Διαδικτυακή Δημοσιογραφία

Ευγενία Σιαπέραesiapera@jour.auth.gr

Διαδικτυακή Δημοσιογραφία 2.0

Ευγενία Σιαπέρα, esiapera@jour.auth.gr

‘All that is solid melts into the air’

Guardian Three Little Pigs

Και πιο αναλυτικά τι συμβαίνει:Alan Rusbridger thoughts on journalism

Αλλά και: Readers’ Comments

Πηγή: Δημητρακοπούλου, 2011 – Μορφές Δημοσιογραφίας με βάση τη συμμετοχή

Ξεκινάμε…

• Ποια είναι τα κατεξοχήν χαρακτηριστικά των νέων μέσων και πώς αφορούν τη δημοσιογραφία;

• Ψηφιακά • Διαδραστικά• Διαδικτυωμένα• Ηypertextual (Lister et al., 2009)• Κινητά/μεταφερόμενα

Ψηφιοποίηση1. Ψηφιακά: δηλ. όχι αναλογικά, μεταφρασμένα σε 0/1 με αποτέλεσμα:

• Πληροφορίες και δεδομένα δεν έχουν απαραίτητα φυσική υπόσταση, και πιάνουν πολύ λιγότερο χώρο.

• Η αναπαραγωγή τους έχει πολύ χαμηλό κόστος• Μπορούν να αλλοιωθούν σχετικά εύκολα, οπότε δημιουργείται ζήτημα

ακρίβειας και εμπιστοσύνης. • Επίσης γι΄αυτούς τους λόγους αλλοιώνεται η έννοια της συγγραφής και της

υπογραφής (Levy, 1997). Ποιός είναι ο πραγματικός παραγωγός υλικού που βρίσκουμε online;

• Επιπτώσεις στη δημοσιογραφία;• Χαμηλό κόστος, όχι απαραίτητα φυσική υπόσταση,

επιρρεπής σε αλλοιώσεις =>• Ζητήματα εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας, αλλαγές στην

πλατφόρμα (από έντυπη, ραδιοφωνική και τηλεοπτική σε online), αλλά είναι και πιο ‘φτηνή’;

Χαρακτηριστικά Στοιχεία των Νέων Μέσων

2. Διαδραστικά, δηλ. επιτρέπουν στους χρήστες να παρέμβουν και να αλλάξουν τα κείμενα και τις εικόνες στα οποία έχουν πρόσβαση. Τι νόημα έχει η διαδραστικότητα;– Συντελεί στην κατάλυση των κατηγοριών συγγραφέας-

παραγωγός και αναγνώστης-κοινό. Οι παραγωγοί δεν νοούνται πλέον ως συγγραφείς αλλά ως ‘σχεδιαστές εμπειριών’, δημιουργοί ανοιχτών επικοινωνιακών τόπων, όπου οι χρήστες προσανατολίζονται και ενεργούν από μόνοι τους (π.χ. Second Life, βλ. Lister et al., 2009, p. 25).

– Επιτρέπει την δημιουργική διαχείριση πληροφοριών και κειμένων (αλλά επίσης συντελεί και στην έλλειψη εμπιστοσύνης και ακρίβειας των πληροφοριών). Οι παραγωγοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν διάφορους τρόπους για ενσωμάτωση περιεχομένων που δημιούργησαν χρήστες (user-generated content).

– Προσδίδει μορφή διαλόγου στην χρήση των μέσων και καταργεί την παραδοσιακή, μονολογική μορφή.

Αλλαγές στη δημοσιογραφία

2. Δημοσιογραφία και διαδραστικότητα:– Αλλάζει η δημοσιογραφική δουλειά από

συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών σε δημιουργία ενός περιβάλλοντος θελκτικού προς τους χρήστες.

– User-generated content: ο καθένας μπορεί να έιναι δημοσιογράφος τουλάχιστον με την έννοια του οτι μπορεί να γράψει δημόσια.

– Οι δημοσιογράφοι αποκτούν άμεση σχέση με τους αναγνώστες τους. Η δημοσιογραφία γίνεται διάλογος;

Χαρακτηριστικά των Νέων Μέσων

3. Διαδικτυωμένα (networked),δηλ συνδεδεμένα με πολλαπλούς ‘άλλους’, είτε δηλ με άλλα μέσα, είτε με άλλους ανθρώπους, ανεξάρτητα απο γεωγραφική θέση, χρόνο και με βάση κοινά ενδιαφέροντα, ταυτότητες κλπ. – Καταργείται η έννοια του μαζικού ακροατηρίου, καθώς τα νέα

μέσα επιτρέπουν την ακριβή ‘εκπομπή’ περιεχομένων σε συγκεκριμένους ‘δέκτες’. Η έννοια narrowcasting.

– Ταυτόχρονα παρατηρείται η εξατομίκευση της χρήσης ή κατανάλωσης των νέων μέσων

– Συνεχής παραγωγή περιεχομένου σε ρυθμούς 24/7. – Πολλαπλασιασμός των τόπων παραγωγής επικοινωνιακών

περιεχομένων – η γεωγραφία δεν παίζει πια ΄τόσο σημαντικό ρόλο.

Αλλαγές στη δημοσιογραφία3. Δημοσιογραφία και δίκτυα:– Εξειδίκευση των περιεχομένων, δηλ κείμενα-νέα που

απευθύνονται σε niche αναγνώστες οι οποίοι ενδεχομένως να προέρχονται από πολύ διαφορετικά μέρη =>

– Εξατομίκευση (customization) της χρήσης – αναγνώστες πηγαίνουν από το ένα site στο άλλο ψάχνοντας αυτό που θέλουν αλλά σπάνια έρχονται σε επαφή με εναλλακτικές απόψεις ή απόψεις διαφορετικές απο τις δικές τους =>

– Υπονόμευση του ρόλου της δημοσιογραφίας ως δημόσια σφαίρα

– Καταμερματισμός του ακροατηρίου και δημιουργία προσωρινών δικτύων ‘ομοιδεατών’.

– Συνεχείς ρυθμοί παραγωγής περιεχομένων βάζουν νέες πιέσεις στους δημοσιογράφους

– Ενσωμάτωση στοιχείων από διάφορα μέσα δηλ και κείμενα, και εικόνες και audio – multimediality ή multimodality

Χαρακτηριστικά Στοιχεία των Νέων Μέσων

4. Τα νέα μέσα είναι hypertextual δηλ ακολουθούν έναν μη-σειριακό τρόπο γραφής και σύνδεσης εννοιών. – Εισάγει ένα νέο τρόπο δομής εννοιών και εικόνων

που δεν έχει να κάνει με λογική, σειριακή σύνδεση. Γιατί;

– Η λογική της βιβλιοθήκης με τη γραμμική καταχώρηση και αρχειοθέτηση αντικαθίσταται απο τη λογική των metadata, tagging και folksonomies. Δηλαδή βλέπουμε πάλι τον αυξημένο σε σημασία ρόλο της χρήσης.

Αλλαγές στη δημοσιογραφία

4. Δημοσιογραφία και hypertextuality– H μετατροπή της δημοσιογραφίας σε metadata δηλ σε

δεδομένα για άλλα δεδομένα => ο κατεξοχήν ρόλος την δημοσιογραφίας ως παραγωγή ειδήσεων μετακινείται προς περιγραφή και background

– Ο ρόλος των folksonomies τονίζει τους χρήστες-αναγνώστες => υποβαθμίζεται ο ρόλος του δημοσιογράφου ως κατόχου ειδικευμένης γνώσης

– Tagging, δηλ η χρήση κάποιων συγκεκριμένων keywords που ταξινομούν άρθρα μαζί οδηγεί στην αυξημένη σημασία των μηχανών έρευνας (δηλ του Google).

Χαρακτηριστικά Στοιχεία των Νέων Μέσων

5. Κινητά/μεταφερόμενα:– Αποτέλεσμα της τεχνολογικής σύγκλισης των

μέσων– Σημαίνει ότι το περιεχόμενο μεταφέρεται από

μέσο σε μέσο– Επίσης ότι οι χρήστες μπορούν να το έχουν σε

κινητή/μεταφερόμενη μορφή – π.χ. σε κινητό τηλέφωνο, τάμπλετ, λάπτοπ.

Αλλαγές στη δημοσιογραφία

5. Κινητικότητα: τι σημαίνει για τη δημοσιογραφία;– Ότι ο χρόνος εντατικοποιείται, όλα/όλοι

λειτουργούν με ρυθμούς 24/7– Ότι ο χώρος δεν έχει πλέον την ίδια σημασία,

όλα γίνονται επιτόπου– Επίσης, ότι σε ένα βαθμό όλοι μπορούν να

γίνουν δημοσιογράφοι ή τουλάχιστον να δημοσιοποιούν άμεσα τις εμπειρίες/μαρτυρίες τους.

ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ

ΑΛΛΑΓΕΣ

Το ευρύτερο πλαίσιο της διαδικτυακής δημοσιογραφίας

• Κοινωνία της Πληροφορίας (Information society)

• Μεταβιομηχανική Kοινωνία (Post-industrial society)

• Κοινωνία της Γνώσης (Knowledge society) • Κοινωνία των δικτύων (Network society)

Κοινωνία των Δικτύων

• Κύριος εκπρόσωπος: Manuel Castells• Τι σημαίνει;

• Μια νέα μορφή κοινωνίας που έγινε δυνατή χάρη στα νέα μέσα, και πού έχει επιπτώσεις στην κοινωνική οργάνωση, την οικονομία, τον πολιτισμό, καθώς και την πολιτική.• Το κυρίως επιχείρημα είναι ότι η μονάδα ανάλυσης και

βάση της κοινωνίας δεν είναι πλέον το άτομο αλλά το δίκτυο.

Τι είναι το δίκτυο; • Barney (2004: 2): ο όρος δίκτυο περιγράφει μια μορφή δομής στην

οποία κάποια σημεία (‘nodes’) σχετίζονται μεταξύ τους με ενώσεις (‘ties) που τείνουν να είναι πολλαπλές, διασταυρούμενες και περιττές.

• Τα δίκτυα συμπεριλαμβάνουν λοιπόν τρία στοιχεία:– Κόμβος ή σημείο (node): ξεχωριστά σημείο που συνδέεται με

τουλάχιστον ένα ακόμη σημείο (πχ. φίλοι, υπολογιστές, εταιρείες κλπ)

– Δεσμός (tie): η διαμεσολαβημένη (mediated) επαφή μεταξύ σημείων. Τι συνδέει τα διάφορα σημεία; (πχ γράμματα, καλώδια, συμβόλαια κλπ)

– Ροή (flow): το περιεχόμενο που περνάει μεταξύ των σημείων (πχ νέα, δεδομένα, χρήματα)

Τύπος Κοινωνίας

ΚοινωνικήΔομή

Οικονομία Πολιτική Πολιτισμός

Παραδοσιακή Χαμηλή κινητικότητα-αμετάβλητη κοινωνική θέση

Αγροτική Απολυταρχική Θεοκρατικός

Βιομηχανική Μαζική και συγκρουσιακή

Βιομηχανική Αντιπροσωπευ-όμενη Δημοκρατία

Κριτικός, πρωτοποριακός αλλά και μαζικός

Μετα-βιομηχανική – Κοινωνία των Δικτύων

Δικτυωμένη, παγκόσμια

Πληροφοριακός καπιταλισμός

Επικοινωνιακή Ανοιχτός, συνεργατικός αλλά και ιδιοτελής

Οικονομία και Δίκτυα

• Η σημασία της πληροφορίας – πληροφοριακός καπιταλισμός

• Castells (2000:10): «η ικανότητα της παραγωγής γνώσης και της διαχείρισης πληροφοριών καθορίζουν την παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα όλων των ειδών των οικονομικών μονάδων.»

• Από πού προέρχεται ο πλούτος της κοινωνίας των δικτύων; Διαχείριση κεφαλαίων, τηλεπικοινωνίες, λογισμικό

Κοινωνική Οργάνωση

• Πως σχετίζονται μεταξύ τους οι άνθρωποι στην κοινωνία των δικτύων;

• Πέρα απο γεωγραφικά όρια (‘space of flows’)• Ο μόνος χώρος που έχει σημασία είναι αυτός που

δημιοργείται απο την κίνηση και ροή των πληροφοριών

• Πέρα από χρονικά όρια (‘timeless time’)• Η κοινωνία των δικτύων λειτουργεί με ρυθμούς 24/7.

Πολιτική και Δίκτυα• Πώς αλλάζει η πολιτική στην κοινωνία των δικτύων; • Δεν καθορίζεται τόσο πολύ από πλέον σε ιδεολογικές

διαφορές (πχ θέση απέναντι στο κρατικό παρεμβατισμό, ανακατανομή του πλούτου και διακυβέρνηση) αλλά από την επιτυχημένη χρήση των ΜΜΕ: πληροφοριακή πολιτική (informational politics)

• Ο όρος πληροφοριακή πολιτική αναφέρεται στην πάλη για την διαχείριση πληροφοριών και τον έλεγχο της επικοινωνίας

H κουλτούρα των δικτύων

• Η ‘λογική’, τα κοινά στοιχεία, ιδέες και αξίες που διέπουν τη συγκεκριμένη κοινωνική μορφή

• Castells (2001): η διαδυκτιακή κουλτούρα αποτελείται από τέσσερεις κατηγορίες: – Τεχνο-ελιτ (techno-elites)– Χάκερς (hackers)– Εικονικές κοινότητες (virtual communitarians)– Επιχειρηματιες (entrepreneurs)

Κύρια Χαρακτηριστικά της Κοινωνίας των Δικτύων

• Οικονομία; Μετα-βιομηχανική, βασισμένη στις πληροφορίες

• Πολιτική; Πληροφοριακή, θεαματική, μηντιατική• Κοινωνία; Δικτυωμένη, πέρα από χρονικούς και

γεωγραφικούς περιορισμούς και όρια, στη βάση κοινών αξιών και ενδιαφερόντων.

• Κουλτούρα; Ανοιχτή και ελεύθερη, συνεργατική και φιλελεύθερη, αλλά επίσης αποκομμένη, καταστροφική, αδιάφορη και ιδιοτελής.

Συμπεράσματα

• Μπορεί η δημοσιογραφία που ξεκίνησε την αυγή της βιομηχανικής εποχής και εξελίχθηκε σε μαζική μορφή τον 20ου αιώνα να εξυπηρετήσει τις κοινωνίες του 21ου αιώνα;

• Μόνο αν εξελιχθεί και προσαρμοστεί στις νέες ανάγκες και νέα δεδομένα…