Atonement Een analyse van de arrestatie scène

InhoudInleiding..............................................................................................................................................2

Mise-en-scène....................................................................................................................................3

Cinematografie...................................................................................................................................5

Geluid.................................................................................................................................................6

Conclusie............................................................................................................................................7

Reflectie.............................................................................................................................................8

Shotlist...............................................................................................................................................9

Bronnen............................................................................................................................................11

Chiel Versteeg

3341798

Werkgroep 2

Docent: A.M. Mengerink

01-02-2010

1

Inleiding.

atonement (the ~)

boetedoening (de ~ (v)), boetstraf (znw.) (mijnwoordenboek.nl)

boetedoening

-boetstraf -zelfkastijding -penitentie -kerkstraf -kerkelijke straf -het doen van boete voor begane zonden (Ster Woordenboek Nederlands)

ATONEMENT (Joe Wright, Groot Brittannië, 2007) is een film naar het gelijknamige boek van Ian McEwan. Het belangrijkste thema is atonement, of boetedoening uit de titel. De film gaat over de liefde tussen Robbie en Cecilia, die door Cecilia’s kleine zusje Briony verstoord wordt. Door eerdere gebeurtenissen en verkeerde conclusies legt ze een valse getuigenis af tegen Robbie, die hierdoor op verdenking van verkrachting gearresteerd wordt. Deze daad van Briony is hetgeen waar ze de rest van de film boete voor probeert te doen. In deze analyse zal ik me richten op het ‘moment suprême’; de scène waarin een onwetende Robbie terugkeert van een zoektocht naar weggelopen kinderen en meteen gearresteerd wordt. Ik heb deze scène gekozen door zijn belang voor de rest van de film. Dit is het moment dat voor al het verdere leed bij Robbie, Cecilia en zelfs Briony zorgt. Een tweede reden is het feit dat veel van de belangrijkste scènes voor het narratief herhaald worden in ATONEMENT, zij het vanuit een verschillend perspectief. Zo ook met deze scène. Later in de film zien we deze scène vanuit Robbie in een flashback terug, iets wat het belang aangeeft. Ook voor Robbie was dit dus een belangrijk moment. Als laatste is het een duidelijk keerpunt in de film. De film begint vanuit het perspectief van Briony, op het moment dat alles nog goed is. De kleuren zijn helder, de zon schijnt; het is hartje zomer. Dit is het deel waarin verklaard wordt wat de oorzaak is van de ellende die de personages later zullen doormaken. De scène die ik gekozen heb laat het moment zien dat de duisternis valt, letterlijk, aangezien het nacht is als Robbie gearresteerd wordt. Na deze scène komen we bij het tweede deel van de film, namelijk de gevolgen van Briony’s daad.

In heb er voor gekozen om deze scène niet op zichzelf staand te analyseren. Ik wil laten zien hoe deze scène de interpretatie van de kijker stuurt met betrekking tot de hoofdpersonages en de rest van de film. Mijn onderzoeksvraag is dan ook deze:

“Hoe verduidelijken de filmische middelen de relatie van de hoofdpersonen tot elkaar, de gebeurtenis en de gevolgen hiervan. “

Ik zal om deze onderzoeksvraag te beantwoorden voornamelijk kijken naar hoe de gebeurtenis in beeld wordt gebracht. Hiervoor zal ik kijken naar de mise-en-scène, de cinematografie en de editing. Als laatste zal ik ook ingaan op het geluid aangezien dat voor deze scène ook erg belangrijk is.

2

Mise-en-scène

De scène die ik behandel is zoals gezegd het keerpunt van de film, zowel narratief gezien maar ook in de stijl. De eerste vijftig minuten van de film gaan over een enkele zomerdag. Het vind plaats in en rond het grote landhuis van de familie van Cecilia en Briony. Een mooi establishing shot is die van een model van het landhuis, waarna we even later zijn grote broertje zien. We zien velden met hoog gras en een verwilderde maar mooie tuin. De sfeer is vrolijk door alle pastelkleuren en de zon schijnt. Dit geeft een scherp contrast tussen de eerste vijftig minuten en het tweede deel van de film, dat in een donkerder palet is geschoten. Het vallen van de avond en nacht op deze zomerdag ondersteund het narratief. Hoe grimmiger de situatie wordt, hoe meer de nacht de dag overneemt en hoe donkerder het wordt.

De scène die ik heb behandelt begint voor het landhuis op het bordes. Het is inmiddels nacht en de duisternis ondersteunt de ernst van de situatie. We zien de familie voor hun huis staan, samen met politie, wachtend voor Robbie. We zien Robbie op het landhuis aflopen, met een zaklantaarn en de twee weggelopen jongens, een lichtpunt in de nacht. Briony wordt naar bed gestuurd door haar moeder. Het contrast tussen de duisternis buiten en de verlichte trappen van het huis zorgt ervoor dat Briony in haar witte jurkje oplicht als zijnde de onschuld zelve.(Afbeelding 1) Het geeft aan dat Briony, hoewel bewust van de valsheid van haar daad, de gevolgen ervan niet beseft. Het valt op dat iederen in dit shot netjes is gekleed, iets wat samen met het grote landhuis de nadruk legt op de welvaart van de familie. Het is ook iets wat tegen Robbie werkt; zelf is hij van lage komaf en de enkele getuigenis van Briony is genoeg om hem te veroordelen. Het volgende shot, shot 2 is ook interessant. Hierin zien we de familie in een symmetrische opstelling voor het huis staan zoals eerder maar het mooie ervan is dat Cecilia alleen in het midden staat met een lichtkrans gecreëerd door het verlichte trappenhuis achter haar. De anderen staan in de duisternis. Het feit dat Cecilia in haar denken verlicht is omdat zij weet dat Robbie onschuldig is terwijl de anderen in de duister tasten naast de waarheid wordt hier dus letterlijk verbeeld. (Afbeelding 2) Ook Robbie wordt bij zijn aankomst beter belicht dan de anderen waardoor duidelijk wordt dat hij samen met Cecilia het belangrijkst zijn in dit drama.

3

1: Briony (Atonement 45:31)

2: Cecilia ( Atonement 45:37)

Als Robbie vervolgens wordt gearresteerd zien we dat Cecilia nog even dichtbij hem staat. We horen niet wat ze zegt maar het rode licht dat hen beschijnt van de politieauto doet vermoeden dat ze haar liefde voor hem uitspreekt. De kleur rood wordt gebruikt om verschillende dingen aan te geven maar staat het bekendst als kleur van de liefde. We zien deze scène eerst point of view vanuit Briony die toch naar een raam rent om de arrestatie te kunnen zien. Het shot erna is van haarzelf, glurend door een raam.(Afbeelding 3) Dit shot vond ik erg significant. Het gluren door een raam geeft het achterbakse weer van haar daad, terwijl het raamkozijn aangeeft dat ze binnen het kader van haar eigen wereldje leeft en terwijl ze de buitenwereld wel ziet, zij het door een raam, deze en haar invloed er op nog niet helemaal begrijpt. Briony ziet haar oudere zus alleen en met hangende schouders beneden staan. Dit shot vind ik ook erg boeiend door de extreem lange schaduw die ze werpt. Het lijkt wel alsof haar schaduw doet wat ze eigenlijk zelf wil doen, namelijk achter Robbie aan.(Afbeelding 4) Het laatste shot laat haar emotieloze gezicht zien terwijl de camera inzoomt tot een close-up van haar ogen. Dat ze zo emotieloos blijft onder haar daad geeft twee dingen aan. Het geeft aan dat ze de volledige gevolgen en aard van haar daad nog niet beseft en dat ze voelt dat ze volledig in haar recht staat. De beslissing voor de getuigenis tegen Robbie kunnen we zien als gevolg van verschillende oorzaken. Aan de ene kant maakt Briony een aantal dingen mee die Robbie inderdaad in een slecht daglicht zetten. Deze gebeurtenissen op zichzelf zouden Briony ertoe hebben kunnen aanzetten om haar zus te ‘beschermen’. Aan de andere kant zien we later in een flashbackscène zien we dat Briony een zekere bewondering en misschien wel affectie had voor Robbie. In dat geval zou haar daad uit jaloezie hebben kunnen voortkomen. Het feit dat we haar hier onbewogen en emotieloos zien laat de kijker raden naar de werkelijke gedachtegang van Briony toen ze hem aangaf. Het geluid laat ons horen dat ze niet onbewogen bleef door deze gebeurtenis maar daarover later meer.

4

3: Briony (Atonement 46:58)

4: Cecilia; P.O.V. Briony (Atonement 46:57)

Cinematografie

In deze scène zien we een aantal interessante shots. Wat opvalt is dat er weinig camerabeweging voorkomt. We zien vier keer een camera beweging; twee keer een following shot van Robbie die aan komt lopen en door de camerabeweging in het midden van het beeld blijft, en een following shot van Briony die naar een raam rent. Als laatste is er een tilt naar beneden om Briony weer te geven die op een bank ligt. Een interessant shot vond ik het longshot om alle wachtende te laten zien(Afbeelding 2). Het heeft een zekere symmetrie tot zich met Cecilia als middelpunt. De volgende paar shots wisselen tussen Robbie, Cecilia’s moeder en weer terug naar Robbie. Dit deel is interessant omdat de shots van Robbie high angles zijn (vanaf het bordes) en die van Ceclia’s moeder low angles (vanaf Robbie) Na deze shot worden er close-ups gebruikt om een onbegrijpende Robbie en een angstige Cecilia in beeld te brengen. Er zijn verder nog twee point of view shots die erg interessant zijn voor de kijker in deze scène. De eerste is een point of view vanuit Briony, die door het raam naar beneden gluurt. Door de kadering van het raamkozijn en de licht bewegende camera voelt het voor de kijker alsof hij zelf, net als Briony, de gebeurtenissen aan het begluren is.(Afbeelding 5) Het tweede point of view shot is er een door de ogen van een van de agenten die in de politie auto zitten. We kijken door het raam van de wagen over de neus heen naar de hysterische moeder van Robbie die met een parasol op de auto begint te slaan. Door het point of view camerastandpunt voelt het voor de kijker alsof hij zelf wordt aangevallen. Samen met de verlichting van de onderzijde door de autolampen, het zogenaamde underlighting, die de hysterischheid van de moeder goed laat uitkomen. Zo zorgt dit shot er voor dat de kijker zich de ernst van de situatie nog beter realiseert.(Afbeelding 6) Het laatste shot vind ik zelf het boeiendst. Ik heb deze onder het kopje mise-en-scène ook besproken. Het shot begint met een close-up die door langzaam inzoomen eindigt in een extreme close-up van haar ogen. Dat Briony hier zo uitdrukkingsloos blijft laat ons tijdens de rest van de film raden naar haar werkelijke motieven en er wordt met dit shot goed de nadruk op gelegd. Eerst op haar gezicht en vervolgens op haar ogen, die niet eens knipperen bij het drama dat ze aanschouwt.(Afbeelding 7)

5

5: P.O.V. Briony (Atonement 46:29)

6: P.O.V. politieauto (Atonement 46:54)

7: Briony close-up (Atonement 47:28)

Geluid

Geluid is in deze scène erg belangrijk. Het wordt gebruikt om de spanning op te bouwen, karakters en hun eigenschappen te onderstrepen en om een hint te geven naar het verdere verloop van de film. Aan het begin van de scène horen we non-diegetisch en offscreen strijkinstrumenten een melodie spelen met lage tonen, wat in deze situatie naderend onheil betekend. Op het moment dat Robbie recht voor de wachtende staat sterft de melodie weg in een enkele hoge noot om de spanning verder op te bouwen. Vervolgens start het non-diegetisch en offscreen thema dat steeds gebruikt wordt voor Briony als we naar shot 7 gaan waarin de camera tilt naar Briony. De pianomuziek met strijkers als bas zwelt aan totdat de piano vrijwel wegvalt en we weer het thema uit het eerste shot horen, dit maal sneller en harder om de gebeurtenissen te ondersteunen. Diegetisch maar offscreen horen we Cecilia’s moeder haar naam roepen als ze nog snel op Robbie toeloopt. Het wordt geroepen als waarschuwing en laat ons weer zien hoe snel de rijke familie breekt met de Robbie, die eerst volledig deel uitmaakte van hun dagelijks leven. Tijdens de close-up van Briony die door het raam gluurt horen we deuren slaan en een auto starten, zodat we weten wat er gebeurt. De non-diegetische offscreen muziek speelt al deze tijd verder, om pas in het laatste shot het hoogtepunt en einde te bereiken. De bonzen die Robbies moeder geeft op de politieauto klinken harder dan ze eigenlijk zouden moeten zijn in een realistisch point of view shot en al snel is de reden daarvoor duidelijk. Op briljante wijze worden de diegetisch onscreen geluiden van die bonzen overgenomen in het non-diegetisch offscreen geluid en dienen de rest van de scène als percussie. Ook blijven we haar stem “Liars!” horen roepen tot lang nadat ze uit beeld is verdwenen. In het laatste shot, de close-up van Briony komt het pianothema dat we vaak horen bij haar karakter weer terug in de compositie. Terwijl de muziek langzaam een climax bereikt begint er non-diegetisch en offscreen een typemachine ritmisch mee te tikken, steeds sneller, totdat het samen met de muziek als climax een laatste harde basklap bereikt, welke het eind van het shot en de scène onderstreept.

Het geluid in deze scène ondersteunt de spanning en ernst van de situatie door middel van onheilspellende en later aanzwellende muziek. Hierdoor wordt de kijker meegesleept in de gebeurtenissen. De overname van de diegetische onscreen bonzen in de non-diegetische offscreen muziek maakt de hysterie van Robbie’s moeder significant en ingrijpend waar ze zonder ondersteunende muziek misschien grappig of belachelijk zou overkomen. Als laatste hebben we de ritmisch tikkende typemachine, die het interessantste en belangrijkste stukje geluid van dit shot voortbrengt. We hebben deze typemachine eerder gehoord en verbinden hem aan Briony omdat ze als kind graag schreef (lees tikte). Later blijkt dat ze als volwassene schrijfster is geworden en als boetedoening alles opbiecht en het verhaal van haar daad tikt. Het feit dat de typemachine tikken steeds sneller gaan kan de interpretatie van de kijker beïnvloeden. De intensiteit en snelheid van de tikken geven wellicht aan dat Briony toch niet zo emotieloos bleef onder de gebeurtenissen als haar gezicht deed vermoeden. Ze heeft het als volwassen schrijfster misschien moeilijk met dit gedeelte van haar verhaal en wil het zo snel mogelijk getikt hebben om maar voorbij dit heftige punt in haar bekentenis te zijn.

6

Conclusie

ATONEMENT is op zichzelf staand al een ingrijpend verhaal maar regisseur Joe Wright zorgt met bepaalde keuzes in mise-en-scène, cameravoering en geluid ervoor dat dit romantisch drama een veel sterkere impact heeft op de kijker. Hoe dat gebeurt heb ik onderzocht met mijn hoofdvraag in gedachte; “Hoe verduidelijken de filmische middelen de relatie van de hoofdpersonen tot elkaar, de gebeurtenis en de gevolgen hiervan. “

De filmische middelen verduidelijken de relatie van de hoofdpersonen tot elkaar, de gebeurtenis en de gevolgen hiervan op verschillende subtiele manieren. Ten eerste wordt de mise-en-scène gebruikt om Cecilia en Robbie neer te zetten als middelpunt van het drama. Cecilia en Robbie worden beter verlicht dan de anderen bij zijn arrestatie waardoor duidelijk is dat zij degene zijn waarom het drama draait. Het rode licht bij het korte onderonsje van Cecilia en Robbie geeft de liefde tussen de twee aan. De uitstrekkende schaduw van Cecilia naar haar geliefde die afgevoerd wordt is daar een ander voorbeeld van. Ook de cameravoering werkt verduidelijkend voor de kijker. Robbie en Cecilia worden vrijwel steeds centraal in beeld gehouden. Close-ups van Cecilia en Robbie laten haar angstig en hem verward zien. De cameravoering bij Briony onderstreept het achterbakse van haar daad en laat zien dat zij degene is die dit heeft veroorzaakt. Tijdens het gluren blijft haar gezicht in close-up uitdrukkingsloos terwijl ze de gevolgen van haar daad schijnbaar kalm in zich opneemt. Het geluid speelt misschien wel de belangrijkste rol in deze scène. De onheilspellende muziek zwel steeds verder aan en bouwt de spanning op, het belang van deze scène voor de rest van de film onderstrepend en de gevolgen voorspellend. Het pianothema samen met de implementatie van het tikken van de typemachine verduidelijkt Briony’s aandeel in het drama en geeft de kijker een hint naar hoe Briony zich werkelijk voelt. Op deze manier verduidelijken de filmische middelen het narratief en sturen ze de interpretatie van de kijker.

7

Reflectie

In dit laatste onderdeel zal ik reflecteren op de stof van de cursus Theorie en anlyse van Audiovisuele Media 1. Deze stof heb ik gebruikt om de analyse van ATONEMENT te maken. Ik gebruik maken van het boek Film Art(Bordwell & Thompson, 2008) en de behandelde stof uit de werkcolleges.

Om te beginnen geven wij allemaal op onze eigen manier betekenis aan dingen. Een vlag betekend voor mij een symbool om een land aan te geven. Voor een ander betekend het veel meer dan dat. Patriottistische Amerikanen bijvoorbeeld zweren trouw aan de vlag. Voor hen geeft de vlag niet alleen aan in welk land ze wonen maar staat het symbool voor de gehele Amerikaanse manier van leven. Zo gaat dit ook bij het betekenis geven aan audiovisuele media. Hierdoor zal een analyse die een ander doet van dezelfde scène uit ATONEMENT die ik heb gebruikt verschillen van die van mij. De ander heeft misschien een andere hoofdvraag gesteld, bepaalde aspecten anders geïnterpreteerd of een andere conclusie getrokken. Dit betekend ook dat er niet één interpretatie is die goed is. Zo lang er overtuigende argumenten voor een interpretatie gegeven kunnen worden volstaat die.

Wanneer we een film analyseren kijken we naar het vormsysteem. We onderscheiden daarbij narratieve elementen en stilistische elementen. Het narratief wordt door Film Art(Bordwell & Thompson) omschreven als “a chain of events in cause-effect relationship occurring in time and space”. Normaal gesproken zou dit resulteren in een uitgangssituatie, waarna een reeks gebeurtenissen elkaar opvolgen volgens oorzaak-gevolg, waarna er een nieuwe situatie ontstaat. Bij ATONEMENT is de uitgangssituatie de zomerdag, de oorzaak voor een reeks gebeurtenissen de daad van Briony waardoor er uiteindelijk een situatie ontstaat waarin Cecilia en Robbie allebei overleden zijn zonder elkaar na de arrestatie nog ontmoet te hebben en Briony die met een groot schuldgevoel achter blijft en boete probeert te doen door ze toch samen te laten komen in haar verhaal. Stilistische elementen zijn dingen als cinematografie, mise-en-scène en geluid. We herkennen vormen die we kennen en daardoor weten we wat er gaande is. Cinematografie gaat over cameravoering, dus de manier waarop iets in beeld wordt gebracht. Door verschillen in cameravoering wordt de kijker beïnvloed in zijn interpretatie. Zoals ik uiteenzette in mijn analyse maken de close-ups duidelijk dat Robbie en Cecilia de hoofdpersonen zijn. De mise-en-scène gaat over wat er in beeld is. Kleurgebruik, belichting en plaatsing van props en acteurs kunnen zorgen voor verschillende interpretaties. In mijn analyse laat ik zien dat vooral kleur en belichting belangrijke rollen spelen bij de mise-en-scène in mijn gekozen sequentie. Geluid is ook erg belangrijk voor een film. Naast het feit dat een film realistischer wordt als het diegetische on en offscreen geluid klopt zorgt offscreen non-diegetisch geluid, vaak muziek, ervoor dat een scène een andere of sterkere impact op de kijker kan hebben dan als hij het zonder dat geluid bekijkt. In de scène die ik heb geanalyseerd is geluid naar mijn mening zelfs het belangrijkste stilistische element, aangezien het de sfeer versterkt, de hysterie van Robbie’s moeder beter laat overkomen en meer van de werkelijke gevoelens van Briony laat doorschemeren. De subtiele stilistische vormelementen dragen allemaal bij om het narratief van de film te verduidelijken en te ondersteunen. Als we mijn behandelde scène bekijken zonder geluid of alleen met diegetisch geluid zou hij waarschijnlijk veel minder impact hebben op de kijker dan wanneer nu het geval is.

8

ShotlistShot

Tijd Mise-en-scène Afstand Hoek Beweging Scherpte-diepte

Geluid

1 45:18 – 45:32

Briony loopt de trap op

Close-up naar longshot

Straight on angle

Tracking shot ( links)

Selective Focus

Diegetisch onscreen: stappen. Nondiegetisch offscreen: strijkermuziek.

2 45:32 – 45:38

Familie met politie staat te wacht. Cecilia in het midden.

Longshot Low angle Geen Selective Focus

Diegetisch onscreen: stappen van Briony. Nondiegetisch offscreen: muziek

3 45:38 – 45:44

Robbie met tweeling die terug komt lopen

Medium longshot

High angle Tracking shot (rechts)

Selective focus

Diegetisch onscreen: Stappen van Robbie en tweeling.Nondiegetisch offscreen: Muziek

4 45:44 – 45:47

Moeder van Briony en Cecilia

Medium close-up

Low angle Geen Deep focus

Idem

5 45:47 – 45:59

Robbie met tweeling

Medium close-up naar lose-up (door beweging Robbie)

High angle naar straight on angle(door beweging Robbie

Tracking shot

Deep focus

Idem

6 45:59 – 46:04

Cecilia Close-up Straight on angle

Geen Deep Focus

Diegetisch onscreen: zachte ademhaling Cecilia. Nondiegetisch offscreen: Enkele hoge wegstervende noot.

7 46:04 – 46:22

Briony liggend op bank

Medium close-up

Straight on angle

Tilt (naar beneden)

Selective focus

Diegetisch offscreen: deur die dichtslaat Nondiegetisch offscreen: pianomuziek

8 46:22 – 46:28

Briony die naar een raam rent

Longshot High angle Tracking shot (links)

Deep Focus

Diegetisch onscreen: Briony’s ademhaling en voetstappen Nondiegetisch offscreen: Pianomuziek

9 46:28 – 46:29

P.O.V shot vanuit Briony. Robbie, Cecilia, politieagenten. Gekaderd door

Longshot High angle, canted level

Dolly Deep Focus

Diegetisch offscreen: “Cecilia!” Nondiegetisch offscreen: pianomuziek nu

9

raam. begeleid door strijkers10 46:29

– 46:40

Robbie wordt in de politieauto geduwd, geen kadering meer

Longshot (verder ingezoomd dan vorige)

High angle, canted level

Craning shot (linksboven)

Selective focus

Diegetisch onscreen: stappen Nondiegetisch offscreen: muziek

11 46:40 – 46:43

Briony glurend en gekaderd door raam

Close-up Straight on angle

Geen Deep Focus

Diegetisch offscreen: deur die slaat, auto die start. Nondiegetisch offscreen: muziek

12 46:43 – 46:49

Politieauto die wegrijd

Longshot High angle, canted level

Craning (linksboven)

Selective focus

Diegetisch onscreen: auto die wegrijd. Non diegetisch offscreen: muziek

12 46:49 – 46:56

P.O.V. shot vanuit auto, moeder van Robbie slaat op de auto

Medium- longshot (op moeder)

Straight on angle

Dolly Deep focus

Diegetisch offscreen: motor van de auto, gebons van de parasol, “Liars!” door Robbies moeder. Nondiegetisch offscreen: Muziek.

13 46:49 – 47:01

P.O.V. shot vanuit Briony. Cecilia staat alleen beneden

Longshot High angle, canted level

Dolly Deep Focus

Diegetisch offscreen: gebons van de parasol, “Liars!” van Robbies moeder. Nondiegetisch offscreen: Muziek

14 47:01 – 47:32

Briony die uit het raam staart

Close-up naar extreme close-up (zoom)

Straight on angle

Geen Selective focus

Diegetisch geluid: geen Nondiegetisch offscreen: gebons van de parasol wordt opgenomen in muziek, typemachine wordt opgenomen in de muziek.

10

Bronnen

D. Bordwell, K. Thompson, Film Art, An Introduction Eighth Edition. New York, McGraw-Hill, 2008

Mijnwoordenboek.nl

http://www.mijnwoordenboek.nl/vertaal/EN/NL/atonement

W.Th. de Boer, M.P. de Smit, Ster Woordenboek Nederlands. Utrecht-Antwerpen, Van Dale Lexicografi, 2002

ATONEMENT, Joe Wright, Universal Pictures, 2007

11