รายงานฉบบสมบรณ โครงการการศกษาตลาดแรงงานไทยเพอยกระดบคณภาพแรงงานและผลกดน

ประเทศใหพนกบดกรายไดปานกลาง

เสนอตอ ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย

ฝำยกำรสนบสนนกำรวจยในอตสำหกรรม

โดย

สถำบนวจยเพอกำรพฒนำประเทศไทย

มนำคม 2560

สญญาเลขท SRI5851204

รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการการศกษาตลาดแรงงานไทยเพอยกระดบคณภาพแรงงานและผลกดน

ประเทศใหพนกบดกรายไดปานกลาง

คณะผวจย

ดร. สมชย จตสชน หวหนาโครงการ

นายณฐสฎ รกษเกยรตวงศ นกวจย

นายชานนทร เตชะสนทรวฒน นกวจย

นางนนทพร เมธาคณวฒ นกวจย

นางจราภรณ แผลงประพนธ นกวจย

นายธนสกก เจนมานะ ผชวยวจย

สนบสนนโดยส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) (ความเหนในรายงานนเปนของผวจย สกว. ไมจ าเปนตองเหนดวยเสมอไป)

i

ค าน า

รายงานฉบบนเปนรายงานวจยฉบบสมบรณของโครงการวจยการศกษาตลาดแรงงานไทยเพอยกระดบคณภาพแรงงานและผลกดนประเทศใหพนกบดกรายไดปานกลาง เสนอตอ ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ฝายสนบสนนการวจยในอตสาหกรรม ภายใตกรอบประเดนการวจยเชงยทธศาสตร (Strategic Research Issue: SRI) ในหวขอการวจยและพฒนาเพอยกระดบคณภาพแรงงานเพอใหหลดพนจากกบดกประเทศรายไดปานกลาง โดยกรอบการวจยมเปาหมายดงน

i) เพอใหไดขอมลแรงงานในแตละสวนทเกยวของในการเพมศกยภาพการแขงขน ii) เพอใหไดขอมลความออนไหวของแรงงานทจะเกดขนภายใตบรบทการเปลยนแปลงอน ๆ iii) น าเสนอขอเสนอแนะเชงนโยบายและหนวยงานรฐทเกยวของเพอการพฒนาคน และคณภาพ

แรงงานทจะท าใหประเทศหลดพนจากกบดกรายไดปานกลาง

ในเบองตน คณะผวจยขอขอบคณส านกงานสถตแหงชาตในการประสานการใหขอมล หนวยงานเอกชนและภาครฐทเสนอแนะใหขอมลทเปนประโยชนตอโครงการวจยนเปนอยางสง รวมถงผเขารวมงานสมมนาเผยแพรผลงานทกรณาใหความเหนและขอเสนอแนะตองานวจย ขอผดพลาดตาง ๆ ทเกดขนในงานศกษาน นกวจยขอนอมรบไวพจารณาทกประการ

คณะผวจย

มนาคม 2560

ii

บทสรปผบรหาร

โครงการวจยและพฒนาเพอยกระดบคณภาพแรงงานเพอใหหลดพนจากกบดกประเทศรายไดปานกลาง มวตถประสงคเพอทบทวนภาพรวมตลาดแรงงานไทย การเปลยนแปลงโครงสรางประชากร และลกษณะความไมสอดคลองในตลาดแรงงาน (Labour market mismatch) ทบทวนการค านวณตวเลขผลตภาพแรงงานไทย และศกษาแหลงก าหนดอตราการเตบโต (Sources of growth) ของผลตภาพแรงงานไทยโดยรวม และภาคอตสาหกรรมการผลต ศกษาปจจยทสงผลตอการเพมผลตภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมการผลต ตวแปรเชงนโยบายและปญหาเชงโครงสราง ทายทสดเพอน าขอมลดงกลาวไปสการสงเคราะหขอเสนอแนะเชงนโยบายในการพฒนาผลตภาพแรงงานใหกบหนวยงานทเกยวของ

ในสวนแรกของรายงานวจยฉบบนไดน าเสนอปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนในตลาดแรงงานและมนยยะตอการเตบโตของผลตภาพแรงงานซงถอเปนดชนส าคญทสะทอนระดบการพฒนาของประเทศ ไดแก

ตลอดชวงการพฒนาทผานมา แรงงานไทยทมสดสวนแรงงานการศกษาขนพนฐานสงมากสามารถขบเคลอนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไดดวยการผลตสนคามลคาเพมต า ประกอบกบผลการจดสรรทรพยากรแรงงานระหวางภาคการผลตทหนนเสรมการเตบโตผลตภาพแรงงานในชวงกอนวกฤตเศรษฐกจ 1997 ท าใหประเทศไทยเตบโตมาไดอยางตอเนอง

อยางไรกตาม รปแบบการพฒนานไมสามารถผลกดนเศรษฐกจไทยใหเตบโตอยางตอเนองเพอกาวพนกบดกรายไดปานกลางไดในเวลาทควร เนองจากปจจยการเตบโตทเกดจากการเคลอนยายแรงงานทหนนเสรมการเตบโตผลตภาพแรงงานหยดลงหลงวกฤตเศรษฐกจ การยกระดบผลตภาพแรงงานภายในภาคการผลตจงเปนทางออกส าคญของการเพมผลตภาพในระยะยาว

แตการทดสอบสมการถดถอยระบวาปจจยดงกลาวถกก าหนดโดยระดบการสะสมทนตอแรงงานอยางมนยยะส าคญ ประกอบกบแนวโนมของการสะสมทนของภาคอตสาหกรรมไทยทมอตราการเจรญเตบโตลดลงเมอเทยบกบชวงกอนวกฤตเศรษฐกจ ป 2540 เหตผลทผประกอบการจ านวนมากระบวาการลงทนในนวตกรรมและเทคโนโลยใหมมอปสรรคส าคญมาจากการขาดแรงงานทกษะสงเพอใชรวมกบนวตกรรมหรอเทคโนโลยใหม เหลานบบรดทางออกในการเพมผลตภาพแรงงานไทยใหเหลอเ พยงการยกระดบทกษะแรงงาน

เมอมาพเคราะหถงคณภาพแรงงานไทยผานกรอบความไมสอดคลองของคณลกษณะแรงงานในตลาดแรงงาน ยงพบหลกฐานวาระบบการศกษาไมสามารถตอบสนองความตองการทกษะแรงงานของนายจางไดด ทงทกษะพนฐานหรอทกษะขนสง ท าใหกลยทธทเหลออยส าหรบผประกอบการในการเสาะหาแรงงานทตรงตามความตองการมาเขาต าแหนงงานคอการฝกอบรมพนกงาน ซงเปนเครองมอทจ ากดเฉพาะหนวยผลตขนาดใหญทมศกยภาพในการลงทนฝกอบรมพนกงาน

iii

แตเมอเปรยบเทยบความพรอมในการฝกอบรมพนกงานไทยเทยบกบประเทศอน กลบพบวาประเทศไทยมศกยภาพดานการฝกอบรมต ากวาหลายๆ ประเทศก าลงพฒนาในภมภาค จงอาจกลาวไดวาสาเหตประการส าคญทประเทศไทยตกอยในกบดกประเทศรายไดปานกลางคอการทตลาดแรงงานไทยตกอยในกบดกทกษะแรงงานต า

โดยเฉพาะเมอส ารวจในเชงลกเกยวกบนโยบายการจดการดานทกษะแรงงานทผานมา การศกษาพบวารฐบาลไทยยงไมประสบความส าเรจนกในการแกไขปญหาแรงงานทกษะต า ขอคนพบจากการวจยเบองตน ไดแก

ระบบการผลตก าลงคนโดยภาคการศกษายงมความไมสอดคลองกบความตองการในตลาดแรงงาน โดยเฉพาะระบบอาชวศกษา ซงเปนระบบการศกษาทมงเนนไปทการผลตแรงงานทมทกษะอาชพเพอปอนตลาดแรงงานโดยตรง

ปญหาส าคญและเปนวาระเรงดวนของระบบอาชวศกษาคอปญหาคณภาพ เพราะเปนตนเหตของปญหาความขาดแคลนแรงงานทกษะ และเปนอปสรรคท าใหการศกษาสายอาชพไมเปนทนยม ซงนนหมายความวามาตรการใด ๆ กตามแตทมจดประสงคเพอเพมจ านวนผเรยนสายอาชพจะไมประสบความส าเรจตราบใดทปญหาคณภาพไมไดรบการแกไข

มาตรการระยะสนทจะชวยแกไขปญหาความขาดแคลนแรงงานทกษะความรคอการสงเสรมใหแรงงานตางดาวทมทกษะความรเขามาประกอบอาชพในประเทศไทย แตประเทศไทยยงไมมมาตรการจงใจแรงงานตางดาวทกษะความรสง แตในทางกลบกนกลบสงเสรมการใชแรงงานตางดาวดอยทกษะ

ควรสงเสรมใหแรงงานตางดาวทกษะสงเขามาท างานในประเทศดวยการใหใบอนญาตท างานชนดพเศษ และใหสทธพเศษแกแรงงานตางดาวทกษะสงในการพ านกในประเทศโดยไมก าหนดเวลา เชนโดยการใหสถานะการมถนทอยถาวรหรอเทยบเทา

มาตรการฝกทกษะฝมอแรงงานโดยหนวยงานภาครฐสวนใหญมลกษณะเปนมาตรการเชงสวสดการสงคมทเนนการฝกทกษะเบองตนเพอใหผฝกสามารถประกอบอาชพพนฐานได สวนการฝกอบรมทกษะชนสงโดยหนวยงานภาครฐนนยงมไมมากเพราะประสบปญหาขาดแคลนทรพยากร

มาตรการภาครฐในการสงเสรมการฝกอบรมโดยสถานประกอบการยงไมประสบความส าเรจ โดยเฉพาะมาตรการกองทนพฒนาฝมอแรงงานทถกออกแบบมาผดพลาด และควรตองมการปฏรปอยางเรงดวน

การปฏรปกองทนพฒนาฝมอแรงงานเปนแนวทางทจะแกไขปญหาส าคญ 2 ประการ ซงไดแก 1) ปญหา “ขนรถเมลฟร” และ 2) ปญหาการสรางความรวมมอของภาคเอกชนในการจดท ากรอบมาตรฐานทกษะ/อาชพ

iv

ภาครฐยงไมประสบความส าเรจในการจดท ากรอบมาตรฐานทกษะ/อาชพทสามารถน าไปใชงานไดจรง ทางออกส าคญของปญหาการจดท ากรอบมาตรฐานทกษะ/อาชพคอการดงดดจงใจใหภาคเอกชนเขามามสวนรวมในการจดท ากรอบมาตรฐานฯ อยางเขมขน และควรใหภาคเอกชนรวมมอกนเปนผจดท ากรอบมาตรฐานฯ ดวยตนเอง โดยรฐบาลควรมบทบาทสงเสรมใหเกดการรวมกนกนของสถานประกอบการ

ระบบอดมศกษายงมปญหาผลตบคลากรไมสอดคลองกบความตองการตลาดแรงงาน ควรแกไขโดยการสรางกลไกความรบผดชอบของระบบอดมศกษาโดยการเปดเผยขอมลสภาวะการท างานของผส าเรจการศกษาจากมหาวทยาลยและคณะตางๆ

การยกระดบผลตภาพในภาคการเกษตรทมสดสวนแรงงานท างานชวโมงนอยอยสงยงคงตองอาศย 2 แนวทางหลกคอ 1) ยกระดบผลตภาพภายในภาคการเกษตรดวยการสงเสรมการพฒนาเทคโนโลยการผลตใหแพรหลาย และ 2) ยกระดบผลตภาพผานการเพมผลประโยชนสวนเพมในการยายออกจากภาคการเกษตรซงจะเกดขนไดกตอเมองภาคการผลตนอกภาคการเกษตรมการพฒนาผลตภาพและผลตอบแทนสงขนจากนโยบายทกลาวไป อยางไรกตาม สองแนวทางนยงมขอจ ากดส าหรบกลมแรงงานในภาคเกษตรทมความยดหยนนอยในการปรบปรงกระบวนการผลตและการยายภาคการผลต โดยเฉพาะกลมแรงงานทอายมากและระดบการศกษานอย ภาครฐควรตองปรบมมมองดานนโยบายโดยใชนโยบายดานสวสดการสงคมเขาดแลคนกลมนมากกวาการมองคนกลมนในฐานะก าลงแรงงาน

v

Executive Summary

The Study on Thai Labour Market to Upgrade Labour Quality and Push Thai Economy Out of the Middle-Income Trap

First purpose of this research is to review features of Thai labour market such as

changes in population structure and the mismatch in the labor market. It also aims to reexamine of the calculations of labour productivity, sources of the overall productivity growth and industrial productivities, and productivity determinants. Ultimately, the research reevaluates current official measures related to labour skills and synthesizes policy package in developing labor productivity to the relevant authorities.

Throughout the development path, Thai labor force, based on great proportion of primary-educated workers, has successfully driven the economy of low value-added production. The process of labour structural change from the traditional sector to the manufacturing also enhanced the labour productivity growth in the period before the Asian Financial Crisis in 1997.

However, the former development model couldn’t push Thai economy to step beyond the middle-income trap in time resulting from scarce labour mobility from low productive sector. The actual (within) productivity growth has to be boosted as soon as possible but the figure is mainly determined by capital accumulation which its trend has grown slower than the pre-crisis pace.

One of main reasons given by entrepreneurs as barriers to invest in innovation and new technology is lack of skilled labor to operate the new technology. These issues led to an only solution to increase labor productivity which is to develop the workforce skills.

But when consider the quality of the workforce in the labor market, few researches suggest skill mismatch is prevalent in both basic and advanced skills. Strategy left for entrepreneurs to seek high-skilled employees is training.

Nevertheless, Thailand’s on-the-job-training index, calculated by World Economic Forum, indicates that there are limited courses and training units in the country, compared to many developing countries in the region.

vi

It can be said that the main reason for the country to fall into the trap of middle income is that the labor market struggles in the trap of low skilled labour.

Later parts of this report examined, based on theoretical foundations, international experiences, empirical data, and interviews, measures Thai government has implemented to address skill shortages, and found the followings:

Skill formation within the educational sector is ineffective, especially the vocational education system, whose main function is to directly provide labour market with relevant skills.

The priority issue within the vocational education system is low quality of graduates, which leads to the shortage of labour with relevant vocational skills and reduces the attractiveness of vocational education programs.

In short term, the government can alleviate the shortage of skilled labour by promoting import of foreign skilled workers. However, current regulations effectively made employing foreign skilled worker unnecessary burdensome and at the same time incentivise the use of unskilled foreign workers.

It is recommended that the government should encourage foreign skilled labour to work in Thailand by establishing “special work permit” for verified skilled foreigners and grant special privilege to entice such worker to reside in Thailand for an extended period of time, e.g. by grant permanent residency or similar or equivalence.

Most training programs administered by the government tended to resemble welfare programs in which the government provides participants with trainings in basic employability skills. Trainings in advanced skills by government agencies are limited due the lack of financing.

Measures to promote employer provided training are ineffective, especially the skill development fund which is plagued by design flaws.

It is recommended that the reform of skill development fund should be a priority. A successful reform could potentially solve 1) free-riding problems and 2) create coordination within the business sector in development of skill certification system in particular and, more generally, collaborative investment in skill.

vii

The government is unsuccessful in the development of skill certification system. It is recommended that, instead of using government agencies to formulate the certification system, the government should step aside and incentivise private sector to collaborate and take the leading role in articulating and implementing the certification system, e.g. by reforming skill development fund as we proposed.

There are certain gaps between the higher education system and labor market. The gap can be alleviated by introducing the accountability system in which the higher education authority is obligated to report employment outcome of graduates from each university programs on yearly basis.

Two main approaches to improve agricultural productivity remain important especially when this sector has the highest portion of underemployed workers. Fisrt approach is to raise productivity within sector by promoting the development of production technology. The second measure is to reaccelerate structural change from the agricultural sector to non-agricultural sector by improving non-agricultural productivity, then raising non-agriucltural wages. However, these approaches marginally engage with inflexible workers in agriculture such as those who are old and less educated because they are less likely to adopt new technology and to switch sector. The policy area to handle these workers should work through social welfare programs rather than efficiency-and-productivity-oriented measures.

viii

สารบญ

ค าน า ................................................................................................................................................................ i บทสรปผบรหาร ............................................................................................................................................... ii Executive Summary ....................................................................................................................................v

สารบญ ......................................................................................................................................................... viii สารบญตาราง .................................................................................................................................................. x

สารบญภาพ .................................................................................................................................................... xi บทน า .............................................................................................................................................................. 1

1. ความเปนมาและความส าคญของงานวจย ............................................................................................. 1

1.1 แนวคดนยามของกบดกรายไดปานกลาง ...................................................................................... 1

1.2 การเขาสกบดกรายไดปานกลางของประเทศไทย .......................................................................... 3

2. วตถประสงค ......................................................................................................................................... 5

3. สงทคาดวาจะได (output) ................................................................................................................... 6

4. แนวทางการด าเนนวจย ........................................................................................................................ 7

4.1 วธการวจย (Research methodology) ...................................................................................... 7

4.2 ขอมล ........................................................................................................................................... 7

สวนท 1: แรงงานไทยในกบดกรายไดปานกลาง .............................................................................................. 9

1.1 ผลตภาพแรงงานไทย: งานศกษากอนหนา .......................................................................................... 9

1.2 ทบทวนตวเลขผลตภาพแรงงานและแหลงทมาของอตราการเจรญเตบโตของผลตภาพ .................... 11

1.3 ปจจยก าหนดผลตภาพของหนวยผลต .............................................................................................. 20

1.4 สถานการณตลาดแรงงานไทย .......................................................................................................... 26

1.4.1 ความตงตวของตลาดแรงงานเพอการจดสรรแรงงานใหมประสทธภาพ ................................... 27

1.4.2 ความไมสอดคลองของทกษะแรงงานในตลาด ......................................................................... 29

1.5. สรปสถานการณแรงงานไทยในกบดกรายไดปานกลาง: ตดในกบดกทกษะแรงงานต า...................... 33

สวนท 2: กรอบแนวคดทฤษฎการสะสมทนมนษย......................................................................................... 35

2.1 การลงทนในทกษะความรแรงงานทวไป (general skill) .................................................................. 35

2.1.1 ความไมสมมาตรของขอมล ..................................................................................................... 36

2.1.2 ผลกระทบภายนอก ................................................................................................................. 37

2.1.3 ระบบการรบรองมาตรฐานทกษะความร ................................................................................. 37

2.1.4 กรณศกษาระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานของประเทศเยอรมน ........................................... 39

2.2 การลงทนในทกษะความรเฉพาะเจาะจง (specific skill).................................................................. 43

ix

2.2.1 กรณศกษาระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานของประเทศญปน ............................................... 45

สวนท 3: ทบทวนแนวทางการแกปญหากบดกแรงงานทกษะต าของรฐบาลไทย ............................................ 49

3.1 มาตรการภาครฐในการผลตก าลงคนของไทย ................................................................................... 49

3.1.1 การผลตก าลงคนโดยภาคการศกษาในประเทศ ....................................................................... 50

3.1.2 โครงการทนการศกษาตอในตางประเทศ ................................................................................. 64

3.1.3 มาตรการสงเสรมใหชาวตางชาตทมทกษะความรสงเขามาท างานในประเทศ .......................... 64

3.2 มาตรการภาครฐพฒนาก าลงคนทอยในตลาดแรงงานอยแลว ........................................................... 73

3.2.1 การเปนผจดฝกอบรมทกษะแรงงาน ........................................................................................ 73

3.2.2 การสงเสรมใหสถานประกอบการจดฝกอบรมใหแกลกจาง ...................................................... 76

3.2.3 การจดท ากรอบมาตรฐานทกษะ/วชาชพ ................................................................................. 82

สวนท 4: ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ................................................................................................................ 86

4.1 ขอเสนอมาตรการสงเสรมแรงงานตางดาวทกษะสง .......................................................................... 86

ขอควรระวงจากการใชนโยบายทพงพาแรงงานทกษะจากตางประเทศ ............................................. 87

4.2 การปฏรปกองทนพฒนาฝมอแรงงาน ............................................................................................... 88

4.2.1 หลกการ .................................................................................................................................. 88

4.2.2 กลไกการท างานของกองทนพฒนาฝมอแรงงาน ...................................................................... 89

4.2.3 แนวทางการบงคบใชมาตรการ ................................................................................................ 91

4.3 การสรางกลไกความรบผดชอบของระบบอดมศกษา......................................................................... 96

4.3.1 หลกการ .................................................................................................................................. 96

4.3.2 แนวทางการบงคบใชมาตรการ ................................................................................................ 96

สวนท 5: สรปรายงาน ................................................................................................................................... 97

5.1: แรงงานไทยในกบดกรายไดปานกลาง .............................................................................................. 97

5.2: แนวทางการแกปญหากบดกทกษะแรงงานต าของรฐบาลไทยทผานมา ............................................ 97

บรรณานกรม .............................................................................................................................................. 100

ภาคผนวก 1 ................................................................................................................................................ 107

ภาคผนวก 2 ................................................................................................................................................ 110

ภาคผนวก 3 ................................................................................................................................................ 112

x

สารบญตาราง

ตารางท 1 สดสวนชวโมงการท างานรายสาขา ............................................................................................... 13

ตารางท 2 อตราการเจรญเตบโตตอปของผลผลต ชวโมงการท างาน และผลตภาพแรงงาน .......................... 15

ตารางท 3 แหลงทมาของอตราการเจรญเตบโตของผลตภาพแรงงานตอป .................................................... 16

ตารางท 4 อตราการเจรญเตบโตของผลตภาพแรงงานตอป จ าแนกตามอตสาหกรรม ................................... 19

ตารางท 5 รายละเอยดกลมตวอยางโรงงานจดทะเบยนเปนนตบคคล มคนท างาน 20 คนขนไป ป 2555 ..... 21

ตารางท 6 ผลการทดสอบสมการถดถอยของมลคาเพมของหนวยผลตในภาคการผลต .................................. 23

ตารางท 7 อตราการเจรญเตบโตของทนตอชวโมงการท างาน (Capital deepening) ตอป รายอตสาหกรรม .......................................................................................................................... 25

ตารางท 8 สรปกรอบแนวคดดานการลงทนทกษะความรทวไป ..................................................................... 38

ตารางท 9 จ านวนนสตนกศกษาในป 2558 แบงตามประเภทสถานศกษา .................................................... 55

ตารางท 10 จ านวนนสตนกศกษาในป 2558 แบงตามระดบการศกษา ......................................................... 55

ตารางท 11 จ านวนนสตนกศกษาใหมในมหาวทยาลยของรฐและสถานศกษาเอกชน .................................... 56

ตารางท 12 จ านวนนสตนกศกษาใหมในป 2557 แบงตามระดบการศกษา ................................................... 56

ตารางท 13 จ านวนนสตนกจบใหมในป 2557 แบงตามระดบการศกษา และประเภทสถานศกษา................ 57

ตารางท 14 อตราการส าเรจการศกษาของนสตนกศกษาระดบอดมศกษา จ าแนกตามประเภทสถานศกษา .. 58

ตารางท 15 อตราการรวไหลของผจบการศกษาระดบตาง ๆ ......................................................................... 60

ตารางท 16 สรปประเภทวซาท างานชวคราวในประเทศสหรฐอเมรกา .......................................................... 72

ตารางท 17 จ านวนแรงงานทไดรบการฝกอบรมโดยกรมพฒนาฝมอแรงงาน ................................................ 74

ตารางท 18 สดสวนแรงงานทไดรบการฝกอบรมโดยกรมพฒนามอแรงงานในป 2556 จ าแนกตามสาขางาน 74

ตารางท 19 การฝกอบรมแรงงานโดยภาคเอกชน .......................................................................................... 79

ตารางท 20 รายละเอยดเปรยบเทยบระหวางแนวทางเดมและแนวทางใหมทไดน าเสนอ .............................. 87

ตารางท 21 เปรยบเทยบคาใชจายดานการฝกอบรมของสถานประกอบการภาคการผลตในปจจบนกบรายจายทจะเปนภายใตมาตรการกองทนฯ (สมมตใหระดบการฝกอบรมคงท) ........................................................... 93

ตารางท 22 เปรยบเทยบคาใชจายดานการฝกอบรมของสถานประกอบการภาคบรการในปจจบนกบรายจายทจะเปนภายใตมาตรการกองทนฯ (สมมตใหระดบการฝกอบรมคงท) .............................................................. 94

ตารางท A1 ผลการทดสอบสมการถดถอย .................................................................................................. 110

ตารางท A2 ตารางเปรยบเปรยบเทยบวตถประสงค .................................................................................... 112

ตารางท A3 รายชอหนวยงาน/องคกรทถกสมภาษณ .................................................................................. 112

xi

สารบญภาพ

ภาพท 1 อตราการขยายตวเฉลยแยกตามชวงปตางๆ ...................................................................................... 3

ภาพท 2 อตราการเตบโตทางเศรษฐกจเฉลย 5 ป (รอยละ)............................................................................. 4

ภาพท 3 เสนแนวทางการเจรญเตบโตของประเทศเมอขามพนระดบรายไดตอหว 3,000 เหรยญสหรฐ .......... 4

ภาพท 4 แหลงทมาของอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานมวลรวม จ าแนกตามองคประกอบหลก ............ 9

ภาพท 5 จ านวนชวโมงการท างานของแรงงานไทยรายป 2535-2556 .......................................................... 12

ภาพท 6 การเปรยบเทยบรายไดประชาชาต ณ ราคาปฐาน (อนกรมเกา) และอนกรมใหมแบบ CVM ........... 14

ภาพท 7 ผลตภาพแรงงานตอชวโมงการท างาน ป 2535-2556 .................................................................... 15

ภาพท 8 โครงสรางแรงงานในและนอกภาคการเกษตร ป 2556 จ าแนกตามระดบการศกษาและอาย .......... 17

ภาพท 9 ระดบผลตภาพแรงงานของภาคนอกเกษตรกรรมทชวโมงการท างานสงทสด .................................. 19

ภาพท 10 องคประกอบการเตบโตผลตภาพแรงงานตอป จ าแนกตามอตสาหกรรม ...................................... 20

ภาพท 11 สาเหตทหนวยผลตไมลงทนในนวตกรรม ป 2550 ........................................................................ 25

ภาพท 12 อตราการขยายตวของผมงานท าจ าแนกตามชวงอาย เฉลยระหวางป 2535-2554 ....................... 26

ภาพท 13 สวนตางคาจางระหวางในและนอกภาคเกษตรของลกจางทจบประถมและมธยมศกษา ................ 28

ภาพท 14 สดสวนการจางแรงงานนอกระบบ ................................................................................................ 29

ภาพท 15 โครงสรางอายและระดบการศกษาของคนวางงาน ป 2556 .......................................................... 31

ภาพท 16 สาเหตการขาดแคลนบคลากร ...................................................................................................... 31

ภาพท 17 คาใชจายดานการฝกอบรมพนกงานตอหวของผประกอบการในอตสาหกรรมการผลต ................. 32

ภาพท 18 ดชนความสามารถทางการแขงขนดานการฝกอบรม ป 2554 ....................................................... 33

ภาพท 19 ระดบการศกษาของประชากรเยอรมน ......................................................................................... 40

ภาพท 20 สดสวนความตองการแรงงานชางเทคนคและชางฝมอ แยกตามระดบการศกษา ........................... 62

ภาพท 21 ผจบ ปวส. สายเทคนค ท างานชางเทคนคและชางฝมอนอย แมเงนเดอนดกวาอาชพอน .............. 63

1

บทน า

1. ความเปนมาและความส าคญของงานวจย

1.1 แนวคดนยามของกบดกรายไดปานกลาง

ค าวา “กบดกรายไดปานกลาง” (Middle Income Trap: MIT) นนเปนค าทถกกลาวถงในงานวชาการเชงนโยบายอยางมากในชวง 10 ปทผานมา โดยความหมายทวไปของกบดกรายไดปานกลาง คอปรากฎการณทประเทศใดๆ ทมอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมาไดอยางตอเนองนนประสบปญหาอตราการเจรญเตบโตชะงกงน (Growth slowdown) อยในสถานะประเทศรายไดปานกลางทยากจะยกระดบประเทศเปนประเทศรายไดขนสง1

Eichengreen, Park and Shin (2012) ไดนยามประเทศทอยในกบดกรายไดปานกลางอยางเฉพาะเจาะจงมากขนวาเปนประเทศทมลกษณะตรงกบเงอนไข 3 ประการ ไดแก 1) มอตราการเจรญเตบเฉลยในชวงกอนการเตบโตทชะงกงนมากกวารอยละ 3.5 ตอป 2) อตราการเจรญเตบโตเฉลยลดลงอยางนอยรอยละ 2 ตอปหลงจากชวงกอนหนา 3) มระดบรายไดตอหวสงกวา 10,000 เหรยญสหรฐ (ราคาคงทป 2005 PPP) อยางไรกตาม เงอนไขท 3) ดงกลาวอาจไมสอดคลองกบเกณฑทใชแบงกลมประเทศตามระดบรายไดโดยธนาคารโลก ทระบใหไทยเปนประเทศรายไดปานกลางระดบสงทมรายไดตอหวราว 8,000 เหรยญสหรฐในป 20102

ตนตอของสภาวะกบดกรายไดปานกลางและขอเสนอแนะเชงนโยบายตอประเทศในกบดกรายไดปานกลางนนถกน าเสนออยางหลากหลาย บทความของ Karnchoochat (2014) ไดแบงกลมงานวจยทพดถงกบดกรายไดปานกลางออกเปน 3 กลมดวยกนตามลกษณะสาเหตทอตราการเจรญเตบโตต าในกลมประเทศรายไดปานกลาง ไดแก 1) ปจจยเชงสถาบนและระดบการศกษายงไมมคณภาพเพยงพอ 2) ประเทศไมมศกยภาพเพยงพอในการผลตและสงออกสนคาทใชเทคโนโลยขนสง และ 3) รฐบาลไมมบทบาทเพยงพอในการเสรมสรางศกยภาพการเปนผผลตและสงออกสนคาทใชเทคโนโลยขนสง

1 (Aiyar, Duval, Puy, Wu, & Zhang, 2013) 2 นยามประเทศรายไดปานกลางทก าหนดโดยธนาคารโลกทลาสดเมอป 2558 ไดก าหนดกลมประเทศรายไดต า (Low-

income economies) นนมระดบรายไดตอหวต าไมเกน 1,045 เหรยญสหรฐ (ค านวณดวยวธ World Bank Atlas) กลมประเทศรายไดปานกลาง (Middle-income economies) มรายไดตอหวมากกวา 1,045 เหรยญสหรฐ แตนอยกวา 12,736 เหรยญสหรฐ เสนแบงระหวางกลมประเทศรายไดปานกลางระดบลาง (Lower-middle-income economies) และกลมประเทศรายไดปานกลางระดบสง (Upper-middle-income economies) คอ 4,125 เหรยญสหรฐ โดยกลมประเทศรายไดสง (High-income economies) คอประเทศทมรายไดตอหวตงแต 12,736 เหรยญสหรฐเปนตนไป

2

นยยะเชงนโยบายจากงานวจยแตละกลมจงแตกตางกน กลมแรกทแสดงถงสาเหตของปญหากบดกรายไดปานกลางวาเกดมาจากระบบการศกษาและปจจยเชงสถาบนทไมเขมแขง ไดแก การสะสมทนมนษยทไมเพยงพอ ความไมสมบรณของตลาดการฝกฝนทกษะแรงงาน ระดบการลงทนเพอการวจยและพฒนาทต าเกนไป3 ระบบนตรฐ (Rule of law) ทออนแอ และระเบยบก ากบการท างานของตลาดทเขมงวดมากเกนไป4 งานวจยในกลมนมขอเสนอเชงนโยบายทส าคญคอ รฐบาลไมควรแทรกแซงการท างานของระบบเศรษฐกจจนเกนไป ควรคอยสนบสนนโครงสรางพนฐานในการพฒนาและวจย และมงแกไขปจจยเชงสถาบนเพอสรางแรงจงใจใหเอกชนสรางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะผลประโยชนทางภาษเพอการวจยและพฒนา กลาวโดยสรป งานวจยกลมนเสนอวารฐควรมบทบาทใหนอยทสด โดยควรมงสนใจในดานการแกไขปจจยเชงสถาบนใหสอดคลองกบการสรางแรงจงใจเพอการลงทน โดยเฉพาะการลงทนดานการวจยเพอการพฒนาและการศกษา

งานวจยกลมทสองชใหเหนวาสาเหตทอตราการเจรญเตบโตของประเทศรายไดปานกลางชะงกงนเกดจากความลมเหลวในการสงเสรมการสงออกในสนคาทประเทศมควำมได เปรยบเชงเปรยบเทยบ (Comparative advantage) หรอเรยกไดวาเกดกระบวนกำรเปลยนแปลงเชงโครงสรำง (Structural transformation) ททรพยากรการผลตยายจากการอยในภาคการผลตทใหผลผลตต าไปยงภาคการผลตทใหผลผลตสงกวา ยกตวอยางประเทศเกาหลใตทสามารถแยงชงความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบในสนคาทใชเทคโนโลยสงหลายรายการ เมอเทยบกบฟลปปนสและมาเลเซยทสามารถแขงขนไดในเฉพาะกลมสนค าอเลคทรอนกส5 ในขณะทกลมประเทศละตนอเมรกาและแครบเบยนกไมสามารถยกระดบเปนการสงออกสนคาเทคโนโลยสงได6 ขอเสนอแนะเชงนโยบายทเปนจดรวมในกลมงานวจยนคอการใหรฐมบทบาทในการสงเสรมการเปลยนแปลงเชงโครงสรางไปสการผลตสนคามลคาเพมสงเพอการสงออก

งานวจยกลมสดทายแมจะมองตนเหตของการตกอยในกบดกประเทศรายไดปานกลางคลายคลงกบกลมงานวจยกอนหนาในดานศกยภาพการยกระดบการผลตสนคาเพอการสงออก อยางไรกตาม งานวจยกลมนเสนอวาการทประเทศรายไดปานกลางจะสามารถกาวขามเปนประเทศรายไดระดบสงไดนนตองการแผนยทธศาสตรทชดเจนของรฐบาลในการยกระดบศกยภาพการผลตของประเทศ พรอมเงอนไขของระบบราชการทมประสทธภาพทจะคอยขบเคลอนนโยบายดงกลาวในฐานะคานงดส าคญ7 หรอกลาวไดวารฐบาลควรจะมบทบาทอยางมาก (Proactive) ในการออกแบบทศทางนโยบายอตสาหกรรม และเสรมสรางศกยภาพการผลต 3 (Jimenez, Nguyen, & Patrinos, 2012) และ (Jitsuchon, 2012) 4 (Aiyar, Duval, Puy, Wu, & Zhang, 2013) 5 (Felipe, Abdon, & Kuma, 2012) 6 (Lin & Treichel, 2012) 7 (Ohno, 2009) และ (Paus, 2012)

3

ของประเทศ แมในบางครงทศทางนโยบายดงกลาวอาจจะขดกบความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบเดมทประเทศมอยแลว

1.2 การเขาสกบดกรายไดปานกลางของประเทศไทย

การศกษาของ สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2556) ไดประเมนการเขาสกบดกรายไดปานกลางของไทยหลงจากผอนคลายเกณฑบางประการของ Eichengreen และชใหเหนวาประเทศไทยไดเขาสกบดกรายไดปานกลางตงแต 2538 กอนวกฤต 2540 ซงกไดผลคลายคลงกบวธของ Aiyar, et al. (2013) ทประยกตใชเกณฑการเตบโตทชะงกงนโดยเปรยบเทยบ (Relative nature of growth slowdowns) ทเชอมโยงกบทฤษฎการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ภาพท 1 แสดงอตราการเตบโตเฉลยของเศรษฐกจไทยทลดต าลงมากหลงวกฤตตมย ากง ป 40

ภำพท 1 อตรำกำรขยำยตวเฉลยแยกตำมชวงปตำง ๆ

ทมำ: สถำบนวจยเพอกำรพฒนำประเทศไทย (2556) โดยใชขอมลจำกส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต

ระดบอตราการเตบโตของผลตภาพเรมชะงกงนมาอยางตอเนองหลงวกฤตเศรษฐกจ 2540 และแยลงหลงวกฤตการณทางการเงนโลก (Global Financial Crisis) ครงลาสด ผนวกกบวกฤตน าทวมใหญเมอป 2554 ปจจยเหลานรวมกนสงผลใหอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไทยในระยะ 5 ป (5-year average GDP growth) ต ากวาประเทศอยางเกาหลใตทถอเปนประเทศรายไดสงแลว และกลมประเทศในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตอยาง มาเลเซย ฟลปปนส อนโดนเซย และเวยดนาม ตามล าดบ ดงแสดงในภาพท 2

รอยละ

4

ภำพท 2 อตรำกำรเตบโตทำงเศรษฐกจเฉลย 5 ป (รอยละ)

ทมำ: IMF, World Economic Outlook; ค ำนวณโดย Klyuev (2015)

ในภาพท 3 แสดงเสนแนวทางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศเมอยกฐานะเปนประเทศรายไดปานกลาง ซงไทยแตกตางจากประเทศอตสาหกรรมใหมทประสบความส าเรจอยางเกาหลใตและไตหวนอยางมาก และดจะมเสนแนวทางการเจรญเตบโตทใกลเคยงประเทศเมกซโกและบราซลมากทสดเมอเทยบกบจนและมาเลเซย จงกลาวไดวาสถานการณประเทศไทยดจะย าแยทสดรองจากอนโดนเซยเมอเทยบกบกลมประเทศรายไดปานกลางในภมภาคเอเชยตะวนออก

ภำพท 3 เสนแนวทำงกำรเจรญเตบโตของประเทศเมอขำมพนระดบรำยไดตอหว 3,000 เหรยญสหรฐ

หมำยเหต: t=0 แสดงถงปทรำยไดประชำชำตตอหวของประเทศมคำเกน 3,000 เหรยญสหรฐ (PPP ป 2548)

ทมำ: Aiyar, et al. (2013) จำกกำรค ำนวณของ IMF

จากประสบการณของประเทศพฒนาแลว ระยะเวลาในการเปลยนผานจากประเทศรายไดปานกลางระดบบน (Upper-middle income) ไปเปนประเทศรายไดระดบสงโดยเฉลยคอ 16 ป โดยประเทศ

5

อารเจนตนาใชระยะเวลามากทสด 41 ป และประเทศกรซ 28 ป ตามล าดบ8 อยางไรกตาม การค านวณของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2556) ชใหเหนวาหากประเทศไทยมอตราการเจรญเตบโตของผลตภาพแรงงานรอยละ 2 ตอป จะท าใหระดบผลตภาพของแรงงานไทยเทยบเทากบระดบผลตภาพแรงงานทต าทสดของกลมประเทศพฒนาแลวใน พ.ศ. 2602 หรออกราว 43 ป หรอหากเตบโตไดเฉลยรอยละ 4 ตอป กจะสามารถท าใหประเทศหลดพนจากสถานะรายไดปานกลางในป 2576 หรออกราว 17 ป ซงยาวนานกวาคาเฉลยของประเทศพฒนาแลวในการอยในสถานะประเทศรายไดปานกลางระดบสง

งานวจยหลายฉบบไดเสนอแนะแนวทางการพฒนาผลตภาพของแรงงานไทย ไมวาจะเปนการเพมผลตภาพโดยตรงผานกลไกของรฐบาล อยางการก าหนดมาตรฐานฝมอแรงงานและกองทนพฒนาฝมอแรงงาน 9 การเพมผลตภาพแรงงานผานการสงเสรมการลงทนในอตสาหกรรมเปาหมาย10

อยางไรกตาม ภายใตสภาวะกบดกประเทศรายไดปานกลางทประเทศไทยก าลงเผชญอย การยกระดบผลตภาพของแรงงานควรเปนการปรบเปลยนเชงโครงสราง กฎกตกา และสภาพแวดลอมทเกอหนนใหเกดการพฒนาผลตภาพ หรอกลาวไดวาควรเปนการเพมอตราการเจรญเตบโตของผลตภาพมากกวาการเพมผลตภาพ ดงเชนขอเสนอของ เดอนเดน (2556) ตอการเพมอตราการเจรญเตบโตของผลตภาพแรงงานในภาคบรการ วารฐบาลควรเปดเสรภาคบรการในประเทศใหมการแขงขนเพมขน และขอเสนอของ นพนธ และสมเกยรต (2546) ทชวาโครงสรางภาษศลกากรทไมเปนธรรมในสนคากลมอเลกทรอนกส ท าใหผผลตสนคาทเนนการจ าหนายภายในประเทศเสยเปรยบผผลตจากตางประเทศ บนทอนความสามารถในการแขงขนและการผลตภายในประเทศ

2. วตถประสงค

1. ทบทวนภาพรวมตลาดแรงงานไทย การเปลยนแปลงโครงสรางประชากร และลกษณะความไมสอดคลองในตลาดแรงงาน (Labour market mismatch)

2. ทบทวนขอถกเถยงและการค านวณตวเลขผลตภาพแรงงานไทย และศกษาแหลงก าหนดอตราการเตบโต (Sources of growth) ของผลตภาพแรงงานไทยโดยรวม และภาคอตสาหกรรมการผลต

3. ศกษาปจจยทสงผลตอการเพมผลตภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมการผลต ตวแปรเชงนโยบายและปญหาเชงโครงสราง

8 (Felipe, Kumar, & Galope, 2014) 9 (นพนธ และสมเกยรต, 2546) และ (สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, 2555) 10 (สมาล และคณะ, 2550) และ (ดลกะ และฐตมา, 2556)

6

4. สงเคราะหขอเสนอแนะเชงนโยบายในการพฒนาผลตภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมการผลตทเปนภาคการผลตทส าคญตอกระบวนการพฒนาเศรษฐกจไทย

3. สงทคาดวาจะได (output)

1. ขอมลตลาดแรงงานไทยโดยรวมและแนวโนมก าลงแรงงานกบโครงสรางประชากร ขอมลผลตภาพแรงงานโดยรวม (ทบทวนใหม) และเปรยบเทยบรายอตสาหกรรม พรอมลกษณะความไมสอดคลองในตลาดแรงงาน (Labour market mismatch)

2. ปจจยการเพมของผลตภาพแรงงานไทยในภาคอตสาหกรรมการผลต และค าอธบายเชงลกของสถานการณการเตบโตของผลตภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมการผลต

3. ขอเสนอแนะเชงนโยบายตอการเพมผลตภาพแรงงานไทยในภาคอตสาหกรรมการผลต โดยประกอบไปดวยแนวคด รายละเอยดรายมาตรการ และหนวยงานรบผดชอบ โดยสงเคราะหจากผลงานวจย ทงจากขอมลทางสถต ขอมลจากภาคสนาม และบทเรยนจากตางประเทศ

ซงสรปเปนตารางความสมพนธกบวตถประสงคไดดงน

เดอนท

Output ขอท

Output วตถประสงค

ขอท

1-3 1 ขอมลตลาดแรงงานไทยโดยรวมและแนวโนมก าลงแรงงานกบโครงสรางประชากร ขอมลผลตภาพแรงงานโดยรวม (ทบทวนใหม) และเปรยบเทยบรายอตสาหกรรม พรอมลกษณะความไมสอดคลองในตลาดแรงงาน (Labour market mismatch)

1 และ 2

4-6 2 ศกษาปจจยการเพมของผลตภาพแรงงานไทยในภาคอตสาหกรรมการผลต และค าอธบายเชงลกของสถานการณการเตบโตของผลตภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมการผลต

3 (เบองตน)

สงรายงานความกาวหนา

7-9 2 ศกษาปจจยการเพมของผลตภาพแรงงานไทยในภาคอตสาหกรรมการผลต และค าอธบายเชงลกของสถานการณการเตบโตของผลตภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมการผลต

3

10-11

3

ขอเสนอแนะเชงนโยบายตอการเพมผลตภาพแรงงานไทยในภาคอตสาหกรรมการผลต โดยประกอบไปดวยแนวคด รายละเอยดรายมาตรการ และหนวยงานรบผดชอบ โดยสงเคราะหจากผลงานวจย ทงจากขอมลทางสถต ขอมลจากภาคสนาม และบทเรยนจากตางประเทศ

4

สงรายงานการศกษาฉบบสมบรณ

7

4. แนวทางการด าเนนวจย

4.1 วธการวจย (Research methodology)

งานวจยนใชกรอบแนวคดวาแรงงานเปนปจจยส าคญทท าใหประเทศตดกบดกหรอหลดพนกบดกประเทศรายไดปานกลางได เนองจากหากแรงงานไมสามารถมผลตภาพการผลต (productivity) ทสงขนตอเนองได เศรษฐกจกไมสามารถขยายตวไดอยางตอเนองในระดบสงเชนกน หากกลาวในทางตรงกนขามประเทศทตดกบดกประเทศรายไดปานกลางจะเกดขนพรอมกบการชะงกงนของการเพมขนของผลตภาพการผลตของแรงงานเสมอเชนกน ประเดนส าคญคอตองท าความเขาใจวาอะไรคอสาเหตทท าใหแรงงานไมสามารถมการเพมผลตภาพการผลตไดอยางตอเนอง ปจจยเชงโครงสรางหรอเชงสถาบนใดทเปนตวขดขวาง

ขอบเขตของงานวจยคอนอกจากการศกษาและทบทวนตวเลขผลตภาพแรงงานของประเทศ ในรายละเอยด งานวจยมงศกษาปจจยการเพมผลตภาพในภาคอตสาหกรรมการผลต โดยเฉพาะในภาคการผลตทมความส าคญตอระดบรายไดของประเทศและการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรม

และเนองจากโครงการวจยนเปนเรองการยกระดบการพฒนาทกษะความรแรงงาน ในสวนกรอบแนวคดการสะสมทนมนษยในสวนท 3 จะกลาวถงเฉพาะการฝกฝนทกษะแรงงานในตลาดแรงงาน และระบบอดมศกษาและอาชวศกษาซงเปนภาคการศกษาทมหนาทผลตแรงงานปอนเขาสตลาดแรงงานเปนส าคญ สวนการศกษาขนพนฐานและปฐมวยจะมไดกลาวถงในงานวจยฉบบนเนองจากไมไดมหนาทในการพฒนาทกษะแรงงานโดยตรง ประกอบกบจะท าใหขอบเขตการศกษาดงกลาวกาวลวงไปยงประเดนเรองการปฏรปการศกษาขนพนฐานและปฐมวย ซงเปนงานวจยอกกลมหนงทมขอเสนอแนะตอประเดนดงกลาวโดยตรง

วธการวจยจะประกอบไปดวยการท าวรรณกรรมปรทศนถงขอถกเถยงแตละประเดนเกยวกบตลาดแรงงานไทยทกลาวถงขางตน พรอมทงวเคราะหขอมลเชงทตยภมจากแหลงขอมลตาง ๆ เพอทดสอบสมมตฐานทงจากนกวจยและจากงานวจยกอนหนา สมภาษณผเกยวของ (Stakeholders) ในเชงลก และสงเคราะหขอเสนอแนะเชงนโยบาย

4.2 ขอมล

1) ขอมลทตยภมดานปจจยทางเศรษฐกจมหภาคจาก ธนาคารแหงประเทศไทย และส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และขอมลการฝกฝนอบรมแรงงานจากกระทรวงแรงงาน

2) ขอมลทตยภมจากส านกงานสถตแหงชาต แบงเปนขอมล 3 ชด ไดแก

2.1) โครงการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2540 และ ป 2556 เปนขอมลส ารวจเชงประชากรศาสตรและเศรษฐกจของครวเรอน โดยระบรายละเอยดกจกรรมทางเศรษฐกจของสมาชกครวเรอนแตละคน สาขาทจบการศกษาตลอดจนถงรายได

8

2.2) โครงการส ารวจภาวะการท างานของประชากร ป 2536-2556 เปนขอมลส ารวจแรงงานรายไตรมาสทมรายละเอยดของสถานการณการวางงาน เชน ระยะเวลาทวางงาน การท างานกอนหนา และการหางาน เปนตน

2.3) โครงการส ามะโนธรกจและอตสาหกรรม ป 2550 และ 2555 เปนขอมลส ามะโนกจการทางธรกจของไทยในภาคธรกจอตสาหกรรม ซงจะบอกรายละเอยดของการด าเนนธรกจ ตงแตลกษณะธรกจ การใชแรงงาน ชวโมงการท างาน ตนทนการผลต ตนทนคาจาง รายได ตลอดจนมลคาจดทะเบยนและสนทรพยของธรกจ

3) ขอมลจากการสมภาษณสถานประกอบการ และหนวยงานทมบทบาทดานการพฒนาผลตภาพแรงงาน เชน กรมพฒนาฝมอแรงงาน สถาบนคณวฒวชาชพ เปนตน รวมทงสนอย างนอย 10 ตวอยาง

9

สวนท 1: แรงงานไทยในกบดกรายไดปานกลาง

รายงานในสวนนเปนการศกษาปจจยก าหนดผลตภาพแรงงานทส าคญ และการรวบรวมภาพปรากฏการณทส าคญในตลาดแรงงานไทย โดยเรมจากการทบทวนกรรณกรรมเกยวกบผลตภาพแรงงานไทยทส าคญ ตอมาเปนการเสนอขอมลผลตภาพแรงงานไทยใหมในฐานะภาพสะทอนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และขอมลสถานการณแรงงานไทยทมนยยะตอการเตบโตของผลตภาพและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

1.1 ผลตภาพแรงงานไทย: งานศกษากอนหนา

ความพยายามในการศกษาประสทธภาพของตลาดแรงงานไทยโดยภาพรวมทเออตอการเตบโตของผลตภาพแรงงานปรากฏอยในงานของ ดลกะและฐตมา (2556) โดยเรมจากการสงเกตปรากฏการณทผลตภาพแรงงานไทยเตบโตไดอยางเชองชาหลงวกฤตเศรษฐกจป 2540 (ภาพท 4) โดยงานวจยฉบบนมขอเสนอแนะตอตลาดแรงงาน คอ 1) การสรางระบบแรงจงใจทเหมาะสมในการดงดดคนท างานนอกระบบใหกลบเขาสการท างานในระบบ เชน การสงเสรมผประกอบการรายยอย เปนตน 2) การเสรมบทบาทของสหภาพแรงงานและสวสดการทเปนธรรม เพอใหแรงงานมอ านาจตอรองเรองคาจาง ใหคาจางสะทอนผลตภาพแรงงานทแทจรง และสรางแรงกดดนใหผประกอบการจดสรรปจจยการผลตหรอเปลยนแปลงเทคโนโลยใหมประสทธภาพ

ภำพท 4 แหลงทมำของอตรำกำรเตบโตของผลตภำพแรงงำนมวลรวม จ ำแนกตำมองคประกอบหลก

ทมำ: ดลกะและฐตมำ (2556)

จากภาพท 4 การชะงกงนของการเตบโตผลตภาพหลงวกฤตเศรษฐกจ ป 2540 เกดจากทงการพฒนาผลตภาพในแตละภาคการผลตเอง (Within industry productivity) ทลดลง และการเคลอนยายปจจยแรงงาน (Structural change) ในรปแบบทไมไดเพมผลตภาพตอหวของแรงงาน คอมการยายแรงงานจากภาคการผลตทมผลตภาพตอชวโมงแรงงานต าไปยงภาคการผลตทมผลตภาพตอแรงงานสงเกดขนนอย เชน การยายงานจากภาคการเกษตรไปยงภาคอตสาหกรรมนอยลง เปนตน

-10.0%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

-10.0%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

2529-2534 2534-2539 2539-2544 2544-2549 2549-2554

ราคาผลผลต ผลตภาพภายในภาคการผลต

การเปลยนแปลงโครงสรางแรงงาน สวนปฏสมพนธระหวางปจจย

ผลตภาพแรงงานโดยรวม

10

ประเดนอตราการเตบโตของผลตภาพทลดลงจากการเคลอนยายแรงงานทฉดรงการเตบโตของผลตภาพนนเปนปรากฏการณทถกส ารวจแลวในหลายงานวจยกอนหนา โดยปจจยส าคญทท าใหเกดการเคลอนยายแรงงานในรปแบบน คอ ราคาสนคาสนคาการเกษตรโดยเปรยบเทยบปรบเพมสงขนในชวงหลง ทงจากราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกเองในชวงป 2544-255411 หรอจากนโนบายแทรกแซงกลไกราคาสนคาเกษตรของรฐบาล12

อยางไรกตาม นครนทรและวรวทย (2557) ไดใหขอสงเกตวาในอนาคต ปรากฏการณดงกลาวจะบรรเทาลงเนองจากราคาสนคาเกษตรในชวงหลงทตกต า รวมถงการสนสดโครงการแทรกแซงราคาผลผลตลง ภาพการยายแรงงานจากภาคการเกษตรไปยงภาคการผลตอนควรจะกลบมาเพมขน กอปรกบสดสวนแรงงานทมการศกษาทจะเพมขนในอนาคต ซงมแนวโนมทจะท างานในภาคนอกการเกษตร ในทายทสด McMillan and Rodrik (2011) ไดชใหเหนวาในกลมประเทศพฒนาแลว การเตบโตของผลตภาพในสวนนจะลดนอยลงเนองจากเมอประเทศพฒนาไปแลวในระดบหนง สวนตางของผลตภาพระหวางภาคการผลต (Productivity gap) จะลดลง ดงนนงานวจยชนนจงมงเปาไปยงการศกษาปจจยการเตบโตของผลตภาพจากภายในภาคการผลต

โดยในสวนอตราการเพมผลตภาพจากการพฒนาผลตภาพภายในภาคการผลต งานวจยก าหนดขอบเขตการศกษาทภาคอตสาหกรรมการผลตเปนหลก เนองจากเปนภาคการผลตทเดมเคยเปนเครองยนตขบเคลอนเศรษฐกจทส าคญตลอดมาจากการสงออก พรอมทงเปนแหลงรองรบเงนลงทนทางตรงจากตางประเทศ (Foreign direct investment, FDI)

ประเดนหลกของงานวจยชนนคอ การศกษาสาเหตการพฒนาผลตภาพแรงงานไทยในภาคอตสาหกรรมการผลตทเชองชา เพอน าไปสขอเสนอแนะการพฒนาผลตภาพแรงงานภายใตบรบทสภาวะกบดกประเทศรายไดปานกลางของประเทศไทย ทเผชญความทาทายภายใตขอจ ากดของระบบการศกษา โครงสรางอตสาหกรรม และระดบการพฒนานวตกรรมทอาจจะเปลยนไปในอนาคต

11 (ดลกะ และฐตมา, 2556) 12 (นครนทร และวรวทย, 2557) และ (Klyuev, 2015)

11

1.2 ทบทวนตวเลขผลตภาพแรงงานและแหลงทมาของอตราการเจรญเตบโตของผลตภาพ

อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจสอดคลองอยางใกลชดกบการเจรญเตบโตผลตภาพแรงงาน ประเทศใด ๆ จะสามารถมผลผลตตอหวเพมมากขนไดกเนองมาจากผลตภาพแรงงานภายในประเทศนน เพมมากขน หรอกลาววาก าลงแรงงานคนเทาเดมสามารถผลตสนคาและบรการไดมลคาสงขน ทงจากศกยภาพของแรงงานทพฒนาจากเทคนคหรอฝมอทดขน การใชปจจยทนประกอบ หรอการจดสรรแรงงานระหวางภาคการผลต ผลตภาพแรงงานเองจงเปนหวใจส าคญของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ซงตวมนเองกสามารถสะทอนประสทธภาพการใชทรพยากรการผลตทงปจจยแรงงานและปจจยทนเพอผลตสนคาและบรการ และคณภาพชวตของประชากรในประเทศ รายงานในสวนยอยนมวตถประสงคทจะทบทวนตวเลขผลตภาพแรงงาน และสาเหตของการเจรญเตบโต (Sources of growth) ทเปลยนแปลงไปของผลตภาพแรงงานเพออธบายการเขาสกบดกรายไดปานกลางของประเทศไทย

โดยทวไป ผลตภาพแรงงานค านวณจากมลคาผลผลตหารดวยก าลงแรงงาน โดยตวเลขก าลงแรงงานในงานวจยทพยายามเปรยบเทยบผลตภาพแรงงานระหวางประเทศมกจะใชขอมลจ านวนคนท างาน เนองจากเปนขอมลทพรอมใชงานในหลายประเทศ โดยเฉพาะในประเทศก าลงพฒนา อยางไรกตาม หลายงานวจยกอนหนามการใชชวโมงการท างานของแรงงานเปนภาพแทนของก าลงแรงงานในประเทศเชนกน ซงกจะสามารถสะทอนก าลงแรงงานทใชในการผลตแตละปไดชดเจนกวาการใชตวเลขจ านวนคนท างาน

งานวจยฉบบนค านวณจ านวนชวโมงการท างานของแรงงานไทยตลอดทงปจากขอมลส ารวจภาวะการท างานของแรงงานทกไตรมาสทมขอมล เพอลดทอนผลการแปรผนของชวโมงการท างานตามฤดกาลของแตละภาคการผลต ภาพท 5 แสดงชวโมงการท างานของแรงงานไทยในแตละปทงชวโมงการท างานรวม (แกนขวา) และชวโมงการท างานแยกตามภาคการผลต13 ขอสงเกตประการส าคญคอจ านวนชวโมงการท างานของ

13 เกณฑการแบงกจกรรมทางเศรษฐกจตาม ISIC Rev.3 ทใชจดท ารายไดประชาชาต โดยแบงกลมเปนภาคการผลตใหญ 3

ภาคการผลตทสนใจ ไดแก ภาคเกษตรกรรม ภาคอตสาหกรรม และภาคบรการ “ภาคอตสาหกรรม” (Industry) ไดแก 1) การท าเหมองแรและเหมองหน 2) การผลต 3) การไฟฟา กาซและการประปา และ 4) การกอสราง “ภาคบรการ” (Services) ประกอบไปดวย 1) การขายสง การขายปลก การซอมแซมยานยนต รถจกรยานยนต 2) โรงแรมและภตตาคาร 3) การขนสง สถานทเกบสนคา และการคมนาคม 4) การเปนตวกลางทางการเงน และ 5) บรการทางธรกจ นอกจากนยงม “ภาคอน” ทงานวจยแยกออกไปไดแกภาคอสงหารมทรพย เนองจากมลคาเพมของสาขาการผลตนรวมมลคาจากการใหบรการทอยอาศยทจดหาและบรโภคโดยเจาของเอง นอกจากนภาคอน ๆ ยงรวมเอาสาขาการผลตนอกตลาด (Non-market activities) เชน การบรหารราชการและการปองกนประเทศ รวมทงการประกนสงคมภาคบงคบ การศกษา งานดานสขภาพและสงคมสงเคราะห กจกรรมดานการบรการชมชน สงคมและการบรการสวนบคคลอน ๆ และลกจางในครวเรอนสวนบคคล เปนตน แมวธการค านวณผลตภาพแรงงานในระดบสากลตาม OECD (2015) จะแยก

12

ภาคอตสาหกรรมเพงถงจดสงสดในป 2555 เทยบเทากบจดสงสดเมอป 2539 กอนเกดวกฤตเศรษฐกจเอเชย ในขณะทภาคบรการมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองตลอดชวง 20 ปทผานมาจนมาลดลงพรอมกนกบชวโมงการท างานในทกภาคการผลตในป 2556 โดยสาเหตประการหนงนาจะเกดจากการเรมเขาสสงคมผสงอายทเรมท าใหจ านวนคนท างานรวมของไทยหดตวตงแต 2556 เปนตนมา ในภาคเกษตรกรรม แมชวโมงการท างานจะมแนวโนมลดลงในชวงกอนป 2544 แตหลงจากนนกลบมแนวโนมเพมสงขนอยางชา โดยจะเพมสงมากในป 2545 2549 และ 2554

ตารางท 1 รายงานสดสวนชวโมงการท างานในแตละภาคการผลต ซงสาขาการผลตนอกภาคเกษตรกรรมทมสดสวนชวโมงการท างานสงสด 4 อนดบแรก ในป 2556 ไดแก 1) การขายสง การขายปลก การซอมแซมยานยนต รถจกรยานยนต 2) การผลต 3) การกอสราง และ 4) โรงแรมและภตตาคาร โดยสดสวนแรงงานในภาคการผลตเหลานมแนวโนมเตบโตเพมขน ในขณะทสดสวนแรงงานในภาคเกษตรกรรมมแนวโนมลดลงตลอด 20 ปทผานมา ยกเวนชวงหลง 2552 ทสดสวนมการเปลยนแปลงเพมขนเลกนอย

ภำพท 5 จ ำนวนชวโมงกำรท ำงำนของแรงงำนไทยรำยป 2535-2556

ทมำ: นกวจยค ำนวณโดยใชขอมลกำรส ำรวจภำวะกำรท ำงำนของประชำกร จำกส ำนกงำนสถตแหงชำต

สวน “ภาคอน” ออกจากการค านวณผลตภาพระดบประเทศดวยเหตผลดงกลาว แตการศกษาในรายงานฉบบนมสามารถแยกภาคอน ๆ ออกจากการค านวณผลตภาพโดยรวมไดเนองจากขาดขอมลดชนราคาของภาคอน ๆ และความสามารถในการแยก-รวมของตวเลขรายไดประชาชาตแบบปรมาณลกโซดงจะกลาวถงตอไป

-

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

-

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

45,000

50,000

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

ลานช วโมง

ลานช วโมง

ภาคเกษตรกรรม ภาคอตสาหกรรม ภาคบรการ อนๆ รวม (แกนขวา)

13

ตำรำงท 1 สดสวนชวโมงกำรท ำงำนรำยสำขำ 2535 2539 2544 2550 2552 2556

เกษต

รกร

รม 1. เกษตรกรรม การลาสตว และการปาไม 53.4% 43.1% 36.7% 33.5% 33.4% 33.7%

2. การประมง 1.3% 1.6% 1.5% 1.1% 1.1% 0.9%

อตสา

หกรร

ม 3. การท าเหมองแรและเหมองหน 0.2% 0.2% 0.2% 0.2% 0.1% 0.2% 4. การผลต 12.7% 14.7% 16.2% 16.9% 15.2% 15.6% 5. การไฟฟา กาซและการประปา 0.3% 0.4% 0.3% 0.2% 0.2% 0.3% 6. การกอสราง 5.7% 8.6% 5.3% 6.3% 6.4% 7.1%

บรกา

ร

7. การขายสง การขายปลก การซอมแซมยานยนต รถจกรยานยนต

12.0% 14.6% 17.3% 18.0% 18.8% 18.2%

8. โรงแรมและภตตาคาร 3.0% 3.8% 6.9% 7.3% 7.8% 6.7% 9. การขนสง สถานทเกบสนคา และการคมนาคม

3.0% 3.5% 3.5% 3.3% 3.4% 3.0%

10. การเปนตวกลางทางการเงน 0.6% 0.7% 0.8% 0.9% 0.9% 1.1% 11. บรการทางธรกจ 0.6% 1.0% 1.5% 1.9% 1.8% 1.7%

12. อน ๆ 7.0% 7.8% 9.7% 10.4% 10.8% 11.5% ทมำ: นกวจยค ำนวณโดยใชขอมลกำรส ำรวจภำวะกำรท ำงำนของประชำกร จำกส ำนกงำนสถตแหงชำต

ขอมลผลผลต (Output) ทใชในการค านวณผลตภาพจะใชอนกรมรายไดประชาชาตใหมทค านวณมลคาทแทจรงแบบปรมาณลกโซ (Chain Value Measure: CVM) ซงแตกตางจากการใชขอมลรายไดประชาชาต ณ ราคาปฐาน (ป 2531) เนองจากวธการเดมนท าใหการค านวณตวเลขรายไดประชาชาตต ากวาทควรจะเปน และความแตกตางนจะยงเพมขนเมอระยะเวลาหางออกจากปฐาน ดงแสดงในภาพท 6 อยางไรกตาม ขอจ ากดประการส าคญในการน าขอมลรายไดประชาชาตใหมนมาใชคอคณลกษณะทไมสามารถบวกเพมกนไดของผลผลตมวลรวมระหวางภาคการผลต ท าใหการวเคราะหแหลงทมาเตบโตของผลตภาพมขอจ ากดในการจดกลมอตสาหกรรมใหเปนไปไดเฉพาะการแบงภาคการผลตเปนภาคเกษตรกรรมและภาคนอกเกษตรกรรมตามทส านกงานคณะกรรมการสภาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเผยแพรขอมล

14

ภำพท 6 กำรเปรยบเทยบรำยไดประชำชำต ณ รำคำปฐำน (อนกรมเกำ) และอนกรมใหมแบบ CVM

ทมำ: (ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต, 2555)

ภาพท 7 แสดงผลตภาพแรงงานตอชวโมงทค านวณไดจากชวโมงการท างานและรายไดประชาชาต โดยในภาพรวม ผลตภาพแรงงานไทยมการเตบโตอยางตอเนองนบแตป 2535 เปนตนมา แมจะมการชะงกงนจากภาวะวกฤตเศรษฐกจเอเชย วกฤตการเงนโลก และเหตการณน าทวมใหญป 2554 ไปบาง โดยเสนแนวการเตบโตของผลตภาพแรงงานทงประเทศคอนขางปรบไปตามผลตภาพแรงงานของภาคนอกการเกษตร การศกษาไดแบงชวงการเคลอนไหวของตวเลขผลตภาพทงประเทศเปน 5 ชวงเวลา ตามเหตการณทางเศรษฐกจทส าคญ ไดแก

A) ชวงกอนวกฤตการเงนเอเชย (Asian Financial Crisis: AFC) ป 2535-2539 B) ชวง AFC และการฟนตว ป 2539-2544 C) ชวงกอนวกฤตการเงนโลก (Global Financial Crisis: GFC) ป 2544-2550 D) ชวง GFC ป 2550-2552 E) ชวงหลง GFC จนถงปจจบน ป 2552-2556

โดยในตารางท 2 อตราการเปลยนแปลงตอปของผลผลต ชวโมงการท างาน และผลตภาพรายชวโมงไดแสดงใหเหนถงความแตกตางในแตละชวงเวลา ในภาพรวม อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในแตละชวงมกถกผลกดนโดยการเตบโตของภาคนอกเกษตรกรรม สวนชวโมงการท างานรวมทงประเทศเตบโตอยางตอเนองยกเวนชวงวกฤตเศรษฐกจ และมแนวโนมเตบโตไดชาลงในชวงหลงวกฤตการเงนโลก พ.ศ. 2552-2556 ในขณะทหากพจารณาผลตภาพตอชวโมง การเตบโตในชวงกอนเกด AFC นนสงทสด ทรอยละ 6.9 ตอป ในขณะทชวงหลงเศรษฐกจฟนตว ผลตภาพแรงงานมอตราการเตบโตอยทราวรอยละ 3.8 และ 4.2 ไมนบรวมชวงทเกดวกฤตการณการเงนโลกทผลตภาพโดยรวมหดตวรอยละ 1.4 ตอป

-200

0

200

400

600

800

1,000

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

หนวย

: พนลานบาท

หนวย

: ลานลานบาท

อนกรม CVM อนกรม ปฐาน 1988 สวนตาง (แกนขวา)

15

ภำพท 7 ผลตภำพแรงงำนตอชวโมงกำรท ำงำน ป 2535-2556

ทมำ: ค ำนวณโดยนกวจย

ตำรำงท 2 อตรำกำรเจรญเตบโตตอปของผลผลต ชวโมงกำรท ำงำน และผลตภำพแรงงำน 2535-2539 2539-2544 2544-2550 2550-2552 2552-2556

ผลผลต ภาคเกษตรกรรม 3.8% 3.0% 2.7% 1.3% 2.3% ภาคนอกเกษตรกรรม 8.0% 0.03% 6.0% 0.4% 4.8%

รวม 7.6% 0.3% 5.7% 0.5% 4.5%

ชวโมงการท างาน

ภาคเกษตรกรรม -4.3% -4.6% 0.2% 1.8% 0.4% ภาคนอกเกษตรกรรม 5.9% 0.6% 2.8% 1.9% 0.3%

รวม 0.7% -1.6% 1.9% 1.9% 0.3%

ผลตภาพแรงงาน

ภาคเกษตรกรรม 8.5% 7.9% 2.5% -0.4% 1.9%

ภาคนอกเกษตรกรรม 2.0% -0.5% 3.1% -1.5% 4.5% รวม 6.9% 1.9% 3.8% -1.4% 4.2%

ทมำ: ค ำนวณโดยนกวจย

เพอค านวณหาสาเหตของการเตบโตผลตภาพแรงงาน การศกษาใชวธเชงปรมาณในการแยกองคประกอบของผลตภาพแรงงานตาม Diewert (2010) ซงสาเหตการเปลยนแปลงผลตภาพแรงงานสามารถแบงออกเปน 3 สวนหลก ไดแก การเตบโตของผลตภาพแรงงานภายในภาคการผลต (Within industry labour productivity) การเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลต หรอเรยกไดวาเปนการเปลยนแปลงเชงโครงสรางของก าลงแรงงาน (Structural change) และการเตบโตของราคาผลผลตทแทจรงในแตละภาคการ

54.4

71.0 78.1

97.6 94.9

111.9

9.3 12.9 18.8 21.9 21.7 23.4

109.3 118.1 114.9

137.8 133.6

159.3

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

140.0

160.0

180.0

ทงประเทศ ภาคเกษตรกรรม ภาคนอกเกษตรกรรม

16

ผลต14 โดยการเปลยนแปลงเชงโครงสรางในตลาดแรงงานจะหนนเสรมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (Growth-enhancing structural growth) กตอเมอมการเคลอนยายแรงงานจากภาคการผลตทมมลคาเพมต าไปยงภาคการผลตทมมลคาเพมสง

ผลจากการค านวณแหลงทมาของการเตบโตในผลตภาพแรงงานทงประเทศดงแสดงใน ต า ร า ง ท 3 ชใหเหนวา การเตบโตของผลตภาพแรงงานทนอยลงในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจป 2540 เนองจากกระบวนการเปลยนแปลงเชงโครงสรางทหนนเสรมการเตบโตมอทธพลนอยลง ซงเกดขนพรอมกบการทแรงงานในภาคเกษตรไมไดลดจ านวนชวโมงการท างานลงเหมอนในชวงกอนหนาดงแสดงในตารางท 2 ในขณะทหากพจารณาการเตบโตผลตภาพแรงงานภายในภาคการผลตตลอดชวงเวลากมการเจรญเตบโตอยางตอเนองราวรอยละ 2.6-4.2 ตอป ในชวงสถานการณเศรษฐกจปกต แมจะมชวงเตบโตเชองชาจากสภาวะวกฤตเศรษฐกจทงจากครงเมอป 2540 ทท าใหอตราการเตบโตชวงป 2539-2544 อยทราวรอยละ 0.5 ตอป และชวงป 2550-2552 จากวกฤตการณการเงนโลกทท าใหหดตวลงรอยละ 1.4 ตอป เมอเทยบกบการเตบโตรอยละ 3.0 ตอป ในชวงกอนวกฤตป 2544-2550

ตำรำงท 3 แหลงทมำของอตรำกำรเจรญเตบโตของผลตภำพแรงงำนตอป 2535-2539 2539-2544 2544-2550 2550-2552 2552-2556 จ ำแนกตำมภำคกำรผลต ภาคเกษตรกรรม 0.4% 0.1% 0.5% 0.09% 0.9% ภาคนอกเกษตรกรรม 6.5% 1.9% 3.3% -1.5% 3.4% จ าแนกตามองคประกอบการเตบโตผลตภาพ บทบาทการเตบโตของผลตภาพแรงงานภายในภาคการผลต

2.6% 0.3% 3.0% -1.4% 4.2%

บทบาทจากการเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลต

4.1% 1.8% 0.8% 0.05% -0.03%

บทบาทจากการเปลยนแปลงราคาเปรยบเทยบ

0.03% 0.04% 0.04% -0.001% 0.05%

Interaction terms 0.22% -0.23% 0.08% 0.001% -0.07% รวมอตราการเจรญเตบโตตอป 6.9% 1.9% 3.8% -1.4% 4.2%

ทมำ: ค ำนวณโดยนกวจย

การทอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานชะลอตวจากอตราการถายโอนแรงงานจากภาคการผลตทมผลตภาพนอยไปภาคทมผลตภาพมากกวาหยดลง ดลกะและฐตมา (2556) ไดใหขอสงเกตวาเกดจากการ

14 รายละเอยดวธการค านวณแหลงทมาของการเตบโตผลตภาพแรงงานแสดงในภาคผนวก 1

17

เปลยนแปลงราคาสนคาเกษตรเปนส าคญ โดยเฉพาะดชนราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกทปรบตวสงขนอยางตอเนองหลงป 2543 ท าใหแรงงานเลอกทจะท างานในภาคการเกษตรทใหผลตอบแทนสงขนโดยเปรยบเทยบ ซงไมไดท าใหผลตภาพทแทจรงโดยรวมเพมขน ขอเสนอแนะเชงนโยบายคอการระวงการใชนโยบายแทรกแซงราคาสนคาเกษตรทจะบนทอนกระบวนการจดสรรแรงงานของระบบเศรษฐกจใหอตราการเจรญเตบโตของผลตภาพลดลง

ขอสงเกตอกประการของนกวจยจากผลการศกษาแหลงทมาของอตราการเจรญเตบโตผลตภาพแรงงานทงประเทศ และขอมลชวโมงการท างาน ชใหเหนวาชวโมงการท างานทมแนวโนมลดลงตงแต 2555 เปนตนมา บงบอกถงขดจ ากดส าคญของตลาดแรงงานไทยทก าลงอยในขนาดอมตว ท าใหเกดขอจ ากดทภาคการผลตทมลคาเพมสงจะสามารถดงดดแรงงานใหเขามาท างานเพม ภาพท 8 ชใหเหนถงโครงสรางแรงงานในภาคเกษตรกรรมป 2556 ทงดานอายและการศกษา ซงสะทอนใหเหนถงขอจ ากดของ “ก าลงแรงงานส ารอง” ในภาคการเกษตรทสวนใหญกวารอยละ 78 เปนกลมแรงงานการศกษานอย (0-6 ป) และกวารอยละ 62 มอายมากกวา 45 ปซงอายทมากนอาจเปนขอจ ากดในการยายถนเพอเปลยนภาคการท างาน ปรากฎการณดงกลาวบบบงคบใหเหลอทางเลอกการขบเคลอนผลตภาพแรงงานคอการเตบโตของผลตภาพแรงงานภายในภาคการผลตเปนส าคญ

ภำพท 8 โครงสรำงแรงงำนในและนอกภำคกำรเกษตร ป 2556 จ ำแนกตำมระดบกำรศกษำและอำย

ทมำ: นกวจยค ำนวณจำกขอมลส ำรวจภำวะเศรษฐกจและสงคมครวเรอนไทย ป 2556

นอกจากน ภาคการเกษตรเองยงมสดสวนคนท างานต าระดบ คอนอยกวา 35 ชวโมงตอสปดาหอยสงมากเฉลยราวรอยละ 35 ตลอดทงป เมอเทยบกบภาคนอกการเกษตรทมสดสวนอยทรอยละ 9 โดยเฉลย15

15 ขอมลส ารวจภาวการณท างานของประชากร โดยส านกงานสถตแหงชาต

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

การศกษา 0-6 ป 7-12 ป มากกวา 12 ป การศกษา 0-6 ป 7-12 ป มากกวา 12 ป

แรงงานภาคนอกเกษตรกรรม แรงงานภาคเกษตรกรรม

อาย 15-24 อาย 25-34 อาย 35-44 อาย 45-54 อาย 55-64 อายตงแต 65

18

แสดงใหเหนวาแมจ านวนชวโมงการท างานทเพมขนในชวงหลงอาจจะยงทวความรนแรงของการท างานต าระดบในภาคการเกษตร

ดงนนแนวทางการยกระดบผลตภาพของภาคการเกษตรคงตองอาศย 2 แนวทางหลก คอ 1) การปรบเพมผลตภาพภายในภาคการผลตผานการคนควาวจย และการพฒนาเครองมอใหเกษตรกรสามารถท างานไดดขน แนวทางนแรงงานเกษตรกรทมความสามารถในการแขงขนและการปรบตวจไดรบประโยชน แนวทางท 2) การเพมผลตภาพผานการเคลอนยายคนออกนอกภาคการเกษตร ซงจ าเปนตองสรางสวนเกน (Premium) หรอผลประโยชนสวนเพมจากการยายภาคการผลตใหเพมสงขน ผานกระบวนการยกระดบผลตภาพในภาคนอกการเกษตรทจะกลาวตอไป ในแนวทางนแรงงานเกษตรทมความสามารถในการแขงขนนอยแตมความยดหยนในการยายภาคการผลตจะไดรบประโยชน

อยางไรกตาม สองแนวทางนกยงมขอจ ากดส าหรบกลมแรงงานภาคเกษตรทยดหยนนอยในการปรบปรงกระบวนการผลตและการยายภาคการผลต ซงกลาวถงทสด ภาครฐอาจจะตองปรบมมมองดานนโยบายตอกลมแรงงานทยดหยนนอยในภาคการเกษตรน โดยเฉพาะกลมผสงอายทมการศกษานอย โดยใชนโยบายดานสวสดการสงคมเขาไปดแลมากกวาการมองคนกลมนในฐานะผผลต

หากพจารณาผลตภาพแรงงานในระดบอตสาหกรรม ระดบผลตภาพแรงงานมความแตกตางกนอยางมาก ตงแตกลมทระดบผลตภาพนอยทสด 4 อนดบแรกในป 2556 ไดแก ภาคเกษตรกรรม (23.4 บาทตอชวโมงการท างาน) การกอสราง (40.9 บาทตอชวโมง) โรงแรมและภตตาคาร (76.9 บาทตอชวโมง) และอตสาหกรรมขายปลก ขายสง ซอมแซมยานยนตและรถจกรยายนต (89.6 บาทตอชวโมง) ในขณะทอตสาหกรรมทมระดบผลตภาพสงมาก แตมการจางงานในอตสาหกรรมนอย เชน การท าเหมองแรและหน (1,543 บาทตอชวโมง) การไฟฟา กาซและประปา (1,261 บาทตอชวโมง) และตวกลางทางการเงน (644 บาทตอชวโมง) เปนตน

อยางไรกตาม หากเลอกพจารณาเฉพาะภาคการผลตนอกภาคเกษตรกรรมทมสดสวนก าลงแรงงานอยสงทสด ระดบผลตภาพของอตสาหกรรมเหลานนอาจจะไมไดสงมาก ภาพท 9 แสดงระดบผลตภาพของ 4 อตสาหกรรมนอกภาคเกษตรกรรมทมอปทานแรงงานสงทสด จะเหนไดวา 3 ใน 4 อตสาหกรรม คอ การกอสราง การขายสงและขายปลก โรงแรมและภตตาคารนนถออยในกลมทผลตภาพต าคอไมเกน 100 บาทตอชวโมง ในขณะทมเพยงอตสาหกรรมภาคการผลตทมสดสวนชวโมงการท างานของแรงงานรอยละ 15.6 ของก าลงแรงงานทงหมด มระดบผลตภาพแรงงานตอชวโมงสงประมาณ 207 บาทตอชวโมงในป 2556 ซงกอนหนานนกมการเจรญเตบโตมาอยางตอเนอง แมจะมการชะลอตวไปบางจากวกฤตเศรษฐกจตมย ากงป 2540 และเหตการณน าทวมใหญในป 2554

19

ภำพท 9 ระดบผลตภำพแรงงำนของภำคนอกเกษตรกรรมทชวโมงกำรท ำงำนสงทสด

ทมำ: ค ำนวณโดยนกวจย

ในรายอตสาหกรรม ตารางท 4 ชวาการเตบโตของผลตภาพแรงงานคอนขางมความแตกตางกนอยางมาก โดยเฉพาะในชวงวกฤตการเงนเอเชยและชวงฟนตวทอตสาหกรรมหลกทโดนกระทบจากวกฤต ไดแก ภาคตวกลางทางการเงน โรงแรมและภตตาคาร การกอสราง และการขายสงขายปลกฯ โดยเฉพาะภาคการกอสรางทอตราการเตบโตของผลตภาพคอนขางชะลอตวหรอตดลบตลอดชวง 20 กวาปทผานมา สวนทางกบอตสาหกรรมการขนสง สถานทเกบสนคา และโทรคมนาคมทมการเตบโตมาอยางตอ เนองสอดคลองกบการพฒนาเทคโนโลยการสอสารในกระแสโลก ภาคเกษตรกรรมเองกมอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานลดต าลงเรอย ๆ ตลอดชวงเวลาทผานมา

ตำรำงท 4 อตรำกำรเจรญเตบโตของผลตภำพแรงงำนตอป จ ำแนกตำมอตสำหกรรม

ทมำ: ค ำนวณโดยนกวจย

110.5 128.3 134.8

176.6 186.5

206.7

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

การผลต การกอสราง การขายสง การขายปลกฯ โรงแรมและภตตาคาร

2535-2539 2539-2544 2544-2550 2550-2552 2552-2556การเกษตร ลาสตวและปาไม 8.3% 8.8% 2.0% -0.6% 2.3%การประมง 0.5% 3.3% 8.4% 1.6% -0.1%เหมองแร 12.2% 5.8% 2.8% 17.7% -3.3%การผลต 3.8% 1.0% 4.6% 2.8% 2.6%ไฟฟา กาซ และประปา 4.9% 18.3% 4.2% 4.5% -0.4%การกอสราง -1.3% -7.2% 0.5% -3.9% 0.1%การขายสง การขายปลก ฯลฯ 1.7% -3.4% 1.7% -5.1% 4.3%โรงแรมและรานอาหาร -5.7% -7.3% 0.9% -3.4% 15.1%ขนสง คลงสนคาและการสอสาร 4.5% 7.1% 6.4% -3.5% 9.3%ตวกลางทางการเงน 2.5% -14.4% 3.5% 0.7% 5.4%

20

เมอจ าแนกแหลงทมาของการเจรญเตบโตผลตภาพแรงงานตามอตสาหกรรม เพอวเคราะหวาอตสาหกรรมใดมบทบาทส าคญในการขบเคลอนการเจรญเตบโตผลตภาพแรงงาน ภาพท 10 ชใหเหนวาภาคการผลตมบทบาทส าคญอยางมากในการขบเคลอนการเจรญเตบโตของผลตภาพมวลรวมแมจะลดนอยลงไปบางในชวงหลงระหวางป 2550-2556 พรอมกบการเตบโตอยางเชองชาของผลตภาพแรงงานมวลรวม ในขณะทภาคเกษตรกรรมมบทบาทอยางตอเนองในชวงหลงป 2544 จากปจจยดานราคาเปนส าคญ ซงนอกจากจะถกก าหนดโดยนโยบายการแทรกแซงกลไกตลาดแลว ราคาตลาดโลกกมบทบาทส าคญท าใหยากตอการเปนทพงพงในฐานะตวขบเคลอนผลตภาพโดยรวมของประเทศ

ภำพท 10 องคประกอบกำรเตบโตผลตภำพแรงงำนตอป จ ำแนกตำมอตสำหกรรม

ทมำ: ค ำนวณโดยนกวจย

1.3 ปจจยก าหนดผลตภาพของหนวยผลต

เพอศกษาปจจยก าหนดผลตภาพแรงงานของหนวยผลต งานวจยใชขอมลส ามะโนธรกจและอตสาหกรรม เฉพาะสวนทสอบถามโรงงานในภาคอตสาหกรรมการผลต (Manufacturing) รวบรวมโดยส านกงานสถตแหงชาต โดยในการศกษานก าหนดกลมตวอยางไวทธรกจเอกชนเทานน ไมรวมหนวยธรกจอตสาหกรรมของรฐบาลหรอภาครฐวสาหกจ ส ามะโนอตสาหกรรมนประกอบไปดวยขอมลเบองตนของ

6.9%

1.9%

3.8%

-0.5%

4.2%

-2.0%

-1.0%

0.0%

1.0%

2.0%

3.0%

4.0%

5.0%

6.0%

7.0%

8.0%

2535-2539 2539-2544 2544-2550 2550-2552 2552-2556

อนๆ 0.8% 1.2% 0.4% -0.1% 0.7%

ตวกลางทางการเงน 0.8% -0.6% 0.4% 0.0% 0.5%

ขนสง คลงสนคาและการสอสาร 0.5% 0.5% 0.2% -0.1% 0.2%

โรงแรมและรานอาหาร 0.2% 0.1% 0.0% 0.0% 0.3%

การขายสง การขายปลก ฯลฯ 1.2% 0.2% 0.2% 0.0% 0.4%

การกอสราง 0.8% -0.9% 0.1% 0.0% 0.1%

ไฟฟา กาซ และประปา 0.2% 0.2% 0.0% 0.0% 0.1%

การผลต 1.8% 1.0% 1.7% -0.3% 0.7%

เหมองแร 0.1% 0.2% 0.3% 0.0% 0.3%

การประมง 0.1% 0.1% -0.1% 0.0% 0.0%

การเกษตร ลาสตวและปาไม 0.3% 0.0% 0.6% 0.0% 0.9%

รวม 6.9% 1.9% 3.8% -0.5% 4.2%

อตราการเตบโตตอป

21

ลกษณะธรกจวาประกอบการผลตสนคาในอตสาหกรรมใด ลกษณะการจดทะเบยนการคา การไดรบการสงเสรมการลงทนจากส านกงานสนบสนนการลงทน (BOI) มชาวตางชาตเปนหนสวนหรอไม จ านวนคนท างาน จ านวนลกจาง และคาตอบแทนของลกจาง รวมถงโครงสรางตนทนและรายรบของธรกจ ซงท าใหสามารถค านวณก าไรกอนหกภาษได นอกจากนยงมขอมลดานสนทรพยคงทของธรกจ อนประกอบไปดวยมลคาของทดน อาคารและสงกอสราง เครองจกร ยานพาหนะ เครองใชส านกงาน และเครองมอและสนทรพยถาวรอน ๆ

กลมโรงงานทจดทะเบยนเปนนตบคคล (หางหนสวน หางหนสวนสามญ บรษท บรษทจ ากด หรอสหกรณ) และมจ านวนคนท างาน (Workers) มากกวา 20 คน เนองจากขอมลตวแปรทน ามาใชในแบบจ าลองทส าคญน าขอมลมาจากบญชรายรบรายจาย ขนาดหนวยผลตทใหญพอและจดทะเบ ยนตามกฎหมายนาจะสามารถแจงขอมลเหลานไดถกตองตามความเปนจรงมากกวาหนวยผลตขนาดเลกทไมไดจดทะเบยน การศกษานจะใชกลมตวอยางนทมสดสวนรอยละ 4.1 ในป 2555 จากขอมลทงหมด หรอราว 1.7 หมนตวอยาง ซงมากพอในการศกษาหาปจจยก าหนดผลตภาพแรงงานทส าคญ ตารางท 5 แสดงจ านวนโรงงานจ าแนกตามคณลกษณะอน ๆ อยางจ านวนคนท างาน การสงเสรมจาก BOI การมหนสวน/เจาของเปนชาวตางชาต และรปแบบการจดตง

ตำรำงท 5 รำยละเอยดกลมตวอยำงโรงงำนจดทะเบยนเปนนตบคคล มคนท ำงำน 20 คนขนไป ป 2555

ตวแปร รายละเอยด โรงงานจดทะเบยนนต

บคคลขนาดกลางและใหญ สดสวน

จ านวนคนท างาน

21-50 คน 8,189 46.2% 51-100 คน 6,262 35.4% 101-500 คน 2,054 11.6% 501-1,000 คน 761 4.3% มากกวา 1,000 คน 444 2.5%

การสงเสรมจาก BOI

ไมไดรบการสงเสรมจาก BOI 15,717 88.8% ไดรบการสงเสรม 1,993 11.3%

การมเจาของตางชาต

ไมมชาวตางชาตถอหน/เจาของ 15,637 88.3% มชาวตางชาตถอหน/เจาของ 2,073 11.7%

รปแบบการจดตง

หางหนสวนสามญนตบคคล หางหนสวนจ ากด 1,826 10.3% บรษทจ ากด บรษทจ ากด (มหาชน) 14,176 80.1%

สหกรณ 45 0.3% รปแบบอน ๆ 1,663 9.4%

รวมจ ำนวนกลมตวอยำง 17,710 100% ทมำ: ส ำมะโนธรกจและอตสำหกรรม (อตสำหกรรมกำรผลต) ป 2555 โดยส ำนกงำนสถตแหงชำต

22

แบบจ าลองทใชทดสอบในการศกษานน ามาจากงานศกษาปจจยอธบายศกยภาพของบรษทในหลายประเทศของ Bloom and Reenen (2010) ประกอบไปดวยตวแปรอธบายหลก ไดแก การบรหารจดการ16 สดสวนทนตอแรงงาน (ln(Capital/worker)) สดสวนแรงงานการศกษาสง (% Highly-educated workers)17 และตวแปรควบคมดานอตสาหกรรม โดยกลมตวแปรดานการบรหารจดการ แมขอมลจากส ามะโนธรกจอตสาหกรรมจะไมมค าถามเชงลกดานการบรหารจดการอยางแบบส ารวจทงานศกษาของ Bloom and Reenen ใช แตกมตวแปรบางตวทสามารถชวดศกยภาพหรอรปแบบการจดการองคกรได คอ จ านวนปทโรงงานเปดด าเนนการ การมผถอหนหรอเจาของชาวตางชาต (Foreign holder) การผลตเพอการสงออก และรปแบบการจดทะเบยนองคกรวาเปนบรษทหรอหางหนสวน

นอกจากตวแปรทน าเสนอในงานศกษากอนหนาแลว งานศกษานยงเพมตวแปรอธบายทบรรจไวในสมมะโนธรกจอตสาหกรรม นนคอการไดรบการสงเสรมการลงทนจากคณะกรรรมการสงเสรมการลงทน (BOI promotion) และตวแปรควบคมอน ๆ ไดแก ชวโมงการท างานเฉลยของแรงงานและจ านวนคนท างานทงหมด โดยตวแปรตาม (Dependent variable) ทเลอกใชในแบบจ าลองคอก าไรและก าไรตอแรงงาน เนองจากแสดงถงมลคาเพมทแรงงานสามารถผลตได ทงในมลคารวมและมลคาตอคน

ผลการทดสอบสมการถดถอยของมลคาเพม (ค านวณจากก าไร) และมลคาเพมตอแรงงานแสดงในตารางท 6 ตวแปรอธบายส าคญทสงผลตอมลคาเพมและมลคาเพมตอหวอยางมนยยะส าคญ ไดแก สดสวนทนตอแรงงาน สดสวนคนท างานทกษะสง (คนท างานในส านกงานและคนท างานทไมไดรบเงนเดอนตอจ านวนคนท างานทงหมด) การสงเสรมจาก BOI การจดทะเบยนเปนบรษท และการจดทะเบยนเปนหางหนสวน โดยในป 2555 ผลจากสมการถดถอยชใหเหนวา

i) หนวยผลตทมสดสวนปจจยทนตอแรงงานทมากกวาหนวยผลตอนรอยละ 10 จะท าใหมลคาเพมตอแรงงานสงกวาหนวยผลตอนราวรอยละ 4.8

ii) หนวยผลตทมสดสวนคนท างานทกษะสงมากกวาหนวยผลตอน รอยละ 10 จะมมลคาเพมตอแรงงานสงกวารอยละ 6 (ค านวณจาก [exp(beta)-1]*10)

16 Bloom and Reenen (2010) ไดสรางดชนคะแนนดานการบรหารจดการของธรกจผานการสมภาษณเจาหนาทท

เกยวของบรษทกลมตวอยางประกอบดวยคณลกษณะ 18 ประการดวยกน เชน มการน ากระบวนการผลตสมยใหมอยางการผลตอตโนมต การผลตแบบทนเวลาพอด (Just-in-time production) มาใชหรอไม สาเหตการน ากระบวนการผลตสมยใหมมาใชเพราะตามผผลตรายอน เพอลดตนทน หรอเพอเพมคณภาพสนคา การประเมนผลการท างานเกดขนเปนครงคราวหรอมการจดท าอยางตอเนอง และมกระบวนการทผบรหารระดบสงประเมน สรางแรงจงใจ ดแลและพฒนาศกยภาพพนกงานในองคกรหรอไม เปนตน

17 รวมเอาคนท างานทไมไดรบคาตอบแทนเปนเงนเดอน และลกจางอน ๆ นอกเหนอนจากลกจางในกรรมวธการผลต

รวมถงผปฏบตงานนกบรหาร นกวชาการ เสมยน พนกงาน เชน ผจดการ ผอ านวยการ และกรรมการบรหารทไดรบคาจาง เงนเดอน ผปฏบตงานในหองทดลองและนกวจย พนกงานพมพดด พนกงานบญช และพนกงานขาย เปนตน

23

iii) หนวยผลตทไดรบการสงเสรมการลงทนจะมมลคาเพมตอแรงงานสงกวาหนวยผลตทไมไดรบการสงเสรมราวรอยละ 65.4 (ค านวณจาก exp(beta)-1)

iv) การจดทะเบยนเปนบรษทท าใหมสดสวนมลคาเพมตอแรงงานมากกวาบรษททไมไดจดทะเบยนเปนบรษทและหางหนสวนราว 1.75 เทา และ (ค านวณจาก exp(beta)-1)

v) การจดทะเบยนเปนหางหนสวนท าใหมสดสวนมลคาเพมตอแรงงานมากกวาบรษททไมไดจดทะเบยนเปนบรษทและหางหนสวนราว 1.15 เทา (ค านวณจาก exp(beta)-1)

ตำรำงท 6 ผลกำรทดสอบสมกำรถดถอยของมลคำเพมของหนวยผลตในภำคกำรผลต

ln(Profit) ln(Profit per worker)

2550 2555 2550 2555

ln(Capital/worker) 0.318*** 1.083*** 0.193*** 0.481***

(13.01) (36.40) (17.20) (43.34)

% Highly educated workers

0.00535* 0.00972** 0.00785*** 0.00554*** (2.17) (2.98) (8.13) (4.47)

I.BOI promotion 0.481*** 1.235*** 0.209*** 0.503***

(3.74) (7.32) (4.34) (8.03)

I.Foreign holder 0.313* 0.263 0.251*** 0.133* (2.37) (1.56) (5.13) (2.18)

I.Company 5.020*** 3.424*** 2.505*** 1.010***

(30.03) (18.57) (33.47) (16.40)

I.Partner 4.322*** 2.608*** 2.287*** 0.763***

(22.74) (11.99) (27.91) (10.26)

Industry dummies / / / / General controls / / / / Observations 18,999 17,710 18,999 17,710 adj. R-square 0.22 0.24 0.31 0.27

หมำยเหต: - Industry dummies ประกอบไปดวยตวแปรหนระบภำคกำรผลตของหนวยผลตใน 23 อตสำหกรรม ตำมระบบ ISIC Rev.3

- General controls ประกอบไปดวยตวแปรอธบำย ไดแก จ ำนวนคนท ำงำน ประสบกำรณของหนวยผลต สดสวนกำรสงออก

- กลมตวอยำงในแบบจ ำลองเลอกเฉพำะกลมโรงงำนทจดทะเบยนเปนนตบคคล (หำงหนสวน หำงหนสวนสำมญ บรษท บรษทจ ำกด หรอสหกรณ) และมจ ำนวนคนท ำงำน (Workers) มำกกวำ 20 คน

- คำ t-statistics แสดงในตำรำง และ * แสดงถงคำ p<0.05, ** p<0.01, *** p<0.001 ทมำ: ตำรำงท A1 ในภำคผนวก 2 ประมำณกำรณโดยนกวจย

24

จะสงเกตไดวา 3 ใน 5 ปจจยทมนยยะส าคญตอมลคาเพมของแรงงานนนเปนคณลกษณะทเกยวของกบโครงสรางองคกรและการบรหารจดการ ไดแก การไดรบการสงเสรมการลงทน และความเปนบรษทหรอหางหนสวนแสดงถงองคกรทมศกยภาพในการจดทะเบยน รวมถงการไดรบการสงเสรมการลงทนทแสดงถงความพรอมในการจดท าแผนงานหรอรายละเอยดตาง ๆ เพอขอรบสทธประโยชย เหลานลวนเกยวของกบขดความสามารถของผประกอบการในการจดการองคกร

ในดานปจจยการผลต ปจจยทนตอแรงงานและสดสวนของคนท างานการศกษาสงสงผลตอระดบผลตภาพแรงงานอยางมนยยะส าคญ แตเมอเปรยบเทยบแนวโนมผลกระทบระหวาง 2 ปขอมล ปจจยทนตอแรงงานมแนวโนมทจะมผลกระทบเพมมากขน ในขณะทการทหนวยผลตมสดสวนคนท างานระดบสงเพมขนมผลกระทบนอยลง และเมอพจารณาวาตวแปรอธบายใดสามารถอธบายความแตกตางของตวแปรตามได มากทสด พบวาปจจยทนตอแรงงานสามารถอธบายความแตกตางของมลคาเพมตอแรงงานไดรอยละ 18 จากแบบจ าลองทสามารถอธบายไดรอยละ 27 (R-squared)18 จงกลาวไดวาปจจยทนตอแรงงานเปนสาเหตประการส าคญทสงผลใหมลคาเพมตอแรงงานเตบโตเชองชาในภาคการผลต และในภาพรวม

หากยอนมาพจารณาตวเลขปจจยทน (Net capital stock) ในแตละอตสาหกรรมตอชวโมงการท างาน ขอสงเกตส าคญจากตารางท 7 ชใหเหนอตราการเจรญเตบโตของสดสวนทนตอชวโมงการท างาน (Capital deepening) รายอตสาหกรรมคอนขางจะแตกตางกนในแตละชวงเวลา เชน

i) การเตบโตของการสะสมทนในหลายภาคการผลตเตบโตอยางตอเนองกอนวกฤตเศรษฐกจตมย ากง ยกเวนภาคตวกลางทางการเงน

ii) อยางไรกตาม หลงวกฤตเศรษฐกจ ภาคการผลตสวนใหญมอตราการสะสมทนตอแรงงานลดลง

iii) ภาคการกอสรางและตวกลางทางการเงนเปนสองภาคการผลตทไมไดมปจจยทนสทธเพมขนเลยเลยตงแต 2544 เปนตนมา

iv) ในชวงระหวาง พ.ศ. 2552-2556 ภาคนอกเกษตรกรรมทมสดสวนทนตอแรงงานเจรญเตบโตมากทสด คอ ภาคโรงแรมและภตตาคาร (รอยละ 8.1) และการขนสง (รอยละ 5.5)

v) โดยภาพรวม สงเกตไดวารปแบบการเตบโตของทนตอชวโมงการท างานตลอดชวงเวลาทผานมาคอนขางคลองกบรปแบบการเตบโตของผลตภาพแรงงานดงแสดงในตารางท 4

18 วธการค านวณ Regression-based inequality decomposition โดย (Fields, 2003)

25

ตำรำงท 7 อตรำกำรเจรญเตบโตของทนตอชวโมงกำรท ำงำน (Capital deepening) ตอป รำยอตสำหกรรม

ทมำ: ค ำนวณโดยนกวจยดวยขอมลจำกส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต

สาเหตประการส าคญของการเตบโตของปจจยทนทเชองชาสามารถพจารณาไดจากขอมลการส ารวจบรรยากาศการลงทนภาคเอกชนจดท าโดยธนาคารโลก จากการถามความเหนของผประกอบการในภาคอตสาหกรรมในภาพท 11 ชใหเหนวาสาเหตส าคญทท าใหหนวยผลตไมลงทนในนวตกรรม เนองจากการลงทนมตนทนสง (รอยละ 44) และขาดบคลากรทมความรและทกษะในการใชนวตกรรม (รอยละ 43) ดงนนจงอาจกลาวไดวาอปสรรคส าคญทท าใหการเตบโตของปจจยทนเชองชานอกจากปญหาเรองตนทนทสงแลว เปนเพราะปญหาขาดแคลนแรงงานทกษะความรเปนส าคญ

ภำพท 11 สำเหตทหนวยผลตไมลงทนในนวตกรรม ป 2550

ทมำ: World Bank (2008)

กลาวโดยสรปในสวนผลตภาพแรงงานซงเปนภาพสะทอนส าคญของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ชใหเหนถงการเตบโตผลตภาพแรงงานทลดลงหลงวกฤตเศรษฐกจป 2540 สาเหตส าคญมาจากการเคลอนยายแรงงานจากภาคการผลตมลคาเพมต าไปภาคการผลตมลคาเพมสงลดลงอยางมาก ซง เคยมบทบาทส าคญของ

2535-2539 2539-2544 2544-2550 2550-2552 2552-2556การเกษตร ลาสตวและปาไม 13.8% 10.1% 3.5% 2.0% 3.2%การประมง 3.2% 7.7% 7.6% 2.2% 7.3%เหมองแร 17.5% 5.9% -1.6% 16.9% -3.2%การผลต 9.1% 2.3% 0.3% 6.3% 2.2%ไฟฟา กาซ และประปา 4.5% 20.5% 3.2% 3.9% -1.3%การกอสราง 6.9% 13.2% -2.7% -0.2% 0.4%การขายสง การขายปลก ฯลฯ 4.9% -0.9% -1.1% -2.1% 2.9%โรงแรมและรานอาหาร 6.4% -8.7% -0.5% -3.2% 8.1%ขนสง คลงสนคาและการสอสาร 7.1% 5.0% 2.4% -2.3% 5.5%ตวกลางทางการเงน 0.1% 1.3% -0.6% -1.7% -0.6%

43.6%

42.7%

9.4%

4.2%

การลงทนในนวตกรรมมตนทนสง

ขาดบคลากรทมความรและทกษะในการใช

นวตกรรม

ไมมความรเพยงพอส าหรบนวตกรรมใหม

ผลตอบแทนจากการใชนวตกรรมต า

0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0%

26

การเตบโตผลตภาพแรงงานกอนเกดวกฤต ในขณะทการเตบโตของผลตภาพภายในภาคการผลตซงควรจะตองเปนปจจยส าคญในการขบเคลอนผลตภาพโดยรวมกเตบโตไดเชองชา เนองจากการเตบโตของปจจยทนตอแรงงานทเชองชาเชนกนในชวงหลง ซงสาเหตส าคญประการหนงในมมมองของผประกอบการทท าใหการลงทนในนวตกรรมไมเกดขนคอการขาดบคลากรทมความรและทกษะในการใชนวตกรรม

1.4 สถานการณตลาดแรงงานไทย

งานศกษาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2555) ไดสรปลกษณะส าคญบางประการของโครงสรางตลาดแรงงานไทยทสงผลตอการพฒนาประเทศ ดงน

ในชวง 2535-2554 จ านวนคนท างานวยเยาวชน (15-20 ป) ลดนอยลงมากจากการขยายโอกาสทางการศกษาระดบสง ในขณะทคนท างานวยเกษยณ (อายมากกวา 60 ป) มอตราการขยายตวเฉลยรอยละ 4.9 ตอป (ภาพท 12) จงกลาวไดวาคนท างานเขาสตลาดแรงงานชาลงและออกจากตลาดแรงงานชาลง อยางไรกตาม การเพมขนของสดสวนผสงอายในตลาดแรงงานอาจจะกลายเปนขอจ ากดหนงในการเพมผลตภาพแรงงาน และเปนภาพสะทอนทส าคญของผลกระทบจากการเคลอนเขาสสงคมผสงอายไทยตอก าลงแรงงานทจะมอายเฉลยเพมสงขน

ภำพท 12 อตรำกำรขยำยตวของผมงำนท ำจ ำแนกตำมชวงอำย เฉลยระหวำงป 2535-2554

ทมำ: สถำบนวจยเพอกำรพฒนำประเทศไทย (2555) ค ำนวณโดยใชขอมลจำกส ำนกงำนสถตแหงชำต

โครงสรางแรงงานไทยในปจจบนประกอบดวยก าลงแรงงานทมการศกษาระดบมธยมตน หรอต ากวามากกวา 2 ใน 3 แมวาสดสวนดงกลาวจะมแนวโนมลดลง แตกยงเปนองคประกอบหลกของแรงงานไทย ซงเปนเครองชวดไดในระดบหนงวาเปนแรงงานทมทกษะในการท างานในระดบไรทกษะ (Un-skilled) ถงระดบกงทกษะ (Semi-skilled)

ในสวนนจะเปนการน าเสนอลกษณะส าคญของตลาดแรงงานไทย 2 ลกษณะเพมเตมทมนยยะตอการพฒนาผลตภาพแรงงานไทย คอประเดนความสามารถของตลาดแรงงานในการสงเสรมการเคลอนยายแรงงาน

-5.4% 0.2%

3.9%

4.9%

1.2%

-6.0%

-4.0%

-2.0%

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

15-20 ป 21-40 ป 41-60 ป มากกวา 60 ป รวม

27

ทหนนเสรมการเตบโตผลตภาพ ทหายไปหลงวกฤตเศรษฐกจเอเชย และประเดนทกษะความรและความสามารถของแรงงาน ทเปนทางออกส าคญของการยกระดบผลตภาพไทยเพอกาวขามกบดกประเทศรายไดปานกลาง โดยในสวนยอยแรกของหวขอนจะพจารณาถงความตงตวของตลาดแรงงานไทย เพอประเมนศกยภาพของประเทศในการสรางผลตภาพแรงงานจากการจดสรรแรงงานใหมประสทธภาพ และสวนยอยทสองจะน าเสนอขอสรปบางประการเกยวกบความไมสอดคลองในตลาดแรงงานไทยจากการทบทวนงานวจยกอนหนา

1.4.1 ความตงตวของตลาดแรงงานเพอการจดสรรแรงงานใหมประสทธภาพ

ในสวนยอยน งานวจยจะชใหเหนถงคณลกษณะตาง ๆ ในตลาดแรงงาน ถงปรากฎการณส าคญของการลดลงการจดสรรแรงงานในระบบเศรษฐกจทหนนเสรมการเตบโตในผลตภาพ โดยใชขอมลจากหลายแหลงทมาและการทบทวนวรรณกรรม โดยจะเรมน าเสนอปรากฎการณการปรบตวเขาหากนของคาจางภาคในและนอกการเกษตรทเปนอกสาเหตทท าใหการเปลยนแปลงเชงโครงสรางแรงงานเพอหนนเสรมการเตบโตลดลง และการตดสนใจท างานนอกภาคทางการทมแนวโนมเพมขนหลงวกฤตเศรษฐกจตมย ากง

1) การปรบตวเขาหากนของคาจางทแทจรงระหวางภาคการเกษตรและภาคนอกการเกษตร

ดงทกลาวในสวนกอนหนา สาเหตประการหนงของการลดการเคลอนยายแรงงานทหนนเสรมการเตบโตผลตภาพแรงงานคอลกษณะของ “แรงงานก าลงส ารอง” ในภาคการเกษตรทมขอจ ากดในการยายภาคการผลตมากขนในชวงหลงดงแสดงในภาพท 8 นอกจากน งานวจยของ ดลกะและฐตมา (2556) ยงชใหเหนถงสาเหตอน ๆ ไดแก การปรบตวเขาหากน (Convergence) ของคาจางทแทจรงในภาคการเกษตรและภาคนอกการเกษตรทท าใหสวนตางของคาจางทงสองภาคการผลตลดลงเรอย ๆ ดงแสดงในภาพท 13 ซงหากพจารณารวมกบตวเลขการเตบโตของผลตภาพแรงงานรายอตสาหกรรมทน าเสนอในตารางท 4 และแหลงทมาของการเจรญเตบโตของผลตภาพในภาคเกษตรกรรมทลดลงชวงหลงดงตารางท 3 พอสรปไดวาคาจางทแทจรงทปรบเขาหากนระหวางสองภาคการผลตนาจะมาจากผลของราคาสนคาเกษตรทปรบสงขน ไมไดมาจากการเตบโตของผลตภาพของภาคการผลตแตอยางใด

28

ภำพท 13 สวนตำงคำจำงระหวำงในและนอกภำคเกษตรของลกจำงทจบประถมและมธยมศกษำ

ทมำ: ดลกะและฐตมำ (2556) ค ำนวณโดยใชขอมลจำกส ำนกงำนสถตแหงชำต

2) แรงงานนอกระบบกบบทบาทในการหนนเสรมการเตบโตผลตภาพ

นอกจากการเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการเกษตรและภาคนอกการเกษตรจะลดลงดวยสาเหตทน าเสนอไปกอนหนา การเคลอนยายแรงงานระหวางภาคทางการและภาคนอกทางการยงมบทบาทหนนเสรมผลตภาพโดยรวมของประเทศ โดยเฉพาะกลมแรงงานการศกษาระดบสง ท ดลกะและฐตมา (2556) มองวาเปนกลมแรงงานทภาครฐและครวเรอนไดทมเททรพยากรเพอลงทนดานการศกษาไปมากเมอเทยบกบแรงงานกลม ทงยงมตนทนคาเสยโอกาสคอนขางสงเนองจากการใชเวลานานในระบบการศกษา สงทควรจะเกดขนคอการทแรงงานกลมนไดท างานในภาคทางการทจะมโอกาสในการท างานรวมกบปจจยทนททนสมยมากกวาการท างานนอกภาคทางการ

อยางไรกตาม แนวโนมการจางงานนอกระบบทควรจะลดลงอยางตอเนองตามระดบการพฒนาของประเทศกลบเพมขนหลงป 2547 เปนตนมา (ภาพท 14 ทางซาย) โดยเฉพาะกลมแรงงานทมการศกษาไมต ากวาระดบอาชวศกษา (กลม High แสดงสดสวนตามแกนขวาใน ภาพท 14 ทางขวา) ทเพมขนอยางรวดเรวตงแตป 2540 ซงสอดคลองกบชวงเวลาทการเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลตทหนนเสรมการเตบโตผลตภาพเรมหายไป ในขณะทแรงงานระดบการศกษาไมเกนมธยม (กลม Low แสดงสดสวนตามแกนซายใน ภาพท 14 ทางขวา) ทเปนแรงงานสวนใหญกเพมสดสวนการท างานนอกระบบหลงป 2547 เปนตนมา

29

ภำพท 14 สดสวนกำรจำงแรงงำนนอกระบบ

ทมำ: ดลกะและฐตมำ (2556) ค ำนวณโดยใชขอมลจำกส ำนกงำนสถตแหงชำต

โดยสาเหตส าคญประการหนงเกดจากสภาวะตลาดแรงงานหลงวกฤตเศรษฐกจ 2540 ทแรงงานการศกษาสงจ านวนมากทถกเลกจางจากวกฤตไมสามารถกลบเขาท างานในภาคทางการได ในขณะทในชวงหลง เศรษฐกจภาคนอกทางการไดกลายเปนอกทางเลอกของแรงงานการศกษาสง โดยเฉพาะการเขาไปท างานในภาคการคาปลก อยางการท ากจการสวนตวขนาดเลกทไมมลกจางและไมมหนาราน ซงเปนทศทางใหมของการคาปลกผานชองทาง e-commerce ทก าลงเปนทนยม ซงหากแรงงานทเปนผประกอบการรายยอยเหลานไมสามารถยกระดบตวเองใหกลายเปนผประกอบการในภาคทางการได กจะไมสามารถสรางมลคาเพมของกจการจากแรงงานของตนเองไดในระยะยาว

1.4.2 ความไมสอดคลองของทกษะแรงงานในตลาด

สวนยอยนเรมดวยการน าเสนอบททบทวนวรรณกรรม โดยใชงานวจยของพรยะ (2557) ทไดท าการส ารวจความไมสอดคลองในตลาดแรงงานทงในแนวดง (Vertical mismatch) คอสภาวะทแรงงานมระดบการศกษาหรอทกษะไมสอดคลองกบต าแหนงงาน โดยอาจจะมระดบการศกษาต ากวาทต าแหนงงานตองการ (Under-education) หรอสงกวา (Over-education) และความไมสอดคลองในตลาดแรงงานในแนวราบ (Horizontal mismatch) คอสภาวะทแรงงานส าเรจการศกษาในสาขาวชาทไมสอดคลองกบความตองการของต าแหนงงาน ดวยขอมลภาคตดขวาง (Cross-sectional data) จากโครงการส ารวจภาวะการท างานของประชากร โดยส านกงานสถตแหงชาต รวมกบการวเคราะหเชอมโยงวฒการศกษากบอาชพทก าหนดโดยกระทรวงแรงงาน

ผลของการทดสอบความไมสอดคลองในแนวดง งานวจยดงกลาวพบวากลมแรงงานระดบการศกษาวฒปรญญาโทมความไมสอดคลองกบต าแหนงงานเนองจากมระดบการศกษาสงกวาต าแหนงงานมากทสด รองลงมาเปนกลมแรงงานระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.)

30

ส าหรบความไมสอดคลองในแนวราบ งานวจยดงกลาวพบวาคนท างานทวฒการศกษาสงกวาระดบอาชวศกษาขนไปไมไดท างานในสาขาทตนเรยนจบราวรอยละ 40 โดยกลมการศกษาระดบอนปรญญามกลมตวอยางทท างานไมตรงสาขามากทสด (รอยละ 48) รองลงมาเปนกลมแรงงานระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช. รอยละ 46) และระดบปรญญาตร (รอยละ 37) ตามล าดบ

ขอคนพบอกประการส าคญจากงานวจยดงกลาวคอ สาขาวชาทมแนวโนมทจะท างานทไมสอดคลองกบต าแหนงงานมากทสดคอแรงงานทส าเรจการศกษาดานวทยาศาสตรกายภาพ (Physical science) สงกวาแรงงานทจบการศกษาดานสงคมศาสตร ผลการวเคราะหประเดนนคอนขางขดแยงกบสมมตฐานทวไปและผลการศกษาในประเทศพฒนาแลวอยางสหรฐอเมรกาทพบวาแรงงานวฒสงคมศาสตร ภาษาศาสตร และศลปศาสตร นาจะท างานทไมสอดคลองกบวฒการศกษามากกวา อยางไรกตาม งานวจยดงกลาวไดอธบายวาประเทศไทยมแนวทางการขบเคลอนเศรษฐกจดวยการอาศยการสงออกสนคาทใชแรงงานราคาถกในตลอดชวงทผานมา ขณะทการลงทนในนวตกรรมคอนขางต า จงท าใหอปสงคตอแรงงานดานวทยาศาสตรมไมมาก ประกอบกบคณภาพการศกษาสายวทยาศาสตรเองทไมไดคณภาพหรอทกษะทสอดคลองกบอปสงคแรงงาน จงเปนเหตผลใหแรงงานสาขาวทยาศาสตรเผชญกบอตราความไมสอดคลองสงกวา

อยางไรกตาม การวเคราะหความไมสอดคลองในแนวราบดงกลาวองอยกบหลกเกณฑการเปรยบเทยบสาขาวชาทเรยนกบอาชพโดยกระทรวงแรงงาน ซงเปนกรอบทกวาง อาจจะไมสอดคลองกบหลกสตรการศกษา โดยเฉพาะหลกสตรในมหาวทยาลยทเปลยนแปลงและเพมขนอยางรวดเรวในชวงหลง ซงอาจจะท าใหผลการศกษาคลาดเคลอนได

เพมเตมจากงานวจยกอนหนาน หากมงพจารณาโครงสรางของก าลงแรงงานทวางงานดงแสดงในภาพท 15 จะเหนวาสดสวนคนวางงานจ านวนมากเปนแรงงานอายนอยกวา 34 (รอยละ 84) และมการศกษาตงแตระดบมธยมปลายขนไป (รอยละ 64) จงกลาวไดวาก าลงแรงงานทวางงานหรอรอท างานอยนนสวนใหญเปนแรงงานอายนอยทเพงจบการศกษา โดยจ านวนมากกวาครงเปนผมระดบการศกษาสงกวามธยมปลาย ขอมลนชใหเหนถงความไมสอดคลองของตลาดแรงงานแนวดง ในแงทดเหมอนจะรนแรงกวาเมอมการศกษาสง หรออาจจะมนยยะไปสความไมสอดคลองในแนวราบ ในแงมาตรฐานการศกษาทท าใหแรงงานมความแตกตางกนอยางมากแมจะมระดบการศกษาเดยวกน (ดลกะ และฐตมา, 2556) และอาจจะเปนสาเหตหนงของสดสวนแรงงานภาคนอกทางการทเพมขนดงภาพท 14 ประเดนเรองความไมสอดคลองในตลาดแรงงานนจะน าเสนออกครงในสวนตอไปในหวขอ 3) การประเมนประสทธผลระบบการผลตก าลงคนดวยการวเคราะหอตราการรวไหล

31

ภำพท 15 โครงสรำงอำยและระดบกำรศกษำของคนวำงงำน ป 2556

ทมำ: นกวจยค ำนวณโดยใชขอมลกำรส ำรวจภำวะกำรท ำงำนของประชำกร ป 2556 ไตรมำส 3

สญญาณความไมสอดคลองในตลาดแรงงานสามารถสะทอนไดจากฝงอปสงคเชนกน ภาพท 16 ชใหเหนวาเหตผลของผประกอบการราวรอยละ 56 เกดจากความไมสอดคลองของตลาดแรงงาน ทงในแงทผสมครขาดทกษะพนฐาน (รอยละ 23) ขาดทกษะขนสง (รอยละ 19) และขาดผสมครในต าแหนงงานไรฝมอ (รอยละ 13) โดยสองสาเหตแรกในสามสาเหตเปนประเดนดานคณภาพของแรงงานทไมเพยงพอตอความตองการของผประกอบการ จนอาจกลาวไดวาประเดนคณภาพแรงงานเปนปจจยหลกทเหนไดชดในมมมองของนายจางผใชประโยชนจากแรงงาน

ภำพท 16 สำเหตกำรขำดแคลนบคลำกร

ทมำ: World Bank (2008)

เมอมแรงงานทมทกษะไมสอดคลองกบต าแหนงงานจ านวนมากในตลาด เครองมอหน งทผประกอบการสามารถเลอกใชได โดยเฉพาะองคกรขนาดใหญคอการฝกฝนอบรมทกษะแกพนกงาน โดยเฉพาะทกษะทบรษทตองการ ประกอบกบผลการวจยของพรยะ (2557) แสดงใหเหนวาการฝกอบรบ

23.5%

15.5%

2.3% 0.4% 0.5% 0.0%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

อาย 15-24 อาย 25-34 อาย 35-44 อาย 45-54 อาย 55-64 อายตงแต 65

ระดบชนประถมหรอต ากวา มธยมตน มธยมปลาย สงกวามธยมปลาย

31.6%

23.4%

19.4%

13.1%

8.6%

3.9%

0.0% 5.0% 10.0% 15.0% 20.0% 25.0% 30.0% 35.0%

อตราการลาออกของต าแหนงงานใหมสง

ผสมครขาดทกษะพนฐานทตองการ

ผสมครขาดทกษะทางเทคนคทตองการ

ไมมผสมครต าแหนงงานไรฝมอ

ผสมครเรยกรองคาจางสงเกนไป

สถาบนการศกษาผลตบณฑตไมเพยงพอตอความตองการ

32

ภายในองคกรสงผลเชงบวกตอผลตภาพแรงงานขององคกรอยางมนยยะส าคญทางสถต 19 อยางไรกตาม ผประกอบการไทยกลบมรายจายดานการฝกอบรมแรงงานนอย โดยเฉพาะหนวยผลตรายยอยทมคนท างานไมเกน 20 คนมคาใชจายปละ 141 บาทตอหวตอป ในขณะทหนวยผลตรายใหญมคาใชจายราว 1,022 บาทตอหวตอป ในป 2012 ลดลงจากรอบการส ารวจป 2550 กวาสามรอยบาท (แสดงในภาพท 17)

ภาพท 17 คาใชจายดานการฝกอบรมพนกงานตอหวของผประกอบการในอตสาหกรรมการผลต

ทมำ: นกวจยค ำนวณโดยใชขอมลส ำมะโนอตสำหกรรม ป 2550 และ 2555 โดยส ำนกงำนสถตเหงชำต

เมอพจารณาสภาพแวดลอมทเออตอการฝกอบรมแรงงานในประเทศโดยดจากดชนความสามารถทางการแขงขนในดานการฝกอบรมแรงงาน (On-the-job training) ส ารวจและรวบรวมโดย World Economic Forum ดงแสดงในรายงาน Global Competitiveness Report โดยในรายละเอยด ดชนดงกลาวประกอบดวยการพจารณาขอบเขตของการฝกอบรมพนกงาน (Extent of staff training) รวมกบความเพยงพอของสถานบรการจดฝกอบรมและสถาบนวจยเฉพาะทางภายในประเทศ ซงเมอเปรยบเทยบกบประเทศอน ๆ ในภมภาค โดยเฉพาะประเทศทก าลงพฒนา ประเทศไทยมอนดบของดชนต าทสดเมอเทยบกบมาเลเซย จน อนโดนเซย และอนเดย ดงแสดงในภาพท 18

19 ในขณะทการใหพนกงานไปฝกอบรมภายนอกองคกร (Outside Training) จะไมสงผลตอผลตภาพแรงงานและตนทน

คาจางขององคกร แตการฝกอบรมดงกลาวจะสงผลตอการเพมความสามารถในการแขงขนของแรงงานทวดจาก Unit labor cost

165

1,386

141

1,022

0 200 400 600 800 1,000 1,200 1,400 1,600

หนวยผลตมคนท างาน 1-20 คน

หนวยผลตมคนท างานมากกวา 20 คน

2550

2555

33

ภำพท 18 ดชนควำมสำมำรถทำงกำรแขงขนดำนกำรฝกอบรม ป 2554

ทมำ: World Economic Forum (2011)

1.5. สรปสถานการณแรงงานไทยในกบดกรายไดปานกลาง: ตดในกบดกทกษะแรงงานต า

ตลอดชวงการพฒนาทผานมา แรงงานไทยทมสดสวนแรงงานการศกษาขนพนฐานสงมากสามารถขบเคลอนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไดดวยการผลตสนคามลคาเพมต า ประกอบกบผลการจดสรรทรพยากรแรงงานระหวางภาคการผลตทหนนเสรมการเตบโตผลตภาพแรงงานในชวงกอนวกฤตเศรษฐกจ 2540 ท าใหประเทศไทยเตบโตมาไดอยางตอเนอง

แตรปแบบการพฒนานไมสามารถผลกดนเศรษฐกจไทยใหเตบโตอยางตอเนองเพอกาวพนกบดกรายไดปานกลางไดในเวลาทควร เนองจากการเคลอนยายแรงงานทหนนเสรมการเตบโตผลตภาพแรงงานหยดลงหลงวกฤตเศรษฐกจ ทงทเกดจากก าลงแรงงานส ารองในภาคเกษตรกรรมทลดลงและยากตอการยายภาคการผลต ราคาสนคาเกษตรสงขน การปรบตวเขาหากนของคาจางระหวางภาคในและภาคนอกการเกษตร รวมถงคานยมการท างานนอกภาคทางการของแรงงานการศกษาสงจากการแพรหลายของการคาออนไลน ปจจยทงหลายนเปนขอจ ากดประการส าคญทท าใหอปทานแรงงานตงตว และปรากฎการณการยายภาคการผลตของแรงงานทหนนเสรมการเจรญเตบโตผลตภาพเกดขนไดยากในชวงหลงของการพฒนา

เมอพจารณาแหลงทมาของการเจรญเตบโตผลตภาพแรงงานอกองคประกอบทส าคญคอการเตบโตภายในภาคการผลต ซงมอตราการเจรญเตบโตอยางตอเนองในชวงเวลาทเศรษฐกจอยในสภาวะปกต การทดสอบสมการถดถอยระบวาปจจยดงกลาวถกก าหนดโดยระดบการสะสมทนตอแรงงานอยางมนยยะส าคญ แตแนวโนมของการสะสมทนของภาคอตสาหกรรมไทยตางมอตราการเจรญเตบโตลดลงเมอเทยบกบชวงกอนวกฤตเศรษฐกจ ป 2540 ประกอบกบเหตผลทผประกอบการจ านวนมากระบวาการลงทนในนวตกรรม เทคโนโลยใหมนนมอปสรรคส าคญจากการทขาดแรงงานทมทกษะสงในการใชรวมกบการลงทนในนวตกรรม

34

หรอเทคโนโลยใหม เหลานบบรดทางออกในการเพมผลตภาพแรงงานไทยใหเหลอเพยงการยกระดบทกษะแรงงาน

เมอมาพเคราะหถงคณภาพแรงงานไทยผานกรอบความไมสอดคลองของคณลกษณะแรงงานในตลาดแรงงาน ยงพบหลกฐานวาระบบการศกษาไมสามารถตอบสนองความตองการทกษะแรงงานของนายจางไดด ทงทกษะพนฐานหรอทกษะขนสง ท าใหกลยทธทเหลออยส าหรบผประกอบการในการเสาะหาแรงงานทตรงตามความตองการมาเขาต าแหนงงานคอการฝกอบรมพนกงาน ซงเปนเครองมอทจ ากดเฉพาะหนวยผลตขนาดใหญทมศกยภาพในการลงทนฝกอบรมพนกงาน

อยางไรกตาม เมอเปรยบเทยบความเพรยบพรอมในการฝกอบรมพนกงานไทยเทยบกบประเทศ อน กลบพบวาประเทศไทยมอนดบดชนความสามารถในการแขงขนดานการฝกอบรมต ากวาหลายๆ ประเทศก าลงพฒนาในภมภาค จงอาจกลาวไดวาสาเหตประการส าคญทประเทศไทยตกอยในกบดกประเทศรายไดปานกลางคอการทตลาดแรงงานไทยตกอยในกบดกทกษะแรงงานต า

35

สวนท 2: กรอบแนวคดทฤษฎการสะสมทนมนษย

การลงทนพฒนาทกษะความรหรอสงทนกเศรษฐศาสตรเรยกกนวา “ทนมนษย” เปนทยอมรบโดยทวไปวามความส าคญอยางยงในระบบเศรษฐกจสมยใหม เพราะเปนรากฐานของการพฒนาและประยกตใชเทคโนโลยและนวตกรรม แตกระนนการลงทนในทนมนษยมกจะอยในระดบทต ากวาทควรจะเปน เพราะทนมนษยมลกษณะเฉพาะส าคญทน าไปสความลมเหลวของตลาด (market failure) นนคอ ปญหาความไมสมมารตของขอมล (information asymmetry) กลาวงคอ การลงทนในทนมนษยนนไมไดเปนขอมลสาธารณะ แตระดบทกษะทแรงงานแตละคนไดรบการลงทนนนเปนขอมลสวนบคคลของตวแรงงานและผมสวนเกยวของกบการลงทนฝกอบรมเทานน ปญหานสงผลใหเกดการบดเบอนแรงจงใจในการลงทน ท าใหกลไกตลาดไมสามารถขบเคลอนการลงทนใหไปอยทจดเหมาะสมทสดได

ปญหาความลมเหลวของตลาดทกลาวไปนนท าใหระบบการลงทนในทนมนษยจะมประสทธภาพขนไดกตอเมอมกลไกมาตรการภาครฐและกลไกเชงสถาบนทเขามาบรรเทาผลของความลมเหลวของตลาดทกลาวไป เนอหาในสวนนตอไปจะกลาวถงกรอบแนวคดในเชงทฤษฎวากลไกตลาดในดานการลงทนทนมนษย โดยจะแบงทนมนษยออกเปน “ทกษะความรทวไป” (general skill) และ “ทกษะเฉพาะเจาะจง” (specific skill) ตามนยามของ (Becker, 1962) ซงเปนนยามทเปนมาตรฐานของการศกษาเรองทนมนษย

2.1 การลงทนในทกษะความรแรงงานทวไป (general skill)

ทกษะความรทวไปเปนทกษะความรทสามารถท าไปใชงานในสถานประกอบการใด ๆ กได หรออกนยหนง การลงทนทกษะความรทวไปจะเพมผลตภาพแรงงานหนวยสดทาย (marginal productivity) ทสงขนไมวาแรงงานทไดรบการลงทนจะอยในสถานประกอบใดกตาม สถานประกอบการแหงใดกตามสามารถใชประโยชนจากการลงทนทกษะความรทวไปไดไมวาสถานประกอบการแหงนนจะเปนผลงทนเองหรอไมกตาม นนคอ ความรทวไปเปนสนคาประเภททไมสามารถกดกนได (non-excludable)20

ในกรณททกษะความรทวไปเปนสนคาประเภททไมสามารถกดกนไดอยางสมบรณ (perfectly non-excludable)21 การลงทนทกษะความรทวของสถานประกอบการจะเปนการสญเปลา ทงนเปนเพราะสถานประกอบการทไมลงทนสามารถดงดดแรงงานทไดรบการลงทนไปแลวเขามาท างานไดโดยการเสนอคาจางทสงกวาสถานประกอบการทลงทน ซงในกรณตลาดแรงงานมการแขงขนสมบรณ กระบวนการ “ประมล” คาจาง (bidding process) จะท าให อตราคาจางของแรงงานทไดรบการฝกทกษะความรทวไปแลวจะเทากบผลผลตแรงงานหนวยสดทาย ท าใหสถานประกอบการทจางแรงงานทผานการฝกอบรมโดยผอนจะมก าไรเทากบศนย

20 excludable good หมายถงสนคาทผบรโภคจะสามารถไดมากตอเมอบรโภคตองจายตนทนบางสวน 21 perfectly non-excludable good หมายถงสนคาทผบรโภคสามารถไดโดยไมตองจายตนทนใด ๆ

36

และสถานประกอบการทเปนผลงทนฝกอบรมเองจะขาดทนเทากบตนทนการฝกอบรม สถานประกอบการจงไมมแรงจงใจลงทนฝกทกษะความรทวไป ในทางกลบกน การทคาจางดลยภาพของแรงงานทไดรบการฝกอบรมแลวเทากบผลผลตแรงงานหนวยสดทายหมายความวาผลตอบแทนจากการลงทนทงหมดจะกลบคนไปสแรงงาน (residual claimant) แรงงานจงมแรงจงใจทจะฝกฝนทกษะความรทวไปของตนเอง โดยระดบการลงทนทเหมาะสมทสดจากมมมองของแรงงานคอระดบทตนทนการฝกอบรมหนวยสดทาย (marginal cost) เทากบคาจางทจะไดรบ และเนองจากคาจางในตลาดแรงงานเทากบผลผลตแรงงานหนวยสดทาย (marginal product of labor) ระดบการลงทนทกษะความรทวไปในตลาดแรงงานจงเปนระดบทตนทนการฝกอบรมหนวยสดทาย (marginal cost) เทากบผลผลตแรงงานหนวยสดทาย (marginal product of labor) ซงเปนระดบทมประสทธภาพ (socially optimal) ดวยเหตทกลาวไป (Becker, 1962) จงสรปวา ในดลยภาพ แรงงานจะผแบกรบตนทนการฝกอบรมทกษะความรทวไปแตผเดยว และในกรณทแรงงานสามารถเขาถงสนเชอในการฝกฝนทกษะความรทวไปได ระดบการลงทนทกษะความรทวไปจะเปนระดบทมประสทธภาพ22

หวใจส าคญทน ามาซงขอสรปของ (Becker, 1962) คอสมมตฐานวาทกษะความรทวไปเปนสนคาประเภททไมสามารถกดกนไดอยางสมบรณ (perfectly non-excludable) โดยสมมตฐานนจะเปนจรงกตอเมอขอมลทกษะความรทวไปของแรงงานแตละคนเปนขอมลทลวงรกนโดยทวไปในตลาดแรงงาน (perfect information) ซงในกรณทขอมลทกษะความรทวไปของแรงงานเปนขอมลสวนตว (private information) ทลวงรเฉพาะเจาของทกษะ ทกษะความรทวไปจะกลายเปนสนคาประเภททสามารถกดกนไดบางสวน (partially excludable) ซงจะท าให 1) การลงทนไมมประสทธภาพเพราะแรงจงใจการฝกอบรมของแรงงานลดลง และ 2) ระดบคาจางจะก าหนดโดยกระบวนการตอรองระหวางนายจางและลกจาง แทนทจะถกก าหนดโดยกระบวนการ “ประมล” ในตลาดแรงงาน (bidding process) นอกจากน แมในกรณทสมมตฐานวาดวยความสามารถกดกนไดอยางสมบรณของทกษะความรทวไปจะเปนจรง การลงทนในตลาดแรงงานกอาจจะไมมประสทธภาพหากการลงทนทกษะความรทวไปเปนการลงทนทมผลกระทบภายนอก (externality)

2.1.1 ความไมสมมาตรของขอมล

เงอนไขส าคญของสมมตฐานวาดวยความสามารถกดกนไดอยางสมบรณของทกษะความรทวไป (perfectly non-excludability) คอการทสถานประกอบการทกแหงสามารถเสนอคาจางใหแรงงานแตละคนไดจนเทากบผลตแรงงานหนวยสดทาย ซงหมายความวาสถานประกอบการแตละแหงจะตองสามารถลวงรระดบทกษะความรทวไปของแรงงานแตละคนไดอยางสมบรณแบบ (perfect information) ในการณทขอมลทกษะความรทวไปไมใชขอมลสาธารณะ ทกษะความรทวไปจะเปนสนคาประเภททสามารถกดกนไดบางสวน (partially excludable) เชน ในกรณทสถานประกอบการไมสามารถเขาถงขอมลทกษะความรทวได สถาน

22 ในกรณทแรงงานไมสามารถเขาถงสนเชอได ระดบการลงทนอาจจะไมมประสทธภาพถาหากแรงงานขาดแคลนทนทรพย

ทจะน าไปลงทนฝกฝนทกษะความรทวไป

37

ประกอบการจะสามารถจางงานแรงงานทกษะไดกตอเมอสถานประกอบการจายตนทนความเสยงของการไดลกจางทไมมทกษะแทนทจะเปนลกจางทมทกษะ

เมอขอมลของทกษะความรทวไปของแรงงานไมไดเปนขอมลสาธารณะ สถานประกอบการจะไมสามารถจ าแนกระหวางแรงงานทผานและยงไมไดผานการฝกอบรมทกษะความรทวไปได สถานประกอบการจงไมสามารถจายคาจางตามระดบทกษะแกแรงงานได (wage discrimination) และจะถกบงคบใหตองจายคาจางในอตราเดยว ซงจะเปนการท าลายแรงจงใจแรงงานในการฝกทกษะความรทวไปเพราะเมอสถานประกอบการทกแหงจายคาจางในอตราตายตว ผลตอบแทนของแรงงานในการลงทนฝกอบรมจะเทากบศนย

ในกรณทขอมลของทกษะความรทวไปเปนขอมลทลวงรแกแรงงานทไดรบการฝกและนายจางในปจจบน ลกจางจะมอ านาจตอรองกบนายจางทจะเรยกรองคาแทนสงขนท าใหมแรงจงใจทจะฝก ในขณะเดยวกนนายจางกจะมแรงจงใจทจะลงทนฝกเพราะมขอมลทกษะความร ของลกจางตนเองดกวาสถานประกอบการอนในตลาด อยางไรกตาม กระบวนการตอรองคาจางนจะท าใหคาจางในตลาดแรงงานเทากบผลตภาพเฉลยของแรงงาน ซงในทสดแลวจะท าใหผลตอบแทนการลงทนทงหมดไปอยทลกจาง นายจางจงไมมแรงจงใจทจะลงทน สวนลกจาง และเมออตราคาจางในตลาดเปนคาคงท ลกจางกจะไมมแรงจงใจในการลงทนฝกอบรม ฉะนน ในตลาดแรงงานทมความไมสมมารตของขอมล การลงทนในทกษะทวไปจะไมเกดขน ยกเวนจะมระบบการรบรองมาตรฐานทกษะความร (skill certification) ดงทเสนอโดย (Acemoglu & Pischke, 2000) ทคณะผวจยจะกลาวถงตอไป หรอในกรณทการลงทนทกษะความรทวไปสามารถสงสญญาณเกยวกบระดบความสามารถโดยธรรมชาตของแรงงานได ตามท (Acemoglu & Pischke, 1998) ไดวเคราะหไว

2.1.2 ผลกระทบภายนอก

การลงทนในทกษะความรไมไดเพมผลตภาพใหแกผรบการฝกแตผเดยว แตยงสามารถท าใหผลตภาพแรงงานของแรงงานทไมไดรบการฝกเพมขนอกดวย23 ผลกระทบภายนอกนท าใหอตราผลตอบแทนสวนบคคลจากการลงทนทกษะความร (individual rate of return) ต ากวาอตราผลตอบแทนทสงคมไดรบ (social rate of return) สงผลใหระดบการลงทนรวมในทนมนษยนอยกวาระดบทควรจะเปน

2.1.3 ระบบการรบรองมาตรฐานทกษะความร

ขอสรปทไดเสนอไปในตอนตนไมสอดคลองกบความเปนจรง สงคมมนษยแทบทกสงคมลงทนในทกษะแรงงานทวไปเสมอ นนหมายความวาสงคมมนษยจะตองมการสรางกลไกหรอปจจยทางสถาบนทชวยลดหรอแกไขปญหาความไมสมมาตรของขอมล นนคอกลไกทชวยใหนายจางสามารถเขาถงขอมลทกษะความรของแรงงานได ตวอยางกลไกทคนเคยกนดคอกระบวนการคดกรองและประเมนผสมครงานกอนรบเขาท างาน อยา

23 สถานการณททนมนษยมผลกระทบภายนอกนนไดรบการศกษาอยางกวางขวาง โดยเฉพาะในสาขาเศรษฐศาสตรพฒนา

เชน (Lucas, 1988)

38

ไรกตาม กลไกทกลาวไปนนเปนกลไกทไมมประสทธภาพเพราะจะตองมคาใชจายทกครงทจะมการจางงานกวาขน ระบบทมประสทธภาพมากกวาคอการรบรองมาตรฐานทกษะความรโดยใชระบบทเปนของสวนรวม ระบบการรบรองทกลาวไปนนมหลายรปแบบ แตทแพรหลายมากทสดคอใบรบรองวฒการศกษา ซงเปนเครองมอทชวยใหนายจางลวงรสมรรถนะตาง ๆ ทผส าเรจการศกษาไดเรยนรในชวงการศกษา จงไมเปนทแปลกใจทใบรบรองวฒการศกษามกเปนเอกสารการสมครงานทขาดไมได

อยางไรกตาม แมวาใบรบรองวฒการศกษาจะเปนกลไกทใชกนอยางทวไปในเขาถงขอมลสมรรถนะของผสมครงาน แตใบรบรองวฒการศกษามกเนนผลสมฤทธทางดานวชาการ ซงอาจจะไมไดบงชถงทกษะวชาชพไดดนก ระบบการรบรองทกษะวชาชพเปนเงอนไขทจ าเปนส าหรบระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานทมคณภาพ ดงทไดแสดงใหเหนโดย (Acemoglu & Pischke, 2000) ซงมหวใจอยทวาระบบการรบรองทกษะวชาชพชวยใหนายจางสามารถแยกแยะระหวางแรงงานทไดรบการฝกกบแรงงานทไมไดรบการฝกได ท าใหคาจางในตลาดแรงงานของแรงงานทไดรบการฝกสงกวาแรงงานทไมไดรบการฝก แรงงานจงมแรงจงใจทจะลงทนฝกอบรม นอกจากนน ขอมลระดบความสามารถ (innate ability) ของแรงงานทเปนลวงรเฉพาะระหวางนายจางและลกจาง นายจางของลกจางปจจบนจะสามารถเสนอคาจางแรงงานใหสงกวาสถานประกอบการในตลาดแรงงานภายนอกได ท าใหนายจางมอ านาจตอรองในการก าหนดคาจาง และสวนแบงของผลตอบแทนจากการลงทน นายจางจงมแรงจงใจทจะลงทนฝกลกจางของตน

ประสทธผลของระบบการรบรองมาตรฐานทกษะความรขนอยกบปจจยส าคญคอ ระบบการรบรองมาตรฐานทกษะจะตองมความแมนย าสงและสะทอนทกษะความรทนายจางตองการ ระบบฯ จงจะสามารถชวยใหนายจางสามารถก าหนดคาตามระดบทกษะไดแมนย า (wage discrimination) ในกรณทระบบฯ มความแมนย าสมบรณแบบ สามารถสะทอนทกษะทนายจางตองการไดครบถวน โครงสรางตลาดแรงงานจะเหมอนกบกรณตลาดทไมมปญหาความไมสมมารตของขอมล ระดบลงทนในทกษะความรทวไปจะเปนระดบทมประสทธภาพทสด ในกรณทระบบฯ ไมมความแมนย า หรอไมสะทอนทกษะทนายจาง ระบบฯ จะไมสามารถแกไขปญหาความไมสมมารตของขอมลได ท าใหไมมการลงทนทกษะความรทวไป หรอมแตต ากวาระดบระดบทเหมาะสม

ตำรำงท 8 สรปกรอบแนวคดดำนกำรลงทนทกษะควำมรทวไป ลกษณะของตลาดแรงงาน รปแบบและระดบการลงทนทกษะความรทวไป

1. ไมมปญหาความไมสมมาตรของขอมล และไมมปญหาผลกระทบ

ภายนอก

1) แรงงานเปนผลงทนทกษะความรทวไปทงหมด 2) ผลตอบแทนจากการลงทนทงหมดตกแกแรงงาน 3) การลงทนทกษะความรทวไปอยในระดบทมประสทธภาพทสด

2. มปญหาความไมสมมาตรของขอมล

1) แรงงานไมลงทนทกษะความรทวไปเพราะคาจางไมขนอยกบระดบการลงทน 2) นายจางไมลงทนทกษะความรทวไปเพราะไมไดผลตอบแทนหากลกจางยายสถานประกอบการ 3) ไมมการลงทนทกษะความรทวไปเกดขน

39

ลกษณะของตลาดแรงงาน รปแบบและระดบการลงทนทกษะความรทวไป

3. มปญหาผลกระทบภายนอก

1) แรงงานลงทนทกษะความรทวไป 2) ผลตอบแทนจากการลงทนบางสวนตกแกแรงงานทเปนผลงทน และบางสวนเปนผลกระทบภายนอกทตกแกแรงงานทไมไดลงทน 3) มการลงทนทกษะความรทวไปเกดขน แตระดบการลงทนต ากวาระดบทมประสทธภาพ

4. ใชระบบการรบรองมาตรฐานทกษะความรแกปญหาความไมสมมาตรของ

ขอมล

1) ระบบการรบรองมาตรฐานทกษะความรชวยใหนายจางสามารถผกคาจางเขากบระดบการลงทนได 2) แรงงานมแรงจงใจทจะลงทนเพราะไดรบผลตอบแทน 3) ในกรณทระดบความสามารถของแรงงานแตละคน (ability) เปนขอมลสวนบคคล ระบบฯ จะชวยสรางแรงจงใจใหนายจางลงทนในลกจางของตนดวย 4) ประสทธผลของระบบฯ ขนอยกบความแมนย าของกระบวนการทดสอบและรบรองเปนส าคญ

ทมำ: นกวจยสรปจำกกรอบทฤษฎ

2.1.4 กรณศกษาระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานของประเทศเยอรมน

ประเทศเยอรมนเปนหนงในประเทศทมระบบการลงทนฝกทกษะความรทวไปทมประสทธภาพ ตลาดแรงงานจงเตมไปดวยแรงงานทไดรบการฝกฝนทกษะความรมาเปนอยางด กลไกหลกของการผลตแรงงานทกษะความรของประเทศเยอรมนคอระบบอาชวศกษาทวภาค ซงเปนระบบทสถานประกอบการเปนผลงทนฝกอบรมทกษะความรทวไปใหแกแรงงานกอนทจะเขาสตลาดแรงงาน 24 กลไกเชงสถาบนของประเทศเยอรมนทแกปญหาความลมเหลวของตลาดในการฝกทกษะความรทวไปจงเปนสงทนาสนใจ โดยเฉพาะส าหรบการออกแนวนโยบายดานแรงงานของประเทศทขาดแรงงานทกษะฝมอ

จดเดนของโครงสรางเชงสถาบนของตลาดแรงงานประเทศเยอรมนคอกลไกความรวมมอระหวางสถานประกอบการ รวมกบสหภาพแรงงานและหนวยงานภาครฐ ในการรวมบรหารระบบมาตรฐานทกษะอาชพทเปนทรบรองโดยกฎหมาย โดยการรวมตวนขนอยกบสมดลของแรงผลกดนใหสถานประกอบการเขามาก ากบดแลระบบมาตรฐานทกษะอาชพโดยแสดงบทบาทผานสภาหอการคาตาง ๆ และแรงผลกดนใหสถานประกอบการแตละแหงด าเนนการผลตแรงงานทกษะของตนเองอยางเปนเอกเทศ โดยแรงผลกดนแรกนนเกดจากการทระบบสามารถผลตแรงงานทกษะฝมอไดมคณภาพและมากพอตอความตองการของสถานประกอบการ และในขณะทแรงผลกดนหลงนนเกดตากความไมคลองตวของระบบมาตรฐานทกษะอาชพทมลกษณะเปนสวนกลางและไมสามารถตอบสนองความตองการสถานประกอบการทกแหงไดเตมท แตดวยปจจย

24 ด (Acemoglu & Pischke, 1998)

40

เชงประวตศาสตรท าใหแรงผลกดนใหเกดความรวมมอสามารถเอาชนะแรงผลกดนใหสถานประกอบการตางคนตางอยไปได และในปจจบน แมวาสถานประกอบการจ านวนมากมขอต าหนระบบทเปนอย แตดวยประโยชนทสถานประกอบการโดยรวมไดรบท าใหสถานประกอบการสวนใหญยงตองการรกษาระบบทถกวจารณวาแขงตวและขาดความยดหยนนไว

1) ระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานของเยอรมน

อาชวศกษาเปนระบบทมรากลกอยในวฒนธรรมของประเทศเยอรมน แรงงานรอยละ 49.4 ของแรงงานในระบบทงหมด และรอยละ 47.8 ของแรงงานอายระหวาง 25 ถง 29 ปจบการศกษาขนสงสดจากอาชวศกษาระบบทวภาคหรอ Dual System มรอยละ 8 ของแรงงานทงหมดทจบจากวทยาลยอาชวศกษาทท าการสอนแบบเตมเวลา (Vocational colleges) และเพยงรอยละ 16 จากแรงงานทงหมดทจบจากมหาวทยาลย25 สาเหตทเรยกวาอาชวศกษาระบบทวภาคกเพราะวาเปนการจดการเรยนการสอนทกษะความรแรงงานรวมกนระหวางวทยาลยอาชวศกษาของรฐและสถานประกอบการ โดยสถานประกอบการเปนผฝกอบรมทกษะความรแรงงานโดยตรงผานเจาหนาทฝกอบรมทไดผานการรบรองแลว วทยาลยอาชวศกษาท าหนาทเสรมเนอหาเชงทฤษฎและเทคนค พรอมกบเตรยมความพรอมทกษะการท างานดานอน ๆ ของนกศกษาในการท างานในสถานประกอบการ

ภำพท 19 ระดบกำรศกษำของประชำกรเยอรมน

ทมำ: BIBB (Federal Institute for Vocational Education and Training) 2015

นกศกษาจะใชเวลาอยในสถานประกอบการ 3-4 วนตออาทตยเพอทจะเรยนรทกษะการท างานจรง และนกศกษาจะใชเวลาทเหลอ 1-2 วนในวทยาลยอาชวศกษา ระยะเวลาการฝกระบบทวภาคทวไปจะอยทประมาน 3-4 ป โดยมระยะเวลาทดลองงาน (probation) ประมาน 1-3 เดอน สายงานทนกศกษาเขาไปฝกสวนใหญจะเปนภาคอตสาหกรรม (industry and trade; รอยละ 59.3) และภาคงานฝมอ (Craft; รอยละ

25 Federal Statistical Office, 2014

50.8% 50.4% 50.2% 50.2% 49.9% 50.0% 49.3%

5.8% 6.1% 6.4% 7.5% 7.5% 7.3% 7.1% 5.0% 5.1% 5.0% 4.9% 5.1% 5.3% 7.0% 7.4% 7.5% 7.2% 7.8% 8.3%

12.7%

28.2% 27.8% 27.8% 27.0% 26.7% 26.2% 25.8%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Others

No vocational qualification

Diploma

University

Fachhochschulen

Technical School

Dual System

41

27.2) และนกศกษาสวนใหญทจบอาชวศกษาทวภาคจะท าสญญาเขาท างานตอกบสถานประกอบการทไดรบการฝกอบรมมา นบเปนสดสวนถงรอยละ 63.4 และนกศกษาเปนสดสวนถงรอยละ 39.3 ไดรบขอเสนอจากสถานประกอบการในขณะทยงอยในโครงการทวภาคปสดทาย26 ผส าเรจการศกษาระบบทวภาคจะไดรบใบรบรองคณวฒระดบ Journeyman จากสภาหอการคาหรอสภาวชาชพทเกยวของ โดยผทมคณวฒระดบ Journeyman จะมสทธประกอบอาชพตามใบรบรองคณวฒ และสามารถไตเตาไปสระดบ Master ซงจะใหสทธในการรบนกศกษาฝกงาน (apprentice) และสามารถเปดกจการเปนของตนเองได

ในปจจบน ระบบอาชวศกษาทวภาคมอาชพ 348 อาชพทเปนอาชพทไดรบการรบรอง โดยภาคเอกชนและสหภาพแรงงานเปนก าลงหลกในการก าหนดมาตรฐานทกษะแรงงานภายใตกรอบกฎหมาย The 1969 Vocational Education and Training Act (BBiG) ทไดถกแกไขเพมเตมลาสดเมอป 2005 การฝกอบรมในสถานประกอบการตองตรงตามมาตรฐานและผานการรบรองโดยระบบประกนคณภาพทถกก าหนดไวแลวโดยสภาอตสาหกรรมและการพาณชย (Chambers of Industry and Commerce) นอกจากนแลว มาตรฐานทกษะฝมอแรงงานยงถกก าหนดโดยสภาอตสาหกรรม การทอาชวศกษาระบบทวภาคเปนทยอมรบของสถานประกอบการจงเปนเพราะภาคเอกชนเปนแรงหลกทก าหนดเนอหาของการฝกอบรมและมาตรฐานทกษะแรงงาน ท าใหคณภาพแรงงานตอบโจทยความตองการของเอกชนไดเปนอยางด

หนาทความรบผดชอบของระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานถกแบงระหวางรฐบาลกลางและรฐทองถน (Länder) 16 รฐ รฐบาลกลางมหนาทออกกฎระเบยบและก ากบดแลการฝกอบรมในสถานประกอบการผาน Federal Ministry of Education and Research (BMBF) และรฐทองถนเปนฝายทรบผดชอบดานระบบการศกษาซงรวมถงวทยาลยอาชวศกษา ผานการออกกฎหมายทองถน (Land legislation)27

ในดานของการฝกอบรมในสถานประกอบการ Federal Institute for Vocational Education and Training (BIBB) กรรมการภายใน BIBB ด ารงต าแหนงเปนเวลา 4 ป ซงประกอบไปดวยผแทนจากทงรฐบาลกลาง สถานประกอบการ และสหภาพแรงงาน และการตดสนใจภายใน BIBB ตองเปนแบบเอกฉนท โดยหนาทของ BIBB คอเปนผวางทศทางและวางขอเสนอทางนโยบายของระบบการฝกอบรมและรายละเอยดของการรบรองทกษะฝมอแรงงาน จนไปถงการท าวจยเพอพฒนาระบบการฝกอบรมตอไป

กฎระเบยบขนต าของการฝกอบรมในสถานประกอบการจะถกประกาศใชทวประเทศโดย Federal Ministry of Economics and Technology (BMWi) รวมมอกบ BMBF กฎระเบยบทออกมามรายละเอยด

26 Eurofound, 2014 27 โดยม the Standing Conference of Ministers of Education and Cultural Affairs (KMK) ทท าหนาทก ากบดแลให

นโยบายของแตละรฐบาลทองถนแตละรฐไมแตกตางกนมากเกนไป

42

เกยวกบรายละเอยดของทกษะแรงงาน ระยะเวลาของการฝกอบรม แผนการฝกอบรมแบบพนฐาน และรายละเอยดของการสอบเอาใบรบรองทกษะฝมอแรงงาน กฎระเบยบนเปนกฎทประกาศใชทวประเทศ เชน การทจะไดใบรบรองทกษะเปนชางเมคคาทรอนกส นกเรยนหรอแรงงานทวประเทศจ าเปนตองผานหลกสตรการฝกอบรมในสถานประกอบการทมพนฐานขนต าเดยวกน และตองผานการสอบชดเดยวกน

2) ววฒนาการทางโครงสรางทางสถาบนของระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานของเยอรมน

ระบบฝกอบรมของเยอรมนในปจจบนเปนผลมาจากววฒนาการอนตอเนองหลายศตวรรษของการแขงขนระหวางภาคสวนตาง ๆ เพอทจะมอ านาจในการก าหนดมาตรฐานทกษะแรงงานในประเทศ (Thelen, 2004) งานวจยหลายงาน เชน (Hall & Soskice, 2001) (Hollingsworth & Boyer, 1997) และ (Streeck, 2010) ไดแบงระบบเศรษฐกจของกลมประเทศทพฒนาแลวไวสองกลม ไดแกกลมตลาดแบบเสร (liberal market economies) เชนสหรฐอเมรกาและองกฤษ และกลมตลาดแบบรวมมอ (coordinated market economies) เชนเยอรมนและญปน ขอสงเกตหลกของงานเหลานคอ คณลกษณะระบบฝกอบรมนนขนอยกบโครงสรางสถาบนของแตละระบบเศรษฐกจ ในระบบตลาดแบบเสรนน ปฏสมพนธระหวางสถานประกอบการหรอภาคสวนตาง ๆ เปนในลกษณะทพงเพยงกลไกตลาด ในขณะทระบบตลาดแบบรวมมอมปฏสมพนธกนเกนกวากลไกตลาด กลาวเชนมความรวมมอกนระหวางสถานประกอบการในการรวมกนลงทนดานวจยและพฒนา หรอความรวมมอกนระหวางผประกอบการและสหภาพแรงงาน เปนตน

หนงในขอสงเกตหลกของระบบตลาดแบบรวมมอคอการฝกอบรมในสถานประกอบการทมคณภาพและเหนไดทวไปในสถานประกอบการ สาเหตหลกเกดขนเนองจากการแขงขนระหวางภาคชางฝมอ (artisanal/handwerk sector) และภาคอตสาหกรรม (industrial sector) ในการทจะมอ านาจในการก าหนดมาตรฐานฝมอแรงงานและควบคมดแลการฝกอบรมและจ านวนแรงงานทมฝมอ ในชวงกอนยคอตสาหกรรม สมาคมอาชพ (Guild) มบทบาทส าคญมากในการผลตแรงงานทกษะสงโดยการรบลกมอฝกหด (apprentice) เขามาท างานในสถานประกอบการ เมอภาคอตสาหกรรมเตบโตขนเรอย ๆ ผทผานการฝกงานหรอ journeymen มกเขาไปหางานในสถานประกอบการนอกสมาคมอาชพทตนเองผานการฝกอบรมมา จดทเปลยนแปลงและท าใหระบบการฝกอบรมของเยอรมนเปนในรปแบบปจจบนคอ 1897 Craftsmanship Act ทใหอ านาจเบดเสรจแกภาคชางฝมอในการตงมาตรฐานทกษะอาชพ วางระเบยบควบคมและรบรองการฝกอบรมทกษะของแตละสายอาชพ และควบคมจ านวนผผานการฝกอบรมทจะเขาตลาดแรงงานในอนาคต

ความตงเครยดเรมเกดขนหลงจากภาคอตสาหกรรมเตบโตถงจดทเทคโนโลยทใชในการผลตมความซบซอนและเกดความจ าเปนส าหรบแรงงานทมคณภาพในระดบทท าใหสถานประกอบการสามารถตอบสนองตอเทคโนโลยใหม ๆ ทเขามาอยางตอเนองได มาตรฐานทกษะอาชพทถกก าหนดโดยภาคชางฝมอทพงพาลกมอฝกหดเปนแรงงานราคาถกเรมไมตอบสนองตอความตองการของภาคอตสาหกรรมทวาจางผผานการฝกอบรมจากภาคชางฝมอมาเปนจ านวนมาก สถานประกอบการในภาคอตสาหกรรมจงจ าเปนทจะลงทนฝกอบรมทกษะใหแรงงานเพมเตมเมอรบเขามาท างาน ทวาอ านาจในการรบรองทกษะแรงงานอยทภาค

43

ชางฝมอเทานน ดวยความตงตวของตลาดแรงงาน ภาคอตสาหกรรมมความนาดงดดตอแรงงานนอยกวาเนองจากการขาดอ านาจใจการมอบใบรบรองทกษะฝมอแรงงานได ดงนนภาคอตสาหกรรมและสมาคมแรงงานจงผลกดนทจะดงอ านาจในการรบรองทกษะฝมอแรงงานในภาคของตนเองในความพยายามทจะดงตวเยาวชนเขามาเปนลกจาง

ความขดแยงระหวางภาคอตสาหกรรมและภาคชางฝมอจงกลายเปนประเดนการเมองระดบชาต การปฏสมพนธเชงกลยทธเชนนมความจ าเปนและท าใหเกดความรวมมอกนระหวางสถานประกอบการ เหนไดชดผานการจดตง the German Committee for Technical Education (DATSCH) โดยสมาคมวศวกรและสมาคมผผลตเครองจกรของเยอรมน (VDMA) โดยในภายหลง DATSCH มบทบาทส าคญเปนผรเรมผลกดนการรางมาตรฐานความรความสามารถของแรงงานในภาคอตสาหกรรม ปฏสมพนธระหวางสถานประกอบการขนาดเลกและปานกลางกบสหภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมทสมาชกสวนใหญผานการฝกอบรมจากภาคชางฝมอท าใหการผลกดนระบบมาตรฐานทกษะฝมอแรงงานของภาคอตสาหกรรมเปนไปไดในรปแบบททกฝายทมสวนไดสวนเสยเขามารวมกนก ากบดแลการฝกอบรมทกษะแรงงานในสถานประกอบการ

ถงแมวาจะไมมกฎหมายรองรบ ภาคอตสาหกรรมและสหภาพแรงงานจดท าระบบการรบรองความรความสามารถแรงงานและระบบประกนคณภาพการฝกอบรมดวยตนเองและใชกนเองอยางแพรหลาย จนสดทายรฐบาลผาน 1969 Vocational Training Act (BBiG) ทแบงหนาทกนชดเจนระหวางรฐบาลกลาง รฐบาลทองถน สถานประกอบการ และสหภาพแรงงานอยางชดเจน กฎระเบยบ BBiG ทออกมานท าใหระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานและอาชวศกษาของเยอรมนเปนอยางในปจจบน

2.2 การลงทนในทกษะความรเฉพาะเจาะจง (specific skill)

การลงทนในทกษะเฉพาะเจาะจงจะเพมผลตภาพแรงงานเฉพาะเมอแรงงานผนนถกวาจางโดยสถานประกอบการแหงใดแหงหนงเปนการเฉพาะ และจะไมเพมผลตภาพแรงงานหากแรงงานผนนท างานในสถานประกอบการแหงอน ซงในกรณน ทกษะความรเฉพาะจงเปนสนคาประเภทกดกนไดอยางสมบรณ (perfectly excludable good) เมอเปนเชนน คาจางสวนเพม (wage premium) ของทกษะความรทวไปในตลาดแรงงานเทากบศนย แรงงานจงไมมแรงจงใจทจะลงทนทกษะความรทวไป ในทางกลบกน หากนายจางเปนผลงทนทกษะความรทวไป ผลตอบแทนจากการลงทนของนายจางจะเทากบผลตางของผลตภาพแรงงานทไดรบการลงทนและคาจางแรงงาน ในกรณทคาจางก าหนดดวยราคาตลาด นายจางทลงทนทกษะความเฉพาะเจาะจงสามารถเกบแรงงานทไดรบการลงทนไวไดดวยการใหคาจางสงกวาราคาตลาดเลกนอย ซงจะท าใหผลตอบแทนจากการลงทนตกมาเปนของนายจางทงหมด ระดบการลงทนทเหมาะสมทสดส าหรบสถานประกอบการคอจดทผลตอบแทนจากการลงทนหนวยสดทายเทากบตนทนการฝกอบรมหนวยสดทาย ซงเปนระดบเดยวกบระดบการลงทนทเหมาะสมทสดส าหรบสงคมในภาพรวม (socially optimal) ฉะนน ในดลยภาพ นายจางจะเปนผลงทนในทกษะความรแรงงานเฉพาะเจาะจง และระดบการลงทนจะเปนประดบทมประสทธภาพ ซงเปนขอสรปของ Becker (1962)

44

อยางไรกตาม ในกรณทคาจางถกก าหนดดวยกระบวนการเจรจาตอรอง ลกจางทไดรบการลงทนไปแลวสามารถทจะเรยกรองคาแรงทสงขนไดเนองจากลกจางทราบวานายจางจะยนยอมทจะจายคาแรงทสงกวาคาแรงตลาดมากกวาทจะยอมใหลกจางยายไปท างานกบสถานประกอบการ อน นนคอลกจางมอ านาจ “กก” สนทรพยจากการลงทน (hold-up) ไดดวยการยายไปท างานในสถานประกอบการแหงอน ในทางกลบกน นายจางกทราบดกวาลกจางจะยนดทจะท างานทสถานประกอบการแหงเดมโดยรบคาแรงสงกวาราคาตลาดแทนทจะยายสถานประกอบการ คาจางแรงงานจงถกก าหนดดวยกระบวนการเจรจาตอรอง โดยระดบคาจางจะอยระหวางคาแรงตลาดและผลผลตหนวยสดทายของแรงงานทไดรบการฝก

ความไมมประสทธภาพของการลงทนทกษะความรเฉพาะเจาะจงเกดขนไดในสองรปแบบ โดยในกรณแรกนน การลงทนทกษะความรเฉพาะเจาะจงอาจจะอยในระดบต ามากหากกระบวนการเจรจาตอรองเปนกระบวนการทมตนทนสง ซงหากตนทนการเจรจาตอรองสงมาก ทงนายจางและลกจางอาจจะยนดแยกจากกนโดยไมมการเจรจาเกดขน ซงจะท าใหทงนายจางและลกจางไมมแรงจงใจทจะลงทนทกษะความรเฉพาะเจาะจง ปญหานจะมความส าคญอยางยงหากสถานประกอบการแตละแหงจะตองตอรองคาจางกบลกจางเปนรายกรณ ซงสถาบนทจะสามารถเขามาชวยแกไขปญหานไดคอกระบวนการเจรจาตอรองแบบรวมหม (collective bargaining)28

ความไมมประสทธภาพในรปแบบทสองนนเกดขนมาจากปญหาการกกสนทรพย จากการลงทน (hold-up problem) ซงจะสามารถแกไขไดกตอเมอนายจางและลกจางสามารถเขาสสญญาการจางงานกอนหนาทจะมการลงทนฝกอบรมได อยาไรกตาม ดวยปญหาควาไมสมมาตรของขอมล สญญาจางงานในลกษณะดงกลาวจะไมสามารถบงคบใชไดในทางปฏบต ทงนเนองจากสญญาจางงานดงกลาวจะตองผกคาจางเขากบระดบการลงทน ทวาเมอระดบการลงทนเปนขอมลทลวงรเฉพาะนายจางและลกจาง เมอเกดการลงทนไปแลว ทงนายจางและลกจางกจะตองมาเขาสกระบวนการตอรองคาแรงใหมเนองจากไมมบคคลทสามเขามาเปนผบงคบใชเงอนไขคาจางทระบไวในสญญา กลไกเชงสถาบนหลานรปแบบไดววฒนาการมาเพอลดปญหาน โดยในรปแบบแรกนนคอกลไกทชวยลดปญหาการลาของแรงงาน ซงไดแกวฒนธรรมการจางงานตลอดชวตทมรากลกในระบบเศรษฐกจประเทศญปน คอระบบการเจรจาตอรองแบบรวมหมระดบอตสาหกรรมของประเทศเยอรมน (industry-wide collective bargaining) ซงแมวาจะมรปแบบแตกตางกน แตสามารถทดแทนกนไดในเชงฟงชน (functionally equivalent) กลาวคอ ในระบบการจางงานตลอดชวตของประเทศญปนนน การทลกจางออกจากสถานประกอบการแหงใดแหงหนงนนเปนการสงสญญาณไมดแกนายจางรายตอไป ท าใหการลาออกมาสถานประกอบการเพอความกาวหนาในอาชพนนไมใชทางเลอกทนาสนใจ ในลกษณะเดยวกน ในประเทศเยอรมนนน อตราคาจางแรงงานทกษะฝมอระดบตาง ๆ นนถกก าหนดโดยการเจรจาตอรองแบบรวมหมระดบอตสาหกรรม ท าใหลกจางไมสามารถลาออกจากสถานประกอบการเดมเพอรบคาจางทสงขนจาก

28 ดเพมใน (Addison, Teixeira, Evers, & Bellmann, 2013)

45

สถานประกอบการแหงอนได จงเปนการลดแรงจงใจลกจางทจะยายงาน เหนไดวากลไกเชงสถาบนในรปแบบนชวยสรางความมนใจไดวาลกจางจะอยกบสถานประกอบการนานพอ นายจางจงมแรงงงใจทจะลงทนทกษะความรเฉพาะเจาะจง

กลไกรปแบบทสองนนเกยวของกบความมนคงในอาชพของแรงงาน29 โดยทงในประเทศญปนและประเทศเยอรมนนน เงอนไขทางสงคมท าใหการเลกจางเปนกระบวนการทมตนทนสง ในกรณประเทศญปน กฎหมายแรงงานทเรยกวา “Labor Standards Law” อนญาตใหนายจางสามารถเลกจางแรงงานไดเฉพาะในกรณเกดเหตจ าเปนเทานน (เชน มความผดรายแรง หรอสถานประกอบการลมละลาย เปนตน) สวนในกรณประเทศเยอรมน กฎหมายพระราชบญญตสภาการท างาน (German Works Council Constitution Act - Betriebsverfassungsgesetz) ไดก าหนดไววาลกจางในสถานประกอบการทมลกจางตงแต 5 คนขนไปสามารถจดตงสภาการท างานได โดยกฎหมายใหสทธสภาฯ ในการมสวนรวมกบฝายบรหารในการบรหารสถานประกอบการ ตงแตการปรบเปลยนสภาพการท างานจนกระทงการตดสนใจเลกจาง ซงนายจางสามารถท าไดกตอเมอไดรบการยนยอมจากสภาฯ มเชนนนนายจางตองน าเรองเขาสศาลแรงงานและจะตองจายคาจางแกแรงงานผนนจนกวาศาลจะมค าตดสน ซงจะท าใหการเลกจางเปนกจกรรมทมตนทนสงมาก เหนไดวาทงในกรณนน กฎหมายชวยใหแรงงานมความมนคงในอาชพสง เมอความเสยงทจะตองยายสถานประกอบการลดลง แรงงานจงมความมนใจมากขนทจะลงทกฝกทกษะความรเฉพาะเจาะจง

สถาบนทรปแบบทสามคอกลไกเสนทางความกาวหนาในอาชพ (career path) โดยสถานประกอบการใหค ามนสญญาทจะจายคาตอบแทนทสงขนกวาส าหรบต าแหนงทสงและใชทกษะความรมากขน แรงงานจงมแรงจงใจทจะลงทนกบการฝกอบรมทกษะแรงงานความรเฉพาะเจาะจง และท าใหระดบการฝกอบรมของดลยภาพตลาดใกลระดบทมประสทธภาพมากขน

2.2.1 กรณศกษาระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานของประเทศญปน

ประเทศญปนเปนประเทศทมใชระบบการจางงานตลอดชวต การบงคบใชกฎหมายคมครองแรงงาน และระบบกลไกเสนทางความกาวหนาในอาชพ ผสมผสานกนไดประสบความส าเรจจนสามารถผลตแรงงานทมทกษะเฉพาะเจาะจงปอนเขาสตลาดแรงงานในสถานประกอบการไดเปนจ านวนมาก เนอหาในสวนตอไปนจะอธบายโครงสรางตลาดแรงงานของประเทศญปน

1) กรณศกษาระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานของประเทศญปน

ระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานของประเทศญปนเปนระบบทเนนการฝกอบรมในสถานประกอบการเปนหลก สาเหตหลกคอเนองจากระบบอาชวศกษาไมสามารถทจะตามความกาวหนาของเทคโนโลยท

29 ดรายละเอยดเกยวกบความสมพนธระหวางการลงทนทกษะความรเฉพาะเจาะจงและระบบการคมครองทางสงคมเพมได

จาก (Estevez-Abe, Iversen, & Soskice, 2001)

46

เปลยนแปลงอยางรวดเรวภายในภาคอตสาหกรรมของญปน ดวยเหตผลน แรงงานของญปนจงเปนแรงงานทมทกษะฝมอสงมากแตมสดสวนนอยมากทผานการศกษาแบบอาชวศกษา หรอแมแตกระทงอาชวศกษาทวภาค และทกษะฝมอแรงงานทแรงงานไดรบไปจะเปนชนดทมความเฉพาะเจาะจงสงและหาประโยชนไมไดในสถานประกอบการอน ๆ หากแรงงานลาออกจากสถานประกอบการ

ดวยลกษณะโครงสรางประชากรทท าใหตลาดแรงงานมความตงตวสงและวฒนธรรมการวาจางแบบตลอดชวต (lifetime employment) การฝกอบรมทกษะฝมอแรงงานในสถานประกอบการจงเปนระบบทดส าหรบสถานประกอบการ ดงนนสถานประกอบการจงคดสรรนกเรยนทพงส าเรจการศกษา เนองจาก การวาจางตงแตพนกงานจบการศกษาใหม ๆ เปนการประหยดตนทนมเหตผลหลกจากโครงสรางระบบความกาวหนาในอาชพของสถานประกอบการสวนใหญในญปน เนองจากดวยโครงสรางของเสนทางกาวหนาทางอาชพของสถานประกอบการสวนใหญทกดคาแรงของพนกงานใหมและจายคาแรงและผลประโยชนจ านวนมากใหแกพนกงานทมอายแลว ท าใหผประกอบการจ าเปนตองจายคาจางแรงงานทมอายในอตราทสงกวา นอกจากนน การจางพนกงานตงแตอายยงนอยยงท าใหพนกงานซมซบวฒนธรรมองคกรไดงายขนและสามารถอยกบองคกรไดนาน

นอกจากนแลว กฎหมายมาตรฐานแรงงาน “Labor Standards Law” ท าใหการเลกจางมตนทนสงส าหรบทงแรงงานและสถานประกอบการ สถานประกอบการจะสามารถไลพนกงานออกไดกตอเมอมเหตจ าเปนทางการเงนจรง ๆ เทานน ส าหรบแรงงาน การลาออกกมตนทนสงเนองจากเปนการทงผลประโยชนและคาตอบแทนทสงขนในอนาคตซงขนอยกบระยะเวลาท างาน (tenure) ในสถานประกอบการนน ๆ (Tachibanaki & Ohta, 1994) ดวยเหตผลน อตราการลาออกในสถานประกอบการญปนจงอยในระดบทต ามากในปจจบน สถานประกอบการจงจ าเปนทจะตองมระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานทจะท าใหระดบผลตภาพของแรงงานสงมากทสดเพอทจะท าใหผลประกอบการสงทสด

2) ววฒนาการทางโครงสรางทางสถาบนของระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานของญปน

การแกปญหาดานการลงทนในทกษะฝมอแรงงานของญปนเปนการแกปญหาแบบแบงแยกกน (segmantalist approach) ซงตางจากกรณศกษาของเยอรมนถงแมวาโครงสรางทางสถาบนในสมยกอนยคอตสาหกรรมนนใกลเคยงกน ชวงเรมตนของยคอตสาหกรรม รฐบาลญปนพยายามผลกดนใหเกดการเคลอนยายของแรงงาน (labor mobility) ทสงขนโดยการพยายามท าใหภาคชางฝมอ (artisanal sector) มบทบาทนอยลงในการฝกอบรมและผลตแรงงาน ญปนในยคนคลายกบในกรณศกษาของเยอรมนซงมแรงงานทกษะสงจากภาคชางฝมอเคลอนยายเขาไปในภาคอตสาหกรรมจ านวนมาก แตแรงงานเหลานไมไดเขาไปท าหนาทในการผลตเทาไหรนกหากแตไปท าหนาทฝกอบรมและรบรองทกษะฝมอแรงงานทอยในสถานประกอบการ (Oyakata system)

แรงงานทกษะสงจากภาคชางฝมอสามารถท าหนาทฝกอบรมและรบรองทกษะแรงงานในสถานประกอบการไดเนองดวยนโยบายของรฐบาลญปนทสนบสนนใหแรงงานกลมนเรยนรจากผฝกอบรมทกษะ

47

แรงงานทรฐบาลญปนจดหามาจากตางประเทศ เชนประเทศเยอรมนหรอประเทศฝรงเศส การทสถานประกอบการญปนดงชางฝมอ Oyakata เหลานมาจางเปนผจดการฝกอบรมทกษะแรงงานถอเปนการแกไขปญหาการขาดทกษะฝมอแรงงานและปญหาความไมสมมาตรทางขอมลเกยวกบทกษะของแรงงาน แตกระนน ปญหาในชวงแรกคอตลาดแรงงานมอตราการลาออกสงและมการแกงแยงแรงงานทมทกษะกน สถานประกอบการในญปนจงใหความสนใจตอการแกไขปญหาการเคลอนยายของแรงงานมากกวาการดงอ านาจในการฝกอบรมและรบรองทกษะแรงงานดงเชนในกรณของประเทศเยอรมน แตการพงพาชาง Oyakata ไมสามารถแกปญหานไดมากนกเนองจากชาง Oyakata ท าหนาทเปนลกจางชวคราวในการฝกอบรมทกษะทไมไดเฉพาะเจาะจงกบสถานประกอบการทวาจาง และชางเหลานมอตราการเขาออก (turnover) สงเนองจากการวาจางเปนแบบอสระ นอกจากนนชาง Oyakata มกมธรกจเปนของตนเอง ดงนนทกษะฝมอแรงงานทแรงงานไดรบไปจะเปนทกษะฝมอทวไป

ในสภาวะทมความตองการทกษะฝมอแรงงานทมความเฉพาะเจาะจงและซบซอนขนเรอย ๆ เพอตอบสนองตอเทคโนโลยทเตบโตอยางรวดเรว โดยเฉพาะในอตสาหกรรมโลหะ สถานประกอบการในญปนพยายามแกปญหาอตราการลาออกของแรงงานและปญหาความขาดแคลนแรงงานทกษะสงโดยการแกไขโครงสรางการจดการของสถานประกอบการ ผานระบบการฝกอบรมในสถานประกอบการทมความซบซอน เสนทางกาวหนาทางอาชพทชดเจน และการการนตการวาจางตลอดชพ (lifelong employment) ทงหมดนเปนลกษณะเดนของอตสาหกรรมญปนในปจจบน

ความจ าเปนทจะตองพงชาง Oyakata ลดลงอยางตอเนองเมอแรงงานทสถานประกอบการฝกอบรมเองมระดบทกษะเพยงพอทจะท าหนาททดแทนในการเปนครฝกอบรมแรงงานรนใหม ๆ สถานประกอบการจงเรมสามารถทจะปรบทกษะฝมอทแรงงานไดรบใหตอบสนองตอความตองการมากขน และทกษะฝมอทเกดการลงทนขนจงกลายเปนทกษะทมความเฉพาะเจาะจงมากขนเรอย ๆ ตามความซบซอนของเทคโนโลยในแตละสถานประกอบการ การลงทนในลกษณะนเรมเพมก าลงการตอรองของแรงงานในสถานประกอบการมากขนเรอยๆ เพราะสถานประกอบการพยายามไมใหเกดความขดแยงระหวางฝายบรหารและกลมแรงงาน ท าใหแรงงานเรมมบทบาทในการรวมบทบาทในขนตอนการตดสนใจของสถานประกอบการและตอรองอตราคาจางใหแกสมาชก อตราการลาออกและการแกงแยงแรงงานจงลดลง

โครงสรางแรงจงใจอนเปนผลมาจากนโยบายการจางงานตลอดชพและเสนทางอาชพท าใหแรงงานมแรงจงใจทจะลงทนในทกษะตงแตกอนทจะเขาตลาดแรงงานเสยดวยซ า เนองจากการทจะไดงานทใหคาตอบแทนสงในสถานประกอบการขนาดใหญ แรงงานจ าเปนทจะตองมผลการเรยนทดตงแตตน นอกจากนการทจะไดเลอนขนต าแหนงในบรษท แรงงานจ าเปนทจะตองผานการฝกอบรมในสถานประกอบการทมความซบซอนสงและไดรบการรบรองทกษะฝมอโดยครผฝก นอกจากนกฎหมายเกยวกบการวาจางของญปนสนบสนนใหการวาจางแรงงานเปนในลกษณะตลอดชพ และท าใหการทสถานประกอบการจะไลพนกงานออกเปนขนตอนทยากและใชเวลาและตนทนนาน เนองจากการไลออกจะเปนไปไดกตอเมอสถานประกอบการ

48

ใกลลมละลาย ไดมความพยายามในการลดตนทนแรงงานดานอน ๆ และตองมการปรกษากบพนกงานในบรษทกอน

ดวยโครงสรางระบบการวาจางและกฎระเบยบของตลาดแรงงานทสนบสนนการวาจางตลอดชพและสนบสนนใหแรงงานมเสยงในการตดสนใจของสถานประกอบการ แรงงานจงมความมนใจไดเตมทวาการลงแรงกบการฝกอบรมกบทกษะฝมอแรงงานเฉพาะเจาะจงจะไมศนยเปลา ดลยภาพของระบบการฝกอบรมทกษะแรงงานของญปนในภาครวมจงเปนภาพทอตราการลาออกต าและระดบทกษะฝมอแรงงานเฉพาะเจาะจงสง

49

สวนท 3: ทบทวนแนวทางการแกปญหากบดกแรงงานทกษะต าของรฐบาลไทย

เนอหาสวนนจะเปนการทบทวนแนวทางในปจจบนทประเทศไทยใชในการแกไขปญหาแรงงานทกษะความร โดยแบงเปนสองสวน คอ 1) มาตรการท เกยวของกบระบบการผลตก าลงคนเพอปอนเขาสตลาดแรงงาน และ 2) มาตรการทเกยวของกบการพฒนาก าลงคนทอยในตลาดแรงงานอยแลว

ในขณะทความส าคญของระบบการผลตก าลงคนเพอปอนตลาดแรงงานจะเปนทเหนพองอยางกวางขวาง ระบบการพฒนาก าลงคนทอยในตลาดแรงงานอยแลวกลบยงไดรบความสนใจนอยกวา ทง ๆ ทระบบการพฒนาก าลงคนทมอยเดมจะมความส าคญไมนอยไปกวาระบบการผลตก าลงคนกลมใหมทยงไมไดเขาสตลาดแรงงาน และอนทจรงแลว ในบางบรบท การพฒนาก าลงคนทมอยเดมอาจจะมความส าคญมากกวาการผลตแรงงานชดใหมเสยดวยซ า ทงนเนองจาก ประการแรก ระบบการผลตแรงงานเปนการพฒนาทกษะความรแรงงานเพยงชวงเวลาสนๆ เมอเทยบกบชวงชวตการท างานของแตละคน ซงเปนชวงเวลาสวนใหญทแรงงานจะได (หรอควรจะได) พฒนาทกษะอาชพของตน ประการทสอง การทสภาพเศรษฐกจสงคม และโดยเฉพาะอยางยงวทยาการมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวมากขน หมายความกวาทกษะความรทแตละคนไดรบการฝกฝนมาในชวงกอนวยท างานมแนวโนมทจะลาสมยเรวขนเรอย ๆ ในบรบทเชนน ระบบการพฒนาก าลงคนทสงเสรมการเรยนรตอเนองจะยงมความส าคญมากกวาระบบการผลตก าลงคน ซงกระบวนการเรยนรมกยตลงเมอแรงงานไดกาวเขาสโลกการท างานจรง ประการสดทาย เนองจากอปทานแรงงานสวนใหญประกอบไปดวยแรงงานทอยในตลาดแรงงานอยแลว การยกระดบทกษะความรแรงงานในภาพรวมยอมเปนไปไมไดหากจะละเลยแรงงานกลมใหญกลมน

ดวยเหตทกลาวไป ขอบเขตเนอหาในสวนนจงครอบคลมทงมาตรการผลตก าลงคนทยงไมเขาสตลาดแรงงานและมาตรการพฒนาก าลงคนทอยในตลาดแรงงานอยแลว โดยจะใหน าหนกกบมาตรการในกลมหลงมากกวา เพราะเปนมาตรการทยงไมไดรบการศกษาอยางถถวนเทามาตรการในกลมแรก

3.1 มาตรการภาครฐในการผลตก าลงคนของไทย

กลไกการผลตก าลงคนเพอปอนเขาสตลาดแรงงานทส าคญทสดคอระบบการศกษาในประเทศ ซงกนความตงแตระบบการศกษากอนปฐมวยจนกระทงระบบการศกษาหลงระดบปรญญาเอก แตวตถประสงคของงานวจยชนนเนนไปทตลาดแรงงาน โดยเฉพาะแรงงานสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนหลก นกวจยจงก าหนดขอบเขตการศกษาเฉพาะระบบการศกษาสวนทท าหนาทปอนแรงงานเขาสตลาดแรงงานโดยตรง ซงหมายถงระบบอาชวศกษาและระบบอดมศกษา

นอกจากระบบการศกษาภายในประเทศ ซงเปนเครองยนตหลกในการปอนแรงงานเขาสภาคการผลต แตการกาวพนกบดกประเทศรายไดปานกลางนน ประเทศจะตองมความสามารถในการไลทนวทยาการเทคโนโลยในตางประเทศจงจะสามารถยกระดบการผลตในประเทศใหมศกยภาพในการแขงขนได ประเทศ

50

ก าลงพฒนาอยางประเทศไทยจงจ าเปนตองมกลไกในการผลตหรอน าเขาบคลากรทไดรบการศกษาและไดรบการพฒนาทกษะความรจากประเทศทมความกาวหนาทางดานวทยาการ เพอเขามามบทบาทในการถายทอดเทคโนโลยจากประเทศพฒนาแลวและมบทบาทในการเพมศกยภาพในการพฒนาเทคโนโลยภายในประเทศเอง

ดวยเหตทกลาวไป งานศกษาจงเพมเนอหาเกยวกบมาตรการส าคญสองประการทเกยวของกบการผลตและการน าเขาบคลากรทไดรบการพฒนาทกษะความรจากตางประเทศเขามาในบทวเคราะหของการศกษา โดยมาตรการแรกนนคอมาตรการการใหทนการศกษาเพอไปศกษาตอในตางประเทศ และมาตรการทสองคอมาตรการสงเสรมใหชาวตางชาตทมทกษะความรสงเขามาท างานในประเทศ

3.1.1 การผลตก าลงคนโดยภาคการศกษาในประเทศ

ระบบการศกษาเปนกลไกส าคญของรฐบาลในการเตรยมความพรอมใหแกบคลลากรในวยเรยนเพอปอนตลาดแรงงาน ในแตละป จะมบคลากรประมาณ 614,000 คนทส าเรจการศกษา โดยแบงเปนบคลากรระดบอาชวศกษาประมาณ 334,000 คน ระดบปรญญาตร 254,566 คน ปรญญาโท 24,370 คน และระดบปรญญาเอก 1,417 คน

1) การผลตก าลงคนระดบอาชวศกษา30

ระบบอาชวศกษาไทยประกอบไปดวยวทยาลยอาชวศกษาทงหมด 892 แหง31 โดยแบงเปนวทยาลยอาชวศกษาของรฐ สงกดส านกงานคณะกรรมการอาชวศกษา จ านวน 426 แหง และเปนวทยาลยอาชวศกษาของเอกชน ซงอยภายใตการก ากบของสงกดส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน (สช.) 32 อกจ านวน 481 แหง จากขอมลลาสดวทยาลยอาชวศกษาของรฐมนกเรยนในสงกดเปนจ านวน 687,061 คน ในขณะทวทยาลยอาชวศกษาของเอกชนจดการศกษาแกนกเรยนจ านวน 294,747 คน รวมกนแลวการอาชวศกษาไทยมนกเรยนในระบบทงหมดจ านวน 981,808 คน

โครงสรางหลกสตรอาชวศกษาแบงออกเปน 2 ระดบ คอการศกษาระดบระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) และระดบหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) ซงการศกษาทงสองระดบมารายละเอยดดงน

ระดบประกาศนยบตรวชาชพ

การเรยนการสอนระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) นนเปนการจดการศกษาใหแกผจบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน ซงการศกษาในหลกสตรระดบ ปวช. นใชระยะเวลาเรยนทงสน 3 ป โดยมเนอหาแตก

30 จาก (สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, 2559) 31 (ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและก าลงคนอาชวศกษา, 2560) 32 ปจจบนก าลงอยระหวางการยายโอนมาอยใตสงกดสงกดส านกงานคณะกรรมการอาชวศกษา

51

แขนงออกเปน 9 สาขาวชาหลก ไดแก สาขาชางอตสาหกรรม สาขาพาณชยกรรม สาขาศลปกรรม สาขาคหกรรม สาขาเกษตรกรรม สาขาประมง สาขาอตสาหกรรมทองเทยว สาขาอตสาหกรรมสงทอ และสาขาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

ผส าเรจการศกษาระดบ ปวช. นน ถาหากไมเลอกเขาสตลาดแรงงาน กจะมโอกาสศกษาตอไดโดยอาศย 2 ชองทางหลกคอ 1) เขาศกษาตอในระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) หรอ 2) เขาศกษาตอระดบอดมศกษา ซงในการทจะเขาศกษาในระดบมหาวทยาลยนน ผจบ ปวช. กจะตองผานกระบวนการคดเลอกไมตางจากผจบการศกษาระดบมธยมศกษา โดยอาจจะเปนการสอบแอดมชชน หรอการสอบรบตรงทมหาวทยาลยเปนผจดเอง และในบางกรณมหาวทยาลยกอาจจะมโควตาพเศษส าหรบผจบอาชวศกษา ทงนขนอยกบเงอนไขคณสมบตผสมครทแตละมหาวทยาลยจะเปนผก าหนด

ในป 2557 มนกเรยนระดบ ปวช. ทก าลงศกษาอยทงหมด 675,712 คน ซงคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 32 ของผทก าลงศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายและระดบ ปวช. ทงหมดรวมกน 33 เมอพจารณาประเภทสถานศกษาทเปนผจดการเรยนการสอนใหแกนกเรยนระดบ ปวช. นน จะพบวานกเรยนสวนใหญจ านวน 437,269 คน ซงคดเปนสดสวนรอยละ 65 นนศกษาอยในสถานศกษาสงกด สอศ. (ตอไปนจะเรยกวา วทยาลยอาชวศกษาของรฐ หรอ สถานศกษาของรฐ)34 ในขณะทนกเรยนอก 217,653 คน หรอประมาณรอยละ 32 นนเรยนอยในวทยาลยอาชวศกษาเอกชนภายใตสงกด สช. (ตอไปนจะเรยกวา วทยาลยอาชวศกษาเอกชน หรอ สถานศกษาเอกชน)35

นอกจาก สอศ. และ สช. ซงเปนหนวยงานตนสงกดของสถานศกษาอาชวศกษาสวนใหญแลว ยงมหนวยงานอนทมบทบาทจดการเรยนการสอนระดบ ปวช. อก 5 หนวยงาน ซงประกอบไปดวย 1) ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) 2) ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) 3) กรมสงเสรมการปกครองทองถน (สงกดกระทรวงมหาดไทย) 4) สถาบนบณฑตพฒนศลป (สงกดกระทรวงวฒนธรรม) และ 5) โรงเรยนชางฝมอทหาร (สงกดกระทรวงกลาโหม) โดยหนวยงานเหลานเปนผจดการศกษาใหแกนกเรยนระดบ ปวช. กลมเลก ๆ ทคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 3

ในแงสาขาวชาทเปดสอนนน นกเรยนระดบ ปวช. สวนใหญเรยนสาขาชางอตสาหกรรมและสาขาพาณชยกรรม ซงมสดสวนนกเรยนประมาณรอยละ 47 และ 46 ตามล าดบ โดยนกเรยนสาขาวชาชาง

33 จากขอมลป 2557 (ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและก าลงคนอาชวศกษา, 2557) 34 จ านวนนกเรยนอาชวศกษาในสถานศกษาของรฐเปนขอมลป 2557 โดยทงหมดมาจาก (ส านกงานคณะกรรมการสงเสรม

การศกษาเอกชน, ม.ป.ป.) 35 จ านวนนกเรยนอาชวศกษาในสถานศกษาเอกชนเปนขอมลป 2555 ซงเปนปลาสดทมขอมลเผยแพร โดยทงหมดมาจาก

(ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน, ม.ป.ป.)

52

อตสาหกรรมกวารอยละ 76 นนเรยนในวทยาลยอาชวศกษาของรฐ สวนนกเรยนสาขาวชาพาณชยกรรมนนมสดสวนทเรยนในสถานศกษาของรฐและของเอกชนนนใกลเคยงกน โดยประมาณรอยละ 46 ของนกเรยนสาขาพาณชยกรรมนนเรยนในสถานศกษาของรฐ

เมอเปรยบเทยบวทยาลยอาชวศกษาของรฐและเอกชนจะพบวาหลกสตรทเปดสอนในวทยาลยของรฐจะเนนสาขาชางอตสาหกรรมในขณะทวทยาลยของเอกชนจะเนนสาขาพาณชยกรรม โดยในกรณวทยาลยของรฐนน สาขาทมผเรยนมากทสดในป 2557 คอสาขาชางอตสาหกรรม ซงมนกเรยนทงหมด 242,763 คน คดเปนสดสวนรอยละ 56 จากจ านวนนกเรยนระดบ ปวช. ในสถานศกษาของรฐทงหมด รองลงมานนคอสาขาพาณชยกรรม และสาขาอตสาหกรรมทองเทยว ทมนกเรยนจ านวน 141,243 คน (รอยละ 32) และ 14,438 คน (รอยละ 3) ตามล าดบ ในทางกลบกน สาขาทวทยาลยของเอกชน เปดสอนมากทสดในป 2555 คอสาขาพาณชยกรรม ซงมนกเรยนจ านวน 166,763 คน คดเปนสดสวนรอยละ 66 จากจ านวนนกเรยนในวทยาลยเอกชนทงหมด และทรองลงมาคอสาขาชางอตสาหกรรม ซงมนกเรยนจ านวน 74,867 คน หรอคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 30

โดยใชขอมลกำรส ำรวจภำวะกำรท ำงำนของประชำกร36 นกวจยไดประมาณการวา ในป 2557 มนกเรยน ปวช. ทเพงจบการศกษาจ านวน 163,000 คน ทงนผเพงจบสวนใหญนนเลอกทจะศกษาตอ โดยมผจบเพยง 20,000 คน หรอคดเปนสดสวนรอยละ 13 ทเขาสตลาดแรงงาน ในขณะเดยวกน มผจบมากถง 129,000 คน หรอคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 79 เลอกทจะศกษาตอทนททจบ ซงรอยละ 95 ของผทศกษาตอนนเขาเรยนในหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) และอกรอยละ 5 เรยนตอในระดบอดมศกษา นอกเหนอจากสองกลมทกลาวไปแลวนน ยงมผจบอกจ านวน 14,000 คน ซงคดเปนสดสวนสงถงรอยละ 8 ทยงไมไดศกษาตอและยงไมไดประกอบอาชพใด ๆ

36 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2557)

53

ระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง

หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) นนเปดใหกบทงผจบการศกษาระดบ ปวช. และผจบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลายทเลอกศกษาตอในสายอาชพ ซงการศกษาในระดบ ปวส. นใชระยะเวลาการเรยนทงสนประมาณ 2 ป โดยเนอหาหลกสตรนนแตกแขนงออกเปน 9 สาขาวชาหลกเชนเดยวกบหลกสตรระดบ ปวช. ทงน ในกรณทผเขาศกษาเปนผทส าเรจการศกษาจากสายสามญ หรอเปนผทส าเรจการศกษาระดบ ปวช. แตเลอกเปลยนสาขาวชาเรยนในระดบ ปวส. จะตองเขาเรยนหลกสตรปรบพนฐานกอน ในขณะทผจบการศกษาระดบ ปวช. ทตรงสาขาจะสามารถเรมเรยนเนอหาหลกไดทนท

เมอผเรยนไดจบการศกษาระดบ ปวส. แลว หากไมเขาสตลาดแรงงาน กมโอกาสศกษาตอในระดบอดมศกษาในมหาวทยาลยบางแหงทเปดรบ ทงนแนวทางการศกษาตอนนม 2 รปแบบ โดยในรปแบบแรก ผจบการศกษาระดบ ปวส. สามารถเขาศกษาตอในหลกสตรปรญญาตร (ตอเนอง) ซงใชระยะเวลาการศกษา 2 ป โดยในปจจบนน หลกสตรตอเนองนยงมเพยง 2 สาขาทกระทรวงศกษาอนญาตใหเปดสอนได คอหลกสตรปรญญาเทคโนโลยบณฑต และหลกสตรปรญญาอตสาหกรรมศาสตรบณฑต ในรปแบบทสองนน ผจบการศกษาระดบ ปวส. ทเขาศกษาตอในหลกสตรปรญญาตรทวไป จะสามารถเทยบโอนหนวยกตบางสวนมาจากรายวชาทบรรจในหลกสตรระดบ ปวส. ซงการเทยบโอนนจะชวยยนระยะเวลาในการเรยนหลกสตรปรญญาตรใหลดลงเหลอ 3 ป จากในกรณปรกตทจะตองใชเวลาเรยน 4 ปจงจะส าเรจการศกษา

จากขอมลลาสดในป 2557 มนกเรยนระดบ ปวส. ทก าลงศกษาอยทงหมด 295 ,865 คน ซงคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 14 ของผทก าลงศกษาอยในระดบสงกวาการศกษาขนพนฐานทงหมด ทงน จากจ านวนนกเรยนระดบ ปวส. ทงหมด นกเรยนกวา 215,548 คน ซงคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 73 เปนผทศกษาอยในวทยาลยอาชวศกษาของรฐ ในขณะวทยาลยอาชวศกษาของเอกชนนนมนกเรยนอยจ านวน 74,039 คน ซงคดเปนสดสวนเพยงประมาณรอยละ 26 ของนกเรยนระดบ ปวส. ทงหมด

ในแงสาขาวชาทเปดสอนนน สดสวนนกเรยนระดบ ปวส. ในแตละสาขาวชานนแทบไมมความตางจากสดสวนนกเรยนในแตละสาขาวชาในระดบ ปวช. โดยประมาณรอยละ 46 ของนกเรยนระดบ ปวส. เรยนสาขาชางอตสาหกรรม ในขณะทอกรอยละ 47 นนเรยนสาขาพาณชยกรรม

เมอแบงวทยาลยออกเปนกลมวทยาลยอาชวศกษาของรฐและเอกชนแลว ยงพบวารปแบบการกระจายตวของนกเรยนระดบ ปวส. ในสาขาตาง ๆ กไมตางจากระดบ ปวช. มากนก กลาวคอ สาขาวชาระดบ ปวส. ทมการเปดสอนมากทสดในวทยาลยอาชวศกษาของรฐนนกยงคงเปนสาขาชางอตสาหกรรม โดยไดมการเปดสอนใหแกนกเรยนจ านวน 117,011 คน ซงคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 54 ของนกเรยนระดบ ปวส. ทศกษาในวทยาลยอาชวศกษาของรฐ และคดเปนประมาณรอยละ 83 ของนกเรยนชางอตสาหกรรมระดบ ปวส. ทงหมด ทรองลงมาคอสาขาพาณชยกรรม ซงมจ านวนนกเรยน 80,230 คน ซงคดเปนสดสวนรอยละ 54 ของนกเรยนระดบ ปวส. ทศกษาในวทยาลยอาชวศกษาของรฐ และคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 55 ของ

54

นกเรยนในสาขาดงกลาว ในทางกลบกน สาขาวชาทวทยาลยอาชวศกษาเอกชนเปดสอนมากทสดคอสาขาพาณชยกรรม ซงมจ านวนนกเรยนถง 65,026 คน คดเปนสดสวนมากถงรอยละ 70 สวนสาขาทรองลงมานนคอสาขาชางอตสาหกรรม ซงมนกเรยนทงสน 24,817 คน คดเปนสดสวนเพยงรอยละ 27

จากการประมาณการ37 คาดวาจากนกเรยน ปวส. ทเพงจบการศกษาเปนจ านวน 171,000 คน มผจบประมาณ 104,000 คน ซงคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 61 ทเลอกเขาสตลาดแรงงาน และมผจบจ านวน 39,000 หรอคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 23 คน ทเลอกศกษาตอ ทงนผทเลอกศกษาตอนนเกอบเขาหมดเขารบการศกษาในระดบปรญญาตร นอกเหนอจากสองกลมทกลาวไปแลวนน ยงมผจบอกจ านวน 28,000 คน ซงคดเปนสดสวนสงถงรอยละ 16 ทยงไมไดศกษาตอและยงไมไดประกอบอาชพใด ๆ

2) การผลตระดบปรญญาตรหรอสงกวา

ระบบอดมศกษาไทยประกอบไปดวยสถาบนการศกษาจ านวนทงสน 138 แหง ซงจากการจดหมวดหมโดยส านกงานคณะกรรมการอดมศกษา สามารถแบงออกไดเปน 8 กลม คอ 1) มหาวทยาลยรฐก าจดรฐ 10 แหง 2) มหาวทยาลยราชภฏ 38 แหง 3) มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล 9 แหง 4) มหาวทยาลยรฐในก ากบ 18 แหง 5) มหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบ 2 แหง 6) มหาวทยาลยเอกชน 37 แหง 7) วทยาลยเอกชน 15 แหง และ 8) สถาบนการศกษาเอกชนอน ๆ 8 แหง ในป 2558 มจ านวนนสตนกศกษาในระบบอดมศกษาทงหมด 1,953,970 คน38

หากแบงตามประเภทของสถานศกษา จะพบวานกศกษากวารอยละ 86.1 ศกษาอยในสถาบนการศกษาของรฐ โดยนสตนกศกษากลมใหญทสดศกษาในมหาวทยาลยราชภฏ (รอยละ 26.7) ตามมาดวยมหาวทยาลยรฐในก ากบ (รอยละ 18.9) และมหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบ (รอยละ 18.9) ตามทแสดงในตารางท 9

37 โดยใชฐานขอมล (ส านกงานสถตแหงชาต, 2557) 38 จากขอมลจ านวนนกศกษารวม (ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, ม.ป.ป.)

55

ตำรำงท 9 จ ำนวนนสตนกศกษำในป 2558 แบงตำมประเภทสถำนศกษำ ประเภทสถานศกษา จ านวนนสตนกศกษา (คน) สดสวน มหาวทยาลยรฐจ ากดรบ 177,600 9.1% มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล 145,814 7.5% มหาวทยาลยราชภฏ 522,122 26.7% มหาวทยาลยรฐในก ากบ 467,199 23.9% มหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบ 369,183 18.9% มหาวทยาลยเอกชน 236,705 12.1% วทยาลยเอกชน 27,764 1.4% สถาบนเอกชน 7,583 0.4%

รวม 1,953,970 100.0% ทมา: ค านวณโดยคณะวจย จากขอมล (ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, ม.ป.ป.)

หลกสตรการเรยนการสอนระดบอดมศกษาแบงออกเปน 3 ระดบ คอ 1) ระดบปรญญาตรและประกาศนยบตรบณฑต 2) ระดบปรญญาโทและประกาศนยบตรบณฑตชนสง และ 3) ระดบปรญญาเอก โดยในแตละระดบนน มหาวทยาลยแตละแหงมอสระสามารถออกแบบหลกสตรการเรยนการสอนไดเอง ทงนตองเปนไปตามหลกเกณฑทประกาศและไดรบการรบรองโดยส านกงานคณะกรรมการอดมศกษา เมอแบงตามระดบการศกษา พบวานสตนกศกษาสวนใหญศกษาอยในระดบปรญญาตร ดงทแสดงในตารางท 10

ตำรำงท 10 จ ำนวนนสตนกศกษำในป 2558 แบงตำมระดบกำรศกษำ ระดบการศกษา จ านวนนสตนกศกษา (คน) สดสวน

ปรญญาตรและประกาศนยบตรบณฑต 1,756,546 89.9% ปรญญาโทและประกาศนยบตรบณฑตชนสง 174,157 8.9% ปรญญาเอก 23,267 1.2% รวม 1,953,970 100.0% ทมา: ค านวณโดยคณะวจย จากขอมล (ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, ม.ป.ป.)

ระบบอดมศกษาไทยมการรบนสตนกศกษาใหมในแตละปคอนขางจะคงท ซงโดยเฉลยแลวในแตละปจะมนสตนกศกษาใหมประมาณ 550,000 คน ตามทแสดงในตารางท 11 และเมอพจารณาตามระดบการศกษา จะพบวานกศกษาใหมสวนใหญเขาศกษาในระดบปรญญาตร ดงทแสดงในตารางท 12

56

ตำรำงท 11 จ ำนวนนสตนกศกษำใหมในมหำวทยำลยของรฐและสถำนศกษำเอกชน ปการศกษา มหาวทยาลยของรฐ สถานศกษาเอกชน รวม 2554 475,490 85,060 560,550 2555 443,746 84,806 528,552 2556 457,896 83,281 541,177 2557 456,410 91,330 547,740 ทมา: ค านวณโดยคณะวจย จากขอมล (ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, ม.ป.ป.)

ตำรำงท 12 จ ำนวนนสตนกศกษำใหมในป 2557 แบงตำมระดบกำรศกษำ ระดบการศกษา จ านวนนสตนกศกษา (คน) สดสวน

ปรญญาตรและประกาศนยบตรบณฑต 493716 90.1% ปรญญาโทและประกาศนยบตรบณฑตชนสง 49514 9.0% ปรญญาเอก 4510 0.8% รวม 547740 100.0% ทมา: ค านวณโดยคณะวจย จากขอมล (ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, ม.ป.ป.)

จากขอมลลาสด ในป 2557 มผส าเรจการศกษาระดบอดมศกษาทงหมด 271,535 คน แบงเปนบณฑตระดบปรญญาตร รอยละ 90 ระดบปรญญาโท รอยละ 9 และระดบปรญญาเอก รอยละ 1 ในระดบปรญญาตร ผส าเรจการศกษาสวนใหญส าเรจการศกษาจากมหาวทยาลยของรฐหรอในก ากบของรฐ (รอยละ 36) และทรองลงมาคอมหาวทยาลยราชภฏ (รอยละ 29) ผส าเรจการศกษาระดบปรญญาตรจากสถาบนการศกษาเอกชนคดเปนสดสวน (รอยละ 14) ในระดบบณฑตศกษานน ผส าเรจการศกษาเกอบทงหมดส าเรจการศกษาจากมหาวทยาลยของรฐหรอในก ากบของรฐ ซงคดเปนสดสวนรอยละ 59 ของผส าเรจการศกษาระดบปรญญาโท และคดเปนสดสวนรอยละ 71 ของผส าเรจการศกษาระดบปรญญาเอก

เมอเปรยบเทยบจ านวนผเขาเรยนระดบอดมศกษากบจ านวนผส าเรจการศกษา พบวาในระดบปรญญาตร อตราการส าเรจการศกษาของมหาวทยาลยราชภฏ มหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบ และมหาวทยาลยเอกชนคอนขางต า นนคอมอตราการส าเรจการศกษานอยกวารอยละ 50 โดยเฉพาะมหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบทมอตราการส าเรจเพยง 1 ใน 4 สวนในระดบปรญญาโทนน นาสงเกตวาอตราการส าเรจการศกษาของมหาวทยาลยราชภฏและมหาวทยาลยเอกชนสงมาก นนคอมอตราการส าเรจสงถงรอยละ 93 สวนในระดบปรญญาเอก อตราการส าเรจการศกษาของมหาวทยาลยราชภฏและมหาวทยาลยเอกชนสงกวาอตราการส าเรจการศกษาของมหาวทยาลยรฐทวไป โดยเฉพาะโครงการปรญญาเอกของมหาวทยาลยเอกชนมอตราการส าเรจการศกษาสงถงรอยละ 79 ในขณะทอตราการส าเรจการศกษาของมหาวทยาลยรฐหรอในก ากบของรฐอยทประมาณรอยละ 33

57

ตำรำงท 13 จ ำนวนนสตนกจบใหมในป 2557 แบงตำมระดบกำรศกษำ และประเภทสถำนศกษำ ระดบปรญญาตร ประเภทสถานศกษา จ านวนผส าเรจการศกษา (คน) สดสวน มหาวทยาลยของรฐหรอในก ากบของรฐ 88,717 36% มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล 30,046 12% มหาวทยาลยราชภฏ 70,703 29% มหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบ 20,810 8% สถาบนการศกษาเอกชน 35,290 14% รวม 245,566 100% ระดบปรญญาโท ประเภทสถานศกษา จ านวนผส าเรจการศกษา (คน) สดสวน มหาวทยาลยของรฐ 14,332 59% มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล 400 2% มหาวทยาลยราชภฏ 2,635 11% มหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบ 1,160 5% สถาบนการศกษาเอกชน 5,843 24% รวม 24,370 100% ระดบปรญญาเอก ประเภทสถานศกษา จ านวนผส าเรจการศกษา (คน) สดสวน มหาวทยาลยของรฐ 1,000 71% มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล 5 0% มหาวทยาลยราชภฏ 94 7% มหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบ 15 1% สถาบนการศกษาเอกชน 303 21% รวม 1,417 100% รวมทกสถาบนการศกษา ระดบการศกษา จ านวนผส าเรจการศกษา (คน) สดสวน

ระดบปรญญาตร 245,566 90% ระดบปรญญาโท 24,370 9% ระดบปรญญาเอก 1,417 1%

รวม 271,353 100% ทมา: ค านวณโดยคณะวจย จากขอมล (ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, ม.ป.ป.)

58

ตำรำงท 14 อตรำกำรส ำเรจกำรศกษำของนสตนกศกษำระดบอดมศกษำ จ ำแนกตำมประเภทสถำนศกษำ ระดบปรญญาตร

ประเภทของสถานศกษา จ านวนนสตนกศกษาใหมเฉลย

ระหวางป 2554 ถงป 2557 จ านวนผส าเรจการศกษา

ในปการศกษา 2557 อตราการส าเรจ

การศกษา

มหาวทยาลยของรฐหรอในก ากบของรฐ 136,632 88,717 65% มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล 43,560 30,046 69% มหาวทยาลยราชภฏ 146,210 70,703 48% มหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบ 81,837 20,810 25% สถาบนการศกษาเอกชน 79,204 35,290 45% รวม 487,444 245,566 50% ระดบปรญญาโท

ประเภทของสถานศกษา จ านวนนสตนกศกษาใหมเฉลย

ระหวางป 2554 ถงป 2557 จ านวนผส าเรจการศกษา

ในปการศกษา 2557 อตราการส าเรจ

การศกษา

มหาวทยาลยของรฐหรอในก ากบของรฐ 26,075 14,332 55% มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล 691 400 58% มหาวทยาลยราชภฏ 2,820 2,635 93% มหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบ 15,274 1,160 8% สถาบนการศกษาเอกชน 6,299 5,843 93% รวม 51,159 24,370 48%

ระดบปรญญาเอก

ประเภทของสถานศกษา จ านวนนสตนกศกษาใหมเฉลย

ระหวางป 2554 ถงป 2557 จ านวนผส าเรจการศกษา

ในปการศกษา 2557 อตราการส าเรจ

การศกษา

มหาวทยาลยของรฐหรอในก ากบของรฐ 3,008 1,000 33% มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล 19 5 26% มหาวทยาลยราชภฏ 257 94 37% มหาวทยาลยรฐไมจ ากดรบ 229 15 7% สถาบนการศกษาเอกชน 384 303 79% รวม 3,897 1,417 36%

ทมา: (ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, ม.ป.ป.)

3) การประเมนประสทธผลระบบการผลตก าลงคนดวยการวเคราะหอตราการรวไหล

หนงในบทบาทส าคญของระบบการศกษาคอการผลตก าลงคนเพอตอบสนองความตองการในตลาดแรงงาน ซงหมายถงความตองการนายจาง การประกอบธรกจสวนตว และเปาหมายการพฒนาเศรษฐกจและอตสาหกรรมของรฐบาล ความสอดคลองกนระหวางก าลงคนทผลตโดยระบบการศกษากบความตองการของตลาดแรงงานจงเปนดชนชวดทส าคญในการบงบอกความส าเรจหรอความลมเหลวของระบบการศกษา

59

ในโลกอดมคต การน าจ านวนผจบการศกษาทมทกษะความรในสาขาและระดบตาง ๆ มาเปรยบเทยบกบความตองการทกษะความรตาง ๆ ในตลาดแรงงานจะชวยบอกความสอดคลองกนของระบบการศกษาและความตองการของตลาดแรงงานได แตในโลกจรง เปาหมายทประสงคนนเปนไปไมได เพราะขอมลฝงผจบการศกษานนมเพยงขอมลวฒการศกษา ซงเปนคนละอยางกนกบทกษะความร ยกตวอยางเชน คนสองคนทส าเรจการศกษาวศวกรรมศาสตรโยธาเหมอนกน ไมจ าเปนตองมชดทกษะเหมอนกน คนหนงอาจจะมความเชยวชาญในเชงทฤษฎในขณะทอกคนอาจจะช านาญงานในเชงปฏบต เปนตน ทส าคญไปกวานน ในขณะทการใชวฒการศกษาอาจเปนตวเทยบเคยง (proxy) ของทกษะความรไดบาง (แมวาจะเปนตวเทยบเคยงทไมสมบรณ) แตเนองจากไมมขอมลใด ๆ ทสามารถบงบอกความตองการตลาดแรงงานดานทกษะความรอยเลย

ดวยขอจ ากดดงกลาวท าใหไมสามารถเปรยบเทยบอปทานแรงงานทผลตโดยภาคการศกษาเขากบอปสงคแรงงานในตลาดแรงงานไดโดยตรง นกวจยจงตองอาศยอตราการรวไหลของผจบสาขาตาง ๆ เปนตวชวดแทน

ก าหนดให แทนจ านวนผการศกษาในสาขา และท างานในสาขา โดยท เปนเซตของอาชพทงหมด อตราการการรวไหล นยามโดย

∑

ก าหนดให เปนชดของทกษะความรของผส าเรจการศกษาในสาขา และ เปนชดของทกษะความรทจ าเปนตองใชในการท างานในสาขา

ให √ เปนฟงชนระยะทาง (Euclidian Distance) ระหวางจด และจด ก าหนดใหตนทนคาเสยโอกาสจากการทผจบสาขา ไปท างานในสาขา นยามโดย

ทงน เนองจากการท างานในสาขาทตนเองไมไดเรยนมานนจะท าใหการลงทนในทกษะบางสวนทเรยนมาไมไดใชประโยชน ฉะนนจงก าหนดให เปนฟงกชนเพม ภายใตแบบจ าลองน ผจบสาขา จะเลอกอาชพในสาขา ซงลดตนทนคาเสยโอกาสใหนอยทสด นนคอ

โดยท เปนเซตของสาขาอาชพทผจบสามารถเลอกได

ในกรณทระบบการศกษาผลตก าลงคนสอดคลองกบความตองการตลาดแรงงานอยางสมบรณแบบ จะได ในกรณน ผจบการศกษาสาขา ทกคนจะเลอกสาขาอาชพ ซงจะท าให ในทก ๆ สาขาการศกษา

ในกรณทระบบการศกษาไมสอดคลองกบตลาดแรงงาน จะมผจบบางสวนทสามารถเลอกสาขาอาชพ ในขณะทผจบคนอนๆ จะตองหนไปประกอบอาชพทตนเองไมไดเรยนมาโดยตรง ยง เขาใกลหนงก

60

ยงหมายความวาระบบการศกษาสอดคลองกบความตองการแรงงานนอย ผจบการศกษาจ านวนมากจงหนไปประกอบอาชพทตนเองไมไดเรยนมาโดยตรง ซงท าใหการลงทนดานการศกษาใหผลตอบแทนต ากวาทควรจะเปน

จากการศกษาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย39 ซงใชขอมลจากการส ารวจภาวะการท างานของประชากร พบวามอตราการรวไปของผจบการศกษาสายวทยาศาสตรและเทคโนโลยสงมาก นนคอประมาณรอยละ 74.7 ของผส าเรจการศกษาไมไดท างานในสาขาทตนเองเรยนมา

เมอแบงการวเคราะหอตราการรวไหลโดยแบงตามระดบการศกษา การศกษาพบวาอตราการรวไหนนนสงสดในการศกษาระดบ ปวช. และคอยๆ ลดลงเรองตามระดบการศกษาทสงขน ดงทแสดงในตารางท 15

ตำรำงท 15 อตรำกำรรวไหลของผจบกำรศกษำระดบตำง ๆ ระดบการศกษา อตราการรวไหล

ปวช. 94.5 ปวส. 89.1 ปรญญาตร 54.9 ปรญญาโท 39.3 ปรญญาเอก 9.3 ทงหมด 74.7

ทมำ: ดดแปลงจำก (สถำบนวจยเพอกำรพฒนำประเทศไทย, 2559)

ขอคนพบทกลาวไปนนแสดงใหเหนวาระบบอาชวศกษาไทยมปญหาสาหส ดงทเหนไดจากการทมผจบ ปวช. ถงรอยละ 94.5 ไมไดท างานในสาขาทตนเองเรยนมา และมผจบ ปวส. กวารอยละ 89.1 ท างานไมตรงกบสาขาเรยน นอกจากตวเลขอตรารวไหลของผจบอาชวศกษาจะสงกวา อตราการรวไหลของผจบการศกษาระดบมหาวทยาลยอยางเทยบกนไมไดแลว ทงนควรระลกวา การศกษาอาชวศกษานนเปนการเรยนการสอนเนอหาวชาชพ ซงมความเฉพาะเจาะจงมากกวาการศกษาในมหาวทยาลย ทมเนอหากวางกวาการเรยนอาชวศกษาเพราะหลกสตรการเรยนการสอนในมหาวทยาลยเปนเนอหาเชงวชาการไมมากกนอย ทงนหมายความวา หากเปรยบเทยบกนแลว ผจบการศกษาในระดบมหาวทยาลยทท างานไมตรงสายจะมโอกาสไดใชทกษะความรทเรยนมามากกวาผจบการศกษาในระดบอาชวศกษา ซงจะมโอกาสนอยมากทจะไดใชทกษะอำชพทเรยนมาหากไมประกอบอำชพตรงตามสาขา

การทระบบอาชวศกษามอตราการรวไหลสงมากนนเปนเครองบงชวาปญหาส าคญของการอาชวศกษาไทยคอปญหาดานคณภาพ ซงสอดคลองผลการวจยปญหาระบบอาชวศกษาสายเทคนคโดยสถาบนวจยเพอ

39 (สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, 2559)

61

การพฒนาประเทศไทย40 ทชวาปญหาของระบบอาชวศกษาไทยเปนปญหาดานคณภาพ (ผจบไมมทกษะความรทนายจางตองการ) มากกวาจะเปนปญหาดานปรมาณ (มผจบอาชวศกษาไมเพยงพอ)

โดยอาศยขอมลการส ารวจภาวะการท างานของประชากร41 และการส ารวจความตองการแรงงานของสถานประกอบการ42 ภาพท 21 แสดงใหเหนวา ในป 2556 ภาคธรกจมความตองการจางแรงงานชางเทคนคระดบ ปวส.43 ประมาณ 35,000 คน ในขณะทระบบอาชวศกษาไดผลตผชางเทคนคระดบ ปวส . ออกมาประมาณ 127,000 คน หรอคดเปนประมาณ 3.6 เทาของความตองการแรงงานในปเดยวกน อยางไรกตาม จากจ านวนผจบมากกวาแสนคนนน มผจบเพยงประมาณ 18,000 คน หรอราวรอยละ 14 ทเขาท างานในสาขาอาชพชางเทคนค ท าใหเกดสวนตางระหวางความตองการแรงงานชางเทคนคและผจบ ปวส. สายเทคนคทเขาท างานในสาขาดงกลาวกวา 17,000 คน หรอคดเปนกวารอยละ 49 ของจ านวนชางเทคนคทสถานประกอบการตองการ ฉะนน จงเปนทชดเจนวาปญหาความขาดแคลนแรงงานชางเทคนคไมไดเกดจากการทมผเรยนอาชวศกษาไมพอ และการเพมจ านวนผเรยนอาชวศกษาไมใชการแกปญหาทตรงจด

การเกดภาวะความขาดแคลนแรงงานชางเทคนคระดบ ปวส. ในขณะทมผจบมากกวาความตองการบงชวาผจบ ปวส. สวนใหญขาดทกษะความรทนายจางตองการ กลาวคอ ในขณะทมความขาดแคลนแรงงานชางเทคนคระดบ ปวส. ราว 17,000 ต าแหนงนน มผจบ ปวส. สายเทคนคประมาณ 26,000 คน หรอราวรอยละ 20 ทไมไดท างานหรอเรยนตอ และมผจบมากถงประมาณ 59,000 คน หรอราวรอยละ 47 ทท างานสาขาอาชพทไมใชชางเทคนค ทง ๆ ทโดยเฉลยแลว ผประกอบอาชพชางเทคนคมรายไดมากกวาอาชพทว ๆ ไปราวรอยละ 17

สาเหตทผจบ ปวส. สวนใหญไมท างานชางเทคนคไมเปนเปนเพราะผจบฯ มทางเลอกประกอบอาชพอนทใหผลตอบแทนดกวา แตนาจะเปนเพราะผจบเหลานนขาดคณสมบตทนายจางตองการ ซงจากภาพท 20

40 (สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, 2559) 41 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2556) 42 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2556) 43 มสาเหต 2 ประการท (สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, 2559) วเคราะหปญหาคณภาพระบบอาชวศกษาโดย

เจาะกลมไปทการศกษาระดบ ปวส. ประการแรก ผจบอาชวศกษาระดบ ปวช. กวา 79% เขาศกษาตอในระดบ ปวส. หรอในระดบปรญญาตรภายใน 1 ปทจบการศกษา ฉะนน ในทางปฏบตแลว การศกษาระดบ ปวช. จงเปนทางผานไปสการศกษาในระดบสงกวาในลกษณะเดยวกนกบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย และไมไดเปนกลไกทผลตแรงงานเขาสตลาดแรงงานโดยตรง ดวยเหตน การวเคราะหปญหาคณภาพระบบอาชวศกษาโดยการเปรยบเทยบอปสงคและอปทานแรงงานระดบ ปวช. จงเปนการวเคราะหทผดฝาผดตว ประการถดมา การส ารวจความตองการแรงงานของสถานประกอบการไมไดแยกความตองการแรงงานระดบ ปวช. ออกจากความตองการแรงงานระดบมธยมศกษาตอนปลาย ท าใหไมมขอมลความตองการแรงงานระดบ ปวช. เพอน ามาเปรยบเทยบ

62

จะเหนไดวา ในขณะทมอปทานแรงงานชางเทคนคและชางฝมอมากกวาอปสงค แตนายจางกลบเลอกทจะจางงานผส าเรจการศกษาระดบปรญญาตร (43%) มาท างานชางเทคนคมากกวาทจะจางผจบปวส. (27%) ในทางกลบกน นายจางเลอกทจะจางผจบการศกษาขนบงคบหรอต ากวา (51%) มาท างานชางฝมอ แทนทจะจางผจบปวช. หรอมธยมศกษาตอนปลาย (31%) ขอมลทกลาวไปนนระบวา ส าหรบนายจางแลว การไดส าเรจการศกษาระดบอาชวศกษาไมไดมมลคาเพมมากนก กลาวคอ ส าหรบอาชพชางเทคนค ซงตองอาศยความรประกอบกบทกษะ นายจางเลอกทจะจางผจบปรญญาตรมาฝกทกษะเองเพราะมความรดกวาผจบปวส. ในขณะเดยวกน ส าหรบอาชพชางฝมอ ซงตองอาศยการฝกอบรมทกษะฝมอ นายจางเลอกทจะจางผจบการศกษาเพยงภาคบงคบมาฝกฝมอเอง ทง ๆ การจางผจบปวช. จะประหยดตนทนฝกอบรมของสถานประกอบการไดถาหากผจบปวช. มทกษะฝมอตรงความตองการนายจาง

ภำพท 20 สดสวนควำมตองกำรแรงงำนชำงเทคนคและชำงฝมอ แยกตำมระดบกำรศกษำ

ทมำ: กำรส ำรวจควำมตองกำรแรงงำนของสถำนประกอบกำร 2556 โดยส ำนกงำนสถตแหงชำต

ปญหาคณภาพของระบบอาชวศกษา นอกจากจะสงผลใหเกดปญหาขาดแคลนแรงงานทกษะอาชพดงทไดกลาวไปแลว ปญหาคณภาพยงจะสงผลใหเกดปญหาในเชงปรมาณตามมา กลาวคอ ตราบใดทระบบอาชวศกษามคณภาพต าจนท าใหผจบสายอาชพไมสามารถแขงขนกบผจบสายสามญได การศกษาสายอาชพกยอมไมใชทางเลอกทดส าหรบผเรยนและผปกครอง ฉะนน ในระบบการศกษาทเปดอสระใหผเรยนไดเลอกเรยนในสาขาทตนเองตองการ ซงอปสงคความตองการการศกษาสายอาชวศกษาขนอยกบโอกาสในการประกอบอาชพและรายไดในอนาคตของผจบ การเพมจ านวนผเรยนอาชวศกษายอมเปนไปไมไดหากไมมการยกเครองระบบอาชวศกษาใหมคณภาพทดเทยมกบสายสามญ

63

ภำพท 21 ผจบ ปวส. สำยเทคนค ท ำงำนชำงเทคนคและชำงฝมอนอย แมเงนเดอนดกวำอำชพอน

หมำยเหต: ตดอำชพหมวด 1 (ผบรหำรและขำรำชกำรชนสง) และหมวด 2 (ผประกอบวชำชพชนสง) ออก

ทมำ: (สถำบนวจยเพอกำรพฒนำประเทศไทย, 2559) โดยใชขอมลจำกส ำนกงำนสถตแหงชำต

โดยสรป การวเคราะหอตราการรวไหลไดแสดงใหเหนวา ในขณะทระบบการศกษาในทกระดบมปญหาความไมสอดคลองกบความตองการตลาดแรงงาน แตระบบอาชวศกษาไทยมปญหาเชงคณภาพรนแรงเปนพเศษ การปฏรประบบอาชวศกษาโดยการปรบปรงคณภาพจงเปนวาระส าคญล าดบตนๆ ของมาตรการแกไขปญหาความขาดแคลนแรงงานทกษะของไทย

64

3.1.2 โครงการทนการศกษาตอในตางประเทศ

โครงการรฐบาลในการสงคนไปศกษาตอในตางประเทศเปนเครองมอส าคญทในผลตบคลากรทสามารถเขาถงวทยาการลาสดจากประเทศทเปนผผลตคดคนเทคโนโลยใหมๆ และชวยใหประเทศไทยสามารถเชอมโยงระบบนวตกรรมในประเทศเขาสเครอขายระบบนวตกรรมของประเทศพฒนาแลว แตเนองจากมาตรการการใหทนการศกษานนก าลงอยในระหวางการวจยในโครงการ (TDRI - 2559) งานศกษาชนนจงขอไมลงรายละเอยดเกยวกบมาตรการดงกลาวในโครงการวจยชนน แตเพอใหไดภาพทครบถวน จงขอเสนอผลการคนควาเบองตนจากงานวจยทไดกลาวไป ทงน โดยสรป ระบบการใหทนการศกษาในปจจบนมจดออนส าคญ 3 ประการ คอ

1. ระบบการใหทนในปจจบนไมเชอโยงการทศทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ ทงนเปนเพราะประเทศไทยยงขาดนโยบายอตสาหกรรมทมความชดเจน

2. ไมสามารถวางแผนการใหทนการศกษาได เพราะไมมขอมลความตองการก าลงคน ทงในปจจบนและในอนาคต

3. มหนวยงานทรบผดชอบโครงการใหทนหลายหนวยงาน ทงทมตนสงกดเดยวกนและอยตางตนสงกด ท าใหการบรหารโครงการทนการศกษาเปนไปอยางแยกสวน

จดออนส าคญ 3 ประการท าใหผลตอบแทนจากโครงการทนการศกษาเกดปญหาส าคญสองประการ ประการแรก รฐบาลและสาธารณะชนไมสามารถใชประโยชนจากผรบทนการศกษาไดเตมท ทงน นอกจากการทผรบทนบางสวนไมไดมความรตรงกบความตองการของหนวยงานตนสงกดแลว งานวจยดงกลาวยงพบวาผรบทนจ านวนไมนอยยงไมสามารถเขาบรรจท างานไดแมวาจะไดส าเรจการศกษาเรยบรอยแลว ประการทสอง การบรหารทนการศกษาแบบแยกสวนยงท าใหเกดประกฎการณการแยงตวผสมครทนระหวางหนวยงานใหทนดวยกนเอง ทงนเปนเพราะ ในมมมองตนสงกดผใหทนแลว ทนการศกษาทจายออกไปเปนเหมอน “ของฟร” จงไมมความจ าเปนตองมการวางแผนการใชประโยชนจากนกเรยนทนเตมท

3.1.3 มาตรการสงเสรมใหชาวตางชาตทมทกษะความรสงเขามาท างานในประเทศ

การกาวจากโครงสรางเศรษฐกจจากการผลตแบบแรงงานเขมขนไปสการผลตทมผลตภาพสงและมนวตกรรมนนจ าเปนตองอาศยบคลากรทมความรความสามารถสง โดยมาตรการในระยะยาวนนยอมหมายถงการปฏรประบบการศกษาและพฒนาระบบการลงทนพฒนาฝมอแรงงาน ทวาความไมแนนอนของสภาพการเมองทเปนอยในปจจบนท าใหการมาตรการระยะยาวทกลาวไปนนเปนสงทยงหางความเปนจรง มาตรการระยะสนเพอดงดดบคลากรทมศกยภาพสงจากตางประเทศจงเปนสงจ าเปนส าหรบการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย ซงเปนวาระส าคญทรอไมได

65

1) ระบบการใหใบอนญาตท างานแรงงานตางดาวของไทย

แมการดงดดชาวตางชาตทมทกษะสงจะเปนเครองมอส าคญในการพฒนาประเทศ แตแนวนโยบายดานแรงงานตางดาวของไทยทเปนอยนนยงมเปาหมายหลกอยทการเพมการลงทนและการจางงานในภาคเอกชน ท าใหหลกเกณฑการพจารณาออกใบอนญาตท างานชาวตางชาตจงใหความส าคญกบสดสวนเงนลงทนตอจ านวนลกจางตางชาตและสดสวนจ านวนลกจางไทยตอจ านวนลกจางตางชาตเปนหลก 44 และดวยเหตทหลกเกณฑการออกใบอนญาตฯ ยงไมมความชดเจนเกยวกบขอก าหนดดานทกษะความรของแรงงานตางชาต ท าใหระบบแรงงานตางดาวของไทยนนมใบอนญาตเพยงประเภทเดยว และไมมมาตรการทใหสทธพเศษแกแรงงานตางชาตทมทกษะสง นอกจากนแลว กระบวนการอนมตใหชาวตางชาตสามารถพ านกและท างานในประเทศไดนนยงมความยงยากซบซอนเพราะอ านาจตดสนใจกระจดกระจายอยหลายหนวยงาน ดวยเหตน นอกจากสถานประกอบการทตองการจางงานชาวตางชาตทมทกษะสงจะไมไดรบสทธพเศษใด ๆ แลว ยงมตนทนทเกดจากความดอยประสทธภาพของระบบราชการอกดวย จากการสมภาษณ ผวจยพบวาความตนทนทเกดจากความยงยากและทบซอนของกระบวนการเขามาท างานในประเทศของชาวตางชาตเปนอปสรรคส าคญทท าใหสถานประกอบการบางแหงประสบปญหาขาดแคลนแรงงานทมทกษะฝมอทไมสามารถหาไดจากแรงงานในประเทศ

ในทางกลบกน การจางแรงงานตางดาวดอยทกษะนนสะดวกกวากนมาก โดยสถานประกอบการสามารถท าไดโดยการขอโควตาแรงงานตางดาวจากกรมจดหางาน ทงนถาลกจางทตองการเปนแรงงานแรงงานพสจนสญชาต45 ซงมใบอนญาตท างานอยแลว กจะเสรจสนกระบวนการ สวนในกรณทลกจางเปนแรงงานน าเขาจากประเทศเมยนมา ประเทศกมพชา และประเทศลาว กรมจดหางานจะเปนผจดหาแรงงานและออกใบอนญาตท างานให ซงกระบวนการทงหมดนใชเวลาไมเกน 80 วน46

ภายใตระบบปจจบน การจางงานแรงงานตางชาตทกษะสงท าไดยาก ในขณะทการจางงานแรงงานดอยทกษะนนท าไดงาย จงเปนเหตใหกวารอยละ 92.5 ของแรงงานตางดาวในประเทศไทยนนเปนแรงงานดอยทกษะ47 ซงไมตอบโจทยการแกไขปญหาความขาดแคลนแรงงานทกษะฝมอ และยงสวนทางกบแนวนโยบายแรงงานตางดาวในประเทศอน ๆ ดงตวอยางทจะแสดงในกรณศกษาดานลาง นอกจากนน ตราบใดทสถานประกอบการยงสามารถหาแรงงานตางดาวราคาถกไดกจะไมมแรงจงใจทจะลงทนพฒนาผลตภาพและเพมนวตกรรม ดวยเหตน จงมความจ าเปนเรงดวนทจะตองปฏรปนโยบายแรงงานตางดาวโดยใหความส าคญ

44 ระเบยบกรมจดหางานวำดวยหลกเกณฑกำรพจำรณำอนญำตกำรท ำงำนของคนตำงดำว พ.ศ. 2552 45 หมายถงแรงงานทเขาเมองอยางผดกฎหมาย แตภายหลงไดลงทะเบยนแรงงานตางดาวถกตองแลว 46 (ส านกบรหารแรงงานตางดาว, 2558) 47 (กรมการจดหางาน, 2557)

66

กบการดงดดชาวตางชาตทมทกษะสงใหเขามาประกอบอาชพในประเทศไทย แทนทจะผอนผนใหสถานประกอบการสามารถจดหาแรงงานตางดาวดอยทกษะไดโดยงาย

2) กรณศกษาในตางประเทศ

เพอแสดงใหเหนการสวนทางกนระหวางนโยบายแรงงานตางดาวของประเทศไทยกบแนวทางทประเทศอน ๆ ใช งานศกษานจงขอเสนอกรณศกษากระบวนการสงเสรมแรงงานตางดาวทกษะสงของประเทศทพฒนาแลว ซงจะเหนไดวา แมประเทศเหลานจะมศกยภาพในการผลตแรงงานทกษะความรมากกวาประเทศไทย แตประเทศเหลานกยงมมาตรการเชงรกในการดงดดแรงงานทกษะความรสงใหเขามาท างานในประเทศ

ประเทศสงคโปร 48

สงคโปรเปนประเทศขนาดเลกทมอายเพยง 50 ป แตสามารถพฒนาตนเองจนมความสามารถในการแขงขนเปนอนดบตนๆ ของโลก ความส าเรจของสงคโปรนนเกดจากปจจยส าคญหลายประการ แตทยงมการพดถงกนไมมากนกคอนโยบายการเสรมสรางศกยภาพดานก าลงคนของประเทศดวยการดงดดบคลากรชนน าของโลกใหเขามาท างานหรอเขามาประกอบกจการในสงคโปร

ดวยความเปนประเทศทมประชากรนอย สงคโปรจงตองพงพาแรงงานตางชาตมาอยางยาวนาน แตจดเปลยนส าคญของนโยบายดานนเกดขนในป 1985 เมอรฐบาลไดวางยทธศาสตรแรงงานตางดาวโดยก าหนดเปาหมายไว 2 ประการคอ 1) น าเขาแรงงานดอยทกษะเพอแกไขความขาดแคลนก าลงคนของภาคธรกจ แตไมสงเสรมแรงงานกลมนไดพ านกอาศยในประเทศเปนระยะเวลานาน และ 2) ดงดดแรงงานทกษะความรสงเพอเปนก าลงหลกในการพฒนาความสามารถในการแขงขนของประเทศ และสงเสรมใหแรงงานกลมนไดลงหลกปกฐานในประเทศเปนการถาวร

มาตรการส าคญทรฐบาลสงคโปรใชเพอบรรลวตถประสงคทง 2 ประการนนคอระบบการออกใบอนญาตท างาน ทใหสทธพเศษแกการจางงานตามระดบทกษะความรของลกจาง โดยใบอนญาตฯ ทแบงเปน 5 ประเภทนนมรายละเอยดดงตอไปน

48 ขอมลสวนใหญในหวขอนมาจาก (Iwasaki, 2015)

67

Work Permit

เปนใบอนญาตฯ ระดบต าสดทออกใหแกแรงงานดอยทกษะหรอแรงงานกงทกษะ ซงมจ านวนทงสนประมาณ 980,800 คน ในป 2012 หรอคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 73.4 ของแรงงานตางชาตทงหมด ขอบงคบส าคญของ Work Permit ทสะทอนเปาหมายของรฐบาลทไมตองการใหแรงงานกลมนลงหลกปกฐานในประเทศมดวยกน 2 ประการคอ

ประการแรก รฐบาลสงคโปรควบคมจ านวนแรงงานตางชาตดอยทกษะโดยใชมาตรการแทรกแซงกลไกราคา ในการน สถานประกอบการทจางแรงงานทถอ Work Permit จะตองเสย “ภำษแรงงำนตำงชำต” (Foreign Worker Levy) ซงเงนภาษฯ ทนายจางตองจายนนคดเปนตอหว โดยอตราภาษนนขนอยกบอาชพและระดบทกษะของลกจางนน ๆ ทงนรฐบาลจะใชอ านาจในการปรบอตราภาษฯ เพอบรหารอปสงคแรงงานตางชาต เชน หากรฐบาลฯ ตองการใหจ านวนแรงงานตางชาตลดลงกสามารถท าไดโดยการเพมอตราภาษฯ ซงจะเปนการเพมตนทนการจางแรงงานตางชาตของสถานประกอบการ

ประการถดมา รฐบาลสงคโปรไมสงเสรมใหแรงงานตางชาตดอยทกษะไดพ านกในประเทศเปนระยะเวลานาน ทงนดวยการการหามไมใหผถอ Work Permit แตงงานหรอคลอดบตรในประเทศฯ ยกเวนจะไดรบการอนญาตจากกระทรวงแรงงาน และไมอนญาตใหผถอ Work Permit น าครอบครวตดตามเขาประเทศฯ

S Pass

เปนใบอนญาตฯ ทออกใหแกแรงงานทกษะระดบปานกลาง ซงมจ านวนคดเปนรอยละ 12.3 ของแรงงานตางชาตในสงคโปรทงหมด ผขอรบ S Pass จะตองผานหลกเกณฑการพจารณาส าคญคอ 1) ตองมรายไดไมนอยกวา 2,200 ดอลลารสหรฐฯ 2) ตองมวฒการศกษาระดบอนปรญญาขนไป และ 3) ควรมประสบการณการท างานมาแลวหลายป

แมวามาตรการภำษแรงงำนตำงชำตจะถกน ามาใชกบผถอ S Pass เชนเดยวกบผถอ Work Permit แตผถอ S Pass นนมสทธเหนอกวาผถอ Work Permit ทส าคญ 2 ประการคอ 1) ผถอ S Pass สามารถแตงงานและมลก หรอสามารถน าครอบครวมาอาศยในประเทศสงคโปรได และ 2) ผถอใบอนญาตระดบ S Pass ขนไปมสทธขอรบสถานะ Permanent Resident ได

Employment Pass

เปนใบอนญาตฯ ทออกใหแกแรงงานทกษะสงทท างานต าแหนงผจดการ ผบรหาร หรอผเชยวชาญเฉพาะดาน โดยผถอใบอนญาตประเภทนคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 13.2 ของแรงงานตางดาวในสงคโปร ผขอรบ Employment Pass จะตองผานหลกเกณฑการพจารณาส าคญคอ 2 ประการคอ 1) ตองมรายไดขนต า 3,300 ดอลลารสหรฐฯ และ 2) จะตองส าเรจการศกษาระดบปรญญาตรหรอเทยบเทาขนไป

68

เนองจากรฐบาลสงคโปรมเปาหมายเพมจ านวนแรงงานตางชาตทกษะสง มาตรการภำษแรงงำนตำงชำตจงไมถกน ามาใชกบผถอใบอนญาตระดบ Employment Pass ขนไป

Personalized Employment Pass

เปนใบอนญาตฯ ทออกใหแกแรงงานทกษะสง เชนเดยวกบ Employment Pass แตใหสทธประโยชนมากกวา นนคอ ในขณะทใบอนญาตฯ ประเภทอนนนผกตดกบอยตดต าแหนงงาน ซงหมายความวาแรงงานตางดาวในสงคโปรจะตองขอรบใบอนญาตฯ ใหมทกครงทมการเปลยนงาน แตผถอ Personalized Employment Pass สามารถท างานต าแหนงใด ๆ กไดตราบใดทมการแจงใหทางการรบทราบ

เพอทจะผานหลกเกณฑการพจารณา ในกรณท เปนผถอ Employment Pass อยแลว ผขอรบ Personalized Employment Pass จะตองมรายไดขนต า 12,000 ดอลลารสหรฐฯสวนในกรณอนนน ผขอรบฯ จะตองมรายไดขนต า 18,000 ดอลลารสหรฐฯ

ใบอนญาตฯ ประเภท Personalized Employment Pass นนไมสามารถตออายได ซงในกรณทใบอนญาตฯ ดงกลาวหมดอายลงนน ผถอฯ จะตองขอรบ S Pass หรอ Employment Pass

EntrePass49

เปนใบอนญาตฯ ส าหรบผประสงคจะประกอบธรกจในประเทศสงคโปร โดยในการทจะเขาหลกเกณฑการพจารณา ผขอรบ EntrePass จะตองมหนสวนไมนอยกวารอยละ 30 ในธรกจทมทนจดทะเบยนอยางนอย 50,000 ดอลลารสหรฐฯ และเปนธรกจทตรงตามเงอนไขอยางหนง 1 ใน 4 ขอดงน

1. ไดรบการรวมลงทนจาก Venture Capital หรอ Angel Capital ทรฐบาลใหการรบรอง 2. เปนเจาของทรพยสนทางปญญา 3. มโครงการวจยรวมกบมหาวทยาลยในสงคโปรหรอมโครงการวจยรวมกบส ำนกงำนวทยำศำสตร

เทคโนโลย และกำรวจย (Agency for Science, Technology and Research – A*STAR) 4. เปนบรษททอยโครงการบมเพาะกจการใหมของรฐบาล (Government Supported Incubator)

49 (Ministry of Manpower, Government of Singapore, 2015)

69

ประเทศออสเตรเลย

การอนญาตการท างานของชาวตางดาวทกษะสงของประเทศออสเตรเลยนนใชระบบวซาแทนการใหใบอนญาตท างาน โดยวซาทอนญาตใหผถอสามารถท างานไดนนแบงเปน 3 กลมหลกดงน

วซำส ำหรบผทไดรบกำรรบรองจำกนำยจำง (Employer Sponsored VISA)50

ชาวตางชาตทกษะสงทไดรบการเสนอชอรบรองโดยนายจางสามารถขอวซาท างานประเภทนได โดยสถานประกอบการทสามารถเสนอชอรบรองไดนนจะตองผานหลกเกณฑขนต าวาดวยการจดฝกอบรมทกษะแรงงาน และจะตองจายคาตอบแทนใหแกแรงงานตางชาตไมนอยไปกวาแรงงานภายในประเทศ สวนเงอนไขอน ๆ นนประกอบไปดวย

1. ผขอรบวซาจะตองประกอบอาชพทอยใน “รำยกำรอำชพทไดรบกำรรบรอง” (Consolidated Sponsored Occupation List)

2. ผขอรบวซาจะตองมใบรบรองคณวฒวชาชพทออกโดยหนวยงานทประกาศอยในบญช รำยกำรอำชพทไดรบกำรรบรอง หรอมอนญาตประกอบวชาชพ

3. ผขอรบวซาจะตองสามารถใชภาษาองกฤษได

วซำส ำหรบผทไดรบกำรเชอเชญใหขอรบ51

ชาวตางชาตอาจจะไดรบการเชอเชญใหขอรบวซากลมน ถามคณสมบตตรงตามเงอนไขดงตอไปน

1. มทกษะผานเกณฑขนต า ซงวดโดยใชระบบคะแนนทกษะ (Point Test) ทประกอบไปดวยองคประกอบหลายอยาง เชน อาชพ ระดบการศกษา ใบประกาศรบรองคณวฒวชาชพ ประสบการณท างาน และการไดรบการรบรองจากรฐบาลหรอญาตใกลชด เปนตน

2. ผทประกอบอาชพใน “รำยกำรอำชพทกษะสง” (Skilled Occupation List) สามารถขอรบวซาไดโดยไมตองมผรบรอง

3. ผทประกอบอาชพใน รำยกำรอำชพทไดรบกำรรบรอง จะตองไดรบการรบรองจากรฐบาลจงจะสามารถขอวซาได

4. ผขอรบวซาจะตองมใบรบรองคณวฒวชาชพทออกโดยหนวยงานทประกาศอยในบญช รำยกำรอำชพทกษะสง หรอ รำยกำรอำชพทไดรบกำรรบรอง หรอมอนญาตประกอบวชาชพ

5. ไดแสดงความประสงคตอทางการวาตองการท างานในประเทศออสเตรเลย

50 (Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government, 2015) 51 (Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government, 2015)

70

วซำกำรท ำงำนชวครำว (Temporary Work VISA)52 53

เปนวซาส าหรบผท 1) อยในโครงการแลกเปลยนบคลากรหรออยในโครงการความรวมมอระหวางประเทศ 2) เปนตวแทนรฐบาลตางประเทศหรอท างานสอนภาษาตางประเทศ 3) เปนผจดการแขงขนกฬา ผฝกสอนนกกฬา หรอเปนนกกฬาอาชพ 4) เปนผประกอบพธการทางศาสนา (religious worker) และ 4) เปนผรบใชของเจาหนาททางการทตของตางประเทศ หรอเปนผรบใชของผบรหารระดบสงจากตางประเทศ

ตวอยำงกำรขอวซำท ำงำนของแรงงำนทกษะสง : กรณอำชพผจดกำรโครงกำรกอสรำง (Construction Project Manager)

เนองจากอาชพผจดการโครงการกอสรางอยทงในบญช รำยกำรอำชพทกษะสง และ รำยกำรอำชพทไดรบกำรรบรอง ผประสงคจะท างานสามารถขอรบวซาไดทงประเภทวซำส ำหรบผทไดรบกำรรบรองจำกนำยจำงและวซำส ำหรบผทไดรบกำรเชอเชญใหขอรบ

ในกรณแรก นายจางทเปนผรบรองผประสงคเขาท างานจะตองยนค ารองตอส านกงานตรวจคนเขาเมอง โดยขอมลส าคญในใบค ารองประกอบไปดวย 1) ขอมลทวไปเกยวกบธรกจ 2) ขอมลเกยวกบการจดฝกอบรมทกษะแรงงานของนายจาง และ 3) รายละเอยดสญญาจางงานระหวางนายจ างและผประสงคเขาท างาน ผประสงคเขาท างานจะตองยนค ารองส านกงานตรวจคนเขาเมอง โดยในใบค ารองจะตองแนบดวยเอกสารส าคญคอ ใบรบรองคณวฒวชาชพ ซงในกรณอาชพผจดการโครงการกอสรางนน รฐบาลใหอ านาจสถาบนจดทดสอบมาตรฐานทกษะวชาชพ VETASSESS เปนผออกเอกสารรบรอง

ในกรณทสอง ผประสงคเขาท างานจะตองลงทะเบยนและแสดงเจตจ านงตอส านกงานตรวจคนเขาเมองผานระบบ SkillSelect โดยส านกงานตรวจคนเขาเมองจะสงค าเชญใหผทไดแสดงเจตจ านงไวเขามาเขาสกระบวนการขอรบวซา ทงนการสงค าเชญนนจดขนเปนรอบ ๆ ซงมความถเดอนละสองครง และในแตละปกจะมการก าหนดโควตาค าเชญส าหรบแตละสาขาอาชพ54 การคดเลอกผทจะไดรบค าเชญนนใชหลกเกณฑพจารณาจากผไดคะแนนทกษะสงสดไลลงมาจนครบโควตาหรอจนกวาจะไมมผแสดงเจตจ านงทมคะแนน

52 (Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government, 2015) 53 (Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government, 2015) 54 ในปปจจบนมการก าหนดโควตาของทกสาขาอาชพรวมกนประมาณ 160,000 ค าเชญ โดยในชวง 12 เดอนทผานมานนได

มการสงค าเชญไปแลวประมาณ 28,000 ค าเชญ จาก (Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government, 2015), (Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government, 2015), (Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government, 2015), และ (Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government, 2015)

71

ทกษะผานเกณฑขนต าเหลอ55 ผไดรบค าเชญสามารถกรอกค ารองขอรบวซาในแบบฟอรมอเลกทรอนกสทแนบไปพรอมกบจดหมายค าเชญ

ประเทศสหรฐอเมรกา

ชาวตางชาตทประเทศสหรฐอเมรกาอนญาตใหท างานไดนนแบงออกเปน 3 กลมหลก คอ 1) ผถอวซาท างานถาวร หรอ Green Card 2) วซาท างานชวคราว และ 3) ผทถอวซาประเภทอน แตไดรบเอกสารอนญาตการท างาน (Employment Authorization Document - EAD) จากกระทรวงแรงงาน

วซำท ำงำนถำวร56

เรยกกนโดยทวไปวา Green Card วซำท ำงำนถำวรอนญาตใหผถอสามารถท างานและอาศยในประเทศไดโดยไมมก าหนดระยะเวลา และสามารถยนขอเปนพลเมองไดเมอครบก าหนด 5 ป จ านวนวซาท างานถาวรทรฐบาลฯ จะออกใหไดในแตละปนนถกก าหนดไวท 140,000 คน โดยมการแบงล าดบความส าคญของชาวตางชาตกลมตาง ๆ ดงน

1. แรงงานทมความส าคญเปนพเศษ (Priority Worker) ซงหมายถงผทมความสามารถยอดเยยมในดานวทยาศาสตร ดานศลปะ ดานการศกษา หรอดานธรกจ หรอเปนนกวชาการ หรอผบรหารระดบสงทมความโดดเดนในวชาชพ

2. ผประกอบวชาชพทมวฒการศกษาสงกวาปรญญาตรหรอมความสามารถในเชงวชาชพยอดเยยม 3. แรงงานทกษะทมประสบการณการฝกอบรมหรอประสบการณท างานอยางนอย 2 ป หรอแรงงาน

วชาชพทมการศกษาอยางนอยระดบปรญญาตร 4. นกลงทนทไดลงทนในกจการภายในประเทศเปนจ านวนเงนอยางนอย 500,000 เหรยญสหรฐฯ และ

ไดท าใหเกดการจางงานอยางนอย 10 คน 5. ผเขาเมองกลมพเศษ ยกตวอยางเชน ผประกอบพธทางศาสนา ลกจางของการไปรษณยสหรฐอเมรกา

ในตางประเทศ ลามแปลภาษา และอดตลกจางของรฐบาลอเมรกน 6. แรงงานไรทกษะ

โควตาส าหรบชาวตางชาตสามกลมแรกแตละกลมนนถกก าหนดไวท 40,000 คนตอป ทงน หากมการอนมตวซาท างานชาวตางชาตกลมทมความส าคญในล าดบสงไมครบโควตาของกลม โควตาสวนทเหลอจะถกโอนไปใหชาวตางชาตกลมทมความส าคญรองลงมา สวนโควตาส าหรบนกลงทนและผเขาเมองกลมพเศษนนถกก าหนดไวตายตวท 10,000 คนตอป เชนเดยวกบโควตาแรงงานดอยทกษะ ซงก าหนดไวท 5,000 คนตอป

55 (Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government, 2015) 56 (Immigration Policy Center, 2015)

72

วซำท ำงำนชวครำว

แบงออกเปน 4 กลมหลก ซงสรปอยในตารางท 16

ตำรำงท 16 สรปประเภทวซำท ำงำนชวครำวในประเทศสหรฐอเมรกำ

ประเภทวซา โควตา อายวซา การรบรองจาก

กระทรวงแรงงาน การขอวซาท างาน

ถาวร

H-1B: แรงงานวชาชพชนสง

85,000 คน โดย 20,000 คนนนถกกนไวเฉพาะส าหรบผมการศกษาระดบปรญญาโทขนไป

3 ป และตอไดสงสด 6 ป

ไมจ าเปน นายจางสามารถเสนอชอรบรองเพอใหผถอฯ สามารถขอวซาท างานถาวรได

H-2A: แรงงานชวคราวในภาคเกษตรกรรม

ไมมการก าหนดโควตา แตโดยทวไปแลวจะมการออกวซาประเภทนประมาณ 4 – 5 หมนใบตอป

1 ป และตอไดสงสด 3 ป

นายจางตองไดรบการรบรองจากกระทรวงแรงงานวาแรงงานทตองการนนเปนต าแหนงทขาดแคลน

ไมได

H-2B: แรงงานชวคราวตามฤดกาล

66,000 คนตอป 1 ป และตอไดสงสด 3 ป

นายจางตองไดรบการรบรองจากกระทรวงแรงงานวาแรงงานทตองการนนเปนต าแหนงทขาดแคลน

ไมได

L-1A และ L-1B: ผบรหารหรอผมความเชยวชาญเฉพาะดานทนายจางปจจบนเปนสถานประกอบการในเครอหรอเปนสถานประกอบการเดยวกนกบทเคยวาจางผถอวซาฯ ในอดต

ไมมก าหนด 3 ปในกรณทวไป และ 1 ปในกรณทเปนการตงส านกงานใหม วซา L-1A สามารถตออายไดถง 7 ป และ L-1B ถง 5 ป

ไมจ าเปน นายจางสามารถเสนอชอรบรองเพอใหผถอฯ สามารถขอวซาท างานถาวรได

ทมำ: ดดแปลงจำก (Immigration Policy Center, 2015)

73

ผถอเอกสำรอนญำตท ำงำน57

นายจางไมมสทธวาจางผทไมไดมวซาท างาน เวนจากกรณทผทจะเปนลกจางผนนไดรบเอกสารอนญาตท างาน (Employment Authorization Document - EAD) จากกระทรวงแรงงานเสยกอน ทงน ผทสามารถยนขอ EAD ไดนนแบงออกเปน 5 กลมหลก คอ

1. ผลภยทางการเมองหรอผลภยอน ๆ 2. พลเมองประเทศในความคมครองของสหรฐอเมรกา 3. ผทอยในการอปการะดแล (dependents) ของเจาหนาททางการทตหรอเจาหนาทองคกรระหวาง

ประเทศ 4. ผรบใชทตดตามนายจางมาจากตางประเทศ 5. คครองและผทอยในการอปการะดแลของพลเมองอเมรกนหรอชาวตางชาตทมวซาท างาน

3.2 มาตรการภาครฐพฒนาก าลงคนทอยในตลาดแรงงานอยแลว

บทบาทภาครฐในการพฒนาก าลงคนทอยในตลาดแรงงานอยแลวสามารถแบงไดเปนสามกลม คอ 1) การเปนผจดฝกอบรมทกษะแรงงาน 2) การสงเสรมใหสถานประกอบการจดฝกอบรมใหแกลกจาง และ 3) การจดท ากรอบมาตรฐานทกษะ/อาชพ

3.2.1 การเปนผจดฝกอบรมทกษะแรงงาน

หนวยงานภาครฐหลกทมบทบาทเปนผจดฝกอบรมทกษะแรงงานคอกรมพฒนาฝมอแรงงาน และทมบทบาทรองลงมาคอสถาบนเฉพาะทางตาง ๆ ทสงกดกระทรวงอตสาหกรรม ทงน สถาบนเฉพาะทางทกลาวถงจะมภารกจหลายดาน เชนการเปนผใหบรการสอบวดมาตรฐาน การพฒนาและใหค าปรกษาด านเทคโนโลย หรอการใหบรการดานกจกรรมทางดานการตลาด เปนตน โดยสวนใหญแลวสถาบนเฉพาะทางเหลานจะไมไดวางบทบาทดานการเปนผจดฝกอบรมทกษะแรงงานภารกจหลก ยกเวนสถาบนไทย -เยอรมน ซงงานวจยนจะหยบยกขนมาเปนกรณศกษาเพอวเคราะหบทบาทของสถาบนเฉพาะทางในดานการเปนผจดฝกอบรมแรงงาน

1) การฝกอบรมโดยกรมพฒนาฝมอแรงงาน

หนงในบทบาททเปนจดเนนของกรมพฒนาฝมอแรงงานในปจจบนคอการเปนผจดฝกอบรมทกษะฝมอแรงงานใหแกประชาชนทวไป โดยอาศยเครอขายสถาบนพฒนาฝมอแรงงาน 12 แหง ทกระจายอยทวประเทศ และศนยพฒนาฝมอแรงงานประจ าจงหวด 64 แหง

57 (Department of Homeland Security, Federal government of the United States, 2015)

74

ในแงผลการด าเนนงานนน ในแตละป จะมแรงงานประมาณ 3 แสนคนทไดรบการฝกจากกรมฯ จากตารางท 17 จะเหนไดวา โดยเฉลยแลว มผรบการฝกเพยงรอยละ 36 มงานท าหลงจากการฝก ซงท าใหมขอสงเกตตามมา 2 ประการ ประการแรก การทผเขารบการฝกสวนใหญเปนผวางงานเปนดชนบงชวาโครงการฝกอบรมสวนใหญนาจะมวตถประสงคเพอใหผรบการฝกมทกษะเบ องตนเพอการประกอบอาชพพนฐานมากกวาจะเปนการฝกเพอยกระดบไปสทกษะชนสง กลาวคอ การฝกอบรมโดยกรมพฒนฯ มลกษณะเปนไปในเชง “การสวสดการสงคม” มากกวาการยกระดบทกษะฝมอแรงงานชนสง ประการถดมา การทผส าเรจการฝกจ านวนมากยงไมสามารถหางานท าไดสะทอนวาเนอหาหลกสตรการฝกอบรมยงไมตอบสนองความตองการของนายจางไดมากเทาทควร และเมอพจารณาสาขาอาชพการฝกอบรม พบวา ในป 2556 ผรบการฝกสวนใหญอยในภาคบรการ (รอยละ 60) ตามมาดวยสาขาชางอตสาหกรรมศลป (รอยละ 14) และชางเครองกล (รอยละ 7) ดงทแสดงในตารางท 18 สงเกตวาการฝกอบรมโดยกรมพฒนฯ แรงงานสวนใหญนนเนนไปทภาคบรการและงานชางอตสาหกรรมศลป และมเพยงสวนนอยทเปนสาขางานดานอตสาหกรรมผลต

ตำรำงท 17 จ ำนวนแรงงำนทไดรบกำรฝกอบรมโดยกรมพฒนำฝมอแรงงำน ป จ านวนแรงงานทเขาฝก (คน) จ านวนแรงงานทไดงานท า (คน) สดสวนผไดงานท า

2556 360,790 143,401 40% 2555 419,429 180,498 43% 2554 256,697 163,866 64% 2553 257,089 39,350 15% 2552 273,666 33,114 12% รวม 1,567,671 560,229 36% เฉลย 313,534 112,046 ทมา: (กรมพฒนาฝมอแรงงาน, 2559)

ตำรำงท 18 สดสวนแรงงำนทไดรบกำรฝกอบรมโดยกรมพฒนำมอแรงงำนในป 2556 จ ำแนกตำมสำขำงำน ประเภทสาขางาน จ านวนแรงงาน (คน) สดสวน ชางกอสราง 18,035 5% ชางอตสาหการ 15,925 4% ชางเครองกล 26,077 7% ชางไฟฟาอเลกทรอนกสและคอมพวเตอร 25,461 7% ชางอตสาหกรรมศลป 51,926 14% เกษตรอตสาหกรรม 6,153 2% ภาคบรการ 217,213 60% รวม 360,790 100%

ทมา: (กรมพฒนาฝมอแรงงาน, 2559)

75

จากการศกษาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย58 พบวาอปสรรคส าคญของกรมพฒนาฝมอแรงงานในการเปนผจดฝกอบรมนนมสาเหตมาจากความขาดแคลนทรพยากร ทงในดานงบประมาณ ก าลงคน และเครองไมเครองมออปกรณทเหมาะสม นอกจากนน งานศกษาฉบบเดยวกนยงไดใหขอเสนอวาสถาบนและศนยฝกอบรมฝมอแรงงานควรจะปรบกลยทธโดยใหเนนการสรางความรวมมอระหวางหนวยงานและภาคเอกชนใหมากขน ซงขอเสนอนมนยยะวาในปจจบนกจกรรมการฝกอบรมของกรมพฒนาฝมอแรงงานยงไมสามารถตอบสนองความตองการของภาคธรกจไดดนก

2) การฝกอบรมโดยสถาบนไทย-เยอรมน (Thai-German Institute - TGI)

กอตงเมอป 2535 และเรมด าเนนการเมอป 2538 สถาบนไทย – เยอรมนเกดจากความรวมมอระหวางรฐบาลไทยและรฐบาลสหพนธสาธารณรฐเยอรมน โดยมการจดทะเบยนเปนมลนธองคการมหาชนภายใตกระทรวงอตสาหกรรม ในชวงแรกของการด าเนนงาน สถาบนฯ ไดรบเงนอดหนนจากรฐบาลเยอรมนแตในภายหลงรฐบาลเยอรมนไดตดการชวยเหลอออกเนองจากมองวาประเทศไทยมระดบการพฒนาเศรษฐกจอยในระดบทไมมความจ าเปนทรฐบาลเยอรมนจะตองไดรบการชวยเหลออกตอไป

สถาบนไทย – เยอรมน มองบทบาทตวเองวาเปนศนยฝกอบรมความรเชงเทคนค (technical training

center) โดยมพนธกจหลกคอการพฒนาบคลากรในภาคอตสาหกรรม โดยใหความส าคญแกบคลากรประเภทวศวกรและชางเทคนคเปนหลก การด าเนนงานของสถาบนฯ จะใหน าหนกแกวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SME) เปนพเศษ

กจกรรมของสถาบนไทย – เยอรมนแบงออกเปนโครงการตาง ๆ โดยโครงการทมผลประกอบการชดเจนทสดคอโครงการเกยวกบแมพมพ และมโครงการทอยในชวงรเรมคอโครงการดานเครองจกรกลอตโนมต (automation) นอกจากน สถาบนฯ ยงด าเนนการกจกรรมทอยนอกโครงการ อาทเชน โครงการพฒนาเครองจกรตนแบบเชงพาณชย กจกรรมการศกษาระบบทวภาค โครงการฝกอบรมผดอยโอกาส และโครงการดานการซอมบ ารงตามสภาพ (condition based maintenance) เปนตน

ในสวนของกจกรรมฝกอบรม สถาบนไทย – เยอรมนเปดอบรมหลกสตรฝกอบรมมาตรฐานกวา 160 หลกสตรแกบคคลทวไป โดยสถาบนฯ คดคาท าเนยมต ากวาราคาทน ในทก ๆ ป สถาบนฯ จะมการออกหลกสตรใหมกวา 10 หลกสตรเพอใหการฝกอบรมของสถาบนฯ ตามทนเทคโนโลย นอกจากหลกสตรมาตรฐานแลว สถาบนฯ ยงเปดหลกสตรฝกอบรมตามความตองการของผประกอบการและรบจดฝกอบรมนอกสถานทในลกษณะโครงการจางเหมา (turnkey) อกดวย

58 (สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, 2557)

76

ผลของการด าเนนกจกรรมดานฝกอบรม พบวาระหวางป 2553 ถงป 2557 มแรงงานทไดรบการฝกอบรมโดยสถาบนไทย – เยอรมนกวา 5,190 คน โดยในป 2557 มแรงงานวา 2 ,595 คนไดรบการฝกโดยสถาบนฯ

สงเกตวาจ านวนผเขารบการฝกโดยสถาบนในแตละปนนมไมมาก ซงเปนผลมาจากการทนายจางลงเลทจะสงลกจางมารบการฝกเพราะเกรงกวาเมอลกจางไดรบการยกระดบฝมอแลวจะถกผประกอบการรายอนทาบทามตวไป นอกจากนน ดวยคาท าเนยมการฝกอบรมของสถาบนคอนขางสง ท าใหผประกอบการจ านวนมากยงไมพรอมทจะแบกรบคาใชจายฝกอบรม โดยเฉพาะโครงการประเภท turnkey ทมคาใชจายขนต าเปนหลกลานบาทขนไป

อปสรรคส าคญทท าใหโครงการฝกอบรมของสถาบนฯ ไมสามารถขยายผลไปไดมากมาจากขอจ ากดของตวสถาบนฯ ทตองพงพาตวเองทางดานการเงน ซงในแงหนงนนท าใหสถาบนฯ ตองเสนอบรการทตรงกบความตองการของสถานประกอบการ แตในอกดานหนงนนหมายความวาสถาบนฯ ไมสามารถชวยอดหนนตนทนการฝกอบรมจากสถานประกอบการไดมากนก ท าใหสถานประกอบการรายเลกจ านวนมากไมสามารถเขาถงบรการของสถาบนได จากการสมภาษณ คณะผวจยพบวาขอจ ากดนไมไดเปนอปสรรคเฉพาะแกสถาบนไทย-เยอรมน แตเปนอปสรรคทสถาบนเฉพาะทางเกอบทกแหงประสบไมตางกน อยางไรกตาม ดวยความทสถาบนฯ เปนผใหบรการฝกอบรมทกษะความรเทคนคทตองอาศยอปกรณเครองจกรราคาแพงและตองใชบคลากรทมความสามารถสง ท าใหตนทนของสถาบนฯ สงกวาสถานฝกอบรมแหง อน ๆ ทงน หากคดเฉพาะตนทนคงท ในแตและปสถาบนฯ จะตองแบกรบคาเสอมราคาอปกรณกวา 40 ลานบาท และคาตอบแทนบคลากรทกวาครงหนงเปนวศวกรอกกวา 80 ลานบาท

3) สรป

ดวยขอจ ากดของภาครฐ ทงในดานทรพยากรทภาครฐมอยจ ากด และทส าคญคอความสามารถของหนวยงานราชการในการเขาถงความตองการของภาคธรกจ ท าใหมาตรการทใหหนวยงานภาครฐเปนผจดฝกอบรมดวยตนเองมแนวโนมทจะไมประสบความส าเรจ ดงทแสดงใหเหนในกรณกรมพฒนาฝมอแรงงาน ซงยงไมสามารถตอบโจทยความตองการนายจางไดดนก หรอในกรณสถาบนไทย -เยอรมน ทไมสามารถขยายผลโครงการฝกอบรมออกไปไดมากเนองจากตดปญหาดานทรพยากร

3.2.2 การสงเสรมใหสถานประกอบการจดฝกอบรมใหแกลกจาง

นอกจากการเปนผจดฝกอบรมดวยตนเอง ซงเปนแนวทางทยากจะประสบความส าเรจดงทไดกลาวไปในหวขอทแลว แนวทางส าคญทจะชวยยกระดบฝมอแรงงานคอการสนบสนนใหภาคเอกชนจดฝกอบรมทกษะความรใหลกจางของตนโดยมาตรการสงเสรมจากภาครฐ ซงรฐบาลไทยมมาตรการสงเสรมอยดวยกน 2 มาตรการ คอ มาตรการหกลดหยอนภาษ รอยละ 200 และมาตรการกองทนพฒนาฝมอแรงงาน

77

1) มาตรการหกลดหยอนภาษ รอยละ 200

ภายใตมาตรการน กรมสรรพากรอนญาตใหบรษททจดใหลกจางของตนไดรบการฝกอบรมสามารถน าคาใชจายทเกยวของกบการฝกไปหกออกจากฐานภาษไดในสดสวนรอยละ 200 รายจายทจะสามารถน าไปหกฐานภาษไดจะตองไดรบการรบรองจากกรมพฒนาฝมอแรงงาน โดยเงอนไขการพจารณาคอ 1) หลกสตรทสถานประกอบการยนค ารองจะตองเขาขายตามเกณฑทจะไดรบการสงเสรม 2) คาใชจายการฝกอบรมจะตองเขาขายตามเกณฑทจะไดรบการสงเสรม

สถานประกอบการสามารถขอรบการสงเสรมไดทงในกรณท 1) สถานประกอบการจดฝกอบรมดวยตนเอง 2) สถานประกอบการวาจางใหบคคลภายนอกเขามาจดฝกอบรมภายในสถานประกอบการ และ 3) สถานประกอบการสงลกจางไปฝกอบรมโดยสถานฝกอบรมภายนอก ทงน กระบวนการขอรบสทธประโยชนไมมอะไรซบซอน เมอสถานประกอบการไดจดใหมการฝกอบรมแลว ในการทจะขอรบสทธประโยชนทางภาษ สถานประกอบการจะตองยนแบบรอรบรองหลกสตรและคาใชจายตอกรมพฒนาฝมอแรงงาน หลงจากไดรบการรบการรบรองแลว สถานประกอบการสามารถน าคาใชจายขอลดหยอยภาษในแบบ ภ.ง.ด. 50 ท งน ในกรณทกรมสรรพากรตองการตรวจสอบคาใชจาย สถานประกอบการจะตองน าใบรบรองจากกรมพฒนาฝมอแรงงานเปนหลกฐานเพอยนตอกรมสรรพากร

ดวยขอจ ากดดานขอมล จงยงไมสามารถประเมนความส าเรจของมาตรการนไดอยางเปนระบบ อยางไรกตาม จากการสมภาษณ คณะผวจยพบวาสถานประกอบการจ านวนมาก โดยเฉพาะวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ยงไมไดใชประโยชนจากมาตรการน

2) มาตรการกองทนพฒนาฝมอแรงงาน

กองทนพฒนาฝมอแรงงานกอตงโดยพระราชบญญตสงเสรมการพฒนาฝมอแรงงาน พ.ศ. 2545 โดยอยภายใตการดแลของกรมพฒนาฝมอแรงงาน กองทนนออกแบบมาเพอสรางแรงจงใจใหสถานประกอบการลงทนพฒนาทกษะความรแรงงานดวยวธการจดเกบเบยสมทบ ( levy) จากสถานประกอบการทไมมการจดฝกอบรมใหแกลกจางของตน และใหการยกเวนเบยสมทบแกสถานประกอบการทมจดฝกอบรมใหแกลกจางไดถงเกณฑทก าหนด

78

กลไกมาตรการกองทนพฒนาฝมอแรงงาน

ภายใตมาตรการกองทนฯ ทเปนอยน สถานประกอบการทมลกจางตงแต 100 คนขนไปมหนาทตองจายเงนสมทบเขากองทนฯ ยกเวนสถานประกอบการทไดมการจดฝกอบรมใหแกลกจางเปนจ านวนไมนอยไปกวาครงหนงของลกจางทงหมดทม ฉะนน โดยพนฐานแลว ตรรกะของมาตรการนคอการสรางแรงจงใจใหสถานประกอบการลงทนพฒนาทกษะความรแรงงานเพอทจะไดรบการยกเวนการจายเงนสมทบ ซงอาจจะไมใชหลกคดทถกตองนก เพราะนอกจากจะไมไดแกไขปญหา “ขนรถเมลฟร” ซงเปนปญหาส าคญของระบบการฝกอบรมทกษะฝมอแรงงานแลว แนวคดนยงมแนวโนมทจะท าใหสถานประกอบการมองคาใชจายการฝกอบรมเปนตนทน ซงเปนคาใชจายทควรจะตองประหยด แทนทจะมองวาเปนการลงทน ซงเปนคาใชจายทควรจะเพม

อตราเงนอดหนนทกองทนจดเกบนนคดเปนอตราคงทตอจ านวนลกจางทไมไดรบการฝกอบรม โดยมรายละเอยดการค านวณดงน

บรษททไมมการจดฝกอบรมเลยจะตองจายภาษเงนอดหนนเทากบครงหนงของจ านวนลกจางทงหมดคณดวยอตราเงนสมทบรายหว ซงก าหนดไวเทากบ 90 บาทตอคนตอเดอน เชน หากบรษทมลกจางมากกวา 100 คนตลอดป อตราเงนสมทบตอหวจะเทากบ 90 x 12 = 1,080 บาทตอหว หรอหากบรษทมลกจางเกน 100 คน เปนเวลา 8 เดอน อตราเงนสมทบจะเทากบ 90 x 8 = 720 บาทตอหว

หากบรษทไดมการจดฝกอบรมใหแกลกจางแตไมถงครงหนงของจ านวนลกจางทงหมด บรษทจะตองจายเงนอดหนนเทากบสวนตางระหวางจ านวนลกจางทไดรบการฝกอบรมกบครงหนงของจ านวนลกจางทงหมด คณดวยอตราเงนสมทบรายหว เชน หากบรษทมลกจาง 120 คนตลอดป และไดจดใหลกจาง 50 คนไดรบการฝกอบรม เงนทบรษทนจะตองจายอดหนนกองทนจะเทากบ (120/2 – 50) x 1,080 = 10,080 บาท

บรษททไดจดฝกอบรมใหแกลกจางเปนจ านวนอยางนอยครงหนงของจ านวนลกจางทงหมดไมตองจายภาษเงนอดหนน

เงนกองทนทเกบมาไดมวตถประสงคเพอใหแรงงาน ผประกอบการ ผด าเนนการฝก และผด าเนนการทดสอบมาตรฐาน กยมเพอวตถประสงคดานการพฒนาฝมอแรงงาน ณ วนท 31/6/58 กองทนมเงนสะสม 821.2 ลานบาท

ผลการด าเนนงาน

หากพจารณาเฉพาะจ านวนผไดรบการฝกอบรมในแตละปทแสดงในตารางท 19 อาจกลาวไดวามาตรการกองทนฯ ประสบความส าเรจดานการท าใหแรงงานจ านวนมากไดรบการฝกอบรม ทงน ตงแตป 2552 เปนตนมา มจ านวนแรงงานทไดรบการฝกอบรมกวาปละ 4 ลานคน และมจ านวนสถานประกอบการกวา 32,110 แหงทไดจดใหลกจางของตนไดรบการฝกอบรม

79

ตำรำงท 19 กำรฝกอบรมแรงงำนโดยภำคเอกชน ป จ านวนแรงงาน (คน) จ านวนสถานประกอบการ (แหง) 2556 4,627,225 32,110 2555 4,052,758 26,965 2554 4,048,332 25,388 2553 3,938,212 22,656 2552 4,372,985 22,983

ทมา: (กรมพฒนาฝมอแรงงาน, 2559)

อยางไรกตาม แมจะชวยกระตนใหแรงงานจ านวนมากไดรบฝกอบรม แตเมอพจารณาคาใชจายการฝกอบรมตอหว จงมเหตใหตงขอสงเกตวาการฝกอบรมสวนใหญทเกดขนนนนาไมไดมวตถประสงคเพอพฒนาทกษะแรงงานแตอยางใด ทงน โดยอาศยขอมลจากส าโนอตสาหกรรม ป 255559 พบวาคาใชจายการฝกอบรมตอหวของสถานประกอบการในภาคอตสาหกรรมผลตทมขนาดตงแต 100 คนขนไปนนอยทประมาณ 700 บาท และหากคดเฉพาะสถานประกอบการทมการจดฝกอบรมแลว จะพบวามคาใชจายการฝกอบรมตอหวประมาณ 1,080 บาท ซงเปนจ านวนเงนทนอยเมอเปรยบเทยบกบคาใชจายการฝกอบรมทเปดสอนกนโดยทวไปในทองตลาด ยกตวอยางเชน หลกสตรฝกอบรมท ใหบรการโดยสถาบนไทย-เยอรมน (TGI) นนมคาธรรมเนยมเฉลยประมาณ 6,600 บาท ซงถาหากใชคาธรรมเนยมของสถาบนไทย -เยอรมนเปนจดอางองตนทนการฝกอบรมทเหมาะสมแลว กจะสามารถตงขอสงสยไดวาการฝกอบรมทไดจดขน นนมคาใชจายนอยเกนกวาจะสามารถท าใหเกดการพฒนาทกษะแรงงานไดจรง60

สาเหตทสถานประกอบการจ านวนมากจดฝกอบรมในลกษณะทไมกอประโยชนในการเพมพนทกษะฝมอลกจางนนเปนผลมาจากกลไกของมาตรการกองทนฯ ทมความเสยงทจะสรางแรงจงใจใหสถานประกอบการเนนการจดโครงการฝกอบรมทมตนทนต า แมกวาหลกสตรการฝกอบรมนนอาจจะไมใชการลงทนทคมคาทสด ซงปรากฏการเชนนไมไดเกดขนเฉพาะในประเทศไทย แตเปนปรากฏการณทเกดขนโดยทวไปใน

59 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2555) 60 สาเหต 3 ประการทใชราคาหลกสตรฝกอบรมทใหบรการโดยสถาบนไทย-เยอรมนเปนตวเทยบเคยงคอ ประการแรก

หลกสตรของสถาบนไทยเยอรมนเปนหลกสตรฝกอบทกทกษะเทคนค ซงเปนประเภทของการฝกอบรมทจะสามารถเพมศกยภาพทางเทคโนโลยของสถานประกอบการ และเพมผลตภาพของแรงงานไทยได ประการถดมา หลกสตรของสถาบนไทย-เยอรมนเปนหลกสตรทเปดใหบรการในทองตลาด ฉะนนจงมเหตใหเชอไดวาเปนหล กสตรทสามารถหวงผลการฝกอบรมไดจรง ประการสดทาย เนองจากสถาบนไทย-เยอรมนเปนองคกรไมแสวงหาผลก าไร คาธรรมเนยมหลกสตรของสถาบนไทย-เยอรมนจงนาจะสามารถสะทอนตนทนทแทจรงได

80

ประเทศทมการน ามาตรการในลกษณะเดยวกนนไปบงคบใช61 ในการน จงใชแบบจ าลองทางเศรษฐศาสตรเพออธบายขอโตแยงขางตน

สมมตใหสถานประกอบการมทางเลอกทจะฝกอบรมหลกสตร ซงมตนทน บาท และมผลตอบแทนแกสถานประกอบการเทากบ และมผลตอบแทนในลกษะผลกระทบภายนอก (externality) เทากบ

โดยไมมการลดทอนใด ๆ (without loss of generality) จงสมมตแบบจ าลองดงน

1. ตนทนการฝกอบรมโครงการ มากกวาตนทนการฝกอบรมโครงการ นนคอ

2. การฝกอบรมทงหลกสตร และหลกสตร ไมคมคาในมมมองของสถานประกอบการ กลาวคอ การลงทนหลกสตร ใหผลตอบแทนนอยกวาการลงทนในสนทรพยไรความเสยง ซงใหผลตอบแทน นนคอ

3. เนองจากการฝกอบรมมผลกระทบภายนอก ผลตอบแทนจากการลงทนฝกอบรมในมมมองของผก าหนดนโยบายสาธารณะ (social planner) จะสงกวาผลตอบแทนในมมมองสถานประกอบการ นนคอ เมอ ผลตอบแทนในมมมองผก าหนดนโยบายสาธารณะ จะเทากบ

4. เพอใหแบบจ าลองสะทอนความส าคญของบทบาทภาครฐ จงก าหนดใหการฝกอบรมหลกสตร เปนการลงทนทไมคมคาทงในมมมองผก าหนดนโยบายสาธารณะและในมมมองสถานประกอบการ แตการฝกอบรมหลกสตร เปนการลงทนทคมคาในมมมองผก าหนดนโยบายสาธารณะแตไมคมคาในมมมองสถานประกอบการ กลาวคอ

จากแบบจ าลองน หากภาครฐไมมมาตรการสงเสรมการฝกอบรมใด ๆ สถานประกอบการจะไมลงทนฝกอบรมทงหลกสตร และหลกสตร เพราะใหผลตอบแทนทไมคมคา แตในมมมองของผก าหนดนโยบาย

61 ประสบการณการใชมาตรการกองทนฯ ในประเทศสาธารณรฐเกาหลถกศกษาโดย (Lee, 2007) อกตวอยางคอ

ปรากฏการณทสถานประกอบการเนนจดฝกอบรมเพยงเพอใหผานเกณฑขนต า หรอทเรยกวา “levelling effect” จากการใชมาตรการกองทนฯ กถกศกษาโดย (Smith & Billett, 2004) - อางโดย (Müller & Behringer, 2012)

81

สาธารณะ ภาครฐควรสงเสรมใหสถานประกอบการลงทนฝกอบรมหลกสตร และแตไมควรสงเสรมใหเกดการฝกอบรมหลกสตร

ในกรณทมการบงคบใชมาตรการกองทนฯ ทประเทศไทยใชอยในปจจบน หากไมมการจดฝกอบรมใหลกจาง สถานประกอบการจะตองจายเบยสมทบ 1,080 บาท แตหากสถานประกอบการจดฝกอบรมหลกสตร ผลตอบแทนจากการลงทนส าหรบผประกอบการจะเทากบ

ผลจากการบงคบใชมาตรการนเปนไปได 3 กรณ

1. หากการฝกอบรมภายใตมาตรการกองทนฯ ไมวาจะเปนหลกสตรฝกอบรมใด ๆ ใหผลตอบแทนจากนอยกวาการลงทนในสนทรพยไรความเสยง นนคอ ถา สถานประกอบการจะเลอกทจะยอมจายเงนสมทบแทนการจดฝกอบรม ซงจากขอมลเงนสะสมของกองทนฯ ทมอยประมาณ 800 ลานบาทท าใหสรปไดวามกรณเชนนอยจรง ในกรณน ผลลพธจากการใชมาตรการกองทนฯ คอการถายโอนเงนจากสถานประกอบการมาไวทกองทนฯ ซงจะท าใหเกดตนทนสญเปลา (dead weight cost) อนเกดมาจากคาใชจายในการบรหารจดการกองทนฯ โดยไมใหผลตอบแทนใด ๆ

2. หากการฝกอบรมหลกสตร ภายใตมาตรการกองทนฯ ใหผลตอบแทนสงกวาการฝกอบรมหลกสตร และสงกวาการลงทนในสนทรพยไรความเสยง นนคอ ถา และ สถานประกอบการจะเลอกจดฝกอบรมหลกสตร ในกรณน มาตรการกองทนฯ จะเปนการจงใจใหสถานประกอบการจดฝกอบรมหลกสตรทไมคมคา ซงจะท าใหเกดตนทนสญเปลาทเกดมาจากคาใชจายในการบงคบใชมาตรการกองทนฯ และตนทนคาเสยโอกาสทสถานประกอบการจะสามารถใชเงนเพอไปลงทนในกจกรรมทใหผลตอบแทนดกวา

3. หากการฝกอบรมหลกสตร ภายใตมาตรการกองทนฯ ใหผลตอบแทนสงกวาการฝกอบรมหลกสตร และสงกวาการลงทนในสนทรพยไรความเสยง นนคอ ถา และ สถานประกอบการจะเลอกจดฝกอบรมหลกสตร ในกรณน มาตรการกองทนฯ จะประสบความส าเรจในการจงใจใหสถานประกอบการจดฝกอบรมทเปนประโยชนและเปนการฝกอบรมทจะไมเกดขนถาหากไมมการน าเอามาตรการกองทนฯ มาใช

ทงน สงเกตวามาตรการกองทนสามารถจงใจใหสถานประกอบการจดฝกอบรมหลกสตร ไดแมในกรณทหากไมมการใชมาตรการกองทนฯ การฝกอบรมหลกสตร b จะใหผลตอบแทนแกสถานประกอบการลงทนฝกหลกสตร นนคอ แมในกรณท

82

แตหาก

จะได ซงหาก ดวยกจะเขาขายกรณท 2 ในกรณน มาตรการกองทนฯ จะบดเบอนการตดสนใจใหสถานประกอบการเลอกจดฝกอบรมหลกสตรทดอยกวาแมเมอมองจากมมมองของสถานประกอบการเอง

ดวยการออกแบบทผดพลาด มาตรการกองทนฯ แทนทจะท าใหแรงงานไทยไดรบการพฒนาทกษะ กลบท าใหสถานประกอบการมแนวโนมทจะหนไปจดหลกสตรฝกอบรมทไมเกดประโยชนมากเทาทควรและเปนการลงทนทไมคมคา นอกจากนน กระบวนการจดเกบเงนกองทนฯ นนกยงเปนภาระการบรหารจดการส าหรบหนวยงานทรบผดชอบ ประการสดทาย เงนทกองทนฯ เกบมาไดน นกไมเคยมการน าออกมาใชประโยชนใหการกยมตามวตถประสงคจนกระทงเมอไมนานมานซงมการปลอยกออกมาบาง ซงสาเหตส าคญนนอาจจะมาจากขอเทจจรงทวา การน าเงนกองทนฯ มาปลอยกนนเปนกจกรรมทตองใชความเชยวชาญเฉพาะทาง เชน การประเมนความเสยง การตดตามหน หรอการบรหารหนสญ ซงทงหมดนไมใชสมรรถนะหลก (core competency) ของกรมพฒนาฝมอแรงงาน ฉะนน การเกบเงนสมทบจากสถานประกอบการมารวมไวทกองทนฯ โดยมการน าออกมาใชนอยจงเปนความสญเปลาอกประการหนง

3.2.3 การจดท ากรอบมาตรฐานทกษะ/วชาชพ

กรอบมาตรฐานทกษะ/วชาชพมความส าคญตอระบบการพฒนาทกษะความรแรงงานอยางนอยใน 3 ประการ ประการแรก กรอบมาตรฐานฯ ชวยใหแรงงานมแรงจงใจทจะพฒนาทกษะอาชพ เพราะการมชดมาตรฐานฯ ชวยใหแรงงานสามารถใชชดมาตรฐานฯ เปนเครอง มอพสจนสมรรถนะการท างาน (competency) ของตนใหนายจางเหนได หากปราศจากชดมาตรฐานฯ แลว สมรรถนะการท างานของแรงงานแตละคนนนเปนขอมลทรเฉพาะแกตวแรงงานเอง (private information) เมอนายจางไมสามารถมองเหนสมรรถนะของแรงงานไดกยอมทจะไมสามารถจายคาตอบแทนตามความสามารถไดจรง ท าใหแรงงานขาดแรงจงใจทจะพฒนาสมรรถนะการท างานของตน

ประการถดมา กรอบมาตรฐานฯ ชวยใหนายจางสามารถบอกถงความตองการทกษะหรออาชพชนดใดทเปนทตองการไดอยางชดเจน ท าใหตลาดแรงงานสามารถตอบสนองตอความตองการของนายจางไดดขน เพราะหากปราศจากกรอบมาตรฐานฯ แลว สถานประกอบการแตละแหงจ าเปนจะตองเรยบเรยงชดทกษะแรงงานทตองการขนมาเอง สภาวะเชนนน ามาซงปญหาส าคญคอ การเรยบเรยงความตองการชดทกษะใหมความชดเจนนนมตนทนสง สถานประกอบการสวนใหญอาจจะพบวาการเรยบเรยงความตองการชดทกษะนนเปนการลงทนทไมคมคา ท าใหขอมลเกยวกบความตองการทกษะแรงงานทผประกอบการสามารถสอสารออก

83

ไปสตลาดแรงงานไดนนมแนวโนมทจะมรายละเอยดเพยงคราวๆ เชน ระดบการศกษา หรอประสบการณท างาน แตขาดรายละเอยดเกยวกบชดทกษะทนายจางตองการจรง ความคลมเครอของขอมลความตองการทกษะแรงงานกอปญหาสองประการตอระบบการพฒนาทกษะความรแรงงาน ประการแรก ระบบการฝกอบรมทกษะความรแรงงานจะไมสามารถพฒนาทกษะความรทตรงกบความตองการของนายจางไดจรง ประการถดมา ความคลมเครอของขอมลสงผลใหการลงทนในทกษะอาชพมความเสยงมากขน ท าใหลดแรงจงใจของแรงงานทจะพฒนาทกษะอาชพของตน ตลาดแรงงานจงลมเหลวในการพฒนาชดทกษะทนายจางตองการ การมชดมาตรฐานฯ ทเปนทยอมรบทงนายจางและแรงงานนนชวยใหนายจางสามารถระบความตองการของตนไดอยางชดเจนและมตนทนต า ชวยใหระบบการฝกอบรมทกษะความรแรงงานสามารถมงเปาพฒนาทกษะทเปนประโยชนตอภาคธรกจไดอยางถกตอง

ประการสดทาย กรอบมาตรฐานฯ ชวยใหการสงเสรมการพฒนาฝมอแรงงานดวยมาตรการอดหนนคาใชจายในการฝกอบรมสามารถท าไดอยางมประสทธภาพ ปญหาส าคญของการสงเสรมทไมมการใชกรอบมาตรฐาน คอตนทนการตรวจสอบวาการฝกอบรมทไดรบการสงเสรมตรงตามวตถประสงค ทงนเปนเพราะขอมลทเกยวของกบการฝกอบรมเปนสงทรบรเฉพาะระหวางนายจางและลกจาง ในขณะทหนวยงานทท าหนาทสงเสรมการฝกอบรมนนไมสามารถรบรไดวาการฝกอบรมแรงงานทไดรบการอดหนนนนเกดขนจรงและเปนการฝกอบรมทตรงตามวตถประสงค มาตรการอดหนนคาใชจายจงไมสามารถท าไดอยางมประสทธภาพ เนองจากหากหนวยงานทรบผดชอบผอนปรนการตรวจสอบฝกอบรมทขอรบการส งเสรมกจะท าใหมแนวโนมสงทเงนอดหนนจะถกน าไปใชอยางผดวตถประสงค แตหากหนวยงานทรบผดชอบเขมงวดกบการตรวจสอบกจะเปนการเพมตนทนการบรหารจดการและเปนอปสรรคแกสถานประกอบการทจะขอรบการสงเสรม การมกรอบมาตรฐานฯ จะชวยใหหนวยงานสงเสรมตรวจสอบไดวาการฝกอบรมทเกดขนนนตรงตามวตถประสงคโดยดจากผลลพธของการฝกอบรม (ซงมตนทนการตรวจสอบต า) แทนการตรวจสอบกระบวนการฝกอบรม (ซงมตนทนการตรวจสอบสง)

84

อปสรรคของการจดท ากรอบมาตรฐานทกษะ/วชาชพ

ความส าคญของการมกรอบมาตรฐานฯ นนไมใชสงทภาครฐเพงจะมาตระหนกเหน และภาครฐเองกไดใชทรพยากรไปไมนอยเพอทจะสรางชดมาตรฐานฯ ใหเกดขนจรง ทงในสวนมาตรฐานทกษะทจดท าโดยกรมพฒนาฝมอแรงงาน และกรอบมาตรฐานอาชพของสถาบนคณวฒวชาชพ แตความพยายามของภาครฐทงสองโครงการนนไมประสบผลส าเรจ เพราะการจดท ามาตรฐานฯ ทสะทอนสมรรถนะตาง ๆ ทจ าเปนตอการประกอบอาชพและมความสอดคลองกบความตองการของนายจางจนเปนทยอมรบจากสถานประกอบการนนเปนสงทเกนกวาศกยภาพของระบบราชการไทยจะท าได เพราะการจดท าชดมาตรฐานฯ ทสามารถใชงานไดจรงนนตองอาศยความเขาใจลกซงในหลายๆ ดาน ยกตวอยางเชน ผจดท ามาตรฐานวชาชพใดวชาชพหนงนน จะตองคนเคยกบสภาพการท างานของอาชพนน ๆ เปนอยางด จงจะสามารถระบไดวา 1) ทกษะ/สมรรถนะชดใดมความส าคญตอการประกอบวชาชพนน ๆ 2) ผประกอบวชาชพจะตองมความเชยวชาญระดบใดจงจะสามารถปฏบตงานไดด และ 3) จะสามารถออกแบบกระบวนการทดสอบทกษะ/สมรรถนะใหสะทอนสภาพการท างานจรงไดอยางไร หรอในอกตวอยางหนง ผจดท ากรอบมาตรฐานฯ จะตองเขาใจแนวโนมการใชเทคโนโลยของภาคอตสาหกรรมเปนอยางด จงจะสามารถก าหนดลงไปไดวา ในแตละสาขาอาชพนน ทกษะหรอสมรรถนะชดใดทมแนวโนมจะลาสมย และทกษะหรอสมรรถนะชดใดจะเปนทตองการในอนาคต ดวยเหตนจงท าใหมแตภาคเอกชนเทานนทมศกยภาพมากพอทจะสามารถจดท ากรอบมาตรฐานฯ ทสามารถใชงานไดจรง

นอกจากขอจ ากดดานศกยภาพของระบบราชการทท าใหตองอาศยภาคเอกชนเปนผจดท ากรอบมาตรฐานฯ แลว แตล าพงการไดรบความรวมมอจากสถานประกอบการบางแหงนนไมเพยงพอทจะไดมาซงชดมาตรฐานฯ ทเปนทยอมรบจากภาคธรกจโดยทวไป เพราะรปแบบความตองการชดทกษะของสถานประกอบการแตละแหงนนมความแตกตางกน อนเปนผลสบเนองมาจากรปแบบการประกอบธรกจทมความหลากหลาย ยกตวอยางเชน แมจะผลตสนคาคลายๆ กน แตการท างานในสถานประกอบการขนาดใหญกแตกตางจากสถานประกอบการขนาดยอม ทงในแงเทคโนโลย ทสถานประกอบการขนาดใหญอาจจะใชเครองจกรท ใช เทคโนโลยสงกวาสถานประกอบการขนาดยอม หรอในแงระบบการท างาน ( work organization) ทสถานประกอบการขนาดใหญอาจจะมการแบงซอยต าแหนงงานละเอยดกวาสถานประกอบการขนาดยอม ท าใหบคลากรในสถานประกอบการขนาดยอมอาจจ าเปนตองมชดทกษะ/สมรรถนะทกวางกวาสถานประกอบการขนาดใหญ ดวยเหตน การจดท ากรอบมาตรฐานฯ ททกฝายใหการยอมรบจงจ าเปนตองอาศยความรวมมอและการประนประนอมกนระหวางสถานประกอบการทเกยวของ

ความทาทายทง 2 ประการทกลาวไปนนหมายความวาภาคเอกชนจะตองมการรวมลงทนลงแรงดวยกนจงจะสามารถจดท าชดมาตรฐานฯ ทสามารถน าไปใหงานไดจรง แตความรวมมอใด ๆ กตามจะไมสามารถเกดขนไดตราบใดกตามทไมมกลไกทสามารถรบประกนไดวาผมสวนรวมทกฝายจะไดรบผลตอบแทนเปนทพอใจ นกเศรษฐศาสตรเรยกสถานการณเชนนวา “ความลมเหลวของการรวมมอกน” (Coordination

85

failure) สถานการณเชนนเองทท าใหประเทศไทยยงไมสามารถพฒนาชดมาตรฐานฯ ทเปนทยอมรบโดยทวไปขนมาได ไมวาจะเปนกรอบมาตรฐานฝมอแรงงานแหงชาตของกรมพฒนาฝมอแรงงาน ซงยงมการน าไปใชจรงนอย หรอกรอบมาตรฐานอาชพของสถาบนคณวฒวชาชพ ซงแมจะมการจดตงมาตงแตป 2554 แตกยงไมมความคบหนาเปนทนาพอใจ ทงน จากขอมลลาสดนน มการเปดทดสอบมาตรฐานอาชพเพยง 67 อาชพ และจวบจนปจจบนกยงไมมการท าฐานขอมลผผานการทดสอบ หรอแมแตขอมลจ านวนผเขารบการทดสอบกยงไมมการเปดเผย นอกจากนน จากการสมภาษณ ผวจยพบวามอตสาหกรรมบางอตสาหกรรมทสามารถรวมตวกนไดใกลชดพอทจะสามารถจดท ามาตรฐานทกษะอาชพแรงงานของอตสาหกรรมออกมาไดจนส าเรจ อยางหนวยงานราชการกลบเปนอปสรรคขดขวางไมใหภาคเอกชนน ากรอบมาตรฐานทกษะอาชพทจดท าขนมาไปใชไดจรง ดวยเหตทงหมดทกลาวไป แนวทางหลกในการจดท ามาตรฐานทกษะแรงงานทควรจะเปนคอควรสงเสรมใหเอกชนรวมตวกนจดท ามาตรฐานฯ โดยรฐบาลควรมบทบาทเปนเพยงผสงเสรมใหเกดการรวมตวกนขน และไมจดท ากรอบมาตรฐานฯ ของภาครฐแขงกบภาคเอกชน

86

สวนท 4: ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

4.1 ขอเสนอมาตรการสงเสรมแรงงานตางดาวทกษะสง

เพอสงเสรมใหภาคเอกชนสามารถดงดชาวตางชาตทมทกษะสงมารวมงานได สมควรปรบปรงระบบระบบบรหารแรงงานตางดาวโดยการออกใบอนญาตท างานชนดพเศษและใหสถานะการมถนทอยถาวรแกแรงงานทกษะสง

ระบบการบรหารจดการแรงงานตางดาวในปจจบนนนไมเหมาะทจะน ามาใชกบแรงงานทกษะสง เพราะนอกจากจะเปนระบบทมความซ าซอนและยงยากแลว ระบบทเปนอยยงถกออกแบบมาเพอจดการปญหาแรงงานดอยทกษะเปนหลก การทจะดงดดแรงงานตางชาตทกษะสงนนจงจ าเปนตองมการปรบปรงแนวทางการบรหารแรงงานตางดาวเสยใหม แตการปรบเปลยนระบบทเปนอยในปจจบนนนไมใชเรองงายเพราะมหนวยงานทเกยวของถง 3 หนวยงาน62 ทางออกทพอเปนไปไดคอการใหกรมจดหางานออกใบอนญาตท างานชนดพเศษส าหรบแรงงานตางดาวทกษะสงเพอเปนการรบรองสถานะแรงงานกลมนออกจากแรงงานตางดาวทวไป และใหกระทรวงมหาดไทยมอบสถานะการมถนทอยถาวร (Permanent Residency) หรอใกลเคยงแกผทไดรบใบอนญาตท างานชนดพเศษ จดเดนของแนวทางนคอสามารถด าเนนการไดไมตองปรบเปลยนระบบเดมทเปนอย ทงน การออกใบอนญาตท างานชนดพเศษนนสามารถท าไดโดยใหกระทรวงแรงงานออกกฎกระทรวงใหม สวนมาตรการการใหสถานะการมถนทอยถาวรนนอาจตองมการแกไขมาตรา 40 ของพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ. 2522 ซงในมาตราดงกลาวไดมการจ ากดจ านวนผไดรบสถานะมถนทอยถาวรในแตละปเอาไว ขอมลในตารางท 20 แสดงการเปรยบเทยบระหวางแนวทางเดมและแนวทางใหมทไดเสนอไป

62 ประกอบไปดวย 1) กรมการกงสล ท าหนาทออกวซา 2) กรมจดหางาน ท าหนาทออกใบอนญาตท างาน และ 3)

ส านกงานตรวจคนเขาเมอง ท าหนาทเปนผอนญาตใหชาวตางชาตสามารถพ านกในประเทศไทย

87

ตำรำงท 20 รำยละเอยดเปรยบเทยบระหวำงแนวทำงเดมและแนวทำงใหมทไดน ำเสนอ ประเดนทตาง แนวทางเดม แนวทางใหม

ใบอนญาตท างาน มใบอนญาตประเภทเดยว ใชกบทงแรงงานทกษะและแรงงานดอยทกษะ

มใบอนญาตชนดพเศษส าหรบแรงงานทกษะความร

เงอนไขการไดใบอนญาต

ใชหลกเกณฑเดมทม เงอนไขวาดวยสดสวนทนจดทะเบยนตอแรงงานตางดาว และสดสวนแรงงานไทยตอแรงงานตางดาว

ใชหลกเกณฑใหมซงเนนไปทระดบทกษะความรของชาวตางชาตทประสงคจะเขาท างาน

การตรวจคนเขาเมอง ใชวซาท างาน และตองรายงานตวกบส านกงานตรวจคนเขาเมองทก 3 เดอน

ใชสถานะการมถนทอยถาวร สามารถอยในประเทศไดโดยไมก าหนดเวลา

สทธพเศษ ไมม สามารถน าครอบครวเขามารวมอาศยในประเทศได และเปนเจาของทรพยสนคอนโดได

ทมำ: นกวจย

ขอควรระวงจากการใชนโยบายทพงพาแรงงานทกษะจากตางประเทศ

การเปดรบแรงงานตางชาต แมจะเปนแรงงานทกษะสง กอาจจะกลายเปนดาบสองคมได เพราะวาหากภาคธรกจสามารถพงพาแหลงแรงงานทกษะจากตางประเทศไดแลว กอาจท าใหภาคเอกชนลดความส าคญของตลาดแรงงานทกษะในประเทศและลดการลงทนดานการพฒนาทกษะความรแรงงานลง ซงหากกรณเชนนเกดขน ปญหาขาดแคลนแรงงานทกษะกจะไมไดรบการแกไข และในระยะยาวประเทศกจะตองพงพงแรงงานตางชาตมากขนเรอย ๆ

ดวยเหตนจงเสนอใหรฐบาลจดเกบเงนเบยสมทบจากสถานประกอบการทมการจางแรงงานตางชาต โดยเงนทเกบไดนนใหน าเขากองทนทตงขนมาโดยมวตถประสงคเพอการลงทนพฒนาทกษะความรของแรงงานไทยในสาขาทขาดแคลน โดยใหความส าคญเปนพเศษกบสาขาอาชพทจ า เปนตองมการน าเขาแรงงานทกษะจ านวนมาก ตวอยางประเทศทไดน ามาตรการท านองนมาใชคอประเทศสหรฐอเมรกา ซงบงคบใหนายจางของผถอวซา H-1B จะตองจายเงนสมทบกองทนในอตราทก าหนดไวระหวาง 750-2,000 เหรยญสหรฐฯ ตอลกจางทถอวซา H-1B 1 คน63 โดยเงนทเกบไดนนจะถกน าไปใชเพอการฝกอบรมแรงงานในอตสาหกรรมทเตบโตเรวแตมปญหาขาดแคลนแรงงาน64

63 (Berkley International Office, University of California) 64 (OECD, 2014)

88

4.2 การปฏรปกองทนพฒนาฝมอแรงงาน

4.2.1 หลกการ

แรงงานไทยสวนใหญมทกษะความรต า65 ขอเทจจรงนเหนไดชดเจนจาก 1) ระดบการศกษาของแรงงานไทย ซงมเพยง 17.7% ทมการศกษาสงกวาระดบมธยมศกษาตอนปลาย 2) แรงงานสวนใหญประกอบอาชพทใชทกษะความรนอย โดยมแรงงานเพยง 13.8% ทประกอบอาชพชนสงอยางเชนอาชพงานบรหารจดการ งานวชาชพ และงานชวงเทคนค 3) แรงงานไทยสวนใหญประกอบอาชพทไดรบคาตอบแทนต า โดยมแรงงานเพยง 21.6% ทไดรบคาตอบแทนสงกวา 15,000 บาทตอเดอน

โครงสรางตลาดแรงงานทกลาวไปนนเปนอปสรรคส าคญตอการยกระดบเทคโนโลยและการยกระดบผลตภาพของประเทศ การกาวพนกบดกประเทศรายไดปานกลางนนจงจ าเปนตองมการสรางระบบการฝกอบรมทกษะความรแรงงานทสามารถยกระดบขดความสามารถแรงงานไทย ซงมอยทงหมดกวา 38 ลานคน ใหมศกยภาพสงพอทจะสามารถตอบโจทยการสรางความสามารถการแขงขนของภาคธรกจ ซงจะน าไปสการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ

ขอจ ากดส าคญของบทบาทภาครฐในการสรางระบบการฝกอบรมทกษะความรแรงงานนนกคอการทภาครฐไมสามารถเปนผจดการฝกอบรมไดดวยตนเอง ทงนเปนเพราะภาครฐไมสามารถเขาถงขอมลเชงลกเกยวกบความตองการดานทกษะความรของสถานประกอบการ ท าใหมแนวโนมสงทโครงการจดฝกอบรมทจดโดยภาครฐนนจะไมสามารถตอบโจทยความตองการของภาคธรกจไดจรง ดวยเหตน ระบบการฝกอบรมทกษะความรแรงงานทมประสทธผลนนจงตองอาศยภาคเอกชนเปนผขบเคลอนดวยการเปนผจดฝกอบรมแรงงานดวยตนเอง

อยางไรกตาม ระบบการฝกอบรมทกษะความรแรงงานทภาคเอกชนเปนผจดฝกอบรมดวยตนเองนนมอปสรรคส าคญ นนคอการทสถานประกอบการอาจจะไมไดรบผลตอบแทนจากการลงทนฝกอบรมแรงงานถาหากผทไดรบการฝกอบรมนนเลอกทจะไปท างานกบสถานประกอบการแหงอน สถานประกอบการทไมลงทนฝกทกษะแรงงานสามารถเอาเปรยบสถานประกอบการทลงทนฝกโดยการแยงตวลกจางทไดรบการฝกจากสถานประกอบการแหงอนได ปญหา “ขนรถเมลฟร” นจงเปนอปสรรคส าคญทท าใหภาคธรกจไมสามารถจดฝกอบรมใหลกจางของตนไดเตมท ระบบการฝกอบรมทกษะความรแรงงานจงตองอาศยความรวมมอของภาคเอกชนทจะชวยปองกนสถานประกอบการทลงทนฝกทกษะแรงงานจากการถกเอาเปรยบจากสถานประกอบการทไมลงทนฝก

65 ค านวณจากการส ารวจภาวการณท างานของประชากร ไตรมาสท 3 พ.ศ. 2557 โดยนบเฉพาะผมงานท า

89

การปฏรปกองทนพฒนาฝมอแรงงานจะชวยใหแรงงานจ านวนมากไดรบการฝกอบรมทกษะความรทตอบโจทยภาคธรกจไดจรง เพราะสามารถแกไขอปสรรคส าคญของระบบการฝกอบรมแรงงาน 2 ประการคอ 1) กองทนฯ แกไขปญหา “ขนรถเมลฟร” ซงเปนปญหาทท าใหภาคเอกชนสามารถลงทนในทนมนษยได66 และ 2) กองทนฯ เปนกลไกสรำงควำมรวมมอใหสถานประกอบการเขามามบทบาทน าในการการบรหารระบบการฝกอบรมแรงงานใหมคณภาพและมตนทนการบรหารจดการต า

4.2.2 กลไกการท างานของกองทนพฒนาฝมอแรงงาน

กองทนพฒนาฝมอแรงงานทจะปฏรปขนมาใหมนนท าหนาท 3 ประการดงน

ภารกจประการท 1: อดหนนคำใชจำยกำรฝกอบรมแรงงำนของสถำนประกอบกำรท (subsidize) โดยใชเบยสมทบบงคบจำกสถำนประกอบกำรเอกชน (levy)

การใหรฐอดหนนคาใชจายในฝกอบรมผานกองทนพฒนาฝมอแรงงานกด วยเหตผลสองประการ ประการแรกผลทท ไดจากการฝกอบรมมลกษณะกงสนคาสาธารณะทม positive externality ตอระบบเศรษฐกจโดยรวม รฐจงควรสนบสนน ประการทสอง เพอใหเปนแรงจงใจใหภาคเอกชนเขารวมกบกองทนนแมเอกชนเองจะถกบงคบใหจายเบยสมทบดวยกตาม

สวนการบงคบใหสถานประกอบการเอกชนทกแหงตองจายเบยสมทบนนก เพอแกไขปญหา “ขนรถเมลฟร” เพราะจะไมมเอกชนรายไดสามารถใชกลยทธรอใหสถานประกอบการอนหรอภาครฐท าการฝกอบรมแรงงานแลวคอยแยงตวมาโดยตนเองไมตองรบตนทนการฝกอบรม โดยอตราเบยสมทบนนควรจะเปนสดสวนกบขนาดของสถานประกอบการ เงนทเกบมาไดนนมวตถประสงคหลกประการเดยวคอเพอจายเงนอดหนนใหแกสถานประกอบการทลงทนจดฝกอบรมแรงงาน

ทงน เพอใหกองทนฯ สามารถตรวจสอบไดวาเนอหาฝกอบรมแรงงานไดมาตรฐาน โดยทมภาระในการตรวจสอบตดตามนอยทสด กองทนฯ จะใหการอดหนนเฉพาะการจดฝกอบรม

66 จากการสมภาษณ คณะผวจยพบวาปญหา “ขนรถเมลฟร” เปนปญหาทมความรนแรงโดยเฉพาะส าหรบสถาน

ประกอบการทไมใชสถานประกอบการขนาดใหญทสามารถจายคาแรงสงกวาคาจางในตลาดได รปแบบส าคญทผวจยพบคอ 1) สถานประกอบการขนาดใหญมกจะไมมปญหาขาดแคลนแรงงานทกษะฝมอเนองจากสามารถเกบรกษาลกจางของตนไวไดเนองจากจายคาจางสงกวาอตราคาจางในตลาด ท าใหสถานประกอบการเหลานนสามารถวางแผนลงทนฝกทกษะแรงงานของตนไดโดยไมตองกลวการโดนแยงตว ในทางกลบกน สถานประกอบการทมขนาดรองลงมามกจะประสบปญหาขาดแคลนแรงงานทกษะเนองมปญหาอตราการเขา-ออกสง ท าใหไมสามารถวางแผนลงทนฝกอบรมทกษะแรงงานได

90

แรงงานในหลกสตรทตรงตามชดมาตรฐานทกษะ/มาตรฐานวชาชพทกองทนฯ ใหการรบรอง และจายเงนอดหนนเฉพาะในกรณทผจบไดผานการทดสอบมาตรฐานทกษะ/มาตรฐานวชาชพ

ภารกจประการท 2: ประกนคณภำพกำรจดฝกอบรมแรงงำน (quality assurance)

กองทนฯ จะเปนผจดทดสอบวดสมรรถนะผผานการฝกอบรมตามชดมาตรฐานทกษะ/มาตรฐานวชาชพทกองทนฯ ประกาศใช และเปนผออกใบประกาศใหแกผทผานการทดสอบ นอกจากนน กองทนฯ จะยงท าหนาทเปนผออกใบอนญาตใหสถานประกอบการทมคณภาพใหสามารถจดการฝกอบรมหลกสตรตามชดมาตรฐานทกษะ/มาตรฐานวชาชพ ซงสถานประกอบการทมคณภาพหมายถงสถานประกอบการทมความพรอมในการจดการฝกอบรม และมผลสมฤทธการฝกอบรมอยในเกณฑนาพอใจ ซงสามารถวดไดจากจ านวนผเขารบการฝกทสอบผานมาตรฐานทกษะ/มาตรฐานวชาชพภารกจประการท 3: จดท ำชดมำตรฐำนทกษะ/มำตรฐำนวชำชพ (skill/occupation standards)

กองทนฯ จะเปนผจดท าชดมาตรฐานทกษะ/มาตรฐานวชาชพ ซงมเนอหาทประกอบไปดวยหนวยสมรรถนะ (competency units) และขอก าหนดในการทดสอบหนวยสมรรถนะในแตละสาขาอาชพ ทงน เพอไมใหเกดความซ าซอน และชวยใหเกดความรวมมอระหวางสถานประกอบการในการจดท าชดมาตรฐานฯ ในแตละสาขาอาชพนนจะมเพยงชดมาตรฐานฯ เพยงชดเดยวทกองทนฯ ประกาศใช

การประกาศมาตรฐานวชาชพนนควรค านงถงความเหมาะสมกบระดบการพฒนาของประเทศและความเปนไปไดจรงทผรบการฝกอบรมมความรพนฐานทสามารถรบการฝกอบรมเพมเตมจนสามารถบรรลมาตรฐานนนได อยางไรกตามการก าหนดมาตรฐานกควรท าในลกษณะเชงรก กลาวคอท าหนาทเพมเตมทกษะทจะชวยขบเคลอนประเทศใหหลดพนกบดกประเทศรายไดปานกลางไดในเวลาอนเหมาะสม

และเนองจากกองทนฯ ไดรบการสนบสนนจากภาษประชาชน จงควรรายงานหลกเกณฑและแนวทางการก าหนดมาตรฐานใหประชาชนทวไปรบทราบโดยทวกนผานชองทางตาง ๆและควรรายงานกบรฐสภาเพอทราบดวย

จดเดนส าคญของมาตรการกองทนฯ ทไดเสนอไปนนคอการสรางแรงจงใจใหสถานประกอบการเขามารวมลงทนในการพฒนาชดมาตรฐานทกษะ/มาตรฐานวชาชพ ซงเปนหวใจส าคญของการประกนคณภาพใหระบบการฝกอบรมแรงงานและการจดสรรเงนอดหนนเปนไปอยางมประสทธภาพ มาตรการกองทนฯ สามารถท าใหเกดความรวมมอนขนมาไดเพราะมกลไก 2 ประการ ทสามารถรบประกนไดวาสถานประกอบการทรวมลงแรงพฒนาชดมาตรฐานฯ จะไดรบผลตอบแทนจากการรวมลงทน จงเปนทางออกส าคญส าหรบปญหา “ความลมเหลวของการรวมมอ” ในการพฒนาชดมาตรฐานฯ ทภาครฐไทยไมเคยแกไขไดส าเรจ

91

(รายละเอยดความส าคญและอปสรรคของการพฒนาชดมาตรฐานทกษะ/มาตรฐานวชาชพ อยในภำคผนวกท 1)

ประการแรก เงอนไขการจายเงนอดหนนจะสนบสนนเฉพาะการฝกอบรมทตรงตามมาตรฐานทกองทนฯ ประกาศใช เปนการสรางแรงจงใจใหสถานประกอบการแตละแหงเขามาจดท าชดมาตรฐานฯ ดวยสาเหตสองประการ ประการแรก แมสถานประกอบการจะมขอผกมดตองจายเงนสมทบกองทนฯ ทกป แตตราบใดทไมมการจดท าชดมาตรฐานฯ จนเสรจสน กจะไมมการอดหนนการฝกอบรมแรงงานเกดขน จงจะไมมผใดไดประโยชนจากกองทนฯ ประการถดมา สถานประกอบการทลงทนลงแรงมากในการจดท าชดมาตรฐานฯ กจะสามารถผลกดนใหชดมาตรฐานฯ เปนไปตามความตองการของตนเองไดมากยงขน ซงนนหมายความวาระบบการฝกอบรมแรงงานจะผลตแรงงานทกษะทตรงกบความตองการของสถานประกอบการทมบทบาทสงในการจดท าชดมาตรฐานฯ มากกวาสถานประกอบการทมบทบาทนอย ฉะนน สถานประกอบการสามารถชน าใหระบบการฝกอบรมทกษะความรแรงงานผลตบคลากรทตองการไดดวยการมบทบาทจดท าชดมาตรฐานฯ ใหเออตอการท าธรกจของตนเอง โดยทสถานประกอบการนนอาจจะไมจ าเปนตองเปนผจดการฝกอบรมแรงงานดวยตนเองเสยดวยซ า

ประการถดมา การก าหนดเงอนไขวากองทนฯ จะรบรองชดมาตรฐานฯ เพยงชดเดยวในแตละสาขาอาชพ จะท าใหสถานประกอบการทใชแรงงานทกษะวชาชพคลายๆ กนจะตองรวมมอกนเพอก าหนดมาตรฐานกลางทสถานประกอบการสวนใหญเหนชอบ ซงนอกจากจะชวยกระตนใหเกดความรวมมอแลว การบงคบใหสถานประกอบการหลายแหงตองรวมกนจดท ามาตรฐานกลางยงจะเปนวธการทจะชวยใหทกษะทแรงงานไดรบนนสามารถน าไปใชปฏบตงานในสถานประกอบการไดหลายแหง ท าใหตลาดแรงงานมความคลองตวและมประสทธภาพในเชงการจดสรรแรงงาน (allocation efficiency)

4.2.3 แนวทางการบงคบใชมาตรการ

ปจจบน กรมพฒนาฝมอแรงงาน โดยพระรำชบญญตสงเสรมกำรพฒนำฝมอแรงงำน พ.ศ. 2545 ไดมการจดตงกองทนพฒนาฝมอแรงงาน ซงมลกษณะคลายกบกองทนฯ ทไดเสนอไปแลว อยางไรกตาม ดวยปญหาการออกแบบทผดพลาดและปญหาการขาดหนวยงานบรหารกองทนทมศกยภาพเพยงพอ ท าใหกองทนพฒนาฝมอแรงงานทมอยลมเหลวในการสงเสรมใหเกดการพฒนาทนมนษย จงควรปฏรปแนวทางการใชมาตรการกองทน ดวยการยกเลกกองทนเดม และตงกองทนพฒนาฝมอแรงงานใหมดวยการออกเปนกฎหมายพระราชบญญต โดยใหมแนวทางดงน

ประการท 1: ใหบงคบเกบเงนสมทบกองทนฯ จากสถานประกอบการทกแหงโดยไมมขอยกเวน สาเหตทควรบงคบจายโดยไมมขอยกเวนนนเนองจากการก าหนดเงอนไขการยกเวนนนจะท าใหระบบกองทนฯ มความซบซอนมากขน ซงจะเปนภาระแกทงผจายเงนสมทบและแกผจดเกบ นอกจากนน การเปดเงอนไขละเวนยงจะเปนการสรางแรงจงใจใหสถานประกอบการใชเงอนไขเหลานหลกเลย งการจายเบยสมทบ ซงหาก

92

ออกแบบมาอยางไมรอบคอบเพยงพอ ภาคเอกชนอาจสามารถเลยงเบยสมทบไดโดยการจดท ากระบวนการทผดวตถประสงคของเงอนไขการละเวน ซงในกรณน ผลทไดจากการใชมาตรการกคอการเพมตนทน (เพอเลยงเบยสมทบ) ของภาคเอกชนโดยไมเกดประโยชนอนใดทงสน ดงเชนทเกดขนกรณตวอยางกองทนพฒนาฝมอแรงงานของไทยทใชอยในปจจบน

สวนสาเหตทควรเกบเบยสมทบโดยคดเปนอตราสวนกบคาแรงนนเนองจาก รปแบบนจะท าใหจ านวนเงนทสถานประกอบการแตละรายจายสมทบนนแปรผนตามประโยชนทสถานประกอบการแตละแหงไดรบจากระบบการพฒนาฝมอแรงงาน โดยอยบนหลกการวา สถานประกอบการทใชแรงงานทกษะมาก (ท าใหตองจายเงนเดอนมาก) ไดรบประโยชนจากการลงทนพฒนาทกษะแรงงานมากกวาสถานประกอบการทใชแรงงานทกษะนอย (ซงจายเงนเดอนนอยกวา) ในเบองตนน สถานประกอบการอาจจายเงนสมทบใหกองทนในอตรา 1% ของคาแรงทงหมดของสถานประกอบการแตละแหง

ประการท 2: ใหกองทนอดหนนคาใชจายการฝกอบรม 50% ของคาใชจายทเกดขนจรง และใหกองทนเปนศนยบรการ (one stop service) ส าหรบการขอยนลดหยอนภาษการฝกอบรม 200% ภายใตแนวทางน อตราการอดหนนคาใชจายการฝกอบรมจะเทากบเงนอดหนนโดยตรง (50%) บวกกบอราเงนอดหนนจากการขอลดหยอยภาษ (อตราลดหยอยฐานภาษ 200% คณดวยอตราภาษเงนไดนตบคคล 20% เทากบ 40%) รวมเปนเงนอดหนนทงหมด 90% ของคาใชจายการฝกอบรมทเกดขนจรง ซงจะท าใหภายใตสมการน สถานประกอบการสวนใหญจะไดประโยชนจากกองทนฯ ในรปเงนอดหนนมากกวาทสถานประกอบการตองจายในรปเงนสมทบ ดงทแสดงในตารางท 21 และตารางท 22

93

ตำรำงท 21 เปรยบเทยบคำใชจำยดำนกำรฝกอบรมของสถำนประกอบกำรภำคกำรผลตในปจจบนกบรำยจำยทจะเปนภำยใตมำตรกำรกองทนฯ (สมมตใหระดบกำรฝกอบรมคงท)

อตสาหกรรม รายจายดานการ

ฝกอบรมของแตละอตสาหกรรมในปจจบน

รายจายใหมภายใตมาตรการกองทนฯ *

สวนตาง

สดสวนของสวน

ตาง Radio, television and communication equipments

552,630,094 137,215,774 415,414,320 75.2%

Coke, refined petroleum 48,950,520 14,917,649 34,032,871 69.5% Non-metallic mineral products 203,269,243 65,522,089 137,747,154 67.8%

Basic metals 133,737,797 44,469,308 89,268,489 66.7% Chemical 253,665,293 84,981,769 168,683,524 66.5%

Rubbers and plastics 353,458,679 121,768,938 231,689,741 65.5% Motor vehicles 242,235,316 92,436,654 149,798,662 61.8% Paper 82,179,788 32,515,338 49,664,450 60.4%

Food products and beverages 580,681,634 253,246,218 327,435,416 56.4% Recycling 2,732,602 1,232,386 1,500,216 54.9%

Electrical machinery 153,640,729 70,020,665 83,620,064 54.4% Machinery and equipment 116,320,930 61,069,746 55,251,184 47.5% Other transport equipment 38,687,542 20,601,546 18,085,996 46.7% Tanning and dressing of leather

65,845,727 36,915,974 28,929,753 43.9%

Computing machinery 11,866,869 7,326,296 4,540,573 38.3% Textiles 100,404,369 69,587,988 30,816,381 30.7% Furniture 108,070,669 75,876,034 32,194,635 29.8% Fabricated metal 105,742,274 76,064,029 29,678,245 28.1% Publishing 25,056,507 21,493,622 3,562,885 14.2% Wearing apparel 82,494,501 76,255,874 6,238,627 7.6%

Wood 18,654,572 17,927,546 727,026 3.9% Medical and optical instruments, watches

16,682,120 19,328,257 -2,646,137 -15.9%

รวม 3,297,007,775 1,400,773,701 1,896,234,074

ทมำ: นกวจยค ำนวณโดยใชขอมลส ำมะโนธรกจอตสำหกรรม พ.ศ. 2555 หมำยเหต*: รำยจำยใหมค ำนวณจำกมลคำรอยละ 10 ของโครงกำรฝกอบรมเดมทกองทนไมไดอดหนน (กองทนอดหนนเพยง

รอยละ 90 ของโครงกำร) รวมกบรอยละ 0.25 ของรำยจำยดำนคนงำนทจำยเขำกองทน

94

ตำรำงท 22 เปรยบเทยบคำใชจำยดำนกำรฝกอบรมของสถำนประกอบกำรภำคบรกำรในปจจบนกบรำยจำยทจะเปนภำยใตมำตรกำรกองทนฯ (สมมตใหระดบกำรฝกอบรมคงท)

ธรกจการคาและบรการ รายจายดานการ

ฝกอบรมของแตละธรกจในปจจบน

รายจายใหมภายใตมาตรการกองทนฯ

* สวนตาง

สดสวนของสวนตาง

Computer and related activities 223,889,985 33,006,921 190,883,064 85.3% Wholesale trade and commission trade, except of motor vehicles and motorcycles

2,993,167,697 478,972,781 2,514,194,916 84.0%

Real estate activities 819,823,641 151,231,515 668,592,126 81.6%

Research and development 12,027,434 2,397,286 9,630,148 80.1% Other business activities 886,856,278 187,637,991 699,218,287 78.8%

Sale, maintenance and repair of motor vehicles and motorcycles; retail sale of automotive fuel

627,582,543 185,358,432 442,224,111 70.5%

Hotels and restaurants 436,492,702 159,364,121 277,128,581 63.5%

Recreational, cultural and sporting activities

78,433,938 28,710,006 49,723,932 63.4%

Supporting and auxiliary transport activities; activities of travel agencies

33,402,697 13,986,781 19,415,916 58.1%

Retail trade, except of motor vehicles and motorcycles; repair of personal and household goods

487,219,195 207,143,968 280,075,227 57.5%

Other service activities 10,222,234 9,812,851 409,383 4.0% Renting of machinery and equipment without operator and of personal and household goods

5,557,116 5,631,697 -74,581 -1.3%

รวม 6,614,675,460 1,463,254,349 5,151,421,111

ทมำ: นกวจยค ำนวณโดยใชขอมลส ำมะโนธรกจทำงกำรคำ และธรกจทำงกำรบรกำร พ.ศ. 2555 หมำยเหต*: รำยจำยใหมค ำนวณจำกมลคำรอยละ 10 ของโครงกำรฝกอบรมเดมทกองทนไมไดอดหนน (กองทนอดหนนเพยง

รอยละ 90 ของโครงกำร) รวมกบรอยละ 0.25 ของรำยจำยดำนคนงำนทจำยเขำกองทน

95

ประการท 3: ใหจดตงคณะกรรมการขนมาเปนผบรหารกองทนฯ โดยใหคณะกรรมการฯ สวนใหญมทมาจากภาคธรกจ โดยมสดสวนระหวางธรกจรายใหญ รายกลาง และรายเลก ทเหมาะสม (เชนเปนสดสวนใกกล เคยงกบเงนสมทบท ไดรบจากธรกจแตละกลม) และมคณะกรรมการสมทบมาจากตวแทนกระทรวงการคลงและกรมพฒนาฝมอแรงงาน คณะกรรมการมอ านาจหนาทบรหารกองทนฯ เพอตอบสนองกรอบภารกจหลกของกองทนฯ 3 ประการ ซงประกอบไปดวย

1. อดหนนคาใชจายการฝกอบรมทกษะแรงงานของสถานประกอบการ (subsidize) โดยใชงบประมาณจากเบยสมทบจากสถานประกอบการเอกชน (levy) และจากเงนสมทบจากกระทรวงการคลง การอดหนนนจะตองกระจายตวไปสธรกจขนาดใหญ ขนาดกลาง และขนาดเลกอยางเหมาะสม

2. ประกนคณภาพโครงการการจดฝกอบรมทกษะแรงงานทไดรบการอดหนนจากกองทนฯ (quality assurance)

3. จดท าหรอรบรองมาตรฐานทกษะ/มาตรฐานวชาชพ (skill/occupation standards)

คณะกรรมการกองทนฯ มหนาทตองรายงายผลการด าเนนงานตอสมาชกกองทนฯ และตอรฐสภา

ประการท 4: ใหสมาคมการคาทจดทะเบยนตาม พระราชบญญตสมาคมการคา พ.ศ. 2509 เปนสมาชกกองทนฯ โดยกฎหมาย โดยสมาชกกองทนมอ านาจในการสรรหาคณะกรรมการกองทนฯ

ประการท 5: ใหกองทนฯ มสทธเบกจายเงนอดหนนการฝกอบรมทกษะแรงงานไดเฉพาะในกรณทผเขารบการฝกไดสอบผานมาตรฐานทกษะ/มาตรฐานวชาชพทกองทนประกาศใชแลวเทานน โดยขอบงคบนควรตราลงในพระราชบญญตกองทนฯ สวนเงอนไขอน ๆ ควรใหอยในดลพนจของคณะกรรมการกองทนฯ

ประการท 6: ใหกรมสรรพกรเปนผบงคบใชมาตรการเกบเงนสมทบกองทนฯ โดยเกบเบยสมทบไปพรอมกบการเกบภาษเงนไดนตบคคลและภาษเงนไดบคคลธรรมดา

ประการท 7: นอกจากทกลาวไปแลว ภาครฐควรมสวนรวมในการจดการกองทนนอยทสด โดยควรมบทบาทเพยงแคการออกกฎหมายเพอจดตงกองทน ตดตามผลการด าเนนงานของกองทน และเปนผไกลเกลยขอพพาทระหวางผมสวนไดเสยตาง ๆ

จากของเสนอกองทนนจะเหนไดวาดวยโครงสรางของกองทนเองมไดมอคตตอระดบทกษะแรงงาน ท าใหคาดไดวาผลกระทบดานการเพมคณภาพและปรมาณการฝกอบรมจะกระจายไปยงแรงงานทกระดบทกษะ อยางไรกด การศกษาในอนาคตถงผลกระทบของการด าเนนนโยบายกองทนน ความยงยน และกลไกการบรหารจดการโดยละเอยดมความจ าเปนอยางมาก

96

4.3 การสรางกลไกความรบผดชอบของระบบอดมศกษา

4.3.1 หลกการ

ระบบอดมศกษาไทยมปญหาความไมสอดคลองกบความตองการในตลาดแรงงานดงแสดงในตารางท 15 อยางไรกตาม การใชมาตรการ “เชงบงคบ” เพอใหมหาวทยาลยปรบตวนนมความเปนไปไดนอย เนองจากแตละมหาวทยาลยมอสระในการก าเนนกจการของตนเองสงมาก ทางเลอกหนงทพอเปนไปได และมการลวงล าอ านาจของมาหวทยาลยนอยคอการเปดเผยขอมลการท างานของบณฑตทจบมา เพอใหนสตนกศกษาและผปกครองสามารถใชขอมลดงกลาวประกอบการตดสนใจเรยนตอในระดบอดมศกษา ซงจะเปนแรงผลกดนใหมหาวทยาลยและคณะตางๆ ตองปรบตวเพอตอบสนองความตองการในตลาดแรงงานมากขน

4.3.2 แนวทางการบงคบใชมาตรการ

บงคบใหมหาวทยาลยทกแหงทก ากบดแลโดย สกอ. ตองสงรายละเอยด 1) เขาเรยนใหม 2) นสตนกศกษาทอยระหวางการศกษา และ 3) ผส าเสรจการศกษา แก สกอ. กอนเรมปการศกษาใหมทกป โดยขอมลส าคญทมหาวทยาลยตองสง สกอ. คอขอมลเลขบตรประจ าตวประชานของนสตนกศกษา เมอไดขอมลดงกลาวมาแลว สกอ. สามารถค านวณตวชวดสมรรถนะ (Key Performance Indicator - KPI) ของแตละคณะไดตวหนง นนคออตราการส าเรจการศกษาของแตละคณะ

นอกจากอตราการส าเรจการศกษาของแตละคณะแลว ใหกรมสรรพากรหรอส านกงานประกนสงคมใชขอมลเลขบตรประจ าตวประชาชนท สกอ. ม เพอประมวล KPI ส าคญอกสองตวชวด คอ 1) เงนเดอนเฉลยของผส าเรจการศกษา และ 2) อตราการเขาท างานของผส าเรจการศกษา โดยอาจจะก าหนดใหมการตดตามสภาพการท างานของผส าเรจการศกษาเปนระยะ เชน หลงจบการศกษา 1 ป หลงจบการศกษา 3 ป และหลงจบการศกษา 5 ป เปนตน

ประการสดทาย ให สกอ. เปดเผยและประชาสมพนธขอมล KPI ทงสามตวชวดเปนประจ าทกป เพอใหผเรยนและผปกครองมขอมลประกอบการตดสนใจเขาเรยนในคณะตางๆ ได กลไกนมแนวโนมทจะผลกดนผเรยนและผปกครองเลอกเขามหาวทยาลยและคณะทผส าเรจการศกษามขอไดเปรยบในการแขงขนในตลาดแรงงาน จงเปนแรงผลกดนใหแตละมหาวทยาลยและแตละคณะทตองการดงดดนสตนกศกษาตองปรบตวเพอใหตอบสนองตอตลาดแรงงานตลอดเวลา

97

สวนท 5: สรปรายงาน

5.1: แรงงานไทยในกบดกรายไดปานกลาง

ตลอดชวงการพฒนาทผานมา แรงงานไทยทมสดสวนแรงงานการศกษาขนพนฐานสงมากสามารถขบเคลอนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไดดวยการผลตสนคามลคาเพมต า ประกอบกบผลการจดสรรทรพยากรแรงงานระหวางภาคการผลตทหนนเสรมการเตบโตผลตภาพแรงงานในชวงกอนวกฤตเศรษฐกจ 1997 ท าใหประเทศไทยเตบโตมาไดอยางตอเนอง

แตรปแบบการพฒนานไมสามารถผลกดนเศรษฐกจไทยใหเตบโตอยางตอเนองเพอกาวพนกบดกรายไดปานกลางไดในเวลาทควร เนองจากการเคลอนยายแรงงานทหนนเสรมการเตบโตผลตภาพแรงงานหยดลงหลงวกฤตเศรษฐกจ ทงทเกดจากราคาสนคาเกษตรสงขน การปรบตวเขาหากนของคาจางระหวางภาคในและภาคนอกการเกษตร รวมถงคานยมการท างานนอกภาคทางการของแรงงานการศกษาสงจากการแพรหลายของการคาออนไลนและปญหามาตรฐานการศกษาขนสง เหลานบบรดทางออกในการเพมผลตภาพแรงงานไทยใหตองเปนการยกระดบทกษะแรงงาน

เมอมาพเคราะหถงคณภาพแรงงานไทยผานกรอบความไมสอดคลองของคณลกษณะแรงงานในตลาดแรงงาน ยงพบหลกฐานวาระบบการศกษาไมสามารถตอบสนองความตองการทกษะแรงงานของนายจางไดด ทงทกษะพนฐานหรอทกษะขนสง ท าใหกลยทธทเหลออยส าหรบผประกอบการในการเสาะหาแรงงานทตรงตามความตองการมาเขาต าแหนงงานคอการฝกอบรมพนกงาน ซงเปนเครองมอทจ ากดเฉพาะหนวยผลตขนาดใหญทมศกยภาพในการลงทนฝกอบรมพนกงาน

อยางไรกตาม เมอเปรยบเทยบความเพรยบพรอมในการฝกอบรมพนกงานไทยเทยบกบประเทศอน กลบพบวาประเทศไทยมอนดบดชนความสามารถในการแขงขนดานการฝกอบรมต ากวาหลายๆ ประเทศก าลงพฒนาในภมภาค จงอาจกลาวไดวาสาเหตประการส าคญทประเทศไทยตกอยในกบดกประเทศรายไดปานกลางคอการทตลาดแรงงานไทยตกอยในกบดกทกษะแรงงานต า

5.2: แนวทางการแกปญหากบดกทกษะแรงงานต า

จากการศกษา ผวจยพบวาวารฐบาลไทยยงไมประสบความส าเรจนกในการแกไขปญหาแรงงานทกษะต า ขอคนพบหลกจากการวจยคอ

1. ระบบการผลตก าลงคนโดยภาคการศกษายงมความไมสอดคลองกบความตองการในตลาดแรงงาน โดยเฉพาะระบบอาชวศกษา ซงเปนระบบการศกษาทมงเนนไปทการผลตแรงงานทมทกษะอาชพเพอปอนตลาดแรงงานโดยตรง

98

2. ปญหาส าคญและเปนวาระเรงดวนของระบบอาชวศกษาคอปญหาคณภาพ เพราะเปนตนเหตของปญหาความขาดแคลนแรงงานทกษะ และเปนอปสรรคท าใหการศกษาสายอาชพไมเปนทนยม ซงนนหมายความวามาตรการใด ๆ67 กตามแตทมจดประสงคเพอเพมจ านวนผเรยนสายอาชพจะไมประสบความส าเรจตราบใดทปญหาคณภาพไมไดรบการแกไข

3. มาตรการระยะสนทจะชวยแกไขปญหาความขาดแคลนแรงงานทกษะความรคอการสงเสรมใหแรงงานตางดาวทมทกษะความรเขามาประกอบอาชพในประเทศไทย แตประเทศไทยยงไมมมาตรการจงใจแรงงานตางดาวทกษะความรสง แตในทางกลบกนกลบสงเสรมการใชแรงงานตางดาวดอยทกษะ

4. ควรสงเสรมใหแรงงานตางดาวทกษะสงเขามาท างานในประเทศดวยการใหใบอนญาตท างานชนดพเศษ และใหสทธพเศษแกแรงงานตางดาวทกษะสงในการพ านกในประเทศโดยไมก าหนดเวลา เชนโดยการใหสถานะการมถนทอยถาวรหรอเทยบเทา

5. มาตรการฝกทกษะฝมอแรงงานโดยหนวยงานภาครฐสวนใหญมลกษณะเปนมาตรการเชงสวสดการสงคมทเนนการฝกทกษะเบองตนเพอใหผฝกสามารถประกอบอาชพพนฐานได สวนการฝกอบรมทกษะชนสงโดยหนวยงานภาครฐนนยงมไมมากเพราะประสบปญหาขาดแคลนทรพยากร

6. มาตรการภาครฐในการสงเสรมการฝกอบรมโดยสถานประกอบการยงไมประสบความส าเรจ โดยเฉพาะมาตรการกองทนพฒนาฝมอแรงงานทถกออกแบบมาผดพลาด และควรตองมการปฏรปอยางเรงดวน

7. การปฏรปกองทนพฒนาฝมอแรงงานเปนแนวทางทจะแกไขปญหาส าคญ 2 ประการ ซงไดแก 1) ปญหา “ขนรถเมลฟร” และ 2) ปญหาการสรางความรวมมอของภาคเอกชนในการจดท ากรอบมาตรฐานทกษะ/อาชพ

8. ภาครฐยงไมประสบความส าเรจในการจดท ากรอบมาตรฐานทกษะ/อาชพทสามารถน าไปใชงานไดจรง ทางออกส าคญของปญหาการจดท ากรอบมาตรฐานทกษะ/อาชพคอการดงดดจงใจใหภาคเอกชนเขามามสวนรวมในการจดท ากรอบมาตรฐานฯ อยางเขมขน และควรใหภาคเอกชนรวมมอกนเปนผจดท ากรอบมาตรฐานฯ ดวยตนเอง โดยรฐบาลควรมบทบาทสงเสรมใหเกดการรวมกนกนของสถานประกอบการ

67 ยกเวนมาตรการจ าพวกการคดแยกผเรยนเขาระบบการศกษาสายตาง ๆ ดวยการก ากบโดยภาครฐ (tracking system)

ซงมขอเสยส าคญสองประการ ประการแรก ระบบการยดแยกขดแยงกบแนวทางการขยายโอกาสการศกษาโดยใหอสระแกผเรยน ประการถดมา หากระบบการศกษาในสายตาง ๆ มคณภาพไมทดเทยมกน การคดแยกผเรยนเขาสระบบการศกษาในสายทดอยคณภาพเปนการสรางความเหลอมล าทางการศกษา เปนเปนการท ารายผเรยนโดยตรง

99

9. ระบบอดมศกษายงมปญหาผลตบคลากรไมสอดคลองกบความตองการตลาดแรงงาน ควรแกไขโดยการสรางกลไกความรบผดชอบของระบบอดมศกษาโดยการเปดเผยขอมลสภาวะการท างานของผส าเรจการศกษาจากมหาวทยาลยและคณะตางๆ

10. การยกระดบผลตภาพในภาคการเกษตรทมสดสวนแรงงานท างานชวโมงนอยอยสงยงคงตองอาศย 2 แนวทางหลกคอ 1) ยกระดบผลตภาพภายในภาคการเกษตรดวยการสงเสรมการพฒนาเทคโนโลยการผลตใหแพรหลาย และ 2) ยกระดบผลตภาพผานการเพมผลประโยชนสวนเพมในการยายออกจากภาคการเกษตรซงจะเกดขนไดกตอเมองภาคการผลตนอกภาคการเกษตรมการพฒนาผลตภาพและผลตอบแทนสงขนจากนโยบายทกลาวไป อยางไรกตาม สองแนวทางนยงมขอจ ากดส าหรบกลมแรงงานในภาคเกษตรทมความยดหยนนอยในการปรบปรงกระบวนการผลตและการยายภาคการผลต โดยเฉพาะกลมแรงงานทอายมากและระดบการศกษานอย ภาครฐควรตองปรบมมมองดานนโยบายโดยใชนโยบายดานสวสดการสงคมเขาดแลคนกลมนมากกวาการมองคนกลมนในฐานะก าลงแรงงาน

100

บรรณานกรม

Acemoglu, D., & Pischke, J.-S. (1998). Why Do Firms Train? Theory and Evidence (Vol. 113). The Quarterly Journal of Econmoics.

Acemoglu, D., & Pischke, J.-S. (2000). Certification Of Training And Training Outcomes. European Economic Review, 44, 917-927.

Addison, J. T., Teixeira, P., Evers, K., & Bellmann, L. (2013). Collective Bargaining and Innovation in Germany: Cooperative Industrial Relations?

Aiyar, S., Duval, R., Puy, D., Wu, Y., & Zhang, L. (2013). Growth Slowdowns and the Middle-Income Trap. IMF Working Paper, WP/13/71.

Becker, G. S. (1962). Investment in Human Capital: A Theoretical Analysis. 70, 9-49.

Berkley International Office, University of California. (n.d.). H-1B FREQUENTLY ASKED QUESTIONS. Retrieved October 2015, from http://internationaloffice.berkeley.edu/h-1b_faqs

Bloom, N., & Reenen, J. V. (2010). Why Do Management Practices Differ across Firms and Countries? Journal of Economic Perspectives, 24(1), 203-24.

De Avillez, R. (2012). Sectoral Contributions to Labour Productivity Growth in Canada: Does the Choice of Decomposition Formula Matter? International Productivity Monitor, 24, 97-117.

Department of Homeland Security, Federal government of the United States. (2015, October 9). Instructions for I-765, Application for Employment Authorization. Retrieved from Department of Homeland Security Web site: http://www.uscis.gov/sites/default/files/files/form/i-765instr.pdf

Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government. (2015, November 6). SkillSelect. Retrieved from Department of Immigration and Boarder Protection Web site: https://www.border.gov.au/Busi/Empl/skillselect-

Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government. (2015, November 6). SkillSelect - 19 December 2014 Round Results. Retrieved from Department of Immigration and Boarder Protection Web site: https://www.border.gov.au/Trav/Work/Skil/41992-

101

Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government. (2015, November 6). SkillSelect - 19 June 2015 Round Results. Retrieved from Department of Immigration and Boarder Protection Web site: https://www.border.gov.au/Trav/Work/Skil/19-june-2015-round-results-

Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government. (2015, November 6). SkillSelect 23 October 2015 Round Results. Retrieved from Department of Immigration and Boarder Protection Web site: https://www.border.gov.au/WorkinginAustralia/Pages/SkillSelect-23-October-2015-Round-Results.aspx-

Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government. (2015, October 9). Temporary Work (International Relations) visa (subclass 403). Retrieved from Department of Immigration and Boarder Protection Web Site: http://www.border.gov.au/Trav/Visa-1/403-

Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government. (2015, October 9). Temporary Work (Long Stay Activity) visa (subclass 401). Retrieved from Department of Immigration and Boarder Protection Web site: http://www.border.gov.au/Trav/Visa-1/401-

Department of Immigration and Boarder Protection, Australian Government. (2015, October 9). Visa Options Comparison Charts 1. Retrieved from Department of Immigration and Boarder Protection's Web site: http://www.border.gov.au/Trav/Work/Empl/Visa-options-comparison-charts

Diewert, W. E. (2010). On the Tang and Wang Decomposition of Labour Productivity Growth into Sectoral Effects. In W. E. Diewert, B. M. Balk, & K. Dennis Fixler, Price and Productivity Measurement: Volume 6 - Index Number Theory (pp. 67-76). Indiana: Trafford Press.

Eichengreen, B., Park, D., & Shin, K. (2012). When Fast-Growing Economies Slow Down: International Evidence and Implications for China. Asian Economic Papers, 11(1).

Estevez-Abe, M., Iversen, T., & Soskice, D. (2001). Social protection and the formation of skills: a reinterpretation of the welfare state. In P. A. Hall, & D. Soskice, Varieties of capitalism. The institutional foundations of comparative advantage (p. 145). Oxford.

102

Felipe, J., Abdon, A., & Kuma, U. (2012). Tracking the Middle-income Trap: What is it, Who is in it, and Why? Levy Economics Institute, Working Paper 715.

Felipe, J., Kumar, U., & Galope, R. (2014). Middle-Income Transitions: Trap or Myth? ADB Economics Working Paper Series(412).

Fields, G. S. (2003). Accounting for Income Inequality and its Change: A New Method with Application to the Distribution of Earnings in the United States. Research in Labor Economics, 22(3), 1-38.

Hall, P. A., & Soskice, D. W. (2001). Varieties of capitalism: the institutional foundations of comparative advantage. Oxford: Oxford University Press.

Hollingsworth, J. R., & Boyer, R. (1997). Contemporary capitalism: the embeddedness of institutions. Cambridge: Cambridge University Press.

Immigration Policy Center. (2015, October 9). Employment-Based Immigration to the United States – A Fact Sheet. Retrieved from Immigration Policy Center Web site: http://www.immigrationpolicy.org/sites/default/files/docs/Employment_Facts_032911.pdf

Iwasaki, K. (2015). Singapore’s Strategies for Attracting Highly-Skilled Foreign Human Resources – How does Singapore Recruit Foreign Talent? RIM Pacific Business and Industries, XV(56).

Jimenez, E., Nguyen, V., & Patrinos, H. A. (2012). Stuck in the Middle? Human Capital Development and Economic Growth in Malaysia and Thailand. World Bank Policy Research Working Paper No.6283.

Jitsuchon, S. (2012). Thailand in a Middle-income Trap. TDRI Quarterly Review, 27(2), 13-20.

Kanchoochat, V. (2014). The Middle-income Trap Debate: Taking Stock, Looking Ahead. Kokusai Mondai (International Affairs), 633.

Klyuev, V. (2015). Structural Transformation—How Does Thailand Compare? IMF Working Paper(WP/15/51).

Lee, Y.-H. (2007). Workforce development in the Republic of Korea: policies and practices. Tokyo: Asian Development Bank Institute.

103

Lin, J. Y., & Treichel, V. (2012). Learning from China’s Rise to Escape the Middle-Income Trap: A New Structural Economics Approach to Latin America. World Bank Policy Research Working Paper 6165.

Lucas, R. E. (1988). On the Mechanics of Economic Development. Journal of monetary economics, 22(1), 3-42.

McMillan, M. S., & Rodrik, D. (2011). Globalization, Structural Change and Productivity Growth. National Bureau of Economic Research, No. w17143.

Ministry of Manpower, Government of Singapore. (2015, October 6). EntrePass. Retrieved from Ministry of Manpower's Web site: http://www.mom.gov.sg/passes-and-permits/entrepass

Müller, N., & Behringer, F. (2012). Subsidies and Levies as Policy Instruments to Encourage Employer-Provided Training. OECD Education Working Paper No. 80.

OECD. (2014). International Migration Outlook 2014. OECD Publishing.

OECD. (2015). OECD Compendium of Productivity Indicators 2015. Paris: OECD Publishing. Retrieved from http://dx.doi.org/10.1787/pdtvy-2015-en

Ohno, K. (2009). Avoiding the Middle-income Trap: Renovating Industrial Policy Formulation in Vietnam. ASEAN Economic Bulletin, 26(1), 25-43.

Paus, E. (2012). Confronting the Middle Income Trap: Insights from Small Latecomers. Studies in comparative international development, 47(2), 115-138.

Smith, A., & Billett, S. (2004). Mechanisms for Increasing Employer Contributions to Training: An International Comparison. Adelaide, Australia: NCVER.

Streeck, W. (2010). E pluribus unum? Varieties and commonalities of capitalism. MPIfG Discussion Paper.

Tachibanaki, T., & Ohta, S. (1994). Wage Differentials by Industry and the Size of Firm, and Labour Market in Japan. 56-92.

Thelen, K. A. (2004). How Institutions Evolve: the Political Economy of Skills in Germany, Britain, the United States, and Japan. Cambridge: Cambridge University Press.

104

World Bank. (2008). Thailand Investment Climate Assessment Update. Washington, DC: World Bank. Retrieved from https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/7805

World Economic Forum. (2011). The Global Competitiveness Report 2011-2012. Geneva: World Economic Forum.

เดอนเดน นคมบรรกษ. (มกราคม 2556). แนวทำงหนกบดกรำยไดปำนกลำง กบกำรปฏรปภำคบรกำรไทย โดย TDRI. เขาถงไดจาก Thai Publica: http://thaipublica.org/wp-content/uploads/2013/01/3.-TDRI-Public-Seminar-25.1.13.pdf

เวบไซตส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา. (ม.ป.ป.). ประวตควำมเปนมำของส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอำชวศกษำ. เรยกใชเมอ 14 10 2558 จาก เวปไซตส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา: http://www.vec.go.th/เกยวกบสอศ/ประวตความเปนมา.aspx

กรมการจดหางาน. (2557). วำรสำรสถตจ ำนวนคนตำงดำวทไดรบอนญำตท ำงำน ทวรำชอำณำจกร ประจ ำป 2557.

กรมพฒนาฝมอแรงงาน. (4 กมภาพนธ 2559). กรมพฒนำฝมอแรงงำน ขอมลสถต-ขอมลสถต. เขาถงไดจาก เวปไซตกรมพฒนาฝมอแรงงาน: http://www.dsd.go.th/DSD/Stat/Download/82

ดลกะ ลทธพพฒน, และ ฐตมา ชเชด. (2556). บทบาทของตลาดแรงงานกบความสามารถในการแขงขนของไทย. งำนสมมนำวชำกำรธนำคำรแหงประเทศไทยประจำ ป 2556.

นครนทร อมเรศ, และ วรวทย มโนปยอนนต. (17 พฤศจกายน 2557). กำรเคลอนยำยแรงงำนและกำรขยำยตวทำงเศรษฐกจ. เขาถงไดจาก ธนาคารแหงประเทศไทย: https://www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/ArticleAndResearch/FAQ/FAQ_92.pdf

นพนธ พวพงศกร, และ สมเกยรต ตงกจวานชย. (2546). รำยงำนกำรวจยฉบบสมบรณ ผลกระทบตอแรงงำนจำกกำรน ำเทคโนโลยสมยใหมมำใชในกำรผลต: ศกษำกรณอตสำหกรรมอเลกทรอนกส. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

พรยะ ผลพรฬห. (2557). งำนวจยฉบบสมบรณ โครงกำรวจยเรองกำรพฒนำระบบกำรศกษำอำชพและกำรเรยนรนอกระบบเพอสรำงระบบกำรเรยนรตลอดชวตของประเทศไทย. กรงเทพฯ: คณะพฒนาการเศรษฐกจ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร และวทยาลยนานาชาต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

วทยาลยเทคโนโลยพณชยการราชด าเนน. (ม.ป.ป.). เวปไซตวทยำลยเทคโนโลยพณชยกำรรำชด ำเนน. เรยกใชเมอ 28 10 2558 จาก http://www.rcc.ac.th/school/owner.aspx

105

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและก าลงคนอาชวศกษา. (5 กรกฎาคม 2557). จ ำนวนนกเรยนนกศกษำจ ำแนกตำมสถำนศกษำ ระดบชน ประเภทวชำ สำขำวชำ สำขำงำน ระบบกำรศกษำ และเพศ. เรยกใชเมอ 3 ตลาคม 2558 จาก techno.vec.go.th/ประชาสมพนธ/รายละเอยดขาว/tabid/766/ArticleId/2219/-2556.aspx

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและก าลงคนอาชวศกษา. (4 มถนายน 2557). สถำนศกษำในสงกดส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอำชวศกษำ ประจ ำปกำรศกษำ 2557 จ ำแนกตำมขนำดสถำนศกษำ. เรยกใชเมอ 14 ตลาคม 2558 จาก http://techno.vec.go.th/ประชาสมพนธ/รายละเอยดขาว/tabid/766/ArticleId/2447/-2557.aspx

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและก าลงคนอาชวศกษา. (3 มกราคม 2560). ขอมลสถำนศกษำปกำรศกษำ 2559 จ ำแนกตำมขนำดสถำนศกษำ. เขาถงไดจาก เวปไซตศนยเทคโนโลยสารสนเทศและก าลงคนอาชวศกษา: http://techno.vec.go.th/ประชาสมพนธ/รายละเอยดขาว/tabid/766/ArticleId/9385/-2559.aspx

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. (2555). โครงกำรส ำรวจควำมคดเหนและทศนคตทำงสงคมรำยไตรมำส: กำรศกษำคณภำพชวตแรงงำนไทย.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. (2556). ชดโครงกำรวจยนโยบำยสำธำรณะเพอยกระดบไทยใหพนกบดกประเทศรำยไดปำนกลำง: กำรศกษำปจจยก ำหนดกำรขยำยตวทำงเศรษฐกจระยะยำว. เรยกใชเมอ ตลาคม 2558 จาก http://tdri.or.th/wp-content/uploads/2014/02/MIT1-Growth-Analysis-Final-Fmt.pdf

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. (2557). โครงกำรวเครำะหโครงสรำงองคกร (Organization Structure) และก ำหนดแผนอตรำก ำลงคน (Manpower Planning) ของกรมพฒนำฝมอแรงงำน.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. (2559). โครงกำรกำรประมำณกำรและปฏรปกลไกกำรบรหำรจดกำรก ำลงคนในสำขำวทยำศำสตร เทคโนโลย และนวตกรรมของประเทศไทย (อยในระหวำงกำรศกษำ).

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. (2559). รำยงำนกำรปฏรประบบอำชวศกษำ (อยระหวำงกำรจดท ำรำยงำนฉบบสมบรณ).

ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. (ม.ป.ป.). เวบไซตสำรสนเทศอดมศกษำ. เรยกใชเมอ 14 ตลาคม 2557 จาก http://www.info.mua.go.th/information/

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2555). รำยไดประชำชำตของประเทศไทย แบบปรมำณลกโซ ฉบบ พ.ศ. 2533-2553. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

106

ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน. (ม.ป.ป.). สถตโรงเรยนเอกชน. เรยกใชเมอ 14 ตลาคม 2558 จาก http://www.opec.go.th/sthiti-rongreiyn-xekchn

ส านกงานคณะกรรมการอดมศกษา. (2557). รำยงำนประจ ำป. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการอดมศกษา, กระทรวงศกษาธการ.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2555). ส ำมะโนอตสำหกรรม. กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2556). กำรส ำรวจภำวะกำรท ำงำนของประชำกร. กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2556). กำรส ำรวจควำมตองกำรแรงงำนของสถำนประกอบกำร. กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2557). กำรส ำรวจภำวะกำรท ำงำนของประชำกร. กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต.

ส านกบรหารแรงงานตางดาว. (6 ตลาคม 2558). ส ำนกบรหำรแรงงำนตำงดำว-กำรน ำเขำแรงงำนตำงดำว (MOU). เขาถงไดจาก เวปไซตส านกบรหารแรงงานตางดาว: http://wp.doe.go.th/wp/index.php/mou

ส านกบรหารแรงงานตางดาว, กรมจดหางาน. (ม.ป.ป.). ส ำนกบรหำรแรงงำนตำงดำว-กำรน ำเขำแรงงำนตำงดำว (MOU). เรยกใชเมอ ตลาคม 2015 จาก http://wp.doe.go.th/wp/index.php/mou

ส านกพฒนาระบบจ าแนกต าแหนงและคาตอบแทน. (2556). ก ำลงคนภำครฐในฝำยพลเรอน 2556. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน.

สมาล สนตพลวฒ, ศภชาต สขารมณ, รสดา เวษฎาพนธ, และ สมหมาย อดมวทต. (2550). การศกษาวจยผลตภาพแรงงานไทยและปจจยทก าหนด. กำรประชมทำงวชำกำรของมหำวทยำลยเกษตรศำสตร ครงท 45: สำขำศกษำศำสตร สำขำเศรษฐศำสตรและบรหำรธรกจ สำขำมนษยศำสตรและสงคมศำสตร, (หนา 399-412). กรงเทพฯ.

107

ภาคผนวก 1

Diewert (2010) แกไขสตรการแยกอตราการเจรญเตบโตของผลตภาพทน าเสนอโดย Tang and Wang เนองจากวธกอนหนาแมจะถกปรบใหเหมาะสมกบตวเลขผลตภาพทวดดวยวธปรมาณลกโซ แตมความไมชดเจนในการแปลความหมาย เพราะสตรการค านวณในแตละเทอมถกปะปนไปดวยราคาโดยเปรยบเทยบของแตละอตสาหกรรมทจ าเปนตองใสเขามาเนองจากมลคาผลผลตทใชวดดวยวธปรมาณลกโซ68 โดยสตรการค านวณทน าเสนอโดย Diewert นนมความหมายตรงไปตรงมา ดลกะและฐตมา (2556) ไดน ามาใชค านวณสวนประกอบของการเจรญเตบโตผลตภาพไทยดงแสดงไวในภาพท 4 และรายงานชนนกไดน าสตรการแยกองคประกอบดงกลาวมาค านวณกบขอมลใหมดงแสดงผลการค านวณไปแลวในตารางท 3 โดยสตรการค านวณมรายละเอยดดงน

ใหระบบเศรษฐกจประกอบไปดวย N ภาคการผลต โดยปรมาณผลผลตในภาคการผลต n ในปท t

เปน ดวยดชนราคา

และจ านวนแรงงานในภาคการผลตนน โดยทปรมาณแรงงานทใชในระบบ

เศรษฐกจของประเทศคอ

∑

; t=0,1, …

และผลตภาพตอแรงงานของภาคการผลต n ในปท t นยามดวยผลผลตในภาคการผลตนนหารดวยแรงงานทใชในการผลต

; t=0, 1, … ; n=1, 2, …, N

อยางไรกตาม การนยามผลตภาพแรงงานมวลรวมของระบบเศรษฐกจไมอาจใชวธการเดยวกนนได เนองจากผลผลตทไดจากแตละภาคการผลตมความแตกตางกน และถกวดในปรมาณทไมสามารถน ามาเปรยบเทยบกนได โดยเฉพาะหากใชขอมลผลผลตวดดวยปรมาณลกโซ ผลรวมของผลผลตแตละภาคการผลตตอผลรวมแรงงานในแตละภาคการผลตจะไมเทากบผลตภาพตอแรงงานมวลรวมจากคณสมบตทไมสามารถบวกรวมกนไดของขอมล Tang and Wang จงเสนอทางแกไขประเดนดงกลาวดวยการถวงน าหนกของผลผลต

ในแตละภาคการผลตดวยราคาเปรยบเทยบของภาคการผลตนน นยามของผลตภาพแรงงานมวล

รวมทควรจะเปนคอ

∑

; t=0, 1, …

จดรปเทอมดงกลาวดวยการคณ

เขาไปจะได

68 ด (De Avillez, 2012) ทแสดงใหเหนความแตกตางของสตรการแยกองคประกอบทใชขอมลผลผลตแบบราคาคงทและ

ผลผลตแบบปรมาณลกโซ

108

∑ [

] [

] [

]

ให [

] และ [

] ดงนน

∑

ตอมา Diewert จดรปสมการโดยสมมตวาราคาเปรยบเทยบในปท 0 เทากบ 1 อตราการเจรญเตบโตของผลตภาพมวลรวมระหวางปท 0 และปท 1 จงมคาเทากบ

∑ [

] [

] [

]

โดยท

∑

หมายถงสวนแบงผลผลตของภาคการผลต n ตอผลผลตมวลรวมท าใหความหมายของอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานมวลรวมของระบบเศรษฐกจคอผลรวมของสวนแบงผลผลตถวงน าหนกเฉลยดวยปจจยการเจรญเตบโต 3 ประการ ไดแก

1) อตราการเจรญเตบโตของผลตภาพแรงงานของภาคการผลต n (บวกดวย 1),

2) อตราการเจรญเตบโตของสดสวนแรงงานในภาคการผลต n (บวกดวย 1),

3) อตราการเจรญเตบโตของราคาโดยเปรยบเทยบของภาคการผลต n (บวกดวย 1),

ดงนน การแยกองคประกอบของการเจรญเตบโตผลตภาพแรงงานจงสามารถแสดงไดดวยสมการ

∑

โดยท

,

, และ

หากจดรปสมการดงกลาวใหมจะ

ได

∑

∑

∑

∑

∑

∑

∑

จะเหนไดวาองคประกอบของการเจรญเตบโตผลตภาพประกอบไปดวย 3 สวนใหญ ไดแก 1) การเตบโตของผลตภาพภายในภาคการผลต (Within industry labour productivity) 2) การเตบโตจากสดสวนแรงงานทหนนเสรมการเจรญเตบโต (Growth-enhancing structural change) โดยจะเปนบวกกตอเมอสดสวนแรงงานเพมขนในภาคการผลตทมมลคามากกวาภาคการผลตทมสดสวนแรงงานลดลง และ 3) ทเกด

109

จากการเปลยนแปลงราคาโดยเปรยบเทยบ นอกจากนนในสมการเปนสวนปฏสมพนธระหวาง 3 องคประกอบหลก (Interaction terms) ซงเปนผลพวงมาจากการกระบวนการแยกองคประกอบของอตราการเจรญเตบโตผลตภาพในทางคณตศาสตรและมกมผลตอองคประกอบการเจรญเตบโตนอยมาก

110

ภาคผนวก 2

ตำรำงท A1 ผลกำรทดสอบสมกำรถดถอย

ln(Profit) ln(Profit per worker)

2007 2012 2007 2012

ln(Capital/worker) 0.318*** 1.083*** 0.193*** 0.481*** (13.01) (36.40) (17.20) (43.34)

% Highly educated workers 0.00535* 0.00972** 0.00785*** 0.00554*** (2.17) (2.98) (8.13) (4.47)

I.BOI endorsing 0.481*** 1.235*** 0.209*** 0.503*** (3.74) (7.32) (4.34) (8.03)

I.Foreign holder 0.313* 0.263 0.251*** 0.133* (2.37) (1.56) (5.13) (2.18)

I.Company 5.020*** 3.424*** 2.505*** 1.010*** (30.03) (18.57) (33.47) (16.40)

I.Partner 4.322*** 2.608*** 2.287*** 0.763*** (22.74) (11.99) (27.91) (10.26)

ln(hours of work) 0.0162** 0.00358 -0.00984*** -0.00947*** (2.73) (0.62) (-4.06) (-4.78)

No. of workers 0.00166*** 0.000869*** 0.000141*** -0.0000677 (10.56) (4.59) (3.75) (-1.59)

Firm experience (years) 0.0525*** 0.0678*** 0.0107** 0.0174*** (5.96) (6.85) (3.03) (4.94)

experience_squared -0.000480** -0.000647*** -0.0000434 -0.000161** (-2.90) (-3.87) (-0.63) (-2.68)

share of exported product -0.00361 0.00314 -0.00180** -0.000181 (-1.89) (1.49) (-2.62) (-0.24)

I.m15 Food products and beverages -0.337 0.652* -0.0419 0.316** (-1.58) (2.36) (-0.48) (3.06)

I.m16 Tobacco -1.042 0.844 -0.513 0.725 (-0.75) (0.48) (-1.08) (1.07)

I.m17 Textiles -0.733** -0.483 -0.489*** -0.274* (-3.25) (-1.62) (-5.42) (-2.54)

I.m18 Wearing apparel -1.128*** -1.767*** -0.680*** -0.656*** (-4.59) (-5.28) (-7.17) (-5.71)

I.m19 Tanning and dressing of leather -1.619*** -0.878* -0.601*** -0.328* (-5.00) (-2.13) (-5.15) (-2.32)

I.m20 Wood -1.452*** 0.0343 -0.483*** 0.0386 (-5.42) (0.10) (-4.59) (0.32)

I.m22 Publishing -0.775** -0.394 -0.287** -0.258 (-2.86) (-1.09) (-2.73) (-1.95)

I.m23 Coke, refined petroleum 0.902 0.983 1.012*** 0.783**

111

ln(Profit) ln(Profit per worker)

2007 2012 2007 2012

(1.40) (1.56) (3.47) (3.02)

I.m24 Chemical 0.176 0.290 0.273** 0.286* (0.77) (0.98) (2.87) (2.56)

I.m25 Rubbers and plastics -0.135 0.284 -0.0665 0.127 (-0.61) (0.96) (-0.76) (1.16)

I.m26 Non-metallic mineral products -0.679** -0.470 -0.168 -0.140 (-2.74) (-1.46) (-1.70) (-1.19)

I.m27 Basic metals 0.739** 0.751* 0.527*** 0.431** (2.73) (2.15) (4.59) (3.21)

I.m28 Fabricated metal -0.227 0.278 -0.0725 0.123 (-1.03) (0.94) (-0.82) (1.13)

I.m29 Machinery and equipment 0.0949 0.617 0.151 0.330** (0.39) (1.91) (1.55) (2.75)

I.m30 Computing machinery 0.411 0.718 0.664* 0.233 (0.50) (0.78) (2.27) (0.77)

I.m31 Electrical machinery 0.288 0.667 0.127 0.271 (0.98) (1.76) (1.10) (1.95)

I.m32 Radio, television and communication equ -0.407 -0.830* -0.0527 -0.193 (-1.26) (-1.97) (-0.44) (-1.30)

I.m33 Medical and optical instruments, watche 0.677 -0.517 0.139 -0.0524 (1.46) (-0.90) (0.76) (-0.26)

I.m34 Motor vehicles 0.0488 -0.141 0.167 -0.0192 (0.18) (-0.39) (1.51) (-0.15)

I.m35 Other transport equipment -1.194** 0.682 -0.463** 0.238 (-2.64) (1.38) (-2.71) (1.33)

I.m36 Furniture -1.388*** -0.313 -0.592*** -0.213 (-5.82) (-1.03) (-6.45) (-1.94)

I.m37 Recycling -0.943 1.294 -0.0690 0.975* (-0.67) (1.32) (-0.11) (2.33)

_cons 1.001* -8.375*** -1.419*** -3.801*** (2.55) (-19.12) (-8.48) (-23.85)

Observations 18,999 17,710 18,999 17,710 adj. R-sq 0.22 0.24 0.31 0.27

หมายเหต: 1) “I.” แสดงถงตวแปรอธบายทเปนตวแปรหน (Dummy variable) 2) ตวแปร I.m21 Paper คอตวแปรทหายไปจากแบบจ าลอง (Omitted) เนองจากเปนอตสาหกรรมทถกเปรยบเทยบ 3) คา t-statistics แสดงอยในวงเลบ และ * p<0.05, ** p<0.01, *** p<0.001 ทมา: ประมาณการณโดยนกวจย

112

ภาคผนวก 3

ตำรำงท A2 ตำรำงเปรยบเปรยบเทยบวตถประสงค

เดอนท Output

ขอท Output

ตอบสนองวตถประสงค

ความกาวหนา

1-3 1

ขอมลตลาดแรงงานไทยโดยรวมและแนวโนมก าลงแรงงานกบโครงสรางประชากร ขอมลผลตภาพแรงงานโดยรวม (ทบทวนใหม) และเปรยบเทยบรายอตสาหกรรม พรอมลกษณะความไมสอดคลองในตลาดแรงงาน (Labour

market mismatch)

1 และ 2 100%

4-9 2

ศกษาปจจยการเพมของผลตภาพแรงงานไทยในภาคอตสาหกรรมการผลต และค าอธบายเชงลกของ

สถานการณการเตบโตของผลตภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมการผลต

3 100%

10-11 3

ขอเสนอแนะเชงนโยบายตอการเพมผลตภาพแรงงานไทยในภาคอตสาหกรรมการผลต โดยประกอบไปดวยแนวคด รายละเอยดรายมาตรการ และหนวยงานรบผดชอบ โดยสงเคราะหจากผลงานวจย ทงจากขอมลทางสถต ขอมล

จากภาคสนาม และบทเรยนจากตางประเทศ

4 100%

ตำรำงท A3 รำยชอหนวยงำน/องคกรทถกสมภำษณ

อนดบ หนวยงาน/องคกร วนท 1 สภาบนไฟฟาและอเลกทรอนกส 9 พฤศจกายน 2558

2 Denso (Thailand) Co.,Ltd 16 พฤศจกายน 2558 3 UTAC Thailand Co.,Ltd 27 พฤศจกายน 2558

4 Forth Corporation, PCL 21 ธนวาคม 2558 5 สถาบนเพมผลผลตแหงชาต 15 มกราคม 2559 6 Daikin Industries (Thailand) Ltd 20 มกราคม 2559

7 Thai Summit Automotive Co., Ltd 28 มกราคม 2559 8 O.E.I Parts Co., Ltd 2 กมภาพนธ 2559 9 ทปรกษากระทรวงศกษาธการ 3 มถนายน 2559 10 กลมอาชพไฟฟาและอเลก กรอ.อศ. 6 มถนายน 2559

11 ประธานกลมสงทอ สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย 21 มถนายน 2559 12 Beauty Gems Group 26 กรกฎาคม 2559