Ajngóo xàbò i'ska

gàjmàá dxá'an

ne'ne

Próspero Zacarías Morán

Mè'phàà Mañúwìín tcf

(Tlapaneco de Malinaltepec)

Narrador: Próspero Zacarías Morán

Comité Planeador de Traducción

I.C.T., A.R.

El flojo y el zopilote

Diciembre de 2005

Borrador

Septiembre de 2009

Borrador revisado Xabo-I'ska-PZM_Tsuduu_2000.pub e: 23dic'05 i:23dic'05

Resumen: Un hombre flojo observa que la vida del zopilote es muy fácil.

Por eso le pide a éste que le preste sus alas para poder volar. Después se

decepciona porque no resulta tan bonito como le había parecido.

Ikhaa jngó ninguánáá màjùmà'ló' rí maphú

tsímáá mù'guàló' ná xuajen gúbíí, o mànújngaló'

ná mbaa ríguíí rí çgí ná rawuun ndawoo Mixíí.

Ìndòó rí mumínìílóç ñajuun ikhín.

Ìwàá tsímáá màjuwaló' gajmiáló' xàbià'ló',

ná rí phú nìráka xtá rùmià'ló', jamí ná ni'xáló'

ajngá mè'phà'ló', jngó màxámbumaló' nè.

12

Mbá mi'tsún nixtáa mbáa xàbò maphú

naskoo mènda'kho ná mbayuu Mañúwìín. Mbá

mbi'i ni'thúùn à'guìì rí màgìxìì mi'chà wáa. Xá'nii

i'thúùn:

—Nánà, mi'chà-lá gáraxùùn' tháan rá. Ná-

xánindxàà' khòwè' tsí ìndòó naçgu wáa rá. Numuu

rí mi'chà wáa eyò' mà'gá gáxnùù gidu ná mì'du rí

màjmàà rí mò'pholó'.

Ajngóo xàbò i'ska gàjmàá dxá'an

1

À'khuèn iri'ñàà nánà:

—Òòn, tátà. Nadxuun àkuìn' rí ná-

xánindxàà' ìrmìgún tsí wáa ìbàñiiç. Xawi-má'

gánèlò' rá.

À'khuèn rí nìkà tátà xanáá gáñajun rá.

Lájuíin-má' niñajuìn, à'khuèn rí nibóò ná tsùdùù

itsí ni'guiì. Asndo inu-máç rí nangiyuu màgànú

nánà jayóo guma rí mìkhuìì wakhòò', à'khuèn

níkhú iñajuìn mbùjúù.

2

Xó-má' xàbò dxá'an ni'thán:

—Máján, atarngáxè'-minàà', xó-má' rí

nìtrìgú nè rá-má.

À'khuèn rí nirngáxè-minàà'. Náá-lá iyoo

gágatàà nè rá. Mbá xkua'nii niwanúu xàbò içska

asndo mbi'i xúgè'. Xkuaçnii-imínùù' numuu rí

nìjùmùù ikhaà rí tsímáá gáxtáà.

11

À'khuèn rí nìgàtaà mbayíí jamí ni'thúùn

xàbò dxá'an:

—Dxíyò', màrtangàà-la xtíñaa' mìdaà.

Rà'kháa rí mbàyà mbi'yù' ñajuun nè.

10

À'khuèn i'thán nánà:

—Athadxuun rá', óì. Ayàà' mè'tso guma rá.

Nènè májáan wóo' mbàxtá ejmbàà mì'tsíín jún,

jngó mà'dxuun wáa àkiààn'.

Xó-má' xàbò i'ska i'thán:

—Atrakhuáa tháan chàjmba mì'khúú rá-má,

gá'ne xí mbàyàà wáa xù'.

3

À'khuèn i'thán nánà:

—Màràkhuáa rí nànìguàà' jayu mè'tso rá-má:

idxùù, nakhú xaxoò, mbátsúù, xòxtòò, xkígóò,

chámbóò jamí tsaguù.

À'khuèn nìgè'è i'ska nikue'tso mbá jañii

àkuììn. Xkua'nii ji'yá ngàjuàà tsitsíí numuu rí

xàbò nañajun ñajuùn méç.

4

À'khuèn i'thán-minèè': “Rà'khá-lá tsímáá

rígèe. Xóo phú jamínù' ja'nii rí mànindxà'ló'

dxá'an jnò'. Ndàà xítháan ganitsu xóo rí tsímáá

naxní'tsì' à'guì' khòwè'. Ìwàá máján màrtangàà-la

xtíin rígè'.”

9

À'khuèn rí xàbò i'ska nigùù-la xtíñuu

dxá'an, jamí maphú tsímáá ngrigòò inuu gíñá.

Xkua'nii nìkà ranújngoo mbi'i: mbi'i timbá, mbi'i

riajmùù, mbi'i riatsúu rá. Nànguá-lá ixkamaà rí

mìkhuìì rí xóo naçkhuìì jayuù ikhaà.

8

À'khuèn rí mbá mbi'i inu rìgàà ná tsùdùù itsí

ninújngoo dxá'an. Nú na'thúùn:

—Dxá'an, dímíjun rí tsímáá ngrigàà' ná inuu

gíñá ján rá-lò. Ràgákhè itha'yá rí mè'tso, xú'khuèn

-má' asndo náá eyoo idxò', na'wáá jamí jawáá. Rí

phú nandò' mànindxù' dxá'an mangúún, jngó

tsímáá gáxtáálò'.

5

—Á phú gakon rí nandaa' mànindxàà' dxá'an

ján rá.

À'khuèn i'thán i'ska:

—Aan, nandò' mànindxù' xóo rí ikháán.

Numuu rí phú ràgákhè itha'yá rí mbayá mbi'yaa',

jamí asndo náá iyoo nangrigàà' inuu numbaa.

À'khuèn rí nú ni'dxuun dxá'an, nitangàà inuu

xàbò i'ska jamí ni'thúùn:

6

À'khuèn i'thán-minà' dxá'an: “Tsímáá e'yoò

ja. Xí màfro'òò tháan rí phú jamínù' ñajuun mbi'i

rí mànindxà'ló' dxá'an”.

À'khuèn ni'thán dxá'an:

—Màthù'wáan' xtíñù' rá-má. Atsú nothon

màrngáxè-minà' mbayíí, jngó màgoo mìda nè,

jamí ikhaa-má' gáthànè mangáán.

7