäär ye k�c këc w��t Nhialic gam ye gaany thïn akölaköl, rin bï wek cïï dh��r ku baathkë pu��th. $ Rin a�ot cïn raan cï n��k, ayï raan cï yiëk t��tök kamkun k�c cie w��tdun ye gam. % Cäk nhïïm määr wëët pu�th ye Nhialic we w��t ke we cït mi��thke? “Manhdi��, c��k yïpu��u piny t�� wëët Nhialic yïïn, ku duk c�l aye kërac t�� nyieeny yen yïïn. & Rin Nhialic ee k�c nhi��r keek c��k piny. Ku ee kuat raan cï gam kecït manhde t��m awu��c.” ' Gu��mkë kär�c kecït wëët Nhialic tënë we, rin ë yen we c�l acït mi��thke. Nadë cäk ka� pi� le manh këc wun ka� that rin wïc yen ye bï w��t? ( Na cïï Nhialic we yïk awu��c wëët yen we cïmën adhie ye wun mïth mi��thke w��t, ke wek acie mi��thke. ) Cïmën ye �ok �ot �o thek wärkua pinynhom ë t��n t�� c�k kek �o that, cuk bï lëu alanden buk röt th��n Nhialic, wun w��ikua ku pïr t�� wëët yen �o? * Wärkua aa �o w��t t�� kor �ok buk �i�c cie� kam k�c run lik pinynhom ë t��n, cït t�� yekë yök ye ke path. Ku Nhialic ë �o w��t akölaköl rin käpu�th buk yök buk dh��de r�m kek ye. + Wëët acie gu� nhiaar nyin yic, aye yök ci��t r��c. Na lä th��r, ke k�c cï t��m awu��c aa la cök ku yekë k�c ë d��r. , Këya, du��kkë ri��c lak tue� ke we deet wepu��th. . Biathkë dhël la cök yic, bï k�c koor gam ri�l gamden yic. Ku cïk m��r wei wecök. / Mi��thakäi, th�mkë bäk �i�c cie� ke k�c ëbën, bäk rëër dhëë� Nhialic yic. Rin raan liiu dhëë� Nhialic tënë ye acïï bï ka� tï�. š Mu��kkë wenhïïm bï ci��n raan cïï dhëë� Nhialic yök. Ku tiëërkë nhïïm paan ë moor bï ci��n raan loi kërac m�t we wei ëbën. A�i�ckë, ee di�n tök yen ë wär rac nyin. œ Acïï path bï raan yepu��u ya yiëk bal. Ku cïn raan loi rot bï yic pial cïmën Ethau wäär p��l di��tde tënë raan bu�th ye, rin cï yen ye gäm miëth koor ë path. 2 Ku a�i�ckë wäär wïc Ethau ye bï la tënë wun bï la d��c ku bï di��tde dhu��k ciëën, ku akëc d��c b��n yök tënë wun. Kënë akëc rot b��n lëu bï waar yic c�k a wäär cï yen dhiau pïu ë nyin.12:5-6 Jop 5:17; K�� 3:11-12 12:12 Ith 35:3 12:13 K�� 4:26 12:15 L.rou 29:18 12:16 Cäk 25:29-34 12:17 Cäk 27:30-40



3 Wek aa këc b��n we cït k�c Itharel wäär cï la g�n Thinai cök. Ku tï�kë manydït ap�i ke d��p. Nawën ke tï� luäät aya ke cï g�t paat piny ku looi mu��thdït, ku yomdït ap�i. Ku ye bir yic ku m��r ap�i abïk ri��c ëbën 4 Ku pi�kë ka� yic ku röl la g�i. Aacï Nhialic pi� ke jam röldït ap�i, nawën ke lëkkë Mothith bï Mothith Nhialic l�� bï cïï ben jam tënë ke. 5 Ku aacï jäl b��n ri��c ap�i t��wën pi� kek Nhialic röl ke lëk ke ëlä, “Acïn raan �ëët ë g�n kënë cök, na c�k a l��i ku le nhial ye ka biöök aleel bï thou.” 6 Agut Mothith acï b��n ri��c aya ap�i wën looi käkkä röt abï ya lueel, “��n aye ri��c lath.” 7 Wek aa këc b��n g�n Thinai l��m. Wek aacï b��n g�n Dhain l��m, yen cï Jeruthalem ë yam gen Nhialic pïr buth yenhom. Wek aacï b��n yan mi�t pu��u dït yic t�� atuuc Nhialic juëc ap�i thïn. 8 Wek aacï b��n tënë Nhialic yen luk looi tënë k�c ëbën. Ku tënë wëi k�c path cï Nhialic looi bïk la cök. 9 Wek aacï b��n tënë Jethu cï lö� d��r ë yam looi. Acï ri�mde juaar rin bï Nhialic adumu��mkua päl piny, rim cïï thö� kek rim Abel wäär thiëc ë guur. : Wek aa y��k bäk cïï kuec w��t raan jam. K�c wäär cï kuec bïk w��tde cïï gam pinynhom t��n aakëc b��n pu��l ke cïï tëm awu��c. Na ye këya, buk poth këdë, �o cïï tëm awu��c t�� cïï �ok w��t cï Nhialic jam tënë �o nhial pi�? ; Wäär r��lde g�n Thinai ëcï piny yääk. Ku ëmën acï k�c l��k ëlä, “Acie pinynhom rot yen ba yääk, ��n abï nhial yääk aya.” = Ku d��t aya, kë ye wëlkä nyu��th ë l�n käk cï cak aabï röt yääk ku nyi��i ë keek. Ku d�� käk cïï lëu bï ke yääk. ? Këya, �ok aa k�c cï Nhialic yiëk pan cïn kë bï ye yääk ath��r. Lecku Nhialic ku dorku dhël ye c�l amit pu��u, ku rëërku ke thekku ku ri��cku ë ye. A Rin ye Nhialic k�c t��m awu��c thiek ap�i, acït many adhie këriëëc ëbën ru��c piny.

T�� ye Nhialic miëët pu��u thïn

13 Lak tue� we nhiar röt akölaköl ke we cït mïth tik. " Lor j��l ë pu��n �er ku nyu��c keek apath. Rin cï k�c k��k atuuc Nhialic ka�

lor ke kuckë ke. # Du��kkë nhïïm ye määr k�c mac ku k�c gum. Yakë ke kony ci��t we mac ku gu��mkë ke ke. $ Thiëëk adhil raan ëbën theek, röör ku diäär aa dhil röt theek kamken bï ci��n raan d��k ��k pu��u. Nhialic abï k�c cï rot thiaak ë luui ak�r t��m awu��c, ku k�c këc thiëëk luui käk ë bal aya. % Du��kkë ye wïc wepu��th bäk la käjuëc ap�i, ye këdun muk yen ye yiëk yïpu��u rot. Acï Nhialic lueel th��r ëlä, “Wek aacä bï ka� päl wei, 12:18-19 B.bei 19:16-22; 20:18-21; L.rou 4:11-12; 5:22-27 12:20 B.bei 19:12-13 12:21 L.rou 9:19 12:24 Cäk 4:10 12:25 B.bei 20:22 12:26 �ag 2:6 12:29 L.rou 4:24 13:2 Cäk 18:1-8; 19:1-3



ku wek aacä bï nyää� wei.” & Na ye këya, rëërku ë cök ku ��thku Nhialic, ku yeku lueel ëlä, “Ee Nhialic yen ë ��n kony, acïn kë ben �a riääc. Le raan lëu ye ba lu��i kërac?” ' Du��kkë nhïïm mär k�cdït tue� wäär we l��k wël Nhialic. Takkë apath yen t�� pïïr kek thïn a�et t�� thou kek. Lu��ikë cïmënden gam yic. ( Jethu Krïtho acie rot ye waar. Ee yen tö� aköl wäär ku ya aköl ku akölriëëc ëbën. ) Du��kkë röt c�l aa r�c ë nhïïm piööc juëc k�c g��i ye lueel l�n cïï mïïth k��k bï ya cam. Wek aa dhil wepu��th w��l dhëë� Nhialic ku acie mïïth ye cam cïn kë yekë ku��ny wëi k�c ke cam. * Ajuër ye looi bï �o awaar kär�c yiic, acït ajuër lö� d��r wäär ye looi bï adumu��m päl piny. Ku acïn raan ye pu��l agut k�c kä� juaar tënë Nhialic duël yic bïk rïï� län cï n��k cuet. + Rin raandït käk Nhialic ë ye ri�m län cï ju��r Nhialic �äth t�� yaath duël yic rin bï adumu��m päl piny. Ku län cï n��k ë ye nyop roor abï ya col. , Ku Jethu aya, ee thou g�u k��u a�eer Jeruthalem. T��wën n��k ye ëcï ri�mde kuër rin bï adumu��mkua päl piny. . Këya, dhilku biaath a�eer aya g�u k��u buk yär gu��p wäär cï guum la r�m kek ye. / Kënë adhilku looi, rin pinynhom t�� cië� �ok thïn acie yen t�� bï �ok cie� thïn ath��r. �ok aa tit gen yam yen bï b��n. š Këya, cït mënë cï �ok Jethu gam, yeku Nhialic leec akölaköl. Rin l��c ye �ok ye leec piäthkua ëbën, yen ajuërdan ye nyu��th l�n ye yen B��ny. œ Du��kkë nhïïm mär lu�i käpath, ku kë ye wek röt kony kamkun, rin käkkä kek ajuër Nhialic c�l amit pu��u.

Thek k�ckun dït wël Nhialic 2 Thek k�ckun dït wël Nhialic, ku pi� t�� ye kek yï w��t thïn, rin ye kek k�c tit w��iku. Ku a�ickë l�n bï Nhialic ke thiëëc aköldä t�� cï kek wëi k�c ti��t thïn. Na thek ke ku gam w��tden, ka bï lu�iden looi ke mit pu��th. Ku na cï w��tden pi� ka luui ke rem pu��th. Ku na cïk �ic luui apath, ke la kë kuny kë yï? 3 Yakë röök ri�nkua. Acïn kër��c r��r �opu��th. Awïcku bï ya këpath yen yeku looi akölaköl. 4 Wek aa li�m piändi�� ëbën bäk röök bï Nhialic �a c�l adhuk tënë we ye nïnkä.

Röök ciëën 5 Ku ëmën, bï Nhialic r��r kek d��r, yen cï Bänyda Jethu c�l aben pïr, week yiëk käk wi��ckë ke bï wek këden wïc looi. Ku bï luui wepu��th ri�l Jethu raan cï l�c ku d�c, 6 bï wek kuat käk ye miëët pu��u ya looi. Jethu yen abiö�dït rin cï yen lö� d��r akölriëëc cï thany ri�mde looi. Bï diik ya këde akölriëëc ëbën. Yenakan.13:6 Wk 118:6 13:11 Leb 16:27



Wël ciëën 7 Mi��thakäi pi��kë wël lik deet wepu��th ca l��k we apath. Rin athör ca gät we aciek. 8 Awiëc bäk �ic aya l�n wämääthda Timothï acï lony ë nïnkä. Na l�c b��n bä dööt, ke �ok aabï cath ë tök buk we la neem. 9 Miäthkë k�ckun dït ku k�c k��k cï w��t Nhialic gam ë ri�nkua. Wämäthakua pan Italia aa we mu��th aya. : Bï dhëë� Nhialic rëër kek we ëbën.



431

Athör Jemith

W��t nhom Athör Jemith aa käk cï gät k�c cï Nhialic gam cï thiëi pinynhom ëbën. Raan ë gät athör acï wël juëc ë waal path g��t bï yen k�c l��k �ïny ë kä�, rin bï k�c cï gam, röt tiit ku lu�i path. Acï wël juëc lueel tënë k�c cï gam, wël cïmën wël ë ji��k, ku �� ku thëm ë j��rac, ku lu�i ku ti��l, ku gam kek ë lu��i, ku liem path ku �ïny ë kä�, ku ag��th ku nhiam ku piath, ku luk k�c k��k wei. Ku nyooth ë rot ke nhiam ku li�r ë pu��u ku röök. Athör ë jam ap�i bï gamda rot ya nyu��th lu�ida yic.

Käk t�� thïnMu��th ................................................................................................... 1:1Thëm ku thööc kërac yic ................................................................. 1:2-18Pï� ku lu�i ..................................................................................... 1:19-27Du��kkë k�c ye tek yiic ..................................................................... 2:1-13Gam ku lu�i ................................................................................... 2:14-26Dut li�mdu ....................................................................................... 3:1-12ïny kä� b�� tënë Nhialic ............................................................... 3:13-18Th��nkë röt Nhialic ........................................................................... 4:1-10Duk m�nhkui nyieny ..................................................................... 4:11-12Du��kkë ye tol................................................................................. 4:13-17Lëk tënë Aji��k .................................................................................. 5:1-6P��l rot piny ku Röök ........................................................................ 5:7-20

1 Athör Jemith, alua� Nhialic ku Bänyda Jethu Krïtho tënë k�c cï gam, cï weer pinynhom. Ku mu��th ke.

Thëm ku thööc kërac yic " Mi��thakäi, calkë aye mi�t ë gu��p t�� teem kuat këril rot ë dh��ldun yic, # rin a�i�ckë aköl ye gamdun la tue� käril yiic, kën b��n bei thïn ë 1:1 Mt 13:55; Mk 6:3; Lu�i 15:13; Gal 1:19


ri�l ë pu��u ater yic. $ Calkë ri�l piändun ater yic a��th we tue�, yen abï wek kä� �ic ku bäk la cök ke cïn diu. % Na le kë dhal we bäk cïï �ic, ke we r��k tënë Nhialic yen la ri�l bï gäm we, rin Nhialic ë �i��c kä� gam ë path piände tënë raan ëbën. & Ku na r��kkë ka dhi�lkë looi ë pu��n cïn yic diu acïn, kuat raan ë diu acït apu��k wïïr ye yom nyiää� bï �äth tue� ku dhuk ciëën. ' Raan cït kënë cïï ye tak l�n le yen kë bï yök tënë Nhialic. ( Ku yen raan kënë ë pu��u rou, ku käk ye looi ëbën aacie r��m. ) Raan cï gam �� adhil pu��u mi�t tënë Nhialic, rin bï ye juak bï �äth nhial, * ku raan ajak adhil pu��u mi�t t�� dhuk Nhialic ye piny, rin ajak abï lööny wei cïmën y��k tim. + Ak��l ë ru�l ku atu��nyde ë tim nyop, ku thou y��k dhëë� wën ëbën ku löönykë wei. Ku riääk dhëë�den pu�th wën. Yen ë kë bï rot looi tënë raan ajak aya, abï m��r wei jaakde cök. , Raan bï pu��u mi�t ë raan bï kërac guum ku �u��t ril pu��u ë gamde yic, t�� lëu yen kënë, ka bï pïr akölriëëc ëbën cï Nhialic guiir ke ya ariöp tënë k�c nhiar ye yök. . Na them raan ë käk r��ckä, ke cïï raan luel yepu��u ëlä, “Athëm kënë ab�� tënë Nhialic.” Rin acïn raan lëu ye bï Nhialic c�l aloi kërac, ku yeen gu��p acie raan ë them kërac. / Ku raan aye them kërac ye wïc yepu��u ye th�l wei ku deep. š Kër��c ye wïc yepu��u yen ë b��n rëër këya �et bï dhiëth adumu��m, ku adumu��m yen ë b��n dït ap�i �et bï thu��u b��i. œ Mi��thakäi nhiaar du��kkë röt c�l aaye math nyïn, 2 kuat käpath la cök ye yök, nadë ke g��m yï aa b��n nhial tënë Nhialic, Acië� cak käk ë ru�l nhial, ye ru�lden röt waar ku yeen acie rot waar. 3 Acï tak ë rot bï �o gäm pïr ë yam dhël w��t ë yic, ku buk rëër tue� këriëëc nhom ëbën.

Pï� ku lu��i 4 Mu��kkë kënë wenhïïm mi��thakäi nhiaar ke! Raan ëbën adhil kä� lac api�, ku cïï gu� jam ë path, ku cïï pu��u ë lac dak aya. 5 Riä� ë pu��u acïï pïr la cök wïc Nhialic ye b��i. 6 Këya, pälkë lu�i käk la bïth ë k�c y��r gup, ku kuat lu�i kërac ëbën. Gamkë Nhialic piäthkun ëbën, ku w��t pu�th cï tääu wepu��th bï we lu��k. 7 Na yakë w��t Nhialic pi� ku cäk loi, ke wek aa röt math. Këya, lu�ikë kecït t��de. 8 Kuat raan ë w��t kënë pi� ku cïï looi acït raan rot ti� macar yic. 9 Ee guäpde �i�c tï� apath, ku na le jäl macar l��m ke go nhom määr t�� cï ye cak thïn. : Ku raan ë lö� path tï� ku döt yic yepu��u, lö� pu�th Nhialic �o gël buk kär�c cïï loi, acïï cït kënë, acïï ye pi� ë path ku m��r nhom ye, ku looi kecït t��de. Raan cït kënë abï Nhialic d��c kuat käk ye looi yiic ëbën.1:10-11 Ith 40:6-7

432 Jemith 1


; Ye raan tak l�n theek yen yath? Na cïï raan li�mde dut ka cïn yanh theek. Ku ë rot math ë rot. = Th��k pu�th ye Nhialic Wäda gam akïn, kony ab��r ku lëër ë �ää�den yic, ku tiit rot käk r�c ye t�� pinynhom.

Du��kkë k�c ye tek yiic

2 Mi��thakäi, k�c cï w��t Bänyda Jethu Krïtho la dhëë�dït ap�i gam, wek aadhil k�c th�� nhïïm kuat ë käk yakë ke looi yiic ëbën.

" T��dë, t�� bï raan cï �i�c ruk apath tënë amat, ku b�� raan �� cie� alanh cï riääk aya. # Na ye raan cï �i�c ruk yen �ic tï� ë rot ku l��k ye ëlä, “Bäär nyuc t��n t��path,” Ku l��k raan �� nyin, “L��r kääc t��n,” Nadë ke luel, “L��r nyuc piiny t��n �acök.” $ Ke yïn ala gu��p awu��c cï yïn k�c tek yiic, ba k�c k��k lu��k wei, ku kënë ë lu�i cïï path. % Pi��kë mi��thakäi nhiaar, Nhialic acï k�c �� nyïn ku��ny bei pinynhom bïk aji��k ë gamden yic, ku ye bääny pan Nhialic këden, bääny cï Nhialic lueel l�n bï ye gäm k�c nhiar ye. & Ku wek aacï k�c �� nyïn dh��l gup. Ye yï�a, bï we thany nhïïm piny ku thelkë we tënë b��ny luk? Aji��k! ' Aa keek, kek aa k�c jam wël r�c rin pu�th raan cï wek w��tde gam. ( Abï ya këpath yen lu�ikë t�� theek wek lö� bääny Nhialic ye yök athör th��r wël Nhialic yic, “Nhiar raandun akeu nhom cïmën nhi��r yïn rot.” ) Ku na cäkkë k�c ye th�� nhïïm ë lu�idun yic, ke wek aala gup awu��c, ku lö� abï we t��m awu��c raan cï lö� dho� k��u. * Kuat raan ë l�� tök dho� k��u kam ë löö�, ee löö� dho� k��th ëbën. + Ku yen töö�, yen ë ye lueel ëlä, “Duk ti� raandä k�r,” ku lueel aya, “Duk raan näk.” Rin na c�k al�n këc yïn ti� raandä k��r ku yïn acï raan n��k, ke yïn acï lö� dho� k��u. , Ye jam ku lui yï �ic rot l�n bï yï d�m ë lö� �o gël buk kär�c cïï loi. . Rin t�� le Nhialic luk looi tënë k�ckä, acïï raan cie w��t ye päl piny bï �uään. Ku p��l piny w��t yen aril tënë luk.

Gam ku lu�i / Mi��thakäi, ye këpiath �ö t�� thïn bï raan aa lueel ka la gam, ku aacïï käk yeke looi ye nyu��th? Lëu gam kënë bï ye lu��k? š Na l� mi��thakui cï gam ku aacïn miëth camkë ku al��th ce�kë ke. œ Ye këpiath �ö t�� thïn t�� lëk yïn ye ke ëlä, “Miëthkë ku bäk ku�th, t��dë ke luel, ru��kkë al��th dhïl bï wiir we cïï näk!” Ku acïn käk ca gäm ke käk wïckë ke ë pi��rden yic? 2 Këya, gam ë rot ku cïn yic lu�i path, ka cïn yic pïr. 3 Ku abï raan ya lueel, “Raand��t ala gam ku raandä ala lu�i,” Ku aba dhuk nhom ëlä, “Nyu��th �a raan cït kënë la gam ku cïn lu�i? Yïn aba nyu��th gamdi�� käkki��n ya looi yiic.” 4 Ye gam l�n ye Nhialic tök? 2:8 Leb 19:18 2:11 B.bei 20:13, 14; L.rou 5:17, 18

Jemith 1, 2 433


Apath. Aye jakr�c gam aya, ku l�th ke ke cï ri��c. 5 Yïn raan ril nhom! Wïc bï nyu��th yï l�n gam cïn yic lu�i acïn koony? 6 Abaram Wädandït th��r, cï c��k piny Nhialic nhom këdë? Ee lu�ide yen ë cök ye piny, wäär ju��r yen manhde Ithäk ariäk nhom tënë Nhialic. 7 K��ckë tï� gamde ku lu�ide aacï luui kedhie, ku gamde acï lu�ide c�l ala cök. 8 Ku kë cï lueel athör th��r wël Nhialic yic acï ya yic, “Abaram acï Nhialic gam, ku rin gamde yen acï Nhialic ye b��n tï� ke la cök yenhom.” Ku ye Abaram c�l aye mäth ë Nhialic. 9 Cäk tï�, ee rin lu�i path yen ë raan c�l ala cök ë Nhialic nhom. Ku acie gam ë rot. : Ku ë yen ë ye t��de kek adëjö� c�l Ra�äp wäär kony yen anëm k�c Itharel. Wäär, lor yen ke paande, ku kony ke bïk röt kual ë dhël d��t. ; Këya, cïmën gu��p cïn yic wëi, ee kë cï thou, yen ë t��në gam cïn yic lu�i path, ee kë cï thou aya.

Dut li�mdu

3 Mi��thakäi, aacie we ëbën wek lëu ye bäk aa k�c ë piööc. T��cït t�� i�ckë ye, �ook k�c ë piööc, lu��da abï yic ri�l ap�i tënë lu� k�c

k��k. " �ook �odhie �ok awu��c looi dh��l juëc yiic, ku na këc raan awu��c loi käk ye lueel yiic, ka la cök ku alëu bï rot muk apath alanden. # �ok a mathiä� �ak thok luu� bï w��tda gam, ku j�lku kuaath t�� wïcku. $ T��dë ke yï tak riän r��r wïïr, adït ap�i ku aye yom ril kuaath, ku alëu raan ye kuaath bï tim koor cït alau cök nhom, ku j�l geer ke wel nhom t�� wïc piände. % Yen ë t��de ke liep, akoor, ku alëu bï yenhom l�c käkken dït ril yen. Th�� ror dïttet lääu yic ap�i, ku aye liem many thiin koor y��t. & Ku liep acït mac. Yen ë kä� liääp ku bïï riääk pinynhom, ar��r �ogup ku ye kuat kär�c ëbën thiäi ë gu��p yic. Ee pi��rda d��p ë manyden b�� kek ye pan mac. ' Acï raan lëu bï lääi roor mac baai kek ye, cïmën lääi dït ku lääi kor ku di�t ku käpi�ny ku rec. ( Ku acïn raan cie lëu bï li�mde �i�c mac. Liep arac, acie lëu bï duut, ala yic kër��c k�c n��k. ) Ayeku lu��i bï �ok Nhialic leec, ku l�m �ok mi��thakäi k��k cï Nhialic Wäda ke cak ke cït ye. * Wël al��c ku l��ml��m aa b��n bei ë tho� töö� yic. Mi��thakäi p�th bï rot looi këya? + Acïn yinh pïu path ku pïu r�c b��i bei ë tök kedhie. , Mi��thakäi tim cït �aap, acie dhiëth ë mïth tim c�l Olip. Ku abiëc acie dhiëth mïth tim cït �aap, t��dë ke yinh l��i pi��uke bïï pïu path.

�ïny ë kä� b�� tënë Nhialic . Le raan tök kamkun �ic kä� ku ye wël deet yiic? Adhil nyu��th ë pi��rde yic, ku lu�i path cïn yic nhiaam rin �i��c ë kä�. / Ku na ye ti��l 2:21 Cäk 22:1-14 2:23 Cäk 15:6; 2Lëk 20:7; Ith 41:8 2:25 Joc 2:1-21 3:9 Cäk 1:26

434 Jemith 2, 3


yï reem pu��u ap�i ku ye rot nhiër kä� ë rot, ke yï duk yic dhäl ba jam ë nhiaam. š ïny kä� cït kënë acie b��n pan Nhialic, ee kën pinynhom ë t��n, acïn yic Wëi Nhialic, ee kën j��rac. œ Na r��r ti��l ku kë ye yïn rot nhiër kä� ë rot thïn, ke aliääp ku ku��c lu�i, ku kuat kär�c ëbën ar��r thïn aya. 2 Ku �ïny kä� b�� nhial, tue� ala yic d��r ku ala yic dhëë�, ku g�m rot tënë Nhialic, athiä� ë li�r pu��u, ku aa käpath kek aaye yök thïn, acïï k�c ye tek yiic, ku aala cök. 3 Ku k�c d��r looi, aa käk la cök yök d��r yic.

Th��nkë röt Nhialic

4 Ye t��n�n yen ye ak��k ku ag��th ë kamkun b��n thïn? Aa b��n tënë käk wi��ckë ke th��r wepu��th, käk we c�l agöth ë kamkun. " Wek aa

wïc kä�, ku aa cäk ë yök, wek aacï röt guiir bäk näk. Wek aa wïc kä� ë ri�l ku na cäkkë ke yök, ke wek aa g��th ku thärkë, kë wi��ckë acäk bï yök rin këc wek Nhialic thiëëc bï gäm we. # Ku na thiëckë, ka cäk yök, rin t�� ye wek ye tak thïn t�� wïc wek ke, acïï path. Ayakë thiëëc ë käkkä rin mi�t ë piäthkun ë rot. $ K�c cï jai Nhialic! Ku��ckë l�n na yïk raan yepu��u käk pinynhom, ke raan ë raan ater tënë Nhialic. Kuat raan ye wïc bï ke nhiaar käk ë pinynhom, ee ya raan ater tënë Nhialic. % Du��kkë ye tak l�n cïn yen yic t�� athör th��r wël Nhialic yic ye lueel ëlä, “Nhialic awïc w��ikua bïk aa käkke ë rot.” & Ku dhëë� cï Nhialic gäm �o adït alanden. Ku yen aye athör th��r wël Nhialic lueel, “Nhialic aman nhiam ku ë dhëë� gäm k�c lir pu��th.” ' Këya, th��nkë röt Nhialic. Yakë j��rac thany wei bï kat wel��m. ( Bäkkë ë Nhialic l��m ku abï thi��k kek we. Miëëtkë wecin bei kär�c yiic wek k�c la gup adumu��m! Wu��nykë wepu��th wei wek k�c pu��th rou! ) Riääkkë pu��th awu��ckun cäk looi yiic, dhiaaukë ku ��rkë yiic. Calkë d�l aye dhiëëu. Calkë mi�t ë piändun aye riääk ë pu��u! * Dhu��kkë röt piny ë Nhialic nhom, ku abï we jat nhial.

Duk m�nhkui nyieny + Mi��thakäi du��kkë röt ye nyieeny kamkun, kuat raan bï m�nhkën nyieeny ë path, t��dë ke luk wei, ee lö� yen aye dh��l ku lueel ka cïï path. Ku na luel kërac rin ë lö� ka cïï thek, ku ye rot looi ci��t yïn dït tënë lö�. , Ee Nhialic rot yen ë lö� gäm k�c, ku ë yen k�c lu��k wei. Yen ee raan kony ku n��k aya. Ye tak ye yïn ë �a ba m�nhkui lu��k wei?

Du��kkë ye tol . Pi��kë kë lu��l ëmën, ayakë lueel, “Ya akölë, t��dë keye nhiäk �ok abï la keny ë gen d��t yic, �ok aabï la rëër ë t��n ë ru��n tök, ku lok luui 4:6 K�� 3:34 4:13-14 K�� 27:1

Jemith 3, 4 435


buk wëëu juëc yök thïn.” / Yïn akuc kë bï rot looi tënë pi��rdu nhiäk, yïn acït tol ë mac, ë gu� b��n nhial kam thin-ny��t ku go liu. š Kë lëu ba ya lueel akïn, “Na wïc Nhialic, ke �ok aa pïr buk kënë looi ku kënë.” œ Ku ëmën wek aa nhiam ku yakë tol, nhiam dïït kënë ëbën arac. 2 Këya, raan �ic këpath bï looi, ku acïï ye looi ala gu��p awu��c dït tet.

Lëk tënë Aji��k

5 Ku ëmën, wek k�c la kä�, pi��kë w��tdi��! ��rkë yiic ku dhiaaukë ë kär�c bï b��n weyiëth aköldä! " Jaakdun acï riääk, ku aläthkun

aacï aru�p cam. # Mïl��kun t��c ku mïl�� thith aacï keth, ku keth kënë yen abï dït piändun nyu��th aköldä, ku abï we nyop cïmën mac. Wek aacï käjuääc ku��t yiic ë nïnkä. $ Wek aakëc k�c lui du��mkun yiic ri�p. Pi��kë keröt. Dhiën k�c ë rapkun tem aacï Nhialic Madh�l dööt. % Pi��rdun pinynhom t��n, athiä� yic mi�t piändun ë röt. Wek acï cuai cï��t we bï n��k aköl yai. & Wek acï k�c cïn gup awu��c t��m awu��c, ku näkkë ke ke këc jai ë w��tdun.

P��l rot piny ku Röök ' Mi��thakäi, gu��mkë �et t�� bï Bänyda b��n. Ti��kë, raan pu��r ee yepu��u päl piny bï rapken wäär cï puur du�mde tiit bïk lu�k apath. Ee tïït �et bï ruël thök bï de� b�n tu�ny läkëër. ( Ke week aya, wek aadhil röt päl piny, ku kääckë ë cök rin aköl b��n ë B��ny acï thi��k. ) Mi��thakäi, du��kkë röt ye lom kamkun bï Nhialic we cïï luk wei. Alu��k luk acï thi��k, abï gu� �ëët. * Mi��thakäi, na cï kär�c we yök, ke we p��l röt piny cïmën k�c wäär ë käk Nhialic tï� ë wël Nhialic l��k k�c. + Cïmën �ic wek ye, aayeku c�l aaye k�c cï d��c ë rin cï kek gum. Wek aa we cï t�� cï Jop guum thïn ku deet yepu��u pi�, ku wek aacï kë cï B��ny b��n looi tï�, B��ny la �u��n ku nhiër. , Kë tue� mi��thakäi, du��kkë mël ye kuëë� rin pan Nhialic. T��dë ë rin piny, t��d��t ë rin k��k ë path. Luel, “��,” T�� cï yïn ye gam, ku luel, “�ei,” T�� këc yïn ye gam. Na cäk loi këya ke wek aabï t��m awu��c. . Na le raan tök kamkun r��r ater yic ka adhil röök. Na le raan töö� mit pu��u, ke c�l aket waak al��c. / Na le raan tuany ë we ka dhil k�cdït akut k�c cï gam c��l bïk röök ri�nke, ku t�ckë ë miök. š Röök kënë cï looi ku le yic gam ril, ka bï raan kony bï pial rin abï B��ny c�l apu�l, ku na le adumu��m cï looi ka p��l piny. œ Këya, lakkë adumu��m cäk looi ë kamkun, ku ye ��k röök rin ë ��k rin bï we kony. Röök ë raan path c�l aril ap�i bï k�c kony. 2 Elija raan käk Nhialic tï� a ye raan ë path cït �o. 4:13-14 K�� 27:1 5:2-3 Mt 6:19 5:4 L.rou 24:14-15 5:11 Jop 1:2-22; 2:10; Wk 103:8 5:12 Mt 5:34-37 5:14 Mk 6:13 5:17 1B� 17:1; 18:1

436 Jemith 4, 5


Ee cï röök ap�i bï de� cïï tueny. Ku de� akëc b��n tu�ny pinynhom run kadiäk ku abak. 3 Na lä ke ben röök bï de� tu�ny bï wal cil ku lok rap pinynhom. 4 Mi��thakäi, na päl raan tök ë kamkun gam ë yic, ku dhuk raand��t ë raan kënë thïn, 5 mu��kkë kënë nhom, kuat raan bï raan lä gu��p adumu��m dhu��k ciëën bï kär�c ye ke looi pu��l, ke yeen abï wëi kony thou yic. Ku abï p��l piny adumu��m juëc b��i tënë ye.

5:17 1B� 17:1; 18:1 5:18 1B� 18:42-45 5:20 K�� 10:12; 1Pït 4:8

Jemith 5 437


438

Athör tue� cï Pït�r g��t

W��t nhom Athör tue� cï Pït�r g��t ëcï gät k�c cï gam, k�c cï Nhialic kuany. K�ckä aake cï thiëi wu��t k��k yiic pan Athia. W��t g��t yen athöör ë rin bï yen k�c bï ye kueen d��t pu��th bïk gum, w��t ye ke n��k rin cï kek gam. Aaye Pït�r l��k W��t Pu�th Yam ë rin Jethu Krïtho, raan cï thu�nde ku jön rot ku këden cï th�n b��, ke c�l a��th. Ku rin ë w��t kënë adhilkë gam bïk kepu��th d��t ku guumkë rin ë gamden yen athem. Ku �ickë l�n bï ke ri�p aköl le Jethu raan cï l�c ku d�c dhuk. Na c�k al�n ye Pït�r ye l��k ke bïk kepu��th aa d��t, t�� yök kek kär�c, aye l��k ke aya, bïk pïr ke cït k�c Raan cï l�c ku d�c.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................ 1:1-2Lëk rin ku��ny Nhialic..................................................................... 1:3-12Käk dhilkë looi rin Pïr ë Yam ..................................................... 1:13-2:10Kë ye k�c cï gam kony riääk yic ................................................. 2:11-4:19Ku��ny k�c cï gam ........................................................................... 5:1-11Mu��th ciëën ................................................................................... 5:12-14

1 ��n Pït�r atuny Jethu Krïtho, ��n ag��t tënë k�c cï Nhialic kuany, cï thiëi b��i k��k yiic pinynhom cïmën Pontuth, Galatia, Kapadokia,

Athia ku Bithinia. " Wäda Nhialic acï we kuany rin yen këden wïc th��r. Ku Wëi Nhialic acï we looi bäk aa kacke, ku këya bäk Jethu Krïtho theek, raan cï thou rin bï adumu��mkun päl piny. Bï dhëë� ku d��rdït rëër kek we.

��th akölriëëc ëbën # �ok aa dhil Nhialic Wun Bänyda Jethu Krïtho leec. Ku rin li�r piände tënë �o, acï �o yiëk pïr ë yam, jön cï yen Jethu Krïtho j�t thou yic, ku kënë ë �o c�l a��th. $ A�icku l�n bï �ok käk ye Nhialic täu kacke yök. Käkkä aaye muk nhial paande apath ë ri�nkun. Aaye t��u t�� cïï kek bï


dhiäth thïn, t�� cïn kë bï ke rac ku cïn kë ny��i ke thïn. % Aa t��u ke ë ri�nkun, rin le wek gam bï we tiit ë ri�l Nhialic. Ku këya wek aabï lu��k aköldä cït t�� cï Nhialic guiër ye. & Mi�tkë pu��th rin kë cï Nhialic looi, c�k al�n bï wek pu��th aa riääk ëmën rin käjuëc bäk ke guum. ' Ku kë ye wek gum, ee l�n bäk nyu��th l�n ye gamdun yic. Agut mïlä� t��c, ye raan lëu bï rac, aye ka� tääu m��c bï them. Këya, gamdun tënë Nhialic wär mïlä� adhil them aya bï tï� l�n bï wek pu��th ri�l. Ku Nhialic abï we c�l ayök l�c ku duaar aköl le Jethu Krïtho dhuk. ( Na c�k al�n këc wek ye ka� tï�, ka nhiarkë. C�k al�n cïï wek ye ye tï� ëmën ka ya ke gam. Ku acïn wël pu�th ye wek mi�t piändun teet, ) rin wek aa ku��ny w��ikun yök, kënë yen ye yök gam yic tënë ye. * K�c käk Nhialic tï� cï we l��k rin dhëë� Nhialic, acïk wïc ap�i bïk ku��ny wëi kënë �ic. + Ku Wëi Krïtho r��r kegup acï ke nyu��th t�� bï Krïtho guum thïn, ku käpu�th bï röt looi, ee kënë cök. Ku acïk them bïk �ic ye n�n bï kënë rot looi, ku ye�ö bï ye nyu��th. , Acï Nhialic nyu��th k�c käkke tï� l�n käk yekë ke lueel aacie käk ë ku��nyden, aa käk kony ë we. Käk yakë ke pi� ëmën aacï atuuc ë W��t Pu�th Yam jam ri�l Wëi Nhialic cï tu��c nhial pinynhom. Käkkä aacï atuuc nhial b��n aa wïc aya bïk ke deet yiic.

Pïr ë Yam . Këya, c��kkë röt piny rin ë lu�i. Du��kkë röt c�l am��r dh��l k��k. äthkë ke ye d��c bï Nhialic gäm we aköl le Jethu Krïtho b��n. / Th�kkë Nhialic, ku du��kkë pi��rdun c�l acök käkkun yakë ke wïc wepu��th, cïmën wäär kuc wek W��t Pu�th Yam. š M��ckë röt wei kuat kär�c yiic ëbën akölaköl, cïmën cïï Nhialic raan cï we c��l rot ë thiäk kuat kërac aya. œ Acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “M��c rot wei kërac yic cïmën mec ��n kek kërac.” 2 T�� röök wek tënë Nhialic, ayakë c��l, “Wäda.” Yen ë luk looi cök tënë k�c ëbën, kë cï raan looi yen ë t�� bï Nhialic lu��de lu��k thïn nyooth. Këya, r��rkë ke we thek Nhialic pi��rdun yic pinynhom ë t��n. 3 Rin wek aa �ic kë cï we w��r bei pïr wäär yic, pïr cïn kë kuany thïn wäär cäk �ic tënë wärkun dït. Ku wek aa we këc waar kën yäi, cïmën ye mïlä� t��c ku mïlä� thith yäi. 4 Ku wek aacï waar rin cï Krïtho rot gam bï n��k, ku kënë ajuër thiek yic ap�i, ee cït manh amääl cïn kë diu yegu��p. 5 Nhialic ëcï Jethu l�c ke piny ku nhial këc cak, ku c�l aj�l �ic ë nïnkä ri�nkun. 6 Ku ë Jethu yen acï wek Nhialic gam, Nhialic ë j�t ye ra� yic ku yïk duaardït ap�i. Ku këya, wek aa la gam ku ��th tënë Nhialic.1:16 Leb 11:44-45; 19:2

1 Pït�r 1 439


7 Ku ëmën wek aacï la cök rin theek wek yic, ku bäk mi��thakun anhiaar ayic, nhiarkë röt kamkun ap�i piäthkun yiic ëbën. 8 Wek aa dhil röt nhiaar, ku rin w��tden r��r thïn akölriëëc ëbën, acï Nhialic we c�l aa ben dhiëëth, dhiënh mïth raan cie thou cïmën k�c ke dhiëth �o. 9 Cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Raan ëbën acït noon ë ri�l, ku kuat këden path ëbën, acït y��k ë t��. : Ku w��t cï B��ny lueel ë ya yic akölriëëc ëbën.” W��t kënë ë W��t Pu�th Yam ye atuuc l��k k�c.

Alel pïr ku k�c yam Nhialic

2 Këya, pälkë lu�i kär�c ëbën, pälkë lueth ku ruëëny, ku du��kkë wepu��th ye yiëk këp�th k�c k��k. Ku du��kkë k�c k��k ye l��k gup wël rac ë path.

" Lu�ikë röt bäk ci��t mïthkor ye ci�k path ke muk. Yakë ci�k path wïc akölaköl, ci�k ë w��ikun ku bï w��ikun dït ke we �ic Nhialic. # Rin acï g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Acäk yök ë röt yen t�� p�th B��ny thïn.” $ Bäkkë tënë B��ny, B��ny yen cït alel pïr wäär cï k�c jai, ku acï Nhialic kuany ke ye këpath ap�i. % Ku week aya, cït aleel pïr, wek aa buth bäk aa lua� wëi. Ku bäk aa k�c la cök lëu ye bäk käk wëi cï Nhialic gam ju��r ye rin Jethu Krïtho. & Rin alëu raan bï kueen athör th��r wël Nhialic yic, ee yen ye lueel thïn ëlä, “��n acä alel ril path ap�i ku��ny bei aleel yiic, ku tääu Jeruthalem ë yam ke cït mën, ku raan bï �äthde tääu alel kënë k��u acïï gu��p bï yär.” ' Alel kënë apath ap�i tënë wek k�c cï gam, ku tënë k�c këc ye gam. “Alel cï k�c ë buth kuec l�n cïï yen path yen acï b��n alel path ap�i tënë aleel ëbën.” ( Rin acï g��t aba� d��t yic athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Kënë yen alel bï k�c kecök d��ny, ku ee yen kuur bï keek c�l awi��k.” Aa kecök d��ny rin këc kek w��t cï Nhialic l��k k�c gam. Ku kënë yen ëcï Nhialic guiir tënë ke. ) Wek aa k�c cï Nhialic kuany ku wek aa k�c käk Nhialic aya, yen b��ny�aknhom, wun cï l�c bï Nhialic lu��i, k�c ë Nhialic. Nhialic acï we c��l bei mu��th yic ku bäkkë ��rden dhë� ap�i yic. Rin bäk käkken pu�th ye ke looi l��k k�c. * Wek aa we cie k�c Nhialic, ku ëmën wek aa kacke. Wek aa we kuc �u��n ë Nhialic, ku ëmën wek aacï t�� ye Nhialic k�c �uään thïn �ic.1:24-25 Ith 40:6-8 2:3 Wk 34:8 2:6 Ith 28:16 2:7 Wk 118:22 2:8 Ith 8:14-15 2:9 B.bei 19:5-6; Ith 43:20, 21; L.rou 4:20; 7:6; 14:2; Tit 2:14; Ith 9:2 2:10 �oth 2:23

440 1 Pït�r 1, 2


+ Mäthki��, wek aa y��k pu��u ëbën, wek k�c pïr ke we cït j��l pinynhom ë t��n. Du��kkë wepu��th ë yiëk kär�c ye guäpkun ke wïc, kär�c thär kek w��ikun. , Pi��rkë ë pïr path kam k�c kuc Nhialic, ku na c�kkë ya lueel l�n ye wek luui kär�c, ka bï käpu�th yakë ke looi tï� bïk Nhialic leec aköl le yen b��n. . Rin bï wek kë cï B��ny looi bu��th yic, th�kkë bäny m�c baai, b��ny�aknhom yen dït, / ku bäny k��k cï ke lu��i bïk k�c kär�c looi aa tëm awu��c, ku leckë k�c käpath looi. š Rin Nhialic awïc we ku bäk k�c we jääm gup rin kuc kek kä�, c�l aabit t�� tï� kek we ke we loi käpath. œ Wek aacie aloony ë k�c k��k. Ku du��kkë kënë c�l akum kär�c yakë ke looi k��th. Wek aa loony ë Nhialic lu��i. 2 Th�kkë raan ëbën, ku nhiarkë mi��thakun cï gam. Th�kkë Nhialic ku th�kkë b��ny�aknhom.

Kë ye gum Jethu nyu��th �o 3 K�c lu�i aa dhil w��t ye bänyken l��k ke pi�, ku thekkë ke ap�i. Lu�ikë kënë tënë ke ëbën, bäny �ic we ciëë� ku bäny kuc we ciëë� aya. 4 Na gum ar��m ke cie awu��cdun ca looi, ke yï �ic Nhialic yïpu��u, ke yïn abï Nhialic d��c. 5 Ye l�c �ö t�� thïn t�� b�� yï ku gum ar��m rin awu��c ca looi? Ku na gum ar��m rin këpu�th ca looi, ke yïn abï Nhialic d��c. 6 Ee gum kënë yen ë c��l Nhialic yï, rin Krïtho acï gum ë ri�nkun, ku nyuth we t�� bï wek guum thïn cïmënde, rin bï wek dh��lde bu��th yic. 7 Acïn awu��c cï ka� looi ku akëc lueth ka� lueel ë thu��de. 8 Wäär ye kek ye läät, akëc b��n adhuk nhom ë wël r�c. Ku wäär b�� ye akëc k�c b��n riääc l�n bï yen këde gu��r, acï rot b��n tääu ë Nhialic cin yen luk looi ë cök. 9 Krïtho acä awu��c j�t, awu��c kär�c cuk ke looi, wäär reem ye tim cï rïïu k��k, rin bï �ok lu�i adumu��m pu��l ku pïïrku ë pïr la cök. Ku t��töök juëc cï yiëk ye aacï we waar ë thou yic. : Wek aa we cït am��l cï dhël baai, ku ëmën wek aacï dhu��k ciëën, bäk raan di��r ë we cïmën ye abiöök di��r amälke bu��th, raan w��ikun tïït.

Diäär ku R��rken

3 Këlä aya, wek diäär wek aa dhil röt th��n r��rkun. Rin na le raan t�� kamken ke këc w��t Nhialic gam, ka bï lu�idun path c�l ag��m,

ke cïn w��t lëk ke. " Rin aabï pïrdun path ku t�� theek wek ke thïn tï�. # Du��kkë röt loi bäk dhë� rin käjuëc ye ke tï� wegup a�eer kep��c. Cïmën t�� ye wek wenhïïm gui��r thïn. Ku ci��kë mïl�� t��c ku al��th path juëc k��k. $ Du��kkë ye luui këya, ee kë r��r yïpu��u al��thïn yen ë t�� dhëë� yïn thïn nyu��th, dhëë� la yic ath��k ku li�r ë pu��u cie rot ë waar t�� c�k yïn dhi�p. Ku ee yen dhëë� ye Nhialic tï� ke path ap�i. % Diäär 2:22 Ith 53:9 2:23 Ith 53:7 2:24 Ith 53:5 2:25 Ith 53:6 3:1 Epe 5:22; Kol 3:18 3:3 1Tim 2:9

1 Pït�r 2, 3 441


th��r wäär path Nhialic nhom cië� ke �ickë ap�i l�n bï Nhialic kë cï th�n dhi�l looi, aake cï röt th��n r��rken ku ee kënë yen ë ke c�l adhë�. & Thara acït ë diäärkä, ë ye kë cï Abaram l��k ye bï looi, looi. Ku t�� ji��m yen tënë ye, aye lueel bänydi��. Wek aa cït Thara ëmën t�� looi wek käpath tënë k�c k��k, ke cïn kë ri��c wek. ' Ku wek röör aya wek aa dhil cie� apath kek diäärkun, ku �i�ckë l�n diäär aacïï ril cïmën röör. Yakë ke �i�c ciëë� ku th�kkë ke rin keek aabï mi��c path Nhialic yök aya cïmëndun. Lu�ikë kënë rin bï r��kkun la cök.

K�c cï gam aa gum rin lu�i käpath ( Ëmën awiëc ba w��t l��k we wit. i�ckë cie� kamkun, ku ye ��k di��r kër��c bï ��k yök. Nhiarkë röt cïmën ��k ke wämënhë. Li�r pu��u tënë k�c ëbën. Ku dhi�lkë röt dhu��k piny. ) Na lui k�c k��k yï kërac, ke duk col tënë ke kër��c d��t. Na ye raan d��t yï w��i kërac, ke duk wëi kërac aya. Na loi k�c kär�c tënë yï ke yï thiëc Nhialic bï ke d��c. Yen ee kën cöl Nhialic yï rin bï yïn d��cde yök. * Cïmën ye athör th��r wël Nhialic ye lueel ëlä, “Raan wïc pïr path ku wïc bï pu��u mi�t, ke cie jam wël r�c ku cïï lueth ye lueel. + Ku adhil lu�i kär�c pu��l ku looi käpath, adhil them piände ëbën bï �i�c cie� apath kek k�c k��k. , Rin B��ny ee k�c path tiit ku ee r��kken pi�, ku Nhialic ee yenyin p��n k�c kär�c looi.” . Ye�a bï c�l agum t�� wïc yïn ye yïpu��u ba këpath looi? / Na c�l k�c k��k yï agum rin looi yïn käpath, ke këpath yen aloi rot tënë yï. Duk ri��c ë ke ku duk ye di��r, š ku calkë Krïtho aye B��ny pi��rdun yic. R��r ke yï cï rot guiir akölaköl ba k�c yï thiëëc t��t kë yakë ��th t�� wepu��th wek k�c cï gam. œ Ku duk k�c ë thany ri�l bïk gam, ku��c t��kt��k raan d��t nhom. Loi këya ba cïï ye yök yïpu��u l�n le yen awu��c ca looi, rin bï k�c man t��pu�th cië� wek thïn rin ye wek k�c bu�th Krïtho gup yär käk yekë ke lueel. 2 A�u��n ba gum rin këpu�th ca looi t�� wïc Nhialic ye ba gum, t��n t�� bï yïn gum rin lu�i kërac. 3 Krïtho acï thou arak tök rin adumu��mkua. Yeen ë cïn awu��c cï looi, ku acï n��k bï thou ri�nkua �ok k�c la gup adumu��m bï �o wat nhïïm tënë Nhialic. 4 Ku yeen, acï jam w��t Nhialic tënë wëi mac. 5 Wëikä aa wëi k�c wäär cï jai wäär tiit Nhialic ke bïk kepu��th dhu��k ciëën adumu��mken, wäär guiir Noa riände. K�c lik ke cï la riäi yic, k�c kab��t, kek aacï Nhialic b��n kony aboor yic. 6 Ku kënë acït mi��c nhom, mi��c nhom yen aye Nhialic �o 3:6 Cäk 18:12 3:7 Epe 5:25; Kol 3:19 3:10-12 Wk 34:12-16 3:14-15 Mt 5:10; Ith 8:12-13 3:20 Cäk 6:1-7:24

442 1 Pït�r 3


kony ëmën, rin Jethu Krïtho cï j�t ë thou yic. T�� ji��m �ok mi��c nhom, �ok aacïï jam rin acol ye laak wei k�c gup, mi��c nhom w��tde yic �ok aa röt th��n Nhialic ke pu��n �er. 7 Ku Jethu Krïtho at�� pan Nhialic ëmën ke r��r cuëny ë Nhialic. Ku yeen am�c käk la ri�l ku atuuc nhial ëbën.

War pïr yic

4 Këya, Krïtho ëcï reem ku guum ap�i. Ke week, wek aa dhil röt guiir bäk gum cïmënde. Na rem raan ku guum, ka cï yepu��u w�l wei

adumu��m yic. " Ku ëmën le tue� wek aadhil pïr t��cït t�� wïc Nhialic ye thïn, ku acie t�� wïc piäthkun ye thïn. # Wek aacï rëër t��bäär ke we loi käk ye k�c këc Nhialic gam looi. Wek aa rëër ke we yïk wepu��th käk bal ku dë� ë määu, ku lu�i kär�c k�c c�l ayär gup, ku du��r jak cï ki��t cïï ke wïc. $ Ku rin cïï wek röt ye mät ke bäk aa luui kär�c k�c y��r gup aya, ee ke g��i ku jiëëmkë wegup ap�i wël lueth. % Ku keek aabï dhi�l k��c Nhialic nhom yen luk looi tënë k�c pïr ku k�c cï thou, bïk t��t ye l�n pu�th käk cïk ke looi. & Raan cï l�c ku d�c acï W��t Pu�th Yam l��k k�c cï thou, k�c wäär cï Nhialic luk looi tënë ke wäär pïïr kek, cïmën ye yen luk looi tënë raan ëbën. W��t Pu�th Yam ëcï Jethu l��k ke rin bï w��iken pïr ë tök kek Nhialic. ' T�� bï käk loi röt ëmën thök ëbën acï thi��k. C��kkë wepu��th ku r��rkë ke we tïr nhïïm bäk lëu bäk röök. ( Këdït ap�i käriëëc ëbën yiic ë nhiër bï ��k-��k anhiaar yepu��u ap�i, rin na nhiar k�c k��k, ke yïn abï kär�c yekë ke looi tënë yï päl piny. ) Lor raan b�� paandu pu��n cïn yic ti��l. * Na �i�c mi��c juëc Nhialic cï yiëk yï muk, ke yïn adhil mi��ckä lu��i apath bï yïn ke k�c k��k kony. + T�� piööc raan ë kamkun, ka dhil k�c aa l��k w��t cï Nhialic lueel. Ku raan kony k�c k��k adhil looi këya ri�l cï Nhialic gäm ye rin ee lu�i kënë. Kuat kë ye raan looi ëbën adhil looi bï al��c gäm Nhialic ë Jethu Krïtho, raan la diik ku ri�l akölriëëc ëbën. Yenakan.

Wek aa gum rin ye wek k�c cï gam , Mäthki��, du��kkë g��i rin ar��m them ë we gu��mkë, du��kkë tak l�n kë loi rot kënë acie kë cï rot ka� looi. . Mi�tkë pu��th, wek aa gum ë dhël tö� thö� kek t��wäär cï Krïtho guum thïn, rin yen abï ya mi�t piändun t�� le yen b��n ke di��kde. / Mi�tkë pu��th t�� ye we lat rin ye wek Krïtho bu��th. Na loi kënë rot ke �i�ckë l�n rëër Wëi diik Nhialic kek we. š Na le raan gum ke cïï dhil gum rin awu��c cï looi ye yen näk ë k�c, nadë ke ye cuär, ku ye raan aliääp ku ye rot ci��k käk k�c k��k yiic. œ Këya, na gum rin ye yïn raan cï gam, ke yï duk gu��p ri��c, lec Nhialic rin ye yïn raan ë Jethu. 2 Luk abï Nhialic gu� looi tënë k�c ëmën, ku Nhialic abï 4:8 K�� 10:12

1 Pït�r 3, 4 443


luk ka� looi tue� tënë kacke. Na j�k Nhialic luk ë �o, ke luk abï dhi�l ri�l tënë k�c këc W��t Pu�th Yam b�� tënë Nhialic theek. 3 Cïmën cï ye g��t athör th��r wël Nhialic yic ëlä, “Käril aabï röt ka� looi tënë k�c la cök ku bï keek jäl kony, na ye këya, ye�ö bï rot looi tënë k�c adumu��m, k�c kuc

Nhialic?” 4 K�c gum rin yen kë wïc Nhialic tënë ke, aa dhil röt th��n Acië�den kë cï lueel ka bï looi, dhi�l ti�� nhom. Ku dhilkë la tue� ke loi käpath.

Wëët tënë k�cdït ku riënythii

5 ��n ë raandït, ku ��n alëk k�cdït akut t�� kamkun ë piändi�� ëbën. ��n acï t�� cï Krïtho guum thïn tï�. Ku ��n abï diik bï Nhialic

nyu��th r�m kek ye. " Wek al��k ë pu��u ëbën. Calkë röt aaye abiök k�c ë Nhialic cï yen ke we kuany bäk ke kony. Wek aacïï Nhialic wïc bäk lu�i kënë looi ke cït lu�i cï we mac thïn. Du��kkë lu�i kony wek k�c cï gam ye looi rin ariöp ë rot. Lu��ikë rin wïc wek ye bäk ke kony. # Duk rot loi ba k�c cï Nhialic tääu yïcök ba ke kony aa cieny ci��t yïn ë b��ny m�c ke. Loi rot bï k�c cï gam yïïn aa ki��t. $ Ku t�� le Abiö�dït b��n ka bï we gäm ariöpdït diik cïï ben ka� määr. % Ku wek riënythii yakë looi kë cï k�cdït l��k we. Ku week ëbën wek k�c cï gam, wek aa dhil pu��th aa li�r ku yakë röt dhu��k piny bäk k�c k��k ya lu��i, rin yen ë kë ye athör th��r wël Nhialic lueel ëlä, “Nhialic aman nhiam ku ë dhëë� gäm k�c lir pu��th.” & Dhu��kkë röt piny Nhialic ril ap�i cök bï we kony. Ku abï we jat nhial aköl le yen ye tak. ' Du��kkë wenhïïm ye yiëk käk wi��ckë ke ap�i, calkë alooi Nhialic, rin ee yen we tiit. ( Pälkë röt piny ku tiëërkë nhïïm. Raan at�rdun, j��rac ë la t��n, ku le t��n, acït köör cï wäth wïc raan ci�m. ) R��rkë ke we ril ë gamdun yic.

4:18 K�� 11:31 5:2 Jn 21:15-17 5:5 K�� 3:34 5:6 Mt 23:12; Lk 14:11; 18:14

...acït köör cï wäth wïc raan ci�m (5:8)

444 1 Pït�r 4, 5


Du��kkë w��tde gam, rin a�i�ckë mi��thakun cï w��tde gam pinynhom ëbën, aa gum aya cïmëndun. * Ku t�� cï wek gum t��thin-ny��t, ke Nhialic nhiar �o ap�i, yen cï we c��l bäk diikden akölriëëc ëbën r�m, rin ye wek tök kek Krïtho, abï këriëëc ëbën cök tënë we. Ku abï we looi bäk gamdun cïï war ku c�l we aa ril pu��th akölaköl. + Bï Nhialic m�c akölriëëc ëbën. Yenakan.

Mu��th ciëën , Wek aa tu��c athör cï Thilath �a kony, wämääth path cï gam. Wek aa y��k bäk ri�l gamdun yic, ku lu��l l�n kë ca g��t ë dhëë� Nhialic ayic, dhil wek rëër thïn ë pu��n la cök. . Akut k�c cï gam Babilon, akut k�ckuan cï Nhialic kuany aya ke �o, ee we mu��th. Ku Marko, manhdi��n cï gam ë we mu��th aya. / Miäthkë röt mu��th k�c cï gam. ��n ë röök bäk rëër ke d��r ëbën, wek k�c Krïtho.

5:12 Lu�i 15:22, 40 5:13 Lu�i 12:12, 25; 13:13; 15:37-39; Kol 4:10; Pil 24

1 Pït�r 5 445


446

Athör ë rou cï Pït�r g��t

W��t nhom Athör d��t cï Pït�r g��t acï gät k�c juëc cï gam pan Athia. W��tdït ë g��t yen athöör, ee l�n bïk röt tiit kär�c ye k�c k��k pi��c, wël ë k�c th�l käk ë bal yiic. Ku kë bï ke kony at�� w��t Nhialic yic, w��t cï k�c cï Jethu Bänyda tï� ku pi�kë w��tde pi��c. Pït�r ë gät athöör rin ye k�c ye lueel l�n cïï Raan cï l�c ku d�c bï b�n dhuk pinynhom. Aye Pït�r lueel l�n cïï Raan cï l�c ku d�c bï lac dhuk ayic rin acïn raan wïc Nhialic bï määr, awïc bï raan ëbën lu�i kär�c pu��l.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................ 1:1-2K�c cï gam aa dhil pïr ke cït c��t ë Nhialic ....................................... 1:3-21K�c piööc e lueth ............................................................................. 2:1-22B��n ciëën Raan cï l�c ku d�c ........................................................... 3:1-18

1 ��n Thaimon Pït�r, alony ku ya atuny Jethu Krïtho, ��n ag��t tënë we. Nhialicda raan luäk �o Jethu Krïtho, raan la cök path ap�i, acï

�o ku week �odhie gäm piööc thö� ë ri�nke. " Wek aabï Nhialic nyu��th nhiërde ap�i ku c�l we aala d��r dït ap�i, rin cï wek ri�l Nhialic ku Jethu Bänyda �ic.

K�c cï gam aa dhil pïr t�� cït c��t ë Nhialic # Jethu acï �o gäm käriëëc ëbën ë ciëëkde, käk wïcku ke bï �ok ke pïr cït t�� dhil k�c cï gam pïïr thïn. Kënë acï rot lëu rin cï �ok Nhialic �ic. Ku ë yen acï �o c��l buk di��kde ku piathde r�m kek ye. $ Ku këya, Nhialic acï �o gäm mi��c juëc thiek yiic ap�i wäär cï th��n �o. T�� luui wek ë ke, ke wek aa puut bei käjuëc ë k�c rac ye k�c kuc Nhialic yiëk kepu��th, käk ke rac. Ku këya, wek aabï pïr ciëëkde yic. % Rin cï Nhialic käkkä looi ë ri�nkua, th�mkë ap�i bäk piath mat gamdun yic. Ku matkë �i��c ë Nhialic piathdun yic. & Ku adhi�lkë them ap�i bäk du��t ë rot ku gum mat


thïn, ku pi��rkë cït t�� wïc Nhialic ye thïn. ' Th�mkë ap�i bäk k�c k��k nhiaar piäthkun ëbën ku nhiarkë Nhialic aya. ( Käkkä kek aa käpu�th wïc ke, ku na �i�ckë Bänyda Jethu Krïtho, ka bäk muk ap�i wepu��th. Ku kënë acïï we bï c�l acït adakrööt cie pi��rden ye ku��c nhom. ) Ku raan liiu käpu�thkä tënë ye, athö� kek raan cï c��r cie daai, ku acï nhom määr l�n cï adumu��mke laak wei. * Këya, mi��thakäi, th�mkë bäk pïr dhël ye nyu��th l�n cï Nhialic we l�c ku c��l we bäk aa kacke. Na lu�ikë këya, ke wek aacïï gamdun bï ka� pu��l. + Ku këlä, Bänyda ku ye Aluä�da, Jethu Krïtho abï we yiëk yic dït ap�i bäk la bäänyden akölriëëc ëbën yic. , Këya, wek aaba ya täk nhïïm akölaköl bäk käkkä aa tak c�k al�n �ic wek ke, ku c�k al�n cï wël yith cï ke pi��c tënë we teem wenhïïm aya. . Aya tak ë yic ba we ya täk nhïïm t�� ot pïïr ��n. / A�i�c l�n bï ��n gu� liu pinynhom rin acï Bänyda Jethu Krïtho l��k �a ayic. š Aba them ap�i ba dhöl bï wek käkkä l��k aa tak, aköl le ��n thou, looi.

Pït�r ku atuuc k��k aacï l�c Jethu tï� œ Acie anyïköl takku ë path, yen yeku l��k we wäär ye �ok jam tënë we t�� bï Bänyda Jethu Krïtho b�n dhuk pinynhom kek ri�ldït ap�i. �ok aacï ri�lden cï yen rot waa� bï ru�l bï la diardiar tï� ë nyi��nkua. 2 �ok aa �o t�� thïn ë g�t nhom wäär leec Wäda Nhialic ye, ku looi bï rot waa� bï ��r ap�i bï la diardiar. T��wäär t�� ok ë g�t nhom, �ok aacï röl pi�, röl b�� nhial tënë Nhialic ke lueel ëlä, “Kënë ë Wëndi��n nhiaar, mit ��n pu��u tënë ye.” 3 �ook nhïïm gu��p, �ok aacï röl kënë pi� ke b�� nhial wäär rëër �ok kek ye ë g�n Nhialic nhom. 4 Këya, �ok aacïï diu wël cï g��t th��r, w��lke keye k�c käk Nhialic tï� l��k k�c. W��t kënë athö� ke many d��p mu��th yic. Ee dëp �et bï piny bak, ku ru�l Krïtho ë dëp wepu��th cïmën ye ciëër bak piny ru�l b��i pinynhom. Ee këpath yen abäk looi t�� t��u wek wepu��th käk keye kë ke pi��c. 5 Kë l��ukë bak deet yic ap�i, ee l�n acïn raan lëu ye bï käk ye Nhialic nyu��th k�c käkke tï�, käk cï ke g��t athör th��r yiic, teet yiic ri�lde ë rot. 6 Rin acïn raan käk Nhialic tï� cï w��t Nhialic ka� l��k k�c ri�lde ë rot. Ee Wëi Nhialic yen ë k�c käk Nhialic tï� cök nhïïm t�� lueel kek w��t b�� tënë Nhialic.

K�c piööc ë lueth

2 Wäth��r k�c aa lueth keye ye lueel l�n ye kek k�c käk Nhialic aake cï tu��l kam k�c, ku këlä, k�c piööc ë lueth aabï tu��l kamkun aya.

Aabï piööc wël lueth bï gam rac k�c pu��th. Ku k�c piööc ë luethkä aabï 1:17-18 Mt 17:1-5; Mk 9:2-7; Lk 9:28-35

2 Pït�r 1, 2 447


kuec l�n cïï Raan cï l�c ku d�c ye B��nyden yen cï ke waar adumu��m yic. Ku lu�iden, aabï kek kë r�c ke gu� yök thïn. " Këlä aya, k�c juëc ë Nhialic aabï piööcden r��c kënë bu��th yic, ku rin kär�c yekë ke looi, k�c aabï ku��c aa jam dhël yic cï Nhialic nyu��th k�c. # Rin wïc kek wëëu juëc tënë we kek k�c piööc ë luethkä, aabï we mu��r anyïkööl yekë keek tör. Ku t��th��r��n agut ëmën, Nhialic bï lu��den looi ku yen bï keek rac, ar��r ke cï rot guiir bï keek t��m awu��c. $ ��n aluel kënë rin Nhialic akëc atuucken nhial pu��l wäär looi kek adumu��m. Aacï b��n pi��r mu��th yic t��thuth mec yic ap�i ke cï ke rek, ke tit aköl bï yen lu�dït looi tënë ke. % Ku këlä aya, Nhialic akëc k�c th��r wäär kuc ye pinynhom b��n pu��l. Acï piny b��n c�l abor bï k�ckä mou ëbën. Ee Noa raan wäär k�c l��k dhël la cök yen acï b��n kony kek k�c k��k kadhorou. & Ku Nhialic aya acï gen Thodom ku Gomora b��n t��m awu��c, ku cu��ny ke bïk aa col kek k�c ku käk t�� thïn ëbën. Kënë acï Nhialic looi bï k�c nyu��th kë bï rot looi aköldä tënë k�c cïï kuec ë w��tde. ' Ku yeen acï Lot b��n kony, rin ye Lot raan path man kär�c ye k�c k��k ke looi. ( T��wën rëër raan pu�th kënë ë kamken, ëcie pu��u ye mi�t akölaköl t�� tï� yen kär�c ye looi. ) Cït l�n cï Bäny käkkä looi, aye nyooth l�n a�ic t�� bï yen k�c path ku�ny thïn käk gumkë ke yiic, ku tëm k�c r�c awu��c akölaköl �et aköl lu�dït, * k�c ke looi käk ë bal la bïth ye guäpken ke wïc ku kueeckë bääny Nhialic. K�c piööc ë luethkä aa ril nhïïm ku aa pu��th lac thöök, ku aacie jak pu�th t�� nhial ye theek, aa yekë ke läät. + Na c�k atuuc Nhialic la ri�ldït ap�i tënë ke, aacie k�c piööckä ye läät Nhialic nhom. , K�c piööc luethkä, aa käk wïc piäthken ke kek aa yekë ke looi ë path cïmën lääi cie tak. Këya, aa kä� dh��l yiic ë path ke cïn yiny p�th dh��l kek keyiic, ku cïk ke k�� deet yiic. Ku këya, aabï Nhialic n��k cïmën dhie ye raan län t�� thïn ye n��k d�m ku n��k. . K�c piööc luethkä kär�c looi tënë k�c k��k, aabï lu��i kär�c aya. Rin keek aa pu��th mi�t t�� looi kek kär�c. Ku mi�t piänden ayekë yök t�� mïth kek ku dëkkë ku loikë käk bal c�k aköl ë path. Ku këlä, aa yär gu��p b��i tënë we t�� looi kek kär�ckä ke we mïth ë tök ke ke. / Keek aa rëër ke wïc diäär, ku aacie k��c wïcwïc lu�i kär�c. Ku keek aa k�c cïï gamden ril tënë Jethu mu��r bïk adumu��m looi. Ku keek aacï dït ë pu��u �i��c. Ku keek aabï Nhialic t��m awu��c rin kär�c yekë ke looi. š Aacï lu�i käpath pu��l ku dhukkë dhël j��rac. Aacï t�� ye Balaam wën Biör luui thïn bu��th yic, raan wäär nhiar wëëu ye ye ri�p bï kär�c looi. œ Ku Balaam acï Nhialic b��n mät ap�i rin kër��c cï looi. Akajade acï b��n jam cïmën ë raan, ku pëën Balaam bï cïï ë luui cïmën raan cï mu��l.2:5 Cäk 6:1-7:24 2:6 Cäk 19:24 2:7 Cäk 19:1-16 2:15-16 Kn 22:4-35

448 2 Pït�r 2


2 K�ckä aa cït wër cï döu ku aa cït ath��r, ye yom kuaath ë path. Nhialic acï t��col thuth yic t��n k�c piööc luethkä looi tënë ke. 3 Keek aa jam ë nhiaam wël cïn kë ye kuany thïn. Ku aa luui käk ë bal bï kek k�c deep, k�c pu�c gam pu�c jäl tënë k�c këc w��t Nhialic gam. 4 Ayekë l��k k�ckä l�n bï kek nhïïm lääu löö� juëc ye k�c cï gam ke theek, ku keek nhïïm aa loony kär�c yekë ke looi, rin raan ë ya alony kër��c ye looi kër��c cï ye rum pu��u ye rac. 5 Na k�c cï käk t�� pinynhom, käk k�c c�l ayïk kepu��th lu�i kär�c pu��l, rin cï kek w��t Bänyda ku ye Aluä�da Jethu Krïtho �ic, ku na benkë lu�i kär�c dhu��k ë pinynhom, ka j�l r��c ap�i abïk t��wäär këc kek Jethu �ic waan thok. 6 Ee bï �u��n ap�i tënë ke tënë këc kek dhël la cök ka� �ic, ku benkë kuec lö� cï Nhialic l��k ke. 7 Kë cï rot looi tënë ke aye nyooth l�n wël ye k�� lueel ëlä yith, “Jö� ë ��k dhu��k,” Ku, “Dïr baai cï de� l��k ë rot b�n daal ti��k yic.”

Jethu abï b�n dhuk

3 K�cki��n nhiaar, kënë athör d��t ye athör rou ca b�n gät we. Athörkä yiic ëbën, aca them ba we b��n l��k käk �i�ckë ke, rin bï wek

wenhïïm tääu thïn bäk aa tak apath. " Awiëc bäk wël ë Nhialic cï k�c käk Nhialic tï� lueel wäth��r, ku kë cï Bänyda ku Aluä�da, c�l aye atuuc l��k k�c, aa tak. # W��t tue� bäk ka� deet yic ë l�n t�� le nïn aköl lu�dït thi��k, ke k�c k��k r�c, k�c ke looi käk wïc piäthken kep��c aabï tu��l. Ku keek aabï we aa bui. $ Ku luelkë, “Acï Jethu th�n l�n bï yen b��n ku luelkë, ye yic? Yen ako? Wärkuan dït aacï thou wäth��r, ku këriëëc ëbën a�ot cït t��th��r wäär c�k Nhialic piny.” % Ku aluelkë këya rin cï kek nhïïm ri�l bïk yic cïï gam, yic cï Nhialic nhial ku piny cak wäth��r ë w��t lueel ë path. W��tden cï lueel acï piny c�l atul pïu yiic, & ku Nhialic acï pïu looi aya, pïu aboor bï yen ke piny kënë rac. ' Ku nhial ku piny t�� thïn ëmën, aacï Nhialic w��t lueel aya l�n bï kek rëër thïn �et aköl bï yen ke rac. Ku ee mac yen abï ke rac. Aa m�c ke rin aköl bï yen ke luk looi ku r�c k�c cïï w��tde ye gam. ( Du��kkë nhïïm mär ë kënë k�cki��n nhiaar. Acïn kënë wääc t��kt��k Nhialic yic ë kam akäl tök ku ru��n ti�m tök, aa thö� kedhie karou tënë ye. ) Nhialic acie gääu bï kë cï th�n bï looi c�l aloi rot c�k al�n ye k�c k��k ye tak këya. Alir pu��u kek we, rin acïn raan wïc bï rac, awïc bï k�c ëbën kepu��th w�l wei adumu��mken yiic ku dhukkë tënë ye. * Ku B��ny abï b��n aköl cïn raan �ic ye, cïmën dhie ye cuär ye looi këya. Ku aköl kënë ar��ldït ap�i abï rot looi, ku käk t�� nhial aabï riääk, aabï mac rac, ku piny kek käk t�� thïn aabï dëp ëbën bïk liu. + Ku cït l�n 2:22 K�� 26:11 3:3 Jut 18 3:5 Cäk 1:6-9 3:6 Cäk 7:11 3:8 Wk 90:4 3:10 Mt 24:43; Lk 12:39; 1The 5:2; Ny 16:15

2 Pït�r 2, 3 449


bï käjuëckä ëbën rac këya, ke we ye k�c bï yiëndë ëmën? Wek dhil pïr pïr la cök ë Nhialic nhom, , t�� rëër wek ke we tit aköl bï Nhialic luk b��n looi tënë k�c ë pinynhom, ku lu��ikë apath bï aköl kënë lac b��n. Aköl kënë yen aköl bï mac dëp ku r�c nhial, ku atu��c abï käk t�� nhial lëë�. . Ku �ok k�c cï gam, titku nhial ë yam, ku piny ë yam wäär cï Nhialic ke th�n bï k�c la cök, la pïr thïn t��cït t�� wïc Nhialic ye. / Këya k�cki��n nhiaar, t�� rëër wek ke we tit aköl bï Nhialic luk looi tënë k�c pinynhom, wek aadhil luui ap�i bï week yök ke we ë k�c la cök cïn gup adumu��m, ku lak d��r ke ye. š Ti��kë li�r pu��u Bänyda ke cït dhël bï k�c kony käk r�c keek yiic. Yen ë kënë cï Paulo, raan nhiarku cï gam cïmënda we gät ë �i��c kä� cï Nhialic yiëk ye. œ Këlä aya, Paulo acï �i�c gät rin ë käkkä athör yiic ëbën cï tu��c k�c cï gam. Ku athörkä aala yiic k��k ril yiic cie deet. Ku aacïï k�c ë piööc, k�c kuc kä� koor gamden ye teet yiic apath, cïmën ye kek wël k�c th��r ë Nhialic ku��c pi��c aya. Ku këlä, aa kë r�c ke b��i tënë ke ë röt. 2 Ku wek k�cki��n nhiaar, wek aa �ic ë kënë th��r. Ti�tkë röt apath bï k�c kuc yithkä we cïï mär ë piööcden ë lueth, bäk jäl dhëldun la cök rëër wek thïn. 3 Ku wek aa dhil la tue� akölaköl ke we �ic nhiër ku li�r ë pu��u Bänyda ku ye Aluä�da, Jethu Krïtho, ku juakkë �i��cdun tënë ye. Bï ya leec ëmën ku akölriëëc. Yenakan.

3:13 Ith 65:17; 66:22; Ny 21:1

450 2 Pït�r 3


451

Athör tue� cï Joon g��t

W��t nhom Athör tue� cï Joon g��t ala yic wël dït karou kek ke g��t yen athöör, tue� ë w��t bï yen k�c ri��l pu��th bïk aa rëër ë tök kek Nhialic ku Wënde Jethu Krïtho. Ku d��t, ee wïc Joon bï k�c cï gam c�l atïr nhïïm piööc ë lueth bï gam kënë rac. Piööc kënë acie r��m kek käk ë Jethu Wën ë Nhialic. Kuec ë piööc kënë, yen acï Joon �i�c teet yic l�n Jethu Krïtho ë ye raan ayic, ku acï nyooth l�n raan cï Jethu gam ku nhi��r Nhialic, ka dhil k�c nhiaar ëbën.

Käk t�� thïnW��t Nhom ......................................................................................... 1:1-4Nhialic ee Ru�l ............................................................................. 1:5-2:29Mïth Nhialic ku mïth j��rac ............................................................ 3:1-24Yic ku lueth ....................................................................................... 4:1-6Käk ye looi rin ë nhiër ..................................................................... 4:7-21Gam ril ap�i ..................................................................................... 5:1-21

W��t ë Pïr

1 Wek aa gät w��t raan yen cï W��t Nhialic l��k k�c, ku yen cï k�c gäm pïr akölriëëc ëbën. Yen ë t�� thïn th��r këc këriëëc ëbën cak. Ku

ëmën �ok aacï w��lke pi�, ku yeen acuk tï� nyi��nkua. Acuk tï�, käk cï looi aa cuk tï� ku acuk g��t ci�nkua. " Acï Nhialic c�l aye raan. Acuk tï� ku wek aa lëkku yic cuk tï�. Alëkku we l�n raan kënë yen ë pïr akölriëëc ëbën yiëk k�c, ee t�� thïn wäth��r ku yeen ë r��r kek Nhialic Wäda, ku acï Nhialic nyu��th �o. # Këya, raan cuk tï� ku pi�ku w��lke, yen ë raan lëkku we, rin bäk röt mät �o aya bäk la gam tök kek �o. Ku gamda �odhie at�� tënë Wun ku Wënde Jethu Krïtho. $ Wek aa gät käkkä rin bäk röt mät �o gamda yic rin bï mi�t piända dït ap�i.

Nhialic ee Ru�l % Ku w��t cï Jethu l��k �o ku yen lëkku we ëmën akïn. Nhialic apath, ala gu��p wic, acït ru�l, ku acïn acu�l. & Na yeku lueel l�n cï �ok röt mät 1:1 Jn 1:1 1:2 Jn 1:14


tënë Nhialic ku �ot �o ye luui kär�c, ke w��t luelku acie yic. Ku aye käkkuan yeku ke looi nyu��th l�n cï �ok kuec yiny Nhialic. ' Ku na yeku luui käk wïc, ke �ok aat�� ru�l yic cïmën t�� Nhialic ru�l yic, ke �ook aabï �oyiic mat, ku thon Wënde Jethu abä adumu��mkua laak wei ëbën �ogup. ( Na yeku lueel l�n �ok acïn gup adumu��m, ke m�th yen aye �ok röt math, ku �ook aa kuc yiny cï Nhialic nyu��th �o. ) Ku na lëkku Nhialic l�n cï �ok kär�c looi, ka p��l kär�c cuk looi piny ku wuuny ke wei �ogup buk b�n aa k�c path tënë ye, rin acï lueel l�n bï yen kärackua aa päl piny, rin kë ye lueel aye dhi�l looi akölaköl. * Ku na luelku l�n këc �ok adumu��m looi, ka yeku lueel l�n ë Nhialic yen ë lueth lueel, ku �ook aa këc w��tde gam.

Raan cï l�c ku d�c ë �o kony

2 W��t gät ��n we athöör mi��thki��, ee w��t bäk kär�c cïï ye looi. Ku na le raan lui kërac kamkun, ke �ok aala raan Nhialic thiëëc ë ri�nkua

bï kärackua päl piny. Raan kënë ë Jethu Krïtho cïn kë dak yegu��p ë Nhialic nyin. " Yen ë raan cï thou rin bï adumu��mkua päl piny. Aacie adumu��mkua ë röt kek ye Nhialic ke päl piny ë w��tde, aaye ke päl piny agut adumu��m k�c pinynhom ëbën aya. # Dhël ye nyu��th l�n �ic �ok Nhialic ayic, ee w��t nadë ke �o thek l��ke. $ Na ye raan lueel ka �ic Nhialic, ku acïï l��ken cï l��k k�c thek, ke lueth yen aye lueel ku akuc käk ë yith tënë Nhialic. % Ku raan luui kë cï Nhialic lueel, ke nhiërde acïï thok bï ka� dak tënë Nhialic. Ee këya, kën �o nyu��th l�n ye �ok tök kek Nhialic akïn, & na ye raan lueel ka cï yeyic mat ke Nhialic, ka dhil a luui cïmën wäär ye Jethu luui.

Lö� Yam ' Ke week k�cki��n nhiaar, w��t gät tënë we acie lö� yam. Ee lö� tö� ��n cäk pi� ��n j��k wek m�t tënë Jethu. ( Këya, lö� gät we kënë ala yic w��t ë yam, rin dhël cï Jethu pïïr thïn acï nyu��th �o w��t ë yen yam, ku aye pi��rdun nyu��th aya l�n yen lö� yam rin kär�c aacï dhuk piny, rin ru�l Nhialic acï nyu��th. ) Na le raan ye lueel l�n luui yen ru�l Nhialic yic, ku ë kam awën, ke man raan cï gam, ke raan kënë a�ot r��r mu��th yic agut ëmën. * K�c ë k�c cï gam nhiaar kek aa k�c pïr ru�l Nhialic yic, ku abï ke c�l acïn kër��c loikë. + Ku kuat raan man raan cï gam, acït raan t�� mu��th yic kuc t��n le yen thïn. Rin cï mu��th ye c�l acïï piny tï�.2:7 Jn 13:34

452 1 Joon 1, 2


, Wek k�c cït mi��thki��, wek aa gät athör kënë, rin a�icku Nhialic acï kär�c päl piny tënë we, rin Raan cï l�c ku d�c.

. Wek k�c we k�� gam, wek aa gät, rin wek aa �ic raan t�� thïn th��r ke piny këc cak.

Wek k�c pu�c gam, ��n ag��t tënë we rin cï wek j��rac göök. / Wek aa k�c cït mi��thki��, wek aa gät wëlkä rin cï wek aa k�c cï

Nhialic Wäda �ic. Wek k�c we k�� gam, wek aa gät rin wek aa �ic raan t�� thïn

th��r ke piny këc cak. Wek k�c we pu�c gam, wek aa gät ë rin cï wek w��t Jethu gam

ap�i, ku bï w��t Nhialic arëër wepu��th akölaköl, ku week aacï j��rac göök.

Du��kkë käk pinynhom ye nhiaar š Du��kkë ke ye nhiaar dh��l k�c r�c pïr t�� pinynhom, du��kkë ke ye nhiaar käk pinynhom. Rin raan nhiar käk t�� pinynhom, acïï lëu bï Wäda Nhialic nhiaar aya. œ Dh��l r�c k�c t�� pinynhom cït ëmën ye k�c luui kë nhiarkë wïckë, ku yekë nhiaar kë cïk tï�, ku yekë nhiam käjuëc t�� tënë ke. Dh��lkä aa dh��l pïr pinynhom. Aacie b��n tënë Nhialic Wäda. 2 Piny kënë aya, acï Nhialic j��k bï rac kek k�cken nhiar ye, ku raan kë wïc Nhialic looi ë pïr akölriëëc ëbën.

Raan ater Raan cï l�c ku d�c 3 Mi��thki��, thök ë piny acï thi��k. Acuk l��k we th��r l�n bï raan ater Raan cï l�c ku d�c tïc. Acäk tï� k�c ater Raan cï l�c ku d�c juëc aacï tu��l. W��t kënë, aye nyu��th ë yic l�n cï thök piny thi��k. 4 K�ckä, aake r��r ke �o ë tök, ku aacï jäl ëmën. Keek aake këc kepu��th mät �o ë yic alanden, di��t aa �u��t ke r��r kek �o. Jälden ë ye nyu��th w��t këc kek kepu��th mät �o. 5 Ku wek aa k�c ye Nhialic W��ike tääu wepu��th, ku këya, yen acï wek käk yith �ic wedhie. 6 ��n acïï g��t tënë we rin ye ��n ye lueel l�n cïï wek yic Nhialic �ic. ��n ag��t tënë we rin wek aa �ic yiny ë Nhialic. Ku rin �ic wek ye acïn luenh t�� yiny ë Nhialic yic. 7 Ye raan yïndë yen alueeth? Ee raan ye lueel, Jethu acie yen Raan cï l�c ku d�c. Raan cït kënë, ee raan ater Raan cï l�c ku d�c, ku ë Nhialic Wäda kek Jethu Wënde kek aacï yen ke kuec. 8 Na le raan tö� kuec l�n cïï Jethu ye Wën Nhialic ka ril yic ap�i tënë ë raan kënë bï mat kek Nhialic Wäda. Ku na cï gam l�n ye Jethu Wën Nhialic, ka bï mat kek Nhialic Wäda. 9 Yakë w��t Nhialic wäär yen cäk gam muk wepu��th akölaköl. Na mu��kkë w��t wäär cï l��k we wäär m��t wek röt Jethu, ke wek aabï pïr ke

1 Joon 2 453


we ye tök kek Jethu ku Nhialic Wäda. : Ke �ook aabï pïr akölriëëc ëbën pan Nhialic cï Jethu �o th�n bï yiëk �o. ; Wek aa gät rin w��t k�c we them bïk we mu��r. = Ku week aacï Jethu yiëk Wëi Nhialic, ku rin rëër W��ike ke we, ke wek aacïï ben wïc raan d��t piööc we. Ku Wëi Nhialic ë we pi��c këriëëc ëbën, ku piööc we yiny cïn yic lueth. Këya, wek aaya y��k bäk aa mat ke Jethu t��cït t�� cï Wëi Nhialic we l��k thïn.

Mïth ë Nhialic ? Wek aaya y��k aya mi��thki��, bäk aa rëër ke we m��t kek Jethu. Rin na ben la b��n pinynhom, ke �ook aacïï gup bï ri��c buk r��m kek ye. A Ee këya, cït mën �ic wek ye l�n le Raan cï l�c ku d�c cök. Këya, a�i�ckë aya na ye raan kë la cök looi, ka cï ya manh ë Nhialic.

3 Takkë wenhïïm yen kë cï Wäda Nhialic lu��i �o rin nhi��rden r��r kek �o, ee kë nhi��r yen �o ap�i, abï �ook c�l aaye mi��thke, ku ë

yic alanden �ok aacï ya mi��thke. Ku w��t kuc thän pinynhom ye, l�n ye �ok mïth Nhialic, ee rin kuc kek Nhialic. " Wek k�cki��n nhiaar ëmën, �ok aacï ya mïth Nhialic. Ku a�ot kucku t�� bï �ok yiëndë thïn aköldä. Ku yeen a�icku, t�� le Raan cï l�c ku d�c dhuk pinynhom, ke �ok aabï cï��t ye, rin abuk tï� ë yic, ye yen �a. # Ku week, raan ye ��th l�n bï yen ci��t Jethu, ka dhil yegu��p wu��ny wei adumu��mke bï rëër ke la wic, cïmën Raan cï l�c ku d�c cie adumu��m ye looi. $ Kuat raan la tue� ke loi awu��c Nhialic nyin, ee Nhialic ku l��ke kek aaye dh��l yiic. % A�i�ckë, kën bïï Raan cï l�c ku d�c pinynhom, ee l�n bï adumu��mkua b��n wu��ny wei �ogup, ku yen nhom acie adumu��m ë looi acïn. & Këya, t�� cï raan rot mat kek Jethu, ka cïï adumu��m looi akölaköl, ku raan adumu��m looi akölaköl aye nyu��th l�n kuc yen Raan cï l�c ku d�c alanden. ' Wek mi��thki��, tiëërkë nhïïm, bï ci��n raan ruëny we. Raan ye looi ë këpath ala cök cïmën le Raan cï l�c ku d�c cök. ( Ku raan awu��c looi akölaköl ë raan j��rac, rin j��rac acä awu��c looi t��wäär ci�k ë piny. Ku Wën Nhialic acï b��n pinynhom bï kë cï j��rac looi b��n rac. ) Acïn raan ya manh Nhialic ku �ot ye luui kär�c. Rin pïr Nhialic at�� yegu��p. Acie awu��c looi akölaköl, rin ye yen manh Nhialic. * Ku kën mïth Nhialic ku mïth j��rac nyu��th akïn, k�c cie luui käpath, ku k�c cie mi��thakën ye nhiaar, aacie mïth Nhialic.3:1 Jn 1:12 3:5 Jn 1:29

454 1 Joon 2, 3


Nhiarkë röt kamkun + Kënë yen ë w��t cäk pi� nyin yic wäär m��t wek röt Raan cï l�c ku d�c, l�n dhil �ok röt aa nhiaar kamkua. , Këya, du��kkë röt thö� raan ��n c�l Kain, raan luui käk j��rac cï m��nh n��k. Ye�ö kën n��k m��nhë? Kën n��k yen m��nh Abel ë w��t ë m��nh luui käk la cök ku yeen ë luui kär�c. . Këya, du��kkë g��i mi��thakäi t�� m��n k�c ë pinynhom we. / A�icku alanden l�n �ok aa �o cït k�c cï thou, ku ëmën �ok aa r��r pïr akölriëëc ëbën yic, kënë ayeku �ic rin ëmën �ok anhiar wämäthakua k�c cï gam. Na ye raan cïï wämënhë nhiar ka �ot r��r ke cït raan cï thou. š Ku tënë Nhialic, raan man k�c k��k athö� kek raan cï raan d��t n��k, ku a�i�ckë raan k�c n��k acïn pïr akölriëëc ëbën pan Nhialic t�� kek ye ë yic. œ Nhi��r ayeku �ic këlä, Jethu acï rot c�l anäk rin bï yen �o waar adumu��mkua yiic, aye nyu��th l�n nhi��r yen �o. Ku këya, �ook aya �ok aa dhil röt c�l anäk rin mi��thakäi kua. 2 Këya, cïmën na ye raan la kä� ku tï� m��nhë d��t cïn kä� ku kueec bï cïï mu�c, ka cïï lëu bï lueel l�n nhi��r yen Nhialic. 3 Wek mi��thki�� acuk bï ya lueel ë path �othook l�n nhi��r �ok röt kamkua, �ok aa dhil röt kony kamkua käk yeku ke looi yiic. 4 Na cït nhiër nhi��r �ok röt ë kënë, ka buk jal �ic ayic l�n �ok aa k�c Nhialic, ku cuk ben aa di��r. 5 Na ye käk yeku ke looi �o c�l aaye k�c rac, ka dhilku �ic l�n t��kt��k Nhialic awär täktäkda, a�ic këriëëc ëbën ë cök. 6 Wek kacki��, na cïï käk yeku ke tak ye l��k �o l�n ye �ok k�c rac, ke �ok aacïï gup bï ya ri��c t�� röök �ok tënë Nhialic. 7 Ku abï �o gäm kuat käk cuk thiëëc, rin ë kë cï lueel yen ayeku looi. Ku �ok aa pïr dhëlden mi�t pu��u yic. 8 Kë cï Nhialic l��k �o ë l�n buk la gam tënë Wënde Jethu Krïtho, ku �ok aa dhil röt nhiaar kamkua, cït t��wäär cï yen ye l��k �o thïn. 9 Kuat raan loi kë wïc Nhialic acï rot mat kek Nhialic, ku Nhialic ë rëër kek ye. Ku t�� ye �ok ye �i�c thïn l�n cï Nhialic rot mät �o, ee W��iken cï gam �o.

Wëi yic ku wëi lueth

4 Wek k�cki��n nhiaar du��kkë w��t raan ye lueel l�n le yen ke wëi ë gu� gam, ka�kë w��tde tak yic apath bäk �ic l�n t�� Wëi Nhialic

yegu��p alanden, rin cï alueth kä� tï� thiëi pinynhom ëbën. " T�� lëu bï yïn raan r��r kek Wëi Nhialic �i�c thïn akïn. Ee raan ye lueel l�n Jethu Krïtho acï b��n pinynhom ke cït raan, Wëi Nhialic ar��r kek ye. # Kuat raan kuec käkkä acïï r��r kek Wëi Nhialic, ee ri�l j�� ater Raan cï l�c ku d�c yen ar��r kek ye. Yen wäär cäk pi� l�n bï yen b��n, acï b��n, ar��r pinynhom ëmën.3:11 Jn 13:34 3:12 Cäk 4:8 3:14 Jn 5:24 3:23 Jn 13:34; 15:12, 17

1 Joon 3, 4 455


$ Ku wek mi��thki��, wek aa k�c Nhialic, ku wek aacïï jai piööc ë k�ckä. Wek aacïï jai piööc kär�c rin rëër Wëi Nhialic kek we, ku yen aril tënë j��rac yen mac k�c kuc Nhialic pinynhom. % Aluethkä aa kuc Nhialic. Käk yekë ke lueel aa käk ye k�c kuc Nhialic ke lueel. Ku k�c kuc Nhialic aa w��tden gam. & Ke �ook k�c cï gam �ok aa k�c Nhialic. Ku kuat raan �ic Nhialic ë pi��cda gam, ku k�c kuc Nhialic aacie pi��cda ye gam. Ku ë yen t�� ye �ok k�c rëër Wëi Nhialic kegup �i�c thïn, ku k�c rëër j��rac k�c ruëëny kegup.

Nhialic ee Nhi��r ' Ke week k�cki��n nhiaar, yeku röt nhiaar ë kamkua, rin ë Nhialic yen �o c�l anhiar k�c k��k. Kuat raan k�c k��k nhiaar, aye nyu��th w��t ë yen manh Nhialic ë yic ku a�ic Nhialic. ( Ku raan cïï k�c k��k ye nhiaar akuc Nhialic, rin Nhialic ë nhiër. ) Ku Nhialic acï nhiërde nyu��th �o rin acï Wënden tök c�l ab�� pinynhom ë t��n, rin buk pïr alanden ë ri�nke. * Nhi��r ë yic acie w��t bï �ok Nhialic nhiaar, ee l�n nhi��r Nhialic �o, ku kënë yen acï yen Wënde tu��c ë pinynhom bï b��n thou rin bï adumu��mkua päl piny. + Ke wek kacki��, na ye Nhialic kë nhiar �o ap�i këlä, ke cie yic buk röt aa nhiaar kamkua? , Acïn raan cï Nhialic ka� tï�, ku na nhiarku röt kamkua ke Nhialic abï ya mat kek �o, ku nhiërde abï rot a lu��i �o t��cït t�� wïc ye. . �ok aacï Nhialic yiëk W��ike, ku buk aa �ic këya l�n cï �ok aa tök kek ye, ku yeen ë tök kek �o. / Ku acuk tï�, ku yen ayeku l��k k�c aya, l�n cï Nhialic Wäda Wënde tu��c pinynhom bï raan ëbën b��n lu��k. š Na ye raan lueel l�n ye Jethu Wën Nhialic, ke Nhialic acï mat kek ye ku acï mat kek Nhialic. œ Ku nhiërde tënë �o acuk �ic ku gamku. Nhialic ee nhiër. Ku na ye raan Nhialic nhiaar ku k�c k��k, ka cï mat kek Nhialic, ku m��t Nhialic kek ye. 2 Nhi��rda ë la cök t�� cïï �ok gup ye ri��c aköl lu�dït, rin �ok aa pïr pinynhom t��cït t��wäär pïïr Jethu thïn. 3 Kuat raan t�� nhiër yepu��u acïn kë ye yen ri��c. Rin nhiër ë yic, ee ri��c cu�p wei. K�c aa ri��c t�� ye kek ye tak l�n bï ke t��m awu��c, ku raan ë ri��c acïï nhiërde la cök. 4 Kënë �o yiëk ri�l buk Nhialic nhiaar ku k�c k��k, ee rin cï yen �o ka� nhiaar. 5 Ku na le raan ye lueel ka nhiar Nhialic, ku ë kam awën ke man m�nhkën cï gam, ke raan kënë ë lueth yen aye lueel. Rin acïï lëu bï raan Nhialic nhiaar, Nhialic këc ka� tï�, ku cïï raan nhiar, raan ye tï� akölaköl. 6 Ke �ook, �ok aa dhil k�c nhiaar aya, rin yen kë cï Nhialic l��k �o buk aa looi. Acï lueel kuat raan nhiar Nhialic adhil k�c nhiaar aya.4:12 Jn 1:18

456 1 Joon 4


Gam tënë Manh ë Nhialic

5 Kuat raan ye gam l�n Jethu yen ë Raan cï l�c ku d�c, ke raan kënë ë manh Nhialic. Ku na yeku nhiaar raan yen Wäda, ke �ook aa dhil

mi��thke nhiaar aya. " Ayeku �ic alanden l�n nhi��r �ok mïth ë Nhialic, t�� nhi��r �ok Nhialic ku yeku looi kuat kë ye l��k �o buk looi. # ��n ë jam këlä, rin na nhiarku Nhialic ayic, ke �ok aa dhil käk cï l��k �o looi. Käkkä aacïï yiic ril buk ke looi. $ Rin kuat manh Nhialic ala ri�l bï kuec dh��l k�c kuc Nhialic, ku alëuku buk looi rin cï �ok la gam tënë Jethu. % Acïn raan d��t la ri�l bï kuec dh��l k�c kuc Nhialic, aa k�c la gam tënë Jethu kap��c l�n ye yen Wën Nhialic. & Ee yeen Jethu Krïtho, yen acï b��n pinynhom, ku yeen acï Joon raan k�c mu��c nhïïm b��n mu��c nhom ë pïu. Acie mi��c nhom yen cï rot looi ë rot, yeen acï b��n n��k ri�nkua. Ku aye Wëi Nhialic nyu��th �ook l�n ye wëlkä yith. Rin Wëi Nhialic yen ë k�c nyu��th kën yic akölaköl. ' Ala kä� kadiäk ye nyu��th �o ye Jethu �a. ( Käkkä kadiäk, Wëi Nhialic, mi��c ë nhom, ku nääkde, keek kadiäk ëbën ë tök yen ayekë nyu��th. ) Na ye k�c jam käk cïk tï� ku gamku w��t luelkë, ye�ö cïï �ok käk cï Nhialic nyu��th �ookkä ye gam? Aa dhil ë gam, rin käk ye Nhialic ke lueel aa dït ap�i tënë käk ye raan ke lueel, ku w��t ji��m yen kënë, ee Wënde yen aye yen jam tënë �o. * Këya, na ye raan cï gam, ka dhi�l �ic ë cök l�n ye Jethu Wën Nhialic, ku adhil �ic alanden l�n käk cï Nhialic nyu��thkä aa yith. Ku raan cie kë cï Nhialic lueel ye gam, ka ye lueel l�n ye Nhialic alueeth. Rin akëc w��t cï Nhialic lueel rin Wënde gam. + Kënë ye c�l a�icku l�n kë cï Nhialic l��k �o ë yic, ee rin cï yen �o yiëk pïr akölriëëc. Ku pïr kënë ayeku yök tënë Wënde. , Ee këya, kuat raan cï mat kek Wënde ka bï pïr akölriëëc yök. Ku raan cï jai Wën Nhialic, ka cïï pïr akölriëëc ëbën bï ka� yök.

Thök ë wël . Wek aa gät, wek k�c cï ri�l Jethu gam, ke ye Wën Nhialic ku bäk �ic l�n le wek pïr akölriëëc ëbën. / Ku ë këya, acïn kë lëu bï �o riääc gup t�� ye �ok Nhialic door, rin kuat kë buk aa thiëëc ye, kën ye miëët pu��u abuk ya yök. š Ke week t��cït t�� icku ye, akëc ka� kuec kë wïcku. Yeku thiëc kë wïcku, ku �icku l�n bï yen ye gäm �o. œ Ke yeen, na tï� raan m�nhkën cï gam ke looi awu��c, awu��c ë dhie cie raan ë t��k bei tënë Nhialic akölriëëc ëbën, ka dhil röök tënë Nhialic bï raan kony. Ku Nhialic 5:3 Jn 14:15 5:11 Jn 3:36

1 Joon 5 457


abï pïr ë raan c�l ala cök. Ala adumu��m raan t��k bei tënë Nhialic akölriëëc. Ku ��n acïï jam bäk aa röök rin adumu��mke. 2 Kär�c ye looi ëbën, adumu��m, ku ala adumu��m k��k cie k�c ye t�k wei tënë Nhialic akölriëëc ëbën. 3 A�icku l�n raan cï ya manh Nhialic acie awu��c ë looi akölaköl, aye Jethu Wën ë Nhialic tiit gu��p, acïï j��rac ye mu��r acïn. 4 A�icku l�n ye �ok mïth ë Nhialic, ku l�n yen j��rac yen mac k�c kuc Nhialic. 5 A�icku aya l�n Wën Nhialic acï b��n pinynhom ë t��n. Ku ë yen acï �o c�l a�ic Nhialic ë yic, yen acï �o c�l amat �oyiic kek Nhialic, ee rin cï �ok mat kek Wënde Jethu Krïtho. Acïn Nhialic d��t ee Nhialic tö�. Ee yeen ë rot yen ë pïr akölriëëc ëbën b��i. 6 Ke week mi��thki�� tiëërkë nhïïm bäk piööc rac cïï gam.

458 1 Joon 5


459

Athör ë rou cï Joon g��t

W��t nhom Athör ë rou ëcï Joon g��t tënë akut k�c cï gam t��d��t. Wäär g��t yen athöör, Joon ë rot c�l raandït, ku c�l akut k�c cï gam aye tik ke mi��thke. Athör ciek kënë ë jam nhiër kam k�c cï gam, ku bï k�c y��k bïk röt tiit tënë k�c aa lueth ku pi��cden.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................... 1-3Yic ku nhiër .......................................................................................... 4-6Lëk rin piööc ë lueth .......................................................................... 7-11Mu��th ciëën ...................................................................................... 12-13

Ee ��n raandït akut k�c cï gam, ��n ag��t athör kënë tënë akut k�c cï gam cï Nhialic l�c bï rëër keyiic ke cït mi��thke. Wek aa nhiaar piändi�� ëbën, ku acie ��n rot ��n nhiar we, aa k�c ëbën �ic yic cï Nhialic nyu��th ke, kek aa nhiar we piänden yic aya. " Wek anhiaar ke rin �ook ëbën, �ok aa �ic yic cï Nhialic nyu��th. Ku yic kucku abuk aa �ic akölaköl. # Bï Nhialic kek Wënde Jethu Krïtho �o d��c ku p��lkë käraackua piny, ku bïk �o c�l ar��r ë duk d��rden yic, t�� rëër �ok dhël yic cïk nyu��th �o, ke �o nhiar röt kamkua.

Yic ku nhi��r $ ��n a �a cï pu��u mi�t ap�idït wäär pi� ��n ye, l�n k�c k��k weyiic aake lui t��cït t�� cï Nhialic ye nyu��th �o, yen ë kë cï l��k �o buk ya looi. % Këya, wek k�c cï gam al��k we l�n �ok aa dhil röt nhiaar ë kamkua. Ku kënë acie lö� yam, ee lö� th��r �icku t��wäär bu��th �ok Jethu. & Na nhiarku röt ayic, ke �ok aa dhil kë cï Nhialic l��k �o buk looi, looi, rin wäär tue� g�m �ok w��t Jethu, kën cï l��k �o buk aa looi ë l�n buk röt aa nhiaar kamkua.5 Jn 13:34; 15:12, 17


460 2 Joon

Lëk rin piööc ë lueth ' ��n aluel kënë rin k�c k��k ë k�c wë� nyïn aat�� thïn, aa k�c pi��c lueth ë path. Ayekë lueel l�n Jethu Krïtho akëc b��n pinynhom kecït raan. Raan ye lueel këlä, ee k�c w�� wei, ku athö� kek raan ater ë Jethu. ( Tiëërkë nhïïm bï k�ckä we cïï wë�, bï käkkun pu�th cäk looi tënë Nhialic cïï mär ë path. Ti�tkë wenhïïm ap�i bï Nhialic we gäm ari��pdun ëbën. ) Al��k we, na ye raan ju�k këde thïn käwäär cï Jethu pi��c yiic, ka cïï k�� mat kek Nhialic. Ku na cïï raan w��t cï Jethu pi��c juak ë w��lke ë rot, ka bï mat kek Jethu ku Nhialic Wun. * Ku na b�� raan tënë we ku ye ke pi��c käk cïï thö� kek käk cï Jethu pi��c, ke du��kkë c�l ab�� pandun bï b��n rëër kek we. Ayï mu��th aya du��kkë mu��th. + Kënë al��k we, na ye raan mu��th raan kënë bï ci��t raan cï gam, ka cï rot mät ye. Ku aloi kër��c ye looi aya.

Mu��th ciëën , Käjuëc ap�i aake ba l��k we, ku acä wïc ba ke g��t athör yic ëmën. Kë wiëc ba looi, ku a�ääth aya, ee l�n bï ��n la keny tënë we, buk la r��m ku ji��mku röt ë kamkua, ku �ok aabï pu��th jal la yum �odhie. . Akut k�c cï gam ë t��në ë we mu��th.


461

Athör ë diäk cï Joon g��t

W��t nhom Athör ë diäk ë g��t Joon tënë raan t�� akut k�c cï gam nhom c�l Gaiöth. Acï Gaiöth leec thïn w��t ë yen k�c cï gam kony, ku yöök ke bïk röt tiit ë mony c�l Diötrepeth.

Käk t�� thïnMu��th tue� ........................................................................................... 1-4Joon acï Gaiöth leec ............................................................................. 5-8Joon acï Diötrepeth nyieeny ............................................................... 9-10Joon acï Demetriöth leec .................................................................. 11-12Mu��th ciëën ...................................................................................... 13-14

Ee ��n raandït akut k�c cï gam, ��n acï yï gät athör kënë yïn Gaiöth raan nhiaar piändi�� ëbën. " Mäthdi��, a�ääth �apu��u l�n pu�l yïn gu��p, ku l�n le yïn tue� kek lu�idu apath, cïmën pïr w��iku ë Nhialic nhom. # ��n acï pu��u b��n mi�t ap�i wäär bïï k�c k��k cï gam tënë yï, ku lëkkë �a l�n yïn apïr dhël ë Nhialic yic akölaköl. $ Na pi�� l�n mïthki��n cï gam cïmëndu aa pïr t��cït t�� cï Nhialic ye nyu��th �o thïn, ke �a c�l amit pu��u ap�idït.

Gaiöth acï leec % Mäthdi�� yïn acï käjuëc looi käk cï k�c cï gam kony, k�c cï gam ë cath ke piööc w��t Jethu, agut k�c cie k�c pandun. Kënë, acï nyu��th �a l�n yïn ë raan path cï w��t Jethu gam. & Acï k�c ca konykä l��k �o, �ok k�c cï gam t��n yen t�� nhi��r yïn ke thïn. Ku ëmën al��k yï ba �ot yï la tue� ke yï kony ë k�ckä, t�� jiël kek tënë yï. Kënë adhi�lkë looi dhël nhi��r Nhialic. ' Rin k�ckä aa cath ë baai yic, rin aa k�c lui rin Jethu. Acïn kë yekë thiëëc, nadë ke lömkë tënë k�c cie k�c cï gam bï kek röt kony. ( Këya, �ok k�c cï gam, �ok aa dhil k�ckä gäm kuat käk wïckë ke, rin buk aa kac tök lui �ok ke yiny Nhialic yen yekë l��k k�c.1 Lu�i 19:29; Rom 16:23; 1Kor 1:14


462 3 Joon

Diötrepeth ku Demetriöth ) Wek aaca ka� gät athöör th��r, wek k�c cï gam ë t��n. Ku Diötrepeth acï b��n jai ë w��tdi��, rin awïc bï ya yen wat akut nhom. * T�� le ��n �et pandun, acïn kë ba moony tënë k�c, ee käk ye Diötrepeth looi yiic ëbën, aa käk lueth kek aye lu��l �agu��p. Ku yeen aya aloi d��t wär kënë, akuec bï k�ckuan cï gam lor, k�c ë cath ke piööc w��t Jethu, ku ë jai aya bï k�c pu��l bïk wämäthakën cï gamkä aa lor, ku ë k�c ë k�c lor cu�p wei akut yic. + Yïn mäthdi�� duk k�ckä r��c lu�iden ye ki��t, dhi�l ë ki��t këpath ye k�c path looi. Na loi raan käpath, ke këpu�th cï looi aye nyu��th l�n raan kënë ë manh Nhialic, ku raan ë luui kär�c, kär�c ye looi aaye nyu��th l�n raan kënë akuc Nhialic. , Kuat raan ëbën k�c cï gam yiic, aye lueel l�n raan c�l Demetriöth ë raan path. Ee kë cï Nhialic l��k �o buk aa looi yen aye looi. Yen al��k yï l�n yeen ë raan path, ku a�ic aya, kuat kë ya lueel rin raan ëbën, ee ya yic.

Mu��th ciëën . Käjuëc ap�i aake nhiaar ba ke l��k yï, ku acä wïc ba kek gät athör yic. / Kë wiëc ku a�ääth, ee l�n bï ��n la keny tënë we ëmën, ku ë t��n �ok abï la yök ku ji��mku röt kamkua �odhie. Nhialic abï we c�l ar��r ke d��rde. š Wämäthakun cï gam r��r ë t��n aa yï mu��th. Miäthkë k�c cï gam r��r ke we ë ri�nki�� ëbën.


463

Athör Jut

W��t nhom Athör Jut acï g��t bï k�c l��k bïk nhïïm tïr k�c piööc ë lueth, k�c ye lueel l�n ye kek k�c cï gam. Kë t�� athör ciek kënë yic, yen athö� kek athör rou ë Pït�r, raan ë k�c bï ye kueen d��t pu��th, bïk �u�t ke la tue� kek gam wäär cï Nhialic gäm k�cken cï w��tde gam.

Käk t�� thïnMu��th ................................................................................................... 1-2Awu��c bï k�c pi��c ë lueth yök .......................................................... 3-16Ri�l ë pu��u gam yic .......................................................................... 17-23Röök ................................................................................................. 24-25

Ee ��n Jut, ��n alony Jethu Krïtho. Ku ya m��nhë Jemith. ��n ag��t k�c cï Nhialic ke c��l, k�c pïr ë nhiër Nhialic Wäda. Ku tit Jethu Krïtho ke. " Calkë d��r ku nhiër ku p��l piny ë wël ar��r kek we ath��r.

K�c piööc ë lueth # Wek k�cki��n nhiaar, aca them ap�i ba we gät t�� cï Jethu Krïtho �o ku�ny thïn �odhie. Ku kë ca tak ë kë bï ��n we gät nyin yic ëmën. Ku ba we d��t pu��th, bäk la tue� kek gam wäär cï Nhialic gäm kacke bï rëër ke ke. $ Rin cï k�c r�c kuc Nhialic röt ku��l �oyiic ke kucku ke. Ku r�ckë w��t pu�th ë Nhialic bï kek dh��lken r�c thiaan k��th thïn. Ku j�ikë Jethu Krïtho ku ye Bänyda. Ku athör th��r wël Nhialic acä awu��c bïk yök thïn nyu��th wäth��r. % Na c�k al�n �ic wek käkkä ëbën, ka wiëc ba b�n täk we, yen t��n cï Nhialic k�c Itharel luäk thïn tënë k�c pan Ijip. Ku t�� cï yen k�c k��k kamken ke cï jai ë w��tde b��n rac thïn. & Ku takkë aya, l�n atuuc nhial wäär cï lu�iden bar nyin ku kueeckë bïk rëër t��den cï t��k ke, aa rëër 1 Mt 13:55; Mk 6:3 5 B.bei 12:51; Kn 14:29-30


464 Jut

ke ke d�r akölaköl ë mu��th yic piiny. T�� muk Nhialic ke thïn �et aköl lu�dït bï ke jal t��m awu��c thiek. ' Ku mu��kkë wenhïïm aya yen këwäär cï rot looi tënë Thodom ku Gomora, ku b��i thi��k ke ke. Wäär cï k�c ke r��r ë g��thkä yiic luui cïmën atuuc nhialkä, k�c wäär cï kepu��th yiëk bal. ku kuat kär�c k��k ye kek röt lööm. Ku ëmën aacï t��m awu��c cï ke cuat many akölriëëc ëbën yic. Ku bï nyu��th raan ëbën yen awu��c ye gäm k�c cï luui kär�c. ( Ku k�c r�c cï röt ku��l �oyiic kä, aa la käkken ke nyu��th ke këya bïk awu��c aa looi kegup ë röt. Aacï ri�l Nhialic dh��l yic ku lueelkë kär�c atuuc nhial gup. ) Na c�k aa tunydït atuuc nhial nhïïm c�l Maikel ka këc looi. Wäär g��th yen kek j��rac, ��n teer kek ye, ye�a bï gu��p Mothith nyaai, yen Maikel nhom akëc j��rac b��n lat, acï b��n lueel ëlä, “Nhialic abï yï t��m awu��c!” * Ku k�ckä aa k�c mät ku l��tkë k�c kë këc deet yic, ku käk �ickë ke cïk ye tak yiic, cïmën lääi ë path, lu�i ë käkkä abï Nhialic ke n��k. + Abï r��c ap�i tënë ke! Ee dhël Kain yen acïk bu��th yic. Ee rin wëëu ë path yen aye kek awu��c wäär cï Balaam looi, looi aya. Aacï k��c wei tënë Nhialic cïmën Kora, ku aabï Nhialic n��k cïmën wäär n��k yen Kora. , Ku keek aa yär gu��p b��i tënë we, t�� looi kek kär�ckä ke cï gup ri��c, t�� mïth wek ke ke aku��tdun yic. Ayekë nhiaar kë la guäpden yic kep��c. Aa cït luäät ye yom kuaath ku cïï tueny. Aa cït tiim cie lu�k t�� c�k yen a rut, tiim cï m�iken nyuän bei. K�ckä aa thou arak rou ë lu�i adumu��m, ku käkken r�c yekë ke looi c�k al�n ye kek k�c cï gam. . Aa röt jat nhial cïmën apu��k ë wärdït yic, bïk t��den r��c kek thïn nyu��th. Aacït ku�l cï yi�c dhëlden yekë bu��th yic, ë rin cï Nhialic t��col bï yen ke cuat thïn looi tënë ke akölriëëc ëbën. / Enok, raan käk Nhialic tï�, manh ye kuat Adam yic dhorou yen ëcï ye lueel th��r ë ri�nken ëlä, “Nhialic abï b��n kek atuucken juëc ap�i cïï kuen, š bïk luk b��n looi tënë k�c. Ku k�c la gup adumu��m cï kuec ye, aabï t��m awu��c rin kär�c juëc cïk looi. Ku kär�c cïk lu��l yegu��p!” œ K�ckä aa Nhialic g��k akölaköl ke nyieny k�c k��k. Ee lu�i ë dh��lken r�c kek ayekë ke bu��th yiic. Aa jam ë nhiam ri�nken ë röt. Ku yekë k�c k��k math nyïn bïk ke bu��th cök.

Tïr ë nhom ku lëk 2 Ku yeen mu��kkë wenhïïm wek k�cki��n nhiaar, yen këwäär cï atuuc Bänyda Jethu Krïtho l��k we. 3 Acïk l��k we ëlä, “T�� le aköl lu�dït thi��k, ke k�c k��k r�c, k�c ke looi käk wïc piäthken kep��c aabï tu��l. Ku keek aabï we aa bui.” 4 K�ckä kek aa k�c t��k yiic, k�c ye bu��th yic dh��l 7 Cäk 19:1-24 9 Dan 10:13, 21; 12:1; Ny 12:7; L.rou 34:6; Dhäk 3:2 11 Cäk 4:3-8; Kn 22:1-35; 16:1-35 14 Cäk 5:18; 21:24 18 2Pït 3:3


Jut 465

k�c ë path, keek aa cïn gup Wëi Nhialic. 5 Ku week k�cki��n nhiaar lak tue� gamdun yic apath cïmën ye Wëi Nhialic we kony bäk aa röök. 6 Ku mu��kkë röt ë nhiër Nhialic yic, ke we tit Bänyda Jethu Krïtho, bï we b��n nyu��th t�� nhi��r yen we thïn ku gäm we pïr akölriëëc ëbën. 7 Yakë k�c �ot ke diu nyu��th piathdun. 8 Ku�nykë k�c k��k bïk cïï la m��c. Ku nyu��thkë piathdun tënë k�c k��k, ke we tit röt ë ke bïk we cïï riöp acol käracken yiic, ku bäk cïï la dh��lken yiic, dh��l adumu��m.

Röök 9 Tënë Nhialic, raan lëu ye bï we muk bäk cïï lööny wei. Ku bïï we, ku c�l we akääc yenhom di��kde yic ke we mit pu��th, ke cïn kër��c r��r ke we, : tënë Nhialic, yen Nhialic tö� t�� thïn, yen �o kony, rin Jethu Krïtho Bänyda, bï ya leec, ee di��tde, ee ri�l, ku bäänyde, akölë, ku th��r, ku akölriëëc ëbën! Yenakan.


466

Nyuuth tënë Joon

W��t nhom Athör kënë anyuth tënë Joon cï g��t wäär guum k�c cï gam, rin cï kek la gam tënë Jethu Krïtho ke ye B��ny. W��tdït wïc raan gät athöör, ee w��t bïï k�c bï ye kueen ri��l pu��th bïk la ��th, bïk rëër ke ��th akööl kär�c ke gum. Aba�dït athör kënë yic at�� käjuëc wat kek��th käk cï nyu��th, ku käk cï tï� cï ke ki��t wël yiic, käk ye k�c th��r wäär cï gam ke deet yiic. Ku alëukë bïk rëër ke cï moony tënë k�c k��k ëbën. Athör kënë acï guiir ke cït dhöl waak, yen aye ke wël lueel ku ben ke ber yiic dh��l juääc cïï thö�, cït t�� cï ke wat k��th thïn. Na c�k al�n cï täk ye r��m kek t��cït t�� ye ke d��t yiic thïn athöör yic. Ke w��t ci�l yic ala g�i, dhël Krïtho Bänyda, yen Nhialic. Abï k�c at�rde tiaam alanden aköl ciëën agut B��ny jakr�c. Aköl le tiäm kënë thääp, ke k�c cï gam aabï d��c. Ku ri�p ke piny ë yam, nhial ë yam.

Käk t�� thïnW��t Nhom ......................................................................................... 1:1-8J��k ë nyuuth ku athör cï gät akuut k�c kadhorou ........................ 1:9-3:22Athöör kek ad��k kadhorou ............................................................. 4:1-8:1K�� kadhorou ............................................................................. 8:2-11:19J��rac ku lääi karou ................................................................. 12:1-13:18Anyuth k��k juëc .......................................................................... 14:1-15:8Riääk pu��u ë Nhialic ..................................................................... 16:1-21Riä� Babilon ku tiäm cï k�c ater Nhialic tiaam ........................ 17:1-20:10Lu�dït .......................................................................................... 20:11-15Nhial ku piny ku Jeruthalem ë yam ........................................... 21:1-22:5Thök ë Wël .................................................................................... 22:6-21


Wël tue�

1 A athör kënë yic Joon acï kä� gät piny, käk cï Jethu Krïtho nyu��th. Acï Nhialic looi bï käkkä tï�, rin bï kacke c�l a�ic käk bï röt looi

nïn thi��kkä yiic. Raan cï l�c ku d�c acä atunyden nhial tu��c alu�nyde bï l��k athön kënë. " Joon acï käk cï tï� ëbën lu��l. Yeen acä athön b�� tënë Nhialic gät piny, ku käk cï Jethu Krïtho nyu��th ye. # Raan mit pu��u ë raan bä athön kënë ku��n k�c cï gam, athön b�� tënë Nhialic. Ku k�c mit pu��th, aa k�c bï ye pi� ku thekkë kë ye lueel, rin t�� bï Nhialic käkkä c�l aloi röt acï thi��k.

Mu��th tënë akuut k�c cï gam kadhorou $ Ee ��n Joon, ��n ag��t tënë akuut k�c cï gam ë b��i Athia yiic. ��n ar��k l�n bï wek nhi��r ku d��r yök tënë Nhialic. Yen t�� thïn ëmën, ku ar��r thïn t��th��r��n, ku yen bï b��n. Wek aabï nhi��r ku d��r yök tënë wëi kadhorou ë thöny Nhialic nhom, % ku tënë Jethu Krïtho, raan yen nyooth yic rin Nhialic. Yen ë ye raan tue� cï rot j�t ë thou yic, ee yen amac bäny�aknhïïm ëbën pinynhom aya. Yeen anhiar �o, ku ajuërden cï yen rot juaar bï thou, ëcï yen �o w��r bei adumu��mkua yiic, & ku looi �o buk aa k�c luui Nhialicde ku ye Wun, diik ku ri�l aa käkke akölriëëc ëbën. Yenakan. ' Ti��kë, yen ab�� pial yiic. Abï raan ëbën tï�, agut k�c wäär näk ye. K�c pinynhom ëbën aabï dhiau ë ri�nke. Këya abï ci��t kënë! Yenakan. ( Aye B��ny Nhialic lueel ëlä, “Ee ��n j��k ë cök ku ��n thök ë kä�.” Nhialic Madh�l t�� thïn ëmën, ku ar��r t��th��r��n, ku yen bï b��n.

Tï� Raan cï l�c ku d�c ) Ee ��n Joon m�nhkui dun, week ëbën wek k�c tu��c athör kënë, ke �a ye raan cï w��t Jethu gam cïmëndun. Ku rin ë kënë �ok aa tök, ku ��n agum aya cïmëndun. Ku ��n abï rëër ë bääny Nhialic yic kek we aya, ku ��n alir pu��u cïmëndun. ��n a �a mac golgol Patmoth nhom, golgol r��r Ad��kdi��t yic, rin cï ��n w��t Nhialic, ku yiny Jethu nyu��th. * Wëi Nhialic aake cï b��n �agu��p aköl Nhialic. Gu� röldït la wic cït ka� pi� ke jam �ak��u ciëën. + Ku lueel, “Gät kë ye tï� athöör yic ëbën, ku tu��c athöör tënë akuut k�c cï gam ë b��i kadhorou yiic, Epethuth, Thimirna, Pergamum, Thiatira Thardïth, Piladelpia ku Lodikia.” , Gu� rot wel ba raan jam tï�, nawën w�l �anhom, ke �a tï� käk ye many adök took kenhïïm cï looi mïlä� t��c kadhorou, ke kääc. . Ku këcït manh raan ke kääc keci�l yiic, ku a cie� alanh dïït ye paat 1:4 B.bei 3:14; Ny 4:5 1:5 Ith 55:4; Wk 89:27 1:6 B.bei 19:6; Ny 5:10 1:7 Dan 7:13; Mt 24:30; Mk 13:26; Lk 21:27; 1The 4:17; Dhäk 12:10; Jn 19:34, 37 1:8 Ny 22:13; B.bei 3:14 1:13 Dan 7:13; 10:5

Nyuuth tënë Joon 1 467


k�c k��th ë piny kuaar �et yecök, kek karkar dïït cï looi mïlä� t��c yep��m. / Nhïmken ë nhom aake �er ka cït gai tueny de�, ku ad��p nyin cïmën mac. š Ku cök ala diardiar cït ban cï coth k��u, ku akök yic ap�i cït l��r pu�c k��c. œ Yen wën amuk ku�l kadhorou ciinden cuëc, ku amuk pal dïït moth ë thok kedhie b�� bei yethok. Ku dëp nyin cït ru�l ak��l ci�l yic. 2 Wën tï� ��n ye, ke �a wi��k piny yecök ci��t �a cï thou. Go �a thany nhom ciinden cuëc ku lueel, “Duk ri��c. Ee ��n j��k ë cök ku ��n thök ë kä�. 3 ��n ë pïr, ��n a �a cï thou ku ëmën ��n acï b�n pïr akölriëëc ëbën. ��n amuk wënh riët �ööt ë thou ku �ööt pïr aya. 4 “Yïn adhil käkkä g��t ëbën, käk ye tï� ëmën ku käk bï röt looi aköldä. 5 Ku ku�l kadhorou, ca tï� kö�di��n cuëc, w��tden yic, atuuc nhial kadhorou, tënë akuut k�c cï gam kadhorou. Ku käk kääc käk ye many ad��k took kenhïïm akuut k�c cï gam kadhorou.”

Athön tënë k�c cï gam Epethuth

2 “Yïn awiëc ba athöör gät akut k�c cï gam gen Epethuth, raan muk ku�l kadhorou ciinden cuëc ku ci�th kam kä� kadhorou ye many

adök took kenhïïm, aye lueel tënë we ëlä. " A�i�c yen t�� cï wek pïïr thïn ë pi��rdun yic. A�i�c yen t��ril cï wek luui thïn ke we k�c cï gam, ku t�� cï wek käril yiic g��k thïn. A�i�c l�n cïï wek ye bï lëu bäk k�c ë luui kär�c pu��l bïk ke ya looi wel��m. Wek aacï k�c ye lueel l�n ye kek atuuc Jethu them, ku acäk b��n yök l�n ye kek alueth ë path. # A�i�c l�n guum wek ri�nki�� we lir pu��th, ku wek këc pu��th bath. $ Ku kë maan tënë we akïn, wek acïï ��n nhiar ëmën cïmën th��r wäär pu�c wek gam. % Këya, mu��kkë wenhïïm yen t�� cäk dööt lu�i kär�c yiic! Pälkë lu�i kär�c, ku pi��rkë cït t��th��r wäär pu�c wek w��t ca l��k we gam. Na lak tue� ke we lui kär�c, ke ��n abï la tënë we, ku la we t��m awu��c bï ��n këdun ye wek many adök took yenhom nyaai t��den k��c yen thïn. & Ku wek ya leec rin m��n wek käk ye k�c Nikolauth looi cïmën m��n ��n ke aya. ' “Na lakkë yïth, ke we pi� kë ye Wëi Nhialic l��k akuut k�c cï gam. ��n abï k�c cï j��rac tiaam gäm yic bïk mïth tim ë pïr cam, tim r��r gör ë Nhialic yic!

1:13 Dan 7:13; 10:5 1:14-15 Dan 7:9; 10:6 1:15 Edhe 1:24; 43:2 1:17 Ith 44:6; 48:12; Ny 2:8; 22:13 2:7 Cäk 2:9; Ny 22:2; Edhe 28:13; 31:8

Ke �a tï� käk ye many adök took kenhï ïm (1:12)

468 Nyuuth tënë Joon 1, 2


Athön tënë k�c cï gam Thimirna ( “Yïn awiëc ba athöör gät tënë akut k�c cï gam gen Thimirna ëlä, kënë ë w��t raan kä� c�l aj�k röt ku c�l ke aa thök, raan cï thou ku ben pïr aya, aye lueel,

) ��n a�ic käril rëër wek thïn, a�i�c l�n wek aa �� ku wek aji��k wepu��th. ��n a�ic kär�c ye lu��l wegup k�c ye lueel ka k�c cï Nhialic l�c, ku ë lueth ë path. Ku keek aa k�c akut j��rac. * Du��kkë ri��c gum bï wek gum ëmën. Pi��kë! J��rac acï thi��k kek t�� bï yen k�c k��k kamkun mac rin bï yen gamdun them. Wek abï rëër ater yic nïn kathiäär ku du��kkë pu��th go bath w��tdi�� yic c�k al�n n��k we, rin wek aaba gäm pïr akölriëëc ëbën ke ye yen ariöp. + “Na lakkë yïth, ke we pi� kë ye Wëi Nhialic l��k akuut k�c cï gam. Ku raan bï j��rac tiaam, acïn kër��c bï ye yök alana��n ë thon yic rou.

Athön tënë k�c cï gam Pergamum , “Yïn awiëc bä athöör gät tënë akut k�c cï gam gen Pergamum, kënë athön b�� tënë raan muk pal cï ther thok kedhie.

. ��n a�ic t�� rëër wek thïn gen m�c j��rac. Wek aa k�c w��tdi�� ë cök, ku wek akëc pu��th dh��r gamdun yic tënë �a. Wek akëc gamdun waar yic, agut wäär c�k Antipäth raan ye nyu��th käk ye looi yiic l�n ee yen raandi�� n��k g�ndun ë t��n, gen m�c j��rac. / Ku ala käthii maan tënë we, k�c k��k weyiic aa piööc Balaam bu��th yic, Balaam wäär nyuth Balak t�� bï yen k�c Itharel c�l aloi adumu��m thïn. Ku lëu bïk rï� cuet, rï� län cï näk jak, ku loikë käk bal. š Ku këlä aya, k�c k��k weyiic aa piööc k�c Nikolauth bu��th yic. œ Pälkë lu�i kär�c! Na cäk päl ke ��n abï b��n kek ë pal b��n bei �athok bï ��n k�ckä t��m awu��c. 2 Na lakkë yïth, ke we pi� kë ye Wëi Nhialic l��k akuut k�c cï gam. ��n abï raan cï j��rac tiaam gäm aba� ayum nhial cï Nhialic t��u, ku gäm alel �er, alel cï rin yam cïn raan �ic ke g��t yek��u, na cie raan cï gäm ye.

Athön tënë k�c cï gam Thiatira 3 “Yïn awiëc ba athöör gät akut k�c cï gam gen Thiatira ëlä, käkkä aa wël b�� tënë Wën Nhialic raan nyin dëp cït mac, ku le cök diardiar cït ban cï coth k��u.

4 ��n a�ic käk yakë ke looi. A�i�c l�n wek aanhiar röt kamkun, ku wek aa muk gamdun. A�i�c yen t�� cï wek röt ku�ny thïn

2:8 Ith 44:6; 48:12; Ny 1:17; 22:13 2:11 Ny 20:14; 21:8 2:14 Kn 22:5, 7; 31:16; L.rou 23:4; Kn 25:1-3 2:17 B.bei 16:14-15; 16:33-34; Jn 6:48-50; Ith 62:2; 65:15



kamkun, ku t�� guum wek thïn, a�i�c l�n wek aaloi käjuëc wär käk wäär tue�. 5 Ku ��n ala këthiin maan tënë we, wek aacï tik pu��l ti� c�l Jedhebel ye lueel ke raan käk Nhialic tï�. Ku pi��cde ë kacki�� th�l lu�i käk bal yiic, ku camkë miëth cï ju��r jak cï ki��t. 6 Aca l��k bï yepu��u dhu��k ciëën adumu��mke yiic, ku acï jai bï yepu��u dhu��k ciëën. 7 Ku këya, aba c�l atuany ku k�c käk bal looi kek ye aabï gum ap�i t�� cïï kek kepu��th dhuk ciëën, ku pälkë kär�c yekë ke looi kek ye. 8 K�c cï pi��cde gam aa ba n��k, ku aabï akuut k�c cï gam ëbën jal �ic l�n ��n ë raan ë kë t�� raan pu��u ëbën �ic, ku �i�c kuat kë wïc. Ku kuat raan ëbën aba t��m awu��c cït kë cï looi. 9 “Ku ëmën aba l��k k�c ab��k kamkun gen Thiatira, k�c këc piööc r��c ë ti� bu��th yic, ku wek aakëc luui kë ye kacke c�l, �Aye kë cï thiaan ap�i cï j��rac moony. Aya l��k we l�n wek acä bï mäc d��t ril yic. : Wek aadhil la tue� ke we gam w��tdi��, �et t�� bï ��n b��n. ; ��n abï k�c cï j��rac tiaam, ku lek tue� ke loi w��tdi�� et t�� bï ��n dhuk gäm ri�l bïk pinynhom mac. = Aabï pinynhom mac ri�l ke cïn a�uän, ku abïk thu��r piny ku thorkë ke cïmën töny cï looi ë ti�p. ? Ri�lden abï thö� kek ri�l ca yök tënë Wä. Aaba gäm ciëër aya, ciëër bï ke nyu��th tiäm cï kek tiam. A Na lakkë yïth, ke we pi� kë cï Wëi Nhialic l��k akuut k�c cï gam.

Athön tënë k�c cï gam gen Thardïth

3 “Yïn awiëc ba athöör gät tënë akut k�c cï gam gen Thardïth ëlä, raan mac wëi kadhorou thöny Nhialic nhom, ku amuk ku�l

kadhorou, ee we tu��c w��t kënë, ��n a�ic kuat käk cäk looi ëbën, a�i�c l�n ye wek ye tak l�n pïïr wek c�k al�n cï wek thou. " Aca yök l�n pi��rdun ke we ye k�c cï gam acïï thö� kek t�� cï Nhialic ye gui��r thïn. Këya, pääckë nïn yic, ku dhu��kkë ri�l yam ë pïr k�c cï gam yic ke we këc gu� thou ë gïm. # Mu��kkë yith wäär cï pi��c tënë we nhïïm, ku th�kkë ke. Pälkë lu�i

2:20 1B� 16:31; 2B� 9:22, 30 2:23 Wk 7:9; Jer 17:10; Wk 62:12 2:26-27 Wk 2:8-9 3:3 Mt 24:43-44; Lk 12:39-40; Ny 16:15

Akuut kadhorou k�c cï gam (2:1 - 3:22)



kär�c ku dhu��kkë wepu��th ciëën adumu��mkun yiic. Pääckë ba rot cïï kuël wegup cï��t �a ye cuär ë b��n baai wak��u. Ku acïï bï �ic ba b��n n�n. $ Ku na c�k a këya ke wek a�ot we la k�c lik Thardïth, k�c këc luui kär�c. Keek aabï cath kek �a ke cie� al��th �er, rin aala yic bïk looi këya. % Raan bï ri�l j��rac tiaam cïmën ë kek abä al��th �er cie�. Ku ri�nke acä bï nyaai athör pïr yic. T�� le ��n k��c Wä nhom kek atuucken nhial ye lu��i, aba lueel yenhom l�n �ic ��n ë raan kënë. & Na lakkë yïth, ke we pi� kë ye Wëi Nhialic l��k akuut k�c cï gam.

Athön tënë k�c cï gam gen Piladelpia ' “Yïn awiëc ba athöör gät tënë akut k�c cï gam gen Piladelpia ëlä, raan la gu��p Wëi Nhialic ku yic, yen la ri�l bï k�c Nhialic mac nyin b��ny�aknhom Debit. Ku t�� ny yen �öt thok ka cïn raan lëu ye bï thiöök. Ku t�� thiöök yen �öt thok ka cïn raan lëu ye bï �aany.

( ��n a�ic käk yakë ke looi, a�i�c l�n le wek ri�l koor, ku wek aa �ot we bu�th pi��cdi�� yic ku th�kkë �a. Ti��kë �öt aca �aany thok wenhïïm, ku acïn raan lëu ye bï b�n thiöök thok. ) Ti��kë, ��n abï k�c kek k�c j��rac, alueth ye lueel l�n ye kek k�c cï Nhialic l�c looi bïk t�� wecök, ku bïk deet yic l�n nhi��r ��n we. * Wek acï gum ri�l ë thok cït t��wäär cï ��n we l��k thïn. Këya, wek aba kony aya t�� le nïn thök, nïn bï ��n k�c pïr ëbën them pinynhom. + ��n ab�� ëmën, mu��kkë kë cäk yök apath, bï ci��n raan rum këp�th cäk yök rin cï wek tiam. , Raan bï ri�l j��rac göök aba looi ke ye thel ril �ön ye Nhialic door thïn, Nhialic yen ya lu��i. Raan kënë acïï bï ka� jäl ë t��n. Aba gät k��u rin Nhialicdi�� ku rin Jeruthalem yam, yen rin gen ë Nhialicdi�� bï b��n bei tënë Nhialic nhial. Aba g��t k��u aya rinki��n yam. . “Na lakkë yïth, ke we pi� kë ye Wëi Nhialic l��k akuut k�c cï gam.

Athön tënë k�c cï gam gen Lodikia / “Yïn awiëc ba athöör gät tënë akut k�c cï gam gen Lodikia ëlä, raan yen Yenakan. Yen cï yiny Nhialic nyu��th ë cök, ku ë yen acï këriëëc ëbën cï Nhialic j��k cök cak, aye lueel ëlä,

š ��n a�ic käk cäk looi ëbën, wek aa këc ��n jai, t��dë wek aa këc ��n lor piäthkun ëbën, na we ye röt mat abak, di��t apath �apu��u. œ Ku rin këc piäthkun röt mat abak, ��n abï jai ë we.

3:3 Mt 24:43-44; Lk 12:39-40; Ny 16:15 3:5 B.bei 32:32-33; Wk 69:28; Ny 20:12; Mt 10:32; Lk 12:8 3:7 Ith 22:22; Jop 12:14 3:9 Ith 49:23; 60:14; 43:4 3:12 Ny 21:2; Ith 62:2; 65:15 3:14 K�� 8:22



2 Yïïn aye lueel, ��n ajak! Acïn kë �� a, acïn kë b�n wïc. Ku acïï �ic yen t�� ye yïn laa� a�ää� thïn. Yïn a�ä� ë cath ke cïn kë ce�, ku yïn ë c��r. 3 Rin ë kënë, yïn al��k bï ya mïlä� t��c la wic yen ��c tënë �a, bï yïn ji��k yök thïn. Yïn adhil al��th �er ��c aya ba ke tääu yïk��u, ku bï këwäär yïn cath yïk��u path ke cïn alanh cie� liu ba gu��p cïï ben ri��c ë k�c, ku ��c kë ye k�c kenyïn t�c ba tääu yïnyin rin bï yïn daai. 4 K�c nhiaar aa ya mät ku t��m ke awu��c, këya r��rkë apath ku pälkë lu�i kär�c bäk pu��th mi�t. 5 Pälkë weyïth piny, ��n ë �aröl tu� ��ndun thok. Na le raan pi� �aröl ku ��ny �öt thok ke ��n ala thïn, ku laar ku määth kek ye. 6 ��n abï raan cï ri�l j��rac göök gäm yic bï nyuc ë thööc nhom �al��m. Kënë abï ci��t ëmën cï ��n ri�l j��rac göök ku nyu��c ë thööc nhom Wä l��m. 7 “Na lakkë yïth, ke we pi� kë ye Wëi Nhialic l��k akuut k�c cï gam.”

Thöny pan Nhialic

4 T��wën cï ��n käkkä ëbën tï�, ke �a ben nyu��th aya, ku ti�� öt thok ke �aany pan Nhialic. Ku kë ca pi� tue� ë raan jam tënë �a

röldït la wic cït ka� ke ye lueel, “Bäär nhial t��n ku yïn aba c�l atï� käk bï röt looi ye kënë cök.” " Nyin yic ë t��n ke Wëi Nhialic la �agu��p. Ku ti�� thööc ë t��n pan Nhialic ku raan ke cï nyuc yenhom. # Raan cï nyuc ë thööc ad��p nyin bilbil cït kuur �er dhë�, ku këdïït cït mïït ke cï thööc g��l piny, ke d��p birbir. $ Ku al��thïn këwën cï thööc g��l piny yic, thöc k��k kathiärou ku �uan aake kääc thïn, ku k�cdït kathiärou ku �uan aake cï nyuc kenhïïm. Ku keek aake cie� al��th �er ku aj��m ë bäny kenhïïm. % Thööc abi�r ku m��r nhial cï��t ye de�. Thööc nhom tue� m��c adök kadhorou aake d��p thïn, käkkä aake ye Wëi Nhialic kadhorou. & Aya, thööc nhom tue�, ala ke dïït cït baar ë wär cï looi macar d��p la bilbil. Ku thööc k��u t��n ku t��n, lääi ka�uan la nyïn juëc kenhïïm ku kek��th aya aake t�� thïn. ' Län tue� acït köör, ku län ye kek rou acït mu��r ë we�, ku län ye kek diäk acït nhom raan, ku län ye kek �uan acït li�nh t�� pär nhial. ( Keek ëbën ��k ë la wu��k kadätem la nyïn juëc keyiic ku kek��th a�eer. Aa waak ket aköl ku w��r ëlä, “Al��c, al��c, al��c tënë B��ny Nhialic Madh�l t�� thïn ëmën ku ar��r t��th��r��n, ku yen bï b��n.” ) Lääi ka�uan aa di�t ket tënë raan cï nyuc thööc nhom, pïr akölriëëc ëbën. Aa ket waak leec kek ye l�n ril yen ku le diikdït. T�� looi kek ye 3:19 K�� 3:12; �ëb 12:6 4:2-3 Edhe 1:26-28; 10:1 4:5 B.bei 19:16; Ny 8:5; 11:19; 16:18; Edhe 1:13; Ny 1:4; Dhäk 4:2 4:6-7 Edhe 1:22, 5-10; 10:14 4:8 Edhe 1:18; 10:12; Ith 6:2-3



këya, * k�cdït kathiärou ku �uan aa kenhi�l gu��t piny raan cï nyuc ë thööc nhom cök, ku dorkë raan pïr akölriëëc ëbën. Ku cu�tkë aj��mken piny ë thööc nhom, ku luelkë, + “Yïn ala yic, buk yïïn a door Bänyda Nhialic, ku g��mku yïïn al��c rin le yïn ri�l ku diik. Rin yïn acï këriëëc ëbën cak, ku ri�nku yen acï yïn këriëëc ëbën cak ku pïïrkë.”

Athöör ku Manh Amääl

5 Ku ti�� athöör ke muk raan cï nyuc thööc nhom ciinden cuëc. Athöör acï g��t yic ku yek��u aya, ku acï nuet thok th�ny kadhorou.

" Ku ti�� atuny Nhialic ril ap�i, ke thiëc röldït, “Ye�a la yic bï thaany kuem athöör thok ku liep athöör yic?” # Ku acïn raan pan Nhialic, nadë ke ye pinynhom ku piiny ti�p yic la ri�l bï athöör pet yic ku kueen. $ Gu� dhiau ap�i rin cïn yen raan cï yök ke la cök bï looi këya. % Go raan tök k�cdït l��k �a, “Päl dhiëëu! Tï� köör, raan kuat Juda wundït Debit wäär ë b��ny�aknhom yen acï j��rac tiaam, këya yen alëu ye bï th�ny kadhorou kuem ku pet athöör yic.” & Ku ti�� Manh Amääl ë th�n ke kääc ë thöny b��ny�aknhom ci�l yic. Yeen acï lääi pïr ka�uan ku k�cdït g��m piny. Ku Manh Amääl aca tï� ke ci��t cï n��k. Ku ala tu� kadhorou ku nyïn kadhorou kek Wëi Nhialic kadhorou cï tu��c pinynhom ëbën. ' Go Manh Amääl la ku lööm athör t�� ciin cuëc tënë ye cï nyuc thööc nhom. ( T��wën cï yen ye lööm, ke lääi pïr ka�uan ku k�cdït kathiärou ku �uan, gut kenhi�l piny yenhom, ku k�cdït aake muk thoom ku aduuk cï looi mïl�� t��c cï thiä� adö� �ïr, yen t�� nyin röök k�c ë Nhialic lu��i. ) Ku ketkë waak ë yam ëlä, “Yïn ala yic ba athöör lööm ku kuem th�ny yethok. Rin cï k�c yï n��k ku ri�mdu yen acï yïn k�c pinynhom, dhiëth ku wu��t ku thok ëbën ��c bïk aa k�c ë Nhialic ëmën. * Yïn acï keek c�l aaye k�c Nhialicda lu��i. Ku aabï pinynhom mac.” + Ku b�n daai, ku pi�� röl atuuc nhial juëc ap�idït cïï kuen ke kääc ke cï thööc g��m piny, ku lääi pïr ka�uan ku k�cdït, , aake kët waak röldït ap�i, “Manh Amääl wäär cï n��k yen ala yic. Adhil leec rin ri�lden t�� kek yeen, ku ji��k ku �ïny kä�, ku diik, aa dhil ath��kdït ap�i yök

thïn.”5:1 Edhe 2:9-10; Ith 29:11 5:5 Cäk 49:9; Ith 11:1, 10 5:6 Ith 53:7; Dhäk 4:10 5:8 Wk 141:2 5:9 Wk 33:3; 98:1; Ith 42:10 5:10 B.bei 19:6; Ny 1:6 5:11 Dan 7:10

Nyuuth tënë Joon 4, 5 473


. Ku pi�� kuat kë pïr ëbën t�� pan Nhialic ku pinynhom, ku piiny ti�p yic ku wër yiic ëbën ke kët ëlä, “Tënë yeen cï nyuc thööc nhom ku tënë Manh Amääl, bï al��c ku ath��k ku diik ku ri�l aa käkke akölriëëc ëbën!” / Ku g�m lääi pïr ka�uan, “Yenakan.” Ku gut k�cdït kenhi�l piny ku dorkë.

Th�ny

6 Gu� Manh Amääl tï� ke kuem thaany tue� kam th�ny kadhorou, ku pi�� län tök kam lääi ka�uan pïr ke lueel röldït ap�i cït mär ë

de�, “Bäär!” " Ku ti�� piny, go ya mathiä� �er yen ti��, ku raan cath ë ye amuk dha� ke wi�th, ku g��m ajöm ë b��ny bï tääu yenhom. Ku jiël bï la pinynhom, cït k��ny cï t�� dho� ku cop k�c ater. # Ku kuem Manh Amääl thaany ë rou thok, ku pi�� län pïr ë rou ke jam röldït ëlä, “Bäär!” $ Ku b�� mathiä� thith bei t��wën. Ku raan cath ë yeen acï gäm ri�l bï k�c c�l aathär pinynhom, ku bï k�c röt n��k ë röt. Ku g��m paldït ye k�c th��r. % Ku ben Manh Amääl thaany ë diäk kuem, ku pi�� röl ë diäk län pïr ke lueel, “Bäär!” Ku ti�� piny, go ya mathiä� col yen ti�� ku raan cath ë ye amuk wënh ye kä� them yecin. & Gu� kë cït röl raan pi� ke jam kam lääi ka�uan pïr yiic ku lueel, “Adu� abïk yen ariöp akäl tök, ku aduuk kadiäk ayiëër kek ariöp akäl tök. Ku du��kkë tiim ye miök yök thïn ku tiim ye cam r�c.” ' Ku ben Manh Amääl thaany ë �uan kuem thok, ku pi�� röl län ë �uan pïr ku lueel, “Bäär!” ( Ku ti�� mathiä� cïn kït la g�i, ku raan cath ë ye ala rin, “Thou,” Ku rin k��k c�l, “Piny ë Thou,” Ke bu��th cök ke cïï yiic mec. Keek aake cï gäm ri�l bïk t��cït aba� �uan k�c pinynhom yiic n��k ë t�� ku c�k, ku tuaany, ku lääi roor. ) Ku ben Manh Amääl thaany ë dhiëc kuem thok, ku ti�� wëi k�c wäär cï n��k ariäk cök rin cï kek w��t Nhialic gam pu��u ëbën, ku yekë lu��l. * Go wëi kiu röldït ap�i ku luelkë, “B��ny yïn ala cök ku yïn ë yic! Ye n�n bï yen rot jäl looi ba k�c pinynhom t��m awu��c rin cï kek �o n��k?” + Go ��k kamken aa gäm alanh �er, ku lëk ke bïk tïït t��thin-ny��t �et t�� bï akuën k�c lui ke ke, ku mi��thakën kek ke bï n��k ëbën cïmënden, jäl tu��m. , Ku ti� �� Manh Amääl ke kuem thaany ë dätem thok. Ku ya ayi��kyi��k pinydït tet yen loi rot, ku loi ak��l rot bï cu�l cït alanh col, ku wel p��i yenyin bï ya malual cït ri�m. . Ku lööny ku�l piny nhial cïmën �am cï lu�k ye yom t�� piny t�� yi��k yen tim. / Ku dol nhial rot 6:2 Dhäk 1:8; 6:3, 6 6:4 Dhäk 1:8; 6:2 6:5 Dhäk 6:2, 6 6:8 Edhe 14:21 6:12 Ny 11:13; 16:18; Ith 13:10; Juel 2:10, 31; 3:15; Mt 24:29; Mk 13:24-25; Lk 21:25 6:13-14 Ith 34:4



ci��t ye athöör ku m��r, ku ny��i ku��r ku golgol t�� wïïr röt ë nyi��nken yiic. š Go bäny�aknhïïm ë pinynhom, ku bäny m��c, ku bäny apuruuk ku aji��k, k�c thiek yiic ku aloony, ku k�c cie aloony them bïk thiaan ë ku��r yiic, t��dë ke ye ku��r nhïïm. œ Ku yekë cööt ku��r yiic ku aleel yiic, ku luelkë, “Aa wek ku��rkä ku��mkë �onhïïm bï raan r��r ë thööc nhom �o cïï tï�. Ku Manh Amääl acïï bï lëu bï �o b�n t��m awu��c. 2 Ee yic aköldït bï Nhialic ku Manh Amääl raan ëbën t��m awu��c acï b��n, ku acïn raan bï awu��c kënë göök?”

K�c 144,000 Itharel

7 Ku b�n atuuc nhial ka�uan tï� ke kääc gu��k ë piny ka�uan yiic, ke ke jäc yom ë b��n gu��k ka�uan yiic nhom, bï cï��n yom ben bu�k ë

pinynhom, t��dë wër yiic, t��dë kuat tim nhom. " Ku ti�� atuny d��t ke b�� bei t�� ye ak��l nyin b��n thïn, ke muk thaany Nhialic pïr, ku c�l atuny kënë röldït atuuc nhial ka�uan wäär cï gäm ri�l bïk pinynhom agut cï wër. # Ku lueel, “Du��kkë piny ku wër ku tiim r�c, �et t�� bï �ok k�c cï Nhialic gam ëbën yiëk nhïïm kït kenhïïm tue�.” $ Ku lëk raandä ��n, l�n akuën k�c la nhïïm thaany ë Nhialic k�c Itharel yiic aa k�c 144,000 ë kuat thiäär ku rou Itharel yiic, %-( tim thiäär ku rou kuat Itharel tök yic, Juda, Ruben, Gat, Acer, Naptalï, Manathe, Thimaan, Lebï, Ithakar, Dhebulun, Jothep, ku Benjamin.

K�c juëc kääc pan Nhialic ) Ku diël �anyin piny, ke �a tï� k�c juëc cïï lëu bï ke kueen. Keek akuut kam kuat dhiëth, ku wu��t, ku thok k�c r��r pinynhom ëbën. Ku keek aake kääc ë thööc nhom tue� ku j�l a Manh Amääl, ku aake cie� al��th �er ku keek ëbën aake muk wu��k ag��p kecin. * Ku kiiukë röldït ap�i ku luelkë, “Nhialicdan r��r thööc nhom ku Manh Amääl kek aa �ook

lu��k.” + Ku atuuc ëbën aake kääc ke cï thööc, ku k�cdït, ku j�l aa lääi pïr ka�uan gööm, ku gutkë kenhi�l piny ë thööc nhom tue� ku dorkë Nhialic, , ku luelkë, “Yenakan! Bï al��c, ku diik, ku �ïny kä� ku gam ri�l, ku ath��k, ku ri�ldït ap�i ku l�c aa käk Nhialicda akölriëëc

ëbën. Yenakan.” . Go raan tök kam k�cdït wën �a thiëëc ku lueel, “Ye yï�a k�c cie� al��th �erkä, ku bïk t��n�n?”6:13-14 Ith 34:4 6:14 Ny 16:20 6:15 Ith 2:19, 21 6:16 �oth 10:8; Lk 23:30 6:17 Juel 2:11; Mal 3:2 7:1 Jer 49:36; Dan 7:2; Dhäk 6:5 7:3 Edhe 9:4, 6



/ Gu� dhuk nhom, “Aa ku��c ke, b��ny. Ee yïn a�ic ke.” Go lueel, “Kekkä aa k�c cï tëëk käril yiic ku guumkë. Aacä aläthken l��k ri�m Manh Amääl bï ke looi bïk ��r. š Ku ë yen aye kek k��c thöny Nhialic nhom ku yekë lu��i aköl ku w��r lua�de, ku yen cï nyuc ë thööc nhom abï ke aa kony ë r��rde thïn. œ Keek aacïï rou ku c�k bï b�n n��k acïn, t��dë ke ya aköl tuc yen ben ke nyop gup, 2 rin Manh Amääl yen r��r thööc yic ci�l abï ya abi��den. Ku abï ke la d��k nyïn pïu ë pïr, ku aabï Nhialic weec nyïn ë pïu wäär dhi��u kek.”

Thaany ë dhorou

8 Nawën �any Manh Amääl thaany ë dhorou thok, kam wën ke piny la bit t��thin-ny��t koor. " Ku ti�� atuuc kadhorou ke kääc Nhialic

nhom ku ��k ke cï yiëk ka�. # Ku b�� atuny d��t, ku k��c ariäk l��m ke muk kë ye adö� �ïr took thïn cï looi mïlä� t��c. Ku yeen ëcï gäm ad��k juëc �ïr ap�i, bï ke juaar kek röök k�c ë Nhialic ariäk cï looi mïlä� t��c nhom, r��r ë thööc l��m. $ Ku la tol adö� �ïr cï took nhial, kek röök k�c ë Nhialic muk atuny nhial kääc Nhialic nhom. % Go atuny kë ye adök took thïn lööm, ku mu��c yic many r��r ariäk nhom ku cu�t piny. Ku pi� kë cït mär ë de� ku bir, ku loi ayi��kyi��k rot.

K�� & Go atuuc kadhorou la k�� kadhorou röt guiir bïk ke kooth. ' Go atuny tue� ka�de kooth yic, go ya g�i ku many cï liääp kek ri�m kek lööny pinynhom. Go mac töö� ë diäk tiim ku wal cï cil pinynhom nyop. ( Go atuny ë rou ka�de kooth yic, go ya këdïït cït kuur ë mac yen piir rot ad��kdi��t yic. Go töö� ë diäk rot waar bï ya ri�m. ) Go töö� ë diäk käk pïr ad��kdi��t thou, ku r�c töö� ë diäk riëth. * Ku koth atuny ë diäk ka�de. Go ya kueldït ap�i d��p yen lööny töö� ë diäk wër ku nyïn pïu ye dek yiic. + Ku rin ë kuel kënë ac�l këkec ��r. Go pïu röt wel bïk k�c, ku k�c juëc ke cï dek thïn aacï b��n thou rin cï pïu k�c. , Go atuny ë �uan ka�de kooth. Go töö� ë diäk ak��l ku p��i ku ku�l rac abï töö� ë diäk ru�lden yic liu. Ku cïn ru�l töö� ë diäk aköl ku w��r. . Ku jal jat �anyin, ke ye acu yen ti�� ke pär nhial, ku pi�� ke cöt röldït ap�i ku lueel, “Ye kër��c ë dä! Ye kër��c ë dä tënë k�c ë pinynhom rin aabï kär�c yök, t�� le atuuc k��k kadiäk k�� kooth yiic.”7:14 Dan 12:1; Mt 24:21; Mk 13:19 7:16 Ith 49:10 7:17 Wk 23:1; Edhe 34:23; Wk 23:2; Ith 49:10; 25:8 8:3 Amo 9:1; B.bei 30:1, 3 8:5 Leb 16:12; Edhe 10:2; B.bei 19:16; Ny 11:19; 16:18 8:7 B.bei 9:23-25; Edhe 38:22 8:10 Ith 14:12 8:11 Jer 9:15 8:12 Ith 13:10; Edhe 32:7; Juel 2:10, 31; 3:15



9 Ku koth atuny ë dhiëc ka�de. Gu� kuel cï lööny ë pinynhom tï�, ku yeen acï gäm wënh ë riët bï yen t��thuth mec yic ap�i �aany nhom.

" Go t��thuth mec yic ap�i �aany nhom. Go toldït ap�i b��n bei t��thuth, tol cït tol manydït d��p ap�i, ku pat tol ak��l nyin ku nhial ku looi piny bï cu�l. # Ku ye k�ry�m yen b�� bei tol yic bï la pinynhom, ku g��m ri�l cït ri�l ë kith. $ Go l��k ke bïk wal kek tiim ku käkk��k cil pinynhom cïï r�c, ku ye k�c cïn gup kïn Nhialic kenhïïm tue� kep��c kek r�ckë ke. % Keek aake cï Nhialic pu��l bïk k�c aa yiëk t��rem ap�i tën p��i kadhiëc ku cïk k�c näk. Ku ar��m yekë yiëk k�c acït arem dhie cï ki�th raan moc. & Ye p��ikä kadhiëc yiic abïk wïc bïk thou, ku thu��u abï m�c ke ke. ' K�ry�m juëckä aake cït mïthi�� cï guiir bïk la t�� yic. Ku aake ce� kacït aj��m cï looi mïlä� t��c kenhïïm, ku aake cït nyïn k�c. ( Ku nhïm t�� kenhïïm aa bär cïmën nhïm ë diäär, ku aala thook lec cït lec ë köör. ) Ku aala pem kë cït wënh dhie ye k�c kepu��th gëë� t�� yic. Ku du��t ye wu��kken looi t�� p��r kek, acït du��t riëth dhie ye mïthi�� juëc thel looi, t�� le kek t�� yic. * Ku yälken aa cït yäl ë kith, ku kë cït kek yäl käkkä yen ale kek ri�l bïk k�c ya gäm t�� rem ye p��ikä kadhiëc yiic. + Ku keek aala b��ny�aknhom mac ke, yen atuny t��thuth mec yic, ku ri�nke ac�l riääk, t��dë ka c�l raan ë kä� rac. , Kër��c tue� acï thök. Ku ye cök ciëën kär�c k��k karou thiek ap�i aab��. . Ku koth atuny ë dätem ka�de, gu� röl pi� ke b�� kam gu��k ka�uan yiic ariäk cï looi mïlä� t��c kääc ë Nhialic nhom. / Ku lueel röl tënë atuny ë dätem wën muk ka� yecin ëlä, “Lony atuuc ka�uan wäär cï du��t piny wärdït Yuparet yic.” š Go atuny ë dätem atuuckä ka�uan jal lony bïk töö� ë diäk ë k�c pinynhom n��k. Aake cï Nhialic täu aköldeen alanden. œ Go l��k ��n l�n apuruuk aa timtim bu�t karou. 2 Ku ti�� mïthi�� ku k�c cath ë ke nyu��th yic. Ku k�ckä aala pem këcït wënh dhie ye k�c kepu��th gëë� t�� yic, ku wëthkä aa thith cïmën mac, ku aa mï��k ku mïkëth aya. Ku nhïïm mïthi�� aa thö� ke nhïïm k��r. Ku mac ku tol ku këd��t mac c�l ad��p ë b��n bei kethook. 3 Käkkä kadiäk, tol, ku mac ku ban mac c�l ad��p b��n bei mïthi�� thook, acï töö� ë diäk k�c pinynhom b��n n��k. 4 Rin ri�l mïthi�� at�� kethook ku keyäl aya, rin yälken aake cït käpi�ny kenhïïm ye kek k�c gäm ��ntöök. 5 Ab��k k�c ë pinynhom këc käjuëc r�c k�c n��kkä ke n��k, aake këc lu�i kär�c pu��l acïn, lu�i ye kek jakr�c door, jak cï ki��t ë wëth ku aleel ku tiim cie daai, ku cïk ye pi� ku cïk ye cath. 6 K�ckä aakëc lu�i kär�c pu��l, cït nääk ë röt, lu�i käk jakr�c, ku lu�i ë bal, wïny diäär ku cuëër.9:2 Cäk 19:28 9:3 B.bei 10:12-15 9:4 Edhe 9:4 9:6 Jop 3:21; Jer 8:3 9:7 Juel 2:4 9:8 Juel 1:6 9:9 Juel 2:5 9:13 B.bei 30:1-3 9:20 Wk 115:4-7, 135:15-17; Dan 5:23



Atuuc ë Nhialic ku athör koor

10 Ku b�n atuny d��t ril ap�i tï� ke b�� bei pan Nhialic ke b�� ë pinynhom. Ee cï luät kum ku mïït yenhom nhial, ku ad��p nyin

cïmën ak��l, ku di�rke kecït liem ë mac. " Atuny kënë amuk athör thiin koor �aany yic yecin, ku cökden cuëc ëcï tääu ad��kdi��t nhom, ku cökden ë cam pinynhom, # ku cööt röldït cït dhiën köör. Nawën cï cööt ke këcït mär ë de� gam yeröl arak dhorou nhial. $ Wën ji��m kacït mär de� kadhorou, ku wën du��r käk cïk lueel gät piny, ke �a pi� röl pan Nhialic ke lueel, “Duk käk cï kacït mär de� kadhorou lueel lëk k�c k��k, ku duk ke g��t piny.” % Go atuny wäär ca tï� ke kääc ad��kdi��t nhom ku pinynhom a�eer, ciinden cuëc jat nhial. & Ku kuëë� rin Nhialic cie thou, ku yen cï nhial ku piny ku wër, ku käk t�� keyiic ëbën cak ku lueel, “Nhialic acïï bï tïït ap�i ëmën, bï kë cï guiir cïï loi t��cït t�� bï yen rot lu��i thïn! ' Ku t�� le atuny ë dhorou ka�de kooth, ke Nhialic abï këden cï thiaan thääp cïmën wäär cï yen ye l��k alu��nyke, k�c käkke tï�.” ( Go röl wën ca pi� ke jam nhial ��n y��k, “L��r löm athör koor �aany yic muk atuny kääc ad��kdi��t nhom ku pinynhom a�eer.” ) Gu� la tënë atuny nhial ku thiëëc bä gäm athöör. Go gäm ��n ku lueel, “Löm ku cam. Abï mi�t yïthok ci��t ye kiëc ku abï rot la wel bï wac yïyäc.” * Gu� athöör lööm ku cam, go mi�t �athok ci��t ye kiëc. Nawën �et �ayäc ke wel rot bï wac bï ci��t cu��i. + Ku lëk �a ëlä, “Yïn adhil kë cï Nhialic guiir tënë k�c ë pinynhom ëbën nyu��th ëmën, k�c jam ë thok juääc ku bäny�aknhïïm.”

K�c w��t Nhialic l��k k�c

11 Go ��n gäm wai, wai ë du��r cï��t tim dhie ye kä� them, ku lëk �a, “L��r them lua� Nhialic ku ariäk t�� thïn, ku kuen k�c ë

röök thïn tënë �a. " Ku duk kal yic t�� luak k��u them rin l�� kënë acï gäm k�c këc w��tdi�� gam. Ku keek aabï g�ndi�� kuany k��u ke r�c kä� p��i kathiär�uan ku rou. # Ku ��n abï kacki�� karou tu��c bïk w��t ë yic la lueel. Aabä al��th col, al��th ë l�� cie�, ku aabï w��tdi�� la l��k k�c ë nïn tim ku bu�t karou ku thiärdätem yiic.” $ K�ckä karou w��t Nhialic nyu��th, kek aa tiim karou ye mi��thken looi ë miök, ku käk ye m��c adök karou took kenhïïm ë k��c Nhialic nhom b��ny pinynhom. % Na le raan them ye bï k�ckä karou yiëk t��rem, ke mac ab�� bei kethook ku nyu�p k�c ater ëbën. Këya raan wïc ye bï looi këya abï Nhialic n��k. & Aacï Nhialic gäm ri�l bï kek de� pëën bï cïï 10:5-7 B.bei 20:11; L.rou 32:40; Dan 12:7; Amo 3:7 10:8-10 Edhe 2:8-3:3 11:1 Edhe 40:3; Dhäk 2:1-2 11:2 Lk 21:24 11:4 Dhäk 4:3, 11-14 11:6 1B� 17:1; B.bei 7:17-19; 1Tha 4:8



tueny nïn bï kek w��tde nyu��th. Aacï gäm ri�l aya bï kek pïu waar bïk aa ri�m, ku c�lkë kuat kërac ëbën ab�� pinynhom. Kënë alëukë bïk aa looi akölaköl t��cït t�� wïckë ye. ' Nawën cï k�ckä karou w��t jal nyu��th ëbën, ke län roor rac ap�i b�� bei t��thuth mec yic, aabï th��r ke ke ku aabï län ke n��k, ( ku guäpken aabï cuat ë gëk yic gendït wäär cï kek b��ny ë k�ckä karou piäät thïn tim cï rïïu k��u. Gen kënë acïk gäm rin cït rin pan Thodom ku Ijip. ) Kuat dhiëth, wu��t ku thok pinynhom ëbën aabï guäpken aa tï� piiny ë gëk yic nïn kadiäk ku abak, ku acïn raan bï pu��l bï ke thi��k. * K�c pinynhom ëbën aabï pu��th mi�t rin cï ë k�ckä karou thou. Aabï yai looi ku g��mkë röt käpath kamken, rin cï k�ckä karou k�c pinynhom c�l agum ap�i. + T��wën cï nïn kadiäk ku abak thök, ke Wëi Nhialic la ë k�c wën cï thou gup ku j�tkë röt. Go k�c �ic ke cï ke tï� ri��c ap�i dït. , Ku pi� k�ckä karou röl ke cöt pan Nhialic, “Bäk t��n.” Gokë la nhial ke k�c at�rken daai, ke ke cath ë piööl yic. . Kaam wën cök ka ayi��kyi��k dït tet loi rot. Go töö� ë thiäär ë g�u wïïk, ku thou raan tiim kadhorou. Ku j�l k�c cï pïr ri��c ku leckë dït Nhialic t�� nhial. / Kënë, yen ë thök kër��c ye kek rou, kër��c d��t ye kek diäk ab�� ëmën!

Ka� ë Dhorou š Go atuny ë dhorou ka�de kooth yic, gu� atuuc nhial pi� röt ke jam röldït pan Nhialic ku luelkë, “Nhialicda ku Raan cï d��c ku l�c aacï bääny pinynhom ya

këden, ku Nhialic abï mac akölriëëc ëbën.” œ Go k�cdït kathiärou ku �uan cï nyuc ë thöny Nhialic l��m wïïk ke gut kenhi�l piny, ku dorkë Nhialic, 2 ku luelkë, “B��ny Nhialic Madh�l yen r��r thïn th��r ku yen t�� thïn ëmën. Yïn yeku leec rin cï yïn ri�ldu nyu��th �ook ku yïn acï määcdu

j��k cök! 3 Ku k�c kuc yïïn aake cï pu��th riääk rin t��n riä� ë piändu acï b��n t�� bï k�c cï thou �äth luk yic, ku t�� bï k�c ari��pden yök yïïn lu��i, ku k�c käk Nhialic tï�, ku kacku ëbën k�c yï door, k�ckor ku k�cdït ëbën aacï b��n. T�� bï k�c cï pinynhom rac n��k acï b��n.”11:6 1B� 17:1; B.bei 7:17-19; 1Tha 4:8 11:7 Dan 7:7, 21; Ny 13:5-7; 17:8 11:8 Ith 1:9-10 11:11 Edhe 37:10 11:12 2B� 2:11 11:13 Ny 6:12; 16:18 11:15 B.bei 15:18; Dan 2:44; 7:14, 27 11:18 Wk 2:5; 110:5; 115:13



4 Go lua� Nhialic nhial �aany thok, ku rö�dït lö� ë d��r ë t�� al��thïn. Go käk cït bir ë de� ku ayi��kyi��k, ku mär ë de� ku tu�ny ë g�i, röt looi.

Tik ku këdïït cït jakanuaan

12 Ku loi këdïït k�c g��i rot nhial. Tik ë t�� thïn ke cï ak��l g��m piny ku p��i yecök, ku cie� ajöm la k��u ku�l kathiäär ku rou. " Yeen ë

ti� liac, nawën cï thi��k ke dhiëth, ke r��p ku rem abï dhiau ap�i. # Ku ben d��t b��n bei nhial këdïït k�c g��i, ku këdïït thith cït jakanuaan la nhïïm kadhorou ku tu� kathiäär ku aj��m kadhorou kenhïïm. $ Ku thël töö� ë diäk ku�l bei nhial yey��l ku piir ke pinynhom, ku bïï ku k��c ti� wën dhiëth nhom bï manh dhiëth tiit bï dhiëëth bï cam. % Go tik manh ë moc dhiëëth, yen bï k�c pinynhom mac ke cïn a�uän. Go atuny nhial b��n ku rum meth man cin ku ��th nhial tënë Nhialic th��nyde nhom. & Go tik ri� roor t�� cïï ce�, t�� cï Nhialic guiir tënë ye bï yen la rëër thïn, bï la muk ë nïn tim ku bu�t karou ku thiärdätem. ' Go t�� rot looi pan Nhialic. Atuny c�l Maikel ku atuuc k��k aacï b��n th��r kek këdïït wën cït jakanuaan ku atu��cke. ( Ku këdïït kënë acï b��n tiaam, ku acï b��n cu�p wei pan Nhialic. ) Maikel kek atu��cke aacï këdïït kënë kek atu��cke b��n cu�p wei pan Nhialic. Kënë yen ë B��ny jakr�c dïït wäär ye lueel ka c�l këpiiny, yen raan ëbën c�l aloi awu��c. Acïk b��n cuat pinynhom kek atu��cke ëbën. * Ku pi�� röldït ke cöt pan Nhialic ku lueel,

“Ëmën, t�� bï Nhialic k�c lu��k acï b��n! Ëmën, Nhialic acï ri�lden yen b��ny�aknhom nyu��th! Ëmën, Raanden cï l�c ku d��c acï ri�lde nyu��th! Rin raan wäär ë k��c Nhialic nhom ku g��ny mi��thakua aköl ku w��r, acï cu�p wei pan Nhialic. + Mi��thakua aacï j��rac tiaam rin cï Manh Amääl rot juaar bï n��k ri�nkua ku rin cï kek w��t yic l��k raan ëbën, ku keek aa këc w��iken nhiaar bïk ri��c ë thou. , Week ëbën, wek k�c r��r pan ë Nhialic mi�tkë pu��th, ku kuat kë r��r ë pinynhom ku wär abï gum ap�i dït. Rin j��rac acï cu�p ë pinynhom tënë ke, ku yen acït pu��u mac rin acïn nïn juëc cï päl ye bï yen luui.”

. Nawën le këdïït cït jakanuaan �ic l�n cï ye cuat pinynhom, ke cop ti� wën cï manh moc dhiëëth bï d�m. / Go tik gäm wu��k cït wu��k acu ku bï c�l ap��r t��den wäär roor t�� cïï cie�. Ku bï yen la tïït thïn run kadiäk ku abak, ku akëc j��rac b��n lëu bï yiëk t��tök. š Ku ��k këpiiny pi��u dït cït aboor yethok rin bï tik mou. œ Go ti�m pinynhom tik kony, 11:19 Ny 8:5; 16:18, 21 12:3 Dan 7:7 12:4 Dan 8:10 12:5 Ith 66:7; Wk 2:9 12:7 Dan 10:13, 21; 12:1; Jut 9 12:9 Cäk 3:1; Lk 10:18 12:10 Jop 1:9-11; Dhäk 3:1 12:14 Dan 7:25; 12:7



rin cï �aardït ap�i piny dai yic, ku w�t pïu thïn ��r��r. 2 Go këdïït cït jakanuaan pu��u riääk tënë tik ap�i ku le th��r kek mïthken k��k cï löö� Nhialic theek, ku mukkë w��t yic cï Jethu nyu��th. 3 Ku la j��rac k��c ë wär nhom.

Lääi karou

13 Ku ti�� län roor rac ap�i ke b�� bei ad��kdi��t yic. Ku ala nhïïm kadhorou ku tu� thiäär la nhïïm aj��m kathiäär. Ku kenhïïm

ëbën rin aacï g��t rin ë Nhialic t��n gu��p. " Län wën ca tï� acït kuac, ku adït cök kek riööp b��r la k��th nhïm, ku acït thok köör. Acï këdïït cït jakanuaan gäm ri�lde bï nyuc ë thööc nhom cït b��ny�aknhom la ye cök. # Nhu�m tök, nhïïm ë län kënë ala yic piäär cït piäär t��tök dït ap�i ku j�l d�m. K�c ë pinynhom ëbën aake cï gäi ë län kënë ku bu�thkë. $ Keek ëbën aake ye j��rac door rin cï yen l��i gäm ri�l, keek aya aake ye l��i door, ku luelkë, “Acïn këril cït ë län kënë. Acïn raan lëu bï th��r kek ye.” % Go l��i pu��l bï jal nhiam ap�i, ku ye Nhialic lat. Go Nhialic päl ri�l kënë tënë p��i kathiär�uan ku rou. & Ku j�l l��i jam ku l��t Nhialic kek k�cken r��r nhial paande. ' Acï Nhialic pu��l bï th��r kek k�c Nhialic ku ti��m ke. Ku ëcï gäm ri�l k�c pinynhom nhïïm ëbën. ( Kuat raan r��r pinynhom ëbën abï ye adoor, k�c cïï ye bï ya door aa k�c cï ri�nken g��t athör pïr yic, ke piny këc gu� cak. Athör kënë ë kën Manh Amääl wäär cï n��k. ) Na lakkë yïth, ke we pï� apath, * “Kuat kë cï Nhialic guiir bï rot lu��i yï abï rot dhi�l looi këya. Raan bï mac, raan bï teem röl ë pal abï teem röl. W��t kënë ë l�n bï k�c cï gam dhi�l gum ku rilkë pu��th gamden yic.” + Ku ti�� län d��t ke b�� bei piiny, ke la tu� karou cït tu� j��rac. , Yeen alui ri�l cït ri�l län tue� ke �ic län tue�, ku th�ny k�c ë pinynhom thïn bïk län tue� aa door, län wäär cï t��tök d�m yenhom. . Ku looi käkdït jä� g��i. Ee ye mac c�l alööny piny nhial ke k�c ëbën daai ë ye. / Län ciëën kënë acï pu��l bï käkdït jä� g��i aa looi ke län tue� daai thïn. Rin ë käkkä yen acï yen k�c pinynhom wë� bïk la yecök. Aacï b��n y��k bïk këdä� buth bï kek län tue� ki��t ku yekë door, län wäär cï n��k ë pal ku ben pïr. š Län ciëën kënë acï pu��l bï wëi �äth këwën cï län tue� ki��t yic, rin bï ya jam ku c�l k�c cïï ye ye door anäk. œ Ku yöök län ciëën k�c ëbën, b��ny ku kïc, ajak ku raan ��, alony ku raan lääu nhom, bï raan ëbën kït tääu kö�den cuëc, t��dë ke t��u yenhom tue�. 2 Acïn raan cï pu��l bï 13:1 Dan 7:3; Ny 17:3, 7-12 13:2 Dan 7:4-6 13:5-6 Dan 7:8, 25; 11:36 13:7 Dan 7:21 13:8 Wk 69:28 13:10 Jer 15:2; 43:11



këde �aac, t��dë ke ��c ke cïn nhom kït kek rin, t��dë ke ye akuën ri�nke nyu��th. 3 Yïn adhil kä� �ic apath ba kënë jäl deet yic. Raan la kë �ic adhil kënë döt yic, bï akuën ë län �ic, rin akuën akääc nyin rin ë raan, akuën ë bu�t kadätem ku thiärdätem ku dätem.

Manh Amääl ku kacke

14 Ku j�l lä diël �a nyin piny, ke ye Manh Amääl yen ti�� ke kääc g�t nhom Jeruthalem, kek kacke tim bu��t ku thiär�uan ku

�uan cï rin Manh Amääl ku rin Wun g��t kenhïïm tue�. " Ku pi�� röl nhial kecït ar��l ë pïu kat ap�i. Aye pi� kecït mär de� thiek ap�i, t��dë ke ye thoom juëc gut. # Ku kääc k�c tim bu��t thiär�uan ku �uan ë thööc nhom tue�, ke ket waak yam lääi pïr ka�uan ku k�cdït nhïïm. Waakkä acïn raan lëu bï ke ket, aa keek kek k�c cï Nhialic lu��k ë röt. $ Keek aa k�c cï röt tiit cie wïc ë diäär. Keek aa k�c la cök. Ee Manh Amääl yen aye kë bu��th cök kuat t�� le yen thïn. K�ckä kek aacï lu��k kam k�c ëbën, aa k�c ë Nhialic ku Manh Amääl, aa cït rap ë yam dhie ye ju��r Nhialic. % Ku keek aa këc lueth ka� lueel. Ku acïn kër��c cïk ka� looi.

Atuuc nhial kadiäk & Ku ti�� atuny d��t ke pär aliir yic nhial ke muk athör W��t Pu�th Yam, w��t pïr akölriëëc ëbën tënë kuat dhiëth ku wu��t ku thok pinynhom ëbën. ' Ku lueel röldït, “Th�kkë Nhialic ku l�ckë rin dïït yen ap�i. Rin nïn aacï thök, nïn bï yen k�c ë pinynhom �äth ë luk yic. Du�rkë rin yen aa cak nhial ku piny ku wërdït ku nyïn ë pïu.” ( Ku bu��th atuny rou atuny tue� cök, ke ye lueel ë röldït, “Gendït Babilon acï rac ëbën. Babilon ë ye k�c pinynhom c�l adek mu��n kec ap�i, mu��n ke c�l aloi käk ë bal cï Nhialic b��n rac pu��u.” ) Ku bu��th atuny ë diäk atuuc tue� wën karou cök, ke ye lueel röldït, “Raan län kënë door kek këden cï ki��t, raan la kïn ë län kënë yenhom tue�, t��dë ke ye yecin. * Abï mu��n riä� pu��u ë Nhialic dhi�l dek, mu��n kënë ë kë cï Nhialic pu��k ë bïny riä� piände yic. K�ckä aabï dëp many b��n bei kuur yic tuc ap�i, ka atuuc nhial ku Manh Amääl daai thïn. + Many bï ke nyop kënë abï ke reem akölriëëc ëbën. K�c ë l� �i ku këden cï ki��t ku kuat raan la kïn ë ri�nke, acïï bï ka� l�� acïn aköl ku w��r.” , Kënë w��tde yic ë l�n bï k�c ë Nhialic kepu��th d��t, k�c löö� ë Nhialic theek ku lek gam tënë Jethu.14:1 Edhe 9:4; Ny 7:3 14:5 Dhep 3:13 14:8 Ith 21:9; Jer 51:8; Ny 18:2 14:10 Ith 51:17; Cäk 9:24; Edhe 38:22 14:11 Ith 34:10



. Ku pi�� röl nhial ke cöt ku lueel, “Dhil g��t, k�c mit gup aa k�c thou ëmën rin cï kek w��t B��ny gam.” Ku lueel Wëi Nhialic, “Ee yic Alanden! Keek acïï bï b�n gum ath��r. Käk cïk looi aabï cath ke ke.”

Tëmtëm pinynhom / Ku lä daai nhial, ke ye luäät �er yen ti�� ku këcït Manh raan ke cï nyuc ë piööl nhom, ku ala nhom ajöm cï looi mïlä� t��c, ku amuk pal moth thok yecin. š Ku b�� atuny d��t bei lua� Nhialic ku ji��m röldït tënë raan cï nyuc ë piööl nhom, “J�k lu�i cök ye pal kënë, käk tem pinynhom aacï lu�k, ku akölden bï ke tem acï b��n.” œ Go raan wën cï nyuc ë piööl nhom palde met yic ku ler lu�ide yic, ku këya, këriëëc ëbën pinynhom acï tem. 2 Ku ti�� atuny d��t ke b�� bei nhial lua� Nhialic ke muk palden moth aya. 3 Ku b�� atuny wën muk ri�l ë mac bei ariäk l��m. Ku c��l atuny wën muk pal moth röldït ku lueel, “Löm paldu ku tem abiëc dom yic pinynhom rin abiëc acï lu�k.” 4 Ku j�l atuuc palde met yic ku j�l abiëc t�m piny, ku kuut keyiic ku ��th ke t�� bï ke la nhiac yiic thïn, rin riä�dït pu��u Nhialic. 5 Abiëc ëcï nhiac g�u k��u a�eer, go ya ri�m yen loi kuëër, abï ri�m löl bär k��u ap�i ku thuuth yic looi.

Kädït r�c bï atuuc nhial b��i

15 Ku ti�� këdït d��t k�c g��i nhial. Kënë, aake ya atuuc kadhorou la ri�l bïk kär�c ap�i kadhorou gäm k�c, ke ye kek awu��c ciëën bï

Nhialic t��m k�c r�c, rin kek aabï riä� ë piände jäl thök. " Ku ti�� këcït ad��kdi��t le pïu nyïn kïr thïn cï liääp kek këcït mac. Ku ti�� k�c wäär cï l��i kek kïnden cï ye ki��t tiaam aya, agut län wäär ye ri�nke �ic akuën. Keek aake kääc ad��kdi��t le pïu nyïn kïr y�u ke muk thom cï Nhialic gäm ke, # ku ketkë waak Mothith alony ë Nhialic, ku waak Manh Amääl ëlä, “Yïn Nhialic, yïn aril acïn kë thö� ke yïïn, käk ye looi aa path ku aa k�c g��i! Ee yïn amac pinynhom ëbën, kuat käk ye looi ëbën aala cök ku aa yith. $ Raan ëbën abï ri��c ë yïïn B��ny! Ku ri�nku abï leec ath��r! Ee yïïn ë rot yïn Nhialic ë yic. K�c ë pinynhom aabï ya b��n ku dorkë yïïn. Raan ëbën acï t��p�th ye yïn luui thïn tï�.” % Nawën ë kënë cök, ke �a tï� lua� Nhialic ke �aany thok, kek duël Nhialic nyu��th al��thïn. & Ku b�� atuuc nhial kadhorou, wäär muk 14:14 Dan 7:13 14:15 Juel 3:13 14:20 Ith 63:3; Dh 1:15; Ny 19:15 15:3 B.bei 15:1 15:4 Jer 10:7; Wk 86:9 15:5 B.bei 38:21



kädït r�c ap�i kadhorou bei lua� ë Nhialic. Keek ëbën aake cie� al��th �er la diardiar, ku karkar cï looi mïlä� t��c aa cïk kaar kepu��th. ' Go län tök kam lääi wäär pïr ka�uan, atu��ny tök ya atuuckä gäm adu� mïlä� t��c la yic awu��c thiek b�� tënë Nhialic pïr akölriëëc ëbën, bï gäm k�c ë pinynhom. ( Duël ë Nhialic ëcï tol paat yic piny, tol b�� diik ku ri�l Nhialic yic. Ku acïn raan lëu ye bï la thïn, �et t�� bï kär�c dït ap�i kadhorou wäär muk atuuc nhial ku bïï ke pinynhom, ka� thök.

Kär�c dït ap�i ciëën kadhorou

16 Gu� röldït ap�i pi� ke cöt lua� pan Nhialic yic, ke ye lueel tënë atuuc nhial kadhorou ëlä, “Lak pinynhom ku gamkë kädït r�c

ciëënkä kadhorou, kär�c riä� pu��u ë Nhialic.” " Go atuny tue� kër��c cï Nhialic l��k ye bï gäm k�c ë pinynhom gam. Go ya ��ntöök r�c rem ap�i kek tul k�c la gup kïn l��i gup, ku k�c këden cï ki��t door aya. # Go atuny ë rou kër��c cï Nhialic gäm ye bï gäm k�c pinynhom gam. Go ya pïu ad��kdi��t kek wel röt bïk ya ri�m, ku thou käk pïr r��r pïu yiic ëbën. $ Go atuny ë diäk kär��c cï Nhialic gäm ye bï gäm k�c pinynhom gam. Go ya pïu wër yïth ye dek kek wel röt bïk ya ri�m. % Gu� atuny yen muk pïu pinynhom pi� ke lëk Nhialic, “Yïn acï yic t��k k�c ë kär�ckä yiic, t��du kan ëmën ku t��th��r ��n, ee yïn apath yïtök rin le lu��du cök. & K�c r�c wäär cï kacku ku k�c käkku tï� n��k aaca gäm ri�m bïk dek, yen këpath ke ke.” ' Ku pi�� raan röl ke dhiau t��n ariäk ku lueel, “Ee t��de B��ny Nhialic Madh�l, kär�c ca gam aa yith ku aa la cök, luk aca �i�c looi!” ( Go atuny ë �uan kër��c cï Nhialic gäm ye bï gäm k�c pinynhom gam. Go ak��l tu��c ap�i, ee cï Nhialic pu��l bï k�c nyop atu��c. ) K�c aake cï atuny ak��l nyop ap�i abï ke gäm gup ��ntöök. Gokë Nhialic lat gu��p, Nhialic yen bïï kär�ckä, ku cïk lu�i kär�c päl ku cïk Nhialic ye leec. * Ku g�m atuny ë dhiëc kër��c cï Nhialic gäm ye ku ler ku t��u thöny län rac nhom. Go ya mu��th yen kum k�c m�c l��i piny ar��k abïk kethook aa kac rin ar��m, + ku yekë kär�c ap�i lu��l ë Nhialic gu��p rin ar��m ku ��ntöök r��r kegup, ku cïk lu�i kär�c päl. , Go atuny ë dätem kër��c muk gam, go ya wärdït Yuparet yen döu, bï bäny�aknhïïm l�� ciëën pu��l bïk tem kek apuru��kken. . Ku ti�� wëi jakr�c kadiäk cït aguek. Keek aake b�� bei këdït cït jakanuaan thok, ku län rac thok, ku tho� län wäär aya b�� kek w��t ë lueth yen k�c wë� nyïn. 15:8 B.bei 40:34; 1B� 8:10-11; 2Lëk 5:13-14; Ith 6:4 16:2 B.bei 9:10 16:4 B.bei 7:17-21; Wk 78:44 16:10 B.bei 10:21 16:12 Ith 11:15



/ Keek aa wëi jakr�c ë cath ke loi käk k�c g��i. Wëi jakr�ckä kadiäk aa bäny pinynhom ëbën ku��t nhïïm bï ke �äth t�� yic. T�� kënë ë t�� bï rot looi lu�dït bï Nhialic Madh�l luk looi tënë k�c pinynhom ëbën. š Aye B��ny lueel, “Pi��kë! ��n ab�� cït �a ye cuär wak��u. Raan mit gu��p ë raan ba yök ke këc nin, cië� aläthke, rin bï cïï cath ke cïn alanh cie� bï gu��p yär t�� tï� ye.” œ Ku j�l wëi jakr�ckä bäny�aknhïïm ku��t nhïïm t�� ye k�c Itharel c��l, Amagedon. 2 Ku j�l atuny ë dhorou kër��c muk päl aliir yic. Go Nhialic jam röldït nhial ë thööc nhom lua�de ku lueel, “Kuat këkith ëbën acï lu��i t��cït t��de.” 3 Ku bi�r de� ap�i, ku m��r ë mär thiek ku looi ayi��kyi��k rot abï k�c ri��c ëbën. Acïn këdït cït kënë cï rot ka� looi tënë c�k ke raan pinynhom, ayi��kyi��k r�c piny cït kënë. 4 Go gendït Babilon yeyic tek ë diäk, ku wit ayi��kyi��k g��th ë pinynhom juëc, ku këya, ke Nhialic tëm gen Babilon awu��c thiek ap�i rin riä� piände. 5 T��wën le piny rot yääk ke ��n thöny wïïr mär, ku la gat dïr piny ëbën. 6 Go g�idït thiek ap�i lööny piny nhial ë k�c nhïïm. Ku këya, ke k�c l��t Nhialic rin cï yen de� c�l atueny g�i thiek ap�i cï piny b��n rac.

Ti� rac adëjöök

17 Go atu��ny tök atuuc wäär b�� nhial kadhorou muk kär�c kadhorou b��n tënë �a ku lueel ëlä, “Bäär ba yï nyu��th t�� bï

Nhialic ë ti� r��c adëjöök t��m awu��c thïn, yen ti� r��r wër yöth.a " Bäny�aknhïïm ë pinynhom aacï kär�c ap�i, käk ë bal looi kek ye, ku k�c ë pinynhom aake ye miände dek bïk wi��t, ku t�� cï kek wi��t ka j�l kär�c ap�i käk ë bal looi kek ye.” # Go Wëi Nhialic la �agu��p, ku nyi��i atuny Nhialic �a ku ��th �a roor t�� cïï cie�. Ee t��n ke �a tï� ti� cï nyuc län thith k��u, län la nhïïm kadhorou ku tu� kathiäär cï gu��p thiä� rin ë Nhialic lat gu��p. $ Tik a cie� alanh thith ku alanh mathiä�. Ku acï mïlä� t��c ku käkk��k la diardiar ku guët dhë� thiää� yegu��p. Ku amuk adu� cï looi mïlä� t��c cï thiä� käracken ë bal ye looi. % Ku yenhom tue� acï rin g��t thïn rin cie deet yiic. Rin ye lueel ëlä, “EE ��N BABILONDÏT, ��N Ë MAN DIÄÄR R�C ËBËN, ��N AYE KÄR�C JÄL THÏN KÄR�C Ë PINYNHOM ËBËN.” & Ku ti�� ti� wën ke cï wi��t ri�m ë k�c Nhialic wäär cï ke n��k, rin cï kek w��t Jethu gam. Ku wën tï� ��n ye, gu� gäi ap�i. ' Go atuny nhial �a thiëëc, “Ye�ö cï g��i? Yïn aba l��k w��tde yic yen kënë, ku län ci�th yen la nhïïm kadhorou 16:15 Mt 24:43-44; Lk 12:39-40; Ny 3:3 16:16 2B� 23:29; Dhäk 12:11 16:18 Ny 8:5; 11:13, 19 16:19 Ith 51:17 16:20 Ny 6:14 16:21 B.bei 9:23; Ny 11:19 a 17:1 W��tde yic gen Babilon. (Jer 51:13) 17:2 Ith 23:17; Jer 51:7 17:3 Ny 13:1 17:4 Jer 51:7



ku tu� thiäär. ( Län yen ca tï� ëmën acï ka� pïr th��r, ku acïï ben pïr ëmën rin abï b��n bei piiny t��thuth mec yic aköldä, ku abï jal la r��m ke riääk. K�c pïr ë pinynhom këc Nhialic gät ath��rde yic, athör ë pïr th��r këc piny cak, aabï gäi t�� tï� kek ë län kënë. Acï ka� pïr, ku acïï ben pïr ya akölë, ku abï b�n dhuk pinynhom.” ) Go atuny nhial l��k �ä, “Kënë awïc raan �ic tak. Nhïïm kadhorou aa r� �� r nyïn ku��r kadhorou kek cï tik nyuc kenhïïm. * Kek aa bäny�aknhïïm kadhorou aya. Bäny kadhiëc kamken aacï liu. Raan tök a�ot ye b��ny�aknhom ëmën ku d��t a�ot këc b��n, ku na le b��n ka bï rëër ë bääny yic kam koor. + Ku län bï b��n bei t��thuth, yen abï ya b��ny�aknhom ye kek b��t. Ku yen ë raan kam bäny�aknhïïm kadhorou, ku yeen abï r��m ke riääk. , “Tu� kathiäär ye ke tï�kä, aa r��r nyïn bäny�aknhïïm kathiäär këc baai gu� mac, ku aabï ri�l dhi�l yök bïk baai mac kek l��i kam thiin koor. . W��tden ë tök, abïk gam kedhie bïk bäänyden th��n l��i. / Bäny�aknhïïm kathiäär ku l��i aabï keyiic mat ku th��rkë kek Manh Amääl. Ku keek aabï Manh Amääl kek kacke ke tiaam, rin Manh Amääl yen ë b��nydït ë bäny, ku bäny�aknhïïm ku kacke kek aa k�c cï Nhialic kuany ku c��l ke, ku kek aa k�c cï w��tde gam.” š Go atuuc l��k �a, “Pïu ye tï� cï tik nyuc kenhïïm, aa r��r nyin k�c ë pinynhom ëbën. œ L��i ku bäny�aknhïïm kathiäär ca tï� aabï kenhïïm w��l adëjö� kënë. Abïk d�m ku thatkë ku retkë k��u, ku pälkë ke cïn kë cie�. Aabï guäpde cuet. Abïk rac ku y�t aba� cï dö� ë mac. 2 Bäny�aknhïïm kathiäärkä aabï ë kënë looi, rin cï Nhialic ye tääu kepu��th bïk bäänyden gäm l��i, rin wïc Nhialic ye këya. Aabï lääi theek �et t�� bï kë wïc Nhialic thök.” 3 Go atuny nhial l��k �a, “Ti� ca tï� kënë ë gendït yen mac bäny pinynhom ëbën.”

Nhialic acï Babilon rac

18 Nawën ë kënë cök ke �a ben atuny nhial d��t tï� ke b�� bei nhial pan Nhialic, ku atuny kënë ala ri�ldït ap�i. Ru�l dïït �eer wën b��

bei tënë yen acï pinynhom ëbën b��n looi bï ��r. " Ku cööt röldït ap�i, “Gendït Babilon acï riääk. K�c aacï kat thïn ëbën. Acïn raan cï dö� thïn, aa jakr�c ku di�t r�c cït awujoo�. # Kär�c ë bal ye looi gen Babilon aacï yen ke pinynhom ëbën liääp, bï bäny pinynhom keek aa looi käk ë bal, ci��t ke cï mu��n kec

ap�i dek.17:8 Dan 7:7; Ny 11:7; Wk 69:28 17:12 Dan 7:24 18:2 Ith 13:21; 21:9; Jer 50:39; 51:8; Ny 14:8 18:3 Ith 23:17; Jer 51:7



Ku t��n yen acï Nhialic rac pu��u yegu��p. Ku k�c ë pinynhom aake ye ��c thïn ku loikë kär�c Nhialic rac

pu��u.” $ Ku pi�� röld��t ke jam nhial ku lueel, “Kacki�� jälkë geeu! Ku bï week cïï m�t awu��c looi keek yiic kä, ku bï Nhialic we cïï yïk kädït r�c ap�i cïmënden. % Awu��cken cïk looi aacï juëc nawën ke la nhial abïk Nhialic dööt bïk la rac pu��u. Go Nhialic awu��ckä yök ëbën, ku aacïï bï ka� pu��l ke cïï t��m

awu��c. & Dhi�lkë lu��i kär�c cït käwäär cï ka� aa lu��i week. Dhi�lkë kär�c wäär cï looi cool käk wär käk wäär cï ka� lu��i

k�c k��k. Adhi�lkë gäm mu��n kec ap�i bï wi��t cït t��wäär ye lu��i k�c k��k. ' Ee nhiam ri�lden dït r��r ke yeen, ku pïrden rëër yen käpath yiic. Adhi�lkë gäm kë rem yegu��p thö� kek mi�t ë pu��u dït rëër yen

thïn. Rin ye yen rot leec ëlä, ��n ti� dïït �aknhom mac paandi�� ë ri�l cïn ke tem �anhom, ��n acïn mony bï thou ku ba dhuur. ( Rin ye Babilon ji��m kanhiaam këya, ee kaam thiin koor ku abï Nhialic kädït r�c ap�i c�l aab�� tënë yeen cïmën tuaany, ku c��dït ap�i ku thu��u. Abï y��t mac bï nyop ëbën, rin B��ny Nhialic yen bï ye t��m

awu��c, ala ri�ldït ap�i. ) “Bäny ë pinynhom wäär cï kär�c looi kek ye aabï dhiau ku löönykë pu��th tënë ye, t�� tï� kek tol many cï ye y��t nhom t��mec. * Aabï k��c t��mec, rin cï kek ri��c ci��t ke bï gäm awu��c thiek cït kën cï gäm Babilon, rin wäär cï kek kär�c looi aya kek ye. Abïk aa lueel, �Ye kër��c ë dë, gendït Babilon, gen ril yen cï gu� riääk ye kam

thiin yic! + “K�c ë ��c pinynhom aa dhiau rin Babilon, rin acïn raan bï käkken b�n l��k ��c. , Mïl��ken t��c, ku al��th path, al��th cï looi mïlä� thith ku guët path ku käpu�th k��k cie lac yök ku tu� aa kön, ku ku��r path 18:3 Ith 23:17; Jer 51:7 18:4 Ith 48:20; Jer 50:8; 51:6, 45 18:5 Cäk 18:20-21; Jer 51:9 18:6 Wk 137:8; Jer 50:29 18:7-8 Ith 47:7-9 18:9-10 Edhe 26:16-17 18:11 Edhe 27:31, 36 18:12-13 Edhe 27:12, 13, 22



la diardiar, acïn raan bï keek b�n l��k ��c tënë ke. . Miök �ïr, määu ku abïïk, ku ��k ku thök, ku mïthi�� ku lääi k��k baai ku tiim path ku aloony, acïn raan bï ke l��k ��c. / Abï k�c ��c aa lueel tënë Babilon ëlä, �Kuat käpath wäär ye ke cam, ku käpu�th wäär ye ke cie� aacï rac, ku aacïï bï b�n yök acïn. š K�c ë ��c wäär cï jak rin ye kek käkken ��c ye aabï dhiau t�� tï� kek ye ke d��p. Aabï ya k��c t��mec rin wäär cï kek mat kek ye ci��t ke bï mat ë riääk yic aya. œ Abïk aa lueel, �Ye kër��c ë dë tënë gendït cït kënë, gen dïït dhë� cït raan ce� mïl�� t��c ku guët path yeyeth! 2 Rin käkkä aacï gu� b��n määr nyin yic. “K�c ë riäth geer ad��kdi��t yiic, ku k�c la käkken yekë keek la �aac riäth yiic, käk ye kek pïr thïn aabï k��c t��mec, 3 ku dhi��ukë t�� tï� kek tol nhom ke d��p geeu kek käk t�� thïn ëbën, ku j�lkë ya lueel, �Makei! Acïn gendït cï ka� cï��t ë gen! 4 Ku j�lkë kenhïïm pot ë �eth bïk nyu��th l�n cï kek pu��th löny ku dhi��ukë ap�i ku luelkë, �Makei! Cï gendït riääk këya? Gendït wäär ye k�c la riäth ji��k la yök thïn, yen cï gu� riääk ye kaam thiin yic kek käk t�� thïn ëbën! 5 K�c r��r pan Nhialic mi�tkë pu��th rin cï Nhialic Babilon rac. Mi�tkë pu��th k�c ë Nhialic ku atuuc ë Raan cï l�c ku d�c, ku k�c käk Nhialic tï� rin cï Nhialic Babilon t��m awu��c t��cït

tën kär�c wäär cï keek lu��i week. ” 6 Ku ti�� atuny Nhialic ril cï kuurdït thiek kuany ku piir wïïr ad��kdi��t yic ke lueel, “Kënë yen ee t�� bï gendït Babilon rac thïn, ku acïï ben tï� acïn. 7 Yïn Babilon acïn läär bï b�n pi� yiic t��du, ku acïn këët bï b�n pi� röt ke gut thom, t��dë ke ye k�� kooth yiic. K�ckun atëët ëbën aabï määr, ku wëthkun ye rap guur abï cï��n rap ben guur thïn. 8 Ku m��c acïï bï ka� b�n tï� nyïn ke d��p, ku acïn ru��i bï b�n looi, rin k�ckun ë ��c kek aake ye k�cdït pinynhom, ë pinynhom cam t��bäär ë ruëëny.” 9 Nhialic acï Babilon t��m awu��c rin le yen gu��p awu��c cï yen k�c käk Nhialic tï� n��k, ku k�c juëc k��k ë Nhialic, Babilon ala gu��p awu��c cï yen k�c juëc ë pinynhom ëbën n��k.18:12-13 Edhe 27:12, 13, 22 18:15 Edhe 27:31, 36 18:17 Ith 23:14; Edhe 27:26-30 18:18 Edhe 27:32 18:19 Edhe 27:30-34 18:20 L.rou 32:43; Jer 51:48 18:21 Jer 51:63-64; Edhe 26:21 18:22 Edhe 26:13; Ith 24:8 18:22-23 Jer 7:34; 25:10 18:24 Jer 51:49

488 Nyuuth tënë Joon 18


Riä� ë Babilon ë k�c Nhialic miëët pu��th

19 T��wën cï atuny ril thök ë jam, ke �a pi� k�c röt nhial ke loi ki��u ap�i ku luelkë,

“Lecku Nhialic! Nhialic yen acï �o lu��k, diik ku ri�l aa käk Nhialicda kedhie.

" Lu��de ee yic ku ala cök. Yen acï ti� adëjöök wäär �i�c t��m awu��c thö� kek käk cï lu��i

k�c ë pinynhom. Babilon cï pinynhom rac, rin rim k�c Nhialic at�� yecin.” # Ku ben thän awën loi ki��u yai cam, “Lecku Nhialic! Babilon abï dëp ku many nyop ye abï tol ya la nhial akölriëëc ëbën.” $ Ku ti�� k�cdït kathiärou ku �uan, ku lääi pïr ka�uan ke gut kenhi�l piny ë Nhialic nhom ku dorkë ke cï nyuc th��nyde nhom, “Yenakan, Lecku Nhialic!”

Yan thië� Manh Amääl % Ku pi�� röl ke cöt thööc l��m ku lueel, “Wek aa dhil Nhialicda leec, week ëbën, k�c ril ku k�c ni�p, wek k�c thek yeen ëbën ye door.” & Ku pi�� k�c juëc ke loi ki��u nhial ap�i, ke loi ar��l cït ar��l ë pïu kat ap�i, ku cït mär de� ku luelkë, “Lecku Nhialic! Rin Bänyda, Nhialic Madh�l ee B��ny�aknhom! ' J�lku pu��th mi�t ku lecku Nhialic, rin cï nïn thië� Manh Amääl thök, ku nyan thiak acï rot guiir

bï lor. ( Acï Nhialic ru��k al��th path cïn gup acu�l bï keek cie�.” Al��th path aat�� nyin käpath ye raan lu��i Nhialic. ) Go atuuc l��k �a, “Gät wëlkä, k�c mit pu��th aa k�c cï c��l ë yan thië� Manh Amääl yic.” Ku m�t thïn ëlä, “Wëlkä aa wël ë yith b�� tënë Nhialic.” * Gu� �anhiaal gu��t piny yenhom ba door. Go l��k �a, “Duk loi këya! Ee Nhialic yen aya lu��i cïmën ye yïn ku mi��thakun cï gam, k�c cï yic cï Jethu nyu��th, bu��th yic. Ee Nhialic ë rot yen aye door.” Rin yic cï Jethu nyu��th yen ë k�c c�l agam w��t ë Nhialic.

Raan cath mathiä� �er + Ku ti�� pan Nhialic ke �aany thok, go ya mathiä� �er yen ti�� thïn kek raan cath ë ye. Ee yen raan ë Nhialic lu��i ë pu��n �er, kuat käk ye 19:2 L.rou 32:43; 2B� 9:7 19:3 Ith 34:10 19:5 Wk 115:13 19:6 Edhe 1:24; Wk 93:1; 97:1; 99:1 19:11 Edhe 1:1; Wk 96:13; Ith 11:4



looi ëbën aaya yith, t�� looi yen luk t��dë ke ye t��, ka la cök ëbën. , Yen ad��p nyin cïmën mac, ku acie� aj��m juëc yenhom. Acï gät k��u rin, ku ë yen a�ic ri�nke ë rot. . Ku acie� alanh bär yek��u cï k��u thiä� ë ri�m. Ku ri�nke aa, “W��t ë Nhialic.” / Abu��th apuruuk Nhialic ke cie� al��th �er, ku aake cath mïthi�� er. š Ku pal moth ë b��n bei yethok bï yen k�c ë pinynhom tök. Abï k�c pinynhom mac ke cïn a�uän, aabï nhiac yiic cïmën m��n nhi��c bei athuääi yic, bïk riä� pu��u ë Nhialic yök kegup. œ Ku alanhde k��u ku ye�äm, rin acï g��t thïn ëlä, “B��NYAKNHOM Ë BÄNYAKNHÏÏM, B��NYDÏT Ë BÄNYDÏT ËBËN.” 2 Gu� atuny nhial kääc ak��l nyin tï�, ke c�l di�t pär aliir yic ëbën ku lueel röldït, “Bäk t��n, bäk b��n mïth miëthdït ë thëi cï Nhialic guiir! 3 Bäk �u�tkë gup bäny�aknhïïm, k�cdït apuruuk, k�cdït ril, gup mïthi��ken ku k�c cath ë ke, gup k�c ëbën, k�c aloony ku k�c cie aloony, k�cdït ku k�c kor!” 4 Ku ti�� l��i ku bäny�aknhïïm ë pinynhom kek apuru��kken, ke kuut kenhïïm ëbën bïk la th��r kek raan cath mathiä� ku apuru��kke. 5 Go l��i d�m, kek raan w��t lueth wë� yen k�c nyïn lueel, raan käk k�c g��i looi, bï k�c la nhïïm kïn l��i kenhïïm tue� mu��r rin käkken kä ku dorkë këden cï ki��t. Go keek ëbën karou pi��r manydït tuc ap�i b��n bei kuur yic ke pïr. 6 Ku näk apuru��kken ëbën ë pal b��n bei raan cath mathiä� thok. Ku guäpken aacï di�t b��n �ueet.

Ru��n ti�m tök

20 Ku ti�� atuny nhial ke b�� piny, ke muk wënh ye t��thuth mec yic tuer thok, ku lu� arëk dït thiek ap�i. " Ku d�m atuny nhial

këdït cït jakanuaan, këpiiny th��r yen j��rac dït ë pinynhom, ku rek ë ru��n ti�m tök. # Ku piir t��thuth mec yic ap�i, ku riit thïn ku thiöök thïn ë thaany. Ku abï rëër ë t��n ë ru��n ti�m tök. Ku këya acïï bï lëu bï k�c pinynhom b�n tu��r nyïn. Ku na la runkä thök ke yeen abï päl a�eer ë kaam koor. $ Ku ti�� k�c ke cï nyuc ë thöc nhïïm, ku ti�� wëi k�c wäär cï t�m röt rin cï kek w��t Jethu Krïtho ku yen w��t Nhialic gam. K�ckä aake näk ke rin këc kek w��t l��i gam ku dorkë, ku aacïn gup kïn ë l��i kenhïïm tue� ku kecin. Aacï b�n pïr ku nyuuckë ë thöc nhïïm, rin cï Nhialic ke gäm ri�l bïk mac. Ku j�lkë mac kek Raan cï l�c ku d�c ë ru��n ti�m tök. % Na cï runkä thök, ke k�c k��k cï thou, k�c cï gam ku k�c ë pinynhom aabï b�n pïr, ku ë yen jön rot tue� bï gup k�c cï thou röt j�t. & Ku Nhialic abï k�ckä d��c, ku keek aabï ya kacke rin ye kek k�c cï ka� pïr, rin cï ke 19:11 Edhe 1:1; Wk 96:13; Ith 11:4 19:12 Dan 10:6 19:15 Wk 2:9; Ith 63:3; Juel 3:13; Ny 14:20 19:17-18 Edhe 39:17-20 19:20 Ny 13:1-18 20:2 Cäk 3:1 20:4 Dan 7:9, 22



ka� j�t thou yic. Ku keek aacïï bï thou thon ë rou, ku aabï ya k�c Nhialic lu��i ku Jethu Krïtho, ku aabï mac kek ye ke ye bäny ë tök ru��n ti�m tök.

J��rac acï tiaam ' T�� le ru��n ti�m tök thök, ke j��rac abï lony t��wäär cï ye mac thïn. ( Ku abï b�n b��n ë pinynhom bï k�c k��k b��n wëë� nyïn, k�c cï thiëi ë b��i pinynhom yiic c�l Gok ku Magok. Aabï j��rac mat yiic ku ��th ke t�� yic. Ku keek aa juëc ka cït li��t agör. ) Ku weerkë pinynhom ëbën, ku goolkë gen nhi��r Nhialic piny, gen rëër kacke thïn. Go Nhialic mac tu��c piny nhial bï ke n��k ëbën. * Ku cu�t j��rac wäär ke wë� manydït tuc ap�i b��n bei kuur yic, t��wäär cï l��i ku k�c tör lueth ka� cuat thïn. Ku keek aabï reem aköl ku w��r ë t��n akölriëëc ëbën.

Lu� thök ë piny + Ku ti�� thönydït �er ap�i kek raan cï nyuc yenhom. Go piny ku nhial määr yenhom tue� ku cïn raan ben ke tï� acïn. , Ku ti�� k�c cï thou ëbën k�cdït ku k�ckor ë pinynhom ëbën ke kääc thööc l��m. Ku j�l athör �aany yiic, ku athör cï käk cï k�c pinynhom looi g��t thïn, ku j�l athör d��t yen athör pïr �aany yic aya. Ku k�c ëbën aake ye t��m awu��c thö� kek kë cï ��k looi pinynhom, cï g��t ri�nke thook athöör yic. . Ku j�l k�c ke thou wïïr b��n ku k��ckë Nhialic nhom luk yic, ku j�l k�c cï thou rëër guäpken piiny r�� yiic röt j�t aya, ku k��ckë Nhialic nhom luk yic. Ku keek aacï b��n t��m awu��c thö� kek käk ke cïk looi pinynhom. / Go thou nhom gu��p cuat manydït d��p ap�i yic. Manydït d��p kënë yen ë thon ë rou. š Kuat raan liu ri�nke athör ë pïr yic, acï cuat baau mac d��p kënë yic.

Pinynhom ku nhial ë yam

21 Ku jal pinynhom ku nhial ë yam tï�, rin cï piny ku nhial th��r määr, ku cïn wërdït k��k ben rëër thïn. " Ku ti�� gen Nhialic yen

Jeruthalem ë yam, ke b�� piny nhial pan Nhialic bï b��n pinynhom. Gen ë Nhialic acï guiir cïmën nyan cï guiir bï gäm moc. # Ku pi�� raan ke cöt röldït ap�i ë thööc l��m ku lueel, “Ëmën pan Nhialic ar��r kek raan! Ku keek aabï ya kacke, ku Nhialic nhom gu��p abï rëër ke ke ku abï ya Nhialicden. $ Abï pïu w��c wei kenyïn. Ku acïn raan bï b�n thou acïn. Acïn raan bï pu��u b�n riääk ku dhi��u, t��dë ke ben t��rem yök yegu��p cïmën th��r, rin kä� aacï röt waar.”20:8 Edhe 7:2; 38:2, 9, 15 20:11-12 Dan 7:9-10 21:1 Ith 65:17; 66:22; 2Pït 3:13 21:2 Ith 52:1; 61:10; Ny 3:12 21:3 Edhe 37:27; Leb 26:11, 12 21:4 Ith 25:8; 35:10; 65:19



% Ku lueel raan cï nyuc thööc nhom ëlä, “Ti��kë! Kä� ëbën alu��i bïk aa yam!” Ku lueel aya ëlä tënë �a, “Gät kënë, alëu ba gam yen kë lu��l rin wëlkä aa yith. & “Kuat käkkith ëbën ëcï lu��i t��cït t��de. Ee ��n j��k ë cök ku ��n thök ë kä�. ��n abï raan n��k rou gäm pïu dek, aba gäm pïu ë pïr, ku aba gäm ye ë path. ' Kuat raan cï tiam abï käkkä yök tënë �a. Aba gäm ë käkkä ëbën, ku ��n abï ya Nhialic ku yeen abï ya manhdi��. ( Ku k�c ri��c, ku k�c cï gamden pu��l ku k�c cä adumu��m looi, k�c cï k�c n��k, k�c ë luui kär�c, k�c ë j��rac, k�c jakr�c door, ku k�c alueth, k�ckä ëbën aabï cuat manydït tuc b��n bei kuur yic, ku yen ë thon ë rou.”

Jeruthalem ë yam ) Go atu��ny tök kam atuuc kadhorou wäär muk kërac ap�i ciëën b��n ku c��l �a, “Bäär lokku ba yï la nyu��th nyan bï ya ti� Manh Amääl.” * Go Wëi Nhialic la �agu��p ku ��th atuuc �a ë kuurdït bär nhom. Ee t��n ke nyuth �a Jeruthalem gen ë Nhialic ke b�� piny nhial pan Nhialic. + Ee d��p diardiar ke diik Nhialic. A d��p cït kuur cï gua� bï la lë�lë�. , Ku acï g��l piny kal ril bär, ku ala thok kathiäär ku rou, ku thokkä ëbën aaye atuuc k��c thïn. Ku thokkä aacï rin kuat Itharel kathiäär ku rou g��t thïn. . Ku kal cï g�u g��l piny ë la gu��k ka�uan, ku gu�� tök ë la thok kadiäk. / Kal cï ke g�u g��l piny aacï buth aleeldït kathiäär ku rou nhïïm. Ku rin atuuc Manh Amääl kathiäär ku rou aake cï gät aleelkä k��th. š Ku atuny wäär yen jam ke �a, amuk wai cï looi mïlä� t��c bï yen g�u athem, pänyde ku thu�kke. œ G�u ala gu��k ka�uan thö� thook. Ku them atuny nhial g�u waiden wën muk, ku yök ke cït meel ti�m tök ku bu�t kadhiëc b��r ë k��u, ku lääu yic kek b��r la nhial ë cït kënë aya. 2 Ku them atuuc la nhial ë kal ku dït ë k��ude aya, ku yök ke ye akääth thiärdätem. Käk ke ye atuuc them aake cït käk ye k�c them ë path. 3 Päny cï g�u looi, aacï buth kuur �er dhë� ku g�u nhom ëcï looi mïlä� t��c la g�i cït macar. 4 Pu��ny ë g�u aake cï j��k cök kuat aleel la diardiar. Aleel ke cï pu��ny j��k cök aya aake yiic thiäär ku rou. K��k aake thith, ku k��k aa �er ku k��k aa ma�ök, k��k aa mïthi��, k��k aa mïkëth, k��k aa mïyën, k��k aa mïl��th, k��k aa malïïk, ku k��k aa mamer. 5 Ku kït ëbën aake ye thiäär ku rou. 6 Thok kathiäär ku rou ë genë aake cï looi aleel �er kathiäär ku rou, thu�� tök ë ye looi alel �er tök, ku gëëk ë g�u yic aacï looi mïlä� t��c la diardiar cït macar. 7 ��n akëc lua� Nhialic ye k�c röök thïn tï�, ee gen kënë yic, rin B��ny Nhialic Madh�l ku Manh Amääl kek aa lua� Nhialic. 8 Gen kënë ëcïï 21:6 Ith 55:1 21:7 2Tha 7:14; Wk 89:26-27 21:10 Edhe 40:2 21:12-13 Edhe 48:30-35 21:15 Edhe 40:3 21:18-21 Ith 54:11-12 21:23 Ith 60:19-20



wïc ru�l ak��l, t��dë ke ye p��i, rin ala ru�lde ë rot, rin ru�ldït Nhialic yen aye ye mer yic, ku Manh Amääl yen aye ye mer yic cïmën many adök. 9 Ku ru�l ë gen yen aye k�c cath thïn, ku bäny pinynhom aabï ya b��n bïk jaakden b��i thïn. : Kal aabï ya rëër ke �aany thook aköl ku w��r, rin piny acï ben a cu�l. ; K�c wu��t ëbën aabï b��n ë gen yic rin bï kek Nhialic b��n aa door ku leckë. = Acïn k�c la gup adumu��m bï pu��l bïk la geeu, ayï k�c ë luui käk k�c c�l ayär gup ku k�c tör lueth. K�c bï pu��l bïk la geeu aa k�c cï ri�nken g��t athör ë pïr Manh Amääl yic.

22 Ku ben atuny nhial �a nyu��th wär cï thiä� pïu ë pïr la kïrkïr ap�i b�� tënë thöny Nhialic ku Manh Amääl, " ke kuëër geeu gëk ci�l

yic. Agör ë wär l�� ku l��, ak��c tim ë pïr thïn, tim lu�k ë p��i thok ëbën ru��n tök yic, ku k�c wu��t ëbën aa yi��thke lööm bï kek ��ntöök aa c�l adem, ku tu�ny k��k aya. # Acïn d��t m��n Nhialic bï rëër ye gen kënë yic. K�c Nhialic ku thöny Nhialic kek thöny Manh Amääl kek aa r��r thïn, ku k�c ë Nhialic kek aabï ye aa door. $ K�ckä aabï Nhialic aa tï� ku rin Nhialic abï gät kenhïïm tue�. % Abï ci��n cu�l ë piny ye gen yic. K�c ë rëër thïn aacïï bï wïc ru�l ak��l, t��dë ke ye many bï piny mer yen wïckë. Rin Nhialic yen abï ya ru�lden. Aabï rëër thïn ke ye bäny akölriëëc ëbën.

B��n ë Jethu & Go atuuc l��k �a, “Kuat käk ca tï� ku pi� ke aa yith ëbën. Ku B��ny Nhialic yen W��ike �äth ë k�c käk Nhialic tï� gup, yen acä atu��nyde tu��c bï kacke nyu��th käk bï röt looi ye nïnkä.” ' Aye Jethu lueel ëlä, “Dhi�lkë pi� apath! ��n ab�� ëmën! K�c mit pu��th aa k�c thek käk cï lueel athör kënë yic ëbën!” ( Ee ��n Joon ��n a �a pï� ku ti�� käkkä. T��wën cï ��n ke pi� ku ti�� ke, ke �a gut �anhi�l piny yecök ku du��r atuny wën nyuth ��n käkkä. ) Go jal l��k �a, “Duk loi këya! ��n alony cïmëndu, ku mi��thakui k�c käk Nhialic tï�, ku k�c ëbën käk t�� athör yic theek. Dor Nhialic!” * Ku lëk �a, “Duk käk cï g��t athör käk Nhialic kënë yic thian tënë k�c, rin cï piny thi��k ke thök. + Ku k�c kär�c looi aabï �ot ke la tue� ke looi kär�c, ku k�c cï w��t J��rac gam aabï �ot loikë këya. Ku k�c ë luui käpath aabï ya luui käpath. Ku k�c Nhialic aabï la tue� ke luui Nhialic.” , Aye Jethu lueel ëlä, “Pi��kë apath ��n ab�� ëmën thiin, ��n ab�� ba k�c b��n ri�p, t��dë ke �a tëm k�c awu��c thö� kek kë cï ��k looi th��r wäär. . Ee ��n j��k ë cök ku ��n thök ë kä�.21:23 Ith 60:19-20 21:24 Ith 60:3 21:25-26 Ith 60:11 21:27 Ith 52:1; Edhe 44:9 22:1 Edhe 74:1; Dhäk 14:8 22:2 Cäk 2:9; Edhe 47:12 22:3 Dhäk 14:11 22:5 Ith 60:19; Dan 7:18 22:11 Dan 12:10 22:12 Ith 40:10; 62:11; Wk 28:4; Jer 17:10 22:13 Ny 1:8, 17; 2:8; Ith 44:6; 48:12



/ “K�c mit gup aa k�c cä aläthken l��k ri�m Manh Amääl, rin aabï la yic bïk mïth tim pïïr cam, ku aala yic aya bïk la gen Nhialic ë yam. š K�c t�� g�u k��u aa k�c pan mac, k�c cï kegup yiëk acu�l rin theek kek j��rac, k�c näk ë k�c, ku k�c ë jam lueth, ku k�c luui käk bal aacïï k�� la ë gen kënë yic acïn. œ “Aye Jethu lueel ëlä, ��n acä atu��nydi�� tooc bï käkkä b��n l��k we, wek akuut cï gam. ��n ë kuat dhiënh b��ny�aknhom Debit, ee ciëër bak piny ë ru�l b��i.” 2 Aye Wëi Nhialic ku k�c Nhialic kek cït nyan thiak ë Manh Amääl lueel, “Bäk!” Ku kuat raan pi� ë kënë adhil lueel aya, “Bäk!” Na le raan n��k rou ke b��, kuat raan n��k rou abï dek pïu pïïr ë path.

Thök ë wël 3 ��n Joon, ��n alëk kuat raan pi� ë w��t kënë pu��u ëbën, na le raan ju�k këde thïn ka bï Nhialic tu��c kär�c cï g��t athör kënë yic. 4 Ku na le raan ny��i w��t tök kam wël t�� athör wël cï nyu��th ��n yic, ke Nhialic abï yinyden bï t��k ye mïth tim ë pïïr yic, ku la gen yam, cï ke g��t athör kënë yic, nyaai tënë ye. 5 Ku Jethu raan lëk k�c käkkä ëbën aye lueel, “��-��! ��n ab�� ëmën!” Këya, ee t��de. Bäär B��ny Jethu! 6 Bï dhëë� B��ny Jethu rëër kek k�c ë Nhialic. Yenakan.

22:14 Cäk 2:9; 3:22 22:16 Ith 11:1, 10 22:17 Ith 55:1 22:18-19 L.rou 4:2; 12:32



495

T��t wël k��k yiic athör kënë yic

�� A ��Aa yic gël: Aa yic Nhialic pëën bï cïï �ic (Rom 1:8)Abaram: (Abraham) Eye wundït k�c Itharel. Ku ti��de ë c�l Thara. Ku ëcïï

dhiëth, ku keek aacï Nhialic b��n th�n l�n bï kek manh moc dhiëëth. Ku wäär cï kek dhi�p aacï manh moc c�l Ithäk b��n dhiëëth. Go Nhialic Abaram them ku lëk ye bï wënde Ithäk n��k. Go gam. Ku wën wïc yen ye bï Ithäk n��k, go Nhialic pëën ku nyuth ny�� amääl bï ya yen n��k (Cäk 11:26).

Abel: (Abel) Eye wämënh koor ë Kain yen cï ye b��n n��k (Cäk 4:4-5; Mt 23:23; Lk 11:51; �ëb 11:4; 12:24).

Adam: (Adam) yen ë raan cï Nhialic ka� cak, ku ë ci�k ë ti�p. Ku ti��de ë c�l Eba. Ku yen ë ti� tue�. Eye Adam ke Eba kek aake cï w��t Nhialic ka� dh��l ku loikë adumu��m. Ku ë ri�nken yen abïï adumu��m pinynhom.

Aköl n��k am��l: (Festival of passover) Ë yandït ap�i tënë k�c Itharel, rin ye kek aköl wäär jiël kek pan Ijip tak. Aköl kënë, ëcï Nhialic l��k ke bï ��k manh amääl a n��k ku r��th kë� �öt thok ë ri�m, rin na le b��n bï mïth röör ë kai pan kënë b��n n��k, ku tï� ri�m ë kë� k��u ke bar �öt thok.

Akuila: (Aquila) Eye raan Krïthian k�c Itharel ku ti��de ë c�l Prithkila. Ku keek aake cï kat Roma rin wïc b��ny�aknhom ye bï ke n��k (Lu�i 19:2, 18, 19, 26; Rom 16:3; 1Kor 16:19; 2Tim 4:19).

Amälthiin Nhialic: (Lamb of God) Joon raan k�c mu��c nhïïm ë ye Jethu c��l ka Amälthiin Nhialic (Jn 29:36). Ci�� k�c Itharel amääl aye n��k tënë Nhialic bï ri�m kuër rin bï Nhialic adumu��m päl piny. T�� cï manh amääl thou bï ri�m kuëër, ë t�� nyin raan cä adumu��m looi. Ku raan ë jal la cök Nhialic nhom. Jethu aye c�l Amälthiin Nhialic rin cï yen w��ike gam bï n��k rin bï adumu��mkua päl piny.

Amec tënë Nhialic: Ala gup adumu��m (Rom 5:23).Ananiath: (Ananias) Aa Diäk, Ananiath wäär cï käkke �aac ku cïï wëëu g�m

ëbën tënë akut k�c cï gam (Lu�i 5:1; 3:5). Ku mony wäär cï Nhialic rot nyu��th ye ku lëk ye bï la tënë Paulo (Lu�i 9:10 le tue�). Ku Ananiath raandït käk Nhialic (Lu�i 23:2; 24:1).

Antiök: (Antioch) T��wäär cï akut k�c cï gam cie k�c Itharel ka� looi thïn. Antiök kënë ë t�� Thiria. Ku Antiök d��t ë t�� Athia (Gal 2:11).

Ariäk: (Altar) Agen yïk nhom ye raan käk Nhialic Itharel kë cï ju��r Nhialic n��k yenhom (Cäk 8:20; Lu�i 17:23; Ny 8:3; �ëb 13:10).

Ariöpakuth: (Areopagus) Eye g�n t�� gen Athen pan Gïrïk. Amat k�cdït Athen ë ye r��m g�n kënë nhom. Ku akut ë k�ckä ë c�l Ariöpakuth aya (Lu�i 17:19, 34).


496 T��t wël k��k yiic athör kënë yic

Aron: (Aaron) Eye raan kuat Lebï, ku ë raan tök kam w��t ë Jakop kathiäär ku rou. Ku ë yen acï ka� a raan käk Nhialic. Ku k�c käk Nhialic k�c Itharel aake ye kuany dhiën Aron yic. Aron ë ye mënh Mothith (Lk 1:5; Lu�i 7:40; �ëb 5:4; 7:11; 9:4).

Artemith: (Artemis) Aa rin j�� cï ki��t ye k�c juëc wun Athia kuc Nhialic door (Lu�i 19:35).

Athiëëk d�m ku nyi��i: W��tde yic bï d�m ku näk (Mt 9:15).

�� B ��Baal: (Baal) Eye j�� cï ki��t ye k�c ke k�� rëër piny t�� Itharel thïn ya akölë

door (Rom 11:4).Bääny Nhialic: (Kingdom of God) W��tde yic ë määth kam Nhialic ke k�c.

K�c bääny Nhialic aa k�c ye gam l�n ye Nhialic bänyden. Wäär bïï Jethu pinynhom, bääny Nhialic ëcï tu��l dhël yam rin cï Jethu dhël �aany thok, rin bï k�c pïr ë pïr yam ke määth ke Nhialic. Bääny Nhialic ar��r t��riëëc ëbën t�� k�c thïn k�c �ic Nhialic ke ye bänyden. Ku abï jal nyu��th k�c ëbën t�� le Jethu dhuk (Mt 5:3; 11:11; 13:24; Mk 4:26; 10:14; Lk 6:20).

Babilon: (Babylon) Eye gen th��r ku ë t�� pan Irak. K�c b��ny�aknhom gen Babilon aake cï th��r kek k�c Itharel ku copkë ke. Ku ��thkë k�c Itharel cïk d�m ke ye aloony panden. K�c ke cië� gen Babilon aake dhäl Nhialic. Ku athör Nyuuth yic, ë kïn t�� dh��l Nhialic thïn nyu��th (Mt 1:11-12:17; Lu�i 7:48; Ny 14:8; 17:5).

Balaam: (Balaam) Eye raan kä� tï�. Ku yeen ëcï b��ny�aknhom c�l Balak thiëëc bï k�c Itharel thëëth rin bï yen ke cu�p wei paande Moap wäär cï k�c Itharel b��n thïn. Nawën ka këc b��n la Moap rin cï atuny Nhialic ye b��n gël nhom. Ku Nhialic akëc Balaam b��n pu��l bï k�c Nhialic thëëth. Ku acï Nhialic b��n looi bï ke d��c (Ny 2:14).

Balak: (Balak) Eye b��ny�aknhom pan Moap. Tï� Balaam.Barak: (Barak) Eye b��ny th��r k�c Itharel cï th��r ke k�c juëc at�rden ku cop ke

(�ëb 11:32; Bäny 4:6).Beldhebul: (Beelzebul) B��ny jakr�c. Ku rinkä aa rin j��rac aya (Mt 11:26;

12:24, 27; Mk 3:22; Lk 15:18-19).Benjamin: (Benjamin) Yeen ë wën koor w��t Jakop yiic. Ku këya, ë ye wundït

kuat tök kam kuat Itharel thiäär ku rou yic. Ku Paulo ë ye raan kuat Benjamin (Lu�i 13:21; Rom 11:1; Pili 3:5; Ny 7:9).

�� C ��Cith��r: (Caesar) Aa rin b��ny�aknhom gen Roma. Ku yeen ë ye b��ny�aknhom

wu��t juëc cï d�m. Ku kuat b��ny�aknhom k�c Roma ë ye c�l Cith��r.Cï piände �oot: Cï ye pu��u w��l Nhialic (L.rou 30:6; Rom 2:29).Cïn Gu��p Aju��c (Clean) Tënë k�c Itharel, raan cïn gu��p �aju��c ë raan liiu

aju��c ye gu��p ye pu��l bï rot mat t�� door Nhialic thïn. T�� c�m raan miëth ye Nhialic tï� ke cïï path, ke raan c�l ala gu��p aju��c aya, ku cïï la t��yaath. Raan la gu��p tuet ayï raan cï raan cï thou g��t ë gu��p la aju��c.


T��t wël k��k yiic athör kënë yic 497�� D ��

Debit: (David) Eye b��nydït k�c Itharel, ku Jethu ë ye raan kuat Debit. Kënë ëcï k�c käk Nhialic tï� lueel l�n Krïtho raan bï Nhialic tu��c pinynhom bï k�c b��n lu��k, abï ya raan kuat Debit (Rom 1:3; Ny 22:16; Lk 2:4; Lu�i 13:22).

Dhain: (Zion) Ë g�n tök kam gat t�� gen Jeruthalem thïn. Aköl d��t aye lueel Dhain ë Jeruthalem ëbën, ku aköl d��t ë ya pan Nhialic (Ny 14).

Diik: (Glory) Duaar ku ri�l Nhialic tï� (Wk 1:3:4; Ny 12:13).

�� E ��Elija: (Elijah) Eye raan käk Nhialic tï� ril ap�i. Eye bäny kär�c looi ku k�c

Itharel jak cï ki��t door mät ap�i. Eye k�c juëc Itharel tak l�n bï yen dhuk bï k�c b��n l��k bïk lu�i kär�c pu��l aköl bï Methaya tu��l. Joon raan k�c mu��c nhïïm athö� kek Elija käjuëc yiic (Mk 9:4; Rom 11:2-5; Jem 5:17; Mt 11:14; Lk 1:7).

Ethau: (Esau) Eye wëndït Ithäk, na wäär le c�k n��k ke ��c di��tde wei tënë Jakop wämënh koor, ku bï Jakop d��c ë wëndït lööm (Rom 9:10-13; �ëb 11:20; 12:16-17).

�� G ��Gabri�l: (Gabriel) Atunydït atuuc nhial ye Nhialic tooc, acï rot nyu��th tënë

Maria (Dan 8:16; Lk 1:19, 26-28).Gamaliel: (Gamaliel) Eye raan akut k�c piööc, ku ë ye raan piöc tënë Paulo.

Ku yeen aya ë ye raan akut k�c piööc ë löö�. Ku yeen ë ye raan piööc ë löö� (Lu�i 5:34; 22:3).

Gidiön: (Gideon) Eye b��ny k�c Itharel. Ë la gamdït ap�i, ku ë ye röök tënë Nhialic bï ye tiit. T�� w�t yen apuruuk nhïïm t�� yic, ku c�k apuruuk cïï juëc, ka cop k�c at�rde (�ëb 11:32).

Gok: (Gog) Eye b��ny mac pan c�l Makog (Ny 20:8; Edhe 38:2).Gomora: (Gomorrah) Tï� Thodom.

�� agar: (Hagar) Eye alony pan Thara ti� Abaram. Na wäär cïï Thara dhiëth ke lëk

mu�nyde Abaram bï t��c kek ye. Go �agär Ithemail dhiëëth, ku acie yen manh cï Nhialic lueel bï gäm Abaram. Na wäär ke Abaram acï Ithäk b��n dhiëëth ke Thara ti��de, ku ë yen manh cï Nhialic th��n Abaram (Gal 4:24-25).

�ërot: (Herod) Lëk Yam yic k�c c�l �ërot aa �uan1. B��ny�aknhom �ërot: (King Herod) Ë ye b��ny pan Judia wäär dhiëëth

Jethu. Ë yen wïc ye bï Jethu n��k wäär pu�c ye dhiëëth (Mt 2:1-22; Lk 1:5).2. �ërot Antipäth: (Herod Antipas) Ë ye b��ny Galilia wäär j��k Jethu

pi��cde ku ye käk jä� g��i looi. Yen ë mony �ërodia wäär c�l Joon raan k�c mu��c nhïïm atök yeth. Ku Jethu ëcï b��i yenhom wäär këc ye n��k (Mk 6:14-29; Lk 23:6-12).



3. B��ny�aknhom �ërot Agrïpa tue�: (King Herod Agrippa the First) yen ë b��ny k�� k�c cï Jethu gam n��k (Lu�i 12:1-23). Ku ë yen näk Jemith Wämënh Joon.

4. B��ny�aknhom �ërot Agrïpa ë rou: (King Herod Agrippa the Second) yen ë b��ny cï Paulo lu��de �äth tënë ye tue�, ku bï jal tu��c Roma tënë Cith��r (Lu�i 25:13; 26:2, 19, 27, 32).

�ok acï mu��c nhïïm thu�nde: �ok acï mi��c nhom c�l aye tök ke yeen (Rom 6:3).

�� I ��Itharel: (Israel) A rin cï Nhialic gäm Jakop, wän tök ë w��t Ithäk karou yiic

kek ti��de Rabeka. Yen Itharel ë la dhäk kathiäär ku rou kek cï kuat thiäär ku rou Itharel b��n dhiëëth. Itharel arin kuat Jakop, ku a rin panden aya.

Ithaya: (Isaiah) Eye raan käk Nhialic tï� ril ap�i. Wäär këc Jethu b��n pinynhom, Ithaya ëcï käjuëc lueel ë ri�nke (Mt 3:3; Lu�i 8:30; Rom 9:27-29 k��k aat�� thïn aya).

Ithäk: (Isaac) Eye wën Abaram ke Thara. Ë gam yen ë dhiëëth kek ye c�k al�n cï Abaram dhi�p ku ti��de Thara ke cïï dhiëth. Ëcï gam l�n bï w��t cï Nhialic th��n ye yenhom ti�� (�ëb 11:11, 17, 20). Tï� Abaram aya.

Ithoik: (Stoic) Aa k�c ke ye raan �ic kä� c�l Dheno bu��th. Eye Dheno pi��c bï k�c röt aa mac t��kt��k path. Ku gam raan pïïr cït t�� yen rot lu��i thïn, ke k�c cïï kenhïïm t��u käk ar��m t��dë käk mi�t ë pu��u yiic (Lu�i 17:18).

�� J ��Jakop: (Jacob) Ee wën Ithäk ke Rabeka, ku yeen ë wämänh Ethau (Cäk 25:21,

28; 32:28).Jedhebel: (Jezebel) Eye ti� b��ny�aknhom k�c Itharel c�l Akaap, ku ë ye nyan

b��ny�aknhom Thidon. Acï k�c Itharel c�l athek yanhden c�l Baal. Ku yeen ë rac ap�i ku n��k k�c Itharel käk Nhialic tï�. Ë t�� thïn wäär ye Elija raan käk Nhialic (Ny 2:22; 1B� 16).

Jeptha: (Jephthah) Eye b��ny kam bäny Itharel. Tï� Bäny.Jeriko: (Jericho) Ee gen wäär cï k�c Itharel rum wäär le kek Kanaan. K�c

Itharel aake cï päny ë g�u gööt arak dhorou, ku ��thkë l�n bï Nhialic ke kony. Nawën ke Nhialic c�l päny awi��k (�ëb 11:30).

Jethe: (Jesse) Eye wun b��nyd�aknhom Debit. Ëcï Ithaya raan käk Nhialic tï� g��t l�n bï Jethu ya raan kuat Jethe ku Debit (Mt 1:5-6; Lk 3:32; Lu�i 13:22; Rom 15:12).

Jethu: (Jesus) W��tde yic, �Alu��k, T��dë, �Nhialicda a Aluä�da. Jethu wën ee Maria, ku acï Maria dhiëëth ke ye raan. Ku acï Nhialic gäm ë rinkä rin bï yen k�c w��r bei adumu��mken yiic. (Mt 1:21) Rin k��k Jethu a Jethu Krïtho, Wën Nhialic, Manh Raan, Wën Debit.

Jethu acï d��r looi ë guäpde: (Eucharist) Jethu acï d��r looi tënë k�c ke Nhialic ë guäpde, bï Nhialic k�c cï w��tde gam adumu��mken päl piny (Lk 22:14).


T��t wël k��k yiic athör kënë yic 499

Ji��k cï w�c piny dom yic: Ee Jethu ku raan la gam tënë yen abï la pan Nhialic, acït raan cï käk thiek yiic cït mïlä� töc ku mïlä� thith yökke cï w�c piny dom yic (Mt 13:44).

Jocua: (Joshua) Yen acï b��n a b��ny k�c Itharel wäär cï Mothith thou. Ku w�t k�c Itharel nhïïm Kanaan wäär cï Nhialic th��n ke. Ku th��rkë ku göökkë k�c ke cië� thïn (Lu�i 7:45).

Joon: (John) K�c c�l ri�nken Joon aacï lueel Lëk Yam yic. Ku k�c ril aa rou, Joon raan wäär k�c mu��c nhïïm ku Joon atuny Jethu.1. Joon raan wäär k�c mu��c nhïïm: (John the baptist) Ë ye raan käk

Nhialic tï�. Ku ë yen guir dhël tënë Jethu. Ë ye raan käk Nhialic tï� cït Elija. Ku ë ye k�c lëk cïmën Elija bïk kepu��th dhu��k cïëën adumu��mken yiic ku dhukkë Nhialic. Wël juëc k��k cï lueel ri�nke aat�� athörkë yiic aya (Mt 3:1-15; 11:2-19; 14:1-12; 17:13; 21:24-32; Mk 1:4-11; 6:14-29; 11:29-33; Lk 1:13-17; 57-63; 3:2-20; 7:18-33; 11:1; Jn 1:6-8, 19-36; 3:22-30).

2. Joon Atuuc: (John-Apostle) Eye wën Dhubedï ku ë wamënh Jemith. Ë raan tö� atuuc Jethu kathiäär ku rou. Acï wël Jethu g��t ku athör kadiäk t�� Lëk Yam yic. Ku ë yen cït raan ë gät Nyuuth aya (Mt 4:21-22; 10:2; 17:1-13; Mk 1:29; 3:17; 5:37; 9:1-13, 38; 10:35-41; 13:3; Lk 8:51; 9:28-36, 49, 54; 22:8; Lu�i 3:1-11; 4:13, 19-20; 8:14-17; Gal 2:9; Ny 1:1, 4, 9; 22:2, 8). Käjuëc k��k cï lueel aa t�� Lëk Yam yic.

3. Joon Marko: (John Mark) Eye wën nyankën Barnaba ku ë lui kek Paulo. Acä athör wël Jethu g��t (Lu�i 12:12; 13:4-13; 15:37-39; Kol 4:10; 2Tïm 4:11; Pil 24; 1Pït 5:13).

4. Joon: wun Thaimon Pït�r (Mt 16:17; Jn 1:42; 21:15-17).5. Ku raan many raandït käk Nhialic Anath: (Annas) ë c�l Joon aya (Lu�i

4:6).Jona: (Jonah) Yeen ë ye raan käk Nhialic tï�. Na��n akäl tök ke tooc Nhialic

gen Ninibe bï k�c la l��k w��t Nhialic. Go kuec ku ler riäi yic ku le t��den d��t. Wën t��u yen riäi yic ke Nhialic c�l yomdït ap�i aloi rot. Go k�c ke t��u riäi yic �ic l�n r��c Nhialic pu��u tënë ye, yen ac�l yom adït ap�i këlä. Gokë Jona cuat wïïr rin bï kek röt kony. Go r��cdït ap�i Jona liek ku rëër yeyäc nïn kadiäk, nawën ke j�l ��k. Go Jona Nhialic jal theek ku ler Ninibe, bï k�c la l��k w��t Nhialic (Mt 12:39-41; 16:4; Lk 11:29-32). Ku athör Jona at�� Lëk Th��r yic.

Jothep: (Joseph) K�c c�l ri�nken Jothep aacï lueel Lëk Yam yic.1. Jothep: Wän tök w�� t Jakop yiic, kuat k�c Itharel. Eye wamënh

Benjamin (Lu�i 7:9-14; Jn 4:5; �ëb 11:21-22; Ny 7:8).2. Jothep: Mony Maria man Jethu (Mt 1:16, 18-20, 24; 2:13, 19; Lk 1:27;

2:4, 16, 33, 43; 3:23; 4:22; Jn 1:45; 6:42).3. Jothep: Wämënh Jethu (Mt 13:55; Mk 6:3).4. Jothep: Wämënh Jemith koor (Mt 27:56; Mk 15:40, 47).5. Jothep raan gen Arimatheo: (Arimathea) Eye ajak, ku e raan akut

k�c Itharel. Eye raan path ë Jethu bu��th (Mt 27:57-60; Mk 15:42-46; Lk 23:50-53; Jn 19:38-42).



6. Jothep Barthabath: (Barsabbas) Eye Jethu bu��th. Yen ëcï k��c kek Mathaya wäär wïc raan la nyin Judath Ithkariöt. Go Mathaya kuany (Lu�i 1:23).

7. Jothep: Ee �ic rin Barnaba (Lu�i 4:36).Juda: (Judah) Eye wän tök ë w��t Jakop kathiäär ku rou. kuatde ë r��r Judia

yen dhiëëth Jethu thïn gen Bethalem. Jethu ë ye raan kuat Juda.Judeo: (Jew) A rin k�c kuat dhiëth Juda. K�c Itharel aacï b�n c�l Judeo aya. Ku

pan cië� kek thïn ë c�l Judia.

�� K ��Kain: (Cain) Yen ë manhdït Adam ke Eba. Nhialic acï käk cï Abel juaar gam ku

kueec käk cï Kain juaar, go ti��l d�m ku n��k Abel wämänh koor (�ëb 11:4; 1Jn 3:12; Jut 11; Cäk 4).

Kanaan: (Canaan) Yen ë piny wäär cï Nhialic th�n l�n bï yen ye gäm k�c Itharel. Ëmën ac�l Itharel, ku aye c�l Palethtinia aya (Mt 15:22; Lu�i 7:11; 13:19).

Këdït cït jakanuan: (Dragon) Athör Nyuuth yic, kë cït jakanuaan ë kïn b��ny jakrac nyu��th.

K�c thäi: (Gentiles) K�c Itharel, aake ye k�c cie k�c Itharel c�l thäi.K�c Epikuria: (Epicureans) Aa k�c piööc ë raan c�l Epikuruth bu��th yic.

Epikuria e k�c pi��c bï ya käk k�c c�l amit pu��th pïr yic kek yïk k�c nhïïm, ku dhä� käk ar��m ku ri��c b��i (Lu�i 17:18).

Krïthiaan: (Christian) Ë raan bu�th Jethu Krïtho (Lu�i 11:26; 26:28; 1Pït 4:16).Krïtho: (Christ) Ë W��t b�� tho� Gïrïk yic ku w��tde yic, raan cï l�c ku t�c nhom

ë miök bï ya b��ny. K�c Itharel aake tit raan cï Nhialic l�c ku t�c nhom bï ke lu��k. Ku Jethu yen ë raan cï Nhialic th�n. Ku Jethu aye c�l Krïtho rin cï Nhialic ye t�c nhom W��ike

�� L ��Län cït kuac: (Bear) Län kënë adït ap�i. Ee rëër ru�rdït yiic ku gat nhïïm, ë

k�c cam (Ny 13:2).Lebï: (Levi) Eye wën Jakop kam wätke kathiäär ku rou, kek wunken kuat

Itharel thäär ku rou. Kuat Lebï kek aake ye k�c käk Nhialic looi. Ku wäär tek Jocua piny tënë kuat Itharel, ë këc kuat Lebï, k�c käk Nhialic t��k dhiënh Aron yic. Lebï eye rin raan tök aya kam atuuc Jethu. Aköl d��t aye c�l Matheo. Ku acï wël Jethu g��t (Mt 9:9; Mk 2:14; Lk 5:27-29).

Lot: (Lot) Eye wën wämënh Abaram. Ëcï cath kek Abaram wäär le Abaram piny cï Nhialic th��n ye. Nawën lek �et ke Lot la ce� gen ye k�c luui thin kär�c ap�i c�l Thodom (Sodom). Go Nhialic lueel l�n bï yen g�u rac ku lëk Lot bï jäl geeu, go Lot jäl ke kacke ku r�c Nhialic g�u. Ku lëk atuny Nhialic Lot bï cïï ben liec t��wën jiël kek, go ti��de liec go nyop bï ril wei bï ci��t awai (Lk 17:28-32; 2Pït 2:7).


T��t wël k��k yiic athör kënë yic 501

Lö� ë d��r: (Covenant) Nhialic ëcï lö� ë d��r looi ke k�c ku th�n l�n bï yen a Wun Jethu B��ny ë kacke. Ku yeen adhil kacke w��tde pi�. Löö� ë d��r cï Nhialic looi aa rou, Lö� Th��r ku Lö� Yam. Lö� Th��r a looi Nhialic Thinai. Ëcï th��n k�c Itharel l�n bï kek ya kacke t�� muk kek löö�ken cï nyu��th Mothith nhïïm. Lö� d��r ë Yam acï th�n l�n na gam raan Jethu Krïtho, ka bï ya raan la cök rin cï Jethu thou rin adumu��m k�c ëbën. Ku acïn raan lëu ye bï löö� Nhialic theek ëbën, ku këya acïn raan cïï la cök tënë Nhialic ë lö� th��r.

Lö� Yam cï Jethu thany ë ri�mde: (New Testament) E lö� cï Jethu b��i pinynhom ke ye raan bï gum ku näk, rin bï k�c w��r b�i adumu��m yiic bï d��r kam raan ke Nhialic b��n (�ëb 9:11).

�� M ��Magok: (Magog) Ti� GokMana: (Manna) Wäär jiël k�c Itharel pan Ijip, aake cï cath roor t�� cïï cie�

ru��n thiär�uan. Ee runkä yiic ëbën aake ye Nhialic yiëk miëth camkë. Miëth kënë ë c�l mana. Eye löny pan Nhialic akölaköl, ku ë ye k�c Itharel kuany bïk cam. Mana ëcie löny aköl cïï k�c Itharel ë luui (B.bei 16:13-36).

Manh raan: (Son of Man) Yen ee Jethu cï b��n pïr ke cït raan pinynhom (Wk 1:0; Ith 32:1-8; Amo 9:13; Mt 16:16).

Manh raan: (Son of Man) Raan käk Nhialic tï� t�� rin athör Lëk Th��r yic c�l Daniel ëcï jam Aluä� bï Nhialic tu��c pinynhom, bï k�c b��n w��r bei adumu��mken yiic. Ku aye c�l Manh Raan. Lëk Yam yic Jethu ë rot c��l ke Manh Raan. Ku w��tde yic ë tooc Nhialic ku ri�lde ë tënë Nhialic. Keya, Jethu ë ye raan ku ye Nhialic aya (Mt 25:31; Mk 10:32; Lk 18:31; Jn 13:31).

Maria: (Mary) Diäär juëc la rin Maria aa t�� Lëk Yam yic.1. Maria Man Jethu2. Maria Magdalena: Jethu acï jakr�c kadhorou cu�p wei yegu��p, ku acï b��n

a raan tök kam k�c ye bu��th (Mt 27:55-56; Mk 16:9; Lk 8:2; Jn 20:1-2; 11:18).

3. Maria gen Bethanï: Ë ye nyankën Martha ke Ladhäro. Ëcï nyuc Jethu cök ku pi� pi��cde (Lk 10:38-42; Jn 11:1-5; 12:1-7).

4. Maria Man Jemith ke Jothep: Maria kënë aduër ci��t ti� Kliöpath (Cleopas) (Mt 27:56; Mk 15:40; 16:1; Lk 24:10).

5. Maria Man Joon Mark: Ku Maria kënë ë la �öt Jeruthalem ye k�c Jethu bu��th kenhïïm mat thïn (Lu�i 12:12).

Melkidhedek: (Melchizedek) Kë �ic rin Melkidhedek acï g��t athör �ëbru ku Cäk yiic (Hebrews-Genesis). Acï g��t l�n ye yen raan käk Nhialic ë ku�ny Nhialic. Wäär cï Lot peec t�� yic, go Abaram th��r ku dhuk Lot ciëën. T��wën dhuk yen ke Melkidhedek räm ke ye ku g��m ayup ku mu��n abiëc ku röök bï Nhialic Abaram d��c. Ku Abaram acï Melkidhedek b��n gäm tö� ë thiäär käk cï la dhu��k ciëën t�� yic (�ëb 6:9). Na wäär ke k�c dhiën Lebï aacï b��n



aa k�c käk Nhialic. Awïc raan ë gät athör kënë bï nyooth l�n Jethu yen ë raandït ap�i käk Nhialic wär k�c dhiën Lebï. Aye lueel l�n Jethu ë raandït ap�i käk Nhialic cït Melkidhedek. Wäär gäm Abaram Melkidhedek tö� thiäär käkke yiic, ke k�c ë kuatde, mïth Lebï kek ya k�c käk Nhialic aake �ot ke këc dhiëëth. Acït l�n keek ku Abaram acï Melkidhedek gäm tö� thiäär. Ku këya, ëcï gam alanden l�n Melkidhedek ë ye raandït ap�i käk Nhialic wär ke.

Methaya: (Messiah) A rin Krïtho tho� Ibru. Ku w��tde yic raan cï l�c ku t�c nhom bï ya b��ny. Yen ë t�� ye k�c Itharel c��l Jethu (Jn 7:27, 31).

Mothith: (Moses) Eye b��ny ril ap�i k�c Itharel wäär nyi��i ke pan Ijip bï ke �äth piny cï Nhialic gäm ke. Yen ëcï Nhialic gäm löö� kathiäär g�n Thinai nhom. Athör kadhiëc t�� tue� Lëk Th��r yic aake g��t Mothith.

�� N ��Nikolaitan: (Nicolaitans) Yeen ë raan wäär gen Epethuth cï jai ë w��t yic

(Jethu), ku ye k�c pi��c w��tde rot (Ny 2:6).Noa: (Noah) Eye raan path rin theek yen Nhialic. Go Nhialic l��k ye bï riäi

gua� bï yen la thïn kek kacke t�� le aboor b��n. Nawën b�� aboor ke Noa acï b��n poth ke kacke ku mu�u k�c k��k ëbën (Mt 24:37-38; Lk 3:36; 17:26-27; �ëb 11:1; 1Pït 3:20; 2Pït 2:5).

�� u��t: (Circumcision) Ë ci�� k�c Itharel. Manh dh��k aye �oot t�� ye nïn dhiëëth

ye b��t. Ayekë looi këya cït t�� cï Nhialic ye l��k Abaram thïn. Wäär j��k piööc w��t Jethu Krïtho tënë k�c, ë la k�c k��k Itharel ye lueel l�n na wïc raan cie raan Itharel ku bï ya Krïthiaan ke yeen adhil ka� �oot, rin bi nyu��th l�n cï yen löö� Mothith gam. Ku w��t kënë, akëc Paulo b��n gam, ku lueel l�n kë dhil raan looi bï lu��k ë l�n bï w��t Jethu Krïtho gam (Cäk 17:9-14).

�� P ��Parathï: (Pharisees) Akut k�c Itharel ril ap�i wäär t�� Jethu pinynhom. Ku keek

aake ye k�c pi��c bïk löö� Nhialic wäär cï gäm Mothith bu��th yiic. Aake nhiam rin ye kek röt yök ci��t kek path tënë k�c k��k, ku aacï piööc ë Jethu b��n maan ku näkkë (Mt 12:24; 19:3; Mk 8:11). Tï� Thaduthï aya.

Pilato: (Pilate) Eye raan Roma ku ë ye b��ny m�c Judia wäär piööc Jethu k�c. Acï kë t�� bäny Itharel pu��th b��n looi bï Jethu gäm ke bïk la n��k (Mt 27:13; 27:27; Mk 15:4; Lk 23:3; Jn 18:33).

Pilipo: (Philip) Ë raan tök kam k�c kadhorou wäär cï kuany bïk lëër ku ab��r ya t��k mïïth (Lu�i 8:5).

Porkiöth Pethtuth: (Porcus Festus) Ë yen b��ny wäär la nyin Pilik bï k�c Itharel mac (Lu�i 24:27).

Prithkila: (Priscilla) Eye ti� Akuila ku ë Krïthian aya (1Kor 16:19).


T��t wël k��k yiic athör kënë yic 503�� R ��

Rabeka: (Rebecca) Eye ti� Ithäk wën Abaram. Yen ë man Pandi��t ë dhäk, Ethau ku Jakop (Rom 9:10-13).

Ra�äp: (Rahab) Wäär cï k�c Itharel röt guiir bïk la piny cï Nhialic th��n ke, gokë k�c la g�u caath ka� tu��c thïn. Go ti� adëjöök c�l Ra�äp cië� ë piny awën ke thiaan. Ë looi këya rin cï yen Nhialic gam. Ku g�m aya l�n ë Nhialic yen aloi ye bï k�c Itharel piny kën lööm. Nawën la k�c Itharel b��n ke cop k�c wën cië� thïn. Ku näkkë k�c ëbën abï ya Ra�äp kek kacke kek poth rin cï yen ke kony (Mt 1:5; �ëb 9:11-31; Jem 2:25; Joc 2).

�� T ��Thabath: (Sabaath) Aköl cï k�c Itharel ye luui thïn, aye kek l�� thïn cït mën

wäär cï Nhialic l�� thïn (Cäk 1; B.bei 20:3-11; Lk 4:16; Mk 2:28; Mt 12:14).Thaduthï: (Sadducees) Akut k�c aji��k cï piöc k�c Itharel yiic. Aa löö� cï Nhialic

gäm Mothith gam, ku aa kuec löö� ë ci�� k��k cï l��k mat thïn. Ku rin ë w��t kënë aake ye lac k��k kek k�c akut Parathï. Ë ye akut Parathï gam l�n bï k�c cï thou röt j�t aköldä. Ku acïï akut Thaduthï ye gam. Tï� Parathï.

Thamthon: (Samson) Eye b��ny k�c Itharel wäth��r. Ëcï gäm ri�l dït ap�i (�ëb 11:32).

Thamuel: (Samuel) Eye raan käk Nhialic tï� ril ap�i. Ee yen t�c Debit nhom bï ya b��ny�aknhom k�c Itharel. Ku yeen acï b��n a b��ny ril ap�i (Lu�i 3:24; 13:20; �ëb 11:32).

Thara: (Sarah) Yeen ë ti� Abaram. Na c�k a wäär cï yen run juëc n��k ke cïï dhiëth, ke yeen acï Ithäk b��n dhiëëth ke cï dhi�p ap�i (Rom 4:19; 9:9; �ëb 11:11; 1Pït 3:6).

Th��k ë miëth: (Fast) Eye ci�� k�c Itharel ye kek rëër ke cïï mïth nïn k��k. Ë yekë looi këya bïk gum bï Nhialic adumu��mken päl piny.

Thinai: (Sinai) Ee g�n dït t�� ror li��t pan Ijip wäär g��m Nhialic Mothith löö� thïn (Lu�i 7:39). Tï� Mothith.

Thodom: (Sodom) Ë gen wäär cië� Lot kek kacke thïn. Ë thiääk kek gen c�l Gomora. K�c gen Thodom ku Gomora aake ye kär�c ap�i looi go Nhialic g��thkä y��t (Cäk 10:19; Rom 9:29). Tï� Lot.

Tholomon: (Solomon) Eye wän tök kam w��t Debit, ku ë ye b��nydït ril k�c Itharel. Na��n akäl tök ke Nhialic nyuth rot ye ë nyu��th yic ku thiëëc kë wïc bï gäm ye. Go Tholomon Nhialic thiëëc bi gäm �i��c rin bï yen kacke �i�c mac. Ë Tholomon yen ë k�� lua� Nhialic buth, wäär yen duël yen ye k�c Itharel Nhialic door thïn (Mt 1:6-7; 6:29; 12:42; Lk 11:31; 12:27; Lu�i 7:47).

Tim cï rïïu: (Cross) Eye ci�� bäny mac k�c Roma bïk raan cï t��m awu��c rin cï yen raan n��k, ku raan ë k�c rum ë ri�l aa piäät tim cï rïïu k��u bï thou. Raan cï t��m awu��c cït kënë aye c�l aket timden cï rïïu bï �äth t�� le ye n��k thïn. Ku ëcï Jethu lueel l�n raan wïc bï ya raande, ka dhil käpu�th wïc piände pu��l ku bu��th Jethu (Mt 10:38; 16:24; Mk 8:34; Lk 9:23; 14:27). Ku w��tde yic, adhil k�c bu�th Jethu �ic l�n dhil kek gum ë ri�nke, t��dë ke ke thou ri�nke aya.


504 T��t wël k��k yiic athör kënë yic �� W ��

Waak: (Psalms) Athör waak at�� Lëk Th��r yic. Ala yic waak ye ke Nhialic leec. B��ny�aknhom Debit acï waak juëc g��t ë waakkä yiic (Mt 22:44).

Wëi Nhialic: (Holy Spirit) Wëi ë Nhialic cïmën Wun ë Nhialic ku Jethu Krïtho ë Nhialic. Keek kadiäk aa Nhialic tök. Wëi Nhialic ë rëër kek k�c cï Jethu Krïtho gam1. Ë k�c c�l a�ic yic (Jn 16:13; 1Kor 2:10-13).2. Ë röök tënë Nhialic rin k�c cï Jethu Krïtho gam (Lu�i 13:2; 16:6-7).3. Ë k�c tiit ku bïk dhël Nhialic �ic (Lu�i 13:2; 16:6-7).4. Ë k�c gäm ri�l bïk w��t Nhialic lu��l ku �ickë lu�ide (1Kor 2:4-5).5. Mi��cken ye gam tënë raan aa keek kony, bïk käk akut k�c cï gam c�l aril,

aa looi (1Kor 12:4-11).W��t Pu�th Yam: (Good News) W��tde yic, Nhialic acï Wënde Jethu Krïtho tu��c

pinynhom bï k�c b��n w��r bei awu��c bï Nhialic t��m k�c yic, rin adumu��m cïk looi. Ku looi dhël tënë ke bïk aa mïth Nhialic.

�� Y ��Yan Amu�c Piny: (Pentecost) Ë yan ye k�c Itharel looi t�� tem kek rapken. Eye

aköl looi yan kënë yen ë bïï Wëi Nhialic k�c nhïïm wäth��r, k�c cï w��t Jethu Krïtho gam (Lu�i 2:1-4).

Yan ayum cïn yic lu�u: (Festival of unleavened bread) Ë yan ye k�c Itharel looi bïk këwäär ci�m kek ayum cïn yic lu�u tak. Rin wäär jiël kek pan Ijip ake b�n kek��th wei bï ci��n t�� yïk kek ayup yic lu�u, ku titkë bï pu��r bï jal nyop.

Yan d��c lua� Nhialic: (Festival of dedication) Yan kënë aye k�c Itharel looi bïk këwäär cï Juda Makabeth lua� Nhialic d��c, bï bu��l wäär cï k�c ater Nhialic �äth lu��k nyaai (Jn 10:22).

Yan Du��l: (Festival of shelters) Ë yan ye k�c Itharel looi t�� cï tëmtëm thök. Aa du��l looi bï kek rëër thïn nïn kadhorou, rin bïk t��wäär ye wunken dït rëër ke kuany ror yic t�� cïï ce� ru��n thiär�uan tak, bïk pan wäär cï th��n ke jäl dööt (Jn 7:2).


gospelgo.comgospelgo.com/q/dinka southwest bible - new testament.pdfathör ë lëk thr cäk . . . ....

Documents