srichakra print 1-4th - dup · 2019. 12. 19. · 6 groups perio d s 1 l h j h p l^˛[x ‡Ôì...

1

qej·TT>∑ y<äeTT

ø£*j·TT>∑y<äyê´dt

2

<Œ\÷ ƒ•ì~¡f†Ç° ‹¬O‹¬ø$u…Õ‚²ìO Î¶Ð"Í Î =°Oã Ç=ò•…Õ

xH÷Æ„¬ë"³°Ø#<Í\÷ "³á*ìýxH› ‹² ¥œO Ç=ò•ä›½

ã„¬=¶}=ò•°Qê ³•°æ

|$‚¬ì Çë~¡ ãQ®O ŠÎ=ò

H›e†ÇòQ® "Í^Î"Œ¼‹¹H›e†ÇòQ® "Í^Î"Œ¼‹¹H›e†ÇòQ® "Í^Î"Œ¼‹¹H›e†ÇòQ® "Í^Î"Œ¼‹¹H›e†ÇòQ® "Í^Î"Œ¼‹¹

y<äyêvàj·T dæ<ë∆+‘· s¡#·q\≈£î

H{Ï yÓ’C≤„ìø£ dæ<ë∆+‘· ìs¡÷|üD

6Groups Peri

ods

1�

JH

��

PH�

LÎ[x

��

�Ôìe�Ç°"£°

Helium

��

��

��

�

�1

W��

D��

�1�1�

L�

T�

�

��

ek��Ç°"£°

�ÿï~e�Ç°"

£°�

1�1�

�ç~�<£

Hê~¡Ä<£

<³á\Õã[<

£PH÷�[

<£��éÁi

<£x�

Ç¶<£11

1�1�

1�1�

1�1�

1

U��

S�

F��

B��

JO�

P�

H��

Y��

ªé_��Ç°"

£°³°wß+

²�Ç°£°J�¶

¼q°x�Ç°"

£°�²eH

ê<�¦��¬æ

~¡�¹�¬�æ~

�HËÁi<

£P~�

¾<£1�

��1

��

��

��

��

��1

��

��

��

Q®�

��V

��V

��V

�V

��V

��

��

��

K��

K��

��

��

�Ú\ì+²�

Ç°"£°HêeÂ

�Ç°"£°

ª�øO_��

Ç°"£°>ÿØ\ì

x�Ç°"£°

Titan

ium³#_��

Ç°£°HËãq

°�Ç°"£°

=¶OQ®h�

¹S~¡<

£HË�

ì��xïH�

�Hê�¬~

�(~�y)

lOH±

Qêe�Ç°"

£°*ÿö~à

x�Ç°"£°

Pi�xH±

Ì�bx�Ç°"

£°�çãq

°�Ç°"£°

H÷ã��<£

��

��

�1��

��

��

��

��

�1��

��

_È��

��VV

��

��V

��V

��

V�

V�!

V�

V�!

V"�

��

��"

#�

~¡°a_��

Ç°"£°ª�� ãx

Â�Ç°"£°

W\÷ã�Ç°"

£°l~Ë

øx�Ç°"£°

x�³¶a

�Ç°"£°

=¶eaí#"

£°>ÿH©ß+

²�Ç°"£°

~¡°fx�

Ç°"£°~Ë_

��Ç°"£°

Ì��ìÁ_��Ç°"

£°�²�Þ

~�("³O_�)

Hê_�à�Ç°

"£°WO_

��Ç°"£°

\÷<£PO\

÷"³òh>ÿ�¶

i�Ç°"£°

J�³ò_�<

£l<�

<£��

��

��

��

��

��

1

��

��

�

��

��VV

��$H%

��V

&��

V�

V"�

V�'

V��

VH

V��

��

��'

H��

�²�²�Ç°"£°

�èÿi�Ç°"£°

�ìO�Î#"£°

�¬ð�¦²ß�Ç°"

£°\ìO

@�O@OQ

·�¬�<£ö~x�

Ç°"£°P�²à

�Ç°"£°

Wi_��Ç°"

£°��Á\

÷#"£°QË��Û(

|OQê~¡°)

��^Î~¡�¬O

^�¥e�Ç°"£°

�Ô�¬Oa�

¬à`��Ú�

Õx�Ç°"£°

Jª��>ÿØ<£

ï~_¨<£

�

�1�

1�1�

1�1

1�11

111

11�

11�

11�

11�

11�

11�

11

��

\��

VV��$$

�%+

(�+

� �

H��'

)�*)��

)��)�'

)�+)�,

)� )��

)��

��ãx��Ç°"

£°ö~_��

Ç°"£°PH©�x

�Ç°"£°

~¡¶^�Î~��¦é

~¡Û�Ç°"£°

_È°��x�

Ç°"£°

��

��1

��

��

��

��

��1

1��

��!

�*�*

-��!

��(.

H�-�

�*��

��

JH

LÎ[x

��1

��

��

��

��

111

1�1�

� ��

)�,

��*

�*�/

�%-�

*�!

��

�1� ��

�� !��

�� "�� "��#�$�� 1 �%$��

<Í\÷ �²i�

Ç¶_�H± (16

=~¡°�¬�

) >è|°�

�, �¬O�¬ø$`

Ç =~¡â=¶�

�Õx 8

=~¡°�¬��

Õ xH÷Æ�¬ë"³°

Ø# k��Ç°s

Ë �¬=°#Þ�

Ç°�¬~¡KÇ_È"

³°Ø#k.

INDEX

IA

2 31 4 5 6 7

VIA16

VIIA

17

018

IIA2

IIIA13

IVA14

VA

15

LANTH

ANIDES*

ACTINI

DES**

IIIB3

IVB4

IB11

IIB12

VB

5VIB

6VII

B

78

VIII9

10

AtomicW

t.(A.M

.U.)

7

:: eTTU≤´+XÊ\T :::: eTTU≤´+XÊ\T :::: eTTU≤´+XÊ\T :::: eTTU≤´+XÊ\T :::: eTTU≤´+XÊ\T ::

düèwæº <Ûäsêà\T $es¡Ddüèwæº <Ûäsêà\T $es¡Ddüèwæº <Ûäsêà\T $es¡Ddüèwæº <Ûäsêà\T $es¡Ddüèwæº <Ûäsêà\T $es¡D

e.HÓ+. $wüj·TeTT ù|õ HÓ+.

1. eTT+<äTe÷≥

2. y˚<ä$C≤„qeTT

3. s¡#·q\T ` s¡ø±\T

4. y<ä (yê´dü) yê»àj·TeTT

5. Ä<Ûë´‹àø±ìøÏ ` yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·Hê\T

6. eT÷\ dæ<ë›+‘· >∑Ts¡TÔ\ $es¡D ` yÓ’C≤„ìø£ ìs¡÷|üD

7. düèwæº eT÷\yéT

8. düèwæº <Ûäsêà\T ` $es¡D

9. düèwæº ` yÓ’C≤„ìø£ $es¡D

10. •e⁄&ÉT ` >∑+>∑ (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D)

11. •e⁄&ÉT ` ø±\≈£L≥ $wüeTT (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D)

12. Ä<Ûë´‹àø£ Áo#·Áø£ ìsêàDeTT

13. Áo#·Áø£eTT˝Àì 9 Äes¡D Hêe÷\T

‘·+Á‘· ` yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·Hê\T

14. Áo#·Áø£ yÓ’C≤„ìø£ ìsêàDeTT

15. Áo#·Áø£eTT ` Ä<Ûë´‹àø£ Äes¡D\T

16. ;C≤ø£åsê\T ` |æ]j·÷&çø fÒãT Ÿ

17. |üP» ` |üPC≤ eT+~s¡eTT ` |üPC≤ Á<äyê´\T

18. |üPC≤ Á<äyê´\T ` yÓ’C≤„ìø£ $es¡D

19. |üP»≈£î bÕ{Ï+#·e\dæq ìj·TeTeTT\T

20. |ü<ëàdüqeTT ` |ü<ä∆‘·T\T (yÓ’.$.‘√)

8

21. ;C≤ø£ås¡j·TT‘· Áo#·Áø£eTT

22. ;C≤ø£ås¡ ñ<ä“¤eeTT ` XøÏÔ

23. es¡› ø£\X kÕú|üqyéT

24. <e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò&Ü? yÓ’C≤„ìø£ $es¡D

25. yêdüTÔXÊÅdüÔeTT˝À ` yÓ’C≤„ìø£ $\Te\T

26. uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ nHø£ s¡÷bÕ …+<äT≈£îHêïsTT?

27. Áo#·Áø£eTT˝À Áoy»ÿfÒX«s¡kÕ«$T ` Áo\ø°åà<$

28. ÁosêeTT&ÉT ` ñ&ÉT‘· uÛÑøÏÔ ` yÓ’C≤„ìø£ $es¡D

29. dü«j·T+uÛÑ÷ Áo Äx®Hj·TkÕ«$T ` bò {À $es¡D

30. n<∏äs¡« y<ä dü+Væ≤‘· `1

31. dü+düÿè‘· XÀ¢ø£ ìsêàDeTT

12

(n<∏äs¡«y<ä eT+Á‘·eTT :ø±+. 1`(n.1) ` dü÷.1`1)

#

13

eTT+<äTe÷≥eTT+<äTe÷≥eTT+<äTe÷≥eTT+<äTe÷≥eTT+<äTe÷≥

=°# "Í Î ‹¬O‹¬ø$ux ï~O_È° Hê••°Qê Ja•=iâOKÇ°Hù# =KÇ°ó#°. "³ò Î\÷k

"Í Î "Œ¼‹¬°• "Œi =òO Î° Hê•=ò =°i†Çò ï~O_È=k "Í Î "Œ¼‹¬°• "Œi Ç~¡°"Œu

Hê•=ò. "³ò Î\÷ Hê•=ò…Õ "Í Î=ò•° J‡Ï~¡°À+†Ç¶•°. Ç~¡°"Œ Ç "Œ\÷x P^¥¼uàH›

ãQ®O Š¥•°Qê ã"Œ‹² ‡Ï~¡°À+†Ç¶•°Qê =¶~Œó~¡°. "Í Î"ŒVà†Ç°=ò…Õ =°i†Çò ƒ•ì~¡f†Ç°

P~¡Â q*ìý# ‹¬O‹¬ø$u…Õ <Í\÷ "³á*ìýxH› q•°=•#° q°Oz# "Í Î =°Oã Ç=ò•#°,

‰ÕÁH›=ò• ¥Þ~Œ P^•¥¼uàH› ‹² ¥œO`Œ•°Qê, ‹¬¶ã`Œ•°Qê =°‚¬ð |°°+¬µ•KÍ J^•Î¼†Ç°#=ò

KÍ†Ç°|_•#q. "Œ\÷<Í PKŒ~¡°¼•KÍ P<Œ\÷ Hê• „¬i‹²ÖuH÷ J#Þ~òOz ã"Œ†Ç°|_•#q.

"Í Î "³á*ìýxH› „¬qã Ç Ç#° q‹¬àiOz, "Œ\÷Ì„á =zó# =~¡â#•ä›½ ã‡•=òY¼=ò H›eæOKÇ°

KÇ°#ß <Í\÷ Hê•O…Õ =ü• ‹² ¥œO Ç x†Ç°=¶•#° ‡•\÷OKÇH› P^•¥¼uàH› =~¡â#•ä›½

ã‡•=òY¼`Ç ~òKÇ°óKÇ°<Œß~¡°. "³á*ìýxH› q•°=•ä›½ ã‡•=òY¼`Ç H›eæO_ÈO…è^Î°.

L^¥‚¬ì~¡}ä›½ :

. n<∏äs¡«y<ä eT+Á‘·eTT :

jT Á‹wübÕÔ' |ü]j·TìÔ $XÊ« s¡÷ bÕDÏ _ÁuÛÑ‘·' ˆ

yê#êdüŒ‹s¡“˝≤ ‘cÕ+ <∏äD√« - n<ä <ä<Ûë‘·T yTˆˆ

(n<∏äs¡«y<ä ø±+. 1`(n.1) ` dü÷.1`1)

y<äe÷‘ê! Äø±s¡eTT\qT <Ûä]+∫ ‹s¡T>∑T#·Tqï Á‹ X≈£îÔ …’q •e⁄&ÉT,

$wüßíe⁄, ÁãVü≤ànqT HêeTeTT\˝À sTT$Tj·TTqï @&ÉT X≈£îÔ\qT, Ä~ |üsêXøÏÔ

‘·q˝À \sTT+|ü#düTø=ìq $<ÛëqeTTqT Hê Ä<Ûä j·TqeTT ø=s¡≈£î ÇeTTà

(Á|ükÕ~+#·TeTT).

14

XÀ¢ ˆ ø£è‘ ÁXó‘·T´ø£Ô Ä#ês¡' Á‘‘êj·÷+ düàè‹ dü+uÛÑe'

<ë«|üπs‘·T |ü⁄sêD√ø£Ô+ ø£ Ö Ä>∑eTπøe\+. (≈£î˝≤s¡íe ‘·+Á‘·+)

ô|’ XÀ¢ø£eTT˝Àì ªªø£ Ö Ä>∑eTπøe\+µµ ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT, H{Ï

ø£*j·TT>∑yÓTÆq yÓ’C≤„ìø£j·TT>∑+˝À, uÛÑ>∑yêHé Áo y˚<äyê´dü eTVü≤]¸ >±]#˚

ªª<ë«|üπs‘·T |ü⁄sêD√ø£ÔyÓTÆqµµ y˚<äyêvàj·T "Í Î=ò•O Îe Ä<Ûë´‹àø£ $\Te•°

H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüD≈£î n~Ûø±s¡eTT ø£*Œ+#·T#·Tqï~.

yÓ’C≤„ìø£ $es¡D: z y<äe÷‘ê! Ä~|üsêXøÏÔ (Ä<Ûë´‹àø£ HêeTeTT)

nqT á $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ ( =G - Universal Gravitstion Force)

j·T+<äT Äj·÷ $\Te\Te\ ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT Äø±s¡eTT\qT <Ûä]+∫

‹s¡T>∑T#·qï Á‹ X≈£îÔ …’q 1.•e⁄&ÉT ( =g-Gravitstion Force) >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D,

>∑eTqeTT 2. ÁoeTVü‰$wüßíe⁄ ( =m - mass) nDTe⁄\‘√ ≈£L&çq |ü<ës¡úeTT,

3. ÁãVü≤à ( = ∝ ) nDTe⁄\‘√ düèwæº »s¡T|ü⁄, á Á‹X≈£îÔ\‘√ ¬ @&ÉT

X≈£îÔ\qT ‘·q˝À \sTT+|ü #düTø=ìq $<ÛëqeTTqT Hê Ä<Ûä j·TqeTT ø=s¡≈£î

ÇeTTà (Á|ükÕ~+#·TeTT).

¬ ¬ ¬

XÀ¢ ˆ eT+<ä' ø£$j·TX' ÁbÕØú>∑$TcÕ´eT´|üVü‰dü ‘êyéTˆ

ÁbÕ+Xó\uÛÒ |òü Ò ˝ÀuÛ≤<äT<ë“VüQ]e yêeTq'ˆˆ

uÛ≤eeTT : n\ŒC≤„qeTTø£\yê&ÉHÓ’q H˚qT ø£e⁄\jÓTTø£ÿ ($C≤„qT\) ø°]Ôì

ø√s¡Tø=qT#·Tqïyê&ÉHÓ’ bı&ÉyÓ’qyêì#˚ bı+<ä<ä–q |ü+&ÉT (|òü\eTT `

|òü*‘·eTT) ø=s¡≈£î, ÄX e\q b‘·Ôã&çq #sTT>∑\ bı{Ïºyê&ÉT (yêeTq') e …

qe⁄«\bÕ\>∑T≥qT bı+<ä>∑\...! (bı+<ä>∑\HyÓ÷!) nì, Áo ø±[<ëdü eTVü‰ø£$

‘·qT s¡∫+|üuÀe⁄ s¡|òüTTe+X eTVü‰ø±e´eTTq≈£î eTT+<äT>± á XÀ¢ø£eTT

<ë«sê ‘ ·q $qï| üeTTqT ‘Ó\T Œø=qT#·T á Á> ∑+<∏ ä s ¡#·q#˚dæ

∫s¡düàs¡D°j·TT&ÜjÓTqT. n< e÷s¡ZeTT˝À Hê s¡#·q\qT #j·TT#·THêïqT.

15

eT+ÁqÔj·TTø£ÔyÓTÆq dæ<ë∆qÔeTT\qT Ä#·]+#·T≥≈£î dü]jÓÆTq $es¡D\T

‘Ó\T‡ø√ Òø£ Ò<ë qeHê>∑]ø£eTì, ÁbÕNqyêvàj·÷ìï Ò<ë y<ä eT+ÁHêÔ\qT

q÷‘·q Á|üe#·qeTT\T>± (uÛ≤wü´eTT\T>±) e÷]Ã eT÷\ dæ<ë›qÔ ˝Ò<ë

dü+düÿè‘·es¡íe÷\˝Àì nø£ås¡Áø£eTeTT qqT› >∑\ dæús¡ yê´ø£s¡D Ò<ë yÓ’C≤„ìø£

$\Te\≈£î nìs¡«#·˙j·TyÓTÆq nø£ ås¡ <√wüeTT\qT CÀ&çxÃ yê{Ïì

düeT]ú+#·Tø=qT#·÷ y<äeTÅqÔ $\Te\qT eTs¡T>∑T|üs¡#·&É+ »s¡T>∑T#·Tqï~.

ø=ìï d æ<ë ›Hê Ô\≈ £î Á> ∑q ú ìs¡÷|üD (nqT ›˝Àì $es¡D)

nedüs¡yÓTÆq|üŒ{ÏøÏ, Á>∑qúeTT Òø£b˛sTTq, Ò<ë ø±\>∑s¡“¤eTT˝À ø£*dæb˛sTTq,

˝Ò<ë $es¡D\T ˝Òø£b˛sTTq ` Ä dæ<ë›HêÔìï ìs¡÷|üD #˚dæ ‹]–

Á|ü#·T]+∫q≥¢sTT‘ n~ ‹]– ‘·s¡Tyê‘· ø±\+ yê]øÏ ø£ Á>∑qúeTT ø±>∑\<äT.

n{Ïº ìs¡÷|üD\qT ø£èwæ À|üeTT Ò≈£îHê¶ dü+øÏå|üÔ y<ä eTÁHêÔ\ $es¡D eT]j·TT

Áo#·Áø£ yÓ’C≤„ìø£ ìsêàDeTT eT]j·TT ø=ìï y˚\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·y˚T eTq

ãTTwüß\# ì]à+|üã&çq es¡íe÷\ 8 es¡Tdü\ ìj·Te÷\T, H{Ï |”]j·÷&çø

f…ãT Ÿ Àì (s¡kÕj·Tìø£XÊÁdüÔ $\Te\‘√) 18 es¡Tdü\ m*yÓT+{Ÿ‡ $\Te\‘√

düeTq«j·T|üs¡∫ ìs¡÷|üD>± yê´dü s¡#·q #j·T&ÉyÓTÆq~. #ê˝≤ es¡≈£î

eTq |üP]«≈£î\T y<ä eTÁqÔ |üsƒ¡D ìj·Te÷\H m≈£îÿe>± bÕ{Ïx±Ãπs ‘·bÕŒ,

yÓ’C≤„ìø£ $\Te\≈£î ÁbÕeTTK´‘· ø£*Œ+#·ø£, Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD\≈£î m≈£îÿe

ÁbÕeTTK´‘· ø£*Œ+#ês¡T.

á dæ<ë›HêÔ\ dü+øÏå|üÔ $es¡D, ìs¡÷|üD e\¢, yT<Ûë dü+|ü‹Ô ø£*Zq

Ä<Ûë´‹à≈£î\T eT]j·TT yÓ’C≤„ì≈£î\T dü+j·TTø£Ô+>± yê] Xø±ÔqTkÕs¡eTT>±

eTq y<ä Ò<ë Á>∑+<∏ä, XÊÅdüÔyêvàj·TeTT˝Àì $wüj·T |ü]~ÛøÏ nq«sTT+#·Tø=ì

ìs¡÷|üD>± ‘Ó\T‡ø=ì Á|ü|üxÃ ÄyÓ÷<äeTT #˚j·TTq≥T¢ eT]j·TT yÓ’C≤„ìø£

$C≤„qeTT‘√ kÕe÷q´ Á|ü»\˝Àì nb˛Vü≤\T ˝Ò<ë eT÷&ÛÉ qeTàø±\qT

‘=–+#·T≥≈£î ø£èwæ#˚j·T>∑\s¡ì qeTTà#·THêïqT. á Áo#·Áø£ yÓ ’C≤„ìø£ `á Áo#·Áø£ yÓ ’C≤„ìø£ `á Áo#·Áø£ yÓ ’C≤„ìø£ `á Áo#·Áø£ yÓ ’C≤„ìø£ `á Áo#·Áø£ yÓ ’C≤„ìø£ `

|ü]XÀ<Ûäq yê´düeTTô|’ $E„\ dü\Vü‰\T ø√s¡&ÉyÓTÆq~.|ü]XÀ<Ûäq yê´düeTTô|’ $E„\ dü\Vü‰\T ø√s¡&ÉyÓTÆq~.|ü]XÀ<Ûäq yê´düeTTô|’ $E„\ dü\Vü‰\T ø√s¡&ÉyÓTÆq~.|ü]XÀ<Ûäq yê´düeTTô|’ $E„\ dü\Vü‰\T ø√s¡&ÉyÓTÆq~.|ü]XÀ<Ûäq yê´düeTTô|’ $E„\ dü\Vü‰\T ø√s¡&ÉyÓTÆq~.

16

Hê{Ï uÛ≤cÕ #·+<ädüT‡ H{Ï qeHê>∑]≈£î\≈£î nqT›u≤≥T ‘·≈£îÿe ø±e⁄q,

H˚{Ï dü+düÿs¡D uÛ≤cÕ |ü<ä∆‹˝À s¡#·q #˚j·T&ÉyÓTÆq~. ‘·eT Äosê«<ä,

ÄyÓ÷<äeTT\qT ÄVü‰«ì+#·T#·THêïqT. eTq uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝À eT÷&ÛÉ

qeTàø±\T>±, |æ≥ºø£<∏ä\T>± Á|ü#ês¡eTT˝Àe⁄qï Ä˝À#·qqT ‘=\–xÏÃ, yÓ’C≤„ìø£

$\Te\‘√ rdæb˛ì $<ÛäeTT>± ìs¡÷|üD #˚j·TT≥≈£î á s¡#·q\T

#j·T&ÉyÓTÆq~. Ç+<äT˝À :

y<ä dü+düÿè‹˝Àì n<∏äs¡«y<ä ø±+. 1`(n.1) dü÷.1`1˝Àì 1G3G7

X¯≈£îÔ\≈£î eT]j·TT dæ<ë∆qÔ XÀ¢ø±\˝Àì eTq <˚e⁄fi¯ófl, yê] Äø±sê\≈£î,

HêeTeTT\T eT]j·TT Äj·TT<Ûë\ ø£*Œ+∫q X¯≈£îÔ\≈£î >∑\ H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£

(Newton Law, Pythogurus theory etc.) $\Te\qT, Ä<Ûë´‹àø£ es¡íq\≈£î

(Siva Law, Sri Mahavishnu Law etc.) ‘Ó\Œ&ÉyÓTÆq~. yÓ’C≤„ìø£ $\Te\‘√

Áo#·Áø£ ìsêàDeTT, dü+düÿè‘· es¡í e÷\˝Àì es¡í eT]j·TT es¡Z ìj·Te÷\

$\Te\qT eT]j·TT |üPC≤$<ÛëqeTT, |üP»`|üPC≤ eT+~sê\T, Ä<Ûë´‹àø£

|üPC≤ $<ÛëqeTT yÓTT<ä\>∑Tyê{Ïì H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\‘√ ìs¡÷|üD>±

Áyêj·T&ÉyÓTÆq~. M{Ï Ä<Ûës¡eTT>± eTq uÛ≤s¡rj·T düHê‘·q <Ûäsêàìï, yÓ’C≤„ìø£

ìs¡÷|üD\‘√ ˇø£ Á‘ê{Ï ô| ’ q&ç| æ+#·T≥≈£î $vóï\yÓT Æq eTq≈£î

ø£s¡Ôyê´eX¯ ø£yÓTÆq~.

ˆˆ y<ä yÓ’C≤„ìø£ $C≤„q+‘√ ` uÛ≤s¡rj·T düHê‘·q <Ûäsêàìï ø±bÕ&ÉT≈£îHê›yéT ˆˆ

ªª πø y~Ûø£ô|’ ` q&ç|æ<ë›yéTµµ

Ç≥T¢

#˚|üP] y˚+ø£fÒX¯«s¡T¢#˚|üP] y˚+ø£fÒX¯«s¡T¢#˚|üP] y˚+ø£fÒX¯«s¡T¢#˚|üP] y˚+ø£fÒX¯«s¡T¢#˚|üP] y˚+ø£fÒX¯«s¡T¢

q+<ë´\ ` 518 501. ø£s¡÷ï\T õ˝≤¢. ôd Ÿ: 99850 95125

17

<Í#° ã„¬KÇ°iOKÇ° KÇ°#ß <Œ D ~¡KÇ#•Ì„á Ð ‹¬O‹¬Ö•°, P~¡°¼•°,„¬O_• Ç‡•=°~¡°•° "³òII"Œ~¡• Ja•ã‡•†Ç° À‹H›~¡}ïHá „¬O„¬_È"³°Ø#k. "Œi ‹¬=¶^•¥#=ò•°WO Î°"³O@ ‡ÚO Î°„¬~¡KÇ_È"³°Ø#k. ''„¬i ã„¬‰×ß•°, ^•Î~¡à ‹¬O Í‚¬ð•°, ^•Î~¡àöHÆã Ç=ò,"Í ÎQ®}÷ Ç, †Çò„¬ ŠÎO "³ò Î•Q®° JO‰×=ò• ¥Þ~Œ J„¬î~¡Þ, JYO_È"³°Ø# L„¬<Œ¼ª••#°³•°æKÇ°#ß <Í\÷ qAý•ä›½ ³e†Ç°*è‹,² "Œi ‹¬•‚¬ð•#° ‹¬=¶^•¥#=ò•#° ‹¬~¡Þ^¥

P‚¬ðÞxOKŒ#°. •¥iàH› „¬ãuH›• ã„¬KÇ°~¡}•°, ãÌ„á~ò"Í@° \÷.q. KŒ#…• "Œ~¡° ã„¬ª•~¡=òKÍ†Çò P^•¥¼uàH›Ðq*ìý# JO‰§•ä›½ "Œ~¡° ³•°æ#k ''D JO‰×=ò•xß†Çò =H›ë• …èH›~¡KÇ~ò Ç• Ja•ã‡•†Ç°=ò•° =¶ã Ç"Í° Œ=ò Z@°=O\÷ ƒì^•Î¼ Ç =‚²ìOKÇ=°xÑÑ ³•°æÇ°<Œß~¡°. ^•¥iàH› ‹¬O‹¬Ö•° ä›•_¨ x~Ëà‚¬ì=¶@=òQê Ì„á q+¬†Ç°=ò#° ³•°æHù#°@

ZO Ç=~¡ä›½ ‹¬=°O[‹¬=ò? =.<³O. ‹¬O‹¬Ö•°ÐP~¡°¼•°Ð„¬O_• Ç°•° "³òII Ja•ã‡•†Ç°=ò•°

1. u~¡°=°• u~¡°„¬u Í=ª•Ö#=ò•°,u~¡°=°• u~¡°„¬u Í=ª•Ö#=ò•°,u~¡°=°• u~¡°„¬u Í=ª•Ö#=ò•°,u~¡°=°• u~¡°„¬u Í=ª•Ö#=ò•°,u~¡°=°• u~¡°„¬u Í=ª•Ö#=ò•°, u~¡°„¬uu~¡°„¬uu~¡°„¬uu~¡°„¬uu~¡°„¬uÐu~¡°=°• "ŒiH÷Ðu~¡°=°• "ŒiH÷Ðu~¡°=°• "ŒiH÷Ðu~¡°=°• "ŒiH÷Ðu~¡°=°• "ŒiH÷4Ð10Ð2004 #°O_• <Í\÷=~¡ä›½ L Çë~¡=ò•° ã"Œ†Ç°_È"³°Ø#k.

N ‹². ‰Üá•ä›½=¶~Ÿ, ZO.Z. ‹¬O‡• Îä›½•° N ‹². ‰Üá•ä›½=¶~Ÿ, ZO.Z. ‹¬O‡• Îä›½•° N ‹². ‰Üá•ä›½=¶~Ÿ, ZO.Z. ‹¬O‡• Îä›½•° N ‹². ‰Üá•ä›½=¶~Ÿ, ZO.Z. ‹¬O‡• Îä›½•° N ‹². ‰Üá•ä›½=¶~Ÿ, ZO.Z. ‹¬O‡• Îä›½•° ‹¬„¬ëyi, \÷.\÷._•. u~¡°„¬u(7Ð8Ð07 …èY) g° "Œ¼‹¬O…Õ ''JQ®*ì## „¬ ¥à~¡øOÑÑ ^¥x`Ë‡•@°+¬@óãH›=ò•°, N~Œ=ò_È° L_È° Çƒ•’H÷ë W`Œ¼ Î°•ä›½ g° "³á*ìýxH›q=~¡} P‰×ó~¡¼[#H›OQê LOk. <Œ |°kíH÷ P‰×ó~¡¼H›~¡OQê L#ß=x <ŒJ#°ƒ•’"Œxß ‹¬q#†Ç°OQê g°ä›½ =°#qKÍ‹¬°ë<Œß#°

2. N ‹¬ö~Þ‰×Þ~¡ ‰×~¡à, Ì‹á<£•KÇãH›=ië, J=°…ì„¬ô~¡O 8 -1-2005 : <Œä›½ JO Ç*ìý#‹¬O„¬uë…è Î° (D ~¡KÇ#•`Ë P‹²ëä›½xQê =¶i# =¼H÷ë)

3. N "Í Î"Œ¼‹¹ IAS, Ph.D., D.Litt., Ì‚áì Î~Œƒì Î°13 -1-2005 :‹¬=¶^•¥#=ò…è Î°

4. w`Œ ãÌ„‹¹, Y~¡Q·„¬î~Ÿ 16 -5-2005 : „¬î~¡Þ ãQ®O ŠÎ=ò•…Õ L#ß"Œ\÷<Íã„¬KÇ°iOKÇQ®•=ò. g°~¡KÇ# KŒ…ì q*ìý#^¥†Ç°H›"³°Ø#k.

5. l. ‹¬°ã|‚¬ìà}¼ ‰§ã‹²ë, Hê~¡¼ ÎiÅ, ‹¬¶~¡# ª•~¡‹¬Þ Ç ‹¬O„¦¬°O, 8Ð7Ð2005P^•¥¼ Çàq Î°•¶ ‹¬O‹¬ø$ Ç„¬O_• Ç°•°, ‰§ã‹Ôë†Ç° Î$H›æ ŠÎQê=ò•°JOwH›iª•ë~Ë…è Ë Hêh Ð ''q+¬µâ‹¬‚¬ìã‹¬<Œ=°ªéëã Ç =°Oã`ŒxH© JQ®*ì##

18

Ð ‰ÕÁHê#H© Ð D l*ìý‹¬°=ô Wzó# #¶ Ç<Œ~ŒÖ•°ÑÑ J=‰×¼O „¬ijeOKŒe.J…ìöQ Ð J<ÍH› ‰ÕÁHêO Ç~¡ „¬ ¥•ä›½ Ð ~¡KÇ~ò Ç ‹¬¶zOz# ''Q®°~¡°ë•°ÑÑ(=$ Çë,ƒì}, #H›Æã Œk Q®°~¡°ë•°) U<Ëß q‰×Þ~¡‚¬ìª•¼•#° =ü• ‹² ¥œO Œ•°QêQËKÇiª•ë~ò. W• <ŒƒÕ\÷ ÑJ•æ=°uH÷Ñ =°uïHöHøqHê=ô.

6. ƒ•’Q®"Œ<£ N ‹¬ Ç¼ª•~òƒìƒì 7Ð7Ð2005 : ƒ•’Q®"Œ<£ä›½ Ð D ~¡KÇ#•ä›½‹¬O|O^•Î"Í°q°?

7. N Q®}„¬u ‹¬zó`Œ#O Î ª•Þg°r 7Ð7Ð2005 : ‹¬=¶^•¥#=ò…è Î°

8. ilã‘•“~Ÿ, "ÍOH›>è‰×Þ~¡ †Çüx=iÅ\÷, u~¡°„¬u16 -5-2005 :‹¬=¶^•¥#=ò…è Î°

9. ilã‘•“~Ÿ, RS q‰×Þ q^¥¼•†Ç°O, u~¡°„¬u 16-5-2005 :‹¬=¶^•¥#=ò…è Î°

10. POã^•Î q‰×Þq^¥¼•†Ç°=ò, q‰§Y„¬@ßO 7 -6 -2005 : ‹¬=¶^•¥#=ò…è Î°

11. N=¶<£ †Ç°‹¹. ïH. [†Ç°KÇOã Î, S.„².Z‹¹.,Ì‚áì Î~Œƒì Î°19Ð11-2006g\÷x q‰õÁ+²Oz ³•°æ@ä›½ J‰×ä›½ë_È#°. g° q‰õÁ+¬} KŒ…ì‹¬=°#Þ†Ç°=òQê =ô#ßk.

12. N=¶<£ J~¡qO Î~Œ=ô, S.„².Z‹¹., _•.l.„². Ì‚áì Î~Œƒì Î° Ð05Ð06:=òMì=òdQê KÇióOz#„¬ô_È° "Œ~¡° ƒì¼@°,ƒì•° g°KÍu…Õ=ô#ßk,Hêh À„ÁãQÒO_£ U~¡æ~¡KÇ°Hùx, g°ã‡•g}¼ Ç#° ³•°æO_•.

13. POã^•Îã„¬ Í‰˜ Q®=~¡ß~Ÿ QÒII N~Œ"Í°‰×Þ~¡ ~”Œä›•~Ÿ 22Ð7Ð2006 :‹¬=¶^•¥#=ò…è Î°

14. _¨II "Í°_Èª•x "³¶‚¬ì<£, 22Ð7Ð2006 : ‹¬=¶^•¥#=ò…è Î°

15. N~Œ=°H›$+¬â =°~”¡O, K³<³áß 19Ð11-2006 : Ì‚áì Î~Œƒì Î° ‹¬O‹¬Ö ËH›•°==°x ³•æ_È"³°Ø#k. <Í#° KŒ…ì ª•~¡°Á Ì‚áì. =°~”¡O#ä›½ =zó DãQ®O ŠÎ q+¬†Ç°=ò•° ³•°æHù#_È"³°Ø#k.

19

16. Nãu ÎO_• z#ßr†Ç°~Ÿª•Þq°, : ‹¬=¶^•¥#=ò…è Î°

17. N=}Å~”¡HË„¬ N<Œ~Œ†Ç°} †Ç°f¢#í =°‚¬ð Ítä›½•° 8Ð5Ð2006 :J‚¬ìÙa•O…Õ †Ç°fOã Î°• "Œi`Ë q#ßqOKÇ°Hù#Qê D ~¡KÇ#•#°J‚¬ìÙa•O Çq° ×=ò …è ¥ POQ®Á=ò…ÕxH÷ J#°=kOKÇ°@ä›½ "ŒiÌ‚áì Î~Œƒì Î° =°~”¡O#ä›½ P#°=°uOKÇ_È"³°Ø#k.Hêx J#°"Œ Î=òHê…è Î°.

18. Nªé=°<Œ ŠÎ=°‚¬ìiÂ,Ì‚áì Î~Œƒì Î° : <Œ~¡KÇ#•ä›½ Ð "Œi 'Fq^¥¼iÖÑãQ®O ŠÎ=ò Lz Ç=òQê ~ò=Þ_È"³°Ø#k.

19. _ II P=°Oz ƒì• ‹¬°^•¥H›~¡‰§ã‹²ë, q[†Ç°"Œ_È.: <Œ ~¡KÇ#•° "Œi ''=°‚¬ìiÂHê•*ìý#"£°ÑÑ…Õ XH› ‹¬OII~¡(2005) Hê•=ò UH› •¥\÷Qê ã„¬KÇ°iOKÇ|_•#q."Œi '=°‚¬ìiÂ Z_È°¼öH+¬#…˜ ã@+¬µ“ ^¥Þ~Œ ''P~¡Âq*ìý#=°}÷ÑÑ „¬ô~¡ª•ø~¡=ò‡ÚO Î_È"³°Ø#k.

20. N E…ÿH›O\÷ ƒì• ‹¬°ã|‚¬ìà}¼O, ‹¬ƒ Z_•@~Ÿ, ‹¬„¬ëyi, u~¡°„¬u(ÐÐ2005) g° ~¡KÇ#•° „¬î~¡Þ ãQ®O Š¥•…Õ …è=ôn, „¬î~¡Þ ãQ®O Š¥ •¥~¡=òHê=…ÿ#x, :„¬ijeOKÇH›<Í "Œ\÷x ‹ÔÞH›iOKÇ°@ä›½ x~ŒH›iOKÇ_È"³°Ø#k.

21. N ‰Üá•ä›½=¶~Ÿ, Z_•@~Ÿ, ‹¬„¬ëyi, u~¡°„¬u g°~¡KÇ#•° <Œ |°kíH÷KŒ…ì P‰×ó~¡¼=òQê#°,<Œ (Z_•@~Ÿ) q*ìý#=ò#ä›½ JO Î°ƒì@°…Õ …è=ô,JO Î°=•Á Ì„ Îí „¬O_• Ç°•ä›½ KÇ¶„²Oz Ja•ã‡•†Ç°=ò ³•æQ®•#x ³eæ<Œ~¡°.

22. N „¬i„¬î~Œâ#O Î ª•Þq°, HêH÷<Œ_È 12Ð3Ð2011 =òMì=òd q=~¡}- ‹¬=¶^•¥#=ò …è Î°

23. N ª•=°"Í ÎO +¬}°àY‰×~¡à, Ì‚áì Î~Œƒì Î° =òMì=òd q=~¡} Ð‹¬=¶^•¥#=ò …è Î°

24. N=°u _¨II „¬ Îà*ì~Œ}÷, Ì‚áì Î~Œƒì Î° <Œ ~¡KÇ#•Ì„á ã„¬ƒ•ìq Ç"³°Ø. P"³°<Œä›½ ^•Î#¼"Œ •Î=ò•° ³eæ#k.

25. N=°u ‚²ì~¡}à~ò, Ì‚áì Î~Œƒì Î° <Œ ~¡KÇ#•Ì„á ã„¬ƒ•ìq Ç"³°Ø. P"³° <Œä›½^•Î#¼"Œ •Î=ò•° ³eæ#k.

20

25. N Ì„ Îí r†Ç°OQê~Ÿ, u~¡°=°• 13Ð6Ð07 u~¡°=°• N"Œi =°~”¡O…Õ=òMì=òd# ã„¬‹¬OyOKÇQê h=ô ‚²ìO Î°=ôHê Î°, ãH÷+²“†Ç°<£=ô h=òY=òÌ„á u~¡°<Œ=°"Í°k? A@°“ („²•H›) Uk? =ãª•ë •¥~¡} Uk? h=ôH›zó ÇOQê ãH÷+²“†Ç°<£"Í Jx "Œi t+¬¼HË\÷ ‹¬=ü ‚¬ì=ò…Õ „¬eH÷<Œ~¡°.<Í#°‚²ìO Î°=ô#<Í ³•°æHù#_È"³°Ø#k

26. N ‹¬Þ~¡¶‡•#O ÍOã Îª•Þq°, q‰§Y N‰§~¡ ¥ „Ô~”¡O :#O^¥¼•…Õ =òMì=òd q=iOKÇ_È"³°Ø#k. 15Ð07Ð07 g° ~¡KÇ#•°KŒ…ì ƒìQ®°<Œß~ò, J=°à"Œi H›$„¬ ‹¬~¡Þ^¥ g°Ì„á LO_È°#°.

27. P~Ÿ.q.†Ç°‹¹. J=^•¥x ("Í ÎQ®}÷ ÇO) Ì‚áì Î~Œƒì Î°…Õ "Œi x"Œ‹¬O †Ç°O Î°=òMì=òd <Œ ~¡KÇ#•#° q=iOKŒ#°. Hêx "Œ~¡° "Í°=ò„¬O_• Ç°•=ò K³„²æ# Í "Œ‹¬ë==ò. g°~¡°K³„²æ#k "Í°=ò #=¶à•x …è Î°.Jx H›i”#=òQê ["Œ|° ~òKŒó~¡°.

28. WOHê ZO Î~Ë =°‚¬ð#°ƒ•ì=ô•`Ë H›•°=_È"³°Ø#k. : ‚¬ìO„²ª•Þq°,KÇ Ç°ö~Þ Î ª•Þq°, =°ã^¥‹¬° Ð *ÿ."³á.‰§ã‹²ë, ‹¬O‹¬ø$ Ç „¬O_• Ç°•°,Ì‚áì Î~Œƒì Î° =°i†Çò N‚¬ì†Ç°ãw"ŒKŒ~¡°¼•°, ‹¬O‹¬ø$`ŒKŒ~¡°¼•°,#O^¥¼• g@xßO\÷x ‹¬ãH›=°OQê ãH›=°|nœH›iOKÇ=•‹²# (Z_•\˜)J=‹¬~¡"³°O Ç†³¶†Çò#ß Îx ³•°æHù#_È"³°Ø#k.N=¶<£ †Ç°‹¹.†Ç°<£.‹².~¡„¦¬ò<Œ Š¥KŒ~¡°¼•°, =~¡OQ®…, =°i†Çò Hùxß =O Î• =°Ok P~¡°¼•`ËH›•=_È"³°Ø#k, Hêx Z=i#°O_• ‹¬i†³Ø°# ‹¬=¶^•¥#=ò ‡ÚO Î…èH›‡é~ò<Œ#°. ‹¬O‹¬ø$ Ç =°i†Çò "³á*ìýxHêKŒ~¡°¼• H›•~òH› Ë =¶ã Ç"Í°„¬ij•<Œ~¡Ý ÇH›ey# Îx =°iHùO Îi Ja•ã‡•†Ç°=ò.

21

y˚<ä $C≤„qeTTy˚<ä $C≤„qeTTy˚<ä $C≤„qeTTy˚<ä $C≤„qeTTy˚<ä $C≤„qeTT

=°# "Í Î ‹¬O‹¬ø$ux ï~O_È° Hê…ì•°Qê Ja•=iâOKÇ°Hù# =KÇ°ó#°. "³ò Î\÷k"Í Î"Œ¼‹¬°•"Œi =òO Î° Hê•=ò =°i†Çò ï~O_È=k "Í Î"Œ¼‹¬°•"Œi Ç~¡°"Œu Hê•=ò."³ò^Î\÷ Hê•=ò…Õ "Í^Î=ò•° J‡Ï~¡°À+†Ç¶•° `Ç~¡°"Œ`Ç "Œ\÷x P^•¥¼uàH›ãQ®O ŠÎ=ò•°Qê, ‡Ï~¡°À+†Ç¶•°Qê =¶~Œó~¡°. y<äyêvàj·TeTT˝À eT]j·TT uÛ≤s¡rj·T

dü+düÿè‹˝À, H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT $T+∫q bH√ï y<ä eT+Á‘ê\ <ë«sê

P^è•ºu‡Hõ dæ<ë∆+‘ê\T>±, dü÷Á‘ê\T>± eTVü‰ãTTwüß\#, Ä#ês¡T´\# P<å\

HÍÅ Ñ iã≤÷uH ‘Ó\T|üã&çq$. "Õ^Œ"≥·*Ï xHõ Ñ q„ «`«#∞ $düà]+∫,

yê{Ïô|’ e∫Ãq nq«j·Tes¡íq\≈£î ÁbÕeTTK´eTT <Õ\ HÍÅOÖ’ ø£*Œ+#·T#·THêïπs

‘·|üŒ, "≥·*Ï xHõ dæ<ë›+‘· $es¡D\≈£î ÁbÕeTTK´‘· ø£*Œ+#·&ÉeTT Ò<äT.

H{Ï qMq yÓ’C≤„ìø£ j·TT>∑+˝À Á|ü‹ $es¡D≈£î ˇø£ dæ<ë∆+‘·+ ... ñ

+&Ée˝…qT. n|ü&˚ <ëìøÏ >∑T]Ô+|ü⁄ ø£\TZqT. eTq y˚<äeTT\˝À dæús¡

dæ<ë∆+‘ê\Tqï|üŒ{ÏøÏ yê{ÏøÏ dü]jÓÆTq >∑T]Ô+|ü⁄ Òø£b˛e⁄≥# eT]j·TT yê{Ïì

Äj·÷ dü+<äsê“¤qTkÕs¡+>±, n|üŒ{Ï |ü]dæú‘·T\≈£î˝ÀHÓ’ yê{Ïì bÂsêDÏø£

Á>∑+<∏ë\T>± eTq |üPØ«≈£î\T n+~+#ês¡T. á |ü<ä∆‹˝ÀH y<ä yê»àj·÷ìøÏ

˝ÖøÏø£ yê»àÜ«∞ s¡#·q\T »s¡T>∑T#·Tqï$. eT÷\ dæ<ë›+‘· XÀ¢ø±\‘√

≈£L&ÉTø=ìq y<ä yê»àj·TeTT˝Àì eT+Á‘·eTT jÓTTø£ÿ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\T

b|üŒ{ÏøÏ e÷s¡e⁄. ø±ì ÖøÏø£ yê»àj·T+˝Àì nq«j·÷\T y<ä yê»àj·T+˝Àì

eT÷\ dæ<ë›+‘ê\ $\Te\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+&É=ÖˇÜ«Ú#∞. eT÷\ dæ<ë∆+‘êìøÏ

>∑T]Ô+|ü⁄ sêì<˚, nq«j·÷\≈£î dü]jÓÆTq ìs¡«#·q\≈£î $es¡DqT

Çe«˝Òø£b˛e⁄#·THêïeTT. be]øÏ ns¡úyÓTÆqØ‹˝À yês¡T Ä˝À∫+#·T

ø=qT#·THêïs¡T. á ˝ÖøÏø£ yê»àj·T+˝À eTq Ä<Ûë´‹àø£ dü+düÿè‹‘√

≈£L&ÉTø=qï nHø£ XÊÅkÕÔ\T ñqï$. ø±ì H˚{Ï yÓ’C≤„ì Á |ü|ü+#·eTT˝À Á|ü‹ø±ì H˚{Ï yÓ’C≤„ì Á |ü|ü+#·eTT˝À Á|ü‹ø±ì H˚{Ï yÓ’C≤„ì Á |ü|ü+#·eTT˝À Á|ü‹ø±ì H˚{Ï yÓ’C≤„ì Á |ü|ü+#·eTT˝À Á|ü‹ø±ì H˚{Ï yÓ’C≤„ì Á |ü|ü+#·eTT˝À Á|ü‹

#=°à=•‹²# x*ì•°#=°à=•‹²# x*ì•°#=°à=•‹²# x*ì•°#=°à=•‹²# x*ì•°#=°à=•‹²# x*ì•°x*ì•°Qê<Í #=°àO_•!!! PKÇiOKÇO_•.x*ì•°Qê<Í #=°àO_•!!! PKÇiOKÇO_•.x*ì•°Qê<Í #=°àO_•!!! PKÇiOKÇO_•.x*ì•°Qê<Í #=°àO_•!!! PKÇiOKÇO_•.x*ì•°Qê<Í #=°àO_•!!! PKÇiOKÇO_•.

22

ˇø£ÿs¡T Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ÄyÓ÷~+#·T $<ÛäeTT>±ˇø£ÿs¡T Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ÄyÓ÷~+#·T $<ÛäeTT>±ˇø£ÿs¡T Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ÄyÓ÷~+#·T $<ÛäeTT>±ˇø£ÿs¡T Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ÄyÓ÷~+#·T $<ÛäeTT>±ˇø£ÿs¡T Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ÄyÓ÷~+#·T $<ÛäeTT>±

Hê á s¡#·q\T #˚j·T&ÉyÓTÆq~. Ç+ø± yÓ\T>∑T˝ÀìøÏ sêq≥Te+{Ï yê{ÏìHê á s¡#·q\T #˚j·T&ÉyÓTÆq~. Ç+ø± yÓ\T>∑T˝ÀìøÏ sêq≥Te+{Ï yê{ÏìHê á s¡#·q\T #˚j·T&ÉyÓTÆq~. Ç+ø± yÓ\T>∑T˝ÀìøÏ sêq≥Te+{Ï yê{ÏìHê á s¡#·q\T #˚j·T&ÉyÓTÆq~. Ç+ø± yÓ\T>∑T˝ÀìøÏ sêq≥Te+{Ï yê{ÏìHê á s¡#·q\T #˚j·T&ÉyÓTÆq~. Ç+ø± yÓ\T>∑T˝ÀìøÏ sêq≥Te+{Ï yê{Ïì

yÓ*øÏ rj·TT≥y˚T á Á|üj·T‘·ï+. eTq H˚{Ï Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\T yÓ’~ø£yÓ*øÏ rj·TT≥y˚T á Á|üj·T‘·ï+. eTq H˚{Ï Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\T yÓ’~ø£yÓ*øÏ rj·TT≥y˚T á Á|üj·T‘·ï+. eTq H˚{Ï Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\T yÓ’~ø£yÓ*øÏ rj·TT≥y˚T á Á|üj·T‘·ï+. eTq H˚{Ï Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\T yÓ’~ø£yÓ*øÏ rj·TT≥y˚T á Á|üj·T‘·ï+. eTq H˚{Ï Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\T yÓ’~ø£

dü÷Á‘·eTT\‘√ düeTq«j·T|üs¡∫ ‘˚*Ãq#√ eT÷&ÛÉqeTàø±\T>± Á|ü#ês¡eTT˝Àdü÷Á‘·eTT\‘√ düeTq«j·T|üs¡∫ ‘˚*Ãq#√ eT÷&ÛÉqeTàø±\T>± Á|ü#ês¡eTT˝Àdü÷Á‘·eTT\‘√ düeTq«j·T|üs¡∫ ‘˚*Ãq#√ eT÷&ÛÉqeTàø±\T>± Á|ü#ês¡eTT˝Àdü÷Á‘·eTT\‘√ düeTq«j·T|üs¡∫ ‘˚*Ãq#√ eT÷&ÛÉqeTàø±\T>± Á|ü#ês¡eTT˝Àdü÷Á‘·eTT\‘√ düeTq«j·T|üs¡∫ ‘˚*Ãq#√ eT÷&ÛÉqeTàø±\T>± Á|ü#ês¡eTT˝À

e⁄qï eTq uÛ≤s¡r dü+düÿè‹ì H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\ø£+fÒ eT¨qï‘·yÓTÆq<äìe⁄qï eTq uÛ≤s¡r dü+düÿè‹ì H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\ø£+fÒ eT¨qï‘·yÓTÆq<äìe⁄qï eTq uÛ≤s¡r dü+düÿè‹ì H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\ø£+fÒ eT¨qï‘·yÓTÆq<äìe⁄qï eTq uÛ≤s¡r dü+düÿè‹ì H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\ø£+fÒ eT¨qï‘·yÓTÆq<äìe⁄qï eTq uÛ≤s¡r dü+düÿè‹ì H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\ø£+fÒ eT¨qï‘·yÓTÆq<äì

ìs¡÷|æ+#·Tø=qT düeTj·TeTT ÄdüqïyÓTÆq~.ìs¡÷|æ+#·Tø=qT düeTj·TeTT ÄdüqïyÓTÆq~.ìs¡÷|æ+#·Tø=qT düeTj·TeTT ÄdüqïyÓTÆq~.ìs¡÷|æ+#·Tø=qT düeTj·TeTT ÄdüqïyÓTÆq~.ìs¡÷|æ+#·Tø=qT düeTj·TeTT ÄdüqïyÓTÆq~.

eTq XÊÅdüÔ s¡#·q\T Á>∑+<∏ä s¡÷|üeTT\T>±, |ü⁄sêDs¡÷|üeTT\T>± ø£\e⁄.

eTq dü+düÿè‹ #ê˝≤ es¡≈£î ø£s¡à dæ<ë›+‘·eTT ô|’ Ä<Ûës¡|ü&çq~. n+<äT#,

kÕ+πø‹ø£ |ü<ä∆‹ jÓTTø£{Ï Ä j·TT>∑ (ø±\) |ü]dæú‹øÏ ø£\<äT.


<ë«|üπs‘·T |ü⁄sêD√ø£Ô+ ø£ Ö Ä>∑eTπøe\+. (≈£î˝≤s¡íe ‘·+Á‘·eT÷

#Ó|æŒ+~)



ªª<ë«|üπs‘·T |ü⁄sêD√ø£ÔyÓTÆqµµ y<äyêvàj·T eT+Á‘·j·TTø£ÔyÓTÆq Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\

<ë«sê H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüD≈£î n~Ûø±s¡eTT ø£*Œ+#·T#·Tqï~.

23

1. Q®°_• QË„¬ô~Œ• KÇ°@¶“ ‹¬¶~¡°¼x h_È „¬_ÍO Ç "³°Ø ¥#=ò…ÕZ@°=O\÷ H›@“_¨•° LO_È~Œ Î°. ZO Î°ä›½?

2. Q®~¡Ä•Q®°_•…Õ q Î°¼ Ÿ n‡••#° ZO Î°ä›½ L„¬†³¶yOKÇ~Œ Î°?

3. Q®°_• QË„¬ô~Œ•Ì„á …Õ‚¬ì=ò`Ë ä›•_•# H› ×‰§•#° ZO Î°ä›½ã„¬u+²»OKŒe?

4. ‹¬¶~¡¼ ãQ®‚¬ì} ‹¬=°†Ç°O…Õ ‹¬¶~¡°¼x <Í~¡°Qê ZO Î°ä›½ KÇ¶_È~Œ Î°?P‚¬ð~¡ ^•¥<Œ¼•…Õ Î~¡Ä•„¬ô•Á•#° ZO Î°ä›½ "Œ_¨e?

5. †Ç°[ý=ò, †Ç¶Qêk =°i†Çò „¬î*ì ‹¬=°†Ç¶•…Õ ä›½_•KÍuLOQ®~¡=ò ã"Í•°ä›½ Î~¡Ä•`Ë Ç†Ç¶~¡°KÍ‹²# LOQ®~¡=ò "Œ_¨e.ZO Î°ä›½?

P^•¥¼uàH› Ð "³á*ìýxH› x~¡¶„¬}1. Q®°_• QË„¬ô~Œ• KÇ°@¶“ ‹¬¶~¡°¼x h_È „¬_ÍO Ç "³°Ø ¥#=ò…Õ Z@°=O\÷ H›@“_¨•°LO_È~Œ Î°. ZO Î°ä›½?ã„¬‹¬°Ö ÇHê• „¬i‹²Ö Ç°•…Õ PKÇ~¡}ä›½ <ËKÇ°ä›½#ß "Œ Î#•° :

Q®°_• h_È•#° ã ùä›½ø@=•# ‡•„¬=ò=KÇ°ó#°. Q®°_•…Õ Í=ô_• ã‡•~¡Ö#•°[~¡°Q®°KÇ°#ßO^Î°# x"Œ‹¬ H›@“_È=ò•° =°i†Çò U W`Ç~¡ H›@“_È=ò•°#ßJ„¬qã Ç=°Q®°@†Í° HêH› „¬î[•ä›½ W|ÄOk H›•°Q®°#°. W…ì Z<Ëß PKŒ~Œ•°Qêã„¬KŒ~¡=ò…Õ =ô#ßq. g\÷ P^•¥~¡OQê ã„¬ƒ•’° ÇÞ=ò Jk•H› ‹¬ƒ•’°¼• ("³°*ìi\©) "Œ Î<Œx~¡â†Ç¶xH÷ H›@°“|_• P~¡Û~¡°Á ‡•‹¹ KÍ†Çò#°. nx P^•¥~¡OQê <Œ¼†Ç°ª•Ö<Œ•°ä›•_¨qKŒiOz P"³¶ Î=ò ³•°æ#°. ‡•„¬=ò, J„¬qã Ç=ò J<Í J<ÍH› q+¬†Ç¶•`Ë‰§ã‹¬ ëO `³•°æ`Ç°O^Îx `³•°„¬ô`Œö~ `Ç„¬æ ^¥xH÷ ‹¬i†³Ø°# "³ á*ìýxH›‰§ã‹¬ ëx^Î~¡Å<Œ•°#ß„¬æ\÷H÷, "Œ\÷ „¬ik• `³•°‹¬°HË…èH› J…ºH÷H› "Œ^Î#•`Ë‹¬i„¬ôKÇ°óä›½O\ì~¡°.

Q®°_• QË„¬ô~Œ• KÇ°@¶“ ‹¬¶~¡°¼x h_È „¬_ÍO Ç "³°Ø ¥#=ò…Õ Z@°=O\÷ H›@“_¨•°LO_È~Œ Î°. ZO Î°ä›½? Jx ³•°‹¬°Hù<Í ^¥xH÷ =òO Î°, "³á*ìýxH› x~¡¶„¬}•#°³•°•ä›½O^¥O.

24

1. =°#=ò XH› ä›½Oƒ•ìHê~¡ H›@H›=ò#° (QêA) ‹¬¶~¡°¼xH÷ Z Î°~¡°Qê =ôOz#,‹¬¶~¡¼ H÷~¡}=ò•° HùO Ç Î¶~¡=ò…Õ P H›@H› x~Œà}=ò#° |\÷“ UH©H›$ Ç=°Q®°#°,P KË@ U^³á# =°O_Í =‹¬°ë=ô (Jy¾„¬ô•Á "³òII) =ôOz#KË P UH©H›$`Ç‹¬¶~¡¼H÷~¡}=ò•KÍ U~¡æ_•# "Í_•H÷ =°O_È°#°.2. =°# ƒ•’¶=°O_È•=òÌ„á# J<ÍH› J~¡}¼=ò•° H›•=ô.JO Î°…Õ U„¬ôQê Ì„iöQ J<ÍH› =$H›Æ *ì Ç°•° (K³@°Á)=ôO_È°#°. ZO_¨Hê•=ò…Õ K³@Á #°O_• ~Œe„¬_•#ZO_È°\ìä›½•Ì„á, U„¬ôQê Ì„iy# K³@Á Hù=°à• ‹¬O Î°•#°O_• ‹¬¶~¡¼ H÷~¡}=ò•° XH› KË@ UH©H›$ Ç"³°Ø „¬_•#„¬ôæ_È°JKÇó@ =ôO_•# ZO_È°\ìä›½•° ‹¬¶~¡¼ H÷~¡}=ò• #°O_• "³•°=_Í "Í_•H÷ =°O_•, J~¡}¼=òJyßH÷ P‚¬•u JQ®°#°.

Ì„á "³á*ìýxH› x†Ç°=°=ò ª•=°"Í Î =°Oã Ç=ò…Õ ''‹¬„¬ëj~ŒÂ}ìO Jyß—ÑÑ JxHùxß "Í• ‹¬OII• ãH÷ Ç"Í° =°# "Í Î=ò•…Õ ³•°„¬|_•#k. ‹¬¶~¡¼ H÷~¡}=ò•#°O_• "³•°=_Í =òY¼OQê U_È° H÷~¡}=ò• (g\÷ #°O_• J<ÍH› H÷}=ò•° U~¡æ_È°#°g\÷<Í ‹¬‚¬ìã‹¬‡• Ÿ, ‹¬‚¬ìãª•H›Æ) z=~¡ J#Qê P H÷~¡}=ò•° U Íx =‹¬°ë=ô („¬ ¥~¡Ö=ò)`ŒH÷# KË@ JKÇó@ Jyß =ôO_È°#°. ‹¬¶~¡¼ H÷~¡}=ò•° ã„¬‹¬iOKÇ°#„¬ô_È° =°^•Î¼…ÕZKÇó@ "Í_•x ã„¬ ÎiÅOKÇ=ô. U Íx XH› „¬ ¥~¡Ö=ò#° `ŒH÷# JKÇó@ L+¬â=òL ÎÄ•qOKÇ°#°. JO Í Hêx Pk‰õ+¬µx U_È° t~¡‹¬°••Ì„á# =°}°•° =ô#ß=xP^¥¼uàH›=ò…Õ À„~ùø#_È=ò ‹¬=°O[‹¬"³°Ø# WKÇó@ J‹¬=°O[‹¬=ò.

Ì„á "³á*ìýxH› J#Þ†Ç°O :Ð Q®°_• QË„¬ô~Œ•° KŒ…ì=~¡ä›½ Ì„á ƒ•ìQ®=ò# Hù#…èä›½O_¨ „²~¡q°_£ PHê~¡=ò…Õ x~Œà}=ò [~¡°Q®°#°. D Q®°_• QË„¬ô~Œ• H›@“_È=ò•Ì„áJ<ÍHêH›$ Ç°•…Õ xiàOz# t•æ x~Œà}=ò•°O_È°#°. D t•æ x~Œà}=ò…Õ U~¡æ_•#‹¬O Î°• #°O_• ‹¬¶~¡¼ H÷~¡}=ò•° ã„¬‹¬iOKÇ° ‹¬=°†Ç°O…Õ U Íx XH› KË@öHOãnH›$ Ç"³°Ø# JKÇó@ =°O_Í =‹¬°ë=ô•°#ß P H÷~¡}=ò•`ŒH÷_• =•Á U~¡æ_Í "Í_•H÷=°O_È°#°. D KÇ~¡¼=•# #+¬“=ò "Œ\÷•°Á#°. JO Î°KÍ =°# „¬î~¡Þ |°°+¬µ•KÍJ Î¼†Ç°#=ò KÍ†Ç°|_•, x~¡â~òOz# PKÇ~¡}•#° Î$+²»…Õ LOKÇ°Hùx ''Q®°_• QË„¬ô~Œ•KÇ°@¶“ ‹¬¶~¡°¼x h_È „¬_ÍO Ç "³°Ø ¥#=ò…Õ Z@°=O\÷ H›@“_¨•° LO_È~Œ Î°ÑÑ Jx³•æ_È"³°Ø#k. JO ÍHêx U=iH÷ `Ëz# P…ÕKÇ#•#° Qù„¬æQê K³„¬ôæHù#°KÇ°,

=°i†Çò q+¬†Ç° „¬ik• ³e†Ç°H› À‚ì Ç°"Œ Î°•°, <Œ‹²ëä›½•° ‹¬=°#Þ†Ç° „¬~¡°KÇ°HË…èH›"ŒkOKÇ_ÈO ZO Ç=~¡ä›½ ‹¬=°O[‹¬O?

25

2. Q®~¡Ä•Q®°_•…Õ q Î°¼ Ÿ n‡••#° ZO Î°ä›½ L„¬†³¶yOKÇ~Œ Î°?

ã„¬‹¬°Ö Ç „¬i‹²Ö Ç°•…Õ Q®~¡Ä•Q®°_•x xiàOz ^¥x Z Î°~¡°Qê LO_È° Q®kx~Œà}=ò•…Õ HêOu H÷~¡}ì•#° ã„¬uaOaOKÍ ãQê<³á\˜ ªé“<£• "Œ_È°KÇ°<Œß~¡°.Dq^•Î=òQê xiàOKÇ°@ KŒ…ì ã„¬=¶ ÎH›~¡"³°Ø#k. ã‡•p# Í"Œ•†Ç¶•…Õ =°Oã Œ•†Ç°=ò,†Ç°Oã`Œ•†Ç°=ò•#° ï~O_È° H›@“_¨• Ç~¡°"Œ Ç q‰§• Q®k x~Œà}=ò H›ey ƒ•’ä›½ë•ä›½Î~¡Åƒ•ìQ®¼=ò H›eyOK³ Î~¡°. Q®~¡Ä•Q®°_•…Õ Í=`Œ qãQ®‚¬ðxH÷ J•OH›iOz# Pƒ•’~¡}=ò•

†Ç°O Î°Q®• =ã[, "³á_È¶~Œ¼•° "³òII "Œ\÷#°O_• "³•°=_È° ã„¬=¶ ÎH›~¡"³°Ø# HêOuH÷~¡}ì• =•Á ã„¬=¶ Î"Í°~¡æ_È ä›½O_¨ D x~Œà}=ò•° Hê‡•_È°#°. =°i†Çò Q®~¡Ä• Q®°_•†Ç°O Î° #¶<³ n„¬=ò•#° =¶ã Ç"Í° "Œ_È°@ PQ®=°‰§ã‹¬ë x†Ç°=°=ò ."Œ\÷ #°O_•Z@°=O\÷ |•= Çë~¡"³°Ø# HêuH÷~¡}ì•° "³•°=_È=ô. Hêx ãQê<³á\˜ ªé“<£• "Œ_È°KÇ°#ßQ®°_È°•…Õ, =°i†Çò Q®~¡ÄQ®°_• †Ç°O Î° J Ç¼k•H› HêOu=O Ç"³°Ø# q Î°¼ Ÿ n‡••OH›~¡}KÍ†Ç°@ =•# HêOu H÷~¡}ì•° D ãQê<³á\˜ ªé“<£• #°O_• „¬~Œ=~¡ë#=ò K³O Î°J‡•†Ç°H›~¡"³°Ø# HêOu H÷~¡}=ò• =•Á =°# H› ×¤ä›½ ã„¬=¶ Î=ò U~¡æ_È°#°. JO Î°KÍQ®~¡Ä•Q®°_•…Õ q Î°¼ Ÿ n‡••#° L„¬†³¶yOKÇ~Œ Î°?

3. Q®°_• QË„¬ô~Œ•Ì„á …Õ‚¬ì=ò`Ë ä›•_•# H› ×‰§•#° ZO Î°ä›½ã„¬u+²»OKŒe?

ã„¬‹¬°Ö Ç "³á*ìýxH› †ÇòQ®O…Õ Z ³á# H›@“_¨•Ì„á …Õ‚¬ì=ò`Ë ä›•_•# "³ò# Íi#…Õ‚¬ìKÇ¶zH›#° U~Œæ@° KÍ†Çò Î°~¡°. nx =•# =~ŒÂHê•O…Õ "³°~¡°„¬ô• =•Á U~¡æ_È°„²_È°Q®°• ¥Þ~Œ L Çæ#ß=°†Í°¼ q Î°¼ Ÿ ‡Ú>ÿxÂ†Ç°…˜ xsÞ~¡¼„¬~¡KÇ°#°. JO Î°KÍ H›@“_¨•ä›½„²_È°Q®°• =•Á U@°=O\÷ ã„¬=¶ Î=ò [~¡°Q® Î°. W Í ‹¬¶ã Ç=ò Hùxß "Í• ‹¬OII•ãH÷ Ç"Í° =°# "³ákH› q*ìý#=ò…Õx ‹¬¶ã Ç=ò• (=°Oã Ç=ò) ¥Þ~Œ Q®°_• QË„¬ô~¡=ò•Ì„á"³ò# Íi# …Õ‚¬ìH› ×‰§•#° PQ®=° ‰§ã‹¬ëx~¡â†Ç°=ò ã„¬Hê~¡=ò ã„¬u+²“OKŒ~¡°.

4. ‹¬¶~¡¼ ãQ®‚¬ì} ‹¬=°†Ç°O…Õ ‹¬¶~¡°¼x <Í~¡°Qê ZO Î°ä›½ KÇ¶_È~Œ Î°?P‚¬ð~¡ •¥<Œ¼•…Õ Î~¡Ä•„¬ô•Á•#° ZO Î°ä›½ "Œ_¨e?

Z ³á# H›@“_¨•Ì„á …Õ‚¬ì=ò`Ë ä›•_•# "³ò# Íi# KÇ¶zH›#° U~Œæ@° KÍ‹²"³°~¡°„¬ô• =•Á U~¡æ_È° „²_È°Q®°• ^¥Þ~Œ L Çæ#ß=°†Í°¼ q Î°¼ Ÿ ‡Ú>ÿxÂ†Ç°…˜

26

xsÞ~¡¼„¬~¡KÇ° ‹¬¶ã Ç=ò ã„¬Hê~¡O Ð Q®~¡Ä•Q®°_•…Õ Í=`Œ qãQ®‚¬ðxH÷ J•OH›iOz#Pƒ•’~¡}=ò• †Ç°O Î°Q®• =ã[, "³á_È¶~Œ¼•° "³òII "Œ\÷#°O_• "³•°=_È° ã„¬=¶ ÎH›~¡"³°Ø#HêOu H÷~¡}ì• =•Á ã„¬=¶ Î"Í°~¡æ_È° ‹¬¶ã ÇO ã„¬Hê~¡O =°i†Çò <Í\÷ "³á*ìýxH› ‹¬¶ã ÇOã„¬Hê~¡O, ‹¬¶~¡¼ ãQ®‚¬ì}O ~ËA# ƒ•’¶q°H÷ ‹¬¶~¡°¼xH÷ =°^•Î¼# KÇOã Î°_È° =KÇ°ó@KÍ,‹¬¶~¡¼ ãQ®‚¬ì}"Í°~¡æ_È°#°. D ‹¬¶~¡¼ ãQ®‚¬ì} ‹¬O Î~¡Ä•O…Õ KÇOã Î°xg° Î°Qê =KÇ°óã„¬=¶ ÎH›~¡"³°Ø# ‹¬¶~¡°¼x HêOu H÷~¡}ì•…Õx ö~_•†Í°+¬<£ =•Á P‚¬ð~¡ „¬ ¥~¡ÖÌ„á …è ¥r=„¬^¥~ŒÖ•Ì„á KÇ~¡¼ [~¡„¬H› x"ŒiOKÇ°#x, =°# |°°+¬µ•° J^•Î¼†Ç°#=òKÍ‹²`³eæi.JO^Î°KÍ HêOu H÷~¡}ì•…Õx ö~_•†Í°+¬<£ r=„¬^¥~ŒÖ•Ì„á KÇ~¡¼ [~¡„¬H›x"ŒiOKÇ°@ä›½ Î~¡Ä•„¬ô•Á•° L„¬†³¶yOKŒ~¡°. (<Í\÷ "³á*ìýxH›OQê Z ³á# x~Œà}=ò•Ì„á"Œ_È° …Õ‚¬ì ‹¬¶zH›•=…ÿ <Œ_È° P‚¬ð~¡ „¬ ¥~ŒÖ•Ì„á L„¬†³¶yOz# ‹¬¶zH›•°)

5.†Ç°[ý=ò, †Ç¶Q®=ò =°i†Çò „¬î*ì ‹¬=°†Ç¶•…Õ ä›½_•KÍ~ò=ôOQ®~¡=ò ã"Í•°ä›½ Î~¡Ä•`Ë Ç†Ç¶~¡°KÍ‹²# LOQ®~¡=ò "Œ_¨e.ZO^Î°ä›½?

†Ç°[ý=ò, †Ç¶Q®=ò =°i†Çò „¬î*ì ‹¬=°†Ç¶•…Õ „¬i”OKÇ° c*ìH›Æ~Œ•„¬~”¡#=ò, "Í Î „¬~”¡#=ò, =°Oã Ç„¬~”¡# "³òII•Q®° "Œ\÷ ¥Þ~Œ =°# ‰×s~¡=ò…Õ U~¡æ_È°q^Î°¼`Ÿ ‹¬æO^Î#•…Õx ‚¬ðxH›~¡"³°Ø# "Œ\÷x D ^Î~¡Ä• LOQ®~¡=ò ‹¬‚¬ð†Ç°O`Ër=„¬ ¥~¡Ö=òÌ„á „¬_È° K³_È° ‹¬æO Î#•#° x"ŒiOKÇ°Hù# =KÇ°ó#°. D ‹¬¶ã Ç=ò#°"Í ¥^•Î¼†Ç°#=ò ^¥Þ~Œ x~¡¶„²OKÇ =KÇ°ó#°. „¬îië q=~¡}#° <Œ ''NKÇãH› (†Ç°Oã Ç)„¬i‰Õ^•Î<Œ "Œ¼‹¬=òÑÑ ãQ®O ŠÎ=ò…Õ q=iOKÇ_È"³°Ø#k.

28

„¬ô~Œ}ì^•¥~Œ•°„¬ô~Œ}ì^•¥~Œ•°„¬ô~Œ}ì^•¥~Œ•°„¬ô~Œ}ì^•¥~Œ•°„¬ô~Œ}ì^•¥~Œ•°

N ä›•~¡à „¬ô~Œ}O…Õ ‹¬„¬ë"³¶-^•¥¼†Ç°O =°i†Çò 8 #°O_• 10 J^•¥¼†Ç°=ò•†Ç°O Î° ä›•~¡à L"ŒKÇ ^¥Þ~Œ ‹¬$+²“=~¡â#"£° KÍ†Ç°|_•#k. D q‰×ÞO…Õ "Í Î=ò•O Î°K³„¬æ|_•# ‹¬$+¬µ“•°, |°°+²ã‡éH›ë=ò…ÿá# <Œ=°=ò•° Q®• ‰×ä›½ë•° "Œ\÷ #°O_• "³•°=_È°„¦¬e`Œ•#° Ð L„¬ „¦¬e`Œ•#° „¬ô~Œ}ì•…Õ ƒ•’~¡ë Ð ƒ•ì~¡¼ Ð „¬ôã Ç°_È° Ð „¬ôã ÇH› "³òII•Q®°"ŒiQê =iâOz ³eæ<Œ~¡°. "Œ\÷x <Í\÷ "³á*ìýH›„¬iƒ•ì+¬…Õ Object (Principle) - Fun-

damental - Results - Sub resultsQê ƒ•ìqOKÇ =KÇ°ó#°.

Nä›•~¡à „¬ô~Œ}ì^•¥~Œ•°Nä›•~¡à „¬ô~Œ}ì^•¥~Œ•°Nä›•~¡à „¬ô~Œ}ì^•¥~Œ•°Nä›•~¡à „¬ô~Œ}ì^•¥~Œ•°Nä›•~¡à „¬ô~Œ}ì^•¥~Œ•°Wu N ä›•~¡à„¬ô~Œ}è ‹¬„¬ë"³¶Wu N ä›•~¡à„¬ô~Œ}è ‹¬„¬ë"³¶Wu N ä›•~¡à„¬ô~Œ}è ‹¬„¬ë"³¶Wu N ä›•~¡à„¬ô~Œ}è ‹¬„¬ë"³¶Wu N ä›•~¡à„¬ô~Œ}è ‹¬„¬ë"³¶----- ^•¥¼†Ç°— ^•¥¼†Ç°— ^•¥¼†Ç°— ^•¥¼†Ç°— ^•¥¼†Ç°—

=°‚¬ðƒ•’¶ Ç=ò•†Ç°O Î° J<ÍH› ÇÞ=ò#°, WOãk†Ç°=ò•ä›½ q+¬†Ç°=ò…ÿá#‰×s~¡=ò•O Î° ã‡•}°• qx†³¶Q®=ò#° ä›•_¨ ã|‚¬ìà†Í° ‹¬Þ†Ç°=òQê ‹¬$lOK³#°.<Œ=°~¡¶„¬=ò•#°, ã‡•H›$ Ç=ò…ÿá# ƒ•’¶ Ç=ò• qª•ë~¡=ò#° P=°À‚ì‰×Þ~¡_È° "Í Î‰×|í=ò•#°O_•†Í° PkHê•=ò# xiàOK³#°. |°°+²ã‡éH›ë=ò…ÿá# <Œ=°=ò•°, "Í Î=ò•O Î°K³„¬æ|_•# ‹¬$+¬µ“•°. '' Ç ¥Ä•q Œ—ÑÑ P q^•Î=òQê ƒ•ìqO„¬|_• Pã‰×~òO Ç°~¡° Jx ‹¬æ+¬“=òQêN ä›•~¡à„¬ô~Œ}O…Õ U_È= J^•¥¼†Ç°=ò#O Î° 66, 67, 68 „¬Oä›½ë•…Õ ³•æ|_•#k.J Í x†Ç°=°=ò`Ë <Í#° <Œ~¡KÇ#•#° ã‡•~¡Oa•OKÇ_È"³°Ø#k. WO Îe JO‰§•° H›eæ`Œ•°Hê=ô. HêH›‡é Í ãQ®O ŠÎ x~¡¶„¬} J#°#k ã„¬‹¬°ë ÇO KŒ…ì ƒ•ìQê•° JO Î°ƒì@°…Õ…è=ô. JO Î°ƒì@°…Õ =ô#ß ãQ®O Š¥^•¥~¡"Í° =ü•=ò.L^¥: †Ç°[ý=ò „¬ô~¡°+¬µ_È°Ðƒ•’~¡ëÐObject (Principle), ÎH÷Æ}Ðƒ•ì~¡¼ (KÍ†Çò@ - Fun-

damental) †Ç°O Î° (=•#) L ÎÄ•qOz# „¬ôã Ç°•°, „¬ôãuH›• („¦¬e`Œ•° Ð L„¬ „¦¬e`Œ•° Results - Sub results) †³òH›ø q=~¡} :

29

†Ç°[ý„¬ô~¡°+¬µxH÷ ^ÎH÷ Æ} J#° H›#¼#° JiæOK³#°. "Œi^Îíi KÍ`Ç ã„¬„¬OKÇ=ò

Ì„O‡ÚOkOKÇ|_•#k. P †Ç°[ý„¬ô~¡°+¬µxH÷ ÎH÷Æ} l†Ç°O Î°†Ç°O Î°†Ç°O Î°†Ç°O Î°†Ç°O Î° (=•Á) 12 =°Ok ä›½=¶~¡°•°

H›eyi. (13) "Œ~¡° †Ç¶=ò•° Jx „²•°=|_È° Í= Ç•°, ª•Þ†Ç°Oƒ•’°= =°#ÞO Ç~¡=ò…Õ

"Œ~¡° H›eyi. Îä›Æ½_È° lã„¬‹¬¶uã„¬‹¬¶uã„¬‹¬¶uã„¬‹¬¶uã„¬‹¬¶u ([##=ò) †Ç°O Î° 24 =°Ok H›#¼•#° ‡ÚO ³#°.(14)"Œ~¡° ã‰× Îí, •H÷Æà, •Î$u, Ç°+²“, „¬ô+²“, "Í°^•Î, ãH÷†Ç°, |°kœ, •[û, =„¬ô=ô, ‰§Ou, ‹²kœ, H©ië, ÐMì¼u, ‹¬u, ‹¬Oƒ•’¶u, ‹¬à$u, ã„Ôu, H›Æ=°, ‹¬O Çu, J#‹¬¶†Ç°, T~Œû, ª•Þ‚¬ð, ‹¬Þ Š¥

WO Î°…Õ 13 =°Ok ÎH›Æ „¬ôãuH›•#° •Î~¡°à_È° ƒ•ì~¡¼•°Qê ‹ÔÞH›iOK³#°. J#Qê^•Î~¡à‹² ¥œO Ç=ò#ä›½ ‹¬O|Ok•Oz#q. q°ye# 11 =°OkH÷ ãH÷Ok q^•Î=òQê ƒ•’~¡ë•°Qê³•æ_È"³°Ø#k

ƒ•’~¡ë Ð Object (l Principle) ƒ•ì~¡¼ Fundamental

ƒ•’$Q®°=ô Mì¼ut=ô_È° ‹¬u=°sz ‹¬Oƒ•’¶uJOy~¡‹¬°_È° ‹¬à$u„¬ô•‹¬°ë¼_È° ã„Ôu„¬ô•‚¬•_È° H›Æ=°ãH› Ç°=ô ‹¬O ÇuJãu J#‹¬¶†Ç°

‹¬„¬ë=¶^•¥¼†Ç°=ò

30

=‹²+¬µ»_È° T~ŒûJyß‚¬ìÙã Ç°_È° ª•Þ‚¬ð Íq„² Ç$ Í= Ç•° ‹¬Þ Š¥

t= ‰×H÷ë #°O_• L ÎÄ•qOz# ~¡°ã Î°#ä›½ H›eæOz# W Ç~¡=ò…ÿá# U_È° À„~¡°Á#°,ƒ•ì~¡¼•#°, „¬ôã`Ç°•#° =°i†Çò Z#°=°O_È°Q®°iH÷ ‰§‰×Þ`Ç=ò…ÿá# ª•Ö#=ò•#°…ÕH›„² Œ=°‚¬•_³á# ƒ•’Q®=O Ç°_È° J„¬æyOK³#° (25)

<Œ=°=ò•° JO‰×•° ƒ•ì~¡¼•° „¬ôã Ç°•°Law Principle Fundamental Result

1. ~¡°ã Î°_È° ‹¬¶~¡°¼_È° ‹¬°=~¡ó• ‰×<³á‰×Þ~¡°_È°2. ƒ•’=ô_È° [•=ò L=° ‰×Ããä›½_È°3. ‰×~¡°Þ_È° ƒ•’¶q° qöHt …Õ‚²ì ÇOQ®°_È°4. D‰§#°_È° Jyß ª•Þ‚¬ð =°<Ë[=ô_È°5. „¬‰×Ã„¬u "Œ†Çò=ô t= ‹¬øO Î°_È°6. c•=ò_È° PHê‰×=ò kä›½ø•° ‹¬~¡°¾_È°7. LãQ®°_È° †Ç°[ýnH÷Æ Ç°_È° nH›Æ ‹¬O`Œ#°_È°8. =°‚¬ð Í=ô_È° KÇOã Î°_È° ~Ë‚²ì}÷ |° •Î°_È°

D q^•Î=òQê L#ß Í= Ç•ä›½ Í=ô_³á# l=°À‚ì‰×Þ~¡°_È° ‹¬$+²“ •Î~¡à=ò#°,Hê=°=ò#° =ke "³á~ŒQ®¼ƒ•ì==ò #=•OaOK³#°.Ð(31)."³á~ŒQ®¼ƒ•ì==ò J#Qê "³á*ìýxH›OQê <Œ =òO Î° ~¡KÇ#•…Õ q‰×nH›iOKÇ_È"³°Ø#k.

(ã|‚¬ðO_È„¬ô~Œ}O „¬î.ƒì. J. 9Ð10) ä›•.„¬ô. Î‰×=¶^•¥¼†Ç°=ò

31

y˚<ä eTÁqÔeTT yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüDy˚<ä eTÁqÔeTT yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüDy˚<ä eTÁqÔeTT yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüDy˚<ä eTÁqÔeTT yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüDy˚<ä eTÁqÔeTT yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüD

$X‚«X«sêq+<ä y~ø ØôdsYÃ Çìº‡≥÷´{Ÿ ` ¨wæj·÷s¡÷ŒsY : (1960 dü+ˆˆ)

n<∏äs¡«D y<äeT÷\ eTÅqÔeTTqT HqT ô|’ yê] qT+&ç $X‚¢wüq>± Á>∑Væ≤+#êqT.

(n<∏äs¡«y<ä ø±+.1 `(n.1) ` dü÷.1`1) ` ø£fi≤Á|ü|üPs¡í $<ë«Hé $X«+

n<∏äs¡« y˚<ä dü+Væ≤‘· 1n<∏äs¡« y˚<ä dü+Væ≤‘· 1n<∏äs¡« y˚<ä dü+Væ≤‘· 1n<∏äs¡« y˚<ä dü+Væ≤‘· 1n<∏äs¡« y˚<ä dü+Væ≤‘· 1

eTÁqÔeTT:eTÁqÔeTT:eTÁqÔeTT:eTÁqÔeTT:eTÁqÔeTT:


yê#êdüŒ‹s¡“˝≤ ‘cÕ+ <∏äD√« -n<ä <ä<Ûë‘·T yTˆˆ

|ü<äeTT :|ü<äeTT :|ü<äeTT :|ü<äeTT :|ü<äeTT :

jT ˆ Á‹ - dübÕÔ' ˆ |ü] - j·÷ìÔ ˆ $XÊ« ˆ s¡÷bÕDÏ _ÁuÛÑ‘·' ˆ

yê#·' ˆ |ü‹' ! ã˝≤ ˆ ‘cÕyéT ˆ ‘·q«-' ˆ n<ä ˆ <ä<Ûë‘·T ˆ yTˆˆ

nqTyê<äeTT :nqTyê<äeTT :nqTyê<äeTT :nqTyê<äeTT :nqTyê<äeTT :

$X«s¡÷|ü<Ûës¡T …’ @ Á<∏ädü|üÔ |ü<ësêú\÷

düπs« düs¡«Á‘ê yê´|æ+#·Tqy√ yêì düs¡«ã\+ z yê#êdü«r!

Hê≈£î düeT≈£Ls¡TÃ

Á‹X¯ã∆+ #Ó|ü⁄Ô+~ :Á‹X¯ã∆+ #Ó|ü⁄Ô+~ :Á‹X¯ã∆+ #Ó|ü⁄Ô+~ :Á‹X¯ã∆+ #Ó|ü⁄Ô+~ :Á‹X¯ã∆+ #Ó|ü⁄Ô+~ :

eT÷&ÉT˝Àø±\T, yê{Ï n~ÛcÕº‘· …’q ` n–ïyêj·TT Ä~‘·T´\T

`dü‘·«s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤\T

ÁãVü≤à $wüßí eTùV≤X«s¡T\T

dübÕÔ' : (wübÕÔ') dü|üÔs¡T¸\T, dü|üÔÁ>∑Vü‰\T, dü|üÔdüeTTÁ<ë\T,

dü|üÔ Àø±\T, dü|üÔ#Û·+<ädüT‡\T yÓTTˆˆ

Á|ü‹|ü<ës¡úeTT : (Á>∑+<∏äeTT˝À Ò<äT)Á|ü‹|ü<ës¡úeTT : (Á>∑+<∏äeTT˝À Ò<äT)Á|ü‹|ü<ës¡úeTT : (Á>∑+<∏äeTT˝À Ò<äT)Á|ü‹|ü<ës¡úeTT : (Á>∑+<∏äeTT˝À Ò<äT)Á|ü‹|ü<ës¡úeTT : (Á>∑+<∏äeTT˝À Ò<äT)

(á s¡#·sTT‘· jÓTTø£ÿ Á|ü‹|ü<ës¡úeTT)(á s¡#·sTT‘· jÓTTø£ÿ Á|ü‹|ü<ës¡úeTT)(á s¡#·sTT‘· jÓTTø£ÿ Á|ü‹|ü<ës¡úeTT)(á s¡#·sTT‘· jÓTTø£ÿ Á|ü‹|ü<ës¡úeTT)(á s¡#·sTT‘· jÓTTø£ÿ Á|ü‹|ü<ës¡úeTT)

jT R Ms¡\T (be¬s’‘), Á‹ReT÷&ÉT, wübÕÔ' R (dübÕÔ') @&ÉT X≈£îÔ\T,

|ü]j·TìÔ R ‹s¡T>∑T≥, $XÊ« R $X«eTT˝À, s¡÷bÕDÏ R Äø±s¡eTT\T _ÁuÛÑ‘·

R (≈£L&çj·TTqï$, düeTq«j·T |üs¡#·T≥, <Ûä]+#·T#·THêïs¡T) yê#·' R ÁãVü≤à,

|ü‹' R (Hê<∏äT&ÉT) •e⁄&ÉT, u˝≤' R ã\eTT (|ü<ës¡úeTT ` $wüßíe⁄), ‘cÕ+ R

32

yês¡\jÓTTø£ÿ, yês¡\≈£î, <∏äD√« (‘·q« - ') R ‘·q˝ÀìøÏ (\sTT+|ü #düTø=qT≥),

n<ä R Ç|ü&ÉT, <ä<Ûë‘·T (<ë<Ûë‘·T) R ÇeTTà, Ç#·TÃ>±ø£, yT R Hê≈£î

‘ê‘·Œs¡éTT :`‘ê‘·Œs¡éTT :`‘ê‘·Œs¡éTT :`‘ê‘·Œs¡éTT :`‘ê‘·Œs¡éTT :`

y<äe÷‘ê! Äø±s¡eTT\qT <Ûä]+∫ ‹s¡T>∑T#·Tqï Á‹ X≈£îÔ …’q •e⁄&ÉT,

$wüßíe⁄, ÁãVü≤ànqT HêeTeTT\˝À sTT$Tj·TTqï @&ÉT X≈£îÔ\qT, Ä~ |üsêXøÏÔ

‘·q˝À \sTT+|ü#düTø=ìq $<ÛëqeTTqT Hê Ä<Ûä j·TqeTT ø=s¡≈£î ÇeTTà


¬ •e⁄&ÉT : 1. Á‹eTTK#·sê´XøÏÔ G $k˛Œ≥DXøÏÔ 2. e‹Ô&çXøÏÔ

3. ñwüíXøÏÔ G ø±+‹XøÏÔ

¬ $wüßíe⁄ : 4. >∑Ts¡T‘·«XøÏÔ 5. nj·TkÕÿ+‘·XøÏÔ G $<äT´‘YXøÏÔ

¬ ÁãVü≤à: 6. Ä‘·àXøÏÔG $C≤„qXøÏÔ 7. düsê«+‘·sê´$TXøÏÔ

Ä~|üsêX¯øÏÔ (eT÷\X¯øÏÔ)Ä~|üsêX¯øÏÔ (eT÷\X¯øÏÔ)Ä~|üsêX¯øÏÔ (eT÷\X¯øÏÔ)Ä~|üsêX¯øÏÔ (eT÷\X¯øÏÔ)Ä~|üsêX¯øÏÔ (eT÷\X¯øÏÔ)

Á‹X¯≈£îÔ\T : Á‹X¯≈£îÔ\T : Á‹X¯≈£îÔ\T : Á‹X¯≈£îÔ\T : Á‹X¯≈£îÔ\T : 1) •e⁄&ÉT ` bÕs¡«‹<$2) $wüßíe⁄ ` \øÏåà<$

3) ÁãVü≤à`düs¡dü«‹<$

dü|üÔX¯≈£îÔ\T : dü|üÔX¯≈£îÔ\T : dü|üÔX¯≈£îÔ\T : dü|üÔX¯≈£îÔ\T : dü|üÔX¯≈£îÔ\T : 1) , $ù|òTïX«s¡T&ÉT (>∑D≤<Ûä ≈£åî&ÉT) 2) ≈£îe÷s¡kÕ«$T

3) Áoe*¢ 4) >∑Ts¡T‘·«XøÏÔ 5) nj·TkÕÿ+‘·XøÏÔ G $<äT´‘YXøÏÔ 6) Ä‘·àXøÏÔ

G$C≤„qXøÏÔ 7) düsê«+‘·sê´$TXøÏÔ

Ä<Ûë´‹àø£ HêeTeTT\T :Ä<Ûë´‹àø£ HêeTeTT\T :Ä<Ûë´‹àø£ HêeTeTT\T :Ä<Ûë´‹àø£ HêeTeTT\T :Ä<Ûë´‹àø£ HêeTeTT\T : yÓ’C≤„ìø£ HêeTeTT\T ($X‚¢wüD)yÓ’C≤„ìø£ HêeTeTT\T ($X‚¢wüD)yÓ’C≤„ìø£ HêeTeTT\T ($X‚¢wüD)yÓ’C≤„ìø£ HêeTeTT\T ($X‚¢wüD)yÓ’C≤„ìø£ HêeTeTT\T ($X‚¢wüD)

1) Ä~|üsêXøÏÔ (eT÷\XøÏÔ) $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ (G)

2) bÕs¡«‹<$ (eT÷\XøÏÔ Àì $$<Ûä X≈£îÔ\T) ->∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ (g) •e⁄&ÉT (\j·Tø±s¡T&ÉT) >∑eTDXøÏÔ

, $ù|òTïX«s¡T&ÉT (>∑D≤<Ûä≈£åî&ÉT) e‹Ô&çXøÏÔ

(Compresure Force)

Á>∑Vü≤>∑eTD ìj·TeTeTT (Planet Motion)

33

≈£îe÷s¡kÕ«$T ø±+‹ (Light)

Áoe*¢ ñwüíeTT (Heat)

3. $wüßíe⁄ (|ü<ës¡∆XøÏÔ) |ü<ës¡úeTT (|üs¡e÷DTXøÏÔ) (Mass)

\ø°åà<˚$ dü+|ü<ä

eTqà<ÛäT&ÉT ø√]ø£ (Un-Known Spirit)

s¡‹<$ dü+|üs¡ÿXøÏÔ (Sex)

4. ÁãVü≤à düèwæºø£s¡Ô (Creator)

düs¡dü«‹<$ ($<ä ) $<ä (Education)

e÷qdü ñ‘·Œ‹Ô (Mental ability)

ôô|’ P^•¥¼uàH› Ð "³á*ìýxø£ ìj·TeTeTT Ò eTqeTT wü&é #·Áø£eTT\˝Àì Í=`Œ ‰×H÷ë~¡¶„¬=ò•ä›½ nq«sTT+#·TqT. ìj·TeT „¬ Îœu…Õ ^•¥¼#Ð†³¶Qê x†Ç°=°=ò•`Ë‹¬i†³Ø°# ‹¬¶ã Ç=ò• ^¥Þ~Œ ãQ®‚²ìOz# c*ìH›Æ~¡ „¬~”¡# =•Á ãÀ„ö~„²O„¬|_È° r= „¬ ¥~¡Ö‹¬æO Î# <Í\÷ "³á*ìýxH›=òQê(Metaphysics or Medically) ä›½O_Èeh ‰×H÷ëx ‡ÚO Î=KÇ°ó#°. =°# ‰×s~¡=ò…Õ =ô#ß r=„¬ ¥~¡ÖO xã^¥=‹¬Ö…Õ =ô#ß^¥xx L Íë[„¬~¡KÇ@"Í°ä›½O_Èeh ãÀ„~¡} Jx P~¡Âq*ìý#=ò…Õ À„~ùø# |_•#k."Œ\÷ P^•¥¼uàH›Ð"³á*ìýx ‹¬OH÷Æ„¬ëq=~¡} ~òO Î° ‡ÚO Î° „¬~¡KÇ_È"³°Ø#k.

34

+¬@óãHê•…Õ Jk•‘•“# Í= Ç•°Qê q<Œ†Ç°ä›½_È°, ã|‚¬ìà, q+¬µâ,t=ô_È° "³ò Î•Q®°"Œ~¡•#° JKÇó@<Í ZO Î°ä›½OKŒ~¡°!

Ä X≈£îÔ\ Ä<Ûë´‹àø£ ` yÓ’C≤„ìø£ $\Te\T

+¬@óãH› Ð "³á*ìýxH› ‹¬¶ã Ç q=~¡}‹¬¶KÇ# : <Œ†³òH›ø P^•¥¼uàH› „¬ Î ‹¬=°#Þ†Ç¶xH÷ "³á*ìýxH› q=~¡} ^¥Þ~Œ P^•¥¼uàH›Í= Ç•° "Œi †³òH›ø "³á*ìýxH› ‰×H÷ë q•°=•#° q‰× Î=òQê ³e†Ç° *è†Ç°_È"³°Ø#k.

KÇ Î°=Q®•~¡°. Ð +¬@óãHê•…Õ Jk•‘•“# Í= Ç•°Qê q<Œ†Ç°ä›½_È°, ã|‚¬ìà, q+¬µâ, t=ô_È°"³ò Î•Q®°"Œ~¡•#°, "ŒiH÷ H›eæOz# ª•Ö#=ò• JO Ç~¡¼"Í°q°? JKÇó@<Í ZO Î°ä›½LOKŒe? "³òII•Q®° ã„¬‰×ß•ä›½ ‹¬=¶^•¥<Œ•#° ä›½Á„¬ëOQê "³á*ìýxH› x~¡¶„¬}`Ë³•°‹¬°Hù#°=ò.

KÇãH›=ò Jk•‘•“# Í= Ç ‰×H÷ë ª•Ö#=ò =~¡â=¶• JH›Æ~¡=ò•°(Ze"³°O\•)

1. =ü…ì •¥~¡ q<Œ†Ç°ä›½_È° =uë_• ‰×H÷ë =ü•^•¥~¡ =, +¬, ‰×, ‹¬q<Œ†Ç°ä›½_È° J#ß Í=`Œ‰×H÷ë Ð =uë_• ‰×H÷ë ‹¬¶ã Ç=ò H›ey LO_È°#°. Ð =°#=ò

f‹¬°Hù#ß P‚¬ð~¡=ò r~¡â"³°Ø# Ç~¡°"Œ Ç =¼~¡Ö„¬ ¥~ŒÖ•°Qê Q®° Îª•Ö#=ò #°O_• =uë_• ‰×H÷ë^¥Þ~Œ |†Ç°@ä›½ ‡é=ô#°. D ‹¬¶ã Ç P^•¥~¡=òQê q<Œ†Ç°ä›½_È° J#ß‰×H÷ëx =ü…ì^•¥~¡(Q®° Î) ª•Ö#=°O Î° Jk•‘•“# Í= ÇQê ³eæ<Œ~¡°. =¶#= ‰×s~¡ x~Œà}=ò…Õ ãÀ„=ôÌ„á#, ãH÷O Î =¼~¡Ö„¬ ¥~¡Ö ª•Ö#O =°i†Çò "³•°„¬eH÷ <³@°“ H›O_È~¡ x~Œà}O`Ë ~¡Oã Î‹¬¶ã Ç"Í° WKÇó@ Œ=°~¡„¬ô+¬æO 4 ö~ä›½•`Ë Ç•ãH÷O Î°•°Qê =ô#ß@°Á ³eæ<Œ~¡°. ‹¬¶ã`ŒxH÷J#°ä›•eOKÇ° ^•¥ Ç°=ô•° (c*ìH›Æ~¡=ò) =, +¬, ‰×, ‹¬2. ª•Þk‘•“# ã|‚¬ìà ‹¬$+²“ ‰×H÷ë Q®° ÎÐ<Œa• |, ƒ•’, =°, †Ç°, ~¡, •

=° •Î¼ ª•Ö#=òã|‚¬ìà J#ß Í=`Œ‰×H÷ë Ð ‹¬$+²“ ‰×H÷ëH÷ ‹¬¶ã Ç=ò Ð =°# ‰×s~¡O…Õ <Œa• ª•Ö#=ò#ä›½

ãH÷O Î, Q®° Î ª•Ö#=ò#ä›½ Ì„á# =°Q®"Œi…Õ ‰×ÃãH› H›}ì‰×†Ç°=ò =°i†Çò P_È"Œi…ÕJO_ÈÐQ®~ŒÄ•‰×†Ç¶•° H›ey =ôO_È°#°. WKÇó@<Í ‹¬$+²“ãH›=°=ò [~¡°Q®°#°. JO Î°KÍ ã|‚¬ìà#°D ª•Ö#=°O Î° Jk•‘•“# Í= ÇQê x~¡â~òOz<Œ~¡°.D ‹¬¶ã ŒxH÷ J#°ä›•eOKÇ° •¥ Ç°=ô•°(c*ìH›Æ~¡=ò) |, ƒ•’, =°, †Ç°, ~¡, •

35

3. =°}÷„¬î~¡H› q+¬µâ=ô „¬ ¥~¡Ö ‰×H÷ë <Œa•ª•Ö#=ò _È, _•È, }, Ç, ŠÎ,Î, ^•Î, #,„¬, „¦¬

q+¬µâ=ô J#ß Í=`Œ‰×H÷ë „¬ ¥~¡Ö x~Œà} ‰×H÷ëH÷ ‹¬¶ã Ç=ò Ð P_È =°Q®"Œi…Õ=°#à^•Î~¡u=•Á, P_È "Œi…Õx JO_È=ò, =°Q®"Œi ‰×ÃãH›H›}=ò`Ë H›e‹²„²O_È=òQê(„¬ ¥~¡Ö=ò) L ÎÄ•qOKÇ°#°. D „²O_È=ò Z Î°Q®° Î•ä›½ P‚¬ð~¡O`Ë ä›•_•#„¬ ¥~¡Ö x~Œà}=ò =òY¼=ò. „²O_Èx~Œà}=ò…Õx Ç# <Œa•^¥Þ~Œ „¬ ¥~¡Ö=ò#°ãQ®‚²ìOz t‰×Ã=ôQê Ja•=$kœK³Ok [xàOKÇ°#°. JO Î°KÍ q+¬µâ=ô J#ß „¬ ¥~¡Ö‰×H÷ëx Dª•Ö#=°O Î° Jk•‘•“# Í= ÇQê ³eæ<Œ~¡°.D ‹¬¶ã ŒxH÷ J#°ä›•eOKÇ° ^•¥ Ç°=ô•°(c*ìH›Æ~¡=ò) _È, _•È, }, Ç, ŠÎ, Î, ^•Î, #,„¬, „¦¬4. J<Œ‚¬ì Ç ~¡°ã Î°_È° Q®=°#‰×H÷ë ‚¬ì$ Î†Ç°=ò H›, Y, Q®, „¦¬°, V

KÇ, K•Ç, [, ~¡-, &, @, ~”¡~¡°ã_È°_È° …è ¥ t=ô_È°J#ß Í=`Œ‰×H÷ë Q®=°# ‰×H÷ëH÷ ‹¬¶ã Ç=ò. =°# ‰×s~¡=ò

q‰×ÞQ®°~¡°`ŒÞH›~¡Â} ‰×H÷ëH÷ …Õ<³á#, Q®°~¡°`ŒÞH›~¡Â} =°i†Çò Q®=°# ‰×H÷ë =•# =°# Q®°O_³…Õx~¡H›ë=ò Ð „Ô_È# ‰×H÷ë =•# Q®=°#=ò [iy ‰×s~¡=°O Ç†Çò ã„¬=‚²ìOKÇ°#°. JO Î°KÍ~¡°ã Î°_È° J#ß Q®=°# ‰×H÷ë, D ª•Ö#=°O Î° Jk•‘•“# Í= ÇQê ³eæ<Œ~¡°. D ‹¬¶ã`ŒxH÷L Íë[„¬~¡°KÇ° ^•¥ Ç°=ô•° (c*ìH›Æ~¡=ò)H›, Y, Q®, „¦¬°, V, KÇ, K•Ç, [, ~¡-, &, @, ~”¡5. q‰×Ã Îœ r=ô_È° P Çà‰×H÷ë H›O~”¡=ò J #°O_• J—

r=ô_È° P Çà‰×H÷ëH÷ ‹¬¶ã Ç=ò. „¬ ¥~¡Ö=òKÍ xiàO„¬|_•# t‰×Ã=ô †Ç°O Î° P Çà‰×H÷ëKÍ~¡°#°. r=ô_È° Ç# *ìý<Œxß H›O~”¡=ò^¥Þ~Œ ³e†Ç° *è†Çò#°. JO Î°KÍ D ª•Ö#=°O Î°Jk•‘•“# Í= ÇQê r=ôx ³eæ<Œ~¡°. D ‹¬¶ã`ŒxH÷ J#°ä›•eOKÇ° ^•¥ Ç°=ô•°(c*ìH›Æ~¡=ò) J #°O_• J—6. PöQß†Ç° „¬~¡=¶ Çà ³e†Ç°#\÷“‰×H÷ë ãƒ•’¶=°^•Î¼=°=ò ‚²ìO, H›ÆO

„¬~¡=¶ Çà Ð ³e†Ç°x ‰×H÷ë ‹¬¶ã Ç=ò. =°# Ç• ãƒ•’¶=°^•Î¼=°=ò #O Î° "³° Î_È°H›eyLO_È°#°. nx †³òH›ø x~Œà}=ò JO Ç°„¬@“x ‰×H÷ë =•# x~Œà}=°Q®°#°.JO Î°KÍD ª•Ö#=°O Î° Jk•‘•“# Í= ÇQê „¬~¡=¶ Çà Jx P~¡°¼•° ³eæ<Œ~¡°. D ‹¬¶ã`ŒxH÷J#°ä›•eOKÇ° ^•¥ Ç°=ô•° (c*ìH›Æ~¡=ò) ‚²ìO, H›ÆO

‹¬‚¬ìãª•~¡ NQ®°~¡°=üië c*ìH›Æ~¡ ‹¬æO Î# ã|‚¬ìà~¡Oã Î=ò FONQ®°~¡°=ô =•Á <Í~¡°óHùx# c*ìH›Æ~¡ ‹¬æO Î# ã|‚¬ìà ~¡Oã Î=ò ^¥Þ~Œ ‰×s~¡=ò…Õ‹¬æO Î#•#° ãÀ„ö~„²OKÇ°@ [~¡°Q®°#°.JO Î°KÍ D ª•Ö#=°O Î° Jk•‘•“# Í= ÇQêNQ®°~¡°=ô Jx P~¡°¼•° `³eæ<Œ~¡°. D ‹¬¶ã`ŒxH÷ J#°ä›•eOKÇ° ^•¥`Ç°=ô•°(c*ìH›Æ~¡=ò) FOHê~¡ ã„¬}=<Œ ŠÎ=ò.

36

y˚<ä $C≤„qeTTy˚<ä $C≤„qeTTy˚<ä $C≤„qeTTy˚<ä $C≤„qeTTy˚<ä $C≤„qeTT

H˚{Ï qMq yÓ’C≤„ìø£ j·TT>∑+˝À Á|ü‹ $es¡D≈£î ˇø£ dæ<ë∆+‘·+ ...

ñ+&Ée˝…qT. n|ü&˚ <ëìøÏ >∑T]Ô+|ü⁄ ø£\TZqT. eTq y˚<äeTT\˝À dæús¡

dæ<ë∆+‘ê\Tqï|üŒ{ÏøÏ yê{ÏøÏ dü]jÓÆTq >∑T]Ô+|ü⁄ Òø£b˛e⁄≥# eT]j·TT yê{Ïì

Äj·÷ dü+<äsê“¤qTkÕs¡+>±, n|üŒ{Ï |ü]dæú‘·T\≈£î˝ÀHÓ’ yê{Ïì bÂsêDÏø£

Á>∑+<∏ë\T>± eTq |üPØ«≈£î\T n+~+#ês¡T. á |ü<ä∆‹˝ÀH y<ä yê»àj·÷ìøÏ

˝ÖøÏø£ yê»àj·÷\ s¡#·q\T »s¡T>∑T#·Tqï$. eT÷\ dæ<ë›+‘· XÀ¢ø±\‘√

≈£L&ÉTø=ìq y<ä yê»àj·TeTT˝Àì eT+Á‘·eTT jÓTTø£ÿ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\T

b|üŒ{ÏøÏ e÷s¡e⁄. ø±ì ÖøÏø£ yê»àj·T+˝Àì nq«j·÷\T y<ä yê»àj·T+˝Àì

eT÷\ dæ<ë›+‘ê\ $\Te\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+&ÉTqT. eT÷\ dæ<ë∆+‘êìøÏ

>∑T]Ô+|ü⁄ sêì<˚, nq«j·÷\≈£î dü]jÓÆTq ìs¡«#·q\≈£î $es¡DqT

Çe«˝Òø £b˛e⁄#·THê ïeTT. be]øÏ ns¡ úy ÓT ÆqØ‹˝À yês ¡T

Ä˝À∫+#·Tø=qT#·THêïs¡T. á ÖøÏø£ yê»àj·T+˝À eTq Ä<Ûë´‹àø£ dü+düÿè‹‘√

≈£L&ÉTø=qï nHø£ XÊÅkÕÔ\T ñqï$. ø±ì H{Ï yÓ’C≤„ì Á|ü|ü+#·eTT˝À Á|ü‹ ø£ÿs¡T

Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î ` yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ÄyÓ÷~+#·T $<ÛäeTT>± Hê á

s¡#·q\T #˚j·T&ÉyÓTÆq~. Ç+ø± yÓ\T>∑T˝ÀìøÏ sêq≥Te+{Ï yê{Ïì yÓ*øÏ

rj·TT≥yT á Á|üj·T‘·ï+. eTq H{Ï Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\T yÓ’~ø£ dü÷Á‘·eTT\‘√

düeTq«j·T|üs¡∫ ‘*Ãq#√ eT÷&ÛÉqeTàø±\T>± Á|ü#ês¡eTT˝À e⁄qï eTq uÛ≤s¡r

dü+düÿè‹ì H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\ø£+fÒ eT¨qï‘·yÓTÆq<äì ìs¡÷|æ+#·Tø=qT

düeTj·TeTT ÄdüqïyÓTÆq~.

eTq XÊÅdüÔ s¡#·q\T Á>∑+<∏ä s¡÷|üeTT\T>±, |ü⁄sêDs¡÷|üeTT\T>± ø£\e⁄.

eTq dü+düÿè‹ #ê˝≤ es¡≈£î ø£s¡à dæ<ë›+‘·eTT ô|’ Ä<Ûës¡|ü&çq~. n+<äT#,

kÕ+πø‹ø£ |ü<ä∆‹ jÓTTø£{Ï Ä j·TT>∑ (ø±\) |ü]dæú‹øÏ ø£\<äT.


<ë«|üπs‘·T |ü⁄sêD√ø£Ô+ ø£ Ö Ä>∑eTπøe\+. (≈£î˝≤s¡íe ‘·+Á‘·+)


37


ªª<ë«|üπs‘·T |ü⁄sêD√ø£ÔyÓTÆqµµ y<äyêvàj·T eT+Á‘·j·TTø£ÔyÓTÆq Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\

<ë«sê H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüD≈£î n~Ûø±s¡eTT ø£*Œ+#·T#·Tqï~.

z y˚<äe÷‘ê! Ä~|üsêX¯øÏÔ (Ä<Ûë´‹àø£ HêeTeTT) nqT á

$X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ (O=G - Universal Gravitstion Force) j·T+<äT Äj·÷

$\Te\Te\ ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT Äø±s¡eTT\qT <Ûä]+∫ ‹s¡T>∑T#·qï Á‹

X≈£îÔ …’q 1.•e⁄&ÉT ( ê =g-Gravitstion Force) >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D, >∑eTqeTT 2.

ÁoeTVü‰$wüßíe⁄ (o =m- mass) nDTe⁄\‘√ ≈£L&çq |ü<ës¡úeTT, 3. ÁãVü≤à

( « = (µ) ) nDTe⁄\‘√ düèwæº »s¡T|ü⁄, á Á‹X≈£îÔ\‘√ ¬ @&ÉT X≈£îÔ\qT

‘·q˝À \sTT+|ü #düTø=ìq $<ÛëqeTTqT Hê Ä<Ûä j·TqeTT ø=s¡≈£î ÇeTTà


á kÕ+πø‹ø£ $<ÛëqeTTqT $X« |ü]bÕ\q ~e´eTT>± qT+&ÉT≥¬ø’,

nHø£ ø£ø£å Òs¡Œs¡T|üã&çq$ Äj·÷ ø£ø£å \≈£î n~ÛcÕq <e‘·\T (X≈£îÔ\T) ø£\s¡T.

yê]˝À H=ø£ÿø£ÿ n~ÛcÕºq <e‘·≈£î H=ø£ÿø£ÿ s¡÷|üeTT ` yê]˝À ˇø£ÿs=ø£ÿ]øÏ

(XøÏÔøÏ) H=ø£ÿø£ÿ ˝Àø£eTT (kÕúqeTT) ` ˇø=ÿø£ÿ yêVü≤qeTT (>∑eTqXøÏÔ) `

eT]j·TT uÛ≤s¡ \T (ñ‘·Œ‹ÔXøÏÔ), dü+‘êqeTT (ñ|üñ‘·Œ‹ÔXøÏÔ) ` Á|ü‘´ø£yÓTÆq

Äj·TT<ÛäeTT\T (dü+πø‘·eTT\T ˝Ò<ë X¯øÏÔ ìj·TeT $\Te\T) ø£\e⁄. á

<e‘·\T Ò<ë X≈£îÔ\ düeTq«j·TyT $XÊ«]“yêeeTT. n+‘ ø±ì @XøÏÔø±XøÏÔ

(•eXøÏÔ G $wüßíXøÏÔ G Ä~|üsêXøÏÔ G ...) ys¡Tys¡T ø±<äì, ôV≤#·TÃ‘·>∑TZ\T

Òeì dü$qj·TeTT>± $qï$+#·Tø√e&ÉyÓTÆq~. á X≈£îÔ\qT H{Ï yÓ’C≤„ìø±ìøÏ

nq«sTT+#·Tø=ì, ìs¡÷|üD>± ‘Ó\Œ&ÉyÓTÆq~.

á ìs¡÷|üD\qT H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\≈£î rdæb˛ì $<Ûä+>± y<ä

$C≤„q+ uÛ≤+&Ü>±s¡+ qT+&ç H˚{Ï j·TT>∑ |ü]dæú‘·T\≈£î yÓ’C≤„ìø£ |üs¡+>±

ìs¡÷|æ+#·T≥≈£î dü+øÏå|üÔ+>± Hê á s¡#·q\T #j·T&ÉyÓTÆq~. Á|üdüTÔ‘·+ Hê

s¡#·q\qT H{Ï yÓ’C≤„ì≈£îìøÏ >±ì Ä<Ûë´‹à≈£îìøÏ >±ì #·÷|æ+#·>± á Ç<ä›s¡T

Á|üdüTÔ‘· ‘·s¡TD+˝À ys¡T ys¡T e÷sêZ\˝À (ˇø£s¡T Ä<Ûë´‹àø£eTT >=|üŒ<ä+fÒ

eTs=ø£s¡T yÓ’C≤„ìø£eTT >=|üŒ~ Äqï $<ÛäeTT>±) |üj·Tì+#·T#·THêïs¡T. ˇø£]

38

$C≤„q+ Ç+ø=ø£s¡T nq«sTT+#·Tø√ Òø£, <ëìì düeTq«j·T |üs¡#·Tø√ Òø£

eTq y<ä $C≤„Hêìï eTs¡T>∑T|üs¡#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

á X≈£îÔ\ j·T+<ä* ì>∑÷&ÛÉyÓTÆq $\Te\qT n_Ûeè~∆ |üs¡#·T≥≈£î

ø=ìï eT÷\ dæús¡ $\Te\qT s¡#·q #j·T&ÉyÓTÆq~. M{Ï Ä<Ûës¡eTT>± eTq

y<ä yê»àj·T+˝Àì eT÷\dæ<ë∆+‘·eTT\‘√ ≈£L&ÉTø=ìq dæ<ë∆+‘· XÀ¢ø±\qT,

nq«j·T XÀ¢ø±\qT eT]j·TT Ä<Ûë´‹àø£ XÀ¢ø±\qT y˚s¡T #˚düTø=qT≥≈£î

M\>∑TqT. eT÷\ dæ<ë›+‘ê\‘√ ≈£L&ÉTø=ì ìs¡÷|üD ø£*–q s¡#·q˝Ò

eTTK´+>± Á|ü|ü+#· ÄyÓ÷<äeTT bı+<ä>∑\e⁄. n|ü& n$ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\‘√

≈£L&ÉTø=ìq bÕsƒê´+XÊeTT\T ø±>∑\e⁄ eT]j·TT Á|ü#êsêyÓ÷<äeTT

bı+<ä>∑\e⁄.

39

eTqeTT eTTK´+>± 3 s¡ø±\ s¡#·q\qT #·÷düTÔ+{≤eTTeTqeTT eTTK´+>± 3 s¡ø±\ s¡#·q\qT #·÷düTÔ+{≤eTTeTqeTT eTTK´+>± 3 s¡ø±\ s¡#·q\qT #·÷düTÔ+{≤eTTeTqeTT eTTK´+>± 3 s¡ø±\ s¡#·q\qT #·÷düTÔ+{≤eTTeTqeTT eTTK´+>± 3 s¡ø±\ s¡#·q\qT #·÷düTÔ+{≤eTT

1. dæ<ë›+‘· |üs¡eTT>± 2. nq«j·T(es¡íq) |üs¡eTT>± 3. ‘·s¡ÿ|üs¡eTT>±

1. dæ<ë∆+‘· |üs¡yÓTÆq s¡#·q\T :1. dæ<ë∆+‘· |üs¡yÓTÆq s¡#·q\T :1. dæ<ë∆+‘· |üs¡yÓTÆq s¡#·q\T :1. dæ<ë∆+‘· |üs¡yÓTÆq s¡#·q\T :1. dæ<ë∆+‘· |üs¡yÓTÆq s¡#·q\T :

dæ<ë∆+‘·eTT ... nq>± ˇø£ dæús¡yÓTÆq $\Te≈£î ìsêàD≤‘·àø£+>±

ìs¡÷|üD ø£*– e⁄+≥T+~. n|ü& n~ dæ<ë›+‘·+>± e÷s¡T‘·T+~. Bì

ô|’ ¬s+&ÉT s¡#·q\T nq>± nq«j·T+ (es¡íq), ‘·s¡ÿ+ Ä<Ûës¡|ü&ç

j·TT+&ÉTqT. á s¡#·q\T dæús¡‘·«+ ø£*– Á>∑+<∏ä s¡÷|ü+>± Ä#·s¡D

jÓ÷>∑ ‘·≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ bı+~ Ä#·s¡D˝ÀìøÏ e#·TÃqT. Bìô|’ nq«j·÷\T

(es¡íq\T) ñqï|üŒ{ÏøÏ M{Ïô|’ ‘·s¡ÿeTTq≈£î ÄkÕÿs¡eTT+&É<äT. n|ü& <ëìøÏ

#Ó’‘·q´+ ø£\T>∑TqT. ã≤^•úO`« ~°K«# #ê˝≤ dü+øÏå|üÔ+>±, ì>∑÷&ÛÉ+>± ñ

+&ÉTqT. Á|ü|ü+#· ÄyÓ÷<äeTT bı+<ä>∑\<äT. (á yÓ’C≤„ìø£ dæ<ë∆+‘· ìs¡÷|üD(á yÓ’C≤„ìø£ dæ<ë∆+‘· ìs¡÷|üD(á yÓ’C≤„ìø£ dæ<ë∆+‘· ìs¡÷|üD(á yÓ’C≤„ìø£ dæ<ë∆+‘· ìs¡÷|üD(á yÓ’C≤„ìø£ dæ<ë∆+‘· ìs¡÷|üD

Á|üuÛ≤e+ Ä<Ûë´‹àø±#ês¡T´\ eTH√uÛ≤yê\ô|’ Á|üuÛ≤$‘·+ ø±sê<äìÁ|üuÛ≤e+ Ä<Ûë´‹àø±#ês¡T´\ eTH√uÛ≤yê\ô|’ Á|üuÛ≤$‘·+ ø±sê<äìÁ|üuÛ≤e+ Ä<Ûë´‹àø±#ês¡T´\ eTH√uÛ≤yê\ô|’ Á|üuÛ≤$‘·+ ø±sê<äìÁ|üuÛ≤e+ Ä<Ûë´‹àø±#ês¡T´\ eTH√uÛ≤yê\ô|’ Á|üuÛ≤$‘·+ ø±sê<äìÁ|üuÛ≤e+ Ä<Ûë´‹àø±#ês¡T´\ eTH√uÛ≤yê\ô|’ Á|üuÛ≤$‘·+ ø±sê<äì

‘·\+#·T#·THêïqT. Ç+<äT˝À yÓ’C≤„ìø£ $es¡D Ä#ês¡T´\≈£î eT]j·TT‘·\+#·T#·THêïqT. Ç+<äT˝À yÓ’C≤„ìø£ $es¡D Ä#ês¡T´\≈£î eT]j·TT‘·\+#·T#·THêïqT. Ç+<äT˝À yÓ’C≤„ìø£ $es¡D Ä#ês¡T´\≈£î eT]j·TT‘·\+#·T#·THêïqT. Ç+<äT˝À yÓ’C≤„ìø£ $es¡D Ä#ês¡T´\≈£î eT]j·TT‘·\+#·T#·THêïqT. Ç+<äT˝À yÓ’C≤„ìø£ $es¡D Ä#ês¡T´\≈£î eT]j·TT

Ä<Ûë´‹àø £ $es¡D kÕe÷qT´\≈£î ñ|üj·TTø £ Ô+>± e⁄+&ÉTqìÄ<Ûë´‹àø £ $es¡D kÕe÷qT´\≈£î ñ|üj·TTø £ Ô+>± e⁄+&ÉTqìÄ<Ûë´‹àø £ $es¡D kÕe÷qT´\≈£î ñ|üj·TTø £ Ô+>± e⁄+&ÉTqìÄ<Ûë´‹àø £ $es¡D kÕe÷qT´\≈£î ñ|üj·TTø £ Ô+>± e⁄+&ÉTqìÄ<Ûë´‹àø £ $es¡D kÕe÷qT´\≈£î ñ|üj·TTø £ Ô+>± e⁄+&ÉTqì

$qï$+#·Tø√e&ÉyÓTÆq~.)$qï$+#·Tø√e&ÉyÓTÆq~.)$qï$+#·Tø√e&ÉyÓTÆq~.)$qï$+#·Tø√e&ÉyÓTÆq~.)$qï$+#·Tø√e&ÉyÓTÆq~.)

2. nq«j·T (es¡íq) s¡#·q\T :2. nq«j·T (es¡íq) s¡#·q\T :2. nq«j·T (es¡íq) s¡#·q\T :2. nq«j·T (es¡íq) s¡#·q\T :2. nq«j·T (es¡íq) s¡#·q\T :

á s¡#·q\T dæ<ëú+‘·+ qT+&ç yÓ\Te&çqy˚. Bìì Äj·÷

düeTj·÷qTkÕs¡+, ÁbÕ+‘ê\yê]>±, |ü]dæú‘·T\qTã{Ïº yê{Ïô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç

yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e#·TÃqT. Á|üdüTÔ‘· ‘·s¡D+˝À yÓ’~ø£ eT+Á‘ê\T b≈£îÿe>±

Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\‘√ ≈£L&çq s¡#·q\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*Œ+#·T#·THêïs¡T.

Bìô|’ ‘·s¡ÿeTT jÓTTø£ÿ Á|üuÛ≤eeTT #ê˝≤ b≈£îÿe>± e⁄+&ÉTqT. á

‘·s¡ÿeTT˝À ñqï‹ bı+~q s¡#·q\T Á|ü#ês¡eTT˝ÀìøÏ e#·TÃqT. n~

n|üŒ{Ï |ü]dæú‘·T\≈£î e÷Á‘·yT nq«j·TeT>∑TqT. ø±ì eT÷\ dæ<ëú+‘·+‘√

@ø°uÛÑ$+∫q <ëì |üPs¡«|ü⁄ $\TeqT ø√˝ÀŒø£ dæús¡ >∑T]Ô+|ü⁄ e#·TÃqT.

á es¡íDÄ s¡#·q\qT eTq≈£î nedüs¡yÓTÆq Ä<Ûë´‹àø£ Ø‹˝À #düTø=q

e#·TÃqT. yê{Ï e\¢ ˝≤uÛÑ, qcÕº\T Òø£b˛ Ò<äT.

40

qcÕº\T ‘·–Z+#·Tø=ì, ˝≤uÛ≤ìøÏ $\Te Ç∫Ãq|ü⁄& á es¡íq\

$\TeqT >∑T]Ô+#· >∑\eTT.

3. ‘·s¡ÿ s¡#·q\T :3. ‘·s¡ÿ s¡#·q\T :3. ‘·s¡ÿ s¡#·q\T :3. ‘·s¡ÿ s¡#·q\T :3. ‘·s¡ÿ s¡#·q\T :

á ‘·s¡ÿ s¡#·q\T yÓ’C≤„ìø£ dæ<ëú+‘·+ ô|’ b≈£îÿe Á|üuÛ≤yêìï

#·÷|æ+#· Òø£ b˛sTTHê, á ‘·s¡ÿeTT Òì< dæ<ëú+‘êìøÏ >∑T]Ô+|ü⁄ sê<äT.

á ‘·s¡ÿs¡#·q\T ÁXó‹ $T+∫q ˝≤uÛ≤\ ø£+fÒ qcÕº Ò b≈£îÿe. Bìì

M\sTTq+‘· es¡≈£î nq«j·TeTT\ô|’ ø£+fÒ dæ<ëú+‘ê\|üs¡yÓTÆq yê{Ïô|’

ñ|üjÓ÷–+∫q $wüj·T Á>∑Vü≤D X¯øÏÔ ô|+bı+<äT#·Tø=qT≥j˚T >±ø£

dü]jÓÆTq düe÷<ÛëqeTT\T <=s¡T≈£îqT. Ç~ nq«j·TeTT\ô|’ b≈£îÿe

Á|üuÛ≤yêìï #·÷|ü⁄‘·T+~. n+<äTπø $eTs¡Ù\T Á|ü‹ $eTs¡Ù\T yÓ\Te&ÉTqT.

Bì˝À #√≥T#˚düT≈£îqï<˚ ùV≤‘·Tyê<äeTT. ùV≤‘·Tyê<äeTT Ç≥T

Ä<Ûë´‹àø±ìøÏ, Ç≥T yÓ’C≤„ìø±ìøÏ dü+ã+<ÛäeTT ‘Ó\TdüTø√ Òø£ yê~+#·&ÉyT.

‘·s¡ÿyê<ëìøÏ Ä<Ûë´‹àø£, yÓ’C≤„ìø£ dæ<ëú+‘· ìs¡÷|üD ‘Ó*dæq n+‘·{Ï‘√

n–b˛e⁄qT.

n+<äTπø $eTs¡Ù\T Á|ü‹ $eTs¡Ù\T Òq{Ïº y<ä yê»àj·T+˝Àì eT÷\

dæ<ëú+‘·eTT\T (XÀ¢ø£eTT) yÓ ’C≤ „ìø£ ìs¡÷|üD\‘√ ñ+&ÉTqì

‘Ó*j·TCÒj·T&ÉyÓTÆq~. á eT÷\dæ<ëú+‘· XÀ¢ø£eTT\T (eT+Á‘ê\qT) @ ãTTwæ,

@ dü+<äs¡“¤eTT˝À, @ XøÏÔøÏ (eT+Á‘êìøÏ ` yÓ’C≤„ìø£ $\Te≈£î) Á|ü‹_+ã>±

(Ä#·s¡D≈£î) e⁄+&ÉTqì ‘Ó\TŒø=qT#·÷ s¡#·q\T #dæHês¡T. H{Ï ôd’{Ïdtº‡≈£L&Ü

‘·eT eT÷\ dæ<ë∆+‘ê\qT dü+øÏå|üÔ+>± ‘Ó\TŒø=qT#·÷, yê{Ï ìs¡÷|üD\qT

Á>∑+<∏ädüÔeTT #j·T>∑\s¡T. n< $<ÛëqeTT eTq ãTTwüß\˝À ø£\<äT. ø±ì Ä

ãTTwüß\ jÓTTø£ÿ eTH√uÛ≤yê\qT $düà]+∫ ø=ìï s¡#·q\T »]–e⁄+&Ée#·TÃqT.

n+‘· e÷Á‘·eTTq eTqeTT yÓ\‹ #Ó+<äqedüs¡eTT Ò<äT. ø±e⁄q H{Ï yÓ’C≤„ìø£

j·TT>±ìøÏ, yê{Ï Äe>±Vü≤q ø=s¡≈£î yÓ*øÏrdæ ìsêàD≤‘·àø£+>± ªªÄ<Ûë´‹àø£ `

yÓ’C≤„ìø£µµ s¡#·q\T #j·T&ÉyÓTÆq~. ãTT‘·T' düT<äs¡Ùq' ø±\' nqï kÕeTy<ä

eT+Á‘êìøÏ yÓ’C≤„ìø£ ìs¡÷|üD ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.

41

y˚<ä (yê´dü) yê»àj·TeTTy˚<ä (yê´dü) yê»àj·TeTTy˚<ä (yê´dü) yê»àj·TeTTy˚<ä (yê´dü) yê»àj·TeTTy˚<ä (yê´dü) yê»àj·TeTT

y<ä dü+düÿè‹˝À - ã‡•~¡Ö<Œ =°Oã Œ•°, •¥¼# =°Oã Œ•° =°i†Çò ‹² ¥œO Ç (P^•Î¼†Ç°#)=°Oã`Œ•° "³òII•°Qê H›•q H›x„²ª•Ö~ò. dæ<ëú+‘· (eT+Á‘ê\T) XÀ¢ø±\T y<äyêvàj·T

eT+Á‘ê\˝À dæús¡ "³á*ìýxH› $\Te\T dü+øÏå|üÔeTT>± e⁄+&ÉTqT. bÂsêDÏø£ XÀ¢ø±\˝À

eT÷\ dæ<ëú+‘· XÀ¢ø±\‘√ bÕ≥T nq«j·T (es¡íq) XÀ¢ø±\T ø£*– j·TT+&ÉTqT

y˚<ä yê»àj·T+˝À eT÷\ dæ<ëú+‘· XÀ¢ø±\ $es¡Dy˚<ä yê»àj·T+˝À eT÷\ dæ<ëú+‘· XÀ¢ø±\ $es¡Dy˚<ä yê»àj·T+˝À eT÷\ dæ<ëú+‘· XÀ¢ø±\ $es¡Dy˚<ä yê»àj·T+˝À eT÷\ dæ<ëú+‘· XÀ¢ø±\ $es¡Dy˚<ä yê»àj·T+˝À eT÷\ dæ<ëú+‘· XÀ¢ø±\ $es¡D

ÁøÏ+~ $<Ûä+>± ñ+&ÉTqì ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.ÁøÏ+~ $<Ûä+>± ñ+&ÉTqì ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.ÁøÏ+~ $<Ûä+>± ñ+&ÉTqì ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.ÁøÏ+~ $<Ûä+>± ñ+&ÉTqì ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.ÁøÏ+~ $<Ûä+>± ñ+&ÉTqì ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.

XÀ¢ ˆ ãTT‘·T' düT<äs¡Ùq' ø±\' es¡yTwæ Á>∑Vü≤'

ñÁ>∑' dü+e‘·‡s√ <äøå√ $ÁXÊyÓ÷ $X« <äøÏåD' ˆˆ (45 XÀ¢ ˆ)

ô|’ eT÷\ dæ<ëú+‘· XÀ¢ø£eTTqT (eT+Á‘·eTTqT) uÛÑ>∑yêHé Áo y<äyê´dü

eTVü≤]¸ >±s¡T ªªÁo $wüßí düVü≤ÁdüHêeT k ÔÁ‘·+˝Àµµ #=|æŒ+∫ Áo $wüßí düVü≤Ádü

Hêe÷\T s¡∫+#ê~°x ≥Å∞ÊHx<å~°∞.

ndü Áo$c í ]∆e´ düVü≤Ádü HêeTk ÔÁ‘· eTVü‰ eT+Á‘·dü´,eTVü‰ eT+Á‘·dü´,eTVü‰ eT+Á‘·dü´,eTVü‰ eT+Á‘·dü´,eTVü‰ eT+Á‘·dü´,

Áo y<äyê´k˛ uÛÑ>∑yêHé ãTTwæ' nqTwüßºdt #Û·+<ä'

Áo eTVü‰ $wüßí' |üs¡e÷‘êà ÁoeTHêïsêj·TD√ <˚e‘êÁoeTHêïsêj·TD√ <˚e‘êÁoeTHêïsêj·TD√ <˚e‘êÁoeTHêïsêj·TD√ <˚e‘êÁoeTHêïsêj·TD√ <˚e‘ê

neTè‘ê+ XS<ä“¤y√ uÛ≤qT]‹ ;»yéT;»yéT;»yéT;»yéT;»yéT

<eø° q+<äq'

Ádüùwº‹ XøÏÔ' ñ<ä“¤e' øå√uÛÑD√ <e Ç‹ |üs¡yÓ÷ eT+Á‘·'|üs¡yÓ÷ eT+Á‘·'|üs¡yÓ÷ eT+Á‘·'|üs¡yÓ÷ eT+Á‘·'|üs¡yÓ÷ eT+Á‘·'

X+K uÛÑèqï+<äø° #·Áø°‹ ø°\ø£yéT,ø°\ø£yéT,ø°\ø£yéT,ø°\ø£yéT,ø°\ø£yéT,

XÊsYãZ<ÛäHê« >∑<ë<Ûäs¡ Ç‘· ÅdüÔyéT, s¡<∏ë+>∑ bÕDÏ s¡øå√uÛÑ Ç‹ H˚Á‘·yéTH˚Á‘·yéTH˚Á‘·yéTH˚Á‘·yéTH˚Á‘·yéT

Á‹kÕe÷ kÕeT>∑' kÕyT‹ ø£e#·yéTø£e#·yéTø£e#·yéTø£e#·yéTø£e#·yéT

Äq+<ä+ |üs¡ÁuùV≤à‹ jÓ÷ì' ãTT‘·T düT‡<äs¡Ùq' ø±\ Ç‹ ~>∑“¤+<Ûä'ãTT‘·T düT‡<äs¡Ùq' ø±\ Ç‹ ~>∑“¤+<Ûä'ãTT‘·T düT‡<äs¡Ùq' ø±\ Ç‹ ~>∑“¤+<Ûä'ãTT‘·T düT‡<äs¡Ùq' ø±\ Ç‹ ~>∑“¤+<Ûä'ãTT‘·T düT‡<äs¡Ùq' ø±\ Ç‹ ~>∑“¤+<Ûä'

Áo $X«s¡÷|ü Ç‹ <Ûë´qyéT<Ûë´qyéT<Ûë´qyéT<Ûë´qyéT<Ûë´qyéT

Áo eTVü‰ $wüßí Á|”‘·´ πsú Á|”‘·´ πsú Á|”‘·´ πsú Á|”‘·´ πsú Á|”‘·´ πsú düVü≤Ádü HêeT »ù| $ìjÓ÷>∑'$ìjÓ÷>∑'$ìjÓ÷>∑'$ìjÓ÷>∑'$ìjÓ÷>∑'

eT+Á‘·eTT R dü÷Á‘·eTT— ;»yéT eT÷\eTT— ø°\ø£yéT R eTTK´yÓTÆq~—

HÁ‘·+yéT R #·÷&É>∑\eTT— ø£e#·yéT R Ä<Ûës¡eTT— jÓ÷ì' R nH <ëì˝À

qT+&ç— ~>∑“+<Ûä' R #]Ã— <Ûë´qyéT R ÁbÕs¡úq— $ìjÓ÷>∑' ` Ä#·]+#·T≥≈£î$ìjÓ÷>∑' ` Ä#·]+#·T≥≈£î$ìjÓ÷>∑' ` Ä#·]+#·T≥≈£î$ìjÓ÷>∑' ` Ä#·]+#·T≥≈£î$ìjÓ÷>∑' ` Ä#·]+#·T≥≈£î

$es¡D: Áo y<äyê´dü uÛÑ>∑yêHé ãTTwæ yês¡T ‘Ó*Œq <ëìøÏ dü+øÏå|üÔ $es¡D `

42

Áo eTVü‰ $wüßí Á|”‘· s¡úeTT, á düVü≤ÁdüHêeTeTT\ (eT+Á‘·+) »|æ+#·T≥≈£î

eT]j·TT n+<äs¡T˝Àì yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT Ä#·]+#·≥≈£î, Á‹kÕeT y<äeTT

qT+&ç Á>∑Væ≤+∫Hês¡T. á HêeTeTT\ jÓTTø£ÿ X¯øÏÔ $\Te\qT eTqeTT

kÕeTy<äeTT ˝Àì Äj·÷ y<ä eT+Á‘ê\ qT+&ç Á>∑Væ≤+#· >∑\eTT. $wüßí

düVü≤Ádü Hêe÷\˝Àì yÓTT<ä{Ï XÀ¢ø£eTT ªª$X«+ $wüßís¡«wü{≤ÿs¡µµ nqT <ëìì

$ùw¢wæ+>± á $X«+˝À $wüßí' nq>± yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüD Á|üø±s¡eTT ª|ü<ës¡úeTTµ

ø£*– e⁄+&ÉTqì ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. ªewü{≤ÿs¡µ á uÛÑ÷>√fi¯eTTô|’ Äs¡T

ø√D≤ø±sê\˝À (ø±\>∑eTHêqTkÕs¡eTT) 6 ãTT‘·Te⁄\T @s¡Œ&ÉTqT nì ‘Ó\TŒ#·T

ªªãTT‘·T düT‡<äs¡Ùq' ø±\'µµ XÀ¢ø±ìï #=|æŒ+∫ (~>∑“+<Ûä') nqTwüßºwt #Û·+<ädüT‡ À,

dü÷s¡ øÏs¡D≤\ qT+&ç ñ<ä“¤$+# XøÏÔ |òü*‘ê\qT eT÷\+) ÁbÕs¡úq #j·TT≥.

Áo y˚<äyê´dü uÛÑ>∑yêHé ãTTwæ yês¡T, Hê{Ï ªªø±\C≤„qyéTµµ y˚Ts¡≈£î

Ä<Ûë´‹àø±_Ûeè~∆ #Ó’‘·Hê´ìøÏ á eT÷\ dæ<ë∆+‘· XÀ¢ø±ìï, ‘·q Áo $wüßí

düVü≤ÁdüHêeT k ÔÁ‘·yéT‘√ s¡÷|üø£\Œq #dæ, s¡∫+∫q≥T¢ $X<äeT>∑T#·Tqï~.

Hê{Ï ø±\ |ü]dæú‘·T\ Á|üø±s¡+ Á>∑+<∏ä Á|ü#ês¡eTT ø£+fÒ kÕe÷q´ Á|üC≤˙ø±ìøÏ

|üsƒ¡q#j·TT≥≈£î ÁbÕeTTK´‘· ø£*Œ+#ês¡T.

ô|’ XÀ¢ø±ìøÏ H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ $es¡Dô|’ XÀ¢ø±ìøÏ H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ $es¡Dô|’ XÀ¢ø±ìøÏ H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ $es¡Dô|’ XÀ¢ø±ìøÏ H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ $es¡Dô|’ XÀ¢ø±ìøÏ H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ $es¡D

ãTT‘·T' : ãTT‘·Te⁄ (@s¡Œ&ÉT≥)

düT<äs¡Ùq' : eT+∫>± #·÷&É>∑*–q~ (|ü<ës¡ú+)

ÁoeTVü‰$wüßíe⁄ - düT<äs¡Ùq #·Áø£eTT `>√fieTT)

ø±\' : Á|üj·÷D+ (ø±\ >∑eTqeTT˝À)

|üs¡y˚Twæ : •e⁄&ÉT ` (>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D ` >∑eTDeTT)

|ü] : ‹s¡T>∑T≥

Á>∑Vü≤' : Á>∑Vü≤eTT

ñÁ>∑' (}Á>∑') : ø£ (xÜ«∞q∞`«)

dü+e‘·‡s√ : dü+e‘·‡s¡ ø±\+˝À

<äø£å' : <ä÷s¡eTT

$ÁXÊeT' : <ä>∑Zs¡ Bs¡È eè‘êÔø±s¡eTT>±

43

$X« : $X«+˝À

<äøÏåD : ‹s¡T>∑T≥

‘ê‘·Œs¡éTT :`‘ê‘·Œs¡éTT :`‘ê‘·Œs¡éTT :`‘ê‘·Œs¡éTT :`‘ê‘·Œs¡éTT :` á XÀ¢ø±ìï ô|’ $<Ûä+>± nq« sTT+#·Tø√>± e∫Ãq |òü*‘·+ :

ªª|ü<ës¡ú+‘√ ≈£L&çq >√fi≤ø±s¡ Á>∑Vü≤eTT, ø±\ ìj·TeTeTT˝À, >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

XøÏÔøÏ ÀHÓ’ $X«+˝À ˇø£ dü+e‘·‡s¡ ø±\eTT˝À Bs¡È eè‘êÔø±s¡+>± ‹s¡T>∑T≥

e\¢ ãTT‘·Te⁄(\T) @s¡Œ&ÉTqTµµ.

( ¬ dü÷#·q :` ô|’ eT÷\ dæ<ëú+‘· >∑Ts¡TÔ\ $\Te\T eT]j·TT yê{Ï

nq«j·÷\≈£î ($\Te\≈£î) ìs¡÷|üD |üPs¡«ø£ |üP]Ô $es¡D\T Hê eTT+<äT

s¡#·q˝À $XBø£]+#·&ÉyÓTÆq~.)

yÓ ’C≤„ìø£ $es¡D :yÓ ’C≤„ìø£ $es¡D :yÓ ’C≤„ìø£ $es¡D :yÓ ’C≤„ìø£ $es¡D :yÓ ’C≤„ìø£ $es¡D : uÛÑ÷$T, dü÷s¡T´ì #·T≥÷º ˇø£ dü+e‘·‡s¡ ø±\eTT˝À

ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT Bs¡È eè‘êÔø±s¡+˝À ‹s¡T>∑T≥#˚ uÛÑ÷eT+&É\+ô|’

ãTT‘·Te⁄\T @s¡Œ&ÉT#·Tqï$. yê{Ïì 6 ãTT‘·Te⁄\T>± eTq ãTTwüß\T

ìs¡ísTT+#·Tø=ìHês¡T. Bìì H{Ï yÓ’C≤„ì≈£î\T n+^ø£]+#·T#·THêïs¡T. ø±ì

uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝À ø=ìï y\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·yT á dü÷Á‘·eTT\ìï+{Ïì

ìs¡÷|üD>± y<ä eT+Á‘ê\ <ë«sê dü+øÏå|üÔ+ #dæHês¡T. á XÀ¢ø£+˝À, H{Ï

eTq yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT m+‘· ìsêàD≤‘·àø£+>±, ì]›wüº+>± eT]j·TT

dü÷Á‘·|üs¡+‘√ ≈£î¢|üÔ+>± ‘Ó*bÕs√ á y<ä XÀ¢ø£+ <ë«sê ‘Ó\TdüTø=q>∑\eTT.

$X‚¢wüD $X‚¢wüD $X‚¢wüD $X‚¢wüD $X‚¢wüD : 1. Hê s¡#·q\˝À <e⁄fió¢ ` yê]øÏ nq«sTT+∫q Äj·TT<Ûë\T

(dü+πø‘ê\T) ` yê{Ï Á|üuÛ≤e+ Äq>± #·Áø£eTT jÓTTø£ÿ |üøå± Ò ` ø√D≤\T. á

ø√D≤ Ò ãTT‘·Te⁄\ $\Te\qT ‘Ó\TŒ#·Tqï$. düT<äs¡Ùq #·Áø£eTT eè‘êÔø±s¡eTT˝À

=°i†Çò JOKÇ°•° HË}ìHê~¡O…Õ e⁄+&ÉT≥#˚ Á>∑Vü‰\ Äø±sê\qT >∑eTq

$\Te\qT ‘Óe†Ç°*è†Çò ‹¬¶ã Ç"Í° ‹¬° Î~¡Å# KÇãH›=ò. Áo#·Áø£eTT <ë«sê ø√DeTT\

$\Te\qT eè‘êÔø±s¡ dü÷Á‘·eTT <ë«sê ‘Ó*j·TCÒj·Tã&çq$. Ç#·Ã≥ eTq≈£î

ns¡úeTjT´~. Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ (|ü<ës¡ú+) nqï XøÏÔøÏ ø£*Œ+∫q düT<äs¡Ùq#·Áø£+

#·+|ü&ÜìøÏ ø±<äT, Ä X¯øÏÔøÏ nq«sTT+∫q dü÷Á‘·+ (dü+πø‘·+) nqï~

ns¡úeTe⁄‘·T+~.

44

2. |üs¡y˚Tw”˜ :2. |üs¡y˚Tw”˜ :2. |üs¡y˚Tw”˜ :2. |üs¡y˚Tw”˜ :2. |üs¡y˚Tw”˜ : nq>± •e⁄&ÉT ` >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ ` ˝Àì >∑eTq dü÷Á‘·+

rdüTø√e&ÉyÓTÆq~.

á $<Ûä+>± ãTT‘·Te⁄ uÛÑ÷eT+&É\+ô|’ @s¡Œ&ÉTqìj·TT, á ãTT‘·Te⁄\

e\¢ @s¡Œ& |òü*‘ê\H Áo y<äyê´dü eTVü≤]¸ >±s¡T ªªÁo $wüßí düVü≤ÁdüHêe÷\T>±

e]í+∫, $ìjÓ÷>∑+ ˝ÀìøÏ ‘e&ÉyÓTÆq~.

eTq uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝Àì y<ë\˝À bH√ï H{Ï yÓ’C≤„ìø£ eT÷\

dæ<ë∆+‘ê\Tqï|üŒ{ÏøÏ, yê{ÏøÏ dü]jÓÆTq >∑T]Ô+|ü⁄ Òø£b˛e⁄≥# n$ Ä<äs¡D

bı+<ä Òø£ b˛e⁄#·Tqï$. yê{Ïô|’ e∫Ãq nq«j·÷sêú …’q bÂsêDÏø£ es¡íq\≈£î

ÁbÕeTTK´‘· ø£*Œ+#·T#·Tqï H˚{Ï |ü]dæú‘·T\˝À, yê{Ïì eT÷\ dæ<ë∆+‘·+‘√

$e]+#·T#·÷, nq«j·÷\ ÁbÕeTTK´‘·qT ‘·–Z+∫, yÓ’~ø£ eT÷\ dæ<ë∆+‘êìøÏ

ÁbÕeTTK´‘· ø£*Œ+#·e\dæq ‘·s¡TD+ ÄdüqïyÓTÆq<äì ‘Ó\TŒø√e&ÉyÓTÆq~. eT÷\

dæ<ë∆+‘· XÀ¢ø£eTT\≈£î nq«j·TeTT\T ø±ì es¡íD\T ø±ì ñ+&Ée⁄.

dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq es¡íD uÛ≤wü eTT e÷Á‘·yT ñ+&ÉTqT. M{Ï qT+&ç ñ<ä“¤$+∫q

nq«j·T XÀ¢ø£eTT\≈£î es¡íD uÛ≤wü eTT\T, Äj·÷ ø±˝≤qTkÕs¡+>± ñ‘·ŒqïyÓTÆ

Á|ü#ês¡+˝ÀìøÏ e#·TÃqT. ø±ì yÓ’~ø£ eT÷\ dæ<ë∆+‘· eT+Á‘·eTT\ jÓTTø£ÿ

uÛ≤wü eTT $\Te\T dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq$>± e⁄+&Ée …qT. n|ü⁄Œ&˚ H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£

$\Te\qT düeTq«j·T|üs¡#·T≥≈£î M\>∑TqT.

uÛ≤wüéTT $es¡D :uÛ≤wüéTT $es¡D :uÛ≤wüéTT $es¡D :uÛ≤wüéTT $es¡D :uÛ≤wüéTT $es¡D :

XÀ¢ ˆ e÷Á‘ês√ú es¡í‘ j·TÁ‘ê |ü<Ó’dü÷‡Á‘êqTkÕ]_Û'

dü«|ü<ëì#· es¡í+‘ uÛ≤wü + uÛ≤wü $<√ $<äT' ˆˆ

kÕe÷Hê´s¡úeTT kÕe÷Hê´s¡úeTT kÕe÷Hê´s¡úeTT kÕe÷Hê´s¡úeTT kÕe÷Hê´s¡úeTT : : : : : q+.$.n.q., 1.e÷≥, |ü\T≈£î— 2. yêÚ≤´q $X‚¢wüeTT, $es¡D

yÓ’~ø£eTT>± :yÓ’~ø£eTT>± :yÓ’~ø£eTT>± :yÓ’~ø£eTT>± :yÓ’~ø£eTT>± : dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq es¡íD ø£\~ uÛ≤wü eTT.

y˚<äyê»àj·TeTT qT+&ç yÓ’C≤„ìø£ $es¡D\qT yÓ*øÏ rj·TT≥˝À

eT]j·TT Á|ü#ês¡eTT #j·TT≥˝À, M{Ï ìs¡«#·Hê\øÏ∫Ãq ÁbÕeTTK´‘· Á|üuÛ≤e+,

düTìï‘·yÓTÆq Ä<Ûë´‹àø£ eTH√uÛ≤yê\ô|’ Á|üuÛ≤$‘·+ ø±sê<äì ‘·\+#·T#·THêïqT.

eTq y<ä $C≤„Hêìï, Ä<Ûë´‹àø£ eTH√ C≤„q+‘√ ` yÓ’C≤„ìø£

$C≤„HêìøÏ düeTq«j·T |üs¡∫q, eTq˝À #Ó’‘·q´ XøÏÔ ô|s¡T>∑T≥jT ø±ø£ eTq

uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝Àì ì|òüT÷&ÉyÓTÆq $C≤„Hêìï, H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\‘√

s¡øÏå+#·Tø√>∑\yês¡eTT ø±>∑\eTT.

45

y˚<ä eTÅdüÔeTT (XÀ¢ø£eTT) yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘· $X‚¢wüD‘√y˚<ä eTÅdüÔeTT (XÀ¢ø£eTT) yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘· $X‚¢wüD‘√y˚<ä eTÅdüÔeTT (XÀ¢ø£eTT) yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘· $X‚¢wüD‘√y˚<ä eTÅdüÔeTT (XÀ¢ø£eTT) yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘· $X‚¢wüD‘√y˚<ä eTÅdüÔeTT (XÀ¢ø£eTT) yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘· $X‚¢wüD‘√

düeTq«j·T $es¡DdüeTq«j·T $es¡DdüeTq«j·T $es¡DdüeTq«j·T $es¡DdüeTq«j·T $es¡D

2. y<ä dü÷Á‘·eTT (kÕeTy<ä eTÅdüÔeTT)

XÀ¢ ˆ ãTT‘·T' düT<äs¡Ùq' ø±\' |üs¡yTw” |ü]Á>∑Vü≤'

ñÁ>∑' dü+e‘·‡s√ <äøå√ $ÁXÊyÓ÷ $X« <äøÏåD' ˆˆ

(ªªÁo $wüßí düVü≤ÁdüHêeT k ÔÁ‘·+˝Àµµ 45 e XÀ¢ ˆ)

2. \+ãø√D Á‹ãT»eTT˝À ø£s¡íeTT $\Te ø£qT>=qT≥≈£î H{Ï yÓ’C≤„ìø£

dü÷Á‘·eTT : a2 + b2 = C2

"³á*ìýxH› ‹¬¶ã Ç=ò#ä›½ Ð P^•¥¼uà ‹¬¶ã Ç=ò

ô|’ ø£q|üs¡∫q "³á*ìýxH› ‹¬¶ã Ç=ò#ä›½ 2. ˝Àì Á‹ãT» ø£s¡íeTT $\TeqT

H{Ï yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘· qeT÷q>± |ü]o*+∫q ` BìøÏ kÕe÷qT´\T a Ä+>∑¢

es¡íe÷\˝À 2e ‘·s¡Vü‰˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£ås¡eTT nì e÷Á‘·yT #Ó|üŒ>∑\s¡T. n<

$<ÛäeTT>± bc \T Ä+>∑¢ es¡íe÷\˝À 2 e ‘·s¡Vü‰˝Àì ¬s+&Ée, eT÷&Ée

nø£ås¡eTT nì ‘Ó\T|ü⁄<äTs¡T. ø±ì yÓ’C≤„ìø£ (ôd’qT‡) dü÷Á‘·eTTqT ‘Ó\ŒeTq>± `

(‘Ó*j·Tø£b˛sTTq#√) ‘Ó\Œ Òs¡T.

ø±ì ôd’qT‡ $<ë´]úì n&ÉT>∑>± ô|’<∏ë>∑s¡dt dü÷Á‘·eTì ‘Ó\Œ>∑\&ÉT. |üP]Ô

$es¡DqT ‘Ó\ŒeTq>± ÁøÏ+~ ø±¢düT\˝À #·<äTe⁄≈£îHêïqT eTs¡∫b˛sTTHêqH√

Òø£ ‘Ó*dæj·TTqï \+ã ø√D Á‹uÛÑT»eTT˝À ø£s¡íeTT $\Te ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î

yê&ÉT ô|’<∏ë>∑s¡dt dæ<ëú+‘·eTì ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. yê]øÏ ‘Ó*dæq+‘· es¡≈£î

\+ãø√D Á‹uÛÑT»eTT˝À ø£s¡íeTT $\TeqT ‘Ó\TdüT ø=qT |ü<ä∆‹ : a nq>±

Adjacent Side (Ädüqï uÛÑT»eTT Ò<ë uÛÑ÷$T), b nq>± Opposite Side(Perpendicular) (b<äT{Ï uÛÑT»eTT Ò<ë \+ãeTT) c nq>± Hypot-enuse (ø£s¡íeTT) :: dü÷Á‘·eTT :` \+ãø√D Á‹uÛÑT»+˝À ¬s+&ÉT uÛÑT»eTT\

es¡ZeTT\ yÓTT‘·Ô+, ø£s¡íeTT es¡ZeTTq≈£î düe÷qeTT nì |üP]Ô dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq

$es¡D\T ‘Ó\Œ>∑\s¡T.

46

ô|’ $<ÛäeTT>± P^•¥¼uà ‹¬¶ã Ç=ò#ä›½ Ä<Ûë´‹àø£ eTÅdüÔeTT Ò<ë XÀ¢ø£eTTqT

|ü]o*+∫q, kÕe÷qT´\T Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ jÓTTø£ÿ düVü≤Ádü HêeTeTT\qT

‘Ó*j·TCÒj·TTqì #Ó|üŒ>∑\s¡T. n< Ä<Ûë´‹àø± #ês¡T´ …’q#√ Ä XÀ¢ø£ |ü<äeTT\

jÓTTø£ÿ $es¡D≈£î Ä<Ûë´‹àø£ dü+<äsê“¤\≈£î nq«sTT+∫ #Ó|ü⁄Œ<äTs¡T. ø±s¡DeTT

yê]øÏ yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüD˝À Äe>±Vü≤q Òø£b˛e⁄≥ e\q.

ø±ì Áoy<äyê´dü eTVü≤]¸ Ç∫Ãq $es¡D yTs¡≈£î ôd’qT‡ |üs¡+>± $X‚¢wæ+∫q

ªª|ü<ës¡ú+‘√ ≈£L&çq >√fi≤ø±s¡ Á>∑Vü≤eTT, ø±\ ìj·TeT+˝À >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

XøÏÔøÏ ÀHÓ’ $X«+˝À ˇø£ dü+e‘·‡s¡ ø±\+˝À Bs¡Èeè‘êÔø±s¡+>± ‹s¡T>∑T≥ e\¢

ãTT‘·Te⁄(\T) @s¡Œ&ÉTqTµµ nqï ôd’qT‡ dü÷Á‘·eTTqT ‘Ó*j·T CÒj·TTqT.

ô|’ XÀ¢ø£eTTq≈£î H{Ï ôd’qT‡‘√ ≈£L&çq yÓ’C≤„ìø£ $es¡D

ãTT‘·T' : ãTT‘·Te⁄ (@s¡Œ&ÉT≥)

düT<äs¡Ùq' : eT+∫>± #·÷&É>∑*–q (|ü<ës¡ú+),

ÁoeTVü‰ $wüßíe⁄ jÓTTø£ÿ düT<äs¡Ùq

#·Áø£eTT eè‘êÔø±s¡eTT ` >√fieTT

ø±\' : Á|üj·÷D+ ` ø±\eTT

|üs¡yTw” : >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ `(•e⁄&ÉT)

|ü] : ‹s¡T>∑T≥ Ò<ë >∑eTDeTT

Á>∑Vü≤' : Á>∑Vü≤eTT

ñÁ>∑' : ˇø£

dü+e‘·‡s¡' : dü+e‘·‡s¡ ø±\+˝À

<äø£å' : <ä÷s¡eTT

$ÁXÊeT' : <ä>∑Zs¡ Bs¡È eè‘êÔø±s¡+

$X« G : $X«+˝À

<äøÏåD' : ‹s¡T>∑T≥

Áo y˚<äyê´dü uÛ Ñ>∑yêHé ãTTwæ yês¡T, Hê{Ï ªªø±\C≤„qyéTµµ y˚Ts¡≈£î

Ä<Ûë´‹àø±_Ûeè~∆ #Ó’‘·Hê´ìøÏ dü÷s¡ øÏs¡D≤\ qT+&ç ãTT‘·Te⁄\˝À ñ<ä“¤$+#

XøÏÔ |òü*‘ê\qT (eT÷\+ ªªÁo eTVü‰ $wüßí Á|”‘· πsú düVü≤Ádü HêeT »ù| $ìjÓ÷>∑'µµ)

$e]+#·&ÉyÓTÆq~.

47

ô|’ $<ÛäeTT>± * yÓ’C≤„ìø£ (ôd’qT‡) eT÷\ dæ<ë∆+‘· dü÷Á‘·eTTqT rdüTø=ìq,

uÛÑ÷>∑eTqeTT‘√ @s¡Œ&ÉT

ªªedüqÔ ÇqTï s¡H√Ô´ Á^wüà ÇqTï s¡qÔ´'µµ ªªedüqÔ ÇqTï s¡H√Ô´ Á^wüà ÇqTï s¡qÔ´'µµ ªªedüqÔ ÇqTï s¡H√Ô´ Á^wüà ÇqTï s¡qÔ´'µµ ªªedüqÔ ÇqTï s¡H√Ô´ Á^wüà ÇqTï s¡qÔ´'µµ ªªedüqÔ ÇqTï s¡H√Ô´ Á^wüà ÇqTï s¡qÔ´'µµ

esê¸D´qT Xs¡<√ ùV≤eTqÔ' ••s¡' ÇqTï s¡qÔ ' êsê¸D´qT Xs¡<√ ùV≤eTqÔ' ••s¡' ÇqTï s¡qÔ ' êsê¸D´qT Xs¡<√ ùV≤eTqÔ' ••s¡' ÇqTï s¡qÔ ' êsê¸D´qT Xs¡<√ ùV≤eTqÔ' ••s¡' ÇqTï s¡qÔ ' êsê¸D´qT Xs¡<√ ùV≤eTqÔ' ••s¡' ÇqTï s¡qÔ ' ˆ (kÕeTy<ä #·‘·TØú <äX‹' 2)µµ.

á ãTT‘·Te⁄\˝À dü÷s¡T´ì qT+&ç ñ<ä“¤$+# XøÏÔ |òü*‘ê\qT Áo y<äyê´dü

eTVü≤]¸ $wüßí düVü≤Ádü Hêe÷\T>± e]í+∫q≥T¢ ‘Ó*j·TT#·Tqï~.

eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T :eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T :eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T :eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T :eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T :

$X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D (G) ` Ä~XøÏÔ

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D (g) ` •e⁄&ÉT

|ü<ës¡úeTT (m) ` $wüßíe⁄

düèwæº ` ÁãVü≤à.

ô|’ eT÷\dæ<ëú+‘· >∑Ts¡TÔ\ jÓTTø£ÿ ` Ä<Ûë´‹àø£ |ü<äeTT\˝À sTT$T&ç ñqï

X¯øÏÔ dü÷Á‘ê\qT ` ôd’qT‡ dü÷Á‘·eTT\‘√ düeTq«j·T |üs¡∫q#√, y˚<ä

eTÅdüÔeTT\˝Àì |ü<äeTT\≈£î ôd’qT‡ dü÷Á‘·eTT\ jÓTTø£ÿ $es¡D\qT #ê˝≤

es¡≈£î bı+<äe#·TÃqì ‘Ó*j·TCÒj·T&ÉyÓTÆq~.

48

y˚<ä eTÅdüÔeTT˝Àì ôd’qT‡ dü÷Á‘·eTTy˚<ä eTÅdüÔeTT˝Àì ôd’qT‡ dü÷Á‘·eTTy˚<ä eTÅdüÔeTT˝Àì ôd’qT‡ dü÷Á‘·eTTy˚<ä eTÅdüÔeTT˝Àì ôd’qT‡ dü÷Á‘·eTTy˚<ä eTÅdüÔeTT˝Àì ôd’qT‡ dü÷Á‘·eTT

Ä<Ûë´‹àø£ |ü<ë\≈£î yÓ’C≤„ìø£ (ôd’qT‡)Ä<Ûë´‹àø£ |ü<ë\≈£î yÓ’C≤„ìø£ (ôd’qT‡)Ä<Ûë´‹àø£ |ü<ë\≈£î yÓ’C≤„ìø£ (ôd’qT‡)Ä<Ûë´‹àø£ |ü<ë\≈£î yÓ’C≤„ìø£ (ôd’qT‡)Ä<Ûë´‹àø£ |ü<ë\≈£î yÓ’C≤„ìø£ (ôd’qT‡)

|ü<ädüeTq«j·TeTT|ü<ädüeTq«j·TeTT|ü<ädüeTq«j·TeTT|ü<ädüeTq«j·TeTT|ü<ädüeTq«j·TeTT

eTqeTT eTTK´eTT>± ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ ªø±˝eTT\Tµ nq>± yÓTT<ä{Ï~ ø±\eTT

Áo y<äyê´dü eTVü‰ãTTwæ >±] s¡#·q\≈£î eTT+<äT ø±\eTT˝À ` y<ä ñ<ä“¤e `

ªªy<äyê»àj·T ø±\eTT>±µµ (yÓ’C≤„ìø£), ‘·s¡Tyê‹ ¬s+&Ée ø±\eTT˝À sêe÷j·TD,

eTVü‰uÛ≤s¡‘·, uÛ≤>∑e‘·, Ç‘ê´~ Á>∑+<Ûä ñ<ä“¤eeTTqT ªªÄ<Ûë´‹àø£ ø±\eTìµµ (ìs¡«#·q\)

‘Ó*j·TT#·Tqï~. á y<ä yê»àj·T ø±\|ü⁄ ªnbÂs¡TwüeTT\qTµ, Áo y<äyê´dü eTVü‰ãTTwæ

>±s¡T Áø√&ûø£]+∫ #·‘·Tπs«<ë\T>± eØZø£]+∫q≥T¢, Ä ‘·s¡Tyê‘· ø±\eTT˝À

#·‘·Tπs«<ë\ Ä<Ûës¡eTT>± Ä<Ûë´‹àø£ s¡#·q\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*Œ+∫q≥T¢

‘Ó*j·TT#·Tqï~.

Ä<Ûäs¡«y<ä eTÅdüÔeTT :Ä<Ûäs¡«y<ä eTÅdüÔeTT :Ä<Ûäs¡«y<ä eTÅdüÔeTT :Ä<Ûäs¡«y<ä eTÅdüÔeTT :Ä<Ûäs¡«y<ä eTÅdüÔeTT :

jT Á‹wübÕÔ' |ü]j·TìÔ $XÊ« s¡÷ bÕDÏ _ÁuÛÑ‘·' yê#êdüŒ‹s¡“˝≤ ‘˚cÕ+

<∏äD√« - n<ä <ä<Ûë‘·T yTˆˆ

(n<∏äs¡«y<ä ø±+. 1`(n.1) ` dü÷.1`1)

y<äe÷‘ê Ä~ |üsêXøÏÔ j·T+<äT Äø±s¡eTT\qT <Ûä]+∫ ‹s¡T>∑T#·Tqï Á‹X≈£îÔ …’q

•e⁄&ÉT, $wüßíe⁄, ÁãVü≤à\qT yês¡\‘√ @&ÉT X≈£îÔ\qT ‘·q˝À \sTT+|ü #düTø=ìq

$<ÛëqeTTqT Hê n<Ûäj·TqeTT ø=s¡≈£î ÇeTTà (Á|ükÕ~+#·TeTT). nì n<∏äs¡«y<ä

ø±+. 1`(n.1) ` dü÷. 1`1 eTÅdüÔeTT <ë«s¡ $X<äeT>∑T#·Tqï á Ä<Ûë´‹àø£ ` y<ä

s¡#·q\qT H{Ï yÓ’C≤„ìø£ |ü<ë\T Ò<ë dü÷Á‘·eTT\≈£î nq«sTT+#·Tø=q>± .... (u≤wüeTT

Á>∑+<∏äeTT˝À Ò<äT) Ä~ |üsêXøÏÔ : ($X«>∑Ts¡T‘·« Äø£s¡ D).

$X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ XSq´+, ø±ì Bì j·T+<äT nq+‘·yÓTÆq XøÏÔ ø£\<äT. á

$X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔì bÂsêDÏø£ ø£<∏ä\˝À Ä~|üsêXøÏÔ>± e]í+∫]. n+<äT#

eTq≈£î Ä~|üsêXøÏÔì nq+‘·yÓTÆq XøÏÔ s¡÷|æDÏ>±, XSq´ s¡÷|æDÏ>± e]í+∫Hês¡T.

á XøÏÔ qT+&ç ($X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ) ñ<ä“¤$+∫q yêπs : 1) •e⁄&ÉT `

\j·Tø±s¡T&ÉT G bÕs¡«‹ ` >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D G >∑D≤\T ` Á>∑Vü‰\≈£î, Á>∑Vü‰\≈£î eT<Ûä

>∑\ $_Ûqï Äø£s¡ D\T. 2) á >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ \j·Tã<ä›‘·‘√H $wüßíe⁄ |ü<ës¡úeTT

49

G \øÏåà<$ ` |ü<ës¡ú+ <ë«sê dü+|ü<ä ø£\TZqT G eTqà<ÛäT&ÉT ` Äø±s¡eTT Òì XøÏÔ

Ò<ë ø√]ø£ G s¡r<$ dü+|üs¡ÿeTT.

3)düèwæºø£s¡Ô>± ÁãVü≤à |ü<ës¡ú+ qT+&ç ($wüßíe⁄Hê_Û qT+&ç) ñ<ä“¤$+∫Hê&ÉT G düs¡dü«r

<$ ` düèwæº $C≤„HêìøÏ eT÷\+ $<ä .

1. Ä~|üsêXøÏÔ : $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

2. •e⁄&ÉT G 1. bÕs¡«r <$ G 2. >∑D≤\T

($ù|òTïX«s¡T&ÉT) G 3. ≈£îe÷s¡kÕ«$T (|òü*‘ê\T)

: >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

3. ÁoeTVü‰ $wüßíe⁄ G 4. \ø°åà<$ G 5. eTqà<ÛäT&ÉT G s¡r<$ (|òü*‘ê\T) : |ü<ës¡ú+

4. ÁãVü≤à G 6. düs¡dü«r<$ G 7. e÷qdü

ñ‘·Œ‹Ô (|òü*‘ê\T) : $C≤„q+.

y<ä$C≤„q+‘√ ≈£L&çq Ä<Ûë´‹àø£ ø±\+˝À Ä~ |üsêXøÏÔ, •e⁄&ÉT, ÁoeTVü‰$wüßíe⁄,

ÁãVü≤à>± ‘Ó*Œq <e⁄fifl ù|πs¢ H{Ï yÓ’C≤„ìø£ j·TT>∑+˝À yê&çq $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D,

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D, |ü<ës¡ú+, düèwæº nì H{Ï yÓ’C≤„ìø£ ù|s¡T¢>± #Ó|üø=qe#·TÃqT. á ìs¡«#·Hê Ò

düèwæºøÏ eT÷\+.

Ä~|üsêXøÏÔ : $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D ` K>√fi Ò<ë CÀ´‹wü XÊÅdüÔeTT (Astronomy)

1. •e⁄&ÉT ` Gravitation >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

1. bÕs¡«r<M Orbits 2. >∑D≤\T Compforce ($ù|òTïX«s¡T&ÉT)

3. ≈£îe÷s¡kÕ«$T (Light & Heat) (Physics)

2. ÁoeTVü‰ $wüßíe⁄ : |ü<ës¡∆+ (Mass) (Chemistry)4. \øÏåà<$ (Eco. & St. etc.)5. eTqà<ÛäT&ÉT G s¡r<$ (Biology)

3. ÁãVü≤à (Zoology & Botany)6. düs¡dü«r<$ (Languages) G7. e÷qdü ñ‘·Œ‹Ô (Knowledge) $C≤„q+.

Ä<Ûë´‹àø±ìøÏ yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·Hê\ <ë«sê ìsêàD≤‘·àø£+>±, ≈£î¢|üÔ+>± $es¡D\qT

‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.

50

á $es¡D\T @ Ä<Ûë‹àø£ Á>∑+<ÛäeTT\˝À \uÛÑeTT ø±ø£b˛sTTq, +¬@óãHê• x~¡¶„¬}‹¬¶ã`Ç x†Ç°=°=°=ò• Ä<Ûës¡eTT‘√ y<ä eT+Á‘ê\˝Àì dæ<ë∆+‘· XÀ¢ø£eTT\≈£î

nq«sTT+#·Tø=ìq, H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\≈£î dü÷Á‘·ÁbÕj·TeT>∑Tqì ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.

uÛÑ>∑yêHé Áo y<äyê´dü eTVü≤]¸ >±]# s¡∫+∫q ªªÁo $wüßí düVü≤ÁdüHêeT k ÔÁ‘·+µµ

˝Àì ªªãTT‘·T düT‡<äs¡Ùq' ø±\'µµ nqT kÕeTy<äyêvàj·T eTÅdüÔeTT Ò<ë XÀ¢ø£eTT˝Àì

Ä<Ûë´‹àø£ Á|ü‹ |ü<ës¡úeTT\qT, eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\ düeTq«j·TeTT‘√ H{Ï yÓ’C≤„ìø£

$X‚¢wüDqT |ü]o*+∫ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ‘Ó\T‡ø√e&ÉyÓTÆq~..

Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\TÄ<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\TÄ<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\TÄ<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\TÄ<Ûë´‹àø£ es¡íD≈£î yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\T

Ä<Ûë´‹àø£ (düèwæº, Á>∑Vü≤ >∑eTqeTT, |ü<ës¡ú <Ûäsêà\T yÓTT<ä\>∑T yê{Ï)

ìs¡«#·qeTT\≈£î, H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT\≈£î >∑\ dü+ã+<Ûëìï ‘Ó*j·T

CÒj·TT≥j˚T á Á|üj·T‘·ïeTT. Bìì ≈£åîDí+>± n<Ûä´j·Tq+ #˚dæq eTq

ø£s¡Ôyê´˝À#·q≈£î eT÷\eTT ø±>∑\<äT.

düèwæº <Ûäsêàìï Hê&ÉT, nq>± eTq |üPØ«≈£î\T Ä<Ûë´‹àø£ ø±\eTT˝À

y<äeT+Á‘ê\ <ë«sê, bÂsêDÏø£ Á>∑+<∏ë\˝À XÀ¢ø±\ <ë«sê n|üŒ{Ï |ü]dæú‘·T\≈£î

nqT>∑TD+>± e÷qyê[øÏ ns¡úeT>∑T Ø‹˝À uÀ~Û+#·T≥ »]–q~. ø±ì H{Ï

yÓ’C≤„ìø£ s¡+>∑+˝À Á|ü‹ <ëìøÏ dü÷Á‘·|üs¡+>± ìs¡÷|üD ø±yê*. n|ü& <ëìì

qeTà>∑\+. n< H{Ï j·TT>∑ <Ûäs¡à+.

uÛÑ>∑e+‘·Tì dü÷ø£åà s¡÷|üeTT HÓiT>∑T≥jT dü÷ú\s¡÷|ü es¡íq\ πø¬ø’ø£

Á|üjÓ÷»qeTì uÛ≤>∑e‘·eTT ø£+sƒ√ø£ÔeTT>± C…|æŒ j·T≥T\H #ôdqT. (yê´düyêDÏ

` Äs¡ $C≤„qeTT ` ù|õ`125). ‘·+Á‘·XÊÅdüÔeTT\˝À X≈£îÔ\≈£î ∫Vü≤ïeTT\T>±

j·T+Á‘·eTT\qã&ÉT πsU≤∫Á‘·eTT \T|üjÓ÷–+‘·Ts¡T. ã\dü‘·« Á|ü<ÛëqyÓTÆq XøÏÔì

πsU≤∫Á‘·eTTq, düs¡fi¯πsK\‘√ >±ì, eÁø£πsK\‘√ >±ì ˝Òø£ düs¡fi¯eÁø£πsU≤

dü+|ü⁄{°ø£s¡DeTT #‘· >±ì ∫Á‹+#·T≥ Ä#ês¡eTT.

<e‘êXøÏÔ dü«s¡÷|üeTTqT, e÷qe dü«s¡÷|üeTTe … •\ŒeTTq+<äT,

es¡í∫Á‘·eTT\+<äT ì]à+∫]. ø±ì πsK\‘√, _+<äTe⁄\‘√, kÕ+πø‹ø£eTT>±

ì]à+#·T≥ j·T+Á‘·eTT>± ì]à+#·T≥ ñ‘·ÔeT e÷s¡ZeTì ìdü‡+ø√#·eTT>∑ |üPs¡«

Äs¡ e#·Hê\qT H&ÉT n+^ø£]+|ü e\dæj·TTqï~. n+^ø£]+#·T#·THêïs¡T.

51

ø£è‘·j·TT>∑eTTyê]øÏ <˚yê#ês¡eTT, Á‘˚‘êj·TT>∑eTT yê]øÏ kÕàsêÔ

(düàè‹dü+ã+<ÛäeTT) #ês¡eTT, <ë«|üs¡ j·TT>∑eTT yê]øÏ |ü⁄sêD≤#ês¡eTT,

ø£*j·TT>∑eTT yê]øÏ Ä>∑e÷#ês¡eTT nì ‘·‘·«y˚‘·Ô\T |ü\T≈£î#·THêïs¡T.

y ˚< äeTT\T áX¯«s ¡ eTTK dü+uÛ Ñ÷‘·eTT\T ø±>±, Ä>∑eTeTT\T

y<äeTTKdü+uÛÑ÷‘·eTT\ì eTVü‰uÛ≤s¡‘· XÊ+‹|üs¡«eTT q+<äT ø£\<äT. Áoø£èwüßí&ÉT

•eX≈£îÔ\qT ‘ê+Á‹ø√bÕdüq #dæq≥T¢ ø£\<äT.

H˚{Ï ø£*j·TT>∑eTT yê]øÏ j·T+Á‘ê#ês¡eTT eTTK´yÓTÆq<äì ‘Ó\TŒ

dæ<ë›+‘·eTT jÓTTø£ÿ düSÁ‘·yT H{Ï ø£*j·TT>∑ <Ó’eyÓTÆq ly+ø£fÒX«s¡ kÕ«$T

$Á>∑Vü≤ ìsêàDeTT. n+<äT#˚ Ä kÕ«$T $Á>∑Vü≤ ìsêàDeT+<äT nìï X¯øÏÔ

dü«s¡÷bÕ\T eT*ÃHês¡T. yê{Ï yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüD\T ‘Ó\T‡ø=qT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·ø£,

$|üØ‘êsêú\‘√ H˚{Ï Ä#ês¡T´\T dü‘·eT‘·eTe⁄‘·÷, ns¡ ús¡Væ≤‘·yÓT Æq

yê<√|üyê<ë\T #˚düTø=qT≥ m+‘·es¡≈£î düeT+»düeTT. H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£

j·TT>∑eTT˝À X¯+≈£î#· Áø±\ ø£+fÒ ø£{Ï Vü≤dü ÔeTT eT]j·TT es¡<ä

Vü≤düÔeTT\jÓTTø£ÿ ÁbÕ<Ûëq´‘· dü÷Á‘·eTT m≈£îÿe>± nq«sTT+#·ã&çq~.

n+<äT# kÕà$TøÏ X+≈£î #·Áø±\T Òe⁄. ø£{ÏVü≤düÔeTT es¡<äVü≤düÔeTT e÷Á‘·yT

ø£\e⁄. H{Ï j·TT>∑ <Ûäs¡àeTT Á|üø±s¡eTT nuÛÑj·TVü≤düÔeTT ø£+fÒ M{ÏøÏ @≈£îÿe

ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£\<äì kÕ«$T $Á>∑Vü≤ ìsêàDeTT <ë«sê $X¯<ÛäeT>∑TqT. á

uÛÑ÷eT+&É\eTT˝À \_Û+#·T Hê X¯øÏ ÔøÏ ì<äs¡ÙqyÓT Æq |ü<ës¡ úeTTqT

(leTVü‰$wüßíe⁄ |ü<ës¡úeTT) yÓ’C≤„ìø£eTT>± $ìjÓ÷>∑eTT˝ÀìøÏ ‘Ó#·TÃø=qT

dü÷Á‘·eTTq≈£î nq«j·TyÓTÆq< ø£{Ï Vü≤düÔeTT ÁøÏ+~øÏ #·÷|ü⁄≥. es¡<ä Vü≤düÔ

dü÷Á‘·eTT ` e÷yê[# á ø±s¡ Áø£eTeTT\T »s¡T>∑Tqì ‘Ó\TŒ dü÷Á‘·eTTq≈£î

eT]j·TT H{Ï yÓ’C≤„ìø£ s¡+>∑+ düèwæº s¡Vü≤dü XÀ<Ûäq≈£î dü+πø‘·eTT.

Bìì <äèwæº˝À e⁄+#·Tø=ì y˚<äeTT\˝Àì Ä<Ûë´‹àø£ (bÂsêDÏø£+

eT÷\+ ø±<äT) dæ<ë∆+‘ê\≈£î, H{Ï yÓ’C≤„ìø£ dæ<ëú+‘êìøÏ nq«j·T eØZø£s¡D

(eT÷\ dæ<ë ∆+‘· d ü÷ Á‘ ·+) Çe«&Éy ÓT Æq~. Bìì düeT Á> ∑+>±

$|ü⁄©ø£]+#·Tø√e\dæq C≤„q (yÓ’C≤„ìø£) dü+|ü<ä b+‘Ó’Hê nedüs¡+ ø£*–+~.

Bìì ne>±Vü≤q #düTø=qï#√ eTq H{Ï |ü]dæú‘·T\ es¡≈£î düèwæº <Ûäsêàìï

‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT.

52

ìs¡«#·qeTT :ìs¡«#·qeTT :ìs¡«#·qeTT :ìs¡«#·qeTT :ìs¡«#·qeTT : yÓTT<ä≥ n+‘ê XSq´+ nqTø=q>±, eTT+<äT>± ñ<ä“¤$+∫q

XøÏÔ $X« >∑Ts¡T‘·« Äø£s¡ D. BìH eTq |üPØ«≈£î\T Ä~ |üsêXøÏÔ>± e]í+#ês¡T.

á $X«>∑Ts¡T‘·« Äø£s¡ D qT+&ç ñ<ä“¤$+∫qy ªÄø£s¡ D (Gravitation Force)BìH •e⁄&ÉT (ìsêø±s¡T&ÉT Ò<ë \j·Tø±s¡T&ÉT) >±, á Äø£s¡ D XøÏÔ À

Ç$T&çe⁄qï |ü<ës¡úeTT (Mass) qT $wüßíe⁄ (Äø±s¡T&ÉT) >±qT, Bì qT+&ç

ñ<ä“¤$+∫q düèwæº ÁãVü≤à>± (düèwæºø£s¡Ô) $e]+#ês¡T.

ãTTwüß\# (|üPØ«≈£î\T) Áyêj·Tã&çq y<ë\˝Àì ÁbÕe÷DÏø£ dü÷Á‘ê\

Ä<Ûës¡+>± bÂsêDÏø£ ø±\eTT˝À |ü⁄sêD Á>∑+<∏ë\˝À P^è•ºu‡Hõ =~°‚}Å •fi~å

düèwæº s¡Vü≤kÕ´\qT, Á>∑Vü≤>∑eTHêìï yê{Ï |ü]dæú‘·T\qT ã{Ïº yÓ’C≤„ìø£ Ä<Ûësê\‘√

ÁyêdæHês¡T. yÓ’C≤„ìø£ Ä<Ûësê\ <ë«sê Á>∑+<∏äø£s¡Ô\T yê{Ï Á|üe÷D≤\qT <äèwæº À

ñ+#·Tø=ì s¡#·q\T #dæHês¡T. ÁbÕe÷DÏø£ ìs¡÷|üD H{Ï ø±\+˝À yÓ’C≤„ì≈£îìøÏ

nedüs¡yÓTÆq $<Ûä+>±, Hê{Ï ø±\+˝À ñqï|üŒ{ÏøÏ yê{Ïì kÕe÷q´ Á|ü»\≈£î

$e]+∫q ns¡ú+#˚düT≈£îH˚ |ü]C≤„qeTT ˝Òø£b˛e⁄≥#˚ yê{Ï nedüs¡+

Òø£b˛sTT+~. dü÷Á‘· ìs¡«#·qeTT\T dü+øÏå|üÔ+>± ‘Ó\TŒ#·÷, $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D,

|ü<ës¡úeTT eT]j·TT düèwæº $es¡D\qT |ü⁄sêDeTT\T>±, ø£<∏ä\T>± ns¡úeT>∑T

Ø‹˝À $e]+#ês¡T. yê{Ï Ä<Ûës¡+>± Ä#·s¡D˝ÀìøÏ sêe&É+ »]–+~. ø±ì.....

H{Ï yÓ’C≤„ìø£ j·TT>∑+˝À Á|ü‹ $wüj·TeTTq≈£î ÁbÕe÷DÏø£ ìs¡÷|üD

nedüs¡yÓTÆq~. n≥Te+{Ï ìs¡÷|üD\πø #ê˝≤ es¡≈£î Á|ü#ês¡eTT, ÁbÕeTTK´‘·

ø£*Œ+#·T#·Tqï H{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢, eTq y<ë\˝Àì yÓ’C≤„ìø£ s¡Vü≤kÕ´\≈£î ÁbÕe÷DÏø£

ìs¡«#·Hê\T ñqï|üŒ{ÏøÏ yê{ÏøÏ dü¬s’q |ü<ä∆‹˝À Á>∑+<Ûë<ësê\T Òeì dü]jÓÆTq

$es¡D\qT ø£*Œ+#·ø£ b˛e⁄≥# yê{Ï Ä<äs¡D eTs¡T>∑Tq |ü&çb˛e⁄#·Tqï~.

M{Ïì H{Ï yÓ’C≤„ì≈£î\T ø£<∏ä\T>± Ò<ë |æ≥º ø£<∏ä\T>±H }Væ≤+#·Tø=qT#·THêïπs

ø±ì yÓ’C≤„ìø£ yT<ÛädüT‡‘√ Ä˝À∫+#·Tyês¡T #ê˝≤ ‘·≈£îÿe n+<äT# Ä nedüs¡+

b+‘Ó’Hê @s¡Œ&ç+~. Á|üdüTÔ‘·+ yÓ’C≤„ìø£ Á|üe÷D≤\‘√ ø=ìï ìs¡«#·Hê\T dü+øÏå|üÔ+>±


53

H{Ï yÓ’C≤„ìø£ s¡+>∑+ düèwæº s¡Vü≤dü XÀ<Ûäq˝À |üj·Tì+#·T#·Tqï~. Bì

Ä<Ûës¡+>± H{Ï yÓ’C≤„ì≈£î\T nHø£ yÓ’C≤„ìø£ $wüj·÷\qT ‘Ó\T‡ø√e≥+ »]–+~.

Bì˝À eTTK´+>± $X¯«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D, >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D, |ü<ës¡ú <Ûäs¡àeTT\T

düèwæºøÏ eTTK´yÓTÆq$. M{Ïì nHø£ s¡ø±\T>± eØZø£]+#·Tø=ì Äj·÷ $wüj·÷\

ÁbÕe÷DÏø£ dü÷Á‘ê\ ø=s¡≈£î nH«wüD\T »s¡|ü&É+ »s¡T>∑T#·Tqï~. á ÁbÕe÷DÏø£

dü÷Á‘ê\qT eTq |üPØ«≈£î\T ø=ìï y˚\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·y˚T #ê˝≤ es¡≈£î

y<ë\ <ë«sê ‘Ó*ŒHês¡T. ø±ì yê{Ï $es¡D yÓ’C≤„ìø£ |üs¡+>± H&ÉT #ê˝≤

nedüs¡+ @s¡Œ&ç+~. M{Ï Á|üe÷D≤\qT sêã≥Tº≥≈£î y<ä eT]j·TT yÓ’C≤„ìø£

C≤„q+˝À |üP]Ô ne>±Vü≤q ø£*Zq yT<Ûëe⁄\ düyTàfiHê\ nedüs¡+ b+‘Ó’Hê

@s¡Œ&ç+~.

y<ä eT+Á‘ê\ qT+&ç Á>∑Væ≤+∫q yÓ’C≤„ìø£ $es¡D\T dü+øÏå|üÔ+>±

Á|üdüTÔ‘·+ ‘Ó\Œ&ÉyÓTÆq~. $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D, >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D, |ü<ës¡ú <Ûäsêà\T

düèwæºøÏ eTTK´yÓTÆq$>± ‘Ó\TŒø√e&É+ »]–+~. M{Ïì yÓ’C≤„ìø£+>±, bÂsêDÏø£

>±<Ûä\≈£î @ $<Ûä+>± eØZø£]+#· e#·TÃH√ ‘Ó\T‡≈£î+<ë+. M{Ïì eTT+<äT>±

ne>±Vü≤q #düTø√e&É+ #ê˝≤ eTTK´+.

54

eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T yÓ’C≤„ìø£ $\Te\TeT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T yÓ’C≤„ìø£ $\Te\TeT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T yÓ’C≤„ìø£ $\Te\TeT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T yÓ’C≤„ìø£ $\Te\TeT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T yÓ’C≤„ìø£ $\Te\T

$X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D : XSq´+ (nq+‘·yÓTÆq XøÏÔ ø£\~)

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D : XSq´+>± ø£q|ü&ÉT‘·T+< ø±ì Bì j·T+<äT

ì>∑÷&ÛÉyÓTÆq XøÏÔ ø£*Z ñqï~.

|ü<ës¡úeTT : XSq´+˝À #·÷&É>∑\eTT ø±ì Äø£s¡ D XøÏÔøÏ nDTe⁄\T

\j·Tã<ä∆+>± nqTdü+<Ûëq+ ø£*– ñ+{≤sTT.

düèwæº : nDTe⁄\‘√ ≈£L&çq |ü<ës¡ú+# düèwæº »s¡T>∑TqT.

BìøÏ Äø£s¡ D b+‘Ó’Hê nedüs¡+. Äø£s¡ D Òì~

nDTe⁄\T dü$Tà[‘·+ ø±e⁄.

Á|üdüTÔ‘·eTT |ü⁄sêD≤\T>± Ò<ë ø£<∏ä\T>± Á|ü#ês¡+˝À ñqï y<ä yê»àj·T

eT÷\ dæ<ëú+‘ê\qT á |ü⁄sêD nq«j·T ø£<∏ä\≈£î, yÓ’C≤„ìø±ìï dü$Tà[‘·+

#dæ |ü]o*+∫q á $<Ûä+>± |òü*‘ê\T \_Û+#·TqT.

Ä~ |üsêX¯øÏ Ô :Ä~ |üsêX¯øÏ Ô :Ä~ |üsêX¯øÏ Ô :Ä~ |üsêX¯øÏ Ô :Ä~ |üsêX¯øÏ Ô : ($X«>∑Ts¡T‘·« Äø£s¡ D) $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ XSq´+,

ø±ì Bì j·T+<äT nq+‘·yÓTÆq XøÏÔ ø£\<äT. á $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔì

bÂsêDÏø£ ø£<∏ä\˝À Ä~|üsêXøÏÔ>± e]í+∫]. n+<äT# eTq≈£î Ä~|üsêXøÏÔì

nq+‘·yÓTÆq XøÏÔ>±, XSq´ s¡÷|ü+>± e]í+#ês¡T.

eT+Á‘·eTT:eT+Á‘·eTT:eT+Á‘·eTT:eT+Á‘·eTT:eT+Á‘·eTT:


yê#êdüŒ‹s¡“˝≤ ‘cÕ+ <∏äD√« - n<ä <ä<Ûë‘·T yTˆˆ

(n<∏äs¡«y<ä ø±+. 1`(n`1) dü÷.1`1)

áyÓT qT+&ç ($X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ) @&ÉT X≈£îÔ\‘√ (‹wüübÕ') ≈£L&ÉTø=ì

eT÷&ÉT X≈£îÔ\‘√ ñ<ä“¤$+∫q yêπs:

1. •e⁄&ÉT (\j·Tø±s¡T&ÉT)•e⁄&ÉT (\j·Tø±s¡T&ÉT)•e⁄&ÉT (\j·Tø±s¡T&ÉT)•e⁄&ÉT (\j·Tø±s¡T&ÉT)•e⁄&ÉT (\j·Tø±s¡T&ÉT) G bÕs¡«‹ (>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ) G >∑D≤\T

(Á>∑Vü‰\≈£î, Á>∑Vü‰\≈£î eT<Ûä >∑\ $_Ûqï Äø£s¡ D\T). á >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ

\j·Tã<ä∆‘· ‘√H

2. $wüßíe⁄ (|ü<ës¡úeTT)$wüßíe⁄ (|ü<ës¡úeTT)$wüßíe⁄ (|ü<ës¡úeTT)$wüßíe⁄ (|ü<ës¡úeTT)$wüßíe⁄ (|ü<ës¡úeTT) G \øÏåà<$ (|ü<ës¡ú+ <ë«sê dü+|ü<ä ø£\TZqT) G

eTqà<ÛäT&ÉT (Äø±s¡eTT Òì XøÏÔ Ò<ë ø√]ø£) G s¡r<˚$ (dü+|üs¡ÿeTT)

eT]j·TT

55

3. düèwæºø£s¡ Ô>± ÁãVü≤à düèwæºø£s¡ Ô>± ÁãVü≤à düèwæºø£s¡ Ô>± ÁãVü≤à düèwæºø£s¡ Ô>± ÁãVü≤à düèwæºø£s¡ Ô>± ÁãVü≤à |ü<ës¡ú+ qT+&ç ($wüßíe⁄Hê_Û qT+&ç) ñ<ä“¤$+∫Hê&ÉT

G düs¡dü«r<$ (düèwæº $C≤„HêìøÏ eT÷\+ $<ä )

1. Ä~|üsêXøÏÔ : $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

2. •e⁄&ÉT G bÕs¡«r<M G >∑D≤\T ($ù|òTïX«s¡T&ÉT) G ≈£îe÷s¡kÕ«$T

(|òü*‘ê\T) : >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

3. ÁoeTVü‰ $wüßíe⁄ G \øÏåà<$ G eTqà<ÛäT&ÉT G s¡r<$ (|òü*‘ê\T: |ü<ës¡ú+

4. ÁãVü≤à G düs¡dü«r<$Ge÷qdü ñ‘·Œ‹Ô (|òü*‘ê\T: $C≤„q+.

Ä<Ûë´‹àø£ ø±\+˝À Ä~ |üsêXøÏÔ, •e⁄&ÉT, ÁoeTVü‰$wüßíe⁄, ÁãVü≤à>±

‘Ó*Œq <˚e⁄fi¯fl ù|πs¢ H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ j·TT>∑+˝À yê&çq $X¯«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D,

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D, |ü<ës¡ú+, düèwæº nì H{Ï yÓ’C≤„ìø£ ù|s¡T¢>± #Ó|üø=qe#·TÃqT.

á ìs¡«#·Hê Ò düèwæºøÏ eT÷\+. Ä<Ûë´‹àø£ |ü<ädüeTq«j·÷ìøÏ ` yÓ’C≤„ìø£

ìs¡«#·Hê\ <ë«sê ìsêàD≤‘·àø£+>±, ≈£î¢|üÔ+>± M{Ï $es¡D\qT (ìs¡÷|üD>±)


á $es¡D\T @ Ä<Ûë´‹àø£ Á>∑+<∏ë\˝À \uÛÑ eTT ø±ø£b˛sTTq, M{Ï

Ä<Ûës¡eTT‘√ y<ä eT+Á‘ê\˝Àì dæ<ëú+‘· XÀ¢ø±\T, H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\≈£î

dü÷Á‘·bÕj·TeT>∑Tqì ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.

eTqeTT eTTK´eTT>± >∑eTì+∫q, ¬s+&ÉT ø±˝≤\T Äq>± Áo

y˚<äyê´dü eTVü‰ãTTwæ >±] s¡#·q\≈£î eTT+<äT ø±\eTT ` y˚<äyê»àj·T

ø±\eTT>±, ‘·s¡Tyê‹ ø±\eTT Ä<Ûë´‹àø£ ø±\eTì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. á y<ä

yê»àj·Tø±\|ü⁄ s¡#·q\qT ªnbÂs¡TcÕ\T>±µ, Áo y<äyê´dü eTVü‰ãTTwæ >±s¡T

M{Ïì Áø√&çø£]+∫ #·‘·Tπs«<ë\T>± eØZø£]+∫q≥T¢, ‘·s¡Tyê‘· ø±\eTT˝À

#·‘·Tπs«<ë\ Ä<Ûës¡eTT>± Ä<Ûë´‹àø£ s¡#·q\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*Œ+∫q≥T¢

‘Ó*j·TT#·Tqï~.

56

düèwæº <Ûäsêà\T yÓ’C≤„ìø£ $es¡Ddüèwæº <Ûäsêà\T yÓ’C≤„ìø£ $es¡Ddüèwæº <Ûäsêà\T yÓ’C≤„ìø£ $es¡Ddüèwæº <Ûäsêà\T yÓ’C≤„ìø£ $es¡Ddüèwæº <Ûäsêà\T yÓ’C≤„ìø£ $es¡D

1. O Ä~|üsêX¯øÏÔ :Ä~|üsêX¯øÏÔ :Ä~|üsêX¯øÏÔ :Ä~|üsêX¯øÏÔ :Ä~|üsêX¯øÏÔ : (Gravitation Force-G) : $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D. á

$X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D ø£ì|æ+#·ì XøÏÔ. á >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔì Ä~|üsêXøÏÔ>±

nq«sTT+∫ ø£ì|æ+#·ì XøÏÔ>± eTq ãTTwüß\T e]í+#ês¡T.

ìs¡÷|üD : |üsêXøÏÔ düècÕº ~˝À _+<äTdü«s¡÷|üeTT>± qTqï~. _+<äTe⁄ •eXøÏÔ

kÕeTs¡dü´yÓTÆq~. n~ |üs¡ÁãVü≤à dü«s¡÷|üeTqïe÷≥ (Block Hole). n~

@ø±s¡yÓTÆq~. düèwæº ÁbÕ<äTs¡“¤$+#·T düeTj·TeTTq, Ä _+<äTe⁄˝À >∑\ e÷j·÷

dü«s¡÷|ü Ç#êÃX¯øÏÔ jÓTTø£ÿ ñÁ<˚ø£eTT (Explosion) e\q Ä _+<äTe⁄

düT Œ{Ï‘·yÓT Æq~. n|ü&ÉT |üX¯´+r eT<Û ä ´e÷ yÓ ’KØ dü«s¡÷eTT\qT

(Universe)ne\+_+∫q~. (Äs¡ ñyê#·). á dü÷Á‘·eTTH H{Ï yÓ’C≤„ì≈£î\T

_>¥u≤´+>¥>± #Ó|ü⁄Œø=qT#·THêïs¡T.

$X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D : eTqeTT $X«+˝À b≥T ‹]–Hê eTs¡\ yÓTT<ä{ÏøÏ

sê>∑\eTT. á XøÏÔ ‘·q eè‘·Ô |üs¡~Û Àì Ç‘·s¡ X≈£îÔ\T nq>± >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

yÓTTˆˆ\≈£î yê{Ïô|’ ‘·q Á|üuÛ≤yêìøÏ ˝Àãs¡TÃø=ì q&ç|æ+#·TqT. n+<äT# 'O'>∑Ts¡TÔqT #·÷∫+#·&ÉyÓTÆq~.

á $X«>∑T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔH q÷´≥Hé nH yÓ’C≤„ìø£ XÊÅdüÔy‘·Ô $X«>∑Ts¡T‘·«

dæ úsê+ø£eTTqT ø£qT>=ìHê&ÉT. (nj·Tq @ Á> ∑+<∏ë\qT eT÷\+

#düTø=Hêï&Éqï~ nÁ|üdüTú+ ø±ì Á|üdüTú‘·+)

n< G=6.673x10-11 N.m2 / Kg2

2. •e⁄&ÉT :•e⁄&ÉT :•e⁄&ÉT :•e⁄&ÉT :•e⁄&ÉT : >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D (Gravity -g) (ìsêø±s¡T&ÉT Ò<ë \j·Tø±s¡T&ÉT)

•e⁄ìøÏ ø£ ì]∆wüºyÓTÆq Äø±s¡eTT >±ì düú\eTT >±ì Ò<äT. Ç‘·ìøÏ eT÷\eTT

>±ì n+‘·eTT >±ì Òeì |ü⁄sêD ø£<∏ä\ <ë«sê e]í+#·&ÉyÓTÆq~. H{Ï yÓ’C≤„ìø£

ø±\+˝À >∑Ts ¡T‘ê«ø£s ¡¸D X¯ø Ï Ôø Ï eT÷\eTT >±ì, n+‘·eTT >±ì

‘Ó\TdüTø√ Ò≈£îHêïeTT. $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔøÏ ˝Àã&ç, >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ

$\Te\‘√ Á>∑Vü≤ >∑eTqeTT »s¡T>∑TqT. >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ jÓTTø£ÿ eT÷\

s¡Vü≤dü + (<es¡Vü≤dü +) ø£qT>=q>∑*–q Hê& $XÊ«+‘·sêfieTT˝À e÷qe⁄&ÉT

b#·Ãf…ÆqqT dü+#·]+#·T≥≈£î e÷s¡ZeTT

57

@s¡Œ&ÉTqT. á >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D X¯øÏ Ô e÷qe⁄ìøÏ n<Ûës¡yÓT Æq|üŒ{ÏøÏ,

$XÊ«+‘·sêfi¯eTT˝À ‹s¡T>∑T≥≈£î |ü<ës¡úeTT ø±ì X¯øÏÔ ø£\<äì |üPØ«≈£î\T

>∑T]Ô+#ês¡T. Ä XøÏÔπø uÛÑ>∑e+‘·T&Éì HêeTø£s¡DeTT #˚düT≈£îHêïs¡T.uÛÑ>∑e+‘·T&Éì HêeTø£s¡DeTT #˚düT≈£îHêïs¡T.uÛÑ>∑e+‘·T&Éì HêeTø£s¡DeTT #˚düT≈£îHêïs¡T.uÛÑ>∑e+‘·T&Éì HêeTø£s¡DeTT #˚düT≈£îHêïs¡T.uÛÑ>∑e+‘·T&Éì HêeTø£s¡DeTT #˚düT≈£îHêïs¡T.

á >∑Ts¡T‘ê«ø£s ¡¸DX¯ø Ï Ô eT]j·TT |ò ü*‘ê\qT ô|’ $<Û ä+>±

<˚e‘êHêeTeTT\ s¡÷|ü+˝À Hê{Ï kÕe÷q´ Á|üC≤˙ø±ìøÏ eTq Äs¡T´\T

bÂsêDÏø£eTT\T>±, ø£<∏ä\T>± s¡∫+#·&ÉyÓTÆq~. á <e‘ê $Á>∑Vü‰\≈£î ø£*Œ+∫q

Äj·TT<Ûë Ò Ä X≈£îÔ\ qT+&ç ñ<ä“¤$+# XøÏÔ dü+πø‘ê\T. nq>± Ä XøÏÔ qT+&ç

ñ<ä“¤$+# |òü*‘ê\≈£î ì<äs¡ÙqeTT\T. n+‘ø±ì #·+|ü&ÜìøÏ yê& Äj·TT<Ûë\T

ø±e⁄.

•e⁄&ÉT nqï XøÏÔøÏ (s¡÷bÕìøÏ) ø£*Œ+∫q dü+πø‘ê\T : dæús¡ <Ûë´qeTT,

Á‹XS\eTT, &ÛÉeTs¡T, eT÷&Ée HÁ‘·eTT, uÛÑdüàeTT (ã÷&ç<ä), >∑+>∑ yÓTT<ä\>∑Tq$.

Çe«ìïj·T÷ •e⁄&ÉT nqï >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D X¯øÏÔ |òü*‘ê\ e\¢ @s¡Œ&ÉTqì

‘Ó*j·TCÒj·TTqT.

yÓ’C≤„ìø£ $es¡D:

á >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D dæús¡+>± ñqï|ü&ÉT b≥Te+{Ï |òü*‘ê\qT

Á|ü<ä]Ù+#·<äT. ø±ì M{Ï À e÷s¡TŒ @s¡Œ&çq|ü& |òü*‘ê\qT bı+<ä>∑\eTT.

á dü÷Á‘·y˚T •e⁄ì dæús¡ <Ûë´HêìøÏ dü+πø‘·eTT. Á‹X¯S\eTT R eTTø√ÿD

>∑eTqeTTq≈£î (Tringle Force) dü+πø‘·eTT nq>± ˇø£ Á>∑Vü≤eTT e⁄+&çq

m≥Te+{Ï #·s¡´ »s¡T>∑<äT. n<˚ ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT˝…’q ˇø£<ëì‘√ ˇø£{Ï

ø£*dæb˛e&ÉyÓ÷ ˝Ò<ë $&çb˛e&ÉyÓ÷ »s¡T‘·T+~. á #·s¡´ nj·TkÕÿ+‘·

dü÷Á‘·eTTq≈£î e]Ô+#·TqT. ø±ì eT÷&Ée Á>∑Vü≤eTT#]q yê{Ï À >∑eTqeTT

@s¡Œ&ÉTqT. á #·s¡ H •e⁄ì ≈£îe÷s¡Tì>± e]í+∫q >∑C≤qqTøÏ ªn>∑C≤qq

|ü<ëàs¡ÿ+ >∑C≤qqµ nqT XÀ¢ø£eTT<ë«sê $wü<ÛäeT>∑T#·Tqï~. á Äø£s¡ D XøÏÔ

e÷s¡TŒ e\¢ @s¡Œ& $k˛Œ≥q qT+&ç ñ<ä“¤$+#y Xã›eTT R &ÉeTs¡T— ñwüíeTT R

eT÷&Ée ø£qTï— ñwüí |òü*‘·+>± @s¡Œ&< ã÷&ç<ä (uÛÑwüàeTT).

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D X¯øÏ Ô |ò ü*‘·+>±H˚ (Atmospheric Pressure)es¡ eTT\T @s¡Œ&ÉTqT. ø±e⁄q á dü+πø‘· s¡÷|ü+˝À #·÷|æ+∫q •e⁄ì ‘·\ô|’

>∑+>∑ jÓTTø£ÿ XøÏÔ |òü*‘ê\≈£î yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ‘Ó\T‡≈£î+<ëeTT.

58

•e⁄q≈£î (XøÏÔøÏ) ø£*Œ+∫q Äj·TT<Ûë\T˝À ø=ìï+{Ïì ` Á‹XS\+,

&ÉeTs¡Tø£, eT÷&Ée ø£qTï jÓTTø£ÿ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ‘Ó\T‡≈£îHêïeTT. ‘·\ô|’

>∑+>∑ (»\+) >∑÷]Ã |ü]o*<ë›+.

•e⁄&ÉT >∑+>∑ (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D)•e⁄&ÉT >∑+>∑ (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D)•e⁄&ÉT >∑+>∑ (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D)•e⁄&ÉT >∑+>∑ (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D)•e⁄&ÉT >∑+>∑ (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D)

|ü<ës¡úeTq>± Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ nqï XøÏÔøÏ nq«j·TeTì Ä<Ûë´‹àø£ `

yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·Hê\ <ë«sê ‘Ó\TdüTø=ìHêeTT. ˙s¡T nqï |ü<ës¡úeTT Áo

eTVü‰$wüßíe⁄ bÕ<ë\ qT+&ç ñ<ä“¤$+∫q≥T¢ (>∑+>∑qT $wüßíe⁄ jÓTTø£ÿ

k˛<ä]>±) bÂsêDÏø£ es¡íq ø£\<äT. s¡T yêj·TTe⁄\ düyTà\qyÓTÆq|üŒ{ÏøÏ yê´|üq

#Ó+<äø£ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔøÏ ÀHÓ’ dæús¡+>± ˇø£#√≥ ñ+&É{≤Hï Áo eTVü‰

$wüßíe⁄ bÕ<ë\ e<ä› ñqï≥T¢ $e]+#ês¡T. ø±ì s¡T (H2O) Á‹eTTK #·s¡ ˝À

eT÷&ÉT nDTe⁄\‘√ ø£\sTTø£#Ó+~ nq>± ¬s+&ÉT ñ<ä»ì (Hydrogen - H2)nDTe⁄\T eT]j·TT ˇø£ ÁbÕDyêj·TTe⁄ (Oxygen) nDTe⁄‘√ ø£*dæ

|ü<ës¡úeT>∑T#·Tqï~. |ü<ës¡úyÓTÆq s¡T dæús¡+>± ñqï|ü&ÉT eTqeTT <ëì jÓTTø£ÿ

$\Te\qT, |òü*‘ê\qT #·÷&É ÒeTT. s¡T ys¡T ys¡T ¬s+&ÉT yêj·TT nDTe⁄\

düy˚Tàfi¯qeTT. ø±ì yêj·TTe⁄\ dæús¡+>± ñ+&Éø£ L+¬â‰×H÷ ë=•Á yê´|üq

#Ó+<äT#·T+&ÉTqT.

uÛÑ÷$Tô|’ >∑\ á ˙s¡T dü÷s¡T´ì˝Àì nDT $c˛Œ≥q e\¢ »ì+#

ø±+‹, ñwüí Á|üuÛ≤yêìøÏ ˝ÀHÓ’ yêj·TT <Ûäsêàìï (Ä$]) bı+~, yê‘êes¡D

|”&ÉHêìø£>∑TD+>± (>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ dü÷Á‘·+) ‘*¬ø’ Äø±X+˝ÀìøÏ #]

yT|òü÷\T>± yê´|üq #Ó+<äTqT. ø±e⁄q á #·s¡ n+‘·j·T÷ •XøÏÔ dü÷Á‘·eTTô|’

Ä<Ûës¡|ü&ç »s¡T>∑TqT. n+<äT#‘· >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔìj·TeTeTT‘√ Äø±X+˝À

U~°Ê_ç# yT|òü÷\qT •e⁄ì »{≤p≥eTT>±, n+<äT˝Àì ˙{Ïì >∑+>∑>±

Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD #j·T&ÉyÓTÆq~. (‘·s¡Tyê‘· uÛ≤s¡ >± e]í+#·&ÉyÓTÆq~). á

yT|òü÷\T ‹]– >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D ìj·Te÷e[˝Àì e÷s¡TŒ\ e\¢ ñwüí|”&Éq

Á|üuÛ≤yêìøÏ ˝ÀHÓ’q #·\¢ã&ç ˙s¡T>± e÷] e]¸+#·TqT. á es¡ |ü⁄ ˙s¡T

‹]– |ü<ës¡ú <Ûäsêàìï bı+~ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D X¯øÏÔøÏ˝ÀHÓ’ uÛÑ÷$TøÏ #˚s¡TqT.

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ jÓTTø£ÿ Á|üuÛ≤e+ e\¢ á es¡ |ü⁄ s¡T Á|üyêVü≤+>± (>∑+>±)

e÷] dæ ús¡+>± ñqï düeTTÁ<ä+˝ÀìøÏ #˚s¡TqT. ô|’ yÓ ’C≤„ìø£ #·s¡´qT

ª•e⁄&ÉT`>∑+>∑µ>± Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD #j·T&ÉyÓTÆq~.

59

ñ|ükÕúq eTÅkÕÔyéTñ|ükÕúq eTÅkÕÔyéTñ|ükÕúq eTÅkÕÔyéTñ|ükÕúq eTÅkÕÔyéTñ|ükÕúq eTÅkÕÔyéT

ªª ˆˆ Äø±kÕ‘·Œ‹‘·+ ‘√j·T+

j·T<∏ë>∑#êÃ‹ kÕ>∑s¡yéT düs¡«<e qeTkÕÿs¡' πøXe+ Á|ü‹>∑#êÃ‹ˆˆµµ

ô|’ #·s¡ n+‘·j·TT •e⁄&ÉT nqï >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ e\¢ @s¡Œ&çq

ø±+‹, ñcÕí\ <ë«sê dæús¡yÓTÆq s¡T ‹]– >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ ìj·Te÷ìøÏ ÀHÓ’

Äø±X¯+˝À ˙{Ï y˚T|òü÷\T>± @s¡Œ&ÉTqT. á $<Ûä+>± @s¡Œ&çq y˚T|òü÷\H˚

•e⁄ì »{≤p≥eTT>±, n+<äT˝À ñqï ˙{Ïì, »\eTT>± (>∑+>∑>±)

$e]+#·&ÉyÓTÆq~. á #·s¡ n+‘·j·TT •e⁄&ÉT nqï >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D >∑eTq

X¯øÏ Ô <ë«sê »s¡T>∑T≥ e\¢ @s¡Œ&çq >∑+>∑qT •e⁄ì jÓTTø£ÿ uÛ≤s¡´>±

nq«sTT+∫Hês¡T.

Ä<Ûë´‹àø£ ` yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·Hê˝ <ë«sê bÕs¡«r<$ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

X¯øÏÔ dü«s¡÷|æDÏ nì ‘Ó\TdüT≈£îqï <ëì Á|üø±s¡+ bÕs¡«r <˚$ì •e⁄ìï

düVü≤<Ûäs¡à#ê]DÏ>± eØZø£]+#·&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D+ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ eT]j·TT

> ∑eTqeTT ˇø£<ëì‘√ ˇø£{Ï nqTdü+<ëì+#·ã&ç j·TT+&ÉTqì

‘Ó*j·TCÒj·TT≥≈£î dü÷Á‘·+ •e⁄&ÉT bÕs¡«‹. á ¬s+&ç+{Ï˝À @ ˇø£ÿ{Ï

˝À|æ+∫Hê á dü÷Á‘·+q≈£î $\Te ñ+&É<äT. n+<äT# bÕs¡«r<$ì, •e⁄ì

ns¡úHêØX¯«s¡T¢>± P^è•ºu‡Hõ =~°‚ ÅÖ’ $e]+#ês¡T. ø±e⁄q •ebÕs¡«‘·T\

ø£\sTTπø düèwæº eT÷\eTìj·TT eT]j·TT \j·Tø±s¡T\T>± yÓ’~ø£eTT\ <ë«sê

‘Ó*j·TT #·Tqï~.

á »\#·Áø£eTT •e⁄&ÉT nqï XøÏÔ e\¢ »s¡T>∑T‘·T+~ ø±ã{Ïº, •e⁄q≈£î

»˝≤_Ûùwø£eTT\T+&ÉTqT. •e⁄ì »{≤p≥ »\<ës¡ •eX¯øÏÔøÏ dü+πø‘·eTT.

•e⁄q≈£î Áo eTVü‰$wüßí≈£îqï≥T¢ ns¡Ãq\ ÁbÕeTTK´‘· #ê˝≤ ‘·≈£îÿe>± ø£qã&ÉTqT.

á ¬s+&ÉT nq>± n_Ûùwø£eTT eT]j·TT ns¡Ãq\T ÁãVü≤à≈£î+&Ée⁄.

•e⁄ìøÏ düVü‰j·Tø±] Ò<ë uÛ≤s¡ >± bÕs¡«‹ ø£*– e⁄qï~. áyÓT XøÏÔ

dü«s¡÷|æDÏ. nq>± $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ À |ü<ës¡ú\ (nDTe⁄\T Á>∑Vü‰\T)

Äø£s¡ D XøÏÔ s¡÷|üyT bÕs¡«r<$>± e]í+#ês¡T. nDTe⁄\T Ò<ë Á>∑Vü‰\ jÓTTø£ÿ

Äø£s¡ D X≈£îÔ\T ys¡T ys¡T>± ñ+&ÉT≥# áyÓT≈£î s¡ø£s¡ø±\ ne‘ês¡eTT\T

(X¯≈£îÔ\T) ø£*– e⁄qï≥T¢ e]í+#ês¡T. (H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ j·TT>∑+˝À Á>∑Vü‰\≈£î

s¡ø£s¡ø±\ Äø£s¡ D XøÏÔ ø£*– j·TTqï≥T¢ ‘Ó\T|ü⁄#·THêïs¡T.)

60

nDTe⁄\ Äø£s¡ D≤ (•e⁄&ÉT ` nqï >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D) ã˝≤\˝À ‘&Ü

e∫Ãq|ü&ÉT ñ<ä“¤$+#y, ñwüíeTT, ø±+‹ yÓTTˆˆq$. n~Ûø£ ñwüí+ »ì+#·T≥

e\¢ ø£*π> nDTe⁄\ yê´|üqH ª$k˛Œ≥D+µ n+<äTeTT. BìH H{Ï yÓ’C≤„ì≈£î\T

nDT $k˛Œ≥D nì #Ó|ü#·THêïs¡T. Ç~ ˇø=ÿø£ÿ nDTe⁄˝À ˇø=ÿø£ÿ dæús¡

$\Te\qT ø£*– e⁄+{≤sTT. b≈£îÿe, ‘·≈£îÿe\qT ã{Ïº yê{Ï Á|üuÛ≤eeTT\T

kÕ<Ûës¡D eT]j·TT πs&çjÓ÷<Ûë]àø£ |òü*‘ê\qT Á|ü<ä]Ù+#·TqT. á Á|üuÛ≤yê\qT

ø=ìï+{Ïì #·÷&É>∑\eTT Ò<ë >∑eTì+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. n+<äTe\¢H •e⁄&ÉT

nqï >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ À qT+&ç yÓ\Te&ÉT‘·T+~ ø±ã{Ïº ªªeT÷&Ée ø£qTïµµqT

` $k˛Œ≥q≈£î ` ñwüíeTTq≈£î dü+πø‘·eTT>± nq«sTT+#·Tø√e&ÉyÓTÆq~. á

$k˛Œ≥ qT+&ç ñ<ä“¤$+∫q ñwüíeTT e\¢ |ü<ës¡ú+ nDTe⁄\T>± $&çb˛sTT

ã÷&ç<ä>± e÷s¡TqT. n+<äT# •e⁄&ÉT Äqï XøÏÔ qT+&ç ã÷&ç<ä $&ÉT<ä\>∑T≥#,

•e⁄ìøÏ uÛÑdüà Ò|üqT&ÉT nì e]í+#ês¡T.

•e⁄&ÉT nH XøÏÔøÏ ø£*Œ+∫q Äj·TT<ÛäeTT ªªÁ‹X¯S\+µµªª Á‹X¯S\+µµªª Á‹X¯S\+µµªª Á‹X¯S\+µµªª Á‹X¯S\+µµ. Á‹XS˝≤ìï

eT÷\dæ<ëú+‘êìøÏ nq«sTT+∫q (@ø°uÛÑ$+∫q) dü÷Á‘·+ @eTq>± ` ˇø£

nDTe⁄ Ò<ë Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ >∑eTq <Ûäsêà\T >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D X¯øÏÔ e\¢H˚

>±ì, |ü<ës¡úeTT Ò<ë düèwæº‘√ ø±≈£î+&Ü •e⁄&ÉT nqï XøÏÔ‘√ @ø°uÛÑ$+#·Tqì

ìs¡÷|üD.

nDTe⁄\ ìsêàDeTT Ò<ë Á>∑Vü≤eTT\ ø£ø£å ˇø£ÿ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ

dü÷Á‘·eTTô|’ dæús¡ |ü]~Û À ñ+&ÉTqT. ø±s¡DeTT: ø£ nDTe⁄ e⁄qï#√ b≥Te+{Ï

#·s¡ »s¡>∑<äT. .... n< ¬s+&ÉT nDTe⁄ #]q yÓTT<ä{Ï <ëì‘√ ø£*dæb˛e&ÉyÓ÷

˝Ò<ë $ø£{Ï+#·≥yÓ÷ »s¡T>∑T‘·T+~. Ç$ M{Ï Äø£s¡¸D ã\˝≤\ô|’

Ä<Ûës¡|ü&çe⁄+&ÉTqì ‘Ó\TŒq< nj·TkÕÿ+‘· <Ûäs¡àeTT. BìH Á|üdüTÔ‘· yÓ’C≤„ì≈£î\T

á ÁøÏ+~ $<Ûä+>± $e]kÕÔs¡T.

á Äj·TkÕÿ+‘· <Ûäs¡àeTT yê{Ï nDT ìsêàD neT]ø£\qT ã{Ïº ñ

+≥T+~. Ç~ ≈£L&Ü ø£ XøÏÔ dü«s¡÷|üyT. á neT]ø£ À @s¡Œ&çq Äj·TkÕÿ+‘·

X¯øÏÔ jÓTTø£ÿ <Ûäsêà\T, ‘·eT n+#·T\˝À ñ‘·Ôs¡ <Ûäèe+>± (Äø£s¡ D), <äøÏåD

<Ûäèe+>± @s¡Œ&ÉT‘êsTT. M{ÏøÏ Äø£s¡ D≤ Á|üuÛ≤e+ e⁄+≥T+~. ø±ì Á>∑Vü≤ >∑eTq

á dæ<ëú+‘êìøÏ ˝Àã&ç j·TT+&çHê, ‘·q dü«‘·+Á‘· Á|ü‹|ü‹Ôì, <Ûäsêà\qT ø£*–

61

e⁄+≥T+~. n< Äj·TkÕÿ+‘êø£s¡ D XøÏÔ. á ¬s+&ç+{ÏøÏ eT÷&Ée nDTe⁄

>±ì Á>∑Vü≤eTT ø±ì ‘√&ÉsTTq M{Ï À >∑eTq #·s¡ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. Ç< ‘·èrj·T

X¯øÏÔ. <ëìH˚ Á>∑Vü≤>∑eTq+ n+≥THêïeTT. BìH˚ Á‹eTTK #·s¡´ ˝Ò<ë H˚{Ï

yÓ’C≤„ì≈£î\T yê&ÉT#·Tqï |ü<äyT Áf…ÆÄ+– Ÿbò sY‡. n+<äT# •e⁄&ÉT nqï XøÏÔøÏ

dü+πø‘·eTT #·÷∫+#·&ÉyÓTÆq~. á #·s¡ ≈£î ø±s¡DyÓTÆq eT÷&ÉT eTTKeTT\T

ø£*Zq Á‹X¯S\eTT Äj·TT<ÛäeTT>± #·÷∫+#·&ÉyÓTÆq~. á jÓTTø£ÿ bò ¬s‡dt

Ò<ë X≈£îÔ\T ãTTEe÷s¡ZeTT˝À ñ+&ÉTqT. n+<äT# Á‹XS˝≤ìøÏ Ä<Ûës¡eTT>±

qTqï ì\Te⁄ ø£i¿>± e]í+∫q Ä<Ûë´‹ø£ >±<Ûä.

á Á‹XS\eTT be]H√ #·+|ü⁄≥≈£î yê&ÉT Äj·TT<ÛäeTT ø±<äT. nsTTHê!

MT≈£î e#Ã nqTe÷q+ Hê≈£î ‘Ó\TdüTqT ` n<eTq>± |ü⁄sêD≤\˝À •e⁄&ÉT

‘·q Á‹X¯S\+‘√ #ê˝≤ eT+~ì #·+|æq≥T¢ bÂsêDÏø£ >±<∏ä\˝À ø£\e⁄.

bÂsêìø£ es¡í\‘√u≤≥T Ç#·Ã≥ X≈£îÔ\πø ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*Œ+&ÉyÓTÆq~ >±ì Äø±s¡

es¡í\\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· Ò<äT

eTq y<ä eT÷\ dæ<ëú+‘ê\ Ä<Ûës¡+>± »ì+∫qy ` ñ|üìwü‘·TÔ\T

` bÂsêDÏø£eTT\T ` uÛ≤s¡‘·, ` uÛ≤>∑e‘· Á>∑+<∏ë\T, yÓTTˆˆq$. ñ|üìwü‘·TÔ\˝À

eT÷\ dæ<ëú+‘· ìs¡«#·qeTT\T— bÂsêDÏø£eTT\˝À eT÷\ dæ<ëú+‘· es¡íD\T—

uÛ≤s¡‘·, uÛ≤>∑e‘· Á>∑+<∏ë\˝À $wüj·T |ü]~Û ø£*– e⁄+&ÉTqT. ñ|üìwü‘·TÔ\˝À

y<ä eT÷\dæ<ëú+‘· ìs¡«#·qeTT\≈£î ÁbÕeTTK´‘·ø£*– e⁄+&ÉTqT. ø±ã{Ïº á

$wüj·T+˝À #·+|ü⁄≥ nì sê<äT. bÂsêDÏø£eTT\˝À e÷Á‘·+ #·+|ü⁄≥ nq>±

ˇø£ X¯øÏ Ôì ‘·q X¯øÏ Ô˝ÀìøÏ \sTT+|üCÒdüTø=qT≥#˚ ñ<ä“ ¤$+∫q<äì

‘Ó*j·TCÒj·TTqT.

•e⁄&ÉT, bÕs¡«‹øÏ »ìà+∫q yê& >∑D|ü‹. eTq bÂsêDÏø£ Á>∑+<∏ë\˝À

>∑D|ü‹ì bÕs¡«r neTàyês¡T düèwæº+∫q≥T¢, •e⁄&ÉT n+‘·+ #dæ eTs¡\ ÁbÕD

Á|ü‹wü˜ #˚dæq≥T¢ ‘Ó*|æHês¡T. ø±s¡DeTT neTàyês¡T X¯øÏÔ (>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D)

dü«s¡÷|æDÏj˚T, •e⁄&ÉT \j·Tø±s¡T&ÉT (Á>∑Vü≤ >∑eTq+) ø±e⁄q >∑D≤\

n»e÷sTTwæ •e⁄ì<, n+<äT# >∑DÒXó&ÉH XøÏÔ ‘·q ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqqï

dü÷Á‘·+ ‘Ó\T|ü⁄qT. bÕs¡«r<$ : Á>∑Vü‰ìøÏ Á>∑Vü‰ìøÏ >∑\ Äø£s¡ D. á $\Te\T

πø $<Ûä+>± ñ+&Ée⁄. ø£qTø£H bÕs¡«r<$ì s¡ø£s¡ø±\ ne‘êsê\Tqï XøÏÔ

dü«s¡÷|æDÏ>± e]í+#ês¡T. á X¯øÏÔ dü«s¡÷bÕ\qT ªneTàyê] qesêÁ‘·T\Tµ

(<ädüsê) <ë«sê Ä<Ûë´‹àø£ es¡í\˝À ‘Ó\Œ&ÉyÓTÆq~.

62

>∑D|ü‹ >∑DÒwüß&ÉT $ù|òTíX¯«s¡T&ÉT yÓTT<ä\>∑T HêeTeTT\>∑D|ü‹ >∑DÒwüß&ÉT $ù|òTíX¯«s¡T&ÉT yÓTT<ä\>∑T HêeTeTT\>∑D|ü‹ >∑DÒwüß&ÉT $ù|òTíX¯«s¡T&ÉT yÓTT<ä\>∑T HêeTeTT\>∑D|ü‹ >∑DÒwüß&ÉT $ù|òTíX¯«s¡T&ÉT yÓTT<ä\>∑T HêeTeTT\>∑D|ü‹ >∑DÒwüß&ÉT $ù|òTíX¯«s¡T&ÉT yÓTT<ä\>∑T HêeTeTT\

yÓ’C≤„ìø£ X¯øÏÔ $\Te\T :yÓ’C≤„ìø£ X¯øÏÔ $\Te\T :yÓ’C≤„ìø£ X¯øÏÔ $\Te\T :yÓ’C≤„ìø£ X¯øÏÔ $\Te\T :yÓ’C≤„ìø£ X¯øÏÔ $\Te\T :

Á>∑Vü≤eTT\ eT<Ûä´ $_Ûqï Äø£s¡¸D (Compress Force)

$\Te\Tqï|üŒ{ÏøÏ, Á>∑Vü‰\qT q&ç|æ+# XøÏÔ •e⁄&ÉT nqï XøÏÔ n»e÷sTTwæ

˝ÀH ñ+{≤sTT. n+<äT# •e⁄&ÉT á e‹Ô&ç XøÏÔì ‹]– >∑DÒwüßì s¡÷|ü+˝À

` e‹Ô&ç XøÏÔ dü÷Á‘·eTT>±e⁄+&ÉTqT. >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ À qT+&ç dü+uÛÑ$+#·T

á e‹Ô&ç XøÏÔì >∑D|ü‹ XøÏÔ>± ‹]– ñ<ä“¤$+|üCÒdæq≥T¢ e]í+#·&ÉyÓTÆq~.

$ù|òTïX¯«s¡TìøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·eTT\T :$ù|òTïX¯«s¡TìøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·eTT\T :$ù|òTïX¯«s¡TìøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·eTT\T :$ù|òTïX¯«s¡TìøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·eTT\T :$ù|òTïX¯«s¡TìøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·eTT\T :

@qT>∑T‘=+&ÉeTT (>∑»eTTKeTT), (@ø£) <ä+‘·eTT yÓTTˆˆq$

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D X¯øÏÔe\¢ @s¡Œ&çq (Compress) e‹Ô&ç X¯øÏÔ

@qT>∑T‘=+&ÉeTT eT]j·TT Á>∑Vü≤`>∑D >∑eTHêìï @ø£<ä+‘· dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq

dü+πø‘·eTT\ e\¢ ‘Ó*j·TCÒj·TTqT.

>∑D|ü‹ : (>∑D≤<Ûä´≈£åî&ÉT)>∑D|ü‹ : (>∑D≤<Ûä´≈£åî&ÉT)>∑D|ü‹ : (>∑D≤<Ûä´≈£åî&ÉT)>∑D|ü‹ : (>∑D≤<Ûä´≈£åî&ÉT)>∑D|ü‹ : (>∑D≤<Ûä´≈£åî&ÉT)

•e⁄&ÉT nqï >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ e\¢ @s¡Œ&çq nDTe⁄\T Ò<ë Á>∑Vü≤

>∑eTHêìï ˇø£ |ü<ä∆‹ Á|üø±s¡+ $|òüTïeTT\T Ò≈£î+&Ü n»e÷sTTwæ #˚j·TT

dü+πø‘·yT $ù|òTïX«s¡T&ÉT. Á>∑Vü≤ >∑eTq+˝À @ e÷Á‘·+ ‘&Ü e∫Ãq $HêXHêìøÏ

eT÷\ ùV≤‘·Te>∑TqT. düèwæºøÏ $|òüTïeTT ø£\T>∑TqT. n+<äT#˚ b≥Te+{Ï

$|òüTïeTT\T »s¡T>∑≈£î+&Ü ñ+&ÉT≥≈£î yÓTT<ä≥>± $ù|òTïX«s¡TìøÏ ÁbÕs¡úq #kÕÔeTT.

ÁbÕs¡úHê XÀ¢ø£+.

XÀ¢ ˆ Xóø±¢+ ãs¡<Ûäs¡+ $wüßí+ X•es¡í+ #·‘·Ts¡T“¤»yéT ˆ

Á|üdüqï e<ä+ <Ûë´jT ‘·‡s¡« e|òü÷ï|üXÊ+‘·jT ˆˆ

XÀ¢ ˆ n>∑C≤qq |ü<ëàs¡ÿ+ >∑C≤qq eTVü≤]ïXyéT ˆ

nHø£ <ä+‘·+ uÛÑø±ÔHêyTø£ <äqÔ eTTbÕdüà ùV≤ˆˆ

á XÀ¢ø£eTT\ <ë«sê $wüßíe⁄ nqï |ü<ësêú+‘√ ≈£L&çq Á>∑Vü≤eTT\

>∑eTHêìï >∑DÒXó&Éqï XøÏÔ b≥Te+{Ï $|òüTïeTT\T »s¡T>∑≈£î+&Ü ‘√&ÉŒ&ÉT#·Tqï<äqï

dü÷Á‘·eTTqT ‘Ó*j·TCÒj·TT#·Tqï~. Äø±X¯y˚T πø+Á<äeTT>± >∑\, Hê\TZ

uÛÑT»eTT\‘√ ≈£L&ÉTø=ìq $wüßíe⁄ nqï düeTdüÔ |ü<ës¡ú+ #·+Á<äø£fi\ e+{Ï

63

>∑eTHêìøÏ $|òüTïeTT\T »s¡T>∑≈£î+&Ü XÊ+‘· eTTKT&Ó’ j·TT+&ÉT≥≈£î @qT>∑T

eTTKeTT ø±q{Ïº @qT>∑TeTTK+ ø£*Zq eT]j·TT nHø£ <äqÔeTT\‘√ ≈£L&çq

@ø£< äq Ô d ü÷ Á‘ ·+ ø £* Zq $ù| òT ïX ¯«s ¡T& ÉT nqï X ¯ø Ï Ôø Ï d ü+ πø‘ ·eTì

‘Ó*j·T#˚j·TT#·Tqï~.

@ø£ <äqÔ dü÷Á‘êìøÏ ªªÄ<Ûë´‹àø£ `yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\Tµµ : >∑D|ü‹ì

bÕs¡«r neTàyês¡T düèwæº+∫q≥T¢, •e⁄&ÉT n+‘·+ #dæ eTs¡\ ÁbÕD Á|ü‹wü

#dæq≥T¢ |ü⁄sêD $es¡D ø£\<äT. ø±s¡DeTT neTàyês¡T XøÏÔ (>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D)

dü«s¡÷|æDÏjT, •e⁄&ÉT \j·Tø±s¡T&ÉT (Á>∑Vü≤ >∑eTD+) ø±e⁄q >∑D≤\ jÓTTø£ÿ

n»e÷sTTwæ •e⁄ì<, n+<äT# >∑DÒXóì ‘·q nBÛqeTT˝À ñ+#·Tø√e&É+

»]–+<äì |ü⁄sêD≤\ <ë«sê ‘Ó*j·TT#·Tqï~. $ù|òTïX¯«s¡TìøÏ »qà‘·' >∑»

eTTKT&ÉTø±&ÉT. •e⁄&ÉT Äqï Á>∑Vü≤ >∑eTq dü÷Á‘·+˝ÀìøÏ nq«j·T+ bı+~

>∑»eTTKT&ÉT nqï dü÷Á‘·+>± e÷sê&ÉT. á Á>∑Vü≤ >∑eTHê\≈£î >∑»eTTK+˝Àì

eÁø£‘·T+&ÉeTT, @ø£<ä+‘·eTT nqï Ä<Ûë´‹àø£ dü÷Á‘ê\qT yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘ê\≈£î

nq«sTT+∫#·÷<ë›+.

@qT>∑T ‘=+&ÉeTT <ë«sê ˙{Ïì ˝ÀìøÏ |”\TÃø=ì eTs¡\ ãj·T{ÏøÏ

e<ä*yj·TTqT. Ç#·Ã≥ Äø£s¡ D $ø£s¡ D\T+&Ée⁄. ø±ì á >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

XøÏÔ e\¢ @s¡Œ&çq (Compress) e‹Ô&ç XøÏÔ dü÷Á‘·+ nq«j·TeT>∑TqT. á

dü÷Á‘· dü+πø‘·yT >∑DÒXóìøÏ ø£*Œ+∫q eÁø£ ‘·T+&ÉeTT. @ø£ <ä+‘·+ dü÷Á‘·yT

eTq>± >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D X¯øÏÔ >∑eTHêìøÏ ˝ÀHÓ’ Á>∑Vü‰\T eè‘êÔø±s¡+ ˝Ò<ë

Bs¡Èeè‘êÔø±s¡+˝À |ü]ÁuÛÑ$T+#·Tqì ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. n+<äT# >∑DÒXó&ÉT nqï

XøÏÔøÏ >∑»eTTKyÓTÆq eÁø£‘·T+&É+, @ø£<ä+‘·+ dü+πø‘ê\T>± ø£*Œ+#ês¡T.

Ä<Ûë´‹àø£ XÀ¢ø±ìøÏ yÓ’C≤„ìø£ $es¡DÄ<Ûë´‹àø£ XÀ¢ø±ìøÏ yÓ’C≤„ìø£ $es¡DÄ<Ûë´‹àø£ XÀ¢ø±ìøÏ yÓ’C≤„ìø£ $es¡DÄ<Ûë´‹àø£ XÀ¢ø±ìøÏ yÓ’C≤„ìø£ $es¡DÄ<Ûë´‹àø£ XÀ¢ø±ìøÏ yÓ’C≤„ìø£ $es¡D

XÀ¢ ˆ n>∑C≤qq |ü<ëàs¡ÿ+ >∑C≤qq eTVü≤]ïX+

nHø£ <ädüÔ+ uÛÑø±ÔHê+ @ø£<äqÔ eTTbÕdüàùV≤ˆˆ

Á|ü‹|ü<ës¡úeTT:Á|ü‹|ü<ës¡úeTT:Á|ü‹|ü<ës¡úeTT:Á|ü‹|ü<ës¡úeTT:Á|ü‹|ü<ës¡úeTT: Ä<Ûë´‹àø£ ns¡úeTT

n>∑» >∑»eTT ø±q{Ïº - Not Elephant ` n>∑yéTG C≤ R bÕs¡«r<$ (?)

Äqq eTTKeTT - Face ` eTTKeTT

|ü<äà ‘êeTs¡|ü⁄e⁄« - Lotus ` ‘êeTs¡|ü⁄e⁄«

64

ns¡ÿ+ dü÷s¡T´&ÉT - Name of Sun ` dü÷s¡T´&ÉT

>∑C≤qq->∑» eTTKeTT - Face of Elephant ` >∑DÒwüßì

eTVü‰ >=|üŒ - Great (Substitue of mahat) ` >=|üŒ

nVü≤]ïX¯+ sêÁ‹, |ü>∑\T- Day & Night ` b\¢|ü&ÉT

nH˚ø£ #ê˝≤ - Many - #ê˝≤

<ädüÔ+ <ädüÔeTT\T (|üqTï\T) -Teeth `<ä+R‘·+ Rn‘·ìjÓTTø£ÿ (?)

uÛÑø±ÔHê+ - uÛÑ≈£îÔ\ ø=s¡≈£î- Devotees ` uÛÑ≈£îÔ\ø=s¡≈£î

@ø£ ˇø£ - One<ädüÔ <ädüÔeTT (|üqTï) - Tooth ` <ädüÔeTT

ñbÕdüàùV≤ ñbÕdüq #j·TT≥≈£î n<Ûä j·TqeTT #j·TT≥≈£î

* >∑eTìø£ :‘ê‘·Œs¡ eTT Áyêj·TT≥≈£î eTT+<äT $wüj·T |ü]~Û ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.

1. @qT>∑T‘=+&ÉeTT (>∑»eTTKeTT) :` n>∑C≤qq >∑C≤qq @qT>∑T ø±q{Ïº

@qT>∑TeTTK+ ø£*Zq $ù|òTïX«s¡T&ÉT ¨e‹Ô&ç Compressor) nqï

XøÏÔøÏ dü+πø‘·eTì ‘Ó*j·TCÒj·TT#·Tqï~. Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD Á|üø±s¡eTT >∑D|ü‹ì

bÕs¡«r neTàyês¡T düèwæº+∫q≥T¢, •e⁄&ÉT n+‘·+ #dæ eTs¡\ ÁbÕD Á|ü‹wüº

#dæq≥T¢ |ü⁄sêD $es¡D ø£\<äT.

ø±s¡DeTT neTàyês¡T XøÏÔ dü«s¡÷|æDÏjT ( ¬ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D nq>± ‘·qyÓ’|ü⁄

Äø£]¸+#·Tø=qT XøÏÔ), •e⁄&ÉT \j·Tø±s¡T&ÉT ( ¬ >∑eTqXøÏÔ) ø±e⁄q >∑D≤\

jÓTTø£ÿ n»e÷sTTwæ •eXøÏÔøÏ dü+ã+~Û+∫q~, n+<äT# >∑D≤<Ûä ≈£åîì>±

>∑DÒX¯óì X¯øÏ Ôø Ï nq«sTT#·&ÉyÓT Æq~. (¨>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D eT]j·TT

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ Àì e‹Ô&ç XøÏÔ Compressor dü÷Á‘·eTT‘√ Áù|πs|æ‘·eTT)

á X¯≈£îÔ\ Ä<ÛëeTTô|’ düèwæº »]–+<äì |ü⁄sêD≤\ <ë«sê ‘Ó*j·TT#·Tqï~.

$ù|òTïX«s¡Tì »qà‘·' >∑»eTTK&ÉTø±&ÉT. •eXøÏÔ nqï Á>∑Vü≤ >∑eTDdü÷Á‘·+˝ÀìøÏ

nq«j·TeTT bı+~ >∑»eTTKT&ÉT nqï ¬ e‹Ô&çXøÏÔ. Compressor dü÷Á‘·+>±

e÷sê&ÉT. á Á>∑Vü≤>∑eTHê\≈£î >∑»eTTKeTT˝Àì eÁø£‘·T+&ÉeTT nqï Ä<Ûë´‹àø£

es¡íDqT yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘êìøÏ Äq«sTT+∫q @qT>∑T ‘=+&ÉeTT <ë«sê {Ïì

˝ÀìøÏ |”\TÃø=ì eTs¡\ ãj·T{ÏøÏ e<ä* yj·TTqqT e‹Ô&ç XøÏÔ dü÷Á‘·eTT

ø£*– ñ+&ÉTqT.

65

|ü<ëàs¡ÿ+ :|ü<ëàs¡ÿ+ :|ü<ëàs¡ÿ+ :|ü<ëàs¡ÿ+ :|ü<ëàs¡ÿ+ :

ô|’ dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡+ dü÷s¡T´ì qT+&ç e#·TÃ y&ç øÏs¡D≤\ e\¢ {Ï Àì

‘êeTs¡ |ü⁄e⁄«\T yê{Ï |ü⁄wüŒ πs≈£î\ düVü‰j·T+‘√ y&çì Á>∑Væ≤+∫ ‘·eT ø±+&ÉeTT

<ë«sê ñwüí eT]j·TT e‹Ô&ç XøÏÔ e\q ˙{Ïì Á>∑Væ≤+∫ $ø£dæ+#·TqT.

n+<äT#˚ á XÀ¢ø£eTT˝À Á|üø£è‹ dæ<ä∆ ñ|üe÷qyÓTÆq ` |ü<ëàs¡ÿ+qT,

düVü≤»dæ<ä∆yÓTÆq @qT>∑T eTTKeTTq≈£î nq«sTT+#·&ÉyÓTÆq~.

yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘ê\T:yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘ê\T:yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘ê\T:yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘ê\T:yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘ê\T:

<Ûë‘·Te⁄ (dü+düÿè‘·) ¬s+&ÉT s¡ø±\T>± e⁄+{≤sTT. ˇø£{Ï kÕ«uÛ≤$ø£+,

¬s+&Ée~ ø£è‹ÔeTeT+ y<ä Xã› <Ûë‘·Te⁄ …ìï ñHêïjÓ÷ ne˙ï kÕ«uÛ≤$ø£eTT\T.

e÷qe⁄&ÉT ø£\Œq‘√ ì]à+|üã&çq <Ûë‘·Te⁄\T nìï ø£è‹ÔeTeTT\T,

ø£è‹ÔeTeTT\T>± ñqï<äqï $wüj·T+˝À, n$ yÓ’C≤„ìø±<Ûës¡+ô|’q nø£ås¡sêú\

ø£qT>∑TD´+>± ì]à+#·ã&Ü¶jÓ÷ ˝Ò<√ $X¯«dü˙j·T+>± #Ó|üŒC≤eTT. ø±ì

yÓ’~ø£eTT>∑\T>± qTqï$. ne˙ï áX¯«s¡ø£è‘·eTT˝≤? Ç$ nø£åsêsêú\

ø£DT>∑TD+>± ñHêïj·÷ ˝Ò<ë? ‘Ó\TdüTø√e&É+ kÕs¡úø£eTe⁄‘·T+<äH˚~

ì]«yê<äeTì, n+<äTe\¢ áX¯«s¡ø£è‘·<Ûë‘·Te⁄\T esêísêú\ ø£qT>∑TD+>±H˚

ì]à+|üã&Ü¶j·÷ nqï dü+<Vü‰ìeè‹Ô ø£*Œ+#ê*.

2. ñ‘· Ôs¡eTT yÓ ’|ü⁄ ‘·\qT #˚düTø=ìq ÁbÕDÏ ‘·\ (@qT>∑T) :`

uÛÑ÷e÷+&É\eTT ô|’’q >∑\ nj·TkÕÿ+‘·XøÏÔ High Potensial qT+&ç

Low Potensial ≈£î Á|üeVæ≤+#·T#·T+&ÉTqT. (H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT)

uÛÑ÷eT+\eTT˝À|ü\ nj·TkÕÿ+‘·X¯øÏ Ô Low Potensial qT+&ç HighPotensial ≈£î Á|üeVæ≤+#·T#·T+&ÉTqT. nq>± ñ‘·Ôs¡ <ÛääèeeTT qT+&ç <äøÏåD

<ÛäèeeTT>± Á|üeVæ≤+∫ eT]j·TT <äøÏåD <ÛäèeeTT qT+&ç ñ‘·Ôs¡ <ÛäèeeTTq≈£î

Á|üeVæ≤+#·TqT. á dü÷Á‘êìï ‘Ó*j·TCÒj·TTq< ñ‘·Ôs¡eTT yÓ’|ü⁄ ‘·\qT #düTø=ìq

ÁbÕDÏ (XøÏÔ)

Ç< dü÷ÔÁ‘·eTT Á|üø±s¡eTT @qT>∑T ‘·q ‘=+&ÉeTT <ë«sê {Ïì ‘·≈£îÿe

e‹Ô&ç qT+&ç b≈£îÿe e‹Ô&ç düVü‰j·TeTT‘√ ‘ ·q˝ÀìøÏ | ”\T Ãø=ì,

b≈£îÿe e‹Ô&ç düVü‰j·TeTT‘√ ‘·≈£îÿe e‹Ô&ç X¯øÏÔ yÓ’|ü⁄≈£î (ãj·T≥≈£î)

Á‘√j·TTqT.

66

3. @ø£ <äqÔ dü÷Á‘·yTeTq>± :` >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔøÏ ˝ÀHÓ’ Á>∑Vü‰\

>∑eTq+ »s¡T>∑Tq$ ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. ø£ Á>∑Vü≤eTTj·TTqï#√ b≥Te+{Ï #·s¡

»s¡T>∑<äT. Ç+ø=ø£ Á>∑Vü≤eTT #˚]q, n$ $ø£]¸+ø√e≥yÓ÷ ˝Ò<ë

Äø£]¸+#·Tø√≥yÓ÷ »s¡T>∑TqT. á X¯øÏÔ dü÷Á‘·eTT nj·TkÕÿ+‘· X¯øÏÔ ô|’

Ä<Ûës¡|ü&çj·TT+&ÉTqT. n<˚ Ç+ø=ø£ Á>∑Vü≤eTT e∫Ã #˚]q yê{ÏjÓTTø£ÿ

Äø£s¡ D Ò<ë $ø£s¡ D eT]j·TT $X«>∑Ts¡T‘·« e‹Ô&ç e\¢ yê{Ï À @ø£ <äqÔ

dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT >∑eTqeTT @s¡Œ&ÉTqT.á ¬s+&ç+{Ï dü÷Á‘ê\ e\¢ nq>±

e‹Ô&ç dü÷Á‘·eTT eT]j·TT >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ >∑eTHêìøÏ ˝ÀHÓ’ Á>∑Vü≤eTT\T

eè‘êÔø±s¡+ Ò<ë Bs¡Èeè‘êÔø±s¡+˝À |ü]ÁuÛÑ$T+#·Tqì ‘Ó*j·T#·Tqï~.

n+<äT#˚ >∑DÒX¯ó&ÉT nqï X¯øÏÔøÏ >∑»eTTKyÓTÆq eÁø£‘·T+&É+, @ø£<ä+‘·eTT

dü+πø‘ê\T>± ø£*Œ+#ês¡T.

á ìj·TeTeTTô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç Á>∑Vü≤eTT\T yê{Ï yê{Ï $\Te\ Á|üø±s¡+

á $X«eTT˝À ˇø£ <ëì #·T≥Tº ˇø£{Ï ‹s¡T>∑T#·Tqï$.

‘ê‘·Œs¡ eTT : @qT>∑T ø±q{Ïº @qT>∑TeTTKeTT dü÷Á‘·eTT, b\¢yfi\ dü÷s¡ s¡•Ù

e\¢ |ü<äàeTT $ø£•+#·Tq≥T¢ eT]j·TT nH˚ø£ <äHêÔ\‘√ ≈£L&çq @ø£<äqÔ

dü÷Á‘·eTT ø£*Zq{Ïº XøÏÔ dü÷Á‘·eTT\qT n<Ûä j·TqeTT (Research) ø=s¡≈£î ñ

bÕdü≈£î\≈£î z >∑C≤qq (uÛÑ≈£îÔ\≈£î) Á|ükÕ~+#·TeTT.

≈£îe÷s¡kÕ«$T G Áoe*¢≈£îe÷s¡kÕ«$T G Áoe*¢≈£îe÷s¡kÕ«$T G Áoe*¢≈£îe÷s¡kÕ«$T G Áoe*¢≈£îe÷s¡kÕ«$T G Áoe*¢

á $XÊ«+‘·sêfi+˝À ‹s¡T>∑ >∑*Zq X≈£îÔ\T ` •e⁄&ÉT G bÕs¡«‹ nqï

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D X¯øÏÔ eT]j·TT >∑eTq X¯øÏÔ |òü*‘·+ e\¢ ñ<ä“¤$+#˚ ø±+‹

eT]j·TT ñwüíX≈£îÔ\≈£î dü÷Á‘·yT ` ≈£îe÷s¡kÕ«$T (ø±+‹)>±, Áoe*¢ (ñ

wüíeTT)>± e]í+#ês¡T. ø±+‹ XøÏÔ eT]j·TT ñwüíeTT XøÏÔ ø£<ëì‘√ eTs=ø£{Ï

dü+<Ûëì+#·ã&ç $XÊ«+‘·sêfi+˝À b#·Ãf…ÆqqT ñ<ä“¤$+#·TqT. n+<äTe\¢ M]ì

uÛ≤sê´`uÛÑs¡Ô\T>± #·÷∫+#·&ÉyÓTÆq~.

≈£îe÷s¡kÕ«$TøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·eTT (Äj·TT<ÛäeTT) ≈£îe÷s¡kÕ«$TøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·eTT (Äj·TT<ÛäeTT) ≈£îe÷s¡kÕ«$TøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·eTT (Äj·TT<ÛäeTT) ≈£îe÷s¡kÕ«$TøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·eTT (Äj·TT<ÛäeTT) ≈£îe÷s¡kÕ«$TøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·eTT (Äj·TT<ÛäeTT) : : : : :

X¯S\eTT. X¯S\eTT jÓTTø£ÿ dü÷Á‘·y˚TeTq>± ` ø±+‹ ãTTE

e÷s¡ZeTT˝À Á|üj·÷DÏ+#·Tqì ‘Ó\TŒqT. eT]j·TT ø±+‹ øÏs¡DeTT Á|üj·÷DÏ+#·T

q|ü⁄Œ&ÉT eT<Ûä ˝À m≥Te+{Ï XøÏÔì Á|ü<ä]Ù+#·ø£ <ëì ∫es¡ À nq>± |ü<ës¡úeTT

67

n&ÉT¶ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT e÷Á‘·yT ñwüí XøÏÔ |òü*‘·eTT\T @s¡Œ&ÉTqqï< á dü+πø‘·

dü÷Á‘·+.

•e⁄&ÉT nqï >∑Ts¡T‘·«>∑eTq XøÏÔ e\¢ |ü⁄{Ïºqy ø±+‹, ñwüíeTT. n+<äT#

•e⁄ì jÓTTø£ÿ |ü⁄Á‘·T&ÉT ≈£îe÷s¡kÕ«$T>± Äj·Tq uÛ≤s¡ qT Áoe*¢>± e]í+#ês¡T.

ø±s¡Dy˚TeTq>±, ø±+‹ ñ<ä“¤$+∫q|ü&˚ <ëìø£qT>∑TD+>± }wüíeTT

@s¡Œ&ÉTqT. ‘·sê«‘· ≈£îe÷s¡kÕ«$TøÏ nq«sTT+∫q dü+πø‘·y˚T (Äj·TT<Ûä+)

XS\eTT. BìøÏ yÓ’C≤„ìø£ nq«j·÷ìï rdüT≈£î+fÒ ` ø±+‹ ãTTEe÷s¡Z+˝À

Á|üj·÷DÏ+∫ ∫es¡ À ñwüí <Ûäsêàìï #·÷|ü⁄‘·T+<äH< á dü+πø‘·+ jÓTTø£ÿ

dü÷Á‘·+. Ç+<äT˝Àì H˚{Ï yÓ ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·y˚T H˚{Ï yÓ ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·y˚T H˚{Ï yÓ ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·y˚T H˚{Ï yÓ ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·y˚T H˚{Ï yÓ ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·y˚T ` ø±+‹ ãTTEe÷s¡Z+˝À

Á|üj·÷DÏ+∫ ∫es¡ À edüTÔe⁄ô|’ |ü&çq ñwüí |òüü*‘êìï Á|ü<ä]Ù+#·Tqqï $wüj·÷ìï

ì]úwüºyÓTÆq ˇø£ XøÏÔ qT+&ç yÓ\Te&çq<qì ‘Ó*j·TCÒj·TT≥πø á dü+πø‘ê\T

Ò<ë Äj·TT<Ûë\ s¡÷|ü+˝À eTq <e‘·\ $Á>∑Vü‰ø±sê\≈£î #·÷∫+#·&ÉyÓTÆq~.

n+<äT# Äj·÷ <e‘·\≈£î (X≈£îÔ\≈£î) ø£ ì]úwüºyÓTÆq dü+πøeTT\qT Äj·TT<Ûë\

s¡÷|ü+˝À eTq bÂsêDÏø£ >±<Ûä\˝À #·÷∫+#·&ÉyÓTÆq~.

ô|’ $<Ûä+>± dü]#·÷#·T≈£î+fÒ eTq bÂsêDÏø±\˝Àì <˚e‘·\≈£î

Äq«sTT+∫q s¡÷bÕ\T, dü+πø‘ê\T ` Äj·TT<Ûë\T yÓTT<ä\>∑Tq$ eTq

<e‘·\qï X≈£îÔ\≈£î, H{Ï yÓ’C≤„ìø£ |ü]C≤„q u≤wü À yê&ÉT#·Tqï dü÷Á‘ê\≈£î

#·ø£ÿ>± nq«j·TeTe⁄ #·Tqï≥T¢>± ‘Ó*j·TT#·Tqï~.

H{Ï yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘ê\T ø=ìï y\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·yT y<ä C≤„q+˝À

eT]j·TT yê{Ï nq«j·T $es¡D\qT bÂsêDÏø£ es¡í\˝À $e]+#·&ÉyÓTÆq~.

á nq«j·÷\ qT+&ç yÓ\T|ü&çqy bÂsêDÏø£ ø£<∏ä\T. bÂsêDÏø£ ø£<∏ä\˝À $wüj·T

|ü]~Û e÷Á‘·yT ø£q|ü&ÉTqT ø±ì dü÷Á‘ê\T, ìs¡«#·Hê\T+&Ée⁄. Äj·÷ ø±˝≤ìøÏ

nqTdü]+#·e\dæq |ü<ä∆‘·T\T e÷Á‘·+ ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. ø±˝≤qT>∑TD+>±

dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq y˚<ä C≤„q $\Te\ Á|üø±s¡+ Ä<Ûë´‹àø±ìï nqTdü]+∫q Ä

<˚e‘·\ (X¯≈£îÔ\) e\¢ @s¡Œ&˚ X¯øÏÔ Á|üuÛ≤yê\ qT+&ç dü]jÓÆTq |òü*‘ê\qT

(Á|üjÓ÷»Hê\qT) Äj·÷ <e‘·\qT ÁbÕ]ú+#·T≥ e\q XøÏÔ |òü*‘ê\T Ò<ë

n X≈£îÔ\ jÓTTø£ÿ XøÏÔ $\Te\qT ` n<Ûä j·TqeTT <ë«sê bı+<ä>∑\eTT.

ô|’ nq«j·TeTT\≈£î, ìs¡«#·qeTT\≈£î y<ë\˝À dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq

68

eT+Á‘·eTT\Tqï|üŒ{ÏøÏ yê{Ïì ø£ Áø£eT |ü<ä∆‹˝À nq«sTT+#·Tø√ Òø£b˛e⁄≥#,

y<ä eT+Á‘·\T |üsƒ¡q≈£î e÷Á‘·yT |ü]$T‘·yÓTÆ $T–*q $Xj·T|ü]~Û ‘Ó\T‡ø√ Òø£

‘Ós¡eTs¡T>∑e⁄#·THêïsTT. eTq Ä<Ûë´‹àø£+˝Àì <e‘·\T nqï X≈£îÔ\≈£î yÓ’C≤„ìø£

$\Te\Tqï$. yÓ’C≤„ìø£ dü÷Œ¤]Ô‘√ Ä˝À∫+∫q Ä<Ûë´‹àø±_Ûeè~∆ »s¡T>∑TqT.

n|ü& Ä<Ûë´‹àø£ $\Te\T ˇø£ >=|üŒ ‘»+‘√ ãVæ≤s¡Z‘·+ ø±>∑\e⁄.

Ç+‘·es¡≈£î •e⁄&ÉT nq>± >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D˝À nDTe⁄\T Ò<ë Á>∑Vü≤

>∑eTqeTì ‘Ó\TdüT≈£îHêïeTT. Äj·Tq≈£î nq«sTT+∫q bÕs¡«r<$, >∑+>∑,

$ù|òTïX¯«s¡T&ÉT eT]j·TT ≈£îe÷s¡kÕ«$T nqï <˚e‘·\≈£î nq«sTT+∫q

s¡÷bÕ\≈£î eT]j·TT dü+πø‘ê\≈£î yÓ’C≤„ìø£ $es¡D\qT ‘Ó\T‡≈£îHêï+. n<˚

$<Ûä+>± Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ nqï XøÏÔì >∑T]+∫ yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüDqT |ü]o*<ë›+.

3. Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ ...3. Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ ...3. Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ ...3. Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ ...3. Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ ...

Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ nq>± Äø±s¡T&ÉT, |ü<ës¡úX¯øÏ Ô nì eTT+<äT

s¡#·qq\˝À ‘Ó\T‡≈£îHêïeTT. Áo R dü+|ü<ä, eTVü‰ R >=|üŒ, $wüßíe⁄ R |ü<ës¡úeTT.

á $X¯«eT+‘·j·TT }Væ≤+#·˝Òq+‘· |ü<ës¡úeTT#˚ eT]j·TT nDTe⁄#˚

ì+&çj·TTqï~. nDTe⁄\ düyTàfiqyT |ü<ës¡úeT+<äTs¡T. $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

eT]j·TT >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D\≈£î ˝ÀHÓ’ nDTe⁄ ˝Ò<ë nDTe⁄ ø£\sTTø£‘√

|ü<ës¡úeTT>± @s¡Œ&ÉTqT. M{Ï ø£\sTTø£ Äø£s¡ D $\Te\ ìj·Te÷e[ e\¢

|ü<ës¡ú <Ûäsêà\T @s¡Œ&ÉTqT. s¡ø£s¡ø±\ nDTe⁄\ ø£\sTTø£ e\¢ |ü<ës¡úeTT

s¡ø£s¡ø±\T>± á $X¯«+˝À ñqï≥T¢>±, Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ bH√ï ne‘ês¡\T

<ë*Ãq≥T¢ bÂsêDÏø£ es¡ íD\T ø£\e⁄. n+<äT#˚ leTVü‰$wüß íe⁄qT

<äXÊe‘êsêX≈£îÔ\T>± Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD\T #dæHês¡T. ø±ì •e XøÏÔ πø |ü<ä∆‹>±

qT+&ÉT≥#˚ •e⁄&ÉT dæús¡+>± ˇπø Äø±s¡+˝À e⁄qï≥T¢>∑ e]í+∫Hês¡T. á

$wüj·TeTT Áo ø£ècÕíe‘ês¡+˝À ‘·q >∑s¡“¤eTT q+<äT $XÊ«ìï #·÷|æ+∫q≥T¢

bÂsêDÏø£ ø£<∏ä <ë«sê düŒwüºeTT>± ly<äyê´düT\yês¡T ‘Ó\TŒø=ìHês¡T. á düèwæº

n+‘·j·TT |ü<ës¡úeTT‘√ ≈£L&çj·TTqï<äqï $wüj·TeTT Áo eTVü‰$wüßíe⁄ nqï

XøÏÔøÏ ì<äs¡ÙqeTT>± ‘Ó*j·TCÒj·TT#·Tqï~. düèwæº |ü<ës¡ú+ e\¢H ñ<ä“¤$+#·TqT.

düèwæº Áø£eTeTT˝À Hê_Û eTTK´yÓTÆq Ä<Ûës¡eTT n+<äT# Áo eTVü‰$wüßíe⁄ ‘·q

Hê_Û qT+&ç düèwæºø£s¡Ô nsTTq ÁãVü≤àqT düèwæº+#·T≈£îqï≥T¢>± |ü⁄sêD≤\˝À

69

e]í+#ês¡T. düèwæºøÏ C≤„qeTT eTTKéTT. C≤„qeTTq≈£î #·<äTe⁄ eTTKéTT

n+<äT#˚ düs¡dü«‹>± e]í+∫, ÁãVü≤à≈£î uÛ≤s¡´>± ìs¡ ísTT+∫Hês¡T.

|ü<ës¡úeTTqï|ü&˚ dæ]dü+|ü<ä\T \_Û+#·TqT. n+<äT#˚ dæ]ì dü+|ü<ä\≈£î

eT÷\+ \ø°åà<˚$>± e]í+∫ Áo eTVü‰$wüßíe⁄q≈£î uÛ≤s¡´>± e]í+∫Hês¡T.

nwüºe÷sêZ\ e\¢ dü]dü+|ü<ä\qT bı+<ä>∑\eTqï≥T¢>± \øÏåà<$ì nwüº\ø°åà<$>±

e]í+#ês¡T. ø±ì bÕs¡«r neTàyê]øÏ $$<Ûä ne‘êsê\Tqï≥T¢, \øÏåà<$øÏ Òe⁄.

Áo eTVü‰$wüßíe⁄, \øÏåà<˚$\ qT+&ç ñ<ä“¤$+∫q yê&˚ eTqà<ÛäT&ÉT.

eTqà<ÛäTì XøÏÔ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ ø±<äT |ü<ës¡úeTT qT+&ç ñ<ä“¤$+#·T ø√]ø£

e÷Á‘·yT. Ç~ |ü<ësêúø£s¡ D XøÏÔ ø±<äT eT]j·TT |ü<ës¡úeTT ø±<äT. n+<äT#

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ nBÛqT&Ó’q •e⁄&ç# dü+Vü≤]+#·ã&ç. Ç#·Ã≥ dü+Vü≤]+#·&É

eTq>± #·+|ü&ÉeTqï~ ø±<äT ` >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ ø±q≥Te+{Ï XøÏÔH ‹]–

Äø±s¡eTT˝Òì ø√]ø£ nqT X¯ø Ï Ô d ü+ πø‘·eTT>± ‹]– •e X¯ø Ï Ô#˚

düèwæº+#·ã&çHê&ÉT. n< ø±eTeTT Òø£ ø√]ø£. ø±eTeTTq≈£î >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

XøÏÔ Ò<äT, ø±ì ø±eTeTT ñ<ä“¤$+#·ì< düèwæº »s¡T>∑<äT. ø±eTeTTq≈£î s¡‹

eTTKéTT. ø±e⁄q s¡r<$ (ø£qã&ÉT‘·T+~) eTqà<ÛäTì uÛ≤s¡ >± e]í+#ês¡T.

* oø£èwüßí&ÉT <ë«s¡ø£qT @*+~ ì»y˚T. ø°düT Ô|üPs¡«+ 3012 ˝À

eTs¡DÏ+∫q≥T¢ HêkÕ |ü]XÀ<Ûäq˝À yÓ\¢&ÉsTTq~. <ë«|üs¡ j·TT>∑+˝À <Ûäs¡D°

bÕ\≈£î&ÉT Áo ø£èwüßí&ÉT #Ós¡kÕ\˝À |ü⁄{Ïº >√bÕ\T&ÉT>± >√≈£î\+˝À ô|]–,

ãè+<ëeì˝À sêdü©\ Ä&Üs¡ì Væ≤+<äTe⁄\ $XÊ«dü+. <ë«s¡ø£ sê»<Ûëì˝À

Äj·Tq nwüºuÛ≤eT\‘√ |ü]bÕ\q kÕ–+#ês¡ì |ü⁄sêD≤\T ù|s=ÿ+≥THêïsTT.

Ç<ä+‘ê ø£*Œ‘·>±<Ûä nì HêdæÔ≈£î\ yê<äq, Ädæú≈£î\T e÷Á‘·+ Ç~ ì»yTqì

qeTTà‘ês ¡T . Ç<˚ $wüj·Ty ÓT Æ b+‘√ ø±\+>± yê<ä Á| ü‹yê<ë\T

#√≥T#düT≈£î+≥÷H e⁄HêïsTT. nsTT‘ <ë«s¡ø£ Àì düeTTÁ<ä >∑s¡“¤+ ˝À+∫

ãj·T≥|ü&ÉT‘·Tqï neπøåcÕ\T e÷Á‘·+ Áoø£èwüßí&ç Ädæú‘·«ìï ìs¡÷|ædüTÔHêïsTT.

<ë«|üs¡ j·TT>∑+˝À Äj·Tq á uÛÑ÷$TMT<ä |ü]bÕ\q kÕ–+#ê&Éqï~

yêdüÔeeTì nyÓT]ø± n+‘·]ø£å |ü]XÀ<Ûäq dü+düú HêkÕ ‘êC≤>± Á|üø£{Ï+∫+~.

Áø°düTÔ|üPs¡«+ 3012 |òæÁãe] 17e ‘Bq Áoø£èwüßí&ÉT eTs¡DÏ+#ês¡ì …ø£ÿ\T

ø£{Ïº+~. Ä<ÛäTìø£ kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï ñ|üjÓ÷–+∫ K>√fiXÊÅdüÔ+ Ä<Ûës¡+>±

70

á ˝…ø£ÿ\T y˚dæq≥T¢ HêkÕ yÓ\¢&ç+∫+~. Äj·Tq n<äèX¯´yÓTÆq s√Eq

qeÁ>∑Vü‰\T, yTwüsê• ø£πsKô|’ ì*#êj·Tì ≈£L&Ü ù|s=ÿ+~. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>±

Áoø£èwüßí&çô|’ nHø£ |ü]XÀ<Ûäq\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT n+<äT˝À uÛ≤>∑+>±H HêkÕ

|ü]XÀ<Ûäq »]|æ á $esê\qT yÓ\¢&ç+∫+~. ` á{°$ Á|ü‘´ø£ düe÷#ês¡

$uÛ≤>∑eTT 12.09.2005

Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ nqï |ü<ësêúìøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘ê\T : #·Áø£eTT, X¯+KeTT,Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ nqï |ü<ësêúìøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘ê\T : #·Áø£eTT, X¯+KeTT,Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ nqï |ü<ësêúìøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘ê\T : #·Áø£eTT, X¯+KeTT,Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ nqï |ü<ësêúìøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘ê\T : #·Áø£eTT, X¯+KeTT,Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ nqï |ü<ësêúìøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘ê\T : #·Áø£eTT, X¯+KeTT,

>∑<ä, ‘êeTs¡|ü⁄wüŒeTT >∑<ä, ‘êeTs¡|ü⁄wüŒeTT >∑<ä, ‘êeTs¡|ü⁄wüŒeTT >∑<ä, ‘êeTs¡|ü⁄wüŒeTT >∑<ä, ‘êeTs¡|ü⁄wüŒeTT yÓTTˆˆq$.

yÓ’C≤„ìø£ $es¡D:yÓ’C≤„ìø£ $es¡D:yÓ’C≤„ìø£ $es¡D:yÓ’C≤„ìø£ $es¡D:yÓ’C≤„ìø£ $es¡D:

Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ jÓTTø£ÿ X¯øÏÔ dü+πø‘·eTT …’q #·Áø£eTT ` |ü<ës¡ú+

jÓTTø£ÿ Äø±s¡ neT]ø£\qT, X+KeTT ` |ü<ës¡ú+ jÓTTø£ÿ <Ûäs¡àeTT\qT, >∑<ä

` |ü<ës¡ú+ jÓTTø£ÿ dü«uÛ≤eeTT\qT, ‘êeTs¡|ü⁄wüŒ+ ` |ü<ës¡ú neT]ø£\ XøÏÔ

dü÷Á‘·eTT\H ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. ø±ì #·+|ü&ÜìøÏ yê& Äj·TT<Ûë\T ø±e⁄.

ø±ì ‘·sê«‘· ø±\+˝À e∫Ãq Ä<Ûë´‹àø£ es¡ íD˝Àì ø£<∏ ä\˝À M{Ïì

Äj·TT<Ûë\T>± nq«sTT+#·T≈£îHêïs¡T. eT]j·TT |ü<ës¡úeTT nHø£ s¡÷bÕ\T,

|òü*‘ê\T ø£*Z ñ+&ÉTqT nqï< Áo eTVü‰$wüßíe⁄ jÓTTø£ÿ <äXe‘êsê\ Ä<Ûë´‹àø£

$es¡D.

•e⁄&ÉT ø±\≈£L≥ $wüeTT : Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ <äXÊe‘êsê\T•e⁄&ÉT ø±\≈£L≥ $wüeTT : Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ <äXÊe‘êsê\T•e⁄&ÉT ø±\≈£L≥ $wüeTT : Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ <äXÊe‘êsê\T•e⁄&ÉT ø±\≈£L≥ $wüeTT : Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ <äXÊe‘êsê\T•e⁄&ÉT ø±\≈£L≥ $wüeTT : Áo eTVü‰ $wüßíe⁄ <äXÊe‘êsê\T

yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\TyÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\TyÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\TyÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\TyÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·qeTT\T

Ç|ü&ÉT ªª•e⁄ì ø£+sƒ¡eTT˝À ø±\≈£L≥ $wüeTT ì\T|ü⁄ø=qT≥µµªª•e⁄ì ø£+sƒ¡eTT˝À ø±\≈£L≥ $wüeTT ì\T|ü⁄ø=qT≥µµªª•e⁄ì ø£+sƒ¡eTT˝À ø±\≈£L≥ $wüeTT ì\T|ü⁄ø=qT≥µµªª•e⁄ì ø£+sƒ¡eTT˝À ø±\≈£L≥ $wüeTT ì\T|ü⁄ø=qT≥µµªª•e⁄ì ø£+sƒ¡eTT˝À ø±\≈£L≥ $wüeTT ì\T|ü⁄ø=qT≥µµ

eT]j·TT ÁoeTVü‰$wüßíe⁄ jÓTTø£ÿ <äXÊe‘êsê\T nqï Ä<Ûë´‹àø£ dü÷Á‘êìøÏ `

yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ñ‘êŒ~+∫q#√, H˚{Ï ôV’≤Á&√ (»˝≤X¯j·T) b\ÅøÏºø˘

ÁbÕC…≈£îº\≈£î, K∫Ã‘·yÓTÆq $es¡D‘√ dü]b˛\TqT.

Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD\≈£î yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT\T :Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD\≈£î yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT\T :Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD\≈£î yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT\T :Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD\≈£î yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT\T :Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD\≈£î yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT\T :

•e⁄&ÉT G >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D (g) $wüßíe⁄ ` |ü<ës¡úeTT (Mass)ø±\≈£L≥ $wüeTT ` b\Åø√ºe÷¬>ï{Ïø |ò” Ÿ¶ (EMF)

71

Ä<Ûë´‹àø£ |ü<ë\≈£î ` H˚{Ï ôV’≤Á&√ (»˝≤X¯j·T) b\ÅøÏºø˘ ÁbÕC…≈£îº, n+<äT˝ÀÄ<Ûë´‹àø£ |ü<ë\≈£î ` H˚{Ï ôV’≤Á&√ (»˝≤X¯j·T) b\ÅøÏºø˘ ÁbÕC…≈£îº, n+<äT˝ÀÄ<Ûë´‹àø£ |ü<ë\≈£î ` H˚{Ï ôV’≤Á&√ (»˝≤X¯j·T) b\ÅøÏºø˘ ÁbÕC…≈£îº, n+<äT˝ÀÄ<Ûë´‹àø£ |ü<ë\≈£î ` H˚{Ï ôV’≤Á&√ (»˝≤X¯j·T) b\ÅøÏºø˘ ÁbÕC…≈£îº, n+<äT˝ÀÄ<Ûë´‹àø£ |ü<ë\≈£î ` H˚{Ï ôV’≤Á&√ (»˝≤X¯j·T) b\ÅøÏºø˘ ÁbÕC…≈£îº, n+<äT˝À

yê&ÉT »qπs≥sY dü÷Á‘·+ :yê&ÉT »qπs≥sY dü÷Á‘·+ :yê&ÉT »qπs≥sY dü÷Á‘·+ :yê&ÉT »qπs≥sY dü÷Á‘·+ :yê&ÉT »qπs≥sY dü÷Á‘·+ :

eT+<äs¡–] |üs¡«‘· eT<∏äqeTT ` »qπs≥sY (H{Ï ø£¬s+≥T ñ‘·Œ‹Ô #j·TT

kÕ<ÛäqeTT ù|s¡T)

‘êuÒ\T (≈£Lsêàe‘ês¡eTT $wüßíe⁄ (|ü<ës¡úeTT) ` Ä<Ûës¡eTT

bÕ\ düeTTÁ<äeTT dü«#·Ã¤yÓTÆq ˙{Ï Á|üyêVü≤eTT (Water Flow)yêdüTøÏ (düs¡ŒeTT düs¡ŒeTTq≈£î >∑\ ≈£îãTdüyT

<˚e‘·\T Negative Pole (Á|üe÷<äø±] ø±<äT) —

sêø£ådüT\T (Positive Pole) (Á|üe÷<äø±])

sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄ Internal Resistances∫\ø£≥+ RotatingneTè‘·+ Electricity

n+<äTqT+&ç ñ<ä“¤$+∫q$ :`n+<äTqT+&ç ñ<ä“¤$+∫q$ :`n+<äTqT+&ç ñ<ä“¤$+∫q$ :`n+<äTqT+&ç ñ<ä“¤$+∫q$ :`n+<äTqT+&ç ñ<ä“¤$+∫q$ :`

ø±\≈£L≥ $wü+ ` b\Åø√ºe÷¬>ï{Ïø |òæ Ÿ¶ (EMF) dü÷s¡T´&ÉT yÓ\T‘·Ts¡ (Light)#·+Á<äT&ÉT ` #·\¢<äqeTT— ◊sêe‘·eTT ` j·T+Á‘ê\T q&ÉT|ü⁄ XøÏÔ

ø£\Œeèø£åeTT ` düø£\ kÂø£sê´\ ñ‘·Œ‹Ô XøÏÔ, \ø°åà<$ ` dü+|ü<ä yÓTTˆˆq$

|ü⁄sêD ø£<∏ä (Ä<Ûë´‹àø£ $wüj·TeTT) :`|ü⁄sêD ø£<∏ä (Ä<Ûë´‹àø£ $wüj·TeTT) :`|ü⁄sêD ø£<∏ä (Ä<Ûë´‹àø£ $wüj·TeTT) :`|ü⁄sêD ø£<∏ä (Ä<Ûë´‹àø£ $wüj·TeTT) :`|ü⁄sêD ø£<∏ä (Ä<Ûë´‹àø£ $wüj·TeTT) :`

<˚e<ëqe⁄\ b˛sê≥eTT˝À (Jeq+˝À) eT+∫‘·qeTT nq>±

<e‘·\T q•+∫, sêø£ådü‘·«eTT nq>± sêø£ådüT\T $»è+_Û#·T≥# ` (nq>±

|ü⁄sê‘·q e÷qe⁄&ÉT ‘·q JeHêìøÏ Je⁄\qT y˚{≤&ç sêø£ådü‘·‘·«+>±

Á|üe]Ô+#·T≥#˚, eT+∫‘·qeTT q•+#·≈£î+&ÉT≥≈£î eT+<äs¡–] |üs¡«‘·

eT<∏äqeTT Ä<Ûë´‹àø£ dü÷Á‘·eTT) <˚e‘·\qT Áã‹øÏ+#·T≥≈£î nedüs¡eTT

@s¡Œ&ÉT≥# neTè‘·eTT ø=s¡≈£î eT+<äs¡–] |üs¡« eT<∏äqeTT »]–q~. <ëì

qT+&ç ñ<ä“¤$+∫q neTè‘·eTTqT Áo eTVü‰$wüßíe⁄ yÓ÷Væ≤ì ne‘ês¡yÓT‹Ô

<e‘·\≈£î |ü+∫ô|{≤º&ÉT.

72

yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüD: Hê{Ï Ä<Ûë´‹àø£ dü÷Á‘·yT H{Ï yÓ’C≤„ìø£ JeHêìøÏ dü÷Á‘·yÓTÆq~.

Á|üdüTÔ‘· ‘·s¡TD+˝À $<äT´#·Ã¤øÏÔ (neTè‘·eTT) nqï~ Òø£b˛sTTq#√ eTqTwü

eTqT>∑&É }Væ≤+#·&ÉeTT #ê˝≤ ø£wüºeTT.

yÓ’C≤„ìø£ $es¡D: Hê{Ï Ä<Ûë´‹àø£ dü÷Á‘·+ H{Ï yÓ’C≤„ìø£ |ü]D≤e÷ìøÏ K∫Ã‘·+>±

dü]b˛e⁄#·Tqï~. ø±e⁄q Ä<Ûë´‹àø£ es¡íD\≈£î `yÓ’C≤„ìø£ $\Te\T eTqeTT

@ $<Ûä+>± ñ‘êŒ~+#· e#·TÃH√ dü$es¡+>± ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+!

eTT+<äT dü+∫ø£\˝À •e⁄&ÉT nqï >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ Á|üuÛ≤e+ e\¢

˙s¡T Äø±X+ #] ‹]– n< Á|üuÛ≤yêìøÏ ÀHÓ’ uÛÑ÷$TøÏ #s¡Tqì, á »\#·Áø£yT

•e⁄&ÉT ` >∑+>∑ nH Ä<Ûë´‹àø£ dü÷Á‘êìï eTT+<äT s¡#·q\˝À ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.

á »\ #·Áø£ Á|üuÛ≤e+# e]¸+∫q ˙s¡T q<äT\ Á|üyêVü‰+ <ë«sê

»˝≤X¯j·÷\˝ÀìøÏ #˚s¡TqT. Ä nqTyÓ’q »˝≤X¯j·÷\qT H˚&ÉT eTqeTT

$<äT´‘Y#·ÃøÏÔ ñ‘·Œ‹Ô πø+Á<ë\≈£î ñ|üjÓ÷–+#·Tø=qT#·THêïeTT. dü«#·Ã¤yÓTÆq n+fÒ

b≥Te+{Ï Ä&É¶+≈£î\T Òì ˙s¡T ø£*–q (á »˝≤Xj·T+H bÕ\ düÁ<ä+>±

Ä<Ûë´‹àø£+˝À e]í+#·&ÉyÓTÆq~) »˝≤X¯j·TeTT\≈£î Äqø£≥º\T ø£{Ïº, ˙{Ï

Á|üyêVü≤+ <ë«sê »qπs≥s¡¢qT q&ç|æ+∫ $<äT´#·Ã¤øÏÔì bı+<äT#·THêïeTT.

»qπs≥sY: yÓ’C≤„ìø£+ 1. á »˝≤Xj·÷\ <ë«sê »qπs≥sY düVü‰j·T+‘√ bı+~q

$<äT´#·Ã¤øÏÔ (EMF) #ê˝≤ rÁekÕúsTT˝À ñ+&ÉTqT. Bìì H˚s¡T>± yê&É≥+

#ê˝≤ ø£wüºyÓTÆq$.

Ä<Ûë´‹àø£+ : eT+<äs¡–] |üs¡«‘· |ü<∏äq+˝À yÓTT<ä≥>± ø±\≈£L≥ $wü+ (EMF)

e∫Ãq≥T¢ e]í+#·&ÉyÓTÆq~. Bìì uÛÑsêsTT+#·>∑\ X¯øÏÔ ø=s¡≈£î <˚e‘·\T,

<ëqe⁄\T ÁoeTVü‰$wüßíe⁄qT, ÁãVü≤àqT ÁbÕ]ú+#·>±, yês¡T á XøÏÔì yTeTT

uÛÑsêsTT+#·Tq~ ø±<äT. Bìì •e⁄&ÉT uÛÑsêsTT+#·>∑\&Éì ‘Ó\Œ&ÉyÓTÆq~. •e⁄&ÉT

nqï >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸DX¯øÏ Ô˝Àì ø£+sƒ ¡uÛ≤>∑+˝À ìøÏ å|ü Ô+ #˚düT≈£îq≥T¢

e]í+#·&ÉyÓTÆq~. á ø±\≈£L≥$wü+ (EMF) >∑s¡“¤ uÛ≤>∑+˝À sTT$T&çe⁄qï

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ‘√ dü$Tà*‘·yÓTÆq $HêXHêìøÏ <ë]rj·TTqT. n+<äT#

ø£+sƒ¡eTT˝À ì\T|ü⁄ø=ìq≥T¢ e]í+#·&ÉyÓTÆq~. BìH q÷Á≥ Ÿ n+<äTeTT.

73

yÓ’C≤„ìø£+ 2: á $<Ûä+>± rÁekÕúsTT˝À e∫Ãq (EMF) $<äT´#·Ã¤øÏÔì nHø£

bÕj·T\T>± $uÛÑõ+#<äs¡T. »qπs≥sY À #·T≥ºã&çq ÇqT‡ Òf…&é sê– r>∑\

ˇø£ ∫es¡ yÓTTq\qT ˇø£{Ï>± #¬sÃ<äs¡T (Negative Pole) ¬s+&Ée yÓ’|ü⁄

∫e] yÓTTq\qT nqT≈£L\yÓTÆq dü+K´˝À (Positive Poles) $uÛÑõ+∫,

yê{Ï <ë«sê eTq≈£î nedüs¡yÓTÆq Ø‹˝À $<äT´#·Ã¤øÏÔì bı+<ä#·THêïeTT. yÓTT<ä≥

ˇø£{Ï>± #]Ãq yÓTTq\qT (Negative Pole) uÛÑ÷$T˝ÀìøÏ e⁄+∫ q÷ Á≥ Ÿ

#ôd<äs¡T. »qπs≥sY <ë«sê ñ‘·Œ‹Ô #j·TT ø£¬s+≥T j·T+Á‘·eTT˝Àì >∑s¡ D

eT]j·TT |ü<ës¡ú ìs√<äeTT e\¢ ø=~›>± ø£¬s+≥T ø£s¡Ã>∑TqT. BìH InternalResistances Loss n+<äTs¡T. Bìì |üP]Ô>± ‘·–Z+#· ÒeTT. »qπs≥sY Àì

Negative Pole qT eTT≥Tºø=ìq Á|üe÷<äø±] ø±<äT, n< Positive PoleqT eTT≥Tºø=ìq Á|üe÷<äyT ø±ø£ eTs¡DeTT ≈£L&É dü+uÛÑ$+#·TqT.

á $<äT´#·Ã¤øÏÔì (EMF) Hs¡T>± >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ‘√ #·s¡ »s¡|üø£

q÷ Á≥\>∑TqT. .....!?

Ä<Ûë´‹àø£+ :Ä<Ûë´‹àø£+ :Ä<Ûë´‹àø£+ :Ä<Ûë´‹àø£+ :Ä<Ûë´‹àø£+ : eT+<äs¡–] |üs¡«‘· eT<∏ äq+˝À yêdüTøÏ nqT düs¡ Œ+

(düs¡ŒeTTq≈£î+&ÉT ≈£îãTdüyT ÇqT‡ ÒwüHé), ‘·\ Ò bÕj·T\T, ‘√ø£ uÛ≤>∑yT ø£{Ï>±

#j·T&É+. ‘·\ uÛ≤>∑+˝À $wü+ nq>± XøÏÔ ø£*– e⁄+&ÉT≥. n+<äT# <e‘·\T

Negative Pole (Á|üe÷<äø±] ø±<äT)— sêø£ådüT\T Positive Pole(Á|üe÷<äø±]) sêVüQ, πø‘·Te⁄ Internal Resistances nì e]í+#·&ÉyÓTÆq~.

Internal Resistances qT |üP]Ô>± ‘·–Z+#· ÒeTT. b+‘· ‘·–Z+#·e …qì

Á|üj·T‹ï+∫q, ø=+‘· $T–*jT j·TT+&ÉTqT. n< $<ÛäeTT>± Áo eTVü‰$wüßíe⁄

neTè‘êìï <e‘·\≈£î |ü+#·e …qqT≈£îHêï, <=+>∑#ê≥T>± sêVüQ, πø‘·Te⁄\T

neTè‘êìï ùd$+∫q≥T¢, n~ ‘Ó\TdüTø=qï Áo eTVü‰$wüßíe⁄ yê] •s¡düT‡

K+&ç+∫q≥T¢, nsTTq yês¡T |üP]Ô>± q•+#·ø£ ø=+‘· X¯Øs¡ uÛ≤>∑eTT‘√

düJe⁄ …’q≥T¢ Ä<Ûë´$Tø£ es¡íD <ë«sê ‘Ó*j·TT#·Tqï~.

á $<Ûä+>± ñ<ä“¤$+∫q neTè‘·eTTqT ($<äT´#·ÃøÏÔ) ÁoeTVü‰$wüßíe⁄

(|ü<ës¡ú+) yÓ÷Væ≤ì s¡÷|ü+˝ÀøÏ e÷] nq>± H{Ï yÓ’C≤„ìø£ ù|s¡T b\ÅøÏºøyÓ’sY>±

` Ä neTè‘· dü‘· Œ*‘ê\qT <˚e‘·\≈£î |ü+∫ô|≥º&ÉeTT »]–q≥T¢

Ä<Ûë´‹àø£eTT˝À e]í+#·&ÉyÓTÆq~.

74

n~Ûø£ z Òºõ‘√ ñ‘·Œ‹Ô ø±ã&çq $<äT´#·Ã¤øÏÔ (ø±\≈£L≥ $wüeTT) Áo

eTVü‰$wüßíe⁄ nqï |ü<ës¡ú+˝À Ò<ë ÁãVü≤à nqï düèwæº À ì\ø£&É>± e⁄+&Éø£,

•e⁄&ÉT nqï Äø£s¡ D XøÏÔ À sTT$T&çb˛e⁄qT. n+<äT# •e⁄ì ø£+sƒ¡eTT˝À

ø±\≈£L≥$wüeTT e⁄+#·Tø=qï≥T¢ #·÷∫+#·&ÉyÓTÆq~....!? á <e s¡Vü≤kÕ´Hï

uÛÑ>∑e+‘·Tì eTVæ≤eT nqT#·THêïeTT.

H{ÏøÏ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔøÏ, $<äT´#·Ã¤øÏÔ >∑\ n$HêuÛ≤e dü+ã+<ÛäeTT

‘ Ó*j·Tø £ , <ëìì ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î H ˚{ Ï XÊ Åd ü Ôy ˚‘ · Ô\T ãVüQ

Á|üj·T‘·ïeTT˝ÀqTHêïs¡T!

•e⁄&ÉT nqï X¯øÏÔ˝À nDTe⁄ Ç+ø=ø£ nDTe⁄‘√ ø£\e&ÉeTT ˝Ò<ë

$&çb˛e&ÉeTT »s¡T>∑T‘·T+<äì. eT÷&Ée nDTe⁄‘√ ø£*dæq Á‹ø=D #·s¡ e\¢

>∑eTqeTT @s¡Œ&ÉT‘·T+<äì ‘Ó\TdüT≈£îHêïeTT. á >∑eTHêHï Á‹eTTK #·s¡

Ò<ë Triangle Force n+<äTeTT.

>∑eTq #·s¡ ‘·sê«‘· |ü<ës¡ú ìsêàDeTT, <Ûäsêà\T yÓTT<ä\>∑Tq$ @s¡Œ&ÉT¶

#·s¡ H πø+Á<äø£ ã\eTT Ò<ë Centryfugal Force n+<äTeTT. á dü÷Á‘·+ô|’

Ä<ës¡|ü&çq #·s¡ qT ‘Ó\TŒq< Áo eTVü‰$wüßíe⁄ nqï XøÏÔøÏ ø£*Œ+∫q dü+πø‘·yT

#·Áø£eTT. á #·Áø£eTT ÁoeTVü‰$wüßíe⁄ nqï |ü<ës¡úeTT jÓTTø£ÿ neT]ø£\

dü÷Á‘·eTTqT ‘Ó\T|ü⁄ dü+πø‘·eTT e÷Á‘·yT. á #·Áø±ì≈£îqï |üøå±\T Ò<ë ø√D≤ Ò

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D $\Te\≈£î dü+πø‘·\T. |ü<ës¡ú+ jÓTTø£ÿ <Ûäsêà\qT, $\Te\

jÓTTø£ÿ dü÷Á‘ê\qT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î eTq ãTTwüß\#˚ ì]à+|üã&ç ñ

|üjÓ÷>∑+˝ÀìøÏ ‘Ó∫Ãq< ªªÁo#·Áø£eTTµµ. n+<äT# Áo eTVü‰$wüßíe⁄≈£îqï #·Áø±ìøÏ

düT<äs¡Ùq #·Áø£eTì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. |ü<ës¡ú Ò<ë nDT <Ûäsêà\qT, Á>∑Vü≤>∑eTq

$\Te\qT n<Ûä j·TqeTT #j·TT |ü]ø£s¡eTT Ò<ë j·T+Á‘·eTH Áo#·Áø£eTT

qT+&ç yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘ê\qT Äs¡T´\T ñ<ëZ]+#·T#·THêïs¡T.

Áo#·Áø£ $es¡D :Áo#·Áø£ $es¡D :Áo#·Áø£ $es¡D :Áo#·Áø£ $es¡D :Áo#·Áø£ $es¡D : _+<äT Á‹ø√D edüTø√D <äXÊs¡ j·TT>∑à+

eTq«Ádü Hê>∑ <äXc˛&ÉX dü+j·TT‘êsê+

eè‘·Ô Á‘·j·T+#· <Ûäs¡D° dü<äq Á‘·j·T+#·

Áo #·Áø£ sê»eTT~‘·+ |üs¡<e‘êj·÷'

75

y˚<ä kÕ+Á|ü<ëj·T+‘√ ≈£L&ÉTø=ìq uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝À ªªÁo

#·Áø±ìøÏµµ eT¨qï‘· kÕúq+ ø£\<äT. á Áo#·Áø±ìï |ü]o*ùdÔ, Bì j·T+<äT

Á‹uÛÑTC≤\T, eè‘êÔ\T, ns¡∆ eè‘êÔ\T, #·‘·Ts¡T“¤C≤\ ø£\sTTø£\T ø£ì|ækÕÔj·TT. M{Ï

$\Te Ò düs¡«<˚e‘·\ (X¯≈£îÔ\≈£î) jÓTTø£ÿ eT]j·TT |ü<ësêú\ (nDTe⁄\)

ìsêàD≤‘·àø£yÓTÆq $\Te\ $es¡D≈£î ì\j·TyÓTÆq $sêõ\T¢#·Tqï~. ô|’ XÀ¢ø£+

<ë«sê Áo#·Áø£ $es¡D |ü]o*+#·>± á $<Ûä+>± ñ+&ÉTqT. (ù|õ`30)

3. ÁãVü≤à :3. ÁãVü≤à :3. ÁãVü≤à :3. ÁãVü≤à :3. ÁãVü≤à : (düèwæºø£s¡Ô) ÁãVü≤à Ä~XøÏÔ‘√ nq«sTT+∫qyê& ø±ì Áo eTVü‰

$wüßíe⁄ Hê_Û qT+&ç ñ<ä“¤$+#ê&ÉT. ø±s¡DeTT |ü<ës¡úeTTqï|ü⁄&˚ düèwæº

»s¡T>∑T‘·T+~. |ü<ës¡ú dü«s¡÷|ü+ ø£\yê&ÉT Áo eTVü‰$wüßíe⁄. |ü<ës¡ú düVü‰j·T+‘√

düèwæº »s¡T>∑T‘·T+~. ø£qTø£H˚ $wüßí Hê_Û qT+&ç ñ<ä“¤$+∫ düèwæºø£s¡Ô>±

nq«sTT+#·ã&Ü¶&ÉT. yÓTT<ä≥ düèwæº ø£s¡Ô nsTTq ÁãVü≤à≈£î ◊<äT eTTKeTT\T

e⁄qï≥T¢, ‘·sê«‘· ◊<äe eTTKeTTqT >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ nBÛqT&Ó’q •e⁄&ÉT

K+&ç+∫q≥T¢ |ü⁄sêD Ä<Ûës¡+ ø£\<äT. á $<Ûä+>± K+&ç+#·T≥ e\q ◊<äe

eTTKeTT e\¢ >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔøÏ ì\j·TyÓTÆq Äø±X+˝À düèwæº »s¡>±*‡q

nedüs¡+ ˝Ò≈£î+&É b˛sTT+<äì ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. >∑Ts¡T‘·«ø£s¡¸D X¯øÏÔ˝À

b≥Te+{Ï düèwæº »s¡>∑<äT. düèwæº uÛÑ÷e÷+&É\eTTyÓ’ Hê\TZ~≈£îÿ˝≤ »s¡T>∑T‘·T+~.

Äø±X¯+˝À »s¡>∑<äT. n+<äT#˚ ÁãVü≤à≈£î Hê\T>∑T eTTKeTT\T e⁄qï≥T¢

e]í+#·&ÉyÓTÆq~. $C≤„q+ Äs¡+uÛÑ+ ø£+fÒ ej·TdüT‡ ô|]π>ø=~› eè~∆ n>∑TqqT

dü÷Á‘·+ô|’ ÁãVü≤à≈£î eè<ë∆|ü + ø£*Œ+∫q≥T¢>± e]í+∫].

düèwæºøÏ C≤„q+ nedüs¡+, C≤„HêìøÏ $<ä nedüs¡+. n+<äT# á >∑TD≤\T

ø£*Zq düs¡dü«r<˚$ ÁãVü≤à≈£î uÛ≤s¡´>±e⁄qï~. M]øÏ dü+‘êqeTT ˝Ò<äT. ø±ì

C≤„qeTTqT e÷qdü dü+‘êqeTT>± e]í+#ês¡T. ø±s¡DeTT C≤„qeTT e\q

ãT~›$ø±düeTT »ìà+#·TqT (ô|+bı+~+|üã&ÉTqT)

yÓ’C≤„ìø£ $es¡D:

ÁãVü≤à : |ü<ës¡úeTT nDTe⁄\ düVü‰j·T+‘√ düèwæº »s¡T>∑T‘·T+~. n+<äT#

|ü<ës¡úeTT $wüßí Hê_Û qT+&ç ñ<ä“¤$+∫ düèwæºø£s¡Ô>± nq«sTT+#·ã&Ü¶&ÉT.

düs¡dü«r<$ : C≤„q+ ` $<ä

e÷qdü dü+‘êqeTT : C≤„Hêìï eTqdüT‡ <ë«sê bı+<ä>∑\y˚T ø±ì

BìøÏ ˇø£ XøÏÔ (>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D) n+≥T @B Ò<äT.

76

::Ä<Ûë´‹àø£ Áo#·Áø£ìsêàDeTT ::::Ä<Ûë´‹àø£ Áo#·Áø£ìsêàDeTT ::::Ä<Ûë´‹àø£ Áo#·Áø£ìsêàDeTT ::::Ä<Ûë´‹àø£ Áo#·Áø£ìsêàDeTT ::::Ä<Ûë´‹àø£ Áo#·Áø£ìsêàDeTT ::

Áo #·Áø£uÛÒ<äeTT\T :` Áo#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ eT÷&ÉT

Á|ükÕÔs¡ $<ÛäeTT\T

1) uÛÑ÷Á|ükÕÔs¡ 2) yTs¡TÁ|ükÕÔs¡ 3) ¬ø’ ≤düÁ|ükÕÔs¡eTT

Áo #·Áø£Á|ükÕÔsê\T ¬s+&ç+{ÏøÏ nq>± 1) uÛÑ÷Á|ükÕÔs¡

2) yTs¡TÁ|ükÕÔs¡ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT ‘Ó\Œ&ÉyÓTÆq~.

1. uÛÑ÷Á|ükÕÔs¡ (*œ‘·) Áo#·Áø£eTT 1. uÛÑ÷Á|ükÕÔs¡ (*œ‘·) Áo#·Áø£eTT 1. uÛÑ÷Á|ükÕÔs¡ (*œ‘·) Áo#·Áø£eTT 1. uÛÑ÷Á|ükÕÔs¡ (*œ‘·) Áo#·Áø£eTT 1. uÛÑ÷Á|ükÕÔs¡ (*œ‘·) Áo#·Áø£eTT :` yÓTT<ä{Ï XSq´+, nsTT‘ XSq´+

ø±q≥Te+{Ï XSq´ _+<äTe⁄+&ÉTqT. Bì Ä<Ûës¡eTT‘√ ø£ eè‘·ÔeTT ñ+&ÉTqT.

á eè‘·ÔÄ<Ûës¡+‘√ eè‘·Ô |ü]~Û ˝À|ü\ 51 ì+&ÉT Á‹uÛÑ÷C≤\T, eè‘·Ô |ü]~Ûì

‘·>∑T\T‘·÷ ô|’uÛ≤>∑q eT]j·TT ÁøÏ+<ä uÛ≤>±q Hê\T>∑T 1/2 Á‹uÛÑTC≤\T,

eè‘·ÔeTTq≈£î ≈£î&ç b&ÉeT\ yÓ’|ü⁄ eè‘·Ô|ü]~Û˝À ¬s+&ÉT Á‹uÛÑTC≤\T ø£*–,

yÓTT‘·ÔeTT 57 Á‹uÛÑT»eTT\T j·TT+&ÉTqT. M{Ï ìsêàDeTT‘√ 21 #·‘·Ts¡ÅkÕ\T

ø£*– ñ+&ÉTqT. á Á‹uÛÑTC≤\ìïj·TT Hê\TZ »‘·\ Á‹uÛÑ÷C≤\TGˇø£ Á‹uÛÑT»+

e\¢ @s¡Œ&ÉTqT. nq>± 9 Á‹uÛÑTC≤\ ìsêàDø£\sTTø£\T *œ‘· Áo#·Áø£eTT q+<äT

ñ+&ÉTqT.

Ä eè‘·ÔeTTô|’q ncÕº<äX¯ ø£eT\eTT, M{Ïô|’ ˇø£ eè‘·ÔeTT, Bìô|’

c˛&ÉX<äX ø£eT\eTT, Bìô|’q ¬s+&ÉT eè‘·ÔeTT\T ø£*–j·TT+&ÉTqT. M{Ï #·T≥÷º

#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡ <ë«sê\‘√ |üP]Ô *œ‘· Áo#·Áø£eTT ø£*–j·TT+&ÉTqT. Áo#·Áø£eTT

q+<äT }Vü‰»ì‘·yÓTÆq ø=\‘·\T Òe⁄. ø=ìï y\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·yT eTq

ãTTwüß\T dü÷Á‘·|üs¡ ì]∆wüºyÓTÆq H˚{Ï >∑DÏ‘· yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT $T+∫

$\Te\T ø£*–q $<ÛäeTT>±, ø=ìï yÓ\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·yÓT Á>∑Vü≤>∑eTD, qø£åÁ‘·

kÕúHê\qT ìs¡ísTT+#·Tq≥T¢ Áo#·Áø£ j·T+Á‘· ìsêàDeTT #dæHês¡T. eT]j·TT

n+<ä* ;C≤ø£ås¡eTT\ìïj·TT dü+düÿè‘· es¡íe÷\ qT+&ç Á>∑Væ≤+#· ã&çq$. á

es¡íe÷\ düVü‰j·T+‘√, H{Ï 18 es¡Tdü\ s¡kÕj·Tìø£XÊÁdüÔ Periodic Tableof Elements j·T+<ä* <Ûë‘·Te⁄\qT 8 es¡Tdü\ ìsêàDeTT <ë«sê ‘Ó*ŒHês¡T.

uÛ Ñ÷Á|ükÕÔs¡eTTqT >∑T]+∫ düq‘·Tÿe÷s¡ dü+Væ≤‘·j·T+~≥T¢

#Ó|üŒã&çq~.

77

Áo #·Áø±+>∑eTT …’q ì‘· \T |ü<äTHêiÏ+{ÏøÏ ¬s+&dæ #=|üq eX˙

yÓTT<ä\T>± >∑\ nwüº<e‘·\‘√ (X≈£îÔ\T) ø£*|æ _+<äTkÕúqyÓTÆq, Á‹ø√DeTTqT

$&ç∫ ‘·øÏÿq ø√DeTT …ì$T~+{Ï j·T+<äT+#·Tq~. _+~kÕúqeTT q+<äT

Á‹|ü⁄s¡düT+<ä]ì (Ä~|üsêXøÏÔ) uÛ≤$+#·Tq~.

bì$T~ es¡íeTT\TqT e•Hê~, 1. eX˙, 2. ø±yTX«Ø 3. yÓ÷~˙,

4. $eT˝≤, 5. ns¡TD≤ 6. »sTT˙ 7.düπs«X«Ø 8. øö*ì <e‘· …qeT+Á&ÉTqT,

c˛&Éwüì‘· \TqT.

<ë«<äX jÓ÷–qT\T : $<ë´, πs∫ø±, yÓ÷∫ø±, neTè‘ê, B|æø±, C≤„q,

ÄbÕ´j·T˙, yê´|æ , yT<Ûë, y√´eTs¡÷bÕ, dæ~∆s¡÷bÕ, \ø°åà, jÓ÷>∑TqT\T.

>∑+<ëø£]¸D≤´<äT\T : >∑+<ëø£]¸DÏ, s¡kÕø£]¸DÏ, s¡÷bÕø£]¸DÏ, düŒsê¸ø£]¸DÏ

Hê\T–+{Ïì Hê\T>∑T <ë«s¡eTT\+<äT uÛ≤$+|üe …qT.

$T–*q q\Te~ eT÷&ÉT <e‘·\qT q\Tã~ eT÷&ÉT ø√DeTT\+<äT

uÛ≤$+#·Tø=qe …qT. Bìì uÛÑ÷Á|ükÕÔs¡eTT s¡÷|üyÓTÆq Áo#·Áø£ eTHÓ<äs¡T.

2. y˚Ts¡T Áo#·Áø£eTT:`2. y˚Ts¡T Áo#·Áø£eTT:`2. y˚Ts¡T Áo#·Áø£eTT:`2. y˚Ts¡T Áo#·Áø£eTT:`2. y˚Ts¡T Áo#·Áø£eTT:` yTs¡T Áo#·Áø£eTT (j·T+Á‘·eTT) q+<äT ‘=$Tà~ Äes¡D\T

ˇø£<ëìô|’ ø£{Ï ø£*– dæ+Vü‰düq (|æs¡$T&é) Äø±s¡eTT˝À j·TT+&ÉTqT. yÓTT<ä≥

#·‘·Ts¡ÅkÕø±s¡ <ë«sê\‘√ c˛&ÉX<äX ø£eT\eTT <ëìô|’ ncÕº<äX ø£eT\eTT

ø£*– j·TT+&ÉTqT.

_+<äT#· Áø=|ü]dæ+Vü‰düHêø±πsD |”sƒ ¡uÛ≤eHê+ ø£è‘ê« eT<Û ˚ ´

yêsT÷´XÊHê–ï ìsYãTT‹ø√DÒwüß #·Áø£yTD j·TCÒ‘Y ˆ <ëìô|’ 14`10`10`8

Á‹uÛÑT»eTT\T ø£*–q 4 Äes¡D\T+&ÉTqT. M{Ïô|’ _+<äTe⁄‘√ ≈£L&çq 1

Á‹uÛÑT»eTT‘√ ≈£L&çq Äes¡Dj·TT+&ÉTqT. M{Ï ø=\‘·\T, Äø±sê\T *œ‘·

Áo#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ $\Te\‘√ ñ+&ÉTqT. Áo#·Áø£eTT˝Àì 5 Á‹uÛÑTC≤es¡DeTT\

jÓTTø£ÿ b‘·TÔ uÛÑ÷Äes¡D Á‹uÛÑT»eTT sTT$T&ç e⁄qï eè‘·Ôyê´kÕs¡úeTT b‘·TÔ

e⁄+&Ée …qT. nq>± 5 Á‹uÛÑT»Äes¡D\ düe÷yÓTÆq b‘·TÔ ø£*–, eè‘·Ô |ü]~∏ À

|æs¡$T&é Äø±s¡eTT˝À sTT$T&ç ñ+&ÉTqT. c˛&ÉX ì‘· \T bì$T~ es¡ZeTT\T>±

qTqï$. ø£+, #·+, ≥+, ‘·+, |ü+, j·T+, X+, fi+. á jÓTì$T~ es¡ZeTT\T

Áo#·Áø£eTTq nwüº<äX¯ |ü<äàeTTq+<äT >∑\ jÓTì$T~ <äfi¯eTT\+<äTqT

Áø£eTeTT>± ‘·÷s¡TŒ<äfieTT yÓTT<ä\Tø=ì Á|ü‹<äfieTT q+<äTqï$.

78

Áo#·Áø£eTT˝À ì]à+∫q Äes¡D\≈£î 1. Á|ü‘´ø£ kÕ+πø‹ø£ HêeTeTT\T

2. Á|ü‘´ø£eT>∑T s¡+>∑T\T, 3. Á|ü‘˚ ø£eT>∑T n~ÛcÕq <e‘·\T ø£\s¡T 4. Á|ü‘´ø£

;C≤ø£ås¡ eT+Á‘·eTTqï~ eT]j·TT Á|ü‘´ø£ düVü≤»qeTT >∑\<äT. M{Ï $es¡D

|ü{Ïºø£ À ‘Ó\Œ&ÉyÓTÆq~.

79

Áo#·Áø£eTT˝Àì 9 Äes¡D HêeTeTT\TÁo#·Áø£eTT˝Àì 9 Äes¡D HêeTeTT\TÁo#·Áø£eTT˝Àì 9 Äes¡D HêeTeTT\TÁo#·Áø£eTT˝Àì 9 Äes¡D HêeTeTT\TÁo#·Áø£eTT˝Àì 9 Äes¡D HêeTeTT\T

uÛÑ÷|ü⁄s¡+ qT+&ç _+<äTe⁄ es¡≈£î

1. Á‘Ó’ Àø£ yÓ÷Vü≤qeTT 2. düsê«XÊ|ü]|üPs¡ø£eTT 3. düs¡«dü+øå√_ÛD°

4. düs¡«kÂuÛ≤>∑ <ëj·Tø£eTT 5. düsê«s¡úkÕ<Ûäø£eTT 6.düs¡«s¡øå±ø£s¡eTT

7.düs¡«s√>∑Vü≤s¡eTT 8. düs¡«dæ~›Á|ü<äeTT 9. düsê«q+<äeTj·TeTT

‘·+Á‘·eTT:‘·+Á‘·eTT:‘·+Á‘·eTT:‘·+Á‘·eTT:‘·+Á‘·eTT:

‘·+Á‘·eTT nq>± XÊÅdüÔeTì j·Ts¡úeTT. ªª‘·q´‘ $kÕÔs¡ ‘ C≤„q+ Ç‹

‘·+Á‘·'µµ nì Äs¡T´\# #Ó|üŒã&çq~. C≤„qeTTqT $düÔ]+|üCÒj·TTq~ ‘·+Á‘·yT.

‘·+Á‘· ìs¡«#·qeTTq Á|üdæ<√›øÏÔ>± 1. C≤„qeTT nq>± ‘·‘·«dæ<ë∆+‘·eTT\T 2.

jÓ÷>∑eTT nq>± <Ûë´q $<ÛëqeTT 3. ÁøÏj·T nq>± ø£s¡à$<ÛëqeTT 4. #·s¡

nq>± Á|ües¡Ôq ` M{Ïì uÀ~Û+#·T Á>∑+<∏äyT ‘·+Á‘·eTì ù|s¡T e∫Ãq~.

Ä>∑eTeTT\ì ù|s¡T e#·TÃ≥≈£î ø±s¡DeTT uÛÀ>∑, yÓ÷ø£åeTT\≈£î ñ

bÕj·TeTT\qT uÀ~Û+#·TfÒ ªªÄ>∑‘êHé X+uÛÑT q¬ø’ uÛÑ ' >∑‘ê+#·–]C≤ eTTUÒ

eT‘·+ #· yêdüT<yq ‘·kÕà<ë>∑eT ñ#· ‘ ` Ä>∑eT<Ó’«‘· ìs¡í+µµ. y<äeTT\T

ì>∑eTeTT\T nì uÛÑøÏÔ (ñbÕdüq) C≤„qø£s¡àeTT\ jÓTTø£ÿ s¡÷|üeTT\qT

‘Ó\T|ü⁄#·Tqï$. Ä>∑eTeTT \qã&ÉT ‘·+Á‘·eTT\T yê{ÏøÏ kÕ<ÛäH√bÕj·TeTT\qT

ìs¡÷|æ+#·T#·Tqï$.

‘·+Á‘·XÊÅdüÔeTT\˝À X≈£îÔ\≈£î ∫Vü≤ïeTT\T>± j·T+Á‘·eTT\qã&ÉT πsU≤

∫Á‘·eTT\T|üjÓ÷–+‘·Ts¡T. ã\dü‘·« Á|ü<ÛëqyÓTÆq X¯øÏÔì πsU≤∫Á‘·eTTq,

düs¡fiπsK\‘√ >±ì, eÁø£πsK\‘√ >±ì Òø£ düs¡fieÁø£πsU≤ dü+|ü⁄{°ø£s¡DeTT#‘·

>±ì ∫Á‹+#·T≥ Ä#ês¡eTT.

<˚e‘êdü«s¡÷|üeTTqT, e÷qe dü«s¡÷|üeTTe˝… •\ŒeTTq+<äT,

es¡í∫Á‘·eTT\+<äT ì]à+∫]. πsK\‘√, _+<äTe⁄\‘√, kÕ+πø‹ø£eTT>±

ì]à+#·T≥ j·T+Á‘·eTT>± ì]à+#·T≥ ñ‘·ÔeT e÷s¡ZeTì ìdü‡+ø√#·eTT>±

n+^ø£]+|ü e\dæ j·TTqï~.

H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ j·TT>∑eTT˝À @ j·T+Á‘·eTTqT >±ì, |ü]ø£s¡eTTqT

eTT+<äT>± <ëì jÓTTø£ÿ qeT÷Hê\qT πsU≤∫Á‘·eTT \T|üjÓ÷–+‘·Ts¡T.

80

ã\dü‘·« Á|ü<ÛëqyÓTÆq XøÏÔì πsU≤∫Á‘·eTTq, düs¡fiπsK\‘√ >±ì, eÁø£πsK\‘√

>±ì Òø£ düs¡fieÁø£πsU≤ dü+|ü⁄{°ø£s¡DeTT #‘·>±ì ∫Á‹+∫q ‘·s¡Tyê‘· Ä

j·T+Á‘·eTTqT ‘·j·÷s¡T #j·TT<äTs¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î $<äT´‘Y |ü]ø£s¡eTT …’q#√

yê{Ï jÓTTø£ÿ düs¡÷ÿ{Ÿ &Éj·÷Á>∑yéTqT (Circuit Diagram)

j·T+Á‘·eTT˝…’q#√ yê{Ï ìsêàD Áø£eTeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q u§eTà\qT

^j·TT<äTs¡T. á πsU≤ ∫Á‘ê\ <ë«sê Äj·÷ j·T+Á‘· Äø±sê\qT eT]j·TT

|üì#˚j·TT $<ÛëqeTTqT ‘Ó\TdüTø=q>∑\eTT. n<˚ $<Û äeTT>±

<˚e‘êdü«s ¡÷|üeTTqT, e÷qe dü«s ¡÷|üeTTe˝… •\ŒeTT q+<äT,

es¡í∫Á‘·eTT\+<äT ì]à+∫]. eT]j·TT <e‘ê dü«s¡÷|üeTT\≈£î ø£*Œ+∫q

Äj·TT<ÛäeTT\T Ä XøÏÔøÏ ø£*Œ+∫q |üìeTT≥T¢ Ò<ë yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·$es¡D\qT

‘Ó\TŒqT. M{Ïì πsK\‘√, _+<äTe⁄\‘√, kÕ+πø‹ø£eTT>± ì]à+#·T≥ eT]j·TT

j·T+Á‘·eTT>± ì]à+#·T≥ ñ‘·ÔeT e÷s¡ZeTì ìdü‡+ø=#·eTT>∑ H˚{ÏøÏ

n+^ø£]+|üe\dæ j·TTqï~. Äj·÷ <e‘·\ XøÏÔ $\Te\qT Ä#·]+#·T≥≈£î,

XøÏÔ |òü*‘ê\qT bı+<äT≥≈£î, á πsU≤∫Á‘ê\T b+‘·jÓ÷ ñ|üj·TTø£ÔeTT>±

ñ+&ÉTqT.

ø£è‘ ÁXó‘·T´ø£Ô Ä#ês¡' Á‘‘êj·÷+ düàè‹ dü+uÛÑe'

<ë«|üπs‘·T |ü⁄sêD√ø£Ô+ ø£ Ö Ä>∑eTπøe\+ (≈£î˝≤s¡íe ‘·+Á‘·+)

j·T+Á‘√bÕdüq, Á|ürø√bÕdüq ø£+fÒ ÁX‚wü˜‘·eTyÓTÆq<äì Ä>∑e÷~

XÊÅdüÔeTT\ n_ÛÁbÕj·TeTT. ‘ê+Á‹ø£eT‘·eTTq nìï j·T+Á‘·eTT j·T+<äT

Áo#·Áø£eTT düs√«‘·ÿèwüºyÓTÆq~. ÁX‚wüº‘·eTyÓTÆq~. Áo#·Áø£eTT $T+∫q j·T+Á‘·eTT

(|ü]ø£s¡eTT) ˝Ò<äì eT+Á‘·XÊÅdü Ôy˚‘· Ô\, Ä>∑eT$<ÛäT\ n_ÛÁbÕj·TeTT.

ª ªj·TeTuÛ Ñ÷‘ê~ dü πs«uÛÀ´uÛ ÑjÓ÷uÛÀ´-|æ Á‘êj·T‘˚ dü‘·‘·+#· ‘·kÕà<é

j·T+Á‘·$Tr]‘·yéTµµ. Á|ü<∏äe÷edüú |üsê_+<äTe⁄. ~«rj·÷edüú |üX¯´+‹,

‘·èrj·TeTT eT<Ûä eT, Hê\T>∑e~ nedüúyÓ’KØ, Á|ü|ü+#·eTT yÓ’KØ j·Tedüú

j·T+<äTqï~. |üsêedüú #s¡T≥≈£î Äs√Vü≤DeTT, düèwæº ø±s¡ eTT nes√Vü≤DeTT.

düeTj·T‘·+Á‘·eTT …’<äT. n$ yêdæwü, düqø£, düq+<äq, düq‘·Tÿe÷s¡,

X¯óø£ dü+Væ≤‘·\T. ‘·+Á‘· Á>∑+<∏ä düeTT<ëj·TeTTq≈£î eT+Á‘·XÊÅdü ÔeTì

e´eVü‰s¡eTT˝À ø£\<äT.

81

ªdüeTj·Tµ nq>± y˚<äeTì j·Ts¡ úeTT. Áo<˚$ y˚<äeTT\+<äT

Äs¡ús¡÷|üeTT>± qTqï~ ø±e⁄q ÄyÓT≈£î ªdüeTj·Tµ nqT HêeTeTT ø£*–q~.

Áo<$ì y<ës¡ús¡÷|üeTT>± uÛ≤$+#·T≥ düeTj·TeT‘·eTT. y<äVæ≤‘· Ä#ês¡eTT

düeTj·TeT‘·eTT. y<ädüeTà‘·eTT>± Áo#·Áø±s¡ÃHê<äT\T u≤Vü≤´|üPC≤ø£ ≤|üeTT

q+<äT »s¡T|ü⁄≥ <äøÏåD≤#ês¡eTT. <äøÏåDVü≤düÔeTT‘√ |üPC≤ ìs¡«Vü≤DeTT.

ÁÁ ÁÁ Áo#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ |üPC≤ $<ÛëqeTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T:ò#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ |üPC≤ $<ÛëqeTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T:ò#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ |üPC≤ $<ÛëqeTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T:ò#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ |üPC≤ $<ÛëqeTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T:ò#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ |üPC≤ $<ÛëqeTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T:`

1. n<Ûä j·Tq Ò<ë ñbÕdüq |üP» :` Bìì j·T+<äT ;C≤ø£ås¡eTT\‘√

≈£L&çq *œ‘· Áo#·Áø£eTT Ò<ë yTs¡T Áo#·Áø£eTT\qT ñ|üjÓ÷–+‘·Ts¡T. á

Áo#·Áø£ ñbÕdüq eTVü‰ãTTwüß\# Ò<ë yê] n<Ûä j·Tq ìs¡«Vü≤D˝À |üP]Ô

ne>±Vü≤q ø£*–q dü<äTZe⁄\# e÷Á‘·yT #j·Tã&ÉTqT.

2. u≤Vü≤´|üPC≤ :` Bìj·T+<äT dü<äTZs¡Te⁄# n<Ûä j·TqeTT Ò<ë ñ

bÕq# Á|ü‹wæ‘·eTT ø±ã&çq uÛÑ÷Á|ükÕÔs¡ Áo#·Áø£eTT Ò<ë yTs¡T Áo#·Áø£eTT\qT

ñ|üjÓ÷–+‘·Ts¡T. á Áo#·Áø£eTT u≤Vü≤´|üPC≤s¡Vü≤«eTT ø±>∑\<äT. Bìì dü<äTZs¡T

ÄyÓ÷<äeTT‘√ yê] ñ|ü<XÊqTkÕs¡eTT>± |üP» ìs¡«Væ≤+#·e …qT.

@<Ó ’Hê |üP»#˚j·Te˝…qqï, eTT+<äT>± Ä |üP» jÓTTø £ÿ

|üPC≤$<ÛëqeTT, XøÏÔ |òü*‘ê\qT eT]j·TT ìj·TeT ìã+<Ûäq\qT Ä#ês¡T´\#

Ò<ë n<Ûäj·Tq|üs¡T\ Ä»e÷sTTwæ À |üP]Ô ne>±Vü≤q #düTø=ì Ä#·]+∫q,

dü‘·Œ*‘ê\qT bı+<ä>∑\eTT.

82

Äes¡D|üPC≤ ` ;ÛC≤ø£ås¡ $es¡D

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ dü+$düàjT|ü πs< |üsêeTè‘· s¡T∫Á|æjT qTC≤„+

Á‹|ü⁄πs <Væ≤ |ü]yêsês¡Ã Hêj·TyTˆˆ

Á|ü<∏äe÷es¡DyéT:`Á|ü<∏äe÷es¡DyéT:`Á|ü<∏äe÷es¡DyéT:`Á|ü<∏äe÷es¡DyéT:`Á|ü<∏äe÷es¡DyéT:` z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ Ä+ kÕ' Á‘Ó’ Àø£ yÓ÷Vü≤q

#·Áø±j·T qeT' Ç‹ |ü⁄cÕ«+»* <ä<ë´‘Y ˆˆ

Áø£yTD Xóø£¢s¡TD≤ |”‘·es¡í πsU≤Á‘·j·Tdü \ø±s¡ Á|üø£è‹ø£

|üè~∏yê´‘·àø£dü´ #·‘·Ts¡ÁX¯dü´ Á|üy˚X¯Ø‘ê´ Á|ü<∏äeT πsU≤j·÷+

|ü•Ãe÷~<ë«s¡ #·‘·Twüºj·T <äøÏåD uÛ≤π>wüßyêj·÷«~ ø√DÒ≈£åî#·

|ü•ÃeTHÓ’ãTT‘·jÓ÷' |üPπs«XÊq jÓ÷XÃeT<Û Áø£yTD`

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ n+ nDÏe÷dæ<ä›Áo bÕ<äTø±+ |üP»j·÷$T ‘·s¡Œj·÷$TqeT'

\+ \|òæTe÷ dæ~› ` qeT' uÛÑT+ uÛÑTøÏÔdæ~› ` qeT'

eT+ eTVæ≤e÷dæ~› ` qeT' Ç+ Ç#êÃdæ~∆ ` qeT'

á+ á•‘·«dæ~› ` qeT' |ü+ Á|ü|æÔdæ~› ` qeT'

|ü+ e•‘·«dæ~∆ ` qeT' dü+ düs¡«ø±eTdæ~› ` qeT'

|ü+ ÁbÕø±eT´dæ~› ` qeT'

Ç‹ dü«q´‘·‘·Ô<ë_Û eTTK´+uÛ≤ej·THé |üP»jT‘Y ˆ

@eeTT‘·Ôs¡Á‘ê|æ ˆˆ

n<∏ä#·‘·Ts¡ÁX¯ eT<Ûä´ πsU≤j·÷+n<∏ä#·‘·Ts¡ÁX¯ eT<Ûä´ πsU≤j·÷+n<∏ä#·‘·Ts¡ÁX¯ eT<Ûä´ πsU≤j·÷+n<∏ä#·‘·Ts¡ÁX¯ eT<Ûä´ πsU≤j·÷+n<∏ä#·‘·Ts¡ÁX¯ eT<Ûä´ πsU≤j·÷+ Á|ü>∑Tø£Ô<ë«s¡ yêj·TTuÛ≤π>wüß ø√DÒwüß#· Áø£yTD

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ n+ Áu≤V”≤àe÷‘·èÁo bÕ<äTø±+ |üP»j·÷$T ‘·s¡Œj·÷$TqeT'

á+ e÷ùV≤X«Øe÷‘·è qeT' ◊+ eTùV≤+Be÷‘·è qeT'

}+ øöe÷Øe÷‘·è qeT'W+ #êeTT+&ÜeTè‘· qeT'

ã÷+ yÓ’wüíMe÷‘·è qeT' n' eTVü‰\ø°åàe÷‘·è qeT'

\÷+* yêsêV”≤e÷‘·è ` qeT'

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ Á<ë+ düs¡« dü+øå√_ÛD° eTTÁ<ëXøÏÔÁo

bÕ<äTø±+ |üP»j·÷$T ‘·s¡Œj·÷$Tq' ˆˆ z+ ◊+

ÁV”≤+ Áo+ ÁB+ düs¡« $Á<ë$D° eTTÁ<ëXøÏÔÁo bÕ<äTø±+

|üP»j·÷$T ‘·s¡Œj·÷$Tq'

1 8

4

736 10

2

5

Á|ü<∏äeT

πsU≤j·÷+

1 8

4

736

2

5

eT<Ûä´

πsU≤j·÷+

83

‘·‘·' #·‘·Ts¡ÁXÊ+‘· πsU≤j·÷+ Á|ü<∏äeTπsUÀø£Ô Á|üø±πsD `

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ ø°¢+ Á<ë+ düs¡« dü+ø√_ÛD° eTTÁ<ëXøÏÔÁo bÕ<äTø±+ |üP»j·÷$T

‘·s¡Œj·÷$TqeT'

Á<ë+ düsê«$Á<ë$D° ` qeT' düsê«ø£]¸D° qeT'

ã÷¢+ düs¡«eX+ø£Ø eTTÁ<ëXøÏÔ qeT' ÁùV≤º‡Œ¤ düs¡«UÒ#·Ø

eTTÁ<ëXøÏÔ ` qeT'

dü' düs√«Hêà~˙ eTTÁ<ëXøÏÔ ` qeT' ÁVü≤Ö‡' düs¡«;»

eTTÁ<ëXøÏÔ ` qeT'

Áø√+ düs¡«eTVü‰+≈£îXÊ eTTÁ<ëX¯øÏÔ ` qeT' ◊+

düs¡«jÓ÷ì eTTÁ<ëXøÏÔ ` qeT'

ÁôV≤ÔŒ+ ÁV”≤¢‡ÿ+ ÁVü≤Ö‡' düs¡«Á‹ K+&Ü eTTÁ<ëXøÏÔ ` qeT'

@‘ê' Á|üø£≥jÓ÷–q´' Á‘Ó’˝Àø£´yÓ÷Vü≤H˚ #·ÁπødüeTT<ë' düdæ<ä›j·T'

kÕj·TT<Ûë' düX¯ø£Ôj·T' düyêVü≤Hê' dü|ü]yêsê' düs√«|ü#ê¬s’' dü+|üPõ‘ê'

dü+‘·]Œ‘ê' dü+‘·TkÕº' dü+‘·T qeT' (|ü⁄cÕŒ+»*) nDÏe÷dæ<∆' |ü⁄s¡‘·'

n+ Ä+ kÂ' Á‹|ü⁄sê#·ÁπøX«Ø Áo bÕ<äTø±+ |üP»j·÷$T ‘·s¡Œj·÷$TqeT'

n+ nDÏe÷dæ~› (#·ÁπøX«sê´<äπøå dæ~∆' yêyTeTTÁ<ë ˆ @eeTT‘·Ôs¡Á‘ê) qeT'

Á<ë+ Ç‹düs¡«dü+øå√_ÛD°eTTÁ<ë+ Á|ü<äs¡Ù´ eT÷\+ Áo\*‘ê eTVü‰Á‹|ü⁄s¡düT+<äØ

|üsêuÛÑ{≤º]ø±Áo bÕ<äTø±+|üP»j·÷$T ‘·s¡Œj·÷$TqeT'

Ç‹ Á‹yês¡+ dü+‘·s¡Œ <Ûä÷|ü+ B|ü+ HÓ’y<ä + ‘ê+ã÷\+ sê»q+ #·düeTs¡Œ

n_Ûwüºdæ~∆+ y˚T<˚Væ≤ X¯s¡D≤>∑‘·e‘·‡˝Ò uÛÑø±Ô´ düeTs¡Œj˚T‘·TuÛÑ´+

Á|ü<∏äe÷es¡D≤s¡ÃqyéT ˆˆ

Ç‹ kÕe÷Hê´s√È<äπøq <yê´yêeTVü≤ùdÔ |üPC≤+ düeTs¡Œ´ ` z+ ◊+

ÁV”≤+ Áo+ Á|üø£≥jÓ÷–˙eTeTTU≤jÓÆT Á|ü<∏äe÷es¡D <e‘ê düVæ≤‘·jÓÆT Áo\*‘ê

eTVü‰Á‹|ü⁄s¡ düT+<äØ|üsêuÛÑ{≤º]ø±jÓÆT qeT'ˆˆ Ç‹ jÓ÷ìeTTÁ<äj·÷ Á|üDyT‘Y ˆ

1 8

4

736

2

5

#·‘·Ts¡

ÁXÊ+‘·´

πsU≤j·÷+

84

~«rj·÷es¡DyéT:`~«rj·÷es¡DyéT:`~«rj·÷es¡DyéT:`~«rj·÷es¡DyéT:`~«rj·÷es¡DyéT: z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ ◊+ ø°¢+ kÂ' düsê«XÊ |ü]|üPs¡ø£ #·Áø±j·T qeT'

(|ü⁄cÕ«+»*')

X‚«‘·eπsí dü ø±s¡Á|üø£è‹ø£c˛&ÉX ø£ ≤‘·àπø #·+Á<ä

dü«s¡÷ù| Ádüe<äeTè‘·s¡ùd c˛&ÉX<äX

ø£eT Ò <e Á>∑<äfie÷s¡uÛÑ yêe÷eπsÔq

z+ ◊+ ÁV ”≤+ Áo+ n+ ø±e÷ø£]¸D°

ì‘ê´ø£ ≤<$

Ä+, Ç+, á+, ñ+, ãTT+, \T+, \÷+,

@+, ◊+,z+,

W+, n+, n' \+, ÁB+, ÁB+

>∑T|üÔjÓ÷–˙eTj·T÷U≤jÓÆT ~«rj·÷es¡D <˚e‘ê düVæ≤‘êjÓÆT Áo\*‘ê

eTVü‰Á‹|ü⁄s¡düT+<äØ |üsêuÛÑ{≤º]ø±jÓÆT qeT'

Ç‹ jÓ÷ìdüeTTÁ<äj·÷Á|üDyT‘Y

‘·èrj·÷es¡DyéT ` nwüº<äfi¯ |ü<äàeTT :‘·èrj·÷es¡DyéT ` nwüº<äfi¯ |ü<äàeTT :‘·èrj·÷es¡DyéT ` nwüº<äfi¯ |ü<äàeTT :‘·èrj·÷es¡DyéT ` nwüº<äfi¯ |ü<äàeTT :‘·èrj·÷es¡DyéT ` nwüº<äfi¯ |ü<äàeTT :

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ ø°¢+ kÂ'

düs¡«dü+øå√uÛÑD#·Áø±j·T qeT' (|ü⁄cÕŒ+»*')

Vü≤ø±s¡ Á|üø£è‹ nwüºeT÷sêÔ ‘·àø£ •yê_ÛHï

»bÕ≈£îdüTeT $TÁ‘ nwüº|üÁ‘ Áo<yê´' |üèwü<äX

e÷s¡uÛÑ |üPsê«~~≈£åî Äπ>ïj·÷~ $~≈£åî

#·Áø£yTD `

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ ø£+ K+ >∑+ |òüT+ x+ Äq+>∑ ≈£îdüTe÷ <M

ø£+, #·+, ≥+, ‘·+, |ü+, j·T+, X+, fi+, ˆ

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ >∑T|üÔ‘·s¡ jÓ÷–˙ eTj·T÷yÓTÆ ‘·èrj·÷es¡D <e‘ê

düVæ≤‘êjÓÆT Áo\*‘ê eTVü‰Á‹|ü⁄s¡düT+<äØ |üsêuÛÑ{≤º]ø±jÓÆT qeT' ˆ

Ç‹jÓ÷ì eTTÁ<ëj·÷ Á|üDyT‘Y ˆˆ

85

‘·TØ‘êes¡DyéT ` #·‘·Ts¡›XÊs¡eTT :‘·TØ‘êes¡DyéT ` #·‘·Ts¡›XÊs¡eTT :‘·TØ‘êes¡DyéT ` #·‘·Ts¡›XÊs¡eTT :‘·TØ‘êes¡DyéT ` #·‘·Ts¡›XÊs¡eTT :‘·TØ‘êes¡DyéT ` #·‘·Ts¡›XÊs¡eTT :

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ ôV’≤+ V”≤¢ÿ+ Vü≤Ö‡'

düs¡«kÂuÛ≤>∑ <ëj·Tø£ #·Áø±j·T qeT'

(|ü⁄cÕŒ+»*') á ø±s¡ Á|üø£è‹ø£

#·‘·Ts¡›XuÛÑTeHê‘·àø£ eTVü‰e÷j·÷s¡÷ù|

<ë~MT Á|üdü÷qdü <äπs #·‘·Ts¡›XÊπs <e Á>∑

ø√De÷s¡uÛÑ yêe÷eπsÔq

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ ø£+ düs¡«dü+øå√_ÛD°XøÏÔ

ø£+, K+, >∑+, |òüT+, v+, #·+, #Û·+, »+, s¡a+,

x+, ≥+, sƒ¡+, &É+, &ÛÉ+

dü+Á|ü<ëj·TjÓ÷–˙eTj·T÷jÓÆT ‘·TØj·÷ es¡D <e‘ê düVæ≤‘êjÓÆT Áo

\*‘ê eTVü‰Á‹|ü⁄s¡ düT+<äØ |üsêuÛÑ{≤º]ø±jÓÆT qeT' ˆ

|ü+#·e÷es¡DyéT ãVæ≤s¡›XÊs¡eTT :|ü+#·e÷es¡DyéT ãVæ≤s¡›XÊs¡eTT :|ü+#·e÷es¡DyéT ãVæ≤s¡›XÊs¡eTT :|ü+#·e÷es¡DyéT ãVæ≤s¡›XÊs¡eTT :|ü+#·e÷es¡DyéT ãVæ≤s¡›XÊs¡eTT :

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ ôV’≤Œ+ V”≤¢ÿ‡+ Vü≤Ö‡‡'

düsê«s¡úkÕ<Ûäø£ #·Áø±j·T qeT' (|ü⁄wüŒ+»*) @

ø±s¡Á|üø£è‹ø£ <äXÊe‘êsê‘·àø£ $wüßídü«s¡÷ù|

Á|üuÛ≤|üsêuÛÑ÷‘· dæ+<ä÷πs ãVæ≤s¡›XÊπs

<e Á>∑ø√De÷s¡uÛÑ yêe÷eπsÔq

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ D+ düs¡«dæ~∆ Á|ü<ë<M

‘·+, <∏ä+, <ä+, <Ûä+, q+,

|ü+, |òü+, ã+, uÛÑ+, eT+

(|ü+, dü', dü' eT÷ Òq <M+ Á‹')

≈£î˝ÀrÔs¡íjÓ÷–˙ eTj·T÷jÓÆT |ü+#·e÷es¡D <e‘ê düVæ≤‘êjÓÆT

Áo\*‘· eTVü‰Á‹|ü⁄s¡düT+<äØ |üsêuÛÑ{≤º]ø±jÓÆT qeT' ˆˆ

Ç‹jÓ÷ì eTTÁ<ëj·÷ Á|üDyT‘Y ˆˆ

8

7

6

5

4

3

2

1

14

13

12

11

10

9

‘·TØ‘êes¡DyéT

#·‘·Ts¡›XÊs¡eTT

86

wücÕ˜es¡DyéT ` n+‘·s¡›XÊs¡eTT :wücÕ˜es¡DyéT ` n+‘·s¡›XÊs¡eTT :wücÕ˜es¡DyéT ` n+‘·s¡›XÊs¡eTT :wücÕ˜es¡DyéT ` n+‘·s¡›XÊs¡eTT :wücÕ˜es¡DyéT ` n+‘·s¡›XÊs¡eTT :

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ ÁV”≤+ ø°¢+ uÒ¢+ düs¡«s¡øå±ø£s¡

#·Áø±j·TqeT' (|ü⁄cÕŒ+»*') πs|òüÁ|üø£è‹ø£

<äXø£fi≤‘·àø£ yÓ’XÊ«qsê_ÛHï »bÕdüTeTq'

dü <äπs n+‘·s¡›XÊπs <e Á>∑ø√De÷s¡uÛÑ

yêe÷eπsÔq

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ j·T+ düs¡«XøÏÔ<M

j·T+, s¡+, \+, e+, X+, wü+, Vü≤+, ø£å+

ì>∑s¡“¤jÓ÷–˙ eTj·T÷jÓÆT wücÕes¡D <e‘ê düVæ≤‘êjÓÆT Áo*‘ê eTVü‰Á‹|ü⁄s¡

düT+<äØ |üsêuÛÑ{≤º]ø±jÓÆTqeT'ˆˆ Ç‹jÓ÷ì eTTÁ<ëj·÷ Á|üDyT‘Y ˆˆ

dü|üÔe÷es¡DyéT ` nwüºø√D #·Áø£eTT :dü|üÔe÷es¡DyéT ` nwüºø√D #·Áø£eTT :dü|üÔe÷es¡DyéT ` nwüºø√D #·Áø£eTT :dü|üÔe÷es¡DyéT ` nwüºø√D #·Áø£eTT :dü|üÔe÷es¡DyéT ` nwüºø√D #·Áø£eTT :

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ ÁV”≤+ Áo+ kÂ' düs¡«s√>∑ Vü≤s¡#·Áø±j·TqeT'

ø£ ø±s¡ Á|üø£è‹ø£ ` nwüºeT÷sêÔ ‘·àø£ ` ø±yTX«s¡

dü«s¡÷ù| |ü<äàsê>∑ s¡T∫πs ncÕºπs <˚e´Á>∑ø√D

e÷s¡uÛÑ yêe÷eπsÔq

n+, Ä+, Ç+, á+, n+, n', uÒ¢+

e•˙yêπ>›e‘ê ÁobÕ<äTø±+ |üP»j·÷$T

‘·s¡Œj·÷$TqeT'

z+ ◊+ ÁV ”≤+ Áo+ s ¡V ü≤d ü ´jÓ÷–˙

eTj·T÷U≤jÓÆT dü|üÔe÷es¡D <e‘ê düVæ≤‘êjÓÆT

Áo \*‘ê eTVü‰ Á‹|ü⁄s¡ düT+<äØ |üsêuÛÑ{≤º]ø±jÓÆT

qeT' ˆˆ

nwüºe÷es¡DyéT ` Á‹ø√DeTT :nwüºe÷es¡DyéT ` Á‹ø√DeTT :nwüºe÷es¡DyéT ` Á‹ø√DeTT :nwüºe÷es¡DyéT ` Á‹ø√DeTT :nwüºe÷es¡DyéT ` Á‹ø√DeTT :

eT<Ûä Á‘· ÁXdü ãVæ≤' |ü•Ãe÷~ ~≈£åîÁbÕ<äø£åDÒ q

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ j·T+, s¡+, \+, e+, dü+, Á<ë+, ÁB+, ø°¢+,

ã÷¢+ dü' düs¡«»+uÛÑHuÛÑ ' ø±yTX«Ø ø±yTX«s¡ u≤DÒuÛÀ´qeT' ˆˆ

u≤D XøÏÔ ÁobÕ<äTø±+ |üP»j·÷$T ‘·s¡Œj·÷$T qeT'

87

qee÷es¡DyéT _+<äTe⁄qee÷es¡DyéT _+<äTe⁄qee÷es¡DyéT _+<äTe⁄qee÷es¡DyéT _+<äTe⁄qee÷es¡DyéT _+<äTe⁄

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ ø£+ düsê«q+<äeTj·T #·Áø±j·T qeT'

_+<ë«- _Ûqï |üs¡ÁãVü‰à‘·àπø _+<äT#·Áπø

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ eT÷\+ Áo \*‘ê eTVü‰ Á‹|ü⁄s¡düT+<äØ

|üsêuÛÑ{≤º]ø± Áo bÕ<äTø±+ |üP»j·÷$T

‘·s¡Œj·÷$TqeT' ÇÁ‹Á‹' dü+‘·s¡Œ´ ˆ

z+ ◊+ ÁV”≤+ Áo+ @cÕ|üsê|üsê‹ s¡Vü≤dü jÓ÷–˙ düsê«q+<äeTjT

#·Áπø düeTTÁ<ë düdæ<ä›j·T'

(d üd æ~ ∆ ') kÕj·TT<ë' d üX ¯ø £ Ôj·T' (d üX ¯ø Ï Ô ') d üyêVü≤Hê

dü|ü]yêsêdüs√«|ü#ê¬s’'

dü+|üPõ‘êdü+‘·]Œ‘êdü+‘·TcÕº dü+‘·TqeT' (ndüTÔ qeT') |ü⁄cÕŒ+»*'!

88

Áo#·Áø£ yÓ’C≤„ìø£ ìsêàDeTT

bH√ï y˚\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·y˚T eTq y˚<ä $C≤„q+‘√ Áo#·Áø£j·T+Á‘·

ìsêàDeTTqT eTq ãTTwüß\T ‘Ó*j·TCÒdæHês¡T. Áo#·Áø£eTT q+<äT yÓTT<ä{

_+<äTe⁄ πø+Á<ä+ ñ+&ÉTqT. Ä ô|’q Á‹ø√D (Á‹uÛÑT»+) eTT+&ÉTqT. M{Ï

Ä<Ûës¡+>± ô|’q ‘Ó*Œq Áo#·Áø£ XÀ¢ø£+ <ë«sê |üPs¡«+ ãTTwüß\T Áo#·Áø±ìï ñ

bÕdüq Ò<ë n<Ûä j·Tq+ Ò<ë |ü]XÀ<Ûäq #dæ |ü<ës¡ú <Ûäs¡àeTT\qT eT]j·TT

>∑DÏ‘· $\Te\qT, yê{Ï e\¢ ø£*π> yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT Ä<Ûë´‹àø£ es¡í\\

<ë«sê ‘Ó*j·TCÒkÕs¡T. H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ j·TT>∑+˝À s¡kÕj·Tìø£ XÊÅdüÔy˚‘·Ô\#˚

ì]à+|üã&çq |æ]j·÷&çø˘ fÒãT˝Ÿ (Periodic Table) Áo #·Áø£

ìsêàD≤ìøÏ #ê˝≤ <ä>∑Zs¡ dü+ã+<Ûä+ ø£*– ñqï~. M{Ïì >∑T]+∫ |ü]o*<ë›+.

yÓTT<ä{Ï>± yÓ’C≤„ìø£ Áo#·Áø£ ìsêàD≤ìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+yÓTT<ä{Ï>± yÓ’C≤„ìø£ Áo#·Áø£ ìsêàD≤ìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+yÓTT<ä{Ï>± yÓ’C≤„ìø£ Áo#·Áø£ ìsêàD≤ìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+yÓTT<ä{Ï>± yÓ’C≤„ìø£ Áo#·Áø£ ìsêàD≤ìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+yÓTT<ä{Ï>± yÓ’C≤„ìø£ Áo#·Áø£ ìsêàD≤ìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+

Áo #·Áø£eTT q+<äT yÓTT<ä≥ XSq´+, nsTT‘ XSq´+ ø±q≥Te+{Ï

X¯Sq´_+<äTe⁄ ñ+&ÉTqT. <ëì Ä<Ûës¡eTT‘√ ˇø£ eè‘·ÔeTT ñ+&ÉTqT. á

eè‘·Ô Ä<Ûës¡+‘√ eè‘·Ô |ü]~Û ˝À|ü\ 51 ì+&ÉT Á‹uÛÑTC≤\T, eè‘·Ô |ü]~Ûì

‘·>∑T\T‘·÷ ô|’ uÛ≤>±q eT]j·TT ÁøÏ+<ä uÛ≤>±q Hê\T>∑T 1/2 Á‹uÛÑTC≤\T,

eè‘·ÔeTTq≈£î ≈£î&ç b&ÉeT\ yÓ’|ü⁄ eè‘·Ô|ü]~Û‘√ ¬s+&ÉT Á‹uÛÑTC≤\T ø£*–, yÓTT‘·ÔeTT

57 Á‹uÛÑT»eTT\T j·TT+&ÉTqT. M{Ï ìsêàDeTT‘√ 21 #·‘·Ts¡ÅkÕ\T ø£*–,

yÓTT‘·ÔeTT 57 Á‹uÛÑT»eTT\T j·TT+&ÉTqT. M{Ï ìsêàDeTT‘√ 21 #·‘·Ts¡ÅkÕ\T

ø£*– ñ+&ÉTqT. á Á‹uÛÑTC≤\ìïj·TT Hê\TZ»‘·\ Á‹uÛÑTC≤\T G ˇø£ Á‹uÛÑT»+

e\¢ @s¡Œ&ÉTqT. nq>± 9 Á‹uÛÑTC≤\ ìsêàDø£\sTTø£\ Áo#·Áø£eTT q+<äT ñ

+&ÉTqT.

Äeè‘·ÔeTTô|’ ncÕº<äX ø£eT\eTT, M{Ïô|’ ø£ eè‘·ÔeTT, Bìô|’ c˛&ÉX<äfi

ø£eT\eTT, Bìô|’q ¬s+&ÉT eè‘·ÔeTT\T ø£*–j·TT+&ÉTqT. M{Ï #·T≥÷º

#·‘·Ts¡ÅkÕø±s¡ <ë«sê\‘√ |üP]Ô Áo#·Áø£eTT ø£*–j·TT+&ÉTqT.

llll

89

Áo#·Áø£eTT q+<äT }Vü≤»ì‘·yÓTÆq ø=\‘·\T Òe⁄. ø=ìï y\ dü+e‘·‡sê\

ÁøÏ‘·yT eTq Äs¡T´\T H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\qT $T+∫q Áo#·Áø£ ìsêàDeTT

#˚dæHês¡T. Á|üdüTÔ‘·eTT eTq≈£î nqT≈£L\yÓTÆq >∑DÏ‘· ø=\‘·\‘√ πø Áø£eT

|ü<ä›‹˝À dæ<ë›+‘·|üs¡eTT>± ì]à+#·Tø=qe#·TÃqT.

Áo#·Áø£eTT eT]j·TT |”]j·÷&çø fÒãT Ÿ

(Periodic Table) ìsêàD≤ìøÏ >∑\ dü+ã+<Ûä+

ˆˆ_+<äT Á‹ø√D edüTø√D <äXÊs¡ j·TT>∑à+

eTq«Ádü Hê>∑ <äX c˛&ÉX dü+j·TT‘êsê+


Áo #·Áø£sê»eTT~‘·+ |üs¡ <e‘êj·÷ '

_+<äT ` Á‹ø√D 1 edüTø√D 8

<äXÊs¡ j·TT>∑à+ 10 G10 eTq«Ádü Hê>∑ (14G14)

<äX c˛&ÉX 16G2 R 18 dü+j·TT‘êsê+


Áo #·Áø£sê»eTT~‘·+ |üs¡ <e‘êj·÷ '

90Periodic Table

11H

2He

23Li

4B e

5B

6C

7N

8O

9F

10N e

311N a

12Mg

13Al

14Si

15P

16S

17Cl

18Ar

419K

20Ca

21Sc

22Ti

23V

24Cr

25Mn

26F e

27Co

28N i

29Cu

30Z n

31G a

32G e

33As

34Se

35Br

36Kr

537Rb

38Sr

39Y

40Zr

41Nb

42Mo

43Tc

44R u

45Rh

46Pd

47Ag

48Cd

49In

50Sn

51Sb

52Te

53I

54X e

655Cs

56B a

57*La

72Hf

73Ta

74W

75R e

76Os

77Ir

78P t

79Au

80Hg

81Tl

82Pb

83B i

84P o

85At

86R n

787Fr

88R a

89**Ac

104Rf

105Db

106Sg

107Bh

108Hs

109Mt

110Uun

111Uuu

112Uub

113Uut

114Uuq

115Uup

116Uuh

117Uus

118Uuo

* Lanth anid es58Ce

59Pr

60Nd

61P m

62Sm

63Eu

64Gd

65Tb

66Dy

67Ho

68Er

69Tm

70Yb

71Lu

** Actinid es90Th

91P a

92 U93Np

94P u

95Am

96Cm

97Bk

98Cf

99Es

100F m

101Md

102N o

103Lr

1G1

(6G2) 8 j·TT>∑à+

(6G2) 8

18

18 j·TT>∑à+

18G14 R 32 eTq«ÁdüHê>∑

18G14 R 32 dü+j·TT‘êsê+

eTqTe⁄ R eTqTe⁄\T 14

nÅdüÔ R Ä<Ûë´‹àø£ nÅkÕÔ\T (πs&çjÓ÷

<ë]àø£‘· ø£\$) Hê>∑ R e+ø£s¡>±

yÓfi¯ófl (Áo#·Áø£eTT˝Àì u≤Vü≤´

ø√D≤\‘√ neT]ø£)

91

H{Ï |æ]j·÷&çø fÒãT Ÿ Ä|òt j·T*yÓT+{Ÿ‡ ‘√Hê{Ï es¡íe÷\

Ä<Ûës¡+>± l#·Áø£ j·T+Á‘· ìsêàD+ <ë«sê düeTq«j·T

|üs¡#·&ÉyÓTÆq~.

eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T :eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T :eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T :eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T :eT÷\ dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\T :

$X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D - Ä~|üsêXøÏÔ

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D ` •e⁄&ÉT

|ü<ës¡úeTT ` $wüßíe⁄

düèwæº ` ÁãVü≤à

Ì„á =ü• ‹² ¥œO Ç Q®°~¡°ë• düVü‰j·TeTT‘√ }Vü≤»ì‘·yÓTÆq ø=\‘·\Tø±ø£

dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq ø=\‘·\ <ë«sê Áo#·Áø£ ìsêàD≤ìï dæ<ë›+‘·|üs¡+>± K∫Ã‘·yÓTÆq

$\Te\‘√ πø Áø£eT |ü<ä›‹˝À e⁄+&ÉTq≥T¢ ìsêàD≤‘·àø£+>± ∫Á‹+#· e#·TÃqT.

Ç~ e÷s¡TŒ#Ó+<äø£ dæús¡‘·«eTT ø£*– j·TT+&ÉTqì ‘Ó\TŒø=qT#·THêïqT.

Áo#·Áø£ ìsêàD≤ìøÏ eTT+<äT>± eT÷\dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡TÔ\ <ë«sê ì]à+∫q

Ä<Ûës¡ πsU≤|ü≥eTT :

Mathematical SriYantra

93Áo#·Áø£ eè‘·ÔeTT : $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D ` Ä~XøÏÔ

#·‘·Ts¡T“¤»eTT : |ü<ës¡úeTT ` $wüßíe⁄

düeTu≤VüQÁ‹uÛÑT»eTT : >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D `•e⁄&ÉT

ø£\sTTø£yÓ’ >∑\ eè‘·ÔeTT

˝À|ü* eè‘·ÔeTT

πø+Á<äeTT (eT÷\_+<äTe⁄ ` düèwæº)

eè‘·Ô yê´düeTT (80 $T.MT)

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456

1234567890123456 .

eT÷\ >∑Ts¡TÔ\ dü÷ÔÁ‘·+ Áo #·Áø£eTT

94

Nakshatra No. of stars Alternate name Dedicated toKrittika 6 AgniRohini 5 PrajaapatiMrigasheerisham 3 SomaAardharaa 1 RudraPunarvasu 2-4 AditiTishya 3 Pushya BrihaspatiAaslesha 1 Ashresha SarpaMaghaa 5 PitruPoorva Phalguni 2 Pubba BhagaUttara Phalguni 2 UttaraHastaa 3 SavitruChitra 1 Chitta IndraSwati 1 VaayuVishaaka 2 IndraagniAnooradha 4 MitraJyeshta 3 IndraVichruta 11 Moola PitruAashada 2 Purvashada AapahAashada(Abhijit) 3 Uttarashada VishvedevaShrona 3 Shravana VishnuShravishta 4 Dhanishta VasuShathaBhishaja 100 IndraProshtapada 2 PurvabhadraProshtapada 2 Uttarabhadra AhirbadhniRevathi 32 PaushaAshwini 3 AshwiniBharani 3 Yama

95

|üP» ` |üPC≤ eT+~s¡eTT ` |üPC≤ Á<äyê´\T

(yÓ’C≤„ìø£ $es¡D)

eTqeTT @<Ó’q ˇø£ ø±s¡ eTTqT #˚j·T‘·\ô|{Ïºq|ü&ÉT Ä $wüj·T

|ü]~ÛøÏ dü+ã+~Û+∫q eT÷\ dæ<ë∆+‘√ ≈£L&çq |üP]Ô $es¡D\T -

n<Ûä´j·TqeTT - |òü*‘·eTT\qT ‘Ó\TdüTø=qT≥ eTTK´eTT. n$ Ä<Ûë´‹àø£

dü+ã+<ÛäyÓTÆq$ ˝Ò<ë yÓ’C≤„ìø£ dü+ã+<ÛäyÓTÆq$ ø±e#·TÃqT. Ä<Ûë´‹àø£+˝À

$wüüj·T |ü]~Û dü÷Á‘·+ ø£*–j·TT+&ÉTqT. yÓ’C≤„ìø£+˝À eT÷\ dæ<ë∆+‘·+‘√

≈£L&çq dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq $es¡D\T ø£*–j·TT+&ÉTqT. eT÷\dæ<ë∆+‘√ ≈£L&çq

Ä<Ûë´‹àø±e>±Vü≤q e\q |üP]Ô nqTuÛÑeeTT \_Û+#·T#·÷ eT]j·TT

|òü*‘·eTTqT bı+<ä>∑\eTT.

eTT+<äT>± Ä<Ûë ´‹àø £ d ü+ã+<Û äy ÓT Æq $wüj·T | ü]~Ûì,

dæ<ë∆+‘·|üs¡eTT>±, yÓ’C≤„ìø£ $es¡D‘√ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

|üPC≤, |üPC≤eT+~s¡eTT, |üPC≤ Á<äyê´\ $es¡D|üPC≤, |üPC≤eT+~s¡eTT, |üPC≤ Á<äyê´\ $es¡D|üPC≤, |üPC≤eT+~s¡eTT, |üPC≤ Á<äyê´\ $es¡D|üPC≤, |üPC≤eT+~s¡eTT, |üPC≤ Á<äyê´\ $es¡D|üPC≤, |üPC≤eT+~s¡eTT, |üPC≤ Á<äyê´\ $es¡D

H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $es¡D:` |üP» nq>± H˚{Ï yÓ ’C≤ „ìø£j·TT>∑+˝À

ªªÁ|üjÓ÷>∑eTTµµ nì #Ó|üø=qe#·TÃqT. |üPC≤ eT+~s¡eTq>± ªªÁ|üjÓ÷>∑XÊ\µµ.

|üPC≤Á<äyê´\q>± Á|üjÓ÷>∑XÊ\˝À ñ|üjÓ÷–+#·T |ü]ø£s¡eTT\T. á

Á|üjÓ÷>∑XÊ\ Ò ˇø=ÿø£ÿ kÕúsTTì ã{Ïº yê{Ï ù|s¡T¢ ø£*– j·TT+&ÉTqT.

|üPC≤eT+~s¡eTT ` Á|üjÓ÷>∑XÊ\

<yê\j·TeTT ` ø±sêà>±s¡eTT (bòÕ´ø£ºØ)

ãTTwæ ÄÁXe÷\T ` ØôdsYÃ ôd+≥sY‡ (|ü]XÀ<Ûäq)

eTVü≤s¡T¸\#˚ Ä<Ûë´‹àø£ $wüj·÷\T n<Ûä´j·TqeTT (|ü]XÀ<Ûäq)

#j·Tã&çq yê{Ï ìs¡÷|üD\qT <yê\j·÷\qã& ø£sêà>±sê\ <ë«sê ñ

‘·Œ‹Ô ø±ã&çq |òü*‘ê\qT |üPC≤eT+~sê\qã&˚ Á|üjÓ÷>∑XÊ\\ <ë«sê

nqTuÛÑeeTT˝ÀìøÏ ‘Ó#·TÃø=qT≥. nqï< yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüD.

eTVü≤s¡T¸\ Ä<Ûë´‹àø£ n<Ûä j·TqeTT˝À (|ü]XÀ<Ûäq˝À) eTTK´eTT>±

j·T»„eTT\T ø£\e⁄.

96

1. j·T»„eTT:`1. j·T»„eTT:`1. j·T»„eTT:`1. j·T»„eTT:`1. j·T»„eTT:`á j·T»„eTT |üP]Ô>± eTVü≤s¡T¸\ Ä<Ûä j·TqeTT˝À e⁄+&ç

yê] ÄBÛqeTT˝À ìs¡«V æ≤+#·ã&ÉTqT. Bì Á| üu Û≤eeTTqT

$X«u≤VüQfi´ø£fi≤´D≤ìøÏ $ìjÓ÷–+‘·Ts¡T.

ñ<ë: á j·T»„eTT\T Äj·÷ n<Û ä ´j·Tq $\Te\qT ã{Ï º

‘·>∑TkÕúHê Òs¡Œs¡#·Tø=ì #j·TT<äTs¡T. yê{Ï À ªes¡TD j·T»„eTTµ nqT <ëìì

#ê˝≤ es¡≈£î b‘Ó’q Á|ü<XeTT\T Ò<ë #·T≥Tºø=+&É ÁbÕ+‘·eTT ø£*– @|ü⁄>±

ô|]–q ns¡D´ eT<ÛäéTTqT ‘·>∑T kÕúqeTT eTVü≤s¡T¸\T @s¡Œs¡#·Tø=ì

#˚j·TT<äTs¡T. á j·÷>∑XÊ\\ ìsêàDeTT yÓ’C≤„ìø£ $\Te\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç

ìsêàDeT>∑TqT. á $\Te\qT ‘Ó\T|ü⁄q<˚ Ä>∑eTXÊÅdüÔeTT. sTT+<äT˝À

$ìjÓ÷–+#·T Á<äeéTT\T Äj·÷ j·T»„ ìs¡«Vü≤D\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&çj·TT+&ÉTqT.

ªªes¡TD j·T»„eTTµµ ˝À |ò üTè‘·eTTqT (HÓsTT´) Á|üeTTK Á<äeéTT>±

$ìjÓ÷–+‘·Ts¡T. eT]j·TT yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\T, ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘ê\T yÓTTˆˆ

yê{Ïì <ë«s¡ j·T»„ eTTVüAs¡úeTTqT ìs¡ísTT+∫ ÁbÕs¡+_Û+#·T<äTs¡T. M{Ï

$\Te\qT Á|ü‹bÕ~+#·Tq<˚ Á>∑Vü≤>∑eTq XÊÅdüÔeTT. BìøÏ eTTU≤´<Ûës¡eTT

l#·Áø£eTT (j·T+Á‘·eTT)

á j·T» „ëTeTT˝À (n–ï) |ò ü T è‘ ·eTT y ˚j·TT≥ e\q

ëT>∑T+&ÉeTT qT+&ç ñ<ä “ ¤$+∫q n–ï C≤«\\ <ë«sê Ä$¬s ’

y˚T|òüTeT+&É\eTT #˚s¡TqT. n#·Ã≥ q÷HÓ _+<äTe⁄\ e\q ˙{Ï Ä$]

|òüT˙uÛÑ$+∫ es¡ eTT ≈£î]j·TTqT. á dü÷Á‘·eTT\H H{Ï qMqj·TT>∑eTT˝À

yÓTs¡T>∑T|üs¡∫ qMq |ü<ä›‘·T\ì (øö¢&é d”&ç¢+>¥) #Ó|üø=qT#·T es¡ eTT\T

≈£î]|æ+#·T≥≈£î Ä<ÛäTìø£ yÓ’C≤„ì≈£î\T Á|üj·T‘·ïeTT\qT #j·TT#·THêïs¡T.

2. j·÷>∑eTT :`2. j·÷>∑eTT :`2. j·÷>∑eTT :`2. j·÷>∑eTT :`2. j·÷>∑eTT :` j·T»„eTT $X«ø£fi≤´D |òü*‘·yÓTÆ‘, j·÷>∑eTT, j·÷>∑ø£s¡Ô

|òü*‘·eT>∑TqT. á j·÷>±\˝À |ü⁄Á‘·Ôø±yTwæ j·÷>∑eTT, nX«yT<Ûä j·÷>∑eTT

yÓTTˆˆ>± nHø£ j·÷>∑eTT\T ø£\e⁄.á j·÷>∑eTT\ìïj·TT <ë‘·T|ü⁄wæº ø=s¡≈£î

#j·TTq{Ïº$. Bì Á|üuÛ≤eeTT Jesê•˝Àì <ë‘·Te⁄\ô|’ #·÷|ü⁄qT. n+<äTe\H

j·÷>∑ì$T‘·ÔeTT j·÷>∑|üXóe⁄\qT Ä<äs¡Ù+>± rdüT≈£î+{≤s¡T. n+‘ø±ì ã*

sTTe«s¡T. Ç~ ìwæ<ä ›eTT. XÊπøÔj·Tø±s¡T\T ã* |üX¯óe⁄qT, ã*>±

nq«sTT+#·Tø=ì ã*#j·T&ÉeTT »s¡T>∑T‘·T+~. Ç~ nHê#ês¡eTT.

97

j·T»„eTT\T $X¯«ø£fi≤´HêìøÏ dü÷#·qø±>±, j·÷>∑eTT j·÷>∑ø£s¡Ô

|òü*‘·eTT bı+<äT≥≈£î dü÷#·q. j·T»„eTT eT]j·TT j·÷>±\˝À $Á>∑Vü‰sê<Ûäq

˝Ò<ë j·T+Á‘ê\T+&Ée⁄. y˚<ä|üsƒ¡qeTT eT]j·TT ;C≤ø£ås¡ |üsƒ¡qeTT ø£*–

j·TT+&ÉTqT.

<˚yê\j·÷\T :`<˚yê\j·÷\T :`<˚yê\j·÷\T :`<˚yê\j·÷\T :`<˚yê\j·÷\T :` j·T»„eTT eT]j·TT j·÷>∑ |òü*‘· n<Ûä´j·Tq πø+Á<ë˝Ò

<yê\j·÷\T. Ç#·Ã≥ y<äeT+Á‘· |üsƒ¡qeTT‘√ bÕ≥T ;C≤ø£ås¡dü+|üP{Ï‘√ ≈£L&çq

j·T+Á‘· ‘·+Á‘·eTT\T+&ÉTqT. á <yê\j·÷\T n<Ûä j·Tq|üs¡T\≈£î Ä<Ûë´‹àø£

|ü<ä∆‹˝À ãTTwüß\#˚ n<Ûä´j·TqeTT #˚dæq |òü*‘ê\qT $e]+#·T≥≈£î

Ä<äs¡ÙeT>∑TqT. n+<äT#˚ ‘·+Á‘·XÊÅdüÔeTT\˝Àì X¯≈£îÔ\≈£î ∫Vü≤ïeTT\T>±

j·T+Á‘·eTT\qã&ÉT πsU≤∫Á‘·eTT \T|üjÓ÷–+‘·Ts¡T. ã\dü‘·« Á|ü<ÛëqyÓTÆq XøÏÔì

πsU≤∫Á‘·eTTq, <e‘êdü«s¡÷|üeTTqT e÷qe dü«s¡÷|üeTTe … •\ŒeTTq+<äT

($Á>∑Vü≤eTT), es¡í∫Á‘·eTT\+<äT ì]à+∫]. á $<ÛäeTT>± ì]à+#·T≥ ñ‘·ÔeT

e÷s¡ZeTì ìdü‡+ø√#·eTT>∑ n+^ø£]+|ü e\dæ j·TTqï~.

<˚yê\j·÷\ n<Ûä´j·TqeTT e\q bı+~q C≤„Hêìï >∑èVü≤düTÔ\T

neT\T#˚düTø√e&Üìπø |üP»\T, |üPC≤eT+~sê\T. Ç{Ïº C≤„qeTT e\q

|òü*‘ê\qT bı+<äT≥≈£î ñbÕdü≈£î\T Ò<ë n<Ûä j·Tq|üs¡T\ Ä»e÷sTTwæ À

uÀ<Ûäq bı+~ Ä#·]+#·e …qT. Ò<ë dü<äTZs¡T uÀ<Ûäq bı+<äe …qT. n+<äT#

>∑Ts¡TÁs¡“¤Vü‰à >∑Ts¡T]«wüßís¡TZs¡Tπsy√ eTùV≤X«s¡'

>∑Ts¡TkÕ‡øå±‘·Œs¡+ÁãVü≤à ‘·ôd’àÁo >∑Ts¡yqeT' ˆˆ

|üP»≈£î ø±e\dæq edüTÔe⁄\T (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D‘√)|üP»≈£î ø±e\dæq edüTÔe⁄\T (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D‘√)|üP»≈£î ø±e\dæq edüTÔe⁄\T (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D‘√)|üP»≈£î ø±e\dæq edüTÔe⁄\T (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D‘√)|üP»≈£î ø±e\dæq edüTÔe⁄\T (yÓ’C≤„ìø£ $es¡D‘√)

1. eT÷&ÉT XóÁuÛÑyÓTÆq ‘Ó\¢ì Ò<ë ø£qø±+ãs¡ eÅdüÔeTT\T. ø£{Ï ø£≥Tºø=qT≥≈£î

|ü+#·, Ç+ø=ø£{Ï ñ‘·ÔØj·TeTT (ô|’qydüTø=qT≥≈£î), eT÷&Ée~ Vü≤düÔeTT\qT

Xó~∆ #düTø=qT≥≈£î.

(Vü≤düÔ Xó~∆ #j·Tì#√ eTqeTT Ä#·eTqeTT #j·TTq|ü&ÉT ns¡#‹‘√

ô|<äe⁄\qT ‘êøÏq|ü&ÉT, ô|<äe⁄\ô|’ ñ+&çq ≤˝≤»\eTT Ò<ë b+–* ‘·>∑T\TqT.

á ≤˝≤»\eTT |üPC≤Á<äe´eTT …’q Á|ükÕ<äeTT\≈£î ‘·–* n|ü$Á‘·eT>∑TqT. nq>±

eTq˝À @yÓ’Hê n+≥Tyê´<ÛäT\Tqï#√ yê{Ï ÁøÏeTT\T ÄVü‰s¡|ü<ësêú\T Ò<ë |üPC≤

Á<äyê´\≈£î n+≥Tø=ì Ç‘·s¡T\≈£î yê´|æ+|ü>∑\e⁄. yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT).

98

2. ÄdüqeTTq≈£î (≈£Ls=ÃqT≥≈£î) <äs¡“#ê|ü Òø£ |”≥

(|”≥≈£î ÇqT|ü N\\Tqï X¯Øs¡eTTq≈£î ‘·>∑T\≈£î+&Ü X¯ó∫ >∑\

eÅdüÔeTTqT ø£|üŒe …qT. bÕ\B∏Hé #ê|ü\T Ò<ë ÀVü≤eTT# #j·Tã&çq |”≥\T

ìwæ<ä›eTT. ø±s¡DeTT eTqeTT |üèB∏« qT+&ÉT bı+<äT XøÏÔì (>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D

XøÏÔ) ø£ Áø£eT |ü<ä∆‹˝À Á|üdü]+#·≈£î+&Ü Ä≥+ø£|üs¡#·TqT. yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT)

3. #Ó+ãT, ¬s+&ÉT >±¢düT\T (ˇø£{ Ï d ü«yê&Éø±ìøÏ ¬s+&Ée~

|üPC≤ø±s¡ Áø£eTeTTq≈£î) ˇø£ ñ<ä›πsDÏ (#Ó+#ê)

4. ‘·T\d”e÷\: 27 Ò<ë 54 |üPdü\ >∑\~. BìH »|üe÷\ n+<äTs¡T. á

»|üe÷\˝À 108 |üPdü\T ≈£L&Ü e⁄+&Ée#·TÃqT.

(»|üe÷\ e\¢ |üP»≈£î »|üeTTqT eTqdüT˝À ˝…øÏÿ+#·≈£î+&É ñ

+&ÉT≥# @ø±Á>∑‘· ø£*Œ+#·TqT. »|üe÷\ q÷\T<ës¡eTT Ò<ë |ü≥Tº<ës¡eTT

Ò<ë sê– Ò<ë ã+>±s¡T r¬>\‘√ ≈£Ls¡Œã&çq~ ñ‘·ÔeTeTT. ÇqT|ür>∑‘√

Ò<ë qs¡eTT\‘√ Ò<ë HÓ’ ≤Hé <ës¡eTT\‘√ ≈£Ls¡Œã&çq$ ìwæ<ä›eTT. ø±s¡DeTT

M{Ï Àì $wü|ü<ës¡úeTT\T #‹ eTTìyfifl≈£î >±j·TeTT\Tqï s¡T>∑à‘· Òs¡Œ&ÉTqT.

` yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT)

5. ≈£î+≈£îeT Ò<ë #·+<äqeTT :`

Xó<ä∆yÓTÆq ≈£î+≈£îeT Ò<ë #·+<äqeTT bÕ\ uÛ≤>∑eTTq nq>± ¬s+&ÉT

ø£qT yÓ+Á≥Tø£\ eT<Ûä uÛ≤>∑eTTq ô|≥Tºø=qe …qT.

(≈£î+≈£îeTqT qT~{Ïô|’ <Ûä]+#·T≥ e\q eTq yT<ÛädüT‡ À @ø±Á>∑‘·

ø£\T>∑TqT. ˝Òì#√ eTqeTT ø£fi¯ófl eT÷düTø=ì »|üeTT #˚j·TT#·TqïqT,

X¯Øs¡eTT˝À @<Ó’Hê nej·TeTT\qT ø±ì, Ç‘·s¡ Ä˝À#·q ø£*Œ+#·Tø=ìq

yÓ+≥H eTq yT<ädüT‡ yÓT<ä&ÉT eT]j·TT ø£fiflô|’ düŒ+~+∫ @ø±Á>∑‘·≈£î uÛÑ+>∑eTT

yê{Ï\T¢qT. Bìì ìyê]+#·T≥πø qT~{Ïô|’ <Ûä]+∫q ≈£î+≈£îeT u§≥Tºô|’

@ø±Á>∑‘· ø£*Œ+∫q, yT<ädüT‡ ìXÃ\‘· bı+<äTqT.)

|üP»≈£î bÕ{Ï+#·e\dæq ìj·TeTeTT\T (yÓ’.$.‘√)

1. |üP»≈£î eTT+<äT>± ø±\ø£è‘· eTT\T |üP]Ô#düTø=ì ‘·\MT<ä qT+&ç Xó

ÁuÛÑyÓTÆq ˙{Ï kÕïq+ #j·Te …qT.

99

(X¯ó ÁuÛ ÑyÓT Æq ˙{Ï kÕïqeTT e\q X¯Øs¡eTTô|’ >∑\ eTT]øÏì

‘=\–+#·T≥j˚T ø±ø£ ˙{Ï˝Àì ÁbÕDyêj·TTe⁄ ˝Ò<ë ÄøÏ‡»Hé yêj·TTe⁄

X¯Øs¡<Ûë‘·Te⁄\‘√ dü$Tà‘·yÓTÆ X¯Øs¡ ‘˚»düT‡H˚ø±ø£ X¯Øsêej·Te˝≤qT ñ

‘Ô»|üs¡#·TqT. yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT) |üPC≤ ìs¡íj·TeTT\qT ã{Ïº ñ<äj·TeTT,

kÕj·T+ø±\eTT kÕïqeTT #j·Te …qT.

2. ‘·&çã≥º\‘√ |üP» #j·Tsê<äT.

(‘·&çã≥º\ e\q @s¡Œ&ÉT ñwüí, ÁbÕDyêj·TT\ e´‘ê´düeTT eTqeTT

XÊ«dü <ë«sê Á>∑Væ≤+#·T ñwüí, ÁbÕD yêj·TTe⁄\‘√ @ø°uÛÑ$+#·ø£b˛e⁄≥ yT<ÛädüT‡ À

@ø±Á>∑‘· ìXÃ\ dæú‹ bı+<äC≤\<äT ` yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT)

3. |üP» dü÷s√´<äj·TeTTq≈£î |üPs¡«eTT nq>± ñ<äj·T+ >∑+ˆˆ 5.30 ìˆˆ\

qT+&ç >∑+ˆˆ 6.30 ìˆˆ\ dü÷sê´düÔeTj·TeTT ‘·sê«‘· nq>± >∑+ˆˆ 6.30 ìˆˆ\

qT+&ç >∑+ˆˆ 7.30 ìˆˆ\ eT<Ûä #j·TT≥ ñ‘·ÔeTeTT. eTq @ø±Á>∑‘·qT ã{Ïº

düeTj·TeTTqT ô|+#·Tø=qe#·TÃqT.

(á düeTj·TeTT\˝À yê‘êes¡DeTT ìXÃ\ dæú‹øÏ #s¡TqT. m≥Te+{Ï

n\»&ÉT\T+&Ée⁄. nq>± Xã›ø±\Twü eTT, yê‘êes¡D ø±\Twü eTT yÓTTˆˆq$ `

yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT)

4. |üPC≤düeTj·T+˝À ≈£Ls=ÃqT $<ÛëqeTT : X¯ó∫>∑\ >∑~˝À (s¡÷yéT)

áXÊq´eTT\qT #·÷#·Tø=qe …qT. eTqeTT ≈£Ls=ÃqT kÕúqeTTq≈£î 9 Ò<ë

10 n+>∑TfieTT\ (23`25 ôd+.MT) b‘·TÔ À, nq>± eTq Hê_ÛkÕúq+q≈£î

(u§&ÉT¶) düe÷+‘·s¡+>± ñ+&ÉTq≥T¢ #·÷#·Tø=ì áXÊq´`‘·÷s¡TŒ >√&É≈£î

>∑÷&ÉTe⁄+&Ée …qT. Ò<ë <e‘ê|”sƒ¡eTT ñ+#·e …qT.

(á áXÊq´ kÕúqeTT ` ã\e‘·Ôs¡yÓTÆq HÓ’s¡T‹ ãTT‘·T|üeHê\T Ò<ë

HÓ ’s ¡T‹ >±\T\T e\¢ @s¡ Œ&ÉT n\»&ÉT\qT, ã\V”≤qyÓT Æq áXÊq´

ãTT‘·T|üeHê\T Ò<ë >±\T\# dæús¡‘·«eTT ... ø±ã&ÉTqT. á dæús¡‘·«eTT˝À

eTqdüT‡ @ø±Á>∑‘· bı+<äT≥j˚T>±ø£, ô|’ $<ÛäeTT>± <˚e‘ê |”sƒ¡eTTqT

ì]à+#·Tø=ìq eTq XØs¡ nej·TeeTT\˝À dæús¡‘·«eTT ø£\T>∑TqT. nq>±

eTq XØs¡ nej·Tyê\ô|’ b≥Te+{Ï uÛ≤s¡eTT Òø£ düTHêj·TdüeTT>± ñ+&ÉTqT.

` yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT)

100

|üP»≈£î|üÁø£$T+#·T≥≈£î eTT+<äT |üPC≤|”sƒ¡eTTq≈£î b<äTs¡T>±,

‘·÷s¡TŒeTTKeTT>± |ü<ëàdüqeTT ydüTø=ì ô|’ #Ó|æŒq≥T¢ <äs¡“¤#ê|ü Ò<ë |”≥ô|’q

(ìj·TeTT\ Á|üø±s¡eTT) ≈£Ls=Ãqe …qT.

101

;ÛC≤ø£ås¡ ñ<ä“¤eeTT ` XøÏÔ ` $\Te

eTq yT<ÛädüT‡, es¡íe÷\˝Àì nø£ås¡ ≈£Ls¡TŒ |üsƒ¡D e\qH |ü]|üø£«eTT

#Ó+~ C≤„Hê_Ûeè~∆bı+<äTqT. á nø£ås¡ ≈£Ls¡TŒ eTq yT<ÛädüT‡ Àì <Ûë‘·Te⁄\ô|’

ø£<ä*ø£\T ... ø£*–+∫, ìøÏå|üÔeTT eT>∑TqT. á XøÏÔH uÛÑ>∑e‘Yø£è|ü (á

XøÏÔì ø£qT>=q Òø£b˛e⁄≥#) n+<äTeTT. á nø£ås¡≈£Ls¡TŒ˝Àì ø£+sƒ¡ Xã›eTT

... e÷qe⁄ì˝Àì yT<ÛädüT‡ e÷Á‘·+ Á>∑Væ≤+#·>∑*–q XøÏÔH, uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ø£*Œ+∫q

eTVü‰es¡eTT>± uÛ≤$+‘·TeTT.

es¡íe÷\˝Àì nø£ås¡eTT\ qT+&ç @s¡Œ&çq< ;C≤ø£ås¡eTT eT]j·TT ñ

‘·Œ‹ÔøÏ eT÷\yÓTÆq~.

;» G nø£ås¡eTT R ;C≤ø£ås¡eTT.

;»eTT nq>± eT÷\eTT Ò<ë _+<äTe⁄ Ò<ë ñ‘·Œ‹Ô. á _+e⁄H

ª0µ dü÷∫+#·&ÉyÓTÆq~. á _+<äTe⁄ X¯SqéTT‘√ ≈£L&çq nq+‘·yÓTÆq

$\TeqT (XøÏÔì) ø£*–j·TTqï~. _+<äTe⁄ Ò<ë ª0µ XSqéTT>± ø£qã&ÉT‘·T+<

ø±ì n~ (>∑DÏ‘·eTT˝Àì) ª1µ øÏ #]Ãq nq+‘·yÓTÆq $\TeqT ª1µ øÏ ø£*Œ+#·TqT.

Ä ª1µ ì eT÷\kÕúq+ qT+&ç ‘=\–+∫q, nìï _+<äTe⁄\T Ò<ë ª0µ $\Te\T

X¯SqéT>∑TqT.

ñ<ë :` 1) 1000 ..................... (µ) $\Te nq+‘·eTT.

2) 000 ........................ (., 0) $\Te XSqéTT.

n< $<ÛäeTT>± es¡íe÷\˝Àì nø£ås¡eTTq≈£î ª0µ #]Ãq#√, <ëì jÓTTø£ÿ

ø£+sƒ¡ñ‘·‡s¡D ~«>∑TD°ø£è‘·eT>∑TqT. á $<ÛäeTT>± ~«>∑TD°ø£è‘·eTT ø±ã&çq

nø£ås¡eTT jÓTTø£ÿ ø£+sƒ¡Xã›eTT qT+&ç yÓ\Te&çq Xã›‘·s¡+>±\T, Á|ü<∏äeT $ìøÏ&ç

kÕ<ÛäyÓTÆq ø£s¡ íuÛ Ò] <ë«sê düèwü ºeTT>± eTq y˚T<Û ädüT‡≈£î #˚] n#·Ã{Ï

<ë‘·TìsêàDeTTô|’ Á|üuÛ≤e‹yÓTÆ ìøÏå|üÔeT>∑TqT.

es¡íe÷\˝Àì @<ì nø£ås¡eTT |ü*øÏq yê{Ï * ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT

düŒ+<äq ø£\T>∑CÒj·TTqT. ø±ì Ä nø£ås¡eTT ª0µ ‘√ ø£*|æ ñ#·Ã]+∫q <ëì

ìj·TeTeTTqT bÕ{Ïdü÷Ô ñ#êÃ¤s¡D≤q+‘·s¡eTT ô|<äe⁄\T eT÷dæø=ìb˛e⁄qT.

nø£ås¡ düŒ+<äq ø£+fÒ nø£ås¡eTT‘√ #] düTqï‘√ ñ#·Ã]+∫q ;C≤ø£ås¡eTT eTq˝À

102

XØs¡eTT Ò<ë <Ûë‘·T düŒ+<äq ø£*–+#·TqT. á $<ÛäeTT>± <Ûë‘·T düŒ+<äq

ø£*Z+#·T Xã›yT ;C≤ø£ås¡eTT.

ñ<ë: n R dü«s¡dü+uÛÀ<äq ø£*Z ñ+&ÉTqT.

nG+ R n+ R nyéT ;C≤ø£ås¡ dü+uÛÀ<äq ø£*Z ñ+&ÉTqT.

nG+G... R nyéT....

dü+düÿè‘·XÀ¢ø±\˝À ;C≤ø£åsêìï >∑T]Ô+#·T≥

dü+düÿè‘· yê´ø£s¡DeTT˝À ª+µ ≈£î ø£*Œ+∫q Á|ü‘˚ ø£ ìj·TeTeTTqT

|ü]o*<ë›+.

1. dü+düÿè‘·eTT˝Àì yê´ø£s¡D ìj·TeTeTT @eTq>± @ø£ |ü<äeTT q+<äT,

es¡ZeTT\ j·T+<ä* ‘=* Hê\T>∑T nø£ås¡eTT\≈£î (düTHêï‘√ ≈£L&çj·TTqï

nø£ås¡eTT) eTT+<äT düTqï Áyêj·Tsê<äT. |ü+#·e÷ø£ås¡eTTH Áyêj·Te …qT.

2. |ü<ë+‘·eT+<äT eTø±s¡eTTq≈£î ã<äT\T>± düTqï Áyêj·Tsê<äT

3. |ü<ë+‘·eT+<ä* eTø±s¡eTTq≈£î n#·TÃ |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT Ä ¬s+&ç+{Ïì

ø£*|æ Áyêj·Te#·TÃqT.

4. dü+düÿè‘· es¡íe÷\˝À nqTq~ Vü≤\+‘· dü+»„. nq>± bı\T¢

Vü≤\T¢ nì ns¡úeTT. nq>± ªøµ nì Á>∑Væ≤+#·e …qT.

103

dü+düÿè‘· XÀ¢ø±\˝À ;C≤ø£ås¡eTT Á|ü‘˚´ø£ Á|ü‹|ü‹Ô ø£*– e⁄+&ÉTqT.

;C≤ø£ås¡eTT‘√ ≈£L&çq XÀ¢ø±\qT

yêøXó~∆‘√ nø£ås¡<√wüeTT Ò≈£î+&Ü |ü]ƒ+#·e …qT.

y<ä eT+Á‘· (XÀ¢ø£) ìsêàDeTT

XÀ¢ ˆ ãTT‘·T' düT<äs¡Ùq' ø±\' |üs¡yTwæ|ü] Á>∑Vü≤'

ñÁ>∑' dü+e‘·‡s√ <äøå√ $ÁXÊyÓ÷ $X« <äøÏåD' ˆˆ (45 e XÀ¢ ˆ)

uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝Àì uÛ≤wü\ (dü+düÿè‘·eTT, ‘Ó\T>∑T, Væ≤+~

(<eHê–]) yÓTTˆˆ) jÓTTø£ÿ ñ#êÃ¤s¡D yê{Ï nø£ås¡ Áø£eTeTTqT (Script)

b˛*j·TT+&ÉTqT. b#·Ã≥ e÷s¡<äT. á ìj·TeT Ä<Ûës¡eTT‘√ nø£ås¡eTTqT

ø±ì ;C≤ø£ås¡eTTqT ø±ì düT\Te⁄>± ø£+sƒ¡ ñ#êÃ¤s¡D <ë«sê Script >± (Text

Format) ø£+|üP´≥sY Áb Á>±eTD #j·TT≥≈£î düT\Te⁄>± e⁄+&ÉTqT.

ñ<ë:` ªnµ nH nø£ås¡eTT jÓTTø£ÿ ø£+sƒ¡ ñ#·Ãs¡D(Vibration) TextFormat >± ø£+|üP´≥sY Áb˛Á>±yéT #˚j·TT≥≈£î düT\Te⁄>± ñ+&ÉTqT. n<˚

Ç+ ¢wüß u≤wü ñ#·Ãs¡D≈£î, Script ≈£î (Spelling) ‘&Ü ø£ì|æ+#·TqT.

n+<äT# Text Format >± ø£+|üP´≥sY Áb Á>±yéT #j·TT≥≈£î ø£wüºeT>∑TqT.

104

es¡› ø£\X kÕú|üqyéT

dü«|ü⁄s¡‘·'yêeT uÛ≤π>Á‹ø√Deè‘·Ô#·‘·Ts¡ÁXÊø±s¡+ eT+&É\+ eT‘·‡ eTTÁ<ëj·÷$*U≤

`

z+ ø£\Xdü eTTUÒwüßí'

ø£+πsƒs¡TÁ<ä' düe÷Á•'

eT÷ Ò‘·Á‘·dæú‘√ ÁãVü≤àeT<Û e÷‘·è>∑D≤'düàè‘ê'

≈£îø£å‘·TkÕ>∑sê' düπs«dü|üÔ B«bÕedüT+<Ûäsê ˆ

ãTTπ>«<√-<∏äj·TEπs«<ä' kÕeTy<√-|ü <∏ä s¡«D' ˆˆ

n+¬>’XÃ düVæ≤‘ê' düπs« ø£\XÊ+ãT düe÷Á•‘ê' ˆˆ

kÕe÷Hê´s¡È$~'

es¡ú kÕÁ‘·dü <äøÏåD‘·'

es¡ú bÕÁ‘·>∑ ‘q » Òq

_+<äTÁ‹ø√D wü{ÀÿD eè‘·Ô#·‘·Ts¡ÁXÊ‘·àø£+

eT+&É\+ eT‘·‡ eTTÁ<äj·÷ìsêàj·T ˆˆ

#·‘·Ts¡ÁX‚ n^ïXÊdüTs¡ yêj·T ø√DÒwüß

eT<Û ~≈£åî#· u≤˝≤ wü&É+¬>’'

dü+|üP»jT‘Y! j·T<∏ë ` s

>∑D|ü‹ |üPC≤ ` $wüßí|üPC≤ ` •e|üPC≤ ` \j·÷+>∑|üPC≤

` wü&Ü+>±s¡ÃqyéT

105

ì‘ê´<˚Mj·T»qyéT :ì‘ê´<˚Mj·T»qyéT :ì‘ê´<˚Mj·T»qyéT :ì‘ê´<˚Mj·T»qyéT :ì‘ê´<˚Mj·T»qyéT :

‘·‘√eT<Ûä Á‹ø√Ddü <äøÏåDπsU≤j·÷+ yês¡TD≤´<ë π>ï

j·÷+‘·+ Áø£yTD ªªn+, Ä+, Ç+, á+, ñ+µµ Ç‹,

|üPs¡« πsU≤j·÷+ Äπ>ïj·÷ BXÊHê+‘·+ }+, ãTT+,

ãT÷+, \T+, \÷+* Ç‹

ñ‘·Ôs¡ πsU≤j·÷+ áXÊHê~ yês¡TD≤´+

‘·+ @+, ◊+, z+, W+, n+ Ç‹!

|ü+#· |ü+#·dü«sêHé $uÛ≤e´‘˚wüß yêe÷eπsÔq

ø±yTX«sê´~ ì‘ê´j·TCÒ‘Y!

_+<Í c˛&ÉX+ dü«s¡+ (n') $∫+‘· eTVü‰ì‘ê«+ j·TCÒ‘Y

>∑Ts¡T eT+&É˝≤s¡ÃqyéT :>∑Ts¡T eT+&É˝≤s¡ÃqyéT :>∑Ts¡T eT+&É˝≤s¡ÃqyéT :>∑Ts¡T eT+&É˝≤s¡ÃqyéT :>∑Ts¡T eT+&É˝≤s¡ÃqyéT :

‘·‘√ <˚yê´' |üXÊÃ‘Y eT÷\ Á‹ø√D |üPs¡«πsU≤j·÷' ‘·<äe´eVæ≤‘·

ÁbÕ>∑Á>∑Á‹ø√D |ü•ÃeT πsU≤j·÷XÊÃ+‘·πs $eT˝≤ »sTTH√´s¡à<Û ns¡TD≤ yêπ>∆<∏än

düìï<ÛÍ <äøÏåD√‘·Ôsêj·T‘·+ πsU≤Á‘·j·T+ $uÛ≤e´ ` <äøÏåD dü+kÕúÁø£y˚TD ~e´

dæ~›e÷qyêK´ yÓ÷|òüTÁ‘·j·T+ eTTìy<äedüT dü+K´+ düeTs¡ÃjT‘Y !

‘·‘·' Á|ü<∏äeTπsU≤j·÷+ |üs¡y˚Twæ˜>∑Ts¡TeT+Á‘˚D |üs¡y˚Twæ˜

>∑Ts¡T+,

<ä«rj·TπsU≤j·÷+ |üs¡eT>∑Ts¡T eT+Á‘D |üs¡eT>∑Ts¡T+,

‘·èrj·TπsU≤j·÷+ dü«>∑Ts¡TeT+Á‘D dü«>∑Ts¡T+#·j·TCÒ‘Y ˆ

106

ªª yÓ’C≤„ìø£ yê<ëìøÏ ` ‘·s¡ÿ yê<ëìøÏ `

Ä<Ûë´‹àø£ »yêãT\Tµµ

eTT+<äT>± eTqeTT 3 s¡ø±\ s¡#·q\qT >∑÷]Ã ‘Ó\T‡≈£îHêï+. n+<äT˝À

‘·s¡ÿ|üs¡yÓTÆq s¡#·q\˝À $eTs¡Ù\T ` Á|ü‹ $eTs¡Ù\T yÓ\Te&ÉTqì

‘Ó\T‡ø√e&ÉyÓTÆq~. Ä $eTs¡Ù\˝À ... Á|ü‹ ø£ÿs¡T Á|ü•ï+#·Tø=H~, Ä˝À∫+#~

eTTK´+>±... ªª<˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë?µµªª<˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë?µµªª<˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë?µµªª<˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë?µµªª<˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë?µµ

yÓ’C≤„ìø£ $es¡DyÓ’C≤„ìø£ $es¡DyÓ’C≤„ìø£ $es¡DyÓ’C≤„ìø£ $es¡DyÓ’C≤„ìø£ $es¡D

eTq dü+düÿè‹˝À (y<ä $C≤„q+) uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nq>± XøÏÔ

dü«s¡÷|üeTì, ìsêø±s¡T&Éì #ÓbÕŒπs ø±ì Äø±sêìï e]í+#· Ò<äT. n≥T ‘·sê«‘·

<ëì qT+&ç ñ<ä“¤$+∫q X¯≈£îÔ\qT $$<Ûä Äø±sê\T>± e]í+#·&ÉyÓTÆq~.

eTqeTT ªne⁄qTµ nHêï Ò<ë ªø±<äTµ nHêï ¬s+&ç+{ÏøÏ dæ<ë∆+‘· |üs¡yÓTÆq

ìs¡÷|üD ñ+&Ü*. n|ü& n~ dæús¡‘·«eTT ø£*– e⁄+≥T+~. n< Ä#·s¡D˝ÀìøÏ

sê>∑\e⁄.

|üPs¡«|ü⁄ yÓ’~ø£ j·TT>∑+˝À e∫Ãq dæús¡ dæ<ë∆+‘ê\ <ë«sê e∫Ãq

Ä<Ûë´‹àø±\T, bÂsêDÏø±\T Ä ø±\ |ü]dæú‹øÏ nq«j·÷\T e÷Á‘·yT. b|ü&Ó’‘

á nq«j·÷\T eT÷\ dæ<ë∆+‘êìøÏ nqTø£s¡D #dæø=ìq#√ yê{Ï $\Te\≈£î

nsêú\T ‘Ó\TdüTø√>∑\eTT.

ˇø£ dæús¡ XøÏÔ nqï~ á $X«+˝À ø£\<äT. <ëìH uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nì

HêeTø£s¡DeTT #düT≈£îqï≥T¢, eT]j·TT á XøÏÔ qT+& yÓ\Te&çq Ç‘·s¡ X≈£îÔ Ò

<˚e⁄fi¯ófl. yê{Ï qT+&ç ñ<ä“¤$+∫qy˚ Á>∑Vü‰\T, Á>∑Vü≤ >∑eTHê\T. á X¯≈£îÔ\

Á|üuÛ≤yê\T yê{Ï yê&Éø£+ô|’, nqTø£s¡D\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç j·TT+&ÉTqT.

ñ<ëVü≤s¡D :` (nq«j·TeTT)

|üPs¡«+ eTq $C≤„qT\T (y<äø±\+) Á>∑Vü≤>∑eTq+, yê{Ï Á|üuÛ≤e+

Jesê• ô|’ @ $<Ûä+>± e⁄+&ÉTq~ ‘·+Á‘·eTT eT]j·TT j·T+Á‘ê\ <ë«sê

ìs¡÷|üD>± ‘Ó*ŒHês¡T. ø±ì ‘·sê«‘· yê{Ï nq«j·÷\T nHø£ s¡ø£+>± ñ<ä“¤$+∫

ñ+&Ée#·TÃqT. n+‘· e÷Á‘êq yê{Ï nq«j·T˝ÀbÕ\T+&çq |üPs¡«+ b+‘√

107

$C≤ „q+‘√ s ¡∫+∫q y˚< ä C≤ „q+ dü]jÓ ÆTq dæ<ë ∆+‘· | üPs ¡«ø £

ìs¡÷|üD\Tqï|üŒ{ÏøÏ yê{Ï $\Te ‘Ó\T‡ø√ Òø£ ìs¡«#·Hê\≈£î $\Teø£≥º&É+ b+‘·

es¡≈£î düeT+»dü+? y<ä yêvàj·TeTT˝À á $\Te\qT ‘Ó*j·TCÒj·TTqy

‘·+Á‘·eTT\T eT]j·TT j·T+Á‘·eTT\T.

‘·+Á‘·eTT:`‘·+Á‘·eTT:`‘·+Á‘·eTT:`‘·+Á‘·eTT:`‘·+Á‘·eTT:`

‘·+Á‘·eTT nq>± XÊÅdüÔeTì j·Ts¡úeTT. ªª‘·q´‘ $kÕÔs¡ ‘ C≤„q+ Ç‹

‘·+Á‘·'µµ nì Äs¡T´\#˚ #Ó|üŒã&çq~. C≤„qeTTqT $düÔ]+|üCÒj·TTq{Ïº<äì,

‘·‘·Ô«eTTqT, eT+Á‘ês¡úeTTqT ≈£L&É $düÔ]+|üCÒj·TTq~ ‘·+Á‘·y˚T. ‘·+Á‘·

ìs¡«#·qeTTq Á|üdæ<√›øÏÔ>± 1. C≤„qeTT nq>± ‘·‘·«dæ<ë∆+‘·eTT\T 2. jÓ÷>∑eTT

nq>± <Ûë´q $<ÛëqeTT 3. ÁøÏj·T nq>± ø£s¡à$<ÛëqeTT 4. #·s¡ nq>± Á|ües¡Ôq

` M{Ïì uÀ~Û+#·T Á>∑+<∏äyT ‘·+Á‘·eTì ù|s¡T e∫Ãq~. Ä>∑eTeTT\ì ù|s¡T

e#·TÃ≥≈£î ø±s¡DeTT uÛÀ>∑, yÓ÷ø£åeTT\≈£î ñbÕj·TeTT\qT uÀ~Û+#·TfÒ

ªªÄ>∑‘êHé X¯+uÛÑT q¬ø’´uÛÑ´' >∑‘ê+#·–]C≤ eTTUÒ eT‘·+ #· yêdüT<˚y˚q

‘·kÕà<ë>∑eT ñ#· ‘ ` Ä>∑eT<Ó’«‘· ìs¡í+µµ. y<äeTT\ ì>∑eTeTT\T nì uÛÑøÏÔ

(ñbÕdüq) C≤„qø£s¡àeTT\ jÓTTø£ÿ s¡÷|üeTT\qT ‘Ó\T|ü⁄#·Tqï$. Ä>∑eTeTT

\qã&ÉT ‘·+Á‘·eTT\T yê{ÏøÏ kÕ<ÛäH√bÕj·TeTT\qT ìs¡÷|æ+#·T#·Tqï$.

‘·+Á‘·XÊÅdüÔeTT\˝À X¯≈£îÔ\≈£î ∫Vü≤ïeTT\T>± j·T+Á‘·eTT\qã&ÉT

πsU≤∫Á‘·eTT \T|üjÓ÷–+‘·Ts¡T. ã\dü‘·« Á|ü<ÛëqyÓTÆq XøÏÔì πsU≤∫Á‘·eTTq,

düs¡fiπsK\‘√ >±ì, eÁø£πsK\‘√>±ì Òø£ düs¡fieÁø£πsU≤ dü+|ü⁄{°ø£s¡DeTT #‘·

>±ì ∫Á‹+#·T≥ Ä#ês¡eTT.

<˚e‘êdü«s¡÷|üeTTqT, e÷qe dü«s¡÷|üeTTe˝… •\ŒeTT q+<äT,

es¡í∫Á‘·eTT\+<äT ì]à+∫]. πsK\‘√, _+<äTe⁄\‘√, kÕ+πø‹ø£eTT>±

ì]à+#·T≥ j·T+Á‘·eTT>± ì]à+#·T≥ ñ‘·ÔeT e÷s¡ZeTì ìdü‡+ø√#·eTT>∑ H{Ï

$<ÛëHê\≈£î n+^ø£]+|üe\dæ j·TTqï~.

j·T+Á‘√bÕdüq, Á|ürø√bÕdüq ø£+fÒ ÁX‚wü˜‘·eTyÓTÆq<äì Ä>∑e÷~

XÊÅdüÔeTT\ n_ÛÁbÕj·TeTT, ‘ê+Á‹eT‘·eTTq nìï j·T+Á‘·eTT\+<äTqT Áo#·Áø£eTT

108

düs√«‘·ÿèwüºyÓTÆq~. ÁX‚wüº‘·eTyÓTÆq~. Áo#·Áø£eTTqT $T+∫q j·T+Á‘·eTT Ò<äì

eT+Á‘ ·XÊ Åd ü Ôy ˚‘ · Ô\, Ä>∑eT$<Û äT\ n_Û ÁbÕj·TeTT. ª ªj·TeTuÛ Ñ÷‘ê~

düπs«uÛÀ´uÛÑjÓ÷uÛÀ´-|æÁ‘êj·T‘ dü‘·‘·+#· ‘·kÕà<é j·T+Á‘·$Tr]‘·yéTµµ.

düeTj·T‘·+Á‘·eTT …’<äT. n$ yêdæwü, düqø£, düq+<äq, düq‘·Tÿe÷s¡,

X¯óø£ dü+Væ≤‘·\T. ‘·+Á‘· Á>∑+<∏ä düeTT<ëj·TeTTq≈£î eT+Á‘· XÊÅdüÔeTì

e´eVü‰s¡eTT˝À ø£\<äT.

ªdüeTj·Tµ nq>± y˚<äeTì j·Ts¡ úeTT. Áo<˚$ y˚<äeTT\+<äT

ns¡ús¡÷|üeTT>± qTqï~ ø±e⁄q ÄyÓT≈£î ªdüeTj·Tµ nqT HêeTeTT ø£*–q~.

Áo<$ì y<ës¡ús¡÷|üeTT>± uÛ≤$+#·T≥ düeTj·TeT‘·eTT. y<äVæ≤‘· Ä#ês¡eTT

düeTj·TeT‘·eTT.

ô|’ $<ÛäeTT>± y<äyêvàj·÷ìï |ü]o*+#·T≥≈£î eTT+<äT ø=ìï yÓ’C≤„ìø£

nq«j·T ñ<ëVü≤s¡D\≈£î ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~.

ªª<˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë?µµªª<˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë?µµªª<˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë?µµªª<˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë?µµªª<˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë?µµ

1. eTT+<äT>± ªª<e⁄&ÉT Ò<ë uÛÑ>∑e+‘·T&ÉTµµ nqï |ü<ë\≈£î ns¡úeTT

‘Ó\TdüTø√e&É+ eTTK´+. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nq>± ìsêø±s¡yÓTÆq, Är‘·yÓTÆq XøÏÔH

uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nì eTq |ü⁄sêD≤\˝À HêeTø£s¡DeTT #j·T&ÉyÓTÆq~. BìH

H&ÉT $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ, nj·TkÕÿ+‘· XøÏÔ yÓTT<ä\>∑Tq$. M{ÏH Ç‘·s¡

<e‘·\ ù|s¡T¢>± nq«sTT+∫ eTq |üPØ«≈£î\T n|üŒ{Ï Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝À

qT+&ÉTq≥T¢>± bÂsêDÏø±\T>±, ø£<∏ä\T>± Áyêj·T&É+ »]–+~. H&ÉT yê{Ïì

yÓ’C≤„ìø£ ù|s¡T¢>± e÷]Ã Á|ü#ês¡+˝ÀìøÏ ‘e&É+ »]–+~. bÕ‘· ˙s¡T b˛‘ ø=‘·Ô

˙s¡T e∫Ãq≥T¢, yÓ’~ø£ dæ<ë∆+‘ê\T eTs¡T>∑Tq |ü&ç yÓ’C≤„ìø£ dæ<ë∆+‘ê\T e∫Ãq$.

˙{Ï $\Te n|üŒ{Ï¬ø’Hê, Ç|üŒ{Ï¬ø’Hê ˇø£ÿfÒ. ø±\e÷s¡TŒ e÷Á‘·yT.

ñ<ëVü≤s¡D:` (nq«j·TeTT)

eTqeTT b.dæ.s¡÷eTT\˝À ≈£îs¡TÃ+fÒ #·\¢>±, V”≤≥sY ñqï s¡÷eTT˝À

y˚&ç>±, πs&çjÓ÷ e⁄qï#√≥ e÷≥\T, {Ï.$. ñqï#√≥T e÷≥\T, <äèXÊ´\T

á$<Ûä+>± #ê˝≤ j·T+Á‘ê\ <ë«sê s¡ø£s¡ø±\ |òü*‘ê\qT bı+<äT#·THêïeTT.

109

M{Ïø£ìï+{ÏøÏ eT÷\<Ûës¡eTT $<äT´#·Ã¤øÏÔ (H˚{Ï uÛ≤wü˝À ø£¬s+{Ÿ) nì #ê\

eT+~øÏ ‘Ó*j·TTqT. n$ nìïj·TT $<äT´‘Y#·ÃøÏÔ‘√ |üì#j·TT#·THêï j·Tì

#Ó|üŒ≥+ düeT+»düyT! ø±ì ............

ÁøÏ+~ Á|üX¯ï\T y˚ùdÔ düe÷<Ûëqy˚T$T ?ÁøÏ+~ Á|üX¯ï\T y˚ùdÔ düe÷<Ûëqy˚T$T ?ÁøÏ+~ Á|üX¯ï\T y˚ùdÔ düe÷<Ûëqy˚T$T ?ÁøÏ+~ Á|üX¯ï\T y˚ùdÔ düe÷<Ûëqy˚T$T ?ÁøÏ+~ Á|üX¯ï\T y˚ùdÔ düe÷<Ûëqy˚T$T ?

1) Hê≈£î ø£¬s+≥T #·÷|æ+#·T nì n&ç–‘ düe÷<ÛëqyT$T?

2) ø£¬s+≥T ø£fÒ nsTTq|ü&ÉT <ëì qT+&ç $$<Ûä s¡ø±\ ñ‘·Œ‘·TÔ\T b˝≤ ekÕÔsTT?

3) n˙ï ø£ ø£¬s+≥T‘√ |üì #j·TTq|ü&ÉT yê{Ï Äø±sê\T b+<äT≈£î ys¡T>±

ñ+{≤sTT?

4) ø£¬s+≥T nqï~ Òø£b˛‘ @$T »s¡T>∑T‘·T+~.

MT düe÷<ÛëqyTyÓ÷ ø±ì ô|’ Á|üXï\≈£î Hê jÓTTø£ÿ düe÷<ÛëqeTT

≈£åî|üÔ+>± ‘Ó\TŒø=qT#·T, kÕe÷qT´\≈£î ≈£L&Ü ns¡úeT>∑T Ø‹˝À uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT

nqï |ü<ëìøÏ $es¡D sTTe«&ÉyÓTÆq~.

1) u≤ã÷! HqT ˙≈£î ø£¬s+≥T (uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT) #·÷|æ+#·e …qqï

<ëìøÏ ø=+‘· $C≤„qeTT (bÂsêDÏø£ ø±\+˝À yê&çq |ü<äeTT n< Ä<Ûë´‹àø£eTT

nq>± Ä#·s¡D) nedüs¡eTT ø±ì Á|üdüTÔ‘êìøÏ ≈£î dü]|ü&É¶ yÓ’C≤„ìø£ $C≤„qeTT

Òq+<äTq |üP]Ô>± ns¡úeT>∑T Ø‹˝À #·÷|æ+#· Òø£ b˛e⁄#·THêïqT. ø±ì n~

ñqï≥T¢ >∑eTì+#· >∑\ Ø‹˝À #·÷|æ+#·>∑\qì, ø£ bòÕ´qT <ä>∑Zs¡≈£î rdüT¬ø[¢

(‘·≈£îÿe z Òºõ‘√ q&ÉT#·Tq~) á yÓ’s¡T >∑T+&Ü ø£s¡+≥T yÓfió¢≥# |òü+ø±

(bòÕ´qT) ‹s¡T>∑TqT. ø±e⁄q yÓ’s¡Tô|’ ÇqT‡ ÒwüHé ø=~›>± ‘=\–+∫ ø£¬s+≥T

Òì düeTj·T+˝À ‘êøÏ+∫q ø£¬s+≥T @$T Ò<ä+{≤&ÉT. bòÕ´qT ‹s¡T>∑T#·Tqï~

ø£¬s+≥T e⁄qï<äì #Ó|æŒ ‘êøÏ+∫q .... eTT≥Tº≈£îqï yÓ+≥H˚ nu≤“! n+≥÷

ÄÁ|üj·T‘·ï+>± yÓqTø£≈£î e∫Ã ø£¬s+≥T ñ+~ n+{≤&ÉT. Ç~ ‘ê‘êÿ*ø£ ìs¡÷|üD

e÷Á‘·yT. |üP]Ô ìs¡÷|üD #j·TT≥≈£î #ê˝≤ ø£èwæ #j·Te\dæ ñ+&ÉTqT. n‘·ìøÏ

yÓ’C≤„ìø£ $C≤„qeTT uÀ~Û+#·e\dæ e⁄+&ÉTqT.

n|ü& |üP]Ô>± ne>±Vü≤q #düTø=q >∑\&ÉT. Ç‘·s¡T\≈£î #Ó|üŒ>∑\&ÉT.

n< $<Ûä+>± Ä<Ûë´‹àø£eTT |üP]Ô>± ne>±Vü≤q #düT≈£îqï uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nqï

<ëìøÏ düe÷<ÛëqeTT <=s¡T≈£îqT.

110

$X‚¢wüD : 2) 3) á ø£¬s+≥T Á|üyêVü≤eTT ˇø=ÿø£ÿ neT]ø£ À ñ

qï|ü&ÉT <ëì jÓTTø£ÿ |òü*‘ê\T y˚s¡T y˚s¡T>± ñ+&ÉTqT. yê{Ï Äø±sê\T

e÷s¡TqT. |ü⁄sêD≤\˝À #Ó|æŒq $$<Ûä s¡ø±\ X≈£îÔ\≈£î (Äø£s¡ D) $$<Ûä s¡ø±\

Äø±sê\T (uÛÑ>∑e+‘·Tì s¡÷bÕ\T) BìøÏ nq«j·÷\T. H{Ï yÓ’C≤„ìø£ C≤„q+

ø£+fÒ ` |üPs¡«+ yÓ’C≤„ì≈£î\T ‘·≈£îÿe>∑T≥#, eTqdüT‡yÓ’ #·÷|æ+# Ø‹>±

n|üŒ{Ï |ü]dæú‘·T\≈£î˝ÀHÓ’ Á|ü#ês¡+ #j·T&É+ »]–+~. yê{Ïì ‘Ó\T‡ø√e …qqï

eT÷\ dæ<ë∆+‘·+ eTq y<ë\˝À ìøÏå|üÔ+>± e⁄HêïsTT. yê{Ïì yÓ’C≤„ìø£+>±

n<Ûä q+ #dæq eTq≈£î ø±e\dæq |üP]Ô $esê\≈£î düe÷<ÛëHê\T <=s¡T≈£îqT.

eT]j·TT yê{Ï $\Te\qT >∑T]Ô+#· >∑\eTT.

4) á Á|üXï #ê˝≤ ∫Á‘·yÓTÆq »yêãT ø£\~. düe÷<Ûëq yTeTq>± ô|’

Á|üXï Ò ñ+&Ée⁄ ` düe÷<ÛëHê\T ñ+&Ée⁄.

ªª <˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü? Ò<ë? nqï $wüj·÷ìï ‘Ó\TdüTø=qï ‘·s¡Tyê‘·

eTqø=#Ã nqTe÷q+ ªªuÛÑ>∑e+‘·T&ÉTµµ ˇø£ XøÏÔ (Äø£s¡ D) nì #Ó|ü≈£îHêï+,

u≤>±H e⁄+~! ø±ì....

1. uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ nHø£ s¡÷bÕ …+<äT≈£îHêïsTT ?

2. n$ b+<äT≈£î e#êÃsTT ? b˝≤ @s¡Œ&Ü¶sTT ?

3. ˇø=ÿø£ÿ <e⁄ìøÏ (XøÏÔøÏ) ˇø=ÿø£ÿ s¡ø£yÓTÆq uÛ≤s¡ (\T) (Ç#·Ã≥

<ëìøÏ ns¡úyT Ä XøÏÔøÏ Á|üuÛ≤eeTTq≈£î ø£*Œ+∫q dü+πø‘ê\T)

eT]j·TT Äj·TT<Ûë\ s¡÷|ü+˝À b+<äT≈£î #·÷∫+#ês¡T?

3. yê]øÏ (yê{ÏøÏ) |üP» …+<äT≈£î? |üP»\T n+fÒ @$T{Ï?

4. á |üP»\˝À ‘·|üdüT‡, n_Ûùwø±\T, ns¡Ãq\T, j·TC≤„\T, j·÷>±\T

yÓTTˆˆq$ b+<äT≈£î e#êÃsTT?

5. á |üP»\qT b+<äT≈£î bÕ{Ï+#ê*? yê{Ï |òü*‘ê Ò$T?

ô|’q ‘Ó*Œq Á|üXï Ò ø±ø£ Ç+ø± eTq eTqdüT‡ À nHø£yÓTÆq nqTe÷Hê\T

ø£\T>∑e#·TÃqT. yê{Ïì HqT ‘Ó*j·TCÒj·TT $es¡D\‘√ nq«sTT+#·Tø=ìq

#ê˝≤ es¡≈£î düe÷<ÛëHê\T ‘·eT+‘·≥ ‘êeTT>± bı+<äe#·TÃqT.

ô|’ yê{Ïø£ìï+{ÏøÏ eTq˝À #Ó’‘·Hê´ìï ø£*–+# $<Ûä+>±, ns¡ú |üP]‘·+>±,

$es¡D≤ |üPs¡«ø£+>± eT]j·TT ìs¡÷|üD≤ |üPs¡«ø£+>± düe÷<ÛëHê\T

111

‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~. M{ÏøÏ yÓ’C≤„ìø£ ìs¡÷|üD\Tqï|üŒ{ÏøÏ b+<äT≈£î Á|ü#ês¡+

ø±e&É+ Ò<äqï~ Ä˝À∫ùdÔ yÓ’C≤„ìø£ ìs¡÷|üD\≈£î ì\j·T+>± e÷]q H{Ï

ø±\+˝À, yÓ’C≤„ìø£ C≤„q+‘√ eT]j·TT Ä<Ûë´‹àø£ C≤„q+ ø£*–q yT<Ûëe⁄\

düyTàfiq+ b+‘Ó’Hê @s¡Œ&ç+<äì ` Hê ªªÄ<Ûë´‹àø±ìøÏ ` yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·Hê\Tµµ

<ë«sê eTq$ #düTø√e&ÉyÓTÆq~. BìøÏ Á|ü#ês¡+ ‘√&Ó’q Ç+ø± b≈£îÿe>±

yê´|æÔ #Ó+<ä >∑\<äì $qï$+#·Tø=qT#·THêïqT.

á ø£èwæ À Hê uÛ≤>∑+>± ªªyÓ’C≤„ìø£ yê<ëìøÏ ` Ä<Ûë´‹àø£ »yêãT\Tµµ

nqï s¡#·qqqT MT eTT+<äT+#·T#·THêïqT.

ªªyÓ’C≤„ìø£ yê<ëìøÏ ` Ä<Ûë´‹àø£ »yêãT\Tµµ

ô|’q ydüT≈£îqï Á|üXï\ìï+{ÏøÏ ªyÓ’C≤„ìø£ yê<ëìøÏ Ä<Ûë´‹àø£ »yêãT\Tµµ

nqï $es¡D‘√ $X‚¢wüD #dæ ìs¡÷|æ+#·T≥≈£î eTT+<äT ns¡úe+‘·yÓTÆq ∫qï

ñ<ëVü≤s¡D ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~. n~ @$<Ûä+>± e⁄+&ÉTq+fÒ! ` ˇø£ …ø£ÿqT

(>∑DÏ‘·+) #j·Te …qqï, eTT+<äT>± <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q e÷~] …ø£ÿqT

#dæ #·÷|æ+#· e\dæj·TT+&ÉTqT. n~ ìs¡÷|üD\‘√, dæ<ë›+‘· |üs¡+>± ñ

+&Ée˝…qT. <ëì Ä<Ûës¡+‘√ eTq y˚T<Ûë dü+|ü‹Ô‘√ $T–*q ˝…ø£ÿ\≈£î

nq«sTT+#·Tø=ì dü]jÓÆTq düe÷<ÛëHêìï bı+<ä>∑\eTT. n+<äTe\¢ eTq˝À

C≤„q dü+|ü‹Ô ô|+bı+<äTqT. n< ‘·s¡Vü‰˝À ÁøÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D e÷~] …ø£ÿ

˝≤+{Ï<˚.

ñ<ëVü≤s¡D:` eTq≈£î ªªô|Á{À\Tµµ nqï |ü<ëìï $q>±H˚ Ç~ ø=ìï

nDTe⁄\‘√ ≈£L&çq ˇø£ Á<äe |ü<ës¡ú nH }Vü≤ eTqdüT‡ ÀìøÏ e#·TÃqT. <ëì

jÓTTø£ÿ $es¡D ˇø=ÿø£ÿs¡eTT, ‘·eT≈£î ‘Ó*dæq $wüj·÷\ Á|üø±s¡+ <ëì

ìsêàDeTT, |òü*‘ê\ eTqdüT‡ ÀìøÏ e#·TÃqT. ÁøÏ+<ä ‘Ó*Œq≥T¢ Ç~ ø=ÿø£ÿ]˝À

ˇø=ÿø£ÿ $<Ûä+>± b˝≤ ñ+&ÉTq~ $e]+#·&ÉyÓTÆq~.

$es¡D:`

1) kÕe÷qT´\ |ü]~Û À : Ç~ Á<äe |ü<ës¡úeTT. Bìì j·T+Á‘·eTT\qT

q&ÉT|ü⁄≥≈£î ñ|üjÓ÷–+‘·Ts¡T nqT≈£î+{≤&ÉT.

113

ñwüí+, ø±+‹ yÓTTˆˆq$. Äø£s¡ D\ô|’ #·÷ù| Á|üuÛ≤eyT ñwüí+. ñwüíeTT jÓTTø£ÿ

Á|üuÛ≤eeTT á Äø£s¡ D XøÏÔì ‘·–Z+#·&ÉeTT.

n+<äT#˚ |ü<ës¡ ú+ yê´ø=#·‘·‘ ·«eTT bı+<äTqT. <ëì |ò ü*‘·+qT

nqTuÛÑ$+#·>∑\eTT.

ô|’q ‘Ó*Œq yÓ÷{≤sY ôd’øÏfió¢, ø±s¡T\T yÓTTˆˆq$ ø£ Äø±s¡+>± ñ<ä“¤$+∫

ô|’ |òü*‘·+ <ë«sê q&ÉT#·T#·Tqï$. Mìì ø=ìï |üìeTT≥T¢ (yê{ÏH Äj·TT<Ûë\T)

<ë«sê ]ù|s¡T #düT≈£î+{≤+. yÓ÷{≤s¡T ôd’øÏ Ÿ≈£î kÕŒqsY, Ádü÷ÿÁ&Ó’esY yÓTTˆˆ |üì

eTT≥T¢ ø±e …qT. ø±ì ø±s¡T≈£î á |üìeTT≥¢‘√ bÕ≥T C≤øÏ nedüs¡+ b≈£îÿe.

n<˚ »qπs≥sY ˝Ò<ë ¬s’\T sTT+»q¢≈£î ÁπødüT nedüs¡+ b≈£îÿe. (Ç+<äT˝À

nedüs¡eTjT´ |üìeTT≥T¢ Ç+ø± #ê˝≤ e⁄+{≤sTT) kÕŒqsY, C≤øÏ, ÁπødüT e+{Ï

|üìeTT≥¢qT #·÷∫q|ü&ÉT yê{Ï#˚ ]ù|s¡T #˚j·Tã&ÉT j·T+Á‘ê\T

eTqdüT‡ ÀìøÏ sê>∑\e⁄. M{ÏH dü+πø‘·\T>± nq«sTT+#·Tø√e#·TÃqT.

ô|’ |òü*‘ê\qT Ä<Ûë´‹àø£ »yêãT\‘√ nq«sTTùdÔ 1,2 eT]j·TT 3e

Á|üXï\≈£î düe÷<Ûëq+ <=s¡T≈£îqT. nq«sTT+∫ #·÷kÕÔ+!....

ô|Á{À\T Á<äe|ü<ës¡ú+ (Äø±s¡+)— <ëì˝Àì XøÏÔ Äø£s¡ D˝Àì Á|üuÛ≤e+—

á Á|üuÛ≤yêìøÏ nqT>∑TD+>± ` yÓ÷{≤s¡T ôd’øÏfió¢, ø±s¡T¢— M{Ï |üìeTTfÒ¢ `

Äj·TT<Ûë\T.

ô|’ ìs¡«#·Hê Ò eTqeTT nq«sTT+#·Tø=ìq ` uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nH XøÏÔ

qT+&ç ñ<ä“¤$+∫q s¡÷bÕ\T— á s¡÷bÕ\≈£î nq«sTT+∫q Äj·TT<Ûë Ò `

|üìeTT≥T¢— yê{Ï |òü*‘ê Ò nqTuÛÑe+.

ô|’ ‘Ó*Œq ñ<ëVü≤s¡D≈£î e÷~] …ø£ÿ>± uÛ≤$+∫, eTq <e⁄fió¢ nqã&

X¯≈£îÔ\≈£î nq«sTT+#·Tø=ì Ä<Ûë´‹àø±ìøÏ ` yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·Hê\≈£î

bı+<äe#·TÃqT. á $es¡DH Á|ü‹ jÓTTø£ÿ]˝À #Ó’‘·Hê´ìï ø£*–+#~.

2. eTq dü+düÿè‹˝À (y<ä $C≤„q+) uÛÑ>∑+‘·T&ÉT nq>± XøÏÔ dü«s¡÷|üeTì,

ìsêø±s¡T&Éì #ÓbÕŒπs ø±ì Äø±sêìï e]í+#· Ò<äT. n≥T ‘·sê«‘· <ëì qT+&ç

ñ<ä“¤$+∫q X≈£îÔ\qT $$<Ûä Äø±sê\T>± e]í+#·&ÉyÓTÆq~. eTqeTT ªne⁄qTµ

nHêï Ò<ë ªø±<äTµ nHêï ¬s+&ç+{ÏøÏ dæ<ë∆+‘· |üs¡yÓTÆq ìs¡÷|üD ñ+&Ü*.

n|ü& n~ dæús¡‘·«eTT ø£*– e⁄+≥T+~. ny Ä#·s¡D˝ÀìøÏ sê>∑\e⁄.

114

ˇø£ dæús¡ XøÏÔ nqï~ á $X«+˝À ø£\<äT. <ëìH uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nì

HêeTø£s¡DeTT #düT≈£îqï≥T¢, eT]j·TT á XøÏÔ qT+& yÓ\Te&çq Ç‘·s¡ X≈£îÔ Ò

<˚e⁄fi¯ófl. yê{Ï qT+&ç ñ<ä“¤$+∫qy˚ Á>∑Vü‰\T, Á>∑Vü≤ >∑eTHê\T. á X¯≈£îÔ\

Á|üuÛ≤yê\T yê{Ï yê&Éø£+ô|’, nqTø£s¡D\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç j·TT+&ÉTqT.

ñ<ëVü≤s¡D:` (nq«j·TeTT) |üPs¡«+ eTq $C≤„qT\T (y<äø±\+) Á>∑Vü≤>∑eTq+,

yê{Ï Á|üuÛ≤e+ Jesê• ô|’ @ $<Ûä+>± e⁄+&ÉTq~ ‘Ó*ŒHês¡T. ‘·sê«‘· yê{Ï

nq«j·÷\T nHø£ s¡ø£+>± ñ<ä“¤$+∫ ñ+&Ée#·TÃqT. n+‘· e÷Á‘êq yê{Ï

nq«j·T˝ÀbÕ\T+&çq |üPs¡«+ b+‘√ $C≤„q+‘√ s¡∫+∫q y˚<ä C≤„q+

dü]jÓÆTq dæ<ëú+‘· |üPs¡«ø£ ìs¡÷|üD\Tqï|üŒ{ÏøÏ yê{Ï $\Te ‘Ó\T‡ø√˝Òø£

ìs¡«#·Hê\≈£î $\Te ø£≥º&É+ b+‘· es¡≈£î düeT+»dü+?

$X‚¢wüD:`ñ<ëVü≤s¡D≈£î Á|üdüTÔ‘·+ eTqeTT ø£+|üP´≥sY yê&ÉT#·THêïeTT.

<ëì |üì#j·TT $<Ûëq+ eTq≈£î ‘Ó\TdüTqqT≈£î+<ë+. eTqeTT ø£ Áb Á>±yéT

(Software) ‘Ós¡T#·T≥≈£î s¡ø£s¡ø±\ $<ÛëHê\T ñ+&ÉTqT. n+<äT˝À Short-cut Icon ô|’ øÏ¢ø˘ #˚dæq <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q Áb Á>±+ Ád”ÿHéô|’ e#·TÃqT.

eTq≈£î ø±e\dæq &Ü≈£î´yÓT+{Ÿ (Ä Software ìã+<Ûäq\≈£î ˝Àã&ç)

‘·j·÷s¡T #düTø√e#·TÃqT. eT]j·TT |òü*‘·+ bı+<äe#·TÃqT. Ç~ H{Ï |ü]dæú‹....

ô|’ $<Ûä+>±H Jesê• nH~ ˇø£ Áb Á>±+ nqT≈£î+fÒ Á|üø£è‹

dæ<ä›yÓTÆq ˇø£ n+&ÉeTT ˇø£ ôdŒsYà‘√ ø£*dæq (øÏ¢ø#dæq) Jesê• ñ

<ä“¤$+#·TqT. M{Ï ìj·Te÷\T uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nqï XøÏÔ Ä<Ûës¡+ô|’ Jeq+

eT]j·TT eTq>∑&É\T dü÷Á‘·|üs¡+>± »s¡T>∑TqT. ˇø=ÿø£ÿ Jesê•øÏ

yê{Ï yê{Ï Á|üø£è‹ dæ<ä∆yÓTÆq ìj·Te÷\T ø£*– e⁄+&ÉTqT. (Áb Á>±+).

$X«eTT yÓTT‘·Ô+ ˇø£ XøÏÔ <ëìH $X«>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔ n+{≤s¡T.

Bì <ë«sê ñ<ä“ ¤$+∫q Á>∑Vü‰\˝Àì X¯øÏÔì >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡¸D>±

ù|s=ÿ+{≤eTT. á ¬s+&ç+{Ï nqT dü+<ÛëqyT Á>∑Vü≤ >∑eTq+ n+{≤eTT.

Ç$ ˇø=ÿø£ÿ #√{ÏøÏ e∫Ãq|ü⁄&ÉT yê{Ï Äø£s¡ D X≈£îÔ\T eT]jÓTTø£

Á>∑Vü‰\ô|’ #·÷|üã&ÉTqT. ñ<ë: dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT eT]j·TT uÛÑ÷$T

ˇø£ ì]›wüº düeTj·÷\˝À ˇø£ #√{ÏøÏ e∫Ãq|ü&ÉT yê{Ï Äø£s¡ D

115

Á|üuÛ≤e+ eTq uÛÑ÷eT+&É\+ ô|’ >∑\ düeTTÁ<ë\˝Àì {Ï ªÄ≥T`b˛≥¢µµ

ô|’ Á|üuÛ≤e+ #·÷|æ+#·T≥ >∑T]Ô+∫HêeTT. Ç~ yÓ’C≤„ìø£ ìs¡÷|üD

H{Ï yÓ’C≤„ì≈£î\T $XÊ«+‘·sêfi+ qT+&ç e#·TÃ á Äø£s¡ D X≈£îÔ\qT

>∑T]Ô+#ês¡T. ø±ì á Äø£s¡¸D X¯≈£îÔ\T ñqï≥T¢ n$ @$<Ûä+>±

|üì#j·TTq~ nHê& >∑T]Ô+∫, Á>∑Vü≤ >∑eTq XÊÅkÕÔìï eTq |üPØ«≈£î\T

ÁyêkÕs¡T. yê{Ï nq«j·÷\qT bÂsêDÏø£ >±<Ûä\T>± $e]+#ês¡T.

eTqeTT ≈£L&Ü ˇø£ $wüj·÷ìøÏ, Ç+ø=ø£ $wüj·T+‘√ dü]b˛*Ã

#Ó|üŒ≥+ »s¡T>∑T‘·T+~ ø±ì n+‘·e÷Á‘êq yÓTT<ä{Ï $wüj·T+ $\Te

‘·>∑Z<äT. á Jesê• ñ<ä“¤$+#·T düeTj·T+˝À á Á>∑Vü≤ Äø£s¡ D\T

Jesê•ô|’ Á|üuÛ≤eeTT #·÷|ü⁄qT. <ëì |ü]D≤eTyT Jesê• ø£<ä*ø£ô|’

ñ+&ÉTqT.

Bìì yÓ’C≤„ìø£ |üs¡+>± ìs¡÷|üD #˚j·T&Éy˚T Hê ∫ìï

Á|üj·T‘·ï+˝À s¡∫+∫q ªªÄ<Ûë´‹àø±ìøÏ ` yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·Hê\Tµµ

eT]j·TT ªªdüèwæºøÏ eT÷\+µµ. Bì˝À >∑Ts¡TÔ\T eT÷\ dæ<ë∆+‘êìøÏ

eT÷˝≤\T. á ø£<ä*ø£\H eTq |üPØ«≈£î\T y<ë\ <ë«sê n+~+∫q

düe÷#êsêìï yÓ’C≤„ìø£ j·TT>±ìøÏ e÷s¡TŒ #j·TT≥ $E„\yÓTÆq eTq

ø£s¡Ôe´+ b+‘Ó’Hê ñqï~. ns¡úeTT ø±˝Ò<äì eTs¡T>∑T |ü#·s¡&É+,

$|üØ‘êsêú\T #˚j·T&É+ b+‘·es¡≈£î düeT+»dü˙j·T+. Hê&ÉT

Ä<Ûë´‹àø£+>±, bÂsêDÏø£ >±<∏ä\ <ë«sê eTqTwü eTqT>∑&É≈£î (»q

JeHêìøÏ) ñ<ä“¤$+∫qy! Hê{Ï |ü]dæú‘·T\≈£î nqT≈£L\+>± ñ+&~.

eTq |üPØ«≈£î\T n+~+∫q XÊÅkÕÔ\˝À ªªyêdüTÔ CÀ´‹cÕ´\‘√µµ

bÕ≥T $T–*q \*‘·ø£fi≤ XÊÅkÕÔ\T yÓTT<ä\>∑Tq$ y˚<ä yêvàj·T+

qT+&ç ñ<ä“¤$+∫qy.

Ç#·Ã≥ eTqeTT eTT+<äT>± á ÁøÏ+~ yê{Ïì #·]Ã+#·Tø=ìq

ô|’ XÊÅkÕÔ\ $\Te\qT uÒØE ydüTø=qe#·TÃqT.

116

H˚qT eTT+<äT>± ‘Ó*Œq 1. dæ<ë∆+‘·eTT 2.nq«j·TeTT 3.

‘·s¡ÿeTT\˝À á XÊÅkÕÔ\T ¬s+&Ée ø√e≈£î #Ó+~q$. ÁøÏ+~ ñ

<ëVü≤s¡D‘√ $X‚¢wüD #j·T>± e#·TÃ |òü*‘·+ >∑eTì+#·>∑\s¡T.

ñ<ëVü≤s¡D:` (nq«j·T+)

eTqeTT Ä|ò”düT≈£î ñˆˆ >∑+ˆˆ 10.00 \πø b˛e …qT. >∑+ˆˆ 8.00

\T |üì#˚j·Te˝…qT. (ø±ø£b˛‘˚ á ìj·TeTeTT Ä |ü]bÕ\Hê

dü+düú\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç j·TT+&ÉTqT) ô|’ $<Ûä+>± b+<äT≈£î #j·÷*

nì eTqeTT Á|üXï+#·T≈£îqï|ü⁄&ÉT, Ä dü+düú Ä $<Ûä+>± ìs¡ísTT+#·Tø=ì,

<ëì e\¢ ‘·q |ü]bÕ\q »s¡T|ü⁄≈£î+≥T+~. n< ìj·Te÷ìï <ëìô|’

Ä<Ûës¡|ü&çqyês¡T, |üì#j·TTyês¡T bÕ{Ï+#ê*. n~ ìj·TeT+. nìï

#√{≤¢ n< ìj·Te÷ìï bÕ{Ï+#ê\qï~ dæús¡+ ø±<äT. Ä düeTj·T+

nqT≈£L\yÓTÆq Ä dü+düú n< Á|üø±s¡+ ø=qkÕ–düTÔ+~. nqT≈£L\yÓTÆ‘

e÷s¡TŒ #˚düT≈£î+≥T+~. n+‘· e÷Á‘êq Ä dü+düú˝Àì |üìyês¡T

e÷qTø√s¡T. ø£ y\ Ä düeTj·T+ |üìyê]øÏ nHêqT≈£L\yÓTÆ‘, yês¡T

düs¡T›ø£b˛e&Üìø√ Ò<ë $s¡$T+#·Tø√e&ÉyÓ÷ U≤j·T+. e÷qTø=ìq

‘·sê«‘· n‘·ì uÛÑ$wü ‘·TÔ n‘·ì ìs¡íj·T+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç j·TT+&ÉTqT.

ô|’ $<Ûä+>± nqT≈£L\yÓTÆq |ü]dæú‘·T\qT eTq Äs¡T´\T

>∑eTì+∫ Áyêj·Tã&É¶y˚ yêdüTÔ`CÀ´‹cÕ´\T. M{ÏøÏ ø=ìï dæ<ë∆+‘·

|üs¡yÓTÆq (yÓ’C≤„ìø£) nq«j·÷\T #] j·TT+{≤sTT. yê{Ï jÓTTø£ÿ

nq«j·÷\T:

117

yêdüTÔ XÊÅdüÔ+˝À ` yÓ’C≤„ìø£ $\Te\T

y<ä yêvàj·T+ qT+&ç yÓ\Te&çq yêdüTÔXÊÅdüÔ+˝À Ä<Ûë´‹àø£ |üs¡+>±

ø£≥º&Ü\≈£î ‘·>∑TkÕúHê\T ìs¡íj·T+ >∑T]+∫q ìj·Te÷\qT eTq |üPØ«ø£

Ä#ês¡T´\T ‘Ó*ŒHês¡T. yê{Ï À ø=ìï+{ÏøÏ yÓ’C≤„ìø£ dæ<ë∆+‘· |üs¡+>± ìs¡÷|üD\T

sTTe«&ÉyÓTÆq~.

á uÛÑ÷eT+&É\+ô|’ @s¡Œ&ÉT >±\T\T, dü÷s¡´øÏs¡D≤\ |òü*‘ê\T,

Á>∑Vü≤>∑eTHê\ e\¢ @s¡Œ&ÉT Á|üuÛ≤yê\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç, yê{Ï e\¢ e÷qe C≤‹øÏ

(Jesê•øÏ) qwüºeTT (<√wüeTT) ø£\T>∑≈£î+&Ü, yê{Ï ìyês¡D≈£î eTq Äs¡T´\#

s¡∫+|üã&É¶ yêdüTÔ, Á>∑Vü≤ >∑eTq XÊÅkÕÔ\T yÓTTˆˆq$ H{ÏøÏ eTq≈£î b+‘√ ñ

|üj·TTø£Ô+>± ñqï$. ø±ì M{Ï eT÷\ dæ<ëú+‘· nq«j·TeTT\≈£î H{Ï yÓ’C≤„ìø£

dæ<ëú+‘ê\≈£î nq«sTT+#·Tø=ìq #ê˝≤ es¡≈£î ìs¡÷|üD|üs¡+>± neT\T

#˚düTø√>∑\eTT.

ñ<ë : 1. @≥yê\T ø£≥º&Ü\T |ü&ÉeTs¡ <äøÏåD+ b‘·TÔ>±— ‘·÷s¡TŒ`ñ‘·Ôs¡+ ‘·>∑TZ>±

ñ+&Ü*. b+<äT≈£î?

2. áXÊq´ eT÷\ u≤$ ñ+&Ü*. b+<äT≈£î? (yêdüTÔ XÊÅdüÔ+)

3. HÓ’s¡T‹ eT÷\˝À ãs¡Te⁄ ñ+&Ü*. b+<äT≈£î ?

4. ≈£î≥T+ã dæúsêdüTÔ\ |ü+|üø±\˝À ô|<ä›yê&ÉT |ü&ÉeTs¡ Ò<ë <äøÏåD+

uÛ≤>±\T, ∫qïyê&ÉT ‘·÷s¡TŒ Ò<ë ñ‘·Ôs¡+ uÛ≤>±\T |ü+#·Tø√yê*.

b+<äT≈£î ?

yêdüTÔ XÊÅdüÔ ìj·Te÷\≈£î yÓ’C≤„ìø£ $es¡DyêdüTÔ XÊÅdüÔ ìj·Te÷\≈£î yÓ’C≤„ìø£ $es¡DyêdüTÔ XÊÅdüÔ ìj·Te÷\≈£î yÓ’C≤„ìø£ $es¡DyêdüTÔ XÊÅdüÔ ìj·Te÷\≈£î yÓ’C≤„ìø£ $es¡DyêdüTÔ XÊÅdüÔ ìj·Te÷\≈£î yÓ’C≤„ìø£ $es¡D

eTq uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À eTTK´+>±

esê¸\T ¬s+&ÉT s¡ø±\ ãTT‘·T|üeHê\ô|’

Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+&ÉTqT. 1. H Ó ’s ¡T‹

ãTT‘·T| üeHê\T 2. áXÊq´

ãTT‘ ·T| üeHê\T. M{Ï˝À HÓ ’s ¡T‹

ãTT‘·T|üeHê\T, áXÊq´ ãTT‘·T|üeHê\

ø£+fÒ ã\yÓTÆq$. á ãTT‘·T|üeHê\ e\¢ ã\yÓTÆq >±\T\T M#·TqT.

118

|üPs¡«ø±\eTT˝À ø£≥º&Ü\T #ê˝≤ es¡≈£î Á‹ø√D≤ø±s¡+˝À Ò<ë #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡|ü⁄

|ü<ä∆‹˝À Ò<ë ˇø£ yÓ’|ü⁄ b‘·TÔ>± e⁄+&ç @≥yê\T (yês¡bÕ≈£î) ø£*– ñ+&$.

M{Ïì #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡|ü⁄ ø£≥º&Ü\≈£î ø£*|æ y˚düTø=q&ÉeTT »s¡T>∑T‘·T+~.

@≥yê\T ø£≥º&Ü\T |ü&ÉeTs¡ b‘·TÔ>± ñ+&ç ‘·÷s¡TŒ≈£î yê* ñ+&ÉTqT. eT]j·TT

<äøÏåDeTT b‘·TÔ e⁄+&ç ñ‘·Ôs¡eTTq≈£î yê* ñ+&Ée …qT. Ç~ yêdüTÔ dæ<ëú+‘·eTT,

ø±ì á $<Ûä+>± b+<äT≈£î ñ+&Ü\qï <ëìøÏ H{Ï yÓ’C≤„ìø£ düe÷<Ûëq+.

yÓ’C≤„ìø£ düe÷<Ûëq+ :yÓ’C≤„ìø£ düe÷<Ûëq+ :yÓ’C≤„ìø£ düe÷<Ûëq+ :yÓ’C≤„ìø£ düe÷<Ûëq+ :yÓ’C≤„ìø£ düe÷<Ûëq+ : 1. eTT+<äT>± #Ó|ü≈£îqï HÓ’s¡T‹, áXÊq´

ãTT‘·T|üeHê\ >±\T\T Ä<Ûës¡+>± eTq |üPØ«≈£î\T ìs¡ísTT+#·T≈£îqï

dæ<ëú+‘·+. HÓ’s¡T‹ >±\T\T |ü&ÉeTs¡ qT+&ç ‘·÷s¡TŒq≈£î eT]j·TT <äøÏåD+

qT+&ç ñ‘·Ôs¡eTTq≈£î ã\+>± M#·TqT. M{Ï Ä<Ûës¡+>± Bs¡È #·‘·Ts¡ÅkÕø±s¡|ü⁄

ø£≥º&Ü\≈£î ‘·÷s¡TŒ yÓ’|ü⁄ Òø£ <äøÏåD+ yÓ’|ü⁄ ÄqTø=ì ñqï @≥yê\T yês¡bÕø£\T

ì]à+#·T≈£îHêïs¡T. Ç≥Te+{Ï ìsêàD≤\T HÓ’s¡T‹ ãTT‘·T|üqyê\ e\¢ @s¡Œ&çq

ã\yÓTÆq >±\T\# qwüº+ ø£\T>∑<äT. n< $<Ûä+>± |ü&ÉeTs¡yÓ’|ü⁄ >√&É≈£î @≥yê\T

yês¡bÕ≈£î\T ì]à+∫q yê{Ï <ë«sê\T, øÏ{Ïø°\ >∑T+&Ü >±\T\T yês¡bÕø£ ÀìøÏ

Á|üy˚•+∫ qwüº+ ø£*Z+#·TqT. á qwüº+ nqï |ü<ëH˚ï eTq |üPØ«≈£î\#˚

nq«sTT+∫q |ü<ä+ ª<√wüeTTµ. á $es¡DH yÓ’C≤„ìø£ nq«j·T dæ<ëú+‘·+.

á @≥yê\T ø£≥º&Ü\T @ $<Ûä+>± ì]à+#·Tø√yê\qï~, yê{Ï ø£≥º&É $\Te\T

á yêdüTÔ XÊÅkÕÔìøÏ nq«j·÷\T.

2. |üPs¡«ø±\eTT {Ï Ä<Ûës¡+ ø=s¡≈£î q<äT\ düMTbÕ\˝À »q Jeq+

kÕ–+#˚yês¡T. ø±ì yÓTÆ<ëHê\˝À ìedæ+#·T≥ n\es¡Ã≈£îqï ‘·sê«‘· ˙{Ï

Ä<Ûës¡+ nedüs¡yÓTÆq~. ˙{Ïì ì\« #düTø=qT≥≈£î nqTyÓ’q düú\ ìs¡íj·T+.

ô|’q #Ó|æŒq @≥yê\T qT+&ç uÛÑ÷$Tô|’ |ü&çq es¡ |ü⁄ ˙{Ïì ì\«

#˚düTø=qT≥≈£î áXÊq´ eT÷\qT |ü\¢eTT>± (‘·>∑TZ>±) #˚düTø=ì n#·Ã≥

>∑T+‘·\T Á‘·e⁄«≈£îì yê{Ï j·T+<äT es¡¸|ü⁄ ˙{Ïì ì\« #˚düTø=ì

yê&ÉTø=q&ÉyÓTÆq~. (|ü≥eTT Á|üø±s¡+) ‘·sê«‘· yê{Ï kÕúq+˝À u≤e⁄\T Á‘·$«

Ä ˙{Ïì yê&ÉTø=qT≥ n\es¡#·T≈£îHêïs¡T. á |ü<ä∆‹ e\¢ düú\+ qwüº+ ø±<äT

eT]j·TT {Ï e\q JeHê<Ûës¡yT ø±ø£ nHø£ dü+|ü<ä\T ø£\T>∑TqT. n+<äT#

áXÊq´ eT÷\ uÛÑ>∑e+‘·Tì kÕúq+>± (≈£îuÒs¡) ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T.

119

3. HÓ’s¡T‹ ãTT‘·T|üeHê\ >±\T\ e\¢ HÓ’s¡T‹ eT÷\˝À M{Ï n~Ûø£

Á|üuÛ≤e+ e\¢ qwüºeTT »s¡>∑≈£î+&Ü HÓ’s¡T‹ eT÷\˝À ãs¡Te⁄\T ñ+#·&ÉyÓTÆq~.

H{Ï |ü]dæú‘·T\˝À á ãs¡Te⁄qT >√&É\T>±, >∑<äT\T>±, ˙{Ï {≤´+≈£î\T yÓTTˆˆ

yê{Ï>± nq«sTT+#·T≈£îHêïs¡T.

4. ≈£î≥T+ã dæúsêdæÔ |ü+|üø±\˝À |ü&ÉeTs¡`<äøÏåDeTT ô|<ä›yêìøÏ,

∫qïyêìøÏ ‘·÷s¡TŒ ñ‘·Ôs¡+˝Àì uÛ≤>±\qT rdüTø=qe …qqï~ á dü÷Á‘·+ô|’qH

Ä<Ûës¡|ü&ç ìs¡ísTT+#·Tø√e&ÉyÓTÆq~.

Ç~ @≥yê\T (yês¡bÕ≈£î) dæ<ëú+‘·+ Á|üø±s¡+ |ü&ÉeTs¡ b‘·TÔ, ‘·÷s¡TŒ

‘·>∑TZ ` <äøÏåD+ b‘·TÔ, ñ‘·Ôs¡+ ‘·>∑TZ\T ø£*Z ñ+&ÉTqT. á dæ<ë∆+‘·+ Á|üø±s¡+

‘·÷s¡TŒ`ñ‘·Ôs¡+ ‘·>∑TZ ø£qTø£ ∫qïyê&ÉT, |ü&ÉeTs¡ ` <äøÏåD+ b‘·TÔ >∑qTø£

ô|<ä›yê&ÉT>± ≈£î≥T+ã dæúsêdüTÔ\qT |ü+#·Tø=qT≥≈£î eTq Äs¡T´\T ìs¡ísTT+∫,

<ëìì neT\T #˚düTø√e&ÉyÓT Æq~. n<˚ ìs¡ íj·T+ H˚{Ï Ä#·s¡D≈£î

Äq«sTT+#·Tø√e&ÉyÓTÆq~.

¬s+&Ée dæ<ë∆+‘·+ : dæús¡ $\Te\≈£î nqT>∑TD+>± nq«j·T+

»s¡T>∑T‘·T+~. dü÷s¡T´&ÉT ‘·÷s¡TŒq ñ<äsTTkÕÔ&ÉT (∫qïyêì>±), |ü&ÉeTs¡≈£î

b‘·TÔ≈£î ekÕÔ&ÉT (ô|<ä›yêì>±) . á $<Ûä+>± Á|üø£è‹ dæ<ä∆yÓTÆq $\Te\ yTs¡≈£î

á ìs¡íj·T+ »s¡T>∑T‘·T+~. á ìs¡íj·T+ b|üŒ{ÏøÏ e÷s¡<äT. ø±e⁄q Bìì

dæús¡ $\Te dæ<ë∆+‘·+ n+{≤s¡T.

H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ s¡+>∑+˝À dæús¡ $\Te\ Ä<Ûës¡+>± H˚{Ï ø=\‘·\T,

ø±\e÷D+qT Ä#·s¡D>± ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T. Ç$ e÷s¡e⁄.

yê{Ïì Ä#·]+#·&É+ Ò<ë e÷q&É+ nqï~ eTq ìs¡íj·T+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç

j·TT+&ÉTqT. n+‘ø±ì n~ dæ<ë∆+‘·+ ø±<äT. <ëì nqTuÛÑyê\T e´øÏÔ>∑‘·yÓTÆqy.

Ç#·Ã≥ eTqeTT eTTK´+>± >∑eTì+#·e\dæq $wüj·TyTeTq>± ` yêdüTÔ `

CÀ´‹cÕ\T Á>∑Vü≤>∑eTq dü÷Á‘ê\T eT]j·TT $\Te\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç j·TT+&ÉTqT.

á $\Te\qT K∫Ã‘·+>± >∑Dq#dæ ‘·‘Y|òü*‘ê\qT ‘Ó\TdüTø=qe#·TÃqT.

n< $<Ûä+>± ¬s+&Ée ñ<ëVü≤s¡DqT #·÷kÕÔ+. H{Ï Hê´j·TXÊÅdüÔ+˝À

ˇø£ ‘·|ü≈£î ø=+‘· •ø£å ñ+&ÉTqT. BìøÏ yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·q sTTe«eT+fÒ

sTTe«>∑\e÷? ø±ì yÓ’C≤„ìø£ ø=\e÷Hê\ Ä<Ûës¡+>± M{Ï ìs¡íj·÷\T

120

»s¡T>∑T‘êjT ‘·|üŒ, dæ<ë∆+‘·+ ñ+&É<äT. n+<äT# M{Ïô|’ ‘·s¡ÿ+ b≈£îÿe Á|üuÛ≤e+

#·÷|ü⁄‘·T+~. |òü*‘·+ <ëì $X‚¢wüqô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç j·TT+&ÉTqT. n+‘· e÷Á‘êq

BìøÏ dæ<ë∆+‘·+ ˝Ò<äì e÷q≥+ ˝Ò<äT ` K+&ç+#·&É+ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe>±

»s¡T>∑T#·Tqï~.

eT÷\dæ<ë∆+‘·+ e÷s¡<äT. dæ<ë∆+‘·+ qT+&ç e∫Ãq nq«j·÷\T

ø±˝≤qTkÕs¡+>± ñ<ä“¤$kÕÔsTT. M{Ï Áù|πs|æ‘·yT ‘·s¡ÿ+. ‘·s¡ÿ+ Òì< #Ó’‘·q´+

sê<äT. ‘·s¡ÿ+ $X‚¢wüD≤ |üs¡+>± e⁄+&çq >ös¡e|ü<äyÓTÆq düe÷<ÛëHê\T

bı+<äe#·TÃqT. $ø£{Ï+∫q <äTÁwüŒuÛ≤yê\≈£î ì\j·TeT>∑TqT. Bìì ãVüQ

C≤Á>∑‘·Ô>± yê&ÉTø=qT≥ eT+∫~. n|ü& $X«ø£fi≤´DeT>∑TqT.

eTq˝À #Ó’‘·Hê´ìï Áù|πs|æ+# $<Ûä+>± ‘·s¡ÿ+ ñ+&Ü*.

121

ªª yÓ’C≤„ìø£ yê<ëìøÏ ` Ä<Ûë´‹àø£ »yêãT\T µµ

ô|’q ydüT≈£îqï Á|üXï\ìï+{ÏøÏ ªªyÓ’C≤„ìø£ yê<ëìøÏ Ä<Ûë´‹àø£ »yêãT\Tµµ

nqï $es¡D‘√ $X‚¢wüD #dæ ìs¡÷|æ+#·T≥≈£î eTT+<äT ns¡úe+‘·yÓTÆq ∫qï

ñ<ëVü≤s¡D ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~. n~ @ $<Ûä+>± e⁄+&ÉTq+fÒ! ` ˇø£ …ø£ÿqT

(>∑DÏ‘·+) #j·Te …qqï, eTT+<äT>± <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q e÷~] …ø£ÿqT

#dæ #·÷|æ+#·e\dæ j·TT+&ÉTqT. n~ ìs¡÷|üD\‘√, dæ<ë∆+‘· |üs¡+>± ñ

+&Ée˝…qT. <ëì Ä<Ûës¡+‘√ eTq y˚T<Ûë dü+|ü‹Ô‘√ $T–*q ˝…ø£ÿ\≈£î

nq«sTT+#·Tø=ì dü]jÓÆTq düe÷<Ûëìï bı+<ä>∑\eTT. n+<äTe\¢ eTq˝À

C≤„q dü+|ü‹Ô ô|+bı+<äTqT. n< ‘·s¡Vü‰˝À ÁøÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D e÷~] …ø£ÿ

˝≤+{Ï<˚.

ñ<ëVü≤s¡D:` eTq≈£î ªô|Á{À\Tµ nqï |ü<ëìï $q>±H˚ Ç~ ø=ìï

nDTe⁄\‘√ ≈£L&çq ˇø£ Á<äe |ü<ës¡ú nH }Vü≤ eTqdüT‡ ÀìøÏ e#·TÃqT. <ëì

jÓTTø£ÿ $es¡D ˇø=ÿø£ÿs¡eTT, ‘·eT≈£î ‘Ó*dæq $wüj·÷\ Á|üø±s¡+ <ëì

ìsêàDeTT, |òü*‘ê\T eTqdüT‡ ÀìøÏ e#·TÃqT. ÁøÏ+<ä ‘Ó*Œq≥T¢ Ç~ ø=ÿø£ÿ]˝À

ˇø=ÿø£ÿ $<Ûä+>± b˝≤ ñ+&ÉTq~ $e]+#·&ÉyÓTÆq~.

1) kÕe÷qT´\ |ü]~Û À :` Ç~ Á<äe |ü<ës¡úeTT. Bìì j·T+Á‘ê\T q&ÉT|ü⁄≥≈£î

ñ|üjÓ÷–+‘·Ts¡T nqT≈£î+{≤&ÉT.

2) yÓ’C≤„ìø£ |ü]~Û˝À :` yÓ’C≤„ì≈£î&ÉT, Ç~ ø±s¡“Hé yÓTT<ä\>∑T nDTe⁄\

düyTàfiqeTì, Bìô|’ n~Ûø£ ñwüí Á|üuÛ≤e+ |ü&çq ... $k˛Œ≥D ø£*–düTÔ+<äì,

á $k˛Œ≥D yê‘êes¡D+˝Àì ÄøÏ‡»Hé nDTe⁄\‘√ dü$Tà*‘·yÓTÆq|ü&ÉT (Ç#·Ã≥

dü$Tà*‘·+ ø±<äT ` @ø°uÛÑ$+#·q|ü&ÉT) »s¡>∑Tq< á $k˛Œ≥q. Ç~ nìï

#√{≤¢ πø $<Ûä+>± »s¡>∑<äì, Äj·÷ dü+<äsê“¤\T, |ü]dæú‘·T\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç

j·TT+&ÉTqì yê{Ï $es¡D\T ‘Ó*dæj·Tqï+‘· es¡≈£î $e]+∫ #Ó|üŒ>∑\&ÉT.

3) Ä<Ûë´‹àø£ |ü]~Û˝À :` Á|üdüTÔ‘êìøÏ H˚H˚ Ä<Ûë´‹à≈£î&çHÓ’Hê, Hê˝À e#·TÃ

Ä˝À#·q\qT #Ó|üŒ&ÉyÓTÆq~. ô|Á{À\T nqï <ëì $wüj·TeTT #·÷#êj·T>∑

‘Ó\TdüTqT (H{Ï |ü]dæú‘·T\˝À ñHêïqT ø±ã{Ïº). ø±ì Ä<Ûë´‹àø£+‘√ $X‚¢wüD

#düT≈£î+fÒ Bì e\¢ ø£*π> $k˛Œ≥D nqï|ü&ÉT, •e⁄&ÉT nH XøÏÔ Ä˝À#·q˝À

122

yÓT~* n‘·ì eT÷&Ée ø£qTï Á|üuÛ≤yêìøÏ dü]b˛\TÃ≈£î+{≤qT. á eT÷&Ée

ø£qTï •e⁄&ÉT nqï XøÏÔøÏ dü+πø‘·eTT Ò<ë >∑Ts¡TÔ. (•e⁄&ÉT ` $wüßíe⁄ ` ÁãVü≤à

yÓTT<ä\T>± >∑\ yÓTT<ä\T>± >∑\ <e‘·\ (X≈£îÔ\) jÓTTø£ÿ Äø±sê\T ` yê{ÏøÏ

nq«sTT+∫q dü+πø‘ê\T Äq>± Äø±sê\T, Äj·TT<Ûë\T, n˝≤π> yê]øÏ

nq«sTT+∫q uÛ≤s¡ \T ` yÓTTˆˆq$. M{Ï e\¢ Ä X≈£îÔ\ jÓTTø£ÿ $\Te\qT,

Á|üuÛ≤yê\qT, |òü*‘ê\qT yÓTTˆˆ\>∑T yê{Ïì $wü<Ûä|üs¡#·TqT. ` M{Ïì |üP]Ô

$es¡D\‘√ Hê eTT+<äT s¡#·q˝À ns¡úe+‘·+>± ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î ÁøÏ+~ $X‚¢wüD

kÕsê+XÊìï Hê eT~˝ÀìøÏ e∫Ãq≥T¢ ‘Ó\TŒø=q&ÉyÓTÆq~).

>∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D XøÏÔøÏ Ä<Ûë´‹àø£ ìs¡«#·qyT•e⁄&ÉT ` eT÷&Ée ø£qTï≈£î yÓ’C≤„ìø£ $X‚¢wüD

n~Ûø£ ñwüí+ »ì+#·T≥ e\¢ ø£*π> nDTe⁄\ yê´|üqH ª$k˛Œ≥D+µ

n+<äTeTT. Ç~ |ü<ësêú\ e\¢H√, Òø£ düèwæº e\¢H√ »]π>~ ø±<äT. ` nq>±

Ä<Ûë´‹àøÏ ìs¡«#·Hê …’q $wüßí Ò<ë ÁãVü≤à e\¢ »]π>~ ø±<äT. nDTe⁄\ Äø£s¡ D≤

(•e⁄&ÉT`nqï >∑Ts¡T‘ê«ø£s¡ D) ã˝≤\˝À ‘&Ü e∫Ãq|ü&ÉT ñ<ä“¤$+#y, ñ

wüíeTT, ø±+‹ yÓTTˆˆq$. BìH˚ H˚{Ï yÓ’C≤„ì≈£î\T nDT $k˛Œ≥D nì

#Ó|ü#·THêïs¡T. Ç~ ˇø=ÿø£ÿ nDTe⁄˝À $$<Ûä s¡ø±\ dæús¡ $\Te\T ø£*– ñ

+{≤sTT. b≈£îÿe, ‘·≈£îÿe\qT ã{Ïº yê{Ï Á|üuÛ≤eeTT\qT Á|ü<ä]Ù+#·TqT. á

Á|üuÛ≤yê\qT ø=ìï+{Ïì #·÷&É>∑\eTT ˝Ò<ë >∑eTì+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

n+<äTe\¢H •e⁄&ÉT nqï XøÏÔ À qT+&ç yÓ\Te&ÉT‘·T+~ ø±ã{Ïº ô|’ ìs¡«#·Hê\

ìs¡÷|üD eT÷&Ée ø£qTïqT ` $k˛Œ≥q≈£î ` ñwüíeTTq≈£î dü+πø‘·eTT>±

nq«sTT+#·Tø√e&ÉyÓTÆq~.

|òü*‘·+ : H{Ï yÓ’C≤„ì≈£î\T e÷# ø£ìô|≥ºã&çq< nDT $k˛Œ≥q nìï,

<ëì |òü*‘ê\qT ‘Ó\T‡ø=ì ` ‘Ó*‡HêeTì #Ó|üø=qT#·THêïs¡T. ` ø±ì ø=ìï y\

dü+e‘·‡sê ÁøÏ‘·yT eTq Äs¡T´\T ãTTwüß\# á $k˛Œ≥q b#·Ã≥ »ì+#·TqT

` <ëìøÏ ø±s¡D≤\T |òü*‘ê\qT dü÷ø£åà Á>±Væ≤+ø£+>± $e]+#ês¡T. Çø£ eTqeTT

#j·Te\dæ+<ä ≤¢ eTq y<ë\˝Àì eT÷\ dæ<ë∆+‘ê\qT, H{Ï yÓ’C≤„ìø£

123

dæ<ë∆+‘ê\≈£î düìïVæ≤‘·+ #j·T&É+ b+‘Ó’Hê nedüs¡+.

n|ü& á yÓ’C≤„ì≈£î\≈£î HqT, Hê~ nqï <ëìøÏ |üPs¡«yT uÛ≤s¡‘·

<X+˝Àì Äs¡ dü+düÿè‹˝À ñqïeqï ø£\T>∑>∑\<äT. uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹ `

ˇø£ ô|<ä› yÓ’C≤„ìø£ uÛ≤&Ü>±s¡+ nì ‘Ó\T‡ø√>∑\s¡T.

$X‚ ¢wüD: ªª ô|Á{À\Tµµ nqï |ü<äeTT, be] eTqdüT ‡\˝À @ $<Û ä+>±

}Vü‰»ì‘·eTjT´~ ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.

Ç|ü&ÉT Bìì ªyÓ’C≤„ìø£ yê<ä+‘√ ` Ä<Ûë´‹àø£ »yêãT\Tµµ ‘√ $X‚¢wüD

#dæ #·÷kÕÔ+. ªªô|Á{À\Tµµ nqï~ ˇø£ Á<äe |ü<ës¡ú+. ø=ìï nDTe⁄\ dü$Tà*‘·yT

<ëì dæús¡ <Ûäsêà\qT ø£*– e⁄+&ÉTqT. á ô|Á{À\T‘√ yÓ÷{≤sY ôd’øÏfió¢, ø±s¡T\T,

»qπs≥s¡T¢, ¬s’\T sTT+»qT¢ yÓTTˆˆq$ q&ÉT|üã&ÉTqT. Bìì n~Ûø£ ñwüí+‘√

‘ê&ç+∫q yê‘êes¡D+˝Àì ÄøÏ‡»Hé‘√ (ÁbÕD yêj·TTe⁄) dü$Tà[‘·+ ø± Òø£

(nDTe⁄\ Äø£s¡¸D≤ ã˝≤\‘√) ô|Á{À\T˝Àì nDTe⁄\T $&çb˛e⁄q|ü&ÉT

(Ç+ø=ø£ s¡÷|ü+˝ÀìøÏ e÷s¡TŒ #Ó+<äTqT) »]π> |òü*‘·yT $k Œ≥D. á #·s¡ ˝À

ñ<ä“¤$+#< ñwüí+, ø±+‹ yÓTTˆˆq$. Äø£s¡ D\ô|’ #·÷ù| Á|üuÛ≤eyT ñwüí+. ñ

wüíeTT jÓTTø£ÿ Á|üuÛ≤eeTT á Äø£s¡ D XøÏÔì ‘·–Z+#·&ÉeTT. n+<äT# |ü<ës¡ú+

yê´ø√#·‘·‘·«eTT bı+<äTqT. <ëì |òü*‘·+qT nqTuÛÑ$+#·>∑\eTT.

ô|’q ‘Ó*Œq yÓ÷{≤s¡T ôd’øÏfió¢, ø±s¡T\T yÓTTˆˆq$ ˇø£ Äø±s¡+>± ñ

<ä“¤$+∫ ô|’ |òü*‘·+ <ë«sê q&ÉT#·T#·Tqï$. Mìì ø=ìï |üìeTT≥¢ (yê{ÏH

Äj·TT<Ûë\T) <ë«sê ]ù|s¡T #düT≈£î+{≤+. yÓ÷{≤sY ôd’øÏ Ÿ≈£î kÕŒqsY, Ádü÷ÿÁ&Ó’esY

yÓTTˆˆq$ |üìeTT≥¢ ø±e˝…qT. ø±ì ø±s¡T≈£î á |üìeTT≥¢‘√ bÕ≥T C≤øÏ

nedüs¡+ b≈£îÿe. n< »qπs≥sY Ò<ë ¬s’\T sTT+»qT¢≈£î ÁπødüT nedüs¡+ b≈£îÿe.

(Ç+<äT˝À nedüs¡eTjT´ |üìeTT≥T¢ Ç+ø± #ê˝≤ e⁄+{≤sTT) kÕŒqsY, C≤øÏ,

ÁπødüT e+{Ï |üìeTT≥¢qT #·÷∫q|ü&ÉT yê{Ï# ]ù|s¡T #j·Tã&ÉT j·T+Á‘ê\T

eTqdüT‡ ÀìøÏ sê>∑\e⁄. M{ÏH dü+πø‘ê\T >± nq«sTT+#·Tø√e#·TÃqT.

ô|’ |òü*‘ê\qT Ä<Ûë´‹àø£ »yêãT\‘√ nq«sTTùdÔ 1,2 eT]j·TT 3 e

Á|üXï\≈£î düe÷<Ûëq+ <=s¡T≈£îqT. nq«sTT+∫ #·÷kÕÔ+!...

ô|Á{À\T Á<äe|ü<ës¡ú+ (Äø±s¡+)— <ëì˝Àì XøÏÔ Äø£s¡ D˝Àì Á|üuÛ≤e+—

á Á|üuÛ≤yêìøÏ nqT>∑TD+>± ` yÓ÷{≤sY ôd’øÏfi¯ó¢, ø±s¡T¢— M{Ï |üìeTTfÒ¢ `

Äj·TT<Ûë\T.

124

ô|’ ìs¡«#·Hê Ò eTqeTT nq«sTT+#·Tø=ìq ` uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nH XøÏÔ

qT+&ç e⁄<ä“¤$+∫q s¡÷bÕ\T— á s¡÷bÕ\≈£î nq«sTT+∫q Äj·TT<Ûë Ò `

|üìeTT≥T¢— yê{Ï |òü*‘ê Ò nqTuÛÑe+.

ô|’ ‘Ó*Œq ñ<ëVü≤s¡D≈£î e÷~] …ø£ÿ>± uÛ≤$+∫, eTq <e⁄fió¢ nqã&

X¯≈£îÔ\≈£î nq«sTT+#·Tø=ì Ä<Ûë´‹àø±ìøÏ ` yÓ’C≤„ìø£ ìs¡«#·Hê\qT

bı+<äe#·TÃqT. á $es¡DH Á|ü‹ jÓTTø£ÿ]˝À #Ó’‘·Hê´ìï ø£*–+#~.

ÁosêeTT&ÉT ñ&É‘· uÛÑøÏÔ yÓ’C≤„ìø£ $es¡DÁosêeTT&ÉT ñ&É‘· uÛÑøÏÔ yÓ’C≤„ìø£ $es¡DÁosêeTT&ÉT ñ&É‘· uÛÑøÏÔ yÓ’C≤„ìø£ $es¡DÁosêeTT&ÉT ñ&É‘· uÛÑøÏÔ yÓ’C≤„ìø£ $es¡DÁosêeTT&ÉT ñ&É‘· uÛÑøÏÔ yÓ’C≤„ìø£ $es¡D

Áo eTÁ<ëe÷j·TDeTT˝À sêeDTì# d”‘ê|üVü≤s¡D »]–q ‘·s¡Tyê‘·,

d”‘êH«wüD˝À Áo Ä+»Hj·TT&ÉT dü|òü©ø£è‘·T&Ó’, Áo sêeT#·+Á<ä Á|üuÛÑTe⁄≈£î ÄyÓT

\+ø£ À ñqï≥T¢ ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. sêeDTì »sTT+∫, düeTTÁ<ä+ eT<Ûä ˝À

qTqï \+ø£ qT+&ç d”‘ê<$ì rdüTø=ì e#·TÃ≥≈£î, düeTTÁ<äeTTô|’ yês¡~Û ø£≥Tº

dü+<äs¡“¤eTTq, ñ&É‘· ‘·q e+‘·T>± ñ|üø£]+∫q $<ÛëqeTTq≈£î ÁosêeTT&ÉT

dü+‘√wæ+∫ eT]j·TT Äosê«<äeTT‘√ ñ&É‘·qT ìeTTs¡>± eT÷&ÉT#ês¡\T

@s¡Œ&çq≥T¢ >∑\ ` Ä<Ûë´‹àø£ ø£<∏ä≈£î ` Ä ªªeT÷&ÉT#ês¡T\≈£îµµ H{Ï yÓ’C≤„ìø£

dü÷Á‘·eTTqT $e]+#·&ÉyÓTÆq~.

Ä<Ûë´‹àø£ ø£<∏ä:`Ä<Ûë´‹àø£ ø£<∏ä:`Ä<Ûë´‹àø£ ø£<∏ä:`Ä<Ûë´‹àø£ ø£<∏ä:`Ä<Ûë´‹àø£ ø£<∏ä:`

ÁosêeT#·+Á<äTì ÄC≤„qTkÕs¡+, Ä+»H˚j·TT&ÉT, C≤+ãe+‘·T&ÉT,

˙\T&ÉT yÓTT<ä\T>± >∑\ yêqs¡ eT]j·TT ã\÷¢ø£ôd’q´eTT \+ø± Á|üyXeTTq≈£î,

düeTTÁ<äeTTô|’ yês¡~Û ì]à+#·T≥≈£î düe÷j·T‘· ÔyÓT Æ]. yês¡T yês¡~Û

ìsêàDeTTq¬ø’ ô|<ä› ô|<ä› sê‹ >∑T+&É¢qT düeTTÁ<äeTT˝À yj·TT#·T+&ç]. ø±ì

düeTTÁ<ä Ä\\ ‘êøÏ&çøÏ dü]>± bı+<äT˝Òø£ yês¡~Û ìsêàD≤ìøÏ Ä≥+ø£eTT

ø£\T>∑T#·T+&ÓqT. n{Ïº düeTj·TeTT˝À $X«ø£s¡à Äosê«<ä |ü⁄Á‘·T&ÉT M\Tì#

ìsêàDeTT˝À ‘*¬ø’q sêfió¢, eT]j·TT ñ&É‘· düeTTÁ<äeTT ˙{Ï À eTTì–

ˇ&ÉT¶q >∑\ ÇdüTø£˝À bı]¢, Ä ÇdüTø£qT >∑T+&É¢ eT<Ûää´˝À y˚j·TTq≥T¢

e]í+#·&ÉyÓTÆq~. á$<ÛäeTT>± yêqs¡T\# ‘ã&çq ô|<ä› ô|<ä› sê‹ >∑T+&ÉT¢,

˙\Tì# ‘*¬ø’q sêfió¢ eT]j·TT ñ&É‘· e\¢ ‘ã&çq ÇdüTø£‘√ yês¡~Û |üP]Ô

125

ø±ã&çq~. ÁosêeTT&ÉT yês¡~Û ô|’ düeTTÁ<äeTTqT <ë{Ï \+ø± Á|üyXeTT #dæ

sêeDTì dü+Vü≤]+∫ d”‘·qT bı+~q≥T¢>± ÁoeTÁ<ëe÷j·TD Ä<Ûë´‹àø£

>±<Ûä À e]í+#·&ÉyÓTÆq~.

Ç#·Ã≥ yês¡~Û ìsêàDeTT˝À eTTK´+>± eT÷&ÉT $<Ûë˝…’q eT÷\

|ü<ësêú\qT yê&çq≥T¢ >∑eTì+#·>∑\eTT. ˇø£{Ï ã\yÓTÆq ô|<ä› sê‹>∑T+&ÉT¢,

¬s+&ÉT ‘*¬ø’q sêfió¢, eT÷&ÉT ÇdüTø£.

H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $es¡D:`

H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $<ÛëqeTT˝À ì]à+#·T Äqø£≥º\ (yês¡~Û) ø£≥º&ÉeTT\˝À

ô|<ä› ô|<ä› sê‹ >∑T+&ÉT¢ Ò<ë ã+&É\T, ‘*¬ø’q sêfió¢, ÇdüTø£ yê{Ï‘√ bÕ≥T

dæyÓT+≥T, ÇdüTø£ yÓTT<ä\>∑Tyê{Ïì H&ÉT yê&ÉT<äTeTT. eTqeTT b+‘· ãs¡TyÓ’q

sêfi¢qT yê&çq, n$ bı+~ø£>± ñ+&ÉT≥≈£î ÇdüTø£‘√ ø£*|æq dæyÓT+≥TqT

yê&Ée …qT. eT]j·TT ã\+>± ñ+&ÉT≥≈£î ÇqT|ü sê&É¢qT H˚{Ï ø±\+˝À

yê&ÉT#·THêïeTT. ø±ì á ø£≥º&Ü\ bı+~ø£≈£î dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq ÇdüTø£ Á|ü<ÛëqbÕÁ‘·

eVæ≤+#·TqT. ÇdüTø£ Òì~ b+‘· ∫qï<Ó’q, b+‘· b‘Ó’q ø£≥º&ÉyÓTÆqqT ã*wüº+>±

#ê˝≤ ø±\eTT ì\Te<äqï~ q>∑ï dü‘· eTT.

Ä<Ûë´‹àø£+‘√ ` yÓ’C≤„ìø£ $es¡D:`

ô|’ $es¡D\˝À H{Ï ø£≥º&Ü\ bı+~ø£≈£î dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq ÇdüTø£ Á|ü<Ûëq

bÕÁ‘· eVæ≤+#·Tqqï≥T¢ ` Hê{Ï Ä<Ûë´‹àø£ ÁoeTÁ<ëeTj·TD >±<Ûä <ë«sê

ø£≥º&ÉeTT\˝À ÇdüTø£ ÁbÕ<Ûëq´‘· ‘Ó*j·TT#·Tqï~. á ÇdüTø£qT yÓ÷düTø=ì

e∫Ãq ñ&É‘·≈£î Áo sêeTT&ÉT yÓTT<ä≥>± #s¡Bdæ (dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq |ü<ä∆‹øÏ)

‘·q <äj·÷ø£è|üqT ø£*–+#·T≥j˚T ø±ø£ Äosê«<äeTT>± ìeTTs¡>±

eT÷&ÉT#ês¡\T @s¡Œ&çq$. á eT÷&ÉT#ês¡\ jÓTTø£ÿ ñ<›X´eTT Ä~ ø£$

yê©àøÏ

126

jÓTTø£ÿ ì|òüT÷&Üs¡úeTT H{Ï ø±\|ü]dæú‹øÏ nq«sTT+#·Tø=q>± ` eTqeTT

ì]à+#·T Á|ü‹ ø£≥º&ÉeTTq≈£î Çs¡TyÓ’|ü⁄\ eT]j·TT ø£≥º&ÉeTT eT<Ûä ˝À ÇdüTø£qT

(dæyÓT+≥T‘√ ≈£L&çq ÇdüTø£qT) yê&ÉT<äTeTT. nq>± ø£≥º&ÉeTTq≈£î Çs¡TyÓ’|ü\

|üP‘·>± ... eT<Ûä ˝À sêfi¢ bı+~ø£≈£î ÇdüTø£qT eT÷&ÉT s¡ø±\T>± yê&ÉTq≥T¢

‘Ó*j·TCÒj·TTq< ñ&É‘·≈£î >∑\ eT÷&ÉT #ês¡\ jÓTTø£ÿ Ä<Ûë´‹àø£ (yÓ’C≤„ìø£)

ñ<›X¯ eTT.

H˚{Ï |ü]dæú‘·T\˝À Ä<Ûë´‹àø£+ô|’ dü]jÓÆTq ne>±Vü≤q˝Òø£ (˝Ò<ë)

$es¡D ‘Ó*j·Tø£, bÂsêDÏø±\˝Àì ì|òüT÷&Üsêú\‘√ ≈£L&çq Ä<Ûë´‹àø£ >±<Ûä\qT

H{Ï yês¡T |æ≥º ø£<∏ä\qTø√e&É+ b+‘·es¡≈£î düeT+»dü+? n+‘· b+<äT≈£î

Ç|ü&ÉT #Ó|æŒq ªªñ&É‘·`eT÷&ÉT#ês¡\Tµµ ÁoeTÁ<ëe÷j·TD |æ≥º ø£<∏ä>±H˚

}Væ≤+#·T‘ês¡T! ø±ì be¬s’Hê ªªñ&É‘ê uÛ ÑøÏ Ô‘√µµ MT≈£î düeT]Œ+#·T

ø=qT#·THêïqqï <ëì˝Àì ì|òüT÷&ÉyÓTÆq dü÷Á‘·|üs¡yÓTÆq ns¡úeTT ø£\<√

(∫qï#·÷|ü⁄>± #·÷kÕÔs¡T) ‘Ó*j·T<äT! eTqeTT Ä uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ @ ∫qï

ÁbÕs¡úHÓ’qqT dü÷Á‘·|üs¡+>± düeT]Œ+#·Tø=ìq <ëì |òü*‘·eTT #ê˝≤ >=|üŒ>± ñ

+&ÉTqì ` Ä ÁosêeT#·+Á<ä Á|üuÛ ÑTe⁄, Ä~ø£$ yê©àøÏ s¡#·q nsTTq

ÁoeTÁ<ëe÷j·TD eTVü‰ ø±e´eTT <ë«sê <ëì ì|òüT÷&É ns¡ úeTTqT

‘Ó*j·TCÒj·TT#·THêï&ÉT. á $<Ûä+>± eTq Ä<Ûë´‹àø£ >±<Ûä\˝À H{Ï yÓ’C≤„ìø£

$wüj·÷\T ìs¡÷|üD>±, ì|òüT÷&É+>± düXÊÅd”Ôj·T|üs¡+>± ‘Ó\T|üã&çq$. M{Ïì

eTqeTT b+‘· es¡≈£î dü|òü©ø£è‘·eTT>± Ä#·s¡D˝ÀìøÏ ‘yê\qï~ ø£s¡Ôe´+>±

uÛ≤$+∫q|ü& Ä<Ûë´‹àø£+˝Àì ªªuÛÑ>∑e+‘·Tìµµ ø£èbÕ ø£{≤ø£åeTT\T \_Û+#·TqT.

eTqeTT b+‘· >=|üŒ ø±s¡ Áø£eTeTT #j·T ‘·\ô|{Ïºq, <ëì jÓTTø£ÿ

eT÷\ dæ<ë∆+‘· $es¡DqqT |üP]Ô>± ne>±Vü≤q #düTø=ìq|ü& $»j·TeTT

kÕ~Û+#·>∑\eTT. eT÷\ dæ<ë∆+‘ê\‘√ ≈£L&çq eTq yÓ’~ø£ u≤+&Ü>±s¡eTT˝Àì

XÀ¢ø±\ (eT+Á‘ê\) jÓTTø£ÿ eT÷\eTTqT n<Ûäj·TqeTT #j·Te\dæ e⁄+&ÉTqT.

eT÷\ dæ<ëú+‘· (eT+Á‘ê\) $es¡D #ê˝≤ ì|òüT÷&É+>±, dü+øÏå|üÔ+>± ñ+&ÉTqT.

<ëìì |üP]Ô>± Äe>±Vü≤q #düTø=ìq b+‘·{Ï ø£]ƒqyÓTÆq >=|üŒ ø±s¡ yÓTÆq

#ê˝≤ dü÷ø£åà+>± eTq≈£î Äe>±Vü≤q ø±>∑\<äT.

127

ªªñ&É‘ê uÛÑøÏÔµµ ‘√ düeT]Œ+∫q ` Hê ` á Ä<Ûë´‹àø±ìøÏ ` yÓ’C≤„ìø£

ìs¡«#·Hê\≈£î ` ñ<ëVü≤s¡D>± uÛ≤$+∫ MTs¡T MT Ä<Ûë´‹àø±ìï yÓ’C≤„ìø£+>±

Ä˝À∫+∫ $E„\Tø£+&ç.

dü«j·T+uÛÑ÷ Áo Ä+»Hj·TkÕ«$T

Hê jÓTTø£ÿ Ä|òtôd{Ÿ Á|æ+{Ï+>¥ Áô|dt cÕ|t (u≤&ÉT>∑~) q+<äT ñ

‘·Ôs¡ áXÊq´ eT÷\ j·T+<ä ñ‘·Ôs¡ >√&É≈£î Á|üø£è‹ dæ<ä∆+>± (|òü+>∑dt) nwüº<äfi,

nwüº kÂwüºeeTT\‘√ ≈£L&çq |ü<äàeTT @s¡Œ&çq~. n+<äT˝À eT<Ûä uÛ≤>∑eTT

øÏØ≥eTT‘√ ≈£L&ÉTø=ìq dü«j·TeTT“¤ Áo Ä+»Hj·TkÕ«$T <äs¡Ùq uÛ≤>∑ eTT

ø£*–q~. yÓ+≥H HqT bò {À\T rsTT+∫HêqT.

130

ªãT÷µ ;C≤ø£ås¡eTT(Ä<Ûë´‹àø£ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\‘√ $es¡D)(Ä<Ûë´‹àø£ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\‘√ $es¡D)(Ä<Ûë´‹àø£ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\‘√ $es¡D)(Ä<Ûë´‹àø£ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\‘√ $es¡D)(Ä<Ûë´‹àø£ yÓ’C≤„ìø£ $\Te\‘√ $es¡D)

ˆˆ •K+&ç;»+ ªãT÷ø±s¡+µ $~Û<Ó’e‘·«yÓ÷Vü≤<ä+

»qàeTè‘·T´ »sêyê´~Û es¡®q+ Áo»j·TÁ|ü<ä+ ˆˆ

(Äø£s¡ D$T‹ düàè‘·+)

Ä<Ûë´‹àø£eTT:`Ä<Ûë´‹àø£eTT:`Ä<Ûë´‹àø£eTT:`Ä<Ûë´‹àø£eTT:`Ä<Ûë´‹àø£eTT:`

ªãT÷µø±s¡eTT Ä<Ûë´‹àø£ es¡íe÷\˝À 8e nø£ås¡eTT. Bìì

•K+&ç;»eTT n+<äTs¡T. •K+&ç nq>± q|ü⁄+düø£eTì kÕe÷Hê´s¡úeTT

e÷Á‘·y˚T rdüTø=+<äTeTT. ø±ì ô|’ XÀ¢ø£eTT Á|üø±s¡eTT ªãT÷µ ø±s¡eTT

»qàeTè‘·T´e⁄\≈£î ø±s¡DyÓTÆq~>± ‘Ó*j·TT#·Tqï~. nq>± ñ‘·Œ‹ÔøÏ, HêXHêìøÏ

eT÷˝≤<Ûës¡eTT>± j·TT+&ÉTqT. n+‘ø±ì @<√ ˇø£ÿ<ëìøÏ dæús¡‘·«eTT+&Éø£,

¬s+&ÉT ø±s¡´eTT\qT Á|ü<ä]Ù+#·Tq<˚ ªãT÷µø±s¡eTT. á $<ÛäeTT>± ¬s+&ÉT

dü«uÛ≤yê\qT Á|ü<ä]Ù+#·T≥#˚ eTq n<Ûä´j·THê#ês¡T´\T (eTVü≤s¡T¸\T)

•K+&ç;»eTT>± e]í+∫]. eT]j·TT á ªãT÷µø±s¡eTTqT ìj·TeTeTT>±

|üsƒ¡qeTT #j·TT≥ e\¢ ª»sêyê´~Û es¡®q+µ n>∑TqT.

yÓ’C≤„ìø£eTT :`

ÄøÏ‡»Hé Ò<ë ÁbÕDyêj·TTe⁄ (ñ<ä»ì) ô|’ \ø£åDeTT\ìïj·TT

ø£*–q H{Ï yÓ’C≤„ìø£ ìj·Te÷\T ø£*–q (8O) b*yÓT+≥T (Ä≥yéT) qT

#·÷∫+#·TqT. ÄøÏ ‡»H é (((((88888O )O)O)O)O) . b*yÓT+≥T Ç‘·s ¡ b*yÓT+{Ÿ ‡‘√

dü$Tà[‘·eTe«≥yTø±ø£, dü$Tà[‘·yÓTÆq Ç‘·s¡ b*yÓT+{Ÿ‡qT $k˛Œ≥q <ë«sê

XøÏÔ|òü*‘êìï bı+~+#·>∑\<äT (»qàeTè‘·T´). BìH ø£+Áô|düsYbò sY‡ n+<äTeTT.

á XøÏÔì ô|Á{À\T Ç+»qT¢ yÓTT<ä\>∑Tyê{Ï <ë«sê bı+<äT#·THêïeTT. á XøÏÔ

|ò ü*‘ê\˝À qcÕº\qT ‘·>∑T C≤Á>∑‘· Ô‘√ ‘·–Z+#·Tø=ì n~Ûø£ ˝≤uÛ≤\qT

bı+<äT#·THêïeTT (Áo»j·TÁ|ü<ä+) eT]j·TT á (8O) Je|ü<ës¡ú ñ‘·Œ‹ÔøÏ

eT÷˝≤<Ûës ¡y ÓT Æq~ ($~Û<Ó ’e‘·« yÓ÷Vü≤<ä+). n+‘˚>±ø£ Je⁄\˝À

JeÁ|üe÷D≤\qT ìj·T+Á‹+#·T XøÏÔ ø£*–j·TT+&ÉTqT (»sêyê´~Û es¡®q+)

131

Ä#·s¡D:`Ä#·s¡D:`Ä#·s¡D:`Ä#·s¡D:`Ä#·s¡D:`

eTqeTT @ø±s¡´dü‘·Œ*‘êìï bı+<äe˝…qqï, eTT+<äT>± Äø±sê´ìï

|üP]Ô>± ne>±Vü≤q #düTø=qT≥≈£î eT]j·TT yê{Ï ìj·TeT ìã+<Ûäq\qT

(Full Theory with Instructions) dü<ä<Ûä´j·THê#ês¡T´\ (Experts)(dü<äTZs¡Te⁄) e\¢ |üP]Ô>± ‘Ó\TdüTø=ì, ìwü‘√ (Carefull) Ä#·]+#·e …qT.

dæ<ë∆+‘·eTT :` (Theory);»eTT nq>± eT÷\eTT Ò<ë _+<äTe⁄ Ò<ë ñ‘·Œ‹Ô. nø£ås¡eTT nq>±

ø£ås¡eTT ø±ì~ (q•+|üì~) nì ;C≤ø£ås¡eTT\ >∑T]+∫ eTT+<äT>±

‘Ó\TdüT≈£îHêïeTT. Bì Á|üuÛ≤eeTT b|üŒ{ÏøÏ πø $<ÛäeTT>± Á|ü<ä]Ù+#·qT. M{ÏøÏ

e÷s¡T\T #˚s¡TŒ\T e⁄+&Ée⁄. b*yÓT+{Ÿ‡ ≈£L&Ü ‘·q Á|üuÛ≤yêìï dæús¡‘·«eTT

ø£*–j·TT+&ÉTqì H˚{Ï yÓ’C≤„ì≈£î\T ≈£L&Ü n+^ø£]+#·T#·THêïs¡T. á

$<ÛäeTT>± dæús¡‘·«eTT bı+~q ;C≤ø£åsê\˝À ªãT÷µ (8O) nH ;C≤ø£ås¡ |òü*‘êìï

bı+<äT $<ÛäeTTqT ‘Ó*j·TCÒj·T&ÉyÓTÆq~.

yÓ’C≤„ìø£eTT:`

ÄøÏ‡»Hé (8O) ˇø£{Ï>± e⁄qï|ü&ÉT Ä≥yéT (Atom) n+<äTs¡T. ¬s+&ÉT

>±ì n+‘·ø£+fÒ b≈£îÿe Ä≥yéT‡ ø£*|æq e÷*≈£L´˝Ÿ (Molecule)

n+<äTeTT. eT÷\edüTÔe⁄, uÛÑ÷‘·eTT, eT÷\|ü<ës¡úeTT ${ìï+{Ïì b*yÓT+{Ÿ

(Element) n+<äTeTT. Five Element nq>± |ü+#·uÛÑ÷‘·eTT\T nì

$X¯<äeT>∑T#·Tqï~.

H˚{Ï ôd’Hé‡≈£î, Ä<Ûë´‹àø±ìï nq«sTT+#·Tø=ìq es¡íe÷\˝Àì 8e

nø£ås¡yÓTÆq ªãT÷µ nqT ÄøÏ‡»Hé (8O) Ä≥yéT (Atom) ô|’ #·÷|ü⁄ dü«s¡Á|üuÛ≤eeTT>±

eTq eTVü≤s¡T¸\T ìs¡ísTT+#·Tø=ìq≥T¢ $X<äeT>∑T#·Tqï~. ªãT÷µ Á|üø£ÿq ª+µ

#]Ãq|ü&ÉT e÷*≈£L´ Ÿ (Molecule) >± |üP]Ô|ü]|üø£«yÓTÆq ;C≤ø£ås¡eT>∑TqT.

á ;C≤ø£ås¡ ø£\sTTø£\H b*yÓT+{Ÿ (Element) Ò<ë Ä<Ûë´‹àø£ |ü<äyÓTÆq

ªuÛÑ÷‘·eTTµ nqTø=qe#·TÃqT.

ô|’ ìj·TeTeTT\ Á|üø±s¡eTT ªãT÷µ Á|üø£ÿq ª+µ #]Ãq|ü⁄Œ&ÉT ªãT÷yéTµ

>± e÷]b˛e⁄qT. á $<ÛäeTT>± nø£ås¡eTT Á|üø£ÿq ªdüTHêïµ \qT #s¡TÃ#·÷

yÓ[flq Ä nø£ås¡eTT jÓTTø£ÿ dü«s¡Hê<äeTT ô|s¡T>∑T#·÷b˛e⁄qT. BìH H{Ï

132

ôd’qT‡ dü÷Á‘·+ Á|üø±s¡eTT ª8ãT÷µ, ª8ãT÷+µ, ª8ãT÷+2µ ... ª8ãT÷+dü+µ nì

#Ó|ü⁄Œø=qe#·TÃqT. H{Ï ôd’qT‡ $\Te\ ìsêàD≤\T Hê{Ï ø±\eTT˝À e⁄qï|üŒ{Ï,

yê{Ï $\Te\qT Ä<Ûë´‹àø£ |ü<ë\‘√H H{Ïø° dü]|ü⁄#·TÃø=qT#·THêïeTT.

ªãT÷+µ ;C≤ø£ås¡ |üsƒ¡qªãT÷+µ ;C≤ø£ås¡ |üsƒ¡qªãT÷+µ ;C≤ø£ås¡ |üsƒ¡qªãT÷+µ ;C≤ø£ås¡ |üsƒ¡qªãT÷+µ ;C≤ø£ås¡ |üsƒ¡q(Ä<Ûë´‹àø£ $<ÛëqeTT‘√)

|üP», dü÷s√´<äj·TeTTq≈£î |üPs¡«eTT nq>± ñ<äj·T+ >∑+ˆˆ 5.30

qT+&ç > ∑+ˆ ˆ 6.30 \ (eTq @ø± Á> ∑‘ ·qT ã{Ï º d üeTj·TeTTqT

ô|+#·Tø=qe#·TÃqT) X¯ó∫>∑\ @ø±+‘· Á|ü<˚X¯eTT˝À >±ì ˝Ò<ë eTq

Ç+{Ïj·T+<Ó’q @ø±+‘·>∑~˝À, áXÊq´eT÷\qT XóÁuÛÑ|üs¡∫, Ä ÁbÕ+‘·eTT˝À

<e⁄ì >∑÷&ÉTe⁄qï Òø£b˛sTTq |üPC≤ ìj·TeTeTT\ Á|üø±s¡eTT <äs¡“¤#ê|ü Ò<ë

#Óø£ÿ‘√#˚dæq |”≥ô|’ ‘·÷s¡TŒeTTKeTT>± jÓ÷>∑|ü<ëàdüqeTT y˚dæø=ì

≈£Ls=Ãe˝…qT. Çwüº<˚e‘ê |üPC≤q+‘·s¡eTT, ;C≤ø£ås¡ |üsƒ ¡qeTT ìs¡à\

Vü≤è<äj·TeTT‘√ á ÁøÏ+~ $<ÛäeTT>± #j·Te …qT.

1. jÓ÷>∑|ü<ëàdüqeTT˝À ø£fi¯ófleT÷düTø=ì, <äèwæºì eTq qT<äT{Ïô|’

e⁄+∫q ≈£î+≈£îeT u§≥Tºô|’ ì\T|üe …qT. (MT #‹Áyfifl≈£î ñ+>∑s¡eTT\T+&çq,

≈£î&ç b&ÉeT ñ+>∑s¡eTTÁyfifl$ ñ+#·Tø=ì $T–*q ñ+>∑s¡eTT\qT rdæ

Á|üø£ÿq uÛÑÁ<ä|üs¡#·Tø=qe …qT. ñ+>∑s¡eTT\T Òì#√ M\sTTq+‘· es¡≈£î

sê– ñ+>∑s¡eTT ≈£î&ç#‹ ñ+>∑s¡eTT Áy\TqT <Ûä]+#·T≥ ñ‘·ÔeTeTT)

2. eTqeTT ÀìøÏ XÊ«dü|”\TÃø=ìq ‘·sê«‘· ªãT÷+µ nqT ;C≤øå±s¡eTTqT

eTqdüT‡ q+<äT |ü]ƒ+#·T#·÷ ÀìøÏ |”*Ãq XÊ«dü (>±*) H√{Ï <ë«sê ãj·T{ÏøÏ

e~*yj·Tã&çq yÓ+≥H ô|<äe⁄\T eT÷düTø=ìb˛e⁄qT. ‹]– XÊ«dü eTT≈£îÿ

<ë«sê |”\TÃø=ì ;C≤ø£ås¡eTTqT |ü]ƒ+#·T#·÷ XÊ«düqT e<ä\e˝…qT. á

$<ÛäeTT>± yÓ+≥yÓ+≥ #˚j·TT#·T+&Ée˝…qT. BìH˚ nes√Vü≤D

|ü<ä∆‹ n+<äTeTT. á |ü<ä∆‹˝À ;C≤ø£ås¡ |üsƒ¡q eTq ô|<äe⁄\T e÷Á‘·+

düŒ+~#·T#·÷ #j·Te …qT. Xã›eTT ãj·T≥≈£î e#·TÃq≥T¢ #sê<äT.

133

Äs√Vü≤D |ü<ä›‹˝À H√{Ï <ë«sêH XÊ«dü |”\TÃø=#·÷ ;C≤ø£ås¡ |üsƒ¡q

nsTTq yÓ+≥H˚ ô|<äe⁄\T eT÷düTø=ìb˛e⁄qT, ‘·s¡Tyê‘· eTT≈£îÿ <ë«sê

XÊ«düeTT e~*y˚j·Te˝…qT. eTÚq |ü<ä∆‹˝À XÊ«dü e<äT\T≥, $&ÉTe⁄≥

»s¡T>∑e …qT.

á $<ÛäeTT>± #j·TTq|ü&ÉT eTq Hê_Ûô|’ uÛ≤>∑eTT qT+&ç ø£+sƒ¡eTT

jÓTTø£ÿ ÁøÏ+~ uÛ≤>∑eTT es¡≈£î >∑\ nej·Te düŒ+<äqqT >∑eTì+#·>∑\eTT.

3) eTT≈£îÿ <ë«sêH˚ XÊ«düqT |”\TÃø=#·÷ ;C≤ø£ås¡ |üsƒ¡q nsTTq

yÓ+≥H, eTT≈£îÿ <ë«sê XÊ«dü e~*yj·Tã&ÉTqT. |üP]Ô>± eTÚq |ü<ä∆‹˝À

ˇø£ÿ eTT≈£îÿ<ë«sêH˚ XÊ«dü e<äT\T≥, $&ÉT#·T≥ »s¡T>∑TqT. á |ü<ä∆‹

n<Ûä j·THê#ês¡T´\ Ä<Ûä«s¡ eTT˝À ñ+&ÉTqT.

ô|’ $<ÛäeTT>±, nes√Vü≤D, Äs√Vü≤D |ü<ä∆‹˝À ;C≤ø£ås¡ |üsƒ¡qeTT

Á|ü‹ s√E ñ<äj·TeTT, kÕj·T+ø±\eTT 15 Ò<ë 30 ì$TwüeTT\ (eTq≈£î

Á|üXÊ+‘·‘· <=]øÏq|ü&ÉT ≈£L&É) es¡≈£î 45 s√E\T #j·TT≥ e\q eTq≈£î

@s¡Œ&çq XÊ«dü, ñ<äs¡ø√X yê´<ÛäT\T ìyês¡D ø±>∑\e⁄ (»sêyê´~Û es¡®q+).

lllll

134

dü+düÿè‘· es¡íe÷\˝Àì ` |”]j·÷&çø fÒãT Ÿ

Ä<Ûë´‹àø£ es¡íe÷\ ìj·TeTeTT\ Á|üø±s¡eTT

H{Ï yÓ’C≤„ìø£ |”]j·÷&çø fÒãT Ÿ b*yÓT+{Ÿ‡ jÓTTø£ÿ

|ü{Ïºø£‘√ düeTq«j·T $es¡D|ü{Ïºø£‘√ düeTq«j·T $es¡D|ü{Ïºø£‘√ düeTq«j·T $es¡D|ü{Ïºø£‘√ düeTq«j·T $es¡D|ü{Ïºø£‘√ düeTq«j·T $es¡D

nbÂs¡Tùwj·TeTT˝…’q y˚<ä dü÷Á‘·eTT\T ˝Ò<ë yêvàj·TeTT ˝Ò<ë

dü+düÿè‹ qT+&ç ñ<ä“¤$+∫q< dü+düÿè‘· es¡íe÷\. M{Ï n<Ûä j·TqeTT‘√

dü÷ø£åà ìsêàDyÓTÆq es¡íe÷\˝Àì dü÷ú\ $es¡D\qT H{Ï yÓ’C≤„ìø£ $\Te\

ø£+fÒ ø=ìï y˚\dü÷Á‘· ìj·TeTeTT\qT eTVü≤s¡T¸\T bı+<äT|ü]Ã yê{Ïì

es¡Zìj·TeTeTT\T>±, dü+~Û ìj·TeTeTT\T yê´ø£s¡D yÓTT<ä\>∑T yê{Ï <ë«sê

Hê{Ï ø±\ |ü]dæú‘·T\ Á|üø±s¡eTT $e]+∫Hês¡T. á es¡íe÷\ <ë«sê 64

ø£fi\ ìj·TeTeTT\‘√ bÕ≥T >∑DÏ‘·, <Ûë‘·T eT]j·TT Äj·TTπs«<ä yÓTT<ä\>∑T

Ä<Ûë´‹àø£, yÓ’C≤„ìø£ dü÷Á‘·eTT\T ø£\e⁄. ø±ì H{Ï uÛ≤cÕ kÂ\uÛÑ eTT ø=s¡≈£î

dü+düÿè‘· es¡íe÷\qT $düà]+∫, á es¡íe÷\qT Ç‘·s¡ uÛ≤wü\‘√ dü+ø£s¡|üs¡∫

yê{Ï qT+&ç Ä$s¡“¤$+∫q q÷‘·q uÛ≤cÕ dü+düÿè‹‘√ düeT]ú+#·Tø=qT#·T

dü+ãs¡ |ü&ÉT#·THêïeTT. eTq ÁbÕNq Hê>∑]ø£‘·qT nq´<XdüTú\T Ä<äs¡ÙeTT

#düTø=q>±, á dü+ãs¡eTT‘√ dü+‘·è|æÔ #Ó+<äT#·Tqï ø±\+˝À

ÁbÕNq dü+düÿè‘· es¡íe÷\‘√ ` H{Ï yÓ’C≤„ìø£ |”]j·÷&çø fÒãT Ÿ *yÓT+{Ÿ‡

jÓTTø£ÿ düeTq«j·T $es¡D |ü{Ïºø£qT ‘Ó\Œ&ÉyÓTÆq~.

ªª q÷‘·q Ä<Ûë´‹àø£ ` |”]j·÷&çø fÒãT Ÿ µµ <ë«sê be¬s’Hê ˇø£ÿ

s√E n<Ûä´j·TqeTT‘√, H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ |”]j·÷&çø˘ fÒãT˝Ÿ˝Àì eT÷\ø±\

ìsêàDÁø£eTeTTqT Ä |ü{Ïºø£qT #·÷&É≈£î+&Ü #Ó|üŒ>∑\s¡T.

1. Ä<Ûë´‹àø£ |”]j·÷&çø fÒãT Ÿ q+<äT 8 n&É¶>∑&ÉT\T, 7 (1) ì\Te⁄ >∑&ÉT\T

ñ+&ÉTqT. (e R es¡Tdü, n R n&É¶>∑&ÉT\T, ìRì\Te⁄>∑&ÉT\T)

2. yÓTT<ä{Ï 8 n&É¶>∑&ÉT\ j·T+<äT (1 ìˆ ` 8 ìˆ) ªn, Ä, Ç, á, ñ, }, ãTT,

ãT÷µ es¡≈£î >∑\ es¡íeTT\T es¡TdüÁø£eTeTT˝À ñ+&ÉTqT.

3. 2 e 8 n&É¶>∑&ÉT\ j·T+<äT (1ìˆ 8ìˆ) ªˇµ qT+&ç ªn'µ es¡≈£î >∑\ es¡íeTT\T

es¡TdüÁø£eTeTT˝À ñ+&ÉTqT.

135

4. 5 es¡ZeTT\˝Àì nø£ås¡ ìsêàD |ü{Ïºø£ :` 3e, (1ìˆ ` 8ìˆ) eT]j·TT 6e

(7 ìˆ`8ìˆ) 7e (7ìˆ`8ìˆ) n&É¶>∑&ÉT\T j·T+<äT es¡íe÷\˝Àì es¡Z

ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT ªø£ #· ≥`‘· |üµ nqT 5 es¡ZeTT\ Vü≤\T¢\T (25)

j·TT+&ÉTqT.

1. ªø£µ es¡ZeTT˝Àì ø£,K,>∑,|òüT,v \ neT]ø£ À (b) 3 n`1ìˆ˝À ªø£µ,

(_) 3 n ` 2 ìˆ˝À ªKµ (dæ) 4 n`1 ìˆ˝À ª|òüTµ (&ç) 4n`2ìˆ˝À ª>∑µ

eT]j·TT (Ç) ªvµ es¡Z ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT ø£,K,>∑,|ò üT \ (es¡ Z) 4

#·<äs¡eTT\ eT<Ûä ˝À ñ+&ÉTqT.

dü+düÿè‘· yê´ø£s¡DeTT˝À ª+µ ≈£î ø£*Œ+∫q Á|ü‘´ø£ ìj·TeTeTT @eTq>±

@ø£ |ü<äeTT q+<äT, es¡ZeTT\ j·T+<ä* ‘=* Hê\T>∑T nø£ås¡eTT\≈£î eTT+<äT

düTqï Áyêj·Tsê<äT. |ü+#·e÷ø£ås¡eTTH˚ Áyêj·Te …qT. ø±s¡DeTT y˚TeTq>±

eTT+<äT düTHêï‘√ ≈£L&çj·TTqï nø£ås¡eTT $\Te nø£ås¡yT n>∑TqT ø±ì, + ≈£î

$\Te ô|s¡>∑<äT. 01R1 ñ<ëVü≤s¡D≈£î .. (‘·|ü).... (ˇ|ü)

v Á|ü‘˚´ø£ Á|ü‹|ü‹Ô ø£*–j·TT+≥÷, ‘·q es¡ZeTT˝Àì ˇø=ÿø£ÿ

nø£ås¡eTT‘√ ô|’ ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT dü+j·TTø£Ôø£ås¡yÓTÆ |üP]Ô dü«s¡÷|üeTTqT

Ä nø£ås¡eTTq≈£î ø£*Œ+#·TqT. á ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT <Ûë‘·Te⁄\T ø£<ëì‘√

ˇø£{Ï ≈£Ls¡Ãã&ÉT≥#, H{Ï yÓ’C≤„ìø£ |”]j·÷&çø fÒãT Ÿ |ü{Ïºø£ Àì Á{≤ì‡düHé

yÓT≥ Ÿ‡ jÓTTø£ÿ neT]ø£ á es¡ZeTT\ ìj·TeT \ø£åDeTT\˝Àì #˚]q$.

(ø£es¡Z ` #·es¡Z 21 qT+&ç 30 eT÷\ø£eTT\T)

2. ª#·µ es¡ZeTT˝Àì #·,#Û·,»,s¡a,x \ neT]ø£ À (b) 3n`3ìˆ˝À ª#·µ, (_)

3n`4ìˆ˝À ª#Û·µ (dæ) 4nˆ`3ìˆ ˝À ªs¡aµ, (&ç) 4nˆ `4ìˆ˝À ª»µ eT]j·TT

(Ç) ªxµ es¡Z ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT #·,#Û·, », s¡a \ (es¡Z) 4

#·<äs¡eTT\ eT<Ûä ˝À ñ+&ÉTqT.

3. ª≥µ es¡ZeTT˝Àì ≥,sƒ¡,&É,&ÛÉ,D \ neT]ø£˝À (b) 3n`5ìˆ˝À ª≥µ (_)

3n`6ìˆ˝À ªsƒ¡µ — (dæ) 4n`5ìˆ˝À ª&Éµ eT]j·TT (dæ) ªDµ es¡Z ìj·TeTeTT

Á|üø±s¡eTT ≥,sƒ¡,&É,&ÛÉ \ (es¡Z) 4 #·<äs¡eTT\ eT<Ûä ˝À ñ+&ÉTqT.

136

4. ª‘·µ es¡ZeTT˝Àì ‘·,<∏ä,<ä,<Ûä,q \ neT]ø£˝À (b) 3nˆ`7ìˆ˝À ª‘·µ, (`)

3n`8ìˆ˝À ª<∏äµ (dæ) 4n`7ìˆ˝Àª<Ûäµ (&ç) 4n`8ìˆ˝À ª<äµ eT]j·TT (Ç) ªqµ

es¡Z ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT ‘·,<∏ä,<ä,<Ûä,\ (es¡Z) 4 #·<äs¡eTT\ eT<Ûä ˝À ñ

+&ÉTqT. (≥es¡Z ` ‘·es¡Z À 39 qT+&ç 48 eT÷\ø£eTT\T)

5. ª|üµ es¡ZeTT, ø£,#·,≥,|ü,\ es¡Z es¡Tdü À kÕúqeTT Òø£ kÕúqÁuÛÑ+wüyÓTÆ |ü{°º À

∫e] kÕúqeTTqT ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT #s¡&ÉyÓTÆq~. (6 nˆ`7ìˆ, 8ìˆ,

7n` 7ìˆ, 8ìˆ) ª|üµ es¡ZeTT˝Àì |ü,|òü,ã,uÛÑ,eT \ neT]ø£ À

(b) 6nˆ`7ìˆ˝À ªeµ, (`) 6 n`8ìˆ˝À ª|üµ (dæ) 7nˆ 7ìˆ˝À ªuÛÑµ, (&ç) 7n`8ìˆ˝À

ªãµ eT]j·TT (Ç) ªeTµ es¡Z ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT |ü,|òü,ã,uÛÑ \ (es¡Z) 4

#·<äs¡eTT\ eT<Ûä ˝À ñ+&ÉTqT. (|ües¡ZeTT˝À 72 qT+&ç8 0

eT÷\ø£eTT\T).

6. j·TDT¿\ neT]ø£ :` 5n`1ìˆ˝À ªj·Tµ— 5 n`2ìˆ˝À ªs¡µ— 5n`3ìˆ˝À ª\µ—

5n`4ìˆ˝À ªeµ

XsY\ neT]ø£ : 5 n`5ìˆ À ªXµ— 5n`6ìˆ À, ªwüµ— 5n`7ìˆ À ªdüµ 5n`8ìˆ À ªVü≤µ—

6 n`ìˆ˝À ªfiµ— 6n`2ìˆ˝À ªø£åµ— 6n`3ìˆ˝À— 6n`4ìˆ˝À Á|ü‘´ø£ nø£ås¡eTT\T

(ø£) 6n ` 5 ìˆ˝À ªÁ‘·µ— 7n`5ìˆ˝À ª»„µ

wüßº‘·« dü+~Û:` XóÃ‘·«dü+~Û ìj·TeTeTT Á|üø±s¡eTT :

‘· #· 6n`6ìˆ˝À 57`71— 7n`6ìˆ˝À 89`103

dt ‘Y <∏é <é <Ûé Hé

wt {Ÿ sƒY &é &Ûé DY

(14) 1/2 7 n&É¶eTT˝À ` 1 qT+&ç 4 ìˆ˝À

XŸ #Y #ÛY CŸ sYa Çé

(14) 1/2 7 n&É¶eTT˝À ` 1 qT+&ç 4 ìˆ˝À

(Áo#·Áø£eTT˝À ªeTq«Ádü Hê>∑µ ìj·TeTeTT) ( πs&çjÓ÷<Ûë]àø£ XøÏÔ ø£\$)

¬ ¬ ¬ ¬

137

;C≤ø£ås¡eTT ` eT+Á‘·XøÏÔ (yÓ’C≤„ìø£ $\Te)

1`16 n`n' R 16 ` 16

17`41 ø£ eT R 5I5 25 (5I4 G5)

42`51 j·T s¡ \ e X wü dü Vü≤ (fi) ø£å R 9G1 R 10 R 51

es¡íe÷\ nø£ås¡s¡eTT\T |ü\T≈£î kÕúqeTT\ >∑T]Ô+#·T≥≈£îes¡íe÷\ nø£ås¡s¡eTT\T |ü\T≈£î kÕúqeTT\ >∑T]Ô+#·T≥≈£îes¡íe÷\ nø£ås¡s¡eTT\T |ü\T≈£î kÕúqeTT\ >∑T]Ô+#·T≥≈£îes¡íe÷\ nø£ås¡s¡eTT\T |ü\T≈£î kÕúqeTT\ >∑T]Ô+#·T≥≈£îes¡íe÷\ nø£ås¡s¡eTT\T |ü\T≈£î kÕúqeTT\ >∑T]Ô+#·T≥≈£î

dü÷Á‘·eTTdü÷Á‘·eTTdü÷Á‘·eTTdü÷Á‘·eTTdü÷Á‘·eTT

n` ø£ es¡Z $düs¡Z Vü‰ø±sêD≤+ ` ø£+sƒ¡'

Ç ` #· es¡Z j·T XÊ+‘ê\T ` ‘ê\e´eTT\T

ñ ` |ü es√Z |ü<ëà˙j·÷ ` HêyÓ÷cÂº

ãT÷`≥ es¡Z s¡kÕHê+ ` eT÷sêú

\T ` ‘· es√Z \kÕHê+ ` <ä+‘ê'

@ ` ø±¬s’ø±s¡jÓ÷' ` ø£+sƒ¡‘ê\T

z ` ø±sêø±s¡jÓ÷' ` ø£+sƒ√wüº+

eø±s¡dü ` <ä+‘√wüº+

n. qTkÕ«s¡dü ` Hêdæø±"

v x eT D Hê Hê + ` Hêdæø±#·

õVü‰« eT÷©j·Tdü õVü‰«eT÷\+

qeÁ>∑Vü‰\TqeÁ>∑Vü‰\TqeÁ>∑Vü‰\TqeÁ>∑Vü‰\TqeÁ>∑Vü‰\T

‘êì<ä›+ ! eT<Û ` es¡TÔ\ eT+&É\ ` e÷~‘ê´j·T

Äπ>ïj·÷+ ` #·‘·Ts¡ÁX+ ` k˛e÷j·T

<äø°åD… ` Á‹ø√D ` eT+>±s¡ø±j·T

áXÊH´ ` u≤D≤ø±s¡ ` ãT<Ûëj·T

ñ‘·Ôπs ` Bs¡È #·‘·Ts¡ÁX+ ` ãèVü≤düŒ‘·jT

ÁbÕ>±“¤π> ` |ü+#·ø√D+ ` XóÁø±j·T

|ü•ÃyT ` <ÛäeTsêø±s¡+ ` XHÓ’XÃsêj·T

HÓ’ãTT‘ê«+ ` XSsêŒø±s¡+ ` sêVü≤y

yêj·TTy« ` <Ûä«C≤ø±s¡+ ` πø‘·y

138

uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTT˝À <ÛäøÏåD≤~ yê]øÏ bÕ]úe HêeT dü+ˆˆ nsTTq `

ñ‘·Ôsê~ yê]øÏ ùV≤$[+_ (<äøÏåD≤~ yê]øÏ ùV≤$fi+_, ñ‘·Ôsê~ yê]øÏ 12

dü+ˆˆ ‘·s¡Tyê‹ bÕ]úeHêeT dü+ˆˆeTT e#·TÃqT) Ç~ Ä>∑dü eTVü≤]¸ ìs¡íj·TeTT.

139

ã+>±s¡T Á‹uÛÑT»eTTã+>±s¡T Á‹uÛÑT»eTTã+>±s¡T Á‹uÛÑT»eTTã+>±s¡T Á‹uÛÑT»eTTã+>±s¡T Á‹uÛÑT»eTT

$wüj·T|ü]~Û :` eTq y˚<ä $C≤„qeTT˝À ˇø£

\+ãø√D Á‹uÛÑT»eTT jÓTTø£ÿ uÛÑTC≤\ $\Te\qT

ø=ìï e+<ä\ s¡ø±\T>± sêã{≤ºs¡ì ‘Ó\Œ&ÉyÓTÆq~.

yê{Ï À ø=ìï+{Ïì H{Ï yÓ’C≤„ìø£ >∑DÏ‘·+ Á|üø±s¡+

‘Ó\T‡≈£î+<ë+. H{Ï yÓ’C≤„ìø£ j·TT>∑+˝À eTqeTT

yê&ÉT#·Tqï ô|ò’<∏ë>∑s¡dt dæ<ë∆+‘·yÓTÆq ... |ü⁄≥ºø£

|üPs¡«yT ø=ìï e+<ä\, y\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·yT á dü÷Á‘·$\Te\T ø=ìï e+<ä\

s¡ø±\T eTq uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝À ìs¡÷|üD≤|üPs¡«ø£ $\Te\qT eTq

Äs¡T´\T ‘Ó*Œ ñHêïs¡T.

ÁøÏ+~ dü÷Á‘ê\ <ë«sê ˇø£ \+ãø√D Á‹uÛÑT», uÛÑTC≤\qT ‘Ó\TdüTø=qT

dü÷Á‘·eTT\qT H˚{Ï yÓ’C≤„ìø£ |ü<ä∆‘·T\≈£î nq«j·TeTT #˚j·T&ÉyÓTÆq~.

M{Ïø£ìï+{ÏøÏ uÛ≤düÿsê#ês¡T´\ ªª©˝≤e‹>∑DÏ‘·+µµ ˝À $es¡D XÀ¢ø±\T ø£\e⁄.

... uÛÑT»eTT Ò<ë u≤VüQe⁄, ``` \+ã+ Ò<ë ø√{Ï, R ø£s¡í+ Ò<ë ÁXó‹

ã+>±s¡T Á‹uÛÑT»eTq>± R uÛÑT»eTT ` 3, \+ã+ `4, ø£s¡í+ `5, 3,4,5

es¡dü dü+K´\T ø£*–q Á‹uÛÑT»eTTqT ã+>±s¡T Á‹uÛÑT»+ n+<äTs¡T. y˚<ä

>∑DÏ‘ê+XÊ\‘√ ≈£L&çq uÛ≤düÿsê#ês¡T´\ ªª©˝≤er >∑DÏ‘·µµ dü÷Á‘ê\T.

nj·÷´ R .. ø±e⁄q áX«s¡T&ÉHêï&ÉT nHêï&É≥ (nsTT\sY &ç&çs√)

XÀ¢ ˆ Çwüº jÓ÷sêVü≤‹' ~«|ò”Tï ø√{Ïs¡«sêZ+‘·s¡ uÛÑT»'

ø£è‹ jÓ÷>∑düÔ jÓ÷πse+ ø£s¡íXÊÃø£s¡D° >∑‹' ˆˆ

4. Çwüº dü+K´\T ¬s+&ç+{Ïì nqTø=ìq (uÛÑT»eTT, \+ã+)

i) a = 2abii) b = a2 - b2

iii) c = a2 +b2

5. ø£s¡íeTT $\Te eT]j·TT uÛÑT»+, \+ã+\ yÓTT‘·Ô+qT nqTø=ìq

c = nqTø=ìq (a+b) R nqTø=ìq

6. ø£s¡íeTT $\Te eT]j·TT uÛÑT»+ , \+ã+\ ‘&ÜqT nqTø=ìq

c R nqTø=ìq (a-b) R nqTø=ìq

a (3)

b (4)c (5)

140

eTq y<ä $C≤„qeTT˝À ˇø£ \+ãø√D Á‹uÛÑT»eTT jÓTTø£ÿ uÛÑTC≤\

$\Te\qT ø=ìï e+<ä\ s¡ø±\T>± sêã{Ïº ìs¡÷|æ+#ês¡T. ø±ì H{Ï yÓ’C≤„ìø£

j·TT>±ìøÏ Ç+ø± n+<äTu≤≥T˝À Òì b+‘√ dü+øÏåwüºyÓTÆq >∑DÏ‘· $wüj·÷\qT

düTHêj·÷dü+>± sêã{Ïº ìs¡÷|üD\‘√ dü+øÏå|üÔ+>± (y˚<äXÀ¢ø±\˝À) y˚<ä

eT+Á‘ê\T>± ìøÏå|ü Ô+#˚kÕs¡T. á y˚<ä $C≤„q C≤„H√<äj·T+ bı+~q

eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T b+<äs√ uÛ≤s¡‘· |ü⁄D´uÛÑ÷$T˝À »ìà+∫ eTq≈£î n+~+∫q

$C≤„qeTT H˚{ÏøÏ ãVüQeTTK C≤„H√<äj·÷ìï ø£*–+#·T#·Tqï~. n{Ïº

eTVü‰qTuÛ≤e⁄\˝À ø=+<äs¡T ÁãVü≤à>∑T|ü⁄Ô&ÉT, Äs¡ uÛÑ≥Tº, |æ+>∑fió&ÉT, øö{Ï\T´&ÉT,

Áo uÛ≤s¡r ø£èwüírs¡Tú\T (|üPØ X¯+ø£s¡ |”sƒê~Û|ü‘·T\T), eTVü‰Msê#ês¡T´\T,

uÛ≤düÿsê#ês¡T´\T, sêe÷qT»yéT e+{Ï b+<äs√ y<ädü+düÿè‹˝Àì eT¨qï‘·

$\Te\qT ‘Ó*Œ <ÛäqT´ …’Hês¡T.

uÛ≤düÿsê#ês¡T´\# s¡∫+∫q ªª©˝≤e‹ >∑DÏ‘·+µµ Àì ø=ìï dü÷Á‘ê\qT

‘Ó\Œ&ÉyÓTÆq~.

141

Äø£åsês¡∆<∏äeTT *|æÄø£åsês¡∆<∏äeTT *|æÄø£åsês¡∆<∏äeTT *|æÄø£åsês¡∆<∏äeTT *|æÄø£åsês¡∆<∏äeTT *|æ

yÓ’~ø£ es¡íe÷\˝À eTTK´+>± 17 (|ü~ùV≤qT) nø£åsê\THêïsTT

n,s¡a,ñ,ãTT,\è ` dü«s¡eTT\T (5) dü«‘·+Á‘·\T

ø£,>∑,#·,»,≥,&É,‘·,<ä,|ü,ã ` e´+»qeTT\T (10) $TÁ•‘·eTT\T

nqTdü«s¡+ eT]j·TT $düs¡Z ` eT<Ûä düúeTT\T (2)

1. n–ï πsø±ø£åπsD (n) 2. no«HÍ <Ûä«ø£åπsD (Ç) 3. $wüßí ÁdüÔ«ø£åπsD (ñ)

4. k˛eTXÃ‘·Ts¡ø£åπsD (ãTT) 5. |üPcÕ |ü+#êø£åπsD (\è) 6. dü$‘· wü&Éø£åπsD (ø£)

7. eTs¡T‘·' dübÕÔø£åπsD (>∑) 8. ãèVü≤düŒ‹s¡cÕºø£åπsD (#·)

9. $TÁ‘√ìqyêø£åπsD (») 10. es¡TD√<äXÊø£åπsD (≥) 11. Ç+Á<ä @ø£<äXÊø£åπsD

(&É) 12. $X«<yê<ë«<äXÊø£åπsD (‘·) 13.edüeÅdüÔjÓ÷<äXÊø£åπsD (<ä)

14. s¡TÁ<ëXÃ‘·Ôs¡XÊø£åπsD (|ü) 15. Ä~‘ê´' |ü+#·<äXÊø£åπsD (ã)

16.n~‹' c˛&ÉXÊø£åπsD(+) 17. Á|üC≤|ü‹' dü|üÔ<äXÊø£åπsD(') (j·TE. 931`34)

nø£åsê\˝À bìï nø£åsê\sTT‘ πøe\+ ñ#êÃs¡D <ë«sê |ü\Tø£>∑*–,

$X‚wükÕúq+‘√ dü+ã+<Ûä+ ø£*–e⁄+&Éy√ yê{Ïì ªªdü«s¡eTT\Tµµ n+{≤s¡T. ñ

#êÃs¡D Á|üj·T‘·ï+ nH˚ á ¬s+&ç+{Ï düVü‰j·T+ ø£*– e⁄qï yê{Ïì

ªªe´+»qeTT\Tµµ n+{≤s¡T.

á |ü~ùV≤&ÉT nø£åsê\ |üs¡düŒs¡ $TÁXD+ eT]j·TT dü+jÓ÷>±\ <ë«sêá |ü~ùV≤&ÉT nø£åsê\ |üs¡düŒs¡ $TÁXD+ eT]j·TT dü+jÓ÷>±\ <ë«sêá |ü~ùV≤&ÉT nø£åsê\ |üs¡düŒs¡ $TÁXD+ eT]j·TT dü+jÓ÷>±\ <ë«sêá |ü~ùV≤&ÉT nø£åsê\ |üs¡düŒs¡ $TÁXD+ eT]j·TT dü+jÓ÷>±\ <ë«sêá |ü~ùV≤&ÉT nø£åsê\ |üs¡düŒs¡ $TÁXD+ eT]j·TT dü+jÓ÷>±\ <ë«sê

ªª63µµ (yÓ’~ø£+>± 63`1) s¡ø±˝…’HêsTT.ªª63µµ (yÓ’~ø£+>± 63`1) s¡ø±˝…’HêsTT.ªª63µµ (yÓ’~ø£+>± 63`1) s¡ø±˝…’HêsTT.ªª63µµ (yÓ’~ø£+>± 63`1) s¡ø±˝…’HêsTT.ªª63µµ (yÓ’~ø£+>± 63`1) s¡ø±˝…’HêsTT.

1. n.n R Ä eT]j·TT Ä.n R Ä3 (\T|üÔeTsTT+~)

2. n.Ç R @— n.ñ R z n.+. R n+ n' R n'

3. v, D, q, x, eT, X, wü yÓTT<ä …’q esêí\T $düs¡Z‘√ (') H @s¡Œ&Ü¶sTT.

$düs¡Z‘√ ªnµ qT CÀ&çùdÔ ªeTµ ne⁄‘·T+~.

Vü≤, nq>± $düs¡Z (') ‘√H ªdüµ ne⁄‘·T+~. (eTq'ø±eTq R eTqkÕÿeTq)

Vü≤(') á,dü,jT, ≥es¡Z+‘√ ªwüµ

Vü≤ ('). #·es¡ZeTT ñ+fÒ ªXµ ne⁄‘·T+~.

142

($düs¡Z jÓTTø£ÿ ñ#êÃ¤s¡D Hê_Û qT+&ç edüTÔ+~. ªªVü≤ `$düs¡® j·÷

e⁄s¡kÕ´yπøcÕyéTµµ nq>± XØs¡+˝À ÁbÕD dü+#ês¡yÓTø£ÿ&É

es¡≈£î+≥T+<√ nø£ÿ&ç eT÷\+ qT+&ç Bì ñ‘·Œ‹Ô »s¡T>∑T‘·T+~.

Ç~ bø£ÿ&É qT+&ç edüTÔ+<√ nø£ÿ&É Xã›eT+‘·eTe⁄‘·T+~. ø±ã{Ïº

Ç~ nq´ ns¡ú+˝À ≈£L&Ü edüTÔ+~).

4. ø£,. >∑, #·, », ≥, &É, ‘·, <ä, dü, ã \‘√ ªªVü≤µµ qT CÀ&çùdÔ Áø£eT+>±

K, |òüT, #·, s¡a, sƒ¡, &ÛÉ, <∏ä, <Ûä, |òü, uÛÑ @s¡Œ&É‘êsTT.

5. Ç.n R j·T— ãTT.nRs¡— \è.nR— ñ.nRe

ø£.wü R ø£å— ‘·.s¡ R Á‘·— ».xR»„

6. á s¡ø£+>± 25 dü«sê\T, 25 esêZ\T eT]j·TT j·T,s¡,\,e,X,dü,Vü≤,ø£å,Á‘·,

»„ eT]j·TT fi. 13 düTŒ¤{≤\T ø£*dæ 63 nø£åsê\e⁄‘êsTT. M{Ï À

ns¡ú#·+Á<ëìï ø£*|æ‘ 64 @s¡Œ&É‘êsTT. n+<äTe\¢ ÁbÕDÏ j·T dü÷Á‘ê\˝À

ªªÁ‹wüwæºµµ #·‘·T' wüwæºsê´ esêí X+uÛÑTeT‘ eT‘ê'ˆˆ nq>± X+uÛÑT |üs¡e÷‘·à

jÓTTø£ÿ yÓ’~ø£eT‘· esêí\T 63 Òø£ 64 @s¡Œ&Ü¶sTT.

7. n— Ç,b,j·T— ñ,z,e— ãTT,s¡— \è,\— v,x,D,q,eT

`Ç$ |ü<äTHê\T>∑T eTùV≤X«s¡ dü÷Á‘·eTT\T. á dü÷Á‘·eTT\ ∫es¡qTqï

nø£ås¡eTT\≈£î ªÇ‘Yµ dü+»„ e#·TÃqT. nq>± Ä nø£ås¡eTT\T À|æ+#·TqT.

ñ<ë:` ... nqT dü÷Á‘·eTT ∫es¡qTqï ªDµ ø±s¡eTTq≈£î ˝À|üeTT e∫Ã ªn,Ç,ñ

µ\T e÷Á‘·eTT $T>∑T\TqT.

¬s+&ÉT, eT÷&ÉT dü÷Á‘·eTT\ eT<Ûä´qTqï nø£ås¡eTT\qT >±˙, ˇπø

dü÷Á‘·eTT˝Àì nø£ås¡eTT\qT >±˙ ø£*|æ #Ó|üŒe\dæe∫Ãq|ü&ÉT e÷Á‘·eTT

á ∫es¡qTqï Vü≤\T¢\T Á|ü‘ê´Vü‰s¡eTT\≈£î ñ|üø£]+#·qT.

/... nq>± ªn,Ç,ñµ \T nì, .... nq>± ªn,Ç,ñ,ãTT,\Tµµ \T nì ...

nq>± ªn,Ç,ñ,ãTT,@,z,◊, Wµ \T nì Á>∑Væ≤+#·e …qT.

143

<Ûë‘·Te⁄ ¬s+&ÉT s¡ø±\T>± e⁄+{≤sTT ` ˇø£{Ï kÕ«uÛ≤$ø£+, ¬s+&Ée~

ø£èÁ‘·eT+ y<ä Xu≤›\ <Ûë‘·Te⁄ …ìï ñHêïjÓ÷ ne ï kÕ«uÛ≤$ø£eTT\T. e÷qe⁄&ÉT

ø£\Œq‘√ ì]à+|üã&çq <Ûë‘·Te⁄\T nìï ø£è‹ÔeTeTT\T, ø£è‹ÔeTeTT\T>± ñ

qï<äqï $wüj·T+˝À, n$ yÓ’C≤„ìø±<Ûës¡+ ô|’q nø£åsêsêú\ ø£qT>∑TD´+>±

ì]à+|üã&Ü¶jÓ÷ Ò<√ $X«dü j·T+>± #Ó|üŒC≤eTT. ø±ì yÓ’~ø£eTT\T>± qTqï$.

ne˙ï áX¯«s¡ø£è‘·eTT˝≤? Ç$ nø£åsêsêú\ ø£DT>∑TD+>± ñHêïj·÷˝Ò<ë?

‘Ó\TdüTø√e&É+ kÕs¡ úø £eTe⁄‘·T+<äH˚~ ì]«yê<äeTì, n+<äTe\¢

áX¯«s¡ø£è‘·<Ûë‘·Te⁄\T esêísêú\ ø£qT>∑TD+>±H˚ ì]à+|üã&Ü¶j·÷ nqï

dü+<Vü‰ìeè‹Ô ø£*Œ+#ê*.

144

0000

srichakra print 1-4th - dup · 2019. 12. 19. · 6 groups perio d s 1 l h j h p l^˛[x ‡Ôì...

Documents